📜

নমো তস্স ভগৰতো অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্স

সুবোধালঙ্কারো

১. দোসাৰবোধ-পঠমপরিচ্ছেদ

রতনত্তযপ্পণাম

.

মুনিন্দৰদনম্ভোজ, গব্ভসম্ভৰসুন্দরী;

সরণং পাণিনং ৰাণী, ময্হং পীণযতং মনং.

নিমিত্ত

.

রাম, সম্মা’দ্য’লঙ্কারা, সন্তি সন্তো পুরাতনা;

তথাপি তু ৰল়ঞ্জেন্তি, সুদ্ধমাগধিকা ন তে.

অভিধানাদিকং

.

তেনা’পি নাম তোসেয্য, মেতে লঙ্কারৰজ্জিতে;

অনুরূপেনা’লঙ্কারে, নে’স মেসো পরিস্সমো.

.

যেসং ন সঞ্চিতা পঞ্ঞা, নেকসত্থন্তরো’চিতা;

সম্মোহ’ব্ভাহতা ৰে’তে, নাৰবুজ্ঝন্তি কিঞ্চিপি.

.

কিং তেহি পাদসুস্সূসা, যেসং নত্থি গরূনি’হ;

যে তপ্পাদরজোকিণ্ণা, তে’ৰ সাধূ ৰিৰেকিনো.

.

কব্ব, নাটকনিক্খিত্ত, নেত্তচিত্তা কৰিজ্জনা;

যংকিঞ্চি রচযন্তে’তং, ন ৰিম্হযকরং পরং.

.

তেযে’ৰ পটিভাৰেন্তো, সো’ৰ বন্ধো সৰিম্হযো;

যেন তোসেন্তি ৰিঞ্ঞূ যে, তত্থ প্য’ৰিহিতা’দরা.

.

বন্ধো চ নাম সদ্দ,ত্থা, সহিতা দোসৰজ্জিতা;

পজ্জ গজ্জ ৰিমিস্সানং, ভেদেনা’যং তিধা ভৰে.

.

নিবন্ধো চা’নিবন্ধো চ, পুন দ্ৰিধা নিরুপ্পতে;

তং তু পাপেন্ত্য’লঙ্কারা, ৰিন্দনীযতরত্তনং.

১০.

অনৰজ্জং মুখম্ভোজ [‘‘অম্ভোজ’’ন্তি পদং পাল়িযং নত্থি, ৰারিজৰাচকং, সক্কটগন্থতো অনীতং], মনৰজ্জা চ ভারতী;

অলঙ্কতা’ৰ সোভন্তে, কিং নু তে নির’লঙ্কতা?

১১.

ৰিনা গরূপদেসং তং, বালো’লঙ্কত্তু মিচ্ছতি;

সম্পাপুণে ন ৰিঞ্ঞূহি, হস্সভাৰং কথং নু সো?

১২.

গন্থোপি কৰিৰাচান, মলঙ্কার’প্পকাসকো;

যাতি তব্বচনীযত্তং, ত’ব্বোহারূ’পচারতো.

১৩.

দ্ৰিপ্পকারা অলঙ্কারা, তত্থ সদ্দ, ত্থভেদতো;

সদ্দত্থা বন্ধনামা’ৰ, তংসজ্জিত তদাৰলি.

১৪.

গুণালঙ্কারসংযুত্তা, অপি দোসলৰ’ঙ্কিতা;

পসংসিযা ন ৰিঞ্ঞূহি, সা কঞ্ঞা ৰিয তাদিসী.

১৫.

তেন দোসনিরাসো’ৰ, মহুস্সাহেন সাধিযো;

নিদ্দোসা সব্বথা সা’যং, সগুণা ন ভৰেয্য কিং?

১৬.

সা’লঙ্কারৰিযুত্তা’পি, গুণযুত্তা মনোহরা;

নিদ্দোসা দোসরহিতা, গুণযুত্তা ৰধূ ৰিয.

১৭.

পদে ৰাক্যে তদত্থে চ, দোসা যে ৰিৰিধা মতা;

সো’দাহরণ মেতেসং, লক্খণং কথযাম্য’হং.

পদদোস উদ্দেস

১৮.

ৰিরুদ্ধত্থন্তরা, ঝত্থ, কিলিট্ঠানি, ৰিরোধি চ;

নেয্যং, ৰিসেসনাপেক্খং, হীনত্থক মনত্থকং.

ৰাক্যদোস উদ্দেস

১৯.

দোসা পদান ৰাক্যান, মেকত্থং ভগ্গরীতিকং;

তথা ব্যাকিণ্ণ গাম্মানি, যতিহীনং কমচ্চুতং;

অতিৰুত্ত মপেতত্থং, সবন্ধফরুসং তথা.

ৰাক্যত্থদোসউদ্দেস

২০.

অপক্কমো’, চিত্যহীনং, ভগ্গরীতি, সসংসযং;

গাম্মং দুট্ঠালঙ্কতীতি, দোসা ৰাক্যত্থনিস্সিতা.

পদদোসনিদ্দেস

২১.

ৰিরুদ্ধত্থন্তরং তঞ্হি, যস্স’ঞ্ঞত্থো ৰিরুজ্ঝতি;

অধিপ্পেতে যথা মেঘো, ৰিসদো সুখযে জনং.

২২.

ৰিসেস্য মধিকং যেনা, ঝত্থ মেতং ভৰে যথা;

ওভাসিতা’সেসদিসো, খজ্জোতো’যং ৰিরাজতে.

২৩.

যস্স’ত্থা’ৰগমো দুক্খো, পকত্যা’দিৰিভাগতো;

কিলিট্ঠং তং যথা তায, সো’য মালিঙ্গ্যতে পিযা.

২৪.

যং কিলিট্ঠপদং মন্দা, ভিধেয্যং যমকাদিকং;

কিলিট্ঠপদদোসে’ৰ, তম্পি অন্তো করীযতি.

২৫.

পতীতসদ্দরচিতং, সিলিট্ঠপদসন্ধিকং;

পসাদগুণসংযুত্তং, যমকং মত মেদিসং.

২৬.

অব্যপেতং ব্যপেত’ঞ্ঞ, মাৰুত্তা’নেকৰণ্ণজং;

যমকং তঞ্চ পাদান, মাদি, মজ্ঝ, ন্ত, গোচরং.

অব্যপেত পঠমপাদাদি যমকং

২৭.

সুজনা’সুজনা সব্বে, গুণেনাপি ৰিৰেকিনো;

ৰিৰেকং ন সমাযন্তি, অৰিৰেকিজনন্তিকে.

অব্যপেত পঠম দুতিয পাদাদি যমকং

২৮.

কুসলা’কুসলা সব্বে, পবলা’পবলা থৰা;

নো যাতা যাৰ’হোসিত্তং, সুখদুক্খপ্পদা সিযুং;

অব্যপেত পঠম দুতিয ততিযপাদাদি যমকং.

২৯.

সাদরং সা দরং হন্তু, ৰিহিতা ৰিহিতা মযা;

ৰন্দনা ৰন্দনামান, ভাজনে রতনত্তযে.

অব্যপেত চতুক্কপাদাদি যমকং

৩০.

কমলং ক’মলং কত্তুং, ৰনদো ৰনদো’ম্বরং;

সুগতো সুগতো লোকং, সহিতং স হিতং করং.

৩১.

অব্যপেতাদিযমক, স্সেসো লেসো নিদস্সিতো;

ঞেয্যানি’মাযেৰ দিসা, য’ঞ্ঞানি যমকানিপি.

৩২.

অচ্চন্তবহৰো তেসং, ভেদা সম্ভেদযোনিযো;

তথাপি কেচি সুকরা, কেচি অচ্চন্তদুক্করা.

৩৩.

যমকং তং পহেলী [পহেল়ি (ক.)] চ, নেকন্তমধুরানি’তি;

উপেক্খিযন্তি সব্বানি, সিস্সখেদভযা মযা.

৩৪.

দেসকালকলালোক, ঞাযাগমৰিরোধি যং;

তং ৰিরোধিপদং চে’ত, মুদাহরণতো ফুটং.

৩৫.

য দপ্পতীত মানীয, ৰত্তব্বং নেয্য মাহু তং;

যথা সব্বাপি ধৰলা, দিসা রোচন্তি রত্তিযং.

৩৬.

নেদিসং বহু মঞ্ঞন্তি, সব্বে সব্বত্থ ৰিঞ্ঞুনো;

দুল্লভা’ৰগতী সদ্দ, সামত্থিযৰিলঙ্ঘিনী.

৩৭.

সিযা ৰিসেসনাপেক্খং, যং তং পত্ৰা ৰিসেসনং;

সাত্থকং তং যথা তং সো, ভিয্যো পস্সতি চক্খুনা.

৩৮.

হীনং করে ৰিসেস্যং যং, তং হীনত্থং ভৰে যথা;

নিপ্পভী কত খজ্জোতো, সমুদেতি দিৰাকরো.

৩৯.

পাদপূরণমত্তং যং, অনত্থমিতি তং মতং;

যথা হি ৰন্দে বুদ্ধস্স, পাদপঙ্কেরুহং পি চ.

ৰাক্যদোস নিদ্দেস

৪০.

সদ্দতো অত্থতো ৰুত্তং, যত্থ ভিয্যোপি ৰুচ্চতি;

মেকত্থং যথা’ভাতি, ৰারিদো ৰারিদো অযং.

যথা চ

৪১.

তিত্থিযঙ্কুরবীজানি, জহং দিট্ঠিগতানি’হ;

পসাদেতি পসন্নে’সো, মহামুনি মহাজনে.

৪২.

আরদ্ধক্কমৰিচ্ছেদা, ভগ্গরীতি ভৰে যথা;

কাপি পঞ্ঞা, কোপি পগুণো, পকতীপি অহো তৰ.

৪৩.

পদানং দুব্বিনিক্খেপা, ব্যামোহো যত্থ জাযতি;

তং ব্যাকিণ্ণন্তি ৰিঞ্ঞেয্যং, তদুদাহরণং যথা.

৪৪.

বহুগুণে পণমতি, দুজ্জনানং প্যযং জনো;

হিতং পমুদিতো নিচ্চং, সুগতং সমনুস্সরং.

৪৫.

ৰিসিট্ঠৰচনা’পেতং, গাম্মং’ত্য’ভিমতং যথা;

কঞ্ঞে কামযমানং মং, ন কামযসি কিংন্ৰি’দং?

৪৬.

পদসন্ধানতো কিঞ্চি, দুপ্পতীতিকরং ভৰে;

তম্পি গাম্মং ত্য’ভিমতং, যথা যাভৰতো পিযা.

৪৭.

ৰুত্তেসু সূচিতে ট্ঠানে, পদচ্ছেদো ভৰে যতি;

যং তায হীনং তং ৰুত্তং, যতিহীনন্তি সা পন.

৪৮.

যতি সব্বত্থপাদন্তে, ৰুত্তড্ঢে চ ৰিসেসতো;

পুব্বাপরানেকৰণ্ণ, পদমজ্ঝেপি কত্থচি.

