📜

নমো তস্স ভগৰতো অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্স

পট্ঠানুদ্দেস দীপনীপাঠ

১. হেতুপচ্চযো

কতমো হেতুপচ্চযো. লোভো হেতুপচ্চযো. দোসো, মোহো, অলোভো, অদোসো, অমোহো হেতু পচ্চযো.

কতমে ধম্মা হেতুপচ্চযস্স পচ্চযুপ্পন্না. লোভ সহজাতা চিত্তচেতসিকা ধম্মা চ রূপকলাপাধম্মা চ দোসসহ জাতা মোহসহজাতা অলোভসহজাতা অদোসসহ জাতা অমোহসহজাতা চিত্তচেতসিকা ধম্মা চ রূপকলাপা ধম্মা চ হেতুপচ্চযতো উপ্পন্না হেতুপচ্চযুপ্পন্না ধম্মা.

সহজাতরূপকলাপা নাম সহেতুকপটিসন্ধিক্খণে কম্মজরূপানি চ পৰত্তিকালে সহেতুকচিত্তজরূপানি চ. তত্থ পটিসন্ধিক্খণো নাম পটিসন্ধিচিত্তস্স উপ্পাদক্খণো. পৰত্তিকালো নাম পটিসন্ধিচিত্তস্স ঠিতিক্খণতো পট্ঠায যাৰ চুতিকালং ৰুচ্চতি.

কেনট্ঠেন হেতু, কেনট্ঠেন পচ্চযোতি. মূলট্ঠেন হেতু, উপকারকট্ঠেন পচ্চযোতি. তত্থ মূলযমকে ৰুত্তানং লোভাদীনং মূলধম্মানং মূলভাৰো মূলট্ঠো নাম. সো মূলট্ঠো মূলযমকদীপনিযং অম্হেহি রুক্খোপমায দীপিতোযেৰ.

অপি চ একো পুরিসো একিস্সং ইত্থিযং পটিবদ্ধ চিত্তো হোতি. সো যাৰ তং চিত্তং ন জহতি, তাৰ তং ইত্থিং আরব্ভ তস্স পুরিসস্স লোভসহজাতানি কাযৰচীমনোকম্মানি চ লোভসমুট্ঠিতানি চিত্তজরূপানি চ চিরকালংপি পৰত্তন্তি. সব্বানি চ তানি চিত্তচেতসিকরূপানি তস্সং ইত্থিযং রজ্জনলোভমূলকানি হোন্তি. সো লোভো তেসং মূলট্ঠেন হেতু চ, উপকারকট্ঠেন পচ্চযো চ. তস্মা হেতুপচ্চযো. এস নযো সেসানি রজ্জনীযৰত্থূনি আরব্ভরজ্জনৰসেন উপ্পন্নেসু লোভেসু, দুস্সনীযৰত্থূনি আরব্ভ দুস্সনৰসেন উপ্পন্নেসু দোসেসু, মুয্হনীযৰত্থূনি আরব্ভ মুয্হনৰসেন উপ্পন্নেসু মোহেসু চ.

তত্থ যথা রুক্খস্স মূলানি সযং অন্তোপথৰিযং সুট্ঠু পতিট্ঠহিত্ৰা পথৰিরসঞ্চ আপোরসঞ্চ গহেত্ৰা তং রুক্খং যাৰ অগ্গা অভিহরন্তি, তেন রুক্খো চিরকালং ৰড্ঢমানো তিট্ঠতি. তথা লোভো চ তস্মিং তস্মিং ৰত্থুম্হি রজ্জনৰসেন সুট্ঠু পতিট্ঠহিত্ৰা তস্স তস্স ৰত্থুস্স পিযরূপরসঞ্চ সাতরূপরসঞ্চ গহেত্ৰা সম্পযুত্তধম্মে যাৰ কাযৰচীৰীতিক্কমা অভিহরতি, কায ৰীতিক্কমং ৰা ৰচীৰীতিক্কমং ৰা পাপেতি. তথা দোসো চ দুস্সন ৰসেন অপ্পিযরূপরসঞ্চ অসাতরূপরসঞ্চ গহেত্ৰা, মোহো চ মুয্হনৰসেন নানারম্মণেসু নিরত্থকচিত্তাচাররসং ৰড্ঢেত্ৰাতি ৰত্তব্বং. এৰং অভিহরন্তা তযো ধম্মা রজ্জনীযাদীসু ৰত্থূসু সম্পযুত্তধম্মে মোদমানে পমোদমানে করোন্তো ৰিয চির কালং পৰত্তেন্তি. সম্পযুত্তধম্মা চ তথা পৰত্তন্তি. সম্পযুত্ত ধম্মেসু চ তথা পৰত্তমানেসু সহজাতরূপকলাপাপি তথা পৰত্তন্তিযেৰ. তত্থ সম্পযুত্তধম্মে অভিহরতীতি দ্ৰে পিযরূপ সাতরূপরসে সম্পযুত্তধম্মানং সন্তিকং পাপেতীতি অত্থো.

সুক্কপক্খে সো পুরিসো যদাকামেসু আদীনৰং পস্সতি, তদা সো তং চিত্তংজহতি, তং ইত্থিং আরব্ভ অলোভো সঞ্জা যতি. পুব্বে যস্মিং কালে তং ইত্থিং আরব্ভ লোভমূলকানি অসুদ্ধানি কাযৰচীমনোকম্মানি ৰত্তন্তি. ইদানি তস্মিং কালেপি অলোভমূলকানি সুদ্ধানি কাযৰচীমনোকম্মানি ৰত্তন্তি. পব্বজিত সীলসংৰরানি ৰা ঝানপরিকম্মানি ৰা অপ্পনাঝানানি ৰা ৰত্তন্তি. সো অলোভো তেসং মূলট্ঠেন হেতু চ হোতি, উপকারকট্ঠেন পচ্চযোচ. তস্মা হেতুপচ্চযো. এস নযো সেসেসু লোভ পটিপক্খেসু অলোভেসু, দোসপটিপক্খেসু অদোসেসু, মোহ পটিপক্খেসু অমোহেসু চ.

তত্থ রুক্খমূলানি ৰিয অলোভো লোভনেয্যৰত্থূসু লোভং পহায লোভৰিৰেকসুখরসং ৰড্ঢেত্ৰা তেন সুখেন সম্পযুত্তধম্মে মোদমানে পমোদমানে করোন্তো ৰিয যাৰ ঝানসমাপত্তিসুখা ৰা যাৰ মগ্গফলসুখা ৰা ৰড্ঢাপেতি. তথা অদোসো চ দোসনেয্যৰত্থূসু দোসৰিৰেকসুখরসং ৰড্ঢেত্ৰা, অমোহো চ মোহনেয্যৰত্থূসু মোহৰিৰেকসুখরসং ৰড্ঢেত্ৰাতি ৰত্তব্বং. এৰং ৰড্ঢাপেন্তা তযো ধম্মা কুসলেসু ধম্মেসু সম্পযুত্তধম্মে মোদমানে পমোদমানে করোন্তো ৰিয চির কালংপি পৰত্তেন্তি. সম্পযুত্তধম্মা চ তথা পৰত্তন্তি. সম্পযুত্ত ধম্মেসু চ তথা পৰত্তমানেসু সহজাতরূপকলাপাপি তথা পৰত্তন্তিযেৰ.

তত্থ লোভৰিৰেকসুখরসন্তি ৰিৰিচ্চনং ৰিগমনং ৰিৰেকো. লোভস্স ৰিৰেকো লোভৰিৰেকো. লোভৰিৰেকে সুখং লোভৰিৰেকসুখং. লোভৰিৰেকং পটিচ্চ উপ্পন্নসুখন্তি ৰুত্তং হোতি. তদেৰ রসো লোভৰিৰেকসুখরসোতি সমাসো. অযং অভিধম্মে পট্ঠাননযো.

হত্তন্তনযো পন অৰিজ্জাসঙ্খাতো মোহো চ তণ্হাসঙ্খাতো লোভো চাতি দ্ৰে ধম্মা সব্বেসংপি ৰট্টদুক্খধম্মানং মূলানি হোন্তি. দোসো পন লোভস্স নিস্সন্দভূতং পাপমূলং হোতি. ৰিজ্জাসঙ্খাতো অমোহো চ নিক্খমধাতুসঙ্খাতো অলোভো চাতি দ্ৰে ধম্মা ৰিৰট্টধম্মানং মূলানি হোন্তি. অদোসো পন অলোভস্স নিস্সন্দভূতং কল্যাণমূলং হোতি. এৰং ছব্বিধানি মূলানি সহজাতানংপি অসহজাতানংপি নামরূপধম্মানং পচ্চযা হোন্তীতি. অযং সুত্তন্তেসু নযো. হেতুপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

২. আরম্মণপচ্চযো

কতমো আরম্মণপচ্চযো. সব্বেপি চিত্তচেতসিকা ধম্মা সব্বেপি রূপধম্মা সব্বংপি নিব্বানং সব্বাপি পঞ্ঞত্তিযো আরম্মণ পচ্চযো. ন হি সো নাম একোপি ধম্মো অত্থি, যো চিত্ত চেতসিকানং আরম্মণং ন হোতি. সঙ্খেপতো পন আরম্মণং ছব্বিধং হোতি রূপারম্মণং সদ্দারম্মণং গন্ধারম্মণং রসারম্মণং ফোট্ঠব্বারম্মণং ধম্মারম্মণন্তি.

কতমে ধম্মা আরম্মণপচ্চযস্স পচ্চযুপ্পন্না. সব্বেপি চিত্ত চেতসিকাধম্মা আরম্মণপচ্চযস্স পচ্চযুপ্পন্না. ন হি কিঞ্চি চিত্তং নাম অত্থি, যং চিত্তং ভূতেন ৰা অভূতেন ৰা আরম্মণেন ৰিনা পৰত্ততি.

তত্থ পচ্চুপ্পন্নং রূপারম্মণং দুৰিধস্স চক্খুৰিঞ্ঞাণচিত্তস্স আরম্মণপচ্চযো. পচ্চুপ্পন্নং সদ্দারম্মণং দুৰিধস্স সোতৰিঞ্ঞাণ চিত্তস্স. পচ্চুপ্পন্নং গন্ধারম্মণং দুৰিধস্স ঘানৰিঞ্ঞাণচিত্তস্স. পচ্চুপ্পন্নং রসারম্মণং দুৰিধস্স জিৰ্হাৰিঞ্ঞাণচিত্তস্স. পচ্চুপ্পন্নং তিৰিধং ফোট্ঠব্বারম্মণং দুৰিধস্স কাযৰিঞ্ঞাণচিত্তস্স. পচ্চুপ্পন্নানি তানি পঞ্চারম্মণানি তিৰিধস্স মনোধাতুচিত্তস্স আরম্মণপচ্চযো. সব্বানি তানি অতীতানাগতপচ্চুপ্পন্নানি পঞ্চারম্মণানি ৰা সব্বানি তেকালিকানি কালৰিমুত্তানি ধম্মারম্মণানি ৰা ছ সত্ততিৰিধানং মনোৰিঞ্ঞাণচিত্তানং যথারহং আরম্মণপচ্চযো.

কেনট্ঠেন আরম্মণং, কেনট্ঠেন পচ্চযোতি. চিত্ত চেতসিকেহি আলম্বিতব্বট্ঠেন আরম্মণং, উপকারকট্ঠেন পচ্চযোতি.

আলম্বিতব্বট্ঠেনাতি চেত্থ আলম্বণকিরিযা নাম চিত্ত চেতসিকানং আরম্মণগ্গহণকিরিযা, আরম্মণুপাদান কিরিযা.

যথা হি লোকে অযোধাতুং কামেতি ইচ্ছতীতি অত্থেন অযোকন্তকো নাম লোহধাতুৰিসেসো অত্থি. সো অযোখন্ধসমীপং সম্পত্তো তং অযোখন্ধং কামেন্তো ৰিয ইচ্ছন্তো ৰিয অযোখন্ধাভিমুখো চঞ্চলতি. সযং ৰা তং অযোখন্ধং উপগচ্ছতি. অযোখন্ধং ৰা অত্তাভিমুখং আকড্ঢতি, অযোখন্ধো তদভিমুখো চঞ্চলতি, তং ৰা উপগচ্ছতি. অযং অযোকন্তকস্স আলম্বণকিরিযা নাম. এৰমেৰ চিত্তচেতসিকানং আরম্মণেসু আলম্বণকিরিযা দট্ঠব্বা. ন কেৰলং আরম্মণেসু আলম্বণ মত্তং হোতি. অথ খো চিত্তচেতসিকা ধম্মা সত্তসন্তানে উপ্পজ্জমানা ছসু দ্ৰারেসু আরম্মণানং আপাতাগমনে এৰ খণে খণে উপ্পজ্জন্তি. উপ্পজ্জিত্ৰা চ খণে খণে নিরুজ্ঝন্তি.

যথা তং ভেরিতলে ভেরিসদ্দা উপ্পজ্জমানা তত্থ তত্থ হত্থেন পহরণকালে এৰ খণে খণে উপ্পজ্জন্তি, উপ্পজ্জিত্ৰা চ খণে খণে নিরুজ্ঝন্তি. ৰীণাসদ্দা উপ্পজ্জমানা ৰীণাতন্তীসু তত্থ তত্থ ৰীণাদন্তকেন পহরণকালে এৰ খণে খণে উপ্পজ্জন্তি, উপ্পজ্জিত্ৰা চ খণে খণে নিরুজ্ঝন্তীতি. নিদ্দাযন্তস্স ভৰঙ্গচিত্তপ্পৰত্তি কালেপি পুব্বভৰে মরণাসন্নকালে ছসু দ্ৰারেসু আপাত মাগতানি কম্ম কম্মনিমিত্ত গতিনিমিত্তানি এৰ ভৰঙ্গচিত্তানং আরম্মণপচ্চযোতি. আরম্মণপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

৩. অধিপতিপচ্চযো

দুৰিধো অধিপতিপচ্চযো আরম্মণাধিপতিপচ্চযো সহ জাতাধিপতিপচ্চযো চ. তত্থ কতমো আরম্মণাধিপতিপচ্চযো. আরম্মণপচ্চযে ৰুত্তেসু আরম্মণেসু যানি আরম্মণানি অতিইট্ঠানি হোন্তি অতিকন্তানি অতিমনাপানি গরুকতানি. তানি আরম্মণানি আরম্মণাধিপতিপচ্চযো. তত্থ অতিইট্ঠানীতি সভাৰতো ইট্ঠানি ৰা হোন্তু অনিট্ঠানি ৰা, তেন তেন পুগ্গলেন অতিইচ্ছিতানি আরম্মণানি ইধ অতিইট্ঠানি নাম.

তানি পন ধম্মতো দ্ৰে দোসমূলচিত্তুপ্পাদে চ দ্ৰে মোমূহ চিত্তুপ্পাদে চ দুক্খসহগতকাযৰিঞ্ঞাণচিত্তুপ্পাদে চ ঠপেত্ৰা অৰসেসানি সব্বানি কামাৰচরচিত্তচেতসিকানি চ রূপারূপ লোকুত্তরচিত্তচেতসিকানি চ সব্বানি অতিইট্ঠরূপানি চ হোন্তি.

তেসুপি কামারম্মণানি গরুং করোন্তস্সেৰ আরম্মণা ধিপতিপচ্চযো. গরুং অকরোন্তস্স আরম্মণাধিপতিপচ্চযো ন হোতি. ঝানলাভিনো পন অত্তনা পটিলদ্ধানি মহগ্গতঝানানি অরিযসাৰকা চ অত্তনা পটিলদ্ধে লোকুত্তরধম্মে গরুং অকরোন্তা নাম নত্থি.

কতমে ধম্মা তস্স পচ্চযস্স পচ্চযুপ্পন্না. অট্ঠ লোভ মূলচিত্তানি অট্ঠ কামাৰচরকুসলচিত্তানি চত্তারি কামাৰচর ঞাণসম্পযুত্তকিরিযচিত্তানি অট্ঠ লোকুত্তরচিত্তানি তস্স পচ্চযস্স পচ্চযুপ্পন্না.

তত্থ লোকিযানি ছল়ারম্মণানি লোভমূলচিত্তানং পচ্চযো. সত্তরস লোকিযকুসলানি চতুন্নং ঞাণৰিপ্পযুত্ত কুসলানং. তানি কুসলানিচেৰ হেট্ঠিমমগ্গফলানি চ নিব্বানঞ্চ চতুন্নং ঞাণসম্পযুত্তকুসলানং. অরহত্তমগ্গফলানি চ নিব্বানঞ্চ চতুন্নং ঞাণসম্পযুত্তকিরিযানং. নিব্বানং অট্ঠন্নং লোকুত্তর চিত্তানন্তি.

কেনট্ঠেন আরম্মণং, কেনট্ঠেন অধিপতি. আলম্বি তব্বট্ঠেন আরম্মণং, আধিপচ্চট্ঠেন অধিপতি. কো আধিপচ্চট্ঠো. অত্তানং গরুং কত্ৰা পৰত্তেসু চিত্তচেতসিকেসু ইস্সরভাৰো আধিপচ্চট্ঠো. লোকে সামিকা ৰিয আরম্মণাধিপতিপচ্চয ধম্মা দট্ঠব্বা, দাসা ৰিয পচ্চযুপ্পন্নধম্মা দট্ঠব্বা.

সুতসোমজাতকে রাজা পোরিসাদো মনুস্সমংসং গরুং করোন্তো মনুস্সমংসহেতু রজ্জং পহায অরঞ্ঞে ৰিচরতি. তত্থ মনুস্সমংসে গন্ধরস ধম্মা আরম্মণাধিপতিপচ্চযো. রঞ্ঞো পোরিসাদস্স লোভমূলচিত্তং পচ্চযুপ্পন্নধম্মো. রাজা সুত সোমো সচ্চধম্মং গরুং কত্ৰা সচ্চধম্মহেতু রজ্জসম্পত্তিঞ্চ ঞাতি সঙ্ঘঞ্চ অত্তনো জীৰিতঞ্চ ছট্টেত্ৰা পুন রঞ্ঞো পোরিসাদস্স হত্থং উপগতো. তত্থ সচ্চধম্মো আরম্মণাধিপতিপচ্চযো. রঞ্ঞো সুতসোমস্স কুসলচিত্তং পচ্চযুপ্পন্নধম্মো. এসনযো সব্বেসু গরুকতেসু আরম্মণেসু.

কতমো সহজাতাধিপতিপচ্চযো. অধিপতিভাৰং পত্তা চত্তারো ধম্মা অধিপতিপচ্চযো, ছন্দো চিত্তং ৰীরিযং ৰীমংসা.

কতমে ধম্মা তস্স পচ্চযস্স পচ্চযুপ্পন্না. অধিপতি সম্পযুত্তা চিত্তচেতসিকা চ অধিপতিসমুট্ঠিতা চিত্তজরূপধম্মা চ তস্স পচ্চযস্স পচ্চযুপ্পন্না.

কেনট্ঠেন সহজাতো, কেনট্ঠেন অধিপতি.

সহুপ্পাদনট্ঠেন সহজাতো, সহজাতানং ধম্মানং অভিভৰনট্ঠেন অধিপতি. তত্থ সহুপ্পাদনট্ঠেনাতি যো ধম্মো সযং উপ্পজ্জমানো অত্তনা সহজাতধম্মে চ অত্তনা সহেৰ উপ্পাদেতি, তস্স অত্তনা সহজাতধম্মানং সহুপ্পাদনট্ঠেন.

অভিভৰনট্ঠেনাতি অজ্ঝোত্থরণট্ঠেন. যথা রাজা চক্কৰত্তি অত্তনো পুঞ্ঞিদ্ধিযা সকলদীপৰাসিনো অভিভৰন্তো অজ্ঝোত্থরন্তো অত্তনো ৰসে ৰত্তাপেতি, সকলদীপৰাসিনো চ তস্স ৰসে ৰত্তন্তি. তথা অধিপতিট্ঠানপত্তা ইমে চত্তারো ধম্মা অত্তনো অত্তনো ৰিসযে সহজাতধম্মে অভিভৰন্তা অজ্ঝোত্থরন্তা অত্তনো ৰসে ৰত্তাপেন্তি, সহজাতধম্মা চ তেসং ৰসে ৰত্তন্তি. যথা ৰা সিলাথম্ভে পথৰিধাতু উদকক্খন্ধে আপোধাতু অগ্গিক্খন্ধে তেজোধাতু ৰাতক্খন্ধে ৰাযোধাতু অত্তনা সহজাতা তিস্সো ধাতুযো অভিভৰন্তা অজ্ঝোত্থরন্তা অত্তনো গতিং গমাপেন্তি, সহজাতধাতুযো চ তাসং গতিং গচ্ছন্তি, এৰমেৰ অধিপতিট্ঠানপত্তা ইমে চত্তারো ধম্মা অত্তনো বলেন সহজাতধম্মে অত্তনো গতিং গমাপেন্তি, সহজাতধম্মা চ তেসং গতিং গচ্ছন্তি, এৰং সহজাতধম্মানং অভিভৰনট্ঠেন.

