📜

নমো তস্স ভগৰতো অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্স.

অঙ্গুত্তরনিকাযো

একাদসকনিপাতপাল়ি

১. নিস্সযৰগ্গো

১. কিমত্থিযসুত্তং

. [অ. নি. ১০.১] এৰং মে সুতং – একং সমযং ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে. অথ খো আযস্মা আনন্দো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি. একমন্তং নিসিন্নো খো আযস্মা আনন্দো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘কিমত্থিযানি, ভন্তে, কুসলানি সীলানি কিমানিসংসানী’’তি? ‘‘অৰিপ্পটিসারত্থানি খো, আনন্দ, কুসলানি সীলানি অৰিপ্পটিসারানিসংসানী’’তি.

‘‘অৰিপ্পটিসারো পন, ভন্তে, কিমত্থিযো কিমানিসংসো’’? ‘‘অৰিপ্পটিসারো খো, আনন্দ, পামোজ্জত্থো পামোজ্জানিসংসো’’.

‘‘পামোজ্জং পন, ভন্তে, কিমত্থিযং কিমানিসংসং’’? ‘‘পামোজ্জং খো, আনন্দ, পীতত্থং পীতানিসংসং’’.

‘‘পীতি পন, ভন্তে, কিমত্থিযা কিমানিসংসা’’? ‘‘পীতি খো, আনন্দ, পস্সদ্ধত্থা পস্সদ্ধানিসংসা’’.

‘‘পস্সদ্ধি পন, ভন্তে, কিমত্থিযা কিমানিসংসা’’? ‘‘পস্সদ্ধি খো, আনন্দ, সুখত্থা সুখানিসংসা’’.

‘‘সুখং পন, ভন্তে, কিমত্থিযং কিমানিসংসং’’? ‘‘সুখং খো, আনন্দ, সমাধত্থং সমাধানিসংসং’’.

‘‘সমাধি পন, ভন্তে, কিমত্থিযো কিমানিসংসো’’? ‘‘সমাধি খো, আনন্দ, যথাভূতঞাণদস্সনত্থো যথাভূতঞাণদস্সনানিসংসো’’.

‘‘যথাভূতঞাণদস্সনং পন, ভন্তে, কিমত্থিযং কিমানিসংসং’’? ‘‘যথাভূতঞাণদস্সনং খো, আনন্দ, নিব্বিদত্থং নিব্বিদানিসংসং’’.

‘‘নিব্বিদা, পন, ভন্তে, কিমত্থিযা কিমানিসংসা’’? ‘‘নিব্বিদা খো, আনন্দ, ৰিরাগত্থা ৰিরাগানিসংসা ’’.

‘‘ৰিরাগো পন, ভন্তে, কিমত্থিযো কিমানিসংসো’’? ‘‘ৰিরাগো খো, আনন্দ, ৰিমুত্তিঞাণদস্সনত্থো ৰিমুত্তিঞাণদস্সনানিসংসো.

‘‘ইতি খো, আনন্দ, কুসলানি সীলানি অৰিপ্পটিসারত্থানি অৰিপ্পটিসারানিসংসানি, অৰিপ্পটিসারো পামোজ্জত্থো পামোজ্জানিসংসো, পামোজ্জং পীতত্থং পীতানিসংসং, পীতি পস্সদ্ধত্থা পস্সদ্ধানিসংসা, পস্সদ্ধি সুখত্থা সুখানিসংসা, সুখং সমাধত্থং সমাধানিসংসং, সমাধি যথাভূতঞাণদস্সনত্থো যথাভূতঞাণদস্সনানিসংসো, যথাভূতঞাণদস্সনং নিব্বিদত্থং নিব্বিদানিসংসং, নিব্বিদা ৰিরাগত্থা ৰিরাগানিসংসা, ৰিরাগো ৰিমুত্তিঞাণদস্সনত্থো ৰিমুত্তিঞাণদস্সনানিসংসো. ইতি খো, আনন্দ, কুসলানি সীলানি অনুপুব্বেন অগ্গায পরেন্তী’’তি. পঠমং.

২. চেতনাকরণীযসুত্তং

. [অ. নি. ১০.২] ‘‘সীলৰতো, ভিক্খৰে, সীলসম্পন্নস্স ন চেতনায করণীযং – ‘অৰিপ্পটিসারো মে উপ্পজ্জতূ’তি. ধম্মতা এসা, ভিক্খৰে, যং সীলৰতো সীলসম্পন্নস্স অৰিপ্পটিসারো উপ্পজ্জতি.

‘‘অৰিপ্পটিসারিস্স, ভিক্খৰে, ন চেতনায করণীযং – ‘পামোজ্জং মে উপ্পজ্জতূ’তি. ধম্মতা এসা, ভিক্খৰে, যং অৰিপ্পটিসারিস্স পামোজ্জং উপ্পজ্জতি.

‘‘পমুদিতস্স, ভিক্খৰে, ন চেতনায করণীযং – ‘পীতি মে উপ্পজ্জতূ’তি. ধম্মতা এসা, ভিক্খৰে, যং পমুদিতস্স পীতি উপ্পজ্জতি.

‘‘পীতিমনস্স, ভিক্খৰে, ন চেতনায করণীযং – ‘কাযো মে পস্সম্ভতূ’তি. ধম্মতা এসা, ভিক্খৰে, যং পীতিমনস্স কাযো পস্সম্ভতি.

‘‘পস্সদ্ধকাযস্স, ভিক্খৰে, ন চেতনায করণীযং – ‘সুখং ৰেদিযামী’তি. ধম্মতা এসা, ভিক্খৰে, যং পস্সদ্ধকাযো সুখং ৰেদিযতি.

‘‘সুখিনো, ভিক্খৰে, ন চেতনায করণীযং – ‘চিত্তং মে সমাধিযতূ’তি. ধম্মতা এসা, ভিক্খৰে, যং সুখিনো চিত্তং সমাধিযতি.

‘‘সমাহিতস্স, ভিক্খৰে, ন চেতনায করণীযং – ‘যথাভূতং জানামি পস্সামী’তি. ধম্মতা এসা, ভিক্খৰে, যং সমাহিতো যথাভূতং জানাতি পস্সতি.

‘‘যথাভূতং, ভিক্খৰে, জানতো পস্সতো ন চেতনায করণীযং – ‘নিব্বিন্দামী’তি. ধম্মতা এসা, ভিক্খৰে, যং যথাভূতং জানং পস্সং নিব্বিন্দতি.

‘‘নিব্বিন্নস্স, ভিক্খৰে, ন চেতনায করণীযং – ‘ৰিরজ্জামী’তি. ধম্মতা এসা, ভিক্খৰে, যং নিব্বিন্নো ৰিরজ্জতি.

‘‘ৰিরত্তস্স, ভিক্খৰে, ন চেতনায করণীযং – ‘ৰিমুত্তিঞাণদস্সনং সচ্ছিকরোমী’তি. ধম্মতা এসা, ভিক্খৰে, যং ৰিরত্তো ৰিমুত্তিঞাণদস্সনং সচ্ছিকরোতি.

‘‘ইতি খো, ভিক্খৰে, ৰিরাগো ৰিমুত্তিঞাণদস্সনত্থো ৰিমুত্তিঞাণদস্সনানিসংসো, নিব্বিদা ৰিরাগত্থা ৰিরাগানিসংসা, যথাভূতঞাণদস্সনং নিব্বিদত্থং নিব্বিদানিসংসং, সমাধি যথাভূতঞাণদস্সনত্থো যথাভূতঞাণদস্সনানিসংসো, সুখং সমাধত্থং সমাধানিসংসং, পস্সদ্ধি সুখত্থা সুখানিসংসা, পীতি পস্সদ্ধত্থা পস্সদ্ধানিসংসা, পামোজ্জং পীতত্থং পীতানিসংসং, অৰিপ্পটিসারো পামোজ্জত্থো পামোজ্জানিসংসো, কুসলানি সীলানি অৰিপ্পটিসারত্থানি অৰিপ্পটিসারানিসংসানি. ইতি খো, ভিক্খৰে, ধম্মা ধম্মে অভিসন্দেন্তি, ধম্মা ধম্মে পরিপূরেন্তি অপারা পারং গমনাযা’’তি. দুতিযং.

৩. পঠমউপনিসাসুত্তং

. [অ. নি. ৫.২৪; ১০.৩] ‘‘দুস্সীলস্স, ভিক্খৰে, সীলৰিপন্নস্স হতূপনিসো হোতি অৰিপ্পটিসারো. অৰিপ্পটিসারে অসতি অৰিপ্পটিসারৰিপন্নস্স হতূপনিসং হোতি পামোজ্জং. পামোজ্জে অসতি পামোজ্জৰিপন্নস্স হতূপনিসা হোতি পীতি. পীতিযা অসতি পীতিৰিপন্নস্স হতূপনিসা হোতি পস্সদ্ধি. পস্সদ্ধিযা অসতি পস্সদ্ধিৰিপন্নস্স হতূপনিসং হোতি সুখং. সুখে অসতি সুখৰিপন্নস্স হতূপনিসো হোতি সম্মাসমাধি. সম্মাসমাধিম্হি অসতি সম্মাসমাধিৰিপন্নস্স হতূপনিসং হোতি যথাভূতঞাণদস্সনং. যথাভূতঞাণদস্সনে অসতি যথাভূতঞাণদস্সনৰিপন্নস্স হতূপনিসা হোতি নিব্বিদা. নিব্বিদায অসতি নিব্বিদাৰিপন্নস্স হতূপনিসো হোতি ৰিরাগো. ৰিরাগে অসতি ৰিরাগৰিপন্নস্স হতূপনিসং হোতি ৰিমুত্তিঞাণদস্সনং.

‘‘সেয্যথাপি, ভিক্খৰে, রুক্খো সাখাপলাসৰিপন্নো. তস্স পপটিকাপি ন পারিপূরিং গচ্ছতি, তচোপি… ফেগ্গুপি… সারোপি ন পারিপূরিং গচ্ছতি. এৰমেৰং খো, ভিক্খৰে, দুস্সীলস্স সীলৰিপন্নস্স হতূপনিসো হোতি অৰিপ্পটিসারো, অৰিপ্পটিসারে অসতি অৰিপ্পটিসারৰিপন্নস্স হতূপনিসং হোতি পামোজ্জং…পে… ৰিমুত্তিঞাণদস্সনং.

‘‘সীলৰতো, ভিক্খৰে, সীলসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নো হোতি অৰিপ্পটিসারো, অৰিপ্পটিসারে সতি অৰিপ্পটিসারসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নং হোতি পামোজ্জং, পামোজ্জে সতি পামোজ্জসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্না হোতি পীতি, পীতিযা সতি পীতিসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্না হোতি পস্সদ্ধি, পস্সদ্ধিযা সতি পস্সদ্ধিসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নং হোতি সুখং, সুখে সতি সুখসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নো হোতি সম্মাসমাধি, সম্মাসমাধিম্হি সতি সম্মাসমাধিসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নং হোতি যথাভূতঞাণদস্সনং, যথাভূতঞাণদস্সনে সতি যথাভূতঞাণদস্সনসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্না হোতি নিব্বিদা, নিব্বিদায সতি নিব্বিদাসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নো হোতি ৰিরাগো, ৰিরাগে সতি ৰিরাগসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নং হোতি ৰিমুত্তিঞাণদস্সনং.

‘‘সেয্যথাপি, ভিক্খৰে, রুক্খো সাখাপলাসসম্পন্নো. তস্স পপটিকাপি পারিপূরিং গচ্ছতি, তচোপি… ফেগ্গুপি… সারোপি পারিপূরিং গচ্ছতি. এৰমেৰং খো, ভিক্খৰে, সীলৰতো সীলসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নো হোতি অৰিপ্পটিসারো, অৰিপ্পটিসারে সতি অৰিপ্পটিসারসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নং হোতি…পে… ৰিমুত্তিঞাণদস্সন’’ন্তি. ততিযং.

৪. দুতিযউপনিসাসুত্তং

. তত্র খো আযস্মা সারিপুত্তো ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘আৰুসো ভিক্খৰে’’তি [ভিক্খৰোতি (সী. স্যা. পী.) এৰং সব্বত্থ অ. নি. ১০.৪]. ‘‘আৰুসো’’তি খো তে ভিক্খূ আযস্মতো সারিপুত্তস্স পচ্চস্সোসুং. আযস্মা সারিপুত্তো এতদৰোচ –

‘‘দুস্সীলস্স, আৰুসো, সীলৰিপন্নস্স হতূপনিসো হোতি অৰিপ্পটিসারো, অৰিপ্পটিসারে অসতি অৰিপ্পটিসারৰিপন্নস্স হতূপনিসং হোতি পামোজ্জং, পামোজ্জে অসতি পামোজ্জৰিপন্নস্স হতূপনিসা হোতি পীতি, পীতিযা অসতি পীতিৰিপন্নস্স হতূপনিসা হোতি পস্সদ্ধি, পস্সদ্ধিযা অসতি পস্সদ্ধিৰিপন্নস্স হতূপনিসং হোতি সুখং, সুখে অসতি সুখৰিপন্নস্স হতূপনিসো হোতি সম্মাসমাধি, সম্মাসমাধিম্হি অসতি সম্মাসমাধিৰিপন্নস্স হতূপনিসং হোতি যথাভূতঞাণদস্সনং, যথাভূতঞাণদস্সনে অসতি যথাভূতঞাণদস্সনৰিপন্নস্স হতূপনিসা হোতি নিব্বিদা, নিব্বিদায অসতি নিব্বিদাৰিপন্নস্স হতূপনিসো হোতি ৰিরাগো, ৰিরাগে অসতি ৰিরাগৰিপন্নস্স হতূপনিসং হোতি ৰিমুত্তিঞাণদস্সনং.

‘‘সেয্যথাপি, আৰুসো, রুক্খো সাখাপলাসৰিপন্নো. তস্স পপটিকাপি ন পারিপূরিং গচ্ছতি, তচোপি… ফেগ্গুপি… সারোপি ন পারিপূরিং গচ্ছতি. এৰমেৰং খো, আৰুসো, দুস্সীলস্স সীলৰিপন্নস্স হতূপনিসো হোতি অৰিপ্পটিসারো, অৰিপ্পটিসারে অসতি অৰিপ্পটিসারৰিপন্নস্স হতূপনিসং হোতি পামোজ্জং…পে… ৰিমুত্তিঞাণদস্সনং.

‘‘সীলৰতো, আৰুসো, সীলসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নো হোতি অৰিপ্পটিসারো, অৰিপ্পটিসারে সতি অৰিপ্পটিসারসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নং হোতি পামোজ্জং, পামোজ্জে সতি পামোজ্জসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্না হোতি পীতি, পীতিযা সতি পীতিসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্না হোতি পস্সদ্ধি, পস্সদ্ধিযা সতি পস্সদ্ধিসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নং হোতি সুখং, সুখে সতি সুখসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নো হোতি সম্মাসমাধি, সম্মাসমাধিম্হি সতি সম্মাসমাধিসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নং হোতি যথাভূতঞাণদস্সনং, যথাভূতঞাণদস্সনে সতি যথাভূতঞাণদস্সনসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্না হোতি নিব্বিদা, নিব্বিদায সতি নিব্বিদাসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নো হোতি ৰিরাগো, ৰিরাগে সতি ৰিরাগসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নং হোতি ৰিমুত্তিঞাণদস্সনং.

‘‘সেয্যথাপি, আৰুসো, রুক্খো সাখাপলাসসম্পন্নো. তস্স পপটিকাপি পারিপূরিং গচ্ছতি, তচোপি… ফেগ্গুপি… সারোপি পারিপূরিং গচ্ছতি. এৰমেৰং খো, আৰুসো, সীলৰতো সীলসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নো হোতি অৰিপ্পটিসারো, অৰিপ্পটিসারে সতি অৰিপ্পটিসারসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নং হোতি পামোজ্জং…পে… ৰিমুত্তিঞাণদস্সন’’ন্তি. চতুত্থং.

৫. ততিযউপনিসাসুত্তং

. [অ. নি. ১০.৫] তত্র খো আযস্মা আনন্দো ভিক্খূ আমন্তেসি…পে… ‘‘দুস্সীলস্স, আৰুসো, সীলৰিপন্নস্স হতূপনিসো হোতি অৰিপ্পটিসারো, অৰিপ্পটিসারে অসতি অৰিপ্পটিসারৰিপন্নস্স হতূপনিসং হোতি পামোজ্জং, পামোজ্জে অসতি পামোজ্জৰিপন্নস্স হতূপনিসা হোতি পীতি, পীতিযা অসতি পীতিৰিপন্নস্স হতূপনিসা হোতি পস্সদ্ধি, পস্সদ্ধিযা অসতি পস্সদ্ধিৰিপন্নস্স হতূপনিসং হোতি সুখং, সুখে অসতি সুখৰিপন্নস্স হতূপনিসো হোতি সম্মাসমাধি, সম্মাসমাধিম্হি অসতি সম্মাসমাধিৰিপন্নস্স হতূপনিসং হোতি যথাভূতঞাণদস্সনং, যথাভূতঞাণদস্সনে অসতি যথাভূতঞাণদস্সনৰিপন্নস্স হতূপনিসা হোতি নিব্বিদা, নিব্বিদায অসতি নিব্বিদাৰিপন্নস্স হতূপনিসো হোতি ৰিরাগো, ৰিরাগে অসতি ৰিরাগৰিপন্নস্স হতূপনিসং হোতি ৰিমুত্তিঞাণদস্সনং.

