📜

নমো তস্স ভগৰতো অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্স

ৰিনযপিটকে

পারাজিককণ্ড-অট্ঠকথা (দুতিযো ভাগো)

৩. ততিযপারাজিকং

ততিযং তীহি সুদ্ধেন, যং বুদ্ধেন ৰিভাৰিতং;

পারাজিকং তস্স দানি, পত্তো সংৰণ্ণনাক্কমো.

যস্মা তস্মা সুৰিঞ্ঞেয্যং, যং পুব্বে চ পকাসিতং;

তং ৰজ্জযিত্ৰা অস্সাপি, হোতি সংৰণ্ণনা অযং.

পঠমপঞ্ঞত্তিনিদানৰণ্ণনা

১৬২. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা ৰেসালিযং ৰিহরতি মহাৰনে কূটাগারসালাযন্তি এত্থ ৰেসালিযন্তি এৰংনামকে ইত্থিলিঙ্গৰসেন পৰত্তৰোহারে নগরে. তঞ্হি নগরং তিক্খত্তুং পাকারপরিক্খেপৰড্ঢনেন ৰিসালীভূতত্তা ‘‘ৰেসালী’’তি ৰুচ্চতি. ইদম্পি চ নগরং সব্বঞ্ঞুতপ্পত্তেযেৰ সম্মাসম্বুদ্ধে সব্বাকারেন ৰেপুল্লং পত্তন্তি ৰেদিতব্বং. এৰং গোচরগামং দস্সেত্ৰা নিৰাসট্ঠান মাহ – ‘‘মহাৰনে কূটাগারসালায’’ন্তি. তত্থ মহাৰনং নাম সযংজাতং অরোপিমং সপরিচ্ছেদং মহন্তং ৰনং. কপিলৰত্থুসামন্তা পন মহাৰনং হিমৰন্তেন সহ একাবদ্ধং অপরিচ্ছেদং হুত্ৰা মহাসমুদ্দং আহচ্চ ঠিতং. ইদং তাদিসং ন হোতি, সপরিচ্ছেদং মহন্তং ৰনন্তি মহাৰনং. কূটাগারসালা পন মহাৰনং নিস্সায কতে আরামে কূটাগারং অন্তো কত্ৰা হংসৰট্টকচ্ছদনেন কতা সব্বাকারসম্পন্না বুদ্ধস্স ভগৰতো গন্ধকুটি ৰেদিতব্বা.

অনেকপরিযাযেন অসুভকথং কথেতীতি অনেকেহি কারণেহি অসুভাকারসন্দস্সনপ্পৰত্তং কাযৰিচ্ছন্দনিযকথং কথেতি. সেয্যথিদং – ‘‘অত্থি ইমস্মিং কাযে কেসা লোমা…পে. … মুত্ত’’ন্তি. কিং ৰুত্তং হোতি? ভিক্খৰে, ইমস্মিং ব্যামমত্তে কল়েৰরে সব্বাকারেনপি ৰিচিনন্তো ন কোচি কিঞ্চি মুত্তং ৰা মণিং ৰা ৰেল়ুরিযং ৰা অগরুং ৰা চন্দনং ৰা কুঙ্কুমং ৰা কপ্পূরং ৰা ৰাসচুণ্ণাদীনি ৰা অণুমত্তম্পি সুচিভাৰং পস্সতি. অথ খো পরমদুগ্গন্ধং জেগুচ্ছং অস্সিরীকদস্সনং কেসলোমাদিনানপ্পকারং অসুচিংযেৰ পস্সতি. তস্মা ন এত্থ ছন্দো ৰা রাগো ৰা করণীযো. যেপি হি উত্তমঙ্গে সিরস্মিং জাতা কেসা নাম, তেপি অসুভা চেৰ অসুচিনো চ পটিক্কূলা চ. সো চ নেসং অসুভাসুচিপটিক্কূলভাৰো ৰণ্ণতোপি সণ্ঠানতোপি গন্ধতোপি আসযতোপি ওকাসতোপীতি পঞ্চহি কারণেহি ৰেদিতব্বো. এৰং লোমাদীনন্তি. অযমেত্থ সঙ্খেপো, ৰিত্থারো পন ৰিসুদ্ধিমগ্গে (ৰিসুদ্ধি. ১.১৮২) ৰুত্তনযেন ৰেদিতব্বো. ইতি ভগৰা একমেকস্মিং কোট্ঠাসে পঞ্চপঞ্চপ্পভেদেন অনেকপরিযাযেন অসুভকথং কথেতি.

অসুভায ৰণ্ণং ভাসতীতি উদ্ধুমাতকাদিৰসেন অসুভমাতিকং নিক্খিপিত্ৰা পদভাজনীযেন তং ৰিভজন্তো ৰণ্ণেন্তো সংৰণ্ণেন্তো অসুভায ৰণ্ণং ভাসতি. অসুভভাৰনায ৰণ্ণং ভাসতীতি যা অযং কেসাদীসু ৰা উদ্ধুমাতকাদীসু ৰা অজ্ঝত্তবহিদ্ধাৰত্থূসু অসুভাকারং গহেত্ৰা পৰত্তস্স চিত্তস্স ভাৰনা ৰড্ঢনা ফাতিকম্মং, তস্সা অসুভভাৰনায আনিসংসং দস্সেন্তো ৰণ্ণং ভাসতি, গুণং পরিকিত্তেতি. সেয্যথিদং – ‘‘অসুভভাৰনাভিযুত্তো, ভিক্খৰে, ভিক্খু কেসাদীসু ৰা ৰত্থূসু উদ্ধুমাতকাদীসু ৰা পঞ্চঙ্গৰিপ্পহীনং পঞ্চঙ্গসমন্নাগতং তিৰিধকল্যাণং দসলক্খণসম্পন্নং পঠমং ঝানং পটিলভতি. সো তং পঠমজ্ঝানসঙ্খাতং চিত্তমঞ্জূসং নিস্সায ৰিপস্সনং ৰড্ঢেত্ৰা উত্তমত্থং অরহত্তং পাপুণাতী’’তি.

তত্রিমানি পঠমস্স ঝানস্স দস লক্খণানি – পারিপন্থিকতো চিত্তৰিসুদ্ধি, মজ্ঝিমস্স সমাধিনিমিত্তস্স পটিপত্তি, তত্থ চিত্তপক্খন্দনং, ৰিসুদ্ধস্স চিত্তস্স অজ্ঝুপেক্খনং, সমথপ্পটিপন্নস্স অজ্ঝুপেক্খনং, একত্তুপট্ঠানস্স অজ্ঝুপেক্খনং, তত্থ জাতানং ধম্মানং অনতিৰত্তনট্ঠেন সম্পহংসনা, ইন্দ্রিযানং একরসট্ঠেন তদুপগৰীরিযৰাহনট্ঠেন আসেৰনট্ঠেন সম্পহংসনাতি.

তত্রাযং পাল়ি – ‘‘পঠমস্স ঝানস্স কো আদি, কিং মজ্ঝে, কিং পরিযোসানং? পঠমস্স ঝানস্স পটিপদাৰিসুদ্ধি আদি, উপেক্খানুব্রূহনা মজ্ঝে, সম্পহংসনা পরিযোসানং. পঠমস্স ঝানস্স পটিপদাৰিসুদ্ধি আদি, আদিস্স কতি লক্খণানি? আদিস্স তীণি লক্খণানি – যো তস্স পরিপন্থো ততো চিত্তং ৰিসুজ্ঝতি, ৰিসুদ্ধত্তা চিত্তং মজ্ঝিমং সমথনিমিত্তং পটিপজ্জতি, পটিপন্নত্তা তত্থ চিত্তং পক্খন্দতি. যঞ্চ পরিপন্থতো চিত্তং ৰিসুজ্ঝতি, যঞ্চ ৰিসুদ্ধত্তা চিত্তং মজ্ঝিমং সমথনিমিত্তং পটিপজ্জতি, যঞ্চ পটিপন্নত্তা তত্থ চিত্তং পক্খন্দতি. পঠমস্স ঝানস্স পটিপদাৰিসুদ্ধি আদি, আদিস্স ইমানি তীণি লক্খণানি. তেন ৰুচ্চতি – ‘পঠমং ঝানং আদিকল্যাণঞ্চেৰ হোতি তিলক্খণসম্পন্নঞ্চ’.

‘‘পঠমস্স ঝানস্স উপেক্খানুব্রূহনা মজ্ঝে, মজ্ঝস্স কতি লক্খণানি? মজ্ঝস্স তীণি লক্খণানি – ৰিসুদ্ধং চিত্তং অজ্ঝুপেক্খতি, সমথপ্পটিপন্নং অজ্ঝুপেক্খতি, একত্তুপট্ঠানং অজ্ঝুপেক্খতি. যঞ্চ ৰিসুদ্ধং চিত্তং অজ্ঝুপেক্খতি, যঞ্চ সমথপ্পটিপন্নং অজ্ঝুপেক্খতি, যঞ্চ একত্তুপট্ঠানং অজ্ঝুপেক্খতি. পঠমস্স ঝানস্স উপেক্খানুব্রূহনা মজ্ঝে, মজ্ঝস্স ইমানি তীণি লক্খণানি. তেন ৰুচ্চতি – ‘পঠমং ঝানং মজ্ঝেকল্যাণঞ্চেৰ হোতি তিলক্খণসম্পন্নঞ্চ’.

‘‘পঠমস্স ঝানস্স সম্পহংসনা পরিযোসানং, পরিযোসানস্স কতি লক্খণানি? পরিযোসানস্স চত্তারি লক্খণানি – তত্থ জাতানং ধম্মানং অনতিৰত্তনট্ঠেন সম্পহংসনা, ইন্দ্রিযানং একরসট্ঠেন সম্পহংসনা, তদুপগৰীরিযৰাহনট্ঠেন সম্পহংসনা, আসেৰনট্ঠেন সম্পহংসনা. পঠমস্স ঝানস্স সম্পহংসনা পরিযোসানং, পরিযোসানস্স ইমানি চত্তারি লক্খণানি. তেন ৰুচ্চতি – ‘পঠমং ঝানং পরিযোসানকল্যাণঞ্চেৰ হোতি চতুলক্খণসম্পন্নঞ্চ. ‘‘এৰং তিৰিধত্তগতং চিত্তং তিৰিধকল্যাণকং দসলক্খণসম্পন্নং ৰিতক্কসম্পন্নঞ্চেৰ হোতি ৰিচারসম্পন্নঞ্চ পীতিসম্পন্নঞ্চ সুখসম্পন্নঞ্চ চিত্তস্স অধিট্ঠানসম্পন্নঞ্চ সদ্ধাসম্পন্নঞ্চ ৰীরিযসম্পন্নঞ্চ সতিসম্পন্নঞ্চ সমাধিসম্পন্নঞ্চ পঞ্ঞাসম্পন্নঞ্চা’’তি (পটি. রো. ১.১৫৮).

আদিস্স আদিস্স অসুভসমাপত্তিযা ৰণ্ণং ভাসতীতি ‘‘এৰম্পি ইত্থম্পী’’তি পুনপ্পুনং ৰৰত্থানং কত্ৰা আদিসন্তো অসুভসমাপত্তিযা ৰণ্ণং ভাসতি, আনিসংসং কথেতি, গুণং পরিকিত্তেতি. সেয্যথিদং – ‘‘অসুভসঞ্ঞাপরিচিতেন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনো চেতসা বহুলং ৰিহরতো মেথুনধম্মসমাপত্তিযা চিত্তং পটিলীযতি পটিকুটতি পটিৰট্টতি, ন সম্পসারীযতি, উপেক্খা ৰা পাটিকুল্যতা ৰা সণ্ঠাতি. সেয্যথাপি, ভিক্খৰে, কুক্কুটপত্তং ৰা ন্হারুদদ্দুলং ৰা অগ্গিম্হি পক্খিত্তং পটিলীযতি পটিকুটতি পটিৰট্টতি, ন সম্পসারীযতি; এৰমেৰ খো, ভিক্খৰে, অসুভসঞ্ঞাপরিচিতেন ভিক্খুনো চেতসা বহুলং ৰিহরতো মেথুনধম্মসমাপত্তিযা চিত্তং পটিলীযতি পটিকুটতি পটিৰট্টতি, ন সম্পসারীযতী’’তি (অ. নি. ৭.৪৯).

ইচ্ছামহং, ভিক্খৰে, অদ্ধমাসং পটিসল্লীযিতুন্তি অহং ভিক্খৰে একং অদ্ধমাসং পটিসল্লীযিতুং নিলীযিতুং একোৰ হুত্ৰা ৰিহরিতুং ইচ্ছামীতি অত্থো. নম্হি কেনচি উপসঙ্কমিতব্বো অঞ্ঞত্র একেন পিণ্ডপাতনীহারকেনাতি যো অত্তনা পযুত্তৰাচং অকত্ৰা মমত্থায সদ্ধেসু কুলেসু পটিযত্তং পিণ্ডপাতং নীহরিত্ৰা ময্হং উপনামেতি, তং পিণ্ডপাতনীহারকং একং ভিক্খুং ঠপেত্ৰা নম্হি অঞ্ঞেন কেনচি ভিক্খুনা ৰা গহট্ঠেন ৰা উপসঙ্কমিতব্বোতি.

কস্মা পন এৰমাহাতি? অতীতে কির পঞ্চসতা মিগলুদ্দকা মহতীহি দণ্ডৰাগুরাহি অরঞ্ঞং পরিক্খিপিত্ৰা হট্ঠতুট্ঠা একতোযেৰ যাৰজীৰং মিগপক্খিঘাতকম্মেন জীৰিকং কপ্পেত্ৰা নিরযে উপপন্না; তে তত্থ পচ্চিত্ৰা পুব্বে কতেন কেনচিদেৰ কুসলকম্মেন মনুস্সেসু উপপন্না কল্যাণূপনিস্সযৰসেন সব্বেপি ভগৰতো সন্তিকে পব্বজ্জঞ্চ উপসম্পদঞ্চ লভিংসু; তেসং ততো মূলাকুসলকম্মতো অৰিপক্কৰিপাকা অপরাপরচেতনা তস্মিং অদ্ধমাসব্ভন্তরে অত্তূপক্কমেন চ পরূপক্কমেন চ জীৰতুপচ্ছেদায ওকাসমকাসি, তং ভগৰা অদ্দস. কম্মৰিপাকো নাম ন সক্কা কেনচি পটিবাহিতুং. তেসু চ ভিক্খূসু পুথুজ্জনাপি অত্থি সোতাপন্নসকদাগামীঅনাগামীখীণাসৰাপি. তত্থ খীণাসৰা অপ্পটিসন্ধিকা, ইতরে অরিযসাৰকা নিযতগতিকা সুগতিপরাযণা, পুথুজ্জনানং পন গতি অনিযতা. অথ ভগৰা চিন্তেসি – ‘‘ইমে অত্তভাৰে ছন্দরাগেন মরণভযভীতা ন সক্খিস্সন্তি গতিং ৰিসোধেতুং, হন্দ নেসং ছন্দরাগপ্পহানায অসুভকথং কথেমি. তং সুত্ৰা অত্তভাৰে ৰিগতচ্ছন্দরাগতায গতিৰিসোধনং কত্ৰা সগ্গে পটিসন্ধিং গণ্হিস্সন্তি. এৰং নেসং মম সন্তিকে পব্বজ্জা সাত্থিকা ভৰিস্সতী’’তি.

ততো তেসং অনুগ্গহায অসুভকথং কথেসি কম্মট্ঠানসীসেন, নো মরণৰণ্ণসংৰণ্ণনাধিপ্পাযেন. কথেত্ৰা চ পনস্স এতদহোসি – ‘‘সচে মং ইমং অদ্ধমাসং ভিক্খূ পস্সিস্সন্তি, ‘অজ্জ একো ভিক্খু মতো, অজ্জ দ্ৰে…পে… অজ্জ দসা’তি আগন্ত্ৰা আগন্ত্ৰা আরোচেস্সন্তি. অযঞ্চ কম্মৰিপাকো ন সক্কা মযা ৰা অঞ্ঞেন ৰা পটিবাহিতুং. স্ৰাহং তং সুত্ৰাপি কিং করিস্সামি? কিং মে অনত্থকেন অনযব্যসনেন সুতেন? হন্দাহং ভিক্খূনং অদস্সনং উপগচ্ছামী’’তি. তস্মা এৰমাহ – ‘‘ইচ্ছামহং, ভিক্খৰে, অদ্ধমাসং পতিসল্লীযিতুং; নম্হি কেনচি উপসঙ্কমিতব্বো অঞ্ঞত্র একেন পিণ্ডপাতনীহারকেনা’’তি.

অপরে পনাহু – ‘‘পরূপৰাদৰিৰজ্জনত্থং এৰং ৰত্ৰা পটিসল্লীনো’’তি. পরে কির ভগৰন্তং উপৰদিস্সন্তি – ‘‘অযং ‘সব্বঞ্ঞূ, অহং সদ্ধম্মৰরচক্কৰত্তী’তি পটিজানমানো অত্তনোপি সাৰকে অঞ্ঞমঞ্ঞং ঘাতেন্তে নিৰারেতুং ন সক্কোতি. কিমঞ্ঞং সক্খিস্সতী’’তি? তত্থ পণ্ডিতা ৰক্খন্তি – ‘‘ভগৰা পটিসল্লানমনুযুত্তো নযিমং পৰত্তিং জানাতি, কোচিস্স আরোচযিতাপি নত্থি, সচে জানেয্য অদ্ধা নিৰারেয্যা’’তি. ইদং পন ইচ্ছামত্তং, পঠমমেৰেত্থ কারণং. নাস্সুধাতি এত্থ ‘‘অস্সুধা’’তি পদপূরণমত্তে অৰধারণত্থে ৰা নিপাতো; নেৰ কোচি ভগৰন্তং উপসঙ্কমতীতি অত্থো.

অনেকেহি ৰণ্ণসণ্ঠানাদীহি কারণেহি ৰোকারো অস্সাতি অনেকাকারৰোকারো; অনেকাকারৰোকিণ্ণো অনেককারণসম্মিস্সোতি ৰুত্তং হোতি. কো সো? অসুভভাৰনানুযোগো, তং অনেকাকারৰোকারং অসুভভাৰনানুযোগং অনুযুত্তা ৰিহরন্তীতি যুত্তপযুত্তা ৰিহরন্তি. অট্টীযন্তীতি সকেন কাযেন অট্টা দুক্খিতা হোন্তি. হরাযন্তীতি লজ্জন্তি. জিগুচ্ছন্তীতি সঞ্জাতজিগুচ্ছা হোন্তি. দহরোতি তরুণো. যুৰাতি যোব্বনেন সমন্নাগতো. মণ্ডনকজাতিকোতি মণ্ডনকপকতিকো. সীসংন্হাতোতি সীসেন সদ্ধিং ন্হাতো. দহরো যুৰাতি চেত্থ দহরৰচনেন পঠমযোব্বনভাৰং দস্সেতি. পঠমযোব্বনে হি সত্তা ৰিসেসেন মণ্ডনকজাতিকা হোন্তি. সীসংন্হাতোতি ইমিনা মণ্ডনানুযোগকালং. যুৰাপি হি কিঞ্চি কম্মং কত্ৰা সংকিলিট্ঠসরীরো ন মণ্ডনানুযুত্তো হোতি; সীসংন্হাতো পন সো মণ্ডনমেৰানুযুঞ্জতি. অহিকুণপাদীনি দট্ঠুম্পি ন ইচ্ছতি. সো তস্মিং খণে অহিকুণপেন ৰা কুক্কুরকুণপেন ৰা মনুস্সকুণপেন ৰা কণ্ঠে আসত্তেন কেনচিদেৰ পচ্চত্থিকেন আনেত্ৰা কণ্ঠে বদ্ধেন পটিমুক্কেন যথা অট্টীযেয্য হরাযেয্য জিগুচ্ছেয্য; এৰমেৰ তে ভিক্খূ সকেন কাযেন অট্টীযন্তা হরাযন্তা জিগুচ্ছন্তা সো ৰিয পুরিসো তং কুণপং ৰিগতচ্ছন্দরাগতায অত্তনো কাযং পরিচ্চজিতুকামা হুত্ৰা সত্থং আদায অত্তনাপি অত্তানং জীৰিতা ৰোরোপেন্তি. ‘‘ত্ৰং মং জীৰিতা ৰোরোপেহি; অহং ত’’ন্তি এৰং অঞ্ঞমঞ্ঞম্পি জীৰিতা ৰোরোপেন্তি.

মিগলণ্ডিকম্পি সমণকুত্তকন্তি মিগলণ্ডিকোতি তস্স নামং; সমণকুত্তকোতি সমণৰেসধারকো. সো কির সিখামত্তং ঠপেত্ৰা সীসং মুণ্ডেত্ৰা একং কাসাৰং নিৰাসেত্ৰা একং অংসে কত্ৰা ৰিহারংযেৰ উপনিস্সায ৰিঘাসাদভাৰেন জীৰতি. তম্পি মিগলণ্ডিকং সমণকুত্তকং উপসঙ্কমিত্ৰা এৰং ৰদন্তি. সাধূতি আযাচনত্থে নিপাতো. নোতি উপযোগবহুৰচনং, সাধু আৰুসো অম্হে জীৰিতা ৰোরোপেহীতি ৰুত্তং হোতি. এত্থ চ অরিযা নেৰ পাণাতিপাতং করিংসু ন সমাদপেসুং, ন সমনুঞ্ঞা অহেসুং. পুথুজ্জনা পন সব্বমকংসু. লোহিতকন্তি লোহিতমক্খিতং. যেন ৰগ্গুমুদানদীতি ৰগ্গুমতা লোকস্স পুঞ্ঞসম্মতা নদী. সোপি কির ‘‘তং পাপং তত্থ পৰাহেস্সামী’’তি সঞ্ঞায গতো, নদিযা আনুভাৰেন অপ্পমত্তকম্পি পাপং পহীনং নাম নত্থি.

১৬৩. অহুদেৰ কুক্কুচ্চন্তি তেসু কির ভিক্খূসু কেনচিপি কাযৰিকারো ৰা ৰচীৰিকারো ৰা ন কতো, সব্বে সতা সম্পজানা দক্খিণেন পস্সেন নিপজ্জিংসু. তং অনুস্সরতো তস্স কুক্কুচ্চং অহোসিযেৰ. অহু ৰিপ্পটিসারোতি তস্সেৰ কুক্কুচ্চস্স সভাৰনিযমনত্থমেতং ৰুত্তং. ৰিপ্পটিসারকুক্কুচ্চং অহোসি, ন ৰিনযকুক্কুচ্চন্তি. অলাভা ৰত মেতিআদি কুক্কুচ্চস্স পৰত্তিআকারদস্সনত্থং ৰুত্তং. তত্থ অলাভা ৰত মেতি আযতিং দানি মম হিতসুখলাভা নাম নত্থীতি অনুত্থুনাতি. ‘‘ন ৰত মে লাভা’’তিইমিনা পন তমেৰত্থং দল়্হং করোতি. অযঞ্হেত্থ অধিপ্পাযো – সচেপি কোচি ‘‘লাভা তে’’তি ৰদেয্য, তং মিচ্ছা, ন ৰত মে লাভাতি. দুল্লদ্ধং ৰত মেতি কুসলানুভাৰেন লদ্ধম্পি ইদং মনুস্সত্তং দুল্লদ্ধং ৰত মে. ন ৰত মে সুলদ্ধন্তিইমিনা পন তমেৰত্থং দল়্হং করোতি. অযঞ্হেত্থ অধিপ্পাযো – সচেপি কোচি ‘‘সুলদ্ধং তে’’তি ৰদেয্য, তং মিচ্ছা; ন ৰত মে সুলদ্ধন্তি. অপুঞ্ঞং পসুতন্তি অপুঞ্ঞং উপচিতং জনিতং ৰা. কস্মাতি চে? যোহং ভিক্খূ…পে… ৰোরোপেসিন্তি. তস্সত্থো – যো অহং সীলৰন্তে তায এৰ সীলৰন্ততায কল্যাণধম্মে উত্তমধম্মে সেট্ঠধম্মে ভিক্খূ জীৰিতা ৰোরোপেসিন্তি.

অঞ্ঞতরা মারকাযিকাতি নামৰসেন অপাকটা একা ভুম্মদেৰতা মিচ্ছাদিট্ঠিকা মারপক্খিকা মারস্সনুৰত্তিকা ‘‘এৰমযং মারধেয্যং মারৰিসযং নাতিক্কমিস্সতী’’তি চিন্তেত্ৰা সব্বাভরণৰিভূসিতা হুত্ৰা অত্তনো আনুভাৰং দস্সযমানা অভিজ্জমানে উদকে পথৰীতলে চঙ্কমমানা ৰিয আগন্ত্ৰা মিগলণ্ডিকং সমণকুত্তকং এতদৰোচ. সাধু সাধূতি সম্পহংসনত্থে নিপাতো; তস্মা এৰ দ্ৰিৰচনং কতং. অতিণ্ণে তারেসীতি সংসারতো অতিণ্ণে ইমিনা জীৰিতাৰোরোপনেন তারেসি পরিমোচেসীতি. অযং কির এতিস্সা দেৰতায বালায দুম্মেধায লদ্ধি ‘‘যে ন মতা, তে সংসারতো ন মুত্তা. যে মতা, তে মুত্তা’’তি. তস্মা সংসারমোচকমিলক্খা ৰিয এৰংলদ্ধিকা হুত্ৰা তম্পি তত্থ নিযোজেন্তী এৰমাহ. অথ খো মিগলণ্ডিকো সমণকুত্তকো তাৰ ভুসং উপ্পন্নৰিপ্পটিসারোপি তং দেৰতায আনুভাৰং দিস্ৰা ‘‘অযং দেৰতা এৰমাহ – অদ্ধা ইমিনা অত্থেন এৰমেৰ ভৰিতব্ব’’ন্তি নিট্ঠং গন্ত্ৰা ‘‘লাভা কির মে’’তিআদীনি পরিকিত্তযন্তো. ৰিহারেন ৰিহারং পরিৰেণেন পরিৰেণং উপসঙ্কমিত্ৰা এৰং ৰদেতীতি তং তং ৰিহারঞ্চ পরিৰেণঞ্চ উপসঙ্কমিত্ৰা দ্ৰারং ৰিৰরিত্ৰা অন্তো পৰিসিত্ৰা ভিক্খূ এৰং ৰদতি – ‘‘কো অতিণ্ণো, কং তারেমী’’তি?

হোতিযেৰ ভযন্তি মরণং পটিচ্চ চিত্তুত্রাসো হোতি. হোতি ছম্ভিতত্তন্তি হদযমংসং আদিং কত্ৰা তস্মা সরীরচলনং হোতি; অতিভযেন থদ্ধসরীরত্তন্তিপি একে, থম্ভিতত্তঞ্হি ছম্ভিতত্তন্তি ৰুচ্চতি. লোমহংসোতি উদ্ধংঠিতলোমতা, খীণাসৰা পন সত্তসুঞ্ঞতায সুদিট্ঠত্তা মরণকসত্তমেৰ ন পস্সন্তি, তস্মা তেসং সব্বম্পেতং নাহোসীতি ৰেদিতব্বং. একম্পি ভিক্খুং দ্ৰেপি…পে… সট্ঠিম্পি ভিক্খূ একাহেন জীৰিতা ৰোরোপেসীতি এৰং গণনৰসেন সব্বানিপি তানি পঞ্চ ভিক্খুসতানি জীৰিতা ৰোরোপেসি.

১৬৪. পটিসল্লানা ৰুট্ঠিতোতি তেসং পঞ্চন্নং ভিক্খুসতানং জীৰিতক্খযপত্তভাৰং ঞত্ৰা ততো একীভাৰতো ৰুট্ঠিতো জানন্তোপি অজানন্তো ৰিয কথাসমুট্ঠাপনত্থং আযস্মন্তং আনন্দং আমন্তেসি. কিং নু খো আনন্দ তনুভূতো ৰিয ভিক্খুসঙ্ঘোতি আনন্দ ইতো পুব্বে বহূ ভিক্খূ একতো উপট্ঠানং আগচ্ছন্তি, উদ্দেসং পরিপুচ্ছং গণ্হন্তি সজ্ঝাযন্তি, একপজ্জোতো ৰিয আরামো দিস্সতি, ইদানি পন অদ্ধমাসমত্তস্স অচ্চযেন তনুভূতো ৰিয তনুকো মন্দো অপ্পকো ৰিরল়ৰিরল়ো ৰিয জাতো ভিক্খুসঙ্ঘো. কিন্নু খো কারণং, কিং দিসাসু পক্কন্তা ভিক্খূতি?

অথাযস্মা আনন্দো কম্মৰিপাকেন তেসং জীৰিতক্খযপ্পত্তিং অসল্লক্খেন্তো অসুভকম্মট্ঠানানুযোগপচ্চযা পন সল্লক্খেন্তো ‘‘তথা হি পন ভন্তে ভগৰা’’তিআদিং ৰত্ৰা ভিক্খূনং অরহত্তপ্পত্তিযা অঞ্ঞং কম্মট্ঠানং যাচন্তো ‘‘সাধু ভন্তে ভগৰা’’তিআদিমাহ. তস্সত্থো – সাধু ভন্তে ভগৰা অঞ্ঞং কারণং আচিক্খতু, যেন ভিক্খুসঙ্ঘো অরহত্তে পতিট্ঠহেয্য; মহাসমুদ্দং ওরোহণতিত্থানি ৰিয হি অঞ্ঞানিপি দসানুস্সতিদসকসিণচতুধাতুৰৰত্থানব্রহ্মৰিহারানাপানসতিপ্পভেদানি বহূনি নিব্বানোরোহণকম্মট্ঠানানি সন্তি. তেসু ভগৰা ভিক্খূ সমস্সাসেত্ৰা অঞ্ঞতরং কম্মট্ঠানং আচিক্খতূতি অধিপ্পাযো.

অথ ভগৰা তথা কাতুকামো থেরং উয্যোজেন্তো ‘‘তেনহানন্দা’’তিআদিমাহ. তত্থ ৰেসালিং উপনিস্সাযাতি ৰেসালিং উপনিস্সায সমন্তা গাৰুতেপি অদ্ধযোজনেপি যাৰতিকা ভিক্খূ ৰিহরন্তি, তে সব্বে সন্নিপাতেহীতি অত্থো. তে সব্বে উপট্ঠানসালাযং সন্নিপাতেত্ৰাতি অত্তনা গন্তুং যুত্তট্ঠানং সযং গন্ত্ৰা অঞ্ঞত্থ দহরভিক্খূ পহিণিত্ৰা মুহুত্তেনেৰ অনৰসেসে ভিক্খূ উপট্ঠানসালাযং সমূহং কত্ৰা. যস্স দানি ভন্তে ভগৰা কালং মঞ্ঞতীতি এত্থ অযমধিপ্পাযো – ভগৰা ভিক্খুসঙ্ঘো সন্নিপতিতো এস কালো ভিক্খূনং ধম্মকথং কাতুং, অনুসাসনিং দাতুং, ইদানি যস্স তুম্হে কালং জানাথ, তং কত্তব্বন্তি.

আনাপানস্সতিসমাধিকথা

১৬৫. অথ খো ভগৰা…পে… ভিক্খূ আমন্তেসি – অযম্পি খো ভিক্খৰেতি আমন্তেত্ৰা চ পন ভিক্খূনং অরহত্তপ্পত্তিযা পুব্বে আচিক্খিতঅসুভকম্মট্ঠানতো অঞ্ঞং পরিযাযং আচিক্খন্তো ‘‘আনাপানস্সতিসমাধী’’তি আহ.

ইদানি যস্মা ভগৰতা ভিক্খূনং সন্তপণীতকম্মট্ঠানদস্সনত্থমেৰ অযং পাল়ি ৰুত্তা, তস্মা অপরিহাপেত্ৰা অত্থযোজনাক্কমং এত্থ ৰণ্ণনং করিস্সামি. তত্র ‘‘অযম্পি খো ভিক্খৰে’’তি ইমস্স তাৰ পদস্স অযং যোজনা – ভিক্খৰে ন কেৰলং অসুভভাৰনাযেৰ কিলেসপ্পহানায সংৰত্ততি, অপিচ অযম্পি খো আনাপানস্সতিসমাধি…পে… ৰূপসমেতীতি.

অযং পনেত্থ অত্থৰণ্ণনা – আনাপানস্সতীতি অস্সাসপস্সাসপরিগ্গাহিকা সতি. ৰুত্তঞ্হেতং পটিসম্ভিদাযং

‘‘আনন্তি অস্সাসো, নো পস্সাসো. অপানন্তি পস্সাসো, নো অস্সাসো. অস্সাসৰসেন উপট্ঠানং সতি, পস্সাসৰসেন উপট্ঠানং সতি. যো অস্সসতি তস্সুপট্ঠাতি, যো পস্সসতি তস্সুপট্ঠাতী’’তি (পটি. ম. ১.১৬০).

সমাধীতি তায আনাপানপরিগ্গাহিকায সতিযা সদ্ধিং উপ্পন্না চিত্তেকগ্গতা; সমাধিসীসেন চাযং দেসনা, ন সতিসীসেন. তস্মা আনাপানস্সতিযা যুত্তো সমাধি আনাপানস্সতিসমাধি, আনাপানস্সতিযং ৰা সমাধি আনাপানস্সতিসমাধীতি এৰমেত্থ অত্থো ৰেদিতব্বো. ভাৰিতোতি উপ্পাদিতো ৰড্ঢিতো চ. বহুলীকতোতি পুনপ্পুনং কতো. সন্তো চেৰ পণীতো চাতি সন্তো চেৰ পণীতো চেৰ, উভযত্থ এৰসদ্দেন নিযমো ৰেদিতব্বো. কিং ৰুত্তং হোতি? অযঞ্হি যথা অসুভকম্মট্ঠানং কেৰলং পটিৰেধৰসেন সন্তঞ্চ পণীতঞ্চ ওল়ারিকারম্মণত্তা পন পটিকূলারম্মণত্তা চ আরম্মণৰসেন নেৰ সন্তং ন পণীতং, ন এৰং কেনচি পরিযাযেন অসন্তো ৰা অপ্পণীতো ৰা, অপিচ খো আরম্মণসন্ততাযপি সন্তো ৰূপসন্তো নিব্বুতো পটিৰেধসঙ্খাতঅঙ্গসন্ততাযপি আরম্মণপ্পণীততাযপি পণীতো অতিত্তিকরো অঙ্গপ্পণীততাযপীতি. তেন ৰুত্তং – ‘‘সন্তো চেৰ পণীতো চা’’তি.

অসেচনকো চ সুখো চ ৰিহারোতি এত্থ পন নাস্স সেচনন্তি অসেচনকো অনাসিত্তকো অব্বোকিণ্ণো পাটেক্কো আৰেণিকো, নত্থেত্থ পরিকম্মেন ৰা উপচারেন ৰা সন্ততা আদিমনসিকারতো পভুতি অত্তনো সভাৰেনেৰ সন্তো চ পণীতো চাতি অত্থো. কেচি পন অসেচনকোতি অনাসিত্তকো ওজৰন্তো সভাৰেনেৰ মধুরোতি ৰদন্তি. এৰমযং অসেচনকো চ অপ্পিতপ্পিতক্খণে কাযিকচেতসিকসুখপ্পটিলাভায সংৰত্তনতো সুখো চ ৰিহারোতি ৰেদিতব্বো.

উপ্পন্নুপ্পন্নেতি অৰিক্খম্ভিতে অৰিক্খম্ভিতে. পাপকেতি লামকে. অকুসলে ধম্মেতি অকোসল্লসম্ভূতে ধম্মে. ঠানসো অন্তরধাপেতীতি খণেনেৰ অন্তরধাপেতি ৰিক্খম্ভেতি. ৰূপসমেতীতি সুট্ঠু উপসমেতি, নিব্বেধভাগিযত্তা ৰা অনুপুব্বেন অরিযমগ্গৰুড্ঢিপ্পতো সমুচ্ছিন্দতি পটিপ্পস্সম্ভেতীতিপি অত্থো.

সেয্যথাপীতি ওপম্মনিদস্সনমেতং. গিম্হানং পচ্ছিমে মাসেতি আসাল়্হমাসে. ঊহতং রজোজল্লন্তি অদ্ধমাসে ৰাতাতপসুক্খায গোমহিংসাদিপাদপ্পহারসম্ভিন্নায পথৰিযা উদ্ধং হতং ঊহতং আকাসে সমুট্ঠিতং রজঞ্চ রেণুঞ্চ. মহা অকালমেঘোতি সব্বং নভং অজ্ঝোত্থরিত্ৰা উট্ঠিতো আসাল়্হজুণ্হপক্খে সকলং অদ্ধমাসং ৰস্সনকমেঘো. সো হি অসম্পত্তে ৰস্সকালে উপ্পন্নত্তা অকালমেঘোতি ইধাধিপ্পেতো. ঠানসো অন্তরধাপেতি ৰূপসমেতীতি খণেনেৰ অদস্সনং নেতি, পথৰিযং সন্নিসীদাপেতি. এৰমেৰ খোতি ওপম্মসম্পটিপাদনমেতং. ততো পরং ৰুত্তনযমেৰ.

ইদানি কথং ভাৰিতো চ ভিক্খৰে আনাপানস্সতিসমাধীতি এত্থ কথন্তি আনাপানস্সতিসমাধিভাৰনং নানপ্পকারতো ৰিত্থারেতুকম্যতাপুচ্ছা. ভাৰিতো চ ভিক্খৰে আনাপানস্সতিসমাধীতি নানপ্পকারতো ৰিত্থারেতুকম্যতায পুট্ঠধম্মনিদস্সনং. এস নযো দুতিযপদেপি. অযং পনেত্থ সঙ্খেপত্থো – ভিক্খৰে কেনপকারেন কেনাকারেন কেন ৰিধিনা ভাৰিতো আনাপানস্সতিসমাধি কেনপকারেন বহুলীকতো সন্তো চেৰ…পে… ৰূপসমেতীতি.

ইদানি তমত্থং ৰিত্থারেন্তো ‘‘ইধ ভিক্খৰে’’তিআদিমাহ. তত্থ ইধ ভিক্খৰে ভিক্খূতি ভিক্খৰে ইমস্মিং সাসনে ভিক্খু. অযঞ্হেত্থ ইধসদ্দো সব্বপ্পকারআনাপানস্সতিসমাধিনিব্বত্তকস্স পুগ্গলস্স সন্নিস্সযভূতসাসনপরিদীপনো অঞ্ঞসাসনস্স তথাভাৰপটিসেধনো চ. ৰুত্তঞ্হেতং – ‘‘ইধেৰ, ভিক্খৰে, সমণো…পে… সুঞ্ঞা পরপ্পৰাদা সমণেভি অঞ্ঞেহী’’তি (ম. নি. ১.১৩৯). তেন ৰুত্তং – ‘‘ইমস্মিং সাসনে ভিক্খূ’’তি.

অরঞ্ঞগতো ৰা…পে… সুঞ্ঞাগারগতো ৰাতি ইদমস্স আনাপানস্সতিসমাধিভাৰনানুরূপসেনাসনপরিগ্গহপরিদীপনং. ইমস্স হি ভিক্খুনো দীঘরত্তং রূপাদীসু আরম্মণেসু অনুৰিসটং চিত্তং আনাপানস্সতিসমাধিআরম্মণং অভিরুহিতুং ন ইচ্ছতি. কূটগোণযুত্তরথো ৰিয উপ্পথমেৰ ধাৰতি. তস্মা সেয্যথাপি নাম গোপো কূটধেনুযা সব্বং খীরং পিৰিত্ৰা ৰড্ঢিতং কূটৰচ্ছং দমেতুকামো ধেনুতো অপনেত্ৰা একমন্তে মহন্তং থম্ভং নিখণিত্ৰা তত্থ যোত্তেন বন্ধেয্য. অথস্স সো ৰচ্ছো ইতো চিতো চ ৰিপ্ফন্দিত্ৰা পলাযিতুং অসক্কোন্তো তমেৰ থম্ভং উপনিসীদেয্য ৰা উপনিপজ্জেয্য ৰা; এৰমেৰ ইমিনাপি ভিক্খুনা দীঘরত্তং রূপারম্মণাদিরসপানৰড্ঢিতং দুট্ঠচিত্তং দমেতুকামেন রূপাদিআরম্মণতো অপনেত্ৰা অরঞ্ঞং ৰা…পে… সুঞ্ঞাগারং ৰা পৰেসেত্ৰা তত্থ অস্সাসপস্সাসথম্ভে সতিযোত্তেন বন্ধিতব্বং. এৰমস্স তং চিত্তং ইতো চিতো চ ৰিপ্ফন্দিত্ৰাপি পুব্বে আচিণ্ণারম্মণং অলভমানং সতিযোত্তং ছিন্দিত্ৰা পলাযিতুং অসক্কোন্তং তমেৰারম্মণং উপচারপ্পনাৰসেন উপনিসীদতি চেৰ উপনিপজ্জতি চ. তেনাহু পোরাণা –

‘‘যথা থম্ভে নিবন্ধেয্য, ৰচ্ছং দম্মং নরো ইধ;

বন্ধেয্যেৰং সকং চিত্তং, সতিযারম্মণে দল়্হ’’ন্তি. (ৰিসুদ্ধি. ১.২১৭; দী. নি. অট্ঠ. ২.৩৭৪; ম. নি. অট্ঠ. ১.১০৭; পটি. ম. অট্ঠ. ২.১.১৬৩);

এৰমস্সেতং সেনাসনং ভাৰনানুরূপং হোতি. তেন ৰুত্তং – ‘‘ইদমস্স আনাপানস্সতিসমআধিভাৰনানুরূপসেনাসনপরিগ্গহপরিদীপন’’ন্তি.

অথ ৰা যস্মা ইদং কম্মট্ঠানপ্পভেদে মুদ্ধভূতং সব্বঞ্ঞুবুদ্ধপচ্চেকবুদ্ধবুদ্ধসাৰকানং ৰিসেসাধিগমদিট্ঠধম্মসুখৰিহারপদট্ঠানং আনাপানস্সতিকম্মট্ঠানং ইত্থিপুরিসহত্থিঅস্সাদিসদ্দসমাকুলং গামন্তং অপরিচ্চজিত্ৰা ন সুকরং সম্পাদেতুং, সদ্দকণ্টকত্তা ঝানস্স. অগামকে পন অরঞ্ঞে সুকরং যোগাৰচরেন ইদং কম্মট্ঠানং পরিগ্গহেত্ৰা আনাপানচতুত্থজ্ঝানং নিব্বত্তেত্ৰা তদেৰ চ পাদকং কত্ৰা সঙ্খারে সম্মসিত্ৰা অগ্গফলং অরহত্তং সম্পাপুণিতুং, তস্মাস্স অনুরূপংসেনাসনং দস্সেন্তো ভগৰা ‘‘অরঞ্ঞগতো ৰা’’তিআদিমাহ.

ৰত্থুৰিজ্জাচরিযো ৰিয হি ভগৰা, সো যথা ৰত্থুৰিজ্জাচরিযো নগরভূমিং পস্সিত্ৰা সুট্ঠু উপপরিক্খিত্ৰা ‘‘এত্থ নগরং মাপেথা’’তি উপদিসতি, সোত্থিনা চ নগরে নিট্ঠিতে রাজকুলতো মহাসক্কারং লভতি; এৰমেৰ যোগাৰচরস্স অনুরূপসেনাসনং উপপরিক্খিত্ৰা এত্থ কম্মট্ঠানং অনুযুঞ্জিতব্বন্তি উপদিসতি. ততো তত্থ কম্মট্ঠানং অনুযুত্তেন যোগিনা কমেন অরহত্তে পত্তে ‘‘সম্মাসম্বুদ্ধো ৰত সো ভগৰা’’তি মহন্তং সক্কারং লভতি. অযং পন ভিক্খু ‘‘দীপিসদিসো’’তি ৰুচ্চতি. যথা হি মহাদীপিরাজা অরঞ্ঞে তিণগহনং ৰা ৰনগহনং ৰা পব্বতগহনং ৰা নিস্সায নিলীযিত্ৰা ৰনমহিংসগোকণ্ণসূকরাদযো মিগে গণ্হাতি; এৰমেৰাযং অরঞ্ঞাদীসু কম্মট্ঠানং অনুযুঞ্জন্তো ভিক্খু যথাক্কমেন সোতাপত্তিসকদাগামিঅনাগামিঅরহত্তমগ্গে চেৰ অরিযফলঞ্চ গণ্হাতীতি ৰেদিতব্বো. তেনাহু পোরাণা –

‘‘যথাপি দীপিকো নাম, নিলীযিত্ৰা গণ্হতী মিগে;

তথেৰাযং বুদ্ধপুত্তো, যুত্তযোগো ৰিপস্সকো;

অরঞ্ঞং পৰিসিত্ৰান, গণ্হাতি ফলমুত্তম’’ন্তি. (মি. প. ৬.১.৫);

তেনস্স পরক্কমজৰযোগ্গভূমিং অরঞ্ঞসেনাসনং দস্সেন্তো ভগৰা ‘‘অরঞ্ঞগতো ৰা’’তিআদিমাহ.

তত্থ অরঞ্ঞগতো ৰাতি অরঞ্ঞন্তি ‘‘নিক্খমিত্ৰা বহি ইন্দখীলা সব্বমেতং অরঞ্ঞ’’ন্তি (ৰিভ. ৫২৯) চ ‘‘আরঞ্ঞকং নাম সেনাসনং পঞ্চধনুসতিকং পচ্ছিম’’ন্তি (পারা. ৬৫৩) চ এৰং ৰুত্তলক্খণেসু অরঞ্ঞেসু অনুরূপং যংকিঞ্চি পৰিৰেকসুখং অরঞ্ঞং গতো. রুক্খমূলগতো ৰাতি রুক্খসমীপং গতো. সুঞ্ঞাগারগতো ৰাতি সুঞ্ঞং ৰিৰিত্তোকাসং গতো. এত্থ চ ঠপেত্ৰা অরঞ্ঞঞ্চ রুক্খমূলঞ্চ অৰসেসসত্তৰিধসেনাসনগতোপি সুঞ্ঞাগারগতোতি ৰত্তুং ৰট্টতি. এৰমস্স উতুত্তযানুকূলং ধাতুচরিযানুকূলঞ্চ আনাপানস্সতিভাৰনানুরূপং সেনাসনং উপদিসিত্ৰা অলীনানুদ্ধচ্চপক্খিকং সন্তমিরিযাপথং উপদিসন্তো ‘‘নিসীদতী’’তি আহ. অথস্স নিসজ্জায দল়্হভাৰং অস্সাসপস্সাসানং পৰত্তনসুখতং আরম্মণপরিগ্গহূপাযঞ্চ দস্সেন্তো ‘‘পল্লঙ্কং আভুজিত্ৰা’’তিআদিমাহ.

তত্থ পল্লঙ্কন্তি সমন্ততো ঊরুবদ্ধাসনং. আভুজিত্ৰাতি আবন্ধিত্ৰা. উজুং কাযং পণিধাযাতি উপরিমং সরীরং উজুকং ঠপেত্ৰা, অট্ঠারস পিট্ঠিকণ্টকে কোটিযা কোটিং পটিপাদেত্ৰা. এৰঞ্হি নিসিন্নস্স চম্মমংসন্হারূনি ন পণমন্তি. অথস্স যা তেসং পণমনপ্পচ্চযা খণে খণে ৰেদনা উপ্পজ্জেয্যুং, তা ন উপ্পজ্জন্তি. তাসু অনুপ্পজ্জমানাসু চিত্তং একগ্গং হোতি. কম্মট্ঠানং ন পরিপততি. ৰুড্ঢিং ফাতিং উপগচ্ছতি.

পরিমুখং সতিং উপট্ঠপেত্ৰাতি কম্মট্ঠানাভিমুখং সতিং ঠপযিত্ৰা. অথ ৰা ‘‘পরী’’তি পরিগ্গহট্ঠো; ‘‘মুখ’’ন্তি নিয্যানট্ঠো; ‘‘সতী’’তি উপট্ঠানট্ঠো; তেন ৰুচ্চতি – ‘‘পরিমুখং সতিং উপট্ঠপেত্ৰা’’তি. এৰং পটিসম্ভিদাযং (পটি. ম. ১.১৬৪-১৬৫) ৰুত্তনযেনপেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. তত্রাযং সঙ্খেপো – ‘‘পরিগ্গহিতনিয্যানং সতিং কত্ৰা’’তি. সো সতোৰ অস্সসতীতি সো ভিক্খু এৰং নিসীদিত্ৰা এৰঞ্চ সতিং উপট্ঠপেত্ৰা তং সতিং অৰিজহন্তো সতোএৰ অস্সসতি, সতো পস্সসতি, সতোকারী হোতীতি ৰুত্তং হোতি.

ইদানি যেহাকারেহি সতোকারী হোতি, তে দস্সেন্তো ‘‘দীঘং ৰা অস্সসন্তো’’তিআদিমাহ. ৰুত্তঞ্হেতং পটিসম্ভিদাযং – ‘‘সো সতোৰ অস্সসতি, সতো পস্সসতী’’তি এতস্সেৰ ৰিভঙ্গে –

‘‘বাত্তিংসায আকারেহি সতোকারী হোতি. দীঘং অস্সাসৰসেন চিত্তস্স একগ্গতং অৰিক্খেপং পজানতো সতি উপট্ঠিতা হোতি. তায সতিযা তেন ঞাণেন সতোকারী হোতি. দীঘং পস্সাসৰসেন…পে… পটিনিস্সগ্গানুপস্সী অস্সাসৰসেন পটিনিস্সগ্গানুপস্সী পস্সাসৰসেন চিত্তস্স একগ্গতং অৰিক্খেপং পজানতো সতি উপট্ঠিতা হোতি. তায সতিযা তেন ঞাণেন সতোকারী হোতী’’তি (পটি. ম. ১.১৬৫).

তত্থ দীঘং ৰা অস্সসন্তোতি দীঘং ৰা অস্সাসং পৰত্তেন্তো. ‘‘অস্সাসো’’তি বহি নিক্খমনৰাতো. ‘‘পস্সাসো’’তি অন্তো পৰিসনৰাতো. সুত্তন্তট্ঠকথাসু পন উপ্পটিপাটিযা আগতং.

তত্থ সব্বেসম্পি গব্ভসেয্যকানং মাতুকুচ্ছিতো নিক্খমনকালে পঠমং অব্ভন্তরৰাতো বহি নিক্খমতি. পচ্ছা বাহিরৰাতো সুখুমং রজং গহেত্ৰা অব্ভন্তরং পৰিসন্তো তালুং আহচ্চ নিব্বাযতি. এৰং তাৰ অস্সাসপস্সাসা ৰেদিতব্বা. যা পন তেসং দীঘরস্সতা, সা অদ্ধানৰসেন ৰেদিতব্বা. যথা হি ওকাসদ্ধানং ফরিত্ৰা ঠিতং উদকং ৰা ৰালিকা ৰা ‘‘দীঘমুদকং দীঘা ৰালিকা, রস্সমুদকং রস্সা ৰালিকা’’তি ৰুচ্চতি. এৰং চুণ্ণৰিচুণ্ণাপি অস্সাসপস্সাসা হত্থিসরীরে অহিসরীরে চ তেসং অত্তভাৰসঙ্খাতং দীঘং অদ্ধানং সণিকং পূরেত্ৰা সণিকমেৰ নিক্খমন্তি, তস্মা ‘‘দীঘা’’তি ৰুচ্চন্তি. সুনখসসাদীনং অত্তভাৰসঙ্খাতং রস্সং অদ্ধানং সীঘং পূরেত্ৰা সীঘমেৰ নিক্খমন্তি, তস্মা ‘‘রস্সা’’তি ৰুচ্চন্তি. মনুস্সেসু পন কেচি হত্থিঅহিআদযো ৰিয কালদ্ধানৰসেন দীঘং অস্সসন্তি চ পস্সসন্তি চ. কেচি সুনখসসাদযো ৰিয রস্সং. তস্মা তেসং কালৰসেন দীঘমদ্ধানং নিক্খমন্তা চ পৰিসন্তা চ তে দীঘা. ইত্তরমদ্ধানং নিক্খমন্তা চ পৰিসন্তা চ ‘‘রস্সা’’তি ৰেদিতব্বা. তত্রাযং ভিক্খু নৰহাকারেহি দীঘং অস্সসন্তো চ পস্সসন্তো চ ‘‘দীঘং অস্সসামি পস্সসামী’’তি পজানাতি. এৰং পজানতো চস্স একেনাকারেন কাযানুপস্সনাসতিপট্ঠানভাৰনা সম্পজ্জতীতি ৰেদিতব্বা. যথাহ পটিসম্ভিদাযং

‘‘কথং দীঘং অস্সসন্তো ‘দীঘং অস্সসামী’তি পজানাতি, দীঘং পস্সসন্তো ‘দীঘং পস্সসামী’তি পজানাতি? দীঘং অস্সাসং অদ্ধানসঙ্খাতে অস্সসতি, দীঘং পস্সাসং অদ্ধানসঙ্খাতে পস্সসতি, দীঘং অস্সাসপস্সাসং অদ্ধানসঙ্খাতে অস্সসতিপি পস্সসতিপি. দীঘং অস্সাসপস্সাসং অদ্ধানসঙ্খাতে অস্সসতোপি পস্সসতোপি ছন্দো উপ্পজ্জতি; ছন্দৰসেন ততো সুখুমতরং দীঘং অস্সাসং অদ্ধানসঙ্খাতে অস্সসতি, ছন্দৰসেন ততো সুখুমতরং দীঘং পস্সাসং অদ্ধানসঙ্খাতে পস্সসতি, ছন্দৰসেন ততো সুখুমতরং দীঘং অস্সাসপস্সাসং অদ্ধানসঙ্খাতে অস্সসতিপি পস্সসতিপি. ছন্দৰসেন ততো সুখুমতরং দীঘং অস্সাসপস্সাসং অদ্ধানসঙ্খাতে অস্সসতোপি পস্সসতোপি পামোজ্জং উপ্পজ্জতি; পামোজ্জৰসেন ততো সুখুমতরং দীঘং অস্সাসং অদ্ধানসঙ্খাতে অস্সসতি, পামোজ্জৰসেন ততো সুখুমতরং দীঘং পস্সাসং…পে… দীঘং অস্সাসপস্সাসং অদ্ধানসঙ্খাতে অস্সসতিপি পস্সসতিপি. পামোজ্জৰসেন ততো সুখুমতরং দীঘং অস্সাসপস্সাসং অদ্ধানসঙ্খাতে অস্সসতোপি পস্সসতোপি দীঘং অস্সাসপস্সাসা চিত্তং ৰিৰত্ততি, উপেক্খা সণ্ঠাতি. ইমেহি নৰহি আকারেহি দীঘং অস্সাসপস্সাসা কাযো; উপট্ঠানং সতি; অনুপস্সনা ঞাণং; কাযো উপট্ঠানং, নো সতি; সতি উপট্ঠানঞ্চেৰ সতি চ. তায সতিযা তেন ঞাণেন তং কাযং অনুপস্সতি. তেন ৰুচ্চতি – ‘‘কাযে কাযানুপস্সনাসতিপট্ঠানভাৰনা’’তি (পটি. ম. ১.১৬৬).

এসেৰ নযো রস্সপদেপি. অযং পন ৰিসেসো – ‘‘যথা এত্থ ‘দীঘং অস্সাসং অদ্ধানসঙ্খাতে’তি ৰুত্তং; এৰমিধ ‘রস্সং অস্সাসং ইত্তরসঙ্খাতে অস্সসতী’’তি আগতং. তস্মা তস্স ৰসেন যাৰ ‘‘তেন ৰুচ্চতি কাযে কাযানুপস্সনাসতিপট্ঠানভাৰনা’’তি তাৰ যোজেতব্বং. এৰমযং অদ্ধানৰসেন ইত্তরৰসেন চ ইমেহাকারেহি অস্সাসপস্সাসে পজানন্তো দীঘং ৰা অস্সসন্তো ‘‘দীঘং অস্সসামী’’তি পজানাতি…পে… রস্সং ৰা পস্সসন্তো ‘‘রস্সং পস্সসামী’’তি পজানাতীতি ৰেদিতব্বো.

এৰং পজানতো চস্স –

‘‘দীঘো রস্সো চ অস্সাসো;

পস্সাসোপি চ তাদিসো;

চত্তারো ৰণ্ণা ৰত্তন্তি;

নাসিকগ্গেৰ ভিক্খুনো’’তি. (ৰিসুদ্ধি. ১.২১৯; পটি. ম. অট্ঠ. ২.১.১৬৩);

সব্বকাযপ্পটিসংৰেদী অস্সসিস্সামি…পে… পস্সসিস্সামীতি সিক্খতীতি সকলস্স অস্সাসকাযস্স আদিমজ্ঝপরিযোসানং ৰিদিতং করোন্তো পাকটং করোন্তো ‘‘অস্সসিস্সামী’’তি সিক্খতি. সকলস্স পস্সাসকাযস্স আদিমজ্ঝপরিযোসানং ৰিদিতং করোন্তো পাকটং করোন্তো ‘‘পস্সসিস্সামী’’তি সিক্খতি. এৰং ৰিদিতং করোন্তো পাকটং করোন্তো ঞাণসম্পযুত্তচিত্তেন অস্সসতি চেৰ পস্সসতি চ; তস্মা ‘‘অস্সসিস্সামি পস্সসিস্সামী’’তি সিক্খতীতি ৰুচ্চতি. একস্স হি ভিক্খুনো চুণ্ণৰিচুণ্ণৰিসটে অস্সাসকাযে পস্সাসকাযে ৰা আদি পাকটো হোতি, ন মজ্ঝপরিযোসানং. সো আদিমেৰ পরিগ্গহেতুং সক্কোতি, মজ্ঝপরিযোসানে কিলমতি. একস্স মজ্ঝং পাকটং হোতি, ন আদিপরিযোসানং. সো মজ্ঝমেৰ পরিগ্গহেতুং সক্কোতি, আদিপরিযোসানে কিলমতি. একস্স পরিযোসানং পাকটং হোতি, ন আদিমজ্ঝং. সো পরিযোসানংযেৰ পরিগ্গহেতুং সক্কোতি, আদিমজ্ঝে কিলমতি. একস্স সব্বম্পি পাকটং হোতি, সো সব্বম্পি পরিগ্গহেতুং সক্কোতি, ন কত্থচি কিলমতি. তাদিসেন ভৰিতব্বন্তি দস্সেন্তো আহ – ‘‘সব্বকাযপ্পটিসংৰেদী অস্সসিস্সামি…পে… পস্সসিস্সামীতি সিক্খতী’’তি.

তত্থ সিক্খতীতি এৰং ঘটতি ৰাযমতি. যো ৰা তথাভূতস্স সংৰরো; অযমেত্থ অধিসীলসিক্খা. যো তথাভূতস্স সমাধি; অযং অধিচিত্তসিক্খা. যা তথাভূতস্স পঞ্ঞা; অযং অধিপঞ্ঞাসিক্খাতি. ইমা তিস্সো সিক্খাযো তস্মিং আরম্মণে তায সতিযা তেন মনসিকারেন সিক্খতি আসেৰতি ভাৰেতি বহুলীকরোতীতি এৰমেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. তত্থ যস্মা পুরিমনযে কেৰলং অস্সসিতব্বং পস্সসিতব্বমেৰ চ, ন অঞ্ঞং কিঞ্চি কাতব্বং; ইতো পট্ঠায পন ঞাণুপ্পাদনাদীসু যোগো করণীযো. তস্মা তত্থ ‘‘অস্সসামীতি পজানাতি পস্সসামীতি পজানাতি’’চ্চেৰ ৰত্তমানকালৰসেন পাল়িং ৰত্ৰা ইতো পট্ঠায কত্তব্বস্স ঞাণুপ্পাদনাদিনো আকারস্স দস্সনত্থং ‘‘সব্বকাযপ্পটিসংৰেদী অস্সসিস্সামী’’তিআদিনা নযেন অনাগতৰচনৰসেন পাল়ি আরোপিতাতি ৰেদিতব্বা.

পস্সম্ভযং কাযসঙ্খারং অস্সসিস্সামি…পে… পস্সসিস্সামীতি সিক্খতীতি ওল়ারিকং কাযসঙ্খারং পস্সম্ভেন্তো পটিপ্পস্সম্ভেন্তো নিরোধেন্তো ৰূপসমেন্তো অস্সসিস্সামি পস্সসিস্সামীতি সিক্খতি.

তত্রেৰং ওল়ারিকসুখুমতা চ পস্সদ্ধি চ ৰেদিতব্বা. ইমস্স হি ভিক্খুনো পুব্বে অপরিগ্গহিতকালে কাযো চ চিত্তঞ্চ সদরথা হোন্তি. ওল়ারিকানং কাযচিত্তানং ওল়ারিকত্তে অৰূপসন্তে অস্সাসপস্সাসাপি ওল়ারিকা হোন্তি, বলৰতরা হুত্ৰা পৰত্তন্তি, নাসিকা নপ্পহোতি, মুখেন অস্সসন্তোপি পস্সসন্তোপি তিট্ঠতি. যদা পনস্স কাযোপি চিত্তম্পি পরিগ্গহিতা হোন্তি, তদা তে সন্তা হোন্তি ৰূপসন্তা. তেসু ৰূপসন্তেসু অস্সাসপস্সাসা সুখুমা হুত্ৰা পৰত্তন্তি, ‘‘অত্থি নু খো নত্থী’’তি ৰিচেতব্বাকারপ্পত্তা হোন্তি. সেয্যথাপি পুরিসস্স ধাৰিত্ৰা পব্বতা ৰা ওরোহিত্ৰা মহাভারং ৰা সীসতো ওরোপেত্ৰা ঠিতস্স ওল়ারিকা অস্সাসপস্সাসা হোন্তি, নাসিকা নপ্পহোতি, মুখেন অস্সসন্তোপি পস্সসন্তোপি তিট্ঠতি. যদা পনেস তং পরিস্সমং ৰিনোদেত্ৰা ন্হত্ৰা চ পিৰিত্ৰা চ অল্লসাটকং হদযে কত্ৰা সীতায ছাযায নিপন্নো হোতি, অথস্স তে অস্সাসপস্সাসা সুখুমা হোন্তি, ‘‘অত্থি নু খো নত্থী’’তি ৰিচেতব্বাকারপ্পত্তা. এৰমেৰ ইমস্স ভিক্খুনো পুব্বে অপরিগ্গহিতকালে কাযো চ…পে… ৰিচেতব্বাকারপ্পত্তা হোন্তি. তং কিস্স হেতু? তথা হিস্স পুব্বে অপরিগ্গহিতকালে ‘‘ওল়ারিকোল়ারিকে কাযসঙ্খারে পস্সম্ভেমী’’তি আভোগসমন্নাহারমনসিকারপচ্চৰেক্খণা নত্থি, পরিগ্গহিতকালে পন অত্থি. তেনস্স অপরিগ্গহিতকালতো পরিগ্গহিতকালে কাযসঙ্খারো সুখুমো হোতি. তেনাহু পোরাণা –

‘‘সারদ্ধে কাযে চিত্তে চ, অধিমত্তং পৰত্ততি;

অসারদ্ধম্হি কাযম্হি, সুখুমং সম্পৰত্ততী’’তি. (ৰিসুদ্ধি. ১.২২০; পটি. ম. অট্ঠ. ২.১.১৬৩);

পরিগ্গহেপি ওল়ারিকো, পঠমজ্ঝানূপচারে সুখুমো; তস্মিম্পি ওল়ারিকো পঠমজ্ঝানে সুখুমো. পঠমজ্ঝানে চ দুতিযজ্ঝানূপচারে চ ওল়ারিকো, দুতিযজ্ঝানে সুখুমো. দুতিযজ্ঝানে চ ততিযজ্ঝানূপচারে চ ওল়ারিকো, ততিযজ্ঝানে সুখুমো. ততিযজ্ঝানে চ চতুত্থজ্ঝানূপচারে চ ওল়ারিকো, চতুত্থজ্ঝানে অতিসুখুমো অপ্পৰত্তিমেৰ পাপুণাতি. ইদং তাৰ দীঘভাণকসংযুত্তভাণকানং মতং.

মজ্ঝিমভাণকা পন ‘‘পঠমজ্ঝানে ওল়ারিকো, দুতিযজ্ঝানূপচারে সুখুমো’’তি এৰং হেট্ঠিমহেট্ঠিমজ্ঝানতো উপরূপরিজ্ঝানূপচারেপি সুখুমতরং ইচ্ছন্তি. সব্বেসংযেৰ পন মতেন অপরিগ্গহিতকালে পৰত্তকাযসঙ্খারো পরিগ্গহিতকালে পটিপ্পস্সম্ভতি, পরিগ্গহিতকালে পৰত্তকাযসঙ্খারো পঠমজ্ঝানূপচারে…পে… চতুত্থজ্ঝানূপচারে পৰত্তকাযসঙ্খারো চতুত্থজ্ঝানে পটিপ্পস্সম্ভতি. অযং তাৰ সমথে নযো.

ৰিপস্সনাযং পন অপরিগ্গহে পৰত্তো কাযসঙ্খারো ওল়ারিকো, মহাভূতপরিগ্গহে সুখুমো. সোপি ওল়ারিকো, উপাদারূপপরিগ্গহে সুখুমো. সোপি ওল়ারিকো, সকলরূপপরিগ্গহে সুখুমো. সোপি ওল়ারিকো, অরূপপরিগ্গহে সুখুমো. সোপি ওল়ারিকো, রূপারূপপরিগ্গহে সুখুমো. সোপি ওল়ারিকো, পচ্চযপরিগ্গহে সুখুমো. সোপি ওল়ারিকো, সপ্পচ্চযনামরূপপরিগ্গহে সুখুমো. সোপি ওল়ারিকো, লক্খণারম্মণিকৰিপস্সনায সুখুমো. সোপি দুব্বলৰিপস্সনায ওল়ারিকো, বলৰৰিপস্সনায সুখুমো. তত্থ পুব্বে ৰুত্তনযেনেৰ পুরিমস্স পুরিমস্স পচ্ছিমেন পচ্ছিমেন পস্সদ্ধি ৰেদিতব্বা. এৰমেত্থ ওল়ারিকসুখুমতা চ পস্সদ্ধি চ ৰেদিতব্বা.

পটিসম্ভিদাযং পনস্স সদ্ধিং চোদনাসোধনাহি এৰমত্থো ৰুত্তো – ‘‘কথং পস্সম্ভযং কাযসঙ্খারং অস্সসিস্সামি…পে… পস্সসিস্সামী’’তি সিক্খতি? কতমে কাযসঙ্খারা? দীঘং অস্সাসা কাযিকা এতে ধম্মা কাযপ্পটিবদ্ধা কাযসঙ্খারা, তে কাযসঙ্খারে পস্সম্ভেন্তো নিরোধেন্তো ৰূপসমেন্তো সিক্খতি. দীঘং পস্সাসা কাযিকা এতে ধম্মা…পে… রস্সং অস্সাসা…পে… রস্সং পস্সাসা… সব্বকাযপ্পটিসংৰেদী অস্সাসা… সব্বকাযপ্পটিসংৰেদী পস্সাসা কাযিকা এতে ধম্মা কাযপ্পটিবদ্ধা কাযসঙ্খারা, তে কাযসঙ্খারে পস্সম্ভেন্তো নিরোধেন্তো ৰূপসমেন্তো সিক্খতি.

যথারূপেহি কাযসঙ্খারেহি যা কাযস্স আনমনা ৰিনমনা সন্নমনা পণমনা ইঞ্জনা ফন্দনা চলনা কম্পনা পস্সম্ভযং কাযসঙ্খারং অস্সসিস্সামীতি সিক্খতি, পস্সম্ভযং কাযসঙ্খারং পস্সসিস্সামীতি সিক্খতি.

যথারূপেহি কাযসঙ্খারেহি যা কাযস্স ন আনমনা ন ৰিনমনা ন সন্নমনা ন পণমনা অনিঞ্জনা অফন্দনা অচলনা অকম্পনা, সন্তং সুখুমং পস্সম্ভযং কাযসঙ্খারং অস্সসিস্সামীতি সিক্খতি, পস্সম্ভযং কাযসঙ্খারং পস্সসিস্সামীতি সিক্খতি.

ইতি কির পস্সম্ভযং কাযসঙ্খারং অস্সসিস্সামীতি সিক্খতি, পস্সম্ভযং কাযসঙ্খারং পস্সসিস্সামীতি সিক্খতি. এৰং সন্তে ৰাতূপলদ্ধিযা চ পভাৰনা ন হোতি, অস্সাসপস্সাসানঞ্চ পভাৰনা ন হোতি, আনাপানস্সতিযা চ পভাৰনা ন হোতি, আনাপানস্সতিসমাধিস্স চ পভাৰনা ন ন হোতি, ন চ নং তং সমাপত্তিং পণ্ডিতা সমাপজ্জন্তিপি ৰুট্ঠহন্তিপি.

ইতি কির পস্সম্ভযং কাযসঙ্খারং অস্সসিস্সামি…পে… পস্সসিস্সামীতি সিক্খতি. এৰং সন্তে ৰাতূপলদ্ধিযা চ পভাৰনা হোতি, অস্সাসপস্সাসানঞ্চ পভাৰনা হোতি, আনাপানস্সতিযা চ পভাৰনা হোতি, আনাপানস্সতিসমাধিস্স চ পভাৰনা হোতি, তঞ্চ নং সমাপত্তিং পণ্ডিতা সমাপজ্জন্তিপি ৰুট্ঠহন্তিপি.

যথা কথং ৰিয? সেয্যথাপি কংসে আকোটিতে পঠমং ওল়ারিকা সদ্দা পৰত্তন্তি, ওল়ারিকানং সদ্দানং নিমিত্তং সুগ্গহিতত্তা সুমনসিকতত্তা সূপধারিতত্তা নিরুদ্ধেপি ওল়ারিকে সদ্দে অথ পচ্ছা সুখুমকা সদ্দা পৰত্তন্তি, সুখুমকানং সদ্দানং নিমিত্তং সুগ্গহিতত্তা সুমনসিকতত্তা সূপধারিতত্তা নিরুদ্ধেপি সুখুমকে সদ্দে অথ পচ্ছা সুখুমসদ্দনিমিত্তারম্মণতাপি চিত্তং পৰত্ততি; এৰমেৰ পঠমং ওল়ারিকা অস্সাসপস্সাসা পৰত্তন্তি, ওল়ারিকানং অস্সাসপস্সাসানং নিমিত্তং সুগ্গহিতত্তা সুমনসিকতত্তা সূপধারিতত্তা নিরুদ্ধেপি ওল়ারিকে অস্সাসপস্সাসে অথ পচ্ছা সুখুমকা অস্সাসপস্সাসা পৰত্তন্তি, সুখুমকানং অস্সাসপস্সাসানং নিমিত্তং সুগ্গহিতত্তা সুমনসিকতত্তা সূপধারিতত্তা নিরুদ্ধেপি সুখুমকে অস্সাসপস্সাসে অথ পচ্ছা সুখুমঅস্সাসপস্সাসনিমিত্তারম্মণতাপি চিত্তং ন ৰিক্খেপং গচ্ছতি.

এৰং সন্তে ৰাতূপলদ্ধিযা চ পভাৰনা হোতি, অস্সাসপস্সাসানঞ্চ পভাৰনা হোতি, আনাপানস্সতিযা চ পভাৰনা হোতি, আনাপানস্সতিসমাধিস্স চ পভাৰনা হোতি, তঞ্চ নং সমাপত্তিং পণ্ডিতা সমাপজ্জন্তিপি ৰুট্ঠহন্তিপি.

পস্সম্ভযং কাযসঙ্খারন্তি অস্সাসপস্সাসা কাযো, উপট্ঠানং সতি, অনুপস্সনা ঞাণং. কাযো উপট্ঠানং নো সতি, সতি উপট্ঠানঞ্চেৰ সতি চ, তায সতিযা তেন ঞাণেন তং কাযং অনুপস্সতি. তেন ৰুচ্চতি – ‘‘কাযে কাযানুপস্সনা সতিপট্ঠানভাৰনাতি (পটি. ম. ১.১৭১).

অযং তাৰেত্থ কাযানুপস্সনাৰসেন ৰুত্তস্স পঠমচতুক্কস্স অনুপুব্বপদৰণ্ণনা.

যস্মা পনেত্থ ইদমেৰ চতুক্কং আদিকম্মিকস্স কম্মট্ঠানৰসেন ৰুত্তং, ইতরানি পন তীণি চতুক্কানি এত্থ পত্তজ্ঝানস্স ৰেদনাচিত্তধম্মানুপস্সনাৰসেন ৰুত্তানি, তস্মা ইদং কম্মট্ঠানং ভাৰেত্ৰা আনাপানস্সতিচতুত্থজ্ঝানপদট্ঠানায ৰিপস্সনায সহ পটিসম্ভিদাহি অরহত্তং পাপুণিতুকামেন বুদ্ধপুত্তেন যং কাতব্বং তং সব্বং ইধেৰ তাৰ আদিকম্মিকস্স কুলপুত্তস্স ৰসেন আদিতো পভুতি এৰং ৰেদিতব্বং. চতুব্বিধং তাৰ সীলং ৰিসোধেতব্বং. তত্থ তিৰিধা ৰিসোধনা – অনাপজ্জনং, আপন্নৰুট্ঠানং, কিলেসেহি চ অপ্পতিপীল়নং. এৰং ৰিসুদ্ধসীলস্স হি ভাৰনা সম্পজ্জতি. যম্পিদং চেতিযঙ্গণৰত্তং বোধিযঙ্গণৰত্তং উপজ্ঝাযৰত্তং আচরিযৰত্তং জন্তাঘরৰত্তং উপোসথাগারৰত্তং দ্ৰেঅসীতি খন্ধকৰত্তানি চুদ্দসৰিধং মহাৰত্তন্তি ইমেসং ৰসেন আভিসমাচারিকসীলং ৰুচ্চতি, তম্পি সাধুকং পরিপূরেতব্বং. যো হি ‘‘অহং সীলং রক্খামি, কিং আভিসমাচারিকেন কম্ম’’ন্তি ৰদেয্য, তস্স সীলং পরিপূরেস্সতীতি নেতং ঠানং ৰিজ্জতি. আভিসমাচারিকৰত্তে পন পরিপূরে সীলং পরিপূরতি, সীলে পরিপূরে সমাধি গব্ভং গণ্হাতি. ৰুত্তঞ্হেতং ভগৰতা – ‘‘সো ৰত, ভিক্খৰে, ভিক্খু আভিসমাচারিকং ধম্মং অপরিপূরেত্ৰা ‘সীলানি পরিপূরেস্সতী’তি নেতং ঠানং ৰিজ্জতী’’তি (অ. নি. ৫.২১) ৰিত্থারেতব্বং. তস্মা তেন যম্পিদং চেতিযঙ্গণৰত্তাদি আভিসমাচারিকসীলং ৰুচ্চতি, তম্পি সাধুকং পরিপূরেতব্বং. ততো –

‘‘আৰাসো চ কুলং লাভো, গণো কম্মঞ্চ পঞ্চমং;

অদ্ধানং ঞাতি আবাধো, গন্থো ইদ্ধীতি তে দসা’’তি.

এৰং ৰুত্তেসু দসসু পলিবোধেসু যো পলিবোধো অত্থি, সো উপচ্ছিন্দিতব্বো.

এৰং উপচ্ছিন্নপলিবোধেন কম্মট্ঠানং উগ্গহেতব্বং. তম্পি দুৰিধং হোতি – সব্বত্থককম্মট্ঠানঞ্চ পারিহারিযকম্মট্ঠানঞ্চ. তত্থ সব্বত্থককম্মট্ঠানং নাম ভিক্খুসঙ্ঘাদীসু মেত্তা মরণস্সতি চ অসুভসঞ্ঞাতিপি একে. কম্মট্ঠানিকেন হি ভিক্খুনা পঠমং তাৰ পরিচ্ছিন্দিত্ৰা সীমট্ঠকভিক্খুসঙ্ঘে মেত্তা ভাৰেতব্বা; ততো সীমট্ঠকদেৰতাসু, ততো গোচরগামে ইস্সরজনে, ততো তত্থ মনুস্সে উপাদায সব্বসত্তেসু. সো হি ভিক্খুসঙ্ঘে মেত্তায সহৰাসীনং মুদুচিত্ততং জনেতি, অথস্স সুখসংৰাসতা হোতি. সীমট্ঠকদেৰতাসু মেত্তায মুদুকতচিত্তাহি দেৰতাহি ধম্মিকায রক্খায সুসংৰিহিতারক্খো হোতি. গোচরগামে ইস্সরজনে মেত্তায মুদুকতচিত্তসন্তানেহি ইস্সরেহি ধম্মিকায রক্খায সুরক্খিতপরিক্খারো হোতি. তত্থ মনুস্সেসু মেত্তায পসাদিতচিত্তেহি তেহি অপরিভূতো হুত্ৰা ৰিচরতি. সব্বসত্তেসু মেত্তায সব্বত্থ অপ্পটিহতচারো হোতি.

মরণস্সতিযা পন ‘‘অৰস্সং মরিতব্ব’’ন্তি চিন্তেন্তো অনেসনং পহায উপরূপরিৰড্ঢমানসংৰেগো অনোলীনৰুত্তিকো হোতি. অসুভসঞ্ঞায দিব্বেসুপি আরম্মণেসু তণ্হা নুপ্পজ্জতি. তেনস্সেতং তযং এৰং বহূপকারত্তা ‘‘সব্বত্থ অত্থযিতব্বং ইচ্ছিতব্ব’’ন্তি কত্ৰা অধিপ্পেতস্স চ যোগানুযোগকম্মস্স পদট্ঠানত্তা ‘‘সব্বত্থককম্মট্ঠান’’ন্তি ৰুচ্চতি.

অট্ঠতিংসারম্মণেসু পন যং যস্স চরিতানুকূলং, তং তস্স নিচ্চং পরিহরিতব্বত্তা যথাৰুত্তেনেৰ নযেন ‘‘পারিহারিযকম্মট্ঠান’’ন্তিপি ৰুচ্চতি. ইধ পন ইদমেৰ আনাপানস্সতিকম্মট্ঠানং ‘‘পারিহারিযকম্মট্ঠান’’ন্তি ৰুচ্চতি. অযমেত্থ সঙ্খেপো. ৰিত্থারো পন সীলৰিসোধনকথং পলিবোধুপচ্ছেদকথঞ্চ ইচ্ছন্তেন ৰিসুদ্ধিমগ্গতো গহেতব্বো.

এৰং ৰিসুদ্ধসীলেন পন উপচ্ছিন্নপলিবোধেন চ ইদং কম্মট্ঠানং উগ্গণ্হন্তেন ইমিনাৰ কম্মট্ঠানেন চতুত্থজ্ঝানং নিব্বত্তেত্ৰা ৰিপস্সনং ৰড্ঢেত্ৰা অরহত্তং পত্তস্স বুদ্ধপুত্তস্স সন্তিকে উগ্গহেতব্বং. তং অলভন্তেন অনাগামিস্স, তম্পি অলভন্তেন সকদাগামিস্স, তম্পি অলভন্তেন সোতাপন্নস্স, তম্পি অলভন্তেন আনাপানচতুত্থজ্ঝানলাভিস্স, তম্পি অলভন্তেন পাল়িযা অট্ঠকথায চ অসম্মূল়্হস্স ৰিনিচ্ছযাচরিযস্স সন্তিকে উগ্গহেতব্বং. অরহন্তাদযো হি অত্তনা অধিগতমগ্গমেৰ আচিক্খন্তি. অযং পন গহনপদেসে মহাহত্থিপথং নীহরন্তো ৰিয সব্বত্থ অসম্মূল়্হো সপ্পাযাসপ্পাযং পরিচ্ছিন্দিত্ৰা কথেতি.

তত্রাযং অনুপুব্বিকথা – তেন ভিক্খুনা সল্লহুকৰুত্তিনা ৰিনযাচারসম্পন্নেন ৰুত্তপ্পকারমাচরিযং উপসঙ্কমিত্ৰা ৰত্তপটিপত্তিযা আরাধিতচিত্তস্স তস্স সন্তিকে পঞ্চসন্ধিকং কম্মট্ঠানং উগ্গহেতব্বং. তত্রিমে পঞ্চ সন্ধযো – উগ্গহো, পরিপুচ্ছা, উপট্ঠানং, অপ্পনা, লক্খণন্তি. তত্থ ‘‘উগ্গহো’’ নাম কম্মট্ঠানস্স উগ্গণ্হনং, ‘‘পরিপুচ্ছা’’ নাম কম্মট্ঠানস্স পরিপুচ্ছনা, ‘‘উপট্ঠানং’’ নাম কম্মট্ঠানস্স উপট্ঠানং, ‘‘অপ্পনা’’ নাম কম্মট্ঠানপ্পনা, ‘‘লক্খণং’’ নাম কম্মট্ঠানস্স লক্খণং. ‘‘এৰংলক্খণমিদং কম্মট্ঠান’’ন্তি কম্মট্ঠানসভাৰূপধারণন্তি ৰুত্তং হোতি.

এৰং পঞ্চসন্ধিকং কম্মট্ঠানং উগ্গণ্হন্তো অত্তনাপি ন কিলমতি, আচরিযম্পি ন ৰিহেঠেতি; তস্মা থোকং উদ্দিসাপেত্ৰা বহুকালং সজ্ঝাযিত্ৰা এৰং পঞ্চসন্ধিকং কম্মট্ঠানং উগ্গহেত্ৰা সচে তত্থ সপ্পাযং হোতি, তত্থেৰ ৰসিতব্বং. নো চে তত্থ সপ্পাযং হোতি, আচরিযং আপুচ্ছিত্ৰা সচে মন্দপঞ্ঞো যোজনপরমং গন্ত্ৰা, সচে তিক্খপঞ্ঞো দূরম্পি গন্ত্ৰা অট্ঠারসসেনাসনদোসৰিৰজ্জিতং, পঞ্চসেনাসনঙ্গসমন্নাগতং সেনাসনং উপগম্ম তত্থ ৰসন্তেন উপচ্ছিন্নখুদ্দকপলিবোধেন কতভত্তকিচ্চেন ভত্তসম্মদং পটিৰিনোদেত্ৰা রতনত্তযগুণানুস্সরণেন চিত্তং সম্পহংসেত্ৰা আচরিযুগ্গহতো একপদম্পি অসম্মুস্সন্তেন ইদং আনাপানস্সতিকম্মট্ঠানং মনসিকাতব্বং. অযমেত্থ সঙ্খেপো. ৰিত্থারো পন ইমং কথামগ্গং ইচ্ছন্তেন ৰিসুদ্ধিমগ্গতো (ৰিসুদ্ধি. ১.৫৫) গহেতব্বো.

যং পন ৰুত্তং ‘‘ইদং আনাপানস্সতিকম্মট্ঠানং মনসিকাতব্ব’’ন্তি তত্রাযং মনসিকারৰিধি

‘‘গণনা অনুবন্ধনা, ফুসনা ঠপনা সল্লক্খণা;

ৰিৰট্টনা পারিসুদ্ধি, তেসঞ্চ পটিপস্সনা’’তি. (ৰিসুদ্ধি. ১.২২৩; পটি. ম. অট্ঠ. ২.১.১৬৩);

‘‘গণনা’’তি গণনাযেৰ. ‘‘অনুবন্ধনা’’তি অনুৰহনা. ‘‘ফুসনা’’তি ফুট্ঠট্ঠানং. ‘‘ঠপনা’’তি অপ্পনা. ‘‘সল্লক্খণা’’তি ৰিপস্সনা. ‘‘ৰিৰট্টনা’’তি মগ্গো. ‘‘পারিসুদ্ধী’’তি ফলং. ‘‘তেসঞ্চ পটিপস্সনা’’তি পচ্চৰেক্খণা. তত্থ ইমিনা আদিকম্মিককুলপুত্তেন পঠমং গণনায ইদং কমট্ঠানং মনসিকাতব্বং. গণেন্তেন চ পঞ্চন্নং হেট্ঠা ন ঠপেতব্বং, দসন্নং উপরি ন নেতব্বং, অন্তরে খণ্ডং ন দস্সেতব্বং. পঞ্চন্নং হেট্ঠা ঠপেন্তস্স হি সম্বাধে ওকাসে চিত্তুপ্পাদো ৰিপ্ফন্দতি, সম্বাধে ৰজে সন্নিরুদ্ধগোগণো ৰিয. দসন্নং উপরি নেন্তস্স গণনানিস্সিতোৰ চিত্তুপ্পাদো হোতি. অন্তরা খণ্ডং দস্সেন্তস্স ‘‘সিখাপ্পত্তং নু খো মে কম্মট্ঠানং, নো’’তি চিত্তং ৰিকম্পতি. তস্মা এতে দোসে ৰজ্জেত্ৰা গণেতব্বং.

গণেন্তেন চ পঠমং দন্ধগণনায ধঞ্ঞমাপকগণনায গণেতব্বং. ধঞ্ঞমাপকো হি নাল়িং পূরেত্ৰা ‘‘এক’’ন্তি ৰত্ৰা ওকিরতি. পুন পূরেন্তো কিঞ্চি কচৰরং দিস্ৰা তং ছড্ডেন্তো ‘‘একং এক’’ন্তি ৰদতি. এস নযো ‘‘দ্ৰে দ্ৰে’’তিআদীসু. এৰমেৰ ইমিনাপি অস্সাসপস্সাসেসু যো উপট্ঠাতি তং গহেত্ৰা ‘‘একং এক’’ন্তি আদিংকত্ৰা যাৰ ‘‘দস দসা’’তি পৰত্তমানং পৰত্তমানং উপলক্খেত্ৰাৰ গণেতব্বং. তস্সেৰং গণযতো নিক্খমন্তা চ পৰিসন্তা চ অস্সাসপস্সাসা পাকটা হোন্তি.

অথানেন তং দন্ধগণনং ধঞ্ঞমাপকগণনং পহায সীঘগণনায গোপালকগণনায গণেতব্বং. ছেকো হি গোপালকো সক্খরাযো উচ্ছঙ্গেন গহেত্ৰা রজ্জুদণ্ডহত্থো পাতোৰ ৰজং গন্ত্ৰা গাৰো পিট্ঠিযং পহরিত্ৰা পলিঘত্থম্ভমত্থকে নিসিন্নো দ্ৰারং পত্তং পত্তংযেৰ গাৰং ‘‘একো দ্ৰে’’তি সক্খরং খিপিত্ৰা খিপিত্ৰা গণেতি. তিযামরত্তিং সম্বাধে ওকাসে দুক্খং ৰুত্থগোগণো নিক্খমন্তো অঞ্ঞমঞ্ঞং উপনিঘংসন্তো ৰেগেন ৰেগেন পুঞ্জো পুঞ্জো হুত্ৰা নিক্খমতি. সো ৰেগেন ৰেগেন ‘‘তীণি চত্তারি পঞ্চ দসা’’তি গণেতিযেৰ. এৰমিমস্সাপি পুরিমনযেন গণযতো অস্সাসপস্সাসা পাকটা হুত্ৰা সীঘং সীঘং পুনপ্পুনং সঞ্চরন্তি. ততো তেন ‘‘পুনপ্পুনং সঞ্চরন্তী’’তি ঞত্ৰা অন্তো চ বহি চ অগ্গহেত্ৰা দ্ৰারপ্পত্তং দ্ৰারপ্পত্তংযেৰ গহেত্ৰা ‘‘একো দ্ৰে তীণি চত্তারি পঞ্চ, একো দ্ৰে তীণি চত্তারি পঞ্চ ছ, একো দ্ৰে তীণি চত্তারি পঞ্চ ছ সত্ত…পে… অট্ঠ… নৰ… দসা’’তি সীঘং সীঘং গণেতব্বমেৰ. গণনাপটিবদ্ধে হি কম্মট্ঠানে গণনাবলেনেৰ চিত্তং একগ্গং হোতি অরিত্তূপত্থম্ভনৰসেন চণ্ডসোতে নাৰাঠপনমিৰ.

তস্সেৰং সীঘং সীঘং গণযতো কম্মট্ঠানং নিরন্তরপ্পৰত্তং ৰিয হুত্ৰা উপট্ঠাতি. অথ ‘‘নিরন্তরং পৰত্ততী’’তি ঞত্ৰা অন্তো চ বহি চ ৰাতং অপরিগ্গহেত্ৰা পুরিমনযেনেৰ ৰেগেন ৰেগেন গণেতব্বং. অন্তোপৰিসনৰাতেন হি সদ্ধিং চিত্তং পৰেসযতো অব্ভন্তরং ৰাতব্ভাহতং মেদপূরিতং ৰিয হোতি, বহিনিক্খমনৰাতেন সদ্ধিং চিত্তং নীহরতো বহিদ্ধা পুথুত্তারম্মণে চিত্তং ৰিক্খিপতি. ফুট্ঠোকাসে পন সতিং ঠপেত্ৰা ভাৰেন্তস্সেৰ ভাৰনা সম্পজ্জতি. তেন ৰুত্তং – ‘‘অন্তো চ বহি চ ৰাতং অপরিগ্গহেত্ৰা পুরিমনযেনেৰ ৰেগেন ৰেগেন গণেতব্ব’’ন্তি.

কীৰ চিরং পনেতং গণেতব্বন্তি? যাৰ ৰিনা গণনায অস্সাসপস্সাসারম্মণে সতি সন্তিট্ঠতি. বহি ৰিসটৰিতক্কৰিচ্ছেদং কত্ৰা অস্সাসপস্সাসারম্মণে সতি সণ্ঠপনত্থংযেৰ হি গণনাতি.

এৰং গণনায মনসিকত্ৰা অনুবন্ধনায মনসিকাতব্বং. অনুবন্ধনা নাম গণনং পটিসংহরিত্ৰা সতিযা নিরন্তরং অস্সাসপস্সাসানং অনুগমনং; তঞ্চ খো ন আদিমজ্ঝপরিযোসানানুগমনৰসেন. বহিনিক্খমনৰাতস্স হি নাভি আদি, হদযং মজ্ঝং, নাসিকগ্গং পরিযোসানং. অব্ভন্তরপৰিসনৰাতস্স নাসিকগ্গং আদি, হদযং মজ্ঝং, নাভি পরিযোসানং. তঞ্চস্স অনুগচ্ছতো ৰিক্খেপগতং চিত্তং সারদ্ধায চেৰ হোতি ইঞ্জনায চ. যথাহ –

‘‘অস্সাসাদিমজ্ঝপরিযোসানং সতিযা অনুগচ্ছতো অজ্ঝত্তং ৰিক্খেপগতেন চিত্তেন কাযোপি চিত্তম্পি সারদ্ধা চ হোন্তি ইঞ্জিতা চ ফন্দিতা চ. পস্সাসাদিমজ্ঝপরিযোসানং সতিযা অনুগচ্ছতো বহিদ্ধা ৰিক্খেপগতেন চিত্তেন কাযোপি চিত্তম্পি সারদ্ধা চ হোন্তি ইঞ্জিতা চ ফন্দিতা চা’’তি (পটি. ম. ১.১৫৭).

তস্মা অনুবন্ধনায মনসিকরোন্তেন ন আদিমজ্ঝপরিযোসানৰসেন মনসিকাতব্বং. অপিচ খো ফুসনাৰসেন চ ঠপনাৰসেন চ মনসিকাতব্বং. গণনানুবন্ধনাৰসেন ৰিয হি ফুসনাঠপনাৰসেন ৰিসুং মনসিকারো নত্থি. ফুট্ঠফুট্ঠট্ঠানেযেৰ পন গণেন্তো গণনায চ ফুসনায চ মনসি করোতি. তত্থেৰ গণনং পটিসংহরিত্ৰা তে সতিযা অনুবন্ধন্তো অপ্পনাৰসেন চ চিত্তং ঠপেন্তো ‘‘অনুবন্ধনায চ ফুসনায চ ঠপনায চ মনসি করোতী’’তি ৰুচ্চতি. স্ৰাযমত্থো অট্ঠকথাযং ৰুত্তপঙ্গুল়দোৰারিকোপমাহি পটিসম্ভিদাযং ৰুত্তককচোপমায চ ৰেদিতব্বো.

তত্রাযং পঙ্গুল়োপমা – ‘‘সেয্যথাপি পঙ্গুল়ো দোলায কীল়তং মাতাপুত্তানং দোলং খিপিত্ৰা তত্থেৰ দোলত্থম্ভমূলে নিসিন্নো কমেন আগচ্ছন্তস্স চ গচ্ছন্তস্স চ দোলাফলকস্স উভো কোটিযো মজ্ঝঞ্চ পস্সতি, ন চ উভোকোটিমজ্ঝানং দস্সনত্থং ব্যাৰটো হোতি. এৰমেৰাযং ভিক্খু সতিৰসেন উপনিবন্ধনত্থম্ভমূলে ঠত্ৰা অস্সাসপস্সাসদোলং খিপিত্ৰা তত্থেৰ নিমিত্তে সতিযা নিসিন্নো কমেন আগচ্ছন্তানঞ্চ গচ্ছন্তানঞ্চ ফুট্ঠট্ঠানে অস্সাসপস্সাসানং আদিমজ্ঝপরিযোসানং সতিযা অনুগচ্ছন্তো তত্থ চ চিত্তং ঠপেন্তো পস্সতি, ন চ তেসং দস্সনত্থং ব্যাৰটো হোতি. অযং পঙ্গুল়োপমা.

অযং পন দোৰারিকোপমা – ‘‘সেয্যথাপি দোৰারিকো নগরস্স অন্তো চ বহি চ পুরিসে ‘কো ত্ৰং, কুতো ৰা আগতো, কুহিং ৰা গচ্ছসি, কিং ৰা তে হত্থে’তি ন ৰীমংসতি, ন হি তস্স তে ভারা. দ্ৰারপ্পত্তং দ্ৰারপ্পত্তংযেৰ পন ৰীমংসতি; এৰমেৰ ইমস্স ভিক্খুনো অন্তো পৰিট্ঠৰাতা চ বহি নিক্খন্তৰাতা চ ন ভারা হোন্তি, দ্ৰারপ্পত্তা দ্ৰারপ্পত্তাযেৰ ভারাতি. অযং দোৰারিকোপমা.

ককচোপমা পন আদিতোপভুতি এৰং ৰেদিতব্বা. ৰুত্তঞ্হেতং –

‘‘নিমিত্তং অস্সাসপস্সাসা, অনারম্মণমেকচিত্তস্স;

অজানতো চ তযো ধম্মে, ভাৰনানুপলব্ভতি.

‘‘নিমিত্তং অস্সাসপস্সাসা, অনারম্মণমেকচিত্তস্স;

জানতো চ তযো ধম্মে, ভাৰনা উপলব্ভতী’’তি. (পটি. ম. ১.১৫৯);

কথং ইমে তযো ধম্মা একচিত্তস্স আরম্মণং ন হোন্তি, ন চিমে তযো ধম্মা অৰিদিতা হোন্তি, ন চ চিত্তং ৰিক্খেপং গচ্ছতি, পধানঞ্চ পঞ্ঞাযতি, পযোগঞ্চ সাধেতি, ৰিসেসমধিগচ্ছতি? সেয্যথাপি রুক্খো সমে ভূমিভাগে নিক্খিত্তো, তমেনং পুরিসো ককচেন ছিন্দেয্য, রুক্খে ফুট্ঠককচদন্তানং ৰসেন পুরিসস্স সতি উপট্ঠিতা হোতি, ন আগতে ৰা গতে ৰা ককচদন্তে মনসি করোতি, ন আগতা ৰা গতা ৰা ককচদন্তা অৰিদিতা হোন্তি, পধানঞ্চ পঞ্ঞাযতি, পযোগঞ্চ সাধেতি.

যথা রুক্খো সমে ভূমিভাগে নিক্খিত্তো; এৰং উপনিবন্ধননিমিত্তং. যথা ককচদন্তা; এৰং অস্সাসপস্সাসা. যথা রুক্খে ফুট্ঠককচদন্তানং ৰসেন পুরিসস্স সতি উপট্ঠিতা হোতি, ন আগতে ৰা গতে ৰা ককচদন্তে মনসি করোতি, ন আগতা ৰা গতা ৰা ককচদন্তা অৰিদিতা হোন্তি, পধানঞ্চ পঞ্ঞাযতি, পযোগঞ্চ সাধেতি, এৰমেৰ ভিক্খু নাসিকগ্গে ৰা মুখনিমিত্তে ৰা সতিং উপট্ঠপেত্ৰা নিসিন্নো হোতি, ন আগতে ৰা গতে ৰা অস্সাসপস্সাসে মনসি করোতি, ন আগতা ৰা গতা ৰা অস্সাসপস্সাসা অৰিদিতা হোন্তি, পধানঞ্চ পঞ্ঞাযতি, পযোগঞ্চ সাধেতি, ৰিসেসমধিগচ্ছতি.

পধানন্তি কতমং পধানং? আরদ্ধৰীরিযস্স কাযোপি চিত্তম্পি কম্মনিযং হোতি – ইদং পধানং. কতমো পযোগো? আরদ্ধৰীরিযস্স উপক্কিলেসা পহীযন্তি, ৰিতক্কা ৰূপসম্মন্তি – অযং পযোগো. কতমো ৰিসেসো? আরদ্ধৰীরিযস্স সংযোজনা পহীযন্তি, অনুসযা ব্যন্তী হোন্তি – অযং ৰিসেসো. এৰং ইমে তযো ধম্মা একচিত্তস্স আরম্মণা ন হোন্তি, ন চিমে তযো ধম্মা অৰিদিতা হোন্তি, ন চ চিত্তং ৰিক্খেপং গচ্ছতি, পধানঞ্চ পঞ্ঞাযতি, পযোগঞ্চ সাধেতি, ৰিসেসমধিগচ্ছতি.

‘‘আনাপানস্সতী যস্স, পরিপুণ্ণা সুভাৰিতা;

অনুপুব্বং পরিচিতা, যথা বুদ্ধেন দেসিতা;

সো ইমং লোকং পভাসেতি, অব্ভা মুত্তোৰ চন্দিমা’’তি. (পটি. ম. ১.১৬০);

অযং ককচোপমা. ইধ পনস্স আগতাগতৰসেন অমনসিকারমত্তমেৰ পযোজনন্তি ৰেদিতব্বং. ইদং কম্মট্ঠানং মনসিকরোতো কস্সচি নচিরেনেৰ নিমিত্তঞ্চ উপ্পজ্জতি, অৰসেসজ্ঝানঙ্গপটিমণ্ডিতা অপ্পনাসঙ্খাতা ঠপনা চ সম্পজ্জতি. কস্সচি পন গণনাৰসেনেৰ মনসিকারকালতোপভুতি অনুক্কমতো ওল়ারিকঅস্সাসপস্সাসনিরোধৰসেন কাযদরথে ৰূপসন্তে কাযোপি চিত্তম্পি লহুকং হোতি, সরীরং আকাসে লঙ্ঘনাকারপ্পত্তং ৰিয হোতি. যথা সারদ্ধকাযস্স মঞ্চে ৰা পীঠে ৰা নিসীদতো মঞ্চপীঠং ওনমতি, ৰিকূজতি, পচ্চত্থরণং ৰলিং গণ্হাতি. অসারদ্ধকাযস্স পন নিসীদতো নেৰ মঞ্চপীঠং ওনমতি, ন ৰিকূজতি, ন পচ্চত্থরণং ৰলিং গণ্হাতি, তূলপিচুপূরিতং ৰিয মঞ্চপীঠং হোতি. কস্মা? যস্মা অসারদ্ধো কাযো লহুকো হোতি; এৰমেৰ গণনাৰসেন মনসিকারকালতোপভুতি অনুক্কমতো ওল়ারিকঅস্সাসপস্সাসনিরোধৰসেন কাযদরথে ৰূপসন্তে কাযোপি চিত্তম্পি লহুকং হোতি, সরীরং আকাসে লঙ্ঘনাকারপ্পত্তং ৰিয হোতি.

তস্স ওল়ারিকে অস্সাসপস্সাসে নিরুদ্ধে সুখুমঅস্সাসপস্সাসনিমিত্তারম্মণং চিত্তং পৰত্ততি, তস্মিম্পি নিরুদ্ধে অপরাপরং ততো সুখুমতরসুখুমতমনিমিত্তারম্মণং পৰত্ততিযেৰ. কথং? যথা পুরিসো মহতিযা লোহসলাকায কংসতাল়ং আকোটেয্য, একপ্পহারেন মহাসদ্দো উপ্পজ্জেয্য, তস্স ওল়ারিকসদ্দারম্মণং চিত্তং পৰত্তেয্য, নিরুদ্ধে ওল়ারিকে সদ্দে অথ পচ্ছা সুখুমসদ্দনিমিত্তারম্মণং, তস্মিম্পি নিরুদ্ধে অপরাপরং ততো সুখুমতরসুখুমতমসদ্দনিমিত্তারম্মণং চিত্তং পৰত্ততেৰ; এৰন্তি ৰেদিতব্বং. ৰুত্তম্পি চেতং – ‘‘সেয্যথাপি কংসে আকোটিতে’’তি (পটি. ম. ১.১৭১) ৰিত্থারো.

যথা হি অঞ্ঞানি কম্মট্ঠানানি উপরূপরি ৰিভূতানি হোন্তি, ন তথা ইদং. ইদং পন উপরূপরি ভাৰেন্তস্স ভাৰেন্তস্স সুখুমত্তং গচ্ছতি, উপট্ঠানম্পি ন উপগচ্ছতি. এৰং অনুপট্ঠহন্তে পন তস্মিং ন তেন ভিক্খুনা উট্ঠাযাসনা চম্মখণ্ডং পপ্ফোটেত্ৰা গন্তব্বং. কিং কাতব্বং? ‘‘আচরিযং পুচ্ছিস্সামী’’তি ৰা ‘‘নট্ঠং দানি মে কম্মট্ঠান’’ন্তি ৰা ন ৰুট্ঠাতব্বং, ইরিযাপথং ৰিকোপেত্ৰা গচ্ছতো হি কম্মট্ঠানং নৰনৰমেৰ হোতি. তস্মা যথানিসিন্নেনেৰ দেসতো আহরিতব্বং.

তত্রাযং আহরণূপাযো. তেন হি ভিক্খুনা কম্মট্ঠানস্স অনুপট্ঠহনভাৰং ঞত্ৰা ইতি পটিসঞ্চিক্খিতব্বং – ‘‘ইমে অস্সাসপস্সাসা নাম কত্থ অত্থি, কত্থ নত্থি, কস্স ৰা অত্থি, কস্স ৰা নত্থী’’তি. অথেৰং পটিসঞ্চিক্খতা ‘‘ইমে অন্তোমাতুকুচ্ছিযং নত্থি, উদকে নিমুগ্গানং নত্থি, তথা অসঞ্ঞীভূতানং মতানং চতুত্থজ্ঝানসমাপন্নানং রূপারূপভৰসমঙ্গীনং নিরোধসমাপন্নান’’ন্তি ঞত্ৰা এৰং অত্তনাৰ অত্তা পটিচোদেতব্বো – ‘‘ননু ত্ৰং, পণ্ডিত, নেৰ মাতুকুচ্ছিগতো, ন উদকে নিমুগ্গো, ন অসঞ্ঞীভূতো, ন মতো, ন চতুত্থজ্ঝানসমআপন্নো, ন রূপারূপভৰসমঙ্গী, ন নিরোধসমাপন্নো, অত্থিযেৰ তে অস্সাসপস্সাসা, মন্দপঞ্ঞতায পন পরিগ্গহেতুং ন সক্কোসী’’তি. অথানেন পকতিফুট্ঠৰসেনেৰ চিত্তং ঠপেত্ৰা মনসিকারো পৰত্তেতব্বো. ইমে হি দীঘনাসিকস্স নাসা পুটং ঘট্টেন্তা পৰত্তন্তি, রস্সনাসিকস্স উত্তরোট্ঠং. তস্মানেন ইমং নাম ঠানং ঘট্টেন্তীতি নিমিত্তং পট্ঠপেতব্বং. ইমমেৰ হি অত্থৰসং পটিচ্চ ৰুত্তং ভগৰতা – ‘‘নাহং, ভিক্খৰে, মুট্ঠস্সতিস্স অসম্পজানস্স আনাপানস্সতিভাৰনং ৰদামী’’তি (ম. নি. ৩.১৪৯; সং. নি. ৫.৯৯২). কিঞ্চাপি হি যংকিঞ্চি কম্মট্ঠানং সতস্স সম্পজানস্সেৰ সম্পজ্জতি, ইতো অঞ্ঞং পন মনসিকরোন্তস্স পাকটং হোতি. ইদং পন আনাপানস্সতিকম্মট্ঠানং গরুকং গরুকভাৰনং বুদ্ধপচ্চেকবুদ্ধবুদ্ধপুত্তানং মহাপুরিসানমেৰ মনসিকারভূমিভূতং, ন চেৰ ইত্তরং, ন চ ইত্তরসত্তসমাসেৰিতং. যথা যথা মনসি করীযতি, তথা তথা সন্তঞ্চেৰ হোতি সুখুমঞ্চ. তস্মা এত্থ বলৰতী সতি চ পঞ্ঞা চ ইচ্ছিতব্বা.

যথা হি মট্ঠসাটকস্স তুন্নকরণকালে সূচিপি সুখুমা ইচ্ছিতব্বা, সূচিপাসৰেধনম্পি ততো সুখুমতরং; এৰমেৰ মট্ঠসাটকসদিসস্স ইমস্স কম্মট্ঠানস্স ভাৰনাকালে সূচিপটিভাগা সতিপি সূচিপাসৰেধনপটিভাগা তংসম্পযুত্তা পঞ্ঞাপি বলৰতী ইচ্ছিতব্বা. তাহি চ পন সতিপঞ্ঞাহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা ন তে অস্সাসপস্সাসা অঞ্ঞত্র পকতিফুট্ঠোকাসা পরিযেসিতব্বা.

