📜

নমো তস্স ভগৰতো অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্স

সংযুত্তনিকাযে

সগাথাৰগ্গ-অট্ঠকথা

গন্থারম্ভকথা

করুণাসীতলহদযং, পঞ্ঞাপজ্জোতৰিহতমোহতমং;

সনরামরলোকগরুং, ৰন্দে সুগতং গতিৰিমুত্তং.

বুদ্ধোপি বুদ্ধভাৰং, ভাৰেত্ৰা চেৰ সচ্ছিকত্ৰা চ;

যং উপগতো গতমলং, ৰন্দে তমনুত্তরং ধম্মং.

সুগতস্স ওরসানং, পুত্তানং মারসেনমথনানং;

অট্ঠন্নম্পি সমূহং, সিরসা ৰন্দে অরিযসঙ্ঘং.

ইতি মে পসন্নমতিনো, রতনত্তযৰন্দনামযং পুঞ্ঞং;

যং সুৰিহতন্তরাযো, হুত্ৰা তস্সানুভাৰেন.

সংযুত্তৰগ্গপটিমণ্ডিতস্স, সংযুত্তআগমৰরস্স;

বুদ্ধানুবুদ্ধসংৰণ্ণিতস্স, ঞাণপ্পভেদজননস্স.

অত্থপ্পকাসনত্থং, অট্ঠকথা আদিতো ৰসিসতেহি;

পঞ্চহি যা সঙ্গীতা, অনুসঙ্গীতা চ পচ্ছাপি.

সীহল়দীপং পন আভতাথ, ৰসিনা মহামহিন্দেন;

ঠপিতা সীহল়ভাসায, দীপৰাসীনমত্থায.

অপনেত্ৰান ততোহং, সীহল়ভাসং মনোরমং ভাসং;

তন্তিনযানুচ্ছৰিকং, আরোপেন্তো ৰিগতদোসং.

সমযং অৰিলোমেন্তো, থেরানং থেরৰংসদীপানং;

সুনিপুণৰিনিচ্ছযানং, মহাৰিহারে নিৰাসীনং.

হিত্ৰা পুনপ্পুনাগত-মত্থং, অত্থং পকাসযিস্সামি;

সুজনস্স চ তুট্ঠত্থং, চিরট্ঠিতত্থঞ্চ ধম্মস্স.

সাৰত্থিপভূতীনং, নগরানং ৰণ্ণনা কতা হেট্ঠা;

সঙ্গীতীনং দ্ৰিন্নং, যা মে অত্থং ৰদন্তেন.

ৰিত্থারৰসেন সুদং, ৰত্থূনি চ যানি তত্থ ৰুত্তানি;

তেসম্পি ন ইধ ভিয্যো, ৰিত্থারকথং করিস্সামি.

সুত্তানং পন অত্থা, ন ৰিনা ৰত্থূহি যে পকাসন্তি;

তেসং পকাসনত্থং, ৰত্থূনিপি দস্সযিস্সামি.

সীলকথা ধুতধম্মা, কম্মট্ঠানানি চেৰ সব্বানি;

চরিযাৰিধানসহিতো, ঝানসমাপত্তিৰিত্থারো.

সব্বা চ অভিঞ্ঞাযো, পঞ্ঞাসঙ্কলননিচ্ছযো চেৰ;

খন্ধাধাতাযতনিন্দ্রিযানি, অরিযানি চেৰ চত্তারি.

সচ্চানি পচ্চযাকারদেসনা, সুপরিসুদ্ধনিপুণনযা;

অৰিমুত্ততন্তিমগ্গা, ৰিপস্সনাভাৰনা চেৰ.

ইতি পন সব্বং যস্মা, ৰিসুদ্ধিমগ্গে মযা সুপরিসুদ্ধং;

ৰুত্তং তস্মা ভিয্যো, ন তং ইধ ৰিচারযিস্সামি.

‘‘মজ্ঝে ৰিসুদ্ধিমগ্গো, এস চতুন্নম্পি আগমানঞ্হি;

ঠত্ৰা পকাসযিস্সতি, তত্থ যথাভাসিতমত্থং’’.

ইচ্চেৰ কতো তস্মা, তম্পি গহেত্ৰান সদ্ধিমেতায;

অট্ঠকথায ৰিজানথ, সংযুত্তৰিনিস্সিতং অত্থন্তি.

১. দেৰতাসংযুত্তং

১. নল়ৰগ্গো

১. ওঘতরণসুত্তৰণ্ণনা

তত্থ সংযুত্তাগমো নাম সগাথাৰগ্গো, নিদানৰগ্গো, খন্ধকৰগ্গো, সল়াযতনৰগ্গো, মহাৰগ্গোতি পঞ্চৰগ্গো হোতি. সুত্ততো –

‘‘সত্ত সুত্তসহস্সানি, সত্ত সুত্তসতানি চ;

দ্ৰাসট্ঠি চেৰ সুত্তানি, এসো সংযুত্তসঙ্গহো’’.

ভাণৰারতো ভাণৰারসতং হোতি. তস্স ৰগ্গেসু সগাথাৰগ্গো আদি, সুত্তেসু ওঘতরণসুত্তং. তস্সাপি ‘‘এৰং মে সুত’’ন্তিআদিকং আযস্মতা আনন্দেন পঠমমহাসঙ্গীতিকালে ৰুত্তং নিদানমাদি. সা পনেসা পঠমমহাসঙ্গীতি সুমঙ্গলৰিলাসিনিযা দীঘনিকাযট্ঠকথায আদিম্হি ৰিত্থারিতা, তস্মা সা তত্থ ৰিত্থারিতনযেনেৰ ৰেদিতব্বা.

. যং পনেতং ‘‘এৰং মে সুত’’ন্তিআদিকং নিদানং, তত্থ এৰন্তি নিপাতপদং. মেতিআদীনি নামপদানি. সাৰত্থিযং ৰিহরতীতি এত্থ ৰীতি উপসগ্গপদং, হরতীতি আখ্যাতপদন্তি ইমিনা তাৰ নযেন পদৰিভাগো ৰেদিতব্বো.

অত্থতো পন এৰংসদ্দো তাৰ উপমূপদেস-সম্পহংসন-গরহণ-ৰচনসম্পটিগ্গহাকারনিদস্সনাৰধারণাদি-অনেকত্থপ্পভেদো. তথা হেস – ‘‘এৰং জাতেন মচ্চেন, কত্তব্বং কুসলং বহু’’ন্তি (ধ. প. ৫৩) এৰমাদীসু উপমাযং আগতো. ‘‘এৰং তে অভিক্কমিতব্বং, এৰং তে পটিক্কমিতব্ব’’ন্তিআদীসু (অ. নি. ৪.১২২) উপদেসে. ‘‘এৰমেতং ভগৰা, এৰমেতং সুগতা’’তিআদীসু (অ. নি. ৩.৬৬) সম্পহংসনে. ‘‘এৰমেৰং পনাযং ৰসলী যস্মিং ৰা তস্মিং ৰা তস্স মুণ্ডকস্স সমণকস্স ৰণ্ণং ভাসতী’’তিআদীসু (সং. নি. ১.১৮৭) গরহণে. ‘‘এৰং, ভন্তেতি খো তে ভিক্খূ ভগৰতো পচ্চস্সোসু’’ন্তিআদীসু (ম. নি. ১.১) ৰচনসম্পটিগ্গহে. ‘‘এৰং ব্যা খো অহং, ভন্তে, ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামী’’তিআদীসু (ম. নি. ১.৩৯৮) আকারে. ‘‘এহি ত্ৰং মাণৰক, যেন সমণো আনন্দো তেনুপসঙ্কম; উপসঙ্কমিত্ৰা মম ৰচনেন সমণং আনন্দং অপ্পাবাধং অপ্পাতঙ্কং লহুট্ঠানং বলং ফাসুৰিহারং পুচ্ছ – ‘সুভো মাণৰো তোদেয্যপুত্তো ভৰন্তং আনন্দং অপ্পাবাধং অপ্পাতঙ্কং লহুট্ঠানং বলং ফাসুৰিহারং পুচ্ছতী’তি. এৰঞ্চ ৰদেহি – ‘সাধু কির ভৰং আনন্দো যেন সুভস্স মাণৰস্স তোদেয্যপুত্তস্স নিৰেসনং, তেনুপসঙ্কমতু অনুকম্পং উপাদাযা’তি’’আদীসু (দী. নি. ১.৪৪৫) নিদস্সনে. ‘‘তং কিং মঞ্ঞথ কালামা, ইমে ধম্মা কুসলা ৰা অকুসলা ৰাতি? অকুসলা, ভন্তে. সাৰজ্জা ৰা অনৰজ্জা ৰাতি? সাৰজ্জা, ভন্তে. ৰিঞ্ঞুগরহিতা ৰা ৰিঞ্ঞুপ্পসত্থা ৰাতি? ৰিঞ্ঞুগরহিতা, ভন্তে. সমত্তা সমাদিন্না অহিতায দুক্খায সংৰত্তন্তি ৰা নো ৰা, কথং ৰো এত্থ হোতীতি? সমত্তা, ভন্তে, সমাদিন্না অহিতায দুক্খায সংৰত্তন্তি, এৰং নো এত্থ হোতী’’তিআদীসু (অ. নি. ৩.৬৬) অৰধারণে. স্ৰাযমিধ আকারনিদস্সনাৰধারণেসু দট্ঠব্বো.

তত্থ আকারত্থেন এৰংসদ্দেন এতমত্থং দীপেতি – নানানযনিপুণং অনেকজ্ঝাসযসমুট্ঠানং অত্থব্যঞ্জনসম্পন্নং ৰিৰিধপাটিহারিযং ধম্মত্থদেসনা পটিৰেধগম্ভীরং সব্বসত্তানং সকসকভাসানুরূপতো সোতপথমাগচ্ছন্তং তস্স ভগৰতো ৰচনং সব্বপ্পকারেন কো সমত্থো ৰিঞ্ঞাতুং? সব্বথামেন পন সোতুকামতং জনেত্ৰাপি এৰং মে সুতং, মযাপি একেনাকারেন সুতন্তি.

নিদস্সনত্থেন – ‘‘নাহং সযম্ভূ, ন মযা ইদং সচ্ছিকত’’ন্তি অত্তানং পরিমোচেন্তো – ‘‘এৰং মে সুতং, মযাপি এৰং সুত’’ন্তি ইদানি ৰত্তব্বং সকলসুত্তং নিদস্সেতি.

অৰধারণত্থেন – ‘‘এতদগ্গং, ভিক্খৰে, মম সাৰকানং ভিক্খূনং বহুস্সুতানং যদিদং আনন্দো, গতিমন্তানং, সতিমন্তানং, ধিতিমন্তানং, উপট্ঠাকানং যদিদং আনন্দো’’তি (অ. নি. ১.২২০-২২৩) এৰং ভগৰতা – ‘‘আযস্মা আনন্দো অত্থকুসলো ধম্মকুসলো ব্যঞ্জনকুসলো নিরুত্তিকুসলো পুব্বাপরকুসলো’’তি (অ. নি. ৫.১৬৯) এৰং ধম্মসেনাপতিনা চ পসত্থভাৰানুরূপং অত্তনো ধারণবলং দস্সেন্তো সত্তানং সোতুকামতং জনেতি – ‘‘এৰং মে সুতং, তঞ্চ খো অত্থতো ৰা ব্যঞ্জনতো ৰা অনূনমনধিকং, এৰমেৰ ন অঞ্ঞথা দট্ঠব্ব’’ন্তি.

মেসদ্দো তীসু অত্থেসু দিস্সতি. তথা হিস্স – ‘‘গাথাভিগীতং মে অভোজনেয্য’’ন্তিআদীসু (সু. নি. ৮১) মযাতি অত্থো. ‘‘সাধু মে, ভন্তে, ভগৰা সংখিত্তেন ধম্মং দেসেতূ ’’ তিআদীসু (সং. নি. ৪.৮৮) ময্হন্তি অত্থো. ‘‘ধম্মদাযাদা মে, ভিক্খৰে, ভৰথা’’তিআদীসু (ম. নি. ১.২৯) মমাতি অত্থো. ইধ পন ‘‘মযা সুত’’ন্তি চ ‘‘মম সুত’’ন্তি চ অত্থদ্ৰযে যুজ্জতি.

সুতন্তি অযং সুতসদ্দো সউপসগ্গো অনুপসগ্গো চ গমন-ৰিস্সুত-কিলিন্নউপচিতানুযোগ-সোতৰিঞ্ঞেয্য-সোতদ্ৰারানুসারৰিঞ্ঞাতাদিঅনেকত্থপ্পভেদো. তথা হিস্স – ‘‘সেনায পসুতো’’তিআদীসু গচ্ছন্তোতি অত্থো. ‘‘সুতধম্মস্স পস্সতো’’তিআদীসু (উদা. ১১) ৰিস্সুতধম্মস্সাতি অত্থো. ‘‘অৰস্সুতা অৰস্সুতস্সা’’তিআদীসু (পাচি. ৬৫৭) কিলিন্নাকিলিন্নস্সাতি অত্থো. ‘‘তুম্হেহি পুঞ্ঞং পসুতং অনপ্পক’’ন্তিআদীসু (খু. পা. ৭.১২) উপচিতন্তি অত্থো. ‘‘যে ঝানপসুতা ধীরা’’তিআদীসু (ধ. প. ১৮১) ঝানানুযুত্তাতি অত্থো. ‘‘দিট্ঠং সুতং মুত’’ন্তিআদীসু (ম. নি. ১.২৪১) সোতৰিঞ্ঞেয্যন্তি অত্থো. ‘‘সুতধরো সুতসন্নিচযো’’তিআদীসু (ম. নি. ১.৩৩৯) সোতদ্ৰারানুসারৰিঞ্ঞাতধরোতি অত্থো. ইধ পনস্স সোতদ্ৰারানুসারেন উপধারিতন্তি ৰা উপধারণন্তি ৰা অত্থো. মে-সদ্দস্স হি মযাতি অত্থে সতি – ‘‘এৰং মযা সুতং, সোতদ্ৰারানুসারেন উপধারিত’’ন্তি যুজ্জতি. মমাতি অত্থে সতি – ‘‘এৰং মম সুতং, সোতদ্ৰারানুসারেন উপধারণ’’ন্তি যুজ্জতি.

এৰমেতেসু তীসু পদেসু এৰন্তি সোতৰিঞ্ঞাণাদিৰিঞ্ঞাণকিচ্চনিদস্সনং. মেতি ৰুত্তৰিঞ্ঞাণসমঙ্গিপুগ্গলনিদস্সনং. সুতন্তি অস্সৰনভাৰপটিক্খেপতো অনূনানধিকাৰিপরীতগ্গহণনিদস্সনং. তথা এৰন্তি তস্স সোতদ্ৰারানুসারেন পৰত্তায ৰিঞ্ঞাণৰীথিযা নানপ্পকারেন আরম্মণে পৰত্তিভাৰপ্পকাসনং. মেতি অত্তপ্পকাসনং. সুতন্তি ধম্মপ্পকাসনং. অযঞ্হেত্থ সঙ্খেপো – ‘‘নানপ্পকারেন আরম্মণে পৰত্তায ৰিঞ্ঞাণৰীথিযা মযা ন অঞ্ঞং কতং, ইদং পন কতং, অযং ধম্মো সুতো’’তি.

তথা এৰন্তি নিদ্দিসিতব্বপ্পকাসনং. মেতি পুগ্গলপ্পকাসনং. সুতন্তি পুগ্গলকিচ্চপ্পকাসনং. ইদং ৰুত্তং হোতি – ‘‘যং সুত্তং নিদ্দিসিস্সামি, তং মযা এৰং সুত’’ন্তি.

তথা এৰন্তি যস্স চিত্তসন্তানস্স নানাকারপ্পৰত্তিযা নানত্থব্যঞ্জনগহণং হোতি, তস্স নানাকারনিদ্দেসো. এৰন্তি হি অযং আকারপঞ্ঞত্তি. মেতি কত্তুনিদ্দেসো. সুতন্তি ৰিসযনিদ্দেসো. এত্তাৰতা নানাকারপ্পৰত্তেন চিত্তসন্তানেন তংসমঙ্গিনো কত্তুৰিসযে গহণসন্নিট্ঠানং কতং হোতি.

অথ ৰা এৰন্তি পুগ্গলকিচ্চনিদ্দেসো. সুতন্তি ৰিঞ্ঞাণকিচ্চনিদ্দেসো. মেতি উভযকিচ্চযুত্তপুগ্গলনিদ্দেসো. অযং পনেত্থ সঙ্খেপো – ‘‘মযা সৰনকিচ্চৰিঞ্ঞাণসমঙ্গিনা পুগ্গলেন ৰিঞ্ঞাণৰসেন লদ্ধসৰনকিচ্চৰোহারেন সুত’’ন্তি.

তত্থ এৰন্তি চ মেতি চ সচ্চিকট্ঠপরমত্থৰসেন অৰিজ্জমানপঞ্ঞত্তি. কিঞ্হেত্থ তং পরমত্থতো অত্থি, যং এৰন্তি ৰা মেতি ৰা নিদ্দেসং লভেথ. সুতন্তি ৰিজ্জমানপঞ্ঞত্তি. যঞ্হি তং এত্থ সোতেন উপলদ্ধং, তং পরমত্থতো ৰিজ্জমানন্তি. তথা এৰন্তি চ মেতি চ তং তং উপাদায ৰত্তব্বতো উপাদাপঞ্ঞত্তি. সুতন্তি দিট্ঠাদীনি উপনিধায ৰত্তব্বতো উপনিধাপঞ্ঞত্তি.

এত্থ চ এৰন্তি ৰচনেন অসম্মোহং দীপেতি. ন হি সম্মূল়্হো নানপ্পকারপটিৰেধসমত্থো হোতি. সুতন্তি ৰচনেন সুতস্স অসম্মোসং দীপেতি. যস্স হি সুতং সম্মুট্ঠং হোতি, ন সো কালন্তরেন মযা সুতন্তি পটিজানাতি. ইচ্চস্স অসম্মোহেন পঞ্ঞাসিদ্ধি, অসম্মোসেন পন সতিসিদ্ধি. তত্থ পঞ্ঞাপুব্বঙ্গমায সতিযা ব্যঞ্জনাৰধারণসমত্থতা, সতিপুব্বঙ্গমায পঞ্ঞায অত্থপটিৰেধসমত্থতা. তদুভযসমত্থতাযোগেন অত্থব্যঞ্জনসম্পন্নস্স ধম্মকোসস্স অনুপালনসমত্থতো ধম্মভণ্ডাগারিকত্তসিদ্ধি.

অপরো নযো – এৰন্তি ৰচনেন যোনিসো মনসিকারং দীপেতি, অযোনিসো মনসিকরোতো হি নানপ্পকারপটিৰেধাভাৰতো. সুতন্তি ৰচনেন অৰিক্খেপং দীপেতি ৰিক্খিত্তচিত্তস্স সৰনাভাৰতো. তথা হি ৰিক্খিত্তচিত্তো পুগ্গলো সব্বসম্পত্তিযা ৰুচ্চমানোপি ‘‘ন মযা সুতং, পুন ভণথা’’তি ভণতি. যোনিসো মনসিকারেন চেত্থ অত্তসম্মাপণিধিং পুব্বে চ কতপুঞ্ঞতং সাধেতি, সম্মা অপ্পণিহিতত্তস্স পুব্বে অকতপুঞ্ঞস্স ৰা তদভাৰতো. অৰিক্খেপেন সদ্ধম্মস্সৰনং সপ্পুরিসূপনিস্সযঞ্চ সাধেতি. ন হি ৰিক্খিত্তচিত্তো সোতুং সক্কোতি, ন চ সপ্পুরিসে অনুপনিস্সযমানস্স সৰনং অত্থীতি.

অপরো নযো – যস্মা ‘‘এৰন্তি যস্স চিত্তসন্তানস্স নানাকারপ্পৰত্তিযা নানত্থব্যঞ্জনগ্গহণং হোতি, তস্স নানাকারনিদ্দেসো’’তি ৰুত্তং, সো চ এৰং ভদ্দকো আকারো ন সম্মা অপ্পণিহিতত্তনো পুব্বে অকতপুঞ্ঞস্স ৰা হোতি, তস্মা এৰন্তি ইমিনা ভদ্দকেন আকারেন পচ্ছিমচক্কদ্ৰযসম্পত্তিমত্তনো দীপেতি. সুতন্তি সৰনযোগেন পুরিমচক্কদ্ৰযসম্পত্তিং. ন হি অপ্পতিরূপদেসে ৰসতো সপ্পুরিসূপনিস্সযৰিরহিতস্স ৰা সৰনং অত্থি. ইচ্চস্স পচ্ছিমচক্কদ্ৰযসিদ্ধিযা আসযসুদ্ধি সিদ্ধা হোতি, পুরিমচক্কদ্ৰযসিদ্ধিযা পযোগসুদ্ধি, তায চ আসযসুদ্ধিযা অধিগমব্যত্তিসিদ্ধি, পযোগসুদ্ধিযা আগমব্যত্তিসিদ্ধি. ইতি পযোগাসযসুদ্ধস্স আগমাধিগমসম্পন্নস্স ৰচনং অরুণুগ্গং ৰিয সূরিযস্স উদযতো, যোনিসো মনসিকারো ৰিয চ কুসলকম্মস্স, অরহতি ভগৰতো ৰচনস্স পুব্বঙ্গমং ভৰিতুন্তি ঠানে নিদানং ঠপেন্তো এৰং মে সুতন্তিআদিমাহ.

অপরো নযো – এৰন্তি ইমিনা নানপ্পকারপটিৰেধদীপকেন ৰচনেন অত্তনো অত্থপটিভানপটিসম্ভিদাসম্পত্তিসব্ভাৰং দীপেতি. সুতন্তি ইমিনা সোতব্বভেদপটিৰেধদীপকেন ধম্মনিরুত্তিপটিসম্ভিদাসম্পত্তিসব্ভাৰং. এৰন্তি চ ইদং যোনিসো মনসিকারদীপকৰচনং ভাসমানো – ‘‘এতে মযা ধম্মা মনসানুপেক্খিতা দিট্ঠিযা সুপ্পটিৰিদ্ধা’’তি দীপেতি. সুতন্তি ইদং সৰনযোগদীপকৰচনং ভাসমানো – ‘‘বহূ মযা ধম্মা সুতা ধাতা ৰচসা পরিচিতা’’তি দীপেতি. তদুভযেনপি অত্থব্যঞ্জনপারিপূরিং দীপেন্তো সৰনে আদরং জনেতি. অত্থব্যঞ্জনপরিপুণ্ণঞ্হি ধম্মং আদরেন অস্সুণন্তো মহতা হিতা পরিবাহিরো হোতীতি আদরং জনেত্ৰা সক্কচ্চং ধম্মো সোতব্বোতি.

এৰং মে সুতন্তি ইমিনা পন সকলেন ৰচনেন আযস্মা আনন্দো তথাগতপ্পৰেদিতং ধম্মং অত্তনো অদহন্তো অসপ্পুরিসভূমিং অতিক্কমতি, সাৰকত্তং পটিজানন্তো সপ্পুরিসভূমিং ওক্কমতি. তথা অসদ্ধম্মা চিত্তং ৰুট্ঠাপেতি, সদ্ধম্মে চিত্তং পতিট্ঠাপেতি. ‘‘কেৰলং সুতমেৰেতং মযা, তস্সেৰ পন ভগৰতো ৰচন’’ন্তি দীপেন্তো অত্তানং পরিমোচেতি, সত্থারং অপদিসতি, জিনৰচনং অপ্পেতি, ধম্মনেত্তিং পতিট্ঠাপেতি.

অপিচ ‘‘এৰং মে সুত’’ন্তি অত্তনা উপ্পাদিতভাৰং অপ্পটিজানন্তো পুরিমৰচনং ৰিৰরন্তো – ‘‘সম্মুখা পটিগ্গহিতমিদং মযা তস্স ভগৰতো চতুৰেসারজ্জৰিসারদস্স দসবলধরস্স আসভট্ঠানট্ঠাযিনো সীহনাদনাদিনো সব্বসত্তুত্তমস্স ধম্মিস্সরস্স ধম্মরাজস্স ধম্মাধিপতিনো ধম্মদীপস্স ধম্মসরণস্স সদ্ধম্মৰরচক্কৰত্তিনো সম্মাসম্বুদ্ধস্স ৰচনং, ন এত্থ অত্থে ৰা ধম্মে ৰা পদে ৰা ব্যঞ্জনে ৰা কঙ্খা ৰা ৰিমতি ৰা কত্তব্বা’’তি সব্বদেৰমনুস্সানং ইমস্মিং ধম্মে অস্সদ্ধিযং ৰিনাসেতি, সদ্ধাসম্পদং উপ্পাদেতীতি. তেনেতং ৰুচ্চতি –

‘‘ৰিনাসযতি অস্সদ্ধং, সদ্ধং ৰড্ঢেতি সাসনে;

এৰং মে সুতমিচ্চেৰং, ৰদং গোতমসাৰকো’’তি.

একন্তি গণনপরিচ্ছেদনিদ্দেসো. সমযন্তি পরিচ্ছিন্ননিদ্দেসো. একং সমযন্তি অনিযমিতপরিদীপনং. তত্থ সমযসদ্দো –

‘‘সমৰাযে খণে কালে, সমূহে হেতুদিট্ঠিসু;

পটিলাভে পহানে চ, পটিৰেধে চ দিস্সতি’’.

তথা হিস্স ‘‘অপ্পেৰ নাম স্ৰেপি উপসঙ্কমেয্যাম কালঞ্চ সমযঞ্চ উপাদাযা’’তি এৰমাদীসু (দী. নি. ১.৪৪৭) সমৰাযো অত্থো. ‘‘একোৰ খো, ভিক্খৰে, খণো চ সমযো চ ব্রহ্মচরিযৰাসাযা’’তিআদীসু (অ. নি. ৮.২৯) খণো. ‘‘উণ্হসমযো পরিল়াহসমযো’’তিআদীসু (পাচি. ৩৫৮) কালো. ‘‘মহাসমযো পৰনস্মি’’ন্তিআদীসু (দী. নি. ২.৩৩২) সমূহো. ‘‘সমযোপি খো তে, ভদ্দালি, অপ্পটিৰিদ্ধো অহোসি, ভগৰা খো সাৰত্থিযং ৰিহরতি, ভগৰাপি মং জানিস্সতি – ‘ভদ্দালি, নাম ভিক্খু সত্থুসাসনে সিক্খায অপরিপূরকারী’তি. অযম্পি খো তে, ভদ্দালি, সমযো অপ্পটিৰিদ্ধো অহোসী’’তিআদীসু (ম. নি. ২.১৩৫) হেতু. ‘‘তেন খো পন সমযেন উগ্গাহমানো পরিব্বাজকো সমণমুণ্ডিকাপুত্তো সমযপ্পৰাদকে তিন্দুকাচীরে একসালকে মল্লিকায আরামে পটিৰসতী’’তিআদীসু (ম. নি. ২.২৬০) দিট্ঠি.

‘‘দিট্ঠে ধম্মে চ যো অত্থো, যো চত্থো সম্পরাযিকো;

অত্থাভিসমযা ধীরো, পণ্ডিতোতি পৰুচ্চতী’’তি. –

আদীসু (সং. নি. ১.১২৯) পটিলাভো. ‘‘সম্মা মানাভিসমযা অন্তমকাসি দুক্খস্সা’’তিআদীসু (ম. নি. ১.২৮) পহানং. ‘‘দুক্খস্স পীল়নট্ঠো সঙ্খতট্ঠো সন্তাপট্ঠো ৰিপরিণামট্ঠো অভিসমযট্ঠো’’তিআদীসু (পটি. ম. ২.৮) পটিৰেধো. ইধ পনস্স কালো অত্থো. তেন সংৰচ্ছর-উতু-মাসড্ঢমাস-রত্তি-দিৰ-পুব্বণ্হ-মজ্ঝন্হিক-সাযন্হ-পঠমমজ্ঝিমপচ্ছিমযাম-মুহুত্তাদীসু কালপ্পভেদভূতেসু সমযেসু একং সমযন্তি দীপেতি.

তত্থ কিঞ্চাপি এতেসু সংৰচ্ছরাদীসু সমযেসু যং যং সুত্তং যস্মিং যস্মিং সংৰচ্ছরে উতুম্হি মাসে পক্খে রত্তিভাগে দিৰসভাগে ৰা ৰুত্তং, সব্বং তং থেরস্স সুৰিদিতং সুৰৰত্থাপিতং পঞ্ঞায. যস্মা পন ‘‘এৰং মে সুতং অসুকসংৰচ্ছরে অসুকউতুম্হি অসুকমাসে অসুকপক্খে অসুকরত্তিভাগে অসুকদিৰসভাগে ৰা’’তি এৰং ৰুত্তে ন সক্কা সুখেন ধারেতুং ৰা উদ্দিসিতুং ৰা উদ্দিসাপেতুং ৰা, বহু চ ৰত্তব্বং হোতি, তস্মা একেনেৰ পদেন তমত্থং সমোধানেত্ৰা ‘‘একং সময’’ন্তি আহ.

যে ৰা ইমে গব্ভোক্কন্তিসমযো জাতিসমযো সংৰেগসমযো অভিনিক্খমনসমযো দুক্করকারিকসমযো মারৰিজযসমযো অভিসম্বোধিসমযো দিট্ঠধম্মসুখৰিহারসমযো দেসনাসমযো পরিনিব্বানসমযোতি এৰমাদযো ভগৰতো দেৰমনুস্সেসু অতিৰিয সুপ্পকাসা অনেককালপ্পভেদা এৰ সমযা. তেসু সমযেসু দেসনাসমযসঙ্খাতং একং সমযন্তি দীপেতি. যো চাযং ঞাণকরুণাকিচ্চসমযেসু করুণাকিচ্চসমযো, অত্তহিতপরহিতপটিপত্তিসমযেসু পরহিতপটিপত্তিসমযো, সন্নিপতিতানং করণীযদ্ৰযসমযেসু ধম্মিকথাসমযো, দেসনাপটিপত্তিসমযেসু দেসনাসমযো, তেসুপি সমযেসু অঞ্ঞতরং সন্ধায ‘‘একং সময’’ন্তি আহ.

কস্মা পনেত্থ যথা অভিধম্মে ‘‘যস্মিং সমযে কামাৰচর’’ন্তি চ ইতো অঞ্ঞেসু সুত্তপদেসু ‘‘যস্মিং সমযে, ভিক্খৰে, ভিক্খু ৰিৰিচ্চেৰ কামেহী’’তি চ ভুম্মৰচনেন নিদ্দেসো কতো, ৰিনযে চ ‘‘তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা’’তি করণৰচনেন, তথা অকত্ৰা ‘‘একং সময’’ন্তি উপযোগৰচনেন নিদ্দেসো কতোতি. তত্থ তথা, ইধ চ অঞ্ঞথা অত্থসম্ভৰতো. তত্থ হি অভিধম্মে ইতো অঞ্ঞেসু সুত্তপদেসু চ অধিকরণত্থো ভাৰেনভাৰলক্খণত্থো চ সম্ভৰতি. অধিকরণঞ্হি কালত্থো সমূহত্থো চ সমযো, তত্থ ৰুত্তানং ফস্সাদিধম্মানং খণসমৰাযহেতুসঙ্খাতস্স চ সমযস্স ভাৰেন তেসং ভাৰো লক্খীযতি. তস্মা তদত্থজোতনত্থং তত্থ ভুম্মৰচননিদ্দেসো কতো.

ৰিনযে চ হেতুঅত্থো করণত্থো চ সম্ভৰতি. যো হি সো সিক্খাপদপঞ্ঞত্তিসমযো সারিপুত্তাদীহিপি দুব্বিঞ্ঞেয্যো, তেন সমযেন হেতুভূতেন করণভূতেন চ সিক্খাপদানি পঞ্ঞাপযন্তো সিক্খাপদপঞ্ঞত্তিহেতুঞ্চ অপেক্খমানো ভগৰা তত্থ তত্থ ৰিহাসি. তস্মা তদত্থজোতনত্থং তত্থ করণৰচনেন নিদ্দেসো কতো.

ইধ পন অঞ্ঞস্মিং চ এৰংজাতিকে অচ্চন্তসংযোগত্থো সম্ভৰতি. যঞ্হি সমযং ভগৰা ইমং অঞ্ঞং ৰা সুত্তন্তং দেসেসি, অচ্চন্তমেৰ তং সমযং করুণাৰিহারেন ৰিহাসি. তস্মা তদত্থজোতনত্থং ইধ উপযোগৰচননিদ্দেসো কতোতি.

তেনেতং ৰুচ্চতি –

‘‘তং তং অত্থমপেক্খিত্ৰা, ভুম্মেন করণেন চ;

অঞ্ঞত্র সমযো ৰুত্তো, উপযোগেন সো ইধা’’তি.

পোরাণা পন ৰণ্ণযন্তি – ‘‘তস্মিং সমযে’’তি ৰা ‘‘তেন সমযেনা’’তি ৰা ‘‘একং সময’’ন্তি ৰা অভিলাপমত্তভেদো এস, সব্বত্থ ভুম্মমেৰ অত্থোতি. তস্মা ‘‘একং সময’’ন্তি ৰুত্তেপি ‘‘একস্মিং সমযে’’তি অত্থো ৰেদিতব্বো.

ভগৰাতি গরু. গরুং হি লোকে ‘‘ভগৰা’’তি ৰদন্তি. অযঞ্চ সব্বগুণৰিসিট্ঠতায সব্বসত্তানং গরু, তস্মা ‘‘ভগৰা’’তি ৰেদিতব্বো. পোরাণেহিপি ৰুত্তং –

‘‘ভগৰাতি ৰচনং সেট্ঠং, ভগৰাতি ৰচনমুত্তমং;

গরু গারৰযুত্তো সো, ভগৰা তেন ৰুচ্চতী’’তি. (ৰিসুদ্ধি. ১.১৪২);

অপিচ –

‘‘ভগ্যৰা ভগ্গৰা যুত্তো, ভগেহি চ ৰিভত্তৰা;

ভত্তৰা ৰন্তগমনো, ভৰেসু ভগৰা ততো’’তি. –

ইমিস্সা গাথায ৰসেনস্স পদস্স ৰিত্থারতো অত্থো ৰেদিতব্বো. সো চ ৰিসুদ্ধিমগ্গে (ৰিসুদ্ধি. ১.১৪৪) বুদ্ধানুস্সতিনিদ্দেসে ৰুত্তোযেৰ.

এত্তাৰতা চেত্থ এৰং মে সুতন্তি ৰচনেন যথাসুতং ধম্মং দস্সেন্তো ভগৰতো ধম্মসরীরং পচ্চক্খং করোতি. তেন ‘‘নযিদং অতিক্কন্তসত্থুকং পাৰচনং, অযং ৰো সত্থা’’তি সত্থু অদস্সনেন উক্কণ্ঠিতং জনং সমস্সাসেতি. একং সমযং ভগৰাতি ৰচনেন তস্মিং সমযে ভগৰতো অৰিজ্জমানভাৰং দস্সেন্তো রূপকাযপরিনিব্বানং সাধেতি. তেন ‘‘এৰংৰিধস্স নাম অরিযধম্মস্স দেসকো দসবলধরো ৰজিরসঙ্ঘাতসমানকাযো সোপি ভগৰা পরিনিব্বুতো, কেন অঞ্ঞেন জীৰিতে আসা জনেতব্বা’’তি জীৰিতমদমত্তং জনং সংৰেজেতি, সদ্ধম্মে চস্স উস্সাহং জনেতি. এৰন্তি চ ভণন্তো দেসনাসম্পত্তিং নিদ্দিসতি. মে সুতন্তি সাৰকসম্পত্তিং. একং সমযন্তি কালসম্পত্তিং. ভগৰাতি দেসকসম্পত্তিং.

সাৰত্থিযন্তি এৰংনামকে নগরে. সমীপত্থে চেতং ভুম্মৰচনং. ৰিহরতীতি অৰিসেসেন ইরিযাপথদিব্বব্রহ্মঅরিযৰিহারেসু অঞ্ঞতরৰিহারসমঙ্গীপরিদীপনমেতং. ইধ পন ঠানগমননিসজ্জাসযনপ্পভেদেসু ইরিযাপথেসু অঞ্ঞতরইরিযাপথসমাযোগপরিদীপনং, তেন ঠিতোপি গচ্ছন্তোপি নিসিন্নোপি সযানোপি ভগৰা ৰিহরতিচ্চেৰ ৰেদিতব্বো. সো হি একং ইরিযাপথবাধনং অঞ্ঞেন ইরিযাপথেন ৰিচ্ছিন্দিত্ৰা অপরিপতন্তং অত্তভাৰং হরতি পৰত্তেতি, তস্মা ‘‘ৰিহরতী’’তি ৰুচ্চতি.

জেতৰনেতি জেতস্স রাজকুমারস্স ৰনে. তঞ্হি তেন রোপিতং সংৰড্ঢিতং পরিপালিতং অহোসি, তস্মা ‘‘জেতৰন’’ন্তি সঙ্খং গতং. তস্মিং জেতৰনে. অনাথপিণ্ডিকস্স আরামেতি অনাথপিণ্ডিকেন গহপতিনা চতুপঞ্ঞাসহিরঞ্ঞকোটিপরিচ্চাগেন বুদ্ধপ্পমুখস্স ভিক্খুসঙ্ঘস্স নিয্যাতিতত্তা ‘‘অনাথপিণ্ডিকস্স আরামো’’তি সঙ্খং গতে আরামে. অযমেত্থ সঙ্খেপো, ৰিত্থারো পন পপঞ্চসূদনিযা মজ্ঝিমট্ঠকথায সব্বাসৰসুত্তৰণ্ণনাযং (ম. নি. অট্ঠ. ১.১৪) ৰুত্তো.

তত্থ সিযা – যদি তাৰ ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি, ‘‘জেতৰনে’’তি ন ৰত্তব্বং. অথ তত্থ ৰিহরতি, ‘‘সাৰত্থিয’’ন্তি ন ৰত্তব্বং. ন হি সক্কা উভযত্থ একং সমযং ৰিহরিতুন্তি. ন খো পনেতং এৰং দট্ঠব্বং.

ননু অৰোচুম্হ ‘‘সমীপত্থে ভুম্মৰচন’’ন্তি. তস্মা যথা গঙ্গাযমুনাদীনং সমীপে গোযূথানি চরন্তানি ‘‘গঙ্গাযং চরন্তি, যমুনাযং চরন্তী’’তি ৰুচ্চতি, এৰমিধাপি যদিদং সাৰত্থিযা সমীপে জেতৰনং, তত্থ ৰিহরন্তো ৰুচ্চতি ‘‘সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে’’তি. গোচরগামনিদস্সনত্থং হিস্স সাৰত্থিৰচনং, পব্বজিতানুরূপনিৰাসট্ঠাননিদস্সনত্থং সেসৰচনং.

অঞ্ঞতরা দেৰতাতি নামগোত্তৰসেন অপাকটা একা দেৰতাতি অত্থো. ‘‘অভিজানাতি নো, ভন্তে, ভগৰা অহু ঞাতঞ্ঞতরস্স মহেসক্খস্স যক্খস্স সংখিত্তেন তণ্হাসঙ্খযৰিমুত্তিং ভাসিতা’’তি এত্থ পন অভিঞ্ঞাতো সক্কোপি দেৰরাজা ‘‘অঞ্ঞতরো’’তি ৰুত্তো. ‘‘দেৰতা’’তি চ ইদং দেৰানম্পি দেৰধীতানম্পি সাধারণৰচনং. ইমস্মিং পনত্থে দেৰো অধিপ্পেতো, সো চ খো রূপাৰচরানং দেৰানং অঞ্ঞতরো.

অভিক্কন্তায রত্তিযাতি এত্থ অভিক্কন্ত-সদ্দো খযসুন্দরাভিরূপঅব্ভানুমোদনাদীসু দিস্সতি. তত্থ ‘‘অভিক্কন্তা, ভন্তে, রত্তি, নিক্খন্তো পঠমো যামো, চিরনিসিন্নো ভিক্খুসঙ্ঘো, উদ্দিসতু, ভন্তে, ভগৰা ভিক্খূনং পাতিমোক্খ’’ন্তি এৰমাদীসু (অ. নি. ৮.২০; চূল়ৰ. ৩৮৩) খযে দিস্সতি. ‘‘অযং ইমেসং চতুন্নং পুগ্গলানং অভিক্কন্ততরো চ পণীততরো চা’’তি এৰমাদীসু (অ. নি. ৪.১০০) সুন্দরে.

‘‘কো মে ৰন্দতি পাদানি, ইদ্ধিযা যসসা জলং;

অভিক্কন্তেন ৰণ্ণেন, সব্বা ওভাসযং দিসা’’তি. –

এৰমাদীসু (ৰি. ৰ. ৮৫৭) অভিরূপে. ‘‘অভিক্কন্তং ভো গোতম, অভিক্কন্তং ভো গোতমা’’তি এৰমাদীসু (পারা. ১৫) অব্ভানুমোদনে. ইধ পন খযে. তেন অভিক্কন্তায রত্তিযা, পরিক্খীণায রত্তিযাতি ৰুত্তং হোতি. তত্থাযং দেৰপুত্তো মজ্ঝিমযামসমনন্তরে আগতোতি ৰেদিতব্বো. নিযামো হি কিরেস দেৰতানং যদিদং বুদ্ধানং ৰা বুদ্ধসাৰকানং ৰা উপট্ঠানং আগচ্ছন্তা মজ্ঝিমযামসমনন্তরেযেৰ আগচ্ছন্তি.

অভিক্কন্তৰণ্ণাতি ইধ অভিক্কন্ত-সদ্দো অভিরূপে, ৰণ্ণ-সদ্দো পন ছৰিথুতি-কুলৰগ্গ-কারণ-সণ্ঠানপ্পমাণ-রূপাযতনাদীসু দিস্সতি. তত্থ ‘‘সুৰণ্ণৰণ্ণোসি ভগৰা’’তি এৰমাদীসু (সু. নি. ৫৫৩) ছৰিযা. ‘‘কদা সঞ্ঞূল়্হা পন তে, গহপতি, ইমে সমণস্স ৰণ্ণা’’তি এৰমাদীসু (ম. নি. ২.৭৭) থুতিযং. ‘‘চত্তারোমে, ভো গোতম, ৰণ্ণা’’তি এৰমাদীসু (দী. নি. ৩.১১৫) কুলৰগ্গে. ‘‘অথ কেন নু ৰণ্ণেন, গন্ধথেনোতি ৰুচ্চতী’’তি এৰমাদীসু (সং. নি. ১.২৩৪) কারণে. ‘‘মহন্তং হত্থিরাজৰণ্ণং অভিনিম্মিনিত্ৰা’’তি এৰমাদীসু (সং. নি. ১.১৩৮) সণ্ঠানে. ‘‘তযো পত্তস্স ৰণ্ণা’’তি এৰমাদীসু (পারা. ৬০২) পমাণে. ‘‘ৰণ্ণো গন্ধো রসো ওজা’’তি এৰমাদীসু রূপাযতনে. সো ইধ ছৰিযা দট্ঠব্বো. তেন অভিক্কন্তৰণ্ণা অভিরূপচ্ছৰি, ইট্ঠৰণ্ণা মনাপৰণ্ণাতি ৰুত্তং হোতি. দেৰতা হি মনুস্সলোকং আগচ্ছমানা পকতিৰণ্ণং পকতিইদ্ধিং জহিত্ৰা ওল়ারিকং অত্তভাৰং কত্ৰা অতিরেকৰণ্ণং অতিরেকইদ্ধিং মাপেত্ৰা নটসমজ্জাদীনি গচ্ছন্তা মনুস্সা ৰিয অভিসঙ্খতেন কাযেন আগচ্ছন্তি. তত্থ কামাৰচরা অনভিসঙ্খতেনপি আগন্তুং সক্কোন্তি, রূপাৰচরা পন ন সক্কোন্তি. তেসঞ্হি অতিসুখুমো অত্তভাৰো, ন তেন ইরিযাপথকপ্পনং হোতি. তস্মা অযং দেৰপুত্তো অভিসঙ্খতেনেৰ আগতো. তেন ৰুত্তং ‘‘অভিক্কন্তৰণ্ণা’’তি.

কেৰলকপ্পন্তি এত্থ কেৰল-সদ্দো অনৰসেস-যেভুয্যাব্যামিস্সানতিরেকদল়্হত্থৰিসংযোগাদিঅনেকত্থো. তথা হিস্স ‘‘কেৰলপরিপুণ্ণং পরিসুদ্ধং ব্রহ্মচরিয’’ন্তি এৰমাদীসু (পারা. ১) অনৰসেসত্থমত্থো. ‘‘কেৰলকপ্পা চ অঙ্গমগধা পহূতং খাদনীযভোজনীযং আদায উপসঙ্কমিস্সন্তী’’তি এৰমাদীসু (মহাৰ. ৪৩) যেভুয্যতা. ‘‘কেৰলস্স দুক্খক্খন্ধস্স সমুদযো হোতী’’তি এৰমাদীসু (ৰিভ. ২২৫) অব্যামিস্সতা. ‘‘কেৰলং সদ্ধামত্তকং নূন অযমাযস্মা’’তি এৰমাদীসু (মহাৰ. ২৪৪) অনতিরেকতা. ‘‘আযস্মতো, ভন্তে, অনুরুদ্ধস্স বাহিযো নাম সদ্ধিৰিহারিকো কেৰলকপ্পং সঙ্ঘভেদায ঠিতো’’তি এৰমাদীসু (অ. নি. ৪.২৪৩) দল়্হত্থতা. ‘‘কেৰলী ৰুসিতৰা উত্তমপুরিসোতি ৰুচ্চতী’’তি এৰমাদীসু (সং. নি. ৩.৫৭) ৰিসংযোগো অত্থো. ইধ পনস্স অনৰসেসত্থো অধিপ্পেতো.

কপ্প-সদ্দো পনাযং অভিসদ্দহন-ৰোহার-কাল-পঞ্ঞত্তি-ছেদন-ৰিকপ্প-লেসসমন্তভাৰাদিঅনেকত্থো. তথা হিস্স ‘‘ওকপ্পনিযমেতং ভোতো গোতমস্স, যথা তং অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্সা’’তি এৰমাদীসু (ম. নি. ১.৩৮৭) অভিসদ্দহনমত্থো. ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চহি সমণকপ্পেহি ফলং পরিভুঞ্জিতু’’ন্তি এৰমাদীসু (চূল়ৰ. ২৫০) ৰোহারো. ‘‘যেন সুদং নিচ্চকপ্পং ৰিহরামী’’তি এৰমাদীসু (ম. নি. ১.৩৮৭) কালো. ‘‘ইচ্চাযস্মা কপ্পো’’তি এৰমাদীসু পঞ্ঞত্তি. ‘‘অলঙ্কতো কপ্পিতকেসমস্সূ’’তি এৰমাদীসু (ৰি. ৰ. ১০৯৪, ১১০১) ছেদনং. ‘‘কপ্পতি দ্ৰঙ্গুলকপ্পো’’তি এৰমাদীসু (চূল়ৰ. ৪৪৬) ৰিকপ্পো. ‘‘আত্থি কপ্পো নিপজ্জিতু’’ন্তি এৰমাদীসু (অ. নি. ৮.৮০) লেসো. ‘‘কেৰলকপ্পং ৰেল়ুৰনং ওভাসেত্ৰা’’তি এৰমাদীসু (সং. নি. ১.৯৪) সমন্তভাৰো. ইধ পনস্স সমন্তভাৰত্থো অধিপ্পেতো. তস্মা কেৰলকপ্পং জেতৰনন্তি এত্থ ‘‘অনৰসেসং সমন্ততো জেতৰন’’ন্তি এৰমত্থো দট্ঠব্বো.

ওভাসেত্ৰাতি ৰত্থালঙ্কারসরীরসমুট্ঠিতায আভায ফরিত্ৰা, চন্দিমা ৰিয সূরিযো ৰিয চ একোভাসং একপজ্জোতং করিত্ৰাতি অত্থো.

যেনাতি ভুম্মত্থে করণৰচনং. যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমীতি তস্মা ‘‘যত্থ ভগৰা, তত্থ উপসঙ্কমী’’তি এৰমেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. যেন ৰা কারণেন ভগৰা দেৰমনুস্সেহি উপসঙ্কমিতব্বো, তেন কারণেন উপসঙ্কমীতি এৰমেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. কেন চ কারণেন ভগৰা উপসঙ্কমিতব্বো? নানপ্পকারগুণৰিসেসাধিগমাধিপ্পাযেন, সাদুফলূপভোগাধিপ্পাযেন দিজগণেহি নিচ্চফলিতমহারুক্খো ৰিয. উপসঙ্কমীতি চ গতাতি ৰুত্তং হোতি. উপসঙ্কমিত্ৰাতি উপসঙ্কমনপরিযোসানদীপনং. অথ ৰা এৰং গতা ততো আসন্নতরং ঠানং ভগৰতো সমীপসঙ্খাতং গন্ত্ৰাতিপি ৰুত্তং হোতি.

ইদানি যেনত্থেন লোকে অগ্গপুগ্গলস্স উপট্ঠানং আগতা, তং পুচ্ছিতুকামা দসনখসমোধানসমুজ্জলং অঞ্জুলিং সিরসি পতিট্ঠপেত্ৰা একমন্তং অট্ঠাসি. একমন্তন্তি ভাৰনপুংসকনিদ্দেসো – ‘‘ৰিসমং চন্দিমসূরিযা পরিৰত্তন্তী’’তিআদীসু (অ. নি. ৪.৭০) ৰিয. তস্মা যথা ঠিতা একমন্তং ঠিতা হোতি, তথা অট্ঠাসীতি এৰমেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. ভুম্মত্থে ৰা এতং উপযোগৰচনং. অট্ঠাসীতি ঠানং কপ্পেসি. পণ্ডিতা হি দেৰমনুস্সা গরুট্ঠানিযং উপসঙ্কমিত্ৰা আসনকুসলতায একমন্তং তিট্ঠন্তি, অযঞ্চ দেৰো তেসং অঞ্ঞতরো, তস্মা একমন্তং অট্ঠাসি.

কথং ঠিতো পন একমন্তং ঠিতো হোতীতি? ছ ঠানদোসে ৰজ্জেত্ৰা. সেয্যথিদং – অতিদূরং, অচ্চাসন্নং, উপরিৰাতং, উন্নতপ্পদেসং, অতিসম্মুখং, অতিপচ্ছাতি. অতিদূরে ঠিতো হি সচে কথেতুকামো হোতি, উচ্চাসদ্দেন কথেতব্বং হোতি. অচ্চাসন্নে ঠিতো সঙ্ঘট্টনং করোতি. উপরিৰাতে ঠিতো সরীরগন্ধেন বাধতি. উন্নতপ্পদেসে ঠিতো অগারৰং পকাসেতি. অতিসম্মুখা ঠিতো সচে দট্ঠুকামো হোতি, চক্খুনা চক্খুং আহচ্চ দট্ঠব্বং হোতি. অতিপচ্ছা ঠিতো সচে দট্ঠুকামো হোতি, গীৰং পসারেত্ৰা দট্ঠব্বং হোতি. তস্মা অযম্পি এতে ছ ঠানদোসে ৰজ্জেত্ৰা অট্ঠাসি. তেন ৰুত্তং ‘‘একমন্তং অট্ঠাসী’’তি.

এতদৰোচাতি এতং অৰোচ. কথং নূতি কারণপুচ্ছা. ভগৰতো হি তিণ্ণোঘভাৰো দসসহস্সিলোকধাতুযা পাকটো, তেনিমিস্সা দেৰতায তত্থ কঙ্খা নত্থি, ইমিনা পন কারণেন ‘‘তিণ্ণো’’তি ন জানাতি, তেন সা তং কারণং পুচ্ছমানা এৰমাহ.

মারিসাতি দেৰতানং পিযসমুদাচারৰচনমেতং. নিদ্দুক্খাতি ৰুত্তং হোতি. যদি এৰং ‘‘যদা খো তে, মারিস, সঙ্কুনা সঙ্কু হদযে সমাগচ্ছেয্য, অথ নং ত্ৰং জানেয্যাসি ‘ৰস্সসহস্সং মে নিরযে পচ্চমানস্সা’’’তি (ম. নি. ১.৫১২) ইদং ৰিরুজ্ঝতি. ন হি নেরযিকসত্তো নিদ্দুক্খো নাম হোতি. কিঞ্চাপি ন নিদ্দুক্খো, রুল়্হীসদ্দেন পন এৰং ৰুচ্চতি. পুব্বে কির পঠমকপ্পিকানং নিদ্দুক্খানং সুখসমপ্পিতানং এস ৰোহারো, অপরভাগে দুক্খং হোতু ৰা মা ৰা, রুল়্হীসদ্দেন অযং ৰোহারো ৰুচ্চতেৰ নিপ্পদুমাপি নিরুদকাপি ৰা পোক্খরণী পোক্খরণী ৰিয.

ওঘমতরীতি এত্থ চত্তারো ওঘা, কামোঘো ভৰোঘো দিট্ঠোঘো অৰিজ্জোঘোতি. তত্থ পঞ্চসু কামগুণেসু ছন্দরাগো কামোঘো নাম. রূপারূপভৰেসু ছন্দরাগো ঝাননিকন্তি চ ভৰোঘো নাম. দ্ৰাসট্ঠি দিট্ঠিযো দিট্ঠোঘো নাম. চতূসু সচ্চেসু অঞ্ঞাণং অৰিজ্জোঘো নাম. তত্থ কামোঘো অট্ঠসু লোভসহগতেসু চিত্তুপ্পাদেসু উপ্পজ্জতি, ভৰোঘো চতূসু দিট্ঠিগতৰিপ্পযুত্তলোভসহগতেসু চিত্তুপ্পাদেসু উপ্পজ্জতি, দিট্ঠোঘো চতূসু দিট্ঠিগতসম্পযুত্তেসু চিত্তুপ্পাদেসু উপ্পজ্জতি, অৰিজ্জোঘো সব্বাকুসলেসু উপ্পজ্জতি.

সব্বোপি চেস অৰহননট্ঠেন রাসট্ঠেন চ ওঘোতি ৰেদিতব্বো. অৰহননট্ঠেনাতি অধোগমনট্ঠেন. অযঞ্হি অত্তনো ৰসং গতে সত্তে অধো গমেতি, নিরযাদিভেদায দুগ্গতিযংযেৰ নিব্বত্তেতি, উপরিভাৰং ৰা নিব্বানং গন্তুং অদেন্তো অধো তীসু ভৰেসু চতূসু যোনীসু পঞ্চসু গতীসু সত্তসু ৰিঞ্ঞাণট্ঠিতীসু নৰসু সত্তাৰাসেসু চ গমেতীতিপি অত্থো. রাসট্ঠেনাতি মহন্তট্ঠেন. মহা হেসো কিলেসরাসি অৰীচিতো পট্ঠায যাৰ ভৰগ্গা পত্থটো, যদিদং পঞ্চসু কামগুণেসু ছন্দরাগো নাম. সেসেসুপি এসেৰ নযো. এৰমযং রাসট্ঠেনাপি ওঘোতি ৰেদিতব্বো. অতরীতি ইমং চতুব্বিধম্পি ওঘং কেন নু ত্ৰং, মারিস, কারণেন তিণ্ণোতি পুচ্ছতি.

অথস্সা ভগৰা পঞ্হং ৰিস্সজ্জেন্তো অপ্পতিট্ঠং খ্ৰাহন্তিআদিমাহ. তত্থ অপ্পতিট্ঠন্তি অপ্পতিট্ঠহন্তো. অনাযূহন্তি অনাযূহন্তো, অৰাযমন্তোতি অত্থো. ইতি ভগৰা গূল়্হং পটিচ্ছন্নং কত্ৰা পঞ্হং কথেসি. দেৰতাপি নং সুত্ৰা ‘‘বাহিরকং তাৰ ওঘং তরন্তা নাম ঠাতব্বট্ঠানে তিট্ঠন্তা তরিতব্বট্ঠানে আযূহন্তা তরন্তি, অযং পন অৰীচিতো যাৰ ভৰগ্গা পত্থটং কিলেসোঘং কিলেসরাসিং অপ্পতিট্ঠহন্তো অনাযূহন্তো অতরিন্তি আহ. কিং নু খো এতং? কথং নু খো এত’’ন্তি? ৰিমতিং পক্খন্তা পঞ্হস্স অত্থং ন অঞ্ঞাসি.

কিং পন ভগৰতা যথা সত্তা ন জানন্তি, এৰং কথনত্থায পারমিযো পূরেত্ৰা সব্বঞ্ঞুতা পটিৰিদ্ধাতি? ন এতদত্থায পটিৰিদ্ধা. দ্ৰে পন ভগৰতো দেসনা নিগ্গহমুখেন চ অনুগ্গহমুখেন চ. তত্থ যে পণ্ডিতমানিনো হোন্তি অঞ্ঞাতেপি ঞাতসঞ্ঞিনো পঞ্চসতা ব্রাহ্মণপব্বজিতা ৰিয, তেসং মাননিগ্গহত্থং যথা ন জানন্তি, এৰং মূলপরিযাযাদিসদিসং ধম্মং দেসেতি. অযং নিগ্গহমুখেন দেসনা. ৰুত্তম্পি চেতং ‘‘নিগ্গয্হ নিগ্গয্হাহং, আনন্দ, ৰক্খামি, পৰয্হ পৰয্হ, আনন্দ, ৰক্খামি, যো সারো, সো ঠস্সতী’’তি (ম. নি. ৩.১৯৬). যে পন উজুকা সিক্খাকামা, তেসং সুৰিঞ্ঞেয্যং কত্ৰা আকঙ্খেয্যসুত্তাদিসদিসং ধম্মং দেসেতি, ‘‘অভিরম, তিস্স, অভিরম, তিস্স, অহমোৰাদেন অহমনুগ্গহেন অহমনুসাসনিযা’’তি (সং. নি. ৩.৮৪) চ নে সমস্সাসেতি. অযং অনুগ্গহমুখেন দেসনা.

অযং পন দেৰপুত্তো মানত্থদ্ধো পণ্ডিতমানী, এৰং কিরস্স অহোসি – অহং ওঘং জানামি, তথাগতস্স ওঘতিণ্ণভাৰং জানামি, ‘‘ইমিনা পন কারণেন তিণ্ণো’’তি এত্তকমত্তং ন জানামি. ইতি ময্হং ঞাতমেৰ বহু, অপ্পং অঞ্ঞাতং, তমহং কথিতমত্তমেৰ জানিস্সামি. কিঞ্হি নাম তং ভগৰা ৰদেয্য, যস্সাহং অত্থং ন জানেয্যন্তি. অথ সত্থা ‘‘অযং কিলিট্ঠৰত্থং ৰিয রঙ্গজাতং অভব্বো ইমং মানং অপ্পহায দেসনং সম্পটিচ্ছিতুং, মাননিগ্গহং তাৰস্স কত্ৰা পুন নীচচিত্তেন পুচ্ছন্তস্স পকাসেস্সামী’’তি পটিচ্ছন্নং কত্ৰা পঞ্হং কথেসি. সোপি নিহতমানো অহোসি, সা চস্স নিহতমানতা উত্তরিপঞ্হপুচ্ছনেনেৰ ৰেদিতব্বা. তস্স পন পঞ্হপুচ্ছনস্স অযমত্থো – কথং পন ত্ৰং, মারিস, অপ্পতিট্ঠং অনাযূহং ওঘমতরি, যথাহং জানামি, এৰং মে কথেহীতি.

অথস্স ভগৰা কথেন্তো যদাস্ৰাহন্তিআদিমাহ. তত্থ যদা স্ৰাহন্তি যস্মিং কালে অহং. সুকারো নিপাতমত্তং. যথা চ এত্থ, এৰং সব্বপদেসু. সংসীদামীতি পটিচ্ছন্নং কত্ৰা অতরন্তো তত্থেৰ ওসীদামি. নিব্বুয্হামীতি ঠাতুং অসক্কোন্তো অতিৰত্তামি. ইতি ঠানে চ ৰাযামে চ দোসং দিস্ৰা অতিট্ঠন্তো অৰাযমন্তো ওঘমতরিন্তি এৰং ভগৰতা পঞ্হো কথিতো. দেৰতাযপি পটিৰিদ্ধো, ন পন পাকটো, তস্স পাকটীকরণত্থং সত্ত দুকা দস্সিতা. কিলেসৰসেন হি সন্তিট্ঠন্তো সংসীদতি নাম, অভিসঙ্খারৰসেন আযূহন্তো নিব্বুয্হতি নাম. তণ্হাদিট্ঠীহি ৰা সন্তিট্ঠন্তো সংসীদতি নাম, অৰসেসকিলেসানঞ্চেৰ অভিসঙ্খারানঞ্চ ৰসেন আযূহন্তো নিব্বুয্হতি নাম. তণ্হাৰসেন ৰা সন্তিট্ঠন্তো সংসীদতি নাম, দিট্ঠিৰসেন আযূহন্তো নিব্বুয্হতি নাম. সস্সতদিট্ঠিযা ৰা সন্তিট্ঠন্তো সংসীদতি নাম, উচ্ছেদদিট্ঠিযা আযূহন্তো নিব্বুয্হতি নাম. ওলীযনাভিনিৰেসা হি ভৰদিট্ঠি, অতিধাৰনাভিনিৰেসা ৰিভৰদিট্ঠি. লীনৰসেন ৰা সন্তিট্ঠন্তো সংসীদতি নাম, উদ্ধচ্চৰসেন আযূহন্তো নিব্বুয্হতি নাম. তথা কামসুখল্লিকানুযোগৰসেন সন্তিট্ঠন্তো সংসীদতি নাম, অত্তকিলমথানুযোগৰসেন আযূহন্তো নিব্বুয্হতি নাম. সব্বাকুসলাভিসঙ্খারৰসেন সন্তিট্ঠন্তো সংসীদতি নাম, সব্বলোকিযকুসলাভিসঙ্খারৰসেন আযূহন্তো নিব্বুয্হতি নাম. ৰুত্তম্পি চেতং – ‘‘সেয্যথাপি, চুন্দ, যে কেচি অকুসলা ধম্মা, সব্বে তে অধোভাগঙ্গমনীযা, যে কেচি কুসলা ধম্মা, সব্বে তে উপরিভাগঙ্গমনীযা’’তি (ম. নি. ১.৮৬).

ইমং পঞ্হৰিস্সজ্জনং সুত্ৰাৰ দেৰতা সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠায তুট্ঠা পসন্না অত্তনো তুট্ঠিঞ্চ পসাদঞ্চ পকাসযন্তী চিরস্সং ৰতাতি গাথমাহ. তত্থ চিরস্সন্তি চিরস্স কালস্স অচ্চযেনাতি অত্থো. অযং কির দেৰতা কস্সপসম্মাসম্বুদ্ধং দিস্ৰা তস্স পরিনিব্বানতো পট্ঠায অন্তরা অঞ্ঞং বুদ্ধং ন দিট্ঠপুব্বা, তস্মা অজ্জ ভগৰন্তং দিস্ৰা এৰমাহ. কিং পনিমায দেৰতায ইতো পুব্বে সত্থা ন দিট্ঠপুব্বোতি. দিট্ঠপুব্বো ৰা হোতু অদিট্ঠপুব্বো ৰা, দস্সনং উপাদায এৰং ৰত্তুং ৰট্টতি. ব্রাহ্মণন্তি বাহিতপাপং খীণাসৰব্রাহ্মণং. পরিনিব্বুতন্তি কিলেসনিব্বানেন নিব্বুতং. লোকেতি সত্তলোকে. ৰিসত্তিকন্তি রূপাদীসু আরম্মণেসু আসত্তৰিসত্ততাদীহি কারণেহি ৰিসত্তিকা ৰুচ্চতি তণ্হা, তং ৰিসত্তিকং অপ্পতিট্ঠমানং অনাযূহমানং তিণ্ণং নিত্তিণ্ণং উত্তিণ্ণং চিরস্সং ৰত খীণাসৰব্রাহ্মণং পস্সামীতি অত্থো.

সমনুঞ্ঞো সত্থা অহোসীতি তস্সা দেৰতায ৰচনং চিত্তেনেৰ সমনুমোদি, একজ্ঝাসযো অহোসি. অন্তরধাযীতি অভিসঙ্খতকাযং জহিত্ৰা অত্তনো পকতিউপাদিণ্ণককাযস্মিংযেৰ ঠত্ৰা লদ্ধাসা লদ্ধপতিট্ঠা হুত্ৰা দসবলং গন্ধেহি চ মালেহি চ পূজেত্ৰা অত্তনো ভৰনংযেৰ অগমাসীতি.

ওঘতরণসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

২. নিমোক্খসুত্তৰণ্ণনা

. ইদানি দুতিযসুত্ততো পট্ঠায পঠমমাগতঞ্চ উত্তানত্থঞ্চ পহায যং যং অনুত্তানং, তং তদেৰ ৰণ্ণযিস্সাম. জানাসি নোতি জানাসি নু. নিমোক্খন্তিআদীনি মগ্গাদীনং নামানি. মগ্গেন হি সত্তা কিলেসবন্ধনতো নিমুচ্চন্তি, তস্মা মগ্গো সত্তানং নিমোক্খোতি ৰুত্তো. ফলক্খণে পন তে কিলেসবন্ধনতো পমুত্তা, তস্মা ফলং সত্তানং পমোক্খোতি ৰুত্তং. নিব্বানং পত্ৰা সত্তানং সব্বদুক্খং ৰিৰিচ্চতি, তস্মা নিব্বানং ৰিৰেকোতি ৰুত্তং. সব্বানি ৰা এতানি নিব্বানস্সেৰ নামানি. নিব্বানঞ্হি পত্ৰা সত্তা সব্বদুক্খতো নিমুচ্চন্তি পমুচ্চন্তি ৰিৰিচ্চন্তি, তস্মা তদেৰ ‘‘নিমোক্খো পমোক্খো ৰিৰেকো’’তি ৰুত্তং. জানামি খ্ৰাহন্তি জানামি খো অহং. অৰধারণত্থো খোকারো. অহং জানামিযেৰ. সত্তানং নিমোক্খাদিজাননত্থমেৰ হি মযা সমতিংস পারমিযো পূরেত্ৰা সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণং পটিৰিদ্ধন্তি সীহনাদং নদতি. বুদ্ধসীহনাদং নাম কির এতং সুত্তং.

নন্দীভৰপরিক্খযাতি নন্দীমূলকস্স কম্মভৰস্স পরিক্খযেন. নন্দিযা চ ভৰস্স চাতিপি ৰট্টতি. তত্থ হি পুরিমনযে নন্দীভৰেন তিৰিধকম্মাভিসঙ্খারৰসেন সঙ্খারক্খন্ধো গহিতো, সঞ্ঞাৰিঞ্ঞাণেহি তংসম্পযুত্তা চ দ্ৰে খন্ধা. তেহি পন তীহি খন্ধেহি সম্পযুত্তা ৰেদনা তেসং গহণেন গহিতাৰাতি অনুপাদিণ্ণকানং চতুন্নং অরূপক্খন্ধানং অপ্পৰত্তিৰসেন সউপাদিসেসং নিব্বানং কথিতং হোতি. ৰেদনানং নিরোধা উপসমাতি উপাদিণ্ণকৰেদনানং নিরোধেন চ উপসমেন চ. তত্থ ৰেদনাগহণেন তংসম্পযুত্তা তযো খন্ধা গহিতাৰ হোন্তি, তেসং ৰত্থারম্মণৰসেন রূপক্খন্ধোপি. এৰং ইমেসং উপাদিণ্ণকানং পঞ্চন্নং খন্ধানং অপ্পৰত্তিৰসেন অনুপাদিসেসং নিব্বানং কথিতং হোতি. দুতিযনযে পন নন্দিগ্গহণেন সঙ্খারক্খন্ধো গহিতো, ভৰগ্গহণেন উপপত্তিভৰসঙ্খাতো রূপক্খন্ধো, সঞ্ঞাদীহি সরূপেনেৰ তযো খন্ধা. এৰং ইমেসং পঞ্চন্নং খন্ধানং অপ্পৰত্তিৰসেন নিব্বানং কথিতং হোতীতি ৰেদিতব্বং. ইমমেৰ চ নযং চতুনিকাযিকভণ্ডিকত্থেরো রোচেতি. ইতি নিব্বানৰসেনেৰ ভগৰা দেসনং নিট্ঠাপেসীতি.

নিমোক্খসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৩. উপনীযসুত্তৰণ্ণনা

. ততিযে উপনীযতীতি পরিক্খীযতি নিরুজ্ঝতি, উপগচ্ছতি ৰা, অনুপুব্বেন মরণং উপেতীতি অত্থো. যথা ৰা গোপালেন গোগণো নীযতি, এৰং জরায মরণসন্তিকং উপনীযতীতি অত্থো. জীৰিতন্তি জীৰিতিন্দ্রিযং. অপ্পন্তি পরিত্তং থোকং. তস্স দ্ৰীহাকারেহি পরিত্ততা ৰেদিতব্বা সরসপরিত্ততায চ খণপরিত্ততায চ. সরসপরিত্ততাযপি হি ‘‘যো, ভিক্খৰে, চিরং জীৰতি, সো ৰস্সসতং অপ্পং ৰা ভিয্যো’’তি (দী. নি. ২.৭; সং. নি. ২.১৪৩) ৰচনতো পরিত্তং. খণপরিত্ততাযপি. পরমত্থতো হি অতিপরিত্তো সত্তানং জীৰিতক্খণো একচিত্তপ্পৰত্তিমত্তোযেৰ. যথা নাম রথচক্কং পৰত্তমানম্পি একেনেৰ নেমিপ্পদেসেন পৰত্ততি, তিট্ঠমানম্পি একেনেৰ তিট্ঠতি, এৰমেৰং একচিত্তক্খণিকং সত্তানং জীৰিতং, তস্মিং চিত্তে নিরুদ্ধমত্তে সত্তো নিরুদ্ধোতি ৰুচ্চতি. যথাহ – অতীতে চিত্তক্খণে জীৰিত্থ ন জীৰতি ন জীৰিস্সতি, অনাগতে চিত্তক্খণে জীৰিস্সতি ন জীৰতি ন জীৰিত্থ, পচ্চুপ্পন্নে চিত্তক্খণে জীৰতি ন জীৰিত্থ ন জীৰিস্সতি.

‘‘জীৰিতং অত্তভাৰো চ, সুখদুক্খা চ কেৰলা;

একচিত্তসমাযুত্তা, লহুসো ৰত্ততে খণো.

‘‘যে নিরুদ্ধা মরন্তস্স, তিট্ঠমানস্স ৰা ইধ;

সব্বেপি সদিসা খন্ধা, গতা অপ্পটিসন্ধিকা.

‘‘অনিব্বত্তেন ন জাতো, পচ্চুপ্পন্নেন জীৰতি;

চিত্তভঙ্গা মতো লোকো, পঞ্ঞত্তি পরমত্থিযা’’তি. (মহানি. ১০);

জরূপনীতস্সাতি জরং উপগতস্স, জরায ৰা মরণসন্তিকং উপনীতস্স. ন সন্তি তাণাতি তাণং লেণং সরণং ভৰিতুং সমত্থা নাম কেচি নত্থি. এতং ভযন্তি এতং জীৰিতিন্দ্রিযস্স মরণূপগমনং, আযুপরিত্ততা, জরূপনীতস্স তাণাভাৰোতি তিৰিধং ভযং ভযৰত্থু ভযকারণন্তি অত্থো. পুঞ্ঞানি কযিরাথ সুখাৰহানীতি ৰিঞ্ঞূ পুরিসো সুখাৰহানি সুখদাযকানি পুঞ্ঞানি করেয্য. ইতি দেৰতা রূপাৰচরজ্ঝানং সন্ধায পুব্বচেতনং অপরচেতনং মুঞ্চচেতনঞ্চ গহেত্ৰা বহুৰচনৰসেন ‘‘পুঞ্ঞানী’’তি আহ. ঝানস্সাদং ঝাননিকন্তিং ঝানসুখঞ্চ গহেত্ৰা ‘‘সুখাৰহানী’’তি আহ. তস্সা কির দেৰতায সযং দীঘাযুকট্ঠানে ব্রহ্মলোকে নিব্বত্তত্তা হেট্ঠা কামাৰচরদেৰেসু পরিত্তাযুকট্ঠানে চৰমানে উপপজ্জমানে চ থুল্লফুসিতকে ৰুট্ঠিপাতসদিসে সত্তে দিস্ৰা এতদহোসি ‘‘অহোৰতিমে সত্তা ঝানং ভাৰেত্ৰা অপরিহীনজ্ঝানা কালং কত্ৰা ব্রহ্মলোকে এককপ্প-দ্ৰেকপ্প-চতুকপ্প-অট্ঠকপ্প-সোল়সকপ্প-দ্ৰত্তিংসকপ্প-চতুসট্ঠিকপ্পপ্পমাণং অদ্ধানং তিট্ঠেয্যু’’ন্তি. তস্মা এৰমাহ.

অথ ভগৰা – ‘‘অযং দেৰতা অনিয্যানিকং ৰট্টকথং কথেতী’’তি ৰিৰট্টমস্সা দস্সেন্তো দুতিযং গাথমাহ. তত্থ লোকামিসন্তি দ্ৰে লোকামিসা পরিযাযেন চ নিপ্পরিযাযেন চ. পরিযাযেন তেভূমকৰট্টং লোকামিসং, নিপ্পরিযাযেন চত্তারো পচ্চযা. ইধ পরিযাযলোকামিসং অধিপ্পেতং. নিপ্পরিযাযলোকামিসম্পি ৰট্টতিযেৰ. সন্তিপেক্খোতি নিব্বানসঙ্খাতং অচ্চন্তসন্তিং পেক্খন্তো ইচ্ছন্তো পত্থযন্তোতি.

উপনীযসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৪. অচ্চেন্তিসুত্তৰণ্ণনা

. চতুত্থে অচ্চেন্তীতি অতিক্কমন্তি. কালাতি পুরেভত্তাদযো কালা. তরযন্তি রত্তিযোতি রত্তিযো অতিক্কমমানা পুগ্গলং মরণূপগমনায তরযন্তি সীঘং সীঘং গমযন্তি. ৰযোগুণাতি পঠমমজ্ঝিমপচ্ছিমৰযানং গুণা, রাসযোতি অত্থো. ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, অহতানং ৰত্থানং দিগুণং সঙ্ঘাটি’’ন্তি (মহাৰ. ৩৪৮) এত্থ হি পটলট্ঠো গুণট্ঠো. ‘‘সতগুণা দক্খিণা পাটিকঙ্খিতব্বা’’তি (ম. নি. ৩.৩৭৯) এত্থ আনিসংসট্ঠো. ‘‘অন্তং অন্তগুণ’’ন্তি এত্থ কোট্ঠাসট্ঠো. ‘‘কযিরা মালাগুণে বহূ’’তি (ধ. প. ৫৩) এত্থ রাসট্ঠো. ‘‘পঞ্চ কামগুণা’’তি এত্থ বন্ধনট্ঠো. ইধ পন রাসট্ঠো গুণট্ঠো. তস্মা ৰযোগুণাতি ৰযোরাসযো ৰেদিতব্বা. অনুপুব্বং জহন্তীতি অনুপটিপাটিযা পুগ্গলং জহন্তি. মজ্ঝিমৰযে ঠিতং হি পঠমৰযো জহতি, পচ্ছিমৰযে ঠিতং দ্ৰে পঠমমজ্ঝিমা জহন্তি, মরণক্খণে পন তযোপি ৰযা জহন্তেৰ. এতং ভযন্তি এতং কালানং অতিক্কমনং, রত্তিদিৰানং তরিতভাৰো, ৰযোগুণানং জহনভাৰোতি তিৰিধং ভযং. সেসং পুরিমসদিসমেৰাতি.

অচ্চেন্তিসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৫. কতিছিন্দসুত্তৰণ্ণনা

. পঞ্চমে কতি ছিন্দেতি ছিন্দন্তো কতি ছিন্দেয্য. সেসপদেসুপি এসেৰ নযো. এত্থ চ ‘‘ছিন্দে জহে’’তি অত্থতো একং. গাথাবন্ধস্স পন মট্ঠভাৰত্থং অযং দেৰতা সদ্দপুনরুত্তিং ৰজ্জযন্তী এৰমাহ. কতি সঙ্গাতিগোতি কতি সঙ্গে অতিগতো, অতিক্কন্তোতি অত্থো. সঙ্গাতিকোতিপি পাঠো, অযমেৰ অত্থো. পঞ্চ ছিন্দেতি ছিন্দন্তো পঞ্চ ওরম্ভাগিযসংযোজনানি ছিন্দেয্য. পঞ্চ জহেতি জহন্তো পঞ্চুদ্ধম্ভাগিযসংযোজনানি জহেয্য. ইধাপি ছিন্দনঞ্চ জহনঞ্চ অত্থতো একমেৰ, ভগৰা পন দেৰতায আরোপিতৰচনানুরূপেনেৰ এৰমাহ. অথ ৰা পাদেসু বদ্ধপাসসকুণো ৰিয পঞ্চোরম্ভাগিযসংযোজনানি হেট্ঠা আকড্ঢমানাকারানি হোন্তি, তানি অনাগামিমগ্গেন ছিন্দেয্যাতি ৰদতি. হত্থেহি গহিতরুক্খসাখা ৰিয পঞ্চুদ্ধম্ভাগিযসংযোজনানি উপরি আকড্ঢমানাকারানি হোন্তি, তানি অরহত্তমগ্গেন জহেয্যাতি ৰদতি. পঞ্চ চুত্তরি ভাৰযেতি এতেসং সংযোজনানং ছিন্দনত্থায চেৰ পহানত্থায চ উত্তরি অতিরেকং ৰিসেসং ভাৰেন্তো সদ্ধাপঞ্চমানি ইন্দ্রিযানি ভাৰেয্যাতি অত্থো. পঞ্চ সঙ্গাতিগোতি রাগসঙ্গো দোসসঙ্গো মোহসঙ্গো মানসঙ্গো দিট্ঠিসঙ্গোতি ইমে পঞ্চ সঙ্গে অতিক্কন্তো. ওঘতিণ্ণোতি ৰুচ্চতীতি চতুরোঘতিণ্ণোতি কথীযতি. ইমায পন গাথায পঞ্চিন্দ্রিযানি লোকিযলোকুত্তরানি কথিতানীতি.

কতিছিন্দসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৬. জাগরসুত্তৰণ্ণনা

. ছট্ঠে জাগরতন্তি জাগরন্তানং. পঞ্চ জাগরতন্তি ৰিস্সজ্জনগাথাযং পন সদ্ধাদীসু পঞ্চসু ইন্দ্রিযেসু জাগরন্তেসু পঞ্চ নীৰরণা সুত্তা নাম. কস্মা? যস্মা তংসমঙ্গীপুগ্গলো যত্থ কত্থচি নিসিন্নো ৰা ঠিতো ৰা অরুণং উট্ঠপেন্তোপি পমাদতায অকুসলসমঙ্গিতায সুত্তো নাম হোতি. এৰং সুত্তেসু পঞ্চসু নীৰরণেসু পঞ্চিন্দ্রিযানি জাগরানি নাম. কস্মা? যস্মা তংসমঙ্গীপুগ্গলো যত্থ কত্থচি নিপজ্জিত্ৰা নিদ্দাযন্তোপি অপ্পমাদতায কুসলসমঙ্গিতায জাগরো নাম হোতি. পঞ্চহি পন নীৰরণেহেৰ কিলেসরজং আদিযতি গণ্হাতি পরামসতি. পুরিমা হি কামচ্ছন্দাদযো পচ্ছিমানং পচ্চযা হোন্তীতি পঞ্চহি ইন্দ্রিযেহি পরিসুজ্ঝতীতি অযমত্থো ৰেদিতব্বো. ইধাপি পঞ্চিন্দ্রিযানি লোকিযলোকুত্তরানেৰ কথিতানীতি.

জাগরসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৭. অপ্পটিৰিদিতসুত্তৰণ্ণনা

. সত্তমে ধম্মাতি চতুসচ্চধম্মা. অপ্পটিৰিদিতাতি ঞাণেন অপ্পটিৰিদ্ধা. পরৰাদেসূতি দ্ৰাসট্ঠিদিট্ঠিগতৰাদেসু. তে হি ইতো পরেসং তিত্থিযানং ৰাদত্তা পরৰাদা নাম. নীযরেতি অত্তনো ধম্মতাযপি গচ্ছন্তি, পরেনপি নীযন্তি. তত্থ সযমেৰ সস্সতাদীনি গণ্হন্তা গচ্ছন্তি নাম, পরস্স ৰচনেন তানি গণ্হন্তা নীযন্তি নাম. কালো তেসং পবুজ্ঝিতুন্তি তেসং পুগ্গলানং পবুজ্ঝিতুং অযং কালো. লোকস্মিঞ্হি বুদ্ধো উপ্পন্নো, ধম্মো দেসিযতি, সঙ্ঘো সুপ্পটিপন্নো, পটিপদা ভদ্দিকা, ইমে চ পন মহাজনা ৰট্টে সুত্তা নপ্পবুজ্ঝন্তীতি দেৰতা আহ. সম্বুদ্ধাতি সম্মা হেতুনা কারণেন বুদ্ধা. চত্তারো হি বুদ্ধা – সব্বঞ্ঞুবুদ্ধো, পচ্চেকবুদ্ধো, চতুসচ্চবুদ্ধো, সুতবুদ্ধোতি. তত্থ সমতিংসপারমিযো পূরেত্ৰা সম্মাসম্বোধিং পত্তো সব্বঞ্ঞুবুদ্ধো নাম. কপ্পসতসহস্সাধিকানি দ্ৰে অসঙ্খ্যেয্যানি পারমিযো পূরেত্ৰা সযম্ভুতং পত্তো পচ্চেকবুদ্ধো নাম. অৰসেসা খীণাসৰা চতুসচ্চবুদ্ধা নাম. বহুস্সুতো সুতবুদ্ধো নাম. ইমস্মিং অত্থে তযোপি পুরিমা ৰট্টন্তি. সম্মদঞ্ঞাতি সম্মা হেতুনা কারণেন জানিত্ৰা. চরন্তি ৰিসমে সমন্তি ৰিসমে ৰা লোকসন্নিৰাসে ৰিসমে ৰা সত্তনিকাযে ৰিসমে ৰা কিলেসজাতে সমং চরন্তীতি.

অপ্পটিৰিদিতসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৮. সুসম্মুট্ঠসুত্তৰণ্ণনা

. অট্ঠমে সুসম্মুট্ঠাতি পঞ্ঞায অপ্পটিৰিদ্ধভাৰেনেৰ সুনট্ঠা. যথা হি দ্ৰে খেত্তানি কসিত্ৰা, একং ৰপিত্ৰা, বহুধঞ্ঞং অধিগতস্স অৰাপিতখেত্ততো অলদ্ধং সন্ধায ‘‘বহুং মে ধঞ্ঞং নট্ঠ’’ন্তি ৰদন্তো অলদ্ধমেৰ ‘‘নট্ঠ’’ন্তি ৰদতি, এৰমিধাপি অপ্পটিৰিদিতাৰ সুসম্মুট্ঠা নাম. অসম্মুট্ঠাতি পঞ্ঞায পটিৰিদ্ধভাৰেনেৰ অনট্ঠা. সেসং পুরিমসদিসমেৰাতি.

সুসম্মুট্ঠসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৯. মানকামসুত্তৰণ্ণনা

. নৰমে মানকামস্সাতি মানং কামেন্তস্স ইচ্ছন্তস্স. দমোতি এৰরূপস্স পুগ্গলস্স সমাধিপক্খিকো দমো নত্থীতি ৰদতি. ‘‘সচ্চেন দন্তো দমসা উপেতো, ৰেদন্তগূ ৰুসিতব্রহ্মচরিযো’’তি (সং. নি. ১.১৯৫) এত্থ হি ইন্দ্রিযসংৰরো দমোতি ৰুত্তো. ‘‘যদি সচ্চা দমা চাগা, খন্ত্যা ভিয্যোধ ৰিজ্জতী’’তি (সং. নি. ১.২৪৬; সু. নি. ১৯১) এত্থ পঞ্ঞা. ‘‘দানেন দমেন সংযমেন সচ্চৰজ্জেন অত্থি পুঞ্ঞং, অত্থি পুঞ্ঞস্স আগমো’’তি (সং. নি. ৪.৩৬৫) এত্থ উপোসথকম্মং. ‘‘সক্খিস্সসি খো ত্ৰং, পুণ্ণ, ইমিনা দমূপসমেন সমন্নাগতো সুনাপরন্তস্মিং জনপদে ৰিহরিতু’’ন্তি (সং. নি. ৪.৮৮; ম. নি. ৩.৩৯৬) এত্থ অধিৰাসনখন্তি. ইমস্মিং পন সুত্তে দমোতি সমাধিপক্খিকধম্মানং এতং নামং. তেনেৰাহ – ‘‘ন মোনমত্থি অসমাহিতস্সা’’তি. তত্থ মোনন্তি চতুমগ্গঞাণং, তঞ্হি মুনাতীতি মোনং, চতুসচ্চধম্মে জানাতীতি অত্থো. মচ্চুধেয্যস্সাতি তেভূমকৰট্টস্স. তঞ্হি মচ্চুনো পতিট্ঠানট্ঠেন মচ্চুধেয্যন্তি ৰুচ্চতি. পারন্তি তস্সেৰ পারং নিব্বানং. তরেয্যাতি পটিৰিজ্ঝেয্য পাপুণেয্য ৰা. ইদং ৰুত্তং হোতি – একো অরঞ্ঞে ৰিহরন্তো পমত্তো পুগ্গলো মচ্চুধেয্যস্স পারং ন তরেয্য ন পটিৰিজ্ঝেয্য ন পাপুণেয্যাতি.

মানং পহাযাতি অরহত্তমগ্গেন নৰৰিধমানং পজহিত্ৰা. সুসমাহিতত্তোতি উপচারপ্পনাসমাধীহি সুট্ঠু সমাহিতত্তো. সুচেতসোতি ঞাণসম্পযুত্ততায সুন্দরচিত্তো. ঞাণৰিপ্পযুত্তচিত্তেন হি সুচেতসোতি ন ৰুচ্চতি, তস্মা ঞাণসম্পযুত্তেন সুচেতসো হুত্ৰাতি অত্থো. সব্বধি ৰিপ্পমুত্তোতি সব্বেসু খন্ধাযতনাদীসু ৰিপ্পমুত্তো হুত্ৰা. তরেয্যাতি এত্থ তেভূমকৰট্টং সমতিক্কমন্তো নিব্বানং পটিৰিজ্ঝন্তো তরতীতি পটিৰেধতরণং নাম ৰুত্তং. ইতি ইমায গাথায তিস্সো সিক্খা কথিতা হোন্তি. কথং – মানো নামাযং সীলভেদনো, তস্মা ‘‘মানং পহাযা’’তি ইমিনা অধিসীলসিক্খা কথিতা হোতি. ‘‘সুসমাহিতত্তো’’তি ইমিনা অধিচিত্তসিক্খা. ‘‘সুচেতসো’’তি এত্থ চিত্তেন পঞ্ঞা দস্সিতা, তস্মা ইমিনা অধিপঞ্ঞাসিক্খা কথিতা. অধিসীলঞ্চ নাম সীলে সতি হোতি, অধিচিত্তং চিত্তে সতি, অধিপঞ্ঞা পঞ্ঞায সতি. তস্মা সীলং নাম পঞ্চপি দসপি সীলানি, পাতিমোক্খসংৰরো অধিসীলং নামাতি ৰেদিতব্বং. অট্ঠ সমাপত্তিযো চিত্তং, ৰিপস্সনাপাদকজ্ঝানং অধিচিত্তং. কম্মস্সকতঞাণং পঞ্ঞা, ৰিপস্সনা অধিপঞ্ঞা. অনুপ্পন্নেপি হি বুদ্ধুপ্পাদে পৰত্ততীতি পঞ্চসীলং দসসীলং সীলমেৰ, পাতিমোক্খসংৰরসীলং বুদ্ধুপ্পাদেযেৰ পৰত্ততীতি অধিসীলং. চিত্তপঞ্ঞাসুপি এসেৰ নযো. অপিচ নিব্বানং পত্থযন্তেন সমাদিন্নং পঞ্চসীলম্পি দসসীলম্পি অধিসীলমেৰ. সমাপন্না অট্ঠ সমাপত্তিযোপি অধিচিত্তমেৰ. সব্বম্পি ৰা লোকিযসীলং সীলমেৰ, লোকুত্তরং অধিসীলং. চিত্তপঞ্ঞাসুপি এসেৰ নযোতি. ইতি ইমায গাথায সমোধানেত্ৰা তিস্সো সিক্খা সকলসাসনং কথিতং হোতীতি.

মানকামসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১০. অরঞ্ঞসুত্তৰণ্ণনা

১০. দসমে সন্তানন্তি সন্তকিলেসানং, পণ্ডিতানং ৰা. ‘‘সন্তো হৰে সব্ভি পৰেদযন্তি (জা. ২.২১.৪১৩), দূরে সন্তো পকাসন্তী’’তিআদীসু (ধ. প. ৩০৪) হি পণ্ডিতাপি সন্তোতি ৰুত্তা. ব্রহ্মচারিনন্তি সেট্ঠচারীনং মগ্গব্রহ্মচরিযৰাসং ৰসন্তানং. কেন ৰণ্ণো পসীদতীতি কেন কারণেন ছৰিৰণ্ণো পসীদতীতি পুচ্ছতি. কস্মা পনেসা এৰং পুচ্ছতি? এসা কির ৰনসণ্ডৰাসিকা ভুম্মদেৰতা আরঞ্ঞকে ভিক্খূ পচ্ছাভত্তং পিণ্ডপাতপটিক্কন্তে অরঞ্ঞং পৰিসিত্ৰা রত্তিট্ঠানদিৰাট্ঠানেসু মূলকম্মট্ঠানং গহেত্ৰা নিসিন্নে পস্সতি. তেসঞ্চ এৰং নিসিন্নানং বলৰচিত্তেকগ্গতা উপ্পজ্জতি. ততো ৰিসভাগসন্ততি ৰূপসম্মতি, সভাগসন্ততি ওক্কমতি, চিত্তং পসীদতি. চিত্তে পসন্নে লোহিতং পসীদতি, চিত্তসমুট্ঠানানি উপাদারূপানি পরিসুদ্ধানি হোন্তি, ৰণ্টা পমুত্ততালফলস্স ৰিয মুখস্স ৰণ্ণো হোতি. তং দিস্ৰা দেৰতা চিন্তেসি – ‘‘সরীরৰণ্ণো নামাযং পণীতানি রসসম্পন্নানি ভোজনানি সুখসম্ফস্সানি নিৰাসনপাপুরণসযনানি উতুসুখে তেভূমিকাদিভেদে চ পাসাদে মালাগন্ধৰিলেপনাদীনি চ লভন্তানং পসীদতি, ইমে পন ভিক্খূ পিণ্ডায চরিত্ৰা মিস্সকভত্তং ভুঞ্জন্তি, ৰিরল়মঞ্চকে ৰা ফলকে ৰা সিলায ৰা সযনানি কপ্পেন্তি, রুক্খমূলাদীসু ৰা অব্ভোকাসে ৰা ৰসন্তি, কেন নু খো কারণেন এতেসং ৰণ্ণো পসীদতী’’তি. তস্মা পুচ্ছি.

অথস্সা ভগৰা কারণং কথেন্তো দুতিযং গাথং আহ. তত্থ অতীতন্তি অতীতে অসুকো নাম রাজা ধম্মিকো অহোসি, সো অম্হাকং পণীতে পচ্চযে অদাসি. আচরিযুপজ্ঝাযা লাভিনো অহেসুং. অথ মযং এৰরূপানি ভোজনানি ভুঞ্জিম্হা, চীৰরানি পারুপিম্হাতি এৰং একচ্চে পচ্চযবাহুল্লিকা ৰিয ইমে ভিক্খূ অতীতং নানুসোচন্তি. নপ্পজপ্পন্তি নাগতন্তি অনাগতে ধম্মিকো রাজা ভৰিস্সতি, ফীতা জনপদা ভৰিস্সন্তি, বহূনি সপ্পিনৰনীতাদীনি উপ্পজ্জিস্সন্তি, ‘‘খাদথ ভুঞ্জথা’’তি তত্থ তত্থ ৰত্তারো ভৰিস্সন্তি, তদা মযং এৰরূপানি ভোজনানি ভুঞ্জিস্সাম, চীৰরানি পারুপিস্সামাতি এৰং অনাগতং ন পত্থেন্তি. পচ্চুপ্পন্নেনাতি যেন কেনচি তঙ্খণে লদ্ধেন যাপেন্তি. তেনাতি তেন তিৰিধেনাপি কারণেন.

এৰং ৰণ্ণসম্পত্তিং দস্সেত্ৰা ইদানি তস্সেৰ ৰণ্ণস্স ৰিনাসং দস্সেন্তো অনন্তরং গাথমাহ. তত্থ অনাগতপ্পজপ্পাযাতি অনাগতস্স পত্থনায. এতেনাতি এতেন কারণদ্ৰযেন. নল়োৰ হরিতো লুতোতি যথা হরিতো নল়ো লাযিত্ৰা উণ্হপাসাণে পক্খিত্তো সুস্সতি, এৰং সুস্সন্তীতি.

অরঞ্ঞসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা. নল়ৰগ্গো পঠমো.

২. নন্দনৰগ্গো

১. নন্দনসুত্তৰণ্ণনা

১১. নন্দনৰগ্গস্স পঠমে তত্রাতি তস্মিং আরামে. খোতি ব্যঞ্জনসিলিট্ঠতাৰসেন নিপাতমত্তং. ভিক্খূ আমন্তেসীতি পরিসজেট্ঠকে ভিক্খূ জানাপেসি. ভিক্খৰোতি তেসং আমন্তনাকারদীপনং. ভদন্তেতি পতিৰচনদানং. তে ভিক্খূতি যে তত্থ সম্মুখীভূতা ধম্মপটিগ্গাহকা ভিক্খূ. ভগৰতো পচ্চস্সোসুন্তি ভগৰতো ৰচনং পতিঅস্সোসুং, অভিমুখা হুত্ৰা সুণিংসু সম্পটিচ্ছিংসূতি অত্থো. এতদৰোচাতি এতং ইদানি ৰত্তব্বং ‘‘ভূতপুব্ব’’ন্তিআদিৰচনং অৰোচ. তত্থ তাৰতিংসকাযিকাতি তাৰতিংসকাযে নিব্বত্তা. তাৰতিংসকাযো নাম দুতিযদেৰলোকো ৰুচ্চতি. মঘেন মাণৰেন সদ্ধিং মচলগামে কালং কত্ৰা তত্থ উপ্পন্নে তেত্তিংস দেৰপুত্তে উপাদায কির তস্স দেৰলোকস্স অযং পণ্ণত্তি জাতাতি ৰদন্তি. যস্মা পন সেসচক্কৰাল়েসুপি ছ কামাৰচরদেৰলোকা অত্থি. ৰুত্তম্পি চেতং ‘‘সহস্সং চাতুমহারাজিকানং সহস্সং তাৰতিংসান’’ন্তি (অ. নি. ১০.২৯), তস্মা নামপণ্ণত্তিযেৰেসা তস্স দেৰলোকস্সাতি ৰেদিতব্বা. এৰঞ্হি নিদ্দোসং পদং হোতি.

নন্দনে ৰনেতি এত্থ তং ৰনং পৰিট্ঠে পৰিট্ঠে নন্দযতি তোসেতীতি নন্দনং. পঞ্চসু হি মরণনিমিত্তেসু উপ্পন্নেসু ‘‘সম্পত্তিং পহায চৰিস্সামা’’তি পরিদেৰমানা দেৰতা সক্কো দেৰানমিন্দো ‘‘মা পরিদেৰিত্থ, অভিজ্জনধম্মা নাম সঙ্খারা নত্থী’’তি ওৰদিত্ৰা তত্থ পৰেসাপেতি. তাসং অঞ্ঞাহি দেৰতাহি বাহাসু গহেত্ৰা পৰেসিতানম্পি তস্স সম্পত্তিং দিস্ৰাৰ মরণসোকো ৰূপসম্মতি, পীতিপামোজ্জমেৰ উপ্পজ্জতি. অথ তস্মিং কীল়মানা এৰ উণ্হসন্তত্তো হিমপিণ্ডো ৰিয ৰিলীযন্তি, ৰাতাপহতদীপসিখা ৰিয ৰিজ্ঝাযন্তীতি এৰং যংকিঞ্চি অন্তো পৰিট্ঠং নন্দযতি তোসেতিযেৰাতি নন্দনং, তস্মিং নন্দনে. অচ্ছরাসঙ্ঘপরিৰুতাতি অচ্ছরাতি দেৰধীতানং নামং, তাসং সমূহেন পরিৰুতা.

দিব্বেহীতি দেৰলোকে নিব্বত্তেহি. পঞ্চহি কামগুণেহীতি মনাপিযরূপসদ্দগন্ধরসফোট্ঠব্বসঙ্খাতেহি পঞ্চহি কামবন্ধনেহি কামকোট্ঠাসেহি ৰা. সমপ্পিতাতি উপেতা. ইতরং তস্সেৰ ৰেৰচনং. পরিচারযমানাতি রমমানা, তেসু তেসু ৰা রূপাদীসু ইন্দ্রিযানি সঞ্চারযমানা. তাযং ৰেলাযন্তি তস্মিং পরিচারণকালে. সো পনস্স দেৰপুত্তস্স অধুনা অভিনিব্বত্তকালো ৰেদিতব্বো. তস্স হি পটিসন্ধিক্খণেযেৰ রত্তসুৰণ্ণক্খন্ধো ৰিয ৰিরোচযমানো তিগাৰুতপ্পমাণো অত্তভাৰো নিব্বত্তি. সো দিব্বৰত্থনিৰত্থো দিব্বালঙ্কারপটিমণ্ডিতো দিব্বমালাৰিলেপনধরো দিব্বেহি চন্দনচুণ্ণেহি সমং ৰিকিরিযমানো দিব্বেহি পঞ্চহি কামগুণেহি ওৰুতো নিৰুতো পরিযোনদ্ধো লোভাভিভূতো হুত্ৰা লোভনিস্সরণং নিব্বানং অপস্সন্তো আসভিং ৰাচং ভাসন্তো ৰিয মহাসদ্দেন ‘‘ন তে সুখং পজানন্তী’’তি ইমং গাথং গাযমানো নন্দনৰনে ৰিচরি. তেন ৰুত্তং – ‘‘তাযং ৰেলাযং ইমং গাথং অভাসী’’তি.

যে ন পস্সন্তি নন্দনন্তি যে তত্র পঞ্চকামগুণানুভৰনৰসেন নন্দনৰনং ন পস্সন্তি. নরদেৰানন্তি দেৰনরানং, দেৰপুরিসানন্তি অত্থো. তিদসানন্তি তিক্খত্তুং দসন্নং. যসস্সিনন্তি পরিৰারসঙ্খাতেন যসেন সম্পন্নানং.

অঞ্ঞতরা দেৰতাতি একা অরিযসাৰিকা দেৰতা. পচ্চভাসীতি ‘‘অযং বালদেৰতা ইমং সম্পত্তিং নিচ্চং অচলং মঞ্ঞতি, নাস্সা ছেদনভেদনৰিদ্ধংসনধম্মতং জানাতী’’তি অধিপ্পাযং ৰিৰট্টেত্ৰা দস্সেন্তী ‘‘ন ত্ৰং বালে’’তি ইমায গাথায পতিঅভাসি. যথা অরহতং ৰচোতি যথা অরহন্তানং ৰচনং, তথা ত্ৰং ন জানাসীতি. এৰং তস্সা অধিপ্পাযং পটিক্খিপিত্ৰা ইদানি অরহন্তানং ৰচনং দস্সেন্তী অনিচ্চাতিআদিমাহ. তত্থ অনিচ্চা ৰত সঙ্খারাতি সব্বে তেভূমকসঙ্খারা হুত্ৰা অভাৰত্থেন অনিচ্চা. উপ্পাদৰযধম্মিনোতি উপ্পাদৰযসভাৰা. উপ্পজ্জিত্ৰা নিরুজ্ঝন্তীতি ইদং পুরিমস্সেৰ ৰেৰচনং. যস্মা ৰা উপ্পজ্জিত্ৰা নিরুজ্ঝন্তি, তস্মা উপ্পাদৰযধম্মিনোতি. উপ্পাদৰযগ্গহণেন চেত্থ তদনন্তরা ৰেমজ্ঝট্ঠানং গহিতমেৰ হোতি. তেসং ৰূপসমো সুখোতি তেসং সঙ্খারানং ৰূপসমসঙ্খাতং নিব্বানমেৰ সুখং. ইদং অরহতং ৰচোতি.

নন্দনসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

২. নন্দতিসুত্তৰণ্ণনা

১২. দুতিযে নন্দতীতি তুস্সতি অত্তমনো হোতি. পুত্তিমাতি বহুপুত্তো. তস্স হি একচ্চে পুত্তা কসিকম্মং কত্ৰা ধঞ্ঞস্স কোট্ঠে পূরেন্তি, একচ্চে ৰণিজ্জং কত্ৰা হিরঞ্ঞসুৰণ্ণং আহরন্তি, একচ্চে রাজানং উপট্ঠহিত্ৰা যানৰাহনগামনিগমাদীনি লভন্তি. অথ তেসং আনুভাৰসঙ্খাতং সিরিং অনুভৰমানা মাতা ৰা পিতা ৰা নন্দতি. ছণদিৰসাদীসু ৰা মণ্ডিতপসাধিতে পুত্তে সম্পত্তিং অনুভৰমানে দিস্ৰা নন্দতীতি, ‘‘নন্দতি পুত্তেহি পুত্তিমা’’তি আহ. গোহি তথেৰাতি যথা পুত্তিমা পুত্তেহি, তথা গোসামিকোপি সম্পন্নং গোমণ্ডলং দিস্ৰা গাৰো নিস্সায গোরসসম্পত্তিং অনুভৰমানো গোহি নন্দতি. উপধী হি নরস্স নন্দনাতি, এত্থ উপধীতি চত্তারো উপধী – কামূপধি, খন্ধূপধি, কিলেসূপধি, অভিসঙ্খারূপধীতি. কামাপি হি ‘‘যং পঞ্চ কামগুণে পটিচ্চ উপ্পজ্জতি সুখং সোমনস্সং, অযং কামানং অস্সাদো’’তি (ম. নি. ১.১৬৬) এৰং ৰুত্তস্স সুখস্স অধিট্ঠানভাৰতো ‘‘উপধিযতি এত্থ সুখ’’ন্তি ইমিনা ৰচনত্থেন উপধীতি ৰুচ্চতি. খন্ধাপি খন্ধমূলকস্স দুক্খস্স অধিট্ঠানভাৰতো, কিলেসাপি অপাযদুক্খস্স অধিট্ঠানভাৰতো, অভিসঙ্খারাপি ভৰদুক্খস্স অধিট্ঠানভাৰতোতি. ইধ পন কামূপধি অধিপ্পেতো. পঞ্চ হি কামগুণা তেভূমিকাদিপাসাদ-উল়ারসযন-ৰত্থালঙ্কার-নাটকপরিৰারাদিৰসেন পচ্চুপট্ঠিতা পীতিসোমনস্সং উপসংহরমানা নরং নন্দযন্তি. তস্মা যথা পুত্তা চ গাৰো চ, এৰং ইমেপি উপধী হি নরস্স নন্দনাতি ৰেদিতব্বা. ন হি সো নন্দতি যো নিরূপধীতি যো কামগুণসম্পত্তিরহিতো দলিদ্দো দুল্লভঘাসচ্ছাদনো, ন হি সো নন্দতি. এৰরূপো মনুস্সপেতো চ মনুস্সনেরযিকো চ কিং নন্দিস্সতি ভগৰাতি আহ.

ইদং সুত্ৰা সত্থা চিন্তেসি – ‘‘অযং দেৰতা সোকৰত্থুমেৰ নন্দৰত্থুং করোতি, সোকৰত্থুভাৰমস্সা দীপেস্সামী’’তি ফলেন ফলং পাতেন্তো ৰিয তাযেৰ উপমায তস্সা ৰাদং ভিন্দন্তো তমেৰ গাথং পরিৰত্তেত্ৰা সোচতীতি আহ. তত্থ সোচতি পুত্তেহীতি ৰিদেসগমনাদিৰসেন পুত্তেসু নট্ঠেসুপি নস্সন্তেসুপি ইদানি নস্সিস্সন্তীতি নাসসঙ্কীপি সোচতি, তথা মতেসুপি মরন্তেসুপি চোরেহি রাজপুরিসেহি গহিতেসু ৰা পচ্চত্থিকানং হত্থং উপগতেসু ৰা মরণসঙ্কীপি হুত্ৰা সোচতি. রুক্খপব্বতাদীহি পতিত্ৰা হত্থপাদাদীনং ভেদৰসেন ভিন্নেসুপি ভিজ্জন্তেসুপি ভেদসঙ্কীপি হুত্ৰা সোচতি. যথা চ পুত্তেহি পুত্তিমা, গোসামিকোপি তথেৰ নৰহাকারেহি গোহি সোচতি. উপধী হি নরস্স সোচনাতি যথা চ পুত্তগাৰো, এৰং পঞ্চ কামগুণোপধীপি –

‘‘তস্স চে কামযানস্স, ছন্দজাতস্স জন্তুনো;

তে কামা পরিহাযন্তি, সল্লৰিদ্ধোৰ রুপ্পতী’’তি. (সু. নি. ৭৭৩) –

ৰুত্তনযেন নরং সোচন্তি. তস্মা নরস্স সোচনা সোকৰত্থুকমেৰাতি ৰেদিতব্বা. ন হি সো সোচতি, যো নিরূপধীতি যস্স পন চতুব্বিধাপেতে উপধিযো নত্থি, সো নিরুপধি মহাখীণাসৰো কিং সোচিস্সতি, ন সোচতি দেৰতেতি.

নন্দতিসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৩. নত্থিপুত্তসমসুত্তৰণ্ণনা

১৩. ততিযে নত্থি পুত্তসমং পেমন্তি ৰিরূপেপি হি অত্তনো পুত্তকে সুৰণ্ণবিম্বকং ৰিয মঞ্ঞন্তি, মালাগুল়ে ৰিয সীসাদীসু কত্ৰা পরিহরমানা তেহি ওহদিতাপি ওমুত্তিকাপি গন্ধৰিলেপনপতিতা ৰিয সোমনস্সং আপজ্জন্তি. তেনাহ – ‘‘নত্থি পুত্তসমং পেম’’ন্তি. পুত্তপেমসমং পেমং নাম নত্থীতি ৰুত্তং হোতি. গোসমিতং ধনন্তি গোহি সমং গোধনসমং গোধনসদিসং অঞ্ঞং ধনং নাম নত্থি ভগৰাতি আহ. সূরিযসমা আভাতি সূরিযাভায সমা অঞ্ঞা আভা নাম নত্থীতি দস্সেতি. সমুদ্দপরমাতি যে কেচি অঞ্ঞে সরা নাম, সব্বে তে সমুদ্দপরমা, সমুদ্দো তেসং উত্তমো, সমুদ্দসদিসং অঞ্ঞং উদকনিধানং নাম নত্থি, ভগৰাতি.

যস্মা পন অত্তপেমেন সমং পেমং নাম নত্থি. মাতাপিতাদযো হি ছড্ডেত্ৰাপি পুত্তধীতাদযো চ অপোসেত্ৰাপি সত্তা অত্তানমেৰ পোসেন্তি. ধঞ্ঞেন চ সমং ধনং নাম নত্থি. (যদা হি সত্তা দুব্ভিক্খা হোন্তি), তথারূপে হি কালে হিরঞ্ঞসুৰণ্ণাদীনি গোমহিংসাদীনিপি ধঞ্ঞগ্গহণত্থং ধঞ্ঞসামিকানমেৰ সন্তিকং গহেত্ৰা গচ্ছন্তি. পঞ্ঞায চ সমা আভা নাম নত্থি. সূরিযাদযো হি একদেসংযেৰ ওভাসন্তি, পচ্চুপ্পন্নমেৰ চ তমং ৰিনোদেন্তি. পঞ্ঞা পন দসসহস্সিম্পি লোকধাতুং একপ্পজ্জোতং কাতুং সক্কোতি, অতীতংসাদিপটিচ্ছাদকঞ্চ তমং ৰিধমতি. মেঘৰুট্ঠিযা চ সমো সরো নাম নত্থি. নদীৰাপি হোতু তলাকাদীনি ৰা, ৰুট্ঠিসমো সরো নাম নত্থি. মেঘৰুট্ঠিযা হি পচ্ছিন্নায মহাসমুদ্দো অঙ্গুলিপব্বতেমনমত্তম্পি উদকং ন হোতি, ৰুট্ঠিযা পন পৰত্তমানায যাৰ আভস্সরভৰনাপি একোদকং হোতি. তস্মা ভগৰা দেৰতায পটিগাথং ৰদন্তো নত্থি অত্তসমং পেমন্তিআদিমাহাতি.

নত্থিপুত্তসমসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৪. খত্তিযসুত্তৰণ্ণনা

১৪. চতুত্থে খত্তিযো দ্ৰিপদন্তি দ্ৰিপদানং রাজা সেট্ঠো. কোমারীতি কুমারিকালে গহিতা. অযং সেসভরিযানং সেট্ঠাতি ৰদতি. পুব্বজোতি পঠমং জাতো কাণো ৰাপি হোতু কুণিআদীনং ৰা অঞ্ঞতরো, যো পঠমং জাতো, অযমেৰ পুত্তো ইমিস্সা দেৰতায ৰাদে সেট্ঠো নাম হোতি. যস্মা পন দ্ৰিপদাদীনং বুদ্ধাদযো সেট্ঠা, তস্মা ভগৰা পটিগাথং আহ. তত্থ কিঞ্চাপি ভগৰা সব্বেসংযেৰ অপদাদিভেদানং সত্তানং সেট্ঠো, উপ্পজ্জমানো পনেস সব্বসত্তসেট্ঠো দ্ৰিপদেসুযেৰ উপ্পজ্জতি, তস্মা সম্বুদ্ধো দ্ৰিপদং সেট্ঠোতি আহ. দ্ৰিপদেসু উপ্পন্নস্স চস্স সব্বসত্তসেট্ঠভাৰো অপ্পটিহতোৰ হোতি. আজানীযোতি হত্থী ৰা হোতু অস্সাদীসু অঞ্ঞতরো ৰা, যো কারণং জানাতি, অযং আজানীযোৰ চতুপ্পদানং সেট্ঠোতি অত্থো. কূটকণ্ণরঞ্ঞো গুল়ৰণ্ণঅস্সো ৰিয. রাজা কির পাচীনদ্ৰারেন নিক্খমিত্ৰা চেতিযপব্বতং গমিস্সামীতি কলম্বনদীতীরং সম্পত্তো, অস্সো তীরে ঠত্ৰা উদকং ওতরিতুং ন ইচ্ছতি, রাজা অস্সাচরিযং আমন্তেত্ৰা, ‘‘অহো ৰত তযা অস্সো সিক্খাপিতো উদকং ওতরিতুং ন ইচ্ছতী’’তি আহ. আচরিযো ‘‘সুসিক্খাপিতো দেৰ অস্সো, এতস্স হি চিত্তং – ‘সচাহং উদকং ওতরিস্সামি, ৰালং তেমিস্সতি, ৰালে তিন্তে রঞ্ঞো অঙ্গে উদকং পাতেয্যা’তি, এৰং তুম্হাকং সরীরে উদকপাতনভযেন ন ওতরতি, ৰালং গণ্হাপেথা’’তি আহ. রাজা তথা কারেসি. অস্সো ৰেগেন ওতরিত্ৰা পারং গতো. সুস্সূসাতি সুস্সূসমানা. কুমারিকালে ৰা গহিতা হোতু পচ্ছা ৰা, সুরূপা ৰা ৰিরূপা ৰা, যা সামিকং সুস্সূসতি পরিচরতি তোসেতি, সা ভরিযানং সেট্ঠা. অস্সৰোতি আসুণমানো. জেট্ঠো ৰা হি হোতু কনিট্ঠো ৰা, যো মাতাপিতূনং ৰচনং সুণাতি, সম্পটিচ্ছতি, ওৰাদপটিকরো হোতি, অযং পুত্তানং সেট্ঠো, অঞ্ঞেহি সন্ধিচ্ছেদকাদিচোরেহি পুত্তেহি কো অত্থো দেৰতেতি.

খত্তিযসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৫. সণমানসুত্তৰণ্ণনা

১৫. পঞ্চমে ঠিতে মজ্ঝন্হিকেতি ঠিতমজ্ঝন্হিকে. সন্নিসীৰেসূতি যথা ফাসুকট্ঠানং উপগন্ত্ৰা সন্নিসিন্নেসু ৰিস্সমমানেসু. ঠিতমজ্ঝন্হিককালো নামেস সব্বসত্তানং ইরিযাপথদুব্বল্যকালো. ইধ পন পক্খীনংযেৰ ৰসেন দস্সিতো. সণতেৰাতি সণতি ৰিয মহাৰিরৰং ৰিয মুচ্চতি. সণমানমেৰ চেত্থ ‘‘সণতেৰা’’তি ৰুত্তং. তপ্পটিভাগং নামেতং. নিদাঘসমযস্মিঞ্হি ঠিতমজ্ঝন্হিককালে চতুপ্পদগণেসু চেৰ পক্খীগণেসু চ সন্নিসিন্নেসু ৰাতপূরিতানং সুসিররুক্খানঞ্চেৰ ছিদ্দৰেণুপব্বানঞ্চ খন্ধেন খন্ধং সাখায সাখং সঙ্ঘট্টযন্তানং পাদপানঞ্চ অরঞ্ঞমজ্ঝে মহাসদ্দো উপ্পজ্জতি. তং সন্ধাযেতং ৰুত্তং. তং ভযং পটিভাতি মন্তি তং এৰরূপে কালে মহাঅরঞ্ঞস্স সণমানং ময্হং ভযং হুত্ৰা উপট্ঠাতি. দন্ধপঞ্ঞা কিরেসা দেৰতা তস্মিং খণে অত্তনো নিসজ্জফাসুকং কথাফাসুকং দুতিযকং অলভন্তী এৰমাহ. যস্মা পন তাদিসে কালে পিণ্ডপাতপটিক্কন্তস্স ৰিৰিত্তে অরঞ্ঞাযতনে কম্মট্ঠানং গহেত্ৰা নিসিন্নস্স ভিক্খুনো অনপ্পকং সুখং উপ্পজ্জতি, যং সন্ধায ৰুত্তং –

‘‘সুঞ্ঞাগারং পৰিট্ঠস্স, সন্তচিত্তস্স ভিক্খুনো;

অমানুসী রতী হোতি, সম্মা ধম্মং ৰিপস্সতো’’তি. (ধ. প. ৩৭৩) চ,

‘‘পুরতো পচ্ছতো ৰাপি, অপরো চে ন ৰিজ্জতি;

অতীৰ ফাসু ভৰতি, একস্স ৰসতো ৰনে’’তি. (থেরগা. ৫৩৭) চ;

তস্মা ভগৰা দুতিযং গাথমাহ. তত্থ সা রতি পটিভাতি মন্তি যা এৰরূপে কালে এককস্স নিসজ্জা নাম, সা রতি ময্হং উপট্ঠাতীতি অত্থো. সেসং তাদিসমেৰাতি.

সণমানসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৬. নিদ্দাতন্দীসুত্তৰণ্ণনা

১৬. ছট্ঠে নিদ্দাতি, ‘‘অভিজানামহং, অগ্গিৰেস্সন, গিম্হানং পচ্ছিমে মাসে নিদ্দং ওক্কমিতা’’তি (ম. নি. ১.৩৮৭) এৰরূপায অব্যাকতনিদ্দায পুব্বভাগাপরভাগেসু সেখপুথুজ্জনানং সসঙ্খারিকঅকুসলে চিত্তে উপ্পন্নং থিনমিদ্ধং. তন্দীতি অতিচ্ছাতাতিসীতাদিকালেসু উপ্পন্নং আগন্তুকং আলসিযং. ৰুত্তম্পি চেতং – ‘‘তত্থ কতমা তন্দী? যা তন্দী তন্দিযনা তন্দিমনতা আলস্যং আলস্যাযনা আলস্যাযিতত্তং, অযং ৰুচ্চতি তন্দী’’তি (ৰিভ. ৮৫৭). ৰিজম্ভিতাতি কাযৰিজম্ভনা. অরতীতি অকুসলপক্খা উক্কণ্ঠিততা. ভত্তসম্মদোতি ভত্তমুচ্ছা ভত্তকিলমথো. ৰিত্থারো পন তেসং – ‘‘তত্থ কতমা ৰিজম্ভিতা? যা কাযস্স জম্ভনা ৰিজম্ভনা’’তিআদিনা নযেন অভিধম্মে আগতোৰ. এতেনাতি এতেন নিদ্দাদিনা উপক্কিলেসেন উপক্কিলিট্ঠো নিৰারিতপাতুভাৰো. নপ্পকাসতীতি ন জোততি, ন পাতুভৰতীতি অত্থো. অরিযমগ্গোতি লোকুত্তরমগ্গো. ইধাতি ইমস্মিং লোকে. পাণিনন্তি সত্তানং. ৰীরিযেনাতি মগ্গসহজাতৰীরিযেন. নং পণামেত্ৰাতি এতং কিলেসজাতং নীহরিত্ৰা. অরিযমগ্গোতি লোকিযলোকুত্তরমগ্গো. ইতি মগ্গেনেৰ উপক্কিলেসে নীহরিত্ৰা মগ্গস্স ৰিসুদ্ধি ৰুত্তাতি.

নিদ্দাতন্দীসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৭. দুক্করসুত্তৰণ্ণনা

১৭. সত্তমে দুত্তিতিক্খন্তি দুক্খমং দুঅধিৰাসিযং. অব্যত্তেনাতি বালেন. সামঞ্ঞন্তি সমণধম্মো. ইমিনা দেৰতা ইদং দস্সেতি – যং পণ্ডিতা কুলপুত্তা দসপি ৰস্সানি ৰীসতিপি সট্ঠিপি ৰস্সানি দন্তে অভিদন্তমাধায জিৰ্হায তালুং আহচ্চপি চেতসা চিত্তং অভিনিগ্গণ্হিত্ৰাপি একাসনং একভত্তং পটিসেৰমানা আপাণকোটিকং ব্রহ্মচরিযং চরন্তা সামঞ্ঞং করোন্তি. তং ভগৰা বালো অব্যত্তো কাতুং ন সক্কোতীতি. বহূ হি তত্থ সম্বাধাতি তস্মিং সামঞ্ঞসঙ্খাতে অরিযমগ্গে বহূ সম্বাধা মগ্গাধিগমায পটিপন্নস্স পুব্বভাগে বহূ পরিস্সযাতি দস্সেতি.

চিত্তঞ্চে ন নিৰারযেতি যদি অযোনিসো উপ্পন্নং চিত্তং ন নিৰারেয্য, কতি অহানি সামঞ্ঞং চরেয্য? একদিৰসম্পি ন চরেয্য. চিত্তৰসিকো হি সমণধম্মং কাতুং ন সক্কোতি. পদে পদেতি আরম্মণে আরম্মণে. আরম্মণঞ্হি ইধ পদন্তি অধিপ্পেতং. যস্মিং যস্মিং হি আরম্মণে কিলেসো উপ্পজ্জতি, তত্থ তত্থ বালো ৰিসীদতি নাম. ইরিযাপথপদম্পি ৰট্টতি. গমনাদীসু হি যত্থ যত্থ কিলেসো উপ্পজ্জতি, তত্থ তত্থেৰ ৰিসীদতি নাম. সঙ্কপ্পানন্তি কামসঙ্কপ্পাদীনং.

কুম্মো ৰাতি কচ্ছপো ৰিয. অঙ্গানীতি গীৰপঞ্চমানি অঙ্গানি. সমোদহন্তি সমোদহন্তো, সমোদহিত্ৰা ৰা. মনোৰিতক্কেতি মনম্হি উপ্পন্নৰিতক্কে. এত্তাৰতা ইদং দস্সেতি – যথা কুম্মো সোণ্ডিপঞ্চমানি অঙ্গানি সকে কপালে সমোদহন্তো সিঙ্গালস্স ওতারং ন দেতি, সমোদহিত্ৰা চস্স অপ্পসয্হতং আপজ্জতি, এৰমেৰং ভিক্খু মনম্হি উপ্পন্নৰিতক্কে সকে আরম্মণকপালে সমোদহং মারস্স ওতারং ন দেতি, সমোদহিত্ৰা চস্স অপ্পসয্হতং আপজ্জতীতি. অনিস্সিতোতি তণ্হাদিট্ঠিনিস্সযেহি অনিস্সিতো হুত্ৰা. অহেঠযানোতি অৰিহিংসমানো. পরিনিব্বুতোতি কিলেসনিব্বানেন পরিনিব্বুতো. নূপৰদেয্য কঞ্চীতি যংকিঞ্চি পুগ্গলং আচারৰিপত্তিআদীসু যায কাযচি মঙ্কুং কাতুকামো হুত্ৰা ন ৰদেয্য, ‘‘কালেন ৰক্খামি নো অকালেনা’’তিআদযো পন পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং উপট্ঠপেত্ৰা উল্লুম্পনসভাৰসণ্ঠিতেন চিত্তেন কারুঞ্ঞতং পটিচ্চ ৰদেয্যাতি.

দুক্করসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৮. হিরীসুত্তৰণ্ণনা

১৮. অট্ঠমে হিরীনিসেধোতি হিরিযা অকুসলে ধম্মে নিসেধেতীতি হিরীনিসেধো. কোচি লোকস্মিং ৰিজ্জতীতি কোচি এৰরূপো ৰিজ্জতীতি পুচ্ছতি. যো নিন্দং অপবোধতীতি যো গরহং অপহরন্তো বুজ্ঝতি. অস্সো ভদ্রো কসামিৰাতি যথা ভদ্রো অস্সাজানীযো কসং অপহরন্তো বুজ্ঝতি, পতোদচ্ছাযং দিস্ৰা সংৰিজ্ঝন্তো ৰিয কসায অত্তনি নিপাতং ন দেতি, এৰমেৰ যো ভিক্খু ভূতস্স দসঅক্কোসৰত্থুনো অত্তনি নিপাতং অদদন্তো নিন্দং অপবোধতি অপহরন্তো বুজ্ঝতি, এৰরূপো কোচি খীণাসৰো ৰিজ্জতীতি পুচ্ছতি. অভূতক্কোসেন পন পরিমুত্তো নাম নত্থি. তনুযাতি তনুকা, হিরিযা অকুসলে ধম্মে নিসেধেত্ৰা চরন্তা খীণাসৰা নাম অপ্পকাতি অত্থো. সদা সতাতি নিচ্চকালং সতিৰেপুল্লেন সমন্নাগতা. অন্তং দুক্খস্স পপ্পুয্যাতি ৰট্টদুক্খস্স কোটিং অন্তভূতং নিব্বানং পাপুণিত্ৰা. সেসং ৰুত্তনযমেৰাতি.

হিরীসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৯. কুটিকাসুত্তৰণ্ণনা

১৯. নৰমে কচ্চি তে কুটিকাতি অযং দেৰতা দস মাসে অন্তোৰসনট্ঠানট্ঠেন মাতরং কুটিকং কত্ৰা, যথা সকুণা দিৰসং গোচরপসুতা রত্তিং কুলাৰকং অল্লীযন্তি, এৰমেৰং সত্তা তত্থ তত্থ গন্ত্ৰাপি মাতুগামস্স সন্তিকং আগচ্ছন্তি, আলযৰসেন ভরিযং কুলাৰকং কত্ৰা. কুলপৰেণিং সন্তানকট্ঠেন পুত্তে সন্তানকে কত্ৰা, তণ্হং বন্ধনং কত্ৰা, গাথাবন্ধনেন ইমে পঞ্হে সমোধানেত্ৰা ভগৰন্তং পুচ্ছি, ভগৰাপিস্সা ৰিস্সজ্জেন্তো তগ্ঘাতিআদিমাহ. তত্থ তগ্ঘাতি একংসৰচনে নিপাতো. নত্থীতি পহায পব্বজিতত্তা ৰট্টস্মিং ৰা পুন মাতুকুচ্ছিৰাসস্স দারভরণস্স পুত্তনিব্বত্তিযা ৰা অভাৰতো নত্থি.

দেৰতা ‘‘মযা সন্নাহং বন্ধিত্ৰা গুল়্হা পঞ্হা পুচ্ছিতা, অযঞ্চ সমণো পুচ্ছিতমত্তেযেৰ ৰিস্সজ্জেসি, জানং নু খো মে অজ্ঝাসযং কথেসি, উদাহু অজানং যং ৰা তং ৰা মুখারুল়্হং কথেসী’’তি চিন্তেত্ৰা পুন কিন্তাহন্তিআদিমাহ. তত্থ কিন্তাহন্তি কিং তে অহং. অথস্সা ভগৰা আচিক্খন্তো মাতরন্তিআদিমাহ. সাহু তেতি গাথায অনুমোদিত্ৰা সম্পহংসিত্ৰা ভগৰন্তং ৰন্দিত্ৰা গন্ধমালাদীহি পূজেত্ৰা অত্তনো দেৰট্ঠানমেৰ গতাতি.

কুটিকাসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১০. সমিদ্ধিসুত্তৰণ্ণনা

২০. দসমে তপোদারামেতি তপোদস্স তত্তোদকস্স রহদস্স ৰসেন এৰং লদ্ধনামে আরামে. ৰেভারপব্বতস্স কির হেট্ঠা ভুম্মট্ঠকনাগানং পঞ্চযোজনসতিকং নাগভৰনং দেৰলোকসদিসং মণিমযেন তলেন আরামুয্যানেহি চ সমন্নাগতং. তত্থ নাগানং কীল়নট্ঠানে মহাউদকরহদো, ততো তপোদা নাম নদী সন্দতি কুথিতা উণ্হোদকা. কস্মা পনেসা এদিসা? রাজগহং কির পরিৰারেত্ৰা মহাপেতলোকো তিট্ঠতি, তত্থ দ্ৰিন্নং মহালোহকুম্ভিনিরযানং অন্তরেন অযং তপোদা আগচ্ছতি, তস্মা কুথিতা সন্দতি. ৰুত্তম্পি চেতং –

‘‘যতাযং, ভিক্খৰে, তপোদা সন্দতি, সো দহো অচ্ছোদকো সীতোদকো সাতোদকো সেতোদকো সুপ্পতিত্থো রমণীযো পহূতমচ্ছকচ্ছপো, চক্কমত্তানি চ পদুমানি পুপ্ফন্তি. অপিচাযং, ভিক্খৰে, তপোদা দ্ৰিন্নং মহানিরযানং অন্তরিকায আগচ্ছতি, তেনাযং তপোদা কুথিতা সন্দতী’’তি (পারা. ২৩১).

ইমস্স পন আরামস্স অভিমুখট্ঠানে ততো মহাউদকরহদো জাতো, তস্স ৰসেনাযং ৰিহারো ‘‘তপোদারামো’’তি ৰুচ্চতি.

সমিদ্ধীতি তস্স কির থেরস্স অত্তভাৰো সমিদ্ধো অভিরূপো পাসাদিকো, তস্মা ‘‘সমিদ্ধী’’ত্ৰেৰ সঙ্খং গতো. গত্তানি পরিসিঞ্চিতুন্তি পধানিকত্থেরো এস, বলৰপচ্চূসে উট্ঠাযাসনা সরীরং উতুং গাহাপেত্ৰা বহি সট্ঠিহত্থমত্তে মহাচঙ্কমে অপরাপরং চঙ্কমিত্ৰা ‘‘সেদগহিতেহি গত্তেহি পরিভুঞ্জমানং সেনাসনং কিলিস্সতী’’তি মঞ্ঞমানো গত্তানি পরিসিঞ্চনত্থং সরীরধোৰনত্থং উপসঙ্কমি. একচীৰরো অট্ঠাসীতি নিৰাসনং নিৰাসেত্ৰা কাযবন্ধনং বন্ধিত্ৰা চীৰরং হত্থেন গহেত্ৰা অট্ঠাসি.

গত্তানি পুব্বাপযমানোতি গত্তানি পুব্বসদিসানি ৰোদকানি কুরুমানো. অল্লসরীরে পারুতং হি চীৰরং কিলিস্সতি দুগ্গন্ধং হোতি, ন চেতং ৰত্তং. থেরো পন ৰত্তসম্পন্নো, তস্মা ৰত্তে ঠিতোৰ ন্হাযিত্ৰা পচ্চুত্তরিত্ৰা অট্ঠাসি. তত্থ ইদং ন্হানৰত্তং – উদকতিত্থং গন্ত্ৰা যত্থ কত্থচি চীৰরানি নিক্খিপিত্ৰা ৰেগেন ঠিতকেনেৰ ন ওতরিতব্বং, সব্বদিসা পন ওলোকেত্ৰা ৰিৰিত্তভাৰং ঞত্ৰা খাণুগুম্বলতাদীনি ৰৰত্থপেত্ৰা তিক্খত্তুং উক্কাসিত্ৰা অৰকুজ্জ ঠিতেন উত্তরাসঙ্গচীৰরং অপনেত্ৰা পসারেতব্বং, কাযবন্ধনং মোচেত্ৰা চীৰরপিট্ঠেযেৰ ঠপেতব্বং. সচে উদকসাটিকা নত্থি, উদকন্তে উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা নিৰাসনং মোচেত্ৰা সচে সিন্নট্ঠানং অত্থি, পসারেতব্বং. নো চে অত্থি, সংহরিত্ৰা ঠপেতব্বং. উদকং ওতরন্তেন সণিকং নাভিপ্পমাণমত্তং ওতরিত্ৰা ৰীচিং অনুট্ঠাপেন্তেন সদ্দং অকরোন্তেন নিৰত্তিত্ৰা আগতদিসাভিমুখেন নিমুজ্জিতব্বং, এৰং চীৰরং রক্খিতং হোতি. উম্মুজ্জন্তেনপি সদ্দং অকরোন্তেন সণিকং উম্মুজ্জিত্ৰা ন্হানপরিযোসানে উদকন্তে উক্কুটিকেন নিসীদিত্ৰা নিৰাসনং পরিক্খিপিত্ৰা উট্ঠায সুপরিমণ্ডলং নিৰাসেত্ৰা কাযবন্ধনং বন্ধিত্ৰা চীৰরং অপারুপিত্ৰাৰ ঠাতব্বন্তি.

থেরোপি তথা ন্হাযিত্ৰা পচ্চুত্তরিত্ৰা ৰিগচ্ছমানউদকং কাযং ওলোকযমানো অট্ঠাসি. তস্স পকতিযাপি পাসাদিকস্স পচ্চূসসমযে সম্মা পরিণতাহারস্স উণ্হোদকেন ন্হাতস্স অতিৰিয মুখৰণ্ণো ৰিরোচি, বন্ধনা পৰুত্ততালফলং ৰিয পভাসম্পন্নো পুণ্ণচন্দো ৰিয তঙ্খণৰিকসিতপদুমং ৰিয মুখং সস্সিরিকং অহোসি, সরীরৰণ্ণোপি ৰিপ্পসীদি. তস্মিং সমযে ৰনসণ্ডে অধিৰত্থা ভুম্মদেৰতা পাসাদিকং ভিক্খুং ওলোকযমানা সমনং নিগ্গহেতুং অসক্কোন্তী কামপরিল়াহাভিভূতা হুত্ৰা, ‘‘থেরং পলোভেস্সামী’’তি অত্তভাৰং উল়ারেন অলঙ্কারেন অলঙ্করিত্ৰা সহস্সৰট্টিপদীপং পজ্জলমানা ৰিয চন্দং উট্ঠাপযমানা ৰিয সকলারামং একোভাসং কত্ৰা থেরং উপসঙ্কমিত্ৰা অৰন্দিত্ৰাৰ ৰেহাসে ঠিতা গাথং অভাসি. তেন ৰুত্তং – ‘‘অথ খো অঞ্ঞতরা দেৰতা…পে… অজ্ঝভাসী’’তি.

অভুত্ৰাতি পঞ্চ কামগুণে অপরিভুঞ্জিত্ৰা. ভিক্খসীতি পিণ্ডায চরসি. মা তং কালো উপচ্চগাতি এত্থ কালো নাম পঞ্চকামগুণপটিসেৰনক্খমো দহরযোব্বনকালো. জরাজিণ্ণেন হি ওভগ্গেন দণ্ডপরাযণেন পৰেধমানেন কাসসাসাভিভূতেন ন সক্কা কামে পরিভুঞ্জিতুং. ইতি ইমং কালং সন্ধায দেৰতা ‘‘মা তং কালো উপচ্চগা’’তি আহ. তত্থ মা উপচ্চগাতি মা অতিক্কমি.

কালং ৰোহং ন জানামীতি এত্থ ৰোতি নিপাতমত্তং. কালং ন জানামীতি মরণকালং সন্ধায ৰদতি. সত্তানঞ্হি –

‘‘জীৰিতং ব্যাধি কালো চ, দেহনিক্খেপনং গতি;

পঞ্চেতে জীৰলোকস্মিং, অনিমিত্তা ন নাযরে’’.

তত্থ জীৰিতং তাৰ ‘‘এত্তকমেৰ, ন ইতো পর’’ন্তি ৰৰত্থানাভাৰতো অনিমিত্তং. কললকালেপি হি সত্তা মরন্তি, অব্বুদ-পেসি-ঘন-অড্ঢমাস-একমাস-দ্ৰেমাস-তেমাস-চতুমাসপঞ্চমাস…পে… দসমাসকালেপি, কুচ্ছিতো নিক্খন্তসমযেপি, ততো পরং ৰস্সসতস্স অন্তোপি বহিপি মরন্তিযেৰ. ব্যাধিপি ‘‘ইমিনাৰ ব্যাধিনা সত্তা মরন্তি, ন অঞ্ঞেনা’’তি ৰৰত্থানাভাৰতো অনিমিত্তো. চক্খুরোগেনপি হি সত্তা মরন্তি সোতরোগাদীনং অঞ্ঞতরেনপি. কালোপি, ‘‘ইমস্মিং যেৰ কালে মরিতব্বং, ন অঞ্ঞস্মি’’ন্তি এৰং ৰৰত্থানাভাৰতো অনিমিত্তো. পুব্বণ্হেপি হি সত্তা মরন্তি মজ্ঝন্হিকাদীনং অঞ্ঞতরস্মিম্পি. দেহনিক্খেপনম্পি, ‘‘ইধেৰ মীযমানানং দেহেন পতিতব্বং, ন অঞ্ঞত্থা’’তি এৰং ৰৰত্থানাভাৰতো অনিমিত্তং. অন্তোগামে জাতানঞ্হি বহিগামেপি অত্তভাৰো পততি, বহিগামেপি জাতানং অন্তোগামেপি. তথা থলজানং জলে, জলজানং থলেতি অনেকপ্পকারতো ৰিত্থারেতব্বং. গতিপি, ‘‘ইতো চুতেন ইধ নিব্বত্তিতব্ব’’ন্তি এৰং ৰৰত্থানাভাৰতো অনিমিত্তা. দেৰলোকতো হি চুতা মনুস্সেসুপি নিব্বত্তন্তি, মনুস্সলোকতো চুতা দেৰলোকাদীনং যত্থ কত্থচি নিব্বত্তন্তীতি এৰং যন্তে যুত্তগোণো ৰিয গতিপঞ্চকে লোকো সম্পরিৰত্ততি. তস্সেৰং সম্পরিৰত্ততো ‘‘ইমস্মিং নাম কালে মরণং ভৰিস্সতী’’তি ইমং মরণস্স কালং ৰোহং ন জানামি.

ছন্নো কালো ন দিস্সতীতি অযং কালো ময্হং পটিচ্ছন্নো অৰিভূতো ন পঞ্ঞাযতি. তস্মাতি যস্মা অযং কালো পটিচ্ছন্নো ন পঞ্ঞাযতি, তস্মা পঞ্চ কামগুণে অভুত্ৰাৰ ভিক্খামি. মা মং কালো উপচ্চগাতি এত্থ সমণধম্মকরণকালং সন্ধায ‘‘কালো’’তি আহ. অযঞ্হি সমণধম্মো নাম পচ্ছিমে কালে তিস্সো ৰযোসীমা অতিক্কন্তেন ওভগ্গেন দণ্ডপরাযণেন পৰেধমানেন কাসসাসাভিভূতেন ন সক্কা কাতুং. তদা হি ন সক্কা হোতি ইচ্ছিতিচ্ছিতং বুদ্ধৰচনং ৰা গণ্হিতুং, ধুতঙ্গং ৰা পরিভুঞ্জিতুং, অরঞ্ঞৰাসং ৰা ৰসিতুং, ইচ্ছিতিচ্ছিতক্খণে সমাপত্তিং ৰা সমাপজ্জিতুং, পদভাণ-সরভঞ্ঞধম্মকথা-অনুমোদনাদীনি ৰা কাতুং, তরুণযোব্বনকালে পনেতং সব্বং সক্কা কাতুন্তি অযং সমণধম্মকরণস্স কালো মা মং উপচ্চগা, যাৰ মং নাতিক্কমতি, তাৰ কামে অভুত্ৰাৰ সমণধম্মং করোমীতি আহ.

পথৰিযং পতিট্ঠহিত্ৰাতি সা কির দেৰতা – ‘‘অযং ভিক্খু সমণধম্মকরণস্স কালং নাম কথেতি, অকালং নাম কথেতি, সহেতুকং কথেতি সানিসংস’’ন্তি এত্তাৰতাৰ থেরে লজ্জং পচ্চুপট্ঠাপেত্ৰা মহাব্রহ্মং ৰিয অগ্গিক্খন্ধং ৰিয চ নং মঞ্ঞমানা গারৰজাতা আকাসা ওরুয্হ পথৰিযং অট্ঠাসি, তং সন্ধাযেতং ৰুত্তং. কিঞ্চাপি পথৰিযং ঠিতা, যেন পনত্থেন আগতা, পুনপি তমেৰ গহেত্ৰা দহরো ত্ৰন্তিআদিমাহ. তত্থ সুসূতি তরুণো. কাল়কেসোতি সুট্ঠু কাল়কেসো. ভদ্রেনাতি ভদ্দকেন. একচ্চো হি দহরোপি সমানো কাণো ৰা হোতি কুণিআদীনং ৰা অঞ্ঞতরো, সো ভদ্রেন যোব্বনেন সমন্নাগতো নাম ন হোতি. যো পন অভিরূপো হোতি দস্সনীযো পাসাদিকো সব্বসম্পত্তিসম্পন্নো, যং যদেৰ অলঙ্কারপরিহারং ইচ্ছতি, তেন তেন অলঙ্কতো দেৰপুত্তো ৰিয চরতি, অযং ভদ্রেন যোব্বনেন সমন্নাগতো নাম হোতি. থেরো চ উত্তমরূপসম্পন্নো, তেন নং এৰমাহ.

অনিক্কীল়িতাৰী কামেসূতি কামেসু অকীল়িতকীল়ো অভুত্তাৰী, অকতকামকীল়োতি অত্থো. মা সন্দিট্ঠিকং হিত্ৰাতি যেভুয্যেন হি তা অদিট্ঠসচ্চা অৰীতরাগা অপরচিত্তৰিদূনিযো দেৰতা ভিক্খূ দসপি ৰস্সানি ৰীসতিম্পি…পে… সট্ঠিম্পি ৰস্সানি পরিসুদ্ধং অখণ্ডং ব্রহ্মচরিযং চরমানে দিস্ৰা – ‘‘ইমে ভিক্খূ মানুসকে পঞ্চ কামগুণে পহায দিব্বে কামে পত্থযন্তা সমণধম্মং করোন্তী’’তি সঞ্ঞং উপ্পাদেন্তি, অযম্পি তত্থেৰ উপ্পাদেসি. তস্মা মানুসকে কামে সন্দিট্ঠিকে, দিব্বে চ কালিকে কত্ৰা এৰমাহ.

ন খো অহং, আৰুসোতি, আৰুসো, অহং সন্দিট্ঠিকে কামে হিত্ৰা কালিকে কামে ন অনুধাৰামি ন পত্থেমি ন পিহেমি. কলিকঞ্চ খো অহং, আৰুসোতি অহং খো, আৰুসো, কালিকং কামং হিত্ৰা সন্দিট্ঠিকং লোকুত্তরধম্মং অনুধাৰামি. ইতি থেরো চিত্তানন্তরং অলদ্ধব্বতায দিব্বেপি মানুসকেপি পঞ্চ কামগুণে কালিকাতি অকাসি, চিত্তানন্তরং লদ্ধব্বতায লোকুত্তরধম্মং সন্দিট্ঠিকন্তি. পঞ্চকামগুণেসু সমোহিতেসুপি সম্পন্নকামস্সাপি কামিনো চিত্তানন্তরং ইচ্ছিতিচ্ছিতারম্মণানুভৰনং ন সম্পজ্জতি. চক্খুদ্ৰারে ইট্ঠারম্মণং অনুভৰিতুকামেন হি চিত্তকারপোত্থকাররূপকারাদযো পক্কোসাপেত্ৰা, ‘‘ইদং নাম সজ্জেথা’’তি ৰত্তব্বং হোতি. এত্থন্তরে অনেককোটিসতসহস্সানি চিত্তানি উপ্পজ্জিত্ৰা নিরুজ্ঝন্তি. অথ পচ্ছা তং আরম্মণং সম্পাপুণাতি. সেসদ্ৰারেসুপি এসেৰ নযো. সোতাপত্তিমগ্গানন্তরং পন সোতাপত্তিফলমেৰ উপ্পজ্জতি, অন্তরা অঞ্ঞস্স চিত্তস্স ৰারো নত্থি. সেসফলেসুপি এসেৰ নযোতি.

সো তমেৰত্থং গহেত্ৰা কালিকা হি, আৰুসোতিআদিমাহ. তত্থ কালিকাতি ৰুত্তনযেন সমোহিতসম্পত্তিনাপি কালন্তরে পত্তব্বা. বহুদুক্খাতি পঞ্চ কামগুণে নিস্সায পত্তব্বদুক্খস্স বহুতায বহুদুক্খা. তংৰত্থুকস্সেৰ উপাযাসস্স বহুতায বহুপাযাসা. আদীনৰো এত্থ ভিয্যোতি পঞ্চ কামগুণে নিস্সায লদ্ধব্বসুখতো আদীনৰো ভিয্যো, দুক্খমেৰ বহুতরন্তি অত্থো. সন্দিট্ঠিকো অযং ধম্মোতি অযং লোকুত্তরধম্মো যেন যেন অধিগতো হোতি, তেন তেন পরসদ্ধায গন্তব্বতং হিত্ৰা পচ্চৰেক্খণঞাণেন সযং দট্ঠব্বোতি সন্দিট্ঠিকো. অত্তনো ফলদানং সন্ধায নাস্স কালোতি অকালো, অকালোযেৰ অকালিকো. যো এত্থ অরিযমগ্গধম্মো, সো অত্তনো পৰত্তিসমনন্তরমেৰ ফলং দেতীতি অত্থো. ‘‘এহি পস্স ইমং ধম্ম’’ন্তি এৰং পৰত্তং এহিপস্সৰিধিং অরহতীতি এহিপস্সিকো. আদিত্তং চেলং ৰা সীসং ৰা অজ্ঝুপেক্খিত্ৰাপি ভাৰনাৰসেন অত্তনো চিত্তে উপনযং অরহতীতি ওপনেয্যিকো. সব্বেহি উগ্ঘটিতঞ্ঞূআদীহি ৰিঞ্ঞূহি ‘‘ভাৰিতো মে মগ্গো, অধিগতং ফলং, সচ্ছিকতো নিরোধো’’তি অত্তনি অত্তনি ৰেদিতব্বোতি পচ্চত্তং ৰেদিতব্বো ৰিঞ্ঞূহীতি. অযমেত্থ সঙ্খেপো, ৰিত্থারো পন ৰিসুদ্ধিমগ্গে (ৰিসুদ্ধি. ১.১৪৬ আদযো) ধম্মানুস্সতিৰণ্ণনাযং ৰুত্তো.