তত্থোদাহরণপচ্চুদাহরণানি যথা

৪৯.

তং নমে সিরসা চামি, করৰণ্ণং তথাগতং;

সকলাপি দিসা সিঞ্চ, তিৰ সোণ্ণরসেহি যো.

৫০.

সরো সন্ধিম্হি পুব্বন্তো, ৰিয লোপে ৰিভত্তিযা;

অঞ্ঞথা ত্ৰ’ঞ্ঞথা তত্থ, যা’দেসাদি পরা’দি’ৰ.

৫১.

চাদী পুব্বপদন্তা’ৰ, নিচ্চং পুব্বপদস্সিতা;

পাদযো নিচ্চসম্বন্ধা, পরাদীৰ পরেন তু.

সব্বত্থোদাহরণানি যথা

৫২.

নমে তং সিরসা সব্বো, পমা’তীতং তথাগতং;

যস্স লোকগ্গতং পত্ত, স্সো’পমা ন হি যুজ্জতি.

৫৩.

মুনিন্দং তং সদা ৰন্দা, ম্য’নন্তমতি মুত্তমং;

যস্স পঞ্ঞা চ মেত্তা চ, নিস্সীমাতি ৰিজম্ভতি.

চাদিপাদীসু পচ্চুদাহরণানি যথা

৫৪.

মহামেত্তা মহাপঞ্ঞা, চ যত্থ পরমোদযা;

পণমামি জিনং তং প, ৰরং ৰরগুণা’লযং.

৫৫.

পদত্থক্কমতো মুত্তং, কমচ্চুত মিদং যথা;

খেত্তং ৰা দেহি গামং ৰা, দেসং ৰা মম সোভনং.

৫৬.

লোকিযত্থ মতিক্কন্তং, অতিৰুত্তং মতং যথা;

অতিসম্বাধ মাকাস, মেতিস্সা থনজম্ভনে.

৫৭.

সমুদাযত্থতো’পেতং, তং অপেতত্থকং যথা;

গাৰিপুত্তো বলিবদ্ধো, তিণং খাদী পিৰী জলং.

৫৮.

বন্ধে ফরুসতা যত্থ, তং বন্ধফরুসং যথা;

খরা খিলা পরিক্খীণা, খেত্তে খিত্তং ফলত্য’লং.

ৰাক্যত্থদোস নিদ্দেস

৫৯.

ঞেয্যং লক্খণ মন্ৰত্থ, ৰসেনা’পক্কমাদিনং;

উদাহরণ মেতেসং, দানি সন্দস্সযাম্য’হং.

তত্থা’পক্কমং যথা

৬০.

ভাৰনা, দান, সীলানি, সম্মা সম্পাদিতানি’হ;

ভোগ, সগ্গাদি, নিব্বান, সাধনানি ন সংসযো.

ওচিত্যহীনং যথা

৬১.

পূজনীযতরো লোকে, অহ মেকো নিরন্তরং;

মযেকস্মিং গুণা সব্বে, যতো সমুদিতা অহুং.

যথা চ

৬২.

যাচিতো’হং কথং নাম, ন দজ্জাম্য’পি জীৰিতং;

তথাপি পুত্তদানেন, ৰেধতে হদযং মম.

ভগ্গরীতি যথা

৬৩.

ইত্থীনং দুজ্জনানঞ্চ, ৰিস্সাসো নোপপজ্জতে;

ৰিসে সিঙ্গিম্হি নদিযং, রোগে রাজকুলম্হি চ.

সসংসযং যথা

৬৪.

মুনিন্দচন্দিমা লোক, সরলোলৰিলোচনো;

জনো’ ৰক্কন্তপন্থো’ৰ, গোপদস্সনপীণিতো.

৬৫.

ৰাক্যত্থতো দুপ্পতীতি, করং গাম্মং মতং যথা;

পোসো ৰীরিযৰা সো’যং, পরং হন্ত্ৰা ন ৰিস্সমী.

৬৬.

দুট্ঠালঙ্করণং তেতং [ত্ৰেথং (?)], যত্থা’লঙ্কারদূসনং;

তস্সা’লঙ্কারনিদ্দেসে, রূপ মাৰি ভৰিস্সতি.

৬৭.

কতো’ত্র সঙ্খেপনযা মযা’যং,

দোসান মেসং পৰরো ৰিভাগো;

এসো’ৰ’লং বোধযিতুং কৰীনং,

তমত্থি চে খেদকরং পরম্পি.

ইতি সঙ্ঘরক্খিতমহাসামিৰিরচিতে সুবোধালঙ্কারে

দোসাৰবোধো নাম

পঠমো পরিচ্ছেদো.

২. দোসপরিহারাৰবোধ-দুতিযপরিচ্ছেদ

৬৮.

কদাচি কৰিকোসল্লা, ৰিরোধো সকলো প্য’যং;

দোসসঙ্খ্য মতিক্কম্ম, গুণৰীথিং ৰিগাহতে.

৬৯.

তেন ৰুত্তৰিরোধান, মৰিরোধো যথা সিযা;

তথা দোসপরিহারা, ৰবোধো দানি নীযতে.

তত্থ ৰিরুদ্ধত্থন্তরস্স পরিহারো যথা

৭০.

ৰিন্দন্তং পাকসালীনং, সালীনং দস্সনা সুখং;

তং কথং নাম মেঘো’যং, ৰিসদো সুখযে জনং?

যথা ৰা

৭১.

ৰিনাযকোপি নাগো সি, গোতমোপি মহামতি;

পণীতোপি রসা’পেতো, চিত্তা মে সামি তে গতি.

অঝ’ত্থস্স যথা

৭২.

কথং তাদিগুণাভাৰে, লোকং তোসেতি দুজ্জনো?

ওভাসিতাসেসদিসো, খজ্জোতো নাম কিং ভৰে?

৭৩.

পহেলিকায [পহেল়িকায (ক.)] মারুল়্হা, ন হি দুট্ঠা কিলিট্ঠতা;

পিযা সুখা’লিঙ্গিতং ক, মালিঙ্গতি নু নো ইতি.

৭৪.

যমকে নো পযোজেয্য, কিলিট্ঠপদ মিচ্ছিতে;

ততো যমক মঞ্ঞং তু, সব্ব মেতংমযং ৰিয.

দেসৰিরোধিনো যথা

৭৫.

বোধিসত্তপ্পভাৰেন, থলেপি জলজান্য’হুং;

নুদন্তানি’ৰ সুচিরা, ৰাসক্লেসং তহিং জলে.

কালৰিরোধিনো যথা

৭৬.

মহানুভাৰ পিসুনো, মুনিনো মন্দ মারুতো;

সব্বোতুকমযং ৰাযি, ধুনন্তো কুসুমং সমং.

কলাৰিরোধিনো যথা

৭৭.

নিমুগ্গমানসো বুদ্ধ, গুণে পঞ্চসিখস্সপি;

তন্তিস্সর ৰিরোধো সো, ন সম্পীণেতি কং জনং?

লোকৰিরোধিনো যথা

৭৮.

গণযে চক্কৰাল়ং সো, চন্দনাযপি সীতলং;

সম্বোধি সত্ত হদযো, পদিত্ত’ঙ্গারপূরিতং.

ঞাযৰিরোধিনো যথা

৭৯.

পরিচ্চত্তভৰোপি ত্ৰ, মুপনীতভৰো অসি;

অচিন্ত্যগুণসারায, নমো তে মুনিপুঙ্গৰ.

আগমৰিরোধিনো যথা

৮০.

নেৰা’লপতি কেনা’পি, ৰচীৰিঞ্ঞত্তিতো যতি;

সম্পজানমুসাৰাদা, ফুসেয্যা’পত্তিদুক্কটং.

নেয্যস্স যথা

৮১.

মরীচিচন্দনা’লেপ, লাভা সীতমরীচিনো;

ইমা সব্বাপি ধৰলা, দিসা রোচন্তি নিব্ভরং.

যথা ৰা

৮২.

মনোনুরঞ্জনো মার, ঙ্গনাসিঙ্গারৰিব্ভমো;

জিনেনা’সমনুঞ্ঞাতো, মারস্স হদযা’নলো.

ৰিসেসনাপেক্খস্স যথা

৮৩.

অপযাতা’পরাধম্পি, অযং ৰেরী জনং জনো;

কোধপাটলভূতেন, ভিয্যো পস্সতি চক্খুনা.

হীনত্থস্স যথা

৮৪.

অপ্পকানম্পি পাপানং, পভাৰং নাসযে বুধো;

অপি নিপ্পভাতা’নীত, খজ্জোতো হোতি ভাণুমা.

অনত্থস্স যথা

৮৫.

পাদপূরণত্থায, পদং যোজেয্য কত্থচি,

যথা ৰন্দে মুনিন্দস্স, পাদপঙ্কেরুহং ৰরং.

৮৬.

ভযকোধপসংসাদি, ৰিসেসো তাদিসো যদি;

ৰত্তুং কামীযতে দোসো, ন তত্থে’কত্থতাকতো.

যথা

৮৭.

সপ্পো সপ্পো! অযং হন্দ, নিৰত্ততু ভৰং ততো,

যদি জীৰিতুকামো’সি, কথং ত মুপসপ্পসি?

ভগ্গরীতিনো যথা

৮৮.

যোকোচি রূপা’তিসযো, কন্তি কাপি মনোহরা;

ৰিলাসা’তিসযো কোপি,

অহো! বুদ্ধমহো’দযো.

৮৯.

অব্যামোহকরং বন্ধং, অব্যাকিণ্ণং মনোহরং;

অদূরপদ ৰিন্যাসং, পসংসন্তি কৰিস্সরা.

যথা

৯০.

নীলুপ্পলা’ভং নযনং, বন্ধুকরুচিরো’ধরো;

নাসা হেম’ঙ্কুসো তেন, জিনো’যং পিযদস্সনো.

৯১.

সমতিক্কন্ত গাম্মত্তং, কন্ত ৰাচা’ভিসঙ্খতং;

বন্ধনং রসহেতুত্তা, গাম্মত্তং অতিৰত্ততি.

যথা

৯২.

দুনোতি কামচণ্ডালো, সো মং সদয নিদ্দযো;

ঈদিসং ব্যসনা’পন্নং, সুখীপি কি মুপেক্খসে?

৯৩.

যতিহীনপরিহারো, ন পুনে’দানি নীযতে;

যতো ন সৰনু’ব্বেগং, হেট্ঠা যেসং ৰিচারিতং.

কমচ্চুতস্স যথা

৯৪.

উদারচরিতো’সি ত্ৰং, তেনে’ৰা’রাধনা ত্ৰযি;

দেসং ৰা দেহি গামং ৰা, খেত্তং ৰা মম সোভনং.

অতিৰুত্তস্স যথা

৯৫.

মুনিন্দচন্দসম্ভূত, যসোরাসিমরীচিনং;

সকলোপ্য’য মাকাসো, না’ৰকাসো ৰিজম্ভনে.

৯৬.

ৰাক্যং ব্যাপন্নচিত্তানং, অপেতত্থং অনিন্দিতং;

তেনু’ম্মত্তাদিকানং তং, ৰচনা’ঞ্ঞত্র দুস্সতি.