যথা পন কস্সকো কসিং কসিত্ৰা বলিবদ্দে মুঞ্চিত্ৰা গোচরাভিমুখে কত্ৰা ছাযায নিসিন্নো ৰিস্সমেয্য, অথস্স তে বলিবদ্দা ৰেগেন অটৰিং পৰিসেয্যুং. যো হোতি ছেকো কস্সকো সো পুন তে গহেত্ৰা যোজেতুকামো ন তেসং অনুপদং গন্ত্ৰা অটৰিং আহিণ্ডতি. অথ খো রস্মিঞ্চ পতোদঞ্চ গহেত্ৰা উজুকমেৰ তেসং নিপাততিত্থং গন্ত্ৰা নিসীদতি ৰা নিপজ্জতি ৰা. অথ তে গোণে দিৰসভাগং চরিত্ৰা নিপাততিত্থং ওতরিত্ৰা ন্হত্ৰা চ পিৰিত্ৰা চ পচ্চুত্তরিত্ৰা ঠিতে দিস্ৰা রস্মিযা বন্ধিত্ৰা পতোদেন ৰিজ্ঝন্তো আনেত্ৰা যোজেত্ৰা পুন কম্মং করোতি; এৰমেৰ তেন ভিক্খুনা ন তে অস্সাসপস্সাসা অঞ্ঞত্র পকতিফুট্ঠোকাসা পরিযেসিতব্বা. সতিরস্মিং পন পঞ্ঞাপতোদঞ্চ গহেত্ৰা পকতিফুট্ঠোকাসে চিত্তং ঠপেত্ৰা মনসিকারো পৰত্তেতব্বো. এৰঞ্হিস্স মনসিকরোতো নচিরস্সেৰ তে উপট্ঠহন্তি, নিপাততিত্থে ৰিয গোণা. ততো তেন সতিরস্মিযা বন্ধিত্ৰা তস্মিংযেৰ ঠানে যোজেত্ৰা পঞ্ঞাপতোদেন ৰিজ্ঝন্তেন পুন কম্মট্ঠানং অনুযুঞ্জিতব্বং; তস্সেৰমনুযুঞ্জতো নচিরস্সেৰ নিমিত্তং উপট্ঠাতি. তং পনেতং ন সব্বেসং একসদিসং হোতি; অপিচ খো কস্সচি সুখসম্ফস্সং উপ্পাদযমানো তূলপিচু ৰিয, কপ্পাসপিচু ৰিয, ৰাতধারা ৰিয চ উপট্ঠাতীতি একচ্চে আহু.

অযং পন অট্ঠকথাৰিনিচ্ছযো – ইদঞ্হি কস্সচি তারকরূপং ৰিয, মণিগুল়িকা ৰিয, মুত্তাগুল়িকা ৰিয চ কস্সচি খরসম্ফস্সং হুত্ৰা কপ্পাসট্ঠি ৰিয, সারদারুসূচি ৰিয চ কস্সচি দীঘপামঙ্গসুত্তং ৰিয, কুসুমদামং ৰিয, ধূমসিখা ৰিয চ কস্সচি ৰিত্থত মক্কটকসুত্তং ৰিয, ৰলাহকপটলং ৰিয, পদুমপুপ্ফং ৰিয, রথচক্কং ৰিয, চন্দমণ্ডলং ৰিয, সূরিযমণ্ডলং ৰিয চ উপট্ঠাতি. তঞ্চ পনেতং যথা সম্বহুলেসু ভিক্খূসু সুত্তন্তং সজ্ঝাযিত্ৰা নিসিন্নেসু একেন ভিক্খুনা ‘‘তুম্হাকং কীদিসং হুত্ৰা ইদং সুত্তং উপট্ঠাতী’’তি ৰুত্তে একো ‘‘ময্হং মহতী পব্বতেয্যা নদী ৰিয হুত্ৰা উপট্ঠাতী’’তি আহ. অপরো ‘‘ময্হং একা ৰনরাজি ৰিয’’. অঞ্ঞো ‘‘ময্হং সীতচ্ছাযো সাখাসম্পন্নো ফলভারভরিতরুক্খো ৰিযা’’তি. তেসঞ্হি তং একমেৰ সুত্তং সঞ্ঞানানতায নানতো উপট্ঠাতি. এৰং একমেৰ কম্মট্ঠানং সঞ্ঞানানতায নানতো উপট্ঠাতি. সঞ্ঞজঞ্হি এতং সঞ্ঞানিদানং সঞ্ঞাপ্পভৰং তস্মা সঞ্ঞানানতায নানতো উপট্ঠাতীতি ৰেদিতব্বং.

এত্থ চ অঞ্ঞমেৰ অস্সাসারম্মণং চিত্তং, অঞ্ঞং পস্সাসারম্মণং, অঞ্ঞং নিমিত্তারম্মণং যস্স হি ইমে তযো ধম্মা নত্থি, তস্স কম্মট্ঠানং নেৰ অপ্পনং ন উপচারং পাপুণাতি. যস্স পনিমে তযো ধম্মা অত্থি, তস্সেৰ কম্মট্ঠানং অপ্পনঞ্চ উপচারঞ্চ পাপুণাতি. ৰুত্তঞ্হেতং –

‘‘নিমিত্তং অস্সাসপস্সাসা, অনারম্মণমেকচিত্তস্স;

অজানতো চ তযো ধম্মে, ভাৰনানুপলব্ভতি.

‘‘নিমিত্তং অস্সাসপস্সাসা, অনারম্মণমেকচিত্তস্স;

জানতো চ তযো ধম্মে, ভাৰনা উপলব্ভতী’’তি. (ৰিসুদ্ধি. ১.২৩১);

এৰং উপট্ঠিতে পন নিমিত্তে তেন ভিক্খুনা আচরিযসন্তিকং গন্ত্ৰা আরোচেতব্বং – ‘‘ময্হং, ভন্তে, এৰরূপং নাম উপট্ঠাতী’’তি. আচরিযেন পন ‘‘এতং নিমিত্ত’’ন্তি ৰা ‘‘ন নিমিত্ত’’ন্তি ৰা ন ৰত্তব্বং. ‘‘এৰং হোতি, আৰুসো’’তি ৰত্ৰা পন ‘‘পুনপ্পুনং মনসি করোহী’’তি ৰত্তব্বো. ‘‘নিমিত্ত’’ন্তি হি ৰুত্তে ৰোসানং আপজ্জেয্য; ‘‘ন নিমিত্ত’’ন্তি ৰুত্তে নিরাসো ৰিসীদেয্য. তস্মা তদুভযম্পি অৰত্ৰা মনসিকারেযেৰ নিযোজেতব্বোতি. এৰং তাৰ দীঘভাণকা. মজ্ঝিমভাণকা পনাহু – ‘‘নিমিত্তমিদং, আৰুসো, কম্মট্ঠানং পুনপ্পুনং মনসি করোহি সপ্পুরিসাতি ৰত্তব্বো’’তি. অথানেন নিমিত্তেযেৰ চিত্তং ঠপেতব্বং. এৰমস্সাযং ইতো পভুতি ঠপনাৰসেন ভাৰনা হোতি. ৰুত্তঞ্হেতং পোরাণেহি –

‘‘নিমিত্তে ঠপযং চিত্তং, নানাকারং ৰিভাৰযং;

ধীরো অস্সাসপস্সাসে, সকং চিত্তং নিবন্ধতী’’তি. (ৰিসুদ্ধি. ১.২৩২; পটি. ম. অট্ঠ. ২.১.১৬৩);

তস্সেৰং নিমিত্তুপট্ঠানতো পভুতি নীৰরণানি ৰিক্খম্ভিতানেৰ হোন্তি কিলেসা সন্নিসিন্নাৰ সতি উপট্ঠিতাযেৰ, চিত্তং সমাহিতমেৰ. ইদঞ্হি দ্ৰীহাকারেহি চিত্তং সমাহিতং নাম হোহি – উপচারভূমিযং ৰা নীৰরণপ্পহানেন, পটিলাভভূমিযং ৰা অঙ্গপাতুভাৰেন. তত্থ ‘‘উপচারভূমী’’তি উপচারসমাধি; ‘‘পটিলাভভূমী’’তি অপ্পনাসমাধি. তেসং কিং নানাকরণং? উপচারসমাধি কুসলৰীথিযং জৰিত্ৰা ভৰঙ্গং ওতরতি, অপ্পনাসমাধি দিৰসভাগে অপ্পেত্ৰা নিসিন্নস্স দিৰসভাগম্পি কুসলৰীথিযং জৰতি, ন ভৰঙ্গং ওতরতি. ইমেসু দ্ৰীসু সমাধীসু নিমিত্তপাতুভাৰেন উপচারসমাধিনা সমাহিতং চিত্তং হোতি. অথানেন তং নিমিত্তং নেৰ ৰণ্ণতো মনসিকাতব্বং, ন লক্খণতো পচ্চৰেক্খিতব্বং. অপিচ খো খত্তিযমহেসিযা চক্কৰত্তিগব্ভো ৰিয কস্সকেন সালিযৰগব্ভো ৰিয চ অপ্পমত্তেন রক্খিতব্বং; রক্খিতং হিস্স ফলদং হোতি.

‘‘নিমিত্তং রক্খতো লদ্ধ, পরিহানি ন ৰিজ্জতি;

আরক্খম্হি অসন্তম্হি, লদ্ধং লদ্ধং ৰিনস্সতী’’তি.

তত্রাযং রক্খণূপাযো – তেন ভিক্খুনা আৰাসো, গোচরো, ভস্সং, পুগ্গলো, ভোজনং, উতু, ইরিযাপথোতি ইমানি সত্ত অসপ্পাযানি ৰজ্জেত্ৰা তানেৰ সত্ত সপ্পাযানি সেৰন্তেন পুনপ্পুনং তং নিমিত্তং মনসিকাতব্বং.

এৰং সপ্পাযসেৰনেন নিমিত্তং থিরং কত্ৰা ৰুড্ঢিং ৰিরূল়্হিং গমযিত্ৰা ৰত্থুৰিসদকিরিযা, ইন্দ্রিযসমত্তপটিপাদনতা, নিমিত্তকুসলতা, যস্মিং সমযে চিত্তং সপগ্গহেতব্ব তস্মিং সমযে চিত্তপগ্গণ্হনা, যস্মিং সমযে চিত্তং নিগ্গহেতব্বং তস্মিং সমযে চিত্তনিগ্গণ্হনা, যস্মিং সমযে চিত্তং সম্পহংসেতব্বং তস্মিং সমযে সম্পহংসেতব্বং তস্মিং সমযে চিত্তসম্পহংসনা, যস্মিং সমযে চিত্তং অজ্ঝুপেক্খিতব্বং তস্মিং সমযে চিত্তঅজ্ঝুপেক্খনা, অসমাহিতপুগ্গলপরিৰজ্জনা, সমাহিতপুগ্গলসেৰনা, তদধিমুত্ততাতি ইমানি দস অপ্পনাকোসল্লানি অৰিজহন্তেন যোগো করণীযো.

তস্সেৰং অনুযুত্তস্স ৰিহরতো ইদানি অপ্পনা উপ্পজ্জিস্সতীতি ভৰঙ্গং ৰিচ্ছিন্দিত্ৰা নিমিত্তারম্মণং মনোদ্ৰারাৰজ্জনং উপ্পজ্জতি. তস্মিঞ্চ নিরুদ্ধে তদেৰারম্মণং গহেত্ৰা চত্তারি পঞ্চ ৰা জৰনানি, যেসং পঠমং পরিকম্মং, দুতিযং উপচারং, ততিযং অনুলোমং, চতুত্থং গোত্রভু, পঞ্চমং অপ্পনাচিত্তং. পঠমং ৰা পরিকম্মঞ্চেৰ উপচারঞ্চ, দুতিযং অনুলোমং, ততিযং গোত্রভু, চতুত্থং অপ্পনাচিত্তন্তি ৰুচ্চতি. চতুত্থমেৰ হি পঞ্চমং ৰা অপ্পেতি, ন ছট্ঠং সত্তমং ৰা আসন্নভৰঙ্গপাতত্তা.

আভিধম্মিকগোদত্তত্থেরো পনাহ – ‘‘আসেৰনপচ্চযেন কুসলা ধম্মা বলৰন্তো হোন্তি; তস্মা ছট্ঠং সত্তমং ৰা অপ্পেতী’’তি. তং অট্ঠকথাসু পটিক্খিত্তং. তত্থ পুব্বভাগচিত্তানি কামাৰচরানি হোন্তি, অপ্পনাচিত্তং পন রূপাৰচরং. এৰমনেন পঞ্চঙ্গৰিপ্পহীনং, পঞ্চঙ্গসমন্নাগতং, দসলক্খণসম্পন্নং, তিৰিধকল্যাণং, পঠমজ্ঝানং অধিগতং হোতি. সো তস্মিংযেৰারম্মণে ৰিতক্কাদযো ৰূপসমেত্ৰা দুতিযততিযচতুত্থজ্ঝানানি পাপুণাতি. এত্তাৰতা চ ঠপনাৰসেন ভাৰনায পরিযোসানপ্পত্তো হোতি. অযমেত্থ সঙ্খেপকথা. ৰিত্থারো পন ইচ্ছন্তেন ৰিসুদ্ধিমগ্গতো গহেতব্বো.

এৰং পত্তচতুত্থজ্ঝানো পনেত্থ ভিক্খু সল্লক্খণাৰিৰট্টনাৰসেন কম্মট্ঠানং ৰড্ঢেত্ৰা পারিসুদ্ধিং পত্তুকামো তদেৰ ঝানং আৰজ্জনসমাপজ্জনঅধিট্ঠানৰুট্ঠানপচ্চৰেক্খণসঙ্খাতেহি পঞ্চহাকারেহি ৰসিপ্পত্তং পগুণং কত্ৰা অরূপপুব্বঙ্গমং ৰা রূপং, রূপপুব্বঙ্গমং ৰা অরূপন্তি রূপারূপং পরিগ্গহেত্ৰা ৰিপস্সনং পট্ঠপেতি. কথং? সো হি ঝানা ৰুট্ঠহিত্ৰা ঝানঙ্গানি পরিগ্গহেত্ৰা তেসং নিস্সযং হদযৰত্থুং তং নিস্সযানি চ ভূতানি তেসঞ্চ নিস্সযং সকলম্পি করজকাযং পস্সতি. ততো ‘‘ঝানঙ্গানি অরূপং, ৰত্থাদীনি রূপ’’ন্তি রূপারূপং ৰৰত্থপেতি.

অথ ৰা সমাপত্তিতো ৰুট্ঠহিত্ৰা কেসাদীসু কোট্ঠাসেসু পথৰীধাতুআদিৰসেন চত্তারি ভূতানি তংনিস্সিতরূপানি চ পরিগ্গহেত্ৰা যথাপরিগ্গহিতরূপারম্মণং যথাপরিগ্গহিতরূপৰত্থুদ্ৰারারম্মণং ৰা সসম্পযুত্তধম্মং ৰিঞ্ঞাণঞ্চ পস্সতি. ততো ‘‘ভূতাদীনি রূপং সসম্পযুত্তধম্মং ৰিঞ্ঞাণং অরূপ’’ন্তি ৰৰত্থপেতি.

অথ ৰা সমাপত্তিতো ৰুট্ঠহিত্ৰা অস্সাসপস্সাসানং সমুদযো করজকাযো চ চিত্তঞ্চাতি পস্সতি. যথা হি কম্মারগগ্গরিযা ধমমানায ভস্তঞ্চ পুরিসস্স চ তজ্জং ৰাযামং পটিচ্চ ৰাতো সঞ্চরতি; এৰমেৰ কাযঞ্চ চিত্তঞ্চ পটিচ্চ অস্সাসপস্সাসাতি. ততো অস্সাসপস্সাসে চ কাযঞ্চ রূপং, চিত্তঞ্চ তংসম্পযুত্তধম্মে চ অরূপন্তি ৰৰত্থপেতি.

এৰং নামরূপং ৰৰত্থপেত্ৰা তস্স পচ্চযং পরিযেসতি, পরিযেসন্তো চ তং দিস্ৰা তীসুপি অদ্ধাসু নামরূপস্স পৰত্তিং আরব্ভ কঙ্খং ৰিতরতি. ৰিতিণ্ণকঙ্খো কলাপসম্মসনৰসেন তিলক্খণং আরোপেত্ৰা উদযব্বযানুপস্সনায পুব্বভাগে উপ্পন্নে ওভাসাদযো দস ৰিপস্সনুপক্কিলেসে পহায উপক্কিলেসৰিমুত্তং পটিপদাঞাণং ‘‘মগ্গো’’তি ৰৰত্থপেত্ৰা উদযং পহায ভঙ্গানুপস্সনং পত্ৰা নিরন্তরং ভঙ্গানুপস্সনেন ভযতো উপট্ঠিতেসু সব্বসঙ্খারেসু নিব্বিন্দন্তো ৰিরজ্জন্তো ৰিমুচ্চন্তো যথাক্কমং চত্তারো অরিযমগ্গে পাপুণিত্ৰা অরহত্তফলে পতিট্ঠায একূনৰীসতিভেদস্স পচ্চৰেক্খণঞাণস্স পরিযন্তপ্পত্তো সদেৰকস্স লোকস্স অগ্গদক্খিণেয্যো হোতি. এত্তাৰতা চস্স গণনং আদিং কত্ৰা ৰিপস্সনাপরিযোসানা আনাপানস্সতিসমাধিভাৰনা চ সমত্তা হোতীতি.

অযং সব্বাকারতো পঠমচতুক্কৰণ্ণনা.

ইতরেসু পন তীসু চতুক্কেসু যস্মা ৰিসুং কম্মট্ঠানভাৰনানযো নাম নত্থি; তস্মা অনুপদৰণ্ণনানযেনেৰ নেসং অত্থো ৰেদিতব্বো. পীতিপ্পটিসংৰেদীতি পীতিং পটিসংৰিদিতং করোন্তো পাকটং করোন্তো অস্সসিস্সামি পস্সসিস্সামীতি সিক্খতি. তত্থ দ্ৰীহাকারেহি পীতি পটিসংৰিদিতা হোতি – আরম্মণতো চ অসম্মোহতো চ.

কথং আরম্মণতো পীতি পটিসংৰিদিতা হোতি? সপ্পীতিকে দ্ৰে ঝানে সমাপজ্জতি, তস্স সমাপত্তিক্খণে ঝানপটিলাভেন আরম্মণতো পীতি পটিসংৰিদিতা হোতি আরম্মণস্স পটিসংৰিদিতত্তা.

কথং অসম্মোহতো? সপ্পীতিকে দ্ৰে ঝানে সমাপজ্জিত্ৰা ৰুট্ঠায ঝানসম্পযুত্তকপীতিং খযতো ৰযতো সম্মসতি, তস্স ৰিপস্সনাক্খণে লক্খণপটিৰেধেন অসম্মোহতো পীতি পটিসংৰিদিতা হোতি. ৰুত্তঞ্হেতং পটিসম্ভিদাযং

‘‘দীঘং অস্সাসৰসেন চিত্তস্স একগ্গতং অৰিক্খেপং পজানতো সতি উপট্ঠিতা হোতি. তায সতিযা তেন ঞাণেন সা পীতি পটিসংৰিদিতা হোতি. দীঘং পস্সাসৰসেন…পে… রস্সং অস্সাসৰসেন… রস্সং পস্সাসৰসেন… সব্বকাযপ্পটিসংৰেদী অস্সাসৰসেন… সব্বকাযপ্পটিসংৰেদী পস্সাসৰসেন… পস্সম্ভযং কাযসঙ্খারং অস্সাসৰসেন… পস্সম্ভযং কাযসঙ্খারং পস্সাসৰসেন চিত্তস্স একগ্গতং অৰিক্খেপং পজানতো সতি উপট্ঠিতা হোতি, তায সতিযা তেন ঞাণেন সা পীতি পটিসংৰিদিতা হোতি. আৰজ্জতো সা পীতি পটিসংৰিদিতা হোতি জানতো… পস্সতো… পচ্চৰেক্খতো… চিত্তং অধিট্ঠহতো… সদ্ধায অধিমুচ্চতো… ৰীরিযং পগ্গণ্হতো… সতিং উপট্ঠাপযতো… চিত্তং সমাদহতো… পঞ্ঞায পজানতো… অভিঞ্ঞেয্যং অভিজানতো… পরিঞ্ঞেয্যং পরিজানতো… পহাতব্বং পজহতো… ভাৰেতব্বং ভাৰযতো… সচ্ছিকাতব্বং সচ্ছিকরোতো সা পীতি পটিসংৰিদিতা হোতি. এৰং সা পীতি পটিসংৰিদিতা হোতী’’তি (পটি. ম. ১.১৭২).

এতেনেৰ নযেন অৰসেসপদানিপি অত্থতো ৰেদিতব্বানি. ইদং পনেত্থ ৰিসেসমত্তং. তিণ্ণং ঝানানং ৰসেন সুখপটিসংৰেদিতা চতুন্নম্পি ৰসেন চিত্তসঙ্খারপটিসংৰেদিতা ৰেদিতব্বা. ‘‘চিত্তসঙ্খারো’’তি ৰেদনাদযো দ্ৰে খন্ধা. সুখপ্পটিসংৰেদিপদে চেত্থ ৰিপস্সনাভূমিদস্সনত্থং ‘‘সুখন্তি দ্ৰে সুখানি – কাযিকঞ্চ সুখং চেতসিকঞ্চা’’তি পটিসম্ভিদাযং ৰুত্তং. পস্সম্ভযং চিত্তসঙ্খারন্তি ওল়ারিকং ওল়ারিকং চিত্তসঙ্খারং পস্সম্ভেন্তো, নিরোধেন্তোতি অত্থো. সো ৰিত্থারতো কাযসঙ্খারে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো. অপিচেত্থ পীতিপদে পীতিসীসেন ৰেদনা ৰুত্তা. সুখপদে সরূপেনেৰ ৰেদনা. দ্ৰীসু চিত্তসঙ্খারপদেসু ‘‘সঞ্ঞা চ ৰেদনা চ চেতসিকা এতে ধম্মা চিত্তপটিবদ্ধা চিত্তসঙ্খারা’’তি (পটি. ম. ১.১৭৪; ম. নি. ১.৪৬৩) ৰচনতো সঞ্ঞাসম্পযুত্তা ৰেদনাতি. এৰং ৰেদনানুপস্সনানযেন ইদং চতুক্কং ভাসিতন্তি ৰেদিতব্বং.

ততিযচতুক্কেপি চতুন্নং ঝানানং ৰসেন চিত্তপটিসংৰেদিতা ৰেদিতব্বা. অভিপ্পমোদযং চিত্তন্তি চিত্তং মোদেন্তো পমোদেন্তো হাসেন্তো পহাসেন্তো অস্সসিস্সামি পস্সসিস্সামীতি সিক্খতি. তত্থ দ্ৰীহাকারেহি অভিপ্পমোদো হোতি – সমাধিৰসেন চ ৰিপস্সনাৰসেন চ.

কথং সমাধিৰসেন? সপ্পীতিকে দ্ৰে ঝানে সমাপজ্জতি, সো সমাপত্তিক্খণে সম্পযুত্তায পীতিযা চিত্তং আমোদেতি পমোদেতি. কথং ৰিপস্সনাৰসেন? সপ্পীতিকে দ্ৰে ঝানে সমাপজ্জিত্ৰা ৰুট্ঠায ঝানসম্পযুত্তকপীতিং খযতো ৰযতো সম্মসতি; এৰং ৰিপস্সনাক্খণে ঝানসম্পযুত্তকপীতিং আরম্মণং কত্ৰা চিত্তং আমোদেতি পমোদেতি. এৰং পটিপন্নো ‘‘অভিপ্পমোদযং চিত্তং অস্সসিস্সামি পস্সসিস্সামীতি সিক্খতী’’তি ৰুচ্চতি.

সমাদহং চিত্তন্তি পঠমজ্ঝানাদিৰসেন আরম্মণে চিত্তং সমং আদহন্তো সমং ঠপেন্তো তানি ৰা পন ঝানানি সমাপজ্জিত্ৰা ৰুট্ঠায ঝানসম্পযুত্তকচিত্তং খযতো ৰযতো সম্মসতো ৰিপস্সনাক্খণে লক্খণপটিৰেধেন উপ্পজ্জতি খণিকচিত্তেকগ্গতা; এৰং উপ্পন্নায খণিকচিত্তেকগ্গতায ৰসেনপি আরম্মণে চিত্তং সমং আদহন্তো সমং ঠপেন্তো ‘‘সমাদহং চিত্তং অস্সসিস্সামি পস্সসিস্সামীতি সিক্খতী’’তি ৰুচ্চতি.

ৰিমোচযং চিত্তন্তি পঠমজ্ঝানেন নীৰরণেহি চিত্তং মোচেন্তো ৰিমোচেন্তো, দুতিযেন ৰিতক্কৰিচারেহি, ততিযেন পীতিযা, চতুত্থেন সুখদুক্খেহি চিত্তং মোচেন্তো ৰিমোচেন্তো. তানি ৰা পন ঝানানি সমাপজ্জিত্ৰা ৰুট্ঠায ঝানসম্পযুত্তকচিত্তং খযতো ৰযতো সম্মসতি. সো ৰিপস্সনাক্খণে অনিচ্চানুপস্সনায নিচ্চসঞ্ঞাতো চিত্তং মোচেন্তো ৰিমোচেন্তো, দুক্খানুপস্সনায সুখসঞ্ঞাতো, অনত্তানুপস্সনায অত্তসঞ্ঞাতো, নিব্বিদানুপস্সনায নন্দিতো, ৰিরাগানুপস্সনায রাগতো, নিরোধানুপস্সনায সমুদযতো, পটিনিস্সগ্গানুপস্সনায আদানতো চিত্তং মোচেন্তো ৰিমোচেন্তো অস্সসতি চেৰ পস্সসতি চ. তেন ৰুত্তং – ‘‘ৰিমোচযং চিত্তং অস্সসিস্সামি পস্সসিস্সামীতি সিক্খতী’’তি. এৰং চিত্তানুপস্সনাৰসেন ইদং চতুক্কং ভাসিতন্তি ৰেদিতব্বং.

চতুত্থচতুক্কে পন অনিচ্চানুপস্সীতি এত্থ তাৰ অনিচ্চং ৰেদিতব্বং, অনিচ্চতা ৰেদিতব্বা, অনিচ্চানুপস্সনা ৰেদিতব্বা, অনিচ্চানুপস্সী ৰেদিতব্বো. তত্থ ‘‘অনিচ্চ’’ন্তি পঞ্চক্খন্ধা. কস্মা? উপ্পাদৰযঞ্ঞথত্তভাৰা. ‘‘অনিচ্চতা’’তি তেসঞ্ঞেৰ উপ্পাদৰযঞ্ঞথত্তং হুত্ৰা অভাৰো ৰা নিব্বত্তানং তেনেৰাকারেন অঠত্ৰা খণভঙ্গেন ভেদোতি অত্থো. ‘‘অনিচ্চানুপস্সনা’’তি তস্সা অনিচ্চতায ৰসেন রূপাদীসু ‘‘অনিচ্চ’’ন্তি অনুপস্সনা; ‘‘অনিচ্চানুপস্সী’’তি তায অনুপস্সনায সমন্নাগতো; তস্মা এৰং ভূতো অস্সসন্তো চ পস্সসন্তো চ ইধ ‘‘অনিচ্চানুপস্সী অস্সসিস্সামি, পস্সসিস্সামীতি সিক্খতী’’তি ৰেদিতব্বো.

ৰিরাগানুপস্সীতি এত্থ পন দ্ৰে ৰিরাগা – খযৰিরাগো চ অচ্চন্তৰিরাগো চ. তত্থ ‘‘খযৰিরাগো’’তি সঙ্খারানং খণভঙ্গো; ‘‘অচ্চন্তৰিরাগো’’তি নিব্বানং; ‘‘ৰিরাগানুপস্সনা’’তি তদুভযদস্সনৰসেন পৰত্তা ৰিপস্সনা চ মগ্গো চ. তায দুৰিধাযপি অনুপস্সনায সমন্নাগতো হুত্ৰা অস্সসন্তো চ পস্সসন্তো চ ‘‘ৰিরাগানুপস্সী অস্সসিস্সামি পস্সসিস্সামীতি সিক্খতী’’তি ৰেদিতব্বো. নিরোধানুপস্সীপদেপি এসেৰ নযো.

পটিনিস্সগ্গানুপস্সীতি এত্থাপি দ্ৰে পটিনিস্সগ্গা – পরিচ্চাগপটিনিস্সগ্গো চ পক্খন্দনপটিনিস্সগ্গো চ. পটিনিস্সগ্গোযেৰ অনুপস্সনা পটিনিস্সগ্গানুপস্সনা; ৰিপস্সনামগ্গানমেতং অধিৰচনং. ৰিপস্সনা হি তদঙ্গৰসেন সদ্ধিং খন্ধাভিসঙ্খারেহি কিলেসে পরিচ্চজতি, সঙ্খতদোসদস্সনেন চ তব্বিপরীতে নিব্বানে তন্নিন্নতায পক্খন্দতীতি পরিচ্চাগপটিনিস্সগ্গো চেৰ পক্খন্দনপটিনিস্সগ্গো চাতি ৰুচ্চতি. মগ্গো সমুচ্ছেদৰসেন সদ্ধিং খন্ধাভিসঙ্খারেহি কিলেসে পরিচ্চজতি, আরম্মণকরণেন চ নিব্বানে পক্খন্দতীতি পরিচ্চাগপটিনিস্সগ্গো চেৰ পক্খন্দনপটিনিস্সগো চাতি ৰুচ্চতি. উভযম্পি পন পুরিমপুরিমঞাণানং অনুঅনু পস্সনতো অনুপস্সনাতি ৰুচ্চতি. তায দুৰিধায পটিনিস্সগ্গানুপস্সনায সমন্নাগতো হুত্ৰা অস্সসন্তো চ পস্সসন্তো চ পটিনিসগ্গানুপস্সী অস্সসিস্সামি পস্সসিস্সামীতি সিক্খতীতি ৰেদিতব্বো. এৰং ভাৰিতোতি এৰং সোল়সহি আকারেহি ভাৰিতো. সেসং ৰুত্তনযমেৰ.

আনাপানস্সতিসমাধিকথা নিট্ঠিতা.

১৬৭. অথ খো ভগৰাতিআদিম্হি পন অযং সঙ্খেপত্থো. এৰং ভগৰা আনাপানস্সতিসমাধিকথায ভিক্খূ সমস্সাসেত্ৰা অথ যং তং ততিযপারাজিকপঞ্ঞত্তিযা নিদানঞ্চেৰ পকরণঞ্চ উপ্পন্নং ভিক্খূনং অঞ্ঞমঞ্ঞং জীৰিতা ৰোরোপনং, এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ভিক্খুসঙ্ঘং সন্নিপাতেত্ৰা পটিপুচ্ছিত্ৰা ৰিগরহিত্ৰা চ যস্মা তত্থ অত্তনা অত্তানং জীৰিতা ৰোরোপনং মিগলণ্ডিকেন চ ৰোরোপাপনং পারাজিকৰত্থু ন হোতি; তস্মা তং ঠপেত্ৰা পারাজিকস্স ৰত্থুভূতং অঞ্ঞমঞ্ঞং জীৰিতা ৰোরোপনমেৰ গহেত্ৰা পারাজিকং পঞ্ঞপেন্তো ‘‘যো পন ভিক্খু সঞ্চিচ্চ মনুস্সৰিগ্গহ’’ন্তিআদিমাহ. অরিযপুগ্গলমিস্সকত্তা পনেত্থ ‘‘মোঘপুরিসা’’তি অৰত্ৰা ‘‘তে ভিক্খূ’’তি ৰুত্তং.

এৰং মূলচ্ছেজ্জৰসেন দল়্হং কত্ৰা ততিযপারাজিকে পঞ্ঞত্তে অপরম্পি অনুপঞ্ঞত্তত্থায মরণৰণ্ণসংৰণ্ণনৰত্থু উদপাদি, তস্সুপ্পত্তিদীপনত্থং ‘‘এৰঞ্চিদং ভগৰতা’’তিআদি ৰুত্তং.

১৬৮. তত্থ পটিবদ্ধচিত্তাতি ছন্দরাগেন পটিবদ্ধচিত্তা; সারত্তা অপেক্খৰন্তোতি অত্থো. মরণৰণ্ণং সংৰণ্ণেমাতি জীৰিতে আদীনৰং দস্সেত্ৰা মরণস্স গুণং ৰণ্ণেম; আনিসংসং দস্সেমাতি. কতকল্যাণোতিআদীসু অযং পদত্থো – কল্যাণং সুচিকম্মং কতং তযাতি ত্ৰং খো অসি কতকল্যাণো. তথা কুসলং অনৰজ্জকম্মং কতং তযাতি কতকুসলো. মরণকালে সম্পত্তে যা সত্তানং উপ্পজ্জতি ভযসঙ্খাতা ভীরুতা, ততো তাযনং রক্খণকম্মং কতং তযাতি কতভীরুত্তাণো পাপং. লামককম্মং অকতং তযাতি অকতপাপো. লুদ্দং দারুণং দুস্সীল্যকম্মং অকতং তযাতি অকতলুদ্দো. কিব্বিসং সাহসিককম্মং লোভাদিকিলেসুস্সদং অকতং তযাতি অকতকিব্বিসো. কস্মা ইদং ৰুচ্চতি? যস্মা সব্বপ্পকারম্পি কতং তযা কল্যাণং, অকতং তযা পাপং; তেন তং ৰদাম – ‘‘কিং তুয্হং ইমিনা রোগাভিভূতত্তা লামকেন পাপকেন দুক্খবহুলত্তা দুজ্জীৰিতেন’’. মতং তে জীৰিতা সেয্যোতি তৰ মরণং জীৰিতা সুন্দরতরং. কস্মা? যস্মা ইতো ত্ৰং কালঙ্কতো কতকালো হুত্ৰা কালং কত্ৰা মরিত্ৰাতি অত্থো. কাযস্স ভেদা…পে… উপপজ্জিস্সসি. এৰং উপপন্নো চ তত্থ দিব্বেহি দেৰলোকে উপ্পন্নেহি পঞ্চহি কামগুণেহি মনাপিযরূপাদিকেহি পঞ্চহি ৰত্থুকামকোট্ঠাসেহি সমপ্পিতো সমঙ্গীভূতো পরিচরিস্সসি সম্পযুত্তো সমোধানগতো হুত্ৰা ইতো চিতো চ চরিস্সসি, ৰিচরিস্সসি অভিরমিস্সসি ৰাতি অত্থো.

১৬৯. অসপ্পাযানীতি অহিতানি অৰুড্ঢিকরানি যানি খিপ্পমেৰ জীৰিতক্খযং পাপেন্তি.

পদভাজনীযৰণ্ণনা

১৭২. সঞ্চিচ্চাতি অযং ‘‘সঞ্চিচ্চ মনুস্সৰিগ্গহ’’ন্তি মাতিকায ৰুত্তস্স সঞ্চিচ্চপদস্স উদ্ধারো. তত্থ ন্তি উপসগ্গো, তেন সদ্ধিং উস্সুক্কৰচনমেতং সঞ্চিচ্চাতি; তস্স সঞ্চেতেত্ৰা সুট্ঠু চেতেত্ৰাতি অত্থো. যস্মা পন যো সঞ্চিচ্চ ৰোরোপেতি, সো জানন্তো সঞ্জানন্তো হোতি, তঞ্চস্স ৰোরোপনং চেচ্চ অভিৰিতরিত্ৰা ৰীতিক্কমো হোতি. তস্মা ব্যঞ্জনে আদরং অকত্ৰা অত্থমেৰ দস্সেতুং ‘‘জানন্তো সঞ্জানন্তো চেচ্চ অভিৰিতরিত্ৰা ৰীতিক্কমো’’তি এৰমস্স পদভাজনং ৰুত্তং. তত্থ জানন্তোতি ‘‘পাণো’’তি জানন্তো. সঞ্জানন্তোতি ‘‘জীৰিতা ৰোরোপেমী’’তি সঞ্জানন্তো; তেনেৰ পাণজাননাকারেন সদ্ধিং জানন্তোতি অত্থো. চেচ্চাতি ৰধকচেতনাৰসেন চেতেত্ৰা পকপ্পেত্ৰা. অভিৰিতরিত্ৰাতি উপক্কমৰসেন মদ্দন্তো নিরাসঙ্কচিত্তং পেসেত্ৰা. ৰীতিক্কমোতি এৰং পৰত্তস্স যো ৰীতিক্কমো অযং সঞ্চিচ্চসদ্দস্স সিখাপ্পত্তো অত্থোতি ৰুত্তং হোতি.

ইদানি ‘‘মনুস্সৰিগ্গহং জীৰিতা ৰোরোপেয্যা’’তি এত্থ ৰুত্তং মনুস্সত্তভাৰং আদিতো পট্ঠায দস্সেতুং ‘‘মনুস্সৰিগ্গহো নামা’’তিআদিমাহ. তত্থ গব্ভসেয্যকানং ৰসেন সব্বসুখুমঅত্তভাৰদস্সনত্থং ‘‘যং মাতুকুচ্ছিস্মি’’ন্তি ৰুত্তং. পঠমং চিত্তন্তি পটিসন্ধিচিত্তং. উপ্পন্নন্তি জাতং. পঠমং ৰিঞ্ঞাণং পাতুভূতন্তি ইদং তস্সেৰ ৰেৰচনং. ‘‘মাতুকুচ্ছিস্মিং পঠমং চিত্ত’’ন্তি ৰচনেন চেত্থ সকলাপি পঞ্চৰোকারপটিসন্ধি দস্সিতা হোতি. তস্মা তঞ্চ পঠমং চিত্তং তংসম্পযুত্তা চ তযো অরূপক্খন্ধা তেন সহ নিব্বত্তঞ্চ কললরূপন্তি অযং সব্বপঠমো মনুস্সৰিগ্গহো. তত্থ ‘‘কললরূপ’’ন্তি ইত্থিপুরিসানং কাযৰত্থুভাৰদসকৰসেন সমতিংস রূপানি, নপুংসকানং কাযৰত্থুদসকৰসেন ৰীসতি. তত্থ ইত্থিপুরিসানং কললরূপং জাতিউণ্ণায একেন অংসুনা উদ্ধটতেলবিন্দুমত্তং হোতি অচ্ছং ৰিপ্পসন্নং. ৰুত্তঞ্চেতং অট্ঠকথাযং

‘‘তিলতেলস্স যথা বিন্দু, সপ্পিমণ্ডো অনাৰিলো;

এৰংৰণ্ণপ্পটিভাগং কললন্তি পৰুচ্চতী’’তি. (ৰিভ. অট্ঠ. ২৬ পকিণ্ণককথা; সং. নি. অট্ঠ. ১.১.২৩৫);

এৰং পরিত্তকং ৰত্থুং আদিং কত্ৰা পকতিযা ৰীসৰস্সসতাযুকস্স সত্তস্স যাৰ মরণকালা এত্থন্তরে অনুপুব্বেন ৰুড্ঢিপ্পত্তো অত্তভাৰো এসো মনুস্সৰিগ্গহো নাম.

জীৰিতা ৰোরোপেয্যাতি কললকালেপি তাপনমদ্দনেহি ৰা ভেসজ্জসম্পদানেন ৰা ততো ৰা উদ্ধম্পি তদনুরূপেন উপক্কমেন জীৰিতা ৰিযোজেয্যাতি অত্থো. যস্মা পন জীৰিতা ৰোরোপনং নাম অত্থতো জীৰিতিন্দ্রিযুপচ্ছেদনমেৰ হোতি, তস্মা এতস্স পদভাজনে ‘‘জীৰিতিন্দ্রিযং উপচ্ছিন্দতি উপরোধেতি সন্ততিং ৰিকোপেতী’’তি ৰুত্তং. তত্থ জীৰিতিন্দ্রিযস্স পৰেণিঘটনং উপচ্ছিন্দন্তো উপরোধেন্তো চ ‘‘জীৰিতিন্দ্রিযং উপচ্ছিন্দতি উপরোধেতী’’তি ৰুচ্চতি. স্ৰাযমত্থো ‘‘সন্ততিং ৰিকোপেতী’’তিপদেন দস্সিতো. ৰিকোপেতীতি ৰিযোজেতি.

তত্থ দুৰিধং জীৰিতিন্দ্রিযং – রূপজীৰিতিন্দ্রিযং, অরূপজীৰিতিন্দ্রিযঞ্চ. তেসু অরূপজীৰিতিন্দ্রিযে উপক্কমো নত্থি, তং ৰোরোপেতুং ন সক্কা. রূপজীৰিতিন্দ্রিযে পন অত্থি, তং ৰোরোপেতুং সক্কা. তং পন ৰোরোপেন্তো অরূপজীৰিতিন্দ্রিযম্পি ৰোরোপেতি. তেনেৰ হি সদ্ধিং তং নিরুজ্ঝতি তদাযত্তৰুত্তিতো. তং পন ৰোরোপেন্তো কিং অতীতং ৰোরোপেতি, অনাগতং, পচ্চুপ্পন্নন্তি? নেৰ অতীতং, ন অনাগতং, তেসু হি একং নিরুদ্ধং একং অনুপ্পন্নন্তি উভপম্পি অসন্তং, অসন্তত্তা উপক্কমো নত্থি, উপক্কমস্স নত্থিতায একম্পি ৰোরোপেতুং ন সক্কা. ৰুত্তম্পি চেতং –

‘‘অতীতে চিত্তক্খণে জীৰিত্থ, ন জীৰতি; ন জীৰিস্সতি. অনাগতে চিত্তক্খণে জীৰিস্সতি, ন জীৰিত্থ; ন জীৰতি. পচ্চুপ্পন্নে চিত্তক্খণে জীৰতি, ন জীৰিত্থ; ন জীৰিস্সতী’’তি (মহানি. ১০).

তস্মা যত্থ জীৰতি তত্থ উপক্কমো যুত্তোতি পচ্চুপ্পন্নং ৰোরোপেতি.

পচ্চুপ্পন্নঞ্চ নামেতং খণপচ্চুপ্পন্নং, সন্ততিপচ্চুপ্পন্নং, অদ্ধাপচ্চুপ্পন্নন্তি তিৰিধং. তত্থ ‘‘খণপচ্চুপ্পন্নং’’ নাম উপ্পাদজরাভঙ্গসমঙ্গি, তং ৰোরোপেতুং ন সক্কা. কস্মা? সযমেৰ নিরুজ্ঝনতো. ‘‘সন্ততিপচ্চুপ্পন্নং’’ নাম সত্তট্ঠজৰনৰারমত্তং সভাগসন্ততিৰসেন পৰত্তিত্ৰা নিরুজ্ঝনকং, যাৰ ৰা উণ্হতো আগন্ত্ৰা ওৰরকং পৰিসিত্ৰা নিসিন্নস্স অন্ধকারং হোতি, সীততো ৰা আগন্ত্ৰা ওৰরকে নিসিন্নস্স যাৰ ৰিসভাগউতুপাতুভাৰেন পুরিমকো উতু নপ্পটিপ্পস্সম্ভতি, এত্থন্তরে ‘‘সন্ততিপচ্চুপ্পন্ন’’ন্তি ৰুচ্চতি. পটিসন্ধিতো পন যাৰ চুতি, এতং ‘‘অদ্ধাপচ্চুপ্পন্নং’’ নাম. তদুভযম্পি ৰোরোপেতুং সক্কা. কথং? তস্মিঞ্হি উপক্কমে কতে লদ্ধুপক্কমং জীৰিতনৰকং নিরুজ্ঝমানং দুব্বলস্স পরিহীনৰেগস্স সন্তানস্স পচ্চযো হোতি. ততো সন্ততিপচ্চুপ্পন্নং ৰা অদ্ধাপচ্চুপ্পন্নং ৰা যথাপরিচ্ছিন্নং কালং অপত্ৰা অন্তরাৰ নিরুজ্ঝতি. এৰং তদুভযম্পি ৰোরোপেতুং সক্কা, তস্মা তদেৰ সন্ধায ‘‘সন্ততিং ৰিকোপেতী’’তি ইদং ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং.

ইমস্স পনত্থস্স আৰিভাৰত্থং পাণো ৰেদিতব্বো, পাণাতিপাতো ৰেদিতব্বো, পাণাতিপাতি ৰেদিতব্বো, পাণাতিপাতস্স পযোগো ৰেদিতব্বো. তত্থ ‘‘পাণো’’তি ৰোহারতো সত্তো, পরমত্থতো জীৰিতিন্দ্রিযং. জীৰিতিন্দ্রিযঞ্হি অতিপাতেন্তো ‘‘পাণং অতিপাতেতী’’তি ৰুচ্চতি তং ৰুত্তপ্পকারমেৰ. ‘‘পাণাতিপাতো’’তি যায চেতনায জীৰিতিন্দ্রিযুপচ্ছেদকং পযোগং সমুট্ঠাপেতি, সা ৰধকচেতনা ‘‘পাণাতিপাতো’’তি ৰুচ্চতি. ‘‘পাণাতিপাতী’’তি ৰুত্তচেতনাসমঙ্গি পুগ্গলো দট্ঠব্বো. ‘‘পাণাতিপাতস্স পযোগো’’তি পাণাতিপাতস্স ছপযোগা – সাহত্থিকো, আণত্তিকো, নিস্সগ্গিযো, থাৰরো, ৰিজ্জামযো, ইদ্ধিমযোতি.

তত্থ ‘‘সাহত্থিকো’’তি সযং মারেন্তস্স কাযেন ৰা কাযপ্পটিবদ্ধেন ৰা পহরণং. ‘‘আণত্তিকো’’তি অঞ্ঞং আণাপেন্তস্স ‘‘এৰং ৰিজ্ঝিত্ৰা ৰা পহরিত্ৰা ৰা মারেহী’’তি আণাপনং. ‘‘নিস্সগ্গিযো’’তি দূরে ঠিতং মারেতুকামস্স কাযেন ৰা কাযপ্পটিবদ্ধেন ৰা উসুসত্তিযন্তপাসাণাদীনং নিস্সজ্জনং. ‘‘থাৰরো’’তি অসঞ্চারিমেন উপকরণেন মারেতুকামস্স ওপাতঅপস্সেনউপনিক্খিপনং ভেসজ্জসংৰিধানং. তে চত্তারোপি পরতো পাল়িৰণ্ণনাযমেৰ ৰিত্থারতো আৰিভৰিস্সন্তি.

ৰিজ্জামযইদ্ধিমযা পন পাল়িযং অনাগতা. তে এৰং ৰেদিতব্বা. সঙ্খেপতো হি মারণত্থং ৰিজ্জাপরিজপ্পনং ৰিজ্জামযো পযোগো. অট্ঠকথাসু পন ‘‘কতমো ৰিজ্জামযো পযোগো? আথব্বণিকা আথব্বণং পযোজেন্তি; নগরে ৰা রুদ্ধে সঙ্গামে ৰা পচ্চুপট্ঠিতে পটিসেনায পচ্চত্থিকেসু পচ্চামিত্তেসু ঈতিং উপ্পাদেন্তি, উপদ্দৰং উপ্পাদেন্তি, রোগং উপ্পাদেন্তি, পজ্জরকং উপ্পাদেন্তি, সূচিকং করোন্তি, ৰিসূচিকং করোন্তি, পক্খন্দিযং করোন্তি. এৰং আথব্বণিকা আথব্বণং পযোজেন্তি. ৰিজ্জাধারা ৰিজ্জং পরিৰত্তেত্ৰা নগরে ৰা রুদ্ধে…পে… পক্খন্দিযং করোন্তী’’তি এৰং ৰিজ্জামযং পযোগং দস্সেত্ৰা আথব্বণিকেহি চ ৰিজ্জাধরেহি চ মারিতানং বহূনি ৰত্থূনি ৰুত্তানি, কিং তেহি! ইদঞ্হেত্থ লক্খণং মারণায ৰিজ্জাপরিজপ্পনং ৰিজ্জামযো পযোগোতি.

কম্মৰিপাকজায ইদ্ধিযা পযোজনং ইদ্ধিমযো পযোগো. কম্মৰিপাকজিদ্ধি চ নামেসা নাগানং নাগিদ্ধি, সুপণ্ণানং সুপণ্ণিদ্ধি, যক্খানং যক্খিদ্ধি, দেৰানং দেৰিদ্ধি, রাজূনং রাজিদ্ধীতি বহুৰিধা. তত্থ দিট্ঠদট্ঠফুট্ঠৰিসানং নাগানং দিস্ৰা ডংসিত্ৰা ফুসিত্ৰা চ পরূপঘাতকরণে ‘‘নাগিদ্ধি’’ ৰেদিতব্বা. সুপণ্ণানং মহাসমুদ্দতো দ্ৰত্তিব্যামসতপ্পমাণনাগুদ্ধরণে ‘‘সুপণ্ণিদ্ধি’’ ৰেদিতব্বা. যক্খা পন নেৰ আগচ্ছন্তা ন পহরন্তা দিস্সন্তি, তেহি পহটসত্তা পন তস্মিংযেৰ ঠানে মরন্তি, তত্র তেসং ‘‘যক্খিদ্ধি’’ দট্ঠব্বা. ৰেস্সৰণস্স সোতাপন্নকালতো পুব্বে নযনাৰুধেন ওলোকিতকুম্ভণ্ডানং মরণে অঞ্ঞেসঞ্চ দেৰানং যথাসকং ইদ্ধানুভাৰে ‘‘দেৰিদ্ধি’’ ৰেদিতব্বা. রঞ্ঞো চক্কৰত্তিস্স সপরিসস্স আকাসগমনাদীসু, অসোকস্স হেট্ঠা উপরি চ যোজনে আণাপৰত্তনাদীসু, পিতুরঞ্ঞো চ সীহল়নরিন্দস্স দাঠাকোটনেন চূল়সুমনকুটুম্বিযস্সমরণে ‘‘রাজিদ্ধি’’ দট্ঠব্বাতি.

কেচি পন ‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, সমণো ৰা ব্রাহ্মণো ৰা ইদ্ধিমা চেতোৰসিপ্পত্তো অঞ্ঞিস্সা কুচ্ছিগতং গব্ভং পাপকেন মনসাঅনুপেক্খিতা হোতি ‘অহো ৰতাযং কুচ্ছিগতো গব্ভো ন সোত্থিনা অভিনিক্খমেয্যা’তি. এৰম্পি ভিক্খৰে কুলুম্বস্স উপঘাতো হোতী’’তি আদিকানি সুত্তানি দস্সেত্ৰা ভাৰনামযিদ্ধিযাপি পরূপঘাতকম্মং ৰদন্তি; সহ পরূপঘাতকরণেন চ আদিত্তঘরূপরিখিত্তস্স উদকঘটস্স ভেদনমিৰ ইদ্ধিৰিনাসঞ্চ ইচ্ছন্তি; তং তেসং ইচ্ছামত্তমেৰ. কস্মা? যস্মা কুসলৰেদনাৰিতক্কপরিত্তত্তিকেহি ন সমেতি. কথং? অযঞ্হি ভাৰনামযিদ্ধি নাম কুসলত্তিকে কুসলা চেৰ অব্যাকতা চ, পাণাতিপাতো অকুসলো. ৰেদনাত্তিকে অদুক্খমসুখসম্পযুত্তা পাণাতিপাতো দুক্খসম্পযুত্তো. ৰিতক্কত্তিকে অৰিতক্কাৰিচারা, পাণাতিপাতো সৰিতক্কসৰিচারো. পরিত্তত্তিকে মহগ্গতা, পাণাতিপাতো পরিত্তোতি.

সত্থহারকং ৰাস্স পরিযেসেয্যাতি এত্থ হরতীতি হারকং. কিং হরতি? জীৰিতং. অথ ৰা হরিতব্বন্তি হারকং; উপনিক্খিপিতব্বন্তি অত্থো. সত্থঞ্চ তং হারকঞ্চাতি সত্থহারকং. অস্সাতি মনুস্সৰিগ্গহস্স. পরিযেসেয্যাতি যথা লভতি তথা করেয্য; উপনিক্খিপেয্যাতি অত্থো. এতেন থাৰরপ্পযোগং দস্সেতি. ইতরথা হি পরিযিট্ঠমত্তেনেৰ পারাজিকো ভৰেয্য; ন চেতং যুত্তং. পাল়িযং পন সব্বং ব্যঞ্জনং অনাদিযিত্ৰা যং এত্থ থাৰরপ্পযোগসঙ্গহিতং সত্থং, তদেৰ দস্সেতুং ‘‘অসিং ৰা…পে… রজ্জুং ৰা’’তি পদভাজনং ৰুত্তং.

তত্থ সত্থন্তি ৰুত্তাৰসেসং যংকিঞ্চি সমুখং ৰেদিতব্বং. লগুল়পাসাণৰিসরজ্জূনঞ্চ জীৰিতৰিনাসনভাৰতো সত্থসঙ্গহো ৰেদিতব্বো. মরণৰণ্ণং ৰাতি এত্থ যস্মা ‘‘কিং তুয্হিমিনা পাপকেন দুজ্জীৰিতেন, যো ত্ৰং ন লভসি পণীতানি ভোজনানি ভুঞ্জিতু’’ন্তিআদিনা নযেন জীৰিতে আদীনৰং দস্সেন্তোপি ‘‘ত্ৰং খোসি উপাসক কতকল্যাণো…পে… অকতং তযা পাপং, মতং তে জীৰিতা সেয্যো, ইতো ত্ৰং কালঙ্কতো পরিচরিস্সসি অচ্ছরাপরিৰুতো নন্দনৰনে সুখপ্পত্তো ৰিহরিস্সসী’’তিআদিনা নযেন মরণে ৰণ্ণং ভণন্তোপি মরণৰণ্ণমেৰ সংৰণ্ণেতি. তস্মা দ্ৰিধা ভিন্দিত্ৰা পদভাজনং ৰুত্তং – ‘‘জীৰিতে আদীনৰং দস্সেতি, মরণে ৰণ্ণং ভণতী’’তি.

মরণায ৰা সমাদপেয্যাতি মরণত্থায উপাযং গাহাপেয্য. সত্থং ৰা আহরাতি আদীসু চ যম্পি ন ৰুত্তং ‘‘সোব্ভে ৰা নরকে ৰা পপাতে ৰা পপতা’’তিআদি, তং সব্বং পরতো ৰুত্তনযত্তা অত্থতো ৰুত্তমেৰাতি ৰেদিতব্বং. ন হি সক্কা সব্বং সরূপেনেৰ ৰত্তুং.

ইতি চিত্তমনোতি ইতিচিত্তো ইতিমনো; ‘‘মতং তে জীৰিতা সেয্যো’’তি এত্থ ৰুত্তমরণচিত্তো মরণমনোতি অত্থো. যস্মা পনেত্থ মনো চিত্তসদ্দস্স অত্থদীপনত্থং ৰুত্তো, অত্থতো পনেতং উভযম্পি একমেৰ, তস্মা তস্স অত্থতো অভেদং দস্সেতুং ‘‘যং চিত্তং তং মনো, যং মনো তং চিত্ত’’ন্তি ৰুত্তং. ইতিসদ্দং পন উদ্ধরিত্ৰাপি ন তাৰ অত্থো ৰুত্তো. চিত্তসঙ্কপ্পোতি ইমস্মিং পদে অধিকারৰসেন ইতিসদ্দো আহরিতব্বো. ইদঞ্হি ‘‘ইতিচিত্তসঙ্কপ্পো’’তি এৰং অৰুত্তম্পি অধিকারতো ৰুত্তমেৰ হোতীতি ৰেদিতব্বং. তথা হিস্স তমেৰঅত্থং দস্সেন্তো ‘‘মরণসঞ্ঞী’’তিআদিমাহ. যস্মা চেত্থ ‘‘সঙ্কপ্পো’’তি নযিদং ৰিতক্কস্স নামং. অথ খো সংৰিদহনমত্তস্সেতং অধিৰচনং. তঞ্চ সংৰিদহনং ইমস্মিং অত্থে সঞ্ঞাচেতনাধিপ্পাযেহি সঙ্গহং গচ্ছতি. তস্মা চিত্তো নানপ্পকারকো সঙ্কপ্পো অস্সাতি চিত্তসঙ্কপ্পোতি এৰমত্থো দট্ঠব্বো. তথা হিস্স পদভাজনম্পি সঞ্ঞাচেতনাধিপ্পাযৰসেন ৰুত্তং. এত্থ চ ‘‘অধিপ্পাযো’’তি ৰিতক্কো ৰেদিতব্বো.

উচ্চাৰচেহি আকারেহীতি মহন্তামহন্তেহি উপাযেহি. তত্থ মরণৰণ্ণসংৰণ্ণনে তাৰ জীৰিতে আদীনৰদস্সনৰসেন অৰচাকারতা মরণে ৰণ্ণভণনৰসেন উচ্চাকারতা ৰেদিতব্বা. সমাদপনে পন মুট্ঠিজাণুনিপ্ফোটনাদীহি মরণসমাদপনৰসেন উচ্চাকারতা, একতো ভুঞ্জন্তস্স নখে ৰিসং পক্খিপিত্ৰা মরণাদিসমাদপনৰসেন অৰচাকারতা ৰেদিতব্বা.

সোব্ভে ৰা নরকে ৰা পপাতে ৰাতি এত্থ সোব্ভো নাম সমন্ততো ছিন্নতটো গম্ভীরো আৰাটো. নরকো নাম তত্থ তত্থ ফলন্তিযা ভূমিযা সযমেৰ নিব্বত্তা মহাদরী, যত্থ হত্থীপি পতন্তি, চোরাপি নিলীনা তিট্ঠন্তি. পপাতোতি পব্বতন্তরে ৰা থলন্তরে ৰা একতো ছিন্নো হোতি. পুরিমে উপাদাযাতি মেথুনং ধম্মং পটিসেৰিত্ৰা অদিন্নঞ্চ আদিযিত্ৰা পারাজিকং আপত্তিং আপন্নে পুগ্গলে উপাদায. সেসং পুব্বে ৰুত্তনযত্তা উত্তানত্থত্তা চ পাকটমেৰাতি.

১৭৪. এৰং উদ্দিট্ঠসিক্খাপদং পদানুক্কমেন ৰিভজিত্ৰা ইদানি যস্মা হেট্ঠা পদভাজনীযম্হি সঙ্খেপেনেৰ মনুস্সৰিগ্গহপারাজিকং দস্সিতং, ন ৰিত্থারেন আপত্তিং আরোপেত্ৰা তন্তি ঠপিতা. সঙ্খেপদস্সিতে চ অত্থে ন সব্বাকারেনেৰ ভিক্খূ নযং গহেতুং সক্কোন্তি, অনাগতে চ পাপপুগ্গলানম্পি ওকাসো হোতি, তস্মা ভিক্খূনঞ্চ সব্বাকারেন নযগ্গহণত্থং অনাগতে চ পাপপুগ্গলানং ওকাসপটিবাহনত্থং পুন ‘‘সামং অধিট্ঠাযা’’তিআদিনা নযেন মাতিকং ঠপেত্ৰা ৰিত্থারতো মনুস্সৰিগ্গহপারাজিকং দস্সেন্তো ‘‘সামন্তি সযং হনতী’’তিআদিমাহ.

তত্রাযং অনুত্তানপদৰণ্ণনায সদ্ধিং ৰিনিচ্ছযকথা – কাযেনাতি হত্থেন ৰা পাদেন ৰা মুট্ঠিনা ৰা জাণুনা ৰা যেন কেনচি অঙ্গপচ্চঙ্গেন. কাযপটিবদ্ধেনাতি কাযতো অমোচিতেন অসিআদিনা পহরণেন. নিস্সগ্গিযেনাতি কাযতো চ কাযপটিবদ্ধতো চ মোচিতেন উসুসত্তিআদিনা. এত্তাৰতা সাহত্থিকো চ নিস্সগ্গিযো চাতি দ্ৰে পযোগা ৰুত্তা হোন্তি.

তত্থ একমেকো উদ্দিস্সানুদ্দিস্সভেদতো দুৰিধো. তত্থ উদ্দেসিকে যং উদ্দিস্স পহরতি, তস্সেৰ মরণেন কম্মুনা বজ্ঝতি. ‘‘যো কোচি মরতূ’’তি এৰং অনুদ্দেসিকে পহারপ্পচ্চযা যস্স কস্সচি মরণেন কম্মুনা বজ্ঝতি. উভযথাপি চ পহরিতমত্তে ৰা মরতু পচ্ছা ৰা তেনেৰ রোগেন, পহরিতমত্তেযেৰ কম্মুনা বজ্ঝতি. মরণাধিপ্পাযেন চ পহারং দত্ৰা তেন অমতস্স পুন অঞ্ঞচিত্তেন পহারে দিন্নে পচ্ছাপি যদি পঠমপ্পহারেনেৰ মরতি, তদা এৰ কম্মুনা বদ্ধো. অথ দুতিযপ্পহারেন মরতি, নত্থি পাণাতিপাতো. উভযেহি মতেপি পঠমপ্পহারেনেৰ কম্মুনা বদ্ধো. উভযেহি অমতে নেৰত্থি পাণাতিপাতো. এস নযো বহূহিপি একস্স পহারে দিন্নে. তত্রাপি হি যস্স পহারেন মরতি, তস্সেৰ কম্মুনা বদ্ধো হোতীতি.

কম্মাপত্তিব্যত্তিভাৰত্থঞ্চেত্থ এল়কচতুক্কম্পি ৰেদিতব্বং. যো হি এল়কং একস্মিং ঠানে নিপন্নং উপধারেতি ‘‘রত্তিং আগন্ত্ৰা ৰধিস্সামী’’তি. এল়কস্স চ নিপন্নোকাসে তস্স মাতা ৰা পিতা ৰা অরহা ৰা পণ্ডুকাসাৰং পারুপিত্ৰা নিপন্নো হোতি. সো রত্তিভাগে আগন্ত্ৰা ‘‘এল়কং মারেমী’’তি মাতরং ৰা পিতরং ৰা অরহন্তং ৰা মারেতি. ‘‘ইমং ৰত্থুং মারেমী’’তি চেতনায অত্থিভাৰতো ঘাতকো চ হোতি, অনন্তরিযকম্মঞ্চ ফুসতি, পারাজিকঞ্চ আপজ্জতি. অঞ্ঞো কোচি আগন্তুকো নিপন্নো হোতি, ‘‘এল়কং মারেমী’’তি তং মারেতি, ঘাতকো চ হোতি পারাজিকঞ্চ আপজ্জতি, আনন্তরিযং ন ফুসতি. যক্খো ৰা পেতো ৰা নিপন্নো হোতি, ‘‘এল়কং মারেমী’’তি তং মারেতি ঘাতকোৰ হোতি, ন চানন্তরিযং ফুসতি, ন চ পারাজিকং আপজ্জতি, থুল্লচ্চযং পন হোতি. অঞ্ঞো কোচি নিপন্নো নত্থি, এল়কোৰ হোতি তং মারেতি, ঘাতকো চ হোতি, পাচিত্তিযঞ্চ আপজ্জতি. ‘‘মাতাপিতুঅরহন্তানং অঞ্ঞতরং মারেমী’’তি তেসংযেৰ অঞ্ঞতরং মারেতি, ঘাতকো চ হোতি, আনন্তরিযঞ্চ ফুসতি, পারাজিকঞ্চ আপজ্জতি. ‘‘তেসং অঞ্ঞতরং মারেস্সামী’’তি অঞ্ঞং আগন্তুকং মারেতি, যক্খং ৰা পেতং ৰা মারেতি, এল়কং ৰা মারেতি, পুব্বে ৰুত্তনযেন ৰেদিতব্বং. ইধ পন চেতনা দারুণা হোতীতি.

অঞ্ঞানিপি এত্থ পলালপুঞ্জাদিৰত্থূনি ৰেদিতব্বানি. যো হি ‘‘লোহিতকং অসিং ৰা সত্তিং ৰা পুচ্ছিস্সামী’’তি পলালপুঞ্জে পৰেসেন্তো তত্থ নিপন্নং মাতরং ৰা পিতরং ৰা অরহন্তং ৰা আগন্তুকপুরিসং ৰা যক্খং ৰা পেতং ৰা তিরচ্ছানগতং ৰা মারেতি, ৰোহারৰসেন ‘‘ঘাতকো’’তি ৰুচ্চতি, ৰধকচেতনায পন অভাৰতো নেৰ কম্মং ফুসতি, ন আপত্তিং আপজ্জতি. যো পন এৰং পৰেসেন্তো সরীরসম্ফস্সং সল্লক্খেত্ৰা ‘‘সত্তো মঞ্ঞে অব্ভন্তরগতো মরতূ’’তি পৰেসেত্ৰা মারেতি, তস্স তেসং ৰত্থূনং অনুরূপেন কম্মবদ্ধো চ আপত্তি চ ৰেদিতব্বা. এস নযো তত্থ নিদহনত্থং পৰেসেন্তস্সাপি ৰনপ্পগুম্বাদীসু খিপন্তস্সাপি.

যোপি ‘‘চোরং মারেমী’’তি চোরৰেসেন গচ্ছন্তং পিতরং মারেতি, আনন্তরিযঞ্চ ফুসতি, পারাজিকো চ হোতি. যো পন পরসেনায অঞ্ঞঞ্চ যোধং পিতরঞ্চ কম্মং করোন্তে দিস্ৰা যোধস্স উসুং খিপতি, ‘‘এতং ৰিজ্ঝিত্ৰা মম পিতরং ৰিজ্ঝিস্সতী’’তি যথাধিপ্পাযং গতে পিতুঘাতকো হোতি. ‘‘যোধে ৰিদ্ধে মম পিতা পলাযিস্সতী’’তি খিপতি, উসু অযথাধিপ্পাযং গন্ত্ৰা পিতরং মারেতি, ৰোহারৰসেন ‘‘পিতুঘাতকো’’তি ৰুচ্চতি; আনন্তরিযং পন নত্থীতি.

অধিট্ঠহিত্ৰাতি সমীপে ঠত্ৰা. আণাপেতীতি উদ্দিস্স ৰা অনুদ্দিস্স ৰা আণাপেতি. তত্থ পরসেনায পচ্চুপট্ঠিতায অনুদ্দিস্সেৰ ‘‘এৰং ৰিজ্ঝ, এৰং পহর, এৰং ঘাতেহী’’তি আণত্তে যত্তকে আণত্তো ঘাতেতি, তত্তকা উভিন্নং পাণাতিপাতা. সচে তত্থ আণাপকস্স মাতাপিতরো হোন্তি, আনন্তরিযম্পি ফুসতি. সচে আণত্তস্সেৰ মাতাপিতরো, সোৰ আনন্তরিযং ফুসতি. সচে অরহা হোতি, উভোপি আনন্তরিযং ফুসন্তি. উদ্দিসিত্ৰা পন ‘‘এতং দীঘং রস্সং রত্তকঞ্চুকং নীলকঞ্চুকং হত্থিক্খন্ধে নিসিন্নং মজ্ঝে নিসিন্নং ৰিজ্ঝ পহর ঘাতেহী’’তি আণত্তে সচে সো তমেৰ ঘাতেতি, উভিন্নম্পি পাণাতিপাতো; আনন্তরিযৰত্থুম্হি চ আনন্তরিযং. সচে অঞ্ঞং মারেতি, আণাপকস্স নত্থি পাণাতিপাতো. এতেন আণত্তিকো পযোগো ৰুত্তো হোতি. তত্থ –

ৰত্থুং কালঞ্চ ওকাসং, আৰুধং ইরিযাপথং;

তুলযিত্ৰা পঞ্চ ঠানানি, ধারেয্যত্থং ৰিচক্খণো.

অপরো নযো –

ৰত্থু কালো চ ওকাসো, আৰুধং ইরিযাপথো;

কিরিযাৰিসেসোতি ইমে, ছ আণত্তিনিযামকা.

তত্থ ‘‘ৰত্থূ’’তি মারেতব্বো সত্তো. ‘‘কালো’’তি পুব্বণ্হসাযন্হাদিকালো চ যোব্বনথাৰরিযাদিকালো চ. ‘‘ওকাসো’’তি গামো ৰা ৰনং ৰা গেহদ্ৰারং ৰা গেহমজ্ঝং ৰা রথিকা ৰা সিঙ্ঘাটকং ৰাতি এৰমাদি. ‘‘আৰুধ’’ন্তি অসি ৰা উসু ৰা সত্তি ৰাতি এৰমাদি. ‘‘ইরিযাপথো’’তি মারেতব্বস্স গমনং ৰা নিসজ্জা ৰাতি এৰমাদি. ‘‘কিরিযাৰিসেসো’’তি ৰিজ্ঝনং ৰা ছেদনং ৰা ভেদনং ৰা সঙ্খমুণ্ডকং ৰাতি এৰমাদি.

যদি হি ৰত্থুং ৰিসংৰাদেত্ৰা ‘‘যং মারেহী’’তি আণত্তো ততো অঞ্ঞং মারেতি, ‘‘পুরতো পহরিত্ৰা মারেহী’’তি ৰা আণত্তো পচ্ছতো ৰা পস্সতো ৰা অঞ্ঞস্মিং ৰা পদেসে পহরিত্ৰা মারেতি. আণাপকস্স নত্থি কম্মবন্ধো; আণত্তস্সেৰ কম্মবন্ধো. অথ ৰত্থুং অৰিসংৰাদেত্ৰা যথাণত্তিযা মারেতি, আণাপকস্স আণত্তিক্খণে আণত্তস্স চ মারণক্খণেতি উভযেসম্পি কম্মবন্ধো. ৰত্থুৰিসেসেন পনেত্থ কম্মৰিসেসো চ আপত্তিৰিসেসো চ হোতীতি. এৰং তাৰ ৰত্থুম্হি সঙ্কেতৰিসঙ্কেততা ৰেদিতব্বা.

কালে পন যো ‘‘অজ্জ স্ৰে’’তি অনিযমেত্ৰা ‘‘পুব্বণ্হে মারেহী’’তি আণত্তো যদা কদাচি পুব্বণ্হে মারেতি, নত্থি ৰিসঙ্কেতো. যো পন ‘‘অজ্জ পুব্বণ্হে’’তি ৰুত্তো মজ্ঝন্হে ৰা সাযন্হে ৰা স্ৰে ৰা পুব্বণ্হে মারেতি. ৰিসঙ্কেতো হোতি, আণাপকস্স নত্থি কম্মবন্ধো. পুব্বণ্হে মারেতুং ৰাযমন্তস্স মজ্ঝন্হে জাতেপি এসেৰ নযো. এতেন নযেন সব্বকালপ্পভেদেসু সঙ্কেতৰিসঙ্কেততা ৰেদিতব্বা.

ওকাসেপি যো ‘‘এতং গামে ঠিতং মারেহী’’তি অনিযমেত্ৰা আণত্তো তং যত্থ কত্থচি মারেতি, নত্থি ৰিসঙ্কেতো. যো পন ‘‘গামেযেৰা’’তি নিযমেত্ৰা আণত্তো ৰনে মারেতি, তথা ‘‘ৰনে’’তি আণত্তো গামে মারেতি. ‘‘অন্তোগেহদ্ৰারে’’তি আণত্তো গেহমজ্ঝে মারেতি, ৰিসঙ্কেতো. এতেন নযেন সব্বোকাসভেদেসু সঙ্কেতৰিসঙ্কেততা ৰেদিতব্বা.

আৰুধেপি যো ‘‘অসিনা ৰা উসুনা ৰা’’তি অনিযমেত্ৰা ‘‘আৰুধেন মারেহী’’তি আণত্তো যেন কেনচি আৰুধেন মারেতি, নত্থি ৰিসঙ্কেতো. যো পন ‘‘অসিনা’’তি ৰুত্তো উসুনা, ‘‘ইমিনা ৰা অসিনা’’তি ৰুত্তো অঞ্ঞেন অসিনা মারেতি. এতস্সেৰ ৰা অসিস্স ‘‘ইমায ধারায মারেহী’’তি ৰুত্তো ইতরায ৰা ধারায তলেন ৰা তুণ্ডেন ৰা থরুনা ৰা মারেতি, ৰিসঙ্কেতো. এতেন নযেন সব্বআৰুধভেদেসু সঙ্কেতৰিসঙ্কেততা ৰেদিতব্বা.

ইরিযাপথে পন যো ‘‘এতং গচ্ছন্তং মারেহী’’তি ৰদতি, আণত্তো চ নং সচে গচ্ছন্তং মারেতি, নত্থি ৰিসঙ্কেতো. ‘‘গচ্ছন্তমেৰ মারেহী’’তি ৰুত্তো পন সচে নিসিন্নং মারেতি. ‘‘নিসিন্নমেৰ ৰা মারেহী’’তি ৰুত্তো গচ্ছন্তং মারেতি, ৰিসঙ্কেতো হোতি. এতেন নযেন সব্বইরিযাপথভেদেসু সঙ্কেতৰিসঙ্কেততা ৰেদিতব্বা.

কিরিযাৰিসেসেপি যো ‘‘ৰিজ্ঝিত্ৰা মারেহী’’তি ৰুত্তো ৰিজ্ঝিত্ৰাৰ মারেতি, নত্থি ৰিসঙ্কেতো. যো পন ‘‘ৰিজ্ঝিত্ৰা মারেহী’’তি ৰুত্তো ছিন্দিত্ৰা মারেতি, ৰিসঙ্কেতো. এতেন নযেন সব্বকিরিযাৰিসেসভেদেসু সঙ্কেতৰিসঙ্কেততা ৰেদিতব্বা.

যো পন লিঙ্গৰসেন ‘‘দীঘং রস্সং কাল়ং ওদাতং কিসং থূলং মারেহী’’তি অনিযমেত্ৰা আণাপেতি, আণত্তো চ যংকিঞ্চি তাদিসং মারেতি, নত্থি ৰিসঙ্কেতো উভিন্নং পারাজিকং. অথ পন সো অত্তানং সন্ধায আণাপেতি, আণত্তো চ ‘‘অযমেৰ ঈদিসো’’তি আণাপকমেৰ মারেতি, আণাপকস্স দুক্কটং, ৰধকস্স পারাজিকং. আণাপকো অত্তানং সন্ধায আণাপেতি, ইতরো অঞ্ঞং তাদিসং মারেতি, আণাপকো মুচ্চতি, ৰধকস্সেৰ পারাজিকং. কস্মা? ওকাসস্স অনিযমিতত্তা. সচে পন অত্তানং সন্ধায আণাপেন্তোপি ওকাসং নিযমেতি, ‘‘অসুকস্মিং নাম রত্তিট্ঠানে ৰা দিৰাট্ঠানে ৰা থেরাসনে ৰা নৰাসনে ৰা মজ্ঝিমাসনে ৰা নিসিন্নং এৰরূপং নাম মারেহী’’তি. তত্থ চ অঞ্ঞো নিসিন্নো হোতি, সচে আণত্তো তং মারেতি, নেৰ ৰধকো মুচ্চতি ন আণাপকো. কস্মা? ওকাসস্স নিযমিতত্তা. সচে পন নিযমিতোকাসতো অঞ্ঞত্র মারেতি, আণাপকো মুচ্চতীতি অযং নযো মহাঅট্ঠকথাযং সুট্ঠু দল়্হং কত্ৰা ৰুত্তো. তস্মা এত্থ ন অনাদরিযং কাতব্বন্তি.

অধিট্ঠাযাতি মাতিকাৰসেন আণত্তিকপযোগকথা নিট্ঠিতা.

ইদানি যে দূতেনাতি ইমস্স মাতিকাপদস্স নিদ্দেসদস্সনত্থং ‘‘ভিক্খু ভিক্খুং আণাপেতী’’তিআদযো চত্তারো ৰারা ৰুত্তা. তেসু সো তং মঞ্ঞমানোতি সো আণত্তো যো আণাপকেন ‘‘ইত্থন্নামো’’তি অক্খাতো, তং মঞ্ঞমানো তমেৰ জীৰিতা ৰোরোপেতি, উভিন্নং পারাজিকং. তং মঞ্ঞমানো অঞ্ঞন্তি ‘‘যং জীৰিতা ৰোরোপেহী’’তি ৰুত্তো তং মঞ্ঞমানো অঞ্ঞং তাদিসং জীৰিতা ৰোরোপেতি, মূলট্ঠস্স অনাপত্তি. অঞ্ঞং মঞ্ঞমানো তন্তি যো আণাপকেন ৰুত্তো, তস্স বলৰসহাযং সমীপে ঠিতং দিস্ৰা ‘‘ইমস্স বলেনাযং গজ্জতি, ইমং তাৰ জীৰিতা ৰোরোপেমী’’তি পহরন্তো ইতরমেৰ পরিৰত্তিত্ৰা তস্মিং ঠানে ঠিতং ‘‘সহাযো’’তি মঞ্ঞমানো জীৰিতা ৰোরোপেতি, উভিন্নং পারাজিকং. অঞ্ঞং মঞ্ঞমানো অঞ্ঞন্তি পুরিমনযেনেৰ ‘‘ইমং তাৰস্স সহাযং জীৰিতা ৰোরোপেমী’’তি সহাযমেৰ ৰোরোপেতি, তস্সেৰ পারাজিকং.

দূতপরম্পরাপদস্স নিদ্দেসৰারে ইত্থন্নামস্স পাৰদাতিআদীসু একো আচরিযো তযো বুদ্ধরক্খিতধম্মরক্খিতসঙ্ঘরক্খিতনামকা অন্তেৰাসিকা দট্ঠব্বা. তত্থ ভিক্খু ভিক্খুং আণাপেতীতি আচরিযো কঞ্চি পুগ্গলং মারাপেতুকামো তমত্থং আচিক্খিত্ৰা বুদ্ধরক্খিতং আণাপেতি. ইত্থন্নামস্স পাৰদাতি গচ্ছ ত্ৰং, বুদ্ধরক্খিত, এতমত্থং ধম্মরক্খিতস্স পাৰদ. ইত্থন্নামো ইত্থন্নামস্স পাৰদতূতি ধম্মরক্খিতোপি সঙ্ঘরক্খিতস্স পাৰদতু. ইত্থন্নামো ইত্থন্নামং জীৰিতা ৰোরোপেতূতি এৰং তযা আণত্তেন ধম্মরক্খিতেন আণত্তো সঙ্ঘরক্খিতো ইত্থন্নামং পুগ্গলং জীৰিতা ৰোরোপেতু; সো হি অম্হেসু ৰীরজাতিকো পটিবলো ইমস্মিং কম্মেতি. আপত্তি দুক্কটস্সাতি এৰং আণাপেন্তস্স আচরিযস্স তাৰ দুক্কটং. সো ইতরস্স আরোচেতীতি বুদ্ধরক্খিতো ধম্মরক্খিতস্স, ধম্মরক্খিতো চ সঙ্ঘরক্খিতস্স ‘‘অম্হাকং আচরিযো এৰং ৰদতি – ‘ইত্থন্নামং কির জীৰিতা ৰোরোপেহী’তি. ত্ৰং কির অম্হেসু ৰীরপুরিসো’’তি আরোচেতি; এৰং তেসম্পি দুক্কটং. ৰধকো পটিগ্গণ্হাতীতি ‘‘সাধু ৰোরোপেস্সামী’’তি সঙ্ঘরক্খিতো সম্পটিচ্ছতি. মূলট্ঠস্স আপত্তি থুল্লচ্চযস্সাতি সঙ্ঘরক্খিতেন পটিগ্গহিতমত্তে আচরিযস্স থুল্লচ্চযং. মহাজনো হি তেন পাপে নিযোজিতোতি. সো তন্তি সো চে সঙ্ঘরক্খিতো তং পুগ্গলং জীৰিতা ৰোরোপেতি, সব্বেসং চতুন্নম্পি জনানং পারাজিকং. ন কেৰলঞ্চ চতুন্নং, এতেনূপাযেন ৰিসঙ্কেতং অকত্ৰা পরম্পরায আণাপেন্তং সমণসতং সমণসহস্সং ৰা হোতু সব্বেসং পারাজিকমেৰ.

ৰিসক্কিযদূতপদনিদ্দেসে সো অঞ্ঞং আণাপেতীতি সো আচরিযেন আণত্তো বুদ্ধরক্খিতো ধম্মরক্খিতং অদিস্ৰা ৰা অৰত্তুকামো ৰা হুত্ৰা সঙ্ঘরক্খিতমেৰ উপসঙ্কমিত্ৰা ‘‘অম্হাকং আচরিযো এৰমাহ – ‘ইত্থন্নামং কির জীৰিতা ৰোরোপেহী’’তি ৰিসঙ্কেতং করোন্তো আণাপেতি. ৰিসঙ্কেতকরণেনেৰ হি এস ‘‘ৰিসক্কিযদূতো’’তি ৰুচ্চতি. আপত্তি দুক্কটস্সাতি আণত্তিযা তাৰ বুদ্ধরক্খিতস্স দুক্কটং. পটিগ্গণ্হাতি আপত্তি দুক্কটস্সাতি সঙ্ঘরক্খিতেন সম্পটিচ্ছিতে মূলট্ঠস্সেৰ দুক্কটন্তি ৰেদিতব্বং. এৰং সন্তে পটিগ্গহণে আপত্তিযেৰ ন সিযা, সঞ্চরিত্ত পটিগ্গহণমরণাভিনন্দনেসুপি চ আপত্তি হোতি, মরণপটিগ্গহণে কথং ন সিযা তস্মা পটিগ্গণ্হন্তস্সেৰেতং দুক্কটং. তেনেৰেত্থ ‘‘মূলট্ঠস্সা’’তি ন ৰুত্তং. পুরিমনযেপি চেতং পটিগ্গণ্হন্তস্স ৰেদিতব্বমেৰ; ওকাসাভাৰেন পন ন ৰুত্তং. তস্মা যো যো পটিগ্গণ্হাতি, তস্স তস্স তপ্পচ্চযা আপত্তিযেৰাতি অযমেত্থ অম্হাকং খন্তি. যথা চেত্থ এৰং অদিন্নাদানেপীতি.

সচে পন সো তং জীৰিতা ৰোরোপেতি, আণাপকস্স চ বুদ্ধরক্খিতস্স ৰোরোপকস্স চ সঙ্ঘরক্খিতস্সাতি উভিন্নম্পি পারাজিকং. মূলট্ঠস্স পন আচরিযস্স ৰিসঙ্কেতত্তা পারাজিকেন অনাপত্তি. ধম্মরক্খিতস্স অজাননতায সব্বেন সব্বং অনাপত্তি. বুদ্ধরক্খিতো পন দ্ৰিন্নং সোত্থিভাৰং কত্ৰা অত্তনা নট্ঠোতি.

গতপচ্চাগতদূতনিদ্দেসে – সো গন্ত্ৰা পুন পচ্চাগচ্ছতীতি তস্স জীৰিতা ৰোরোপেতব্বস্স সমীপং গন্ত্ৰা সুসংৰিহিতারক্খত্তা তং জীৰিতা ৰোরোপেতুং অসক্কোন্তো আগচ্ছতি. যদা সক্কোসি তদাতি কিং অজ্জেৰ মারিতো মারিতো হোতি, গচ্ছ যদা সক্কোসি, তদা নং জীৰিতা ৰোরোপেহীতি. আপত্তি দুক্কটস্সাতি এৰং পুন আণত্তিযাপি দুক্কটমেৰ হোতি. সচে পন সো অৰস্সং জীৰিতা ৰোরোপেতব্বো হোতি, অত্থসাধকচেতনা মগ্গানন্তরফলসদিসা, তস্মা অযং আণত্তিক্খণেযেৰ পারাজিকো. সচেপি ৰধকো সট্ঠিৰস্সাতিক্কমেন তং ৰধতি, আণাপকো চ অন্তরাৰ কালঙ্করোতি, হীনায ৰা আৰত্ততি, অস্সমণোৰ হুত্ৰা কালঞ্চ করিস্সতি, হীনায ৰা আৰত্তিস্সতি. সচে আণাপকো গিহিকালে মাতরং ৰা পিতরং ৰা অরহন্তং ৰা সন্ধায এৰং আণাপেত্ৰা পব্বজতি, তস্মিং পব্বজিতে আণত্তো তং মারেতি, আণাপকো গিহিকালেযেৰ মাতুঘাতকো পিতুঘাতকো অরহন্তঘাতকো ৰা হোতি, তস্মা নেৰস্স পব্বজ্জা, ন উপসম্পদা রুহতি. সচেপি মারেতব্বপুগ্গলো আণত্তিক্খণে পুথুজ্জনো, যদা পন নং আণত্তো মারেতি তদা অরহা হোতি, আণত্ততো ৰা পহারং লভিত্ৰা দুক্খমূলিকং সদ্ধং নিস্সায ৰিপস্সন্তো অরহত্তং পত্ৰা তেনেৰাবাধেন কালংকরোতি, আণাপকো আণত্তিক্খণেযেৰ অরহন্তঘাতকো. ৰধকো পন সব্বত্থ উপক্কমকরণক্খণেযেৰ পারাজিকোতি.

ইদানি যে সব্বেসুযেৰ ইমেসু দূতৰসেন ৰুত্তমাতিকাপদেসু সঙ্কেতৰিসঙ্কেতদস্সনত্থং

ৰুত্তা তযো ৰারা, তেসু পঠমৰারে তাৰ – যস্মা তং সণিকং ৰা ভণন্তো তস্স ৰা বধিরতায ‘‘মা ঘাতেহী’’তি এতং ৰচনং ন সাৰেতি, তস্মা মূলট্ঠো ন মুত্তো. দুতিযৰারে – সাৰিতত্তা মুত্তো. ততিযৰারে পন তেন চ সাৰিতত্তা ইতরেন চ ‘‘সাধূ’’তি সম্পটিচ্ছিত্ৰা ওরতত্তা উভোপি মুত্তাতি.

দূতকথা নিট্ঠিতা.

১৭৫. অরহো রহোসঞ্ঞীনিদ্দেসাদীসু অরহোতি সম্মুখে. রহোতি পরম্মুখে. তত্থ যো উপট্ঠানকালে ৰেরিভিক্খুম্হি ভিক্খূহি সদ্ধিং আগন্ত্ৰা পুরতো নিসিন্নেযেৰ অন্ধকারদোসেন তস্স আগতভাৰং অজানন্তো ‘‘অহো ৰত ইত্থন্নামো হতো অস্স, চোরাপি নাম তং ন হনন্তি, সপ্পো ৰা ন ডংসতি, ন সত্থং ৰা ৰিসং ৰা আহরতী’’তি তস্স মরণং অভিনন্দন্তো ঈদিসানি ৰচনানি উল্লপতি, অযং অরহো রহোসঞ্ঞী উল্লপতি নাম. সম্মুখেৰ তস্মিং পরম্মুখসঞ্ঞীতি অত্থো. যো পন তং পুরতো নিসিন্নং দিস্ৰা পুন উপট্ঠানং কত্ৰা গতেহি ভিক্খূহি সদ্ধিং গতেপি তস্মিং ‘‘ইধেৰ সো নিসিন্নো’’তি সঞ্ঞী হুত্ৰা পুরিমনযেনেৰ উল্লপতি, অযং রহো অরহোসঞ্ঞী উল্লপতি নাম. এতেনেৰুপাযেন অরহো অরহোসঞ্ঞী চ রহো রহোসঞ্ঞী চ ৰেদিতব্বো. চতুন্নম্পি চ এতেসং ৰাচায ৰাচায দুক্কটন্তি ৰেদিতব্বং.

ইদানি মরণৰণ্ণসংৰণ্ণনায ৰিভাগদস্সনত্থং ৰুত্তেসু পঞ্চসু কাযেন সংৰণ্ণনাদিমাতিকানিদ্দেসেসু – কাযেন ৰিকারং করোতীতি যথা সো জানাতি ‘‘সত্থং ৰা আহরিত্ৰা ৰিসং ৰা খাদিত্ৰা রজ্জুযা ৰা উব্বন্ধিত্ৰা সোব্ভাদীসু ৰা পপতিত্ৰা যো মরতি সো কির ধনং ৰা লভতি, যসং ৰা লভতি, সগ্গং ৰা গচ্ছতীতি অযমত্থো এতেন ৰুত্তো’’তি তথা হত্থমুদ্দাদীহি দস্সেতি. ৰাচায ভণতীতি তমেৰত্থং ৰাক্যভেদং কত্ৰা ভণতি. ততিযৰারো উভযৰসেন ৰুত্তো. সব্বত্থ সংৰণ্ণনায পযোগে পযোগে দুক্কটং. তস্স দুক্খুপ্পত্তিযং সংৰণ্ণকস্স থুল্লচ্চযং. যং উদ্দিস্স সংৰণ্ণনা কতা, তস্মিং মতে সংৰণ্ণনক্খণেযেৰ সংৰণ্ণকস্স পারাজিকং. সো তং ন জানাতি অঞ্ঞো ঞত্ৰা ‘‘লদ্ধো ৰত মে সুখুপ্পত্তিউপাযো’’তি তায সংৰণ্ণনায মরতি, অনাপত্তি. দ্ৰিন্নং উদ্দিস্স সংৰণ্ণনায কতায একো ঞত্ৰা মরতি, পারাজিকং. দ্ৰেপি মরন্তি, পারাজিকঞ্চ অকুসলরাসি চ. এস নযো সম্বহুলেসু. অনুদ্দিস্স মরণং সংৰণ্ণেন্তো আহিণ্ডতি, যো যো তং সংৰণ্ণনং ঞত্ৰা মরতি, সব্বো তেন মারিতো হোতি.

দূতেন সংৰণ্ণনাযং ‘‘অসুকং নাম গেহং ৰা গামং ৰা গন্ত্ৰা ইত্থন্নামস্স এৰং মরণৰণ্ণং সংৰণ্ণেহী’’তি সাসনে আরোচিতমত্তে দুক্কটং. যস্সত্থায পহিতো তস্স দুক্খুপ্পত্তিযা মূলট্ঠস্স থুল্লচ্চযং, মরণেন পারাজিকং. দূতো ‘‘ঞাতো দানি অযং সগ্গমগ্গো’’তি তস্স অনারোচেত্ৰা অত্তনো ঞাতিস্স ৰা সালোহিতস্স ৰা আরোচেতি, তস্মিং মতে ৰিসঙ্কেতো হোতি, মূলট্ঠো মুচ্চতি. দূতো তথেৰ চিন্তেত্ৰা সযং সংৰণ্ণনায ৰুত্তং কত্ৰা মরতি, ৰিসঙ্কেতোৰ. অনুদ্দিস্স পন সাসনে আরোচিতে যত্তকা দূতস্স সংৰণ্ণনায মরন্তি, তত্তকা পাণাতিপাতা. সচে মাতাপিতরো মরন্তি, আনন্তরিযম্পি হোতি.

১৭৬. লেখাসংৰণ্ণনায – লেখং ছিন্দতীতি পণ্ণে ৰা পোত্থকে ৰা অক্খরানি লিখতি – ‘‘যো সত্থং ৰা আহরিত্ৰা পপাতে ৰা পপতিত্ৰা অঞ্ঞেহি ৰা অগ্গিপ্পৰেসনউদকপ্পৰেসনাদীহি উপাযেহি মরতি, সো ইদঞ্চিদঞ্চ লভতী’’তি ৰা ‘‘তস্স ধম্মো হোতী’’তি ৰাতি. এত্থাপি দুক্কটথুল্লচ্চযা ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বা. উদ্দিস্স লিখিতে পন যং উদ্দিস্স লিখিতং তস্সেৰ মরণেন পারাজিকং. বহূ উদ্দিস্স লিখিতে যত্তকা মরন্তি, তত্তকা পাণাতিপাতা. মাতাপিতূনং মরণেন আনন্তরিযং. অনুদ্দিস্স লিখিতেপি এসেৰ নযো. ‘‘বহূ মরন্তী’’তি ৰিপ্পটিসারে উপ্পন্নে তং পোত্থকং ঝাপেত্ৰা ৰা যথা ৰা অক্খরানি ন পঞ্ঞাযন্তি তথা কত্ৰা মুচ্চতি. সচে সো পরস্স পোত্থকো হোতি, উদ্দিস্স লিখিতো ৰা হোতি অনুদ্দিস্স লিখিতো ৰা, গহিতট্ঠানে ঠপেত্ৰা মুচ্চতি. সচে মূলেন কীতো হোতি, পোত্থকস্সামিকানং পোত্থকং, যেসং হত্থতো মূলং গহিতং, তেসং মূলং দত্ৰা মুচ্চতি. সচে সম্বহুলা ‘‘মরণৰণ্ণং লিখিস্সামা’’তি একজ্ঝাসযা হুত্ৰা একো তালরুক্খং আরোহিত্ৰা পণ্ণং ছিন্দতি, একো আহরতি, একো পোত্থকং করোতি, একো লিখতি, একো সচে কণ্টকলেখা হোতি, মসিং মক্খেতি, মসিং মক্খেত্ৰা তং পোত্থকং সজ্জেত্ৰা সব্বেৰ সভাযং ৰা আপণে ৰা যত্থ ৰা পন লেখাদস্সনকোতূহলকা বহূ সন্নিপতন্তি, তত্থ ঠপেন্তি. তং ৰাচেত্ৰা সচেপি একো মরতি, সব্বেসং পারাজিকং. সচে বহুকা মরন্তি, ৰুত্তসদিসোৰ নযো. ৰিপ্পটিসারে পন উপ্পন্নে তং পোত্থকং সচেপি মঞ্জূসাযং গোপেন্তি, অঞ্ঞো চ তং দিস্ৰা নীহরিত্ৰা পুন বহূনং দস্সেতি, নেৰ মুচ্চন্তি. তিট্ঠতু মঞ্জূসা, সচেপি তং পোত্থকং নদিযং ৰা সমুদ্দে ৰা খিপন্তি ৰা ধোৰন্তি ৰা খণ্ডাখণ্ডং ৰা ছিন্দন্তি, অগ্গিম্হি ৰা ঝাপেন্তি, যাৰ সঙ্ঘট্টিতেপি দুদ্ধোতে ৰা দুজ্ঝাপিতে ৰা পত্তে অক্খরানি পঞ্ঞাযন্তি, তাৰ ন মুচ্চন্তি. যথা পন অক্খরানি ন পঞ্ঞাযন্তি তথেৰ কতে মুচ্চন্তীতি.

ইদানি থাৰরপযোগস্স ৰিভাগদস্সনত্থং ৰুত্তেসু ওপাতাদিমাতিকানিদ্দেসেসু মনুস্সং উদ্দিস্স ওপাতং খনতীতি ‘‘ইত্থন্নামো পতিত্ৰা মরিস্সতী’’তি কঞ্চি মনুস্সং উদ্দিসিত্ৰা যত্থ সো একতো ৰিচরতি, তত্থ আৰাটং খনতি, খনন্তস্স তাৰ সচেপি জাতপথৰিযা খনতি, পাণাতিপাতস্স পযোগত্তা পযোগে পযোগে দুক্কটং. যং উদ্দিস্স খনতি, তস্স দুক্খুপ্পত্তিযা থুল্লচ্চযং, মরণেন পারাজিকং. অঞ্ঞস্মিং পতিত্ৰা মতে অনাপত্তি. সচে অনুদ্দিস্স ‘‘যো কোচি মরিস্সতী’’তি খতো হোতি, যত্তকা পতিত্ৰা মরন্তি, তত্তকা পাণাতিপাতা. আনন্তরিযৰত্থূসু চ আনন্তরিযং থুল্লচ্চযপাচিত্তিযৰত্থূসু থুল্লচ্চযপাচিত্তিযানি.

বহূ তত্থ চেতনা; কতমায পারাজিকং হোতীতি? মহাঅট্ঠকথাযং তাৰ ৰুত্তং – ‘‘আৰাটং গম্ভীরতো চ আযামৰিত্থারতো চ খনিত্ৰা পমাণে ঠপেত্ৰা তচ্ছেত্ৰা পুঞ্ছিত্ৰা পংসুপচ্ছিং উদ্ধরন্তস্স সন্নিট্ঠাপিকা অত্থসাধকচেতনা মগ্গানন্তরফলসদিসা. সচেপি ৰস্সসতস্স অচ্চযেন পতিত্ৰা অৰস্সং মরণকসত্তো হোতি, সন্নিট্ঠাপকচেতনাযমেৰ পারাজিক’’ন্তি. মহাপচ্চরিযং পন সঙ্খেপট্ঠকথাযঞ্চ – ‘‘ইমস্মিং আৰাটে পতিত্ৰা মরিস্সতীতি একস্মিম্পি কুদ্দালপ্পহারে দিন্নে সচে কোচি তত্থ পক্খলিতো পতিত্ৰা মরতি, পারাজিকমেৰ. সুত্তন্তিকত্থেরা পন সন্নিট্ঠাপকচেতনং গণ্হন্তী’’তি ৰুত্তং.

একো ‘‘ওপাতং খনিত্ৰা অসুকং নাম আনেত্ৰা ইধ পাতেত্ৰা মারেহী’’তি অঞ্ঞং আণাপেতি, সো তং পাতেত্ৰা মারেতি, উভিন্নং পারাজিকং. অঞ্ঞং পাতেত্ৰা মারেতি, সযং পতিত্ৰা মরতি, অঞ্ঞো অত্তনো ধম্মতায পতিত্ৰা মরতি, সব্বত্থ ৰিসঙ্কেতো হোতি, মূলট্ঠো মুচ্চতি. ‘‘অসুকো অসুকং আনেত্ৰা ইধ মারেস্সতী’’তি খতেপি এসেৰ নযো. মরিতুকামা ইধ মরিস্সন্তীতি খনতি, একস্স মরণে পারাজিকং. বহুন্নং মরণে অকুসলরাসি, মাতাপিতূনং মরণে আনন্তরিযং, থুল্লচ্চযপাচিত্তিযৰত্থূসু থুল্লচ্চযপাচিত্তিযানি.

‘‘যে কেচি মারেতুকামা, তে ইধ পাতেত্ৰা মারেস্সন্তী’’তি খনতি, তত্থ পাতেত্ৰা মারেন্তি, একস্মিং মতে পারাজিকং, বহূসু অকুসলরাসি, আনন্তরিযাদিৰত্থূসু আনন্তরিযাদীনি. ইধেৰ অরহন্তাপি সঙ্গহং গচ্ছন্তি. পুরিমনযে পন ‘‘তেসং মরিতুকামতায পতনং নত্থী’’তি তে ন সঙ্গয্হন্তি. দ্ৰীসুপি নযেসু অত্তনো ধম্মতায পতিত্ৰা মতে ৰিসঙ্কেতো. ‘‘যে কেচি অত্তনো ৰেরিকে এত্থ পাতেত্ৰা মারেস্সন্তী’’তি খনতি, তত্থ চ ৰেরিকা ৰেরিকে পাতেত্ৰা মারেন্তি, একস্মিং মারিতে পারাজিকং, বহূসু অকুসলরাসি, মাতরি ৰা পিতরি ৰা অরহন্তে ৰা ৰেরিকেহি আনেত্ৰা তত্থ মারিতে আনন্তরিযং. অত্তনো ধম্মতায পতিত্ৰা মতেসু ৰিসঙ্কেতো.

যো পন ‘‘মরিতুকামা ৰা অমরিতুকামা ৰা মারেতুকামা ৰা অমারেতুকামা ৰা যে কেচি এত্থ পতিতা ৰা পাতিতা ৰা মরিস্সন্তী’’তি সব্বথাপি অনুদ্দিস্সেৰ খনতি. যো যো মরতি তস্স তস্স মরণেন যথানুরূপং কম্মঞ্চ ফুসতি, আপত্তিঞ্চ আপজ্জতি. সচে গব্ভিনী পতিত্ৰা সগব্ভা মরতি, দ্ৰে পাণাতিপাতা. গব্ভোযেৰ ৰিনস্সতি, একো. গব্ভো ন ৰিনস্সতি, মাতা মরতি, একোযেৰ. চোরেহি অনুবদ্ধো পতিত্ৰা মরতি, ওপাতখনকস্সেৰ পারাজিকং. চোরা তত্থ পাতেত্ৰা মারেন্তি, পারাজিকমেৰ. তত্থ পতিতং বহি নীহরিত্ৰা মারেন্তি, পারাজিকমেৰ. কস্মা? ওপাতে পতিতপ্পযোগেন গহিতত্তা. ওপাততো নিক্খমিত্ৰা তেনেৰ আবাধেন মরতি, পারাজিকমেৰ. বহূনি ৰস্সানি অতিক্কমিত্ৰা পুন কুপিতেন তেনেৰাবাধেন মরতি, পারাজিকমেৰ. ওপাতে পতনপ্পচ্চযা উপ্পন্নরোগেন গিলানস্সেৰ অঞ্ঞো রোগো উপ্পজ্জতি, ওপাতরোগো বলৰতরো হোতি, তেন মতেপি ওপাতখণকো ন মুচ্চতি. সচে পচ্ছা উপ্পন্নরোগো বলৰা হোতি, তেন মতে মুচ্চতি. উভোহি মতে ন মুচ্চতি. ওপাতে ওপপাতিকমনুস্সো নিব্বত্তিত্ৰা উত্তরিতুং অসক্কোন্তো মরতি, পারাজিকমেৰ. মনুস্সং উদ্দিস্স খতে যক্খাদীসু পতিত্ৰা মতেসু অনাপত্তি. যক্খাদযো উদ্দিস্স খতে মনুস্সাদীসু মরন্তেসুপি এসেৰ নযো. যক্খাদযো উদ্দিস্স খনন্তস্স পন খননেপি তেসং দুক্খুপ্পত্তিযম্পি দুক্কটমেৰ. মরণে ৰত্থুৰসেন থুল্লচ্চযং ৰা পাচিত্তিযং ৰা. অনুদ্দিস্স খতে ওপাতে যক্খরূপেন ৰা পেতরূপেন ৰা পততি, তিরচ্ছানরূপেন মরতি, পতনরূপং পমাণং, তস্মা থুল্লচ্চযন্তি উপতিস্সত্থেরো. মরণরূপং পমাণং, তস্মা পাচিত্তিযন্তি ফুস্সদেৰত্থেরো. তিরচ্ছানরূপেন পতিত্ৰা যক্খপেতরূপেন মতেপি এসেৰ নযো.

ওপাতখনকো ওপাতং অঞ্ঞস্স ৰিক্কিণাতি ৰা মুধা ৰা দেতি, যো যো পতিত্ৰা মরতি, তপ্পচ্চযা তস্সেৰ আপত্তি চ কম্মবন্ধো চ. যেন লদ্ধো সো নিদ্দোসো. অথ সোপি ‘‘এৰং পতিতা উত্তরিতুং অসক্কোন্তা নস্সিস্সন্তি, সুউদ্ধরা ৰা ন ভৰিস্সন্তী’’তি তং ওপাতং গম্ভীরতরং ৰা উত্তানতরং ৰা দীঘতরং ৰা রস্সতরং ৰা ৰিত্থততরং ৰা সম্বাধতরং ৰা করোতি, উভিন্নম্পি আপত্তি চ কম্মবন্ধো চ. বহূ মরন্তীতি ৰিপ্পটিসারে উপ্পন্নে ওপাতং পংসুনা পূরেতি, সচে কোচি পংসুম্হি পতিত্ৰা মরতি, পূরেত্ৰাপি মূলট্ঠো ন মুচ্চতি. দেৰে ৰস্সন্তে কদ্দমো হোতি, তত্থ লগ্গিত্ৰা মতেপি. রুক্খো ৰা পতন্তো ৰাতো ৰা ৰস্সোদকং ৰা পংসুং হরতি, কন্দমূলত্থং ৰা পথৰিং খনন্তা তত্থ আৰাটং করোন্তি. তত্থ সচে কোচি লগ্গিত্ৰা ৰা পতিত্ৰা ৰা মরতি, মূলট্ঠো ন মুচ্চতি. তস্মিং পন ওকাসে মহন্তং তল়াকং ৰা পোক্খরণিং ৰা কারেত্ৰা চেতিযং ৰা পতিট্ঠাপেত্ৰা বোধিং ৰা রোপেত্ৰা আৰাসং ৰা সকটমগ্গং ৰা কারেত্ৰা মুচ্চতি. যদাপি থিরং কত্ৰা পূরিতে ওপাতে রুক্খাদীনং মূলানি মূলেহি সংসিব্বিতানি হোন্তি, জাতপথৰী জাতা, তদাপি মুচ্চতি. সচেপি নদী আগন্ত্ৰা ওপাতং হরতি, এৰম্পি মুচ্চতীতি. অযং তাৰ ওপাতকথা.

ওপাতস্সেৰ পন অনুলোমেসু পাসাদীসুপি যো তাৰ পাসং ওড্ডেতি ‘‘এত্থ বজ্ঝিত্ৰা সত্তা মরিস্সন্তী’’তি অৰস্সং বজ্ঝনকসত্তানং ৰসেন হত্থা মুত্তমত্তে পারাজিকানন্তরিযথুল্লচ্চযপাচিত্তিযানি ৰেদিতব্বানি. উদ্দিস্স কতে যং উদ্দিস্স ওড্ডিতো, ততো অঞ্ঞেসং বন্ধনে অনাপত্তি. পাসে মূলেন ৰা মুধা ৰা দিন্নেপি মূলট্ঠস্সেৰ কম্মবন্ধো. সচে যেন লদ্ধো সো উগ্গলিতং ৰা পাসং সণ্ঠপেতি, পস্সেন ৰা গচ্ছন্তে দিস্ৰা ৰতিং কত্ৰা সম্মুখে পৰেসেতি, থদ্ধতরং ৰা পাসযট্ঠিং ঠপেতি, দল়্হতরং ৰা পাসরজ্জুং বন্ধতি, থিরতরং ৰা খাণুকং ৰা আকোটেতি, উভোপি ন মুচ্চন্তি. সচে ৰিপ্পটিসারে উপ্পন্নে পাসং উগ্গলাপেত্ৰা গচ্ছতি, তং দিস্ৰা পুন অঞ্ঞে সণ্ঠপেন্তি, বদ্ধা বদ্ধা মরন্তি, মূলট্ঠো ন মুচ্চতি.