ইদানি সা দেৰতা অন্ধো ৰিয রূপৰিসেসং থেরেন কথিতস্স অত্থে অজানন্তী কথঞ্চ ভিক্খূতিআদিমাহ. তত্থ কথঞ্চাতিপদস্স ‘‘কথঞ্চ ভিক্খু কালিকা কামা ৰুত্তা ভগৰতা, কথং বহুদুক্খা, কথং বহুপাযাসা’’তি? এৰং সব্বপদেহি সম্বন্ধো ৰেদিতব্বো.

নৰোতি অপরিপুণ্ণপঞ্চৰস্সো হি ভিক্খু নৰো নাম হোতি, পঞ্চৰস্সতো পট্ঠায মজ্ঝিমো, দসৰস্সতো পট্ঠায থেরো. অপরো নযো – অপরিপুণ্ণদসৰস্সো নৰো, দসৰস্সতো পট্ঠায মজ্ঝিমো, ৰীসতিৰস্সতো পট্ঠায থেরো. তেসং অহং নৰোতি ৰদতি.

নৰোপি একচ্চো সত্তট্ঠৰস্সকালে পব্বজিত্ৰা দ্ৰাদসতেরসৰস্সানি সামণেরভাৰেনেৰ অতিক্কন্তো চিরপব্বজিতো হোতি, অহং পন অচিরপব্বজিতোতি ৰদতি. ইমং ধম্মৰিনযন্তি ইমং ধম্মঞ্চ ৰিনযঞ্চ. উভযম্পেতং সাসনস্সেৰ নামং. ধম্মেন হেত্থ দ্ৰে পিটকানি ৰুত্তানি, ৰিনযেন ৰিনযপিটকং, ইতি তীহি পিটকেহি পকাসিতং পটিপত্তিং অধুনা আগতোম্হীতি ৰদতি.

মহেসক্খাহীতি মহাপরিৰারাহি. একেকস্স হি দেৰরঞ্ঞো কোটিসতম্পি কোটিসহস্সম্পি পরিৰারো হোতি, তে অত্তানং মহন্তে ঠানে ঠপেত্ৰা তথাগতং পস্সন্তি. তত্থ অম্হাদিসানং অপ্পেসক্খানং মাতুগামজাতিকানং কুতো ওকাসোতি দস্সেতি.

মযম্পি আগচ্ছেয্যামাতি ইদং সা দেৰতা ‘‘সচেপি চক্কৰাল়ং পূরেত্ৰা পরিসা নিসিন্না হোতি, মহতিযা বুদ্ধৰীথিযা সত্থু সন্তিকং গন্তুং লভতী’’তি ঞত্ৰা আহ. পুচ্ছ ভিক্খু, পুচ্ছ ভিক্খূতি থিরকরণৰসেন আমেডিতং কতং.

অক্খেয্যসঞ্ঞিনোতি এত্থ ‘‘দেৰো, মনুস্সো, গহট্ঠো, পব্বজিতো, সত্তো, পুগ্গলো, তিস্সো, ফুস্সো’’তিআদিনা নযেন অক্খেয্যতো সব্বেসং অক্খানানং সব্বাসং কথানং ৰত্থুভূততো পঞ্চক্খন্ধা ‘‘অক্খেয্যা’’তি ৰুচ্চন্তি. ‘‘সত্তো নরো পোসো পুগ্গলো ইত্থী পুরিসো’’তি এৰং সঞ্ঞা এতেসং অত্থীতি সঞ্ঞিনো, অক্খেয্যেস্ৰেৰ সঞ্ঞিনোতি অক্খেয্যসঞ্ঞিনো, পঞ্চসু খন্ধেসু সত্তপুগ্গলাদিসঞ্ঞিনোতি অত্থো. অক্খেয্যস্মিং পতিট্ঠিতাতি পঞ্চসু খন্ধেসু অট্ঠহাকারেহি পতিট্ঠিতা. রত্তো হি রাগৰসেন পতিট্ঠিতো হোতি, দুট্ঠো দোসৰসেন, মূল়্হো মোহৰসেন, পরামট্ঠো দিট্ঠিৰসেন, থামগতো অনুসযৰসেন, ৰিনিবদ্ধো মানৰসেন, অনিট্ঠঙ্গতো ৰিচিকিচ্ছাৰসেন, ৰিক্খেপগতো উদ্ধচ্চৰসেন পতিট্ঠিতো হোতি. অক্খেয্যং অপরিঞ্ঞাযাতি পঞ্চক্খন্ধে তীহি পরিঞ্ঞাহি অপরিজানিত্ৰা. যোগমাযন্তি মচ্চুনোতি মচ্চুনো যোগং পযোগং পক্খেপং উপক্খেপং উপক্কমং অব্ভন্তরং আগচ্ছন্তি, মরণৰসং গচ্ছন্তীতি অত্থো. এৰমিমায গাথায কালিকা কামা কথিতা.

পরিঞ্ঞাযাতি ঞাতপরিঞ্ঞা, তীরণপরিঞ্ঞা, পহানপরিঞ্ঞাতি ইমাহি তীহি পরিঞ্ঞাহি পরিজানিত্ৰা. তত্থ কতমা ঞাতপরিঞ্ঞা? পঞ্চক্খন্ধে পরিজানাতি – ‘‘অযং রূপক্খন্ধো, অযং ৰেদনাক্খন্ধো, অযং সঞ্ঞাক্খন্ধো, অযং সঙ্খারক্খন্ধো, অযং ৰিঞ্ঞাণক্খন্ধো, ইমানি তেসং লক্খণরসপচ্চুপট্ঠানপদট্ঠানানী’’তি, অযং ঞাতপরিঞ্ঞা. কতমা তীরণপরিঞ্ঞা? এৰং ঞাতং কত্ৰা পঞ্চক্খন্ধে তীরেতি অনিচ্চতো দুক্খতো রোগতোতি দ্ৰাচত্তালীসায আকারেহি. অযং তীরণপরিঞ্ঞা. কতমা পহানপরিঞ্ঞা? এৰং তীরযিত্ৰা অগ্গমগ্গেন পঞ্চসু খন্ধেসু ছন্দরাগং পজহতি. অযং পহানপরিঞ্ঞা.

অক্খাতারং ন মঞ্ঞতীতি এৰং তীহি পরিঞ্ঞাহি পঞ্চক্খন্ধে পরিজানিত্ৰা খীণাসৰো ভিক্খু অক্খাতারং পুগ্গলং ন মঞ্ঞতি. অক্খাতারন্তি কম্মৰসেন কারণং ৰেদিতব্বং, অক্খাতব্বং কথেতব্বং পুগ্গলং ন মঞ্ঞতি, ন পস্সতীতি অত্থো. কিন্তি অক্খাতব্বন্তি? ‘‘তিস্সো’’তি ৰা ‘‘ফুস্সো’’তি ৰা এৰং যেন কেনচি নামেন ৰা গোত্তেন ৰা পকাসেতব্বং. তঞ্হি তস্স ন হোতীতি তং তস্স খীণাসৰস্স ন হোতি. যেন নং ৰজ্জাতি যেন নং ‘‘রাগেন রত্তো’’তি ৰা ‘‘দোসেন দুট্ঠো’’তি ৰা ‘‘মোহেন মূল়্হো’’তি ৰাতি কোচি ৰদেয্য, তং কারণং তস্স খীণাসৰস্স নত্থি.

সচে ৰিজানাসি ৰদেহীতি সচে এৰরূপং খীণাসৰং জানাসি, ‘‘জানামী’’তি ৰদেহি. নো চে জানাসি, অথ ‘‘ন জানামী’’তি ৰদেহি. যক্খাতি দেৰতং আলপন্তো আহ. ইতি ইমায গাথায সন্দিট্ঠিকো নৰৰিধো লোকুত্তরধম্মো কথিতো. সাধূতি আযাচনত্থে নিপাতো.

যো মঞ্ঞতীতি যো অত্তানং ‘‘অহং সমো’’তি ৰা ‘‘ৰিসেসী’’তি ৰা ‘‘নিহীনো’’তি ৰা মঞ্ঞতি. এতেন ‘‘সেয্যোহমস্মী’’তিআদযো তযো মানা গহিতাৰ. তেসু গহিতেসু নৰ মানা গহিতাৰ হোন্তি. সো ৰিৰদেথ তেনাতি সো পুগ্গলো তেনেৰ মানেন যেন কেনচি পুগ্গলেন সদ্ধিং – ‘‘কেন মং ত্ৰং পাপুণাসি, কিং জাতিযা পাপুণাসি, উদাহু গোত্তেন, কুলপদেসেন, ৰণ্ণপোক্খরতায, বাহুসচ্চেন, ধুতগুণেনা’’তি এৰং ৰিৰদেয্য. ইতি ইমাযপি উপড্ঢগাথায কালিকা কামা কথিতা.

তীসু ৰিধাসূতি তীসু মানেসু. ‘‘একৰিধেন রূপসঙ্গহো’’তিআদীসু (ধ. স. ৫৮৪) হি কোট্ঠাসো ‘‘ৰিধো’’তি ৰুত্তো. ‘‘কথংৰিধং সীলৰন্তং ৰদন্তি, কথংৰিধং পঞ্ঞৰন্তং ৰদন্তী’’তিআদীসু (সং. নি. ১.৯৫) আকারো. ‘‘তিস্সো ইমা, ভিক্খৰে, ৰিধা. কতমা তিস্সো? সেয্যোহমস্মীতি ৰিধা, সদিসোহমস্মীতি ৰিধা, হীনোহমস্মীতি ৰিধা’’তিআদীসু (সং. নি. ৫.১৬২) মানো ‘‘ৰিধা’’তি ৰুত্তো. ইধাপি মানোৰ. তেন ৰুত্তং ‘‘তীসু ৰিধাসূতি তীসু মানেসূ’’তি. অৰিকম্পমানোতি সো পুগ্গলো এতেসু সঙ্খেপতো তীসু, ৰিত্থারতো নৰসু মানেসু ন কম্পতি, ন চলতি. সমো ৰিসেসীতি ন তস্স হোতীতি তস্স পহীনমানস্স খীণাসৰস্স ‘‘অহং সদিসো’’তি ৰা ‘‘সেয্যো’’তি ৰা ‘‘হীনো’’তি ৰা ন হোতীতি দস্সেতি. পচ্ছিমপদং ৰুত্তনযমেৰ. ইতি ইমাযপি উপড্ঢগাথায নৰৰিধো সন্দিট্ঠিকো লোকুত্তরধম্মো কথিতো.

পহাসি সঙ্খন্তি, ‘‘পটিসঙ্খা যোনিসো আহারং আহারেতী’’তিআদীসু (সং. নি. ৪.১২০, ২৩৯) পঞ্ঞা ‘‘সঙ্খা’’তি আগতা. ‘‘অত্থি তে কোচি গণকো ৰা মুদ্দিকো ৰা সঙ্খাযকো ৰা, যো পহোতি গঙ্গায ৰালুকং গণেতু’’ন্তি (সং. নি. ৪.৪১০) এত্থ গণনা. ‘‘সঞ্ঞানিদানা হি পপঞ্চসঙ্খা’’তিআদীসু (সু. নি. ৮৮০) কোট্ঠাসো. ‘‘যা তেসং তেসং ধম্মানং সঙ্খা সমঞ্ঞা’’তি (ধ. স. ১৩১৩-১৩১৫) এত্থ পণ্ণত্তি ‘‘সঙ্খা’’তি আগতা. ইধাপি অযমেৰ অধিপ্পেতা. পহাসি সঙ্খন্তি পদস্স হি অযমেৰত্থো – রত্তো দুট্ঠো মূল়্হো ইতি ইমং পণ্ণত্তিং খীণাসৰো পহাসি জহি পজহীতি.

ন ৰিমানমজ্ঝগাতি নৰভেদং তিৰিধমানং ন উপগতো. নিৰাসট্ঠেন ৰা মাতুকুচ্ছি ‘‘ৰিমান’’ন্তি ৰুচ্চতি, তং আযতিং পটিসন্ধিৰসেন ন উপগচ্ছীতিপি অত্থো. অনাগতত্থে অতীতৰচনং. অচ্ছেচ্ছীতি ছিন্দি. ছিন্নগন্থন্তি চত্তারো গন্থে ছিন্দিত্ৰা ঠিতং. অনীঘন্তি নিদ্দুক্খং. নিরাসন্তি নিত্তণ্হং. পরিযেসমানাতি ওলোকযমানা. নাজ্ঝগমুন্তি ন অধিগচ্ছন্তি ন ৰিন্দন্তি ন পস্সন্তি. ৰত্তমানত্থে অতীতৰচনং. ইধ ৰা হুরং ৰাতি ইধলোকে ৰা পরলোকে ৰা. সব্বনিৰেসনেসূতি তযো ভৰা, চতস্সো যোনিযো, পঞ্চ গতিযো, সত্ত ৰিঞ্ঞাণট্ঠিতিযো, নৰ সত্তাৰাসা, ইতি ইমেসুপি সব্বেসু সত্তনিৰেসনেসু এৰরূপং খীণাসৰং কাযস্স ভেদা উপ্পজ্জমানং ৰা উপ্পন্নং ৰা ন পস্সন্তীতি অত্থো. ইমায গাথায সন্দিট্ঠিকং লোকুত্তরধম্মমেৰ কথেসি.

ইমঞ্চ গাথং সুত্ৰা সাপি দেৰতা অত্থং সল্লক্খেসি, তেনেৰ কারণেন ইমস্স খ্ৰাহং, ভন্তেতিআদিমাহ. তত্থ পাপং ন কযিরাতি গাথায দসকুসলকম্মপথৰসেনপি কথেতুং ৰট্টতি অট্ঠঙ্গিকমগ্গৰসেনপি. দসকুসলকম্মপথৰসেন তাৰ ৰচসাতি চতুব্বিধং ৰচীসুচরিতং গহিতং. মনসাতি তিৰিধং মনোসুচরিতং গহিতং. কাযেন ৰা কিঞ্চন সব্বলোকেতি তিৰিধং কাযসুচরিতং গহিতং. ইমে তাৰ দসকুসলকম্মপথধম্মা হোন্তি. কামে পহাযাতি ইমিনা পন কামসুখল্লিকানুযোগো পটিক্খিত্তো. সতিমা সম্পজানোতি ইমিনা দসকুসলকম্মপথকারণং সতিসম্পজঞ্ঞং গহিতং. দুক্খং ন সেৰেথ অনত্থসংহিতন্তি ইমিনা অত্তকিলমথানুযোগো পটিসিদ্ধো. ইতি দেৰতা ‘‘উভো অন্তে ৰিৰজ্জেত্ৰা কারণেহি সতিসম্পজঞ্ঞেহি সদ্ধিং দসকুসলকম্মপথধম্মে তুম্হেহি কথিতে আজানামি ভগৰা’’তি ৰদতি.

অট্ঠঙ্গিকমগ্গৰসেন পন অযং নযো – তস্মিং কির ঠানে মহতী ধম্মদেসনা অহোসি. দেসনাপরিযোসানে দেৰতা যথাঠানে ঠিতাৰ দেসনানুসারেন ঞাণং পেসেত্ৰা সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠায অত্তনা অধিগতং অট্ঠঙ্গিকং মগ্গং দস্সেন্তী এৰমাহ. তত্থ ৰচসাতি সম্মাৰাচা গহিতা, মনো পন অঙ্গং ন হোতীতি মনসাতি মগ্গসম্পযুত্তকং চিত্তং গহিতং. কাযেন ৰা কিঞ্চন সব্বলোকেতি সম্মাকম্মন্তো গহিতো, আজীৰো পন ৰাচাকম্মন্তপক্খিকত্তা গহিতোৰ হোতি. সতিমাতি ইমিনা ৰাযামসতিসমাধযো গহিতা. সম্পজানোতিপদেন সম্মাদিট্ঠিসম্মাসঙ্কপ্পা. কামে পহায, দুক্খং ন সেৰেথাতিপদদ্ৰযেন অন্তদ্ৰযৰজ্জনং. ইতি ইমে দ্ৰে অন্তে অনুপগম্ম মজ্ঝিমং পটিপদং তুম্হেহি কথিতং, আজানামি ভগৰাতি ৰত্ৰা তথাগতং গন্ধমালাদীহি পূজেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামীতি.

সমিদ্ধিসুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

নন্দনৰগ্গো দুতিযো.

৩. সত্তিৰগ্গো

১. সত্তিসুত্তৰণ্ণনা

২১. সত্তিৰগ্গস্স পঠমে সত্তিযাতি দেসনাসীসমেতং. একতোখারাদিনা সত্থেনাতি অত্থো. ওমট্ঠোতি পহতো. চত্তারো হি পহারা ওমট্ঠো উম্মট্ঠো মট্ঠো ৰিমট্ঠোতি. তত্থ উপরি ঠত্ৰা অধোমুখং দিন্নপহারো ওমট্ঠো নাম; হেট্ঠা ঠত্ৰা উদ্ধংমুখং দিন্নো উম্মট্ঠো নাম; অগ্গল়সূচি ৰিয ৰিনিৰিজ্ঝিত্ৰা গতো মট্ঠো নাম; সেসো সব্বোপি ৰিমট্ঠো নাম. ইমস্মিং পন ঠানে ওমট্ঠো গহিতো. সো হি সব্বদারুণো দুরুদ্ধরসল্লো দুত্তিকিচ্ছো অন্তোদোসো অন্তোপুব্বলোহিতোৰ হোতি, পুব্বলোহিতং অনিক্খমিত্ৰা ৰণমুখং পরিযোনন্ধিত্ৰা তিট্ঠতি. পুব্বলোহিতং নিহরিতুকামেহি মঞ্চেন সদ্ধিং বন্ধিত্ৰা অধোসিরো কাতব্বো হোতি, মরণং ৰা মরণমত্তং ৰা দুক্খং পাপুণাতি. পরিব্বজেতি ৰিহরেয্য.

ইমায গাথায কিং কথেতি? যথা সত্তিযা ওমট্ঠো পুরিসো সল্লুব্বহন-ৰণতিকিচ্ছনানং অত্থায ৰীরিযং আরভতি, পযোগং করোতি পরক্কমতি. যথা চ ডয্হমানো মত্থকে আদিত্তসীসো তস্স নিব্বাপনত্থায ৰীরিযং আরভতি, পযোগং করোতি পরক্কমতি, এৰমেৰ ভিক্খু কামরাগং পহানায সতো অপ্পমত্তো হুত্ৰা ৰিহরেয্য ভগৰাতি কথেসি.

অথ ভগৰা চিন্তেসি – ইমায দেৰতায উপমা তাৰ দল়্হং কত্ৰা আনীতা, অত্থং পন পরিত্তকং গহেত্ৰা ঠিতা, পুনপ্পুনং কথেন্তীপি হেসা কামরাগস্স ৰিক্খম্ভনপহানমেৰ কথেয্য. যাৰ চ কামরাগো মগ্গেন ন সমুগ্ঘাটিযতি, তাৰ অনুবদ্ধোৰ হোতি. ইতি তমেৰ ওপম্মং গহেত্ৰা পঠমমগ্গৰসেন দেসনং ৰিনিৰট্টেত্ৰা দেসেন্তো দুতিযং গাথমাহ. তস্সত্থো পুরিমানুসারেনেৰ ৰেদিতব্বোতি. পঠমং.

২. ফুসতিসুত্তৰণ্ণনা

২২. দুতিযে নাফুসন্তং ফুসতীতি কম্মং অফুসন্তং ৰিপাকো ন ফুসতি, কম্মমেৰ ৰা অফুসন্তং কম্মং ন ফুসতি. কম্মঞ্হি নাকরোতো করিযতি. ফুসন্তঞ্চ ততো ফুসেতি কম্মং ফুসন্তং ৰিপাকো ফুসতি, কম্মমেৰ ৰা ফুসতি. কম্মঞ্হি করোতো করিযতি. তস্মা ফুসন্তং ফুসতি, অপ্পদুট্ঠপদোসিনন্তি যস্মা ন অফুসন্তং ফুসতি, ফুসন্তঞ্চ ফুসতি, অযং কম্মৰিপাকানং ধম্মতা, তস্মা যো ‘‘অপ্পদুট্ঠস্স নরস্স দুস্সতি, সুদ্ধস্স পোসস্স অনঙ্গণস্সা’’তি এৰং ৰুত্তো অপ্পদুট্ঠপদোসী পুগ্গলো, তং পুগ্গলং কম্মং ফুসন্তমেৰ কম্মং ফুসতি, ৰিপাকো ৰা ফুসতি. সো হি পরস্স উপঘাতং কাতুং সক্কোতি ৰা মা ৰা, অত্তা পনানেন চতূসু অপাযেসু ঠপিতো নাম হোতি. তেনাহ ভগৰা – ‘‘তমেৰ বালং পচ্চেতি পাপং, সুখুমো রজো পটিৰাতংৰ খিত্তো’’তি. দুতিযং.

৩. জটাসুত্তৰণ্ণনা

২৩. ততিযে অন্তোজটাতি গাথাযং জটাতি তণ্হায জালিনিযা অধিৰচনং. সা হি রূপাদীসু আরম্মণেসু হেট্ঠুপরিযৰসেন পুনপ্পুনং উপ্পজ্জনতো সংসিব্বনট্ঠেন ৰেল়ুগুম্বাদীনং সাখাজালসঙ্খাতা জটা ৰিযাতি জটা. সা পনেসা সকপরিক্খারপরপরিক্খারেসু সকঅত্তভাৰ-পরঅত্তভাৰেসু অজ্ঝত্তিকাযতন-বাহিরাযতনেসু চ উপ্পজ্জনতো অন্তোজটা বহিজটাতি ৰুচ্চতি. তায এৰং উপ্পজ্জমানায জটায জটিতা পজা. যথা নাম ৰেল়ুজটাদীহি ৰেল়ুআদযো, এৰং তায তণ্হাজটায সব্বাপি অযং সত্তনিকাযসঙ্খাতা পজা জটিতা ৰিনদ্ধা, সংসিব্বিতাতি অত্থো. যস্মা চ এৰং জটিতা, তং তং গোতম পুচ্ছামীতি তস্মা তং পুচ্ছামি. গোতমাতি ভগৰন্তং গোত্তেন আলপতি. কো ইমং ৰিজটযে জটন্তি ইমং এৰং তেধাতুকং জটেত্ৰা ঠিতং জটং কো ৰিজটেয্য, ৰিজটেতুং কো সমত্থোতি পুচ্ছতি.

অথস্স ভগৰা তমত্থং ৰিস্সজ্জেন্তো সীলে পতিট্ঠাযাতিআদিমাহ. তত্থ সীলে পতিট্ঠাযাতি চতুপারিসুদ্ধিসীলে ঠত্ৰা. এত্থ চ ভগৰা জটাৰিজটনং পুচ্ছিতো সীলং আরভন্তো ন ‘‘অঞ্ঞং পুট্ঠো অঞ্ঞং কথেতী’’তি ৰেদিতব্বো. জটাৰিজটকস্স হি পতিট্ঠাদস্সনত্থমেত্থ সীলং কথিতং.

নরোতি সত্তো. সপঞ্ঞোতি কম্মজতিহেতুকপটিসন্ধিপঞ্ঞায পঞ্ঞৰা. চিত্তং পঞ্ঞঞ্চ ভাৰযন্তি সমাধিঞ্চেৰ ৰিপস্সনঞ্চ ভাৰযমানো. চিত্তসীসেন হেত্থ অট্ঠ সমাপত্তিযো কথিতা, পঞ্ঞানামেন ৰিপস্সনা. আতাপীতি ৰীরিযৰা. ৰীরিযঞ্হি কিলেসানং আতাপনপরিতাপনট্ঠেন ‘‘আতাপো’’তি ৰুচ্চতি, তদস্স অত্থীতি আতাপী. নিপকোতি নেপক্কং ৰুচ্চতি পঞ্ঞা, তায সমন্নাগতোতি অত্থো. ইমিনা পদেন পারিহারিযপঞ্ঞং দস্সেতি. পারিহারিযপঞ্ঞা নাম ‘‘অযং কালো উদ্দেসস্স, অযং কালো পরিপুচ্ছাযা’’তিআদিনা নযেন সব্বত্থ কারাপিতা পরিহরিতব্বপঞ্ঞা. ইমস্মিঞ্হি পঞ্হাব্যাকরণে তিক্খত্তুং পঞ্ঞা আগতা. তত্থ পঠমা জাতিপঞ্ঞা, দুতিযা ৰিপস্সনাপঞ্ঞা, ততিযা সব্বকিচ্চপরিণাযিকা পারিহারিযপঞ্ঞা.

সো ইমং ৰিজটযে জটন্তি সো ইমেহি সীলাদীহি সমন্নাগতো ভিক্খু. যথা নাম পুরিসো পথৰিযং পতিট্ঠায সুনিসিতং সত্থং উক্খিপিত্ৰা মহন্তং ৰেল়ুগুম্বং ৰিজটেয্য, এৰমেৰং সীলে পতিট্ঠায সমাধিসিলাযং সুনিসিতং ৰিপস্সনাপঞ্ঞাসত্থং ৰীরিযবলপগ্গহিতেন পারিহারিযপঞ্ঞাহত্থেন উক্খিপিত্ৰা সব্বম্পি তং অত্তনো সন্তানে পতিতং তণ্হাজটং ৰিজটেয্য সঞ্ছিন্দেয্য সম্পদালেয্যাতি.

এত্তাৰতা সেখভূমিং কথেত্ৰা ইদানি জটং ৰিজটেত্ৰা ঠিতং মহাখীণাসৰং দস্সেন্তো যেসন্তিআদিমাহ. এৰং জটং ৰিজটেত্ৰা ঠিতং খীণাসৰং দস্সেত্ৰা পুন জটায ৰিজটনোকাসং দস্সেন্তো যত্থ নামঞ্চাতিআদিমাহ. তত্থ নামন্তি চত্তারো অরূপিনো খন্ধা. পটিঘং রূপসঞ্ঞা চাতি এত্থ পটিঘসঞ্ঞাৰসেন কামভৰো গহিতো, রূপসঞ্ঞাৰসেন রূপভৰো. তেসু দ্ৰীসু গহিতেসু অরূপভৰো গহিতোৰ হোতি ভৰসঙ্খেপেনাতি. এত্থেসা ছিজ্জতে জটাতি এত্থ তেভূমকৰট্টস্স পরিযাদিযনট্ঠানে এসা জটা ছিজ্জতি, নিব্বানং আগম্ম ছিজ্জতি নিরুজ্ঝতীতি অযং অত্থো দস্সিতো হোতি. ততিযং.

৪. মনোনিৰারণসুত্তৰণ্ণনা

২৪. চতুত্থে যতো যতোতি পাপতো ৰা কল্যাণতো ৰা. অযং কির দেৰতা ‘‘যংকিঞ্চি কুসলাদিভেদং লোকিযং ৰা লোকুত্তরং ৰা মনো, তং নিৰারেতব্বমেৰ, ন উপ্পাদেতব্ব’’ন্তি এৰংলদ্ধিকা. স সব্বতোতি সো সব্বতো. অথ ভগৰা – ‘‘অযং দেৰতা অনিয্যানিককথং কথেতি, মনো নাম নিৰারেতব্বম্পি অত্থি ভাৰেতব্বম্পি, ৰিভজিত্ৰা নমস্সা দস্সেস্সামী’’তি চিন্তেত্ৰা দুতিযগাথং আহ. তত্থ ন মনো সংযতত্তমাগতন্তি, যং ৰুত্তং ‘‘ন সব্বতো মনো নিৰারযে’’তি, কতরং তং মনো, যং তং সব্বতো ন নিৰারেতব্বন্তি চে. মনো সংযতত্তং আগতং, যং মনো যত্থ সংযতভাৰং আগতং, ‘‘দানং দস্সামি, সীলং রক্খিস্সামী’’তিআদিনা নযেন উপ্পন্নং, এতং মনো ন নিৰারেতব্বং, অঞ্ঞদত্থু ব্রূহেতব্বং ৰড্ঢেতব্বং. যতো যতো চ পাপকন্তি যতো যতো অকুসলং উপ্পজ্জতি, ততো ততো চ তং নিৰারেতব্বন্তি. চতুত্থং.

৫. অরহন্তসুত্তৰণ্ণনা

২৫. পঞ্চমে কতাৰীতি চতূহি মগ্গেহি কতকিচ্চো. অহং ৰদামীতি অযং দেৰতা ৰনসণ্ডৰাসিনী, সা আরঞ্ঞকানং ভিক্খূনং ‘‘অহং ভুঞ্জামি, অহং নিসীদামি, মম পত্তো, মম চীৰর’’ন্তিআদিকথাৰোহারং সুত্ৰা চিন্তেসি – ‘‘অহং ইমে ভিক্খূ ‘খীণাসৰা’তি মঞ্ঞামি, খীণাসৰানঞ্চ নাম এৰরূপা অত্তুপলদ্ধিনিস্সিতকথা হোতি, ন হোতি নু খো’’তি জাননত্থং এৰং পুচ্ছতি.

সামঞ্ঞন্তি লোকনিরুত্তিং লোকৰোহারং. কুসলোতি খন্ধাদীসু কুসলো. ৰোহারমত্তেনাতি উপলদ্ধিনিস্সিতকথং হিত্ৰা ৰোহারভেদং অকরোন্তো ‘‘অহং, মমা’’তি ৰদেয্য. ‘‘খন্ধা ভুঞ্জন্তি, খন্ধা নিসীদন্তি, খন্ধানং পত্তো, খন্ধানং চীৰর’’ন্তি হি ৰুত্তে ৰোহারভেদো হোতি, ন কোচি জানাতি. তস্মা এৰং অৰত্ৰা লোকৰোহারেন ৰোহরতীতি.

অথ দেৰতা – ‘‘যদি দিট্ঠিযা ৰসেন ন ৰদতি, মানৰসেন নু খো ৰদতী’’তি চিন্তেত্ৰা পুন যো হোতীতি পুচ্ছি. তত্থ মানং নু খোতি সো ভিক্খু মানং উপগন্ত্ৰা মানৰসেন ৰদেয্য নু খোতি. অথ ভগৰা – ‘‘অযং দেৰতা খীণাসৰং সমানং ৰিয করোতী’’তি চিন্তেত্ৰা, ‘‘খীণাসৰস্স নৰৰিধোপি মানো পহীনো’’তি দস্সেন্তো পটিগাথং আহ. তত্থ ৰিধূপিতাতি ৰিধমিতা. মানগন্থস্সাতি মানা চ গন্থা চ অস্স. মঞ্ঞতন্তি মঞ্ঞনং. তিৰিধম্পি তণ্হা-দিট্ঠি-মান-মঞ্ঞনং সো ৰীতিৰত্তো, অতিক্কন্তোতি অত্থো. সেসং উত্তানত্থমেৰাতি. পঞ্চমং.

৬. পজ্জোতসুত্তৰণ্ণনা

২৬. ছট্ঠে পুট্ঠুন্তি পুচ্ছিতুং. কথং জানেমূতি কথং জানেয্যাম. দিৰারত্তিন্তি দিৰা চ রত্তিঞ্চ. তত্থ তত্থাতি যত্থ যত্থেৰ পজ্জলিতো হোতি, তত্থ তত্থ. এসা আভাতি এসা বুদ্ধাভা. কতমা পন সাতি? ঞাণালোকো ৰা হোতু পীতিআলোকো ৰা পসাদালোকো ৰা ধম্মকথাআলোকো ৰা, সব্বোপি বুদ্ধানং পাতুভাৰা উপ্পন্নো আলোকো বুদ্ধাভা নাম. অযং অনুত্তরা সব্বসেট্ঠা অসদিসাতি. ছট্ঠং.

৭. সরসুত্তৰণ্ণনা

২৭. সত্তমে কুতো সরা নিৰত্তন্তীতি ইমে সংসারসরা কুতো নিৰত্তন্তি, কিং আগম্ম নপ্পৰত্তন্তীতি অত্থো. ন গাধতীতি ন পতিট্ঠাতি. অতোতি অতো নিব্বানতো. সেসং উত্তানত্থমেৰাতি. সত্তমং.

৮. মহদ্ধনসুত্তৰণ্ণনা

২৮. অট্ঠমে নিধানগতং মুত্তসারাদি মহন্তং ধনমেতেসন্তি মহদ্ধনা. সুৰণ্ণরজতভাজনাদি মহাভোগো এতেসন্তি মহাভোগা. অঞ্ঞমঞ্ঞাভিগিজ্ঝন্তীতি অঞ্ঞমঞ্ঞং অভিগিজ্ঝন্তি পত্থেন্তি পিহেন্তি. অনলঙ্কতাতি অতিত্তা অপরিযত্তজাতা. উস্সুক্কজাতেসূতি নানাকিচ্চজাতেসু অনুপ্পন্নানং রূপাদীনং উপ্পাদনত্থায উপ্পন্নানং অনুভৰনত্থায উস্সুক্কেসু. ভৰসোতানুসারীসূতি ৰট্টসোতং অনুসরন্তেসু. অনুস্সুকাতি অৰাৰটা. অগারন্তি মাতুগামেন সদ্ধিং গেহং. ৰিরাজিযাতি ৰিরাজেত্ৰা. সেসং উত্তানমেৰাতি. অট্ঠমং.

৯. চতুচক্কসুত্তৰণ্ণনা

২৯. নৰমে চতুচক্কন্তি চতুইরিযাপথং. ইরিযাপথো হি ইধ চক্কন্তি অধিপ্পেতো. নৰদ্ৰারন্তি নৰহি ৰণমুখেহি নৰদ্ৰারং. পুণ্ণন্তি অসুচিপূরং. লোভেন সংযুতন্তি তণ্হায সংযুত্তং. কথং যাত্রা ভৰিস্সতীতি এতস্স এৰরূপস্স সরীরস্স কথং নিগ্গমনং ভৰিস্সতি, কথং মুত্তি পরিমুত্তি সমতিক্কমো ভৰিস্সতীতি পুচ্ছতি. নদ্ধিন্তি উপনাহং, পুব্বকালে কোধো, অপরকালে উপনাহোতি এৰং পৰত্তং বলৰকোধন্তি অত্থো. ৰরত্তন্তি ‘‘ছেত্ৰা নদ্ধি ৰরত্তঞ্চ, সন্দানং সহনুক্কম’’ন্তি গাথায (ধ. প. ৩৯৮; সু. নি. ৬২৭) তণ্হা ৰরত্তা, দিট্ঠি সন্দানং নাম জাতং. ইধ পন পাল়িনিদ্দিট্ঠে কিলেসে ঠপেত্ৰা অৰসেসা ‘‘ৰরত্তা’’তি ৰেদিতব্বা, ইতি কিলেসৰরত্তঞ্চ ছেত্ৰাতি অত্থো. ইচ্ছা লোভন্তি একোযেৰ ধম্মো ইচ্ছনট্ঠেন ইচ্ছা, লুব্ভনট্ঠেন লোভোতি ৰুত্তো. পঠমুপ্পত্তিকা ৰা দুব্বলা ইচ্ছা, অপরাপরুপ্পত্তিকো বলৰা লোভো. অলদ্ধপত্থনা ৰা ইচ্ছা, পটিলদ্ধৰত্থুম্হি লোভো. সমূলং তণ্হন্তি অৰিজ্জামূলেন সমূলকং তণ্হং. অব্বুয্হাতি অগ্গমগ্গেন উপ্পাটেত্ৰা. সেসং উত্তানমেৰাতি. নৰমং.

১০. এণিজঙ্ঘসুত্তৰণ্ণনা

৩০. দসমে এণিজঙ্ঘন্তি এণিমিগস্স ৰিয সুৰট্টিতজঙ্ঘং. কিসন্তি অথূলং সমসরীরং. অথ ৰা আতপেন মিলাতং মালাগন্ধৰিলেপনেহি অনুপব্রূহিতসরীরন্তিপি অত্থো. ৰীরন্তি ৰীরিযৰন্তং. অপ্পাহারন্তি ভোজনে মত্তঞ্ঞুতায মিতাহারং, ৰিকালভোজনপটিক্খেপৰসেন ৰা পরিত্তাহারং. অলোলুপন্তি চতূসু পচ্চযেসু লোলুপ্পৰিরহিতং. রসতণ্হাপটিক্খেপো ৰা এস. সীহংৰেকচরং নাগন্তি একচরং সীহং ৰিয, একচরং নাগং ৰিয. গণৰাসিনো হি পমত্তা হোন্তি, একচরা অপ্পমত্তা, তস্মা একচরাৰ গহিতাতি. পৰেদিতাতি পকাসিতা কথিতা. এত্থাতি এতস্মিং নামরূপে. পঞ্চকামগুণৰসেন হি রূপং গহিতং, মনেন নামং, উভযেহি পন অৰিনিভুত্তধম্মে গহেত্ৰা পঞ্চক্খন্ধাদিৰসেনপেত্থ ভুম্মং যোজেতব্বন্তি. দসমং.

সত্তিৰগ্গো ততিযো.

৪. সতুল্লপকাযিকৰগ্গো

১. সব্ভিসুত্তৰণ্ণনা

৩১. সতুল্লপকাযিকৰগ্গস্স পঠমে সতুল্লপকাযিকাতি সতং ধম্মং সমাদানৰসেন উল্লপেত্ৰা সগ্গে নিব্বত্তাতি সতুল্লপকাযিকা. তত্রিদং ৰত্থু – সম্বহুলা কির সমুদ্দৰাণিজা নাৰায সমুদ্দং পক্খন্দিংসু. তেসং খিত্তসরৰেগেন গচ্ছন্তিযা নাৰায সত্তমে দিৰসে সমুদ্দমজ্ঝে মহন্তং উপ্পাতিকং পাতুভূতং, মহাঊমিযো উট্ঠহিত্ৰা নাৰং উদকস্স পূরেন্তি. নাৰায নিমুজ্জমানায মহাজনো অত্তনো অত্তনো দেৰতানং নামানি গহেত্ৰা আযাচনাদীনি করোন্তো পরিদেৰি. তেসং মজ্ঝে একো পুরিসো – ‘‘অত্থি নু খো মে এৰরূপে ভযে পতিট্ঠা’’তি আৰজ্জেন্তো অত্তনো পরিসুদ্ধানি সরণানি চেৰ সীলানি চ দিস্ৰা যোগী ৰিয পল্লঙ্কং আভুজিত্ৰা নিসীদি. তমেনং ইতরে সভযকারণং পুচ্ছিংসু. সো তেসং কথেসি – ‘‘অম্ভো অহং নাৰং অভিরূহনদিৰসে ভিক্খুসঙ্ঘস্স দানং দত্ৰা সরণানি চেৰ সীলানি চ অগ্গহেসিং, তেন মে ভযং নত্থী’’তি. কিং পন সামি এতানি অঞ্ঞেসম্পি ৰত্তন্তীতি? আম ৰত্তন্তীতি তেন হি অম্হাকম্পি দেথাতি. সো তে মনুস্সে সতং সতং কত্ৰা সত্ত কোট্ঠাসে অকাসি, ততো পঞ্চসীলানি অদাসি. তেসু পঠমং জঙ্ঘসতং গোপ্ফকমত্তে উদকে ঠিতং অগ্গহেসি, দুতিযং জাণুমত্তে, ততিযং কটিমত্তে, চতুত্থং নাভিমত্তে, পঞ্চমং থনমত্তে, ছট্ঠং গলপ্পমাণে, সত্তমং মুখেন লোণোদকে পৰিসন্তে অগ্গহেসি. সো তেসং সীলানি দত্ৰা – ‘‘অঞ্ঞং তুম্হাকং পটিসরণং নত্থি, সীলমেৰ আৰজ্জেথা’’তি উগ্ঘোসেসি. তানি সত্তপি জঙ্ঘসতানি তত্থ কালং কত্ৰা আসন্নকালে গহিতসীলং নিস্সায তাৰতিংসভৰনে নিব্বত্তিংসু, তেসং ঘটাৰসেনেৰ ৰিমানানি নিব্বত্তিংসু. সব্বেসং মজ্ঝে আচরিযস্স যোজনসতিকং সুৰণ্ণৰিমানং নিব্বত্তি, অৰসেনানি তস্স পরিৰারানি হুত্ৰা সব্বহেট্ঠিমং দ্ৰাদসযোজনিকং অহোসি. তে নিব্বত্তক্খণেযেৰ কম্মং আৰজ্জেন্তা আচরিযং নিস্সায সম্পত্তিলাভং ঞত্ৰা, ‘‘গচ্ছাম তাৰ, দসবলস্স সন্তিকে অম্হাকং আচরিযস্স ৰণ্ণং কথেয্যামা’’তি মজ্ঝিমযামসমনন্তরে ভগৰন্তং উপসঙ্কমিংসু, তা দেৰতা আচরিযস্স ৰণ্ণভণনত্থং একেকং গাথং অভাসিংসু.

তত্থ সব্ভিরেৰাতি পণ্ডিতেহি, সপ্পুরিসেহি এৰ. র-কারো পদসন্ধিকরো. সমাসেথাতি সহ নিসীদেয্য. দেসনাসীসমেৰ চেতং, সব্বইরিযাপথে সব্ভিরেৰ সহ কুব্বেয্যাতি অত্থো. কুব্বেথাতি করেয্য. সন্থৰন্তি মিত্তসন্থৰং. তণ্হাসন্থৰো পন ন কেনচি সদ্ধিং কাতব্বো, মিত্তসন্থৰো বুদ্ধ-পচ্চেকবুদ্ধ-বুদ্ধসাৰকেহি সহ কাতব্বো. ইদং সন্ধাযেতং ৰুত্তং. সতন্তি বুদ্ধাদীনং সপ্পুরিসানং. সদ্ধম্মন্তি পঞ্চসীলদসসীলচতুসতিপট্ঠানাদিভেদং সদ্ধম্মং, ইধ পন পঞ্চসীলং অধিপ্পেতং. সেয্যো হোতীতি ৰড্ঢি হোতি. ন পাপিযোতি লামকং কিঞ্চি ন হোতি. নাঞ্ঞতোতি ৰালিকাদীহি তেলাদীনি ৰিয অঞ্ঞতো অন্ধবালতো পঞ্ঞা নাম ন লব্ভতি, তিলাদীহি পন তেলাদীনি ৰিয সতং ধম্মং ঞত্ৰা পণ্ডিতমেৰ সেৰন্তো ভজন্তো লভতীতি. সোকমজ্ঝেতি সোকৰত্থূনং সোকানুগতানং ৰা সত্তানং মজ্ঝগতো ন সোচতি বন্ধুলমল্লসেনাপতিস্স উপাসিকা ৰিয, পঞ্চন্নং চোরসতানং মজ্ঝে ধম্মসেনাপতিস্স সদ্ধিৰিহারিকো সংকিচ্চসামণেরো ৰিয চ.

ঞাতিমজ্ঝে ৰিরোচতীতি ঞাতিগণমজ্ঝে সংকিচ্চথেরস্স সদ্ধিৰিহারিকো অধিমুত্তকসামণেরো ৰিয সোভতি. সো কির থেরস্স ভাগিনেয্যো হোতি, অথ নং থেরো আহ – ‘‘সামণের, মহল্লকোসি জাতো, গচ্ছ, ৰস্সানি পুচ্ছিত্ৰা এহি, উপসম্পাদেস্সামি ত’’ন্তি. সো ‘‘সাধূ’’তি থেরং ৰন্দিত্ৰা পত্তচীৰরমাদায চোরঅটৰিযা ওরভাগে ভগিনিগামং গন্ত্ৰা পিণ্ডায চরি, তং ভগিনী দিস্ৰা ৰন্দিত্ৰা গেহে নিসীদাপেত্ৰা ভোজেসি. সো কতভত্তকিচ্চো ৰস্সানি পুচ্ছি. সা ‘‘অহং ন জানামি, মাতা মে জানাতী’’তি আহ. অথ সো ‘‘তিট্ঠথ তুম্হে, অহং মাতুসন্তিকং গমিস্সামী’’তি অটৰিং ওতিণ্ণো. তমেনং দূরতোৰ চোরপুরিসো দিস্ৰা চোরানং আরোচেসি. চোরা ‘‘সামণেরো কিরেকো অটৰিং ওতিণ্ণো, গচ্ছথ নং আনেথা’’তি আণাপেত্ৰা একচ্চে ‘‘মারেম ন’’ন্তি আহংসু, একচ্চে ৰিস্সজ্জেমাতি. সামণেরো চিন্তেসি – ‘‘অহং সেখো সকরণীযো, ইমেহি সদ্ধিং মন্তেত্ৰা সোত্থিমত্তানং করিস্সামী’’তি চোরজেট্ঠকং আমন্তেত্ৰা, ‘‘উপমং তে, আৰুসো, করিস্সামী’’তি ইমা গাথা অভাসি –

‘‘অহু অতীতমদ্ধানং, অরঞ্ঞস্মিং ব্রহাৰনে;

চেতো কূটানি ওড্ডেত্ৰা, সসকং অৰধী তদা.

‘‘সসকঞ্চ মতং দিস্ৰা, উব্বিগ্গা মিগপক্খিনো;

একরত্তিং অপক্কামুং, ‘অকিচ্চং ৰত্ততে ইধ’.

‘‘তথেৰ সমণং হন্ত্ৰা, অধিমুত্তং অকিঞ্চনং;

অদ্ধিকা নাগমিস্সন্তি, ধনজানি ভৰিস্সতী’’তি.

‘‘সচ্চং খো সমণো আহ, অধিমুত্তো অকিঞ্চনো;

অদ্ধিকা নাগমিস্সন্তি, ধনজানি ভৰিস্সতি.

‘‘সচে পটিপথে দিস্ৰা, নারোচেস্সসি কস্সচি;

তৰ সচ্চমনুরক্খন্তো, গচ্ছ ভন্তে যথাসুখ’’ন্তি.

সো তেহি চোরেহি ৰিস্সজ্জিতো গচ্ছন্তো ঞাতযোপি দিস্ৰা তেসম্পি ন আরোচেসি. অথ তে অনুপ্পত্তে চোরা গহেত্ৰা ৰিহেঠযিংসু, উরং পহরিত্ৰা পরিদেৰমানঞ্চস্স মাতরং চোরা এতদৰোচুং –

‘‘কিং তে হোতি অধিমুত্তো, উদরে ৰসিকো অসি;

পুট্ঠা মে অম্ম অক্খাহি, কথং জানেমু তং ময’’ন্তি.

‘‘অধিমুত্তস্স অহং মাতা, অযঞ্চ জনকো পিতা;

ভগিনী ভাতরো চাপি, সব্বেৰ ইধ ঞাতযো.

‘‘অকিচ্চকারী অধিমুত্তো, যং দিস্ৰা ন নিৰারযে;

এতং খো ৰত্তং সমণানং, অরিযানং ধম্মজীৰিনং.

‘‘সচ্চৰাদী অধিমুত্তো, যং দিস্ৰা ন নিৰারযে;

অধিমুত্তস্স সুচিণ্ণেন, সচ্চৰাদিস্স ভিক্খুনো;

সব্বেৰ অভযং পত্তা, সোত্থিং গচ্ছন্তু ঞাতযো’’তি.

এৰং তে চোরেহি ৰিস্সজ্জিতা গন্ত্ৰা অধিমুত্তং আহংসু –

‘‘তৰ তাত সুচিণ্ণেন, সচ্চৰাদিস্স ভিক্খুনো;

সব্বেৰ অভযং পত্তা, সোত্থিং পচ্চাগমম্হসে’’তি.

তেপি পঞ্চসতা চোরা পসাদং আপজ্জিত্ৰা অধিমুত্তস্স সামণেরস্স সন্তিকে পব্বজিংসু. সো তে আদায উপজ্ঝাযস্স সন্তিকং গন্ত্ৰা পঠমং অত্তনা উপসম্পন্নো পচ্ছা তে পঞ্চসতে অত্তনো অন্তেৰাসিকে কত্ৰা উপসম্পাদেসি. তে অধিমুত্তথেরস্স ওৰাদে ঠিতা সব্বে অগ্গফলং অরহত্তং পাপুণিংসু. ইমমত্থং গহেত্ৰা দেৰতা ‘‘সতং সদ্ধম্মমঞ্ঞায ঞাতিমজ্ঝে ৰিরোচতী’’তি আহ.

সাততন্তি সততং সুখং ৰা চিরং তিট্ঠন্তীতি ৰদতি. সব্বাসং ৰোতি সব্বাসং তুম্হাকং. পরিযাযেনাতি কারণেন. সব্বদুক্খা পমুচ্চতীতি, ন কেৰলং সেয্যোৰ হোতি, ন চ কেৰলং পঞ্ঞং লভতি, সোকমজ্ঝে ন সোচতি, ঞাতিমজ্ঝে ৰিরোচতি, সুগতিযং নিব্বত্ততি, চিরং সুখং তিট্ঠতি, সকলস্মা পন ৰট্টদুক্খাপি মুচ্চতীতি. পঠমং.

২. মচ্ছরিসুত্তৰণ্ণনা

৩২. দুতিযে মচ্ছেরা চ পমাদা চাতি অত্তসম্পত্তিনিগূহনলক্খণেন মচ্ছেরেন চেৰ সতিৰিপ্পৰাসলক্খণেন পমাদেন চ. একচ্চো হি ‘ইদং মে দেন্তস্স পরিক্খযং গমিস্সতি, ময্হং ৰা ঘরমানুসকানং ৰা ন ভৰিস্সতী’’তি মচ্ছরিযেন দানং ন দেতি. একচ্চো খিড্ডাদিপসুতত্তা ‘দানং দাতব্ব’’ন্তি চিত্তম্পি ন উপ্পাদেতি. এৰং দানং ন দীযতীতি এৰমেতং যসদাযকং সিরীদাযকং সম্পত্তিদাযকং সুখদাযকং দানং নাম ন দীযতীতিআদিনা কারণং কথেসি. পুঞ্ঞং আকঙ্খমানেনাতি পুব্বচেতনাদিভেদং পুঞ্ঞং ইচ্ছমানেন. দেয্যং হোতি ৰিজানতাতি অত্থি দানস্স ফলন্তি জানন্তেন দাতব্বমেৰাতি ৰদতি.

তমেৰ বালং ফুসতীতি তংযেৰ বালং ইধলোকপরলোকেসু জিঘচ্ছা চ পিপাসা চ ফুসতি অনুবন্ধতি ন ৰিজহতি. তস্মাতি যস্মা তমেৰ ফুসতি, তস্মা. ৰিনেয্য মচ্ছেরন্তি মচ্ছেরমলং ৰিনেত্ৰা. দজ্জা দানং মলাভিভূতি মলাভিভূ হুত্ৰা তং মচ্ছেরমলং অভিভৰিত্ৰা দানং দদেয্য.

তে মতেসু ন মীযন্তীতি অদানসীলতায মরণেন মতেসু ন মীযন্তি. যথা হি মতো সম্পরিৰারেত্ৰা ঠপিতে বহুম্হিপি অন্নপানাদিম্হি ‘‘ইদং ইমস্স হোতু, ইদং ইমস্সা’’তি উট্ঠহিত্ৰা সংৰিভাগং ন করোতি, এৰং অদানসীলোপীতি মতকস্স চ অদানসীলস্স চ ভোগা সমসমা নাম হোন্তি. তেন দানসীলা এৰরূপেসু মতেসু ন মীযন্তীতি অত্থো. পন্থানংৰ সহ ৰজং, অপ্পস্মিং যে পৰেচ্ছন্তীতি যথা অদ্ধানং কন্তারমগ্গং সহ ৰজন্তা পথিকা সহ ৰজন্তানং পথিকানং অপ্পস্মিং পাথেয্যে সংৰিভাগং কত্ৰা পৰেচ্ছন্তি দদন্তিযেৰ, এৰমেৰং যে পন অনমতগ্গং সংসারকন্তারং সহ ৰজন্তা সহ ৰজন্তানং অপ্পস্মিম্পি দেয্যধম্মে সংৰিভাগং কত্ৰা দদন্তিযেৰ, তে মতেসু ন মীযন্তি.

এস ধম্মো সনন্তনোতি এস পোরাণকো ধম্মো, সনন্তনানং ৰা পণ্ডিতানং এস ধম্মোতি. অপ্পস্মেকেতি অপ্পস্মিং দেয্যধম্মে একে. পৰেচ্ছন্তীতি দদন্তি. বহুনেকে ন দিচ্ছরেতি বহুনাপি ভোগেন সমন্নাগতা একচ্চে ন দদন্তি. সহস্সেন সমং মিতাতি সহস্সেন সদ্ধিং মিতা, সহস্স দানসদিসা হোতি.

দুরন্ৰযোতি দুরনুগমনো, দুপ্পূরোতি অত্থো. ধম্মং চরেতি দসকুসলকম্মপথধম্মং চরতি. যোপি সমুঞ্জকঞ্চরেতি যো অপি খলমণ্ডলাদিসোধনপলালপোঠনাদিৰসেন সমুঞ্জকঞ্চরতি. দারঞ্চ পোসন্তি দারঞ্চ পোসন্তো. দদং অপ্পকস্মিন্তি অপ্পকস্মিং পণ্ণসাকমত্তস্মিম্পি সংৰিভাগং কত্ৰা দদন্তোৰ সো ধম্মং চরতি. সতং সহস্সানন্তি সহস্সং সহস্সং কত্ৰা গণিতানং পুরিসানং সতং, সতসহস্সন্তি অত্থো. সহস্সযাগিনন্তি ভিক্খুসহস্সস্স ৰা যাগো কহাপণসহস্সেন ৰা নিব্বত্তিতো যাগোপি সহস্সযাগো. সো এতেসং অত্থীতি সহস্সযাগিনো, তেসং সহস্সযাগিনং. এতেন দসন্নং ৰা ভিক্খুকোটীনং দসন্নং ৰা কহাপণকোটীনং পিণ্ডপাতো দস্সিতো হোতি. যে এত্তকং দদন্তি, তে কলম্পি নগ্ঘন্তি তথাৰিধস্সাতি আহ. য্ৰাযং সমুঞ্জকং চরন্তোপি ধম্মং চরতি, দারং পোসেন্তোপি, অপ্পকস্মিং দদন্তোপি, তথাৰিধস্স এতে সহস্সযাগিনো কলম্পি নগ্ঘন্তি. যং তেন দলিদ্দেন একপটিৰীসকমত্তম্পি সলাকভত্তমত্তম্পি ৰা দিন্নং, তস্স দানস্স সব্বেসম্পি তেসং দানং কলং নগ্ঘতীতি. কলং নাম সোল়সভাগোপি সতভাগোপি সহস্সভাগোপি. ইধ সতভাগো গহিতো. যং তেন দানং দিন্নং, তস্মিং সতধা ৰিভত্তে ইতরেসং দসকোটিসহস্সদানং ততো এককোট্ঠাসম্পি নগ্ঘতীতি আহ.

এৰং তথাগতে দানস্স অগ্ঘং করোন্তে সমীপে ঠিতা দেৰতা চিন্তেসি – ‘‘এৰং ভগৰা মহন্তং দানং পাদেন পৰট্টেত্ৰা রতনসতিকে ৰিয নরকে পক্খিপন্তো ইদং এৰং পরিত্তকং দানং চন্দমণ্ডলে পহরন্তো ৰিয উক্খিপতি, কথং নু খো এতং মহপ্ফলতর’’ন্তি জাননত্থং গাথায অজ্ঝভাসি. তত্থ কেনাতি কেন কারণেন. মহগ্গতোতি মহত্তং গতো, ৰিপুলস্সেতং ৰেৰচনং. সমেন দিন্নস্সাতি সমেন দিন্নস্স দানস্স. অথস্সা ভগৰা দানং ৰিভজিত্ৰা দস্সেন্তো দদন্তি হেকেতিআদিমাহ. তত্থ ৰিসমে নিৰিট্ঠাতি ৰিসমে কাযৰচীমনোকম্মে পতিট্ঠিতা হুত্ৰা. ছেত্ৰাতি পোথেত্ৰা. ৰধিত্ৰাতি মারেত্ৰা. সোচযিত্ৰাতি পরং সোকসমপ্পিতং কত্ৰা. অস্সুমুখাতি অস্সুমুখসম্মিস্সা. পরং রোদাপেত্ৰা দিন্নদানঞ্হি অস্সুমুখদানন্তি ৰুচ্চতি. সদণ্ডাতি দণ্ডেন তজ্জেত্ৰা পহরিত্ৰা দিন্নদক্খিণা সদণ্ডাতি ৰুচ্চতি. এৰন্তি নাহং সম্মাসম্বুদ্ধতায মহাদানং গহেত্ৰা অপ্পফলং নাম কাতুং সক্কোমি পরিত্তকদানং ৰা মহপ্ফলং নাম. ইদং পন মহাদানং অত্তনো উপ্পত্তিযা অপরিসুদ্ধতায এৰং অপ্পফলং নাম হোতি, ইতরং পরিত্তদানং অত্তনো উপ্পত্তিযা পরিসুদ্ধতায এৰং মহপ্ফলং নামাতি ইমমত্থং দস্সেন্তো এৰন্তিআদিমাহাতি. দুতিযং.

৩. সাধুসুত্তৰণ্ণনা

৩৩. ততিযে উদানং উদানেসীতি উদাহারং উদাহরি. যথা হি যং তেলং মানং গহেতুং ন সক্কোতি ৰিস্সন্দিত্ৰা গচ্ছতি, তং অৰসেসকোতি ৰুচ্চতি. যঞ্চ জলং তল়াকং গহেতুং ন সক্কোতি, অজ্ঝোত্থরিত্ৰা গচ্ছতি, তং ওঘোতি ৰুচ্চতি, এৰমেৰং যং পীতিৰচনং হদযং গহেতুং ন সক্কোতি, অধিকং হুত্ৰা অন্তো অসণ্ঠহিত্ৰা বহি নিক্খমতি, তং উদানন্তি ৰুচ্চতি. এৰরূপং পীতিমযং ৰচনং নিচ্ছারেসীতি অত্থো. সদ্ধাযপি সাহু দানন্তি কম্মঞ্চ কম্মফলঞ্চ সদ্দহিত্ৰাপি দিন্নদানং সাহু লদ্ধকং ভদ্দকমেৰ. আহূতি কথেন্তি. কথং পনেতং উভযং সমং নাম হোতীতি? জীৰিতভীরুকো হি যুজ্ঝিতুং ন সক্কোতি, খযভীরুকো দাতুং ন সক্কোতি. ‘‘জীৰিতঞ্চ রক্খিস্সামি যুজ্ঝিস্সামি চা’’তি হি ৰদন্তো ন যুজ্ঝতি. জীৰিতে পন আলযং ৰিস্সজ্জেত্ৰা, ‘‘ছেজ্জং ৰা হোতু মরণং ৰা, গণ্হিস্সামেতং ইস্সরিয’’ন্তি উস্সহন্তোৰ যুজ্ঝতি. ‘‘ভোগে চ রক্খিস্সামি, দানঞ্চ দস্সামী’’তি ৰদন্তো ন দদাতি. ভোগেসু পন আলযং ৰিস্সজ্জেত্ৰা মহাদানং দস্সামীতি উস্সহন্তোৰ দেতি. এৰং দানঞ্চ যুদ্ধঞ্চ সমং হোতি. কিঞ্চ ভিয্যো? অপ্পাপি সন্তা বহুকে জিনন্তীতি যথা চ যুদ্ধে অপ্পকাপি ৰীরপুরিসা বহুকে ভীরুপুরিসে জিনন্তি, এৰং সদ্ধাদিসম্পন্নো অপ্পকম্পি দানং দদন্তো বহুমচ্ছেরং মদ্দতি, বহুঞ্চ দানৰিপাকং অধিগচ্ছতি. এৰম্পি দানঞ্চ যুদ্ধঞ্চ সমানং. তেনেৰাহ –

‘‘অপ্পম্পি চে সদ্দহানো দদাতি,

তেনেৰ সো হোতি সুখী পরত্থা’’তি.

ইমস্স চ পনত্থস্স পকাসনত্থং একসাটকব্রাহ্মণৰত্থু চ অঙ্কুরৰত্থু চ ৰিত্থারেতব্বং.

ধম্মলদ্ধস্সাতি ধম্মেন সমেন লদ্ধস্স ভোগস্স ধম্মলদ্ধস্স চ পুগ্গলস্স. এত্থ পুগ্গলো লদ্ধধম্মো নাম অধিগতধম্মো অরিযপুগ্গলো. ইতি যং ধম্মলদ্ধস্স ভোগস্স দানং ধম্মলদ্ধস্স অরিযপুগ্গলস্স দীযতি, তম্পি সাধূতি অত্থো. যো ধম্মলদ্ধস্সাতি ইমস্মিম্পি গাথাপদে অযমেৰ অত্থো. উট্ঠানৰীরিযাধিগতস্সাতি উট্ঠানেন চ ৰীরিযেন চ অধিগতস্স ভোগস্স. ৰেতরণিন্তি দেসনাসীসমত্তমেতং. যমস্স পন ৰেতরণিম্পি সঞ্জীৰকাল়সুত্তাদযোপি একতিংসমহানিরযেপি সব্বসোৰ অতিক্কমিত্ৰাতি অত্থো.

ৰিচেয্য দানন্তি ৰিচিনিত্ৰা দিন্নদানং. তত্থ দ্ৰে ৰিচিননা দক্খিণাৰিচিননং দক্খিণেয্যৰিচিননঞ্চ. তেসু লামকলামকে পচ্চযে অপনেত্ৰা পণীতপণীতে ৰিচিনিত্ৰা তেসং দানং দক্খিণাৰিচিননং নাম. ৰিপন্নসীলে ইতো বহিদ্ধা পঞ্চনৰুতিপাসণ্ডভেদে ৰা দক্খিণেয্যে পহায সীলাদিগুণসম্পন্নানং সাসনে পব্বজিতানং দানং দক্খিণেয্যৰিচিননং নাম. এৰং দ্ৰীহাকারেহি ৰিচেয্য দানং. সুগতপ্পসত্থন্তি সুগতেন ৰণ্ণিতং. তত্থ দক্খিণেয্যৰিচিননং দস্সেন্তো যে দক্খিণেয্যাতিআদিমাহ. বীজানি ৰুত্তানি যথাতি ইমিনা পন দক্খিণাৰিচিননং আহ. অৰিপন্নবীজসদিসা হি ৰিচিনিত্ৰা গহিতা পণীতপণীতা দেয্যধম্মাতি.

পাণেসুপি সাধু সংযমোতি পাণেসু সংযতভাৰোপি ভদ্দকো. অযং দেৰতা ইতরাহি কথিতং দানানিসংসং অতিক্কমিত্ৰা সীলানিসংসং কথেতুমারদ্ধা. অহেঠযং চরন্তি অৰিহিংসন্তো চরমানো. পরূপৰাদাতি পরস্স উপৰাদভযেন. ভযাতি উপৰাদভযা. দানা চ খো ধম্মপদংৰ সেয্যোতি দানতো নিব্বানসঙ্খাতং ধম্মপদমেৰ সেয্যো. পুব্বে চ হি পুব্বতরে চ সন্তোতি পুব্বে চ কস্সপবুদ্ধাদিকালে পুব্বতরে চ কোণাগমনবুদ্ধাদিকালে, সব্বেপি ৰা এতে পুব্বে চ পুব্বতরে চ সন্তো নামাতি. ততিযং.

৪. নসন্তিসুত্তৰণ্ণনা

৩৪. চতুত্থে কমনীযানীতি রূপাদীনি ইট্ঠারম্মণানি. অপুনাগমনং অনাগন্তা পুরিসো মচ্চুধেয্যাতি তেভূমকৰট্টসঙ্খাতা মচ্চুধেয্যা অপুনাগমনসঙ্খাতং নিব্বানং অনাগন্তা. নিব্বানঞ্হি সত্তা ন পুনাগচ্ছন্তি, তস্মা তং অপুনাগমনন্তি ৰুচ্চতি. তং কামেসু বদ্ধো চ পমত্তো চ অনাগন্তা নাম হোতি, সো তং পাপুণিতুং ন সক্কোতি, তস্মা এৰমাহ. ছন্দজন্তি তণ্হাছন্দতো জাতং. অঘন্তি পঞ্চক্খন্ধদুক্খং. দুতিযপদং তস্সেৰ ৰেৰচনং. ছন্দৰিনযা অঘৰিনযোতি তণ্হাৰিনযেন পঞ্চক্খন্ধৰিনযো. অঘৰিনযা দুক্খৰিনযোতি পঞ্চক্খন্ধৰিনযেন ৰট্টদুক্খং ৰিনীতমেৰ হোতি. চিত্রানীতি আরম্মণচিত্তানি. সঙ্কপ্পরাগোতি সঙ্কপ্পিতরাগো. এৰমেত্থ ৰত্থুকামং পটিক্খিপিত্ৰা কিলেসকামো কামোতি ৰুত্তো. অযং পনত্থো পসূরসুত্তেন (সু. নি. ৮৩০ আদযো) ৰিভাৰেতব্বো. পসূরপরিব্বাজকো হি থেরেন ‘‘সঙ্কপ্পরাগো পুরিসস্স কামো’’তি ৰুত্তে –

‘‘ন তে কামা যানি চিত্রানি লোকে,

সঙ্কপ্পরাগঞ্চ ৰদেসি কামং;

সঙ্কপ্পযং অকুসলে ৰিতক্কে,

ভিক্খূপি তে হেহিন্তি কামভোগী’’তি. –

আহ. অথ নং থেরো অৰোচ –

‘‘তে চে কামা যানি চিত্রানি লোকে,

সঙ্কপ্পরাগং ন ৰদেসি কামং;

পস্সন্তো রূপানি মনোরমানি,

সত্থাপি তে হেহিতি কামভোগী.

সুণন্তো সদ্দানি, ঘাযন্তো গন্ধানি;

সাযন্তো রসানি, ফুসন্তো ফস্সানি মনোরমানি;

সত্থাপি তে হেহিতি কামভোগী’’তি.

অথেত্থ ধীরাতি অথ এতেসু আরম্মণেসু পণ্ডিতা ছন্দরাগং ৰিনযন্তি. সংযোজনং সব্বন্তি দসৰিধম্পি সংযোজনং. অকিঞ্চনন্তি রাগকিঞ্চনাদিৰিরহিতং. নানুপতন্তি দুক্খাতি ৰট্টদুক্খা পন তস্স উপরি ন পতন্তি. ইচ্চাযস্মা মোঘরাজাতি, ‘‘পহাসি সঙ্খ’’ন্তি গাথং সুত্ৰা তস্সং পরিসতি অনুসন্ধিকুসলো মোঘরাজা নাম থেরো ‘‘ইমিস্সা গাথায অত্থো ন যথানুসন্ধিং গতো’’তি চিন্তেত্ৰা যথানুসন্ধিং ঘটেন্তো এৰমাহ. তত্থ ইধ ৰা হুরং ৰাতি ইধলোকে ৰা পরলোকে ৰা. নরুত্তমং অত্থচরং নরানন্তি কিঞ্চাপি সব্বে খীণাসৰা নরুত্তমা চেৰ অত্থচরা চ নরানং, থেরো পন দসবলং সন্ধাযেৰমাহ. যে তং নমস্সন্তি পসংসিযা তেতি যদি তথাৰিমুত্তং দেৰমনুস্সা নমস্সন্তি, অথ যে তং ভগৰন্তং কাযেন ৰা ৰাচায ৰা অনুপটিপত্তিযা ৰা নমস্সন্তি, তে কিং পসংসিযা, উদাহু অপসংসিযাতি. ভিক্খূতি মোঘরাজত্থেরং আলপতি. অঞ্ঞায ধম্মন্তি চতুসচ্চধম্মং জানিত্ৰা. সঙ্গাতিগা তেপি ভৰন্তীতি যে তং কাযেন ৰা ৰাচায ৰা অনুপটিপত্তিযা ৰা নমস্সন্তি. তে চতুসচ্চধম্মং অঞ্ঞায ৰিচিকিচ্ছং পহায সঙ্গাতিগাপি হোন্তি, পসংসিযাপি হোন্তীতি. চতুত্থং.

৫. উজ্ঝানসঞ্ঞিসুত্তৰণ্ণনা

৩৫. পঞ্চমে উজ্ঝানসঞ্ঞিকাতি উজ্ঝানসঞ্ঞী দেৰলোকো নাম পাটিযেক্কো নত্থি, ইমা পন দেৰতা তথাগতস্স চতুপচ্চযপরিভোগং নিস্সায উজ্ঝাযমানা আগতা. তাসং কির এৰং অহোসি – ‘‘সমণো গোতমো ভিক্খূনং পংসুকূলচীৰর-পিণ্ডিযালোপ-রুক্খমূলসেনাসনপূতিমুত্তভেসজ্জেহি সন্তোসস্সেৰ পরিযন্তকারিতং ৰণ্ণেতি, সযং পন পত্তুণ্ণদুকূল খোমাদীনি পণীতচীৰরানি ধারেতি, রাজারহং উত্তমং ভোজনং ভুঞ্জতি, দেৰৰিমানকপ্পায গন্ধকুটিযা ৰরসযনে সযতি, সপ্পিনৰনীতাদীনি ভেসজ্জানি পটিসেৰতি, দিৰসং মহাজনস্স ধম্মং দেসেতি, ৰচনমস্স অঞ্ঞতো গচ্ছতি, কিরিযা অঞ্ঞতো’’তি উজ্ঝাযমানা আগমিংসু. তেন তাসং ধম্মসঙ্গাহকত্থেরেহি ‘‘উজ্ঝানসঞ্ঞিকা’’তি নামং গহিতং.

অঞ্ঞথা সন্তন্তি অঞ্ঞেনাকারেন ভূতং. নিকচ্চাতি নিকতিযা ৰঞ্চনায, ৰঞ্চেত্ৰাতি অত্থো. কিতৰস্সেৰাতি কিতৰো ৰুচ্চতি সাকুণিকো. সো হি অগুম্বোৰ সমানো সাখপণ্ণাদিপটিচ্ছাদনেন গুম্বৰণ্ণং দস্সেত্ৰা উপগতে মোরতিত্তিরাদযো সকুণে মারেত্ৰা দারভরণং করোতি. ইতি তস্স কিতৰস্স ইমায ৰঞ্চনায এৰং ৰঞ্চেত্ৰা সকুণমংসভোজনং ৰিয কুহকস্সাপি পংসুকূলেন অত্তানং পটিচ্ছাদেত্ৰা কথাছেকতায মহাজনং ৰঞ্চেত্ৰা খাদমানস্স ৰিচরতো. ভুত্তং থেয্যেন তস্স তন্তি সব্বোপি তস্স চতুপচ্চযপরিভোগো থেয্যেন পরিভুত্তো নাম হোতীতি দেৰতা ভগৰন্তং সন্ধায ৰদতি. পরিজানন্তি পণ্ডিতাতি অযং কারকো ৰা অকারকো ৰাতি পণ্ডিতা জানন্তি. ইতি তা দেৰতা ‘‘তথাগতাপি মযমেৰ পণ্ডিতা’’তি মঞ্ঞমানা এৰমাহংসু.

অথ ভগৰা নযিদন্তিআদিমাহ. তত্থ যাযং পটিপদা দল়্হাতি অযং ধম্মানুধম্মপটিপদা দল়্হা থিরা. যায পটিপদায ধীরা পণ্ডিতা আরম্মণূপনিজ্ঝানেন লক্খণূপনিজ্ঝানেন চাতি দ্ৰীহি ঝানেহি ঝাযিনো মারবন্ধনা পমুচ্চন্তি, তং পটিপদং ভাসিতমত্তেন ৰা সৰনমত্তেন ৰা ওক্কমিতুং পটিপজ্জিতুং ন সক্কাতি অত্থো. ন ৰে ধীরা পকুব্বন্তীতি ধীরা পণ্ডিতা ৰিদিত্ৰা লোকপরিযাযং সঙ্খারলোকস্স উদযব্বযং ঞত্ৰা চতুসচ্চধম্মঞ্চ অঞ্ঞায কিলেসনিব্বানেন নিব্বুতা লোকে ৰিসত্তিকং তিণ্ণা এৰং ন কুব্বন্তি, মযং এৰরূপানি ন কথেমাতি অত্থো.

পথৰিযং পতিট্ঠহিত্ৰাতি ‘‘অযুত্তং অম্হেহি কতং, অকারকমেৰ মযং কারকৰাদেন সমুদাচরিম্হা’’তি লজ্জমানা মহাব্রহ্মনি ৰিয ভগৰতি গারৰং পচ্চুপট্ঠপেত্ৰা অগ্গিক্খন্ধং ৰিয ভগৰন্তং দুরাসদং কত্ৰা পস্সমানা আকাসতো ওতরিত্ৰা ভূমিযং ঠত্ৰাতি অত্থো. অচ্চযোতি অপরাধো. নো, ভন্তে, অচ্চাগমাতি অম্হে অতিক্কম্ম অভিভৰিত্ৰা পৰত্তো. আসাদেতব্বন্তি ঘট্টযিতব্বং. তা কির দেৰতা ভগৰন্তং কাযেন ৰাচাযাতি দ্ৰীহিপি ঘট্টযিংসু. তথাগতং অৰন্দিত্ৰা আকাসে পতিট্ঠমানা কাযেন ঘট্টযিংসু, কিতৰোপমং আহরিত্ৰা নানপ্পকারকং অসব্ভিৰাদং ৰদমানা ৰাচায ঘট্টযিংসু. তস্মা আসাদেতব্বং অমঞ্ঞিম্হাতি আহংসু. পটিগ্গণ্হাতূতি খমতু. আযতিং সংৰরাযাতি অনাগতে সংৰরণত্থায, পুন এৰরূপস্স অপরাধস্স দোসস্স অকরণত্থায.

সিতং পাত্ৰাকাসীতি অগ্গদন্তে দস্সেন্তো পহট্ঠাকারং দস্সেসি. কস্মা? তা কির দেৰতা ন সভাৰেন খমাপেন্তি, লোকিযমহাজনঞ্চ সদেৰকে লোকে অগ্গপুগ্গলং তথাগতঞ্চ একসদিসং করোন্তি. অথ ভগৰা ‘‘পরতো কথায উপ্পন্নায বুদ্ধবলং দীপেত্ৰা পচ্ছা খমিস্সামী’’তি সিতং পাত্ৰাকাসি. ভিয্যোসো মত্তাযাতি অতিরেকপ্পমাণেন. ইমং গাথং অভাসীতি কুপিতো এস অম্হাকন্তি মঞ্ঞমানা অভাসি.

ন পটিগণ্হতীতি ন খমতি নাধিৰাসেতি. কোপন্তরোতি অব্ভন্তরে উপ্পন্নকোপো. দোসগরূতি দোসং গরুং কত্ৰা আদায ৰিহরন্তো. স ৰেরং পটিমুঞ্চতীতি সো এৰরূপো গণ্ঠিকং পটিমুঞ্চন্তো ৰিয তং ৰেরং অত্তনি পটিমুঞ্চতি ঠপেতি, ন পটিনিস্সজ্জতীতি অত্থো. অচ্চযো চে ন ৰিজ্জেথাতি সচে অচ্চাযিককম্মং ন ভৰেয্য. নো চিধাপগতং সিযাতি যদি অপরাধো নাম ন ভাৰেয্য. কেনীধ কুসলো সিযাতি যদি ৰেরানি ন সম্মেয্যুং, কেন কারণেন কুসলো ভৰেয্য.

কস্সচ্চযাতি গাথায কস্স অতিক্কমো নত্থি? কস্স অপরাধো নত্থি? কো সম্মোহং নাপজ্জতি? কো নিচ্চমেৰ পণ্ডিতো নামাতি অত্থো? ইমং কির গাথং ভণাপনত্থং ভগৰতো সিতপাতুকম্মং. তস্মা ইদানি দেৰতানং বুদ্ধবলং দীপেত্ৰা খমিস্সামীতি তথাগতস্স বুদ্ধস্সাতিআদিমাহ. তত্থ তথাগতস্সাতি তথা আগতোতি এৰমাদীহি কারণেহি তথাগতস্স. বুদ্ধস্সাতি চতুন্নং সচ্চানং বুদ্ধত্তাদীহি কারণেহি ৰিমোক্খন্তিকপণ্ণত্তিৰসেন এৰং লদ্ধনামস্স. অচ্চযং দেসযন্তীনন্তি যং ৰুত্তং তুম্হেহি ‘‘অচ্চযং দেসযন্তীনং…পে… স ৰেরং পটিমুঞ্চতী’’তি, তং সাধু ৰুত্তং, অহং পন তং ৰেরং নাভিনন্দামি ন পত্থযামীতি অত্থো. পটিগ্গণ্হামি ৰোচ্চযন্তি তুম্হাকং অপরাধং খমামীতি. পঞ্চমং.

৬. সদ্ধাসুত্তৰণ্ণনা

৩৬. ছট্ঠে সদ্ধা দুতিযা পুরিসস্স হোতীতি পুরিসস্স দেৰলোকে মনুস্সলোকে চেৰ নিব্বানঞ্চ গচ্ছন্তস্স সদ্ধা দুতিযা হোতি, সহাযকিচ্চং সাধেতি. নো চে অস্সদ্ধিযং অৰতিট্ঠতীতি যদি অস্সদ্ধিযং ন তিট্ঠতি. যসোতি পরিৰারো. কিত্তীতি ৰণ্ণভণনং. তত্ৰস্স হোতীতি ততো অস্স হোতি. নানুপতন্তি সঙ্গাতি রাগসঙ্গাদযো পঞ্চ সঙ্গা ন অনুপতন্তি. পমাদমনুযুঞ্জন্তীতি যে পমাদং করোন্তি নিব্বত্তেন্তি, তে তং অনুযুঞ্জন্তি নাম. ধনং সেট্ঠংৰ রক্খতীতি মুত্তামণিসারাদিউত্তমধনং ৰিয রক্খতি. ঝাযন্তোতি লক্খণূপনিজ্ঝানেন চ আরম্মণূপনিজ্ঝানেন চ ঝাযন্তো. তত্থ লক্খণূপনিজ্ঝানং নাম ৰিপস্সনামগ্গফলানি. ৰিপস্সনা হি তীণি লক্খণানি উপনিজ্ঝাযতীতি লক্খণূপনিজ্ঝানং. মগ্গো ৰিপস্সনায আগতকিচ্চং সাধেতীতি লক্খণূপনিজ্ঝানং. ফলং তথলক্খণং নিরোধসচ্চং উপনিজ্ঝাযতীতি লক্খণূপনিজ্ঝানং. অট্ঠ সমাপত্তিযো পন কসিণারম্মণস্স উপনিজ্ঝাযনতো আরম্মণূপনিজ্ঝানন্তি ৰেদিতব্বা. পরমং নাম অরহত্তসুখং অধিপ্পেতন্তি. ছট্ঠং.

৭. সমযসুত্তৰণ্ণনা

৩৭. সত্তমে সক্কেসূতি ‘‘সক্যা ৰত, ভো কুমারা’’তি (দী. নি. ১.২৬৭) উদানং পটিচ্চ সক্কাতি লদ্ধনামানং রাজকুমারানং নিৰাসো একোপি জনপদো রূল়্হীসদ্দেন সক্কাতি ৰুচ্চতি. তস্মিং সক্কেসু জনপদে. মহাৰনেতি সযংজাতে অরোপিমে হিমৰন্তেন সদ্ধিং একাবদ্ধে মহতি ৰনে. সব্বেহেৰ অরহন্তেহীতি ইমং সুত্তং কথিতদিৰসেযেৰ পত্তঅরহন্তেহি.

তত্রাযং অনুপুব্বিকথা – সাকিযকোলিযা হি কির কপিলৰত্থুনগরস্স চ কোলিযনগরস্স চ অন্তরে রোহিণিং নাম নদিং একেনেৰ আৰরণেন বন্ধাপেত্ৰা সস্সানি কারেন্তি. অথ জেট্ঠমূলমাসে সস্সেসু মিলাযন্তেসু উভযনগরৰাসীনম্পি কম্মকারা সন্নিপতিংসু. তত্থ কোলিযনগরৰাসিনো আহংসু – ‘‘ইদং উদকং উভযতো আহরিযমানং ন তুম্হাকং, ন অম্হাকং পহোস্সতি, অম্হাকং পন সস্সং একেন উদকেনেৰ নিপ্ফজ্জিস্সতি, ইদং উদকং অম্হাকং দেথা’’তি. কপিলৰত্থুৰাসিনো আহংসু – ‘‘তুম্হেসু কোট্ঠে পূরেত্ৰা ঠিতেসু মযং রত্তসুৰণ্ণনীলমণিকাল়কহাপণে চ গহেত্ৰা পচ্ছিপসিব্বকাদিহত্থা ন সক্খিস্সাম তুম্হাকং ঘরদ্ৰারে ৰিচরিতুং, অম্হাকম্পি সস্সং একেনেৰ উদকেন নিপ্ফজ্জিস্সতি, ইদং উদকং অম্হাকং দেথা’’তি. ‘‘ন মযং দস্সামা’’তি. ‘‘মযম্পি ন দস্সামা’’তি. এৰং কথং ৰড্ঢেত্ৰা একো উট্ঠায একস্স পহারং অদাসি, সোপি অঞ্ঞস্সাতি এৰং অঞ্ঞমঞ্ঞং পহরিত্ৰা রাজকুলানং জাতিং ঘট্টেত্ৰা কলহং ৰড্ঢযিংসু.

কোলিযকম্মকারা ৰদন্তি – ‘‘তুম্হে কপিলৰত্থুৰাসিকে গহেত্ৰা গজ্জথ, যে সোণসিঙ্গালাদযো ৰিয অত্তনো ভগিনীহি সদ্ধিং সংৰসিংসু, এতেসং হত্থিনো চ অস্সা চ ফলকাৰুধানি চ অম্হাকং কিং করিস্সন্তী’’তি? সাকিযকম্মকারা ৰদন্তি – ‘‘তুম্হে দানি কুট্ঠিনো দারকে গহেত্ৰা গজ্জথ, যে অনাথা নিগ্গতিকা তিরচ্ছানা ৰিয কোলরুক্খে ৰসিংসু, এতেসং হত্থিনো চ অস্সা চ ফলকাৰুধানি চ অম্হাকং কিং করিস্সন্তী’’তি? তে গন্ত্ৰা তস্মিং কম্মে নিযুত্তঅমচ্চানং কথেসুং, অমচ্চা রাজকুলানং কথেসুং. ততো সাকিযা – ‘‘ভগিনীহি সদ্ধিং সংৰসিতকানং থামঞ্চ বলঞ্চ দস্সেস্সামা’’তি যুদ্ধসজ্জা নিক্খমিংসু. কোলিযাপি – ‘‘কোলরুক্খৰাসীনং থামঞ্চ বলঞ্চ দস্সেস্সামা’’তি যুদ্ধসজ্জা নিক্খমিংসু.

ভগৰাপি রত্তিযা পচ্চূসসমযেৰ মহাকরুণাসমাপত্তিতো উট্ঠায লোকং ৰোলোকেন্তো ইমে এৰং যুদ্ধসজ্জে নিক্খমন্তে অদ্দস. দিস্ৰা – ‘‘মযি গতে অযং কলহো ৰূপসম্মিস্সতি নু খো উদাহু নো’’তি উপধারেন্তো – ‘‘অহমেত্থ গন্ত্ৰা কলহৰূপসমনত্থং তীণি জাতকানি কথেস্সামি, ততো কলহো ৰূপসম্মিস্সতি. অথ সামগ্গিদীপনত্থায দ্ৰে জাতকানি কথেত্ৰা অত্তদণ্ডসুত্তং দেসেস্সামি. দেসনং সুত্ৰা উভযনগরৰাসিনোপি অড্ঢতিযানি অড্ঢতিযানি কুমারসতানি দস্সন্তি, অহং তে পব্বাজেস্সামি, তদা মহাসমাগমো ভৰিস্সতী’’তি সন্নিট্ঠানং অকাসি. তস্মা ইমেসু যুদ্ধসজ্জেসু নিক্খমন্তেসু কস্সচি অনারোচেত্ৰা সযমেৰ পত্তচীৰরমাদায গন্ত্ৰা দ্ৰিন্নং সেনানং অন্তরে আকাসে পল্লঙ্কং আভুজিত্ৰা ছব্বণ্ণরস্মিযো ৰিস্সজ্জেত্ৰা নিসীদি.

কপিলৰত্থুৰাসিনো ভগৰন্তং দিস্ৰাৰ, ‘‘অম্হাকং ঞাতিসেট্ঠো সত্থা আগতো. দিট্ঠো নু খো তেন অম্হাকং কলহকরণভাৰো’’তি চিন্তেত্ৰা, ‘‘ন খো পন সক্কা ভগৰতি আগতে অম্হেহি পরস্স সরীরে সত্থং পাতেতুং. কোলিযনগরৰাসিনো অম্হে হনন্তু ৰা বজ্ঝন্তু ৰা’’তি. আৰুধানি ছড্ডেত্ৰা, ভগৰন্তং ৰন্দিত্ৰা, নিসীদিংসু. কোলিযনগরৰাসিনোপি তথেৰ চিন্তেত্ৰা আৰুধানি ছড্ডেত্ৰা, ভগৰন্তং ৰন্দিত্ৰা, নিসীদিংসু.

ভগৰা জানন্তোৰ, ‘‘কস্মা আগতত্থ, মহারাজা’’তি পুচ্ছি? ‘‘ন, ভগৰা, তিত্থকীল়ায ন পব্বতকীল়ায, ন নদীকীল়ায, ন গিরিদস্সনত্থং, ইমস্মিং পন ঠানে সঙ্গামং পচ্চুপট্ঠপেত্ৰা আগতম্হা’’তি. ‘‘কিং নিস্সায ৰো কলহো, মহারাজাতি? উদকং, ভন্তেতি. উদকং কিং অগ্ঘতি, মহারাজাতি? অপ্পং, ভন্তেতি. পথৰী নাম কিং অগ্ঘতি, মহারাজাতি? অনগ্ঘা, ভন্তেতি. খত্তিযা কিং অগ্ঘন্তীতি? খত্তিযা নাম অনগ্ঘা, ভন্তেতি. অপ্পমূলং উদকং নিস্সায কিমত্থং অনগ্ঘে খত্তিযে নাসেথ, মহারাজ, কলহে অস্সাদো নাম নত্থি, কলহৰসেন, মহারাজ, অট্ঠানে ৰেরং কত্ৰা একায রুক্খদেৰতায কাল়সীহেন সদ্ধিং বদ্ধাঘাতো সকলম্পি ইমং কপ্পং অনুপ্পত্তোযেৰাতি ৰত্ৰা ফন্দনজাতকং (জা. ১.১৩.১৪ আদযো) কথেসি’’. ততো ‘‘পরপত্তিযেন নাম, মহারাজ, ন ভৰিতব্বং. পরপত্তিযা হুত্ৰা হি একস্স সসকস্স কথায তিযোজনসহস্সৰিত্থতে হিমৰন্তে চতুপ্পদগণা মহাসমুদ্দং পক্খন্দিনো অহেসুং. তস্মা পরপত্তিযেন ন ভৰিতব্ব’’ন্তি ৰত্ৰা, পথৰীউন্দ্রিযজাতকং কথেসি. ততো ‘‘কদাচি, মহারাজ, দুব্বলোপি মহাবলস্স রন্ধং ৰিৰরং পস্সতি, কদাচি মহাবলো দুব্বলস্স. লটুকিকাপি হি সকুণিকা হত্থিনাগং ঘাতেসী’’তি লটুকিকজাতকং (জা. ১.৫.৩৯ আদযো) কথেসি. এৰং কলহৰূপসমনত্থায তীণি জাতকানি কথেত্ৰা সামগ্গিপরিদীপনত্থায দ্ৰে জাতকানি কথেসি. কথং? ‘‘সমগ্গানঞ্হি, মহারাজ, কোচি ওতারং নাম পস্সিতুং ন সক্কোতীতি ৰত্ৰা, রুক্খধম্মজাতকং (জা. ১.১.৭৪) কথেসি. ততো ‘‘সমগ্গানং, মহারাজ, কোচি ৰিৰরং দস্সিতুং ন সক্খি. যদা পন অঞ্ঞমঞ্ঞং ৰিৰাদমকংসু, অথ তে নেসাদপুত্তো জীৰিতা ৰোরোপেত্ৰা আদায গতোতি ৰিৰাদে অস্সাদো নাম নত্থী’’তি ৰত্ৰা, ৰট্টকজাতকং (জা. ১.১.১১৮) কথেসি. এৰং ইমানি পঞ্চ জাতকানি কথেত্ৰা অৰসানে অত্তদণ্ডসুত্তং (সু. নি. ৯৪১ আদযো) কথেসি.

রাজানো পসন্না – ‘‘সচে সত্থা নাগমিস্স, মযং সহত্থা অঞ্ঞমঞ্ঞং ৰধিত্ৰা লোহিতনদিং পৰত্তযিস্সাম. অম্হাকং পুত্তভাতরো চ গেহদ্ৰারে ন পস্সেয্যাম, সাসনপটিসাসনম্পি নো আহরণকো নাভৰিস্স. সত্থারং নিস্সায নো জীৰিতং লদ্ধং. সচে পন সত্থা আগারং অজ্ঝাৰসিস্স দীপসহস্সদ্ৰযপরিৰারং চতুমহাদীপরজ্জমস্স হত্থগতং অভৰিস্স, অতিরেকসহস্সং খো পনস্স পুত্তা অভৰিস্সংসু, ততো খত্তিযপরিৰারো অৰিচরিস্স. তং খো পনেস সম্পত্তিং পহায নিক্খমিত্ৰা সম্বোধিং পত্তো. ইদানিপি খত্তিযপরিৰারোযেৰ ৰিচরতূ’’তি উভযনগরৰাসিনো অড্ঢতিযানি অড্ঢতিযানি কুমারসতানি অদংসু. ভগৰাপি তে পব্বাজেত্ৰা মহাৰনং অগমাসি. তেসং গরুগারৰেন ন অত্তনো রুচিযা পব্বজিতানং অনভিরতি উপ্পজ্জি. পুরাণদুতিযিকাযোপি তেসং – ‘‘অয্যপুত্তা উক্কণ্ঠন্তু, ঘরাৰাসো ন সণ্ঠাতী’’তিআদীনি ৰত্ৰা সাসনং পেসেন্তি. তে চ অতিরেকতরং উক্কণ্ঠিংসু.

ভগৰা আৰজ্জেন্তো তেসং অনভিরতিভাৰং ঞত্ৰা – ‘‘ইমে ভিক্খূ মাদিসেন বুদ্ধেন সদ্ধিং একতো ৰসন্তা উক্কণ্ঠন্তি, হন্দ নেসং কুণালদহস্স ৰণ্ণং কথেত্ৰা তত্থ নেত্ৰা অনভিরতিং ৰিনোদেমী’’তি কুণালদহস্স ৰণ্ণং কথেসি. তে তং দট্ঠুকামা অহেসুং. দট্ঠুকামত্থ, ভিক্খৰে, কুণালদহন্তি? আম ভগৰাতি. যদি এৰং এথ গচ্ছামাতি. ইদ্ধিমন্তানং ভগৰা গমনট্ঠানং মযং কথং গমিস্সামাতি. তুম্হে গন্তুকামা হোথ, অহং মমানুভাৰেন গহেত্ৰা গমিস্সামীতি. সাধু, ভন্তেতি. ভগৰা পঞ্চ ভিক্খুসতানি গহেত্ৰা আকাসে উপ্পতিত্ৰা কুণালদহে পতিট্ঠায তে ভিক্খূ আহ – ‘‘ভিক্খৰে, ইমস্মিং কুণালদহে যেসং মচ্ছানং নামং ন জানাথ মমং পুচ্ছথা’’তি.

তে পুচ্ছিংসু. ভগৰা পুচ্ছিতং পুচ্ছিতং কথেসি. ন কেৰলঞ্চ, মচ্ছানংযেৰ, তস্মিং ৰনসণ্ডে রুক্খানম্পি পব্বতপাদে দ্ৰিপদচতুপ্পদসকুণানম্পি নামানি পুচ্ছাপেত্ৰা কথেসি. অথ দ্ৰীহি সকুণেহি মুখতুণ্ডকেন ডংসিত্ৰা গহিতদণ্ডকে নিসিন্নো কুণালসকুণরাজা পুরতো পচ্ছতো উভোসু চ পস্সেসু সকুণসঙ্ঘপরিৰুতো আগচ্ছতি. ভিক্খূ তং দিস্ৰা – ‘‘এস, ভন্তে, ইমেসং সকুণানং রাজা ভৰিস্সতি, পরিৰারা এতে এতস্সা’’তি মঞ্ঞামাতি. এৰমেতং, ভিক্খৰে, অযম্পি মমেৰ ৰংসো মম পৰেণীতি. ইদানি তাৰ মযং, ভন্তে, এতে সকুণে পস্সাম. যং পন ভগৰা ‘‘অযম্পি মমেৰ ৰংসো মম পৰেণী’’তি আহ, তং সোতুকামম্হাতি. সোতুকামত্থ, ভিক্খৰেতি? আম ভগৰাতি. তেন হি সুণাথাতি তীহি গাথাসতেহি মণ্ডেত্ৰা কুণালজাতকং (জা. ২.২১.কুণালজাতক) কথেন্তো অনভিরতিং ৰিনোদেসি. দেসনাপরিযোসানে সব্বেপি সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠহিংসু, মগ্গেনেৰ চ নেসং ইদ্ধিপি আগতা. ভগৰা ‘‘হোতু তাৰ এত্তকং তেসং ভিক্খূন’’ন্তি আকাসে উপ্পতিত্ৰা মহাৰনমেৰ অগমাসি. তেপি ভিক্খূ গমনকালে দসবলস্স আনুভাৰেন গন্ত্ৰা আগমনকালে অত্তনো আনুভাৰেন ভগৰন্তং পরিৰারেত্ৰা মহাৰনে ওতরিংসু.

ভগৰা পঞ্ঞত্তাসনে নিসীদিত্ৰা তে ভিক্খূ আমন্তেত্ৰা – ‘‘এথ, ভিক্খৰে, নিসীদথ. উপরিমগ্গত্তযৰজ্ঝানং ৰো কিলেসানং কম্মট্ঠানং কথেস্সামী’’তি কম্মট্ঠানং কথেসি. ভিক্খূ চিন্তযিংসু – ‘‘ভগৰা অম্হাকং অনভিরতভাৰং ঞত্ৰা কুণালদহং নেত্ৰা অনভিরতিং ৰিনোদেসি, তত্থ সোতাপত্তিফলং পত্তানং নো ইদানি ইধ তিণ্ণং মগ্গানং কম্মট্ঠানং অদাসি, ন খো পন অম্হেহি ‘সোতাপন্না ময’ন্তি ৰীতিনামেতুং ৰট্টতি, পুরিসপুরিসেহি নো ভৰিতুং ৰট্টতী’’তি তে দসবলস্স পাদে ৰন্দিত্ৰা উট্ঠায নিসীদনং পপ্ফোটেত্ৰা ৰিসুং ৰিসুং পব্ভাররুক্খমূলেসু নিসীদিংসু.

ভগৰা চিন্তেসি – ‘‘ইমে ভিক্খূ পকতিযাপি অৰিস্সট্ঠকম্মট্ঠানা, লদ্ধুপাযস্স পন ভিক্খুনো কিলমনকারণং নাম নত্থি. গচ্ছন্তা গচ্ছন্তা চ ৰিপস্সনং ৰড্ঢেত্ৰা অরহত্তং পত্ৰা ‘অত্তনা পটিৰিদ্ধগুণং আরোচেস্সামা’তি মম সন্তিকং আগমিস্সন্তি. এতেসু আগতেসু দসসহস্সচক্কৰাল়দেৰতা একচক্কৰাল়ে সন্নিপতিস্সন্তি, মহাসমযো ভৰিস্সতি, ৰিৰিত্তে ওকাসে মযা নিসীদিতুং ৰট্টতী’’তি ততো ৰিৰিত্তে ওকাসে বুদ্ধাসনং পঞ্ঞাপেত্ৰা নিসীদি.

সব্বপঠমং কম্মট্ঠানং গহেত্ৰা গতত্থেরো সহ পটিসম্ভিদাহি অরহত্তং পাপুণি. ততো অপরো ততো অপরোতি পঞ্চসতাপি পদুমিনিযং পদুমানি ৰিয ৰিকসিংসু. সব্বপঠমং অরহত্তং পত্তভিক্খু ‘‘ভগৰতো আরোচেস্সামী’’তি পল্লঙ্কং ৰিনিব্ভুজিত্ৰা নিসীদনং পপ্ফোটেত্ৰা উট্ঠায দসবলাভিমুখো অহোসি. এৰং অপরোপি অপরোপীতি পঞ্চসতা ভত্তসালং পৰিসন্তা ৰিয পটিপাটিযাৰ আগমিংসু. পঠমং আগতো ৰন্দিত্ৰা নিসীদনং পঞ্ঞাপেত্ৰা, একমন্তং নিসীদিত্ৰা, পটিৰিদ্ধগুণং আরোচেতুকামো ‘‘অত্থি নু খো অঞ্ঞো কোচি? নত্থী’’তি নিৰত্তিত্ৰা আগতমগ্গং ওলোকেন্তো অপরম্পি অদ্দস অপরম্পি অদ্দসযেৰাতি সব্বেপি তে আগন্ত্ৰা একমন্তং নিসীদিত্ৰা, অযং ইমস্স হরাযমানো ন কথেসি, অযং ইমস্স হরাযমানো ন কথেসি. খীণাসৰানং কির দ্ৰে আকারা হোন্তি – ‘‘অহো ৰত মযা পটিৰিদ্ধগুণং সদেৰকো লোকো খিপ্পমেৰ পটিৰিজ্ঝেয্যা’’তি চিত্তং উপ্পজ্জতি. পটিৰিদ্ধভাৰং পন নিধিলদ্ধপুরিসো ৰিয ন অঞ্ঞস্স আরোচেতুকামা হোন্তি.

এৰং ওসটমত্তে পন তস্মিং অরিযমণ্ডলে পাচীনযুগন্ধরপরিক্খেপতো অব্ভা মহিকা ধূমো রজো রাহূতি, ইমেহি উপক্কিলেসেহি ৰিপ্পমুত্তং বুদ্ধুপ্পাদপটিমণ্ডিতস্স লোকস্স রামণেয্যকদস্সনত্থং পাচীনদিসায উক্খিত্তরজতমযমহাআদাসমণ্ডলং ৰিয, নেমিৰট্টিযং গহেত্ৰা, পরিৰত্তিযমানরজতচক্কসস্সিরিকং পুণ্ণচন্দমণ্ডলং উল্লঙ্ঘিত্ৰা, অনিলপথং পটিপজ্জিত্থ. ইতি এৰরূপে খণে লযে মুহুত্তে ভগৰা সক্কেসু ৰিহরতি কপিলৰত্থুস্মিং মহাৰনে মহতা ভিক্খুসঙ্ঘেন সদ্ধিং পঞ্চমত্তেহি ভিক্খুসতেহি সব্বেহেৰ অরহন্তেহি.

তত্থ ভগৰাপি মহাসম্মতস্স ৰংসে উপ্পন্নো, তেপি পঞ্চসতা ভিক্খূ মহাসম্মতস্স কুলে উপ্পন্না. ভগৰাপি খত্তিযগব্ভে জাতো, তেপি খত্তিযগব্ভে জাতা. ভগৰাপি রাজপব্বজিতো, তেপি রাজপব্বজিতা. ভগৰাপি সেতচ্ছত্তং পহায হত্থগতং চক্কৰত্তিরজ্জং নিস্সজ্জিত্ৰা পব্বজিতো, তেপি সেতচ্ছত্তং পহায হত্থগতানি রজ্জানি ৰিস্সজ্জিত্ৰা পব্বজিতা. ইতি ভগৰা পরিসুদ্ধে ওকাসে, পরিসুদ্ধে রত্তিভাগে, সযং পরিসুদ্ধো পরিসুদ্ধপরিৰারো, ৰীতরাগো ৰীতরাগপরিৰারো, ৰীতদোসো ৰীতদোসপরিৰারো, ৰীতমোহো ৰীতমোহপরিৰারো, নিত্তণ্হো নিত্তণ্হপরিৰারো, নিক্কিলেসো নিক্কিলেসপরিৰারো, সন্তো সন্তপরিৰারো, দন্তো দন্তপরিৰারো, মুত্তো মুত্তপরিৰারো, অতিৰিয ৰিরোচতীতি. ৰণ্ণভূমি নামেসা, যত্তকং সক্কোতি, তত্তকং ৰত্তব্বং. ইতি ইমে ভিক্খূ সন্ধায ৰুত্তং, ‘‘পঞ্চমত্তেহি ভিক্খুসতেহি সব্বেহেৰ অরহন্তেহী’’তি.

যেভুয্যেনাতি বহুতরা সন্নিপতিতা, মন্দা ন সন্নিপতিতা অসঞ্ঞী অরূপাৰচরদেৰতা সমাপন্নদেৰতাযো চ. তত্রাযং সন্নিপাতক্কমো – মহাৰনস্স কির সামন্তা দেৰতা চলিংসু, ‘‘আযাম ভো! বুদ্ধদস্সনং নাম বহূপকারং, ধম্মস্সৰনং বহূপকারং, ভিক্খুসঙ্ঘদস্সনং বহূপকারং. আযাম আযামা’’তি! মহাসদ্দং কুরুমানা আগন্ত্ৰা ভগৰন্তঞ্চ তংমুহুত্তং অরহত্তপ্পত্তখীণাসৰে চ ৰন্দিত্ৰা একমন্তং অট্ঠংসু. এতেনেৰ উপাযেন তাসং তাসং সদ্দং সুত্ৰা সদ্দন্তরঅড্ঢগাৰুতগাৰুতঅড্ঢযোজনযোজনাদিৰসেন তিযোজনসহস্সৰিত্থতে হিমৰন্তে, তিক্খত্তুং তেসট্ঠিযা নগরসহস্সেসু, নৰনৰুতিযা দোণমুখসতসহস্সেসু, ছনৰুতিযা পট্টনকোটিসতসহস্সেসু, ছপণ্ণাসায রতনাকরেসূতি সকলজম্বুদীপে, পুব্বৰিদেহে, অপরগোযানে, উত্তরকুরুম্হি, দ্ৰীসু পরিত্তদীপসহস্সেসূতি সকলচক্কৰাল়ে, ততো দুতিযততিযচক্কৰাল়েতি এৰং দসসহস্সচক্কৰাল়েসু দেৰতা সন্নিপতিতাতি ৰেদিতব্বা. দসসহস্সচক্কৰাল়ঞ্হি ইধ দসলোকধাতুযোতি অধিপ্পেতং. তেন ৰুত্তং – ‘‘দসহি চ লোকধাতূহি দেৰতা যেভুয্যেন সন্নিপতিতা হোন্তী’’তি.

এৰং সন্নিপতিতাহি দেৰতাহি সকলচক্কৰাল়গব্ভং যাৰ ব্রহ্মলোকা সূচিঘরে নিরন্তরং পক্খিত্তসূচীহি ৰিয পরিপুণ্ণং হোতি. তত্থ ব্রহ্মলোকস্স এৰং উচ্চত্তনং ৰেদিতব্বং – লোহপাসাদে কির সত্তকূটাগারসমো পাসাণো ব্রহ্মলোকে ঠত্ৰা অধো খিত্তো চতূহি মাসেহি পথৰিং পাপুণাতি. এৰং মহন্তে ওকাসে যথা হেট্ঠা ঠত্ৰা খিত্তানি পুপ্ফানি ৰা ধূমো ৰা উপরি গন্তুং, উপরি ৰা ঠত্ৰা খিত্তসাসপা হেট্ঠা ওতরিতুং অন্তরং ন লভন্তি, এৰং নিরন্তরা দেৰতা অহেসুং. যথা খো পন চক্কৰত্তিরঞ্ঞো নিসিন্নট্ঠানং অসম্বাধং হোতি, আগতাগতা মহেসক্খা খত্তিযা ওকাসং লভন্তিযেৰ, পরতো পরতো পন অতিসম্বাধং হোতি. এৰমেৰ ভগৰতো নিসিন্নট্ঠানং অসম্বাধং, আগতাগতা মহেসক্খা দেৰা চ ব্রহ্মানো চ ওকাসং লভন্তিযেৰ. অপি সুদং ভগৰতো আসন্নাসন্নট্ঠানে ৰালগ্গনিত্তুদনমত্তে পদেসে দসপি ৰীসতিপি দেৰা সুখুমে অত্তভাৰে মাপেত্ৰা অট্ঠংসু. সব্বপরতো সট্ঠি সট্ঠি দেৰতা অট্ঠংসু.

সুদ্ধাৰাসকাযিকানন্তি সুদ্ধাৰাসৰাসীনং. সুদ্ধাৰাসা নাম সুদ্ধানং অনাগামিখীণাসৰানং আৰাসা পঞ্চ ব্রহ্মলোকা. এতদহোসীতি কস্মা অহোসি? তে কির ব্রহ্মানো সমাপত্তিং সমাপজ্জিত্ৰা যথা পরিচ্ছেদেন ৰুট্ঠিতা ব্রহ্মভৰনং ওলোকেন্তা পচ্ছাভত্তে ভত্তগেহং ৰিয সুঞ্ঞতং অদ্দসংসু. ততো ‘‘কুহিং ব্রহ্মানো গতা’’তি আৰজ্জন্তা মহাসমাগমং ঞত্ৰা – ‘‘অযং সমাগমো মহা, মযং ওহীনা, ওহীনকানং পন ওকাসো দুল্লভো হোতি, তস্মা গচ্ছন্তা অতুচ্ছহত্থা হুত্ৰা একেকং গাথং অভিসঙ্খরিত্ৰা গচ্ছাম. তায মহাসমাগমে চ অত্তনো আগতভাৰং জানাপেস্সাম, দসবলস্স চ ৰণ্ণং ভাসিস্সামা’’তি. ইতি তেসং সমাপত্তিতো উট্ঠায আৰজ্জিতত্তা এতদহোসি.

ভগৰতো পুরতো পাতুরহেসুন্তি পাল়িযং ভগৰতো সন্তিকে অভিমুখট্ঠানেযেৰ ওতিণ্ণা ৰিয কত্ৰা ৰুত্তা, ন খো পনেত্থ এৰং অত্থো ৰেদিতব্বো. তে পন ব্রহ্মলোকে ঠিতাযেৰ গাথা অভিসঙ্খরিত্ৰা একো পুরত্থিমচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং ওতরি, একো দক্খিণচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং, একো পচ্ছিমচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং, একো উত্তরচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং ওতরি. ততো পুরত্থিমচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং ওতিণ্ণব্রহ্মা নীলকসিণং সমাপজ্জিত্ৰা নীলরস্মিযো ৰিস্সজ্জেত্ৰা দসসহস্সচক্কৰাল়দেৰতানং মণিৰম্মং পটিমুঞ্চন্তো ৰিয অত্তনো আগতভাৰং জানাপেত্ৰা বুদ্ধৰীথি নাম কেনচি উত্তরিতুং ন সক্কা, তস্মা মহতিযা বুদ্ধৰীথিযাৰ আগন্ত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং অট্ঠাসি. একমন্তং ঠিতো খো অত্তনা অভিসঙ্খতং গাথং অভাসি.

দক্খিণচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং ওতিণ্ণব্রহ্মা পীতকসিণং সমাপজ্জিত্ৰা সুৰণ্ণপভং মুঞ্চিত্ৰা দসসহস্সচক্কৰাল়দেৰতানং সুৰণ্ণপটং পারুপন্তো ৰিয অত্তনো আগতভাৰং জানাপেত্ৰা তথেৰ অকাসি. পচ্ছিমচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং ওতিণ্ণব্রহ্মা লোহিতকসিণং সমাপজ্জিত্ৰা লোহিতকরস্মিযো মুঞ্চিত্ৰা দসসহস্সচক্কৰাল়দেৰতানং রত্তৰরকম্বলেন পরিক্খিপন্তো ৰিয অত্তনো আগতভাৰং জানাপেত্ৰা তথেৰ অকাসি. উত্তরচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং ওতিণ্ণব্রহ্মা ওদাতকসিণং সমাপজ্জিত্ৰা ওদাতরস্মিযো ৰিস্সজ্জেত্ৰা দসসহস্সচক্কৰাল়দেৰতানং সুমনকুসুমপটং পারুপন্তো ৰিয অত্তনো আগতভাৰং জানাপেত্ৰা তথেৰ অকাসি.

পাল়িযং পন ভগৰতো পুরতো পাতুরহেসুং. অথ খো তা দেৰতা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং অট্ঠংসূতি এৰং একক্খণে ৰিয পুরতো পাতুভাৰো চ অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং ঠিতভাৰো চ ৰুত্তো, সো ইমিনা অনুক্কমেন অহোসি, একতো কত্ৰা পন দস্সিতো. গাথাভাসনং পন পাল়িযম্পি ৰিসুং ৰিসুংযেৰ ৰুত্তং.

তত্থ মহাসমযোতি মহাসমূহো. পৰনং ৰুচ্চতি ৰনসণ্ডো. উভযেনপি ভগৰা ‘‘ইমস্মিং পন ৰনসণ্ডে অজ্জ মহাসমূহো সন্নিপাতো’’তি আহ. ততো যেসং সো সন্নিপাতো, তে দস্সেতুং দেৰকাযা সমাগতাতি আহ. তত্থ দেৰকাযাতি দেৰঘটা. আগতম্হ ইমং ধম্মসমযন্তি এৰং সমাগতে দেৰকাযে দিস্ৰা মযম্পি ইমং ধম্মসমূহং আগতা. কিং কারণা? দক্খিতাযে অপরাজিতসঙ্ঘন্তি কেনচি অপরাজিতং অজ্জেৰ তযো মারে মদ্দিত্ৰা ৰিজিতসঙ্গামং ইমং অপরাজিতসঙ্ঘং দস্সনত্থায আগতম্হাতি অত্থো. সো পন, ব্রহ্মা, ইমং গাথং ভাসিত্ৰা, ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা, পুরত্থিমচক্কৰাল়মুখৰট্টিযংযেৰ অট্ঠাসি.

অথ দুতিযো ৰুত্তনযেনেৰ আগন্ত্ৰা অভাসি. তত্থ তত্র ভিক্খৰোতি তস্মিং সন্নিপাতট্ঠানে ভিক্খূ. সমাদহংসূতি সমাধিনা যোজেসুং. চিত্তমত্তনো উজুকং অকংসূতি অত্তনো চিত্তে সব্বে ৰঙ্ককুটিলজিম্হভাৰে হরিত্ৰা উজুকং অকরিংসু. সারথীৰ নেত্তানি গহেত্ৰাতি যথা সমপ্পৰত্তেসু সিন্ধৰেসু ওধস্তপতোদো সারথী সব্বযোত্তানি গহেত্ৰা অচোদেন্তো অৰারেন্তো তিট্ঠতি, এৰং ছল়ঙ্গুপেক্খায সমন্নাগতা গুত্তদ্ৰারা সব্বেপেতে পঞ্চসতা ভিক্খূ ইন্দ্রিযানি রক্খন্তি পণ্ডিতা, এতে দট্ঠুং ইধাগতম্হা ভগৰাতি, সোপি গন্ত্ৰা যথাঠানেযেৰ অট্ঠাসি.

অথ ততিযো ৰুত্তনযেনেৰ আগন্ত্ৰা অভাসি. তত্থ ছেত্ৰা খীলন্তি রাগদোসমোহখীলং ছিন্দিত্ৰা. পলিঘন্তি রাগদোসমোহপলিঘমেৰ. ইন্দখীলন্তি রাগদোসমোহইন্দখীলমেৰ. ঊহচ্চ মনেজাতি এতে তণ্হাএজায অনেজা ভিক্খূ ইন্দখীলং ঊহচ্চ সমূহনিত্ৰা চতূসু দিসাসু অপ্পটিহতচারিকং চরন্তি. সুদ্ধাতি নিরুপক্কিলেসা. ৰিমলাতি নিম্মলা. ইদং তস্সেৰ ৰেৰচনং. চক্খুমতাতি পঞ্চহি চক্খূহি চক্খুমন্তেন. সুদন্তাতি চক্খুতোপি দন্তা সোততোপি ঘানতোপি জিৰ্হাতোপি কাযতোপি মনতোপি দন্তা. সুসুনাগাতি তরুণনাগা. তত্রাযং ৰচনত্থো – ছন্দাদীহি ন গচ্ছন্তীতি নাগা, তেন তেন মগ্গেন পহীনে কিলেসে ন আগচ্ছন্তীতি নাগা, নানপ্পকারং আগুং ন করোন্তীতি নাগা. অযমেত্থ সঙ্খেপো, ৰিত্থারো পন মহানিদ্দেসে (মহানি. ৮০) ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো.

অপিচ –

‘‘আগুং ন করোতি কিঞ্চি লোকে,

সব্বসংযোগ ৰিসজ্জ বন্ধনানি;

সব্বত্থ ন সজ্জতী ৰিমুত্তো,

নাগো তাদি পৰুচ্চতে তথত্তা’’তি. –

এৰমেত্থ অত্থো ৰেদিতব্বো. সুসুনাগাতি সুসূ নাগা, সুসুনাগভাৰসম্পত্তিং পত্তাতি অত্থো. তে এৰরূপে অনুত্তরেন যোগ্গাচরিযেন দমিতে তরুণনাগে দস্সনায আগতম্হ ভগৰাতি. সোপি গন্ত্ৰা যথাঠানেযেৰ অট্ঠাসি.

অথ চতুত্থো ৰুত্তনযেনেৰ আগন্ত্ৰা অভাসি. তত্থ গতাসেতি নিব্বেমতিকসরণগমনেন গতা. সোপি গন্ত্ৰা যথাঠানেযেৰ অট্ঠাসীতি. সত্তমং.

৮. সকলিকসুত্তৰণ্ণনা

৩৮. অট্ঠমে মদ্দকুচ্ছিস্মিন্তি এৰংনামকে উয্যানে. তঞ্হি অজাতসত্তুম্হি কুচ্ছিগতে তস্স মাতরা – ‘‘অযং ময্হং কুচ্ছিগতো গব্ভো রঞ্ঞো সত্তু ভৰিস্সতি. কিং মে ইমিনা’’তি? গব্ভপাতনত্থং কুচ্ছি মদ্দাপিতা. তস্মা ‘‘মদ্দকুচ্ছী’’তি সঙ্খং গতং. মিগানং পন অভযৰাসত্থায দিন্নত্তা মিগদাযোতি ৰুচ্চতি.

তেন খো পন সমযেনাতি এত্থ অযং অনুপুব্বিকথা – দেৰদত্তো হি অজাতসত্তুং নিস্সায ধনুগ্গহে চ ধনপালকঞ্চ পযোজেত্ৰাপি তথাগতস্স জীৰিতন্তরাযং কাতুং অসক্কোন্তো ‘‘সহত্থেনেৰ মারেস্সামী’’তি গিজ্ঝকূটপব্বতং অভিরুহিত্ৰা মহন্তং কূটাগারপ্পমাণং সিলং উক্খিপিত্ৰা, ‘‘সমণো গোতমো চুণ্ণৰিচুণ্ণো হোতূ’’তি পৰিজ্ঝি. মহাথামৰা কিরেস পঞ্চন্নং হত্থীনং বলং ধারেতি. অট্ঠানং খো পনেতং, যং বুদ্ধানং পরূপক্কমেন জীৰিতন্তরাযো ভৰেয্যাতি তং তথাগতস্স সরীরাভিমুখং আগচ্ছন্তং আকাসে অঞ্ঞা সিলা উট্ঠহিত্ৰা সম্পটিচ্ছি. দ্ৰিন্নং সিলানং সম্পহারেন মহন্তো পাসাণস্স সকলিকা উট্ঠহিত্ৰা ভগৰতো পিট্ঠিপাদপরিযন্তং অভিহনি, পাদো মহাফরসুনা পহতো ৰিয সমুগ্গতলোহিতেন লাখারসমক্খিতো ৰিয অহোসি. ভগৰা উদ্ধং উল্লোকেত্ৰা দেৰদত্তং এতদৰোচ – ‘‘বহু তযা মোঘপুরিস, অপুঞ্ঞং পসুতং, যো ত্ৰং পদুট্ঠচিত্তো ৰধকচিত্তো তথাগতস্স লোহিতং উপ্পাদেসী’’তি. ততো পট্ঠায ভগৰতো অফাসু জাতং. ভিক্খূ চিন্তযিংসু – ‘‘অযং ৰিহারো উজ্জঙ্গলো ৰিসমো, বহূনং খত্তিযাদীনঞ্চেৰ পব্বজিতানঞ্চ অনোকাসো’’তি. তে তথাগতং মঞ্চসিৰিকায আদায মদ্দকুচ্ছিং নযিংসু. তেন ৰুত্তং – ‘‘তেন খো পন সমযেন ভগৰতো পাদো সকলিকায খতো হোতী’’তি.

ভুসাতি বলৰতিযো. সুদন্তি নিপাতমত্তং. দুক্খন্তি সুখপটিক্খেপো. তিব্বাতি বহলা. খরাতি ফরুসা. কটুকাতি তিখিণা. অসাতাতি অমধুরা. ন তাসু মনো অপ্পেতি, ন তা মনং অপ্পাযন্তি ৰড্ঢেন্তীতি অমনাপা. সতো সম্পজানোতি ৰেদনাধিৰাসনসতিসম্পজঞ্ঞেন সমন্নাগতো হুত্ৰা. অৰিহঞ্ঞমানোতি অপীল়িযমানো, সম্পরিৰত্তসাযিতায ৰেদনানং ৰসং অগচ্ছন্তো.

সীহসেয্যন্তি এত্থ কামভোগিসেয্যা, পেতসেয্যা, সীহসেয্যা, তথাগতসেয্যাতি চতস্সো সেয্যা. তত্থ ‘‘যেভুয্যেন, ভিক্খৰে, কামভোগী সত্তা ৰামেন পস্সেন সেন্তী’’তি অযং কামভোগিসেয্যা. তেসু হি যেভুয্যেন দক্খিণপস্সেন সযানো নাম নত্থি. ‘‘যেভুয্যেন, ভিক্খৰে, পেতা উত্তানা সেন্তী’’তি অযং পেতসেয্যা. অপ্পমংসলোহিতত্তা হি অট্ঠিসঙ্ঘাটজটিতা একেন পস্সেন সযিতুং ন সক্কোন্তি, উত্তানাৰ সেন্তি. ‘‘যেভুয্যেন, ভিক্খৰে, সীহো মিগরাজা নঙ্গুট্ঠং অন্তরসত্থিম্হি অনুপক্খিপিত্ৰা দক্খিণেন পস্সেন সেতী’’তি অযং সীহসেয্যা. তেজুস্সদত্তা হি সীহো মিগরাজা দ্ৰে পুরিমপাদে একস্মিং, ‘পচ্ছিমপাদে একস্মিং ঠানে ঠপেত্ৰা নঙ্গুট্ঠং অন্তরসত্থিম্হি পক্খিপিত্ৰা পুরিমপাদপচ্ছিমপাদনঙ্গুট্ঠানং ঠিতোকাসং সল্লক্খেত্ৰা দ্ৰিন্নং পুরিমপাদানং মত্থকে সীসং ঠপেত্ৰা সযতি, দিৰসম্পি সযিত্ৰা পবুজ্ঝমানো ন উত্রসন্তো পবুজ্ঝতি, সীসং পন উক্খিপিত্ৰা পুরিমপাদাদীনং ঠিতোকাসং সল্লক্খেতি’. সচে কিঞ্চি ঠানং ৰিজহিত্ৰা ঠিতং হোতি, ‘‘নযিদং তুয্হং জাতিযা, ন সূরভাৰস্স অনুরূপ’’ন্তি অনত্তমনো হুত্ৰা তত্থেৰ সযতি, ন গোচরায পক্কমতি. অৰিজহিত্ৰা ঠিতে পন ‘‘তুয্হং জাতিযা চ সূরভাৰস্স চ অনুরূপমিদ’’ন্তি হট্ঠতুট্ঠো উট্ঠায সীহৰিজম্ভিতং ৰিজম্ভিত্ৰা কেসরভারং ৰিধুনিত্ৰা তিক্খত্তুং সীহনাদং নদিত্ৰা গোচরায পক্কমতি. চতুত্থজ্ঝানসেয্যা পন ‘‘তথাগতসেয্যা’’তি ৰুচ্চতি. তাসু ইধ সীহসেয্যা আগতা. অযঞ্হি তেজুস্সদইরিযাপথত্তা উত্তমসেয্যা নাম.

পাদে পাদন্তি দক্খিণপাদে ৰামপাদং. অচ্চাধাযাতি অতিআধায, ঈসকং অতিক্কম্ম ঠপেত্ৰা. গোপ্ফকেন হি গোপ্ফকে জাণুনা ৰা জাণুম্হি সঙ্ঘট্টিযমানে অভিণ্হং ৰেদনা উপ্পজ্জতি, চিত্তং একগ্গং ন হোতি, সেয্যা অফাসুকা হোতি. যথা ন সঙ্ঘট্টেতি, এৰং অতিক্কম্ম ঠপিতে ৰেদনা নুপ্পজ্জতি, চিত্তং একগ্গং হোতি, সেয্যা ফাসু হোতি. তস্মা এৰং নিপজ্জি. সতো সম্পজানোতি সযনপরিগ্গাহকসতিসম্পজঞ্ঞেন সমন্নাগতো. ‘‘উট্ঠানসঞ্ঞ’’ন্তি পনেত্থ ন ৰুত্তং, গিলানসেয্যা হেসা তথাগতস্স.

সত্তসতাতি ইমস্মিং সুত্তে সব্বাপি তা দেৰতা গিলানসেয্যট্ঠানং আগতা. উদানং উদানেসীতি গিলানসেয্যং আগতানং দোমনস্সেন ভৰিতব্বং সিযা. ইমাসং পন তথাগতস্স ৰেদনাধিৰাসনং দিস্ৰা, ‘‘অহো বুদ্ধানং মহানুভাৰতা! এৰরূপাসু নাম ৰেদনাসু ৰত্তমানাসু ৰিকারমত্তম্পি নত্থি, সিরীসযনে অলঙ্করিত্ৰা ঠপিতসুৰণ্ণরূপকং ৰিয অনিঞ্জমানেন কাযেন নিপন্নো, ইদানিস্স অধিকতরং মুখৰণ্ণো ৰিরোচতি, আভাসম্পন্নো পুণ্ণচন্দো ৰিয সম্পতি ৰিকসিতং ৰিয চ অরৰিন্দং অস্স মুখং সোভতি, কাযেপি ৰণ্ণাযতনং ইদানি সুসম্মট্ঠকঞ্চনং ৰিয ৰিপ্পসীদতী’’তি উদানং উদপাদি.

নাগো ৰত ভোতি, এত্থ ভোতি ধম্মালপনং. বলৰন্তট্ঠেন নাগো. নাগৰতাতি নাগভাৰেন. সীহো ৰতাতিআদীসু অসন্তাসনট্ঠেন সীহো. ব্যত্তপরিচযট্ঠেন কারণাকারণজাননেন ৰা আজানীযো. অপ্পটিসমট্ঠেন নিসভো. গৰসতজেট্ঠকো হি উসভো, গৰসহস্সজেট্ঠকো ৰসভো, গৰসতসহস্সজেট্ঠকো নিসভোতি ৰুচ্চতি. ভগৰা পন অপ্পটিসমট্ঠেন আসভং ঠানং পটিজানাতি. তেনেৰত্থেন ইধ ‘‘নিসভো’’তি ৰুত্তো. ধুরৰাহট্ঠেন ধোরয্হো. নিব্বিসেৰনট্ঠেন দন্তো.

পস্সাতি অনিযমিতাণত্তি. সমাধিন্তি অরহত্তফলসমাধিং. সুৰিমুত্তন্তি ফলৰিমুত্তিযা সুৰিমুত্তং. রাগানুগতং পন চিত্তং অভিনতং নাম হোতি, দোসানুগতং অপনতং. তদুভযপটিক্খেপেন ন চাভিনতং ন চাপনতন্তি আহ. ন চ সসঙ্খারনিগ্গয্হৰারিতগতন্তি ন সসঙ্খারেন সপ্পযোগেন কিলেসে নিগ্গহেত্ৰা ৰারিতৰতং, কিলেসানং পন ছিন্নত্তা ৰতং ফলসমাধিনা সমাহিতন্তি অত্থো. অতিক্কমিতব্বন্তি ৰিহেঠেতব্বং ঘট্টেতব্বং. অদস্সনাতি অঞ্ঞাণা. অঞ্ঞাণী হি অন্ধবালোৰ এৰরূপে সত্থরি অপরজ্ঝেয্যাতি দেৰদত্তং ঘট্টযমানা ৰদন্তি.

পঞ্চৰেদাতি ইতিহাসপঞ্চমানং ৰেদানং ধারকা. সতং সমন্তি ৰস্সসতং. তপস্সীতি তপনিস্সিতকা হুত্ৰা. চরন্তি চরন্তা. ন সম্মাৰিমুত্তন্তি সচেপি এৰরূপা ব্রাহ্মণা ৰস্সসতং চরন্তি, চিত্তঞ্চ নেসং সম্মা ৰিমুত্তং ন হোতি. হীনত্তরূপা ন পারং গমা তেতি হীনত্তসভাৰা তে নিব্বানঙ্গমা ন হোন্তি. ‘‘হীনত্থরূপা’’তিপি পাঠো, হীনত্থজাতিকা পরিহীনত্থাতি অত্থো. তণ্হাধিপন্নাতি তণ্হায অজ্ঝোত্থটা. ৰতসীলবদ্ধাতি অজৰতকুক্কুরৰতাদীহি চ ৰতেহি তাদিসেহেৰ চ সীলেহি বদ্ধা. লূখং তপন্তি পঞ্চাতপতাপনং কণ্টকসেয্যাদিকং তপং. ইদানি সা দেৰতা সাসনস্স নিয্যানিকভাৰং কথেন্তী ন মানকামস্সাতিআদিমাহ. তং ৰুত্তত্থমেৰাতি. অট্ঠমং.

৯. পঠমপজ্জুন্নধীতুসুত্তৰণ্ণনা

৩৯. নৰমে পজ্জুন্নস্স ধীতাতি পজ্জুন্নস্স নাম ৰস্সৰলাহকদেৰরঞ্ঞো চাতুমহারাজিকস্স ধীতা. অভিৰন্দেতি ভগৰা তুম্হাকং পাদে ৰন্দামি. চক্খুমতাতি পঞ্চহি চক্খূহি চক্খুমন্তেন তথাগতেন. ধম্মো অনুবুদ্ধোতি, ‘‘ইদং মযা পুব্বে পরেসং সন্তিকে কেৰলং সুতংযেৰ আসী’’তি ৰদতি. সাহং দানীতি, সা অহং ইদানি. সক্খি জানামীতি, পটিৰেধৰসেন পচ্চক্খমেৰ জানামি. ৰিগরহন্তাতি, ‘‘হীনক্খরপদব্যঞ্জনো’’তি ৰা ‘‘অনিয্যানিকো’’তি ৰা এৰং গরহন্তা. রোরুৰন্তি, দ্ৰে রোরুৰা – ধূমরোরুৰো চ জালরোরুৰো চ. তত্থ ধূমরোরুৰো ৰিসুং হোতি, জালরোরুৰোতি পন অৰীচিমহানিরযস্সেৰেতং নামং. তত্থ হি সত্তা অগ্গিম্হি জলন্তে জলন্তে পুনপ্পুনং রৰং রৰন্তি, তস্মা সো ‘‘রোরুৰো’’তি ৰুচ্চতি. ঘোরন্তি দারুণং. খন্তিযা উপসমেন উপেতাতি রুচ্চিত্ৰা খমাপেত্ৰা গহণখন্তিযা চ রাগাদিউপসমেন চ উপেতাতি. নৰমং.

১০. দুতিযপজ্জুন্নধীতুসুত্তৰণ্ণনা

৪০. দসমে ধম্মঞ্চাতি চ সদ্দেন সঙ্ঘঞ্চ, ইতি তীণি রতনানি নমস্সমানা ইধাগতাতি ৰদতি. অত্থৰতীতি, অত্থৰতিযো. বহুনাপি খো তন্তি যং ধম্মং সা অভাসি, তং ধম্মং বহুনাপি পরিযাযেন অহং ৰিভজেয্যং. তাদিসো ধম্মোতি, তাদিসো হি অযং ভগৰা ধম্মো, তংসণ্ঠিতো তপ্পটিভাগো বহূহি পরিযাযেহি ৰিভজিতব্বযুত্তকোতি দস্সেতি. লপযিস্সামীতি, কথযিস্সামি. যাৰতা মে মনসা পরিযত্তন্তি যত্তকং মযা মনসা পরিযাপুটং, তস্সত্থং দিৰসং অৰত্ৰা মধুপটলং পীল়েন্তী ৰিয মুহুত্তেনেৰ সংখিত্তেন কথেস্সামি. সেসং উত্তানমেৰাতি. দসমং.

সতুল্লপকাযিকৰগ্গো চতুত্থো.

৫. আদিত্তৰগ্গো

১. আদিত্তসুত্তৰণ্ণনা

৪১. আদিত্তৰগ্গস্স পঠমে জরায মরণেন চাতি দেসনাসীসমেতং, রাগাদীহি পন একাদসহি অগ্গীহি লোকো আদিত্তোৰ. দানেনাতি দানচেতনায. দিন্নং হোতি সুনীহতন্তি দানপুঞ্ঞচেতনাহি দাযকস্সেৰ হোতি ঘরসামিকস্স ৰিয নীহতভণ্ডকং, তেনেতং ৰুত্তং. চোরা হরন্তীতি অদিন্নে ভোগে চোরাপি হরন্তি রাজানোপি, অগ্গিপি ডহতি, ঠপিতট্ঠানেপি নস্সন্তি. অন্তেনাতি মরণেন. সরীরং সপরিগ্গহন্তি সরীরঞ্চেৰ চোরাদীনং ৰসেন অৰিনট্ঠভোগে চ. সগ্গমুপেতীতি ৰেস্সন্তরমহারাজাদযো ৰিয সগ্গে নিব্বত্ততীতি. পঠমং.

২. কিংদদসুত্তৰণ্ণনা

৪২. দুতিযে অন্নদোতি যস্মা অতিবলৰাপি দ্ৰে তীণি ভত্তানি অভুত্ৰা উট্ঠাতুং ন সক্কোতি, ভুত্ৰা পন দুব্বলোপি হুত্ৰা বলসম্পন্নো হোতি, তস্মা ‘‘অন্নদো বলদো’’তি আহ. ৰত্থদোতি যস্মা সুরূপোপি দুচ্চোল়ো ৰা অচোল়ো ৰা ৰিরূপো হোতি ওহীল়িতো দুদ্দসিকো, ৰত্থচ্ছন্নো দেৰপুত্তো ৰিয সোভতি, তস্মা ‘‘ৰত্থদো হোতি ৰণ্ণদো’’তি আহ. যানদোতি হত্থিযানাদীনং দাযকো. তেসু পন –

‘‘ন হত্থিযানং সমণস্স কপ্পতি,

ন অস্সযানং, ন রথেন যাতুং;

ইদঞ্চ যানং সমণস্স কপ্পতি,

উপাহনা রক্খতো সীলখন্ধ’’ন্তি.

তস্মা ছত্তুপাহনকত্তরযট্ঠিমঞ্চপীঠানং দাযকো, যো চ মগ্গং সোধেতি, নিস্সেণিং করোতি, সেতুং করোতি, নাৰং পটিযাদেতি, সব্বোপি যানদোৰ হোতি. সুখদো হোতীতি যানস্স সুখাৰহনতো সুখদো নাম হোতি. চক্খুদোতি অন্ধকারে চক্খুমন্তানম্পি রূপদস্সনাভাৰতো দীপদো চক্খুদো নাম হোতি, অনুরুদ্ধত্থেরো ৰিয দিব্বচক্খু সম্পদম্পি লভতি.

সব্বদদো হোতীতি সব্বেসংযেৰ বলাদীনং দাযকো হোতি. দ্ৰে তযো গামে পিণ্ডায চরিত্ৰা কিঞ্চি অলদ্ধা আগতস্সাপি সীতলায পোক্খরণিযা ন্হাযিত্ৰা পতিস্সযং পৰিসিত্ৰা মুহুত্তং মঞ্চে নিপজ্জিত্ৰা উট্ঠায নিসিন্নস্স হি কাযে বলং আহরিত্ৰা পক্খিত্তং ৰিয হোতি. বহি ৰিচরন্তস্স চ কাযে ৰণ্ণাযতনং ৰাতাতপেহি ঝাযতি, পতিস্সযং পৰিসিত্ৰা দ্ৰারং পিধায মুহুত্তং নিপন্নস্স চ ৰিসভাগসন্ততি ৰূপসম্মতি, সভাগসন্ততি ওক্কমতি, ৰণ্ণাযতনং আহরিত্ৰা পক্খিত্তং ৰিয হোতি. বহি ৰিচরন্তস্স পাদে কণ্টকো ৰিজ্ঝতি, খাণু পহরতি, সরীসপাদিপরিস্সযো চেৰ চোরভযঞ্চ উপ্পজ্জতি, পতিস্সযং পৰিসিত্ৰা দ্ৰারং পিধায নিপন্নস্স সব্বেতে পরিস্সযা ন হোন্তি, ধম্মং সজ্ঝাযন্তস্স ধম্মপীতিসুখং, কম্মট্ঠানং মনসিকরোন্তস্স উপসমসুখং উপ্পজ্জতি. তথা বহি ৰিচরন্তস্স চ সেদা মুচ্চন্তি, অক্খীনি ফন্দন্তি, সেনাসনং পৰিসনক্খণে কূপে ওতিণ্ণো ৰিয হোতি, মঞ্চপীঠাদীনি ন পঞ্ঞাযন্তি. মুহুত্তং নিসিন্নস্স পন অক্খিপসাদো আহরিত্ৰা পক্খিত্তো ৰিয হোতি, দ্ৰারকৰাটৰাতপানমঞ্চপীঠাদীনি পঞ্ঞাযন্তি. তেন ৰুত্তং – ‘‘সো চ সব্বদদো হোতি, যো দদাতি উপস্সয’’ন্তি.

অমতংদদো চ সো হোতীতি পণীতভোজনস্স পত্তং পূরেন্তো ৰিয অমরণদানং নাম দেতি. যো ধম্মমনুসাসতীতি যো ধম্মং অনুসাসতি, অট্ঠকথং কথেতি, পাল়িং ৰাচেতি, পুচ্ছিতপঞ্হং ৰিস্সজ্জেতি, কম্মট্ঠানং আচিক্খতি, ধম্মস্সৰনং করোতি, সব্বোপেস ধম্মং অনুসাসতি নাম. সব্বদানানঞ্চ ইদং ধম্মদানমেৰ অগ্গন্তি ৰেদিতব্বং. ৰুত্তম্পি চেতং –

‘‘সব্বদানং ধম্মদানং জিনাতি,

সব্বরসং ধম্মরসো জিনাতি;

সব্বরতিং ধম্মরতি জিনাতি,

তণ্হক্খযো সব্বদুক্খং জিনাতী’’তি. (ধ. প. ৩৫৪); দুতিযং;

৩. অন্নসুত্তৰণ্ণনা

৪৩. ততিযে অভিনন্দন্তীতি পত্থেন্তি. ভজতীতি উপগচ্ছতি, চিত্তগহপতিসীৰলিত্থেরাদিকে ৰিয পচ্ছতো অনুবন্ধতি. তস্মাতি যস্মা ইধলোকে পরলোকে চ অন্নদাযকমেৰ অনুগচ্ছতি, তস্মা. সেসং উত্তানমেৰাতি. ততিযং.

৪. একমূলসুত্তৰণ্ণনা

৪৪. চতুত্থে একমূলন্তি অৰিজ্জা তণ্হায মূলং, তণ্হা অৰিজ্জায. ইধ পন তণ্হা অধিপ্পেতা. দ্ৰীহি সস্সতুচ্ছেদদিট্ঠীহি আৰট্টতীতি দ্ৰিরাৰট্টা. সা চ রাগাদীহি তীহি মলেহি তিমলা. তত্রাস্সা মোহো সহজাতকোটিযা মলং হোতি, রাগদোসা উপনিস্সযকোটিযা. পঞ্চ পন কামগুণা অস্সা পত্থরণট্ঠানা, তেসু সা পত্থরতীতি পঞ্চপত্থরা. সা চ অপূরণীযট্ঠেন সমুদ্দো. অজ্ঝত্তিকবাহিরেসু পনেসা দ্ৰাদসাযতনেসু আৰট্টতি পরিৰট্টতীতি দ্ৰাদসাৰট্টা. অপতিট্ঠট্ঠেন পন পাতালোতি ৰুচ্চতীতি. একমূলং…পে… পাতালং, অতরি ইসি, উত্তরি সমতিক্কমীতি অত্থো. চতুত্থং.

৫. অনোমসুত্তৰণ্ণনা

৪৫. পঞ্চমে অনোমনামন্তি সব্বগুণসমন্নাগতত্তা অৰেকল্লনামং, পরিপূরনামন্তি অত্থো. নিপুণত্থদস্সিন্তি ভগৰা সণ্হসুখুমে খন্ধন্তরাদযো অত্থে পস্সতীতি নিপুণত্থদস্সী. পঞ্ঞাদদন্তি অন্ৰযপঞ্ঞাধিগমায পটিপদং কথনৰসেন পঞ্ঞায দাযকং. কামালযে অসত্তন্তি পঞ্চকামগুণালযে অলগ্গং. কমমানন্তি ভগৰা মহাবোধিমণ্ডেযেৰ অরিযমগ্গেন গতো, ন ইদানি গচ্ছতি, অতীতং পন উপাদায ইদং ৰুত্তং. মহেসিন্তি মহন্তানং সীলক্খন্ধাদীনং এসিতারং পরিযেসিতারন্তি. পঞ্চমং.

৬. অচ্ছরাসুত্তৰণ্ণনা

৪৬. ছট্ঠে অচ্ছরাগণসঙ্ঘুট্ঠন্তি অযং কির দেৰপুত্তো সত্থুসাসনে পব্বজিত্ৰা ৰত্তপটিপত্তিং পূরযমানো পঞ্চৰস্সকালে পৰারেত্ৰা দ্ৰেমাতিকং পগুণং কত্ৰা কম্মাকম্মং উগ্গহেত্ৰা চিত্তরুচিতং কম্মট্ঠানং উগ্গণ্হিত্ৰা সল্লহুকৰুত্তিকো অরঞ্ঞং পৰিসিত্ৰা যো ভগৰতা মজ্ঝিমযামো সযনস্স কোট্ঠাসোতি অনুঞ্ঞাতো. তস্মিম্পি সম্পত্তে ‘‘পমাদস্স ভাযামী’’তি মঞ্চকং উক্খিপিত্ৰা রত্তিঞ্চ দিৰা চ নিরাহারো কম্মট্ঠানমেৰ মনসাকাসি.

অথস্স অব্ভন্তরে সত্থকৰাতা উপ্পজ্জিত্ৰা জীৰিতং পরিযাদিযিংসু. সো ধুরস্মিংযেৰ কালমকাসি. যো হি কোচি ভিক্খু চঙ্কমে চঙ্কমমানো ৰা আলম্বনত্থম্ভং নিস্সায ঠিতো ৰা চঙ্কমকোটিযং চীৰরং সীসে ঠপেত্ৰা নিসিন্নো ৰা নিপন্নো ৰা পরিসমজ্ঝে অলঙ্কতধম্মাসনে ধম্মং দেসেন্তো ৰা কালং করোতি, সব্বো সো ধুরস্মিং কালং করোতি নাম. ইতি অযং চঙ্কমনে কালং কত্ৰা উপনিস্সযমন্দতায আসৰক্খযং অপ্পত্তো তাৰতিংসভৰনে মহাৰিমানদ্ৰারে নিদ্দাযিত্ৰা পবুজ্ঝন্তো ৰিয পটিসন্ধিং অগ্গহেসি. তাৰদেৰস্স সুৰণ্ণতোরণং ৰিয তিগাৰুতো অত্তভাৰো নিব্বত্তি.

অন্তোৰিমানে সহস্সমত্তা অচ্ছরা তং দিস্ৰা, ‘‘ৰিমানসামিকো দেৰপুত্তো আগতো, রমযিস্সাম ন’’ন্তি তূরিযানি গহেত্ৰা পরিৰারযিংসু. দেৰপুত্তো ন তাৰ চুতভাৰং জানাতি, পব্বজিতসঞ্ঞীযেৰ অচ্ছরা ওলোকেত্ৰা ৰিহারচারিকং আগতং মাতুগামং দিস্ৰা লজ্জী. পংসুকূলিকো ৰিয উপরি ঠিতং ঘনদুকূলং একংসং করোন্তো অংসকূটং পটিচ্ছাদেত্ৰা ইন্দ্রিযানি ওক্খিপিত্ৰা অধোমুখো অট্ঠাসি. তস্স কাযৰিকারেনেৰ তা দেৰতা ‘‘সমণদেৰপুত্তো অয’’ন্তি ঞত্ৰা এৰমাহংসু – ‘‘অয্য, দেৰপুত্ত, দেৰলোকো নামাযং, ন সমণধম্মস্স করণোকাসো, সম্পত্তিং অনুভৰনোকাসো’’তি. সো তথেৰ অট্ঠাসি. দেৰতা ‘‘ন তাৰাযং সল্লক্খেতী’’তি তূরিযানি পগ্গণ্হিংসু. সো তথাপি অনোলোকেন্তোৰ অট্ঠাসি.

অথস্স সব্বকাযিকং আদাসং পুরতো ঠপযিংসু. সো ছাযং দিস্ৰা চুতভাৰং ঞত্ৰা, ‘‘ন মযা ইমং ঠানং পত্থেত্ৰা সমণধম্মো কতো, উত্তমত্থং অরহত্তং পত্থেত্ৰা কতো’’তি সম্পত্তিযা ৰিপ্পটিসারী অহোসি, ‘‘সুৰণ্ণপটং পটিলভিস্সামী’’তি তক্কযিত্ৰা যুদ্ধট্ঠানং ওতিণ্ণমল্লো মূলকমুট্ঠিং লভিত্ৰা ৰিয. সো – ‘‘অযং সগ্গসম্পত্তি নাম সুলভা, বুদ্ধানং পাতুভাৰো দুল্লভো’’তি চিন্তেত্ৰা ৰিমানং অপৰিসিত্ৰাৰ অসম্ভিন্নেনেৰ সীলেন অচ্ছরাসঙ্ঘপরিৰুতো দসবলস্স সন্তিকং আগম্ম অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং ঠিতো ইমং গাথং অভাসি.

তত্থ অচ্ছরাগণসঙ্ঘুট্ঠন্তি অচ্ছরাগণেন গীতৰাদিতসদ্দেহি সঙ্ঘোসিতং. পিসাচগণসেৰিতন্তি তমেৰ অচ্ছরাগণং পিসাচগণং কত্ৰা ৰদতি. ৰনন্তি নন্দনৰনং সন্ধায ৰদতি. অযঞ্হি নিযামচিত্ততায অত্তনো গরুভাৰেন দেৰগণং ‘‘দেৰগণো’’তি ৰত্তুং ন রোচেতি. ‘‘পিসাচগণো’’তি ৰদতি. নন্দনৰনঞ্চ ‘‘নন্দন’’ন্তি অৰত্ৰা ‘‘মোহন’’ন্তি ৰদতি. কথং যাত্রা ভৰিস্সতীতি কথং নিগ্গমনং ভৰিস্সতি, কথং অতিক্কমো ভৰিস্সতি, অরহত্তস্স মে পদট্ঠানভূতং ৰিপস্সনং আচিক্খথ ভগৰাতি ৰদতি.