এত্থ ৰদেয্যুং, যদি সহজাতধম্মানং অভিভৰনট্ঠেন অধিপতিনাম সিযা. এৰং সতি তিট্ঠতু ছন্দো, লোভো এৰ অধিপতিনাম সিযা, সো হি ছন্দতোপি বলৰতরো হুত্ৰা সহ জাতধম্মে অভিভৰন্তো পৰত্ততীতি. ৰুচ্চতে, বালপুথুজ্জনেসু এৰ লোভো ছন্দতো বলৰতরো হোতি, পণ্ডিতেসু পন ছন্দো এৰ লোভতো বলৰতরো হুত্ৰা সহজাতধম্মে অভি ভৰন্তো পৰত্ততি. সচে হি লোভো এৰ ছন্দতো বলৰতরো সিযা, কথং ইমে সত্তা লোভস্স হত্থগতা ভৰসম্পত্তি ভোগসম্মত্তিযো ছট্টেত্ৰা নেক্খম্মধম্মে পূরেত্ৰা ৰট্টদুক্খতো নিস্সরেয্যুং. যস্মা পন ছন্দো এৰ লোভতো বলৰতরো হোতি, তস্মা ইমে সত্তা লোভস্স হত্থগতা ভৰসম্পত্তি ভোগসম্পত্তিযো ছট্টেত্ৰা নেক্খম্মধম্মে পূরেত্ৰা ৰট্টদুক্খতো নিস্সরন্তি. তস্মা ছন্দো এৰ লোভতো বলৰতরো হোতি, ছন্দো এৰ অধিপতি, ন লোভোতি. এস নযো দোসাদীসুপীতি.

তত্থ লোকে মহন্তেসু সুদুক্করেসু পুরিসকম্মেসু পচ্চুপট্ঠিতেসু ইমে চত্তারো ধম্মা কম্মসিদ্ধিযা সংৰত্তন্তি. কথং.

হীনচ্ছন্দা বহুজ্জনা মহন্তানি সুদুক্করানি পুরিসকম্মানি দিস্ৰা নিৰত্তচ্ছন্দা হোন্তি. কাতুং ন ইচ্ছন্তি, অম্হাকং অৰিসযোতি নিরপেক্খা ঠপেন্তি. ছন্দাধিকো পন তাদিসানি পুরিসকম্মানি দিস্ৰা উগ্গতচ্ছন্দো হোতি, অতিৰিয কাতুং ইচ্ছতি, মম ৰিসযো এসোতি অধিট্ঠানং গচ্ছতি. সো ছন্দেন অভিকড্ঢিতো যাৰ তং কম্মং ন সিজ্ঝতি, তাৰ অন্তরা তং কম্মং ছট্টেতুং ন সক্কোতি. এৰঞ্চ সতি অতিমহন্তংপি তং কম্মং একস্মিং কালে সিদ্ধং ভৰিস্সতি.

হীনৰীরিযা চ বহুজ্জনা তাদিসানি কম্মানি দিস্ৰা নিৰত্ত ৰীরিযা হোন্তি, ইদং মে কম্মং করোন্তস্স বহুং কাযদুক্খং ৰা চেতোদুক্খং ৰা ভৰিস্সতীতি নিৰত্তন্তি. ৰীরিযাধিকো পন তাদিসানি পুরিসকম্মানি দিস্ৰা উগ্গতৰীরিযো হোতি, ইদানেৰ উট্ঠহিত্ৰা কাতুং ইচ্ছতি. সো চিরকালংপি তং কম্মং করোন্তো বহুং কাযদুক্খং ৰা চেতোদুক্খং ৰা অনুভৰন্তোপি তস্মিং ৰীরিয কম্মে ননিব্বিন্দতি, মহন্তেন কম্মৰীরিযেন ৰিনা ভৰিতুং ন সক্কোতি, তাদিসেন ৰীরিযেন রত্তিদিৰং খেপেন্তো চিত্তসুখং ৰিন্দতি. এৰঞ্চ সতি অতিমহন্তংপি তং কম্মং একস্মিং কালে সিদ্ধং ভৰিস্সতি.

হীনচিত্তা চ বহুজ্জনা তাদিসানি কম্মানি দিস্ৰা নিৰত্তচিত্তা হোন্তি. পুন আরম্মণংপি ন করোন্তি. চিত্তাধিকো পন তাদিসানি কম্মানি দিস্ৰা উগ্গতচিত্তো হোতি, চিত্তং ৰিনোদেতুংপি ন সক্কোতি, নিচ্চকালং তত্থ নিবন্ধচিত্তো হোতি. সো চিত্তৰসিকো হুত্ৰা চিরকালংপি তং কম্মং করোন্তো বহুং কাযদুক্খংৰাপীতিআদিনা ছন্দাধিপতিনযেন ৰত্তব্বং.

মন্দপঞ্ঞা চ বহুজ্জনা তাদিসানি কম্মানি দিস্ৰা নিৰত্তপঞ্ঞা হোন্তি, কম্মানং আদিম্পি ন পস্সন্তি, অন্তপি ন পস্সন্তি, অন্ধকারে পৰিসন্তা ৰিয হোন্তি, তানি কম্মানি কাতুং চিত্তংপি ন নমতি. পঞ্ঞাধিকো পন তাদিসানি কম্মানি দিস্ৰা উগ্গতপঞ্ঞো হোতি, কম্মানং আদিংপি পস্সতি, অন্তংপি পস্সতি, ফলংপি পস্সতি, আনিসংসংপি পস্সতি. সুখেন কম্মসিদ্ধিযা নানাউপাযংপি পস্সতি. সো চিরকালংপি তং কম্মং করোন্তোতিআদিনা ৰীরিযাধিপতিনযেন ৰত্তব্বং. ইধ পন মহতিযা কম্মৰীমংসাযাতি চ তাদিসিযা কম্ম ৰীমংসাযাতি চ ৰত্তব্বং.

এৰং লোকে মহন্তেসু সুদুক্করেসু পুরিসকম্মেসু পচ্চুপট্ঠিতেসু ইমে চত্তারো ধম্মা কম্মসিদ্ধিযা সংৰত্তন্তি. ইমেসঞ্চ চতুন্নং অধিপতীনং ৰিজ্জমানত্তা লোকে পুরিসৰিসেসা নাম দিস্সন্তি, সব্বঞ্ঞুবুদ্ধা নাম দিস্সন্তি, সব্বঞ্ঞুবোধিসত্তা নাম দিস্সন্তি, পচ্চেকবুদ্ধা নাম দিস্সন্তি, পচ্চেকবোধিসত্তানাম দিস্সন্তি, অগ্গসাৰকানাম মহাসাৰকা নাম সাৰকবোধিসত্তা নাম দিস্সন্তি. লোকেপি এৰরূপানং পুরিসৰিসেসানং ৰসেন সত্ত লোকস্স অত্থায হিতায সুখায পঞ্ঞাসিপ্পৰিসেসা চ পরিভোগৰত্থুৰিসেসা চ দিস্সন্তীতি. অধিপতিপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

৪. অনন্তরপচ্চযো

কতমো অনন্তরপচ্চযো. অনন্তরে খণে নিরুদ্ধো চিত্ত চেতসিকধম্মসমূহো অনন্তরপচ্চযো.

কতমো ধম্মো অনন্তরপচ্চযস্স পচ্চযুপ্পন্নো. পচ্ছিমে অনন্তরে এৰ খণে উপ্পন্নো চিত্তচেতসিকধম্মসমূহো তস্স পচ্চযস্স পচ্চযুপ্পন্নো.

একস্মিং ভৰে পটিসন্ধিচিত্তং পঠমভৰঙ্গচিত্তস্স অনন্তর পচ্চযো, পঠম ভৰঙ্গচিত্তং দুতিযভৰঙ্গচিত্তস্স অনন্তরপচ্চযোতিআদিনা ৰত্তব্বো.

যদা পন ধম্মযমকে সুদ্ধাৰাসানং দুতিযে অকুসলে চিত্তে ৰত্তমানেতি ৰুত্তনযেন তস্স সত্তস্স অত্তনো অভিনৰং অত্তভাৰং আরব্ভ এতং মম এসোহমস্মি এসো মে অত্তাতি পৰত্তং ভৰনিকন্তিক তণ্হাসহগতচিত্তং উপ্পজ্জতি. তদা পঠমং দ্ৰিক্খত্তুং ভৰঙ্গং চলতি. ততো মনোদ্ৰারাৰজ্জনচিত্তং উপ্পজ্জতি. ততো সত্ত ভৰনিকন্তিকজৰনানি উপ্পজ্জন্তি. ততো পরং ভৰঙ্গৰারো.

অপি চ সো সত্তো তদা পচ্চুপ্পন্নভৰে কিঞ্চি ন জানাতি, পুব্বভৰে অত্তনা অনুভূতং আরম্মণং অনুস্সরমানো অচ্ছতি. ৰত্থুস্স পন অতিদুব্বলত্তা তঞ্চ আরম্মণং অপরিব্যত্তমেৰ হোতি. তং আরব্ভ উদ্ধচ্চসহগতচিত্তমেৰ বহুলং পৰত্ততি.

যদা গব্ভো থোকং ৰড্ঢমানো হোতি অতিরেকদ্ৰেমাসং গতো, তদা চক্খাদীনি ইন্দ্রিযানি পরিপুণ্ণানি হোন্তি. এৰং সন্তেপি মাতুগব্ভে আলোকাদীনং পচ্চযানং অভাৰতো চক্খুৰিঞ্ঞাণাদীনি চত্তারি ৰিঞ্ঞাণানি নুপ্পজ্জন্তি, কাযৰিঞ্ঞাণমনোৰিঞ্ঞাণানি এৰ উপ্পজ্জন্তি. সো সত্তো মাতুযা ইরিযাপথপরিৰত্তনাদীসু বহূনি দুক্খদোমনস্সানি পচ্চনুভোতি. ৰিজাযনকালে পন ভুসং দুক্খং নিগচ্ছতিযেৰ. ৰিজাযিত্ৰাপি যাৰ ৰত্থুরূপানি মুদূনি হোন্তি, পরিপাকং ন গচ্ছন্তি, তাৰ সো অতিমন্দরূপো উত্তানসেয্যকো হুত্ৰা অচ্ছতি. ন কিঞ্চি পচ্চুপ্পন্নং আরম্মণং সল্লক্খেতি. যেভুয্যেন পুরিম ভৰানুসারী এৰ তস্স ৰিঞ্ঞাণং হোতি. সচে সো নিরয ভৰতো আগতো হোতি, সো ৰিরূপমুখবহুলো হোতি. পুরিমানি নিরযারম্মণানি আরব্ভ খণে খণে ৰিরূপমুখমস্স পঞ্ঞাযতি. অথ দেৰলোকতো আগতো হোতি, দিব্বানি আরম্মণানি আরব্ভ ৰিপ্পসন্নমুখবহুলো হোতি, খণে খণে মিহিতমুখমস্স পঞ্ঞাযতি.

যদা পন ৰত্থুরূপানি তিক্খানি হোন্তি, পরিপাকং গচ্ছন্তি. ৰিঞ্ঞাণানি চস্স সুৰিসদানি পৰত্তন্তি. তদা অমন্দরূপো হুত্ৰা কীল়ন্তো লীল়ন্তো মোদন্তো পমোদন্তো অচ্ছতি. পচ্চুপ্পন্নে আরম্মণানি সল্লক্খেতি. মাতুভাসং সল্লক্খেতি. ইধ লোকানুসারী ৰিঞ্ঞাণমস্স বহুলং পৰত্ততি. পুরিমজাতিং পমুস্সতি.

কিং পন সব্বোপি সত্তো ইমস্মিং ঠানে এৰ পুরিমং জাতিং পমুস্সতীতি চে. ন সব্বোপি সত্তো ইমস্মিং ঠানে এৰ পমুস্সতি. কোচি অতিরেকতরং গম্ভৰাসদুক্খেন পরিপীল়িতো গব্ভে এৰ পমুস্সতি. কোচি ৰিজাযনকালে, কোচি ইমস্মিং ঠানে পমুস্সতি. কোচি ইতোপরম্পি দহরকালে ন পমুস্সতি. ৰুড্ঢকালে এৰ পমুস্সতি. কোচি যাৰজীৰংপি ন পমুস্সতি. দ্ৰে তযো ভৰে অনুস্সরন্তোপি অত্থিযেৰ. ইমে জাতিস্সরসত্তা নাম হোন্তি.

তত্থ ৰিজাযনকালতো পট্ঠায ছদ্ৰারিকৰীথিচিত্তানি পৰত্তন্তি. পচ্চুপ্পন্নারম্মণং সল্লক্খণতো পট্ঠায ছদ্ৰারিকৰীথি চিত্তানি পরিপুণ্ণানি পৰত্তন্তি. সব্বত্থপি পুরিমং পুরিমং অনন্তরে নিরুদ্ধং চিত্তং পচ্ছিমস্স পচ্ছিমস্স অনন্তরে উপ্পন্নস্স চিত্তস্স অনন্তর পচ্চযো হোতি. অযঞ্চ অনন্তরপচ্চযো নাম অনমতগ্গে সংসারে একস্স সত্তস্স একপ্পবন্ধো এৰ হোতি. যদা সত্তো অরহত্ত মগ্গং লভিত্ৰা খন্ধপরিনিব্বানং পাপুণাতি, তদা এৰ সো পবন্ধো ছিজ্জতি.

কেনট্ঠেন অনন্তরো, কেনট্ঠেন পচ্চযোতি. অত্তনো অনন্তরে অত্তসদিসস্স ধম্মন্তরস্স উপ্পাদনট্ঠেন অনন্তরো, উপকারকট্ঠেন পচ্চযো. তত্থ অত্তসদিসস্সাতি সারম্মণ ভাৰেন অত্তনা সদিসস্স. সারম্মণভাৰেনাতি চ যো ধম্মো আরম্মণেন ৰিনা ন পৰত্ততি, সো সারম্মণো নাম, এৰং সারম্মণভাৰেন. ধম্মন্তরস্স উপ্পাদনট্ঠেনাতি পুরিমস্মিং চিত্তে নিরুদ্ধেপি তস্স চিন্তনকিরিযাৰেগো ন ৰূপসম্মতি, পচ্ছিমং চিত্তং উপ্পাদেত্ৰা এৰ ৰূপসম্মতি, এৰং পচ্ছিমস্স ধম্মন্তরস্স উপ্পাদনট্ঠেন.

তত্থ পুরিমা পুরিমা মাতুপরম্পরা ৰিয অনন্তরপচ্চযপরম্পরা দট্ঠব্বা. পচ্ছিমা পচ্ছিমা ধীতুপরম্পরা ৰিয তস্স পচ্চযুপ্পন্নপরম্পরা দট্ঠব্বা. এৰং সন্তে অরহন্তানং সব্বপচ্ছিমং পরিনিব্বানচিত্তম্পি পুন পটিসন্ধিচিত্তসঙ্খাতং ধম্মন্তরং উপ্পাদেয্যাতি. ন উপ্পাদেয্য. কস্মা, তদা কম্মকিলেসৰেগানং সব্বসো পটিপ্পস্সদ্ধিভাৰেন অচ্চন্তসন্ততরত্তা তস্স চিত্তস্সাতি. অনন্তরপচ্চয দীপনা নিট্ঠিতা.

৫. সমনন্তরপচ্চযো

পচ্চযধম্মৰিভাগো চ পচ্চযুপ্পন্নধম্মৰিভাগো চ অনন্তপচ্চয সদিসো.

কেনট্ঠেন সমনন্তরোতি. সুট্ঠু অনন্তরট্ঠেন সমনন্তরো. যথা সিলাথম্ভাদীসু রূপকলাপা একাবদ্ধা সমানাপি রূপ ধম্মভাৰেন সণ্ঠান জাতিকত্তা মজ্ঝে পরিচ্ছেদরূপসহিতা এৰ হোন্তি. দ্ৰিন্নং রূপকলাপানং মজ্ঝে অন্তরং নাম ৰিৰরং নাম অত্থিযেৰ. ন তথা পুরিমপচ্ছিমানং দ্ৰিন্নং চিত্তচেতসিক কলাপানং মজ্ঝে. তে পন অরূপধম্মভাৰেন অসণ্ঠান জাতিকত্তা মজ্ঝে পরিচ্ছেদধম্মস্স নাম কস্সচি আকাসৰিৰরস্স অভাৰতো সব্বসো অন্তর রহিতা এৰ হোন্তি. লোকস্সপি দ্ৰিন্নং কলাপানং অন্তরং নাম ন দিস্সতি. ততো ইমে সত্তা চিত্তং নাম নিচ্চং ধুৰং থাৰরং অৰিপরিণামধম্মন্তি এৰং চিত্তে নিচ্চসঞ্ঞিনো হোন্তি. এৰং সুট্ঠু অনন্তরট্ঠেন সমনন্তরো. অনন্তরট্ঠেনাতি চ অত্তনো অনন্তরে অত্তসদিসস্স ধম্মন্তরস্স উপ্পাদনট্ঠেনাতি পুব্বে ৰুত্তমেৰ.

এৰং সন্তে নিরোধসমাপত্তিকালে পুরিমচিত্তং নাম নেৰ সঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনচিত্তং, পচ্ছিমচিত্তং নাম অরিযফলচিত্তং, দ্ৰিন্নং চিত্তানং অন্তরে একরত্তিদিৰম্পি দ্ৰেরত্তিদিৰানিপি.ল. সত্তরত্তিদিৰানিপি অচিত্তকো হোতি. অসঞ্ঞসত্তভূমিযংপি পুরিমে কামভৰে চুতিচিত্তং পুরিমচিত্তং নাম. পচ্ছিমে কামভৰে পটিসন্ধিচিত্তং পচ্ছিমচিত্তং নাম, দ্ৰিন্নং চিত্তানং অন্তরে অসঞ্ঞসত্তভৰে পঞ্চকপ্পসতানি পুগ্গলো অচিত্তকো তিট্ঠতি. তত্থ দ্ৰে পুরিমচিত্তানি অত্তনো অনন্তরে অত্তসদিসস্স ধম্মন্তরস্স উপ্পাদনপচ্চযসত্তিরহিতানি হোন্তীতি. ন হোন্তি. মহন্তেহি পন ভাৰনাপণিধিবলেহি পটিবাহিতত্তা পুরিমচিত্তানি চ নিরুজ্ঝমানানি অনন্তরে ধম্মন্তরস্স উপ্পাদন সত্তিসহিতানি এৰ নিরুজ্ঝন্তি. পচ্ছিমচিত্তানি চ উপ্পজ্জমানানি তস্মিং খণে একাবদ্ধভাৰেন অনুপ্পজ্জিত্ৰা চিরকালে এৰ উপ্পজ্জন্তি. ন চ এত্তকমত্তেন পুরিমচিত্তানং অনন্তরে ধম্মন্তরস্স উপ্পাদন সত্তিনাম নত্থীতি চ, তে অনন্তরপচ্চযধম্মা নাম ন হোন্তীতি চ সক্কা ৰত্তুং. যথা তং রঞ্ঞো যোধা নাম অত্থি, কদাচি রাজা কালং ঞত্ৰা তুম্হে ইদানি মাযুজ্ঝথ, যুদ্ধকালো ন হোতি, অসুকস্মিং কালে এৰ যুজ্ঝথাতি ৰদেয্য. তে চ তদা অযুজ্ঝমানা ৰিচরেয্যুং. এৰং সন্তেপি তেসং যুজ্ঝনসত্তি নাম নত্থীতি চ, তে যোধা নাম ন হোন্তীতি চ ন সক্কা ৰত্তুন্তি.

এত্থ ৰদেয্যুং, ইমস্মিং পচ্চযে তে পন অরূপধম্মভাৰেন অসণ্ঠান জাতিকত্তা মজ্ঝেপরিচ্ছেদধম্মস্স নাম কস্সচি অভাৰতো সব্বসো অন্তররহিতা এৰ হোন্তীতি ৰুত্তং. এৰং সন্তে পুব্বে আরম্মণ পচ্চযে ভেরিসদ্দৰীণাসদ্দোপমাহি যো চিত্তানং খণে খণে উপ্পাদো চ নিরোধো চ ৰুত্তো, সো অম্হেহি কথং পচ্চেতব্বোতি. অঞ্ঞমঞ্ঞৰিরুদ্ধানং নানাচিত্তানং খণমত্তেপি পুব্বাপর পরিৰত্তনস্স লোকে পঞ্ঞাযনতো. অযমত্থো পুব্বে চিত্ত যমকদীপনিযং ৰিত্থারতো ৰুত্তোযেৰাতি. সমনন্তরপচ্চয দীপনা নিট্ঠিতা.

৬. সহজাতপচ্চযো

পচ্চযধম্মৰিভাগো চ পচ্চযুপ্পন্নধম্মৰিভাগোচ ৰুচ্চতি. একতো উপ্পন্না সব্বেপি চিত্তচেতসিকা ধম্মা অঞ্ঞমঞ্ঞং সহজাত পচ্চযা চ হোন্তি সহজাতপচ্চযুপ্পন্না চ. পটিসন্ধিনামক্খন্ধা চ পটিসন্ধিসহজাতং হদযৰত্থু চ অঞ্ঞমঞ্ঞং সহজাতপচ্চযা চ হোন্তি সহজাতপচ্চযুপ্পন্না চ. সব্বানি মহাভূতানিপি অঞ্ঞমঞ্ঞং সহজাতপচ্চযা চ হোন্তি পচ্চযুপ্পন্নধম্মা চ. পটিসন্ধিচিত্তস্স উপ্পাদক্খণে সব্বানি কম্মজরূপানি চ পৰত্তিকালে তস্স তস্স চিত্তস্স উপ্পাদক্খণে তেন তেন চিত্তেন জাতানি সব্বানি চিত্তজরূপানি চ সহজাতচিত্তস্স পচ্চযুপ্পন্নানি নাম. সব্বানি উপাদারূপানি সহজাতমহাভূতানং পচ্চযুপ্পন্নানি নাম.