সচে পন তেন পাসযট্ঠি সযং অকতা হোতি, গহিতট্ঠানে ঠপেত্ৰা মুচ্চতি. তত্থজাতকযট্ঠিং ছিন্দিত্ৰা মুচ্চতি. সযং কতযট্ঠিং পন গোপেন্তোপি ন মুচ্চতি. যদি হি তং অঞ্ঞো গণ্হিত্ৰা পাসং সণ্ঠপেতি, তপ্পচ্চযা মরন্তেসু মূলট্ঠো ন মুচ্চতি. সচে তং ঝাপেত্ৰা অলাতং কত্ৰা ছড্ডেতি, তেন অলাতেন পহারং লদ্ধা মরন্তেসুপি ন মুচ্চতি. সব্বসো পন ঝাপেত্ৰা ৰা নাসেত্ৰা ৰা মুচ্চতি, পাসরজ্জুম্পি অঞ্ঞেহি চ ৰট্টিতং গহিতট্ঠানে ঠপেত্ৰা মুচ্চতি. রজ্জুকে লভিত্ৰা সযং ৰট্টিতং উব্বট্টেত্ৰা ৰাকে লভিত্ৰা ৰট্টিতং হীরং হীরং কত্ৰা মুচ্চতি. অরঞ্ঞতো পন সযং ৰাকে আহরিত্ৰা ৰট্টিতং গোপেন্তোপি ন মুচ্চতি. সব্বসো পন ঝাপেত্ৰা ৰা নাসেত্ৰা ৰা মুচ্চতি.

অদূহলং সজ্জেন্তো চতূসু পাদেসু অদূহলমঞ্চং ঠপেত্ৰা পাসাণে আরোপেতি, পযোগে পযোগে দুক্কটং. সব্বসজ্জং কত্ৰা হত্থতো মুত্তমত্তে অৰস্সং অজ্ঝোত্থরিতব্বকসত্তানং ৰসেন উদ্দিস্সকানুদ্দিস্সকানুরূপেন পারাজিকাদীনি ৰেদিতব্বানি. অদূহলে মূলেন ৰা মুধা ৰা দিন্নেপি মূলট্ঠস্সেৰ কম্মবদ্ধো. সচে যেন লদ্ধং সো পতিতং ৰা উক্খিপতি, অঞ্ঞেপি পাসাণে আরোপেত্ৰা গরুকতরং ৰা করোতি, পস্সেন ৰা গচ্ছন্তে দিস্ৰা ৰতিং কত্ৰা অদূহলে পৰেসেতি, উভোপি ন মুচ্চন্তি. সচেপি ৰিপ্পটিসারে উপ্পন্নে অদূহলং পাতেত্ৰা গচ্ছতি, তং দিস্ৰা অঞ্ঞো সণ্ঠপেতি, মূলট্ঠো ন মুচ্চতি. পাসাণে পন গহিতট্ঠানে ঠপেত্ৰা অদূহলপাদে চ পাসযট্ঠিযং ৰুত্তনযেন গহিতট্ঠানে ৰা ঠপেত্ৰা ঝাপেত্ৰা ৰা মুচ্চতি.

সূলং রোপেন্তস্সাপি সব্বসজ্জং কত্ৰা হত্থতো মুত্তমত্তে সূলমুখে পতিত্ৰা অৰস্সং মরণকসত্তানং ৰসেন উদ্দিস্সানুদ্দিস্সানুরূপতো পারাজিকাদীনি ৰেদিতব্বানি. সূলে মূলেন ৰা মুধা ৰা দিন্নেপি মূলট্ঠস্সেৰ কম্মবদ্ধো. সচে যেন লদ্ধং সো ‘‘একপ্পহারেনেৰ মরিস্সন্তী’’তি তিখিণতরং ৰা করোতি, ‘‘দুক্খং মরিস্সন্তী’’তি কুণ্ঠতরং ৰা করোতি, ‘‘উচ্চ’’ন্তি সল্লক্খেত্ৰা নীচতরং ৰা ‘‘নীচ’’ন্তি সল্লক্খেত্ৰা উচ্চতরং ৰা পুন রোপেতি, ৰঙ্কং ৰা উজুকং অতিউজুকং ৰা ঈসকং পোণং করোতি, উভোপি ন মুচ্চন্তি. সচে পন ‘‘অট্ঠানে ঠিত’’ন্তি অঞ্ঞস্মিং ঠানে ঠপেতি, তং চে মারণত্থায আদিতো পভুতি পরিযেসিত্ৰা কতং হোতি, মূলট্ঠো ন মুচ্চতি. অপরিযেসিত্ৰা পন কতমেৰ লভিত্ৰা রোপিতে মূলট্ঠো মুচ্চতি. ৰিপ্পটিসারে উপ্পন্নে পাসযট্ঠিযং ৰুত্তনযেন গহিতট্ঠানে ৰা ঠপেত্ৰা ঝাপেত্ৰা ৰা মুচ্চতি.

১৭৭. অপস্সেনে সত্থং ৰাতি এত্থ অপস্সেনং নাম নিচ্চপরিভোগো মঞ্চো ৰা পীঠং ৰা অপস্সেনফলকং ৰা দিৰাট্ঠানে নিসীদন্তস্স অপস্সেনকত্থম্ভো ৰা তত্থজাতকরুক্খো ৰা চঙ্কমে অপস্সায তিট্ঠন্তস্স আলম্বনরুক্খো ৰা আলম্বনফলকং ৰা সব্বম্পেতং অপস্সযনীযট্ঠেন অপস্সেনং নাম; তস্মিং অপস্সেনে যথা অপস্সযন্তং ৰিজ্ঝতি ৰা ছিন্দতি ৰা তথা কত্ৰা ৰাসিফরসুসত্তিআরকণ্টকাদীনং অঞ্ঞতরং সত্থং ঠপেতি, দুক্কটং. ধুৰপরিভোগট্ঠানে নিরাসঙ্কস্স নিসীদতো ৰা নিপজ্জতো ৰা অপস্সযন্তস্স ৰা সত্থসম্ফস্সপচ্চযা দুক্খুপ্পত্তিযা থুল্লচ্চযং, মরণেন পারাজিকং. তং চে অঞ্ঞোপি তস্স ৰেরিভিক্খু ৰিহারচারিকং চরন্তো দিস্ৰা ‘‘ইমস্স মঞ্ঞে মরণত্থায ইদং নিখিত্তং, সাধু সুট্ঠু মরতূ’’তি অভিনন্দন্তো গচ্ছতি, দুক্কটং. সচে পন সোপি তত্থ ‘‘এৰং কতে সুকতং ভৰিস্সতী’’তি তিখিণতরাদিকরণেন কিঞ্চি কম্মং করোতি, তস্সাপি পারাজিকং. সচে পন ‘‘অট্ঠানে ঠিত’’ন্তি উদ্ধরিত্ৰা অঞ্ঞস্মিং ঠানে ঠপেতি তদত্থমেৰ কত্ৰা ঠপিতে মূলট্ঠো ন মুচ্চতি. পাকতিকং লভিত্ৰা ঠপিতং হোতি, মুচ্চতি. তং অপনেত্ৰা অঞ্ঞং তিখিণতরং ঠপেতি মূলট্ঠো মুচ্চতেৰ.

ৰিসমক্খনেপি যাৰ মরণাভিনন্দনে দুক্কটং তাৰ এসেৰ নযো. সচে পন সোপি খুদ্দকং ৰিসমণ্ডলন্তি সল্লক্খেত্ৰা মহন্ততরং ৰা করোতি, মহন্তং ৰা ‘‘অতিরেকং হোতী’’তি খুদ্দকং করোতি, তনুকং ৰা বহলং; বহলং ৰা তনুকং করোতি, অগ্গিনা তাপেত্ৰা হেট্ঠা ৰা উপরি ৰা সঞ্চারেতি, তস্সাপি পারাজিকং. ‘‘ইদং অঠানে ঠিত’’ন্তি সব্বমেৰ তচ্ছেত্ৰা পুঞ্ছিত্ৰা অঞ্ঞস্মিং ঠানে ঠপেতি, অত্তনা ভেসজ্জানি যোজেত্ৰা কতে মূলট্ঠো ন মুচ্চতি, অত্তনা অকতে মুচ্চতি. সচে পন সো ‘‘ইদং ৰিসং অতিপরিত্ত’’ন্তি অঞ্ঞম্পি আনেত্ৰা পক্খিপতি, যস্স ৰিসেন মরতি, তস্স পারাজিকং. সচে উভিন্নম্পি সন্তকেন মরতি, উভিন্নম্পি পারাজিকং. ‘‘ইদং ৰিসং নিব্বিস’’ন্তি তং অপনেত্ৰা অত্তনো ৰিসমেৰ ঠপেতি, তস্সেৰ পারাজিকং মূলট্ঠো মুচ্চতি.

দুব্বলং ৰা করোতীতি মঞ্চপীঠং অটনিযা হেট্ঠাভাগে ছিন্দিত্ৰা ৰিদলেহি ৰা রজ্জুকেহি ৰা যেহি ৰীতং হোতি, তে ৰা ছিন্দিত্ৰা অপ্পাৰসেসমেৰ কত্ৰা হেট্ঠা আৰুধং নিক্খিপতি ‘‘এত্থ পতিত্ৰা মরিস্সতী’’তি. অপস্সেনফলকাদীনম্পি চঙ্কমে আলম্বনরুক্খফলকপরিযোসানানং পরভাগং ছিন্দিত্ৰা হেট্ঠা আৰুধং নিক্খিপতি, সোব্ভাদীসু মঞ্চং ৰা পীঠং ৰা অপস্সেনফলকং ৰা আনেত্ৰা ঠপেতি, যথা তত্থ নিসিন্নমত্তো ৰা অপস্সিতমত্তো ৰা পততি, সোব্ভাদীসু ৰা সঞ্চরণসেতু হোতি, তং দুব্বলং করোতি; এৰং করোন্তস্স করণে দুক্কটং. ইতরস্স দুক্খুপ্পত্তিযা থুল্লচ্চযং, মরণে পারাজিকং. ভিক্খুং আনেত্ৰা সোব্ভাদীনং তটে ঠপেতি ‘‘দিস্ৰা ভযেন কম্পেন্তো পতিত্ৰা মরিস্সতী’’তি দুক্কটং. সো তত্থেৰ পততি, দুক্খুপ্পত্তিযা থুল্লচ্চযং, মরণে পারাজিকং. সযং ৰা পাতেতি, অঞ্ঞেন ৰা পাতাপেতি, অঞ্ঞো অৰুত্তো ৰা অত্তনো ধম্মতায পাতেতি, অমনুস্সো পাতেতি, ৰাতপ্পহারেন পততি, অত্তনো ধম্মতায পতত্তি, সব্বত্থ মরণে পারাজিকং. কস্মা? তস্স পযোগেন সোব্ভাদিতটে ঠিতত্তা.

উপনিক্খিপনং নাম সমীপে নিক্খিপনং. তত্থ ‘‘যো ইমিনা অসিনা মতো সো ধনং ৰা লভতী’’তিআদিনা নযেন মরণৰণ্ণং ৰা সংৰণ্ণেত্ৰা ‘‘ইমিনা মরণত্থিকা মরন্তু, মারণত্থিকা মারেন্তূ’’তি ৰা ৰত্ৰা অসিং উপনিক্খিপতি, তস্স উপনিক্খিপনে দুক্কটং. মরিতুকামো ৰা তেন অত্তানং পহরতু, মারেতুকামো ৰা অঞ্ঞং পহরতু, উভযথাপি পরস্স দুক্খুপ্পত্তিযা উপনিক্খেপকস্স থুল্লচ্চযং, মরণে পারাজিকং. অনুদ্দিস্স নিক্খিত্তে বহূনং মরণে অকুসলরাসি. পারাজিকাদিৰত্থূসু পারাজিকাদীনি. ৰিপ্পটিসারে উপ্পন্নে অসিং গহিতট্ঠানে ঠপেত্ৰা মুচ্চতি. কিণিত্ৰা গহিতো হোতি, অসিস্সামিকানং অসিং, যেসং হত্থতো মূলং গহিতং, তেসং মূলং দত্ৰা মুচ্চতি. সচে লোহপিণ্ডিং ৰা ফালং ৰা কুদালং ৰা গহেত্ৰা অসি কারাপিতো হোতি, যং ভণ্ডং গহেত্ৰা কারিতো, তদেৰ কত্ৰা মুচ্চতি. সচে কুদালং গহেত্ৰা কারিতং ৰিনাসেত্ৰা ফালং করোতি, ফালেন পহারং লভিত্ৰা মরন্তেসুপি পাণাতিপাততো ন মুচ্চতি. সচে পন লোহং সমুট্ঠাপেত্ৰা উপনিক্খিপনত্থমেৰ কারিতো হোতি, অরেন ঘংসিত্ৰা চুণ্ণৰিচুণ্ণং কত্ৰা ৰিপ্পকিণ্ণে মুচ্চতি. সচেপি সংৰণ্ণনাপোত্থকো ৰিয বহূহি একজ্ঝাসযেহি কতো হোতি, পোত্থকে ৰুত্তনযেনেৰ কম্মবন্ধৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. এস নযো সত্তিভেণ্ডীসু. লগুল়ে পাসযট্ঠিসদিসো ৰিনিচ্ছযো. তথা পাসাণে. সত্থে অসিসদিসোৰ. ৰিসং ৰাতি ৰিসং উপনিক্খিপন্তস্স ৰত্থুৰসেন উদ্দিস্সানুদ্দিস্সানুরূপতো পারাজিকাদিৰত্থূসু পারাজিকাদীনি ৰেদিতব্বানি. কিণিত্ৰা ঠপিতে পুরিমনযেন পটিপাকতিকং কত্ৰা মুচ্চতি. সযং ভেসজ্জেহি যোজিতে অৰিসং কত্ৰা মুচ্চতি. রজ্জুযা পাসরজ্জুসদিসোৰ ৰিনিচ্ছযো.

ভেসজ্জে – যো ভিক্খু ৰেরিভিক্খুস্স পজ্জরকে ৰা ৰিসভাগরোগে ৰা উপ্পন্নে অসপ্পাযানিপি সপ্পিআদীনি সপ্পাযানীতি মরণাধিপ্পাযো দেতি, অঞ্ঞং ৰা কিঞ্চি কন্দমূলফলং তস্স এৰং ভেসজ্জদানে দুক্কটং. পরস্স দুক্খুপ্পত্তিযং মরণে চ থুল্লচ্চযপারাজিকানি, আনন্তরিযৰত্থুম্হি আনন্তরিযন্তি ৰেদিতব্বং.

১৭৮. রূপূপহারে – উপসংহরতীতি পরং ৰা অমনাপরূপং তস্স সমীপে ঠপেতি, অত্তনা ৰা যক্খপেতাদিৰেসং গহেত্ৰা তিট্ঠতি, তস্স উপসংহারমত্তে দুক্কটং. পরস্স তং রূপং দিস্ৰা ভযুপ্পত্তিযং থুল্লচ্চযং, মরণে পারাজিকং. সচে পন তদেৰ রূপং একচ্চস্স মনাপং হোতি, অলাভকেন চ সুস্সিত্ৰা মরতি, ৰিসঙ্কেতো. মনাপিযেপি এসেৰ নযো. তত্থ পন ৰিসেসেন ইত্থীনং পুরিসরূপং পুরিসানঞ্চ ইত্থিরূপং মনাপং তং অলঙ্করিত্ৰা উপসংহরতি, দিট্ঠমত্তকমেৰ করোতি, অতিচিরং পস্সিতুম্পি ন দেতি, ইতরো অলাভকেন সুস্সিত্ৰা মরতি, পারাজিকং. সচে উত্তসিত্ৰা মরতি, ৰিসঙ্কেতো. অথ পন উত্তসিত্ৰা ৰা অলাভকেন ৰাতি অৰিচারেত্ৰা ‘‘কেৰলং পস্সিত্ৰা মরিস্সতী’’তি উপসংহরতি, উত্তসিত্ৰা ৰা সুস্সিত্ৰা ৰা মতে পারাজিকমেৰ. এতেনেৰূপাযেন সদ্দূপহারাদযোপি ৰেদিতব্বা. কেৰলঞ্হেত্থ অমনুস্সসদ্দাদযো উত্রাসজনকা অমনাপসদ্দা, পুরিসানং ইত্থিসদ্দমধুরগন্ধব্বসদ্দাদযো চিত্তস্সাদকরা মনাপসদ্দা. হিমৰন্তে ৰিসরুক্খানং মূলাদিগন্ধা কুণপগন্ধা চ অমনাপগন্ধা, কাল়ানুসারীমূলগন্ধাদযো মনাপগন্ধা. পটিকূলমূলরসাদযো অমনাপরসা, অপ্পটিকূলমূলরসাদযো মনাপরসা. ৰিসফস্সমহাকচ্ছুফস্সাদযো অমনাপফোট্ঠব্বা, চীনপটহংসপুপ্ফতূলিকফস্সাদযো মনাপফোট্ঠব্বাতি ৰেদিতব্বা.

ধম্মূপহারে – ধম্মোতি দেসনাধম্মো ৰেদিতব্বো. দেসনাৰসেন ৰা নিরযে চ সগ্গে চ ৰিপত্তিসম্পত্তিভেদং ধম্মারম্মণমেৰ. নেরযিকস্সাতি ভিন্নসংৰরস্স কতপাপস্স নিরযে নিব্বত্তনারহস্স সত্তস্স পঞ্চৰিধবন্ধনকম্মকরণাদিনিরযকথং কথেতি. তং চে সুত্ৰা সো উত্তসিত্ৰা মরতি, কথিকস্স পারাজিকং. সচে পন সো সুত্ৰাপি অত্তনো ধম্মতায মরতি, অনাপত্তি. ‘‘ইদং সুত্ৰা এৰরূপং পাপং ন করিস্সতি ওরমিস্সতি ৰিরমিস্সতী’’তি নিরযকথং কথেতি, তং সুত্ৰা ইতরো উত্তসিত্ৰা মরতি, অনাপত্তি. সগ্গকথন্তি দেৰনাটকাদীনং নন্দনৰনাদীনঞ্চ সম্পত্তিকথং; তং সুত্ৰা ইতরো সগ্গাধিমুত্তো সীঘং তং সম্পত্তিং পাপুণিতুকামো সত্থাহরণৰিসখাদনআহারুপচ্ছেদ-অস্সাসপস্সাসসন্নিরুন্ধনাদীহি দুক্খং উপ্পাদেতি, কথিকস্স থুল্লচ্চযং, মরতি পারাজিকং. সচে পন সো সুত্ৰাপি যাৰতাযুকং ঠত্ৰা অত্তনো ধম্মতায মরতি, অনাপত্তি. ‘‘ইমং সুত্ৰা পুঞ্ঞানি করিস্সতী’’তি কথেতি, তং সুত্ৰা ইতরো অধিমুত্তো কালংকরোতি, অনাপত্তি.

১৭৯. আচিক্খনাযং – পুট্ঠো ভণতীতি ‘‘ভন্তে কথং মতো ধনং ৰা লভতি সগ্গে ৰা উপপজ্জতী’’তি এৰং পুচ্ছিতো ভণতি.

অনুসাসনিযং – অপুট্ঠোতি এৰং অপুচ্ছিতো সামঞ্ঞেৰ ভণতি.

সঙ্কেতকম্মনিমিত্তকম্মানি অদিন্নাদানকথাযং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বানি.

এৰং নানপ্পকারতো আপত্তিভেদং দস্সেত্ৰা ইদানি অনাপত্তিভেদং দস্সেন্তো ‘‘অনাপত্তি অসঞ্চিচ্চা’’তিআদিমাহ. তত্থ অসঞ্চিচ্চাতি ‘‘ইমিনা উপক্কমেন ইমং মারেমী’’তি অচেতেত্ৰা. এৰঞ্হি অচেতেত্ৰা কতেন উপক্কমেন পরে মতেপি অনাপত্তি, ৰক্খতি চ ‘‘অনাপত্তি ভিক্খু অসঞ্চিচ্চা’’তি. অজানন্তস্সাতি ‘‘ইমিনা অযং মরিস্সতী’’তি অজানন্তস্স উপক্কমেন পরে মতেপি অনাপত্তি, ৰক্খতি চ ৰিসগতপিণ্ডপাতৰত্থুস্মিং ‘‘অনাপত্তি ভিক্খু অজানন্তস্সা’’তি. নমরণাধিপ্পাযস্সাতি মরণং অনিচ্ছন্তস্স. যেন হি উপক্কমেন পরো মরতি, তেন উপক্কমেন তস্মিং মারিতেপি নমরণাধিপ্পাযস্স অনাপত্তি. ৰক্খতি চ ‘‘অনাপত্তি ভিক্খু নমরণাধিপ্পাযস্সা’’তি. উম্মত্তকাদযো পুব্বে ৰুত্তনযা এৰ. ইধ পন আদিকম্মিকা অঞ্ঞমঞ্ঞং জীৰিতা ৰোরোপিতভিক্খূ, তেসং অনাপত্তি. অৰসেসানং মরণৰণ্ণসংৰণ্ণনকাদীনং আপত্তিযেৰাতি.

পদভাজনীযৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সমুট্ঠানাদীসু – ইদং সিক্খাপদং তিসমুট্ঠানং; কাযচিত্ততো চ ৰাচাচিত্ততো চ কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি. কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনং. সচেপি হি সিরিসযনং আরূল়্হো রজ্জসম্পত্তিসুখং অনুভৰন্তো রাজা ‘‘চোরো দেৰ আনীতো’’তি ৰুত্তে ‘‘গচ্ছথ নং মারেথা’’তি হসমানোৰ ভণতি, দোমনস্সচিত্তেনেৰ ভণতীতি ৰেদিতব্বো. সুখৰোকিণ্ণত্তা পন অনুপ্পবন্ধাভাৰা চ দুজ্জানমেতং পুথুজ্জনেহীতি.

ৰিনীতৰত্থুৰণ্ণনা

১৮০. ৰিনীতৰত্থুকথাসু পঠমৰত্থুস্মিং – কারুঞ্ঞেনাতি তে ভিক্খূ তস্স মহন্তং গেলঞ্ঞদুক্খং দিস্ৰা কারুঞ্ঞং উপ্পাদেত্ৰা ‘‘সীলৰা ত্ৰং কতকুসলো, কস্মা মীযমানো ভাযসি, ননু সীলৰতো সগ্গো নাম মরণমত্তপটিবদ্ধোযেৰা’’তি এৰং মরণত্থিকাৰ হুত্ৰা মরণত্থিকভাৰং অজানন্তা মরণৰণ্ণং সংৰণ্ণেসুং. সোপি ভিক্খু তেসং সংৰণ্ণনায আহারুপচ্ছেদং কত্ৰা অন্তরাৰ কালমকাসি. তস্মা আপত্তিং আপন্না. ৰোহারৰসেন পন ৰুত্তং ‘‘কারুঞ্ঞেন মরণৰণ্ণং সংৰণ্ণেসু’’ন্তি. তস্মা ইদানিপি পণ্ডিতেন ভিক্খুনা গিলানস্স ভিক্খুনো এৰং মরণৰণ্ণো ন সংৰণ্ণেতব্বো. সচে হি তস্স সংৰণ্ণনং সুত্ৰা আহারূপচ্ছেদাদিনা উপক্কমেন একজৰনৰারাৰসেসেপি আযুস্মিং অন্তরা কালংকরোতি, ইমিনাৰ মারিতো হোতি. ইমিনা পন নযেন অনুসিট্ঠি দাতব্বা – ‘‘সীলৰতো নাম অনচ্ছরিযা মগ্গফলুপ্পত্তি, তস্মা ৰিহারাদীসু আসত্তিং অকত্ৰা বুদ্ধগতং ধম্মগতং সঙ্ঘগতং কাযগতঞ্চ সতিং উপট্ঠপেত্ৰা মনসিকারে অপ্পমাদো কাতব্বো’’তি. মরণৰণ্ণে চ সংৰণ্ণিতেপি যো তায সংৰণ্ণনায কঞ্চি উপক্কমং অকত্ৰা অত্তনো ধম্মতায যথাযুনা যথানুসন্ধিনাৰ মরতি, তপ্পচ্চযা সংৰণ্ণকো আপত্তিযা ন কারেতব্বোতি.

দুতিযৰত্থুস্মিং – ন চ ভিক্খৰে অপ্পটিৰেক্খিত্ৰাতি এত্থ কীদিসং আসনং পটিৰেক্খিতব্বং, কীদিসং ন পটিৰেক্খিতব্বং? যং সুদ্ধং আসনমেৰ হোতি অপচ্চত্থরণকং, যঞ্চ আগন্ত্ৰা ঠিতানং পস্সতংযেৰ অত্থরীযতি, তং নপচ্চৰেক্খিতব্বং, নিসীদিতুং ৰট্টতি. যম্পি মনুস্সা সযং হত্থেন অক্কমিত্ৰা ‘‘ইধ ভন্তে নিসীদথা’’তি দেন্তি, তস্মিম্পি ৰট্টতি. সচেপি পঠমমেৰাগন্ত্ৰা নিসিন্না পচ্ছা উদ্ধং ৰা অধো ৰা সঙ্কমন্তি, পচ্চৰেক্খণকিচ্চং নত্থি. যম্পি তনুকেন ৰত্থেন যথা তলং দিস্সতি, এৰং পটিচ্ছন্নং হোতি, তস্মিম্পি পচ্চৰেক্খণকিচ্চং নত্থি. যং পন পটিকচ্চেৰ পাৰারকোজৰাদীহি অত্থতং হোতি, তং হত্থেন পরামসিত্ৰা সল্লক্খেত্ৰা নিসীদিতব্বং. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘ঘনসাটকেনাপি অত্থতে যস্মিং ৰলি ন পঞ্ঞাযতি, তং নপ্পটিৰেক্খিতব্বন্তি ৰুত্তং.

মুসলৰত্থুস্মিং – অসঞ্চিচ্চোতি অৰধকচেতনো ৰিরদ্ধপযোগো হি সো. তেনাহ ‘‘অসঞ্চিচ্চো অহ’’ন্তি. উদুক্খলৰত্থু উত্তানমেৰ. ৰুড্ঢপব্বজিতৰত্থূসুপঠমৰত্থুস্মিং ‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স পটিবন্ধং মা অকাসী’’তি পণামেসি. দুতিযৰত্থুস্মিং – সঙ্ঘমজ্ঝেপি গণমজ্ঝেপি ‘‘মহল্লকত্থেরস্স পুত্তো’’তি ৰুচ্চমানো তেন ৰচনেন অট্টীযমানো ‘‘মরতু অয’’ন্তি পণামেসি. ততিযৰত্থুস্মিং – তস্স দুক্খুপ্পাদনেন থুল্লচ্চযং.

১৮১. ততো পরানি তীণি ৰত্থূনি উত্তানত্থানেৰ. ৰিসগতপিণ্ডপাতৰত্থুস্মিং – সারাণীযধম্মপূরকো সো ভিক্খু অগ্গপিণ্ডং সব্রহ্মচারীনং দত্ৰাৰ ভুঞ্জতি. তেন ৰুত্তং ‘‘অগ্গকারিকং অদাসী’’তি. অগ্গকারিকন্তি অগ্গকিরিযং; পঠমং লদ্ধপিণ্ডপাতং অগ্গগ্গং ৰা পণীতপণীতং পিণ্ডপাতন্তি অত্থো. যা পন তস্স দানসঙ্খাতা অগ্গকিরিযা, সা ন সক্কা দাতুং, পিণ্ডপাতঞ্হি সো থেরাসনতো পট্ঠায অদাসি. তে ভিক্খূতি তে থেরাসনতো পট্ঠায পরিভুত্তপিণ্ডপাতা ভিক্খূ; তে কির সব্বেপি কালমকংসু. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. অস্সদ্ধেসু পন মিচ্ছাদিট্ঠিকেসু কুলেসু সক্কচ্চং পণীতভোজনং লভিত্ৰা অনুপপরিক্খিত্ৰা নেৰ অত্তনা পরিভুঞ্জিতব্বং, ন পরেসং দাতব্বং. যম্পি আভিদোসিকং ভত্তং ৰা খজ্জকং ৰা ততো লভতি, তম্পি ন পরিভুঞ্জিতব্বং. অপিহিতৰত্থুম্পি হি সপ্পৰিচ্ছিকাদীহি অধিসযিতং ছড্ডনীযধম্মং তানি কুলানি দেন্তি. গন্ধহলিদ্দাদিমক্খিতোপি ততো পিণ্ডপাতো ন গহেতব্বো. সরীরে রোগট্ঠানানি পুঞ্ছিত্ৰা ঠপিতভত্তম্পি হি তানি দাতব্বং মঞ্ঞন্তীতি.

ৰীমংসনৰত্থুস্মিং – ৰীমংসমানো দ্ৰে ৰীমংসতি – ‘‘সক্কোতি নু খো ইমং মারেতুং নো’’তি ৰিসং ৰা ৰীমংসতি, ‘‘মরেয্য নু খো অযং ইমং ৰিসং খাদিত্ৰা নো’’তি পুগ্গলং ৰা. উভযথাপি ৰীমংসাধিপ্পাযেন দিন্নে মরতু ৰা মা ৰা থুল্লচ্চযং. ‘‘ইদং ৰিসং এতং মারেতূ’’তি ৰা ‘‘ইদং ৰিসং খাদিত্ৰা অযং মরতূ’’তি ৰা এৰং দিন্নে পন সচে মরতি, পারাজিকং; নো চে, থুল্লচ্চযং.

১৮২-৩. ইতো পরানি তীণি সিলাৰত্থূনি তীণি ইট্ঠকৰাসিগোপানসীৰত্থূনি চ উত্তানত্থানেৰ. ন কেৰলঞ্চ সিলাদীনংযেৰ ৰসেন অযং আপত্তানাপত্তিভেদো হোতি, দণ্ডমুগ্গরনিখাদনৰেমাদীনম্পি ৰসেন হোতিযেৰ, তস্মা পাল়িযং অনাগতম্পি আগতনযেনেৰ ৰেদিতব্বং.

অট্টকৰত্থূসু – অট্টকোতি ৰেহাসমঞ্চো ৰুচ্চতি; যং সেতকম্মমালাকম্মলতাকম্মাদীনং অত্থায বন্ধন্তি. তত্থ আৰুসো অত্রট্ঠিতো বন্ধাহীতি মরণাধিপ্পাযো যত্র ঠিতো পতিত্ৰা খাণুনা ৰা ভিজ্জেয্য, সোব্ভপপাতাদীসু ৰা মরেয্য, তাদিসং ঠানং সন্ধাযাহ. এত্থ চ কোচি উপরিঠানং নিযামেতি ‘‘ইতো পতিত্ৰা মরিস্সতী’’তি, কোচি হেট্ঠা ঠানং ‘‘ইধ পতিত্ৰা মরিস্সতী’’তি, কোচি উভযম্পি ‘‘ইতো ইধ পতিত্ৰা মরিস্সতী’’তি. তত্র যো উপরি নিযমিতট্ঠানা অপতিত্ৰা অঞ্ঞতো পততি, হেট্ঠা নিযমিতট্ঠানে ৰা অপতিত্ৰা অঞ্ঞত্থ পততি, উভযনিযামে ৰা যংকিঞ্চি একং ৰিরাধেত্ৰা পততি, তস্মিং মতে ৰিসঙ্কেতত্তা অনাপত্তি. ৰিহারচ্ছাদনৰত্থুস্মিম্পি এসেৰ নযো.

অনভিরতিৰত্থুস্মিং – সো কির ভিক্খু কামৰিতক্কাদীনং সমুদাচারং দিস্ৰা নিৰারেতুং অসক্কোন্তো সাসনে অনভিরতো গিহিভাৰাভিমুখো জাতো. ততো চিন্তেসি – ‘‘যাৰ সীলভেদং ন পাপুণামি তাৰ মরিস্সামী’’তি. অথ তং পব্বতং অভিরুহিত্ৰা পপাতে পপতন্তো অঞ্ঞতরং ৰিলীৰকারং ওত্থরিত্ৰা মারেসি. ৰিলীৰকারন্তি ৰেণুকারং. ন চ ভিক্খৰে অত্তানং পাতেতব্বন্তি ন অত্তা পাতেতব্বো. ৰিভত্তিব্যত্তযেন পনেতং ৰুত্তং. এত্থ চ ন কেৰলং ন পাতেতব্বং, অঞ্ঞেনপি যেন কেনচি উপক্কমেন অন্তমসো আহারুপচ্ছেদেনপি ন মারেতব্বো. যোপি হি গিলানো ৰিজ্জমানে ভেসজ্জে চ উপট্ঠাকেসু চ মরিতুকামো আহারং উপচ্ছিন্দতি, দুক্কটমেৰ. যস্স পন মহাআবাধো চিরানুবদ্ধো, ভিক্খূ উপট্ঠহন্তা কিলমন্তি জিগুচ্ছন্তি ‘‘কদা নু খো গিলানতো মুচ্চিস্সামা’’তি অট্টীযন্তি. সচে সো ‘‘অযং অত্তভাৰো পটিজগ্গিযমানোপি ন তিট্ঠতি, ভিক্খূ চ কিলমন্তী’’তি আহারং উপচ্ছিন্দতি, ভেসজ্জং ন সেৰতি ৰট্টতি. যো পন ‘‘অযং রোগো খরো, আযুসঙ্খারা ন তিট্ঠন্তি, অযঞ্চ মে ৰিসেসাধিগমো হত্থপ্পত্তো ৰিয দিস্সতী’’তি উপচ্ছিন্দতি ৰট্টতিযেৰ. অগিলানস্সাপি উপ্পন্নসংৰেগস্স ‘‘আহারপরিযেসনং নাম পপঞ্চো, কম্মট্ঠানমেৰ অনুযুঞ্জিস্সামী’’তি কম্মট্ঠানসীসেন উপচ্ছিন্দন্তস্স ৰট্টতি. ৰিসেসাধিগমং ব্যাকরিত্ৰা আহারং উপচ্ছিন্দতি, ন ৰট্টতি. সভাগানঞ্হি লজ্জীভিক্খূনং কথেতুং ৰট্টতি.

সিলাৰত্থুস্মিং – দৰাযাতি দৰেন হস্সেন; খিড্ডাযাতি অত্থো. সিলাতি পাসাণো; ন কেৰলঞ্চ পাসাণো, অঞ্ঞম্পি যংকিঞ্চি দারুখণ্ডং ৰা ইট্ঠকাখণ্ডং ৰা হত্থেন ৰা যন্তেন ৰা পৰিজ্ঝিতুং ন ৰট্টতি. চেতিযাদীনং অত্থায পাসাণাদযো হসন্তা হসন্তা পৰট্টেন্তিপি খিপন্তিপি উক্খিপন্তিপি কম্মসমযোতি ৰট্টতি. অঞ্ঞম্পি ঈদিসং নৰকম্মং ৰা করোন্তা ভণ্ডকং ৰা ধোৰন্তা রুক্খং ৰা ধোৰনদণ্ডকং ৰা উক্খিপিত্ৰা পৰিজ্ঝন্তি, ৰট্টতি. ভত্তৰিস্সগ্গকালাদীসু কাকে ৰা সোণে ৰা কট্ঠং ৰা কথলং ৰা খিপিত্ৰা পলাপেতি, ৰট্টতি.

১৮৪. সেদনাদিৰত্থূনি সব্বানেৰ উত্তানত্থানি. এত্থ চ অহং কুক্কুচ্চকোতি ন গিলানুপট্ঠানং ন কাতব্বং, হিতকামতায সব্বং গিলানস্স বলাবলঞ্চ রুচিঞ্চ সপ্পাযাসপ্পাযঞ্চ উপলক্খেত্ৰা কাতব্বং.

১৮৫. জারগব্ভিনিৰত্থুস্মিং – পৰুত্থপতিকাতি পৰাসং গতপতিকা. গব্ভপাতনন্তি যেন পরিভুত্তেন গব্ভো পততি, তাদিসং ভেসজ্জং. দ্ৰে পজাপতিকৰত্থূনি উত্তানত্থানেৰ. গব্ভমদ্দনৰত্থুস্মিং – ‘‘মদ্দিত্ৰা পাতেহী’’তি ৰুত্তে অঞ্ঞেন মদ্দাপেত্ৰা পাতেতি, ৰিসঙ্কেতং. ‘‘মদ্দাপেত্ৰা পাতাপেহী’’তি ৰুত্তেপি সযং মদ্দিত্ৰা পাতেতি, ৰিসঙ্কেতমেৰ. মনুস্সৰিগ্গহে পরিযাযো নাম নত্থি. তস্মা ‘‘গব্ভো নাম মদ্দিতে পততী’’তি ৰুত্তে সা সযং ৰা মদ্দতু, অঞ্ঞেন ৰা মদ্দাপেত্ৰা পাতেতু, ৰিসঙ্কেতো নত্থি; পারাজিকমেৰ তাপনৰত্থুস্মিম্পি এসেৰ নযো.

ৰঞ্ঝিত্থিৰত্থুস্মিং – ৰঞ্ঝিত্থী নাম যা গব্ভং ন গণ্হাতি. গব্ভং অগণ্হনকইত্থী নাম নত্থি, যস্সা পন গহিতোপি গব্ভো ন সণ্ঠাতি, তংযেৰ সন্ধাযেতং ৰুত্তং. উতুসমযে কির সব্বিত্থিযো গব্ভং গণ্হন্তি. যা পনাযং ‘‘ৰঞ্ঝা’’তি ৰুচ্চতি, তস্সা কুচ্ছিযং নিব্বত্তসত্তানং অকুসলৰিপাকো সম্পাপুণাতি. তে পরিত্তকুসলৰিপাকেন গহিতপটিসন্ধিকা অকুসলৰিপাকেন অধিভূতা ৰিনস্সন্তি. অভিনৰপটিসন্ধিযংযেৰ হি কম্মানুভাৰেন দ্ৰীহাকারেহি গব্ভো ন সণ্ঠাতি – ৰাতেন ৰা পাণকেহি ৰা. ৰাতো সোসেত্ৰা অন্তরধাপেতি, পাণকা খাদিত্ৰা. তস্স পন ৰাতস্স পাণকানং ৰা পটিঘাতায ভেসজ্জে কতে গব্ভো সণ্ঠহেয্য; সো ভিক্খু তং অকত্ৰা অঞ্ঞং খরভেসজ্জং অদাসি. তেন সা কালমকাসি. ভগৰা ভেসজ্জস্স কটত্তা দুক্কটং পঞ্ঞাপেসি.

দুতিযৰত্থুস্মিম্পি এসেৰ নযো. তস্মা আগতাগতস্স পরজনস্স ভেসজ্জং ন কাতব্বং, করোন্তো দুক্কটং আপজ্জতি. পঞ্চন্নং পন সহধম্মিকানং কাতব্বং ভিক্খুস্স ভিক্খুনিযা সিক্খমানায সামণেরস্স সামণেরিযাতি. সমসীলসদ্ধাপঞ্ঞানঞ্হি এতেসং তীসু সিক্খাসু যুত্তানং ভেসজ্জং অকাতুং ন লব্ভতি, করোন্তেন চ সচে তেসং অত্থি, তেসং সন্তকং গহেত্ৰা যোজেত্ৰা দাতব্বং. সচে নত্থি, অত্তনো সন্তকং কাতব্বং. সচে অত্তনোপি নত্থি, ভিক্খাচারৰত্তেন ৰা ঞাতকপৰারিতট্ঠানতো ৰা পরিযেসিতব্বং. অলভন্তেন গিলানস্স অত্থায অকতৰিঞ্ঞত্তিযাপি আহরিত্ৰা কাতব্বং.

অপরেসম্পি পঞ্চন্নং কাতুং ৰট্টতি – মাতু, পিতু, তদুপট্ঠাকানং, অত্তনো ৰেয্যাৰচ্চকরস্স, পণ্ডুপলাসস্সাতি. পণ্ডুপলাসো নাম যো পব্বজ্জাপেক্খো যাৰ পত্তচীৰরং পটিযাদিযতি তাৰ ৰিহারে ৰসতি. তেসু সচে মাতাপিতরো ইস্সরা হোন্তি, ন পচ্চাসীসন্তি, অকাতুং ৰট্টতি. সচে পন রজ্জেপি ঠিতা পচ্চাসীসন্তি, অকাতুং ন ৰট্টতি. ভেসজ্জং পচ্চাসীসন্তানং ভেসজ্জং দাতব্বং, যোজেতুং অজানন্তানং যোজেত্ৰা দাতব্বং. সব্বেসং অত্থায সহধম্মিকেসু ৰুত্তনযেনেৰ পরিযেসিতব্বং. সচে পন মাতরং ৰিহারে আনেত্ৰা জগ্গতি, সব্বং পরিকম্মং অনামসন্তেন কাতব্বং. খাদনীযং ভোজনীযং সহত্থা দাতব্বং. পিতা পন যথা সামণেরো এৰং সহত্থেন ন্হাপনসম্বাহনাদীনি কত্ৰা উপট্ঠাতব্বো. যে চ মাতাপিতরো উপট্ঠহন্তি পটিজগ্গন্তি, তেসম্পি এৰমেৰ কাতব্বং. ৰেয্যাৰচ্চকরো নাম যো ৰেতনং গহেত্ৰা অরঞ্ঞে দারূনি ৰা ছিন্দতি, অঞ্ঞং ৰা কিঞ্চি কম্মং করোতি, তস্স রোগে উপ্পন্নে যাৰ ঞাতকা ন পস্সন্তি তাৰ ভেসজ্জং কাতব্বং. যো পন ভিক্খুনিস্সিতকোৰ হুত্ৰা সব্বকম্মানি করোতি, তস্স ভেসজ্জং কাতব্বমেৰ. পণ্ডুপলাসেপি সামণেরে ৰিয পটিপজ্জিতব্বং.

অপরেসম্পি দসন্নং কাতুং ৰট্টতি – জেট্ঠভাতু, কনিট্ঠভাতু, জেট্ঠভগিনিযা, কনিট্ঠভগিনিযা, চূল়মাতুযা, মহামাতুযা, চূল়পিতুনো, মহাপিতুনো, পিতুচ্ছায, মাতুলস্সাতি. তেসং পন সব্বেসম্পি করোন্তেন তেসংযেৰ সন্তকং ভেসজ্জং গহেত্ৰা কেৰলং যোজেত্ৰা দাতব্বং. সচে পন নপ্পহোন্তি, যাচন্তি চ ‘‘দেথ নো, ভন্তে, তুম্হাকং পটিদস্সামা’’তি তাৰকালিকং দাতব্বং. সচেপি ন যাচন্তি, ‘‘অম্হাকং ভেসজ্জং অত্থি, তাৰকালিকং গণ্হথা’’তি ৰত্ৰা ৰা ‘‘যদা নেসং ভৰিস্সতি তদা দস্সন্তী’’তি আভোগং ৰা কত্ৰা দাতব্বং. সচে পটিদেন্তি, গহেতব্বং, নো চে দেন্তি, ন চোদেতব্বা. এতে দস ঞাতকে ঠপেত্ৰা অঞ্ঞেসং ন কাতব্বং.

এতেসং পুত্তপরম্পরায পন যাৰ সত্তমো কুলপরিৰট্টো তাৰ চত্তারো পচ্চযে আহরাপেন্তস্স অকতৰিঞ্ঞত্তি ৰা ভেসজ্জং করোন্তস্স ৰেজ্জকম্মং ৰা কুলদূসকাপত্তি ৰা ন হোতি. সচে ভাতুজাযা ভগিনিসামিকো ৰা গিলানা হোন্তি, ঞাতকা চে, তেসম্পি ৰট্টতি. অঞ্ঞাতকা চে, ভাতু চ ভগিনিযা চ কত্ৰা দাতব্বং, ‘‘তুম্হাকং জগ্গনট্ঠানে দেথা’’তি. অথ ৰা তেসং পুত্তানং কত্ৰা দাতব্বং, ‘‘তুম্হাকং মাতাপিতূনং দেথা’’তি. এতেনুপাযেন সব্বপদেসুপি ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো.

তেসং অত্থায চ সামণেরেহি অরঞ্ঞতো ভেসজ্জং আহরাপেন্তেন ঞাতিসামণেরেহি ৰা আহরাপেতব্বং. অত্তনো অত্থায ৰা আহরাপেত্ৰা দাতব্বং. তেহিপি ‘‘উপজ্ঝাযস্স আহরামা’’তি ৰত্তসীসেন আহরিতব্বং. উপজ্ঝাযস্স মাতাপিতরো গিলানা ৰিহারং আগচ্ছন্তি, উপজ্ঝাযো চ দিসাপক্কন্তো হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন উপজ্ঝাযস্স সন্তকং ভেসজ্জং দাতব্বং. নো চে অত্থি, অত্তনো ভেসজ্জং উপজ্ঝাযস্স পরিচ্চজিত্ৰা দাতব্বং. অত্তনোপি অসন্তে ৰুত্তনযেন পরিযেসিত্ৰা উপজ্ঝাযস্স সন্তকং কত্ৰা দাতব্বং. উপজ্ঝাযেনপি সদ্ধিৰিহারিকস্স মাতাপিতূসু এৰমেৰ পটিপজ্জিতব্বং. এস নযো আচরিযন্তেৰাসিকেসুপি. অঞ্ঞোপি যো আগন্তুকো ৰা চোরো ৰা যুদ্ধপরাজিতো ইস্সরো ৰা ঞাতকেহি পরিচ্চত্তো কপণো ৰা গমিযমনুস্সো ৰা গিলানো হুত্ৰা ৰিহারং পৰিসতি, সব্বেসং অপচ্চাসীসন্তেন ভেসজ্জং কাতব্বং.

সদ্ধং কুলং হোতি চতূহি পচ্চযেহি উপট্ঠাযকং ভিক্খুসঙ্ঘস্স মাতাপিতুট্ঠানিযং, তত্র চে কোচি গিলানো হোতি, তস্সত্থায ৰিস্সাসেন ‘‘ভেসজ্জং কত্ৰা ভন্তে দেথা’’তি ৰদন্তি, নেৰ দাতব্বং ন কাতব্বং. অথ পন কপ্পিযং ঞত্ৰা এৰং পুচ্ছন্তি – ‘‘ভন্তে, অসুকস্স নাম রোগস্স কিং ভেসজ্জং করোন্তী’’তি? ‘‘ইদঞ্চিদঞ্চ গহেত্ৰা করোন্তী’’তি ৰত্তুং ৰট্টতি. ‘‘ভন্তে, ময্হং মাতা গিলানা, ভেসজ্জং তাৰ আচিক্খথা’’তি এৰং পুচ্ছিতে পন ন আচিক্খিতব্বং. অঞ্ঞমঞ্ঞং পন কথা কাতব্বা – ‘‘আৰুসো, অসুকস্স নাম ভিক্খুনো ইমস্মিং রোগে কিং ভেসজ্জং করিংসূ’’তি? ‘‘ইদঞ্চিদঞ্চ ভন্তে’’তি. তং সুত্ৰা ইতরো মাতু ভেসজ্জং করোতি, ৰট্টতেৰ.

মহাপদুমত্থেরোপি কির ৰসভরঞ্ঞো দেৰিযা রোগে উপ্পন্নে একায ইত্থিযা আগন্ত্ৰা পুচ্ছিতো ‘‘ন জানামী’’তি অৰত্ৰা এৰমেৰ ভিক্খূহি সদ্ধিং সমুল্লপেসি. তং সুত্ৰা তস্সা ভেসজ্জমকংসু. ৰূপসন্তে চ রোগে তিচীৰরেন তীহি চ কহাপণসতেহি সদ্ধিং ভেসজ্জচঙ্কোটকং পূরেত্ৰা আহরিত্ৰা থেরস্স পাদমূলে ঠপেত্ৰা ‘‘ভন্তে, পুপ্ফপূজং করোথা’’তি আহংসু. থেরো ‘‘আচরিযভাগো নামায’’ন্তি কপ্পিযৰসেন গাহাপেত্ৰা পুপ্ফপূজং অকাসি. এৰং তাৰ ভেসজ্জে পটিপজ্জিতব্বং.

পরিত্তে পন ‘‘গিলানস্স পরিত্তং করোথ, ভন্তে’’তি ৰুত্তে ন কাতব্বং, ‘‘ভণথা’’তি ৰুত্তে পন কাতব্বং. সচে পিস্স এৰং হোতি ‘‘মনুস্সা নাম ন জানন্তি, অকযিরমানে ৰিপ্পটিসারিনো ভৰিস্সন্তী’’তি কাতব্বং; ‘‘পরিত্তোদকং পরিত্তসুত্তং কত্ৰা দেথা’’তি ৰুত্তেন পন তেসংযেৰ উদকং হত্থেন চালেত্ৰা সুত্তং পরিমজ্জেত্ৰা দাতব্বং. সচে ৰিহারতো উদকং অত্তনো সন্তকং ৰা সুত্তং দেতি, দুক্কটং. মনুস্সা উদকঞ্চ সুত্তঞ্চ গহেত্ৰা নিসীদিত্ৰা ‘‘পরিত্তং ভণথা’’তি ৰদন্তি, কাতব্বং. নো চে জানন্তি, আচিক্খিতব্বং. ভিক্খূনং নিসিন্নানং পাদেসু উদকং আকিরিত্ৰা সুত্তঞ্চ ঠপেত্ৰা গচ্ছন্তি ‘‘পরিত্তং করোথ, পরিত্তং ভণথা’’তি ন পাদা অপনেতব্বা. মনুস্সা হি ৰিপ্পটিসারিনো হোন্তি. অন্তোগামে গিলানস্সত্থায ৰিহারং পেসেন্তি, ‘‘পরিত্তং ভণন্তূ’’তি ভণিতব্বং. অন্তোগামে রাজগেহাদীসু রোগে ৰা উপদ্দৰে ৰা উপ্পন্নে পক্কোসাপেত্ৰা ভণাপেন্তি, আটানাটিযসুত্তাদীনি ভণিতব্বানি. ‘‘আগন্ত্ৰা গিলানস্স সিক্খাপদানি দেন্তু, ধম্মং কথেন্তু. রাজন্তেপুরে ৰা অমচ্চগেহে ৰা আগন্ত্ৰা সিক্খাপদানি দেন্তু, ধম্মং কথেন্তূ’’তি পেসিতেপি গন্ত্ৰা সিক্খাপদানি দাতব্বানি, ধম্মো কথেতব্বো. ‘‘মতানং পরিৰারত্থং আগচ্ছন্তূ’’তি পক্কোসন্তি, ন গন্তব্বং. সীৰথিকদস্সনে অসুভদস্সনে চ মরণস্সতিং পটিলভিস্সামীতি কম্মট্ঠানসীসেন গন্তুং ৰট্টতি. এৰং পরিত্তে পটিপজ্জিতব্বং.

পিণ্ডপাতে পন – অনামট্ঠপিণ্ডপাতো কস্স দাতব্বো, কস্স ন দাতব্বো? মাতাপিতুনং তাৰ দাতব্বো. সচেপি কহাপণগ্ঘনকো হোতি, সদ্ধাদেয্যৰিনিপাতনং নত্থি. মাতাপিতুউপট্ঠাকানং ৰেয্যাৰচ্চকরস্স পণ্ডুপলাসস্সাতি এতেসম্পি দাতব্বো. তত্থ পণ্ডুপলাসস্স থালকে পক্খিপিত্ৰাপি দাতুং ৰট্টতি. তং ঠপেত্ৰা অঞ্ঞেসং আগারিকানং মাতাপিতুনম্পি ন ৰট্টতি. পব্বজিতপরিভোগো হি আগারিকানং চেতিযট্ঠানিযো. অপিচ অনামট্ঠপিণ্ডপাতো নামেস সম্পত্তস্স দামরিকচোরস্সাপি ইস্সরস্সাপি দাতব্বো. কস্মা? তে হি অদীযমানেপি ‘‘ন দেন্তী’’তি আমসিত্ৰা দীযমানেপি ‘‘উচ্ছিট্ঠকং দেন্তী’’তি কুজ্ঝন্তি. কুদ্ধা জীৰিতাপি ৰোরোপেন্তি, সাসনস্সাপি অন্তরাযং করোন্তি. রজ্জং পত্থযমানস্স ৰিচরতো চোরনাগস্স ৰত্থু চেত্থ কথেতব্বং. এৰং পিণ্ডপাতে পটিপজ্জিতব্বং.

পটিসন্থারো পন কস্স কাতব্বো, কস্স ন কাতব্বো? পটিসন্থারো নাম ৰিহারং সম্পত্তস্স যস্স কস্সচি আগন্তুকস্স ৰা দলিদ্দস্স ৰা চোরস্স ৰা ইস্সরস্স ৰা কাতব্বোযেৰ. কথং? আগন্তুকং তাৰ খীণপরিব্বযং ৰিহারং সম্পত্তং দিস্ৰা পানীযং দাতব্বং, পাদমক্খনতেলং দাতব্বং. কালে আগতস্স যাগুভত্তং, ৰিকালে আগতস্স সচে তণ্ডুলা অত্থি; তণ্ডুলা দাতব্বা. অৰেলাযং সম্পত্তো ‘‘গচ্ছাহী’’তি ন ৰত্তব্বো. সযনট্ঠানং দাতব্বং. সব্বং অপচ্চাসীসন্তেনেৰ কাতব্বং. ‘‘মনুস্সা নাম চতুপচ্চযদাযকা এৰং সঙ্গহে কযিরমানে পুনপ্পুনং পসীদিত্ৰা উপকারং করিস্সন্তী’’তি চিত্তং ন উপ্পাদেতব্বং. চোরানং পন সঙ্ঘিকম্পি দাতব্বং.

পটিসন্থারানিসংসদীপনত্থঞ্চ চোরনাগৰত্থু, ভাতরা সদ্ধিং জম্বুদীপগতস্স মহানাগরঞ্ঞো ৰত্থু, পিতুরাজস্স রজ্জে চতুন্নং অমচ্চানং ৰত্থু, অভযচোরৰত্থূতি এৰমাদীনি বহূনি ৰত্থূনি মহাঅট্ঠকথাযং ৰিত্থারতো ৰুত্তানি.

তত্রাযং একৰত্থুদীপনা – সীহল়দীপে কির অভযো নাম চোরো পঞ্চসতপরিৰারো একস্মিং ঠানে খন্ধাৰারং বন্ধিত্ৰা সমন্তা তিযোজনং উব্বাসেত্ৰা ৰসতি. অনুরাধপুরৰাসিনো কদম্বনদিং ন উত্তরন্তি, চেতিযগিরিমগ্গে জনসঞ্চারো উপচ্ছিন্নো. অথেকদিৰসং চোরো ‘‘চেতিযগিরিং ৰিলুম্পিস্সামী’’তি অগমাসি. আরামিকা দিস্ৰা দীঘভাণকঅভযত্থেরস্স আরোচেসুং. থেরো ‘‘সপ্পিফাণিতাদীনি অত্থী’’তি পুচ্ছি. ‘‘অত্থি, ভন্তে’’তি. ‘‘চোরানং দেথ, তণ্ডুলা অত্থী’’তি? ‘‘অত্থি, ভন্তে, সঙ্ঘস্সত্থায আহটা তণ্ডুলা চ পত্তসাকঞ্চ গোরসো চা’’তি. ‘‘ভত্তং সম্পাদেত্ৰা চোরানং দেথা’’তি. আরামিকা তথা করিংসু. চোরা ভত্তং ভুঞ্জিত্ৰা ‘‘কেনাযং পটিসন্থারো কতো’’তি পুচ্ছিংসু. ‘‘অম্হাকং অয্যেন অভযত্থেরেনা’’তি. চোরা থেরস্স সন্তিকং গন্ত্ৰা ৰন্দিত্ৰা আহংসু – ‘‘মযং সঙ্ঘস্স চ চেতিযস্স চ সন্তকং অচ্ছিন্দিত্ৰা গহেস্সামাতি আগতা, তুম্হাকং পন ইমিনা পটিসন্থারেনম্হ পসন্না, অজ্জ পট্ঠায ৰিহারে ধম্মিকা রক্খা অম্হাকং আযত্তা হোতু, নাগরা আগন্ত্ৰা দানং দেন্তু, চেতিযং ৰন্দন্তূ’’তি. ততো পট্ঠায চ নাগরে দানং দাতুং আগচ্ছন্তে নদীতীরেযেৰ পচ্চুগ্গন্ত্ৰা রক্খন্তা ৰিহারং নেন্তি, ৰিহারেপি দানং দেন্তানং রক্খং কত্ৰা তিট্ঠন্তি. তেপি ভিক্খূনং ভুত্তাৰসেসং চোরানং দেন্তি. গমনকালেপি তে চোরা নদীতীরং পাপেত্ৰা নিৰত্তন্তি.

অথেকদিৰসং ভিক্খুসঙ্ঘে খীযনককথা উপ্পন্না ‘‘থেরো ইস্সরৰতায সঙ্ঘস্স সন্তকং চোরানং অদাসী’’তি. থেরো সন্নিপাতং কারাপেত্ৰা আহ – ‘‘চোরা সঙ্ঘস্স পকতিৰট্টঞ্চ চেতিযসন্তকঞ্চ অচ্ছিন্দিত্ৰা গণ্হিস্সামা’’তি আগমিংসু. অথ নেসং মযা এৰং ন হরিস্সন্তীতি এত্তকো নাম পটিসন্থারো কতো, তং সব্বম্পি একতো সম্পিণ্ডেত্ৰা অগ্ঘাপেথ. তেন কারণেন অৰিলুত্তং ভণ্ডং একতো সম্পিণ্ডেত্ৰা অগ্ঘাপেথাতি. ততো সব্বম্পি থেরেন দিন্নকং চেতিযঘরে একং ৰরপোত্থকচিত্তত্থরণং ন অগ্ঘতি. ততো আহংসু – ‘‘থেরেন কতপটিসন্থারো সুকতো চোদেতুং ৰা সারেতুং ৰা ন লব্ভা, গীৰা ৰা অৰহারো ৰা নত্থী’’তি. এৰং মহানিসংসো পটিসন্থারোতি সল্লক্খেত্ৰা কত্তব্বো পণ্ডিতেন ভিক্খুনাতি.

১৮৭. অঙ্গুলিপতোদকৰত্থুস্মিং – উত্তন্তোতি কিলমন্তো. অনস্সাসকোতি নিরস্সাসো. ইমস্মিং পন ৰত্থুস্মিং যায আপত্তিযা ভৰিতব্বং সা ‘‘খুদ্দকেসু নিদিট্ঠা’’তি ইধ ন ৰুত্তা.

তদনন্তরে ৰত্থুস্মিং – ওত্থরিত্ৰাতি অক্কমিত্ৰা. সো কির তেহি আকড্ঢিযমানো পতিতো. একো তস্স উদরং অভিরুহিত্ৰা নিসীদি. সেসাপি পন্নরস জনা পথৰিযং অজ্ঝোত্থরিত্ৰা অদূহলপাসাণা ৰিয মিগং মারেসুং. যস্মা পন তে কম্মাধিপ্পাযা, ন মরণাধিপ্পাযা; তস্মা পারাজিকং ন ৰুত্তং.

ভূতৰেজ্জকৰত্থুস্মিং – যক্খং মারেসীতি ভূতৰিজ্জাকপাঠকা যক্খগহিতং মোচেতুকামা যক্খং আৰাহেত্ৰা মুঞ্চাতি ৰদন্তি. নো চে মুঞ্চতি, পিট্ঠেন ৰা মত্তিকায ৰা রূপং কত্ৰা হত্থপাদাদীনি ছিন্দন্তি, যং যং তস্স ছিজ্জতি তং তং যক্খস্স ছিন্নমেৰ হোতি. সীসে ছিন্নে যক্খোপি মরতি. এৰং সোপি মারেসি; তস্মা থুল্লচ্চযং ৰুত্তং. ন কেৰলঞ্চ যক্খমেৰ, যোপি হি সক্কং দেৰরাজং মারেয্য, সোপি থুল্লচ্চযমেৰ আপজ্জতি.

ৰাল়যক্খৰত্থুস্মিং – ৰাল়যক্খৰিহারন্তি যস্মিং ৰিহারে ৰাল়ো চণ্ডো যক্খো ৰসতি, তং ৰিহারং. যো হি এৰরূপং ৰিহারং অজানন্তো কেৰলং ৰসনত্থায পেসেতি, অনাপত্তি. যো মরণাধিপ্পাযো পেসেতি, সো ইতরস্স মরণেন পারাজিকং, অমরণেন থুল্লচ্চযং আপজ্জতি. যথা চ ৰাল়যক্খৰিহারং; এৰং যত্থ ৰাল়সীহব্যগ্ঘাদিমিগা ৰা অজগরকণ্হসপ্পাদযো দীঘজাতিকা ৰা ৰসন্তি, তং ৰাল়ৰিহারং পেসেন্তস্সাপি আপত্তানাপত্তিভেদো ৰেদিতব্বো. অযং পাল়িমুত্তকনযো. যথা চ ভিক্খুং ৰাল়যক্খৰিহারং পেসেন্তস্স; এৰং ৰাল়যক্খম্পি ভিক্খুসন্তিকং পেসেন্তস্স আপত্তানাপত্তিভেদো ৰেদিতব্বো. এসেৰ নযো ৰাল়কন্তারাদিৰত্থূসুপি. কেৰলঞ্হেত্থ যস্মিং কন্তারে ৰাল়মিগা ৰা দীঘজাতিকা ৰা অত্থি, সো ৰাল়কন্তারো. যস্মিং চোরা অত্থি, সো চোরকন্তারোতি এৰং পদত্থমত্তমেৰ নানং. মনুস্সৰিগ্গহপারাজিকঞ্চ নামেতং সণ্হং, পরিযাযকথায ন মুচ্চতি; তস্মা যো ৰদেয্য ‘‘অসুকস্মিং নাম ওকাসে চোরো নিসিন্নো, যো তস্স সীসং ছিন্দিত্ৰা আহরতি, সো রাজতো সক্কারৰিসেসং লভতী’’তি. তস্স চেতং ৰচনং সুত্ৰা কোচি নং গন্ত্ৰা মারেতি, অযং পারাজিকো হোতীতি.

১৮৮. তং মঞ্ঞমানোতি আদীসু সো কির ভিক্খু অত্তনো ৰেরিভিক্খুং মারেতুকামো চিন্তেসি – ‘‘ইমং মে দিৰা মারেন্তস্স ন সুকরং ভৰেয্য সোত্থিনা গন্তুং, রত্তিং নং মারেস্সামী’’তি সল্লক্খেত্ৰা রত্তিং আগম্ম বহূনং সযিতট্ঠানে তং মঞ্ঞমানো তমেৰ জীৰিতা ৰোরোপেসি. অপরো তং মঞ্ঞমানো অঞ্ঞং, অপরো অঞ্ঞং তস্সেৰ সহাযং মঞ্ঞমানো তং, অপরো অঞ্ঞং তস্সেৰ সহাযং মঞ্ঞমানো অঞ্ঞং তস্স সহাযমেৰ জীৰিতা ৰোরোপেসি. সব্বেসম্পি পারাজিকমেৰ.

অমনুস্সগহিতৰত্থূসু পঠমে ৰত্থুস্মিং ‘‘যক্খং পলাপেস্সামী’’তি পহারং অদাসি, ইতরো ‘‘ন দানাযং ৰিরজ্ঝিতুং সমত্থো, মারেস্সামি ন’’ন্তি. এত্থ চ নমরণাধিপ্পাযস্স অনাপত্তি ৰুত্তাতি. ন এত্তকেনেৰ অমনুস্সগহিতস্স পহারো দাতব্বো, তালপণ্ণং পন পরিত্তসুত্তং ৰা হত্থে ৰা পাদে ৰা বন্ধিতব্বং, রতনসুত্তাদীনি পরিত্তানি ভণিতব্বানি, ‘‘মা সীলৰন্তং ভিক্খুং ৰিহেঠেহী’’তি ধম্মকথা কাতব্বাতি. সগ্গকথাদীনি উত্তানত্থানি. যঞ্হেত্থ ৰত্তব্বং তং ৰুত্তমেৰ.

১৮৯. রুক্খচ্ছেদনৰত্থু অট্টবন্ধনৰত্থুসদিসং. অযং পন ৰিসেসো – যো রুক্খেন ওত্থতোপি ন মরতি, সক্কা চ হোতি একেন পস্সেন রুক্খং ছেত্ৰা পথৰিং ৰা খনিত্ৰা নিক্খমিতুং, হত্থে চস্স ৰাসি ৰা কুঠারী ৰা অত্থি, তেন অপি জীৰিতং পরিচ্চজিতব্বং, ন চ রুক্খো ৰা ছিন্দিতব্বো, ন পথৰী ৰা খণিতব্বা. কস্মা? এৰং করোন্তো হি পাচিত্তিযং আপজ্জতি, বুদ্ধস্স আণং ভঞ্জতি, ন জীৰিতপরিযন্তং সীলং করোতি. তস্মা অপি জীৰিতং পরিচ্চজিতব্বং, ন চ সীলন্তি পরিগ্গহেত্ৰা ন এৰং কাতব্বং. অঞ্ঞস্স পন ভিক্খুনো রুক্খং ৰা ছিন্দিত্ৰা পথৰিং ৰা খনিত্ৰা তং নীহরিতুং ৰট্টতি. সচে উদুক্খলযন্তকেন রুক্খং পৰট্টেত্ৰা নীহরিতব্বো হোতি, তংযেৰ রুক্খং ছিন্দিত্ৰা উদুক্খলং গহেতব্বন্তি মহাসুমত্থেরো আহ. অঞ্ঞম্পি ছিন্দিত্ৰা গহেতুং ৰট্টতীতি মহাপদুমত্থেরো. সোব্ভাদীসু পতিতস্সাপি নিস্সেণিং বন্ধিত্ৰা উত্তারণে এসেৰ নযো. অত্তনা ভূতগামং ছিন্দিত্ৰা নিস্সেণী ন কাতব্বা, অঞ্ঞেসং কত্ৰা উদ্ধরিতুং ৰট্টতীতি.

১৯০. দাযালিম্পনৰত্থূসু – দাযং আলিম্পেসুন্তি ৰনে অগ্গিং অদংসু. এত্থ পন উদ্দিস্সানুদ্দিস্সৰসেন পারাজিকানন্তরিযথুল্লচ্চযপাচিত্তিৰত্থূনং অনুরূপতো পারাজিকাদীনি অকুসলরাসিভাৰো চ পুব্বে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো. ‘‘অল্লতিণৰনপ্পগুম্বাদযো ডয্হন্তূ’’তি আলিম্পেন্তস্স চ পাচিত্তিযং. ‘‘দব্বূপকরণানি ৰিনস্সন্তূ’’তি আলিম্পেন্তস্স দুক্কটং. খিড্ডাধিপ্পাযেনাপি দুক্কটন্তি সঙ্খেপট্ঠকথাযং ৰুত্তং. ‘‘যংকিঞ্চি অল্লসুক্খং সইন্দ্রিযানিন্দ্রিযং ডয্হতূ’’তি আলিম্পেন্তস্স ৰত্থুৰসেন পারাজিকথুল্লচ্চযপাচিত্তিযদুক্কটানি ৰেদিতব্বানি.

পটগ্গিদানং পন পরিত্তকরণঞ্চ ভগৰতা অনুঞ্ঞাতং, তস্মা অরঞ্ঞে ৰনকম্মিকেহি ৰা দিন্নং সযং ৰা উট্ঠিতং অগ্গিং আগচ্ছন্তং দিস্ৰা ‘‘তিণকুটিযো মা ৰিনস্সন্তূ’’তি তস্স অগ্গিনো পটিঅগ্গিং দাতুং ৰট্টতি, যেন সদ্ধিং আগচ্ছন্তো অগ্গি একতো হুত্ৰা নিরুপাদানো নিব্বাতি. পরিত্তম্পি কাতুং ৰট্টতি তিণকুটিকানং সমন্তা ভূমিতচ্ছনং পরিখাখণনং ৰা, যথা আগতো অগ্গি উপাদানং অলভিত্ৰা নিব্বাতি. এতঞ্চ সব্বং উট্ঠিতেযেৰ অগ্গিস্মিং কাতুং ৰট্টতি. অনুট্ঠিতে অনুপসম্পন্নেহি কপ্পিযৰোহারেন কারেতব্বং. উদকেন পন নিব্বাপেন্তেহি অপ্পাণকমেৰ উদকং আসিঞ্চিতব্বং.

১৯১. আঘাতনৰত্থুস্মিং – যথা একপ্পহারৰচনে; এৰং ‘‘দ্ৰীহি পহারেহী’’তি আদিৰচনেসুপি পারাজিকং ৰেদিতব্বং. ‘‘দ্ৰীহী’’তি ৰুত্তে চ একেন পহারেন মারিতেপি খেত্তমেৰ ওতিণ্ণত্তা পারাজিকং, তীহি মারিতে পন ৰিসঙ্কেতং. ইতি যথাপরিচ্ছেদে ৰা পরিচ্ছেদব্ভন্তরে ৰা অৰিসঙ্কেতং, পরিচ্ছেদাতিক্কমে পন সব্বত্থ ৰিসঙ্কেতং হোতি, আণাপকো মুচ্চতি, ৰধকস্সেৰ দোসো. যথা চ পহারেসু; এৰং পুরিসেসুপি ‘‘একো মারেতূ’’তি ৰুত্তে একেনেৰ মারিতে পারাজিকং, দ্ৰীহি মারিতে ৰিসঙ্কেতং. ‘‘দ্ৰে মারেন্তূ’’তি ৰুত্তে একেন ৰা দ্ৰীহি ৰা মারিতে পারাজিকং, তীহি মারিতে ৰিসঙ্কেতন্তি ৰেদিতব্বং. একো সঙ্গামে ৰেগেন ধাৰতো পুরিসস্স সীসং অসিনা ছিন্দতি, অসীসকং কবন্ধং ধাৰতি, তমঞ্ঞো পহরিত্ৰা পাতেসি, কস্স পারাজিকন্তি ৰুত্তে উপড্ঢা থেরা ‘‘গমনূপচ্ছেদকস্সা’’তি আহংসু. আভিধম্মিকগোদত্তত্থেরো ‘‘সীসচ্ছেদকস্সা’’তি. এৰরূপানিপি ৰত্থূনি ইমস্স ৰত্থুস্স অত্থদীপনে ৰত্তব্বানীতি.

১৯২. তক্কৰত্থুস্মিং – অনিযমেত্ৰা ‘‘তক্কং পাযেথা’’তি ৰুত্তে যং ৰা তং ৰা তক্কং পাযেত্ৰা মারিতে পারাজিকং. নিযমেত্ৰা পন ‘‘গোতক্কং মহিংসতক্কং অজিকাতক্ক’’ন্তি ৰা, ‘‘সীতং উণ্হং ধূপিতং অধূপিত’’ন্তি ৰা ৰুত্তে যং ৰুত্তং, ততো অঞ্ঞং পাযেত্ৰা মারিতে ৰিসঙ্কেতং.

লোণসোৰীরকৰত্থুস্মিং – লোণসোৰীরকং নাম সব্বরসাভিসঙ্খতং একং ভেসজ্জং. তং কির করোন্তা হরীতকামলকৰিভীতককসাৰে সব্বধঞ্ঞানি সব্বঅপরণ্ণানি সত্তন্নম্পি ধঞ্ঞানং ওদনং কদলিফলাদীনি সব্বফলানি ৰেত্তকেতকখজ্জূরিকল়ীরাদযো সব্বকল়ীরে মচ্ছমংসখণ্ডানি অনেকানি চ মধুফাণিতসিন্ধৰলোণনিকটুকাদীনি ভেসজ্জানি পক্খিপিত্ৰা কুম্ভিমুখং লিম্পিত্ৰা একং ৰা দ্ৰে ৰা তীণি ৰা সংৰচ্ছরানি ঠপেন্তি, তং পরিপচ্চিত্ৰা জম্বুরসৰণ্ণং হোতি. ৰাতকাসকুট্ঠপণ্ডুভগন্দরাদীনং সিনিদ্ধভোজনং ভুত্তানঞ্চ উত্তরপানং ভত্তজীরণকভেসজ্জং তাদিসং নত্থি. তং পনেতং ভিক্খূনং পচ্ছাভত্তম্পি ৰট্টতি, গিলানানং পাকতিকমেৰ, অগিলানানং পন উদকসম্ভিন্নং পানপরিভোগেনাতি.

সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায

ততিযপারাজিকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৪. চতুত্থপারাজিকং

চতুসচ্চৰিদূ সত্থা, চতুত্থং যং পকাসযি;

পারাজিকং তস্স দানি, পত্তো সংৰণ্ণনাক্কমো.

যস্মা তস্মা সুৰিঞ্ঞেয্যং, যং পুব্বে চ পকাসিতং;

তং ৰজ্জযিত্ৰা অস্সাপি, হোতি সংৰণ্ণনা অযং.

ৰগ্গুমুদাতীরিযভিক্খুৰত্থুৰণ্ণনা

১৯৩. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা ৰেসালিযং ৰিহরতি…পে… গিহীনং কম্মন্তং অধিট্ঠেমাতি গিহীনং খেত্তেসু চেৰ আরামাদীসু চ কত্তব্বকিচ্চং অধিট্ঠাম; ‘‘এৰং কাতব্বং, এৰং ন কাতব্ব’’ন্তি আচিক্খাম চেৰ অনুসাসাম চাতি ৰুত্তং হোতি. দূতেয্যন্তি দূতকম্মং. উত্তরিমনুস্সধম্মস্সাতি মনুস্সে উত্তিণ্ণধম্মস্স; মনুস্সে অতিক্কমিত্ৰা ব্রহ্মত্তং ৰা নিব্বানং ৰা পাপনকধম্মস্সাতি অত্থো. উত্তরিমনুস্সানং ৰা সেট্ঠপুরিসানং ঝাযীনঞ্চ অরিযানঞ্চ ধম্মস্স. অসুকো ভিক্খূতিআদীসু অত্তনা এৰং মন্তযিত্ৰা পচ্ছা গিহীনং ভাসন্তা ‘‘বুদ্ধরক্খিতো নাম ভিক্খু পঠমস্স ঝানস্স লাভী, ধম্মরক্খিতো দুতিযস্সা’’তি এৰং নামৰসেনেৰ ৰণ্ণং ভাসিংসূতি ৰেদিতব্বো. তত্থ এসোযেৰ খো আৰুসো সেয্যোতি কম্মন্তাধিট্ঠানং দূতেয্যহরণঞ্চ বহুসপত্তং মহাসমারম্ভং ন চ সমণসারুপ্পং. ততো পন উভযতোপি এসো এৰ সেয্যো পাসংসতরো সুন্দরতরো যো অম্হাকং গিহীনং অঞ্ঞমঞ্ঞস্স উত্তরিমনুস্সধম্মস্স ৰণ্ণো ভাসিতো. কিং ৰুত্তং হোতি? ইরিযাপথং সণ্ঠপেত্ৰা নিসিন্নং ৰা চঙ্কমন্তং ৰা পুচ্ছন্তানং ৰা অপুচ্ছন্তানং ৰা গিহীনং ‘‘অযং অসুকো নাম ভিক্খু পঠমস্স ঝানস্স লাভী’’তি এৰমাদিনা নযেন যো অম্হাকং অঞ্ঞেন অঞ্ঞস্স উত্তরিমনুস্সধম্মস্স ৰণ্ণো ভাসিতো ভৰিস্সতি, এসো এৰ সেয্যোতি. অনাগতসম্বন্ধে পন অসতি ন এতেহি সো তস্মিং খণে ভাসিতোৰ যস্মা ন যুজ্জতি, তস্মা অনাগতসম্বন্ধং কত্ৰা ‘‘যো এৰং ভাসিতো ভৰিস্সতি, সো এৰ সেয্যো’’তি এৰমেত্থ অত্থো ৰেদিতব্বো. লক্খণং পন সদ্দসত্থতো পরিযেসিতব্বং.

১৯৪. ৰণ্ণৰা অহেসুন্তি অঞ্ঞোযেৰ নেসং অভিনৰো সরীরৰণ্ণো উপ্পজ্জি, তেন ৰণ্ণেন ৰণ্ণৰন্তো অহেসুং. পীণিন্দ্রিযাতি পঞ্চহি পসাদেহি অভিনিৰিট্ঠোকাসস্স পরিপুণ্ণত্তা মনচ্ছট্ঠানং ইন্দ্রিযানং অমিলাতভাৰেন পীণিন্দ্রিযা. পসন্নমুখৰণ্ণাতি কিঞ্চাপি অৰিসেসেন ৰণ্ণৰন্তো সরীরৰণ্ণতো পন নেসং মুখৰণ্ণো অধিকতরং পসন্নো; অচ্ছো অনাৰিলো পরিসুদ্ধোতি অত্থো. ৰিপ্পসন্নছৰিৰণ্ণাতি যেন চ তে মহাকণিকারপুপ্ফাদিসদিসেন ৰণ্ণেন ৰণ্ণৰন্তো, তাদিসো অঞ্ঞেসম্পি মনুস্সানং ৰণ্ণো অত্থি. যথা পন ইমেসং; এৰং ন তেসং ছৰিৰণ্ণো ৰিপ্পসন্নো. তেন ৰুত্তং – ‘‘ৰিপ্পসন্নছৰিৰণ্ণা’’তি. ইতিহ তে ভিক্খূ নেৰ উদ্দেসং ন পরিপুচ্ছং ন কম্মট্ঠানং অনুযুঞ্জন্তা. অথ খো কুহকতায অভূতগুণসংৰণ্ণনায লদ্ধানি পণীতভোজনানি ভুঞ্জিত্ৰা যথাসুখং নিদ্দারামতং সঙ্গণিকারামতঞ্চ অনুযুঞ্জন্তা ইমং সরীরসোভং পাপুণিংসু, যথা তং বালা ভন্তমিগপ্পটিভাগাতি.

ৰগ্গুমুদাতীরিযাতি ৰগ্গুমুদাতীরৰাসিনো. কচ্চি ভিক্খৰে খমনীযন্তি ভিক্খৰে কচ্চি তুম্হাকং ইদং চতুচক্কং নৰদ্ৰারং সরীরযন্তং খমনীযং সক্কা খমিতুং সহিতুং পরিহরিতুং ন কিঞ্চি দুক্খং উপ্পাদেতীতি. কচ্চি যাপনীযন্তি কচ্চি সব্বকিচ্চেসু যাপেতুং গমেতুং সক্কা, ন কিঞ্চি অন্তরাযং দস্সেতীতি. কুচ্ছি পরিকন্তোতি কুচ্ছি পরিকন্তিতো ৰরং ভৰেয্য; ‘‘পরিকত্তো’’তিপি পাঠো যুজ্জতি. এৰং ৰগ্গুমুদাতীরিযে অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা ইদানি যস্মা তেহি কতকম্মং চোরকম্মং হোতি, তস্মা আযতিং অঞ্ঞেসম্পি এৰরূপস্স কম্মস্স অকরণত্থং অথ খো ভগৰা ভিক্খূ আমন্তেসি.

১৯৫. আমন্তেত্ৰা চ পন ‘‘পঞ্চিমে ভিক্খৰে মহাচোরা’’তিআদিমাহ. তত্থ সন্তো সংৰিজ্জমানাতি অত্থি চেৰ উপলব্ভন্তি চাতি ৰুত্তং হোতি. ইধাতি ইমস্মিং সত্তলোকে. এৰং হোতীতি এৰং পুব্বভাগে ইচ্ছা উপ্পজ্জতি. কুদাস্সু নামাহন্তি এত্থ সুইতি নিপাতো; কুদা নামাতি অত্থো. সো অপরেন সমযেনাতি সো পুব্বভাগে এৰং চিন্তেত্ৰা অনুক্কমেন পরিসং ৰড্ঢেন্তো পন্থদূহনকম্মং পচ্চন্তিমগামৰিলোপন্তি এৰমাদীনি কত্ৰা ৰেপুল্লপ্পত্তপরিসো হুত্ৰা গামেপি অগামে, জনপদেপি অজনপদে করোন্তো হনন্তো ঘাতেন্তো ছিন্দন্তো ছেদাপেন্তো পচন্তো পাচেন্তো.

ইতি বাহিরকমহাচোরং দস্সেত্ৰা তেন সদিসে সাসনে পঞ্চ মহাচোরে দস্সেতুং ‘‘এৰমেৰ খো’’তিআদিমাহ. তত্থ পাপভিক্খুনোতি অঞ্ঞেসু ঠানেসু মূলচ্ছিন্নো পারাজিকপ্পত্তো ‘‘পাপভিক্খূ’’তি ৰুচ্চতি. ইধ পন পারাজিকং অনাপন্নো ইচ্ছাচারে ঠিতো খুদ্দানুখুদ্দকানি সিক্খাপদানি মদ্দিত্ৰা ৰিচরন্তো ‘‘পাপভিক্খূ’’তি অধিপ্পেতো. তস্সাপি বাহিরকচোরস্স ৰিয পুব্বভাগে এৰং হোতি – ‘‘কুদাস্সু নামাহং…পে… পরিক্খারান’’ন্তি. তত্থ সক্কতোতি সক্কারপ্পত্তো. গরুকতোতি গরুকারপ্পত্তো. মানিতোতি মনসা পিযাযিতো. পূজিতোতি চতুপচ্চযাভিহারপূজায পূজিতো. অপচিতোতি অপচিতিপ্পত্তো. তত্থ যস্স চত্তারো পচ্চযে সক্করিত্ৰা সুট্ঠু অভিসঙ্খতে পণীতপণীতে কত্ৰা দেন্তি, সো সক্কতো. যস্মিং গরুভাৰং পচ্চুপেত্ৰা দেন্তি, সো গরুকতো. যং মনসা পিযাযন্তি, সো মানিতো. যস্স সব্বম্পেতং করোন্তি, সো পূজিতো. যস্স অভিৰাদনপচ্চুট্ঠানঅঞ্জলিকম্মাদিৰসেন পরমনিপচ্চকারং করোন্তি, সো অপচিতো. ইমস্স চ পন সব্বম্পি ইমং লোকামিসং পত্থযমানস্স এৰং হোতি.

সো অপরেন সমযেনাতি সো পুব্বভাগে এৰং চিন্তেত্ৰা অনুক্কমেন সিক্খায অতিব্বগারৰে উদ্ধতে উন্নল়ে চপলে মুখরে ৰিকিণ্ণৰাচে মুট্ঠস্সতী অসম্পজানে পাকতিন্দ্রিযে আচরিযুপজ্ঝাযেহি পরিচ্চত্তকে লাভগরুকে পাপভিক্খূ সঙ্গণ্হিত্ৰা ইরিযাপথসণ্ঠপনাদীনি কুহকৰত্তানি সিক্খাপেত্ৰা ‘‘অযং থেরো অসুকস্মিং নাম সেনাসনে ৰস্সং উপগম্ম ৰত্তপটিপত্তিং পূরযমানো ৰস্সং ৰসিত্ৰা নিগ্গতো’’তি লোকসম্মতসেনাসনসংৰণ্ণনাদীহি উপাযেহি লোকং পরিপাচেতুং পটিবলেহি জাতকাদীসু কতপরিচযেহি সরসম্পন্নেহি পাপভিক্খূহি সংৰণ্ণিযমানগুণো হুত্ৰা সতেন ৰা সহস্সেন ৰা পরিৰুতো…পে… ভেসজ্জপরিক্খারানং. অযং ভিক্খৰে পঠমো মহাচোরোতি অযং সন্ধিচ্ছেদাদিচোরকো ৰিয ন একং কুলং ন দ্ৰে, অথ খো মহাজনং ৰঞ্চেত্ৰা চতুপচ্চযগহণতো ‘‘পঠমো মহাচোরো’’তি ৰেদিতব্বো. যে পন সুত্তন্তিকা ৰা আভিধম্মিকা ৰা ৰিনযধরা ৰা ভিক্খূ ভিক্খাচারে অসম্পজ্জমানে পাল়িং ৰাচেন্তা অট্ঠকথং কথেন্তা অনুমোদনায ধম্মকথায ইরিযাপথসম্পত্তিযা চ লোকং পসাদেন্তা জনপদচারিকং চরন্তি সক্কতা গরুকতা মানিতা পূজিতা অপচিতা, তে ‘‘তন্তিপৰেণিঘটনকা সাসনজোতকা’’তি ৰেদিতব্বা.

তথাগতপ্পৰেদিতন্তি তথাগতেন পটিৰিদ্ধং পচ্চক্খকতং জানাপিতং ৰা. অত্তনো দহতীতি পরিসমজ্ঝে পাল়িঞ্চ অট্ঠকথঞ্চ সংসন্দিত্ৰা মধুরেন সরেন পসাদনীযং সুত্তন্তং কথেত্ৰা ধম্মকথাৰসেন অচ্ছরিযব্ভুতজাতেন ৰিঞ্ঞূজনেন ‘‘অহো, ভন্তে, পাল়ি চ অট্ঠকথা চ সুপরিসুদ্ধা, কস্স সন্তিকে উগ্গণ্হিত্থা’’তি পুচ্ছিতো ‘‘কো অম্হাদিসে উগ্গহাপেতুং সমত্থো’’তি আচরিযং অনুদ্দিসিত্ৰা অত্তনা পটিৰিদ্ধং সযম্ভুঞাণাধিগতং ধম্মৰিনযং পৰেদেতি. অযং তথাগতেন সতসহস্সকপ্পাধিকানি চত্তারি অসঙ্খেয্যানি পারমিযো পূরেত্ৰা কিচ্ছেন কসিরেন পটিৰিদ্ধধম্মত্থেনকো দুতিযো মহাচোরো.

সুদ্ধং ব্রহ্মচারিন্তি খীণাসৰভিক্খুং. পরিসুদ্ধং ব্রহ্মচরিযং চরন্তন্তি নিরুপক্কিলেসং সেট্ঠচরিযং চরন্তং; অঞ্ঞম্পি ৰা অনাগামিং আদিং কত্ৰা যাৰ সীলৰন্তং পুথুজ্জনং অৰিপ্পটিসারাদিৰত্থুকং পরিসুদ্ধং ব্রহ্মচরিযং চরন্তং. অমূলকেন অব্রহ্মচরিযেন অনুদ্ধংসেতীতি তস্মিং পুগ্গলে অৰিজ্জমানেন অন্তিমৰত্থুনা অনুৰদতি চোদেতি; অযং ৰিজ্জমানগুণমক্খী অরিযগুণত্থেনকো ততিযো মহাচোরো.

গরুভণ্ডানি গরুপরিক্খারানীতি যথা অদিন্নাদানে ‘‘চতুরো জনা সংৰিধায গরুভণ্ডং অৰাহরু’’ন্তি (পরি. ৪৭৯) এত্থ পঞ্চমাসকগ্ঘনকং ‘‘গরুভণ্ড’’ন্তি ৰুচ্চতি, ইধ পন ন এৰং. অথ খো ‘‘পঞ্চিমানি, ভিক্খৰে, অৰিস্সজ্জিযানি ন ৰিস্সজ্জেতব্বানি সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা. ৰিস্সজ্জিতানিপি অৰিস্সজ্জিতানি হোন্তি. যো ৰিস্সজ্জেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স. কতমানি পঞ্চ? আরামো, আরামৰত্থু…পে… দারুভণ্ডং, মত্তিকাভণ্ড’’ন্তি ৰচনতো অৰিস্সজ্জিতব্বত্তা গরুভণ্ডানি. ‘‘পঞ্চিমানি, ভিক্খৰে, অৰেভঙ্গিযানি ন ৰিভজিতব্বানি সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা. ৰিভত্তানিপি অৰিভত্তানি হোন্তি. যো ৰিভজেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স. কতমানি পঞ্চ? আরামো, আরামৰত্থু…পে… দারুভণ্ডং, মত্তিকাভণ্ড’’ন্তি (চূল়ৰ. ৩২২) ৰচনতো অৰেভঙ্গিযত্তা সাধারণপরিক্খারভাৰেন গরুপরিক্খারানি. আরামো আরামৰত্থূতিআদীসু যং ৰত্তব্বং তং সব্বং ‘‘পঞ্চিমানি, ভিক্খৰে, অৰিস্সজ্জিযানী’’তি খন্ধকে আগতসুত্তৰণ্ণনাযমেৰ ভণিস্সাম. তেহি গিহী সঙ্গণ্হাতীতি তানি দত্ৰা দত্ৰা গিহীং সঙ্গণ্হাতি অনুগ্গণ্হাতি. উপলাপেতীতি ‘‘অহো অম্হাকং অয্যো’’তি এৰং লপনকে অনুবন্ধনকে সস্নেহে করোতি. অযং অৰিস্সজ্জিযং অৰেভঙ্গিযঞ্চ গরুপরিক্খারং তথাভাৰতো থেনেত্ৰা গিহি সঙ্গণ্হনকো চতুত্থো মহাচোরো. সো চ পনাযং ইমং গরুভণ্ডং কুলসঙ্গণ্হনত্থং ৰিস্সজ্জেন্তো কুলদূসকদুক্কটং আপজ্জতি. পব্বাজনীযকম্মারহো চ হোতি. ভিক্খুসঙ্ঘং অভিভৰিত্ৰা ইস্সরৰতায ৰিস্সজ্জেন্তো থুল্লচ্চযং আপজ্জতি. থেয্যচিত্তেন ৰিস্সজ্জেন্তো ভণ্ডং অগ্ঘাপেত্ৰা কারেতব্বোতি.

অযং অগ্গো মহাচোরোতি অযং ইমেসং চোরানং জেট্ঠচোরো; ইমিনা সদিসো চোরো নাম নত্থি, যো পঞ্চিন্দ্রিযগ্গহণাতীতং অতিসণ্হসুখুমং লোকুত্তরধম্মং থেনেতি. কিং পন সক্কা লোকুত্তরধম্মো হিরঞ্ঞসুৰণ্ণাদীনি ৰিয ৰঞ্চেত্ৰা থেনেত্ৰা গহেতুন্তি? ন সক্কা, তেনেৰাহ – ‘‘যো অসন্তং অভূতং উত্তরিমনুস্সধম্মং উল্লপতী’’তি. অযঞ্হি অত্তনি অসন্তং তং ধম্মং কেৰলং ‘‘অত্থি ময্হং এসো’’তি উল্লপতি, ন পন সক্কোতি ঠানা চাৰেতুং, অত্তনি ৰা সংৰিজ্জমানং কাতুং. অথ কস্মা চোরোতি ৰুত্তোতি? যস্মা তং উল্লপিত্ৰা অসন্তসম্ভাৰনায উপ্পন্নে পচ্চযে গণ্হাতি. এৰঞ্হি গণ্হতা তে পচ্চযা সুখুমেন উপাযেন ৰঞ্চেত্ৰা থেনেত্ৰা গহিতা হোন্তি. তেনেৰাহ – ‘‘তং কিস্স হেতু? থেয্যায ৰো ভিক্খৰে রট্ঠপিণ্ডো ভুত্তো’’তি. অযঞ্হি এত্থ অত্থো – যং অৰোচুম্হ – ‘‘অযং অগ্গো মহাচোরো, যো অসন্তং অভূতং উত্তরিমনুস্সধম্মং উল্লপতী’’তি. তং কিস্স হেতূতি কেন কারণেন এতং অৰোচুম্হাতি চে. ‘‘থেয্যায ৰো ভিক্খৰে রট্ঠপিণ্ডো ভুত্তো’’তি ভিক্খৰে যস্মা সো তেন রট্ঠপিণ্ডো থেয্যায থেয্যচিত্তেন ভুত্তো হোতি. এত্থ হি ৰোকারো ‘‘যে হি ৰো অরিযা অরঞ্ঞৰনপত্থানী’’তিআদীসু (ম. নি. ১.৩৫-৩৬) ৰিয পদপূরণমত্তে নিপাতো. তস্মা ‘‘তুম্হেহি ভুত্তো’’তি এৰমস্স অত্থো ন দট্ঠব্বো.

ইদানি তমেৰত্থং গাথাহি ৰিভূততরং করোন্তো ‘‘অঞ্ঞথা সন্ত’’ন্তিআদিমাহ. তত্থ অঞ্ঞথা সন্তন্তি অপরিসুদ্ধকাযসমাচারাদিকেন অঞ্ঞেনাকারেন সন্তং. অঞ্ঞথা যো পৰেদযেতি পরিসুদ্ধকাযসমাচারাদিকেন অঞ্ঞেন আকারেন যো পৰেদেয্য. ‘‘পরমপরিসুদ্ধো অহং, অত্থি মে অব্ভন্তরে লোকুত্তরধম্মো’’তি এৰং জানাপেয্য. পৰেদেত্ৰা চ পন তায পৰেদনায উপ্পন্নং ভোজনং অরহা ৰিয ভুঞ্জতি. নিকচ্চ কিতৰস্সেৰ ভুত্তং থেয্যেন তস্স তন্তি নিকচ্চাতি ৰঞ্চেত্ৰা অঞ্ঞথা সন্তং অঞ্ঞথা দস্সেত্ৰা. অগুম্বঅগচ্ছভূতমেৰ সাখাপলাসপল্লৰাদিচ্ছাদনেন গুম্বমিৰ গচ্ছমিৰ চ অত্তানং দস্সেত্ৰা. কিতৰস্সেৰাতি ৰঞ্চকস্স কেরাটিকস্স গুম্বগচ্ছসঞ্ঞায অরঞ্ঞে আগতাগতে সকুণে গহেত্ৰা জীৰিতকপ্পকস্স সাকুণিকস্সেৰ. ভুত্তং থেয্যেন তস্স তন্তি তস্সাপি অনরহন্তস্সেৰ সতো অরহন্তভাৰং দস্সেত্ৰা লদ্ধভোজনং ভুঞ্জতো; যং তং ভুত্তং তং যথা সাকুণিককিতৰস্স নিকচ্চ ৰঞ্চেত্ৰা সকুণগ্গহণং, এৰং মনুস্সে ৰঞ্চেত্ৰা লদ্ধস্স ভোজনস্স ভুত্তত্তা থেয্যেন ভুত্তং নাম হোতি.

ইমং পন অত্থৰসং অজানন্তা যে এৰং ভুঞ্জন্তি, কাসাৰকণ্ঠা…পে… নিরযং তে উপপজ্জরে কাসাৰকণ্ঠাতি কাসাৰেন ৰেঠিতকণ্ঠা. এত্তকমেৰ অরিযদ্ধজধারণমত্তং, সেসং সামঞ্ঞং নত্থীতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘ভৰিস্সন্তি খো পনানন্দ অনাগতমদ্ধানং গোত্রভুনো কাসাৰকণ্ঠা’’তি (ম. নি. ৩.৩৮০) এৰং ৰুত্তদুস্সীলানং এতং অধিৰচনং. পাপধম্মাতি লামকধম্মা. অসঞ্ঞতাতি কাযাদীহি অসঞ্ঞতা. পাপাতি লামকপুগ্গলা. পাপেহি কম্মেহীতি তেহি করণকালে আদীনৰং অদিস্ৰা কতেহি পরৰঞ্চনাদীহি পাপকম্মেহি. নিরযং তে উপপজ্জরেতি নিরস্সাদং দুগ্গতিং তে উপপজ্জন্তি; তস্মা সেয্যো অযোগুল়োতি গাথা. তস্সত্থো – সচাযং দুস্সীলো অসঞ্ঞতো ইচ্ছাচারে ঠিতো কুহনায লোকং ৰঞ্চকো পুগ্গলো তত্তং অগ্গিসিখূপমং অযোগুল়ং ভুঞ্জেয্য অজ্ঝোহরেয্য, তস্স যঞ্চেতং রট্ঠপিণ্ডং ভুঞ্জেয্য, যঞ্চেতং অযোগুল়ং, তেসু দ্ৰীসু অযোগুল়োৰ ভুত্তো সেয্যো সুন্দরতরো পণীততরো চ ভৰেয্য, ন হি অযোগুল়স্স ভুত্তত্তা সম্পরাযে সব্বঞ্ঞুতঞাণেনাপি দুজ্জানপরিচ্ছেদং দুক্খং অনুভৰতি. এৰং পটিলদ্ধস্স পন তস্স রট্ঠপিণ্ডস্স ভুত্তত্তা সম্পরাযে ৰুত্তপ্পকারং দুক্খং অনুভোতি, অযঞ্হি কোটিপ্পত্তো মিচ্ছাজীৰোতি.

এৰং পাপকিরিযায অনাদীনৰদস্সাৰীনং আদীনৰং দস্সেত্ৰা ‘‘অথ খো ভগৰা ৰগ্গুমুদাতীরিযে ভিক্খূ অনেকপরিযাযেন ৰিগরহিত্ৰা দুব্ভরতায দুপ্পোসতায…পে… ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথা’’তি চ ৰত্ৰা চতুত্থপারাজিকং পঞ্ঞপেন্তো ‘‘যো পন ভিক্খু অনভিজান’’ন্তি আদিমাহ.

এৰং মূলচ্ছেজ্জৰসেন দল়্হং কত্ৰা চতুত্থপারাজিকে পঞ্ঞত্তে অপরম্পি অনুপ্পঞ্ঞত্তত্থায অধিমানৰত্থু উদপাদি. তস্সুপ্পত্তিদীপনত্থং এতং ৰুত্তং – ‘‘এৰঞ্চিদং ভগৰতা ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং হোতী’’তি.

অধিমানৰত্থুৰণ্ণনা

১৯৬. তত্থ অদিট্ঠে দিট্ঠসঞ্ঞিনোতি অরহত্তে ঞাণচক্খুনা অদিট্ঠেযেৰ ‘‘দিট্ঠং অম্হেহি অরহত্ত’’ন্তি দিট্ঠসঞ্ঞিনো হুত্ৰা. এস নযো অপ্পত্তাদীসু. অযং পন ৰিসেসো – অপ্পত্তেতি অত্তনো সন্তানে উপ্পত্তিৰসেন অপ্পত্তে. অনধিগতেতি মগ্গভাৰনায অনধিগতে; অপ্পটিলদ্ধেতিপি অত্থো. অসচ্ছিকতেতি অপ্পটিৰিদ্ধে পচ্চৰেক্খণৰসেন ৰা অপ্পচ্চক্খকতে. অধিমানেনাতি অধিগতমানেন; ‘‘অধিগতা ময’’ন্তি এৰং উপ্পন্নমানেনাতি অত্থো, অধিকমানেন ৰা থদ্ধমানেনাতি অত্থো. অঞ্ঞং ব্যাকরিংসূতি অরহত্তং ব্যাকরিংসু; ‘‘পত্তং আৰুসো অম্হেহি অরহত্তং, কতং করণীয’’ন্তি ভিক্খূনং আরোচেসুং. তেসং মগ্গেন অপ্পহীনকিলেসত্তা কেৰলং সমথৰিপস্সনাবলেন ৰিক্খম্ভিতকিলেসানং অপরেন সমযেন তথারূপপচ্চযসমাযোগে রাগায চিত্তং নমতি; রাগত্থায নমতীতি অত্থো. এস নযো ইতরেসু.

তঞ্চ খো এতং অব্বোহারিকন্তি তঞ্চ খো এতং তেসং অঞ্ঞব্যাকরণং অব্বোহারিকং আপত্তিপঞ্ঞাপনে ৰোহারং ন গচ্ছতি; আপত্তিযা অঙ্গং ন হোতীতি অত্থো.

কস্স পনাযং অধিমানো উপ্পজ্জতি, কস্স নুপ্পজ্জতীতি? অরিযসাৰকস্স তাৰ নুপ্পজ্জতি সো হি মগ্গফলনিব্বানপহীনকিলেসঅৰসিট্ঠকিলেসপচ্চৰেক্খণেন সঞ্জাতসোমনস্সো অরিযগুণপটিৰেধে নিক্কঙ্খো. তস্মা সোতাপন্নাদীনং ‘‘অহং সকদাগামী’’তিআদিৰসেন অধিমানো নুপ্পজ্জতি. দুস্সীলস্স নুপ্পজ্জতি, সো হি অরিযগুণাধিগমে নিরাসোৰ. সীলৰতোপি পরিচ্চত্তকম্মট্ঠানস্স নিদ্দারামতাদিমনুযুত্তস্স নুপ্পজ্জতি. সুপরিসুদ্ধসীলস্স পন কম্মট্ঠানে অপ্পমত্তস্স নামরূপং ৰৰত্থপেত্ৰা পচ্চযপরিগ্গহেন ৰিতিণ্ণকঙ্খস্স তিলক্খণং আরোপেত্ৰা সঙ্খারে সম্মসন্তস্স আরদ্ধৰিপস্সকস্স উপ্পজ্জতি, উপ্পন্নো চ সুদ্ধসমথলাভিং ৰা সুদ্ধৰিপস্সনালাভিং ৰা অন্তরা ঠপেতি, সো হি দসপি ৰীসতিপি তিংসম্পি ৰস্সানি কিলেসসমুদাচারং অপস্সিত্ৰা ‘‘অহং সোতাপন্নো’’তি ৰা ‘‘সকদাগামী’’তি ৰা ‘‘অনাগামী’’তি ৰা মঞ্ঞতি. সমথৰিপস্সনালাভিং পন অরহত্তেযেৰ ঠপেতি. তস্স হি সমাধিবলেন কিলেসা ৰিক্খম্ভিতা, ৰিপস্সনাবলেন সঙ্খারা সুপরিগ্গহিতা, তস্মা সট্ঠিম্পি ৰস্সানি অসীতিম্পি ৰস্সানি ৰস্সসতম্পি কিলেসা ন সমুদাচরন্তি, খীণাসৰস্সেৰ চিত্তচারো হোতি. সো এৰং দীঘরত্তং কিলেসসমুদাচারং অপস্সন্তো অন্তরা অঠত্ৰাৰ ‘‘অরহা অহ’’ন্তি মঞ্ঞতীতি.

সৰিভঙ্গসিক্খাপদৰণ্ণনা

১৯৭. অনভিজানন্তি ন অভিজানং. যস্মা পনাযং অনভিজানং সমুদাচরতি, স্ৰস্স সন্তানে অনুপ্পন্নো ঞাণেন চ অসচ্ছিকতোতি অভূতো হোতি. তেনস্স পদভাজনে ‘‘অসন্তং অভূতং অসংৰিজ্জমান’’ন্তি ৰত্ৰা ‘‘অজানন্তো অপস্সন্তো’’তি ৰুত্তং.

উত্তরিমনুস্সধম্মন্তি উত্তরিমনুস্সানং ঝাযীনঞ্চেৰ অরিযানঞ্চ ধম্মং. অত্তুপনাযিকন্তি অত্তনি তং উপনেতি, অত্তানং ৰা তত্থ উপনেতীতি অত্তুপনাযিকো, তং অত্তুপনাযিকং; এৰং কত্ৰা সমুদাচরেয্যাতি সম্বন্ধো. পদভাজনে পন যস্মা উত্তরিমনুস্সধম্মো নাম ঝানং ৰিমোক্খং সমাধি সমাপত্তি ঞাণদস্সনং…পে… সুঞ্ঞাগারে অভিরতীতি এৰং ঝানাদযো অনেকধম্মা ৰুত্তা. তস্মা তেসং সব্বেসং ৰসেন অত্তুপনাযিকভাৰং দস্সেন্তো ‘‘তে ৰা কুসলে ধম্মে অত্তনি উপনেতী’’তি বহুৰচননিদ্দেসং অকাসি. তত্থ ‘‘এতে ধম্মা মযি সন্দিস্সন্তী’’তি সমুদাচরন্তো অত্তনি উপনেতি. ‘‘অহং এতেসু সন্দিস্সামী’’তি সমুদাচরন্তো অত্তানং তেসু উপনেতীতি ৰেদিতব্বো.

অলমরিযঞাণদস্সনন্তি এত্থ লোকিযলোকুত্তরা পঞ্ঞা জাননট্ঠেন ঞাণং, চক্খুনা দিট্ঠমিৰ ধম্মং পচ্চক্খকরণতো দস্সনট্ঠেন দস্সনন্তি ঞাণদস্সনং. অরিযং ৰিসুদ্ধং উত্তমং ঞাণদস্সনন্তি অরিযঞাণদস্সনং. অলং পরিযত্তং কিলেসৰিদ্ধংসনসমত্থং অরিযঞাণদস্সনমেত্থ, ঝানাদিভেদে উত্তরিমনুস্সধম্মে অলং ৰা অরিযঞাণদস্সনমস্সাতি অলমরিযঞাণদস্সনো, তং অলমরিযঞাণদস্সনং উত্তরিমনুস্সধম্মন্তি এৰং পদত্থসম্বন্ধো ৰেদিতব্বো. তত্থ যেন ঞাণদস্সনেন সো অলমরিযঞাণদস্সনোতি ৰুচ্চতি. তদেৰ দস্সেতুং ‘‘ঞাণন্তি তিস্সো ৰিজ্জা, দস্সনন্তি যং ঞাণং তং দস্সনং; যং দস্সনং তং ঞাণ’’ন্তি ৰিজ্জাসীসেন পদভাজনং ৰুত্তং. মহগ্গতলোকুত্তরা পনেত্থ সব্বাপি পঞ্ঞা ‘‘ঞাণ’’ন্তি ৰেদিতব্বা.

সমুদাচরেয্যাতি ৰুত্তপ্পকারমেতং উত্তরিমনুস্সধম্মং অত্তুপনাযিকং কত্ৰা আরোচেয্য. ইত্থিযা ৰাতিআদি পন আরোচেতব্বপুগ্গলনিদস্সনং. এতেসঞ্হি আরোচিতে আরোচিতং হোতি ন দেৰমারব্রহ্মানং, নাপি পেতযক্খতিরচ্ছানগতানন্তি. ইতি জানামি ইতি পস্সামীতি সমুদাচরণাকারনিদস্সনমেতং. পদভাজনে পনস্স ‘‘জানামহং এতে ধম্মে, পস্সামহং এতে ধম্মে’’তি ইদং তেসু ঝানাদীসু ধম্মেসু জাননপস্সনানং পৰত্তিদীপনং, ‘‘অত্থি চ মে এতে ধম্মা’’তিআদি অত্তুপনাযিকভাৰদীপনং.