অথ ভগৰা ‘‘অতিসল্লিখতেৰ অযং দেৰপুত্তো, কিং নু খো ইদ’’ন্তি? আৰজ্জেন্তো অত্তনো সাসনে পব্বজিতভাৰং ঞত্ৰা – ‘‘অযং অচ্চারদ্ধৰীরিযতায কালং কত্ৰা দেৰলোকে নিব্বত্তো, অজ্জাপিস্স চঙ্কমনস্মিংযেৰ অত্তভাৰো অসম্ভিন্নেন সীলেন আগতো’’তি চিন্তেসি. বুদ্ধা চ অকতাভিনিৰেসস্স আদিকম্মিকস্স অকতপরিকম্মস্স অন্তেৰাসিনো চিত্তকারো ভিত্তিপরিকম্মং ৰিয – ‘‘সীলং তাৰ সোধেহি, সমাধিং ভাৰেহি, কম্মস্সকতপঞ্ঞং উজুং করোহী’’তি পঠমং পুব্বভাগপ্পটিপদং আচিক্খন্তি, কারকস্স পন যুত্তপযুত্তস্স অরহত্তমগ্গপদট্ঠানভূতং সণ্হসুখুমং সুঞ্ঞতাৰিপস্সনংযেৰ আচিক্খন্তি, অযঞ্চ দেৰপুত্তো কারকো অভিন্নসীলো, একো মগ্গো অস্স অনাগতোতি সুঞ্ঞতাৰিপস্সনং আচিক্খন্তো উজুকো নামাতিআদিমাহ.

তত্থ উজুকোতি কাযৰঙ্কাদীনং অভাৰতো অট্ঠঙ্গিকো মগ্গো উজুকো নাম. অভযা নাম সা দিসাতি নিব্বানং সন্ধাযাহ. তস্মিং হি কিঞ্চি ভযং নত্থি, তং ৰা পত্তস্স ভযং নত্থীতি ‘‘অভযা নাম সা দিসা’’তি ৰুত্তং. রথো অকূজনোতি অট্ঠঙ্গিকো মগ্গোৰ অধিপ্পেতো. যথা হি পাকতিকরথো অক্খে ৰা অনব্ভঞ্জিতে অতিরেকেসু ৰা মনুস্সেসু অভিরুল়্হেসু কূজতি ৰিরৰতি, ন এৰং অরিযমগ্গো. সো হি একপ্পহারেন চতুরাসীতিযাপি পাণসহস্সেসু অভিরুহন্তেসু ন কূজতি ন ৰিরৰতি. তস্মা ‘‘অকূজনো’’তি ৰুত্তো. ধম্মচক্কেহি সংযুতোতি কাযিকচেতসিকৰীরিযসঙ্খাতেহি ধম্মচক্কেহি সংযুত্তো.

হিরীতি এত্থ হিরিগ্গহণেন ওত্তপ্পম্পি গহিতমেৰ হোতি. তস্স অপালম্বোতি যথা বাহিরকরথস্স রথে ঠিতানং যোধানং অপতনত্থায দারুমযং অপালম্বনং হোতি, এৰং ইমস্স মগ্গরথস্স অজ্ঝত্তবহিদ্ধাসমুট্ঠানং হিরোত্তপ্পং অপালম্বনং. সত্যস্স পরিৰারণন্তি রথস্স সীহচম্মাদিপরিৰারো ৰিয ইমস্সাপি মগ্গরথস্স সম্পযুত্তা সতি পরিৰারণং. ধম্মন্তি লোকুত্তরমগ্গং. সম্মাদিট্ঠিপুরেজৰন্তি ৰিপস্সনাসম্মাদিট্ঠিপুরেজৰা অস্স পুব্বযাযিকাতি সম্মাদিট্ঠিপুরেজৰো, তং সম্মাদিট্ঠিপুরেজৰং. যথা হি পঠমতরং রাজপুরিসেহি কাণকুণিআদীনং নীহরণেন মগ্গে সোধিতে পচ্ছা রাজা নিক্খমতি, এৰমেৰং ৰিপস্সনা সম্মাদিট্ঠিযা অনিচ্চাদিৰসেন খন্ধাদীসু সোধিতেসু পচ্ছা ভূমিলদ্ধৰট্টং পরিজানমানা মগ্গসম্মাদিট্ঠি উপ্পজ্জতি. তেন ৰুত্তং ‘‘ধম্মাহং সারথিং ব্রূমি, সম্মাদিট্ঠিপুরেজৰ’’ন্তি.

ইতি ভগৰা দেসনং নিট্ঠাপেত্ৰা অৰসানে চত্তারি সচ্চানি দীপেসি. দেসনাপরিযোসানে দেৰপুত্তো সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠাসি. যথা হি রঞ্ঞো ভোজনকালে অত্তনো মুখপ্পমাণে কবল়ে উক্খিত্তে অঙ্কে নিসিন্নো পুত্তো অত্তনো মুখপ্পমাণেনেৰ ততো কবল়ং করোতি, এৰমেৰং ভগৰতি অরহত্তনিকূটেন দেসনং দেসেন্তেপি সত্তা অত্তনো উপনিস্সযানুরূপেন সোতাপত্তিফলাদীনি পাপুণন্তি. অযম্পি দেৰপুত্তো সোতাপত্তিফলং পত্ৰা ভগৰন্তং গন্ধাদীহি পূজেত্ৰা পক্কামীতি. ছট্ঠং.

৭. ৰনরোপসুত্তৰণ্ণনা

৪৭. সত্তমে ধম্মট্ঠা সীলসম্পন্নাতি কে ধম্মট্ঠা, কে সীলসম্পন্নাতি পুচ্ছতি. ভগৰা ইমং পঞ্হং থাৰরৰত্থুনা দীপেন্তো আরামরোপাতিআদিমাহ. তত্থ আরামরোপাতি পুপ্ফারামফলারামরোপকা. ৰনরোপাতি সযংজাতে অরোপিমৰনে সীমং পরিক্খিপিত্ৰা চেতিযবোধিচঙ্কমনমণ্ডপকুটিলেণরত্তিট্ঠানদিৰাট্ঠানানং কারকা ছাযূপগে রুক্খে রোপেত্ৰা দদমানাপি ৰনরোপাযেৰ নাম. সেতুকারকাতি ৰিসমে সেতুং করোন্তি, উদকে নাৰং পটিযাদেন্তি. পপন্তি পানীযদানসালং. উদপানন্তি যংকিঞ্চি পোক্খরণীতল়াকাদিং. উপস্সযন্তি ৰাসাগারং. ‘‘উপাসয’’ন্তিপি পাঠো.

সদা পুঞ্ঞং পৰড্ঢতীতি ন অকুসলৰিতক্কং ৰা ৰিতক্কেন্তস্স নিদ্দাযন্তস্স ৰা পৰড্ঢতি. যদা যদা পন অনুস্সরতি, তদা তদা তস্স ৰড্ঢতি. ইমমত্থং সন্ধায ‘‘সদা পুঞ্ঞং পৰড্ঢতী’’তি ৰুত্তং. ধম্মট্ঠা সীলসম্পন্নাতি তস্মিং ধম্মে ঠিতত্তা তেনপি সীলেন সম্পন্নত্তা ধম্মট্ঠা সীলসম্পন্না. অথ ৰা এৰরূপানি পুঞ্ঞানি করোন্তানং দস কুসলা ধম্মা পূরেন্তি, তেসু ঠিতত্তা ধম্মট্ঠা. তেনেৰ চ সীলেন সম্পন্নত্তা সীলসম্পন্নাতি. সত্তমং.

৮. জেতৰনসুত্তৰণ্ণনা

৪৮. অট্ঠমে ইদং হি তং জেতৰনন্তি অনাথপিণ্ডিকো দেৰপুত্তো জেতৰনস্স চেৰ বুদ্ধাদীনঞ্চ ৰণ্ণভণনত্থং আগতো এৰমাহ. ইসিসঙ্ঘনিসেৰিতন্তি ভিক্খুসঙ্ঘনিসেৰিতং.

এৰং পঠমগাথায জেতৰনস্স ৰণ্ণং কথেত্ৰা ইদানি অরিযমগ্গস্স কথেন্তো কম্মং ৰিজ্জাতিআদিমাহ. তত্থ কম্মন্তি মগ্গচেতনা. ৰিজ্জাতি মগ্গপঞ্ঞা. ধম্মোতি সমাধিপক্খিকা ধম্মা. সীলং জীৰিতমুত্তমন্তি সীলে পতিট্ঠিতস্স জীৰিতং উত্তমন্তি দস্সেতি. অথ ৰা ৰিজ্জাতি দিট্ঠিসঙ্কপ্পা. ধম্মোতি ৰাযামসতিসমাধযো. সীলন্তি ৰাচাকম্মন্তাজীৰা. জীৰিতমুত্তমন্তি এতস্মিং সীলে ঠিতস্স জীৰিতং নাম উত্তমং. এতেন মচ্চা সুজ্ঝন্তীতি এতেন অট্ঠঙ্গিকমগ্গেন সত্তা ৰিসুজ্ঝন্তি.

তস্মাতি যস্মা মগ্গেন সুজ্ঝন্তি, ন গোত্তধনেহি, তস্মা. যোনিসো ৰিচিনে ধম্মন্তি উপাযেন সমাধিপক্খিযধম্মং ৰিচিনেয্য. এৰং তত্থ ৰিসুজ্ঝতীতি এৰং তস্মিং অরিযমগ্গে ৰিসুজ্ঝতি. অথ ৰা যোনিসো ৰিচিনে ধম্মন্তি উপাযেন পঞ্চক্খন্ধধম্মং ৰিচিনেয্য. এৰং তত্থ ৰিসুজ্ঝতীতি এৰং তেসু চতূসু সচ্চেসু ৰিসুজ্ঝতি.

ইদানি সারিপুত্তত্থেরস্স ৰণ্ণং কথেন্তো সারিপুত্তোৰাতিআদিমাহ. তত্থ সারিপুত্তোৰাতি অৰধারণৰচনং, এতেহি পঞ্ঞাদীহি সারিপুত্তোৰ সেয্যোতি ৰদতি. উপসমেনাতি কিলেসউপসমেন. পারং গতোতি নিব্বানং গতো. যো কোচি নিব্বানং পত্তো ভিক্খু, সো এতাৰপরমো সিযা, ন থেরেন উত্তরিতরো নাম অত্থীতি ৰদতি. সেসং উত্তানমেৰাতি. অট্ঠমং.

৯. মচ্ছরিসুত্তৰণ্ণনা

৪৯. নৰমে মচ্ছরিনোতি মচ্ছেরেন সমন্নাগতা. একচ্চো হি অত্তনো ৰসনট্ঠানে ভিক্খুং হত্থং পসারেত্ৰাপি ন ৰন্দতি, অঞ্ঞত্থ গতো ৰিহারং পৰিসিত্ৰা সক্কচ্চং ৰন্দিত্ৰা মধুরপটিসন্থারং করোতি – ‘‘ভন্তে, অম্হাকং ৰসনট্ঠানং নাগচ্ছথ, সম্পন্নো পদেসো, পটিবলা মযং অয্যানং যাগুভত্তাদীহি উপট্ঠানং কাতু’’ন্তি. ভিক্খূ ‘‘সদ্ধো অযং উপাসকো’’তি যাগুভত্তাদীহি সঙ্গণ্হন্তি. অথেকো থেরো তস্স গামং গন্ত্ৰা পিণ্ডায চরতি. সো তং দিস্ৰা অঞ্ঞেন ৰা গচ্ছতি, ঘরং ৰা পৰিসতি. সচেপি সম্মুখীভাৰং আগচ্ছতি, হত্থেন ৰন্দিত্ৰা – ‘‘অয্যস্স ভিক্খং দেথ, অহং একেন কম্মেন গচ্ছামী’’তি পক্কমতি. থেরো সকলগামং চরিত্ৰা তুচ্ছপত্তোৰ নিক্খমতি. ইদং তাৰ মুদুমচ্ছরিযং নাম, যেন সমন্নাগতো অদাযকোপি দাযকো ৰিয পঞ্ঞাযতি. ইধ পন থদ্ধমচ্ছরিযং অধিপ্পেতং, যেন সমন্নাগতো ভিক্খূসু পিণ্ডায পৰিট্ঠেসু, ‘‘থেরা ঠিতা’’তি ৰুত্তে, ‘‘কিং ময্হং পাদা রুজ্জন্তী’’তিআদীনি ৰত্ৰা সিলাথম্ভো ৰিয খাণুকো ৰিয চ থদ্ধো হুত্ৰা তিট্ঠতি, সামীচিম্পি ন করোতি. কদরিযাতি ইদং মচ্ছরিনোতি পদস্সেৰ ৰেৰচনং. মুদুকম্পি হি মচ্ছরিযং ‘‘মচ্ছরিয’’ন্তেৰ ৰুচ্চতি, থদ্ধং পন কদরিযং নাম. পরিভাসকাতি ভিক্খূ ঘরদ্ৰারে ঠিতে দিস্ৰা, ‘‘কিং তুম্হে কসিত্ৰা আগতা, ৰপিত্ৰা, লাযিত্ৰা? মযং অত্তনোপি ন লভাম, কুতো তুম্হাকং, সীঘং নিক্খমথা’’তিআদীহি সংতজ্জকা. অন্তরাযকরাতি দাযকস্স সগ্গন্তরাযো, পটিগ্গাহকানং লাভন্তরাযো, অত্তনো উপঘাতোতি ইমেসং অন্তরাযানং কারকা.

সম্পরাযোতি পরলোকো. রতীতি পঞ্চকামগুণরতি. খিড্ডাতি কাযিকখিড্ডাদিকা তিৰিধা খিড্ডা. দিট্ঠে ধম্মেস ৰিপাকোতি তস্মিং নিব্বত্তভৰনে দিট্ঠে ধম্মে এস ৰিপাকো. সম্পরাযে চ দুগ্গতীতি ‘‘যমলোকং উপপজ্জরে’’তি ৰুত্তে সম্পরাযে চ দুগ্গতি.

ৰদঞ্ঞূতি ভিক্খূ ঘরদ্ৰারে ঠিতা কিঞ্চাপি তুণ্হীৰ হোন্তি, অত্থতো পন – ‘‘ভিক্খং দেথা’’তি ৰদন্তি নাম. তত্র যে ‘‘মযং পচাম, ইমে পন ন পচন্তি, পচমানে পত্ৰা অলভন্তা কুহিং লভিস্সন্তী’’তি? দেয্যধম্মং সংৰিভজন্তি, তে ৰদঞ্ঞূ নাম. পকাসন্তীতি ৰিমানপ্পভায জোতন্তি. পরসম্ভতেসূতি পরেহি সম্পিণ্ডিতেসু. সম্পরাযে চ সুগ্গতীতি, ‘‘এতে সগ্গা’’তি এৰং ৰুত্তসম্পরাযে সুগতি. উভিন্নম্পি ৰা এতেসং ততো চৰিত্ৰা পুন সম্পরাযেপি দুগ্গতিসুগতিযেৰ হোতীতি. নৰমং.

১০. ঘটীকারসুত্তৰণ্ণনা

৫০. দসমে উপপন্নাসেতি নিব্বত্তিৰসেন উপগতা. ৰিমুত্তাতি অৰিহাব্রহ্মলোকস্মিং উপপত্তিসমনন্তরমেৰ অরহত্তফলৰিমুত্তিযা ৰিমুত্তা. মানুসং দেহন্তি ইধ পঞ্চোরম্ভাগিযসংযোজনানি এৰ ৰুত্তানি. দিব্বযোগন্তি পঞ্চ উদ্ধম্ভাগিযসংযোজনানি. উপচ্চগুন্তি অতিক্কমিংসু. উপকোতিআদীনি তেসং থেরানং নামানি. কুসলী ভাসসী তেসন্তি, ‘‘কুসল’’ন্তি ইদং ৰচনং ইমস্স অত্থীতি কুসলী, তেসং থেরানং ত্ৰং কুসলং অনৰজ্জং ভাসসি, থোমেসি পসংসসি, পণ্ডিতোসি দেৰপুত্তাতি ৰদতি. তং তে ধম্মং ইধঞ্ঞাযাতি তে থেরা তং ধম্মং ইধ তুম্হাকং সাসনে জানিত্ৰা. গম্ভীরন্তি গম্ভীরত্থং. ব্রহ্মচারী নিরামিসোতি নিরামিসব্রহ্মচারী নাম অনাগামী, অনাগামী অহোসিন্তি অত্থো. অহুৰাতি অহোসি. সগামেয্যোতি একগামৰাসী. পরিযোসানগাথা সঙ্গীতিকারেহি ঠপিতাতি. দসমং.

আদিত্তৰগ্গো পঞ্চমো.

৬. জরাৰগ্গো

১. জরাসুত্তৰণ্ণনা

৫১. জরাৰগ্গস্স পঠমে সাধূতি লদ্ধকং ভদ্দকং. সীলং যাৰ জরাতি ইমিনা ইদং দস্সেতি – যথা মুত্তামণিরত্তৰত্থাদীনি আভরণানি তরুণকালেযেৰ সোভন্তি, জরাজিণ্ণকালে তানি ধারেন্তো ‘‘অযং অজ্জাপি বালভাৰং পত্থেতি, উম্মত্তকো মঞ্ঞে’’তি ৰত্তব্বতং আপজ্জতি, ন এৰং সীলং. সীলঞ্হি নিচ্চকালং সোভতি. বালকালেপি হি সীলং রক্খন্তং ‘‘কিং ইমস্স সীলেনা’’তি? ৰত্তারো নত্থি. মজ্ঝিমকালেপি মহল্লককালেপীতি.

সদ্ধা সাধু পতিট্ঠিতাতি হত্থাল়ৰকচিত্তগহপতিআদীনং ৰিয মগ্গেন আগতা পতিট্ঠিতসদ্ধা নাম সাধু. পঞ্ঞা নরানং রতনন্তি এত্থ চিত্তীকতট্ঠাদীহি রতনং ৰেদিতব্বং. ৰুত্তঞ্হেতং –

‘‘যদি চিত্তীকতন্তি রতনং, ননু ভগৰা চিত্তীকতো পুরিসসীহো, যে চ লোকে চিত্তীকতা, তেসং চিত্তীকতো ভগৰা. যদি রতিকরন্তি রতনং, ননু ভগৰা রতিকরো পুরিসসীহো, তস্স ৰচনেন চরন্তা ঝানরতিসুখেন অভিরমন্তি. যদি অতুল্যন্তি রতনং, ননু ভগৰা অতুলো পুরিসসীহো. ন হি সক্কা তুলেতুং গুণেহি গুণপারমিং গতো. যদি দুল্লভন্তি রতনং, ননু ভগৰা দুল্লভো পুরিসসীহো. যদি অনোমসত্তপরিভোগন্তি রতনং, ননু ভগৰা অনোমো সীলেন সমাধিনা পঞ্ঞায ৰিমুত্তিযা ৰিমুত্তিঞাণদস্সনেনা’’তি.

ইধ পন দুল্লভপাতুভাৰট্ঠেন পঞ্ঞা ‘‘রতন’’ন্তি ৰুত্তং. পুঞ্ঞন্তি পুঞ্ঞচেতনা, সা হি অরূপত্তা পরিহরিতুং ন সক্কাতি. পঠমং.

২. অজরসাসুত্তৰণ্ণনা

৫২. দুতিযে অজরসাতি অজীরণেন, অৰিপত্তিযাতি অত্থো. সীলঞ্হি অৰিপন্নমেৰ সাধু হোতি, ৰিপন্নসীলং আচরিযুপজ্ঝাযাদযোপি ন সঙ্গণ্হন্তি, গতগতট্ঠানে নিদ্ধমিতব্বোৰ হোতীতি. দুতিযং.

৩. মিত্তসুত্তৰণ্ণনা

৫৩. ততিযে সত্থোতি সদ্ধিংচরো, জঙ্ঘসত্থো ৰা সকটসত্থো ৰা. মিত্তন্তি রোগে উপ্পন্নে পাটঙ্কিযা ৰা অঞ্ঞেন ৰা যানেন হরিত্ৰা খেমন্তসম্পাপনেন মিত্তং. সকে ঘরেতি অত্তনো গেহে. তথারূপে রোগে জাতে পুত্তভরিযাদযো জিগুচ্ছন্তি, মাতা পন অসুচিম্পি চন্দনং ৰিয মঞ্ঞতি. তস্মা সা সকে ঘরে মিত্তং. সহাযো অত্থজাতস্সাতি উপ্পন্নকিচ্চস্স যো তং কিচ্চং ৰহতি নিত্থরতি, সো কিচ্চেসু সহ অযনভাৰেন সহাযো মিত্তং, সুরাপানাদিসহাযা পন ন মিত্তা. সম্পরাযিকন্তি সম্পরাযহিতং. ততিযং.

৪. ৰত্থুসুত্তৰণ্ণনা

৫৪. চতুত্থে পুত্তা ৰত্থূতি মহল্লককালে পটিজগ্গনট্ঠেন পুত্তা পতিট্ঠা. পরমোতি অঞ্ঞেসং অকথেতব্বস্সপি গুয্হস্স কথেতব্বযুত্ততায ভরিযা পরমো সখা নাম. চতুত্থং.

৫-৭. পঠমজনসুত্তাদিৰণ্ণনা

৫৫. পঞ্চমে ৰিধাৰতীতি পরসমুদ্দাদিগমনৰসেন ইতো চিতো চ ৰিধাৰতি. পঞ্চমং.

৫৬. ছট্ঠে দুক্খাতি ৰট্টদুক্খতো. ছট্ঠং.

৫৭. সত্তমে পরাযণন্তি নিপ্ফত্তি অৰস্সযো. সত্তমং.

৮. উপ্পথসুত্তৰণ্ণনা

৫৮. অট্ঠমে রাগো উপ্পথোতি সুগতিঞ্চ নিব্বানঞ্চ গচ্ছন্তস্স অমগ্গো. রত্তিন্দিৰক্খযোতি রত্তিদিৰেহি, রত্তিদিৰেসু ৰা খীযতি. ইত্থী মলন্তি সেসং বাহিরমলং ভস্মখারাদীহি ধোৰিত্ৰা সক্কা সোধেতুং, মাতুগামমলেন দুট্ঠো পন ন সক্কা সুদ্ধো নাম কাতুন্তি ইত্থী ‘‘মল’’ন্তি ৰুত্তা. এত্থাতি এত্থ ইত্থিযং পজা সজ্জতি. তপোতি ইন্দ্রিযসংৰরধুতঙ্গগুণৰীরিযদুক্করকারিকানং নামং, ইধ পন ঠপেত্ৰা দুক্করকারিকং সব্বাপি কিলেসসন্তাপিকা পটিপদা ৰট্টতি. ব্রহ্মচরিযন্তি মেথুনৰিরতি. অট্ঠমং.

৯. দুতিযসুত্তৰণ্ণনা

৫৯. নৰমে কিস্স চাভিরতোতি কিস্মিং অভিরতো. দুতিযাতি সুগতিঞ্চেৰ নিব্বানঞ্চ গচ্ছন্তস্স দুতিযিকা. পঞ্ঞা চেনং পসাসতীতি পঞ্ঞা এতং পুরিসং ‘‘ইদং করোহি, ইদং মাকরী’’তি অনুসাসতি. নৰমং.

১০. কৰিসুত্তৰণ্ণনা

৬০. দসমে ছন্দো নিদানন্তি গাযত্তিআদিকো ছন্দো গাথানং নিদানং. পুব্বপট্ঠাপনগাথা আরভন্তো হি ‘‘কতরচ্ছন্দেন হোতূ’’তি আরভতি. ৰিযঞ্জনন্তি জননং. অক্খরং হি পদং জনেতি, পদং গাথং জনেতি, গাথা অত্থং পকাসেতীতি. নামসন্নিস্সিতাতি সমুদ্দাদিপণ্ণত্তিনিস্সিতা. গাথা আরভন্তো হি সমুদ্দং ৰা পথৰিং ৰা যং কিঞ্চি নামং নিস্সযিত্ৰাৰ আরভতি. আসযোতি পতিট্ঠা. কৰিতো হি গাথা পৰত্তন্তি. সো তাসং পতিট্ঠা হোতীতি. দসমং.

জরাৰগ্গো ছট্ঠো.

৭. অদ্ধৰগ্গো

১. নামসুত্তৰণ্ণনা

৬১. অদ্ধৰগ্গস্স পঠমে নামং সব্বং অদ্ধভৰীতি নামং সব্বং অভিভৰতি অনুপততি. ওপপাতিকেন ৰা হি কিত্তিমেন ৰা নামেন মুত্তো সত্তো ৰা সঙ্খারো ৰা নত্থি. যস্সপি হি রুক্খস্স ৰা পাসাণস্স ৰা ‘‘ইদং নাম নাম’’ন্তি ন জানন্তি, অনামকোত্ৰেৰ তস্স নামং হোতি. পঠমং.

২-৩. চিত্তসুত্তাদিৰণ্ণনা

৬২. দুতিযে সব্বেৰ ৰসমন্ৰগূতি যে চিত্তস্স ৰসং গচ্ছন্তি, তেসংযেৰ অনৰসেসপরিযাদানমেতং. দুতিযং.

৬৩. ততিযেপি এসেৰ নযো. ততিযং.

৪-৫. সংযোজনসুত্তাদিৰণ্ণনা

৬৪. চতুত্থে কিং সু সংযোজনোতি কিং সংযোজনো কিং বন্ধনো? ৰিচারণন্তি ৰিচরণা পাদানি. বহুৰচনে একৰচনং কতং. ৰিতক্কস্স ৰিচারণন্তি ৰিতক্কো তস্স পাদা. চতুত্থং.

৬৫. পঞ্চমেপি এসেৰ নযো. পঞ্চমং.

৬. অত্তহতসুত্তৰণ্ণনা

৬৬. ছট্ঠে কেনস্সুব্ভাহতোতি কেন অব্ভাহতো. সু-কারো নিপাতমত্তং. ইচ্ছাধূপাযিতোতি ইচ্ছায আদিত্তো. ছট্ঠং.

৭-৯. উড্ডিতসুত্তাদিৰণ্ণনা

৬৭. সত্তমে তণ্হায উড্ডিতোতি তণ্হায উল্লঙ্ঘিতো. চক্খুঞ্হি তণ্হারজ্জুনা আৰুনিত্ৰা রূপনাগদন্তে উড্ডিতং, সোতাদীনি সদ্দাদীসূতি তণ্হায উড্ডিতো লোকো. মচ্চুনা পিহিতোতি অনন্তরে অত্তভাৰে কতং কম্মং ন দূরং একচিত্তন্তরং, বলৰতিযা পন মারণন্তিকৰেদনায পব্বতেন ৰিয ওত্থটত্তা সত্তা তং ন বুজ্ঝন্তীতি ‘‘মচ্চুনা পিহিতো লোকো’’তি ৰুত্তং. সত্তমং.

৬৮. অট্ঠমে স্ৰেৰ পঞ্হো দেৰতায হেট্ঠুপরিযাযৰসেন পুচ্ছিতো. অট্ঠমং.

৬৯. নৰমে সব্বং উত্তানমেৰ. নৰমং.

১০. লোকসুত্তৰণ্ণনা

৭০. দসমে কিস্মিং লোকো সমুপ্পন্নোতি কিস্মিং উপ্পন্নে লোকো উপ্পন্নোতি পুচ্ছতি. ছসূতি ছসু অজ্ঝত্তিকেসু আযতনেসু উপ্পন্নেসু উপ্পন্নোতি ৰুচ্চতি. ছসু কুব্বতীতি তেসুযেৰ ছসু সন্থৰং করোতি. উপাদাযাতি তানিযেৰ চ উপাদায আগম্ম পটিচ্চ পৰত্ততি. ৰিহঞ্ঞতীতি তেসুযেৰ ছসু ৰিহঞ্ঞতি পীল়িযতি. ইতি অজ্ঝত্তিকাযতনৰসেন অযং পঞ্হো আগতো, অজ্ঝত্তিকবাহিরানং পন ৰসেন আহরিতুং ৰট্টতি. ছসু হি অজ্ঝত্তিকাযতনেসু উপ্পন্নেসু অযং উপ্পন্নো নাম হোতি, ছসু বাহিরেসু সন্থৰং করোতি, ছন্নং অজ্ঝত্তিকানং উপাদায ছসু বাহিরেসু ৰিহঞ্ঞতীতি. দসমং.

অদ্ধৰগ্গো সত্তমো.

৮. ছেত্ৰাৰগ্গো

১. ছেত্ৰাসুত্তৰণ্ণনা

৭১. ছেত্ৰাৰগ্গস্স পঠমে ছেত্ৰাতি ৰধিত্ৰা. সুখং সেতীতি কোধপরিল়াহেন অপরিদয্হমানত্তা সুখং সযতি. ন সোচতীতি কোধৰিনাসেন ৰিনট্ঠদোমনস্সত্তা ন সোচতি. ৰিসমূলস্সাতি দুক্খৰিপাকস্স. মধুরগ্গস্সাতি কুদ্ধস্স পটিকুজ্ঝিত্ৰা, অক্কুট্ঠস্স পচ্চক্কোসিত্ৰা, পহটস্স চ পটিপহরিত্ৰা সুখং উপ্পজ্জতি, তং সন্ধায মধুরগ্গোতি ৰুত্তো. ইমস্মিং হি ঠানে পরিযোসানং অগ্গন্তি ৰুত্তং. অরিযাতি বুদ্ধাদযো. পঠমং.

২. রথসুত্তৰণ্ণনা

৭২. দুতিযে পঞ্ঞাযতি এতেনাতি পঞ্ঞাণং. ধজো রথস্সাতি মহন্তস্মিং হি সঙ্গামসীসে দূরতোৰ ধজং দিস্ৰা ‘‘অসুকরঞ্ঞো নাম অযং রথো’’তি রথো পাকটো হোতি. তেন ৰুত্তং ‘‘ধজো রথস্স পঞ্ঞাণ’’ন্তি. অগ্গিপি দূরতোৰ ধূমেন পঞ্ঞাযতি. চোল়রট্ঠং পণ্ডুরট্ঠন্তি এৰং রট্ঠম্পি রঞ্ঞা পঞ্ঞাযতি. চক্কৰত্তিরঞ্ঞো ধীতাপি পন ইত্থী ‘‘অসুকস্স নাম ভরিযা’’তি ভত্তারং পত্ৰাৰ পঞ্ঞাযতি. তস্মা ধূমো পঞ্ঞাণমগ্গিনোতিআদি ৰুত্তং. দুতিযং.

৩. ৰিত্তসুত্তৰণ্ণনা

৭৩. ততিযে সদ্ধীধ ৰিত্তন্তি যস্মা সদ্ধো সদ্ধায মুত্তমণিআদীনিপি ৰিত্তানি লভতি, তিস্সোপি কুলসম্পদা, ছ কামসগ্গানি, নৰ ব্রহ্মলোকে পত্ৰা পরিযোসানে অমতমহানিব্বানদস্সনম্পি লভতি, তস্মা মণিমুত্তাদীহি ৰিত্তেহি সদ্ধাৰিত্তমেৰ সেট্ঠং. ধম্মোতি দসকুসলকম্মপথো. সুখমাৰহতীতি সব্বম্পি সাসৰানাসৰং অসংকিলিট্ঠসুখং আৰহতি. সাদুতরন্তি লোকস্মিং লোণম্বিলাদীনং সব্বরসানং সচ্চমেৰ মধুরতরং. সচ্চস্মিং হি ঠিতা সীঘৰেগং নদিম্পি নিৰত্তেন্তি, ৰিসম্পি নিম্মদ্দেন্তি, অগ্গিম্পি পটিবাহন্তি, দেৰম্পি ৰস্সাপেন্তি, তস্মা তং সব্বরসানং মধুরতরন্তি ৰুত্তং. পঞ্ঞাজীৰিং জীৰিতমাহু সেট্ঠন্তি যো পঞ্ঞাজীৰী গহট্ঠো সমানো পঞ্চসু সীলেসু পতিট্ঠায সলাকভত্তাদীনি পট্ঠপেত্ৰা পঞ্ঞায জীৰতি, পব্বজিতো ৰা পন ধম্মেন উপ্পন্নে পচ্চযে ‘‘ইদমত্থ’’ন্তি পচ্চৰেক্খিত্ৰা পরিভুঞ্জন্তো কম্মট্ঠানং আদায ৰিপস্সনং পট্ঠপেত্ৰা অরিযফলাধিগমৰসেন পঞ্ঞায জীৰতি, তং পঞ্ঞাজীৰিং পুগ্গলং সেট্ঠং জীৰিতং জীৰতীতি আহু. ততিযং.

৪. ৰুট্ঠিসুত্তৰণ্ণনা

৭৪. চতুত্থে বীজন্তি উপ্পতন্তানং সত্তৰিধং ধঞ্ঞবীজং সেট্ঠং. তস্মিঞ্হি উগ্গতে জনপদো খেমো হোতি সুভিক্খো. নিপততন্তি নিপতন্তানং মেঘৰুট্ঠি সেট্ঠা. মেঘৰুট্ঠিযঞ্হি সতি ৰিৰিধানি সস্সানি উপ্পজ্জন্তি, জনপদা ফীতা হোন্তি খেমা সুভিক্খা. পৰজমানানন্তি জঙ্গমানং পদসা চরমানানং গাৰো সেট্ঠা. তা নিস্সায হি সত্তা পঞ্চ গোরসে পরিভুঞ্জমানা সুখং ৰিহরন্তি. পৰদতন্তি রাজকুলমজ্ঝাদীসু ৰদন্তানং পুত্তো ৰরো. সো হি মাতাপিতূনং অনত্থাৰহং ন ৰদতি.

ৰিজ্জা উপ্পততং সেট্ঠাতি পুরিমপঞ্হে কির সুত্ৰা সমীপে ঠিতা একা দেৰতা ‘‘দেৰতে, কস্মা ত্ৰং এতং পঞ্হং দসবলং পুচ্ছসি? অহং তে কথেস্সামী’’তি অত্তনো খন্তিযা লদ্ধিযা পঞ্হং কথেসি. অথ নং ইতরা দেৰতা আহ – ‘‘যাৰ পধংসী ৰদেসি দেৰতে যাৰ পগব্ভা মুখরা, অহং বুদ্ধং ভগৰন্তং পুচ্ছামি. ত্ৰং ময্হং কস্মা কথেসী’’তি? নিৰত্তেত্ৰা তদেৰ পঞ্হং দসবলং পুচ্ছি. অথস্সা সত্থা ৰিস্সজ্জেন্তো ৰিজ্জা উপ্পততন্তিআদিমাহ. তত্থ ৰিজ্জাতি চতুমগ্গৰিজ্জা. সা হি উপ্পতমানা সব্বাকুসলধম্মে সমুগ্ঘাতেতি. তস্মা ‘‘উপ্পততং সেট্ঠা’’তি ৰুত্তা. অৰিজ্জাতি ৰট্টমূলকমহাঅৰিজ্জা. সা হি নিপতন্তানং ওসীদন্তানং ৰরা. পৰজমানানন্তি পদসা চরমানানং জঙ্গমানং অনোমপুঞ্ঞক্খেত্তভূতো সঙ্ঘো ৰরো. তঞ্হি তত্থ তত্থ দিস্ৰা পসন্নচিত্তা সত্তা সোত্থিং পাপুণন্তি. বুদ্ধোতি যাদিসো পুত্তো ৰা হোতু অঞ্ঞো ৰা, যেসং কেসঞ্চি ৰদমানানং বুদ্ধো ৰরো. তস্স হি ধম্মদেসনং আগম্ম অনেকসতসহস্সানং পাণানং বন্ধনমোক্খো হোতীতি. চতুত্থং.

৫. ভীতাসুত্তৰণ্ণনা

৭৫. পঞ্চমে কিংসূধ ভীতাতি কিং ভীতা? মগ্গো চনেকাযতনপ্পৰুত্তোতি অট্ঠতিংসারম্মণৰসেন অনেকেহি কারণেহি কথিতো. এৰং সন্তে কিস্স ভীতা হুত্ৰা অযং জনতা দ্ৰাসট্ঠি দিট্ঠিযো অগ্গহেসীতি ৰদতি. ভূরিপঞ্ঞাতি বহুপঞ্ঞ উস্সন্নপঞ্ঞ. পরলোকং ন ভাযেতি ইমস্মা লোকা পরং লোকং গচ্ছন্তো ন ভাযেয্য. পণিধাযাতি ঠপেত্ৰা. বহ্ৰন্নপানং ঘরমাৰসন্তোতি অনাথপিণ্ডিকাদযো ৰিয বহ্ৰন্নপানে ঘরে ৰসন্তো. সংৰিভাগীতি অচ্ছরায গহিতম্পি নখেন ফালেত্ৰা পরস্স দত্ৰাৰ ভুঞ্জনসীলো. ৰদঞ্ঞূতি ৰুত্তত্থমেৰ.

ইদানি গাথায অঙ্গানি উদ্ধরিত্ৰা দস্সেতব্বানি – ‘‘ৰাচ’’ন্তি হি ইমিনা চত্তারি ৰচীসুচরিতানি গহিতানি, ‘‘মনেনা’’তিপদেন তীণি মনোসুচরিতানি, ‘‘কাযেনা’’তি পদেন তীণি কাযসুচরিতানি. ইতি ইমে দস কুসলকম্মপথা পুব্বসুদ্ধিঅঙ্গং নাম. বহ্ৰন্নপানং ঘরমাৰসন্তোতি ইমিনা যঞ্ঞউপক্খরো গহিতো. সদ্ধোতি একমঙ্গং, মুদূতি একং, সংৰিভাগীতি একং, ৰদঞ্ঞূতি একং. ইতি ইমানি চত্তারি অঙ্গানি সন্ধায ‘‘এতেসু ধম্মেসু ঠিতো চতূসূ’’তি আহ.

অপরোপি পরিযাযো – ৰাচন্তিআদীনি তীণি অঙ্গানি, বহ্ৰন্নপানন্তি ইমিনা যঞ্ঞউপক্খরোৰ গহিতো, সদ্ধো মুদূ সংৰিভাগী ৰদঞ্ঞূতি একং অঙ্গং. অপরো দুকনযো নাম হোতি. ‘‘ৰাচং মনঞ্চা’’তি ইদমেকং অঙ্গং, ‘‘কাযেন পাপানি অকুব্বমানো, বহ্ৰন্নপানং ঘরমাৰসন্তো’’তি একং, ‘‘সদ্ধো মুদূ’’তি একং, ‘‘সংৰিভাগী ৰদঞ্ঞূ’’তি একং. এতেসু চতূসু ধম্মেসু ঠিতো ধম্মে ঠিতো নাম হোতি. সো ইতো পরলোকং গচ্ছন্তো ন ভাযতি. পঞ্চমং.

৬. নজীরতিসুত্তৰণ্ণনা

৭৬. ছট্ঠে নামগোত্তং ন জীরতীতি অতীতবুদ্ধানং যাৰজ্জদিৰসা নামগোত্তং কথিযতি, তস্মা ন জীরতীতি ৰুচ্চতি. পোরাণা পন ‘‘অদ্ধানে গচ্ছন্তে ন পঞ্ঞাযিস্সতি, জীরণসভাৰো পন ন হোতিযেৰা’’তি ৰদন্তি. আলস্যন্তি আলসিযং, যেন ঠিতট্ঠানে ঠিতোৰ, নিসিন্নট্ঠানে নিসিন্নোৰ হোতি, তেলেপি উত্তরন্তে ঠিতিং ন করোতি. পমাদোতি নিদ্দায ৰা কিলেসৰসেন ৰা পমাদো. অনুট্ঠানন্তি কম্মসমযে কম্মকরণৰীরিযাভাৰো. অসংযমোতি সীলসঞ্ঞমাভাৰো ৰিস্সট্ঠাচারতা. নিদ্দাতি সোপ্পবহুলতা. তায গচ্ছন্তোপি ঠিতোপি নিসিন্নোপি নিদ্দাযতি, পগেৰ নিপন্নো. তন্দীতি অতিচ্ছাতাদিৰসেন আগন্তুকালসিযং. তে ছিদ্দেতি তানি ছ ছিদ্দানি ৰিৰরানি. সব্বসোতি সব্বাকারেন. ন্তি নিপাতমত্তং. ৰিৰজ্জযেতি ৰজ্জেয্য জহেয্য. ছট্ঠং.

৭. ইস্সরিযসুত্তৰণ্ণনা

৭৭. সত্তমে সত্থমলন্তি মলগ্গহিতসত্থং. কিং সু হরন্তং ৰারেন্তীতি কং হরন্তং নিসেধেন্তি. ৰসোতি আণাপৰত্তনং. ইত্থীতি অৰিস্সজ্জনীযভণ্ডত্তা ‘‘ইত্থী ভণ্ডানমুত্তমং, ৰরভণ্ড’’ন্তি আহ. অথ ৰা সব্বেপি বোধিসত্তা চ চক্কৰত্তিনো চ মাতুকুচ্ছিযংযেৰ নিব্বত্তন্তীতি ‘‘ইত্থী ভণ্ডানমুত্তম’’ন্তি আহ. কোধো সত্থমলন্তি কোধো মলগ্গহিতসত্থসদিসো, পঞ্ঞাসত্থস্স ৰা মলন্তি সত্থমলং. অব্বুদন্তি ৰিনাসকারণং, চোরা লোকস্মিং ৰিনাসকাতি অত্থো. হরন্তোতি সলাকভত্তাদীনি গহেত্ৰা গচ্ছন্তো. সলাকভত্তাদীনি হি পট্ঠপিতকালেযেৰ মনুস্সেহি পরিচ্চত্তানি. তেসং তানি হরন্তো সমণো পিযো হোতি, অনাহরন্তে পুঞ্ঞহানিং নিস্সায ৰিপ্পটিসারিনো হোন্তি. সত্তমং.

৮. কামসুত্তৰণ্ণনা

৭৮. অট্ঠমে অত্তানং ন দদেতি পরস্স দাসং কত্ৰা অত্তানং ন দদেয্য ঠপেত্ৰা সব্ববোধিসত্তেতি ৰুত্তং. ন পরিচ্চজেতি সীহব্যগ্ঘাদীনং ন পরিচ্চজেয্য সব্ববোধিসত্তে ঠপেত্ৰাযেৰাতি ৰুত্তং. কল্যাণন্তি সণ্হং মুদুকং. পাপিকন্তি ফরুসং ৰাচং. অট্ঠমং.

৯. পাথেয্যসুত্তৰণ্ণনা

৭৯. নৰমে সদ্ধা বন্ধতি পাথেয্যন্তি সদ্ধং উপ্পাদেত্ৰা দানং দেতি, সীলং রক্খতি, উপোসথকম্মং করোতি, তেনেতং ৰুত্তং. সিরীতি ইস্সরিযং. আসযোতি ৰসনট্ঠানং. ইস্সরিযে হি অভিমুখীভূতে থলতোপি জলতোপি ভোগা আগচ্ছন্তিযেৰ. তেনেতং ৰুত্তং. পরিকস্সতীতি পরিকড্ঢতি. নৰমং.

১০. পজ্জোতসুত্তৰণ্ণনা

৮০. দসমে পজ্জোতোতি পদীপো ৰিয হোতি. জাগরোতি জাগরব্রাহ্মণো ৰিয হোতি. গাৰো কম্মে সজীৰানন্তি কম্মেন সহ জীৰন্তানং গাৰোৰ কম্মে কম্মসহাযা কম্মদুতিযকা নাম হোন্তি. গোমণ্ডলেহি সদ্ধিং কসিকম্মাদীনি নিপ্ফজ্জন্তি. সীতস্স ইরিযাপথোতি সীতং অস্স সত্তকাযস্স ইরিযাপথো জীৰিতৰুত্তি. সীতন্তি নঙ্গলং. যস্স হি নঙ্গলেহি খেত্তং অপ্পমত্তকম্পি কট্ঠং ন হোতি, সো কথং জীৰিস্সতীতি ৰদতি. দসমং.

১১. অরণসুত্তৰণ্ণনা

৮১. একাদসমে অরণাতি নিক্কিলেসা. ৰুসিতন্তি ৰুসিতৰাসো. ভোজিস্সিযন্তি অদাসভাৰো. সমণাতি খীণাসৰসমণা. তে হি একন্তেন অরণা নাম. ৰুসিতং ন নস্সতীতি তেসং অরিযমগ্গৰাসো ন নস্সতি. পরিজানন্তীতি পুথুজ্জনকল্যাণকতো পট্ঠায সেখা লোকিযলোকুত্তরায পরিঞ্ঞায পরিজানন্তি. ভোজিস্সিযন্তি খীণাসৰসমণানংযেৰ নিচ্চং ভুজিস্সভাৰো নাম. ৰন্দন্তীতি পব্বজিতদিৰসতো পট্ঠায ৰন্দন্তি. পতিট্ঠিতন্তি সীলে পতিট্ঠিতং. সমণীধাতি সমণং ইধ. জাতিহীনন্তি অপি চণ্ডালকুলা পব্বজিতং. খত্তিযাতি ন কেৰলং খত্তিযাৰ, দেৰাপি সীলসম্পন্নং সমণং ৰন্দন্তিযেৰাতি. একাদসমং.

ছেত্ৰাৰগ্গো অট্ঠমো.

ইতি সারত্থপ্পকাসিনিযা

সংযুত্তনিকায-অট্ঠকথায

দেৰতাসংযুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

২. দেৰপুত্তসংযুত্তং

১. পঠমৰগ্গো

১. পঠমকস্সপসুত্তৰণ্ণনা

৮২. দেৰপুত্তসংযুত্তস্স পঠমে দেৰপুত্তোতি দেৰানঞ্হি অঙ্কে নিব্বত্তা পুরিসা দেৰপুত্তা নাম, ইত্থিযো দেৰধীতরো নাম হোন্তি. নামৰসেন অপাকটাৰ ‘‘অঞ্ঞতরা দেৰতা’’তি ৰুচ্চতি, পাকটো ‘‘ইত্থন্নামো দেৰপুত্তো’’তি. তস্মা হেট্ঠা ‘‘অঞ্ঞতরা দেৰতা’’তি ৰত্ৰা ইধ ‘‘দেৰপুত্তো’’তি ৰুত্তং. অনুসাসন্তি অনুসিট্ঠিং. অযং কির দেৰপুত্তো ভগৰতা সম্বোধিতো সত্তমে ৰস্সে যমকপাটিহারিযং কত্ৰা তিদসপুরে ৰস্সং উপগম্ম অভিধম্মং দেসেন্তেন ঝানৰিভঙ্গে – ‘‘ভিক্খূতি সমঞ্ঞায ভিক্খু, পটিঞ্ঞায ভিক্খূ’’তি (ৰিভ. ৫১০). এৰং ভিক্খুনিদ্দেসং কথিযমানং অস্সোসি. ‘‘এৰং ৰিতক্কেথ, মা এৰং ৰিতক্কযিত্থ, এৰং মনসিকরোথ, মা এৰং মনসাকত্থ. ইদং পজহথ, ইদং উপসম্পজ্জ ৰিহরথা’’তি (পারা. ১৯). এৰরূপং পন ভিক্খুওৰাদং ভিক্খুঅনুসাসনং ন অস্সোসি. সো তং সন্ধায – ‘‘ভিক্খুং ভগৰা পকাসেসি, নো চ ভিক্খুনো অনুসাস’’ন্তি আহ.

তেন হীতি যস্মা মযা ভিক্খুনো অনুসিট্ঠি ন পকাসিতাতি ৰদসি, তস্মা. তঞ্ঞেৰেত্থ পটিভাতূতি তুয্হেৰেসা অনুসিট্ঠিপকাসনা উপট্ঠাতূতি. যো হি পঞ্হং কথেতুকামো হোতি, ন চ সক্কোতি সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণেন সদ্ধিং সংসন্দিত্ৰা কথেতুং. যো ৰা ন কথেতুকামো হোতি, সক্কোতি পন কথেতুং. যো ৰা নেৰ কথেতুকামো হোতি, কথেতুং ন চ সক্কোতি. সব্বেসম্পি তেসং ভগৰা পঞ্হং ভারং ন করোতি. অযং পন দেৰপুত্তো কথেতুকামো চেৰ, সক্কোতি চ কথেতুং. তস্মা তস্সেৰ ভারং করোন্তো ভগৰা এৰমাহ. সোপি পঞ্হং কথেসি.

তত্থ সুভাসিতস্স সিক্খেথাতি সুভাসিতং সিক্খেয্য, চতুসচ্চনিস্সিতং দসকথাৰত্থুনিস্সিতং সত্ততিংসবোধিপক্খিযনিস্সিতং চতুব্বিধং ৰচীসুচরিতমেৰ সিক্খেয্য. সমণূপাসনস্স চাতি সমণেহি উপাসিতব্বং সমণূপাসনং নাম অট্ঠতিংসভেদং কম্মট্ঠানং, তম্পি সিক্খেয্য ভাৰেয্যাতি অত্থো. বহুস্সুতানং ৰা ভিক্খূনং উপাসনম্পি সমণূপাসনং. তম্পি ‘কিং, ভন্তে, কুসল’’ন্তিআদিনা পঞ্হপুচ্ছনেন পঞ্ঞাৰুদ্ধত্থং সিক্খেয্য. চিত্তৰূপসমস্স চাতি অট্ঠসমাপত্তিৰসেন চিত্তৰূপসমং সিক্খেয্য. ইতি দেৰপুত্তেন তিস্সো সিক্খা কথিতা হোন্তি. পুরিমপদেন হি অধিসীলসিক্খা কথিতা, দুতিযপদেন অধিপঞ্ঞাসিক্খা, চিত্তৰূপসমেন অধিচিত্তসিক্খাতি এৰং ইমায গাথায সকলম্পি সাসনং পকাসিতমেৰ হোতি. পঠমং.

২. দুতিযকস্সপসুত্তৰণ্ণনা

৮৩. দুতিযে ঝাযীতি দ্ৰীহি ঝানেহি ঝাযী. ৰিমুত্তচিত্তোতি কম্মট্ঠানৰিমুত্তিযা ৰিমুত্তচিত্তো. হদযস্সানুপত্তিন্তি অরহত্তং. লোকস্সাতি সঙ্খারলোকস্স. অনিস্সিতোতি তণ্হাদিট্ঠীহি অনিস্সিতো, তণ্হাদিট্ঠিযো ৰা অনিস্সিতো. তদানিসংসোতি অরহত্তানিসংসো. ইদং ৰুত্তং হোতি – অরহত্তানিসংসো ভিক্খু অরহত্তং পত্থেন্তো ঝাযী ভৰেয্য, সুৰিমুত্তচিত্তো ভৰেয্য, লোকস্স উদযব্বযং ঞত্ৰা অনিস্সিতো ভৰেয্য. তন্তিধম্মো পন ইমস্মিং সাসনে পুব্বভাগোতি. দুতিযং.

৩-৪. মাঘসুত্তাদিৰণ্ণনা

৮৪. ততিযে মাঘোতি সক্কস্সেতং নামং. স্ৰেৰ ৰত্তেন অঞ্ঞে অভিভৰিত্ৰা দেৰিস্সরিযং পত্তোতি ৰত্রভূ, ৰত্রনামকং ৰা অসুরং অভিভৰতীতি ৰত্রভূ. ততিযং.

৮৫. চতুত্থং ৰুত্তত্থমেৰ. চতুত্থং.

৫. দামলিসুত্তৰণ্ণনা

৮৬. পঞ্চমে ন তেনাসীসতে ভৰন্তি তেন কারণেন যং কিঞ্চি ভৰং ন পত্থেতি. আযতপগ্গহো নামেস দেৰপুত্তো, খীণাসৰস্স কিচ্চৰোসানং নত্থি. খীণাসৰেন হি আদিতো অরহত্তপ্পত্তিযা ৰীরিযং কতং, অপরভাগে মযা অরহত্তং পত্তন্তি মা তুণ্হী ভৰতু, তথেৰ ৰীরিযং দল়্হং করোতু পরক্কমতূতি চিন্তেত্ৰা এৰমাহ.

অথ ভগৰা ‘‘অযং দেৰপুত্তো খীণাসৰস্স কিচ্চৰোসানং অকথেন্তো মম সাসনং অনিয্যানিকং কথেতি, কিচ্চৰোসানমস্স কথেস্সামী’’তি চিন্তেত্ৰা নত্থি কিচ্চন্তিআদিমাহ. তীসু কির পিটকেসু অযং গাথা অসংকিণ্ণা. ভগৰতা হি অঞ্ঞত্থ ৰীরিযস্স দোসো নাম দস্সিতো নত্থি. ইধ পন ইমং দেৰপুত্তং পটিবাহিত্ৰা ‘‘খীণাসৰেন পুব্বভাগে আসৰক্খযত্থায অরঞ্ঞে ৰসন্তেন কম্মট্ঠানং আদায ৰীরিযং কতং, অপরভাগে সচে ইচ্ছতি, করোতু, নো চে ইচ্ছতি, যথাসুখং ৰিহরতূ’’তি খীণাসৰস্স কিচ্চৰোসানদস্সনত্থং এৰমাহ. তত্থ গাধন্তি পতিট্ঠং. পঞ্চমং.

৬. কামদসুত্তৰণ্ণনা

৮৭. ছট্ঠে দুক্করন্তি অযং কির দেৰপুত্তো পুব্বযোগাৰচরো বহলকিলেসতায সপ্পযোগেন কিলেসে ৰিক্খম্ভেন্তো সমণধম্মং কত্ৰা পুব্বূপনিস্সযমন্দতায অরিযভূমিং অপ্পত্ৰাৰ কালং কত্ৰা দেৰলোকে নিব্বত্তো. সো ‘‘তথাগতস্স সন্তিকং গন্ত্ৰা দুক্করভাৰং আরোচেস্সামী’’তি আগন্ত্ৰা এৰমাহ. তত্থ দুক্করন্তি দসপি ৰস্সানি…পে… সট্ঠিপি যদেতং একন্তপরিসুদ্ধস্স সমণধম্মস্স করণং নাম, তং দুক্করং. সেখাতি সত্ত সেখা. সীলসমাহিতাতি সীলেন সমাহিতা সমুপেতা. ঠিতত্তাতি পতিট্ঠিতসভাৰা. এৰং পুচ্ছিতপঞ্হং ৰিস্সজ্জেত্ৰা ইদানি উপরিপঞ্হসমুট্ঠাপনত্থং অনগারিযুপেতস্সাতিআদিমাহ. তত্থ অনগারিযুপেতস্সাতি অনগারিযং নিগ্গেহভাৰং উপেতস্স. সত্তভূমিকেপি হি পাসাদে ৰসন্তো ভিক্খু ৰুড্ঢতরেন আগন্ত্ৰা ‘‘ময্হং ইদং পাপুণাতী’’তি ৰুত্তে পত্তচীৰরং আদায নিক্খমতেৰ. তস্মা ‘‘অনগারিযুপেতো’’তি ৰুচ্চতি. তুট্ঠীতি চতুপচ্চযসন্তোসো. ভাৰনাযাতি চিত্তৰূপসমভাৰনায.

তে ছেত্ৰা মচ্চুনো জালন্তি যে রত্তিন্দিৰং ইন্দ্রিযূপসমে রতা, তে দুস্সমাদহং চিত্তং সমাদহন্তি. যে চ সমাহিতচিত্তা, তে চতুপচ্চযসন্তোসং পূরেন্তা ন কিলমন্তি. যে সন্তুট্ঠা, তে সীলং পূরেন্তা ন কিলমন্তি. যে সীলে পতিট্ঠিতা সত্ত সেখা, তে অরিযা মচ্চুনো জালসঙ্খাতং কিলেসজালং ছিন্দিত্ৰা গচ্ছন্তি. দুগ্গমোতি ‘‘সচ্চমেতং, ভন্তে, যে ইন্দ্রিযূপসমে রতা, তে দুস্সমাদহং সমাদহন্তি…পে… যে সীলে পতিট্ঠিতা, তে মচ্চুনো জালং ছিন্দিত্ৰা গচ্ছন্তি’’. কিং ন গচ্ছিস্সন্তি? অযং পন দুগ্গমো ভগৰা ৰিসমো মগ্গোতি আহ. তত্থ কিঞ্চাপি অরিযমগ্গো নেৰ দুগ্গমো ন ৰিসমো, পুব্বভাগপটিপদায পনস্স বহূ পরিস্সযা হোন্তি. তস্মা এৰং ৰুত্তো. অৰংসিরাতি ঞাণসিরেন অধোসিরা হুত্ৰা পপতন্তি. অরিযমগ্গং আরোহিতুং অসমত্থতাযেৰ চ তে অনরিযমগ্গে পপতন্তীতি চ ৰুচ্চন্তি. অরিযানং সমো মগ্গোতি স্ৰেৰ মগ্গো অরিযানং সমো হোতি. ৰিসমে সমাতি ৰিসমেপি সত্তকাযে সমাযেৰ. ছট্ঠং.

৭. পঞ্চালচণ্ডসুত্তৰণ্ণনা

৮৮. সত্তমে সম্বাধেতি নীৰরণসম্বাধং কামগুণসম্বাধন্তি দ্ৰে সম্বাধা. তেসু ইধ নীৰরণসম্বাধং অধিপ্পেতং. ওকাসন্তি ঝানস্সেতং নামং. পটিলীননিসভোতি পটিলীনসেট্ঠো. পটিলীনো নাম পহীনমানো ৰুচ্চতি. যথাহ – ‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু পটিলীনো হোতি. ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খুনো অস্মিমানো পহীনো হোতি উচ্ছিন্নমূলো তালাৰত্থুকতো অনভাৰংকতো আযতিং অনুপ্পাদধম্মো’’তি (অ. নি. ৪.৩৮; মহানি. ৮৭). পচ্চলত্থংসূতি পটিলভিংসু. সম্মা তেতি যে নিব্বানপত্তিযা সতিং পটিলভিংসু, তে লোকুত্তরসমাধিনাপি সুসমাহিতাতি মিস্সকজ্ঝানং কথিতং. সত্তমং.

৮. তাযনসুত্তৰণ্ণনা

৮৯. অট্ঠমে পুরাণতিত্থকরোতি পুব্বে তিত্থকরো. এত্থ চ তিত্থং নাম দ্ৰাসট্ঠি দিট্ঠিযো, তিত্থকরো নাম তাসং উপ্পাদকো সত্থা. সেয্যথিদং নন্দো, ৰচ্ছো, কিসো, সংকিচ্চো. পুরাণাদযো পন তিত্থিযা নাম. অযং পন দিট্ঠিং উপ্পাদেত্ৰা কথং সগ্গে নিব্বত্তোতি? কম্মৰাদিতায. এস কির উপোসথভত্তাদীনি অদাসি, অনাথানং ৰত্তং পট্ঠপেসি, পতিস্সযে অকাসি, পোক্খরণিযো খণাপেসি, অঞ্ঞম্পি বহুং কল্যাণং অকাসি. সো তস্স নিস্সন্দেন সগ্গে নিব্বত্তো, সাসনস্স পন নিয্যানিকভাৰং জানাতি. সো তথাগতস্স সন্তিকং গন্ত্ৰা সাসনানুচ্ছৰিকা ৰীরিযপ্পটিসংযুত্তা গাথা ৰক্খামীতি আগন্ত্ৰা ছিন্দ সোতন্তিআদিমাহ.

তত্থ ছিন্দাতি অনিযমিতআণত্তি. সোতন্তি তণ্হাসোতং. পরক্কম্মাতি পরক্কমিত্ৰা ৰীরিযং কত্ৰা. কামেতি কিলেসকামেপি ৰত্থুকামেপি. পনুদাতি নীহর. একত্তন্তি ঝানং. ইদং ৰুত্তং হোতি – কামে অজহিত্ৰা মুনি ঝানং ন উপপজ্জতি, ন পটিলভতীতি অত্থো. কযিরা চে কযিরাথেনন্তি যদি ৰীরিযং করেয্য, করেয্যাথ, তং ৰীরিযং ন ওসক্কেয্য. দল়্হমেনং পরক্কমেতি দল়্হং এনং করেয্য. সিথিলো হি পরিব্বাজোতি সিথিলগহিতা পব্বজ্জা. ভিয্যো আকিরতে রজন্তি অতিরেকং উপরি কিলেসরজং আকিরতি. অকতং দুক্কটং সেয্যোতি দুক্কটং অকতমেৰ সেয্যো. যং কিঞ্চীতি ন কেৰলং দুক্কটং কত্ৰা কতসামঞ্ঞমেৰ, অঞ্ঞম্পি যং কিঞ্চি সিথিলং কতং এৰরূপমেৰ হোতি. সংকিলিট্ঠন্তি দুক্করকারিকৰতং. ইমস্মিং হি সাসনে পচ্চযহেতু সমাদিন্নধুতঙ্গৰতং সংকিলিট্ঠমেৰ. সঙ্কস্সরন্তি সঙ্কায সরিতং, ‘‘ইদম্পি ইমিনা কতং ভৰিস্সতি, ইদম্পি ইমিনা’’তি এৰং আসঙ্কিতপরিসঙ্কিতং. আদিব্রহ্মচরিযিকাতি মগ্গব্রহ্মচরিযস্স আদিভূতা পুব্বপধানভূতা. অট্ঠমং.

৯. চন্দিমসুত্তৰণ্ণনা

৯০. নৰমে চন্দিমাতি চন্দৰিমানৰাসী দেৰপুত্তো. সব্বধীতি সব্বেসু খন্ধআযতনাদীসু. লোকানুকম্পকাতি তুয্হম্পি এতস্সপি তাদিসা এৰ. সন্তরমানোৰাতি তুরিতো ৰিয. পমুঞ্চসীতি অতীতত্থে ৰত্তমানৰচনং. নৰমং.

১০. সূরিযসুত্তৰণ্ণনা

৯১. দসমে সূরিযোতি সূরিযৰিমানৰাসী দেৰপুত্তো. অন্ধকারেতি চক্খুৰিঞ্ঞাণুপ্পত্তিনিৰারণেন অন্ধভাৰকরণে. ৰিরোচতীতি ৰেরোচনো. মণ্ডলীতি মণ্ডলসণ্ঠানো. মা, রাহু, গিলী চরমন্তলিক্খেতি অন্তলিক্খে চরং সূরিযং, রাহু, মা গিলীতি ৰদতি. কিং পনেস তং গিলতীতি? আম, গিলতি. রাহুস্স হি অত্তভাৰো মহা, উচ্চত্তনেন অট্ঠযোজনসতাধিকানি চত্তারি যোজনসহস্সানি, বাহন্তরমস্স দ্ৰাদসযোজনসতানি, বহলত্তেন ছ যোজনসতানি, সীসং নৰ যোজনসতং, নলাটং তিযোজনসতং, ভমুকন্তরং পণ্ণাসযোজনং, মুখং দ্ৰিযোজনসতং, ঘানং তিযোজনসতং, মুখাধানং তিযোজনসতগম্ভীরং হত্থতলপাদতলানি পুথুলতো দ্ৰিযোজনসতানি. অঙ্গুলিপব্বানি পণ্ণাস যোজনানি. সো চন্দিমসূরিযে ৰিরোচমানে দিস্ৰা ইস্সাপকতো তেসং গমনৰীথিং ওতরিত্ৰা মুখং ৰিৰরিত্ৰা তিট্ঠতি. চন্দৰিমানং সূরিযৰিমানং ৰা তিযোজনসতিকে মহানরকে পক্খিত্তং ৰিয হোতি. ৰিমানে অধিৰত্থা দেৰতা মরণভযতজ্জিতা একপ্পহারেনেৰ ৰিরৰন্তি. সো পন ৰিমানং কদাচি হত্থেন ছাদেতি, কদাচি হনুকস্স হেট্ঠা পক্খিপতি, কদাচি জিৰ্হায পরিমজ্জতি, কদাচি অৰগণ্ডকারকং ভুঞ্জন্তো ৰিয কপোলন্তরে ঠপেতি. ৰেগং পন ৰারেতুং ন সক্কোতি. সচে ৰারেস্সামীতি গণ্ডকং কত্ৰা তিট্ঠেয্য, মত্থকং তস্স ভিন্দিত্ৰা নিক্খমেয্য, আকড্ঢিত্ৰা ৰা নং ওনমেয্য. তস্মা ৰিমানেন সহেৰ গচ্ছতি. পজং মমন্তি চন্দিমসূরিযা কির দ্ৰেপি দেৰপুত্তা মহাসমযসুত্তকথনদিৰসে সোতাপত্তিফলং পত্তা. তেন ভগৰা ‘‘পজং মম’’ন্তি আহ, পুত্তো মম এসোতি অত্থো. দসমং.

পঠমো ৰগ্গো.

২. অনাথপিণ্ডিকৰগ্গো

১. চন্দিমসসুত্তৰণ্ণনা

৯২. দুতিযৰগ্গস্স পঠমে কচ্ছেৰাতি কচ্ছে ৰিয. কচ্ছেতি পব্বতকচ্ছেপি নদীকচ্ছেপি. একোদি নিপকাতি একগ্গচিত্তা চেৰ পঞ্ঞানেপক্কেন চ সমন্নাগতা. সতাতি সতিমন্তো. ইদং ৰুত্তং হোতি – যে ঝানানি লভিত্ৰা একোদী নিপকা সতা ৰিহরন্তি, তে অমকসে পব্বতকচ্ছে ৰা নদীকচ্ছে ৰা মগা ৰিয সোত্থিং গমিস্সন্তীতি. পারন্তি নিব্বানং. অম্বুজোতি মচ্ছো. রণঞ্জহাতি কিলেসঞ্জহা. যেপি ঝানানি লভিত্ৰা অপ্পমত্তা কিলেসে জহন্তি, তে সুত্তজালং ভিন্দিত্ৰা মচ্ছা ৰিয নিব্বানং গমিস্সন্তীতি ৰুত্তং হোতি. পঠমং.

২. ৰেণ্ডুসুত্তৰণ্ণনা

৯৩. দুতিযে ৰেণ্ডূতি তস্স দেৰপুত্তস্স নামং. পযিরুপাসিযাতি পরিরুপাসিত্ৰা. অনুসিক্খরেতি সিক্খন্তি. সিট্ঠিপদেতি অনুসিট্ঠিপদে. কালে তে অপ্পমজ্জন্তাতি কালে তে অপ্পমাদং করোন্তা. দুতিযং.

৩. দীঘলট্ঠিসুত্তৰণ্ণনা

৯৪. ততিযে দীঘলট্ঠীতি দেৰলোকে সব্বে সমপ্পমাণা তিগাৰুতিকাৰ হোন্তি, মনুস্সলোকে পনস্স দীঘত্তভাৰতায এৰংনামং অহোসি. সো পুঞ্ঞানি কত্ৰা দেৰলোকে নিব্বত্তোপি তথেৰ পঞ্ঞাযি. ততিযং.

৪. নন্দনসুত্তৰণ্ণনা

৯৫. চতুত্থে গোতমাতি ভগৰন্তং গোত্তেন আলপতি. অনাৰটন্তি তথাগতস্স হি সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণং পেসেন্তস্স রুক্খো ৰা পব্বতো ৰা আৰরিতুং সমত্থো নাম নত্থি. তেনাহ ‘‘অনাৰট’’ন্তি. ইতি তথাগতং থোমেত্ৰা দেৰলোকে অভিসঙ্খতপঞ্হং পুচ্ছন্তো কথংৰিধন্তিআদিমাহ. তত্থ দুক্খমতিচ্চ ইরিযতীতি দুক্খং অতিক্কমিত্ৰা ৰিহরতি. সীলৰাতি লোকিযলোকুত্তরেন সীলেন সমন্নাগতো খীণাসৰো. পঞ্ঞাদযোপি মিস্সকাযেৰ ৰেদিতব্বা. পূজযন্তীতি গন্ধপুপ্ফাদীহি পূজেন্তি. চতুত্থং.

৫-৬. চন্দনসুত্তাদিৰণ্ণনা

৯৬. পঞ্চমে অপ্পতিট্ঠে অনালম্বেতি হেট্ঠা অপতিট্ঠে উপরি অনালম্বনে. সুসমাহিতোতি অপ্পনাযপি উপচারেনপি সুট্ঠু সমাহিতো. পহিতত্তোতি পেসিতত্তো. নন্দীরাগপরিক্খীণোতি পরিক্খীণনন্দীরাগো. নন্দীরাগো নাম তযো কম্মাভিসঙ্খারা. ইতি ইমায গাথায কামসঞ্ঞাগহণেন পঞ্চোরম্ভাগিযসংযোজনানি, রূপসংযোজনগহণেন পঞ্চ উদ্ধম্ভাগিযসংযোজনানি, নন্দীরাগেন তযো কম্মাভিসঙ্খারা গহিতা. এৰং যস্স দস সংযোজনানি তযো চ কম্মাভিসঙ্খারা পহীনা, সো গম্ভীরে মহোঘে ন সীদতীতি. কামসঞ্ঞায ৰা কামভৰো, রূপসংযোজনেন রূপভৰো গহিতো, তেসং গহণেন অরূপভৰো গহিতোৰ, নন্দীরাগেন তযো কম্মাভিসঙ্খারা গহিতাতি এৰং যস্স তীসু ভৰেসু তযো সঙ্খারা নত্থি, সো গম্ভীরে ন সীদতীতিপি দস্সেতি. পঞ্চমং.

৯৭. ছট্ঠং ৰুত্তত্থমেৰ. ছট্ঠং.

৭. সুব্রহ্মসুত্তৰণ্ণনা

৯৮. সত্তমে সুব্রহ্মাতি সো কির দেৰপুত্তো অচ্ছরাসঙ্ঘপরিৰুতো নন্দনকীল়িকং গন্ত্ৰা পারিচ্ছত্তকমূলে পঞ্ঞত্তাসনে নিসীদি. তং পঞ্চসতা দেৰধীতরো পরিৰারেত্ৰা নিসিন্না, পঞ্চসতা রুক্খং অভিরুল়্হা. ননু চ দেৰতানং চিত্তৰসেন যোজনসতিকোপি রুক্খো ওনমিত্ৰা হত্থং আগচ্ছতি, কস্মা তা অভিরুল়্হাতি. খিড্ডাপসুততায. অভিরুয্হ পন মধুরস্সরেন গাযিত্ৰা গাযিত্ৰা পুপ্ফানি পাতেন্তি, তানি গহেত্ৰা ইতরা একতোৰণ্টিকমালাদিৰসেন গন্থেন্তি. অথ রুক্খং অভিরুল়্হা উপচ্ছেদককম্মৰসেন একপ্পহারেনেৰ কালং কত্ৰা অৰীচিম্হি নিব্বত্তা মহাদুক্খং অনুভৰন্তি.

অথ কালে গচ্ছন্তে দেৰপুত্তো ‘‘ইমাসং নেৰ সদ্দো সুয্যতি, ন পুপ্ফানি পাতেন্তি. কহং নু খো গতা’’তি? আৰজ্জেন্তো নিরযে নিব্বত্তভাৰং দিস্ৰা পিযৰত্থুকসোকেন রুপ্পমানো চিন্তেসি – ‘‘এতা তাৰ যথাকম্মেন গতা, ময্হং আযুসঙ্খারো কিত্তকো’’তি. সো – ‘‘সত্তমে দিৰসে মযাপি অৰসেসাহি পঞ্চসতাহি সদ্ধিং কালং কত্ৰা তত্থেৰ নিব্বত্তিতব্ব’’ন্তি দিস্ৰা বলৰতরেন সোকেন রুপ্পি. সো – ‘‘ইমং ময্হং সোকং সদেৰকে লোকে অঞ্ঞত্র তথাগতা নিদ্ধমিতুং সমত্থো নাম নত্থী’’তি চিন্তেত্ৰা সত্থু সন্তিকং গন্ত্ৰা নিচ্চং উত্রস্তন্তি গাথমাহ.

তত্থ ইদন্তি অত্তনো চিত্তং দস্সেতি. দুতিযপদং পুরিমস্সেৰ ৰেৰচনং. নিচ্চন্তি চ পদস্স দেৰলোকে নিব্বত্তকালতো পট্ঠাযাতি অত্থো ন গহেতব্বো, সোকুপ্পত্তিকালতো পন পট্ঠায নিচ্চন্তি ৰেদিতব্বং. অনুপ্পন্নেসু কিচ্ছেসূতি ইতো সত্তাহচ্চযেন যানি দুক্খানি উপ্পজ্জিস্সন্তি, তেসু. অথো উপ্পতিতেসু চাতি যানি পঞ্চসতানং অচ্ছরানং নিরযে নিব্বত্তানং দিট্ঠানি, তেসু চাতি এৰং ইমেসু উপ্পন্নানুপ্পন্নেসু দুক্খেসু নিচ্চং মম উত্রস্তং চিত্তং, অব্ভন্তরে ডয্হমানো ৰিয হোমি ভগৰাতি দস্সেতি.

নাঞ্ঞত্র বোজ্ঝা তপসাতি বোজ্ঝঙ্গভাৰনঞ্চ তপোগুণঞ্চ অঞ্ঞত্র মুঞ্চিত্ৰা সোত্থিং ন পস্সামীতি অত্থো. সব্বনিস্সগ্গাতি নিব্বানতো. এত্থ কিঞ্চাপি বোজ্ঝঙ্গভাৰনা পঠমং গহিতা, ইন্দ্রিযসংৰরো পচ্ছা, অত্থতো পন ইন্দ্রিযসংৰরোৰ পঠমং ৰেদিতব্বো. ইন্দিযসংৰরে হি গহিতে চতুপারিসুদ্ধিসীলং গহিতং হোতি. তস্মিং পতিট্ঠিতো ভিক্খু নিস্সযমুত্তকো ধুতঙ্গসঙ্খাতং তপোগুণং সমাদায অরঞ্ঞং পৰিসিত্ৰা কম্মট্ঠানং ভাৰেন্তো সহ ৰিপস্সনায বোজ্ঝঙ্গে ভাৰেতি. তস্স অরিযমগ্গো যং নিব্বানং আরম্মণং কত্ৰা উপ্পজ্জতি, সো ‘‘সব্বনিস্সগ্গো’’তি ভগৰা চতুসচ্চৰসেন দেসনং ৰিনিৰত্তেসি. দেৰপুত্তো দেসনাপরিযোসানে সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠহীতি. সত্তমং.

৮-১০. ককুধসুত্তাদিৰণ্ণনা

৯৯. অট্ঠমে ককুধো দেৰপুত্তোতি অযং কির কোলনগরে মহামোগ্গল্লানত্থেরস্স উপট্ঠাকপুত্তো দহরকালেযেৰ থেরস্স সন্তিকে ৰসন্তো ঝানং নিব্বত্তেত্ৰা কালঙ্কতো, ব্রহ্মলোকে উপ্পজ্জি. তত্রাপি নং ককুধো ব্রহ্মাত্ৰেৰ সঞ্জানন্তি. নন্দসীতি তুস্সসি. কিং লদ্ধাতি তুট্ঠি নাম কিঞ্চি মনাপং লভিত্ৰা হোতি, তস্মা এৰমাহ. কিং জীযিত্থাতি যস্স হি কিঞ্চি মনাপং চীৰরাদিৰত্থু জিণ্ণং হোতি, সো সোচতি, তস্মা এৰমাহ. অরতী নাভিকীরতীতি উক্কণ্ঠিতা নাভিভৰতি. অঘজাতস্সাতি দুক্খজাতস্স, ৰট্টদুক্খে ঠিতস্সাতি অত্থো. নন্দীজাতস্সাতি জাততণ্হস্স. অঘন্তি এৰরূপস্স হি ৰট্টদুক্খং আগতমেৰ হোতি. ‘‘দুক্খী সুখং পত্থযতী’’তি হি ৰুত্তং. ইতি অঘজাতস্স নন্দী হোতি, সুখৰিপরিণামেন দুক্খং আগতমেৰাতি নন্দীজাতস্স অঘং হোতি. অট্ঠমং.

১০০. নৰমং ৰুত্তত্থমেৰ. নৰমং.

১০১. দসমে আনন্দত্থেরস্স অনুমানবুদ্ধিযা আনুভাৰপ্পকাসনত্থং অঞ্ঞতরোতি আহ. দসমং.

দুতিযো ৰগ্গো.

৩. নানাতিত্থিযৰগ্গো

১-২. সিৰসুত্তাদিৰণ্ণনা

১০২. ততিযৰগ্গস্স পঠমং ৰুত্তত্থমেৰ. পঠমং.

১০৩. দুতিযে পটিকচ্চেৰাতি পঠমংযেৰ. অক্খচ্ছিন্নোৰঝাযতীতি অক্খচ্ছিন্নো অৰঝাযতি, বলৰচিন্তনং চিন্তেতি. দুতিযগাথায অক্খচ্ছিন্নোৰাতি অক্খচ্ছিন্নো ৰিয. দুতিযং.

৩-৪. সেরীসুত্তাদিৰণ্ণনা

১০৪. ততিযে দাযকোতি দানসীলো. দানপতীতি যং দানং দেমি, তস্স পতি হুত্ৰা দেমি, ন দাসো ন সহাযো. যো হি অত্তনা মধুরং ভুঞ্জতি, পরেসং অমধুরং দেতি, সো দানসঙ্খাতস্স দেয্যধম্মস্স দাসো হুত্ৰা দেতি. যো যং অত্তনা ভুঞ্জতি, তদেৰ দেতি, সো সহাযো হুত্ৰা দেতি. যো পন অত্তনা যেন তেন যাপেতি, পরেসং মধুরং দেতি, সো পতি জেট্ঠকো সামি হুত্ৰা দেতি. অহং ‘‘তাদিসো অহোসি’’ন্তি ৰদতি.

চতূসু দ্ৰারেসুতি তস্স কির রঞ্ঞো সিন্ধৰরট্ঠং সোধিৰাকরট্ঠন্তি দ্ৰে রট্ঠানি অহেসুং, নগরং রোরুৰং নাম. তস্স একেকস্মিং দ্ৰারে দেৰসিকং সতসহস্সং উপ্পজ্জতি, অন্তোনগরে ৰিনিচ্ছযট্ঠানে সতসহস্সং. সো বহুহিরঞ্ঞসুৰণ্ণং রাসিভূতং দিস্ৰা কম্মস্সকতঞাণং উপ্পাদেত্ৰা চতূসু দ্ৰারেসু দানসালাযো কারেত্ৰা তস্মিং তস্মিং দ্ৰারে উট্ঠিতআযেন দানং দেথাতি অমচ্চে ঠপেসি. তেনাহ – ‘‘চতূসু দ্ৰারেসু দানং দীযিত্থা’’তি.

সমণব্রাহ্মণকপণদ্ধিকৰনিব্বকযাচকানন্তি এত্থ সমণাতি পব্বজ্জূপগতা. ব্রাহ্মণাতি ভোৰাদিনো. সমিতপাপবাহিতপাপে পন সমণব্রাহ্মণে এস নালত্থ. কপণাতি দুগ্গতা দলিদ্দমনুস্সা কাণকুণিআদযো. অদ্ধিকাতি পথাৰিনো. ৰনিব্বকাতি যে ‘‘ইট্ঠং, দিন্নং, কন্তং, মনাপং, কালেন, অনৰজ্জং দিন্নং, দদং চিত্তং পসাদেয্য, গচ্ছতু ভৰং ব্রহ্মলোক’’ন্তিআদিনা নযেন দানস্স ৰণ্ণং থোমযমানা ৰিচরন্তি. যাচকাতি যে ‘‘পসতমত্তং দেথ, সরাৰমত্তং দেথা’’তিআদীনি চ ৰত্ৰা যাচমানা ৰিচরন্তি. ইত্থাগারস্স দানং দীযিত্থাতি পঠমদ্ৰারস্স লদ্ধত্তা তত্থ উপ্পজ্জনকসতসহস্সে অঞ্ঞম্পি ধনং পক্খিপিত্ৰা রঞ্ঞো অমচ্চে হারেত্ৰা অত্তনো অমচ্চে ঠপেত্ৰা রঞ্ঞা দিন্নদানতো রাজিত্থিযো মহন্ততরং দানং অদংসু. তং সন্ধাযেৰমাহ. মম দানং পটিক্কমীতি যং মম দানং তত্থ দীযিত্থ, তং পটিনিৰত্তি. সেসদ্ৰারেসুপি এসেৰ নযো. কোচীতি কত্থচি. দীঘরত্তন্তি অসীতিৰস্সসহস্সানি. এত্তকং কির কালং তস্স রঞ্ঞো দানং দীযিত্থ. ততিযং.

১০৫. চতুত্থং ৰুত্তত্থমেৰ. চতুত্থং.

৫. জন্তুসুত্তৰণ্ণনা

১০৬. পঞ্চমে কোসলেসু ৰিহরন্তীতি ভগৰতো সন্তিকে কম্মট্ঠানং গহেত্ৰা তত্থ গন্ত্ৰা ৰিহরন্তি. উদ্ধতাতি অকপ্পিযে কপ্পিযসঞ্ঞিতায চ কপ্পিযে অকপ্পিযসঞ্ঞিতায চ অনৰজ্জে সাৰজ্জসঞ্ঞিতায চ সাৰজ্জে অনৰজ্জসঞ্ঞিতায চ উদ্ধচ্চপকতিকা হুত্ৰা. উন্নল়াতি উগ্গতনল়া, উট্ঠিততুচ্ছমানাতি ৰুত্তং হোতি. চপলাতি পত্তচীৰরমণ্ডনাদিনা চাপল্লেন যুত্তা. মুখরাতি মুখখরা, খরৰচনাতি ৰুত্তং হোতি. ৰিকিণ্ণৰাচাতি অসংযতৰচনা, দিৰসম্পি নিরত্থকৰচনপলাপিনো. মুট্ঠস্সতিনোতি নট্ঠস্সতিনো সতিৰিরহিতা, ইধ কতং এত্থ পমুস্সন্তি. অসম্পজানাতি নিপ্পঞ্ঞা. অসমাহিতাতি অপ্পনাউপচারসমাধিরহিতা, চণ্ডসোতে বদ্ধনাৰাসদিসা. ৰিব্ভন্তচিত্তাতি অনৰট্ঠিতচিত্তা, পন্থারুল়্হবালমিগসদিসা. পাকতিন্দ্রিযাতি সংৰরাভাৰেন গিহিকালে ৰিয ৰিৰটইন্দ্রিযা.

জন্তূতি এৰংনামকো দেৰপুত্তো. তদহুপোসথেতি তস্মিং অহু উপোসথে, উপোসথদিৰসেতি অত্থো. পন্নরসেতি চাতুদ্দসিকাদিপটিক্খেপো. উপসঙ্কমীতি চোদনত্থায উপগতো. সো কির চিন্তেসি – ‘‘ইমে ভিক্খূ সত্থু সন্তিকে কম্মট্ঠানং গহেত্ৰা নিক্খন্তা, ইদানি পমত্তা ৰিহরন্তি, ন খো পনেতে পাটিযেক্কং নিসিন্নট্ঠানে চোদিযমানা কথং গণ্হিস্সন্তি, সমাগমনকালে চোদিস্সামী’’তি উপোসথদিৰসে তেসং সন্নিপতিতভাৰং ঞত্ৰা উপসঙ্কমি. গাথাহি অজ্ঝভাসীতি সব্বেসং মজ্ঝে ঠত্ৰা গাথা অভাসি.

তত্থ যস্মা গুণকথায সদ্ধিং নিগ্গুণস্স অগুণো পাকটো হোতি, তস্মা গুণং তাৰ কথেন্তো সুখজীৰিনো পুরে আসুন্তিআদিমাহ. তত্থ সুখজীৰিনো পুরে আসুন্তি পুব্বে ভিক্খূ সুপ্পোসা সুভরা অহেসুং, উচ্চনীচকুলেসু সপদানং চরিত্ৰা লদ্ধেন মিস্সকপিণ্ডেন যাপেসুন্তি অধিপ্পাযেন এৰমাহ. অনিচ্ছাতি নিত্তণ্হা হুত্ৰা.

এৰং পোরাণকভিক্খূনং ৰণ্ণং কথেত্ৰা ইদানি তেসং অৰণ্ণং কথেন্তো দুপ্পোসন্তিআদিমাহ. তত্থ গামে গামণিকা ৰিযাতি যথা গামে গামকুটা নানপ্পকারেন জনং পীল়েত্ৰা খীরদধিতণ্ডুলাদীনি আহরাপেত্ৰা ভুঞ্জন্তি, এৰং তুম্হেপি অনেসনায ঠিতা তুম্হাকং জীৰিকং কপ্পেথাতি অধিপ্পাযেন ৰদতি. নিপজ্জন্তীতি উদ্দেসপরিপুচ্ছামনসিকারেহি অনত্থিকা হুত্ৰা সযনম্হি হত্থপাদে ৰিস্সজ্জেত্ৰা নিপজ্জন্তি. পরাগারেসূতি পরগেহেসু, কুলসুণ্হাদীসূতি অত্থো. মুচ্ছিতাতি কিলেসমুচ্ছায মুচ্ছিতা.

একচ্চেতি ৰত্তব্বযুত্তকেযেৰ. অপৰিদ্ধাতি ছড্ডিতকা. অনাথাতি অপতিট্ঠা. পেতাতি সুসানে ছড্ডিতা কালঙ্কতমনুস্সা. যথা হি সুসানে ছড্ডিতা নানাসকুণাদীহি খজ্জন্তি, ঞাতকাপি নেসং নাথকিচ্চং ন করোন্তি, ন রক্খন্তি, ন গোপযন্তি, এৰমেৰং এৰরূপাপি আচরিযুপজ্ঝাযাদীনং সন্তিকা ওৰাদানুসাসনিং ন লভন্তীতি অপৰিদ্ধা অনাথা, যথা পেতা, তথেৰ হোন্তি. পঞ্চমং.

৬. রোহিতস্সসুত্তৰণ্ণনা

১০৭. ছট্ঠে যত্থাতি চক্কৰাল়লোকস্স একোকাসে ভুম্মং. ন চৰতি ন উপপজ্জতীতি ইদং অপরাপরং চুতিপটিসন্ধিৰসেন গহিতং. গমনেনাতি পদগমনেন. নাহং তং লোকস্স অন্তন্তি সত্থা সঙ্খারলোকস্স অন্তং সন্ধায ৰদতি. ঞাতেয্যন্তিআদীসু ঞাতব্বং, দট্ঠব্বং, পত্তব্বন্তি অত্থো.

ইতি দেৰপুত্তেন চক্কৰাল়লোকস্স অন্তো পুচ্ছিতো, সত্থারা সঙ্খারলোকস্স কথিতো. সো পন অত্তনো পঞ্হেন সদ্ধিং সত্থু ব্যাকরণং সমেতীতি সঞ্ঞায পসংসন্তো অচ্ছরিযন্তিআদিমাহ.

দল়্হধম্মোতি দল়্হধনু, উত্তমপ্পমাণেন ধনুনা সমন্নাগতো. ধনুগ্গহোতি ধনুআচরিযো. সুসিক্খিতোতি দস দ্ৰাদস ৰস্সানি ধনুসিপ্পং সিক্খিতো. কতহত্থোতি উসভপ্পমাণেপি ৰালগ্গং ৰিজ্ঝিতুং সমত্থভাৰেন কতহত্থো. কতূপাসনোতি কতসরক্খেপো দস্সিতসিপ্পো. অসনেনাতি কণ্ডেন. অতিপাতেয্যাতি অতিক্কমেয্য. যাৰতা সো তালচ্ছাযং অতিক্কমেয্য, তাৰতা কালেন একচক্কৰাল়ং অতিক্কমামীতি অত্তনো জৰসম্পত্তিং দস্সেতি.

পুরত্থিমা সমুদ্দা পচ্ছিমোতি যথা পুরত্থিমসমুদ্দা পচ্ছিমসমুদ্দো দূরে, এৰং মে দূরে পদৰীতিহারো অহোসীতি ৰদতি. সো কির পাচীনচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং ঠিতো পাদং পসারেত্ৰা পচ্ছিমচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং অক্কমতি, পুন দুতিযং পাদং পসারেত্ৰা পরচক্কৰাল়মুখৰট্টিযং অক্কমতি. ইচ্ছাগতন্তি ইচ্ছা এৰ. অঞ্ঞত্রেৰাতি নিপ্পপঞ্চতং দস্সেতি. ভিক্খাচারকালে কিরেস নাগলতাদন্তকট্ঠং খাদিত্ৰা অনোতত্তে মুখং ধোৰিত্ৰা কালে সম্পত্তে উত্তরকুরুম্হি পিণ্ডায চরিত্ৰা চক্কৰাল়মুখৰট্টিযং নিসিন্নো ভত্তকিচ্চং করোতি, তত্থ মুহুত্তং ৰিস্সমিত্ৰা পুন জৰতি. ৰস্সসতাযুকোতি তদা দীঘাযুককালো হোতি, অযং পন ৰস্সসতাৰসিট্ঠে আযুম্হি গমনং আরভি. ৰস্সসতজীৰীতি তং ৰস্সসতং অনন্তরাযেন জীৰন্তো. অন্তরাৰ কালঙ্কতোতি চক্কৰাল়লোকস্স অন্তং অপ্পত্ৰা অন্তরাৰ মতো. সো পন তত্থ কালং কত্ৰাপি আগন্ত্ৰা ইমস্মিংযেৰ চক্কৰাল়ে নিব্বত্তি. অপ্পত্ৰাতি সঙ্খারলোকস্স অন্তং অপ্পত্ৰা. দুক্খস্সাতি ৰট্টদুক্খস্স. অন্তকিরিযন্তি পরিযন্তকরণং. কল়েৰরেতি অত্তভাৰে. সসঞ্ঞিম্হি সমনকেতি সসঞ্ঞে সচিত্তে. লোকন্তি দুক্খসচ্চং. লোকসমুদযন্তি সমুদযসচ্চং. লোকনিরোধন্তি নিরোধসচ্চং. পটিপদন্তি মগ্গসচ্চং. ইতি – ‘‘নাহং, আৰুসো, ইমানি চত্তারি সচ্চানি তিণকট্ঠাদীসু পঞ্ঞপেমি, ইমস্মিং পন চাতুমহাভূতিকে কাযস্মিং যেৰ পঞ্ঞপেমী’’তি দস্সেতি. সমিতাৰীতি সমিতপাপো. নাসীসতীতি ন পত্থেতি. ছট্ঠং.

১০৮-১০৯. সত্তমট্ঠমানি ৰুত্তত্থানেৰ. সত্তমং, অট্ঠমং.

৯. সুসিমসুত্তৰণ্ণনা

১১০. নৰমে তুয্হম্পি নো, আনন্দ, সারিপুত্তো রুচ্চতীতি সত্থা থেরস্স ৰণ্ণং কথেতুকামো, ৰণ্ণো চ নামেস ৰিসভাগপুগ্গলস্স সন্তিকে কথেতুং ন ৰট্টতি. তস্স সন্তিকে কথিতো হি মত্থকং ন পাপুণাতি. সো হি ‘‘অসুকো নাম ভিক্খু সীলৰা’’তি ৰুত্তে. ‘‘কিং তস্স সীলং? গোরূপসীলো সো. কিং তযা অঞ্ঞো সীলৰা ন দিট্ঠপুব্বো’’তি ৰা? ‘‘পঞ্ঞৰা’’তি ৰুত্তে, ‘‘কিং পঞ্ঞো সো? কিং তযা অঞ্ঞো পঞ্ঞৰা ন দিট্ঠপুব্বো’’তি? ৰা, আদীনি ৰত্ৰা ৰণ্ণকথায অন্তরাযং করোতি. আনন্দত্থেরো পন সারিপুত্তত্থেরস্স সভাগো, পণীতানি লভিত্ৰা থেরস্স দেতি, অত্তনো উপট্ঠাকদারকে পব্বাজেত্ৰা থেরস্স সন্তিকে উপজ্ঝং গণ্হাপেতি, উপসম্পাদেতি. সারিপুত্তত্থেরোপি আনন্দত্থেরস্স তথেৰ করোতি. কিং কারণা? অঞ্ঞমঞ্ঞস্স গুণেসু পসীদিত্ৰা. আনন্দত্থেরো হি – ‘‘অম্হাকং জেট্ঠভাতিকো একং অসঙ্খ্যেয্যং সতসহস্সঞ্চ কপ্পে পারমিযো পূরেত্ৰা সোল়সৰিধং পঞ্ঞং পটিৰিজ্ঝিত্ৰা ধম্মসেনাপতিট্ঠানে ঠিতো’’তি থেরস্স গুণেসু পসীদিত্ৰাৰ থেরং মমাযতি. সারিপুত্তত্থেরোপি – ‘‘সম্মাসম্বুদ্ধস্স মযা কত্তব্বং মুখোদকদানাদিকিচ্চং সব্বং আনন্দো করোতি. আনন্দং নিস্সায অহং ইচ্ছিতিচ্ছিতং সমাপত্তিং সমাপজ্জিতুং লভামী’’তি আযস্মতো আনন্দস্স গুণেসু পসীদিত্ৰাৰ তং মমাযতি. তস্মা ভগৰা সারিপুত্তত্থেরস্স ৰণ্ণং কথেতুকামো আনন্দত্থেরস্স সন্তিকে কথেতুং আরদ্ধো.

তত্থ তুয্হম্পীতি সম্পিণ্ডনত্থো পি-কারো. ইদং ৰুত্তং হোতি – ‘‘আনন্দ, সারিপুত্তস্স আচারো গোচরো ৰিহারো অভিক্কমো পটিক্কমো আলোকিতৰিলোকিতং সমিঞ্জিতপসারণং ময্হং রুচ্চতি, অসীতিমহাথেরানং রুচ্চতি, সদেৰকস্স লোকস্স রুচ্চতি. তুয্হম্পি রুচ্চতী’’তি?

ততো থেরো সাটকন্তরে লদ্ধোকাসো বলৰমল্লো ৰিয তুট্ঠমানসো হুত্ৰা – ‘‘সত্থা ময্হং পিযসহাযস্স ৰণ্ণং কথাপেতুকামো. লভিস্সামি নো অজ্জ, দীপধজভূতং মহাজম্বুং ৰিধুনন্তো ৰিয ৰলাহকন্তরতো চন্দং নীহরিত্ৰা দস্সেন্তো ৰিয সারিপুত্তত্থেরস্স ৰণ্ণং কথেতু’’ন্তি চিন্তেত্ৰা পঠমতরং তাৰ চতূহি পদেহি পুগ্গলপলাপে হরন্তো কস্স হি নাম, ভন্তে, অবালস্সাতিআদিমাহ. বালো হি বালতায, দুট্ঠো দোসতায, মূল়্হো মোহেন, ৰিপল্লত্থচিত্তো উম্মত্তকো চিত্তৰিপল্লাসেন ৰণ্ণং ‘‘ৰণ্ণো’’তি ৰা অৰণ্ণং ‘‘অৰণ্ণে’’তি ৰা, ‘‘অযং বুদ্ধো, অযং সাৰকো’’তি ৰা ন জানাতি. অবালাদযো পন জানন্তি, তস্মা অবালস্সাতিআদিমাহ. ন রুচ্চেয্যাতি বালাদীনংযেৰ হি সো ন রুচ্চেয্য, ন অঞ্ঞস্স কস্সচি ন রুচ্চেয্য.

এৰং পুগ্গলপলাপে হরিত্ৰা ইদানি সোল়সহি পদেহি যথাভূতং ৰণ্ণং কথেন্তো পণ্ডিতো, ভন্তেতিআদিমাহ. তত্থ পণ্ডিতোতি পণ্ডিচ্চেন সমন্নাগতো, চতূসু কোসল্লেসু ঠিতস্সেতং নামং. ৰুত্তঞ্হেতং – ‘‘যতো খো, আনন্দ, ভিক্খু ধাতুকুসলো চ হোতি আযতনকুসলো চ পটিচ্চসমুপ্পাদকুসলো চ ঠানাট্ঠানকুসলো চ, এত্তাৰতা খো, আনন্দ, ‘পণ্ডিতো ভিক্খূ’তি অলং ৰচনাযা’’তি (ম. নি. ৩.১২৪). মহাপঞ্ঞোতিআদীসু মহাপঞ্ঞাদীহি সমন্নাগতোতি অত্থো. তত্রিদং মহাপঞ্ঞাদীনং নানত্তং (পটি. ম. ৩.৪) – কতমা মহাপঞ্ঞা? মহন্তে সীলক্খন্ধে পরিগ্গণ্হাতীতি মহাপঞ্ঞা, মহন্তে সমাধিক্খন্ধে, পঞ্ঞাক্খন্ধে, ৰিমুত্তিক্খন্ধে, ৰিমুত্তিঞাণদস্সনক্খন্ধে পরিগ্গণ্হাতীতি মহাপঞ্ঞা. মহন্তানি ঠানাট্ঠানানি, মহাৰিহারসমাপত্তিযো, মহন্তানি অরিযসচ্চানি, মহন্তে সতিপট্ঠানে, সম্মপ্পধানে, ইদ্ধিপাদে, মহন্তানি ইন্দ্রিযানি, বলানি, বোজ্ঝঙ্গানি, মহন্তে অরিযমগ্গে, মহন্তানি সামঞ্ঞফলানি, মহাঅভিঞ্ঞাযো, মহন্তং পরমত্থং নিব্বানং পরিগ্গণ্হাতীতি মহাপঞ্ঞা.

সা পন থেরস্স দেৰোরোহনং কত্ৰা সঙ্কস্সনগরদ্ৰারে ঠিতেন সত্থারা পুথুজ্জনপঞ্চকে পঞ্হে পুচ্ছিতে তং ৰিস্সজ্জেন্তস্স পাকটা জাতা.

কতমা পুথুপঞ্ঞা? পুথু নানাখন্ধেসু, (ঞাণং পৰত্ততীতি পুথুপঞ্ঞা.) পুথু নানাধাতূসু, পুথু নানাআযতনেসু, পুথু নানাপটিচ্চসমুপ্পাদেসু, পুথু নানাসুঞ্ঞতমনুপলব্ভেসু, পুথু নানাঅত্থেসু, ধম্মেসু নিরুত্তীসু পটিভানেসু, পুথু নানাসীলক্খন্ধেসু, পুথু নানাসমাধি-পঞ্ঞাৰিমুত্তি-ৰিমুত্তিঞাণদস্সনক্খন্ধেসু, পুথু নানাঠানাট্ঠানেসু, পুথু নানাৰিহারসমাপত্তীসু, পুথু নানাঅরিযসচ্চেসু, পুথু নানাসতিপট্ঠানেসু, সম্মপ্পধানেসু, ইদ্ধিপাদেসু, ইন্দ্রিযেসু, বলেসু, বোজ্ঝঙ্গেসু, পুথু নানাঅরিযমগ্গেসু, সামঞ্ঞফলেসু, অভিঞ্ঞাসু, পুথু নানাজনসাধারণে ধম্মে সমতিক্কম্ম পরমত্থে নিব্বানে ঞাণং পৰত্ততীতি পুথুপঞ্ঞা.

কতমা হাসপঞ্ঞা? ইধেকচ্চো হাসবহুলো ৰেদবহুলো তুট্ঠিবহুলো পামোজ্জবহুলো সীলং পরিপূরেতি, ইন্দ্রিযসংৰরং পরিপূরেতি, ভোজনে মত্তঞ্ঞুতং, জাগরিযানুযোগং, সীলক্খন্ধং, সমাধিক্খন্ধং, পঞ্ঞাক্খন্ধং, ৰিমুত্তিক্খন্ধং, ৰিমুত্তিঞাণদস্সনক্খন্ধং পরিপূরেতীতি, হাসপঞ্ঞা. হাসবহুলো পামোজ্জবহুলো ঠানাট্ঠানং পটিৰিজ্ঝতীতি হাসপঞ্ঞা. হাসবহুলো ৰিহারসমাপত্তিযো পরিপূরেতীতি হাসপঞ্ঞা. হাসবহুলো অরিযসচ্চানি পটিৰিজ্ঝতি. সতিপট্ঠানে, সম্মপ্পধানে, ইদ্ধিপাদে, ইন্দ্রিযানি, বলানি, বোজ্ঝঙ্গানি, অরিযমগ্গং ভাৰেতীতি হাসপঞ্ঞা. হাসবহুলো সামঞ্ঞফলানি সচ্ছিকরোতি, অভিঞ্ঞাযো পটিৰিজ্ঝতীতি হাসপঞ্ঞা, হাসবহুলো ৰেদতুট্ঠিপামোজ্জবহুলো পরমত্থং নিব্বানং সচ্ছিকরোতীতি হাসপঞ্ঞা.

থেরো চ সরদো নাম তাপসো হুত্ৰা অনোমদস্সিস্স ভগৰতো পাদমূলে অগ্গসাৰকপত্থনং পট্ঠপেসি. তংকালতো পট্ঠায হাসবহুলো সীলপরিপূরণাদীনি অকাসীতি হাসপঞ্ঞো.

কতমা জৰনপঞ্ঞা? যংকিঞ্চি রূপং অতীতানাগতপচ্চুপ্পন্নং…পে… যং দূরে সন্তিকে ৰা, সব্বং রূপং অনিচ্চতো খিপ্পং জৰতীতি জৰনপঞ্ঞা. দুক্খতো খিপ্পং, অনত্ততো খিপ্পং জৰতীতি জৰনপঞ্ঞা. যা কাচি ৰেদনা…পে… যা কাচি সঞ্ঞা… যে কেচি সঙ্খারা… যংকিঞ্চি ৰিঞ্ঞাণং অতীতানাগতপচ্চুপ্পন্নং…পে… সব্বং ৰিঞ্ঞাণং অনিচ্চতো, দুক্খতো, অনত্ততো খিপ্পং জৰতীতি জৰনপঞ্ঞা. চক্খু…পে… জরামরণং অতীতানাগতপচ্চুপ্পন্নং অনিচ্চতো, দুক্খতো, অনত্ততো খিপ্পং জৰতীতি জৰনপঞ্ঞা. রূপং অতীতানাগতপচ্চুপ্পন্নং অনিচ্চং খযট্ঠেন, দুক্খং ভযট্ঠেন, অনত্তা অসারকট্ঠেনাতি তুলযিত্ৰা তীরযিত্ৰা ৰিভাৰযিত্ৰা ৰিভূতং কত্ৰা রূপনিরোধে নিব্বানে খিপ্পং জৰতীতি জৰনপঞ্ঞা. ৰেদনা… সঞ্ঞা… সঙ্খারা… ৰিঞ্ঞাণং… চক্খু…পে… জরামরণং অতীতানাগতপচ্চুপ্পন্নং অনিচ্চং খযট্ঠেন…পে… ৰিভূতং কত্ৰা জরামরণনিরোধে নিব্বানে খিপ্পং জৰতীতি জৰনপঞ্ঞা. রূপং অতীতানাগতপচ্চুপ্পন্নং…পে… ৰিঞ্ঞাণং. চক্খু…পে… জরামরণং অনিচ্চং সঙ্খতং পটিচ্চসমুপ্পন্নং খযধম্মং ৰযধম্মং ৰিরাগধম্মং নিরোধধম্মন্তি তুলযিত্ৰা তীরযিত্ৰা ৰিভাৰযিত্ৰা ৰিভূতং কত্ৰা জরামরণনিরোধে নিব্বানে খিপ্পং জৰতীতি জৰনপঞ্ঞা.

কতমা তিক্খপঞ্ঞা? খিপ্পং কিলেসে ছিন্দতীতি তিক্খপঞ্ঞা. উপ্পন্নং কামৰিতক্কং নাধিৰাসেতি, উপ্পন্নং ব্যাপাদৰিতক্কং… উপ্পন্নং ৰিহিংসাৰিতক্কং… উপ্পন্নুপ্পন্নে পাপকে অকুসলে ধম্মে… উপ্পন্নং রাগং… দোসং… মোহং… কোধং… উপনাহং… মক্খং… পল়াসং… ইস্সং… মচ্ছরিযং… মাযং… সাঠেয্যং… থম্ভং… সারম্ভং… মানং… অতিমানং… মদং… পমাদং… সব্বে কিলেসে… সব্বে দুচ্চরিতে… সব্বে অভিসঙ্খারে… সব্বে ভৰগামিকম্মে নাধিৰাসেতি পজহতি ৰিনোদেতি, ব্যন্তীকরোতি, অনভাৰং গমেতীতি তিক্খপঞ্ঞা. একস্মিং আসনে চত্তারো চ অরিযমগ্গা, চত্তারি চ সামঞ্ঞফলানি, চতস্সো চ পটিসম্ভিদাযো, ছ চ অভিঞ্ঞাযো অধিগতা হোন্তি সচ্ছিকতা ফস্সিতা পঞ্ঞাযাতি তিক্খপঞ্ঞা.

থেরো চ ভাগিনেয্যস্স দীঘনখপরিব্বাজকস্স ৰেদনাপরিগ্গহসুত্তে দেসিযমানে ঠিতকোৰ সব্বকিলেসে ছিন্দিত্ৰা সাৰকপারমিঞাণং পটিৰিদ্ধকালতো পট্ঠায তিক্খপঞ্ঞো নাম জাতো. তেনাহ – ‘‘তিক্খপঞ্ঞো, ভন্তে, আযস্মা সারিপুত্তো’’তি.

কতমা নিব্বেধিকপঞ্ঞা? ইধেকচ্চো সব্বসঙ্খারেসু উব্বেগবহুলো হোতি উত্তাসবহুলো উক্কণ্ঠনবহুলো অরতিবহুলো অনভিরতিবহুলো বহিমুখো ন রমতি সব্বসঙ্খারেসু, অনিব্বিদ্ধপুব্বং অপ্পদালিতপুব্বং লোভক্খন্ধং নিব্বিজ্ঝতি পদালেতীতি নিব্বেধিকপঞ্ঞা. অনিব্বিদ্ধপুব্বং অপ্পদালিতপুব্বং দোসক্খন্ধং… মোহক্খন্ধং… কোধং… উপনাহং…পে… সব্বে ভৰগামিকম্মে নিব্বিজ্ঝতি পদালেতীতি নিব্বেধিকপঞ্ঞা.

অপ্পিচ্ছোতি সন্তগুণনিগুহনতা, পচ্চযপটিগ্গহণে চ মত্তঞ্ঞুতা, এতং অপ্পিচ্ছলক্খণন্তি ইমিনা লক্খণেন সমন্নাগতো. সন্তুট্ঠোতি চতূসু পচ্চযেসু যথালাভসন্তোসো যথাবলসন্তোসো যথাসারুপ্পসন্তোসোতি, ইমেহি তীহি সন্তোসেহি সমন্নাগতো. পৰিৰিত্তোতি কাযৰিৰেকো চ ৰিৰেকট্ঠকাযানং নেক্খম্মাভিরতানং, চিত্তৰিৰেকো চ পরিসুদ্ধচিত্তানং পরমৰোদানপ্পত্তানং, উপধিৰিৰেকো চ নিরুপধীনং পুগ্গলানং ৰিসঙ্খারগতানন্তি, ইমেসং তিণ্ণং ৰিৰেকানং লাভী. অসংসট্ঠোতি দস্সনসংসগ্গো সৰনসংসগ্গো সমুল্লপনসংসগ্গো পরিভোগসংসগ্গো কাযসংসগ্গোতি, ইমেহি পঞ্চহি সংসগ্গেহি ৰিরহিতো. অযঞ্চ পঞ্চৰিধো সংসগ্গো রাজূহি রাজমহামত্তেহি তিত্থিযেহি তিত্থিযসাৰকেহি উপাসকেহি উপসিকাহি ভিক্খূহি ভিক্খুনীহীতি অট্ঠহি পুগ্গলেহি সদ্ধিং জাযতি, সো সব্বোপি থেরস্স নত্থীতি অসংসট্ঠো.

আরদ্ধৰীরিযোতি পগ্গহিতৰীরিযো পরিপুণ্ণৰীরিযো. তত্থ আরদ্ধৰীরিযো ভিক্খু গমনে উপ্পন্নকিলেসস্স ঠানং পাপুণিতুং ন দেতি, ঠানে উপ্পন্নস্স নিসজ্জং, নিসজ্জায উপ্পন্নস্স সেয্যং পাপুণিতুং ন দেতি, তস্মিং তস্মিং ইরিযাপথে উপ্পন্নং তত্থ তত্থেৰ নিগ্গণ্হাতি. থেরো পন চতুচত্তালীস ৰস্সানি মঞ্চে পিট্ঠিং ন পসারেতি. তং সন্ধায ‘‘আরদ্ধৰীরিযো’’তি আহ. ৰত্তাতি ওধুননৰত্তা. ভিক্খূনং অজ্ঝাচারং দিস্ৰা ‘‘অজ্জ কথেস্সামি, স্ৰে কথেস্সামী’’তি কথাৰৰত্থানং ন করোতি, তস্মিং তস্মিং যেৰ ঠানে ওৰদতি অনুসাসতীতি অত্থো.

ৰচনক্খমোতি ৰচনং খমতি. একো হি পরস্স ওৰাদং দেতি, সযং পন অঞ্ঞেন ওৰদিযমানো কুজ্ঝতি. থেরো পন পরস্সপি ওৰাদং দেতি, সযং ওৰদিযমানোপি সিরসা সম্পটিচ্ছতি. একদিৰসং কির সারিপুত্তত্থেরং সত্তৰস্সিকো সামণেরো – ‘‘ভন্তে, সারিপুত্ত, তুম্হাকং নিৰাসনকণ্ণো ওলম্বতী’’তি আহ. থেরো কিঞ্চি অৰত্ৰাৰ একমন্তং গন্ত্ৰা পরিমণ্ডলং নিৰাসেত্ৰা আগম্ম ‘‘এত্তকং ৰট্টতি আচরিযা’’তি অঞ্জলিং পগ্গয্হ অট্ঠাসি.

‘‘তদহু পব্বজিতো সন্তো, জাতিযা সত্তৰস্সিকো;

সোপি মং অনুসাসেয্য, সম্পটিচ্ছামি মত্থকে’’তি. (মি. প. ৬.৪.৮) –

আহ.

চোদকোতি ৰত্থুস্মিং ওতিণ্ণে ৰা অনোতিণ্ণে ৰা ৰীতিক্কমং দিস্ৰা – ‘‘আৰুসো, ভিক্খুনা নাম এৰং নিৰাসেতব্বং, এৰং পারুপিতব্বং, এৰং গন্তব্বং, এৰং ঠাতব্বং, এৰং নিসীদিতব্বং, এৰং খাদিতব্বং, এৰং ভুঞ্জিতব্ব’’ন্তি তন্তিৰসেন অনুসিট্ঠিং দেতি.

পাপগরহীতি পাপপুগ্গলে ন পস্সে, ন তেসং ৰচনং সুণে, তেহি সদ্ধিং একচক্কৰাল়েপি ন ৰসেয্যং.

‘‘মা মে কদাচি পাপিচ্ছো, কুসীতো হীনৰীরিযো;

অপ্পস্সুতো অনাদরো, সমেতো অহু কত্থচী’’তি. –

এৰং পাপপুগ্গলেপি গরহতি, ‘‘সমণেন নাম রাগৰসিকেন দোসমোহৰসিকেন ন হোতব্বং, উপ্পন্নো রাগো দোসো মোহো পহাতব্বো’’তি এৰং পাপধম্মেপি গরহতীতি দ্ৰীহি কারণেহি ‘‘পাপগরহী, ভন্তে, আযস্মা সারিপুত্তো’’তি ৰদতি.

এৰং আযস্মতা আনন্দেন সোল়সহি পদেহি থেরস্স যথাভূতৰণ্ণপ্পকাসনে কতে – ‘‘কিং আনন্দো অত্তনো পিযসহাযস্স ৰণ্ণং কথেতুং ন লভতি, কথেতু কিং পন তেন কথিতং তথেৰ হোতি, কিং সো সব্বঞ্ঞূ’’তি? কোচি পাপপুগ্গলো ৰত্তুং মা লভতূতি সত্থা তং ৰণ্ণভণনং অকুপ্পং সব্বঞ্ঞুভাসিতং করোন্তো জিনমুদ্দিকায লঞ্ছন্তো এৰমেতন্তিআদিমাহ.

এৰং তথাগতেন চ আনন্দত্থেরেন চ মহাথেরস্স ৰণ্ণে কথিযমানে ভুমট্ঠকা দেৰতা উট্ঠহিত্ৰা এতেহেৰ সোল়সহি পদেহি ৰণ্ণং কথযিংসু. ততো আকাসট্ঠকদেৰতা সীতৰলাহকা উণ্হৰলাহকা চাতুমহারাজিকাতি যাৰ অকনিট্ঠব্রহ্মলোকা দেৰতা উট্ঠহিত্ৰা এতেহেৰ সোল়সহি পদেহি ৰণ্ণং কথযিংসু. এতেনুপাযেন একচক্কৰাল়ং আদিং কত্ৰা দসসু চক্কৰাল়সহস্সেসু দেৰতা উট্ঠহিত্ৰা কথযিংসু. অথাযস্মতো সারিপুত্তস্স সদ্ধিৰিহারিকো সুসীমো দেৰপুত্তো চিন্তেসি – ‘‘ইমা দেৰতা অত্তনো অত্তনো নক্খত্তকীল়ং পহায তত্থ তত্থ গন্ত্ৰা ময্হং উপজ্ঝাযস্সেৰ ৰণ্ণং কথেন্তি, গচ্ছামি তথাগতস্স সন্তিকং, গন্ত্ৰা এতদেৰ ৰণ্ণভণনং দেৰতাভাসিতং করোমী’’তি, সো তথা অকাসি. তং দস্সেতুং অথ খো সুসীমোতিআদি ৰুত্তং.

উচ্চাৰচাতি অঞ্ঞেসু ঠানেসু পণীতং উচ্চং ৰুচ্চতি, হীনং অৰচং. ইধ পন উচ্চাৰচাতি নানাৰিধা ৰণ্ণনিভা. তস্সা কির দেৰপরিসায নীলট্ঠানং অতিনীলং, পীতকট্ঠানং অতিপীতকং, লোহিতট্ঠানং অতিলোহিতং, ওদাতট্ঠানং অচ্চোদাতন্তি, চতুব্বিধা ৰণ্ণনিভা পাতুভৰি. তেনেৰ সেয্যথাপি নামাতি চতস্সো উপমা আগতা. তত্থ সুভোতি সুন্দরো. জাতিমাতি জাতিসম্পন্নো. সুপরিকম্মকতোতি ধোৰনাদিপরিকম্মেন সুট্ঠু পরিকম্মকতো. পণ্ডুকম্বলে নিক্খিত্তোতি রত্তকম্বলে ঠপিতো. এৰমেৰন্তি রত্তকম্বলে নিক্খিত্তমণি ৰিয সব্বা একপ্পহারেনেৰ ৰিরোচিতুং আরদ্ধা. নিক্খন্তি অতিরেকপঞ্চসুৰণ্ণেন কতপিল়ন্ধনং. তঞ্হি ঘট্টনমজ্জনক্খমং হোতি. জম্বোনদন্তি মহাজম্বুসাখায পৰত্তনদিযং নিব্বত্তং, মহাজম্বুফলরসে ৰা পথৰিযং পৰিট্ঠে সুৰণ্ণঙ্কুরা উট্ঠহন্তি, তেন সুৰণ্ণেন কতপিল়ন্ধনন্তিপি অত্থো. দক্খকম্মারপুত্তউক্কামুখসুকুসলসম্পহট্ঠন্তি সুকুসলেন কম্মারপুত্তেন উক্কামুখে পচিত্ৰা সম্পহট্ঠং. ধাতুৰিভঙ্গে (ম. নি. ৩.৩৫৭ আদযো) অকতভণ্ডং গহিতং, ইধ পন কতভণ্ডং.

ৰিদ্ধেতি দূরীভূতে. দেৰেতি আকাসে. নভং অব্ভুস্সক্কমানোতি আকাসং অভিলঙ্ঘন্তো. ইমিনা তরুণসূরিযভাৰো দস্সিতো. সোরতোতি সোরচ্চেন সমন্নাগতো. দন্তোতি নিব্বিসেৰনো. সত্থুৰণ্ণাভতোতি সত্থারা আভতৰণ্ণো. সত্থা হি অট্ঠপরিসমজ্ঝে নিসীদিত্ৰা ‘‘সেৰথ, ভিক্খৰে, সারিপুত্তমোগ্গল্লানে’’তিআদিনা (ম. নি. ৩.৩৭১) নযেন থেরস্স ৰণ্ণং আহরীতি থেরো আভতৰণ্ণো নাম হোতি. কালং কঙ্খতীতি পরিনিব্বানকালং পত্থেতি. খীণাসৰো হি নেৰ মরণং অভিনন্দতি, ন জীৰিতং পত্থেতি, দিৰসসঙ্খেপং ৰেতনং গহেত্ৰা ঠিতপুরিসো ৰিয কালং পন পত্থেতি, ওলোকেন্তো তিট্ঠতীতি অত্থো. তেনেৰাহ –

‘‘নাভিনন্দামি মরণং, নাভিনন্দামি জীৰিতং;

কালঞ্চ পটিকঙ্খামি, নিব্বিসং ভতকো যথা’’তি. (থেরগা. ১০০১-১০০২); নৰমং;

১০. নানাতিত্থিযসাৰকসুত্তৰণ্ণনা

১১১. দসমে নানাতিত্থিযসাৰকাতি তে কির কম্মৰাদিনো অহেসুং, তস্মা দানাদীনি পুঞ্ঞানি কত্ৰা সগ্গে নিব্বত্তা, তে ‘‘অত্তনো অত্তনো সত্থরি পসাদেন নিব্বত্তম্হা’’তি সঞ্ঞিনো হুত্ৰা ‘‘গচ্ছাম দসবলস্স সন্তিকে ঠত্ৰা অম্হাকং সত্থারানং ৰণ্ণং কথেস্সামা’’তি আগন্ত্ৰা পচ্চেকগাথাহি কথযিংসু. তত্থ ছিন্দিতমারিতেতি ছিন্দিতে চ মারিতে চ. হতজানীসূতি পোথনে চ ধনজানীসু চ. পুঞ্ঞং ৰা পনাতি অত্তনো পুঞ্ঞম্পি ন সমনুপস্সতি, সঙ্খেপতো পুঞ্ঞাপুঞ্ঞানং ৰিপাকো নত্থীতি ৰদতি. স ৰে ৰিস্সাসমাচিক্খীতি সো – ‘‘এৰং কতপাপানম্পি কতপুঞ্ঞানম্পি ৰিপাকো নত্থী’’তি ৰদন্তো সত্তানং ৰিস্সাসং অৰস্সযং পতিট্ঠং আচিক্খতি, তস্মা মাননং ৰন্দনং পূজনং অরহতীতি ৰদতি.

তপোজিগুচ্ছাযাতি কাযকিলমথতপেন পাপজিগুচ্ছনেন. সুসংৰুতত্তোতি সমন্নাগতো পিহিতো ৰা. জেগুচ্ছীতি তপেন পাপজিগুচ্ছকো. নিপকোতি পণ্ডিতো. চাতুযামসুসংৰুতোতি চাতুযামেন সুসংৰুতো. চাতুযামো নাম সব্বৰারিৰারিতো চ হোতি সব্বৰারিযুত্তো চ সব্বৰারিধুতো চ সব্বৰারিফুটো চাতি ইমে চত্তারো কোট্ঠাসা. তত্থ সব্বৰারিৰারিতোতি ৰারিতসব্বউদকো, পটিক্খিত্তসব্বসীতোদকোতি অত্থো. সো কির সীতোদকে সত্তসঞ্ঞী হোতি, তস্মা তং ন ৰলঞ্জেতি. সব্বৰারিযুত্তোতি সব্বেন পাপৰারণেন যুতো. সব্বৰারিধুতোতি সব্বেন পাপৰারণেন ধুতপাপো. সব্বৰারিফুটোতি সব্বেন পাপৰারণেন ফুট্ঠো. দিট্ঠং সুতঞ্চ আচিক্খন্তি দিট্ঠং ‘‘দিট্ঠং মে’’তি সুতং ‘‘সুতং মে’’তি আচিক্খন্তো, ন নিগুহন্তো. ন হি নূন কিব্বিসীতি এৰরূপো সত্থা কিব্বিসকারকো নাম ন হোতি.

নানাতিত্থিযেতি সো কির নানাতিত্থিযানংযেৰ উপট্ঠাকো, তস্মা তে আরব্ভ ৰদতি. পকুধকো কাতিযানোতি পকুধো কচ্চাযনো. নিগণ্ঠোতি নাটপুত্তো. মক্খলিপূরণাসেতি মক্খলি চ পূরণো চ. সামঞ্ঞপ্পত্তাতি সমণধম্মে কোটিপ্পত্তা. ন হি নূন তেতি সপ্পুরিসেহি ন দূরে, তেযেৰ লোকে সপ্পুরিসাতি ৰদতি. পচ্চভাসীতি ‘‘অযং আকোটকো ইমেসং নগ্গনিস্সিরিকানং দসবলস্স সন্তিকে ঠত্ৰা ৰণ্ণং কথেতীতি তেসং অৰণ্ণং কথেস্সামী’’তি পতিঅভাসীতি.

তত্থ সহাচরিতেনাতি সহ চরিতমত্তেন. ছৰো সিগালোতি লামকো কালসিগালো. কোত্থুকোতি তস্সেৰ ৰেৰচনং. সঙ্কস্সরাচারোতি আসঙ্কিতসমাচারো. ন সতং সরিক্খোতি পণ্ডিতানং সপ্পুরিসানং সদিসো ন হোতি, কিং ত্ৰং কালসিগালসদিসে তিত্থিযে সীহে করোসীতি?

অন্ৰাৰিসিত্ৰাতি ‘‘অযং এৰরূপানং সত্থারানং অৰণ্ণং কথেতি, তেনেৰ নং মুখেন ৰণ্ণং কথাপেস্সামী’’তি চিন্তেত্ৰা তস্স সরীরে অনুআৰিসি অধিমুচ্চি, এৰং অন্ৰাৰিসিত্ৰা. আযুত্তাতি তপোজিগুচ্ছনে যুত্তপযুত্তা. পালযং পৰিৰেকিযন্তি পৰিৰেকং পালযন্তা. তে কির ‘‘ন্হাপিতপৰিৰেকং পালেস্সামা’’তি সযং কেসে লুঞ্চন্তি. ‘‘চীৰরপৰিৰেকং পাতেস্সামা’’তি নগ্গা ৰিচরন্তি. ‘‘পিণ্ডপাতপৰিৰেকং পালেস্সামা’’তি সুনখা ৰিয ভূমিযং ৰা ভুঞ্জন্তি হত্থেসু ৰা. ‘‘সেনাসনপৰিৰেকং পালেস্সামা’’তি কণ্টকসেয্যাদীনি কপ্পেন্তি. রূপে নিৰিট্ঠাতি তণ্হাদিট্ঠীহি রূপে পতিট্ঠিতা. দেৰলোকাভিনন্দিনোতি দেৰলোকপত্থনকামা. মাতিযাতি মচ্চা, তে ৰে মচ্চা পরলোকত্থায সম্মা অনুসাসন্তীতি ৰদতি.

ইতি ৰিদিত্ৰাতি ‘‘অযং পঠমং এতেসং অৰণ্ণং কথেত্ৰা ইদানি ৰণ্ণং কথেতি, কো নু খো এসো’’তি আৰজ্জেন্তো জানিত্ৰাৰ. যে চন্তলিক্খস্মিং পভাসৰণ্ণাতি যে অন্তলিক্খে চন্দোভাসসূরিযোভাসসঞ্ঝারাগইন্দধনুতারকরূপানং পভাসৰণ্ণা. সব্বেৰ তে তেতি সব্বেৰ তে তযা. নমুচীতি মারং আলপতি. আমিসংৰ মচ্ছানং ৰধায খিত্তাতি যথা মচ্ছানং ৰধত্থায বল়িসলগ্গং আমিসং খিপতি, এৰং তযা পসংসমানেন এতে রূপা সত্তানং ৰধায খিত্তাতি ৰদতি.

মাণৰগামিযোতি অযং কির দেৰপুত্তো বুদ্ধুপট্ঠাকো. রাজগহীযানন্তি রাজগহপব্বতানং. সেতোতি কেলাসো. অঘগামিনন্তি আকাসগামীনং. উদধিনন্তি উদকনিধানানং. ইদং ৰুত্তং হোতি – যথা রাজগহীযানং পব্বতানং ৰিপুলো সেট্ঠো, হিমৰন্তপব্বতানং কেলাসো, আকাসগামীনং আদিচ্চো, উদকনিধানানং সমুদ্দো, নক্খত্তানং চন্দো, এৰং সদেৰকস্স লোকস্স বুদ্ধো সেট্ঠোতি. দসমং.

নানাতিত্থিযৰগ্গো ততিযো.

ইতি সারত্থপ্পকাসিনিযা

সংযুত্তনিকায-অট্ঠকথায

দেৰপুত্তসংযুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৩. কোসলসংযুত্তং

১. পঠমৰগ্গো

১. দহরসুত্তৰণ্ণনা

১১২. কোসলসংযুত্তস্স পঠমে ভগৰতা সদ্ধিং সম্মোদীতি যথা খমনীযাদীনি পুচ্ছন্তো ভগৰা তেন, এৰং সোপি ভগৰতা সদ্ধিং সমপ্পৰত্তমোদো অহোসি. সীতোদকং ৰিয উণ্হোদকেন সম্মোদিতং একীভাৰং অগমাসি. যায চ – ‘‘কচ্চি, ভো গোতম, খমনীযং, কচ্চি যাপনীযং, কচ্চি ভোতো চ গোতমস্স সাৰকানঞ্চ অপ্পাবাধং অপ্পাতঙ্কং লহুট্ঠানং বলং ফাসুৰিহারো’’তিআদিকায কথায সম্মোদি, তং পীতিপামোজ্জসঙ্খাতসম্মোদজননতো সম্মোদিতুং যুত্তভাৰতো চ সম্মোদনীযং, অত্থব্যঞ্জনমধুরতায চিরম্পি কালং সারেতুং নিরন্তরং পৰত্তেতুং অরহরূপতো সরিতব্বভাৰতো চ সারণীযং. সুয্যমানসুখতো চ সম্মোদনীযং, অনুস্সরিযমানসুখতো সারণীযং. তথা ব্যঞ্জনপরিসুদ্ধতায সম্মোদনীযং, অত্থপরিসুদ্ধতায সারণীযন্তি এৰং অনেকেহি পরিযাযেহি সম্মোদনীযং কথং সারণীযং ৰীতিসারেত্ৰা পরিযোসাপেত্ৰা নিট্ঠপেত্ৰা ইতো পুব্বে তথাগতস্স অদিট্ঠত্তা গুণাগুণৰসেন গম্ভীরভাৰং ৰা উত্তানভাৰং ৰা অজানন্তো একমন্তং নিসীদি, একমন্তং নিসিন্নো খো যং ওৰট্টিকসারং কত্ৰা আগতো লোকনিস্সরণভৰোক্কন্তিপঞ্হং সত্থু সম্মাসম্বুদ্ধতং পুচ্ছিতুং ভৰম্পি নোতিআদিমাহ.

তত্থ ভৰম্পীতি পি-কারো সম্পিণ্ডনত্থে নিপাতো, তেন চ ছ সত্থারে সম্পিণ্ডেতি. যথা পূরণাদযো ‘‘সম্মাসম্বুদ্ধম্হা’’তি পটিজানন্তি, এৰং ভৰম্পি নু পটিজানাতীতি অত্থো. ইদং পন রাজা ন অত্তনো লদ্ধিযা, লোকে মহাজনেন গহিতপটিঞ্ঞাৰসেন পুচ্ছতি. অথ ভগৰা বুদ্ধসীহনাদং নদন্তো যং হি তং মহারাজাতিআদিমাহ. তত্থ অহং হি মহারাজাতি অনুত্তরং সব্বসেট্ঠং সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণসঙ্খাতং সম্মাসম্বোধিং অহং অভিসম্বুদ্ধোতি অত্থো. সমণব্রাহ্মণাতি পব্বজ্জূপগমনেন সমণা, জাতিৰসেন ব্রাহ্মণা. সঙ্ঘিনোতিআদীসু পব্বজিতসমূহসঙ্খাতো সঙ্ঘো এতেসং অত্থীতি সঙ্ঘিনো. স্ৰেৰ গণো এতেসং অত্থীতি গণিনো. আচারসিক্খাপনৰসেন তস্স গণস্স আচরিযাতি গণাচরিযা. ঞাতাতি পঞ্ঞাতা পাকটা. ‘‘অপ্পিচ্ছা সন্তুট্ঠা অপ্পিচ্ছতায ৰত্থম্পি ন নিৰাসেন্তী’’তি এৰং সমুগ্গতো যসো এতেসং অত্থীতি যসস্সিনো. তিত্থকরাতি লদ্ধিকরা. সাধুসম্মতাতি ‘‘সন্তো সপ্পুরিসা’’তি এৰং সম্মতা. বহুজনস্সাতি অস্সুতৰতো অন্ধবালপুথুজ্জনস্স. পূরণোতিআদীনি তেসং নামগোত্তানি. পূরণোতি হি নামমেৰ. তথা, মক্খলীতি. সো পন গোসালায জাতত্তা গোসালোতি ৰুত্তো. নাটপুত্তোতি নাটস্স পুত্তো. বেলট্ঠপুত্তোতি বেলট্ঠস্স পুত্তো. কচ্চাযনোতি পকুধস্স গোত্তং. কেসকম্বলস্স ধারণতো অজিতো কেসকম্বলোতি ৰুত্তো.

তেপি মযাতি কপ্পকোলাহলং বুদ্ধকোলাহলং চক্কৰত্তিকোলাহলন্তি তীণি কোলাহলানি. তত্থ ‘‘ৰস্সসতসহস্সমত্থকে কপ্পুট্ঠানং ভৰিস্সতী’’তি কপ্পকোলাহলং নাম হোতি – ‘‘ইতো ৰস্সসতসহস্সমত্থকে লোকো ৰিনস্সিস্সতি, মেত্তং মারিসা, ভাৰেথ, করুণং মুদিতং উপেক্খ’’ন্তি মনুস্সপ্পথে দেৰতা ঘোসেন্তিযো ৰিচরন্তি. ‘‘ৰস্সসহস্সমত্থকে পন বুদ্ধো উপ্পজ্জিস্সতী’’তি বুদ্ধকোলাহলং নাম হোতি – ‘‘ইতো ৰস্সসহস্সমত্থকে বুদ্ধো উপ্পজ্জিত্ৰা ধম্মানুধম্মপটিপদং পটিপন্নেন সঙ্ঘরতনেন পরিৰারিতো ধম্মং দেসেন্তো ৰিচরিস্সতী’’তি দেৰতা উগ্ঘোসেন্তি. ‘‘ৰস্সসতমত্থকে পন চক্কৰত্তী উপ্পজ্জিস্সতী’’তি চক্কৰত্তিকোলাহলং নাম হোতি – ‘‘ইতো ৰস্সসতমত্থকে সত্তরতনসম্পন্নো চতুদ্দীপিস্সরো সহস্স পুত্তপরিৰারো ৰেহাসঙ্গমো চক্কৰত্তিরাজা উপ্পজ্জিস্সতী’’তি দেৰতা উগ্ঘোসেন্তি.

ইমেসু তীসু কোলাহলেসু ইমে ছ সত্থারো বুদ্ধকোলাহলং সুত্ৰা আচরিযে পযিরুপাসিত্ৰা চিন্তামাণিৰিজ্জাদীনি উগ্গণ্হিত্ৰা – ‘‘মযং বুদ্ধম্হা’’তি পটিঞ্ঞং কত্ৰা মহাজনপরিৰুতা জনপদং ৰিচরন্তা অনুপুব্বেন সাৰত্থিযং পত্তা. তেসং উপট্ঠাকা রাজানং উপসঙ্কমিত্ৰা, ‘‘মহারাজ, পূরণো কস্সপো…পে… অজিতো কেসকম্বলো বুদ্ধো কির সব্বঞ্ঞূ কিরা’’তি আরোচেসুং. রাজা ‘‘তুম্হেৰ নে নিমন্তেত্ৰা আনেথা’’তি আহ. তে গন্ত্ৰা তেহি, ‘‘রাজা ৰো নিমন্তেতি. রঞ্ঞো গেহে ভিক্খং গণ্হথা’’তি ৰুত্তা গন্তুং ন উস্সহন্তি, পুনপ্পুনং ৰুচ্চমানা উপট্ঠাকানং চিত্তানুরক্খণত্থায অধিৰাসেত্ৰা সব্বে একতোৰ অগমংসু. রাজা আসনানি পঞ্ঞাপেত্ৰা ‘‘নিসীদন্তূ’’তি আহ. নিগ্গুণানং অত্তভাৰে রাজুস্মা নাম ফরতি, তে মহারহেসু আসনেসু নিসীদিতুং অসক্কোন্তা ফলকেসু চেৰ ভূমিযং চ নিসীদিংসু.

রাজা ‘‘এত্তকেনেৰ নত্থি তেসং অন্তো সুক্কধম্মো’’তি ৰত্ৰা আহারং অদত্ৰাৰ তালতো পতিতং মুগ্গরেন পোথেন্তো ৰিয ‘‘তুম্হে বুদ্ধা, ন বুদ্ধা’’তি পঞ্হং পুচ্ছি. তে চিন্তযিংসু – ‘‘সচে ‘বুদ্ধম্হা’তি ৰক্খাম, রাজা বুদ্ধৰিসযে পঞ্হং পুচ্ছিত্ৰা কথেতুং অসক্কোন্তে ‘তুম্হে মযং বুদ্ধাতি মহাজনং ৰঞ্চেত্ৰা আহিণ্ডথা’তি জিৰ্হম্পি ছিন্দাপেয্য, অঞ্ঞম্পি অনত্থং করেয্যা’’তি সকপটিঞ্ঞায এৰ ‘ন মযং বুদ্ধা’তি ৰদিংসু. অথ নে রাজা গেহতো নিকড্ঢাপেসি. তে রাজঘরতো নিক্খন্তে উপট্ঠাকা পুচ্ছিংসু – ‘‘কিং আচরিযা রাজা তুম্হে পঞ্হং পুচ্ছিত্ৰা সক্কারসম্মানং অকাসী’’তি? রাজা ‘‘বুদ্ধা তুম্হে’’তি পুচ্ছি, ততো মযং – ‘‘সচে অযং রাজা বুদ্ধৰিসযে পঞ্হং কথিযমানং অজানন্তো অম্হেসু মনং পদোসেস্সতি, বহুং অপুঞ্ঞং পসৰিস্সতী’’তি রঞ্ঞো অনুকম্পায ‘ন মযং বুদ্ধা’তি ৰদিম্হা, মযং পন বুদ্ধা এৰ, অম্হাকং বুদ্ধভাৰো, উদকেন ধোৰিত্ৰাপি হরিতুং ন সক্কাতি. ইতি বহিদ্ধা ‘বুদ্ধম্হা’তি আহংসু – রঞ্ঞো সন্তিকে ‘ন মযং বুদ্ধা’তি ৰদিংসূতি, ইদং গহেত্ৰা রাজা এৰমাহ. তত্থ কিং পন ভৰং গোতমো দহরো চেৰ জাতিযা, নৰো চ পব্বজ্জাযাতি ইদং অত্তনো পটিঞ্ঞং গহেত্ৰা ৰদতি. তত্থ কিন্তি পটিক্খেপৰচনং. এতে জাতিমহল্লকা চ চিরপব্বজিতা চ ‘‘বুদ্ধম্হা’’তি ন পটিজানন্তি, ভৰং গোতমো জাতিযা চ দহরো পব্বজ্জায চ নৰো কিং পটিজানাতি? মা পটিজানাহীতি অত্থো.

ন উঞ্ঞাতব্বাতি ন অৰজানিতব্বা. ন পরিভোতব্বাতি ন পরিভৰিতব্বা. কতমে চত্তারোতি কথেতুকম্যতাপুচ্ছা. খত্তিযোতি রাজকুমারো. উরগোতি আসীৰিসো. অগ্গীতি অগ্গিযেৰ. ভিক্খূতি ইমস্মিং পন পদে দেসনাকুসলতায অত্তানং অব্ভন্তরং কত্ৰা সীলৰন্তং পব্বজিতং দস্সেতি. এত্থ চ দহরং রাজকুমারং দিস্ৰা, উক্কমিত্ৰা মগ্গং অদেন্তো, পারুপনং অনপনেন্তো, নিসিন্নাসনতো অনুট্ঠহন্তো, হত্থিপিট্ঠাদীহি অনোতরন্তো, হেট্ঠা কত্ৰা মঞ্ঞনৰসেন অঞ্ঞম্পি এৰরূপং অনাচারং করোন্তো খত্তিযং অৰজানাতি নাম. ‘‘ভদ্দকো ৰতাযং রাজকুমারো, মহাকণ্ডো মহোদরো – কিং নাম যংকিঞ্চি চোরূপদ্দৰং ৰূপসমেতুং যত্থ কত্থচি ঠানে রজ্জং অনুসাসিতুং সক্খিস্সতী’’তিআদীনি ৰদন্তো পরিভোতি নাম. অঞ্জনিসলাকমত্তম্পি আসীৰিসপোতকং কণ্ণাদীসু পিল়ন্ধন্তো অঙ্গুলিম্পি জিৰ্হম্পি ডংসাপেন্তো উরগং অৰজানাতি নাম. ‘‘ভদ্দকো ৰতাযং আসীৰিসো উদকদেড্ডুভো ৰিয কিং নাম কিঞ্চিদেৰ ডংসিতুং কস্সচিদেৰ কাযে ৰিসং ফরিতুং সক্খিস্সতী’’তিআদীনি ৰদন্তো পরিভোতি নাম. খজ্জোপনকমত্তম্পি অগ্গিং গহেত্ৰা হত্থেন কীল়ন্তো ভণ্ডুক্খলিকায খিপন্তো চূল়ায ৰা সযনপিট্ঠসাটকপসিব্বকাদীসু ৰা ঠপেন্তো অগ্গিং অৰজানাতি নাম. ‘‘ভদ্দকো ৰতাযং অগ্গি কতরং নু খো যাগুভত্তং পচিস্সতি, কতরং মচ্ছমংসং, কস্স সীতং ৰিনোদেস্সতী’’তিআদীনি ৰদন্তো পরিভোতি নাম. দহরসামণেরম্পি পন দিস্ৰা উক্কমিত্ৰা মগ্গং অদেন্তোতি রাজকুমারে ৰুত্তং অনাচারং করোন্তো ভিক্খুং অৰজানাতি নাম. ‘‘ভদ্দকো ৰতাযং সামণেরো মহাকণ্ঠো মহোদরো যংকিঞ্চি বুদ্ধৰচনং উগ্গহেতুং যংকিঞ্চি অরঞ্ঞং অজ্ঝোগাহেত্ৰা ৰসিতুং সক্খিস্সতি, সঙ্ঘত্থেরকালে মনাপো ভৰিস্সতী’’তিআদীনি ৰদন্তো পরিভোতি নাম. তং সব্বম্পি ন কাতব্বন্তি দস্সেন্তো ন উঞ্ঞাতব্বো ন পরিভোতব্বোতি আহ.

এতদৰোচাতি এতং গাথাবন্ধং অৰোচ. গাথা চ নামেতা তদত্থদীপনাপি হোন্তি ৰিসেসত্থদীপনাপি, তত্রিমা তদত্থম্পি ৰিসেসত্থম্পি দীপেন্তিযেৰ. তত্থ খত্তিযন্তি খেত্তানং অধিপতিং. ৰুত্তঞ্হেতং ‘‘খেত্তানং অধিপতীতি খো, ৰাসেট্ঠ, ‘খত্তিযো খত্তিযো’ত্ৰেৰ দুতিযং অক্খরং উপনিব্বত্ত’’ন্তি (দী. নি. ৩.১৩১). জাতিসম্পন্নন্তি তাযেৰ খত্তিযজাতিযা জাতিসম্পন্নং. অভিজাতন্তি তীণি কুলানি অতিক্কমিত্ৰা জাতং.

ঠানং হীতি কারণং ৰিজ্জতি. মনুজিন্দোতি মনুস্সজেট্ঠকো. রাজদণ্ডেনাতি রঞ্ঞো উদ্ধটদণ্ডেন, সো অপ্পকো নাম ন হোতি, দসসহস্সৰীসতিসহস্সপ্পমাণো হোতিযেৰ. তস্মিং পক্কমতে ভুসন্তি তস্মিং পুগ্গলে বলৰউপক্কমং উপক্কমতি. রক্খং জীৰিতমত্তনোতি অত্তনো জীৰিতং রক্খমানো তং খত্তিযং পরিৰজ্জেয্য ন ঘট্টেয্য.

উচ্চাৰচেহীতি নানাৰিধেহি. ৰণ্ণেহীতি সণ্ঠানেহি. যেন যেন হি ৰণ্ণেন চরন্তো গোচরং লভতি, যদি সপ্পৰণ্ণেন, যদি দেড্ডুভৰণ্ণেন, যদি ধমনিৰণ্ণেন, অন্তমসো কলন্দকৰণ্ণেনপি চরতিযেৰ. আসজ্জাতি পত্ৰা. বালন্তি যেন বালেন ঘট্টিতো, তং বালং নরং ৰা নারিং ৰা ডংসেয্য.

পহূতভক্খন্তি বহুভক্খং. অগ্গিস্স হি অভক্খং নাম নত্থি. জালিনন্তি জালৰন্তং. পাৰকন্তি অগ্গিং. পাৰগন্তিপি পাঠো. কণ্হৰত্তনিন্তি ৰত্তনীতি মগ্গো, অগ্গিনা গতমগ্গো কণ্হো হোতি কাল়কো, তস্মা ‘‘কণ্হৰত্তনী’’তি ৰুচ্চতি.

মহা হুত্ৰানাতি মহন্তো হুত্ৰা. অগ্গি হি একদা যাৰব্রহ্মলোকপ্পমাণোপি হোতি. জাযন্তি তত্থ পারোহাতি তত্থ অগ্গিনা দড্ঢৰনে পারোহা জাযন্তি. পারোহাতি তিণরুক্খাদযো ৰুচ্চন্তি. তে হি অগ্গিনা দড্ঢট্ঠানে মূলমত্তেপি অৰসিট্ঠে পাদতো রোহন্তি জাযন্তি ৰড্ঢন্তি, তস্মা ‘‘পারোহা’’তি ৰুচ্চন্তি. পুন রোহনত্থেন ৰা পারোহা. অহোরত্তানমচ্চযেতি রত্তিন্দিৰানং অতিক্কমে. নিদাঘেপি দেৰে ৰুট্ঠমত্তে জাযন্তি.

ভিক্খু ডহতি তেজসাতি এত্থ অক্কোসন্তং পচ্চক্কোসন্তো ভণ্ডন্তং পটিভণ্ডন্তো পহরন্তং পটিপহরন্তো ভিক্খু নাম কিঞ্চি ভিক্খুতেজসা ডহিতুং ন সক্কোতি. যো পন অক্কোসন্তং ন পচ্চক্কোসতি, ভণ্ডন্তং ন পটিভণ্ডতি. পহরন্তং ন পটিপহরতি, তস্মিং ৰিপ্পটিপন্নো তস্স সীলতেজেন ডয্হতি. তেনেৰেতং ৰুত্তং. ন তস্স পুত্তা পসৰোতি তস্স পুত্তধীতরোপি গোমহিংসকুক্কুটসূকরাদযো পসৰোপি ন ভৰন্তি, ৰিনস্সন্তীতি অত্থো. দাযাদা ৰিন্দরে ধনন্তি তস্স দাযাদাপি ধনং ন ৰিন্দন্তি. তালাৰত্থূ ভৰন্তি তেতি তে ভিক্খুতেজসা দড্ঢা ৰত্থুমত্তাৰসিট্ঠো মত্থকচ্ছিন্নতালো ৰিয ভৰন্তি, পুত্তধীতাদিৰসেন ন ৰড্ঢন্তীতি অত্থো.