‘‘সেয্যথাপি, আৰুসো, রুক্খো সাখাপলাসৰিপন্নো. তস্স পপটিকাপি ন পারিপূরিং গচ্ছতি, তচোপি… ফেগ্গুপি… সারোপি ন পারিপূরিং গচ্ছতি. এৰমেৰং খো, আৰুসো, দুস্সীলস্স সীলৰিপন্নস্স হতূপনিসো হোতি অৰিপ্পটিসারো, অৰিপ্পটিসারে অসতি অৰিপ্পটিসারৰিপন্নস্স হতূপনিসং হোতি পামোজ্জং…পে… ৰিমুত্তিঞাণদস্সনং.

‘‘সীলৰতো, আৰুসো, সীলসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নো হোতি অৰিপ্পটিসারো, অৰিপ্পটিসারে সতি অৰিপ্পটিসারসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নং হোতি পামোজ্জং, পামোজ্জে সতি পামোজ্জসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্না হোতি পীতি, পীতিযা সতি পীতিসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্না হোতি পস্সদ্ধি, পস্সদ্ধিযা সতি পস্সদ্ধিসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নং হোতি সুখং, সুখে সতি সুখসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নো হোতি সম্মাসমাধি, সম্মাসমাধিম্হি সতি সম্মাসমাধিসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নং হোতি যথাভূতঞাণদস্সনং, যথাভূতঞাণদস্সনে সতি যথাভূতঞাণদস্সনসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্না হোতি নিব্বিদা, নিব্বিদায সতি নিব্বিদাসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নো হোতি ৰিরাগো, ৰিরাগে সতি ৰিরাগসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নং হোতি ৰিমুত্তিঞাণদস্সনং.

‘‘সেয্যথাপি, আৰুসো, রুক্খো সাখাপলাসসম্পন্নো. তস্স পপটিকাপি পারিপূরিং গচ্ছতি, তচোপি… ফেগ্গুপি… সারোপি পারিপূরিং গচ্ছতি. এৰমেৰং খো, আৰুসো, সীলৰতো সীলসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নো হোতি অৰিপ্পটিসারো, অৰিপ্পটিসারে সতি অৰিপ্পটিসারসম্পন্নস্স উপনিসসম্পন্নং হোতি পামোজ্জং…পে… ৰিমুত্তিঞাণদস্সন’’ন্তি. পঞ্চমং.

৬. ব্যসনসুত্তং

. ‘‘যো সো, ভিক্খৰে, ভিক্খু অক্কোসকো পরিভাসকো অরিযূপৰাদো সব্রহ্মচারীনং, ঠানমেতং অৰকাসো যং সো একাদসন্নং ব্যসনানং অঞ্ঞতরং ব্যসনং নিগচ্ছেয্য.

কতমেসং একাদসন্নং? অনধিগতং নাধিগচ্ছতি, অধিগতা পরিহাযতি, সদ্ধম্মস্স ন ৰোদাযন্তি, সদ্ধম্মেসু ৰা অধিমানিকো হোতি, অনভিরতো ৰা ব্রহ্মচরিযং চরতি, অঞ্ঞতরং ৰা সংকিলিট্ঠং আপত্তিং আপজ্জতি, সিক্খং ৰা পচ্চক্খায হীনাযাৰত্ততি, গাল়্হং ৰা রোগাতঙ্কং ফুসতি, উম্মাদং ৰা পাপুণাতি চিত্তক্খেপং ৰা, সম্মূল়্হো কালং করোতি, কাযস্স ভেদা পরং মরণা অপাযং দুগ্গতিং ৰিনিপাতং নিরযং উপপজ্জতি – যো সো, ভিক্খৰে, ভিক্খু অক্কোসকো পরিভাসকো অরিযূপৰাদো সব্রহ্মচারীনং, ঠানমেতং অৰকাসো যং সো ইমেসং একাদসন্নং ব্যসনানং অঞ্ঞতরং ব্যসনং নিগচ্ছেয্য. [( ) এত্থন্তরে পাঠো সী. স্যা. কং. পী. পোত্থকেসু ন দিস্সতি]

‘‘যো সো, ভিক্খৰে, ভিক্খু অক্কোসকো পরিভাসকো অরিযূপৰাদো সব্রহ্মচারীনং, অট্ঠানমেতং অনৰকাসো যং সো একাদসন্নং ব্যসনানং অঞ্ঞতরং ব্যসনং ন নিগচ্ছেয্য.

কতমেসং একাদসন্নং? অনধিগতং নাধিগচ্ছতি, অধিগতা পরিহাযতি, সদ্ধম্মস্স ন ৰোদাযন্তি, সদ্ধম্মেসু ৰা অধিমানিকো হোতি, অনভিরতো ৰা ব্রহ্মচরিযং চরতি, অঞ্ঞতরং ৰা সংকিলিট্ঠং আপত্তিং আপজ্জতি, সিক্খং ৰা পচ্চক্খায হীনাযাৰত্ততি, গাল়্হং ৰা রোগাতঙ্কং ফুসতি, উম্মাদং ৰা পাপুণাতি চিত্তক্খেপং ৰা, সম্মূল়্হো কালং করোতি, কাযস্স ভেদা পরং মরণা অপাযং দুগ্গতিং ৰিনিপাতং নিরযং উপপজ্জতি – যো সো, ভিক্খৰে, ভিক্খু অক্কোসকো পরিভাসকো অরিযূপৰাদো সব্রহ্মচারীনং, অট্ঠানমেতং অনৰকাসো যং সো ইমেসং একাদসন্নং ব্যসনানং অঞ্ঞতরং ব্যসনং ন নিগচ্ছেয্যা’’তি. ছট্ঠং.

৭. সঞ্ঞাসুত্তং

. অথ খো আযস্মা আনন্দো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি. একমন্তং নিসিন্নো খো আযস্মা আনন্দো ভগৰন্তং এতদৰোচ –

‘‘সিযা নু খো, ভন্তে, ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স, ন আপস্মিং আপোসঞ্ঞী অস্স, ন তেজস্মিং তেজোসঞ্ঞী অস্স, ন ৰাযস্মিং ৰাযোসঞ্ঞী অস্স, ন আকাসানঞ্চাযতনে আকাসানঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনে ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন আকিঞ্চঞ্ঞাযতনে আকিঞ্চঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনে নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ইধলোকে ইধলোকসঞ্ঞী অস্স, ন পরলোকে পরলোকসঞ্ঞী অস্স, যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সাতি?

‘‘সিযা, আনন্দ, ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স, ন আপস্মিং আপোসঞ্ঞী অস্স, ন তেজস্মিং তেজোসঞ্ঞী অস্স, ন ৰাযস্মিং ৰাযোসঞ্ঞী অস্স, ন আকাসানঞ্চাযতনে আকাসানঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনে ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন আকিঞ্চঞ্ঞাযতনে আকিঞ্চঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনে নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ইধলোকে ইধলোকসঞ্ঞী অস্স, ন পরলোকে পরলোকসঞ্ঞী অস্স, যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি.

‘‘যথা কথং পন, ভন্তে, সিযা ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স, ন আপস্মিং আপোসঞ্ঞী অস্স, ন তেজস্মিং তেজোসঞ্ঞী অস্স, ন ৰাযস্মিং ৰাযোসঞ্ঞী অস্স, ন আকাসানঞ্চাযতনে আকাসানঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনে ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন আকিঞ্চঞ্ঞাযতনে আকিঞ্চঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনে নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ইধলোকে ইধলোকসঞ্ঞী অস্স, ন পরলোকে পরলোকসঞ্ঞী অস্স, যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স, সঞ্ঞী চ পন অস্সাতি.

‘‘ইধানন্দ, ভিক্খু এৰংসঞ্ঞী হোতি – ‘এতং সন্তং এতং পণীতং, যদিদং সব্বসঙ্খারসমথো সব্বূপধিপটিনিস্সগ্গো তণ্হাক্খযো ৰিরাগো নিরোধো নিব্বান’ন্তি. এৰং খো, আনন্দ, সিযা ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স, ন আপস্মিং আপোসঞ্ঞী অস্স, ন তেজস্মিং তেজোসঞ্ঞী অস্স, ন ৰাযস্মিং ৰাযোসঞ্ঞী অস্স, ন আকাসানঞ্চাযতনে আকাসানঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনে ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন আকিঞ্চঞ্ঞাযতনে আকিঞ্চঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনে নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ইধলোকে ইধলোকসঞ্ঞী অস্স, ন পরলোকে পরলোকসঞ্ঞী অস্স, যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স, সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি.

অথ খো আযস্মা আনন্দো ভগৰতো ভাসিতং অভিনন্দিত্ৰা অনুমোদিত্ৰা উট্ঠাযাসনা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা যেনাযস্মা সারিপুত্তো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মতা সারিপুত্তেন সদ্ধিং সম্মোদি. সম্মোদনীযং কথং সারণীযং ৰীতিসারেত্ৰা একমন্তং নিসীদি. একমন্তং নিসিন্নো খো আযস্মা আনন্দো আযস্মন্তং সারিপুত্তং এতদৰোচ –

‘‘সিযা নু খো, আৰুসো সারিপুত্ত, ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স…পে… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স, সঞ্ঞী পন অস্সাতি. ‘‘সিযা, আৰুসো আনন্দ, ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স…পে… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স, সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি.

‘‘যথা কথং পনাৰুসো সারিপুত্ত, সিযা ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স…পে… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স, সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি?

‘‘ইধ, আৰুসো আনন্দ, ভিক্খু এৰংসঞ্ঞী হোতি – ‘এতং সন্তং এতং পণীতং, যদিদং সব্বসঙ্খারসমথো সব্বূপধিপটিনিস্সগ্গো তণ্হাক্খযো ৰিরাগো নিরোধো নিব্বান’ন্তি. এৰং খো, আৰুসো আনন্দ, সিযা ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স…পে… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স, সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি.

‘‘অচ্ছরিযং, আৰুসো, অব্ভুতং, আৰুসো! যত্র হি নাম সত্থু চেৰ সাৰকস্স চ অত্থেন অত্থো ব্যঞ্জনেন ব্যঞ্জনং সংসন্দিস্সতি সমেস্সতি ন ৰিগ্গয্হিস্সতি, যদিদং অগ্গপদস্মিং! ইদানাহং, আৰুসো, ভগৰন্তং উপসঙ্কমিত্ৰা এতমত্থং অপুচ্ছিং. ভগৰাপি মে এতেহি অক্খরেহি এতেহি পদেহি এতেহি ব্যঞ্জনেহি এতমত্থং ব্যাকাসি, সেয্যথাপি আযস্মা সারিপুত্তো. অচ্ছরিযং, আৰুসো, অব্ভুতং, আৰুসো, যত্র হি নাম সত্থু চেৰ সাৰকস্স চ অত্থেন অত্থো ব্যঞ্জনেন ব্যঞ্জনং সংসন্দিস্সতি সমেস্সতি ন ৰিগ্গয্হিস্সতি, যদিদং অগ্গপদস্মি’’ন্তি! সত্তমং.

৮. মনসিকারসুত্তং

. অথ খো আযস্মা আনন্দো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি. একমন্তং নিসিন্নো খো আযস্মা আনন্দো ভগৰন্তং এতদৰোচ –

‘‘সিযা নু খো, ভন্তে, ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা ন চক্খুং মনসি করেয্য, ন রূপং মনসি করেয্য, ন সোতং মনসি করেয্য, ন সদ্দং মনসি করেয্য, ন ঘানং মনসি করেয্য, ন গন্ধং মনসি করেয্য, ন জিৰ্হং মনসি করেয্য, ন রসং মনসি করেয্য, ন কাযং মনসি করেয্য, ন ফোট্ঠব্বং মনসি করেয্য, ন পথৰিং মনসি করেয্য, ন আপং মনসি করেয্য, ন তেজং মনসি করেয্য, ন ৰাযং মনসি করেয্য, ন আকাসানঞ্চাযতনং মনসি করেয্য, ন ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং মনসি করেয্য, ন আকিঞ্চঞ্ঞাযতনং মনসি করেয্য, ন নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনং মনসি করেয্য, ন ইধলোকং মনসি করেয্য, ন পরলোকং মনসি করেয্য, যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তম্পি ন মনসি করেয্য; মনসি চ পন করেয্যা’’তি?

‘‘সিযা, আনন্দ, ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা ন চক্খুং মনসি করেয্য, ন রূপং মনসি করেয্য, ন সোতং মনসি করেয্য, ন সদ্দং মনসি করেয্য, ন ঘানং মনসি করেয্য, ন গন্ধং মনসি করেয্য, ন জিৰ্হং মনসি করেয্য, ন রসং মনসি করেয্য, ন কাযং মনসি করেয্য, ন ফোট্ঠব্বং মনসি করেয্য, ন পথৰিং মনসি করেয্য, ন আপং মনসি করেয্য, ন তেজং মনসি করেয্য, ন ৰাযং মনসি করেয্য, ন আকাসানঞ্চাযতনং মনসি করেয্য, ন ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং মনসি করেয্য, ন আকিঞ্চঞ্ঞাযতনং মনসি করেয্য, ন নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনং মনসি করেয্য, ন ইধলোকং মনসি করেয্য, ন পরলোকং মনসি করেয্য, যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তম্পি ন মনসি করেয্য; মনসি চ পন করেয্যা’’তি.

‘‘যথা কথং পন, ভন্তে, সিযা ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা ন চক্খুং মনসি করেয্য, ন রূপং মনসি করেয্য… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তম্পি ন মনসি করেয্য; মনসি চ পন করেয্যা’’তি?

‘‘ইধানন্দ, ভিক্খু এৰং মনসি করোতি – ‘এতং সন্তং এতং পণীতং, যদিদং সব্বসঙ্খারসমথো সব্বূপধিপটিনিস্সগ্গো তণ্হাক্খযো ৰিরাগো নিরোধো নিব্বান’ন্তি. এৰং খো, আনন্দ, সিযা ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা ন চক্খুং মনসি করেয্য, ন রূপং মনসি করেয্য…পে… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তম্পি ন মনসি করেয্য; মনসি চ পন করেয্যা’’তি. অট্ঠমং.

৯. সদ্ধসুত্তং

. একং সমযং ভগৰা নাতিকে ৰিহরতি গিঞ্জকাৰসথে. অথ খো আযস্মা সদ্ধো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি. একমন্তং নিসিন্নং খো আযস্মন্তং সদ্ধং ভগৰা এতদৰোচ –

‘‘আজানীযঝাযিতং খো, সদ্ধ, ঝায; মা খল়ুঙ্কঝাযিতং [আজানীযজ্ঝাযিতং খো সদ্ধ ঝাযথ, মা খল়ুঙ্কজ্ঝাযিতং (সী. পী.)]. কথঞ্চ, খল়ুঙ্কঝাযিতং হোতি? অস্সখল়ুঙ্কো হি, সদ্ধ, দোণিযা বদ্ধো [বন্ধো (স্যা. ক.)] ‘যৰসং যৰস’ন্তি ঝাযতি. তং কিস্স হেতু? ন হি, সদ্ধ, অস্সখল়ুঙ্কস্স দোণিযা বদ্ধস্স এৰং হোতি – ‘কিং নু খো মং অজ্জ অস্সদম্মসারথি কারণং কারেস্সতি, কিমস্সাহং [কম্মস্সাহং (ক.)] পটিকরোমী’তি. সো দোণিযা বদ্ধো ‘যৰসং যৰস’ন্তি ঝাযতি. এৰমেৰং খো, সদ্ধ, ইধেকচ্চো পুরিসখল়ুঙ্কো অরঞ্ঞগতোপি রুক্খমূলগতোপি সুঞ্ঞাগারগতোপি কামরাগপরিযুট্ঠিতেন চেতসা ৰিহরতি কামরাগপরেতেন উপ্পন্নস্স চ কামরাগস্স নিস্সরণং যথাভূতং নপ্পজানাতি. সো কামরাগংযেৰ অন্তরং কত্ৰা ঝাযতি পজ্ঝাযতি নিজ্ঝাযতি অৰজ্ঝাযতি, ব্যাপাদপরিযুট্ঠিতেন চেতসা ৰিহরতি… থিনমিদ্ধপরিযুট্ঠিতেন চেতসা ৰিহরতি… উদ্ধচ্চকুক্কুচ্চপরিযুট্ঠিতেন চেতসা ৰিহরতি… ৰিচিকিচ্ছাপরিযুট্ঠিতেন চেতসা ৰিহরতি ৰিচিকিচ্ছাপরেতেন, উপ্পন্নায চ ৰিচিকিচ্ছায নিস্সরণং যথাভূতং নপ্পজানাতি. সো ৰিচিকিচ্ছংযেৰ অন্তরং কত্ৰা ঝাযতি পজ্ঝাযতি নিজ্ঝাযতি অৰজ্ঝাযতি. সো পথৰিম্পি নিস্সায ঝাযতি, আপম্পি নিস্সায ঝাযতি, তেজম্পি নিস্সায ঝাযতি, ৰাযম্পি নিস্সায ঝাযতি, আকাসানঞ্চাযতনম্পি নিস্সায ঝাযতি, ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনম্পি নিস্সায ঝাযতি, আকিঞ্চঞ্ঞাযতনম্পি নিস্সায ঝাযতি, নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনম্পি নিস্সায ঝাযতি, ইধলোকম্পি নিস্সায ঝাযতি, পরলোকম্পি নিস্সায ঝাযতি, যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তম্পি নিস্সায ঝাযতি. এৰং খো, সদ্ধ, পুরিসখল়ুঙ্কঝাযিতং হোতি.