১৯৮. ততো অপরেন সমযেনাতি আপত্তিপটিজাননসমযদস্সনমেতং. অযং পন আরোচিতক্খণেযেৰ পারাজিকং আপজ্জতি. আপত্তিং পন আপন্নো যস্মা পরেন চোদিতো ৰা অচোদিতো ৰা পটিজানাতি; তস্মা ‘‘সমনুগ্গাহিযমানো ৰা অসমনুগ্গাহিযমানো ৰা’’তি ৰুত্তং.

তত্থ সমনুগ্গাহিযমানে তাৰ – কিং তে অধিগতন্তি অধিগমপুচ্ছা; ঝানৰিমোক্খাদীসু, সোতাপত্তিমগ্গাদীসু ৰা কিং তযা অধিগতন্তি. কিন্তি তে অধিগতন্তি উপাযপুচ্ছা. অযঞ্হি এত্থাধিপ্পাযো – কিং তযা অনিচ্চলক্খণং ধুরং কত্ৰা অধিগতং, দুক্খানত্তলক্খণেসু অঞ্ঞতরং ৰা? কিং ৰা সমাধিৰসেন অভিনিৰিসিত্ৰা, উদাহু ৰিপস্সনাৰসেন? তথা কিং রূপে অভিনিৰিসিত্ৰা, উদাহু অরূপে? কিং ৰা অজ্ঝত্তং অভিনিৰিসিত্ৰা, উদাহু বহিদ্ধাতি? কদা তে অধিগতন্তি কালপুচ্ছা. পুব্বণ্হমজ্ঝন্হিকাদীসু কতরস্মিং কালেতি ৰুত্তং হোতি? কত্থ তে অধিগতন্তি ওকাসপুচ্ছা. কতরস্মিং ওকাসে, কিং রত্তিট্ঠানে, দিৰাট্ঠানে, রুক্খমূলে, মণ্ডপে, কতরস্মিং ৰা ৰিহারেতি ৰুত্তং হোতি. কতমে তে কিলেসা পহীনাতি পহীনকিলেসপুচ্ছা. কতরমগ্গৰজ্ঝা তৰ কিলেসা পহীনাতি ৰুত্তং হোতি. কতমেসং ত্ৰং ধম্মানং লাভীতি পটিলদ্ধধম্মপুচ্ছা. পঠমমগ্গাদীসু কতমেসং ধম্মানং ত্ৰং লাভীতি ৰুত্তং হোতি.

তস্মা ইদানি চেপি কোচি ভিক্খু উত্তরিমনুস্সধম্মাধিগমং ব্যাকরেয্য, ন সো এত্তাৰতাৰ সক্কাতব্বো. ইমেসু পন ছসু ঠানেসু সোধনত্থং ৰত্তব্বো – ‘‘কিং তে অধিগতং, কিং ঝানং, উদাহু ৰিমোক্খাদীসু অঞ্ঞতর’’ন্তি? যো হি যেন অধিগতো ধম্মো, সো তস্স পাকটো হোতি. সচে ‘‘ইদং নাম মে অধিগত’’ন্তি ৰদতি, ততো ‘‘কিন্তি তে অধিগত’’ন্তি পুচ্ছিতব্বো, ‘‘অনিচ্চলক্খণাদীসু কিং ধুরং কত্ৰা অট্ঠতিংসায ৰা আরম্মণেসু রূপারূপঅজ্ঝত্তবহিদ্ধাদিভেদেসু ৰা ধম্মেসু কেন মুখেন অভিনিৰিসিত্ৰা’’তি যো হি যস্সাভিনিৰেসো, সো তস্স পাকটো হোতি. সচে ‘‘অযং নাম মে অভিনিৰেসো এৰং মযা অধিগত’’ন্তি ৰদতি, ততো ‘‘কদা তে অধিগত’’ন্তি পুচ্ছিতব্বো, ‘‘কিং পুব্বণ্হে, উদাহু মজ্ঝন্হিকাদীসু অঞ্ঞতরস্মিং কালে’’তি সব্বেসঞ্হি অত্তনা অধিগতকালো পাকটো হোতি. সচে ‘‘অসুকস্মিং নাম কালে অধিগতন্তি ৰদতি, ততো ‘‘কত্থ তে অধিগত’’ন্তি পুচ্ছিতব্বো, ‘‘কিং দিৰাট্ঠানে, উদাহু রত্তিট্ঠানাদীসু অঞ্ঞতরস্মিং ওকাসে’’তি সব্বেসঞ্হি অত্তনা অধিগতোকাসো পাকটো হোতি. সচে ‘‘অসুকস্মিং নাম মে ওকাসে অধিগত’’ন্তি ৰদতি, ততো ‘‘কতমে তে কিলেসা পহীনা’’তি পুচ্ছিতব্বো, ‘‘কিং পঠমমগ্গৰজ্ঝা, উদাহু দুতিযাদিমগ্গৰজ্ঝা’’তি সব্বেসঞ্হি অত্তনা অধিগতমগ্গেন পহীনকিলেসা পাকটা হোন্তি. সচে ‘‘ইমে নাম মে কিলেসা পহীনা’’তি ৰদতি, ততো ‘‘কতমেসং ত্ৰং ধম্মানং লাভী’’তি পুচ্ছিতব্বো, ‘‘কিং সোতাপত্তিমগ্গস্স, উদাহু সকদাগামিমগ্গাদীসু অঞ্ঞতরস্সা’’তি সব্বেসং হি অত্তনা অধিগতধম্মা পাকটা হোন্তি. সচে ‘‘ইমেসং নামাহং ধম্মানং লাভী’’তি ৰদতি, এত্তাৰতাপিস্স ৰচনং ন সদ্ধাতব্বং, বহুস্সুতা হি উগ্গহপরিপুচ্ছাকুসলা ভিক্খূ ইমানি ছ ঠানানি সোধেতুং সক্কোন্তি.

ইমস্স পন ভিক্খুনো আগমনপটিপদা সোধেতব্বা. যদি আগমনপটিপদা ন সুজ্ঝতি, ‘‘ইমায পটিপদায লোকুত্তরধম্মো নাম ন লব্ভতী’’তি অপনেতব্বো. যদি পনস্স আগমনপটিপদা সুজ্ঝতি, ‘‘দীঘরত্তং তীসু সিক্খাসু অপ্পমত্তো জাগরিযমনুযুত্তো চতূসু পচ্চযেসু অলগ্গো আকাসে পাণিসমেন চেতসা ৰিহরতী’’তি পঞ্ঞাযতি, তস্স ভিক্খুনো ব্যাকরণং পটিপদায সদ্ধিং সংসন্দতি. ‘‘সেয্যথাপি নাম গঙ্গোদকং যমুনোদকেন সদ্ধিং সংসন্দতি সমেতি; এৰমেৰ সুপঞ্ঞত্তা তেন ভগৰতা সাৰকানং নিব্বানগামিনী পটিপদা সংসন্দতি নিব্বানঞ্চ পটিপদা চা’’তি (দী. নি. ২.২৯৬) ৰুত্তসদিসং হোতি.

অপিচ খো ন এত্তকেনাপি সক্কারো কাতব্বো. কস্মা? একচ্চস্স হি পুথুজ্জনস্সাপি সতো খীণাসৰপটিপত্তিসদিসা পটিপদা হোতি, তস্মা সো ভিক্খু তেহি তেহি উপাযেহি উত্তাসেতব্বো. খীণাসৰস্স নাম অসনিযাপি মত্থকে পতমানায ভযং ৰা ছম্ভিতত্তং ৰা লোমহংসো ৰা ন হোতি. সচস্স ভযং ৰা ছম্ভিতত্তং ৰা লোমহংসো ৰা উপ্পজ্জতি, ‘‘ন ত্ৰং অরহা’’তি অপনেতব্বো. সচে পন অভীরূ অচ্ছম্ভী অনুত্রাসী হুত্ৰা সীহো ৰিয নিসীদতি, অযং ভিক্খু সম্পন্নৰেয্যাকরণো সমন্তা রাজরাজমহামত্তাদীহি পেসিতং সক্কারং অরহতীতি.

পাপিচ্ছোতি যা সা ‘‘ইধেকচ্চো দুস্সীলোৰ সমানো সীলৰাতি মং জনো জানাতূতি ইচ্ছতী’’তিআদিনা (ৰিভ. ৮৫১) নযেন ৰুত্তা পাপিচ্ছা তায সমন্নাগতো. ইচ্ছাপকতোতি তায পাপিকায ইচ্ছায অপকতো অভিভূতো পারাজিকো হুত্ৰা.

ৰিসুদ্ধাপেক্খোতি অত্তনো ৰিসুদ্ধিং অপেক্খমানো ইচ্ছমানো পত্থযমানো. অযঞ্হি যস্মা পারাজিকং আপন্নো, তস্মা ভিক্খুভাৰে ঠত্ৰা অভব্বো ঝানাদীনি অধিগন্তুং, ভিক্খুভাৰো হিস্স সগ্গন্তরাযো চেৰ হোতি মগ্গন্তরাযো চ. ৰুত্তঞ্হেতং – ‘‘সামঞ্ঞং দুপ্পরামট্ঠং নিরযাযুপকড্ঢতী’’তি (ধ. প. ৩১১). অপরম্পি ৰুত্তং – ‘‘সিথিলো হি পরিব্বাজো, ভিয্যো আকিরতে রজ’’ন্তি (ধ. প. ৩১৩). ইচ্চস্স ভিক্খুভাৰো ৰিসুদ্ধি নাম ন হোতি. যস্মা পন গিহী ৰা উপাসকো ৰা আরামিকো ৰা সামণেরো ৰা হুত্ৰা দানসরণসীলসংৰরাদীহি সগ্গমগ্গং ৰা ঝানৰিমোক্খাদীহি মোক্খমগ্গং ৰা আরাধেতুং ভব্বো হোতি, তস্মাস্স গিহিআদিভাৰো ৰিসুদ্ধি নাম হোতি, তস্মা তং ৰিসুদ্ধিং অপেক্খনতো ‘‘ৰিসুদ্ধাপেক্খো’’তি ৰুচ্চতি. তেনেৰ চস্স পদভাজনে ‘‘গিহী ৰা হোতুকামো’’তিআদি ৰুত্তং.

এৰং ৰদেয্যাতি এৰং ভণেয্য. কথং? ‘‘অজানমেৰং আৰুসো অৰচং জানামি, অপস্সং পস্সামী’’তি. পদভাজনে পন ‘‘এৰং ৰদেয্যা’’তি ইদং পদং অনুদ্ধরিত্ৰাৰ যথা ৰদন্তো ‘‘অজানমেৰং আৰুসো অৰচং জানামি, অপস্সং পস্সামী’’তি ৰদতি নামাতি ৰুচ্চতি, তং আকারং দস্সেতুং ‘‘নাহং এতে ধম্মে জানামী’’তিআদি ৰুত্তং. তুচ্ছং মুসা ৰিলপিন্তি অহং ৰচনত্থৰিরহতো তুচ্ছং ৰঞ্চনাধিপ্পাযতো মুসা ৰিলপিং, অভণিন্তি ৰুত্তং হোতি. পদভাজনে পনস্স অঞ্ঞেন পদব্যঞ্জনেন অত্থমত্তং দস্সেতুং ‘‘তুচ্ছকং মযা ভণিত’’ন্তিআদি ৰুত্তং.

পুরিমে উপাদাযাতি পুরিমানি তীণি পারাজিকানি আপন্নে পুগ্গলে উপাদায. সেসং পুব্বে ৰুত্তনযত্তা উত্তানত্থত্তা চ পাকটমেৰাতি.

পদভাজনীযৰণ্ণনা

১৯৯. এৰং উদ্দিট্ঠসিক্খাপদং পদানুক্কমেন ৰিভজিত্ৰা ইদানি যস্মা হেট্ঠা পদভাজনীযম্হি ‘‘ঝানং ৰিমোক্খং সমাধি সমাপত্তি ঞাণদস্সনং…পে… সুঞ্ঞাগারে অভিরতী’’তি এৰং সংখিত্তেনেৰ উত্তরিমনুস্সধম্মো দস্সিতো, ন ৰিত্থারেন আপত্তিং আরোপেত্ৰা তন্তি ঠপিতা. সঙ্খেপদস্সিতে চ অত্থে ন সব্বে সব্বাকারেন নযং গহেতুং সক্কোন্তি, তস্মা সব্বাকারেন নযগ্গহণত্থং পুন তদেৰ পদভাজনং মাতিকাঠানে ঠপেত্ৰা ৰিত্থারতো উত্তরিমনুস্সধম্মং দস্সেত্ৰা আপত্তিভেদং দস্সেতুকামো ‘‘ঝানন্তি পঠমং ঝানং, দুতিযং ঝান’’ন্তিআদিমাহ. তত্থ পঠমজ্ঝানাদীহি মেত্তাঝানাদীনিপি অসুভজ্ঝানাদীনিপি আনাপানস্সতিসমাধিজ্ঝানম্পি লোকিযজ্ঝানম্পি লোকুত্তরজ্ঝানম্পি সঙ্গহিতমেৰ. তস্মা ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জিন্তিপি…পে… চতুত্থং জ্ঝানং, মেত্তাঝানং, উপেক্খাঝানং অসুভজ্ঝানং আনাপানস্সতিসমাধিজ্ঝানং, লোকিযজ্ঝানং, লোকুত্তরজ্ঝানং সমাপজ্জি’’ন্তিপি ভণন্তো পারাজিকোৰ হোতীতি ৰেদিতব্বো.

সুট্ঠু মুত্তো ৰিৰিধেহি ৰা কিলেসেহি মুত্তোতি ৰিমোক্খো. সো পনাযং রাগদোসমোহেহি সুঞ্ঞত্তা সুঞ্ঞতো. রাগদোসমোহনিমিত্তেহি অনিমিত্তত্তা অনিমিত্তো. রাগদোসমোহপণিধীনং অভাৰতো অপ্পণিহিতোতি ৰুচ্চতি. চিত্তং সমং আদহতি আরম্মণে ঠপেতীতি সমাধি. অরিযেহি সমাপজ্জিতব্বতো সমাপত্তি. সেসমেত্থ ৰুত্তনযমেৰ. এত্থ চ ৰিমোক্খত্তিকেন চ সমাধিত্তিকেন চ অরিযমগ্গোৰ ৰুত্তো. সমাপত্তিত্তিকেন পন ফলসমাপত্তি. তেসু যংকিঞ্চি একম্পি পদং গহেত্ৰা ‘‘অহং ইমস্স লাভীম্হী’’তি ভণন্তো পারাজিকোৰ হোতি.

তিস্সো ৰিজ্জাতি পুব্বেনিৰাসানুস্সতি, দিব্বচক্খু, আসৰানং খযে ঞাণন্তি. তত্থ একিস্সাপি নামং গহেত্ৰা ‘‘অহং ইমিস্সা ৰিজ্জায লাভীম্হী’’তি ভণন্তো পারাজিকো হোতি. সঙ্খেপট্ঠকথাযং পন ‘‘ৰিজ্জানং লাভীম্হী’তি ভণন্তোপি ‘তিস্সন্নং ৰিজ্জানং লাভীম্হী’তি ভণন্তোপি পারাজিকো ৰা’’তি ৰুত্তং. মগ্গভাৰনাপদভাজনে ৰুত্তা সত্ততিংসবোধিপক্খিযধম্মা মগ্গসম্পযুত্তা লোকুত্তরাৰ ইধাধিপ্পেতা. তস্মা লোকুত্তরানং সতিপট্ঠানানং সম্মপ্পধানানং ইদ্ধিপাদানং ইন্দ্রিযানং বলানং বোজ্ঝঙ্গানং অরিযস্স অট্ঠঙ্গিকস্স মগ্গস্স লাভীম্হীতি ৰদতো পারাজিকন্তি মহাঅট্ঠকথাযং ৰুত্তং. মহাপচ্চরিযাদীসু পন ‘‘সতিপট্ঠানানং লাভীম্হী’তি এৰং একেককোট্ঠাসৰসেনাপি ‘কাযানুপস্সনাসতিপট্ঠানস্স লাভীম্হী’তি এৰং তত্থ একেকধম্মৰসেনাপি ৰদতো পারাজিকমেৰা’’তি ৰুত্তং তম্পি সমেতি. কস্মা? মগ্গক্খণুপ্পন্নেযেৰ সন্ধায ৰুত্তত্তা. ফলসচ্ছিকিরিযাযপি একেকফলৰসেন পারাজিকং ৰেদিতব্বং.

রাগস্স পহানন্তিআদিত্তিকে কিলেসপ্পহানমেৰ ৰুত্তং. তং পন যস্মা মগ্গেন ৰিনা নত্থি, ততিযমগ্গেন হি কামরাগদোসানং পহানং, চতুত্থেন মোহস্স, তস্মা ‘‘রাগো মে পহীনো’’তিআদীনি ৰদতোপি পারাজিকং ৰুত্তং.

রাগা চিত্তং ৰিনীৰরণতাতিআদিত্তিকে লোকুত্তরচিত্তমেৰ ৰুত্তং. তস্মা ‘‘রাগা মে চিত্তং ৰিনীৰরণ’’ন্তিআদীনি ৰদতোপি পারাজিকমেৰ.

সুঞ্ঞাগারপদভাজনে পন যস্মা ঝানেন অঘটেত্ৰা ‘‘সুঞ্ঞাগারে অভিরমামী’’তি ৰচনমত্তেন পারাজিকং নাধিপ্পেতং, তস্মা ‘‘পঠমেন ঝানেন সুঞ্ঞাগারে অভিরতী’’তিআদি ৰুত্তং. তস্মা যো ঝানেন ঘটেত্ৰা ‘‘ইমিনা নাম ঝানেন সুঞ্ঞাগারে অভিরমামী’’তি ৰদতি, অযমেৰ পারাজিকো হোতীতি ৰেদিতব্বো.

যা চ ‘‘ঞাণ’’ন্তি ইমস্স পদভাজনে অম্বট্ঠসুত্তাদীসু (দী. নি. ১.২৫৪ আদযো) ৰুত্তাসু অট্ঠসু ৰিজ্জাসু ৰিপস্সনাঞাণমনোমযিদ্ধিইদ্ধিৰিধদিব্বসোতচেতোপরিযঞাণভেদা পঞ্চ ৰিজ্জা ন আগতা, তাসু একা ৰিপস্সনাৰ পারাজিকৰত্থু ন হোতি, সেসা হোন্তীতি ৰেদিতব্বা. তস্মা ‘‘ৰিপস্সনায লাভীম্হী’’তিপি ‘‘ৰিপস্সনাঞাণস্স লাভীম্হী’’তিপি ৰদতো পারাজিকং নত্থি. ফুস্সদেৰত্থেরো পন ভণতি – ‘‘ইতরাপি চতস্সো ৰিজ্জা ঞাণেন অঘটিতা পারাজিকৰত্থূ ন হোন্তি. তস্মা ‘মনোমযস্স লাভীম্হি, ইদ্ধিৰিধস্স, দিব্বায সোতধাতুযা, চেতোপরিযস্স লাভীম্হী’তি ৰদতোপি পারাজিকং নত্থী’’তি. তং তস্স অন্তেৰাসিকেহেৰ পটিক্খিত্তং – ‘‘আচরিযো ন আভিধম্মিকো ভুম্মন্তরং ন জানাতি, অভিঞ্ঞা নাম চতুত্থজ্ঝানপাদকোৰ মহগ্গতধম্মো, ঝানেনেৰ ইজ্ঝতি. তস্মা মনোমযস্স লাভীম্হী’তি ৰা ‘মনোমযঞাণস্স লাভীম্হী’তি ৰা যথা ৰা তথা ৰা ৰদতু পারাজিকমেৰা’’তি. এত্থ চ কিঞ্চাপি নিব্বানং পাল়িযা অনাগতং, অথ খো ‘‘নিব্বানং মে পত্ত’’ন্তি ৰা ‘‘সচ্ছিকত’’ন্তি ৰা ৰদতো পারাজিকমেৰ. কস্মা? নিব্বানস্স নিব্বত্তিতলোকুত্তরত্তা. তথা ‘‘চত্তারি সচ্চানি পটিৰিজ্ঝিং পটিৰিদ্ধানি মযা’’তি ৰদতোপি পারাজিকমেৰ. কস্মা? সচ্চপ্পটিৰেধোতি হি মগ্গস্স পরিযাযৰচনং. যস্মা পন ‘‘তিস্সো পটিসম্ভিদা কামাৰচরকুসলতো চতূসু ঞাণসম্পযুত্তেসু চিত্তুপ্পাদেসু উপ্পজ্জন্তি, ক্রিযতো চতূসু ঞাণসম্পযুত্তেসু চিত্তুপ্পাদেসু উপ্পজ্জন্তি, অত্থপটিসম্ভিদা এতেসু চেৰ উপ্পজ্জতি, চতূসু মগ্গেসু চতূসু ফলেসু চ উপ্পজ্জতী’’তি ৰিভঙ্গে (ৰিভ. ৭৪৬) ৰুত্তং. তস্মা ‘‘ধম্মপটিসম্ভিদায লাভীম্হী’’তি ৰা, ‘‘নিরুত্তি…পে… পটিভানপটিসম্ভিদায লাভীম্হী’’তি ৰা ‘‘লোকিযঅত্থপটিসম্ভিদায লাভীম্হী’’তি ৰা ৰুত্তেপি পারাজিকং নত্থি. ‘‘পটিসম্ভিদানং লাভীম্হী’’তি ৰুত্তে ন তাৰ সীসং ওতরতি. ‘‘লোকুত্তরঅত্থপটিসম্ভিদায লাভীম্হী’’তি ৰুত্তে পন পারাজিকং হোতি. সঙ্খেপট্ঠকথাযং পন অত্থপটিসম্ভিদাপ্পত্তোম্হীতি অৰিসেসেনাপি ৰদতো পারাজিকং ৰুত্তং. কুরুন্দিযম্পি ‘‘ন মুচ্চতী’’তি ৰুত্তং. মহাঅট্ঠকথাযং পন ‘‘এত্তাৰতা পারাজিকং নত্থি, এত্তাৰতা সীসং ন ওতরতি, এত্তাৰতা ন পারাজিক’’ন্তি ৰিচারিতত্তা ন সক্কা অঞ্ঞং পমাণং কাতুন্তি.

‘‘নিরোধসমাপত্তিং সমাপজ্জামী’’তি ৰা ‘‘লাভীম্হাহং তস্সা’’তি ৰা ৰদতোপি পারাজিকং নত্থি. কস্মা? নিরোধসমাপত্তিযা নেৰ লোকিযত্তা ন লোকুত্তরত্তাতি. সচে পনস্স এৰং হোতি – ‘‘নিরোধং নাম অনাগামী ৰা খীণাসৰো ৰা সমাপজ্জতি, তেসং মং অঞ্ঞতরোতি জানিস্সতী’’তি ব্যাকরোতি, সো চ নং তথা জানাতি, পারাজিকন্তি মহাপচ্চরিসঙ্খেপট্ঠকথাসু ৰুত্তং. তং ৰীমংসিত্ৰা গহেতব্বং.

‘‘অতীতভৰে কস্সপসম্মাসম্বুদ্ধকালে সোতাপন্নোম্হী’’তি ৰদতোপি পারাজিকং নত্থি. অতীতক্খন্ধানঞ্হি পরামট্ঠত্তা সীসং ন ওতরতীতি. সঙ্খেপট্ঠকথাযং পন ‘‘অতীতে অট্ঠসমাপত্তিলাভীম্হী’’তি ৰদতো পারাজিকং নত্থি, কুপ্পধম্মত্তা ইধ পন ‘‘অত্থি অকুপ্পধম্মত্তাতি কেচি ৰদন্তী’’তি ৰুত্তং. তম্পি তত্থেৰ ‘‘অতীতত্তভাৰং সন্ধায কথেন্তস্স পারাজিকং ন হোতি, পচ্চুপ্পন্নত্তভাৰং সন্ধায কথেন্তস্সেৰ হোতী’’তি পটিক্খিত্তং.

সুদ্ধিকৰারকথাৰণ্ণনা

২০০. এৰং ঝানাদীনি দস মাতিকাপদানি ৰিত্থারেত্ৰা ইদানি উত্তরিমনুস্সধম্মং উল্লপন্তো যং সম্পজানমুসাৰাদং ভণতি, তস্স অঙ্গং দস্সেত্ৰা তস্সেৰ ৰিত্থারস্স ৰসেন চক্কপেয্যালং বন্ধন্তো উল্লপনাকারঞ্চ আপত্তিভেদঞ্চ দস্সেতুং ‘‘তীহাকারেহী’’তিআদিমাহ. তত্থ সুদ্ধিকৰারো ৰত্তুকামৰারো পচ্চযপটিসংযুত্তৰারোতি তযো মহাৰারা. তেসু সুদ্ধিকৰারে পঠমজ্ঝানং আদিং কত্ৰা যাৰ মোহা চিত্তং ৰিনীৰরণপদং, তাৰ একমেকস্মিং পদে সমাপজ্জিং, সমাপজ্জামি, সমাপন্নো, লাভীম্হি, ৰসীম্হি, সচ্ছিকতং মযাতি ইমেসু ছসু পদেসু একমেকং পদং তীহাকারেহি, চতূহি, পঞ্চহি, ছহি, সত্তহাকারেহীতি এৰং পঞ্চক্খত্তুং যোজেত্ৰা সুদ্ধিকনযো নাম ৰুত্তো. ততো পঠমঞ্চ ঝানং, দুতিযঞ্চ ঝানন্তি এৰং পঠমজ্ঝানেন সদ্ধিং একমেকং পদং ঘটেন্তেন সব্বপদানি ঘটেত্ৰা তেনেৰ ৰিত্থারেন খণ্ডচক্কং নাম ৰুত্তং. তঞ্হি পুন আনেত্ৰা পঠমজ্ঝানাদীহি ন যোজিতং, তস্মা ‘‘খণ্ডচক্ক’’ন্তি ৰুচ্চতি. ততো দুতিযঞ্চ ঝানং, ততিযঞ্চ ঝানন্তি এৰং দুতিযজ্ঝানেন সদ্ধিং একমেকং পদং ঘটেত্ৰা পুন আনেত্ৰা পঠমজ্ঝানেন সদ্ধিং সম্বন্ধিত্ৰা তেনেৰ ৰিত্থারেন বদ্ধচক্কং নাম ৰুত্তং. ততো যথা দুতিযজ্ঝানেন সদ্ধিং, এৰং ততিযজ্ঝানাদীহিপি সদ্ধিং, একমেকং পদং ঘটেত্ৰা পুন আনেত্ৰা দুতিযজ্ঝানাদীহি সদ্ধিং সম্বন্ধিত্ৰা তেনেৰ ৰিত্থারেন অঞ্ঞানিপি একূনতিংস বদ্ধচক্কানি ৰত্ৰা একমূলকনযো নিট্ঠাপিতো. পাঠো পন সঙ্খেপেন দস্সিতো, সো অসম্মুয্হন্তেন ৰিত্থারতো ৰেদিতব্বো.

যথা চ একমূলকো, এৰং দুমূলকাদযোপি সব্বমূলকপরিযোসানা চতুন্নং সতানং উপরি পঞ্চতিংস নযা ৰুত্তা. সেয্যথিদং – দ্ৰিমূলকা একূনতিংস, তিমূলকা অট্ঠৰীস, চতুমূলকা সত্তৰীস; এৰং পঞ্চমূলকাদযোপি একেকং ঊনং কত্ৰা যাৰ তিংসমূলকা, তাৰ ৰেদিতব্বা. পাঠে পন তেসং নামম্পি সঙ্খিপিত্ৰা ‘‘ইদং সব্বমূলক’’ন্তি তিংসমূলকনযো একো দস্সিতো. যস্মা চ সুঞ্ঞাগারপদং ঝানেন অঘটিতং সীসং ন ওতরতি, তস্মা তং অনামসিত্ৰা মোহা চিত্তং ৰিনীৰরণপদপরিযোসানাযেৰ সব্বত্থ যোজনা দস্সিতাতি ৰেদিতব্বা. এৰং পঠমজ্ঝানাদীনি পটিপাটিযা ৰা উপ্পটিপাটিযা ৰা দুতিযজ্ঝানাদীহি ঘটেত্ৰা ৰা অঘটেত্ৰা ৰা সমাপজ্জিন্তিআদিনা নযেন উল্লপতো মোক্খো নত্থি, পারাজিকং আপজ্জতিযেৰাতি.

ইমস্স অত্থস্স দস্সনৰসেন ৰুত্তে চ পনেতস্মিং সুদ্ধিকমহাৰারে অযং সঙ্খেপতো অত্থৰণ্ণনা – তীহাকারেহীতি সম্পজানমুসাৰাদস্স অঙ্গভূতেহি তীহি কারণেহি. পুব্বেৰস্স হোতীতি পুব্বভাগেযেৰ অস্স পুগ্গলস্স এৰং হোতি ‘‘মুসা ভণিস্স’’ন্তি. ভণন্তস্স হোতীতি ভণমানস্স হোতি. ভণিতস্স হোতীতি ভণিতে অস্স হোতি, যং ৰত্তব্বং তস্মিং ৰুত্তে হোতীতি অত্থো. অথ ৰা ভণিতস্সাতি ৰুত্তৰতো নিট্ঠিতৰচনস্স হোতীতি. যো এৰং পুব্বভাগেপি জানাতি, ভণন্তোপি জানাতি, পচ্ছাপি জানাতি, ‘‘মুসা মযা ভণিত’’ন্তি সো ‘‘পঠমজ্ঝানং সমাপজ্জি’’ন্তি ভণন্তো পারাজিকং আপজ্জতীতি অযমেত্থ অত্থো দস্সিতো. কিঞ্চাপি দস্সিতো, অথ খো অযমেত্থ ৰিসেসো – পুচ্ছা তাৰ হোতি ‘‘‘মুসা ভণিস্স’ন্তি পুব্বভাগো অত্থি, ‘মুসা মযা ভণিত’ন্তি পচ্ছাভাগো নত্থি, ৰুত্তমত্তমেৰ হি কোচি পমুস্সতি, কিং তস্স পারাজিকং হোতি, ন হোতী’’তি? সা এৰং অট্ঠকথাসু ৰিস্সজ্জিতা – পুব্বভাগে ‘‘মুসা ভণিস্স’’ন্তি চ ভণন্তস্স ‘‘মুসা ভণামী’’তি চ জানতো পচ্ছাভাগে ‘‘মুসা মযা ভণিত’’ন্তি ন সক্কা ন ভৰিতুং. সচেপি ন হোতি পারাজিকমেৰ. পুরিমমেৰ হি অঙ্গদ্ৰযং পমাণং. যস্সাপি পুব্বভাগে ‘‘মুসা ভণিস্স’’ন্তি আভোগো নত্থি, ভণন্তো পন ‘‘মুসা ভণামী’’তি জানাতি, ভণিতেপি ‘‘মুসা মযা ভণিত’’ন্তি জানাতি, সো আপত্তিযা ন কারেতব্বো. পুব্বভাগো হি পমাণতরো. তস্মিং অসতি দৰা ভণিতং ৰা রৰা ভণিতং ৰা হোতী’’তি.

এত্থ চ তংঞাণতা চ ঞাণসমোধানঞ্চ পরিচ্চজিতব্বং. তংঞাণতা পরিচ্চজিতব্বাতি যেন চিত্তেন ‘‘মুসা ভণিস্স’’ন্তি জানাতি, তেনেৰ ‘‘মুসা ভণামী’’তি চ ‘‘মুসা মযা ভণিত’’ন্তি চ জানাতীতি এৰং একচিত্তেনেৰ তীসু খণেসু জানাতীতি অযং তংঞ্ঞণতা পরিচ্চজিতব্বা, ন হি সক্কা তেনেৰ চিত্তেন তং চিত্তং জানিতুং যথা ন সক্কা তেনেৰ অসিনা সো অসি ছিন্দিতুন্তি. পুরিমং পুরিমং পন চিত্তং পচ্ছিমস্স পচ্ছিমস্স চিত্তস্স তথা উপ্পত্তিযা পচ্চযো হুত্ৰা নিরুজ্ঝতি. তেনেতং ৰুচ্চতি –

‘‘পমাণং পুব্বভাগোৰ, তস্মিং সতি ন হেস্সতি;

সেসদ্ৰযন্তি নত্থেত, মিতি ৰাচা তিৰঙ্গিকা’’তি.

‘‘ঞাণসমোধানং পরিচ্চজিতব্ব’’ন্তি এতানি তীণি চিত্তানি একক্খণে উপ্পজ্জন্তীতি ন গহেতব্বানি. ইদঞ্হি চিত্তং নাম –

অনিরুদ্ধম্হি পঠমে, ন উপ্পজ্জতি পচ্ছিমং;

নিরন্তরুপ্পজ্জনতো, একং ৰিয পকাসতি.

ইতো পরং পন য্ৰাযং ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জি’’ন্তি সম্পজানমুসা ভণতি, যস্মা সো ‘‘নত্থি মে পঠমং ঝান’’ন্তি এৰংদিট্ঠিকো হোতি, তস্স হি অত্থেৰাযং লদ্ধি. তথা ‘‘নত্থি মে পঠমং ঝান’’ন্তি এৰমস্স খমতি চেৰ রুচ্চতি চ. এৰংসভাৰমেৰ চস্স চিত্তং ‘‘নত্থি মে পঠমং ঝান’’ন্তি. যদা পন মুসা ৰত্তুকামো হোতি, তদা তং দিট্ঠিং ৰা দিট্ঠিযা সহ খন্তিং ৰা দিট্ঠিখন্তীহি সদ্ধিং রুচিং ৰা, দিট্ঠিখন্তিরুচীহি সদ্ধিং ভাৰং ৰা ৰিনিধায নিক্খিপিত্ৰা পটিচ্ছাদেত্ৰা অভূতং কত্ৰা ভণতি, তস্মা তেসম্পি ৰসেন অঙ্গভেদং দস্সেতুং ‘‘চতূহাকারেহী’’তিআদি ৰুত্তং. পরিৰারে চ ‘‘অট্ঠঙ্গিকো মুসাৰাদো’’তি (পটি. ৩২৮) ৰুত্তত্তা তত্থ অধিপ্পেতায সঞ্ঞায সদ্ধিং অঞ্ঞোপি ইধ ‘‘অট্ঠহাকারেহী’’তি একো নযো যোজেতব্বো.

এত্থ চ ৰিনিধায দিট্ঠিন্তি বলৰধম্মৰিনিধানৰসেনেতং ৰুত্তং. ৰিনিধায খন্তিন্তিআদীনি ততো দুব্বলদুব্বলানং ৰিনিধানৰসেন. ৰিনিধায সঞ্ঞন্তি ইদং পনেত্থ সব্বদুব্বলধম্মৰিনিধানং. সঞ্ঞামত্তম্পি নাম অৰিনিধায সম্পজানমুসা ভাসিস্সতীতি নেতং ঠানং ৰিজ্জতি. যস্মা পন ‘‘সমাপজ্জিস্সামী’’তিআদিনা অনাগতৰচনেন পারাজিকং ন হোতি, তস্মা ‘‘সমাপজ্জি’’ন্তিআদীনি অতীতৰত্তমানপদানেৰ পাঠে ৰুত্তানীতি ৰেদিতব্বানি.

২০৭. ইতো পরং সব্বম্পি ইমস্মিং সুদ্ধিকমহাৰারে উত্তানত্থমেৰ. ন হেত্থ তং অত্থি – যং ইমিনা ৰিনিচ্ছযেন ন সক্কা ভৰেয্য ৰিঞ্ঞাতুং, ঠপেত্ৰা কিলেসপ্পহানপদস্স পদভাজনে ‘‘রাগো মে চত্তো ৰন্তো’’তিআদীনং পদানং অত্থং. স্ৰাযং ৰুচ্চতি – এত্থ হি চত্তোতি ইদং সকভাৰপরিচ্চজনৰসেন ৰুত্তং. ৰন্তোতি ইদং পুন অনাদিযনভাৰদস্সনৰসেন. মুত্তোতি ইদং সন্ততিতো ৰিমোচনৰসেন. পহীনোতি ইদং মুত্তস্সাপি ক্ৰচি অনৰট্ঠানদস্সনৰসেন. পটিনিস্সট্ঠোতি ইদং পুব্বে আদিন্নপুব্বস্স পটিনিস্সগ্গদস্সনৰসেন. উক্খেটিতোতি ইদং অরিযমগ্গেন উত্তাসিতত্তা পুন অনল্লীযনভাৰদস্সনৰসেন. স্ৰাযমত্থো সদ্দসত্থতো পরিযেসিতব্বো. সমুক্খেটিতোতি ইদং সুট্ঠু উত্তাসেত্ৰা অণুসহগতস্সাপি পুন অনল্লীযনভাৰদস্সনৰসেন ৰুত্তন্তি.

সুদ্ধিকৰারকথা নিট্ঠিতা.

ৰত্তুকামৰারকথা

২১৫. ৰত্তুকামৰারেপি ‘‘তীহাকারেহী’’তিআদীনং অত্থো, ৰারপেয্যালপ্পভেদো চ সব্বো ইধ ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো. কেৰলঞ্হি যং ‘‘মযা ৰিরজ্ঝিত্ৰা অঞ্ঞং ৰত্তুকামেন অঞ্ঞং ৰুত্তং, তস্মা নত্থি ময্হং আপত্তী’’তি এৰং ওকাসগৰেসকানং পাপপুগ্গলানং ওকাসনিসেধনত্থং ৰুত্তো. যথেৰ হি ‘‘বুদ্ধং পচ্চক্খামী’’তি ৰত্তুকামো ‘‘ধম্মং পচ্চক্খামী’’তিআদীসু সিক্খাপচ্চক্খানপদেসু যং ৰা তং ৰা ৰদন্তোপি খেত্তে ওতিণ্ণত্তা সিক্খাপচ্চক্খাতকোৰ হোতি; এৰং পঠমজ্ঝানাদীসু উত্তরিমনুস্সধম্মপদেসু যংকিঞ্চি একং ৰত্তুকামো ততো অঞ্ঞং যং ৰা তং ৰা ৰদন্তোপি খেত্তে ওতিণ্ণত্তা পারাজিকোৰ হোতি. সচে যস্স ৰদতি, সো তমত্থং তঙ্খণঞ্ঞেৰ জানাতি. জাননলক্খণঞ্চেত্থ সিক্খাপচ্চক্খানে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং.

অযং পন ৰিসেসো – সিক্খাপচ্চক্খানং হত্থমুদ্দায সীসং ন ওতরতি. ইদং অভূতারোচনং হত্থমুদ্দাযপি ওতরতি. যো হি হত্থৰিকারাদীহিপি অঙ্গপচ্চঙ্গচোপনেহি অভূতং উত্তরিমনুস্সধম্মং ৰিঞ্ঞত্তিপথে ঠিতস্স পুগ্গলস্স আরোচেতি, সো চ তমত্থং জানাতি, পারাজিকোৰ হোতি. অথ পন যস্স আরোচেতি, সো ন জানাতি ‘‘কি অযং ভণতী’’তি, সংসযং ৰা আপজ্জতি, চিরং ৰীমংসিত্ৰা ৰা পচ্ছা জানাতি, অপ্পটিৰিজানন্তো ইচ্চেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি. এৰং অপ্পটিৰিজানন্তস্স ৰুত্তে থুল্লচ্চযং হোতি. যো পন ঝানাদীনি অত্তনো অধিগমৰসেন ৰা উগ্গহপরিপুচ্ছাদিৰসেন ৰা ন জানাতি, কেৰলং ঝানন্তি ৰা ৰিমোক্খোতি ৰা ৰচনমত্তমেৰ সুতং হোতি, সোপি তেন ৰুত্তে ‘‘ঝানং কির সমাপজ্জিন্তি এস ৰদতী’’তি যদি এত্তকমত্তম্পি জানাতি, জানাতিচ্চেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি. তস্স ৰুত্তে পারাজিকমেৰ. সেসো একস্স ৰা দ্ৰিন্নং ৰা বহূনং ৰা নিযমিতানিযমিতৰসেন ৰিসেসো সব্বো সিক্খাপচ্চক্খানকথাযং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বোতি.

ৰত্তুকামৰারকথা নিট্ঠিতা.

পচ্চযপটিসংযুত্তৰারকথা

২২০. পচ্চযপটিসংযুত্তৰারেপি – সব্বং ৰারপেয্যালভেদং পুব্বে আগতপদানঞ্চ অত্থং ৰুত্তনযেনেৰ ঞত্ৰা পাল়িক্কমো তাৰ এৰং জানিতব্বো. এত্থ হি ‘‘যো তে ৰিহারে ৰসি, যো তে চীৰরং পরিভুঞ্জি, যো তে পিণ্ডপাতং পরিভুঞ্জি, যো তে সেনাসনং পরিভুঞ্জি, যো তে গিলানপচ্চযভেসজ্জপরিক্খারং পরিভুঞ্জী’’তি ইমে পঞ্চ পচ্চত্তৰচনৰারা, ‘‘যেন তে ৰিহারো পরিভুত্তো’’তিআদযো পঞ্চ করণৰচনৰারা, ‘‘যং ত্ৰং আগম্ম ৰিহারং অদাসী’’তিআদযো পঞ্চ উপযোগৰচনৰারা ৰুত্তা, তেসং ৰসেন ইধ ৰুত্তেন সুঞ্ঞাগারপদেন সদ্ধিং পুব্বে ৰুত্তেসু পঠমজ্ঝানাদীসু সব্বপদেসু ৰারপেয্যালভেদো ৰেদিতব্বো. ‘‘যো তে ৰিহারে, যেন তে ৰিহারো, যং ত্ৰং আগম্ম ৰিহার’’ন্তি এৰং পরিযাযেন ৰুত্তত্তা পন ‘‘অহ’’ন্তি চ অৰুত্তত্তা পটিৰিজানন্তস্স ৰুত্তেপি ইধ থুল্লচ্চযং, অপটিৰিজানন্তস্স দুক্কটন্তি অযমেত্থ ৰিনিচ্ছযো.

অনাপত্তিভেদকথা

এৰং ৰিত্থারৰসেন আপত্তিভেদং দস্সেত্ৰা ইদানি অনাপত্তিং দস্সেন্তো ‘‘অনাপত্তি অধিমানেনা’’তিআদিমাহ. তত্থ অধিমানেনাতি অধিগতমানেন সমুদাচরন্তস্স অনাপত্তি. অনুল্লপনাধিপ্পাযস্সাতি কোহঞ্ঞে ইচ্ছাচারে অঠত্ৰা অনুল্লপনাধিপ্পাযস্স সব্রহ্মচারীনং সন্তিকে অঞ্ঞং ব্যাকরোন্তস্স অনাপত্তি. উম্মত্তকাদযো পুব্বে ৰুত্তনযাএৰ. ইধ পন আদিকম্মিকা ৰগ্গুমুদাতীরিযা ভিক্খূ. তেসং অনাপত্তীতি.

পদভাজনীযৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সমুট্ঠানাদীসু ইদং সিক্খাপদং তিসমুট্ঠানং – হত্থমুদ্দায আরোচেন্তস্স কাযচিত্ততো, ৰচীভেদেন আরোচেন্তস্স ৰাচাচিত্ততো, উভযং করোন্তস্স কাযৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠাতি. কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনং হসন্তোপি হি সোমনস্সিকো উল্লপতি ভাযন্তোপি মজ্ঝত্তোপীতি.

ৰিনীতৰত্থুৰণ্ণনা

২২৩. ৰিনীতৰত্থূসু – অধিমানৰত্থু অনুপঞ্ঞত্তিযং ৰুত্তনযমেৰ.

দুতিযৰত্থুস্মিং পণিধাযাতি পত্থনং কত্ৰা. এৰং মং জনো সম্ভাৰেস্সতীতি এৰং অরঞ্ঞে ৰসন্তং মং জনো অরহত্তে ৰা সেক্খভূমিযং ৰা সম্ভাৰেস্সতি, ততো লোকস্স সক্কতো ভৰিস্সামি গরুকতো মানিতো পূজিতোতি. আপত্তি দুক্কটস্সাতি এৰং পণিধায ‘‘অরঞ্ঞে ৰসিস্সামী’’তি গচ্ছন্তস্স পদৰারে পদৰারে দুক্কটং. তথা অরঞ্ঞে কুটিকরণচঙ্কমননিসীদননিৰাসনপাৰুরণাদীসু সব্বকিচ্চেসু পযোগে পযোগে দুক্কটং. তস্মা এৰং অরঞ্ঞে ন ৰসিতব্বং. এৰং ৰসন্তো হি সম্ভাৰনং লভতু ৰা মা ৰা দুক্কটং আপজ্জতি. যো পন সমাদিন্নধুতঙ্গো ‘‘ধুতঙ্গং রক্খিস্সামী’’তি ৰা ‘‘গামন্তে মে ৰসতো চিত্তং ৰিক্খিপতি, অরঞ্ঞং সপ্পায’’ন্তি চিন্তেত্ৰা ৰা ‘‘অদ্ধা অরঞ্ঞে তিণ্ণং ৰিৰেকানং অঞ্ঞতরং পাপুণিস্সামী’’তি ৰা ‘‘অরঞ্ঞং পৰিসিত্ৰা অরহত্তং অপাপুণিত্ৰা ন নিক্খমিস্সামী’’তি ৰা ‘‘অরঞ্ঞৰাসো নাম ভগৰতা পসত্থো, মযি চ অরঞ্ঞে ৰসন্তে বহূ সব্রহ্মচারিনো গামন্তং হিত্ৰা আরঞ্ঞকা ভৰিস্সন্তী’’তি ৰা এৰং অনৰজ্জৰাসং ৰসিতুকামো হোতি, তেন ৰসিতব্বং.

ততিযৰত্থুস্মিম্পি – ‘‘অভিক্কন্তাদীনি সণ্ঠপেত্ৰা পিণ্ডায চরিস্সামী’’তি নিৰাসনপারুপনকিচ্চতো পভুতি যাৰ ভোজনপরিযোসানং তাৰ পযোগে পযোগে দুক্কটং. সম্ভাৰনং লভতু ৰা মা ৰা দুক্কটমেৰ. খন্ধকৰত্তসেখিযৰত্তপরিপূরণত্থং পন সব্রহ্মচারীনং দিট্ঠানুগতিআপজ্জনত্থং ৰা পাসাদিকেহি অভিক্কমপটিক্কমাদীহি পিণ্ডায পৰিসন্তো অনুপৰজ্জো ৰিঞ্ঞূনন্তি.

চতুত্থপঞ্চমৰত্থূসু – ‘‘যো তে ৰিহারে ৰসী’’তি এত্থ ৰুত্তনযেনেৰ ‘‘অহ’’ন্তি অৰুত্তত্তা পারাজিকং নত্থি. অত্তুপনাযিকমেৰ হি সমুদাচরন্তস্স পারাজিকং ৰুত্তং.

পণিধায চঙ্কমীতিআদীনি হেট্ঠা ৰুত্তনযানেৰ.

সংযোজনৰত্থুস্মিং – সংযোজনা পহীনাতিপি ‘‘দস সংযোজনা পহীনা’’তিপি ‘‘একং সংযোজনং পহীন’’ন্তিপি ৰদতো কিলেসপ্পহানমেৰ আরোচিতং হোতি, তস্মা পারাজিকং.

২২৪. রহোৰত্থূসু – রহো উল্লপতীতি ‘‘রহোগতো অরহা অহ’’ন্তি ৰদতি, ন মনসা চিন্তিতমেৰ করোতি. তেনেত্থ দুক্কটং ৰুত্তং.

ৰিহারৰত্থু উপট্ঠানৰত্থু চ ৰুত্তনযমেৰ.

২২৫. ন দুক্করৰত্থুস্মিং – তস্স ভিক্খুনো অযং লদ্ধি – ‘‘অরিযপুগ্গলাৰ ভগৰতো সাৰকা’’তি. তেনাহ – ‘‘যে খো তে ভগৰতো সাৰকা তে এৰং ৰদেয্যু’’ন্তি. যস্মা চস্স অযমধিপ্পাযো – ‘‘সীলৰতা আরদ্ধৰিপস্সকেন ন দুক্করং অঞ্ঞং ব্যাকাতুং, পটিবলো সো অরহত্তং পাপুণিতু’’ন্তি. তস্মা ‘‘অনুল্লপনাধিপ্পাযো অহ’’ন্তি আহ.

ৰীরিযৰত্থুস্মিং আরাধনীযোতি সক্কা আরাধেতুং সম্পাদেতুং নিব্বত্তেতুন্তি অত্থো. সেসং ৰুত্তনযমেৰ.

মচ্চুৰত্থুস্মিং সো ভিক্খু ‘‘যস্স ৰিপ্পটিসারো উপ্পজ্জতি, সো ভাযেয্য. ময্হং পন অৰিপ্পটিসারৰত্থুকানি পরিসুদ্ধানি সীলানি, স্ৰাহং কিং মরণস্স ভাযিস্সামী’’তি এতমত্থৰসং পটিচ্চ ‘‘নাহং আৰুসো মচ্চুনো ভাযামী’’তি আহ. তেনস্স অনাপত্তি.

ৰিপ্পটিসারৰত্থুস্মিম্পি এসেৰ নযো. ততো পরানি তীণি ৰত্থূনি ৰীরিযৰত্থুসদিসানেৰ.

ৰেদনাৰত্থূসুপঠমস্মিং তাৰ সো ভিক্খু পটিসঙ্খানবলেন অধিৰাসনখন্তিযং ঠত্ৰা ‘‘নাৰুসো সক্কা যেন ৰা তেন ৰা অধিৰাসেতু’’ন্তি আহ. তেনস্স অনাপত্তি.

দুতিযে পন অত্তুপনাযিকং অকত্ৰা ‘‘নাৰুসো সক্কা পুথুজ্জনেনা’’তি পরিযাযেন ৰুত্তত্তা থুল্লচ্চযং.

২২৬. ব্রাহ্মণৰত্থূসুসো কির ব্রাহ্মণো ন কেৰলং ‘‘আযন্তু ভোন্তো অরহন্তো’’তি আহ. যং যং পনস্স ৰচনং মুখতো নিগ্গচ্ছতি, সব্বং ‘‘অরহন্তানং আসনানি পঞ্ঞপেথ, পাদোদকং দেথ, অরহন্তো পাদে ধোৰন্তূ’’তি অরহন্তৰাদপটিসংযুত্তংযেৰ. তং পনস্স পসাদভঞ্ঞং সদ্ধাচরিতত্তা অত্তনো সদ্ধাবলেন সমুস্সাহিতস্স ৰচনং. তস্মা ভগৰা ‘‘অনাপত্তি, ভিক্খৰে, পসাদভঞ্ঞে’’তি আহ. এৰং ৰুচ্চমানেন পন ভিক্খুনা ন হট্ঠতুট্ঠেনেৰ পচ্চযা পরিভুঞ্জিতব্বা, ‘‘অরহত্তসম্পাপিকং পটিপদং পরিপূরেস্সামী’’তি এৰং যোগো করণীযোতি.

অঞ্ঞব্যাকরণৰত্থূনিসংযোজনৰত্থুসদিসানেৰ. অগারৰত্থুস্মিং সো ভিক্খু গিহিভাৰে অনত্থিকতায অনপেক্খতায ‘‘অভব্বো খো আৰুসো মাদিসো’’তি আহ, ন উল্লপনাধিপ্পাযেন. তেনস্স অনাপত্তি.

২২৭. আৰটকামৰত্থুস্মিং সো ভিক্খু ৰত্থুকামেসু চ কিলেসকামেসু চ লোকিযেনেৰ আদীনৰদস্সনেন নিরপেক্খো. তস্মা ‘‘আৰটা মে আৰুসো কামা’’তি আহ. তেনস্স অনাপত্তি. এত্থ চ আৰটাতি আৰারিতা নিৰারিতা, পটিক্খিত্তাতি অত্থো.

অভিরতিৰত্থুস্মিং সো ভিক্খু সাসনে অনুক্কণ্ঠিতভাৰেন উদ্দেসপরিপুচ্ছাদীসু চ অভিরতভাৰেন ‘‘অভিরতো অহং আৰুসো পরমায অভিরতিযা’’তি আহ, ন উল্লপনাধিপ্পাযেন. তেনস্স অনাপত্তি.

পক্কমনৰত্থুস্মিং যো ইমম্হা আৰাসা পঠমং পক্কমিস্সতীতি এৰং আৰাসং ৰা মণ্ডপং ৰা সীমং ৰা যংকিঞ্চি ঠানং পরিচ্ছিন্দিত্ৰা কতায কতিকায যো ‘‘মং অরহাতি জানন্তূ’’তি তম্হা ঠানা পঠমং পক্কমতি, পারাজিকো হোতি. যো পন আচরিযুপজ্ঝাযানং ৰা কিচ্চেন মাতাপিতূনং ৰা কেনচিদেৰ করণীযেন ভিক্খাচারত্থং ৰা উদ্দেসপরিপুচ্ছানং ৰা অত্থায অঞ্ঞেন ৰা তাদিসেন করণীযেন তং ঠানং অতিক্কমিত্ৰা গচ্ছতি, অনাপত্তি. সচেপিস্স এৰং গতস্স পচ্ছা ইচ্ছাচারো উপ্পজ্জতি ‘‘ন দানাহং তত্থ গমিস্সামি এৰং মং অরহাতি সম্ভাৰেস্সন্তী’’তি অনাপত্তিযেৰ.

যোপি কেনচিদেৰ করণীযেন তং ঠানং পত্ৰা সজ্ঝাযমনসিকারাদিৰসেন অঞ্ঞৰিহিতো ৰা হুত্ৰা চোরাদীহি ৰা অনুবদ্ধো মেঘং ৰা উট্ঠিতং দিস্ৰা অনোৰস্সকং পৰিসিতুকামো তং ঠানং অতিক্কমতি, অনাপত্তি. যানেন ৰা ইদ্ধিযা ৰা গচ্ছন্তোপি পারাজিকং নাপজ্জতি, পদগমনেনেৰ আপজ্জতি. তম্পি যেহি সহ কতিকা কতা, তেহি সদ্ধিং অপুব্বংঅচরিমং গচ্ছন্তো নাপজ্জতি. এৰং গচ্ছন্তা হি সব্বেপি অঞ্ঞমঞ্ঞং রক্খন্তি. সচেপি মণ্ডপরুক্খমূলাদীসু কিঞ্চি ঠানং পরিচ্ছিন্দিত্ৰা ‘‘যো এত্থ নিসীদতি ৰা চঙ্কমতি ৰা, তং অরহাতি জানিস্সাম’’ পুপ্ফানি ৰা ঠপেত্ৰা ‘‘যো ইমানি গহেত্ৰা পূজং করিস্সতি, তং অরহাতি জানিস্সামা’’তিআদিনা নযেন কতিকা কতা হোতি, তত্রাপি ইচ্ছাচারৰসেন তথা করোন্তস্স পারাজিকমেৰ. সচেপি উপাসকেন অন্তরামগ্গে ৰিহারো ৰা কতো হোতি, চীৰরাদীনি ৰা ঠপিতানি হোন্তি, ‘‘যে অরহন্তো তে ইমস্মিং ৰিহারে ৰসন্তু, চীৰরাদীনি চ গণ্হন্তূ’’তি. তত্রাপি ইচ্ছাচারৰসেন ৰসন্তস্স ৰা চীৰরাদীনি ৰা গণ্হন্তস্স পারাজিকমেৰ. এতং পন অধম্মিককতিকৰত্তং, তস্মা ন কাতব্বং, অঞ্ঞং ৰা এৰরূপং ‘‘ইমস্মিং তেমাসব্ভন্তরে সব্বেৰ আরঞ্ঞকা হোন্তু, পিণ্ডপাতিকঙ্গাদিঅৰসেসধুতঙ্গধরা ৰা অথ ৰা সব্বেৰ খীণাসৰা হোন্তূ’’তি এৰমাদি. নানাৰেরজ্জকা হি ভিক্খূ সন্নিপতন্তি. তত্থ কেচি দুব্বলা অপ্পথামা এৰরূপং ৰত্তং অনুপালেতুং ন সক্কোন্তি. তস্মা এৰরূপম্পি ৰত্তং ন কাতব্বং. ‘‘ইমং তেমাসং সব্বেহেৰ ন উদ্দিসিতব্বং, ন পরিপুচ্ছিতব্বং, ন পব্বাজেতব্বং, মূগব্বতং গণ্হিতব্বং, বহি সীমট্ঠস্সাপি সঙ্ঘলাভো দাতব্বো’’তি এৰমাদিকং পন ন কাতব্বমেৰ.

২২৮. লক্খণসংযুত্তে য্ৰাযং আযস্মা চ লক্খণোতি লক্খণত্থেরো ৰুত্তো, এস জটিলসহস্সস্স অব্ভন্তরে এহিভিক্খূপসম্পদায উপসম্পন্নো আদিত্তপরিযাযাৰসানে অরহত্তপ্পত্তো একো মহাসাৰকোতি ৰেদিতব্বো. যস্মা পনেস লক্খণসম্পন্নেন সব্বাকারপরিপূরেন ব্রহ্মসমেন অত্তভাৰেন সমন্নাগতো, তস্মা লক্খণোতি সঙ্খং গতো. মহামোগ্গল্লানত্থেরো পন পব্বজিতদিৰসতো সত্তমে দিৰসে অরহত্তপ্পত্তো দুতিযো অগ্গসাৰকো.

সিতং পাত্ৰাকাসীতি মন্দহসিতং পাতুঅকাসি, পকাসযি দস্সেসীতি ৰুত্তং হোতি. কিং পন দিস্ৰা থেরো সিতং পাত্ৰাকাসীতি? উপরি পাল়িযং আগতং অট্ঠিকসঙ্খলিকং একং পেতলোকে নিব্বত্তং সত্তং দিস্ৰা, তঞ্চ খো দিব্বেন চক্খুনা, ন পসাদচক্খুনা. পসাদচক্খুস্স হি এতে অত্তভাৰা ন আপাথং আগচ্ছন্তি. এৰরূপং পন অত্তভাৰং দিস্ৰা কারুঞ্ঞে কাতব্বে কস্মা সিতং পাত্ৰাকাসীতি? অত্তনো চ বুদ্ধঞাণস্স চ সম্পত্তিসমনুস্সরণতো. তঞ্হি দিস্ৰা থেরো ‘‘অদিট্ঠসচ্চেন নাম পুগ্গলেন পটিলভিতব্বা এৰরূপা অত্তভাৰা মুত্তো অহং, লাভা ৰত মে, সুলদ্ধং ৰত মে’’তি অত্তনো চ সম্পত্তিং অনুস্সরিত্ৰা ‘‘অহো বুদ্ধস্স ভগৰতো ঞাণসম্পত্তি, যো ‘কম্মৰিপাকো, ভিক্খৰে, অচিন্তেয্যো; ন চিন্তেতব্বো’তি (অ. নি. ৪.৭৭) দেসেসি, পচ্চক্খং ৰত কত্ৰা বুদ্ধা দেসেন্তি, সুপ্পটিৰিদ্ধা বুদ্ধানং ধম্মধাতূ’’তি এৰং বুদ্ধঞাণসম্পত্তিঞ্চ সরিত্ৰা সিতং পাত্ৰাকাসীতি. যস্মা পন খীণাসৰা নাম ন অকারণা সিতং পাতুকরোন্তি, তস্মা তং লক্খণত্থেরো পুচ্ছি – ‘‘কো নু খো আৰুসো মোগ্গল্লান হেতু, কো পচ্চযো সিতস্স পাতুকম্মাযা’’তি. থেরো পন যস্মা যেহি অযং উপপত্তি সামং অদিট্ঠা, তে দুস্সদ্ধাপযা হোন্তি, তস্মা ভগৰন্তং সক্খিং কত্ৰা ব্যাকাতুকামতায ‘‘অকালো খো, আৰুসো’’তিআদিমাহ. ততো ভগৰতো সন্তিকে পুট্ঠো ‘‘ইধাহং আৰুসো’’তিআদিনা নযেন ব্যাকাসি.

তত্থ অট্ঠিকসঙ্খলিকন্তি সেতং নিম্মংসলোহিতং অট্ঠিসঙ্ঘাতং. গিজ্ঝাপি কাকাপি কুললাপীতি এতেপি যক্খগিজ্ঝা চেৰ যক্খকাকা চ যক্খকুললা চ পচ্চেতব্বা. পাকতিকানং পন গিজ্ঝাদীনং আপাথম্পি এতং রূপং নাগচ্ছতি. অনুপতিত্ৰা অনুপতিত্ৰাতি অনুবন্ধিত্ৰা অনুবন্ধিত্ৰা. ৰিতুডেন্তীতি ৰিনিৰিজ্ঝিত্ৰা গচ্ছন্তি. ৰিতুদেন্তীতি ৰা পাঠো, অসিধারূপমেহি তিখিণেহি লোহতুণ্ডেহি ৰিজ্ঝন্তীতি অত্থো. সা সুদং অট্টস্সরং করোতীতি এত্থ সুদন্তি নিপাতো, সা অট্ঠিকসঙ্খলিকা অট্টস্সরং আতুরস্সরং করোতীতি অত্থো. অকুসলৰিপাকানুভৰনত্থং কির যোজনপ্পমাণাপি তাদিসা অত্তভাৰা নিব্বত্তন্তি, পসাদুস্সদা চ হোন্তি পক্কগণ্ডসদিসা; তস্মা সা অট্ঠিকসঙ্খলিকা বলৰৰেদনাতুরা তাদিসং সরমকাসীতি. এৰঞ্চ পন ৰত্ৰা পুন আযস্মা মহামোগ্গল্লানো ‘‘ৰট্টগামিকসত্তা নাম এৰরূপা অত্তভাৰা ন মুচ্চন্তী’’তি সত্তেসু কারুঞ্ঞং পটিচ্চ উপ্পন্নং ধম্মসংৰেগং দস্সেন্তো ‘‘তস্স ময্হং আৰুসো এতদহোসি; অচ্ছরিযং ৰত ভো’’তিআদিমাহ.

ভিক্খূ উজ্ঝাযন্তীতি যেসং সা পেতূপপত্তি অপ্পচ্চক্খা, তে উজ্ঝাযন্তি. ভগৰা পন থেরস্সানুভাৰং পকাসেন্তো ‘‘চক্খুভূতা ৰত ভিক্খৰে সাৰকা ৰিহরন্তী’’তিআদিমাহ. তত্থ চক্খু ভূতং জাতং উপ্পন্নং তেসন্তি চক্খুভূতা; ভূতচক্খুকা উপ্পন্নচক্খুকা, চক্খুং উপ্পাদেত্ৰা, ৰিহরন্তীতি অত্থো. দুতিযপদেপি এসেৰ নযো. যত্র হি নামাতি এত্থ যত্রাতি কারণৰচনং. তত্রাযমত্থযোজনা; যস্মা নাম সাৰকোপি এৰরূপং ঞস্সতি ৰা দক্খতি ৰা সক্খিং ৰা করিস্সতি, তস্মা অৰোচুম্হ – ‘‘চক্খুভূতা ৰত ভিক্খৰে সাৰকা ৰিহরন্তি, ঞাণভূতা ৰত ভিক্খৰে সাৰকা ৰিহরন্তী’’তি.

পুব্বেৰ মে সো ভিক্খৰে সত্তো দিট্ঠোতি বোধিমণ্ডে সব্বঞ্ঞুতঞাণপ্পটিৰেধেন অপ্পমাণেসু চক্কৰাল়েসু অপ্পমাণে সত্তনিকাযে ভৰগতিযোনিঠিতিনিৰাসে চ পচ্চক্খং করোন্তেন মযা পুব্বেৰ সো সত্তো দিট্ঠোতি ৰদতি.

গোঘাতকোতি গাৰো ৰধিত্ৰা ৰধিত্ৰা অট্ঠিতো মংসং মোচেত্ৰা ৰিক্কিণিত্ৰা জীৰিককপ্পনকসত্তো. তস্সেৰ কম্মস্স ৰিপাকাৰসেসেনাতি তস্স নানাচেতনাহি আযূহিতস্স অপরাপরিযকম্মস্স. তত্র হি যায চেতনায নরকে পটিসন্ধি জনিতা, তস্সা ৰিপাকে পরিক্খীণে অৰসেসকম্মং ৰা কম্মনিমিত্তং ৰা আরম্মণং কত্ৰা পুন পেতাদীসু পটিসন্ধি নিব্বত্ততি, তস্মা সা পটিসন্ধি কম্মসভাগতায ৰা আরম্মণসভাগতায ৰা ‘‘তস্সেৰ কম্মস্স ৰিপাকাৰসেসো’’তি ৰুচ্চতি. অযঞ্চ সত্তো এৰং উপপন্নো. তেনাহ – ‘‘তস্সেৰ কম্মস্স ৰিপাকাৰসেসেনা’’তি. তস্স কির নরকা চৰনকালে নিম্মংসকতানং গুন্নং অট্ঠিরাসি এৰ নিমিত্তং অহোসি. সো পটিচ্ছন্নম্পি তং কম্মং ৰিঞ্ঞূনং পাকটং ৰিয করোন্তো অট্ঠিসঙ্খলিকপেতো জাতো.

২২৯. মংসপেসিৰত্থুস্মিং গোঘাতকোতি গোমংসপেসিযো কত্ৰা সুক্খাপেত্ৰা ৰল্লূরৰিক্কযেন অনেকানি ৰস্সানি জীৰিকং কপ্পেসি. তেনস্স নরকা চৰনকালে মংসপেসিযেৰ নিমিত্তং অহোসি. সো মংসপেসিপেতো জাতো.

মংসপিণ্ডৰত্থুস্মিং সো সাকুণিকো সকুণে গহেত্ৰা ৰিক্কিণনকালে নিপ্পক্খচম্মে মংসপিণ্ডমত্তে কত্ৰা ৰিক্কিণন্তো জীৰিকং কপ্পেসি. তেনস্স নরকা চৰনকালে মংসপিণ্ডোৰ নিমিত্তং অহোসি. সো মংসপিণ্ডপেতো জাতো.

নিচ্ছৰিৰত্থুস্মিং তস্স ওরব্ভিকস্স এল়কে ৰধিত্ৰা নিচ্চম্মে কত্ৰা কপ্পিতজীৰিকস্স পুরিমনযেনেৰ নিচ্চম্মং এল়কসরীরং নিমিত্তমহোসি. সো নিচ্ছৰিপেতো জাতো.

অসিলোমৰত্থুস্মিং সো সূকরিকো দীঘরত্তং নিৰাপপুট্ঠে সূকরে অসিনা ৰধিত্ৰা ৰধিত্ৰা দীঘরত্তং জীৰিকং কপ্পেসি. তেনস্স উক্খিত্তাসিকভাৰোৰ নিমিত্তং অহোসি. তস্মা অসিলোমপেতো জাতো.

সত্তিলোমৰত্থুস্মিং সো মাগৰিকো একং মিগঞ্চ সত্তিঞ্চ গহেত্ৰা ৰনং গন্ত্ৰা তস্স মিগস্স সমীপং আগতাগতে মিগে সত্তিযা ৰিজ্ঝিত্ৰা মারেসি, তস্স সত্তিযা ৰিজ্ঝনকভাৰোযেৰ নিমিত্তং অহোসি. তস্মা সত্তিলোমপেতো জাতো.

উসুলোমৰত্থুস্মিং কারণিকোতি রাজাপরাধিকে অনেকাহি কারণাহি পীল়েত্ৰা অৰসানে কণ্ডেন ৰিজ্ঝিত্ৰা মারণকপুরিসো. সো কির অসুকস্মিং পদেসে ৰিদ্ধো মরতীতি ঞত্ৰাৰ ৰিজ্ঝতি. তস্সেৰং জীৰিকং কপ্পেত্ৰা নরকে উপ্পন্নস্স ততো পক্কাৰসেসেন ইধূপপত্তিকালে উসুনা ৰিজ্ঝনভাৰোযেৰ নিমিত্তং অহোসি. তস্মা উসুলোমপেতো জাতো.

সূচিলোমৰত্থুস্মিং সারথীতি অস্সদমকো. গোদমকোতিপি কুরুন্দট্ঠকথাযংৰুত্তং. তস্স পতোদসূচিযা ৰিজ্ঝনভাৰোযেৰ নিমিত্তং অহোসি. তস্মা সূচিলোমপেতো জাতো.

দুতিযসূচিলোমৰত্থুস্মিং সূচকোতি পেসুঞ্ঞকারকো. সো কির মনুস্সে অঞ্ঞমঞ্ঞঞ্চ ভিন্দি. রাজকুলে চ ‘‘ইমস্স ইমং নাম অত্থি, ইমিনা ইদং নাম কত’’ন্তি সূচেত্ৰা সূচেত্ৰা অনযব্যসনং পাপেসি. তস্মা যথানেন সূচেত্ৰা মনুস্সা ভিন্না, তথা সূচীহি ভেদনদুক্খং পচ্চনুভোতুং কম্মমেৰ নিমিত্তং কত্ৰা সূচিলোমপেতো জাতো.

অণ্ডভারিতৰত্থুস্মিং গামকূটোতি ৰিনিচ্ছযামচ্চো. তস্স কম্মসভাগতায কুম্ভমত্তা মহাঘটপ্পমাণা অণ্ডা অহেসুং. সো হি যস্মা রহো পটিচ্ছন্ন ঠানে লঞ্জং গহেত্ৰা কূটৰিনিচ্ছযেন পাকটং দোসং করোন্তো সামিকে অস্সামিকে অকাসি. তস্মাস্স রহস্সং অঙ্গং পাকটং নিব্বত্তং. যস্মা দণ্ডং পট্ঠপেন্তো পরেসং অসয্হং ভারং আরোপেসি, তস্মাস্স রহস্সঙ্গং অসয্হভারো হুত্ৰা নিব্বত্তং. যস্মা যস্মিং ঠানে ঠিতেন সমেন ভৰিতব্বং, তস্মিং ঠত্ৰা ৰিসমো অহোসি, তস্মাস্স রহস্সঙ্গে ৰিসমা নিসজ্জা অহোসীতি.

পারদারিকৰত্থুস্মিং সো সত্তো পরস্স রক্খিতং গোপিতং সস্সামিকং ফস্সং ফুসন্তো মীল়্হসুখেন কামসুখেন চিত্তং রমযিত্ৰা কম্মসভাগতায গূথফস্সং ফুসন্তো দুক্খমনুভৰিতুং তত্থ নিব্বত্তো. দুট্ঠব্রাহ্মণৰত্থু পাকটমেৰ.

২৩০. নিচ্ছৰিত্থিৰত্থুস্মিং যস্মা মাতুগামো নাম অত্তনো ফস্সে অনিস্সরো, সা চ তং সামিকস্স সন্তকং ফস্সং থেনেত্ৰা পরেসং অভিরতিং উপ্পাদেসি, তস্মা কম্মসভাগতায সুখসম্ফস্সা ধংসিত্ৰা দুক্খসম্ফস্সং অনুভৰিতুং নিচ্ছৰিত্থী হুত্ৰা উপপন্না.

মঙ্গুলিত্থিৰত্থুস্মিং মঙ্গুলিন্তি ৰিরূপং দুদ্দসিকং বীভচ্ছং, সা কির ইক্খণিকাকম্মং যক্খদাসিকম্মং করোন্তী ‘‘ইমিনা চ ইমিনা চ এৰং বলিকম্মে কতে অযং নাম তুম্হাকং ৰড্ঢি ভৰিস্সতী’’তি মহাজনস্স গন্ধপুপ্ফাদীনি ৰঞ্চনায গহেত্ৰা মহাজনং দুদ্দিট্ঠিং মিচ্ছাদিট্ঠিং গণ্হাপেসি, তস্মা তায কম্মসভাগতায গন্ধপুপ্ফাদীনং থেনিতত্তা দুগ্গন্ধা দুদ্দস্সনস্স গাহিতত্তা দুদ্দসিকা ৰিরূপা বীভচ্ছা হুত্ৰা নিব্বত্তা.

ওকিলিনিৰত্থুস্মিং উপ্পক্কং ওকিলিনিং ওকিরিনিন্তি সা কির অঙ্গারচিতকে নিপন্না ৰিপ্ফন্দমানা ৰিপরিৰত্তমানা পচ্চতি, তস্মা উপ্পক্কা চেৰ হোতি খরেন অগ্গিনা পক্কসরীরা; ওকিলিনী চ কিলিন্নসরীরা বিন্দুবিন্দূনি হিস্সা সরীরতো পগ্ঘরন্তি. ওকিরিনী চ অঙ্গারসম্পরিকিণ্ণা, তস্সা হি হেট্ঠতোপি কিংসুকপুপ্ফৰণ্ণা অঙ্গারা, উভযপস্সেসুপি, আকাসতোপিস্সা উপরি অঙ্গারা পতন্তি, তেন ৰুত্তং – ‘‘উপ্পক্কং ওকিলিনিং ওকিরিনি’’ন্তি. সা ইস্সাপকতা সপত্তিং অঙ্গারকটাহেন ওকিরীতি তস্সা কির কলিঙ্গরঞ্ঞো একা নাটকিনী অঙ্গারকটাহং সমীপে ঠপেত্ৰা গত্ততো উদকঞ্চ পুঞ্ছতি, পাণিনা চ সেদং করোতি. রাজাপি তায সদ্ধিং কথঞ্চ করোতি, পরিতুট্ঠাকারঞ্চ দস্সেতি. অগ্গমহেসী তং অসহমানা ইস্সাপকতা হুত্ৰা অচিরপক্কন্তস্স রঞ্ঞো তং অঙ্গারকটাহং গহেত্ৰা তস্সা উপরি অঙ্গারে ওকিরি. সা তং কম্মং কত্ৰা তাদিসংযেৰ ৰিপাকং পচ্চনুভৰিতুং পেতলোকে নিব্বত্তা.

চোরঘাতকৰত্থুস্মিং সো রঞ্ঞো আণায দীঘরত্তং চোরানং সীসানি ছিন্দিত্ৰা পেতলোকে নিব্বত্তন্তো অসীসকং কবন্ধং হুত্ৰা নিব্বত্তি.

ভিক্খুৰত্থুস্মিং পাপভিক্খূতি লামকভিক্খু. সো কির লোকস্স সদ্ধাদেয্যে চত্তারো পচ্চযে পরিভুঞ্জিত্ৰা কাযৰচীদ্ৰারেহি অসং যতো ভিন্নাজীৰো চিত্তকেল়িং কীল়ন্তো ৰিচরি. ততো একং বুদ্ধন্তরং নিরযে পচ্চিত্ৰা পেতলোকে নিব্বত্তন্তো ভিক্খুসদিসেনেৰ অত্তভাৰেন নিব্বত্তি. ভিক্খুনী-সিক্খমানা-সামণের-সামণেরীৰত্থূসুপি অযমেৰ ৰিনিচ্ছযো.

২৩১. তপোদাৰত্থুস্মিং অচ্ছোদকোতি পসন্নোদকো. সীতোদকোতি সীতলউদকো. সাতোদকোতি মধুরোদকো. সেতকোতি পরিসুদ্ধো নিস্সেৰালপণককদ্দমো. সুপ্পতিত্থোতি সুন্দরেহি তিত্থেহি উপপন্নো. রমণীযোতি রতিজনকো. চক্কমত্তানীতি রথচক্কপ্পমাণানি. কুথিতা সন্দতীতি তত্রা সন্তত্তা হুত্ৰা সন্দতি. যতাযং ভিক্খৰেতি যতো অযং ভিক্খৰে. সো দহোতি সো রহদো. কুতো পনাযং সন্দতীতি? ৰেভারপব্বতস্স কির হেট্ঠা ভুম্মট্ঠকনাগানং পঞ্চযোজনসতিকং নাগভৰনং দেৰলোকসদিসং মণিমযেন তলেন আরামুয্যানেহি চ সমন্নাগতং; তত্থ নাগানং কীল়নট্ঠানে সো উদকদহো, ততো অযং তপোদা সন্দতি. দ্ৰিন্নং মহানিরযানং অন্তরিকায আগচ্ছতীতি রাজগহনগরং কির আৰিঞ্জেত্ৰা মহাপেতলোকো, তত্থ দ্ৰিন্নং মহালোহকুম্ভিনিরযানং অন্তরেন অযং তপোদা আগচ্ছতি, তস্মা কুথিতা সন্দতীতি.

যুদ্ধৰত্থুস্মিং নন্দী চরতীতি ৰিজযভেরী আহিণ্ডতি. রাজা আৰুসো লিচ্ছৰীহীতি থেরো কির অত্তনো দিৰাট্ঠানে চ রত্তিট্ঠানে চ নিসীদিত্ৰা ‘‘লিচ্ছৰযো কতহত্থা কতূপাসনা, রাজা চ তেহি সদ্ধিং সম্পহারং দেতী’’তি আৰজ্জেন্তো দিব্বেন চক্খুনা রাজানং পরাজিতং পলাযমানং অদ্দস. ততো ভিক্খূ আমন্তেত্ৰা ‘‘রাজা আৰুসো তুম্হাকং উপট্ঠাকো লিচ্ছৰীহি পভগ্গো’’তি আহ. সচ্চং, ভিক্খৰে, মোগ্গল্লানো আহাতি পরাজিককালে আৰজ্জিত্ৰা যং দিট্ঠং তং ভণন্তো সচ্চং আহ.

২৩২. নাগোগাহৰত্থুস্মিং সপ্পিনিকাযাতি এৰংনামিকায. আনেঞ্জং সমাধিন্তি অনেজং অচলং কাযৰাচাৰিপ্ফন্দৰিরহিতং চতুত্থজ্ঝানসমাধিং. নাগানন্তি হত্থীনং. ওগয্হ উত্তরন্তানন্তি ওগয্হ ওগাহেত্ৰা পুন উত্তরন্তানং. তে কির গম্ভীরং উদকং ওতরিত্ৰা তত্থ ন্হত্ৰা চ পিৰিত্ৰা চ সোণ্ডায উদকং গহেত্ৰা অঞ্ঞমঞ্ঞং আলোলেন্তা উত্তরন্তি, তেসং এৰং ওগয্হ উত্তরন্তানন্তি ৰুত্তং হোতি. কোঞ্চং করোন্তানন্তি নদীতীরে ঠত্ৰা সোণ্ডং মুখে পক্খিপিত্ৰা কোঞ্চনাদং করোন্তানং. সদ্দং অস্সোসিন্তি তং কোঞ্চনাদসদ্দং অস্সোসিং. অত্থেসো, ভিক্খৰে, সমাধি সো চ খো অপরিসুদ্ধোতি অত্থি এসো সমাধি মোগ্গল্লানস্স, সো চ খো পরিসুদ্ধো ন হোতি. থেরো কির পব্বজিততো সত্তমে দিৰসে তদহুঅরহত্তপ্পত্তো অট্ঠসু সমাপত্তীসু পঞ্চহাকারেহি অনাচিণ্ণৰসীভাৰো সমাধিপরিপন্থকে ধম্মে ন সুট্ঠু পরিসোধেত্ৰা আৰজ্জনসমাপজ্জনাধিট্ঠানৰুট্ঠানপচ্চৰেক্খণানং সঞ্ঞামত্তকমেৰ কত্ৰা চতুত্থজ্ঝানং অপ্পেত্ৰা নিসিন্নো, ঝানঙ্গেহি ৰুট্ঠায নাগানং সদ্দং সুত্ৰা ‘‘অন্তোসমাপত্তিযং অস্সোসি’’ন্তি এৰংসঞ্ঞী অহোসি. তেন ৰুত্তং – ‘‘অত্থেসো, ভিক্খৰে, সমাধি; সো চ খো অপরিসুদ্ধো’’তি.

সোভিতৰত্থুস্মিং অহং, আৰুসো, পঞ্চ কপ্পসতানি অনুস্সরামীতি একাৰজ্জনেন অনুস্সরামীতি আহ. ইতরথা হি অনচ্ছরিযং অরিযসাৰকানং পটিপাটিযা নানাৰজ্জনেন তস্স তস্স অতীতে নিৰাসস্স অনুস্সরণন্তি ন ভিক্খূ উজ্ঝাযেয্যুং. যস্মা পনেস ‘‘একাৰজ্জনেন অনুস্সরামী’’তি আহ, তস্মা ভিক্খূ উজ্ঝাযিংসু. অত্থেসা, ভিক্খৰে, সোভিতস্স, সা চ খো একাযেৰ জাতীতি যং সোভিতো জাতিং অনুস্সরামীতি আহ, অত্থেসা জাতি সোভিতস্স, সা চ খো একাযেৰ অনন্তরা ন উপ্পটিপাটিযা অনুস্সরিতাতি অধিপ্পাযো.

কথং পনাযং এতং অনুস্সরীতি? অযং কির পঞ্চন্নং কপ্পসতানং উপরি তিত্থাযতনে

পব্বজিত্ৰা অসঞ্ঞসমাপত্তিং নিব্বত্তেত্ৰা অপরিহীনজ্ঝানো কালং কত্ৰা অসঞ্ঞভৰে নিব্বত্তি. তত্থ যাৰতাযুকং ঠত্ৰা অৰসানে মনুস্সলোকে উপ্পন্নো সাসনে পব্বজিত্ৰা তিস্সো ৰিজ্জা সচ্ছাকাসি. সো পুব্বেনিৰাসং অনুস্সরমানো ইমস্মিং অত্তভাৰে পটিসন্ধিং দিস্ৰা ততো পরং ততিযে অত্তভাৰে চুতিমেৰ অদ্দস. অথ উভিন্নমন্তরা অচিত্তকং অত্তভাৰং অনুস্সরিতুং অসক্কোন্তো নযতো সল্লক্খেসি – ‘‘অদ্ধাঅহং অসঞ্ঞভৰে নিব্বত্তো’’তি. এৰং সল্লক্খেন্তেন পনানেন দুক্করং কতং, সতধা ভিন্নস্স ৰালস্স কোটিযা কোটি পটিৰিদ্ধা, আকাসে পদং দস্সিতং. তস্মা নং ভগৰা ইমস্মিংযেৰ ৰত্থুস্মিং এতদগ্গে ঠপেসি – ‘‘এতদগ্গং ভিক্খৰে, মম সাৰকানং ভিক্খূনং পুব্বেনিৰাসং অনুস্সরন্তানং যদিদং সোভিতো’’তি (অ. নি. ১.২১৯, ২২৭).

ৰিনীতৰত্থুৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

নিগমনৰণ্ণনা

২৩৩. উদ্দিট্ঠা খো আযস্মন্তো চত্তারো পারাজিকা ধম্মাতি ইদং ইধ উদ্দিট্ঠপারাজিকপরিদীপনমেৰ. সমোধানেত্ৰা পন সব্বানেৰ চতুৰীসতি পারাজিকানি ৰেদিতব্বানি. কতমানি চতুৰীসতি? পাল়িযং আগতানি তাৰ ভিক্খূনং চত্তারি, ভিক্খুনীনং অসাধারণানি চত্তারীতি অট্ঠ. একাদস অভব্বপুগ্গলা, তেসু পণ্ডকতিরচ্ছানগতউভতোব্যঞ্জনকা, তযো ৰত্থুৰিপন্না অহেতুকপটিসন্ধিকা, তেসং সগ্গো অৰারিতো মগ্গো পন ৰারিতো, অভব্বা হি তে মগ্গপ্পটিলাভায ৰত্থুৰিপন্নত্তাতি. পব্বজ্জাপি নেসং পটিক্খিত্তা, তস্মা তেপি পারাজিকা. থেয্যসংৰাসকো, তিত্থিযপক্কন্তকো, মাতুঘাতকো, পিতুঘাতকো, অরহন্তঘাতকো, ভিক্খুনীদূসকো, লোহিতুপ্পাদকো, সঙ্ঘভেদকোতি ইমে অট্ঠ অত্তনো কিরিযায ৰিপন্নত্তা অভব্বট্ঠানং পত্তাতি পারাজিকাৰ. তেসু থেয্যসংৰাসকো, তিত্থিযপক্কন্তকো, ভিক্খুনীদূসকোতি ইমেসং তিণ্ণং সগ্গো অৰারিতো মগ্গো পন ৰারিতোৰ. ইতরেসং পঞ্চন্নং উভযম্পি ৰারিতং. তে হি অনন্তরভৰে নরকে নিব্বত্তনকসত্তা. ইতি ইমে চ একাদস, পুরিমা চ অট্ঠাতি একূনৰীসতি. তে গিহিলিঙ্গে রুচিং উপ্পাদেত্ৰা গিহিনিৰাসননিৰত্থায ভিক্খুনিযা সদ্ধিং ৰীসতি. সা হি অজ্ঝাচারৰীতিক্কমং অকত্ৰাপি এত্তাৰতাৰ অস্সমণীতি ইমানি তাৰ ৰীসতি পারাজিকানি.

অপরানিপি – লম্বী, মুদুপিট্ঠিকো, পরস্স অঙ্গজাতং মুখেন গণ্হাতি, পরস্স অঙ্গজাতে অভিনিসীদতীতি ইমেসং চতুন্নং ৰসেন চত্তারি অনুলোমপারাজিকানীতি ৰদন্তি. এতানি হি যস্মা উভিন্নং রাগৰসেন সদিসভাৰূপগতানং ধম্মো ‘‘মেথুনধম্মো’’তি ৰুচ্চতি. তস্মা এতেন পরিযাযেন মেথুনধম্মং অপ্পটিসেৰিত্ৰাযেৰ কেৰলং মগ্গেন মগ্গপ্পৰেসনৰসেন আপজ্জিতব্বত্তা মেথুনধম্মপারাজিকস্স অনুলোমেন্তীতি অনুলোমপারাজিকানীতি ৰুচ্চন্তি. ইতি ইমানি চ চত্তারি পুরিমানি চ ৰীসতীতি সমোধানেত্ৰা সব্বানেৰ চতুৰীসতি পারাজিকানি ৰেদিতব্বানি.

ন লভতি ভিক্খূহি সদ্ধিং সংৰাসন্তি উপোসথ-পৰারণ-পাতিমোক্খুদ্দেস-সঙ্ঘকম্মপ্পভেদং ভিক্খূহি সদ্ধিং সংৰাসং ন লভতি. যথা পুরে তথা পচ্ছাতি যথা পুব্বে গিহিকালে অনুপসম্পন্নকালে চ পচ্ছা পারাজিকং আপন্নোপি তথেৰ অসংৰাসো হোতি. নত্থি তস্স ভিক্খূহি সদ্ধিং উপোসথপৰারণপাতিমোক্খুদ্দেসসঙ্ঘকম্মপ্পভেদো সংৰাসোতি ভিক্খূহি সদ্ধিং সংৰাসং ন লভতি. তত্থাযস্মন্তে পুচ্ছামীতি তেসু চতূসু পারাজিকেসু আযস্মন্তে ‘‘কচ্চিত্থ পরিসুদ্ধা’’তি পুচ্ছামি. কচ্চিত্থাতি কচ্চি এত্থ; এতেসু চতূসু পারাজিকেসু কচ্চি পরিসুদ্ধাতি অত্থো. অথ ৰা কচ্চিত্থ পরিসুদ্ধাতি কচ্চি পরিসুদ্ধা অত্থ, ভৰথাতি অত্থো. সেসং সব্বত্থ উত্তানত্থমেৰাতি.

সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায

চতুত্থপারাজিকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

২. সঙ্ঘাদিসেসকণ্ডং

১. সুক্কৰিস্সট্ঠিসিক্খাপদৰণ্ণনা

যং পারাজিককণ্ডস্স, সঙ্গীতং সমনন্তরং;

তস্স তেরসকস্সাযমপুব্বপদৰণ্ণনা.

২৩৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি জেতৰনে অনাথপিণ্ডিকস্স আরামে. তেন খো পন সমযেন আযস্মা সেয্যসকো অনভিরতো ব্রহ্মচরিযং চরতীতি এত্থ আযস্মাতি পিযৰচনং. সেয্যসকোতি তস্স ভিক্খুনো নামং. অনভিরতোতি ৰিক্খিত্তচিত্তো কামরাগপরিল়াহেন পরিডয্হমানো ন পন গিহিভাৰং পত্থযমানো. সো তেন কিসো হোতীতি সো সেয্যসকো তেন অনভিরতভাৰেন কিসো হোতি.

অদ্দসা খো আযস্মা উদাযীতি এত্থ উদাযীতি তস্স থেরস্স নামং, অযঞ্হি সেয্যসকস্স উপজ্ঝাযো লাল়ুদাযী নাম ভন্তমিগসপ্পটিভাগো নিদ্দারামতাদিমনুযুত্তানং অঞ্ঞতরো লোলভিক্খু. কচ্চি নো ত্ৰন্তি কচ্চি নু ত্ৰং. যাৰদত্থং ভুঞ্জাতিআদীসু যাৰতা অত্থোতি যাৰদত্থং. ইদং ৰুত্তং হোতি – যাৰতা তে ভোজনেন অত্থো যত্তকং ত্ৰং ইচ্ছসি তত্তকং ভুঞ্জ, যত্তকং কালং রত্তিং ৰা দিৰা ৰা সুপিতুং ইচ্ছসি তত্তকং সুপ, মত্তিকাদীহি কাযং উব্বট্টেত্ৰা চুণ্ণাদীহি ঘংসিত্ৰা যত্তকং ন্হানং ইচ্ছসি তত্তকং ন্হায, উদ্দেসেন ৰা পরিপুচ্ছায ৰা ৰত্তপটিপত্তিযা ৰা কম্মট্ঠানেন ৰা অত্থো নত্থীতি. যদা তে অনভিরতি উপ্পজ্জতীতি যস্মিং কালে তৰ কামরাগৰসেন উক্কণ্ঠিততা ৰিক্খিত্তচিত্ততা উপ্পজ্জতি. রাগো চিত্তং অনুদ্ধংসেতীতি কামরাগো চিত্তং ধংসেতি পধংসেতি ৰিক্খিপতি চেৰ মিলাপেতি চ. তদা হত্থেন উপক্কমিত্ৰা অসুচিং মোচেহীতি তস্মিং কালে হত্থেন ৰাযমিত্ৰা অসুচিমোচনং করোহি, এৰঞ্হি তে চিত্তেকগ্গতা ভৰিস্সতি. ইতি তং উপজ্ঝাযো অনুসাসি যথা তং বালো বালং মগো মগং.

২৩৫. তেসং মুট্ঠস্সতীনং অসম্পজানানং নিদ্দং ওক্কমন্তানন্তি সতিসম্পজঞ্ঞং পহায নিদ্দং ওতরন্তানং. তত্থ কিঞ্চাপি নিদ্দং ওক্কমন্তানং অব্যাকতো ভৰঙ্গৰারো পৰত্ততি, সতিসম্পজঞ্ঞৰারো গল়তি, তথাপি সযনকালে মনসিকারো কাতব্বো. দিৰা সুপন্তেন যাৰ ন্হাতস্স ভিক্খুনো কেসা ন সুক্খন্তি তাৰ সুপিত্ৰা ৰুট্ঠহিস্সামীতি সউস্সাহেন সুপিতব্বং. রত্তিং সুপন্তেন এত্তকং নাম রত্তিভাগং সুপিত্ৰা চন্দেন ৰা তারকায ৰা ইদং নাম ঠানং পত্তকালে ৰুট্ঠহিস্সামীতি সউস্সাহেন সুপিতব্বং. বুদ্ধানুস্সতিআদীসু চ দসসু কম্মট্ঠানেসু একং অঞ্ঞং ৰা চিত্তরুচিযং কম্মট্ঠানং গহেত্ৰাৰ নিদ্দা ওক্কমিতব্বা. এৰং করোন্তো হি সতো সম্পজানো সতিঞ্চ সম্পজঞ্ঞঞ্চ অৰিজহিত্ৰাৰ নিদ্দং ওক্কমতীতি ৰুচ্চতি. তে পন ভিক্খূ বালা লোলা ভন্তমিগসপ্পটিভাগা ন এৰমকংসু. তেন ৰুত্তং – ‘‘তেসং মুট্ঠস্সতীনং অসম্পজানানং নিদ্দং ওক্কমন্তান’’ন্তি.

অত্থি চেত্থ চেতনা লব্ভতীতি এত্থ চ সুপিনন্তে অস্সাদচেতনা অত্থি উপলব্ভতি. অত্থেসা, ভিক্খৰে, চেতনা; সা চ খো অব্বোহারিকাতি ভিক্খৰে এসা অস্সাদচেতনা অত্থি, সা চ খো অৰিসযে উপ্পন্নত্তা অব্বোহারিকা, আপত্তিযা অঙ্গং ন হোতি. ইতি ভগৰা সুপিনন্তে চেতনায অব্বোহারিকভাৰং দস্সেত্ৰা ‘‘এৰঞ্চ পন ভিক্খৰে ইমং সিক্খাপদং উদ্দিসেয্যাথ, সঞ্চেতনিকা সুক্কৰিস্সট্ঠি অঞ্ঞত্র সুপিনন্তা সঙ্ঘাদিসেসো’’তি সানুপঞ্ঞত্তিকং সিক্খাপদং পঞ্ঞাপেসি.

২৩৬-২৩৭. তত্থ সংৰিজ্জতি চেতনা অস্সাতি সঞ্চেতনা, সঞ্চেতনাৰ সঞ্চেতনিকা, সঞ্চেতনা ৰা অস্সা অত্থীতি সঞ্চেতনিকা. যস্মা পন যস্স সঞ্চেতনিকা সুক্কৰিস্সট্ঠি হোতি সো জানন্তো সঞ্জানন্তো হোতি, সা চস্স সুক্কৰিস্সট্ঠি চেচ্চ অভিৰিতরিত্ৰা ৰীতিক্কমো হোতি, তস্মা ব্যঞ্জনে আদরং অকত্ৰা অত্থমেৰ দস্সেতুং ‘‘জানন্তো সঞ্জানন্তো চেচ্চ অভিৰিতরিত্ৰা ৰীতিক্কমো’’তি এৰমস্স পদভাজনং ৰুত্তং. তত্থ জানন্তোতি উপক্কমামীতি জানন্তো. সঞ্জানন্তোতি সুক্কং মোচেমীতি সঞ্জানন্তো, তেনেৰ উপক্কমজাননাকারেন সদ্ধিং জানন্তোতি অত্থো. চেচ্চাতি মোচনস্সাদচেতনাৰসেন চেতেত্ৰা পকপ্পেত্ৰা. অভিৰিতরিত্ৰাতি উপক্কমৰসেন মদ্দন্তো নিরাসঙ্কচিত্তং পেসেত্ৰা. ৰীতিক্কমোতি এৰং পৰত্তস্স যো ৰীতিক্কমো অযং সঞ্চেতনিকাসদ্দস্স সিখাপ্পত্তো অত্থোতি ৰুত্তং হোতি.

ইদানি সুক্কৰিস্সট্ঠীতি এত্থ যস্স সুক্কস্স ৰিস্সট্ঠি তং তাৰ সঙ্খ্যাতো ৰণ্ণভেদতো চ দস্সেতুং ‘‘সুক্কন্তি দস সুক্কানী’’তিআদিমাহ. তত্থ সুক্কানং আসযভেদতো ধাতুনানত্ততো চ নীলাদিৰণ্ণভেদো ৰেদিতব্বো.

ৰিস্সট্ঠীতি ৰিস্সগ্গো, অত্থতো পনেতং ঠানাচাৰনং হোতি, তেনাহ – ‘‘ৰিস্সট্ঠীতি ঠানতো চাৰনা ৰুচ্চতী’’তি. তত্থ ৰত্থিসীসং কটি কাযোতি তিধা সুক্কস্স ঠানং পকপ্পেন্তি, একো কিরাচরিযো ‘‘ৰত্থিসীসং সুক্কস্স ঠান’’ন্তি আহ. একো ‘‘কটী’’তি, একো ‘‘সকলো কাযো’’তি, তেসু ততিযস্স ভাসিতং সুভাসিতং. কেসলোমনখদন্তানঞ্হি মংসৰিনিমুত্তট্ঠানং উচ্চারপস্সাৰখেল়সিঙ্ঘাণিকাথদ্ধসুক্খচম্মানি চ ৰজ্জেত্ৰা অৰসেসো ছৰিমংসলোহিতানুগতো সব্বোপি কাযো কাযপ্পসাদভাৰজীৰিতিন্দ্রিযাবদ্ধপিত্তানং সম্ভৰস্স চ ঠানমেৰ. তথা হি রাগপরিযুট্ঠানেনাভিভূতানং হত্থীনং উভোহি কণ্ণচূল়িকাহি সম্ভৰো নিক্খমতি, মহাসেনরাজা চ রাগপরিযুট্ঠিতো সম্ভৰৰেগং অধিৰাসেতুং অসক্কোন্তো সত্থেন বাহুসীসং ফালেত্ৰা ৰণমুখেন নিক্খন্তং সম্ভৰং দস্সেসীতি.

এত্থ পন পঠমস্স আচরিযস্স ৰাদে মোচনস্সাদেন নিমিত্তে উপক্কমতো যত্তকং একা খুদ্দকমক্খিকা পিৰেয্য তত্তকে অসুচিম্হি ৰত্থিসীসতো মুঞ্চিত্ৰা দকসোতং ওতিণ্ণমত্তে বহি নিক্খন্তে ৰা অনিক্খন্তে ৰা সঙ্ঘাদিসেসো. দুতিযস্স ৰাদে তথেৰ কটিতো মুচ্চিত্ৰা দকসোতং ওতিণ্ণমত্তে, ততিযস্স ৰাদে তথেৰ সকলকাযং সঙ্খোভেত্ৰা ততো মুচ্চিত্ৰা দকসোতং ওতিণ্ণমত্তে বহি নিক্খন্তে ৰা অনিক্খন্তে ৰা সঙ্ঘাদিসেসো. দকসোতোরোহণঞ্চেত্থ অধিৰাসেত্ৰা অন্তরা নিৰারেতুং অসক্কুণেয্যতায ৰুত্তং, ঠানা চুতঞ্হি অৰস্সং দকসোতং ওতরতি. তস্মা ঠানা চাৰনমত্তেনেৰেত্থ আপত্তি ৰেদিতব্বা, সা চ খো নিমিত্তে উপক্কমন্তস্সেৰ হত্থপরিকম্মপাদপরিকম্মগত্তপরিকম্মকরণেন সচেপি অসুচি মুচ্চতি, অনাপত্তি. অযং সব্বাচরিযসাধারণৰিনিচ্ছযো.

অঞ্ঞত্র সুপিনন্তাতি এত্থ সুপিনো এৰ সুপিনন্তো, তং ঠপেত্ৰা অপনেত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. তঞ্চ পন সুপিনং পস্সন্তো চতূহি কারণেহি পস্সতি ধাতুক্খোভতো ৰা অনুভূতপুব্বতো ৰা দেৰতোপসংহারতো ৰা পুব্বনিমিত্ততো ৰাতি.

তত্থ পিত্তাদীনং খোভকরণপচ্চযযোগেন খুভিতধাতুকো ধাতুক্খোভতো সুপিনং পস্সতি, পস্সন্তো চ নানাৰিধং সুপিনং পস্সতি – পব্বতা পতন্তো ৰিয, আকাসেন গচ্ছন্তো ৰিয, ৰাল়মিগহত্থীচোরাদীহি অনুবদ্ধো ৰিয হোতি. অনুভূতপুব্বতো পস্সন্তো পুব্বে অনুভূতপুব্বং আরম্মণং পস্সতি. দেৰতোপসংহারতো পস্সন্তস্স দেৰতা অত্থকামতায ৰা অনত্থকামতায ৰা অত্থায ৰা অনত্থায ৰা নানাৰিধানি আরম্মণানি উপসংহরন্তি, সো তাসং দেৰতানং আনুভাৰেন তানি আরম্মণানি পস্সতি. পুব্বনিমিত্ততো পস্সন্তো পুঞ্ঞাপুঞ্ঞৰসেন উপ্পজ্জিতুকামস্স অত্থস্স ৰা অনত্থস্স ৰা পুব্বনিমিত্তভূতং সুপিনং পস্সতি, বোধিসত্তস্সমাতা ৰিয পুত্তপটিলাভনিমিত্তং, বোধিসত্তো ৰিয পঞ্চ মহাসুপিনে (অ. নি. ৫.১৯৬), কোসলরাজা ৰিয সোল়স সুপিনেতি.

তত্থ যং ধাতুক্খোভতো অনুভূতপুব্বতো চ সুপিনং পস্সতি ন তং সচ্চং হোতি. যং দেৰতোপসংহারতো পস্সতি তং সচ্চং ৰা হোতি অলীকং ৰা, কুদ্ধা হি দেৰতা উপাযেন ৰিনাসেতুকামা ৰিপরীতম্পি কত্ৰা দস্সেন্তি. যং পন পুব্বনিমিত্ততো পস্সতি তং একন্তসচ্চমেৰ হোতি. এতেসঞ্চ চতুন্নং মূলকারণানং সংসগ্গভেদতোপি সুপিনভেদো হোতিযেৰ.

তঞ্চ পনেতং চতুব্বিধম্পি সুপিনং সেক্খপুথুজ্জনাৰ পস্সন্তি অপ্পহীনৰিপল্লাসত্তা, অসেক্খা পন ন পস্সন্তি পহীনৰিপল্লাসত্তা. কিং পনেতং পস্সন্তো সুত্তো পস্সতি পটিবুদ্ধো, উদাহু নেৰ সুত্তো ন পটিবুদ্ধোতি? কিঞ্চেত্থ যদি তাৰ সুত্তো পস্সতি অভিধম্মৰিরোধো আপজ্জতি, ভৰঙ্গচিত্তেন হি সুপতি তং রূপনিমিত্তাদিআরম্মণং রাগাদিসম্পযুত্তং ৰা ন হোতি, সুপিনং পস্সন্তস্স চ ঈদিসানি চিত্তানি উপ্পজ্জন্তি. অথ পটিবুদ্ধো পস্সতি ৰিনযৰিরোধো আপজ্জতি, যঞ্হি পটিবুদ্ধো পস্সতি তং সব্বোহারিকচিত্তেন পস্সতি, সব্বোহারিকচিত্তেন চ কতে ৰীতিক্কমে অনাপত্তি নাম নত্থি. সুপিনং পস্সন্তেন পন কতেপি ৰীতিক্কমে একন্তং অনাপত্তি এৰ. অথ নেৰ সুত্তো ন পটিবুদ্ধো পস্সতি, কো নাম পস্সতি; এৰঞ্চ সতি সুপিনস্স অভাৰোৰ আপজ্জতীতি, ন অভাৰো. কস্মা? যস্মা কপিমিদ্ধপরেতো পস্সতি. ৰুত্তঞ্হেতং – ‘‘কপিমিদ্ধপরেতো খো, মহারাজ, সুপিনং পস্সতী’’তি. কপিমিদ্ধপরেতোতি মক্কটনিদ্দায যুত্তো. যথা হি মক্কটস্স নিদ্দা লহুপরিৰত্তা হোতি; এৰং যা নিদ্দা পুনপ্পুনং কুসলাদিচিত্তৰোকিণ্ণত্তা লহুপরিৰত্তা, যস্সা পৰত্তিযং পুনপ্পুনং ভৰঙ্গতো উত্তরণং হোতি তায যুত্তো সুপিনং পস্সতি, তেনাযং সুপিনো কুসলোপি হোতি অকুসলোপি অব্যাকতোপি. তত্থ সুপিনন্তে চেতিযৰন্দনধম্মস্সৰনধম্মদেসনাদীনি করোন্তস্স কুসলো, পাণাতিপাতাদীনি করোন্তস্স অকুসলো, দ্ৰীহি অন্তেহি মুত্তো আৰজ্জনতদারম্মণক্খণে অব্যাকতোতি ৰেদিতব্বো. স্ৰাযং দুব্বলৰত্থুকত্তা চেতনায পটিসন্ধিং আকড্ঢিতুং অসমত্থো, পৰত্তে পন অঞ্ঞেহি কুসলাকুসলেহি উপত্থম্ভিতো ৰিপাকং দেতি. কিঞ্চাপি ৰিপাকং দেতি? অথ খো অৰিসযে উপ্পন্নত্তা অব্বোহারিকাৰ সুপিনন্তচেতনা. তেনাহ – ‘‘ঠপেত্ৰা সুপিনন্ত’’ন্তি.

সঙ্ঘাদিসেসোতি ইমস্স আপত্তিনিকাযস্স নামং. তস্মা যা অঞ্ঞত্র সুপিনন্তা সঞ্চেতনিকা সুক্কৰিস্সট্ঠি, অযং সঙ্ঘাদিসেসো নাম আপত্তিনিকাযোতি এৰমেত্থ সম্বন্ধো ৰেদিতব্বো. ৰচনত্থো পনেত্থ সঙ্ঘো আদিম্হি চেৰ সেসে চ ইচ্ছিতব্বো অস্সাতি সঙ্ঘাদিসেসো. কিং ৰুত্তং হোতি? ইমং আপত্তিং আপজ্জিত্ৰা ৰুট্ঠাতুকামস্স যং তং আপত্তিৰুট্ঠানং, তস্স আদিম্হি চেৰ পরিৰাসদানত্থায আদিতো সেসে চ মজ্ঝে মানত্তদানত্থায মূলায পটিকস্সনেন ৰা সহ মানত্তদানত্থায অৰসানে অব্ভানত্থায সঙ্ঘো ইচ্ছিতব্বো. ন হেত্থ একম্পি কম্মং ৰিনা সঙ্ঘেন সক্কা কাতুন্তি সঙ্ঘো আদিম্হি চেৰ সেসে চ ইচ্ছিতব্বো অস্সাতি সঙ্ঘাদিসেসোতি. ব্যঞ্জনং পন অনাদিযিত্ৰা অত্থমেৰ দস্সেতুং ‘‘সঙ্ঘোৰ তস্সা আপত্তিযা পরিৰাসং দেতি, মূলায পটিকস্সতি, মানত্তং দেতি, অব্ভেতি ন সম্বহুলা ন একপুগ্গলো, তেন ৰুচ্চতি সঙ্ঘাদিসেসো’’তি ইদমস্স পদভাজনং –

‘‘সঙ্ঘাদিসেসোতি যং ৰুত্তং, তং সুণোহি যথাতথং;

সঙ্ঘোৰ দেতি পরিৰাসং, মূলায পটিকস্সতি;

মানত্তং দেতি অব্ভেতি, তেনেতং ইতি ৰুচ্চতী’’তি. (পরি. ৩৩৯) –

পরিৰারে ৰচনকারণঞ্চ ৰুত্তং, তত্থ পরিৰাসদানাদীনি সমুচ্চযক্খন্ধকে ৰিত্থারতো আগতানি, তত্থেৰ নেসং সংৰণ্ণনং করিস্সাম.