কেনট্ঠেন সহজাতো, কেনট্ঠেন পচ্চযো. সহ জাননট্ঠেন সহজাতো, উপকারকট্ঠেন পচ্চযো. তত্থ সহজাননট্ঠেনাতি যো ধম্মো জাযমানো অত্তনো পচ্চযুপ্পন্নেহি ধম্মেহি সহেৰ সযঞ্চ জাযতি উপ্পজ্জতি, অত্তনো পচ্চযুপ্পন্নে চ ধম্মে অত্তনা সহেৰ জনেতি উপ্পাদেতি, তস্স সো অত্থো সহজাননট্ঠো নাম.

যথা সূরিযো নাম উদযন্তো সূরিযাতপে চ সূরিযা লোকে চ অত্তনা সহেৰ জনযন্তো উদেতি. যথা চ পদীপো নাম জলন্তো পদীপাতপে চ পদীপালোকে চ অত্তনা সহেৰ জনযন্তো জলতি. এৰমেৰং অযং পচ্চযধম্মো উপ্পজ্জমানো অত্তনো পচ্চযুপ্পন্নধম্মে অত্তনা সহেৰ উপ্পাদেতি. তত্থ সূরিযো ৰিয একমেকো নাম ধম্মো, সূরিযাতপা ৰিয তংসম্পযুত্তধম্মা, সূরিযালোকা ৰিয সহজাতরূপধম্মা. তথা সূরিযো ৰিয একমেকো মহাভূতরূপধম্মো, সূরিযাতপা ৰিয সহজাতমহাভূতধম্মা, সূরিযালোকা ৰিয সহজাতউপাদারূপধম্মা, এস নযো পদীপুপমাযপীতি. সহজাতপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

৭. অঞ্ঞমঞ্ঞপচ্চযো

সহজাতপচ্চযে ৰিভত্তেসু ধম্মেসু যো যো পচ্চয ধম্মোতি ৰুত্তো, সো সো এৰ ইধ পচ্চযধম্মো চেৰ পচ্চযুপ্পন্ন ধম্মো চ হোতি. সব্বেপি চিত্তচেতসিকা ধম্মা অঞ্ঞমঞ্ঞস্স পচ্চযধম্মা চ হোন্তি অঞ্ঞমঞ্ঞস্স পচ্চযুপ্পন্নধম্মা. সহজাতা চত্তারো মহাভূতা অঞ্ঞমঞ্ঞস্স পচ্চযধম্মা চ হোন্তি অঞ্ঞমঞ্ঞস্স পচ্চযুপ্পন্নধম্মা চ. পটিসন্ধিনামক্খন্ধা চ পটিসন্ধি সহজাতং হদযৰত্থুরূপঞ্চ অঞ্ঞমঞ্ঞস্স পচ্চযধম্মা চ হোন্তি অঞ্ঞমঞ্ঞস্স পচ্চযুপ্পন্নধম্মা চ. অত্থো সুৰিঞ্ঞেয্যোযেৰ.

যথা অঞ্ঞমঞ্ঞং নিস্সায উস্সাপিতা তযো দণ্ডা অঞ্ঞমঞ্ঞস্স নিস্সযা চ হোন্তি, অঞ্ঞমঞ্ঞং নিস্সিতা চ. তেসু একমেকস্মিং উস্সিতে সব্বে উস্সিতা হোন্তি, একমেকস্মিং পতন্তে সব্বে পতন্তি. এৰং অঞ্ঞমঞ্ঞধম্মা চ দট্ঠব্বা.

এত্থ ৰদেয্যুং, সব্বে চেতসিকা ধম্মা চিত্তপচ্চযং অলভ মানা উপ্পজ্জিতুং ন সক্কোন্তীতি যুত্তং. কস্মা. ফুসনাদীনং চেতসিক কিচ্চানং ৰিজাননকিচ্চপুব্বঙ্গমত্তা, মনোপুব্বঙ্গমাতি হি ৰুত্তং. চিত্তং পন চেতসিকপচ্চযং অলভমানং উপ্পজ্জিতুং ন সক্কোতীতি ন যুজ্জেয্যাতি. ৰুচ্চতে, চেতসিকধম্মা নাম চিত্তস্স সহাযঙ্গানি হোন্তি. তস্মা তেহি ৰিনা চিত্তম্পি উপ্পজ্জিতুং ন সক্কোতিযেৰ. এসেৰ নযো চতূসু মহাভূতেসুপীতি. উপাদারূপানি পন মহাভূতানং নিস্সন্দমত্তত্তা সহাযঙ্গানি ন হোন্তীতি. ননু আহাররূপঞ্চ জীৰিতরূপঞ্চ পচ্চযৰিসেসত্তা সহাযঙ্গং হোতীতি. ৰুচ্চতে, ঠিতিযা এৰ সহাযঙ্গং হোতি. ন উপ্পাদে. ইধ পন উপ্পাদে সহাযঙ্গং অধিপ্পেতন্তি. অঞ্ঞমঞ্ঞপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

৮. নিস্সযপচ্চযো

তিৰিধো নিস্সযপচ্চযো, সহজাতনিস্সযো ৰত্থু পুরেজাতনিস্সযো ৰত্থারম্মণপুরেজাতনিস্সযো.

তত্থ কতমো সহজাতনিস্সযো. সব্বো সহজাত পচ্চযো সহজাতনিস্সযো. তস্মা তত্থ পচ্চযৰিভাগো চ পচ্চযুপ্পন্নৰিভাগো চ সহজাতপচ্চযে ৰুত্তনযেন ৰেদিতব্বো.

কতমো পন ৰত্থুপুরেজাতনিস্সযো. ছ ৰত্থূনি চক্খু ৰত্থু সোতৰত্থু ঘানৰত্থু জিৰ্হাৰত্থু কাযৰত্থু হদযৰত্থু. ইমানি ছৰত্থূনি পৰত্তিকালে সত্তানং ৰিঞ্ঞাণধাতূনং ৰত্থুপুরে জাতনিস্সযো.

ৰত্থুরূপমেৰ পুরেজাতং হুত্ৰা নিস্সযো ৰত্থুপুরেজাত নিস্সযো. তত্থ চিত্তচেতসিকানং নিস্সযট্ঠানট্ঠেন ৰত্থু নাম. পুরেজাতন্তি অত্তনো অত্তনো পচ্চযুপ্পন্নস্স ধম্মস্স উপ্পত্তিক্খণতো পুরিমে খণে জাতং.

তত্থ পটিসন্ধিচিত্তং তদা পুরেজাতস্স ৰত্থুরূপস্স অভাৰতো অত্তনা সহুপ্পন্নমেৰ হদযৰত্থুরূপং নিস্সায উপ্পজ্জতি. পঠম ভৰঙ্গচিত্তং পন পটিসন্ধিচিত্তেন সহুপ্পন্নহদয ৰত্থুরূপং নিস্সায উপ্পজ্জতি. দুতিযভৰঙ্গচিত্তং পঠমভৰঙ্গচিত্তেন সহুপ্পন্নং নিস্সায উপ্পজ্জতি. এৰং ততিযভৰঙ্গচিত্তং দুতিয ভৰঙ্গচিত্তেন সহুপ্পন্নন্তিআদিনা যাৰমরণাসন্নকালা দ্ৰিন্নং মনোধাতুমনোৰিঞ্ঞাণধাতূনং ৰত্থুপুরেজাতনিস্সযো ৰেদিতব্বো.

যথা ৰীণাসদ্দা নাম ৰীণাতন্তীসু ৰীণাদণ্ডকেহি পহরণৰেগেন এৰ জাযন্তি, নো অঞ্ঞথা. তথা পঞ্চৰিঞ্ঞাণানি নাম পঞ্চৰত্থুসঙ্খাতেসু পঞ্চদ্ৰারেসু পঞ্চন্নং আরম্মণানং আপাতা গমনৰেগেন এৰ জাযন্তি, নো অঞ্ঞথা.

আপাতাগমনঞ্চ তেসং দ্ৰারারম্মণানং ঠিতিপত্তকালে এৰ হোতি. আপাতাগমনপচ্চযা চ দ্ৰিক্খত্তুং ভৰঙ্গং চলতি. ভৰঙ্গচলন পচ্চযা চ আৰজ্জনং উপ্পজ্জতি. আৰজ্জনপচ্চযা চ তানি পঞ্চৰিঞ্ঞাণানি উপ্পজ্জন্তি. তস্মা চক্খাদীনি পঞ্চৰত্থূনি পুরে অতীতভৰঙ্গচিত্তস্স উপ্পাদক্খণে উপ্পন্নানি এৰ পঞ্চৰিঞ্ঞাণধাতূনং ৰত্থুপুরেজাতপচ্চযা হোন্তি.

মরণাসন্নকালে পন সব্বানি ছ ৰত্থূনি চুতিচিত্ততো পুরে সত্তরসমস্স ভৰঙ্গচিত্তস্স উপ্পাদক্খণে এৰ উপ্পজ্জন্তি, ততো পরং ন উপ্পজ্জন্তি. তস্মা মরণাসন্নকালে ভৰঙ্গচিত্তানি চ সব্বানি ছদ্ৰারিকৰীথিচিত্তানি চ চুতিচিত্তঞ্চ পুরেতরং উপ্পন্নানি তানিযেৰ অত্তনো অত্তনো ৰত্থূনি নিস্সায উপ্পজ্জন্তি. অযং ৰত্থুপুরেজাত নিস্সযো.

কতমো পন ৰত্থারম্মণপুরেজাতনিস্সযো. যদা অত্তনো অজ্ঝত্তং ৰত্থুরূপং আরব্ভ যং রূপং নিস্সায মম মনোৰিঞ্ঞাণং ৰত্ততি, এতং মম এসো হমস্মি এসো মে অত্তাতি এৰং তণ্হামান দিট্ঠীহি গহণৰসেন ৰা এতং অনিচ্চং এতং দুক্খং এতং অনত্তাতি এৰং সম্মসনৰসেন ৰা আৰজ্জনাদীনি মনোদ্ৰারিকৰীথি চিত্তানি পৰত্তন্তি. তদা তং তং ৰত্থুরূপং পচ্চেকং তেসং নিস্সযৰত্থু চ হোতি তেসং আরম্মণঞ্চ. তস্মা তং তং হদযরূপং তস্স তস্স চিত্তুপ্পাদস্স ৰত্থারম্মণপুরেজাতপচ্চযো হোতি. অযং ৰত্থারম্মণ পুরেজাতনিস্সযো. এৰং নিস্সযপচ্চযো তিৰিধো হোতি.

ইধ সুত্তন্তনিস্সযোপি ৰত্তব্বো. ইমে মনুস্সা ৰা তিরচ্ছানগতা ৰা রুক্খাদযো ৰা মহাপথৰিযং পতিট্ঠিতা, মহা পথৰী চ হেট্ঠা মহাউদকক্খন্ধে, মহাউদকক্খন্ধো চ হেট্ঠা মহাৰাতক্খন্ধে, মহাৰাতক্খন্ধো চ হেট্ঠা অজটাকাসে, মনুস্সা গেহেসু, ভিক্খূ ৰিহারেসু, দেৰা দিব্বৰিমানেসূতিআদিনা সব্বং লোকপ্পৰত্তিং ঞত্ৰা নিস্সযপচ্চযো ৰেদিতব্বো. নিস্সযপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

৯. উপনিস্সযপচ্চযো

তিৰিধো উপনিস্সযপচ্চযো, আরম্মণূপনিস্সযো অনন্তরূপনিস্সযো পকতূপনিস্সযো. তত্থ আরম্মণূপ নিস্সযো আরম্মণাধিপতিপচ্চযসদিসো, অনন্তরূপনিস্সযো অনন্তরপচ্চযসদিসো.

কতমো পকতূপনিস্সযো. সব্বেপি অতীতানাগত পচ্চুপ্পন্না অজ্ঝত্তবহিদ্ধাভূতা চিত্তচেতসিকরূপধম্মা চ নিব্বানঞ্চ পঞ্ঞত্তি চ সব্বেসং পচ্চুপ্পন্নানং চিত্তচেতসিকানং ধম্মানং যথারহং পকতূপনিস্সযো.

তত্থ অতীতো পরিনিব্বুতো অম্হাকং বুদ্ধো চ ধম্মো চ অরিযসাৰকসঙ্ঘো চ সম্মুতিসঙ্ঘপরম্পরা চ অম্হাকং পচ্ছিম জনানং কুসলুপ্পত্তিযা পকতূপনিস্সযপচ্চযো. তথা লোকে অতীতা কালঙ্কতা মাতাপিতরো চ আচরিযা চ পণ্ডিতসমণব্রাহ্মণা চ পাকটা নানাতিত্থাচরিযা চ মহিদ্ধিকা মহানুভাৰা পোরাণকরাজানো চ পচ্ছিমকানং জনানং কুসলুপ্পত্তিযা ৰা অকুসলুপ্পত্তিযা ৰা সুখদুক্খুপ্পত্তিযা ৰা পকতূপনিস্সযো. তথা হি তে পচ্ছিমকানং জনানং অত্থায নানাসদ্ধম্মপঞ্ঞত্তিযো ৰা নানাঅসদ্ধম্মপঞ্ঞত্তিযো ৰা নানালোকূপকরণানি ৰা পুরে পট্ঠপেসুং. পচ্ছিমজনা চ তেহি পট্ঠপিতেসু দানসীলাদিধম্মেসু ৰা লোকচারিত্ত কুলগোত্তচারিত্ত ধম্মেসু ৰা নানাদিট্ঠিৰাদেসু ৰা নানাকম্মাযতনসিপ্পাযতন ৰিজ্জাঠানেসু ৰা যথাপট্ঠপিতেসু গামনিগমনগরখেত্তৰত্থু তল়াকপোক্খরণিআৰাটাদীসু ৰা গেহরথসকটনাৰা সম্পোতসম্বন্ধাদীসু ৰা জাতরূপরজতমণিমুত্তাদীসু ৰা দাযজ্জং পটিপজ্জন্তা লোকে ৰড্ঢন্তি.

অনাগতোপি মেত্তেয্যো নাম বুদ্ধো চ তস্স ধম্মো চ তস্স সঙ্ঘো চ এতরহি বহুজ্জনানং পারমিপুঞ্ঞপ্পৰত্তিযা পকতূপনিস্সযপচ্চযো. তথা ইমস্মিং ভৰে চ পচ্ছিমে কালে পটিলভিস্সমানা ইস্সরিযট্ঠানধনধঞ্ঞসম্পত্তিযো পুরিমে কালে ঠিতানং মহাজনানং নানাভিসঙ্খারুপ্পত্তিযা পকতূপনিস্সয পচ্চযো. অনাগতভৰে চ অনুভৰিস্সমানা ভৰসম্পত্তি ভোগ সম্পত্তিযো মগ্গফলনিব্বানসম্পত্তিযো চ এতরহি পচ্চুপ্পন্নভৰে ঠিতানং দানসীলাদিপুঞ্ঞকিরিযুপ্পত্তিযা পকতূপনিস্সযপচ্চযো. যথা হি লোকে হেমন্তে কালে ধঞ্ঞপ্ফলানি লভিস্সামাতি ৰস্সিকে কালে কস্সনৰপ্পনকম্মানি আরভন্তি, কম্মে সিদ্ধে তং তং ধনং লভিস্সামাতি পুব্বভাগে তং তং ৰীরিযকম্মং ৰা তং তং পঞ্ঞাকম্মং ৰা আরভন্তি. তত্থ ধঞ্ঞপ্ফলপ্পটিলাভো চ তং তং ধনপ্পটি লাভোচ তং তং কম্মারম্ভস্স অনাগতপকতূপনিস্সযপচ্চযো তং তং কম্মারম্ভো চ ধঞ্ঞপ্ফলপ্পটিলাভস্স চ তং তং ধনপ্পটি লাভস্স চ অতীতপকতূপনিস্সযপচ্চযো. এৰমেৰ পচ্ছিমে অনাগতে কালে নানাকম্মপ্ফলানি সম্পস্সন্তা পত্থযন্তা মহাজনা পুরিমে পচ্চুপ্পন্নে কালে নানাপুঞ্ঞকম্মানি আরভন্তি. তত্থ পুঞ্ঞপ্ফলানি পুঞ্ঞকম্মানং অনাগতপকতূপনিস্সযপচ্চযো. পুঞ্ঞকম্মানি পুঞ্ঞপ্ফলানং অতীতপকতূপনিস্সযপচ্চযো. তস্মা অনাগতপকতূপনিস্সযোপি অতীতপকতূপনিস্সযো ৰিয অতিমহন্তো পচ্চযো হোতি.

পচ্চুপ্পন্না বুদ্ধাযো পচ্চযা পচ্চুপ্পন্নানং মনুস্সদেৰব্রহ্মানং পচ্চুপ্পন্না মাতাপিতরো পচ্চুপ্পন্নানং পুত্তধীতাদীনং পচ্চুপ্পন্নপকতূপ নিস্সযো নাম. সো সুপাকটোযেৰ.

অজ্ঝত্তভূতা পকতূপনিস্সযধম্মা নাম বুদ্ধাদীসু সৰিঞ্ঞাণকসন্তানেসু উপ্পন্না পচ্চযধম্মা. বহিদ্ধাভূতা পকতূপনিস্সযধম্মা নাম সত্তানং পতিট্ঠানভূতা পথৰিপব্বতনদী সমুদ্দাদযো তেসং তেসং সত্তানং বহূপকারা অরঞ্ঞৰনরুক্খ তিণপুব্বণ্ণাপরণ্ণাদযো চন্দসূরিযগহনক্খত্তাদযো ৰস্সোদকঅগ্গিৰাতসীতউণ্হাদযো চ সব্বেপি তে সত্তানং কুসলুপ্পত্তিযা ৰা অকুসলুপ্পত্তিযা ৰা সুখুপ্পত্তিযা ৰা দুক্খুপ্পত্তিযা ৰা বলৰপচ্চযা হোন্তি.

ইমে জনা দিট্ঠেৰ ধম্মে পরিনিব্বাযিস্সামাতি বোধিপক্খিয ধম্মে ৰা ভাৰেন্তি, অনাগতে বুদ্ধকালে পরিনিব্বাযিস্সামাতি পারমীধম্মে ৰা পরিপূরেন্তি. তত্থ নিব্বানং তেসং ধম্মানং উপ্পত্তিযা বলৰপচ্চযো হোতি.

লোকে নানাৰোহারভূতা নামপঞ্ঞত্তিযো চ বুদ্ধ সাসনে তিপিটকপরিযত্তিধম্মভূতা নামপঞ্ঞত্তিযো চ তেসং তেসং অত্থানং জাননত্থায বলৰপচ্চযো.

তত্থ সঙ্খতধম্মা নাম পচ্চযে সতি উপ্পজ্জন্তি, অসতি নুপ্পজ্জন্তি. উপ্পজ্জিত্ৰাপি পচ্চযে সতি তিট্ঠন্তি, অসতি ন তিট্ঠন্তি. তস্মা তেসং উপ্পত্তিযা ৰা ঠিতিযা ৰা পচ্চযো নাম ইচ্ছিতব্বো. নিব্বানং পন পঞ্ঞত্তি চ অসঙ্খতধম্মা হোন্তি অজাতিধম্মা অনুপ্পাদধম্মা নিচ্চ ধম্মা ধুৰধম্মা. তস্মা তেসং উপ্পাদায ৰা ঠিতিযা ৰা পচ্চযো নাম নত্থীতি.

কুসলো কুসলস্স উপনিস্সযো. সদ্ধং উপনিস্সায দানং দেতি, সীলং সমাদিযতীতিআদিনা সুপাকটো. তথা রাগং উপনিস্সায পাণং হনতি, অদিন্নং আদিযতীতিআদিনা সপ্পাযং উতুং সপ্পাযং ভোজনং উপনিস্সায কাযিকং সুখং পচ্চনুভোতীতিআদিনা চ অকুসলো অকুসলস্স, অব্যাকতো অব্যাকতস্স উপনিস্সযোপি সুপাকটো.

কুসলো পন অকুসলস্সপি বলৰূপনিস্সযো. দানং দত্ৰা তেন দানেন অত্তানং উক্কংসেতি, পরং ৰম্ভেতি. তথা সীল সম্পন্নো হুত্ৰা সমাধিসম্পন্নো হুত্ৰা পঞ্ঞাসম্পন্নো হুত্ৰা অত্তানং উক্কংসেতি, পরং ৰম্ভেতি.

কুসলো অব্যাকতস্সপি বলৰূপনিস্সযো. সব্বানি চতুভূমিককুসলকম্মানি ৰা কম্মপরিৰারানি কুসলানি ৰা কালন্তরে চতুভূমিকানং ৰিপাকাব্যাকতানং বলৰূপনিস্সযো. দানপারমিং পূরেন্তা পূরণকালে বহুং কাযিকদুক্খং পচ্চনুভৰন্তি. তথা সীলপারমিং নিক্খমপারমিং পঞ্ঞাপারমিং ৰীরিযপারমিং খন্তিপারমিং সচ্চপারমিং অধিট্ঠানপারমিং মেত্তাপারমিং উপেক্খা পারমিং. এসেৰ নযো ঝানভাৰনা মগ্গভাৰনাসুপি.