তস্মাতি যস্মা সমণতেজেন দড্ঢা মত্থকচ্ছিন্নতালো ৰিয অৰিরুল়্হিধম্মা ভৰন্তি, তস্মা. সম্মদেৰ সমাচরেতি সম্মা সমাচরেয্য. সম্মা সমাচরন্তেন পন কিং কাতব্বন্তি? খত্তিযং তাৰ নিস্সায লদ্ধব্বং গামনিগমযানৰাহনাদিআনিসংসং, উরগং নিস্সায তস্স কীল়াপনেন লদ্ধব্বং ৰত্থহিরঞ্ঞসুৰণ্ণাদিআনিসংসং অগ্গিং নিস্সায তস্সানুভাৰেন পত্তব্বং যাগুভত্তপচনসীতৰিনোদনাদিআনিসংসং, ভিক্খুং নিস্সায তস্স ৰসেন পত্তব্বং অসুতসৰনসুতপরিযোদপন-সগ্গমগ্গাধিগমাদিআনিসংসং সম্পস্সমানেন ‘‘এতে নিস্সায পুব্বে ৰুত্তপ্পকারো আদীনৰো অত্থি. কিং ইমেহী’’তি? ন সব্বসো পহাতব্বা. ইস্সরিযত্থিকেন পন ৰুত্তপ্পকারং অৰজাননঞ্চ পরিভৰনঞ্চ অকত্ৰা পুব্বুট্ঠাযিপচ্ছানিপাতিতাদীহি উপাযেহি খত্তিযকুমারো তোসেতব্বো, এৰং ততো ইস্সরিযং অধিগমিস্সতি. অহিতুণ্ডিকেন উরগে ৰিস্সাসং অকত্ৰা নাগৰিজ্জং পরিৰত্তেত্ৰা অজপদেন দণ্ডেন গীৰায গহেত্ৰা ৰিসহরেন মূলেন দাঠা ধোৰিত্ৰা পেল়াযং পক্খিপিত্ৰা কীল়াপেন্তেন চরিতব্বং. এৰং তং নিস্সায ঘাসচ্ছাদনাদীনি লভিস্সতি. যাগুপচনাদীনি কত্তুকামেন অগ্গিং ৰিস্সাসেন ভণ্ডুক্খলিকাদীসু অপক্খিপিত্ৰা হত্থেহি অনামসন্তেন গোমযচুণ্ণাদীহি জালেত্ৰা যাগুপচনাদীনি কত্তব্বানি, এৰং তং নিস্সায আনিসংসং লভিস্সতি. অসুতসৰনাদীনি পত্থযন্তেনপি ভিক্খুং অতিৰিস্সাসেন ৰেজ্জকম্মনৰকম্মাদীসু অযোজেত্ৰা চতূহি পচ্চযেহি সক্কচ্চং উপট্ঠাতব্বো, এৰং তং নিস্সায অসুতপুব্বং বুদ্ধৰচনং অসুতপুব্বং পঞ্হাৰিনিচ্ছযং দিট্ঠধম্মিকসম্পরাযিকং অত্থং তিস্সো কুলসম্পত্তিযো ছ কামসগ্গানি নৰ চ ব্রহ্মলোকে পত্ৰা অমতমহানিব্বানদস্সনম্পি লভিস্সতীতি ইমমত্থং সন্ধায সম্মদেৰ সমাচরেতি আহ.

এতদৰোচাতি ধম্মদেসনং সুত্ৰা পসন্নো পসাদং আৰিকরোন্তো এতং ‘‘অভিক্কন্ত’’ন্তিআদিৰচনং অৰোচ. তত্থ অভিক্কন্তন্তি অভিকন্তং অতিইট্ঠং অতিমনাপং, অতিসুন্দরন্তি অত্থো. এত্থ একেন অভিক্কন্তসদ্দেন দেসনং থোমেতি ‘‘অভিক্কন্তং, ভন্তে, যদিদং ভগৰতো ধম্মদেসনা’’তি. একেন অত্তনো পসাদং ‘‘অভিক্কন্তং, ভন্তে, যদিদং ভগৰতো ধম্মদেসনং আগম্ম মম পসাদো’’তি.

ততো পরং চতূহি উপমাহি দেসনংযেৰ থোমেতি. তত্থ নিক্কুজ্জিতন্তি অধোমুখঠপিতং, হেট্ঠামুখজাতং ৰা. উক্কুজ্জেয্যাতি উপরিমুখং করেয্য. পটিচ্ছন্নন্তি তিণপণ্ণাদিছাদিতং. ৰিৰরেয্যাতি উগ্ঘাটেয্য. মূল়্হস্সাতি দিসামূল়্হস্স. মগ্গং আচিক্খেয্যাতি হত্থে গহেত্ৰা ‘‘এস মগ্গো’’তি ৰদেয্য. অন্ধকারেতি কাল়পক্খচাতুদ্দসী অড্ঢরত্তঘনৰনসণ্ড মেঘপটলেহি চতুরঙ্গে তমে. ইদং ৰুত্তং হোতি – যথা কোচি নিক্কুজ্জিতং উক্কুজ্জেয্য, এৰং সদ্ধম্মৰিমুখং অসদ্ধম্মে পতিতং মং অসদ্ধম্মা ৰুট্ঠাপেন্তেন, যথা পটিচ্ছন্নং ৰিৰরেয্য, এৰং কস্সপস্স ভগৰতো সাসনন্তরধানা পভুতি মিচ্ছাদিট্ঠিগহনপটিচ্ছন্নং সাসনং ৰিৰরন্তেন, যথা মূল়্হস্স মগ্গং আচিক্খেয্য, এৰং কুম্মগ্গমিচ্ছামগ্গপটিপন্নস্স মে সগ্গমোক্খমগ্গং আৰিকরোন্তেন, যথা অন্ধকারে তেলপজ্জোতং ধারেয্য, এৰং মোহন্ধকারে নিমুগ্গস্স মে বুদ্ধাদিরতনরূপানি অপস্সতো তপ্পটিচ্ছাদকমোহন্ধকারৰিদ্ধংসকদেসনাপজ্জোতং ধারেন্তেন ময্হং ভগৰতা এতেহি পরিযাযেহি পকাসিতত্তা অনেকপরিযাযেন ধম্মো পকাসিতোতি.

এৰং দেসনং থোমেত্ৰা ইমায দেসনায রতনত্তযে পসন্নচিত্তো পসন্নাকারং করোন্তো এসাহন্তিআদিমাহ. তত্থ এসাহন্তি এসো অহং. ভগৰন্তং সরণং গচ্ছামি ধম্মঞ্চ ভিক্খুসঙ্ঘঞ্চাতি ভগৰন্তঞ্চ ধম্মঞ্চ ভিক্খুসঙ্ঘঞ্চাতি ইমং রতনত্তযং সরণং গচ্ছামি. উপাসকং মং, ভন্তে, ভগৰা ধারেতূতি মং ভগৰা ‘উপাসকো অয’ন্তি এৰং ধারেতু, জানাতূতি অত্থো. অজ্জতগ্গেতি অজ্জতং আদিং কত্ৰা. অজ্জদগ্গেতি ৰা পাঠো, দ-কারো পদসন্ধিকরো, অজ্জ অগ্গং কত্ৰাতি অত্থো. পাণুপেতন্তি পাণেহি উপেতং যাৰ মে জীৰিতং পৰত্ততি, তাৰ উপেতং অনঞ্ঞসত্থুকং তীহি সরণগমনেহি সরণং গতং উপাসকং কপ্পিযকারকং মং ভগৰা ধারেতূতি অযমেত্থ সঙ্খেপো, ৰিত্থারো পন সুমঙ্গলৰিলাসিনিযা দীঘনিকাযট্ঠকথায সামঞ্ঞফলসুত্তে সব্বাকারেন ৰুত্তোতি. পঠমং.

২. পুরিসসুত্তৰণ্ণনা

১১৩. দুতিযে অভিৰাদেত্ৰাতি পুরিমসুত্তে সরণগতত্তা ইধ অভিৰাদেসি. অজ্ঝত্তন্তি নিযকজ্ঝত্তং, অত্তনো সন্তানে উপ্পজ্জন্তীতি অত্থো. লোভাদীসু লুব্ভনলক্খণো লোভো, দুস্সনলক্খণো দোসো, মুয্হনলক্খণো মোহোতি. হিংসন্তীতি ৰিহেঠেন্তি নাসেন্তি ৰিনাসেন্তি. অত্তসম্ভূতাতি অত্তনি সম্ভূতা. তচসারংৰ সম্ফলন্তি যথা তচসারং ৰেল়ুং ৰা নল়ং ৰা অত্তনো ফলং হিংসতি ৰিনাসেতি, এৰং হিংসন্তি ৰিনাসেন্তীতি. দুতিযং.

৩. জরামরণসুত্তৰণ্ণনা

১১৪. ততিযে অঞ্ঞত্র জরামরণাতি জরামরণতো মুত্তো নাম অত্থীতি ৰুচ্চতি. খত্তিযমহাসালাতি খত্তিযমহাসালা নাম মহাসারপ্পত্তা খত্তিযা. যেসং হি খত্তিযানং হেট্ঠিমন্তেন কোটিসতং নিধানগতং হোতি, তযো কহাপণকুম্ভা ৰলঞ্জনত্থায গেহমজ্ঝে রাসিং কত্ৰা ঠপিতা হোন্তি, তে খত্তিযমহাসালা নাম. যেসং ব্রাহ্মণানং অসীতিকোটিধনং নিহিতং হোতি, দিযড্ঢো কহাপণকুম্ভো ৰলঞ্জনত্থায গেহমজ্ঝে রাসিং কত্ৰা ঠপিতো হোতি, তে ব্রাহ্মণমহাসালা নাম. যেসং গহপতীনং চত্তালীসকোটিধনং নিহিতং হোতি, কহাপণকুম্ভো ৰলঞ্জনত্থায গেহমজ্ঝে রাসিং কত্ৰা ঠপিতো হোতি, তে গহপতিমহাসালা নাম.

অড্ঢাতি ইস্সরা. নিধানগতধনস্স মহন্ততায মহদ্ধনা. সুৰণ্ণরজতভাজনাদীনং উপভোগভণ্ডানং মহন্ততায মহাভোগা. অনিধানগতস্স জাতরূপরজতস্স পহূততায, পহূতজাতরূপরজতা. ৰিত্তূপকরণস্স তুট্ঠিকরণস্স পহূততায পহূতৰিত্তূপকরণা. গোধনাদীনঞ্চ সত্তৰিধধঞ্ঞানঞ্চ পহূততায পহূতধনধঞ্ঞা. তেসম্পি জাতানং নত্থি অঞ্ঞত্র জরামরণাতি তেসম্পি এৰং ইস্সরানং জাতানং নিব্বত্তানং নত্থি অঞ্ঞত্র জরামরণা, জাতত্তাযেৰ জরামরণতো মোক্খো নাম নত্থি, অন্তোজরামরণেযেৰ হোতি.

অরহন্তোতিআদীসু আরকা কিলেসেহীতি অরহন্তো. খীণা এতেসং চত্তারো আসৰাতি খীণাসৰা. ব্রহ্মচরিযৰাসং ৰুট্ঠা পরিনিট্ঠিতৰাসাতি ৰুসিতৰন্তো. চতূহি মগ্গেহি করণীযং এতেসং কতন্তি কতকরণীযা. খন্ধভারো কিলেসভারো অভিসঙ্খারভারো কামগুণভারোতি, ইমে ওহিতা ভারা এতেসন্তি ওহিতভারা. অনুপ্পত্তো অরহত্তসঙ্খাতো সকো অত্থো এতেসন্তি অনুপ্পত্তসদত্থা. দসৰিধম্পি পরিক্খীণং ভৰসংযোজনং এতেসন্তি পরিক্খীণভৰসংযোজনা. সম্মা কারণেহি জানিত্ৰা ৰিমুত্তাতি সম্মদঞ্ঞাৰিমুত্তা. মগ্গপঞ্ঞায চতুসচ্চধম্মং ঞত্ৰা ফলৰিমুত্তিযা ৰিমুত্তাতি অত্থো. ভেদনধম্মোতি ভিজ্জনসভাৰো. নিক্খেপনধম্মোতি নিক্খিপিতব্বসভাৰো. খীণাসৰস্স হি অজীরণধম্মোপি অত্থি, আরম্মণতো পটিৰিদ্ধং নিব্বানং, তং হি ন জীরতি. ইধ পনস্স জীরণধম্মং দস্সেন্তো এৰমাহ. অত্থুপ্পত্তিকো কিরস্স সুত্তস্স নিক্খেপো. সিৰিকসালায নিসীদিত্ৰা কথিতন্তি ৰদন্তি. তত্থ ভগৰা চিত্রানি রথযানাদীনি দিস্ৰা দিট্ঠমেৰ উপমং কত্ৰা, ‘‘জীরন্তি ৰে রাজরথা’’তি গাথমাহ.

তত্থ জীরন্তীতি জরং পাপুণন্তি. রাজরথাতি রঞ্ঞো অভিরূহনরথা. সুচিত্তাতি সুৰণ্ণরজতাদীহি সুট্ঠু চিত্তিতা. অথো সরীরম্পি জরং উপেতীতি এৰরূপেসু অনুপাদিণ্ণকেসু সারদারুমযেসু রথেসু জীরন্তেসু ইমস্মিং অজ্ঝত্তিকে উপাদিণ্ণকে মংসলোহিতাদিমযে সরীরে কিং ৰত্তব্বং? সরীরম্পি জরং উপেতিযেৰাতি অত্থো. সন্তো হৰে সব্ভি পৰেদযন্তীতি সন্তো সব্ভীহি সদ্ধিং সতং ধম্মো ন জরং উপেতীতি এৰং পৰেদযন্তি. ‘‘সতং ধম্মো নাম নিব্বানং, তং ন জীরতি, অজরং অমতন্তি এৰং কথেন্তী’’তি অত্থো. যস্মা ৰা নিব্বানং আগম্ম সীদনসভাৰা কিলেসা ভিজ্জন্তি, তস্মা তং সব্ভীতি ৰুচ্চতি. ইতি পুরিমপদস্স কারণং দস্সেন্তো ‘‘সন্তো হৰে সব্ভি পৰেদযন্তী’’তি আহ. ইদং হি ৰুত্তং হোতি – সতং ধম্মো ন জরং উপেতি, তস্মা সন্তো সব্ভি পৰেদযন্তি. অজরং নিব্বানং সতং ধম্মোতি আচিক্খন্তীতি অত্থো. সুন্দরাধিৰচনং ৰা এতং সব্ভীতি. যং সব্ভিধম্মভূতং নিব্বানং সন্তো পৰেদযন্তি কথযন্তি, সো সতং ধম্মো ন জরং উপেতীতিপি অত্থো. ততিযং.

৪. পিযসুত্তৰণ্ণনা

১১৫. চতুত্থে রহোগতস্সাতি রহসি গতস্স. পটিসল্লীনস্সাতি নিলীনস্স একীভূতস্স. এৰমেতং, মহারাজাতি ইধ ভগৰা ইমং সুত্তং সব্বঞ্ঞুভাসিতং করোন্তো আহ. অন্তকেনাধিপন্নস্সাতি মরণেন অজ্ঝোত্থটস্স. চতুত্থং.

৫. অত্তরক্খিতসুত্তৰণ্ণনা

১১৬. পঞ্চমে হত্থিকাযোতি হত্থিঘটা. সেসেসুপি এসেৰ নযো. সংৰরোতি পিদহনং. সাধু সব্বত্থ সংৰরোতি ইমিনা কম্মপথভেদং অপত্তস্স কম্মস্স সংৰরং দস্সেতি. লজ্জীতি হিরিমা. লজ্জীগহণেন চেত্থ ওত্তপ্পম্পি গহিতমেৰ হোতি. পঞ্চমং.

৬. অপ্পকসুত্তৰণ্ণনা

১১৭. ছট্ঠে উল়ারে উল়ারেতি পণীতে চ বহুকে চ. মজ্জন্তীতি মানমজ্জনেন মজ্জন্তি. অতিসারন্তি অতিক্কমং. কূটন্তি পাসং. পচ্ছাসন্তি পচ্ছা তেসং. ছট্ঠং.

৭. অড্ডকরণসুত্তৰণ্ণনা

১১৮. সত্তমে কামহেতূতি কামমূলকং. কামনিদানন্তি কামপচ্চযা. কামাধিকরণন্তি কামকারণা. সব্বানি হেতানি অঞ্ঞমঞ্ঞৰেৰচনানেৰ. ভদ্রমুখোতি সুন্দরমুখো. একদিৰসং কির রাজা অড্ডকরণে নিসীদি. তত্থ পঠমতরং লঞ্জং গহেত্ৰা নিসিন্না অমচ্চা অস্সামিকেপি সামিকে করিংসু. রাজা তং ঞত্ৰা – ‘‘ময্হং তাৰ পথৰিস্সরস্স সম্মুখাপেতে এৰং করোন্তি, পরম্মুখা কিং নাম ন করিস্সন্তি? পঞ্ঞাযিস্সতি দানি ৰিটটূভো সেনাপতি সকেন রজ্জেন, কিং ময্হং এৰরূপেহি লঞ্জখাদকেহি মুসাৰাদীহি সদ্ধিং একট্ঠানে নিসজ্জাযা’’তি চিন্তেসি. তস্মা এৰমাহ. খিপ্পংৰ ওড্ডিতন্তি কুমিনং ৰিয ওড্ডিতং. যথা মচ্ছা ওড্ডিতং কুমিনং পৰিসন্তা ন জানন্তি, এৰং সত্তা কিলেসকামেন ৰত্থুকামং ৰীতিক্কমন্তা ন জানন্তীতি অত্থো. সত্তমং.

৮. মল্লিকাসুত্তৰণ্ণনা

১১৯. অট্ঠমে অত্থি নু খো তে মল্লিকেতি কস্মা পুচ্ছতি? অযং কির মল্লিকা দুগ্গতমালাকারস্স ধীতা, একদিৰসং আপণতো পূৰং গহেত্ৰা ‘‘মালারামং গন্ত্ৰাৰ খাদিস্সামী’’তি গচ্ছন্তী পটিপথে ভিক্খুসঙ্ঘপরিৰারং ভগৰন্তং ভিক্খাচারং পৰিসন্তং দিস্ৰা পসন্নচিত্তা তং ভগৰতো অদাসি. সত্থা নিসীদনাকারং দস্সেসি. আনন্দত্থেরো চীৰরং পঞ্ঞাপেত্ৰা অদাসি. ভগৰা তত্থ নিসীদিত্ৰা তং পূৰং পরিভুঞ্জিত্ৰা মুখং ৰিক্খালেত্ৰা সিতং পাত্ৰাকাসি. থেরো ‘‘ইমিস্সা, ভন্তে, কো ৰিপাকো ভৰিস্সতী’’তি পুচ্ছি. আনন্দ, অজ্জেসা তথাগতস্স পঠমভোজনং অদাসি, অজ্জেৰ কোসলরঞ্ঞো অগ্গমহেসী ভৰিস্সতীতি. তংদিৰসমেৰ চ রাজা কাসিগামে ভাগিনেয্যেন যুদ্ধেন পরাজিতো পলাযিত্ৰা নগরং আগচ্ছন্তো মালারামং পৰিসিত্ৰা বলকাযস্স আগমনং আগমেসি. তস্স সা ৰত্তং অকাসি. সো তায ৰত্তে পসীদিত্ৰা তং অন্তেপূরং অতিহারাপেত্ৰা তং অগ্গমহেসিট্ঠানে ঠপেসি.

অথেকদিৰসং চিন্তেসি – ‘‘মযা ইমিস্সা দুগ্গতকুলস্স ধীতুযা মহন্তং ইস্সরিযং দিন্নং, যংনূনাহং ইমং পুচ্ছেয্যং ‘কো তে পিযো’তি? সা ‘ত্ৰং মে, মহারাজ, পিযো’তি ৰত্ৰা পুন মং পুচ্ছিস্সতি. অথস্সাহং ‘ময্হম্পি ত্ৰংযেৰ পিযা’তি ৰক্খামী’’তি. ইতি সো অঞ্ঞমঞ্ঞং ৰিস্সাসজননত্থং সম্মোদনীযং কথং কথেন্তো পুচ্ছতি. সা পন দেৰী পণ্ডিতা বুদ্ধুপট্ঠাযিকা ধম্মুপট্ঠাযিকা সঙ্ঘুপট্ঠাযিকা মহাপঞ্ঞা, তস্মা এৰং চিন্তেসি – ‘‘নাযং পঞ্হো রঞ্ঞো মুখং ওলোকেত্ৰা কথেতব্বো’’তি. সা সরসেনেৰ কথেত্ৰা রাজানং পুচ্ছি. রাজা তায সরসেন কথিতত্তা নিৰত্তিতুং অলভন্তো সযম্পি সরসেনেৰ কথেত্ৰা ‘‘সকারণং ইদং, তথাগতস্স নং আরোচেস্সামী’’তি গন্ত্ৰা ভগৰতো আরোচেসি. নেৰজ্ঝগাতি নাধিগচ্ছতি. এৰং পিযো পুথু অত্তা পরেসন্তি যথা একস্স অত্তা পিযো, এৰং পরেসং পুথুসত্তানম্পি অত্তা পিযোতি অত্থো. অট্ঠমং.

৯. যঞ্ঞসুত্তৰণ্ণনা

১২০. নৰমে থূণূপনীতানীতি থূণং উপনীতানি, থূণায বদ্ধানি হোন্তি. পরিকম্মানি করোন্তীতি এত্তাৰতা তেহি ভিক্খূহি রঞ্ঞো আরদ্ধযঞ্ঞো তথাগতস্স আরোচিতো. কস্মা পন রঞ্ঞা অযং যঞ্ঞো আরদ্ধো? দুস্সুপিনপটিঘাতায. একদিৰসং কির রাজা সব্বালঙ্কারপ্পটিমণ্ডিতো হত্থিক্খন্ধৰরগতো নগরং অনুসঞ্চরন্তো ৰাতপানং ৰিৰরিত্ৰা ওলোকযমানং একং ইত্থিং দিস্ৰা তস্সা পটিবদ্ধচিত্তো ততোৰ পটিনিৰত্তিত্ৰা অন্তেপুরং পৰিসিত্ৰা একস্স পুরিসস্স তমত্থং আরোচেত্ৰা ‘‘গচ্ছ তস্সা সস্সামিকভাৰং ৰা অস্সামিকভাৰং ৰা জানাহী’’তি পেসেসি. সো গন্ত্ৰা পুচ্ছি. সা ‘‘এসো মে সামিকো আপণে নিসিন্নো’’তি দস্সেসি. রাজপুরিসো রঞ্ঞো তমত্থং আচিক্খি. রাজা তং পুরিসং পক্কোসাপেত্ৰা ‘‘মং উপট্ঠহা’’তি আহ. ‘‘নাহং, দেৰ, উপট্ঠহিতুং জানামী’’তি চ ৰুত্তে ‘‘উপট্ঠানং নাম ন আচরিযস্স সন্তিকে উগ্গহেতব্ব’’ন্তি বলক্কারেন আৰুধফলকং গাহাপেত্ৰা উপট্ঠাকং অকাসি. উপট্ঠহিত্ৰা গেহং গতমত্তমেৰ চ নং পুন পক্কোসাপেত্ৰা ‘‘উপট্ঠাকেন নাম রঞ্ঞো ৰচনং কত্তব্বং, গচ্ছ ইতো যোজনমত্তে অম্হাকং সীসধোৰনপোক্খরণী অত্থি, ততো অরুণমত্তিকঞ্চ লোহিতুপ্পলমালঞ্চ গণ্হিত্ৰা এহি. সচে অজ্জেৰ নাগচ্ছসি, রাজদণ্ডং করিস্সামী’’তি ৰত্ৰা পেসেসি. সো রাজভযেন নিক্খমিত্ৰা গতো.

রাজাপি তস্মিং গতে দোৰারিকং পক্কোসাপেত্ৰা, ‘‘অজ্জ সাযন্হেযেৰ দ্ৰারং পিদহিত্ৰা ‘অহং রাজদূতো’তি ৰা ‘উপরাজদূতো’তি ৰা ভণন্তানম্পি মা ৰিৰরী’’তি আহ. সো পুরিসো মত্তিকঞ্চ উপ্পলানি চ গহেত্ৰা দ্ৰারে পিহিতমত্তে আগন্ত্ৰা বহুং ৰদন্তোপি দ্ৰারং অলভিত্ৰা পরিস্সযভযেন জেতৰনং গতো. রাজাপি রাগপরিল়াহেন অভিভূতো কালে নিসীদতি, কালে তিট্ঠতি, কালে নিপজ্জতি, সন্নিট্ঠানং অলভন্তো যত্থ কত্থচি নিসিন্নকোৰ মক্কটনিদ্দায নিদ্দাযতি.

পুব্বে চ তস্মিংযেৰ নগরে চত্তারো সেট্ঠিপুত্তা পরদারিককম্মং কত্ৰা নন্দোপনন্দায নাম লোহকুম্ভিযা নিব্বত্তিংসু. তে ফেণুদ্দেহকং পচ্চমানা তিংসৰস্সসহস্সানি হেট্ঠা গচ্ছন্তা কুম্ভিযা তলং পাপুণন্তি, তিংসৰস্সসহস্সানি উপরি গচ্ছন্তা মত্থকং পাপুণন্তি. তে তং দিৰসং আলোকং ওলোকেত্ৰা অত্তনো দুক্কটভযেন একেকং গাথং ৰত্তুকামা ৰত্তুং অসক্কোন্তা একেকং অক্খরমেৰ আহংসু. একো স-কারং, একো সো-কারং, একো ন-কারং, একো দু-কারং আহ. রাজা তেসং নেরযিকসত্তানং সদ্দং সুতকালতো পট্ঠায সুখং অৰিন্দমানোৰ তংরত্তাৰসেসং ৰীতিনামেসি.

অরুণে উট্ঠিতে পুরোহিতো আগন্ত্ৰা তং সুখসেয্যং পুচ্ছি. সো ‘‘কুতো মে, আচরিয, সুখ’’ন্তি? ৰত্ৰা, ‘‘সুপিনে এৰরূপে সদ্দে অস্সোসি’’ন্তি আচিক্খি. ব্রাহ্মণো – ‘‘ইমস্স রঞ্ঞো ইমিনা সুপিনেন ৰুড্ঢি ৰা হানি ৰা নত্থি, অপিচ খো পন যং ইমস্স গেহে অত্থি, তং সমণস্স গোতমস্স হোতি, গোতমসাৰকানং হোতি, ব্রাহ্মণা কিঞ্চি ন লভন্তি, ব্রাহ্মণানং ভিক্খং উপ্পাদেস্সামী’’তি, ‘‘ভারিযো অযং, মহারাজ, সুপিনো তীসু জানীসু একা পঞ্ঞাযতি, রজ্জন্তরাযো ৰা ভৰিস্সতি জীৰিতন্তরাযো ৰা, দেৰো ৰা ন ৰস্সিস্সতী’’তি আহ. কথং সোত্থি ভৰেয্য আচরিযাতি? ‘‘মন্তেত্ৰা ঞাতুং সক্কা, মহারাজাতি. গচ্ছথ আচরিযেহি সদ্ধিং মন্তেত্ৰা অম্হাকং সোত্থিং করোথা’’তি.

সো সিৰিকসালাযং ব্রাহ্মণে সন্নিপাতেত্ৰা তমত্থং আরোচেত্ৰা, ‘‘ৰিসুং ৰিসুং গন্ত্ৰা এৰং ৰদথা’’তি তযো ৰগ্গে অকাসি. ব্রাহ্মণা পৰিসিত্ৰা রাজানং সুখসেয্যং পুচ্ছিংসু. রাজা পুরোহিতস্স কথিতনিযামেনেৰ কথেত্ৰা ‘‘কথং সোত্থি ভৰেয্যা’’তি পুচ্ছি. মহাব্রাহ্মণা – ‘‘সব্বপঞ্চসতং যঞ্ঞং যজিত্ৰা এতস্স কম্মস্স সোত্থি ভৰেয্য, এৰং, মহারাজ, আচরিযা কথেন্তী’’তি আহংসু. রাজা তেসং সুত্ৰা অনভিনন্দিত্ৰা অপ্পটিক্কোসিত্ৰা তুণ্হী অহোসি. অথ দুতিযৰগ্গব্রাহ্মণাপি আগন্ত্ৰা তত্থেৰ কথেসুং. তথা ততিযৰগ্গব্রাহ্মণাপি. অথ রাজা ‘‘যঞ্ঞং করোন্তূ’’তি আণাপেসি. ততো পট্ঠায ব্রাহ্মণা উসভাদযো পাণে আহরাপেসুং. নগরে মহাসদ্দো উদপাদি. তং পৰত্তিং ঞত্ৰা মল্লিকা রাজানং তথাগতস্স সন্তিকং পেসেসি. সো গন্ত্ৰা ভগৰন্তং ৰন্দিত্ৰা একমন্তং নিসীদি. অথ নং ভগৰা – ‘‘হন্দ কুতো নু ত্ৰং, মহারাজ, আগচ্ছসি দিৰাদিৰস্সা’’তি আহ. রাজা – ‘‘অজ্জ মে, ভন্তে, সুপিনকে চত্তারো সদ্দা সুতা, সোহং ব্রাহ্মণে পুচ্ছিং. ব্রাহ্মণা ‘ভারিযো, মহারাজ, সুপিনো, সব্বপঞ্চসতং যঞ্ঞং যজিত্ৰা পটিকম্মং করোমাতি আরদ্ধা’’’তি আহ. কিন্তি তে, মহারাজ, সদ্দা সুতাতি. সো যথাসুতং আরোচেসি. অথ নং ভগৰা আহ – পুব্বে, মহারাজ, ইমস্মিংযেৰ নগরে চত্তারো সেট্ঠিপুত্তা পরদারিকা হুত্ৰা নন্দোপনন্দায লোহকুম্ভিযা নিব্বত্তা সট্ঠিৰস্সসহস্সমত্থকে উগ্গচ্ছিংসু.

তত্থ একো –

‘‘সট্ঠিৰস্সসহস্সানি, পরিপুণ্ণানি সব্বসো;

নিরযে পচ্চমানানং, কদা অন্তো ভৰিস্সতী’’তি.(পে. ৰ. ৮০২; জা. ১.৪.৫৪) –

ইমং গাথং ৰত্থুকামো অহোসি. দুতিযো –

‘‘সোহং নূন ইতো গন্ত্ৰা, যোনিং লদ্ধান মানুসিং;

ৰদঞ্ঞূ সীলসম্পন্নো, কাহামি কুসলং বহু’’ন্তি. (পে. ৰ. ৮০৫; জা. ১.৪.৫৬) –

ইমং গাথং ৰত্থুকামো অহোসি. ততিযো –

‘‘নত্থি অন্তো কুতো অন্তো, ন অন্তো পটিদিস্সতি;

তদা হি পকতং পাপং, মম তুয্হঞ্চ মারিসা’’তি. (পে. ৰ. ৮০৩; জা. ১.৪.৫৫) –

ইমং গাথং ৰত্থুকামো অহোসি. চতুত্থো –

‘‘দুজ্জীৰিতমজীৰিম্হা, যে সন্তে ন দদম্হসে;

ৰিজ্জমানেসু ভোগেসু, দীপং নাকম্হ অত্তনো’’তি. (পে. ৰ. ৮০৪; জা. ১.৪.৫৩) –

ইমং. তে ইমা গাথা ৰত্তুং অসক্কোন্তা একেকং অক্খরং ৰত্ৰা তত্থেৰ নিমুগ্গা. ইতি, মহারাজ, তে নেরযিকসত্তা যথাকম্মেন ৰিরৰিংসু. তস্স সদ্দস্স সুতপচ্চযা তুয্হং হানি ৰা ৰুড্ঢি ৰা নত্থি. এত্তকানং পন পসূনং ঘাতনকম্মং নাম ভারিযন্তি নিরযভযেন তজ্জেত্ৰা ধম্মকথং কথেসি. রাজা দসবলে পসীদিত্ৰা, ‘‘মুঞ্চামি, নেসং জীৰিতং দদামি, হরিতানি চেৰ তিণানি খাদন্তু, সীতলানি চ পানীযানি পিৰন্তু, সীতো চ নেসং ৰাতো উপৰাযতূ’’তি ৰত্ৰা, ‘‘গচ্ছথ হারেথা’’তি মনুস্সে আণাপেসি. তে গন্ত্ৰা ব্রাহ্মণে পলাপেত্ৰা তং পাণসঙ্ঘং বন্ধনতো মোচেত্ৰা নগরে ধম্মভেরিং চরাপেসুং.

অথ রাজা দসবলস্স সন্তিকে নিসিন্নো আহ – ‘‘ভন্তে, একরত্তি নাম তিযামা হোতি, ময্হং পন অজ্জ দ্ৰে রত্তিযো একতো ঘটিতা ৰিয অহেসু’’ন্তি. সোপি পুরিসো তত্থেৰ নিসিন্নো আহ – ‘‘ভন্তে, যোজনং নাম চতুগাৰুতং হোতি, ময্হং পন অজ্জ দ্ৰে যোজনানি একতো কতানি ৰিয অহেসু’’ন্তি. অথ ভগৰা – ‘‘জাগরস্স তাৰ রত্তিযা দীঘভাৰো পাকটো, সন্তস্স যোজনস্স দীঘভাৰো পাকটো, ৰট্টপতিতস্স পন বালপুথুজ্জনস্স অনমতগ্গসংসারৰট্টং একন্তদীঘমেৰা’’তি রাজানঞ্চ তঞ্চ পুরিসং নেরযিকসত্তে চ আরব্ভ ধম্মপদে ইমং গাথং অভাসি –

‘‘দীঘা জাগরতো রত্তি, দীঘং সন্তস্স যোজনং;

দীঘো বালানং সংসারো, সদ্ধম্মং অৰিজানত’’ন্তি. (ধ. প. ৬০);

গাথাপরিযোসানে সো ইত্থিসামিকো পুরিসো সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠহি. এতমত্থং ৰিদিত্ৰাতি এতং কারণং জানিত্ৰা.

অস্সমেধন্তিআদীসু – পোরাণরাজকালে কির সস্সমেধং পুরিসমেধং সম্মাপাসং ৰাচাপেয্যন্তি চত্তারি সঙ্গহৰত্থূনি অহেসুং, যেহি রাজানো লোকং সঙ্গণ্হিংসু. তত্থ নিপ্ফন্নসস্সতো দসমভাগগ্গহণং সস্সমেধং নাম, সস্সসম্পাদনে মেধাৰিতাতি অত্থো. মহাযোধানং ছমাসিকং ভত্ত-ৰেতনানুপ্পদানং পুরিসমেধং নাম, পুরিসসঙ্গণ্হনে মেধাৰিতাতি অত্থো. দলিদ্দমনুস্সানং হত্থতো লেখং গহেত্ৰা তীণি ৰস্সানি ৰিনাৰ ৰড্ঢিযা সহস্সদ্ৰিসহস্সমত্তধনানুপ্পদানং সম্মাপাসং নাম. তঞ্হি সম্মা মনুস্সে পাসেতি, হদযে বন্ধিত্ৰা ৰিয ঠপেতি, তস্মা সম্মাপাসন্তি ৰুচ্চতি. ‘‘তাত মাতুলা’’তিআদিনা নযেন সণ্হৰাচাভণনং ৰাচাপেয্যং নাম, পিযৰাচাতি অত্থো. এৰং চতূহি সঙ্গহৰত্থূহি সঙ্গহিতং রট্ঠং ইদ্ধঞ্চেৰ হোতি ফীতঞ্চ পহূতঅন্নপানং খেমং নিরব্বুদং. মনুস্সা মুদা মোদমানা উরে পুত্তে নচ্চেন্তা অপারুতঘরদ্ৰারা ৰিহরন্তি. ইদং ঘরদ্ৰারেসু অগ্গল়ানং অভাৰতো নিরগ্গল়ন্তি ৰুচ্চতি. অযং পোরাণিকা পৰেণী.

অপরভাগে পন ওক্কাকরাজকালে ব্রাহ্মণা ইমানি চত্তারি সঙ্গহৰত্থূনি ইমঞ্চ রট্ঠসম্পত্তিং পরিৰত্তেত্ৰা উদ্ধংমূলকং কত্ৰা অস্সমেধং পুরিসমেধন্তি আদিকে পঞ্চ যঞ্ঞে নাম অকংসু. তেসু অস্সমেত্থ মেধন্তি ৰধন্তীতি অস্সমেধো. দ্ৰীহি পরিযঞ্ঞেহি যজিতব্বস্স একৰীসতিযূপস্স একস্মিং মজ্ঝিমদিৰসেযেৰ সত্তনৰুতিপঞ্চপসুসতঘাতভিংসনস্স ঠপেত্ৰা ভূমিঞ্চ পুরিসে চ অৰসেসসব্বৰিভৰদক্খিণস্স যঞ্ঞস্সেতং অধিৰচনং. পুরিসমেত্থ মেধন্তীতি পুরিসমেধো. চতূহি পরিযঞ্ঞেহি যজিতব্বস্স সদ্ধিং ভূমিযা অস্সমেধে ৰুত্তৰিভৰদক্খিণস্স যঞ্ঞস্সেতং অধিৰচনং. সম্মমেত্থ পাসেন্তীতি সম্মাপাসো. দিৰসে দিৰসে সম্মং খিপিত্ৰা তস্স পতিতোকাসে ৰেদিং কত্ৰা সংহারিমেহি যূপাদীহি সরস্সতিনদিযা নিমুগ্গোকাসতো পভুতি পটিলোমং গচ্ছন্তেন যজিতব্বস্স সত্রযাগস্সেতং অধিৰচনং. ৰাজমেত্থ পিৰন্তীতি ৰাজপেয্যো. একেন পরিযঞ্ঞেন সত্তরসহি পসূহি যজিতব্বস্স বেলুৰযূপস্স সত্তরসকদক্খিণস্স যঞ্ঞস্সেতং অধিৰচনং. নত্থি এত্থ অগ্গল়াতি নিরগ্গল়ো. নৰহি পরিযঞ্ঞেহি যজিতব্বস্স সদ্ধিং ভূমিযা চ পুরিসেহি চ অস্সমেধে ৰুত্তৰিভৰদক্খিণস্স সব্বমেধপরিযাযনামস্স অস্সমেধৰিকপ্পস্সেৰেতং অধিৰচনং. মহারম্ভাতি মহাকিচ্চা মহাকরণীযা. সম্মগ্গতাতি সম্মা পটিপন্না বুদ্ধাদযো. নিরারম্ভাতি অপ্পত্থা অপ্পকিচ্চা. যজন্তি অনুকুলন্তি অনুকুলেসু যজন্তি, যং নিচ্চভত্তাদি পুব্বপুরিসেহি পট্ঠপিতং, তং অপরাপরং অনুপচ্ছিন্নত্তা মনুস্সা দদন্তীতি অত্থো. নৰমং.

১০. বন্ধনসুত্তৰণ্ণনা

১২১. দসমে ইধ, ভন্তে, রঞ্ঞাতি ইদং তে ভিক্খূ তেসু মনুস্সেসু আনন্দত্থেরস্স সুকতকারণং আরোচেন্তা আরোচেসুং. রঞ্ঞো কির সক্কেন কুসরাজস্স দিন্নো অট্ঠৰঙ্কো মণি পৰেণিযা আগতো. রাজা অলঙ্করণকালে তং মণিং আহরথাতি আহ. মনুস্সা ‘‘ঠপিতট্ঠানে ন পস্সামা’’তি আরোচেসুং. রাজা অন্তোঘরচারিনো ‘‘মণিং পরিযেসিত্ৰা দেথা’’তি বন্ধাপেসি. আনন্দত্থেরো তে দিস্ৰা মণিপটিসামকানং একং উপাযং আচিক্খি. তে রঞ্ঞো আরোচেসুং. রাজা ‘‘পণ্ডিতো থেরো, থেরস্স ৰচনং করোথা’’তি. পটিসামকমনুস্সা রাজঙ্গণে উদকচাটিং ঠপেত্ৰা সাণিযা পরিক্খিপাপেত্ৰা তে মনুস্সে আহংসু – ‘‘সাটকং পারুপিত্ৰা এত্থ গন্ত্ৰা হত্থং ওতারেথা’’তি. মণিচোরো চিন্তেসি – ‘‘রাজভণ্ডং ৰিস্সজ্জেতুং ৰা ৰলঞ্জেতুং ৰা ন সক্কা’’তি. সো গেহং গন্ত্ৰা মণিং উপকচ্ছকে ঠপেত্ৰা সাটকং পারুপিত্ৰা আগম্ম উদকচাটিযং পক্খিপিত্ৰা পক্কামি. মহাজনে পটিক্কন্তে রাজমনুস্সা চাটিযং হত্থং ওতারেত্ৰা মণিং দিস্ৰা আহরিত্ৰা রঞ্ঞো অদংসু. ‘‘আনন্দত্থেরেন কির দস্সিতনযেন মণি দিট্ঠো’’তি মহাজনো কোলাহলং অকাসি. তে ভিক্খূ তং কারণং তথাগতস্স আরোচেন্তা ইমং পৰত্তিং আরোচেসুং. সত্থা – ‘‘অনচ্ছরিযং, ভিক্খৰে, যং আনন্দো মনুস্সানং হত্থারুল়্হমণিং আহরাপেয্য, যত্থ পুব্বে পণ্ডিতা অত্তনো ঞাণে ঠত্ৰা অহেতুকপটিসন্ধিযং নিব্বত্তানং তিরচ্ছানগতানম্পি হত্থারুল়্হং ভণ্ডং আহরাপেত্ৰা রঞ্ঞো অদংসূ’’তি ৰত্ৰা –

‘‘উক্কট্ঠে সূরমিচ্ছন্তি, মন্তীসু অকুতূহলং;

পিযঞ্চ অন্নপানম্হি, অত্থে জাতে চ পণ্ডিত’’ন্তি. (জা. ১.১.৯২) –

মহাসারজাতকং কথেসি.

ন তং দল়্হন্তি তং বন্ধনং থিরন্তি ন কথেন্তি. যদাযসন্তি যং আযসা কতং. সারত্তরত্তাতি সুট্ঠু রত্তরত্তা, সারত্তেন ৰা রত্তা সারত্তরত্তা, সারং ইদন্তি মঞ্ঞনায রত্তাতি অত্থো. অপেক্খাতি আলযো নিকন্তি. আহূতি কথেন্তি. ওহারিনন্তি চতূসু অপাযেসু আকড্ঢনকং. সিথিলন্তি ন আযসাদিবন্ধনং ৰিয ইরিযাপথং নিৰারেত্ৰা ঠিতং. তেন হি বন্ধনেন বদ্ধা পরদেসম্পি গচ্ছন্তিযেৰ. দুপ্পমুঞ্চন্তি অঞ্ঞত্র লোকুত্তরঞাণেন মুঞ্চিতুং অসক্কুণেয্যন্তি. দসমং.

পঠমো ৰগ্গো.

২. দুতিযৰগ্গো

১. সত্তজটিলসুত্তৰণ্ণনা

১২২. দুতিযৰগ্গস্স পঠমে পুব্বারামে মিগারমাতুপাসাদেতি পুব্বারামসঙ্খাতে ৰিহারে মিগারমাতুযা পাসাদে. তত্রাযং অনুপুব্বিকথা – অতীতে সতসহস্সকপ্পমত্থকে একা উপাসিকা পদুমুত্তরং ভগৰন্তং নিমন্তেত্ৰা বুদ্ধপ্পমুখস্স ভিক্খুসঙ্ঘস্স সতসহস্সদানং দত্ৰা ভগৰতো পাদমূলে নিপজ্জিত্ৰা – ‘‘অনাগতে তুম্হাদিসস্স বুদ্ধস্স অগ্গুপট্ঠাযিকা হোমী’’তি পত্থনং অকাসি. সা কপ্পসতসহস্সং দেৰেসু চ মনুস্সেসু চ সংসরিত্ৰা অম্হাকং ভগৰতো কালে ভদ্দিযনগরে মেণ্ডকপুত্তস্স ধনঞ্চযসেট্ঠিনো গেহে সুমনদেৰিযা কুচ্ছিস্মিং পটিসন্ধিং গণ্হি. জাতকালে চস্সা ৰিসাখাতি নামং অকংসু. সা যদা ভগৰা ভদ্দিযনগরং অগমাসি, তদা পঞ্চহি দারিকাসতেহি সদ্ধিং ভগৰতো পচ্চুগ্গমনং গতা পঠমদস্সনম্হিযেৰ সোতাপন্না অহোসি. অপরভাগে সাৰত্থিযং মিগারসেট্ঠিপুত্তস্স পুণ্ণৰড্ঢনকুমারস্স গেহং গতা. তত্থ নং মিগারসেট্ঠি মাতিট্ঠানে ঠপেসি, তস্মা মিগারমাতাতি ৰুচ্চতি. তায কারিতে পাসাদে.

বহি দ্ৰারকোট্ঠকেতি পাসাদদ্ৰারকোট্ঠকস্স বহি, ন ৰিহারদ্ৰারকোট্ঠকস্স. সো কির পাসাদো লোহপাসাদো ৰিয সমন্তা চতুদ্ৰারকোট্ঠকযুত্তেন পাকারেন পরিক্খিত্তো. তেসু পাচীনদ্ৰারকোট্ঠকস্স বহি পাসাদচ্ছাযাযং পাচীনলোকধাতুং ওলোকেন্তো পঞ্ঞত্তে ৰরবুদ্ধাসনে নিসিন্নো হোতি.

পরূল়্হকচ্ছনখলোমাতি পরূল়্হকচ্ছা পরূল়্হনখা পরূল়্হলোমা, কচ্ছাদীসু দীঘলোমা দীঘনখা চাতি অত্থো. খারিৰিৰিধন্তি ৰিৰিধখারিং নানপ্পকারকং পব্বজিতপরিক্খারভণ্ডকং. অৰিদূরে অতিক্কমন্তীতি অৰিদূরমগ্গেন নগরং পৰিসন্তি. রাজাহং, ভন্তেতি অহং, ভন্তে, রাজা পসেনদি কোসলো, ময্হং নামং তুম্হে জানাথাতি. কস্মা পন রাজা লোকে অগ্গপুগ্গলস্স সন্তিকে নিসিন্নো এৰরূপানং নগ্গভোগ্গনিস্সিরিকানং অঞ্জলিং পগ্গণ্হাতীতি. সঙ্গণ্হনত্থায. এৰং হিস্স অহোসি – ‘‘সচাহং এত্তকম্পি এতেসং ন করিস্সামি, ‘মযং পুত্তদারং পহায এতস্সত্থায দুব্ভোজনদুক্খসেয্যাদীনি অনুভোম, অযং অম্হাকং অঞ্জলিমত্তম্পি ন করোতী’তি অত্তনা দিট্ঠং সুতং পটিচ্ছাদেত্ৰা ন কথেয্যুং. এৰং কতে পন অনিগূহিত্ৰা কথেস্সন্তী’’তি. তস্মা এৰমকাসি. অপিচ সত্থু অজ্ঝাসযজাননত্থং এৰমকাসি.

কাসিকচন্দনন্তি সণ্হচন্দনং. মালাগন্ধৰিলেপনন্তি ৰণ্ণগন্ধত্থায মালং, সুগন্ধভাৰত্থায গন্ধং, ৰণ্ণগন্ধত্থায ৰিলেপনঞ্চ ধারেন্তেন.

সংৰাসেনাতি সহৰাসেন. সীলং ৰেদিতব্বন্তি অযং সুসীলো ৰা দুস্সীলো ৰাতি সংৰসন্তেন উপসঙ্কমন্তেন জানিতব্বো. তঞ্চ খো দীঘেন অদ্ধুনা ন ইত্তরন্তি তঞ্চ সীলং দীঘেন কালেন ৰেদিতব্বং, ন ইত্তরেন. দ্ৰীহতীহঞ্হি সংযতাকারো চ সংৰুতিন্দ্রিযাকারো চ ন সক্কা দস্সেতুং. মনসিকরোতাতি সীলমস্স পরিগ্গহেস্সামীতি মনসিকরোন্তেন পচ্চৰেক্খন্তেনেৰ সক্কা জানিতুং, ন ইতরেন. পঞ্ঞৰতাতি তম্পি সপ্পঞ্ঞেনেৰ পণ্ডিতেন. বালো হি মনসিকরোন্তোপি জানিতুং ন সক্কোতি.

সংৰোহারেনাতি কথনেন.

‘‘যো হি কোচি মনুস্সেসু, ৰোহারং উপজীৰতি;

এৰং ৰাসেট্ঠ জানাহি, ৰাণিজো সো ন ব্রাহ্মণো’’তি. (ম. নি. ২.৪৫৭) –

এত্থ হি ব্যৰহারো ৰোহারো নাম. ‘‘চত্তারো অরিযৰোহারা চত্তারো অনরিযৰোহারা’’তি (দী. নি. ৩.৩১৩) এত্থ চেতনা. ‘‘সঙ্খা সমঞ্ঞা পঞ্ঞত্তি ৰোহারো’’তি (ধ. স. ১৩১৩-১৩১৫) এত্থ পঞ্ঞত্তি. ‘‘ৰোহারমত্তেন সো ৰোহরেয্যা’’তি (সং. নি. ১.২৫) এত্থ কথা ৰোহারো. ইধাপি এসোৰ অধিপ্পেতো. একচ্চস্স হি সম্মুখা কথা পরম্মুখায কথায ন সমেতি, পরম্মুখা কথা চ সম্মুখায কথায, তথা পুরিমকথা চ পচ্ছিমকথায, পচ্ছিমকথা চ পুরিমকথায. সো কথেন্তেনেৰ সক্কা জানিতুং ‘‘অসুচি এসো পুগ্গলো’’তি. সুচিসীলস্স পন পুরিমং পচ্ছিমেন, পচ্ছিমঞ্চ পুরিমেন সমেতি, সম্মুখাকথিতং পরম্মুখাকথিতেন, পরম্মুখাকথিতঞ্চ সম্মুখাকথিতেন, তস্মা কথেন্তেন সক্কা সুচিভাৰো জানিতুন্তি পকাসেন্তো এৰমাহ.

থামোতি ঞাণথামো. যস্স হি ঞাণথামো নত্থি, সো উপ্পন্নেসু উপদ্দৰেসু গহেতব্বগ্গহণং কতব্বকিচ্চং অপস্সন্তো অদ্ৰারঘরং পৰিট্ঠো ৰিয চরতি. তেনাহ আপদাসু খো, মহারাজ, থামো ৰেদিতব্বোতি. সাকচ্ছাযাতি সংকথায. দুপ্পঞ্ঞস্স হি কথা উদকে গেণ্ডু ৰিয উপ্পলৰতি, পঞ্ঞৰতো কথেন্তস্স পটিভানং অনন্তরং হোতি. উদকৰিপ্ফন্দিতেনেৰ হি মচ্ছো খুদ্দকো ৰা মহন্তো ৰাতি ঞাযতি. ওচরকাতি হেট্ঠাচরকা. চরা হি পব্বতমত্থকেন চরন্তাপি হেট্ঠা – চরকাৰ হোন্তি. ওচরিত্ৰাতি অৰচরিত্ৰা ৰীমংসিত্ৰা, তং তং পৰত্তিং ঞত্ৰাতি অত্থো. রজোজল্লন্তি রজঞ্চ জল্লঞ্চ. ৰণ্ণরূপেনাতি ৰণ্ণসণ্ঠানেন. ইত্তরদস্সনেনাতি লহুকদস্সনেন. ৰিযঞ্জনেনাতি পরিক্খারভণ্ডকেন. পতিরূপকো মত্তিকাকুণ্ডলোৰাতি সুৰণ্ণকুণ্ডলপতিরূপকো মত্তিকাকুণ্ডলোৰ. লোহড্ঢমাসোতি লোহড্ঢমাসকো. পঠমং.

২. পঞ্চরাজসুত্তৰণ্ণনা

১২৩. দুতিযে রূপাতি নীলপীতাদিভেদং রূপারম্মণং. কামানং অগ্গন্তি এতং কামানং উত্তমং সেট্ঠন্তি রূপগরুকো আহ. সেসেসুপি এসেৰ নযো. যতোতি যদা. মনাপপরিযন্তন্তি মনাপনিপ্ফত্তিকং মনাপকোটিকং. তত্থ দ্ৰে মনাপানি পুগ্গলমনাপং সম্মুতিমনাপঞ্চ. পুগ্গলমনাপং নাম যং একস্স পুগ্গলস্স ইট্ঠং কন্তং হোতি, তদেৰ অঞ্ঞস্স অনিট্ঠং অকন্তং. পচ্চন্তৰাসীনঞ্হি গণ্ডুপ্পাদাপি ইট্ঠা হোন্তি কন্তা মনাপা, মজ্ঝিমদেসৰাসীনং অতিজেগুচ্ছা. তেসঞ্চ মোরমংসাদীনি ইট্ঠানি হোন্তি, ইতরেসং তানি অতিজেগুচ্ছানি. ইদং পুগ্গলমনাপং. ইতরং সম্মুতিমনাপং.

ইট্ঠানিট্ঠারম্মণং নাম লোকে পটিৰিভত্তং নত্থি, ৰিভজিত্ৰা পন দস্সেতব্বং. ৰিভজন্তেন চ ন অতিইস্সরানং মহাসম্মতমহাসুদস্সনধম্মাসোকাদীনং ৰসেন ৰিভজিতব্বং. তেসঞ্হি দিপ্পকপ্পম্পি আরম্মণং অমনাপং উপট্ঠাতি. অতিদুগ্গতানং দুল্লভন্নপানানং ৰসেনপি ন ৰিভজিতব্বং. তেসঞ্হি কণাজকভত্তসিত্থানিপি পূতিমংসস্স রসোপি অতিমধুরো অমতসদিসো হোতি. মজ্ঝিমানং পন গণকমহামত্তসেট্ঠি কুটুম্বিকৰাণিজাদীনং কালেন ইট্ঠং কালেন অনিট্ঠং লভমানানং ৰসেন ৰিভজিতব্বং. তঞ্চ পনেতং আরম্মণং জৰনং পরিচ্ছিন্দিতুং ন সক্কোতি. জৰনঞ্হি ইট্ঠেপি রজ্জতি অনিট্ঠেপি, ইট্ঠেপি দুস্সতি অনিট্ঠেপি. একন্ততো পন ৰিপাকচিত্তং ইট্ঠানিট্ঠং পরিচ্ছিন্দতি. কিঞ্চাপি হি মিচ্ছাদিট্ঠিকা বুদ্ধং ৰা সঙ্ঘং ৰা মহাচেতিযাদীনি ৰা উল়ারানি আরম্মণানি দিস্ৰা অক্খীনি পিদহন্তি দোমনস্সং আপজ্জন্তি, ধম্মসদ্দং সুত্ৰা কণ্ণে থকেন্তি, চক্খুৰিঞ্ঞাণসোতৰিঞ্ঞাণানি পন তেসং কুসলৰিপাকানেৰ হোন্তি. কিঞ্চাপি গূথসূকরাদযো গূথগন্ধং ঘাযিত্ৰা খাদিতুং লভিস্সামাতি সোমনস্সজাতা হোন্তি, গূথদস্সনে পন নেসং চক্খুৰিঞ্ঞাণং, তস্স গন্ধঘাযনে ঘানৰিঞ্ঞাণং, রসসাযনে জিৰ্হাৰিঞ্ঞাণঞ্চ অকুসলৰিপাকমেৰ হোতি. ভগৰা পন পুগ্গলমনাপতং সন্ধায তে চ, মহারাজ, রূপাতিআদিমাহ.

চন্দনঙ্গলিকোতি ইদং তস্স উপাসকস্স নামং. পটিভাতি মং ভগৰাতি ভগৰা ময্হং একং কারণং উপট্ঠাতি পঞ্ঞাযতি. তস্স তে পঞ্চ রাজানো আমুত্তমণিকুণ্ডলে সজ্জিতায আপানভূমিযা নিসিন্নৰসেনেৰ মহতা রাজানুভাৰেন পরমেন ইস্সরিযৰিভৰেন আগন্ত্ৰাপি দসবলস্স সন্তিকে ঠিতকালতো পট্ঠায দিৰা পদীপে ৰিয উদকাভিসিত্তে অঙ্গারে ৰিয সূরিযুট্ঠানে খজ্জোপনকে ৰিয চ হতপ্পভে হতসোভে তং তথাগতঞ্চ তেহি সতগুণেন সহস্সগুণেন ৰিরোচমানং দিস্ৰা, ‘‘মহন্তা ৰত ভো বুদ্ধা নামা’’তি পটিভানং উদপাদি. তস্মা এৰমাহ.

কোকনদন্তি পদুমস্সেৰেতং ৰেৰচনং. পাতোতি কালস্সেৰ. সিযাতি ভৰেয্য. অৰীতগন্ধন্তি অৰিগতগন্ধং. অঙ্গীরসন্তি সম্মাসম্বুদ্ধং. ভগৰতো হি অঙ্গতো রস্মিযো নিক্খমন্তি, তস্মা অঙ্গীরসোতি ৰুচ্চতি. যথা কোকনদসঙ্খাতং পদুমং পাতোৰ ফুল্লং অৰীতগন্ধং সিযা, এৰমেৰ ভগৰন্তং অঙ্গীরসং তপন্তং আদিচ্চমিৰ অন্তলিক্খে ৰিরোচমানং পস্সাতি অযমেত্থ সঙ্খেপত্থো. ভগৰন্তং অচ্ছাদেসীতি ভগৰতো অদাসীতি অত্থো. লোকৰোহারতো পনেত্থ ঈদিসং ৰচনং হোতি. সো কির উপাসকো – ‘‘এতে তথাগতস্স গুণেসু পসীদিত্ৰা ময্হং পঞ্চ উত্তরাসঙ্গে দেন্তি, অহম্পি তে ভগৰতোৰ দস্সামী’’তি চিন্তেত্ৰা অদাসি. দুতিযং.

৩. দোণপাকসুত্তৰণ্ণনা

১২৪. ততিযে দোণপাককুরন্তি দোণপাকং কুরং, দোণস্স তণ্ডুলানং পক্কভত্তং তদূপিযঞ্চ সূপব্যঞ্জনং ভুঞ্জতীতি অত্থো. ভুত্তাৰীতি পুব্বে ভত্তসম্মদং ৰিনোদেত্ৰা মুহুত্তং ৰিস্সমিত্ৰা বুদ্ধুপট্ঠানং গচ্ছতি, তংদিৰসং পন ভুঞ্জন্তোৰ দসবলং সরিত্ৰা হত্থে ধোৰিত্ৰা অগমাসি. মহস্সাসীতি তস্স গচ্ছতো বলৰা ভত্তপরীল়াহো উদপাদি, তস্মা মহন্তেহি অস্সাসেহি অস্সসতি, গত্ততোপিস্স সেদবিন্দূনি মুচ্চন্তি, তমেনং উভোসু পস্সেসু ঠত্ৰা যমকতালৰণ্টেহি বীজন্তি, বুদ্ধগারৰেন পন নিপজ্জিতুং ন উস্সহতীতি ইদং সন্ধায ‘‘মহস্সাসী’’তি ৰুত্তং. ইমং গাথং অভাসীতি, রাজা ভোজনে অমত্তঞ্ঞুতায কিলমতি, ফাসু ৰিহারং দানিস্স করিস্সামীতি চিন্তেত্ৰা অভাসি. মনুজস্সাতি সত্তস্স. কহাপণসতন্তি পাতরাসে পণ্ণাসং সাযমাসে পণ্ণাসন্তি এৰং কহাপণসতং. পরিযাপুণিত্ৰাতি রঞ্ঞা সদ্ধিং থোকং গন্ত্ৰা ‘‘ইমং মঙ্গলঅসিং কস্স দম্মি, মহারাজা’’তি? অসুকস্স নাম দেহীতি সো তং অসিং দত্ৰা দসবলস্স সন্তিকং আগম্ম ৰন্দিত্ৰা ঠিতকোৰ ‘‘গাথং ৰদথ, ভো গোতমা’’তি ৰত্ৰা ভগৰতা ৰুত্তং পরিযাপুণিত্ৰাতি অত্থো.

ভত্তাভিহারে সুদং ভাসতীতি কথং ভাসতি? ভগৰতা অনুসিট্ঠিনিযামেন. ভগৰা হি নং এৰং অনুসাসি – ‘‘মাণৰ, ইমং গাথং নটো ৰিয পত্তপত্তট্ঠানে মা অৰচ, রঞ্ঞো ভুঞ্জনট্ঠানে ঠত্ৰা পঠমপিণ্ডাদীসুপি অৰত্ৰা ৰোসানপিণ্ডে গহিতে ৰদেয্যাসি, রাজা সুত্ৰাৰ ভত্তপিণ্ডং ছড্ডেস্সতি. অথ রঞ্ঞো হত্থেসু ধোতেসু পাতিং অপনেত্ৰা সিত্থানি গণেত্ৰা তদুপিযং ব্যঞ্জনং ঞত্ৰা পুনদিৰসে তাৰতকে তণ্ডুলে হারেয্যাসি, পাতরাসে চ ৰত্ৰা সাযমাসে মা ৰদেয্যাসী’’তি. সো সাধূতি পটিস্সুণিত্ৰা তংদিৰসং রঞ্ঞো পাতরাসং ভুত্ৰা গতত্তা সাযমাসে ভগৰতো অনুসিট্ঠিনিযামেন গাথং অভাসি. রাজা দসবলস্স ৰচনং সরিত্ৰা ভত্তপিণ্ডং পাতিযংযেৰ ছড্ডেসি. রঞ্ঞো হত্থেসু ধোতেসু পাতিং অপনেত্ৰা সিত্থানি গণেত্ৰা তদুপিযং ব্যঞ্জনং ঞত্ৰা পুনদিৰসে তত্তকে তণ্ডুলে হরিংসু.

নাল়িকোদনপরমতায সণ্ঠাসীতি সো কির মাণৰো দিৰসে দিৰসে তথাগতস্স সন্তিকং গচ্ছতি, দসবলস্স ৰিস্সাসিকো অহোসি. অথ নং একদিৰসং পুচ্ছি ‘‘রাজা কিত্তকং ভুঞ্জতী’’তি? সো ‘‘নাল়িকোদন’’ন্তি আহ. ৰট্টিস্সতি এত্তাৰতা পুরিসভাগো এস, ইতো পট্ঠায গাথং মা ৰদীতি. ইতি রাজা তত্থেৰ সণ্ঠাসি. দিট্ঠধম্মিকেন চেৰ অত্থেন সম্পরাযিকেন চাতি এত্থ সল্লিখিতসরীরতা দিট্ঠধম্মিকত্থো নাম, সীলং সম্পরাযিকত্থো. ভোজনে মত্তঞ্ঞুতা হি সীলঙ্গং নাম হোতীতি. ততিযং.

৪. পঠমসঙ্গামসুত্তৰণ্ণনা

১২৫. চতুত্থে ৰেদেহিপুত্তোতি ৰেদেহীতি পণ্ডিতাধিৰচনমেতং, পণ্ডিতিত্থিযা পুত্তোতি অত্থো. চতুরঙ্গিনিন্তি হত্থিঅস্সরথপত্তিসঙ্খাতেহি চতূহি অঙ্গেহি সমন্নাগতং. সন্নয্হিত্ৰাতি চম্মপটিমুঞ্চনাদীহি সন্নাহং কারেত্ৰা. সঙ্গামেসুন্তি যুজ্ঝিংসু. কেন কারণেন? মহাকোসলরঞ্ঞা কির বিম্বিসারস্স ধীতরং দেন্তেন দ্ৰিন্নং রজ্জানং অন্তরে সতসহস্সুট্ঠানো কাসিগামো নাম ধীতু দিন্নো. অজাতসত্তুনা চ পিতরি মারিতে মাতাপিস্স রঞ্ঞো ৰিযোগসোকেন নচিরস্সেৰ মতা. ততো রাজা পসেনদি কোসলো – ‘‘অজাতসত্তুনা মাতাপিতরো মারিতা, ময্হং পিতু সন্তকো গামো’’তি তস্সত্থায অড্ডং করোতি. অজাতসত্তুপি ‘‘ময্হং মাতু সন্তকো’’তি তস্স গামস্সত্থায দ্ৰেপি মাতুলভাগিনেয্যা যুজ্ঝিংসু.

পাপা দেৰদত্তাদযো মিত্তা অস্সাতি পাপমিত্তো. তেযেৰস্স সহাযাতি পাপসহাযো. তেস্ৰেৰস্স চিত্তং নিন্নং সম্পৰঙ্কন্তি পাপসম্পৰঙ্কো. পসেনদিস্স সারিপুত্তত্থেরাদীনং ৰসেন কল্যাণমিত্তাদিতা ৰেদিতব্বা. দুক্খং সেতীতি জিতানি হত্থিআদীনি অনুসোচন্তো দুক্খং সযিস্সতি. ইদং ভগৰা পুন তস্স জযকারণং দিস্ৰা আহ. জযং ৰেরং পসৰতীতি জিনন্তো ৰেরং পসৰতি, ৰেরিপুগ্গলং লভতি. চতুত্থং.

৫. দুতিযসঙ্গামসুত্তৰণ্ণনা

১২৬. পঞ্চমে অব্ভুয্যাসীতি পরাজযে গরহপ্পত্তো ‘‘আরামং গন্ত্ৰা ভিক্খূনং কথাসল্লাপং সুণাথা’’তি রত্তিভাগে বুদ্ধরক্খিতেন নাম ৰুড্ঢপব্বজিতেন ধম্মরক্খিতস্স ৰুড্ঢপব্বজিতস্স ‘‘সচে রাজা ইমঞ্চ উপাযং কত্ৰা গচ্ছেয্য, পুন জিনেয্যা’’তি ৰুত্তজযকারণং সুত্ৰা অভিউয্যাসি.

যাৰস্স উপকপ্পতীতি যাৰ তস্স উপকপ্পতি সয্হং হোতি. যদা চঞ্ঞেতি যদা অঞ্ঞে. ৰিলুম্পন্তীতি তং ৰিলুম্পিত্ৰা ঠিতপুগ্গলং ৰিলুম্পন্তি. ৰিলুম্পতীতি ৰিলুম্পিযতি. ঠানং হি মঞ্ঞতীতি ‘‘কারণ’’ন্তি হি মঞ্ঞতি. যদাতি যস্মিং কালে. জেতারং লভতে জযন্তি জযন্তো পুগ্গলো পচ্ছা জেতারম্পি লভতি. রোসেতারন্তি ঘট্টেতারং. রোসকোতি ঘট্টকো. কম্মৰিৰট্টেনাতি কম্মপরিণামেন, তস্স ৰিলুম্পনকম্মস্স ৰিপাকদানেন. সো ৰিলুত্তো ৰিলুপ্পতীতি সো ৰিলুম্পকো ৰিলুম্পিযতি. পঞ্চমং.

৬. মল্লিকাসুত্তৰণ্ণনা

১২৭. ছট্ঠে উপসঙ্কমীতি মল্লিকায দেৰিযা গব্ভৰুট্ঠানকালে সূতিঘরং পটিজগ্গাপেত্ৰা আরক্খং দত্ৰা উপসঙ্কমি. অনত্তমনো অহোসীতি, ‘‘দুগ্গতকুলস্স মে ধীতু মহন্তং ইস্সরিযং দিন্নং, সচে পুত্তং অলভিস্স, মহন্তং সক্কারং অধিগমিস্স, ততো দানি পরিহীনা’’তি অনত্তমনো অহোসি. সেয্যাতি দন্ধপঞ্ঞস্মা এলমূগপুত্ততো একচ্চা ইত্থীযেৰ সেয্যা. পোসাতি পোসেহি. জনাধিপাতি জনাধিভুং রাজানং আলপতি. সস্সুদেৰাতি সস্সুসসুরদেৰতা. দিসম্পতীতি দিসাজেট্ঠকা. তাদিসা সুভগিযাতি তাদিসায সুভরিযায. ছট্ঠং.

৭. অপ্পমাদসুত্তৰণ্ণনা

১২৮. সত্তমে সমধিগ্গয্হাতি সমধিগ্গণ্হিত্ৰা, আদিযিত্ৰাতি অত্থো. অপ্পমাদোতি কারাপকঅপ্পমাদো. সমোধানন্তি সমৰধানং উপক্খেপং. এৰমেৰ খোতি হত্থিপদং ৰিয হি কারাপকঅপ্পমাদো, সেসপদজাতানি ৰিয অৰসেসা চতুভূমকা কুসলধম্মা. তে হত্থিপদে সেসপদানি ৰিয অপ্পমাদে সমোধানং গচ্ছন্তি, অপ্পমাদস্স অন্তো পরিৰত্তন্তি. যথা চ হত্থিপদং সেসপদানং অগ্গং সেট্ঠং, এৰং অপ্পমাদো সেসধম্মানন্তি দস্সেতি. মহগ্গতলোকুত্তরধম্মানম্পি হেস পটিলাভকট্ঠেন লোকিযোপি সমানো অগ্গোৰ হোতি.

অপ্পমাদং পসংসন্তীতি ‘‘এতানি আযুআদীনি পত্থযন্তেন অপ্পমাদোৰ কাতব্বো’’তি অপ্পমাদমেৰ পসংসন্তি. যস্মা ৰা পুঞ্ঞকিরিযাসু পণ্ডিতা অপ্পমাদং পসংসন্তি, তস্মা আযুআদীনি পত্থযন্তেন অপ্পমাদোৰ কাতব্বোতি অত্থো. অত্থাভিসমযাতি অত্থপটিলাভা. সত্তমং.

৮. কল্যাণমিত্তসুত্তৰণ্ণনা

১২৯. অট্ঠমে সো চ খো কল্যাণমিত্তস্সাতি সো চাযং ধম্মো কল্যাণমিত্তস্সেৰ স্ৰাক্খাতো নাম হোতি, ন পাপমিত্তস্সাতি. কিঞ্চাপি হি ধম্মো সব্বেসম্পি স্ৰাক্খাতোৰ, কল্যাণমিত্তস্স পন সুস্সূসন্তস্স সদ্দহন্তস্স অত্থং পূরেতি ভেসজ্জং ৰিয ৰল়ঞ্জন্তস্স ন ইতরস্সাতি. তেনেতং ৰুত্তং. ধম্মোতি চেত্থ দেসনাধম্মো ৰেদিতব্বো.

উপড্ঢমিদন্তি থেরো কির রহোগতো চিন্তেসি – ‘‘অযং সমণধম্মো নাম ওৰাদকে অনুসাসকে কল্যাণমিত্তে সতি পচ্চত্তপুরিসকারে ঠিতস্স সম্পজ্জতি, উপড্ঢং কল্যাণমিত্ততো হোতি, উপড্ঢং পচ্চত্তপুরিসকারতো’’তি. অথস্স এতদহোসি – ‘‘অহং পদেসঞাণে ঠিতো নিপ্পদেসং চিন্তেতুং ন সক্কোমি, সত্থারং পুচ্ছিত্ৰা নিক্কঙ্খো ভৰিস্সামী’’তি. তস্মা সত্থারং উপসঙ্কমিত্ৰা এৰমাহ. ব্রহ্মচরিযস্সাতি অরিযমগ্গস্স. যদিদং কল্যাণমিত্ততাতি যা এসা কল্যাণমিত্ততা নাম, সা উপড্ঢং, ততো উপড্ঢং আগচ্ছতীতি অত্থো. ইতি থেরেন ‘‘উপড্ঢুপড্ঢা সম্মাদিট্ঠিআদযো কল্যাণমিত্ততো আগচ্ছন্তি, উপড্ঢুপড্ঢা পচ্চত্তপুরিসকারতো’’তি ৰুত্তং. কিঞ্চাপি থেরস্স অযং মনোরথো, যথা পন বহূহি সিলাথম্ভে উস্সাপিতে, ‘‘এত্তকং ঠানং অসুকেন উস্সাপিতং, এত্তকং অসুকেনা’’তি ৰিনিব্ভোগো নত্থি, যথা চ মাতাপিতরো নিস্সায উপ্পন্নেসু পুত্তেসু ‘‘এত্তকং মাতিতো নিব্বত্তং, এত্তকং পিতিতো’’তি ৰিনিব্ভোগো নত্থি, এৰং ইধাপি অৰিনিব্ভোগধম্মো হেস, ‘‘এত্তকং সম্মাদিট্ঠিআদীনং কল্যাণমিত্ততো নিব্বত্তং, এত্তকং পচ্চত্তপুরিসকারতো’’তি ন সক্কা লদ্ধুং, কল্যাণমিত্ততায পন উপড্ঢগুণো লব্ভতীতি থেরস্স অজ্ঝাসযেন উপড্ঢং নাম জাতং, সকলগুণো পটিলব্ভতীতি ভগৰতো অজ্ঝাসযেন সকলং নাম জাতং. কল্যাণমিত্ততাতি চেতং পুব্বভাগপটিলাভঙ্গং নামাতি গহিতং. অত্থতো কল্যাণমিত্তং নিস্সায লদ্ধা সীলসমাধিৰিপস্সনাৰসেন চত্তারো খন্ধা. সঙ্খারক্খন্ধোতিপি ৰদন্তিযেৰ.

মা হেৰং, আনন্দাতি, আনন্দ, মা এৰং অভণি, বহুস্সুতো ত্ৰং সেখপটিসম্ভিদপ্পত্তো অট্ঠ ৰরে গহেত্ৰা মং উপট্ঠহসি, চতূহি অচ্ছরিযব্ভুতধম্মেহি সমন্নাগতো, তাদিসস্স এৰং কথেতুং ন ৰট্টতি. সকলমেৰ হিদং, আনন্দ, ব্রহ্মচরিযং, যদিদং কল্যাণমিত্ততাতি ইদং ভগৰা – ‘‘চত্তারো মগ্গা চত্তারি ফলানি তিস্সো ৰিজ্জা ছ অভিঞ্ঞা সব্বং কল্যাণমিত্তমূলকমেৰ হোতী’’তি সন্ধাযাহ. ইদানি ৰচীভেদেনেৰ কারণং দস্সেন্তো কল্যাণমিত্তস্সেতন্তিআদিমাহ. তত্থ পাটিকঙ্খন্তি পাটিকঙ্খিতব্বং ইচ্ছিতব্বং, অৰস্সংভাৰীতি অত্থো.

ইধাতি ইমস্মিং সাসনে. সম্মাদিট্ঠিং ভাৰেতীতিআদীসু অট্ঠন্নং আদিপদানংযেৰ তাৰ অযং সঙ্খেপৰণ্ণনা – সম্মা দস্সনলক্খণা সম্মাদিট্ঠি. সম্মা অভিনিরোপনলক্খণো সম্মাসঙ্কপ্পো. সম্মা পরিগ্গহণলক্খণা সম্মাৰাচা. সম্মা সমুট্ঠাপনলক্খণো সম্মাকম্মন্তো. সম্মা ৰোদাপনলক্খণা সম্মাআজীৰো. সম্মা পগ্গহলক্খণো সম্মাৰাযামো. সম্মা উপট্ঠানলক্খণা সম্মাসতি. সম্মা সমাধানলক্খণো সম্মাসমাধি.

তেসু একেকস্স তীণি কিচ্চানি হোন্তি. সেয্যাথিদং – সম্মাদিট্ঠি তাৰ অঞ্ঞেহিপি অত্তনো পচ্চনীককিলেসেহি সদ্ধিং মিচ্ছাদিট্ঠিং পজহতি, নিরোধং আরম্মণং করোতি, সম্পযুত্তধম্মে চ পস্সতি তপ্পটিচ্ছাদকমোহৰিধমনৰসেন অসম্মোহতো. সম্মাসঙ্কপ্পাদযোপি তথেৰ মিচ্ছাসঙ্কপ্পাদীনি চ পজহন্তি, নিরোধঞ্চ আরম্মণং করোন্তি. ৰিসেসতো পনেত্থ সম্মাদিট্ঠি সহজাতধম্মে সম্মা দস্সেতি. সম্মাসঙ্কপ্পো সহজাতধম্মে অভিনিরোপেতি, সম্মাৰাচা সম্মা পরিগ্গণ্হাতি, সম্মাকম্মন্তো সম্মা সমুট্ঠাপেতি, সম্মাআজীৰো সম্মা ৰোদাপেতি, সম্মাৰাযামো সম্মা পগ্গণ্হাতি, সম্মাসতি সম্মা উপট্ঠাপেতি, সম্মাসমাধি সম্মা দহতি.

অপিচেসা সম্মাদিট্ঠি নাম পুব্বভাগে নানাখণা নানারম্মণা হোতি, মগ্গকালে একক্খণা একারম্মণা. কিচ্চতো পন সম্মাদিট্ঠি দুক্খে ঞাণন্তিআদীনি চত্তারি নামানি লভতি. সম্মাসঙ্কপ্পাদযোপি পুব্বভাগে নানাখণা নানারম্মণা হোন্তি, মগ্গকালে একক্খণা একারম্মণা. তেসু সম্মাসঙ্কপ্পো কিচ্চতো নেক্খম্মসঙ্কপ্পোতিআদীনি তীণি নামানি লভতি. সম্মাৰাচাদযো তযো ৰিরতিযোপি হোন্তি চেতনাযোপি, মগ্গক্খণে পন ৰিরতিযোৰ. সম্মাৰাযামো সম্মাসতীতি ইদম্পি দ্ৰযং কিচ্চতো সম্মপ্পধানসতিপট্ঠানৰসেন চত্তারি নামানি লভতি. সম্মাসমাধি পন পুব্বভাগেপি মগ্গক্খণেপি সম্মাসমাধিযেৰ.

এৰং তাৰ ‘‘সম্মাদিট্ঠি’’ন্তিআদিনা নযেন ৰুত্তানং অট্ঠন্নং আদিপদানংযেৰ অত্থৰণ্ণনং ঞত্ৰা ইদানি ভাৰেতি ৰিৰেকনিস্সিতন্তিআদীসু এৰং ঞাতব্বো. ভাৰেতীতি ৰড্ঢেতি, অত্তনো চিত্তসন্তানে পুনপ্পুনং জনেতি, অভিনিব্বত্তেতীতি অত্থো. ৰিৰেকনিস্সিতন্তি ৰিৰেকং নিস্সিতং, ৰিৰেকে ৰা নিস্সিতন্তি ৰিৰেকনিস্সিতং. ৰিৰেকোতি ৰিৰিত্ততা. ৰিৰিত্ততা চাযং তদঙ্গৰিৰেকো, ৰিক্খম্ভন-সমুচ্ছেদ-পটিপ্পস্সদ্ধি-নিস্সরণৰিৰেকোতি পঞ্চৰিধো. এৰমেতস্মিং পঞ্চৰিধে ৰিৰেকে. ৰিৰেকনিস্সিতন্তি তদঙ্গৰিৰেকনিস্সিতং সমুচ্ছেদৰিৰেকনিস্সিতং নিস্সরণৰিৰেকনিস্সিতঞ্চ সম্মাদিট্ঠিং ভাৰেতীতি অযমত্থো ৰেদিতব্বো. তথা হি অযং অরিযমগ্গভাৰনানুযুত্তো যোগী ৰিপস্সনাক্খণে কিচ্চতো তদঙ্গৰিৰেকনিস্সিতং, অজ্ঝাসযতো নিস্সরণৰিৰেকনিস্সিতং, মগ্গকালে পন কিচ্চতো সমুচ্ছেদৰিৰেকনিস্সিতং, আরম্মণতো নিস্সরণৰিৰেকনিস্সিতং সম্মাদিট্ঠিং ভাৰেতি. এস নযো ৰিরাগনিস্সিতাদীসু. ৰিৰেকত্থা এৰ হি ৰিরাগাদযো.

কেৰলঞ্চেত্থ ৰোস্সগ্গো দুৰিধো পরিচ্চাগৰোস্সগ্গো চ পক্খন্দনৰোস্সগ্গো চাতি. তত্থ পরিচ্চাগৰোস্সগ্গোতি ৰিপস্সনাক্খণে চ তদঙ্গৰসেন, মগ্গক্খণে চ সমুচ্ছেদৰসেন কিলেসপ্পহানং. পক্খন্দনৰোস্সগ্গোতি ৰিপস্সনাক্খণে তন্নিন্নভাৰেন, মগ্গক্খণে পন আরম্মণকরণেন নিব্বানপক্খন্দনং, তদুভযম্পি ইমস্মিং লোকিযলোকুত্তরমিস্সকে অত্থৰণ্ণনানযে ৰট্টতি. তথা হি অযং সম্মাদিট্ঠি যথাৰুত্তেন পকারেন কিলেসে চ পরিচ্চজতি, নিব্বানঞ্চ পক্খন্দতি.

ৰোস্সগ্গপরিণামিন্তি ইমিনা পন সকলেন ৰচনেন ৰোস্সগ্গত্থং পরিণমন্তং পরিণতঞ্চ, পরিপচ্চন্তং পরিপক্কঞ্চাতি ইদং ৰুত্তং হোতি. অযঞ্হি অরিযমগ্গভাৰনানুযুত্তো ভিক্খু যথা সম্মাদিট্ঠি কিলেসপরিচ্চাগৰোস্সগ্গত্থং নিব্বানপক্খন্দনৰোস্সগ্গত্থঞ্চ পরিপচ্চতি, যথা চ পরিপক্কা হোতি, তথা নং ভাৰেতীতি. এস নযো সেসমগ্গঙ্গেসু.

আগম্মাতি আরব্ভ সন্ধায পটিচ্চ. জাতিধম্মাতি জাতিসভাৰা জাতিপকতিকা. তস্মাতি যস্মা সকলো অরিযমগ্গোপি কল্যাণমিত্তং নিস্সায লব্ভতি, তস্মা. হন্দাতি ৰৰস্সগ্গত্থে নিপাতো. অপ্পমাদং পসংসন্তীতি অপ্পমাদং ৰণ্ণযন্তি, তস্মা অপ্পমাদো কাতব্বো. অত্থাভিসমযাতি অত্থপটিলাভা. অট্ঠমং.

৯. পঠমঅপুত্তকসুত্তৰণ্ণনা

১৩০. নৰমে দিৰা দিৰস্সাতি দিৰসস্স দিৰা, মজ্ঝন্হিকসমযেতি অত্থো. সাপতেয্যন্তি ধনং. কো পন ৰাদো রূপিযস্সাতি সুৰণ্ণরজততম্বলোহকাল়লোহফালকচ্ছপকাদিভেদস্স ঘনকতস্স চেৰ পরিভোগভাজনাদিভেদস্স চ রূপিযভণ্ডস্স পন কো ৰাদো? ‘‘এত্তকং নামা’’তি কা পরিচ্ছেদকথাতি অত্থো. কণাজকন্তি সকুণ্ডকভত্তং. বিলঙ্গদুতিযন্তি কঞ্জিকদুতিযং. সাণন্তি সাণৰাকমযং. তিপক্খৰসনন্তি তীণি খণ্ডানি দ্ৰীসু ঠানেসু সিব্বিত্ৰা কতনিৰাসনং.

অসপ্পুরিসোতি লামকপুরিসো. উদ্ধগ্গিকন্তিআদীসু উপরূপরিভূমীসু ফলদানৰসেন উদ্ধং অগ্গমস্সাতি উদ্ধগ্গিকা. সগ্গস্স হিতা তত্রুপপত্তিজননতোতি সোৰগ্গিকা. নিব্বত্তট্ঠানেসু সুখো ৰিপাকো অস্সাতি সুখৰিপাকা. সুট্ঠু অগ্গানং দিব্বৰণ্ণাদীনং ৰিসেসানং নিব্বত্তনতো সগ্গসংৰত্তনিকা. এৰরূপং দক্খিণদানং ন পতিট্ঠাপেতীতি.

সাতোদকাতি মধুরোদকা. সেত্তোদকাতি ৰীচীনং ভিন্নট্ঠানে উদকস্স সেততায সেতোদকা. সুপতিত্থাতি সুন্দরতিত্থা. তং জনোতি যেন উদকেন সাতোদকা, তং উদকং জনো ভাজনানি পূরেত্ৰা নেৰ হরেয্য. ন যথাপচ্চযং ৰা করেয্যাতি, যং যং উদকেন উদককিচ্চং কাতব্বং, তং তং ন করেয্য. তদপেয্যমানন্তি তং অপেয্যমানং. কিচ্চকরো চ হোতীতি অত্তনা কত্তব্বকিচ্চকরো চেৰ কুসলকিচ্চকরো চ, ভুঞ্জতি চ, কম্মন্তে চ পযোজেতি, দানঞ্চ দেতীতি অত্থো. নৰমং.

১০. দুতিযঅপুত্তকসুত্তৰণ্ণনা

১৩১. দসমে পিণ্ডপাতেন পটিপাদেসীতি পিণ্ডপাতেন সদ্ধিং সংযোজেসি, পিণ্ডপাতং অদাসীতি অত্থো. পক্কামীতি কেনচিদেৰ রাজুপট্ঠানাদিনা কিচ্চেন গতো. পচ্ছা ৰিপ্পটিসারী অহোসীতি সো কির অঞ্ঞেসুপি দিৰসেসু তং পচ্চেকসম্বুদ্ধং পস্সতি, দাতুং পনস্স চিত্তং ন উপ্পজ্জতি. তস্মিং পন দিৰসে অযং পদুমৰতিদেৰিযা ততিযপুত্তো তগ্গরসিখী পচ্চেকবুদ্ধো গন্ধমাদনপব্বতে ফলসমাপত্তিসুখেন ৰীতিনামেত্ৰা পুব্বণ্হসমযে ৰুট্ঠায অনোতত্তদহে মুখং ধোৰিত্ৰা মনোসিলাতলে নিৰাসেত্ৰা কাযবন্ধনং বন্ধিত্ৰা পত্তচীৰরমাদায অভিঞ্ঞাপাদকং চতুত্থজ্ঝানং সমাপজ্জিত্ৰা ইদ্ধিযা ৰেহাসং অব্ভুগ্গন্ত্ৰা নগরদ্ৰারে ওরুয্হ চীৰরং পারুপিত্ৰা পত্তমাদায নগরৰাসীনং ঘরদ্ৰারেসু সহস্সভণ্ডিকং ঠপেন্তো ৰিয পাসাদিকেহি অভিক্কন্তাদীহি অনুপুব্বেন সেট্ঠিনো ঘরদ্ৰারং সম্পত্তো. তংদিৰসঞ্চ সেট্ঠি পাতোৰ উট্ঠায পণীতভোজনং ভুঞ্জিত্ৰা, ঘরদ্ৰারকোট্ঠকে আসনং পঞ্ঞাপেত্ৰা, দন্তন্তরানি সোধেন্তো নিসিন্নো হোতি. সো পচ্চেকবুদ্ধং দিস্ৰা, তংদিৰসং পাতো ভুত্ৰা নিসিন্নত্তা দানচিত্তং উপ্পাদেত্ৰা, ভরিযং পক্কোসাপেত্ৰা, ‘‘ইমস্স সমণস্স পিণ্ডপাতং দেহী’’তি ৰত্ৰা পক্কামি.

সেট্ঠিভরিযা চিন্তেসি – ‘‘মযা এত্তকেন কালেন ইমস্স ‘দেথা’তি ৰচনং ন সুতপুব্বং, দাপেন্তোপি চ অজ্জ ন যস্স ৰা তস্স ৰা দাপেতি, ৰীতরাগদোসমোহস্স ৰন্তকিলেসস্স ওহিতভারস্স পচ্চেকবুদ্ধস্স দাপেতি, যং ৰা তং ৰা অদত্ৰা পণীতং পিণ্ডপাতং দস্সামী’’তি, ঘরা নিক্খম্ম পচ্চেকবুদ্ধং পঞ্চপতিট্ঠিতেন ৰন্দিত্ৰা পত্তং আদায অন্তোনিৰেসনে পঞ্ঞত্তাসনে নিসীদাপেত্ৰা সুপরিসুদ্ধেহি সালিতণ্ডুলেহি ভত্তং সম্পাদেত্ৰা তদনুরূপং খাদনীযং ব্যঞ্জনং সুপেয্যঞ্চ সল্লক্খেত্ৰা পত্তং পূরেত্ৰা বহি গন্ধেহি সমলঙ্করিত্ৰা পচ্চেকবুদ্ধস্স হত্থেসু পতিট্ঠপেত্ৰা ৰন্দি. পচ্চেকবুদ্ধো – ‘‘অঞ্ঞেসম্পি পচ্চেকবুদ্ধানং সঙ্গহং করিস্সামী’’তি অপরিভুঞ্জিত্ৰাৰ অনুমোদনং কত্ৰা পক্কামি. সোপি খো সেট্ঠি বাহিরতো আগচ্ছন্তো পচ্চেকবুদ্ধং দিস্ৰা মযং ‘‘তুম্হাকং পিণ্ডপাতং দেথা’’তি ৰত্ৰা পক্কন্তা, অপি ৰো লদ্ধোতি? আম, সেট্ঠি লদ্ধোতি. ‘‘পস্সামী’’তি গীৰং উক্খিপিত্ৰা ওলোকেসি. অথস্স পিণ্ডপাতগন্ধো উট্ঠহিত্ৰা নাসাপুটং পহরি. সো চিত্তং সংযমেতুং অসক্কোন্তো পচ্ছা ৰিপ্পটিসারী আহোসীতি.

ৰরমেতন্তিআদি ৰিপ্পটিসারস্স উপ্পন্নাকারদস্সনং. ভাতু চ পন একপুত্তকং সাপতেয্যস্স কারণা জীৰিতা ৰোরোপেসীতি তদা কিরস্স অৰিভত্তেযেৰ কুটুম্বে মাতাপিতরো চ জেট্ঠভাতা চ কালমকংসু. সো ভাতুজাযায সদ্ধিংযেৰ সংৰাসং কপ্পেসি. ভাতু পনস্স একো পুত্তো হোতি, তং ৰীথিযা কীল়ন্তং মনুস্সা ৰদন্তি – ‘‘অযং দাসো অযং দাসী ইদং যানং ইদং ধনং তৰ সন্তক’’ন্তি. সো তেসং কথং গহেত্ৰা – ‘‘অযং দাসো ময্হং সন্তক’’ন্তিআদীনি কথেতি.

অথস্স চূল়পিতা চিন্তেসি – ‘‘অযং দারকো ইদানেৰ এৰং কথেসি, মহল্লককালে কুটুম্বং মজ্ঝে ভিন্দাপেয্য, ইদানেৰস্স কত্তব্বং করিস্সামী’’তি একদিৰসং ৰাসিং আদায – ‘‘এহি পুত্ত, অরঞ্ঞং গচ্ছামা’’তি তং অরঞ্ঞং নেত্ৰা ৰিরৰন্তং ৰিরৰন্তং মারেত্ৰা আৰাটে পক্খিপিত্ৰা পংসুনা পটিচ্ছাদেসি. ইদং সন্ধাযেতং ৰুত্তং. সত্তক্খত্তুন্তি সত্তৰারে. পুব্বপচ্ছিমচেতনাৰসেন চেত্থ অত্থো ৰেদিতব্বো. একপিণ্ডপাতদানস্মিঞ্হি একাৰ চেতনা দ্ৰে পটিসন্ধিযো ন দেতি, পুব্বপচ্ছিমচেতনাহি পনেস সত্তক্খত্তুং সগ্গে, সত্তক্খত্তুং সেট্ঠিকুলে নিব্বত্তো. পুরাণন্তি পচ্চেকসম্বুদ্ধস্স দিন্নপিণ্ডপাতচেতনাকম্মং.

পরিগ্গহন্তি পরিগ্গহিতৰত্থু. অনুজীৰিনোতি একং মহাকুলং নিস্সায পণ্ণাসম্পি সট্ঠিপি কুলানি জীৰন্তি, তে মনুস্সে সন্ধাযেতং ৰুত্তং. সব্বং নাদায গন্তব্বন্তি সব্বমেতং ন আদিযিত্ৰা গন্তব্বং. সব্বং নিক্খিপ্পগামিনন্তি সব্বমেতং নিক্খিপ্পসভাৰং, পরিচ্চজিতব্বসভাৰমেৰাতি অত্থো. দসমং.

দুতিযো ৰগ্গো.

৩. ততিযৰগ্গো

১. পুগ্গলসুত্তৰণ্ণনা

১৩২. ততিযৰগ্গস্স পঠমে ‘‘নীচে কুলে পচ্চাজাতো’’তিআদিকেন তমেন যুত্তোতি তমো. কাযদুচ্চরিতাদীহি পুন নিরযতমূপগমনতো তমপরাযণো. ইতি উভযেনপি খন্ধতমোৰ কথিতো হোতি. ‘‘উচ্চে কুলে পচ্চাজাতো’’তিআদিকেন জোতিনা যুত্ততো জোতি, আলোকীভূতোতি ৰুত্তং হোতি. কাযসুচরিতাদীহি পুন সগ্গূপপত্তিজোতিভাৰূপগমনতো জোতিপরাযণো. ইমিনা নযেন ইতরেপি দ্ৰে ৰেদিতব্বা.

ৰেনকুলেতি ৰিলীৰকারকুলে. নেসাদকুলেতি মিগলুদ্দকাদীনং কুলে. রথকারকুলেতি চম্মকারকুলে. পুক্কুসকুলেতি পুপ্ফছড্ডককুলে. কসিরৰুত্তিকেতি দুক্খৰুত্তিকে. দুব্বণ্ণোতি পংসুপিসাচকো ৰিয ঝামখাণুৰণ্ণো. দুদ্দসিকোতি ৰিজাতমাতুযাপি অমনাপদস্সনো. ওকোটিমকোতি লকুণ্ডকো. কাণোতি একক্খিকাণো ৰা উভযক্খিকাণো ৰা. কুণীতি একহত্থকুণী ৰা উভযহত্থকুণী ৰা. খঞ্জোতি একপাদখঞ্জো ৰা উভযপাদখঞ্জো ৰা. পক্খহতোতি হতপক্খো পীঠসপ্পী. পদীপেয্যস্সাতি তেলকপল্লকাদিনো পদীপউপকরণস্স. এৰং খো, মহারাজাতি এত্থ একো পুগ্গলো বহিদ্ধা আলোকং অদিস্ৰা মাতুকুচ্ছিস্মিংযেৰ কালং কত্ৰা অপাযেসু নিব্বত্তন্তো সকলং কপ্পম্পি সংসরতি, সোপি তমোতমপরাযণোৰ. সো পন কুহকপুগ্গলো ভৰেয্য. কুহকস্স হি এৰরূপা নিব্বত্তি হোতীতি ৰুত্তং.

এত্থ চ ‘‘নীচে কুলে পচ্চাজাতো হোতি চণ্ডালকুলে ৰা’’তিআদীহি আগমনৰিপত্তি চেৰ পুব্বুপ্পন্নপচ্চযৰিপত্তি চ দস্সিতা. দলিদ্দেতিআদীহি পৰত্তপচ্চযৰিপত্তি. কসিরৰুত্তিকেতিআদীহি আজীৰুপাযৰিপত্তি. দুব্বণ্ণোতিআদীহি অত্তভাৰৰিপত্তি. বৰ্হাবাধোতিআদীহি দুক্খকারণসমাযোগো. ন লাভীতিআদীহি সুখকারণৰিপত্তি চেৰ উপভোগৰিপত্তি চ. কাযেন দুচ্চরিতন্তিআদীহি তমপরাযণভাৰস্স কারণসমাযোগো. কাযস্স ভেদাতিআদীহি সম্পরাযিকতমূপগমো. সুক্কপক্খো ৰুত্তপটিপক্খনযেন ৰেদিতব্বো.

অক্কোসতীতি দসহি অক্কোসৰত্থূহি অক্কোসতি. পরিভাসতীতি, ‘‘কস্মা তিট্ঠথ? কিং তুম্হেহি অম্হাকং কসিকম্মাদীনি কতানী’’তিআদীহি? পরিভৰৰচনেহি পরিভাসতি. রোসকোতি ঘট্টকো. অব্যগ্গমনসোতি একগ্গচিত্তো. পঠমং.

২. অয্যিকাসুত্তৰণ্ণনা

১৩৩. দুতিযে জিণ্ণাতি জরাজিণ্ণা. ৰুড্ঢাতি ৰযোৰুড্ঢা. মহল্লিকাতি জাতিমহল্লিকা. অদ্ধগতাতি অদ্ধং চিরকালং অতিক্কন্তা. ৰযোঅনুপ্পত্তাতি পচ্ছিমৰযং সম্পত্তা. পিযা মনাপাতি রঞ্ঞো কির মাতরি মতায অয্যিকা মাতুট্ঠানে ঠত্ৰা পটিজগ্গি, তেনস্স অয্যিকায বলৰপেমং উপ্পজ্জি. তস্মা এৰমাহ. হত্থিরতনেনাতি সতসহস্সগ্ঘনকো হত্থী সতসহস্সগ্ঘনকেন অলঙ্কারেন অলঙ্কতো হত্থিরতনং নাম. অস্সরতনেপি এসেৰ নযো. গামৰরোপি সতসহস্সুট্ঠানকগামোৰ. সব্বানি তানি ভেদনধম্মানীতি তেসু হি কিঞ্চি করিযমানমেৰ ভিজ্জতি, কিঞ্চি কতপরিযোসিতং চক্কতো অনপনীতমেৰ, কিঞ্চি অপনেত্ৰা ভূমিযং ঠপিতমত্তং, কিঞ্চি ততো পরং, এৰমেৰ সত্তেসুপি কোচি পটিসন্ধিং গহেত্ৰা মরতি, কোচি মূল়্হগব্ভায মাতরি মাতুকুচ্ছিতো অনিক্খন্তোৰ, কোচি নিক্খন্তমত্তো, কোচি ততো পরন্তি. তস্মা এৰমাহ. দুতিযং.

১৩৪. ততিযে সব্বং উত্তানমেৰ. ততিযং.

৪. ইস্সত্তসুত্তৰণ্ণনা

১৩৫. চতুত্থস্স অট্ঠুপ্পত্তিকো নিক্খেপো. ভগৰতো কির পঠমবোধিযং মহালাভসক্কারো উদপাদি ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ. তিত্থিযা হতলাভসক্কারা হুত্ৰা কুলেসু এৰং কন্থেন্তা ৰিচরন্তি – ‘‘সমণো গোতমো এৰমাহ, ‘ময্হমেৰ দানং দাতব্বং, ন অঞ্ঞেসং দানং দাতব্বং. ময্হমেৰ সাৰকানং দানং দাতব্বং, ন অঞ্ঞেসং সাৰকানং দানং দাতব্বং. ময্হমেৰ দিন্নং মহপ্ফলং, ন অঞ্ঞেসং দিন্নং মহপ্ফলং. ময্হমেৰ সাৰকানং দিন্নং মহপ্ফলং, ন অঞ্ঞেসং সাৰকানং দিন্নং মহপ্ফল’ন্তি. যুত্তং নু খো সযম্পি ভিক্খাচারনিস্সিতেন পরেসং ভিক্খাচারনিস্সিতানং চতুন্নং পচ্চযানং অন্তরাযং কাতুং, অযুত্তং করোতি অননুচ্ছৰিক’’ন্তি. সা কথা পত্থরমানা রাজকুলং সম্পত্তা. রাজা সুত্ৰা চিন্তেসি – ‘‘অট্ঠানমেতং যং তথাগতো পরেসং লাভন্তরাযং করেয্য. এতে তথাগতস্স অলাভায অযসায পরিসক্কন্তি. সচাহং ইধেৰ ঠত্ৰা ‘মা এৰং অৰোচুত্থ, ন সত্থা এৰং কথেতী’তি ৰদেয্যং, এৰং সা কথা নিজ্ঝত্তিং ন গচ্ছেয্য, ইমস্স মহাজনস্স সন্নিপতিতকালেযেৰ নং নিজ্ঝাপেস্সামী’’তি একং ছণদিৰসং আগমেন্তো তুণ্হী অহোসি.

অপরেন সমযেন মহাছণে সম্পত্তে ‘‘অযং ইমস্স কালো’’তি নগরে ভেরিং চরাপেসি – ‘‘সদ্ধা ৰা অস্সদ্ধা ৰা সম্মাদিট্ঠিকা ৰা মিচ্ছাদিট্ঠিকা ৰা গেহরক্খকে দারকে ৰা মাতুগামে ৰা ঠপেত্ৰা অৰসেসা যে ৰিহারং নাগচ্ছন্তি, পঞ্ঞাসং দণ্ডো’’তি. সযম্পি পাতোৰ ন্হত্ৰা কতপাতরাসো সব্বাভরণপটিমণ্ডিতো মহতা বলকাযেন সদ্ধিং ৰিহারং অগমাসি. গচ্ছন্তো চ চিন্তেসি – ‘‘ভগৰা তুম্হে কির এৰং ৰদথ ‘ময্হমেৰ দানং দাতব্বং…পে… ন অঞ্ঞেসং সাৰকানং দিন্নং মহপ্ফল’ন্তি এৰং পুচ্ছিতুং অযুত্তং, পঞ্হমেৰ পুচ্ছিস্সামি, পঞ্হং কথেন্তো চ মে ভগৰা অৰসানে তিত্থিযানং ৰাদং ভঞ্জিস্সতী’’তি. সো পঞ্হং পুচ্ছন্তো কত্থ নু খো, ভন্তে, দানং দাতব্বন্তি আহ. যত্থাতি যস্মিং পুগ্গলে চিত্তং পসীদতি, তস্মিং দাতব্বং, তস্স ৰা দাতব্বন্তি অত্থো.

এৰং ৰুত্তে রাজা যেহি মনুস্সেহি তিত্থিযানং ৰচনং আরোচিতং, তে ওলোকেসি. তে রঞ্ঞা ওলোকিতমত্তাৰ মঙ্কুভূতা অধোমুখা পাদঙ্গুট্ঠকেন ভূমিং লেখমানা অট্ঠংসু. রাজা – ‘‘একপদেনেৰ, ভন্তে, হতা তিত্থিযা’’তি মহাজনং সাৰেন্তো মহাসদ্দেন অভাসি. এৰঞ্চ পন ভাসিত্ৰা – ‘‘ভগৰা চিত্তং নাম নিগণ্ঠাচেলকপরিব্বাজকাদীসু যত্থ কত্থচি পসীদতি, কত্থ পন, ভন্তে, দিন্নং মহপ্ফল’’ন্তি পুচ্ছি. অঞ্ঞং খো এতন্তি, ‘‘মহারাজ, অঞ্ঞং তযা পঠমং পুচ্ছিতং, অঞ্ঞং পচ্ছা, সল্লক্খেহি এতং, পঞ্হাকথনং পন ময্হং ভারো’’তি ৰত্ৰা সীলৰতো খোতিআদিমাহ. তত্থ ইধ ত্যস্সাতি ইধ তে অস্স. সমুপব্যূল়্হোতি রাসিভূতো. অসিক্খিতোতি ধনুসিপ্পে অসিক্খিতো. অকতহত্থোতি মুট্ঠিবন্ধাদিৰসেন অসম্পাদিতহত্থো. অকতযোগ্গোতি তিণপুঞ্জমত্তিকাপুঞ্জাদীসু অকতপরিচযো. অকতূপাসনোতি রাজরাজমহামত্তানং অদস্সিতসরক্খেপো. ছম্ভীতি পৰেধিতকাযো.

কামচ্ছন্দো পহীনোতিআদীসু অরহত্তমগ্গেন কামচ্ছন্দো পহীনো হোতি, অনাগামিমগ্গেন ব্যাপাদো, অরহত্তমগ্গেনেৰ থিনমিদ্ধং, তথা উদ্ধচ্চং, ততিযেনেৰ কুক্কুচ্চং, পঠমমগ্গেন ৰিচিকিচ্ছা পহীনা হোতি. অসেক্খেন সীলক্খন্ধেনাতি অসেক্খস্স সীলক্খন্ধো অসেক্খো সীলক্খন্ধো নাম. এস নযো সব্বত্থ. এত্থ চ পুরিমেহি চতূহি পদেহি লোকিযলোকুত্তরসীলসমাধিপঞ্ঞাৰিমুত্তিযো কথিতা. ৰিমুত্তিঞাণদস্সনং পচ্চৰেক্খণঞাণং হোতি, তং লোকিযমেৰ.

ইস্সত্তন্তি উসুসিপ্পং. বলৰীরিযন্তি এত্থ বলং নাম ৰাযোধাতু, ৰীরিযং কাযিকচেতসিকৰীরিযমেৰ. ভরেতি ভরেয্য. নাসূরং জাতিপচ্চযাতি, ‘‘অযং জাতিসম্পন্নো’’তি এৰং জাতিকারণা অসূরং ন ভরেয্য.

খন্তিসোরচ্চন্তি এত্থ খন্তীতি অধিৰাসনখন্তি, সোরচ্চন্তি অরহত্তং. ধম্মাতি এতে দ্ৰে ধম্মা. অস্সমেতি আৰসথে. ৰিৰনেতি অরঞ্ঞট্ঠানে, নিরুদকে অরঞ্ঞে চতুরস্সপোক্খরণিআদীনি কারযেতি অত্থো. দুগ্গেতি ৰিসমট্ঠানে. সঙ্কমনানীতি পণ্ণাসহত্থসট্ঠিহত্থানি সমোকিণ্ণপরিসুদ্ধৰালিকানি সঙ্কমনানি করেয্য.

ইদানি এতেসু অরঞ্ঞসেনাসনেসু ৰসন্তানং ভিক্খূনং ভিক্খাচারৰত্তং আচিক্খন্তো অন্নং পানন্তিআদিমাহ. তত্থ সেনাসনানীতি মঞ্চপীঠাদীনি. ৰিপ্পসন্নেনাতি খীণাসৰস্স দেন্তোপি সকঙ্খেন কিলেসমলিনেন চিত্তেন অদত্ৰা ৰিপ্পসন্নেনেৰ চিত্তেন দদেয্য. থনযন্তি গজ্জন্তো. সতক্ককূতি সতসিখরো, অনেককূটোতি অত্থো. অভিসঙ্খচ্চাতি অভিসঙ্খরিত্ৰা সমোধানেত্ৰা রাসিং কত্ৰা.

আমোদমানোতি তুট্ঠমানসো হুত্ৰা. পকিরেতীতি দানগ্গে ৰিচিরতি, পকিরন্তো ৰিয ৰা দানং দেতি. পুঞ্ঞধারাতি অনেকদানচেতনামযা পুঞ্ঞধারা. দাতারং অভিৰস্সতীতি যথা আকাসে সমুট্ঠিতমেঘতো নিক্খন্তা উদকধারা পথৰিং সিনেহযন্তী তেমেন্তী কিলেদযন্তী অভিৰস্সতি, এৰমেৰ অযম্পি দাযকস্স অব্ভন্তরে উপ্পন্না পুঞ্ঞধারা তমেৰ দাতারং অন্তো সিনেহেতি পূরেতি অভিসন্দেতি. তেন ৰুত্তং ‘‘দাতারং অভিৰস্সতী’’তি. চতুত্থং.

৫. পব্বতূপমসুত্তৰণ্ণনা

১৩৬. পঞ্চমে মুদ্ধাৰসিত্তানন্তি খত্তিযাভিসেকেন মুদ্ধনি অৰসিত্তানং কতাভিসেকানং. কামগেধপরিযুট্ঠিতানন্তি কামেসু গেধেন পরিযুট্ঠিতানং অভিভূতানং. জনপদত্থাৰরিযপ্পত্তানন্তি জনপদে থিরভাৰপ্পত্তানং. রাজকরণীযানীতি রাজকম্মানি রাজূহি কত্তব্বকিচ্চানি. তেসু খ্ৰাহন্তি তেসু অহং. উসুক্কমাপন্নোতি ব্যাপারং আপন্নো. এস কির রাজা দিৰসস্স তিক্খত্তুং ভগৰতো উপট্ঠানং গচ্ছতি, অন্তরাগমনানি বহূনিপি হোন্তি. তস্স নিবদ্ধং গচ্ছতো বলকাযো মহাপি হোতি অপ্পোপি. অথেকদিৰসং পঞ্চসতা চোরা চিন্তযিংসু – ‘‘অযং রাজা অৰেলায অপ্পেন বলেন সমণস্স গোতমস্স উপট্ঠানং গচ্ছতি, অন্তরামগ্গে নং গহেত্ৰা রজ্জং গণ্হিস্সামা’’তি. তে অন্ধৰনে নিলীযিংসু. রাজানো চ নাম মহাপুঞ্ঞা হোন্তি. অথ তেসংযেৰ অব্ভন্তরতো একো পুরিসো নিক্খমিত্ৰা রঞ্ঞো আরোচেসি. রাজা মহন্তং বলকাযং আদায অন্ধৰনং পরিৰারেত্ৰা তে সব্বে গহেত্ৰা অন্ধৰনতো যাৰ নগরদ্ৰারা মগ্গস্স উভোসু পস্সেসু যথা অঞ্ঞমঞ্ঞং চক্খুনা চক্খুং উপনিবন্ধিত্ৰা ওলোকেন্তি, এৰং আসন্নানি সূলানি রোপাপেত্ৰা সূলেসু উত্তাসেসি. ইদং সন্ধায এৰমাহ.

অথ সত্থা চিন্তেসি – ‘‘সচাহং ৰক্খামি, ‘মহারাজ, মাদিসে নাম সম্মাসম্বুদ্ধে ধুরৰিহারে ৰসন্তে তযা এৰরূপং দারুণং কম্মং কতং, অযুত্তং তে কত’ন্তি, অথাযং রাজা মঙ্কু হুত্ৰা সন্থম্ভিতুং ন সক্কুণেয্য, পরিযাযেন ধম্মং কথেন্তস্সেৰ মে সল্লক্খেস্সতী’’তি ধম্মদেসনং আরভন্তো তং কিং মঞ্ঞসীতিআদিমাহ. তত্থ সদ্ধাযিকোতি সদ্ধাতব্বো, যস্স ত্ৰং ৰচনং সদ্দহসীতি অত্থো. পচ্চযিকোতি তস্সেৰ ৰেৰচনং, যস্স ৰচনং পত্তিযাযসীতি অত্থো. অব্ভসমন্তি আকাসসমং. নিপ্পোথেন্তো আগচ্ছতীতি পথৰিতলতো যাৰ অকনিট্ঠব্রহ্মলোকা সব্বে সত্তে সণ্হকরণীযং তিণচুণ্ণং ৰিয করোন্তো পিসন্তো আগচ্ছতি.

অঞ্ঞত্র ধম্মচরিযাযাতি ঠপেত্ৰা ধম্মচরিযং অঞ্ঞং কাতব্বং নত্থি, দসকুসলকম্মপথসঙ্খাতা ধম্মচরিযাৰ কত্তব্বা, ভন্তেতি – সমচরিযাদীনি তস্সেৰ ৰেৰচনানি. আরোচেমীতি আচিক্খামি. পটিৰেদযামীতি জানাপেমি. অধিৰত্ততীতি অজ্ঝোত্থরতি. হত্থিযুদ্ধানীতি নাল়াগিরিসদিসে হেমকপ্পনে নাগে অভিরুয্হ যুজ্ঝিতব্বযুদ্ধানি. গতীতি নিপ্ফত্তি. ৰিসযোতি ওকাসো, সমত্থভাৰো ৰা. ন হি সক্কা তেহি জরামরণং পটিবাহিতুং. মন্তিনো মহামত্তাতি মন্তসম্পন্না মহোসধৰিধুরপণ্ডিতাদিসদিসা মহাঅমচ্চা. ভূমিগতন্তি মহালোহকুম্ভিযো পূরেত্ৰা ভূমিযং ঠপিতং. ৰেহাসট্ঠন্তি চম্মপসিব্বকে পূরেত্ৰা তুলাসঙ্ঘাটাদীসু লগ্গেত্ৰা চেৰ নিয্যুহাদীসু চ পূরেত্ৰা ঠপিতং. উপলাপেতুন্তি অঞ্ঞমঞ্ঞং ভিন্দিতুং. যথা দ্ৰে জনা একেন মগ্গেন ন গচ্ছন্তি এৰং কাতুং.

নভং আহচ্চাতি আকাসং পূরেত্ৰা. এৰং জরা চ মচ্চু চাতি ইধ দ্ৰেযেৰ পব্বতা গহিতা, রাজোৰাদে পন ‘‘জরা আগচ্ছতি সব্বযোব্বনং ৰিলুম্পমানা’’তি এৰং জরা মরণং ব্যাধি ৰিপত্তীতি চত্তারোপেতে আগতাৰ. তস্মাতি যস্মা হত্থিযুদ্ধাদীহি জরামরণং জিনিতুং ন সক্কা, তস্মা. সদ্ধং নিৰেসযেতি সদ্ধং নিৰেসেয্য, পতিট্ঠাপেয্যাতি. পঞ্চমং.

ততিযো ৰগ্গো.

ইতি সারত্থপ্পকাসিনিযা

সংযুত্তনিকায-অট্ঠকথায

কোসলসংযুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৪. মারসংযুত্তং

১. পঠমৰগ্গো

১. তপোকম্মসুত্তৰণ্ণনা

১৩৭. মারসংযুত্তস্স পঠমে উরুৰেলাযং ৰিহরতীতি পটিৰিদ্ধসব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণো উরুৰেলগামং উপনিস্সায ৰিহরতি. পঠমাভিসম্বুদ্ধোতি অভিসম্বুদ্ধো হুত্ৰা পঠমং অন্তোসত্তাহস্মিংযেৰ. দুক্করকারিকাযাতি ছব্বস্সানি কতায দুক্করকারিকায. মারো পাপিমাতি অত্তনো ৰিসযং অতিক্কমিতুং পটিপন্নে সত্তে মারেতীতি মারো. পাপে নিযোজেতি, সযং ৰা পাপে নিযুত্তোতি পাপিমা. অঞ্ঞানিপিস্স কণ্হো, অধিপতি, ৰসৰত্তী, অন্তকো, নমুচি, পমত্তবন্ধূতিআদীনি বহূনি নামানি, ইধ পন নামদ্ৰযমেৰ গহিতং. উপসঙ্কমীতি – ‘‘অযং সমণো গোতমো ‘মুত্তোস্মী’তি মঞ্ঞতি, অমুত্তভাৰমস্স কথেস্সামী’’তি চিন্তেত্ৰা উপসঙ্কমি.

তপোকম্মা অপক্কম্মাতি তপোকম্মতো অপক্কমিত্ৰা. অপরদ্ধোতি ‘‘দূরে ত্ৰং সুদ্ধিমগ্গা’’তি ৰদতি. অমরং তপন্তি অমরতপং অমরভাৰত্থায কতং লূখতপং, অত্তকিলমথানুযোগো. সব্বানত্থাৰহং হোতীতি, ‘‘সব্বং তপং ময্হং অত্থাৰহং ন ভৰতী’’তি ঞত্ৰা. ফিযারিত্তংৰ ধম্মনীতি অরঞ্ঞে থলে ফিযারিত্তং ৰিয. ইদং ৰুত্তং হোতি – যথা অরঞ্ঞে থলে নাৰং ঠপেত্ৰা ভণ্ডস্স পূরেত্ৰা মহাজনা অভিরূহিত্ৰা ফিযারিত্তং গহেত্ৰা সংকড্ঢেয্যুং চেৰ উপ্পীলেয্যুং চ, সো মহাজনস্স ৰাযামো একঙ্গুলদ্ৰঙ্গুলমত্তম্পি নাৰায গমনং অসাধেন্তো নিরত্থকো ভৰেয্য ন অনত্থাৰহো, এৰমেৰ অহং ‘সব্বং অমরং তপং অনত্থাৰহং হোতী’তি ঞত্ৰা ৰিস্সজ্জেসিন্তি.

ইদানি তং অমরং তপং পহায যেন মগ্গেন বুদ্ধো জাতো, তং দস্সেন্তো সীলন্তিআদিমাহ. তত্থ সীলন্তি ৰচনেন সম্মাৰাচাকম্মন্তাজীৰা গহিতা, সমাধিনা সম্মাৰাযামসতিসমাধযো, পঞ্ঞায সম্মাদিট্ঠিসঙ্কপ্পা. মগ্গং বোধায ভাৰযন্তি ইমং অট্ঠঙ্গিকমেৰ অরিযমগ্গং বোধত্থায ভাৰযন্তো. এত্থ চ বোধাযাতি মগ্গত্থায. যথা হি যাগুত্থায যাগুমেৰ পচন্তি, পূৰত্থায পূৰমেৰ পচন্তি, ন অঞ্ঞং কিঞ্চি করোন্তি, এৰং মগ্গমেৰ মগ্গত্থায ভাৰেতি. তেনাহ ‘‘মগ্গং বোধায ভাৰয’’ন্তি. পরমং সুদ্ধিন্তি অরহত্তং. নিহতোতি ত্ৰং মযা নিহতো পরাজিতো. পঠমং.

২. হত্থিরাজৰণ্ণসুত্তৰণ্ণনা

১৩৮. দুতিযে রত্তন্ধকারতিমিসাযন্তি রত্তিং অন্ধভাৰকারকে মহাতমে চতুরঙ্গে তমসি. অব্ভোকাসে নিসিন্নো হোতীতি গন্ধকুটিতো নিক্খমিত্ৰা চঙ্কমনকোটিযং পাসাণফলকে মহাচীৰরং সীসে ঠপেত্ৰা পধানং পরিগ্গণ্হমানো নিসিন্নো হোতি.

ননু চ তথাগতস্স অভাৰিতো ৰা মগ্গো, অপ্পহীনা ৰা কিলেসা, অপ্পটিৰিদ্ধং ৰা অকুপ্পং, অসচ্ছিকতো ৰা নিরোধো নত্থি, কস্মা এৰমকাসীতি? অনাগতে কুলপুত্তানং অঙ্কুসত্থং. ‘‘অনাগতে হি কুলপুত্তা মযা গতমগ্গং আৰজ্জিত্ৰা অব্ভোকাসৰাসং ৰসিতব্বং মঞ্ঞমানা পধানকম্মং করিস্সন্তী’’তি সম্পস্সমানো সত্থা এৰমকাসি. মহাতি মহন্তো. অরিট্ঠকোতি কাল়কো. মণীতি পাসাণো. এৰমস্স সীসং হোতীতি এৰরূপং তস্স কাল়ৰণ্ণং কূটাগারপ্পমাণং মহাপাসাণসদিসং সীসং হোতি.

সুভাসুভন্তি দীঘমদ্ধানং সংসরন্তো সুন্দরাসুন্দরং ৰণ্ণং কত্ৰা আগতোসীতি ৰদতি. অথ ৰা সংসরন্তি সংসরন্তো আগচ্ছন্তো. দীঘমদ্ধানন্তি ৰসৰত্তিট্ঠানতো যাৰ উরুৰেলায দীঘমগ্গং, পুরে বোধায ৰা ছব্বস্সানি দুক্করকারিকসমযসঙ্খাতং দীঘকালং. ৰণ্ণং কত্ৰা সুভাসুভন্তি সুন্দরঞ্চ অসুন্দরঞ্চ নানপ্পকারং ৰণ্ণং কত্ৰা অনেকৰারং মম সন্তিকং আগতোসীতি অত্থো. সো কির ৰণ্ণো নাম নত্থি, যেন ৰণ্ণেন মারো ৰিভিংসকত্থায ভগৰতো সন্তিকং ন আগতপুব্বো. তেন তং ভগৰা এৰমাহ. অলং তে তেনাতি অলং তুয্হং এতেন মারৰিভিংসাকারদস্সনব্যাপারেন. দুতিযং.

৩. সুভসুত্তৰণ্ণনা

১৩৯. ততিযে সুসংৰুতাতি সুপিহিতা. ন তে মারৰসানুগাতি, মার, তে তুয্হং ৰসানুগা ন হোন্তি. ন তে মারস্স বদ্ধগূতি তে তুয্হং মারস্স বদ্ধচরা সিস্সা অন্তেৰাসিকা ন হোন্তি. ততিযং.

৪. পঠমমারপাসসুত্তৰণ্ণনা

১৪০. চতুত্থে যোনিসো মনসিকারাতি উপাযমনসিকারেন. যোনিসো সম্মপ্পধানাতি উপাযৰীরিযেন কারণৰীরিযেন. ৰিমুত্তীতি অরহত্তফলৰিমুত্তি. অজ্ঝভাসীতি ‘‘অযং অত্তনা ৰীরিযং কত্ৰা অরহত্তং পত্ৰাপি ন তুস্সতি, ইদানি অঞ্ঞেসম্পি ‘পাপুণাথা’তি উস্সাহং করোতি, পটিবাহেস্সামি ন’’ন্তি চিন্তেত্ৰা অভাসি.

মারপাসেনাতি কিলেসপাসেন. যে দিব্বা যে চ মানুসাতি যে দিব্বা কামগুণসঙ্খাতা মানুসা কামগুণসঙ্খাতা চ মারপাসা নাম অত্থি, সব্বেহি তেহি ত্ৰং বদ্ধোতি ৰদতি. মারবন্ধনবদ্ধোতি মারবন্ধনেন বদ্ধো, মারবন্ধনে ৰা বদ্ধো. ন মে সমণ মোক্খসীতি সমণ ত্ৰং মম ৰিসযতো ন মুচ্চিস্সসি. চতুত্থং.

৫. দুতিযমারপাসসুত্তৰণ্ণনা

১৪১. পঞ্চমে মুত্তাহন্তি মুত্তো অহং. পুরিমং সুত্তং অন্তোৰস্সে ৰুত্তং, ইদং পন পৰারেত্ৰা ৰুট্ঠৰস্সকালে. চারিকন্তি অনুপুব্বগমনচারিকং. (পৰারেত্ৰা) দিৰসে দিৰসে যোজনপরমং গচ্ছন্তা চরথাতি ৰদতি. মা একেন দ্ৰেতি একমগ্গেন দ্ৰে জনা মা অগমিত্থ. এৰঞ্হি গতেসু একস্মিং ধম্মং দেসেন্তে, একেন তুণ্হীভূতেন ঠাতব্বং হোতি. তস্মা এৰমাহ.

আদিকল্যাণন্তি আদিম্হি কল্যাণং সুন্দরং ভদ্দকং. তথা মজ্ঝপরিযোসানেসু. আদিমজ্ঝপরিযোসানঞ্চ নামেতং সাসনস্স চ দেসনায চ ৰসেন দুৰিধং. তত্থ সাসনস্স সীলং আদি, সমথৰিপস্সনামগ্গা মজ্ঝং, ফলনিব্বানানি পরিযোসানং. সীলসমাধযো ৰা আদি, ৰিপস্সনামগ্গা মজ্ঝং, ফলনিব্বানানি পরিযোসানং. সীলসমাধিৰিপস্সনা ৰা আদি, মগ্গো মজ্ঝং, ফলনিব্বানানি পরিযোসানং. দেসনায পন চতুপ্পদিকায গাথায তাৰ পঠমপাদো আদি, দুতিযততিযা মজ্ঝং, চতুত্থো পরিযোসানং. পঞ্চপদছপ্পদানং পঠমপাদো আদি, অৰসানপাদো পরিযোসানং, অৰসেসা মজ্ঝং. একানুসন্ধিকসুত্তস্স নিদানং আদি, ‘‘ইদমৰোচা’’তি পরিযোসানং, সেসং মজ্ঝং. অনেকানুসন্ধিকস্স মজ্ঝে বহূপি অনুসন্ধি মজ্ঝমেৰ, নিদানং আদি, ‘‘ইদমৰোচা’’তি পরিযোসানং.

সাত্থন্তি সাত্থকং কত্ৰা দেসেথ. সব্যঞ্জনন্তি ব্যঞ্জনেহি চেৰ পদেহি চ পরিপূরং কত্ৰা দেসেথ. কেৰলপরিপুণ্ণন্তি সকলপরিপুণ্ণং. পরিসুদ্ধন্তি নিরুপক্কিলেসং. ব্রহ্মচরিযন্তি সিক্খত্তযসঙ্গহং সাসনব্রহ্মচরিযং. পকাসেথাতি আৰিকরোথ.

অপ্পরজক্খজাতিকাতি পঞ্ঞাচক্খুম্হি অপ্পকিলেসরজসভাৰা, দুকূলসাণিযা পটিচ্ছন্না ৰিয চতুপ্পদিকগাথাপরিযোসানে অরহত্তং পত্তুং সমত্থা সন্তীতি অত্থো. অস্সৰনতাতি অস্সৰনতায. পরিহাযন্তীতি অলাভপরিহানিযা ধম্মতো পরিহাযন্তি. সেনানিগমোতি পঠমকপ্পিকানং সেনায নিৰিট্ঠোকাসে পতিট্ঠিতগামো, সুজাতায ৰা পিতু সেনানী নাম নিগমো. তেনুপসঙ্কমিস্সামীতি নাহং তুম্হে উয্যোজেত্ৰা পরিৰেণাদীনি কারেত্ৰা উপট্ঠাকাদীহি পরিচরিযমানো ৰিহরিস্সামি, তিণ্ণং পন জটিলানং অড্ঢুড্ঢানি পাটিহারিযসহস্সানি দস্সেত্ৰা ধম্মমেৰ দেসেতুং উপসঙ্কমিস্সামীতি. তেনুপসঙ্কমীতি, ‘‘অযং সমণো গোতমো মহাযুদ্ধং ৰিচারেন্তো ৰিয, ‘মা একেন দ্ৰে অগমিত্থ, ধম্মং দেসেথা’তি সট্ঠি জনে উয্যোজেতি, ইমস্মিং পন একস্মিম্পি ধম্মং দেসেন্তে ময্হং চিত্তস্সাদং নত্থি, এৰং বহূসু দেসেন্তেসু কুতো ভৰিস্সতি, পটিবাহামি ন’’ন্তি চিন্তেত্ৰা উপসঙ্কমি. পঞ্চমং.

৬. সপ্পসুত্তৰণ্ণনা

১৪২. ছট্ঠে সোণ্ডিকাকিলঞ্জন্তি সুরাকারকানং পিট্ঠপত্থরণককিলঞ্জং. কোসলিকা কংসপাতীতি কোসলরঞ্ঞো রথচক্কপ্পমাণা পরিভোগপাতি. গল়গল়াযন্তেতি গজ্জন্তে. কম্মারগগ্গরিযাতি কম্মারুদ্ধনপণাল়িযা. ধমমানাযাতি ভস্তৰাতেন পূরিযমানায. ইতি ৰিদিত্ৰাতি – ‘‘সমণো গোতমো পধানমনুযুত্তো সুখেন নিসিন্নো, ঘট্টযিস্সামি ন’’ন্তি ৰুত্তপ্পকারং অত্তভাৰং মাপেত্ৰা নিযামভূমিযং ইতো চিতো চ সঞ্চরন্তং ৰিজ্জুলতালোকেন দিস্ৰা, ‘‘কো নু খো এসো সত্তো’’তি? আৰজ্জেন্তো, ‘‘মারো অয’’ন্তি এৰং ৰিদিত্ৰা.

সুঞ্ঞগেহানীতি সুঞ্ঞাগারানি. সেয্যাতি সেয্যত্থায. ঠস্সামি চঙ্কমিস্সামি নিসীদিস্সামি নিপজ্জিস্সামীতি এতদত্থায যো সুঞ্ঞাগারানি সেৰতীতি অত্থো. সো মুনি অত্তসঞ্ঞতোতি সো বুদ্ধমুনি হত্থপাদকুক্কুচ্চাভাৰেন সংযতত্তভাৰো. ৰোস্সজ্জ চরেয্য তত্থ সোতি সো তস্মিং অত্তভাৰে আলযং নিকন্তিং ৰোস্সজ্জিত্ৰা পহায চরেয্য. পতিরূপং হি তথাৰিধস্স তন্তি তাদিসস্স তংসণ্ঠিতস্স বুদ্ধমুনিনো তং অত্তভাৰে নিকন্তিং ৰোস্সজ্জিত্ৰা চরণং নাম পতিরূপং যুত্তং অনুচ্ছৰিকং.

চরকাতি সীহব্যগ্ঘাদিকা সঞ্চরণসত্তা. ভেরৰাতি সৰিঞ্ঞাণকঅৰিঞ্ঞাণকভেরৰা. তত্থ সৰিঞ্ঞাণকা সীহব্যগ্ঘাদযো, অৰিঞ্ঞাণকা রত্তিভাগে খাণুৰম্মিকাদযো. তেপি হি তস্মিং কালে যক্খা ৰিয উপট্ঠহন্তি, রজ্জুৰল্লিযাদীনি সব্বানি সপ্পা ৰিয উপট্ঠহন্তি. তত্থাতি তেসু ভেরৰেসু সুঞ্ঞাগারগতো বুদ্ধমুনি লোমচলনমত্তকম্পি ন করোতি.

ইদানি অট্ঠানপরিকপ্পং দস্সেন্তো নভং ফলেয্যাতিআদিমাহ. তত্থ ফলেয্যাতি কাকপদং ৰিয হীরহীরসো ফলেয্য. চলেয্যাতি পোক্খরপত্তে ৰাতাহতো উদকবিন্দু ৰিয চলেয্য. সল্লম্পি চে উরসি পকপ্পযেয্যুন্তি তিখিণসত্তিসল্লং চেপি উরস্মিং চারেযেয্যুং. উপধীসূতি খন্ধূপধীসু. তাণং ন করোন্তীতি তিখিণে সল্লে উরস্মিং চারিযমানে ভযেন গুম্বন্তরকন্দরাদীনি পৰিসন্তা তাণং করোন্তি নাম. বুদ্ধা পন সমুচ্ছিন্নসব্বভযা এৰরূপং তাণং নাম ন করোন্তি. ছট্ঠং.

৭. সুপতিসুত্তৰণ্ণনা

১৪৩. সত্তমে পাদে পক্খালেত্ৰাতি উতুগাহাপনত্থং ধোৰিত্ৰা. বুদ্ধানং পন সরীরে রজোজল্লং ন উপলিম্পতি, উদকম্পি পোক্খরপত্তে পক্খিত্তং ৰিয ৰিৰট্টিত্ৰা গচ্ছতি. অপিচ খো ধোতপাদকে গেহে পাদে ধোৰিত্ৰা পৰিসনং পব্বজিতানং ৰত্তং. তত্থ বুদ্ধানং ৰত্তভেদো নাম নত্থি, ৰত্তসীসে পন ঠত্ৰা ধোৰন্তি. সচে হি তথাগতো নেৰ ন্হাযেয্য, ন পাদে ধোৰেয্য, ‘‘নাযং মনুস্সো’’তি ৰদেয্যুং. তস্মা মনুস্সকিরিযং অমুঞ্চন্তো ধোৰতি. সতো সম্পজানোতি সোপ্পপরিগ্গাহকেন সতিসম্পজঞ্ঞেন সমন্নাগতো. উপসঙ্কমীতি সমণো গোতমো সব্বরত্তিং অব্ভোকাসে চঙ্কমিত্ৰা গন্ধকুটিং পৰিসিত্ৰা নিদ্দাযতি, অতিৰিয সুখসযিতো ভৰিস্সতি, ঘট্টযিস্সামি নন্তি চিন্তেত্ৰা উপসঙ্কমি.

কিং সোপ্পসীতি কিং সুপসি, কিং সোপ্পং নামিদং তৰাতি ৰদতি. কিং নু সোপ্পসীতি কস্মা নু সুপসি? দুব্ভগো ৰিযাতি মতো ৰিয, ৰিসঞ্ঞী ৰিয চ. সুঞ্ঞমগারন্তি সুঞ্ঞং মে ঘরং লদ্ধন্তি সোপ্পসীতি ৰদতি. সূরিযে উগ্গতেতি সূরিযম্হি উট্ঠিতে. ইদানি হি অঞ্ঞে ভিক্খূ সম্মজ্জন্তি, পানীযং উপট্ঠপেন্তি, ভিক্খাচারগমনসজ্জা ভৰন্তি, ত্ৰং কস্মা সোপ্পসিযেৰ.

জালিনীতি তযো ভৰে অজ্ঝোত্থরিত্ৰা ঠিতেন ‘‘অজ্ঝত্তিকস্সুপাদায অট্ঠারসতণ্হাৰিচরিতানী’’তিআদিনা (ৰিভ. ৮৪২) তেন তেন অত্তনো কোট্ঠাসভূতেন জালেন জালিনী. ৰিসত্তিকাতি রূপাদীসু তত্থ তত্থ ৰিসত্ততায ৰিসমূলতায ৰিসপরিভোগতায চ ৰিসত্তিকা. কুহিঞ্চি নেতৰেতি কত্থচি নেতুং. সব্বূপধি পরিক্খযাতি সব্বেসং খন্ধকিলেসাভিসঙ্খারকামগুণভেদানং উপধীনং পরিক্খযা. কিং তৰেত্থ, মারাতি, মার, তুয্হং কিং এত্থ? কস্মা ত্ৰং উণ্হযাগুযং নিলীযিতুং অসক্কোন্তী খুদ্দকমক্খিকা ৰিয অন্তন্তেনেৰ উজ্ঝাযন্তো আহিণ্ডসীতি. সত্তমং.

৮. নন্দতিসুত্তৰণ্ণনা

১৪৪. অট্ঠমং দেৰতাসংযুত্তে ৰুত্তত্থমেৰ. অট্ঠমং.

৯. পঠমআযুসুত্তৰণ্ণনা

১৪৫. নৰমে অপ্পং ৰা ভিয্যোতি ভিয্যো জীৰন্তো অপরং ৰস্সসতং জীৰিতুং ন সক্কোতি, পণ্ণাসং ৰা সট্ঠি ৰা ৰস্সানি জীৰতি. অজ্ঝভাসীতি সমণো গোতমো ‘‘মনুস্সানং অপ্পমাযূ’’তি কথেতি, দীঘভাৰমস্স কথেস্সামীতি পচ্চনীকসাততায অভিভৰিত্ৰা অভাসি.

নং হীল়েতি তং আযুং ‘‘অপ্পকমিদ’’ন্তি ন হীল়েয্য. খীরমত্তো ৰাতি যথা দহরো কুমারো উত্তানসেয্যকো খীরং পিৰিত্ৰা দুকূলচুম্বটকে নিপন্নো অসঞ্ঞী ৰিয নিদ্দাযতি, কস্সচি আযুং অপ্পং ৰা দীঘং ৰাতি ন চিন্তেতি, এৰং সপ্পুরিসো. চরেয্যাদিত্তসীসো ৰাতি আযুং পরিত্তন্তি ঞত্ৰা পজ্জলিতসীসো ৰিয চরেয্য. নৰমং.

১০. দুতিযআযুসুত্তৰণ্ণনা

১৪৬. দসমে নেমীৰ রথকুব্বরন্তি যথা দিৰসং গচ্ছন্তস্স রথস্স চক্কনেমি কুব্বরং অনুপরিযাযতি ন ৰিজহতি, এৰং আযু অনুপরিযাযতীতি. দসমং.

পঠমো ৰগ্গো.

২. দুতিযৰগ্গো

১. পাসাণসুত্তৰণ্ণনা

১৪৭. দুতিযৰগ্গস্স পঠমে নিসিন্নোতি পুব্বে ৰুত্তনযেনেৰ পধানং পরিগ্গণ্হন্তো নিসিন্নো. মারোপিস্স সুখনিসিন্নভাৰং ঞত্ৰা ঘট্টযিস্সামীতি উপসঙ্কমন্তো. পদালেসীতি পব্বতপিট্ঠে ঠত্ৰা পৰিজ্ঝি. পাসাণা নিরন্তরা অঞ্ঞমঞ্ঞং অভিহনন্তা পতন্তি. কেৰলন্তি সকলং. সব্বন্তি তস্সেৰ ৰেৰচনং. পঠমং.

২. কিন্নুসীহসুত্তৰণ্ণনা

১৪৮. দুতিযে ৰিচক্খুকম্মাযাতি পরিসায পঞ্ঞাচক্খুং ৰিনাসেতুকম্যতায. বুদ্ধানং পনেস পঞ্ঞাচক্খুং ৰিনাসেতুং ন সক্কোতি, পরিসায ভেরৰারম্মণং সাৰেন্তো ৰা দস্সেন্তো ৰা সক্কোতি. ৰিজিতাৰী নু মঞ্ঞসীতি কিং নু ত্ৰং ‘‘ৰিজিতৰিজযো অহ’’ন্তি মঞ্ঞসি? মা এৰং মঞ্ঞি, নত্থি তে জযো. পরিসাসূতি, অট্ঠসু পরিসাসু. বলপ্পত্তাতি দসবলপ্পত্তা. দুতিযং.

৩. সকলিকসুত্তৰণ্ণনা

১৪৯. ততিযে মন্দিযা নূতি মন্দভাৰেন মোমূহভাৰেন. উদাহু কাৰেয্যমত্তোতি উদাহু যথা কৰি কব্বং চিন্তেন্তো তেন কব্বকরণেন মত্তো সযতি, এৰং সযসি. সম্পচুরাতি বহৰো. কিমিদং সোপ্পসে ৰাতি কস্মা ইদং সোপ্পং সোপ্পসিযেৰ? অত্থং সমেচ্চাতি অত্থং সমাগন্ত্ৰা পাপুণিত্ৰা. ময্হং হি অসঙ্গহো নাম সঙ্গহৰিপন্নো ৰা অত্থো নত্থি. সল্লন্তি তিখিণং সত্তিসল্লং. জগ্গং ন সঙ্কেতি যথা একচ্চো সীহপথাদীসু জগ্গন্তো সঙ্কতি, তথা অহং জগ্গন্তোপি ন সঙ্কামি. নপি ভেমি সোত্তুন্তি যথা একচ্চো সীহপথাদীসুযেৰ সুপিতুং ভাযতি, এৰং অহং সুপিতুম্পি ন ভাযামি. নানুতপন্তি মামন্তি যথা আচরিযস্স ৰা অন্তেৰাসিকস্স ৰা অফাসুকে জাতে উদ্দেসপরিপুচ্ছায ঠিতত্তা অন্তেৰাসিং রত্তিন্দিৰা অতিক্কমন্তা অনুতপন্তি, এৰং মং নানুতপন্তি. ন হি ময্হং কিঞ্চি অপরিনিট্ঠিতকম্মং নাম অত্থি. তেনেৰাহ হানিং ন পস্সামি কুহিঞ্চি লোকেতি. ততিযং.

৪. পতিরূপসুত্তৰণ্ণনা

১৫০. চতুত্থে অনুরোধৰিরোধেসূতি রাগপটিঘেসু. মা সজ্জিত্থো তদাচরন্তি এৰং ধম্মকথং আচরন্তো মা লগ্গি. ধম্মকথং কথেন্তস্স হি একচ্চে সাধুকারং দদন্তি, তেসু রাগো উপ্পজ্জতি. একচ্চে অসক্কচ্চং সুণন্তি, তেসু পটিঘো উপ্পজ্জতি. ইতি ধম্মকথিকো অনুরোধৰিরোধেসু সজ্জতি নাম. ত্ৰং এৰং মা সজ্জিত্থোতি ৰদতি. যদঞ্ঞমনুসাসতীতি যং অঞ্ঞং অনুসাসতি, তং. সম্বুদ্ধো হিতানুকম্পী হিতেন অনুপকম্পতি. যস্মা চ হিতানুকম্পী, তস্মা অনুরোধৰিরোধেহি ৰিপ্পমুত্তো তথাগতোতি. চতুত্থং.

৫. মানসসুত্তৰণ্ণনা

১৫১. পঞ্চমে আকাসে চরন্তেপি বন্ধতীতি অন্তলিক্খচরো. পাসোতি রাগপাসো. মানসোতি মনসম্পযুত্তো. পঞ্চমং.

৬. পত্তসুত্তৰণ্ণনা

১৫২. ছট্ঠে পঞ্চন্নং উপাদানক্খন্ধানং উপাদাযাতি পঞ্চ উপাদানক্খন্ধে আদিযিত্ৰা, সভাৰসামঞ্ঞলক্খণৰসেন নানপ্পকারতো ৰিভজিত্ৰা দস্সেন্তো. সন্দস্সেতীতি খন্ধানং সভাৰলক্খণাদীনি দস্সেতি. সমাদপেতীতি গণ্হাপেতি. সমুত্তেজেতীতি সমাদানম্হি উস্সাহং জনেতি. সম্পহংসেতীতি পটিৰিদ্ধগুণেন ৰোদাপেতি জোতাপেতি. অট্ঠিং কত্ৰাতি অত্থিকং কত্ৰা, ‘‘অযং নো অধিগন্তব্বো অত্থো’’তি এৰং সল্লক্খেত্ৰা তায দেসনায অত্থিকা হুত্ৰা. মনসি কত্ৰাতি চিত্তে ঠপেত্ৰা. সব্বচেতসো সমন্নাহরিত্ৰাতি সব্বেন তেন কম্মকারকচিত্তেন সমন্নাহরিত্ৰা. ওহিতসোতাতি ঠপিতাসোতা. অব্ভোকাসে নিক্খিত্তাতি ওতাপনত্থায ঠপিতা.

রূপং ৰেদযিতং সঞ্ঞান্তি, এতে রূপাদযো তযো খন্ধা. যঞ্চ সঙ্খতন্তি ইমিনা সঙ্খারক্খন্ধো গহিতো. এৰং তত্থ ৰিরজ্জতীতি ‘‘এসো অহং ন হোমি, এতং ময্হং ন হোতী’’তি পস্সন্তো এৰং তেসু খন্ধেসু ৰিরজ্জতি. খেমত্তন্তি খেমীভূতং অত্তভাৰং. ইমিনা ফলক্খণং দস্সেতি. অন্ৰেসন্তি ভৰযোনিগতিঠিতিসত্তাৰাসসঙ্খাতেসু সব্বট্ঠানেসু পরিযেসমানা. নাজ্ঝগাতি ন পস্সীতি. ছট্ঠং.

৭. ছফস্সাযতনসুত্তৰণ্ণনা

১৫৩. সত্তমে ফস্সাযতনানন্তি সঞ্জাতিসমোসরণট্ঠেন ছদ্ৰারিকস্স ফস্সস্স আযতনানং. ভযভেরৰং সদ্দন্তি মেঘদুন্দুভিঅসনিপাতসদ্দসদিসং ভযজনকং সদ্দং. পথৰী মঞ্ঞে উন্দ্রীযতীতি অযং মহাপথৰী পটপটসদ্দং কুরুমানা ৰিয অহোসি. এত্থ লোকো ৰিমুচ্ছিতোতি এতেসু ছসু আরম্মণেসু লোকো অধিমুচ্ছিতো. মারধেয্যন্তি মারস্স ঠানভূতং তেভূমকৰট্টং. সত্তমং.

৮. পিণ্ডসুত্তৰণ্ণনা

১৫৪. অট্ঠমে পাহুনকানি ভৰন্তীতি তথারূপে নক্খত্তে তত্থ তত্থ পেসেতব্বানি পাহুনকানি ভৰন্তি, আগন্তুকপণ্ণাকারদানানি ৰা. সযংচরণদিৰসে সমৰযজাতিগোত্তা কুমারকা ততো ততো সন্নিপতন্তি. কুমারিকাযোপি অত্তনো অত্তনো ৰিভৰানুরূপেন অলঙ্কতা তহং তহং ৰিচরন্তি. তত্র কুমারিকাযোপি যথারুচিকানং কুমারকানং পণ্ণাকারং পেসেন্তি, কুমারকাপি কুমারিকানং অঞ্ঞস্মিং অসতি অন্তমসো মালাগুল়েনপি পরিক্খিপন্তি. অন্ৰাৰিট্ঠাতি অনু আৰিট্ঠা. তংদিৰসং কির পঞ্চসতা কুমারিকাযো উয্যানকীল়ং গচ্ছন্তিযো পটিপথে সত্থারং দিস্ৰা ছণপূৰং দদেয্যুং. সত্থা তাসং দানানুমোদনত্থং পকিণ্ণকধম্মদেসনং দেসেয্য, দেসনাপরিযোসানে সব্বাপি সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠহেয্যুং. মারো তাসং সম্পত্তিযা অন্তরাযং করিস্সামীতি অন্ৰাৰিসি. পাল়িযং পন মা সমণো গোতমো পিণ্ডমলত্থাতি এত্তকংযেৰ ৰুত্তন্তি.

কিং পন সত্থা মারাৰট্টনং অজানিত্ৰা পৰিট্ঠোতি? আম অজানিত্ৰা. কস্মা? অনাৰজ্জনতায. বুদ্ধানঞ্হি – ‘‘অসুকট্ঠানে ভত্তং লভিস্সাম, ন লভিস্সামা’’তি আৰজ্জনং ন অননুচ্ছৰিকং. পৰিট্ঠো পন মনুস্সানং উপচারভেদং দিস্ৰা, ‘‘কিং ইদ’’ন্তি? আৰজ্জেন্তো ঞত্ৰা, ‘‘আমিসত্থং মারাৰট্টনং ভিন্দিতুং অননুচ্ছৰিক’’ন্তি অভিন্দিত্ৰাৰ নিক্খন্তো.

উপসঙ্কমীতি অমিত্তৰিজযেন ৰিয তুট্ঠো সকলগামে কটচ্ছুমত্তম্পি ভত্তং অলভিত্ৰা গামতো নিক্খমন্তং ভগৰন্তং গামিযমনুস্সৰেসেন উপসঙ্কমি. তথাহং করিস্সামীতি ইদং সো মুসা ভাসতি. এৰং কিরস্স অহোসি – ‘‘মযা এৰং ৰুত্তে পুন পৰিসিস্সতি, অথ নং গামদারকা ‘সকলগামে চরিত্ৰা কটচ্ছুভিক্খম্পি অলভিত্ৰা গামতো নিক্খম্ম পুন পৰিট্ঠোসী’তিআদীনি ৰত্ৰা উপ্পণ্ডেস্সন্তী’’তি. ভগৰা পন – ‘‘সচাযং মং এৰং ৰিহেঠেস্সতি মুদ্ধমস্সেৰ সত্তধা ফলিস্সতী’’তি তস্মিং অনুকম্পায অপৰিসিত্ৰা গাথাদ্ৰযমাহ.