তস্সেৰ আপত্তিনিকাযস্সাতি তস্স এৰ আপত্তিসমূহস্স. তত্থ কিঞ্চাপি অযং একাৰ আপত্তি, রূল়্হিসদ্দেন পন অৰযৰে সমূহৰোহারেন ৰা ‘‘নিকাযো’’তি ৰুত্তো – ‘‘একো ৰেদনাক্খন্ধো, একো ৰিঞ্ঞাণক্খন্ধো’’তিআদীসু ৰিয.

এৰং উদ্দিট্ঠসিক্খাপদং পদানুক্কমেন ৰিভজিত্ৰা ইদানি ইমং সুক্কৰিস্সট্ঠিং আপজ্জন্তস্স উপাযঞ্চ কালঞ্চ অধিপ্পাযঞ্চ অধিপ্পাযৰত্থুঞ্চ দস্সেতুং ‘‘অজ্ঝত্তরূপে মোচেতী’’তিআদিমাহ. এত্থ হি অজ্ঝত্তরূপাদীহি চতূহি পদেহি উপাযো দস্সিতো, অজ্ঝত্তরূপে ৰা মোচেয্য বহিদ্ধারূপে ৰা উভযত্থ ৰা আকাসে ৰা কটিং কম্পেন্তো, ইতো পরং অঞ্ঞো উপাযো নত্থি. তত্থ রূপে ঘট্টেত্ৰা মোচেন্তোপি রূপেন ঘট্টেত্ৰা মোচেন্তোপি রূপে মোচেতিচ্চেৰ ৰেদিতব্বো. রূপে হি সতি সো মোচেতি ন রূপং অলভিত্ৰা. রাগূপত্থম্ভাদীহি পন পঞ্চহি কালো দস্সিতো. রাগূপত্থম্ভাদিকালেসু হি অঙ্গজাতং কম্মনিযং হোতি, যস্স কম্মনিযত্তে সতি মোচেতি. ইতো পরং অঞ্ঞো কালো নত্থি, ন হি ৰিনা রাগূপত্থম্ভাদীহি পুব্বণ্হাদযো কালভেদা মোচনে নিমিত্তং হোন্তি.

আরোগ্যত্থাযাতিআদীহি দসহি অধিপ্পাযো দস্সিতো, এৰরূপেন হি অধিপ্পাযভেদেন মোচেতি ন অঞ্ঞথা. নীলাদীহি পন দসহি নৰমস্স অধিপ্পাযস্স ৰত্থু দস্সিতং, ৰীমংসন্তো হি নীলাদীসু অঞ্ঞতরস্স ৰসেন ৰীমংসতি ন তেহি ৰিনিমুত্তন্তি.

২৩৮. ইতো পরং পন ইমেসংযেৰ অজ্ঝত্তরূপাদীনং পদানং পকাসনত্থং ‘‘অজ্ঝত্তরূপেতি অজ্ঝত্তং উপাদিন্নে রূপে’’তিআদি ৰুত্তং, তত্থ অজ্ঝত্তং উপাদিন্নে রূপেতি অত্তনো হত্থাদিভেদে রূপে. বহিদ্ধা উপাদিন্নেতি পরস্স তাদিসেযেৰ. অনুপাদিন্নেতি তাল়চ্ছিদ্দাদিভেদে. তদুভযেতি অত্তনো চ পরস্স চ রূপে, উভযঘট্টনৰসেনেতং ৰুত্তং. অত্তনো রূপেন চ অনুপাদিন্নরূপেন চ একতো ঘট্টনেপি লব্ভতি. আকাসে ৰাযমন্তস্সাতি কেনচি রূপেন অঘট্টেত্ৰা আকাসেযেৰ কটিকম্পনপযওগেন অঙ্গজাতং চালেন্তস্স.

রাগূপত্থম্ভেতি রাগস্স বলৰভাৰে, রাগেন ৰা অঙ্গজাতস্স উপত্থম্ভে, থদ্ধভাৰে সঞ্জাতেতি ৰুত্তং হোতি. কম্মনিযং হোতীতি মোচনকম্মক্খমং অজ্ঝত্তরূপাদীসু উপক্কমারহং হোতি.

উচ্চালিঙ্গপাণকদট্ঠূপত্থম্ভেতি উচ্চালিঙ্গপাণকদট্ঠেন অঙ্গজাতে উপত্থম্ভে. উচ্চালিঙ্গপাণকা নাম লোমসপাণকা হোন্তি, তেসং লোমেহি ফুট্ঠং অঙ্গজাতং কণ্ডুং গহেত্ৰা থদ্ধং হোতি, তত্থ যস্মা তানি লোমানি অঙ্গজাতং ডংসন্তানি ৰিয ৰিজ্ঝন্তি, তস্মা ‘‘উচ্চালিঙ্গপাণকদট্ঠেনা’’তি ৰুত্তং, অত্থতো পন উচ্চালিঙ্গপাণকলোমৰেধনেনাতি ৰুত্তং হোতি.

২৩৯. অরোগো ভৰিস্সামীতি মোচেত্ৰা অরোগো ভৰিস্সামি. সুখং ৰেদনং উপ্পাদেস্সামীতি মোচনেন চ মুচ্চনুপ্পত্তিযা মুত্তপচ্চযা চ যা সুখা ৰেদনা হোতি, তং উপ্পাদেস্সামীতি অত্থো. ভেসজ্জং ভৰিস্সতীতি ইদং মে মোচিতং কিঞ্চিদেৰ ভেসজ্জং ভৰিস্সতি. দানং দস্সামীতি মোচেত্ৰা কীটকিপিল্লিকাদীনং দানং দস্সামি. পুঞ্ঞং ভৰিস্সতীতি মোচেত্ৰা কীটাদীনং দেন্তস্স পুঞ্ঞং ভৰিস্সতি. যঞ্ঞং যজিস্সামীতি মোচেত্ৰা কীটাদীনং যঞ্ঞং যজিস্সামি. কিঞ্চি কিঞ্চি মন্তপদং ৰত্ৰা দস্সামীতি ৰুত্তং হোতি. সগ্গং গমিস্সামীতি মোচেত্ৰা কীটাদীনং দিন্নদানেন ৰা পুঞ্ঞেন ৰা যঞ্ঞেন ৰা সগ্গং গমিস্সামি. বীজং ভৰিস্সতীতি কুলৰংসঙ্কুরস্স দারকস্স বীজং ভৰিস্সতি, ‘‘ইমিনা বীজেন পুত্তো নিব্বত্তিস্সতী’’তি ইমিনা অধিপ্পাযেন মোচেতীতি অত্থো. ৰীমংসত্থাযাতি জাননত্থায. নীলং ভৰিস্সতীতিআদীসু জানিস্সামি তাৰ কিং মে মোচিতং নীলং ভৰিস্সতি পীতকাদীসু অঞ্ঞতরৰণ্ণন্তি এৰমত্থো দট্ঠব্বো. খিড্ডাধিপ্পাযোতি খিড্ডাপসুতো, তেন তেন অধিপ্পাযেন কীল়ন্তো মোচেতীতি ৰুত্তং হোতি.

২৪০. ইদানি যদিদং ‘‘অজ্ঝত্তরূপে মোচেতী’’তিআদি ৰুত্তং তত্থ যথা মোচেন্তো আপত্তিং আপজ্জতি, তেসঞ্চ পদানং ৰসেন যত্তকো আপত্তিভেদো হোতি, তং সব্বং দস্সেন্তো ‘‘অজ্ঝত্তরূপে চেতেতি উপক্কমতি মুচ্চতি আপত্তি সঙ্ঘাদিসেসস্সা’’তিআদিমাহ.

তত্থ চেতেতীতি মোচনস্সাদসম্পযুত্তায চেতনায মুচ্চতূতি চেতেতি. উপক্কমতীতি তদনুরূপং ৰাযামং করোতি. মুচ্চতীতি এৰং চেতেন্তস্স তদনুরূপেন ৰাযামেন ৰাযমতো সুক্কং ঠানা চৰতি. আপত্তি সঙ্ঘাদিসেসস্সাতি ইমেহি তীহি অঙ্গেহি অস্স পুগ্গলস্স সঙ্ঘাদিসেসো নাম আপত্তিনিকাযো হোতীতি অত্থো. এস নযো বহিদ্ধারূপেতিআদীসুপি অৰসেসেসু অট্ঠৰীসতিযা পদেসু.

এত্থ পন দ্ৰে আপত্তিসহস্সানি নীহরিত্ৰা দস্সেতব্বানি. কথং? অজ্ঝত্তরূপে তাৰ রাগূপত্থম্ভে আরোগ্যত্থায নীলং মোচেন্তস্স একা আপত্তি, অজ্ঝত্তরূপেযেৰ রাগূপত্থম্ভে আরোগ্যত্থায পীতাদীনং মোচনৰসেন অপরা নৰাতি দস. যথা চ আরোগ্যত্থায দস, এৰং সুখাদীনং নৰন্নং পদানং অত্থায একেকপদে দস দস কত্ৰা নৰুতি, ইতি ইমা চ নৰুতি পুরিমা চ দসাতি রাগূপত্থম্ভে তাৰ সতং. যথা পন রাগূপত্থম্ভে এৰং ৰচ্চূপত্থম্ভাদীসুপি চতূসু একেকস্মিং উপত্থম্ভে সতং সতং কত্ৰা চত্তারি সতানি, ইতি ইমানি চত্তারি পুরিমঞ্চ একন্তি অজ্ঝত্তরূপে তাৰ পঞ্চন্নং উপত্থম্ভানং ৰসেন পঞ্চ সতানি. যথা চ অজ্ঝত্তরূপে পঞ্চ, এৰং বহিদ্ধারূপে পঞ্চ, অজ্ঝত্তবহিদ্ধারূপে পঞ্চ, আকাসে কটিং কম্পেন্তস্স পঞ্চাতি সব্বানিপি চতুন্নং পঞ্চকানং ৰসেন দ্ৰে আপত্তিসহস্সানি ৰেদিতব্বানি.

ইদানি আরোগ্যত্থাযাতিআদীসু তাৰ দসসু পদেসু পটিপাটিযা ৰা উপ্পটিপাটিযা ৰা হেট্ঠা ৰা গহেত্ৰা উপরি গণ্হন্তস্স, উপরি ৰা গহেত্ৰা হেট্ঠা গণ্হন্তস্স, উভতো ৰা গহেত্ৰা মজ্ঝে ঠপেন্তস্স, মজ্ঝে ৰা গহেত্ৰা উভতো হরন্তস্স, সব্বমূলং ৰা কত্ৰা গণ্হন্তস্স চেতনূপক্কমমোচনে সতি ৰিসঙ্কেতো নাম নত্থীতি দস্সেতুং ‘‘আরোগ্যত্থঞ্চ সুখত্থঞ্চা’’তি খণ্ডচক্কবদ্ধচক্কাদিভেদৰিচিত্তং পাল়িমাহ.

তত্থ আরোগ্যত্থঞ্চ সুখত্থঞ্চ আরোগ্যত্থঞ্চ ভেসজ্জত্থঞ্চা তি এৰং আরোগ্যপদং সব্বপদেহি যোজেত্ৰা ৰুত্তমেকং খণ্ডচক্কং. সুখপদাদীনি সব্বপদেহি যোজেত্ৰা যাৰ অত্তনো অত্তনো অতীতানন্তরপদং তাৰ আনেত্ৰা ৰুত্তানি নৰ বদ্ধচক্কানীতি এৰং একেকমূলকানি দস চক্কানি হোন্তি, তানি দুমূলকাদীহি সদ্ধিং অসম্মোহতো ৰিত্থারেত্ৰা ৰেদিতব্বানি. অত্থো পনেত্থ পাকটোযেৰ.

যথা চ আরোগ্যত্থাযাতিআদীসু দসসু পদেসু, এৰং নীলাদীসুপি ‘‘নীলঞ্চ পীতকঞ্চ চেতেতি উপক্কমতী’’তিআদিনা নযেন দস চক্কানি ৰুত্তানি, তানিপি অসম্মোহতো ৰিত্থারেত্ৰা ৰেদিতব্বানি. অত্থো পনেত্থ পাকটোযেৰ.

পুন আরোগ্যত্থঞ্চ নীলঞ্চ আরোগ্যত্থঞ্চ সুখত্থঞ্চ নীলঞ্চ পীতকঞ্চাতি একেনেকং দ্ৰীহি দ্ৰে…পে… দসহি দসাতি এৰং পুরিমপদেহি সদ্ধিং পচ্ছিমপদানি যোজেত্ৰা একং মিস্সকচক্কং ৰুত্তং.

ইদানি যস্মা ‘‘নীলং মোচেস্সামী’’তি চেতেত্ৰা উপক্কমন্তস্স পীতকাদীসু মুত্তেসুপি পীতকাদিৰসেন চেতেত্ৰা উপক্কমন্তস্স ইতরেসু মুত্তেসুপি নেৰত্থি ৰিসঙ্কেতো, তস্মা এতম্পি নযং দস্সেতুং ‘‘নীলং মোচেস্সামীতি চেতেতি উপক্কমতি পীতকং মুচ্চতী’’তিআদিনা নযেন চক্কানি ৰুত্তানি. ততো পরং সব্বপচ্ছিমপদং নীলাদীহি নৰহি পদেহি সদ্ধিং যোজেত্ৰা কুচ্ছিচক্কং নাম ৰুত্তং. ততো পীতকাদীনি নৰ পদানি একেন নীলপদেনেৰ সদ্ধিং যোজেত্ৰা পিট্ঠিচক্কং নাম ৰুত্তং. ততো লোহিতকাদীনি নৰ পদানি একেন পীতকপদেনেৰ সদ্ধিং যোজেত্ৰা দুতিযং পিট্ঠিচক্কং ৰুত্তং. এৰং লোহিতকপদাদীহি সদ্ধিং ইতরানি নৰ নৰ পদানি যোজেত্ৰা অঞ্ঞানিপি অট্ঠ চক্কানি ৰুত্তানীতি এৰং দসগতিকং পিট্ঠিচক্কং ৰেদিতব্বং.

এৰং খণ্ডচক্কাদীনং অনেকেসং চক্কানং ৰসেন ৰিত্থারতো গরুকাপত্তিমেৰ দস্সেত্ৰা ইদানি অঙ্গৰসেনেৰ গরুকাপত্তিঞ্চ লহুকাপত্তিঞ্চ অনাপত্তিঞ্চ দস্সেতুং ‘‘চেতেতি উপক্কমতি মুচ্চতী’’তিআদিমাহ. তত্থ পুরিমনযেন অজ্ঝত্তরূপাদীসু রাগাদিউপত্থম্ভে সতি আরোগ্যাদীনং অত্থায চেতেন্তস্স উপক্কমিত্ৰা অসুচিমোচনে তিৰঙ্গসম্পন্না গরুকাপত্তি ৰুত্তা. দুতিযেন নযেন চেতেন্তস্স উপক্কমন্তস্স চ মোচনে অসতি দুৰঙ্গসম্পন্না লহুকা থুল্লচ্চযাপত্তি. ‘‘চেতেতি ন উপক্কমতি মুচ্চতী’’তিআদীহি ছহি নযেহি অনাপত্তি.

অযং পন আপত্তানাপত্তিভেদো সণ্হো সুখুমো, তস্মা সুট্ঠু সল্লক্খেতব্বো. সুট্ঠু সল্লক্খেত্ৰা কুক্কুচ্চং পুচ্ছিতেন আপত্তি ৰা অনাপত্তি ৰা আচিক্খিতব্বা, ৰিনযকম্মং ৰা কাতব্বং. অসল্লক্খেত্ৰা করোন্তো হি রোগনিদানং অজানিত্ৰা ভেসজ্জং করোন্তো ৰেজ্জো ৰিয ৰিঘাতঞ্চ আপজ্জতি, ন চ তং পুগ্গলং তিকিচ্ছিতুং সমত্থো হোতি. তত্রাযং সল্লক্খণৰিধি – কুক্কুচ্চেন আগতো ভিক্খু যাৰততিযং পুচ্ছিতব্বো – ‘‘কতরেন পযোগেন কতরেন রাগেন আপন্নোসী’’তি. সচে পঠমং অঞ্ঞং ৰত্ৰা পচ্ছা অঞ্ঞং ৰদতি ন একমগ্গেন কথেতি, সো ৰত্তব্বো – ‘‘ত্ৰং ন একমগ্গেন কথেসি পরিহরসি, ন সক্কা তৰ ৰিনযকম্মং কাতুং গচ্ছ সোত্থিং গৰেসা’’তি. সচে পন তিক্খত্তুম্পি একমগ্গেনেৰ কথেতি, যথাভূতং অত্তানং আৰিকরোতি, অথস্স আপত্তানাপত্তিগরুকলহুকাপত্তিৰিনিচ্ছযত্থং একাদসন্নং রাগানং ৰসেন একাদস পযোগা সমৰেক্খিতব্বা.

তত্রিমে একাদস রাগা – মোচনস্সাদো, মুচ্চনস্সাদো, মুত্তস্সাদো, মেথুনস্সাদো, ফস্সস্সাদো, কণ্ডুৰনস্সাদো, দস্সনস্সাদো, নিসজ্জস্সাদো, ৰাচস্সাদো, গেহস্সিতপেমং, ৰনভঙ্গিযন্তি. তত্থ মোচেতুং অস্সাদো মোচনস্সাদো, মুচ্চনে অস্সাদো মুচ্চনস্সাদো, মুত্তে অস্সাদো মুত্তস্সাদো, মেথুনে অস্সাদো মেথুনস্সাদো, ফস্সে অস্সাদো ফস্সস্সাদো, কণ্ডুৰনে অস্সাদো কণ্ডুৰনস্সাদো, দস্সনে অস্সাদো দস্সনস্সাদো, নিসজ্জায অস্সাদো নিসজ্জস্সাদো, ৰাচায অস্সাদো ৰাচস্সাদো, গেহস্সিতং পেমং গেহস্সিতপেমং, ৰনভঙ্গিযন্তি যংকিঞ্চি পুপ্ফফলাদি ৰনতো ভঞ্জিত্ৰা আহটং. এত্থ চ নৰহি পদেহি সম্পযুত্তঅস্সাদসীসেন রাগো ৰুত্তো. একেন পদেন সরূপেনেৰ, একেন পদেন ৰত্থুনা ৰুত্তো, ৰনভঙ্গো হি রাগস্স ৰত্থু ন রাগোযেৰ.

এতেসং পন রাগানং ৰসেন এৰং পযোগা সমৰেক্খিতব্বা – মোচনস্সাদে মোচনস্সাদচেতনায চেতেন্তো চেৰ অস্সাদেন্তো চ উপক্কমতি মুচ্চতি সঙ্ঘাদিসেসো. তথেৰ চেতেন্তো চ অস্সাদেন্তো চ উপক্কমতি ন মুচ্চতি থুল্লচ্চযং. সচে পন সযনকালে রাগপরিযুট্ঠিতো হুত্ৰা ঊরুনা ৰা মুট্ঠিনা ৰা অঙ্গজাতং গাল়্হং পীল়েত্ৰা মোচনত্থায সউস্সাহোৰ সুপতি, সুপন্তস্স চস্স অসুচি মুচ্চতি সঙ্ঘাদিসেসো. সচে রাগপরিযুট্ঠানং অসুভমনসিকারেন ৰূপসমেত্ৰা সুদ্ধচিত্তো সুপতি, সুপন্তস্স মুত্তেপি অনাপত্তি.

মুচ্চনস্সাদে অত্তনো ধম্মতায মুচ্চমানং অস্সাদেতি ন উপক্কমতি অনাপত্তি. সচে পন মুচ্চমানং অস্সাদেন্তো উপক্কমতি, তেন উপক্কমেন মুত্তে সঙ্ঘাদিসেসো. অত্তনো ধম্মতায মুচ্চমানে ‘‘মা কাসাৰং ৰা সেনাসনং ৰা দুস্সী’’তি অঙ্গজাতং গহেত্ৰা জগ্গনত্থায উদকট্ঠানং গচ্ছতি ৰট্টতীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং.

মুত্তস্সাদে অত্তনো ধম্মতায মুত্তে ঠানা চুতে অসুচিম্হি পচ্ছা অস্সাদেন্তস্স ৰিনা উপক্কমেন মুচ্চতি, অনাপত্তি. সচে অস্সাদেত্ৰা পুন মোচনত্থায নিমিত্তে উপক্কমিত্ৰা মোচেতি, সঙ্ঘাদিসেসো.

মেথুনস্সাদে মেথুনরাগেন মাতুগামং গণ্হাতি, তেন পযোগেন অসুচি মুচ্চতি, অনাপত্তি. মেথুনধম্মস্স পযোগত্তা পন তাদিসে গহণে দুক্কটং, সীসং পত্তে পারাজিকং. সচে মেথুনরাগেন রত্তো পুন অস্সাদেত্ৰা মোচনত্থায নিমিত্তে উপক্কমিত্ৰা মোচেতি, সঙ্ঘাদিসেসো.

ফস্সস্সাদে দুৰিধো ফস্সো – অজ্ঝত্তিকো, বাহিরো চ. অজ্ঝত্তিকে তাৰ অত্তনো নিমিত্তং থদ্ধং মুদুকন্তি জানিস্সামীতি ৰা লোলভাৰেন ৰা কীল়াপযতো অসুচি মুচ্চতি, অনাপত্তি. সচে কীল়াপেন্তো অস্সাদেত্ৰা মোচনত্থায নিমিত্তে উপক্কমিত্ৰা মোচেতি, সঙ্ঘাদিসেসো. বাহিরফস্সে পন কাযসংসগ্গরাগেন মাতুগামস্স অঙ্গমঙ্গানি পরামসতো চেৰ আলিঙ্গতো চ অসুচি মুচ্চতি, অনাপত্তি. কাযসংসগ্গসঙ্ঘাদিসেসং পন আপজ্জতি. সচে কাযসংসগ্গরাগেন রত্তো পুন অস্সাদেত্ৰা মোচনত্থায নিমিত্তে উপক্কমিত্ৰা মোচেতি ৰিসট্ঠিপচ্চযাপি সঙ্ঘাদিসেসো.

কণ্ডুৰনস্সাদে দদ্দুকচ্ছুপিল়কপাণকাদীনং অঞ্ঞতরৰসেন কণ্ডুৰমানং নিমিত্তং কণ্ডুৰনস্সাদে নেৰ কণ্ডুৰতো অসুচি মুচ্চতি, অনাপত্তি. কণ্ডুৰনস্সাদেন রত্তো পুন অস্সাদেত্ৰা মোচনত্থায নিমিত্তে উপক্কমিত্ৰা মোচেতি, সঙ্ঘাদিসেসো.

দস্সনস্সাদে দস্সনস্সাদেন পুনপ্পুনং মাতুগামস্স অনোকাসং উপনিজ্ঝাযতো অসুচি মুচ্চতি, অনাপত্তি. মাতুগামস্স অনোকাসুপনিজ্ঝানে পন দুক্কটং. সচে দস্সনস্সাদেন রত্তো পুন অস্সাদেত্ৰা মোচনত্থায নিমিত্তে উপক্কমিত্ৰা মোচেতি, সঙ্ঘাদিসেসো.

নিসজ্জস্সাদে মাতুগামেন সদ্ধিং রহো নিসজ্জস্সাদরাগেন নিসিন্নস্স অসুচি মুচ্চতি, অনাপত্তি. রহো নিসজ্জপচ্চযা পন আপন্নায আপত্তিযা কারেতব্বো. সচে নিসজ্জস্সাদেন রত্তো পুন অস্সাদেত্ৰা মোচনত্থায নিমিত্তে উপক্কমিত্ৰা মোচেতি, সঙ্ঘাদিসেসো.

ৰাচস্সাদে ৰাচস্সাদরাগেন মাতুগামং মেথুনসন্নিস্সিতাহি ৰাচাহি ওভাসন্তস্স অসুচি মুচ্চতি, অনাপত্তি. দুট্ঠুল্লৰাচাসঙ্ঘাদিসেসং পন আপজ্জতি. সচে ৰাচস্সাদেন রত্তো পুন অস্সাদেত্ৰা মোচনত্থায নিমিত্তে উপক্কমিত্ৰা মোচেতি, সঙ্ঘাদিসেসো.

গেহস্সিতপেমে মাতরং ৰা মাতুপেমেন ভগিনিং ৰা ভগিনিপেমেন পুনপ্পুনং পরামসতো চেৰ আলিঙ্গতো চ অসুচি মুচ্চতি, অনাপত্তি. গেহস্সিতপেমেন পন ফুসনপচ্চযা দুক্কটং. সচে গেহস্সিতপেমেন রত্তো পুন অস্সাদেত্ৰা মোচনত্থায নিমিত্তে উপক্কমিত্ৰা মোচেতি, সঙ্ঘাদিসেসো.

ৰনভঙ্গে ইত্থিপুরিসা অঞ্ঞমঞ্ঞং কিঞ্চিদেৰ তম্বূলগন্ধপুপ্ফৰাসাদিপ্পকারং পণ্ণাকারং মিত্তসন্থৰভাৰস্স দল়্হভাৰত্থায পেসেন্তি অযং ৰনভঙ্গো নাম. তঞ্চে মাতুগামো কস্সচি সংসট্ঠৰিহারিকস্স কুলূপকভিক্খুনো পেসেতি, তস্স চ ‘‘অসুকায নাম ইদং পেসিত’’ন্তি সারত্তস্স পুনপ্পুনং হত্থেহি তং ৰনভঙ্গং কীল়াপযতো অসুচি মুচ্চতি, অনাপত্তি. সচে ৰনভঙ্গে সারত্তো পুন অস্সাদেত্ৰা মোচনত্থায নিমিত্তে উপক্কমিত্ৰা মোচেতি, সঙ্ঘাদিসেসো. সচে উপক্কমন্তেপি ন মুচ্চতি, থুল্লচ্চযং.

এৰমেতেসং একাদসন্নং রাগানং ৰসেন ইমে একাদস পযোগে সমেৰেক্খিত্ৰা আপত্তি ৰা অনাপত্তি ৰা সল্লক্খেতব্বা. সল্লক্খেত্ৰা সচে গরুকা হোতি ‘‘গরুকা’’তি আচিক্খিতব্বা. সচে লহুকা হোতি ‘‘লহুকা’’তি আচিক্খিতব্বা. তদনুরূপঞ্চ ৰিনযকম্মং কাতব্বং. এৰঞ্হি কতং সুকতং হোতি রোগনিদানং ঞত্ৰা ৰেজ্জেন কতভেসজ্জমিৰ, তস্স চ পুগ্গলস্স সোত্থিভাৰায সংৰত্ততি.

২৬২. চেতেতি ন উপক্কমতীতিআদীসু মোচনস্সাদচেতনায চেতেতি, ন উপক্কমতি, মুচ্চতি, অনাপত্তি. মোচনস্সাদপীল়িতো ‘‘অহো ৰত মুচ্চেয্যা’’তি চেতেতি, ন উপক্কমতি, ন মুচ্চতি, অনাপত্তি. মোচনস্সাদেন ন চেতেতি, ফস্সস্সাদেন কণ্ডুৰনস্সাদেন ৰা উপক্কমতি, মুচ্চতি, অনাপত্তি. তথেৰ ন চেতেতি, উপক্কমতি, ন মুচ্চতি, অনাপত্তি. কামৰিতক্কং ৰিতক্কেন্তো মোচনত্থায ন চেতেতি, ন উপক্কমতি, মুচ্চতি, অনাপত্তি. সচে পনস্স ৰিতক্কযতোপি ন মুচ্চতি ইদং আগতমেৰ হোতি, ‘‘ন চেতেতি, ন উপক্কমতি, ন মুচ্চতি, অনাপত্তী’’তি.

অনাপত্তি সুপিনন্তেনাতি সুত্তস্স সুপিনে মেথুনং ধম্মং পটিসেৰন্তস্স ৰিয কাযসংসগ্গাদীনি আপজ্জন্তস্স ৰিয সুপিনন্তেনেৰ কারণেন যস্স অসুচি মুচ্চতি, তস্স অনাপত্তি. সুপিনে পন উপ্পন্নায অস্সাদচেতনায সচস্স ৰিসযো হোতি, নিচ্চলেন ভৰিতব্বং, ন হত্থেন নিমিত্তং কীল়াপেতব্বং, কাসাৰপচ্চত্থরণরক্খণত্থং পন হত্থপুটেন গহেত্ৰা জগ্গনত্থায উদকট্ঠানং গন্তুং ৰট্টতি.

নমোচনাধিপ্পাযস্সাতি যস্স ভেসজ্জেন ৰা নিমিত্তং আলিম্পন্তস্স উচ্চারাদীনি ৰা করোন্তস্স নমোচনাধিপ্পাযস্স মুচ্চতি, তস্সাপি অনাপত্তি. উম্মত্তকস্স দুৰিধস্সাপি অনাপত্তি. ইধ সেয্যসকো আদিকম্মিকো, তস্স অনাপত্তি আদিকম্মিকস্সাতি.

পদভাজনীযৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সমুট্ঠানাদীসু ইদং সিক্খাপদং পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং কাযচিত্ততো সমুট্ঠাতি. কিরিযা, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, দ্ৰিৰেদনং, সুখমজ্ঝত্তদ্ৰযেনাতি.

২৬৩. ৰিনীতৰত্থূসু সুপিনৰত্থু অনুপঞ্ঞত্তিযং ৰুত্তনযমেৰ. উচ্চারপস্সাৰৰত্থূনি উত্তানত্থানেৰ.

ৰিতক্কৰত্থুস্মিং কামৰিতক্কন্তি গেহস্সিতকামৰিতক্কং. তত্থ কিঞ্চাপি অনাপত্তি ৰুত্তা, অথ খো ৰিতক্কগতিকেন ন ভৰিতব্বং. উণ্হোদকৰত্থূসু পঠমং উত্তানমেৰ. দুতিযে সো ভিক্খু মোচেতুকামো উণ্হোদকেন নিমিত্তং পহরিত্ৰা পহরিত্ৰা ন্হাযি, তেনস্স আপত্তি ৰুত্তা. ততিযে উপক্কমস্স অত্থিতায থুল্লচ্চযং. ভেসজ্জকণ্ডুৰনৰত্থূনি উত্তানত্থানেৰ.

২৬৪. মগ্গৰত্থূসু পঠমস্স থুলঊরুকস্স মগ্গং গচ্ছন্তস্স সম্বাধট্ঠানে ঘট্টনায অসুচি মুচ্চি, তস্স নমোচনাধিপ্পাযত্তা অনাপত্তি. দুতিযস্স তথেৰ মুচ্চি, মোচনাধিপ্পাযত্তা পন সঙ্ঘাদিসেসো. ততিযস্স ন মুচ্চি, উপক্কমসব্ভাৰতো পন থুল্লচ্চযং. তস্মা মগ্গং গচ্ছন্তেন উপ্পন্নে পরিল়াহে ন গন্তব্বং, গমনং উপচ্ছিন্দিত্ৰা অসুভাদিমনসিকারেন চিত্তং ৰূপসমেত্ৰা সুদ্ধচিত্তেন কম্মট্ঠানং আদায গন্তব্বং. সচে ঠিতো ৰিনোদেতুং ন সক্কোতি, মগ্গা ওক্কম্ম নিসীদিত্ৰা ৰিনোদেত্ৰা কম্মট্ঠানং আদায সুদ্ধচিত্তেনেৰ গন্তব্বং.

ৰত্থিৰত্থূসু তে ভিক্খূ ৰত্থিং দল়্হং গহেত্ৰা পূরেত্ৰা পূরেত্ৰা ৰিস্সজ্জেন্তা গামদারকা ৰিয পস্সাৰমকংসু. জন্তাঘরৰত্থুস্মিং উদরং তাপেন্তস্স মোচনাধিপ্পাযস্সাপি অমোচনাধিপ্পাযস্সাপি মুত্তে অনাপত্তিযেৰ. পরিকম্মং করোন্তস্স নিমিত্তচালনৰসেন অসুচি মুচ্চি, তস্মা আপত্তিট্ঠানে আপত্তি ৰুত্তা.

২৬৫. ঊরুঘট্টাপনৰত্থূসু যেসং আপত্তি ৰুত্তা তে অঙ্গজাতম্পি ফুসাপেসুন্তি ৰেদিতব্বাতি এৰং কুরুন্দট্ঠকথাযং ৰুত্তং. সামণেরাদিৰত্থূনি উত্তানত্থানেৰ.

২৬৬. কাযত্থম্ভনৰত্থুস্মিং কাযং থম্ভেন্তস্সাতি চিরং নিসীদিত্ৰা ৰা নিপজ্জিত্ৰা ৰা নৰকম্মং ৰা কত্ৰা আলসিযৰিমোচনত্থং ৰিজম্ভেন্তস্স.

উপনিজ্ঝাযনৰত্থুস্মিং সচেপি পটসতং নিৰত্থা হোতি পুরতো ৰা পচ্ছতো ৰা ঠত্ৰা ‘‘ইমস্মিং নাম ওকাসে নিমিত্ত’’ন্তি উপনিজ্ঝাযন্তস্স দুক্কটমেৰ. অনিৰত্থানং গামদারিকানং নিমিত্তং উপনিজ্ঝাযন্তস্স পন কিমেৰ ৰত্তব্বং. তিরচ্ছানগতানম্পি নিমিত্তে এসেৰ নযো. ইতো চিতো চ অৰিলোকেত্ৰা পন দিৰসম্পি একপযোগেন উপনিজ্ঝাযন্তস্স একমেৰ দুক্কটং. ইতো চিতো চ ৰিলোকেত্ৰা পুনপ্পুনং উপনিজ্ঝাযন্তস্স পযোগে পযোগে দুক্কটং. উম্মীলননিমীলনৰসেন পন ন কারেতব্বো. সহসা উপনিজ্ঝাযিত্ৰা পুন পটিসঙ্খায সংৰরে তিট্ঠতো অনাপত্তি, তং সংৰরং পহায পুন উপনিজ্ঝাযতো দুক্কটমেৰ.

২৬৭. তাল়চ্ছিদ্দাদিৰত্থূনি উত্তানত্থানেৰ. ন্হানৰত্থূসু যে উদকসোতং নিমিত্তেন পহরিংসু তেসং আপত্তি ৰুত্তা. উদঞ্জলৰত্থূসুপি এসেৰ নযো. এত্থ চ উদঞ্জলন্তি উদকচিক্খল্লো ৰুচ্চতি. এতেনেৰ উপাযেন ইতো পরানি সব্বানেৰ উদকে ধাৰনাদিৰত্থূনি ৰেদিতব্বানি. অযং পন ৰিসেসো. পুপ্ফাৰল়িযৰত্থূসু সচেপি নমোচনাধিপ্পাযস্স অনাপত্তি, কীল়নপচ্চযা পন দুক্কটং হোতীতি.

সুক্কৰিস্সট্ঠিসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

২. কাযসংসগ্গসিক্খাপদৰণ্ণনা

২৬৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰাতি কাযসংসগ্গসিক্খাপদং. তত্রাযং অনুত্তানপদৰণ্ণনা – অরঞ্ঞে ৰিহরতীতি ন আৰেণিকে অরঞ্ঞে, জেতৰনৰিহারস্সেৰ পচ্চন্তে একপস্সে. মজ্ঝে গব্ভোতি তস্স চ ৰিহারস্স মজ্ঝে গব্ভো হোতি. সমন্তা পরিযাগারোতি সমন্তা পনস্স মণ্ডলমাল়পরিক্খেপো হোতি. সো কির মজ্ঝে চতুরস্সং গব্ভং কত্ৰা বহি মণ্ডলমাল়পরিক্খেপেন কতো, যথা সক্কা হোতি অন্তোযেৰ আৰিঞ্ছন্তেহি ৰিচরিতুং.

সুপঞ্ঞত্তন্তি সুট্ঠ ঠপিতং, যথা যথা যস্মিং যস্মিঞ্চ ওকাসে ঠপিতং পাসাদিকং হোতি লোকরঞ্জকং তথা তথা তস্মিং তস্মিং ওকাসে ঠপিতং, ৰত্তসীসেন হি সোং এককিচ্চম্পি ন করোতি. একচ্চে ৰাতপানে ৰিৰরন্তোতি যেসু ৰিৰটেসু অন্ধকারো হোতি তানি ৰিৰরন্তো যেসু ৰিৰটেসু আলোকো হোতি তানি থকেন্তো.

এৰং ৰুত্তে সা ব্রাহ্মণী তং ব্রাহ্মণং এতদৰোচাতি এৰং তেন ব্রাহ্মণেন পসংসিত্ৰা ৰুত্তে সা ব্রাহ্মণী ‘‘পসন্নো অযং ব্রাহ্মণো পব্বজিতুকামো মঞ্ঞে’’তি সল্লক্খেত্ৰা নিগূহিতব্বম্পি তং অত্তনো ৰিপ্পকারং পকাসেন্তী কেৰলং তস্স সদ্ধাৰিঘাতাপেক্খা হুত্ৰা এতং ‘‘কুতো তস্স উল়ারত্ততা’’তিআদিৰচনমৰোচ. তত্থ উল়ারো অত্তা অস্সাতি উল়ারত্তা, উল়ারত্তনো ভাৰো উট্ঠারত্ততা. কুলিত্থীহীতিআদীসু কুলিত্থিযো নাম ঘরস্সামিনিযো. কুলধীতরো নাম পুরিসন্তরগতা কুলধীতরো. কুলকুমারিযো নাম অনিৰিট্ঠা ৰুচ্চন্তি. কুলসুণ্হা নাম পরকুলতো আনীতা কুলদারকানং ৰধুযো.

২৭০. ওতিণ্ণোতি যক্খাদীহি ৰিয সত্তা অন্তো উপ্পজ্জন্তেন রাগেন ওতিণ্ণো, কূপাদীনি ৰিয সত্তা অসমপেক্খিত্ৰা রজনীযে ঠানে রজ্জন্তো সযং ৰা রাগং ওতিণ্ণো, যস্মা পন উভযথাপি রাগসমঙ্গিস্সেৰেতং অধিৰচনং, তস্মা ‘‘ওতিণ্ণো নাম সারত্তো অপেক্খৰা পটিবদ্ধচিত্তো’’তি এৰমস্স পদভাজনং ৰুত্তং.

তত্থ সারত্তোতি কাযসংসগ্গরাগেন সুট্ঠু রত্তো. অপেক্খৰাতি কাযসংসগ্গাপেক্খায অপেক্খৰা. পটিবদ্ধচিত্তোতি কাযসংসগ্গরাগেনেৰ তস্মিং ৰত্থুস্মিং পটিবদ্ধচিত্তো. ৰিপরিণতেনাতি পরিসুদ্ধভৰঙ্গসন্ততিসঙ্খাতং পকতিং ৰিজহিত্ৰা অঞ্ঞথা পৰত্তেন, ৰিরূপং ৰা পরিণতেন ৰিরূপং পরিৰত্তেন, যথা পরিৰত্তমানং ৰিরূপং হোতি এৰং পরিৰত্তিত্ৰা ঠিতেনাতি অধিপ্পাযো.

২৭১. যস্মা পনেতং রাগাদীহি সম্পযোগং নাতিৰত্ততি, তস্মা ‘‘ৰিপরিণতন্তি রত্তম্পি চিত্ত’’ন্তিআদিনা নযেনস্স পদভাজনং ৰত্ৰা অন্তে ইধাধিপ্পেতমত্থং দস্সেন্তো ‘‘অপিচ রত্তং চিত্তং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতং ৰিপরিণত’’ন্তি আহ.

তদহুজাতাতি তংদিৰসং জাতা জাতমত্তা অল্লমংসপেসিৰণ্ণা, এৰরূপাযপি হি সদ্ধিং কাযসংসগ্গে সঙ্ঘাদিসেসো, মেথুনৰীতিক্কমে পারাজিকং, রহো নিসজ্জস্সাদে পাচিত্তিযঞ্চ হোতি. পগেৰাতি পঠমমেৰ.

কাযসংসগ্গং সমাপজ্জেয্যাতি হত্থগ্গহণাদিকাযসম্পযোগং কাযমিস্সীভাৰং সমাপজ্জেয্য, যস্মা পনেতং সমাপজ্জন্তস্স যো সো কাযসংসগ্গো নাম সো অত্থতো অজ্ঝাচারো হোতি, রাগৰসেন অভিভৰিত্ৰা সঞ্ঞমৰেলং আচারো, তস্মাস্স সঙ্খেপন অত্থং দস্সেন্তো ‘‘অজ্ঝাচারো ৰুচ্চতী’’তি পদভাজনমাহ.

হত্থগ্গাহং ৰাতিআদিভেদং পনস্স ৰিত্থারেন অত্থদস্সনং. তত্থ হত্থাদীনং ৰিভাগদস্সনত্থং ‘‘হত্থো নাম কপ্পরং উপাদাযা’’তিআদিমাহ তত্থ কপ্পরং উপাদাযাতি দুতিযং. মহাসন্ধিং উপাদায. অঞ্ঞত্থ পন মণিবন্ধতো পট্ঠায যাৰ অগ্গনখা হত্থো ইধ সদ্ধিং অগ্গবাহায কপ্পরতো পট্ঠায অধিপ্পেতো.

সুদ্ধকেসা ৰাতি সুত্তাদীহি অমিস্সা সুদ্ধা কেসাযেৰ. ৰেণীতি তীহি কেসৰট্টীহি ৰিনন্ধিত্ৰা কতকেসকলাপস্সেতং নামং. সুত্তমিস্সাতি পঞ্চৰণ্ণেন সুত্তেন কেসে মিস্সেত্ৰা কতা. মালামিস্সাতি ৰস্সিকপুপ্ফাদীহি মিস্সেত্ৰা তীহি কেসৰট্টীহি ৰিনন্ধিত্ৰা কতা, অৰিনদ্ধোপি ৰা কেৰলং পুপ্ফমিস্সকো কেসকলাপো ইধ ‘‘ৰেণী’’তি ৰেদিতব্বো. হিরঞ্ঞমিস্সাতি কহাপণমালায মিস্সেত্ৰা কতা. সুৰণ্ণমিস্সাতি সুৰণ্ণচীরকেহি ৰা পামঙ্গাদীহি ৰা মিস্সেত্ৰা কতা. মুত্তামিস্সাতি মুত্তাৰলীহি মিস্সেত্ৰা কতা. মণিমিস্সাতি সুত্তারূল়্হেহি মণীহি মিস্সেত্ৰা কতা. এতাসু হি যংকিঞ্চি ৰেণিং গণ্হন্তস্স সঙ্ঘাদিসেসোযেৰ. ‘‘অহং মিস্সকৰেণিং অগ্গহেসি’’ন্তি ৰদন্তস্স মোক্খো নত্থি. ৰেণিগ্গহণেন চেত্থ কেসাপি গহিতাৰ হোন্তি, তস্মা যো একম্পি কেসং গণ্হাতি তস্সপি আপত্তিযেৰ.

হত্থঞ্চ ৰেণিঞ্চ ঠপেত্ৰাতি ইধ ৰুত্তলক্খণং হত্থঞ্চ সব্বপ্পকারঞ্চ ৰেণিং ঠপেত্ৰা অৰসেসং সরীরং ‘‘অঙ্গ’’ন্তি ৰেদিতব্বং. এৰং পরিচ্ছিন্নেসু হত্থাদীসু হত্থস্স গহণং হত্থগ্গাহো, ৰেণিযা গহণং ৰেণিগ্গাহো, অৰসেসসসরীরস্স পরামসনং অঞ্ঞতরস্স ৰা অঞ্ঞতরস্স ৰা অঙ্গস্স পরামসনং, যো তং হত্থগ্গাহং ৰা ৰেণিগ্গাহং ৰা অঞ্ঞতরস্স ৰা অঞ্ঞতরস্স ৰা অঙ্গস্স পরামসনং সমাপজ্জেয্য, তস্স সঙ্ঘাদিসেসো নাম আপত্তিনিকাযো হোতীতি. অযং সিক্খাপদস্স অত্থো.

২৭২. যস্মা পন যো চ হত্থগ্গাহো যো চ ৰেণিগ্গাহো যঞ্চ অৰসেসস্স অঙ্গস্স পরামসনং তং সব্বম্পি ভেদতো দ্ৰাদসৰিধং হোতি, তস্মা তং ভেদং দস্সেতুং ‘‘আমসনা পরামসনা’’তিআদিনা নযেনস্স পদভাজনং ৰুত্তং. তত্থ যঞ্চ ৰুত্তং ‘‘আমসনা নাম আমট্ঠমত্তা’’তি যঞ্চ ‘‘ছুপনং নাম ফুট্ঠমত্ত’’ন্তি, ইমেসং অযং ৰিসেসো – আমসনাতি আমজ্জনা ফুট্ঠোকাসং অনতিক্কমিত্ৰাপি তত্থেৰ সঙ্ঘট্টনা. অযঞ্হি ‘‘আমট্ঠমত্তা’’তি ৰুচ্চতি. ছুপনন্তি অসঙ্ঘট্টেত্ৰা ফুট্ঠমত্তং.

যম্পি উম্মসনায চ উল্লঙ্ঘনায চ নিদ্দেসে ‘‘উদ্ধং উচ্চারণা’’তি একমেৰ পদং ৰুত্তং. তত্রাপি অযং ৰিসেসো – পঠমং অত্তনো কাযস্স ইত্থিযা কাযে উদ্ধং পেসনৰসেন ৰুত্তং, দুতিযং ইত্থিযা কাযং উক্খিপনৰসেন, সেসং পাকটমেৰ.

২৭৩. ইদানি য্ৰাযং ওতিণ্ণো ৰিপরিণতেন চিত্তেন কাযসংসগ্গং সমাপজ্জতি, তস্স এতেসং পদানং ৰসেন ৰিত্থারতো আপত্তিভেদং দস্সেন্তো ‘‘ইত্থী চ হোতি ইত্থিসঞ্ঞী সারত্তো চ ভিক্খু চ নং ইত্থিযা কাযেন কায’’ন্তিআদিমাহ. তত্থ ভিক্খু চ নং ইত্থিযা কাযেন কাযন্তি সো সারত্তো চ ইত্থিসঞ্ঞী চ ভিক্খু অত্তনো কাযেন. ন্তি নিপাতমত্তং. অথ ৰা এতং তস্সা ইত্থিযা হত্থাদিভেদং কাযং. আমসতি পরামসতীতি এতেসু চে একেনাপি আকারেন অজ্ঝাচরতি, আপত্তি সঙ্ঘাদিসেসস্স. তত্থ সকিং আমসতো একা আপত্তি, পুনপ্পুনং আমসতো পযোগে পযোগে সঙ্ঘাদিসেসো.

পরামসন্তোপি সচে কাযতো অমোচেত্ৰাৰ ইতো চিতো চ অত্তনো হত্থং ৰা কাযং ৰা সঞ্চোপেতি হরতি পেসেতি দিৰসম্পি পরামসতো একাৰ আপত্তি. সচে কাযতো মোচেত্ৰা মোচেত্ৰা পরামসতি পযোগে পযোগে আপত্তি.

ওমসন্তোপি সচে কাযতো অমোচেত্ৰাৰ ইত্থিযা মত্থকতো পট্ঠায যাৰ পাদপিট্ঠিং ওমসতি একাৰ আপত্তি. সচে পন উদরাদীসু তং তং ঠানং পত্ৰা মুঞ্চিত্ৰা মুঞ্চিত্ৰা ওমসতি পযোগে পযোগে আপত্তি. উম্মসনাযপি পাদতো পট্ঠায যাৰ সীসং উম্মসন্তস্স এসেৰ নযো.

ওলঙ্ঘনায মাতুগামং কেসেসু গহেত্ৰা নামেত্ৰা চুম্বনাদীসু যং অজ্ঝাচারং ইচ্ছতি তং কত্ৰা মুঞ্চতো একাৰ আপত্তি. উট্ঠিতং পুনপ্পুনং নামযতো পযোগে পযোগে আপত্তি. উল্লঙ্ঘনাযপি কেসেসু ৰা হত্থেসু ৰা গহেত্ৰা ৰুট্ঠাপযতো এসেৰ নযো.

আকড্ঢনায অত্তনো অভিমুখং আকড্ঢন্তো যাৰ ন মুঞ্চতি তাৰ একাৰ আপত্তি. মুঞ্চিত্ৰা মুঞ্চিত্ৰা আকড্ঢন্তস্স পযোগে পযোগে আপত্তি. পতিকড্ঢনাযপি পরম্মুখং পিট্ঠিযং গহেত্ৰা পটিপ্পণামযতো এসেৰ নযো.

অভিনিগ্গণ্হনায হত্থে ৰা বাহায ৰা দল়্হং গহেত্ৰা যোজনম্পি গচ্ছতো একাৰ আপত্তি. মুঞ্চিত্ৰা পুনপ্পুনং গণ্হতো পযোগে পযোগে আপত্তি. অমুঞ্চিত্ৰা পুনপ্পুনং ফুসতো চ আলিঙ্গতো চ পযোগে পযোগে আপত্তীতি মহাসুমত্থেরো আহ. মহাপদুমত্থেরো পনাহ – ‘‘মূলগ্গহণমেৰ পমাণং, তস্মা যাৰ ন মুঞ্চতি তাৰ একা এৰ আপত্তী’’তি.

অভিনিপ্পীল়নায ৰত্থেন ৰা আভরণেন ৰা সদ্ধিং পীল়যতো অঙ্গং অফুসন্তস্স থুল্লচ্চযং, ফুসন্তস্স সঙ্ঘাদিসেসো, একপযোগেন একা আপত্তি, নানাপযোগেন নানা.

গহণছুপনেসু অঞ্ঞং কিঞ্চি ৰিকারং অকরোন্তোপি গহিতমত্তফুট্ঠমত্তেনাপি আপত্তিং আপজ্জতি.

এৰমেতেসু আমসনাদীসু একেনাপি আকারেন অজ্ঝাচারতো ইত্থিযা ইত্থিসঞ্ঞিস্স সঙ্ঘাদিসেসো, ৰেমতিকস্স থুল্লচ্চযং, পণ্ডকপুরিসতিরচ্ছানগতসঞ্ঞিস্সাপি থুল্লচ্চযমেৰ. পণ্ডকে পণ্ডকসঞ্ঞিস্স থুল্লচ্চযং, ৰেমতিকস্স দুক্কটং. পুরিসতিরচ্ছানগতইত্থিসঞ্ঞিস্সাপি দুক্কটমেৰ. পুরিসে পুরিসসঞ্ঞিস্সাপি ৰেমতিকস্সাপি ইত্থিপণ্ডকতিরচ্ছানগতসঞ্ঞিস্সাপি দুক্কটমেৰ. তিরচ্ছানগতেপি সব্বাকারেন দুক্কটমেৰাতি. ইমা একমূলকনযে ৰুত্তা আপত্তিযো সল্লক্খেত্ৰা ইমিনাৰ উপাযেন ‘‘দ্ৰে ইত্থিযো দ্ৰিন্নং ইত্থীন’’ন্তিআদিৰসেন ৰুত্তে দুমূলকনযেপি দিগুণা আপত্তিযো ৰেদিতব্বা. যথা চ দ্ৰীসু ইত্থীসু দ্ৰে সঙ্ঘাদিসেসা; এৰং সম্বহুলাসু সম্বহুলা ৰেদিতব্বা.

যো হি একতো ঠিতা সম্বহুলা ইত্থিযো বাহাহি পরিক্খিপিত্ৰা গণ্হাতি সো যত্তকা ইত্থিযো ফুট্ঠা তাসং গণনায সঙ্ঘাদিসেসে আপজ্জতি, মজ্ঝগতানং গণনায থুল্লচ্চযে. তা হি তেন কাযপ্পটিবদ্ধেন আমট্ঠা হোন্তি. যো পন সম্বহুলানং অঙ্গুলিযো ৰা কেসে ৰা একতো কত্ৰা গণ্হাতি, সো অঙ্গুলিযো চ কেসে চ অগণেত্ৰা ইত্থিযো গণেত্ৰা সঙ্ঘাদিসেসেহি কারেতব্বো. যাসঞ্চ ইত্থীনং অঙ্গুলিযো ৰা কেসা ৰা মজ্ঝগতা হোন্তি, তাসং গণনায থুল্লচ্চযে আপজ্জতি. তা হি তেন কাযপ্পটিবদ্ধেন আমট্ঠা হোন্তি, সম্বহুলা পন ইত্থিযো কাযপ্পটিবদ্ধেহি রজ্জুৰত্থাদীহি পরিক্খিপিত্ৰা গণ্হন্তো সব্বাসংযেৰ অন্তোপরিক্খেপগতানং গণনায থুল্লচ্চযে আপজ্জতি. মহাপচ্চরিযং অফুট্ঠাসু দুক্কটং ৰুত্তং. তত্থ যস্মা পাল়িযং কাযপ্পটিবদ্ধপ্পটিবদ্ধেন আমসনং নাম নত্থি, তস্মা সব্বম্পি কাযপ্পটিবদ্ধপ্পটিবদ্ধং কাযপ্পটিবদ্ধেনেৰ সঙ্গহেত্ৰা মহাঅট্ঠকথাযঞ্চ কুরুন্দিযঞ্চ ৰুত্তো পুরিমনযোযেৰেত্থ যুত্ততরো দিস্সতি.

যো হি হত্থেন হত্থং গহেত্ৰা পটিপাটিযা ঠিতাসু ইত্থীসু সমসারাগো একং হত্থে গণ্হাতি, সো গহিতিত্থিযা ৰসেন একং সঙ্ঘাদিসেসং আপজ্জতি, ইতরাসং গণনায পুরিমনযেনেৰ থুল্লচ্চযে. সচে সো তং কাযপ্পটিবদ্ধে ৰত্থে ৰা পুপ্ফে ৰা গণ্হাতি, সব্বাসং গণনায থুল্লচ্চযে আপজ্জতি. যথেৰ হি রজ্জুৰত্থাদীহি পরিক্খিপন্তেন সব্বাপি কাযপ্পটিবদ্ধেন আমট্ঠা হোন্তি, তথা ইধাপি সব্বাপি কাযপ্পটিবদ্ধেন আমট্ঠা হোন্তি. সচে পন তা ইত্থিযো অঞ্ঞমঞ্ঞং ৰত্থকোটিযং গহেত্ৰা ঠিতা হোন্তি, তত্র চেসো পুরিমনযেনেৰ পঠমং ইত্থিং হত্থে গণ্হাতি গহিতায ৰসেন সঙ্ঘাদিসেসং আপজ্জতি, ইতরাসং গণনায দুক্কটানি. সব্বাসঞ্হি তাসং তেন পুরিমনযেনেৰ কাযপটিবদ্ধেন কাযপ্পটিবদ্ধং আমট্ঠং হোতি. সচে পন সোপি তং কাযপ্পটিবদ্ধেযেৰ গণ্হাতি তস্সা ৰসেন থুল্লচ্চযং আপজ্জতি, ইতরাসং গণনায অনন্তরনযেনেৰ দুক্কটানি.

যো পন ঘনৰত্থনিৰত্থং ইত্থিং কাযসংসগ্গরাগেন ৰত্থে ঘট্টেতি, থুল্লচ্চযং. ৰিরল়ৰত্থনিৰত্থং ঘট্টেতি, তত্র চে ৰত্থন্তরেহি ইত্থিযা ৰা নিক্খন্তলোমানি ভিক্খুং ভিক্খুনো ৰা পৰিট্ঠলোমানি ইত্থিং ফুসন্তি, উভিন্নং লোমানিযেৰ ৰা লোমানি ফুসন্তি, সঙ্ঘাদিসেসো. উপাদিন্নকেন হি কম্মজরূপেন উপাদিন্নকং ৰা অনুপাদিন্নকং ৰা অনুপাদিন্নকেনপি কেনচি কেসাদিনা উপাদিন্নকং ৰা অনুপাদিন্নকং ৰা ফুসন্তোপি সঙ্ঘাদিসেসং আপজ্জতিযেৰ.

তত্থ কুরুন্দিযং ‘‘লোমানি গণেত্ৰা সঙ্ঘাদিসেসো’’তি ৰুত্তং. মহাঅট্ঠকথাযং পন ‘‘লোমানি গণেত্ৰা আপত্তিযা ন কারেতব্বো, একমেৰ সঙ্ঘাদিসেসং আপজ্জতি. সঙ্ঘিকমঞ্চে পন অপচ্চত্থরিত্ৰা নিপন্নো লোমানি গণেত্ৰা কারেতব্বো’’তি ৰুত্তং, তদেৰ যুত্তং. ইত্থিৰসেন হি অযং আপত্তি, ন কোট্ঠাসৰসেনাতি.

এত্থাহ ‘‘যো পন ‘কাযপ্পটিবদ্ধং গণ্হিস্সামী’তি কাযং গণ্হাতি, ‘কাযং গণ্হিস্সামী’তি কাযপ্পটিবদ্ধং গণ্হাতি, সো কিং আপজ্জতী’’তি. মহাসুমত্থেরো তাৰ ‘‘যথাৰত্থুকমেৰা’’তি ৰদতি. অযং কিরস্স লদ্ধি –

‘‘ৰত্থু সঞ্ঞা চ রাগো চ, ফস্সপ্পটিৰিজাননা;

যথানিদ্দিট্ঠনিদ্দেসে, গরুকং তেন কারযে’’তি.

এত্থ ‘‘ৰত্থূ’’তি ইত্থী. ‘‘সঞ্ঞা’’তি ইত্থিসঞ্ঞা. ‘‘রাগো’’তি কাযসংসগ্গরাগো. ‘‘ফস্সপ্পটিৰিজাননা’’তি কাযসংসগ্গফস্সজাননা. তস্মা যো ইত্থিযা ইত্থিসঞ্ঞী কাযসংসগ্গরাগেন ‘‘কাযপ্পটিবদ্ধং গহেস্সামী’’তি পৰত্তোপি কাযং ফুসতি, গরুকং সঙ্ঘাদিসেসংযেৰ আপজ্জতি. ইতরোপি থুল্লচ্চযন্তি মহাপদুমত্থেরো পনাহ –

‘‘সঞ্ঞায ৰিরাগিতম্হি, গহণে চ ৰিরাগিতে;

যথানিদ্দিট্ঠনিদ্দেসে, গরুকং তত্থ ন দিস্সতী’’তি.

অস্সাপাযং লদ্ধি ইত্থিযা ইত্থিসঞ্ঞিনো হি সঙ্ঘাদিসেসো ৰুত্তো. ইমিনা চ ইত্থিসঞ্ঞা ৰিরাগিতা কাযপ্পটিবদ্ধে কাযপ্পটিবদ্ধসঞ্ঞা উপ্পাদিতা, তং গণ্হন্তস্স পন থুল্লচ্চযং ৰুত্তং. ইমিনা চ গহণম্পি ৰিরাগিতং তং অগ্গহেত্ৰা ইত্থী গহিতা, তস্মা এত্থ ইত্থিসঞ্ঞায অভাৰতো সঙ্ঘাদিসেসো ন দিস্সতি, কাযপ্পটিবদ্ধস্স অগ্গহিতত্তা থুল্লচ্চযং ন দিস্সতি, কাযসংসগ্গরাগেন ফুট্ঠত্তা পন দুক্কটং. কাযসংসগ্গরাগেন হি ইমং নাম ৰত্থুং ফুসতো অনাপত্তীতি নত্থি, তস্মা দুক্কটমেৰাতি.

ইদঞ্চ পন ৰত্ৰা ইদং চতুক্কমাহ. ‘‘সারত্তং গণ্হিস্সামী’তি সারত্তং গণ্হি সঙ্ঘাদিসেসো, ‘ৰিরত্তং গণ্হিস্সামী’তি ৰিরত্তং গণ্হি দুক্কটং, ‘সারত্তং গণ্হিস্সামী’তি ৰিরত্তং গণ্হি দুক্কটং, ‘ৰিরত্তং গণ্হিস্সামী’তি সারত্তং গণ্হি দুক্কটমেৰা’’তি. কিঞ্চাপি এৰমাহ? অথ খো মহাসুমত্থেরৰাদোযেৰেত্থ ‘‘ইত্থি চ হোতি ইত্থিসঞ্ঞী সারত্তো চ ভিক্খু চ নং ইত্থিযা কাযেন কাযপ্পটিবদ্ধং আমসতি পরামসতি…পে… গণ্হাতি ছুপতি আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি ইমায পাল়িযা ‘‘যো হি একতো ঠিতা সম্বহুলা ইত্থিযো বাহাহি পরিক্খিপিত্ৰা গণ্হাতি, সো যত্তকা ইত্থিযো ফুট্ঠা তাসং গণনায সঙ্ঘাদিসেসে আপজ্জতি, মজ্ঝগতানং গণনায থুল্লচ্চযে’’তিআদীহি অট্ঠকথাৰিনিচ্ছযেহি চ সমেতি. যদি হি সঞ্ঞাদিৰিরাগেন ৰিরাগিতং নাম ভৰেয্য ‘‘পণ্ডকো চ হোতি ইত্থিসঞ্ঞী’’তিআদীসু ৰিয ‘‘কাযপ্পটিবদ্ধঞ্চ হোতি কাযসঞ্ঞী চা’’তিআদিনাপি নযেন পাল়িযং ৰিসেসং ৰদেয্য. যস্মা পন সো ন ৰুত্তো, তস্মা ইত্থিযা ইত্থিসঞ্ঞায সতি ইত্থিং আমসন্তস্স সঙ্ঘাদিসেসো, কাযপ্পটিবদ্ধং আমসন্তস্স থুল্লচ্চযন্তি যথাৰত্থুকমেৰ যুজ্জতি.

মহাপচ্চরিযম্পি চেতং ৰুত্তং – ‘‘নীলং পারুপিত্ৰা সযিতায কাল়িত্থিযা কাযং ঘট্টেস্সামী’তি কাযং ঘট্টেতি, সঙ্ঘাদিসেসো; ‘কাযং ঘট্টেস্সামী’তি নীলং ঘট্টেতি, থুল্লচ্চযং; ‘নীলং ঘট্টেস্সামী’তি কাযং ঘট্টেতি, সঙ্ঘাদিসেসো; ‘নীলং ঘট্টেস্সামী’তি নীলং ঘট্টেতি, থুল্লচ্চয’’ন্তি. যোপাযং ‘‘ইত্থী চ পণ্ডকো চা’’তিআদিনা নযেন ৰত্থুমিস্সকনযো ৰুত্তো, তস্মিম্পি ৰত্থু সঞ্ঞাৰিমতিৰসেন ৰুত্তা আপত্তিযো পাল়িযং অসম্মুয্হন্তেন ৰেদিতব্বা.

কাযেনকাযপ্পটিবদ্ধৰারে পন ইত্থিযা ইত্থিসঞ্ঞিস্স কাযপ্পটিবদ্ধং গণ্হতো থুল্লচ্চযং, সেসে সব্বত্থ দুক্কটং. কাযপ্পটিবদ্ধেনকাযৰারেপি এসেৰ নযো. কাযপ্পটিবদ্ধেনকআযপ্পটিবদ্ধৰারে চ নিস্সগ্গিযেনকাযৰারাদীসু চস্স সব্বত্থ দুক্কটমেৰ.

‘‘ইত্থী চ হোতি ইত্থিসঞ্ঞী সারত্তো চ ইত্থী চ নং ভিক্খুস্স কাযেন কায’’ন্তিআদিৰারো পন ভিক্খুম্হি মাতুগামস্স রাগৰসেন ৰুত্তো. তত্থ ইত্থী চ নং ভিক্খুস্স কাযেন কাযন্তি ভিক্খুম্হি সারত্তা ইত্থী তস্স নিসিন্নোকাসং ৰা নিপন্নোকাসং ৰা গন্ত্ৰা অত্তনো কাযেন তং ভিক্খুস্স কাযং আমসতি…পে… ছুপতি. সেৰনাধিপ্পাযো কাযেন ৰাযমতি, ফস্সং পটিৰিজানাতীতি এৰং তায আমট্ঠো ৰা ছুপিতো ৰা সেৰনাধিপ্পাযো হুত্ৰা সচে ফস্সপ্পটিৰিজাননত্থং ঈসকম্পি কাযং চালেতি ফন্দেতি, সঙ্ঘাদিসেসং আপজ্জতি.

দ্ৰে ইত্থিযোতি এত্থ দ্ৰে সঙ্ঘাদিসেসে আপজ্জতি, ইত্থিযা চ পণ্ডকে চ সঙ্ঘাদিসেসেন সহ দুক্কটং. এতেন উপাযেন যাৰ ‘‘নিস্সগ্গিযেন নিস্সগ্গিযং আমসতি, সেৰনাধিপ্পাযো কাযেন ৰাযমতি ন চ ফস্সং পটিৰিজানাতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি তাৰ পুরিমনযেনেৰ আপত্তিভেদো ৰেদিতব্বো.

এত্থ কাযেন ৰাযমতি ন চ ফস্সং পটিৰিজানাতীতি অত্তনা নিস্সট্ঠং পুপ্ফং ৰা ফলং ৰা ইত্থিং অত্তনো নিস্সগ্গিযেন পুপ্ফেন ৰা ফলেন ৰা পহরন্তিং দিস্ৰা কাযেন ৰিকারং করোতি, অঙ্গুলিং ৰা চালেতি, ভমুকং ৰা উক্খিপতি, অক্খিং ৰা নিখণতি, অঞ্ঞং ৰা এৰরূপং ৰিকারং করোতি, অযং ৰুচ্চতি ‘‘কাযেন ৰাযমতি ন চ ফস্সং পটিৰিজানাতী’’তি. অযম্পি কাযেন ৰাযমিতত্তা দুক্কটং আপজ্জতি, দ্ৰীসু ইত্থীসু দ্ৰে, ইত্থীপণ্ডকেসুপি দ্ৰে এৰ দুক্কটে আপজ্জতি.

২৭৯. এৰং ৰত্থুৰসেন ৰিত্থারতো আপত্তিভেদং দস্সেত্ৰা ইদানি লক্খণৰসেন সঙ্খেপতো আপত্তিভেদঞ্চ অনাপত্তিভেদঞ্চ দস্সেন্তো ‘‘সেৰনাধিপ্পাযো’’তিআদিমাহ. তত্থ পুরিমনযে ইত্থিযা ফুট্ঠো সমানো সেৰনাধিপ্পাযো কাযেন ৰাযমতি, ফস্সং পটিৰিজানাতীতি তিৰঙ্গসম্পত্তিযা সঙ্ঘাদিসেসো. দুতিযে নযে নিস্সগ্গিযেন নিস্সগ্গিযামসনে ৰিয ৰাযমিত্ৰা অছুপনে ৰিয চ ফস্সস্স অপ্পটিৰিজাননতো দুৰঙ্গসম্পত্তিযা দুক্কটং. ততিযে কাযেন অৰাযমতো অনাপত্তি. যো হি সেৰনাধিপ্পাযোপি নিচ্চলেন কাযেন কেৰলং ফস্সং পটিৰিজানাতি সাদিযতি অনুভোতি, তস্স চিত্তুপ্পাদমত্তে আপত্তিযা অভাৰতো অনাপত্তি. চতুত্থে পন নিস্সগ্গিযেন নিস্সগ্গিযামসনে ৰিয ফস্সপ্পটিৰিজাননাপি নত্থি, কেৰলং চিত্তুপ্পাদমত্তমেৰ, তস্মা অনাপত্তি. মোক্খাধিপ্পাযস্স সব্বাকারেসু অনাপত্তিযেৰ.

এত্থ পন যো ইত্থিযা গহিতো তং অত্তনো সরীরা মোচেতুকামো পটিপ্পণামেতি ৰা পহরতি ৰা অযং কাযেন ৰাযমতি ফস্সং পটিৰিজানাতি. যো আগচ্ছন্তিং দিস্ৰা ততো মুঞ্চিতুকামো উত্তাসেত্ৰা পলাপেতি, অযং কাযেন ৰাযমতি ন চ ফস্সং পটিৰিজানাতি. যো তাদিসং দীঘজাতিং কাযে আরূল়্হং দিস্ৰা ‘‘সণিকং গচ্ছতু ঘট্টিযমানা অনত্থায সংৰত্তেয্যা’’তি ন ঘট্টেতি, ইত্থিমেৰ ৰা অঙ্গং ফুসমানং ঞত্ৰা ‘‘এসা ‘অনত্থিকো অযং মযা’তি সযমেৰ পক্কমিস্সতী’’তি অজানন্তো ৰিয নিচ্চলো হোতি, বলৰিত্থিযা ৰা গাল়্হং আলিঙ্গিত্ৰা গহিতো দহরভিক্খু পলাযিতুকামোপি সুট্ঠু গহিতত্তা নিচ্চলো হোতি, অযং ন চ কাযেন ৰাযমতি, ফস্সং পটিৰিজানাতি. যো পন আগচ্ছন্তিং দিস্ৰা ‘‘আগচ্ছতু তাৰ ততো নং পহরিত্ৰা ৰা পণামেত্ৰা ৰা পক্কমিস্সামী’’তি নিচ্চলো হোতি, অযং মোক্খাধিপ্পাযো ন চ কাযেন ৰাযমতি, ন চ ফস্সং পটিৰিজানাতীতি ৰেদিতব্বো.

২৮০. অসঞ্চিচ্চাতি ইমিনা উপাযেন ইমং ফুসিস্সামীতি অচেতেত্ৰা, এৰঞ্হি অচেতেত্ৰা পত্তপ্পটিগ্গহণাদীসু মাতুগামস্স অঙ্গে ফুট্ঠেপি অনাপত্তি.

অসতিযাতি অঞ্ঞৰিহিতো হোতি মাতুগামং ফুসামীতি সতি নত্থি, এৰং অসতিযা হত্থপাদপসারণাদিকালে ফুসন্তস্স অনাপত্তি.

অজানন্তস্সাতি দারকৰেসেন ঠিতং দারিকং ‘‘ইত্থী’’তি অজানন্তো কেনচিদেৰ করণীযেন ফুসতি, এৰং ‘‘ইত্থী’’তি অজানন্তস্স ফুসতো অনাপত্তি.

অসাদিযন্তস্সাতি কাযসংসগ্গং অসাদিযন্তস্স, তস্স বাহাপরম্পরায নীতভিক্খুস্স ৰিয অনাপত্তি. উম্মত্তকাদযো ৰুত্তনযাএৰ. ইধ পন উদাযিত্থেরো আদিকম্মিকো, তস্স অনাপত্তি আদিকম্মিকস্সাতি.

পদভাজনীযৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সমুট্ঠানাদীসু ইদং সিক্খাপদং পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং কাযচিত্ততো সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, দ্ৰিৰেদনং, সুখমজ্ঝত্তদ্ৰযেনাতি.

২৮১. ৰিনীতৰত্থূসু – মাতুযা মাতুপেমেনাতি মাতুপেমেন মাতুযা কাযং আমসি. এস নযো ধীতুভগিনিৰত্থূসু. তত্থ যস্মা মাতা ৰা হোতু ধীতা ৰা ইত্থী নাম সব্বাপি ব্রহ্মচরিযস্স পারিপন্থিকাৰ. তস্মা ‘‘অযং মে মাতা অযং ধীতা অযং মে ভগিনী’’তি গেহস্সিতপেমেন আমসতোপি দুক্কটমেৰ ৰুত্তং.

ইমং পন ভগৰতো আণং অনুস্সরন্তেন সচেপি নদীসোতেন ৰুয্হমানং মাতরং পস্সতি নেৰ হত্থেন পরামসিতব্বা. পণ্ডিতেন পন ভিক্খুনা নাৰা ৰা ফলকং ৰা কদলিক্খন্ধো ৰা দারুক্খন্ধো ৰা উপসংহরিতব্বো. তস্মিং অসতি কাসাৰম্পি উপসংহরিত্ৰা পুরতো ঠপেতব্বং, ‘‘এত্থ গণ্হাহী’’তি পন ন ৰত্তব্বা. গহিতে পরিক্খারং কড্ঢামীতি কড্ঢন্তেন গন্তব্বং. সচে ভাযতি পুরতো পুরতো গন্ত্ৰা ‘‘মা ভাযী’’তি সমস্সাসেতব্বা. সচে ভাযমানা পুত্তস্স সহসা খন্ধে ৰা অভিরুহতি, হত্থে ৰা গণ্হাতি, ন ‘‘অপেহি মহল্লিকে’’তি নিদ্ধুনিতব্বা, থলং পাপেতব্বা. কদ্দমে লগ্গাযপি কূপে পতিতাযপি এসেৰ নযো.

তত্রপি হি যোত্তং ৰা ৰত্থং ৰা পক্খিপিত্ৰা হত্থেন গহিতভাৰং ঞত্ৰা উদ্ধরিতব্বা, নত্ৰেৰ আমসিতব্বা. ন কেৰলঞ্চ মাতুগামস্স সরীরমেৰ অনামাসং, নিৰাসনপাৰুরণম্পি আভরণভণ্ডম্পি তিণণ্ডুপকং ৰা তাল়পণ্ণমুদ্দিকং ৰা উপাদায অনামাসমেৰ, তঞ্চ খো নিৰাসনপারুপনং পিল়ন্ধনত্থায ঠপিতমেৰ. সচে পন নিৰাসনং ৰা পারুপনং ৰা পরিৰত্তেত্ৰা চীৰরত্থায পাদমূলে ঠপেতি ৰট্টতি. আভরণভণ্ডেসু পন সীসপসাধনকদন্তসূচিআদিকপ্পিযভণ্ডং ‘‘ইমং ভন্তে তুম্হাকং গণ্হথা’’তি দিয্যমানং সিপাটিকাসূচিআদিউপকরণত্থায গহেতব্বং. সুৰণ্ণরজতমুত্তাদিমযং পন অনামাসমেৰ দীয্যমানম্পি ন গহেতব্বং. ন কেৰলঞ্চ এতাসং সরীরূপগমেৰ অনামাসং, ইত্থিসণ্ঠানেন কতং কট্ঠরূপম্পি দন্তরূপম্পি অযরূপম্পি লোহরূপম্পি তিপুরূপম্পি পোত্থকরূপম্পি সব্বরতনরূপম্পি অন্তমসো পিট্ঠমযরূপম্পি অনামাসমেৰ. পরিভোগত্থায পন ‘‘ইদং তুম্হাকং হোতূ’’তি লভিত্ৰা ঠপেত্ৰা সব্বরতনমযং অৰসেসং ভিন্দিত্ৰা উপকরণারহং উপকরণে পরিভোগারহং পরিভোগে উপনেতুং ৰট্টতি.

যথা চ ইত্থিরূপকং; এৰং সত্তৰিধম্পি ধঞ্ঞং অনামাসং. তস্মা খেত্তমজ্ঝেন গচ্ছতা তত্থজাতকম্পি ধঞ্ঞফলং ন আমসন্তেন গন্তব্বং. সচে ঘরদ্ৰারে ৰা অন্তরামগ্গে ৰা ধঞ্ঞং পসারিতং হোতি পস্সেন চ মগ্গো অত্থি ন মদ্দন্তেন গন্তব্বং. গমনমগ্গে অসতি মগ্গং অধিট্ঠায গন্তব্বং. অন্তরঘরে ধঞ্ঞস্স উপরি আসনং পঞ্ঞাপেত্ৰা দেন্তি নিসীদিতুং ৰট্টতি. কেচি আসনসালাযং ধঞ্ঞং আকিরন্তি, সচে সক্কা হোতি হরাপেতুং হরাপেতব্বং, নো চে একমন্তং ধঞ্ঞং অমদ্দন্তেন পীঠকং পঞ্ঞপেত্ৰা নিসীদিতব্বং. সচে ওকাসো ন হোতি, মনুস্সা ধঞ্ঞমজ্ঝেযেৰ আসনং পঞ্ঞপেত্ৰা দেন্তি, নিসীদিতব্বং. তত্থজাতকানি মুগ্গমাসাদীনি অপরণ্ণানিপি তালপনসাদীনি ৰা ফলানি কীল়ন্তেন ন আমসিতব্বানি. মনুস্সেহি রাসিকতেসুপি এসেৰ নযো. অরঞ্ঞে পন রুক্খতো পতিতানি ফলানি ‘‘অনুপসম্পন্নানং দস্সামী’’তি গণ্হিতুং ৰট্টতি.

মুত্তা, মণি, ৰেল়ুরিযো, সঙ্খো, সিলা, পৰাল়ং, রজতং, জাতরূপং, লোহিতঙ্কো, মসারগল্লন্তি ইমেসু দসসু রতনেসু মুত্তা অধোতা অনিৰিদ্ধা যথাজাতাৰ আমসিতুং ৰট্টতি. সেসা অনামাসাতি ৰদন্তি. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘মুত্তা ধোতাপি অধোতাপি অনামাসা ভণ্ডমূলত্থায চ সম্পটিচ্ছিতুং ন ৰট্টতি, কুট্ঠরোগস্স ভেসজ্জত্থায পন ৰট্টতী’’তি ৰুত্তং. অন্তমসো জাতিফলিকং উপাদায সব্বোপি নীলপীতাদিৰণ্ণভেদো মণি ধোতৰিদ্ধৰট্টিতো অনামাসো, যথাজাতো পন আকরমুত্তো পত্তাদিভণ্ডমূলত্থং সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতীতি ৰুত্তো. সোপি মহাপচ্চরিযং পটিক্খিত্তো, পচিত্ৰা কতো কাচমণিযেৰেকো ৰট্টতীতি ৰুত্তো. ৰেল়ুরিযেপি মণিসদিসোৰ ৰিনিচ্ছযো.

সঙ্খো ধমনসঙ্খো চ ধোতৰিদ্ধো চ রতনমিস্সো অনামাসো. পানীযসঙ্খো ধোতোপি অধোতোপি আমাসোৰ সেসঞ্চ অঞ্জনাদিভেসজ্জত্থাযপি ভণ্ডমূলত্থাযপি সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতি. সিলা ধোতৰিদ্ধা রতনসংযুত্তা মুগ্গৰণ্ণাৰ অনামাসা. সেসা সত্থকনিসানাদিঅত্থায গণ্হিতুং ৰট্টতি. এত্থ চ রতনসংযুত্তাতি সুৰণ্ণেন সদ্ধিং যোজেত্ৰা পচিত্ৰা কতাতি ৰদন্তি. পৰাল়ং ধোতৰিদ্ধং অনামাসং. সেসং আমাসং ভণ্ডমূলত্থঞ্চ সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতি. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘ধোতম্পি অধোতম্পি সব্বং অনামাসং, ন চ সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতী’’তি ৰুত্তং.

রজতং জাতরূপঞ্চ কতভণ্ডম্পি অকতভণ্ডম্পি সব্বেন সব্বং বীজতো পট্ঠায অনামাসঞ্চ অসম্পটিচ্ছিযঞ্চ, উত্তররাজপুত্তো কির সুৰণ্ণচেতিযং কারেত্ৰা মহাপদুমত্থেরস্স পেসেসি. থেরো ‘‘ন কপ্পতী’’তি পটিক্খিপি. চেতিযঘরে সুৰণ্ণপদুমসুৰণ্ণবুব্বুল়কাদীনি হোন্তি, এতানিপি অনামাসানি. চেতিযঘরগোপকা পন রূপিযছড্ডকট্ঠানে ঠিতা, তস্মা তেসং কেল়াপযিতুং ৰট্টতীতি ৰুত্তং. কুরুন্দিযং পন তং পটিক্খিত্তং. সুৰণ্ণচেতিযে কচৰরমেৰ হরিতুং ৰট্টতীতি এত্তকমেৰ অনুঞ্ঞাতং. আরকূটলোহম্পি জাতরূপগতিকমেৰ অনামাসন্তি সব্বঅট্ঠকথাসু ৰুত্তং. সেনাসনপরিভোগো পন সব্বকপ্পিযো, তস্মা জাতরূপরজতমযা সব্বেপি সেনাসনপরিক্খারা আমাসা. ভিক্খূনং ধম্মৰিনযৰণ্ণনট্ঠানে রতনমণ্ডপে করোন্তি ফলিকত্থম্ভে রতনদামপতিমণ্ডিতে, তত্থ সব্বূপকরণানি ভিক্খূনং পটিজগ্গিতুং ৰট্টতি.

লোহিতঙ্কমসারগল্লা ধোতৰিদ্ধা অনামাসা, ইতরে আমাসা, ভণ্ডমূলত্থায ৰট্টন্তীতি ৰুত্তা. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘ধোতাপি অধোতাপি সব্বসো অনামাসা ন চ সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টন্তী’’তি ৰুত্তং.

সব্বং আৰুধভণ্ডং অনামাসং, ভণ্ডমূলত্থায দীয্যমানম্পি ন সম্পটিচ্ছিতব্বং. সত্থৰণিজ্জা নাম ন ৰট্টতি. সুদ্ধধনুদণ্ডোপি ধনুজিযাপি পতোদোপি অঙ্কুসোপি অন্তমসো ৰাসিফরসুআদীনিপি আৰুধসঙ্খেপেন কতানি অনামাসানি. সচে কেনচি ৰিহারে সত্তি ৰা তোমরো ৰা ঠপিতো হোতি, ৰিহারং জগ্গন্তেন ‘‘হরন্তূ’’তি সামিকানং পেসেতব্বং. সচে ন হরন্তি, তং অচালেন্তেন ৰিহারো পটিজগ্গিতব্বো. যুদ্ধভূমিযং পতিতং অসিং ৰা সত্তিং ৰা তোমরং ৰা দিস্ৰা পাসাণেন ৰা কেনচি ৰা অসিং ভিন্দিত্ৰা সত্থকত্থায গহেতুং ৰট্টতি, ইতরানিপি ৰিযোজেত্ৰা কিঞ্চি সত্থকত্থায গহেতুং ৰট্টতি কিঞ্চি কত্তরদণ্ডাদিঅত্থায. ‘‘ইদং গণ্হথা’’তি দীয্যমানং পন ‘‘ৰিনাসেত্ৰা কপ্পিযভণ্ডং করিস্সামী’’তি সব্বম্পি সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতি.

মচ্ছজালপক্খিজালাদীনিপি ফলকজালিকাদীনি সরপরিত্তানানীপি সব্বানি অনামাসানি. পরিভোগত্থায লব্ভমানেসু পন জালং তাৰ ‘‘আসনস্স ৰা চেতিযস্স ৰা উপরি বন্ধিস্সামি, ছত্তং ৰা ৰেঠেস্সামী’’তি গহেতুং ৰট্টতি. সরপরিত্তানং সব্বম্পি ভণ্ডমূলত্থায সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতি. পরূপরোধনিৰারণঞ্হি এতং ন উপরোধকরন্তি ফলকং দন্তকট্ঠভাজনং করিস্সামীতি গহেতুং ৰট্টতি.

চম্মৰিনদ্ধানি ৰীণাভেরিআদীনি অনামাসানি. কুরুন্দিযং পন ‘‘ভেরিসঙ্ঘাটোপি ৰীণাসঙ্ঘাটোপি তুচ্ছপোক্খরম্পি মুখৰট্টিযং আরোপিতচম্মম্পি ৰীণাদণ্ডকোপি সব্বং অনামাস’’ন্তি ৰুত্তং. ওনহিতুং ৰা ওনহাপেতুং ৰা ৰাদেতুং ৰা ৰাদাপেতুং ৰা ন লব্ভতিযেৰ. চেতিযঙ্গণে পূজং কত্ৰা মনুস্সেহি ছড্ডিতং দিস্ৰাপি অচালেত্ৰাৰ অন্তরন্তরে সম্মজ্জিতব্বং, কচৰরছড্ডনকালে পন কচৰরনিযামেনেৰ হরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতুং ৰট্টতীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. ভণ্ডমূলত্থায সম্পটিচ্ছিতুম্পি ৰট্টতি. পরিভোগত্থায লব্ভমানেসু পন ৰীণাদোণিকঞ্চ ভেরিপোক্খরঞ্চ দন্তকট্ঠভাজনং করিস্সাম চম্মং সত্থককোসকন্তি এৰং তস্স তস্স পরিক্খারস্স উপকরণত্থায গহেত্ৰা তথা তথা কাতুং ৰট্টতি.

পুরাণদুতিযিকাৰত্থু উত্তানমেৰ. যক্খিৰত্থুস্মিং সচেপি পরনিম্মিতৰসৰত্তিদেৰিযা কাযসংসগ্গং সমাপজ্জতি থুল্লচ্চযমেৰ. পণ্ডকৰত্থুসুত্তিত্থিৰত্থু চ পাকটমেৰ. মতিত্থিৰত্থুস্মিং পারাজিকপ্পহোনককালে থুল্লচ্চযং, ততো পরং দুক্কটং. তিরচ্ছানগতৰত্থুস্মিং নাগমাণৰিকাযপি সুপণ্ণমাণৰিকাযপি কিন্নরিযাপি গাৰিযাপি দুক্কটমেৰ. দারুধীতলিকাৰত্থুস্মিং ন কেৰলং দারুনা এৰ, অন্তমসো চিত্তকম্মলিখিতেপি ইত্থিরূপে দুক্কটমেৰ.

২৮২. সম্পীল়নৰত্থু উত্তানত্থমেৰ. সঙ্কমৰত্থুস্মিং একপদিকসঙ্কমো ৰা হোতু সকটমগ্গসঙ্কমো ৰা, চালেস্সামীতি পযোগে কতমত্তেৰ চালেতু ৰা মা ৰা, দুক্কটং. মগ্গৰত্থু পাকটমেৰ. রুক্খৰত্থুস্মিং রুক্খো মহন্তো ৰা হোতু মহাজম্বুপ্পমাণো খুদ্দকো ৰা, তং চালেতুং সক্কোতু ৰা মা ৰা, পযোগমত্তেন দুক্কটং. নাৰাৰত্থুস্মিম্পি এসেৰ নযো. রজ্জৰত্থুস্মিং যং রজ্জুং আৰিঞ্ছন্তো ঠানা চালেতুং সক্কোতি, তত্থ থুল্লচ্চযং. যা মহারজ্জু হোতি, ঈসকম্পি ঠানা ন চলতি, তত্থ দুক্কটং. দণ্ডেপি এসেৰ নযো. ভূমিযং পতিতমহারুক্খোপি হি দণ্ডগ্গহণেনেৰ ইধ গহিতো. পত্তৰত্থু পাকটমেৰ. ৰন্দনৰত্থুস্মিং ইত্থী পাদে সম্বাহিত্ৰা ৰন্দিতুকামা ৰারেতব্বা পাদা ৰা পটিচ্ছাদেতব্বা, নিচ্চলেন ৰা ভৰিতব্বং. নিচ্চলস্স হি চিত্তেন সাদিযতোপি অনাপত্তি. অৰসানে গহণৰত্থুপাকটমেৰাতি.

কাযসংসগ্গসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৩. দুট্ঠুল্লৰাচাসিক্খাপদৰণ্ণনা

২৮৩. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰাতি দুট্ঠুল্লৰাচাসিক্খাপদং. তত্থ আদিস্সাতি অপদিসিত্ৰা. ৰণ্ণম্পি ভণতীতিআদীনি পরতো আৰি ভৰিস্সন্তি. ছিন্নিকাতি ছিন্নওত্তপ্পা. ধুত্তিকাতি সঠা. অহিরিকাযোতি নিল্লজ্জা. উহসন্তীতি সিতং কত্ৰা মন্দহসিতং হসন্তি. উল্লপন্তীতি ‘‘অহো অয্যো’’তিআদিনা নযেন উচ্চকরণিং নানাৰিধং পলোভনকথং কথেন্তি. উজ্জগ্ঘন্তীতি মহাহসিতং হসন্তি. উপ্পণ্ডেন্তীতি ‘‘পণ্ডকো অযং, নাযং পুরিসো’’তিআদিনা নযেন পরিহাসং করোন্তি.

২৮৫. সারত্তোতি দুট্ঠুল্লৰাচস্সাদরাগেন সারত্তো. অপেক্খৰা পটিবদ্ধচিত্তোতি ৰুত্তনযমেৰ, কেৰলং ইধ ৰাচস্সাদরাগো যোজেতব্বো. মাতুগামং দুট্ঠুল্লাহি ৰাচাহীতি এত্থ অধিপ্পেতং মাতুগামং দস্সেন্তো ‘‘মাতুগামো’’তিআদিমাহ. তত্থ ৰিঞ্ঞূ পটিবলা সুভাসিতদুব্ভাসিতং দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং আজানিতুন্তি যা পণ্ডিতা সাত্থকনিরত্থককথং অসদ্ধম্মসদ্ধম্মপটিসংযুত্তকথঞ্চ জানিতুং পটিবলা, অযং ইধ অধিপ্পেতা. যা পন মহল্লিকাপি বালা এলমূগা অযং ইধ অনধিপ্পেতাতি দস্সেতি.

ওভাসেয্যাতি অৰভাসেয্য নানাপ্পকারকং অসদ্ধম্মৰচনং ৰদেয্য. যস্মা পনেৰং ওভাসন্তস্স যো সো ওভাসো নাম, সো অত্থতো অজ্ঝাচারো হোতি রাগৰসেন অভিভৰিত্ৰা সঞ্ঞমৰেলং আচারো, তস্মা তমত্থং দস্সেন্তো ‘‘ওভাসেয্যাতি অজ্ঝাচারো ৰুচ্চতী’’তি আহ. যথা তন্তি এত্থ ন্তি নিপাতমত্তং, যথা যুৰা যুৰতিন্তি অত্থো.

দ্ৰে মগ্গে আদিস্সাতিআদি যেনাকারেন ওভাসতো সঙ্ঘাদিসেসো হোতি, তং দস্সেতুং ৰুত্তং. তত্থ দ্ৰে মগ্গেতি ৰচ্চমগ্গঞ্চ পস্সাৰমগ্গঞ্চ. সেসং উদ্দেসে তাৰ পাকটমেৰ. নিদ্দেসে পন থোমেতীতি ‘‘ইত্থিলক্খণেন সুভলক্খণেন সমন্নাগতাসী’’তি ৰদতি, ন তাৰ সীসং এতি. ‘‘তৰ ৰচ্চমগ্গো চ পস্সাৰমগ্গো চ ঈদিসো তেন নাম ঈদিসেন ইত্থিলক্খণেন সুভলক্খণেন সমন্নাগতাসী’’তি ৰদতি, সীসং এতি, সঙ্ঘাদিসেসো. ৰণ্ণেতি পসংসতীতি ইমানি পন থোমনপদস্সেৰ ৰেৰচনানি.

খুংসেতীতি ৰাচাপতোদেন ঘট্টেতি. ৰম্ভেতীতি অপসাদেতি. গরহতীতি দোসং দেতি. পরতো পন পাল়িযা আগতেহি ‘‘অনিমিত্তাসী’’তিআদীহি একাদসহি পদেহি অঘটিতে সীসং ন এতি, ঘটিতেপি তেসু সিখরণীসি সম্ভিন্নাসি উভতোব্যঞ্জনাসীতি ইমেহি তীহি ঘটিতেযেৰ সঙ্ঘাদিসেসো.

দেহি মেতি যাচনাযপি এত্তকেনেৰ সীসং ন এতি, ‘‘মেথুনং ধম্মং দেহী’’তি এৰং মেথুনধম্মেন ঘটিতে এৰ সঙ্ঘাদিসেসো.

কদা তে মাতা পসীদিস্সতীতিআদীসু আযাচনৰচনেসুপি এত্তকেনেৰ সীসং ন এতি, ‘‘কদা তে মাতা পসীদিস্সতি, কদা তে মেথুনং ধম্মং লভিস্সামী’’তি ৰা ‘‘তৰ মাতরি পসন্নায মেথুনং ধম্মং লভিস্সামী’’তি ৰা আদিনা পন নযেন মেথুনধম্মেন ঘটিতেযেৰ সঙ্ঘাদিসেসো.

কথং ত্ৰং সামিকস্স দেসীতিআদীসু পুচ্ছাৰচনেসুপি মেথুনধম্মন্তি ৰুত্তেযেৰ সঙ্ঘাদিসেসো, ন ইতরথা. এৰং কির ত্ৰং সামিকস্স দেসীতি পটিপুচ্ছাৰচনেসুপি এসেৰ নযো.

আচিক্খনায পুট্ঠো ভণতীতি ‘‘কথং দদমানা সামিকস্স পিযা হোতী’’তি এৰং পুট্ঠো আচিক্খতি. এত্থ চ ‘‘এৰং দেহি এৰং দদমানা’’তি ৰুত্তেপি সীসং ন এতি. ‘‘মেথুনধম্মং এৰং দেহি এৰং উপনেহি এৰং মেথুনধম্মং দদমানা উপনযমানা পিযা হোতী’’তিআদিনা পন নযেন মেথুনধম্মেন ঘটিতেযেৰ সঙ্ঘাদিসেসো. অনুসাসনীৰচনেসুপি এসেৰ নযো.

অক্কোসনিদ্দেসে – অনিমিত্তাসীতি নিমিত্তরহিতাসি, কুঞ্চিকপণালিমত্তমেৰ তৰ দকসোতন্তি ৰুত্তং হোতি.

নিমিত্তমত্তাসীতি তৰ ইত্থিনিমিত্তং অপরিপুণ্ণং সঞ্ঞামত্তমেৰাতি ৰুত্তং হোতি. অলোহিতাতি সুক্খসোতা. ধুৰলোহিতাতি নিচ্চলোহিতা কিলিন্নদকসোতা. ধুৰচোল়াতি নিচ্চপক্খিত্তাণিচোল়া, সদা আণিচোল়কং সেৰসীতি ৰুত্তং হোতি. পগ্ঘরন্তীতি সৰন্তী; সদা তে মুত্তং সৰতীতি ৰুত্তং হোতি. সিখরণীতি বহিনিক্খন্তআণিমংসা. ইত্থিপণ্ডকাতি অনিমিত্তাৰ ৰুচ্চতি. ৰেপুরিসিকাতি সমস্সুদাঠিকা পুরিসরূপা ইত্থী. সম্ভিন্নাতি সম্ভিন্নৰচ্চমগ্গপস্সাৰমগ্গা. উভতোব্যঞ্জনাতি ইত্থিনিমিত্তেন চ পুরিসনিমিত্তেন চাতি উভোহি ব্যঞ্জনেহি সমন্নাগতা.

ইমেসু চ পন একাদসসু পদেসু সিখরণীসি সম্ভিন্নাসি উভতোব্যঞ্জনাসীতি ইমানিযেৰ তীণি পদানি সুদ্ধানি সীসং এন্তি. ইতি ইমানি চ তীণি পুরিমানি চ ৰচ্চমগ্গপস্সাৰমগ্গমেথুনধম্মপদানি তীণীতি ছ পদানি সুদ্ধানি আপত্তিকরানি. সেসানি অনিমিত্তাতিআদীনি ‘‘অনিমিত্তে মেথুনধম্মং মে দেহী’’তি ৰা ‘‘অনিমিত্তাসি মেথুনধম্মং মে দেহী’’তি ৰা আদিনা নযেন মেথুনধম্মেন ঘটিতানেৰ আপত্তিকরানি হোন্তীতি ৰেদিতব্বানি.

২৮৬. ইদানি য্ৰাযং ওতিণ্ণো ৰিপরিণতেন চিত্তেন ওভাসতি, তস্স ৰচ্চমগ্গপস্সাৰমগ্গে আদিস্স এতেসং ৰণ্ণভণনাদীনং ৰসেন ৰিত্থারতো আপত্তিভেদং দস্সেন্তো ‘‘ইত্থী চ হোতি ইত্থিসঞ্ঞী’’তিআদিমাহ. তেসং অত্থো কাযসংসগ্গে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো.

অযং পন ৰিসেসো – অধক্খকন্তি অক্খকতো পট্ঠায অধো. উব্ভজাণুমণ্ডল জাণুমণ্ডলতো পট্ঠায উদ্ধং. উব্ভক্খকন্তি অক্খকতো পট্ঠায উদ্ধং. অধো জাণুমণ্ডলন্তি জাণুমণ্ডলতো পট্ঠায অধো. অক্খকং পন জাণুমণ্ডলঞ্চ এত্থেৰ দুক্কটক্খেত্তে সঙ্গহং গচ্ছন্তি ভিক্খুনিযা কাযসংসগ্গে ৰিয. ন হি বুদ্ধা গরুকাপত্তিং সাৰসেসং পঞ্ঞপেন্তীতি. কাযপ্পটিবদ্ধন্তি ৰত্থং ৰা পুপ্ফং ৰা আভরণং ৰা.

২৮৭. অত্থপুরেক্খারস্সাতি অনিমিত্তাতিআদীনং পদানং অত্থং কথেন্তস্স, অট্ঠকথং ৰা সজ্ঝাযং করোন্তস্স.

ধম্মপুরেক্খারস্সাতি পাল়িং ৰাচেন্তস্স ৰা সজ্ঝাযন্তস্স ৰা. এৰং অত্থঞ্চ ধম্মঞ্চ পুরক্খত্ৰা ভণন্তস্স অত্থপুরেক্খারস্স চ ধম্মপুরেক্খারস্স চ অনাপত্তি.

অনুসাসনিপুরেক্খারস্সাতি ‘‘ইদানিপি অনিমিত্তাসি উভত্তোব্যঞ্জনাসি অপ্পমাদং ইদানি করেয্যাসি, যথা আযতিম্পি এৰরূপা ন হোহিসী’’তি এৰং অনুসিট্ঠিং পুরক্খত্ৰা ভণন্তস্স অনুসাসনিপুরেক্খারস্স অনাপত্তি. যো পন ভিক্খুনীনং পাল়িং ৰাচেন্তো পকতিৰাচনামগ্গং পহায হসন্তো হসন্তো ‘‘সিখরণীসি সম্ভিন্নাসি উভতোব্যঞ্জনাসী’’তি পুনপ্পুনং ভণতি, তস্স আপত্তিযেৰ. উম্মত্তকস্স অনাপত্তি. ইধ আদিকম্মিকো উদাযিত্থেরো, তস্স অনাপত্তি আদিকম্মিকস্সাতি.

পদভাজনীযৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সমুট্ঠানাদীসু ইদং সিক্খাপদং তিসমুট্ঠানং কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দ্ৰিৰেদনন্তি.

২৮৮. ৰিনীতৰত্থূসু লোহিতৰত্থুস্মিং সো ভিক্খু ইত্থিযা লোহিতকং নিমিত্তং সন্ধাযাহ – ইতরা ন অঞ্ঞাসি, তস্মা দুক্কটং.

কক্কসলোমন্তি রস্সলোমেহি বহুলোমং. আকিণ্ণলোমন্তি জটিতলোমং. খরলোমন্তি থদ্ধলোমং. দীঘলোমন্তি অরস্সলোমং. সব্বং ইত্থিনিমিত্তমেৰ সন্ধায ৰুত্তং.

২৮৯. ৰাপিতং খো তেতি অসদ্ধম্মং সন্ধাযাহ, সা অসল্লক্খেত্ৰা নো চ খো পটিৰুত্তন্তি আহ. পটিৰুত্তং নাম উদকৰপ্পে বীজেহি অপ্পতিট্ঠিতোকাসে পাণকেহি ৰিনাসিতবীজে ৰা ওকাসে পুন বীজং পতিট্ঠাপেত্ৰা উদকেন আসিত্তং, থলৰপ্পে ৰিসমপতিতানং ৰা বীজানং সমকরণত্থায পুন অট্ঠদন্তকেন সমীকতং, তেসু অঞ্ঞতরং সন্ধায এসা আহ.

মগ্গৰত্থুস্মিং মগ্গো সংসীদতীতি অঙ্গজাতমগ্গং সন্ধাযাহ. সেসং উত্তানমেৰাতি.

দুট্ঠুল্লৰাচাসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৪. অত্তকামপারিচরিযসিক্খাপদৰণ্ণনা

২৯০. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰাতি অত্তকামসিক্খাপদং. তত্থ কুলূপকোতি কুলপযিরুপাসনকো চতুন্নং পচ্চযানং অত্থায কুলূপসঙ্কমনে নিচ্চপ্পযুত্তো.

চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপচ্চযভেসজ্জপরিক্খারন্তি চীৰরঞ্চ পিণ্ডপাতঞ্চ সেনাসনঞ্চ গিলানপচ্চযভেসজ্জপরিক্খারঞ্চ. গিলানপচ্চযভেসজ্জপরিক্খারন্তি চেত্থ পতিকরণত্থেন পচ্চযো, যস্স কস্সচি সপ্পাযস্সেতং অধিৰচনং. ভিসক্কস্স কম্মং তেন অনুঞ্ঞাতত্তাতি ভেসজ্জং. গিলানপচ্চযোৰ ভেসজ্জং গিলানপচ্চযভেসজ্জং, যংকিঞ্চি গিলানস্স সপ্পাযং ভিসক্ককম্মং তেলমধুফাণিতাদীতি ৰুত্তং হোতি. পরিক্খারোতি পন ‘‘সত্তহি নগরপরিক্খারেহি সুপরিক্খতং হোতী’’তিআদীসু (অ. নি. ৭.৬৭) পরিৰারো ৰুচ্চতি. ‘‘রথো সীসপরিক্খারো ঝানক্খো চক্কৰীরিযো’’তিআদীসু (সং. নি. ৫.৪) অলঙ্কারো. ‘‘যে চিমে পব্বজিতেন জীৰিতপরিক্খারা সমুদানেতব্বা’’তিআদীসু (রো. নি. ১.১.১৯১) সম্ভারো. ইধ পন সম্ভারোপি পরিৰারোপি ৰট্টতি. তঞ্হি গিলানপচ্চযভেসজ্জং জীৰিতস্স পরিৰারোপি হোতি জীৰিতৰিনাসকাবাধুপ্পত্তিযা অন্তরং অদত্ৰা রক্খণতো, সম্ভারোপি যথা চিরং পৰত্ততি এৰমস্স কারণভাৰতো, তস্মা পরিক্খারোতি ৰুচ্চতি. এৰং গিলানপচ্চযভেসজ্জঞ্চ তং পরিক্খারো চাতি গিলানপচ্চযভেসজ্জপরিক্খারো, তং গিলানপচ্চযভেসজ্জপরিক্খারন্তি এৰমত্থো দট্ঠব্বো.

ৰসলন্তি হীনং লামকং. অথ ৰা ৰস্সতীতি ৰসলো, পগ্ঘরতীতি অত্থো, তং ৰসলং, অসুচিপগ্ঘরণকন্তি ৰুত্তং হোতি. নিট্ঠুহিত্ৰাতি খেল়ং পাতেত্ৰা.

কস্সাহং কেন হাযামীতি অহং কস্সা অঞ্ঞিস্সা ইত্থিযা কেন ভোগেন ৰা অলঙ্কারেন ৰা রূপেন ৰা পরিহাযামি, কা নাম মযা উত্তরিতরাতি দীপেতি.

২৯১. সন্তিকেতি উপচারে ঠত্ৰা সামন্তা অৰিদূরে, পদভাজনেপি অযমেৰঅত্থো দীপিতো. অত্তকামপারিচরিযাযাতি মেথুনধম্মসঙ্খাতেন কামেন পারিচরিযা কামপারিচরিযা. অত্তনো অত্থায কামপারিচরিযা অত্তকামপারিচরিযা, অত্তনা ৰা কামিতা ইচ্ছিতাতি অত্তকামা, সযং মেথুনরাগৰসেন পত্থিতাতি অত্থো. অত্তকামা চ সা পারিচরিযা চাতি অত্তকামপারিচরিযা, তস্সা অত্তকামপারিচরিযায. ৰণ্ণং ভাসেয্যাতি গুণং আনিসংসং পকাসেয্য.

তত্র যস্মা ‘‘অত্তনো অত্থায কামপারিচরিযা’’তি ইমস্মিং অত্থৰিকপ্পে কামো চেৰ হেতু চ পারিচরিযা চ অত্থো, সেসং ব্যঞ্জনং. ‘‘অত্তকামা চ সা পারিচরিযা চাতি অত্তকামপারিচরিযা’’তি ইমস্মিং অত্থৰিকপ্পে অধিপ্পাযো চেৰ পারিচরিযা চাতি অত্থো, সেসং ব্যঞ্জনং. তস্মা ব্যঞ্জনে আদরং অকত্ৰা অত্থমত্তমেৰ দস্সেতুং ‘‘অত্তনো কামং অত্তনো হেতুং অত্তনো অধিপ্পাযং অত্তনো পারিচরিয’’ন্তি পদভাজনং ৰুত্তং. ‘‘অত্তনো কামং অত্তনো হেতুং অত্তনো পারিচরিয’’ন্তি হি ৰুত্তে জানিস্সন্তি পণ্ডিতা ‘‘এত্তাৰতা অত্তনো অত্থায কামপারিচরিযা ৰুত্তা’’তি. ‘‘অত্তনো অধিপ্পাযং অত্তনো পারিচরিয’’ন্তি ৰুত্তেপি জানিস্সন্তি ‘‘এত্তাৰতা অত্তনা ইচ্ছিতকামিতট্ঠেন অত্তকামপারিচরিযা ৰুত্তা’’তি.

ইদানি তস্সা অত্তকামপারিচরিযায ৰণ্ণভাসনাকারং দস্সেন্তো ‘‘এতদগ্গ’’ন্তিআদিমাহ. তং উদ্দেসতোপি নিদ্দেসতোপি উত্তানত্থমেৰ. অযং পনেত্থ পদসম্বন্ধো চ আপত্তিৰিনিচ্ছযো চ – এতদগ্গং…পে… পরিচরেয্যাতি যা মাদিসং সীলৰন্তং কল্যাণধম্মং ব্রহ্মচারিং এতেন ধম্মেন পরিচরেয্য, তস্সা এৰং মাদিসং পরিচরন্তিযা যা অযং পারিচরিযা নাম, এতদগ্গং পারিচরিযানন্তি.