‘‘কথঞ্চ, সদ্ধ, আজানীযঝাযিতং হোতি? ভদ্রো হি, সদ্ধ, অস্সাজানীযো দোণিযা বদ্ধো ন ‘যৰসং যৰস’ন্তি ঝাযতি. তং কিস্স হেতু? ভদ্রস্স হি, সদ্ধ, অস্সাজানীযস্স দোণিযা বদ্ধস্স এৰং হোতি – ‘কিং নু খো মং অজ্জ অস্সদম্মসারথি কারণং কারেস্সতি, কিমস্সাহং পটিকরোমী’তি. সো দোণিযা বদ্ধো ন ‘যৰসং যৰস’ন্তি ঝাযতি. ভদ্রো হি, সদ্ধ, অস্সাজানীযো যথা ইণং যথা বন্ধং যথা জানিং যথা কলিং এৰং পতোদস্স অজ্ঝোহরণং সমনুপস্সতি. এৰমেৰং খো, সদ্ধ, ভদ্রো পুরিসাজানীযো অরঞ্ঞগতোপি রুক্খমূলগতোপি সুঞ্ঞাগারগতোপি ন কামরাগপরিযুট্ঠিতেন চেতসা ৰিহরতি ন কামরাগপরেতেন, উপ্পন্নস্স চ কামরাগস্স নিস্সরণং যথাভূতং পজানাতি, ন ব্যাপাদপরিযুট্ঠিতেন চেতসা ৰিহরতি… ন থিনমিদ্ধপরিযুট্ঠিতেন চেতসা ৰিহরতি… ন উদ্ধচ্চকুক্কুচ্চপরিযুট্ঠিতেন চেতসা ৰিহরতি… ন ৰিচিকিচ্ছাপরিযুট্ঠিতেন চেতসা ৰিহরতি ন ৰিচিকিচ্ছাপরেতেন, উপ্পন্নায চ ৰিচিকিচ্ছায নিস্সরণং যথাভূতং পজানাতি. সো নেৰ পথৰিং নিস্সায ঝাযতি, ন আপং নিস্সায ঝাযতি, ন তেজং নিস্সায ঝাযতি, ন ৰাযং নিস্সায ঝাযতি, ন আকাসানঞ্চাযতনং নিস্সায ঝাযতি, ন ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং নিস্সায ঝাযতি, ন আকিঞ্চঞ্ঞাযতনং নিস্সায ঝাযতি, ন নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনং নিস্সায ঝাযতি, ন ইধলোকং নিস্সায ঝাযতি, ন পরলোকং নিস্সায ঝাযতি, যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তম্পি নিস্সায ন ঝাযতি; ঝাযতি চ পন. এৰং ঝাযিঞ্চ পন, সদ্ধ, ভদ্রং পুরিসাজানীযং সইন্দা দেৰা সব্রহ্মকা সপজাপতিকা আরকাৰ নমস্সন্তি –

‘‘নমো তে পুরিসাজঞ্ঞ, নমো তে পুরিসুত্তম;

যস্স তে নাভিজানাম, যম্পি নিস্সায ঝাযসী’’তি.

এৰং ৰুত্তে আযস্মা সদ্ধো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘কথং ঝাযী পন, ভন্তে, ভদ্রো পুরিসাজানীযো [পুরিসাজানীযো ঝাযতি, সো (সী. স্যা. পী.), পুরিসাজানীযো, সো (ক.)] নেৰ পথৰিং নিস্সায ঝাযতি, ন আপং নিস্সায ঝাযতি, ন তেজং নিস্সায ঝাযতি, ন ৰাযং নিস্সায ঝাযতি, ন আকাসানঞ্চাযতনং নিস্সায ঝাযতি, ন ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং নিস্সায ঝাযতি, ন আকিঞ্চঞ্ঞাযতনং নিস্সায ঝাযতি, ন নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনং নিস্সায ঝাযতি, ন ইধলোকং নিস্সায ঝাযতি, ন পরলোকং নিস্সায ঝাযতি, যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তম্পি নিস্সায ন ঝাযতি; ঝাযতি চ পন? কথং ঝাযিঞ্চ পন, ভন্তে, ভদ্রং পুরিসাজানীযং সইন্দা দেৰা সব্রহ্মকা সপজাপতিকা আরকাৰ নমস্সন্তি –

‘‘নমো তে পুরিসাজঞ্ঞ, নমো তে পুরিসুত্তম;

যস্স তে নাভিজানাম, যম্পি নিস্সায ঝাযসী’’তি.

‘‘ইধ, সদ্ধ, ভদ্রস্স পুরিসাজানীযস্স পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞা ৰিভূতা হোতি, আপস্মিং আপোসঞ্ঞা ৰিভূতা হোতি, তেজস্মিং তেজোসঞ্ঞা ৰিভূতা হোতি, ৰাযস্মিং ৰাযোসঞ্ঞা ৰিভূতা হোতি, আকাসানঞ্চাযতনে আকাসানঞ্চাযতনসঞ্ঞা ৰিভূতা হোতি, ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনে ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনসঞ্ঞা ৰিভূতা হোতি, আকিঞ্চঞ্ঞাযতনে আকিঞ্চঞ্ঞাযতনসঞ্ঞা ৰিভূতা হোতি, নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনে নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনসঞ্ঞা ৰিভূতা হোতি, ইধলোকে ইধলোকসঞ্ঞা ৰিভূতা হোতি, পরলোকে পরলোকসঞ্ঞা ৰিভূতা হোতি, যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তত্রাপি সঞ্ঞা ৰিভূতা হোতি. এৰং ঝাযী খো, সদ্ধ, ভদ্রো পুরিসাজানীযো নেৰ পথৰিং নিস্সায ঝাযতি…পে… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা, তম্পি নিস্সায ন ঝাযতি; ঝাযতি চ পন. এৰং ঝাযিঞ্চ পন, সদ্ধ, ভদ্রং পুরিসাজানীযং সইন্দা দেৰা সব্রহ্মকা সপজাপতিকা আরকাৰ নমস্সন্তি –

‘‘নমো তে পুরিসাজঞ্ঞ, নমো তে পুরিসুত্তম;

যস্স তে নাভিজানাম, যম্পি নিস্সায ঝাযসী’’তি. নৰমং;

১০. মোরনিৰাপসুত্তং

১০. একং সমযং ভগৰা রাজগহে ৰিহরতি মোরনিৰাপে পরিব্বাজকারামে. তত্র খো ভগৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ভিক্খৰো’’তি. ‘‘ভদন্তে’’তি তে ভিক্খূ ভগৰতো পচ্চস্সোসুং. ভগৰা এতদৰোচ –

‘‘তীহি, ভিক্খৰে, ধম্মেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অচ্চন্তনিট্ঠো হোতি অচ্চন্তযোগক্খেমী অচ্চন্তব্রহ্মচারী অচ্চন্তপরিযোসানো সেট্ঠো দেৰমনুস্সানং. কতমেহি তীহি? অসেখেন সীলক্খন্ধেন, অসেখেন সমাধিক্খন্ধেন, অসেখেন পঞ্ঞাক্খন্ধেন – ইমেহি, খো, ভিক্খৰে, তীহি ধম্মেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অচ্চন্তনিট্ঠো হোতি অচ্চন্তযোগক্খেমী অচ্চন্তব্রহ্মচারী অচ্চন্তপরিযোসানো সেট্ঠো দেৰমনুস্সানং.

‘‘অপরেহিপি, ভিক্খৰে, তীহি ধম্মেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অচ্চন্তনিট্ঠো হোতি অচ্চন্তযোগক্খেমী অচ্চন্তব্রহ্মচারী অচ্চন্তপরিযোসানো সেট্ঠো দেৰমনুস্সানং. কতমেহি তীহি? ইদ্ধিপাটিহারিযেন, আদেসনাপাটিহারিযেন, অনুসাসনীপাটিহারিযেন – ইমেহি খো, ভিক্খৰে, তীহি ধম্মেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অচ্চন্তনিট্ঠো হোতি, অচ্চন্তযোগক্খেমী অচ্চন্তব্রহ্মচারী অচ্চন্তপরিযোসানো সেট্ঠো দেৰমনুস্সানং.

‘‘অপরেহিপি, ভিক্খৰে, তীহি ধম্মেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অচ্চন্তনিট্ঠো হোতি অচ্চন্তযোগক্খেমী অচ্চন্তব্রহ্মচারী অচ্চন্তপরিযোসানো সেট্ঠো দেৰমনুস্সানং. কতমেহি তীহি? সম্মাদিট্ঠিযা, সম্মাঞাণেন, সম্মাৰিমুত্তিযা – ইমেহি খো, ভিক্খৰে, তীহি ধম্মেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অচ্চন্তনিট্ঠো হোতি অচ্চন্তযোগক্খেমী অচ্চন্তব্রহ্মচারী অচ্চন্তপরিযোসানো সেট্ঠো দেৰমনুস্সানং.

‘‘দ্ৰীহি, ভিক্খৰে, ধম্মেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অচ্চন্তনিট্ঠো হোতি অচ্চন্তযোগক্খেমী অচ্চন্তব্রহ্মচারী অচ্চন্তপরিযোসানো সেট্ঠো দেৰমনুস্সানং. কতমেহি দ্ৰীহি? ৰিজ্জায, চরণেন – ইমেহি খো, ভিক্খৰে, দ্ৰীহি ধম্মেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অচ্চন্তনিট্ঠো হোতি অচ্চন্তযোগক্খেমী অচ্চন্তব্রহ্মচারী অচ্চন্তপরিযোসানো সেট্ঠো দেৰমনুস্সানং. ব্রহ্মুনা পেসা, ভিক্খৰে, সনঙ্কুমারেন গাথা ভাসিতা –

‘‘খত্তিযো সেট্ঠো জনেতস্মিং, যে গোত্তপটিসারিনো;

ৰিজ্জাচরণসম্পন্নো, সো সেট্ঠো দেৰমানুসে’’তি [দী. নি. ১.২৭৭; সং. নি. ১.১৮২; ২.২৪৫].

‘‘সা খো পনেসা, ভিক্খৰে, সনঙ্কুমারেন গাথা ভাসিতা সুভাসিতা, নো দুব্ভাসিতা; অত্থসংহিতা, নো অনত্থসংহিতা; অনুমতা মযা. অহম্পি, ভিক্খৰে, এৰং ৰদামি –

‘‘খত্তিযো সেট্ঠো জনেতস্মিং, যে গোত্তপটিসারিনো;

ৰিজ্জাচরণসম্পন্নো, সো সেট্ঠো দেৰমানুসে’’তি. দসমং;

নিস্সযৰগ্গো [নিস্সাযৰগ্গো (স্যা. কং.)] পঠমো.

তস্সুদ্দানং –

কিমত্থিযা চেতনা তযো, উপনিসা ব্যসনেন চ;

দ্ৰে সঞ্ঞা মনসিকারো, সদ্ধো মোরনিৰাপকন্তি.

২. অনুস্সতিৰগ্গো

১. পঠমমহানামসুত্তং

১১. একং সমযং ভগৰা সক্কেসু ৰিহরতি কপিলৰত্থুস্মিং নিগ্রোধারামে. তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ ভগৰতো চীৰরকম্মং করোন্তি – ‘‘নিট্ঠিতচীৰরো ভগৰা তেমাসচ্চযেন চারিকং পক্কমিস্সতী’’তি. অস্সোসি খো মহানামো সক্কো – ‘‘সম্বহুলা কির ভিক্খূ ভগৰতো চীৰরকম্মং করোন্তি – ‘নিট্ঠিতচীৰরো ভগৰা তেমাসচ্চযেন চারিকং পক্কমিস্সতী’’’তি.

অথ খো মহানামো সক্কো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি. একমন্তং নিসিন্নো খো মহানামো সক্কো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘সুতং মেতং, ভন্তে – ‘সম্বহুলা কির ভিক্খূ ভগৰতো চীৰরকম্মং করোন্তি – নিট্ঠিতচীৰরো ভগৰা তেমাসচ্চযেন চারিকং পক্কমিস্সতী’তি. তেসং নো, ভন্তে, নানাৰিহারেহি ৰিহরতং কেনস্স [কেন (স্যা. কং.)] ৰিহারেন ৰিহাতব্ব’’ন্তি?

‘‘সাধু সাধু, মহানাম! এতং খো, মহানাম, তুম্হাকং পতিরূপং কুলপুত্তানং, যং তুম্হে তথাগতং উপসঙ্কমিত্ৰা পুচ্ছেয্যাথ – ‘তেসং নো, ভন্তে, নানাৰিহারেহি ৰিহরতং কেনস্স ৰিহারেন ৰিহাতব্ব’’’ন্তি? সদ্ধো খো, মহানাম, আরাধকো হোতি, নো অস্সদ্ধো; আরদ্ধৰীরিযো আরাধকো হোতি, নো কুসীতো; উপট্ঠিতস্সতি আরাধকো হোতি, নো মুট্ঠস্সতি; সমাহিতো আরাধকো হোতি, নো অসমাহিতো; পঞ্ঞৰা আরাধকো হোতি, নো দুপ্পঞ্ঞো. ইমেসু খো ত্ৰং, মহানাম, পঞ্চসু ধম্মেসু পতিট্ঠায ছ ধম্মে উত্তরি [উত্তরিং (সী. স্যা. কং. পী.)] ভাৰেয্যাসি. [অ. নি. ৬.১০] ‘‘ইধ ত্ৰং, মহানাম, তথাগতং অনুস্সরেয্যাসি – ‘ইতিপি সো ভগৰা অরহং সম্মাসম্বুদ্ধো ৰিজ্জাচরণসম্পন্নো সুগতো লোকৰিদূ অনুত্তরো পুরিসদম্মসারথি সত্থা দেৰমনুস্সানং বুদ্ধো ভগৰা’তি. যস্মিং, মহানাম, সমযে অরিযসাৰকো তথাগতং অনুস্সরতি, নেৰস্স তস্মিং সমযে রাগপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন দোসপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন মোহপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি; উজুগতমেৰস্স তস্মিং সমযে চিত্তং হোতি তথাগতং আরব্ভ. উজুগতচিত্তো খো পন, মহানাম, অরিযসাৰকো লভতি অত্থৰেদং, লভতি ধম্মৰেদং, লভতি ধম্মূপসংহিতং পামোজ্জং. পমুদিতস্স পীতি জাযতি, পীতিমনস্স কাযো পস্সম্ভতি, পস্সদ্ধকাযো সুখং ৰেদিযতি, সুখিনো চিত্তং সমাধিযতি. অযং ৰুচ্চতি, মহানাম, অরিযসাৰকো ৰিসমগতায পজায সমপ্পত্তো ৰিহরতি, সব্যাপজ্জায পজায অব্যাপজ্জো ৰিহরতি, ধম্মসোতসমাপন্নো বুদ্ধানুস্সতিং ভাৰেতি.

‘‘পুন চপরং ত্ৰং, মহানাম, ধম্মং অনুস্সরেয্যাসি – ‘স্ৰাক্খাতো ভগৰতা ধম্মো সন্দিট্ঠিকো অকালিকো এহিপস্সিকো ওপনেয্যিকো [ওপনযিকো (সী. স্যা. কং. পী.)] পচ্চত্তং ৰেদিতব্বো ৰিঞ্ঞূহী’তি. যস্মিং, মহানাম, সমযে অরিযসাৰকো ধম্মং অনুস্সরতি, নেৰস্স তস্মিং সমযে রাগপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন দোসপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন মোহপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি; উজুগতমেৰস্স তস্মিং সমযে চিত্তং হোতি ধম্মং আরব্ভ. উজুগতচিত্তো খো পন, মহানাম, অরিযসাৰকো লভতি অত্থৰেদং, লভতি ধম্মৰেদং, লভতি ধম্মূপসংহিতং পামোজ্জং. পমুদিতস্স পীতি জাযতি, পীতিমনস্স কাযো পস্সম্ভতি, পস্সদ্ধকাযো সুখং ৰেদিযতি, সুখিনো চিত্তং সমাধিযতি. অযং ৰুচ্চতি, মহানাম, অরিযসাৰকো ৰিসমগতায পজায সমপ্পত্তো ৰিহরতি, সব্যাপজ্জায পজায অব্যাপজ্জো ৰিহরতি, ধম্মসোতসমাপন্নো ধম্মানুস্সতিং ভাৰেতি.