অকুসলো কুসলস্সপি বলৰূপনিস্সযো. ইধেকচ্চো পাপং কত্ৰা পচ্ছা ৰিপ্পটিসারী হুত্ৰা তস্স পাপস্স পহানায দানসীলঝানমগ্গকুসলানি সম্পাদেতি. তং পাপং তেসং কুসলানং বলৰূপনিস্সযো.

অকুসলো অব্যাকতস্সপি বলৰূপনিস্সযো. ইধ বহূ জনা দুচ্চরিতানি কত্ৰা চতূসু অপাযেসু পতিত্ৰা অপাযদুক্খং পচ্চনুভৰন্তি. দিট্ঠধম্মেপি কেচি অত্তনো ৰা পরস্স ৰা দুচ্চরিতকম্ম পচ্চযা বহুং দুক্খং পচ্চনুভৰন্তি. কেচি দুচ্চরিতকম্মেন ধনং লভিত্ৰা সুখং পচ্চনুভৰন্তি. বহুজ্জনা রাগমূলকং বহুং দুক্খং পচ্চনুভৰন্তি, দোসমূলকং দিট্ঠিমূলকং মানমূলকন্তি.

অব্যাকতো কুসলস্সপি বলৰূপনিস্সযো. ধন সম্পত্তিযা দানং দেতি, সীলং পূরেতি, পঞ্ঞং পূরেতি, ভাৰনাসপ্পাযং আৰাসং ৰা লেণং ৰা গুহংৰা রুক্খং ৰা অরঞ্ঞং ৰা পব্বতং ৰা গোচরগামং ৰা উতুসপ্পাযং ৰা আহারসপ্পাযং ৰা লভিত্ৰা তং তং ভাৰনং ভাৰেতি.

অব্যাকতো অকুসলস্সপি বলৰূপনিস্সযো. লোকে চক্খুসম্পদং নিস্সায বহূনি দস্সনমূলানি অকুসলানি উপ্পজ্জন্তি. এস নযো সোতসম্পদাদীসু. তথা হত্থসম্পদং পাদসম্পদং সত্থসম্পদং আৰুধসম্পদন্তিআদিনাপি ৰত্তব্বো. এৰং উপনিস্সযো তিৰিধো হোতি.

ইধ সুত্তন্তূপনিস্সযোপি ৰত্তব্বো. কল্যাণমিত্তং উপ নিস্সায পাপমিত্তং উপনিস্সায গামং উপনিস্সায অরঞ্ঞং উপনিস্সাযাতিআদিনা বহূসু ঠানেসু আগতো. অপি চ পঞ্চনিযামধম্মা সত্তলোক সঙ্খারলোক ওকাসলোক সঙ্খাতানং তিণ্ণং লোকানং অৰিচ্ছিন্নপ্পৰত্তিযা বলৰপচ্চযা হোন্তি. অযঞ্চ অত্থো নিযামদীপনিযং অম্হেহি ৰিত্থারতো দীপিতোতি.

কেনট্ঠেন আরম্মণূপনিস্সযোতি. অধিপতিভূতং আরম্মণমেৰ আরম্মণিকধম্মানং বলৰনিস্সযট্ঠেন আরম্মণূপ নিস্সযো.

কেনট্ঠেন অনন্তরূপনিস্সযোতি. পুরিমং অনন্তরচিত্তমেৰ পচ্ছিমস্স অনন্তরচিত্তস্স উপ্পজ্জনত্থায বলৰনিস্সযট্ঠেন অনন্তরূপনিস্সযো. মাতা ৰিয পুরিমচিত্তং, পুত্তো ৰিয পচ্ছিমচিত্তং. যথা মাতা অত্তনো অনন্তরে পুত্তস্স উপ্পজ্জনত্থায বলৰূপ নিস্সযো হোতি, তথা পুরিমচিত্তং পচ্ছিমচিত্তস্স উপ্পজ্জনত্থাযাতি.

কেনট্ঠেন পকতূপনিস্সযোতি. পকতিযাৰ লোকে পণ্ডিতানং পাকটো উপনিস্সযো পকতূপনিস্সযো.

এত্থ চ অনন্তরূপনিস্সযানুভাৰো অনন্তরচিত্তে এৰ ফরতি. পকতূপনিস্সযানুভাৰো পন দূরেপি ফরতিযেৰ. তথা হি ইমস্মিং ভৰে পুরিমেসু দিৰসেসু ৰা মাসেসু ৰা সংৰচ্ছরেসু ৰা দিট্ঠসুতঘাযিতসাযিতফুসিতৰিঞ্ঞাতানি আরম্মণানি পচ্ছাতথারূপে পচ্চযে সতি ৰস্সসতেপি মনোদ্ৰারে আপাতং আগচ্ছন্তি. ইদং নাম পুব্বে মযা দিট্ঠং সুতন্তিআদিনা সত্তা অনুস্সরন্তি. ওপপাতিকসত্তা পন পুরিমভৰংপি অনুস্সরন্তি. তথা মনুস্সেসুপি অপ্পেকচ্চে জাতিস্সরসঞ্ঞালাভিনো. তথা পুব্বে অনেকসতসহস্সেসু দিট্ঠাদীসু ৰত্থূসু পচ্ছা একস্মিং খণে একং ৰত্থুং দিস্ৰা ৰা সুত্ৰা ৰা তস্মিং এৰ খণে বহূসুপি তেসু মনোৰিঞ্ঞাণসন্তানং ফরমানং পৰত্ততীতি. উপনিস্সযপচ্চয দীপনা নিট্ঠিতা.

১০. পুরেজাতপচ্চযো

তিৰিধো পুরেজাতপচ্চযো. ৰত্থুপুরেজাতপচ্চযো চ আরম্মণপুরেজাতপচ্চযো চ ৰত্থারম্মণপুরেজাতপচ্চযো চ.

তত্থ ৰত্থুপুরেজাতো চ ৰত্থারম্মণপুরেজাতো চ পুব্বে নিস্সযপচ্চযে নিস্সযনামেন ৰুত্তা এৰ.

আরম্মণপুরেজাতো নাম পচ্চুপ্পন্নানি অট্ঠারসনিপ্ফন্নরূপানি এৰ. তেসুপি পচ্চুপ্পন্নানি রূপসদ্দাদীনি পঞ্চারম্মণানি পঞ্চন্নং পঞ্চৰিঞ্ঞাণ ৰীথিচিত্তানং নিযমতো আরম্মণপুরেজাতপচ্চযা হোন্তি. যথা হি ৰীণাসদ্দা নাম ৰীণাতন্তীসু ৰীণাদণ্ডকেন পহরণ পচ্চযা এৰ উপ্পজ্জন্তি. এৰঞ্চ সতি তে সদ্দা পুরেজাতাহি ৰীণাতন্তি ৰীণাদণ্ডকেহি ৰিনা উপ্পজ্জিতুং ন সক্কোন্তি. এৰমেৰং পঞ্চ ৰিঞ্ঞাণ ৰীথিচিত্তানিপি পঞ্চসু ৰত্থুদ্ৰারেসু পঞ্চন্নং আরম্মণানং আপাতাগমন পচ্চযা এৰ উপ্পজ্জন্তি. আপাতাগমনঞ্চ তেসং দ্ৰিন্নং ঠিতিপত্তকালে এৰ হোতি. ন কেৰলঞ্চ তস্মিং কালে তানি পঞ্চারম্মণানি তেসু পঞ্চৰত্থূসু এৰ আপাতমাগচ্ছন্তি. অথ খো ভৰঙ্গমনোদ্ৰারেপি আপাতং আগচ্ছন্তিযেৰ. তস্মিং আপাতগমনত্তা এৰ তং ভৰঙ্গম্পি দ্ৰিক্খত্তুং চলিত্ৰা উপচ্ছিজ্জতি, ভৰঙ্গুপচ্ছেদে এৰ তানি ৰীথিচিত্তানি উপ্পজ্জন্তি. এৰঞ্চ সতি তানি ৰীথিচিত্তানি পুরেজাতেহি ৰত্থু দ্ৰারারম্মণেহি ৰিনা উপ্পজ্জিতুং ন সক্কোন্তীতি. তানি পন সব্বানিপি অট্ঠারসনিপ্ফন্নরূপানি নিরুদ্ধানি হুত্ৰা অতীতানিপি হোন্তি, অনুপ্পন্নানি হুত্ৰা অনাগতানিপি হোন্তি. উপ্পন্নানি হুত্ৰা পচ্চুপ্পন্নানিপি হোন্তি. সব্বানিপি মনোৰিঞ্ঞাণৰীথিচিত্তানং আরম্মণানি হোন্তি. তেসু পচ্চুপ্পন্নানি এৰ তেসং আরম্মণপুরেজাতপচ্চযা হোন্তি. যদা দূরে ৰা পটিচ্ছন্নে ৰা ঠিতং তং তং আরম্মণৰত্থুং মনসা এৰ আরম্মণং করোতি, তদা তং তং ৰত্থু সচে তত্থ তত্থ ৰিজ্জমানং হোতি, পচ্চুপ্পন্নং নাম হোতি. পুরেজাতপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

১১. পচ্ছাজাতপচ্চযো

পচ্ছিমং পচ্ছিমং পচ্চুপ্পন্নং চিত্তং পুরেজাতস্স পচ্চুপ্পন্নস্স চতু সমুট্ঠানিকস্স রূপকাযস্স ৰুড্ঢিৰিরুল়্হিযা পচ্ছাজাতপচ্চযো. যথা তং পচ্ছিমৰস্সেসু অনুৰস্সং ৰস্সমানানি ৰস্সোদকানি পুরিমৰস্সেসু জাতানং রুক্খপোতকানং ৰুড্ঢিৰিরুল়্হিযা পচ্ছাজাত পচ্চযা হোন্তীতি.

তত্থ পচ্ছিমং পচ্ছিমং চিত্তন্তি পঠমভৰঙ্গতো পট্ঠায যাৰ চুতি চিত্তা সব্বং চিত্তং ৰুচ্চতি. পুরেজাতস্সাতি পটিসন্ধিচিত্তেন সহুপ্পন্নং কম্মজরূপকাযং আদিং কত্ৰা অজ্ঝত্তসন্তানপরিযাপন্নো সব্বো চতুসমুট্ঠানিকরূপকাযো ৰুচ্চতি.

পটিসন্ধিচিত্তেন সহুপ্পন্নস্স কম্মজরূপকাযস্স পঠম ভৰঙ্গাদীনি পন্নরসভৰঙ্গচিত্তানি পচ্ছাজাতপচ্চযা হোন্তি. পটিসন্ধি চিত্তং পন তেন কাযেন সহুপ্পন্নত্তা পচ্ছজাতং ন হোতি. সোল়সমভৰঙ্গচিত্তঞ্চ তস্স কাযস্স ভিজ্জনক্খেত্তে উপ্পন্নত্তা পচ্চযো ন হোতি. তস্মা পন্নরসভৰঙ্গচিত্তানীতি ৰুত্তং.

পটিসন্ধিচিত্তস্স ঠিতিক্খণে পন দ্ৰে রূপকাযা উপ্পজ্জন্তি কম্মজরূপকাযো চ উতুজরূপকাযোচ. তথা ভঙ্গক্খণেপি. পঠমভৰঙ্গস্স উপ্পাদক্খণে পন তযো রূপকাযা উপ্পজ্জন্তি কম্মজরূপকাযো চ উতুজরূপকাযো চ চিত্তজরূপকাযো চ. যদা বহিদ্ধাহারপ্ফরণং লভিত্ৰা অজ্ঝত্তাহারো আহারজরূপকাযং জনেতি, ততো পট্ঠায চতুসমুট্ঠানিকা চত্তারো রূপকাযা দীপ জালা ৰিয পৰত্তন্তি. তে উপ্পাদক্খণং অতিক্কম্ম যাৰ ঠিতিভাৰেন ধরন্তি, তাৰ পন্নরসচিত্তানি তেসং কাযানং পচ্ছাজাতপচ্চযা হোন্তিযেৰ.

ৰুড্ঢিৰিরুল়্হিযাতি চতুসমুট্ঠানিকরূপসন্ততিযা উপরূপরি ৰুড্ঢিযা চ ৰিরুল়্হিযা চ. তথাহি পুরিমা পুরিমা চত্তারো রূপকাযা সচে পচ্ছাজাত পচ্চযং পুনপ্পুনং লভন্তি, এৰং সতি তে নিরুজ্ঝন্তাপি পচ্ছারূপসন্ততিপরম্পরানং ৰুড্ঢিযা চ ৰিরুল়্হিযা চ ৰেপুল্লায চ বলৰ পচ্চযা হুত্ৰা নিরুজ্ঝন্তীতি. পচ্ছাজাতপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

১২. আসেৰনপচ্চযো

দ্ৰাদস অকুসলচিত্তানি সত্তরস লোকিযকুসল চিত্তানি আৰজ্জনদ্ৰযৰজ্জিতানি অট্ঠারসকিরিযচিত্তানীতি সত্ত চত্তালীসং লোকিযজৰনচিত্তানি আসেৰনপচ্চযো. তেসু নিরন্তরপ্পৰত্তং জৰনসন্ততিং পত্ৰা পুরিমং পুরিমং জৰনচিত্তং আসেৰন পচ্চযো. চতূহি মগ্গচিত্তেহি পচ্ছিমং পচ্ছিমং চিত্তং আসেৰনপচ্চযুপ্পন্নং.

কেনট্ঠেন আসেৰনন্তি. উপরূপরিপগুণভাৰৰড্ঢনত্থংথাম বলৰড্ঢনত্থঞ্চ পরিৰাসগ্গাহাপনট্ঠেন.

তত্থ পগুণভাৰোতি পুনপ্পুনং সজ্ঝাযিতস্স পাল়িপাঠস্স সুখেন পৰত্তনং ৰিয জৰনট্ঠানজৰনকিচ্চসঙ্খাতে ঠানকিচ্চৰিসেসে পচ্ছিম পচ্ছিমচিত্তস্স সুখেন পৰত্তনং. পরিৰাসো নাম কোসেয্যৰত্থং পুনপ্পুনং সুগন্ধেন পরিৰাসনং ৰিয চিত্তসন্তানে পুনপ্পুন্নং রজ্জনদুস্সনাদিনা ৰা অরজ্জন অদুস্সনাদিনা ৰা পরিৰাসনং. পুরিমস্মিং জৰনচিত্তে নিরুদ্ধেপি তস্স জৰনৰেগো ন নিরুজ্ঝতি, পচ্ছিমং চিত্তসন্তানং ফরমানো পৰত্ততিযেৰ. তস্মা পচ্ছিমং পচ্ছিমং জৰনচিত্তং উপ্পজ্জমানং তেন ৰেগেন পগ্গহিতং বলৰতরং হুত্ৰা উপ্পজ্জতি. এৰং পুরিমচিত্তং অত্তনো পরিৰাসং পচ্ছিমচিত্তং গণ্হাপেতি. পচ্ছিমঞ্চ চিত্তং পুরিমস্স চিত্তস্স পরিৰাসং গহেত্ৰা পৰত্ততি. এৰং সন্তেপি সো আসেৰনৰেগো পকতিযা সত্তহি চিত্তৰারেহি পরিক্খযং গচ্ছতি, ততো পরং তদারম্মণৰিপাক চিত্তং ৰা উপ্পজ্জতি, ভৰঙ্গ চিত্তৰারো ৰা পৰত্ততি.

ইধ সুত্তন্তাসেৰনপচ্চযোপি ৰত্তব্বো. সতিপট্ঠানং ভাৰেতি, সম্মপ্পধানং ভাৰেতি, সতিসম্বোজ্ঝঙ্গং ভাৰেতি, ধম্ম ৰিচযসম্বোজ্ঝঙ্গং ভাৰেতি, সম্মাদিট্ঠিং ভাৰেতি, সম্মাসঙ্কপ্পং ভাৰেতীতিআদিনা বহূসু ঠানেসু ৰুত্তো. তত্থ ভাৰেতীতি একংপি দিৰসং ভাৰেতি, সত্তপি দিৰসানি ভাৰেতি, একংপি মাসং ভাৰেতি, সত্তপি মাসানি ভাৰেতি, একংপি সংৰচ্ছরং ভাৰেতি, সত্তপি সংৰচ্ছরানি ভাৰেতীতি অত্থো.

পুরিমপুরিমেসু ভৰেসু আসেৰিতানি ভাৰিতানি বহুলী কতানি কুসলানি ৰা অকুসলানি ৰা পচ্ছিমপচ্ছিমেসু ভৰেসু বলৰতরানং কুসলানং ৰা অকুসলানং ৰা উপ্পত্তিযা আসেৰন পচ্চযো.

কালন্তরে ৰা ভৰন্তরে ৰা তাদিসানং কুসলাকুসলানং উপ্পত্তিযা পচ্চযো উপনিস্সযপচ্চযো নাম. তেসংযেৰ বলৰতরত্থায পচ্চযো আসেৰনপচ্চযো নাম.

লোকেপি মহন্তেসু চিত্তভাৰনাকম্মেসু ৰাচা ভাৰনাকম্মেসু কাযভাৰনাকম্মেসু অঙ্গপচ্চঙ্গভাৰনাকম্মেসু কম্মাযতনসিপ্পাযতনৰিজ্জাঠানেসু চ আসেৰনা ভাৰনা বহুলীকম্মানং নিস্সন্দগুণা নাম সন্দিস্সন্তিযেৰ.

সব্বেসং খণিকধম্মানং মজ্ঝে এৰরূপস্স আসেৰন পচ্চযস্স ৰিজ্জমানত্তা পুরিসবলপুরিসথামানং উপরূপরি ৰড্ঢন ৰসেন চিরকালং পৰত্তিতানি পুরিসকম্মানি নিপ্ফত্তিং পাপুণন্তি, সব্বঞ্ঞুবুদ্ধভাৰংপি গচ্ছন্তি. আসেৰনপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

১৩. কম্মপচ্চযো

দুৰিধো কম্মপচ্চযো সহজাতকম্মপচ্চযো নানাক্খণিক কম্মপচ্চযো.

তত্থ খণত্তযসমঙ্গি ভূতা সব্বাপি কুসলাকুসলা ব্যাকতচেতনা সহজাতকম্ম পচ্চযো. চেতনাসম্পযুত্তা সব্বেপি চিত্তচেতসিকা ধম্মাচ পটিসন্ধিচিত্তেন সহুপ্পন্না কম্মজরূপধম্মা চ পৰত্তিকালে সব্বেপি চিত্তজরূপধম্মা চ তস্স পচ্চযস্স পচ্চযুপ্পন্না.

অতীতা কুসলাকুসলচেতনা নানাক্খণিককম্ম পচ্চযো. বাত্তিংসৰিধা লোকিযৰিপাক চিত্তচেতসিকা ধম্মা চ সব্বে কম্মজরূপধম্মা চ তস্স পচ্চযস্স পচ্চযুপ্পন্না.

কেনট্ঠেন কম্মন্তি. কিরিযাৰিসেসট্ঠেন কম্মং. চেতনা হি কিরিযা ৰিসেসো হোতি সব্বকম্মেসু জেট্ঠকত্তা. তা হি সব্বেসু কাযৰচীমনোকম্মেসু পচ্চুপট্ঠিতেসু তস্স তস্স কম্মস্স নিপ্ফত্তত্থায সম্পযুত্তধম্মে চেতেতি কপ্পেতি সংৰিদহতি, একতো উট্ঠাপেতি, তস্মা সব্বকম্মেসু জেট্ঠকা হোতি. ইতি কিরিযাৰিসেসট্ঠেন কম্মং নাম. করোন্তি এতেনাতি ৰা কম্মং. কিং করোন্তি. কাযিককিরিযংপি করোন্তি, ৰাচসিককিরিযংপি করোন্তি, মানসিককিরিযংপি করোন্তি. তত্থ কাযিককিরিযা নাম গমনঠান নিসজ্জাদযো অভিক্কমনপটিক্কমনাদযো অন্তমসো অক্খিদলানং উক্খিপননিক্খিপনানিপি. ৰাচসিককিরিযা নাম ৰাচাপৰত্তনকিরিযা. মানসিককিরিযা নাম সুচিন্তিত দুচিন্তিতকিরিযা, অন্তমসো পঞ্চ ৰিঞ্ঞাণানং দস্সনকিচ্চসৰনকিচ্চাদীনিপি. সব্বাপি ইমা কিরিযাযো এতায চেতনায সত্তা করোন্তি, সংৰিদহন্তি, তস্মা সা চেতনা কম্মং নাম.

অত্তনো পচ্চযুপ্পন্নেন সহ জাযতীতি সহজাতং. সহজাতঞ্চ তং কম্মঞ্চাতি সহজাতকম্মং. সহজাতকম্মং হুত্ৰা পচ্চযো সহজাতকম্ম পচ্চযো. সহজাতকম্মভাৰেন পচ্চযোতি ৰুত্তং হোতি.

অঞ্ঞো কম্মস্স উপ্পত্তিক্খণো অঞ্ঞো ৰিপাকস্স উপ্পত্তিক্খণোতি এৰং ৰিসুং ৰিসুং উপ্পত্তিক্খণো এতস্সাতি নানাক্খণিকং. নানাক্খণিকঞ্চ তং কম্মঞ্চাতি নানাক্খণিককম্মং. নানাক্খণিককম্মং হুত্ৰা পচ্চযো নানাক্খণিককম্মপচ্চযো. নানাক্খণিককম্মপচ্চযভাৰেন পচ্চযোতি ৰুত্তং হোতি. অরিযমগ্গসম্পযুত্তা চেতনা অত্তনো নিরুদ্ধানন্তরে এৰ অরিযফলৰিপাকং জনেতি, সাপি নানাক্খণিকা এৰ হোতি.