মেথুনুপসংহিতেন সঙ্ঘাদিসেসোতি এৰং অত্তকামপারিচরিযায ৰণ্ণং ভাসন্তো চ মেথুনুপসংহিতেন মেথুনধম্মপটিসংযুত্তেনেৰ ৰচনেন যো ভাসেয্য, তস্স সঙ্ঘাদিসেসোতি.

ইধানি যস্মা মেথুনুপসংহিতেনেৰ ভাসন্তস্স সঙ্ঘাদিসেসো ৰুত্তো, তস্মা ‘‘অহম্পি খত্তিযো, ত্ৰম্পি খত্তিযা, অরহতি খত্তিযা খত্তিযস্স দাতুং সমজাতিকত্তা’’তি এৰমাদীহি ৰচনেহি পারিচরিযায ৰণ্ণং ভাসমানস্সাপি সঙ্ঘাদিসেসো নত্থি. ‘‘অহম্পি খত্তিযো’’তিআদিকে পন বহূপি পরিযাযে ৰত্ৰা ‘‘অরহসি ত্ৰং ময্হং মেথুনধম্মং দাতু’’ন্তি এৰং মেথুনপ্পটিসংযুত্তেনেৰ ভাসমানস্স সঙ্ঘাদিসেসোতি.

ইত্থী চ হোতীতিআদি পুব্বে ৰুত্তনযমেৰ. ইধ উদাযিত্থেরো আদিকম্মিকো, তস্স অনাপত্তি আদিকম্মিকস্সাতি.

সমুট্ঠানাদি সব্বং দুট্ঠুল্লৰাচাসদিসং. ৰিনীতৰত্থূনি উত্তানত্থানেৰাতি.

অত্তকামপারিচরিযসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৫. সঞ্চরিত্তসিক্খাপদৰণ্ণনা

২৯৬. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰাতি সঞ্চরিত্তং. তত্থ পণ্ডিতাতি পণ্ডিচ্চেন সমন্নাগতা গতিমন্তা. ব্যত্তাতি ৰেয্যত্তিযেন সমন্নাগতা, উপাযেন সমন্নাগতা উপাযঞ্ঞূ ৰিসারদা. মেধাৰিনীতি মেধায সমন্নাগতা, দিট্ঠং দিট্ঠং করোতি. দক্খাতি ছেকা. অনলসাতি উট্ঠানৰীরিযসম্পন্না. ছন্নাতি অনুচ্ছৰিকা.

কিস্মিং ৰিযাতি কিচ্ছং ৰিয কিলেসো ৰিয, হিরি ৰিয অম্হাকং হোতীতি অধিপ্পাযো. কুমারিকায ৰত্তুন্তি ‘‘ইমং তুম্হে গণ্হথা’’তি কুমারিকায কারণা ৰত্তুং.

আৰাহাদীসু আৰাহোতি দারকস্স পরকুলতো দারিকায আহরণং. ৰিৰাহোতি অত্তনো দারিকায পরকুলপেসনং. ৰারেয্যন্তি ‘‘দেথ নো দারকস্স দারিক’’ন্তি যাচনং, দিৰসনক্খত্তমুহুত্তপরিচ্ছেদকরণং ৰা.

২৯৭. পুরাণগণকিযাতি একস্স গণকস্স ভরিযায, সা তস্মিং জীৰমানে গণকীতি পঞ্ঞাযিত্থ, মতে পন পুরাণগণকীতি সঙ্খং গতা. তিরোগামোতি বহিগামো, অঞ্ঞো গামোতি অধিপ্পাযো. মনুস্সাতি উদাযিস্স ইমং সঞ্চরিত্তকম্মে যুত্তপযুত্তভাৰং জাননকমনুস্সা.

সুণিসভোগেনাতি যেন ভোগেন সুণিসা ভুঞ্জিতব্বা হোতি রন্ধাপনপচাপনপঅৰেসনাদিনা, তেন ভুঞ্জিংসু. ততো অপরেন দাসিভোগেনাতি মাসাতিক্কমে যেন ভোগেন দাসী ভুঞ্জিতব্বা হোতি খেত্তকম্মকচৰরছড্ডনউদকাহরণাদিনা, তেন ভুঞ্জিংসু. দুগ্গতাতি দলিদ্দা, যত্থ ৰা গতা দুগ্গতা হোতি তাদিসং কুলং গতা. মায্যো ইমং কুমারিকন্তি মা অয্যো ইমং কুমারিকং. আহারূপহারোতি আহারো চ উপহারো চ গহণঞ্চ দানঞ্চ, ন অম্হেহি কিঞ্চি আহটং ন উপাহটং তযা সদ্ধিং কযৰিক্কযো ৰোহারো অম্হাকং নত্থীতি দীপেন্তি. সমণেন ভৰিতব্বং অব্যাৰটেন, সমণো অস্স সুসমণোতি সমণেন নাম ঈদিসেসু কম্মেসু অব্যাৰটেন অব্যাপারেন ভৰিতব্বং, এৰং ভৰন্তো হি সমণো সুসমণো অস্সাতি, এৰং নং অপসাদেত্ৰা ‘‘গচ্ছ ত্ৰং ন মযং তং জানামা’’তি আহংসু.

২৯৮. সজ্জিতোতি সব্বূপকরণসম্পন্নো মণ্ডিতপসাধিতো ৰা.

৩০০. ধুত্তাতি ইত্থিধুত্তা. পরিচারেন্তাতি মনাপিযেসু রূপাদীসু ইতো চিতো চ সমন্তা ইন্দ্রিযানি চারেন্তা, কীল়ন্তা অভিরমন্তাতি ৰুত্তং হোতি. অব্ভুতমকংসূতি যদি করিস্সতি ত্ৰং এত্তকং জিতো, যদি ন করিস্সতি অহং এত্তকন্তি পণমকংসু. ভিক্খূনং পন অব্ভুতং কাতুং ন ৰট্টতি. যো করোতি পরাজিতেন দাতব্বন্তি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং.

কথঞ্হি নাম অয্যো উদাযী তঙ্খণিকন্তি এত্থ তঙ্খণোতি অচিরকালো ৰুচ্চতি. তঙ্খণিকন্তি অচিরকালাধিকারিকং.

৩০১. সঞ্চরিত্তং সমাপজ্জেয্যাতি সঞ্চরণভাৰং সমাপজ্জেয্য. যস্মা পন তং সমাপজ্জন্তেন কেনচি পেসিতেন কত্থচি গন্তব্বং হোতি, পরতো চ ‘‘ইত্থিযা ৰা পুরিসমতি’’ন্তি আদিৰচনতো ইধ ইত্থিপুরিসা অধিপ্পেতা, তস্মা তমত্থং দস্সেতুং ‘‘ইত্থিযা ৰা পহিতো পুরিসস্স সন্তিকে গচ্ছতি, পুরিসেন ৰা পহিতো ইত্থিযা সন্তিকে গচ্ছতী’’তি এৰমস্স পদভাজনং ৰুত্তং. ইত্থিযা ৰা পুরিসমতিং পুরিসস্স ৰা ইত্থিমতিন্তি এত্থ আরোচেয্যাতি পাঠসেসো দট্ঠব্বো, তেনেৰস্স পদভাজনে ‘‘পুরিসস্স মতিং ইত্থিযা আরোচেতি, ইত্থিযা মতিং পুরিসস্স আরোচেতী’’তি ৰুত্তং.

ইদানি যদত্থং তং তেসং মতিং অধিপ্পাযং অজ্ঝাসযং ছন্দং রুচিং আরোচেতি, তং দস্সেন্তো ‘‘জাযত্তনে ৰা জারত্তনে ৰা’’তিআদিমাহ. তত্থ জাযত্তনেতি জাযাভাৰে. জারত্তনেতি জারভাৰে. পুরিসস্স হি মতিং ইত্থিযা আরোচেন্তো জাযত্তনে আরোচেতি, ইত্থিযা মতিং পুরিসস্স আরোচেন্তো জারত্তনে আরোচেতি; অপিচ পুরিসস্সেৰ মতিং ইত্থিযা আরোচেন্তো জাযত্তনে ৰা আরোচেতি নিবদ্ধভরিযাভাৰে, জারত্তনে ৰা মিচ্ছাচারভাৰে. যস্মা পনেতং আরোচেন্তেন ‘‘ত্ৰং কিরস্স জাযা ভৰিস্সসী’’তিআদি ৰত্তব্বং হোতি, তস্মা তং ৰত্তব্বতাকারং দস্সেতুং ‘‘জাযত্তনে ৰাতি জাযা ভৰিস্সসি, জারত্তনে ৰাতি জারী ভৰিস্সসী’’তি অস্স পদভাজনং ৰুত্তং. এতেনেৰ চ উপাযেন ইত্থিযা মতিং পুরিসস্স আরোচনেপি পতি ভৰিস্সসি, সামিকো ভৰিস্সসি, জারো ভৰিস্সসীতি ৰত্তব্বতাকারো ৰেদিতব্বো.

অন্তমসো তঙ্খণিকাযপীতি সব্বন্তিমেন পরিচ্ছেদেন যা অযং তঙ্খণে মুহুত্তমত্তে পটিসংৰসিতব্বতো তঙ্খণিকাতি ৰুচ্চতি, মুহুত্তিকাতি অত্থো. তস্সাপি ‘‘মুহুত্তিকা ভৰিস্সসী’’তি এৰং পুরিসমতিং আরোচেন্তস্স সঙ্ঘাদিসেসো. এতেনেৰুপাযেন ‘‘মুহুত্তিকো ভৰিস্সসী’’তি এৰং পুরিসস্স ইত্থিমতিং আরোচেন্তোপি সঙ্ঘাদিসেসং আপজ্জতীতি ৰেদিতব্বো.

৩০৩. ইদানি ‘‘ইত্থিযা ৰা পুরিসমতি’’ন্তি এত্থ অধিপ্পেতা ইত্থিযো পভেদতো দস্সেত্ৰা তাসু সঞ্চরিত্তৰসেন আপত্তিভেদং দস্সেতুং ‘‘দস ইত্থিযো’’তিআদিমাহ. তত্থ মাতুরক্খিতাতি মাতরা রক্খিতা. যথা পুরিসেন সংৰাসং ন কপ্পেতি, এৰং মাতরা রক্খিতা, তেনস্স পদভাজনেপি ৰুত্তং – ‘‘মাতা রক্খতি গোপেতি ইস্সরিযং কারেতি ৰসং ৰত্তেতী’’তি. তত্থ রক্খতীতি কত্থচি গন্তুং ন দেতি. গোপেতীতি যথা অঞ্ঞে ন পস্সন্তি, এৰং গুত্তট্ঠানে ঠপেতি. ইস্সরিযং কারেতীতি সেরিৰিহারমস্সা নিসেধেন্তী অভিভৰিত্ৰা পৰত্ততি. ৰসং ৰত্তেতীতি ‘‘ইদং করোহি, ইদং মা অকাসী’’তি এৰং অত্তনো ৰসং তস্সা উপরি ৰত্তেতি. এতেনুপাযেন পিতুরক্খিতাদযোপি ঞাতব্বা. গোত্তং ৰা ধম্মো ৰা ন রক্খতি, সগোত্তেহি পন সহধম্মিকেহি চ একং সত্থারং উদ্দিস্স পব্বজিতেহি একগণপরিযাপন্নেহি চ রক্খিতা ‘‘গোত্তরক্খিতা ধম্মরক্খিতা’’তি ৰুচ্চতি, তস্মা তেসং পদানং ‘‘সগোত্তা রক্খন্তী’’তিআদিনা নযেন পদভাজনং ৰুত্তং.

সহ আরক্খেনাতি সারক্খা. সহ পরিদণ্ডেনাতি সপরিদণ্ডা. তাসং নিদ্দেসা পাকটাৰ. ইমাসু দসসু পচ্ছিমানং দ্ৰিন্নমেৰ পুরিসন্তরং গচ্ছন্তীনং মিচ্ছাচারো হোতি, ন ইতরাসং.

ধনক্কীতাদীসু অপ্পেন ৰা বহুনা ৰা ধনেন কীতা ধনক্কীতা. যস্মা পন সা ন কীতমত্তা এৰ সংৰাসত্থায পন কীতত্তা ভরিযা, তস্মাস্স নিদ্দেসে ধনেন কিণিত্ৰা ৰাসেতীতি ৰুত্তং.

ছন্দেন অত্তনো রুচিযা ৰসতীতি ছন্দৰাসিনী. যস্মা পন সা ন অত্তনো ছন্দমত্তেনেৰ ভরিযা হোতি পুরিসেন পন সম্পটিচ্ছিতত্তা, তস্মাস্স নিদ্দেসে ‘‘পিযো পিযং ৰাসেতী’’তি ৰুত্তং.

ভোগেন ৰসতীতি ভোগৰাসিনী. উদুক্খলমুসলাদিঘরূপকরণং লভিত্ৰা ভরিযাভাৰং গচ্ছন্তিযা জনপদিত্থিযা এতং অধিৰচনং.

পটেন ৰসতীতি পটৰাসিনী. নিৰাসনমত্তম্পি পাৰুরণমত্তম্পি লভিত্ৰা ভরিযাভাৰং উপগচ্ছন্তিযা দলিদ্দিত্থিযা এতং অধিৰচনং.

ওদপত্তকিনীতি উভিন্নং একিস্সা উদকপাতিযা হত্থে ওতারেত্ৰা ‘‘ইদং উদকং ৰিয সংসট্ঠা অভেজ্জা হোথা’’তি ৰত্ৰা পরিগ্গহিতায ৰোহারনামমেতং, নিদ্দেসেপিস্স ‘‘তায সহ উদকপত্তং আমসিত্ৰা তং ৰাসেতী’’তি এৰমত্থো ৰেদিতব্বো.

ওভটং ওরোপিতং চুম্বটমস্সাতি ওভটচুম্বটা, কট্ঠহারিকাদীনং অঞ্ঞতরা, যস্সা সীসতো চুম্বটং ওরোপেত্ৰা ঘরে ৰাসেতি, তস্সা এতং অধিৰচনং.

দাসী চাতি অত্তনোযেৰ দাসী চ হোতি ভরিযা চ.

কম্মকারী নাম গেহে ভতিযা কম্মং করোতি, তায সদ্ধিং কোচি ঘরাৰাসং কপ্পেতি অত্তনো ভরিযায অনত্থিকো হুত্ৰা. অযং ৰুচ্চতি ‘‘কম্মকারী চ ভরিযা চা’’তি.

ধজেন আহটা ধজাহটা, উস্সিতদ্ধজায সেনায গন্ত্ৰা পরৰিসযং ৰিলুম্পিত্ৰা আনীতাতি ৰুত্তং হোতি, তং কোচি ভরিযং করোতি, অযং ধজাহটা নাম. মুহুত্তিকা ৰুত্তনযাএৰ, এতাসং দসন্নম্পি পুরিসন্তরগমনে মিচ্ছাচারো হোতি. পুরিসানং পন ৰীসতিযাপি এতাসু মিচ্ছাচারো হোতি, ভিক্খুনো চ সঞ্চরিত্তং হোতীতি.

৩০৫. ইদানি পুরিসো ভিক্খুং পহিণতীতিআদীসু পটিগ্গণ্হাতীতি সো ভিক্খু তস্স পুরিসস্স ‘‘গচ্ছ, ভন্তে, ইত্থন্নামং মাতুরক্খিতং ব্রূহি, হোহি কির ইত্থন্নামস্স ভরিযা ধনক্কীতা’’তি এৰং ৰুত্তৰচনং ‘‘সাধু উপাসকা’’তি ৰা ‘‘হোতূ’’তি ৰা ‘‘আরোচেস্সামী’’তি ৰা যেন কেনচি আকারেন ৰচীভেদং কত্ৰা ৰা সীসকম্পনাদীহি ৰা সম্পটিচ্ছতি. ৰীমংসতীতি এৰং পটিগ্গণ্হিত্ৰা তস্সা ইত্থিযা সন্তিকং গন্ত্ৰা তং সাসনং আরোচেতি. পচ্চাহরতীতি তেন আরোচিতে সা ইত্থী ‘‘সাধূ’’তি সম্পটিচ্ছতু ৰা পটিক্খিপতু ৰা লজ্জায ৰা তুণ্হী হোতু, পুন আগন্ত্ৰা তস্স পুরিসস্স তং পৰত্তিং আরোচেতি.

এত্তাৰতা ইমায পটিগ্গহণারোচনপচ্চাহরণসঙ্খাতায তিৰঙ্গসম্পত্তিযা সঙ্ঘাদিসেসো হোতি. সা পন তস্স ভরিযা হোতু ৰা মা ৰা, অকারণমেতং. সচে পন সো মাতুরক্খিতায সন্তিকং পেসিতো তং অদিস্ৰা তস্সা মাতুযা তং সাসনং আরোচেতি, বহিদ্ধা ৰিমট্ঠং নাম হোতি, তস্মা ৰিসঙ্কেতন্তি মহাপদুমত্থেরো আহ. মহাসুমত্থেরো পন মাতা ৰা হোতু পিতা ৰা অন্তমসো গেহদাসীপি অঞ্ঞো ৰাপি যো কোচি তং কিরিযং সম্পাদেস্সতি, তস্স ৰুত্তেপি ৰিমট্ঠং নাম ন হোতি, তিৰঙ্গসম্পত্তিকালে আপত্তিযেৰ.

ননু যথা ‘‘বুদ্ধং পচ্চক্খামী’’তি ৰত্তুকামো ৰিরজ্ঝিত্ৰা ‘‘ধম্মং পচ্চক্খামী’’তি ৰদেয্য পচ্চক্খাতাৰস্স সিক্খা. যথা ৰা ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জামী’’তি ৰত্তুকামো ৰিরজ্ঝিত্ৰা ‘‘দুতিযং ঝানং সমাপজ্জামী’’তি ৰদেয্য আপন্নোৰস্স পারাজিকং. এৰংসম্পদমিদন্তি আহ. তং পনেতং ‘‘পটিগ্গণ্হাতি, অন্তেৰাসিং ৰীমংসাপেত্ৰা অত্তনা পচ্চাহরতি, আপত্তি সঙ্ঘাদিসেসস্সা’’তি ইমিনা সমেতি, তস্মা সুভাসিতং.

যথা চ ‘‘মাতুরক্খিতং ব্রূহী’’তি ৰুত্তস্স গন্ত্ৰা তস্সা আরোচেতুং সমত্থানং মাতাদীনম্পি ৰদতো ৰিসঙ্কেতো নত্থি, এৰমেৰ ‘‘হোহি কির ইত্থন্নামস্স ভরিযা ধনক্কীতা’’তি ৰত্তব্বে ‘‘হোহি কির ইত্থন্নামস্স ভরিযা ছন্দৰাসিনী’’তি এৰং পাল়িযং ৰুত্তেসু ছন্দৰাসিনিআদীসু ৰচনেসু অঞ্ঞতরৰসেন ৰা অৰুত্তেসুপি ‘‘হোহি কির ইত্থন্নামস্স ভরিযা জাযা পজাপতি পুত্তমাতা ঘরণী ঘরসামিনী ভত্তরন্ধিকা সুস্সূসিকা পরিচারিকা’’তিএৰমাদীসু সংৰাসপরিদীপকেসু ৰচনেসু অঞ্ঞতরৰসেন ৰা ৰদন্তস্সাপি ৰিসঙ্কেতো নত্থি তিৰঙ্গসম্পত্তিযা আপত্তিযেৰ. ‘‘মাতুরক্খিতং ব্রূহী’’তি পেসিতস্স পন গন্ত্ৰা অঞ্ঞাসু পিতুরক্খিতাদীসু অঞ্ঞতরং ৰদন্তস্স ৰিসঙ্কেতং. এস নযো ‘‘পিতুরক্খিতং ব্রূহী’’তিআদীসুপি.

কেৰলঞ্হেত্থ একমূলকদুমূলকাদিৰসেন ‘‘পুরিসস্স মাতা ভিক্খুং পহিণতি, মাতুরক্খিতায মাতা ভিক্খুং পহিণতী’’তি এৰমাদীনং মূলট্ঠানঞ্চ ৰসেন পেয্যালভেদোযেৰ ৰিসেসো. সোপি পুব্বে ৰুত্তনযত্তা পাল়িঅনুসারেনেৰ সক্কা জানিতুন্তি নাস্স ৰিভাগং দস্সেতুং আদরং করিম্হ.

৩৩৮. পটিগ্গণ্হাতীতিআদীসু পন দ্ৰীসু চতুক্কেসু পঠমচতুক্কে আদিপদেন তিৰঙ্গসম্পত্তিযা সঙ্ঘাদিসেসো, মজ্ঝে দ্ৰীহি দুৰঙ্গসম্পত্তিযা থুল্লচ্চযং, অন্তে একেন একঙ্গসম্পত্তিযা দুক্কটং. দুতিযচতুক্কে আদিপদেন দুৰঙ্গসম্পত্তিযা থুল্লচ্চযং, মজ্ঝে দ্ৰীহি একঙ্গসম্পত্তিযা দুক্কটং, অন্তে একেন অঙ্গাভাৰতো অনাপত্তি. তত্থ পটিগ্গণ্হাতীতি আণাপকস্স সাসনং পটিগ্গণ্হাতি. ৰীমংসতীতি পহিতট্ঠানং গন্ত্ৰা তং আরোচেতি. পচ্চাহরতীতি পুন আগন্ত্ৰা মূলট্ঠস্স আরোচেতি.

ন পচ্চাহরতীতি আরোচেত্ৰা এত্তোৰ পক্কমতি. পটিগ্গণ্হাতি ন ৰীমংসতীতি পুরিসেন ‘‘ইত্থন্নামং গন্ত্ৰা ব্রূহী’’তি ৰুচ্চমানো ‘‘সাধূ’’তি তস্স সাসনং পটিগ্গণ্হিত্ৰা তং পমুস্সিত্ৰা ৰা অপ্পমুস্সিত্ৰা ৰা অঞ্ঞেন করণীযেন তস্সা সন্তিকং গন্ত্ৰা কিঞ্চিদেৰ কথং কথেন্তো নিসীদতি, এত্তাৰতা ‘‘পটিগ্গণ্হাতি ন ৰীমংসতি নামা’’তি ৰুচ্চতি. অথ নং সা ইত্থী সযমেৰ ৰদতি ‘‘তুম্হাকং কির উপট্ঠাকো মং গেহে কাতুকামো’’তি এৰং ৰত্ৰা চ ‘‘অহং তস্স ভরিযা ভৰিস্সামী’’তি ৰা ‘‘ন ভৰিস্সামী’’তি ৰা ৰদতি. সো তস্সা ৰচনং অনভিনন্দিত্ৰা অপ্পটিক্কোসিত্ৰা তুণ্হীভূতোৰ উট্ঠাযাসনা তস্স পুরিসস্স সন্তিকং আগন্ত্ৰা তং পৰত্তিং আরোচেতি, এত্তাৰতা ‘‘ন ৰীমংসতি পচ্চাহরতি নামা’’তি ৰুচ্চতি. ন ৰীমংসতি ন পচ্চাহরতীতি কেৰলং সাসনারোচনকালে পটিগ্গণ্হাতিযেৰ, ইতরং পন দ্ৰযং ন করোতি.

ন পটিগ্গণ্হাতি ৰীমংসতি পচ্চাহরতীতি কোচি পুরিসো ভিক্খুস্স ঠিতট্ঠানে ৰা নিসিন্নট্ঠানে ৰা তথারূপিং কথং কথেতি, ভিক্খু তেন অপ্পহিতোপি পহিতো ৰিয হুত্ৰা ইত্থিযা সন্তিকং গন্ত্ৰা ‘‘হোহি কির ইত্থন্নামস্স ভরিযা’’তিআদিনা নযেন ৰীমংসিত্ৰা তস্সা রুচিং ৰা অরুচিং ৰা পুন আগন্ত্ৰা ইমস্স আরোচেতি. তেনেৰ নযেন ৰীমংসিত্ৰা অপচ্চাহরন্তো ‘‘ন পটিগ্গণ্হাতি ৰীমংসতি ন পচ্চাহরতী’’তি ৰুচ্চতি. তেনেৰ নযেন গতো অৰীমংসিত্ৰা তায সমুট্ঠাপিতং কথং সুত্ৰা পঠমচতুক্কস্স ততিযপদে ৰুত্তনযেন আগন্ত্ৰা ইমস্স আরোচেন্তো ‘‘ন পটিগ্গণ্হাতি ন ৰীমংসতি পচ্চাহরতী’’তি ৰুচ্চতি. চতুত্থপদং পাকটমেৰ.

সম্বহুলে ভিক্খূ আণাপেতীতিআদিনযা পাকটাযেৰ. যথা পন সম্বহুলাপি একৰত্থুম্হি আপজ্জন্তি, এৰং একস্সপি সম্বহুলৰত্থূসু সম্বহুলা আপত্তিযো ৰেদিতব্বা. কথং? পুরিসো ভিক্খুং আণাপেতি ‘‘গচ্ছ, ভন্তে, অসুকস্মিং নাম পাসাদে সট্ঠিমত্তা ৰা সত্ততিমত্তা ৰা ইত্থিযো ঠিতা তা ৰদেহি, হোথ কির ইত্থন্নামস্স ভরিযাযো’’তি. সো সম্পটিচ্ছিত্ৰা তত্থ গন্ত্ৰা আরোচেত্ৰা পুন তং সাসনং পচ্চাহরতি. যত্তকা ইত্থিযো তত্তকা আপত্তিযো আপজ্জতি. ৰুত্তঞ্হেতং পরিৰারেপি

‘‘পদৰীতিহারমত্তেন, ৰাচায ভণিতেন চ;

সব্বানি গরুকানি সপ্পটিকম্মানি;

চতুসট্ঠি আপত্তিযো আপজ্জেয্য একতো;

পঞ্হামেসা কুসলেহি চিন্তিতা’’তি. (পরি. ৪৮০);

ইমং কির অত্থৰসং পটিচ্চ অযং পঞ্হো ৰুত্তো. ৰচনসিলিট্ঠতায চেত্থ ‘‘চতুসট্ঠি আপত্তিযো’’তি ৰুত্তং. এৰং করোন্তো পন সতম্পি সহস্সম্পি আপজ্জতীতি. যথা চ একেন পেসিতস্স একস্স সম্বহুলাসু ইত্থীসু সম্বহুলা আপত্তিযো, এৰং একো পুরিসো সম্বহুলে ভিক্খূ একিস্সা সন্তিকং পেসেতি, সব্বেসং সঙ্ঘাদিসেসো. একো সম্বহুলে ভিক্খূ সম্বহুলানং ইত্থীনং সন্তিকং পেসেতি, ইত্থিগণনায সঙ্ঘাদিসেসা. সম্বহুলা পুরিসা একং ভিক্খুং একিস্সা সন্তিকং পেসেন্তি, পুরিসগণনায সঙ্ঘাদিসেসা. সম্বহুলা একং সম্বহুলানং ইত্থীনং সন্তিকং পেসেন্তি, ৰত্থুগণনায সঙ্ঘাদিসেসা. সম্বহুলা সম্বহুলে একিস্সা সন্তিকং পেসেন্তি, ৰত্থুগণনায সঙ্ঘাদিসেসা. সম্বহুলা পুরিসা সম্বহুলে ভিক্খূ সম্বহুলানং ইত্থীনং সন্তিকং পেসেন্তি, ৰত্থুগণনায সঙ্ঘাদিসেসা. এস নযো ‘‘একা ইত্থী একং ভিক্খু’’ন্তিআদীসুপি. এত্থ চ সভাগৰিভাগতা নাম অপ্পমাণং, মাতাপিতুনম্পি পঞ্চসহধম্মিকানম্পি সঞ্চরিত্তকম্মং করোন্তস্স আপত্তিযেৰ.

পুরিসো ভিক্খুং আণাপেতি গচ্ছ ভন্তেতি চতুক্কং অঙ্গৰসেন আপত্তিভেদ দস্সনত্থং ৰুত্তং. তস্স পচ্ছিমপদে অন্তেৰাসী ৰীমংসিত্ৰা বহিদ্ধা পচ্চাহরতীতি আগন্ত্ৰা আচরিযস্স অনারোচেত্ৰা এত্তোৰ গন্ত্ৰা তস্স পুরিসস্স আরোচেতি. আপত্তি উভিন্নং থুল্লচ্চযস্সাতি আচরিযস্স পটিগ্গহিতত্তা চ ৰীমংসাপিতত্তা চ দ্ৰীহঙ্গেহি থুল্লচ্চযং, অন্তেৰাসিকস্স ৰীমংসিতত্তা চ পচ্চাহটত্তা চ দ্ৰীহঙ্গেহি থুল্লচ্চযং. সেসং পাকটমেৰ.

৩৩৯. গচ্ছন্তো সম্পাদেতীতি পটিগ্গণ্হাতি চেৰ ৰীমংসতি চ. আগচ্ছন্তো ৰিসংৰাদেতীতি ন পচ্চাহরতি. গচ্ছন্তো ৰিসংৰাদেতীতি ন পটিগ্গণ্হাতি. আগচ্ছন্তো সম্পাদেতীতি ৰীমংসতি চেৰ পচ্চাহরতি চ. এৰং উভযত্থ দ্ৰীহঙ্গেহি থুল্লচ্চযং. ততিযপদে আপত্তি, চতুত্থে অনাপত্তি.

৩৪০. অনাপত্তি সঙ্ঘস্স ৰা চেতিযস্স ৰা গিলানস্স ৰা করণীযেন গচ্ছতি উম্মত্তকস্স আদিকম্মিকস্সাতি এত্থ ভিক্খুসঙ্ঘস্স উপোসথাগারং ৰা কিঞ্চি ৰা ৰিপ্পকতং হোতি. তত্থ কারুকানং ভত্তৰেতনত্থায উপাসকো ৰা উপাসিকায সন্তিকং ভিক্খুং পহিণেয্য, উংপাসিকা ৰা উপাসকস্স, এৰরূপেন সঙ্ঘস্স করণীযেন গচ্ছন্তস্স অনাপত্তি. চেতিযকম্মে কযিরমানেপি এসেৰ নযো. গিলানস্স ভেসজ্জত্থাযপি উপাসকেন ৰা উপাসিকায সন্তিকং উপাসিকায ৰা উপাসকস্স সন্তিকং পহিতস্স গচ্ছতো অনাপত্তি. উম্মত্তকআদিকম্মিকা ৰুত্তনযা এৰ.

পদভাজনীযৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সমুট্ঠানাদীসু ইদং সিক্খাপদং ছসমুট্ঠানং, সীসুক্খিপনাদিনা কাযৰিকারেন সাসনং গহেত্ৰা গন্ত্ৰা হত্থমুদ্দায ৰীমংসিত্ৰা পুন আগন্ত্ৰা হত্থমুদ্দায এৰ আরোচেন্তস্স কাযতো সমুট্ঠাতি. আসনসালায নিসিন্নস্স ‘‘ইত্থন্নামা আগমিস্সতি, তস্সা চিত্তং জানেয্যাথা’’তি কেনচি ৰুত্তে ‘‘সাধূ’’তি সম্পটিচ্ছিত্ৰা তং আগতং ৰত্ৰা তস্সা গতায পুন তস্মিং পুরিসে আগতে আরোচেন্তস্স ৰাচতো সমুট্ঠাতি. ৰাচায ‘‘সাধূ’’তি সাসনং গহেত্ৰা অঞ্ঞেন করণীযেন তস্সা ঘরং গন্ত্ৰা অঞ্ঞত্থ ৰা গমনকালে তং দিস্ৰা ৰচীভেদেনেৰ ৰীমংসিত্ৰা পুন অঞ্ঞেনেৰ করণীযেন ততো অপক্কম্ম কদাচিদেৰ তং পুরিসং দিস্ৰা আরোচেন্তস্সাপি ৰাচতোৰ সমুট্ঠাতি. পণ্ণত্তিং অজানন্তস্স পন খীণাসৰস্সাপি কাযৰাচতো সমুট্ঠাতি. কথং? সচে হিস্স মাতাপিতরো কুজ্ঝিত্ৰা অলংৰচনীযা হোন্তি, তঞ্চ ভিক্খুং ঘরং উপগতং থেরপিতা ৰদতি ‘‘মাতা তে তাত মং মহল্লকং ছড্ডেত্ৰা ঞাতিকুলং গতা, গচ্ছ তং মং উপট্ঠাতুং পেসেহী’’তি. সো চে গন্ত্ৰা তং ৰত্ৰা পুন পিতুনো তস্সা আগমনং ৰা অনাগমনং ৰা আরোচেতি, সঙ্ঘাদিসেসো. ইমানি তীণি অচিত্তকসমুট্ঠানানি.

পণ্ণত্তিং পন জানিত্ৰা এতেহেৰ তীহি নযেহি সঞ্চরিত্তং সমাপজ্জতো কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি. ইমানি তীণি পণ্ণত্তিজাননচিত্তেন সচিত্তকসমুট্ঠানানি. কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, কুসলাদিৰসেন চেত্থ তীণি চিত্তানি, সুখাদিৰসেন তিস্সো ৰেদনাতি.

৩৪১. ৰিনীতৰত্থূসু আদিতো ৰত্থুপঞ্চকে পটিগ্গহিতমত্তত্তা দুক্কটং.

কলহৰত্থুস্মিং সম্মোদনীযং অকাসীতি তং সঞ্ঞাপেত্ৰা পুন গেহগমনীযং

অকাসি. নালংৰচনীযাতি ন পরিচ্চত্তাতি অত্থো. যা হি যথা যথা যেসু যেসু জনপদেসু পরিচ্চত্তা পরিচ্চত্তাৰ হোতি, ভরিযাভাৰং অতিক্কমতি, অযং ‘‘অলংৰচনীযা’’তি ৰুচ্চতি. এসা পন ন অলংৰচনীযা কেনচিদেৰ কারণেন কলহং কত্ৰা গতা, তেনেৰেত্থ ভগৰা ‘‘অনাপত্তী’’তি আহ. যস্মা পন কাযসংসগ্গে যক্খিযা থুল্লচ্চযং ৰুত্তং, তস্মা দুট্ঠুল্লাদীসুপি যক্খিপেতিযো থুল্লচ্চযৰত্থুমেৰাতি ৰেদিতব্বা. অট্ঠকথাসু পনেতং ন ৰিচারিতং. সেসং সব্বত্থ উত্তানত্থমেৰাতি.

সঞ্চরিত্তসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৬. কুটিকারসিক্খাপদৰণ্ণনা

৩৪২. তেন সমযেনাতি কুটিকারসিক্খাপদং. তত্থ আল়ৰকাতি আল়ৰিরট্ঠে জাতা দারকা আল়ৰকা নাম, তে পব্বজিতকালেপি ‘‘আল়ৰকা’’ত্ৰেৰ পঞ্ঞাযিংসু. তে সন্ধায ৰুত্তং ‘‘আল়ৰকা ভিক্খূ’’তি. সঞ্ঞাচিকাযোতি সযং যাচিত্ৰা গহিতূপকরণাযো. কারাপেন্তীতি করোন্তিপি কারাপেন্তিপি, তে কির সাসনে ৰিপস্সনাধুরঞ্চ গন্থধুরঞ্চাতি দ্ৰেপি ধুরানি ছড্ডেত্ৰা নৰকম্মমেৰ ধুরং কত্ৰা পগ্গণ্হিংসু. অস্সামিকাযোতি অনিস্সরাযো, কারেতা দাযকেন ৰিরহিতাযোতি অত্থো. অত্তুদ্দেসিকাযোতি অত্তানং উদ্দিস্স অত্তনো অত্থায আরদ্ধাযোতি অত্থো. অপ্পমাণিকাযোতি ‘‘এত্তকেন নিট্ঠং গচ্ছিস্সন্তী’’তি এৰং অপরিচ্ছিন্নপ্পমাণাযো, ৰুদ্ধিপ্পমাণাযো ৰা মহন্তপ্পমাণাযোতি অত্থো.

যাচনা এৰ বহুলা এতেসং মন্দং অঞ্ঞং কম্মন্তি যাচনবহুলা. এৰং ৰিঞ্ঞত্তিবহুলা ৰেদিতব্বা. অত্থতো পনেত্থ নানাকরণং নত্থি, অনেকক্খত্তুং ‘‘পুরিসং দেথ, পুরিসত্থকরং দেথা’’তি যাচন্তানমেতং অধিৰচনং. তত্থ মূলচ্ছেজ্জায পুরিসং যাচিতুং ন ৰট্টতি, সহাযত্থায কম্মকরণত্থায ‘‘পুরিসং দেথা’’তি যাচিতুং ৰট্টতি. পুরিসত্থকরন্তি পুরিসেন কাতব্বং হত্থকম্মং ৰুচ্চতি, তং যাচিতুং ৰট্টতি. হত্থকম্মং নাম কিঞ্চি ৰত্থু ন হোতি, তস্মা ঠপেত্ৰা মিগলুদ্দকমচ্ছবন্ধকাদীনং সককম্মং অৰসেসং সব্বং কপ্পিযং. ‘‘কিং, ভন্তে, আগতত্থ কেন কম্ম’’ন্তি পুচ্ছিতে ৰা অপুচ্ছিতে ৰা যাচিতুং ৰট্টতি, ৰিঞ্ঞত্তিপচ্চযা দোসো নত্থি. তস্মা মিগলুদ্দকাদযো সককম্মং ন যাচিতব্বা, ‘‘হত্থকম্মং দেথা’’তি অনিযমেত্ৰাপি ন যাচিতব্বা; এৰং যাচিতা হি তে ‘‘সাধু, ভন্তে’’তি ভিক্খূ উয্যোজেত্ৰা মিগেপি মারেত্ৰা আহরেয্যুং. নিযমেত্ৰা পন ‘‘ৰিহারে কিঞ্চি কত্তব্বং অত্থি, তত্থ হত্থকম্মং দেথা’’তি যাচিতব্বা. ফালনঙ্গলাদীনি উপকরণানি গহেত্ৰা কসিতুং ৰা ৰপিতুং ৰা লাযিতুং ৰা গচ্ছন্তং সকিচ্চপসুতম্পি কস্সকং ৰা অঞ্ঞং ৰা কিঞ্চি হত্থকম্মং যাচিতুং ৰট্টতেৰ. যো পন ৰিঘাসাদো ৰা অঞ্ঞো ৰা কোচি নিক্কম্মো নিরত্থককথং কথেন্তো নিদ্দাযন্তো ৰা ৰিহরতি, এৰরূপং অযাচিত্ৰাপি ‘‘এহি রে ইদং ৰা ইদং ৰা করোহী’’তি যদিচ্ছকং কারাপেতুং ৰট্টতি.

হত্থকম্মস্স পন সব্বকপ্পিযভাৰদীপনত্থং ইমং নযং কথেন্তি. সচে হি ভিক্খু পাসাদং কারেতুকামো হোতি, থম্ভত্থায পাসাণকোট্টকানং ঘরং গন্ত্ৰা ৰত্তব্বং ‘‘হত্থকম্মং লদ্ধুং ৰট্টতি উপাসকা’’তি. কিং কাতব্বং, ভন্তে,তি? পাসাণত্থম্ভা উদ্ধরিত্ৰা দাতব্বাতি. সচে তে উদ্ধরিত্ৰা ৰা দেন্তি, উদ্ধরিত্ৰা নিক্খিত্তে অত্তনো থম্ভে ৰা দেন্তি, ৰট্টতি. অথাপি ৰদন্তি – ‘‘অম্হাকং, ভন্তে, হত্থকম্মং কাতুং খণো নত্থি, অঞ্ঞং উদ্ধরাপেথ, তস্স মূলং দস্সামা’’তি উদ্ধরাপেত্ৰা ‘‘পাসাণত্থম্ভে উদ্ধটমনুস্সানং মূলং দেথা’’তি ৰত্তুং ৰট্টতি. এতেনেৰুপাযেন পাসাদদারূনং অত্থায ৰড্ঢকীনং সন্তিকং ইট্ঠকত্থায ইট্ঠকৰড্ঢকীনং ছদনত্থায গেহচ্ছাদকানং চিত্তকম্মত্থায চিত্তকারানন্তি যেন যেন অত্থো হোতি, তস্স তস্স অত্থায তেসং তেসং সিপ্পকারকানং সন্তিকং গন্ত্ৰা হত্থকম্মং যাচিতুং ৰট্টতি. হত্থকম্মযাচনৰসেন চ মূলচ্ছেজ্জায ৰা ভত্তৰেতনানুপ্পদানেন ৰা লদ্ধম্পি সব্বং গহেতুং ৰট্টতি. অরঞ্ঞতো আহরাপেন্তেন চ সব্বং অনজ্ঝাৰুত্থকং আহরাপেতব্বং.

ন কেৰলঞ্চ পাসাদং কারেতুকামেন মঞ্চপীঠপত্তপরিস্সাৰনধমকরকচীৰরাদীনি কারাপেতুকামেনাপি দারুলোহসুত্তাদীনি লভিত্ৰা তে তে সিপ্পকারকে উপসঙ্কমিত্ৰা ৰুত্তনযেনেৰ হত্থকম্মং যাচিতব্বং. হত্থকম্মযাচনৰসেন চ মূলচ্ছেজ্জায ৰা ভত্তৰেতনানুপ্পদানেন ৰা লদ্ধম্পি সব্বং গহেতব্বং. সচে পন কাতুং ন ইচ্ছন্তি, ভত্তৰেতনং পচ্চাসীসন্তি, অকপ্পিযকহাপণাদি ন দাতব্বং. ভিক্খাচারৰত্তেন তণ্ডুলাদীনি পরিযেসিত্ৰা দাতুং ৰট্টতি.

হত্থকম্মৰসেন পত্তং কারেত্ৰা তথেৰ পাচেত্ৰা নৰপক্কস্স পত্তস্স পুঞ্ছনতেলত্থায অন্তোগামং পৰিট্ঠেন ‘‘ভিক্খায আগতো’’তি সল্লক্খেত্ৰা যাগুযা ৰা ভত্তে ৰা আনীতে হত্থেন পত্তো পিধাতব্বো. সচে উপাসিকা ‘‘কিং, ভন্তে’’তি পুচ্ছতি, ‘‘নৰপক্কো পত্তো পুঞ্ছনতেলেন অত্থো’’তি ৰত্তব্বং. সচে সা ‘‘দেহি, ভন্তে’’তি পত্তং গহেত্ৰা তেলেন পুঞ্ছিত্ৰা যাগুযা ৰা ভত্তস্স ৰা পূরেত্ৰা দেতি, ৰিঞ্ঞত্তি নাম ন হোতি, গহেতুং ৰট্টতীতি.

ভিক্খূ পগেৰ পিণ্ডায চরিত্ৰা আসনসালং গন্ত্ৰা আসনং অপস্সন্তা তিট্ঠন্তি. তত্র চে উপাসকা ভিক্খূ ঠিতে দিস্ৰা সযমেৰ আসনানি আহরাপেন্তি, নিসীদিত্ৰা গচ্ছন্তেহি আপুচ্ছিত্ৰা গন্তব্বং. অনাপুচ্ছা গতানম্পি নট্ঠং গীৰা ন হোতি, আপুচ্ছিত্ৰা গমনং পন ৰত্তং. সচে ভিক্খূহি ‘‘আসনানি আহরথা’’তি ৰুত্তেহি আহটানি হোন্তি, আপুচ্ছিত্ৰাৰ গন্তব্বং. অনাপুচ্ছা গতানং ৰত্তভেদো চ নট্ঠঞ্চ গীৰাতি. অত্থরণকোজৰাদীসুপি এসেৰ নযো.

মক্খিকাযো বহুকা হোন্তি, ‘‘মক্খিকাবীজনিং আহরথা’’তি ৰত্তব্বং. পুচিমন্দসাখাদীনি আহরন্তি, কপ্পিযং কারাপেত্ৰা পটিগ্গহেতব্বানি. আসনসালায উদকভাজনং রিত্তং হোতি, ‘‘ধমকরণং গণ্হা’’তি ন ৰত্তব্বং. ধমকরকঞ্হি রিত্তভাজনে পক্খিপন্তো ভিন্দেয্য ‘‘নদিং ৰা তল়াকং ৰা গন্ত্ৰা পন উদকং আহরা’’তি ৰত্তুং ৰট্টতি. ‘‘গেহতো আহরা’’তি নেৰ ৰত্তুং ৰট্টতি, ন আহটং পরিভুঞ্জিতব্বং. আসনসালাযং ৰা অরঞ্ঞকে ৰা ভত্তকিচ্চং করোন্তেহি তত্থজাতকং অনজ্ঝাৰুত্থকং যংকিঞ্চি উত্তরিভঙ্গারহং পত্তং ৰা ফলং ৰা সচে কিঞ্চি কম্মং করোন্তং আহরাপেতি, হত্থকম্মৰসেন আহরাপেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. অলজ্জীহি পন ভিক্খূহি ৰা সামণেরেহি ৰা হত্থকম্মং ন কারেতব্বং. অযং তাৰ পুরিসত্থকরে নযো.

গোণং পন অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতট্ঠানতো আহরাপেতুং ন ৰট্টতি, আহরাপেন্তস্স দুক্কটং. ঞাতিপৰারিতট্ঠানতোপি মূলচ্ছেজ্জায যাচিতুং ন ৰট্টতি, তাৰকালিকনযেন সব্বত্থ ৰট্টতি. এৰং আহরাপিতঞ্চ গোণং রক্খিত্ৰা জগ্গিত্ৰা সামিকা পটিচ্ছাপেতব্বা. সচস্স পাদো ৰা সিঙ্গং ৰা ভিজ্জতি ৰা নস্সতি ৰা সামিকা চে সম্পটিচ্ছন্তি, ইচ্চেতং কুসলং. নো চে সম্পটিচ্ছন্তি, গীৰা হোতি. সচে ‘‘তুম্হাকংযেৰ দেমা’’তি ৰদন্তি ন সম্পটিচ্ছিতব্বং. ‘‘ৰিহারস্স দেমা’’তি ৰুত্তে পন ‘‘আরামিকানং আচিক্খথ জগ্গনত্থাযা’’তি ৰত্তব্বং.

‘‘সকটং দেথা’’তিপি অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতে ৰত্তুং ন ৰট্টতি, ৰিঞ্ঞত্তিএৰ হোতি দুক্কটং আপজ্জতি. ঞাতিপৰারিতট্ঠানে পন ৰট্টতি, তাৰকালিকং ৰট্টতি কম্মং কত্ৰা পুন দাতব্বং. সচে নেমিযাদীনি ভিজ্জন্তি পাকতিকানি কত্ৰা দাতব্বং. নট্ঠে গীৰা হোতি. ‘‘তুম্হাকমেৰ দেমা’’তি ৰুত্তে দারুভণ্ডং নাম সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতি. এস নযো ৰাসিফরসুকুঠারীকুদালনিখাদনেসু. ৰল্লিআদীসু চ পরপরিগ্গহিতেসু. গরুভণ্ডপ্পহোনকেসুযেৰ চ ৰল্লিআদীসু ৰিঞ্ঞত্তি হোতি, ন ততো ওরং.

অনজ্ঝাৰুত্থকং পন যংকিঞ্চি আহরাপেতুং ৰট্টতি. রক্খিতগোপিতট্ঠানেযেৰ হি ৰিঞ্ঞত্তি নাম ৰুচ্চতি. সা দ্ৰীসু পচ্চযেসু সব্বেন সব্বং ন ৰট্টতি, সেনাসনপচ্চযে পন ‘‘আহর দেহী’’তি ৰিঞ্ঞত্তিমত্তমেৰ ন ৰট্টতি, পরিকথোভাসনিমিত্তকম্মানি ৰট্টন্তি. তত্থ উপোসথাগারং ৰা ভোজনসালং ৰা অঞ্ঞং ৰা যংকিঞ্চি সেনাসনং ইচ্ছতো ‘‘ইমস্মিং ৰত ওকাসে এৰরূপং সেনাসনং কাতুং ৰট্টতী’’তি ৰা ‘‘যুত্ত’’ন্তি ৰা ‘‘অনুরূপ’’ন্তি ৰাতিআদিনা নযেন ৰচনং পরিকথা নাম. ‘‘উপাসকা তুম্হে কুহিং ৰসথা’’তি? ‘‘পাসাদে, ভন্তে’’তি. ‘‘কিং ভিক্খূনং পন উপাসকা পাসাদো ন ৰট্টতী’’তি এৰমাদিৰচনং ওভাসো নাম. মনুস্সে দিস্ৰা রজ্জুং পসারেতি, খীলে আকোটাপেতি. ‘‘কিং ইদং, ভন্তে’’তি ৰুত্তে ‘‘ইধ আৰাসং করিস্সামা’’তি এৰমাদিকরণং পন নিমিত্তকম্মং নাম. গিলানপচ্চযে পন ৰিঞ্ঞত্তিপি ৰট্টতি, পগেৰ পরিকথাদীনি.

মনুস্সা উপদ্দুতা যাচনায উপদ্দুতা ৰিঞ্ঞত্তিযাতি তেসং ভিক্খূনং তায যাচনায চ ৰিঞ্ঞত্তিযা চ পীল়িতা. উব্বিজ্জন্তিপীতি ‘‘কিং নু আহরাপেস্সন্তী’’তি উব্বেগং ইঞ্জনং চলনং পটিলভন্তি. উত্তসন্তিপীতি অহিং ৰিয দিস্ৰা সহসা তসিত্ৰা উক্কমন্তি. পলাযন্তিপীতি দূরতোৰ যেন ৰা তেন ৰা পলাযন্তি. অঞ্ঞেনপি গচ্ছন্তীতি যং মগ্গং পটিপন্না তং পহায নিৰত্তিত্ৰা ৰামং ৰা দক্খিণং ৰা গহেত্ৰা গচ্ছন্তি, দ্ৰারম্পি থকেন্তি.

৩৪৪. ভূতপুব্বং ভিক্খৰেতি ইতি ভগৰা তে ভিক্খূ গরহিত্ৰা তদনুরূপঞ্চ ধম্মিং কথং কত্ৰা পুনপি ৰিঞ্ঞত্তিযা দোসং পাকটং কুরুমানো ইমিনা ‘‘ভূতপুব্বং ভিক্খৰে’’তিআদিনা নযেন তীণি ৰত্থূনি দস্সেসি. তত্থ মণিকণ্ঠোতি সো কির নাগরাজা সব্বকামদদং মহগ্ঘং মণিং কণ্ঠে পিলন্ধিত্ৰা চরতি, তস্মা ‘‘মণিকণ্ঠো’’ ত্ৰেৰ পঞ্ঞাযিত্থ. উপরিমুদ্ধনি মহন্তং ফণং করিত্ৰা অট্ঠাসীতি সো কির তেসং দ্ৰিন্নং ইসীনং কনিট্ঠো ইসি মেত্তাৰিহারী অহোসি, তস্মা নাগরাজা নদিতো উত্তরিত্ৰা দেৰৰণ্ণং নিম্মিনিত্ৰা তস্স সন্তিকে নিসীদিত্ৰা সম্মোদনীযং কথং কত্ৰা তং দেৰৰণ্ণং পহায সকৰণ্ণমেৰ উপগন্ত্ৰা তং ইসিং পরিক্খিপিত্ৰা পসন্নাকারং করোন্তো উপরিমুদ্ধনি মহন্তং ফণং করিত্ৰা ছত্তং ৰিয ধারযমানো মুহুত্তং ঠত্ৰা পক্কমতি, তেন ৰুত্তং ‘‘উপরিমুদ্ধনি মহন্তং ফণং করিত্ৰা অট্ঠাসী’’তি. মণিমস্স কণ্ঠে পিলন্ধনন্তি মণিং অস্স কণ্ঠে পিলন্ধিতং, আমুক্কন্তি অত্থো. একমন্তং অট্ঠাসীতি তেন দেৰৰণ্ণেন আগন্ত্ৰা তাপসেন সদ্ধিং সম্মোদমানো একস্মিং পদেসে অট্ঠাসি.

মমন্নপানন্তি মম অন্নঞ্চ পানঞ্চ. ৰিপুলন্তি বহুলং. উল়ারন্তি পণীতং. অতিযাচকোসীতি অতিৰিয যাচকো, অসি পুনপ্পুনং যাচসীতি ৰুত্তং হোতি. সুসূতি তরুণো, থামসম্পন্নো যোব্বনপ্পত্তপুরিসো. সক্খরা ৰুচ্চতি কাল়সিলা, তত্থ ধোতো অসি ‘‘সক্খরধোতো নামা’’তি ৰুচ্চতি, সক্খরধোতো পাণিম্হি অস্সাতি সক্খরধোতপাণি, পাসাণে ধোতনিসিতখগ্গহত্থোতি অত্থো. যথা সো অসিহত্থো পুরিসো তাসেয্য, এৰং তাসেসি মং সেলং যাচমানো, মণিং যাচন্তোতি অত্থো.

ন তং যাচেতি তং ন যাচেয্য. কতরং? যস্স পিযং জিগীসেতি যং অস্স সত্তস্স পিযন্তি জানেয্য.

কিমঙ্গং পন মনুস্সভূতানন্তি মনুস্সভূতানং অমনাপাতি কিমেৰেত্থ ৰত্তব্বং.

৩৪৫. সকুণসঙ্ঘস্স সদ্দেন উব্বাল়্হোতি সো কির সকুণসঙ্ঘো পঠমযামঞ্চ পচ্ছিমযামঞ্চ নিরন্তরং সদ্দমেৰ করোতি, সো ভিক্খু তেন সদ্দেন পীল়িতো হুত্ৰা ভগৰতো সন্তিকং অগমাসি. তেনাহ – ‘‘যেনাহং তেনুপসঙ্কমী’’তি.

কুতো চ ত্ৰং ভিক্খু আগচ্ছসীতি এত্থ নিসিন্নো সো ভিক্খু ন আগচ্ছতি ৰত্তমানসমীপে পন এৰং ৰত্তুং লব্ভতি. তেনাহ – ‘‘কুতো চ ত্ৰং ভিক্খু আগচ্ছসী’’তি, কুতো আগতোসীতি অত্থো. ততো অহং ভগৰা আগচ্ছামীতি এত্থাপি সো এৰ নযো. উব্বাল়্হোতি পীল়িতো, উক্কণ্ঠাপিতো হুত্ৰাতি অত্থো.

সো সকুণসঙ্ঘো ‘‘ভিক্খু পত্তং যাচতী’’তি এত্থ ন তে সকুণা ভিক্খুনো ৰচনং জানন্তি, ভগৰা পন অত্তনো আনুভাৰেন যথা জানন্তি তথা অকাসি.

৩৪৬. অপাহং তে ন জানামীতি অপি অহং তে জনে ‘‘কে ৰা ইমে, কস্স ৰা ইমে’’তি ন জানামি. সঙ্গম্ম যাচন্তীতি সমাগন্ত্ৰা ৰগ্গৰগ্গা হুত্ৰা যাচন্তি. যাচকো অপ্পিযো হোতীতি যো যাচতি সো অপ্পিযো হোতি. যাচং অদদমপ্পিযোতি যাচন্তি যাচিতং ৰুচ্চতি, যাচিতমত্থং অদদন্তোপি অপ্পিযো হোতি. অথ ৰা যাচন্তি যাচন্তস্স, অদদমপ্পিযোতি অদেন্তো অপ্পিযো হোতি. মা মে ৰিদেস্সনা অহূতি মা মে অপ্পিযভাৰো অহু, অহং ৰা তৰ, ত্ৰং ৰা মম ৰিদেস্সো অপ্পিযো মা অহোসীতি অত্থো.

৩৪৭. দুস্সংহরানীতি কসিগোরক্খাদীহি উপাযেহি দুক্খেন সংহরণীযানি.

৩৪৮-৯. সঞ্ঞাচিকায পন ভিক্খুনাতি এত্থ সঞ্ঞাচিকা নাম সযং পৰত্তিতযাচনা ৰুচ্চতি, তস্মা ‘‘সঞ্ঞাচিকাযা’’তি অত্তনো যাচনাযাতি ৰুত্তং হোতি, সযং যাচিতকেহি উপকরণেহীতি অত্থো. যস্মা পন সা সযংযাচিতকেহি কযিরমানা সযং যাচিত্ৰা কযিরমানা হোতি, তস্মা তং অত্থপরিযাযং দস্সেতুং ‘‘সযং যাচিত্ৰা পুরিসম্পী’’তি এৰমস্স পদভাজনং ৰুত্তং.

উল্লিত্তাতি অন্তোলিত্তা. অৰলিত্তাতি বহিলিত্তা. উল্লিত্তাৰলিত্তাতি অন্তরবাহিরলিত্তাতি ৰুত্তং হোতি.

কারযমানেনাতি ইমস্স পদভাজনে ‘‘কারাপেন্তেনা’’তি এত্তকমেৰ ৰত্তব্বং সিযা, এৰঞ্হি ব্যঞ্জনং সমেতি. যস্মা পন সঞ্ঞাচিকায কুটিং করোন্তেনাপি ইধ ৰুত্তনযেনেৰ পটিপজ্জিতব্বং, তস্মা করোন্তো ৰা হোতু কারাপেন্তো ৰা উভোপেতে ‘‘কারযমানেনা’’তি ইমিনাৰ পদেন সঙ্গহিতাতি এতমত্থং দস্সেতুং ‘‘করোন্তো ৰা কারাপেন্তো ৰা’’তি ৰুত্তং. যদি পন করোন্তেন ৰা কারাপেন্তেন ৰাতি ৰদেয্য, ব্যঞ্জনং ৰিলোমিতং ভৰেয্য, ন হি কারাপেন্তো করোন্তো নাম হোতি, তস্মা অত্থমত্তমেৰেত্থ দস্সিতন্তি ৰেদিতব্বং.

অত্তুদ্দেসন্তি ‘‘ময্হং এসা’’তি এৰং অত্তা উদ্দেসো অস্সাতি অত্তুদ্দেসা, তং অত্তুদ্দেসং. যস্মা পন যস্সা অত্তা উদ্দেসো সা অত্তনো অত্থায হোতি, তস্মা অত্থপরিযাযং দস্সেন্তো ‘‘অত্তুদ্দেসন্তি অত্তনো অত্থাযা’’তি আহ. পমাণিকা কারেতব্বাতি পমাণযুত্তা কারেতব্বা. তত্রিদং পমাণন্তি তস্সা কুটিযা ইদং পমাণং. সুগতৰিদত্থিযাতি সুগতৰিদত্থি নাম ইদানি মজ্ঝিমস্স পুরিসস্স তিস্সো ৰিদত্থিযো ৰড্ঢকীহত্থেন দিযড্ঢো হত্থো হোতি. বাহিরিমেন মানেনাতি কুটিযা বহিকুট্টমানেন দ্ৰাদস ৰিদত্থিযো, মিনন্তেন পন সব্বপঠমং দিন্নো মহামত্তিকপরিযন্তো ন গহেতব্বো. থুসপিণ্ডপরিযন্তেন মিনিতব্বং. থুসপিণ্ডস্সউপরি সেতকম্মং অব্বোহারিকং. সচে থুসপিণ্ডেন অনত্থিকো মহামত্তিকায এৰ নিট্ঠাপেতি, মহামত্তিকাৰ পরিচ্ছেদো.

তিরিযন্তি ৰিত্থারতো. সত্তাতি সত্ত সুগতৰিদত্থিযো. অন্তরাতি ইমস্স পন অযং নিদ্দেসো, ‘‘অব্ভন্তরিমেন মানেনা’’তি, কুট্টস্স বহি অন্তং অগ্গহেত্ৰা অব্ভন্তরিমেন অন্তেন মিনিযমানে তিরিযং সত্ত সুগতৰিদত্থিযো পমাণন্তি ৰুত্তং হোতি.

যো পন লেসং ওড্ডেন্তো যথাৰুত্তপ্পমাণমেৰ করিস্সামীতি দীঘতো একাদস ৰিদত্থিযো তিরিযং অট্ঠ ৰিদত্থিযো, দীঘতো ৰা তেরস ৰিদত্থিযো তিরিযং ছ ৰিদত্থিযো করেয্য, ন ৰট্টতি. একতোভাগেন অতিক্কন্তম্পি হি পমাণং অতিক্কন্তমেৰ হোতি. তিট্ঠতু ৰিদত্থি, কেসগ্গমত্তম্পি দীঘতো ৰা হাপেত্ৰা তিরিযং তিরিযতো ৰা হাপেত্ৰা দীঘং ৰড্ঢেতুং ন ৰট্টতি, কো পন ৰাদো উভতো ৰড্ঢনে? ৰুত্তঞ্হেতং – ‘‘আযামতো ৰা ৰিত্থারতো ৰা অন্তমসো কেসগ্গমত্তম্পি অতিক্কমিত্ৰা করোতি ৰা কারাপেতি ৰা পযোগে দুক্কট’’ন্তিআদি (পারা. ৩৫৩). যথাৰুত্তপ্পমাণা এৰ পন ৰট্টতি. যা পন দীঘতো সট্ঠিহত্থাপি হোতি তিরিযং তিহত্থা ৰা ঊনকচতুহত্থা ৰা যত্থ পমাণযুত্তো মঞ্চো ইতো চিতো চ ন পরিৰত্ততি, অযং কুটীতি সঙ্খ্যং ন গচ্ছতি, তস্মা অযম্পি ৰট্টতি. মহাপচ্চরিযং পন পচ্ছিমকোটিযা চতুহত্থৰিত্থারা ৰুত্তা, ততো হেট্ঠা অকুটি. পমাণিকাপি পন অদেসিতৰত্থুকা ৰা সারম্ভা ৰা অপরিক্কমনা ৰা ন ৰট্টতি. পমাণিকা দেসিতৰত্থুকা অনারম্ভা সপরিক্কমনাৰ ৰট্টতি. পমাণতো ঊনতরম্পি চতুহত্থং পঞ্চহত্থম্পি করোন্তেন দেসিতৰত্থুকাৰ কারেতব্বা. পমাণাতিক্কন্তঞ্চ পন করোন্তো লেপপরিযোসানে গরুকং আপত্তিং আপজ্জতি.

তত্থ লেপো চ অলেপো চ লেপোকাসো চ অলেপোকাসো চ ৰেদিতব্বো. সেয্যথিদং – লেপোতি দ্ৰে লেপা – মত্তিকালেপো চ সুধালেপো চ. ঠপেত্ৰা পন ইমে দ্ৰে লেপে অৰসেসো ভস্মগোমযাদিভেদো লেপো, অলেপো. সচেপি কলললেপো হোতি, অলপো এৰ. লেপোকাসোতি ভিত্তিযো চেৰ ছদনঞ্চ, ঠপেত্ৰা পন ভিত্তিচ্ছদনে অৰসেসো থম্ভতুলাপিট্ঠসঙ্ঘাটৰাতপানধূমচ্ছিদ্দাদি অলেপারহো ওকাসো সব্বোপি অলেপোকাসোতি ৰেদিতব্বো.

ভিক্খূ অভিনেতব্বা ৰত্থুদেসনাযাতি যস্মিং ঠানে কুটিং কারেতুকামো হোতি, তত্থ ৰত্থুদেসনত্থায ভিক্খূ নেতব্বা. তেন কুটিকারকেনাতিআদি পন যেন ৰিধিনা তে ভিক্খূ অভিনেতব্বা, তস্স দস্সনত্থং ৰুত্তং. তত্থ কুটিৰত্থুং সোধেত্ৰাতি ন ৰিসমং অরঞ্ঞং ভিক্খূ গহেত্ৰা গন্তব্বং, কুটিৰত্থুং পন পঠমমেৰ সোধেত্ৰা সমতলং সীমমণ্ডলসদিসং কত্ৰা পচ্ছা সঙ্ঘং উপসঙ্কমিত্ৰা যাচিত্ৰা নেতব্বাতি দস্সেতি. এৰমস্স ৰচনীযোতি সঙ্ঘো এৰং ৰত্তব্বো অস্স. পরতো পন ‘‘দুতিযম্পি যাচিতব্বা’’তি ভিক্খূ সন্ধায বহুৰচনং ৰুত্তং. নো চে সব্বো সঙ্ঘো উস্সহতীতি সচে সব্বো সঙ্ঘো ন ইচ্ছতি, সজ্ঝাযমনসিকারাদীসু উয্যুত্তা তে তে ভিক্খূ হোন্তি. সারম্ভং অনারম্ভন্তি সউপদ্দৰং অনুপদ্দৰং. সপরিক্কমনং অপরিক্কমনন্তি সউপচারং অনুপচারং.

পত্তকল্লন্তি পত্তো কালো ইমস্স ওলোকনস্সাতি পত্তকালং, পত্তকালমেৰ পত্তকল্লং. ইদঞ্চ ৰত্থুংওলোকনত্থায সম্মুতিকম্মং অনুসাৰনানযেন ওলোকেত্ৰাপি কাতুং ৰট্টতি. পরতো পন ৰত্থুদেসনাকম্মং যথাৰুত্তায এৰ ঞত্তিযা চ অনুসাৰনায চ কাতব্বং, ওলোকেত্ৰা কাতুং ন ৰট্টতি.

৩৫৩. কিপিল্লিকানন্তি রত্তকাল়পিঙ্গলাদিভেদানং যাসং কাসঞ্চি কিপিল্লিকানং. কিপীল্লকানন্তিপি পাঠো. আসযোতি নিবদ্ধৰসনট্ঠানং, যথা চ কিপিল্লিকানং এৰং উপচিকাদীনম্পি নিবদ্ধৰসনট্ঠানংযেৰ আসযো ৰেদিতব্বো. যত্থ পন তে গোচরত্থায আগন্ত্ৰা গচ্ছন্তি, সব্বেসম্পি তাদিসো সঞ্চরণপ্পদেসো অৰারিতো, তস্মা তত্থ অপনেত্ৰা সোধেত্ৰা কাতুং ৰট্টতি. ইমানি তাৰ ছ ঠানানিসত্তানুদ্দযায পটিক্খিত্তানি.

হত্থীনং ৰাতি হত্থীনং পন নিবদ্ধৰসনট্ঠানম্পি নিবদ্ধগোচরট্ঠানম্পি ন ৰট্টতি, সীহাদীনং আসযো চ গোচরায পক্কমন্তানং নিবদ্ধগমনমগ্গো চ ন ৰট্টতি. এতেসং গোচরভূমি ন গহিতা. যেসং কেসঞ্চীতি অঞ্ঞেসম্পি ৰাল়ানং তিরচ্ছানগতানং. ইমানি সত্ত ঠানানি সপ্পটিভযানি ভিক্খূনং আরোগ্যত্থায পটিক্খিত্তানি. সেসানি নানাউপদ্দৰেহি সউপদ্দৰানি. তত্থ পুব্বণ্ণনিস্সিতন্তি পুব্বণ্ণং নিস্সিতং সত্তন্নং ধঞ্ঞানং ৰিরুহনকখেত্তসামন্তা ঠিতং. এসেৰ নযো অপরণ্ণনিস্সিতাদীসুপি. এত্থ পন অব্ভাঘাতন্তি কারণাঘরং ৰেরিঘরং, চোরানং মারণত্থায কতন্তি কুরুন্দিআদীসু.

আঘাতনন্তি ধম্মগন্ধিকা ৰুচ্চতি. সুসানন্তি মহাসুসানং. সংসরণন্তি অনিব্বিজ্ঝগমনীযো গতপচ্চাগতমগ্গো ৰুচ্চতি. সেসং উত্তানমেৰ.

ন সক্কা হোতি যথাযুত্তেন সকটেনাতি দ্ৰীহি বলিবদ্দেহি যুত্তেন সকটেন একং চক্কং নিব্বোদকপতনট্ঠানে একং বহি কত্ৰা আৰিজ্জিতুং ন সক্কা হোতি. কুরুন্দিযং পন ‘‘চতূহি যুত্তেনা’’তি ৰুত্তং. সমন্তা নিস্সেণিযা অনুপরিগন্তুন্তি নিস্সেণিযং ঠত্ৰা গেহং ছাদেন্তেহি ন সক্কা হোতি সমন্তা নিস্সেণিযা আৰিজ্জিতুং. ইতি এৰরূপে সারম্ভে চ অপরিক্কমনে চ ঠানে ন কারেতব্বা. অনারম্ভে পন সপরিক্কমনে কারেতব্বা, তং ৰুত্তপটিপক্খনযেন পাল়িযং আগতমেৰ.

পুন সঞ্ঞাচিকা নামাতি এৰমাদি ‘‘সারম্ভে চে ভিক্খু ৰত্থুস্মিং অপরিক্কমনে সঞ্ঞাচিকায কুটিং কারেয্যা’’তি এৰং ৰুত্তসংযাচিকাদীনং অত্থপ্পকাসনত্থং ৰুত্তং.

পযোগে দুক্কটন্তি এৰং অদেসিতৰত্থুকং ৰা পমাণাতিক্কন্তং ৰা কুটিং কারেস্সামীতি অরঞ্ঞতো রুক্খা হরণত্থায ৰাসিং ৰা ফরসুং ৰা নিসেতি দুক্কটং, অরঞ্ঞং পৰিসতি দুক্কটং, তত্থ অল্লতিণানি ছিন্দতি দুক্কটেন সদ্ধিং পাচিত্তিযং, সুক্খানি ছিন্দতি দুক্কটং. রুক্খেসুপি এসেৰ নযো. ভূমিং সোধেতি খণতি, পংসুং উদ্ধরতি, চিনাতি; এৰং যাৰ পাচীরং বন্ধতি তাৰ পুব্বপযোগো নাম হোতি. তস্মিং পুব্বপযোগে সব্বত্থ পাচিত্তিযট্ঠানে দুক্কটেন সদ্ধিং পাচিত্তিযং, দুক্কটট্ঠানে দুক্কটং, ততো পট্ঠায সহপযোগো নাম. তত্থ থম্ভেহি কাতব্বায থম্ভং উস্সাপেতি, দুক্কটং. ইট্ঠকাহি চিনিতব্বায ইট্ঠকং আচিনাতি, দুক্কটং. এৰং যং যং উপকরণং যোজেতি, সব্বত্থ পযোগে পযোগে দুক্কটং. তচ্ছন্তস্স হত্থৰারে হত্থৰারে তদত্থায গচ্ছন্তস্স পদে পদে দুক্কটং. এৰং কতং পন দারুকুট্টিকং ৰা ইট্ঠককুট্টিকং ৰা সিলাকুট্টিকং ৰা অন্তমসো পণ্ণসালম্পি সভিত্তিচ্ছদনং লিম্পিস্সামীতি সুধায ৰা মত্তিকায ৰা লিম্পন্তস্স পযোগে পযোগে যাৰ থুল্লচ্চযং ন হোতি, তাৰ দুক্কটং. এতং পন দুক্কটং মহালেপেনেৰ ৰট্টতি, সেতরত্তৰণ্ণকরণে ৰা চিত্তকম্মে ৰা অনাপত্তি.

একং পিণ্ডং অনাগতেতি যো সব্বপচ্ছিমো একো লেপপিণ্ডো, তং একং পিণ্ডং অসম্পত্তে কুটিকম্মে. ইদং ৰুত্তং হোতি, ইদানি দ্ৰীহি পিণ্ডেহি নিট্ঠানং গমিস্সতীতি তেসু পঠমপিণ্ডদানে থুল্লচ্চযন্তি.

তস্মিং পিণ্ডে আগতেতি যং একং পিণ্ডং অনাগতে কুটিকম্মে থুল্লচ্চযং হোতি, তস্মিং অৰসানপিণ্ডে আগতে দিন্নে ঠপিতে লেপস্স ঘটিতত্তা আপত্তি সঙ্ঘাদিসেসস্স. এৰং লেম্পন্তস্স চ অন্তোলেপে ৰা অন্তোলেপেন সদ্ধিং ভিত্তিঞ্চ ছদনঞ্চ একাবদ্ধং কত্ৰা ঘটিতে বহিলেপে ৰা বহিলেপেন সদ্ধিং ঘটিতে সঙ্ঘাদিসেসো. সচে পন দ্ৰারবদ্ধং ৰা ৰাতপানং ৰা অট্ঠপেত্ৰাৰ মত্তিকায লিম্পতি, তস্মিঞ্চ তস্সোকাসং পুন ৰড্ঢেত্ৰা ৰা অৰড্ঢেত্ৰা ৰা ঠপিতে লেপো ন ঘটীযতি রক্খতি তাৰ, পুন লিম্পন্তস্স পন ঘটিতমত্তে সঙ্ঘাদিসেসো. সচে তং ঠপিযমানং পঠমং দিন্নলেপেন সদ্ধিং নিরন্তরমেৰ হুত্ৰা তিট্ঠতি, পঠমমেৰ সঙ্ঘাদিসেসো. উপচিকামোচনত্থং অট্ঠঙ্গুলমত্তেন অপ্পত্তচ্ছদনং কত্ৰা ভিত্তিং লিম্পতি, অনাপত্তি. উপচিকামোচনত্থমেৰ হেট্ঠা পাসাণকুট্টং কত্ৰা তং অলিম্পিত্ৰা উপরি লিম্পতি, লেপো ন ঘটিযতি নাম, অনাপত্তিযেৰ.

ইট্ঠককুট্টিকায ইট্ঠকাহিযেৰ ৰাতপানে চ ধূমনেত্তানি চ করোতি, লেপঘটনেনেৰ আপত্তি. পণ্ণসালং লিম্পতি, লেপঘটনেনেৰ আপত্তি. তত্থ আলোকত্থায অট্ঠঙ্গুলমত্তং ঠপেত্ৰা লিম্পতি, লেপো ন ঘটীযতি নাম, অনাপত্তিযেৰ. সচে ‘‘ৰাতপানং লদ্ধা এত্থ ঠপেস্সামী’’তি করোতি, ৰাতপানে ঠপিতে লেপঘটনেন আপত্তি. সচে মত্তিকায কুট্টং করোতি, ছদনলেপেন সদ্ধিং ঘটনে আপত্তি. একো একপিণ্ডাৰসেসং কত্ৰা ঠপেতি, অঞ্ঞো তং দিস্ৰা ‘‘দুক্কতং ইদ’’ন্তি ৰত্তসীসেন লিম্পতি উভিন্নম্পি অনাপত্তি.

৩৫৪. ভিক্খু কুটিং করোতীতি এৰমাদীনি ছত্তিংস চতুক্কানি আপত্তিভেদদস্সনত্থং ৰুত্তানি, তত্থ সারম্ভায দুক্কটং, অপরিক্কমনায দুক্কটং, পমাণাতিক্কন্তায সঙ্ঘাদিসেসো, অদেসিতৰত্থুকায সঙ্ঘাদিসেসো, এতেসং ৰসেন ৰোমিস্সকাপত্তিযো ৰেদিতব্বা.

৩৫৫. আপত্তি দ্ৰিন্নং সঙ্ঘাদিসেসেন দ্ৰিন্নং দুক্কটানন্তিআদীসু চ দ্ৰীহি সঙ্ঘাদিসেসেহি সদ্ধিং দ্ৰিন্নং দুক্কটানন্তিআদিনা নযেন অত্থো ৰেদিতব্বো.

৩৬১. সো চে ৰিপ্পকতে আগচ্ছতীতিআদীসু পন অযং অত্থৰিনিচ্ছযো. সোতি সমাদিসিত্ৰা পক্কন্তভিক্খু. ৰিপ্পকতেতি অনিট্ঠিতে কুটিকম্মে. অঞ্ঞস্স ৰা দাতব্বাতি অঞ্ঞস্স পুগ্গলস্স ৰা সঙ্ঘস্স ৰা চজিত্ৰা দাতব্বা. ভিন্দিত্ৰা ৰা পুন কাতব্বাতি কিত্তকেন ভিন্না হোতি, সচে থম্ভা ভূমিযং নিখাতা, উদ্ধরিতব্বা. সচে পাসাণানং উপরি ঠপিতা, অপনেতব্বা. ইট্ঠকচিতায যাৰ মঙ্গলিট্ঠকা তাৰ কুট্টা অপচিনিতব্বা. সঙ্খেপতো ভূমিসমং কত্ৰা ৰিনাসিতা ভিন্না হোতি, ভূমিতো উপরি চতুরঙ্গুলমত্তেপি ঠিতে অভিন্নাৰ. সেসং সব্বচতুক্কেসু পাকটমেৰ. ন হেত্থ অঞ্ঞং কিঞ্চি অত্থি, যং পাল়িঅনুসারেনেৰ দুব্বিঞ্ঞেয্যং সিযা.

৩৬৩. অত্তনা ৰিপ্পকতন্তিআদীসু পন অত্তনা আরদ্ধং কুটিং. অত্তনা পরিযোসাপেতীতি মহামত্তিকায ৰা থুসমত্তিকায ৰা যায কতং পরিযোসিতভাৰং পাপেতুকামো হোতি, তায অৰসানপিণ্ডং দেন্তো পরিযোসাপেতি.

পরেহি পরিযোসাপেতীতি অত্তনোৰ অত্থায পরেহি পরিযোসাপেতি. অত্তনা ৰা হি ৰিপ্পকতা হোতু পরেহি ৰা উভযেহি ৰা, তং চে অত্তনো অত্থায অত্তনা ৰা পরিযোসাপেতি, পরেহি ৰা পরিযোসাপেতি, অত্তনা চ পরেহি চাতি যুগনদ্ধং ৰা পরিযোসাপেতি, সঙ্ঘাদিসেসোযেৰাতি অযমেত্থ ৰিনিচ্ছযো.

কুরুন্দিযংপন ৰুত্তং – ‘‘দ্ৰে তযো ভিক্খূ ‘একতো ৰসিস্সামা’তি করোন্তি, রক্খতি তাৰ, অৰিভত্তত্তা অনাপত্তি. ‘ইদং ঠানং তৰ, ইদং মমা’তি ৰিভজিত্ৰা করোন্তি আপত্তি. সামণেরো চ ভিক্খু চ একতো করোন্তি, যাৰ অৰিভত্তা তাৰ রক্খতি. পুরিমনযেন ৰিভজিত্ৰা করোন্তি, ভিক্খুস্স আপত্তী’’তি.

৩৬৪. অনাপত্তি লেণেতিআদীসু লেণং মহন্তম্পি করোন্তস্স অনাপত্তি. ন হেত্থ লেপো ঘটীযতি. গুহম্পি ইট্ঠকাগুহং ৰা সিলাগুহং ৰা দারুগুহং ৰা ভূমিগুহং ৰা মহন্তম্পি করোন্তস্স অনাপত্তি.

তিণকুটিকাযাতি সত্তভূমিকোপি পাসাদো তিণপণ্ণচ্ছদনো ‘‘তিণকুটিকা’’তি ৰুচ্চতি. অট্ঠকথাসু পন কুক্কুটচ্ছিকগেহন্তি ছদনং দণ্ডকেহি জালবদ্ধং কত্ৰা তিণেহি ৰা পণ্ণেহি ৰা ছাদিতকুটিকাৰ ৰুত্তা, তত্থ অনাপত্তি. মহন্তম্পি তিণচ্ছদনগেহং কাতুং ৰট্টতি, উল্লিত্তাদিভাৰো এৰ হি কুটিযা লক্খণং, সো চ ছদনমেৰ সন্ধায ৰুত্তোতি ৰেদিতব্বো. চঙ্কমনসালাযং তিণচুণ্ণং পরিপততি ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ওগুম্ফেত্ৰা উল্লিত্তাৰলিত্তং কাতু’’ন্তিআদীনি (চূল়ৰ. ২৬০) চেত্থ সাধকানি, তস্মা উভতো পক্খং ৰা কূটবদ্ধং ৰা ৰট্টং ৰা চতুরস্সং ৰা যং ‘‘ইমং এতস্স গেহস্স ছদন’’ন্তি ছদনসঙ্খেপেন কতং হোতি, তস্স ভিত্তিলেপেন সদ্ধিং লেপে ঘটিতে আপত্তি. সচে পন উল্লিত্তাৰলিত্তচ্ছদনস্স গেহস্স লেপরক্খণত্থং উপরি তিণেন ছাদেন্তি, এত্তাৰতা তিণকুটি নাম ন হোতি. কিং পনেত্থ অদেসিতৰত্থুকপ্পমাণাতিক্কন্তপচ্চযাৰ অনাপত্তি, উদাহু সারম্ভঅপরিক্কমনপচ্চযাপীতি সব্বত্থাপি অনাপত্তি. তথা হি তাদিসং কুটিং সন্ধায পরিৰারে ৰুত্তং –

‘‘ভিক্খু সঞ্ঞাচিকায কুটিং করোতি;

অদেসিতৰত্থুকং পমাণাতিক্কন্তং;

সারম্ভং অপরিক্কমনং অনাপত্তি;

পঞ্হা মেসা কুসলেহি চিন্তিতা’’তি. (পরি. ৪৭৯);

অঞ্ঞস্সত্থাযাতি কুটিলক্খণপ্পত্তম্পি কুটিং অঞ্ঞস্স উপজ্ঝাযস্স ৰা আচরিযস্স ৰা সঙ্ঘস্স ৰা অত্থায করোন্তস্স অনাপত্তি. যং পন ‘‘আপত্তি কারুকানং তিণ্ণং দুক্কটান’’ন্তিআদি পাল়িযং ৰুত্তং, তং যথাসমাদিট্ঠায অকরণপচ্চযা ৰুত্তং.

ৰাসাগারং ঠপেত্ৰা সব্বত্থাতি অত্তনো ৰসনত্থায অগারং ঠপেত্ৰা অঞ্ঞং উপোসথাগারং ৰা জন্তাঘরং ৰা ভোজনসালা ৰা অগ্গিসালা ৰা ভৰিস্সতীতি কারেতি, সব্বত্থ অনাপত্তি. সচেপিস্স হোতি ‘‘উপোসথাগারঞ্চ ভৰিস্সতি, অহঞ্চ ৰসিস্সামি জন্তাঘরঞ্চ ভোজনসালা চ অগ্গিসালা চ ভৰিস্সতি, অহঞ্চ ৰসিস্সামী’’তি কারিতেপি আনাপত্তিযেৰ. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘অনাপত্তী’’তি ৰত্ৰা ‘‘অত্তনো ৰাসাগারত্থায করোন্তস্সেৰ আপত্তী’’তি ৰুত্তং. উম্মত্তকস্স আদিকম্মিকানঞ্চ আল়ৰকানং ভিক্খূনং অনাপত্তি.

সমুট্ঠানাদীসু ছসমুট্ঠানং কিরিযঞ্চ কিরিযাকিরিযঞ্চ, ইদঞ্হি ৰত্থুং দেসাপেত্ৰা পমাণাতিক্কন্তং করোতো কিরিযতো সমুট্ঠাতি, ৰত্থুং অদেসাপেত্ৰা করোতো কিরিযাকিরিযতো, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

কুটিকারসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৭. ৰিহারকারসিক্খাপদৰণ্ণনা

৩৬৫. তেন সমযেনাতি ৰিহারকারসিক্খাপদং. তত্থ কোসম্বিযন্তি এৰংনামকে নগরে. ঘোসিতারামেতি ঘোসিতস্স আরামে. ঘোসিতনামকেন কির সেট্ঠিনা সো কারিতো, তস্মা ‘‘ঘোসিতারামো’’তি ৰুচ্চতি. ছন্নস্সাতি বোধিসত্তকালে উপট্ঠাকছন্নস্স. ৰিহারৰত্থুং, ভন্তে, জানাহীতি ৰিহারস্স পতিট্ঠানট্ঠানং, ভন্তে, জানাহি. এত্থ চ ৰিহারোতি ন সকলৰিহারো, একো আৰাসো, তেনেৰাহ – ‘‘অয্যস্স ৰিহারং কারাপেস্সামী’’তি.

চেতিযরুক্খন্তি এত্থ চিত্তীকতট্ঠেন চেতিযং, পূজারহানং দেৰট্ঠানানমেতং অধিৰচনং, ‘‘চেতিয’’ন্তি সম্মতং রুক্খং চেতিযরুক্খং. গামেন পূজিতং গামস্স ৰা পূজিতন্তি গামপূজিতং. এসেৰ নযো সেসপদেসুপি. অপিচেত্থ জনপদোতি একস্স রঞ্ঞো রজ্জে একেকো কোট্ঠাসো. রট্ঠন্তি সকলরজ্জং ৰেদিতব্বং, সকলরজ্জম্পি হি কদাচি কদাচি তস্স রুক্খস্স পূজং করোতি, তেন ৰুত্তং ‘‘রট্ঠপূজিত’’ন্তি. একিন্দ্রিযন্তি কাযিন্দ্রিযং সন্ধায ৰদন্তি. জীৰসঞ্ঞিনোতি সত্তসঞ্ঞিনো.

৩৬৬. মহল্লকন্তি সস্সামিকভাৰেন সংযাচিককুটিতো মহন্তভাৰো এতস্স অত্থীতি মহল্লকো. যস্মা ৰা ৰত্থুং দেসাপেত্ৰা পমাণাতিক্কমেনপি কাতুং ৰট্টতি, তস্মা পমাণমহন্ততাযপি মহল্লকো, তং মহল্লকং. যস্মা পনস্স তং পমাণমহত্তং সস্সামিকত্তাৰ লব্ভতি, তস্মা তদত্থদস্সনত্থং ‘‘মহল্লকো নাম ৰিহারো সস্সামিকো ৰুচ্চতী’’তি পদভাজনং ৰুত্তং. সেসং সব্বং কুটিকারসিক্খাপদে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং সদ্ধিং সমুট্ঠানাদীহি. সস্সামিকভাৰমত্তমেৰ হি এত্থ কিরিযতো সমুট্ঠানাভাৰো পমাণনিযমাভাৰো চ ৰিসেসো, পমাণনিযমাভাৰা চ চতুক্কপারিহানীতি.

ৰিহারকারসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৮. পঠমদুট্ঠদোসসিক্খাপদৰণ্ণনা

৩৮০. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰাতি দুট্ঠদোসসিক্খাপদং. তত্থ ৰেল়ুৰনে কলন্দকনিৰাপেতি ৰেল়ুৰনন্তি তস্স উয্যানস্স নামং, তং কির ৰেল়ুহি চ পরিক্খিত্তং অহোসি অট্ঠারসহত্থেন চ পাকারেন গোপুরট্টালকযুত্তং নীলোভাসং মনোরমং তেন ‘‘ৰেল়ুৰন’’ন্তি ৰুচ্চতি, কলন্দকানঞ্চেত্থ নিৰাপং অদংসু তেন ‘‘কলন্দকনিৰাপ’’তি ৰুচ্চতি.

পুব্বে কির অঞ্ঞতরো রাজা তত্থ উয্যানকীল়নত্থং আগতো, সুরামদেন মত্তো দিৰাসেয্যং সুপি, পরিজনোপিস্স সুত্তো রাজাতি পুপ্ফফলাদীহি পলোভিযমানো ইতো চিতো চ পক্কমি. অথ সুরাগন্ধেন অঞ্ঞতরস্মা সুসিররুক্খা কণ্হসপ্পো নিক্খমিত্ৰা রঞ্ঞো অভিমুখো আগচ্ছতি, তং দিস্ৰা রুক্খদেৰতা ‘‘রঞ্ঞো জীৰিতং দস্সামী’’তি কাল়কৰেসেন আগন্ত্ৰা কণ্ণমূলে সদ্দমকাসি, রাজা পটিবুজ্ঝি, কণ্হসপ্পো নিৰত্তো, সো তং দিস্ৰা ‘‘ইমায কাল়কায মম জীৰিতং দিন্ন’’ন্তি কাল়কানং তত্থ নিৰাপং পট্ঠপেসি, অভযঘোসনঞ্চ ঘোসাপেসি, তস্মা তং ততোপভুতি কলন্দকনিৰাপন্তি সঙ্খ্যং গতং. কলন্দকাতি হি কাল়কানং এতং নামং.

দব্বোতি তস্স থেরস্স নামং. মল্লপুত্তোতি মল্লরাজস্স পুত্তো. জাতিযা সত্তৰস্সেন অরহত্তং সচ্ছিকতন্তি থেরো কির সত্তৰস্সিকোৰ সংৰেগং লভিত্ৰা পব্বজিতো খুরগ্গেযেৰ অরহত্তং পাপুণীতি ৰেদিতব্বো. যংকিঞ্চি সাৰকেন পত্তব্বং সব্বং তেন অনুপ্পত্তন্তি সাৰকেন পত্তব্বং নাম তিস্সো ৰিজ্জা, চতস্সো পটিসম্ভিদা, ছ অভিঞ্ঞা, নৰ লোকুত্তরধম্মাতি ইদং গুণজাতং, তং সব্বং তেন অনুপ্পত্তং হোতি. নত্থি চস্স কিঞ্চি উত্তরি করণীযন্তি চতূসু সচ্চেসু, চতূহি মগ্গেহি, সোল়সৰিধস্স কিচ্চস্স কতত্তা ইদানিস্স কিঞ্চি উত্তরি করণীযং নত্থি. কতস্স ৰা পতিচযোতি তস্সেৰ কতস্স কিচ্চস্স পুন ৰড্ঢনম্পি নত্থি, ধোতস্স ৰিয ৰত্থস্স পটিধোৰনং পিসিতস্স ৰিয গন্ধস্স পটিপিসনং, পুপ্ফিতস্স ৰিয চ পুপ্ফস্স পটিপুপ্ফনন্তি. রহোগতস্সাতি রহসি গতস্স. পটিসল্লীনস্সাতি ততো ততো পটিক্কমিত্ৰা সল্লীনস্স, একীভাৰং গতস্সাতি ৰুত্তং হোতি.

অথ খো আযস্মতো দব্বস্স মল্লপুত্তস্স এতদহোসি – ‘‘যন্নূনাহং সঙ্ঘস্স সেনাসনঞ্চ পঞ্ঞপেয্যং ভত্তানি চ উদ্দিসেয্য’’ন্তি থেরো কির অত্তনো কতকিচ্চভাৰং দিস্ৰা ‘‘অহং ইমং অন্তিমসরীরং ধারেমি, তঞ্চ খো ৰাতমুখে ঠিত পদীপো ৰিয অনিচ্চতামুখে ঠিতং, নচিরস্সেৰ নিব্বাযনধম্মং যাৰ ন নিব্বাযতি তাৰ কিন্নু খো অহং সঙ্ঘস্স ৰেয্যাৰচ্চং করেয্য’’ন্তি চিন্তেন্তো ইতি পটিসঞ্চিক্খতি – ‘‘তিরোরট্ঠেসু বহূ কুলপুত্তা ভগৰন্তং অদিস্ৰাৰ পব্বজন্তি, তে ভগৰন্তং ‘পস্সিস্সাম চেৰ ৰন্দিস্সাম চা’তি দূরতোপি আগচ্ছন্তি, তত্র যেসং সেনাসনং নপ্পহোতি, তে সিলাপট্টকেপি সেয্যং কপ্পেন্তি. পহোমি খো পনাহং অত্তনো আনুভাৰেন তেসং কুলপুত্তানং ইচ্ছাৰসেন পাসাদৰিহারঅড্ঢযোগাদীনি মঞ্চপীঠকত্থরণাদীনি চ সেনাসেনানি নিম্মিনিত্ৰা দাতুং. পুনদিৰসে চেত্থ একচ্চে অতিৰিয কিলন্তরূপা হোন্তি, তে গারৰেন ভিক্খূনং পুরতো ঠত্ৰা ভত্তানিপি ন উদ্দিসাপেন্তি, অহং খো পন নেসং ভত্তানিপি উদ্দিসিতুং পহোমী’’তি. ইতি পটিসঞ্চিক্খন্তস্স ‘‘অথ খো আযস্মতো দব্বস্স মল্লপুত্তস্স এতদহোসি – ‘যন্নূনাহং সঙ্ঘস্স সেনাসনঞ্চ পঞ্ঞপেয্যং ভত্তানি চ উদ্দিসেয্য’’ন্তি.

ননু চ ইমানি দ্ৰে ঠানানি ভস্সারামতাদিমনুযুত্তস্স যুত্তানি, অযঞ্চ খীণাসৰো নিপ্পপঞ্চারামো, ইমস্স কস্মা ইমানি পটিভংসূতি? পুব্বপত্থনায চোদিতত্তা. সব্ববুদ্ধানং কির ইমং ঠানন্তরং পত্তা সাৰকা হোন্তিযেৰ. অযঞ্চ পদুমুত্তরস্স ভগৰতো কালে অঞ্ঞতরস্মিং কুলে পচ্চাজাতো ইমং ঠানন্তরং পত্তস্স ভিক্খুনো আনুভাৰং দিস্ৰা অট্ঠসট্ঠিযা ভিক্খুসতসহস্সেহি সদ্ধিং ভগৰন্তং সত্ত দিৰসানি নিমন্তেত্ৰা মহাদানং দত্ৰা পাদমূলে নিপজ্জিত্ৰা ‘‘অনাগতে তুম্হাদিসস্স বুদ্ধস্স উপ্পন্নকালে অহম্পি ইত্থন্নামো তুম্হাকং সাৰকো ৰিয সেনাসনপঞ্ঞাপকো চ ভত্তুদ্দেসকো চ অস্স’’ন্তি পত্থনং অকাসি. ভগৰা অনাগতংসঞাণং পেসেত্ৰা অদ্দস, দিস্ৰা চ ইতো কপ্পসতসহস্সস্স অচ্চযেন গোতমো নাম বুদ্ধো উপ্পজ্জিস্সতি, তদা ত্ৰং দব্বো নাম মল্লপুত্তো হুত্ৰা জাতিযা সত্তৰস্সো নিক্খম্ম পব্বজিত্ৰা অরহত্তং সচ্ছিকরিস্সসি, ইমঞ্চ ঠানন্তরং লচ্ছসী’’তি ব্যাকাসি. সো ততোপভুতি দানসীলাদীনি পূরযমানো দেৰমনুস্সসম্পত্তিং অনুভৰিত্ৰা অম্হাকং ভগৰতো কালে তেন ভগৰতা ব্যাকতসদিসমেৰ অরহত্তং সচ্ছাকাসি. অথস্স রহোগতস্স ‘‘কিন্নু খো অহং সঙ্ঘস্স ৰেয্যাৰচ্চং করেয্য’’ন্তি চিন্তযতো তায পুব্বপত্থনায চোদিতত্তা ইমানি দ্ৰে ঠানানি পটিভংসূতি.

অথস্স এতদহোসি – ‘‘অহং খো অনিস্সরোস্মি অত্তনি, সত্থারা সদ্ধিং একট্ঠানে ৰসামি, সচে মং ভগৰা অনুজানিস্সতি, ইমানি দ্ৰে ঠানানি সমাদিযিস্সামী’’তি ভগৰতো সন্তিকং অগমাসি. তেন ৰুত্তং – ‘‘অথ খো আযস্মা দব্বো মল্লপুত্তো…পে… ভত্তানি চ উদ্দিসিতু’’ন্তি. অথ নং ভগৰা ‘‘সাধু সাধু দব্বা’’তি সম্পহংসেত্ৰা যস্মা অরহতি এৰরূপো অগতিগমনপরিবাহিরো ভিক্খু ইমানি দ্ৰে ঠানানি ৰিচারেতুং, তস্মা ‘‘তেন হি ত্ৰং দব্ব সঙ্ঘস্স সেনাসনঞ্চ পঞ্ঞপেহি ভত্তানি চ উদ্দিসা’’তি আহ. ভগৰতো পচ্চস্সোসীতি ভগৰতো ৰচনং পতিঅস্সোসি অভিমুখো অস্সোসি, সম্পটিচ্ছীতি ৰুত্তং হোতি.

পঠমং দব্বো যাচিতব্বোতি কস্মা ভগৰা যাচাপেতি? গরহমোচনত্থং. পস্সতি হি ভগৰা ‘‘অনাগতে দব্বস্স ইমং ঠানং নিস্সায মেত্তিযভুমজকানং ৰসেন মহাউপদ্দৰো উপ্পজ্জিস্সতি, তত্র কেচি গরহিস্সন্তি ‘অযং তুণ্হীভূতো অত্তনো কম্মং অকত্ৰা কস্মা ঈদিসং ঠানং ৰিচারেতী’তি. ততো অঞ্ঞে ৰক্খন্তি ‘কো ইমস্স দোসো এতেহেৰ যাচিত্ৰা ঠপিতো’তি এৰং গরহতো মুচ্চিস্সতী’’তি. এৰং গরহমোচনত্থং যাচাপেত্ৰাপি পুন যস্মা অসম্মতে ভিক্খুস্মিং সঙ্ঘমজ্ঝে কিঞ্চি কথযমানে খিয্যনধম্মো উপ্পজ্জতি ‘‘অযং কস্মা সঙ্ঘমজ্ঝে উচ্চাসদ্দং করোতি, ইস্সরিযং দস্সেতী’’তি. সম্মতে পন কথেন্তে ‘‘মাযস্মন্তো কিঞ্চি অৰচুত্থ, সম্মতো অযং, কথেতু যথাসুখ’’ন্তি ৰত্তারো ভৰন্তি. অসম্মতঞ্চ অভূতেন অব্ভাচিক্খন্তস্স লহুকা আপত্তি হোতি দুক্কটমত্তা. সম্মতং পন অব্ভাচিক্খতো গরুকতরা পাচিত্তিযাপত্তি হোতি. অথ সম্মতো ভিক্খু আপত্তিযা গরুকভাৰেন ৰেরীহিপি দুপ্পধংসিযতরো হোতি, তস্মা তং আযস্মন্তং সম্মন্নাপেতুং ‘‘ব্যত্তেন ভিক্খুনা’’তিআদিমাহ. কিং পন দ্ৰে সম্মুতিযো একস্স দাতুং ৰট্টন্তীতি? ন কেৰলং দ্ৰে, সচে পহোতি, তেরসাপি দাতুং ৰট্টন্তি. অপ্পহোন্তানং পন একাপি দ্ৰিন্নং ৰা তিণ্ণং ৰা দাতুং ৰট্টতি.

৩৮২. সভাগানন্তি গুণসভাগানং, ন মিত্তসন্থৰসভাগানং. তেনেৰাহ ‘‘যে তে ভিক্খূ সুত্তন্তিকা তেসং একজ্ঝ’’ন্তিআদি. যাৰতিকা হি সুত্তন্তিকা হোন্তি, তে উচ্চিনিত্ৰা একতো তেসং অনুরূপমেৰ সেনাসনং পঞ্ঞপেতি; এৰং সেসানং. কাযদল়্হীবহুলাতি কাযস্স দল়্হীভাৰকরণবহুলা, কাযপোসনবহুলাতি অত্থো. ইমাযপিমে আযস্মন্তো রতিযাতি ইমায সগ্গমগ্গস্স তিরচ্ছানভূতায তিরচ্ছানকথারতিযা. অচ্ছিস্সন্তীতি ৰিহরিস্সন্তি.

তেজোধাতুং সমাপজ্জিত্ৰা তেনেৰালোকেনাতি তেজোকসিণচতুত্থজ্ঝানং সমাপজ্জিত্ৰা ৰুট্ঠায অভিঞ্ঞাঞাণেন অঙ্গুলিজলনং অধিট্ঠায তেনেৰ তেজোধাতুসমাপত্তিজনিতেন অঙ্গুলিজালালোকেনাতি অত্থো. অযং পন থেরস্স আনুভাৰো নচিরস্সেৰ সকলজম্বুদীপে পাকটো অহোসি, তং সুত্ৰা ইদ্ধিপাটিহারিযং দট্ঠুকামা অপিসু ভিক্খূ সঞ্চিচ্চ ৰিকালে আগচ্ছন্তি. তে সঞ্চিচ্চ দূরে অপদিসন্তীতি জানন্তাৰ দূরে অপদিসন্তি. কথং? ‘‘অম্হাকং আৰুসো দব্ব গিজ্ঝকূটে’’তি ইমিনা নযেন.

অঙ্গুলিযা জলমানায পুরতো পুরতো গচ্ছতীতি সচে একো ভিক্খু হোতি, সযমেৰ গচ্ছতি. সচে বহূ হোন্তি, বহূ অত্তভাৰে নিম্মিনাতি. সব্বে অত্তনা সদিসা এৰ সেনাসনং পঞ্ঞপেন্তি.

অযং মঞ্চোতিআদীসু পন থেরে ‘‘অযং মঞ্চো’’তি ৰদন্তে নিম্মিতাপি অত্তনো অত্তনো গতগতট্ঠানে ‘‘অযং মঞ্চো’’তি ৰদন্তি; এৰং সব্বপদেসু. অযঞ্হি নিম্মিতানং ধম্মতা –

‘‘একস্মিং ভাসমানস্মিং, সব্বে ভাসন্তি নিম্মিতা;

একস্মিং তুণ্হিমাসীনে, সব্বে তুণ্হী ভৰন্তি তে’’তি.

যস্মিং পন ৰিহারে মঞ্চপীঠাদীনি ন পরিপূরন্তি, তস্মিং অত্তনো আনুভাৰেন পূরেন্তি. তেন নিম্মিতানং অৰত্থুকৰচনং ন হোতি.

সেনাসনং পঞ্ঞপেত্ৰা পুনদেৰ ৰেল়ুৰনং পচ্চাগচ্ছতীতি তেহি সদ্ধিং জনপদকথং কথেন্তো ন নিসীদতি, অত্তনো ৰসনট্ঠানমেৰ পচ্চাগচ্ছতি.

৩৮৩. মেত্তিযভূমজকাতি মেত্তিযো চেৰ ভূমজকো চ, ছব্বগ্গিযানং অগ্গপুরিসা এতে. লামকানি চ ভত্তানীতি সেনাসনানি তাৰ নৰকানং লামকানি পাপুণন্তীতি অনচ্ছরিযমেতং. ভত্তানি পন সলাকাযো পচ্ছিযং ৰা চীৰরভোগে ৰা পক্খিপিত্ৰা আলোল়েত্ৰা একমেকং উদ্ধরিত্ৰা পঞ্ঞাপেন্তি, তানিপি তেসং মন্দপুঞতায লামকানি সব্বপচ্ছিমানেৰ পাপুণন্তি. যম্পি একচারিকভত্তং হোতি, তম্পি এতেসং পত্তদিৰসে লামকং ৰা হোতি, এতে ৰা দিস্ৰাৰ পণীতং অদত্ৰা লামকমেৰ দেন্তি.

অভিসঙ্খারিকন্তি নানাসম্ভারেহি অভিসঙ্খরিত্ৰা কতং সুসজ্জিতং, সুসম্পাদিতন্তি অত্থো. কণাজকন্তি সকুণ্ডকভত্তং. বিলঙ্গদুতিযন্তি কঞ্জিকদুতিযং.

কল্যাণভত্তিকোতি কল্যাণং সুন্দরং অতিৰিয পণীতং ভত্তমস্সাতি কল্যাণভত্তিকো, পণীতদাযকত্তা ভত্তেনেৰ পঞ্ঞাতো. চতুক্কভত্তং দেতীতি চত্তারি ভত্তানি দেতি, তদ্ধিতৰোহারেন পন ‘‘চতুক্কভত্ত’’ন্তি ৰুত্তং. উপতিট্ঠিত্ৰা পরিৰিসতীতি সব্বকম্মন্তে ৰিস্সজ্জেত্ৰা মহন্তং পূজাসক্কারং কত্ৰা সমীপে ঠত্ৰা পরিৰিসতি. ওদনেন পুচ্ছন্তীতি ওদনহত্থা উপসঙ্কমিত্ৰা ‘‘কিং ভন্তে ওদনং দেমা’’তি পুচ্ছন্তি, এৰং করণত্থেযেৰ করণৰচনং হোতি. এস নযো সূপাদীসু.

স্ৰাতনাযাতি স্ৰে ভৰো ভত্তপরিভোগো স্ৰাতনো তস্সত্থায, স্ৰাতনায স্ৰে কত্তব্বস্স ভত্তপরিভোগস্সত্থাযাতি ৰুত্তং হোতি. উদ্দিট্ঠং হোতীতি পাপেত্ৰা দিন্নং হোতি. মেত্তিযভূমজকানং খো গহপতীতি ইদং থেরো অসমন্নাহরিত্ৰা আহ. এৰংবলৰতী হি তেসং মন্দপুঞ্ঞতা, যং সতিৰেপুল্লপ্পত্তানম্পি অসমন্নাহারো হোতি. যে জেতি এত্থ জেতি দাসিং আলপতি.

হিয্যো খো আৰুসো অম্হাকন্তি রত্তিং সম্মন্তযমানা অতীতং দিৰসভাগং সন্ধায ‘‘হিয্যো’’তি ৰদন্তি. ন চিত্তরূপন্তি ন চিত্তানুরূপং, যথা পুব্বে যত্তকং ইচ্ছন্তি, তত্তকং সুপন্তি, ন এৰং সুপিংসু, অপ্পকমেৰ সুপিংসূতি ৰুত্তং হোতি.

বহারামকোট্ঠকেতি ৰেল়ুৰনৰিহারস্স বহিদ্ৰারকোট্ঠকে. পত্তক্খন্ধাতি পতিতক্খন্ধা খন্ধট্ঠিকং নামেত্ৰা নিসিন্না. পজ্ঝাযন্তাতি পধূপাযন্তা.

যতো নিৰাতং ততো সৰাতন্তি যত্থ নিৰাতং অপ্পকোপি ৰাতো নত্থি, তত্থ মহাৰাতো উট্ঠিতোতি অধিপ্পাযো. উদকং মঞ্ঞে আদিত্তন্তি উদকং ৰিয আদিত্তং.

৩৮৪. সরসি ত্ৰং দব্ব এৰরূপং কত্তাতি ত্ৰং দব্ব এৰরূপং কত্তা সরসি. অথ ৰা সরসি ত্ৰং দব্ব এৰরূপং যথাযং ভিক্খুনী আহ, কত্তা ধাসি এৰরূপং, যথাযং ভিক্খুনী আহাতি এৰং যোজেত্ৰাপেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. যে পন ‘‘কত্ৰা’’তি পঠন্তি তেসং উজুকমেৰ.