‘‘পুন চপরং ত্ৰং, মহানাম, সঙ্ঘং অনুস্সরেয্যাসি – ‘সুপ্পটিপন্নো ভগৰতো সাৰকসঙ্ঘো, উজুপ্পটিপন্নো ভগৰতো সাৰকসঙ্ঘো, ঞাযপ্পটিপন্নো ভগৰতো সাৰকসঙ্ঘো, সামীচিপ্পটিপন্নো ভগৰতো সাৰকসঙ্ঘো, যদিদং চত্তারি পুরিসযুগানি অট্ঠ পুরিসপুগ্গলা, এস ভগৰতো সাৰকসঙ্ঘো আহুনেয্যো পাহুনেয্যো দক্খিণেয্যো অঞ্জলিকরণীযো অনুত্তরং পুঞ্ঞক্খেত্তং লোকস্সা’তি. যস্মিং, মহানাম, সমযে অরিযসাৰকো সঙ্ঘং অনুস্সরতি, নেৰস্স তস্মিং সমযে রাগপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন দোসপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন মোহপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি; উজুগতমেৰস্স তস্মিং সমযে চিত্তং হোতি সঙ্ঘং আরব্ভ. উজুগতচিত্তো খো পন, মহানাম, অরিযসাৰকো লভতি অত্থৰেদং, লভতি ধম্মৰেদং, লভতি ধম্মূপসংহিতং পামোজ্জং. পমুদিতস্স পীতি জাযতি, পীতিমনস্স কাযো পস্সম্ভতি, পস্সদ্ধকাযো সুখং ৰেদিযতি, সুখিনো চিত্তং সমাধিযতি. অযং ৰুচ্চতি, মহানাম, অরিযসাৰকো ৰিসমগতায পজায সমপ্পত্তো ৰিহরতি, সব্যাপজ্জায পজায অব্যাপজ্জো ৰিহরতি, ধম্মসোতসমাপন্নো সঙ্ঘানুস্সতিং ভাৰেতি.

‘‘পুন চপরং ত্ৰং, মহানাম, অত্তনো সীলানি অনুস্সরেয্যাসি অখণ্ডানি অচ্ছিদ্দানি অসবলানি অকম্মাসানি ভুজিস্সানি ৰিঞ্ঞুপ্পসত্থানি অপরামট্ঠানি সমাধিসংৰত্তনিকানি. যস্মিং, মহানাম, সমযে অরিযসাৰকো সীলং অনুস্সরতি, নেৰস্স তস্মিং সমযে রাগপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন দোসপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন মোহপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি; উজুগতমেৰস্স তস্মিং সমযে চিত্তং হোতি সীলং আরব্ভ. উজুগতচিত্তো খো পন, মহানাম, অরিযসাৰকো লভতি অত্থৰেদং, লভতি ধম্মৰেদং, লভতি ধম্মূপসংহিতং পামোজ্জং. পমুদিতস্স পীতি জাযতি, পীতিমনস্স কাযো পস্সম্ভতি, পস্সদ্ধকাযো সুখং ৰেদিযতি, সুখিনো চিত্তং সমাধিযতি. অযং ৰুচ্চতি, মহানাম, অরিযসাৰকো ৰিসমগতায পজায সমপ্পত্তো ৰিহরতি, সব্যাপজ্জায পজায অব্যাপজ্জো ৰিহরতি, ধম্মসোতসমাপন্নো সীলানুস্সতিং ভাৰেতি.

‘‘পুন চপরং ত্ৰং, মহানাম, অত্তনো চাগং অনুস্সরেয্যাসি – ‘লাভা ৰত মে, সুলদ্ধং ৰত মে, যোহং মচ্ছেরমলপরিযুট্ঠিতায পজায ৰিগতমলমচ্ছেরেন চেতসা অগারং অজ্ঝাৰসামি মুত্তচাগো পযতপাণি ৰোস্সগ্গরতো যাচযোগো দানসংৰিভাগরতো’তি. যস্মিং, মহানাম, সমযে অরিযসাৰকো চাগং অনুস্সরতি, নেৰস্স তস্মিং সমযে রাগপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন দোসপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন মোহপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি; উজুগতমেৰস্স তস্মিং সমযে চিত্তং হোতি চাগং আরব্ভ. উজুগতচিত্তো খো পন, মহানাম, অরিযসাৰকো লভতি অত্থৰেদং, লভতি ধম্মৰেদং, লভতি ধম্মূপসংহিতং পামোজ্জং. পমুদিতস্স পীতি জাযতি, পীতিমনস্স কাযো পস্সম্ভতি, পস্সদ্ধকাযো সুখং ৰেদিযতি, সুখিনো চিত্তং সমাধিযতি. অযং ৰুচ্চতি, মহানাম, অরিযসাৰকো ৰিসমগতায পজায সমপ্পত্তো ৰিহরতি, সব্যাপজ্জায পজায অব্যাপজ্জো ৰিহরতি, ধম্মসোতসমাপন্নো চাগানুস্সতিং ভাৰেতি.

‘‘পুন চপরং ত্ৰং, মহানাম, দেৰতা অনুস্সরেয্যাসি – ‘সন্তি দেৰা চাতুমহারাজিকা, সন্তি দেৰা তাৰতিংসা, সন্তি দেৰা যামা, সন্তি দেৰা তুসিতা, সন্তি দেৰা নিম্মানরতিনো, সন্তি দেৰা পরনিম্মিতৰসৰত্তিনো, সন্তি দেৰা ব্রহ্মকাযিকা, সন্তি দেৰা ততুত্তরি. যথারূপায সদ্ধায সমন্নাগতা তা দেৰতা ইতো চুতা তত্থূপপন্না, ময্হম্পি তথারূপা সদ্ধা সংৰিজ্জতি. যথারূপেন সীলেন সমন্নাগতা তা দেৰতা ইতো চুতা তত্থূপপন্না, ময্হম্পি তথারূপং সীলং সংৰিজ্জতি. যথারূপেন সুতেন সমন্নাগতা তা দেৰতা ইতো চুতা তত্থূপপন্না, ময্হম্পি তথারূপং সুতং সংৰিজ্জতি. যথারূপেন চাগেন সমন্নাগতা তা দেৰতা ইতো চুতা তত্থূপপন্না, ময্হম্পি তথারূপো চাগো সংৰিজ্জতি. যথারূপায পঞ্ঞায সমন্নাগতা তা দেৰতা ইতো চুতা তত্থূপপন্না, ময্হম্পি তথারূপা পঞ্ঞা সংৰিজ্জতী’তি. যস্মিং, মহানাম, সমযে অরিযসাৰকো অত্তনো চ তাসঞ্চ দেৰতানং সদ্ধঞ্চ সীলঞ্চ সুতঞ্চ চাগঞ্চ পঞ্ঞঞ্চ অনুস্সরতি, নেৰস্স তস্মিং সমযে রাগপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন দোসপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন মোহপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি; উজুগতমেৰস্স তস্মিং সমযে চিত্তং হোতি দেৰতা আরব্ভ. উজুগতচিত্তো খো পন, মহানাম, অরিযসাৰকো লভতি অত্থৰেদং, লভতি ধম্মৰেদং, লভতি ধম্মূপসংহিতং পামোজ্জং. পমুদিতস্স পীতি জাযতি, পীতিমনস্স কাযো পস্সম্ভতি, পস্সদ্ধকাযো সুখং ৰেদিযতি, সুখিনো চিত্তং সমাধিযতি. অযং ৰুচ্চতি, মহানাম, অরিযসাৰকো ৰিসমগতায পজায সমপ্পত্তো ৰিহরতি, সব্যাপজ্জায পজায অব্যাপজ্জো ৰিহরতি, ধম্মসোতসমাপন্নো দেৰতানুস্সতিং ভাৰেতী’’তি. পঠমং.

২. দুতিযমহানামসুত্তং

১২. একং সমযং ভগৰা সক্কেসু ৰিহরতি কপিলৰত্থুস্মিং নিগ্রোধারামে. তেন খো পন সমযেন মহানামো সক্কো গিলানা ৰুট্ঠিতো হোতি অচিরৰুট্ঠিতো গেলঞ্ঞা. তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ ভগৰতো চীৰরকম্মং করোন্তি – ‘‘নিট্ঠিতচীৰরো ভগৰা তেমাসচ্চযেন চারিকং পক্কমিস্সতী’’তি.

অস্সোসি খো মহানামো সক্কো – ‘‘সম্বহুলা কির ভিক্খূ ভগৰতো চীৰরকম্মং করোন্তি – ‘নিট্ঠিতচীৰরো ভগৰা তেমাসচ্চযেন চারিকং পক্কমিস্সতী’’’তি. অথ খো মহানামো সক্কো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি. একমন্তং নিসিন্নো খো মহানামো সক্কো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘সুতং মেতং, ভন্তে – ‘সম্বহুলা কির ভিক্খূ ভগৰতো চীৰরকম্মং করোন্তি – নিট্ঠিতচীৰরো ভগৰা তেমাসচ্চযেন চারিকং পক্কমিস্সতী’তি. তেসং নো, ভন্তে, নানাৰিহারেহি ৰিহরতং কেনস্স ৰিহারেন ৰিহাতব্ব’’ন্তি?

‘‘সাধু সাধু, মহানাম! এতং খো, মহানাম, তুম্হাকং পতিরূপং কুলপুত্তানং যং তুম্হে তথাগতং উপসঙ্কমিত্ৰা পুচ্ছেয্যাথ – ‘তেসং নো, ভন্তে, নানাৰিহারেহি ৰিহরতং কেনস্স ৰিহারেন ৰিহাতব্ব’ন্তি? সদ্ধো খো, মহানাম, আরাধকো হোতি, নো অস্সদ্ধো; আরদ্ধৰীরিযো আরাধকো হোতি, নো কুসীতো; উপট্ঠিতস্সতি আরাধকো হোতি, নো মুট্ঠস্সতি; সমাহিতো আরাধকো হোতি, নো অসমাহিতো; পঞ্ঞৰা আরাধকো হোতি, নো দুপ্পঞ্ঞো. ইমেসু খো ত্ৰং, মহানাম, পঞ্চসু ধম্মেসু পতিট্ঠায ছ ধম্মে উত্তরি ভাৰেয্যাসি.

[অ. নি. ৬.৯] ‘‘ইধ ত্ৰং, মহানাম, তথাগতং অনুস্সরেয্যাসি – ‘ইতিপি সো ভগৰা…পে… সত্থা দেৰমনুস্সানং বুদ্ধো ভগৰা’তি. যস্মিং, মহানাম, সমযে অরিযসাৰকো তথাগতং অনুস্সরতি, নেৰস্স তস্মিং সমযে রাগপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন দোসপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন মোহপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি; উজুগতমেৰস্স তস্মিং সমযে চিত্তং হোতি তথাগতং আরব্ভ. উজুগতচিত্তো খো পন, মহানাম, অরিযসাৰকো লভতি অত্থৰেদং, লভতি ধম্মৰেদং, লভতি ধম্মূপসংহিতং পামোজ্জং. পমুদিতস্স পীতি জাযতি, পীতিমনস্স কাযো পস্সম্ভতি, পস্সদ্ধকাযো সুখং ৰেদিযতি, সুখিনো চিত্তং সমাধিযতি. ইমং খো ত্ৰং, মহানাম, বুদ্ধানুস্সতিং গচ্ছন্তোপি ভাৰেয্যাসি, ঠিতোপি ভাৰেয্যাসি, নিসিন্নোপি ভাৰেয্যাসি, সযানোপি ভাৰেয্যাসি, কম্মন্তং অধিট্ঠহন্তোপি ভাৰেয্যাসি, পুত্তসম্বাধসযনং অজ্ঝাৰসন্তোপি ভাৰেয্যাসি.

‘‘পুন চপরং ত্ৰং, মহানাম, ধম্মং অনুস্সরেয্যাসি…পে… সঙ্ঘং অনুস্সরেয্যাসি…পে… অত্তনো সীলানি অনুস্সরেয্যাসি…পে… অত্তনো চাগং অনুস্সরেয্যাসি…পে… দেৰতা অনুস্সরেয্যাসি – ‘সন্তি দেৰা চাতুমহারাজিকা…পে… সন্তি দেৰা ততুত্তরি. যথারূপায সদ্ধায সমন্নাগতা তা দেৰতা ইতো চুতা তত্থূপপন্না, ময্হম্পি তথারূপা সদ্ধা সংৰিজ্জতি. যথারূপেন সীলেন… সুতেন… চাগেন… পঞ্ঞায সমন্নাগতা তা দেৰতা ইতো চুতা তত্থূপপন্না, ময্হম্পি তথারূপা পঞ্ঞা সংৰিজ্জতী’তি. যস্মিং, মহানাম, সমযে অরিযসাৰকো অত্তনো চ তাসঞ্চ দেৰতানং সদ্ধঞ্চ সীলঞ্চ সুতঞ্চ চাগঞ্চ পঞ্ঞঞ্চ অনুস্সরতি, নেৰস্স তস্মিং সমযে রাগপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন দোসপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি, ন মোহপরিযুট্ঠিতং চিত্তং হোতি; উজুগতমেৰস্স তস্মিং সমযে চিত্তং হোতি দেৰতা আরব্ভ. উজুগতচিত্তো খো পন, মহানাম, অরিযসাৰকো লভতি অত্থৰেদং, লভতি ধম্মৰেদং, লভতি ধম্মূপসংহিতং পামোজ্জং. পমুদিতস্স পীতি জাযতি, পীতিমনস্স কাযো পস্সম্ভতি, পস্সদ্ধকাযো সুখং ৰেদিযতি, সুখিনো চিত্তং সমাধিযতি. ইমং খো ত্ৰং, মহানাম, দেৰতানুস্সতিং গচ্ছন্তোপি ভাৰেয্যাসি, ঠিতোপি ভাৰেয্যাসি, নিসিন্নোপি ভাৰেয্যাসি, সযানোপি ভাৰেয্যাসি, কম্মন্তং অধিট্ঠহন্তোপি ভাৰেয্যাসি, পুত্তসম্বাধসযনং অজ্ঝাৰসন্তোপি ভাৰেয্যাসী’’তি. দুতিযং.

৩. নন্দিযসুত্তং

১৩. একং সমযং ভগৰা সক্কেসু ৰিহরতি কপিলৰত্থুস্মিং নিগ্রোধারামে. তেন খো পন সমযেন ভগৰা সাৰত্থিযং ৰস্সাৰাসং উপগন্তুকামো হোতি [অহোসি (ক.)].

অস্সোসি খো নন্দিযো সক্কো – ‘‘ভগৰা কির সাৰত্থিযং ৰস্সাৰাসং উপগন্তুকামো’’তি. অথ খো নন্দিযস্স সক্কস্স এতদহোসি – ‘‘যংনূনাহম্পি সাৰত্থিযং ৰস্সাৰাসং উপগচ্ছেয্যং. তত্থ কম্মন্তঞ্চেৰ অধিট্ঠহিস্সামি, ভগৰন্তঞ্চ লচ্ছামি কালেন কালং দস্সনাযা’’তি.

অথ খো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰস্সাৰাসং উপগচ্ছি [উপগঞ্ছি (সী. পী.)]. নন্দিযোপি খো সক্কো সাৰত্থিযং ৰস্সাৰাসং উপগচ্ছি. তত্থ কম্মন্তঞ্চেৰ অধিট্ঠাসি [অধিট্ঠায (স্যা.), অধিট্ঠাতি (ক.)], ভগৰন্তঞ্চ লভি [লচ্ছতি (স্যা. ক.)] কালেন কালং দস্সনায. তেন খো পন সমযেন সম্বহুলা ভিক্খূ ভগৰতো চীৰরকম্মং করোন্তি – ‘‘নিট্ঠিতচীৰরো ভগৰা তেমাসচ্চযেন চারিকং পক্কমিস্সতী’’তি.

অস্সোসি খো নন্দিযো সক্কো – ‘‘সম্বহুলা কির ভিক্খূ ভগৰতো চীৰরকম্মং করোন্তি – ‘নিট্ঠিতচীৰরো ভগৰা তেমাসচ্চযেন চারিকং পক্কমিস্সতী’’’তি. অথ খো নন্দিযো সক্কো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি. একমন্তং নিসিন্নো খো নন্দিযো সক্কো ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘সুতং মেতং, ভন্তে – ‘সম্বহুলা কির ভিক্খূ ভগৰতো চীৰরকম্মং করোন্তি – নিট্ঠিতচীৰরো ভগৰা তেমাসচ্চযেন চারিকং পক্কমিস্সতী’তি. তেসং নো, ভন্তে, নানাৰিহারেহি ৰিহরতং কেনস্স ৰিহারেন ৰিহাতব্ব’’ন্তি?