তত্থ পসৰীতি জনেসি নিপ্ফাদেসি. আসজ্জাতি আসাদেত্ৰা ঘট্টেত্ৰা. ন মে পাপং ৰিপচ্চতীতি মম পাপং ন পচ্চতি. নিপ্ফলং এতন্তি কিং নু ত্ৰং এৰং মঞ্ঞসি? মা এৰং মঞ্ঞি, অত্থি তযা কতস্স পাপস্স ফলন্তি দীপেতি. কিঞ্চনন্তি মদ্দিতুং সমত্থং রাগকিঞ্চনাদি কিলেসজাতং. আভস্সরা যথাতি যথা আভস্সরা দেৰা সপ্পীতিকজ্ঝানেন যাপেন্তা পীতিভক্খা নাম হোন্তি, এৰং ভৰিস্সামাতি. অট্ঠমং.

৯. কস্সকসুত্তৰণ্ণনা

১৫৫. নৰমে নিব্বানপটিসংযুত্তাযাতি নিব্বানং অপদিসিত্ৰা পৰত্তায. হটহটকেসোতি পুরিমকেসে পচ্ছতো, পচ্ছিমকেসে পুরতো ৰামপস্সকেসে দক্খিণতো, দক্খিণপস্সকেসে ৰামতো ফরিত্ৰা ফরিত্ৰা ৰিপ্পকিণ্ণকেসো. মম চক্খুসম্ফস্সৰিঞ্ঞাণাযতনন্তি চক্খুৰিঞ্ঞাণেন সম্পযুত্তো চক্খুসম্ফস্সোপি ৰিঞ্ঞাণাযতনম্পি মমেৰাতি. এত্থ চ চক্খুসম্ফস্সেন ৰিঞ্ঞাণসম্পযুত্তকা ধম্মা গহিতা, ৰিঞ্ঞাণাযতনেন সব্বানিপি চক্খুদ্ৰারে উপ্পন্নানি আৰজ্জনাদিৰিঞ্ঞাণানি. সোতদ্ৰারাদীসুপি এসেৰ নযো. মনোদ্ৰারে পন মনোতি সাৰজ্জনকং ভৰঙ্গচিত্তং. ধম্মাতি আরম্মণধম্মা. মনোসম্ফস্সোতি সাৰজ্জনেন ভৰঙ্গেন সম্পযুত্তফস্সো. ৰিঞ্ঞাণাযতনন্তি জৰনচিত্তং তদারম্মণম্পি ৰট্টতি.

তৰেৰ পাপিম, চক্খূতি যং লোকে তিমিরকাচাদীহি উপদ্দুতং অনেকরোগাযতনং উপক্কৰিপক্কং অন্তমসো কাণচক্খুপি, সব্বং তং তৰেৰ ভৰতু. রূপাদীসুপি এসেৰ নযো.

যং ৰদন্তীতি যং ভণ্ডকং ‘‘মম ইদ’’ন্তি ৰদন্তি. যে ৰদন্তি মমন্তি চাতি যে চ পুগ্গলা ‘‘মম’’ন্তি ৰদন্তি. এত্থ চে তে মনো অত্থীতি এতেসু চ ঠানেসু যদি চিত্তং অত্থি. ন মে সমণ মোক্খসীতি সমণ ময্হং ৰিসযতো ন মুচ্চিস্সসি. যং ৰদন্তীতি যং ভণ্ডকং ৰদন্তি, ন তং ময্হং. যে ৰদন্তীতি যেপি পুগ্গলা এৰং ৰদন্তি, ন তে অহং. ন মে মগ্গম্পি দক্খসীতি ভৰযোনিগতিআদীসু ময্হং গতমগ্গম্পি ন পস্সসি. নৰমং.

১০. রজ্জসুত্তৰণ্ণনা

১৫৬. দসমে অহনং অঘাতযন্তি অহনন্তেন অঘাতযন্তেন. অজিনং অজাপযন্তি পরস্স ধনজানিং অকরোন্তেন অকারাপেন্তেন. অসোচং অসোচাপযন্তি অসোচন্তেন অসোচাপযন্তেন. ইতি ভগৰা অধম্মিকরাজূনং রজ্জে ৰিজিতে দণ্ডকরপীল়িতে মনুস্সে দিস্ৰা কারুঞ্ঞৰসেন এৰং চিন্তেসি. উপসঙ্কমীতি ‘‘সমণো গোতমো ‘সক্কা নু খো রজ্জং কারেতু’ন্তি চিন্তেসি, রজ্জং কারেতুকামো ভৰিস্সতি, রজ্জঞ্চ নামেতং পমাদট্ঠানং, রজ্জং কারেন্তে সক্কা ওতারং লভিতুং, গচ্ছামি উস্সাহমস্স জনেস্সামী’’তি চিন্তেত্ৰা উপসঙ্কমি. ইদ্ধিপাদাতি ইজ্ঝনককোট্ঠাসা. ভাৰিতাতি ৰড্ঢিতা. বহুলীকতাতি পুনপ্পুনং কতা. যানীকতাতি যুত্তযানং ৰিয কতা. ৰত্থুকতাতি পতিট্ঠট্ঠেনৰত্থুকতা. অনুট্ঠিতাতি অৰিজহিতা নিচ্চানুবদ্ধা. পরিচিতাতি সাতচ্চকিরিযায সুপরিচিতা কতা ইস্সাসস্স অৰিরাধিতৰেধিহত্থো ৰিয. সুসমারদ্ধাতি সুট্ঠু সমারদ্ধা পরিপুণ্ণভাৰনা. অধিমুচ্চেয্যাতি চিন্তেয্য.

পব্বতস্সাতি পব্বতো ভৰেয্য. দ্ৰিত্তাৰাতি তিট্ঠতু একো পব্বতো, দ্ৰিক্খত্তুম্পি তাৰ মহন্তো সুৰণ্ণপব্বতো একস্স নালং, ন পরিযত্তোতি অত্থো. ইতি ৰিদ্ৰা সমঞ্চরেতি এৰং জানন্তো সমং চরেয্য. যতোনিদানন্তি দুক্খং নাম পঞ্চকামগুণনিদানং, তং যতোনিদানং হোতি, এৰং যো অদক্খি. কথং নমেয্যাতি সো জন্তু তেসু দুক্খস্স নিদানভূতেসু কামেসু কেন কারণেন নমেয্য. উপধিং ৰিদিত্ৰাতি কামগুণউপধিং ‘‘সঙ্গো এসো, লগ্গনমেত’’ন্তি এৰং ৰিদিত্ৰা. তস্সেৰ জন্তু ৰিনযায সিক্খেতি তস্সেৰ উপধিস্স ৰিনযায সিক্খেয্য. দসমং.

দুতিযো ৰগ্গো.

৩. ততিযৰগ্গো

১. সম্বহুলসুত্তৰণ্ণনা

১৫৭. ততিযৰগ্গস্স পঠমে জটণ্ডুৰেনাতি জটাচুম্বটকেন. অজিনক্খিপনিৰত্থোতি সখুরং অজিনচম্মং একং নিৰত্থো একং পারুতো. উদুম্বরদণ্ডন্তি অপ্পিচ্ছভাৰপ্পকাসনত্থং ঈসকং ৰঙ্কং উদুম্বরদণ্ডং গহেত্ৰা. এতদৰোচাতি লোকে ব্রাহ্মণস্স ৰচনং নাম সুস্সূসন্তি, ব্রাহ্মণেসুপি পব্বজিতস্স, পব্বজিতেসুপি মহল্লকস্সাতি মহল্লকব্রাহ্মণস্স পব্বজিতৰেসং গহেত্ৰা পধানভূমিযং কম্মং করোন্তে তে ভিক্খূ উপসঙ্কমিত্ৰা হত্থং উক্খিপিত্ৰা এতং ‘‘দহরা ভৰন্তো’’তিআদিৰচনং অৰোচ. ওকম্পেত্ৰাতি হনুকেন উরং পহরন্তো অধোনতং কত্ৰা. জিৰ্হং নিল্লালেত্ৰাতি কবরমহাজিৰ্হং নীহরিত্ৰা উদ্ধমধো উভযপস্সেসু চ লালেত্ৰা. তিৰিসাখন্তি তিসাখং. নলাটিকন্তি ভকুটিং, নলাটে উট্ঠিতং ৰলিত্তযন্তি অত্থো. পক্কামীতি তুম্হে জানন্তানং ৰচনং অকত্ৰা অত্তনোৰ তেলে পচ্চিস্সথাতি ৰত্ৰা একং মগ্গং গহেত্ৰা গতো. পঠমং.

২. সমিদ্ধিসুত্তৰণ্ণনা

১৫৮. দুতিযে লাভা ৰত মে, সুলদ্ধং ৰত মেতি এৰরূপস্স সত্থু চেৰ ধম্মস্স চ সব্রহ্মচারীনঞ্চ লদ্ধত্তা ময্হং লাভা ময্হং সুলদ্ধন্তি. সো কিরাযস্মা পচ্ছা মূলকম্মট্ঠানং সম্মসিত্ৰা ‘‘অরহত্তং গহেস্সামী’’তি পাসাদিকং তাৰ কম্মট্ঠানং গহেত্ৰা বুদ্ধধম্মসঙ্ঘগুণে আৰজ্জেত্ৰা চিত্তকল্লতং উপ্পাদেত্ৰা চিত্তং হাসেত্ৰা তোসেত্ৰা নিসিন্নো. তেনস্স এৰমহোসি. উপসঙ্কমীতি ‘‘অযং সমিদ্ধি ভিক্খু পাসাদিকং কম্মট্ঠানং গহেত্ৰা নিসিন্নসদিসো, যাৰ মূলকম্মট্ঠানং গহেত্ৰা অরহত্তং ন গণ্হাতি, তাৰস্স অন্তরাযং করিস্সামী’’তি উপসঙ্কমি. গচ্ছ ত্ৰন্তি সত্থা সকলজম্বুদীপং ওলোকেন্তো ‘‘তস্মিংযেৰ ঠানে তস্স কম্মট্ঠানং সপ্পাযং ভৰিস্সতী’’তি অদ্দস, তস্মা এৰমাহ. সতিপঞ্ঞা চ মে বুদ্ধাতি মযা সতি চ পঞ্ঞা চ ঞাতা. করস্সু রূপানীতি বহূনিপি ৰিভিংসকারহানি রূপানি করস্সু. নেৰ মং ব্যাধযিস্সসীতি মং নেৰ ৰেধযিস্সসি ন কম্পস্সেসি. দুতিযং.

৩. গোধিকসুত্তৰণ্ণনা

১৫৯. ততিযে ইসিগিলিপস্সেতি ইসিগিলিস্স নাম পব্বতস্স পস্সে. কাল়সিলাযন্তি কাল়ৰণ্ণায সিলাযং. সামযিকং চেতোৰিমুত্তিন্তি অপ্পিতপ্পিতক্খণে পচ্চনীকধম্মেহি ৰিমুচ্চতি, আরম্মণে চ অধিমুচ্চতীতি লোকিযসমাপত্তি সামযিকা চেতোৰিমুত্তি নাম. ফুসীতি পটিলভি. পরিহাযীতি কস্মা যাৰ ছট্ঠং পরিহাযি? সাবাধত্তা. থেরস্স কির ৰাতপিত্তসেম্হৰসেন অনুসাযিকো আবাধো অত্থি, তেন সমাধিস্স সপ্পাযে উপকারকধম্মে পূরেতুং ন সক্কোতি, অপ্পিতপ্পিতায সমাপত্তিযা পরিহাযতি.

যংনূনাহং সত্থং আহরেয্যন্তি সো কির চিন্তেসি, যস্মা পরিহীনজ্ঝানস্স কালঙ্করোতো অনিবদ্ধা গতি হোতি, অপরিহীনজ্ঝানস্স নিবদ্ধা গতি হোতি, ব্রহ্মলোকে নিব্বত্ততি, তস্মা সত্থং আহরিতুকামো অহোসি. উপসঙ্কমীতি – ‘‘অযং সমণো সত্থং আহরিতুকামো, সত্থাহরণঞ্চ নামেতং কাযে চ জীৰিতে চ অনপেক্খস্স হোতি. যো এৰং কাযে চ জীৰিতে চ অনপেক্খো হোতি, সো মূলকম্মট্ঠানং সম্মসিত্ৰা অরহত্তম্পি গহেতুং সমত্থো হোতি, মযা পন পটিবাহিতোপি এস ন ওরমিস্সতি, সত্থারা পটিবাহিতো ওরমিস্সতী’’তি থেরস্স অত্থকামো ৰিয হুত্ৰা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি.

জলাতি জলমানা. পাদে ৰন্দামি চক্খুমাতি পঞ্চহি চক্খূহি চক্খুমা তৰ পাদে ৰন্দামি. জুতিন্ধরাতি আনুভাৰধরা. অপ্পত্তমানসোতি অপ্পত্তঅরহত্তো. সেখোতি সীলাদীনি সিক্খমানো সকরণীযো. জনে সুতাতি জনে ৰিস্সুতা. সত্থং আহরিতং হোতীতি থেরো কির ‘‘কিং ময্হং ইমিনা জীৰিতেনা’’তি? উত্তানো নিপজ্জিত্ৰা সত্থেন গলনাল়িং ছিন্দি, দুক্খা ৰেদনা উপ্পজ্জিংসু. থেরো ৰেদনং ৰিক্খম্ভেত্ৰা তংযেৰ ৰেদনং পরিগ্গহেত্ৰা সতিং উপট্ঠপেত্ৰা মূলকম্মট্ঠানং সম্মসন্তো অরহত্তং পত্ৰা সমসীসী হুত্ৰা পরিনিব্বাযি. সমসীসী নাম তিৰিধো হোতি ইরিযাপথসমসীসী, রোগসমসীসী, জীৰিতসমসীসীতি.

তত্থ যো ঠানাদীসু ইরিযাপথেসু অঞ্ঞতরং অধিট্ঠায – ‘‘ইমং অকোপেত্ৰাৰ অরহত্তং পাপুণিস্সামী’’তি ৰিপস্সনং পট্ঠপেতি, অথস্স অরহত্তপ্পত্তি চ ইরিযাপথকোপনঞ্চ একপ্পহারেনেৰ হোতি. অযং ইরিযাপথসমসীসী নাম. যো পন চক্খুরোগাদীসু অঞ্ঞতরস্মিং সতি – ‘‘ইতো অনুট্ঠিতোৰ অরহত্তং পাপুণিস্সামী’’তি ৰিপস্সনং পট্ঠপেতি, অথস্স অরহত্তপ্পত্তি চ রোগতো ৰুট্ঠানঞ্চ একপ্পহারেনেৰ হোতি. অযং রোগসমসীসী নাম. কেচি পন তস্মিংযেৰ ইরিযাপথে তস্মিঞ্চ রোগে পরিনিব্বানৰসেনেত্থ সমসীসিতং পঞ্ঞাপেন্তি. যস্স পন আসৰক্খযো চ জীৰিতক্খযো চ একপ্পহারেনেৰ হোতি. অযং জীৰিতসমসীসী নাম. ৰুত্তম্পি চেতং – ‘‘যস্স পুগ্গলস্স অপুব্বং অচরিমং আসৰপরিযাদানঞ্চ হোতি জীৰিতপরিযাদানঞ্চ, অযং ৰুচ্চতি পুগ্গলো সমসীসী’’তি (পু. প. ১৬).

এত্থ চ পৰত্তিসীসং কিলেসসীসন্তি দ্ৰে সীসানি. তত্থ পৰত্তিসীসং নাম জীৰিতিন্দ্রিযং, কিলেসসীসং নাম অৰিজ্জা. তেসু জীৰিতিন্দ্রিযং চুতিচিত্তং খেপেতি, অৰিজ্জা মগ্গচিত্তং. দ্ৰিন্নং চিত্তানং একতো উপ্পাদো নত্থি. মগ্গানন্তরং পন ফলং, ফলানন্তরং ভৰঙ্গং, ভৰঙ্গতো ৰুট্ঠায পচ্চৰেক্খণং, তং পরিপুণ্ণং ৰা হোতি অপরিপুণ্ণং ৰা. তিখিণেন অসিনা সীসে ছিজ্জন্তেপি হি একো ৰা দ্ৰে ৰা পচ্চৰেক্খণৰারা অৰস্সং উপ্পজ্জন্তিযেৰ, চিত্তানং পন লহুপরিৰত্তিতায আসৰক্খযো চ জীৰিতপরিযাদানঞ্চ একক্খণে ৰিয পঞ্ঞাযতি.

সমূলং তণ্হমব্বুয্হাতি অৰিজ্জামূলেন সমূলকং তণ্হং অরহত্তমগ্গেন উপ্পাটেত্ৰা. পরিনিব্বুতোতি অনুপাদিসেসনিব্বানেন পরিনিব্বুতো.

ৰিৰত্তক্খন্ধন্তি পরিৰত্তক্খন্ধং. সেমানন্তি উত্তানং হুত্ৰা সযিতং হোতি. থেরো পন কিঞ্চাপি উত্তানকো সযিতো, তথাপিস্স দক্খিণেন পস্সেন পরিচিতসযনত্তা সীসং দক্খিণতোৰ পরিৰত্তিত্ৰা ঠিতং. ধূমাযিতত্তন্তি ধূমাযিতভাৰং. তস্মিং হি খণে ধূমৰলাহকা ৰিয তিমিরৰলাহকা ৰিয চ উট্ঠহিংসু. ৰিঞ্ঞাণং সমন্ৰেসতীতি পটিসন্ধিচিত্তং পরিযেসতি. অপ্পতিট্ঠিতেনাতি পটিসন্ধিৰিঞ্ঞাণেন অপ্পতিট্ঠিতেন, অপ্পতিট্ঠিতকারণাতি অত্থো. বেলুৰপণ্ডুৰীণন্তি বেলুৰপক্কং ৰিয পণ্ডুৰণ্ণং সুৰণ্ণমহাৰীণং. আদাযাতি কচ্ছে ঠপেত্ৰা. উপসঙ্কমীতি ‘‘গোধিকত্থেরস্স নিব্বত্তট্ঠানং ন জানামি, সমণং গোতমং পুচ্ছিত্ৰা নিক্কঙ্খো ভৰিস্সামী’’তি খুদ্দকদারকৰণ্ণী হুত্ৰা উপসঙ্কমি. নাধিগচ্ছামীতি ন পস্সামি. সোকপরেতস্সাতি সোকেন ফুট্ঠস্স. অভস্সথাতি পাদপিট্ঠিযং পতিতা. ততিযং.

৪. সত্তৰস্সানুবন্ধসুত্তৰণ্ণনা

১৬০. চতুত্থে সত্ত ৰস্সানীতি পুরে বোধিযা ছব্বস্সানি, বোধিতো পচ্ছা একং ৰস্সং. ওতারাপেক্খোতি ‘‘সচে সমণস্স গোতমস্স কাযদ্ৰারাদীসু কিঞ্চিদেৰ অননুচ্ছৰিকং পস্সামি, চোদেস্সামি ন’’ন্তি এৰং ৰিৰরং অপেক্খমানো. অলভমানোতি রথরেণুমত্তম্পি অৰক্খলিতং অপস্সন্তো. তেনাহ –

‘‘সত্ত ৰস্সানি ভগৰন্তং, অনুবন্ধিং পদাপদং;

ওতারং নাধিগচ্ছিস্সং, সম্বুদ্ধস্স সতীমতো’’তি. (সু. নি. ৪৪৮);

উপসঙ্কমীতি ‘‘অজ্জ সমণং গোতমং অতিগহেত্ৰা গমিস্সামী’’তি উপসঙ্কমি.

ঝাযসীতি ঝাযন্তো অৰজ্ঝাযন্তো নিসিন্নোসীতি ৰদতি. ৰিত্তং নু জীনোতি সতং ৰা সহস্সং ৰা জিতোসি নু. আগুং নু গামস্মিন্তি, কিং নু অন্তোগামে পমাণাতিক্কন্তং পাপকম্মং অকাসি, যেন অঞ্ঞেসং মুখং ওলোকেতুং অৰিসহন্তো অরঞ্ঞে ৰিচরসি? সক্খিন্তি মিত্তভাৰং.

পলিখাযাতি খণিত্ৰা. ভৰলোভজপ্পন্তি ভৰলোভসঙ্খাতং তণ্হং. অনাসৰো ঝাযামীতি নিত্তণ্হো হুত্ৰা দ্ৰীহি ঝানেহি ঝাযামি. পমত্তবন্ধূতি মারং আলপতি. সো হি যেকেচি লোকে পমত্তা, তেসং বন্ধু.

সচে মগ্গং অনুবুদ্ধন্তি যদি তযা মগ্গো অনুবুদ্ধো. অপেহীতি অপযাহি. অমচ্চুধেয্যন্তি মচ্চুনো অনোকাসভূতং নিব্বানং. পারগামিনোতি যেপি পারং গতা, তেপি পারগামিনো. যেপি পারং গচ্ছিস্সন্তি, যেপি পারং গন্তুকামা, তেপি পারগামিনো.

ৰিসূকাযিকানীতি মারৰিসূকানি. ৰিসেৰিতানীতি ৰিরুদ্ধসেৰিতানি, ‘‘অপ্পমাযু মনুস্সানং, অচ্চযন্তি অহোরত্তা’’তি ৰুত্তে. ‘‘দীঘমাযু মনুস্সানং, নাচ্চযন্তি অহোরত্তা’’তিআদীনি পটিলোমকারণানি. ৰিপ্ফন্দিতানীতি, তম্হি তম্হি কালে হত্থিরাজৰণ্ণসপ্পৰণ্ণাদিদস্সনানি. নিব্বেজনীযাতি উক্কণ্ঠনীযা.

অনুপরিযগাতিআদীসু কিঞ্চাপি অতীতৰচনং কতং, অত্থো পন ৰিকপ্পৰসেন ৰেদিতব্বো. ইদং ৰুত্তং হোতি – যথা মেদৰণ্ণং পাসাণং ৰাযসো দিস্ৰা – ‘‘অপি নামেত্থ মুদুং ৰিন্দেয্যাম, অপি অস্সাদো সিযা’’তি অনুপরিগচ্ছেয্য, অথ সো তত্থ অস্সাদং অলভিত্ৰাৰ ৰাযসো এত্তো অপক্কমেয্য, ততো পাসাণা অপগচ্ছেয্য, এৰং মযম্পি সো কাকো ৰিয সেলং গোতমং আসজ্জ অস্সাদং ৰা সন্থৰং ৰা অলভন্তা গোতমা নিব্বিন্দিত্ৰা অপগচ্ছাম. চতুত্থং.

৫. মারধীতুসুত্তৰণ্ণনা

১৬১. পঞ্চমে অভাসিত্ৰাতি এত্থ অ-কারো নিপাতমত্তং, ভাসিত্ৰাতি অত্থো. অভাসযিত্ৰাতিপি পাঠো. উপসঙ্কমিংসূতি ‘‘গোপালকদারকং ৰিয দণ্ডকেন ভূমিং লেখং দত্ৰা অতিৰিয দুম্মনো হুত্ৰা নিসিন্নো. ‘কিন্নু খো কারণ’ন্তি? পুচ্ছিত্ৰা, জানিস্সামা’’তি উপসঙ্কমিংসু.

সোচসীতি চিন্তেসি. আরঞ্ঞমিৰ কুঞ্জরন্তি যথা অরঞ্ঞতো পেসিতগণিকারহত্থিনিযো আরঞ্ঞকং কুঞ্জরং ইত্থিকুত্তদস্সনেন পলোভেত্ৰা বন্ধিত্ৰা আনযন্তি, এৰং আনযিস্সাম. মারধেয্যন্তি তেভূমকৰট্টং.

উপসঙ্কমিংসূতি – ‘‘তুম্হে থোকং অধিৰাসেথ, মযং তং আনেস্সামা’’তি পিতরং সমস্সাসেত্ৰা উপসঙ্কমিংসু. উচ্চাৰচাতি নানাৰিধা. একসতং একসতন্তি একেকং সতং সতং কত্ৰা. কুমারিৰণ্ণসতন্তি ইমিনা নযেন কুমারিঅত্তভাৰানং সতং.

অত্থস্স পত্তিং হদযস্স সন্তিন্তি, দ্ৰীহিপি পদেহি অরহত্তমেৰ কথেসি. সেনন্তি কিলেসসেনং. সা হি পিযরূপসাতরূপা নাম. একাহং ঝাযন্তি একো অহং ঝাযন্তো. সুখমনুবোধিন্তি অরহত্তসুখং অনুবুজ্ঝিং. ইদং ৰুত্তং হোতি – পিযরূপং সাতরূপং সেনং জিনিত্ৰা অহং একো ঝাযন্তো ‘‘অত্থস্স পত্তিং হদযস্স সন্তি’’ন্তি সঙ্খং গতং অরহত্তসুখং অনুবুজ্ঝিং. তস্মা জনেন মিত্তসন্থৰং ন করোমি, তেনেৰ চ মে কারণেন কেনচি সদ্ধিং সক্খী ন সম্পজ্জতীতি.

কথংৰিহারীবহুলোতি কতমেন ৰিহারেন বহুলং ৰিহরন্তো. অলদ্ধাতি অলভিত্ৰা. যোতি নিপাতমত্তং. ইদং ৰুত্তং হোতি – কতমেন ঝানেন বহুলং ঝাযন্তং তং পুগ্গলং কামসঞ্ঞা অলভিত্ৰাৰ পরিবাহিরা হোন্তীতি.

পস্সদ্ধকাযোতি চতুত্থজ্ঝানেন অস্সাসপস্সাসকাযস্স পস্সদ্ধত্তা পস্সদ্ধকাযো. সুৰিমুত্তচিত্তোতি অরহত্তফলৰিমুত্তিযা সুট্ঠু ৰিমুত্তচিত্তো. অসঙ্খরানোতি তযো কম্মাভিসঙ্খারে অনভিসঙ্খরোন্তো. অনোকোতি অনালযো. অঞ্ঞায ধম্মন্তি চতুসচ্চধম্মং জানিত্ৰা. অৰিতক্কঝাযীতি অৰিতক্কেন চতুত্থজ্ঝানেন ঝাযন্তো. ন কুপ্পতীতিআদীসু দোসেন ন কুপ্পতি, রাগেন ন সরতি, মোহেন ন থীনো. ইমেসু তীসু মূলকিলেসেসু গহিতেসু দিযড্ঢকিলেসসহস্সং গহিতমেৰ হোতি. পঠমপদেন ৰা ব্যাপাদনীৰরণং গহিতং, দুতিযেন কামচ্ছন্দনীৰরণং, ততিযেন থিনং আদিং কত্ৰা সেসনীৰরণানি. ইতি ইমিনা নীৰরণপ্পহানেন খীণাসৰং দস্সেতি.

পঞ্চোঘতিণ্ণোতি পঞ্চদ্ৰারিকং কিলেসোঘং তিণ্ণো. ছট্ঠন্তি মনোদ্ৰারিকম্পি ছট্ঠং কিলেসোঘং অতরি. পঞ্চোঘগ্গহণেন ৰা পঞ্চোরম্ভাগিযানি সংযোজনানি, ছট্ঠগ্গহণেন পঞ্চুদ্ধম্ভাগিযানি ৰেদিতব্বানি. গণসঙ্ঘচারীতি গণে চ সঙ্ঘে চ চরতীতি সত্থা গণসঙ্ঘচারী নাম. অদ্ধা চরিস্সন্তীতি অঞ্ঞেপি সদ্ধা বহুজনা একংসেন চরিস্সন্তি. অযন্তি অযং সত্থা. অনোকোতি অনালযো.

অচ্ছেজ্জ নেস্সতীতি অচ্ছিন্দিত্ৰা নযিস্সতি, মচ্চুরাজস্স হত্থতো অচ্ছিন্দিত্ৰা নিব্বানপারং নযিস্সতীতি ৰুত্তং হোতি. নযমানানন্তি নযমানেসু.

সেলংৰ সিরসূহচ্চ, পাতালে গাধমেসথাতি মহন্তং কূটাগারপ্পমাণং সিলং সীসে ঠপেত্ৰা পাতালে পতিট্ঠগৰেসনং ৰিয. খাণুংৰ উরসাসজ্জাতি উরসি খাণুং পহরিত্ৰা ৰিয. অপেথাতি অপগচ্ছথ. ইমস্মিং ঠানে সঙ্গীতিকারা ‘‘ইদমৰোচা’’তি দেসনং নিট্ঠপেত্ৰা দদ্দল্লমানাতি গাথং আহংসু. তত্থ দদ্দল্লমানাতি অতিৰিয জলমানা সোভমানা. আগঞ্ছুন্তি আগতা. পনুদীতি নীহরি. তূলং ভট্ঠংৰ মালুতোতি যথা ফলতো ভট্ঠং সিম্বলিতূলং ৰা পোটকিতূলং ৰা ৰাতো পনুদতি নীহরতি, এৰং পনুদীতি. পঞ্চমং.

ততিযো ৰগ্গো.

ইতি সারত্থপ্পকাসিনিযা

সংযুত্তনিকায-অট্ঠকথায

মারসংযুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৫. ভিক্খুনীসংযুত্তং

১. আল়ৰিকাসুত্তৰণ্ণনা

১৬২. ভিক্খুনীসংযুত্তস্স পঠমে আল়ৰিকাতি আল়ৰিযং জাতা আল়ৰিনগরতোযেৰ চ নিক্খম্ম পব্বজিতা. অন্ধৰনন্তি কস্সপসম্মাসম্বুদ্ধস্স চেতিযে নৰকম্মত্থায ধনং সমাদপেত্ৰা আগচ্ছন্তস্স যসোধরস্স নাম ধম্মভাণকস্স অরিযপুগ্গলস্স অক্খীনি উপ্পাটেত্ৰা তত্থেৰ অক্খিভেদপ্পত্তেহি পঞ্চহি চোরসতেহি নিৰুত্থত্তা ততো পট্ঠায ‘‘অন্ধৰন’’ন্তি সঙ্খং গতং ৰনং. তং কির সাৰত্থিতো দক্খিণপস্সে গাৰুতমত্তে হোতি রাজারক্খায গুত্তং. তত্থ পৰিৰেককামা ভিক্খূ চ ভিক্খুনিযো চ গচ্ছন্তি. তস্মা অযম্পি কাযৰিৰেকত্থিনী যেন তং ৰনং, তেনুপসঙ্কমি. নিস্সরণন্তি নিব্বানং. পঞ্ঞাযাতি পচ্চৰেক্খণঞাণেন. ন ত্ৰং জানাসি তং পদন্তি ত্ৰং এতং নিব্বানপদং ৰা নিব্বানগামিমগ্গপদং ৰা ন জানাসি. সত্তিসূলূপমাতি ৰিনিৰিজ্ঝনত্থেন সত্তিসূলসদিসা. খন্ধাসং অধিকুট্টনাতি খন্ধা তেসং অধিকুট্টনভণ্ডিকা. পঠমং.

২. সোমাসুত্তৰণ্ণনা

১৬৩. দুতিযে ঠানন্তি অরহত্তং. দুরভিসম্ভৰন্তি দুপ্পসহং. দ্ৰঙ্গুলপঞ্ঞাযাতি পরিত্তপঞ্ঞায. যস্মা ৰা দ্ৰীহি অঙ্গুলেহি কপ্পাসৰট্টিং গহেত্ৰা সুত্তং কন্তন্তি, তস্মা ইত্থী ‘‘দ্ৰঙ্গুলপঞ্ঞা’’তি ৰুচ্চতি. ঞাণম্হি ৰত্তমানম্হীতি ফলসমাপত্তিঞাণে পৰত্তমানে. ধম্মং ৰিপস্সতোতি চতুসচ্চধম্মং ৰিপস্সন্তস্স, পুব্বভাগে ৰা ৰিপস্সনায আরম্মণভূতং খন্ধপঞ্চকমেৰ. কিঞ্চি ৰা পন অঞ্ঞস্মীতি অঞ্ঞং ৰা কিঞ্চি ‘‘অহং অস্মী’’তি তণ্হামানদিট্ঠিৰসেন যস্স সিযা. দুতিযং.

৩. কিসাগোতমীসুত্তৰণ্ণনা

১৬৪. ততিযে কিসাগোতমীতি অপ্পমংসলোহিততায কিসা, গোতমীতি পনস্সা নামং. পুব্বে কির সাৰত্থিযং একস্মিং কুলে অসীতিকোটিধনং সব্বং অঙ্গারাৰ জাতং. কুটুম্বিকো অঙ্গারজাতানি অনীহরিত্ৰা – ‘‘অৰস্সং কোচি পুঞ্ঞৰা ভৰিস্সতি, তস্স পুঞ্ঞেন পুন পাকতিকং ভৰিস্সতী’’তি সুৰণ্ণহিরঞ্ঞস্স চাটিযো পূরেত্ৰা আপণে ঠপেত্ৰা সমীপে নিসীদি. অথেকা দুগ্গতকুলস্স ধীতা – ‘‘অড্ঢমাসকং গহেত্ৰা দারুসাকং আহরিস্সামী’’তি ৰীথিং গতা তং দিস্ৰা কুটুম্বিকং আহ – ‘‘আপণে তাৰ ধনং এত্তকং, গেহে কিত্তকং ভৰিস্সতী’’তি. কিং দিস্ৰা অম্ম এৰং কথেসীতি? ইমং হিরঞ্ঞসুৰণ্ণন্তি. সো ‘‘পুঞ্ঞৰতী এসা ভৰিস্সতী’’তি তস্সা ৰসনট্ঠানং পুচ্ছিত্ৰা আপণে ভণ্ডং পটিসামেত্ৰা তস্সা মাতাপিতরো উপসঙ্কমিত্ৰা এৰমাহ – ‘‘অম্হাকং গেহে ৰযপ্পত্তো দারকো অত্থি, তস্সেতং দারিকং দেথা’’তি. কিং সামি দুগ্গতেহি সদ্ধিং কেল়িং করোসীতি? মিত্তসন্থৰো নাম দুগ্গতেহিপি সদ্ধিং হোতি, দেথ নং, কুটুম্বসামিনী ভৰিস্সতীতি নং গহেত্ৰা ঘরং আনেসি. সা সংৰাসমন্ৰায পুত্তং ৰিজাতা. পুত্তো পদসা আহিণ্ডনকালে কালমকাসি. সা দুগ্গতকুলে উপ্পজ্জিত্ৰা মহাকুলং গন্ত্ৰাপি ‘‘পুত্তৰিনাসং পত্তাম্হী’’তি উপ্পন্নবলৰসোকা পুত্তস্স সরীরকিচ্চং ৰারেত্ৰা তং মতকল়েৰরং আদায নগরে ৰিপ্পলপন্তী চরতি.

একদিৰসং মহতিযা বুদ্ধৰীথিযা দসবলস্স সন্তিকং গন্ত্ৰা – ‘‘পুত্তস্স মে অরোগভাৰত্থায ভেসজ্জং দেথ ভগৰা’’তি আহ. গচ্ছ সাৰত্থিং আহিণ্ডিত্ৰা যস্মিং গেহে মতপুব্বো নত্থি, ততো সিদ্ধত্থকং আহর, পুত্তস্স তে ভেসজ্জং ভৰিস্সতীতি. সা নগরং পৰিসিত্ৰা ধুরগেহতো পট্ঠায ভগৰতা ৰুত্তনযেন গন্ত্ৰা সিদ্ধত্থকং যাচন্তী ঘরে ঘরে, ‘‘কুতো ত্ৰং এৰরূপং ঘরং পস্সিস্সসী’’তি ৰুত্তা কতিপযানি গেহানি আহিণ্ডিত্ৰা – ‘‘সব্বেসম্পি কিরাযং ধম্মতা, ন ময্হং পুত্তস্সেৰা’’তি সালাযং ছৰং ছড্ডেত্ৰা পব্বজ্জং যাচি. সত্থা ‘‘ইমং পব্বাজেতূ’’তি ভিক্খুনিউপস্সযং পেসেসি. সা খুরগ্গেযেৰ অরহত্তং পাপুণি. ইমং থেরিং সন্ধায ‘‘অথ খো কিসাগোতমী’’তি ৰুত্তং.

একমাসীতি একা আসি. রুদম্মুখীতি রুদমানমুখী ৰিয. অচ্চন্তং মতপুত্তাম্হীতি এত্থ অন্তং অতীতং অচ্চন্তং, ভাৰনপুংসকমেতং. ইদং ৰুত্তং হোতি – যথা পুত্তমরণং অন্তং অতীতং হোতি, এৰং মতপুত্তা অহং, ইদানি মম পুন পুত্তমরণং নাম নত্থি. পুরিসা এতদন্তিকাতি পুরিসাপি মে এতদন্তিকাৰ. যো মে পুত্তমরণস্স অন্তো, পুরিসানম্পি মে এসেৰন্তো, অভব্বা অহং ইদানি পুরিসং গৰেসিতুন্তি. সব্বত্থ ৰিহতা নন্দীতি সব্বেসু খন্ধাযতনধাতুভৰযোনিগতিঠিতিনিৰাসেসু মম তণ্হানন্দী ৰিহতা. তমোক্খন্ধোতি অৰিজ্জাক্খন্ধো. পদালিতোতি ঞাণেন ভিন্নো. ততিযং.

৪. ৰিজযাসুত্তৰণ্ণনা

১৬৫. চতুত্থে পঞ্চঙ্গিকেনাতি আততং ৰিততং আততৰিততং ঘনং সুসিরন্তি এৰং পঞ্চঙ্গসমন্নাগতেন. নিয্যাতযামি তুয্হেৰাতি সব্বে তুয্হংযেৰ দেমি. নাহং তেনত্থিকাতি নাহং তেন অত্থিকা. পূতিকাযেনাতি সুৰণ্ণৰণ্ণোপি কাযো নিচ্চং উগ্ঘরিতপগ্ঘরিতট্ঠেন পূতিকাযোৰ, তস্মা এৰমাহ. ভিন্দনেনাতি ভিজ্জনসভাৰেন. পভঙ্গুনাতি চুণ্ণৰিচুণ্ণং আপজ্জনধম্মেন. অট্টীযামীতি অট্টা পীল়িতা হোমি. হরাযামীতি লজ্জামি. সন্তা সমাপত্তীতি অট্ঠৰিধা লোকিযসমাপত্তি আরম্মণসন্ততায অঙ্গসন্ততায চ সন্তাতি ৰুত্তা. সব্বত্থাতি সব্বেসু রূপারূপভৰেসু, তেসং দ্ৰিন্নং ভৰানং গহিতত্তা গহিতে কামভৰে অট্ঠসু চ সমাপত্তীসূতি এতেসু সব্বেসু ঠানেসু ময্হং অৰিজ্জাতমো ৰিহতোতি ৰদতি. চতুত্থং.

৫. উপ্পলৰণ্ণাসুত্তৰণ্ণনা

১৬৬. পঞ্চমে সুপুপ্ফিতগ্গন্তি অগ্গতো পট্ঠায সুট্ঠু পুপ্ফিতং সালরুক্খং. ন চত্থি তে দুতিযা ৰণ্ণধাতূতি তৰ ৰণ্ণধাতুসদিসা দুতিযা ৰণ্ণধাতু নত্থি, তযা সদিসা অঞ্ঞা ভিক্খুনী নত্থীতি ৰদতি. ইধাগতা তাদিসিকা ভৰেয্যুন্তি যথা ত্ৰং ইধাগতা কিঞ্চি সন্থৰং ৰা সিনেহং ৰা ন লভসি, এৰমেৰং তেপি তযাৰ সদিসা ভৰেয্যুং. পখুমন্তরিকাযন্তি দ্ৰিন্নং অক্খীনং মজ্ঝে নাসৰংসেপি তিট্ঠন্তিং মং ন পস্সসি. ৰসীভূতম্হীতি ৰসীভূতা অস্মি. পঞ্চমং.

৬. চালাসুত্তৰণ্ণনা

১৬৭. ছট্ঠে কো নু তং ইদমাদপযীতি কো নু মন্দবুদ্ধি বালো তং এৰং গাহাপেসি? পরিক্লেসন্তি অঞ্ঞম্পি নানপ্পকারং উপদ্দৰং. ইদানি যং মারো আহ – ‘‘কো নু তং ইদমাদপযী’’তি, তং মদ্দন্তী – ‘‘ন মং অন্ধবালো আদপেসি, লোকে পন অগ্গপুগ্গলো সত্থা ধম্মং দেসেসী’’তি দস্সেতুং, বুদ্ধোতিআদিমাহ. তত্থ সচ্চে নিৰেসযীতি পরমত্থসচ্চে নিব্বানে নিৰেসেসি. নিরোধং অপ্পজানন্তাতি নিরোধসচ্চং অজানন্তা. ছট্ঠং.

৭. উপচালাসুত্তৰণ্ণনা

১৬৮. সত্তমে এন্তি মারৰসং পুনাতি পুনপ্পুনং মরণমারকিলেসমারদেৰপুত্তমারানং ৰসং আগচ্ছন্তি. পধূপিতোতি সন্তাপিতো. অগতি যত্থ মারস্সাতি যত্থ তুয্হং মারস্স অগতি. তত্থাতি তস্মিং নিব্বানে. সত্তমং.

৮. সীসুপচালাসুত্তৰণ্ণনা

১৬৯. অট্ঠমে সমণী ৰিয দিস্সসীতি সমণিসদিসা দিস্সসি. কিমিৰ চরসি মোমূহাতি কিং কারণা মোমূহা ৰিয চরসি? ইতো বহিদ্ধাতি ইমম্হা সাসনা বহি. পাসং ডেন্তীতি পাসণ্ডা, সত্তানং চিত্তেসু দিট্ঠিপাসং খিপন্তীতি অত্থো. সাসনং পন পাসে মোচেতি, তস্মা পাসণ্ডোতি ন ৰুচ্চতি, ইতো বহিদ্ধাযেৰ পাসণ্ডা হোন্তি. পসীদন্তীতি সংসীদন্তি লগ্গন্তি.

ইদানি ‘‘কং নু উদ্দিস্স মুণ্ডাসী’’তি পঞ্হং কথেন্তী অত্থি সক্যকুলে জাতোতিআদিমাহ. তত্থ সব্বাভিভূতি সব্বানি খন্ধাযতনধাতুভৰযোনিগতিআদীনি অভিভৰিত্ৰা ঠিতো. মরণমারাদযো নুদি নীহরীতি মারনুদো. সব্বত্থমপরাজিতোতি সব্বেসু রাগাদীসু ৰা মারযুদ্ধে ৰা অজিতো. সব্বত্থ মুত্তোতি সব্বেসু খন্ধাদীসু মুত্তো. অসিতোতি তণ্হাদিট্ঠিনিস্সযেন অনিস্সিতো. সব্বকম্মক্খযং পত্তোতি সব্বকম্মক্খযসঙ্খাতং অরহত্তং পত্তো. উপধিসঙ্খযেতি উপধিসঙ্খযসঙ্খাতে নিব্বানে আরম্মণতো ৰিমুত্তো. অট্ঠমং.

৯. সেলাসুত্তৰণ্ণনা

১৭০. নৰমে কেনিদং পকতন্তি কেন ইদং কতং. বিম্বন্তি অত্তভাৰং সন্ধায ৰদতি. অঘন্তি দুক্খপতিট্ঠানত্তা অত্তভাৰমেৰ ৰদতি. হেতুভঙ্গাতি হেতুনিরোধেন পচ্চযৰেকল্লেন. নৰমং.

১০. ৰজিরাসুত্তৰণ্ণনা

১৭১. দসমে নযিধ সত্তুপলব্ভতীতি ইমস্মিং সুদ্ধসঙ্খারপুঞ্জে পরমত্থতো সত্তো নাম ন উপলব্ভতি. খন্ধেসু সন্তেসূতি পঞ্চসু খন্ধেসু ৰিজ্জমানেসু তেন তেনাকারেন ৰৰত্থিতেসু. সম্মুতীতি সত্তোতি সমঞ্ঞামত্তমেৰ হোতি. দুক্খন্তি পঞ্চক্খন্ধদুক্খং. নাঞ্ঞত্র দুক্খাতি ঠপেত্ৰা দুক্খং অঞ্ঞো নেৰ সম্ভোতি ন নিরুজ্ঝতীতি. দসমং.

ইতি সারত্থপ্পকাসিনিযা

সংযুত্তনিকায-অট্ঠকথায

ভিক্খুনীসংযুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৬. ব্রহ্মসংযুত্তং

১. পঠমৰগ্গো

১. ব্রহ্মাযাচনসুত্তৰণ্ণনা

১৭২. ব্রহ্মসংযুত্তস্স পঠমে পরিৰিতক্কো উদপাদীতি সব্ববুদ্ধানং আচিণ্ণসমাচিণ্ণো অযং চেতসো ৰিতক্কো উদপাদি. কদা উদপাদীতি? বুদ্ধভূতস্স অট্ঠমে সত্তাহে রাজাযতনমূলে সক্কেন দেৰানমিন্দেন আভতং দন্তকট্ঠঞ্চ ওসধহরীতকঞ্চ খাদিত্ৰা মুখং ধোৰিত্ৰা চতূহি লোকপালেহি উপনীতে পচ্চগ্ঘে সেলমযপত্তে তপুস্সভল্লিকানং পিণ্ডপাতং পরিভুঞ্জিত্ৰা পুন পচ্চাগন্ত্ৰা অজপালনিগ্রোধে নিসিন্নমত্তস্স.

অধিগতোতি পটিৰিদ্ধো. ধম্মোতি চতুসচ্চধম্মো. গম্ভীরোতি উত্তানপটিক্খেপৰচনমেতং. দুদ্দসোতি গম্ভীরত্তাৰ দুদ্দসো দুক্খেন দট্ঠব্বো, ন সক্কা সুখেন দট্ঠুং. দুদ্দসত্তাৰ দুরনুবোধো দুক্খেন অৰবুজ্ঝিতব্বো, ন সক্কা সুখেন অৰবুজ্ঝিতুং. সন্তোতি নিব্বুতো. পণীতোতি অতপ্পকো. ইদং দ্ৰযং লোকুত্তরমেৰ সন্ধায ৰুত্তং. অতক্কাৰচরোতি তক্কেন অৰচরিতব্বো ওগাহিতব্বো ন হোতি, ঞাণেনেৰ অৰচরিতব্বো. নিপুণোতি সণ্হো. পণ্ডিতৰেদনীযোতি সম্মাপটিপদং পটিপন্নেহি পণ্ডিতেহি ৰেদিতব্বো. আলযরামাতি সত্তা পঞ্চসু কামগুণেসু অল্লীযন্তি, তস্মা তে আলযাতি ৰুচ্চন্তি. অট্ঠসততণ্হাৰিচরিতানি ৰা অল্লীযন্তি, তস্মাপি আলযাতি ৰুচ্চন্তি. তেহি আলযেহি রমন্তীতি আলযরামা. আলযেসু রতাতি আলযরতা. আলযেসু সুট্ঠু মুদিতাতি আলযসম্মুদিতা. যথেৰ হি সুসজ্জিতং পুপ্ফফলভরিতরুক্খাদিসম্পন্নং উয্যানং পৰিট্ঠো রাজা তায তায সম্পত্তিযা রমতি, সম্মুদিতো আমোদিতপমোদিতো হোতি, ন উক্কণ্ঠতি, সাযম্পি নিক্খমিতুং ন ইচ্ছতি, এৰমিমেহিপি কামালযতণ্হালযেহি সত্তা রমন্তি, সংসারৰট্টে সম্মুদিতা অনুক্কণ্ঠিতা ৰসন্তি. তেন তেসং ভগৰা দুৰিধং আলযং উয্যানভূমিং ৰিয দস্সেন্তো ‘‘আলযরামা’’তিআদিমাহ.

তত্থ যদিদন্তি নিপাতো, তস্স ঠানং সন্ধায ‘‘যং ইদ’’ন্তি, পটিচ্চসমুপ্পাদং সন্ধায ‘‘যো অয’’ন্তি এৰমত্থো দট্ঠব্বো. ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পাদোতি ইমেসং পচ্চযা ইদপ্পচ্চযা, ইদপ্পচ্চযা এৰ ইদপ্পচ্চযতা, ইদপ্পচ্চযতা চ সা পটিচ্চসমুপ্পাদো চাতি ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পাদো. সঙ্খারাদিপচ্চযানং এতং অধিৰচনং. সব্বসঙ্খারসমথোতিআদি সব্বং নিব্বানমেৰ. যস্মা হি তং আগম্ম সব্বসঙ্খারৰিপ্ফন্দিতানি সমন্তি, ৰূপসম্মন্তি, তস্মা সব্বসঙ্খারসমথোতি ৰুচ্চতি. যস্মা চ তং আগম্ম সব্বে উপধযো পটিনিস্সট্ঠা হোন্তি, সব্বা তণ্হা খীযন্তি, সব্বে কিলেসরাগা ৰিরজ্জন্তি, সব্বং দুক্খং নিরুজ্ঝতি, তস্মা সব্বূপধিপটিনিস্সগ্গো তণ্হাক্খযো ৰিরাগো নিরোধোতি ৰুচ্চতি. যা পনেসা তণ্হা ভৰেন ভৰং, ফলেন ৰা সদ্ধিং কম্মং ৰিনতি সংসিব্বতীতি কত্ৰা ৰানন্তি ৰুচ্চতি, ততো নিক্খন্তং ৰানতোতি নিব্বানং. সো মমস্স কিলমথোতি যা অজানন্তানং দেসনা নাম, সো মম কিলমথো অস্স, সা মম ৰিহেসা অস্সাতি অত্থো. কাযকিলমথো চেৰ কাযৰিহেসা চ অস্সাতি ৰুত্তং হোতি. চিত্তে পন উভযম্পেতং বুদ্ধানং নত্থি. অপিস্সূতি অনুব্রূহনত্থে নিপাতো. সো ‘‘ন কেৰলং অযং পরিৰিতক্কো উদপাদি, ইমাপি গাথা পটিভংসূ’’তি দীপেতি. অনচ্ছরিযাতি অনুঅচ্ছরিযা. পটিভংসূতি পটিভানসঙ্খাতস্স ঞাণস্স গোচরা অহেসুং, পরিৰিতক্কযিতব্বতং পাপুণিংসু.

কিচ্ছেনাতি দুক্খেন, ন দুক্খায পটিপদায. বুদ্ধানং হি চত্তারোপি মগ্গা সুখপটিপদাৰ হোন্তি. পারমীপূরণকালে পন সরাগসদোসসমোহস্সেৰ সতো আগতাগতানং যাচকানং অলঙ্কতপটিযত্তং সীসং কন্তিত্ৰা গললোহিতং নীহরিত্ৰা সুঅঞ্জিতানি অক্খীনি উপ্পাটেত্ৰা কুলৰংসপ্পদীপং পুত্তং মনাপচারিনিং ভরিযন্তি এৰমাদীনি দেন্তস্স অঞ্ঞানি চ খন্তিৰাদিসদিসেসু অত্তভাৰেসু ছেজ্জভেজ্জাদীনি পাপুণন্তস্স আগমনীযপটিপদং সন্ধাযেতং ৰুত্তং. হলন্তি এত্থ -কারো নিপাতমত্তো, অলন্তি অত্থো. পকাসিতুন্তি দেসিতুং, এৰং কিচ্ছেন অধিগতস্স অলং দেসিতুং পরিযত্তং দেসিতুং. কো অত্থো দেসিতেনাতি ৰুত্তং হোতি? রাগদোসপরেতেহীতি রাগদোসফুট্ঠেহি রাগদোসানুগতেহি ৰা.

পটিসোতগামিন্তি নিচ্চাদীনং পটিসোতং, ‘‘অনিচ্চং দুক্খমনত্তা অসুভ’’ন্তি এৰং গতং চতুসচ্চধম্মং. রাগরত্তাতি কামরাগেন ভৰরাগেন দিট্ঠিরাগেন চ রত্তা. ন দক্খন্তীতি অনিচ্চং দুক্খমনত্তা অসুভন্তি ইমিনা সভাৰেন ন পস্সিস্সন্তি, তে অপস্সন্তে কো সক্খিস্সতি এৰং গাহাপেতুং. তমোখন্ধেন আৰুটাতি অৰিজ্জারাসিনা অজ্ঝোত্থটা.

অপ্পোস্সুক্কতাযাতি নিরুস্সুক্কভাৰেন, অদেসেতুকামতাযাতি অত্থো. কস্মা পনস্স এৰং চিত্তং নমি? ননু এস মুত্তো মোচেস্সামি, তিণ্ণো তারেস্সামি –

‘‘কিং মে অঞ্ঞাতৰেসেন, ধম্মং সচ্ছিকতেনিধ;

সব্বঞ্ঞুতং পাপুণিত্ৰা, তারযিস্সং সদেৰক’’ন্তি. (বু. ৰং. ২.৫৬) –

পত্থনং কত্ৰা পারমিযো পূরেত্ৰা সব্বঞ্ঞুতং পত্তোতি? সচ্চমেতং, তদেৰং পচ্চৰেক্খণানুভাৰেন পনস্স এৰং চিত্তং নমি. তস্স হি সব্বঞ্ঞুতং পত্ৰা সত্তানং কিলেসগহনতং, ধম্মস্স চ গম্ভীরতং পচ্চৰেক্খন্তস্স সত্তানং কিলেসগহনতা চ ধম্মগম্ভীরতা চ সব্বাকারেন পাকটা জাতা. অথস্স – ‘‘ইমে সত্তা কঞ্জিযপুণ্ণা লাবু ৰিয, তক্কভরিতা চাটি ৰিয, ৰসাতেলপীতপিলোতিকা ৰিয, অঞ্জনমক্খিতহত্থো ৰিয চ কিলেসভরিতা অতিসংকিলিট্ঠা রাগরত্তা দোসদুট্ঠা মোহমূল়্হা, তে কিং নাম পটিৰিজ্ঝিস্সন্তী’’তি? চিন্তযতো কিলেসগহনপচ্চৰেক্খণানুভাৰেনাপি এৰং চিত্তং নমি.

‘‘অযঞ্চ ধম্মো পথৰীসন্ধারকউদকক্খন্ধো ৰিয গম্ভীরো, পব্বতেন পটিচ্ছাদেত্ৰা ঠপিতো সাসপো ৰিয দুদ্দসো, সতধা ভিন্নস্স ৰালস্স কোটিযা কোটিপটিপাদনং ৰিয দুরনুবোধো. ননু মযা হি ইমং ধম্মং পটিৰিজ্ঝিতুং ৰাযমন্তেন অদিন্নং দানং নাম নত্থি, অরক্খিতং সীলং নাম নত্থি, অপরিপূরিতা কাচি পারমী নাম নত্থি, তস্স মে নিরুস্সাহং ৰিয মারবলং ৰিধমন্তস্সাপি পথৰী ন কম্পিত্থ, পঠমযামে পুব্বেনিৰাসং অনুস্সরন্তস্সাপি ন কম্পিত্থ, মজ্ঝিমযামে দিব্বচক্খুং ৰিসোধেন্তস্সাপি ন কম্পিত্থ, পচ্ছিমযামে পন পটিচ্চসমুপ্পাদং পটিৰিজ্ঝন্তস্সেৰ মে দসসহস্সিলোকধাতু কম্পিত্থ. ইতি মাদিসেনাপি তিক্খঞাণেন কিচ্ছেনেৰাযং ধম্মো পটিৰিদ্ধো. তং লোকিযমহাজনা কথং পটিৰিজ্ঝিস্সন্তী’’তি? ধম্মগম্ভীরপচ্চৰেক্খণানুভাৰেনাপি এৰং চিত্তং নমীতি ৰেদিতব্বং.

অপিচ ব্রহ্মুনা যাচিতে দেসেতুকামতাযপিস্স এৰং চিত্তং নমি. জানাতি হি ভগৰা – ‘‘মম অপ্পোস্সুক্কতায চিত্তে নমমানে মং মহাব্রহ্মা ধম্মদেসনং যাচিস্সতি, ইমে চ সত্তা ব্রহ্মগরুকা. তে ‘সত্থা কির ধম্মং ন দেসেতুকামো অহোসি. অথ নং মহাব্রহ্মা যাচিত্ৰা দেসাপেসি. সন্তো ৰত ভো ধম্মো, পণীতো ৰত ভো ধম্মো’তি মঞ্ঞমানা সুস্সূসিস্সন্তী’’তি. ইদম্পিস্স কারণং পটিচ্চ অপ্পোস্সুক্কতায চিত্তং নমি, নো ধম্মদেসনাযাতি ৰেদিতব্বং.

সহম্পতিস্সাতি সো কির কস্সপস্স ভগৰতো সাসনে সহকো নাম থেরো পঠমজ্ঝানং নিব্বত্তেত্ৰা পঠমজ্ঝানভূমিযং কপ্পাযুকব্রহ্মা হুত্ৰা নিব্বত্তো. তত্র নং ‘‘সহম্পতিব্রহ্মা’’তি পটিসঞ্জানন্তি. তং সন্ধাযাহ ‘‘ব্রহ্মুনো সহম্পতিস্সা’’তি. নস্সতি ৰত ভোতি সো কির ইমং সদ্দং তথা নিচ্ছারেসি, যথা দসসহস্সিলোকধাতুব্রহ্মানো সুত্ৰা সব্বে সন্নিপতিংসু. যত্র হি নামাতি যস্মিং নাম লোকে. পুরতো পাতুরহোসীতি তেহি দসহি ব্রহ্মসহস্সেহি সদ্ধিং পাতুরহোসি. অপ্পরজক্খজাতিকাতি পঞ্ঞামযে অক্খিম্হি অপ্পং পরিত্তং রাগদোসমোহরজং এতেসং এৰংসভাৰাতি অপ্পরজক্খজাতিকা. অস্সৰনতাতি অস্সৰনতায. ভৰিস্সন্তীতি পুরিমবুদ্ধেসু দসপুঞ্ঞকিরিযৰসেন কতাধিকারা পরিপাকগতা পদুমানি ৰিয সূরিযরস্মিসম্ফস্সং, ধম্মদেসনংযেৰ আকঙ্খমানা চতুপ্পদিকগাথাৰসানে অরিযভূমিং ওক্কমনারহা ন একো, ন দ্ৰে, অনেকসতসহস্সা ধম্মস্স অঞ্ঞাতারো ভৰিস্সন্তীতি দস্সেতি.

পাতুরহোসীতি পাতুভৰি. সমলেহি চিন্তিতোতি সমলেহি ছহি সত্থারেহি চিন্তিতো. তে হি পুরেতরং উপ্পজ্জিত্ৰা সকলজম্বুদীপে কণ্টকে পত্থরমানা ৰিয, ৰিসং সিঞ্চমানা ৰিয চ সমলং মিচ্ছাদিট্ঠিধম্মং দেসযিংসু. অপাপুরেতন্তি ৰিৰরং এতং. অমতস্স দ্ৰারন্তি অমতস্স নিব্বানস্স দ্ৰারভূতং অরিযমগ্গং. সুণন্তু ধম্মং ৰিমলেনানুবুদ্ধন্তি ইমে সত্তা রাগাদিমলানং অভাৰতো ৰিমলেন সম্মাসম্বুদ্ধেন অনুবুদ্ধং চতুসচ্চধম্মং সুণন্তু তাৰ ভগৰাতি যাচতি.

সেলে যথা পব্বতমুদ্ধনিট্ঠিতোতি সেলমযে একগ্ঘনে পব্বতমুদ্ধনি যথাঠিতোৰ. ন হি তস্স ঠিতস্স দস্সনত্থং গীৰুক্খিপনপসারণাদিকিচ্চং অত্থি. তথূপমন্তি তপ্পটিভাগং সেলপব্বতূপমং. অযং পনেত্থ সঙ্খেপত্থো – যথা সেলপব্বতমুদ্ধনি ঠিতোৰ চক্খুমা পুরিসো সমন্ততো জনতং পস্সেয্য, তথা ত্ৰম্পি সুমেধ সুন্দরপঞ্ঞ সব্বঞ্ঞুতঞাণেন সমন্তচক্খু ভগৰা ধম্মমযং পাসাদমারুয্হ সযং অপেতসোকো সোকাৰতিণ্ণং জাতিজরাভিভূতং জনতং অৰেক্খস্সু উপধারয উপপরিক্খ. অযং পনেত্থ অধিপ্পাযো – যথা হি পব্বতপাদে সমন্তা মহন্তং খেত্তং কত্ৰা, তত্থ কেদারপাল়ীসু কুটিকাযো কত্ৰা রত্তিং অগ্গিং জালেয্যুং, চতুরঙ্গসমন্নাগতঞ্চ অন্ধকারং অস্স, অথ তস্স পব্বতস্স মত্থকে ঠত্ৰা চক্খুমতো পুরিসস্স ভূমিং ওলোকযতো নেৰ খেত্তং ন কেদারপাল়িযো ন কুটিযো ন তত্থ সযিতমনুস্সা পঞ্ঞাযেয্যুং. কুটিকাসু পন অগ্গিজালামত্তকমেৰ পঞ্ঞাযেয্য, এৰং ধম্মপাসাদং আরুয্হ সত্তনিকাযং ওলোকযতো তথাগতস্স যে তে অকতকল্যাণা সত্তা, তে একৰিহারে দক্খিণজাণুপস্সে নিসিন্নাপি বুদ্ধচক্খুস্স আপাথং নাগচ্ছন্তি, রত্তিং খিত্তা সরা ৰিয হোন্তি. যে পন কতকল্যাণা ৰেনেয্যপুগ্গলা, তে এৰস্স দূরেপি ঠিতা আপাথং আগচ্ছন্তি সো অগ্গি ৰিয হিমৰন্তপব্বতো ৰিয চ. ৰুত্তম্পি চেতং –

‘‘দূরে সন্তো পকাসেন্তি, হিমৰন্তোৰ পব্বতো;

অসন্তেত্থ ন দিস্সন্তি, রত্তিং খিত্তা যথা সরা’’তি. (ধ. প. ৩০৪);

অজ্ঝেসনন্তি যাচনং. বুদ্ধচক্খুনাতি ইন্দ্রিযপরোপরিযত্তঞাণেন চ আসযানুসযঞাণেন চ. ইমেসং হি দ্ৰিন্নং ঞাণানং ‘‘বুদ্ধচক্খূ’’তি নামং, সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণস্স ‘‘সমন্তচক্খূ’’তি, তিণ্ণং মগ্গঞাণানং ‘‘ধম্মচক্খূ’’তি. অপ্পরজক্খেতিআদীসু যেসং ৰুত্তনযেনেৰ পঞ্ঞাচক্খুম্হি রাগাদিরজং অপ্পং, তে অপ্পরজক্খা. যেসং তং মহন্তং, তে মহারজক্খা. যেসং সদ্ধাদীনি ইন্দ্রিযানি তিক্খানি, তে তিক্খিন্দ্রিযা. যেসং তানি মুদূনি, তে মুদিন্দ্রিযা. যেসং তেযেৰ সদ্ধাদযো আকারা সুন্দরা, তে স্ৰাকারা. যে কথিতকারণং সল্লক্খেন্তি, সুখেন সক্কা হোন্তি ৰিঞ্ঞাপেতুং, তে সুৰিঞ্ঞাপযা. যে পরলোকঞ্চেৰ ৰজ্জঞ্চ ভযতো পস্সন্তি, তে পরলোকৰজ্জভযদস্সাৰিনো নাম.

অযং পনেত্থ পাল়ি – ‘‘সদ্ধো পুগ্গলো অপ্পরজক্খো, অস্সদ্ধো পুগ্গলো মহারজক্খো. আরদ্ধৰীরিযো, কুসীতো. উপট্ঠিতস্সতি, মুট্ঠস্সতি. সমাহিতো, অসমাহিতো. পঞ্ঞৰা, দুপ্পঞ্ঞো পুগ্গলো মহারজক্খো. তথা সদ্ধো পুগ্গলো তিক্খিন্দ্রিযো…পে… পঞ্ঞৰা পুগ্গলো পরলোকৰজ্জভযদস্সাৰী, দুপ্পঞ্ঞো পুগ্গলো ন পরলোকৰজ্জভযদস্সাৰী. লোকোতি খন্ধলোকো, আযতনলোকো, ধাতুলোকো, সম্পত্তিভৰলোকো, সম্পত্তিসম্ভৰলোকো, ৰিপত্তিভৰলোকো, ৰিপত্তিসম্ভৰলোকো. একো লোকো সব্বে সত্তা আহারট্ঠিতিকা. দ্ৰে লোকা নামঞ্চ রূপঞ্চ. তযো লোকা তিস্সো ৰেদনা. চত্তারো লোকা চত্তারো আহারা. পঞ্চ লোকা পঞ্চুপাদানক্খন্ধা. ছ লোকা ছ অজ্ঝত্তিকানি আযতনানি. সত্ত লোকা সত্ত ৰিঞ্ঞাণট্ঠিতিযো. অট্ঠ লোকা অট্ঠ লোকধম্মা. নৰ লোকা নৰ সত্তাৰাসা. দস লোকা দসাযতনানি. দ্ৰাদস লোকা দ্ৰাদসাযতনানি. অট্ঠারস লোকা অট্ঠারস ধাতুযো. ৰজ্জন্তি সব্বে কিলেসা ৰজ্জা, সব্বে দুচ্চরিতা ৰজ্জা, সব্বে অভিসঙ্খারা ৰজ্জা, সব্বে ভৰগামিকম্মা ৰজ্জা, ইতি ইমস্মিঞ্চ লোকে ইমস্মিঞ্চ ৰজ্জে তিব্বা ভযসঞ্ঞা পচ্চুপট্ঠিতা হোতি, সেয্যথাপি উক্খিত্তাসিকে ৰধকে. ইমেহি পঞ্ঞাসায আকারেহি ইমানি পঞ্চিন্দ্রিযানি জানাতি পস্সতি অঞ্ঞাসি পটিৰিজ্ঝি. ইদং তথাগতস্স ইন্দ্রিযপরোপরিযত্তে ঞাণ’’ন্তি (পটি. ম. ১.১১২).

উপ্পলিনিযন্তি উপ্পলৰনে. ইতরেসুপি এসেৰ নযো. অন্তোনিমুগ্গপোসীনীতি যানি অন্তো নিমুগ্গানেৰ পোসিযন্তি. উদকং অচ্চুগ্গম্ম ঠিতানী তি উদকং অতিক্কমিত্ৰা ঠিতানি. তত্থ যানি অচ্চুগ্গম্ম ঠিতানি, তানি সূরিযরস্মিসম্ফস্সং আগমযমানানি ঠিতানি অজ্জ পুপ্ফনকানি. যানি পন সমোদকং ঠিতানি, তানি স্ৰে পুপ্ফনকানি. যানি উদকানুগ্গতানি অন্তোনিমুগ্গপোসীনি, তানি ততিযদিৰসে পুপ্ফনকানি. উদকা পন অনুগ্গতানি অঞ্ঞানিপি সরোগউপ্পলাদীনি নাম অত্থি, যানি নেৰ পুপ্ফিস্সন্তি, মচ্ছকচ্ছপভক্খানেৰ ভৰিস্সন্তি, তানি পাল়িং নারুল়্হানি. আহরিত্ৰা পন দীপেতব্বানীতি দীপিতানি. যথেৰ হি তানি চতুব্বিধানি পুপ্ফানি, এৰমেৰং উগ্ঘটিতঞ্ঞূ ৰিপঞ্চিতঞ্ঞূ নেয্যো পদপরমোতি চত্তারো পুগ্গলা.

তত্থ ‘‘যস্স পুগ্গলস্স সহ উদাহটৰেলায ধম্মাভিসমযো হোতি, অযং ৰুচ্চতি পুগ্গলো উগ্ঘটিতঞ্ঞূ. যস্স পুগ্গলস্স সংখিত্তেন ভাসিতস্স ৰিত্থারেন অত্থে ৰিভজিযমানে ধম্মাভিসমযো হোতি, অযং ৰুচ্চতি পুগ্গলো ৰিপঞ্চিতঞ্ঞূ. যস্স পুগ্গলস্স উদ্দেসতো পরিপুচ্ছতো যোনিসো মনসিকরোতো কল্যাণমিত্তে সেৰতো ভজতো পযিরুপাসতো অনুপুব্বেন ধম্মাভিসমযো হোতি, অযং ৰুচ্চতি পুগ্গলো নেয্যো. যস্স পুগ্গলস্স বহুম্পি সুণতো বহুম্পি ভণতো বহুম্পি ধারযতো বহুম্পি ৰাচযতো ন তায জাতিযা ধম্মাভিসমযো হোতি, অযং ৰুচ্চতি পুগ্গলো পদপরমো (পু. প. ১৪৮-১৫১). তত্থ ভগৰা উপ্পলৰনাদিসদিসং দসসহস্সিলোকধাতুং ওলোকেন্তো – ‘‘অজ্জ পুপ্ফনকানি ৰিয উগ্ঘটিতঞ্ঞূ, স্ৰে পুপ্ফনকানি ৰিয ৰিপঞ্চিতঞ্ঞূ, ততিযদিৰসে পুপ্ফনকানি ৰিয নেয্যো, মচ্ছকচ্ছপভক্খানি পুপ্ফানি ৰিয পদপরমো’’তি অদ্দস্স. পস্সন্তো চ ‘‘এত্তকা অপ্পরজক্খা, এত্তকা মহারজক্খা, তত্রাপি এত্তকা উগ্ঘটিতঞ্ঞূ’’তি এৰং সব্বাকারতোৰ অদ্দস.

তত্থ তিণ্ণং পুগ্গলানং ইমস্মিংযেৰ অত্তভাৰে ভগৰতো ধম্মদেসনা অত্থং সাধেতি. পদপরমানং অনাগতত্থায ৰাসনা হোতি. অথ ভগৰা ইমেসং চতুন্নং পুগ্গলানং অত্থাৰহং ধম্মদেসনং ৰিদিত্ৰা দেসেতুকম্যতং উপ্পাদেত্ৰা পুন সব্বেপি তীসু ভৰেসু সত্তে ভব্বাভব্বৰসেন দ্ৰে কোট্ঠাসে অকাসি. যে সন্ধায ৰুত্তং – ‘‘কতমে সত্তা অভব্বা? যে তে সত্তা কম্মাৰরণেন সমন্নাগতা কিলেসাৰরণেন সমন্নাগতা ৰিপাকাৰরণেন সমন্নাগতা অস্সদ্ধা অচ্ছন্দিকা দুপ্পঞ্ঞা অভব্বা নিযামং ওক্কমিতুং কুসলেসু ধম্মেসু সম্মত্তং, ইমে তে সত্তা অভব্বা. কতমে সত্তা ভব্বা? যে তে সত্তা ন কম্মাৰরণেন…পে… ইমে তে সত্তা ভব্বা’’তি (ৰিভ. ৮২৭; পটি. ম. ১.১১৫). তত্থ সব্বেপি অভব্বপুগ্গলে পহায ভব্বপুগ্গলেযেৰ ঞাণেন পরিগ্গহেত্ৰা, ‘‘এত্তকা রাগচরিতা এত্তকা দোস-মোহচরিতা ৰিতক্ক-সদ্ধা-বুদ্ধিচরিতা’’তি ছ কোট্ঠাসে অকাসি. এৰং কত্ৰা ধম্মং দেসেস্সামীতি চিন্তেসি.

পচ্চভাসীতি পতিঅভাসি. অপারুতাতি ৰিৰটা. অমতস্স দ্ৰারাতি অরিযমগ্গো. সো হি অমতসঙ্খাতস্স নিব্বানস্স দ্ৰারং, সো মযা ৰিৰরিত্ৰা ঠপিতোতি দস্সেতি. পমুঞ্চন্তু সদ্ধন্তি সব্বে অত্তনো সদ্ধং পমুঞ্চন্তু ৰিস্সজ্জেন্তু. পচ্ছিমপদদ্ৰযে অযমত্থো – অহঞ্হি অত্তনো পগুণং সুপ্পৰত্তিতম্পি ইমং পণীতং উত্তমং ধম্মং কাযৰাচাকিলমথসঞ্ঞী হুত্ৰা ন ভাসিং. ইদানি পন সব্বো জনো সদ্ধাভাজনং উপনেতু, পূরেস্সামি তেসং সঙ্কপ্পন্তি.

অন্তরধাযীতি সত্থারং গন্ধমালাদীহি পূজেত্ৰা অন্তরহিতো, সকট্ঠানমেৰ গতোতি অত্থো. গতে চ পন তস্মিং ভগৰা ‘‘কস্স নু খো অহং পঠমং ধম্মং দেসেয্য’’ন্তি? আল়ারুদকানং কালঙ্কতভাৰং, পঞ্চৰগ্গিযানঞ্চ বহূপকারভাৰং ঞত্ৰা তেসং ধম্মং দেসেতুকামো বারাণসিযং ইসিপতনং গন্ত্ৰা ধম্মচক্কং পৰত্তেসীতি. পঠমং.

২. গারৰসুত্তৰণ্ণনা

১৭৩. দুতিযে উদপাদীতি অযং ৰিতক্কো পঞ্চমে সত্তাহে উদপাদি. অগারৰোতি অঞ্ঞস্মিং গারৰরহিতো, কঞ্চি গরুট্ঠানে অট্ঠপেত্ৰাতি অত্থো. অপ্পতিস্সোতি পতিস্সযরহিতো, কঞ্চি জেট্ঠকট্ঠানে অট্ঠপেত্ৰাতি অত্থো.

সদেৰকেতিআদীসু সদ্ধিং দেৰেহি সদেৰকে. দেৰগ্গহণেন চেত্থ মারব্রহ্মেসু গহিতেসুপি মারো নাম ৰসৰত্তী সব্বেসং উপরি ৰসং ৰত্তেতি, ব্রহ্মা নাম মহানুভাৰো একঙ্গুলিযা একস্মিং চক্কৰাল়সহস্সে আলোকং ফরতি. দ্ৰীহি দ্ৰীসু…পে… দসহি অঙ্গুলীহি দসসুপি চক্কৰাল়সহস্সেসু আলোকং ফরতি, সো ইমিনা সীলসম্পন্নতরোতি ৰত্তুং মা লভতূতি সমারকে সব্রহ্মকেতি ৰিসুং ৰুত্তং. তথা সমণা নাম একনিকাযাদিৰসেন বহুস্সুতা সীলৰন্তো পণ্ডিতা, ব্রাহ্মণাপি ৰত্থুৰিজ্জাদিৰসেন বহুস্সুতা পণ্ডিতা, তে ইমিনা সীলসম্পন্নতরাতি ৰত্তুং মা লভন্তূতি সস্সমণব্রাহ্মণিযা পজাযাতি ৰুত্তং. সদেৰমনুস্সাযাতি ইদং পন নিপ্পদেসতো দস্সনত্থং গহিতমেৰ গহেত্ৰা ৰুত্তং. অপিচেত্থ পুরিমানি তীণি পদানি লোকৰসেন ৰুত্তানি, পচ্ছিমানি দ্ৰে পজাৰসেন. সীলসম্পন্নতরন্তি সীলেন সম্পন্নতরং, অধিকতরন্তি অত্থো. সেসেসুপি এসেৰ নযো. এত্থ চ সীলাদযো চত্তারো ধম্মা লোকিযলোকুত্তরা কথিতা, ৰিমুত্তিঞাণদস্সনং লোকিযমেৰ. পচ্চৰেক্খণঞাণং হেতং.

পাতুরহোসীতি – ‘‘অযং সত্থা অৰীচিতো যাৰ ভৰগ্গা সীলাদীহি অত্তনা অধিকতরং অপস্সন্তো ‘মযা পটিৰিদ্ধং নৰলোকুত্তরধম্মমেৰ সক্কত্ৰা গরুং কত্ৰা উপনিস্সায ৰিহরিস্সামী’তি চিন্তেতি, কারণং ভগৰা চিন্তেতি, অত্থং ৰুড্ঢিৰিসেসং চিন্তেতি, গচ্ছামিস্স উস্সাহং জনেস্সামী’’তি চিন্তেত্ৰা পুরতো পাকটো অহোসি, অভিমুখে অট্ঠাসীতি অত্থো.

ৰিহরন্তি চাতি এত্থ যো ৰদেয্য ‘‘ৰিহরন্তীতি ৰচনতো পচ্চুপ্পন্নেপি বহূ বুদ্ধা’’তি, সো ‘‘ভগৰাপি, ভন্তে, এতরহি অরহং সম্মাসম্বুদ্ধো’’তি ইমিনা ৰচনেন পটিবাহিতব্বো.

‘‘ন মে আচরিযো অত্থি, সদিসো মে ন ৰিজ্জতি;

সদেৰকস্মিং লোকস্মিং, নত্থি মে পটিপুগ্গলো’’তি. (মহাৰ. ১১; ম. নি. ১.২৮৫) –

আদীহি চস্স সুত্তেহি অঞ্ঞেসং বুদ্ধানং অভাৰো দীপেতব্বো. তস্মাতি যস্মা সব্বেপি বুদ্ধা সদ্ধম্মগরুনো, তস্মা. মহত্তমভিকঙ্খতাতি মহন্তভাৰং পত্থযমানেন. সরং বুদ্ধান-সাসনন্তি বুদ্ধানং সাসনং সরন্তেন. দুতিযং.

৩. ব্রহ্মদেৰসুত্তৰণ্ণনা

১৭৪. ততিযে একোতি ঠানাদীসু ইরিযাপথেসু এককো, একৰিহারীতি অত্থো. ৰূপকট্ঠোতি কাযেন ৰূপকট্ঠো নিস্সটো. অপ্পমত্তোতি সতিযা অৰিপ্পৰাসে ঠিতো. আতাপীতি ৰীরিযাতাপেন সমন্নাগতো. পহিতত্তোতি পেসিতত্তো. কুলপুত্তাতি আচারকুলপুত্তা. সম্মদেৰাতি ন ইণট্টা ন ভযট্টা ন জীৰিতপকতা হুত্ৰা, যথা ৰা তথা ৰা পব্বজিতাপি যে অনুলোমপটিপদং পূরেন্তি, তে সম্মদেৰ অগারস্মা অনগারিযং পব্বজন্তি নাম. ব্রহ্মচরিযপরিযোসানন্তি মগ্গব্রহ্মচরিযস্স পরিযোসানভূতং অরিযফলং. দিট্ঠেৰ ধম্মেতি ইমস্মিংযেৰ অত্তভাৰে. সযং অভিঞ্ঞা সচ্ছিকত্ৰাতি সামং জানিত্ৰা পচ্চক্খং কত্ৰা. উপসম্পজ্জাতি পটিলভিত্ৰা সম্পাদেত্ৰা ৰিহাসি. এৰং ৰিহরন্তো চ খীণা জাতি…পে… অব্ভঞ্ঞাসীতি. এতেনস্স পচ্চৰেক্খণভূমি দস্সিতা.

কতমা পনস্স জাতি খীণা, কথঞ্চ নং অব্ভঞ্ঞাসীতি? ৰুচ্চতে, ন তাৰস্স অতীতা জাতি খীণা পুব্বেৰ খীণত্তা, ন অনাগতা তত্থ ৰাযামাভাৰতো, ন পচ্চুপ্পন্না ৰিজ্জমানত্তা. মগ্গস্স পন অভাৰিতত্তা যা উপ্পজ্জেয্য একচতুপঞ্চৰোকারভৰেসু একচতুপঞ্চক্খন্ধপ্পভেদা জাতি. সা মগ্গস্স ভাৰিতত্তা অনুপ্পাদধম্মতং আপজ্জনেন খীণা. তং সো মগ্গভাৰনায পহীনকিলেসে পচ্চৰেক্খিত্ৰা – ‘‘কিলেসাভাৰে ৰিজ্জমানম্পি কম্মং আযতিং অপ্পটিসন্ধিকং হোতী’’তি জানন্তো জানাতি.

ৰুসিতন্তি ৰুত্থং পরিৰুত্থং, কতং চরিতং নিট্ঠাপিতন্তি অত্থো. ব্রহ্মচরিযন্তি মগ্গব্রহ্মচরিযং. কতং করণীযন্তি চতূসু সচ্চেসু চতূহি মগ্গেহি পরিঞ্ঞাপহানসচ্ছিকিরিযভাৰনাৰসেন সোল়সৰিধম্পি কিচ্চং নিট্ঠাপিতন্তি অত্থো. নাপরং ইত্থত্তাযাতি ইদানি পুন ইত্থভাৰায, এৰং সোল়সকিচ্চভাৰায, কিলেসক্খযায ৰা কতমগ্গভাৰনা নত্থীতি. অথ ৰা ইত্থত্তাযাতি ইত্থত্তভাৰতো, ইমস্মা এৰংপকারা ইদানি ৰত্তমানক্খন্ধসন্তানা অপরং খন্ধসন্তানং নত্থি, ইমে পন পঞ্চক্খন্ধা পরিঞ্ঞাতা তিট্ঠন্তি ছিন্নমূলকো রুক্খো ৰিযাতি অব্ভঞ্ঞাসি. অঞ্ঞতরোতি একো. অরহতন্তি অরহন্তানং, ভগৰতো সাৰকানং অরহতং অব্ভন্তরো অহোসি.

সপদানন্তি সপদানচারং, সম্পত্তঘরং অনুক্কম্ম পটিপাটিযা চরন্তো. উপসঙ্কমীতি উপসঙ্কমন্তো. মাতা পনস্স পুত্তং দিস্ৰাৰ ঘরা নিক্খম্ম পত্তং গহেত্ৰা অন্তোনিৰেসনং পৰেসেত্ৰা পঞ্ঞত্তাসনে নিসীদাপেসি.

আহুতিং নিচ্চং পগ্গণ্হাতীতি নিচ্চকালে আহুতিপিণ্ডং পগ্গণ্হাতি. তং দিৰসং পন তস্মিং ঘরে ভূতবলিকম্মং হোতি. সব্বগেহং হরিতুপলিত্তং ৰিপ্পকিণ্ণলাজং ৰনমালপরিক্খিত্তং উস্সিতদ্ধজপটাকং তত্থ তত্থ পুণ্ণঘরে ঠপেত্ৰা দণ্ডদীপিকা জালেত্ৰা গন্ধচুণ্ণমালাদীহি অলঙ্কতং, সমন্ততো সঞ্ছাদিযমানা ধূমকটচ্ছু অহোসি. সাপি ব্রাহ্মণী কালস্সেৰ ৰুট্ঠায সোল়সহি গন্ধোদকঘটেহি ন্হাযিত্ৰা সব্বালঙ্কারেন অত্তভাৰং অলঙ্করি. সা তস্মিং সমযে মহাখীণাসৰং নিসীদাপেত্ৰা, যাগুউল়ুঙ্কমত্তম্পি অদত্ৰা, ‘‘মহাব্রহ্মং ভোজেস্সামী’’তি সুৰণ্ণপাতিযং পাযাসং পূরেত্ৰা সপ্পিমধুসক্খরাদীহি যোজেত্ৰা নিৰেসনস্স পচ্ছাভাগে হরিতুপলিত্তভাৰাদীহি অলঙ্কতা ভূতপীঠিকা অত্থি. সা তং পাতিং আদায, তত্থ গন্ত্ৰা, চতূসু কোণেসু মজ্ঝে চ একেকং পাযাসপিণ্ডং ঠপেত্ৰা, একং পিণ্ডং হত্থেন গহেত্ৰা, যাৰ কপ্পরা সপ্পিনা পগ্ঘরন্তেন পথৰিযং জাণুমণ্ডলং পতিট্ঠাপেত্ৰা ‘‘ভুঞ্জতু ভৰং মহাব্রহ্মা, সাযতু ভৰং মহাব্রহ্মা, তপ্পেতু ভৰং মহাব্রহ্মা’’তি ৰদমানা ব্রহ্মানং ভোজেতি.

এতদহোসীতি মহাখীণাসৰস্স সীলগন্ধং ছদেৰলোকে অজ্ঝোত্থরিত্ৰা ব্রহ্মলোকং উপগতং ঘাযমানস্স এতং অহোসি. সংৰেজেয্যন্তি চোদেয্যং, সম্মাপটিপত্তিযং যোজেয্যং. ‘অযং হি এৰরূপং অগ্গদক্খিণেয্যং মহাখীণাসৰং নিসীদাপেত্ৰা যাগুউল়ুঙ্কমত্তম্পি অদত্ৰা, ‘‘মহাব্রহ্মং ভোজেস্সামী’’তি তুলং পহায হত্থেন তুলযন্তী ৰিয, ভেরিং পহায কুচ্ছিং ৰাদেন্তী ৰিয, অগ্গিং পহায খজ্জোপনকং ধমমানা ৰিয ভূতবলিং কুরুমানা আহিণ্ডতি. গচ্ছামিস্সা মিচ্ছাদস্সনং ভিন্দিত্ৰা অপাযমগ্গতো উদ্ধরিত্ৰা যথা অসীতিকোটিধনং বুদ্ধসাসনে ৰিপ্পকিরিত্ৰা সগ্গমগ্গং আরোহতি, তথা করোমীতি ৰুত্তং হোতি.

দূরে ইতোতি ইমম্হা ঠানা দূরে ব্রহ্মলোকো. ততো হি কূটাগারমত্তা সিলা পাতিতা একেন অহোরত্তেন অট্ঠচত্তালীসযোজনসহস্সানি খেপযমানা চতূহি মাসেহি পথৰিযং পতিট্ঠহেয্য, সব্বহেট্ঠিমোপি ব্রহ্মলোকো এৰং দূরে. যস্সাহুতিন্তি যস্স ব্রহ্মুনো আহুতিং পগ্গণ্হাসি, তস্স ব্রহ্মলোকো দূরেতি অত্থো. ব্রহ্মপথন্তি এত্থ ব্রহ্মপথো নাম চত্তারি কুসলজ্ঝানানি, ৰিপাকজ্ঝানানি পন নেসং জীৰিতপথো নাম, তং ব্রহ্মপথং অজানন্তী ত্ৰং কিং জপ্পসি ৰিপ্পলপসি? ব্রহ্মানো হি সপ্পীতিকজ্ঝানেন যাপেন্তি, ন এতং তিণবীজানি পক্খিপিত্ৰা রন্ধং গোযূসং খাদন্তি, মা অকারণা কিলমসীতি.

এৰং ৰত্ৰা পুন সো মহাব্রহ্মা অঞ্জলিং পগ্গয্হ অৰকুজ্জো হুত্ৰা থেরং উপদিসন্তো এসো হি তে ব্রাহ্মণি ব্রহ্মদেৰোতিআদিমাহ. তত্থ নিরূপধিকোতি কিলেসাভিসঙ্খারকামগুণোপধীহি ৰিরহিতো. অতিদেৰপত্তোতি দেৰানং অতিদেৰভাৰং ব্রহ্মানং অতিব্রহ্মভাৰং পত্তো. অনঞ্ঞপোসীতি ঠপেত্ৰা ইমং অত্তভাৰং অঞ্ঞস্স অত্তভাৰস্স ৰা পুত্তদারস্স ৰা অপোসনতায অনঞ্ঞপোসী.

আহুনেয্যোতি আহুনপিণ্ডং পটিগ্গহেতুং যুত্তো. ৰেদগূতি চতুমগ্গসঙ্খাতেহি ৰেদেহি দুক্খস্সন্তং গতো. ভাৰিতত্তোতি অত্তানং ভাৰেত্ৰা ৰড্ঢেত্ৰা ঠিতো. অনূপলিত্তোতি তণ্হাদীহি লেপেহি আলিত্তো. ঘাসেসনং ইরিযতীতি আহারপরিযেসনং চরতি.

ন তস্স পচ্ছা ন পুরত্থমত্থীতি পচ্ছা ৰুচ্চতি অতীতং, পুরত্থং ৰুচ্চতি অনাগতং, অতীতানাগতেসু খন্ধেসু ছন্দরাগৰিরহিতস্স পচ্ছা ৰা পুরত্থং ৰা নত্থীতি ৰদতি. সন্তোতিআদীসু রাগাদিসন্ততায সন্তো. কোধধূমৰিগমা ৰিধূমো, দুক্খাভাৰা অনীঘো, কত্তরদণ্ডাদীনি গহেত্ৰা ৰিচরন্তোপি ৰধকচেতনায অভাৰা নিক্খিত্তদণ্ডো. তসথাৰরেসূতি এত্থ পন পুথুজ্জনা তসা নাম, খীণাসৰা থাৰরা নাম. সত্ত পন সেখা তসাতি ৰত্তুং ন সক্কা, থাৰরা ন হোন্তি, ভজমানা পন থাৰরপক্খমেৰ ভজন্তি. সো ত্যাহুতিন্তি সো তে আহুতিং.

ৰিসেনিভূতোতি কিলেসসেনায ৰিসেনো জাতো. অনেজোতি নিত্তণ্হো. সুসীলোতি খীণাসৰসীলেন সুসীলো. সুৰিমুত্তচিত্তোতি ফলৰিমুত্তিযা সুট্ঠু ৰিমুত্তচিত্তো. ওঘতিণ্ণন্তি চত্তারো ওঘে তিণ্ণং. এত্তকেন কথামগ্গেন ব্রহ্মা থেরস্স ৰণ্ণং কথেন্তো আযতনে ব্রাহ্মণিং নিযোজেসি. অৰসানগাথা পন সঙ্গীতিকারেহি ঠপিতা. পতিট্ঠপেসি দক্খিণন্তি চতুপচ্চযদক্খিণং পতিট্ঠপেসি. সুখমাযতিকন্তি সুখাযতিকং আযতিং সুখৰিপাকং, সুখাৰহন্তি অত্থো. ততিযং.

৪. বকব্রহ্মসুত্তৰণ্ণনা

১৭৫. চতুত্থে পাপকং দিট্ঠিগতন্তি লামিকা সস্সতদিট্ঠি. ইদং নিচ্চন্তি ইদং সহ কাযেন ব্রহ্মট্ঠানং অনিচ্চং ‘‘নিচ্চ’’ন্তি ৰদতি. ধুৰাদীনি তস্সেৰ ৰেৰচনানি. তত্থ ধুৰন্তি থিরং. সস্সতন্তি সদা ৰিজ্জমানং. কেৰলন্তি অখণ্ডং সকলং. অচৰনধম্মন্তি অচৰনসভাৰং. ইদং হি ন জাযতীতিআদীসু ইমস্মিং ঠানে কোচি জাযনকো ৰা জীযনকো ৰা মীযনকো ৰা চৰনকো ৰা উপপজ্জনকো ৰা নত্থি, তং সন্ধায ৰদতি. ইতো চ পনঞ্ঞন্তি ইতো সহকাযা ব্রহ্মট্ঠানা উত্তরি অঞ্ঞং নিস্সরণং নাম নত্থীতি. এৰমস্স থামগতা সস্সতদিট্ঠি উপ্পন্না হোতি. এৰংৰাদী চ পন সো উপরি তিস্সো ঝানভূমিযো চত্তারো মগ্গে চত্তারি ফলানি নিব্বানন্তি সব্বং পটিবাহতি. কদা পনস্স সা দিট্ঠি উপ্পন্নাতি? পঠমজ্ঝানভূমিযং নিব্বত্তকালে. দুতিযজ্ঝানভূমিযন্তি একে.

তত্রাযং অনুপুব্বিকথা – হেট্ঠুপপত্তিকো কিরেস ব্রহ্মা অনুপ্পন্নে বুদ্ধুপ্পাদে ইসিপব্বজ্জং পব্বজিত্ৰা কসিণপরিকম্মং কত্ৰা সমাপত্তিযো নিব্বত্তেত্ৰা অপরিহীনজ্ঝানো কালং কত্ৰা চতুত্থজ্ঝানভূমিযং ৰেহপ্ফলব্রহ্মলোকে পঞ্চকপ্পসতিকং আযুং গহেত্ৰা নিব্বত্তি. তত্থ যাৰতাযুকং ঠত্ৰা হেট্ঠুপপত্তিকং কত্ৰা ততিযজ্ঝানং পণীতং ভাৰেত্ৰা সুভকিণ্হব্রহ্মলোকে চতুসট্ঠিকপ্পং আযুং গহেত্ৰা নিব্বত্তি. তত্থ দুতিযজ্ঝানং ভাৰেত্ৰা আভস্সরে অট্ঠ কপ্পে আযুং গহেত্ৰা নিব্বত্তি. তত্থ পঠমজ্ঝানং ভাৰেত্ৰা, পঠমজ্ঝানভূমিযং কপ্পাযুকো হুত্ৰা নিব্বত্তি. সো পঠমকালে অত্তনা কতকম্মঞ্চ নিব্বত্তট্ঠানঞ্চ অঞ্ঞাসি, কালে পন গচ্ছন্তে গচ্ছন্তে উভযং পমুস্সিত্ৰা সস্সতদিট্ঠিং উপ্পাদেসি.

অৰিজ্জাগতোতি অৰিজ্জায গতো সমন্নাগতো অঞ্ঞাণী অন্ধীভূতো. যত্র হি নামাতি যো নাম. ৰক্খতীতি ভণতি. ‘‘যত্রা’’তি নিপাতযোগেন পন অনাগতৰচনং কতং.

এৰং ৰুত্তে সো ব্রহ্মা যথা নাম মগ্গচোরো দ্ৰে তযো পহারে অধিৰাসেন্তো সহাযে অনাচিক্খিত্ৰাপি উত্তরিং পহারং পহরিযমানো ‘‘অসুকো চ অসুকো চ ময্হং সহাযো’’তি আচিক্খতি, এৰমেৰ ভগৰতা সন্তজ্জিযমানো সতিং লভিত্ৰা, ‘‘ভগৰা ময্হং পদানুপদং পেক্খন্তো মং নিপ্পীল়িতুকামো’’তি ভীতো অত্তনো সহাযে আচিক্খন্তো দ্ৰাসত্ততীতিআদিমাহ. তস্সত্থো – ভো গোতম, মযং দ্ৰাসত্ততি জনা পুঞ্ঞকম্মা তেন পুঞ্ঞকম্মেন ইধ নিব্বত্তা. ৰসৰত্তিনো সযং অঞ্ঞেসং ৰসে অৰত্তিত্ৰা পরে অত্তনো ৰসে ৰত্তেম, জাতিঞ্চ জরঞ্চ অতীতা, অযং নো ৰেদেহি গতত্তা ‘‘ৰেদগূ’’তি সঙ্খং গতা ভগৰা অন্তিমা ব্রহ্মুপপত্তি. অস্মাভিজপ্পন্তি জনা অনেকাতি অনেকজনা অম্হে অভিজপ্পন্তি. ‘‘অযং খো ভৰং ব্রহ্মা, মহাব্রহ্মা, অভিভূ, অনভিভূতো, অঞ্ঞদত্থুদসো, ৰসৰত্তী, ইস্সরো, কত্তা, নিম্মাতা, সেট্ঠো, সজিতা, ৰসী, পিতা ভূতভব্যান’’ন্তি এৰং পত্থেন্তি পিহেন্তীতি.

অথ নং ভগৰা অপ্পং হি এতন্তিআদিমাহ. তত্থ এতন্তি যং ত্ৰং ইধ তৰ আযুং ‘‘দীঘ’’ন্তি মঞ্ঞসি, এতং অপ্পং পরিত্তকং. সতং সহস্সানং নিরব্বুদানন্তি নিরব্বুদগণনায সতসহস্সনিরব্বুদানং. আযুং পজানামীতি, ‘‘ইদানি তৰ অৰসিট্ঠং এত্তকং আযূ’’তি অহং জানামি. অনন্তদস্সী ভগৰা হমস্মীতি, ভগৰা, তুম্হে ‘‘অহং অনন্তদস্সী জাতিআদীনি উপাতিৰত্তো’’তি ৰদথ. কিং মে পুরাণন্তি, যদি ত্ৰং অনন্তদস্সী, এৰং সন্তে ইদং মে আচিক্খ, কিং ময্হং পুরাণং? ৰতসীলৰত্তন্তি সীলমেৰ ৰুচ্চতি. যমহং ৰিজঞ্ঞাতি যং অহং তযা কথিতং জানেয্যং, তং মে আচিক্খাতি ৰদতি.

ইদানিস্স আচিক্খন্তো ভগৰা যং ত্ৰং অপাযেসীতিআদিমাহ. তত্রাযং অধিপ্পাযো – পুব্বে কিরেস কুলঘরে নিব্বত্তিত্ৰা কামেসু আদীনৰং দিস্ৰা – ‘‘জাতিজরামরণস্স অন্তং করিস্সামী’’তি নিক্খম্ম ইসিপব্বজ্জং পব্বজিত্ৰা সমাপত্তিযো নিব্বত্তেত্ৰা অভিঞ্ঞাপাদকজ্ঝানস্স লাভী হুত্ৰা গঙ্গাতীরে পণ্ণসালং কারেত্ৰা ঝানরতিযা ৰীতিনামেতি. তদা চ কালেনকালং সত্থৰাহা পঞ্চহি সকটসতেহি মরুকন্তারং পটিপজ্জন্তি. মরুকন্তারে পন দিৰা ন সক্কা গন্তুং, রত্তিং গমনং হোতি. অথ পুরিমসকটস্স অগ্গযুগে যুত্তবলিবদ্দা গচ্ছন্তা গচ্ছন্তা নিৰত্তিত্ৰা আগতমগ্গাভিমুখা অহেসুং, সব্বসকটানি তথেৰ নিৰত্তিত্ৰা অরুণে উগ্গতে নিৰত্তিতভাৰং জানিংসু. তেসঞ্চ তদা কন্তারং অতিক্কমনদিৰসো অহোসি. সব্বং দারুদকং পরিক্খীণং – তস্মা ‘‘নত্থি দানি অম্হাকং জীৰিত’’ন্তি চিন্তেত্ৰা, গোণে চক্কেসু বন্ধিত্ৰা, মনুস্সা সকটচ্ছাযং পৰিসিত্ৰা নিপজ্জিংসু.

তাপসোপি কালস্সেৰ পণ্ণসালতো নিক্খমিত্ৰা পণ্ণসালদ্ৰারে নিসিন্নো গঙ্গং ওলোকযমানো অদ্দস গঙ্গং মহতা উদকোঘেন পূরিযমানং পৰত্তিতমণিক্খন্ধং ৰিয আগচ্ছন্তং, দিস্ৰা চিন্তেসি – ‘‘অত্থি নু খো ইমস্মিং লোকে এৰরূপস্স মধুরোদকস্স অলাভেন কিলিস্সমানা সত্তা’’তি? সো এৰং আৰজ্জেন্তো মরুকন্তারে তং সত্থং দিস্ৰা ‘ইমে সত্তা মা নস্সন্তূ’তি ‘‘ইতো চিতো চ মহাউদকক্খন্ধো ছিজ্জিত্ৰা মরুকন্তারে সত্থাভিমুখো গচ্ছতূ’’তি অভিঞ্ঞাচিত্তেন অধিট্ঠাসি. সহ চিত্তুপ্পাদেন মাতিকারুল়্হং ৰিয উদকং তত্থ অগমাসি. মনুস্সা উদকসদ্দেন ৰুট্ঠায উদকং দিস্ৰা হট্ঠতুট্ঠা ন্হাযিত্ৰা পিৰিত্ৰা গোণেপি পাযেত্ৰা সোত্থিনা ইচ্ছিতট্ঠানং অগমংসু. সত্থা তং ব্রহ্মুনো পুব্বকম্মং দস্সেন্তো পঠমং গাথমাহ. তত্থ অপাযেসীতি পাযেসি. অ-কারো নিপাতমত্তং. গম্মনীতি গিম্হে. সম্পরেতেতি গিম্হাতপেন ফুট্ঠে অনুগতে.

অপরস্মিম্পি সমযে তাপসো গঙ্গাতীরে পণ্ণসালং মাপেত্ৰা অরঞ্ঞগামকং নিস্সায ৰসতি. তেন চ সমযেন চোরা তং গামং পহরিত্ৰা হত্থসারং গহেত্ৰা গাৰিযো চ করমরে চ গহেত্ৰা গচ্ছন্তি. গাৰোপি সুনখাপি মনুস্সাপি মহাৰিরৰং ৰিরৰন্তি. তাপসো তং সদ্দং সুত্ৰা ‘‘কিন্নু খো এত’’ন্তি? আৰজ্জেন্তো ‘‘মনুস্সানং ভযং উপ্পন্ন’’ন্তি ঞত্ৰা ‘‘মযি পস্সন্তে ইমে সত্তা মা নস্সন্তূ’’তি অভিঞ্ঞাপাদকজ্ঝানং সমাপজ্জিত্ৰা ৰুট্ঠায অভিঞ্ঞাচিত্তেন চোরানং পটিপথে চতুরঙ্গিনিং সেনং মাপেসি. কম্মসজ্জা আগচ্ছন্তা চোরা দিস্ৰা, ‘‘রাজা মঞ্ঞে আগতো’’তি ৰিলোপং ছড্ডেত্ৰা পক্কমিংসু. তাপসো ‘‘যং যস্স সন্তকং, তং তস্সেৰ হোতূ’’তি অধিট্ঠাসি, তং তথেৰ অহোসি. মহাজনো সোত্থিভাৰং পাপুণি. সত্থা ইদম্পি তস্স পুব্বকম্মং দস্সেন্তো দুতিযং গাথমাহ. তত্থ এণিকূলস্মিন্তি গঙ্গাতীরে. গয্হকং নীযমানন্তি গহেত্ৰা নীযমানং, করমরং নীযমানন্তিপি অত্থো.

পুন একস্মিং সমযে উপরিগঙ্গাৰাসিকং একং কুলং হেট্ঠাগঙ্গাৰাসিকেন কুলেন সদ্ধিং মিত্তসন্থৰং কত্ৰা, নাৰাসঙ্ঘাটং বন্ধিত্ৰা, বহুং খাদনীযঞ্চেৰ ভোজনীযঞ্চ গন্ধমালাদীনি চ আরোপেত্ৰা গঙ্গাসোতেন আগচ্ছতি. মনুস্সা খাদমানা ভুঞ্জমানা নচ্চন্তা গাযন্তা দেৰৰিমানেন গচ্ছন্তা ৰিয বলৰসোমনস্সা অহেসুং. গঙ্গেয্যকো নাগো দিস্ৰা কুপিতো ‘‘ইমে মযি সঞ্ঞম্পি ন করোন্তি. ইদানি নে সমুদ্দমেৰ পাপেস্সামী’’তি মহন্তং অত্তভাৰং মাপেত্ৰা উদকং দ্ৰিধা ভিন্দিত্ৰা উট্ঠায ফণং কত্ৰা, সুসুকারং করোন্তো অট্ঠাসি. মহাজনো দিস্ৰা ভীতো ৰিস্সরমকাসি. তাপসো পণ্ণসালাযং নিসিন্নো সুত্ৰা, ‘‘ইমে গাযন্তা নচ্চন্তা সোমনস্সজাতা আগচ্ছন্তি. ইদানি পন ভযরৰং রৰিংসু, কিন্নু খো’’তি? আৰজ্জেন্তো নাগরাজং দিস্ৰা, ‘‘মযি পস্সন্তে সত্তা মা নস্সন্তূ’’তি অভিঞ্ঞাপাদকজ্ঝানং সমাপজ্জিত্ৰা অত্তভাৰং পজহিত্ৰা সুপণ্ণৰণ্ণং মাপেত্ৰা নাগরাজস্স দস্সেসি. নাগরাজা ভীতো ফণং সংহরিত্ৰা উদকং পৰিট্ঠো, মহাজনো সোত্থিভাৰং পাপুণি. সত্থা ইদম্পি তস্স পুব্বকম্মং দস্সেন্তো ততিযং গাথমাহ. তত্থ লুদ্দেনাতি দারুণেন. মনুস্সকম্যাতি মনুস্সকামতায, মনুস্সে ৰিহেঠেতুকামতাযাতি অত্থো.

অপরস্মিম্পি সমযে এস ইসিপব্বজ্জং পব্বজিত্ৰা কেসৰো নাম তাপসো অহোসি. তেন সমযেন অম্হাকং বোধিসত্তো কপ্পো নাম মাণৰো কেসৰস্স বদ্ধচরো অন্তেৰাসিকো হুত্ৰা আচরিযস্স কিংকারপটিস্সাৰী মনাপচারী বুদ্ধিসম্পন্নো অত্থচরো অহোসি. কেসৰো তেন ৰিনা ৰসিতুং ন সক্কোতি, তং নিস্সাযেৰ জীৰিকং কপ্পেসি. সত্থা ইদম্পি তস্স পুব্বকম্মং দস্সেন্তো চতুত্থং গাথমাহ.

তত্থ বদ্ধচরোতি অন্তেৰাসিকো, সো পন জেট্ঠন্তেৰাসিকো অহোসি. সম্বুদ্ধিমন্তং ৰতিনং অমঞ্ঞীতি, ‘‘সম্মা বুদ্ধিমা ৰতসম্পন্নো অয’’ন্তি এৰং মঞ্ঞমানো কপ্পো তৰ অন্তেৰাসিকো অহোসিং অহং সো তেন সমযেনাতি দস্সেতি. অঞ্ঞেপি জানাসীতি ন কেৰলং ময্হং আযুমেৰ, অঞ্ঞেপি ত্ৰং জানাসিযেৰ. তথা হি বুদ্ধোতি তথা হি ত্ৰং বুদ্ধো, যস্মা বুদ্ধো, তস্মা জানাসীতি অত্থো. তথা হি ত্যাযং জলিতানুভাৰোতি যস্মা চ ত্ৰং বুদ্ধো, তস্মা তে অযং জলিতো আনুভাৰো. ওভাসযং তিট্ঠতীতি সব্বং ব্রহ্মলোকং ওভাসযন্তো তিট্ঠতি. চতুত্থং.

৫. অঞ্ঞতরব্রহ্মসুত্তৰণ্ণনা

১৭৬. পঞ্চমে তেজোধাতুং সমাপজ্জিত্ৰাতি তেজোকসিণপরিকম্মং কত্ৰা পাদকজ্ঝানতো ৰুট্ঠায, ‘‘সরীরতো জালা নিক্খমন্তূ’’তি অধিট্ঠহন্তো অধিট্ঠানচিত্তানুভাৰেন সকলসরীরতো জালা নিক্খমন্তি, এৰং তেজোধাতুং সমাপন্নো নাম হোতি, তথা সমাপজ্জিত্ৰা. তস্মিং ব্রহ্মলোকেতি কস্মা থেরো তত্থ অগমাসি? থেরস্স কির তেজোধাতুং সমাপজ্জিত্ৰা তস্স ব্রহ্মুনো উপরি নিসিন্নং তথাগতং দিস্ৰা ‘‘অট্ঠিৰেধী অযং পুগ্গলো, মযাপেত্থ গন্তব্ব’’ন্তি অহোসি, তস্মা অগমাসি. সেসানং গমনেপি এসেৰ নযো. সো হি ব্রহ্মা তথাগতস্স চেৰ তথাগতসাৰকানঞ্চ আনুভাৰং অদিস্ৰা অভব্বো ৰিনযং উপগন্তুং, তেন সো সন্নিপাতো অহোসি. তত্থ তথাগতস্স সরীরতো উগ্গতজালা সকলব্রহ্মলোকং অতিক্কমিত্ৰা অজটাকাসে পক্খন্দা, তা চ পন ছব্বণ্ণা অহেসুং, তথাগতস্স সাৰকানং আভা পকতিৰণ্ণাৰ.

পস্সসি ৰীতিৰত্তন্তন্তি ইমস্মিং ব্রহ্মলোকে অঞ্ঞব্রহ্মসরীরৰিমানালঙ্কারাদীনং পভা অতিক্কমমানং বুদ্ধস্স ভগৰতো পভস্সরং পভং পস্সসীতি পুচ্ছতি. ন মে, মারিস, সা দিট্ঠীতি যা মেসা, ‘‘ইধাগন্তুং সমত্থো অঞ্ঞো সমণো ৰা ব্রাহ্মণো ৰা নত্থী’’তি পুরে দিট্ঠি, নত্থি মে সা. কথং ৰজ্জন্তি কেন কারণেন ৰদেয্যং. নিচ্চোম্হি সস্সতোতি ইমস্স কির ব্রহ্মুনো লদ্ধিদিট্ঠি সস্সতদিট্ঠি চাতি দ্ৰে দিট্ঠিযো. তত্রাস্স তথাগতঞ্চেৰ তথাগতসাৰকে চ পস্সতো লদ্ধিদিট্ঠি পহীনা. ভগৰা পনেত্থ মহন্তং ধম্মদেসনং দেসেসি. ব্রহ্মা দেসনাপরিযোসানে সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠহি. ইতিস্স মগ্গেন সস্সতদিট্ঠি পহীনা, তস্মা এৰমাহ.

ব্রহ্মপারিসজ্জন্তি ব্রহ্মপারিচারিকং. থেরানঞ্হি ভণ্ডগাহকদহরা ৰিয ব্রহ্মানম্পি পারিসজ্জা ব্রহ্মানো নাম হোন্তি. তেনুপসঙ্কমাতি কস্মা থেরস্সেৰ সন্তিকং পেসেসি? থেরে কিরস্স তত্তকেনেৰ কথাসল্লাপেন ৰিস্সাসো উদপাদি, তস্মা তস্সেৰ সন্তিকং পেসেসি অঞ্ঞেপীতি যথা তুম্হে চত্তারো জনা, কিন্নু খো এৰরূপা অঞ্ঞেপি অত্থি, উদাহু তুম্হে চত্তারো এৰ মহিদ্ধিকাতি? তেৰিজ্জাতি পুব্বেনিৰাসদিব্বচক্খুআসৰক্খযসঙ্খাতাহি তীহি ৰিজ্জাহি সমন্নাগতা. ইদ্ধিপত্তাতি ইদ্ধিৰিধঞাণং পত্তা. চেতোপরিযাযকোৰিদাতি পরেসং চিত্তাচারে কুসলা. এৰমেত্থ পঞ্চ অভিঞ্ঞাপি সরূপেন ৰুত্তা. দিব্বসোতং পন তাসং ৰসেন আগতমেৰ হোতি. বহূতি এৰরূপা ছল়ভিঞ্ঞা বুদ্ধসাৰকা বহূ গণনপথং অতিক্কন্তা, সকলং জম্বুদীপং কাসাৰপজ্জোতং কত্ৰা ৰিচরন্তীতি. পঞ্চমং.

৬. ব্রহ্মলোকসুত্তৰণ্ণনা

১৭৭. ছট্ঠে পচ্চেকং দ্ৰারবাহন্তি একেকো একেকং দ্ৰারবাহং নিস্সায দ্ৰারপালা ৰিয অট্ঠংসু. ইদ্ধোতি ঝানসুখেন সমিদ্ধো. ফীতোতি অভিঞ্ঞাপুপ্ফেহি সুপুপ্ফিতো. অনধিৰাসেন্তোতি অসহন্তো. এতদৰোচাতি এতেসং নিম্মিতব্রহ্মানং মজ্ঝে নিসিন্নো এতং ‘‘পস্সসি মে’’তিআদিৰচনং অৰোচ.

তযো সুপণ্ণাতি গাথায পঞ্চসতাতি সতপদং রূপৰসেন ৰা পন্তিৰসেন ৰা যোজেতব্বং. রূপৰসেন তাৰ তযো সুপণ্ণাতি তীণি সুপণ্ণরূপসতানি. চতুরো চ হংসাতি চত্তারিহংসরূপসতানি. বুগ্ঘীনিসা পঞ্চসতাতি ব্যগ্ঘসদিসা একচ্চে মিগা ব্যগ্ঘীনিসা নাম, তেসং ব্যগ্ঘীনিসারূপকানং পঞ্চসতানি, পন্তিৰসেন তযো সুপণ্ণাতি তীণি সুপণ্ণপন্তিসতানি, চতুরো হংসাতি চত্তারি হংসপন্তিসতানি. ব্যগ্ঘীনিসা পঞ্চসতাতি পঞ্চ ব্যগ্ঘীনিসা পন্তিসতানি. ঝাযিনোতি ঝাযিস্স ময্হং ৰিমানে অযং ৰিভূতীতি দস্সেতি. ওভাসযন্তি ওভাসযমানং. উত্তরস্সং দিসাযন্তি তং কির কনকৰিমানং তেসং মহাব্রহ্মানং ঠিতট্ঠানতো উত্তরদিসাযং হোতি. তস্মা এৰমাহ. অযং পনস্স অধিপ্পাযো – এৰরূপে কনকৰিমানে ৰসন্তো অহং কস্স অঞ্ঞস্স উপট্ঠানং গমিস্সামীতি. রূপে রণং দিস্ৰাতি রূপম্হি জাতিজরাভঙ্গসঙ্খাতং দোসং দিস্ৰা. সদা পৰেধিতন্তি সীতাদীহি চ নিচ্চং পৰেধিতং চলিতং ঘট্টিতং রূপং দিস্ৰা. তস্মা ন রূপে রমতি সুমেধোতি যস্মা রূপে রণং পস্সতি, সদা পৰেধিতঞ্চ রূপং পস্সতি, তস্মা সুমেধো সুন্দরপঞ্ঞো সো সত্থা রূপে ন রমতীতি. ছট্ঠং.

৭. কোকালিকসুত্তৰণ্ণনা

১৭৮. সত্তমে অপ্পমেয্যং পমিনন্তোতি অপ্পমেয্যং খীণাসৰপুগ্গলং ‘‘এত্তকং সীলং, এত্তকো সমাধি, এত্তকা পঞ্ঞা’’তি এৰং মিনন্তো. কোধৰিদ্ৰা ৰিকপ্পযেতি কো ইধ ৰিদ্ৰা মেধাৰী ৰিকপ্পেয্য, খীণাসৰোৰ খীণাসৰং মিনন্তো কপ্পেয্যাতি দীপেতি. নিৰুতং তং মঞ্ঞেতি যো পন পুথুজ্জনো তং পমেতুং আরভতি, তং নিৰুতং অৰকুজ্জপঞ্ঞং মঞ্ঞামীতি. সত্তমং.

৮. কতমোদকতিস্সসুত্তৰণ্ণনা

১৭৯. অট্ঠমে অকিস্সৰন্তি কিস্সৰা ৰুচ্চতি পঞ্ঞা, নিপ্পঞ্ঞোতি অত্থো. অট্ঠমং.

৯. তুরূব্রহ্মসুত্তৰণ্ণনা

১৮০. নৰমে আবাধিকোতি ‘‘সাসপমত্তীহি পীল়কাহী’’তিআদিনা নযেন অনন্তরসুত্তে আগতেন আবাধেন আবাধিকো. বাল়্হগিলানোতি অধিমত্তগিলানো. তুরূতি কোকালিকস্স উপজ্ঝাযো তুরুত্থেরো নাম অনাগামিফলং পত্ৰা ব্রহ্মলোকে নিব্বত্তো. সো ভূমট্ঠকদেৰতা আদিং কত্ৰা, ‘‘অযুত্তং কোকালিকেন কতং অগ্গসাৰকে অন্তিমৰত্থুনা অব্ভাচিক্খন্তেনা’’তি পরম্পরায ব্রহ্মলোকসম্পত্তং কোকালিকস্স পাপকম্মং সুত্ৰা – ‘‘মা ময্হং পস্সন্তস্সেৰ ৰরাকো নস্সি, ওৰদিস্সামি নং থেরেসু চিত্তপসাদত্থাযা’’তি আগন্ত্ৰা তস্স পুরতো অট্ঠাসি. তং সন্ধায ৰুত্তং ‘‘তুরূ পচ্চেকব্রহ্মা’’তি. পেসলাতি পিযসীলা. কোসি ত্ৰং, আৰুসোতি নিপন্নকোৰ কবরক্খীনি উম্মীলেত্ৰা এৰমাহ. পস্স যাৰঞ্চ তেতি পস্স যত্তকং তযা অপরদ্ধং, অত্তনো নলাটে মহাগণ্ডং অপস্সন্তো সাসপমত্তায পীল়কায মং চোদেতব্বং মঞ্ঞসীতি আহ.

অথ নং ‘‘অদিট্ঠিপ্পত্তো অযং ৰরাকো, গিলৰিসো ৰিয কস্সচি ৰচনং ন করিস্সতী’’তি ঞত্ৰা পুরিসস্স হীতিআদিমাহ. তত্থ কুঠারীতি কুঠারিসদিসা ফরুসা ৰাচা. ছিন্দতীতি কুসলমূলসঙ্খাতে মূলেযেৰ নিকন্ততি. নিন্দিযন্তি নিন্দিতব্বং দুস্সীলপুগ্গলং. পসংসতীতি উত্তমত্থে সম্ভাৰেত্ৰা খীণাসৰোতি ৰদতি. তং ৰা নিন্দতি যো পসংসিযোতি, যো ৰা পসংসিতব্বো খীণাসৰো, তং অন্তিমৰত্থুনা চোদেন্তো ‘‘দুস্সীলো অয’’ন্তি ৰদতি. ৰচিনাতি মুখেন সো কলিন্তি, সো তং অপরাধং মুখেন ৰিচিনাতি নাম. কলিনা তেনাতি তেন অপরাধেন সুখং ন ৰিন্দতি. নিন্দিযপসংসায হি পসংসিযনিন্দায চ সমকোৰ ৰিপাকো.

সব্বস্সাপি সহাপি অত্তনাতি সব্বেন সকেনপি অত্তনাপি সদ্ধিং যো অক্খেসু ধনপরাজযো নাম, অযং অপ্পমত্তকো অপরাধো. যো সুগতেসূতি যো পন সম্মগ্গতেসু পুগ্গলেসু চিত্তং পদুস্সেয্য, অযং চিত্তপদোসোৰ ততো কলিতো মহন্ততরো কলি.

ইদানি তস্স মহন্ততরভাৰং দস্সেন্তো সতং সহস্সানন্তিআদিমাহ. তত্থ সতং সহস্সানন্তি নিরব্বুদগণনায সতসহস্সং. ছত্তিংসতীতি অপরানি ছত্তিংসতি নিরব্বুদানি. পঞ্চ চাতি অব্বুদগণনায পঞ্চ অব্বুদানি. যমরিযগরহীতি যং অরিযে গরহন্তো নিরযং উপপজ্জতি, তত্থ এত্তকং আযুপ্পমাণন্তি. নৰমং.

১০. কোকালিকসুত্তৰণ্ণনা

১৮১. দসমে কোকালিকো ভিক্খু যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমীতি, কো অযং কোকালিকো, কস্মা চ উপসঙ্কমি? অযং কির কোকালিকরট্ঠে কোকালিকনগরে কোকালিকসেট্ঠিস্স পুত্তো পব্বজিত্ৰা পিতরা কারাপিতে ৰিহারে পটিৰসতি চূল়কোকালিকোতি নামেন, ন দেৰদত্তস্স সিস্সো. সো হি ব্রাহ্মণপুত্তো মহাকোকালিকো নাম. ভগৰতি পন সাৰত্থিযং ৰিহরন্তে দ্ৰে অগ্গসাৰকা পঞ্চমত্তেহি ভিক্খুসতেহি সদ্ধিং জনপদচারিকং চরমানা উপকট্ঠায ৰস্সূপনাযিকায ৰিৰেকাৰাসং ৰসিতুকামা তে ভিক্খূ উয্যোজেত্ৰা অত্তনো পত্তচীৰরমাদায তস্মিং জনপদে তং নগরং পত্ৰা তং ৰিহারং অগমংসু. তত্থ নেসং কোকালিকো ৰত্তং দস্সেসি. তে তেন সদ্ধিং সম্মোদিত্ৰা, ‘‘আৰুসো, মযং ইধ তেমাসং ৰসিস্সাম, মা কস্সচি আরোচেহী’’তি পটিঞ্ঞং গহেত্ৰা ৰসিংসু. ৰসিত্ৰা পৰারণাদিৰসে পৰারেত্ৰা, ‘‘গচ্ছাম মযং, আৰুসো’’তি কোকালিকং আপুচ্ছিংসু. কোকালিকো ‘‘অজ্জেকদিৰসং, আৰুসো, ৰসিত্ৰা স্ৰে গমিস্সথা’’তি ৰত্ৰা দুতিযদিৰসে নগরং পৰিসিত্ৰা মনুস্সে আমন্তেসি – ‘‘আৰুসো, তুম্হে অগ্গসাৰকে ইধাগন্ত্ৰা ৰসমানেপি ন জানাথ, ন নে কোচি পচ্চযেনাপি নিমন্তেতী’’তি. নগরৰাসিনো, ‘‘কহং, ভন্তে, থেরা, কস্মা নো ন আরোচযিত্থা’’তি? কিং আৰুসো আরোচিতেন, কিং ন পস্সথ দ্ৰে ভিক্খূ থেরাসনে নিসীদন্তে, এতে অগ্গসাৰকাতি. তে খিপ্পং সন্নিপতিত্ৰা সপ্পিফাণিতাদীনি চেৰ চীৰরদুস্সানি চ সংহরিংসু.

কোকালিকো চিন্তেসি – ‘‘পরমপ্পিচ্ছা অগ্গসাৰকা পযুত্তৰাচায উপ্পন্নং লাভং ন সাদিযিস্সন্তি, অসাদিযন্তা ‘আৰাসিকস্স দেথা’তি ৰক্খন্তী’’তি. তং তং লাভং গাহাপেত্ৰা থেরানং সন্তিকং অগমাসি. থেরা দিস্ৰাৰ ‘‘ইমে পচ্চযা নেৰ অম্হাকং, ন কোকালিকস্স কপ্পন্তী’’তি পটিক্খিপিত্ৰা পক্কমিংসু. কোকালিকো ‘‘কথং হি নাম অত্তনা অগণ্হন্তা ময্হম্পি অদাপেত্ৰা পক্কমিস্সন্তী’’তি? আঘাতং উপ্পাদেসি. তেপি ভগৰতো সন্তিকং গন্ত্ৰা ভগৰন্তং ৰন্দিত্ৰা পুন অত্তনো পরিসং আদায জনপদচারিকং চরন্তা অনুপুব্বেন তস্মিং রট্ঠে তমেৰ নগরং পচ্চাগমিংসু. নাগরা থেরে সঞ্জানিত্ৰা সহ পরিক্খারেহি দানং সজ্জিত্ৰা নগরমজ্ঝে মণ্ডপং কত্ৰা দানং অদংসু, থেরানঞ্চ পরিক্খারে উপনামেসুং. থেরা ভিক্খুসঙ্ঘস্স নিয্যাদযিংসু. তং দিস্ৰা কোকালিকো চিন্তেসি – ‘‘ইমে পুব্বে অপ্পিচ্ছা অহেসুং, ইদানি পাপিচ্ছা জাতা, পুব্বেপি অপ্পিচ্ছসন্তুট্ঠপৰিৰিত্তসদিসা মঞ্ঞে’’তি থেরে উপসঙ্কমিত্ৰা, ‘‘আৰুসো, তুম্হে পুব্বে অপ্পিচ্ছা ৰিয, ইদানি পন পাপভিক্খূ জাতা’’তি ৰত্ৰা ‘‘মূলট্ঠানেযেৰ নেসং পতিট্ঠং ভিন্দিস্সামী’’তি তরমানরূপো নিক্খমিত্ৰা সাৰত্থিং গন্ত্ৰা যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি. অযমেৰ কোকালিকো ইমিনা চ কারণেন উপসঙ্কমীতি ৰেদিতব্বো.

ভগৰা তং তুরিততুরিতং আগচ্ছন্তং দিস্ৰাৰ আৰজ্জেন্তো অঞ্ঞাসি – ‘‘অযং অগ্গসাৰকে অক্কোসিতুকামো আগতো’’তি. ‘‘সক্কা নু খো পটিসেধেতু’’ন্তি চ আৰজ্জেন্তো, ‘‘ন সক্কা পটিসেধেতুং, থেরেসু অপরজ্ঝিত্ৰা কালঙ্কতো একংসেন পদুমনিরযে নিব্বত্তিস্সতী’’তি দিস্ৰা, ‘‘সারিপুত্তমোগ্গল্লানেপি নাম গরহন্তং সুত্ৰা ন নিসেধেতী’’তি ৰাদমোচনত্থং অরিযূপৰাদস্স চ মহাসাৰজ্জভাৰদস্সনত্থং মা হেৰন্তি তিক্খত্তুং পটিসেধেসি. তত্থ মা হেৰন্তি মা এৰং অভণি. সদ্ধাযিকোতি সদ্ধায আকরো পসাদাৰহো সদ্ধাতব্বৰচনো ৰা. পচ্চযিকোতি পত্তিযাযিতব্বৰচনো.

পক্কামীতি কম্মানুভাৰেন চোদিযমানো পক্কামি. ওকাসকতং হি কম্মং ন সক্কা পটিবাহিতুং, তং তস্স তত্থ ঠাতুং ন অদাসি. অচিরপক্কন্তস্সাতি পক্কন্তস্স সতো ন চিরেনেৰ. সব্বো কাযো ফুটো অহোসীতি কেসগ্গমত্তম্পি ওকাসং আৰজ্জেত্ৰা সকলসরীরং অট্ঠীনি ভিন্দিত্ৰা উগ্গতাহি পীল়কাহি অজ্ঝোত্থটং অহোসি. যস্মা পন বুদ্ধানুভাৰেন তথারূপং কম্মং বুদ্ধানং সম্মুখীভাৰে ৰিপাকং ন দেতি, দস্সনূপচারে ৰিজহিতমত্তে দেতি, তস্মা তস্স অচিরপক্কন্তস্স পীল়কা উট্ঠহিংসু. কলাযমত্তিযোতি চণকমত্তিযো. বেলুৰসলাটুকমত্তিযোতি তরুণবেলুৰমত্তিযো. (বিল্লমত্তিযোতি মহাবেলুৰমত্তিযো.) পভিজ্জিংসূতি ভিজ্জিংসু. তাসু ভিন্নাসু সকলসরীরং পনসপক্কং ৰিয অহোসি. সো পক্কেন গত্তেন জেতৰনদ্ৰারকোট্ঠকে ৰিসগিলিতো মচ্ছো ৰিয কদলিপত্তেসু সযি. অথ ধম্মসৰনত্থং আগতাগতা মনুস্সা – ‘‘ধি কোকালিক, ধি কোকালিক, অযুত্তমকাসি, অত্তনোযেৰ মুখং নিস্সায অনযব্যসনং পত্তো’’তি আহংসু. তেসং সুত্ৰা আরক্খদেৰতা ধি-কারং অকংসু. আরক্খকদেৰতানং আকাসদেৰতাতি ইমিনা উপাযেন যাৰ অকনিট্ঠভৰনা একধিকারো উদপাদি. অথস্স উপজ্ঝাযো আগন্ত্ৰা ওৰাদং অগণ্হন্তং ঞত্ৰা গরহিত্ৰা পক্কামি.

কালমকাসীতি উপজ্ঝাযে পক্কন্তে কালমকাসি. পদুমং নিরযন্তি পাটিযেক্কো পদুমনিরযো নাম নত্থি, অৰীচিমহানিরযম্হিযেৰ পন পদুমগণনায পচ্চিতব্বে একস্মিং ঠানে নিব্বত্তি.

ৰীসতিখারিকোতি মাগধকেন পত্থেন চত্তারো পত্থা কোসলরট্ঠে একপত্থো হোতি, তেন পত্থেন চত্তারো পত্থা আল়্হকং, চত্তারি আল়্হকানি দোণং, চতুদোণা মানিকা, চতুমানিকা খারী, তায খারিযা ৰীসতিখারিকো. তিলৰাহোতি মাগধকানং সুখুমতিলানং তিলসকটং. অব্বুদো নিরযোতি অব্বুদো নাম পাটিযেক্কো নিরযো নত্থি. অৰীচিম্হিযেৰ পন অব্বুদগণনায পচ্চিতব্বট্ঠানস্সেতং নামং. নিরব্বুদাদীসুপি এসেৰ নযো.

ৰস্সগণনাপি পনেত্থ এৰং ৰেদিতব্বা – যথেৰ হি সতং সতসহস্সানি কোটি হোতি, এৰং সতং সতসহস্সকোটিযো পকোটি নাম হোতি, সতং সতসহস্সপকোটিযো কোটিপকোটি নাম, সতং সতসহস্সকোটিপকোটিযো নহুতং, সতং সতসহস্সনহুতানি নিন্নহুতং, সতং সতসহস্সনিন্নহুতানি একং অব্বুদং, ততো ৰীসতিগুণং নিরব্বুদং. এসেৰ নযো সব্বত্থাতি. দসমং.

পঠমো ৰগ্গো.

২. দুতিযৰগ্গো

১. সনঙ্কুমারসুত্তৰণ্ণনা

১৮২. দুতিযৰগ্গস্স পঠমে সপ্পিনীতীরেতি সপ্পিনীনামিকায নদিযা তীরে. সনঙ্কুমারোতি সো কির পঞ্চসিখকুমারককালে ঝানং ভাৰেত্ৰা ব্রহ্মলোকে নিব্বত্তো কুমারকৰণ্ণেনেৰ ৰিচরতি. তেন নং ‘‘কুমারো’’তি সঞ্জানন্তি, পোরাণকত্তা পন ‘‘সনঙ্কুমারো’’তি ৰুচ্চতি. জনেতস্মিন্তি জনিতস্মিং, পজাযাতি অত্থো. যে গোত্তপটিসারিনোতি যে জনেতস্মিং গোত্তং পটিসরন্তি তেসু লোকে গোত্তপটিসারীসু খত্তিযো সেট্ঠো. ৰিজ্জাচরণসম্পন্নোতি ভযভেরৰসুত্তপরিযাযেন (ম. নি. ১.৩৪ আদযো) পুব্বেনিৰাসাদীহি ৰা তীহি, অম্বট্ঠসুত্তপরিযাযেন (দী. নি. ১.২৭৮ আদযো) ৰিপস্সনাঞাণং মনোমযিদ্ধি ছ অভিঞ্ঞাযোতি ইমাহি ৰা অট্ঠহি ৰিজ্জাহি, সীলেসু পরিপূরকারিতা ইন্দ্রিযেসু গুত্তদ্ৰারতা ভোজনে মত্তঞ্ঞুতা জাগরিযানুযোগো সত্ত সদ্ধম্মা চত্তারি রূপাৰচরজ্ঝানানীতি এৰং পন্নরসধম্মভেদেন চরণেন চ সমন্নাগতো. সো সেট্ঠো দেৰমানুসেতি সো খীণাসৰব্রাহ্মণো দেৰেসু চ মনুস্সেসু চ সেট্ঠো উত্তমোতি. পঠমং.

২. দেৰদত্তসুত্তৰণ্ণনা

১৮৩. দুতিযে অচিরপক্কন্তেতি সঙ্ঘং ভিন্দিত্ৰা নচিরস্সেৰ ৰেল়ুৰনতো গযাসীসং গতে. অস্সতরিন্তি গদ্রভস্স ৰল়ৰায জাতং. দুতিযং.

৩. অন্ধকৰিন্দসুত্তৰণ্ণনা

১৮৪. ততিযে অন্ধকৰিন্দন্তি এৰংনামকং গামং. উপসঙ্কমীতি ‘‘সত্থা ইদানিপি ৰীরিযং করোতি পধানমনুযুঞ্জতি, গচ্ছামিস্স সন্তিকে ঠত্ৰা সাসনানুচ্ছৰিকং ৰীরিযপটিসংযুত্তং গাথং ৰক্খামী’’তি উপসঙ্কমি.

পন্তানীতি জনতং অতিক্কমিত্ৰা মনুস্সানং অনুপচারে ঠিতানি. সংযোজনৰিপ্পমোক্খাতি তানি চ সেনাসনানি সেৰমানো ন চীৰরাদীনং অত্থায সেৰেয্য, অথ খো দসসংযোজনৰিপ্পমোক্খত্থায চরেয্য. সঙ্ঘে ৰসেতি তেসু সেনাসনেসু রতিং অলভন্তো উপট্ঠাকাদীনং চিত্তানুরক্খণত্থং গদ্রভপিট্ঠে রজং ৰিয উপ্পতন্তো অরঞ্ঞে অচরিত্ৰা সঙ্ঘমজ্ঝে ৰসেয্য. রক্খিতত্তো সতীমাতি তত্থ চ ৰসন্তো সগৰচণ্ডো গোণো ৰিয সব্রহ্মচারিনো অৰিজ্ঝন্তো অঘট্টেন্তো রক্খিতত্তো সতিপট্ঠানপরাযণো হুত্ৰা ৰসেয্য.

ইদানি সঙ্ঘে ৰসমানস্স ভিক্খুনো ভিক্খাচারৰত্তং আচিক্খন্তো কুলাকুলন্তিআদিমাহ. তত্থ পিণ্ডিকায চরন্তোতি পিণ্ডত্থায চরমানো. সেৰেথ পন্তানি সেনাসনানীতি সঙ্ঘমজ্ঝং ওতরিত্ৰা ৰসমানোপি ধুরপরিৰেণে তালনাল়িকেরআদীনি রোপেত্ৰা উপট্ঠাকাদিসংসট্ঠো ন ৰসেয্য, চিত্তকল্লতং পন জনেত্ৰা চিত্তং হাসেত্ৰা তোসেত্ৰা পুন পন্তসেনাসনে ৰসেয্যাতি অরঞ্ঞস্সেৰ ৰণ্ণং কথেতি. ভযাতি ৰট্টভযতো. অভযেতি নিব্বানে. ৰিমুত্তোতি অধিমুত্তো হুত্ৰা ৰসেয্য.

যত্থ ভেরৰাতি যস্মিং ঠানে ভযজনকা সৰিঞ্ঞাণকা সীহব্যগ্ঘাদযো, অৰিঞ্ঞাণকা রত্তিভাগে খাণুৰল্লিআদযো বহূ অত্থি. সরীসপাতি দীঘজাতিকাদিসরীসপা. নিসীদি তত্থ ভিক্খূতি তাদিসে ঠানে ভিক্খু নিসিন্নো. ইমিনা ইদং দীপেতি – ভগৰা যথা তুম্হে এতরহি তত্রট্ঠকভেরৰারম্মণানি চেৰ সরীসপে চ ৰিজ্জুনিচ্ছারণাদীনি চ অমনসিকত্ৰা নিসিন্না, এৰমেৰং পধানমনুযুত্তা ভিক্খূ নিসীদন্তীতি.

জাতু মে দিট্ঠন্তি একংসেন মযা দিট্ঠং. ন যিদং ইতিহীতিহন্তি ইদং ইতিহ ইতিহাতি ন তক্কহেতু ৰা নযহেতু ৰা পিটকসম্পদানেন ৰা অহং ৰদামি. একস্মিং ব্রহ্মচরিযস্মিন্তি একায ধম্মদেসনায. ধম্মদেসনা হি ইধ ব্রহ্মচরিযন্তি অধিপ্পেতা. মচ্চুহাযিনন্তি মরণপরিচ্চাগিনং খীণাসৰানং.

দসা চ দসধা দসাতি এত্থ দসাতি দসেৰ, দসধা দসাতি সতং, অঞ্ঞে চ দসুত্তরং সেখসতং পস্সামীতি ৰদতি. সোতসমাপন্নাতি মগ্গসোতং সমাপন্না. অতিরচ্ছানগামিনোতি দেসনামত্তমেতং, অৰিনিপাতধম্মাতি অত্থো. সঙ্খাতুং নোপি সক্কোমীতি মুসাৰাদভযেন এত্তকা নাম পুঞ্ঞভাগিনো সত্তাতি গণেতুং ন সক্কোমীতি বহুং ব্রহ্মধম্মদেসনং সন্ধায এৰমাহ. ততিযং.

৪. অরুণৰতীসুত্তৰণ্ণনা

১৮৫. চতুত্থে অভিভূসম্ভৰন্তি অভিভূ চ সম্ভৰো চ. তেসু অভিভূথেরো সারিপুত্তত্থেরো ৰিয পঞ্ঞায অগ্গো, সম্ভৰত্থেরো মহামোগ্গল্লানো ৰিয সমাধিনা অগ্গো. উজ্ঝাযন্তীতি অৰজ্ঝাযন্তি, লামকতো ৰা চিন্তেন্তি. খিয্যন্তীতি, কিন্নামেতং কিন্নামেতন্তি? অঞ্ঞমঞ্ঞং কথেন্তি. ৰিপাচেন্তীতি ৰিত্থারযন্তা পুনপ্পুনং কথেন্তি. হেট্ঠিমেন উপড্ঢকাযেনাতি নাভিতো পট্ঠায হেট্ঠিমকাযেন. পাল়িযং এত্তকমেৰ আগতং. থেরো পন ‘‘পকতিৰণ্ণং ৰিজহিত্ৰা নাগৰণ্ণং গহেত্ৰা দস্সেতি, সুপণ্ণৰণ্ণং গহেত্ৰা ৰা দস্সেতী’’তিআদিনা (পটি. ম. ৩.১৩) নযেন আগতং অনেকপ্পকারং ইদ্ধিৰিকুব্বনং দস্সেসি. ইমা গাথাযো অভাসীতি থেরো কির চিন্তেসি – ‘‘কথং দেসিতা নু খো ধম্মদেসনা সব্বেসং পিযা অস্স মনাপা’’তি. ততো আৰজ্জেন্তো – ‘‘সব্বেপি পাসণ্ডা সব্বে দেৰমনুস্সা অত্তনো অত্তনো সমযে পুরিসকারং ৰণ্ণযন্তি, ৰীরিযস্স অৰণ্ণৰাদী নাম নত্থি, ৰীরিযপটিসংযুত্তং কত্ৰা দেসেস্সামি, এৰং অযং ধম্মদেসনা সব্বেসং পিযা ভৰিস্সতি মনাপা’’তি ঞত্ৰা তীসু পিটকেসু ৰিচিনিত্ৰা ইমা গাথা অভাসি.

তত্থ আরম্ভথাতি আরম্ভৰীরিযং করোথ. নিক্কমথাতি নিক্কমৰীরিযং করোথ. যুঞ্জথাতি পযোগং করোথ পরক্কমথ. মচ্চুনো সেনন্তি মচ্চুনো সেনা নাম কিলেসসেনা, তং ধুনাথ. জাতিসংসারন্তি জাতিঞ্চ সংসারঞ্চ, জাতিসঙ্খাতং ৰা সংসারং. দুক্খস্সন্তং করিস্সতীতি ৰট্টদুক্খস্স পরিচ্ছেদং করিস্সতি. কিং পন কত্ৰা থেরো সহস্সিলোকধাতুং ৰিঞ্ঞাপেসীতি? নীলকসিণং তাৰ সমাপজ্জিত্ৰা সব্বত্থ আলোকট্ঠানে অন্ধকারং ফরি, ওদাতকসিণং সমাপজ্জিত্ৰা অন্ধকারট্ঠানে ওভাসং. ততো ‘‘কিমিদং অন্ধকার’’ন্তি? সত্তানং আভোগে উপ্পন্নে আলোকং দস্সেসি. আলোকট্ঠানে আলোককিচ্চং নত্থি, ‘‘কিং আলোকো অয’’ন্তি? ৰিচিনন্তানং অত্তানং দস্সেসি. অথ তেসং থেরোতি ৰদন্তানং ইমা গাথাযো অভাসি, সব্বে ওসটায পরিসায মজ্ঝে নিসীদিত্ৰা ধম্মং দেসেন্তস্স ৰিয সদ্দং সুণিংসু. অত্থোপি নেসং পাকটো অহোসি. চতুত্থং.

৫. পরিনিব্বানসুত্তৰণ্ণনা

১৮৬. পঞ্চমে উপৰত্তনে মল্লানং সালৰনেতি যথেৰ হি কদম্বনদীতীরতো রাজমাতুৰিহারদ্ৰারেন থূপারামং গন্তব্বং হোতি, এৰং হিরঞ্ঞৰতিকায নাম নদিযা পারিমতীরতো সালৰনং উয্যানং. যথা অনুরাধপুরস্স থূপারামো, এৰং তং কুসিনারায হোতি. যথা থূপারামতো দক্খিণদ্ৰারেন নগরং পৰিসনমগ্গো পাচীনমুখো গন্ত্ৰা উত্তরেন নিৰত্ততি, এৰং উয্যানতো সালপন্তি পাচীনমুখা গন্ত্ৰা উত্তরেন নিৰত্তা. তস্মা তং ‘‘উপৰত্তন’’ন্তি ৰুচ্চতি. তস্মিং উপৰত্তনে মল্লানং সালৰনে. অন্তরেন যমকসালানন্তি মূলক্খন্ধৰিটপপত্তেহি অঞ্ঞমঞ্ঞং সংসিব্বিত্ৰা ঠিতসালানং অন্তরিকায. অপ্পমাদেন সম্পাদেথাতি সতিঅৰিপ্পৰাসেন কত্তব্বকিচ্চানি সম্পাদযথ. ইতি ভগৰা যথা নাম মরণমঞ্চে নিপন্নো মহদ্ধনো কুটুম্বিকো পুত্তানং ধনসারং আচিক্খেয্য, এৰমেৰং পরিনিব্বানমঞ্চে নিপন্নো পঞ্চচত্তালীস ৰস্সানি দিন্নং ওৰাদং সব্বং একস্মিং অপ্পমাদপদেযেৰ পক্খিপিত্ৰা অভাসি. অযং তথাগতস্স পচ্ছিমা ৰাচাতি ইদং পন সঙ্গীতিকারানং ৰচনং.

ইতো পরং যং পরিনিব্বানপরিকম্মং কত্ৰা ভগৰা পরিনিব্বুতো, তং দস্সেতুং, অথ খো ভগৰা পঠমং ঝানন্তিআদি ৰুত্তং. তত্থ সঞ্ঞাৰেদযিতনিরোধং সমাপন্নে ভগৰতি অস্সাসপস্সাসানং অপ্পৰত্তিং দিস্ৰা, ‘‘পরিনিব্বুতো সত্থা’’তি সঞ্ঞায দেৰমনুস্সা একপ্পহারেন ৰিরৰিংসু, আনন্দত্থেরোপি – ‘‘পরিনিব্বুতো নু খো, ভন্তে, অনুরুদ্ধ ভগৰা’’তি থেরং পুচ্ছি. থেরো ‘‘ন খো, আৰুসো আনন্দ, তথাগতো পরিনিব্বুতো, অপিচ সঞ্ঞাৰেদযিতনিরোধং সমাপন্নো’’তি আহ. কথং পন সো অঞ্ঞাসি? থেরো কির সত্থারা সদ্ধিংযেৰ তং তং সমাপত্তিং সমাপজ্জন্তো যাৰ নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনৰুট্ঠানং, তাৰ গন্ত্ৰা, ‘‘ইদানি ভগৰা নিরোধং সমাপন্নো, অন্তোনিরোধে চ কালংকিরিযা নাম নত্থী’’তি অঞ্ঞাসি.

অথ খো ভগৰা সঞ্ঞাৰেদযিতনিরোধসমাপত্তিতো ৰুট্ঠহিত্ৰা নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনং সমাপজ্জি…পে… ততিযজ্ঝানা ৰুট্ঠহিত্ৰা চতুত্থং ঝানং সমাপজ্জীতি এত্থ পন ভগৰা চতুৰীসতিযা ঠানেসু পঠমং ঝানং সমাপজ্জি, তেরসসু ঠানেসু দুতিযং ঝানং… তথা ততিযং… পন্নরসসু ঠানেসু চতুত্থং ঝানং সমাপজ্জি. কথং? দসসু অসুভেসু দ্ৰত্তিংসাকারে অট্ঠসু কসিণেসু মেত্তাকরুণামুদিতেসু আনাপানে পরিচ্ছেদাকাসেতি ইমেসু তাৰ চতুৰীসতিযা ঠানেসু পঠমং ঝানং সমাপজ্জি. ঠপেত্ৰা পন দ্ৰত্তিংসাকারঞ্চ দস চ অসুভানি সেসেসু তেরসসু দুতিযং ঝানং… তেসুযেৰ ততিযং ঝানং সমাপজ্জি. অট্ঠসু পন কসিণেসু উপেক্খাব্রহ্মৰিহারে আনাপানে পরিচ্ছেদাকাসে চতূসু অরূপেসূতি ইমেসু পন্নরসসু ঠানেসু চতুত্থং ঝানং সমাপজ্জি. অযম্পি চ সঙ্খেপকথাৰ. নিব্বানপুরং পৰিসন্তো পন ভগৰা ধম্মস্সামি সব্বাপি চতুৰীসতিকোটিসতসহস্সসঙ্খা সমাপত্তিযো পৰিসিত্ৰা ৰিদেসং গচ্ছন্তো ঞাতিজনং আলিঙ্গেত্ৰা ৰিয সব্বসমাপত্তিসুখং অনুভৰিত্ৰা পৰিট্ঠো.