এত্থ চ একা দানকুসলচেতনা অত্তনা সহজাতানং চিত্তচেতসিকানঞ্চ কাযিকৰাচসিককিরিযাভূতানং চিত্তজরূপানঞ্চ সহজাতকম্মপচ্চযো. তায চেতনায আযতিং কালন্তরে উপ্পজ্জমানস্স ৰিপাকক্খন্ধস্স চ কম্মজরূপক্খন্ধস্স চ নানাক্খণিক কম্মপচ্চযো. এৰং একা কম্মপথপত্তা সুচরিতদুচ্চরিতচেতনা দ্ৰীসু কালেসুদ্ৰিন্নং পচ্চযুপ্পন্নানং দ্ৰীহি পচ্চযসত্তীহি পচ্চযো হোতীতি.

এত্থ চ নানাক্খণিককম্মপচ্চযে কম্মন্তি কিরিযাৰিসেসো. সো পন চেতনায নিরুদ্ধাযপি অনিরুজ্ঝিত্ৰা তং চিত্তসন্তানং অনুগচ্ছতিযেৰ. যদা ৰিপচ্চিতুং ওকাসং লভতি, তদা সো কিরিযা ৰিসেসো চুতিনন্তরে একো অত্তভাৰো হুত্ৰা ৰিপচ্চতি পাতুভৰতি. ওকাসং পন অলভমানা ভৰসতংপি ভৰসহস্সংপি ভৰসতসহস্সংপি তং সন্তানং অনুগচ্ছতিযেৰ. মহগ্গতকম্মং পন লদ্ধোকাসে সতি দুতিযভৰে ব্রহ্মলোকে একো ব্রহ্মত্তভাৰো হুত্ৰা ৰিপচ্চতি পাতুভৰতি. সুপরিপক্ককম্মত্তা পন দুতিযভৰেযেৰ খীযতি, ততো পরং নানুগচ্ছতীতি. কম্মপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

১৪. ৰিপাকপচ্চযো

ছত্তিংসৰিধা ৰিপাকভূতা সহজাতচিত্তচেতসিকা ধম্মা ৰিপাক পচ্চযো. তেযেৰ অঞ্ঞমঞ্ঞঞ্চ পটিসন্ধিক্খণে কম্মজরূপানি চ পৰত্তিক্খণে ৰিপাক চিত্তজাতানি চিত্তজরূপানি চ ৰিপাকপচ্চযুপ্পন্না.

কেনট্ঠেন ৰিপাকোতি. ৰিপচ্চনট্ঠেন ৰিপাকো. ৰিপচ্চনং নাম মুদুতরুণভাৰং অতিক্কম্ম ৰিপক্কভাৰং আপজ্জনং. কস্স পন ধম্মস্স মুদুতরুণভাৰো, কস্স ৰিপক্কভাৰোতি. নানাক্খণিককম্মপচ্চয সঙ্খাতস্স অতীতকম্মস্স মুদুতরুণভাৰো, তস্সেৰ কম্মস্স ৰিপক্কভাৰো.

তত্থ একস্স কম্মস্স চতস্সো অৰত্থাযো হোন্তি চেতনা ৰত্থা কম্মাৰত্থা নিমিত্তাৰত্থা ৰিপাকাৰত্থাতি.

তত্থ তায চেতনায নিরুদ্ধাযপি তস্সা কিরিযা ৰিসেসো ন নিরুজ্ঝতি, তং চিত্তসন্তানং অনুগচ্ছতিযেৰ. অযং কম্মাৰত্থা নাম.

নিমিত্তাৰত্থাতি তং কম্মং যদা ৰিপচ্চিতুং ওকাসং লভতি, তদা মরণাসন্নকালে তস্স পুগ্গলস্স তমেৰ কম্মং ৰা পচ্চুপট্ঠাতি, সো পুগ্গলো তদা দানং দেন্তো ৰিয সীলং রক্খন্তো ৰিয পাণঘাতং ৰা করোন্তো ৰিয হোতি. কম্মনিমিত্তং ৰা পচ্চুপট্ঠাতি, দান ৰত্থুআদিকং ৰা সত্থাদিকং ৰা অঞ্ঞং ৰাপি পুব্বে তস্স কম্মস্স উপকরণভূতং আরম্মণং তদা তস্স পুগ্গলস্স হত্থগতং ৰিয হোতি. গতিনিমিত্তং ৰা পচ্চুপট্ঠাতি, দিব্বৰিমানাদিকং ৰা নিরযগ্গিজালাদিকং ৰা উপ্পজ্জমানভৰে উপলভিতব্বং ৰা অনুভৰিতব্বং ৰা আরম্মণং তদা দিস্সমানং হোতি. অযং নিমিত্তা ৰত্থা নাম.

ৰিপাকাৰত্থাতি সচে সো পুগ্গলো তথা পচ্চুপট্ঠিতং তং কম্মং ৰা কম্মনিমিত্তং ৰা গতিনিমিত্তং ৰা একং আরম্মণং অমুঞ্চমানো মরতি, তদা তং কম্মং তস্মিংভৰে ৰিপচ্চতি, তং কম্মং তস্মিংভৰে একো অত্তভাৰো হুত্ৰা পাতুভৰতি. তত্থ পুরিমাসু তীসু অৰত্থাসু তং কম্মং মুদুতরুণভূতং হোতি, পচ্ছিমং পন ৰিপাকাৰত্থং পত্ৰা ৰিপক্কভূতং হোতি. তেন ৰুত্তং ৰিপচ্চনং নাম মুদুতরুণভাৰং অতিক্কম্ম ৰিপক্কভাৰং আপজ্জনন্তি. এৰং ৰিপক্কভাৰং আপন্নো চিত্ত চেতসিকধম্মসমূহো ৰিপাকো নাম.

তত্থ যথা অম্বপ্ফলানি নাম যদা ৰিপক্কভাৰং আপজ্জন্তি, তদা সব্বসো সিনিদ্ধরূপানি হোন্তি. এৰমেৰং ৰিপাকধম্মা নাম নিরুস্সাহা নিব্যাপারা হুত্ৰা সব্বসো সন্তরূপা হোন্তি. তেসং সন্তরূপত্তাযেৰ ভৰঙ্গচিত্তানং আরম্মণং অৰিভূতং হোতি, ভৰঙ্গতো ৰুট্ঠানকালে তং আরম্মণং ন জানাতি. তথাহি রত্তিযং নিদ্দাযন্তস্স পুরিমভৰে মরণাসন্নকালে যথাগহিতং কম্মাদিকং আরম্মণং আরব্ভ ভৰঙ্গসোতং পৰত্তমানংপি তস্স ভৰঙ্গসোতস্স তং আরম্মণং আরব্ভ ইদং নাম মে পুরিমভৰে আরম্মণং দিট্ঠন্তি কস্সচি জাননৰীথিচিত্তস্স উপ্পত্তিযা পচ্চযো ন হোতি. সো পুগ্গলো নিদ্দাযনকালেপি উট্ঠানকালেপি পুরিমভৰসিদ্ধং তং নিমিত্তং ন জানাতি. এৰং নিরুস্সাহনিব্যাপারসন্তরূপ ভাৰেন উপকারকতা ৰিপাকপচ্চযতা নামাতি. ৰিপাক পচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

১৫. আহারপচ্চযো

দুৰিধো আহারপচ্চযো রূপাহারপচ্চযো অরূপাহার পচ্চযো.

তত্থ রূপাহারপচ্চযো নাম কবল়ীকারাহারসঙ্খাতং ওজ রূপং ৰুচ্চতি. সো চ অজ্ঝত্তাহারো বহিদ্ধাহারোতি দুৰিধো. কবল়ীকারাহারভক্খানং সত্তানং সব্বেপি চতুসমুট্ঠানিকরূপধম্মা তস্স দুৰিধস্স রূপাহারস্স পচ্চযুপ্পন্না.

অরূপাহারো পন তিৰিধো ফস্সাহারো মনোসঞ্চেতনা হারো ৰিঞ্ঞাণাহারো চ. তযোপেতে ধম্মা সহজাতানং নামরূপধম্মানং আহারপচ্চযো হোন্তি. সহজাতা চ নামরূপ ধম্মা তেসং পচ্চযুপ্পন্না.

কেনট্ঠেন আহারোতি. ভুসং হরণট্ঠেন আহারো. ভুসং হরণট্ঠেনাতিচ দল়্হং পৰত্তাপনট্ঠেন, চিরকালং ঠিতিযা ৰুড্ঢিযা ৰিরুল়্হিযা ৰেপুল্লায উপত্থম্ভনট্ঠেনাতি ৰুত্তং হোতি. জননকিচ্চযুত্তোপি আহারো উপত্থম্ভনকিচ্চপ্পধানো হোতীতি.

তত্থ দুৰিধো রূপাহারো অজ্ঝত্তসন্তানে চতুসমুট্ঠানিকং রূপকাযং উপব্রূহযন্তো ভুসং হরতি, দল়্হং পৰত্তেতি, চিরং অদ্ধানং গমেতি, তং তং আযুকপ্পপরিযোসানং পাপেতীতি আহারো.

ফস্সাহারো আরম্মণেসু ইট্ঠানিট্ঠরসং নীহরন্তো সম্পযুত্তধম্মে ভুসং হরতি. মনোসঞ্চেতনাহারো কাযৰচী মনোকম্মেসু উস্সাহং জনেন্তো সম্পযুত্তধম্মে ভুসং হরতি. ৰিঞ্ঞাণাহারো আরম্মণৰিজাননট্ঠেন পুব্বঙ্গমকিচ্চং ৰহন্তো সম্পযুত্তধম্মে ভুসং হরতি, দল়্হং পৰত্তেতি, চিরং অদ্ধানং গমেতীতি আহারো. সম্পযুত্তধম্মে ভুসং হরন্তো সহজাতরূপধম্মেপি ভুসং হরতিযেৰ.

ইধ সুত্তন্তনযোপি ৰত্তব্বো. যথা সকুণা নাম চক্খূহি দিসাৰিদিসং ৰিভাৰেত্ৰা পত্তেহি রুক্খতো রুক্খং ৰনতো ৰনং আকাসেন পক্খন্দিত্ৰা তুণ্ডকেহি ফলাফলানি তুদিত্ৰা যাৰজীৰং অত্তানং যাপেন্তি. তথা ইমে সত্তা ছহি ৰিঞ্ঞাণেহি আরম্মণানি ৰিভাৰেত্ৰা ছহি মনোসঞ্চেতনাহারেহি আরম্মণৰত্থুপ্পটিলাভত্থায উস্সুক্কনং কত্ৰা ছহি ফস্সাহারেহি আরম্মণেসু রসং পাতুভৰন্তং কত্ৰা সুখদুক্খং অনুভৰন্তি. ৰিঞ্ঞাণেহি ৰা আরম্মণানি ৰিভাৰেত্ৰা নামরূপ সম্পত্তিং সাধেন্তি. ফস্সেহি আরম্মণেসু রসং পাতুভৰন্তং কত্ৰা আরম্মণরসানুভৰনং ৰেদনং সম্পাদেত্ৰা তণ্হাৰেপুল্লং আপজ্জন্তি. চেতনাহি তণ্হামূলকানি নানাকম্মানি পসৰেত্ৰা ভৰতো ভৰং সংসরন্তি. এৰং আহারধম্মানং মহন্তং আহারকিচ্চং ৰেদিতব্বন্তি. আহারপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

১৬. ইন্দ্রিযপচ্চযো

তিৰিধো ইন্দ্রিযপচ্চযো সহজাতিন্দ্রিযপচ্চযো পুরে জাতিন্দ্রিযপচ্চযো রূপজীৰিতিন্দ্রিযপচ্চযো.

তত্থ পন্নরসিন্দ্রিযধম্মা সহজাতিন্দ্রিযপচ্চযো নাম, জীৰিতিন্দ্রিযং মনিন্দ্রিযং সুখিন্দ্রিযং দুক্খিন্দ্রিযং সোমনস্সিন্দ্রিযং দোমনস্সিন্দ্রিযং উপেক্খিন্দ্রিযং সদ্ধিন্দ্রিযং ৰীরিযিন্দ্রিযং সতিন্দ্রিযং সমাধিন্দ্রিযং পঞ্ঞিন্দ্রিযং অনঞ্ঞাতঞ্ঞস্সামীতিন্দ্রিযং অঞ্ঞিন্দ্রিযং অঞ্ঞাতাৰিন্দ্রিযন্তি. তেহি সহজাতা চিত্তচেতসিকধম্মা চ রূপধম্মা চ তস্স পচ্চযুপ্পন্না.

পঞ্চিন্দ্রিযরূপানি পুরেজাতিন্দ্রিযপচ্চযো, চক্খুন্দ্রিযং সোতিন্দ্রিযং ঘানিন্দ্রিযং জিৰ্হিন্দ্রিযং কাযিন্দ্রিযং. পঞ্চৰিঞ্ঞাণচিত্ত চেতসিক ধম্মা তস্স পচ্চযুপ্পন্না.

একং রূপজীৰিতিন্দ্রিযং রূপজীৰিতিন্দ্রিযপচ্চযো. সব্বানি কম্মজ রূপানি জীৰিতরূপৰজ্জিতানি তস্স পচ্চযুপ্পন্নানি.

কেনট্ঠেন ইন্দ্রিযন্তি. ইস্সরিযট্ঠেন ইন্দ্রিযং. তত্থ কত্থ ইস্সরিযন্তি. অত্তনো অত্তনো পচ্চযুপ্পন্নেসু ধম্মেসু ইস্সরিযং. কস্মিং কস্মিং কিচ্চে ইস্সরিযন্তি. অত্তনো অত্তনো কিচ্চে ইস্সরিযং. নামজীৰিতং সম্পযুত্তধম্মানং জীৰনকিচ্চে ইস্সরিযং. জীৰনকিচ্চেতি আযুৰড্ঢনকিচ্চে, সন্ততিঠিতিযা চিরকালঠিতিকিচ্চেতি অত্থো. মনিন্দ্রিযং আরম্মণগ্গহণকিচ্চে সম্পযুত্তধম্মানং ইস্সরিযং. অৰসেসো ইন্দ্রিযট্ঠো পুব্বে ইন্দ্রিযযমকদীপনিযং ৰুত্তোযেৰ.

এত্থ ৰদেয্য, দ্ৰে ইত্থিন্দ্রিযপুরিসিন্দ্রিযধম্মা ইন্দ্রিযভূতা সমানাপি কস্মা ইন্দ্রিযপচ্চযে ৰিসুং ন গহিতাতি. পচ্চযকিচ্চস্স অভাৰতো. তিৰিধঞ্হি পচ্চযকিচ্চং জননকিচ্চঞ্চ উপত্থম্ভনকিচ্চঞ্চ অনুপালনকিচ্চঞ্চ. তত্থ যো পচ্চযো পচ্চযুপ্পন্নধম্মস্স উপ্পাদায পচ্চযো হোতি, যস্মিং অসতি পচ্চযুপ্পন্নো ধম্মো ন উপ্পজ্জতি, তস্স পচ্চযকিচ্চং জননকিচ্চং নাম. যথা অনন্তরপচ্চযো. যো পচ্চযো পচ্চযুপ্পন্নধম্মস্স ঠিতিযা চ ৰুড্ঢিযা চ ৰিরুল়্হিযা চ পচ্চযো হোতি, যস্মিং অসতি পচ্চযুপ্পন্নো ধম্মো ন তিট্ঠতি ন ৰড্ঢতি ন ৰিরূহতি, তস্স পচ্চযকিচ্চং উপত্থম্ভনকিচ্চং নাম. যথা পচ্ছাজাতপচ্চযো. যো পচ্চযো পচ্চযুপ্পন্নস্স ধম্মস্স পৰত্তিযা পচ্চযো হোতি, যেন ৰিনা পচ্চযুপ্পন্নো ধম্মো চিরকালং ন পৰত্ততি, সন্ততি গমনং ছিজ্জতি, তস্স পচ্চয কিচ্চং অনুপালনকিচ্চং নাম. যথা রূপ জীৰিতিন্দ্রিযপচ্চযো. এতে পন দ্ৰে ইন্দ্রিযধম্মা তেসু তীসু পচ্চয কিচ্চেসু এককিচ্চংপি নসাধেন্তি, তস্মা এতে দ্ৰে ধম্মা ইন্দ্রিয পচ্চযে ৰিসুং ন গহিতাতি.

এতং সন্তে এতে দ্ৰে ধম্মা ইন্দ্রিযাতিপি ন ৰত্তব্বাতি. নো ন ৰত্তব্বা. কস্মা. ইন্দ্রিযকিচ্চসব্ভাৰতোতি. কিং পন এতেসং ইন্দ্রিযকিচ্চন্তি. লিঙ্গনিমিত্তকুত্তআকপ্পেসু ইস্সরতা ইন্দ্রিয কিচ্চং. তথা হি যস্স পুগ্গলস্স পটিসন্ধিক্খণে ইত্থিন্দ্রিযরূপং উপ্পজ্জতি, তস্স সন্তানে চতূহি কম্মাদীহি পচ্চযেহি উপ্পন্না পঞ্চক্খন্ধ ধম্মা ইত্থিভাৰায পরিণমন্তি, সো অত্তভাৰো একন্তেন ইত্থিলিঙ্গ ইত্থিনিমিত্ত ইত্থিকুত্ত ইত্থাকপ্পযুত্তো হোতি, নো অঞ্ঞথা. ন চ ইত্থিন্দ্রিযরূপং তে পঞ্চক্খন্ধধম্মে জনেতি, ন চ উপত্থম্ভতি, নাপি অনুপালেতি, অথ খো তে ধম্মা অত্তনো অত্তনো পচ্চযেহি উপ্পজ্জমানা এৰঞ্চেৰঞ্চ উপ্পজ্জন্তূতি আণং ঠপেন্তং ৰিয তেসু অত্তনো অনুভাৰং পৰত্তেতি. তে চ ধম্মা তথেৰ উপ্পজ্জন্তি, নো অঞ্ঞথাতি. অযং ইত্থিন্দ্রিযরূপস্স ইত্থিলিঙ্গাদীসু ইস্সরতা. এস নযো পুরিসিন্দ্রিযরূপস্স পুরিসলিঙ্গাদীসু ইস্সরতাযং. এৰং এতে দ্ৰে ধম্মা লিঙ্গাদীসু ইন্দ্রিযকিচ্চ সব্ভাৰতো ইন্দ্রিযা নাম হোন্তীতি.

হদযৰত্থুরূপং পন দ্ৰিন্নং ৰিঞ্ঞাণধাতূনং নিস্সযৰত্থুকিচ্চং সাধযমানংপি তাসু ইন্দ্রিযকিচ্চং ন সাধেতি. ন হি ভাৰিত চিত্তস্স পুগ্গলস্স হদযরূপে পসন্নেৰা অপ্পসন্নে ৰা জাতেপি মনোৰিঞ্ঞাণধাতুযো তদনুৰত্তিকা হোন্তীতি. ইন্দ্রিয পচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

১৭. ঝানপচ্চযো

সত্ত ঝানঙ্গানি ঝানপচ্চযো, ৰিতক্কো ৰিচারো পীতি সোমনস্সং দোমনস্সং উপেক্খা একগ্গতা. তেহি সহজাতা পঞ্চৰিঞ্ঞাণৰজ্জিতা চিত্তচেতসিকধম্মা চ রূপধম্মা চ তস্স পচ্চযুপ্পন্না.

কেনট্ঠেন ঝানন্তি. উপনিজ্ঝাযনট্ঠেন ঝানং. উপনিজ্ঝায নট্ঠেনাতি চ মনসা আরম্মণং উপগন্ত্ৰা নিজ্ঝাযনট্ঠেন পেক্খনট্ঠেন. যথা হি ইস্সাসো দূরে ঠত্ৰা খুদ্দকে লক্খমণ্ডলে সরং পৰেসেন্তো হত্থেহি সরং উজুকঞ্চ নিচ্চলঞ্চ কত্ৰা মণ্ডলঞ্চ ৰিভূতং কত্ৰা চক্খুনা নিজ্ঝাযন্তো পৰেসেতি. এৰমেৰ ইমেহি অঙ্গেহি চিত্তং উজুকঞ্চ নিচ্চলঞ্চ কত্ৰা আরম্মণঞ্চ ৰিভূতং কত্ৰা নিজ্ঝাযন্তো পুগ্গলো উপনিজ্ঝাযতীতি ৰুচ্চতি. এৰং উপনিজ্ঝাযিত্ৰা যংকিঞ্চি কাযকম্মং ৰা ৰচীকম্মং ৰা মনোকম্মং ৰা করোন্তো অৰিরজ্ঝমানো করোতি.

তত্থ কাযকম্মং নাম অভিক্কমপ্পটিক্কমাদিকং ৰুচ্চতি. ৰচীকম্মং নাম অক্খরৰণ্ণপরিপুণ্ণং ৰচীভেদকরণং ৰুচ্চতি. মনোকম্মং নাম যংকিঞ্চি মনসা আরম্মণৰিভাৰনং ৰুচ্চতি. দানকম্মং ৰা পাণাতিপাত কম্মং ৰা অনুরূপেহি ঝানঙ্গেহি ৰিনা দুব্বলেন চিত্তেন কাতুং ন সক্কা হোতি. এস নযো সেসেসু কুসলাকুসল কম্মেসূতি.