‘‘সাধু সাধু, নন্দিয! এতং খো, নন্দিয, তুম্হাকং পতিরূপং কুলপুত্তানং, যং তুম্হে তথাগতং উপসঙ্কমিত্ৰা পুচ্ছেয্যাথ – ‘তেসং নো, ভন্তে, নানাৰিহারেহি ৰিহরতং কেনস্স ৰিহারেন ৰিহাতব্ব’ন্তি? সদ্ধো খো, নন্দিয, আরাধকো হোতি, নো অস্সদ্ধো; সীলৰা আরাধকো হোতি, নো দুস্সীলো; আরদ্ধৰীরিযো আরাধকো হোতি, নো কুসীতো; উপট্ঠিতস্সতি আরাধকো হোতি, নো মুট্ঠস্সতি; সমাহিতো আরাধকো হোতি, নো অসমাহিতো; পঞ্ঞৰা আরাধকো হোতি, নো দুপ্পঞ্ঞো. ইমেসু খো তে, নন্দিয, ছসু ধম্মেসু পতিট্ঠায পঞ্চসু ধম্মেসু অজ্ঝত্তং সতি উপট্ঠাপেতব্বা.

‘‘ইধ ত্ৰং, নন্দিয, তথাগতং অনুস্সরেয্যাসি – ‘ইতিপি সো ভগৰা অরহং সম্মাসম্বুদ্ধো ৰিজ্জাচরণসম্পন্নো সুগতো লোকৰিদূ অনুত্তরো পুরিসদম্মসারথি, সত্থা দেৰমনুস্সানং বুদ্ধো ভগৰা’তি. ইতি খো তে, নন্দিয, তথাগতং আরব্ভ অজ্ঝত্তং সতি উপট্ঠাপেতব্বা.

‘‘পুন চপরং ত্ৰং, নন্দিয, ধম্মং অনুস্সরেয্যাসি – ‘স্ৰাক্খাতো ভগৰতা ধম্মো সন্দিট্ঠিকো অকালিকো এহিপস্সিকো ওপনেয্যিকো পচ্চত্তং ৰেদিতব্বো ৰিঞ্ঞূহী’তি. ইতি খো তে, নন্দিয, ধম্মং আরব্ভ অজ্ঝত্তং সতি উপট্ঠাপেতব্বা.

‘‘পুন চপরং ত্ৰং, নন্দিয, কল্যাণমিত্তে অনুস্সরেয্যাসি – ‘লাভা ৰত মে, সুলদ্ধং ৰত মে, যস্স মে কল্যাণমিত্তা অনুকম্পকা অত্থকামা ওৰাদকা অনুসাসকা’তি. ইতি খো তে, নন্দিয, কল্যাণমিত্তে আরব্ভ অজ্ঝত্তং সতি উপট্ঠাপেতব্বা.

‘‘পুন চপরং ত্ৰং, নন্দিয, অত্তনো চাগং অনুস্সরেয্যাসি – ‘লাভা ৰত মে, সুলদ্ধং ৰত মে, যোহং মচ্ছেরমলপরিযুট্ঠিতায পজায ৰিগতমলমচ্ছেরেন চেতসা অগারং অজ্ঝাৰসামি মুত্তচাগো পযতপাণি ৰোস্সগ্গরতো যাচযোগো দানসংৰিভাগরতো’তি. ইতি খো তে, নন্দিয, চাগং আরব্ভ অজ্ঝত্তং সতি উপট্ঠাপেতব্বা.

‘‘পুন চপরং ত্ৰং, নন্দিয, দেৰতা অনুস্সরেয্যাসি – ‘যা দেৰতা অতিক্কম্মেৰ কবল়ীকারাহারভক্খানং [কবল়িংকারভক্খানং (সী.), কবল়ীকারভক্খানং (স্যা. কং. পী.)] দেৰতানং সহব্যতং অঞ্ঞতরং মনোমযং কাযং উপপন্না, তা করণীযং অত্তনো ন সমনুপস্সন্তি কতস্স ৰা পতিচযং. সেয্যথাপি, নন্দিয, ভিক্খু অসমযৰিমুত্তো করণীযং অত্তনো ন সমনুপস্সতি কতস্স ৰা পতিচযং; এৰমেৰং খো, নন্দিয, যা তা দেৰতা অতিক্কম্মেৰ কবল়ীকারাহারভক্খানং দেৰতানং সহব্যতং অঞ্ঞতরং মনোমযং কাযং উপপন্না, তা করণীযং অত্তনো ন সমনুপস্সন্তি কতস্স ৰা পতিচযং. ইতি খো তে, নন্দিয, দেৰতা আরব্ভ অজ্ঝত্তং সতি উপট্ঠাপেতব্বা.

‘‘ইমেহি খো, নন্দিয, একাদসহি ধম্মেহি সমন্নাগতো অরিযসাৰকো পজহতেৰ পাপকে অকুসলে ধম্মে, ন উপাদিযতি. সেয্যথাপি, নন্দিয, কুম্ভো নিক্কুজ্জো [নিকুজ্জো (ক.)] ৰমতেৰ উদকং, নো ৰন্তং পচ্চাৰমতি [পচ্চামসতি (স্যা.)]; সেয্যথাপি ৰা পন, নন্দিয, সুক্খে তিণদাযে অগ্গি মুত্তো ডহঞ্ঞেৰ গচ্ছতি, নো দড্ঢং পচ্চুদাৰত্ততি; এৰমেৰং খো, নন্দিয, ইমেহি একাদসহি ধম্মেহি সমন্নাগতো অরিযসাৰকো পজহতেৰ পাপকে অকুসলে ধম্মে, ন উপাদিযতী’’তি. ততিযং.

৪. সুভূতিসুত্তং

১৪. অথ খো আযস্মা সুভূতি সদ্ধেন ভিক্খুনা সদ্ধিং যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি. একমন্তং নিসিন্নং খো আযস্মন্তং সুভূতিং ভগৰা এতদৰোচ – ‘‘কো নামাযং [কো নামো অযং (সী. ক.), কো নাম অযং (স্যা. কং.)], সুভূতি, ভিক্খূ’’তি? ‘‘সদ্ধো নামাযং, ভন্তে, ভিক্খু, সুদত্তস্স [সদ্ধস্স (সী. স্যা. কং. পী.)] উপাসকস্স পুত্তো, সদ্ধা অগারস্মা অনগারিযং পব্বজিতো’’তি.

‘‘কচ্চি পনাযং, সুভূতি, সদ্ধো ভিক্খু সুদত্তস্স উপাসকস্স পুত্তো সদ্ধা অগারস্মা অনগারিযং পব্বজিতো সন্দিস্সতি সদ্ধাপদানেসূ’’তি? ‘‘এতস্স, ভগৰা, কালো; এতস্স, সুগত, কালো, যং ভগৰা সদ্ধস্স সদ্ধাপদানানি ভাসেয্য. ইদানাহং জানিস্সামি যদি ৰা অযং ভিক্খু সন্দিস্সতি সদ্ধাপদানেসু যদি ৰা নো’’তি.

‘‘তেন হি, সুভূতি, সুণাহি, সাধুকং মনসি করোহি; ভাসিস্সামী’’তি. ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো আযস্মা সুভূতি ভগৰতো পচ্চস্সোসি. ভগৰা এতদৰোচ –

‘‘ইধ, সুভূতি, ভিক্খু সীলৰা হোতি, পাতিমোক্খসংৰরসংৰুতো ৰিহরতি আচারগোচরসম্পন্নো অণুমত্তেসু ৰজ্জেসু ভযদস্সাৰী, সমাদায সিক্খতি সিক্খাপদেসু. যম্পি, সুভূতি, ভিক্খু সীলৰা হোতি…পে… সমাদায সিক্খতি সিক্খাপদেসু, ইদম্পি, সুভূতি, সদ্ধস্স সদ্ধাপদানং হোতি.

‘‘পুন চপরং, সুভূতি, ভিক্খু বহুস্সুতো হোতি সুতধরো সুতসন্নিচযো; যে তে ধম্মা আদিকল্যাণা মজ্ঝেকল্যাণা পরিযোসানকল্যাণা সাত্থং সব্যঞ্জনং কেৰলপরিপুণ্ণং পরিসুদ্ধং ব্রহ্মচরিযং অভিৰদন্তি, তথারূপাস্স ধম্মা বহুস্সুতা হোন্তি ধাতা ৰচসা পরিচিতা মনসানুপেক্খিতা দিট্ঠিযা সুপ্পটিৰিদ্ধা. যম্পি, সুভূতি, ভিক্খু বহুস্সুতো হোতি…পে… দিট্ঠিযা সুপ্পটিৰিদ্ধা, ইদম্পি, সুভূতি, সদ্ধস্স সদ্ধাপদানং হোতি.

‘‘পুন চপরং, সুভূতি, ভিক্খু কল্যাণমিত্তো হোতি কল্যাণসহাযো কল্যাণসম্পৰঙ্কো. যম্পি, সুভূতি, ভিক্খু কল্যাণমিত্তো হোতি কল্যাণসহাযো কল্যাণসম্পৰঙ্কো, ইদম্পি, সুভূতি, সদ্ধস্স সদ্ধাপদানং হোতি.

‘‘পুন চপরং, সুভূতি, ভিক্খু সুৰচো হোতি সোৰচস্সকরণেহি ধম্মেহি সমন্নাগতো খমো পদক্খিণগ্গাহী অনুসাসনিং. যম্পি, সুভূতি, ভিক্খু সুৰচো হোতি সোৰচস্সকরণেহি ধম্মেহি সমন্নাগতো খমো পদক্খিণগ্গাহী অনুসাসনিং, ইদম্পি, সুভূতি, সদ্ধস্স সদ্ধাপদানং হোতি.

‘‘পুন চপরং, সুভূতি, ভিক্খু যানি তানি সব্রহ্মচারীনং উচ্চাৰচানি কিংকরণীযানি তত্র দক্খো হোতি অনলসো তত্রুপাযায ৰীমংসায সমন্নাগতো অলং কাতুং অলং সংৰিধাতুং. যম্পি, সুভূতি, ভিক্খু যানি তানি সব্রহ্মচারীনং উচ্চাৰচানি কিংকরণীযানি তত্র দক্খো হোতি অনলসো তত্রুপাযায ৰীমংসায সমন্নাগতো অলং কাতুং অলং সংৰিধাতুং, ইদম্পি, সুভূতি, সদ্ধস্স সদ্ধাপদানং হোতি.

‘‘পুন চপরং, সুভূতি, ভিক্খু ধম্মকামো হোতি পিযসমুদাহারো অভিধম্মে অভিৰিনযে উল়ারপামোজ্জো. যম্পি, সুভূতি, ভিক্খু ধম্মকামো হোতি পিযসমুদাহারো অভিধম্মে অভিৰিনযে উল়ারপামোজ্জো, ইদম্পি, সুভূতি, সদ্ধস্স সদ্ধাপদানং হোতি.

‘‘পুন চপরং, সুভূতি, ভিক্খু আরদ্ধৰীরিযো ৰিহরতি অকুসলানং ধম্মানং পহানায, কুসলানং ধম্মানং উপসম্পদায, থামৰা দল়্হপরক্কমো অনিক্খিত্তধুরো কুসলেসু ধম্মেসু. যম্পি, সুভূতি, ভিক্খু আরদ্ধৰীরিযো ৰিহরতি অকুসলানং ধম্মানং পহানায কুসলানং ধম্মানং উপসম্পদায থামৰা দল়্হপরক্কমো অনিক্খিত্তধুরো কুসলেসু ধম্মেসু, ইদম্পি, সুভূতি, সদ্ধস্স সদ্ধাপদানং হোতি.

‘‘পুন চপরং, সুভূতি, ভিক্খু চতুন্নং ঝানানং আভিচেতসিকানং দিট্ঠধম্মসুখৰিহারানং নিকামলাভী হোতি অকিচ্ছলাভী অকসিরলাভী. যম্পি, সুভূতি, ভিক্খু চতুন্নং ঝানানং আভিচেতসিকানং দিট্ঠধম্মসুখৰিহারানং নিকামলাভী হোতি অকিচ্ছলাভী অকসিরলাভী, ইদম্পি, সুভূতি, সদ্ধস্স সদ্ধাপদানং হোতি.

‘‘পুন চপরং, সুভূতি, ভিক্খু অনেকৰিহিতং পুব্বেনিৰাসং অনুস্সরতি, সেয্যথিদং – একম্পি জাতিং দ্ৰেপি জাতিযো তিস্সোপি জাতিযো চতস্সোপি জাতিযো পঞ্চপি জাতিযো দসপি জাতিযো ৰীসম্পি জাতিযো তিংসম্পি জাতিযো চত্তারীসম্পি জাতিযো পঞ্ঞাসম্পি জাতিযো জাতিসতম্পি জাতিসহস্সম্পি জাতিসতসহস্সম্পি অনেকেপি সংৰট্টকপ্পে অনেকেপি ৰিৰট্টকপ্পে অনেকেপি সংৰট্টৰিৰট্টকপ্পে – ‘অমুত্রাসিং এৰংনামো এৰংগোত্তো এৰংৰণ্ণো এৰমাহারো এৰংসুখদুক্খপ্পটিসংৰেদী এৰমাযুপরিযন্তো, সো ততো চুতো অমুত্র উদপাদিং; তত্রাপাসিং এৰংনামো এৰংগোত্তো এৰংৰণ্ণো এৰমাহারো এৰংসুখদুক্খপ্পটিসংৰেদী এৰমাযুপরিযন্তো, সো ততো চুতো ইধূপপন্নো’তি. ইতি সাকারং সউদ্দেসং অনেকৰিহিতং পুব্বেনিৰাসং অনুস্সরতি. যম্পি, সুভূতি, ভিক্খু অনেকৰিহিতং পুব্বেনিৰাসং অনুস্সরতি, সেয্যথিদং, একম্পি জাতিং দ্ৰেপি জাতিযো…পে… ইতি সাকারং সউদ্দেসং অনেকৰিহিতং পুব্বেনিৰাসং অনুস্সরতি. ইদম্পি, সুভূতি, সদ্ধস্স সদ্ধাপদানং হোতি.

‘‘পুন চপরং, সুভূতি, ভিক্খু দিব্বেন চক্খুনা ৰিসুদ্ধেন অতিক্কন্তমানুসকেন সত্তে পস্সতি চৰমানে উপপজ্জমানে হীনে পণীতে সুৰণ্ণে দুব্বণ্ণে, সুগতে দুগ্গতে যথাকম্মূপগে সত্তে পজানাতি – ‘ইমে ৰত ভোন্তো সত্তা কাযদুচ্চরিতেন সমন্নাগতা ৰচীদুচ্চরিতেন সমন্নাগতা মনোদুচ্চরিতেন সমন্নাগতা অরিযানং উপৰাদকা মিচ্ছাদিট্ঠিকা মিচ্ছাদিট্ঠিকম্মসমাদানা, তে কাযস্স ভেদা পরং মরণা অপাযং দুগ্গতিং ৰিনিপাতং নিরযং উপপন্না. ইমে ৰা পন ভোন্তো সত্তা কাযসুচরিতেন সমন্নাগতা ৰচীসুচরিতেন সমন্নাগতা মনোসুচরিতেন সমন্নাগতা অরিযানং অনুপৰাদকা সম্মাদিট্ঠিকা সম্মাদিট্ঠিকম্মসমাদানা, তে কাযস্স ভেদা পরং মরণা সুগতিং সগ্গং লোকং উপপন্না’তি. ইতি দিব্বেন চক্খুনা ৰিসুদ্ধেন অতিক্কন্তমানুসকেন সত্তে পস্সতি চৰমানে উপপজ্জমানে হীনে পণীতে সুৰণ্ণে দুব্বণ্ণে, সুগতে দুগ্গতে যথাকম্মূপগে সত্তে পজানাতি. যম্পি, সুভূতি, ভিক্খু দিব্বেন চক্খুনা ৰিসুদ্ধেন…পে… যথাকম্মূপগে সত্তে পজানাতি, ইদম্পি, সুভূতি, সদ্ধস্স সদ্ধাপদানং হোতি.

‘‘পুন চপরং, সুভূতি, ভিক্খু আসৰানং খযা অনাসৰং চেতোৰিমুত্তিং পঞ্ঞাৰিমুত্তিং দিট্ঠেৰ ধম্মে সযং অভিঞ্ঞা সচ্ছিকত্ৰা উপসম্পজ্জ ৰিহরতি. যম্পি, সুভূতি, ভিক্খু আসৰানং খযা…পে… সচ্ছিকত্ৰা উপসম্পজ্জ ৰিহরতি, ইদম্পি, সুভূতি, সদ্ধস্স সদ্ধাপদানং হোতী’’তি.

এৰং ৰুত্তে আযস্মা সুভূতি ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘যানিমানি, ভন্তে, ভগৰতা সদ্ধস্স সদ্ধাপদানানি ভাসিতানি, সংৰিজ্জন্তি তানি ইমস্স ভিক্খুনো, অযঞ্চ ভিক্খু এতেসু সন্দিস্সতি.

‘‘অযং, ভন্তে, ভিক্খু সীলৰা হোতি, পাতিমোক্খসংৰরসংৰুতো ৰিহরতি আচারগোচরসম্পন্নো অণুমত্তেসু ৰজ্জেসু ভযদস্সাৰী, সমাদায সিক্খতি সিক্খাপদেসু.