যথা

৯৭.

সমুদ্দো পীযতে সো’য, মহ’মজ্জ জরাতুরো;

ইমে গজ্জন্তি জীমূতা, সক্কস্সে’রাৰণো পিযো.

৯৮.

সুখুমালা’ৰিরোধিত্ত, দিত্তভাৰপ্পভাৰিতং;

বন্ধনং বন্ধফরুস, দোসং সংদূসযেয্য তং.

যথা

৯৯.

পস্সন্তা রূপৰিভৰং, সুণন্তা মধুরং গিরং;

চরন্তি সাধূ সম্বুদ্ধ, কালে কেল়িপরম্মুখা.

অপক্কমস্স যথা

১০০.

ভাৰনা, দান, সীলানি, সম্মা সম্পাদিতানি’হ;

নিব্বান, ভোগ, সগ্গাদি, সাধনানি ন সংসযো.

১০১.

উদ্দিট্ঠৰিসযো কোচি, ৰিসেসো তাদিসো যদি;

অনু’দ্দিট্ঠেসু নেৰ’ত্থি, দোসো কমৰিলঙ্ঘনে.

যথা

১০২.

কুসলা’কুসলং অব্যা, কত’মিচ্চেসু পচ্ছিমং;

অব্যাকতং পাকদং ন, পাকদং পঠমদ্ৰযং.

১০৩.

সগুণানা’ৰিকরণে, কারণে সতি তাদিসে;

ওচিত্যহীনতা’পত্তি, নত্থি ভূতত্থসংসিনো.

১০৪.

ওচিত্যং নাম ৰিঞ্ঞেয্যং, লোকে ৰিখ্যাত মাদরা;

তত্থো’পদেসপভৰা, সুজনা কৰিপুঙ্গৰা.

১০৫.

ৰিঞ্ঞাতোচিত্যৰিভৰো, চিত্যহীনং পরিহরে;

ততো’চিত্যস্স সম্পোসে,

রসপোসো সিযা কতে.

যথা

১০৬.

যো মারসেন মাসন্ন, মাসন্নৰিজযু’স্সৰো;

তিণাযপি ন মঞ্ঞিত্থ, সো ৰো দেতু জযং জিনো.

১০৭.

আরদ্ধকত্তুকম্মাদি, কমা’তিক্কমলঙ্ঘনে;

ভগ্গরীতিৰিরোধো’যং, গতিং ন ক্ৰা’পি ৰিন্দতি.

যথা

১০৮.

সুজন’ঞ্ঞান মিত্থীনং, ৰিস্সাসো নো’পপজ্জতে;

ৰিসস্স সিঙ্গিনো রোগ, নদীরাজকুলস্স চ.

যথা

১০৯.

ভেসজ্জে ৰিহিতে সুদ্ধ, বুদ্ধাদিরতনত্তযে;

পসাদ মাচরে নিচ্চং, সজ্জনে সগুণেপি চ.

সসংসযস্স যথা

১১০.

মুনিন্দচন্দিমা’লোক, রস লোল ৰিলোচনো;

জনো’ৰক্কন্তপন্থো’ৰ, রংসিদস্সনপীণিতো.

১১১.

সংসযাযে’ৰ যংকিঞ্চি, যদি কীল়াদিহেতুনা;

পযুজ্জতে ন দোসো’ৰ, সসংসযসমপ্পিতো.

যথা

১১২.

যাতে দুতিযং নিলযং, গরুম্হি সকগেহতো;

পাপুণেয্যাম নিযতং, সুখ’মজ্ঝযনা’দিনা.

১১৩.

সুভগা ভগিনী সা’যং, এতস্সি’চ্চেৰমাদিকং;

ন ‘গাম্ম’মিতি নিদ্দিট্ঠং, কৰীহি সকলেহিপি.

১১৪.

দুট্ঠা’লঙ্কারৰিগমে, সোভনা’লঙ্কতিক্কমো;

অলঙ্কারপরিচ্ছেদে, আৰিভাৰং গমিস্সতি.

১১৫.

দোসে পরীহরিতু মেস ৰরো’পদেসো,

সত্থন্তরানুসরণেন কতো মযেৰং;

ৰিঞ্ঞাযি’মং গরুৰরান’ধিক’প্পসাদা,

দোসে পরং পরিহরেয্য যসোভিলাসী.

ইতি সঙ্ঘরক্খিতমহাসামিৰিরচিতে সুবোধালঙ্কারে

দোসপরিহারাৰবোধো নাম

দুতিযো পরিচ্ছেদো.

৩. গুণাৰবোধ-ততিযপরিচ্ছেদ

অনুসন্ধি

১১৬.

সম্ভৰন্তি গুণা যস্মা, দোসানে’ৰ’মতিক্কমে;

দস্সেস্সং তে ততো দানি, সদ্দে সম্ভূসযন্তি যে.

সদ্দালঙ্কার উদ্দেস

১১৭.

পসাদো’জো, মধুরতা, সমতা, সুখুমালতা;

সিলেসো’দরতা, কন্তি, অত্থব্যত্তি, সমাধযো.

সদ্দালঙ্কার পযোজন

১১৮.

গুণেহে’তেহি সম্পন্নো, বন্ধো কৰিমনোহরো;

সম্পাদিযতি কত্তূনং, কিত্তি মচ্চন্তনিম্মলং.

সদ্দালঙ্কার নিদ্দেস

১১৯.

অদূরাহিতসম্বন্ধ, সুভগা যা পদা’ৰলি;

সুপসিদ্ধা’ভিধেয্যা’যং, পসাদং জনযে যথা.

১২০.

অলঙ্করোন্তা ৰদনং, মুনিনো’ধররংসিযো;

সোভন্তে’রুণরংসী’ৰ, সম্পতন্তা’ম্বুজো’দরে.

১২১.

ওজো সমাসবাহুল্য, মেসো গজ্জস্স জীৰিতং;

পজ্জেপ্য’না’কুলো সো’যং,

কন্তো কামীযতে যথা.

১২২.

মুনিন্দ মন্দ সঞ্জাত, হাস চন্দন লিম্পিতা;

পল্লৰা ধৰলা তস্সে, ৰেকো না’ধরপল্লৰো.

১২৩.

পদা’ভিধেয্যৰিসযং, সমাস ব্যাস সম্ভৰং;

যং পারিণত্যং হোতী’হ, সোপি ওজো’ৰ তং যথা.

১২৪.

জোতযিত্ৰান সদ্ধম্মং, সন্তারেত্ৰা সদেৰকে;

জলিত্ৰা অগ্গিখন্ধো’ৰ, নিব্বুতো সো সসাৰকো.

১২৫.

মত্থকট্ঠী মতস্সা’পি, রজোভাৰং ৰজন্তু মে;

যতো পুঞ্ঞেন তে সেন্তু, জিন পাদ’ম্বুজদ্ৰযে.

১২৬.

ইচ্চত্র নিচ্চপ্পণতি, গেধো সাধু পদিস্সতি;

জাযতে’যং গুণো তিক্খ, পঞ্ঞানমভিযোগতো.

১২৭.

মধুরত্তং পদাসত্তি, র’নুপ্পাসৰসা দ্ৰিধা;

সিযা সমসুতি পুব্বা, ৰণ্ণা’ৰুত্তি পরো যথা.

১২৮.

যদা এসো’ভিসম্বোধিং, সম্পত্তো মুনিপুঙ্গৰো;

তদা পভুতি ধম্মস্স, লোকে জাতো মহু’স্সৰো.

১২৯.

মুনিন্দন্দহাসা তে, কুন্দন্দোহৰিব্ভমা;

দিসন্ত মনুধাৰন্তি, হসন্তান্দন্তিযো.

১৩০.

সব্বকোমলৰণ্ণেহি, না’নুপ্পাসো পসংসিযো;

যথা’যং মালতীমালা, লিন লোলা’লিমালিনী.

১৩১.

মুদূহি ৰা কেৰলেহি, কেৰলেহি ফুটেহি ৰা,

মিস্সেহি ৰা তিধা হোতি, ৰণ্ণেহি সমতা যথা.

কেৰলমুদুসমতা

১৩২.

কোকিলা’লাপসংৰাদী, মুনিন্দা’লাপৰিব্ভমো;

হদযঙ্গমতং যাতি, সতং দেতি চ নিব্বুতিং.

কেৰলফুটসমতা

১৩৩.

সম্ভাৰনীযসম্ভাৰং, ভগৰন্তং ভৰন্তগুং;

ভৰন্তসাধনা’কঙ্খী, কো ন সম্ভাৰযে ৰিভুং.

মিস্সকসমতা

১৩৪.

লদ্ধচন্দনসংসগ্গ, সুগন্ধি মলযা’নিলো;

মন্দ মাযাতি ভীতো’ৰ, মুনিন্দমুখমারুতা.

১৩৫.

অনিট্ঠুর’ক্খর’প্পাযা, সব্বকোমল নিস্সটা;

কিচ্ছমুচ্চারণা’পেত, ব্যঞ্জনা সুখুমালতা.

১৩৬.

পস্সন্তা রূপৰিভৰং, সুণন্তা মধুরং গিরং;

চরন্তি সাধূ [সাধু (সী-ছন্ধানুরক্খণত্থং)] সম্বুদ্ধ, কালে কেল়িপরম্মুখা.

১৩৭.

অলঙ্কারৰিহীনা’পি, সতং সম্মুখতে’দিসী;

আরোহতি ৰিসেসেন, রমণীযা ত’দুজ্জলা.

১৩৮.

রোমঞ্চ পিঞ্ছ রচনা, সাধু ৰাদাহিতদ্ধনী;

লল়ন্তি’মে মুনিমেঘু, ম্মদা সাধু সিখাৰলা.

১৩৯.

সুখুমালত্ত মত্থে’ৰ, পদত্থৰিসযম্পি চ;

যথা মতাদিসদ্দেসু, কিত্তিসেসাদিকিত্তনং.

১৪০.

সিলিট্ঠ পদ সংসগ্গ, রমণীয গুণা’লযো;

সবন্ধগারৰো সো’যং, সিলেসো নাম তং যথা.

১৪১.

বালি’ন্দুৰিব্ভম’চ্ছেদি, নখরা’ৰলি কন্তিভি;

সা মুনিন্দপদ’ম্ভোজ, কন্তি ৰো ৰলিতা’ৰতং.

১৪২.

উক্কংসৰন্তো যোকোচি, গুণো যদি পতীযতে;

উদারো’যং ভৰে তেন, সনাথা বন্ধপদ্ধতি.

১৪৩.

পাদম্ভোজ রজো লিত্ত, গত্তা যে তৰ গোতম;

অহো! তে জন্তৰো যন্তি, সব্বথা নিরজত্তনং.

১৪৪.

এৰং জিনা’নুভাৰস্স, সমুক্কংসো’ত্র দিস্সতি;

পঞ্ঞৰা ৰিধিনা’নেন, চিন্তযে পর মীদিসং.

১৪৫.