অযঞ্চ অত্থো ৰিতক্কাদীনং ঝানঙ্গধম্মানং ৰিসুং ৰিসুং সভাৰ লক্খণেহি দীপেতব্বো. সম্পযুত্তধম্মে আরম্মণাভিনিরোপন লক্খণো ৰিতক্কো, সো চিত্তং আরম্মণে দল়্হং নিযোজেতি. আরম্মণানুমজ্জনলক্খণো ৰিচারো, সো চিত্তং আরম্মণে দল়্হং সংযোজেতি. আরম্মণসম্পিযাযনলক্খণাপীতি, সা চিত্তং আরম্মণে পরিতুট্ঠং করোতি. তিস্সোপি ৰেদনা আরম্মণরসানু ভৰনলক্খণা, তাপি চিত্তং আরম্মণে ইট্ঠানিট্ঠমজ্ঝত্তরসানুভৰন কিচ্চেন দল়্হপ্পটিবদ্ধং করোন্তি. সমাধানলক্খণা একগ্গতা, সাপি চিত্তং আরম্মণে নিচ্চলং কত্ৰা ঠপেতীতি. ঝানপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

১৮. মগ্গপচ্চযো

দ্ৰাদস মগ্গঙ্গানি মগ্গপচ্চযো সম্মাদিট্ঠি সম্মাসঙ্কপ্পো সম্মা ৰাচা সম্মাকম্মন্তো সম্মাআজীৰো সম্মাৰাযামো সম্মাসতি সম্মাসমাধি মিচ্ছাদিট্ঠি মিচ্ছাসঙ্কপ্পো মিচ্ছাৰাযামো মিচ্ছাসমাধি. সেসা মিচ্ছাৰাচা মিচ্ছাকম্মন্তো মিচ্ছাআজীৰোতি তযো ধম্মা ৰিসুং চেতসিকধম্মা ন হোন্তি. মুসাৰাদাদিৰসেন পৰত্তানং চতুন্নং অকুসলখন্ধানং নামং. তস্মা তে মগ্গপচ্চযে ৰিসুং ন গহিতাতি. সব্বে সহেতুকা চিত্ত চেতসিকধম্মা চ সহেতুকচিত্তসহ জাতা রূপধম্মা চ তস্স পচ্চযুপ্পন্না.

কেনট্ঠেন মগ্গোতি. সুগতিদুগ্গতিনিব্বান দিসাদেসসম্পা পনট্ঠেন মগ্গো. সম্মাদিট্ঠিআদিকানি হি অট্ঠ সম্মামগ্গঙ্গানি সুগতি দিসাদেসঞ্চ নিব্বানদিসাদেসঞ্চ সম্পাপনত্থায সংৰত্তন্তি. চত্তারি মিচ্ছামগ্গঙ্গানি দুগ্গতিদিসাদেসং সম্পাপনত্থায সংৰত্তন্তীতি.

তত্থ ঝানপচ্চযো আরম্মণে চিত্তং উজুং করোতি, থিরং করোতি, অপ্পনাপত্তং করোতি. অপ্পনাপত্তং নাম গম্ভীরে উদকে পক্খিত্তো মচ্ছোৰিয কসিণনিমিত্তাদিকে নিমিত্তারম্মণে অনুপৰিট্ঠং চিত্তং পৰুচ্চতি. মগ্গপচ্চযো ৰট্টপথে চেতনাকম্মং ৰিৰট্টপথে ভাৰনাকম্মং উজুং করোতি, থিরং করোতি, কম্মপথপত্তং করোতি, ৰুদ্ধিং ৰিরুল়্হিং ৰেপুল্লং করোতি, ভূমন্তরপত্তং করোতি. অয মেতেসং দ্ৰিন্নং পচ্চযানং ৰিসেসো.

তত্থ কম্মপথপত্তং নাম পাণাতিপাতাদীনং কুসলাকুসল কম্মানং অঙ্গপারিপূরিযা পটিসন্ধিজননে সমত্থভাৰসঙ্খাতং কম্মগতিং পত্তং চেতনাকম্মং. ভূমন্তরপত্তং নাম ভাৰনানুক্কমেন কাম ভূমিতো পট্ঠায যাৰ লোকুত্তরভূমিযা একস্মিংইরিযাপথেপি উপরূপরিভূমিং পত্তং ভাৰনাকম্মং. অযঞ্চ অত্থো ঝানপচ্চযে ৰুত্তনযেন সম্মাদিট্ঠিআদিকানং মগ্গঙ্গধম্মানং ৰিসুং ৰিসুং সভাৰ লক্খণেহি দীপেতব্বোতি. মগ্গপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

১৯. সম্পযুত্তপচ্চযো

সম্পযুত্তপচ্চযো ৰিপ্পযুত্তপচ্চযোতি একং দুক্কং. অত্থি পচ্চযো নত্থি পচ্চযোতি একং দুক্কং. ৰিগতপচ্চযো অৰিগত পচ্চযোতি একং দুক্কং. ইমানি তীণি পচ্চযদুক্কানি ৰিসুং পচ্চয ৰিসেসানি ন হোন্তি. পুব্বে আগতেসু পচ্চযেসু কেচি পচ্চযা অত্তনো পচ্চযুপ্পন্নেহি সম্পযুত্তা হুত্ৰা পচ্চযত্তং গচ্ছন্তি, কেচি ৰিপ্পযুত্তা হুত্ৰা, কেচি ৰিজ্জমানা হুত্ৰা, কেচি অৰিজ্জমানা হুত্ৰা, কেচি ৰিগতা হুত্ৰা, কেচি অৰিগতা হুত্ৰা পচ্চযত্তং গচ্ছন্তীতি দস্সনত্থং ইমানি তীণি পচ্চযদুক্কানি ৰুত্তানি.

এত্থ চ অত্থীতি খো কচ্চান অযমেকো অন্তো, নত্থীতি খো দুতিযো অন্তোতি এৰরূপেসু ঠানেসু অত্থিনত্থিসদ্দা সস্সতুচ্ছেদেসুপৰত্তন্তি, তস্মা এৰরূপানং অত্থানং নিৰত্তনত্থং পুন ৰিগতদুক্কং ৰুত্তং.

সব্বেপি সহজাতা চিত্তচেতসিকা ধম্মা অঞ্ঞমঞ্ঞস্স পচ্চযা চেৰ হোন্তি পচ্চযুপ্পন্না চ.

কেনট্ঠেন সম্পযুত্তো. একুপ্পাদতা একনিরোধতা একৰত্থুকতা একারম্মণতাতি ইমেহি চতূহি সম্পযোগঙ্গেহি সমন্নাগতো হুত্ৰা সংযুত্তো একীভাৰং গতোতি সম্পযুত্তো.

তত্থ একীভাৰং গতোতি চক্খুৰিঞ্ঞাণং ফস্সাদীহি সত্তহি চেতসিকেহি সহ একীভাৰং গতং হোতি, দস্সনন্তি একং ৰোহারং গচ্ছতি. অট্ঠ ধম্মা ৰিসুং ৰিসুং ৰোহারং ন গচ্ছন্তি, ৰিনিব্ভুজ্জিত্ৰা ৰিঞ্ঞাতুং ন সক্কোতি. এস নযো সেসেসু সব্বচিত্তুপ্পাদেসূতি. সম্পযুত্তপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

২০. ৰিপ্পযুত্তপচ্চযো

চতুব্বিধো ৰিপ্পযুত্তপচ্চযো, সহজাতো ৰত্থুপুরে জাতো ৰত্থারম্মণপুরেজাতো পচ্ছাজাতোতি.

তত্থ সহজাতৰিপ্পযুত্তো নাম দ্ৰিসু সহজাতপচ্চয পচ্চযুপ্পন্নেসু নামরূপেসু নামং ৰা রূপস্স রূপং ৰা নামস্স ৰিপ্পযুত্তং হুত্ৰা পচ্চযো. তত্থ নামন্তি পৰত্তিকালে চতুক্খন্ধনামং, রূপস্সাতি চিত্তজরূপস্স, রূপন্তি পটিসন্ধিক্খণে হদযৰত্থুরূপং, নামস্সাতি পটিসন্ধিচতুক্খন্ধনামস্স. সেসা তযোপি ৰিপ্পযুত্তপচ্চযা পুব্বে ৰিভত্তা এৰাতি. ৰিপ্পযুত্তপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

২১. অত্থিপচ্চযো

সত্তৰিধো অত্থিপচ্চযো, সহজাতত্থিপচ্চযো ৰত্থুপুরে জাতত্থি পচ্চযো আরম্মণপুরেজাতত্থিপচ্চযো ৰত্থারম্মণপুরে জাতত্থিপচ্চযো পচ্ছাজাতত্থিপচ্চযো রূপাহারত্থিপচ্চযো রূপ জীৰিতিন্দ্রিযত্থিপচ্চযোতি.

তত্থ সহজাতপচ্চযো এৰ সহজাতত্থিপচ্চযো নাম. এস নযো সেসেসু ছসু. পচ্চযপচ্চযুপ্পন্নৰিভাগোপি হেট্ঠা তত্থ তত্থ ৰুত্তোযেৰ.

কেনট্ঠেন অত্থিপচ্চযো. সযং খণিকপচ্চুপ্পন্নতা সঙ্খাতেন অত্থিভাৰেন পচ্চুপ্পন্নস্স ধম্মস্স পচ্চযো অত্থিপচ্চযো. অত্থিপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

২২. নত্থিপচ্চযো

২৩. ৰিগতপচ্চযো

২৪. অৰিগতপচ্চযো

সব্বো অনন্তরপচ্চযো নত্থি পচ্চযো নাম. তথা ৰিগত পচ্চযো. অৰিগতপচ্চযোপি অত্থিপচ্চযেন সব্বসদিসো. অত্থীতিচ অৰিগতোতি চ অত্থতো একমেৰ. তথা নত্থীতি চ ৰিগতোতিচ. নত্থিৰিগতঅৰিগতপচ্চযদীপনা নিট্ঠিতা.

পচ্চযত্থদীপনা নিট্ঠিতা.

পচ্চযসভাগো

পচ্চযসভাগো ৰুচ্চতে. পঞ্চদস সহজাতজাতিকা হোন্তি, চত্তারো মহাসহজাতা চত্তারো মজ্ঝিমসহজাতা সত্ত খুদ্দকসহজাতা. তত্থ চত্তারো মহাসহজাতা নাম সহজাতো সহজাতনিস্সযো সহজাতত্থি সহজাত অৰিগতো. চত্তারো মজ্ঝিমসহজাতা নাম অঞ্ঞমঞ্ঞো ৰিপাকো সম্পযুত্তো সহজাতৰিপ্পযুত্তো. সত্ত খুদ্দকসহ জাতা নাম হেতু সহজাতাধিপতি সহজাতকম্মং সহ জাতাহারো সহজাতিন্দ্রিযং ঝানং মগ্গো.

তযো রূপাহারা, রূপাহারো রূপাহারত্থি রূপাহারা ৰিগতো.

তীণি রূপজীৰিতিন্দ্রিযানি, রূপজীৰিতিন্দ্রিযং রূপজীৰিতিন্দ্রিযত্থি রূপজীৰিতিন্দ্রিযাৰিগতং.

সত্তরস পুরেজাতজাতিকা হোন্তি, ছ ৰত্থুপুরেজাতা ছ আরম্মণপুরেজাতা পঞ্চ ৰত্থারম্মণপুরেজাতা. তত্থ ছ ৰত্থুপুরেজাতা নাম ৰত্থুপুরেজাতো ৰত্থুপুরেজাতনিস্সযো ৰত্থুপুরেজাতিন্দ্রিযং ৰত্থুপুরেজাতৰিপ্পযুত্তং ৰত্থুপুরেজাতত্থি ৰত্থু পুরেজাতঅৰিগতো. ছ আরম্মণপুরেজাতা নাম আরম্মণ পুরেজাতো কিঞ্চিআরম্মণং কোচি আরম্মণাধিপতি কোচি আরম্মণূপনিস্সসো আরম্মণপুরেজাতত্থি আরম্মণপুরেজাত অৰিগতো. কিঞ্চি আরম্মণন্তিআদীসু কিঞ্চিকোচিৰচনেহি পচ্চুপ্পন্নং নিপ্ফন্নরূপং গয্হতি. পঞ্চ ৰত্থারম্মণপুরেজাতা নাম ৰত্থারম্মণ পুরেজাতো ৰত্থারম্মণপুরেজাতনিস্সযো ৰত্থারম্মণপুরে জাত ৰিপ্পযুত্তো ৰত্থারম্মণপুরেজাতত্থি ৰত্থারম্মণপুরেজাত অৰিগতো.

চত্তারো পচ্ছাজাতজাতিকা হোন্তি, পচ্ছাজাতো পচ্ছাজাতৰিপ্পযুত্তো পচ্ছাজাতত্থি পচ্ছাজাতঅৰিগতো.

সত্ত অনন্তরা হোন্তি, অনন্তরো সমনন্তরো অনন্তরূপ নিস্সযো আসেৰনং অনন্তরকম্মং নত্থি ৰিগতো. এত্থ চ অনন্তর কম্মং নাম অরিযমগ্গচেতনা, সা অত্তনো অনন্তরে অরিযফলং জনেতি.

পঞ্চ ৰিসুং পচ্চযা হোন্তি, অৰসেসং আরম্মণং অৰসেসো আরম্মণাধিপতি অৰসেসো আরম্মণূপ নিস্সযো সব্বো পকতূপনিস্সযো অৰসেসং নানাক্খণিক কম্মং. ইতি ৰিত্থারতো পট্ঠানপচ্চযা চতুপঞ্ঞাসপ্পভেদা হোন্তীতি.

তত্থ সব্বে সহজাতজাতিকা চ সব্বে পুরেজাত জাতিকা সব্বে পচ্ছাজাতজাতিকা রূপাহারো রূপজীৰিতিন্দ্রিযন্তি ইমে পচ্চুপ্পন্নপচ্চযা নাম. সব্বে অনন্তরজাতিকা সব্বং নানাক্খণিক কম্মন্তি ইমে অতীতপচ্চযা নাম. আরম্মণং পকতূপনিস্সযোতি ইমে তেকালিকা চ নিব্বানপঞ্ঞত্তীনং ৰসেন কালৰিমুত্তা চ হোন্তি.

নিব্বানঞ্চ পঞ্ঞত্তি চাতি ইমে দ্ৰে ধম্মা অপ্পচ্চযা নাম অসঙ্খতা নাম. কস্মা. অজাতিকত্তা. যেসঞ্হি জাতি নাম অত্থি, উপ্পাদো নাম অত্থি. তে সপ্পচ্চযানাম সঙ্খতা নাম পটিচ্চসমুপ্পন্না নাম. ইমে দ্ৰে ধম্মা অজাতিকত্তা অনুপ্পাদত্তা অজাতিপচ্চযত্তাচ অপ্পচ্চযা নাম অসঙ্খতা নামাতি.

সপ্পচ্চযেসু চ ধম্মেসু সঙ্খতেসু একোপি ধম্মো নিচ্চো ধুৰো সস্সতো অৰিপরীতধম্মো নাম নত্থি. অথ খো সব্বে তে খযট্ঠেন অনিচ্চা এৰ হোন্তি. কস্মা. সযঞ্চ পচ্চযাযত্তৰুত্তি কত্তা পচ্চযানঞ্চ অনিচ্চধম্মত্তা. ননু নিব্বানঞ্চ পঞ্ঞত্তি চ পচ্চযা হোন্তি. তে চ নিচ্চা ধুৰাতি. সচ্চং. কেৰলেন পন নিব্বানপচ্চযেন ৰা পঞ্ঞত্তিপচ্চযেন ৰা উপ্পন্নো নাম নত্থি, বহূহি পচ্চযেহি এৰ উপ্পন্নো, তে পন পচ্চযা অনিচ্চা এৰ অধুৰাতি.

যে চ ধম্মা অনিচ্চা হোন্তি, তে নিচ্চকালং সত্তে তিৰিধেহি দুক্খদণ্ডেহি পটিপ্পীল়েন্তি বাধেন্তি, তস্মা তে ধম্মা ভযট্ঠেন দুক্খা এৰ হোন্তি. তত্থ তিৰিধা দুক্খদণ্ডা নাম দুক্খদুক্খতা সঙ্খার দুক্খতা ৰিপরিণামদুক্খতা.

যে কেচি অনিচ্চা এৰ হোন্তি, একস্মিং ইরিযাপথেপি পুনপ্পুনং ভিজ্জন্তি, তে কথং যাৰজীৰং নিচ্চসঞ্ঞিতানং সত্তপুগ্গলানং অত্তা নাম ভৰেয্যুং, সারা নাম ভৰেয্যুং. যে চ দুক্খা এৰ হোন্তি, তে কথং দুক্খপ্পটিকুলানং সুখকামানং সত্তানং অত্তা নাম ভৰেয্যুং, সারা নাম ভৰেয্যুং. তস্মা তে ধম্মা অসারকট্ঠেন অনত্তা এৰ হোন্তি.

অপি চ যস্মা ইমায চতুৰীসতিযা পচ্চযদেসনায ইমমত্থং দস্সেতি. সব্বেপি সঙ্খতধম্মা নাম পচ্চযাযত্তৰুত্তিকা এৰ হোন্তি, সত্তানং ৰসাযত্তৰুত্তিকা ন হোন্তি. পচ্চযাযত্ত ৰুত্তিকেসু চ তেসু ন একোপি ধম্মো অপ্পকেন পচ্চযেন উপ্পজ্জতি. অথ খো বহূহি এৰ পচ্চযেহি উপ্পজ্জতীতি, তস্মা অযং দেসনা ধম্মানং অনত্তলক্খণদীপনে মত্থকপত্তা হোতীতি.

পচ্চযসভাগসঙ্গহো নিট্ঠিতো.

পচ্চযঘটনানযো

পঞ্চৰিঞ্ঞাণেসু পচ্চযঘটনানযো

পচ্চযঘটনানযো ৰুচ্চতে. একেকস্মিং পচ্চযুপ্পন্নে বহুন্নং পচ্চযানং সমোধানং পচ্চযঘটনা নাম. যেন পন ধম্মা সপ্পচ্চযা সঙ্খতা পটিচ্চসমুপ্পন্নাতি ৰুচ্চন্তি, সব্বে তে ধম্মা উপ্পাদে চ ঠিতিযঞ্চ ইমেহি চতুৰীসতিযা পচ্চযেহি সহিতত্তা সপ্পচ্চযা নাম, সপ্পচ্চযত্তা সঙ্খতা নাম, সঙ্খতত্তা পটিচ্চসমুপ্পন্না নাম. কতমে পন তে ধম্মাতি. একৰীসসতচিত্তানি চ দ্ৰিপঞ্ঞাসচেতসিকানি চ অট্ঠৰীসতি রূপানি চ.

তত্থ একৰীসসতচিত্তানি ধাতুৰসেন সত্তৰিধানি ভৰন্তি, চক্খু ৰিঞ্ঞাণধাতু সোতৰিঞ্ঞাণধাতু ঘানৰিঞ্ঞাণধাতু জিৰ্হা ৰিঞ্ঞাণধাতু কাযৰিঞ্ঞাণধাতু মনোধাতু মনোৰিঞ্ঞাণ ধাতূতি. তত্থ চক্খুৰিঞ্ঞাণদ্ৰযং চক্খুৰিঞ্ঞাণধাতু নাম. সোতৰিঞ্ঞাণদ্ৰযং সোতৰিঞ্ঞাণধাতু নাম. ঘানৰিঞ্ঞাণদ্ৰযং ঘানৰিঞ্ঞাণধাতু নাম. জিৰ্হাৰিঞ্ঞাণদ্ৰযং জিৰ্হাৰিঞ্ঞাণধাতু নাম. কাযৰিঞ্ঞাণদ্ৰযং কাযৰিঞ্ঞাণধাতু নাম. পঞ্চদ্ৰারাৰজ্জন চিত্তঞ্চ সম্পটিচ্ছনচিত্তদ্ৰযঞ্চ মনোধাতু নাম. সেসানি অট্ঠসতং চিত্তানি মনোৰিঞ্ঞাণধাতু নাম.

দ্ৰিপঞ্ঞাসচেতসিকানি চ রাসিৰসেন চতুব্বিধানি ভৰন্তি, সত্ত সব্বচিত্তিকানি চ ছ পকিণ্ণকানি চ চুদ্দস পাপানিচ পঞ্চৰীসতি কল্যাণানি চ.