চতুত্থজ্ঝানা ৰুট্ঠহিত্ৰা সমনন্তরা ভগৰা পরিনিব্বাযীতি এত্থ চ ঝানসমনন্তরং পচ্চৰেক্খণসমনন্তরন্তি, দ্ৰে সমনন্তরানি. চতুত্থজ্ঝানা ৰুট্ঠায ভৰঙ্গং ওতিণ্ণস্স তত্থেৰ পরিনিব্বানং ঝানসমনন্তরং নাম, চতুত্থজ্ঝানা ৰুট্ঠহিত্ৰা পুন ঝানঙ্গানি পচ্চৰেক্খিত্ৰা ভৰঙ্গং ওতিণ্ণস্স তত্থেৰ পরিনিব্বানং পচ্চৰেক্খণসমনন্তরং নাম. ইমানি দ্ৰেপি সমনন্তরানেৰ. ভগৰা পন ঝানং সমাপজ্জিত্ৰা ঝানা ৰুট্ঠায ঝানঙ্গানি পচ্চৰেক্খিত্ৰা ভৰঙ্গচিত্তেন অব্যাকতেন দুক্খসচ্চেন পরিনিব্বাযি. যে হি কেচি বুদ্ধা ৰা পচ্চেকবুদ্ধা ৰা অরিযসাৰকা ৰা অন্তমসো কুন্থকিপিল্লিকং উপাদায সব্বে ভৰঙ্গচিত্তেনেৰ অব্যাকতেন দুক্খসচ্চেন কালং করোন্তি.

ভূতাতি সত্তা. অপ্পটিপুগ্গলোতি পটিভাগপুগ্গলৰিরহিতো. বলপ্পত্তোতি দসৰিধং ঞাণবলং পত্তো. উপ্পাদৰযধম্মিনোতি উপ্পাদৰযসভাৰা. তেসং ৰূপসমোতি তেসং সঙ্খারানং ৰূপসমো. সুখোতি অসঙ্খতং নিব্বানমেৰ সুখন্তি অত্থো. তদাসীতি ‘‘সহ পরিনিব্বানা মহাভূমিচালো অহোসী’’তি এৰং মহাপরিনিব্বানে (দী. নি. ২.২২০) ৰুত্তং ভূমিচালং সন্ধাযাহ. সো হি লোমহংসনকো চ ভিংসনকো চ আসি. সব্বাকারৰরূপেতেতি সব্বাকারৰরগুণূপেতে. নাহু অস্সাসপস্সাসোতি ন জাতো অস্সাসপস্সাসো. অনেজোতি তণ্হাসঙ্খাতায এজায অভাৰেন অনেজো. সন্তিমারব্ভাতি অনুপাদিসেসং নিব্বানং আরব্ভ পটিচ্চ সন্ধায. চক্খুমাতি পঞ্চহি চক্খূহি চক্খুমা. পরিনিব্বুতোতি খন্ধপরিনিব্বানেন পরিনিব্বুতো. অসল্লীনেনাতি অনল্লীনেন অসঙ্কুটিতেন সুৰিকসিতেনেৰ চিত্তেন. ৰেদনং অজ্ঝৰাসযীতি ৰেদনং অধিৰাসেসি, ন ৰেদনানুৰত্তী হুত্ৰা ইতো চিতো সম্পরিৰত্তি. ৰিমোক্খোতি কেনচি ধম্মেন অনাৰরণৰিমোক্খো সব্বসো অপঞ্ঞত্তিভাৰূপগমো পজ্জোতনিব্বানসদিসো জাতোতি. পঞ্চমং.

দুতিযো ৰগ্গো.

ইতি সারত্থপ্পকাসিনিযা

সংযুত্তনিকায-অট্ঠকথায

ব্রহ্মসংযুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৭. ব্রাহ্মণসংযুত্তং

১. অরহন্তৰগ্গো

১. ধনঞ্জানীসুত্তৰণ্ণনা

১৮৭. ব্রাহ্মণসংযুত্তস্স পঠমে ধনঞ্জানীতি ধনঞ্জানিগোত্তা. উক্কট্ঠগোত্তা কিরেসা. সেসব্রাহ্মণা কির ব্রহ্মুনো মুখতো জাতা, ধনঞ্জানিগোত্তা মত্থকং ভিন্দিত্ৰা নিক্খন্তাতি তেসং লদ্ধি. উদানং উদানেসীতি কস্মা উদানেসি? সো কির ব্রাহ্মণো মিচ্ছাদিট্ঠিকো ‘‘বুদ্ধো ধম্মো সঙ্ঘো’’তি ৰুত্তে কণ্ণে পিদহতি, থদ্ধো খদিরখাণুসদিসো. ব্রাহ্মণী পন সোতাপন্না অরিযসাৰিকা. ব্রাহ্মণো দানং দেন্তো পঞ্চসতানং ব্রাহ্মণানং অপ্পোদকং পাযাসং দেতি, ব্রাহ্মণী বুদ্ধপ্পমুখস্স সঙ্ঘস্স নানারসভোজনং. ব্রাহ্মণস্স দানদিৰসে ব্রাহ্মণী তস্স ৰসৰত্তিতায পহীনমচ্ছেরতায চ সহত্থা পরিৰিসতি. ব্রাহ্মণিযা পন দানদিৰসে ব্রাহ্মণো পাতোৰ ঘরা নিক্খমিত্ৰা পলাযতি. অথেকদিৰসং ব্রাহ্মণো ব্রাহ্মণিযা সদ্ধিং অসম্মন্তেত্ৰা পঞ্চসতে ব্রাহ্মণে নিমন্তেত্ৰা ব্রাহ্মণিং আহ – ‘‘স্ৰে ভোতি অম্হাকং ঘরে পঞ্চসতা ব্রাহ্মণা ভুঞ্জিস্সন্তী’’তি. মযা কিং কাতব্বং ব্রাহ্মণাতি? তযা অঞ্ঞং কিঞ্চি কাতব্বং নত্থি, সব্বং পচনপরিৰেসনং অঞ্ঞে করিস্সন্তি. যং পন ত্ৰং ঠিতাপি নিসিন্নাপি খিপিত্ৰাপি উক্কাসিত্ৰাপি ‘‘নমো বুদ্ধস্সা’’তি তস্স মুণ্ডকস্স সমণকস্স নমক্কারং করোসি, তং স্ৰে একদিৰসমত্তং মা অকাসি. তং হি সুত্ৰা ব্রাহ্মণা অনত্তমনা হোন্তি, মা মং ব্রাহ্মণেহি ভিন্দসীতি. ত্ৰং ব্রাহ্মণেহি ৰা ভিজ্জ দেৰেহি ৰা, অহং পন সত্থারং অনুস্সরিত্ৰা ন সক্কোমি অনমস্সমানা সণ্ঠাতুন্তি. ভোতি কুলসতিকে গামে গামদ্ৰারম্পি তাৰ পিদহিতুং ৰাযমন্তি, ত্ৰং দ্ৰীহঙ্গুলেহি পিদহিতব্বং মুখং ব্রাহ্মণানং ভোজনকালমত্তং পিদহিতুং ন সক্কোসীতি. এৰং পুনপ্পুনং কথেত্ৰাপি সো নিৰারেতুং অসক্কোন্তো উস্সীসকে ঠপিতং মণ্ডলগ্গখগ্গং গহেত্ৰা – ‘‘ভোতি সচে স্ৰে ব্রাহ্মণেসু নিসিন্নেসু তং মুণ্ডসমণকং নমস্সসি, ইমিনা তং খগ্গেন পাদতলতো পট্ঠায যাৰ কেসমত্থকা কল়ীরং ৰিয কোট্টেত্ৰা রাসিং করিস্সামী’’তি ইমং গাথং অভাসি –

‘‘ইমিনা মণ্ডলগ্গেন, পাদতো যাৰ মত্থকা;

কল়ীরমিৰ ছেজ্জামি, যদি মিচ্ছং ন কাহসি.

‘‘সচে বুদ্ধোতি ভণসি, সচে ধম্মোতি ভাসসি;

সচে সঙ্ঘোতি কিত্তেসি, জীৰন্তী মে নিৰেসনে’’তি.

অরিযসাৰিকা পন পথৰী ৰিয দুপ্পকম্পা, সিনেরু ৰিয দুপ্পরিৰত্তিযা. সা তেন নং এৰমাহ –

‘‘সচে মে অঙ্গমঙ্গানি, কামং ছেজ্জসি ব্রাহ্মণ;

নেৰাহং ৰিরমিস্সামি, বুদ্ধসেট্ঠস্স সাসনা.

‘‘নাহং ওক্কা ৰরধরা, সক্কা রোধযিতুং জিনা;

ধীতাহং বুদ্ধসেট্ঠস্স, ছিন্দ ৰা মং ৰধস্সু ৰা’’তি.

এৰং ধনঞ্জানিগজ্জিতং নাম গজ্জন্তী পঞ্চ গাথাসতানি অভাসি. ব্রাহ্মণো ব্রাহ্মণিং পরামসিতুং ৰা পহরিতুং ৰা অসক্কোন্তো ‘‘ভোতি যং তে রুচ্চতি, তং করোহী’’তি ৰত্ৰা খগ্গং সযনে খিপি. পুনদিৰসে গেহং হরিতুপলিত্তং কারাপেত্ৰা লাজাপুণ্ণঘটমালাগন্ধাদীহি তত্থ তত্থ অলঙ্কারাপেত্ৰা পঞ্চন্নং ব্রাহ্মণসতানং নৰসপ্পিসক্খরমধুযুত্তং অপ্পোদকপাযাসং পটিযাদাপেত্ৰা কালং আরোচাপেসি.

ব্রাহ্মণীপি পাতোৰ গন্ধোদকেন সযং ন্হাযিত্ৰা সহস্সগ্ঘনকং অহতৰত্থং নিৰাসেত্ৰা পঞ্চসতগ্ঘনকং একংসং কত্ৰা সব্বালঙ্কারপটিমণ্ডিতা সুৰণ্ণকটচ্ছুং গহেত্ৰা ভত্তগ্গে ব্রাহ্মণে পরিৰিসমানা তেহি সদ্ধিং একপন্তিযং নিসিন্নস্স তস্স ব্রাহ্মণস্স ভত্তং উপসংহরন্তী দুন্নিক্খিত্তে দারুভণ্ডে পক্খলি. পক্খলনঘট্টনায দুক্খা ৰেদনা উপ্পজ্জি. তস্মিং সমযে দসবলং সরি. সতিসম্পন্নতায পন পাযাসপাতিং অছড্ডেত্ৰা সণিকং ওতারেত্ৰা ভূমিযং সণ্ঠপেত্ৰা পঞ্চন্নং ব্রাহ্মণসতানং মজ্ঝে সিরসি অঞ্জলিং ঠপেত্ৰা যেন ৰেল়ুৰনং, তেনঞ্জলিং পণামেত্ৰা ইমং উদানং উদানেসি.

তস্মিঞ্চ সমযে তেসু ব্রাহ্মণেসু কেচি ভুত্তা হোন্তি, কেচি ভুঞ্জমানা, কেচি হত্থে ওতারিতমত্তা, কেসঞ্চি ভোজনং পুরতো ঠপিতমত্তং হোতি. তে তং সদ্দং সুত্ৰাৰ সিনেরুমত্তেন মুগ্গরেন সীসে পহটা ৰিয কণ্ণেসু সূলেন ৰিদ্ধা ৰিয দুক্খদোমনস্সং পটিসংৰেদিযমানা ‘‘ইমিনা অঞ্ঞলদ্ধিকেন মযং ঘরং পৰেসিতা’’তি কুজ্ঝিত্ৰা হত্থে পিণ্ডং ছড্ডেত্ৰা মুখেন গহিতং নিট্ঠুভিত্ৰা ধনুং দিস্ৰা কাকা ৰিয ব্রাহ্মণং অক্কোসমানা দিসাৰিদিসা পক্কমিংসু. ব্রাহ্মণো এৰং ভিজ্জিত্ৰা গচ্ছন্তে ব্রাহ্মণে দিস্ৰা ব্রাহ্মণিং সীসতো পট্ঠায ওলোকেত্ৰা, ‘‘ইদমেৰ ভযং সম্পস্সমানা মযং হিয্যো পট্ঠায ভোতিং যাচন্তা ন লভিম্হা’’তি নানপ্পকারেহি ব্রাহ্মণিং অক্কোসিত্ৰা, এতং ‘‘এৰমেৰং পনা’’তিআদিৰচনং অৰোচ.

উপসঙ্কমীতি ‘‘সমণো গোতমো গামনিগমরট্ঠপূজিতো, ন সক্কা গন্ত্ৰা যং ৰা তং ৰা ৰত্ৰা সন্তজ্জেতুং, একমেৰ নং পঞ্হং পুচ্ছিস্সামী’’তি গচ্ছন্তোৰ ‘‘কিংসু ছেত্ৰা’’তি গাথং অভিসঙ্খরিত্ৰা – ‘‘সচে ‘অসুকস্স নাম ৰধং রোচেমী’তি ৰক্খতি, অথ নং ‘যে তুয্হং ন রুচ্চন্তি, তে মারেতুকামোসি, লোকৰধায উপ্পন্নো, কিং তুয্হং সমণভাৰেনা’তি? নিগ্গহেস্সামি. সচে ‘ন কস্সচি ৰধং রোচেমী’তি ৰক্খতি, অথ নং ‘ত্ৰং রাগাদীনম্পি ৰধং ন ইচ্ছসি. কস্মা সমণো হুত্ৰা আহিণ্ডসী’তি? নিগ্গহেস্সামী. ইতি ইমং উভতোকোটিকং পঞ্হং সমণো গোতমো নেৰ গিলিতুং ন উগ্গিলিতুং সক্খিস্সতী’’তি চিন্তেত্ৰা উপসঙ্কমি. সম্মোদীতি অত্তনো পণ্ডিততায কুদ্ধভাৰং অদস্সেত্ৰা মধুরকথং কথেন্তো সম্মোদি. পঞ্হো দেৰতাসংযুত্তে কথিতো. সেসম্পি হেট্ঠা ৰিত্থারিতমেৰাতি. পঠমং.

২. অক্কোসসুত্তৰণ্ণনা

১৮৮. দুতিযে অক্কোসকভারদ্ৰাজোতি ভারদ্ৰাজোৰ সো, পঞ্চমত্তেহি পন গাথা সতেহি তথাগতং অক্কোসন্তো আগতোতি. ‘‘অক্কোসকভারদ্ৰাজো’’তি তস্স সঙ্গীতিকারেহি নামং গহিতং. কুপিতো অনত্তমনোতি ‘‘সমণেন গোতমেন ময্হং জেট্ঠকভাতরং পব্বাজেন্তেন জানি কতা, পক্খো ভিন্নো’’তি কোধেন কুপিতো দোমনস্সেন চ অনত্তমনো হুত্ৰাতি অত্থো. অক্কোসতীতি ‘‘চোরোসি, বালোসি, মূল়্হোসি, থেনোসি, ওট্ঠোসি, মেণ্ডোসি, গোণোসি, গদ্রভোসি, তিরচ্ছানগতোসি, নেরযিকোসী’’তি দসহি অক্কোসৰত্থূহি অক্কোসতি. পরিভাসতীতি ‘‘হোতু মুণ্ডকসমণক, ‘অদণ্ডো অহ’ন্তি করোসি, ইদানি তে রাজকুলং গন্ত্ৰা দণ্ডং আরোপেস্সামী’’তিআদীনি ৰদন্তো পরিভাসতি নাম.

সম্ভুঞ্জতীতি একতো ভুঞ্জতি. ৰীতিহরতীতি কতস্স পটিকারং করোতি. ভগৰন্তং খো, গোতমন্তি কস্মা এৰমাহ? ‘‘তৰেৰেতং, ব্রাহ্মণ, তৰেৰেতং, ব্রাহ্মণা’’তি কিরস্স সুত্ৰা. ‘‘ইসযো নাম কুপিতা সপনং দেন্তি কিসৰচ্ছাদযো ৰিযা’’তি অনুস্সৰৰসেন ‘‘সপতি মং মঞ্ঞে সমণো গোতমো’’তি ভযং উপ্পজ্জি. তস্মা এৰমাহ.

দন্তস্সাতি নিব্বিসেৰনস্স. তাদিনোতি তাদিলক্খণং পত্তস্স. তস্সেৰ তেন পাপিযোতি তস্সেৰ পুগ্গলস্স তেন কোধেন পাপং হোতি. সতো উপসম্মতীতি সতিযা সমন্নাগতো হুত্ৰা অধিৰাসেতি. উভিন্নং তিকিচ্ছন্তানন্তি উভিন্নং তিকিচ্ছন্তং. অযমেৰ ৰা পাঠো. যো পুগ্গলো সতো উপসম্মতি, উভিন্নমত্থং চরতি তিকিচ্ছতি সাধেতি, তং পুগ্গলং জনা বালোতি মঞ্ঞন্তি. কীদিসা জনা? যে ধম্মস্স অকোৰিদা. ধম্মস্সাতি পঞ্চক্খন্ধধম্মস্স ৰা চতুসচ্চধম্মস্স ৰা. অকোৰিদাতি তস্মিং ধম্মে অকুসলা অন্ধবালপুথুজ্জনা. দুতিযং.

৩. অসুরিন্দকসুত্তৰণ্ণনা

১৮৯. ততিযে অসুরিন্দকভারদ্ৰাজোতি অক্কোসকভারদ্ৰাজস্স কনিট্ঠো. কুপিতোতি তেনেৰ কারণেন কুদ্ধো. জযঞ্চেৰস্স তং হোতীতি অস্সেৰ তং জযং হোতি, সো জযো হোতীতি অত্থো. কতমস্সাতি? যা তিতিক্খা ৰিজানতো অধিৰাসনায গুণং ৰিজানন্তস্স তিতিক্খা অধিৰাসনা, অযং তস্স ৰিজানতোৰ জযো. বালো পন ফরুসং ভণন্তো ‘‘ময্হং জযো’’তি কেৰলং জযং মঞ্ঞতি. ততিযং.

৪. বিলঙ্গীকসুত্তৰণ্ণনা

১৯০. চতুত্থে বিলঙ্গিকভারদ্ৰাজোতি ভারদ্ৰাজোৰ সো, নানপ্পকারং পন সুদ্ধঞ্চ সম্ভারযুত্তঞ্চ কঞ্জিকং কারেত্ৰা ৰিক্কিণাপেন্তো বহুধনং সঙ্খরীতি ‘‘বিলঙ্গিকভারদ্ৰাজো’’তি তস্স সঙ্গীতিকারেহি নামং গহিতং. তুণ্হীভূতোতি ‘‘তযো মে জেট্ঠকভাতরো ইমিনা পব্বাজিতা’’তি অতিৰিয কুদ্ধো কিঞ্চি ৰত্তুং অসক্কোন্তো তুণ্হীভূতো অট্ঠাসি. গাথা পন দেৰতাসংযুত্তে কথিতাৰ. চতুত্থং.

৫. অহিংসকসুত্তৰণ্ণনা

১৯১. পঞ্চমে অহিংসকভারদ্ৰাজোতি ভারদ্ৰাজোৰেস, অহিংসকপঞ্হং পন পুচ্ছি, তেনস্সেতং সঙ্গীতিকারেহি নামং গহিতং. নামেন ৰা এস অহিংসকো, গোত্তেন ভারদ্ৰাজো. অহিংসকাহন্তি অহিংসকো অহং, ইতি মে ভৰং গোতমো জানাতূতি আহ. তথা চস্সাতি তথা চে অস্স, ভৰেয্যাসীতি অত্থো. ন হিংসতীতি ন ৰিহেঠেতি ন দুক্খাপেতি. পঞ্চমং.

৬. জটাসুত্তৰণ্ণনা

১৯২. ছট্ঠে জটাভারদ্ৰাজোতি ভারদ্ৰাজোৰেস, জটাপঞ্হস্স পন পুচ্ছিতত্তা সঙ্গীতিকারেহি এৰং ৰুত্তো. সেসং দেৰতাসংযুত্তে কথিতমেৰ. ছট্ঠং.

৭. সুদ্ধিকসুত্তৰণ্ণনা

১৯৩. সত্তমে সুদ্ধিকভারদ্ৰাজোতি অযম্পি ভারদ্ৰাজোৰ, সুদ্ধিকপঞ্হস্স পন পুচ্ছিতত্তা সঙ্গীতিকারেহি এৰং ৰুত্তো. সীলৰাপি তপোকরন্তি সীলসম্পন্নোপি তপোকম্মং করোন্তো. ৰিজ্জাচরণসম্পন্নোতি এত্থ ৰিজ্জাতি তযো ৰেদা. চরণন্তি গোত্তচরণং. সো সুজ্ঝতি ন অঞ্ঞা ইতরা পজাতি সো তেৰিজ্জো ব্রাহ্মণো সুজ্ঝতি, অযং পন অঞ্ঞা নামিকা পজা ন সুজ্ঝতীতি ৰদতি. বহুম্পি পলপং জপ্পন্তি বহুম্পি পলপং জপ্পন্তো, ‘‘ব্রাহ্মণোৰ সুজ্ঝতী’’তি এৰং ৰচনসহস্সম্পি ভণন্তোতি অত্থো. অন্তোকসম্বূতি অন্তো কিলেসপূতিসভাৰেন পূতিকো. সংকিলিট্ঠোতি কিলিট্ঠেহি কাযকম্মাদীহি সমন্নাগতো. সত্তমং.

৮. অগ্গিকসুত্তৰণ্ণনা

১৯৪. অট্ঠমে অগ্গিকভারদ্ৰাজোতি অযম্পি ভারদ্ৰাজোৰ, অগ্গি পরিচরণৰসেন পনস্স সঙ্গীতিকারেহি এতং নামং গহিতং. সন্নিহিতো হোতীতি সংযোজিতো হোতি. অট্ঠাসীতি কস্মা তত্থ অট্ঠাসি? ভগৰা কির পচ্চূসসমযে লোকং ওলোকেন্তো ইমং ব্রাহ্মণং দিস্ৰা চিন্তেসি – ‘‘অযং ব্রাহ্মণো এৰরূপং অগ্গপাযাসং গহেত্ৰা ‘মহাব্রহ্মানং ভোজেমী’তি অগ্গিম্হি ঝাপেন্তো অফলং করোতি অপাযমগ্গং ওক্কমতি, ইমং লদ্ধিং অৰিস্সজ্জন্তো অপাযপূরকোৰ ভৰিস্সতি, গচ্ছামিস্স ধম্মদেসনায, মিচ্ছাদিট্ঠিং ভিন্দিত্ৰা পব্বাজেত্ৰা চত্তারো মগ্গে চেৰ চত্তারি চ ফলানি দেমী’’তি, তস্মা পুব্বণ্হসমযে রাজগহং পৰিসিত্ৰা তত্থ অট্ঠাসি.

তীহি ৰিজ্জাহীতি তীহি ৰেদেহি. জাতিমাতি যাৰ সত্তমা পিতামহযুগা পরিসুদ্ধায জাতিযা সমন্নাগতো. সুতৰা বহূতি বহু নানপ্পকারে গন্থে সুতৰা. সোমং ভুঞ্জেয্যাতি সো তেৰিজ্জো ব্রাহ্মণো ইমং পাযাসং ভুঞ্জিতুং যুত্তো, তুম্হাকং পনেস পাযাসো অযুত্তোতি ৰদতি.

ৰেদীতি পুব্বেনিৰাসঞাণেন জানি পটিৰিজ্ঝি. সগ্গাপাযন্তি দিব্বেন চক্খুনা সগ্গম্পি অপাযম্পি পস্সতি. জাতিক্খযন্তি অরহত্তং. অভিঞ্ঞাৰোসিতোতি জানিত্ৰা ৰোসিতৰোসানো. ব্রাহ্মণো ভৰন্তি অৰীচিতো যাৰ ভৰগ্গা ভোতা গোতমেন সদিসো জাতিসম্পন্নো খীণাসৰব্রাহ্মণো নত্থি, ভৰংযেৰ ব্রাহ্মণোতি.

এৰঞ্চ পন ৰত্ৰা সুৰণ্ণপাতিং পূরেত্ৰা দসবলস্স পাযাসং উপনামেসি. সত্থা উপ্পত্তিং দীপেত্ৰা ভোজনং পটিক্খিপন্তো গাথাভিগীতং মেতিআদিমাহ. তত্থ গাথাভিগীতন্তি গাথাহি অভিগীতং. অভোজনেয্যন্তি অভুঞ্জিতব্বং. ইদং ৰুত্তং হোতি – ত্ৰং, ব্রাহ্মণ, ময্হং এত্তকং কালং ভিক্খাচারৰত্তেন ঠিতস্স কটচ্ছুমত্তম্পি দাতুং নাসক্খি, ইদানি পন মযা তুয্হং কিলঞ্জম্হি তিলে ৰিত্থারেন্তেন ৰিয সব্বে বুদ্ধগুণা পকাসিতা, ইতি গাযনেন গাযিত্ৰা লদ্ধং ৰিয ইদং ভোজনং হোতি, তস্মা ইদং গাথাভিগীতং মে অভোজনেয্যন্তি. সম্পস্সতং, ব্রাহ্মণ, নেস ধম্মোতি, ব্রাহ্মণ, অত্থঞ্চ ধম্মঞ্চ সম্পস্সন্তানং ‘‘এৰরূপং ভোজনং ভুঞ্জিতব্ব’’ন্তি এস ধম্মো ন হোতি. সুধাভোজনম্পি গাথাভিগীতং পনুদন্তি বুদ্ধা, গাথাহি গাযিত্ৰা লদ্ধং বুদ্ধা নীহরন্তিযেৰ. ধম্মে সতি, ব্রাহ্মণ, ৰুত্তিরেসাতি, ব্রাহ্মণ, ধম্মে সতি ধম্মং অপেক্খিত্ৰা ধম্মে পতিট্ঠায জীৰিতং কপ্পেন্তানং এসা ৰুত্তি অযং আজীৰো – এৰরূপং নীহরিত্ৰা ধম্মলদ্ধমেৰ ভুঞ্জিতব্বন্তি.

অথ ব্রাহ্মণো চিন্তেসি – অহং পুব্বে সমণস্স গোতমস্স গুণে ৰা অগুণে ৰা ন জানামি. ইদানি পনস্সাহং গুণে ঞত্ৰা মম গেহে অসীতিকোটিমত্তং ধনং সাসনে ৰিপ্পকিরিতুকামো জাতো, অযঞ্চ ‘‘মযা দিন্নপচ্চযা অকপ্পিযা’’তি ৰদতি. অপ্পটিগ্গয্হো অহং সমণেন গোতমেনাতি. অথ ভগৰা সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণং পেসেত্ৰা তস্স চিত্তাচারং ৰীমংসন্তো, ‘‘অযং সব্বেপি অত্তনা দিন্নপচ্চযে ‘অকপ্পিযা’তি সল্লক্খেতি. যং হি ভোজনং আরব্ভ কথা উপ্পন্না, এতদেৰ ন ৰট্টতি, সেসা নিদ্দোসা’’তি ব্রাহ্মণস্স চতুন্নং পচ্চযানং দানদ্ৰারং দস্সেন্তো অঞ্ঞেন চাতিআদিমাহ. তত্থ কুক্কুচ্চৰূপসন্তন্তি হত্থকুক্কুচ্চাদীনং ৰসেন ৰূপসন্তকুক্কুচ্চং. অন্নেন পানেনাতি দেসনামত্তমেতং. অযং পনত্থো – অঞ্ঞেহি তযা ‘‘পরিচ্চজিস্সামী’’তি সল্লক্খিতেহি চীৰরাদীহি পচ্চযেহি উপট্ঠহস্সু. খেত্তং হি তং পুঞ্ঞপেক্খস্স হোতীতি এতং তথাগতসাসনং নাম পুঞ্ঞপেক্খস্স পুঞ্ঞত্থিকস্স তুয্হং অপ্পেপি বীজে বহুসস্সফলদাযকং সুখেত্তং ৰিয পটিযত্তং হোতি. অট্ঠমং.

৯. সুন্দরিকসুত্তৰণ্ণনা

১৯৫. নৰমে সুন্দরিকভারদ্ৰাজোতি সুন্দরিকায নদিযা তীরে অগ্গিজুহণেন এৰংলদ্ধনামো. সুন্দরিকাযাতি এৰংনামিকায নদিযা. অগ্গিং জুহতীতি আহুতিং পক্খিপনেন জালেতি. অগ্গিহুত্তং পরিচরতীতি অগ্যাযতনং সম্মজ্জনুপলেপনবলিকম্মাদিনা পযিরুপাসতি. কো নু খো ইমং হব্যসেসং ভুঞ্জেয্যাতি সো কির ব্রাহ্মণো অগ্গিম্হি হুতাৰসেসং পাযাসং দিস্ৰা চিন্তেসি – ‘‘অগ্গিম্হি তাৰ পক্খিত্তপাযাসো মহাব্রহ্মুনা ভুত্তো, অযং পন অৰসেসো অত্থি, তং যদি ব্রহ্মুনো মুখতো জাতস্স ব্রাহ্মণস্স দদেয্যং, এৰং মে পিতরা সহ পুত্তোপি সন্তপ্পিতো ভৰেয্য, সুৰিসোধিতো চস্স ব্রহ্মলোকগামিমগ্গো’’তি. সো ব্রাহ্মণস্স দস্সনত্থং উট্ঠাযাসনা চতুদ্দিসা অনুৰিলোকেসি, ‘‘কো নু খো ইমং হব্যসেসং ভুঞ্জেয্যা’’তি?

রুক্খমূলেতি তস্মিং ৰনসণ্ডে জেট্ঠকরুক্খস্স মূলে. সসীসং পারুতং নিসিন্নন্তি সহ সীসেন পারুতকাযং নিসিন্নং. কস্মা পন ভগৰা তত্থ নিসীদি? ভগৰা কির পচ্চূসসমযে লোকং ওলোকেন্তো ইমং ব্রাহ্মণং দিস্ৰা চিন্তেসি – অযং ব্রাহ্মণো এৰরূপং অগ্গপাযাসং গহেত্ৰা ‘‘মহাব্রহ্মানং ভোজেমী’’তি অগ্গিম্হি ঝাপেন্তো অফলং করোতি…পে… চত্তারো মগ্গে চেৰ চত্তারি চ ফলানি দেমীতি. তস্মা কালস্সেৰ ৰুট্ঠায সরীরপটিজগ্গনং কত্ৰা পত্তচীৰরং আদায গন্ত্ৰা ৰুত্তনযেন তস্মিং রুক্খমূলে নিসীদি. অথ কস্মা সসীসং পারুপীতি? হিমপাতস্স চ সীতৰাতস্স চ পটিবাহণত্থং, পটিবলোৰ এতং তথাগতো অধিৰাসেতুং. সচে পন অপারুপিত্ৰা নিসীদেয্য, ব্রাহ্মণো দূরতোৰ সঞ্জানিত্ৰা নিৰত্তেয্য, এৰং সতি কথা নপ্পৰত্তেয্য. ইতি ভগৰা – ‘‘ব্রাহ্মণে আগতে সীসং ৰিৰরিস্সামি, অথ মং সো দিস্ৰা কথং পৰত্তেস্সতি, তস্সাহং কথানুসারেন ধম্মং দেসেস্সামী’’তি কথাপৰত্তনত্থং এৰমকাসি.

উপসঙ্কমীতি ব্রাহ্মণো – ‘‘অযং সসীসং পারুপিত্ৰা সব্বরত্তিং পধানমনুযুত্তো. ইমস্স দক্খিণোদকং দত্ৰা ইমং হব্যসেসং দস্সামী’’তি, ব্রাহ্মণসঞ্ঞী হুত্ৰা উপসঙ্কমি. মুণ্ডো অযং ভৰং, মুণ্ডকো অযং ভৰন্তি সীসে ৰিৰরিতমত্তে নীচকেসন্তং দিস্ৰা ‘‘মুণ্ডো’’তি আহ. ততো সুট্ঠুতরং ওলোকেন্তো পৰত্তমত্তম্পি সিখং অদিস্ৰা হীল়েন্তো ‘‘মুণ্ডকো’’তি আহ. ততোৰাতি যত্থ ঠিতো অদ্দস, তম্হাৰ পদেসা. মুণ্ডাপি হীতি কেনচি কারণেন মুণ্ডিতসীসাপি হোন্তি.

মা জাতিং পুচ্ছাতি যদি দানস্স মহপ্ফলতং পচ্চাসীসসি, জাতিং মা পুচ্ছ. অকারণং হি দক্খিণেয্যভাৰস্স জাতি. চরণঞ্চ পুচ্ছাতি অপিচ খো সীলাদিগুণভেদং চরণং পুচ্ছ. এতং হি দক্খিণেয্যভাৰস্স কারণং. ইদানিস্স তমত্থং ৰিভাৰেন্তো কট্ঠা হৰে জাযতি জাতৰেদোতিআদিমাহ. তত্রাযং অধিপ্পাযো – ইধ কট্ঠা অগ্গি জাযতি, ন চ সো সালাদিকট্ঠা জাতোৰ অগ্গিকিচ্চং করোতি, সাপান-দোণিআদিকট্ঠা জাতো ন করোতি, অত্তনো পন অচ্চিযাদিগুণসম্পত্তিযা যতো ৰা ততো ৰা জাতো করোতিযেৰ. এৰং ন ব্রাহ্মণকুলাদীসু জাতোৰ দক্খিণেয্যো হোতি, চণ্ডালকুলাদীসু জাতো ন হোতি, অপিচ খো নীচকুলিনোপি উচ্চকুলিনোপি খীণাসৰ-মুনি ধিতিমা হিরীনিসেধো আজানীযো হোতি. ইমায ধিতিহিরিপমোক্খায গুণসম্পত্তিযা জাতিমা উত্তমদক্খিণেয্যো হোতি. সো হি ধিতিযা গুণে ধারেতি, হিরিযা দোসে নিসেধেতীতি. অপিচেত্থ মুনীতি মোনধম্মেন সমন্নাগতো. ধিতিমাতি ৰীরিযৰা. আজানীযোতি কারণাকারণজাননকো. হিরীনিসেধোতি হিরিযা পাপানি নিসেধেত্ৰা ঠিতো.

সচ্চেন দন্তোতি পরমত্থসচ্চেন দন্তো. দমসা উপেতোতি ইন্দ্রিযদমেন উপেতো. ৰেদন্তগূতি চতুন্নং মগ্গৰেদানং অন্তং, চতূহি ৰা মগ্গৰেদেহি কিলেসানং অন্তং গতো. ৰুসিতব্রহ্মচরিযোতি মগ্গব্রহ্মচরিযৰাসং ৰুত্থো. যঞ্ঞোপনীতোতি উপনীতযঞ্ঞো পটিযাদিতযঞ্ঞো চ. তমুপৰ্হযেথাতি যেন যঞ্ঞো পটিযাদিতো, সো তং পরমত্থব্রাহ্মণং অৰ্হযেয্য. ‘‘ইন্দমৰ্হযাম, সোমমৰ্হযাম, ৰরুণমৰ্হযাম, ঈসানমৰ্হযাম, যামমৰ্হযামা’’তি ইদং পন অৰ্হানং নিরত্থকং. কালেনাতি অৰ্হযন্তো চ ‘‘কালো, ভন্তে, নিট্ঠিতং ভত্ত’’ন্তি অন্তোমজ্ঝন্হিককালেযেৰ তং উপৰ্হযেয্য. সো জুহতি দক্খিণেয্যেতি যো এৰং কালে খীণাসৰং আমন্তেত্ৰা তত্থ চতুপচ্চযদক্খিণং পতিট্ঠপেতি, সো দক্খিণেয্যে জুহতি নাম, ন অচেতনে অগ্গিম্হি পক্খিপন্তো.

ইতি ব্রাহ্মণো ভগৰতো কথং সুণন্তো পসীদিত্ৰা ইদানি অত্তনো পসাদং আৰিকরোন্তো অদ্ধা সুযিট্ঠন্তিআদিমাহ. তস্সত্থো – অদ্ধা মম যিদং ইদানি সুযিট্ঠঞ্চ সুহুতঞ্চ ভৰিস্সতি, পুব্বে পন অগ্গিম্হি ঝাপিতং নিরত্থকং অহোসীতি. অঞ্ঞো জনোতি ‘‘অহং ব্রাহ্মণো, অহং ব্রাহ্মণো’’তি ৰদন্তো অন্ধবালপুথুজ্জনো. হব্যসেসন্তি হুতসেসং. ভুঞ্জতু ভৰন্তিআদি পুরিমসুত্তে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং.

ন খ্ৰাহন্তি ন খো অহং. কস্মা পনেৰমাহাতি? তস্মিং কির ভোজনে উপহটমত্তেৰ ‘‘সত্থা ভুঞ্জিস্সতী’’তি সঞ্ঞায চতূসু মহাদীপেসু দ্ৰীসু পরিত্তদীপসহস্সেসু দেৰতা পুপ্ফফলাদীনি চেৰ সপ্পিনৰনীততেলমধুফাণিতাদীনি চ আদায মধুপটলং পীল়েত্ৰা মধুং গণ্হন্তিযো ৰিয দিব্বানুভাৰেন নিব্বত্তিতোজমেৰ গহেত্ৰা পক্খিপিংসু. তেন তং সুখুমত্তং গতং, মনুস্সানঞ্চ ওল়ারিকং ৰত্থূতি তেসং তাৰ ওল়ারিকৰত্থুতায সম্মা পরিণামং ন গচ্ছতি. গোযূসে পন তিলবীজানি পক্খিপিত্ৰা পক্কত্তা ওল়ারিকমিস্সকং জাতং, দেৰানঞ্চ সুখুমং ৰত্থূতি তেসং সুখুমৰত্থুতায সম্মা পরিণামং ন গচ্ছতি. সুক্খৰিপস্সকখীণাসৰস্সাপি কুচ্ছিযং ন পরিণমতি. অট্ঠসমাপত্তিলাভীখীণাসৰস্স পন সমাপত্তিবলেন পরিণামেয্য. ভগৰতো পন পাকতিকেনেৰ কম্মজতেজেন পরিণামেয্য.

অপ্পহরিতেতি অহরিতে. সচে হি হরিতেসু তিণেসু পক্খিপেয্য, সিনিদ্ধপাযাসেন তিণানি পূতীনি ভৰেয্যুং. বুদ্ধা চ ভূতগামসিক্খাপদং ন ৰীতিক্কমন্তি, তস্মা এৰমাহ. যত্থ পন গলপ্পমাণানি মহাতিণানি, তাদিসে ঠানে পক্খিপিতুং ৰট্টতি. অপ্পাণকেতি সপ্পাণকস্মিং হি পরিত্তকে উদকে পক্খিত্তে পাণকা মরন্তি, তস্মা এৰমাহ. যং পন গম্ভীরং মহাউদকং হোতি, পাতিসতেপি পাতিসহস্সেপি পক্খিত্তে ন আলুল়তি, তথারূপে উদকে ৰট্টতি. ওপিলাপেসীতি সুৰণ্ণপাতিযা সদ্ধিংযেৰ নিমুজ্জাপেসি. চিচ্চিটাযতি চিটিচিটাযতীতি এৰরূপং সদ্দং করোতি. কিং পনেস পাযাসস্স আনুভাৰো, উদাহু তথাগতস্সাতি? তথাগতস্স. অযং হি ব্রাহ্মণো তং পাযাসং ওপিলাপেত্ৰা উম্মগ্গং আরুয্হ সত্থু সন্তিকং অনাগন্ত্ৰাৰ গচ্ছেয্য, অথ ভগৰা – ‘‘এত্তকং অচ্ছরিযং দিস্ৰা মম সন্তিকং আগমিস্সতি. অথস্সাহং ধম্মদেসনায মিচ্ছাদিট্ঠিগহণং ভিন্দিত্ৰা সাসনে ওতারেত্ৰা অমতপানং পাযেস্সামী’’তি অধিট্ঠানবলেন এৰমকাসি.

দারু সমাদহানোতি দারুং ঝাপযমানো. বহিদ্ধা হি এতন্তি এতং দারুজ্ঝাপনং নাম অরিযধম্মতো বহিদ্ধা. যদি এতেন সুদ্ধি ভৰেয্য, যে দৰডাহকাদযো বহূনি দারূনি ঝাপেন্তি, তে পঠমতরং সুজ্ঝেয্যুং. কুসলাতি খন্ধাদীসু কুসলা. অজ্ঝত্তমেৰুজ্জলযামি জোতিন্তি নিযকজ্ঝত্তে অত্তনো সন্তানস্মিংযেৰ ঞাণজোতিং জালেমি. নিচ্চগ্গিনীতি আৰজ্জনপটিবদ্ধেন সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণেন নিচ্চং পজ্জলিতগ্গি. নিচ্চসমাহিতত্তোতি নিচ্চং সম্মা ঠপিতচিত্তো. ব্রহ্মচরিযং চরামীতি বোধিমণ্ডে চরিতং ব্রহ্মচরিযং গহেত্ৰা এৰং ৰদতি.

মানো হি তে, ব্রাহ্মণ, খারিভারোতি যথা খারিভারো খন্ধেন ৰয্হমানো উপরি ঠিতোপি অক্কন্তক্কন্তট্ঠানে পথৰিযা সদ্ধিং ফুসেতি, এৰমেৰ জাতিগোত্তকুলাদীনি মানৰত্থূনি নিস্সায উস্সাপিতো মানোপি তত্থ তত্থ ইস্সং উপ্পাদেন্তো চতূসু অপাযেসু সংসীদাপেতি. তেনাহ ‘‘মানো হি তে, ব্রাহ্মণ, খারিভারো’’তি. কোধো ধূমোতি তৰ ঞাণগ্গিস্স উপক্কিলেসট্ঠেন কোধো ধুমো. তেন হি তে উপক্কিলিট্ঠো ঞাণগ্গি ন ৰিরোচতি. ভস্মনি মোসৰজ্জন্তি নিরোজট্ঠেন মুসাৰাদো ছারিকা নাম. যথা হি ছারিকায পটিচ্ছন্নো অগ্গি ন জোতেতি, এৰং তে মুসাৰাদেন পটিচ্ছন্নং ঞাণন্তি দস্সেতি. জিৰ্হা সুজাতি যথা তুয্হং সুৰণ্ণরজতলোহকট্ঠমত্তিকাসু অঞ্ঞতরমযা যাগযজনত্থায সুজা হোতি, এৰং ময্হং ধম্মযাগং যজনত্থায পহূতজিৰ্হা সুজাতি ৰদতি. হদযং জোতিট্ঠানন্তি যথা তুয্হং নদীতীরে জোতিট্ঠানং, এৰং ময্হং ধম্মযাগস্স যজনট্ঠানত্থেন সত্তানং হদযং জোতিট্ঠানং. অত্তাতি চিত্তং.

ধম্মো রহদোতি যথা ত্ৰং অগ্গিং পরিচরিত্ৰা ধূমছারিকসেদকিলিট্ঠসরীরো সুন্দরিকং নদিং ওতরিত্ৰা ন্হাযসি, এৰং ময্হং সুন্দরিকাসদিসেন বাহিরেন রহদেন অত্থো নত্থি, অট্ঠঙ্গিকমগ্গধম্মো পন ময্হং রহদো, তত্রাহং পাণসতম্পি পাণসহস্সম্পি চতুরাসীতিপাণসহস্সানিপি একপ্পহারেন ন্হাপেমি. সীলতিত্থোতি তস্স পন মে ধম্মরহদস্স চতুপারিসুদ্ধিসীলং তিত্থন্তি দস্সেতি. অনাৰিলোতি যথা তুয্হং সুন্দরিকা নদী চতূহি পঞ্চহি একতো ন্হাযন্তেহি হেট্ঠুপরিযৰালিকা আলুল়া হোতি, ন এৰং ময্হং রহদো, অনেকসতসহস্সেসুপি পাণেসু ওতরিত্ৰা ন্হাযন্তেসু সো অনাৰিলো ৰিপ্পসন্নোৰ হোতি. সব্ভি সতং পসত্থোতি পণ্ডিতেহি পণ্ডিতানং পসট্ঠো. উত্তমত্থেন ৰা সো সব্ভীতি ৰুচ্চতি, পণ্ডিতেহি পসত্থত্তা সতং পসত্থো. তরন্তি পারন্তি নিব্বানপারং গচ্ছন্তি.

ইদানি অরিযমগ্গরহদস্স অঙ্গানি উদ্ধরিত্ৰা দস্সেন্তো সচ্চং ধম্মোতিআদিমাহ. তত্থ সচ্চন্তি ৰচীসচ্চং. ধম্মোতি ইমিনা দিট্ঠিসঙ্কপ্পৰাযামসতিসমাধযো দস্সেতি. সংযমোতি ইমিনা কম্মন্তাজীৰা গহিতা. সচ্চন্তি ৰা ইমিনা মগ্গসচ্চং গহিতং. সা অত্থতো সম্মাদিট্ঠি. ৰুত্তঞ্হেতং – ‘‘সম্মাদিট্ঠি মগ্গো চেৰ হেতু চা’’তি (ধ. স. ১০৩৯). সম্মাদিট্ঠিযা পন গহিতায তগ্গতিকত্তা সম্মাসঙ্কপ্পো গহিতোৰ হোতি. ধম্মোতি ইমিনা ৰাযামসতিসমাধযো. সংযমোতি ইমিনা ৰাচাকম্মন্তাজীৰা. এৰম্পি অট্ঠঙ্গিকো মগ্গো দস্সিতো হোতি. অথ ৰা সচ্চন্তি পরমত্থসচ্চং, তং অত্থতো নিব্বানং. ধম্মোতিপদেন দিট্ঠি সঙ্কপ্পো ৰাযামো সতি সমাধীতি পঞ্চঙ্গানি গহিতানি. সংযমোতি ৰাচা কম্মন্তো আজীৰোতি তীণি. এৰম্পি অট্ঠঙ্গিকো মগ্গো দস্সিতো হোতি. ব্রহ্মচরিযন্তি এতং ব্রহ্মচরিযং নাম. মজ্ঝে সিতাতি সস্সতুচ্ছেদে ৰজ্জেত্ৰা মজ্ঝে নিস্সিতা. ব্রহ্মপত্তীতি সেট্ঠপত্তি. স তুজ্জুভূতেসু নমো করোহীতি এত্থ ত-কারো পদসন্ধিকরো, স ত্ৰং উজুভূতেসু খীণাসৰেসু নমো করোহীতি অত্থো. তমহং নরং ধম্মসারীতি ব্রূমীতি যো এৰং পটিপজ্জতি, তমহং পুগ্গলং ‘‘ধম্মসারী এসো ধম্মসারিযা পটিচ্ছন্নো’’তি চ ‘‘কুসলধম্মেহি অকুসলধম্মে সারেত্ৰা ঠিতো’’তি ৰাতি ৰদামীতি. নৰমং.

১০. বহুধীতরসুত্তৰণ্ণনা

১৯৬. দসমে অঞ্ঞতরস্মিং ৰনসণ্ডেতি পচ্চূসসমযে লোকং ওলোকেন্তো তস্স ব্রাহ্মণস্স অরহত্তস্স উপনিস্সযং দিস্ৰা ‘‘গচ্ছামিস্স সঙ্গহং করিস্সামী’’তি গন্ত্ৰা তস্মিং ৰনসণ্ডে ৰিহরতি. নট্ঠা হোন্তীতি কসিত্ৰা ৰিস্সট্ঠা অটৰিমুখা চরমানা ব্রাহ্মণে ভুঞ্জিতুং গতে পলাতা হোন্তি. পল্লঙ্কন্তি সমন্ততো ঊরুবদ্ধাসনং. আভুজিত্ৰাতি বন্ধিত্ৰা. উজুং কাযং পণিধাযাতি উপরিমং সরীরং উজুকং ঠপেত্ৰা, অট্ঠারস পিট্ঠিকণ্টকে কোটিযা কোটিং পটিপাদেত্ৰা. পরিমুখং সতিং উপট্ঠপেত্ৰাতি কম্মট্ঠানাভিমুখং সতিং ঠপযিত্ৰা, মুখসমীপে ৰা কত্ৰাতি অত্থো. তেনেৰ ৰিভঙ্গে ৰুত্তং – ‘‘অযং সতি উপট্ঠিতা হোতি সূপট্ঠিতা নাসিকগ্গে ৰা মুখনিমিত্তে ৰা, তেন ৰুচ্চতি পরিমুখং সতিং উপট্ঠপেত্ৰা’’তি (ৰিভ. ৫৩৭). অথ ৰা ‘‘পরীতি পরিগ্গহট্ঠো. মুখন্তি নিয্যানট্ঠো. সতীতি উপট্ঠানট্ঠো. তেন ৰুচ্চতি পরিমুখং সতিং উপট্ঠপেত্ৰা’’তি এৰং পটিসম্ভিদাযং (পটি. ম. ১.১৬৪) ৰুত্তনযেনপেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. তত্রাযং সঙ্খেপো – ‘‘পরিগ্গহিতনিয্যানং সতিং কত্ৰা’’তি. এৰং নিসীদন্তো চ পন ছব্বণ্ণা ঘনবুদ্ধরস্মিযো ৰিস্সজ্জেত্ৰা নিসীদি. উপসঙ্কমীতি দোমনস্সাভিভূতো আহিণ্ডন্তো, ‘‘সুখেন ৰতাযং সমণো নিসিন্নো’’তি চিন্তেত্ৰা উপসঙ্কমি.

অজ্জসট্ঠিং ন দিস্সন্তীতি অজ্জ ছদিৰসমত্তকা পট্ঠায ন দিস্সন্তি. পাপকাতি লামকা তিলখাণুকা. তেন কির তিলখেত্তে ৰপিতে তদহেৰ দেৰো ৰস্সিত্ৰা তিলে পংসুম্হি ওসীদাপেসি, পুপ্ফং ৰা ফলং ৰা গহেতুং নাসক্খিংসু. যেপি ৰড্ঢিংসু, তেসং উপরি পাণকা পতিত্ৰা পণ্ণানি খাদিংসু, একপণ্ণদুপণ্ণা খাণুকা অৰসিস্সিংসু. ব্রাহ্মণো খেত্তং ওলোকেতুং গতো তে দিস্ৰা – ‘‘ৰড্ঢিযা মে তিলা গহিতা, তেপি নট্ঠা’’তি দোমনস্সজাতো অহোসি, তং গহেত্ৰা ইমং গাথমাহ.

উস্সোল়্হিকাযাতি উস্সাহেন কণ্ণনঙ্গুট্ঠাদীনি উক্খিপিত্ৰা ৰিচরন্তা উপ্পতন্তি. তস্স কির অনুপুব্বেন ভোগেসু পরিক্খীণেসু পক্খিপিতব্বস্স অভাৰেন তুচ্ছকোট্ঠা অহেসুং. তস্স ইতো চিতো চ সত্তহি ঘরেহি আগতা মূসিকা তে তুচ্ছকোট্ঠে পৰিসিত্ৰা উয্যানকীল়ং কীল়ন্তা ৰিয নচ্চন্তি, তং গহেত্ৰা এৰমাহ.

উপ্পাটকেহি সঞ্ছন্নোতি উপ্পাটকপাণকেহি সঞ্ছন্নো. তস্স কির ব্রাহ্মণস্স সযনত্থায সন্থতং তিণপণ্ণসন্থারং কোচি অন্তরন্তরা পটিজগ্গন্তো নত্থি. সো দিৰসং অরঞ্ঞে কম্মং কত্ৰা সাযং আগন্ত্ৰা তস্মিং নিপজ্জতি. অথস্স উপ্পাটকপাণকা সরীরং একচ্ছন্নং করোন্তা খাদন্তি, তং গহেত্ৰা এৰমাহ.

ৰিধৰাতি মতপতিকা. যাৰ কির তস্স ব্রাহ্মণস্স গেহে ৰিভৰমত্তা অহোসি, তাৰ তা ৰিধৰাপি হুত্ৰা পতিকুলেসু ৰসিতুং লভিংসু. যদা পন সো নিদ্ধনো জাতো, তদা তা ‘‘পিতুঘরং গচ্ছথা’’তি সস্সুসসুরাদীহি নিক্কড্ঢিতা ততো তস্সেৰ ঘরং আগন্ত্ৰা ৰসন্তিযো ব্রাহ্মণস্স ভোজনকালে ‘‘গচ্ছথ অয্যকেন সদ্ধিং ভুঞ্জথা’’তি পুত্তে পেসেন্তি, তেহি পাতিযং হত্থেসু ওতারিতেসু ব্রাহ্মণো হত্থস্স ওকাসং ন লভতি. তং গহেত্ৰা ইমং গাথমাহ.

পিঙ্গলাতি কল়ারপিঙ্গলা. তিলকাহতাতি কাল়সেতাদিৰণ্ণেহি তিলকেহি আহতগত্তা. সোত্তং পাদেন বোধেতীতি নিদ্দং ওক্কন্তং পাদেন পহরিত্ৰা পবোধেতি. অযং কির ব্রাহ্মণো মূসিকসদ্দেন উব্বাল়্হো উপ্পাটকেহি চ খজ্জমানো সব্বরত্তিং নিদ্দং অলভিত্ৰা পচ্চূসকালে নিদ্দাযতি. অথ নং অক্খীসু নিম্মিলিতমত্তেস্ৰেৰ – ‘‘কিং করোসি, ব্রাহ্মণ, পচ্ছা চ পুব্বে চ গহিতস্স ইণস্স? ৰড্ঢি মত্থকং পত্তা, সত্ত ধীতরো পোসেতব্বা. ইদানি ইণাযিকা আগন্ত্ৰা গেহং পরিৰারেস্সন্তি, গচ্ছ কম্মং করোহী’’তি পাদেন পহরিত্ৰা পবোধেতি. তং গহেত্ৰা ইমং গাথমাহ.

ইণাযিকাতি যেসং অনেন হত্থতো ইণং গহিতং. সো কির কস্সচি হত্থতো একং কহাপণং কস্সচি দ্ৰে কস্সচি দস…পে… কস্সচি সতন্তি এৰং বহূনং হত্থতো ইণং অগ্গহেসি. তে দিৰা ব্রাহ্মণং অপস্সন্তা ‘‘গেহতো তং নিক্খন্তমেৰ গণ্হিস্সামা’’তি বলৰপচ্চূসে গন্ত্ৰা চোদেন্তি. তং গহেত্ৰা ইমং গাথমাহ.

ভগৰা তেন ব্রাহ্মণেন ইমাহি সত্তহি গাথাহি দুক্খে কথিতে ‘‘যং যং, ব্রাহ্মণ, তযা দুক্খং কথিতং, সব্বমেতং ময্হং নত্থী’’তি দস্সেন্তো পটিগাথাহি ব্রাহ্মণস্স ধম্মদেসনং ৰড্ঢেসি. ব্রাহ্মণো তা গাথা সুত্ৰা ভগৰতি পসন্নো সরণেসু পতিট্ঠায পব্বজিত্ৰা অরহত্তং পাপুণি. তং দস্সেতুং এৰং ৰুত্তে ভারদ্ৰাজগোত্তোতিআদি ৰুত্তং. তত্থ অলত্থাতি লভি.

তঞ্চ পন ব্রাহ্মণং ভগৰা পব্বাজেত্ৰা আদায জেতৰনং গন্ত্ৰা পুনদিৰসে তেন থেরেন পচ্ছাসমণেন কোসলরঞ্ঞো গেহদ্ৰারং অগমাসি. রাজা ‘‘সত্থা আগতো’’তি সুত্ৰা পাসাদা ওরুয্হ ৰন্দিত্ৰা হত্থতো পত্তং গহেত্ৰা তথাগতং উপরিপাসাদং আরোপেত্ৰা ৰরাসনে নিসীদাপেত্ৰা গন্ধোদকেন পাদে ধোৰিত্ৰা সতপাকতেলেন মক্খেত্ৰা যাগুং আহরাপেত্ৰা রজতদণ্ডং সুৰণ্ণকটচ্ছুং গহেত্ৰা সত্থু উপনামেসি. সত্থা পত্তং পিদহি. রাজা তথাগতস্স পাদেসু পতিত্ৰা, ‘‘সচে মে, ভন্তে, দোসো অত্থি, খমথা’’তি আহ. নত্থি, মহারাজাতি. অথ কস্মা যাগুং ন গণ্হথাতি? পলিবোধো অত্থি, মহারাজাতি. কিং পন, ভন্তে, যাগুং অগণ্হন্তেহেৰ লভিতব্বো এস পলিবোধো, পটিবলো অহং পলিবোধং দাতুং, গণ্হথ, ভন্তেতি. সত্থা অগ্গহেসি. মহল্লকত্থেরোপি দীঘরত্তং ছাতো যাৰদত্থং যাগুং পিৰি. রাজা খাদনীযভোজনীযং দত্ৰা ভত্তকিচ্চাৰসানে ভগৰন্তং ৰন্দিত্ৰা আহ – ‘‘ভগৰা তুম্হে পৰেণিযা আগতে ওক্কাকৰংসে উপ্পজ্জিত্ৰা চক্কৰত্তিসিরিং পহায পব্বজিত্ৰা লোকে অগ্গতং পত্তো, কো নাম, ভন্তে, তুম্হাকং পলিবোধো’’তি? মহারাজ, এতস্স মহল্লকত্থেরস্স পলিবোধো অম্হাকং পলিবোধসদিসোৰাতি.

রাজা থেরং ৰন্দিত্ৰা – ‘‘কো, ভন্তে, তুম্হাকং পলিবোধো’’তি পুচ্ছি? ইণপলিবোধো, মহারাজাতি. কিত্তকো, ভন্তেতি? গণেহি, মহারাজাতি. রঞ্ঞো ‘‘একং দ্ৰে সতং সহস্স’’ন্তি গণেন্তস্স অঙ্গুলিযো নপ্পহোন্তি. অথেকং পুরিসং পক্কোসিত্ৰা, ‘‘গচ্ছ, ভণে, নগরে ভেরিং চরাপেহি ‘সব্বে বহুধীতিকব্রাহ্মণস্স ইণাযিকা রাজঙ্গণে সন্নিপতন্তূ’’তি. মনুস্সা ভেরিং সুত্ৰা সন্নিপতিংসু. রাজা তেসং হত্থতো পণ্ণানি আহরাপেত্ৰা সব্বেসং অনূনং ধনমদাসি. তত্থ সুৰণ্ণমেৰ সতসহস্সগ্ঘনকং অহোসি. পুন রাজা পুচ্ছি – ‘‘অঞ্ঞোপি অত্থি, ভন্তে, পলিবোধো’’তি. ইণং নাম, মহারাজ, দত্ৰা মুচ্চিতুং সক্কা, এতা পন সত্ত দারিকা মহাপলিবোধা ময্হন্তি. রাজা যানানি পেসেত্ৰা তস্স ধীতরো আহরাপেত্ৰা অত্তনো ধীতরো কত্ৰা তং তং কুলঘরং পেসেত্ৰা, ‘‘অঞ্ঞোপি, ভন্তে, অত্থি পলিবোধো’’তি পুচ্ছি? ব্রাহ্মণী, মহারাজাতি. রাজা যানং পেসেত্ৰা, তস্স ব্রাহ্মণিং আহরাপেত্ৰা, অয্যিকট্ঠানে ঠপেত্ৰা পুন পুচ্ছি – ‘‘অঞ্ঞোপি, ভন্তে, অত্থি পলিবোধো’’তি? নত্থি, মহারাজাতি ৰুত্তে রাজাপি চীৰরদুস্সানি দাপেত্ৰা, ‘‘ভন্তে, মম সন্তকং তুম্হাকং ভিক্খুভাৰং জানাথা’’তি আহ. আম, মহারাজাতি. অথ নং রাজা আহ – ‘‘ভন্তে, চীৰরপিণ্ডপাতাদযোপি সব্বে পচ্চযা অম্হাকং সন্তকা ভৰিস্সন্তি. তুম্হে তথাগতস্স মনং গহেত্ৰা সমণধম্মং করোথা’’তি. থেরো তথেৰ অপ্পমত্তো সমণধম্মং করোন্তো নচিরস্সেৰ আসৰক্খযং পত্তোতি. দসমং.

পঠমো ৰগ্গো.

২. উপাসকৰগ্গো

১. কসিভারদ্ৰাজসুত্তৰণ্ণনা

১৯৭. দুতিযৰগ্গস্স পঠমে মগধেসূতি এৰংনামকে জনপদে. দক্খিণাগিরিস্মিন্তি রাজগহং পরিৰারেত্ৰা ঠিতস্স গিরিনো দক্খিণভাগে জনপদো অত্থি, তস্মিং জনপদে, তত্থ ৰিহারস্সাপি তদেৰ নামং. একনাল়াযং ব্রাহ্মণগামেতি একনাল়াতি তস্স গামস্স নামং. ব্রাহ্মণা পনেত্থ সম্বহুলা পটিৰসন্তি, ব্রাহ্মণভোগো এৰ ৰা সো. তস্মা ‘‘ব্রাহ্মণগামো’’তি ৰুচ্চতি.

তেন খো পন সমযেনাতি যং সমযং ভগৰা মগধরট্ঠে একনাল়ং ব্রাহ্মণগামং উপনিস্সায দক্খিণগিরিমহাৰিহারে ব্রাহ্মণস্স ইন্দ্রিযপরিপাকং আগমযমানো ৰিহরতি, তেন সমযেন. কসিভারদ্ৰাজস্সাতি সো ব্রাহ্মণো কসিং নিস্সায জীৰতি, ভারদ্ৰাজোতি চস্স গোত্তং. পঞ্চমত্তানীতি পঞ্চ পমাণানি, অনূনানি অনধিকানি পঞ্চনঙ্গলসতানীতি ৰুত্তং হোতি. পযুত্তানীতি যোজিতানি, বলীবদ্দানং খন্ধেসু ঠপেত্ৰা যুগে যোত্তেহি যোজিতানীতি অত্থো.

ৰপ্পকালেতি ৰপ্পনকালে বীজনিক্খেপসমযে. তত্থ দ্ৰে ৰপ্পানি কললৰপ্পঞ্চ পংসুৰপ্পঞ্চ. পংসুৰপ্পং ইধ অধিপ্পেতং, তঞ্চ খো পঠমদিৰসে মঙ্গলৰপ্পং. তত্থাযং উপকরণসম্পদা – তীণি বলিবদ্দসহস্সানি উপট্ঠাপিতানি হোন্তি, সব্বেসং সুৰণ্ণমযানি সিঙ্গানি পটিমুক্কানি, রজতমযা খুরা, সব্বে সেতমালাহি চেৰ গন্ধপঞ্চঙ্গুলীহি চ অলঙ্কতা পরিপুণ্ণপঞ্চঙ্গা সব্বলক্খণসম্পন্না, একচ্চে কাল়া অঞ্জনৰণ্ণা, একচ্চে সেতা ফলিকৰণ্ণা, একচ্চে রত্তা পৰাল়ৰণ্ণা, একচ্চে কম্মাসা মসারগল্লৰণ্ণা. এৰং পঞ্চসতা কস্সকা সব্বে অহতসেতৰত্থা গন্ধমালালঙ্কতা দক্খিণঅংসকূটেসু পতিট্ঠিতপুপ্ফচুম্বটকা হরিতালমনোসিলালঞ্জনুজ্জলগত্তা দস দস নঙ্গলা একেকগুম্বা হুত্ৰা গচ্ছন্তি. নঙ্গলানং সীসঞ্চ যুগঞ্চ পতোদা চ সুৰণ্ণখচিতা. পঠমনঙ্গলে অট্ঠ বলীবদ্দা যুত্তা, সেসেসু চত্তারো চত্তারো, অৰসেসা কিলন্তপরিৰত্তনত্থং আনীতা. একেকগুম্বে একেকবীজসকটং একেকো কসতি, একেকো ৰপ্পতি.

ব্রাহ্মণো পন পগেৰ মস্সুকম্মং কারাপেত্ৰা ন্হাযিত্ৰা সুগন্ধগন্ধেহি ৰিলিত্তো পঞ্চসতগ্ঘনকং ৰত্থং নিৰাসেত্ৰা সহস্সগ্ঘনকং একংসং করিত্ৰা একেকিস্সা অঙ্গুলিযা দ্ৰে দ্ৰেতি ৰীসতি অঙ্গুলিমুদ্দিকাযো কণ্ণেসু সীহকুণ্ডলানি সীসে ব্রহ্মৰেঠনং পটিমুঞ্চিত্ৰা সুৰণ্ণমালং কণ্ঠে কত্ৰা ব্রাহ্মণগণপরিৰুতো কম্মন্তং ৰোসাসতি. অথস্স ব্রাহ্মণী অনেকসতভাজনেসু পাযাসং পচাপেত্ৰা মহাসকটেসু আরোপেত্ৰা গন্ধোদকেন ন্হাযিত্ৰা সব্বালঙ্কারৰিভূসিতা ব্রাহ্মণীগণপরিৰুতা কম্মন্তং অগমাসি. গেহম্পিস্স হরিতুপলিত্তং ৰিপ্পকিণ্ণলাজং পুণ্ণঘটকদলিধজপটাকাহি অলঙ্কতং গন্ধপুপ্ফাদীহি সুকতবলিকম্মং, খেত্তঞ্চ তেসু তেসু ঠানেসু সমুস্সিতদ্ধজপটাকং অহোসি. পরিজনকম্মকারেহি সদ্ধিং ওসটপরিসা অড্ঢতেয্যসহস্সা অহোসি, সব্বে অহতৰত্থা, সব্বেসং পাযাসভোজনমেৰ পটিযত্তং.

অথ ব্রাহ্মণো সুৰণ্ণপাতিং ধোৰাপেত্ৰা পাযাসস্স পূরেত্ৰা সপ্পিমধুফাণিতেহি অভিসঙ্খরিত্ৰা নঙ্গলবলিকম্মং কারাপেসি. ব্রাহ্মণী পঞ্চন্নং কস্সকসতানং সুৰণ্ণরজতকংসতম্বলোহমযানি ভাজনানি দাপেত্ৰা সুৰণ্ণকটচ্ছুং গহেত্ৰা পাযাসেন পরিৰিসন্তী গচ্ছতি. ব্রাহ্মণো পন বলিকম্মং কারেত্ৰা রত্তবন্ধিকাযো উপাহনাযো আরোহিত্ৰা রত্তসুৰণ্ণদণ্ডকং গহেত্ৰা, ‘‘ইধ পাযাসং দেথ, ইধ সপ্পিং দেথ, ইধ সক্খরং দেথা’’তি ৰোসাসমানো ৰিচরতি. অযং তাৰ কম্মন্তে পৰত্তি.

ৰিহারে পন যত্থ যত্থ বুদ্ধা ৰসন্তি, তত্থ তত্থ নেসং দেৰসিকং পঞ্চ কিচ্চানি ভৰন্তি, সেয্যথিদং – পুরেভত্তকিচ্চং পচ্ছাভত্তকিচ্চং পুরিমযামকিচ্চং মজ্ঝিমযামকিচ্চং পচ্ছিমযামকিচ্চন্তি.

তত্রিদং পুরেভত্তকিচ্চং – ভগৰা হি পাতোৰ উট্ঠায উপট্ঠাকানুগ্গহত্থং সরীরফাসুকত্থঞ্চ মুখধোৰনাদিপরিকম্মং কত্ৰা যাৰ ভিক্খাচারৰেলা, তাৰ ৰিৰিত্তাসনে ৰীতিনামেত্ৰা ভিক্খাচারৰেলায নিৰাসেত্ৰা কাযবন্ধনং বন্ধিত্ৰা চীৰরং পারুপিত্ৰা পত্তমাদায কদাচি এককো কদাচি ভিক্খুসঙ্ঘপরিৰুতো গামং ৰা নিগমং ৰা পিণ্ডায পৰিসতি কদাচি পকতিযা, কদাচি অনেকেহি পাটিহারিযেহি ৰত্তমানেহি. সেয্যথিদং – পিণ্ডায পৰিসতো লোকনাথস্স পুরতো পুরতো গন্ত্ৰা মুদুগতিযো ৰাতা পথৰিং সোধেন্তি, ৰলাহকা উদকফুসিতানি মুঞ্চন্তা মগ্গে রেণুং ৰূপসমেত্ৰা উপরি ৰিতানং হুত্ৰা তিট্ঠন্তি, অপরে ৰাতা পুপ্ফানি উপহরিত্ৰা মগ্গে ওকিরন্তি. উন্নতা ভূমিপ্পদেসা ওনমন্তি, ওনতা উন্নমন্তি. পাদনিক্খেপসমযে সমাৰ ভূমি হোতি, সুখসম্ফস্সানি পদুমপুপ্ফানি ৰা পাদে সম্পটিচ্ছন্তি. ইন্দখীলস্স অন্তো ঠপিতমত্তে দক্খিণপাদে সরীরা ছব্বণ্ণরস্মিযো নিক্খমিত্ৰা সুৰণ্ণরসসিঞ্চনানি ৰিয চিত্রপটপরিক্খিত্তানি ৰিয চ পাসাদকূটাগারাদীনি করোন্তিযো ইতো চিতো চ ৰিধাৰন্তি. হত্থিঅস্সৰিহঙ্গাদযো সকসকট্ঠানেসু ঠিতাযেৰ মধুরেনাকারেন সদ্দং করোন্তি, তথা ভেরিৰীণাদীনি তূরিযানি মনুস্সানঞ্চ কাযূপগানি আভরণানি. তেন সঞ্ঞাণেন মনুস্সা জানন্তি ‘‘অজ্জ ভগৰা ইধ পিণ্ডায পৰিট্ঠো’’তি. তে সুনিৰত্থা সুপারুতা গন্ধপুপ্ফাদীনি আদায ঘরা নিক্খমিত্ৰা অন্তরৰীথিং পটিপজ্জিত্ৰা ভগৰন্তং গন্ধপুপ্ফাদীহি সক্কচ্চং পূজেত্ৰা ৰন্দিত্ৰা – ‘‘অম্হাকং, ভন্তে, দস ভিক্খূ, অম্হাকং ৰীসতি, অম্হাকং ভিক্খুসতং দেথা’’তি যাচিত্ৰা ভগৰতোপি পত্তং গহেত্ৰা আসনং পঞ্ঞাপেত্ৰা সক্কচ্চং পিণ্ডপাতেন পটিমানেন্তি.

ভগৰা কতভত্তকিচ্চো তেসং সন্তানানি ওলোকেত্ৰা তথা ধম্মং দেসেতি, যথা কেচি সরণগমনে পতিট্ঠহন্তি, কেচি পঞ্চসু সীলেসু, কেচি সোতাপত্তিসকদাগামিঅনাগামিফলানং অঞ্ঞতরস্মিং, কেচি পব্বজিত্ৰা অগ্গফলে অরহত্তেতি. এৰং মহাজনং অনুগ্গহেত্ৰা উট্ঠাযাসনা ৰিহারং গচ্ছতি. তত্থ গন্ধমণ্ডলমাল়ে পঞ্ঞত্তৰরবুদ্ধাসনে নিসীদতি ভিক্খূনং ভত্তকিচ্চপরিযোসানং আগমযমানো. ততো ভিক্খূনং ভত্তকিচ্চপরিযোসানে উপট্ঠাকো ভগৰতো নিৰেদেতি. অথ ভগৰা গন্ধকুটিং পৰিসতি. ইদং তাৰ পুরেভত্তকিচ্চং.

অথ ভগৰা এৰং কতপুরেভত্তকিচ্চো গন্ধকুটিযা উপট্ঠানে নিসীদিত্ৰা পাদে পক্খালেত্ৰা পাদপীঠে ঠত্ৰা ভিক্খুসঙ্ঘং ওৰদতি – ‘‘ভিক্খৰে, অপ্পমাদেন সম্পাদেথ, দুল্লভো বুদ্ধুপ্পাদো লোকস্মিং, দুল্লভো মনুস্সত্তপটিলাভো, দুল্লভা সদ্ধাসম্পত্তি, দুল্লভা পব্বজ্জা, দুল্লভং সদ্ধম্মস্সৰন’’ন্তি. তত্থ কেচি ভগৰন্তং কম্মট্ঠানং পুচ্ছন্তি. ভগৰা তেসং অত্তনো চরিযানুরূপং কম্মট্ঠানং দেতি. ততো সব্বেপি ভগৰন্তং ৰন্দিত্ৰা অত্তনো অত্তনো রত্তিট্ঠানদিৰাট্ঠানানি গচ্ছন্তি, কেচি অরঞ্ঞং, কেচি রুক্খমূলং, কেচি পব্বতাদীনং অঞ্ঞতরং, কেচি চাতুমহারাজিকভৰনং…পে… কেচি ৰসৰত্তিভৰনন্তি. ততো ভগৰা গন্ধকুটিং পৰিসিত্ৰা সচে আকঙ্খতি, দক্খিণেন পস্সেন সতো সম্পজানো মুহুত্তং সীহসেয্যং কপ্পেতি. অথ সমস্সাসিতকাযো উট্ঠহিত্ৰা দুতিযভাগে লোকং ৰোলোকেতি. ততিযভাগে যং গামং ৰা নিগমং ৰা উপনিস্সায ৰিহরতি, তত্থ মহাজনো পুরেভত্তং দানং দত্ৰা পচ্ছাভত্তং সুনিৰত্থো সুপারুতো গন্ধপুপ্ফাদীনি আদায ৰিহারে সন্নিপততি. ততো ভগৰা সম্পত্তপরিসায অনুরূপেন পাটিহারিযেন গন্ত্ৰা ধম্মসভাযং পঞ্ঞত্তৰরবুদ্ধাসনে নিসজ্জ ধম্মং দেসেতি কালযুত্তং সমযযুত্তং. অথ কালং ৰিদিত্ৰা পরিসং উয্যোজেতি, মনুস্সা ভগৰন্তং ৰন্দিত্ৰা পক্কমন্তি. ইদং পচ্ছাভত্তকিচ্চং.

সো এৰং নিট্ঠিতপচ্ছাভত্তকিচ্চো সচে গত্তানি ওসিঞ্চিতুকামো হোতি, বুদ্ধাসনা ৰুট্ঠায ন্হানকোট্ঠকং পৰিসিত্ৰা উপট্ঠাকেন পটিযাদিতউদকেন গত্তানি উতুং গাহাপেতি. উপট্ঠাকোপি বুদ্ধাসনং আনেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা গন্ধকুটিপরিৰেণে পঞ্ঞাপেতি. ভগৰা সুরত্তদুপট্টং নিৰাসেত্ৰা কাযবন্ধনং বন্ধিত্ৰা উত্তরাসঙ্গং কত্ৰা তত্থ আগন্ত্ৰা নিসীদতি এককোৰ মুহুত্তং পটিসল্লীনো. অথ ভিক্খূ ততো ততো আগম্ম ভগৰতো উপট্ঠানং গচ্ছন্তি. তত্থ একচ্চে পঞ্হং পুচ্ছন্তি, একচ্চে কম্মট্ঠানং, একচ্চে ধম্মস্সৰনং যাচন্তি. ভগৰা তেসং অধিপ্পাযং সম্পাদেন্তো পুরিমযামং ৰীতিনামেতি. ইদং পুরিমযামকিচ্চং.

পুরিমযামকিচ্চপরিযোসানে পন ভিক্খূসু ভগৰন্তং ৰন্দিত্ৰা পক্কমন্তেসু সকলদসসহস্সিলোকধাতুদেৰতাযো ওকাসং লভমানা ভগৰন্তং উপসঙ্কমিত্ৰা পঞ্হং পুচ্ছন্তি যথাভিসঙ্খতং অন্তমসো চতুরক্খরম্পি. ভগৰা তাসং তাসং দেৰতানং পঞ্হং ৰিস্সজ্জেন্তো মজ্ঝিমযামং ৰীতিনামেতি. ইদং মজ্ঝিমযামকিচ্চং.

পচ্ছিমযামং পন তযো কোট্ঠাসে কত্ৰা পুরেভত্ততো পট্ঠায নিসজ্জাপীল়িতস্স সরীরস্স কিলাসুভাৰমোচনত্থং একং কোট্ঠাসং চঙ্কমেন ৰীতিনামেতি. দুতিযকোট্ঠাসে গন্ধকুটিং পৰিসিত্ৰা দক্খিণেন পস্সেন সতো সম্পজানো সীহসেয্যং কপ্পেতি. ততিযকোট্ঠাসে পচ্চুট্ঠায নিসীদিত্ৰা পুরিমবুদ্ধানং সন্তিকে দানসীলাদিৰসেন কতাধিকারপুগ্গলদস্সনত্থং বুদ্ধচক্খুনা লোকং ওলোকেতি. ইদং পচ্ছিমযামকিচ্চং.

তদাপি এৰং ওলোকেন্তো কসিভারদ্ৰাজং ব্রাহ্মণং অরহত্তস্স উপনিস্সযসম্পন্নং দিস্ৰা – ‘‘তত্থ মযি গতে কথা পৰত্তিস্সতি, কথাৰসানে ধম্মদেসনং সুত্ৰা এসো ব্রাহ্মণো সপুত্তদারো তীসু সরণেসু পতিট্ঠায অসীতিকোটিধনং মম সাসনে ৰিপ্পকিরিত্ৰা অপরভাগে নিক্খম্ম পব্বজিত্ৰা অরহত্তং পাপুণিস্সতী’’তি ঞত্ৰা তত্থ গন্ত্ৰা কথং সমুট্ঠাপেত্ৰা ধম্মং দেসেসি. এতমত্থং দস্সেতুং অথ খো ভগৰাতিআদি ৰুত্তং.

তত্থ পুব্বণ্হসমযন্তি ভুম্মত্থে উপযোগৰচনং, পুব্বণ্হসমযেতি অত্থো. নিৰাসেত্ৰাতি পরিদহিত্ৰা. ৰিহারচীৰরপরিৰত্তনৰসেনেতং ৰুত্তং. পত্তচীৰরমাদাযাতি পত্তং হত্থেহি, চীৰরং কাযেন আদিযিত্ৰা, সম্পটিচ্ছিত্ৰা ধারেত্ৰাতি অত্থো. ভগৰতো কির পিণ্ডায পৰিসিতুকামস্স ভমরো ৰিয ৰিকসিতপদুমদ্ৰযমজ্ঝং, ইন্দনীলমণিৰণ্ণসেলমযপত্তো হত্থদ্ৰযমজ্ঝং আগচ্ছতি. তং এৰমাগতং পত্তং হত্থেহি সম্পটিচ্ছিত্ৰা চীৰরঞ্চ পরিমণ্ডলং পারুতং কাযেন ধারেত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. তেনুপসঙ্কমীতি যেন মগ্গেন কম্মন্তো গন্তব্বো, তেন এককোৰ উপসঙ্কমি. কস্মা পন নং ভিক্খূ নানুবন্ধিংসূতি? যদা হি ভগৰা এককোৰ কত্থচি গন্তুকামো হোতি, যাৰ ভিক্খাচারৰেলা দ্ৰারং পিদহিত্ৰা অন্তোগন্ধকুটিযং নিসীদতি. ভিক্খূ তায সঞ্ঞায জানন্তি ‘‘অজ্জ ভগৰা এককোৰ পিণ্ডায চরিতুকামো, অদ্ধা কঞ্চি এৰ ৰিনেতব্বপুগ্গলং অদ্দসা’’তি. তে অত্তনো পত্তচীৰরং গহেত্ৰা গন্ধকুটিং পদক্খিণং কত্ৰা ৰন্দিত্ৰা ভিক্খাচারং গচ্ছন্তি. তদা চ ভগৰা এৰমকাসি, তস্মা ভিক্খূ নানুবন্ধিংসূতি.

পরিৰেসনা ৰত্ততীতি তেসং সুৰণ্ণভাজনাদীনি গহেত্ৰা নিসিন্নানং পঞ্চসতানং কস্সকানং পরিৰিসনা ৰিপ্পকতা হোতি. একমন্তং অট্ঠাসীতি যত্থ ঠিতং ব্রাহ্মণো পস্সতি, তথারূপে দস্সনূপচারে কথাসৰনফাসুকে উচ্চট্ঠানে অট্ঠাসি. ঠত্ৰা চ রজতসুৰণ্ণরসপিঞ্জরং চন্দিমসূরিযানং পভং অতিরোচমানং সমন্ততো সরীরপ্পভং মুঞ্চি, যায অজ্ঝোত্থটত্তা ব্রাহ্মণস্স কম্মন্তসালাভিত্তিরুক্খকসিতমত্তিকপিণ্ডাদযো সুৰণ্ণমযা ৰিয অহেসুং. অথ মনুস্সা ভুঞ্জন্তা চ কসন্তা চ সব্বকিচ্চানি পহায অসীতিঅনুব্যঞ্জনপরিৰারং দ্ৰত্তিংসমহাপুরিসলক্খণপটিমণ্ডিতং সরীরং ব্যামপ্পভাপরিক্খেপৰিভূসিতং বাহুযুগলং জঙ্গমং ৰিয পদুমসরং, রস্মিজালসমুজ্জলিততারাগণমিৰ গগনতলং, ৰিজ্জুলতাৰিনদ্ধমিৰ চ কনকসিখরং সিরিযা জলমানং সম্মাসম্বুদ্ধং একমন্তং ঠিতং দিস্ৰা হত্থপাদে ধোৰিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গয্হ সম্পরিৰারেত্ৰা অট্ঠংসু. এৰং তেহি সম্পরিৰারিতং অদ্দসা খো কসিভারদ্ৰাজো ব্রাহ্মণো ভগৰন্তং পিণ্ডায ঠিতং, দিস্ৰান ভগৰন্তং এতদৰোচ – অহং খো, সমণ, কসামি চ ৰপামি চাতি.

কস্মা পনাযং এৰমাহ, কিং সমন্তপাসাদিকে পসাদনীযে উত্তমদমথসমথমনুপ্পত্তেপি তথাগতে অপ্পসাদেন, উদাহু অড্ঢতিযানং জনসহস্সানং পাযাসং পটিযাদেত্ৰাপি কটচ্ছুভিক্খায মচ্ছেরেনাতি? উভযথাপি নো, ভগৰতো পনস্স দস্সনেন অতিত্তং নিক্খিত্তকম্মন্তং জনং দিস্ৰা ‘‘কম্মভঙ্গং মে কাতুং আগতো’’তি অনত্তমনতা অহোসি, তস্মা এৰমাহ. ভগৰতো চ লক্খণসম্পত্তিং দিস্ৰা – ‘‘সচাযং কম্মন্তে অপ্পযোজযিস্স, সকলজম্বুদীপে মনুস্সানং সীসে চূল়ামণি ৰিয অভৰিস্স, কো নামস্স অত্থো ন সম্পজ্জিস্সতি, এৰমেৰং অলসতায কম্মন্তে অপ্পযোজেত্ৰা ৰপ্পমঙ্গলাদীসু পিণ্ডায চরতী’’তিপিস্স অনত্তমনতা অহোসি. তেনাহ – ‘‘অহং খো, সমণ, কসামি চ ৰপামি চ, কসিত্ৰা চ ৰপিত্ৰা চ ভুঞ্জামী’’তি.

অযং কিরস্স অধিপ্পাযো – ময্হম্পি তাৰ কম্মন্তা ন ব্যাপজ্জন্তি, ন চম্হি যথা ত্ৰং এৰং লক্খণসম্পন্নো, ত্ৰম্পি কসিত্ৰা চ ৰপিত্ৰা চ ভুঞ্জস্সু, কো তে অত্থো ন সম্পজ্জেয্য এৰং লক্খণসম্পন্নস্সাতি. অপিচাযং অস্সোসি – ‘‘সক্যরাজকুলে কির কুমারো উপ্পন্নো, সো চক্কৰত্তিরজ্জং পহায পব্বজিতো’’তি. তস্মা ইদানি ‘‘অযং সো’’তি ঞত্ৰা ‘‘চক্কৰত্তিরজ্জং পহায কিলন্তোসী’’তি উপারম্ভং আরোপেন্তো এৰমাহ. অপিচ তিক্খপঞ্ঞো এস ব্রাহ্মণো, ন ভগৰন্তং অপসাদেন্তো ভণতি, ভগৰতো পন রূপসম্পত্তিং দিস্ৰা পুঞ্ঞসম্পত্তিং সম্ভাৰযমানো কথাপৰত্তনত্থম্পি এৰমাহ. অথ ভগৰা ৰেনেয্যৰসেন সদেৰকে লোকে অগ্গকস্সকৰপ্পকভাৰং অত্তনো দস্সেন্তো অহম্পি খো ব্রাহ্মণোতিআদিমাহ.

অথ ব্রাহ্মণো চিন্তেসি – ‘‘অযং সমণো’’ ‘অহম্পি কসামি চ ৰপামি চা’তি ভণতি. ন চস্স ওল়ারিকানি যুগনঙ্গলাদীনি কসিভণ্ডানি পস্সামি, কিং নু খো মুসা ভণতী’’তি? ভগৰন্তং পাদতলতো পট্ঠায যাৰ কেসগ্গা ওলোকযমানো, অঙ্গৰিজ্জায কতাধিকারত্তা দ্ৰত্তিংসৰরলক্খণসম্পত্তিমস্স ঞত্ৰা, ‘‘অট্ঠানমেতং যং এৰরূপো মুসা ভণেয্যা’’তি সঞ্জাতবহুমানো ভগৰতি সমণৰাদং পহায গোত্তেন ভগৰন্তং সমুদাচরমানো ন খো পন মযং পস্সাম ভোতো গোতমস্সাতিআদিমাহ. ভগৰা পন যস্মা পুব্বধম্মসভাগতায কথনং নাম বুদ্ধানং আনুভাৰো, তস্মা বুদ্ধানুভাৰং দীপেন্তো সদ্ধা বীজন্তিআদিমাহ.

কা পনেত্থ পুব্বধম্মসভাগতা? ননু ব্রাহ্মণেন ভগৰা নঙ্গলাদিকসিসম্ভারসমাযোগং পুট্ঠো অপুচ্ছিতস্স বীজস্স সভাগতায আহ ‘‘সদ্ধা বীজ’’ন্তি, এৰঞ্চ সতি কথাপি অননুসন্ধিকা হোতি? ন হি বুদ্ধানং অননুসন্ধিককথা নাম অত্থি, নপি পুব্বধম্মস্স অসভাগতায কথেন্তি. এৰং পনেত্থ অনুসন্ধি ৰেদিতব্বা – ব্রাহ্মণেন হি ভগৰা যুগনঙ্গলাদিকসিসম্ভারৰসেন কসিং পুচ্ছিতো. সো তস্স অনুকম্পায ‘‘ইদং অপুচ্ছিত’’ন্তি অপরিহাপেত্ৰা সমূলং সউপকারং সসম্ভারং সফলং কসিং পঞ্ঞাপেতুং মূলতো পট্ঠায দস্সেন্তো ‘‘সদ্ধা বীজ’’ন্তিআদিমাহ. তত্থ বীজং কসিযা মূলং, তস্মিং সতি কত্তব্বতো, অসতি অকত্তব্বতো, তপ্পমাণেন চ কত্তব্বতো. বীজে হি সতি কসিং করোন্তি, ন অসতি. বীজপ্পমাণেন চ কুসলা কস্সকা খেত্তং কসন্তি, ন ঊনং ‘‘মা নো সস্সং পরিহাযী’’তি, ন অধিকং ‘‘মা নো মোঘো ৰাযামো অহোসী’’তি. যস্মা চ বীজমেৰ মূলং, তস্মা ভগৰা মূলতো পট্ঠায কসিসম্ভারং দস্সেন্তো তস্স ব্রাহ্মণস্স কসিযা পুব্বধম্মস্স বীজস্স সভাগতায অত্তনো কসিযা পুব্বধম্মং দস্সেন্তো আহ ‘‘সদ্ধা বীজ’’ন্তি. এৰমেত্থ পুব্বধম্মসভাগতাপি ৰেদিতব্বা.

পুচ্ছিতংযেৰ ৰত্ৰা অপুচ্ছিতং পচ্ছা কিং ন ৰুত্তন্তি চে? তস্স উপকারভাৰতো চ ধম্মসম্বন্ধসমত্থভাৰতো চ. অযং হি ব্রাহ্মণো পঞ্ঞৰা, মিচ্ছাদিট্ঠিকুলে পন জাতত্তা সদ্ধারহিতো, সদ্ধারহিতো চ পঞ্ঞৰা পরেসং সদ্ধায অত্তনো অৰিসযে অপটিপজ্জমানো ৰিসেসং নাধিগচ্ছতি, কিলেসকালুস্সিযপরামট্ঠাপি চস্স দুব্বলা সদ্ধা বলৰতিযা পঞ্ঞায সহসা ৰত্তমানা অত্থসিদ্ধিং ন করোতি হত্থিনা সদ্ধিং একধুরে যুত্তো গোণো ৰিয. ইতিস্স সদ্ধা উপকারিকাতি তং ব্রাহ্মণং সদ্ধায পতিট্ঠাপেন্তেন পচ্ছাপি ৰত্তব্বো অযমত্থো দেসনাকুসলতায পুব্বে ৰুত্তো. বীজস্স চ উপকারিকা ৰুট্ঠি, সা তদনন্তরংযেৰ ৰুচ্চমানা সমত্থা হোতি. এৰং ধম্মসম্বন্ধসমত্থভাৰতো পচ্ছাপি ৰত্তব্বো অযমত্থো, অঞ্ঞো চ এৰরূপো ঈসাযোত্তাদি পুব্বে ৰুত্তোতি ৰেদিতব্বো.

তত্থ সম্পসাদলক্খণা সদ্ধা, ওকপ্পনলক্খণা ৰা. বীজন্তি পঞ্চৰিধং বীজং মূলবীজং খন্ধবীজং ফলুবীজং অগ্গবীজং বীজবীজমেৰ পঞ্চমন্তি. তং সব্বম্পি ৰিরুহণট্ঠেন বীজন্তেৰ সঙ্খং গচ্ছতি.

তত্থ যথা ব্রাহ্মণস্স কসিযা মূলভূতং বীজং দ্ৰে কিচ্চানি করোতি, হেট্ঠা মূলেন পতিট্ঠাতি, উপরি অঙ্কুরং উট্ঠাপেতি, এৰং ভগৰতো কসিযা মূলভূতা সদ্ধা হেট্ঠা সীলমূলেন পতিট্ঠাতি, উপরি সমথৰিপস্সনঙ্কুরং উট্ঠাপেতি. যথা চ তং মূলেন পথৰিরসং আপোরসং গহেত্ৰা নাল়েন ধঞ্ঞপরিপাকগহণত্থং ৰড্ঢতি, এৰমযং সীলমূলেন সমথৰিপস্সনারসং গহেত্ৰা অরিযমগ্গনাল়েন অরিযফলধঞ্ঞপরিপাকগহণত্থং ৰড্ঢতি. যথা চ তং সুভূমিযং পতিট্ঠহিত্ৰা মূলঙ্কুরপণ্ণনাল়কণ্ডপসৰেহি ৰুদ্ধিং ৰিরূল়্হিং ৰেপুল্লং পত্ৰা খীরং জনেত্ৰা অনেকসালিফলভরিতং সালিসীসং নিপ্ফাদেতি, এৰমেসা চিত্তসন্তানে পতিট্ঠহিত্ৰা ছহি ৰিসুদ্ধীহি ৰুদ্ধিং ৰিরূল়্হিং ৰেপুল্লং পত্ৰা ঞাণদস্সনৰিসুদ্ধিখীরং জনেত্ৰা অনেকপটিসম্ভিদাভিঞ্ঞাভরিতং অরহত্তফলং নিপ্ফাদেতি. তেন ৰুত্তং ‘‘সদ্ধা বীজ’’ন্তি.

কস্মা পন অঞ্ঞেসু পরোপঞ্ঞাসায কুসলধম্মেসু একতো উপ্পজ্জমানেসু সদ্ধাৰ ‘‘বীজ’’ন্তি ৰুত্তাতি চে? বীজকিচ্চকরণতো. যথা হি তেসু ৰিঞ্ঞাণংযেৰ ৰিজাননকিচ্চং করোতি, এৰং সদ্ধা বীজকিচ্চং. সা চ সব্বকুসলানং মূলভূতা. যথাহ – ‘‘সদ্ধাজাতো উপসঙ্কমতি, উপসঙ্কমন্তো পযিরুপাসতি…পে… পঞ্ঞায চ নং অতিৰিজ্ঝ পস্সতী’’তি (ম. নি. ২.১৮৩).

অকুসলধম্মে চেৰ কাযঞ্চ তপতীতি তপো. ইন্দ্রিযসংৰরৰীরিযধুতঙ্গদুক্করকারিকানং এতং অধিৰচনং, ইধ পন ইন্দ্রিযসংৰরো অধিপ্পেতো. ৰুট্ঠীতি ৰস্সৰুট্ঠি ৰাতৰুট্ঠীতিআদি অনেকৰিধা, ইধ ৰস্সৰুট্ঠি অধিপ্পেতা. যথা হি ব্রাহ্মণস্স ৰস্সৰুট্ঠিসমনুগ্গহিতং বীজং বীজমূলকঞ্চ সস্সং ৰিরুহতি ন মিলাযতি নিপ্ফত্তিং গচ্ছতি, এৰং ভগৰতো ইন্দ্রিযসংৰরসমনুগ্গহিতা সদ্ধা, সদ্ধামূলা চ সীলাদযো ধম্মা ৰিরুহন্তি, ন মিলাযন্তি নিপ্ফত্তিং গচ্ছন্তি. তেনাহ ‘‘তপো ৰুট্ঠী’’তি.

পঞ্ঞা মেতি এত্থ ৰুত্তো মে-সদ্দো পুরিমপদেসুপি যোজেতব্বো ‘‘সদ্ধা মে বীজং, তপো মে ৰুট্ঠী’’তি তেন কিং দীপেতি? যথা, ব্রাহ্মণ, তযা ৰপিতে খেত্তে সচে ৰুট্ঠি অত্থি, ইচ্চেতং কুসলং. নো চে অত্থি, উদকম্পি তাৰ দাতব্বং হোতি. তথা মযা হিরিঈসে পঞ্ঞাযুগনঙ্গলে মনোযোত্তেন একাবদ্ধে কতে ৰীরিযবলীবদ্দে যোজেত্ৰা সতিপাচনেন ৰিজ্ঝিত্ৰা অত্তনো চিত্তসন্তানখেত্তম্হি সদ্ধাবীজে ৰপিতে ৰুট্ঠিযা অভাৰো নাম নত্থি, অযং পন মে নিচ্চকালং ইন্দ্রিযসংৰরতপো ৰুট্ঠীতি.

পঞ্ঞাতি কামাৰচরাদিভেদতো অনেকৰিধা. ইধ পন সহ ৰিপস্সনায মগ্গপঞ্ঞা অধিপ্পেতা. যুগনঙ্গলন্তি যুগঞ্চ নঙ্গলঞ্চ যুগনঙ্গলং. যথা হি ব্রাহ্মণস্স যুগনঙ্গলং, এৰং ভগৰতো দুৰিধাপি ৰিপস্সনা পঞ্ঞা চ. তত্থ যথা যুগং ঈসায উপনিস্সযং হোতি, পুরতো চ ঈসাবদ্ধং হোতি, যোত্তানং নিস্সযং হোতি, বলীবদ্দানং একতো গমনং ধারেতি, এৰং পঞ্ঞা হিরিপ্পমুখানং ধম্মানং উপনিস্সযা হোতি. যথাহ – ‘‘পঞ্ঞুত্তরা সব্বে কুসলা ধম্মা’’তি (অ. নি. ৮.৮৩; ১০.৫৮) চ, ‘‘পঞ্ঞা হি সেট্ঠা কুসলা ৰদন্তি, নক্খত্তরাজারিৰ তারকান’’ন্তি (জা. ২.১৭.৮১) চ. কুসলানং ধম্মানং পুব্বঙ্গমট্ঠেন পুরতো চ হোতি. যথাহ – ‘‘সীলং সিরী চাপি সতঞ্চ ধম্মো, অন্ৰাযিকা পঞ্ঞৰতো ভৰন্তী’’তি হিরিৰিপ্পযোগেন অনুপ্পত্তিতো পন ঈসাবদ্ধো হোতি. মনোসঙ্খাতস্স সমাধিযোত্তস্স নিস্সযপচ্চযতো যোত্তানং নিস্সযো হোতি. অচ্চারদ্ধাতিলীনভাৰপটিসেধনতো ৰীরিযবলীবদ্দানং একতো গমনং ধারেতি, যথা চ নঙ্গলং ফালযুত্তং কসনকালে পথৰিঘনং ভিন্দতি, মূলসন্তানকানি পদালেতি, এৰং সতিযুত্তা পঞ্ঞা ৰিপস্সনাকালে ধম্মানং সন্ততিসমূহকিচ্চারম্মণঘনং ভিন্দতি, সব্বকিলেসমূলসন্তানকানি পদালেতি. সা চ খো লোকুত্তরাৰ, ইতরা পন লোকিকাপি সিযা. তেনাহ ‘‘পঞ্ঞা মে যুগনঙ্গল’’ন্তি.

হিরীযতি পাপকেহি ধম্মেহীতি হিরী. তগ্গহণেন তায অৰিপ্পযুত্তং ওত্তপ্পম্পি গহিতমেৰ হোতি. ঈসাতি যুগনঙ্গলসন্ধারিকা রুক্খলট্ঠি. যথা হি ব্রাহ্মণস্স ঈসা যুগনঙ্গলং ধারেতি, এৰং ভগৰতোপি হিরী লোকিযলোকুত্তরপঞ্ঞাসঙ্খাতং যুগনঙ্গলং ধারেতি হিরিঅভাৰে পঞ্ঞায অভাৰতো. যথা চ ঈসাপটিবদ্ধযুগনঙ্গলং কিচ্চকরং হোতি অচলং অসিথিলং, এৰং হিরিপটিবদ্ধা চ পঞ্ঞা কিচ্চকারী হোতি অচলা অসিথিলা অব্বোকিণ্ণা অহিরিকেন. তেনাহ ‘‘হিরী ঈসা’’তি. মুনাতীতি মনো, চিত্তস্সেতং নামং. ইধ পন মনোসীসেন তংসম্পযুত্তো সমাধি অধিপ্পেতো. যোত্তন্তি রজ্জুবন্ধনং. তং তিৰিধং ঈসায সহ যুগস্স বন্ধনং, যুগেন সহ বলীবদ্দানং বন্ধনং, সারথিনা সহ বলীবদ্দানং একাবন্ধনন্তি. তত্থ যথা ব্রাহ্মণস্স যোত্তং ঈসাযুগবলীবদ্দে একাবদ্ধে কত্ৰা সককিচ্চে পটিপাদেতি, এৰং ভগৰতো সমাধি সব্বেৰ তে হিরিপঞ্ঞাৰীরিযধম্মে একারম্মণে অৰিক্খেপসভাৰেন বন্ধিত্ৰা সককিচ্চে পটিপাদেতি. তেনাহ ‘‘মনো যোত্ত’’ন্তি.

চিরকতাদিমত্থং সরতীতি সতি. ফালেতীতি ফালো. পাজেন্তি এতেনাতি পাজনং. তং ইধ ‘‘পাচন’’ন্তি ৰুত্তং. পতোদস্সেতং নামং. ফালো চ পাচনঞ্চ ফালপাচনং. যথা হি ব্রাহ্মণস্স ফালপাচনং, এৰং ভগৰতো ৰিপস্সনাসম্পযুত্তা মগ্গসম্পযুত্তা চ সতি. তত্থ যথা ফালো নঙ্গলং অনুরক্খতি, পুরতো চস্স গচ্ছতি, এৰং সতি কুসলাকুসলানং ধম্মানং গতিযো সমন্ৰেসমানা আরম্মণে ৰা উপট্ঠাপযমানা পঞ্ঞানঙ্গলং রক্খতি. তেনেৰেসা ‘‘সতারক্খেন চেতসা ৰিহরতী’’তিআদীসু (অ. নি. ১০.২০) ৰিয আরক্খাতি ৰুত্তা. অপ্পমুস্সনৰসেন চস্সা পুরতো হোতি. সতিপরিচিতে হি ধম্মে পঞ্ঞা পজানাতি, নো পমুট্ঠে. যথা চ পাচনং বলীবদ্দানং ৰিজ্ঝনভযং দস্সেন্তং সংসীদিতুং ন দেতি, উপ্পথগমনং ৰারেতি, এৰং সতি ৰীরিযবলীবদ্দানং অপাযভযং দস্সেন্তী কোসজ্জসংসীদনং ন দেতি, কামগুণসঙ্খাতে অগোচরে চারং নিৰারেত্ৰা কম্মট্ঠানে নিযোজেন্তী উপ্পথগমনং ৰারেতি. তেনাহ ‘‘সতি মে ফালপাচন’’ন্তি.

কাযগুত্তোতি তিৰিধেন কাযসুচরিতেন গুত্তো. ৰচীগুত্তোতি চতুব্বিধেন ৰচীসুচরিতেন গুত্তো. এত্তাৰতা পাতিমোক্খসংৰরসীলং ৰুত্তং. আহারে উদরে যতোতি এত্থ আহারমুখেন সব্বপচ্চযানং গহিতত্তা চতুব্বিধেপি পচ্চযে যতো সংযতো নিরুপক্কিলেসোতি অত্থো. ইমিনা আজীৰপারিসুদ্ধিসীলং ৰুত্তং. উদরে যতোতি উদরে যতো সংযতো মিতভোজী, আহারে মত্তঞ্ঞূতি ৰুত্তং হোতি. ইমিনা ভোজনে মত্তঞ্ঞুতামুখেন পচ্চযপটিসেৰনসীলং ৰুত্তং. তেন কিং দীপেতি? যথা ত্ৰং, ব্রাহ্মণ, বীজং ৰপিত্ৰা সস্সপরিপালনত্থং কণ্টকৰতিং ৰা রুক্খৰতিং ৰা পাকারপরিক্খেপং ৰা করোসি, তেন তে গোমহিংসমিগগণা পৰেসং অলভন্তা সস্সং ন ৰিলুম্পন্তি, এৰমহম্পি তং সদ্ধাবীজং ৰপিত্ৰা নানপ্পকারকুসলসস্সপরিপালনত্থং কাযৰচীআহারগুত্তিমযং তিৰিধং পরিক্খেপং করোমি, তেন মে রাগাদিঅকুসলধম্মগোমহিংসমিগগণা পৰেসং অলভন্তা নানপ্পকারকং কুসলসস্সং ন ৰিলুম্পন্তীতি.

সচ্চং করোমি নিদ্দানন্তি এত্থ দ্ৰীহাকারেহি অৰিসংৰাদনং সচ্চং. নিদ্দানন্তি ছেদনং লুননং উপ্পাটনং. করণত্থে চেতং উপযোগৰচনং ৰেদিতব্বং. অযং হেত্থ অত্থো ‘‘সচ্চেন করোমি নিদ্দান’’ন্তি. কিং ৰুত্তং হোতি – ‘‘যথা ত্ৰং বাহিরং কসিং কত্ৰা সস্সদূসকানং তিণানং হত্থেন ৰা অসিতেন ৰা নিদ্দানং করোসি, এৰং অহম্পি অজ্ঝত্তিকং কসিং কত্ৰা কুসলসস্সদূসকানং ৰিসংৰাদনতিণানং সচ্চেন নিদ্দানং করোমী’’তি. যথাভূতঞাণং ৰা এত্থ সচ্চন্তি ৰেদিতব্বং. তেন অত্তসঞ্ঞাদীনং তিণানং নিদ্দানং করোমীতি দস্সেতি. অথ ৰা নিদ্দানন্তি ছেদকং লাৰকং উপ্পাটকন্তি অত্থো. যথা ত্ৰং দাসং ৰা কম্মকরং ৰা নিদ্দানং করোসি, ‘‘নিদ্দেহি তিণানী’’তি তিণানং ছেদকং লাৰকং উপ্পাটকং করোসি, এৰমহং সচ্চং করোমীতি দস্সেতি, অথ ৰা সচ্চন্তি দিট্ঠিসচ্চং. তমহং নিদ্দানং করোমি, ছিন্দিতব্বং লুনিতব্বং উপ্পাটেতব্বং করোমীতি. ইতি ইমেসু দ্ৰীসু ৰিকপ্পেসু উপযোগেনেৰত্থো যুজ্জতি.

সোরচ্চং মে পমোচনন্তি এত্থ যং তং ‘‘কাযিকো অৰীতিক্কমো ৰাচসিকো অৰীতিক্কমো’’তি সীলমেৰ ‘‘সোরচ্চ’’ন্তি ৰুত্তং, ন তং অধিপ্পেতং. ‘‘কাযগুত্তো’’তিআদিনা হি তং ৰুত্তমেৰ. অরহত্তফলং পন অধিপ্পেতং. তং হি সুন্দরে নিব্বানে রতত্তা ‘‘সোরচ্চ’’ন্তি ৰুচ্চতি. পমোচনন্তি যোগৰিস্সজ্জনং. ইদং ৰুত্তং হোতি – যথা তৰ পমোচনং পুনপি সাযন্হে ৰা দুতিযদিৰসে ৰা অনাগতসংৰচ্ছরে ৰা যোজেতব্বতো অপ্পমোচনমেৰ হোতি, ন মম এৰং. ন হি মম অন্তরা মোচনং নাম অত্থি. অহং হি দীপঙ্করদসবলকালতো পট্ঠায পঞ্ঞানঙ্গলে ৰীরিযবলীবদ্দে যোজেত্ৰা কপ্পসতসহস্সাধিকানি চত্তারি অসঙ্খ্যেয্যানি মহাকসিং কসন্তো তাৰ ন মুঞ্চিং, যাৰ ন সম্মাসম্বোধিং অভিসম্বুজ্ঝিং. যদা চ মে সব্বং তং কালং খেপেত্ৰা বোধিমূলে অপরাজিতপল্লঙ্কে নিসিন্নস্স সব্বগুণপরিৰারং অরহত্তফলং উদপাদি, তদা মযা তং সব্বুস্সুক্কপটিপ্পস্সদ্ধিযা পমুত্তং, ন দানি পুন যোজেতব্বং ভৰিস্সতীতি. এতমত্থং সন্ধাযাহ ‘‘সোরচ্চং মে পমোচন’’ন্তি.

ৰীরিযং মে ধুরধোরয্হন্তি এত্থ ৰীরিযন্তি কাযিকচেতসিকো ৰীরিযারম্ভো. ধুরধোরয্হন্তি ধুরাযং ধোরয্হং, ধুরাৰহন্তি অত্থো. যথা হি ব্রাহ্মণস্স ধুরাযং ধোরয্হাকড্ঢিতং নঙ্গলং ভূমিঘনং ভিন্দতি, মূলসন্তানকানি চ পদালেতি, এৰং ভগৰতো ৰীরিযাকড্ঢিতং পঞ্ঞানঙ্গলং যথা ৰুত্তং ঘনং ভিন্দতি, কিলেসসন্তানকানি চ পদালেতি. তেনাহ ‘‘ৰীরিযং মে ধুরধোরয্হ’’ন্তি. অথ ৰা পুরিমধুরাৰহত্তা ধুরা, মূলধুরাৰহত্তা ধোরয্হা, ধুরা চ ধোরয্হা চ ধুরধোরয্হা. ইতি যথা ব্রাহ্মণস্স একেকস্মিং নঙ্গলে চতুবলীবদ্দপভেদং ধুরধোরয্হং ৰহন্তং উপ্পন্নুপ্পন্নং তিণমূলঘাতঞ্চেৰ সস্সসম্পত্তিঞ্চ সাধেতি, এৰং ভগৰতো চতুসম্মপ্পধানৰীরিযভেদং ধুরধোরয্হং ৰহন্তং উপ্পন্নুপ্পন্নং অকুসলঘাতঞ্চেৰ কুসলসম্পত্তিঞ্চ সাধেতি. তেনাহ ‘‘ৰীরিযং মে ধুরধোরয্হ’’ন্তি.

যোগক্খেমাধিৰাহনন্তি এত্থ যোগেহি খেমত্তা নিব্বানং যোগক্খেমং নাম, তং অধিকিচ্চ ৰাহীযতি, অভিমুখং ৰা ৰাহীযতীতি অধিৰাহনং, যোগক্খেমস্স অধিৰাহনং যোগক্খেমাধিৰাহনন্তি. ইদং ৰুত্তং হোতি – যথা তৰ ধুরধোরয্হং পুরত্থিমাদীসু অঞ্ঞতরদিসাভিমুখং ৰাহীযতি, তথা মম ধুরধোরয্হং নিব্বানাভিমুখং ৰাহীযতীতি. এৰং ৰাহীযমানংৰ গচ্ছতি অনিৰত্তন্তং. যথা তৰ নঙ্গলং ৰহন্তং ধুরধোরয্হং খেত্তকোটিং পত্ৰা পুন নিৰত্ততি, এৰং অনিৰত্তন্তং দীপঙ্করকালতো পট্ঠায গচ্ছতেৰ. যস্মা ৰা তেন তেন মগ্গেন পহীনা কিলেসা ন পুনপ্পুনং পহাতব্বা হোন্তি, যথা তৰ নঙ্গলেন ছিন্নানি তিণানি পুন অপরস্মিং সমযে ছিন্দিতব্বানি হোন্তি, তস্মাপি এৰং পঠমমগ্গৰসেন দিট্ঠেকট্ঠে কিলেসে, দুতিযৰসেন ওল়ারিকে, ততিযৰসেন অণুসহগতে, চতুত্থৰসেন সব্বকিলেসে পজহন্তং গচ্ছতি অনিৰত্তন্তং. অথ ৰা গচ্ছতি অনিৰত্তন্তি নিৰত্তনরহিতং হুত্ৰা গচ্ছতীতি অত্থো. ন্তি তং ধুরধোরয্হং. এৰমেত্থ অত্থো ৰেদিতব্বো. এৰং গচ্ছন্তঞ্চ যথা তৰ ধুরধোরয্হং ন তং ঠানং গচ্ছতি, যত্থ গন্ত্ৰা কস্সকো অসোকো ৰিরজো হুত্ৰা ন সোচতি. এতং পন তং ঠানং গচ্ছতি যত্থ গন্ত্ৰা ন সোচতি. যত্থ সতিপাচনেন এতং ৰীরিযধুরধোরয্হং চোদেন্তো গন্ত্ৰা মাদিসো কস্সকো অসোকো ৰিরজো হুত্ৰা ন সোচতি, তং সব্বসোকসল্লসমুগ্ঘাতভূতং নিব্বানং নাম অসঙ্খতং ঠানং গচ্ছতীতি.

ইদানি নিগমনং করোন্তো এৰমেসা কসীতি গাথমাহ. তস্সাযং সঙ্খেপত্থো – যস্স, ব্রাহ্মণ, এসা সদ্ধাবীজা তপোৰুট্ঠিযা অনুগ্গহিতা কসী পঞ্ঞামযং যুগনঙ্গলং হিরিমযঞ্চ ঈসং মনোমযেন যোত্তেন একাবদ্ধং কত্ৰা পঞ্ঞানঙ্গলেন সতিফালং আকোটেত্ৰা সতিপাচনং গহেত্ৰা কাযৰচীআহারগুত্তিযা গোপেত্ৰা সচ্চং নিদ্দানং কত্ৰা সোরচ্চপমোচনং ৰীরিযধুরধোরয্হং যোগক্খেমাভিমুখং অনিৰত্তন্তং ৰাহন্তেন কট্ঠা কসী কম্মপরিযোসানং চতুব্বিধং সামঞ্ঞফলং পাপিতা, সা হোতি অমতপ্ফলা, সা এসা কসী অমতপ্ফলা হোতি. অমতং ৰুচ্চতি নিব্বানং, নিব্বানানিসংসা হোতীতি অত্থো. সা খো পনেসা কসী ন মমেৰেকস্স অমতপ্ফলা হোতি, অথ খো যো কোচি খত্তিযো ৰা ব্রাহ্মণো ৰা ৰেস্সো ৰা সুদ্দো ৰা গহট্ঠো ৰা পব্বজিতো ৰা এতং কসিং কসতি, সো সব্বোপি এতং কসিত্ৰান সব্বদুক্খা পমুচ্চতীতি.

এৰং ভগৰা ব্রাহ্মণস্স অরহত্তনিকূটেন নিব্বানপরিযোসানং কত্ৰা দেসনং নিট্ঠাপেসি. ততো ব্রাহ্মণো গম্ভীরত্থং দেসনং সুত্ৰা – ‘‘মম কসিফলং ভুঞ্জিত্ৰা পুনপি দিৰসেযেৰ ছাতো হোতি, ইমস্স পন কসী অমতপ্ফলা, তস্স ফলং ভুঞ্জিত্ৰা সব্বদুক্খা পমুচ্চতী’’তি ঞত্ৰা পসন্নো পসন্নাকারং করোন্তো ভুঞ্জতু ভৰং গোতমোতিআদিমাহ. তং সব্বং ততো পরঞ্চ ৰুত্তত্থমেৰাতি. পঠমং.

২. উদযসুত্তৰণ্ণনা

১৯৮. দুতিযে ওদনেন পূরেসীতি অত্তনো অত্থায সম্পাদিতেন সূপব্যঞ্জনেন ওদনেন পূরেত্ৰা অদাসি. ভগৰা কির পচ্চূসসমযে লোকং ওলোকেন্তোৰ তং ব্রাহ্মণং দিস্ৰা, পাতোৰ সরীরপটিজগ্গনং কত্ৰা, গন্ধকুটিং পৰিসিত্ৰা, দ্ৰারং পিধায, নিসিন্নো তস্স ভোজনং উপসংহরিযমানং দিস্ৰা, এককোৰ পত্তং অংসকূটে লগ্গেত্ৰা, গন্ধকুটিতো নিক্খম্ম, নগরদ্ৰারে পত্তং নীহরিত্ৰা, অন্তোনগরং পৰিসিত্ৰা, পটিপাটিযা গচ্ছন্তো ব্রাহ্মণস্স দ্ৰারকোট্ঠকে অট্ঠাসি. ব্রাহ্মণো ভগৰন্তং দিস্ৰা, অত্তনো সজ্জিতং ভোজনং অদাসি. তং সন্ধাযেতং ৰুত্তং. দুতিযম্পীতি দুতিযদিৰসেপি. ততিযম্পীতি ততিযদিৰসেপি. তানি কির তীণি দিৰসানি নিরন্তরং ব্রাহ্মণস্স ঘরদ্ৰারং গচ্ছন্তস্স ভগৰতো অন্তরা অঞ্ঞো কোচি উট্ঠায পত্তং গহেতুং সমত্থো নাম নাহোসি, মহাজনো ওলোকেন্তোৰ অট্ঠাসি.

এতদৰোচাতি ব্রাহ্মণো তীণি দিৰসানি পত্তং পূরেত্ৰা দেন্তোপি ন সদ্ধায অদাসি, ‘‘ঘরদ্ৰারং আগন্ত্ৰা ঠিতস্স পব্বজিতস্স ভিক্খামত্তম্পি অদত্ৰা ভুঞ্জতী’’তি উপারম্ভভযেন অদাসি. দদন্তো চ দ্ৰে দিৰসানি দত্ৰা কিঞ্চি অৰত্ৰাৰ নিৰত্তো. ভগৰাপি কিঞ্চি অৰত্ৰাৰ পক্কন্তো. ততিযদিৰসে পন অধিৰাসেতুং অসক্কোন্তো এতং ‘‘পকট্ঠকো’’তিআদিৰচনং অৰোচ. ভগৰাপি এতং ৰচনং নিচ্ছারাপনত্থমেৰ যাৰ ততিযমগমাসি. তত্থ পকট্ঠকোতি রসগিদ্ধো.

পুনপ্পুনং চেৰ ৰপন্তি বীজন্তি সত্থা ব্রাহ্মণস্স ৰচনং সুত্ৰা, ‘‘ব্রাহ্মণ, ত্ৰং তীণি দিৰসানি পিণ্ডপাতং দত্ৰা ওসক্কসি, পুনপ্পুনং কাতব্বা নাম লোকস্মিং সোল়স ধম্মা’’তি ৰত্ৰা তে ধম্মে দস্সেতুং ইমং দেসনং আরভি. তত্থ পুনপ্পুনং চেৰ ৰপন্তীতি একস্মিং সস্সৰারে ৰুত্তং ‘‘অলমেত্তাৰতা’’তি অনোসক্কিত্ৰা অপরাপরেসুপি সস্সৰারেসু চ ৰপন্তিযেৰ. পুনপ্পুনং ৰস্সতীতি ন একদিৰসং ৰস্সিত্ৰা তিট্ঠতি, পুনপ্পুনদিৰসেসুপি পুনপ্পুনসংৰচ্ছরেসুপি ৰস্সতিযেৰ, এৰং জনপদা ইদ্ধা হোন্তি. এতেনুপাযেন সব্বত্থ নযো ৰেদিতব্বো.

যাচকাতি ইমস্মিং পদে সত্থা দেসনাকুসলতায অত্তানম্পি পক্খিপিত্ৰা দস্সেতি. খীরনিকাতি খীরকারকা গোদোহকা. ন হি তে একৰারমেৰ থনং অঞ্ছন্তি, পুনপ্পুনং অঞ্ছন্তা ধেনুং দুহন্তীতি অত্থো. কিলমতি ফন্দতি চাতি অযং সত্তো তেন ইরিযাপথেন কিলমতি চেৰ ফন্দতি চ. গব্ভন্তি সোণসিঙ্গালাদীনম্পি তিরচ্ছানগতানং কুচ্ছিং. সিৰথিকন্তি সুসানং, মতং মতং সত্তং তত্থ পুনপ্পুনং হরন্তীতি অত্থো. মগ্গঞ্চ লদ্ধা অপুনব্ভৰাযাতি অপুনব্ভৰায মগ্গো নাম নিব্বানং, তং লভিত্ৰাতি অত্থো.

এৰং ৰুত্তেতি এৰং ভগৰতা অন্তরৰীথিযং ঠত্ৰাৰ সোল়স পুনপ্পুনধম্মে দেসেন্তেন ৰুত্তে. এতদৰোচাতি দেসনাপরিযোসানে পসন্নো সদ্ধিং পুত্তদারমিত্তঞাতিৰগ্গেন ভগৰতো পাদে ৰন্দিত্ৰা এতং ‘‘অভিক্কন্তং ভো’’তিআদিৰচনং অৰোচ. দুতিযং.

৩. দেৰহিতসুত্তৰণ্ণনা

১৯৯. ততিযে ৰাতেহীতি উদরৰাতেহি. ভগৰতো কির ছব্বস্সানি দুক্করকারিকং করোন্তস্স পসতমুগ্গযূসাদীনি আহারযতো দুব্ভোজনেন চেৰ দুক্খসেয্যায চ উদরৰাতো কুপ্পি. অপরভাগে সম্বোধিং পত্ৰা পণীতভোজনং ভুঞ্জন্তস্সাপি অন্তরন্তরা সো আবাধো অত্তানং দস্সেতিযেৰ. তং সন্ধাযেতং ৰুত্তং. উপট্ঠাকো হোতীতি পঠমবোধিযং অনিবদ্ধুপট্ঠাককালে উপট্ঠাকো হোতি. তস্মিং কির কালে সত্থুঅসীতিমহাথেরেসু উপট্ঠাকো অভূতপুব্বো নাম নত্থি. নাগসমালো উপৰানো সুনক্খত্তো চুন্দো সমণুদ্দেসো সাগতো বোধি মেঘিযোতি ইমে পন পাল়িযং আগতুপট্ঠাকা. ইমস্মিং পন কালে উপৰানত্থেরো পাতোৰ উট্ঠায পরিৰেণসম্মজ্জনং দন্তকট্ঠদানং ন্হানোদকপরিযাদনং পত্তচীৰরং গহেত্ৰা অনুগমনন্তি সব্বং ভগৰতো উপট্ঠানমকাসি. উপসঙ্কমীতি পঠমবোধিযং কির ৰীসতি ৰস্সানি নিদ্ধূমং অরঞ্ঞমেৰ হোতি, ভিক্খুসঙ্ঘস্স উদকতাপনম্পি ন ভগৰতা অনুঞ্ঞাতং. সো চ ব্রাহ্মণো উদ্ধনপাল়িং বন্ধাপেত্ৰা মহাচাটিযো উদ্ধনমারোপেত্ৰা উণ্হোদকং কারেত্ৰা, ন্হানীযচুণ্ণাদীহি সদ্ধিং তং ৰিক্কিণন্তো জীৰিকং কপ্পেতি. ন্হাযিতুকামা তত্থ গন্ত্ৰা মূলং দত্ৰা ন্হাযিত্ৰা গন্ধে ৰিলিম্পিত্ৰা মালং পিল়ন্ধিত্ৰা পক্কমন্তি. তস্মা থেরো তত্থ উপসঙ্কমি.

কিং পত্থযানোতি কিং ইচ্ছন্তো. কিং এসন্তি কিং গৰেসন্তো. পূজিতো পূজনেয্যানন্তি ইদং থেরো দসবলস্স ৰণ্ণং কথেতুমারভি. গিলানভেসজ্জত্থং গতেন কির গিলানস্স ৰণ্ণো কথেতব্বোতি ৰত্তমেতং. ৰণ্ণং হি সুত্ৰা মনুস্সা সক্কচ্চং ভেসজ্জং দাতব্বং মঞ্ঞন্তি. সপ্পাযভেসজ্জং লদ্ধা গিলানো খিপ্পমেৰ ৰুট্ঠাতি. কথেন্তেন চ ঝানৰিমোক্খসমাপত্তিমগ্গফলানি আরব্ভ কথেতুং ন ৰট্টতি. ‘‘সীলৰা লজ্জী কুক্কুচ্চকো বহুস্সুতো আগমধরো ৰংসানুরক্খকো’’তি এৰং পন আগমনীযপটিপদংযেৰ কথেতুং ৰট্টতি. পূজনেয্যানন্তি অসীতিমহাথেরা সদেৰকেন লোকেন পূজেতব্বাতি পূজনেয্যা. তেযেৰ সক্কাতব্বাতি সক্করেয্যা. তেসংযেৰ অপচিতি কত্তব্বাতি অপচেয্যা. ভগৰা তেসং পূজিতো সক্কতো অপচিতো চ, ইচ্চস্স তং গুণং পকাসেন্তো থেরো এৰমাহ. হাতৰেতি হরিতুং.

ফাণিতস্স চ পুটন্তি মহন্তং নিচ্ছারিকং গুল়পিণ্ডং. সো কির ‘‘কিং সমণস্স গোতমস্স অফাসুক’’ন্তি? পুচ্ছিত্ৰা, ‘‘উদরৰাতো’’তি সুত্ৰা, ‘‘তেন হি মযমেত্থ ভেসজ্জং জানাম, ইতো থোকেন উদকেন ইদং ফাণিতং আলোল়েত্ৰা ন্হানপরিযোসানে পাতুং দেথ, ইতি উণ্হোদকেন বহি পরিসেদো ভৰিস্সতি, ইমিনা অন্তোতি এৰং সমণস্স গোতমস্স ফাসুকং ভৰিস্সতী’’তি ৰত্ৰা থেরস্স পত্তে পক্খিপিত্ৰা অদাসি.

উপসঙ্কমীতি তস্মিং কির আবাধে পটিপ্পস্সদ্ধে ‘‘দেৰহিতেন তথাগতস্স ভেসজ্জং দিন্নং, তেনেৰ রোগো ৰূপসন্তো, অহো দানং পরমদানং ব্রাহ্মণস্সা’’তি কথা ৰিত্থারিতা জাতা. তং সুত্ৰা কিত্তিকামো ব্রাহ্মণো ‘‘এত্তকেনপি তাৰ মে অযং কিত্তিসদ্দো অব্ভুগ্গতো’’তি সোমনস্সজাতো অত্তনা কতভাৰং জানাপেতুকামো তাৰতকেনেৰ দসবলে ৰিস্সাসং আপজ্জিত্ৰা উপসঙ্কমি.

দজ্জাতি দদেয্য. কথং হি যজমানস্সাতি কেন কারণেন যজন্তস্স. ইজ্ঝতীতি সমিজ্ঝতি মহপ্ফলো হোতি. যোৰেদীতি যো অৰেদি অঞ্ঞাসি, ৰিদিতং পাকটমকাসি ‘‘যোৰেতী’’তিপি পাঠো, যো অৰেতি জানাতীতি অত্থো. পস্সতীতি দিব্বচক্খুনা পস্সতি. জাতিক্খযন্তি অরহত্তং. অভিঞ্ঞাৰোসিতোতি জানিত্ৰা ৰোসিতো ৰোসানং কতকিচ্চতং পত্তো. এৰং হি যজমানস্সাতি ইমিনা খীণাসৰে যজনাকারেন যজন্তস্স. ততিযং.

৪. মহাসালসুত্তৰণ্ণনা

২০০. চতুত্থে লূখো লূখপাৰুরণোতি জিণ্ণো জিণ্ণপাৰুরণো. উপসঙ্কমীতি কস্মা উপসঙ্কমি? তস্স কির ঘরে অট্ঠসতসহস্সধনং অহোসি. সো চতুন্নং পুত্তানং আৰাহং কত্ৰা চত্তারি সতসহস্সানি অদাসি. অথস্স ব্রাহ্মণিযা কালঙ্কতায পুত্তা সম্মন্তযিংসু – ‘‘সচে অঞ্ঞং ব্রাহ্মণিং আনেস্সতি, তস্সা কুচ্ছিযং নিব্বত্তৰসেন কুলং ভিজ্জিস্সতি. হন্দ নং মযং সঙ্গণ্হামা’’তি. তে চত্তারোপি পণীতেহি ঘাসচ্ছাদনাদীহি উপট্ঠহন্তা হত্থপাদসম্বাহনাদীনি করোন্তা সঙ্গণ্হিত্ৰা একদিৰসং দিৰা নিদ্দাযিত্ৰা ৰুট্ঠিতস্স হত্থপাদে সম্বাহমানা পাটিযেক্কং ঘরাৰাসে আদীনৰং ৰত্ৰা – ‘‘মযং তুম্হে ইমিনা নীহারেন যাৰজীৰং উপট্ঠহিস্সাম, সেসধনম্পি নো দেথা’’তি যাচিংসু. ব্রাহ্মণো পুন একেকস্স সতসহস্সং সতসহস্সং দত্ৰা অত্তনো নিৰত্থপারুপনমত্তং ঠপেত্ৰা সব্বং উপভোগপরিভোগং চত্তারো কোট্ঠাসে কত্ৰা নিয্যাদেসি. তং জেট্ঠপুত্তো কতিপাহং উপট্ঠহি.

অথ নং একদিৰসং ন্হত্ৰা আগচ্ছন্তং দ্ৰারকোট্ঠকে ঠত্ৰা সুণ্হা এৰমাহ – ‘‘কিং তযা জেট্ঠপুত্তস্স সতং ৰা সহস্সং ৰা অতিরেকং দিন্নমত্থি? ননু সব্বেসং দ্ৰে দ্ৰে সতসহস্সানি দিন্নানি, কিং সেসপুত্তানং ঘরস্স মগ্গং ন জানাসী’’তি? সো ‘‘নস্স ৰসলী’’তি কুজ্ঝিত্ৰা অঞ্ঞস্স ঘরং অগমাসি, ততোপি কতিপাহচ্চযেন ইমিনাৰ উপাযেন পলাপিতো অঞ্ঞস্সাতি এৰং একঘরেপি পৰেসনং অলভমানো পণ্ডরঙ্গপব্বজ্জং পব্বজিত্ৰা ভিক্খায চরন্তো কালানমচ্চযেন জরাজিণ্ণো দুব্ভোজনদুক্খসেয্যাহি মিলাতসরীরো ভিক্খাচারতো আগম্ম, পীঠকায নিপন্নো নিদ্দং ওক্কমিত্ৰা ৰুট্ঠায নিসিন্নো অত্তানং ওলোকেত্ৰা পুত্তেসু পতিট্ঠং অপস্সন্তো চিন্তেসি – ‘‘সমণো কির গোতমো অব্ভাকুটিকো উত্তানমুখো সুখসম্ভাসো পটিসন্থারকুসলো, সক্কা সমণং গোতমং উপসঙ্কমিত্ৰা পটিসন্থারং লভিতু’’ন্তি নিৰাসনপাৰুরণং সণ্ঠপেত্ৰা ভিক্খাভাজনমাদায যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি.

দারেহি সংপুচ্ছ ঘরা নিক্খামেন্তীতি সব্বং মম সন্তকং গহেত্ৰা ময্হং নিদ্ধনভাৰং ঞত্ৰা অত্তনো ভরিযাহি সদ্ধিং মন্তযিত্ৰা মং ঘরা নিক্কড্ঢাপেন্তি.

নন্দিস্সন্তি নন্দিজাতো তুট্ঠো পমুদিতো অহোসিং. ভৰমিচ্ছিসন্তি ৰুড্ঢিং পত্থযিং. সাৰ ৰারেন্তি সূকরন্তি যথা সুনখা ৰগ্গৰগ্গা হুত্ৰা ভুস্সন্তা ভুস্সন্তা সূকরং ৰারেন্তি, পুনপ্পুনং মহারৰং রৰাপেন্তি, এৰং দারেহি সদ্ধিং মং বহুং ৰত্ৰা ৰিরৰন্তং পলাপেন্তীতি অত্থো.

অসন্তাতি অসপ্পুরিসা. জম্মাতি লামকা. ভাসরেতি ভাসন্তি. পুত্তরূপেনাতি পুত্তৰেসেন. ৰযোগতন্তি তযো ৰযে গতং অতিক্কন্তং পচ্ছিমৰযে ঠিতং মং. জহন্তীতি পরিচ্চজন্তি.

নিব্ভোগোতি নিপ্পরিভোগো. খাদনা অপনীযতীতি অস্সো হি যাৰদেৰ তরুণো হোতি জৰসম্পন্নো, তাৰস্স নানারসং খাদনং দদন্তি, জিণ্ণং নিব্ভোগং ততো অপনেন্তি, অন্তিমৰযে তং ৰত্তং ন লভতি, গাৰীহি সদ্ধিং অটৰিযং সুক্খতিণানি খাদন্তো চরতি. যথা সো অস্সো, এৰং জিণ্ণকালে ৰিলুত্তসব্বধনত্তা নিব্ভোগো মাদিসোপি বালকানং পিতা থেরো পরঘরেসু ভিক্খতি.

যঞ্চেতি নিপাতো. ইদং ৰুত্তং হোতি – যে মম পুত্তা অনস্সৰা অপ্পতিস্সা অৰসৰত্তিনো, তেহি দণ্ডোৰ কির সেয্যো সুন্দরতরোতি. ইদানিস্স সেয্যভাৰং দস্সেতুং চণ্ডম্পি গোণন্তিআদি ৰুত্তং.

পুরে হোতীতি অগ্গতো হোতি, তং পুরতো কত্ৰা গন্তুং সুখং হোতীতি অত্থো. গাধমেধতীতি উদকং ওতরণকালে গম্ভীরে উদকে পতিট্ঠং লভতি.

পরিযাপুণিত্ৰাতি উগ্গণ্হিত্ৰা ৰা ৰাচুগ্গতা কত্ৰা. সন্নিসিন্নেসূতি তথারূপে ব্রাহ্মণানং সমাগমদিৰসে সব্বালঙ্কারপটিমণ্ডিতেসু পুত্তেসু তং সভং ওগাহেত্ৰা ব্রাহ্মণানং মজ্ঝে মহারহে আসনে নিসিন্নেসু. অভাসীতি ‘অযং মে কালো’তি সভায মজ্ঝে পৰিসিত্ৰা হত্থং উক্খিপিত্ৰা, ‘‘ভো অহং তুম্হাকং গাথা ভাসিতুকামো, ভাসিতে সুণিস্সথা’’তি ৰত্ৰা – ‘‘ভাস, ব্রাহ্মণ, সুণোমা’’তি ৰুত্তো ঠিতকোৰ অভাসি. ‘‘তেন চ সমযেন মনুস্সানং ৰত্তং হোতি যো মাতাপিতূনং সন্তকং খাদন্তো মাতাপিতরো ন পোসেতি, সো মারেতব্বো’’তি. তস্মা তে ব্রাহ্মণপুত্তা পিতুপাদেসু নিপতিত্ৰা ‘‘জীৰিতং নো তাত, দেহী’’তি যাচিংসু. সো পিতুহদযস্স পুত্তানং মুদুত্তা ‘‘মা মে, ভো, বালকে ৰিনাসযিত্থ, পোসিস্সন্তি ম’’ন্তি আহ.

অথস্স পুত্তে মনুস্সা আহংসু – ‘‘সচে, ভো, অজ্জ পট্ঠায পিতরং ন সম্মা পটিজগ্গিস্সথ, ঘাতেস্সাম ৰো’’তি. তে ভীতা ঘরং নেত্ৰা পটিজগ্গিংসু. তং দস্সেতুং অথ খো নং ব্রাহ্মণমহাসালন্তিআদি ৰুত্তং. তত্থ নেত্ৰাতি পীঠে নিসীদাপেত্ৰা সযং উক্খিপিত্ৰা নযিংসু. ন্হাপেত্ৰাতি সরীরং তেলেন অব্ভঞ্জিত্ৰা উব্বট্টেত্ৰা গন্ধচুণ্ণাদীহি ন্হাপেসুং. ব্রাহ্মণিযোপি পক্কোসাপেত্ৰা, ‘‘অজ্জ পট্ঠায অম্হাকং পিতরং সম্মা পটিজগ্গথ. সচে পমাদং আপজ্জিস্সথ, ঘরতো ৰো নিক্কড্ঢিস্সামা’’তি ৰত্ৰা, পণীতভোজনং ভোজেসুং.

ব্রাহ্মণো সুভোজনঞ্চ সুখসেয্যঞ্চ আগম্ম কতিপাহচ্চযেন সঞ্জাতবলো পীণিতিন্দ্রিযো অত্তভাৰং ওলোকেত্ৰা, ‘‘অযং মে সম্পত্তি সমণং গোতমং নিস্সায লদ্ধা’’তি পণ্ণাকারং আদায ভগৰতো সন্তিকং অগমাসি. তং দস্সেতুং অথ খো সোতিআদি ৰুত্তং. তত্থ এতদৰোচাতি দুস্সযুগং পাদমূলে ঠপেত্ৰা এতং অৰোচ. সরণগমনাৰসানে চাপি ভগৰন্তং এৰমাহ – ‘‘ভো গোতম, ময্হং পুত্তেহি চত্তারি ধুরভত্তানি দিন্নানি, ততো অহং দ্ৰে তুম্হাকং দম্মি, দ্ৰে সযং পরিভুঞ্জিস্সামী’’তি. কল্যাণং, ব্রাহ্মণ, পাটিযেক্কং পন মা নিয্যাদেহি, অম্হাকং রুচ্চনট্ঠানমেৰ গমিস্সামাতি. ‘‘এৰং, ভো’’তি খো ব্রাহ্মণো ভগৰন্তং ৰন্দিত্ৰা ঘরং গন্ত্ৰা পুত্তে আমন্তেসি ‘‘তাতা, সমণো গোতমো ময্হং সহাযো, তস্স দ্ৰে ধুরভত্তানি দিন্নানি, তুম্হে তস্মিং সম্পত্তে মা পমজ্জথা’’তি. সাধু, তাতাতি. পুনদিৰসে ভগৰা পুব্বণ্হসমযে পত্তচীৰরং আদায জেট্ঠপুত্তস্স নিৰেসনদ্ৰারং গতো. সো সত্থারং দিস্ৰাৰ হত্থতো পত্তং গহেত্ৰা ঘরং পৰেসেত্ৰা মহারহে পল্লঙ্কে নিসীদাপেত্ৰা পণীতভোজনমদাসি. সত্থা পুনদিৰসে ইতরস্স, পুনদিৰসে ইতরস্সাতি পটিপাটিযা সব্বেসং ঘরানি অগমাসি. সব্বে তথেৰ সক্কারং অকংসু.

অথেকদিৰসং জেট্ঠপুত্তস্স ঘরে মঙ্গলং পচ্চুপট্ঠিতং. সো পিতরং আহ – ‘‘তাত, কস্স মঙ্গলং দেমা’’তি. অম্হে অঞ্ঞং ন জানাম? ননু সমণো গোতমো ময্হং সহাযোতি? তেন হি তুম্হে পঞ্চহি ভিক্খুসতেহি সদ্ধিং স্ৰাতনায সমণং গোতমং নিমন্তেথাতি. ব্রাহ্মণো তথা অকাসি. ভগৰা অধিৰাসেত্ৰা পুনদিৰসে ভিক্খুসঙ্ঘপরিৰুতো তস্স গেহদ্ৰারং অগমাসি. সো হরিতুপলিত্তং সব্বালঙ্কারপটিমণ্ডিতং গেহং সত্থারং পৰেসেত্ৰা বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং পঞ্ঞত্তাসনেসু নিসীদাপেত্ৰা অপ্পোদকপাযাসঞ্চেৰ খজ্জকৰিকতিঞ্চ অদাসি. অন্তরভত্তস্মিংযেৰ ব্রাহ্মণস্স চত্তারোপি পুত্তা সত্থু সন্তিকে নিসীদিত্ৰা আহংসু – ‘‘ভো গোতম, মযং অম্হাকং পিতরং পটিজগ্গাম নপ্পমজ্জাম, পস্সথস্স অত্তভাৰ’’ন্তি. সত্থা ‘‘কল্যাণং ৰো কতং, মাতাপিতুপোসকং নাম পোরাণকপণ্ডিতানং আচিণ্ণমেৰা’’তি ৰত্ৰা মহানাগজাতকং (জা. ১.১১.১ আদযো; চরিযা. ২.১ আদযো) নাম কথেত্ৰা, চত্তারি সচ্চানি দীপেত্ৰা ধম্মং দেসেসি. দেসনাপরিযোসানে ব্রাহ্মণো সদ্ধিং চতূহি পুত্তেহি চতূহি চ সুণ্হাহি দেসনানুসারেন ঞাণং পেসেত্ৰা সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠিতো. ততো পট্ঠায সত্থা ন সব্বকালং তেসং গেহং অগমাসীতি. চতুত্থং.

৫. মানত্থদ্ধসুত্তৰণ্ণনা

২০১. পঞ্চমে মানত্থদ্ধোতি ৰাতভরিতভস্তা ৰিয মানেন থদ্ধো. আচরিযন্তি সিপ্পুগ্গহণকালে আচরিযো অনভিৰাদেন্তস্স সিপ্পং ন দেতি, অঞ্ঞস্মিং পন কালে তং ন অভিৰাদেতি, অত্থিভাৰম্পিস্স ন জানাতি. নাযং সমণোতি এৰং কিরস্স অহোসি – ‘‘যস্মা অযং সমণো মাদিসে জাতিসম্পন্নব্রাহ্মণে সম্পত্তে পটিসন্থারমত্তম্পি ন করোতি, তস্মা ন কিঞ্চি জানাতী’’তি.

অব্ভুতৰিত্তজাতাতি অভূতপুব্বায তুট্ঠিযা সমন্নাগতা. কেসু চস্সাতি কেসু ভৰেয্য. ক্যস্সাতি কে অস্স পুগ্গলস্স. অপচিতা অস্সূতি অপচিতিং দস্সেতুং যুত্তা ভৰেয্যুং. অরহন্তেতি ইমায গাথায দেসনাকুসলত্তা অত্তানং অন্তোকত্ৰা পূজনেয্যং দস্সেতি. পঞ্চমং.

৬. পচ্চনীকসুত্তৰণ্ণনা

২০২. ছট্ঠে ‘‘সব্বং সেত’’ন্তি ৰুত্তে ‘‘সব্বং কণ্হ’’ন্তিআদিনা নযেন পচ্চনীকং করোন্তস্সেৰস্স সাতং সুখং হোতীতি পচ্চনীকসাতো. যো চ ৰিনেয্য সারম্ভন্তি যো করণুত্তরিযলক্খণং সারম্ভং ৰিনেত্ৰা সুণাতীতি অত্থো. ছট্ঠং.

৭. নৰকম্মিকসুত্তৰণ্ণনা

২০৩. সত্তমে নৰকম্মিকভারদ্ৰাজোতি সো কির অরঞ্ঞে রুক্খং ছিন্দাপেত্ৰা তত্থেৰ পাসাদকূটাগারাদীনি যোজেত্ৰা নগরং আহরিত্ৰা ৰিক্কিণাতি, ইতি নৰকম্মং নিস্সায জীৰতীতি নৰকম্মিকো, গোত্তেন ভারদ্ৰাজোতি নৰকম্মিকভারদ্ৰাজো. দিস্ৰানস্স এতদহোসীতি ছব্বণ্ণরস্মিযো ৰিস্সজ্জেত্ৰা নিসিন্নং ভগৰন্তং দিস্ৰান অস্স এতং অহোসি. ৰনস্মিন্তি ইমস্মিং ৰনসণ্ডে. উচ্ছিন্নমূলং মে ৰনন্তি ময্হং কিলেসৰনং উচ্ছিন্নমূলং. নিব্বনথোতি নিক্কিলেসৰনো. একো রমেতি এককো অভিরমামি. অরতিং ৰিপ্পহাযাতি পন্তসেনাসনেসু চেৰ ভাৰনায চ উক্কণ্ঠিতং জহিত্ৰা. সত্তমং.

৮. কট্ঠহারসুত্তৰণ্ণনা

২০৪. অট্ঠমে অন্তেৰাসিকাতি ৰেয্যাৰচ্চং কত্ৰা সিপ্পুগ্গণ্হনকা ধম্মন্তেৰাসিকা. নিসিন্নন্তি ছব্বণ্ণরস্মিযো ৰিস্সজ্জেত্ৰা নিসিন্নং. গম্ভীররূপেতি গম্ভীরসভাৰে.

বহুভেরৰেতি তত্রট্ঠকসৰিঞ্ঞাণকঅৰিঞ্ঞাণকভেরৰেহি বহুভেরৰে. ৰিগাহিযাতি অনুপৰিসিত্ৰা. অনিঞ্জমানেনাতিআদীনি কাযৰিসেসনানি, এৰরূপেন কাযেনাতি অত্থো. সুচারুরূপং ৰতাতি অতিসুন্দরং ৰত ঝানং ঝাযসীতি ৰদতি.

ৰনৰস্সিতো মুনীতি ৰনং অৰস্সিতো বুদ্ধমুনি. ইদন্তি ইদং তুম্হাকং এৰং ৰনে নিসিন্নকারণং ময্হং অচ্ছেররূপং পটিভাতি. পীতিমনোতি তুট্ঠচিত্তো. ৰনে ৰসেতি ৰনম্হি ৰসি.

মঞ্ঞামহন্তি মঞ্ঞামি অহং. লোকাধিপতিসহব্যতন্তি লোকাধিপতিমহাব্রহ্মুনা সহভাৰং. আকঙ্খমানোতি ইচ্ছমানো. তিদিৰং অনুত্তরন্তি ইদং ব্রহ্মলোকমেৰ সন্ধাযাহ. কস্মা ভৰং ৰিজনমরঞ্ঞমস্সিতোতি অহং তাৰ ব্রহ্মলোকং আকঙ্খমানোতি মঞ্ঞামি. যদি এৰং ন হোতি, অথ মে আচিক্খ, কস্মা ভৰন্তি? পুচ্ছতি. ব্রহ্মপত্তিযাতি সেট্ঠপত্তিযা. ইধ ইদং তপো কস্মা করোসীতি অপরেনপি আকারেন পুচ্ছতি.

কঙ্খাতি তণ্হা. অভিনন্দনাতি অভিনন্দনৰসেন তণ্হাৰ ৰুত্তা. অনেকধাতূসূতি অনেকসভাৰেসু আরম্মণেসু. পুথূতি নানপ্পকারা তণ্হা সেসকিলেসা ৰা. সদাসিতাতি নিচ্চকালং অৰস্সিতা. অঞ্ঞাণমূলপ্পভৰাতি অৰিজ্জামূলা হুত্ৰা জাতা. পজপ্পিতাতি তণ্হাৰ ‘‘ইদম্পি ময্হং, ইদম্পি ময্হ’’ন্তি পজপ্পাপনৰসেন পজপ্পিতা নামাতি ৰুত্তা. সব্বা মযা ব্যন্তিকতাতি সব্বা তণ্হা মযা অগ্গমগ্গেন ৰিগতন্তা নিরন্তা কতা. সমূলিকাতি সদ্ধিং অঞ্ঞাণমূলেন.