উদারো সোপি ৰিঞ্ঞেয্যো, যং পসত্থ ৰিসেসনং;

যথা কীল়াসরো লীলা, হাসো হেমঙ্গদা’দযো.

১৪৬.

লোকিয’ত্থা’ন’তিক্কন্তা, কন্তা সব্বজনানপি;

কন্তি নামা’তিৰুত্তস্স, ৰুত্তা সা পরিহারতো.

যথা মুনিন্দ ইচ্চাদি.

১৪৭.

অত্থব্যত্তা’ভিধেয্যস্সা,

নেয্যতা সদ্দতো’ত্থতো;

সা’যং তদুভযা নেয্য, পরিহারে পদস্সিতা;

যথা মরীচিচ্চাদি চ, মনোনুরঞ্জনোচ্চাদি.

পুন অত্থেন যথা

১৪৮.

সভাৰা’মলতা ধীর, মুধা পাদনখেসু তে;

যতো তে’ৰনতা’নন্ত, মোল়িচ্ছাযা জহন্তি নো.

১৪৯.

‘বন্ধসারো’তি মঞ্ঞন্তি, যং সমগ্গাপি ৰিঞ্ঞুনো;

দস্সনা’ৰসরং পত্তো, সমাধি নাম’যং গুণো.

১৫০.

অঞ্ঞধম্মো ততো’ঞ্ঞত্থ, লোকসীমা’নুরোধতো;

সম্মা আধীযতে’চ্চে’সো, ‘সমাধী’তি নিরুচ্চতি.

সমাধি উদ্দেস

১৫১.

অপাণে পাণীনং ধম্মো, সম্মা আধীযতে ক্ৰচি,;

নিরূপে রূপযুত্তস্স, নিরসে সরসস্স, চ.

১৫২.

অদ্রৰে দ্রৰযুত্তস্স, অকত্তরিপি কত্তুতা,;

কঠিনস্সা’সরীরে,পি, রূপং তেসং কমা সিযা.

সমাধিনিদ্দেস

অপাণে পাণীনং ধম্মো

১৫৩.

উণ্ণা পুণ্ণি’ন্দুনা নাথ! দিৰাপি সহ সঙ্গমা;

ৰিনিদ্দা সম্পমোদন্তি, মঞ্ঞে কুমুদিনী তৰ.

নিরুপে রূপযুত্তস্স

১৫৪.

দযারসেসু মুজ্জন্তা, জনা’মতরসেস্ৰি’ৰ;

সুখিতা হতদোসা তে, নাথ! পাদ’ম্বুজা’নতা.

নিরসে সরসস্স

১৫৫.

মধুরেপি গুণে ধীর, ন’প্পসীদন্তি যে তৰ;

কীদিসী মনসোৰুত্তি, তেসং খারগুণান ভো’.

অদ্রৰে দ্রৰযুত্তস্স

১৫৬.

সব্বত্থসিদ্ধ! চূল়ক, পুটপেয্যা মহাগুণা;

দিসা সমন্তা ধাৰন্তি, কুন্দসোভা স লক্খণা.

অকত্তরিপি কত্তুতা

১৫৭.

মারা’রিবলৰিস্সট্ঠা, কুণ্ঠা নানাৰিধা’যুধা;

লজ্জমানা’ঞ্ঞৰেসেন, জিন! পাদা’নতা তৰ.

কঠিনস্সা সরীরে

১৫৮.

মুনিন্দভাণুমা কালো,

দিতো বোধো’দযা’চলে;

সদ্ধম্মরংসিনা ভাতি, ভিন্দ মন্দতমং পরং.

১৫৯.

ৰমনু’গ্গিরনাদ্যে’তং, গুণৰুত্য’পরিচ্চুতং;

অতিসুন্দর মঞ্ঞং তু, কামং ৰিন্দতি গাম্মতং.

১৬০.

কন্তীনং ৰমনব্যাজা, মুনিপাদনখা’ৰলী;

চন্দকন্তী পিৰন্তী’ৰ, নিপ্পভং তং করোন্তিযো.

১৬১.

অচিত্তকত্তুকং রুচ্য [রুচ্চ (সী.)], মিচ্চেৰং গুণকম্মতং;

সচিত্তকত্তুকং পে’তং, গুণকম্মং যদু’ত্তমং.

১৬২.

উগ্গিরন্তো’সস্নেহ, রসং জিনৰরো জনে;

ভাসন্তো মধুরং ধম্মং, কং ন সপ্পীণযে জনং.

১৬৩.

যো সদ্দসত্থকুসলো কুসলো নিঘণ্ডু,

ছন্দোঅলঙ্কতিসু নিচ্চকতা’ভিযোগো;

সো’যং কৰিত্তৰিকলোপি কৰীসু সঙ্খ্য,

মোগ্গয্হ ৰিন্দতি হি কিত্তি’ মমন্দরূপং.

ইতি সঙ্ঘরক্খিতমহাসামিৰিরচিতে সুবোধালঙ্কারে

গুণাৰবোধো নাম

ততিযো পরিচ্ছেদো.

৪. অত্থালঙ্কারাৰবোধ-চতুত্থপরিচ্ছেদ

১৬৪.

অত্থালঙ্কারসহিতা, সগুণা বন্ধপদ্ধতি;

অচ্চন্তকন্তা কন্তা [যতো অচ্চন্তকন্তা (ক.)] ৰ ৰুচ্চন্তে তে ততো’ধুনা.

১৬৫.

সভাৰ, ৰঙ্কৰুত্তীনং, ভেদা দ্ৰিধা অলংক্রিযা;

পঠমা তত্থ ৰত্থূনং, নানাৰত্থা’ৰিভাৰিনী.

যথা

১৬৬.

লীলা ৰিকন্তি সুভগো, দিসা থির ৰিলোকনো;

বোধিসত্তঙ্কুরো ভাসং, ৰিরোচি ৰাচ মাসভিং.

১৬৭.

ৰুত্তি ৰত্থুসভাৰস্স, যা’ঞ্ঞথা সা’পরা ভৰে;

তস্সা’নন্তৰিকপ্পত্তা, হোতি বীজো’পদস্সনং.

ৰঙ্কৰুত্তি অত্থালঙ্কার

উদ্দেস

১৬৮.

তত্থা’তিসয, উপমা, রূপকা, ৰুত্তি, দীপকং,;

অক্খেপো, ত্থন্তরন্যাসো, ব্যতিরেকো, ৰিভাৰনা.

১৬৯.

হেতু, ক্কমো, পিযতরং, সমাস, পরিকপ্পনা;

সমাহিতং, পরিযায, ৰুত্তি, ব্যাজোপৰণ্ণনং.

১৭০.

ৰিসেস, রুল়্হাহঙ্কারা, সিলেসো, তুল্যযোগিতা;

নিদস্সনং, মহন্তত্তং, ৰঞ্চনা, প্পকতত্থুতি,.

১৭১.

একাৰলি, অঞ্ঞমঞ্ঞং, সহৰুত্তি, ৰিরোধিতা;

পরিৰুত্তি, ব্ভমো, ভাৰো, মিস্স, মাসী, রসী, ইতি.

১৭২.

এতে ভেদা সমুদ্দিট্ঠা, ভাৰো জীৰিত মুচ্চতে;

ৰঙ্কৰুত্তীসু পোসেসি, সিলেসো তু সিরিং পরং.

নিদ্দেস

১৭৩.

পকাসকা ৰিসেসস্স, সিযা’তিসযৰুত্তি যা;

লোকা’তিক্কন্তৰিসযা, লোকিযা,তি চ সা দ্ৰিধা.

১৭৪.

লোকিযাতিসযস্সে’তে,

ভেদা যে জাতিআদযো;

পটিপাদীযতে ত্ৰ’জ্জ, লোকাতিক্কন্তগোচরা.

১৭৫.

পিৰন্তি দেহকন্তী যে, নেত্তঞ্জলিপুটেন তে;

না’লং হন্তুং জিনে’সং ত্ৰং, তণ্হং তণ্হাহরোপি কিং?

১৭৬.

উপমানো’পমেয্যানং, সধম্মত্তং সিযো’পমা;

সদ্দ, ত্থগম্মা, ৰাক্যত্থ, ৰিসযা,তি চ সা ভিধা.

১৭৭.

সমাস, পচ্চযে, ৰা’দী, সদ্দা তেসং ৰসা তিধা;

সদ্দগম্মা সমাসেন, মুনিন্দো চন্দিমা’ননো.

১৭৮.

আযাদী পচ্চযা তেহি, ৰদনং পঙ্কজাযতে;

মুনিন্দনযন দ্ৰন্দং, নীলুপ্পলদলীযতি.

১৭৯.

ইৰাদী ইৰ, ৰা, তুল্য, সমান, নিভ, সন্নিভা;

যথা, সঙ্কাস, তুলিত, প্পকাস, পতিরূপকা.

১৮০.

সরী, সরিক্খ, সংৰাদী, ৰিরোধি, সদিসা, ৰিয;

পটিপক্খ, পচ্চনীকা, সপক্খো, পমিতো, পমা.

১৮১.

পটিবিম্ব, পটিচ্ছন্ন, সরূপ, সম, সমিতা;

সৰণ্ণা, ভা, পটিনিধি, সধম্মা, দি সলক্খণা.

১৮২.

জযত্য, ক্কোসতি, হসতি, পতিগজ্জতি, দূভতি;

উসূযত্য, ৰজানাতি, নিন্দতি, স্সতি, রুন্ধতি.

১৮৩.

তস্স চোরেতি সোভগ্গং, তস্স কন্তিং ৰিলুম্পতি;

তেন সদ্ধিং ৰিৰদতি, তুল্যং তেনা’ধিরোহতি.

১৮৪.

কচ্ছং ৰিগাহতে, তস্স, ত মন্ৰেত্য, নুবন্ধতি;

তংসীলং, তংনিসেধেতি, তস্স চা’নুকরোতি, মে.

১৮৫.

উপমানো’পমেয্যানং, সধম্মত্তং ৰিভাৰিভি;

ইমেহি উপমাভেদা, কেচি নিয্যন্তি সম্পতি.

১৮৬.

ৰিকাসিপদুমং’ৰা’তি, সুন্দরং সুগতা’ননং;

ইতি ধম্মোপমা নাম, তুল্যধম্মনিদস্সনা.

১৮৭.

ধম্মহীনা ‘‘মুখ’ম্ভোজ, সদিসং মুনিনো’’ইতি;

ৰিপরীতো’পমা ‘‘তুল্য, মাননেন’ম্বুজং তৰ’’.

১৮৮.

তৰা’নন’মিৰ’ম্ভোজং, অম্ভোজ’মিৰ তে মুখং;

অঞ্ঞমঞ্ঞোপমা সা’যং, অঞ্ঞমঞ্ঞোপমানতো.

১৮৯.

‘‘যদি কিঞ্চি ভৰে’ম্ভোজং, লোচন’ব্ভমুৰিব্ভমং;

ধারেতুং মুখসোভং তং, তৰে’’তি অব্ভুতোপমা.

১৯০.

‘‘সুগন্ধি সোভা সম্বন্ধী, সিসিরং’সু ৰিরোধি চ;

মুখং তৰ’ম্বুজংৰে’তি’’, সা সিলেসোপমা মতা.