‘‘অযং, ভন্তে, ভিক্খু বহুস্সুতো হোতি সুতধরো সুতসন্নিচযো; যে তে ধম্মা আদিকল্যাণা মজ্ঝেকল্যাণা পরিযোসানকল্যাণা সাত্থং সব্যঞ্জনং কেৰলপরিপুণ্ণং পরিসুদ্ধং ব্রহ্মচরিযং অভিৰদন্তি, তথারূপাস্স ধম্মা বহুস্সুতা হোন্তি ধাতা ৰচসা পরিচিতা মনসানুপেক্খিতা দিট্ঠিযা সুপ্পটিৰিদ্ধা.

‘‘অযং, ভন্তে, ভিক্খু কল্যাণমিত্তো হোতি কল্যাণসহাযো কল্যাণসম্পৰঙ্কো.

‘‘অযং, ভন্তে, ভিক্খু সুৰচো হোতি…পে… অনুসাসনিং.

‘‘অযং, ভন্তে, ভিক্খু যানি তানি সব্রহ্মচারীনং উচ্চাৰচানি কিংকরণীযানি তত্থ দক্খো হোতি অনলসো তত্রুপাযায ৰীমংসায সমন্নাগতো অলং কাতুং অলং সংৰিধাতুং.

‘‘অযং, ভন্তে, ভিক্খু ধম্মকামো হোতি পিযসমুদাহারো অভিধম্মে অভিৰিনযে উল়ারপামোজ্জো.

‘‘অযং, ভন্তে, ভিক্খু আরদ্ধৰীরিযো ৰিহরতি…পে… থামৰা দল়্হপরক্কমো অনিক্খিত্তধুরো কুসলেসু ধম্মেসু.

‘‘অযং, ভন্তে, ভিক্খু চতুন্নং ঝানানং আভিচেতসিকানং দিট্ঠধম্মসুখৰিহারানং নিকামলাভী হোতি অকিচ্ছলাভী অকসিরলাভী.

‘‘অযং, ভন্তে, ভিক্খু অনেকৰিহিতং পুব্বেনিৰাসং অনুস্সরতি, সেয্যথিদং – একম্পি জাতিং দ্ৰেপি জাতিযো…পে… ইতি সাকারং সউদ্দেসং অনেকৰিহিতং পুব্বেনিৰাসং অনুস্সরতি.

‘‘অযং, ভন্তে, ভিক্খু দিব্বেন চক্খুনা ৰিসুদ্ধেন অতিক্কন্তমানুসকেন…পে… যথাকম্মূপগে সত্তে পজানাতি.

‘‘অযং, ভন্তে, ভিক্খু আসৰানং খযা…পে… সচ্ছিকত্ৰা উপসম্পজ্জ ৰিহরতি. যানিমানি, ভন্তে, ভগৰতা সদ্ধস্স সদ্ধাপদানানি ভাসিতানি, সংৰিজ্জন্তি তানি ইমস্স ভিক্খুনো, অযঞ্চ ভিক্খু এতেসু সন্দিস্সতী’’তি.

‘‘সাধু সাধু, সুভূতি! তেন হি ত্ৰং, সুভূতি, ইমিনা চ সদ্ধেন ভিক্খুনা সদ্ধিং ৰিহরেয্যাসি. যদা চ ত্ৰং, সুভূতি, আকঙ্খেয্যাসি তথাগতং দস্সনায, ইমিনা সদ্ধেন ভিক্খুনা সদ্ধিং উপসঙ্কমেয্যাসি তথাগতং দস্সনাযা’’তি. চতুত্থং.

৫. মেত্তাসুত্তং

১৫. [পটি. ম. ২.২২; মি. প. ৪.৪.৬] ‘‘মেত্তায, ভিক্খৰে, চেতোৰিমুত্তিযা আসেৰিতায ভাৰিতায বহুলীকতায যানীকতায ৰত্থুকতায অনুট্ঠিতায পরিচিতায সুসমারদ্ধায একাদসানিসংসা পাটিকঙ্খা.

কতমে একাদস? সুখং সুপতি, সুখং পটিবুজ্ঝতি, ন পাপকং সুপিনং পস্সতি, মনুস্সানং পিযো হোতি, অমনুস্সানং পিযো হোতি, দেৰতা রক্খন্তি, নাস্স অগ্গি ৰা ৰিসং ৰা সত্থং ৰা কমতি, তুৰটং চিত্তং সমাধিযতি, মুখৰণ্ণো ৰিপ্পসীদতি, অসম্মূল়্হো কালং করোতি, উত্তরি অপ্পটিৰিজ্ঝন্তো ব্রহ্মলোকূপগো হোতি. মেত্তায, ভিক্খৰে, চেতোৰিমুত্তিযা আসেৰিতায ভাৰিতায বহুলীকতায যানীকতায ৰত্থুকতায অনুট্ঠিতায পরিচিতায সুসমারদ্ধায ইমে একাদসানিসংসা পাটিকঙ্খা’’তি. পঞ্চমং.

৬. অট্ঠকনাগরসুত্তং

১৬. একং সমযং আযস্মা আনন্দো ৰেসালিযং ৰিহরতি বেলুৰগামকে [ৰেল়ুৰগামকে (স্যা. কং. ক.)]. তেন খো পন সমযেন দসমো গহপতি অট্ঠকনাগরো পাটলিপুত্তং অনুপ্পত্তো হোতি কেনচিদেৰ করণীযেন.

অথ খো দসমো গহপতি অট্ঠকনাগরো যেন কুক্কুটারামো যেন অঞ্ঞতরো ভিক্খু তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা তং ভিক্খুং এতদৰোচ – ‘‘কহং নু খো, ভন্তে, আযস্মা আনন্দো এতরহি ৰিহরতি? দস্সনকামা হি মযং, ভন্তে, আযস্মন্তং আনন্দ’’ন্তি. ‘‘এসো, গহপতি, আযস্মা আনন্দো ৰেসালিযং ৰিহরতি বেলুৰগামকে’’তি.

অথ খো দসমো গহপতি অট্ঠকনাগরো পাটলিপুত্তে তং করণীযং তীরেত্ৰা যেন ৰেসালী বেলুৰগামকো যেনাযস্মা আনন্দো তেনুপসঙ্কমি; উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মন্তং আনন্দং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদি. একমন্তং নিসিন্নো খো দসমো গহপতি অট্ঠকনাগরো আযস্মন্তং আনন্দং এতদৰোচ – ‘‘অত্থি নু খো, ভন্তে আনন্দ, তেন ভগৰতা জানতা পস্সতা অরহতা সম্মাসম্বুদ্ধেন একধম্মো সম্মদক্খাতো, যত্থ ভিক্খুনো অপ্পমত্তস্স আতাপিনো পহিতত্তস্স ৰিহরতো অৰিমুত্তং ৰা চিত্তং ৰিমুচ্চতি, অপরিক্খীণা ৰা আসৰা পরিক্খযং গচ্ছন্তি, অননুপ্পত্তং ৰা অনুত্তরং যোগক্খেমং অনুপাপুণাতী’’তি? ‘‘অত্থি খো, গহপতি, তেন ভগৰতা জানতা পস্সতা অরহতা সম্মাসম্বুদ্ধেন একধম্মো সম্মদক্খাতো, যত্থ ভিক্খুনো অপ্পমত্তস্স আতাপিনো পহিতত্তস্স ৰিহরতো অৰিমুত্তং ৰা চিত্তং ৰিমুচ্চতি, অপরিক্খীণা ৰা আসৰা পরিক্খযং গচ্ছন্তি, অননুপ্পত্তং ৰা অনুত্তরং যোগক্খেমং অনুপাপুণাতী’’তি.

‘‘কতমো পন, ভন্তে আনন্দ, তেন ভগৰতা জানতা পস্সতা অরহতা সম্মাসম্বুদ্ধেন একধম্মো সম্মদক্খাতো, যত্থ ভিক্খুনো অপ্পমত্তস্স আতাপিনো পহিতত্তস্স ৰিহরতো অৰিমুত্তং ৰা চিত্তং ৰিমুচ্চতি, অপরিক্খীণা ৰা আসৰা পরিক্খযং গচ্ছন্তি, অননুপ্পত্তং ৰা অনুত্তরং যোগক্খেমং অনুপাপুণাতী’’তি? ‘‘ইধ, গহপতি, ভিক্খু ৰিৰিচ্চেৰ কামেহি ৰিৰিচ্চ অকুসলেহি ধম্মেহি সৰিতক্কং সৰিচারং ৰিৰেকজং পীতিসুখং পঠমং ঝানং উপসম্পজ্জ ৰিহরতি. সো ইতি পটিসঞ্চিক্খতি – ‘ইদম্পি খো পঠমং ঝানং অভিসঙ্খতং অভিসঞ্চেতযিতং’. ‘যং খো পন কিঞ্চি অভিসঙ্খতং অভিসঞ্চেতযিতং, তদনিচ্চং নিরোধধম্ম’ন্তি পজানাতি. সো তত্থ ঠিতো আসৰানং খযং পাপুণাতি; নো চে আসৰানং খযং পাপুণাতি, তেনেৰ ধম্মরাগেন তায ধম্মনন্দিযা পঞ্চন্নং ওরম্ভাগিযানং সংযোজনানং পরিক্খযা ওপপাতিকো হোতি তত্থ পরিনিব্বাযী অনাৰত্তিধম্মো তস্মা লোকা. অযম্পি খো, গহপতি, তেন ভগৰতা জানতা পস্সতা অরহতা সম্মাসম্বুদ্ধেন একধম্মো সম্মদক্খাতো, যত্থ ভিক্খুনো অপ্পমত্তস্স আতাপিনো পহিতত্তস্স ৰিহরতো অৰিমুত্তং ৰা চিত্তং ৰিমুচ্চতি, অপরিক্খীণা ৰা আসৰা পরিক্খযং গচ্ছন্তি, অননুপ্পত্তং ৰা অনুত্তরং যোগক্খেমং অনুপাপুণাতি.

‘‘পুন চপরং, গহপতি, ভিক্খু ৰিতক্কৰিচারানং ৰূপসমা অজ্ঝত্তং সম্পসাদনং চেতসো একোদিভাৰং অৰিতক্কং অৰিচারং সমাধিজং পীতিসুখং দুতিযং ঝানং…পে… ততিযং ঝানং…পে… চতুত্থং ঝানং উপসম্পজ্জ ৰিহরতি. সো ইতি পটিসঞ্চিক্খতি – ‘ইদম্পি খো চতুত্থং ঝানং অভিসঙ্খতং অভিসঞ্চেতযিতং’. ‘যং খো পন কিঞ্চি অভিসঙ্খতং অভিসঞ্চেতযিতং তদনিচ্চং নিরোধধম্ম’ন্তি পজানাতি. সো তত্থ ঠিতো আসৰানং খযং পাপুণাতি; নো চে আসৰানং খযং পাপুণাতি, তেনেৰ ধম্মরাগেন তায ধম্মনন্দিযা পঞ্চন্নং ওরম্ভাগিযানং সংযোজনানং পরিক্খযা ওপপাতিকো হোতি তত্থ পরিনিব্বাযী অনাৰত্তিধম্মো তস্মা লোকা. অযম্পি খো, গহপতি, তেন ভগৰতা জানতা পস্সতা অরহতা সম্মাসম্বুদ্ধেন একধম্মো সম্মদক্খাতো, যত্থ ভিক্খুনো অপ্পমত্তস্স আতাপিনো পহিতত্তস্স ৰিহরতো অৰিমুত্তং ৰা চিত্তং ৰিমুচ্চতি অপরিক্খীণা ৰা আসৰা পরিক্খযং গচ্ছন্তি, অননুপ্পত্তং ৰা অনুত্তরং যোগক্খেমং অনুপাপুণাতি.

‘‘পুন চপরং, গহপতি, ভিক্খু মেত্তাসহগতেন চেতসা একং দিসং ফরিত্ৰা ৰিহরতি তথা দুতিযং তথা ততিযং তথা চতুত্থং. ইতি উদ্ধমধো তিরিযং সব্বধি সব্বত্ততায সব্বাৰন্তং লোকং মেত্তাসহগতেন চেতসা একং দিসং ফরিত্ৰা ৰিহরতি ৰিপুলেন মহগ্গতেন অপ্পমাণেন অৰেরেন অব্যাপজ্জেন ফরিত্ৰা ৰিহরতি. সো ইতি পটিসঞ্চিক্খতি – ‘অযম্পি খো মেত্তা চেতোৰিমুত্তি অভিসঙ্খতা অভিসঞ্চেতযিতা’. ‘যং খো পন কিঞ্চি অভিসঙ্খতং অভিসঞ্চেতযিতং তদনিচ্চং নিরোধধম্ম’ন্তি পজানাতি. সো তত্থ ঠিতো আসৰানং খযং পাপুণাতি; নো চে আসৰানং খযং পাপুণাতি, তেনেৰ ধম্মরাগেন তায ধম্মনন্দিযা পঞ্চন্নং ওরম্ভাগিযানং সংযোজনানং পরিক্খযা ওপপাতিকো হোতি তত্থ পরিনিব্বাযী অনাৰত্তিধম্মো তস্মা লোকা. অযম্পি খো, গহপতি, তেন ভগৰতা জানতা…পে. … অননুপ্পত্তং ৰা অনুত্তরং যোগক্খেমং অনুপাপুণাতি.

‘‘পুন চপরং, গহপতি, ভিক্খু করুণাসহগতেন চেতসা…পে… মুদিতাসহগতেন চেতসা…পে… উপেক্খাসহগতেন চেতসা একং দিসং ফরিত্ৰা ৰিহরতি তথা দুতিযং তথা ততিযং তথা চতুত্থং. ইতি উদ্ধমধো তিরিযং সব্বধি সব্বত্ততায সব্বাৰন্তং লোকং উপেক্খাসহগতেন চেতসা ৰিপুলেন মহগ্গতেন অপ্পমাণেন অৰেরেন অব্যাপজ্জেন ফরিত্ৰা ৰিহরতি. সো ইতি পটিসঞ্চিক্খতি – ‘অযম্পি খো উপেক্খাচেতোৰিমুত্তি অভিসঙ্খতা অভিসঞ্চেতযিতা’. ‘যং খো পন কিঞ্চি অভিসঙ্খতং অভিসঞ্চেতযিতং তদনিচ্চং নিরোধধম্ম’ন্তি পজানাতি. সো তত্থ ঠিতো আসৰানং খযং পাপুণাতি; নো চে আসৰানং খযং পাপুণাতি, তেনেৰ ধম্মরাগেন তায ধম্মনন্দিযা পঞ্চন্নং ওরম্ভাগিযানং সংযোজনানং পরিক্খযা ওপপাতিকো হোতি তত্থ পরিনিব্বাযী অনাৰত্তিধম্মো তস্মা লোকা. অযম্পি খো, গহপতি, তেন ভগৰতা জানতা…পে… অননুপ্পত্তং ৰা অনুত্তরং যোগক্খেমং অনুপাপুণাতি.

‘‘পুন চপরং, গহপতি, ভিক্খু সব্বসো রূপসঞ্ঞানং সমতিক্কমা পটিঘসঞ্ঞানং অত্থঙ্গমা নানত্তসঞ্ঞানং অমনসিকারা ‘অনন্তো আকাসো’তি আকাসানঞ্চাযতনং উপসম্পজ্জ ৰিহরতি. সো ইতি পটিসঞ্চিক্খতি – ‘অযম্পি খো আকাসানঞ্চাযতনসমাপত্তি অভিসঙ্খতা অভিসঞ্চেতযিতা’. ‘যং খো পন কিঞ্চি অভিসঙ্খতং অভিসঞ্চেতযিতং তদনিচ্চং নিরোধধম্ম’ন্তি পজানাতি. সো তত্থ ঠিতো আসৰানং খযং পাপুণাতি; নো চে আসৰানং খযং পাপুণাতি, তেনেৰ ধম্মরাগেন তায ধম্মনন্দিযা পঞ্চন্নং ওরম্ভাগিযানং সংযোজনানং পরিক্খযা ওপপাতিকো হোতি তত্থ পরিনিব্বাযী অনাৰত্তিধম্মো তস্মা লোকা. অযম্পি খো, গহপতি, তেন ভগৰতা জানতা…পে… অননুপ্পত্তং ৰা অনুত্তরং যোগক্খেমং অনুপাপুণাতি.

‘‘পুন চপরং, গহপতি, ভিক্খু সব্বসো আকাসানঞ্চাযতনং সমতিক্কম্ম ‘অনন্তং ৰিঞ্ঞাণ’ন্তি ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং উপসম্পজ্জ ৰিহরতি…পে… সব্বসো ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং সমতিক্কম্ম ‘নত্থি কিঞ্চী’তি আকিঞ্চঞ্ঞাযতনং উপসম্পজ্জ ৰিহরতি. সো ইতি পটিসঞ্চিক্খতি – ‘অযম্পি খো আকিঞ্চঞ্ঞাযতনসমাপত্তি অভিসঙ্খতা অভিসঞ্চেতযিতা’. ‘যং খো পন কিঞ্চি অভিসঙ্খতং অভিসঞ্চেতযিতং তদনিচ্চং নিরোধধম্ম’ন্তি পজানাতি. সো তত্থ ঠিতো আসৰানং খযং পাপুণাতি; নো চে আসৰানং খযং পাপুণাতি, তেনেৰ ধম্মরাগেন তায ধম্মনন্দিযা পঞ্চন্নং ওরম্ভাগিযানং সংযোজনানং পরিক্খযা ওপপাতিকো হোতি তত্থ পরিনিব্বাযী অনাৰত্তিধম্মো তস্মা লোকা. অযম্পি খো, গহপতি, তেন ভগৰতা জানতা…পে… অননুপ্পত্তং ৰা অনুত্তরং যোগক্খেমং অনুপাপুণাতী’’তি.