অনূপযোতি অনুপগমনো. সব্বেসু ধম্মেসু ৰিসুদ্ধদস্সনোতি ইমিনা সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণং দীপেতি. সম্বোধিমনুত্তরন্তি অরহত্তং সন্ধাযাহ. সিৰন্তি সেট্ঠং. ঝাযামীতি দ্ৰীহি ঝানেহি ঝাযামি. ৰিসারদোতি ৰিগতসারজ্জো. অট্ঠমং.

৯. মাতুপোসকসুত্তৰণ্ণনা

২০৫. নৰমে পেচ্চাতি ইতো পটিগন্ত্ৰা. নৰমং.

১০. ভিক্খকসুত্তৰণ্ণনা

২০৬. দসমে ইধাতি ইমস্মিং ভিক্খুভাৰে. ৰিস্সং ধম্মন্তি দুগ্গন্ধং অকুসলধম্মং. বাহিত্ৰাতি অগ্গমগ্গেন জহিত্ৰা. সঙ্খাযাতি ঞাণেন. স ৰে ভিক্খূতি ৰুচ্চতীতি সো ৰে ভিন্নকিলেসত্তা ভিক্খু নাম ৰুচ্চতি. দসমং.

১১. সঙ্গারৰসুত্তৰণ্ণনা

২০৭. একাদসমে পচ্চেতীতি ইচ্ছতি পত্থেতি. সাধু, ভন্তেতি আযাচমানো আহ. থেরস্স কিরেস গিহিসহাযো, তস্মা থেরো ‘‘অযং ৰরাকো মং সহাযং লভিত্ৰাপি মিচ্ছাদিট্ঠিং গহেত্ৰা মা অপাযপূরকো অহোসী’’তি আযাচতি. অপিচেস মহাপরিৰারো, তস্মিং পসন্নে পঞ্চকুলসতানি অনুৰত্তিস্সন্তীতি মঞ্ঞমানোপি আযাচতি. অত্থৰসন্তি অত্থানিসংসং অত্থকারণং. পাপন্তি পাণাতিপাতাদিঅকুসলং. পৰাহেমীতি গলপ্পমাণং উদকং ওতরিত্ৰা পৰাহেমি পলাপেমি. ধম্মোতি গাথা ৰুত্তত্থাৰ. একাদসমং.

১২. খোমদুস্সসুত্তৰণ্ণনা

২০৮. দ্ৰাদসমে খোমদুস্সং নামাতি খোমদুস্সানং উস্সন্নত্তা এৰংলদ্ধনামং. সভাযন্তি সালাযং. ফুসাযতীতি ফুসিতানি মুঞ্চতি ৰস্সতি. সত্থা কির তং সভং উপসঙ্কমিতুকামো – ‘‘মযি এৰমেৰং উপসঙ্কমন্তে অফাসুকধাতুকং হোতি, একং কারণং পটিচ্চ উপসঙ্কমিস্সামী’’তি অধিট্ঠানৰসেন ৰুট্ঠিং উপ্পাদেসি. সভাধম্মন্তি সুখনিসিন্নে কির অসঞ্চালেত্ৰা একপস্সেন পৰিসনং তেসং সভাধম্মো নাম, ন মহাজনং চালেত্ৰা উজুকমেৰ পৰিসনং. ভগৰা চ উজুকমেৰ আগচ্ছতি, তেন তে কুপিতা ভগৰন্তং হীল়েন্তা ‘‘কে চ মুণ্ডকা সমণকা, কে চ সভাধম্মং জানিস্সন্তী’’তি আহংসু. সন্তোতি পণ্ডিতা সপ্পুরিসা. পহাযাতি এতে রাগাদযো জহিত্ৰা রাগাদিৰিনযায ধম্মং ভণন্তি, তস্মা তে সন্তো নামাতি. দ্ৰাদসমং.

উপাসকৰগ্গো দুতিযো.

ইতি সারত্থপ্পকাসিনিযা

সংযুত্তনিকায-অট্ঠকথায

ব্রাহ্মণসংযুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৮. ৰঙ্গীসসংযুত্তং

১. নিক্খন্তসুত্তৰণ্ণনা

২০৯. ৰঙ্গীসসংযুত্তস্স পঠমে অগ্গাল়ৰে চেতিযেতি আল়ৰিযং অগ্গচেতিযে. অনুপ্পন্নে বুদ্ধে অগ্গাল়ৰগোতমকাদীনি যক্খনাগাদীনং ভৰনানি, চেতিযানি অহেসুং. উপ্পন্নে বুদ্ধে তানি অপনেত্ৰা মনুস্সা ৰিহারে করিংসু. তেসং তানেৰ নামানি জাতানি. নিগ্রোধকপ্পেনাতি নিগ্রোধরুক্খমূলৰাসিনা কপ্পত্থেরেন. ওহিয্যকোতি ওহীনকো. ৰিহারপালোতি সো কির তদা অৰস্সিকো হোতি পত্তচীৰরগ্গহণে অকোৰিদো. অথ নং থেরা ভিক্খূ – ‘‘আৰুসো, ইমানি ছত্তুপাহনকত্তরযট্ঠিআদীনি ওলোকেন্তো নিসীদা’’তি ৰিহাররক্খকং কত্ৰা পিণ্ডায পৰিসিংসু. তেন ৰুত্তং ‘‘ৰিহারপালো’’তি. সমলঙ্করিত্ৰাতি অত্তনো ৰিভৰানুরূপেন অলঙ্কারেন অলঙ্করিত্ৰা. চিত্তং অনুদ্ধংসেতীতি কুসলচিত্তং ৰিদ্ধংসেতি ৰিনাসেতি. তং কুতেত্থ লব্ভাতি এতস্মিং রাগে উপ্পন্নে তং কারণং কুতো লব্ভা. যং মে পরোতি যেন মে কারণেন অঞ্ঞো পুগ্গলো ৰা ধম্মো ৰা অনভিরতিং ৰিনোদেত্ৰা ইদানেৰ অভিরতিং উপ্পাদেয্য আচরিযুপজ্ঝাযাপি মং ৰিহারে ওহায গতা.

অগারস্মাতি অগারতো নিক্খন্তং. অনগারিযন্তি পব্বজ্জং উপগতন্তি অত্থো. কণ্হতোতি কণ্হপক্খতো মারপক্খতো আধাৰন্তি. উগ্গপুত্তাতি উগ্গতানং পুত্তা মহেসক্খা রাজঞ্ঞভূতা. দল়্হধম্মিনোতি দল়্হধনুনো, উত্তমপ্পমাণং আচরিযধনুং ধারযমানা. সহস্সং অপলাযিনন্তি যে তে সমন্তা সরেহি পরিকিরেয্যুং, তেসং অপলাযীনং সঙ্খং দস্সেন্তো ‘‘সহস্স’’ন্তি আহ. এততো ভিয্যোতি এতস্মা সহস্সা অতিরেকতরা. নেৰ মং ব্যাধযিস্সন্তীতি মং চালেতুং ন সক্খিস্সন্তি. ধম্মে সম্হি পতিট্ঠিতন্তি অনভিরতিং ৰিনোদেত্ৰা অভিরতিং উপ্পাদনসমত্থে সকে সাসনধম্মে পতিট্ঠিতং. ইদং ৰুত্তং হোতি – ইস্সাসসহস্সে তাৰ সমন্তা সরেহি পরিকিরন্তে সিক্খিতো পুরিসো দণ্ডকং গহেত্ৰা সব্বে সরে সরীরে অপতমানে অন্তরাৰ পহরিত্ৰা পাদমূলে পাতেতি. তত্থ একোপি ইস্সাসো দ্ৰে সরে একতো ন খিপতি, ইমা পন ইত্থিযো রূপারম্মণাদিৰসেন পঞ্চ পঞ্চ সরে একতো খিপন্তি. এৰং খিপন্তিযো এতা সচেপি অতিরেকসহস্সা হোন্তি, নেৰ মং চালেতুং সক্খিস্সন্তীতি.

সক্খী হি মে সুতং এতন্তি মযা হি সম্মুখা এতং সুতং. নিব্বানগমনং মগ্গন্তি ৰিপস্সনং সন্ধাযাহ. সো হি নিব্বানস্স পুব্বভাগমগ্গো, লিঙ্গৰিপল্লাসেন পন ‘‘মগ্গ’’ন্তি আহ. তত্থ মেতি তস্মিং মে অত্তনো তরুণৰিপস্সনাসঙ্খাতে নিব্বানগমনমগ্গে মনো নিরতো. পাপিমাতি কিলেসং আলপতি. মচ্চূতিপি তমেৰ আলপতি. ন মে মগ্গম্পি দক্খসীতি যথা মে ভৰযোনিআদীসু গতমগ্গম্পি ন পস্সসি, তথা করিস্সামীতি. পঠমং.

২. অরতীসুত্তৰণ্ণনা

২১০. দুতিযে নিক্খমতীতি ৰিহারা নিক্খমতি. অপরজ্জু ৰা কালেতি দুতিযদিৰসে ৰা ভিক্খাচারকালে. ৰিহারগরুকো কিরেস থেরো. অরতিঞ্চ রতিঞ্চাতি সাসনে অরতিং কামগুণেসু চ রতিং. সব্বসো গেহসিতঞ্চ ৰিতক্কন্তি পঞ্চকামগুণগেহনিস্সিতং পাপৰিতক্কঞ্চ সব্বাকারেন পহায. ৰনথন্তি কিলেসমহাৰনং. কুহিঞ্চীতি কিস্মিঞ্চি আরম্মণে. নিব্বনথোতি নিক্কিলেসৰনো. অরতোতি তণ্হারতিরহিতো.

পথৰিঞ্চ ৰেহাসন্তি পথৰিট্ঠিতঞ্চ ইত্থিপুরিসৰত্থালঙ্কারাদিৰণ্ণং, ৰেহাসট্ঠকঞ্চ চন্দসূরিযোভাসাদি. রূপগতন্তি রূপমেৰ. জগতোগধন্তি জগতিযা ওগধং, অন্তোপথৰিযং নাগভৰনগতন্তি অত্থো. পরিজীযতীতি পরিজীরতি. সব্বমনিচ্চন্তি সব্বং তং অনিচ্চং. অযং থেরস্স মহাৰিপস্সনাতি ৰদন্তি. এৰং সমচ্চাতি এৰং সমাগন্ত্ৰা. চরন্তি মুতত্তাতি ৰিঞ্ঞাতত্তভাৰা ৰিহরন্তি.

উপধীসূতি খন্ধকিলেসাভিসঙ্খারেসু. গধিতাতি গিদ্ধা. দিট্ঠসুতেতি চক্খুনা দিট্ঠে রূপে, সোতেন সুতে সদ্দে. পটিঘে চ মুতে চাতি এত্থ পটিঘপদেন গন্ধরসা গহিতা, মুতপদেন ফোট্ঠব্বারম্মণং. যো এত্থ ন লিম্পতীতি যো এতেসু পঞ্চকামগুণেসু তণ্হাদিট্ঠিলেপেহি ন লিম্পতি.

অথ সট্ঠিনিস্সিতা সৰিতক্কা, পুথূ জনতায অধম্মা নিৰিট্ঠাতি অথ ছ আরম্মণনিস্সিতা পুথূ অধম্মৰিতক্কা জনতায নিৰিট্ঠাতি অত্থো. চ ৰগ্গগতস্স কুহিঞ্চীতি তেসং ৰসেন ন কত্থচি কিলেসৰগ্গগতো ভৰেয্য. নো পন দুট্ঠুল্লভাণীতি দুট্ঠুল্লৰচনভাণীপি ন সিযা. স ভিক্খূতি সো এৰংৰিধো ভিক্খু নাম হোতি.

দব্বোতি দব্বজাতিকো পণ্ডিতো. চিররত্তসমাহিতোতি দীঘরত্তং সমাহিতচিত্তো. নিপকোতি নেপক্কেন সমন্নাগতো পরিণতপঞ্ঞো. অপিহালূতি নিত্তণ্হো. সন্তং পদন্তি নিব্বানং. অজ্ঝগমা মুনীতি অধিগতো মুনি. পটিচ্চ পরিনিব্বুতো কঙ্খতি কালন্তি নিব্বানং পটিচ্চ কিলেসপরিনিব্বানেন পরিনিব্বুতো পরিনিব্বানকালং আগমেতি. দুতিযং.

৩. পেসলসুত্তৰণ্ণনা

২১১. ততিযে অতিমঞ্ঞতীতি ‘‘কিং ইমে মহল্লকা? ন এতেসং পাল়ি, ন অট্ঠকথা, ন পদব্যঞ্জনমধুরতা, অম্হাকং পন পাল়িপি অট্ঠকথাপি নযসতেন নযসহস্সেন উপট্ঠাতী’’তি অতিক্কমিত্ৰা মঞ্ঞতি. গোতমাতি গোতমবুদ্ধসাৰকত্তা অত্তানং আলপতি. মানপথন্তি মানারম্মণঞ্চেৰ মানসহভুনো চ ধম্মে. ৰিপ্পটিসারীহুৰাতি ৰিপ্পটিসারী অহুৰা, অহোসীতি অত্থো. মগ্গজিনোতি মগ্গেন জিতকিলেসো. কিত্তিঞ্চ সুখঞ্চাতি ৰণ্ণভণনঞ্চ কাযিকচেতসিকসুখঞ্চ. অখিলোধ পধানৰাতি অখিলো ইধ পধানৰা ৰীরিযসম্পন্নো. ৰিসুদ্ধোতি ৰিসুদ্ধো ভৰেয্য. অসেসন্তি নিস্সেসং নৰৰিধং. ৰিজ্জাযন্তকরোতি ৰিজ্জায কিলেসানং অন্তকরো. সমিতাৰীতি রাগাদীনং সমিততায সমিতাৰী. ততিযং.

৪. আনন্দসুত্তৰণ্ণনা

২১২. চতুত্থে রাগোতি আযস্মা আনন্দো মহাপুঞ্ঞো সম্ভাৰিতো, তং রাজরাজমহামত্তাদযো নিমন্তেত্ৰা অন্তোনিৰেসনে নিসীদাপেন্তি. সব্বালঙ্কারপটিমণ্ডিতাপি ইত্থিযো থেরং উপসঙ্কমিত্ৰা ৰন্দিত্ৰা তালৰণ্টেন বীজেন্তি, উপনিসীদিত্ৰা পঞ্হং পুচ্ছন্তি ধম্মং সুণন্তি. তত্থ আযস্মতো ৰঙ্গীসস্স নৰপব্বজিতস্স আরম্মণং পরিগ্গহেতুং অসক্কোন্তস্স ইত্থিরূপারম্মণে রাগো চিত্তং অনুদ্ধংসেতি. সো সদ্ধাপব্বজিতত্তা উজুজাতিকো কুলপুত্তো ‘‘অযং মে রাগো ৰড্ঢিত্ৰা দিট্ঠধম্মিকসম্পরাযিকং অত্থং নাসেয্যা’’তি চিন্তেত্ৰা অনন্তরং নিসিন্নোৰ থেরস্স অত্তানং আৰিকরোন্তো কামরাগেনাতিআদিমাহ.

তত্থ নিব্বাপনন্তি রাগনিব্বানকারণং. ৰিপরিযেসাতি ৰিপল্লাসেন. সুভং রাগূপসঞ্হিতন্তি রাগট্ঠানিযং ইট্ঠারম্মণং. পরতো পস্সাতি অনিচ্চতো পস্স. মা চ অত্ততোতি অত্ততো মা পস্স. কাযগতা ত্যত্থূতি কাযগতা তে অত্থু. অনিমিত্তঞ্চ ভাৰেহীতি নিচ্চাদীনং নিমিত্তানং উগ্ঘাটিতত্তা ৰিপস্সনা অনিমিত্তা নাম, তং ভাৰেহীতি ৰদতি. মানাভিসমযাতি মানস্স দস্সনাভিসমযা চেৰ পহানাভিসমযা চ. উপসন্তোতি রাগাদিসন্ততায উপসন্তো. চতুত্থং.

৫. সুভাসিতসুত্তৰণ্ণনা

২১৩. পঞ্চমে অঙ্গেহীতি কারণেহি, অৰযৰেহি ৰা. মুসাৰাদাৰেরমণিআদীনি হি চত্তারি সুভাসিতৰাচায কারণানি, সচ্চৰচনাদযো চত্তারো অৰযৰা. কারণত্থে চ অঙ্গসদ্দে ‘‘চতূহী’’তি নিস্সক্কৰচনং হোতি, অৰযৰত্থে করণৰচনং. সমন্নাগতাতি সমনুআগতা পৰত্তা যুত্তা চ. ৰাচাতি সমুল্লপনৰাচা, যা ‘‘ৰাচা গিরা ব্যপ্পথো’’তি (ধ. স. ৬৩৬) চ, ‘‘নেলা কণ্ণসুখা’’তি (দী. নি. ১.৯) চ আগতা. ‘‘যা পন ৰাচায চে কতং কম্ম’’ন্তি এৰং ৰিঞ্ঞত্তি চ ‘‘যা চতূহি ৰচীদুচ্চরিতেহি আরতি…পে… অযং ৰুচ্চতি সম্মাৰাচা’’তি (ৰিভ. ২০৬) এৰং ৰিরতি চ, ‘‘ফরুসৰাচা, ভিক্খৰে, আসেৰিতা ভাৰিতা বহুলীকতা নিরযসংৰত্তনিকা হোতী’’তি (অ. নি. ৮.৪০) এৰং চেতনা চ ৰাচাতি আগতা, ন সা ইধ অধিপ্পেতা. কস্মা? অভাসিতব্বতো. সুভাসিতাতি সুট্ঠু ভাসিতা. তেনস্সা অত্থাৰহতং দীপেতি. নো দুব্ভাসিতাতি ন দুট্ঠু ভাসিতা. তেনস্সা অনত্থাৰহনপহানতং দীপেতি. অনৰজ্জাতি রাগাদিৰজ্জরহিতা. ইমিনাস্সা কারণসুদ্ধিং চতুদোসাভাৰঞ্চ দীপেতি. অননুৰজ্জাতি অনুৰাদৰিমুত্তা. ইমিনাস্সা সব্বাকারসম্পত্তিং দীপেতি. ৰিঞ্ঞূনন্তি পণ্ডিতানং. তেন নিন্দাপসংসাসু বালা অপ্পমাণাতি দীপেতি.

সুভাসিতংযেৰ ভাসতীতি পুগ্গলাধিট্ঠানায দেসনায চতূসু ৰাচঙ্গেসু অঞ্ঞতরনিদ্দোসৰচনমেতং. নো দুব্ভাসিতন্তি তস্সেৰ ৰাচঙ্গস্স পটিপক্খভাসননিৰারণং. নো দুব্ভাসিতন্তি ইমিনা মিচ্ছাৰাচপ্পহানং দীপেতি. সুভাসিতন্তি ইমিনা পহীনমিচ্ছাৰাচেন ভাসিতব্বৰচনলক্খণং. অঙ্গপরিদীপনত্থং পনেত্থ অভাসিতব্বং পুব্বে অৰত্ৰা ভাসিতব্বমেৰাহ. এস নযো ধম্মংযেৰাতিআদীসুপি. এত্থ চ পঠমেন পিসুণদোসরহিতং সমগ্গকরণং ৰচনং ৰুত্তং, দুতিযেন সম্ফপ্পলাপদোসরহিতং ধম্মতো অনপেতং মন্তাৰচনং, ইতরেহি দ্ৰীহি ফরুসালিকরহিতানি পিযসচ্চৰচনানি. ইমেহি খোতি আদিনা তানি অঙ্গানি পচ্চক্খতো দস্সেন্তো তং ৰাচং নিগমেতি. যঞ্চ অঞ্ঞে পটিঞ্ঞাদীহি অৰযৰেহি, নামাদীহি পদেহি, লিঙ্গৰচনৰিভত্তিকালকারকসম্পত্তীহি চ সমন্নাগতং মুসাৰাদাদিৰাচম্পি সুভাসিতন্তি মঞ্ঞন্তি, তং পটিসেধেতি. অৰযৰাদিসমন্নাগতাপি হি তথারূপী ৰাচা দুব্ভাসিতাৰ হোতি অত্তনো চ পরেসঞ্চ অনত্থাৰহত্তা. ইমেহি পন চতূহঙ্গেহি সমন্নাগতা সচেপি মিলক্খুভাসাপরিযাপন্না ঘটচেটিকাগীতিকপরিযাপন্নাপি হোতি, তথাপি সুভাসিতাৰ লোকিযলোকুত্তরহিতসুখাৰহত্তা. তথা হি মগ্গপস্সে সস্সং রক্খন্তিযা সীহল়চেটিকায সীহল়কেনেৰ জাতিজরামরণযুত্তং গীতিকং গাযন্তিযা সদ্দং সুত্ৰা মগ্গং গচ্ছন্তা সট্ঠিমত্তা ৰিপস্সকা ভিক্খূ অরহত্তং পাপুণিংসু. তথা তিস্সো নাম আরদ্ধৰিপস্সকো ভিক্খু পদুমসরসমীপেন গচ্ছন্তো পদুমসরে পদুমানি ভঞ্জিত্ৰা –

‘‘পাতোৰ ফুল্লিতকোকনদং, সূরিযালোকেন ভিজ্জিযতে;

এৰং মনুস্সত্তং গতা সত্তা, জরাভিৰেগেন মদ্দিযন্তী’’তি. –

ইমং গীতিকং গাযন্তিযা চেটিকায সুত্ৰা অরহত্তং পত্তো.

বুদ্ধন্তরেপি অঞ্ঞতরো পুরিসো সত্তহি পুত্তেহি সদ্ধিং অটৰিতো আগম্ম অঞ্ঞতরায ইত্থিযা মুসলেন তণ্ডুলে কোট্টেন্তিযা –

‘‘জরায পরিমদ্দিতং এতং, মিলাতছৰিচম্মনিস্সিতং;

মরণেন ভিজ্জতি এতং, মচ্চুস্স ঘাসমামিসং.

‘‘কিমীনং আলযং এতং, নানাকুণপেন পূরিতং;

অসুচিস্স ভাজনং এতং, কদলিক্খন্ধসমং ইদ’’ন্তি. –

ইমং গীতিকং সুত্ৰা পচ্চৰেক্খন্তো সহ পুত্তেহি পচ্চেকবোধিং পত্তো. এৰং ইমেহি চতূহি অঙ্গেহি সমন্নাগতা ৰাচা সচেপি মিলক্খুভাসাপরিযাপন্না ঘটচেটিকাগীতিকপরিযাপন্নাপি হোতি, তথাপি সুভাসিতাতি ৰেদিতব্বা. সুভাসিতত্তা এৰ চ অনৰজ্জা চ অননুৰজ্জা চ ৰিঞ্ঞূনং অত্থত্থিকানং অত্থপটিসরণানং, নো ব্যঞ্জনপটিসরণানন্তি.

সারুপ্পাহীতি অনুচ্ছৰিকাহি. অভিত্থৰীতি পসংসি. ন তাপযেতি ৰিপ্পটিসারেন ন তাপেয্য ন ৰিবাধেয্য. পরেতি পরেহি ভিন্দন্তো নাভিভৰেয্য ন বাধেয্য. ইতি ইমায গাথায অপিসুণৰাচাৰসেন ভগৰন্তং থোমেতি. পটিনন্দিতাতি পিযাযিতা. যং অনাদাযাতি যং ৰাচং ভাসন্তো পরেসং পাপানি অপ্পিযানি ফরুসৰচনানি অনাদায অত্থব্যঞ্জনমধুরং পিযমেৰ ভাসতি, তং ৰাচং ভাসেয্যাতি পিযৰাচাৰসেন অভিত্থৰি.

অমতাতি সাধুভাৰেন অমতসদিসা. ৰুত্তম্পি হেতং – ‘‘সচ্চং হৰে সাদুতরং রসান’’ন্তি (সং. নি. ১.২৪৬) নিব্বানামতপচ্চযত্তা ৰা অমতা. এস ধম্মো সনন্তনোতি যা অযং সচ্চৰাচা নাম, এস পোরাণো ধম্মো চরিযা পৰেণী. ইদমেৰ হি পোরাণানং আচিণ্ণং, ন তে অলিকং ভাসিংসু. তেনেৰাহ – সচ্চে অত্থে চ ধম্মে চ, আহু সন্তো পতিট্ঠিতাতি.

তত্থ সচ্চে পতিট্ঠিতত্তাৰ অত্তনো চ পরেসঞ্চ অত্থে পতিট্ঠিতা, অত্থে পতিট্ঠিতত্তা এৰ ধম্মে পতিট্ঠিতা হোন্তীতি ৰেদিতব্বা. সচ্চৰিসেসনমেৰ ৰা এতং. ইদং হি ৰুত্তং হোতি – সচ্চে পতিট্ঠিতা, কীদিসে? অত্থে চ ধম্মে চ, যং পরেসং অত্থতো অনপেতত্তা অত্থং অনুপরোধকরং, ধম্মতো অনপেতত্তা ধম্মং ধম্মিকমেৰ অত্থং সাধেতীতি. ইতি ইমায গাথায সচ্চৰচনৰসেন অভিত্থৰি.

খেমন্তি অভযং নিরুপদ্দৰং. কেন কারণেনাতি চে. নিব্বানপত্তিযা দুক্খস্সন্তকিরিযায, যস্মা কিলেসনিব্বানং পাপেতি, ৰট্টদুক্খস্স চ অন্তকিরিযায সংৰত্ততীতি অত্থো. অথ ৰা যং বুদ্ধো নিব্বানপত্তিযা দুক্খস্সন্তকিরিযাযাতি দ্ৰিন্নং নিব্বানধাতূনং অত্থায খেমমগ্গপ্পকাসনতো খেমং ৰাচং ভাসতি, সা ৰে ৰাচানমুত্তমাতি সা ৰাচা সব্বৰাচানং সেট্ঠাতি এৰমেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. ইতি ইমায গাথায মন্তাৰচনৰসেন ভগৰন্তং অভিত্থৰন্তো অরহত্তনিকূটেন দেসনং নিট্ঠপেসীতি. পঞ্চমং.

৬. সারিপুত্তসুত্তৰণ্ণনা

২১৪. ছট্ঠে পোরিযাতি অক্খরাদিপরিপুণ্ণায. ৰিস্সট্ঠাযাতি অৰিবদ্ধায অপলিবুদ্ধায. ধম্মসেনাপতিস্স হি কথেন্তস্স পিত্তাদীনং ৰসেন অপলিবুদ্ধৰচনং হোতি, অযদণ্ডেন পহতকংসতালতো সদ্দো ৰিয নিচ্ছরতি. অনেলগলাযাতি অনেলায অগলায নিদ্দোসায চেৰ অক্খলিতপদব্যঞ্জনায চ. থেরস্স হি কথযতো পদং ৰা ব্যঞ্জনং ৰা ন পরিহাযতি. অত্থস্স ৰিঞ্ঞাপনিযাতি অত্থস্স ৰিঞ্ঞাপনসমত্থায. ভিক্খুনন্তি ভিক্খূনং.

সংখিত্তেনপীতি ‘‘চত্তারিমানি, আৰুসো, অরিযসচ্চানি. কতমানি চত্তারি? দুক্খং অরিযসচ্চং…পে… ইমানি খো, আৰুসো, চত্তারি অরিযসচ্চানি, তস্মাতিহ, আৰুসো, ইদং দুক্খং অরিযসচ্চন্তি যোগো করণীযো’’তি (সং. নি. ৫.১০৯৬-১০৯৮) এৰং সংখিত্তেনপি দেসেতি. ৰিত্থারেনপীতি ‘‘কতমং, আৰুসো, দুক্খং অরিযসচ্চ’’ন্তিআদিনা (ম. নি. ৩.৩৭৩) নযেন তানেৰ ৰিভজন্তো ৰিত্থারেনপি ভাসতি. খন্ধাদিদেসনাসুপি এসেৰ নযো. সাল়িকাযিৰ নিগ্ঘোসোতি যথা মধুরং অম্বপক্কং সাযিত্ৰা পক্খেহি ৰাতং দত্ৰা মধুরস্সরং নিচ্ছারেন্তিযা সাল়িকসকুণিযা নিগ্ঘোসো, এৰং থেরস্স ধম্মং কথেন্তস্স মধুরো নিগ্ঘোসো হোতি. পটিভানং উদীরযীতি সমুদ্দতো ঊমিযো ৰিয অনন্তং পটিভানং উট্ঠহতি. ওধেন্তীতি ওদহন্তি. ছট্ঠং.

৭. পৰারণাসুত্তৰণ্ণনা

২১৫. সত্তমে তদহূতি তস্মিং অহু, তস্মিং দিৰসেতি অত্থো. উপৰসন্তি এত্থাতি উপোসথো. উপৰসন্তীতি চ সীলেন ৰা অনসনেন ৰা উপেতা হুত্ৰা ৰসন্তীতি অত্থো. সো পনেস উপোসথদিৰসো অট্ঠমীচাতুদ্দসীপন্নরসীভেদেন তিৰিধো, তস্মা সেসদ্ৰযনিৰারণত্থং পন্নরসেতি ৰুত্তং. পৰারণাযাতি ৰস্সং-ৰুট্ঠ-পৰারণায. ৰিসুদ্ধিপৰারণাতিপি এতিস্সাৰ নামং. নিসিন্নো হোতীতি সাযন্হসমযে সম্পত্তপরিসায কালযুত্তং ধম্মং দেসেত্ৰা উদককোট্ঠকে গত্তানি পরিসিঞ্চিত্ৰা নিৰত্থনিৰাসনো একংসং সুগতমহাচীৰরং কত্ৰা মজ্ঝিমত্থম্ভং নিস্সায পঞ্ঞত্তে ৰরবুদ্ধাসনে পুরত্থিমদিসায উট্ঠহতো চন্দমণ্ডলস্স সিরিং সিরিযা অভিভৰমানো নিসিন্নো হোতি. তুণ্হীভূতং তুণ্হীভূতন্তি যতো যতো অনুৰিলোকেতি, ততো ততো তুণ্হীভূতমেৰ. তত্থ হি একভিক্খুস্সাপি হত্থকুক্কুচ্চং ৰা পাদকুক্কুচ্চং ৰা নত্থি, সব্বে নিরৰা সন্তেন ইরিযাপথেন নিসীদিংসু. অনুৰিলোকেত্ৰাতি দিস্সমানপঞ্চপসাদেহি নেত্তেহি অনুৰিলোকেত্ৰা. হন্দাতি ৰোস্সগ্গত্থে নিপাতো. ন চ মে কিঞ্চি গরহথাতি এত্থ ন চ কিঞ্চীতি পুচ্ছনত্থে ন-কারো. কিং মে কিঞ্চি গরহথ? যদি গরহথ, ৰদথ, ইচ্ছাপেমি ৰো ৰত্তুন্তি অত্থো. কাযিকং ৰা ৰাচসিকং ৰাতি ইমিনা কাযৰচীদ্ৰারানেৰ পৰারেতি, ন মনোদ্ৰারং. কস্মা? অপাকটত্তা. কাযৰচীদ্ৰারেসু হি দোসো পাকটো হোতি, ন মনোদ্ৰারে. ‘‘একমঞ্চে সযতোপি হি কিং চিন্তেসী’’তি? পুচ্ছিত্ৰা চিত্তাচারং জানাতি. ইতি মনোদ্ৰারং অপাকটত্তা ন পৰারেতি, নো অপরিসুদ্ধত্তা. বোধিসত্তভূতস্সাপি হি তস্স ভূরিদত্তছদ্দন্তসঙ্খপালধম্মপালাদিকালে মনোদ্ৰারং পরিসুদ্ধং, ইদানেত্থ ৰত্তব্বমেৰ নত্থি.

এতদৰোচাতি ধম্মসেনাপতিট্ঠানে ঠিতত্তা ভিক্খুসঙ্ঘস্স ভারং ৰহন্তো এতং অৰোচ. ন খো মযং, ভন্তেতি, ভন্তে, মযং ভগৰতো ন কিঞ্চি গরহাম. কাযিকং ৰা ৰাচসিকং ৰাতি ইদং চতুন্নং অরক্খিযতং সন্ধায থেরো আহ. ভগৰতো হি চত্তারি অরক্খিযানি. যথাহ –

‘‘চত্তারিমানি, ভিক্খৰে, তথাগতস্স অরক্খিযানি. কতমানি চত্তারি? পরিসুদ্ধকাযসমাচারো, ভিক্খৰে, তথাগতো, নত্থি তথাগতস্স কাযদুচ্চরিতং, যং তথাগতো রক্খেয্য ‘মা মে ইদং পরো অঞ্ঞাসী’তি. পরিসুদ্ধৰচীসমাচারো, ভিক্খৰে, তথাগতো, নত্থি তথাগতস্স ৰচীদুচ্চরিতং, যং তথাগতো রক্খেয্য, ‘মা মে ইদং পরো অঞ্ঞাসী’তি. পরিসুদ্ধমনোসমাচারো, ভিক্খৰে, তথাগতো, নত্থি তথাগতস্স মনোদুচ্চরিতং, যং তথাগতো রক্খেয্য, ‘মা মে ইদং পরো অঞ্ঞাসী’তি. পরিসুদ্ধাজীৰো, ভিক্খৰে, তথাগতো, নত্থি তথাগতস্স মিচ্ছাআজীৰো, যং তথাগতো রক্খেয্য ‘‘মা মে ইদং পরো অঞ্ঞাসী’’তি (অ. নি. ৭.৫৮).

ইদানি ভগৰতো যথাভূতগুণে কথেন্তো ভগৰা হি, ভন্তেতিআদিমাহ. তত্থ অনুপ্পন্নস্সাতি কস্সপসম্মাসম্বুদ্ধতো পট্ঠায অঞ্ঞেন সমণেন ৰা ব্রাহ্মণেন ৰা অনুপ্পাদিতপুব্বস্স. অসঞ্জাতস্সাতি ইদং অনুপ্পন্নৰেৰচনমেৰ. অনক্খাতস্সাতি অঞ্ঞেন অদেসিতস্স. পচ্ছা সমন্নাগতাতি পঠমগতস্স ভগৰতো পচ্ছা সমনুআগতা. ইতি থেরো যস্মা সব্বেপি ভগৰতো সীলাদযো গুণা অরহত্তমগ্গমেৰ নিস্সায আগতা, তস্মা অরহত্তমগ্গমেৰ নিস্সায গুণং কথেসি. তেন সব্বগুণা কথিতাৰ হোন্তি. অহঞ্চ খো, ভন্তেতি ইদং থেরো সদেৰকে লোকে অগ্গপুগ্গলস্স অত্তনো চেৰ সঙ্ঘস্স চ কাযিকৰাচসিকং পৰারেন্তো আহ.

পিতরা পৰত্তিতন্তি চক্কৰত্তিম্হি কালঙ্কতে ৰা পব্বজিতে ৰা সত্তাহচ্চযেন চক্কং অন্তরধাযতি, ততো দসৰিধং দ্ৰাদসৰিধং চক্কৰত্তিৰত্তং পূরেত্ৰা নিসিন্নস্স পুত্তস্স অঞ্ঞং পাতুভৰতি, তং সো পৰত্তেতি. রতনমযত্তা পন সদিসট্ঠেন তদেৰ ৰত্তং কত্ৰা ‘‘পিতরা পৰত্তিত’’ন্তি ৰুত্তং. যস্মা ৰা সো ‘‘অপ্পোস্সুক্কো ত্ৰং, দেৰ, হোহি, অহমনুসাসিস্সামী’’তি আহ, তস্মা পিতরা পৰত্তিতং আণাচক্কং অনুপ্পৰত্তেতি নাম. সম্মদেৰ অনুপ্পৰত্তেসীতি সম্মা নযেন হেতুনা কারণেনেৰ অনুপ্পৰত্তেসি. ভগৰা হি চতুসচ্চধম্মং কথেতি, থেরো তমেৰ অনুকথেতি, তস্মা এৰমাহ. উভতোভাগৰিমুত্তাতি দ্ৰীহি ভাগেহি ৰিমুত্তা, অরূপাৰচরসমাপত্তিযা রূপকাযতো ৰিমুত্তা, অগ্গমগ্গেন নামকাযতোতি. পঞ্ঞাৰিমুত্তাতি পঞ্ঞায ৰিমুত্তা তেৰিজ্জাদিভাৰং অপ্পত্তা খীণাসৰা.

ৰিসুদ্ধিযাতি ৰিসুদ্ধত্থায. সংযোজনবন্ধনচ্ছিদাতি সংযোজনসঙ্খাতে চেৰ বন্ধনসঙ্খাতে চ কিলেসে ছিন্দিত্ৰা ঠিতা. ৰিজিতসঙ্গামন্তি ৰিজিতরাগদোসমোহসঙ্গামং, মারবলস্স ৰিজিতত্তাপি ৰিজিতসঙ্গামং. সত্থৰাহন্তি অট্ঠঙ্গিকমগ্গরথে আরোপেত্ৰা ৰেনেয্যসত্থং ৰাহেতি সংসারকন্তারং উত্তারেতীতি ভগৰা সত্থৰাহো, তং সত্থৰাহং. পলাপোতি অন্তোতুচ্ছো দুস্সীলো. আদিচ্চবন্ধুনন্তি আদিচ্চবন্ধুং সত্থারং দসবলং ৰন্দামীতি ৰদতি. সত্তমং.

৮. পরোসহস্সসুত্তৰণ্ণনা

২১৬. অট্ঠমে পরোসহস্সন্তি অতিরেকসহস্সং. অকুতোভযন্তি নিব্বানে কুতোচি ভযং নত্থি, নিব্বানপ্পত্তস্স ৰা কুতোচি ভযং নত্থীতি নিব্বানং অকুতোভযং নাম. ইসীনং ইসিসত্তমোতি ৰিপস্সিতো পট্ঠায ইসীনং সত্তমকো ইসি.

কিং নু তে ৰঙ্গীসাতি ইদং ভগৰা অত্থুপ্পত্তিৰসেন আহ. সঙ্ঘমজ্ঝে কির কথা উদপাদি ‘‘ৰঙ্গীসত্থেরো ৰিস্সট্ঠৰত্তো, নেৰ উদ্দেসে, ন পরিপুচ্ছায, ন যোনিসোমনসিকারে কম্মং করোতি, গাথা বন্ধন্তো চুণ্ণিযপদানি করোন্তো ৰিচরতী’’তি. অথ ভগৰা চিন্তেসি – ‘‘ইমে ভিক্খূ ৰঙ্গীসস্স পটিভানসম্পত্তিং ন জানন্তি, চিন্তেত্ৰা চিন্তেত্ৰা ৰদতীতি মঞ্ঞন্তি, পটিভানসম্পত্তিমস্স জানাপেস্সামী’’তি চিন্তেত্ৰা, ‘‘কিং নু তে ৰঙ্গীসা’’তিআদিমাহ.

উম্মগ্গপথন্তি অনেকানি কিলেসুম্মুজ্জনসতানি, ৰট্টপথত্তা পন পথন্তি ৰুত্তং. পভিজ্জ খিলানীতি রাগখিলাদীনি পঞ্চ ভিন্দিত্ৰা চরসি. তং পস্সথাতি তং এৰং অভিভুয্য ভিন্দিত্ৰা চরন্তং বুদ্ধং পস্সথ. বন্ধপমুঞ্চকরন্তি বন্ধনমোচনকরং. অসিতন্তি অনিস্সিতং. ভাগসো পৰিভজন্তি সতিপট্ঠানাদিকোট্ঠাসৰসেন ধম্মং ৰিভজন্তং. পৰিভজ্জাতি ৰা পাঠো, অঙ্গপচ্চঙ্গকোট্ঠাসৰসেন ৰিভজিত্ৰা ৰিভজিত্ৰা পস্সথাতি অত্থো.

ওঘস্সাতি চতুরোঘস্স. অনেকৰিহিতন্তি সতিপট্ঠানাদিৰসেন অনেকৰিধং. তস্মিং চ অমতে অক্খাতেতি তস্মিং তেন অক্খাতে অমতে. ধম্মদ্দসাতি ধম্মস্স পস্সিতারো. ঠিতা অসংহীরাতি অসংহারিযা হুত্ৰা পতিট্ঠিতা.

অতিৰিজ্ঝাতি অতিৰিজ্ঝিত্ৰা. সব্বট্ঠিতীনন্তি সব্বেসং দিট্ঠিট্ঠানানং ৰিঞ্ঞাণট্ঠিতীনং ৰা. অতিক্কমমদ্দসাতি অতিক্কমভূতং নিব্বানমদ্দস. অগ্গন্তি উত্তমধম্মং. অগ্গেতি ৰা পাঠো, পঠমতরন্তি অত্থো. দসদ্ধানন্তি পঞ্চন্নং, অগ্গধম্মং পঞ্চৰগ্গিযানং, অগ্গে ৰা পঞ্চৰগ্গিযানং ধম্মং দেসেসীতি অত্থো. তস্মাতি যস্মা এস ধম্মো সুদেসিতোতি জানন্তেন চ পমাদো ন কাতব্বো, তস্মা. অনুসিক্খেতি তিস্সো সিক্খা সিক্খেয্য. অট্ঠমং.

৯. কোণ্ডঞ্ঞসুত্তৰণ্ণনা

২১৭. নৰমে অঞ্ঞাসিকোণ্ডঞ্ঞোতি পঠমং ধম্মস্স অঞ্ঞাতত্তা এৰং গহিতনামো থেরো. সুচিরস্সেৰাতি কীৰচিরস্স? দ্ৰাদসন্নং সংৰচ্ছরানং. এত্তকং কালং কত্থ ৰিহাসীতি. ছদ্দন্তভৰনে মন্দাকিনিপোক্খরণিযা তীরে পচ্চেকবুদ্ধানং ৰসনট্ঠানে. কস্মা? ৰিহারগরুতায. সো হি পঞ্ঞৰা মহাসাৰকো. যথেৰ ভগৰতো, এৰমস্স দসসহস্সচক্কৰাল়ে দেৰমনুস্সানং অব্ভন্তরে গুণা পত্থটাৰ. দেৰমনুস্সা তথাগতস্স সন্তিকং গন্ত্ৰা গন্ধমালাদীহি পূজং কত্ৰা ‘‘অগ্গধম্মং পটিৰিদ্ধসাৰকো’’তি অনন্তরং থেরং উপসঙ্কমিত্ৰা পূজেন্তি. সন্তিকং আগতানঞ্চ নাম তথারূপা ধম্মকথা ৰা পটিসন্থারো ৰা কাতব্বো হোতি. থেরো চ ৰিহারগরুকো, তেনস্স সো পপঞ্চো ৰিয উপট্ঠাতি. ইতি ৰিহারগরুতায তত্থ গন্ত্ৰা ৰিহাসি.

অপরম্পি কারণং – ভিক্খাচারৰেলাযং তাৰ সব্বসাৰকা ৰস্সগ্গেন গচ্ছন্তি. ধম্মদেসনাকালে পন মজ্ঝট্ঠানে অলঙ্কতবুদ্ধাসনম্হি সত্থরি নিসিন্নে দক্খিণহত্থপস্সে ধম্মসেনাপতি, ৰামহত্থপস্সে মহামোগ্গল্লানত্থেরো নিসীদতি, তেসং পিট্ঠিভাগে অঞ্ঞাসিকোণ্ডঞ্ঞত্থেরস্স আসনং পঞ্ঞাপেন্তি. সেসা ভিক্খূ তং পরিৰারেত্ৰা নিসীদন্তি. দ্ৰে অগ্গসাৰকা অগ্গধম্মপটিৰিদ্ধত্তা চ মহল্লকত্তা চ থেরে সগারৰা থেরং মহাব্রহ্মং ৰিয অগ্গিক্খন্ধং ৰিয আসীৰিসং ৰিয চ মঞ্ঞমানা ধুরাসনে নিসীদন্তা ওত্তপ্পন্তি হরাযন্তি. থেরো চিন্তেসি – ‘‘ইমেহি ধুরাসনত্থায কপ্পসতসহস্সাধিকং অসঙ্খ্যেয্যং পারমিযো পূরিতা, তে ইদানি ধুরাসনে নিসীদন্তা মম ওত্তপ্পন্তি হরাযন্তি, ফাসুৰিহারং নেসং করিস্সামী’’তি. সো পতিরূপে কালে তথাগতং উপসঙ্কমিত্ৰা ‘‘ইচ্ছামহং, ভন্তে, জনপদে ৰসিতু’’ন্তি আহ, সত্থা অনুজানি.

থেরো সেনাসনং সংসামেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায ছদ্দন্তভৰনে মন্দাকিনিতীরং গতো. পুব্বে পচ্চেকবুদ্ধানং পারিচরিযায কতপরিচযা অট্ঠসহস্সা হত্থিনাগা থেরং দিস্ৰাৰ ‘‘অম্হাকং পুঞ্ঞক্খেত্তং আগত’’ন্তি নখেহি চঙ্কমনং নিত্তিণং কত্ৰা আৰরণসাখা হরিত্ৰা থেরস্স ৰসনট্ঠানং পটিজগ্গিত্ৰা ৰত্তং কত্ৰা সব্বে সন্নিপতিত্ৰা মন্তযিংসু – ‘‘সচে হি মযং ‘অযং থেরস্স কত্তব্বং করিস্সতি, অযং করিস্সতী’তি পটিপজ্জিস্সাম, থেরো বহুঞাতিকগামং গতো ৰিয যথাধোতেনেৰ পত্তেন গমিস্সতি, ৰারেন নং পটিজগ্গিস্সাম, একস্স পন ৰারে পত্তে সেসেহিপি নপ্পমজ্জিতব্ব’’ন্তি ৰারং ঠপযিংসু. ৰারিকনাগো পাতোৰ থেরস্স মুখোদকঞ্চ দন্তকট্ঠঞ্চ ঠপেতি, ৰত্তং করোতি.

মন্দাকিনিপোক্খরণী নাম চেসা পণ্ণাসযোজনা হোতি. তস্সা পঞ্চৰীসতিযোজনমত্তে ঠানে সেৰালো ৰা পণকং ৰা নত্থি, ফলিকৰণ্ণং উদকমেৰ হোতি. ততো পরং পন কটিপ্পমাণে উদকে অড্ঢযোজনৰিত্থতং সেসপদুমৰনং পণ্ণাসযোজনং সরং পরিক্খিপিত্ৰা ঠিতং. তদনন্তরং তাৰ মহন্তমেৰ রত্তপদুমৰনং, তদনন্তরং রত্তকুমুদৰনং, তদনন্তরং সেতকুমুদৰনং, তদনন্তরং নীলুপ্পলৰনং, তদনন্তরং রত্তুপ্পলৰনং, তদনন্তরং সুগন্ধরত্তসালিৰনং, তদনন্তরং এল়ালুকলাবুকুম্ভণ্ডাদীনি মধুররসানি ৰল্লিফলানি, তদনন্তরং অড্ঢযোজনৰিত্থারমেৰ উচ্ছুৰনং, তত্থ পূগরুক্খক্খন্ধপ্পমাণা উচ্ছূ, তদনন্তরং কদলিৰনং, যতো দুৰে পক্কানি খাদন্তা কিলমন্তি, তদনন্তরং চাটিপ্পমাণফলং পনসৰনং, তদনন্তরং জম্বুৰনং, তদনন্তরং অম্বৰনং, তদনন্তরং কপিত্থৰনন্তি. সঙ্খেপতো তস্মিং দহে খাদিতব্বযুত্তকং ফলং নাম নত্থীতি ন ৰত্তব্বং. কুসুমানং পুপ্ফনসমযে ৰাতো রেণুৰট্টিং উট্ঠাপেত্ৰা পদুমিনিপত্তেসু ঠপেতি, তত্থ উদকফুসিতানি পতন্তি. ততো আদিচ্চপাকেন পচ্চিত্ৰা পক্কপযোঘনিকা ৰিয তিট্ঠতি, এতং পোক্খরমধু নাম, তং থেরস্স আহরিত্ৰা দেন্তি. মুল়ালং নঙ্গলসীসমত্তং হোতি, তম্পি আহরিত্ৰা দেন্তি. ভিসং মহাভেরিপোক্খরপ্পমাণং হোতি, তস্স একস্মিং পব্বে পাদঘটকপ্পমাণং খীরং হোতি, তং আহরিত্ৰা দেন্তি. পোক্খরট্ঠীনি মধুসক্খরায যোজেত্ৰা দেন্তি. উচ্ছুং পাসাণপিট্ঠে ঠপেত্ৰা পাদেন অক্কমন্তি. ততো রসো পগ্ঘরিত্ৰা সোণ্ডিআৰাটে পূরেত্ৰা, আদিচ্চপাকেন পচ্চিত্ৰা খীরপাসাণপিণ্ডো ৰিয তিট্ঠতি, তং আহরিত্ৰা দেন্তি. পনসকদলিঅম্বপক্কাদীসু কথাৰ নত্থি.

কেলাসপব্বতে নাগদত্তো নাম দেৰপুত্তো ৰসতি. থেরো কালেন কালং তস্স ৰিমানদ্ৰারং গচ্ছতি. সো নৰসপ্পিপোক্খরমধুচুণ্ণযুত্তস্স নিরুদকপাযাসস্স পত্তং পূরেত্ৰা দেতি. সো কির কস্সপবুদ্ধকালে ৰীসতিৰস্সসহস্সানি সুগন্ধসপ্পিনা খীরসলাকং অদাসি. তেনস্সেতং ভোজনং উপ্পজ্জতি. এৰং থেরো দ্ৰাদস ৰস্সানি ৰসিত্ৰা অত্তনো আযুসঙ্খারং ওলোকেন্তো পরিক্খীণভাৰং ঞত্ৰা ‘‘কত্থ পরিনিব্বাযিস্সামী’’তি চিন্তেত্ৰা – ‘‘হত্থিনাগেহি মং দ্ৰাদস ৰস্সানি উপট্ঠহন্তেহি দুক্করং কতং, সত্থারং অনুজানাপেত্ৰা এতেসংযেৰ সন্তিকে পরিনিব্বাযিস্সামী’’তি আকাসেন ভগৰতো সন্তিকং অগমাসি. তেন ৰুত্তং ‘‘সুচিরস্সেৰ যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমী’’তি.

নামঞ্চাতি কস্মা নামং সাৰেতি? থেরঞ্হি কেচি সঞ্জানন্তি, কেচি ন সঞ্জানন্তি. তত্থ থেরো চিন্তেসি – ‘‘যে মং অজানন্তা ‘কো এস পণ্ডরসীসো ওভগ্গো গোপানসিৰঙ্কো মহল্লকো সত্থারা সদ্ধিং পটিসন্থারং করোতী’তি চিত্তং পদূসেস্সন্তি, তে অপাযপূরকা ভৰিস্সন্তি. যে পন মং জানন্তা – ‘দসসহস্সচক্কৰাল়ে সত্থা ৰিয পঞ্ঞাতো পাকটো মহাসাৰকো’তি চিত্তং পসাদেস্সন্তি, তে সগ্গূপগা ভৰিস্সন্তী’’তি, সত্তানং অপাযমগ্গং পিদহিত্ৰা সগ্গমগ্গং ৰিৰরন্তো নামং সাৰেতি.

বুদ্ধানুবুদ্ধোতি পঠমং সত্থা চত্তারি সচ্চানি বুজ্ঝি, পচ্ছা থেরো, তস্মা বুদ্ধানুবুদ্ধোতি, ৰুচ্চতি. তিব্বনিক্কমোতি বাল়্হৰীরিযো. ৰিৰেকানন্তি তিণ্ণং ৰিৰেকানং. তেৰিজ্জো, চেতোপরিযাযকোৰিদোতি ছসু অভিঞ্ঞাসু চতস্সো ৰদতি. ইতরা দ্ৰে কিঞ্চাপি ন ৰুত্তা, থেরো পন ছল়ভিঞ্ঞোৰ. ইমিস্সা চ গাথায পরিযোসানে পরিসা সন্নিসীদি. পরিসায সন্নিসিন্নভাৰং ঞত্ৰা থেরো সত্থারা সদ্ধিং পটিসন্থারং কত্ৰা ‘‘পরিক্খীণা মে, ভন্তে, আযুসঙ্খারা, পরিনিব্বাযিস্সামী’’তি, পরিনিব্বানকালং অনুজানাপেসি. কত্থ পরিনিব্বাযিস্সসি কোণ্ডঞ্ঞাতি? উপট্ঠাকেহি মে, ভন্তে, হত্থিনাগেহি দুক্করং কতং, তেসং সন্তিকেতি. সত্থা অনুজানি.

থেরো দসবলং পদক্খিণং কত্ৰা – ‘‘পুব্বং তং মে, ভন্তে, পঠমদস্সনং, ইদং পচ্ছিমদস্সন’’ন্তি পরিদেৰন্তে মহাজনে সত্থারং ৰন্দিত্ৰা নিক্খমিত্ৰা, দ্ৰারকোট্ঠকে ঠিতো – ‘‘মা সোচিত্থ, মা পরিদেৰিত্থ, বুদ্ধা ৰা হোন্তু বুদ্ধসাৰকা ৰা, উপ্পন্না সঙ্খারা অভিজ্জনকা নাম নত্থী’’তি মহাজনং ওৰদিত্ৰা পস্সন্তস্সেৰ মহাজনস্স ৰেহাসং অব্ভুগ্গম্ম মন্দাকিনিতীরে ওতরিত্ৰা পোক্খরণিযং ন্হত্ৰা নিৰত্থনিৰাসনো কতুত্তরাসঙ্গো সেনাসনং সংসামেত্ৰা ফলসমাপত্তিযা তযো যামে ৰীতিনামেত্ৰা বলৰপচ্চূসসমযে পরিনিব্বাযি. থেরস্স সহপরিনিব্বানা হিমৰতি সব্বরুক্খা পুপ্ফেহি চ ফলেহি চ ওনতৰিনতা অহেসুং. ৰারিকনাগো থেরস্স পরিনিব্বুতভাৰং অজানন্তো পাতোৰ মুখোদকদন্তকট্ঠানি উপট্ঠপেত্ৰা ৰত্তং কত্ৰা খাদনীযফলানি আহরিত্ৰা চঙ্কমনকোটিযং অট্ঠাসি. সো যাৰ সূরিযুগ্গমনা থেরস্স নিক্খমনং অপস্সন্তো ‘‘কিং নু খো এতং? পুব্বে অয্যো পাতোৰ চঙ্কমতি, মুখং ধোৰতি. অজ্জ পন পণ্ণসালতোপি ন নিক্খমতী’’তি কুটিদ্ৰারং কম্পেত্ৰা ওলোকেন্তো থেরং নিসিন্নকমেৰ দিস্ৰা হত্থং পসারেত্ৰা পরামসিত্ৰা অস্সাসপস্সাসে পরিযেসন্তো তেসং অপ্পৰত্তিভাৰং ঞত্ৰা – ‘‘পরিনিব্বুতো থেরো’’তি সোণ্ডং মুখে পক্খিপিত্ৰা মহারৰং ৰিরৰি. সকলহিমৰন্তো একনিন্নাদো অহোসি. অট্ঠনাগসহস্সানি সন্নিপতিত্ৰা থেরং জেট্ঠকনাগস্স কুম্ভে নিসীদাপেত্ৰা সুপুপ্ফিতরুক্খসাখা গহেত্ৰা পরিৰারেত্ৰা সকলহিমৰন্তং অনুৰিচরিত্ৰা সকট্ঠানমেৰ আগতা.

সক্কো ৰিস্সকম্মং আমন্তেসি – ‘‘তাত, অম্হাকং জেট্ঠভাতা পরিনিব্বুতো, সক্কারং করিস্সাম, নৰযোজনিকং সব্বরতনমযং কূটাগারং মাপেহী’’তি. সো তথা কত্ৰা থেরং তত্থ নিপজ্জাপেত্ৰা হত্থিনাগানং অদাসি. তে কূটাগারং উক্খিপিত্ৰা তিযোজনসহস্সং হিমৰন্তং পুনপ্পুনং আৰিজ্ঝিংসু. তেসং হত্থতো আকাসট্ঠকা দেৰা গহেত্ৰা সাধুকীল়িতং কীল়িংসু. ততো ৰস্সৰলাহকা সীতৰলাহকা উণ্হৰলাহকা চাতুমহারাজিকা তাৰতিংসাতি এতেনুপাযেন যাৰ ব্রহ্মলোকা কূটাগারং অগমাসি, পুন ব্রহ্মানো দেৰানন্তি অনুপুব্বেন হত্থিনাগানংযেৰ কূটাগারং অদংসু. একেকা দেৰতা চতুরঙ্গুলমত্তং চন্দনঘটিকং আহরি, চিতকো নৰযোজনিকো অহোসি. কূটাগারং চিতকং আরোপযিংসু. পঞ্চ ভিক্খুসতানি আকাসেনাগন্ত্ৰা সব্বরত্তিং সজ্ঝাযমকংসু. অনুরুদ্ধত্থেরো ধম্মং কথেসি, বহূনং দেৰতানং ধম্মাভিসমযো অহোসি. পুনদিৰসে অরুণুগ্গমনৰেলাযমেৰ চিতকং নিব্বাপেত্ৰা সুমনমকুল়ৰণ্ণানং ধাতূনং পরিসাৰনং পূরেত্ৰা ভগৰতি নিক্খমিত্ৰা ৰেল়ুৰনৰিহারকোট্ঠকং সম্পত্তে আহরিত্ৰা সত্থু হত্থে ঠপযিংসু. সত্থা ধাতুপরিসাৰনং গহেত্ৰা পথৰিযা হত্থং পসারেসি, মহাপথৰিং ভিন্দিত্ৰা রজতবুব্বুল়সদিসং চেতিযং নিক্খমি. সত্থা সহত্থেন চেতিযে ধাতুযো নিধেসি. অজ্জাপি কির তং চেতিযং ধরতিযেৰাতি. নৰমং.

১০. মোগ্গল্লানসুত্তৰণ্ণনা

২১৮. দসমে সমন্নেসতীতি পরিযেসতি পচ্চৰেক্খতি. নগস্সাতি পব্বতস্স. মুনিন্তি বুদ্ধমুনিং. দুক্খস্স পারগুন্তি দুক্খপারং গতং. সমন্নেসন্তি সমন্নেসন্তো. এৰং সব্বঙ্গসম্পন্নন্তি এৰং সব্বগুণসম্পন্নং. অনেকাকারসম্পন্নন্তি অনেকেহি গুণেহি সমন্নাগতং. দসমং.

১১. গগ্গরাসুত্তৰণ্ণনা

২১৯. একাদসমে ত্যাস্সুদন্তি তে অস্সুদং. অস্সুদন্তি নিপাতমত্তং. ৰণ্ণেনাতি সরীরৰণ্ণেন. যসসাতি পরিৰারেন. ৰিগতমলোৰ ভাণুমাতি ৰিগতমলো আদিচ্চো ৰিয. একাদসমং.

১২. ৰঙ্গীসসুত্তৰণ্ণনা

২২০. দ্ৰাদসমে আযস্মাতি পিযৰচনং. ৰঙ্গীসোতি তস্স থেরস্স নামং. সো কির পুব্বে পদুমুত্তরকালে পটিভানসম্পন্নং সাৰকং দিস্ৰা দানং দত্ৰা পত্থনং কত্ৰা কপ্পসতসহস্সং পারমিযো পূরেত্ৰা অম্হাকং ভগৰতো কালে সকলজম্বুদীপে ৰাদকামতায জম্বুসাখং পরিহরিত্ৰা একেন পরিব্বাজকেন সদ্ধিং ৰাদং কত্ৰা ৰাদে জযপরাজযানুভাৰেন তেনেৰ পরিব্বাজকেন সদ্ধিং সংৰাসং কপ্পেত্ৰা ৰসমানায একিস্সা পরিব্বাজিকায কুচ্ছিম্হি নিব্বত্তো ৰযং আগম্ম মাতিতো পঞ্চৰাদসতানি, পিতিতো পঞ্চৰাদসতানীতি ৰাদসহস্সং উগ্গণ্হিত্ৰা ৰিচরতি. একঞ্চ ৰিজ্জং জানাতি, যং ৰিজ্জং পরিজপ্পিত্ৰা মতানং সীসং অঙ্গুলিযা পহরিত্ৰা – ‘‘অসুকট্ঠানে নিব্বত্তো’’তি জানাতি. সো অনুপুব্বেন গামনিগমাদীসু ৰিচরন্তো পঞ্চহি মাণৰকসতেহি সদ্ধিং সাৰত্থিং অনুপ্পত্তো নগরদ্ৰারে সালায নিসীদতি.

তদা চ নগরৰাসিনো পুরেভত্তং দানং দত্ৰা পচ্ছাভত্তং সুদ্ধুত্তরাসঙ্গা গন্ধমালাদিহত্থা ধম্মস্সৰনায ৰিহারং গচ্ছন্তি. মাণৰো দিস্ৰা, ‘‘কহং গচ্ছথা’’তি? পুচ্ছি. তে ‘‘দসবলস্স সন্তিকং ধম্মস্সৰনাযা’’তি আহংসু. সোপি সপরিৰারো তেহি সদ্ধিং গন্ত্ৰা পটিসন্থারং কত্ৰা একমন্তং অট্ঠাসি. অথ নং ভগৰা আহ – ‘‘ৰঙ্গীস, ভদ্দকং কির সিপ্পং জানাসী’’তি. ‘‘ভো গোতম, অহং বহুসিপ্পং জানামি. তুম্হে কতরং সন্ধায ৰদথা’’তি? ছৰদূসকসিপ্পন্তি. আম, ভো গোতমাতি. অথস্স ভগৰা অত্তনো আনুভাৰেন নিরযে নিব্বত্তস্স সীসং দস্সেত্ৰা, ‘‘ৰঙ্গীস, অযং কহং নিব্বত্তো’’তি পুচ্ছি. সো মন্তং জপ্পিত্ৰা অঙ্গুলিযা পহরিত্ৰা ‘‘নিরযে’’তি আহ. ‘‘সাধু, ৰঙ্গীস, সুকথিত’’ন্তি দেৰলোকে নিব্বত্তস্স সীসং দস্সেসি. তম্পি সো তথেৰ ব্যাকাসি. অথস্স খীণাসৰস্স সীসং দস্সেসি. সো পুনপ্পুনং মন্তং পরিৰত্তেত্ৰাপি অঙ্গুলিযা পহরিত্ৰাপি নিব্বত্তট্ঠানং ন পস্সতি.

অথ নং ভগৰা ‘‘কিলমসি, ৰঙ্গীসা’’তি আহ? আম ভো, গোতমাতি. পুনপ্পুনং উপধারেহীতি. তথা করোন্তোপি অদিস্ৰা, ‘‘তুম্হে, ভো গোতম, জানাথা’’তি আহ. আম, ৰঙ্গীস, মং নিস্সায চেস গতো, অহমস্স গতিং জানামীতি. মন্তেন জানাসি, ভো গোতমাতি? আম, ৰঙ্গীস, একেন মন্তেনেৰ জানামীতি. ভো গোতম, ময্হং মন্তেন ইমং মন্তং দেথাতি. অমূলিকো, ৰঙ্গীস, ময্হং মন্তোতি. দেথ, ভো গোতমাতি. ন সক্কা ময্হং সন্তিকে অপব্বজিতস্স দাতুন্তি. সো অন্তেৰাসিকে আমন্তেসি – ‘‘তাতা সমণো গোতমো অতিরেকসিপ্পং জানাতি, অহং ইমস্স সন্তিকে পব্বজিত্ৰা সিপ্পং গণ্হামি, ততো সকলজম্বুদীপে অম্হেহি বহুতরং জানন্তো নাম ন ভৰিস্সতি. তুম্হে যাৰ অহং আগচ্ছামি, তাৰ অনুক্কণ্ঠিত্ৰা ৰিচরথা’’তি তে উয্যোজেত্ৰা ‘‘পব্বাজেথ ম’’ন্তি আহ. সত্থা নিগ্রোধকপ্পস্স পটিপাদেসি. থেরো তং অত্তনো ৰসনট্ঠানং নেত্ৰা পব্বাজেসি. সো পব্বজিত্ৰা সত্থু সন্তিকং আগম্ম ৰন্দিত্ৰা ঠিতো ‘‘সিপ্পং দেথা’’তি যাচি. ৰঙ্গীস, তুম্হে সিপ্পং গণ্হন্তা অলোণভোজনথণ্ডিলসেয্যাদীহি পরিকম্মং কত্ৰা গণ্হথ, ইমস্সাপি সিপ্পস্স পরিকম্মং অত্থি, তং তাৰ করোহীতি. সাধু, ভন্তেতি. অথস্স সত্থা দ্ৰত্তিংসাকারকম্মট্ঠানং আচিক্খি. সো তং অনুলোমপটিলোমং মনসিকরোন্তো ৰিপস্সনং ৰড্ঢেত্ৰা অনুক্কমেন অরহত্তং পাপুণি.

ৰিমুত্তিসুখং পটিসংৰেদীতি এৰং অরহত্তং পত্ৰা ৰিমুত্তিসুখং পটিসংৰেদেন্তো. কাৰেয্যমত্তাতি কাৰেয্যেন কব্বকরণেন মত্তা. খন্ধাযতনধাতুযোতি ইমানি খন্ধাদীনি পকাসেন্তো ধম্মং দেসেসি. যে নিযামগতদ্দসাতি যে নিযামগতা চেৰ নিযামদস্সাতি চ. স্ৰাগতন্তি সুআগমনং. ইদ্ধিপত্তোম্হীতি ইমিনা ইদ্ধিৰিধঞাণং গহিতং. চেতোপরিযাযকোৰিদোতি ইমিনা চেতোপরিযঞাণং. দিব্বসোতং পন অৰুত্তম্পি গহিতমেৰ হোতি. এৰং ছ অভিঞ্ঞাপত্তো এসো মহাসাৰকোতি ৰেদিতব্বো. দ্ৰাদসমং.

ইতি সারত্থপ্পকাসিনিযা

সংযুত্তনিকায-অট্ঠকথায

ৰঙ্গীসসংযুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৯. ৰনসংযুত্তং

১. ৰিৰেকসুত্তৰণ্ণনা

২২১. ৰনসংযুত্তস্স পঠমে কোসলেসু ৰিহরতীতি সত্থু সন্তিকে কম্মট্ঠানং গহেত্ৰা তস্স জনপদস্স সুলভভিক্খতায তত্থ গন্ত্ৰা ৰিহরতি. সংৰেজেতুকামাতি ৰিৰেকং পটিপজ্জাপেতুকামা. ৰিৰেককামোতি তযো ৰিৰেকে পত্থযন্তো. নিচ্ছরতী বহিদ্ধাতি বাহিরেসু পুথুত্তারম্মণেসু চরতি. জনো জনস্মিন্তি ত্ৰং জনো অঞ্ঞস্মিং জনে ছন্দরাগং ৰিনযস্সু. পজহাসীতি পজহ. ভৰাসীতি ভৰ. সতং তং সারযামসেতি সতিমন্তং পণ্ডিতং তং মযম্পি সারযাম, সতং ৰা ধম্মং মযং তং সারযামাতি অত্থো. পাতালরজোতি অপ্পতিট্ঠট্ঠেন পাতালসঙ্খাতো কিলেসরজো. মা তং কামরজোতি অযং কামরাগরজো তং মা অৰহরি, অপাযমেৰ মা নেতূতি অত্থো. পংসুকুন্থিতোতি পংসুমক্খিতো. ৰিধুনন্তি ৰিধুনন্তো. সিতং রজন্তি সরীরলগ্গং রজং. সংৰেগমাপাদীতি দেৰতাপি নাম মং এৰং সারেতীতি ৰিৰেকমাপন্নো, উত্তমৰীরিযং ৰা পগ্গয্হ পরমৰিৰেকং মগ্গমেৰ পটিপন্নোতি. পঠমং.

২. উপট্ঠানসুত্তৰণ্ণনা

২২২. দুতিযে সুপতীতি অযং কির খীণাসৰো, সো দূরে ভিক্খাচারগামং গন্ত্ৰা আগতো পণ্ণসালায পত্তচীৰরং পটিসামেত্ৰা অৰিদূরে জাতস্সরং ওতরিত্ৰা গত্তানি উতুং গাহাপেত্ৰা দিৰাট্ঠানং সম্মজ্জিত্ৰা তত্থ নীচমঞ্চকং পঞ্ঞাপেত্ৰা নিদ্দং অনোক্কমন্তোৰ নিপন্নো. খীণাসৰস্সাপি হি কাযদরথো হোতিযেৰাতি তস্স ৰিনোদনত্থং, তং সন্ধায সুপতীতি ৰুত্তং. অজ্ঝভাসীতি ‘‘অযং ভিক্খু সত্থু সন্তিকে কম্মট্ঠানং গহেত্ৰা দিৰা সুপতি, দিৰাসোপ্পঞ্চ নামেতং ৰড্ঢিতং দিট্ঠধম্মিকসম্পরাযিকং অত্থং নাসেতী’’তি মঞ্ঞমানা ‘‘চোদেস্সামি ন’’ন্তি চিন্তেত্ৰা অভাসি.

আতুরস্সাতি জরাতুরো রোগাতুরো কিলেসাতুরোতি তযো আতুরা, তেসু কিলেসাতুরং সন্ধাযেৰমাহ. সল্লৰিদ্ধস্সাতি সৰিসেন সত্তিসল্লেন ৰিয অৰিজ্জাৰিসৰিট্ঠেন তণ্হাসল্লেন হদযে ৰিদ্ধস্স. রুপ্পতোতি ঘট্টিযমানস্স.

ইদানিস্স কামেসু আদীনৰং কথযন্তী অনিচ্চাতিআদিমাহ. তত্থ অসিতন্তি তণ্হাদিট্ঠিনিস্সযেন অনিস্সিতং. কস্মা পব্বজিতং তপেতি এৰরূপং খীণাসৰং দিৰাসোপ্পং ন তপতি, তাদিসং পন কস্মা ন তপেস্সতীতি? ৰদতি. থেরস্সেৰ ৰা এতং ৰচনং, তস্মা অযমেত্থ অত্থো – বদ্ধেসু মুত্তং অসিতং মাদিসং খীণাসৰপব্বজিতং কস্মা দিৰাসোপ্পং তপে, ন তপেস্সতীতি? সেসগাথাসুপি এসেৰ নযো. দেৰতায হি ৰচনপক্খে – ‘‘এৰরূপং খীণাসৰপব্বজিতং দিৰাসোপ্পং ন তপতি, তাদিসং পন কস্মা ন তপেস্সতি? তপেস্সতিযেৰা’’তি অত্থো. থেরস্স ৰচনপক্খে – ‘‘এৰরূপং মাদিসং খীণাসৰপব্বজিতং কস্মা দিৰাসোপ্পং তপে? ন তপতিযেৰা’’তি অত্থো. অযং পনেত্থ অনুত্তানপদৰণ্ণনা. ৰিনযাতি ৰিনযেন. সমতিক্কমাতি ৰট্টমূলিকায অৰিজ্জায সমতিক্কমেন. তং ঞাণন্তি তং চতুসচ্চঞাণং. পরমোদানন্তি পরমপরিসুদ্ধং. পব্বজিতন্তি এৰরূপেন ঞাণেন সমন্নাগতং পব্বজিতং. ৰিজ্জাযাতি চতুত্থমগ্গৰিজ্জায. আরদ্ধৰীরিযন্তি পগ্গহিতৰীরিযং পরিপুণ্ণৰীরিযং. দুতিযং.

৩. কস্সপগোত্তসুত্তৰণ্ণনা

২২৩. ততিযে ছেতন্তি একং মিগলুদ্দকং. ওৰদতীতি সো কির মিগলুদ্দকো পাতোৰ ভুঞ্জিত্ৰা ‘‘মিগে ৰধিস্সামী’’তি অরঞ্ঞং পৰিট্ঠো একং রোহিতমিগং দিস্ৰা ‘‘সত্তিযা নং পহরিস্সামী’’তি অনুবন্ধমানো থেরস্স পঠমসুত্তে ৰুত্তনযেনেৰ দিৰাৰিহারং নিসিন্নস্স অৰিদূরেন পক্কমতি. অথ নং থেরো – ‘‘উপাসক, পাণাতিপাতো নামেস অপাযসংৰত্তনিকো অপ্পাযুকসংৰত্তনিকো, সক্কা অঞ্ঞেনপি কসিৰণিজ্জাদিকম্মেন দারভরণং কাতুং, মা এৰরূপং কক্খল়কম্মং করোহী’’তি আহ. সোপি ‘‘মহাপংসুকূলিকত্থেরো কথেতী’’তি গারৰেন ঠত্ৰা সোতুং আরদ্ধো. অথস্স সোতুকামতং জনেস্সামীতি থেরো অঙ্গুট্ঠকং জালাপেসি. সো অক্খীহিপি পস্সতি, কণ্ণেহিপি সুণাতি, চিত্তং পনস্স ‘‘অসুকট্ঠানং মিগো গতো ভৰিস্সতি, অসুকতিত্থং ওতিণ্ণো, তত্থ নং গন্ত্ৰা ঘাতেত্ৰা যাৰদিচ্ছকং মংসং খাদিত্ৰা সেসং কাজেনাদায গন্ত্ৰা পুত্তকে তোসেস্সামী’’তি এৰং মিগস্সেৰ অনুপদং ধাৰতি. এৰং ৰিক্খিত্তচিত্তস্স ধম্মং দেসেন্তং থেরং সন্ধায ৰুত্তং ‘‘ওৰদতী’’তি. অজ্ঝভাসীতি ‘‘অযং থেরো অদারুং তচ্ছন্তো ৰিয অখেত্তে ৰপ্পন্তো ৰিয অত্তনোপি কম্মং নাসেতি, এতস্সাপি চোদেস্সামি ন’’ন্তি অভাসি.

অপ্পপঞ্ঞন্তি নিপ্পঞ্ঞং. অচেতসন্তি কারণজাননসমত্থেন চিত্তেন রহিতং. মন্দোৰাতি অন্ধবালো ৰিয. সুণাতীতি তৰ ধম্মকথং সুণাতি. ন ৰিজানাতীতি অত্থমস্স ন জানাতি. আলোকেতীতি তৰ পুথুজ্জনিকইদ্ধিযা জলন্তং অঙ্গুট্ঠকং আলোকেতি. ন পস্সতীতি এত্থ ‘‘নেৰ তেলং ন ৰট্টি ন দীপকপল্লিকা, থেরস্স পন আনুভাৰেনাযং জলতী’’তি ইমং কারণং ন পস্সতি. দস পজ্জোতেতি দসসু অঙ্গুলীসু দস পদীপে. রূপানীতি কারণরূপানি. চক্খূতি পঞ্ঞাচক্খু. সংৰেগমাপাদীতি কিং মে ইমিনাতি? ৰীরিযং পগ্গয্হ পরমৰিৰেকং অরহত্তমগ্গং পটিপজ্জি. ততিযং.

৪. সম্বহুলসুত্তৰণ্ণনা

২২৪. চতুত্থে সম্বহুলাতি বহূ সুত্তন্তিকা আভিধম্মিকা ৰিনযধরা চ. ৰিহরন্তীতি সত্থু সন্তিকে কম্মট্ঠানং গহেত্ৰা ৰিহরন্তি. পক্কমিংসূতি তে কির তস্মিং জনপদে অঞ্ঞতরং গামং উপসঙ্কমন্তে দিস্ৰা মনুস্সা পসন্নচিত্তা আসনসালায কোজৰত্থরণাদীনি পঞ্ঞাপেত্ৰা যাগুখজ্জকানি দত্ৰা উপনিসীদিংসু. মহাথেরো একং ধম্মকথিকং ‘‘ধম্মং কথেহী’’তি আহ. সো চিত্তং ধম্মকথং কথেসি. মনুস্সা পসীদিত্ৰা ভোজনৰেলাযং পণীতভোজনং অদংসু. মহাথেরো মনুঞ্ঞং ভত্তানুমোদনমকাসি. মনুস্সা ভিয্যোসোমত্তায পসন্না ‘‘ইধেৰ, ভন্তে, তেমাসং ৰসথা’’তি পটিঞ্ঞং কারেত্ৰা গমনাগমনসম্পন্নে ঠানে সেনাসনানি কারেত্ৰা চতূহি পচ্চযেহি উপট্ঠহিংসু. মহাথেরো ৰস্সূপনাযিকদিৰসে ভিক্খূ ওৰদি – ‘‘আৰুসো, তুম্হেহি গরুকস্স সত্থু সন্তিকে কম্মট্ঠানং গহিতং, বুদ্ধপাতুভাৰো নাম দুল্লভো. মাসস্স অট্ঠ দিৰসে ধম্মস্সৰনং কত্ৰা গণসঙ্গণিকং পহায অপ্পমত্তা ৰিহরথা’’তি. তে ততো পট্ঠায যুঞ্জন্তি ঘটেন্তি. কদাচি সব্বরত্তিকং ধম্মস্সৰনং করোন্তি, কদাচি পঞ্হং ৰিস্সজ্জেন্তি, কদাচি পধানং করোন্তি. তেসং ধম্মস্সৰনদিৰসে ধম্মং কথেন্তানংযেৰ অরুণো উগ্গচ্ছতি. পঞ্হাৰিস্সজ্জনদিৰসে ব্যত্তো ভিক্খু পঞ্হং পুচ্ছতি, পণ্ডিতো ৰিস্সজ্জেতীতি পুচ্ছনৰিস্সজ্জনং করোন্তানংযেৰ. পধানদিৰসে সূরিযত্থঙ্গমনে গণ্ডিং পহরিত্ৰাৰ চঙ্কমং ওতরিত্ৰা পধানং করোন্তানংযেৰ. তে এৰং ৰস্সং ৰস্সিত্ৰা পৰারেত্ৰা পক্কমিংসু. তং সন্ধাযেতং ৰুত্তং. পরিদেৰমানাতি ‘‘ইদানি তথারূপং মধুরং ধম্মস্সৰনং পঞ্হাকথনং কুতো লভিস্সামী’’তিআদীনি ৰত্ৰা রোদমানা.

খাযতীতি পঞ্ঞাযতি উপট্ঠাতি. কো মেতি কহং ইমে. ৰজ্জিভূমিযাতি ৰজ্জিরট্ঠাভিমুখা গতা. মগা ৰিযাতি যথা মগা তস্মিং তস্মিং পব্বতপাদে ৰা ৰনসণ্ডে ৰা ৰিচরন্তা – ‘‘ইদং অম্হাকং মাতুসন্তকং পিতুসন্তকং পৰেণিআগত’’ন্তি অগহেত্ৰা, যত্থেৰ নেসং গোচরফাসুতা চ হোতি পরিপন্থাভাৰো চ, তত্থ ৰিচরন্তি. এৰং অনিকেতা অগেহা ভিক্খৰোপি ‘‘অযং, আৰুসো, অম্হাকং আচরিযুপজ্ঝাযানং সন্তকো পৰেণিআগতো’’তি অগহেত্ৰা যত্থেৰ নেসং উতুসপ্পাযং ভোজনসপ্পাযং পুগ্গলসপ্পাযং সেনাসনসপ্পাযং ধম্মস্সৰনসপ্পাযঞ্চ সুলভং হোতি, তত্থ ৰিহরন্তি. চতুত্থং.

৫. আনন্দসুত্তৰণ্ণনা

২২৫. পঞ্চমে আনন্দোতি ধম্মভণ্ডাগারিকত্থেরো. অতিৰেলন্তি অতিক্কন্তং ৰেলং. গিহিসঞ্ঞত্তিবহুলোতি রত্তিঞ্চ দিৰা চ বহুকালং গিহী সঞ্ঞাপযন্তো. ভগৰতি পরিনিব্বুতে মহাকস্সপত্থেরো থেরং আহ – ‘‘আৰুসো, মযং রাজগহে ৰস্সং উপগন্ত্ৰা ধম্মং সঙ্গাযিস্সাম, গচ্ছ ত্ৰং অরঞ্ঞং পৰিসিত্ৰা উপরিমগ্গত্তযত্থায ৰাযামং করোহী’’তি. সো ভগৰতো পত্তচীৰরমাদায কোসলরট্ঠং গন্ত্ৰা একস্মিং অরঞ্ঞাৰাসে ৰসিত্ৰা পুনদিৰসে একং গামং পাৰিসি. মনুস্সা থেরং দিস্ৰা – ‘‘ভন্তে আনন্দ, তুম্হে পুব্বে সত্থারা সদ্ধিং আগচ্ছথ. অজ্জ এককাৰ আগতা. কহং সত্থারং ঠপেত্ৰা আগতত্থ? ইদানি কস্স পত্তচীৰরং গহেত্ৰা ৰিচরথ? কস্স মুখোদকং দন্তকট্ঠং দেথ, পরিৰেণং সম্মজ্জথ, ৰত্তপটিৰত্তং করোথা’’তি বহুং ৰত্ৰা পরিদেৰিংসু. থেরো – ‘‘মা, আৰুসো, সোচিত্থ, মা পরিদেৰিত্থ, অনিচ্চা সঙ্খারা’’তিআদীনি ৰত্ৰা তে সঞ্ঞাপেত্ৰা ভত্তকিচ্চাৰসানে ৰসনট্ঠানমেৰ গচ্ছতি. মনুস্সা সাযম্পি তত্থ গন্ত্ৰা তথেৰ পরিদেৰন্তি. থেরোপি তথেৰ ওৰদতি. তং সন্ধাযেতং ৰুত্তং. অজ্ঝভাসীতি ‘‘অযং থেরো ভিক্খুসঙ্ঘস্স কথং সুত্ৰা ‘সমণধম্মং করিস্সামী’তি অরঞ্ঞং পৰিসিত্ৰা ইদানি গিহী সঞ্ঞাপেন্তো ৰিহরতি, সত্থু সাসনং অসঙ্গহিতপুপ্ফরাসি ৰিয ঠিতং, ধম্মসঙ্গহং ন করোতি, চোদেস্সামি ন’’ন্তি চিন্তেত্ৰা অভাসি.

পসক্কিযাতি পৰিসিত্ৰা. হদযস্মিং ওপিযাতি কিচ্চতো চ আরম্মণতো চ হদযম্হি পক্খিপিত্ৰা. ‘‘নিব্বানং পাপুণিস্সামী’’তি ৰীরিযং করোন্তো নিব্বানং কিচ্চতো হদযম্হি ওপেতি নাম, নিব্বানারম্মণং পন সমাপত্তিং অপ্পেত্ৰা নিসীদন্তো আরম্মণতো. তদুভযম্পি সন্ধাযেসা ভাসতি. ঝাযাতি দ্ৰীহি ঝানেহি ঝাযিকো ভৰ. বিল়িবিল়িকাতি অযং গিহীহি সদ্ধিং বিল়িবিল়িকথা. পঞ্চমং.

৬. অনুরুদ্ধসুত্তৰণ্ণনা

২২৬. ছট্ঠে পুরাণদুতিযিকাতি অনন্তরে অত্তভাৰে অগ্গমহেসী. সোভসীতি পুব্বেপি সোভসি, ইদানিপি সোভসি. দুগ্গতাতি ন গতিদুগ্গতিযা দুগ্গতা. তা হি সুগতিযং ঠিতা সম্পত্তিং অনুভৰন্তি, পটিপত্তিদুগ্গতিযা পন দুগ্গতা. ততো চুতা হি তা নিরযেপি উপপজ্জন্তীতি দুগ্গতা. পতিট্ঠিতাতি সক্কাযস্মিং হি পতিট্ঠহন্তো অট্ঠহি কারণেহি পতিট্ঠাতি – রত্তো রাগৰসেন পতিট্ঠাতি, দুট্ঠো দোসৰসেন… মূল়্হো মোহৰসেন… ৰিনিবদ্ধো মানৰসেন… পরামট্ঠো দিট্ঠিৰসেন… থামগতো অনুসযৰসেন… অনিট্ঠঙ্গতো ৰিচিকিচ্ছাৰসেন… ৰিক্খেপগতো উদ্ধচ্চৰসেন পতিট্ঠাতি. তাপি এৰং পতিট্ঠিতাৰ. নরদেৰানন্তি দেৰনরানং.

নত্থি দানীতি সা কির দেৰধীতা থেরে বলৰসিনেহা অহোসি, পটিগন্তুং নাসক্খি. কালেন আগন্ত্ৰা পরিৰেণং সম্মজ্জতি, মুখোদকং দন্তকট্ঠং পানীযং পরিভোজনীযং উপট্ঠপেতি. থেরো অনাৰজ্জনেন পরিভুঞ্জতি. একস্মিং দিৰসে থেরস্স জিণ্ণচীৰরস্স চোল়কভিক্খং চরতো সঙ্কারকূটে দিব্বদুস্সং ঠপেত্ৰা পক্কমি. থেরো তং দিস্ৰা উক্খিপিত্ৰা, ওলোকেন্তো দুস্সন্তং দিস্ৰা ‘‘দুস্সমেত’’ন্তি ঞত্ৰা, ‘‘অলং এত্তাৰতা’’তি অগ্গহেসি. তেনেৰস্স চীৰরং নিট্ঠাসি. অথ দ্ৰে অগ্গসাৰকা অনুরুদ্ধত্থেরো চাতি তযো জনা চীৰরং করিংসু. সত্থা সূচিং যোজেত্ৰা অদাসি. নিট্ঠিতচীৰরস্স পিণ্ডায চরতো দেৰতা পিণ্ডপাতং সমাদপেতি. সা কালেন একিকা, কালেন অত্তদুতিযা থেরস্স সন্তিকং আগচ্ছতি. তদা পন অত্তততিযা আগন্ত্ৰা দিৰাট্ঠানে থেরং উপসঙ্কমিত্ৰা – ‘‘মযং মনাপকাযিকা নাম মনসা ইচ্ছিতিচ্ছিতরূপং মাপেমা’’তি আহ. থেরো – ‘‘এতা এৰং ৰদন্তি, ৰীমংসিস্সামি, সব্বা নীলকা হোন্তূ’’তি চিন্তেসি. তা থেরস্স মনং ঞত্ৰা সব্বাৰ নীলৰণ্ণা অহেসুং, এৰং পীতলোহিতওদাতৰণ্ণাতি. ততো চিন্তযিংসু – ‘‘থেরো অম্হাকং দস্সনং অস্সাদেতী’’তি তা সমজ্জং কাতুং আরদ্ধা, একাপি গাযি, একাপি নচ্চি, একাপি অচ্ছরং পহরি. থেরো ইন্দ্রিযানি ওক্খিপি. ততো – ‘‘ন অম্হাকং দস্সনং থেরো অস্সাদেতী’’তি ঞত্ৰা সিনেহং ৰা সন্থৰং ৰা অলভমানা নিব্বিন্দিত্ৰা গন্তুমারদ্ধা. থেরো তাসং গমনভাৰং ঞত্ৰা – ‘‘মা পুনপ্পুনং আগচ্ছিংসূ’’তি অরহত্তং ব্যাকরোন্তো ইমং গাথমাহ. তত্থ ৰিক্খীণোতি খীণো. জাতিসংসারোতি তত্থ তত্থ জাতিসঙ্খাতো সংসারো. ছট্ঠং.

৭. নাগদত্তসুত্তৰণ্ণনা

২২৭. সত্তমে অতিকালেনাতি সব্বরত্তিং নিদ্দাযিত্ৰা বলৰপচ্চূসে কোটিসম্মুঞ্জনিযা থোকং সম্মজ্জিত্ৰা মুখং ধোৰিত্ৰা যাগুভিক্খায পাতোৰ পৰিসতি. অতিদিৰাতি যাগুং আদায আসনসালং গন্ত্ৰা পিৰিত্ৰা একস্মিং ঠানে নিপন্নো নিদ্দাযিত্ৰা – ‘‘মনুস্সানং ভোজনৰেলায পণীতং ভিক্খং লভিস্সামী’’তি উপকট্ঠে মজ্ঝন্হিকে উট্ঠায ধম্মকরণেন উদকং গহেত্ৰা অক্খীনি পমজ্জিত্ৰা পিণ্ডায চরিত্ৰা যাৰদত্থং ভুঞ্জিত্ৰা মজ্ঝন্হিকে ৰীতিৰত্তে পটিক্কমতি. দিৰা চ আগন্ত্ৰাতি অতিকালে পৰিট্ঠেন নাম অঞ্ঞেহি ভিক্খূহি পঠমতরং আগন্তব্বং হোতি, ত্ৰং পন অতিৰিয দিৰা আগন্ত্ৰা গতাসীতি অত্থো. ভাযামি নাগদত্তন্তি তং নাগদত্তং অহং ভাযামি. সুপ্পগব্ভন্তি সুট্ঠু পগব্ভং. কুলেসূতি খত্তিযকুলাদিউপট্ঠাককুলেসু. সত্তমং.

৮. কুলঘরণীসুত্তৰণ্ণনা

২২৮. অট্ঠমে অজ্ঝোগাল়্হপ্পত্তোতি ওগাহপ্পত্তো. সো কির সত্থু সন্তিকে কম্মট্ঠানং গহেত্ৰা তং ৰনসণ্ডং পৰিসিত্ৰা দুতিযদিৰসে গামং পিণ্ডায পাৰিসি পাসাদিকেহি অভিক্কন্তাদীহি. অঞ্ঞতরং কুলং তস্স ইরিযাপথে পসীদিত্ৰা পঞ্চপতিট্ঠিতেন ৰন্দিত্ৰা পিণ্ডপাতং অদাসি. ভত্তানুমোদনং পুন সুত্ৰা অতিরেকতরং পসীদিত্ৰা, ‘‘ভন্তে, নিচ্চকালং ইধেৰ ভিক্খং গণ্হথা’’তি নিমন্তেসি. থেরো অধিৰাসেত্ৰা তেসং আহারং পরিভুঞ্জমানো ৰীরিযং পগ্গয্হ ঘটেন্তো অরহত্তং পত্ৰা চিন্তেসি – ‘‘বহূপকারং মে এতং কুলং, অঞ্ঞত্থ গন্ত্ৰা কিং করিস্সামী’’তি? ফলসমাপত্তিসুখং অনুভৰন্তো তত্থেৰ ৰসি. অজ্ঝভাসীতি সা কির থেরস্স খীণাসৰভাৰং অজানন্তী চিন্তেসি – ‘‘অযং থেরো নেৰ অঞ্ঞং গামং গচ্ছতি, ন অঞ্ঞং ঘরং, ন রুক্খমূলআসনসালাদীসু নিসীদতি, নিচ্চকালং ঘরং পৰিসিত্ৰাৰ নিসীদতি, উভোপেতে ওগাধপ্পত্তা পটিগাধপ্পত্তা, কদাচি এস ইমং কুলং দূসেয্য, চোদেস্সামি ন’’ন্তি. তস্মা অভাসি.

সণ্ঠানেতি নগরদ্ৰারস্স আসন্নে মনুস্সানং ভণ্ডকং ওতারেত্ৰা ৰিস্সমনট্ঠানে. সঙ্গম্মাতি সমাগন্ত্ৰা. মন্তেন্তীতি কথেন্তি. মঞ্চ তঞ্চাতি মঞ্চ কথেন্তি তঞ্চ কথেন্তি. কিমন্তরন্তি কিং কারণং? বহূ হি সদ্দা পচ্চূহাতি বহুকা এতে লোকস্মিং পটিলোমসদ্দা. ন তেনাতি তেন কারণেন, তেন ৰা তপস্সিনা ন মঙ্কু হোতব্বং. ন হি তেনাতি ন হি তেন পরেহি ৰুত্তৰচনেন সত্তো কিলিস্সতি, অত্তনা কতেন পন পাপকম্মেনেৰ কিলিস্সতীতি দস্সেতি. ৰাতমিগো যথাতি যথা ৰনে ৰাতমিগো ৰাতেরিতানং পণ্ণাদীনং সদ্দেন পরিতস্সতি, এৰং যো সদ্দপরিত্তাসী হোতীতি অত্থো. নাস্স সম্পজ্জতে ৰতন্তি তস্স লহুচিত্তস্স ৰতং ন সম্পজ্জতি. থেরো পন খীণাসৰত্তা সম্পন্নৰতোতি ৰেদিতব্বো. অট্ঠমং.

৯. ৰজ্জিপুত্তসুত্তৰণ্ণনা

২২৯. নৰমে ৰজ্জিপুত্তকোতি ৰজ্জিরট্ঠে রাজপুত্তো ছত্তং পহায পব্বজিতো. সব্বরত্তিচারোতি কত্তিকনক্খত্তং ঘোসেত্ৰা সকলনগরং ধজপটাকাদীহি পটিমণ্ডেত্ৰা পৰত্তিতো সব্বরত্তিচারো. ইদঞ্হি নক্খত্তং যাৰ চাতুমহারাজিকেহি একাবদ্ধং হোতি. তূরিযতাল়িতৰাদিতনিগ্ঘোসসদ্দন্তি ভেরিআদিতূরিযানং তাল়িতানং ৰীণাদীনঞ্চ ৰাদিতানং নিগ্ঘোসসদ্দং. অভাসীতি ৰেসালিযং কির সত্ত রাজসহস্সানি সত্তসতানি সত্ত চ রাজানো, তত্তকাৰ তেসং উপরাজসেনাপতিআদযো. তেসু অলঙ্কতপটিযত্তেসু নক্খত্তকীল়নত্থায ৰীথিং ওতিণ্ণেসু সট্ঠিহত্থে মহাচঙ্কমে চঙ্কমমানো নভস্স মজ্ঝে ঠিতং চন্দং দিস্ৰা চঙ্কমনকোটিযং ফলকং নিস্সায ঠিতো অভাসি. অপৰিদ্ধংৰ ৰনস্মিং দারুকন্তি ৰত্থৰেঠনালঙ্কাররহিতত্তা ৰনে ছড্ডিতদারুকং ৰিয জাতং. পাপিযোতি লামকতরো অম্হেহি অঞ্ঞো কোচি অত্থি. পিহযন্তীতি থেরো আরঞ্ঞিকো পংসুকূলিকো পিণ্ডপাতিকো সপদানচারিকো অপ্পিচ্ছো সন্তুট্ঠোতি বহূ তুয্হং পত্থযন্তীতি অত্থো. সগ্গগামিনন্তি সগ্গং গচ্ছন্তানং গতানম্পি. নৰমং.

১০. সজ্ঝাযসুত্তৰণ্ণনা

২৩০. দসমে যং সুদন্তি নিপাতমত্তং. সজ্ঝাযবহুলোতি নিস্সরণপরিযত্তিৰসেন সজ্ঝাযনতো বহুতরং কালং সজ্ঝাযন্তো. সো কির আচরিযস্স দিৰাট্ঠানং সম্মজ্জিত্ৰা আচরিযং উদিক্খন্তো তিট্ঠতি. অথ নং আগচ্ছন্তং দিস্ৰাৰ পচ্চুগ্গন্ত্ৰা পত্তচীৰরং পটিগ্গহেত্ৰা পঞ্ঞত্তাসনে নিসিন্নস্স তালৰণ্টৰাতং দত্ৰা পানীযং আপুচ্ছিত্ৰা পাদে ধোৰিত্ৰা তেলং মক্খেত্ৰা ৰন্দিত্ৰা ঠিতো উদ্দেসং গহেত্ৰা যাৰ সূরিযত্থঙ্গমা সজ্ঝাযং করোতি. সো ন্হানকোট্ঠকে উদকং উপট্ঠপেত্ৰা অঙ্গারকপল্লে অগ্গিং করোতি. আচরিযস্স ন্হত্ৰা আগতস্স পাদেসু উদকং পুঞ্ছিত্ৰা পিট্ঠিপরিকম্মং কত্ৰা ৰন্দিত্ৰা উদ্দেসং গহেত্ৰা পঠমযামে সজ্ঝাযং কত্ৰা মজ্ঝিমযামে সরীরং সমস্সাসেত্ৰা পচ্ছিমযামে উদ্দেসং গহেত্ৰা যাৰ অরুণুগ্গমনা সজ্ঝাযং কত্ৰা নিরুদ্ধসদ্দং খযতো সম্মসতি. ততো সেসং উপাদাযরূপং ভূতরূপং নামরূপন্তি পঞ্চসু খন্ধেসু ৰিপস্সনং ৰড্ঢেত্ৰা অরহত্তং পাপুণি. অপ্পোস্সুক্কোতি উদ্দেসগ্গহণে চ সজ্ঝাযকরণীযে চ নিরুস্সুক্কো. সঙ্কসাযতীতি যস্স দানি অত্থায অহং সজ্ঝাযং করেয্যং, সো মে অত্থো মত্থকং পত্তো. কিং মে ইদানি সজ্ঝাযেনাতি ফলসমাপত্তিসুখেন কালং অতিৰত্তেতি. অজ্ঝভাসীতি, ‘‘কিং নু খো অস্স থেরস্স অফাসুকং জাতং, উদাহুস্স আচরিযস্স? কেন নু খো কারণেন পুব্বে ৰিয মধুরস্সরেন ন সজ্ঝাযতী’’তি? আগন্ত্ৰা সন্তিকে ঠিতা অভাসি.

ধম্মপদানীতি ইধ সব্বম্পি বুদ্ধৰচনং অধিপ্পেতং. নাধীযসীতি ন সজ্ঝাযসি. নাদিযসীতি ৰা পাঠো, ন গণ্হাসীতি অত্থো. পসংসন্তি ধম্মভাণকো পসংসং লভতি, আভিধম্মিকো সুত্তন্তিকো ৰিনযধরোতিস্স পসংসিতা ভৰন্তি. ৰিরাগেনাতি অরিযমগ্গেন. অঞ্ঞাযাতি জানিত্ৰা. নিক্খেপনন্তি তস্স দিট্ঠসুতাদিনো ৰিস্সজ্জনং সন্তো ৰদন্তীতি দীপেতি, ন বুদ্ধৰচনস্স. এত্তাৰতা ‘‘থেরো বুদ্ধৰচনং ন ৰিস্সজ্জাপেতী’’তি ন নিচ্চকালং সজ্ঝাযন্তেনেৰ ভৰিতব্বং, সজ্ঝাযিত্ৰা পন – ‘‘এত্তকস্সাহং অত্থস্স ৰা ধম্মস্স ৰা আধারো ভৰিতুং সমত্থো’’তি ঞত্ৰা ৰট্টদুক্খস্স অন্তকিরিযায পটিপজ্জিতব্বং. দসমং.

১১. অকুসলৰিতক্কসুত্তৰণ্ণনা

২৩১. একাদসমে অকুসলে ৰিতক্কেতি কামৰিতক্কাদযো তযো মহাৰিতক্কে. অযোনিসো মনসিকারাতি অনুপাযমনসিকারেন. সোতি সো ত্ৰং. অযোনিসো পটিনিস্সজ্জাতি এতং অনুপাযমনসিকারং ৰজ্জেহি. সত্থারন্তি ইমায গাথায পাসাদিককম্মট্ঠানং কথেতি. পীতিসুখমসংসযন্তি একংসেনেৰ বলৰপীতিঞ্চ সুখঞ্চ অধিগমিস্সসি. একাদসমং.

১২. মজ্ঝন্হিকসুত্তৰণ্ণনা

২৩২. দ্ৰাদসমে যং ৰত্তব্বং, তং দেৰতাসংযুত্তে নন্দনৰগ্গে ৰুত্তমেৰ. দ্ৰাদসমং.

১৩. পাকতিন্দ্রিযসুত্তৰণ্ণনা

২৩৩. তেরসমং দেৰপুত্তসংযুত্তে জন্তুদেৰপুত্তসুত্তে ৰিত্থারিতমেৰ. তেরসমং.

১৪. গন্ধত্থেনসুত্তৰণ্ণনা

২৩৪. চুদ্দসমে অজ্ঝভাসীতি তং ভিক্খুং নাল়ে গহেত্ৰা পদুমং সিঙ্ঘমানং দিস্ৰাৰ – ‘‘অযং ভিক্খু সত্থু সন্তিকে কম্মট্ঠানং গহেত্ৰা সমণধম্মং কাতুং অরঞ্ঞং পৰিট্ঠো গন্ধারম্মণং উপনিজ্ঝাযতি, স্ৰাযং অজ্জ উপসিঙ্ঘং স্ৰেপি পুনদিৰসেপি উপসিঙ্ঘিস্সতি, এৰমস্স সা গন্ধতণ্হা ৰড্ঢিত্ৰা দিট্ঠধম্মিকসম্পরাযিকং অত্থং নাসেস্সতি, মা মযি পস্সন্তিযা নস্সতু, চোদেস্সামি ন’’ন্তি উপসঙ্কমিত্ৰা অভাসি.

একঙ্গমেতং থেয্যানন্তি থেনিতব্বানং রূপারম্মণাদীনং পঞ্চকোট্ঠাসানং ইদং একঙ্গং, এককোট্ঠাসোতি অত্থো. ন হরামীতি ন গহেত্ৰা গচ্ছামি. আরাতি দূরে নাল়ে গহেত্ৰা নামেত্ৰা দূরে ঠিতো উপসিঙ্ঘামীতি ৰদতি. ৰণ্ণেনাতি কারণেন.

য্ৰাযন্তি যো অযং. তস্মিং কির দেৰতায সদ্ধিং কথেন্তেযেৰ একো তাপসো ওতরিত্ৰা ভিসখননাদীনি কাতুং আরদ্ধো, তং সন্ধাযেৰমাহ. আকিণ্ণকম্মন্তোতি এৰং অপরিসুদ্ধকম্মন্তো. অখীণকম্মন্তোতিপি পাঠো, কক্খল়কম্মন্তোতি অত্থো. ন ৰুচ্চতীতি গন্ধচোরোতি ৰা পুপ্ফচোরোতি ৰা কস্মা ন ৰুচ্চতি.

আকিণ্ণলুদ্দোতি বহুপাপো গাল়্হপাপো ৰা, তস্মা ন ৰুচ্চতি. ধাতিচেলংৰ মক্খিতোতি যথা ধাতিযা নিৰত্থকিলিট্ঠৰত্থং উচ্চারপস্সাৰপংসুমসিকদ্দমাদীহি মক্খিতং, এৰমেৰং রাগদোসাদীহি মক্খিতো. অরহামি ৰত্তৰেতি অরহামি ৰত্তুং. দেৰতায চোদনা কির সুগতানুসিট্ঠিসদিসা, ন তং লামকা হীনাধিমুত্তিকা মিচ্ছাপটিপন্নকপুগ্গলা লভন্তি. তস্মিং পন অত্তভাৰে মগ্গফলানং ভব্বরূপা পুগ্গলা তং লভন্তি, তস্মা এৰমাহ.

সুচিগৰেসিনোতি সুচীনি সীলসমাধিঞাণানি গৰেসন্তস্স. অব্ভামত্তং ৰাতি ৰলাহককূটমত্তং ৰিয. জানাসীতি সুদ্ধো অযন্তি জানাসি. ৰজ্জাসীতি ৰদেয্যাসি. নেৰ তং উপজীৰামাতি দেৰতা কির চিন্তেসি – ‘‘অযং ভিক্খু অত্থি মে হিতকামা দেৰতা, সা মং চোদেস্সতি সারেস্সতীতি পমাদম্পি অনুযুঞ্জেয্য, নাস্স ৰচনং সম্পটিচ্ছিস্সামী’’তি. তস্মা এৰমাহ. ত্ৰমেৰাতি ত্ৰংযেৰ. জানেয্যাতি জানেয্যাসি. যেনাতি যেন কম্মেন সুগতিং গচ্ছেয্যাসি, তং কম্মং ত্ৰংযেৰ জানেয্যাসীতি. চুদ্দসমং.

ইতি সারত্থপ্পকাসিনিযা

সংযুত্তনিকায-অট্ঠকথায

ৰনসংযুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১০. যক্খসংযুত্তং

১. ইন্দকসুত্তৰণ্ণনা

২৩৫. যক্খসংযুত্তস্স পঠমে ইন্দকস্সাতি ইন্দকূটনিৰাসিনো যক্খস্স. যক্খতো হি কূটেন, কূটতো চ যক্খেন নামং লদ্ধং. রূপং ন জীৰন্তি ৰদন্তীতি যদি বুদ্ধা রূপং জীৰন্তি ন ৰদন্তি, যদি রূপং সত্তো পুগ্গলোতি এৰং ন ৰদন্তীতি অত্থো. কথং ন্ৰযন্তি কথং নু অযং? কুতস্স অট্ঠীযকপিণ্ডমেতীতি অস্স সত্তস্স অট্ঠিযকপিণ্ডঞ্চ কুতো আগচ্ছতি? এত্থ চ অট্ঠিগ্গহণেন তীণি অট্ঠিসতানি, যকপিণ্ডগ্গহণেন নৰ মংসপেসিসতানি গহিতানি. যদি রূপং ন জীৰো, অথস্স ইমানি চ অট্ঠীনি ইমা চ মংসপেসিযো কুতো আগচ্ছন্তীতি পুচ্ছতি. কথং ন্ৰযং সজ্জতি গব্ভরস্মিন্তি কেন নু কারণেন অযং সত্তো মাতুকুচ্ছিস্মিং সজ্জতি লগ্গতি, তিট্ঠতীতি? পুগ্গলৰাদী কিরেস যক্খো, ‘‘একপ্পহারেনেৰ সত্তো মাতুকুচ্ছিস্মিং নিব্বত্ততী’’তি গহেত্ৰা গব্ভসেয্যকসত্তস্স মাতা মচ্ছমংসাদীনি খাদতি, সব্বানি একরত্তিৰাসেন পচিত্ৰা ফেণং ৰিয ৰিলীযন্তি. যদি রূপং সত্তো ন ভৰেয্য, এৰমেৰ ৰিলীযেয্যাতি লদ্ধিযা এৰমাহ. অথস্স ভগৰা – ‘‘ন মাতুকুচ্ছিস্মিং একপ্পহারেনেৰ নিব্বত্ততি, অনুপুব্বেন পন ৰড্ঢতী’’তি দস্সেন্তো পঠমং কললং হোতীতিআদিমাহ. তত্থ পঠমন্তি পঠমেন পটিসন্ধিৰিঞ্ঞাণেন সদ্ধিং তিস্সোতি ৰা ফুস্সোতি ৰা নামং নত্থি, অথ খো তীহি জাতিউণ্ণংসূহি কতসুত্তগ্গে সণ্ঠিততেলবিন্দুপ্পমাণং কললং হোতি, যং সন্ধায ৰুত্তং –

‘‘তিলতেলস্স যথা বিন্দু, সপ্পিমণ্ডো অনাৰিলো;

এৰং ৰণ্ণপ্পটিভাগং, কললং সম্পৰুচ্চতী’’তি.

কললা হোতি অব্বুদন্তি তস্মা কললা সত্তাহচ্চযেন মংসধোৰনউদকৰণ্ণং অব্বুদং নাম হোতি, কললন্তি নামং অন্তরধাযতি. ৰুত্তম্পি চেতং –

‘‘সত্তাহং কললং হোতি, পরিপক্কং সমূহতং;

ৰিৰট্টমানং তব্ভাৰং, অব্বুদং নাম জাযতী’’তি.

অব্বুদা জাযতে পেসীতি তস্মাপি অব্বুদা সত্তাহচ্চযেন ৰিলীনতিপুসদিসা পেসি নাম সঞ্জাযতি. সা মরিচফাণিতেন দীপেতব্বা. গামদারিকা হি সুপক্কানি মরিচানি গহেত্ৰা সাটকন্তে ভণ্ডিকং কত্ৰা পীল়েত্ৰা মণ্ডং আদায কপালে পক্খিপিত্ৰা আতপে ঠপেন্তি, তং সুক্খমানং সব্বভাগেহি মুচ্চতি. এৰরূপা পেসি হোতি, অব্বুদন্তি নামং অন্তরধাযতি. ৰুত্তম্পি চেতং –

‘‘সত্তাহং অব্বুদং হোতি, পরিপক্কং সমূহতং;

ৰিৰট্টমানং তব্ভাৰং, পেসি নাম পজাযতী’’তি.

পেসি নিব্বত্ততী ঘনোতি ততো পেসিতো সত্তাহচ্চযেন কুক্কুটণ্ডসণ্ঠানো ঘনো নাম মংসপিণ্ডো নিব্বত্ততি, পেসীতি নামং অন্তরধাযতি. ৰুত্তম্পি চেতং –

‘‘সত্তাহং পেসি ভৰতি, পরিপক্কং সমূহতং;

ৰিৰট্টমানং তব্ভাৰং, ঘনোতি নাম জাযতি.

‘‘যথা কুক্কুটিযা অণ্ডং, সমন্তা পরিমণ্ডলং;

এৰং ঘনস্স সণ্ঠানং, নিব্বত্তং কম্মপচ্চযা’’তি.

ঘনা পসাখা জাযন্তীতি পঞ্চমে সত্তাহে দ্ৰিন্নং হত্থপাদানং সীসস্স চত্থায পঞ্চ পীল়কা জাযন্তি, যং সন্ধাযেতং ৰুত্তং ‘‘পঞ্চমে, ভিক্খৰে, সত্তাহে পঞ্চ পীল়কা সণ্ঠহন্তি কম্মতো’’তি.

ইতো পরং ছট্ঠসত্তমাদীনি সত্তাহানি অতিক্কম্ম দেসনং সঙ্খিপিত্ৰা দ্ৰাচত্তালীসে সত্তাহে পরিণতকালং গহেত্ৰা দস্সেন্তো কেসাতিআদিমাহ. তত্থ কেসা লোমা নখাপি চাতি দ্ৰাচত্তালীসে সত্তাহে এতানি জাযন্তি.

তেন সো তত্থ যাপেতীতি তস্স হি নাভিতো উট্ঠিতো নাল়ো মাতু উদরপটলেন একাবদ্ধো হোতি, সো উপ্পলদণ্ডকো ৰিয ছিদ্দো, তেন আহাররসো সংসরিত্ৰা আহারসমুট্ঠানরূপং সমুট্ঠাপেতি. এৰং সো দস মাসে যাপেতি. মাতুকুচ্ছিগতো নরোতি মাতুযা তিরোকুচ্ছিগতো, কুচ্ছিযা অব্ভন্তরগতোতি অত্থো. ইতি ভগৰা ‘‘এৰং খো, যক্খ, অযং সত্তো অনুপুব্বেন মাতুকুচ্ছিযং ৰড্ঢতি, ন একপ্পহারেনেৰ নিব্বত্ততী’’তি দস্সেতি. পঠমং.

২. সক্কনামসুত্তৰণ্ণনা

২৩৬. দুতিযে সক্কনামকোতি এৰং নামকো একো যক্খো, সো কির মারপক্খিকযক্খো. ৰিপ্পমুত্তস্সাতি তীহি ভৰেহি ৰিপ্পমুত্তস্স. যদঞ্ঞন্তি যং অঞ্ঞং. ৰণ্ণেনাতি কারণেন. সংৰাসোতি একতো ৰাসো, সক্খিধম্মো মিত্তধম্মোতি অত্থো. সপ্পঞ্ঞোতি সুপঞ্ঞো সম্বুদ্ধো. দুতিযং.

৩. সূচিলোমসুত্তৰণ্ণনা

২৩৭. ততিযে গযাযন্তি গযাগামে, গযায অৰিদূরে নিৰিট্ঠগামং উপনিস্সাযাতি অত্থো. টঙ্কিতমঞ্চেতি দীঘমঞ্চে পাদমজ্ঝে ৰিজ্ঝিত্ৰা অটনিযো পৰেসেত্ৰা কতমঞ্চে. তস্স ‘‘ইদং উপরি, ইদং হেট্ঠা’’তি নত্থি, পরিৰত্তেত্ৰা অত্থতোপি তাদিসোৰ হোতি, তং দেৰট্ঠানে ঠপেন্তি. চতুন্নং পাসাণানং উপরি পাসাণং অত্থরিত্ৰা কতগেহম্পি ‘‘টঙ্কিতমঞ্চো’’তি ৰুচ্চতি. সূচিলোমস্সাতি কথিনসূচিসদিসলোমস্স. সো কির কস্সপস্স ভগৰতো সাসনে পব্বজিত্ৰা দূরট্ঠানতো আগতো সেদমলগ্গহিতেন গত্তেন সুপঞ্ঞত্তং সঙ্ঘিকমঞ্চং অনাদরেন অপচ্চত্থরিত্ৰা নিপজ্জি, তস্স পরিসুদ্ধসীলস্স তং কম্মং সুদ্ধৰত্থে কাল়কং ৰিয অহোসি. সো তস্মিং অত্তভাৰে ৰিসেসং নিব্বত্তেতুং অসক্কোন্তো কালংকত্ৰা গযাগামদ্ৰারে সঙ্কারট্ঠানে যক্খো হুত্ৰা নিব্বত্তি. নিব্বত্তমত্তস্সেৰ চস্স সকলসরীরং কথিনসূচীহি গৰিচ্ছিৰিজ্ঝিতং ৰিয জাতং.

অথেকদিৰসং ভগৰা পচ্চূসসমযে লোকং ওলোকেন্তো তং যক্খং পঠমাৰজ্জনস্সেৰ আপাথং আগতং দিস্ৰা – ‘‘অযং একং বুদ্ধন্তরং মহাদুক্খং অনুভৰি. কিং নু খ্ৰাস্স মং আগম্ম সোত্থিকারণং ভৰেয্যা’’তি? আৰজ্জেন্তো পঠমমগ্গস্স উপনিস্সযং অদ্দস. অথস্স সঙ্গহং কাতুকামো সুরত্তদুপট্টং নিৰাসেত্ৰা সুগতমহাচীৰরং পারুপিত্ৰা দেৰৰিমানকপ্পং গন্ধকুটিং পহায হত্থিগৰাস্সমনুস্সকুক্কুরাদিকুণপদুগ্গন্ধং সঙ্কারট্ঠানং গন্ত্ৰা তত্থ মহাগন্ধকুটিযং ৰিয নিসীদি. তং সন্ধায ৰুত্তং ‘‘সূচিলোমস্স যক্খস্স ভৰনে’’তি.

খরোতি সুংসুমারপিট্ঠি ৰিয ছদনিট্ঠকাহি ৰিসমচ্ছদনপিট্ঠি ৰিয চ খরসরীরো. সো কির কস্সপসম্মাসম্বুদ্ধকালে সীলসম্পন্নো উপাসকো একদিৰসে ৰিহারে চিত্তত্থরণাদীহি অত্থতায ভূমিযা সঙ্ঘিকে অত্থরণে অত্তনো উত্তরাসঙ্গং অপচ্চত্থরিত্ৰা নিপজ্জি. সঙ্ঘিকং তেলং অভাজেত্ৰা অত্তনো উত্তরাসঙ্গং অপচ্চত্থরিত্ৰা নিপজ্জি. সঙ্ঘিকং তেলং অভাজেত্ৰা অত্তনো হত্থেহি সরীরং মক্খেসীতিপি ৰদন্তি. সো তেন কম্মেন সগ্গে নিব্বত্তিতুং অসক্কোন্তো তস্সেৰ গামস্স দ্ৰারে সঙ্কারট্ঠানে যক্খো হুত্ৰা নিব্বত্তি. নিব্বত্তমত্তস্স চস্স সকলসরীরং ৰুত্তপ্পকারং অহোসি. তে উভোপি সহাযা জাতা. ইতি খরস্স খরভাৰো ৰেদিতব্বো.

অৰিদূরে অতিক্কমন্তীতি গোচরং পরিযেসন্তা সমাগমট্ঠানং ৰা গচ্ছন্তা আসন্নে ঠানে গচ্ছন্তি. তেসু সূচিলোমো সত্থারং ন পস্সতি, খরলোমো পঠমতরং দিস্ৰা সূচিলোমং যক্খং এতদৰোচ – ‘‘এসো সমণো’’তি, সম্ম, এস তৰ ভৰনং পৰিসিত্ৰা নিসিন্নো একো সমণোতি. নেসো সমণো, সমণকো এসোতি সো কির যো মং পস্সিত্ৰা ভীতো পলাযতি, তং সমণকোতি ৰদতি. যো ন ভাযতি, তং সমণোতি. তস্মা ‘‘অযং মং দিস্ৰা ভীতো পলাযিস্সতী’’তি মঞ্ঞমানো এৰমাহ.

কাযং উপনামেসীতি ভেরৰরূপং নিম্মিনিত্ৰা মহামুখং ৰিৰরিত্ৰা সকলসরীরে লোমানি উট্ঠাপেত্ৰা কাযং উপনামেসি. অপনামেসীতি রতনসতিকং সুৰণ্ণগ্ঘনিকং ৰিয থোকং অপনামেসি. পাপকোতি লামকো অমনুঞ্ঞো. সো গূথং ৰিয অগ্গি ৰিয কণ্হসপ্পো ৰিয চ পরিৰজ্জেতব্বো, ন ইমিনা সুৰণ্ণৰণ্ণেন সরীরেন সম্পটিচ্ছিতব্বো. এৰং ৰুত্তে পন সূচিলোমো ‘‘পাপকো কির মে সম্ফস্সো’’তি কুদ্ধো পঞ্হং তং, সমণাতিআদিমাহ. চিত্তং ৰা তে খিপিস্সামীতি যেসঞ্হি অমনুস্সা চিত্তং খিপিতুকামা হোন্তি, তেসং সেতমুখং নীলোদরং সুরত্তহত্থপাদং মহাসীসং পজ্জলিতনেত্তং ভেরৰং ৰা অত্তভাৰং নিম্মিনিত্ৰা দস্সেন্তি, ভেরৰং ৰা সদ্দং সাৰেন্তি, কথেন্তানংযেৰ ৰা মুখে হত্থং পক্খিপিত্ৰা হদযং মদ্দন্তি, তেন তে সত্তা উম্মত্তকা হোন্তি খিত্তচিত্তা. তং সন্ধাযেৰমাহ. পারগঙ্গাযাতি দ্ৰীসু পাদেসু গহেত্ৰা তং আৰিঞ্ছেত্ৰা যথা ন পুনাগচ্ছসি, এৰং পারং ৰা গঙ্গায খিপিস্সামীতি ৰদতি. সদেৰকেতিআদি ৰুত্তত্থমেৰ. পুচ্ছ যদাকঙ্খসীতি যংকিঞ্চি আকঙ্খসি, তং সব্বং পুচ্ছ, অসেসং তে ব্যাকরিস্সামীতি সব্বঞ্ঞুপৰারণং পৰারেতি.

কুতোনিদানাতি কিংনিদানা, কিংপচ্চযাতি অত্থো? কুমারকা ধঙ্কমিৰোস্সজন্তীতি যথা কুমারকা কাকং গহেত্ৰা ওস্সজন্তি খিপন্তি, এৰং পাপৰিতক্কা কুতো সমুট্ঠায চিত্তং ওস্সজন্তীতি পুচ্ছতি?

ইতোনিদানাতি অযং অত্তভাৰো নিদানং এতেসন্তি ইতো নিদানা. ইতোজাতি ইতো অত্তভাৰতো জাতা. ইতো সমুট্ঠায মনোৰিতক্কাতি যথা দীঘসুত্তকেন পাদে বদ্ধং কাকং কুমারকা তস্স সুত্তপরিযন্তং অঙ্গুলিযং ৰেঠেত্ৰা ওস্সজন্তি, সো দূরং গন্ত্ৰাপি পুন তেসং পাদমূলেযেৰ পততি, এৰমেৰ ইতো অত্তভাৰতো সমুট্ঠায পাপৰিতক্কা চিত্তং ওস্সজন্তি.

স্নেহজাতি তণ্হাসিনেহতো জাতা. অত্তসম্ভূতাতি অত্তনি সম্ভূতা. নিগ্রোধস্সেৰ খন্ধজাতি নিগ্রোধখন্ধে জাতা পারোহা ৰিয. পুথূতি বহূ অনেকপ্পকারা পাপৰিতক্কা তংসম্পযুত্তকিলেসা চ. ৰিসত্তাতি লগ্গা লগ্গিতা. কামেসূতি ৰত্থুকামেসু. মালুৰাৰ ৰিততা ৰনেতি যথা ৰনে মালুৰা লতা যং রুক্খং নিস্সায জাযতি, তং মূলতো যাৰ অগ্গা, অগ্গতো যাৰ মূলা পুনপ্পুনং সংসিব্বিত্ৰা অজ্ঝোত্থরিত্ৰা ওততৰিততা তিট্ঠতি. এৰং ৰত্থুকামেসু পুথূ কিলেসকামা ৰিসত্তা, পুথূ ৰা সত্তা তেহি কিলেসকামেহি ৰত্থুকামেসু ৰিসত্তা. যে নং পজানন্তীতি যে ‘‘অত্তসম্ভূতা’’তি এত্থ ৰুত্তং অত্তভাৰং জানন্তি.

যতোনিদানন্তি যং নিদানমস্স অত্তভাৰস্স তঞ্চ জানন্তি. তে নং ৰিনোদেন্তীতি তে এৰং অত্তভাৰসঙ্খাতস্স দুক্খসচ্চস্স নিদানভূতং সমুদযসচ্চং মগ্গসচ্চেন ৰিনোদেন্তি. তে দুত্তরন্তি তে সমুদযসচ্চং নীহরন্তা ইদং দুত্তরং কিলেসোঘং তরন্তি. অতিণ্ণপুব্বন্তি অনমতগ্গে সংসারে সুপিনন্তেপি ন তিণ্ণপুব্বং. অপুনব্ভৰাযাতি অপুনব্ভৰসঙ্খাতস্স নিরোধসচ্চস্সত্থায. ইতি ইমায গাথায চত্তারি সচ্চানি পকাসেন্তো অরহত্তনিকূটেন দেসনং নিট্ঠপেসি. দেসনাৰসানে সূচিলোমো তস্মিংযেৰ পদেসে ঠিতো দেসনানুসারেন ঞাণং পেসেত্ৰা সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠিতো. সোতাপন্না চ নাম ন কিলিট্ঠত্তভাৰে তিট্ঠন্তীতি সহ ফলপটিলাভেনস্স সরীরে সেতকণ্ডুপীল়কসূচিযো সব্বা পতিতা. সো দিব্বৰত্থনিৰত্থো দিব্বৰরদুকূলুত্তরাসঙ্গো দিব্বৰেঠনৰেঠিতো দিব্বাভরণগন্ধমালধরো সুৰণ্ণৰণ্ণো হুত্ৰা ভুম্মদেৰতাপরিহারং পটিলভীতি. ততিযং.

৪. মণিভদ্দসুত্তৰণ্ণনা

২৩৮. চতুত্থে সুখমেধতীতি, সুখং পটিলভতি. সুৰে সেয্যোতি সুৰে সুৰে সেয্যো, নিচ্চমেৰ সেয্যোতি অত্থো. ৰেরা ন পরিমুচ্চতীতি অহং সতিমাতি এত্তকেন ৰেরতো ন মুচ্চতি. যস্সাতি যস্স অরহতো. অহিংসাযাতি করুণায চেৰ করুণাপুব্বভাগে চ. মেত্তংসোতি সো মেত্তঞ্চেৰ মেত্তাপুব্বভাগঞ্চ ভাৰেতি. অথ ৰা অংসোতি কোট্ঠাসো ৰুচ্চতি. মেত্তা অংসো এতস্সাতি মেত্তংসো. ইদং ৰুত্তং হোতি – যস্স অরহতো সব্বকালং অহিংসায রতো মনো, যস্স চ সব্বভূতেসু মেত্তাকোট্ঠাসো অত্থি, তস্স কেনচি পুগ্গলেন সদ্ধিং ৰেরং নাম নত্থি যক্খাতি. চতুত্থং.

৫. সানুসুত্তৰণ্ণনা

২৩৯. পঞ্চমে যক্খেন গহিতো হোতীতি সো কির তস্সা উপাসিকায একপুত্তকো. অথ নং সা দহরকালেযেৰ পব্বাজেসি. সো পব্বজিতকালতো পট্ঠায সীলৰা অহোসি ৰত্তসম্পন্নো, আচরিযুপজ্ঝাযআগন্তুকাদীনং ৰত্তং কতমেৰ হোতি, মাসস্স অট্ঠমীদিৰসে পাতো ৰুট্ঠায উদকমাল়কে উদকং উপট্ঠাপেত্ৰা ধম্মস্সৰনগ্গং সম্মজ্জিত্ৰা দীপং জালেত্ৰা মধুরস্সরেন ধম্মস্সৰনং ঘোসেতি. ভিক্খূ তস্স থামং ঞত্ৰা ‘‘সরভাণং ভণ, সামণেরা’’তি অজ্ঝেসন্তি. সো ‘‘ময্হং হদযৰাতো রুজতি, কাসো ৰা বাধতী’’তি কিঞ্চি পচ্চাহারং অকত্ৰা ধম্মাসনং অভিরুহিত্ৰা আকাসগঙ্গং ওতারেন্তো ৰিয সরভাণং ৰত্ৰা ওতরন্তো – ‘‘ময্হং মাতাপিতূনম্পি ইমস্মিং সরভঞ্ঞে পত্তী’’তি ৰদতি. তস্স মনুস্সা মাতাপিতরো পত্তিযা দিন্নভাৰং ন জানন্তি. অনন্তরত্তভাৰে পনস্স মাতা যক্খিনী জাতা. সা দেৰতাহি সদ্ধিং আগতা, ধম্মং সুত্ৰা – ‘‘সামণেরেন দিন্নপত্তিং অনুমোদামি, তাতা’’তি ৰদতি. সীলসম্পন্না চ নাম ভিক্খূ সদেৰকস্স লোকস্স পিযা হোন্তীতি তস্মিং সামণেরে দেৰতা সলজ্জা সগারৰা মহাব্রহ্মং ৰিয অগ্গিক্খন্ধং ৰিয চ নং মঞ্ঞন্তি. সামণেরে গারৰেন তং যক্খিনিং গরুং কত্ৰা পস্সন্তি. ধম্মস্সৰনযক্খসমাগমাদীসু ‘‘সানুমাতা সানুমাতা’’তি যক্খিনিযা অগ্গাসনং অগ্গোদকং অগ্গপিণ্ডং দেন্তি. মহেসক্খাপি যক্খা তং দিস্ৰা মগ্গা ওক্কমন্তি, আসনা ৰুট্ঠহন্তি.

অথ খো সামণেরো ৰুড্ঢিমন্ৰায পরিপক্কিন্দ্রিযো অনভিরতিপীল়িতো অনভিরতিং ৰিনোদেতুং অসক্কোন্তো পরূল়্হকেসনখো কিলিট্ঠনিৰাসনপারুপনো কস্সচি অনারোচেত্ৰা পত্তচীৰরমাদায এককোৰ মাতু ঘরং গতো. উপাসিকা পুত্তং দিস্ৰা, ৰন্দিত্ৰা আহ – ‘‘তাত, ত্ৰং পুব্বে আচরিযুপজ্ঝাযেহি ৰা দহরসামণেরেহি ৰা সদ্ধিং ইধাগচ্ছসি. কস্মা এককোৰ অজ্জ আগতো’’তি? সো উক্কণ্ঠিতভাৰং আরোচেসি. সদ্ধা উপাসিকা নানপ্পকারেন ঘরাৰাসে আদীনৰং দস্সেত্ৰা পুত্তং ওৰদমানাপি তং সঞ্ঞাপেতুং অসক্কোন্তী, ‘‘অপ্পেৰ নাম অত্তনো ধম্মতাযপি সল্লক্খেস্সতী’’তি অনুযোজেত্ৰাৰ – ‘‘তিট্ঠ, তাত, যাৰ তে যাগুভত্তং সম্পাদেমি, যাগুং পিৰিত্ৰা কতভত্তকিচ্চস্স তে মনাপানি ৰত্থানি নীহরিত্ৰা দস্সামী’’তি ৰত্ৰা আসনং পঞ্ঞাপেত্ৰা অদাসি. নিসীদি সামণেরো. উপাসিকা মুহুত্তেনেৰ যাগুখজ্জকং সম্পাদেত্ৰা অদাসি. ততো ‘‘ভত্তং সম্পাদেস্সামী’’তি অৰিদূরে নিসিন্না তণ্ডুলে ধোৰতি. তস্মিং সমযে সা যক্খিনী ‘‘কহং নু খো সামণেরো? কিঞ্চি ভিক্খাহারং লভতি, উদাহু নো’’তি? আৰজ্জমানা তস্স ৰিব্ভমিতুকামতায নিসিন্নভাৰং ঞত্ৰা, ‘‘মা হেৰ খো মে দেৰতানং অন্তরে লজ্জং উপ্পাদেয্য, গচ্ছামিস্স ৰিব্ভমনে অন্তরাযং করোমী’’তি আগন্ত্ৰা সরীরে অধিমুচ্চিত্ৰা গীৰং পরিৰত্তেত্ৰা ভূমিযং পাতেসি. সো অক্খীহি ৰিপরিৰত্তেহি খেল়েন পগ্ঘরন্তেন ভূমিযং ৰিপ্ফন্দতি. তেন ৰুত্তং ‘‘যক্খেন গহিতো হোতী’’তি.

অভাসীতি উপাসিকা পুত্তস্স তং ৰিপ্পকারং দিস্ৰা ৰেগেন গন্ত্ৰা পুত্তং আলিঙ্গেত্ৰা ঊরূসু নিপজ্জাপেসি. সকলগামৰাসিনো আগন্ত্ৰা বলিকম্মাদীনি করোন্তি. উপাসিকা পরিদেৰমানা ইমা গাথাযো অভাসি.

পাটিহারিযপক্খঞ্চাতি মনুস্সা ‘‘অট্ঠমীউপোসথস্স পচ্চুগ্গমনঞ্চ অনুগ্গমনঞ্চ করিস্সামা’’তি সত্তমিযাপি নৰমিযাপি উপোসথঙ্গানি সমাদিযন্তি, চাতুদ্দসীপন্নরসীনং পচ্চুগ্গমনানুগ্গমনং করোন্তা তেরসিযাপি পাটিপদেপি সমাদিযন্তি, ‘‘ৰস্সাৰাসস্স অনুগ্গমনং করিস্সামা’’তি দ্ৰিন্নং পৰারণানং অন্তরে অড্ঢমাসং নিবদ্ধুপোসথিকা ভৰন্তি. ইদং সন্ধায ৰুত্তং ‘‘পাটিহারিযপক্খঞ্চা’’তি. অট্ঠঙ্গসুসমাগতন্তি অট্ঠঙ্গেহি সুট্ঠু সমাগতং, সম্পযুত্তন্তি অত্থো. ব্রহ্মচরিযন্তি সেট্ঠচরিযং. ন তে হি যক্খা কীল়ন্তীতি ন তে গহেত্ৰা যক্খা কিলমেন্তি.

পুন চাতুদ্দসিন্তি ইমায গাথায সামণেরস্স কাযে অধিমুত্তা যক্খিনী আহ. আৰি ৰা যদি ৰা রহোতি কস্সচি সম্মুখে ৰা পরম্মুখে ৰা. পমুত্যত্থীতি পমুত্তি অত্থি. উপ্পচ্চাপীতি উপ্পতিত্ৰাপি. সচেপি সকুণো ৰিয উপ্পতিত্ৰা পলাযসি, তথাপি তে মোক্খো নত্থীতি ৰদতি. এৰঞ্চ পন ৰত্ৰা সামণেরং মুঞ্চি. সামণেরো অক্খীনি উম্মীলেসি, মাতা কেসে পকিরিয অস্সসন্তী পস্সসন্তী রোদতি. সো ‘‘অমনুস্সেন গহিতোম্হী’’তি ন জানাতি. ওলোকেন্তো পন ‘‘অহং পুব্বে পীঠে নিসিন্নো. মাতা মে অৰিদূরে নিসীদিত্ৰা তণ্ডুলে ধোৰতি. ইদানি পনম্হি ভূমিযং নিসিন্নো, মাতাপি মে অস্সসন্তী পস্সসন্তী রোদতি, সকলগামৰাসিনোপি সন্নিপতিতা. কিং নু খো এত’’ন্তি? নিপন্নকোৰ মতং ৰা অম্মাতি গাথমাহ.

কামে চজিত্ৰানাতি দুৰিধেপি কামে পহায. পুনরাগচ্ছতেতি ৰিব্ভমনৰসেন আগচ্ছতি. পুন জীৰং মতো হি সোতি উপ্পব্বজিত্ৰা পুন জীৰন্তোপি সো মতকোৰ, তস্মা তম্পি রোদন্তীতি ৰদতি.

ইদানিস্স ঘরাৰাসে আদীনৰং দস্সেন্তী কুক্কুল়াতিআদিমাহ. তত্থ কুক্কুল়াতি ঘরাৰাসো কির উণ্হট্ঠেন কুক্কুল়া নাম হোতি. কস্স উজ্ঝাপযামসেতি – ‘‘অভিধাৰথ, ভদ্দং তে হোতূ’’তি এৰং ৰত্ৰা – ‘‘যং ত্ৰং ৰিব্ভমিতুকামো যক্খেন পাপিতো, ইমং ৰিপ্পকারং কস্স মযং উজ্ঝাপযাম নিজ্ঝাপযাম আরোচযামা’’তি ৰদতি. পুন ডয্হিতুমিচ্ছসীতিআদিত্তঘরতো নীহটভণ্ডং ৰিয ঘরা নীহরিত্ৰা বুদ্ধসাসনে পব্বজিতো পুন মহাডাহসদিসে ঘরাৰাসে ডয্হিতুং ইচ্ছসীতি অত্থো. সো মাতরি কথেন্তিযা কথেন্তিযা সল্লক্খেত্ৰা হিরোত্তপ্পং পটিলভিত্ৰা, ‘‘নত্থি ময্হং গিহিভাৰেন অত্থো’’তি আহ. অথস্স মাতা ‘‘সাধু, তাতা’’তি তুট্ঠা পণীতভোজনং ভোজেত্ৰা, ‘‘কতি ৰস্সোসি, তাতা’’তি পুচ্ছি. পরিপুণ্ণৰস্সোম্হি উপাসিকেতি. ‘‘তেন হি, তাত, উপসম্পদং করোহী’’তি চীৰরসাটকে অদাসি. সো তিচীৰরং কারাপেত্ৰা উপসম্পন্নো বুদ্ধৰচনং উগ্গণ্হন্তো তেপিটকো হুত্ৰা সীলাদীনং আগতট্ঠানে তং তং পূরেন্তো নচিরস্সেৰ অরহত্তং পত্ৰা মহাধম্মকথিকো হুত্ৰা ৰীসৰস্সসতং ঠত্ৰা সকলজম্বুদীপং খোভেত্ৰা পরিনিব্বাযি. পঞ্চমং.

৬. পিযঙ্করসুত্তৰণ্ণনা

২৪০. ছট্ঠে জেতৰনেতি জেতৰনস্স পচ্চন্তে কোসম্বককুটি নাম অত্থি, তত্থ ৰিহরতি. ধম্মপদানীতি ইধ পাটিযেক্কং সঙ্গহং আরুল়্হা ছব্বীসতিৰগ্গা তন্তি অধিপ্পেতা. তত্র থেরো তস্মিং সমযে অন্তোৰিহারে নিসিন্নো মধুরস্সরেন সরভঞ্ঞং কত্ৰা অপ্পমাদৰগ্গং ভাসতি. এৰং তোসেসীতি সা কির পুত্তং পিযঙ্করং অঙ্কেনাদায জেতৰনস্স পচ্ছিমভাগতো পট্ঠায গোচরং পরিযেসন্তী অনুপুব্বেন নগরাভিমুখী হুত্ৰা উচ্চারপস্সাৰখেল়সিঙ্ঘাণিকদুব্ভোজনানি পরিযেসমানা থেরস্স ৰসনট্ঠানং পত্ৰা মধুরস্সরং অস্সোসি. তস্সা সো সদ্দো ছৰিআদীনি ছেত্ৰা অট্ঠিমিঞ্জং আহচ্চ হদযঙ্গমনীযো হুত্ৰা অট্ঠাসি. অথস্সা গোচরপরিযেসনে চিত্তম্পি ন উপ্পজ্জি, ওহিতসোতা ধম্মমেৰ সুণন্তী ঠিতা. যক্খদারকস্স পন দহরতায ধম্মস্সৰনে চিত্তং নত্থি. সো জিঘচ্ছায পীল়িতত্তা, ‘‘কস্মা অম্মা গতগতট্ঠানে খাণুকো ৰিয তিট্ঠসি? ন ময্হং খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা পরিযেসসী’’তি পুনপ্পুনং মাতরং চোদেতি. সা ‘‘ধম্মস্সৰনস্স মে অন্তরাযং করোতী’’তি পুত্তকং ‘‘মা সদ্দং করি, পিযঙ্করা’’তি এৰং তোসেসি. তত্থ মা সদ্দং করীতি সদ্দং মা করি.

পাণেসু চাতি গাথায সা অত্তনো ধম্মতায সমাদিণ্ণং পঞ্চসীলং দস্সেতি. তত্থ সংযমামসেতি সংযমাম সংযতা হোম. ইমিনা পাণাতিপাতা ৰিরতি গহিতা, দুতিযপদেন মুসাৰাদা ৰিরতি, ততিযপদেন সেসা তিস্সো ৰিরতিযো. অপি মুচ্চেম পিসাচযোনিযাতি অপি নাম যক্খলোকে উপ্পন্নানি পঞ্চ ৰেরানি পহায, যোনিসো পটিপজ্জিত্ৰা ইমায ছাতকদুব্ভিক্খায পিসাচযক্খযোনিযা মুচ্চেম, তাতাতি ৰদতি. ছট্ঠং.

৭. পুনব্বসুসুত্তৰণ্ণনা

২৪১. সত্তমে তেন খো পন সমযেনাতি কতরসমযেন? সূরিযস্স অত্থঙ্গমনসমযেন. তদা কির ভগৰা পচ্ছাভত্তে মহাজনস্স ধম্মং দেসেত্ৰা মহাজনং উয্যোজেত্ৰা ন্হানকোট্ঠকে ন্হত্ৰা গন্ধকুটিপরিৰেণে পঞ্ঞত্তৰরবুদ্ধাসনে পুরত্থিমলোকধাতুং ওলোকযমানো নিসীদি. অথেকচারিকদ্ৰিচারিকাদযো পংসুকূলিকপিণ্ডপাতিকভিক্খূ অত্তনো অত্তনো ৰসনট্ঠানেহি নিক্খমিত্ৰা আগম্ম দসবলং ৰন্দিত্ৰা রত্তসাণিযা পরিক্খিপমানা ৰিয নিসীদিংসু. অথ নেসং অজ্ঝাসযং ৰিদিত্ৰা সত্থা নিব্বানপটিসংযুত্তং ধম্মকথং কথেসি.

এৰং তোসেসীতি সা কির ধীতরং অঙ্কেনাদায পুত্তং অঙ্গুলিযা গহেত্ৰা জেতৰনপিট্ঠিযং পাকারপরিক্খেপসমীপে উচ্চারপস্সাৰখেল়সিঙ্ঘাণিকং পরিযেসমানা অনুপুব্বেন জেতৰনদ্ৰারকোট্ঠকং সম্পত্তা. ভগৰতো চ, ‘‘আনন্দ, পত্তং আহর, চীৰরং আহর, ৰিঘাসাদানং দানং দেহী’’তি কথেন্তস্স সদ্দো সমন্তা দ্ৰাদসহত্থমত্তমেৰ গণ্হাতি. ধম্মং দেসেন্তস্স সচেপি চক্কৰাল়পরিযন্তং কত্ৰা পরিসা নিসীদতি, যথা পরিসং গচ্ছতি, বহিপরিসায একঙ্গুলিমত্তম্পি ন নিগ্গচ্ছতি, ‘‘মা অকারণা মধুরসদ্দো নস্সী’’তি. তত্রাযং যক্খিনী বহিপরিসায ঠিতা সদ্দং ন সুণাতি, দ্ৰারকোট্ঠকে ঠিতায পনস্সা মহতিযা বুদ্ধৰীথিযা অভিমুখে ঠিতা গন্ধকুটি পঞ্ঞাযি. সা নিৰাতে দীপসিখা ৰিয বুদ্ধগারৰেন হত্থকুক্কুচ্চাদিরহিতং নিচ্চলং পরিসং দিস্ৰা – ‘‘নূন মেত্থ কিঞ্চি ভাজনীযভণ্ডং ভৰিস্সতি, যতো অহং সপ্পিতেলমধুফাণিতাদীসু কিঞ্চিদেৰ পত্ততো ৰা হত্থতো ৰা পগ্ঘরন্তং ভূমিযং ৰা পন পতিতং লভিস্সামী’’তি অন্তোৰিহারং পাৰিসি. দ্ৰারকোট্ঠকে অৰরুদ্ধকানং নিৰারণত্থায ঠিতা আরক্খদেৰতা যক্খিনিযা উপনিস্সযং দিস্ৰা ন নিৰারেসি. তস্সা সহ পরিসায একীভাৰগমনেন মধুরস্সরো ছৰিআদীনি ছিন্দিত্ৰা অট্ঠিমিঞ্জং আহচ্চ অট্ঠাসি. তং ধম্মস্সৰনত্থায নিচ্চলং ঠিতং পুরিমনযেনেৰ পুত্তকা চোদযিংসু. সা ‘‘ধম্মস্সৰনস্স মে অন্তরাযং করোন্তী’’তি পুত্তকে তুণ্হী উত্তরিকে হোহীতি এৰং তোসেসি.

তত্থ যাৰাতি যাৰ ধম্মং সুণামি, তাৰ তুণ্হী হোহীতি অত্থো. সব্বগন্থপ্পমোচনন্তি নিব্বানং আগম্ম সব্বে গন্থা পমুচ্চন্তি, তস্মা তং সব্বগন্থপ্পমোচনন্তি ৰুচ্চতি. অতিৰেলাতি ৰেলাতিক্কন্তা পমাণাতিক্কন্তা. পিযাযনাতি মগ্গনা পত্থনা. ততো পিযতরন্তি যা অযং অস্স ধম্মস্স মগ্গনা পত্থনা, ইদং ময্হং ততো পিযতরন্তি অত্থো. পিযতরাতি ৰা পাঠো. পাণিনন্তি যথা পাণীনং দুক্খা মোচেতি. কে মোচেতীতি? পাণিনেতি আহরিত্ৰা ৰত্তব্বং. যং ধম্মং অভিসম্বুদ্ধন্তি, যং ধম্মং ভগৰা অভিসম্বুদ্ধো. তুণ্হীভূতাযমুত্তরাতি ন কেৰলং অহমেৰ, অযং মে ভগিনী উত্তরাপি তুণ্হীভূতাতি ৰদতি. সদ্ধম্মস্স অনঞ্ঞাযাতি, অম্ম, মযং পুব্বেপি ইমং সদ্ধম্মমেৰ অজানিত্ৰা ইদানি ইদং খুপ্পিপাসাদিদুক্খং অনুভৰন্তা দুক্খং চরাম ৰিহরাম.

চক্খুমাতি পঞ্চহি চক্খূহি চক্খুমা. ধম্মং দেসেন্তোযেৰ ভগৰা পরিসং সল্লক্খযমানো তস্সা যক্খিনিযা চেৰ যক্খদারকস্স চ সোতাপত্তিফলস্স উপনিস্সযং দিস্ৰা দেসনং ৰিনিৰট্টেত্ৰা চতুসচ্চকথং দীপেতি, তং সুত্ৰা তস্মিংযেৰ দেসে ঠিতা যক্খিনী সদ্ধিং পুত্তেন সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠিতা. ধীতুযাপি পনস্সা উপনিস্সযো অত্থি, অতিদহরত্তা পন দেসনং সম্পটিচ্ছিতুং নাসক্খি.

ইদানি সা যক্খিনী পুত্তস্স অনুমোদনং করোন্তী সাধু খো পণ্ডিতো নামাতিআদিমাহ. অজ্জাহম্হি সমুগ্গতাতি অহম্হি অজ্জ ৰট্টতো উগ্গতা সমুগ্গতা সাসনে ৰা উগ্গতা সমুগ্গতা, ত্ৰম্পি সুখী হোহীতি. দিট্ঠানীতি মযা চ তযা চ দিট্ঠানি. উত্তরাপি সুণাতু মেতি, ‘‘অম্হাকং চতুসচ্চপটিৰেধভাৰং, ধীতা মে উত্তরাপি, সুণাতূ’’তি ৰদতি. সহ সচ্চপটিৰেধেনেৰ সাপি সূচিলোমো ৰিয সব্বং সেতকণ্ডুকচ্ছুআদিভাৰং পহায দিব্বসম্পত্তিং পটিলভতি সদ্ধিং পুত্তেন. ধীতা পনস্সা যথা নাম লোকে মাতাপিতূহি ইস্সরিযে লদ্ধে পুত্তানম্পি তং হোতি, এৰং মাতু-আনুভাৰেনেৰ সম্পত্তিং লভি. ততো পট্ঠায চ সা সদ্ধিং পুত্তকেহি গন্ধকুটিসমীপরুক্খেযেৰ নিৰাসরুক্খং লভিত্ৰা সাযং পাতং বুদ্ধদস্সনং লভমানা ধম্মং সুণমানা দীঘরত্তং তত্থেৰ ৰসি. সত্তমং.