১৯১.

সরূপসদ্দৰাচ্চত্তা, সা সন্তানোপমা যথা;

বালা’ৰু’য্যানমালা’যং, সা’লকা’ননসোভিনী.

১৯২.

খযী চন্দো, বহুরজং, পদুমং, তেহি তে মুখং;

সমানম্পি সমুক্কংসি, ত্য’যং নিন্দোপমা মতা.

১৯৩.

অসমত্থো মুখেনি’ন্দু, জিন! তে পটিগজ্জিতুং;

জল়ো কলঙ্কী’তি অযং, পটিসেধোপমা সিযা.

১৯৪.

‘‘কচ্ছং চন্দারৰিন্দানং, অতিক্কম্ম মুখং তৰ;

অত্তনা’ৰ সমং জাত’’, মিত্য’সাধারণোপমা.

১৯৫.

‘‘সব্ব’ম্ভোজ’প্পভাসারো, রাসিভূতো’ৰ কত্থচি;

তৰা’ননং ৰিভাতী’’তি, হোতা’ভূতোপমা অযং.

১৯৬.

পতীযতে’ত্থগম্মা তু, সদ্দসামত্থিযা ক্ৰচি;

সমাস, প্পচ্চযে, ৰাদি, সদ্দযোগং ৰিনা অপি.

১৯৭.

ভিঙ্গানে’মানি চক্খূনি, না’ম্বুজং মুখ’মেৰি’দং;

সুব্যত্তসদিসত্তেন, সা সরূপোপমা মতা.

১৯৮.

‘‘মযে’ৰ মুখসোভা’স্সে, ত্যল’মিন্দু! ৰিকত্থনা;

যতো’ম্বুজেপি সা’ত্থীতি’’, পরিকপ্পোপমা অযং.

১৯৯.

‘‘কিং ৰা’ম্বুজ’ন্তোভন্তালি, কিং লোলনযনং মুখং;

মম দোলাযতে চিত্ত’’, মিচ্চ’যং সংসযোপমা.

২০০.

কিঞ্চি ৰত্থুং পদস্সেত্ৰা, সধম্মস্সা’ভিধানতো;

সাম্যপ্পতীতিসব্ভাৰা, পতিৰত্থুপমা যথা.

২০১.

জনেসু জাযমানেসু, নে’কোপি জিনসাদিসো;

দুতিযো ননু নত্থে’ৰ, পারিজাতস্স পাদপো.

২০২.

ৰাক্যত্থেনে’ৰ ৰাক্যত্থো, যদি কোচূ’পমীযতে;

ইৰযুত্তা, ৰিযুত্তত্তা, সা ৰাক্যত্থোপমা দ্ৰিধা.

ইৰযুত্তা

২০৩.

জিনো সংক্লেসতত্তানং, আৰিভূতো জনান’যং;

ঘম্মসন্তাপতত্তানং, ঘম্মকালে’ম্বুদো ৰিয.

ইৰৰিযুত্তা

২০৪.

মুনিন্দানন মাভাতি, ৰিলাসেকমনোহরং;

উদ্ধং সমুগ্গতস্সা’পি, কিং তে চন্দ ৰিজম্ভনা.

২০৫.

সমুব্বেজেতি ধীমন্তং, ভিন্নলিঙ্গাদিকং তু যং;

উপমাদূসনাযা’ল, মেতং কত্থচি তং যথা.

২০৬.

হংসী’ৰা’যং সসী ভিন্ন, লিঙ্গা, কাসং সরানি’ৰ;

ৰিজাতি ৰচনা, হীনা, সা’ৰ ভত্তো ভটো’ধিপে.

২০৭.

‘‘খজ্জোতো ভাণুমালী’ৰ, ৰিভাতি’’ত্যধিকোপমা;

অফুট্ঠত্থা ‘‘বলম্বোধি, সাগরো ৰিয সংখুভি.’’

২০৮.

‘‘চন্দে কলঙ্কো ভিঙ্গো’ৰে’, ত্যু’পমাপেক্খিনী অযং;

খণ্ডিতা কেরৰা’কারো, সকলঙ্কো নিসাকরো.

২০৯.

ইচ্চেৰমাদিরূপেসু, ভৰন্তি ৰিগতা’দরা;

করোন্তি চা’দরং ধীরা, পযোগে ক্ৰচি দে’ৰ তু.

২১০.

ইত্থীযং’ৰা’জনো যাতি, ৰদত্যে’সা পুমা ৰিয;

পিযো পাণা ইৰা’যং মে, ৰিজ্জা ধন’মিৰ’চ্চিতা.

২১১.

ভৰং ৰিয মহীপাল, দেৰরাজা ৰিরোচতে;

অল’মংসুমতো কচ্ছং, তেজসা রোহিতুং অযং.

২১২.

উপমানো’পমেয্যানং, অভেদস্স নিরূপনা;

উপমা’ৰ তিরোভূত, ভেদা রূপক মুচ্চতে.

২১৩.

অসেস ৰত্থু ৰিসযং, একদেস ৰিৰুত্তি [ৰিৰত্তি (টীকা)], চ;

তং দ্ৰিধা পুন পচ্চেকং, সমাসাদিৰসা তিধা.

অসেসৰত্থুৰিসযসমাস

২১৪.

অঙ্গুলিদল সংসোভিং, নখদীধিতি কেসরং;

সিরসা ন পিলন্ধন্তি, কে মুনিন্দ পদ’ম্বুজং.

অসেসৰত্থুৰিসযঅসমাস

২১৫.

রতনানি গুণা ভূরী, করুণা সীতলং জলং;

গম্ভীরত্ত মগাধত্তং, পচ্চক্খো’যং জিনো’ম্বুধি.

অসেসৰত্থুৰিসযমিস্সক

২১৬.

চন্দিকা মন্দহাসা তে, মুনিন্দ! ৰদনি’ন্দুনো;

পবোধযত্য’যং সাধু, মনো কুমুদ কাননং.

২১৭.

অসেসৰত্থুৰিসযে, পভেদো রূপকে অযং;

একদেসৰিৰুত্তিম্হি, ভেদো দানি পৰুচ্চতি.

একদেসৰিৰুত্তিসমাস

২১৮.

ৰিলাস হাস কুসুমং, রুচিরা’ধর পল্লৰং;

সুখং কে ৰা ন ৰিন্দন্তি, পস্সন্তা মুনিনো মুখং.

একদেসৰিৰুত্তিঅসমাস

২১৯.

পাদদ্ৰন্দং মুনিন্দস্স, দদাতু ৰিজযং তৰ;

নখরংসী পরং কন্তা, যস্স পাপজযদ্ধজা.

একদেসৰিৰুত্তিমিস্সক

২২০.

সুনিম্মলকপোলস্স, মুনিন্দ ৰদনি’ন্দুনো;

সাধু’প্পবুদ্ধ হদযং, জাতং কেরৰ কাননং.

২২১.

রূপকানি বহূন্যে’ৰ [টীকাযং উদ্ধটং যুত্তরূপকং সিতপুপ্ফুজলং লোল, নেত্তভিঙ্গ তৰা’ননং; কস্স নাম মনো ধীর, নাকড্ঢতি মনোহরং;], যুত্তা, যুত্তাদিভেদতো;

ৰিসুং ন তানি ৰুত্তানি, এত্থে’ৰ’ন্তোগধানি’তি.

২২২.

‘‘চন্দিমা’কাসপদুম’’, মিচ্চেতং খণ্ডরূপকং;

দুট্ঠ, ‘‘মম্বোরুহৰনং, নেত্তানি’চ্চা’’দি সুন্দরং.

২২৩.

পরিযন্তো ৰিকপ্পানং, রূপকস্সো’পমায চ;

নত্থি যং তেন ৰিঞ্ঞেয্যং, অৰুত্ত মনুমানতো.

২২৪.

পুনপ্পুন মুচ্চারণং [পুনপ্পুনুচ্চারণং যং (সী. ক.)], যমত্থস্স, পদস্স চ;

উভযেসঞ্চ ৰিঞ্ঞেয্যা, সা’য’মাৰুত্তি নামতো.

অত্থাৰুত্তি

২২৫.

মনো হরতি সব্বেসং, আদদাতি দিসা দস;

গণ্হাতি নিম্মলত্তঞ্চ, যসোরাসি জিনস্স’যং.

পদাৰুত্তি

২২৬.

ৰিভাসেন্তি দিসা সব্বা, মুনিনো দেহকন্তিযো;

ৰিভা সেন্তি চ সব্বাপি, চন্দাদীনং হতা ৰিয.

উভযাৰুত্তি

২২৭.

জিত্ৰা ৰিহরতি ক্লেস, রিপুং লোকে জিনো অযং;

ৰিহরত্য’রিৰগ্গো’যং, রাসিভূতো’ৰ দুজ্জনে.

২২৮.

একত্থ ৰত্তমানম্পি, সব্বৰাক্যো’পকারকং;

দীপকং নাম তং চাদি, মজ্ঝ, ন্তৰিসযং তিধা.

আদি দীপক

২২৯.

অকাসি বুদ্ধো ৰেনেয্য, বন্ধূন মমিতো’দযং;

সব্বপাপেহি চ সমং, নেকতিত্থিযমদ্দনং.

মজ্ঝে দীপক

২৩০.

দস্সনং মুনিনো সাধু, জনানং জাযতে’মতং;

তদ’ঞ্ঞেসং তু জন্তূনং, ৰিসং নিচ্চো’পতাপনং.

অন্তদীপক

২৩১.

অচ্চন্ত কন্ত লাৰণ্য, চন্দা’তপ মনোহরো;

জিনা’ননি’ন্দু ইন্দু চ, কস্স না’নন্দকো ভৰে.

মালাদীপক

২৩২.

হোতা’ৰিপ্পটিসারায, সীলং, পামোজ্জহেতু সো;

তং পীতিহেতু, সা চা’যং, পস্সদ্ধ্যা’দি পসিদ্ধিযা.

২৩৩.

ইচ্চা’দিদীপকত্তেপি, পুব্বং পুব্ব মপেক্খিনী;

ৰাক্যমালা পৰত্তাতি, তং মালাদীপকং মতং.

২৩৪.

অনেনে’ৰ’প্পকারেন, সেসান মপি দীপকে;

ৰিকপ্পানং ৰিধাতব্বা, নুগতি সুদ্ধবুদ্ধিভি.

২৩৫.

ৰিসেস ৰচনি’চ্ছাযং, নিসেধৰচনং তু যং;

অক্খেপো নাম সোযঞ্চ, তিধা কালপ্পভেদতো.

২৩৬.

একাকী’ নেকসেনং তং, মারং স ৰিজযী জিনো;

কথং ত মথৰা তস্স, পারমীবল মীদিসং.

অতীতক্খেপো.

২৩৭.

কিং চিত্তে’জাসমুগ্ঘাতং, অপত্তো’স্মীতি খিজ্জসে;

পণামো ননু সো যে’ৰ, সকিম্পি সুগতে গতো.

ৰত্তমানক্খেপো.