যথা মং ভন্তে ভগৰা জানাতীতি থেরো কিং দস্সেতি. ভগৰা ভন্তে সব্বঞ্ঞূ, অহঞ্চ খীণাসৰো, নত্থি ময্হং ৰত্থুপটিসেৰনা, তং মং ভগৰা জানাতি, তত্রাহং কিং ৰক্খামি, যথা মং ভগৰা জানাতি তথেৰাহং দট্ঠব্বোতি.

ন খো দব্ব দব্বা এৰং নিব্বেঠেন্তীতি এত্থ ন খো দব্ব পণ্ডিতা যথা ত্ৰং পরপ্পচ্চযেন নিব্বেঠেসি, এৰং নিব্বেঠেন্তি; অপি চ খো যদেৰ সামং ঞাতং তেন নিব্বেঠেন্তীতি এৰমত্থো দট্ঠব্বো. সচে তযা কতং কতন্তি ইমিনা কিং দস্সেতি? ন হি সক্কা পরিসবলেন ৰা পক্খুপত্থম্ভেন ৰা অকারকো কারকো কাতুং, কারকো ৰা অকারকো কাতুং, তস্মা যং সযং কতং ৰা অকতং ৰা তদেৰ ৰত্তব্বন্তি দস্সেতি. কস্মা পন ভগৰা জানন্তোপি ‘‘অহং জানামি, খীণাসৰো ত্ৰং; নত্থি তুয্হং দোসো, অযং ভিক্খুনী মুসাৰাদিনী’’তি নাৰোচাতি? পরানুদ্দযতায. সচে হি ভগৰা যং যং জানাতি তং তং ৰদেয্য, অঞ্ঞেন পারাজিকং আপন্নেন পুট্ঠেন ‘‘অহং জানামি ত্ৰং পারাজিকো’’তি ৰত্তব্বং ভৰেয্য, ততো সো পুগ্গলো ‘‘অযং পুব্বে দব্বং মল্লপুত্তং সুদ্ধং কত্ৰা ইদানি মং অসুদ্ধং করোতি; কস্স দানি কিং ৰদামি, যত্র সত্থাপি সাৰকেসু ছন্দাগতিং গচ্ছতি; কুতো ইমস্স সব্বঞ্ঞুভাৰো’’তি আঘাতং বন্ধিত্ৰা অপাযূপগো ভৰেয্য, তস্মা ভগৰা ইমায পরানুদ্দযতায জানন্তোপি নাৰোচ.

কিঞ্চ ভিয্যো উপৰাদপরিৰজ্জনতোপি নাৰোচ. যদি হি ভগৰা এৰং ৰদেয্য, এৰং উপৰাদো ভৰেয্য ‘‘দব্বস্স মল্লপুত্তস্স ৰুট্ঠানং নাম ভারিযং, সম্মাসম্বুদ্ধং পন সক্খিং লভিত্ৰা ৰুট্ঠিতো’’তি. ইদঞ্চ ৰুট্ঠানলক্খণং মঞ্ঞমানা ‘‘বুদ্ধকালেপি সক্খিনা সুদ্ধি ৰা অসুদ্ধি ৰা হোতি মযং জানাম, অযং পুগ্গলো অসুদ্ধো’’তি এৰং পাপভিক্খূ লজ্জিম্পি ৰিনাসেয্যুন্তি. অপিচ অনাগতেপি ভিক্খূ ওতিণ্ণে ৰত্থুস্মিং চোদেত্ৰা সারেত্ৰা ‘‘সচে তযা কতং, ‘কত’ন্তি ৰদেহী’’তি লজ্জীনং পটিঞ্ঞং গহেত্ৰা কম্মং করিস্সন্তীতি ৰিনযলক্খণে তন্তিং ঠপেন্তো ‘‘অহং জানামী’’তি অৰত্ৰাৰ ‘‘সচে তযা কতং, ‘কত’ন্তি ৰদেহী’’তি আহ.

নাভিজানামি সুপিনন্তেনপি মেথুনং ধম্মং পটিসেৰিতাতি সুপিনন্তেনপি মেথুনং ধম্মং ন অভিজানামি, ন পটিসেৰিতা অহন্তি ৰুত্তং হোতি. অথ ৰা পটিসেৰিতা হুত্ৰা সুপিনন্তেনপি মেথুনং ধম্মং ন জানামীতি ৰুত্তং হোতি. যে পন ‘‘পটিসেৰিত্ৰা’’তি পঠন্তি তেসং উজুকমেৰ. পগেৰ জাগরোতি জাগরন্তো পন পঠমংযেৰ ন জানামীতি.

তেন হি ভিক্খৰে মেত্তিযং ভিক্খুনিং নাসেথাতি যস্মা দব্বস্স চ ইমিস্সা চ ৰচনং ন ঘটীযতি তস্মা মেত্তিযং ভিক্খুনিং নাসেথাতি ৰুত্তং হোতি.

তত্থ তিস্সো নাসনা – লিঙ্গনাসনা, সংৰাসনাসনা, দণ্ডকম্মনাসনাতি. তাসু ‘‘দূসকো নাসেতব্বো’’তি (পারা. ৬৬) অযং ‘‘লিঙ্গনাসনা’’. আপত্তিযা অদস্সনে ৰা অপ্পটিকম্মে ৰা পাপিকায দিট্ঠিযা অপ্পটিনিস্সগ্গে ৰা উক্খেপনীযকম্মং করোন্তি, অযং ‘‘সংৰাসনাসনা’’. ‘‘চর পিরে ৰিনস্সা’’তি (পাচি. ৪২৯) দণ্ডকম্মং করোন্তি, অযং ‘‘দণ্ডকম্মনাসনা’’. ইধ পন লিঙ্গনাসনং সন্ধাযাহ – ‘‘মেত্তিযং ভিক্খুনিং নাসেথা’’তি.

ইমে চ ভিক্খূ অনুযুঞ্জথাতি ইমিনা ইমং দীপেতি ‘‘অযং ভিক্খুনী অত্তনো ধম্মতায অকারিকা অদ্ধা অঞ্ঞেহি উয্যোজিতা, তস্মা যেহি উয্যোজিতা ইমে ভিক্খূ অনুযুঞ্জথ গৰেসথ জানাথা’’তি.

কিং পন ভগৰতা মেত্তিযা ভিক্খুনী পটিঞ্ঞায নাসিতা অপ্পটিঞ্ঞায নাসিতাতি, কিঞ্চেত্থ যদি তাৰ পটিঞ্ঞায নাসিতা, থেরো কারকো হোতি সদোসো? অথ অপ্পটিঞ্ঞায, থেরো অকারকো হোতি নিদ্দোসো.

ভাতিযরাজকালেপি মহাৰিহারৰাসীনঞ্চ অভযগিরিৰাসীনঞ্চ থেরানং ইমস্মিংযেৰ পদে ৰিৰাদো অহোসি. অভযগিরিৰাসিনোপি অত্তনো সুত্তং ৰত্ৰা ‘‘তুম্হাকং ৰাদে থেরো কারকো হোতী’’তি ৰদন্তি. মহাৰিহারৰাসিনোপি অত্তনো সুত্তং ৰত্ৰা ‘‘তুম্হাকং ৰাদে থেরো কারকো হোতী’’তি ৰদন্তি. পঞ্হো ন ছিজ্জতি. রাজা সুত্ৰা থেরে সন্নিপাতেত্ৰা দীঘকারাযনং নাম ব্রাহ্মণজাতিযং অমচ্চং ‘‘থেরানং কথং সুণাহী’’তি আণাপেসি. অমচ্চো কির পণ্ডিতো ভাসন্তরকুসলো সো আহ – ‘‘ৰদন্তু তাৰ থেরা সুত্ত’’ন্তি. ততো অভযগিরিথেরা অত্তনো সুত্তং ৰদিংসু – ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, মেত্তিযং ভিক্খুনিং সকায পটিঞ্ঞায নাসেথা’’তি. অমচ্চো ‘‘ভন্তে, তুম্হাকং ৰাদে থেরো কারকো হোতি সদোসো’’তি আহ. মহাৰিহারৰাসিনোপি অত্তনো সুত্তং ৰদিংসু – ‘‘তেন হি, ভিক্খৰে, মেত্তিযং ভিক্খুনিং নাসেথা’’তি. অমচ্চো ‘‘ভন্তে, তুম্হাকং ৰাদে থেরো অকারকো হোতি নিদ্দোসো’’তি আহ. কিং পনেত্থ যুত্তং? যং পচ্ছা ৰুত্তং ৰিচারিতঞ্হেতং অট্ঠকথাচরিযেহি, ভিক্খু ভিক্খুং অমূলকেন অন্তিমৰত্থুনা অনুদ্ধংসেতি, সঙ্ঘাদিসেসো; ভিক্খুনিং অনুদ্ধংসেতি, দুক্কটং. কুরুন্দিযং পন ‘‘মুসাৰাদে পাচিত্তিয’’ন্তি ৰুত্তং.

তত্রাযং ৰিচারণা, পুরিমনযে তাৰ অনুদ্ধংসনাধিপ্পাযত্তা দুক্কটমেৰ যুজ্জতি. যথা সতিপি মুসাৰাদে ভিক্খুনো ভিক্খুস্মিং সঙ্ঘাদিসেসো, সতিপি চ মুসাৰাদে অসুদ্ধং সুদ্ধদিট্ঠিনো অক্কোসাধিপ্পাযেন ৰদন্তস্স ওমসৰাদেনেৰ পাচিত্তিযং, ন সম্পজানমুসাৰাদেন; এৰং ইধাপি অনুদ্ধংসনাধিপ্পাযত্তা সম্পজানমুসাৰাদে পাচিত্তিযং ন যুজ্জতি, দুক্কটমেৰ যুত্তং. পচ্ছিমনযেপি মুসাৰাদত্তা পাচিত্তিযমেৰ যুজ্জতি, ৰচনপ্পমাণতো হি অনুদ্ধংসনাধিপ্পাযেন ভিক্খুস্স ভিক্খুস্মিং সঙ্ঘাদিসেসো. অক্কোসাধিপ্পাযস্স চ ওমসৰাদো. ভিক্খুস্স পন ভিক্খুনিযা দুক্কটন্তিৰচনং নত্থি, সম্পজানমুসাৰাদে পাচিত্তিযন্তি ৰচনমত্থি, তস্মা পাচিত্তিযমেৰ যুজ্জতি.

তত্র পন ইদং উপপরিক্খিতব্বং – ‘‘অনুদ্ধংসনাধিপ্পাযে অসতি পাচিত্তিযং, তস্মিং সতি কেন ভৰিতব্ব’’ন্তি? তত্র যস্মা মুসা ভণন্তস্স পাচিত্তিযে সিদ্ধেপি অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন অনুদ্ধংসনে ৰিসুং পাচিত্তিযং ৰুত্তং, তস্মা অনুদ্ধংসনাধিপ্পাযে সতি সম্পজানমুসাৰাদে পাচিত্তিযস্স ওকাসো ন দিস্সতি, ন চ সক্কা অনুদ্ধংসেন্তস্স অনাপত্তিযা ভৰিতুন্তি পুরিমনযোৰেত্থ পরিসুদ্ধতরো খাযতি. তথা ভিক্খুনী ভিক্খুনিং অমূলকেন অন্তিমৰত্থুনা অনুদ্ধংসেতি সঙ্ঘাদিসেসো, ভিক্খুং অনুদ্ধংসেতি দুক্কটং, তত্র সঙ্ঘাদিসেসো ৰুট্ঠানগামী দুক্কটং, দেসনাগামী এতেহি নাসনা নত্থি. যস্মা পন সা পকতিযাৰ দুস্সীলা পাপভিক্খুনী ইদানি চ সযমেৰ ‘‘দুস্সীলাম্হী’’তি ৰদতি তস্মা নং ভগৰা অসুদ্ধত্তাযেৰ নাসেসীতি.

অথ খো মেত্তিযভূমজকাতি এৰং ‘‘মেত্তিযং ভিক্খুনিং নাসেথ, ইমে চ ভিক্খূ অনুযুঞ্জথা’’তি ৰত্ৰা উট্ঠাযাসনা ৰিহারং পৰিট্ঠে ভগৰতি তেহি ভিক্খূহি ‘‘দেথ দানি ইমিস্সা সেতকানী’’তি নাসিযমানং তং ভিক্খুনিং দিস্ৰা তে ভিক্খূ তং মোচেতুকামতায অত্তনো অপরাধং আৰিকরিংসু, এতমত্থং দস্সেতুং ‘‘অথ খো মেত্তিযভূমজকা’’তিআদি ৰুত্তং.

৩৮৫-৬. দুট্ঠো দোসোতি দূসিতো চেৰ দূসকো চ. উপ্পন্নে হি দোসে পুগ্গলো তেন দোসেন দূসিতো হোতি পকতিভাৰং জহাপিতো, তস্মা ‘‘দুট্ঠো’’তি ৰুচ্চতি. পরঞ্চ দূসেতি ৰিনাসেতি, তস্মা ‘‘দোসো’’তি ৰুচ্চতি. ইতি ‘‘দুট্ঠো দোসো’’তি একস্সেৰেতং পুগ্গলস্স আকারনানত্তেন নিদস্সনং, তেন ৰুত্তং ‘‘দুট্ঠো দোসোতি দূসিতো চেৰ দূসকো চা’’তি তত্থ সদ্দলক্খণং পরিযেসিতব্বং. যস্মা পন সো ‘‘দুট্ঠো দোসো’’তি সঙ্খ্যং গতো পটিঘসমঙ্গীপুগ্গলো কুপিতাদিভাৰে ঠিতোৰ হোতি, তেনস্স পদভাজনে ‘‘কুপিতো’’তিআদি ৰুত্তং. তত্থ কুপিতোতি কুপ্পভাৰং পকতিতো চৰনভাৰং পত্তো. অনত্তমনোতি ন সকমনো অত্তনো ৰসে অট্ঠিতচিত্তো; অপিচ পীতিসুখেহি ন অত্তমনো ন অত্তচিত্তোতি অনত্তমনো. অনভিরদ্ধোতি ন সুখিতো ন ৰা পসাদিতোতি অনভিরদ্ধো. পটিঘেন আহতং চিত্তমস্সাতি আহতচিত্তো. চিত্তথদ্ধভাৰচিত্তকচৰরসঙ্খাতং পটিঘখীলং জাতমস্সাতি খিলজাতো. অপ্পতীতোতি নপ্পতীতো পীতিসুখাদীহি ৰজ্জিতো, ন অভিসটোতি অত্থো. পদভাজনে পন যেসং ধম্মানং ৰসেন অপ্পতীতো হোতি, তে দস্সেতুং ‘‘তেন চ কোপেনা’’তিআদি ৰুত্তং.

তত্থ তেন চ কোপেনাতি যেন দুট্ঠোতি চ কুপিতোতি চ ৰুত্তো উভযম্পি হেতং পকতিভাৰং জহাপনতো একাকারং হোতি. তেন চ দোসেনাতি যেন ‘‘দোসো’’তি ৰুত্তো. ইমেহি দ্ৰীহি সঙ্খারক্খন্ধমেৰ দস্সেতি.

তায চ অনত্তমনতাযাতি যায ‘‘অনত্তমনো’’তি ৰুত্তো. তায চ অনভিরদ্ধিযাতি যায ‘‘অনভিরদ্ধো’’তি ৰুত্তো. ইমেহি দ্ৰীহি ৰেদনাক্খন্ধং দস্সেতি.

অমূলকেন পারাজিকেনাতি এত্থ নাস্স মূলন্তি অমূলকং, তং পনস্স অমূলকত্তং যস্মা চোদকৰসেন অধিপ্পেতং, ন চুদিতকৰসেন. তস্মা তমত্থং দস্সেতুং পদভাজনে ‘‘অমূলকং নাম অদিট্ঠং অসুতং অপরিসঙ্কিত’’ন্তি আহ. তেন ইমং দীপেতি ‘‘যং পারাজিকং চোদকেন চুদিতকম্হি পুগ্গলে নেৰ দিট্ঠং ন সুতং ন পরিসঙ্কিতং ইদং এতেসং দস্সনসৰনপরিসঙ্কাসঙ্খাতানং মূলানং অভাৰতো অমূলকং নাম, তং পন সো আপন্নো ৰা হোতু অনাপন্নো ৰা এতং ইধ অপ্পমাণন্তি.

তত্থ অদিট্ঠং নাম অত্তনো পসাদচক্খুনা ৰা দিব্বচক্খুনা ৰা অদিট্ঠং. অসুতং নাম তথেৰ কেনচি ৰুচ্চমানং ন সুতং. অপরিসঙ্কিতং নাম চিত্তেন অপরিসঙ্কিতং.

‘‘দিট্ঠং’’ নাম অত্তনা ৰা পরেন ৰা পসাদচক্খুনা ৰা দিব্বচক্খুনা ৰা দিট্ঠং. ‘‘সুতং’’ নাম তথেৰ সুতং. ‘‘পরিসঙ্কিত’’ম্পি অত্তনা ৰা পরেন ৰা পরিসঙ্কিতং. তত্থ অত্তনা দিট্ঠং দিট্ঠমেৰ, পরেহি দিট্ঠং অত্তনা সুতং, পরেহি সুতং, পরেহি পরিসঙ্কিতন্তি ইদং পন সব্বম্পি অত্তনা সুতট্ঠানেযেৰ তিট্ঠতি.

পরিসঙ্কিতং পন তিৰিধং – দিট্ঠপরিসঙ্কিতং, সুতপরিসঙ্কিতং, মুতপরিসঙ্কিতন্তি. তত্থ দিট্ঠপরিসঙ্কিতং নাম একো ভিক্খু উচ্চারপস্সাৰকম্মেন গামসমীপে একং গুম্বং পৰিট্ঠো, অঞ্ঞতরাপি ইত্থী কেনচিদেৰ করণীযেন তং গুম্বং পৰিসিত্ৰা নিৰত্তা, নাপি ভিক্খু ইত্থিং অদ্দস; ন ইত্থী ভিক্খুং, অদিস্ৰাৰ উভোপি যথারুচিং পক্কন্তা, অঞ্ঞতরো ভিক্খু উভিন্নং ততো নিক্খমনং সল্লক্খেত্ৰা ‘‘অদ্ধা ইমেসং কতং ৰা করিস্সন্তি ৰা’’তি পরিসঙ্কতি, ইদং দিট্ঠপরিসঙ্কিতং নাম.

সুতপরিসঙ্কিতং নাম ইধেকচ্চো অন্ধকারে ৰা পটিচ্ছন্নে ৰা ওকাসে মাতুগামেন সদ্ধিং ভিক্খুনো তাদিসং পটিসন্থারৰচনং সুণাতি, সমীপে অঞ্ঞং ৰিজ্জমানম্পি ‘‘অত্থি নত্থী’’তি ন জানাতি, সো ‘‘অদ্ধা ইমেসং কতং ৰা করিস্সন্তি ৰা’’তি পরিসঙ্কতি, ইদং সুতপরিসঙ্কিতং নাম.

মুতপরিসঙ্কিতং নাম সম্বহুলা ধুত্তা রত্তিভাগে পুপ্ফগন্ধমংসসুরাদীনি গহেত্ৰা ইত্থীহি সদ্ধিং একং পচ্চন্তৰিহারং গন্ত্ৰা মণ্ডপে ৰা ভোজনসালাদীসু ৰা যথাসুখং কীল়িত্ৰা পুপ্ফাদীনি ৰিকিরিত্ৰা গতা, পুনদিৰসে ভিক্খূ তং ৰিপ্পকারং দিস্ৰা ‘‘কস্সিদং কম্ম’’ন্তি ৰিচিনন্তি. তত্র চ কেনচি ভিক্খুনা পগেৰ ৰুট্ঠহিত্ৰা ৰত্তসীসেন মণ্ডপং ৰা ভোজনসালং ৰা পটিজগ্গন্তেন পুপ্ফাদীনি আমট্ঠানি হোন্তি, কেনচি উপট্ঠাককুলতো আভতেহি পুপ্ফাদীহি পূজা কতা হোতি, কেনচি ভেসজ্জত্থং অরিট্ঠং পীতং হোতি, অথ তে ‘‘কস্সিদং কম্ম’’ন্তি ৰিচিনন্তা ভিক্খূ তেসং হত্থগন্ধঞ্চ মুখগন্ধঞ্চ ঘাযিত্ৰা তে ভিক্খূ পরিসঙ্কন্তি, ইদং মুতপরিসঙ্কিতং নাম.

তত্থ দিট্ঠং অত্থি সমূলকং, অত্থি অমূলকং; দিট্ঠমেৰ অত্থি সঞ্ঞাসমূলকং, অত্থি সঞ্ঞাঅমূলকং. এস নযো সুতেপি. পরিসঙ্কিতে পন দিট্ঠপরিসঙ্কিতং অত্থি সমূলকং, অত্থি অমূলকং; দিট্ঠপরিসঙ্কিতমেৰ অত্থি সঞ্ঞাসমূলকং, অত্থি সঞ্ঞাঅমূলকং. এস নযো সুতমুতপরিসঙ্কিতেসু. তত্থ দিট্ঠং সমূলকং নাম পারাজিকং আপজ্জন্তং দিস্ৰাৰ ‘‘দিট্ঠো মযা’’তি ৰদতি, অমূলকং নাম পটিচ্ছন্নোকাসতো নিক্খমন্তং দিস্ৰা ৰীতিক্কমং অদিস্ৰা ‘‘দিট্ঠো মযা’’তি ৰদতি. দিট্ঠমেৰ সঞ্ঞাসমূলকং নাম দিস্ৰাৰ দিট্ঠসঞ্ঞী হুত্ৰা চোদেতি, সঞ্ঞাঅমূলকং নাম পুব্বে পারাজিকৰীতিক্কমং দিস্ৰা পচ্ছা অদিট্ঠসঞ্ঞী জাতো, সো সঞ্ঞায অমূলকং কত্ৰা ‘‘দিট্ঠো মযা’’তি চোদেতি. এতেন নযেন সুতমুতপরিসঙ্কিতানিপি ৰিত্থারতো ৰেদিতব্বানি. এত্থ চ সব্বপ্পকারেণাপি সমূলকেন ৰা সঞ্ঞাসমূলকেন ৰা চোদেন্তস্স অনাপত্তি, অমূলকেন ৰা পন সঞ্ঞাঅমূলকেন ৰা চোদেন্তস্সেৰ আপত্তি.

অনুদ্ধংসেয্যাতি ধংসেয্য পধংসেয্য অভিভৰেয্য অজ্ঝোত্থরেয্য. তং পন অনুদ্ধংসনং যস্মা অত্তনা চোদেন্তোপি পরেন চোদাপেন্তোপি করোতিযেৰ, তস্মাস্স পদভাজনে ‘‘চোদেতি ৰা চোদাপেতি ৰা’’তি ৰুত্তং.

তত্থ চোদেতীতি ‘‘পারাজিকং ধম্মং আপন্নোসী’’তিআদীহি ৰচনেহি সযং চোদেতি, তস্স ৰাচায ৰাচায সঙ্ঘাদিসেসো. চোদাপেতীতি অত্তনা সমীপে ঠত্ৰা অঞ্ঞং ভিক্খু আণাপেতি, সো তস্স ৰচনেন তং চোদেতি, চোদাপকস্সেৰ ৰাচায ৰাচায সঙ্ঘাদিসেসো. অথ সোপি ‘‘মযা দিট্ঠং সুতং অত্থী’’তি চোদেতি, দ্ৰিন্নম্পি জনানং ৰাচায ৰাচায সঙ্ঘাদিসেসো.

চোদনাপ্পভেদকোসল্লত্থং পনেত্থ একৰত্থুএকচোদকাদিচতুক্কং তাৰ ৰেদিতব্বং. তত্থ একো ভিক্খু একং ভিক্খুং একেন ৰত্থুনা চোদেতি, ইমিস্সা চোদনায একং ৰত্থু একো চোদকো. সম্বহুলা একং একৰত্থুনা চোদেন্তি, পঞ্চসতা মেত্তিযভূমজকপ্পমুখা ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ আযস্মন্তং দব্বং মল্লপুত্তমিৰ, ইমিস্সা চোদনায একং ৰত্থু নানাচোদকা. একো ভিক্খু একং ভিক্খুং সম্বহুলেহি ৰত্থূহি চোদেতি, ইমিস্সা চোদনায নানাৰত্থূনি একো চোদকো. সম্বহুলা সম্বহুলে সম্বহুলেহি ৰত্থূহি চোদেন্তি, ইমিস্সা চোদনায নানাৰত্থূনি নানাচোদকা.

চোদেতুং পন কো লভতি, কো ন লভতীতি? দুব্বলচোদকৰচনং তাৰ গহেত্ৰা কোচি ন লভতি. দুব্বলচোদকো নাম সম্বহুলেসু কথাসল্লাপেন নিসিন্নেসু একো একং আরব্ভ অনোদিস্সকং কত্ৰা পারাজিকৰত্থুং কথেতি, অঞ্ঞো তং সুত্ৰা ইতরস্স গন্ত্ৰা আরোচেতি. সো তং উপসঙ্কমিত্ৰা ‘‘ত্ৰং কির মং ইদঞ্চিদঞ্চ ৰদসী’’তি ৰদতি. সো ‘‘নাহং এৰরূপং জানামি, কথাপৰত্তিযং পন মযা অনোদিস্সকং কত্ৰা ৰুত্তমত্থি, সচে অহং তৰ ইমং দুক্খুপ্পত্তিং জানেয্যং, এত্তকম্পি ন কথেয্য’’ন্তি অযং দুব্বলচোদকো. তস্সেতং কথাসল্লাপং গহেত্ৰা তং ভিক্খুং কোচি চোদেতুং ন লভতি. এতং পন অগ্গহেত্ৰা সীলসম্পন্নো ভিক্খু ভিক্খুং ৰা ভিক্খুনিং ৰা সীলসম্পন্না চ ভিক্খুনী ভিক্খুনীমেৰ চোদেতুং লভতীতি মহাপদুমত্থেরো আহ. মহাসুমত্থেরো পন ‘‘পঞ্চপি সহধম্মিকা লভন্তী’’তি আহ. গোদত্তত্থেরো পন ‘‘ন কোচি ন লভতী’’তি ৰত্ৰা ‘‘ভিক্খুস্স সুত্ৰা চোদেতি, ভিক্খুনিযা সুত্ৰা চোদেতি…পে… তিত্থিযসাৰকানং সুত্ৰা চোদেতী’’তি ইদং সুত্তমাহরি. তিণ্ণম্পি থেরানং ৰাদে চুদিতকস্সেৰ পটিঞ্ঞায কারেতব্বো.

অযং পন চোদনা নাম দূতং ৰা পণ্ণং ৰা সাসনং ৰা পেসেত্ৰা চোদেন্তস্স সীসং ন এতি, পুগ্গলস্স পন সমীপে ঠত্ৰাৰ হত্থমুদ্দায ৰা ৰচীভেদেন ৰা চোদেন্তস্সেৰ সীসং এতি. সিক্খাপচ্চক্খানমেৰ হি হত্থমুদ্দায সীসং ন এতি, ইদং পন অনুদ্ধংসনং অভূতারোচনঞ্চ এতিযেৰ. যো পন দ্ৰিন্নং ঠিতট্ঠানে একং নিযমেত্ৰা চোদেতি, সো চে জানাতি, সীসং এতি. ইতরো জানাতি, সীসং ন এতি. দ্ৰেপি নিযমেত্ৰা চোদেতি, একো ৰা জানাতু দ্ৰে ৰা, সীসং এতিযেৰ. এসৰ নযো সম্বহুলেসু. তঙ্খণেযেৰ চ জাননং নাম দুক্করং, সমযেন আৰজ্জিত্ৰা ঞাতে পন ঞাতমেৰ হোতি. পচ্ছা চে জানাতি, সীসং ন এতি. সিক্খাপচ্চক্খানং অভূতারোচনং দুট্ঠুল্লৰাচা-অত্তকাম-দুট্ঠদোসভূতারোচনসিক্খাপদানীতি সব্বানেৰ হি ইমানি একপরিচ্ছেদানি.

এৰং কাযৰাচাৰসেন চাযং দুৰিধাপি চোদনা. পুন দিট্ঠচোদনা, সুতচোদনা, পরিসঙ্কিতচোদনাতি তিৰিধা হোতি. অপরাপি চতুব্বিধা হোতি – সীলৰিপত্তিচোদনা, আচারৰিপত্তিচোদনা, দিট্ঠিৰিপত্তিচোদনা, আজীৰৰিপত্তিচোদনাতি. তত্থ গরুকানং দ্ৰিন্নং আপত্তিক্খন্ধানং ৰসেন সীলৰিপত্তিচোদনা ৰেদিতব্বা. অৰসেসানং ৰসেন আচারৰিপত্তিচোদনা, মিচ্ছাদিট্ঠিঅন্তগ্গাহিকদিট্ঠিৰসেন দিট্ঠিৰিপত্তিচোদনা, আজীৰহেতু পঞ্ঞত্তানং ছন্নং সিক্খাপদানং ৰসেন আজীৰৰিপত্তিচোদনা ৰেদিতব্বা.

অপরাপি চতুব্বিধা হোতি – ৰত্থুসন্দস্সনা, আপত্তিসন্দস্সনা, সংৰাসপটিক্খেপো, সামীচিপটিক্খেপোতি. তত্থ ৰত্থুসন্দস্সনা নাম ‘‘ত্ৰং মেথুনং ধম্মং পটিসেৰিত্থ, অদিন্নং আদিযিত্থ, মনুস্সং ঘাতযিত্থ, অভূতং আরোচযিত্থা’’তি এৰং পৰত্তা. আপত্তিসন্দস্সনা নাম ‘‘ত্ৰং মেথুনধম্মপারাজিকাপত্তিং আপন্নো’’তি এৰমাদিনযপ্পৰত্তা. সংৰাসপটিক্খেপো নাম ‘‘নত্থি তযা সদ্ধিং উপোসথো ৰা পৰারণা ৰা সঙ্ঘকম্মং ৰা’’তি এৰং পৰত্তা; এত্তাৰতা পন সীসং ন এতি, ‘‘অস্সমণোসি অসক্যপুত্তিযোসী’’তিআদিৰচনেহি সদ্ধিং ঘটিতেযেৰ সীসং এতি. সামীচিপটিক্খেপো নাম অভিৰাদন-পচ্চুট্ঠান-অঞ্জলিকম্ম-বীজনাদিকম্মানং অকরণং. তং পটিপাটিযা ৰন্দনাদীনি করোতো একস্স অকত্ৰা সেসানং করণকালে ৰেদিতব্বং. এত্তাৰতা চ চোদনা নাম হোতি, আপত্তি পন সীসং ন এতি. ‘‘কস্মা মম ৰন্দনাদীনি ন করোসী’’তি পুচ্ছিতে পন ‘‘অস্সমণোসি অসক্যপুত্তিযোসী’’তিআদিৰচনেহি সদ্ধিং ঘটিতেযেৰ সীসং এতি. যাগুভত্তাদিনা পন যং ইচ্ছতি তং আপুচ্ছতি, ন তাৰতা চোদনা হোতি.

অপরাপি পাতিমোক্খট্ঠপনক্খন্ধকে ‘‘একং, ভিক্খৰে, অধম্মিকং পাতিমোক্খট্ঠপনং একং ধম্মিক’’ন্তি আদিং ‘‘কত্ৰা যাৰ দস অধম্মিকানি পাতিমোক্খট্ঠপনানি দস ধম্মিকানী’’তি (চূল়ৰ. ৩৮৭) এৰং অধম্মিকা পঞ্চপঞ্ঞাস ধম্মিকা পঞ্চপঞ্ঞাসাতি দসুত্তরসতং চোদনা ৰুত্তা. তা দিট্ঠেন চোদেন্তস্স দসুত্তরসতং, সুতেন চোদেন্তস্স দসুত্তরসতং, পরিসঙ্কিতেন চোদেন্তস্স দসুত্তরসতন্তি তিংসানি তীণি সতানি হোন্তি. তানি কাযেন চোদেন্তস্স, ৰাচায চোদেন্তস্স, কাযৰাচাহি চোদেন্তস্সাতি তিগুণানি কতানি নৰুতানি নৰ সতানি হোন্তি. তানি অত্তনা চোদেন্তস্সাপি পরেন চোদাপেন্তস্সাপি তত্তকানেৰাতি ৰীসতিঊনানি দ্ৰে সহস্সানি হোন্তি, পুন দিট্ঠাদিভেদে সমূলকামূলকৰসেন অনেকসহস্সা চোদনা হোন্তীতি ৰেদিতব্বা.

ইমস্মিং পন ঠানে ঠত্ৰা অট্ঠকথায ‘‘অত্তাদানং আদাতুকামেন উপালি ভিক্খুনা পঞ্চঙ্গসমন্নাগতং অত্তাদানং আদাতব্ব’’ন্তি (চূল়ৰ. ৩৯৮) চ ‘‘চোদকেন উপালি ভিক্খুনা পরং চোদেতুকামেন পঞ্চ ধম্মে অজ্ঝত্তং পচ্চৰেক্খিত্ৰা পরো চোদেতব্বো’’তি (চূল়ৰ. ৩৯৯) চ এৰং উপালিপঞ্চকাদীসু ৰুত্তানি বহূনি সুত্তানি আহরিত্ৰা অত্তাদানলক্খণঞ্চ চোদকৰত্তঞ্চ চুদিতকৰত্তঞ্চ সঙ্ঘেন কাতব্বকিচ্চঞ্চ অনুৰিজ্জকৰত্তঞ্চ সব্বং ৰিত্থারেন কথিতং, তং মযং যথাআগতট্ঠানেযেৰ ৰণ্ণযিস্সাম.

ৰুত্তপ্পভেদাসু পন ইমাসু চোদনাসু যায কাযচি চোদনায ৰসেন সঙ্ঘমজ্ঝে ওসটে ৰত্থুস্মিং চুদিতকচোদকা ৰত্তব্বা ‘‘তুম্হে অম্হাকং ৰিনিচ্ছযেন তুট্ঠা ভৰিস্সথা’’তি. সচে ‘‘ভৰিস্সামা’’তি ৰদন্তি, সঙ্ঘেন তং অধিকরণং সম্পটিচ্ছিতব্বং. অথ পন ‘‘ৰিনিচ্ছিনথ তাৰ, ভন্তে, সচে অম্হাকং খমিস্সতি, গণ্হিস্সামা’’তি ৰদন্তি. ‘‘চেতিযং তাৰ ৰন্দথা’’তিআদীনি ৰত্ৰা দীঘসুত্তং কত্ৰা ৰিস্সজ্জিতব্বং. তে চে চিররত্তং কিলন্তা পক্কন্তপরিসা উপচ্ছিন্নপক্খা হুত্ৰা পুন যাচন্তি, যাৰততিযং পটিক্খিপিত্ৰা যদা নিম্মদা হোন্তি তদা নেসং অধিকরণং ৰিনিচ্ছিনিতব্বং. ৰিনিচ্ছিনন্তেহি চ সচে অলজ্জুস্সন্না হোতি, পরিসা উব্বাহিকায তং অধিকরণং ৰিনিচ্ছিনিতব্বং. সচে বালুস্সন্না হোতি পরিসা ‘‘তুম্হাকং সভাগে ৰিনযধরে পরিযেসথা’’তি ৰিনযধরে পরিযেসাপেত্ৰা যেন ধম্মেন যেন ৰিনযেন যেন সত্থুসাসনেন তং অধিকরণং ৰূপসমতি, তথা তং অধিকরণং ৰূপসমেতব্বং.

তত্থ চ ‘‘ধম্মো’’তি ভূতং ৰত্থু. ‘‘ৰিনযো’’তি চোদনা সারণা চ. ‘‘সত্থুসাসন’’ন্তি ঞত্তিসম্পদা চ অনুসাৰনসম্পদা চ. তস্মা চোদকেন ৰত্থুস্মিং আরোচিতে চুদিতকো পুচ্ছিতব্বো ‘‘সন্তমেতং, নো’’তি. এৰং ৰত্থুং উপপরিক্খিত্ৰা ভূতেন ৰত্থুনা চোদেত্ৰা সারেত্ৰা চ ঞত্তিসম্পদায অনুসাৰনসম্পদায চ তং অধিকরণং ৰূপসমেতব্বং. তত্র চে অলজ্জী লজ্জিং চোদেতি, সো চ অলজ্জী বালো হোতি অব্যত্তো নাস্স নযো দাতব্বো. এৰং পন ৰত্তব্বো – ‘‘কিম্হি নং চোদেসী’’তি? অদ্ধা সো ৰক্খতি – ‘‘কিমিদং, ভন্তে, কিম্হি নং নামা’’তি. ত্ৰং কিম্হি নম্পি ন জানাসি, ন যুত্তং তযা এৰরূপেন বালেন পরং চোদেতুন্তি উয্যোজেতব্বো নাস্স অনুযোগো দাতব্বো. সচে পন সো অলজ্জী পণ্ডিতো হোতি ব্যত্তো দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা অজ্ঝোত্থরিত্ৰা সম্পাদেতুং সক্কোতি এতস্স অনুযোগং দত্ৰা লজ্জিস্সেৰ পটিঞ্ঞায কম্মং কাতব্বং.

সচে লজ্জী অলজ্জিং চোদেতি, সো চ লজ্জী বালো হোতি অব্যত্তো, ন সক্কোতি অনুযোগং দাতুং. তস্স নযো দাতব্বো – ‘‘কিম্হি নং চোদেসি সীলৰিপত্তিযা ৰা আচারৰিপত্তিআদীসু ৰা একিস্সা’’তি. কস্মা পন ইমস্সেৰ এৰং নযো দাতব্বো, ন ইতরস্স? ননু ন যুত্তং ৰিনযধরানং অগতিগমনন্তি? ন যুত্তমেৰ. ইদং পন অগতিগমনং ন হোতি, ধম্মানুগ্গহো নাম এসো অলজ্জিনিগ্গহত্থায হি লজ্জিপগ্গহত্থায চ সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং. তত্র অলজ্জী নযং লভিত্ৰা অজ্ঝোত্থরন্তো এহীতি, লজ্জী পন নযং লভিত্ৰা দিট্ঠে দিট্ঠসন্তানেন, সুতে সুতসন্তানেন পতিট্ঠায কথেস্সতি, তস্মা তস্স ধম্মানুগ্গহো ৰট্টতি. সচে পন সো লজ্জী পণ্ডিতো হোতি ব্যত্তো, পতিট্ঠায কথেতি, অলজ্জী চ ‘‘এতম্পি নত্থি, এতম্পি নত্থী’’তি পটিঞ্ঞং ন দেতি, অলজ্জিস্স পটিঞ্ঞায এৰ কাতব্বং.

তদত্থদীপনত্থঞ্চ ইদং ৰত্থু ৰেদিতব্বং. তেপিটকচূল়াভযত্থেরো কির লোহপাসাদস্স হেট্ঠা ভিক্খূনং ৰিনযং কথেত্ৰা সাযন্হসমযে ৰুট্ঠাতি, তস্স ৰুট্ঠানসমযে দ্ৰে অত্তপচ্চত্থিকা কথং পৰত্তেসুং. একো ‘‘এতম্পি নত্থি, এতম্পি নত্থী’’তি পটিঞ্ঞং ন দেতি. অথ অপ্পাৰসেসে পঠমযামে থেরস্স তস্মিং পুগ্গলে ‘‘অযং পতিট্ঠায কথেতি, অযং পন পটিঞ্ঞং ন দেতি, বহূনি চ ৰত্থূনি ওসটানি অদ্ধা এতং কতং ভৰিস্সতী’’তি অসুদ্ধলদ্ধি উপ্পন্না. ততো বীজনীদণ্ডকেন পাদকথলিকায সঞ্ঞং দত্ৰা ‘‘অহং আৰুসো ৰিনিচ্ছিনিতুং অননুচ্ছৰিকো অঞ্ঞেন ৰিনিচ্ছিনাপেহী’’তি আহ. কস্মা ভন্তেতি? থেরো তমত্থং আরোচেসি, চুদিতকপুগ্গলস্স কাযে ডাহো উট্ঠিতো, ততো সো থেরং ৰন্দিত্ৰা ‘‘ভন্তে, ৰিনিচ্ছিনিতুং অনুরূপেন ৰিনযধরেন নাম তুম্হাদিসেনেৰ ভৰিতুং ৰট্টতি. চোদকেন চ ঈদিসেনেৰ ভৰিতুং ৰট্টতী’’তি ৰত্ৰা সেতকানি নিৰাসেত্ৰা ‘‘চিরং কিলমিতত্থ মযা’’তি খমাপেত্ৰা পক্কামি.

এৰং লজ্জিনা চোদিযমানো অলজ্জী বহূসুপি ৰত্থূসু উপ্পন্নেসু পটিঞ্ঞং ন দেতি, সো নেৰ ‘‘সুদ্ধো’’তি ৰত্তব্বো ন ‘‘অসুদ্ধো’’তি. জীৰমতকো নাম আমকপূতিকো নাম চেস.

সচে পনস্স অঞ্ঞম্পি তাদিসং ৰত্থুং উপ্পজ্জতি ন ৰিনিচ্ছিনিতব্বং. তথা নাসিতকোৰ ভৰিস্সতি. সচে পন অলজ্জীযেৰ অলজ্জিং চোদেতি, সো ৰত্তব্বো ‘‘আৰুসো তৰ ৰচনেনাযং কিং সক্কা ৰত্তু’’ন্তি ইতরম্পি তথেৰ ৰত্ৰা উভোপি ‘‘একসম্ভোগপরিভোগা হুত্ৰা জীৰথা’’তি ৰত্ৰা উয্যোজেতব্বা, সীলত্থায তেসং ৰিনিচ্ছযো ন কাতব্বো. পত্তচীৰরপরিৰেণাদিঅত্থায পন পতিরূপং সক্খিং লভিত্ৰা কাতব্বো.

অথ লজ্জী লজ্জিং চোদেতি, ৰিৰাদো চ নেসং কিস্মিঞ্চিদেৰ অপ্পমত্তকো হোতি, সঞ্ঞাপেত্ৰা ‘‘মা এৰং করোথা’’তি অচ্চযং দেসাপেত্ৰা উয্যোজেতব্বা. অথ পনেত্থ চুদিতকেন সহসা ৰিরদ্ধং হোতি, আদিতো পট্ঠায অলজ্জী নাম নত্থি. সো চ পক্খানুরক্খণত্থায পটিঞ্ঞং ন দেতি, ‘‘মযং সদ্দহাম, মযং সদ্দহামা’’তি বহূ উট্ঠহন্তি. সো তেসং পটিঞ্ঞায একৰারং দ্ৰেৰারং সুদ্ধো হোতু. অথ পন ৰিরদ্ধকালতো পট্ঠায ঠানে ন তিট্ঠতি, ৰিনিচ্ছযো ন দাতব্বো.

এৰং যায কাযচি চোদনায ৰসেন সঙ্ঘমজ্ঝে ওসটে ৰত্থুস্মিং চুদিতকচোদকেসু পটিপত্তিং ঞত্ৰা তস্সাযেৰ চোদনায সম্পত্তিৰিপত্তিজাননত্থং আদিমজ্ঝপরিযোসানাদীনং ৰসেন ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. সেয্যথিদং চোদনায কো আদি, কিং মজ্ঝে, কিং পরিযোসানং? চোদনায ‘‘অহং তং ৰত্তুকামো, করোতু মে আযস্মা ওকাস’’ন্তি এৰং ওকাসকম্মং আদি, ওতিণ্ণেন ৰত্থুনা চোদেত্ৰা সারেত্ৰা ৰিনিচ্ছযো মজ্ঝে, আপত্তিযং ৰা অনাপত্তিযং ৰা পতিট্ঠাপনেন সমথো পরিযোসানং.

চোদনায কতি মূলানি, কতি ৰত্থূনি, কতি ভূমিযো? চোদনায দ্ৰে মূলানি – সমূলিকা ৰা অমূলিকা ৰা; তীণি ৰত্থূনি – দিট্ঠং, সুতং, পরিসঙ্কিতং; পঞ্চ ভূমিযো – কালেন ৰক্খামি নো অকালেন, ভূতেন ৰক্খামি নো অভূতেন, সণ্হেন ৰক্খামি নো ফরুসেন, অত্থসংহিতেন ৰক্খামি নো অনত্থসংহিতেন, মেত্তচিত্তো ৰক্খামি নো দোসন্তরোতি. ইমায চ পন চোদনায চোদকেন পুগ্গলেন ‘‘পরিসুদ্ধকাযসমাচারো নু খোম্হী’’তিআদিনা (চূল়ৰ. ৩৯৯) নযেন উপালিপঞ্চকে ৰুত্তেসু পন্নরসসু ধম্মেসু পতিট্ঠাতব্বং, চুদিতকেন দ্ৰীসু ধম্মেসু পতিট্ঠাতব্বং সচ্চে চ অকুপ্পে চাতি.

অপ্পেৰ নাম নং ইমম্হা ব্রহ্মচরিযা চাৰেয্যন্তি অপি এৰ নাম নং পুগ্গলং ইমম্হা সেট্ঠচরিযা চাৰেয্যং, ‘‘সাধু ৰতস্স সচাহং ইমং পুগ্গলং ইমম্হা ব্রহ্মচরিযা চাৰেয্য’’ন্তি ইমিনা অধিপ্পাযেন অনুদ্ধংসেয্যাতি ৰুত্তংহোতি. পদভাজনে পন ‘‘ব্রহ্মচরিযা চাৰেয্য’’ন্তি ইমস্সেৰ পরিযাযমত্থং দস্সেতুং ‘‘ভিক্খুভাৰা চাৰেয্য’’ন্তিআদি ৰুত্তং.

খণাদীনি সমযৰেৰচনানি. তং খণং তং লযং তং মুহুত্তং ৰীতিৰত্তেতি তস্মিং খণে তস্মিং লযে তস্মিং মুহুত্তে ৰীতিৰত্তে. ভুম্মপ্পত্তিযা হি ইদং উপযোগৰচনং.

সমনুগ্গাহিযমাননিদ্দেসে যেন ৰত্থুনা অনুদ্ধংসিতো হোতীতি চতূসু পারাজিকৰত্থূসু যেন ৰত্থুনা চোদকেন চুদিতকো অনুদ্ধংসিতো অভিভূতো অজ্ঝোত্থটো হোতি. তস্মিং ৰত্থুস্মিং সমনুগ্গাহিযমানোতি তস্মিং চোদকেন ৰুত্তৰত্থুস্মিং সো চোদকো অনুৰিজ্জকেন ‘‘কিং তে দিট্ঠং, কিন্তি তে দিট্ঠ’’ন্তিআদিনা নযেন অনুৰিজ্জিযমানো ৰীমংসিযমানো উপপরিক্খিযমানো.

অসমনুগ্গাহিযমাননিদ্দেসে ন কেনচি ৰুচ্চমানোতি অনুৰিজ্জকেন ৰা অঞ্ঞেন ৰা কেনচি, অথ ৰা দিট্ঠাদীসু ৰত্থূসু কেনচি অৰুচ্চমানো. এতেসঞ্চ দ্ৰিন্নং মাতিকাপদানং পরতো ‘‘ভিক্খু চ দোসং পতিট্ঠাতী’’তিইমিনা সম্বন্ধো ৰেদিতব্বো. ইদঞ্হি ৰুত্তং হোতি – ‘‘এৰং সমনুগ্গাহিযমানো ৰা অসমনুগ্গাহিযমানো ৰা ভিক্খু চ দোসং পতিট্ঠাতি পটিচ্চ তিট্ঠতি পটিজানাতি সঙ্ঘাদিসেসো’’তি. ইদঞ্চ অমূলকভাৰস্স পাকটকালদস্সনত্থমেৰ ৰুত্তং. আপত্তিং পন অনুদ্ধংসিতক্খণেযেৰ আপজ্জতি.

ইদানি ‘‘অমূলকঞ্চেৰ তং অধিকরণং হোতী’’তি এত্থ যস্মা অমূলকলক্খণং পুব্বে ৰুত্তং, তস্মা তং অৰত্ৰা অপুব্বমেৰ দস্সেতুং ‘‘অধিকরণং নামা’’তিআদিমাহ. তত্থ যস্মা অধিকরণং অধিকরণট্ঠেন একম্পি ৰত্থুৰসেন নানা হোতি, তেনস্স তং নানত্তং দস্সেতুং ‘‘চত্তারি অধিকরণানি ৰিৰাদাধিকরণ’’ন্তিআদিমাহ. কো পন সো অধিকরণট্ঠো, যেনেতং একং হোতীতি? সমথেহি অধিকরণীযতা. তস্মা যং অধিকিচ্চ আরব্ভ পটিচ্চ সন্ধায সমথা ৰত্তন্তি, তং ‘‘অধিকরণ’’ন্তি ৰেদিতব্বং.

অট্ঠকথাসু পন ৰুত্তং – ‘‘অধিকরণন্তি কেচি গাহং ৰদন্তি, কেচি চেতনং, কেচি অক্খন্তিং কেচি ৰোহারং, কেচি পণ্ণত্তি’’ন্তি. পুন এৰং ৰিচারিতং ‘‘যদি গাহো অধিকরণং নাম, একো অত্তাদানং গহেত্ৰা সভাগেন ভিক্খুনা সদ্ধিং মন্তযমানো তত্থ আদীনৰং দিস্ৰা পুন চজতি, তস্স তং অধিকরণং সমথপ্পত্তং ভৰিস্সতি. যদি চেতনা অধিকরণং, ‘‘ইদং অত্তাদানং গণ্হামী’’তি উপ্পন্না চেতনা নিরুজ্ঝতি. যদি অক্খন্তি অধিকরণং, অক্খন্তিযা অত্তাদানং গহেত্ৰাপি অপরভাগে ৰিনিচ্ছযং অলভমানো ৰা খমাপিতো ৰা চজতি. যদি ৰোহারো অধিকরণং, কথেন্তো আহিণ্ডিত্ৰা অপরভাগে তুণ্হী হোতি নিরৰো, এৰমস্স তং অধিকরণং সমথপ্পত্তং ভৰিস্সতি, তস্মা পণ্ণত্তি অধিকরণন্তি.

তং পনেতং ‘‘মেথুনধম্মপারাজিকাপত্তি মেথুনধম্মপারাজিকাপত্তিযা তব্ভাগিযা…পে… এৰং আপত্তাধিকরণং আপত্তাধিকরণস্স তব্ভাগিযন্তি চ ৰিৰাদাধিকরণং সিযা কুসলং সিযা অকুসলং সিযা অব্যাকত’’ন্তি চ এৰমাদীহি ৰিরুজ্ঝতি. ন হি তে পণ্ণত্তিযা কুসলাদিভাৰং ইচ্ছন্তি, ন চ ‘‘অমূলকেন পারাজিকেন ধম্মেনা’’তি এত্থ আগতো পারাজিকধম্মো পণ্ণত্তি নাম হোতি. কস্মা? অচ্চন্তঅকুসলত্তা. ৰুত্তম্পি হেতং – ‘‘আপত্তাধিকরণং সিযা অকুসলং সিযা অব্যাকত’’ন্তি (পরি. ৩০৩).

যঞ্চেতং ‘‘অমূলকেন পারাজিকেনা’’তি এত্থ অমূলকং পারাজিকং নিদ্দিট্ঠং, তস্সেৰাযং ‘‘অমূলকঞ্চেৰ তং অধিকরণং হোতী’’তি পটিনিদ্দেসো, ন পণ্ণত্তিযা ন হি অঞ্ঞং নিদ্দিসিত্ৰা অঞ্ঞং পটিনিদ্দিসতি. যস্মা পন যায পণ্ণত্তিযা যেন অভিলাপেন চোদকেন সো পুগ্গলো পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপন্নোতি পঞ্ঞত্তো, পারাজিকসঙ্খাতস্স অধিকরণস্স অমূলকত্তা সাপি পঞ্ঞত্তি অমূলিকা হোতি, অধিকরণে পৰত্তত্তা চ অধিকরণং. তস্মা ইমিনা পরিযাযেন পণ্ণত্তি ‘‘অধিকরণ’’ন্তি যুজ্জেয্য, যস্মা ৰা যং অমূলকং নাম অধিকরণং তং সভাৰতো নত্থি, পঞ্ঞত্তিমত্তমেৰ অত্থি. তস্মাপি পণ্ণত্তি অধিকরণন্তি যুজ্জেয্য. তঞ্চ খো ইধেৰ ন সব্বত্থ. ন হি ৰিৰাদাদীনং পণ্ণত্তি অধিকরণং. অধিকরণট্ঠো পন তেসং পুব্বে ৰুত্তসমথেহি অধিকরণীযতা. ইতি ইমিনা অধিকরণট্ঠেন ইধেকচ্চো ৰিৰাদো ৰিৰাদো চেৰ অধিকরণঞ্চাতি ৰিৰাদাধিকরণং. এস নযো সেসেসু.

তত্থ ‘‘ইধ ভিক্খূ ৰিৰদন্তি ধম্মোতি ৰা অধম্মোতি ৰা’’তি এৰং অট্ঠারস ভেদকরৰত্থূনি নিস্সায উপ্পন্নো ৰিৰাদো ৰিৰাদাধিকরণং. ‘‘ইধ ভিক্খূ ভিক্খুং অনুৰদন্তি সীলৰিপত্তিযা ৰা’’তি এৰং চতস্সো ৰিপত্তিযো নিস্সায উপ্পন্নো অনুৰাদো অনুৰাদাধিকরণং. ‘‘পঞ্চপি আপত্তিক্খন্ধা আপত্তাধিকরণং, সত্তপি আপত্তিক্খন্ধা আপত্তাধিকরণ’’ন্তি এৰং আপত্তিযেৰ আপত্তাধিকরণং. ‘‘যা সঙ্ঘস্স কিচ্চযতা করণীযতা অপলোকনকম্মং ঞত্তিকম্মং ঞত্তিদুতিযকম্মং ঞত্তিচতুত্থকম্ম’’ন্তি (চূল়ৰ. ২১৫) এৰং চতুব্বিধং সঙ্ঘকিচ্চং কিচ্চাধিকরণন্তি ৰেদিতব্বং.

ইমস্মিং পনত্থে পারাজিকাপত্তিসঙ্খাতং আপত্তাধিকরণমেৰ অধিপ্পেতং. সেসানি অত্থুদ্ধারৰসেন ৰুত্তানি, এত্তকা হি অধিকরণসদ্দস্স অত্থা. তেসু পারাজিকমেৰ ইধ অধিপ্পেতং. তং দিট্ঠাদীহি মূলেহি অমূলকঞ্চেৰ অধিকরণং হোতি. অযঞ্চ ভিক্খু দোসং পতিট্ঠাতি, পটিচ্চ তিট্ঠতি ‘‘তুচ্ছকং মযা ভণিত’’ন্তিআদীনি ৰদন্তো পটিজানাতি. তস্স ভিক্খুনো অনুদ্ধংসিতক্খণেযেৰ সঙ্ঘাদিসেসোতি অযং তাৰস্স সপদানুক্কমনিদ্দেসস্স সিক্খাপদস্স অত্থো.

৩৮৭. ইদানি যানি তানি সঙ্খেপতো দিট্ঠাদীনি চোদনাৰত্থূনি ৰুত্তানি, তেসং ৰসেন ৰিত্থারতো আপত্তিং রোপেত্ৰা দস্সেন্তো ‘‘অদিট্ঠস্স হোতী’’তিআদিমাহ. তত্থ অদিট্ঠস্স হোতীতি অদিট্ঠো অস্স হোতি. এতেন চোদকেন অদিট্ঠো হোতি, সো পুগ্গলো পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপজ্জন্তোতি অত্থো. এস নযো অসুতস্স হোতীতিআদীসুপি.

দিট্ঠো মযাতি দিট্ঠোসি মযাতি ৰুত্তং হোতি. এস নযো সুতো মযাতিআদীসুপি. সেসং অদিট্ঠমূলকে উত্তানত্থমেৰ. দিট্ঠমূলকে পন তঞ্চে চোদেতি ‘‘সুতো মযা’’তি এৰং ৰুত্তানং সুত্তাদীনং আভাৰেন অমূলকত্তং ৰেদিতব্বং.

সব্বস্মিংযেৰ চ ইমস্মিং চোদকৰারে যথা ইধাগতেসু ‘‘পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপন্নোসি, অস্সমণোসি, অসক্যপুত্তিযোসী’’তি ইমেসু ৰচনেসু একেকস্স ৰসেন ৰাচায ৰাচায সঙ্ঘাদিসেসো হোতি, এৰং অঞ্ঞত্র আগতেসু ‘‘দুস্সীলো, পাপধম্মো, অসুচিসঙ্কস্সরসমাচারো, পটিচ্ছন্নকম্মন্তো, অস্সমণো সমণপটিঞ্ঞো, অব্রহ্মচারী ব্রহ্মচারিপটিঞ্ঞো, অন্তোপূতি, অৰস্সুতো, কসম্বুজাতো’’তি ইমেসুপি ৰচনেসু একেকস্স ৰসেন ৰাচায ৰাচায সঙ্ঘাদিসেসো হোতিযেৰ.

‘‘নত্থি তযা সদ্ধিং উপোসথো ৰা পৰারণা ৰা সঙ্ঘকম্মং ৰা’’তি ইমানি পন সুদ্ধানি সীসং ন এন্তি, ‘‘দুস্সীলোসি নত্থি তযা সদ্ধিং উপোসথো ৰা’’তি এৰং দুস্সীলাদিপদেসু পন ‘‘পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপন্নোসী’’তিআদিপদেসু ৰা যেন কেনচি সদ্ধিং ঘটিতানেৰ সীসং এন্তি, সঙ্ঘাদিসেসকরানি হোন্তি.

মহাপদুমত্থেরো পনাহ – ‘‘ন কেৰলং ইধ পাল়িযং অনাগতানি ‘দুস্সীলো পাপধম্মো’তিআদিপদানেৰ সীসং এন্তি, ‘কোণ্ঠোসি মহাসামণেরোসি, মহাউপাসকোসি, জেট্ঠব্বতিকোসি, নিগণ্ঠোসি, আজীৰকোসি, তাপসোসি, পরিব্বাজকোসি, পণ্ডকোসি, থেয্যসংৰাসকোসি, তিত্থিযপক্কন্তকোসি, তিরচ্ছানগতোসি, মাতুঘাতকোসি, পিতুঘাতকোসি, অরহন্তঘাতকোসি, সঙ্ঘভেদকোসি, লোহিতুপ্পাদকোসি, ভিক্খুনীদূসকোসি, উভতোব্যঞ্জনকওসী’তি ইমানিপি সীসং এন্তিযেৰা’’তি. মহাপদুমত্থেরোযেৰ চ ‘‘দিট্ঠে ৰেমতিকোতিআদীসু যদগ্গেন ৰেমতিকো তদগ্গেন নো কপ্পেতি, যদগ্গেন নো কপ্পেতি তদগ্গেন নস্সরতি, যদগ্গেন নস্সরতি তদগ্গেন পমুট্ঠো হোতী’’তি ৰদতি.

মহাসুমত্থেরো পন একেকং দ্ৰিধা ভিন্দিত্ৰা চতুন্নম্পি পাটেক্কং নযং দস্সেতি. কথং? দিট্ঠে ৰেমতিকোতি অযং তাৰ দস্সনে ৰা ৰেমতিকো হোতি পুগ্গলে ৰা, তত্থ ‘‘দিট্ঠো নুখো মযা ন দিট্ঠো’’তি এৰং দস্সনে ৰেমতিকো হোতি. ‘‘অযং নুখো মযা দিট্ঠো অঞ্ঞো’’তি এৰং পুগ্গলে ৰেমতিকো হোতি. এৰং দস্সনং ৰা নো কপ্পেতি পুগ্গলং ৰা, দস্সনং ৰা নস্সরতি পুগ্গলং ৰা, দস্সনং ৰা পমুট্ঠো হোতি পুগ্গলং ৰা. এত্থ চ ৰেমতিকোতি ৰিমতিজাতো. নো কপ্পেতীতি ন সদ্দহতি. নস্সরতীতি অসারিযমানো নস্সরতি. যদা পন তং ‘‘অসুকস্মিং নাম ভন্তে ঠানে অসুকস্মিং নাম কালে’’তি সারেন্তি তদা সরতি. পমুট্ঠোতি যো তেহি তেহি উপাযেহি সারিযমানোপি নস্সরতিযেৰাতি. এতেনেৰুপাযেন চোদাপকৰারোপি ৰেদিতব্বো, কেৰলঞ্হি তত্থ ‘‘মযা’’তি পরিহীনং, সেসং চোদকৰারসদিসমেৰ.

৩৮৯. ততো পরং আপত্তিভেদং অনাপত্তিভেদঞ্চ দস্সেতুং ‘‘অসুদ্ধে সুদ্ধদিট্ঠী’’তিআদিকং চতুক্কং ঠপেত্ৰা একমেকং পদং চতূহি চতূহি ভেদেহি নিদ্দিট্ঠং, তং সব্বং পাল়িনযেনেৰ সক্কা জানিতুং. কেৰলং হেত্থাধিপ্পাযভেদো ৰেদিতব্বো. অযঞ্হি অধিপ্পাযো নাম – চাৰনাধিপ্পাযো, অক্কোসাধিপ্পাযো, কম্মাধিপ্পাযো, ৰুট্ঠানাধিপ্পাযো, উপোসথপৰারণট্ঠপনাধিপ্পাযো, অনুৰিজ্জনাধিপ্পাযো, ধম্মকথাধিপ্পাযোতি অনেকৰিধো. তত্থ পুরিমেসু চতূসু অধিপ্পাযেসু ওকাসং অকারাপেন্তস্স দুক্কটং. ওকাসং কারাপেত্ৰাপি চ সম্মুখা অমূলকেন পারাজিকেন অনুদ্ধংসেন্তস্স সঙ্ঘাদিসেসো. অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন অনুদ্ধংসেন্তস্স পাচিত্তিযং. আচারৰিপত্তিযা অনুদ্ধংসেন্তস্স দুক্কটং. অক্কোসাধিপ্পাযেন ৰদন্তস্স পাচিত্তিযং. অসম্মুখা পন সত্তহিপি আপত্তিক্খন্ধেহি ৰদন্তস্স দুক্কটং. অসম্মুখা এৰ সত্তৰিধম্পি কম্মং করোন্তস্স দুক্কটমেৰ.

কুরুন্দিযং পন ‘‘ৰুট্ঠানাধিপ্পাযেন ‘ত্ৰং ইমং নাম আপত্তিং আপন্নো তং পটিকরোহী’তি ৰদন্তস্স ওকাসকিচ্চং নত্থী’’তি ৰুত্তং. সব্বত্থেৰ পন ‘‘উপোসথপৰারণং ঠপেন্তস্স ওকাসকম্মং নত্থী’’তি ৰুত্তং. ঠপনক্খেত্তং পন জানিতব্বং. ‘‘সুণাতু মে ভন্তে সঙ্ঘো অজ্জুপোসথো পন্নরসো যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং সঙ্ঘো উপোসথং করেয্য’’তি এতস্মিঞ্হি রে-কারে অনতিক্কন্তেযেৰ ঠপেতুং লব্ভতি. ততো পরং পন য্য-কারে পত্তে ন লব্ভতি. এস নযো পৰারণায. অনুৰিজ্জকস্সাপি ওসটে ৰত্থুস্মিং ‘‘অত্থেতং তৰা’’তি অনুৰিজ্জনাধিপ্পাযেন ৰদন্তস্স ওকাসকম্মং নত্থি.

ধম্মকথিকস্সাপি ধম্মাসনে নিসীদিত্ৰা ‘‘যো ইদঞ্চিদঞ্চ করোতি, অযং ভিক্খু অস্সমণো’’তিআদিনা নযেন অনোদিস্স ধম্মং কথেন্তস্স ওকাসকম্মং নত্থি. সচে পন ওদিস্স নিযমেত্ৰা ‘‘অসুকো চ অসুকো চ অস্সমণো অনুপাসকো’’তি কথেতি, ধম্মাসনতো ওরোহিত্ৰা আপত্তিং দেসেত্ৰা গন্তব্বং. যং পন তত্থ তত্থ ‘‘অনোকাসং কারাপেত্ৰা’’তি ৰুত্তং তস্স ওকাসং অকারাপেত্ৰাতি এৰমত্থো ৰেদিতব্বো, ন হি কোচি অনোকাসো নাম অত্থি, যমোকাসং কারাপেত্ৰা আপত্তিং আপজ্জতি, ওকাসং পন অকারাপেত্ৰা আপজ্জতীতি. সেসং উত্তানমেৰ.

সমুট্ঠানাদীসু তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো, ৰাচাচিত্ততো, কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি. কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.

পঠমদুট্ঠদোসসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৯. দুতিযদুট্ঠদোসসিক্খাপদৰণ্ণনা

৩৯১. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰাতি দুতিযদুট্ঠদোসসিক্খাপদং. তত্থ হন্দ মযং আৰুসো ইমং ছগলকং দব্বং মল্লপুত্তং নাম করোমাতি তে কির পঠমৰত্থুস্মিং অত্তনো মনোরথং সম্পাদেতুং অসক্কোন্তা লদ্ধনিগ্গহা ৰিঘাতপ্পত্তা ‘‘ইদানি জানিস্সামা’’তি তাদিসং ৰত্থুং পরিযেসমানা ৰিচরন্তি. অথেকদিৰসং দিস্ৰা তুট্ঠা অঞ্ঞমঞ্ঞং ওলোকেত্ৰা এৰমাহংসু – ‘‘হন্দ মযং, আৰুসো, ইমং ছগলকং দব্বং মল্লপুত্তং নাম করোমা’’তি, ‘‘দব্বো মল্লপুত্তো নামায’’ন্তি এৰমস্স নামং করোমাতি ৰুত্তং হোতি. এস নযো মেত্তিযং নাম ভিক্খুনিন্তি এত্থাপি.

তে ভিক্খূ মেত্তিযভুমজকে ভিক্খূ অনুযুঞ্জিংসূতি এৰং অনুযুঞ্জিংসু –‘‘আৰুসো, কুহিং তুম্হেহি দব্বো মল্লপুত্তো মেত্তিযায ভিক্খুনিযা সদ্ধিং দিট্ঠো’’তি? ‘‘গিজ্ঝকূটপব্বতপাদে’’তি. ‘‘কায ৰেলায’’তি? ‘‘ভিক্খাচারগমনৰেলাযা’’তি. আৰুসো দব্ব ইমে এৰং ৰদন্তি – ‘‘ত্ৰং তদা কুহি’’ন্তি? ‘‘ৰেল়ুৰনে ভত্তানি উদ্দিসামী’’তি. ‘‘তৰ তায ৰেলায ৰেল়ুৰনে অত্থিভাৰং কো জানাতী’’তি? ‘‘ভিক্খুসঙ্ঘো, ভন্তে’’তি. তে সঙ্ঘং পুচ্ছিংসু – ‘‘জানাথ তুম্হে তায ৰেলায ইমস্স ৰেল়ুৰনে অত্থিভাৰ’’ন্তি. ‘‘আম, আৰুসো, জানাম, থেরো সম্মুতিলদ্ধদিৰসতো পট্ঠায ৰেল়ুৰনেযেৰা’’তি. ততো মেত্তিযভুমজকে আহংসু – ‘‘আৰুসো, তুম্হাকং কথা ন সমেতি, কচ্চি নো লেসং ওড্ডেত্ৰা ৰদথা’’তি. এৰং তে তেহি ভিক্খূহি অনুযুঞ্জিযমানা আম আৰুসোতি ৰত্ৰা এতমত্থং আরোচেসুং.

কিং পন তুম্হে, আৰুসো, আযস্মন্তং দব্বং মল্লপুত্তং অঞ্ঞভাগিযস্স অধিকরণস্সাতি এত্থ অঞ্ঞভাগস্স ইদং, অঞ্ঞভাগো ৰা অস্স অত্থীতি অঞ্ঞভাগিযং. অধিকরণন্তি আধারো ৰেদিতব্বো, ৰত্থু অধিট্ঠানন্তি ৰুত্তং হোতি. যো হি সো ‘‘দব্বো মল্লপুত্তো নামা’’তি ছগলকো ৰুত্তো, সো য্ৰাযং আযস্মতো দব্বস্স মল্লপুত্তস্স ভাগো কোট্ঠাসো পক্খো মনুস্সজাতি চেৰ ভিক্খুভাৰো চ ততো অঞ্ঞস্স ভাগস্স কোট্ঠাসস্স পক্খস্স হোতি তিরচ্ছানজাতিযা চেৰ ছগলকভাৰস্স চ সো ৰা অঞ্ঞভাগো অস্স অত্থীতি তস্মা অঞ্ঞভাগিযসঙ্খ্যং লভতি. যস্মা চ তেসং ‘‘ইমং মযং দব্বং মল্লপুত্তং নাম করোমা’’তি ৰদন্তানং তস্সা নামকরণসঞ্ঞায আধারো ৰত্থু অধিট্ঠানং, তস্মা অধিকরণন্তি ৰেদিতব্বো. তঞ্হি সন্ধায ‘‘তে ভিক্খূ অঞ্ঞভাগিযস্স অধিকরণস্সা’’তি আহংসু, ন ৰিৰাদাধিকরণাদীসু অঞ্ঞতরং. কস্মা? অসম্ভৰতো. ন হি তে চতুন্নং অধিকরণানং কস্সচি অঞ্ঞভাগিযস্স অধিকরণস্স কঞ্চিদেসং লেসমত্তং উপাদিযিংসু. ন চ চতুন্নং অধিকরণানং লেসো নাম অত্থি. জাতিলেসাদযো হি পুগ্গলানংযেৰ লেসা ৰুত্তা, ন ৰিৰাদাধিকরণাদীনং. ইদঞ্চ ‘‘দব্বো মল্লপুত্তো’’তি নামং তস্স অঞ্ঞভাগিযাধিকরণভাৰে ঠিতস্স ছগলকস্স কোচি দেসো হোতি থেরং অমূলকেন পারাজিকেন অনুদ্ধংসেতুং লেসমত্তো.

এত্থ চ দিস্সতি অপদিস্সতি অস্স অযন্তি ৰোহরীযতীতি দেসো. জাতিআদীসু অঞ্ঞতরকোট্ঠাসস্সেতং অধিৰচনং. অঞ্ঞম্পি ৰত্থুং লিস্সতি সিলিস্সতি ৰোহারমত্তেনেৰ ঈসকং অল্লীযতীতি লেসো. জাতিআদীনংযেৰ অঞ্ঞতরকোট্ঠাসস্সেতং অধিৰচনং. ততো পরং উত্তানত্থমেৰ. সিক্খাপদপঞ্ঞত্তিযম্পি অযমেৰত্থো. পদভাজনে পন যস্স অঞ্ঞভাগিযস্স অধিকরণস্স কিঞ্চিদেসং লেসমত্তং উপাদায পারাজিকেন ধম্মেন অনুদ্ধংসেয্য, তং যস্মা অট্ঠুপ্পত্তিৰসেনেৰ আৰিভূতং, তস্মা ন ৰিভত্তন্তি ৰেদিতব্বং.

৩৯৩. যানি পন অধিকরণন্তি ৰচনসামঞ্ঞতো অত্থুদ্ধারৰসেন পৰত্তানি চত্তারি অধিকরণানি, তেসং অঞ্ঞভাগিযতা চ তব্ভাগিযতা চ যস্মা অপাকটা জানিতব্বা চ ৰিনযধরেহি, তস্মা ৰচনসামঞ্ঞতো লদ্ধং অধিকরণং নিস্সায তং আৰিকরোন্তো ‘‘অঞ্ঞভাগিযস্স অধিকরণস্সাতি আপত্তঞ্ঞভাগিযং ৰা হোতি অধিকরণঞ্ঞভাগিযং ৰা’’তিআদিমাহ. যা চ সা অৰসানে আপত্তঞ্ঞভাগিযস্স অধিকরণস্স ৰসেন চোদনা ৰুত্তা, তম্পি দস্সেতুং অযং সব্বাধিকরণানং তব্ভাগিযঅঞ্ঞভাগিযতা সমাহটাতি ৰেদিতব্বা.

তত্থ চ আপত্তঞ্ঞভাগিযং ৰাতি পঠমং উদ্দিট্ঠত্তা ‘‘কথঞ্চ আপত্তি আপত্তিযা অঞ্ঞভাগিযা হোতী’’তি নিদ্দেসে আরভিতব্বে যস্মা আপত্তাধিকরণস্স তব্ভাগিযৰিচারণাযংযেৰ অযমত্থো আগমিস্সতি, তস্মা এৰং অনারভিত্ৰা ‘‘কথঞ্চ অধিকরণং অধিকরণস্স অঞ্ঞভাগিয’’ন্তি পচ্ছিমপদংযেৰ গহেত্ৰা নিদ্দেসো আরদ্ধোতি ৰেদিতব্বো.

তত্থ অঞ্ঞভাগিযৰারো উত্তানত্থোযেৰ. একমেকঞ্হি অধিকরণং ইতরেসং তিণ্ণং তিণ্ণং অঞ্ঞভাগিযং অঞ্ঞপক্খিযং অঞ্ঞকোট্ঠাসিযং হোতি, ৰত্থুৰিসভাগত্তা, তব্ভাগিযৰারে পন ৰিৰাদাধিকরণং ৰিৰাদাধিকরণস্স তব্ভাগিযং তপ্পক্খিযং তংকোট্ঠাসিযং ৰত্থুসভাগত্তা, তথা অনুৰাদাধিকরণং অনুৰাদাধিকরণস্স. কথং? বুদ্ধকালতো পট্ঠায হি অট্ঠারস ভেদকরৰত্থূনি নিস্সায উপ্পন্নৰিৰাদো চ ইদানি উপ্পজ্জনকৰিৰাদো চ ৰত্থুসভাগতায একং ৰিৰাদাধিকরণমেৰ হোতি, তথা বুদ্ধকালতো পট্ঠায চতস্সো ৰিপত্তিযো নিস্সায উপ্পন্নঅনুৰাদো চ ইদানি উপ্পজ্জনকঅনুৰাদো চ ৰত্থুসভাগতায একং অনুৰাদাধিকরণমেৰ হোতি. যস্মা পন আপত্তাধিকরণং আপত্তাধিকরণস্স সভাগৰিসভাগৰত্থুতো সভাগসরিক্খাসরিক্খতো চ একংসেন তব্ভাগিযং ন হোতি, তস্মা আপত্তাধিকরণং আপত্তাধিকরণস্স সিযা তব্ভাগিযং সিযা অঞ্ঞভাগিযন্তি ৰুত্তং. তত্থ আদিতো পট্ঠায অঞ্ঞভাগিযস্স পঠমং নিদ্দিট্ঠত্তা ইধাপি অঞ্ঞভাগিযমেৰ পঠমং নিদ্দিট্ঠং, তত্থ অঞ্ঞভাগিযত্তঞ্চ পরতো তব্ভাগিযত্তঞ্চ ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং.

কিচ্চাধিকরণং কিচ্চাধিকরণস্স তব্ভাগিযন্তি এত্থ পন বুদ্ধকালতো পট্ঠায চত্তারি সঙ্ঘকম্মানি নিস্সায উপ্পন্নং অধিকরণঞ্চ ইদানি চত্তারি সঙ্ঘকম্মানি নিস্সায উপ্পজ্জনকং অধিকরণঞ্চ সভাগতায সরিক্খতায চ একং কিচ্চাধিকরণমেৰ হোতি. কিং পন সঙ্ঘকম্মানি নিস্সায উপ্পন্নং অধিকরণং কিচ্চাধিকরণং, উদাহু সঙ্ঘকম্মানমেৰেতং অধিৰচনন্তি? সঙ্ঘকম্মানমেৰেতং অধিৰচনং. এৰং সন্তেপি সঙ্ঘকম্মং নাম ‘‘ইদঞ্চিদঞ্চ এৰং কত্তব্ব’’ন্তি যং কম্মলক্খণং মনসিকরোতি তং নিস্সায উপ্পজ্জনতো পুরিমং পুরিমং সঙ্ঘকম্মং নিস্সায উপ্পজ্জনতো চ সঙ্ঘকম্মানি নিস্সায উপ্পন্নং অধিকরণং কিচ্চাধিকরণন্তি ৰুত্তং.

৩৯৪. কিঞ্চি দেসং লেসমত্তং উপাদাযাতি এত্থ পন যস্মা দেসোতি ৰা লেসমত্তোতি ৰা পুব্বে ৰুত্তনযেনেৰ ব্যঞ্জনতো নানং অত্থতো একং, তস্মা ‘‘লেসো নাম দস লেসা জাতিলেসো নামলেসো’’তিআদিমাহ. তত্থ জাতিযেৰ জাতিলেসো. এস নযো সেসেসু.

৩৯৫. ইদানি তমেৰ লেসং ৰিত্থারতো দস্সেতুং যথা তং উপাদায অনুদ্ধংসনা হোতি তথা সৰত্থুকং কত্ৰা দস্সেন্তো ‘‘জাতিলেসো নাম খত্তিযো দিট্ঠো হোতী’’তিআদিমাহ. তত্থ খত্তিযো দিট্ঠো হোতীতি অঞ্ঞো কোচি খত্তিযজাতিযো ইমিনা চোদকেন দিট্ঠো হোতি. পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপজ্জন্তোতি মেথুনধম্মাদীসু অঞ্ঞতরং আপজ্জন্তো. অঞ্ঞং খত্তিযং পস্সিত্ৰা চোদেতীতি অথ সো অঞ্ঞং অত্তনো ৰেরিং খত্তিযজাতিযং ভিক্খুং পস্সিত্ৰা তং খত্তিযজাতিলেসং গহেত্ৰা এৰং চোদেতি ‘‘খত্তিযো মযা দিট্ঠো পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপজ্জন্তো, ত্ৰং খত্তিযো, পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপন্নোসী’’ অথ ৰা ‘‘ত্ৰং সো খত্তিযো, ন অঞ্ঞো, পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপন্নোসি, অস্সমণোসি অসক্যপুত্তিযোসি নত্থি তযা সদ্ধিং উপোসথো ৰা পৰারণা ৰা সঙ্ঘকম্মং ৰা’’তি, আপত্তি ৰাচায ৰাচায সঙ্ঘাদিসেসস্স. এত্থ চ তেসং খত্তিযানং অঞ্ঞমঞ্ঞং অসদিসস্স তস্স তস্স দীঘাদিনো ৰা দিট্ঠাদিনো ৰা ৰসেন অঞ্ঞভাগিযতা খত্তিযজাতিপঞ্ঞত্তিযা আধারৰসেন অধিকরণতা চ ৰেদিতব্বা, এতেনুপাযেন সব্বপদেসু যোজনা ৰেদিতব্বা.

৪০০. পত্তলেসনিদ্দেসে চ সাটকপত্তোতি লোহপত্তসদিসো সুসণ্ঠানো সুচ্ছৰি সিনিদ্ধো ভমরৰণ্ণো মত্তিকাপত্তো ৰুচ্চতি. সুম্ভকপত্তোতি পকতিমত্তিকাপত্তো.

৪০৬. যস্মা পন আপত্তিলেসস্স একপদেনেৰ সঙ্খেপতো নিদ্দেসো ৰুত্তো, তস্মা ৰিত্থারতোপি তং দস্সেতুং ‘‘ভিক্খু সঙ্ঘাদিসেসং অজ্ঝাপজ্জন্তো দিট্ঠো হোতী’’তিআদি ৰুত্তং. কস্মা পনস্স তত্থেৰ নিদ্দেসং অৰত্ৰা ইধ ৰিসুং ৰুত্তোতি? সেসনিদ্দেসেহি অসভাগত্তা. সেসনিদ্দেসা হি অঞ্ঞং দিস্ৰা অঞ্ঞস্স চোদনাৰসেন ৰুত্তা. অযং পন একমেৰ অঞ্ঞং আপত্তিং আপজ্জন্তং দিস্ৰা অঞ্ঞায আপত্তিযা চোদনাৰসেন ৰুত্তো. যদি এৰং কথং অঞ্ঞভাগিযং অধিকরণং হোতীতি? আপত্তিযা. তেনেৰ ৰুত্তং – ‘‘এৰম্পি আপত্তঞ্ঞভাগিযঞ্চ হোতি লেসো চ উপাদিন্নো’’তি. যঞ্হি সো সঙ্ঘাদিসেসং আপন্নো তং পারাজিকস্স অঞ্ঞভাগিযং অধিকরণং. তস্স পন অঞ্ঞভাগিযস্স অধিকরণস্স লেসো নাম যো সো সব্বখত্তিযানং সাধারণো খত্তিযভাৰো ৰিয সব্বাপত্তীনং সাধারণো আপত্তিভাৰো. এতেনুপাযেন সেসাপত্তিমূলকনযো চোদাপকৰারো চ ৰেদিতব্বো.

৪০৮. অনাপত্তি তথাসঞ্ঞী চোদেতি ৰা চোদাপেতি ৰাতি ‘‘পারাজিকংযেৰ অযং আপন্নো’’তি যো এৰং তথাসঞ্ঞী চোদেতি ৰা চোদাপেতি ৰা তস্স অনাপত্তি. সেসং সব্বত্থ উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনিপি পঠমদুট্ঠদোসসদিসানেৰাতি.

দুতিযদুট্ঠদোসসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১০. পঠমসঙ্ঘভেদসিক্খাপদৰণ্ণনা

৪০৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰাতি সঙ্ঘভেদসিক্খাপদং. তত্থ অথ খো দেৰদত্তোতিআদীসু যো চ দেৰদত্তো, যথা চ পব্বজিতো, যেন চ কারণেন কোকালিকাদযো উপসঙ্কমিত্ৰা ‘‘এথ মযং আৰুসো সমণস্স গোতমস্স সঙ্ঘভেদং করিস্সাম চক্কভেদ’’ন্তি আহ. তং সব্বং সঙ্ঘভেদক্খন্ধকে (চূল়ৰ. ৩৪৩) আগতমেৰ. পঞ্চৰত্থুযাচনা পন কিঞ্চাপি তত্থেৰ আগমিস্সতি. অথ খো ইধাপি আগতত্তা যদেত্থ ৰত্তব্বং, তং ৰত্ৰাৰ গমিস্সাম.

সাধু ভন্তেতি আযাচনা. ভিক্খূ যাৰজীৰং আরঞ্ঞিকা অস্সূতি আরঞ্ঞিকধুতঙ্গং সমাদায সব্বেপি ভিক্খূ যাৰ জীৰন্তি তাৰ আরঞ্ঞিকা হোন্তু, অরঞ্ঞেযেৰ ৰসন্তু. যো গামন্তং ওসরেয্য ৰজ্জং নং ফুসেয্যাতি যো একভিক্খুপি অরঞ্ঞং পহায নিৰাসত্থায গামন্তং ওসরেয্য, ৰজ্জং তং ফুসেয্য নং ভিক্খুং দোসো ফুসতু, আপত্তিযা নং ভগৰা কারেতূ’’তি অধিপ্পাযেন ৰদতি. এস নযো সেসৰত্থূসুপি.

৪১০. জনং সঞ্ঞাপেস্সামাতি জনং অম্হাকং অপ্পিচ্ছতাদিভাৰং জানাপেস্সাম, অথ ৰা পরিতোসেস্সাম পসাদেস্সামাতি ৰুত্তং হোতি.

ইমানি পন পঞ্চ ৰত্থূনি যাচতো দেৰদত্তস্স ৰচনং সুত্ৰাৰ অঞ্ঞাসি ভগৰা ‘‘সঙ্ঘভেদত্থিকো হুত্ৰা অযং যাচতী’’তি. যস্মা পন তানি অনুজানিযমানানি বহূনং কুলপুত্তানং মগ্গন্তরাযায সংৰত্তন্তি, তস্মা ভগৰা ‘‘অলং দেৰদত্তা’’তি পটিক্খিপিত্ৰা ‘‘যো ইচ্ছতি আরঞ্ঞিকো হোতূ’’তিআদিমাহ.

এত্থ পন ভগৰতো অধিপ্পাযং ৰিদিত্ৰা কুলপুত্তেন অত্তনো পতিরূপং ৰেদিতব্বং. অযঞ্হেত্থ ভগৰতো অধিপ্পাযো – ‘‘একো ভিক্খু মহজ্ঝাসযো হোতি মহুস্সাহো, সক্কোতি গামন্তসেনাসনং পটিক্খিপিত্ৰা অরঞ্ঞে ৰিহরন্তো দুক্খস্সন্তং কাতুং. একো দুব্বলো হোতি অপ্পথামো অরঞ্ঞে ন সক্কোতি, গামন্তেযেৰ সক্কোতি. একো মহব্বলো সমপ্পৰত্তধাতুকো অধিৰাসনখন্তিসম্পন্নো ইট্ঠানিট্ঠেসু সমচিত্তো অরঞ্ঞেপি গামন্তেপি সক্কোতিযেৰ. একো নেৰ গামন্তে ন অরঞ্ঞে সক্কোতি পদপরমো হোতি.

তত্র য্ৰাযং মহজ্ঝাসযো হোতি মহুস্সাহো, সক্কোতি গামন্তসেনাসনং পটিক্খিপিত্ৰা অরঞ্ঞে ৰিহরন্তো দুক্খস্সন্তং কাতুং, সো অরঞ্ঞেযেৰ ৰসতু, ইদমস্স পতিরূপং. সদ্ধিৰিহারিকাদযোপি চস্স অনুসিক্খমানা অরঞ্ঞে ৰিহাতব্বমেৰ মঞ্ঞিস্সন্তি.

যো পন দুব্বলো হোতি অপ্পথামো গামন্তেযেৰ সক্কোতি দুক্খস্সন্তং কাতুং, ন অরঞ্ঞে সো গামন্তেযেৰ ৰসতু, য্ৰাযং মহব্বলো সমপ্পৰত্তধাতুকো অধিৰাসনখন্তিসম্পন্নো ইট্ঠানিট্ঠেসু সমচিত্তো অরঞ্ঞেপি গামন্তেপি সক্কোতিযেৰ, অযম্পি গামন্তসেনাসনং পহায অরঞ্ঞে ৰিহরতু, ইদমস্স পতিরূপং সদ্ধিৰিহারিকাপি হিস্স অনুসিক্খমানা অরঞ্ঞে ৰিহাতব্বং মঞ্ঞিস্সন্তি.

যো পনাযং নেৰ গামন্তে ন অরঞ্ঞে সক্কোতি পদপরমো হোতি. অযম্পি অরঞ্ঞেযেৰ ৰসতু. অযং হিস্স ধুতঙ্গসেৰনা কম্মট্ঠানভাৰনা চ আযতিং মগ্গফলানং উপনিস্সযো ভৰিস্সতি. সদ্ধিৰিহারিকাদযো চস্স অনুসিক্খমানা অরঞ্ঞে ৰিহাতব্বং মঞ্ঞিস্সন্তীতি.

এৰং য্ৰাযং দুব্বলো হোতি অপ্পথামো গামন্তেযেৰ ৰিহরন্তো সক্কোতি দুক্খস্সন্তং কাতুং ন অরঞ্ঞে, ইমং পুগ্গলং সন্ধায ভগৰা ‘‘যো ইচ্ছতি গামন্তে ৰিহরতূ’’তি আহ. ইমিনা চ পুগ্গলেন অঞ্ঞেসম্পি দ্ৰারং দিন্নং.

যদি পন ভগৰা দেৰদত্তস্স ৰাদং সম্পটিচ্ছেয্য, য্ৰাযং পুগ্গলো পকতিযা দুব্বলো হোতি অপ্পথামো, যোপি দহরকালে অরঞ্ঞৰাসং অভিসম্ভুণিত্ৰা জিণ্ণকালে ৰা ৰাতপিত্তাদীহি সমুপ্পন্নধাতুক্খোভকালে ৰা নাভিসম্ভুণাতি, গামন্তেযেৰ পন ৰিহরন্তো সক্কোতি দুক্খস্সন্তং কাতুং, তেসং অরিযমগ্গুপচ্ছেদো ভৰেয্য, অরহত্তফলাধিগমো ন ভৰেয্য, উদ্ধম্মং উব্বিনযং ৰিলোমং অনিয্যানিকং সত্থু সাসনং ভৰেয্য, সত্থা চ তেসং অসব্বঞ্ঞূ অস্স ‘‘সকৰাদং ছড্ডেত্ৰা দেৰদত্তৰাদে পতিট্ঠিতো’’তি গারয্হো চ ভৰেয্য. তস্মা ভগৰা এৰরূপে পুগ্গলে সঙ্গণ্হন্তো দেৰদত্তস্স ৰাদং পটিক্খিপি. এতেনেৰূপাযেন পিণ্ডপাতিকৰত্থুস্মিম্পি পংসুকূলিকৰত্থুস্মিম্পি অট্ঠ মাসে রুক্খমূলিকৰত্থুস্মিম্পি ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. চত্তারো পন মাসে রুক্খমূলসেনাসনং পটিক্খিত্তমেৰ.

মচ্ছমংসৰত্থুস্মিং তিকোটিপরিসুদ্ধন্তি তীহি কোটীহি পরিসুদ্ধং, দিট্ঠাদীহি অপরিসুদ্ধীহি ৰিরহিতন্তি অত্থো. তেনেৰাহ – ‘‘অদিট্ঠং, অসুতং, অপরিসঙ্কিত’’ন্তি. তত্থ ‘‘অদিট্ঠং’’ নাম ভিক্খূনং অত্থায মিগমচ্ছে ৰধিত্ৰা গয্হমানং অদিট্ঠং. ‘‘অসুতং’’ নাম ভিক্খূনং অত্থায মিগমচ্ছে ৰধিত্ৰা গহিতন্তি অসুতং. ‘‘অপরিসঙ্কিতং’’ পন দিট্ঠপরিসঙ্কিতং সুতপরিসঙ্কিতং তদুভযৰিমুত্তপরিসঙ্কিতঞ্চ ঞত্ৰা তব্বিপক্খতো জানিতব্বং. কথং? ইধ ভিক্খূ পস্সন্তি মনুস্সে জালৰাগুরাদিহত্থে গামতো ৰ নিক্খমন্তে অরঞ্ঞে ৰা ৰিচরন্তে, দুতিযদিৰসে চ নেসং তং গামং পিণ্ডায পৰিট্ঠানং সমচ্ছমংসং পিণ্ডপাতং অভিহরন্তি. তে তেন দিট্ঠেন পরিসঙ্কন্তি ‘‘ভিক্খূনং নুখো অত্থায কত’’ন্তি ইদং দিট্ঠপরিসঙ্কিতং, নাম এতং গহেতুং ন ৰট্টতি. যং এৰং অপরিসঙ্কিতং তং ৰট্টতি. সচে পন তে মনুস্সা ‘‘কস্মা ভন্তে ন গণ্হথা’’তি পুচ্ছিত্ৰা তমত্থং সুত্ৰা ‘‘নযিদং ভন্তে ভিক্খূনং অত্থায কতং, অম্হেহি অত্তনো অত্থায ৰা রাজযুত্তাদীনং অত্থায ৰা কত’’ন্তি ৰদন্তি কপ্পতি.

নহেৰ খো ভিক্খূ পস্সন্তি; অপিচ সুণন্তি, মনুস্সা কির জালৰাগুরাদিহত্থা গামতো ৰা নিক্খমন্তি, অরঞ্ঞে ৰা ৰিচরন্তী’’তি. দুতিযদিৰসে চ নেসং তং গামং পিণ্ডায পৰিট্ঠানং ‘‘ভিক্খূনং নুখো অত্থায কত’’ন্তি ইদং ‘‘সুতপরিসঙ্কিতং’’ নাম. এতং গহেতুং ন ৰট্টতি, যং এৰং অপরিসঙ্কিতং তং ৰট্টতি. সচে পন তে মনুস্সা ‘‘কস্মা, ভন্তে, ন গণ্হথা’’তি পুচ্ছিত্ৰা তমত্থং সুত্ৰা ‘‘নযিদং, ভন্তে, ভিক্খূনং অত্থায কতং, অম্হেহি অত্তনো অত্থায ৰা রাজযুত্তাদীনং অত্থায ৰা কত’’ন্তি ৰদন্তি কপ্পতি.

নহেৰ খো পন ভিক্খূ পস্সন্তি, ন সুণন্তি; অপিচ খো তেসং গামং পিণ্ডায পৰিট্ঠানং পত্তং গহেত্ৰা সমচ্ছমংসং পিণ্ডপাতং অভিসঙ্খরিত্ৰা অভিহরন্তি, তে পরিসঙ্কন্তি ‘‘ভিক্খূনং নুখো অত্থায কত’’ন্তি ইদং ‘‘তদুভযৰিমুত্তপরিসঙ্কিতং’’ নাম. এতং গহেতুং ন ৰট্টতি. যং এৰং অপরিসঙ্কিতং তং ৰট্টতি. সচে পন তে মনুস্সা ‘‘কস্মা, ভন্তে, ন গণ্হথা’’তি পুচ্ছিত্ৰা তমত্থং সুত্ৰা ‘‘নযিদং, ভন্তে, ভিক্খূনং অত্থায কতং অম্হেহি অত্তনো অত্থায ৰা রাজযুত্তাদীনং অত্থায ৰা কতং পৰত্তমংসং ৰা কপ্পিযমেৰ লভিত্ৰা ভিক্খূনং অত্থায সম্পাদিত’’ন্তি ৰদন্তি কপ্পতি. মতানং পেতকিচ্চত্থায মঙ্গলাদীনং ৰা অত্থায কতেপি এসেৰ নযো. যং যঞ্হি ভিক্খূনংযেৰ অত্থায অকতং, যত্থ চ নিব্বেমতিকো হোতি, তং সব্বং কপ্পতি.

সচে পন একস্মিং ৰিহারে ভিক্খূ উদ্দিস্স কতং হোতি, তে চ অত্তনো অত্থায কতভাৰং ন জানন্তি, অঞ্ঞে জানন্তি. যে জানন্তি, তেসং ন ৰট্টতি, ইতরেসং ৰট্টতি. অঞ্ঞে ন জানন্তি, তেযেৰ জানন্তি, তেসংযেৰ ন ৰট্টতি, অঞ্ঞেসং ৰট্টতি. তেপি অম্হাকং অত্থায কতন্তি জানন্তি, অঞ্ঞেপি এতেসং অত্থায কতন্তি জানন্তি, সব্বেসম্পি ন ৰট্টতি, সব্বে ন জানন্তি, সব্বেসম্পি ৰট্টতি. পঞ্চসু হি সহধম্মিকেসু যস্স ৰা তস্স ৰা অত্থায উদ্দিস্স কতং, সব্বেসং ন কপ্পতি.

সচে পন কোচি একং ভিক্খুং উদ্দিস্স পাণং ৰধিত্ৰা তস্স পত্তং পূরেত্ৰা দেতি, সো চ অত্তনো অত্থায কতভাৰং জানংযেৰ গহেত্ৰা অঞ্ঞস্স ভিক্খুনো দেতি, সো তস্স সদ্ধায পরিভুঞ্জতি, কস্স আপত্তীতি? দ্ৰিন্নম্পি অনাপত্তি. যঞ্হি উদ্দিস্স কতং তস্স অভুত্ততায অনাপত্তি, ইতরস্স অজাননতায. কপ্পিযমংসস্স হি পটিগ্গহণে আপত্তি নত্থি. উদ্দিস্স কতঞ্চ অজানিত্ৰা ভুত্তস্স পচ্ছা ঞত্ৰা আপত্তিদেসনাকিচ্চং নাম নত্থি, অকপ্পিযমংসং পন অজানিত্ৰা ভুত্তেন পচ্ছা ঞত্ৰাপি আপত্তি দেসেতব্বা, উদ্দিস্স কতঞ্হি ঞত্ৰা ভুঞ্জতোৰ আপত্তি. অকপ্পিযমংসং অজানিত্ৰা ভুঞ্জন্তস্সাপি আপত্তিযেৰ. তস্মা আপত্তিভীরুকেন রূপং সল্লক্খেন্তেনপি পুচ্ছিত্ৰাৰ মংসং পটিগ্গহেতব্বং. পরিভোগকালে পুচ্ছিত্ৰা পরিভুঞ্জিস্সামীতি ৰা গহেত্ৰা পুচ্ছিত্ৰাৰ পরিভুঞ্জিতব্বং. কস্মা? দুৰিঞ্ঞেয্যত্তা. অচ্ছমংসং হি সূকরমংসসদিসং হোতি, দীপিমংসাদীনিপি মিগমংসাদিসদিসানি, তস্মা পুচ্ছিত্ৰা গহণমেৰ ৰত্তন্তি ৰদন্তি.

হট্ঠো উদগ্গোতি তুট্ঠো চেৰ উন্নতকাযচিত্তো চ হুত্ৰা. সো কির ‘‘ন ভগৰা ইমানি পঞ্চ ৰত্থূনি অনুজানাতি, ইদানি সক্খিস্সামি সঙ্ঘভেদং কাতু’’ন্তি কোকালিকস্স ইঙ্গিতাকারং দস্সেত্ৰা যথা ৰিসং ৰা খাদিত্ৰা রজ্জুযা ৰা উব্বন্ধিত্ৰা সত্থং ৰা আহরিত্ৰা মরিতুকামো পুরিসো ৰিসাদীসু অঞ্ঞতরং লভিত্ৰা তপ্পচ্চযা আসন্নম্পি মরণদুক্খং অজানন্তো হট্ঠো উদগ্গো হোতি; এৰমেৰ সঙ্ঘভেদপচ্চযা আসন্নম্পি অৰীচিম্হি নিব্বত্তিত্ৰা পটিসংৰেদনীযং দুক্খং অজানন্তো ‘‘লদ্ধো দানি মে সঙ্ঘভেদস্স উপাযো’’তি হট্ঠো উদগ্গো সপরিসো উট্ঠাযাসনা তেনেৰ হট্ঠভাৰেন ভগৰন্তং অভিৰাদেত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কামি.

তে মযং ইমেহি পঞ্চহি ৰত্থূহি সমাদায ৰত্তামাতি এত্থ পন ‘‘ইমানি পঞ্চ ৰত্থূনী’’তি ৰত্তব্বেপি তে মযং ইমেহি পঞ্চহি ৰত্থূহি জনং সঞ্ঞাপেস্সামাতি অভিণ্হং পরিৰিতক্কৰসেন ৰিভত্তিৰিপল্লাসং অসল্লক্খেত্ৰা অভিণ্হং পরিৰিতক্কানুরূপমেৰ ‘‘তে মযং ইমেহি পঞ্চহি ৰত্থূহী’’তি আহ, যথা তং ৰিক্খিত্তচিত্তো.

ধুতা সল্লেখৰুত্তিনোতি যা পটিপদা কিলেসে ধুনাতি, তায সমন্নাগতত্তা ধুতা. যা চ কিলেসে সল্লিখতি, সা এতেসং ৰুত্তীতি সল্লেখৰুত্তিনো.

বাহুলিকোতি চীৰরাদীনং পচ্চযানং বহুলভাৰো বাহুল্লং, তং বাহুল্লমস্স অত্থি, তস্মিং ৰা বাহুল্লে নিযুত্তো ঠিতোতি বাহুলিকো. বাহুল্লায চেতেতীতি বাহুলত্তায চেতেতি কপ্পেতি পকপ্পেতি. কথঞ্হি নাম ময্হঞ্চ সাৰকানঞ্চ চীৰরাদীনং পচ্চযানং বহুলভাৰো ভৰেয্যাতি এৰং উস্সুক্কমাপন্নোতি অধিপ্পাযো. চক্কভেদাযাতি আণাভেদায.

ধম্মিং কথং কত্ৰাতি খন্ধকে ৰুত্তনযেন ‘‘অলং, দেৰদত্ত, মা তে রুচ্চি সঙ্ঘভেদো. গরুকো খো, দেৰদত্ত, সঙ্ঘভেদো. যো খো, দেৰদত্ত, সমগ্গং সঙ্ঘং ভিন্দতি, কপ্পট্ঠিকং কিব্বিসং পসৰতি, কপ্পং নিরযম্হি পচ্চতি, যো চ খো, দেৰদত্ত, ভিন্নং সঙ্ঘং সমগ্গং করোতি, ব্রহ্মং পুঞ্ঞং পসৰতি, কপ্পং সগ্গম্হি মোদতী’’তি (চূল়ৰ. ৩৪৩) এৰমাদিকং অনেকপ্পকারং দেৰদত্তস্স চ ভিক্খূনঞ্চ তদনুচ্ছৰিকং তদনুলোমিকং ধম্মিং কথং কত্ৰা.

৪১১. সমগ্গস্সাতি সহিতস্স চিত্তেন চ সরীরেন চ অৰিযুত্তস্সাতি অত্থো. পদভাজনেপি হি অযমেৰ অত্থো দস্সিতো. সমানসংৰাসকোতি হি ৰদতা চিত্তেন অৰিযোগো দস্সিতো হোতি. সমানসীমাযং ঠিতোতি ৰদতা সরীরেন. কথং? সমানসংৰাসকো হি লদ্ধিনানাসংৰাসকেন ৰা কম্মনানাসংৰাসকেন ৰা ৰিরহিতো সমচিত্ততায চিত্তেন অৰিযুত্তো হোতি. সমানসীমাযং ঠিতো কাযসামগ্গিদানতো সরীরেন অৰিযুত্তো.

ভেদনসংৰত্তনিকং ৰা অধিকরণন্তি ভেদনস্স সঙ্ঘভেদস্স অত্থায সংৰত্তনিকং কারণং. ইমস্মিঞ্হি ওকাসে ‘‘কামহেতু কামনিদানং কামাধিকরণ’’ন্তিআদীসু (ম. নি. ১.১৬৮) ৰিয কারণং অধিকরণন্তি অধিপ্পেতং. তঞ্চ যস্মা অট্ঠারসৰিধং হোতি, তস্মা পদভাজনে ‘‘অট্ঠারস ভেদকরৰত্থূনী’’তি ৰুত্তং. তানি পন ‘‘ইধূপালি, ভিক্খু অধম্মং ধম্মোতি দীপেতী’’তিআদিনা (চূল়ৰ. ৩৫২) নযেন খন্ধকে আগতানি, তস্মা তত্রেৰ নেসং অত্থং ৰণ্ণযিস্সাম. যোপি চাযং ইমানি ৰত্থূনি নিস্সায অপরেহিপি কম্মেন, উদ্দেসেন, ৰোহারেন, অনুসাৰনায, সলাকগ্গাহেনাতি পঞ্চহি কারণেহি সঙ্ঘভেদো হোতি, তম্পি আগতট্ঠানেযেৰ পকাসযিস্সাম. সঙ্খেপতো পন ভেদনসংৰত্তনিকং ৰা অধিকরণং সমাদাযাতি এত্থ সঙ্ঘভেদস্স অত্থায সংৰত্তনিকং সঙ্ঘভেদনিপ্ফত্তিসমত্থং কারণং গহেত্ৰাতি এৰমত্থো ৰেদিতব্বো. পগ্গয্হাতি পগ্গহিতং অব্ভুস্সিতং পাকটং কত্ৰা. তিট্ঠেয্যাতি যথাসমাদিন্নং যথাপগ্গহিতমেৰ চ কত্ৰা অচ্ছেয্য. যস্মা পন এৰং পগ্গণ্হতা তিট্ঠতা চ তং দীপিতঞ্চেৰ অপ্পটিনিস্সট্ঠঞ্চ হোতি, তস্মা পদভাজনে ‘‘দীপেয্যা’’তি চ ‘‘নপ্পটিনিস্সজ্জেয্যা’’তি চ ৰুত্তং.

ভিক্খূহি এৰমস্স ৰচনীযোতি অঞ্ঞেহি লজ্জীহি ভিক্খূহি এৰং ৰত্তব্বো ভৰেয্য. পদভাজনে চস্স যে পস্সন্তীতি যে সম্মুখা পগ্গয্হ তিট্ঠন্তং পস্সন্তি. যে সুণন্তীতি যেপি ‘‘অসুকস্মিং নাম ৰিহারে ভিক্খূ ভেদনসংৰত্তনিকং অধিকরণং সমাদায পগ্গয্হ তিট্ঠন্তী’’তি সুণন্তি.

সমেতাযস্মা সঙ্ঘেনাতি আযস্মা সঙ্ঘেন সদ্ধিং সমেতু সমাগচ্ছতু একলদ্ধিকো হোতূতি অত্থো. কিং কারণা? সমগ্গো হি সঙ্ঘো সম্মোদমানো অৰিৰদমানো একুদ্দেসো ফাসু ৰিহরতীতি.

তত্থ সম্মোদমানোতি অঞ্ঞমঞ্ঞং সম্পত্তিযা সট্ঠু মোদমানো. অৰিৰদমানোতি ‘‘অযং ধম্মো, নাযং ধম্মো’’তি এৰং ন ৰিৰদমানো. একো উদ্দেসো অস্সাতি একুদ্দেসো, একতো পৰত্তপাতিমোক্খুদ্দেসো, ন ৰিসুন্তি অত্থো. ফাসু ৰিহরতীতি সুখং ৰিহরতি.

ইচ্চেতং কুসলন্তি এতং পটিনিস্সজ্জনং কুসলং খেমং সোত্থিভাৰো তস্স ভিক্খুনো. নো চে পটিনিস্সজ্জতি আপত্তি দুক্কটস্সাতি তিক্খত্তুং ৰুত্তস্স অপ্পটিনিস্সজ্জতো দুক্কটং. সুত্ৰা ন ৰদন্তি আপত্তি দুক্কটস্সাতি যে সুত্ৰা ন ৰদন্তি, তেসম্পি দুক্কটং. কীৰদূরে সুত্ৰা অৰদন্তানং দুক্কটং? একৰিহারে তাৰ ৰত্তব্বং নত্থি. অট্ঠকথাযং পন ৰুত্তং ‘‘সমন্তা অদ্ধযোজনে ভিক্খূনং ভারো. দূতং ৰা পণ্ণং ৰা পেসেত্ৰা ৰদতোপি আপত্তিমোক্খো নত্থি. সযমেৰ গন্ত্ৰা ‘গরুকো খো, আৰুসো, সঙ্ঘভেদো, মা সঙ্ঘভেদায, পরক্কমী’তি নিৰারেতব্বো’’তি. পহোন্তেন পন দূরম্পি গন্তব্বং অগিলানানঞ্হি দূরেপি ভারোযেৰ.