৮. সুদত্তসুত্তৰণ্ণনা

২৪২. অট্ঠমে কেনচিদেৰ করণীযেনাতি ৰাণিজ্জকম্মং অধিপ্পেতং. অনাথপিণ্ডিকো চ রাজগহসেট্ঠি চ অঞ্ঞমঞ্ঞং ভগিনিপতিকা হোন্তি. যদা রাজগহে উট্ঠানকভণ্ডকং মহগ্ঘং হোতি, তদা রাজগহসেট্ঠি তং গহেত্ৰা পঞ্চসকটসতেহি সাৰত্থিং গন্ত্ৰা যোজনমত্তে ঠিতো অত্তনো আগতভাৰং জানাপেতি. অনাথপিণ্ডিকো পচ্চুগ্গন্ত্ৰা তস্স মহাসক্কারং কত্ৰা একযানং আরোপেত্ৰা সাৰত্থিং পৰিসতি. সো সচে ভণ্ডং লহুকং ৰিক্কীযতি, ৰিক্কিণাতি. নো চে, ভগিনিঘরে ঠপেত্ৰা পক্কমতি. অনাথপিণ্ডিকোপি তথেৰ করোতি. স্ৰাযং তদাপি তেনেৰ করণীযেন অগমাসি. তং সন্ধাযেতং ৰুত্তং.

তং দিৰসং পন রাজগহসেট্ঠি যোজনমত্তে ঠিতেন অনাথপিণ্ডিকেন আগতভাৰজাননত্থং পেসিতং পণ্ণং ন সুণি, ধম্মস্সৰনত্থায ৰিহারং অগমাসি. সো ধম্মকথং সুত্ৰা স্ৰাতনায বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং নিমন্তেত্ৰা অত্তনো ঘরে উদ্ধনখণাপনদারুফালনাদীনি কারেসি. অনাথপিণ্ডিকোপি ‘‘ইদানি ময্হং পচ্চুগ্গমনং করিস্সতি, ইদানি করিস্সতী’’তি ঘরদ্ৰারেপি পচ্চুগ্গমনং অলভিত্ৰা অন্তোঘরং পৰিট্ঠো পটিসন্থারম্পি ন বহুং অলত্থ. ‘‘কিং, মহাসেট্ঠি, কুসলং দারকরূপানং? নসি মগ্গে কিলন্তো’’তি? এত্তকোৰ পটিসন্থারো অহোসি. সো তস্স মহাব্যাপারং দিস্ৰা, ‘‘কিং নু তে, গহপতি, আৰাহো ৰা ভৰিস্সতী’’তি? খন্ধকে (চূল়ৰ. ৩০৪) আগতনযেনেৰ কথং পৰত্তেত্ৰা তস্স মুখতো বুদ্ধসদ্দং সুত্ৰা পঞ্চৰণ্ণং পীতিং পটিলভি. সা তস্স সীসেন উট্ঠায যাৰ পাদপিট্ঠিযা, পাদপিট্ঠিযা উট্ঠায যাৰ সীসা গচ্ছতি, উভতো উট্ঠায মজ্ঝে ওসরতি, মজ্ঝে উট্ঠায উভতো গচ্ছতি. সো পীতিযা নিরন্তরং ফুট্ঠো, ‘‘বুদ্ধোতি ত্ৰং, গহপতি, ৰদেসি? বুদ্ধো তাহং, গহপতি, ৰদামী’’তি এৰং তিক্খত্তুং পুচ্ছিত্ৰা, ‘‘ঘোসোপি খো এসো দুল্লভো লোকস্মিং যদিদং বুদ্ধো’’তি আহ. ইদং সন্ধায ৰুত্তং ‘‘অস্সোসি খো অনাথপিণ্ডিকো, গহপতি, বুদ্ধো কির লোকে উপ্পন্নো’’তি.

এতদহোসি অকালো খো অজ্জাতি সো কির তং সেট্ঠিং পুচ্ছি, ‘‘কুহিং গহপতি সত্থা ৰিহরতী’’তি? অথস্স সো – ‘‘বুদ্ধা নাম দুরাসদা আসীৰিসসদিসা হোন্তি, সত্থা সিৰথিকায ৰসতি, ন সক্কা তত্থ তুম্হাদিসেহি ইমায ৰেলায গন্তু’’ন্তি আচিক্খি. অথস্স এতদহোসি. বুদ্ধগতায সতিযা নিপজ্জীতি তংদিৰসং কিরস্স ভণ্ডসকটেসু ৰা উপট্ঠাকেসু ৰা চিত্তম্পি ন উপ্পজ্জি, সাযমাসম্পি ন অকাসি, সত্তভূমিকং পন পাসাদং আরুয্হ সুপঞ্ঞত্তালঙ্কতৰরসযনে ‘‘বুদ্ধো বুদ্ধো’’তি সজ্ঝাযং করোন্তোৰ নিপজ্জিত্ৰা নিদ্দং ওক্কমি. তেন ৰুত্তং ‘‘বুদ্ধগতায সতিযা নিপজ্জী’’তি.

রত্তিযা সুদং তিক্খত্তুং উট্ঠাসি পভাতন্তি মঞ্ঞমানোতি পঠমযামে তাৰ ৰীতিৰত্তে উট্ঠায বুদ্ধং অনুস্সরি, অথস্স বলৰপ্পসাদো উদপাদি, পীতিআলোকো অহোসি, সব্বতমং ৰিগচ্ছি, দীপসহস্সুজ্জলং ৰিয চন্দুট্ঠানং সূরিযুট্ঠানং ৰিয চ জাতং. সো ‘‘পপাদং আপন্নো ৰতম্হি, সূরিযো উগ্গতো’’তি উট্ঠায আকাসতলে ঠিতং চন্দং উল্লোকেত্ৰা ‘‘একোৰ যামো গতো, অঞ্ঞে দ্ৰে অত্থী’’তি পুন পৰিসিত্ৰা নিপজ্জি. এতেনুপাযেন মজ্ঝিমযামাৰসানেপি পচ্ছিমযামাৰসানেপীতি তিক্খত্তুং উট্ঠাসি. পচ্ছিমযামাৰসানে পন বলৰপচ্চূসেযেৰ উট্ঠায আকাসতলং আগন্ত্ৰা মহাদ্ৰারাভিমুখোৰ অহোসি, সত্তভূমিকদ্ৰারং সযমেৰ ৰিৰটং অহোসি. সো পাসাদা ওরুয্হ অন্তরৰীথিং পটিপজ্জি.

ৰিৰরিংসূতি ‘‘অযং মহাসেট্ঠি ‘বুদ্ধুপট্ঠানং গমিস্সামী’তি নিক্খন্তো, পঠমদস্সনেনেৰ সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠায তিণ্ণং রতনানং অগ্গুপট্ঠাকো হুত্ৰা অসদিসং সঙ্ঘারামং কত্ৰা চাতুদ্দিসস্স অরিযগণস্স অনাৰটদ্ৰারো ভৰিস্সতি, ন যুত্তমস্স দ্ৰারং পিদহিতু’’ন্তি চিন্তেত্ৰা ৰিৰরিংসু. অন্তরধাযীতি রাজগহং কির আকিণ্ণমনুস্সং অন্তোনগরে নৰ কোটিযো, বহিনগরে নৰাতি তং উপনিস্সায অট্ঠারস মনুস্সকোটিযো ৰসন্তি. অৰেলায মতমনুস্সে বহি নীহরিতুং অসক্কোন্তা অট্টালকে ঠত্ৰা বহিদ্ৰারে খিপন্তি. মহাসেট্ঠি নগরতো বহিনিক্খন্তমত্তোৰ অল্লসরীরং পাদেন অক্কমি, অপরম্পি পিট্ঠিপাদেন পহরি. মক্খিকা উপ্পতিত্ৰা পরিকিরিংসু. দুগ্গন্ধো নাসপুটং অভিহনি. বুদ্ধপ্পসাদো তনুত্তং গতো. তেনস্স আলোকো অন্তরধাযি, অন্ধকারো পাতুরহোসি. সদ্দমনুস্সাৰেসীতি ‘‘সেট্ঠিস্স উস্সাহং জনেস্সামী’’তি সুৰণ্ণকিঙ্কিণিকং ঘট্টেন্তো ৰিয মধুরস্সরেন সদ্দং অনুস্সাৰেসি.

সতং কঞ্ঞাসহস্সানীতি পুরিমপদানিপি ইমিনাৰ সহস্সপদেন সদ্ধিং সম্বন্ধনীযানি. যথেৰ হি সতং কঞ্ঞাসহস্সানি, সতং সহস্সানি হত্থী, সতং সহস্সানি অস্সা, সতং সহস্সানি রথাতি অযমেত্থ অত্থো. ইতি একেকসতসহস্সমেৰ দীপিতং. পদৰীতিহারস্সাতি পদৰীতিহারো নাম সমগমনে দ্ৰিন্নং পদানং অন্তরে মুট্ঠিরতনমত্তং. কলং নাগ্ঘন্তি সোল়সিন্তি তং একং পদৰীতিহারং সোল়সভাগে কত্ৰা ততো একো কোট্ঠাসো পুন সোল়সধা, ততো একো সোল়সধাতি এৰং সোল়স ৰারে সোল়সধা ভিন্নস্স একো কোট্ঠাসো সোল়সিকলা নাম, তং সোল়সিকলং এতানি চত্তারি সতসহস্সানি ন অগ্ঘন্তি. ইদং ৰুত্তং হোতি – সতং হত্থিসহস্সানি সতং অস্সসহস্সানি সতং রথসহস্সানি সতং কঞ্ঞাসহস্সানি, তা চ খো আমুক্কমণিকুণ্ডলা সকলজম্বুদীপরাজধীতরো ৰাতি ইমস্মা এত্তকা লাভা ৰিহারং গচ্ছন্তস্স তস্মিং সোল়সিকলসঙ্খাতে পদেসে পৰত্তচেতনাৰ উত্তরিতরাতি. ইদং পন ৰিহারগমনং কস্স ৰসেন গহিতন্তি? ৰিহারং গন্ত্ৰা অনন্তরাযেন সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠহন্তস্স. ‘‘গন্ধমালাদীহি পূজং করিস্সামি, চেতিযং ৰন্দিস্সামি, ধম্মং সোস্সামি, দীপপূজং করিস্সামি, সঙ্ঘং নিমন্তেত্ৰা দানং দস্সামি, সিক্খাপদেসু ৰা সরণেসু ৰা পতিট্ঠহিস্সামী’’তি গচ্ছতোপি ৰসেন ৰট্টতিযেৰ.

অন্ধকারো অন্তরধাযীতি সো কির চিন্তেসি – ‘‘অহং এককোতি সঞ্ঞং করোমি, অনুযুত্তাপি মে অত্থি, কস্মা ভাযামী’’তি সূরো অহোসি. অথস্স বলৰা বুদ্ধপ্পসাদো উদপাদি. তস্মা অন্ধকারো অন্তরধাযীতি. সেসৰারেসুপি এসেৰ নযো. অপিচ পুরতো পুরতো গচ্ছন্তো ভিংসনকে সুসানমগ্গে অট্ঠিকসঙ্খলিকসমংসলোহিতন্তিআদীনি অনেকৰিধানি কুণপানি অদ্দস. সোণসিঙ্গালাদীনং সদ্দং অস্সোসি. তং সব্বং পরিস্সযং পুনপ্পুনং বুদ্ধগতং পসাদং ৰড্ঢেত্ৰা মদ্দন্তো অগমাসিযেৰ.

এহি সুদত্তাতি সো কির সেট্ঠি গচ্ছমানোৰ চিন্তেসি – ‘‘ইমস্মিং লোকে বহূ পূরণকস্সপাদযো তিত্থিযা ‘মযং বুদ্ধা মযং বুদ্ধা’তি ৰদন্তি, কথং নু খো অহং সত্থু বুদ্ধভাৰং জানেয্য’’ন্তি? অথস্স এতদহোসি – ‘‘ময্হং গুণৰসেন উপ্পন্নং নামং মহাজনো জানাতি, কুলদত্তিযং পন মে নামং অঞ্ঞত্র মযা ন কোচি জানাতি. সচে বুদ্ধো ভৰিস্সতি, কুলদত্তিকনামেন মং আলপিস্সতী’’তি. সত্থা তস্স চিত্তং ঞত্ৰা এৰমাহ.

পরিনিব্বুতোতি কিলেসপরিনিব্বানেন পরিনিব্বুতো. আসত্তিযোতি তণ্হাযো. সন্তিন্তি কিলেসৰূপসমং. পপ্পুয্যাতি পত্ৰা. ইদঞ্চ পন ৰত্ৰা সত্থা তস্স অনুপুব্বিকথং কথেত্ৰা মত্থকে চত্তারি সচ্চানি পকাসেসি. সেট্ঠি ধম্মদেসনং সুত্ৰা সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠায বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং নিমন্তেত্ৰা পুনদিৰসতো পট্ঠায মহাদানং দাতুং আরভি. বিম্বিসারাদযো সেট্ঠিস্স সাসনং পেসেন্তি – ‘‘ত্ৰং আগন্তুকো, যং নপ্পহোতি, তং ইতো আহরাপেহী’’তি. সো ‘‘অলং তুম্হে বহুকিচ্চা’’তি সব্বে পটিক্খিপিত্ৰা পঞ্চহি সকটসতেহি আনীতৰিভৰেন সত্তাহং মহাদানং অদাসি. দানপরিযোসানে চ ভগৰন্তং সাৰত্থিযং ৰস্সাৰাসং পটিজানাপেত্ৰা রাজগহস্স চ সাৰত্থিযা চ অন্তরে যোজনে যোজনে সতসহস্সং দত্ৰা পঞ্চচত্তালীস ৰিহারে কারেন্তো সাৰত্থিং গন্ত্ৰা জেতৰনমহাৰিহারং কারেত্ৰা বুদ্ধপ্পমুখস্স ভিক্খুসঙ্ঘস্স নিয্যাদেসীতি. অট্ঠমং.

৯. পঠমসুক্কাসুত্তৰণ্ণনা

২৪৩. নৰমে রথিকায রথিকন্তি একং রথিকং গহেত্ৰা ততো অপরং গচ্ছন্তো রথিকায রথিকং উপসঙ্কমন্তো নাম হোতি. সিঙ্ঘাটকেপি এসেৰ নযো. এত্থ চ রথিকাতি রচ্ছা. সিঙ্ঘাটকন্তি চতুক্কং. কিং মে কতাতি কিং ইমে কতা? কিং করোন্তীতি অত্থো. মধুপীতাৰ সেযরেতি গন্ধমধুপানং পীতা ৰিয সযন্তি. গন্ধমধুপানং পীতো কির সীসং উক্খিপিতুং ন সক্কোতি, অসঞ্ঞী হুত্ৰা সযতেৰ. তস্মা এৰমাহ.

তঞ্চ পন অপ্পটিৰানীযন্তি তঞ্চ পন ধম্মং অপ্পটিৰানীযং দেসেতি. বাহিরকঞ্হি সুমধুরম্পি ভোজনং পুনপ্পুনং ভুঞ্জন্তস্স ন রুচ্চতি, ‘‘অপনেথ, কিং ইমিনা’’তি? পটিৰানেতব্বং অপনেতব্বং হোতি, ন এৰমযং ধম্মো. ইমং হি ধম্মং পণ্ডিতা ৰস্সসতম্পি ৰস্সসহস্সম্পি সুণন্তা তিত্তিং ন গচ্ছন্তি. তেনাহ ‘‘অপ্পটিৰানীয’’ন্তি. অসেচনকমোজৰন্তি অনাসিত্তকং ওজৰন্তং. যথা হি বাহিরানি অসম্ভিন্নপাযাসাদীনিপি সপ্পিমধুসক্খরাহি আসিত্তানি যোজিতানেৰ মধুরানি ওজৰন্তানি হোন্তি, ন এৰমযং ধম্মো. অযং হি অত্তনো ধম্মতায মধুরো চেৰ ওজৰা চ, ন অঞ্ঞেন উপসিত্তো. তেনাহ ‘‘অসেচনকমোজৰ’’ন্তি. পিৰন্তি মঞ্ঞে সপ্পঞ্ঞাতি পণ্ডিতপুরিসা পিৰন্তি ৰিয. ৰলাহকমেৰ পন্থগূতি ৰলাহকন্তরতো নিক্খন্তউদকং ঘম্মাভিতত্তা পথিকা ৰিয. নৰমং.

১০-১১. দুতিযসুক্কাসুত্তাদিৰণ্ণনা

২৪৪. দসমে পুঞ্ঞং ৰত পসৰি বহুন্তি বহুং ৰত পুঞ্ঞং পসৰতীতি. দসমং.

২৪৫. একাদসমং উত্তানমেৰ. একাদসমং.

১২. আল়ৰকসুত্তৰণ্ণনা

২৪৬. দ্ৰাদসমে আল়ৰিযন্তি আল়ৰীতি তং রট্ঠম্পি নগরম্পি. তঞ্চ ভৰনং নগরস্স অৰিদূরে গাৰুতমত্তে ঠিতং. ভগৰা তত্থ ৰিহরন্তো তং নগরং উপনিস্সায আল়ৰিযং ৰিহরতীতি ৰুত্তো. আল়ৰকস্স যক্খস্স ভৰনেতি এত্থ পন অযমনুপুব্বিকথা – আল়ৰকো কির রাজা ৰিৰিধনাটকূপভোগং ছড্ডেত্ৰা চোরপটিবাহনত্থং পটিরাজনিসেধনত্থং ব্যাযামকরণত্থঞ্চ সত্তমে সত্তমে দিৰসে মিগৰং গচ্ছন্তো একদিৰসং বলকাযেন সদ্ধিং কতিকং অকাসি – ‘‘যস্স পস্সেন মিগো পলাযতি, তস্সেৰ সো ভারো’’তি. অথ তস্সেৰ পস্সেন মিগো পলাযি, জৰসম্পন্নো রাজা ধনুং গহেত্ৰা পত্তিকোৰ তিযোজনং তং মিগং অনুবন্ধি. এণিমিগা চ তিযোজনৰেগা এৰ হোন্তি. অথ পরিক্খীণজৰং তং উদকং ৰিয পৰিসিত্ৰা ঠিতং ৰধিত্ৰা দ্ৰিধা ছেত্ৰা অনত্থিকোপি মংসেন ‘‘নাসক্খি মিগং গহেতু’’ন্তি অপৰাদমোচনত্থং কাজেনাদায আগচ্ছন্তো নগরস্সাৰিদূরে বহলপত্তপলাসং মহানিগ্রোধং দিস্ৰা পরিস্সমৰিনোদনত্থং তস্স মূলমুপগতো. তস্মিঞ্চ নিগ্রোধে আল়ৰকো যক্খো মহারাজসন্তিকা ভৰনং লভিত্ৰা মজ্ঝন্হিকসমযে তস্স রুক্খস্স ছাযায ফুট্ঠোকাসং পৰিট্ঠে পাণিনো খাদন্তো পটিৰসতি. সো তং দিস্ৰা খাদিতুং উপগতো. রাজা তেন সদ্ধিং কতিকং অকাসি – ‘‘মুঞ্চ মং, অহং তে দিৰসে দিৰসে মনুস্সঞ্চ থালিপাকঞ্চ পেসেস্সামী’’তি. যক্খো – ‘‘ত্ৰং রাজূপভোগেন পমত্তো ন সরিস্সসি, অহং পন ভৰনং অনুপগতঞ্চ অননুঞ্ঞাতঞ্চ খাদিতুং ন লভামি, স্ৰাহং ভৰন্তম্পি জীযেয্য’’ন্তি ন মুঞ্চি. রাজা ‘‘যং দিৰসং ন পেসেমি, তং দিৰসং মং গহেত্ৰা খাদা’’তি অত্তানং অনুজানিত্ৰা তেন মুত্তো নগরাভিমুখো অগমাসি.

বলকাযো মগ্গে খন্ধাৰারং বন্ধিত্ৰা ঠিতো রাজানং দিস্ৰা, ‘‘কিং, মহারাজ, অযসমত্তভযা এৰং কিলন্তোসী’’তি? ৰদন্তো পচ্চুগ্গন্ত্ৰা পটিগ্গহেসি. রাজা তং পৰত্তিং অনারোচেত্ৰা নগরং গন্ত্ৰা কতপাতরাসো নগরগুত্তিকং আমন্তেত্ৰা এতমত্থং আরোচেসি. নগরগুত্তিকো – ‘‘কিং, দেৰ, কালপরিচ্ছেদো কতো’’তি আহ? ন কতো ভণেতি. দুট্ঠু কতং, দেৰ, অমনুস্সা হি পরিচ্ছিন্নমত্তমেৰ লভন্তি, অপরিচ্ছিন্নে পন জনপদস্সাবাধো ভৰিস্সতি, হোতু দেৰ, কিঞ্চাপি এৰমকাসি, অপ্পোস্সুক্কো ত্ৰং রজ্জসুখমনুভোহি, অহমেত্থ কাতব্বং করিস্সামীতি. সো কালস্সেৰ ৰুট্ঠায বন্ধনাগারদ্ৰারে ঠত্ৰা যে যে ৰজ্ঝা হোন্তি, তে তে সন্ধায ‘‘যো জীৰিতত্থিকো, সো নিক্খমতূ’’তি ভণতি. যো পঠমং নিক্খমতি, তং গেহং নেত্ৰা ন্হাপেত্ৰা ভোজেত্ৰা চ ‘‘ইমং থালিপাকং যক্খস্স দেহী’’তি পেসেতি. তং রুক্খমূলং পৰিট্ঠমত্তংযেৰ যক্খো ভেরৰং অত্তভাৰং নিম্মিনিত্ৰা মূলকন্দং ৰিয খাদি. যক্খানুভাৰেন কির মনুস্সানং কেসাদীনি উপাদায সকলসরীরং নৰনীতপিণ্ডং ৰিয হোতি, যক্খস্স ভত্তং গাহাপেতুং গতপুরিসা তং দিস্ৰা ভীতা যথামিত্তং আরোচেসুং. ততো পভুতি ‘‘রাজা চোরে গহেত্ৰা যক্খস্স দেতী’’তি মনুস্সা চোরকম্মতো পটিৰিরতা. ততো অপরেন সমযেন নৰচোরানং অভাৰেন পুরাণচোরানঞ্চ পরিক্খযেন বন্ধনাগারানি সুঞ্ঞানি অহেসুং.

অথ নগরগুত্তিকো রঞ্ঞো আরোচেসি. রাজা অত্তনো ধনং নগররচ্ছাসু ছড্ডাপেসি ‘‘অপ্পেৰ নাম কোচি লোভেন গণ্হেয্যা’’তি. তং পাদেনপি কোচি নচ্ছুপি. সো চোরে অলভন্তো অমচ্চানং আরোচেসি. অমচ্চা ‘‘কুলপটিপাটিযা একমেকং জিণ্ণকং পেসেম, সো পকতিযাপি মচ্চুপথে ৰত্ততী’’তি আহংসু. রাজা ‘‘অম্হাকং পিতরং অম্হাকং পিতামহং পেসেতীতি মনুস্সা খোভং করিস্সন্তি, মা ৰো এতং রুচ্চী’’তি ৰারেসি. ‘‘তেন হি, দেৰ, দারকং পেসেম উত্তানসেয্যকং, তথাৰিধস্স হি ‘মাতা মে’তি ‘পিতা মে’তি সিনেহো নত্থী’’তি আহংসু. রাজা অনুজানি. তে তথা অকংসু. নগরে দারকমাতরো চ দারকে গহেত্ৰা গব্ভিনিযো চ পলাযিত্ৰা পরজনপদে দারকে সংৰড্ঢেত্ৰা আনেন্তি. এৰং দ্ৰাদস ৰস্সানি গতানি.

ততো একদিৰসং সকলনগরং ৰিচিনিত্ৰা একম্পি দারকং অলভিত্ৰা অমচ্চা রঞ্ঞো আরোচেসুং – ‘‘নত্থি, দেৰ, নগরে দারকো ঠপেত্ৰা অন্তেপুরে তৰ পুত্তং আল়ৰককুমার’’ন্তি. রাজা ‘‘যথা মম পুত্তো পিযো, এৰং সব্বলোকস্স, অত্তনা পন পিযতরং নত্থি, গচ্ছথ তম্পি দত্ৰা মম জীৰিতং রক্খথা’’তি. তেন চ সমযেন আল়ৰকস্স মাতা পুত্তং ন্হাপেত্ৰা মণ্ডেত্ৰা দুকূলচুম্বটকে কত্ৰা অঙ্কে সযাপেত্ৰা নিসিন্না হোতি. রাজপুরিসা রঞ্ঞো আণায তত্থ গন্ত্ৰা ৰিপ্পলপন্তিযা তস্সা সোল়সন্নঞ্চ দেৰিসহস্সানং সদ্ধিং ধাতিযা তং আদায পক্কমিংসু, ‘‘স্ৰে যক্খভক্খো ভৰিস্সতী’’তি. তংদিৰসঞ্চ ভগৰা পচ্চূসসমযং পচ্চুট্ঠায জেতৰনৰিহারে গন্ধকুটিযং মহাকরুণাসমাপত্তিং সমাপজ্জিত্ৰা বুদ্ধচক্খুনা লোকং ওলোকেন্তো অদ্দস আল়ৰকস্স কুমারস্স অনাগামিফলুপ্পত্তিযা উপনিস্সযং যক্খস্স চ সোতাপত্তিফলুপ্পত্তিযা, দেসনাপরিযোসানে চ চতুরাসীতিপাণসহস্সানং ধম্মচক্খুপটিলাভস্সাতি. সো ৰিভাতায রত্তিযা পুরিমভত্তকিচ্চং কত্ৰা সুনিট্ঠিতপচ্ছাভত্তকিচ্চো কাল়পক্খূপোসথদিৰসে ৰত্তমানে ওগ্গতে সূরিযে একো অদুতিযো পত্তচীৰরমাদায পাদমগ্গেনেৰ সাৰত্থিতো তিংস যোজনানি গন্ত্ৰা তস্স যক্খস্স ভৰনং পাৰিসি. তেন ৰুত্তং ‘‘আল়ৰকস্স যক্খস্স ভৰনে’’তি.

কিং পন ভগৰা যস্মিং নিগ্রোধে আল়ৰকস্স ভৰনং, তস্স মূলে ৰিহাসি, উদাহু ভৰনেযেৰাতি? ভৰনেযেৰ. যথেৰ হি যক্খা অত্তনো ভৰনং পস্সন্তি, তথা ভগৰাপি. সো তত্থ গন্ত্ৰা ভৰনদ্ৰারে অট্ঠাসি. তদা আল়ৰকো হিমৰন্তে যক্খসমাগমং গতো হোতি. ততো আল়ৰকস্স দ্ৰারপালো গদ্রভো নাম যক্খো ভগৰন্তং উপসঙ্কমিত্ৰা ৰন্দিত্ৰা, ‘‘কিং, ভন্তে, ভগৰা ৰিকালে আগতো’’তি আহ. আম, গদ্রভ, আগতোম্হি, সচে তে অগরু, ৰিহরেয্যামেকরত্তং আল়ৰকস্স ভৰনেতি. ন মে, ভন্তে, গরু, অপিচ খো সো যক্খো কক্খল়ো ফরুসো, মাতাপিতূনম্পি অভিৰাদনাদীনি ন করোতি, মা রুচ্চি ভগৰতো ইধ ৰাসোতি. জানামি, গদ্রভ, তস্স সভাৰং, ন কোচি মমন্তরাযো ভৰিস্সতি. সচে তে অগরু, ৰিহরেয্যামেকরত্তন্তি.

দুতিযম্পি গদ্রভো যক্খো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘অগ্গিতত্তকপালসদিসো, ভন্তে, আল়ৰকো, মাতাপিতরোতি ৰা সমণব্রাহ্মণাতি ৰা ধম্মোতি ৰা ন জানাতি, ইধাগতানং পন চিত্তক্খেপম্পি করোতি, হদযম্পি ফালেতি, পাদেপি গহেত্ৰা পরসমুদ্দং ৰা পরচক্কৰাল়ং ৰা খিপতী’’তি. দুতিযম্পি ভগৰা আহ – ‘‘জানামি, গদ্রভ, সচেপি তে অগরু, ৰিহরেয্যামেকরত্ত’’ন্তি. ন মে, ভন্তে, গরু, অপিচ খো সো যক্খো অত্তনো অনারোচেত্ৰা অনুজানন্তং মং জীৰিতাপি ৰোরোপেয্য, আরোচেমি, ভন্তে, তস্সাতি. যথাসুখং, গদ্রভ, আরোচেহীতি. ‘‘তেন হি, ভন্তে, ত্ৰমেৰ জানাহী’’তি ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা হিমৰন্তাভিমুখো পক্কামি. ভৰনদ্ৰারম্পি সযমেৰ ভগৰতো ৰিৰরমদাসি. ভগৰা অন্তোভৰনং পৰিসিত্ৰা যত্থ অভিলক্খিতেসু মঙ্গলদিৰসাদীসু নিসীদিত্ৰা আল়ৰকো সিরিং অনুভোতি, তস্মিংযেৰ দিব্বরতনমযে পল্লঙ্কে নিসীদিত্ৰা সুৰণ্ণাভং মুঞ্চি. তং দিস্ৰা যক্খস্স ইত্থিযো আগন্ত্ৰা ভগৰন্তং ৰন্দিত্ৰা সম্পরিৰারেত্ৰা নিসীদিংসু. ভগৰা ‘‘পুব্বে তুম্হে দানং দত্ৰা সীলং সমাদিযিত্ৰা পূজনেয্যং পূজেত্ৰা ইমং সম্পত্তিং পত্তা, ইদানিপি তথেৰ করোথ, মা অঞ্ঞমঞ্ঞং ইস্সামচ্ছরিযাভিভূতা ৰিহরথা’’তিআদিনা নযেন তাসং পকিণ্ণকধম্মকথং কথেসি. তা ভগৰতো মধুরনিগ্ঘোসং সুত্ৰা সাধুকারসহস্সানি দত্ৰা ভগৰন্তং সম্পরিৰারেত্ৰা নিসীদিংসুযেৰ. গদ্রভোপি হিমৰন্তং গন্ত্ৰা আল়ৰকস্সারোচেসি – ‘‘যগ্ঘে, মারিস, জানেয্যাসি ৰিমানে তে ভগৰা নিসিন্নো’’তি. সো গদ্রভস্স সঞ্ঞং অকাসি ‘‘তুণ্হী হোহি, গন্ত্ৰা কত্তব্বং করিস্সামী’’তি. পুরিসমানেন কির লজ্জিতো অহোসি, তস্মা ‘‘মা কোচি পরিসমজ্ঝে সুণেয্যা’’তি এৰমকাসি.

তদা সাতাগিরহেমৰতা ভগৰন্তং জেতৰনেযেৰ ৰন্দিত্ৰা ‘‘যক্খসমাগমং গমিস্সামা’’তি সপরিৰারা নানাযানেহি আকাসেন গচ্ছন্তি. আকাসে চ যক্খানং সব্বত্থ মগ্গো নত্থি, আকাসট্ঠানি ৰিমানানি পরিহরিত্ৰা মগ্গট্ঠানেনেৰ মগ্গো হোতি. আল়ৰকস্স পন ৰিমানং ভূমট্ঠং সুগুত্তং পাকারপরিক্খিত্তং সুসংৰিহিতদ্ৰারঅট্টালকগোপুরং উপরি কংসজালসঞ্ছন্নং মঞ্জূসসদিসং তিযোজনং উব্বেধেন, তস্স উপরি মগ্গো হোতি. তে তং পদেসমাগম্ম গন্তুং নাসক্খিংসু. বুদ্ধানং হি নিসিন্নোকাসস্স উপরিভাগেন যাৰ ভৰগ্গা কোচি গন্তুং ন সক্কোতি. তে ‘‘কিমিদ’’ন্তি? আৰজ্জেত্ৰা ভগৰন্তং দিস্ৰা আকাসে খিত্তলেড্ডু ৰিয ওরুয্হ ৰন্দিত্ৰা ধম্মং সুত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা, ‘‘যক্খসমাগমং গচ্ছাম ভগৰা’’তি তীণি ৰত্থূনি পসংসন্তা যক্খসমাগমং অগমংসু. আল়ৰকো তে দিস্ৰা, ‘‘ইধ নিসীদথা’’তি পটিক্কম্ম ওকাসমদাসি. তে আল়ৰকস্স নিৰেদেসুং – ‘‘লাভা তে, আল়ৰক, যস্স তে ভৰনে ভগৰা ৰিহরতি, গচ্ছাৰুসো, ভগৰন্তং পযিরুপাসস্সূ’’তি. এৰং ভগৰা ভৰনেযেৰ ৰিহাসি, ন যস্মিং নিগ্রোধে আল়ৰকস্স ভৰনং, তস্স মূলেতি. তেন ৰুত্তং – ‘‘একং সমযং ভগৰা আল়ৰিযং ৰিহরতি আল়ৰকস্স যক্খস্স ভৰনে’’তি.

অথ খো আল়ৰকো…পে… এতদৰোচ – ‘‘নিক্খম, সমণা’’তি কস্মা পনাযং এতদৰোচ? রোসেতুকামতায. তত্রেৰং আদিতো পভুতি সম্বন্ধো ৰেদিতব্বো – অযং হি যস্মা অস্সদ্ধস্স সদ্ধাকথা দুক্কথা হোতি দুস্সীলাদীনং সীলাদিকথা ৰিয, তস্মা তেসং যক্খানং সন্তিকা ভগৰতো পসংসং সুত্ৰাযেৰ অগ্গিম্হি পক্খিত্তলোণসক্খরা ৰিয অব্ভন্তরে কোপেন তটতটাযমানহদযো হুত্ৰা ‘‘কো সো ভগৰা নাম, যো মম ভৰনং পৰিট্ঠো’’তি আহ. তে অহংসু – ‘‘ন ত্ৰং, আৰুসো, জানাসি ভগৰন্তং অম্হাকং সত্থারং, যো তুসিতভৰনে ঠিতো পঞ্চমহাৰিলোকিতং ৰিলোকেত্ৰা’’তিআদিনা নযেন যাৰ ধম্মচক্কপৰত্তনা কথেন্তা পটিসন্ধিআদীসু দ্ৰত্তিংস পুব্বনিমিত্তানি ৰত্ৰা, ‘‘ইমানিপি ত্ৰং, আৰুসো, অচ্ছরিযানি নাদ্দসা’’তি? চোদেসুং. সো দিস্ৰাপি কোধৰসেন ‘‘নাদ্দস’’ন্তি আহ. আৰুসো আল়ৰক, পস্সেয্যাসি ৰা ত্ৰং, ন ৰা, কো তযা অত্থো পস্সতা ৰা অপস্সতা ৰা? কিং ত্ৰং করিস্সসি অম্হাকং সত্থুনো, যো ত্ৰং তং উপনিধায চলক্ককুধ-মহাউসভসমীপে তদহুজাতৰচ্ছকো ৰিয, তিধা পভিন্নমত্তৰারণসমীপে ভিঙ্কপোতকো ৰিয, ভাসুরৰিলম্বিতকেসরসোভিতক্খন্ধস্স মিগরঞ্ঞো সমীপে জরসিঙ্গালো ৰিয, দিযড্ঢযোজনসতপৰড্ঢকাযসুপণ্ণরাজসমীপে ছিন্নপক্খকাকপোতকো ৰিয খাযসি, গচ্ছ যং তে করণীযং, তং করোহীতি. এৰং ৰুত্তে দুট্ঠো আল়ৰকো উট্ঠহিত্ৰা মনোসিলাতলে ৰামপাদেন ঠত্ৰা – ‘‘পস্সথ দানি তুম্হাকং ৰা সত্থা মহানুভাৰো, অহং ৰা’’তি দক্খিণপাদেন সট্ঠিযোজনমত্তং কেলাসপব্বতকূটং অক্কমি. তং অযোকূটপহটো ৰিয নিদ্ধন্তঅযোপিণ্ডো পপটিকাযো মুঞ্চি, সো তত্র ঠত্ৰা, ‘‘অহং আল়ৰকো’’তি উগ্ঘোসেসি. সকলজম্বুদীপং সদ্দো ফরি.

চত্তারো কির সদ্দা সকলজম্বুদীপে সূযিংসু – যঞ্চ পুণ্ণকো যক্খসেনাপতি ধনঞ্জযকোরব্যরাজানং জূতং জিনিত্ৰা অপ্ফোটেত্ৰা ‘‘অহং জিনি’’ন্তি উগ্ঘোসেসি; যঞ্চ সক্কো দেৰানমিন্দো কস্সপভগৰতো সাসনে ওসক্কন্তে ৰিস্সকম্মদেৰপুত্তং সুনখং করিত্ৰা – ‘‘অহং পাপভিক্খূ চ পাপভিক্খুনিযো চ উপাসকে চ উপাসিকাযো চ সব্বেৰ চ অধম্মৰাদিনো খাদামী’’তি উগ্ঘোসাপেসি; যঞ্চ কুসজাতকে পভাৰতিহেতু সত্তহি রাজূহি নগরে উপরুদ্ধে পভাৰতিং অত্তনা সহ হত্থিক্খন্ধে আরোপেত্ৰা নগরা নিক্খম্ম – ‘‘অহং সীহস্সরমহাকুসরাজা’’তি মহাপুরিসো উগ্ঘোসেসি; যঞ্চ কেলাসমুদ্ধনি ঠত্ৰা আল়ৰকোতি. তদা হি সকলজম্বুদীপে দ্ৰারে ঠত্ৰা উগ্ঘোসিতসদিসং অহোসি. তিযোজনসহস্সৰিত্থতো চ হিমৰাপি সঙ্কম্পি যক্খস্সানুভাৰেন.

সো ৰাতমণ্ডলং সমুট্ঠাপেসি – ‘‘এতেনেৰ সমণং পলাপেস্সামী’’তি. তে পুরত্থিমাদিভেদা ৰাতা সমুট্ঠহিত্ৰা অড্ঢযোজনযোজনদ্ৰিযোজনতিযোজনপ্পমাণানি পব্বতকূটানি পদালেত্ৰা ৰনগচ্ছরুক্খাদীনি উম্মূলং কত্ৰা, আল়ৰিনগরং পক্খন্তা জিণ্ণহত্থিসালাদীনি চুণ্ণেন্তা ছদনিট্ঠকা আকাসে ৰিধমেন্তা. ভগৰা ‘‘মা কস্সচি উপরোধো হোতূ’’তি অধিট্ঠাসি. তে ৰাতা দসবলং পত্ৰা চীৰরকণ্ণমত্তম্পি চালেতুং নাসক্খিংসু. ততো মহাৰস্সং সমুট্ঠাপেসি. ‘‘উদকেন অজ্ঝোত্থরিত্ৰা সমণং মারেস্সামী’’তি. তস্সানুভাৰেন উপরূপরি সতপটলসহস্সপটলাদিভেদা ৰলাহকা উট্ঠহিত্ৰা পৰস্সিংসু. ৰুট্ঠিধারাৰেগেন পথৰী ছিদ্দা অহোসি. ৰনরুক্খাদীনং উপরি মহোঘো আগন্ত্ৰা দসবলস্স চীৰরে উস্সাৰবিন্দুমত্তম্পি তেমেতুং নাসক্খি. ততো পাসাণৰস্সং সমুট্ঠাপেসি. মহন্তানি মহন্তানি পব্বতকূটানি ধূমাযন্তানি পজ্জলন্তানি আকাসেনাগন্ত্ৰা দসবলং পত্ৰা দিব্বমালাগুল়ানি সম্পজ্জিংসু. ততো পহরণৰস্সং সমুট্ঠাপেসি. একতোধারাউভতোধারাঅসিসত্তিখুরপ্পাদযো ধূমাযন্তা পজ্জলন্তা আকাসেনাগন্ত্ৰা দসবলং পত্ৰা দিব্বপুপ্ফানি অহেসুং. ততো অঙ্গারৰস্সং সমুট্ঠাপেসি. কিংসুক ৰণ্ণা অঙ্গারা আকাসেনাগন্ত্ৰা দসবলস্স পাদমূলে দিব্বপুপ্ফানি হুত্ৰা ৰিকীরযিংসু. ততো কুক্কুলৰস্সং সমুট্ঠাপেসি. অচ্চুণ্হা কুক্কুলা আকাসেনাগন্ত্ৰা দসবলস্স পাদমূলে চন্দনচুণ্ণং হুত্ৰা নিপতিংসু. ততো ৰালিকৰস্সং সমুট্ঠাপেসি. অতিসুখুমৰালিকা ধূমাযন্তা পজ্জলন্তা আকাসেনাগন্ত্ৰা দসবলস্স পাদমূলে দিব্বপুপ্ফানি হুত্ৰা নিপতিংসু. ততো কললৰস্সং সমুট্ঠাপেসি. তং কললৰস্সং ধূমাযন্তং পজ্জলন্তং আকাসেনাগন্ত্ৰা দসবলস্স পাদমূলে দিব্বগন্ধং হুত্ৰা নিপতি. ততো অন্ধকারং সমুট্ঠাপেসি ‘‘ভিংসেত্ৰা সমণং পলাপেস্সামী’’তি. তং চতুরঙ্গসমন্নাগতং অন্ধকারসদিসং হুত্ৰা দসবলং পত্ৰা সূরিযপ্পভাৰিহতমিৰ অন্ধকারং অন্তরধাযি.

এৰং যক্খো ইমাহি নৰহি ৰাতৰস্সপাসাণপহরণঙ্গারকুক্কুলৰালিককললন্ধকারৰুট্ঠীহি ভগৰন্তং পলাপেতুং অসক্কোন্তো নানাৰিধপহরণহত্থায অনেকপ্পকাররূপভূতগণসমাকুলায চতুরঙ্গিনিযা সেনায সযমেৰ ভগৰন্তং অভিগতো. তে ভূতগণা অনেকপ্পকারে ৰিকারে কত্ৰা ‘‘গণ্হথ হনথা’’তি ভগৰতো উপরি আগচ্ছন্তা ৰিয হোন্তি. অপিচ খো নিদ্ধন্তলোহপিণ্ডং ৰিয মক্খিকা, ভগৰন্তং অল্লীযিতুং অসমত্থাৰ অহেসুং. এৰং সন্তেপি যথা বোধিমণ্ডে মারো আগতৰেলাযমেৰ নিৰত্তো, তথা অনিৰত্তেত্ৰা উপড্ঢরত্তিমত্তং ব্যাকুলমকংসু. এৰং উপড্ঢরত্তিমত্তং অনেকপ্পকারৰিভিংসনকদস্সনেনপি ভগৰন্তং চালেতুং অসক্কোন্তো আল়ৰকো চিন্তেসি – ‘‘যংনূনাহং কেনচি অজেয্যং দুস্সাৰুধং মুঞ্চেয্য’’ন্তি.

চত্তারি কির আৰুধানি লোকে সেট্ঠানি – সক্কস্স ৰজিরাৰুধং, ৰেস্সৰণস্স গদাৰুধং, যমস্স নযনাৰুধং, আল়ৰকস্স দুস্সাৰুধন্তি. যদি হি সক্কো দুট্ঠো ৰজিরাৰুধং সিনেরুমত্থকে পহরেয্য, অট্ঠসট্ঠিসহস্সাধিকযোজনসতসহস্সং ৰিনিৰিজ্ঝিত্ৰা হেট্ঠতো গচ্ছেয্য. ৰেস্সৰণেন কুজ্ঝনকালে ৰিস্সজ্জিতং গদাৰুধং বহূনং যক্খসহস্সানং সীসং পাতেত্ৰা পুন হত্থপাসং আগন্ত্ৰা তিট্ঠতি. যমেন দুট্ঠেন নযনাৰুধেন ওলোকিতমত্তে অনেকানি কুম্ভণ্ডসহস্সানি তত্তকপালে তিলা ৰিয ফরন্তানি ৰিনস্সন্তি. আল়ৰকো দুট্ঠো সচে আকাসে দুস্সাৰুধং মুঞ্চেয্য, দ্ৰাদস ৰস্সানি দেৰো ন ৰস্সেয্য. সচে পথৰিযং মুঞ্চেয্য. সব্বরুক্খতিণাদীনি সুস্সিত্ৰা দ্ৰাদসৰস্সন্তরে ন পুন ৰিরুহেয্যুং. সচে সমুদ্দে মুঞ্চেয্য, তত্তকপালে উদকবিন্দু ৰিয সব্বমুদকং সুস্সেয্য. সচে সিনেরুসদিসেপি পব্বতে মুঞ্চেয্য, খণ্ডাখণ্ডং হুত্ৰা ৰিকিরেয্য. সো এৰং মহানুভাৰং দুস্সাৰুধং উত্তরিসাটকং মুঞ্চিত্ৰা অগ্গহেসি. যেভুয্যেন দসসহস্সীলোকধাতুদেৰতা ৰেগেন সন্নিপতিংসু ‘‘অজ্জ ভগৰা আল়ৰকং দমেস্সতি, তত্থ ধম্মং সোস্সামা’’তি যুদ্ধদস্সনকামাপি দেৰতা সন্নিপতিংসু. এৰং সকলম্পি আকাসং দেৰতাহি পরিপুণ্ণমহোসি.

অথ আল়ৰকো ভগৰতো সমীপে উপরূপরি ৰিচরিত্ৰা ৰত্থাৰুধং মুঞ্চি. তং অসনিৰিচক্কং ৰিয আকাসে ভেরৰসদ্দং করোন্তং ধূমাযন্তং পজ্জলন্তং ভগৰন্তং পত্ৰা যক্খমানমদ্দনত্থং পাদপুঞ্ছনচোল়ং হুত্ৰা পাদমূলে নিপতি. আল়ৰকো তং দিস্ৰা ছিন্নৰিসাণো ৰিয উসভো উদ্ধতদাঠো ৰিয সপ্পো নিত্তেজো নিম্মদো নিপতিতমানদ্ধজো হুত্ৰা চিন্তেসি – ‘‘দুস্সাৰুধম্পি মে সমণং নাভিভোসি. কিং নু খো কারণ’’ন্তি? ‘‘ইদং কারণং, মেত্তাৰিহারযুত্তো সমণো, হন্দ নং রোসেত্ৰা মেত্তায ৰিযোজেমী’’তি ইমিনা সম্বন্ধেনেতং ৰুত্তং – অথ খো আল়ৰকো যক্খো যেন ভগৰা…পে… নিক্খম সমণাতি. তত্থাযমধিপ্পাযো – কস্মা মযা অননুঞ্ঞাতো মম ভৰনং পৰিসিত্ৰা ঘরসামিকো ৰিয ইত্থাগারস্স মজ্ঝে নিসিন্নোসি? অননুযুত্তমেতং সমণস্স যদিদং অদিন্নপরিভোগো ইত্থিসংসগ্গো চ? তস্মা যদি ত্ৰং সমণধম্মে ঠিতো, নিক্খম সমণাতি. একে পন – ‘‘এতানি অঞ্ঞানি চ ফরুসৰচনানি ৰত্ৰা এৰাযং এতদৰোচা’’তি ভণন্তি.

অথ ভগৰা – ‘‘যস্মা থদ্ধো পটিথদ্ধভাৰেন ৰিনেতুং ন সক্কা, সো হি পটিথদ্ধভাৰে কযিরমানে, সেয্যথাপি চণ্ডস্স কুক্কুরস্স নাসায পিত্তং ভিন্দেয্য, সো ভিয্যোসোমত্তায চণ্ডতরো অস্স, এৰং থদ্ধতরো হোতি, মুদুনা পন সো সক্কা ৰিনেতু’’ন্তি ঞত্ৰা, সাধাৰুসোতি পিযৰচনেন তস্স ৰচনং সম্পটিচ্ছিত্ৰা নিক্খমি. তেন ৰুত্তং সাধাৰুসোতি ভগৰা নিক্খমীতি.

ততো আল়ৰকো – ‘‘সুব্বচো ৰতাযং সমণো একৰচনেনেৰ নিক্খন্তো, এৰং নাম নিক্খমেতুং সুখং সমণং অকারণেনেৰাহং সকলরত্তিং যুদ্ধেন অব্ভুয্যাসি’’ন্তি মুদুচিত্তো হুত্ৰা পুন চিন্তেসি – ‘‘ইদানিপি ন সক্কা জানিতুং, কিং নু খো সুব্বচতায নিক্খন্তো উদাহু কোধনো. হন্দাহং ৰীমংসামী’’তি. ততো পৰিস, সমণাতি আহ. অথ সুব্বচোতি মুদুভূতচিত্তৰৰত্থানকরণত্থং পুন পিযৰচনং ৰদন্তো সাধাৰুসোতি ভগৰা পাৰিসি. আল়ৰকো পুনপ্পুনং তমেৰ সুব্বচভাৰং ৰীমংসন্তো দুতিযম্পি ততিযম্পি নিক্খম পৰিসাতি আহ. ভগৰাপি তথা অকাসি. যদি ন করেয্য, পকতিযাপি থদ্ধযক্খস্স চিত্তং থদ্ধতরং হুত্ৰা ধম্মকথায ভাজনং ন ভৰেয্য. তস্মা যথা নাম মাতা রোদন্তং পুত্তকং যং সো ইচ্ছতি, তং দত্ৰা ৰা কত্ৰা ৰা সঞ্ঞাপেসি তথা ভগৰা কিলেসরোদনেন রোদন্তং যক্খং সঞ্ঞাপেতুং যং সো ভণতি, তং অকাসি. যথা চ ধাতী থঞ্ঞং অপিৰন্তং দারকং কিঞ্চি দত্ৰা উপলাল়েত্ৰা পাযেতি, তথা ভগৰা যক্খং লোকুত্তরধম্মখীরং পাযেতুং তস্স পত্থিতৰচনকরণেন উপলাল়েন্তো এৰমকাসি. যথা চ পুরিসো লাবুম্হি চতুমধুরং পূরেতুকামো তস্সব্ভন্তরং সোধেতি, এৰং ভগৰা যক্খস্স চিত্তে লোকুত্তরচতুমধুরং পূরেতুকামো তস্সব্ভন্তরে কোধমলং সোধেতুং যাৰ ততিযং নিক্খমনপৰিসনং অকাসি.

অথ আল়ৰকো ‘‘সুব্বচো অযং সমণো ‘নিক্খমা’তি ৰুত্তো নিক্খমতি, ‘পৰিসা’তি ৰুত্তো পৰিসতি. যংনূনাহং ইমং সমণং এৰমেৰ সকলরত্তিং কিলমেত্ৰা পাদে গহেত্ৰা পারগঙ্গায খিপেয্য’’ন্তি? পাপকং চিত্তং উপ্পাদেত্ৰা চতুত্থৰারং আহ নিক্খম, সমণাতি. তং ঞত্ৰা ভগৰা ন খ্ৰাহং তন্তি আহ. এৰং ৰা ৰুত্তে তদুত্তরিকরণীযং পরিযেসমানো পঞ্হং পুচ্ছিতব্বং মঞ্ঞিস্সতি. তং ধম্মকথায মুখং ভৰিস্সতীতি ঞত্ৰা, ন খ্ৰাহং তন্তি আহ. তত্থ -ইতি পটিক্খেপে. খোতি অৰধারণে. অহন্তি অত্তনিদস্সনং. ন্তি হেতুৰচনং. তেনেৰেত্থ ‘‘যস্মা ত্ৰং এৰং চিন্তেসি, তস্মা অহং, আৰুসো, নেৰ নিক্খমিস্সামি, যং তে করণীযং, তং করোহী’’তি এৰমত্থো দট্ঠব্বো.

ততো আল়ৰকো যস্মা পুব্বেপি আকাসেন গমনৰেলায – ‘‘কিং নু খো এতং সুৰণ্ণৰিমানং, উদাহু রজতমণিৰিমানানং অঞ্ঞতরং, হন্দ নং পস্সামা’’তি এৰং অত্তনো ৰিমানং আগতে ইদ্ধিমন্তে তাপসপরিব্বাজকে পঞ্হং পুচ্ছিত্ৰা ৰিস্সজ্জেতুং অসক্কোন্তে চিত্তক্খেপাদীহি ৰিহেঠেতি, তস্মা ভগৰন্তম্পি তথা ৰিহেঠেস্সামীতি মঞ্ঞমানো পঞ্হং তন্তিআদিমাহ.

কুতো পনস্স পঞ্হাতি? তস্স কির মাতাপিতরো কস্সপং ভগৰন্তং পযিরুপাসিত্ৰা অট্ঠ পঞ্হে সহ ৰিস্সজ্জনেন উগ্গহেসুং. তে দহরকালে আল়ৰকং পরিযাপুণাপেসুং; সো কালচ্চযেন ৰিস্সজ্জনং সম্মুস্সি. ততো ‘‘ইমে পঞ্হাপি মা ৰিনস্সন্তূ’’তি সুৰণ্ণপট্ঠে জাতিহিঙ্গুলকেন লেখাপেত্ৰা ৰিমানে নিক্খিপি. এৰমেতে পুট্ঠপঞ্হা বুদ্ধৰিসযাৰ হোন্তি. ভগৰা তং সুত্ৰা যস্মা বুদ্ধানং পরিচ্চত্তলাভন্তরাযো ৰা জীৰিতন্তরাযো ৰা সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণব্যামপ্পভাদিপটিঘাতো ৰা ন সক্কা কেনচি কাতুং, তস্মা নং লোকে অসাধারণং বুদ্ধানুভাৰং দস্সেন্তো ন খ্ৰাহং তং, আৰুসো, পস্সামি সদেৰকে লোকেতিআদিমাহ.

এৰং ভগৰা তস্স বাধনচিত্তং পটিসেধেত্ৰা পঞ্হাপুচ্ছনে উস্সাহং জনেন্তো আহ অপিচ ত্ৰং, আৰুসো, পুচ্ছ, যদাকঙ্খসীতি. তস্সত্থো – পুচ্ছ, যদি আকাঙ্খসি, ন মে পঞ্হাৰিস্সজ্জনে ভারো অত্থি. অথ ৰা পুচ্ছ, যং আকঙ্খসি. সব্বং তে ৰিস্সজ্জেস্সামীতি সব্বঞ্ঞুপৰারণং পৰারেসি অসাধারণং পচ্চেকবুদ্ধঅগ্গসাৰকমহাসাৰকেহি. এৰং ভগৰতো সব্বঞ্ঞুপৰারণায পৰারিতায অথ খো আল়ৰকো যক্খো ভগৰন্তং গাথায অজ্ঝভাসি.

তত্থ কিং সূধ ৰিত্তন্তি, কিং সু ইধ ৰিত্তং. ৰিত্তন্তি ধনং. তং হি পীতিসঙ্খাতং ৰিত্তিং করোতি, তস্মা ‘‘ৰিত্ত’’ন্তি ৰুচ্চতি. সুচিণ্ণন্তি সুকতং. সুখন্তি কাযিকচেতসিকং সাতং. আৰহাতীতি আৰহতি আনেতি দেতি অপ্পেতি. হৰে-ইতি দল়্হত্থে নিপাতো. সাদুতরন্তি অতিসযেন সাদু. ‘‘সাধুতর’’ন্তিপি পাঠো. রসানন্তি রসসঞ্ঞিতানং ধম্মানং. কথন্তি কেন পকারেন. কথংজীৰিনো জীৰিতং কথংজীৰিংজীৰিতং. গাথাবন্ধসুখত্থং পন সানুনাসিকং ৰুচ্চতি. কথংজীৰিং জীৰতন্তি ৰা পাঠো, তস্স ‘‘জীৰন্তানং কথংজীৰি’’ন্তি অত্থো. এৰং ইমায গাথায ‘‘কিং সু ইধ লোকে পুরিসস্স ৰিত্তং সেট্ঠং? কিং সু সুচিণ্ণং সুখমাৰহাতি? কিং রসানং সাদুতরং? কথংজীৰিং জীৰিতং সেট্ঠমাহূ’’তি? ইমে চত্তারো পঞ্হে পুচ্ছি.

অথস্স ভগৰা কস্সপদসবলেন ৰিস্সজ্জিতনযেনেৰ ৰিস্সজ্জেন্তো ইমং গাথমাহ সদ্ধীধ ৰিত্তন্তি. তত্থ যথা হিরঞ্ঞসুৰণ্ণাদি ৰিত্তং উপভোগসুখং আৰহতি, খুপ্পিপাসাদিদুক্খং পটিবাহতি, দালিদ্দিযং ৰূপসমেতি, মুত্তাদিরতনপটিলাভহেতু হোতি, লোকসন্ততিঞ্চ আৰহতি, এৰং লোকিযলোকুত্তরা সদ্ধাপি যথাসম্ভৰং লোকিযলোকুত্তরং ৰিপাকং সুখমাৰহতি, সদ্ধাধুরেন পটিপন্নানং জাতিজরাদিদুক্খং পটিবাহতি, গুণদালিদ্দিযং ৰূপসমেতি, সতিসম্বোজ্ঝঙ্গাদিরতনপটিলাভহেতু হোতি.

‘‘সদ্ধো সীলেন সম্পন্নো, যসো ভোগসমপ্পিতো;

যং যং পদেসং ভজতি, তত্থ তত্থেৰ পূজিতো’’তি. (ধ. প. ৩০৩) –

ৰচনতো লোকসন্ততিঞ্চ আৰহতীতি কত্ৰা ‘‘ৰিত্ত’’ন্তি ৰুত্তং. যস্মা পন তেসং সদ্ধাৰিত্তং অনুগামিকং অনঞ্ঞসাধারণং সব্বসম্পত্তিহেতু, লোকিযস্স হিরঞ্ঞসুৰণ্ণাদিৰিত্তস্সাপি নিদানং. সদ্ধোযেৰ হি দানাদীনি পুঞ্ঞানি কত্ৰা ৰিত্তং অধিগচ্ছতি, অস্সদ্ধস্স পন ৰিত্তং যাৰদেৰ অনত্থায হোতি, তস্মা সেট্ঠন্তি ৰুত্তং. পুরিসস্সাতি উক্কট্ঠপরিচ্ছেদদেসনা. তস্মা ন কেৰলং পুরিসস্স, ইত্থিআদীনম্পি সদ্ধাৰিত্তমেৰ সেট্ঠন্তি ৰেদিতব্বং.

ধম্মোতি দসকুসলধম্মো, দানসীলভাৰনাধম্মো ৰা. সুচিণ্ণোতি সুকতো সুচরিতো. সুখমাৰহতীতি সোণসেট্ঠিপুত্তরট্ঠপালাদীনং ৰিয মনুস্সসুখং, সক্কাদীনং ৰিয দিব্বসুখং, পরিযোসানে মহাপদুমাদীনং ৰিয নিব্বানসুখঞ্চ আৰহতি.

সচ্চন্তি অযং সচ্চসদ্দো অনেকেসু অত্থেসু দিস্সতি. সেয্যথিদং – ‘‘সচ্চং ভণে ন কুজ্ঝেয্যা ’’ তিআদীসু (ধ. প. ২২৪) ৰাচাসচ্চে. ‘‘সচ্চে ঠিতা সমণব্রাহ্মণা চা’’তিআদীসু (জা. ২.২১.৪৩৩) ৰিরতিসচ্চে. ‘‘কস্মা নু সচ্চানি ৰদন্তি নানা, পৰাদিযাসে কুসলা ৰদানা’’তিআদীসু (সু. নি. ৮৯১) দিট্ঠিসচ্চে. ‘‘চত্তারিমানি, ভিক্খৰে, ব্রাহ্মণসচ্চানী’’তিআদীসু (অ. নি. ৪.১৮৫) ব্রাহ্মণসচ্চে. ‘‘একং হি সচ্চং ন দুতিযমত্থী’’তিআদীসু (সু. নি. ৮৯০; মহানি. ১১৯) পরমত্থসচ্চে. ‘‘চতুন্নং সচ্চানং কতি কুসলা’’তিআদীসু (ৰিভ. ২১৬) অরিযসচ্চে. ইধ পন পরমত্থসচ্চং নিব্বানং ৰিরতিসচ্চঞ্চ অব্ভন্তরং কত্ৰা ৰাচাসচ্চং অধিপ্পেতং, যস্সানুভাৰেন উদকাদীনি ৰসে ৰত্তেন্তি, জাতিজরামরণপারং তরন্তি. যথাহ –

‘‘সচ্চেন ৰাচেনুদকম্হি ধাৰতি,

ৰিসম্পি সচ্চেন হনন্তি পণ্ডিতা;

সচ্চেন দেৰো থনযং পৰস্সতি,

সচে ঠিতা নিব্বুতিং পত্থযন্তি.

‘‘যে কেচিমে অত্থি রসা পথব্যা,

সচ্চং তেসং সাদুতরং রসানং;

সচ্চে ঠিতা সমণব্রাহ্মণা চ,

তরন্তি জাতিমরণস্স পার’’ন্তি. (জা. ২.২১.৪৩৩);

সাদুতরন্তি মধুরতরং পণীততরং. রসানন্তি যে ইমে ‘‘মূলরসো খন্ধরসো’’তিআদিনা (ধ. স. ৬২৮-৬৩০) নযেন সাযনীযধম্মা, যেচিমে ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সব্বং ফলরসং (মহাৰ. ৩০০), অরসরূপো ভৰং গোতমো, যে তে, ব্রাহ্মণ, রূপরসা সদ্দরসা (পারা. ৩; অ. নি. ৮.১১), অনাপত্তি রসরসে (পাচি. ৬০৫-৬১১), অযং ধম্মৰিনযো একরসো ৰিমুত্তিরসো (চূল়ৰ. ৩৮৫; অ. নি. ৮.১৯), ভাগী ৰা ভগৰা অত্থরসস্স ধম্মরসস্সা’’তিআদিনা (মহানি. ১৪৯) নযেন রূপাচাররসুপৰজ্জা অৰসেসা ব্যঞ্জনাদযো ‘‘ধম্মরসা’’তি ৰুচ্চন্তি. তেসং রসানং সচ্চং হৰে সাদুতরং সচ্চমেৰ সাদুতরং. সাধুতরং ৰা, সেট্ঠতরং, উত্তমতরং. মূলরসাদযো হি সরীরমুপব্রূহেন্তি, সংকিলেসিকঞ্চ সুখমাৰহন্তি. সচ্চরসে ৰিরতিসচ্চৰাচাসচ্চরসা সমথৰিপস্সনাদীহি চিত্তং উপব্রূহেতি, অসংকিলেসিকঞ্চ সুখমাৰহতি. ৰিমুত্তিরসো পরমত্থসচ্চরসপরিভাৰিতত্তা সাদু, অত্থরসধম্মরসা চ তদধিগমূপাযভূতং অত্থঞ্চ ধম্মঞ্চ নিস্সায পৰত্তিতোতি.

পঞ্ঞাজীৰিংজীৰিতন্তি এত্থ পন য্ৰাযং অন্ধেকচক্খুদ্ৰিচক্খুকেসু দ্ৰিচক্খুপুগ্গলো গহট্ঠো ৰা কম্মন্তানুট্ঠান-সরণগমনদান-সংৰিভাগ-সীলসমাদানুপোসথকম্মাদি গহট্ঠপটিপদং, পব্বজিতো ৰা অৰিপ্পটিসারকরসীলসঙ্খাতং তদুত্তরিচিত্তৰিসুদ্ধিআদিভেদম্পি পব্বজিতপটিপদং পঞ্ঞায আরাধেত্ৰা জীৰতি, তস্স পঞ্ঞায জীৰিনো জীৰিতং, তং ৰা পঞ্ঞাজীৰিতং সেট্ঠমাহূতি এৰমত্থো দট্ঠব্বো.

এৰং ভগৰতা ৰিস্সজ্জিতে চত্তারোপি পঞ্হে সুত্ৰা অত্তমনো যক্খো অৰসেসেপি চত্তারো পঞ্হে পুচ্ছন্তো কথংসু তরতি ওঘন্তি গাথমাহ. অথস্স ভগৰা পুরিমনযেনেৰ ৰিস্সজ্জেন্তো সদ্ধায তরতীতি গাথমাহ. তত্থ কিঞ্চাপি যো চতুব্বিধমোঘং তরতি, সো সংসারণ্ণৰম্পি তরতি, ৰট্টদুক্খম্পি অচ্চেতি, কিলেসমলাপি পরিসুজ্ঝতি, এৰং সন্তেপি পন যস্মা অস্সদ্ধো ওঘতরণং অসদ্দহন্তো ন পক্খন্দতি, পঞ্চসু কামগুণেসু চিত্তৰোস্সগ্গেন পমত্তো তত্থেৰ ৰিসত্তত্তা সংসারণ্ণৰং ন তরতি, কুসীতো দুক্খং ৰিহরতি ৰোকিণ্ণো অকুসলেহি ধম্মেহি, অপ্পঞ্ঞো সুদ্ধিমগ্গং অজানন্তো ন পরিসুজ্ঝতি, তস্মা তপ্পটিপক্খং দস্সেন্তেন ভগৰতা অযং গাথা ৰুত্তা.

এৰং ৰুত্তায চেতায যস্মা সোতাপত্তিযঙ্গপদট্ঠানং সদ্ধিন্দ্রিযং, তস্মা সদ্ধায তরতি ওঘন্তি ইমিনা পদেন দিট্ঠোঘতরণং সোতাপত্তিমগ্গং সোতাপন্নঞ্চ পকাসেতি. যস্মা পন সোতাপন্নো কুসলানং ধম্মানং ভাৰনায সাতচ্চকিরিযসঙ্খতেন অপ্পমাদেন সমন্নাগতো দুতিযমগ্গং আরাধেত্ৰা ঠপেত্ৰা সকিদেৰিমং লোকং আগমনমগ্গং অৰসেসং সোতাপত্তিমগ্গেন অতিণ্ণং ভৰোঘৰত্থুং সংসারণ্ণৰং তরতি, তস্মা অপ্পমাদেন অণ্ণৰন্তি ইমিনা পদেন ভৰোঘতরণং সকদাগামিমগ্গং সকদাগামিঞ্চ পকাসেতি. যস্মা চ সকদাগামী ৰীরিযেন ততিযমগ্গং আরাধেত্ৰা সকদাগামিমগ্গেন অনতীতং কামোঘৰত্থুং কামোঘসঞ্ঞিতঞ্চ কামদুক্খমচ্চেতি, তস্মা ৰীরিযেন দুক্খমচ্চেতীতি ইমিনা পদেন কামোঘতরণং অনাগামিমগ্গং অনাগামিঞ্চ পকাসেতি. যস্মা পন অনাগামী ৰিগতকামসঞ্ঞায পরিসুদ্ধায পঞ্ঞায একন্তপরিসুদ্ধং চতুত্থমগ্গপঞ্ঞং আরাধেত্ৰা অনাগামিমগ্গেন অপ্পহীনং অৰিজ্জাসঙ্খাতং পরমমলং পজহতি, তস্মা পঞ্ঞায পরিসুজ্ঝতীতি, ইমিনা পদেন অৰিজ্জোঘতরণং অরহত্তমগ্গঞ্চ অরহত্তঞ্চ পকাসেতি. ইমায চ অরহত্তনিকূটেন কথিতায গাথায পরিযোসানে যক্খো সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠাসি.

ইদানি তমেৰ ‘‘পঞ্ঞায পরিসুজ্ঝতী’’তি এত্থ ৰুত্তং পঞ্ঞাপদং গহেত্ৰা অত্তনো পটিভানেন লোকিযলোকুত্তরমিস্সকং পঞ্হং পুচ্ছন্তো কথংসু লভতে পঞ্ঞন্তি ইমং ছপ্পদং গাথমাহ. তত্থ কথংসূতি সব্বত্থেৰ অত্থযুত্তিপুচ্ছা হোন্তি. অযং হি পঞ্ঞাদিঅত্থং ঞত্ৰা তস্স যুত্তিং পুচ্ছতি – ‘‘কথং, কায যুত্তিযা, কেন কারণেন পঞ্ঞং লভতী’’তি? এস নযো ধনাদীসু.

অথস্স ভগৰা চতূহি কারণেহি পঞ্ঞালাভং দস্সেন্তো সদ্দহানোতিআদিমাহ. তস্সত্থো – যেন পুব্বভাগে কাযসুচরিতাদিভেদেন অপরভাগে চ সত্ততিংসবোধিপক্খিযভেদেন ধম্মেন অরহন্তো বুদ্ধপচ্চেকবুদ্ধসাৰকা নিব্বানং পত্তা, তং সদ্দহানো অরহতং ধম্মং নিব্বানপত্তিযা লোকিযলোকুত্তরপঞ্ঞং লভতি, তঞ্চ খো ন সদ্ধামত্তকেনেৰ. যস্মা পন সদ্ধাজাতো উপসঙ্কমতি, উপসঙ্কমন্তো পযিরুপাসতি, পযিরুপাসন্তো সোতং ওদহতি, ওহিতসোতো ধম্মং সুণাতি, তস্মা উপসঙ্কমনতো পভুতি যাৰ ধম্মস্সৰনেন সুস্সূসং লভতি. কিং ৰুত্তং হোতি – তং ধম্মং সদ্দহিত্ৰাপি আচরিযুপজ্ঝাযে কালেন উপসঙ্কমিত্ৰা ৰত্তকরণেন পযিরুপাসিত্ৰা যদা পযিরুপাসনায আরাধিতচিত্তা কিঞ্চি ৰত্তুকামা হোন্তি. অথ অধিগতায সোতুকামতায সোতং ওদহিত্ৰা সুণন্তো লভতীতি. এৰং সুস্সূসম্পি চ সতিঅৰিপ্পৰাসেন অপ্পমত্তো সুভাসিতদুব্ভাসিতঞ্ঞুতায ৰিচক্খণো এৰ লভতি, ন ইতরো. তেনাহ ‘‘অপ্পমত্তো ৰিচক্খণো’’তি.

এৰং যস্মা সদ্ধায পঞ্ঞলাভসংৰত্তনিকং পটিপদং পটিপজ্জতি, সুস্সূসায সক্কচ্চং পঞ্ঞাধিগমূপাযং সুণাতি, অপ্পমাদেন গহিতং ন পমুস্সতি. ৰিচক্খণতায অনূনাধিকং অৰিপরীতঞ্চ গহেত্ৰা ৰিত্থারিকং করোতি. সুস্সূসায ৰা ওহিতসোতো পঞ্ঞাপটিলাভহেতুং ধম্মং সুণাতি, অপ্পমাদেন সুতধম্মং ধারেতি, ৰিচক্খণতায ধতানং ধম্মানং অত্থমুপপরিক্খতি, অথানুপুব্বেন পরমত্থসচ্চং সচ্ছিকরোতি, তস্মাস্স ভগৰা ‘‘কথংসু লভতে পঞ্ঞ’’ন্তি পুট্ঠো ইমানি চত্তারি কারণানি দস্সেন্তো ইমং গাথমাহ.

ইদানি ততো পরে তযো পঞ্হে ৰিস্সজ্জেন্তো পতিরূপকারীতি ইমং গাথমাহ. তত্থ দেসকালাদীনি অহাপেত্ৰা লোকিযস্স লোকুত্তরস্স ৰা ধনস্স পতিরূপং অধিগমূপাযং করোতীতি পতিরূপকারী. ধুরৰাতি চেতসিকৰীরিযৰসেন অনিক্খিত্তধুরো. উট্ঠাতাতি, ‘‘যো চ সীতঞ্চ উণ্হঞ্চ, তিণা ভিয্যো ন মঞ্ঞতী’’তিআদিনা (থেরগা. ২৩২) নযেন কাযিকৰীরীযৰসেন উট্ঠানসম্পন্নো অসিথিলপরক্কমো. ৰিন্দতে ধনন্তি একমূসিকায নচিরস্সেৰ চতুসতসহস্সসঙ্খং চূল়ন্তেৰাসী ৰিয লোকিযধনঞ্চ, মহল্লকমহাতিস্সত্থেরো ৰিয লোকুত্তরধনঞ্চ লভতি. সো ‘‘তীহিযেৰ ইরিযাপথেহি ৰিহরিস্সামী’’তি ৰত্তং কত্ৰা থিনমিদ্ধাগমনৰেলায পলালচুম্বটকং তেমেত্ৰা সীসে কত্ৰা গলপ্পমাণং উদকং পৰিসিত্ৰা থিনমিদ্ধং পটিবাহন্তো দসহি ৰস্সেহি অরহত্তং পাপুণি. সচ্চেনাতি ৰচীসচ্চেনাপি ‘‘সচ্চৰাদী ভূতৰাদী’’তি, পরমত্থসচ্চেনাপি ‘‘বুদ্ধো পচ্চেকবুদ্ধো অরিযসাৰকো’’তি এৰং কিত্তিং পপ্পোতি. দদন্তি যংকিঞ্চি ইচ্ছিতপত্থিতং দদন্তো মিত্তানি গন্থতি, সম্পাদেতি করোতীতি অত্থো. দুদ্দদং ৰা দদং তং গন্থতি. দানমুখেন ৰা চত্তারিপি সঙ্গহৰত্থূনি গহিতানীতি ৰেদিতব্বানি, তেহি মিত্তানি করোতীতি ৰুত্তং হোতি.

এৰং গহট্ঠপব্বজিতানং সাধারণেন লোকিযলোকুত্তরমিস্সকেন নযেন চত্তারো পঞ্হে ৰিস্সজ্জেত্ৰা ইদানি ‘‘কথং পেচ্চ ন সোচতী’’তি ইমং পঞ্চমং পঞ্হং গহট্ঠৰসেন ৰিস্সজ্জেন্তো যস্সেতেতিআদীমাহ. তস্সত্থো – যস্স ‘‘সদ্দহানো অরহত’’ন্তি এত্থ ৰুত্তায সব্বকল্যাণধম্মুপ্পাদিকায সদ্ধায সমন্নাগতত্তা সদ্ধস্স, ঘরমেসিনোতি ঘরাৰাসং পঞ্চ ৰা কামগুণে এসন্তস্স গৰেসন্তস্স কামভোগিনো গহট্ঠস্স ‘‘সচ্চেন কিত্তিং পপ্পোতী’’তি এত্থ ৰুত্তপ্পকারং সচ্চং. ‘‘সুস্সূসং লভতে পঞ্ঞ’’ন্তি এত্থ সুস্সূসপঞ্ঞানামেন ৰুত্তোৰ দমো. ‘‘ধুরৰা উট্ঠাতা’’তি এত্থ ধুরনামেন উট্ঠাননামেন চ ৰুত্তা ধিতি. ‘‘দদং মিত্তানি গন্থতী’’তি এত্থ ৰুত্তপ্পকারো চাগো চাতি এতে চতুরো ধম্মা সন্তি. স ৰে পেচ্চ ন সোচতীতি ইধলোকা পরলোকং গন্ত্ৰা স ৰে ন সোচতীতি.

এৰং ভগৰা পঞ্চমম্পি পঞ্হং ৰিস্সজ্জেত্ৰা তং যক্খং চোদেন্তো ইঙ্ঘ অঞ্ঞেপীতিআদিমাহ. তত্থ ইঙ্ঘাতি চোদনত্থে নিপাতো. অঞ্ঞেপীতি অঞ্ঞেপি ধম্মে পুথূ সমণব্রাহ্মণে পুচ্ছস্সু. অঞ্ঞেপি ৰা পূরণাদযো সব্বঞ্ঞুপটিঞ্ঞে পুথূ সমণব্রাহ্মণে পুচ্ছস্সু. যদি অম্হেহি ‘‘সচ্চেন কিত্তিং পপ্পোতী’’তি এত্থ ৰুত্তপ্পকারা সচ্চা ভিয্যো কিত্তিপ্পত্তিকারণং ৰা, ‘‘সুস্সূসং লভতে পঞ্ঞ’’ন্তি এত্থ সুস্সূসাতি পঞ্ঞাপদেসেন ৰুত্তা দম্মা ভিয্যো লোকিযলোকুত্তরপঞ্ঞাপটিলাভকারণং ৰা, ‘‘দদং মিত্তানি গন্থতী’’তি এত্থ ৰুত্তপ্পকারা চাগা ভিয্যো মিত্তগন্থনকারণং ৰা, ‘‘ধুরৰা উট্ঠাতা’’তি এত্থ তং তং অত্থৰসং পটিচ্চ ধুরনামেন উট্ঠাননামেন চ ৰুত্তায মহাভারসহনত্থেন উস্সোল়্হিভাৰপ্পত্তায ৰীরিযসঙ্খাতায খন্ত্যা ভিয্যো লোকিযলোকুত্তরধনৰিন্দনকারণং ৰা, ‘‘সচ্চং দম্মো ধিতি চাগো’’তি এৰং ৰুত্তেহি ইমেহেৰ চতূহি ধম্মেহি ভিয্যো অস্মা লোকা পরং লোকং পেচ্চ অসোচনকারণং ৰা ইধ ৰিজ্জতীতি অযমেত্থ সদ্ধিং সঙ্খেপযোজনায অত্থৰণ্ণনা. ৰিত্থারতো পন একমেকং পদং অত্থুদ্ধারপদুদ্ধারপদৰণ্ণনানযেহি ৰিভজিত্ৰা ৰেদিতব্বা.

এৰং ৰুত্তে যক্খো যেন সংসযেন অঞ্ঞে পুচ্ছেয্য, তস্স পহীনত্তা কথং নু দানি পুচ্ছেয্যং, পুথূ সমণব্রাহ্মণেতি ৰত্ৰা যেপিস্স অপুচ্ছনকারণং ন জানন্তি, তেপি জানাপেন্তো যোহং অজ্জপজানামি, যো অত্থো সম্পরাযিকোতি আহ. তত্থ অজ্জাতি অজ্জাদিং কত্ৰাতি অধিপ্পাযো. পজানামীতি যথাৰুত্তেন পকারেন জানামি. যো অত্থোতি এত্তাৰতা ‘‘সুস্সূসং লভতে পঞ্ঞ’’ন্তিআদিনা নযেন ৰুত্তং দিট্ঠধম্মিকং দস্সেতি. সম্পরাযিকোতি ইমিনা ‘‘যস্সেতে চতুরো ধম্মা’’তি ৰুত্তং পেচ্চ সোকাভাৰকারণং সম্পরাযিকং. অত্থোতি চ কারণস্সেতং অধিৰচনং. অযং হি অত্থসদ্দো ‘‘সাত্থং সব্যঞ্জন’’ন্তি এৰমাদীসু (পারা. ১; দী. নি. ১.২৫৫) পাঠত্থে ৰত্ততি. ‘‘অত্থো মে, গহপতি, হিরঞ্ঞসুৰণ্ণেনা’’তিআদীসু (দী. নি. ২.২৫০; ম. নি. ৩.২৫৮) ৰিচক্খণে. ‘‘হোতি সীলৰতং অত্থো’’তিআদীসু (জা. ১.১.১১) ৰুড্ঢিম্হি. ‘‘বহুজনো ভজতে অত্থহেতূ’’তিআদীসু ধনে. ‘‘উভিন্নমত্থং চরতী’’তিআদীসু (জা. ১.৭.৬৬; সং. নি. ১.২৫০; থেরগা. ৪৪৩) হিতে. ‘‘অত্থে জাতে চ পণ্ডিত’’ন্তিআদীসু (জা. ১.১.৯২) কারণে. ইধ পন কারণে. তস্মা যং পঞ্ঞাদিলাভাদীনং কারণং দিট্ঠধম্মিকং, যঞ্চ পেচ্চ সোকাভাৰস্স কারণং সম্পরাযিকং, তং যোহং অজ্জ ভগৰতা ৰুত্তনযেন সামংযেৰ পজানামি, সো কথং নু দানি পুচ্ছেয্যং পুথূ সমণব্রাহ্মণেতি এৰমেত্থ সঙ্খেপতো অত্থো ৰেদিতব্বো.

এৰং যক্খো ‘‘পজানামি যো অত্থো সম্পরাযিকো’’তি ৰত্ৰা তস্স ঞাণস্স ভগৰংমূলকত্তং দস্সেন্তো অত্থায ৰত মে বুদ্ধোতি আহ. তত্থ অত্থাযাতি হিতায ৰুড্ঢিযা চ. যত্থ দিন্নং মহপ্ফলন্তি ‘‘যস্সেতে চতুরো ধম্মা’’তি এত্থ ৰুত্তচাগেন যত্থ দিন্নং মহপ্ফলং, তং অগ্গদক্খিণেয্যং বুদ্ধং পজানামীতি অত্থো. কেচি পন ‘‘সঙ্ঘং সন্ধায এৰমাহা’’তি ভণন্তি.

এৰং ইমায গাথায অত্তনো হিতাধিগমং দস্সেত্ৰা ইদানি সহিতপটিপত্তিং দীপেন্তো সো অহং ৰিচরিস্সামীতিআদিমাহ. তত্থ গামা গামন্তি দেৰগামা দেৰগামং. পুরা পুরন্তি দেৰনগরতো দেৰনগরং. নমস্সমানো সম্বুদ্ধং, ধম্মস্স চ সুধম্মতন্তি ‘‘সম্মাসম্বুদ্ধো ৰত ভগৰা, স্ৰাক্খাতো ৰত ভগৰতো ধম্মো’’তিআদিনা নযেন বুদ্ধসুবোধিতঞ্চ ধম্মসুধম্মতঞ্চ চ-সদ্দেন ‘‘সুপ্পটিপন্নো ৰত ভগৰতো সাৰকসঙ্ঘো’’তিআদিনা সঙ্ঘসুপ্পটিপত্তিঞ্চ অভিত্থৰিত্ৰা নমস্সমানো ধম্মঘোসকো হুত্ৰা ৰিচরিস্সামীতি ৰুত্তং হোতি.

এৰমিমায গাথায পরিযোসানঞ্চ রত্তিৰিভাৰনঞ্চ সাধুকারসদ্দুট্ঠানঞ্চ আল়ৰককুমারস্স যক্খভৰনং আনযনঞ্চ একক্খণেযেৰ অহোসি. রাজপুরিসা সাধুকারসদ্দং সুত্ৰা – ‘‘এৰরূপো সাধুকারসদ্দো ঠপেত্ৰা বুদ্ধে ন অঞ্ঞেসং অব্ভুগ্গচ্ছতি, আগতো নু খো ভগৰা’’তি আৰজ্জেন্তা ভগৰতো সরীরপ্পভং দিস্ৰা পুব্বে ৰিয বহি অট্ঠত্ৰা নিব্বিসঙ্কা অন্তোযেৰ পৰিসিত্ৰা অদ্দসংসু ভগৰন্তং যক্খস্স ভৰনে নিসিন্নং, যক্খঞ্চ অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা ঠিতং. দিস্ৰান যক্খং আহংসু – ‘‘অযং তে, মহাযক্খ, রাজকুমারো বলিকম্মায আনীতো, হন্দ নং খাদ ৰা ভুঞ্জ ৰা, যথাপচ্চযং ৰা করোহী’’তি. সো সোতাপন্নত্তা লজ্জিতো ৰিসেসেন চ ভগৰতো পুরতো এৰং ৰুচ্চমানো অথ তং কুমারং উভোহি হত্থেহি পটিগ্গহেত্ৰা ভগৰতো উপনামেসি ‘‘অযং, ভন্তে, কুমারো ময্হং পেসিতো, ইমাহং ভগৰতো দম্মি, হিতানুকম্পকা বুদ্ধা, পটিগ্গণ্হাতু, ভন্তে, ভগৰা ইমং দারকং ইমস্স হিতত্থায সুখত্থাযা’’তি ইমঞ্চ গাথমাহ –

‘‘ইমং কুমারং সতপুঞ্ঞলক্খণং,

সব্বঙ্গুপেতং পরিপুণ্ণব্যঞ্জনং;

উদগ্গচিত্তো সুমনো দদামি তে,

পটিগ্গহ লোকহিতায চক্খুমা’’তি.

পটিগ্গহেসি ভগৰা কুমারং. পটিগ্গণ্হন্তো চ যক্খস্স চ কুমারস্স চ মঙ্গলকরণত্থং পাদূনগাথং অভাসি. তং যক্খো কুমারং সরণং গমেন্তো তিক্খত্তুং চতুত্থপাদেন পূরেসি. সেয্যথিদং –

‘‘দীঘাযুকো হোতু অযং কুমারো,

তুৰঞ্চ যক্খ সুখিতো ভৰাহি;

অব্যাধিতা লোকহিতায তিট্ঠথ,

অযং কুমারো সরণমুপেতি বুদ্ধং;

অযং কুমারো সরণমুপেতি ধম্মং;

অযং কুমারো সরণমুপেতি সঙ্ঘ’’ন্তি.

অথ ভগৰা কুমারং রাজপুরিসানং অদাসি – ‘‘ইমং ৰড্ঢেত্ৰা পুন মমেৰ দেথা’’তি. এৰং সো কুমারো রাজপুরিসানং হত্থতো যক্খস্স হত্থং, যক্খস্স হত্থতো ভগৰতো হত্থং, ভগৰতো হত্থতো পুন রাজপুরিসানং হত্থং গতত্তা নামতো ‘‘হত্থকো আল়ৰকো’’তি জাতো. তং আদায পটিনিৰত্তে রাজপুরিসে দিস্ৰা কস্সকৰনকম্মিকাদযো ‘‘কিং যক্খো কুমারং অতিদহরত্তা ন ইচ্ছী’’তি? ভীতা পুচ্ছিংসু. রাজপুরিসা ‘‘মা ভাযথ. খেমং কতং ভগৰতা’’তি সব্বমারোচেসুং. ততো ‘‘সাধু সাধূ’’তি সকলং আল়ৰিনগরং এককোলাহলেন যক্খাভিমুখং অহোসি. যক্খোপি ভগৰতো ভিক্খাচারকালে অনুপ্পত্তে পত্তচীৰরং গহেত্ৰা উপড্ঢমগ্গং অনুগন্ত্ৰা নিৰত্তি.

অথ ভগৰা নগরে পিণ্ডায চরিত্ৰা কতভত্তকিচ্চো নগরদ্ৰারে অঞ্ঞতরস্মিং ৰিৰিত্তে রুক্খমূলে পঞ্ঞত্তবুদ্ধাসনে নিসীদি. ততো মহাজনকাযেন সদ্ধিং রাজা চ নাগরা চ একতো সম্পিণ্ডিত্ৰা ভগৰন্তং উপসঙ্কম্ম ৰন্দিত্ৰা পরিৰারেত্ৰা নিসিন্না – ‘‘কথং, ভন্তে, এৰং দারুণং যক্খং দমযিত্থা’’তি পুচ্ছিংসু. তেসং ভগৰা যুদ্ধমাদিং কত্ৰা ‘‘এৰং নৰৰিধং ৰস্সং ৰস্সেত্ৰা এৰং ৰিভিংসনকং অকাসি, এৰং পঞ্হং পুচ্ছি. তস্সাহং এৰং ৰিস্সজ্জেসি’’ন্তি তমেৰাল়ৰকসুত্তং কথেসি. কথাপরিযোসানে চতুরাসীতিপাণসহস্সানং ধম্মাভিসমযো অহোসি. ততো রাজা চেৰ নাগরা চ ৰেস্সৰণমহারাজস্স ভৰনসমীপে যক্খস্স ভৰনং কত্ৰা পুপ্ফগন্ধাদিসক্কারুপেতং নিচ্চবলিং পৰত্তেসুং. তঞ্চ কুমারং ৰিঞ্ঞুতং পত্তং ‘‘ত্ৰং ভগৰন্তং নিস্সায জীৰিতং লভি, গচ্ছ ভগৰন্তংযেৰ পযিরুপাসস্সু ভিক্খুসঙ্ঘঞ্চা’’তি ৰিস্সজ্জেসুং. সো ভগৰন্তঞ্চ ভিক্খুসঙ্ঘঞ্চ পযিরুপাসমানো নচিরস্সেৰ অনাগামিফলে পতিট্ঠায সব্বং বুদ্ধৰচনং উগ্গহেত্ৰা পঞ্চসতউপাসকপরিৰারো অহোসি. ভগৰা চ নং এতদগ্গে নিদ্দিসি – ‘‘এতদগ্গং, ভিক্খৰে, মম সাৰকানং উপাসকানং চতূহি সঙ্গহৰত্থূহি পরিসং সঙ্গণ্হন্তানং যদিদং হত্থকো আল়ৰকো’’তি (অ. নি. ১.২৫১). দ্ৰাদসমং.

ইতি সারত্থপ্পকাসিনিযা

সংযুত্তনিকায-অট্ঠকথায

যক্খসংযুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১১. সক্কসংযুত্তং

১. পঠমৰগ্গো

১. সুৰীরসুত্তৰণ্ণনা

২৪৭. সক্কসংযুত্তস্স পঠমে অভিযংসূতি কদা অভিযংসু? যদা বলৰন্তো অহেসুং, তদা. তত্রাযং অনুপুব্বিকথা – সক্কো কির মগধরট্ঠে মচলগামকে মঘো নাম মাণৰো হুত্ৰা তেত্তিংস পুরিসে গহেত্ৰা কল্যাণকম্মং করোন্তো সত্ত ৰতপদানি পূরেত্ৰা তত্থ কালঙ্কতো দেৰলোকে নিব্বত্তি. তং বলৰকম্মানুভাৰেন সপরিসং সেসদেৰতা দসহি ঠানেহি অধিগণ্হন্তং দিস্ৰা ‘‘আগন্তুকদেৰপুত্তা আগতা’’তি নেৰাসিকা গন্ধপানং সজ্জযিংসু. সক্কো সকপরিসায সঞ্ঞং অদাসি – ‘‘মারিসা মা গন্ধপানং পিৰিত্থ, পিৰনাকারমত্তমেৰ দস্সেথা’’তি. তে তত্থ অকংসু. নেৰাসিকদেৰতা সুৰণ্ণসরকেহি উপনীতং গন্ধপানং যাৰদত্থং পিৰিত্ৰা মত্তা তত্থ তত্থ সুৰণ্ণপথৰিযং পতিত্ৰা সযিংসু. সক্কো ‘‘গণ্হথ পুত্তহতায পুত্তে’’তি তে পাদেসু গহেত্ৰা সিনেরুপাদে খিপাপেসি. সক্কস্স পুঞ্ঞতেজেন তদনুৰত্তকাপি সব্বে তত্থেৰ পতিংসু. তে সিনেরুৰেমজ্ঝকালে সঞ্ঞং লভিত্ৰা, ‘‘তাতা ন সুরং পিৰিম্হ, ন সুরং পিৰিম্হা’’তি আহংসু. ততো পট্ঠায অসুরা নাম জাতা. অথ নেসং কম্মপচ্চযউতুসমুট্ঠানং সিনেরুস্স হেট্ঠিমতলে দসযোজনসহস্সং অসুরভৰনং নিব্বত্তি. সক্কো তেসং নিৰত্তেত্ৰা অনাগমনত্থায আরক্খং ঠপেসি, যং সন্ধায ৰুত্তং –

‘‘অন্তরা দ্ৰিন্নং অযুজ্ঝপুরানং,

পঞ্চৰিধা ঠপিতা অভিরক্খা;

উদকং করোটি-পযস্স চ হারী,

মদনযুতা চতুরো চ মহত্থা’’তি.

দ্ৰে নগরানি হি যুদ্ধেন গহেতুং অসক্কুণেয্যতায অযুজ্ঝপুরানি নাম জাতানি দেৰনগরঞ্চ অসুরনগরঞ্চ. যদা হি অসুরা বলৰন্তো হোন্তি, অথ দেৰেহি পলাযিত্ৰা দেৰনগরং পৰিসিত্ৰা দ্ৰারে পিদহিতে অসুরানং সতসহস্সম্পি কিঞ্চি কাতুং ন সক্কোতি. যদা দেৰা বলৰন্তো হোন্তি, অথাসুরেহি পলাযিত্ৰা অসুরনগরস্স দ্ৰারে পিদহিতে সক্কানং সতসহস্সম্পি কিঞ্চি কাতুং ন সক্কোতি. ইতি ইমানি দ্ৰে নগরানি অযুজ্ঝপুরানি নাম. নেসং অন্তরা এতেসু উদকাদীসু পঞ্চসু ঠানেসু সক্কেন আরক্খা ঠপিতা. তত্থ উদকসদ্দেন নাগা গহিতা. তে হি উদকে বলৰন্তো হোন্তি. তস্মা সিনেরুস্স পঠমালিন্দে তেসং আরক্খা. করোটিসদ্দেন সুপণ্ণা গহিতা. তেসং কির করোটি নাম পানভোজনং, তেন তং নামং লভিংসু. দুতিযালিন্দে তেসং আরক্খা. পযস্সহারীসদ্দেন কুম্ভণ্ডা গহিতা. দানৰরক্খসা কির তে. ততিযালিন্দে তেসং আরক্খা. মদনযুতসদ্দেন যক্খা গহিতা. ৰিসমচারিনো কিরতে যুজ্ঝসোণ্ডা. চতুত্থালিন্দে তেসং আরক্খা. চতুরো চ মহন্তাতি চত্তারো মহারাজানো ৰুত্তা. পঞ্চমালিন্দে তেসং আরক্খা. তস্মা যদি অসুরা কুপিতাৰিলচিত্তা দেৰপুরং উপযন্তি যুদ্ধেসূ, যং গিরিনো পঠমং পরিভণ্ডং, তং উরগা পটিবাহন্তি এৰং সেসেসু সেসা.

তে পন অসুরা আযুৰণ্ণরসইস্সরিযসম্পত্তীহি তাৰতিংসসদিসাৰ. তস্মা অন্তরা অত্তানং অজানিত্ৰা পাটলিযা পুপ্ফিতায, ‘‘ন ইদং দেৰনগরং, তত্থ পারিচ্ছত্তকো পুপ্ফতি, ইধ পন চিত্তপাটলী, জরসক্কেনাম্হাকং সুরং পাযেত্ৰা ৰঞ্চিতা, দেৰনগরঞ্চ নো গহিতং, গচ্ছাম তেন সদ্ধিং যুজ্ঝিস্সামা’’তি হত্থিঅস্সরথে আরুয্হ সুৰণ্ণরজতমণিফলকানি গহেত্ৰা, যুদ্ধসজ্জা হুত্ৰা, অসুরভেরিযো ৰাদেন্তা মহাসমুদ্দে উদকং দ্ৰিধা ভেত্ৰা উট্ঠহন্তি. তে দেৰে ৰুট্ঠে ৰম্মিকমক্খিকা ৰম্মিকং ৰিয সিনেরুং অভিরুহিতু আরভন্তি. অথ নেসং পঠমং নাগেহি সদ্ধিং যুদ্ধং হোতি. তস্মিং খো পন যুদ্ধে ন কস্সচি ছৰি ৰা চম্মং ৰা ছিজ্জতি, ন লোহিতং উপ্পজ্জতি, কেৰলং কুমারকানং দারুমেণ্ডকযুদ্ধং ৰিয অঞ্ঞমঞ্ঞং সন্তাসনমত্তমেৰ হোতি. কোটিসতাপি কোটিসহস্সাপি নাগা তেহি সদ্ধিং যুজ্ঝিত্ৰা তে অসুরপুরংযেৰ পৰেসেত্ৰা নিৰত্তন্তি.

যদা পন অসুরা বলৰন্তো হোন্তি, অথ নাগা ওসক্কিত্ৰা দুতিযে আলিন্দে সুপণ্ণেহি সদ্ধিং একতোৰ হুত্ৰা যুজ্ঝন্তি. এস নযো সুপণ্ণাদীসূপি. যদা পন তানি পঞ্চপি ঠানানি অসুরা মদ্দন্তি, তদা একতো সম্পিণ্ডিতানিপি পঞ্চ বলানি ওসক্কন্তি. অথ চত্তারো মহারাজানো গন্ত্ৰা সক্কস্স তং পৰত্তিং আরোচেন্তি. সক্কো তেসং ৰচনং সুত্ৰা দিযড্ঢযোজনসতিকং ৰেজযন্তরথং আরুয্হ সযং ৰা নিক্খমতি, একং ৰা পুত্তং পেসেতি. ইমস্মিং পন কালে পুত্তং পেসেতুকামো, তাত সুৰীরাতিআদিমাহ.

এৰং ভদ্দন্তৰাতি খোতি এৰং হোতু ভদ্দং তৰ ইতি খো. পমাদং আপাদেসীতি পমাদং অকাসি. অচ্ছরাসঙ্ঘপরিৰুতো সট্ঠিযোজনং ৰিত্থারেন সুৰণ্ণমহাৰীথিং ওতরিত্ৰা নক্খত্তং কীল়ন্তো নন্দনৰনাদীসু ৰিচরতীতি অত্থো.

অনুট্ঠহন্তি অনুট্ঠহন্তো. অৰাযামন্তি অৰাযমন্তো. অলস্ৰস্সাতি অলসো অস্স. ন চ কিচ্চানি কারযেতি কিঞ্চি কিচ্চং নাম ন করেয্য. সব্বকামসমিদ্ধস্সাতি সব্বকামেহি সমিদ্ধো অস্স. তং মে, সক্ক, ৰরং দিসাতি, সক্ক দেৰসেট্ঠ, তং মে ৰরং উত্তমং ঠানং ওকাসং দিসং আচিক্খ কথেহীতি ৰদতি. নিব্বানস্স হি সো মগ্গোতি কম্মং অকত্ৰা জীৰিতট্ঠানং নাম নিব্বানস্স মগ্গো. পঠমং.

২. সুসীমসুত্তৰণ্ণনা

২৪৮. দুতিযে সুসীমন্তি অত্তনো পুত্তসহস্সস্স অন্তরে এৰংনামকং একং পুত্তমেৰ. দুতিযং.

৩. ধজগ্গসুত্তৰণ্ণনা

২৪৯. ততিযে সমুপব্যূল়্হোতি সম্পিণ্ডিতো রাসিভূতো. ধজগ্গং উল্লোকেয্যথাতি সক্কস্স কির দিযড্ঢযোজনসতাযামো রথো. তস্স হি পচ্ছিমন্তো পণ্ণাসযোজনো, মজ্ঝে রথপঞ্জরো পণ্ণাসযোজনো, রথসন্ধিতো যাৰ রথসীসা পণ্ণাসযোজনানি. তদেৰ পমাণং দিগুণং কত্ৰা তিযোজনসতাযামোতিপি ৰদন্তিযেৰ. তস্মিং যোজনিকপল্লঙ্কো অত্থতো, তিযোজনিকং সেতচ্ছত্তং মত্থকে ঠপিতং, একস্মিংযেৰ যুগে সহস্সআজঞ্ঞা যুত্তা, সেসালঙ্কারস্স পমাণং নত্থি. ধজো পনস্স অড্ঢতিযানি যোজনসতানি উগ্গতো, যস্স ৰাতাহতস্স পঞ্চঙ্গিকতূরিযস্সেৰ সদ্দো নিচ্ছরতি, তং উল্লোকেয্যাথাতি ৰদতি. কস্মা? তং পস্সন্তানঞ্হি রাজা নো আগন্ত্ৰা পরিসপরিযন্তে নিখাতথম্ভো ৰিয ঠিতো, কস্স মযং ভাযামাতি ভযং ন হোতি. পজাপতিস্সাতি সো কির সক্কেন সমানৰণ্ণো সমানাযুকো দুতিযং আসনং লভতি. তথা ৰরুণো ঈসানো চ. ৰরুণো পন ততিযং আসনং লভতি, ঈসানো চতুত্থং. পলাযীতি অসুরেহি পরাজিতো তস্মিং রথে ঠিতো অপ্পমত্তকম্পি রজধজং দিস্ৰা পলাযনধম্মো.

ইতিপি সো ভগৰাতিআদীনি ৰিসুদ্ধিমগ্গে ৰিত্থারিতানেৰ. ইদমৰোচাতি ইদং ধজগ্গপরিত্তং নাম ভগৰা অৰোচ, যস্স আণাখেত্তে কোটিসতসহস্সচক্কৰাল়ে আনুভাৰো ৰত্ততি. ইদং আৰজ্জেত্ৰা হি যক্খভযচোরভযাদীহি দুক্খেহি মুত্তানং অন্তো নত্থি. তিট্ঠতু অঞ্ঞদুক্খৰূপসমো, ইদং আৰজ্জমানো হি পসন্নচিত্তো আকাসেপি পতিট্ঠং লভতি.

তত্রিদং ৰত্থু – দীঘৰাপিচেতিযম্হি কির সুধাকম্মে কযিরমানে একো দহরো মুদ্ধৰেদিকাপাদতো পতিত্ৰা চেতিযকুচ্ছিযা ভস্সতি. হেট্ঠা ঠিতো ভিক্খুসঙ্ঘো ‘‘ধজগ্গপরিত্তং, আৰুসো, আৰজ্জাহী’’তি আহ. সো মরণভযেন তজ্জিতো ‘‘ধজগ্গপরিত্তং মং রক্খতূ’’তি আহ. তাৰদেৰস্স চেতিযকুচ্ছিতো দ্ৰে ইট্ঠকা নিক্খমিত্ৰা সোপানং হুত্ৰা অট্ঠংসু, উপরিট্ঠিতো ৰল্লিনিস্সেণিং ওতারেসুং. তস্মিং নিস্সেণিযং ঠিতে ইট্ঠকা যথাট্ঠানেযেৰ অট্ঠংসু. ততিযং.

৪. ৰেপচিত্তিসুত্তৰণ্ণনা

২৫০. চতুত্থে ৰেপচিত্তীতি সো কির অসুরানং সব্বজেট্ঠকো. যেনাতি নিপাতমত্তং ন্তি চ. কণ্ঠপঞ্চমেহীতি দ্ৰীসু হত্থেসু পাদেসু কণ্ঠে চাতি এৰং পঞ্চহি বন্ধনেহি. তানি পন নল়িনসুত্তং ৰিয মক্কটকসুত্তং ৰিয চ চক্খুস্সাপাথং আগচ্ছন্তি, ইরিযাপথং রুজ্ঝন্তি. তেহি পন চিত্তেনেৰ বজ্ঝতি, চিত্তেনেৰ মুচ্চতি. অক্কোসতীতি চোরোসি বালোসি মূল়্হোসি থেনোসি ওট্ঠোসি গোণোসি গদ্রভোসি নেরযিকোসি তিরচ্ছানগতোসি, নত্থি তুয্হং সুগতি, দুগ্গতিযেৰ তুয্হং পাটিকঙ্খাতি ইমেহি দসহি অক্কোসৰত্থূহি অক্কোসতি. পরিভাসতীতি, জরসক্ক, ন ত্ৰং সব্বকালং জিনিস্সসি, যদা অসুরানং জযো ভৰিস্সতি, তদা তম্পি এৰং বন্ধিত্ৰা অসুরভৰনস্স দ্ৰারে নিপজ্জাপেত্ৰা পোথাপেস্সামীতি আদীনি ৰত্ৰা তজ্জেতি. সক্কো ৰিজিতৰিজযো ন তং মনসি করোতি, মহাপটিগ্গহণং পনস্স মত্থকে ৰিধুনন্তো সুধম্মদেৰসভং পৰিসতি চেৰ নিক্খমতি চ. অজ্ঝভাসীতি ‘‘কিং নু খো এস সক্কো ইমানি ফরুসৰচনানি ভযেন তিতিক্খতি, উদাহু অধিৰাসনখন্তিযা সমন্নাগতত্তা’’তি? ৰীমংসন্তো অভাসি.

দুব্বল্যা নোতি দুব্বলভাৰেন নু. পটিসংযুজেতি পটিসংযুজেয্য পটিপ্ফরেয্য. পভিজ্জেয্যুন্তি ৰিরজ্জেয্যুং. পকুজ্ঝেয্যুন্তিপি পাঠো. পরন্তি পচ্চত্থিকং. যো সতো উপসম্মতীতি যো সতিমা হুত্ৰা উপসম্মতি, তস্স উপসমংযেৰাহং বালস্স পটিসেধনং মঞ্ঞেতি অত্থো. যদা নং মঞ্ঞতীতি যস্মা তং মঞ্ঞতি. অজ্ঝারুহতীতি অজ্ঝোত্থরতি. গোৰ ভিয্যো পলাযিনন্তি যথা গোযুদ্ধে তাৰদেৰ দ্ৰে গাৰো যুজ্ঝন্তে গোগণো ওলোকেন্তো তিট্ঠতি, যদা পন একো পলাযতি, অথ নং পলাযন্তং সব্বো গোগণো ভিয্যো অজ্ঝোত্থরতি. এৰং দুম্মেধো খমন্তং ভিয্যো অজ্ঝোত্থরতীতি অত্থো.

সদত্থপরমাতি সকত্থপরমা. খন্ত্যা ভিয্যো ন ৰিজ্জতীতি তেসু সকঅত্থপরমেসু অত্থেসু খন্তিতো উত্তরিতরো অঞ্ঞো অত্থো ন ৰিজ্জতি. তমাহু পরমং খন্তিন্তি যো বলৰা তিতিক্খতি, তস্স তং খন্তিং পরমং আহু. বালবলং নাম অঞ্ঞাণবলং. তং যস্স বলং, অবলমেৰ তং বলন্তি আহু কথেন্তীতি দীপেতি. ধম্মগুত্তস্সাতি ধম্মেন রক্খিতস্স, ধম্মং ৰা রক্খন্তস্স. পটিৰত্তাতি পটিপ্ফরিত্ৰা ৰত্তা, পটিপ্ফরিত্ৰা ৰা বালবলন্তি ৰদেয্যাপি, ধম্মট্ঠং পন চালেতুং সমত্থো নাম নত্থি. তস্সেৰ তেন পাপিযোতি তেন কোধেন তস্সেৰ পুগ্গলস্স পাপং. কতরস্স? যো কুদ্ধং পটিকুজ্ঝতি. তিকিচ্ছন্তানন্তি একৰচনে বহুৰচনং, তিকিচ্ছন্তন্তি অত্থো. জনা মঞ্ঞন্তীতি এৰরূপং অত্তনো চ পরস্স চাতি উভিন্নং অত্থং তিকিচ্ছন্তং নিপ্ফাদেন্তং পুগ্গলং ‘‘অন্ধবালো অয’’ন্তি অন্ধবালপুথুজ্জনাৰ এৰং মঞ্ঞন্তি. ধম্মস্স অকোৰিদাতি চতুসচ্চধম্মে অছেকা. ইধাতি ইমস্মিং সাসনে. খোতি নিপাতমত্তং. চতুত্থং.

৫. সুভাসিতজযসুত্তৰণ্ণনা

২৫১. পঞ্চমে অসুরিন্দং এতদৰোচাতি ছেকতায এতং অৰোচ. এৰং কিরস্স অহোসি ‘‘পরস্স নাম গাহং মোচেত্ৰা পঠমং ৰত্তুং গরু. পরস্স ৰচনং অনুগন্ত্ৰা পন পচ্ছা সুখং ৰত্তু’’ন্তি. পুব্বদেৰাতি দেৰলোকে চিরনিৰাসিনো পুব্বসামিকা, তুম্হাকং তাৰ পৰেণিআগতং ভণথাতি. অদণ্ডাৰচরাতি দণ্ডাৰচরণরহিতা, দণ্ডং ৰা সত্থং ৰা গহেতব্বন্তি এৰমেত্থ নত্থীতি অত্থো. পঞ্চমং.

৬. কুলাৰকসুত্তৰণ্ণনা

২৫২. ছট্ঠে অজ্ঝভাসীতি তস্স কির সিম্বলিৰনাভিমুখস্স জাতস্স রথসদ্দো চ আজানীযসদ্দো ধজসদ্দো চ সমন্তা অসনিপাতসদ্দো ৰিয অহোসি. তং সুত্ৰা সিম্বলিৰনে বলৰসুপণ্ণা পলাযিংসু, জরাজিণ্ণা চেৰ রোগদুব্বলা চ অসঞ্জাতপক্খপোতকা চ পলাযিতুং অসক্কোন্তা, মরণভযেন তজ্জিতা একপ্পহারেনেৰ মহাৰিরৰং ৰিরৰিংসু. সক্কো তং সুত্ৰা ‘‘কস্স সদ্দো, তাতা’’তি? মাতলিং পুচ্ছি. রথসদ্দং, তে দেৰ, সুত্ৰা সুপণ্ণা পলাযিতুং অসক্কোন্তা ৰিরৰন্তীতি. তং সুত্ৰা করুণাসমাৰজ্জিতহদযো অভাসি. ঈসামুখেনাতি রথস্স ঈসামুখেন. যথা কুলাৰকে ঈসামুখং ন সঞ্চুণ্ণেতি, এৰং ইমিনা ঈসামুখেন তে পরিৰজ্জয. সো হি রথো পুঞ্ঞপচ্চযনিব্বত্তো চক্কৰাল়পব্বতেপি সিনেরুম্হিপি সম্মুখীভূতে ৰিনিৰিজ্ঝিত্ৰাৰ গচ্ছতি ন সজ্জতি, আকাসগতসদিসেনেৰ গচ্ছতি. সচে তেন সিম্বলিৰনেন গতো ভৰেয্য, যথা মহাসকটে কদলিৰনমজ্ঝেন ৰা এরণ্ডৰনমজ্ঝেন ৰা গচ্ছন্তে সব্বৰনং ৰিভগ্গং নিম্মথিতং হোতি, এৰং তম্পি সিম্বলিৰনং ভৰেয্য. ছট্ঠং.

৭. নদুব্ভিযসুত্তৰণ্ণনা

২৫৩. সত্তমে উপসঙ্কমীতি ‘‘অযং সক্কো ‘যোপি মে অস্স সুপচ্চত্থিকো, তস্স পাহং ন দুব্ভেয্য’ন্তি চিন্তেতি, মযা তস্স পচ্চত্থিকতরো নাম নত্থি, ৰীমংসিস্সামি তাৰ নং, কিং নু খো মং পস্সিত্ৰা দুব্ভতি, ন দুব্ভতী’’তি চিন্তেত্ৰা উপসঙ্কমি. তিট্ঠ ৰেপচিত্তি গহিতোসীতি ৰেপচিত্তি, এত্থেৰ তিট্ঠ, গহিতো ত্ৰং মযাতি ৰদতি. সহ ৰচনেনেৰস্স সো কণ্ঠপঞ্চমেহি বন্ধনেহি বদ্ধোৰ অহোসি. সপস্সু চ মেতি মযি অদুব্ভত্থায সপথং করোহীতি ৰদতি. যং মুসাভণতো পাপন্তি ইমস্মিং কপ্পে পঠমকপ্পিকেসু চেতিযরঞ্ঞো পাপং সন্ধাযাহ. অরিযূপৰাদিনোতি কোকলিকস্স ৰিয পাপং. মিত্তদ্দুনো চ যং পাপন্তি মহাকপিজাতকে মহাসত্তে দুট্ঠচিত্তস্স পাপং. অকতঞ্ঞুনোতি দেৰদত্তসদিসস্স অকতঞ্ঞুনো পাপং. ইমানি কির ইমস্মিং কপ্পে চত্তারি মহাপাপানি. সত্তমং.

৮. ৰেরোচনঅসুরিন্দসুত্তৰণ্ণনা

২৫৪. অট্ঠমে অট্ঠংসূতি দ্ৰারপালরূপকানি ৰিয ঠিতা. নিপ্ফদাতি নিপ্ফত্তি, যাৰ অত্থো নিপ্ফজ্জতি, তাৰ ৰাযমেথেৰাতি ৰদতি. দুতিযগাথা সক্কস্স. তত্থ খন্ত্যা ভিয্যোতি নিপ্ফন্নসোভনেসু অত্থেসু খন্তিতো উত্তরিতরো অত্থো নাম নত্থি. অত্থজাতাতি কিচ্চজাতা. সোণসিঙ্গালাদযোপি হি উপাদায অকিচ্চজাতো সত্তো নাম নত্থি. ইতো এত্তো গমনমত্তম্পি কিচ্চমেৰ হোতি. সংযোগপরমা ত্ৰেৰ, সম্ভোগা সব্বপাণিনন্তি পারিৰাসিকওদনাদীনি হি অসম্ভোগারহানি হোন্তি, তানি পুন উণ্হাপেত্ৰা ভজ্জিত্ৰা সপ্পিমধুফাণিতাদীহি সংযোজিতানি সম্ভোগারহানি হোন্তি. তেনাহ ‘‘সংযোগপরমা ত্ৰেৰ, সম্ভোগা সব্বপাণিন’’ন্তি. নিপ্ফন্নসোভনো অত্থোতি ইমে অত্থা নাম নিপ্ফন্নাৰ সোভন্তি. পুন চতুত্থগাথা সক্কস্স. তত্থাপি ৰুত্তনযেনেৰ অত্থো ৰেদিতব্বো. অট্ঠমং.

৯. অরঞ্ঞাযতনইসিসুত্তৰণ্ণনা

২৫৫. নৰমে পণ্ণকুটীসু সম্মন্তীতি হিমৰন্তপদেসে রমণীযে অরঞ্ঞাযতনে রত্তিট্ঠানদিৰাট্ঠানচঙ্কমনাদীহি সম্পন্নাসু পণ্ণসালাসু ৰসন্তি. সক্কো চ দেৰানমিন্দো ৰেপচিত্তি চাতি ইমে দ্ৰে জনা জামাতিকসসুরা কালেন কলহং করোন্তি, কালেন একতো চরন্তি, ইমস্মিং পন কালে একতো চরন্তি. পটলিযোতি গণঙ্গণূপাহনা. খগ্গং ওলগ্গেত্ৰাতি খগ্গং অংসে ওলগ্গেত্ৰা. ছত্তেনাতি দিব্বসেতচ্ছত্তেন মত্থকে ধারযমানেন. অপব্যামতো করিত্ৰাতি ব্যামতো অকত্ৰা. চিরদিক্খিতানন্তি চিরসমাদিণ্ণৰতানং. ইতো পটিক্কম্মাতি ‘‘ইতো পক্কম পরিৰজ্জয, মা উপরিৰাতে তিট্ঠা’’তি ৰদন্তি. ন হেত্থ দেৰাতি এতস্মিং সীলৰন্তানং গন্ধে দেৰা ন পটিক্কূলসঞ্ঞিনো, ইট্ঠকন্তমনাপসঞ্ঞিনোযেৰাতি দীপেতি. নৰমং.

১০. সমুদ্দকসুত্তৰণ্ণনা

২৫৬. দসমে সমুদ্দতীরে পণ্ণকুটীসূতি চক্কৰাল়মহাসমুদ্দপিট্ঠিযং রজতপট্টৰণ্ণে ৰালুকপুল়িনে ৰুত্তপ্পকারাসু পণ্ণসালাসু ৰসন্তি. সিযাপি নোতি সিযাপি অম্হাকং. অভযদক্খিণং যাচেয্যামাতি অভযদানং যাচেয্যাম. যেভুয্যেন কির দেৰাসুরসঙ্গামো মহাসমুদ্দপিট্ঠে হোতি. অসুরানং ন সব্বকালং জযো হোতি, বহুৰারে পরাজযোৰ হোতি. তে দেৰেহি পরাজিতা পলাযন্তা ইসীনং অস্সমপদেন গচ্ছন্তা ‘‘সক্কো ইমেহি সদ্ধিং মন্তেত্ৰা অম্হে নাসেতি, গণ্হথ পুত্তহতায পুত্তে’’তি কুপিতা অস্সমপদে পানীযঘটচঙ্কমনসালাদীনি ৰিদ্ধংসেন্তি. ইসযো অরঞ্ঞতো ফলাফলং আদায আগতা নং দিস্ৰা পুন দুক্খেন পটিপাকতিকং করোন্তি. তেপি পুনপ্পুনং তথেৰ ৰিনাসেন্তি. তস্মা ‘‘ইদানি তেসং সঙ্গামো পচ্চুপট্ঠিতো’’তি সুত্ৰা এৰং চিন্তযিংসু.

কামংকরোতি ইচ্ছিতকরো. ভযস্স অভযস্স ৰাতি ভযং ৰা অভযং ৰা. ইদং ৰুত্তং হোতি – সচে ত্ৰং অভযং দাতুকামো, অভযং দাতুং পহোসি. সচে ভযং দাতুকামো. ভযং দাতুং পহোসি. অম্হাকং পন অভযদানং দেহীতি. দুট্ঠানন্তি ৰিরুদ্ধানং. পৰুত্তন্তি খেত্তে পতিট্ঠাপিতং.

তিক্খত্তুং উব্বিজ্জীতি সাযমাসভত্তং ভুঞ্জিত্ৰা সযনং অভিরুয্হ নিপন্নো নিদ্দায ওক্কন্তমত্তায সমন্তা ঠত্ৰা সত্তিসতেন পহটো ৰিয ৰিরৰন্তো উট্ঠহতি, দসযোজনসহস্সং অসুরভৰনং ‘‘কিমিদ’’ন্তি সঙ্খোভং আপজ্জতি. অথ নং আগন্ত্ৰা ‘‘কিমিদ’’ন্তি পুচ্ছন্তি. সো ‘‘ন কিঞ্চী’’তি ৰদতি. দুতিযযামাদীসুপি এসেৰ নযো. ইতি অসুরানং ‘‘মা ভাযি, মহারাজা’’তি তং অস্সাসেন্তানংযেৰ অরুণং উগ্গচ্ছতি. এৰমস্স ততো পট্ঠায গেলঞ্ঞজাতং চিত্তং ৰেপতি. তেনেৰ চস্স ‘‘ৰেপচিত্তী’’তি অপরং নামং উদপাদীতি. দসমং.

পঠমো ৰগ্গো.

২. দুতিযৰগ্গো

১. ৰতপদসুত্তৰণ্ণনা

২৫৭. দুতিযৰগ্গস্স পঠমে ৰতপদানীতি ৰতকোট্ঠাসানি. সমত্তানীতি পরিপুণ্ণানি. সমাদিন্নানীতি গহিতানি. কুলে জেট্ঠাপচাযীতি কুলজেট্ঠকানং মহাপিতা মহামাতা চূল়পিতা চূল়মাতা মাতুলো মাতুলানীতিআদীনং অপচিতিকারকো. সণ্হৰাচোতি পিযমুদুমধুরৰাচো. মুত্তচাগোতি ৰিস্সট্ঠচাগো. পযতপাণীতি দেয্যধম্মদানত্থায সদা ধোতহত্থো. ৰোস্সগ্গরতোতি ৰোস্সজ্জনে রতো. যাচযোগোতি পরেহি যাচিতব্বারহো, যাচযোগোতি ৰা যাচযোগেনেৰ যুত্তো. দানসংৰিভাগরতোতি দানে চ সংৰিভাগে চ রতো. পঠমং.

২. সক্কনামসুত্তৰণ্ণনা

২৫৮. দুতিযে মনুস্সভূতোতি মগধরট্ঠে মচলগামে মনুস্সভূতো. আৰসথং অদাসীতি চতুমহাপথে মহাজনস্স আৰসথং কারেত্ৰা অদাসি. সহস্সম্পি অত্থানন্তি সহস্সম্পি কারণানং, জনসহস্সেন ৰা ৰচনসহস্সেন ৰা ওসারিতে ‘‘অযং ইমস্স অত্থো, অযং ইমস্স অত্থো’’তি একপদে ঠিতোৰ ৰিনিচ্ছিনতি. দুতিযং.

৩. মহালিসুত্তৰণ্ণনা

২৫৯. ততিযে উপসঙ্কমীতি ‘‘সক্কো দেৰরাজাতি কথেন্তি, অত্থি নু খো সো সক্কো, যেন সো দিট্ঠপুব্বোতি ইমমত্থং দসবলং পুচ্ছিস্সামী’’তি উপসঙ্কমি. তঞ্চ পজানামীতি বহুৰচনে একৰচনং, তে চ ধম্মে পজানামীতি অত্থো. সক্কো কির অনন্তরে অত্তভাৰে মগধরট্ঠে মচলগামে মঘো নাম মাণৰো অহোসি পণ্ডিতো ব্যত্তো, বোধিসত্তচরিযা ৰিয চ তস্স চরিযা অহোসি. সো তেত্তিংস পুরিসে গহেত্ৰা কল্যাণমকাসি. একদিৰসং অত্তনোৰ পঞ্ঞায উপপরিক্খিত্ৰা গামমজ্ঝে মহাজনস্স সন্নিপতিতট্ঠানে কচৰরং উভতোপস্সেসু অপব্যূহিত্ৰা তং ঠানং রমণীযং অকাসি. পুন তত্থেৰ মণ্ডপং কারেসি. পুন গচ্ছন্তে কালে সালং কারেসি. গামতো চ নিক্খমিত্ৰা গাৰুতম্পি অড্ঢযোজনম্পি তিগাৰুতম্পি যোজনম্পি ৰিচরিত্ৰা তেহি সহাযেহি সদ্ধিং ৰিসমং সমং অকাসি. তে সব্বেৰ একচ্ছন্দা তত্থ তত্থ সেতুযুত্তট্ঠানে সেতুং, মণ্ডপসালাপোক্খরণিমালাৰচ্ছরোপনপদীনং যুত্তট্ঠানেসু মণ্ডপসালাপোক্খরণিমালাৰচ্ছরোপনাদীনি করোন্তা বহুং পুঞ্ঞমকংসু. মঘো সত্ত ৰতপদানি পূরেত্ৰা কাযস্স ভেদা সদ্ধিং সহাযেহি তাৰতিংসভৰনে নিব্বত্তি. তং সব্বং ভগৰা জানাতি. তেনাহ – যেসং ধম্মানং সমাদিন্নত্তা সক্কো সক্কত্তং অজ্ঝগা, তঞ্চ পজানামীতি. অযং সক্কস্স সক্কত্তাধিগমে সঙ্খেপকথা, ৰিত্থারো পন সুমঙ্গলৰিলাসিনিযা দীঘনিকাযট্ঠকথায সক্কপণ্হৰণ্ণনাযং ৰুত্তো. ততিযং.

৪. দলিদ্দসুত্তৰণ্ণনা

২৬০. চতুত্থে মনুস্সদলিদ্দোতি মনুস্সঅধনো. মনুস্সকপণোতি মনুস্সকারুঞ্ঞতং পত্তো. মনুস্সৰরাকোতি মনুস্সলামকো. তত্রাতি তস্মিং ঠানে, তস্মিং ৰা অতিরোচনে. উজ্ঝাযন্তীতি অৰজ্ঝাযন্তি লামকতো চিন্তেন্তি. খিযন্তীতি কথেন্তি পকাসেন্তি. ৰিপাচেন্তীতি তত্থ তত্থ কথেন্তি ৰিত্থারেন্তি. এসো খো মারিসাতি এত্থ অযমনুপুব্বিকথা – সো কির অনুপ্পন্নে বুদ্ধে কাসিরট্ঠে বারাণসিরাজা হুত্ৰা সমুস্সিতদ্ধজপটাকনানালঙ্কারেন সুট্ঠু অলঙ্কতং নগরং পদক্খিণং অকাসি অত্তনো সিরিসম্পত্তিযা সমাকড্ঢিতনেত্তেন জনকাযেন সমুল্লোকিযমানো. তস্মিঞ্চ সমযে একো পচ্চেকবুদ্ধো গন্ধমাদনপব্বতা আগম্ম তস্মিং নগরে পিণ্ডায চরতি, সন্তিন্দ্রিযো সন্তমানসো উত্তমদমথসমন্নাগতো. মহাজনোপি রাজগতং চিত্তীকারং পহায পচ্চেকবুদ্ধমেৰ ওলোকেসি. রাজা – ‘‘ইদানি ইমস্মিং জনকাযে একোপি মং ন ওলোকেতি. কিং নু খো এত’’ন্তি? ওলোকেন্তো পচ্চেকবুদ্ধং অদ্দস. সোপি পচ্চেকবুদ্ধো মহল্লকো হোতি পচ্ছিমৰযে ঠিতো. চীৰরানিপিস্স জিণ্ণানি, ততো ততো সুত্তানি গল়ন্তি. রঞ্ঞো সতসহস্সাধিকানি দ্ৰে অসঙ্খ্যেয্যানি পূরিতপারমিং পচ্চেকবুদ্ধং দিস্ৰা চিত্তপসাদমত্তং ৰা হত্থং পসারেত্ৰা ৰন্দনমত্তং ৰা নাহোসি. সো রাজা ‘‘পব্বজিতো মঞ্ঞে এস উসূযায মং ন ওলোকেতী’’তি কুজ্ঝিত্ৰা ‘‘ক্ৰাযং কুট্ঠিচীৰরানি পারুতো’’তি নিট্ঠুভিত্ৰা পক্কামি. তস্স কম্মস্স ৰিপাকেন মহানিরযে নিব্বত্তিত্ৰা ৰিপাকাৰসেসেন মনুস্সলোকং আগচ্ছন্তো রাজগহে পরমকপণায ইত্থিযা কুচ্ছিম্হি পটিসন্ধিং গণ্হি. গহিতকালতো পট্ঠায সা ইত্থী কঞ্জিকমত্তম্পি উদরপূরং নালত্থ. তস্স কুচ্ছিগতস্সেৰ কণ্ণনাসা ৰিলীনা, সঙ্খপলিতকুট্ঠী হুত্ৰা মাতুকুচ্ছিতো নিক্খন্তো. মাতাপিতরো নাম দুক্করকারিকা হোন্তি, তেনস্স মাতা যাৰ কপালং গহেত্ৰা চরিতুং ন সক্কোতি, তাৰস্স কঞ্জিকম্পি উদকম্পি আহরিত্ৰা অদাসি. ভিক্খায চরিতুং সমত্থকালে পনস্স কপালং হত্থে দত্ৰা ‘‘পঞ্ঞাযিস্সসি সকেন কম্মেনা’’তি পক্কামি.

অথস্স ততো পট্ঠায সকলসরীরতো মংসানি ছিজ্জিত্ৰা ছিজ্জিত্ৰা পতন্তি, যূসং পগ্ঘরতি, মহাৰেদনা ৰত্তন্তি. যং যং রচ্ছং নিস্সায সযতি, সব্বরত্তিং মহারৰেন রৰতি. তস্স কারুঞ্ঞপরিদেৰিতসদ্দেন সকলৰীথিযং মনুস্সা সব্বরত্তিং নিদ্দং ন লভন্তি. তস্স ততো পট্ঠায সুখসযিতে পবোধেতীতি সুপ্পবুদ্ধোত্ৰেৰ নামং উদপাদি. অথাপরেন সমযেন ভগৰতি রাজগহং সম্পত্তে নাগরা সত্থারং নিমন্তেত্ৰা নগরমজ্ঝে মহামণ্ডপং কত্ৰা দানং অদংসু. সুপ্পবুদ্ধোপি কুট্ঠী গন্ত্ৰা দানগ্গমণ্ডপস্স অৰিদূরে নিসীদি. নাগরা বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং পণীতেন খাদনীযেন ভোজনীযেন পরিৰিসন্তা তস্সাপি যাগুভত্তং অদংসু. তস্স পণীতভোজনং ভুত্তস্স চিত্তং একগ্গং অহোসি. সত্থা ভত্তকিচ্চাৰসানে অনুমোদনং কত্ৰা সচ্চানি দীপেসি, সুপ্পবুদ্ধো নিসিন্নট্ঠানে নিসিন্নোৰ দেসনানুসারেন ঞাণং পেসেত্ৰা সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠিতো. সত্থা উট্ঠায ৰিহারং গতো. সোপি চুম্বটং আরুয্হ কপালমাদায দণ্ডমোলুব্ভ অত্তনো ৰসনট্ঠানং গচ্ছন্তো ৰিব্ভন্তায গাৰিযা জীৰিতা ৰোরোপিতো মত্তিকপাতিং ভিন্দিত্ৰা সুৰণ্ণপাতিং পটিলভন্তো ৰিয দুতিযচিত্তৰারে দেৰলোকে নিব্বত্তো অত্তনো পুঞ্ঞং নিস্সায অঞ্ঞে দেৰে অতিক্কম্ম ৰিরোচিত্থ. তং কারণং দস্সেন্তো সক্কো দেৰানমিন্দো এসো খো মারিসাতিআদিমাহ.

সদ্ধাতি মগ্গেনাগতসদ্ধা. সীলঞ্চ যস্স কল্যাণন্তি কল্যাণসীলং নাম অরিযসাৰকস্স অরিযকন্তসীলং ৰুচ্চতি. তত্থ কিঞ্চাপি অরিযসাৰকস্স একসীলম্পি অকন্তং নাম নত্থি, ইমস্মিং পনত্থে ভৰন্তরেপি অপ্পহীনং পঞ্চসীলং অধিপ্পেতং. চতুত্থং.

৫. রামণেয্যকসুত্তৰণ্ণনা

২৬১. পঞ্চমে আরামচেত্যাতি আরামচেতিযানি. ৰনচেত্যাতি ৰনচেতিযানি. উভযত্থাপি চিত্তীকতট্ঠেন চেত্যং ৰেদিতব্বং. মনুস্সরামণেয্যস্সাতি মনুস্সরমণীযভাৰস্স. ইদানি মনুস্সরমণীযকৰসেন ভূমিরমণীযকং দস্সেন্তো গামে ৰাতিআদিমাহ. পঞ্চমং.

৬. যজমানসুত্তৰণ্ণনা

২৬২. ছট্ঠে যজমানানন্তি যজন্তানং. তদা কির অঙ্গমগধৰাসিকা মনুস্সা অনুসংৰচ্ছরং সপ্পিমধুফাণিতাদীসু অগ্গং গহেত্ৰা একস্মিং ঠানে দারূনং সট্ঠিমত্তে সকটভারে রাসিং কত্ৰা অগ্গিং দত্ৰা পজ্জলিতকালে ‘‘মহাব্রহ্মুনো যজামা’’তি তং সব্বং পক্খিপন্তি. ‘‘একৰারং পক্খিত্তং সহস্সগুণফলং দেতী’’তি নেসং লদ্ধি. সক্কো দেৰরাজা ‘‘সব্বেপিমে সব্বঅগ্গানি গহেত্ৰা ‘মহাব্রহ্মুনো যজামা’তি অগ্গিম্হি ঝাপেন্তি. অফলং করোন্তি, মযি পস্সন্তে মা নস্সন্তু, যথা বুদ্ধস্স চেৰ সঙ্ঘস্স চ দত্ৰা বহুং পুঞ্ঞং পসৰন্তি, এৰং করিস্সামী’’তি দারুরাসিং জলাপেত্ৰা ওলোকেন্তেসু মনুস্সেসু পুণ্ণমদিৰসে ব্রহ্মত্তভাৰং মাপেত্ৰা মহাজনস্স পস্সন্তস্সেৰ চন্দমণ্ডলং ভিন্দিত্ৰা নিক্খন্তো ৰিয অহোসি. মহাজনো দিস্ৰা ‘‘ইমং যঞ্ঞং পটিগ্গহেতুং মহাব্রহ্মা আগচ্ছতী’’তি জণ্ণুকেহি ভূমিযং পতিট্ঠায, অঞ্জলিং পগ্গয্হ নমস্সমানো অট্ঠাসি. ব্রাহ্মণা আহংসু ‘‘তুম্হে ‘মযং তক্কেন কথেমা’তি মঞ্ঞথ, ইদানি পস্সথ, অযং ৰো ব্রহ্মা সহত্থা যঞ্ঞং পটিগ্গহেতুং আগচ্ছতী’’তি. সক্কো আগন্ত্ৰা দারুচিতকমত্থকে আকাসে ঠত্ৰা ‘‘কস্সাযং সক্কারো’’তি পুচ্ছি? তুম্হাকং, ভন্তে, পটিগ্গণ্হথ নো যঞ্ঞন্তি. তেন হি আগচ্ছথ, মা তুলং ছড্ডেত্ৰা হত্থেন তুলযিত্থ, অযং সত্থা ধুরৰিহারে ৰসতি, তং পুচ্ছিস্সাম ‘‘কস্স দিন্নং মহপ্ফলং হোতী’’তি? উভযরট্ঠৰাসিনো গহেত্ৰা সত্থু সন্তিকং গন্ত্ৰা পুচ্ছন্তো এৰমাহ.

তত্থ পুঞ্ঞপেক্খানন্তি পুঞ্ঞং ইচ্ছন্তানং পুঞ্ঞত্থিকানং. ওপধিকং পুঞ্ঞন্তি উপধিৰিপাকং পুঞ্ঞং. সঙ্ঘে দিন্নং মহপ্ফলন্তি অরিযসঙ্ঘে দিন্নং ৰিপ্ফারৰন্তং হোতি. দেসনাৰসানে চতুরাসীতিপাণসহস্সানি অমতপানং পিৰিংসু. ততো পট্ঠায মনুস্সা সব্বানি অগ্গদানানি ভিক্খুসঙ্ঘস্স অদংসু. ছট্ঠং.

৭. বুদ্ধৰন্দনাসুত্তৰণ্ণনা

২৬৩. সত্তমে উট্ঠেহীতি উট্ঠহ, ঘট, ৰাযম. ৰিজিতসঙ্গামাতি রাগাদীনঞ্চেৰ দ্ৰাদসযোজনিকস্স চ মারবলস্স জিতত্তা ভগৰন্তং এৰং আলপতি. পন্নভারাতি ওরোপিতখন্ধকিলেসাভিসঙ্খারভার. পন্নরসায রত্তিন্তি পন্নরসায পুণ্ণমায রত্তিং. সত্তমং.

৮. গহট্ঠৰন্দনাসুত্তৰণ্ণনা

২৬৪. অট্ঠমে পুথুদ্দিসাতি চতস্সো দিসা চতস্সো অনুদিসা চ. ভুম্মাতি ভূমিৰাসিনো. চিররত্তসমাহিতেতি উপচারপ্পনাহি চিররত্তসমাহিতচিত্তে. ৰন্দেতি ৰন্দামি. ব্রহ্মচরিযপরাযণেতি দসপি ৰস্সানি ৰীসতিপি ৰস্সানি…পে… সট্ঠিপি ৰস্সানি আপাণকোটিকং একসেয্যং একভত্তন্তিআদিকং সেট্ঠচরিযং ব্রহ্মচরিযং চরমানেতি অত্থো. পুঞ্ঞকরাতি চতুপচ্চযদানং কুসুম্ভসুমনপূজা দীপসহস্সজালন্তি এৰমাদিপুঞ্ঞকারকা. সীলৰন্তোতি উপাসকত্তে পতিট্ঠায পঞ্চহিপি দসহিপি সীলেহি সমন্নাগতা. ধম্মেন দারং পোসেন্তীতি উমঙ্গভিন্দনাদীনি অকত্ৰা ধম্মিকেহি কসিগোরক্খৰণিজ্জাদীহি পুত্তদারং পোসেন্তি. পমুখো রথমারুহীতি দেৰানং পমুখো সেট্ঠো রথং আরুহি. অট্ঠমং.

৯. সত্থারৰন্দনাসুত্তৰণ্ণনা

২৬৫. নৰমে ভগৰন্তং নমস্সতীতি একংসং উত্তরিযং দুকুলং কত্ৰা, ব্রহ্মজাণুকো হুত্ৰা সিরসি অঞ্জলিং ঠপেত্ৰা নমস্সতি. সো যক্খোতি সো সক্কো. অনোমনামন্তি সব্বগুণেহি ওমকভাৰস্স নত্থিতায সব্বগুণনেমিত্তকেহি নামেহি অনোমনামং. অৰিজ্জাসমতিক্কমাতি চতুসচ্চপটিচ্ছাদিকায ৰট্টমূলকঅৰিজ্জায সমতিক্কমেন. সেক্খাতি সত্ত সেক্খা. অপচযারামাতি ৰট্টৰিদ্ধংসনে রতা. সিক্খরেতি সিক্খন্তি. নৰমং.

১০. সঙ্ঘৰন্দনাসুত্তৰণ্ণনা

২৬৬. দসমে অজ্ঝভাসীতি কস্মা এস পুনপ্পুনং এৰং ভাসতীতি? সক্কস্স কির দেৰরঞ্ঞো সদ্দো মধুরো, সুফসিতং দন্তাৰরণং, কথনকালে সুৰণ্ণকিঙ্কিণিকসদ্দো ৰিয নিচ্ছরতি. তং পুনপ্পুনং সোতুং লভিস্সামীতি ভাসতি. পূতিদেহসযাতি পূতিম্হি মাতুসরীরে ৰা, অত্তনোযেৰ ৰা সরীরং অৰত্থরিত্ৰা সযনতো পূতিদেহসযা. নিমুগ্গা কুণপম্হেতেতি দসমাসে মাতুকুচ্ছিসঙ্খাতে কুণপস্মিং এতে নিমুগ্গা. এতং তেসং পিহযামীতি এতেসং এতং পিহযামি পত্থযামি. ন তে সং কোট্ঠে ওপেন্তীতি ন তে সং সন্তকং ধঞ্ঞং কোট্ঠে পক্খিপন্তি. ন হি এতেসং ধঞ্ঞং অত্থি. ন কুম্ভীতি ন কুম্ভিযং. ন কল়োপিযন্তি ন পচ্ছিযং. পরনিট্ঠিতমেসানাতি পরেসং নিট্ঠিতং পরঘরে পক্কং ভিক্খাচারৰত্তেন এসমানা গৰেসমানা. তেনাতি এৰং পরিযিট্ঠেন. সুব্বতাতি দসপি…পে… সট্ঠিপি ৰস্সানি সুসমাদিন্নসুন্দরৰতা.

সুমন্তমন্তিনোতি ধম্মং সজ্ঝাযিস্সাম, ধুতঙ্গং সমাদিযিস্সাম, অমতং পরিভুঞ্জিস্সাম, সমণধম্মং করিস্সামাতি এৰং সুভাসিতভাসিনো. তুণ্হীভূতা সমঞ্চরাতি তিযামরত্তিং অসনিঘোসেন ঘোসিতা ৰিয ধম্মং কথেন্তাপি তুণ্হীভূতা সমং চরন্তিযেৰ নাম. কস্মা? নিরত্থকৰচনস্সাভাৰা. পুথুমচ্চা চাতি বহুসত্তা চ অঞ্ঞমঞ্ঞং ৰিরুদ্ধা. অত্তদণ্ডেসু নিব্বুতাতি পরৰিহেঠনত্থং গহিতদণ্ডেসু সত্তেসু নিব্বুতা ৰিস্সট্ঠদণ্ডা. সাদানেসু অনাদানাতি সগহণেসু সত্তেসু চ ভৰযোনিআদীনং এককোট্ঠাসস্সাপি অগহিতত্তা অগহণা. দসমং.

দুতিযো ৰগ্গো.

৩. ততিযৰগ্গো

১. ছেত্ৰাসুত্তৰণ্ণনা

২৬৭. ততিযৰগ্গস্স পঠমং ৰুত্তত্থমেৰ. পঠমং.

২. দুব্বণ্ণিযসুত্তৰণ্ণনা

২৬৮. দুতিযে দুব্বণ্ণোতি ঝামখাণুৰণ্ণো. ওকোটিমকোতি লকুণ্ডকো মহোদরো. আসনেতি পণ্ডুকম্বলসিলাযং. কোধভক্খোতি সক্কেন গহিতনামমেৰেতং. সো পন একো রূপাৰচরব্রহ্মা, ‘‘সক্কো কির খন্তিবলেন সমন্নাগতো’’তি সুত্ৰা ৰীমংসনত্থং আগতো. অৰরুদ্ধকযক্খা পন এৰরূপং সংৰিহিতারক্খং ঠানং পৰিসিতুং ন সক্কোন্তি. উপসঙ্কমীতি দেৰানং সুত্ৰা ‘‘ন সক্কা এস ফরুসেন চালেতুং, নীচৰুত্তিনা পন খন্তিযং ঠিতেন সক্কা পলাপেতু’’ন্তি তথা পলাপেতুকামো উপসঙ্কমি. অন্তরধাযীতি খন্তিযং ঠত্ৰা বলৰচিত্তীকারং পচ্চুপট্ঠপেত্ৰা নীচৰুত্তিযা দস্সিযমানায সক্কাসনে ঠাতুং অসক্কোন্তো অন্তরধাযি. ন সূপহতচিত্তোম্হীতি এত্থ সূতি নিপাতমত্তং, উপহতচিত্তোম্হীতি আহ. নাৰত্তেন সুৰানযোতি ন কোধাৰত্তেন সুআনযো, কোধৰসে ৰত্তেতুং ন সুকরোম্হীতি ৰদতি. ন ৰো চিরাহন্তি ৰোতি নিপাতমত্তং, অহং চিরং ন কুজ্ঝামীতি ৰদতি. দুতিযং.

৩. সম্বরিমাযাসুত্তৰণ্ণনা

২৬৯. ততিযে আবাধিকোতি ইসিগণেন অভিসপকালে উপ্পন্নাবাধেন আবাধিকো. ৰাচেহি মন্তি সচে মং সম্বরিমাযং ৰাচেসি, এৰমহং তম্পি তিকিচ্ছিস্সামীতি ৰদতি. মা খো ত্ৰং, মারিস, ৰাচেসীতি ৰিনাপি তাৰ সম্বরিমাযং সক্কো অম্হে বাধতি, যদি পন তং জানিস্সতি, নট্ঠা মযং, মা অত্তনো একস্স অত্থায অম্হে নাসেহীতি ৰত্ৰা নিৰারযিংসু. সম্বরোৰ সতং সমন্তি যথা সম্বরো অসুরিন্দো মাযাৰী মাযং পযোজেত্ৰা ৰস্সসতং নিরযে পক্কো, এৰং পচ্চতি. তুম্হে ধম্মিকাৰ, অলং ৰো মাযাযাতি ৰদতি. কিং পন সক্কো তস্স কোধং তিকিচ্ছিতুং সক্কুণেয্যাতি? আম সক্কুণেয্য. কথং? তদা কির সো ইসিগণো ধরতিযেৰ, তস্মা নং ইসীনং সন্তিকং নেত্ৰা খমাপেয্য, এৰমস্স ফাসু ভৰেয্য. তেন পন ৰঞ্চিতত্তা তথা অকত্ৰা পক্কন্তোৰ. ততিযং.

৪. অচ্চযসুত্তৰণ্ণনা

২৭০. চতুত্থে সম্পযোজেসুন্তি কলহং অকংসু. অচ্চসরাতি অতিক্কমি, একো ভিক্খু একং ভিক্খুং অতিক্কম্ম ৰচনং অৰোচাতি অত্থো. যথাধম্মং নপ্পটিগ্গণ্হাতীতি ন খমতি. কোধো ৰো ৰসমাযাতূতি কোধো তুম্হাকং ৰসং আগচ্ছতু, মা তুম্হে কোধৰসং গমিত্থাতি দীপেতি. মা চ মিত্তে হি ৰো জরাতি এত্থ হীতি নিপাতমত্তং, তুম্হাকং মিত্তধম্মে জরা নাম মা নিব্বত্তি. ভুম্মত্থে ৰা করণৰচনং, মিত্তেসু ৰো জরা মা নিব্বত্তি, মিত্তভাৰতো অঞ্ঞথাভাৰো মা হোতূতি অত্থো. অগরহিযং মা গরহিত্থাতি অগারয্হং খীণাসৰপুগ্গলং মা গরহিত্থ. চতুত্থং.

৫. অক্কোধসুত্তৰণ্ণনা

২৭১. পঞ্চমে মা ৰো কোধো অজ্ঝভৰীতি কোধো তুম্হে মা অভিভৰি, তুম্হেৰ কোধং অভিভৰথ. মা চ কুজ্ঝিত্থ কুজ্ঝিতন্তি কুজ্ঝন্তানং মা পটিকুজ্ঝিত্থ. অক্কোধোতি মেত্তা চ মেত্তাপুব্বভাগো চ. অৰিহিংসাতি করুণা চ করুণাপুব্বভাগো চ. অথ পাপজনং কোধো, পব্বতোৰাভিমদ্দতীতি লামকজনং পব্বতো ৰিয কোধো অভিমদ্দতীতি. পঞ্চমং.

ততিযো ৰগ্গো.

সক্কসংযুত্তৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

ইতি সারত্থপ্পকাসিনিযা সংযুত্তনিকায-অট্ঠকথায

সগাথাৰগ্গৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সংযুত্তনিকায-অট্ঠকথায পঠমো ভাগো.