২৩৮.

সচ্চং ন তে গমিস্সন্তি, সিৰং সুজনগোচরং;

মিচ্ছাদিট্ঠি পরিক্কন্ত [পরিকন্ত (ক.)], মানসা যে সুদুজ্জনা.

অনাগতক্খেপো.

২৩৯.

ঞেয্যো অত্থন্তরন্যাসো, যো, ঞ্ঞৰাক্যত্থসাধনো;

সব্বব্যাপী ৰিসেসট্ঠো, হিৰিসিট্ঠ’স্স ভেদতো.

হি রহিত সব্বব্যাপী

২৪০.

তেপি লোকহিতা সত্তা, সূরিযো চন্দিমা অপি;

অত্থং পস্স গমিস্সন্তি, নিযমো কেন লঙ্ঘ্যতে.

হি সহিত সব্বব্যাপী

২৪১.

সত্থা দেৰমনুস্সানং, ৰসী সোপি মুনিস্সরো;

গতো’ৰ নিব্বুতিং সব্বে, সঙ্খারা ন হি সস্সতা.

হি রহিত ৰিসেসট্ঠ

২৪২.

জিনো সংসারকন্তারা, জনং পাপেতি [পাপেসি (ক.)] নিব্বুতিং;

ননু যুত্তা গতি সা’যং, ৰেসারজ্জ সমঙ্গিনং.

হি সহিত ৰিসেসট্ঠ

২৪৩.

সুরত্তং তে’ধরফুটং, জিন! রঞ্জেতি মানসং;

সযং রাগপরীতা হি, পরে রঞ্জেন্তি সঙ্গতে.

২৪৪.

ৰাচ্চে গম্মে থ ৰত্থূনং, সদিসত্তে পভেদনং;

ব্যতিরেকো’য’মপ্যে’কো, ভযভেদা চতুব্বিধো.

ৰাচ্চএকব্যতিরেক

২৪৫.

গম্ভীরত্ত মহত্তাদি, গুণা জলধিনা জিন!;

তুল্যো ত্ৰ মসি ভেদো তু, সরীরেনে’দিসেন তে.

ৰাচ্চ উভযব্যতিরেক

২৪৬.

মহাসত্তা’তিগম্ভীরা, সাগরো সুগতোপি চ;

সাগরো’ঞ্জনসঙ্কাসো, জিনো চামীকরজ্জুতি.

গম্ম একব্যতিরেক

২৪৭.

ন সন্তাপাপহং নেৰি, চ্ছিতদং মিগলোচনং;

মুনিন্দ! নযনদ্ৰন্দং, তৰ তগ্গুণ ভূসিতং.

গম্মউভযব্যতিরেক

২৪৮.

মুনিন্দানন মম্ভোজ, মেসং নানত্ত মীদিসং;

সুৰুত্তা’মতসন্দাযী, ৰদনং নে’দিস’ম্বুজং.

২৪৯.

পসিদ্ধং কারণং যত্থ, নিৰত্তেত্ৰা’ ঞাকারণং;

সাভাৰিকত্ত মথৰা, ৰিভাব্যং সা ৰিভাৰনা.

কারণন্তরৰিভাৰনা

২৫০.

অনঞ্জিতা’সিতং নেত্তং, অধরো রঞ্জিতা’রুণো;

সমানতা ভমু চা’যং, জিনা’নাৰঞ্চিতা তৰ.

সাভাৰিক ৰিভাৰনা

২৫১.

ন হোতি খলু দুজ্জন্য, মপি দুজ্জনসঙ্গমে;

সভাৰনিম্মলতরে, সাধুজন্তূন চেতসি.

২৫২.

জনকো, ঞাপকো চেতি, দুৰিধা হেতৰো সিযুং;

পটিসঙ্খরণং তেসং, অলঙ্কারতাযো’দিতং.

২৫৩.

ভাৰা’ভাৰ কিচ্চৰসা, চিত্তহেতুৰসাপি চ;

ভেদা’নন্তা ইদং তেসং, মুখমত্ত নিদস্সনং.

২৫৪.

পরমত্থপকাসে’ক, রসা সব্বমনোহরা;

মুনিনো দেসনা’যং মে, কামং তোসেতি মানসং.

ভাৰকিচ্চো কারকহেতু.

২৫৫.

ধীরেহি সহ সংৰাসা, সদ্ধম্মস্সা’ভিযোগতো;

নিগ্গহেনি’ন্দ্রিযানঞ্চ, দুক্খস্সু’পসমো সিযা.

অভাৰকিচ্চো কারকহেতু.

২৫৬.

মুনিন্দ’চন্দ সংৰাদি, কন্তভাৰো’পসোভিনা;

মুখেনে’ৰ সুবোধং তে, মনং পাপা’ভিনিস্সটং.

ভাৰকিচ্চো ঞাপকহেতু.

২৫৭.

সাধুহত্থা’রৰিন্দানি, সঙ্কোচযতি তে কথং;

মুনিন্দ! চরণদ্ৰন্দ, রাগবালা’তপো ফুসং?

অযুত্তকারী চিত্তহেতু.

২৫৮.

সঙ্কোচযন্তি জন্তূনং, পাণিপঙ্কেরুহানি’হ;

মুনিন্দ! চরণদ্ৰন্দ, নখ চন্দান’ মংসৰো.

যুত্তকারী চিত্তহেতু.

২৫৯.

উদ্দিট্ঠানং পদত্থানং, অনুদ্দেসো যথাক্কমং;

‘সঙ্খ্যান’মিতি নিদ্দিট্ঠং, যথাসঙ্খ্যং কমোপি চ.

২৬০.

আলাপ হাস লীল়াহি, মুনিন্দ! ৰিজযা তৰ;

কোকিলা কুমুদানি চো, পসেৰন্তে ৰনং জলং.

২৬১.

সিযা পিযতরং নাম, অত্থরূপস্স কস্সচি;

পিযস্সা’তিসযেনে’তং, যং হোতি পটিপাদনং.

২৬২.

পীতিযা মে সমুপ্পন্না, সন্ত! সন্দস্সনা তৰ;

কালেনা’যং ভৰে পীতি, তৰে’ৰ পুন দস্সনা.

২৬৩.

ৰণ্ণিতেনো’পমানেন, ৰুত্যা’ধিপ্পেত ৰত্থুনো;

সমাসৰুত্তি নামা’যং, অত্থ সঙ্খেপ রূপতো.

২৬৪.

সা’যং ৰিসেস্যমত্তেন, ভিন্না’ভিন্নৰিসেসনা;

অত্থে’ৰ অপরা প্য’ত্থি, ভিন্না’ভিন্নৰিসেসনা.

অভিন্নৰিসেসন

২৬৫.

ৰিসুদ্ধা’মতসন্দাযী, পসত্থরতনা’লযো;

গম্ভীরো চা’য’ মম্বোধি, পুঞ্ঞেনা’পাদিতো মযা.

ভিন্নাভিন্নৰিসেসন

২৬৬.

ইচ্ছিত’ত্থপদো সারো, ফলপুপ্ফো’পসোভিতো;

সচ্ছাযো’য’মপুব্বোৰ কপ্পরুক্খো সমুট্ঠিতো.

২৬৭.

সাগরত্তেন সদ্ধম্মো, রুক্খত্তেনো’দিতো জিনো;

সব্বে সাধারণা ধম্মা, পুব্বত্রা’ঞ্ঞত্র তু’ত্তযং.

২৬৮.

ৰত্থুনো’ঞ্ঞপ্পকারেন, ঠিতা ৰুত্তি তদ’ঞ্ঞথা;

পরিকপ্পীযতে যত্থ, সা হোতি পরিকপ্পনা.

২৬৯.

উপমা’ব্ভন্তরত্তেন, কিরিযাদিৰসেন চ;

কমেনো’দাহরিস্সামি, ৰিৰিধা পরিকপ্পনা.

উপমাব্ভন্তরপরিকপ্পনা

২৭০.

ইচ্ছাভঙ্গা’তুরা’সীনা, তা’তিনিচ্চল মচ্ছরা;

ৰসং নেন্তি’ৰ ধীরং তং, তদা যোগা’ভিযোগতো.

ক্রিযাপরিকপ্পনা

২৭১.

গজং মারো সমারুল়্হো, যুদ্ধায’চ্চন্ত’মুন্নতং;

মগ্গ মন্ৰেসতী নূন, জিনভীতো পলাযিতুং.

গুণপরিকপ্পনা

২৭২.

মুনিন্দ! পাদদ্ৰন্দে তে, চারু রাজিৰ সুন্দরে;

মঞ্ঞে পাপা’ভি’সম্মদ্দ, জাতসোণেন সোণিমা.

২৭৩.

মঞ্ঞে, সঙ্কে, ধুৰং, নূন, মিৰ, মিচ্চেৰ মাদিহি;

সা’যং ব্যঞ্জীযতে ক্ৰা’পি, ক্ৰা’পি ৰাক্যেন গম্যতে.

গম্মপরিকপ্পনা

২৭৪.

দযা সঞ্জাত সরসা, দেহা নিক্খন্তকন্তিযো;

পীণেন্তা জিন! তে সাধু, জনং সরসতং নযুং.

২৭৫.

আরব্ভন্তস্স যংকিঞ্চি, কত্তুং পুঞ্ঞৰসা পুন;

সাধন’ন্তরলাভো যো, তং ৰদন্তি সমাহিতং.

২৭৬.

মারা’রিভঙ্গা’ভিমুখ, মানসো তস্স সত্থুনো;

মহামহী মহারৰং, রৰী’য’মুপকারিকা.

২৭৭.

অৰত্ৰা’ভিমতং তস্স, সিদ্ধিযা দস্সন’ঞ্ঞথা;

ৰদন্তি তং ‘পরিযায, ৰুত্তী’তি সুচিবুদ্ধযো.

২৭৮.

ৰিৰট’ঙ্গণনিক্খিত্তং, ধন’মারক্খ ৰজ্জিতং;

ধনকাম! যথাকামং, তুৰং গচ্ছ যদিচ্ছসি.

২৭৯.

থুতিং করোতি নিন্দন্তো, ৰিয তং ব্যাজৰণ্ণনং;

দোসা’ভাসা গুণা এৰ, যন্তি সন্নিধি মত্র হি.

২৮০.

সঞ্চালেতু মলং ত্ৰং’সি, ভুসং কুৰলযা’খিলং;

ৰিসেসং তাৰতা নাথ!, গুণানং তে ৰদাম কিং?

২৮১.

ৰিসেসি’চ্ছাযং দব্বস্স, ক্রিযা, জাতি, গুণস্স চ;

ৰেকল্লদস্সনং যত্র, ৰিসেসো নাম যং ভৰে.

২৮২.

ন রথা, ন চ মাতঙ্গা, ন হযা, ন পদাতযো;

জিতো মারারি মুনিনা, সম্ভারাৰজ্জনেন হি.

দব্বৰিসেসৰুত্তি.

২৮৩.

ন বদ্ধা ভূকুটি, নেৰ, ফুরিতো দসনচ্ছদো;

মারারিভঙ্গং চা’কাসি, মুনি ৰীরো ৰরো সযং.