চতুৰীসতিপচ্চযেসু চ পন্নরসপচ্চযা সব্বচিত্তুপ্পাদ সাধারণা হোন্তি, আরম্মণঞ্চ অনন্তরঞ্চ সমনন্তরঞ্চ সহ জাতো চ অঞ্ঞমঞ্ঞঞ্চ নিস্সযো চ উপনিস্সযো চ কম্মঞ্চ আহারো চ ইন্দ্রিযঞ্চ সম্পযুত্তো চ অত্থি চ নত্থি চ ৰিগতো চ অৰিগতো চ. ন হি কিঞ্চি চিত্তং ৰা চেতসিকং ৰা আরম্মণেন ৰিনা উপ্পন্নং নাম অত্থি. তথা অনন্তরাদীহি চ. অট্ঠপচ্চযা কেসঞ্চি চিত্তুপ্পাদানং পচ্চযা সাধারণা হোন্তি, হেতু চ অধিপতি চ পুরে জাতো চ আসেৰনঞ্চ ৰিপাকো চ ঝানঞ্চ মগ্গো চ ৰিপ্পযুত্তো চ. তত্থ হেতু সহেতুকচিত্তুপ্পাদানং এৰ সাধারণা, অধিপতি চ সাধিপতিজৰনানং এৰ, পুরেজাতো চ কেসঞ্চি চিত্তুপ্পাদানং এৰ, আসেৰনঞ্চ কুসলাকুসলকিরিযজৰনানং এৰ, ৰিপাকো চ ৰিপাকচিত্তুপ্পাদানং এৰ, ঝানঞ্চ মনোধাতু মনোৰিঞ্ঞাণধাতু চিত্তুপ্পাদানং এৰ, মগ্গো চ সহেতুকচিত্তুপ্পাদানং এৰ, ৰিপ্পযুত্তো চ অরূপলোকে চিত্তুপ্পাদানং নত্থি, একো পচ্ছাজাতো রূপধম্মানং এৰ ৰিসুংভূতো হোতি.

তত্রাযং দীপনা. সত্ত সব্বচিত্তিকানি চেতসিকানি নাম, ফস্সো ৰেদনা সঞ্ঞা চেতনা একগ্গতা জীৰিতং মনসিকারো. তত্থ চিত্তং অধিপতিজাতিকঞ্চ আহারপচ্চযো চ ইন্দ্রিযপচ্চযো চ. ফস্সো আহারপচ্চযো. ৰেদনা ইন্দ্রিযপচ্চযো চ ঝান পচ্চযো চ. চেতনা কম্মপচ্চযো চ আহারপচ্চযো চ. একগ্গতা ইন্দ্রিযপচ্চযো চ ঝান পচ্চযো চ মগ্গপচ্চযো চ. জীৰিতং ইন্দ্রিযপচ্চযো. সেসা দ্ৰে ধম্মা ৰিসেসপচ্চযা ন হোন্তি.

চক্খুৰিঞ্ঞাণে সত্ত সব্বচিত্তিকানি চেতসিকানি লব্ভন্তি, ৰিঞ্ঞাণেন সদ্ধিং অট্ঠ নামধম্মা হোন্তি. সব্বে তে ধম্মা সত্তহি পচ্চযেহি অঞ্ঞমঞ্ঞস্স পচ্চযা হোন্তি চতূহি মহাসহজাতেহি চ ৰিপ্পযুত্তৰজ্জিতেহি তীহি মজ্ঝিমসহজাতেহি চ. তেস্ৰেৰ অট্ঠসু ধম্মেসু ৰিঞ্ঞাণং সেসানং সত্তন্নং ধম্মানং আহারপচ্চযেন চ ইন্দ্রিযপচ্চযেন চ পচ্চযো হোতি. ফস্সো আহারপচ্চযেন, ৰেদনা ইন্দ্রিযপচ্চযমত্তেন, চেতনা কম্মপচ্চযেন চ আহার পচ্চযেন চ, একগ্গতা ইন্দ্রিযপচ্চযমত্তেন, জীৰিতং সেসানং সত্তন্নং ধম্মানং ইন্দ্রিযপচ্চযেন পচ্চযো হোতি. চক্খুৰত্থুরূপং পন তেসং অট্ঠন্নং ধম্মানং ছহি ৰত্থুপুরেজাতেহি তস্মিং চক্খুৰত্থুম্হি আপাতমাগতানি পচ্চুপ্পন্নানি রূপারম্মণানি তেসং চতূহি আরম্মণ পুরেজাতেহি, অনন্তরনিরুদ্ধং পঞ্চদ্ৰারাৰজ্জনচিত্তঞ্চ পঞ্চহি অনন্তরেহি, পুব্বে কতং কুসলকম্মং ৰা অকুসলকম্মং ৰা কুসলৰিপাকানং ৰা অকুসলৰিপাকানং ৰা তেসং নানাক্খণিককম্মপচ্চযেন, কম্ম সহাযভূতানি পুরিমভৰে অৰিজ্জাতণ্হূপাদানানি চ ইমস্মিং ভৰে আৰাসপুগ্গলউতুভোজনাদযো চ তেসং অট্ঠন্নং ধম্মানং পকতূপনিস্সযপচ্চযেন পচ্চযা হোন্তি. ইমস্মিং চিত্তে হেতু চ অধিপতি চ পচ্ছাজাতো চ আসেৰনঞ্চ ঝানঞ্চ মগ্গোচাতি ছপচ্চযা ন লব্ভন্তি, অট্ঠারসপচ্চযা লব্ভন্তি. যথা চ ইমস্মিং চিত্তে, তথা সোতৰিঞ্ঞাণাদীসুপি ছ পচ্চযা ন লব্ভন্তি, অট্ঠারসপচ্চযা লব্ভন্তীতি.

পঞ্চৰিঞ্ঞাণেসু পচ্চযঘটনানযো নিট্ঠিতো.

অহেতুক চিত্তুপ্পাদেসু পচ্চযঘটনানযো

ছ পকিণ্ণকানি চেতসিকানি নাম, ৰিতক্কো ৰিচারো অধিমোক্খো ৰীরিযং পীতি ছন্দো. তত্থ ৰিতক্কো ঝানপচ্চযো চ মগ্গপচ্চযো চ. ৰিচারো ঝানপচ্চযো. ৰীরিযং অধিপতিজাতিকঞ্চ ইন্দ্রিযপচ্চযো চ মগ্গপচ্চযো চ. পীতি ঝানপচ্চযো. ছন্দো অধিপতিজাতিকো. অধিমোক্খো পন ৰিসেসপচ্চযো ন হোতি.

পঞ্চদ্ৰারাৰজ্জনচিত্তঞ্চ সম্পটিচ্ছনচিত্তদ্ৰযঞ্চ উপেক্খাসন্তীরণ দ্ৰযঞ্চাতি পঞ্চসু চিত্তেসু দস চেতসিকানি লব্ভন্তি, সত্ত সব্ব চিত্তিকানি চ পকিণ্ণকেসু ৰিতক্কো চ ৰিচারো চ অধিমোক্খো চ. ৰিঞ্ঞাণেন সদ্ধিং পচ্চেকং একাদস নামধম্মা হোন্তি. ইমেসু চিত্তেসু ঝানকিচ্চং লব্ভতি. ৰেদনা চ একগ্গতা চ ৰিতক্কো চ ৰিচারো চ ঝানপচ্চযং সাধেন্তি. পঞ্চদ্ৰারাৰজ্জনচিত্তং পন কিরিযচিত্তং হোতি, ৰিপাকপচ্চযো নত্থি. নানাক্খণিককম্মঞ্চ উপনিস্সযট্ঠানে তিট্ঠতি. ৰিপাকপচ্চযেন সদ্ধিং ছ পচ্চযা ন লব্ভন্তি. ঝানপচ্চযেন সদ্ধিং অট্ঠারসপচ্চযা লব্ভন্তি. সেসেসু চতূসু ৰিপাকচিত্তেসু পঞ্চ পচ্চযা ন লব্ভন্তি. ৰিপাকপচ্চযেন চ ঝানপচ্চযেন চ সদ্ধিং একূনৰীসতি পচ্চযা লব্ভন্তি.

সোমনস্সসন্তীরণে পীতিযা সদ্ধিং একাদসচেতসিকা যুজ্জন্তি, মনোদ্ৰারাৰজ্জনচিত্তে চ ৰীরিযেন সদ্ধিং একাদসাতি ৰিঞ্ঞাণেন সদ্ধিং দ্ৰাদস নামধম্মা হোন্তি. হসিতুপ্পাদচিত্তে পন পীতিযা চ ৰীরিযেন চ সদ্ধিং দ্ৰাদস চেতসিকানি যুজ্জন্তি. ৰিঞ্ঞাণেন সদ্ধিং তেরস নামধম্মা হোন্তি. তত্থ সোমনস্সসন্তীরণে ঝানঙ্গেসু পীতিমত্তং অধিকং হোতি, পুব্বে উপেক্খাসন্তীরণদ্ৰযে ৰিয পঞ্চপচ্চযা ন লব্ভন্তি. একূনৰীসতিপচ্চযা লব্ভন্তি. মনোদ্ৰারা ৰজ্জনচিত্তে চ ৰীরিযমত্তং অধিকং হোতি, তঞ্চ ইন্দ্রিযকিচ্চ ঝান কিচ্চানিসাধেতি. অধিপতিকিচ্চঞ্চ মগ্গকিচ্চঞ্চ ন সাধেতি. কিরিয চিত্তত্তাৰিপাকপচ্চযো চ নত্থি. পুব্বে পঞ্চদ্ৰারাৰজ্জনচিত্তে ৰিয ৰিপাক পচ্চযেন সদ্ধিং ছ পচ্চযা ন লব্ভন্তি. ঝানপচ্চযেন সদ্ধিং অট্ঠরস পচ্চযা লব্ভন্তি. হসিতুপ্পাদচিত্তেপি কিরিযচিত্তত্তা ৰিপাকপচ্চযো নত্থি, জৰনচিত্তত্তা পন আসেৰনং অত্থি, ৰিপাকপচ্চযেন সদ্ধিং পঞ্চ পচ্চযা ন লব্ভন্তি. আসেৰনপচ্চযেন সদ্ধিং একূনৰীসতি পচ্চযা লব্ভন্তি.

অহেতুকচিত্তুপ্পাদেসু পচ্চযঘটনানযো নিট্ঠিতো.

অকুসলচিত্তুপ্পাদেসু পচ্চযঘটনানযো

দ্ৰাদস অকুসলচিত্তানি, দ্ৰে মোহমূলিকানি অট্ঠ লোভ মূলিকানি দ্ৰে দোসমূলিকানি. চুদ্দস পাপচেতসিকানি নাম মোহো অহিরিকং অনোত্তপ্পং উদ্ধচ্চন্তি ইদং মোহচতুক্কং নাম. লোভো দিট্ঠি মানোতি ইদং লোভতিক্কং নাম. দোসো ইস্সা মচ্ছরিযং কুক্কুচ্চন্তি ইদং দোসচতুক্কং নাম. থিনং মিদ্ধং ৰিচিকিচ্ছাতি ইদং ৰিসুং তিক্কং নাম.

তত্থ লোভো দোসো মোহোতি তযো মূলধম্মা হেতুপচ্চযা, দিট্ঠি মগ্গপচ্চযো, সেসা দসধম্মা ৰিসেসপচ্চযা ন হোন্তি.

তত্থ দ্ৰে মোহমূলিকানি নাম ৰিচিকিচ্ছাসম্পযুত্তচিত্তং উদ্ধচ্চ সম্পযুত্তচিত্তং. তত্থ ৰিচিকিচ্ছাসম্পযুত্তচিত্তে পন্নরস চেতসিকানি উপ্পজ্জন্তি সত্ত সব্বচিত্তিকানি চ ৰিতক্কো ৰিচারো ৰীরিযন্তি তীণি পকিণ্ণকানি চ পাপচেতসিকেসু মোহচতুক্কঞ্চ ৰিচিকিচ্ছা চাতি, চিত্তেন সদ্ধিং সোল়স নামধম্মা হোন্তি. ইমস্মিং চিত্তে হেতু পচ্চযোপি মগ্গপচ্চযোপি লব্ভন্তি. তত্থ মোহো হেতুপচ্চযো, ৰিতক্কো চ ৰীরিযঞ্চ মগ্গপচ্চযো, একগ্গতা পন ৰিচিকিচ্ছায দুট্ঠত্তা ইমস্মিং চিত্তে ইন্দ্রিযকিচ্চঞ্চ মগ্গকিচ্চঞ্চ ন সাধেতি, ঝানকিচ্চমত্তং সাধেতি. অধিপতি চ পচ্ছাজাতো ৰিপাকো চাতি তযো পচ্চযান লব্ভন্তি, সেসা একৰীসতিপচ্চযা লব্ভন্তি. উদ্ধচ্চসম্পযুত্তচিত্তেপি ৰিচিকিচ্ছং পহায অধিমোক্খেন সদ্ধিং পন্নরসেৰ চেতসিকানি, সোল়সেৰ নামধম্মা হোন্তি. ইমস্মিং চিত্তে একগ্গতা ইন্দ্রিয কিচ্চঞ্চ ঝানকিচ্চঞ্চ মগ্গকিচ্চঞ্চ সাধেতি, তযো পচ্চযা ন লব্ভন্তি, একৰীসতি পচ্চযা লব্ভন্তি.

অট্ঠসু লোভমূলিকচিত্তেসু পন সত্ত সব্বচিত্তিকানি চ ছ পকিণ্ণকানি চ পাপেসু মোহচতুক্কঞ্চ লোভতিক্কঞ্চ থিনমিদ্ধঞ্চাতি দ্ৰাৰীসতি চেতসিকানি উপ্পজ্জন্তি. তেসু লোভো চ মোহোচাতি দ্ৰে মূলানি হেতুপচ্চযো. ছন্দো চ চিত্তঞ্চ ৰীরিযঞ্চাতি তযো অধিপতিজাতিকা কদাচি অধিপতিকিচ্চং সাধেন্তি, আরম্মণাধিপতিপি এত্থ লব্ভতি. চেতনা কম্মপচ্চযো. তযো আহারা আহারপচ্চযো. চিত্তঞ্চ ৰেদনা চ একগ্গতা চ জীৰিতঞ্চ ৰীরিযঞ্চাতি পঞ্চ ইন্দ্রিযধম্মা ইন্দ্রিযপচ্চযো. ৰিতক্কো চ ৰিচারো চ পীতি চ ৰেদনা চ একগ্গতাচাতি পঞ্চ ঝানঙ্গানি ঝানপচ্চযো. ৰিতক্কো চ একগ্গতা চ দিট্ঠি চ ৰীরিযঞ্চাতি চত্তারি মগ্গঙ্গানি মগ্গপচ্চযো. পচ্ছাজাতো চ ৰিপাকো চাতি দ্ৰে পচ্চযা ন লব্ভন্তি. সেসা দ্ৰাৰীসতি পচ্চযা লব্ভন্তি.

দ্ৰীসু দোসমূলিকচিত্তেসু পীতিঞ্চ লোভতিক্কঞ্চ পহায দোসচতুক্কেন সদ্ধিং দ্ৰাৰীসতি এৰ চেতসিকানি, দোসো চ মোহো চ দ্ৰে মূলানি, তযো অধিপতি জাতিকা, তযো আহারা, পঞ্চ ইন্দ্রিযানি, চত্তারি ঝানঙ্গানি, তীণি মগ্গঙ্গানি. এত্থাপি দ্ৰে পচ্চযা ন লব্ভন্তি, দ্ৰাৰীসতি পচ্চযা লব্ভন্তি.

অকুসলচিত্তুপ্পাদেসু পচ্চযঘটনানযো নিট্ঠিতো.

চিত্তুপ্পাদেসু পচ্চযঘটনানযো

একনৰুতি সোভণচিত্তানি নাম, চতুৰীসতি কাম সোভণচিত্তানি পন্নরস রূপচিত্তানি দ্ৰাদস অরূপচিত্তানি চত্তালীস লোকুত্তরচিত্তানি. তত্থ চতুৰীসতি কামসোভণ চিত্তানি নাম অট্ঠ কামকুসলচিত্তানি অট্ঠ কামসোভণৰিপাক চিত্তানি অট্ঠ কামসোভণকিরিযচিত্তানি.

পঞ্চ ৰীসতি কল্যাণচেতসিকানি নাম, অলোভো অদোসো অমোহোচেতি তীণি কল্যাণমূলিকানি চ সদ্ধা চ সতি চ হিরী চ ওত্তপ্পঞ্চ তত্রমজ্ঝত্ততা চ কাযপস্সদ্ধি চ চিত্ত পস্সদ্ধি চ কাযলহুতা চ চিত্তলহুতা চ কাযমুদুতা চ চিত্ত মুদুতা চ কাযকম্মঞ্ঞতা চ চিত্ত কম্মঞ্ঞতা চ কাযপাগুঞ্ঞতা চ চিত্তপাগুঞ্ঞতা চ কাযুজুকতা চ চিত্তুজুকতা চ সম্মাৰাচা সম্মাকম্মন্তো সম্মাআজীৰোতি তিস্সো ৰিরতিযো চ করুণা মুদিতাতি দ্ৰে অপ্পমঞ্ঞাযো চ.

তত্থ তীণি কল্যাণমূলানি হেতুপচ্চযো, অমোহো পন অধিপতিপচ্চযে ৰীমংসাধিপতিনাম, ইন্দ্রিযপচ্চযে পঞ্ঞিন্দ্রিযং নাম, মগ্গপচ্চযে সম্মাদিট্ঠি নাম. সদ্ধা ইন্দ্রিযপচ্চযে সদ্ধিন্দ্রিযং নাম. সতি ইন্দ্রিযপচ্চযে সতিন্দ্রিযং নাম, মগ্গপচ্চযে সম্মাসতি নাম. তিস্সো ৰিরতিযো মগ্গপচ্চযো, সেসা সত্তরস ধম্মা ৰিসেসপচ্চযা ন হোন্তি.

অট্ঠসু কামকুসলচিত্তেসু অট্ঠতিংস চেতসিকানি সঙ্গয্হন্তি, সত্ত সব্বচিত্তিকানি ছ পকিণ্ণকানি পঞ্চৰীসতি কল্যাণানি. তেসু চ পীতি চতূসু সোমনস্সিকেসু এৰ, অমোহো চতূসু ঞাণসম্পযুত্তেসু এৰ, তিস্সো ৰিরতিযো সিক্খাপদসীলপূরণ কালে এৰ, দ্ৰে অপ্পমঞ্ঞাযো সত্তেসু কারুঞ্ঞমোদনাকারেসু এৰাতি. ইমেসুপি অট্ঠসু চিত্তেসু দ্ৰে ৰা তীণি ৰা কল্যাণমূলানি হেতুপচ্চযো, ছন্দো চ চিত্তঞ্চ ৰীরিযঞ্চ ৰীমংসাচাতি চতূসু অধিপতিজাতিকেসু একমেকোৰ কদাচি অধিপতিপচ্চযো. চেতনা কম্মপচ্চযো. তযো আহারা আহারপচ্চযো. চিত্তঞ্চ ৰেদনা চ একগ্গতা চ জীৰিতঞ্চ সদ্ধা চ সতি চ ৰীরিযঞ্চ পঞ্ঞাচাতি অট্ঠ ইন্দ্রিযানি ইন্দ্রিযপচ্চযো. ৰিতক্কো চ ৰিচারো চ পীতি চ ৰেদনা চ একগ্গতাচাতি পঞ্চঝানঙ্গানি ঝানপচ্চযো. পঞ্ঞা চ ৰিতক্কো চ তিস্সো ৰিরতিযো চ সতি চ ৰীরিযঞ্চ একগ্গতাচাতি অট্ঠ মগ্গঙ্গানি মগ্গপচ্চযো. ইমেসুপি অট্ঠসু চিত্তেসু পচ্ছাজাতো চ ৰিপাকোচাতি দ্ৰে পচ্চযা ন লব্ভন্তি, সেসা দ্ৰাৰীসতিপচ্চযা লব্ভন্তি.

অট্ঠসু কামসোভণকিরিযচিত্তেসু তিস্সো ৰিরতিযো ন লব্ভন্তি, কুসলেসু ৰিয দ্ৰে পচ্চযা ন লব্ভন্তি, দ্ৰাৰীসতি পচ্চযা লব্ভন্তি.

অট্ঠসু কামসোভণৰিপাকেসু তিস্সো ৰিরতিযো চ দ্ৰে অপ্পমঞ্ঞাযো চ ন লব্ভন্তি. অধিপতিপচ্চযো চ পচ্ছাজাতো চ আসেৰনঞ্চাতি তযো পচ্চযা ন লব্ভন্তি, একৰীসতি পচ্চযা লব্ভন্তি.

উপরি রূপারূপলোকুত্তরচিত্তেসুপি দ্ৰাৰীসতিপচ্চযতো অতিরেকং নত্থি. তস্মা চতূসু ঞাণসম্পযুত্তকামকুসল চিত্তেসু ৰিয ইমেসু পচ্চযঘটনা ৰেদিতব্বা.

এৰং সন্তে কস্মা তানি চিত্তানি কামচিত্ততো মহন্ত তরানি চ পণীততরানি চ হোন্তীতি. আসেৰনমহন্তত্তা. তানি হি চিত্তানি ভাৰনাকম্মৰিসেসেহি সিদ্ধানি হোন্তি, তস্মা তেসু আসেৰনপচ্চযো মহন্তো হোতি. আসেৰন মহন্তত্তা চ ইন্দ্রিযপচ্চযোপি ঝানপচ্চযোপি মগ্গপচ্চযোপি অঞ্ঞেপি ৰা তেসং পচ্চযা মহন্তা হোন্তি. পচ্চযানং উপরূপরি মহন্তত্তা তানি চিত্তানি উপরূপরি চ কামচিত্ততো মহন্ততরানি চ পণীততরানি চ হোন্তীতি.

চিত্তুপ্পাদেসু পচ্চযঘটনানযো নিট্ঠিতো.