এৰং ৰুত্তে দসমো গহপতি অট্ঠকনাগরো আযস্মন্তং আনন্দং এতদৰোচ – ‘‘সেয্যথাপি, ভন্তে আনন্দ, পুরিসো একং নিধিমুখং গৰেসন্তো সকিদেৰ [সব্বত্থপি এৰমেৰ দিস্সতি] একাদস নিধিমুখানি অধিগচ্ছেয্য; এৰমেৰং খো অহং, ভন্তে, একং অমতদ্ৰারং গৰেসন্তো সকিদেৰ একাদস অমতদ্ৰারানি [একাদসন্নং অমতদ্ৰারানং (সব্বত্থ) ম. নি. ২.২১ পস্সিতব্বং] অলত্থং সেৰনায [সৰনায (স্যা.) সী. পী. মজ্ঝিমপণ্ণাসকদুতিযসুত্তেপি, ভাৰনায (ম. নি. ২.২১)]. সেয্যথাপি, ভন্তে, পুরিসস্স অগারং একাদস দ্ৰারং. সো তস্মিং অগারে আদিত্তে একমেকেনপি দ্ৰারেন সক্কুণেয্য অত্তানং সোত্থিং কাতুং; এৰমেৰং খো অহং, ভন্তে, ইমেসং একাদসন্নং অমতদ্ৰারানং একমেকেনপি অমতদ্ৰারেন সক্কুণিস্সামি অত্তানং সোত্থিং কাতুং. ইমে হি নাম, ভন্তে, অঞ্ঞতিত্থিযা আচরিযস্স আচরিযধনং পরিযেসিস্সন্তি. কিং [কিমঙ্গং (ম. নি. ২.২১)] পনাহং আযস্মতো আনন্দস্স পূজং ন করিস্সামী’’তি!

অথ খো দসমো গহপতি অট্ঠকনাগরো ৰেসালিকঞ্চ পাটলিপুত্তকঞ্চ ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতাপেত্ৰা পণীতেন খাদনীযেন ভোজনীযেন সহত্থা সন্তপ্পেসি সম্পৰারেসি. একমেকঞ্চ ভিক্খুং পচ্চেকং দুস্সযুগেন অচ্ছাদেসি, আযস্মন্তঞ্চ আনন্দং তিচীৰরেন. আযস্মতো আনন্দস্স পঞ্চসতং ৰিহারং কারাপেসীতি. ছট্ঠং.

৭. গোপালসুত্তং

১৭. ‘‘একাদসহি, ভিক্খৰে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো গোপালকো অভব্বো গোগণং পরিহরিতুং ফাতিং কাতুং [ফাতিকত্তুং (সী.), ফাতিকাতুং (স্যা. পী.)]. কতমেহি একাদসহি? ইধ, ভিক্খৰে, গোপালকো ন রূপঞ্ঞূ হোতি, ন লক্খণকুসলো হোতি, ন আসাটিকং হারেতা [সাটেতা (সী. স্যা. পী.)] হোতি, ন ৰণং পটিচ্ছাদেতা হোতি, ন ধূমং কত্তা হোতি, ন তিত্থং জানাতি, ন পীতং জানাতি, ন ৰীথিং জানাতি, ন গোচরকুসলো হোতি, অনৰসেসদোহী চ হোতি, যে তে উসভা গোপিতরো গোপরিণাযকা তে ন অতিরেকপূজায পূজেতা হোতি. ইমেহি খো, ভিক্খৰে, একাদসহি অঙ্গেহি সমন্নাগতো গোপালকো অভব্বো গোগণং পরিহরিতুং ফাতিং কাতুং.

‘‘এৰমেৰং খো, ভিক্খৰে, একাদসহি ধম্মেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অভব্বো ইমস্মিং ধম্মৰিনযে ৰুদ্ধিং ৰিরূল়্হিং ৰেপুল্লং আপজ্জিতুং. কতমেহি একাদসহি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন রূপঞ্ঞূ হোতি, ন লক্খণকুসলো হোতি, ন আসাটিকং হারেতা হোতি, ন ৰণং পটিচ্ছাদেতা হোতি, ন ধূমং কত্তা হোতি, ন তিত্থং জানাতি, ন পীতং জানাতি, ন ৰীথিং জানাতি, ন গোচরকুসলো হোতি, অনৰসেসদোহী চ হোতি, যে তে ভিক্খূ থেরা রত্তঞ্ঞূ চিরপব্বজিতা সঙ্ঘপিতরো সঙ্ঘপরিণাযকা তে ন অতিরেকপূজায পূজেতা হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন রূপঞ্ঞূ হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু যং কিঞ্চি রূপং ( ) [(সব্বং রূপং) ম. নি. ১.৩৪৭ ( ) কত্থচি দিস্সতি] ‘চত্তারি মহাভূতানি, চতুন্নঞ্চ মহাভূতানং উপাদাযরূপ’ন্তি যথাভূতং নপ্পজানাতি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন রূপঞ্ঞূ হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন লক্খণকুসলো হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ‘কম্মলক্খণো বালো, কম্মলক্খণো পণ্ডিতো’তি যথাভূতং নপ্পজানাতি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন লক্খণকুসলো হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন আসাটিকং হারেতা হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু উপ্পন্নং কামৰিতক্কং অধিৰাসেতি নপ্পজহতি ন ৰিনোদেতি ন ব্যন্তীকরোতি ন অনভাৰং গমেতি, উপ্পন্নং ব্যাপাদৰিতক্কং… উপ্পন্নং ৰিহিংসাৰিতক্কং… উপ্পন্নুপ্পন্নে পাপকে অকুসলে ধম্মে অধিৰাসেতি নপ্পজহতি ন ৰিনোদেতি ন ব্যন্তীকরোতি ন অনভাৰং গমেতি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন আসাটিকং হারেতা হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন ৰণং পটিচ্ছাদেতা হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু চক্খুনা রূপং দিস্ৰা নিমিত্তগ্গাহী হোতি অনুব্যঞ্জনগ্গাহী; যত্ৰাধিকরণমেনং চক্খুন্দ্রিযং অসংৰুতং ৰিহরন্তং অভিজ্ঝাদোমনস্সা পাপকা অকুসলা ধম্মা অন্ৰাস্সৰেয্যুং, তস্স সংৰরায ন পটিপজ্জতি; ন রক্খতি চক্খুন্দ্রিযং, চক্খুন্দ্রিযে সংৰরং নাপজ্জতি. সোতেন সদ্দং সুত্ৰা… ঘানেন গন্ধং ঘাযিত্ৰা… জিৰ্হায রসং সাযিত্ৰা… কাযেন ফোট্ঠব্বং ফুসিত্ৰা… মনসা ধম্মং ৰিঞ্ঞায নিমিত্তগ্গাহী হোতি অনুব্যঞ্জনগ্গাহী; যত্ৰাধিকরণমেনং মনিন্দ্রিযং অসংৰুতং ৰিহরন্তং অভিজ্ঝাদোমনস্সা পাপকা অকুসলা ধম্মা অন্ৰাস্সৰেয্যুং, তস্স সংৰরায ন পটিপজ্জতি; ন রক্খতি মনিন্দ্রিযং, মনিন্দ্রিযে সংৰরং নাপজ্জতি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন ৰণং পটিচ্ছাদেতা হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন ধূমং কত্তা হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন [ম. নি. ১.৩৪৬-৩৪৭ পন অযং নকারো ধম্মন্তিপদস্স অনন্তরং দিস্সতি] যথাসুতং যথাপরিযত্তং ধম্মং ৰিত্থারেন পরেসং দেসেতা হোতি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন ধূমং কত্তা হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন তিত্থং জানাতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু যে তে ভিক্খূ বহুস্সুতা আগতাগমা ধম্মধরা ৰিনযধরা মাতিকাধরা, তে কালেন কালং উপসঙ্কমিত্ৰা ন পরিপুচ্ছতি ন পরিপঞ্হতি – ‘ইদং, ভন্তে, কথং, ইমস্স কো অত্থো’তি? তস্স তে আযস্মন্তো অৰিৰটঞ্চেৰ ন ৰিৰরন্তি, অনুত্তানীকতঞ্চ ন উত্তানীকরোন্তি, অনেকৰিহিতেসু চ কঙ্খাঠানিযেসু ধম্মেসু কঙ্খং ন পটিৰিনোদেন্তি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন তিত্থং জানাতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন পীতং জানাতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু তথাগতপ্পৰেদিতে ধম্মৰিনযে দেসিযমানে ন লভতি অত্থৰেদং, ন লভতি ধম্মৰেদং, ন লভতি ধম্মূপসংহিতং পামোজ্জং. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন পীতং জানাতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন ৰীথিং জানাতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু অরিযং অট্ঠঙ্গিকং মগ্গং যথাভূতং নপ্পজানাতি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন ৰীথিং জানাতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন গোচরকুসলো হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু চত্তারো সতিপট্ঠানে যথাভূতং নপ্পজানাতি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু ন গোচরকুসলো হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু অনৰসেসদোহী হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খুং সদ্ধা গহপতিকা অভিহট্ঠুং পৰারেন্তি চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপচ্চযভেসজ্জপরিক্খারেহি. তত্র ভিক্খু মত্তং ন জানাতি পটিগ্গহণায. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু অনৰসেসদোহী হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু যে তে ভিক্খূ থেরা রত্তঞ্ঞূ চিরপব্বজিতা সঙ্ঘপিতরো সঙ্ঘপরিণাযকা, তে ন অতিরেকপূজায পূজেতা হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু যে তে ভিক্খূ থেরা রত্তঞ্ঞূ চিরপব্বজিতা সঙ্ঘপিতরো সঙ্ঘপরিণাযকা, তেসু ন মেত্তং কাযকম্মং পচ্চুপট্ঠাপেতি আৰি চেৰ রহো চ, ন মেত্তং ৰচীকম্মং… ন মেত্তং মনোকম্মং পচ্চুপট্ঠাপেতি আৰি চেৰ রহো চ. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু যে তে ভিক্খূ থেরা রত্তঞ্ঞূ চিরপব্বজিতা সঙ্ঘপিতরো সঙ্ঘপরিণাযকা, ন তে অতিরেকপূজায পূজেতা হোতি.

‘‘ইমেহি খো, ভিক্খৰে, একাদসহি ধম্মেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অভব্বো ইমস্মিং ধম্মৰিনযে ৰুদ্ধিং ৰিরূল়্হিং ৰেপুল্লং আপজ্জিতুং.

‘‘একাদসহি, ভিক্খৰে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো গোপালকো ভব্বো গোগণং পরিহরিতুং ফাতিং কাতুং. কতমেহি একাদসহি? ইধ, ভিক্খৰে, গোপালকো রূপঞ্ঞূ হোতি, লক্খণকুসলো হোতি, আসাটিকং হারেতা হোতি, ৰণং পটিচ্ছাদেতা হোতি, ধূমং কত্তা হোতি, তিত্থং জানাতি, পীতং জানাতি, ৰীথিং জানাতি, গোচরকুসলো হোতি, সাৰসেসদোহী চ হোতি, যে তে উসভা গোপিতরো গোপরিণাযকা তে অতিরেকপূজায পূজেতা হোতি – ইমেহি খো, ভিক্খৰে, একাদসহি অঙ্গেহি সমন্নাগতো গোপালকো ভব্বো গোগণং পরিহরিতুং ফাতিং কাতুং.

‘‘এৰমেৰং খো, ভিক্খৰে, একাদসহি ধম্মেহি সমন্নাগতো ভিক্খু ভব্বো ইমস্মিং ধম্মৰিনযে ৰুদ্ধিং ৰিরূল়্হিং ৰেপুল্লং আপজ্জিতুং. কতমেহি একাদসহি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু রূপঞ্ঞূ হোতি, লক্খণকুসলো হোতি, আসাটিকং হারেতা হোতি, ৰণং পটিচ্ছাদেতা হোতি, ধূমং কত্তা হোতি, তিত্থং জানাতি, পীতং জানাতি, ৰীথিং জানাতি, গোচরকুসলো হোতি, সাৰসেসদোহী চ হোতি, যে তে ভিক্খূ থেরা রত্তঞ্ঞূ চিরপব্বজিতা সঙ্ঘপিতরো সঙ্ঘপরিণাযকা তে অতিরেকপূজায পূজেতা হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু রূপঞ্ঞূ হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু যং কিঞ্চি রূপং ‘চত্তারি মহাভূতানি, চতুন্নঞ্চ মহাভূতানং উপাদাযরূপ’ন্তি যথাভূতং পজানাতি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু রূপঞ্ঞূ হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু লক্খণকুসলো হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ‘কম্মলক্খণো বালো, কম্মলক্খণো পণ্ডিতো’তি যথাভূতং পজানাতি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু লক্খণকুসলো হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু আসাটিকং হারেতা হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু উপ্পন্নং কামৰিতক্কং নাধিৰাসেতি পজহতি ৰিনোদেতি ব্যন্তীকরোতি অনভাৰং গমেতি, উপ্পন্নং ব্যাপাদৰিতক্কং… উপ্পন্নং ৰিহিংসাৰিতক্কং… উপ্পন্নুপ্পন্নে পাপকে অকুসলে ধম্মে নাধিৰাসেতি পজহতি ৰিনোদেতি ব্যন্তীকরোতি অনভাৰং গমেতি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু আসাটিকং হারেতা হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ৰণং পটিচ্ছাদেতা হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু চক্খুনা রূপং দিস্ৰা ন নিমিত্তগ্গাহী হোতি নানুব্যঞ্জনগ্গাহী; যত্ৰাধিকরণমেনং চক্খুন্দ্রিযং অসংৰুতং ৰিহরন্তং অভিজ্ঝাদোমনস্সা পাপকা অকুসলা ধম্মা অন্ৰাস্সৰেয্যুং, তস্স সংৰরায পটিপজ্জতি; রক্খতি চক্খুন্দ্রিযং, চক্খুন্দ্রিযে সংৰরং আপজ্জতি. সোতেন সদ্দং সুত্ৰা… ঘানেন গন্ধং ঘাযিত্ৰা… জিৰ্হায রসং সাযিত্ৰা… কাযেন ফোট্ঠব্বং ফুসিত্ৰা… মনসা ধম্মং ৰিঞ্ঞায ন নিমিত্তগ্গাহী হোতি নানুব্যঞ্জনগ্গাহী; যত্ৰাধিকরণমেনং মনিন্দ্রিযং অসংৰুতং ৰিহরন্তং অভিজ্ঝাদোমনস্সা পাপকা অকুসলা ধম্মা অন্ৰাস্সৰেয্যুং, তস্স সংৰরায পটিপজ্জতি; রক্খতি মনিন্দ্রিযং, মনিন্দ্রিযে সংৰরং আপজ্জতি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু ৰণং পটিচ্ছাদেতা হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ধূমং কত্তা হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু যথাসুতং যথাপরিযত্তং ধম্মং ৰিত্থারেন পরেসং দেসেতা হোতি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু ধূমং কত্তা হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু তিত্থং জানাতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু যে তে ভিক্খূ বহুস্সুতা আগতাগমা ধম্মধরা ৰিনযধরা মাতিকাধরা, তে কালেন কালং উপসঙ্কমিত্ৰা পরিপুচ্ছতি পরিপঞ্হতি – ‘ইদং, ভন্তে, কথং, ইমস্স কো অত্থো’তি? তস্স তে আযস্মন্তো অৰিৰটঞ্চেৰ ৰিৰরন্তি, অনুত্তানীকতঞ্চ উত্তানীকরোন্তি, অনেকৰিহিতেসু চ কঙ্খাঠানিযেসু ধম্মেসু কঙ্খং পটিৰিনোদেন্তি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু তিত্থং জানাতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু পীতং জানাতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু তথাগতপ্পৰেদিতে ধম্মৰিনযে দেসিযমানে লভতি অত্থৰেদং, লভতি ধম্মৰেদং, লভতি ধম্মূপসংহিতং পামোজ্জং. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু পীতং জানাতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু ৰীথিং জানাতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু অরিযং অট্ঠঙ্গিকং মগ্গং যথাভূতং পজানাতি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু ৰীথিং জানাতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু গোচরকুসলো হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু চত্তারো সতিপট্ঠানে যথাভূতং পজানাতি. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু গোচরকুসলো হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু সাৰসেসদোহী হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খুং সদ্ধা গহপতিকা অভিহট্ঠুং পৰারেন্তি চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপচ্চযভেসজ্জপরিক্খারেহি. তত্র ভিক্খু মত্তং জানাতি পটিগ্গহণায. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু সাৰসেসদোহী হোতি.