ক্রিযাৰিসেসৰুত্তি.

২৮৪.

ন দিসাসু ব্যাত্তা [ততা (ক.)] রংসি,

না’লোকো লোকপত্থটো;

তথাপ্য’ন্ধতমহরং, পরং সাধুসুভাসিতং.

জাতিৰিসেসৰুত্তি.

২৮৫.

ন খরং, ন হি ৰা থদ্ধং, মুনিন্দ! ৰচনং তৰ;

তথাপি গাল়্হং খণতি, নিম্মূলং জনতামদং.

গুণৰিসেসৰুত্তি

২৮৬.

দস্সীযতে’তিরিত্তং তু, সূরৰীরত্তনং যহিং;

ৰদন্তি ৰিঞ্ঞূৰচনং, রুল়্হাহঙ্কার মীদিসং.

২৮৭.

দমে নন্দোপনন্দস্স, কিং মে ব্যাপারদস্সনা?

পুত্তা মে পাদসম্ভত্তা, সজ্জা সন্তে’ৰ তাদিসে.

২৮৮.

সিলেসো ৰচনা’নেকা, ভিধেয্যে’কপদাযুতং;

অভিন্নপদৰাক্যাদি, ৰসা তেধা’য মীরিতো.

২৮৯.

অন্ধতমহরো হারী, সমারুল়্হো মহোদযং;

রাজতে রংসিমালী’যং, ভগৰা বোধযং জনে.

অভিন্নপদৰাক্যসিলেসো.

২৯০.

সারদা’মলকা’ভাসো, সমানীত পরিক্খযো;

কুমুদা’করসম্বোধো, পীণেতি জনতং সুধী.

ভিন্নপদৰাক্যসিলেসো.

২৯১.

সমাহিত’ত্তৰিনযো, অহীন মদ মদ্দনো;

সুগতো ৰিসদং পাতু, পাণিনং সো ৰিনাযকো.

ভিন্নাভিন্নপদৰাক্যসিলেসো.

২৯২.

ৰিরুদ্ধা, ৰিরুদ্ধা, ভিন্ন, কম্মা, নিযমৰা, পরো;

নিযম’ক্খেপৰচনো, অৰিরোধি, ৰিরোধ্য’পি.

২৯৩.

ওচিত্য সম্পোসকাদি, সিলেসো, পদজা’দি [পদজাতি (ক.)] পি;

এসং নিদস্সনেস্ৰে’ৰ, রূপ মাৰি ভৰিস্সতি.

ৰিরুদ্ধকম্মসিলেস

২৯৪.

সৰসে ৰত্তযং লোকং, অখিলং কল্লৰিগ্গহো;

পরাভৰতি মারারি, ধম্মরাজা ৰিজম্ভতে.

অৰিরুদ্ধকম্মসিলেস

২৯৫.

সভাৰমধুরং পুঞ্ঞ ৰিসেসো’দয সম্ভৰং;

সুণন্তি ৰাচং মুনিনো, জনা পস্সন্তি চা’মতং.

অভিন্নকম্মসিলেস

২৯৬.

অন্ধকারা’পহারায, সভাৰ মধুরায চ;

মনো পীণেতি জন্তূনং, জিনো ৰাচায ভায চ.

নিযমৰন্তসিলেস

২৯৭.

কেস’ক্খীনং’ৰ কণ্হত্তং, ভমূনংযেৰ ৰঙ্কতা;

পাণিপাদা’ধরানং’ৰ, মুনিন্দস্সা’ভিরত্ততা.

নিযমক্খেপসিলেস

২৯৮.

পাণিপাদা’ধরেস্ৰে’ৰ, সারাগো তৰ দিস্সতি;

দিস্সতে সো’য মথৰা, নাথ! সাধুগুণেস্ৰ’পি.

অৰিরোধিসিলেস

২৯৯.

সলক্খণো’তিসুভগো, তেজস্সী নিযতো’দযো;

লোকেসো জিতসংক্লেসো,

ৰিভাতি সমণিস্সরো.

ৰিরোধিসিলেস

৩০০.

অসমোপি সমো লোকে,

লোকেসোপি নরুত্তমো;

সদযো প্য’দযো পাপে, চিত্তা’যং মুনিনো গতি.

ওচিত্যসম্পোসকপদসিলেস

৩০১.

সংসারদুক্খো’পহতা, ৰনতা জনতা ত্ৰযি;

সুখ মিচ্ছিত মচ্চন্তং, অমতন্দদ! ৰিন্দতি.

৩০২.

গুণযুত্তেহি ৰত্থূহি, সমং কত্ৰান কস্সচি;

সংকিত্তনং ভৰতি যং, সা মতা তুল্যযোগিতা.

৩০৩.

সম্পত্তসম্মদো লোকো, সম্পত্তা’লোকসম্পদো;

উভোহি রংসিমালী চ, ভগৰা চ তমোনুদো.

৩০৪.

অত্থন্তরং সাধযতা, কিঞ্চি তং সদিসং ফলং;

দস্সীযতে অসন্তং ৰা, সন্তং ৰা তং নিদস্সনং.

অসন্তফলনিদস্সন

৩০৫.

উদযা সমণিন্দস্স, যন্তি পাপা পরাভৰং;

ধম্মরাজৰিরুদ্ধানং, সূচযন্তা দুর’ন্ততং.

সন্তফলনিদস্সন

৩০৬.

সিরো নিক্খিত্ত চরণো, চ্ছরিযান’ম্বুজান’যং;

পরম’ব্ভুততং লোকে, ৰিঞ্ঞাপেত’ত্তনো জিনো.

৩০৭.

ৰিভূতিযা মহন্তত্তং, অধিপ্পাযস্স ৰা সিযা;

পরমুক্কংসতং যাতং, তং মহন্তত্ত মীরিতং.

ৰিভূতিমহন্তত্ত

৩০৮.

কিরীট রতন’চ্ছাযা, নুৰিদ্ধা’তপ ৰারণো;

পুরা পরং সিরিং ৰিন্দি, বোধিসত্তো’ ভিনিক্খমা.

অধিপ্পাযমহন্তত্ত

৩০৯.

সত্তো সম্বোধিযং বোধি, সত্তো সত্তহিতায সো;

হিত্ৰা স্নেহরসাবন্ধ, মপি রাহুলমাতরং.

৩১০.

গোপেত্ৰা ৰণ্ণনীযং যং, কিঞ্চি দস্সীযতে পরং;

অসমং ৰা সমং তস্স, যদি সা ৰঞ্চনা মতা.

অসমৰঞ্চনা

৩১১.

পুরতো ন সহস্সেসু, ন পঞ্চেসু চ তাদিনো;

মারো পরেসু তস্সে’সং, সহস্সং দসৰড্ঢিতং.

সমৰঞ্চনা

৩১২.

ৰিৰাদ মনুযুঞ্জন্তো, মুনিন্দৰদনি’ন্দুনা;

সম্পুণ্ণো চন্দিমা না’যং, ছত্ত মেতং মনোভুনো.

৩১৩.

পরানুৰত্তনাদীহি, নিব্বিন্দেনি’হ যা কতা;

থুতি র’প্পকতে সা’যং, সিযা অপ্পকতত্থুতি.

৩১৪.

সুখং জীৰন্তি হরিণা, ৰনেস্ৰ’পরসেৰিনো;

অনাযাসো পলাভেহি, জলদব্ভঙ্কুরাদিভি.

৩১৫.

উত্তরং উত্তরং যত্থ, পুব্বপুব্বৰিসেসনং;

সিযা একাৰলি সা’যং, দ্ৰিধা ৰিধি, নিসেধতো.

ৰিধিএকাৰলি

৩১৬.

পাদা নখালি রুচিরা, নখালি রংসি ভাসুরা;

রংসীতমোপহানে’ক, রসা সোভন্তি সত্থুনো.

নিসেধএকাৰলি

৩১৭.

অসন্তুট্ঠো যতি নেৰ,

সন্তোসো না’লযাহতো;

না’লযো যো স জন্তূনং, না’নন্ত ব্যসনা ৰহো.

৩১৮.

যহিং ভূসিয ভূসত্তং, অঞ্ঞমঞ্ঞং তু ৰত্থুনং;

ৰিনা’ৰ সদিসত্তং তং, অঞ্ঞমঞ্ঞৰিভূসনং.

৩১৯.

ব্যামং’সু মণ্ডলং তেন, মুনিনা লোকবন্ধুনা;

মহন্তিং ৰিন্দতী কন্তিং, সোপি তেনেৰ তাদিসিং.

৩২০.

কথনং সহভাৰস্স, ক্রিযায চ, গুণস্স চ;

‘সহৰুত্তী’তি ৰিঞ্ঞেয্যং, ত’দুদাহরণং যথা.

ক্রিযাসহৰুত্তি

৩২১.

জলন্তি চন্দরংসীহি, সমং সত্থু নখং সৰো;

ৰিজম্ভতি চ চন্দেন, সমং তম্মুখচন্দিমা.

গুণসহৰুত্তি

৩২২.

জিনো’দযেন মলীনং, সহ দুজ্জন চেতসা;

পাপং দিসা সুৰিমলা, সহ সজ্জন চেতসা.

৩২৩.

ৰিরোধীনং পদ’ত্থানং, যত্থ সংসগ্গদস্সনং;

সমুক্কংসা’ভিধানত্থং, মতা সা’যং ৰিরোধিতা.

৩২৪.

গুণা সভাৰ মধুরা, অপি লোকে’ক বন্ধুনো;

সেৰিতা পাপ সেৰীনং, সম্পদূসেন্তি মানসং.

৩২৫.

যস্স কস্স চি দানেন, যস্স কস্স চি ৰত্থুনো;

ৰিসিট্ঠস্স য মাদানং, ‘পরিৰুত্তী’তি সা মতা.

৩২৬.

পুরা পরেসং দত্ৰান, মনুঞ্ঞং নযনাদিকং;

মুনিনা সমনুপ্পত্তা, দানি সব্বঞ্ঞুতাসিরী [মুনিন্দ! সমনুপ্পত্তো, দানি সব্বঞ্ঞুতাসিরিং (ক.)].

৩২৭.

কিঞ্চি দিস্ৰান ৰিঞ্ঞাতা, পটিপজ্জতি তংসমং;

সংসযা’পগতং ৰত্থুং, যত্থ সো’যং ভমো মতো.

৩২৮.

সমং দিসাসু’জ্জলাসু, জিন পাদ নখং’সুনা;

পস্সন্তা অভিনন্দন্তি, চন্দা’তপ মনা জনা.

৩২৯.

পৰুচ্চতে যং নামাদি, কৰীনং ভাৰবোধনং;

যেন কেনচি ৰণ্ণেন, ভাৰো নামা’য মীরিতো.

৩৩০.

ননু তেযে’ৰ সন্তানো, সাগরা ন কুলাচলা;

মনম্পি মরিযাদং যে, সংৰট্টেপি জহন্তি নো.

৩৩১.