রূপকলাপেসু পচ্চযঘটনানযো

রূপকলাপেসু পচ্চযঘটনানযো ৰুচ্চতে. অট্ঠৰীসতি রূপানি নাম, চত্তারি মহাভূতানি পথৰী আপো তেজো ৰাযো. পঞ্চ পসাদরূপানি চক্খু সোতং ঘানং জিৰ্হা কাযো. পঞ্চ গোচররূপানি রূপং সদ্দো গন্ধো রসো ফোট্ঠব্বং. তত্থ ফোট্ঠব্বং তিৰিধং পথৰীফোট্ঠব্বং তেজোফোট্ঠব্বং ৰাযোফোট্ঠব্বং. দ্ৰে ভাৰরূপানি ইত্থিভাৰরূপং পুম্ভাৰরূপং. একং জীৰিতরূপং, একং হদযরূপং. একং আহাররূপং. একং আকাসধাতুরূপং. দ্ৰে ৰিঞ্ঞত্তিরূপানি কাযৰিঞ্ঞত্তিরূপং ৰচীৰিঞ্ঞত্তি রূপং. তীণি ৰিকাররূপানি লহুতা মুদুতা কম্মঞ্ঞতা. চত্তারি লক্খণরূপানি উপচযো সন্ততি জরতা অনিচ্চতা.

তত্থ ছ রূপধম্মা রূপধম্মানং পচ্চযা হোন্তি চত্তারি মহাভূতানি চ জীৰিতরূপঞ্চ আহাররূপঞ্চ. তত্থ চত্তারি মহা ভূতানি অঞ্ঞমঞ্ঞস্স পঞ্চহি পচ্চযেহি পচ্চযা হোন্তি সহজাতেন চ অঞ্ঞমঞ্ঞেন চ নিস্সযেন চ অত্থিযা চ অৰিগতেনচ. সহজাতানং উপাদারূপানং অঞ্ঞমঞ্ঞৰজ্জিতেহি চতূহি পচ্চযেহি পচ্চযা হোন্তি. জীৰিতরূপং সহজাতানং কম্মজরূপানং ইন্দ্রিযপচ্চযেন পচ্চযো. আহাররূপং সহজাতানঞ্চ অসহজাতানঞ্চ সব্বেসং অজ্ঝত্তরূপধম্মানং আহারপচ্চযেন পচ্চযো.

তত্থেৰ তেরস রূপধম্মা নামধম্মানং ৰিসেসপচ্চযা হোন্তি, পঞ্চপসাদরূপানি চ সত্ত গোচররূপানি চ হদযৰত্থুরূপঞ্চ. তত্থ পঞ্চ পসাদরূপানি পঞ্চন্নং ৰিঞ্ঞাণধাতূনং মাতরো ৰিয পুত্তকানং ৰত্থুপুরেজাতেন চ ৰত্থুপুরেজাতিন্দ্রিযেন চ ৰত্থু পুরেজাতৰিপ্পযুত্তেন চ পচ্চযা হোন্তি. সত্ত গোচররূপানি পঞ্চন্নং ৰিঞ্ঞাণধাতূনং তিস্সন্নং মনোধাতূনঞ্চ পিতরো ৰিয পুত্তকানং আরম্মণপুরেজাতেন পচ্চযা হোন্তি. হদযৰত্থুরূপং দ্ৰিন্নং মনোধাতু মনোৰিঞ্ঞাণধাতূনং রুক্খো ৰিয রুক্খদেৰতানং যথারহং পটিসন্ধিক্খণে সহজাতনিস্সযেন পৰত্তিকালে ৰত্থুপুরেজাতেন চ ৰত্থুপুরেজাতৰিপ্পযুত্তেন চ পচ্চযো হোতি.

তেৰীসতি রূপকলাপা. তত্থ একায রজ্জুযা বন্ধিতানং কেসানং কেসকলাপো ৰিয তিণানং তিণকলাপো ৰিয একেন জাতিরূপেন বন্ধিতানং রূপধম্মানং কলাপো পরিপিণ্ডিরূপ কলাপো নাম.

তত্থ চত্তারি মহাভূতানি ৰণ্ণো গন্ধো রসো ওজাতি ইমে অট্ঠ ধম্মা একো সব্বমূলকলাপো নাম, সব্বমূলট্ঠকন্তি চ ৰুচ্চতি.

নৰ কম্মজরূপকলাপা, – জীৰিতনৰকং ৰত্থুদসকং কায দসকং ইত্থিভাৰদসকং পুম্ভাৰদসকং চক্খুদসকং সোতদসকং ঘানদসকং জিৰ্হাদসকং. তত্থ সব্বমূলট্ঠকমেৰজীৰিতরূপেন সহ জীৰিতনৰকং নাম. এতদেৰ কম্মজকলাপেসু মূলনৰকং হোতি. মূলনৰকমেৰ যথাক্কমং হদযৰত্থুরূপাদীহি অট্ঠরূপেহি সহ ৰত্থুদসকাদীনি অট্ঠদসকানি ভৰতি. তত্থ জীৰিতনৰকঞ্চ কাযদসকঞ্চ ভাৰদসকানিচাতি চত্তারো কলাপা সকল কাযে পৰত্তন্তি. তত্থ জীৰিতনৰকন্তি পাচকগ্গি চ কাযগ্গি চ ৰুচ্চতি. পাচকগ্গি নাম পাচকতেজো কোট্ঠাসো, সো আমাসযে পৰত্তিত্ৰা অসিতপীতখাযিতসাযিতানি পরিপাচেতি. কাযগ্গি নাম সকলকাযব্যাপকো উস্মাতেজো কোট্ঠাসো, সো সকল কাযে পৰত্তিত্ৰা পিত্তসেম্হলোহিতানি অপূতীনি ৰিপ্পসন্নানি করোতি. তেসং দ্ৰিন্নং ৰিসমৰুত্তিযা সতি সত্তা বহ্ৰাবাধা হোন্তি, সমৰুত্তিযা সতি অপ্পাবাধা. তদুভযং জীৰিতনৰকং সত্তানং আযুং সম্পাদেতি. ৰণ্ণং সম্পাদেতি. কাযদসকং সকলকাযে সুখসম্ফস্স দুক্খসম্ফস্সানি সম্পাদেতি. ভাৰ দসকানি ইত্থীনং সব্বে ইত্থাকারে সম্পাদেতি. পুরিসানং সব্বে পুরিসাকারে সম্পাদেহি. সেসানি ৰত্থুদসকাদীনি পঞ্চদসকানি পদেসদসকানি নাম. তত্থ ৰত্থুদসকং হদযকোসব্ভন্তরে পৰত্তিত্ৰা সত্তানং নানাপকারানি সুচিন্তিতদুচিন্তিতানি সম্পাদেতি. চক্খুদসকাদীনি চত্তারি দসকানি চক্খুগুল় কণ্ণবিল নাসবিল জিৰ্হাতলেসু পৰত্তিত্ৰা দস্সন সৰন ঘাযন সাযনানি সম্পাদেতি.

অট্ঠ চিত্তজরূপকলাপা, সব্বমূলট্ঠকং সদ্দনৰকং কায ৰিঞ্ঞত্তিনৰকং সদ্দৰচীৰিঞ্ঞত্তিদসকন্তি চত্তারো মূলকলাপা চ তেযেৰ লহুতা মুদুতা কম্মঞ্ঞতাসঙ্খাতেহি তীহি ৰিকার রূপেহি সহ চত্তারো সৰিকারকলাপা চ.

তত্থ সরীরধাতূনং ৰিসমপ্পৰত্তিকালে গিলানস্স মূল কলাপানি এৰ পৰত্তন্তি. তদা হি তস্স সরীররূপানি গরূনি ৰা থদ্ধানি ৰা অকম্মঞ্ঞানি ৰা হোন্তি, যথারুচি ইরিযপথংপি পৰত্তেতুং অঙ্গ পচ্চঙ্গানিপি চালেতুং ৰচনংপি কথেতুং দুক্খো হোতি. সরীরধাতূনং সমপ্পৰত্তিকালে পন অগিলানস্স গরুথদ্ধাদীনং সরীরদোসানং অভাৰতো সৰিকারা পৰত্তন্তি. তেসু চ চিত্তঙ্গৰসেন কাযঙ্গ চলনে দ্ৰে কাযৰিঞ্ঞত্তিকলাপা পৰত্তন্তি. চিত্তৰসেনেৰ মুখতো ৰচনসদ্দপ্পৰত্তিকালে দ্ৰে ৰচীৰিঞ্ঞত্তিকলাপা, চিত্তৰসেনেৰ অক্খরৰণ্ণরহিতানং হসনরোদনাদীনং অৰচনসদ্দানং মুখতো পৰত্তিকালে দ্ৰে সদ্দকলাপা, সেসকালেসু দ্ৰে আদি কলাপা পৰত্তন্তি.

চত্তারো উতুজরূপকলাপা, সব্বমূলট্ঠকং সদ্দনৰকন্তি দ্ৰে মূলকলাপা চ দ্ৰে সৰিকারকলাপা চ. তত্থ অযং কাযো যাৰজীৰং ইরিযাপথসোতং অনুগচ্ছন্তো যাপেতি, তস্মা ইরিযাপথনানত্তং পটিচ্চ ইমস্মিং কাযে খণে খণে ধাতূনং সমপ্পৰত্তিৰিসমপ্পৰত্তিযো পঞ্ঞাযন্তি. তথা উতুনানত্তং পটিচ্চ আহারনানত্তং পটিচ্চ ৰাতাতপসপ্ফস্সনানত্তং পটিচ্চ কাযঙ্গ পরিহারনানত্তং পটিচ্চ অত্তূপক্কমপরূপক্কমনানত্তং পটিচ্চ. তত্থ ৰিসমপ্পৰত্তিকালে দ্ৰে মূলকলাপা এৰ পৰত্তন্তি, সমপ্পৰত্তিকালে দ্ৰে সৰিকারা. তেসু চ দ্ৰে সদ্দকলাপা চিত্তজসদ্দতো পরম্পরসদ্দেসু চ অঞ্ঞেসু লোকে নানপ্পকারসদ্দেসু চ পৰত্তন্তি.

দ্ৰে আহারজরূপকলাপা, – সব্বমূলট্ঠকং সৰিকারন্তি. ইমে দ্ৰে কলাপা সপ্পাযেন ৰা অসপ্পাযেন ৰা আহারেন জাতানং সমরূপৰিসমরূপানং ৰসেন ৰেদিতব্বা.

আকাসধাতু চ লক্খণরূপানিচাতি পঞ্চরূপানি কলাপ মুত্তানি হোন্তি. তেসু আকাসধাতু কলাপানং অন্তরা পরিচ্ছেদ মত্তত্তা কলাপমুত্তা হোতি. লক্খণরূপানি সঙ্খতভূতানং রূপ কলাপানং সঙ্খতভাৰজাননত্থায লক্খণমত্তত্তা কলাপ মুত্তানি.

ইমে তেৰীসতি কলাপা অজ্ঝত্তসন্তানে লব্ভন্তি. বহিদ্ধা সন্তানে পন দ্ৰে উতুজমূলকলাপা এৰ লব্ভন্তি. তত্থ দ্ৰে রূপ সন্তানানি অজ্ঝত্তসন্তানঞ্চ বহিদ্ধাসন্তানঞ্চ. তত্থ অজ্ঝত্তসন্তানং নাম সত্তসন্তানং ৰুচ্চতি. বহিদ্ধাসন্তানং নাম পথৰীপব্বতনদীসমুদ্দ রুক্খতিণাদীনি ৰুচ্চতি. তত্থ অজ্ঝত্তসন্তানে অট্ঠৰীসতি রূপানি তেৰীসতি রূপকলাপানি লব্ভন্তি.

তত্থ পটিসন্ধিনামধম্মা পটিসন্ধিক্খণে কম্মজরূপকলাপানং ছধা পচ্চযা হোন্তি চতূহি মহাসহজাতেহি চ ৰিপাকেন চ ৰিপ্পযুত্তেন চ. হদযৰত্থুরূপস্স পন অঞ্ঞমঞ্ঞেন সহ সত্তধা পচ্চযা হোন্তি. তেস্ৰেৰ নামধম্মেসু হেতুধম্মা হেতুভাৰেন, চেতনা কম্মভাৰেন, আহারধম্মা আহারভাৰেন, ইন্দ্রিয ধম্মা ইন্দ্রিযভাৰেন, ঝানধম্মা ঝান ভাৰেন, মগ্গধম্মা মগ্গ ভাৰেনাতি যথারহং ছধা পচ্চযা হোন্তি. অতীতানি পন কুসলাকুসলকম্মানি একধাৰ পচ্চযা হোন্তি কম্মপচ্চযেন, পঠমভৰঙ্গাদিকা পচ্ছাজাতা পৰত্তনামধম্মা পুরেজাতানং কম্মজরূপ কলাপানং একধা পচ্চযা হোন্তি পচ্ছাজাতেন. এত্থ চ পচ্ছাজাত ৰচনেন চত্তারো পচ্ছাজাতজাতিকা পচ্চযা গহিতা হোন্তি. অতীতানি চ কম্মানি একধাৰ পচ্চযা হোন্তি. এৰং নামধম্মা কম্মজরূপকলাপানং যথারহং চুদ্দসহি পচ্চযেহি পচ্চযা হোন্তি. ইধ দসপচ্চযা ন লব্ভন্তি আরম্মণঞ্চ অধিপতি চ অনন্তরঞ্চ সমনন্তরঞ্চ উপনিস্সযো চ পুরেজাতো চ আসেৰনঞ্চ সম্পযুত্তো চ নত্থি চ ৰিগতো চ.

পৰত্তিকালে রূপজনকা নামধম্মা অত্তনা সহজাতানং চিত্তজরূপকলাপানং পঞ্চধা পচ্চযা হোন্তি চতূহি মহাসহ জাতেহি চ ৰিপ্পযুত্তেন চ. তেস্ৰেৰ নামধম্মেসু হেতুধম্মা হেতুভাৰেন, অধিপতিধম্মা অধিপতিভাৰেন, চেতনা কম্মভাৰেন, ৰিপাকধম্মা ৰিপাকভাৰেন, আহারধম্মা আহার ভাৰেন, ইন্দ্রিযধম্মা ইন্দ্রিযভাৰেন, ঝানধম্মা ঝানভাৰেন, মগ্গধম্মা মগ্গভাৰেনাতি যথারহং অট্ঠধা পচ্চযা হোন্তি. পচ্ছাজাতা সব্বে নামধম্মা পুরেজাতানং চিত্তজরূপকলাপানং একধা পচ্চযা হোন্তি পচ্ছাজাতেন. এৰং নামধম্মা চিত্তজরূপ কলাপানং যথারহং চুদ্দসহি পচ্চযেহি পচ্চযা হোন্তি. ইধপি দস পচ্চযা ন লব্ভন্তি আরম্মণঞ্চ অনন্তরঞ্চ সমনন্তরঞ্চ অঞ্ঞমঞ্ঞঞ্চ উপনিস্সযো চ পুরেজাতো চ আসেৰনঞ্চ সম্পযুত্তো চ নত্থি চ ৰিগতো চ.

পটিসন্ধিচিত্তস্স ঠিতিকালতো পট্ঠায পৰত্তিকালে সব্বেপি নামধম্মা সব্বেসং উতুজরূপকলাপানঞ্চ আহারজরূপ কলাপানঞ্চ একধা পচ্চযা হোন্তি পচ্ছাজাতৰসেন. এত্থপি পচ্ছাজাতৰচনেন চত্তারো পচ্ছাজাতজাতিকা গহিতা হোন্তি, সেসা ৰীসতি পচ্চযা ন লব্ভন্তি.

সব্বেসু পন তেৰীসতিযা রূপকলাপেসুচত্তারোমহা ভূতা অঞ্ঞমঞ্ঞস্স পঞ্চধা পচ্চযা হোন্তি চতূহি মহাসহ জাতেহি চ অঞ্ঞমঞ্ঞেন চ, সহজাতানং উপাদারূপানং চতুধা পচ্চযা হোন্তি চতূহি মহাসহজাতেহি. আহাররূপং সহজাতানঞ্চ অসহজাতানঞ্চ সব্বেসং অজ্ঝত্তরূপকলাপানং আহার পচ্চযেন পচ্চযো হোতি. নৰসু কম্মজরূপকলাপেসু জীৰিতরূপং সহজাতানমেৰ রূপানং ইন্দ্রিযপচ্চযেন পচ্চযো হোতি. এৰং অজ্ঝত্তরূপধম্মা অজ্ঝত্তরূপধম্মানং সত্তধা পচ্চযা হোন্তি. বহিদ্ধা রূপধম্মা পন বহিদ্ধাভূতানং দ্ৰিন্নং উতুজরূপকলাপানং পঞ্চধা পচ্চযা হোন্তীতি.

রূপকলাপেসু পচ্চযঘটনানযো নিট্ঠিতো.

এত্থ চ পট্ঠানসদ্দস্স অত্থো ৰত্তব্বো. পধানং ঠানন্তি পট্ঠানং. তত্থ পধানন্তি পমুখং, ঠানন্তি পচ্চযো, পমুখপচ্চযো মুখ্যপচ্চযো একন্তপচ্চযোতি ৰুত্তং হোতি. সো চ একন্ত পচ্চযো একন্তপচ্চযুপ্পন্নং পটিচ্চ ৰত্তব্বো.

দুৰিধঞ্হি পচ্চযুপ্পন্নং মুখ্যপচ্চযুপ্পন্নং নিস্সন্দপচ্চযুপ্পন্নন্তি. তত্থ মুখ্যপচ্চযুপ্পন্নং নাম মূলপচ্চযুপ্পন্নং, নিস্সন্দপচ্চযুপ্পন্নং নাম পরম্পর পচ্চযুপ্পন্নং. তত্থ মূলপচ্চযুপ্পন্নমেৰ একন্তপচ্চযুপ্পন্নং নাম. তঞ্হি অত্তনো পচ্চযে সতি একন্তেন উপ্পজ্জতিযেৰ, নো নুপ্পজ্জতি. পরম্পরপচ্চযুপ্পন্নং পন অনেকন্তপচ্চযুপ্পন্নংনাম, তঞ্হি তস্মিং পচ্চযে সতিপি উপ্পজ্জতি ৰা, ন ৰা উপ্পজ্জতি. তত্থ একন্তপচ্চযুপ্পন্নং পটিচ্চ সো পচ্চযো একন্তপচ্চযো নাম. সো এৰ ইমস্মিং মহাপকরণে ৰুত্তো. ততো এৰ অযং চতুৰীসতিপচ্চযগণো চ ইমং মহা পকরণঞ্চ পট্ঠানন্তি ৰুচ্চতি.

তত্থ একস্স পুরিসস্স ধনধঞ্ঞত্থায লোভো উপ্পজ্জতি. সো লোভৰসেন উট্ঠায অরঞ্ঞং গন্ত্ৰা একস্মিং পদেসে খেত্তানি করোতি, ৰত্থূনি করোতি, উয্যানানি করোতি. তেসু সম্পজ্জমানেসু সো পুরিসো বহূনি ধনধঞ্ঞানি লভিত্ৰা অত্তনা চ পরিভুঞ্জতি, পুত্তদারে চ পোসেতি, পুঞ্ঞানি চ করোতি, পুঞ্ঞফলানি চ আযতিং পচ্চনুভৰিস্সতি. তত্থ লোভসহ জাতানি নামরূপানি মুখ্যপচ্চযুপ্পন্নানি নাম. ততো পরং যাৰ আযতিং ভৰেসু পুঞ্ঞফলানি পচ্চনুভোতি, তাৰ উপ্পন্নানি পরম্পরফলানি তস্স লোভস্স নিস্সন্দপচ্চযুপ্পন্নানি নাম. তেসু দ্ৰীসু পচ্চযুপ্পন্নেসু মুখ্যপচ্চযুপ্পন্নমেৰ পট্ঠানে ৰুত্তং. নিস্সন্দপচ্চযুপ্পন্নং পন সুত্তন্তনযেন কথেতব্বং. তত্থ সুত্তন্তনযো নাম ইমস্মিং সতি ইদং হোতি, ইমস্স উপ্পাদা ইদং উপ্পজ্জতীতি এৰরূপো পচ্চযনযো. অপি চ লোভো দোসো মোহোতি তযো ধম্মা সকলস্স সত্তলোকস্সপি সঙ্খারলোকস্সপি ওকাস লোকস্সপি ৰিপত্তিযা মূলট্ঠেন হেতূ নাম. অলোভো অদোসো অমোহোতি তযো ধম্মা সম্পত্তিযা মূলট্ঠেন হেতূনামাতি কথেতব্বং. এস নযো সব্বেসু পট্ঠানপচ্চযেসু যথারহং ৰেদিতব্বো. এৰঞ্চ সতি লোকে সব্বা লোকপ্পৰত্তিযো ইমেসং চতুৰীসতিযা পচ্চযানং মুখ্য পচ্চযুপ্পন্নেন সদ্ধিং নিস্সন্দপচ্চযুপ্পন্না এৰ হোন্তীতি ৰেদিতব্বোতি.

এত্তাৰতা পচ্চযানং অত্থদীপনা পচ্চযানং সভাগসঙ্গহো পচ্চযানং ঘটনানযোতি তীহি কণ্ডেহি পরিচ্ছিন্না পট্ঠানুদ্দেস দীপনী নিট্ঠিতা হোতি.

ম্রম্মরট্ঠে ম্ौংজ্ৰানগরে লেডীতীঅরঞ্ঞৰিহারৰাসিনা মহা থেরেন কতাযং পচ্চযুদ্দেসদীপনী.