‘‘কথঞ্চ, ভিক্খৰে, ভিক্খু যে তে ভিক্খূ থেরা রত্তঞ্ঞূ চিরপব্বজিতা সঙ্ঘপিতরো সঙ্ঘপরিণাযকা, তে অতিরেকপূজায পূজেতা হোতি? ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু যে তে থেরা রত্তঞ্ঞূ চিরপব্বজিতা সঙ্ঘপিতরো সঙ্ঘপরিণাযকা, তেসু মেত্তং কাযকম্মং পচ্চুপট্ঠাপেতি আৰি চেৰ রহো চ, মেত্তং ৰচীকম্মং… মেত্তং মনোকম্মং পচ্চুপট্ঠাপেতি আৰি চেৰ রহো চ. এৰং খো, ভিক্খৰে, ভিক্খু যে তে ভিক্খূ থেরা রত্তঞ্ঞূ চিরপব্বজিতা সঙ্ঘপিতরো সঙ্ঘপরিণাযকা, তে অতিরেকপূজায পূজেতা হোতি.

‘‘ইমেহি খো, ভিক্খৰে, একাদসহি ধম্মেহি সমন্নাগতো ভিক্খু ভব্বো ইমস্মিং ধম্মৰিনযে ৰুদ্ধিং ৰিরূল়্হিং ৰেপুল্লং আপজ্জিতু’’ন্তি. সত্তমং.

৮. পঠমসমাধিসুত্তং

১৮. [অ. নি. ১০.৬] অথ খো সম্বহুলা ভিক্খূ যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা একমন্তং নিসীদিংসু. একমন্তং নিসিন্না খো তে ভিক্খূ ভগৰন্তং এতদৰোচুং –

‘‘সিযা নু খো, ভন্তে, ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স, ন আপস্মিং আপোসঞ্ঞী অস্স, ন তেজস্মিং তেজোসঞ্ঞী অস্স, ন ৰাযস্মিং ৰাযোসঞ্ঞী অস্স, ন আকাসানঞ্চাযতনে আকাসানঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনে ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন আকিঞ্চঞ্ঞাযতনে আকিঞ্চঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনে নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ইধলোকে ইধলোকসঞ্ঞী অস্স, ন পরলোকে পরলোকসঞ্ঞী অস্স, যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি?

‘‘সিযা, ভিক্খৰে, ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স…পে. … যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি.

‘‘যথা কথং পন, ভন্তে, সিযা ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স…পে… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি?

‘‘ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু এৰংসঞ্ঞী হোতি – ‘এতং সন্তং এতং পণীতং, যদিদং সব্বসঙ্খারসমথো সব্বূপধিপটিনিস্সগ্গো তণ্হাক্খযো ৰিরাগো নিরোধো নিব্বান’ন্তি. এৰং খো, ভিক্খৰে, সিযা ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স, ন আপস্মিং আপোসঞ্ঞী অস্স, ন তেজস্মিং তেজোসঞ্ঞী অস্স, ন ৰাযস্মিং ৰাযোসঞ্ঞী অস্স, ন আকাসানঞ্চাযতনে আকাসানঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনে ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন আকিঞ্চঞ্ঞাযতনে আকিঞ্চঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনে নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ইধলোকে ইধলোকসঞ্ঞী অস্স, ন পরলোকে পরলোকসঞ্ঞী অস্স, যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি. অট্ঠমং.

৯. দুতিযসমাধিসুত্তং

১৯. তত্র খো ভগৰা ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘ভিক্খৰো’’তি. ‘‘ভদন্তে’’তি তে ভিক্খূ ভগৰতো পচ্চস্সোসুং. ভগৰা এতদৰোচ –

‘‘সিযা নু খো ভিক্খৰে, ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স, ন আপস্মিং আপোসঞ্ঞী অস্স…পে… ন আকিঞ্চঞ্ঞাযতনে আকিঞ্চঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনে নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ইধলোকে ইধলোকসঞ্ঞী অস্স, ন পরলোকে পরলোকসঞ্ঞী অস্স, যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি? ‘‘ভগৰংমূলকা নো, ভন্তে, ধম্মা ভগৰংনেত্তিকা ভগৰংপটিসরণা. সাধু ৰত, ভন্তে, ভগৰন্তংযেৰ পটিভাতু এতস্স ভাসিতস্স অত্থো. ভগৰতো সুত্ৰা ভিক্খূ ধারেস্সন্তী’’তি.

‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, সুণাথ, সাধুকং মনসি করোথ; ভাসিস্সামী’’তি. ‘‘এৰং, ভন্তে’’তি খো তে ভিক্খূ ভগৰতো পচ্চস্সোসুং. ভগৰা এতদৰোচ –

‘‘সিযা, ভিক্খৰে, ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স…পে… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি.

‘‘যথা কথং পন, ভন্তে, সিযা ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স…পে… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি?

‘‘ইধ, ভিক্খৰে, ভিক্খু এৰংসঞ্ঞী হোতি – ‘এতং সন্তং এতং পণীতং, যদিদং সব্বসঙ্খারসমথো সব্বূপধিপটিনিস্সগ্গো তণ্হাক্খযো ৰিরাগো নিরোধো নিব্বান’ন্তি. এৰং খো, ভিক্খৰে, সিযা ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স…পে. … যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি. নৰমং.

১০. ততিযসমাধিসুত্তং

২০. [অ. নি. ১০.৭] অথ খো সম্বহুলা ভিক্খূ যেনাযস্মা সারিপুত্তো তেনুপসঙ্কমিংসু; উপসঙ্কমিত্ৰা আযস্মতা সারিপুত্তেন সদ্ধিং সম্মোদিংসু. সম্মোদনীযং কথং সারণীযং ৰীতিসারেত্ৰা একমন্তং নিসীদিংসু. একমন্তং নিসিন্না খো তে ভিক্খূ আযস্মন্তং সারিপুত্তং এতদৰোচুং –

‘‘সিযা নু খো, আৰুসো সারিপুত্ত, ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স…পে… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি? ‘‘সিযা, আৰুসো, ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স…পে… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি.

‘‘যথা কথং পন, আৰুসো সারিপুত্ত, সিযা ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স…পে… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি?

‘‘ইধ, আৰুসো, ভিক্খু এৰংসঞ্ঞী হোতি – ‘এতং সন্তং এতং পণীতং, যদিদং সব্বসঙ্খারসমথো সব্বূপধিপটিনিস্সগ্গো তণ্হাক্খযো ৰিরাগো নিরোধো নিব্বান’ন্তি. এৰং খো, আৰুসো, সিযা ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স…পে… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি. দসমং.

১১. চতুত্থসমাধিসুত্তং

২১. তত্র খো আযস্মা সারিপুত্তো ভিক্খূ আমন্তেসি – ‘‘সিযা নু খো, আৰুসো, ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স, ন আপস্মিং আপোসঞ্ঞী অস্স, ন তেজস্মিং তেজোসঞ্ঞী অস্স, ন ৰাযস্মিং ৰাযোসঞ্ঞী অস্স, ন আকাসানঞ্চাযতনে আকাসানঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনে ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন আকিঞ্চঞ্ঞাযতনে আকিঞ্চঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনে নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ইধলোকে ইধলোকসঞ্ঞী অস্স, ন পরলোকে পরলোকসঞ্ঞী অস্স, যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি?

‘‘দূরতোপি খো মযং, আৰুসো, আগচ্ছেয্যাম আযস্মতো সারিপুত্তস্স সন্তিকে এতস্স ভাসিতস্স অত্থমঞ্ঞাতুং. সাধু ৰতাযস্মন্তংযেৰ সারিপুত্তং পটিভাতু এতস্স ভাসিতস্স অত্থো. আযস্মতো সারিপুত্তস্স সুত্ৰা ভিক্খূ ধারেস্সন্তী’’তি.

‘‘তেনহাৰুসো, সুণাথ, সাধুকং মনসি করোথ; ভাসিস্সামী’’তি. ‘‘এৰমাৰুসো’’তি খো তে ভিক্খূ আযস্মতো সারিপুত্তস্স পচ্চস্সোসুং. আযস্মা সারিপুত্তো এতদৰোচ –

‘‘সিযা, আৰুসো ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স…পে… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি.

‘‘যথা কথং পনাৰুসো, সিযা ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স…পে… যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি?

‘‘ইধ, আৰুসো, ভিক্খু এৰংসঞ্ঞী হোতি – ‘এতং সন্তং এতং পণীতং, যদিদং সব্বসঙ্খারসমথো সব্বূপধিপটিনিস্সগ্গো তণ্হাক্খযো ৰিরাগো নিরোধো নিব্বান’ন্তি. এৰং খো, আৰুসো, সিযা ভিক্খুনো তথারূপো সমাধিপটিলাভো যথা নেৰ পথৰিযং পথৰিসঞ্ঞী অস্স, ন আপস্মিং আপোসঞ্ঞী অস্স, ন তেজস্মিং তেজোসঞ্ঞী অস্স, ন ৰাযস্মিং ৰাযোসঞ্ঞী অস্স, ন আকাসানঞ্চাযতনে আকাসানঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনে ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন আকিঞ্চঞ্ঞাযতনে আকিঞ্চঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনে নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনসঞ্ঞী অস্স, ন ইধলোকে ইধলোকসঞ্ঞী অস্স, ন পরলোকে পরলোকসঞ্ঞী অস্স, যম্পিদং দিট্ঠং সুতং মুতং ৰিঞ্ঞাতং পত্তং পরিযেসিতং অনুৰিচরিতং মনসা তত্রাপি ন সঞ্ঞী অস্স; সঞ্ঞী চ পন অস্সা’’তি. একাদসমং.

অনুস্সতিৰগ্গো দুতিযো.

তস্সুদ্দানং –

দ্ৰে ৰুত্তা মহানামেন, নন্দিযেন সুভূতিনা;

মেত্তা অট্ঠকো গোপালো, চত্তারো চ সমাধিনাতি.

৩. সামঞ্ঞৰগ্গো

২২-২৯. ‘‘একাদসহি, ভিক্খৰে, অঙ্গেহি সমন্নাগতো গোপালকো অভব্বো গোগণং পরিহরিতুং ফাতিং কাতুং. কতমেহি একাদসহি? ইধ, ভিক্খৰে, গোপালকো ন রূপঞ্ঞূ হোতি, ন লক্খণকুসলো হোতি, ন আসাটিকং হারেতা হোতি, ন ৰণং পটিচ্ছাদেতা হোতি, ন ধূমং কত্তা হোতি, ন তিত্থং জানাতি, ন পীতং জানাতি, ন ৰীথিং জানাতি, ন গোচরকুসলো হোতি, অনৰসেসদোহী চ হোতি, যে তে উসভা গোপিতরো গোপরিণাযকা তে ন অতিরেকপূজায পূজেতা হোতি – ইমেহি খো, ভিক্খৰে, একাদসহি অঙ্গেহি সমন্নাগতো গোপালকো অভব্বো গোগণং পরিহরিতুং ফাতিং কাতুং.

‘‘এৰমেৰং খো, ভিক্খৰে, একাদসহি ধম্মেহি সমন্নাগতো ভিক্খু অভব্বো চক্খুস্মিং অনিচ্চানুপস্সী ৰিহরিতুং…পে… অভব্বো চক্খুস্মিং দুক্খানুপস্সী ৰিহরিতুং… অভব্বো চক্খুস্মিং অনত্তানুপস্সী ৰিহরিতুং… অভব্বো চক্খুস্মিং খযানুপস্সী ৰিহরিতুং… অভব্বো চক্খুস্মিং ৰযানুপস্সী ৰিহরিতুং… অভব্বো চক্খুস্মিং ৰিরাগানুপস্সী ৰিহরিতুং… অভব্বো চক্খুস্মিং নিরোধানুপস্সী ৰিহরিতুং… অভব্বো চক্খুস্মিং পটিনিস্সগ্গানুপস্সী ৰিহরিতুং’’.

৩০-৬৯. …সোতস্মিং… ঘানস্মিং… জিৰ্হায… কাযস্মিং… মনস্মিং….

৭০-১১৭. …রূপেসু… সদ্দেসু… গন্ধেসু… রসেসু… ফোট্ঠব্বেসু… ধম্মেসু….

১১৮-১৬৫. …চক্খুৰিঞ্ঞাণে… সোতৰিঞ্ঞাণে… ঘানৰিঞ্ঞাণে… জিৰ্হাৰিঞ্ঞাণে… কাযৰিঞ্ঞাণে… মনোৰিঞ্ঞাণে….

১৬৬-২১৩. …চক্খুসম্ফস্সে… সোতসম্ফস্সে… ঘানসম্ফস্সে… জিৰ্হাসম্ফস্সে … কাযসম্ফস্সে… মনোসম্ফস্সে….

২১৪-২৬১. …চক্খুসম্ফস্সজায ৰেদনায… সোতসম্ফস্সজায ৰেদনায… ঘানসম্ফস্সজায ৰেদনায… জিৰ্হাসম্ফস্সজায ৰেদনায… কাযসম্ফস্সজায ৰেদনায… মনোসম্ফস্সজায ৰেদনায….

২৬২-৩০৯. …রূপসঞ্ঞায… সদ্দসঞ্ঞায… গন্ধসঞ্ঞায… রসসঞ্ঞায… ফোট্ঠব্বসঞ্ঞায … ধম্মসঞ্ঞায….

৩১০-৩৫৭. …রূপসঞ্চেতনায… সদ্দসঞ্চেতনায… গন্ধসঞ্চেতনায… রসসঞ্চেতনায… ফোট্ঠব্বসঞ্চেতনায… ধম্মসঞ্চেতনায….

৩৫৮-৪০৫. …রূপতণ্হায… সদ্দতণ্হায… গন্ধতণ্হায… রসতণ্হায… ফোট্ঠব্বতণ্হায… ধম্মতণ্হায….

৪০৬-৪৫৩. …রূপৰিতক্কে… সদ্দৰিতক্কে… গন্ধৰিতক্কে… রসৰিতক্কে… ফোট্ঠব্বৰিতক্কে… ধম্মৰিতক্কে….

৪৫৪-৫০১. …রূপৰিচারে… সদ্দৰিচারে… গন্ধৰিচারে… রসৰিচারে… ফোট্ঠব্বৰিচারে… ধম্মৰিচারে অনিচ্চানুপস্সী ৰিহরিতুং… দুক্খানুপস্সী ৰিহরিতুং… অনত্তানুপস্সী ৰিহরিতুং… খযানুপস্সী ৰিহরিতুং… ৰযানুপস্সী ৰিহরিতুং… ৰিরাগানুপস্সী ৰিহরিতুং… নিরোধানুপস্সী ৰিহরিতুং… পটিনিস্সগ্গানুপস্সী ৰিহরিতুং…পে….

৪. রাগপেয্যালং

৫০২. ‘‘রাগস্স, ভিক্খৰে, অভিঞ্ঞায একাদস ধম্মা ভাৰেতব্বা. কতমে একাদস? পঠমং ঝানং, দুতিযং ঝানং, ততিযং ঝানং, চতুত্থং ঝানং, মেত্তাচেতোৰিমুত্তি, করুণাচেতোৰিমুত্তি, মুদিতাচেতোৰিমুত্তি, উপেক্খাচেতোৰিমুত্তি, আকাসানঞ্চাযতনং, ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং, আকিঞ্চঞ্ঞাযতনং – রাগস্স, ভিক্খৰে, অভিঞ্ঞায ইমে একাদস ধম্মা ভাৰেতব্বা.

৫০৩-৫১১. ‘‘রাগস্স, ভিক্খৰে, পরিঞ্ঞায… পরিক্খযায… পহানায… খযায… ৰযায… ৰিরাগায… নিরোধায… চাগায… পটিনিস্সগ্গায… ইমে একাদস ধম্মা ভাৰেতব্বা.

৫১২-৬৭১. ‘‘দোসস্স …পে… মোহস্স… কোধস্স… উপনাহস্স… মক্খস্স… পল়াসস্স… ইস্সায… মচ্ছরিযস্স… মাযায… সাঠেয্যস্স… থম্ভস্স… সারম্ভস্স… মানস্স… অতিমানস্স… মদস্স… পমাদস্স অভিঞ্ঞায…পে… পরিঞ্ঞায… পরিক্খযায… পহানায… খযায… ৰযায… ৰিরাগায… নিরোধায… চাগায… পটিনিস্সগ্গায ইমে একাদস ধম্মা ভাৰেতব্বা’’তি.

ইদমৰোচ ভগৰা. অত্তমনা তে ভিক্খূ ভগৰতো ভাসিতং অভিনন্দুন্তি.

রাগপেয্যালং নিট্ঠিতং.

নৰ সুত্তসহস্সানি, ভিয্যো পঞ্চসতানি চ [পঞ্চ সুত্তসতানি চ (অট্ঠ.)];

সত্তপঞ্ঞাস সুত্তন্তা [সুত্তানি (অট্ঠ.)], অঙ্গুত্তরসমাযুতা [হোন্তি অঙ্গুত্তরাগমে (অট্ঠ.)] তি.

একাদসকনিপাতপাল়ি নিট্ঠিতা.

অঙ্গুত্তরনিকাযো সমত্তো.