অঙ্গঙ্গি ভাৰা সদিস, বলভাৰা চ বন্ধনে;

সংসগ্গো’লঙ্কতীনং যো, তং ‘মিস্স’ন্তি পৰুচ্চতি.

অঙ্গঙ্গীভাৰমিস্স

৩৩২.

পসত্থা মুনিনো পাদ, নখ রংসি মহানদী;

অহো! গাল়্হং নিমুগ্গেপি, সুখযত্যে’ৰ তে জনে.

সদিস বল ভাৰ মিস্স

৩৩৩.

ৰেসো সভাৰ মধুরো, রূপং নেত্ত রসাযনং;

মধূ’ৰ মুনিনো ৰাচা, ন সম্পীণেতি কং জনং.

৩৩৪.

আসী নাম সিযা’ত্থস্স, ইট্ঠস্সা’সীসনং যথা;

তিলোকে’কগতি নাথো,

পাতু লোক মপাযতো.

৩৩৫.

রস’প্পতীতি জনকং, জাযতে যং ৰিভূসনং;

‘রসৰন্ত’ন্তি তং ঞেয্যং, রসৰন্ত ৰিধানতো.

৩৩৬.

রাগা’নত’ব্ভুত সরোজ মুখং ধরায,

পাদা তিলোকগরুনো’ধিক বন্ধরাগা;

আদায নিচ্চসরসেন করেন গাল়্হং,

সঞ্চুম্বযন্তি সততা’হিত সম্ভমেন.

৩৩৭.

ইচ্চা’নুগম্ম পুরিমাচরিযা’নুভাৰং,

সঙ্খেপতো নিগদিতো’য মলঙ্কতীনং;

ভেদো’পরূপরি কৰীহি ৰিকপ্পিযানং,

কো নাম পস্সিতু মলং খলু তাস মন্তং.

ইতি সঙ্ঘরক্খিতমহাসামি ৰিরচিতে সুবোধালঙ্কারে

অত্থালঙ্কারাৰবোধো নাম

চতুত্থো পরিচ্ছেদো.

৫. ভাৰাৰবোধ-পঞ্চমপরিচ্ছেদ

৩৩৮.

পটিভানৰতা লোক, ৰোহার’মনুসারিনা;

ততো’চিত্য সমুল্লাস, ৰেদিনা কৰিনা পরং.

৩৩৯.

ঠাযিসম্বন্ধিনো ভাৰ, ৰিভাৰা সা’নুভাৰকা;

সম্বজ্ঝন্তি নিবন্ধা তে, রস’স্সাদায সাধুনং.

ভাৰঅধিপ্পায

৩৪০.

চিত্ত ৰুত্তি ৰিসেসা তু, ভাৰযন্তি রসে যতো;

রত্যাদযো ততো ভাৰ, সদ্দেন পরিকিত্তিতা.

ঠাযীভাৰঅধিপ্পায

৩৪১.

ৰিরোধিনা’ঞ্ঞভাৰেন, যো ভাৰো ন তিরোহিতো;

সীলেন তিট্ঠতি’চ্চেসো, ‘ঠাযীভাৰো’তি সদ্দিতো.

ঠাযীভাৰপ্পভেদউদ্দেস

৩৪২.

রতি, হস্সো, চ সোকো, চ,

কোধু, স্সাহা, ভযং,পি চ;

জিগুচ্ছা, ৰিম্হযো, চেৰ, সমো চ নৰ ঠাযিনো.

ব্যভিচারীভাৰঅধিপ্পায

৩৪৩.

তিরোভাৰা, ৰিভাৰা’দি, ৰিসেসনা’ভিমুখ্যতো;

যে তে চরন্তি সীলেন, তে হোন্তি ব্যভিচারিনো.

ব্যভিচারিভাৰপভেদ

৩৪৪.

নিব্বেদো, তক্ক, সঙ্কা, সম,

ধিতি, জল়তা, দীনতু, গ্গা, লসত্তং,

সুত্তং, তাসো, গিলানু, স্সুক, হরিস,

সতি, স্সা, ৰিসাদা, বহিত্থা [বহিদ্ধা (ক.)];

চিন্তা, গব্বা, পমারো, মরিস, মদ,

মতু, ম্মাদ, মোহা, ৰিবোধো,

নিদ্দা, ৰেগা, সবিলং, মরণ,

চপলতা [সচপলা (ক.)], ব্যাধি, তেত্তিংস মেতে.

সত্তিকভাৰঅধিপ্পায

৩৪৫.

সমাহিত’ত্ত’প্পভৰং, সত্তং [সত্ৰং (ক.)] তেনো’পপাদিতা;

সত্তিকা [সাত্ৰিকা (ক.)] প্য’নুভাৰত্তে, ৰিসুং ভাৰা ভৰন্তি তে.

সত্তিকভাৰপ্পভেদ

৩৪৬.

থম্ভো, পল়য, রোমঞ্চা, তথা সেদ, স্সু, ৰেপথু;

ৰেৰণ্ণিযং, ৰিসরতা, ভাৰা’ট্ঠে’তে তু সত্তিকা.

৩৪৭.

যদা রত্যাদযো ভাৰা, ঠিতিসীলা ন হোন্তি চে;

তদা সব্বেপি তে ভাৰা, ভৰন্তি ব্যভিচারিনো.

৩৪৮.

ৰিভাৰো কারণং তেসু, প্পত্তিযু’দ্দীপনে তথা;

যো সিযা বোধকো তেসং,

অনুভাৰো’য মীরিতো.

৩৪৯.

নেকহেতুং মনোৰুত্তি, ৰিসেসঞ্চ ৰিভাৰিতুং;

ভাৰং ৰিভাৰা’নুভাৰা, ৰণ্ণিযা বন্ধনে ফুটং.

৩৫০.

সৰিভাৰা’নুভাৰেহি, ভাৰা তে তে যথারহং;

ৰণ্ণনীযা যথো’চিত্যং, লোকরূপা’নুগামিনা.

৩৫১.

চিত্ত ৰুত্তি ৰিসেসত্তা, মানসা সত্তিকা’ঙ্গতো;

বহি নিস্সট সেদাদি, অনুভাৰেহি ৰণ্ণিযা.

রসঅধিপ্পায

৩৫২.

সামাজিকান মানন্দো, যো বন্ধত্থা’নুসারিনং;

রসীযতীতি তঞ্ঞূহি, রসো নামা’য’মীরিতো.

রসপ্পভেদ

৩৫৩.

সৰিভাৰা, নুভাৰেহি, সত্তিক,ব্যভিচারিভি;

অস্সাদিযত্ত মানীয, মানো ঠাযে’ৰ সো রসো.

৩৫৪.

সিঙ্গার,হস্স,করুণা, রুদ্দ,ৰীর,ভযানকা;

বীভচ্ছ,ব্ভুত,সন্তা, চ, রসা ঠাযীন নুক্কমা.

৩৫৫.

দুক্খরূপে’য’ মানন্দো, কথং নু করুণাদিকে?

সিযা সোতূনমানন্দো,

সোকো ৰেস্সন্তরস্স হি.

ঠাযীভাৰ নিদ্দেস রতিট্ঠাযীভাৰ

৩৫৬.

রম্ম,দেস, কলা, কাল, ৰেসাদি, পটিসেৰনা;

যুৰান’ঞ্ঞোঞ্ঞরত্তানং, পমোদো রতি রুচ্চতে.

৩৫৭.

যুত্যা ভাৰানুভাৰা তে, নিবন্ধা পোসযন্তি নং;

সোপ্য’যোগ, ৰিপ্পযোগ, সম্ভোগানং ৰসা তিধা.

হস্সট্ঠাযীভাৰ

৩৫৮.

ৰিকারা’কতিআদীহি, অত্তনো থ পরস্স ৰা;

হস্সো নিদ্দা, সমা’লস্য, মুচ্ছাদি,ব্যভিচারিভি;

পরিপোসে সিযা হস্সো, ভিয্যো’ত্থিপভুতীনং সো.

হস্সপ্পভেদ

৩৫৯.

সিত মিহ ৰিকাসি নযনং,

কিঞ্চা’লক্খিয দিজং তু তং হসিতং;

মধুরস্সরং ৰিহসিতং, অংসসিরোকম্পমুপহসিতং.

৩৬০.

অপহসিতং সজল’ক্খি, ৰিক্খিত্তঙ্গং ভৰত্য’তিহসিতং;

দ্ৰে দ্ৰে কথিতা চে’সং,

জেট্ঠে [মজ্ঝে’ধমেতি এত্থ মজ্ঝে অধমেতি পদচ্ছেদো] মজ্ঝে’ধমে চ কমসো.

করুণট্ঠাযীভাৰ

৩৬১.

সোকরূপো তু করুণো, নিট্ঠপ্পত্তি’ট্ঠ নাসতো;

তত্থা’নুভাৰা রুদিত, পল়য,ত্থম্ভকাদযো;

ৰিসাদা,লস্য,মরণ, চিন্তা’দী ব্যভিচারিনো.

রুদ্দট্ঠাযীভাৰ

৩৬২.

কোধো মচ্ছরিযা’দীহি, পোসে তাস, মদাদিভি;

নযনা’রুণতাদীহি, রুদ্দো নাম রসো ভৰে.

ৰীরট্ঠাযীভাৰ

৩৬৩.

পতাপ, ৰিক্কমা’দীহু, স্সাহো ‘ৰীরো’তি সঞ্ঞিতো;

রণ,দান,দযাযোগা, ৰীরো’যং তিৰিধো ভৰে;

তেৰা’নুভাৰা ধিতি,ম, ত্যা’দযো ব্যভিচারিনো.

ভযট্ঠাযীভাৰ

৩৬৪.

ৰিকারা,সনি,সত্তা’দি, ভযু’ক্কংসো ভযানকো;

সেদা’দযো নুভাৰে’ত্থ, তাসা’দী ব্যভিচারিনো.

জিগুচ্ছাট্ঠাযীভাৰ

৩৬৫.

জিগুচ্ছা রুধিরা’দীহি, পূত্যা’দীহি ৰিরাগতো;

বীভচ্ছো খোভনু’ব্বেগী, কমেন করুণাযুতো;

নাসা ৰিকূণনাদীহি, সঙ্কাদীহি’স্স পোসনং.

ৰিম্হযট্ঠাযীভাৰ

৩৬৬.

অতি লোক পদত্থেহি, ৰিম্হযো’যং রসো’ব্ভুতো;

তস্সা’নুভাৰা সেদ,স্সু, সাধুৰাদা’দযো সিযুং;

তাসা,ৰেগ,ধিতি,প্পঞ্ঞা, হোন্তে’ত্থ ব্যভিচারিনো.

সমট্ঠাযীভাৰ

৩৬৭.

ঠাযীভাৰো সমো মেত্তা, দযা,মোদা’দি সম্ভৰো;

ভাৰাদীহি ত’দুক্কংসো, সন্তো সন্ত নিসেৰিতো.

ইতি সঙ্ঘরক্খিত মহাসামিৰিরচিতে সুবোধালঙ্কারে

রসভাৰা’ৰবোধো নাম

পঞ্চমো পরিচ্ছেদো.

সুবোধালঙ্কারো সমত্তো.