ইদানি ‘‘এৰঞ্চ সো ভিক্খু ভিক্খূহি ৰুচ্চমানো’’তিআদীসু অত্থমত্তমেৰ দস্সেতুং ‘‘সো ভিক্খু সঙ্ঘমজ্ঝম্পি আকড্ঢিত্ৰা ৰত্তব্বো’’তিআদিমাহ. তত্থ সঙ্ঘমজ্ঝম্পি আকড্ঢিত্ৰাতি সচে পুরিমনযেন ৰুচ্চমানো ন পটিনিস্সজ্জতি হত্থেসু চ পাদেসু চ গহেত্ৰাপি সঙ্ঘমজ্ঝং আকড্ঢিত্ৰা পুনপি ‘‘মা আযস্মা’’তিআদিনা নযেন তিক্খত্তুং ৰত্তব্বো.

যাৰততিযং সমনুভাসিতব্বোতি যাৰ ততিযং সমনুভাসনং তাৰ সমনুভাসিতব্বো. তীহি সমনুভাসনকম্মৰাচাহি কম্মং কাতব্বন্তি ৰুত্তং হোতি. পদভাজনে পনস্স অত্থমেৰ গহেত্ৰা সমনুভাসনৰিধিং দস্সেতুং ‘‘সো ভিক্খু সমনুভাসিতব্বো. এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, সমনুভাসিতব্বো’’তিআদি ৰুত্তং.

৪১৪. তত্থ ঞত্তিযা দুক্কটং দ্ৰীহি কম্মৰাচাহি থুল্লচ্চযা পটিপ্পস্সম্ভন্তীতি যঞ্চ ঞত্তিপরিযোসানে দুক্কটং আপন্নো, যে চ দ্ৰীহি কম্মৰাচাহি থুল্লচ্চযে, তা তিস্সোপি আপত্তিযো ‘‘যস্স নক্খমতি সো ভাসেয্যা’’তি এৰং য্য-কারপ্পত্তমত্তায ততিযকম্মৰাচায পটিপ্পস্সম্ভন্তি সঙ্ঘাদিসেসোযেৰ তিট্ঠতি. কিং পন আপন্নাপত্তিযো পটিপ্পস্সম্ভন্তি অনাপন্নাতি? মহাসুমত্থেরো তাৰ ৰদতি ‘‘যো অৰসানে পটিনিস্সজ্জিস্সতি, সো তা আপত্তিযো ন আপজ্জতি, তস্মা অনাপন্না পটিপ্পস্সম্ভন্তী’’তি. মহাপদুমত্থেরো পন লিঙ্গপরিৰত্তেন অসাধারণাপত্তিযো ৰিয আপন্না পটিপ্পস্সম্ভন্তি, অনাপন্নানং কিং পটিপ্পস্সদ্ধিযা’’তি আহ.

৪১৫. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞীতি তঞ্চে সমনুভাসনকম্মং ধম্মকম্মং হোতি, তস্মিং ধম্মকম্মসঞ্ঞীতি অত্থো. এস নযো সব্বত্থ. ইধ সঞ্ঞা ন রক্খতি, কম্মস্স ধম্মিকত্তা এৰ অপ্পটিনিস্সজ্জন্তো আপজ্জতি.

৪১৬. অসমনুভাসন্তস্সাতি অসমনুভাসিযমানস্স অপ্পটিনিস্সজ্জন্তস্সাপি সঙ্ঘাদিসেসেন অনাপত্তি.

পটিনিস্সজ্জন্তস্সাতি ঞত্তিতো পুব্বে ৰা ঞত্তিক্খণে ৰা ঞত্তিপরিযোসানে ৰা পঠমায ৰা অনুসাৰনায দুতিযায ৰা ততিযায ৰা যাৰ য্য-কারং ন সম্পাপুণাতি, তাৰ পটিনিস্সজ্জন্তস্স সঙ্ঘাদিসেসেন অনাপত্তি.

আদিকম্মিকস্সাতি. এত্থ পন ‘‘দেৰদত্তো সমগ্গস্স সঙ্ঘস্স ভেদায পরক্কমি, তস্মিং ৰত্থুস্মি’’ন্তি পরিৰারে (পরি. ১৭) আগতত্তা দেৰদত্তো আদিকম্মিকো. সো চ খো সঙ্ঘভেদায পরক্কমনস্সেৰ, ন অপ্পটিনিস্সজ্জনস্স. ন হি তস্স তং কম্মং কতং. কথমিদং জানিতব্বন্তি চে? সুত্ততো. যথা হি ‘‘অরিট্ঠো ভিক্খু গদ্ধবাধিপুব্বো যাৰততিযং সমনুভাসনায ন পটিনিস্সজ্জি, তস্মিং ৰত্থুস্মি’’ন্তি পরিৰারে (পরি. ১২১) আগতত্তা অরিট্ঠস্স কম্মং কতন্তি পঞ্ঞাযতি, ন তথা দেৰদত্তস্স. অথাপিস্স কতেন ভৰিতব্বন্তি কোচি অত্তনো রুচিমত্তেন ৰদেয্য, তথাপি অপ্পটিনিস্সজ্জনে আদিকম্মিকস্স অনাপত্তি নাম নত্থি. ন হি পঞ্ঞত্তং সিক্খাপদং ৰীতিক্কমন্তস্স অঞ্ঞত্র উদ্দিস্স অনুঞ্ঞাততো অনাপত্তি নাম দিস্সতি. যম্পি অরিট্ঠসিক্খাপদস্স অনাপত্তিযং ‘‘আদিকম্মিকস্সা’’তি পোত্থকেসু লিখিতং, তং পমাদলিখিতং. পমাদলিখিতভাৰো চস্স ‘‘পঠমং অরিট্ঠো ভিক্খু চোদেতব্বো, চোদেত্ৰা সারেতব্বো, সারেত্ৰা আপত্তিং রোপেতব্বো’’তি (চূল়ৰ. ৬৫) এৰং কম্মক্খন্ধকে আপত্তিরোপনৰচনতো ৰেদিতব্বো.

ইতি ভেদায পরক্কমনে আদিকম্মিকস্স দেৰদত্তস্স যস্মা তং কম্মং ন কতং, তস্মাস্স আপত্তিযেৰ ন জাতা. সিক্খাপদং পন তং আরব্ভ পঞ্ঞত্তন্তি কত্ৰা ‘‘আদিকম্মিকো’’তি ৰুত্তো. ইতি আপত্তিযা অভাৰতোযেৰস্স অনাপত্তি ৰুত্তা. সা পনেসা কিঞ্চাপি অসমনুভাসন্তস্সাতি ইমিনাৰ সিদ্ধা, যস্মা পন অসমনুভাসন্তো নাম যস্স কেৰলং সমনুভাসনং ন করোন্তি, সো ৰুচ্চতি, ন আদিকম্মিকো. অযঞ্চ দেৰদত্তো আদিকম্মিকোযেৰ, তস্মা ‘‘আদিকম্মিকস্সা’’তি ৰুত্তং. এতেনুপাযেন ঠপেত্ৰা অরিট্ঠসিক্খাপদং সব্বসমনুভাসনাসু ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. সেসং সব্বত্থ উত্তানমেৰ.

সমুট্ঠানাদীসু তিৰঙ্গিকং একসমুট্ঠানং, সমনুভাসনসমুট্ঠানং নামমেতং, কাযৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠাতি. পটিনিস্সজ্জামীতি কাযৰিকারং ৰা ৰচীভেদং ৰা অকরোন্তস্সেৰ পন আপজ্জনতো অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.

পঠমসঙ্ঘভেদসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১১. দুতিযসঙ্ঘভেদসিক্খাপদৰণ্ণনা

৪১৭-৮. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰাতি দুতিযসঙ্ঘভেদসিক্খাপদং. তত্থ অনুৰত্তকাতি তস্স দিট্ঠিখন্তিরুচিগ্গহণেন অনুপটিপজ্জনকা. ৰগ্গং অসামগ্গিপক্খিযৰচনং ৰদন্তীতি ৰগ্গৰাদকা. পদভাজনে পন ‘‘তস্স ৰণ্ণায পক্খায ঠিতা হোন্তী’’তি ৰুত্তং, তস্স সঙ্ঘভেদায পরক্কমন্তস্স ৰণ্ণত্থায চ পক্খৰুড্ঢিঅত্থায চ ঠিতাতি অত্থো. যে হি ৰগ্গৰাদকা, তে নিযমেন ঈদিসা হোন্তি, তস্মা এৰং ৰুত্তং. যস্মা পন তিণ্ণং উদ্ধং কম্মারহা ন হোন্তি, ন হি সঙ্ঘো সঙ্ঘস্স কম্মং করোতি, তস্মা একো ৰা দ্ৰে ৰা তযো ৰাতি ৰুত্তং.

জানাতি নোতি অম্হাকং ছন্দাদীনি জানাতি. ভাসতীতি ‘‘এৰং করোমা’’তি অম্হেহি সদ্ধিং ভাসতি. অম্হাকম্পেতং খমতীতি যং সো করোতি, এতং অম্হাকম্পি রুচ্চতি.

সমেতাযস্মন্তানং সঙ্ঘেনাতি আযস্মন্তানং চিত্তং সঙ্ঘেন সদ্ধিং সমেতু সমাগচ্ছতু, একীভাৰং যাতূতি ৰুত্তং হোতি. সেসমেত্থ পঠমসিক্খাপদে ৰুত্তনযত্তা উত্তানত্থত্তা চ পাকটমেৰ.

সমুট্ঠানাদীনিপি পঠমসিক্খাপদসদিসানেৰাতি.

দুতিযসঙ্ঘভেদসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১২. দুব্বচসিক্খাপদৰণ্ণনা

৪২৪. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰাতি দুব্বচসিক্খাপদং. তত্থ অনাচারং আচরতীতি অনেকপ্পকারং কাযৰচীদ্ৰারৰীতিক্কমং করোতি. কিং নু খো নামাতি ৰম্ভনৰচনমেতং. অহং খো নামাতি উক্কংসৰচনং. তুম্হে ৰদেয্যন্তি ‘‘ইদং করোথ, ইদং মা করোথা’’তি অহং তুম্হে ৰত্তুং অরহামীতি দস্সেতি. কস্মাতি চে? যস্মা অম্হাকং বুদ্ধো ভগৰা কণ্টকং আরুয্হ মযা সদ্ধিং নিক্খমিত্ৰা পব্বজিতোতিএৰমাদিমত্থং সন্ধাযাহ. ‘‘অম্হাকং ধম্মো’’তি ৰত্ৰা পন অত্তনো সন্তকভাৰে যুত্তিং দস্সেন্তো ‘‘অম্হাকং অয্যপুত্তেন ধম্মো অভিসমিতো’’তি আহ. যস্মা অম্হাকং অয্যপুত্তেন চতুসচ্চধম্মো পটিৰিদ্ধো, তস্মা ধম্মোপি অম্হাকন্তি ৰুত্তং হোতি. সঙ্ঘং পন অত্তনো ৰেরিপক্খে ঠিতং মঞ্ঞমানো অম্হাকং সঙ্ঘোতি ন ৰদতি. উপমং পন ৰত্ৰা সঙ্ঘং অপসাদেতুকামো ‘‘সেয্যথাপি নামা’’তিআদিমাহ. তিণকট্ঠপণ্ণসটন্তি তত্থ তত্থ পতিতং তিণকট্ঠপণ্ণং. অথ ৰা তিণঞ্চ নিস্সারকং লহুকং কট্ঠঞ্চ তিণকট্ঠং. পণ্ণসটন্তি পুরাণপণ্ণং. উস্সারেয্যাতি রাসিং করেয্য.

পব্বতেয্যাতি পব্বতপ্পভৰা, সা হি সীঘসোতা হোতি, তস্মা তমেৰ গণ্হাতি. সঙ্খসেৰালপণকন্তি এত্থ সঙ্খোতি দীঘমূলকো পণ্ণসেৰালো ৰুচ্চতি. সেৰালোতি নীলসেৰালো, অৰসেসো উদকপপ্পটকতিলবীজকাদি সব্বোপি পণকোতি সঙ্খ্যং গচ্ছতি. একতো উস্সারিতাতি একট্ঠানে কেনাপি সম্পিণ্ডিতা রাসীকতাতি দস্সেতি.

৪২৫-৬. দুব্বচজাতিকোতি দুব্বচসভাৰো ৰত্তুং অসক্কুণেয্যোতি অত্থো. পদভাজনেপিস্স দুব্বচোতি দুক্খেন কিচ্ছেন ৰদিতব্বো, ন সক্কা সুখেন ৰত্তুন্তি অত্থো. দোৰচস্সকরণেহীতি দুব্বচভাৰকরণীযেহি, যে ধম্মা দুব্বচং পুগ্গলং করোন্তি, তেহি সমন্নাগতোতি অত্থো. তে পন ‘‘কতমে চ, আৰুসো, দোৰচস্সকরণা ধম্মা? ইধাৰুসো, ভিক্খু পাপিচ্ছো হোতী’’তিআদিনা নযেন পটিপাটিযা অনুমানসুত্তে (ম. নি. ১.১৮১) আগতা পাপিচ্ছতা, অত্তুক্কংসকপরৰম্ভকতা, কোধনতা, কোধহেতু উপনাহিতা, কোধহেতুঅভিসঙ্গিতা, কোধহেতুকোধসামন্তৰাচানিচ্ছারণতা, চোদকং পটিপ্ফরণতা, চোদকং অপসাদনতা, চোদকস্স পচ্চারোপনতা, অঞ্ঞেন অঞ্ঞংপটিচরণতা, অপদানেন ন সম্পাযনতা, মক্খিপল়াসিতা, ইস্সুকীমচ্ছরিতা, সঠমাযাৰিতা, থদ্ধাতিমানিতা, সন্দিট্ঠিপরামাসিআধানগ্গহিদুপ্পটিনিস্সগ্গিতাতি একূনৰীসতি ধম্মা ৰেদিতব্বা.

ওৰাদং নক্খমতি ন সহতীতি অক্খমো. যথানুসিট্ঠং অপ্পটিপজ্জনতো পদক্খিণেন অনুসাসনিং ন গণ্হাতীতি অপ্পদক্খিণগ্গাহী অনুসাসনিং.

উদ্দেসপরিযাপন্নেসূতি উদ্দেসে পরিযাপন্নেসু অন্তোগধেসু. ‘‘যস্স সিযা আপত্তি, সো আৰিকরেয্যা’’তি এৰং সঙ্গহিতত্তা অন্তো পাতিমোক্খস্স ৰত্তমানেসূতি অত্থো. সহধম্মিকং ৰুচ্চমানোতি সহধম্মিকেন ৰুচ্চমানো করণত্থে উপযোগৰচনং, পঞ্চহি সহধম্মিকেহি সিক্খিতব্বত্তা তেসং ৰা সন্তকত্তা সহধম্মিকন্তি লদ্ধনামেন বুদ্ধপঞ্ঞত্তেন সিক্খাপদেন ৰুচ্চমানোতি অত্থো.

ৰিরমথাযস্মন্তো মম ৰচনাযাতি যেন ৰচনেন মং ৰদথ, ততো মম ৰচনতো ৰিরমথ. মা মং তং ৰচনং ৰদথাতি ৰুত্তং হোতি.

ৰদতু সহধম্মেনাতি সহধম্মিকেন সিক্খাপদেন সহধম্মেন ৰা অঞ্ঞেনপি পাসাদিকভাৰসংৰত্তনিকেন ৰচনেন ৰদতু. যদিদন্তি ৰুড্ঢিকারণনিদস্সনত্থে নিপাতো. তেন ‘‘যং ইদং অঞ্ঞমঞ্ঞস্স হিতৰচনং আপত্তিতো ৰুট্ঠাপনঞ্চ তেন অঞ্ঞমঞ্ঞৰচনেন অঞ্ঞমঞ্ঞৰুট্ঠাপনেন চ সংৰড্ঢা পরিসা’’তি এৰং পরিসায ৰুড্ঢিকারণং দস্সিতং হোতি. সেসং সব্বত্থ উত্তানমেৰ.

সমুট্ঠানাদীনি পঠমসঙ্ঘভেদসদিসানেৰাতি.

দুব্বচসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১৩. কুলদূসকসিক্খাপদৰণ্ণনা

৪৩১. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰাতি কুলদূসকসিক্খাপদং. তত্থ অস্সজিপুনব্বসুকা নামাতি অস্সজি চেৰ পুনব্বসুকো চ. কীটাগিরিস্মিন্তি এৰংনামকে জনপদে. আৰাসিকা হোন্তীতি এত্থ আৰাসো এতেসং অত্থীতি আৰাসিকা. ‘‘আৰাসো’’তি ৰিহারো ৰুচ্চতি. সো যেসং আযত্তো নৰকম্মকরণপুরাণপটিসঙ্খরণাদিভারহারতায, তে আৰাসিকা. যে পন কেৰলং ৰিহারে ৰসন্তি, তে নেৰাসিকাতি ৰুচ্চন্তি. ইমে আৰাসিকা অহেসুং. অলজ্জিনো পাপভিক্খূতি নিল্লজ্জা লামকভিক্খূ, তে হি ছব্বগ্গিযানং জেট্ঠকছব্বগ্গিযা.

সাৰত্থিযং কির ছ জনা সহাযকা ‘‘কসিকম্মাদীনি দুক্করানি, হন্দ মযং সম্মা পব্বজাম! পব্বজন্তেহি চ উপ্পন্নে কিচ্চে নিত্থরণকট্ঠানে পব্বজিতুং ৰট্টতী’’তি সম্মন্তযিত্ৰা দ্ৰিন্নং অগ্গসাৰকানং সন্তিকে পব্বজিংসু. তে পঞ্চৰস্সা হুত্ৰা মাতিকং পগুণং কত্ৰা মন্তযিংসু ‘‘জনপদো নাম কদাচি সুভিক্খো হোতি কদাচি দুব্ভিক্খো, মযং মা একট্ঠানে ৰসিম্হ, তীসু ঠানেসু ৰসামা’’তি. ততো পণ্ডুকলোহিতকে আহংসু – ‘‘আৰুসো, সাৰত্থি নাম সত্তপঞ্ঞাসায কুলসতসহস্সেহি অজ্ঝাৰুত্থা, অসীতিগামসহস্সপটিমণ্ডিতানং তিযোজনসতিকানং দ্ৰিন্নং কাসিকোসলরট্ঠানং আযমুখভূতা, তত্র তুম্হে ধুরট্ঠানেযেৰ পরিৰেণানি কারেত্ৰা অম্বপনসনাল়িকেরাদীনি রোপেত্ৰা পুপ্ফেহি চ ফলেহি চ কুলানি সঙ্গণ্হন্তা কুলদারকে পব্বাজেত্ৰা পরিসং ৰড্ঢেথা’’তি.

মেত্তিযভূমজকে আহংসু – ‘‘আৰুসো, রাজগহং নাম অট্ঠারসহি মনুস্সকোটীহি অজ্ঝাৰুত্থং অসীতিগামসহস্সপটিমণ্ডিতানং তিযোজনসতিকানং দ্ৰিন্নং অঙ্গমগধরট্ঠানং আযমুখভূতং, তত্র তুম্হে ধুরট্ঠানেযেৰ…পে… পরিসং ৰড্ঢেথা’’তি.

অস্সজিপুনব্বসুকে আহংসু – ‘‘আৰুসো, কীটাগিরি নাম দ্ৰীহি মেঘেহি অনুগ্গহিতো তীণি সস্সানি পসৰন্তি, তত্র তুম্হে ধুরট্ঠানেযেৰ পরিৰেণানি কারেত্ৰা…পে… পরিসং ৰড্ঢেথা’’তি. তে তথা অকংসু. তেসু একমেকস্স পক্খস্স পঞ্চ পঞ্চ ভিক্খুসতানি পরিৰারা, এৰং সমধিকং দিযড্ঢভিক্খুসহস্সং হোতি. তত্র পণ্ডুকলোহিতকা সপরিৰারা সীলৰন্তোৰ ভগৰতা সদ্ধিং জনপদচারিকম্পি চরন্তি, তে অকতৰত্থুং উপ্পাদেন্তি, পঞ্ঞত্তসিক্খাপদং পন ন মদ্দন্তি, ইতরে সব্বে অলজ্জিনো অকতৰত্থুঞ্চ উপ্পাদেন্তি, পঞ্ঞত্তসিক্খাপদঞ্চ মদ্দন্তি, তেন ৰুত্তং – ‘‘অলজ্জিনো পাপভিক্খূ’’তি.

এৰরূপন্তি এৰংজাতিকং. অনাচারং আচরন্তীতি অনাচরিতব্বং আচরন্তি, অকাতব্বং করোন্তি. মালাৰচ্ছন্তি তরুণপুপ্ফরুক্খং, তরুণকা হি পুপ্ফরুক্খাপি পুপ্ফগচ্ছাপি মালাৰচ্ছা ত্ৰেৰ ৰুচ্চন্তি, তে চ অনেকপ্পকারং মালাৰচ্ছং সযম্পি রোপেন্তি, অঞ্ঞেনপি রোপাপেন্তি, তেন ৰুত্তং – ‘‘মালাৰচ্ছং রোপেন্তিপি রোপাপেন্তিপী’’তি. সিঞ্চন্তীতি সযমেৰ উদকেন সিঞ্চন্তি. সিঞ্চাপেন্তীতি অঞ্ঞেনপি সিঞ্চাপেন্তি.

এত্থ পন অকপ্পিযৰোহারো কপ্পিযৰোহারো পরিযাযো ওভাসো নিমিত্তকম্মন্তি ইমানি পঞ্চ জানিতব্বানি. তত্থ অকপ্পিযৰোহারো নাম অল্লহরিতানং কোট্টনং কোট্টাপনং, আৰাটস্স খণনং খণাপনং, মালাৰচ্ছস্স রোপনং রোপাপনং, আল়িযা বন্ধনং বন্ধাপনং, উদকস্স সেচনং সেচাপনং, মাতিকায সম্মুখকরণং কপ্পিযউদকসিঞ্চনং হত্থমুখপাদধোৰনন্হানোদকসিঞ্চনন্তি. কপ্পিযৰোহারো নাম ‘‘ইমং রুক্খং জান, ইমং আৰাটং জান, ইমং মালাৰচ্ছং জান, এত্থ উদকং জানা’’তি ৰচনং সুক্খমাতিকায উজুকরণঞ্চ. পরিযাযো নাম ‘‘পণ্ডিতেন নাম মালাৰচ্ছাদযো রোপাপেতব্বা নচিরস্সেৰ উপকারায সংৰত্তন্তী’’তিআদিৰচনং. ওভাসো নাম কুদালখণিত্তাদীনি চ মালাৰচ্ছে চ গহেত্ৰা ঠানং, এৰং ঠিতঞ্হি সামণেরাদযো দিস্ৰা থেরো কারাপেতুকামোতি গন্ত্ৰা করোন্তি. নিমিত্তকম্মং নাম কুদাল-খণিত্তি-ৰাসি-ফরসু-উদকভাজনানি আহরিত্ৰা সমীপে ঠপনং.

ইমানি পঞ্চপি কুলসঙ্গহত্থায রোপনে ন ৰট্টন্তি, ফলপরিভোগত্থায কপ্পিযাকপ্পিযৰোহারদ্ৰযমেৰ ন ৰট্টতি, ইতরত্তযং ৰট্টতি. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘কপ্পিযৰোহারোপি ৰট্টতি. যঞ্চ অত্তনো পরিভোগত্থায ৰট্টতি, তং অঞ্ঞপুগ্গলস্স ৰা সঙ্ঘস্স ৰা চেতিযস্স ৰা অত্থাযপি ৰট্টতী’’তি ৰুত্তং.

আরামত্থায পন ৰনত্থায ছাযত্থায চ অকপ্পিযৰোহারমত্তমেৰ ন চ ৰট্টতি, সেসং ৰট্টতি, ন কেৰলঞ্চ সেসং যংকিঞ্চি মাতিকম্পি উজুং কাতুং কপ্পিযউদকং সিঞ্চিতুং ন্হানকোট্ঠকং কত্ৰা ন্হাযিতুং হত্থপাদমুখধোৰনুদকানি চ তত্থ ছড্ডেতুম্পি ৰট্টতি. মহাপচ্চরিযং পন কুরুন্দিযঞ্চ ‘‘কপ্পিযপথৰিযং সযং রোপেতুম্পি ৰট্টতী’’তি ৰুত্তং. আরামাদিঅত্থায পন রোপিতস্স ৰা রোপাপিতস্স ৰা ফলং পরিভুঞ্জিতুম্পি ৰট্টতি.

ওচিননওচিনাপনে পকতিযাপি পাচিত্তিযং. কুলদূসনত্থায পন পাচিত্তিযঞ্চেৰ দুক্কটঞ্চ. গন্থনাদীসু চ উরচ্ছদপরিযোসানেসু কুলদূসনত্থায অঞ্ঞত্থায ৰা করোন্তস্স দুক্কটমেৰ. কস্মা? অনাচারত্তা, ‘‘পাপসমাচারো’’তি এত্থ ৰুত্তপাপসমাচারত্তা চ. আরামাদিঅত্থায রুক্খরোপনে ৰিয ৰত্থুপূজনত্থায কস্মা ন অনাপত্তীতি চে? অনাপত্তিযেৰ. যথা হি তত্থ কপ্পিযৰোহারেন পরিযাযাদীহি চ অনাপত্তি তথা ৰত্থুপূজত্থাযপি অনাপত্তিযেৰ.

ননু চ তত্থ ‘‘কপ্পিযপথৰিযং সযং রোপেতুম্পি ৰট্টতী’’তি ৰুত্তন্তি? ৰুত্তং, ন পন মহাঅট্ঠকথাযং. অথাপি মঞ্ঞেয্যাসি ইতরাসু ৰুত্তম্পি পমাণং. মহাঅট্ঠকথাযঞ্চ কপ্পিযউদকসেচনং ৰুত্তং, তং কথন্তি? তম্পি ন ৰিরুজ্ঝতি. তত্র হি অৰিসেসেন ‘‘রুক্খং রোপেন্তিপি রোপাপেন্তিপি, সিঞ্চন্তিপি সিঞ্চাপেন্তিপী’’তি ৰত্তব্বে ‘‘মালাৰচ্ছ’’ন্তি ৰদন্তো ঞাপেতি ‘‘কুলসঙ্গহত্থায পুপ্ফফলূপগমেৰ সন্ধাযেতং ৰুত্তং, অঞ্ঞত্র পন পরিযাযো অত্থী’’তি. তস্মা তত্থ পরিযাযং, ইধ চ পরিযাযাভাৰং ঞত্ৰা যং অট্ঠকথাসু ৰুত্তং, তং সুৰুত্তমেৰ. ৰুত্তঞ্চেতং –

‘‘বুদ্ধেন ধম্মো ৰিনযো চ ৰুত্তো;

যো তস্স পুত্তেহি তথেৰ ঞাতো;

সো যেহি তেসং মতিমচ্চজন্তা;

যস্মা পুরে অট্ঠকথা অকংসু.

‘‘তস্মা হি যং অট্ঠকথাসু ৰুত্তং;

তং ৰজ্জযিত্ৰান পমাদলেখং;

সব্বম্পি সিক্খাসু সগারৰানং;

যস্মা পমাণং ইধ পণ্ডিতান’’ন্তি.

সব্বং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং. তত্থ সিযা যদি ৰত্থুপূজনত্থাযপি গন্থানাদীসু আপত্তি, হরণাদীসু কস্মা অনাপত্তীতি? কুলিত্থীআদীনং অত্থায হরণতো হরণাধিকারে হি ৰিসেসেত্ৰা তে কুলিত্থীনন্তিআদি ৰুত্তং, তস্মা বুদ্ধাদীনং অত্থায হরন্তস্স অনাপত্তি.

তত্থ একতোৰণ্টিকন্তি পুপ্ফানং ৰণ্টে একতো কত্ৰা কতমালং. উভতোৰণ্টিকন্তি উভোহি পস্সেহি পুপ্ফৰণ্টে কত্ৰা কতমালং. মঞ্জরিকন্তিআদীসু পন মঞ্জরী ৰিয কতা পুপ্ফৰিকতি মঞ্জরিকাতি ৰুচ্চতি. ৰিধূতিকাতি সূচিযা ৰা সলাকায ৰা সিন্দুৰারপুপ্ফাদীনি ৰিজ্ঝিত্ৰা কতা. ৰটংসকোতি ৰতংসকো. আৰেল়াতি কণ্ণিকা. উরচ্ছদোতি হারসদিসং উরে ঠপনকপুপ্ফদামং. অযং তাৰ এত্থ পদৰণ্ণনা.

অযং পন আদিতো পট্ঠায ৰিত্থারেন আপত্তিৰিনিচ্ছযো. কুলদূসনত্থায অকপ্পিযপথৰিযং মালাৰচ্ছং রোপেন্তস্স পাচিত্তিযঞ্চেৰ দুক্কটঞ্চ, তথা অকপ্পিযৰোহারেন রোপাপেন্তস্স. কপ্পিযপথৰিযং রোপনেপি রোপাপনেপি দুক্কটমেৰ. উভযত্থাপি সকিং আণত্তিযা বহুন্নম্পি রোপনে একমেৰ সপাচিত্তিযদুক্কটং ৰা সুদ্ধদুক্কটং ৰা হোতি. পরিভোগত্থায হি কপ্পিযভূমিযং ৰা অকপ্পিযভূমিযং ৰা কপ্পিযৰোহারেন রোপাপনে অনাপত্তি. আরামাদিঅত্থাযপি অকপ্পিযপথৰিযং রোপেন্তস্স ৰা অকপ্পিযৰচনেন রোপাপেন্তস্স ৰা পাচিত্তিযং. অযং পন নযো মহাঅট্ঠকথাযং ন সুট্ঠু ৰিভত্তো, মহাপচ্চরিযং ৰিভত্তোতি.

সিঞ্চনসিঞ্চাপনে পন অকপ্পিযউদকেন সব্বত্থ পাচিত্তিযং, কুলদূসনপরিভোগত্থায দুক্কটম্পি. কপ্পিযেন তেসংযেৰ দ্ৰিন্নমত্থায দুক্কটং. পরিভোগত্থায চেত্থ কপ্পিযৰোহারেন সিঞ্চাপনে অনাপত্তি. আপত্তিট্ঠানে পন ধারাৰচ্ছেদৰসেন পযোগবহুলতায আপত্তিবহুলতা ৰেদিতব্বা.

কুলদূসনত্থায ওচিননে পুপ্ফগণনায দুক্কটপাচিত্তিযানি অঞ্ঞত্থ পাচিত্তিযানেৰ. বহূনি পন পুপ্ফানি একপযোগেন ওচিনন্তো পযোগৰসেন কারেতব্বো. ওচিনাপনে কুলদূসনত্থায সকিং আণত্তো বহুম্পি ওচিনতি, একমেৰ সপাচিত্তিযদুক্কটং, অঞ্ঞত্র পাচিত্তিযমেৰ.

গন্থনাদীসু সব্বাপি ছ পুপ্ফৰিকতিযো ৰেদিতব্বা – গন্থিমং, গোপ্ফিমং, ৰেধিমং, ৰেঠিমং, পূরিমং, ৰাযিমন্তি. তত্থ ‘‘গন্থিমং’’ নাম সদণ্ডকেসু ৰা উপ্পলপদুমাদীসু অঞ্ঞেসু ৰা দীঘৰণ্টেসু পুপ্ফেসু দট্ঠব্বং. দণ্ডকেন দণ্ডকং ৰণ্টেন ৰা ৰণ্টং গন্থেত্ৰা কতমেৰ হি গন্থিমং. তং ভিক্খুস্স ৰা ভিক্খুনিযা ৰা কাতুম্পি অকপ্পিযৰচনেন কারাপেতুম্পি ন ৰট্টতি. এৰং জান, এৰং কতে সোভেয্য, যথা এতানি পুপ্ফানি ন ৰিকিরিযন্তি তথা করোহীতিআদিনা পন কপ্পিযৰচনেন কারেতুং ৰট্টতি.

‘‘গোপ্ফিমং’’ নাম সুত্তেন ৰা ৰাকাদীহি ৰা ৰস্সিকপুপ্ফাদীনং একতোৰণ্টিকউভতোৰণ্টিকমালাৰসেন গোপ্ফনং, ৰাকং ৰা রজ্জুং ৰা দিগুণং কত্ৰা তত্থ অৰণ্টকানি নীপপুপ্ফাদীনি পৰেসেত্ৰা পটিপাটিযা বন্ধন্তি, এতম্পি গোপ্ফিমমেৰ. সব্বং পুরিমনযেনেৰ ন ৰট্টতি.

‘‘ৰেধিমং’’ নাম সৰণ্টকানি ৰস্সিকপুপ্ফাদীনি ৰণ্টেসু, অৰণ্টকানি ৰা ৰকুলপুপ্ফাদীনি অন্তোছিদ্দে সূচিতালহীরাদীহি ৰিনিৰিজ্ঝিত্ৰা আৰুনন্তি, এতং ৰেধিমং নাম, তম্পি পুরিমনযেনেৰ ন ৰট্টতি. কেচি পন কদলিক্খন্ধম্হি কণ্টকে ৰা তালহীরাদীনি ৰা পৰেসেত্ৰা তত্থ পুপ্ফানি ৰিজ্ঝিত্ৰা ঠপেন্তি, কেচি কণ্টকসাখাসু, কেচি পুপ্ফচ্ছত্তপুপ্ফকূটাগারকরণত্থং ছত্তে চ ভিত্তিযঞ্চ পৰেসেত্ৰা ঠপিতকণ্টকেসু, কেচি ধম্মাসনৰিতানে বদ্ধকণ্টকেসু, কেচি কণিকারপুপ্ফাদীনি সলাকাহি ৰিজ্ঝন্তি, ছত্তাধিছত্তং ৰিয চ করোন্তি, তং অতিওল়ারিকমেৰ. পুপ্ফৰিজ্ঝনত্থং পন ধম্মাসনৰিতানে কণ্টকম্পি বন্ধিতুং কণ্টকাদীহি ৰা একপুপ্ফম্পি ৰিজ্ঝিতুং পুপ্ফেযেৰ ৰা পুপ্ফং পৰেসেতুং ন ৰট্টতি. জালৰিতানৰেদিক-নাগদন্তক পুপ্ফপটিচ্ছকতালপণ্ণগুল়কাদীনং পন ছিদ্দেসু অসোকপিণ্ডিযা ৰা অন্তরেসু পুপ্ফানি পৰেসেতুং ন দোসো. এতং ৰেধিমং নাম ন হোতি. ধম্মরজ্জুযম্পি এসেৰ নযো.

‘‘ৰেঠিমং’’ নাম পুপ্ফদামপুপ্ফহত্থকেসু দট্ঠব্বং. কেচি হি মত্থকদামং করোন্তা হেট্ঠা ঘটকাকারং দস্সেতুং পুপ্ফেহি ৰেঠেন্তি, কেচি অট্ঠট্ঠ ৰা দস দস ৰা উপ্পলপুপ্ফাদীনি সুত্তেন ৰা ৰাকেন ৰা দণ্ডকেসু বন্ধিত্ৰা উপ্পলহত্থকে ৰা পদুমহত্থকে ৰা করোন্তি, তং সব্বং পুরিমনযেনেৰ ন ৰট্টতি. সামণেরেহি উপ্পাটেত্ৰা থলে ঠপিতউপ্পলাদীনি কাসাৰেন ভণ্ডিকম্পি বন্ধিতুং ন ৰট্টতি. তেসংযেৰ পন ৰাকেন ৰা দণ্ডকেন ৰা বন্ধিতুং অংসভণ্ডিকং ৰা কাতুং ৰট্টতি. অংসভণ্ডিকা নাম খন্ধে ঠপিতকাসাৰস্স উভো অন্তে আহরিত্ৰা ভণ্ডিকং কত্ৰা তস্মিং পসিব্বকে ৰিয পুপ্ফানি পক্খিপন্তি, অযং ৰুচ্চতি অংসভণ্ডিকা, এতং কাতুং ৰট্টতি. দণ্ডকেহি পদুমিনিপণ্ণং ৰিজ্ঝিত্ৰা উপ্পলাদীনি পণ্ণেন ৰেঠেত্ৰা গণ্হন্তি, তত্রাপি পুপ্ফানং উপরি পদুমিনিপণ্ণমেৰ বন্ধিতুং ৰট্টতি. হেট্ঠা দণ্ডকং পন বন্ধিতুং ন ৰট্টতি.

‘‘পূরিমং’’ নাম মালাগুণে চ পুপ্ফপটে চ দট্ঠব্বং. যো হি মালাগুণেন চেতিযং ৰা বোধিং ৰা ৰেদিকং ৰা পরিক্খিপন্তো পুন আনেত্ৰা পূরিমঠানং অতিক্কামেতি, এত্তাৰতাপি পূরিমং নাম হোতি. কো পন ৰাদো অনেকক্খত্তুং পরিক্খিপন্তস্স, নাগদন্ত-কন্তরেহি পৰেসেত্ৰা হরন্তো ওলম্বকং কত্ৰা পুন নাগদন্তকং পরিক্খিপতি, এতম্পি পূরিমং নাম. নাগদন্তকে পন পুপ্ফৰলযং পৰেসেতুং ৰট্টতি. মালাগুণেহি পুপ্ফপটং করোন্তি. তত্রাপি একমেৰ মালাগুণং হরিতুং ৰট্টতি. পুন পচ্চাহরতো পূরিমমেৰ হোতি, তং সব্বং পুরিমনযেনেৰ ন ৰট্টতি. মালাগুণেহি পন বহূহিপি কতং পুপ্ফদামং লভিত্ৰা আসনমত্থকাদীসু বন্ধিতুং ৰট্টতি. অতিদীঘং পন মালাগুণং একৰারং হরিত্ৰা ৰা পরিক্খিপিত্ৰা ৰা পুন অঞ্ঞস্স ভিক্খুনো দাতুং ৰট্টতি. তেনাপি তথেৰ কাতুং ৰট্টতি.

‘‘ৰাযিমং’’ নাম পুপ্ফজালপুপ্ফপটপুপ্ফরূপেসু দট্ঠব্বং. চেতিযেসু পুপ্ফজালং করোন্তস্স একমেকম্হি জালচ্ছিদ্দে দুক্কটং. ভিত্তিচ্ছত্তবোধিত্থম্ভাদীসুপি এসেৰ নযো. পুপ্ফপটং পন পরেহি পূরিতম্পি ৰাযিতুং ন লব্ভতি. গোপ্ফিমপুপ্ফেহেৰ হত্থিঅস্সাদিরূপকানি করোন্তি, তানিপি ৰাযিমট্ঠানে তিট্ঠন্তি. পুরিমনযেনেৰ সব্বং ন ৰট্টতি. অঞ্ঞেহি কতপরিচ্ছেদে পন পুপ্ফানি ঠপেন্তেন হত্থিঅস্সাদিরূপকম্পি কাতুং ৰট্টতি. মহাপচ্চরিযং পন কলম্বকেন অড্ঢচন্দকেন চ সদ্ধিং অট্ঠপুপ্ফৰিকতিযো ৰুত্তা. তত্থ কলম্বকোতি অড্ঢচন্দকন্তরে ঘটিকদামওলম্বকো ৰুত্তো. ‘‘অড্ঢচন্দকো’’তি অড্ঢচন্দাকারেন মালাগুণপরিক্খেপো. তদুভযম্পি পূরিমেযেৰ পৰিট্ঠং. কুরুন্দিযং পন ‘‘দ্ৰে তযো মালাগুণে একতো কত্ৰা পুপ্ফদামকরণম্পি ৰাযিমংযেৰা’’তি ৰুত্তং. তম্পি ইধ পূরিমট্ঠানেযেৰ পৰিট্ঠং, ন কেৰলঞ্চ পুপ্ফগুল়দামমেৰ পিট্ঠমযদামম্পি গেণ্ডুকপুপ্ফদামম্পি কুরুন্দিযং ৰুত্তং, খরপত্তদামম্পি সিক্খাপদস্স সাধারণত্তা ভিক্খূনম্পি ভিক্খুনীনম্পি নেৰ কাতুং ন কারাপেতুং ৰট্টতি. পূজানিমিত্তং পন কপ্পিযৰচনং সব্বত্থ ৰত্তুং ৰট্টতি. পরিযাযওভাসনিমিত্তকম্মানি ৰট্টন্তিযেৰ.

তুৰট্টেন্তীতি নিপজ্জন্তি. লাসেন্তীতি পীতিযা উপ্পিলৰমানা ৰিয উট্ঠহিত্ৰা লাসিযনাটকং নাটেন্তি, রেচকং দেন্তি. নচ্চন্তিযাপি নচ্চন্তীতি যদা নাটকিত্থী নচ্চতি, তদা তেপি তস্সা পুরতো ৰা পচ্ছতো ৰা গচ্ছন্তা নচ্চন্তি. নচ্চন্তিযাপি গাযন্তীতি যদা সা নচ্চতি, তদা নচ্চানুরূপং গাযন্তি. এস নযো সব্বত্থ. অট্ঠপদেপি কীল়ন্তীতি অট্ঠপদফলকে জূতং কীল়ন্তি. তথা দসপদে, আকাসেপীতি অট্ঠপদদসপদেসু ৰিয আকাসেযেৰ কীল়ন্তি. পরিহারপথেপীতি ভূমিযং নানাপথমণ্ডলং কত্ৰা তত্থ পরিহরিতব্বপথং পরিহরন্তা কীল়ন্তি. সন্তিকাযপি কীল়ন্তীতি সন্তিককীল়ায কীল়ন্তি, একজ্ঝং ঠপিতা সারিযো ৰা পাসাণসক্খরাযো ৰা অচালেন্তা নখেনেৰ অপনেন্তি চ উপনেন্তি চ, সচে তত্থ কাচি চলতি, পরাজযো হোতি. খলিকাযাতি জূতফলকে পাসককীল়ায কীল়ন্তি. ঘটিকাযাতি ঘটিকা ৰুচ্চতি দণ্ডককীল়া, তায কীল়ন্তি. দীঘদণ্ডকেন রস্সদণ্ডকং পহরন্তা ৰিচরন্তি.

সলাকহত্থেনাতি লাখায ৰা মঞ্জট্ঠিযা ৰা পিট্ঠউদকে ৰা সলাকহত্থং তেমেত্ৰা ‘‘কিং হোতূ’’তি ভূমিযং ৰা ভিত্তিযং ৰা তং পহরিত্ৰা হত্থিঅস্সাদীরূপানি দস্সেন্তা কীল়ন্তি. অক্খেনাতি গুল়েন. পঙ্গচীরেনাতি পঙ্গচীরং ৰুচ্চতি পণ্ণনাল়িকা, তং ধমন্তা কীল়ন্তি. ৰঙ্ককেনাতি গামদারকানং কীল়নকেন খুদ্দকনঙ্গলেন. মোক্খচিকাযাতি মোক্খচিকা ৰুচ্চতি সম্পরিৰত্তককীল়া, আকাসে ৰা দণ্ডং গহেত্ৰা, ভূমিযং ৰা সীসং ঠপেত্ৰা হেট্ঠুপরিযভাৰেন পরিৰত্তন্তা কীল়ন্তীতি অত্থো. চিঙ্গুলকেনাতি চিঙ্গুলকং ৰুচ্চতি তালপণ্ণাদীহি কতং ৰাতপ্পহারেন পরিব্ভমনচক্কং, তেন কীল়ন্তি. পত্তাল়্হকেনাতি পত্তাল়্হকং ৰুচ্চতি পণ্ণনাল়ি, তায ৰালিকাদীনি মিনন্তা কীল়ন্তি. রথকেনাতি খুদ্দকরথেন. ধনুকেনাতি খুদ্দকধনুনা.

অক্খরিকাযাতি অক্খরিকা ৰুচ্চতি আকাসে ৰা পিট্ঠিযং ৰা অক্খরজাননকীল়া, তায কীল়ন্তি. মনেসিকাযাতি মনেসিকা ৰুচ্চতি মনসা চিন্তিতজাননকীল়া, তায কীল়ন্তি. যথাৰজ্জেনাতি যথাৰজ্জং ৰুচ্চতি কাণকুণিকখঞ্জাদীনং যং যং ৰজ্জং তং তং পযোজেত্ৰা দস্সনকীল়া তায কীল়ন্তি, ৰেলম্ভকা ৰিয. হত্থিস্মিম্পি সিক্খন্তীতি হত্থিনিমিত্তং যং সিপ্পং সিক্খিতব্বং, তং সিক্খন্তি. এসেৰ নযো অস্সাদীসু. ধাৰন্তিপীতি পরম্মুখা গচ্ছন্তা ধাৰন্তি. আধাৰন্তিপীতি যত্তকং ধাৰন্তি, তত্তকমেৰ অভিমুখা পুন আগচ্ছন্তা আধাৰন্তি. নিব্বুজ্ঝন্তীতি মল্লযুদ্ধং করোন্তি. নলাটিকম্পি দেন্তীতি ‘‘সাধু, সাধু, ভগিনী’’তি অত্তনো নলাটে অঙ্গুলিং ঠপেত্ৰা তস্সা নলাটে ঠপেন্তি. ৰিৰিধম্পি অনাচারং আচরন্তীতি অঞ্ঞম্পি পাল়িযং অনাগতং মুখডিণ্ডিমাদিৰিৰিধং অনাচারং আচরন্তি.

৪৩২. পাসাদিকেনাতি পসাদাৰহেন, সারুপ্পেন সমণানুচ্ছৰিকেন. অভিক্কন্তেনাতি গমনেন. পটিক্কন্তেনাতি নিৰত্তনেন. আলোকিতেনাতি পুরতো দস্সনেন. ৰিলোকিতেনাতি ইতো চিতো চ দস্সনেন. সমিঞ্জিতেনাতি পব্বসঙ্কোচনেন. পসারিতেনাতি তেসংযেৰ পসারণেন. সব্বত্থ ইত্থম্ভূতাখ্যানত্থে করণৰচনং, সতিসম্পজঞ্ঞেহি অভিসঙ্খতত্তা পাসাদিক অভিক্কন্ত-পটিক্কন্ত-আলোকিত-ৰিলোকিত-সমিঞ্জিত-পসারিতো হুত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. ওক্খিত্তচক্খূতি হেট্ঠা-খিত্তচক্খু. ইরিযাপথসম্পন্নোতি তায পাসাদিকঅভিক্কন্তাদিতায সম্পন্নইরিযাপথো.

ক্ৰাযন্তি কো অযং. অবলবলো ৰিযাতি অবলো কির বোন্দো ৰুচ্চতি, অতিসযত্থে চ ইদং আমেডিতং, তস্মা অতিবোন্দো ৰিযাতি ৰুত্তং হোতি. মন্দমন্দোতি অভিক্কন্তাদীনং অনুদ্ধততায অতিমন্দো. অতিসণ্হোতি এৰং গুণমেৰ দোসতো দস্সেন্তি. ভাকুটিকভাকুটিকো ৰিযাতি ওক্খিত্তচক্খুতায ভকুটিং কত্ৰা সঙ্কুটিতমুখো কুপিতো ৰিয ৰিচরতীতি মঞ্ঞমানা ৰদন্তি. সণ্হাতি নিপুণা, ‘‘অম্ম তাত ভগিনী’’তি এৰং উপাসকজনং যুত্তট্ঠানে উপনেতুং ছেকা, ন যথা অযং; এৰং অবলবলো ৰিযাতি অধিপ্পাযো. সখিলাতি সাখল্যেন যুত্তা. সুখসম্ভাসাতি ইদং পুরিমস্স কারণৰচনং. যেসঞ্হি সুখসম্ভাসা সম্মোদনীযকথা নেলা হোতি কণ্ণসুখা, তে সখিলাতি ৰুচ্চন্তি. তেনাহংসু – ‘‘সখিলা সুখসম্ভাসা’’তি. অযং পনেত্থ অধিপ্পাযো – অম্হাকং অয্যা উপাসকে দিস্ৰা মধুরং সম্মোদনীযং কথং কথেন্তি, তস্মা সখিলা সুখসম্ভাসা, ন যথা অযং; এৰং মন্দমন্দা ৰিযাতি. মিহিতপুব্বঙ্গমাতি মিহিতং পুব্বঙ্গমং এতেসং ৰচনস্সাতি মিহিতপুব্বঙ্গমা, পঠমং সিতং কত্ৰা পচ্ছা ৰদন্তীতি অত্থো. এহিস্ৰাগতৰাদিনোতি উপাসকং দিস্ৰা ‘‘এহি স্ৰাগতং তৰা’’তি এৰংৰাদিনো, ন যথা অযং; এৰং সঙ্কুটিতমুখতায ভাকুটিকভাকুটিকা ৰিয এৰং মিহিতপুব্বঙ্গমাদিতায অভাকুটিকভাৰং অত্থতো দস্সেত্ৰা পুন সরূপেনপি দস্সেন্তো আহংসু – ‘‘অভাকুটিকা উত্তানমুখা পুব্বভাসিনো’’তি. উপ্পটিপাটিযা ৰা তিণ্ণম্পি আকারানং অভাৰদস্সনমেতন্তি ৰেদিতব্বং. কথং? এত্থ হি ‘‘অভাকুটিকা’’তি ইমিনা ভাকুটিকভাকুটিকাকারস্স অভাৰো দস্সিতো. ‘‘উত্তানমুখা’’তি ইমিনা মন্দমন্দাকারস্স, যে হি চক্খূনি উম্মিলেত্ৰা আলোকনেন উত্তানমুখা হোন্তি, ন তে মন্দমন্দা. পুব্বভাসিনোতি ইমিনা অবলবলাকারস্স অভাৰো দস্সিতো, যে হি আভাসনকুসলতায ‘‘অম্ম তাতা’’তি পঠমতরং আভাসন্তি, ন তে অবলবলাতি.

এহি, ভন্তে, ঘরং গমিস্সামাতি সো কির উপাসকো ‘‘ন খো, আৰুসো, পিণ্ডো লব্ভতী’’তি ৰুত্তে ‘‘তুম্হাকং ভিক্খূহিযেৰ এতং কতং, সকলম্পি গামং ৰিচরন্তা ন লচ্ছথা’’তি ৰত্ৰা পিণ্ডপাতং দাতুকামো ‘‘এহি, ভন্তে, ঘরং গমিস্সামা’’তি আহ. কিং পনাযং পযুত্তৰাচা হোতি, ন হোতীতি? ন হোতি. পুচ্ছিতপঞ্হো নামাযং কথেতুং ৰট্টতি. তস্মা ইদানি চেপি পুব্বণ্হে ৰা সাযন্হে ৰা অন্তরঘরং পৰিট্ঠং ভিক্খুং কোচি পুচ্ছেয্য – ‘‘কস্মা, ভন্তে, চরথা’’তি? যেনত্থেন চরতি, তং আচিক্খিত্ৰা ‘‘লদ্ধং ন লদ্ধ’’ন্তি ৰুত্তে সচে ন লদ্ধং, ‘‘ন লদ্ধ’’ন্তি ৰত্ৰা যং সো দেতি, তং গহেতুং ৰট্টতি.

দুট্ঠোতি ন পসাদাদীনং ৰিনাসেন দুট্ঠো, পুগ্গলৰসেন দুট্ঠো. দানপথানীতি দানানিযেৰ ৰুচ্চন্তি. অথ ৰা দানপথানীতি দাননিবদ্ধানি দানৰত্তানীতি ৰুত্তং হোতি. উপচ্ছিন্নানীতি দাযকেহি উপচ্ছিন্নানি, ন তে তানি এতরহি দেন্তি. রিঞ্চন্তীতি ৰিসুং হোন্তি নানা হোন্তি, পক্কমন্তীতি ৰুত্তং হোতি. সণ্ঠহেয্যাতি সম্মা তিট্ঠেয্য, পেসলানং ভিক্খূনং পতিট্ঠা ভৰেয্য.

এৰমাৰুসোতি খো সো ভিক্খু সদ্ধস্স পসন্নস্স উপাসকস্স সাসনং সম্পটিচ্ছি. এৰরূপং কির সাসনং কপ্পিযং হরিতুং ৰট্টতি, তস্মা ‘‘মম ৰচনেন ভগৰতো পাদে ৰন্দথা’’তি ৰা ‘‘চেতিযং পটিমং বোধিং সঙ্ঘত্থেরং ৰন্দথা’’তি ৰা ‘‘চেতিযে গন্ধপূজং করোথ, পুপ্ফপূজং করোথা’’তি ৰা ‘‘ভিক্খূ সন্নিপাতেথ, দানং দস্সাম, ধম্মং সোস্সামাতি ৰা ঈদিসেসু সাসনেসু কুক্কুচ্চং ন কাতব্বং. কপ্পিযসাসনানি এতানি ন গিহীনং গিহিকম্মপটিসংযুত্তানীতি. কুতো চ ত্ৰং, ভিক্খু, আগচ্ছসীতি নিসিন্নো সো ভিক্খু ন আগচ্ছতি অত্থতো পন আগতো হোতি; এৰং সন্তেপি ৰত্তমানসমীপে ৰত্তমানৰচনং লব্ভতি, তস্মা ন দোসো. পরিযোসানে ‘‘ততো অহং ভগৰা আগচ্ছামী’’তি এত্থাপি ৰচনে এসেৰ নযো.

৪৩৩. পঠমং অস্সজিপুনব্বসুকা ভিক্খূ চোদেতব্বাতি ‘‘মযং তুম্হে ৰত্তুকামা’’তি ওকাসং কারেত্ৰা ৰত্থুনা চ আপত্তিযা চ চোদেতব্বা. চোদেত্ৰা যং ন সরন্তি, তং সারেতব্বা. সচে ৰত্থুঞ্চ আপত্তিঞ্চ পটিজানন্তি, আপত্তিমেৰ ৰা পটিজানন্তি, ন ৰত্থুং, আপত্তিং রোপেতব্বা. অথ ৰত্থুমেৰ পটিজানন্তি, নাপত্তিং; এৰম্পি ‘‘ইমস্মিং ৰত্থুস্মিং অযং নাম আপত্তী’’তি রোপেতব্বা এৰ. যদি নেৰ ৰত্থুং, নাপত্তিং পটিজানন্তি, আপত্তিং ন রোপেতব্বা অযমেত্থ ৰিনিচ্ছযো. যথাপটিঞ্ঞায পন আপত্তিং রোপেত্ৰা; এৰং পব্বাজনীযকম্মং কাতব্বন্তি দস্সেন্তো ‘‘ব্যত্তেন ভিক্খুনা’’তিআদিমাহ, তং উত্তানত্থমেৰ.

এৰং পব্বাজনীযকম্মকতেন ভিক্খুনা যস্মিং ৰিহারে ৰসন্তেন যস্মিং গামে কুলদূসককম্মং কতং হোতি, তস্মিং ৰিহারে ৰা তস্মিং গামে ৰা ন ৰসিতব্বং. তস্মিং ৰিহারে ৰসন্তেন সামন্তগামেপি পিণ্ডায ন চরিতব্বং. সামন্তৰিহারেপি ৰসন্তেন তস্মিং গামে পিণ্ডায ন চরিতব্বং. উপতিস্সত্থেরো পন ‘‘ভন্তে নগরং নাম মহন্তং দ্ৰাদসযোজনিকম্পি হোতী’’তি অন্তেৰাসিকেহি ৰুত্তো ‘‘যস্সা ৰীথিযা কুলদূসককম্মং কতং তত্থেৰ ৰারিত’’ন্তি আহ. ততো ‘‘ৰীথিপি মহতী নগরপ্পমাণাৰ হোতী’’তি ৰুত্তো ‘‘যস্সা ঘরপটিপাটিযা’’তি আহ, ‘‘ঘরপটিপাটীপি ৰীথিপ্পমাণাৰ হোতী’’তি ৰুত্তো ইতো চিতো চ সত্ত ঘরানি ৰারিতানী’’তি আহ. তং পন সব্বং থেরস্স মনোরথমত্তমেৰ. সচেপি ৰিহারো তিযোজনপরমো হোতি দ্ৰাদসযোজনপরমঞ্চ নগরং, নেৰ ৰিহারে ৰসিতুং লব্ভতি, ন নগরে চরিতুন্তি.

৪৩৫. তে সঙ্ঘেন পব্বাজনীযকম্মকতাতি কথং সঙ্ঘো তেসং কম্মং অকাসি? ন গন্ত্ৰাৰ অজ্ঝোত্থরিত্ৰা অকাসি, অথ খো কুলেহি নিমন্তেত্ৰা সঙ্ঘভত্তেসু কযিরমানেসু তস্মিং তস্মিং ঠানে থেরা সমণপটিপদং কথেত্ৰা ‘‘অযং সমণো, অযং অস্সমণো’’তি মনুস্সে সঞ্ঞাপেত্ৰা একং দ্ৰে ভিক্খূ সীমং পৰে সেত্ৰা এতেনেৰুপাযেন সব্বেসং পব্বাজনীযকম্মং অকংসূতি. এৰং পব্বাজনীযকম্মকতস্স চ অট্ঠারস ৰত্তানি পূরেত্ৰা যাচন্তস্স কম্মং পটিপ্পস্সম্ভেতব্বং. পটিপ্পস্সদ্ধকম্মেনাপি চ তেন যেসু কুলেসু পুব্বে কুলদূসককম্মং কতং, ততো পচ্চযা ন গহেতব্বা, আসৰক্খযপ্পত্তেনাপি ন গহেতব্বা, অকপ্পিযাৰ হোন্তি. ‘‘কস্মা ন গণ্হথা’’তি পুচ্ছিতেন ‘‘পুব্বে এৰং কতত্তা’’তি ৰুত্তে, সচে ৰদন্তি ‘‘ন মযং তেন কারণেন দেম ইদানি সীলৰন্ততায দেমা’’তি গহেতব্বা. পকতিযা দানট্ঠানেযেৰ কুলদূসককম্মং কতং হোতি. ততো পকতিদানমেৰ গহেতুং ৰট্টতি, যং ৰড্ঢেত্ৰা দেন্তি, তং ন ৰট্টতি.

ন সম্মা ৰত্তন্তীতি তে পন অস্সজিপুনব্বসুকা অট্ঠারসসু ৰত্তেসু সম্মা ন ৰত্তন্তি. ন লোমং পাতেন্তীতি অনুলোমপটিপদং অপ্পটিপজ্জনতায ন পন্নলোমা হোন্তি. ন নেত্থারং ৰত্তন্তীতি অত্তনো নিত্থরণমগ্গং ন পটিপজ্জন্তি. ন ভিক্খূ খমাপেন্তীতি ‘‘দুক্কটং, ভন্তে, অম্হেহি, ন পুন এৰং করিস্সাম, খমথ অম্হাক’’ন্তি এৰং ভিক্খূনং খমাপনং ন করোন্তি. অক্কোসন্তীতি কারকসঙ্ঘং দসহি অক্কোসৰত্থূহি অক্কোসন্তি. পরিভাসন্তীতি ভযং নেসং দস্সেন্তি. ছন্দগামিতা…পে… ভযগামিতা পাপেন্তীতি এতে ছন্দগামিনো চ…পে… ভযগামিনো চাতি এৰং ছন্দগামিতাযপি…পে… ভযগামিতাযপি পাপেন্তি, যোজেন্তীতি অত্থো. পক্কমন্তীতি তেসং পরিৰারেসু পঞ্চসু সমণসতেসু একচ্চে দিসা পক্কমন্তি. ৰিব্ভমন্তীতি একচ্চে গিহী হোন্তি. কথঞ্হি নাম অস্সজিপুনব্বসুকা ভিক্খূতি এত্থ দ্ৰিন্নং পমোক্খানং ৰসেন সব্বেপি ‘‘অস্সজিপুনব্বসুকা’’তি ৰুত্তা.

৪৩৬-৭. গামং ৰাতি এত্থ নগরম্পি গামগ্গহণেনেৰ গহিতং. তেনস্স পদভাজনে ‘‘গামোপি নিগমোপি নগরম্পি গামো চেৰ নিগমো চা’’তি ৰুত্তং. তত্থ অপাকারপরিক্খেপো সআপণো নিগমোতি ৰেদিতব্বো.

কুলানি দূসেতীতি কুলদূসকো. দূসেন্তো চ ন অসুচিকদ্দমাদীহি দূসেতি, অথ খো অত্তনো দুপ্পটিপত্তিযা তেসং পসাদং ৰিনাসেতি. তেনেৰস্স পদভাজনে ‘‘পুপ্ফেন ৰা’’তিআদি ৰুত্তং. তত্থ যো হরিত্ৰা ৰা হরাপেত্ৰা ৰা পক্কোসিত্ৰা ৰা পক্কোসাপেত্ৰা ৰা সযং ৰা উপগতানং যংকিঞ্চি অত্তনো সন্তকং পুপ্ফং কুলসঙ্গহত্থায দেতি, দুক্কটং. পরসন্তকং দেতি, দুক্কটমেৰ. থেয্যচিত্তেন দেতি, ভণ্ডগ্ঘেন কারেতব্বো. এসেৰ নযো সঙ্ঘিকেপি. অযং পন ৰিসেসো, সেনাসনত্থায নিযামিতং ইস্সরৰতায দদতো থুল্লচ্চযং.

পুপ্ফং নাম কস্স দাতুং ৰট্টতি, কস্স ন ৰট্টতীতি? মাতাপিতূন্নং তাৰ হরিত্ৰাপি হরাপেত্ৰাপি পক্কোসিত্ৰাপি পক্কোসাপেত্ৰাপি দাতুং ৰট্টতি, সেসঞাতকানং পক্কোসাপেত্ৰাৰ. তঞ্চ খো ৰত্থুপূজনত্থায, মণ্ডনত্থায পন সিৰলিঙ্গাদিপূজনত্থায ৰা কস্সচিপি দাতুং ন ৰট্টতি. মাতাপিতূনঞ্চ হরাপেন্তেন ঞাতিসামণেরেহেৰ হরাপেতব্বং. ইতরে পন যদি সযমেৰ ইচ্ছন্তি, ৰট্টতি. সম্মতেন পুপ্ফভাজকেন ভাজনকালে সম্পত্তানং সামণেরানং উপড্ঢভাগং দাতুং ৰট্টতি. কুরুন্দিযং সম্পত্তগিহীনং উপড্ঢভাগং. মহাপচ্চরিযং ‘‘চূল়কং দাতুং ৰট্টতী’’তি ৰুত্তং. অসম্মতেন অপলোকেত্ৰা দাতব্বং.

আচরিযুপজ্ঝাযেসু সগারৰা সামণেরা বহূনি পুপ্ফানি আহরিত্ৰা রাসিং কত্ৰা ঠপেন্তি, থেরা পাতোৰ সম্পত্তানং সদ্ধিৰিহারিকাদীনং উপাসকানং ৰা ‘‘ত্ৰং ইদং গণ্হ, ত্ৰং ইদং গণ্হা’’তি দেন্তি, পুপ্ফদানং নাম ন হোতি. ‘‘চেতিযং পূজেস্সামা’’তি গহেত্ৰা গচ্ছন্তাপি পূজং করোন্তাপি তত্থ তত্থ সম্পত্তানং চেতিযপূজনত্থায দেন্তি, এতম্পি পুপ্ফদানং নাম ন হোতি. উপাসকে অক্কপুপ্ফাদীহি পূজেন্তে দিস্ৰা ‘‘ৰিহারে কণিকারপুপ্ফাদীনি অত্থি, উপাসকা তানি গহেত্ৰা পূজেথা’’তি ৰত্তুম্পি ৰট্টতি. ভিক্খূ পুপ্ফপূজং কত্ৰা দিৰাতরং গামং পৰিট্ঠে ‘‘কিং, ভন্তে, অতিদিৰা পৰিট্ঠত্থা’’তি পুচ্ছন্তি, ‘‘ৰিহারে বহূনি পুপ্ফানি পূজং অকরিম্হা’’তি ৰদন্তি. মনুস্সা ‘‘বহূনি কির ৰিহারে পুপ্ফানী’’তি পুনদিৰসে পহূতং খাদনীযং ভোজনীযং গহেত্ৰা ৰিহারং গন্ত্ৰা পুপ্ফপূজঞ্চ করোন্তি, দানঞ্চ দেন্তি, ৰট্টতি. মনুস্সা ‘‘মযং, ভন্তে, অসুকদিৰসং নাম পূজেস্সামা’’তি পুপ্ফৰারং যাচিত্ৰা অনুঞ্ঞাতদিৰসে আগচ্ছন্তি, সামণেরেহি চ পগেৰ পুপ্ফানি ওচিনিত্ৰা ঠপিতানি হোন্তি, তে রুক্খেসু পুপ্ফানি অপস্সন্তা ‘‘কুহিং, ভন্তে, পুপ্ফানী’’তি ৰদন্তি, সামণেরেহি ওচিনিত্ৰা ঠপিতানি তুম্হে পন পূজেত্ৰা গচ্ছথ, সঙ্ঘো অঞ্ঞং দিৰসং পূজেস্সতীতি. তে পূজেত্ৰা দানং দত্ৰা গচ্ছন্তি, ৰট্টতি. মহাপচ্চরিযং পন কুরুন্দিযঞ্চ ‘‘থেরা সামণেরেহি দাপেতুং ন লভন্তি. সচে সযমেৰ তানি পুপ্ফানি তেসং দেন্তি, ৰট্টতি. থেরেহি পন ‘সামণেরেহি ওচিনিত্ৰা ঠপিতানী’তি এত্তকমেৰ ৰত্তব্ব’’ন্তি ৰুত্তং. সচে পন পুপ্ফৰারং যাচিত্ৰা অনোচিতেসু পুপ্ফেসু যাগুভত্তাদীনি আদায আগন্ত্ৰা সামণেরে ‘‘ওচিনিত্ৰা দেথা’’তি ৰদন্তি. ঞাতকসামণেরানংযেৰ ওচিনিত্ৰা দাতুং ৰট্টতি. অঞ্ঞাতকে উক্খিপিত্ৰা রুক্খসাখায ঠপেন্তি, ন ওরোহিত্ৰা পলাযিতব্বং, ওচিনিত্ৰা দাতুং ৰট্টতি. সচে পন কোচি ধম্মকথিকো ‘‘বহূনি উপাসকা ৰিহারে পুপ্ফানি যাগুভত্তাদীনি আদায গন্ত্ৰা পুপ্ফপূজং করোথা’’তি ৰদতি, তস্সেৰ ন কপ্পতীতি মহাপচ্চরিযঞ্চ কুরুন্দিযঞ্চ ৰুত্তং. মহাঅট্ঠকথাযং পন ‘‘এতং অকপ্পিযং ন ৰট্টতী’’তি অৰিসেসেন ৰুত্তং.

ফলম্পি অত্তনো সন্তকং ৰুত্তনযেনেৰ মাতাপিতূনংঞ্চ সেসঞাতকানঞ্চ দাতুং ৰট্টতি. কুলসঙ্গহত্থায পন দেন্তস্স ৰুত্তনযেনেৰ অত্তনো সন্তকে পরসন্তকে সঙ্ঘিকে সেনাসনত্থায নিযামিতে চ দুক্কটাদীনি ৰেদিতব্বানি. অত্তনো সন্তকংযেৰ গিলানমনুস্সানং ৰা সম্পত্তইস্সরানং ৰা খীণপরিব্বযানং ৰা দাতুং ৰট্টতি, ফলদানং ন হোতি. ফলভাজকেনাপি সম্মতেন সঙ্ঘস্স ফলভাজনকালে সম্পত্তমনুস্সানং উপড্ঢভাগং দাতুং ৰট্টতি. অসম্মতেন অপলোকেত্ৰা দাতব্বং. সঙ্ঘারামেপি ফলপরিচ্ছেদেন ৰা রুক্খপরিচ্ছেদেন ৰা কতিকা কাতব্বা. ততো গিলানমনুস্সানং ৰা অঞ্ঞেসং ৰা ফলং যাচন্তানং যথাপরিচ্ছেদেন চত্তারি পঞ্চ ফলানি দাতব্বানি. রুক্খা ৰা দস্সেতব্বা ‘‘ইতো গহেতুং লব্ভতী’’তি. ‘‘ইঘ ফলানি সুন্দরানি, ইতো গণ্হথা’’তি এৰং পন ন ৰত্তব্বং.

চুণ্ণেনাতি এত্থ অত্তনো সন্তকং সিরীসচুণ্ণং ৰা অঞ্ঞং ৰা কসাৰং যংকিঞ্চি কুলসঙ্গহত্থায দেতি, দুক্কটং. পরসন্তকাদীসুপি ৰুত্তনযেনেৰ ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. অযং পন ৰিসেসো – ইধ সঙ্ঘস্স রক্খিতগোপিতাপি রুক্খচ্ছল্লি গরুভণ্ডমেৰ. মত্তিকদন্তকট্ঠৰেল়ূসুপি গরুভণ্ডূপগং ঞত্ৰা চুণ্ণে ৰুত্তনযেনেৰ ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. পণ্ণদানং পন এত্থ ন আগতং, তম্পি ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং. পরতোপি গরুভণ্ডৰিনিচ্ছযে সব্বং ৰিত্থারেন ৰণ্ণযিস্সাম.

ৰেজ্জিকায ৰাতি এত্থ ৰেজ্জকম্মৰিধি ততিযপারাজিকৰণ্ণনাযং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো.

জঙ্ঘপেসনিকেনাতি এত্থ জঙ্ঘপেসনিযন্তি গিহীনং দূতেয্যসাসনহরণকম্মং ৰুচ্চতি, তং ন কাতব্বং. গিহীনঞ্হি সাসনং গহেত্ৰা গচ্ছন্তস্স পদে পদে দুক্কটং. তং কম্মং নিস্সায লদ্ধভোজনং ভুঞ্জন্তস্সাপি অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে দুক্কটং. পঠমং সাসনং অগ্গহেত্ৰাপি পচ্ছা ‘‘অযং দানি সো গামো হন্দ তং সাসনং আরোচেমী’’তি মগ্গা ওক্কমন্তস্সাপি পদে পদে দুক্কটং. সাসনং আরোচেত্ৰা লদ্ধভোজনং ভুঞ্জতো পুরিমনযেনেৰ দুক্কটং. সাসনং অগ্গহেত্ৰা আগতেন পন ‘‘ভন্তে তস্মিং গামে ইত্থন্নামস্স কা পৰত্তী’’তি পুচ্ছিযমানেন কথেতুং ৰট্টতি, পুচ্ছিতপঞ্হে দোসো নত্থি. পঞ্চন্নং পন সহধম্মিকানং মাতাপিতূনং পণ্ডুপলাসস্স অত্তনো ৰেয্যাৰচ্চকরস্স চ সাসনং হরিতুং ৰট্টতি, গিহীনঞ্চ পুব্বে ৰুত্তপ্পকারং কপ্পিযসাসনং. ইদঞ্হি জঙ্ঘপেসনিযকম্মং নাম ন হোতি. ইমেহি পন অট্ঠহি কুলদূসককম্মেহি উপ্পন্নপচ্চযা পঞ্চন্নম্পি সহধম্মিকানং ন কপ্পন্তি, অভূতারোচনরূপিযসংৰোহারেহি উপ্পন্নপচ্চযসদিসাৰ হোন্তি.

পাপা সমাচারা অস্সাতি পাপসমাচারো. তে পন যস্মা মালাৰচ্ছরোপনাদযো ইধ অধিপ্পেতা, তস্মা ‘‘মালাৰচ্ছং রোপেন্তিপী’’তিআদিনা নযেনস্স পদভাজনং ৰুত্তং. তিরোক্খাতি পরম্মুখা. কুলানি চ তেন দুট্ঠানীতি এত্থ পন যস্মা ‘‘কুলানী’’তি ৰোহারমত্তমেতং, অত্থতো হি মনুস্সা তেন দুট্ঠা হোন্তি, তস্মাস্স পদভাজনে ‘‘পুব্বে সদ্ধা হুত্ৰা’’তিআদিমাহ. ছন্দগামিনোতি ছন্দেন গচ্ছন্তীতি ছন্দগামিনো. এস নযো সেসেসু. সমনুভাসিতব্বো তস্স পটিনিস্সগ্গাযাতি এত্থ কুলদূসককম্মেন দুক্কটমেৰ. যং পন সো সঙ্ঘং পরিভৰিত্ৰা ‘‘ছন্দগামিনো’’তিআদিমাহ. তস্স পটিনিস্সগ্গায সমনুভাসনকম্মং কাতব্বন্তি এৰমত্থো দট্ঠব্বো. সেসং সব্বত্থ উত্তানত্থমেৰ.

সমুট্ঠানাদীনিপি পঠমসঙ্ঘভেদসদিসানেৰাতি.

কুলদূসকসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

নিগমনৰণ্ণনা

৪৪২. উদ্দিট্ঠা খো…পে… এৰমেতং ধারযামীতি এত্থ পঠমং আপত্তি এতেসন্তি পঠমাপত্তিকা, পঠমং ৰীতিক্কমক্খণেযেৰ আপজ্জিতব্বাতি অত্থো. ইতরে পন যথা ততিযে চতুত্থে চ দিৰসে হোতীতি জরো ‘‘ততিযকো চতুত্থকো’’তি চ ৰুচ্চতি; এৰং যাৰততিযে সমনুভাসনকম্মে হোন্তীতি যাৰততিযকাতি ৰেদিতব্বা.

যাৰতীহং জানং পটিচ্ছাদেতীতি যত্তকানি অহানি জানন্তো পটিচ্ছাদেতি, ‘‘অহং ইত্থন্নামং আপত্তিং আপন্নো’’তি সব্রহ্মচারীনং নারোচেতি. তাৰতীহন্তি তত্তকানি অহানি. অকামা পরিৰত্থব্বন্তি ন কামেন, ন ৰসেন, অথ খো অকামেন অৰসেন পরিৰাসং সমাদায ৰত্থব্বং. উত্তরি ছারত্তন্তি পরিৰাসতো উত্তরি ছ রত্তিযো. ভিক্খুমানত্তাযাতি ভিক্খূনং মাননভাৰায, আরাধনত্থাযাতি ৰুত্তং হোতি. ৰীসতিসঙ্ঘো গণো অস্সাতি ৰীসতিগণো. তত্রাতি যত্র সব্বন্তিমেন পরিচ্ছেদেন ৰীসতিগণো ভিক্খুসঙ্ঘো অত্থি তত্র. অব্ভেতব্বোতি অভিএতব্বো সম্পটিচ্ছিতব্বো, অব্ভানকম্মৰসেন ওসারেতব্বোতি ৰুত্তং হোতি, অৰ্হাতব্বোতি ৰা অত্থো. অনব্ভিতোতি ন অব্ভিতো, অসম্পটিচ্ছিতো, অকতব্ভানকম্মোতি ৰুত্তং হোতি, অনৰ্হাতোতি ৰা অত্থো. সামীচীতি অনুধম্মতা, লোকুত্তরধম্মং অনুগতা ওৰাদানুসাসনী, সামীচি ধম্মতাতি ৰুত্তং হোতি. সেসমেত্থ ৰুত্তনযমেৰাতি.

সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায

তেরসকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৩. অনিযতকণ্ডং

১. পঠমঅনিযতসিক্খাপদৰণ্ণনা

৪৪৩. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰাতি পঠমঅনিযতসিক্খাপদং. তত্থ কালযুত্তং সমুল্লপন্তোতি কালং সল্লক্খেত্ৰা যদা ন অঞ্ঞো কোচি সমীপেন গচ্ছতি ৰা আগচ্ছতি ৰা তদা তদনুরূপং ‘‘কচ্চি ন উক্কণ্ঠসি, ন কিলমসি, ন ছাতাসী’’তিআদিকং গেহস্সিতং কথং কথেন্তো. কালযুত্তং ধম্মং ভণন্তোতি কালং সল্লক্খেত্ৰা যদা অঞ্ঞো কোচি সমীপেন গচ্ছতি ৰা আগচ্ছতি ৰা তদা তদনুরূপং ‘‘উপোসথং করেয্যাসি, সলাকভত্তং দদেয্যাসী’’তিআদিকং ধম্মকথং কথেন্তো.

বহূ ধীতরো চ পুত্তা চ অস্সাতি বহুপুত্তা. তস্সা কির দস পুত্তা দস ধীতরো অহেসুং, বহূ নত্তারো অস্সাতি বহুনত্তা. যথেৰ হি তস্সা এৰমস্সা পুত্তধীতানম্পি ৰীসতি ৰীসতি দারকা অহেসুং, ইতি সা ৰীসুত্তরচতুসতপুত্তনত্তপরিৰারা অহোসি. অভিমঙ্গলসম্মতাতি উত্তমমঙ্গলসম্মতা. যঞ্ঞেসূতি দানপ্পদানেসু. ছণেসূতি আৰাহৰিৰাহমঙ্গলাদীসু অন্তরুস্সৰেসু. উস্সৰেসূতি আসাল়্হীপৰারণনক্খত্তাদীসু মহুস্সৰেসু. পঠমং ভোজেন্তীতি ‘‘ইমেপি দারকা তযা সমানাযুকা নিরোগা হোন্তূ’’তি আযাচন্তা পঠমংযেৰ ভোজেন্তি, যেপি সদ্ধা হোন্তি পসন্না, তেপি ভিক্খূ ভোজেত্ৰা তদনন্তরং সব্বপঠমং তংযেৰ ভোজেন্তি. নাদিযীতি তস্সা ৰচনং ন আদিযি, ন গণ্হি, ন ৰা আদরমকাসীতি অত্থো.

৪৪৪-৫. অলংকম্মনিযেতি কম্মক্খমং কম্মযোগ্গন্তি কম্মনিযং, অলং পরিযত্তং কম্মনিযভাৰাযাতি অলংকম্মনিযং, তস্মিং অলংকম্মনিযে, যত্থ অজ্ঝাচারং করোন্তা সক্কোন্তি, তং কম্মং কাতুং তাদিসেতি অত্থো. তেনেৰস্স পদভাজনে ৰুত্তং – ‘‘সক্কা হোতি মেথুনং ধম্মং পটিসেৰিতু’’ন্তি, যত্থ মেথুনং ধম্মং সক্কা হোতি পটিসেৰিতুন্তি ৰুত্তং হোতি. নিসজ্জং কপ্পেয্যাতি নিসজ্জং করেয্য, নিসীদেয্যাতি অত্থো. যস্মা পন নিসীদিত্ৰাৰ নিপজ্জতি, তেনস্স পদভাজনে উভযম্পি ৰুত্তং. তত্থ উপনিসিন্নোতি উপগন্ত্ৰা নিসিন্নো. এৰং উপনিপন্নোপি ৰেদিতব্বো. ভিক্খু নিসিন্নেতি ভিক্খুম্হি নিসিন্নেতি অত্থো. উভো ৰা নিসিন্নাতি দ্ৰেপি অপচ্ছা অপুরিমং নিসিন্না. এত্থ চ কিঞ্চাপি পাল়িযং ‘‘সোতস্স রহো’’তি আগতং, চক্খুস্স রহেনেৰ পন পরিচ্ছেদো ৰেদিতব্বো. সচেপি হি পিহিতকৰাটস্স গব্ভস্স দ্ৰারে নিসিন্নো ৰিঞ্ঞূ পুরিসো হোতি, নেৰ অনাপত্তিং করোতি. অপিহিতকৰাটস্স পন দ্ৰারে নিসিন্নো অনাপত্তিং করোতি. ন কেৰলঞ্চ দ্ৰারে অন্তোদ্ৰাদসহত্থেপি ওকাসে নিসিন্নো, সচে সচক্খুকো ৰিক্খিত্তোপি নিদ্দাযন্তোপি অনাপত্তিং করোতি. সমীপে ঠিতোপি অন্ধো ন করোতি, চক্খুমাপি নিপজ্জিত্ৰা নিদ্দাযন্তো ন করোতি. ইত্থীনং পন সতম্পি অনাপত্তিং ন করোতিযেৰ.

সদ্ধেয্যৰচসাতি সদ্ধাতব্বৰচনা. সা পন যস্মা অরিযসাৰিকাৰ হোতি, তেনস্স পদভাজনে ‘‘আগতফলা’’তিআদি ৰুত্তং. তত্থ আগতং ফলং অস্সাতি আগতফলা পটিলদ্ধসোতাপত্তিফলাতি অত্থো. অভিসমেতাৰিনীতি পটিৰিদ্ধচতুসচ্চা. ৰিঞ্ঞাতং সিক্খত্তযসাসনং এতাযাতি ৰিঞ্ঞাতসাসনা. নিসজ্জং ভিক্খু পটিজানমানোতি কিঞ্চাপি এৰরূপা উপাসিকা দিস্ৰা ৰদতি, অথ খো ভিক্খু নিসজ্জং পটিজানমানোযেৰ তিণ্ণং ধম্মানং অঞ্ঞতরেন কারেতব্বো, ন অপ্পটিজানমানোতি অত্থো.

যেন ৰা সা সদ্ধেয্যৰচসা উপাসিকা ৰদেয্য তেন সো ভিক্খু কারেতব্বোতি নিসজ্জাদীসু আকারেসু যেন ৰা আকারেন সদ্ধিং মেথুনধম্মাদীনি আরোপেত্ৰা সা উপাসিকা ৰদেয্য, পটিজানমানোৰ তেন সো ভিক্খু কারেতব্বো. এৰরূপাযপি উপাসিকায ৰচনমত্তেন ন কারেতব্বোতি অত্থো. কস্মা? যস্মা দিট্ঠং নাম তথাপি হোতি, অঞ্ঞথাপি হোতি.

তদত্থজোতনত্থঞ্চ ইদং ৰত্থুং উদাহরন্তি – মল্লারামৰিহারে কির একো খীণাসৰত্থেরো একদিৰসং উপট্ঠাককুলং গন্ত্ৰা অন্তোগেহে নিসীদি, উপাসিকাপি সযনপল্লঙ্কং নিস্সায ঠিতা হোতি. অথেকো পিণ্ডচারিকো দ্ৰারে ঠিতো দিস্ৰা ‘‘থেরো উপাসিকায সদ্ধিং একাসনে নিসিন্নো’’তি সঞ্ঞং পটিলভিত্ৰা পুনপ্পুনং ওলোকেসি. থেরোপি ‘‘অযং মযি অসুদ্ধলদ্ধিকো জাতো’’তি সল্লক্খেত্ৰা কতভত্তকিচ্চো ৰিহারং গন্ত্ৰা অত্তনো ৰসনট্ঠানং পৰিসিত্ৰা অন্তোৰ নিসীদি. সোপি ভিক্খু ‘‘থেরং চোদেস্সামী’’তি আগন্ত্ৰা উক্কাসিত্ৰা দ্ৰারং ৰিৰরি. থেরো তস্স চিত্তং ঞত্ৰা আকাসে উপ্পতিত্ৰা কূটাগারকণ্ণিকং নিস্সায পল্লঙ্কেন নিসীদি. সোপি ভিক্খু অন্তো পৰিসিত্ৰা মঞ্চঞ্চ হেট্ঠামঞ্চঞ্চ ওলোকেত্ৰা থেরং অপস্সন্তো উদ্ধং উল্লোকেসি, অথ আকাসে নিসিন্নং থেরং দিস্ৰা ‘‘ভন্তে, এৰং মহিদ্ধিকা নাম তুম্হে মাতুগামেন সদ্ধিং একাসনে নিসিন্নভাৰং ৰদাপেথ এৰা’’তি আহ. থেরো ‘‘অন্তরঘরস্সেৰেসো আৰুসো দোসো, অহং পন তং সদ্ধাপেতুং অসক্কোন্তো এৰমকাসিং, রক্খেয্যাসি ম’’ন্তি ৰত্ৰা ওতরীতি.

৪৪৬. ইতো পরং সা চে এৰং ৰদেয্যাতিআদি সব্বং পটিঞ্ঞায কারণাকারদস্সনত্থং ৰুত্তং, তত্থ মাতুগামস্স মেথুনং ধম্মং পটিসেৰন্তোতি মাতুগামস্স মগ্গে মেথুনং ধম্মং পটিসেৰন্তোতি অত্থো. নিসজ্জায কারেতব্বোতি নিসজ্জং পটিজানিত্ৰা মেথুনধম্মপটিসেৰনং অপ্পটিজানন্তো মেথুনধম্মপারাজিকাপত্তিযা অকারেত্ৰা নিসজ্জামত্তেন যং আপত্তিং আপজ্জতি তায কারেতব্বো, পাচিত্তিযাপত্তিযা কারেতব্বোতি অত্থো. এতেন নযেন সব্বচতুক্কেসু ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো.

৪৫১. সিক্খাপদপরিযোসানে পন আপত্তানাপত্তিপরিচ্ছেদদস্সনত্থং ৰুত্তেসু গমনং পটিজানাতীতিআদীসু গমনং পটিজানাতীতি ‘‘রহোনিসজ্জস্সাদত্থং গতোম্হী’’তি এৰং গমনং পটিজানাতি, নিসজ্জন্তি নিসজ্জস্সাদেনেৰ নিসজ্জং পটিজানাতি. আপত্তিন্তি তীসু অঞ্ঞতরং আপত্তিং. আপত্তিযা কারেতব্বোতি তীসু যং পটিজানাতি, তায কারেতব্বো. সেসমেত্থ চতুক্কে উত্তানাধিপ্পাযমেৰ. দুতিযচতুক্কে পন গমনং ন পটিজানাতীতি রহো নিসজ্জস্সাদৰসেন ন পটিজানাতি, ‘‘সলাকভত্তাদিনা অত্তনো কম্মেন গতোম্হি, সা পন ময্হং নিসিন্নট্ঠানং আগতা’’তি ৰদতি. সেসমেত্থাপি উত্তানাধিপ্পাযমেৰ.

অযং পন সব্বত্থ ৰিনিচ্ছযো – রহো নিসজ্জস্সাদোতি মেথুনধম্মসন্নিস্সিতকিলেসো ৰুচ্চতি. যো ভিক্খু তেনস্সাদেন মাতুগামস্স সন্তিকং গন্তুকামো অক্খিং অঞ্জেতি, দুক্কটং. নিৰাসনং নিৰাসেতি, কাযবন্ধনং বন্ধতি, চীৰরং পারুপতি, সব্বত্থ পযোগে পযোগে দুক্কটং. গচ্ছতি, পদৰারে পদৰারে দুক্কটং. গন্ত্ৰা নিসীদতি, দুক্কটমেৰ. মাতুগামে আগন্ত্ৰা নিসিন্নমত্তে পাচিত্তিযং. সচে সা ইত্থী কেনচি করণীযেন উট্ঠাযুট্ঠায পুনপ্পুনং নিসীদতি, নিসজ্জায নিসজ্জায পাচিত্তিযং. যং সন্ধায গতো, সা ন দিট্ঠা, অঞ্ঞা আগন্ত্ৰা নিসীদতি, অস্সাদে উপ্পন্নে পাচিত্তিযং. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘গমনকালতো পট্ঠায অসুদ্ধচিত্তত্তা আপত্তিযেৰা’’তি ৰুত্তং. সচে সম্বহুলা আগচ্ছন্তি, মাতুগামগণনায পাচিত্তিযানি. সচে উট্ঠাযুট্ঠায পুনপ্পুনং নিসীদন্তি, নিসজ্জাগণনায পাচিত্তিযানি. অনিযমেত্ৰা দিট্ঠদিট্ঠায সদ্ধিং রহস্সাদং কপ্পেস্সামীতি গন্ত্ৰা নিসিন্নস্সাপি আগতাগতানং ৰসেন পুনপ্পুনং নিসজ্জাৰসেন চ ৰুত্তনযেনেৰ আপত্তিযো ৰেদিতব্বা. সচে সুদ্ধচিত্তেন গন্ত্ৰা নিসিন্নস্স সন্তিকং আগন্ত্ৰা নিসিন্নায ইত্থিযা রহস্সাদো উপ্পজ্জতি অনাপত্তি.

সমুট্ঠানাদীনি পঠমপারাজিকসদিসানেৰাতি.

পঠমঅনিযতসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

২. দুতিযঅনিযতসিক্খাপদৰণ্ণনা

৪৫২. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰাতি দুতিযঅনিযতসিক্খাপদং. তত্থ ভগৰতা পটিক্খিত্তন্তিআদিম্হি ‘‘যং একো একায রহো পটিচ্ছন্নে আসনে অলংকম্মনিযে নিসজ্জং কপ্পেয্য, তং নিসজ্জং কপ্পেতুং পটিক্খিত্ত’’ন্তি এৰং সম্বন্ধো ৰেদিতব্বো. ইতরথা হি ‘‘একস্স একাযা’’তি ৰত্তব্বং সিযা, কস্মা? ‘‘পটিক্খিত্ত’’ন্তি ৰুত্তত্তা. সামিঅত্থে ৰা এতং পচ্চত্তৰচনং ৰেদিতব্বং.

৪৫৩. ন হেৰ খো পন পটিচ্ছন্নন্তি এত্থ পন যম্পি বহি পরিক্খিত্তং অন্তো ৰিৰটং পরিৰেণঙ্গণাদি, তম্পি অন্তোগধন্তি ৰেদিতব্বং. এৰরূপঞ্হি ঠানং অপ্পটিচ্ছন্নেযেৰ গহিতন্তি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. সেসং পঠমসিক্খাপদনযেনেৰ ৰেদিতব্বং. কেৰলঞ্হি ইধ ইত্থীপি পুরিসোপি যো কোচি ৰিঞ্ঞূ অনন্ধো অবধিরো অন্তোদ্ৰাদসহত্থে ওকাসে ঠিতো ৰা নিসিন্নো ৰা ৰিক্খিত্তোপি নিদ্দাযন্তোপি অনাপত্তিং করোতি. বধিরো পন চক্খুমাপি অন্ধো ৰা অবধিরোপি ন করোতি. পারাজিকাপত্তিঞ্চ পরিহাপেত্ৰা দুট্ঠুল্লৰাচাপত্তি ৰুত্তাতি অযং ৰিসেসো. সেসং পুরিমসদিসমেৰ. উভযত্থাপি উম্মত্তকআদিকম্মিকানং অনাপত্তি.

সমুট্ঠানাদীসু ইদংসিক্খাপদং তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো, ৰাচাচিত্ততো, কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি. কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, সুখমজ্ঝত্তৰেদনাহি দ্ৰিৰেদনং. সেসং উত্তানত্থমেৰাতি.

দুতিযঅনিযতসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায

অনিযতৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৪. নিস্সগ্গিযকণ্ডং

১. চীৰরৰগ্গো

১. পঠমকথিনসিক্খাপদৰণ্ণনা

তিংস নিস্সগ্গিযা ধম্মা, যে ৰুত্তা সমিতাৰিনা;

তেসং দানি করিস্সামি, অপুব্বপদৰণ্ণনং.

৪৫৯. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা ৰেসালিযং ৰিহরতি গোতমকে চেতিযে. তেন খো পন সমযেন ভগৰতা ভিক্খূনং তিচীৰরং অনুঞ্ঞাতং হোতীতি এত্থ তিচীৰরন্তি অন্তরৰাসকো উত্তরাসঙ্গো সঙ্ঘাটীতি ইদং চীৰরত্তযং পরিভুঞ্জিতুং অনুঞ্ঞাতং হোতি. যত্থ পনেতং অনুঞ্ঞাতং, যদা চ অনুঞ্ঞাতং, যেন চ কারণেন অনুঞ্ঞাতং, তং সব্বং চীৰরক্খন্ধকে জীৰকৰত্থুস্মিং (মহাৰ. ৩২৬ আদযো) আগতমেৰ. অঞ্ঞেনেৰ তিচীৰরেন গামং পৰিসন্তীতি যেন ৰিহারে অচ্ছন্তি ন্হানঞ্চ ওতরন্তি, ততো অঞ্ঞেন, এৰং দিৰসে দিৰসে নৰ চীৰরানি ধারেন্তি.

৪৬০. উপ্পন্নং হোতীতি অনুপঞ্ঞত্তিযা দ্ৰারং দদমানং পটিলাভৰসেন উপ্পন্নং হোতি, নো নিপ্ফত্তিৰসেন.

আযস্মতো সারিপুত্তস্স দাতুকামো হোতীতি আযস্মা কির আনন্দো ভগৰন্তং ঠপেত্ৰা অঞ্ঞো এৰরূপো গুণৰিসিট্ঠো পুগ্গলো নত্থীতি গুণবহুমানেন আযস্মন্তং সারিপুত্তং অতিমমাযতি. সো সদাপি মনাপং চীৰরং লভিত্ৰা রজিত্ৰা কপ্পবিন্দুং দত্ৰা থেরস্সেৰ দেতি, পুরেভত্তে পণীতং যাগুখজ্জকং ৰা পিণ্ডপাতং ৰা লভিত্ৰাপি থেরস্সেৰ দেতি, পচ্ছাভত্তে মধুফাণিতাদীনি লভিত্ৰাপি থেরস্সেৰ দেতি, উপট্ঠাককুলেহি দারকে নিক্খামেত্ৰা পব্বাজেত্ৰাপি থেরস্স সন্তিকে উপজ্ঝং গাহাপেত্ৰা সযং অনুসাৰনকম্মং করোতি. আযস্মাপি সারিপুত্তো ‘‘পিতু কত্তব্বকিচ্চং নাম জেট্ঠপুত্তস্স ভারো, তং মযা ভগৰতো কত্তব্বং কিচ্চং আনন্দো করোতি, অহং আনন্দং নিস্সায অপ্পোস্সুক্কো ৰিহরিতুং লভামী’’তি আযস্মন্তং আনন্দং অতিৰিয মমাযতি, সোপি মনাপং চীৰরং লভিত্ৰা আনন্দত্থেরস্সেৰ দেতীতি সব্বং পুরিমসদিসমেৰ. এৰং গুণবহুমানেন মমাযন্তো তদা উপ্পন্নম্পি তং চীৰরং আযস্মতো সারিপুত্তস্স দাতুকামো হোতীতি ৰেদিতব্বো.

নৰমং ৰা ভগৰা দিৰসং দসমং ৰাতি এত্থ পন সচে ভৰেয্য ‘‘কথং থেরো জানাতী’’তি? বহূহি কারণেহি জানাতি. সারিপুত্তত্থেরো কির জনপদচারিকং পক্কমন্তো আনন্দত্থেরং আপুচ্ছিত্ৰাৰ পক্কমতি ‘‘অহং এত্তকেন নাম কালেন আগচ্ছিস্সামি, এত্থন্তরে ভগৰন্তং মা পমজ্জী’’তি. সচে সম্মুখা ন আপুচ্ছতি, ভিক্খূ পেসেত্ৰাপি আপুচ্ছিত্ৰাৰ গচ্ছতি. সচে অঞ্ঞত্থ ৰস্সং ৰসতি, যে পঠমতরং ভিক্খূ আগচ্ছন্তি, তে এৰং পহিণতি ‘‘মম ৰচনেন ভগৰতো চ পাদে সিরসা ৰন্দথ, আনন্দস্স চ আরোগ্যং ৰত্ৰা মং ‘অসুকদিৰসে নাম আগমিস্সতী’তি ৰদথা’’তি সদা চ যথাপরিচ্ছিন্নদিৰসেযেৰ এতি. অপিচাযস্মা আনন্দো অনুমানেনপি জানাতি ‘‘এত্তকে দিৰসে ভগৰতা ৰিযোগং সহন্তো অধিৰাসেন্তো আযস্মা সারিপুত্তো ৰসি, ইতো দানি পট্ঠায অসুকং নাম দিৰসং ন অতিক্কমিস্সতি অদ্ধা আগমিস্সতী’’তি. যেসং যেসঞ্হি পঞ্ঞা মহতী তেসং তেসং ভগৰতি পেমঞ্চ গারৰো চ মহা হোতীতি ইমিনা নযেনাপি জানাতি. এৰং বহূহি কারণেহি জানাতি. তেনাহ – ‘‘নৰমং ৰা ভগৰা দিৰসং দসমং ৰা’’তি. এৰং ৰুত্তে যস্মা ইদং সিক্খাপদং পণ্ণত্তিৰজ্জং, ন লোকৰজ্জং; তস্মা আযস্মতা আনন্দেন ৰুত্তসদিসমেৰ পরিচ্ছেদং করোন্তো ‘‘অথ খো ভগৰা…পে… ধারেতু’’ন্তি. সচে পন থেরেন অদ্ধমাসো ৰা মাসো ৰা উদ্দিট্ঠো অভৰিস্স, সোপি ভগৰতা অনুঞ্ঞাতো অস্স.

৪৬২-৩. নিট্ঠিতচীৰরস্মিন্তি যেন কেনচি নিট্ঠানেন নিট্ঠিতে চীৰরস্মিং. যস্মা পন তং চীৰরং করণেনপি নিট্ঠিতং হোতি, নস্সনাদীহিপি তস্মাস্স পদভাজনে অত্থমত্তমেৰ দস্সেতুং ভিক্খুনো চীৰরং কতং ৰা হোতীতিআদি ৰুত্তং. তত্থ কতন্তি সূচিকম্মপরিযোসানেন কতং, সূচিকম্মপরিযোসানং নাম যংকিঞ্চি সূচিযা কত্তব্বং পাসপট্টগণ্ঠিকপট্টপরিযোসানং কত্ৰা সূচিযা পটিসামনং. নট্ঠন্তি চোরাদীহি হটং, এতম্পি হি করণপলিবোধস্স নিট্ঠিতত্তা নিট্ঠিতন্তি ৰুচ্চতি. ৰিনট্ঠন্তি উপচিকাদীহি খাযিতং. দড্ঢন্তি অগ্গিনা দড্ঢং. চীৰরাসা ৰা উপচ্ছিন্নাতি ‘‘অসুকস্মিং নাম কুলে চীৰরং লভিস্সামী’’তি যা চীৰরাসা উপ্পন্না হোতি, সা ৰা উপচ্ছিন্না, এতেসম্পি হি করণপলিবোধস্সেৰ নিট্ঠিতত্তা নিট্ঠিতভাৰো ৰেদিতব্বো.

উব্ভতস্মিং কথিনেতি কথিনে চ উব্ভতস্মিং. এতেন দুতিযস্স পলিবোধস্স অভাৰং দস্সেতি. তং পন কথিনং যস্মা অট্ঠসু ৰা মাতিকাসু একায অন্তরুব্ভারেন ৰা উদ্ধরীযতি, তেনস্স নিদ্দেসে ‘‘অট্ঠন্নং মাতিকান’’ন্তিআদি ৰুত্তং. তত্থ ‘‘অট্ঠিমা, ভিক্খৰে, মাতিকা কথিনস্স উব্ভারায – পক্কমনন্তিকা, নিট্ঠানন্তিকা, সন্নিট্ঠানন্তিকা, নাসনন্তিকা, সৰনন্তিকা, আসাৰচ্ছেদিকা, সীমাতিক্কন্তিকা, সহুব্ভারা’’তি এৰং অট্ঠ মাতিকাযো কথিনক্খন্ধকে আগতা. অন্তরুব্ভারোপি ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো; যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো কথিনং উদ্ধরেয্য, এসা ঞত্তি. সুণাতু মে, ভন্তে, সঙ্ঘো; সঙ্ঘো কথিনং উদ্ধরতি, যস্সাযস্মতো খমতি, কথিনস্স উব্ভারো, সো তুণ্হস্স; যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য. উব্ভতং সঙ্ঘেন কথিনং, খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি (পাচি. ৯২৬) এৰং ভিক্খুনীৰিভঙ্গে আগতো. তত্থ যং ৰত্তব্বং তং আগতট্ঠানেযেৰ ৰণ্ণযিস্সাম. ইধ পন ৰুচ্চমানে পাল়ি আহরিতব্বা হোতি, অত্থোপি ৰত্তব্বো. ৰুত্তোপি চ ন সুৰিঞ্ঞেয্যো হোতি, অট্ঠানে ৰুত্তত্তায.

দসাহপরমন্তি দস অহানি পরমো পরিচ্ছেদো অস্সাতি দসাহপরমো, তং দসাহপরমং কালং ধারেতব্বন্তি অত্থো. পদভাজনে পন অত্থমত্তমেৰ দস্সেতুং ‘‘দসাহপরমতা ধারেতব্ব’’ন্তি ৰুত্তং. ইদঞ্হি ৰুত্তং হোতি ‘‘দসাহপরম’’ন্তি এত্থ যা দসাহপরমতা দসাহপরমভাৰো, অযং এত্তকো কালো যাৰ নাতিক্কমতি তাৰ ধারেতব্বন্তি.

অধিট্ঠিতৰিকপ্পিতেসু অপরিযাপন্নত্তা অতিরেকং চীৰরন্তি অতিরেকচীৰরং. তেনেৰস্স পদভাজনে ৰুত্তং ‘‘অনধিট্ঠিতং অৰিকপ্পিত’’ন্তি.

ছন্নং চীৰরানং অঞ্ঞতরন্তি খোমং, কপ্পাসিকং, কোসেয্যং, কম্বলং, সাণং, ভঙ্গন্তি ইমেসং ছন্নং চীৰরানং অঞ্ঞতরং. এতেন চীৰরস্স জাতিং দস্সেত্ৰা ইদানি পমাণং দস্সেতুং ‘‘ৰিকপ্পনুপগং পচ্ছিম’’ন্তি আহ. তস্স পমাণং দীঘতো দ্ৰে ৰিদত্থিযো, তিরিযং ৰিদত্থি. তত্রাযং পাল়ি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আযামেন অট্ঠঙ্গুলং সুগতঙ্গুলেন চতুরঙ্গুলৰিত্থতং পচ্ছিমং চীৰরং ৰিকপ্পেতু’’ন্তি (মহাৰ. ৩৫৮).

তং অতিক্কামযতো নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযন্তি তং যথাৰুত্তজাতিপ্পমাণং চীৰরং দসাহপরমং কালং অতিক্কামযতো, এত্থন্তরে যথা অতিরেকচীৰরং ন হোতি তথা অকুব্বতো নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং, তঞ্চ চীৰরং নিস্সগ্গিযং হোতি, পাচিত্তিযাপত্তি চস্স হোতীতি অত্থো. অথ ৰা নিস্সজ্জনং নিস্সগ্গিযং, পুব্বভাগে কত্তব্বস্স ৰিনযকম্মস্সেতং নামং. নিস্সগ্গিযমস্স অত্থীতি নিস্সগ্গিযমিচ্চেৰ. কিন্তং? পাচিত্তিযং. তং অতিক্কামযতো সনিস্সগ্গিযৰিনযকম্মং পাচিত্তিযং হোতীতি অযমেত্থ অত্থো. পদভাজনে পন পঠমং তাৰ অত্থৰিকপ্পং দস্সেতুং ‘‘তং অতিক্কামযতো নিস্সগ্গিযং হোতী’’তি মাতিকং ঠপেত্ৰা ‘‘একাদসে অরুণুগ্গমনে নিস্সগ্গিযং হোতি, নিস্সজ্জিতব্ব’’ন্তি ৰুত্তং. পুন যস্স চ নিস্সজ্জিতব্বং, যথা চ নিস্সজ্জিতব্বং, তং দস্সেতুং ‘‘সঙ্ঘস্স ৰা’’তিআদি ৰুত্তং. তত্থ একাদসে অরুণুগ্গমনেতি এত্থ যং দিৰসং চীৰরং উপ্পন্নং তস্স যো অরুণো, সো উপ্পন্নদিৰসনিস্সিতো, তস্মা চীৰরুপ্পাদদিৰসএন সদ্ধিং একাদসে অরুণুগ্গমনে নিস্সগ্গিযং হোতীতি ৰেদিতব্বং. সচেপি বহূনি একজ্ঝং বন্ধিত্ৰা ৰা ৰেঠেত্ৰা ৰা ঠপিতানি একাৰ আপত্তি. অবদ্ধাৰেঠিতেসু ৰত্থুগণনায আপত্তিযো.

নিস্সজ্জিত্ৰা আপত্তি দেসেতব্বাতি কথং দেসেতব্বা? যথা খন্ধকে ৰুত্তং, কথঞ্চ তত্থ ৰুত্তং? এৰং ৰুত্তং – ‘‘তেন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনা সঙ্ঘং উপসঙ্কমিত্ৰা একংসং উত্তরাসঙ্গং করিত্ৰা ৰুড্ঢানং ভিক্খূনং পাদে ৰন্দিত্ৰা উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা এৰমস্স ৰচনীযো – ‘অহং, ভন্তে, ইত্থন্নামং আপত্তিং আপন্নো, তং পটিদেসেমী’’’তি (চূল়ৰ. ২৩৯). ইধ পন সচে একং চীৰরং হোতি ‘‘একং নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি ৰত্তব্বং. সচে দ্ৰে, ‘‘দ্ৰে’’তি ৰত্তব্বং. সচে বহূনি ‘‘সম্বহুলানী’’তি ৰত্তব্বং. নিস্সজ্জনেপি সচে একং যথাপাল়িমেৰ ‘‘ইদং মে, ভন্তে, চীৰর’’ন্তি ৰত্তব্বং. সচে দ্ৰে ৰা বহূনি ৰা, ‘‘ইমানি মে, ভন্তে, চীৰরানি দসাহাতিক্কন্তানি নিস্সগ্গিযানি, ইমানাহং সঙ্ঘস্স নিস্সজ্জামী’’তি ৰত্তব্বং. পাল়িং ৰত্তুং অসক্কোন্তেন অঞ্ঞথাপি ৰত্তব্বং.

ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন আপত্তি পটিগ্গহেতব্বাতি খন্ধকে ৰুত্তনযেনেৰ পটিগ্গহেতব্বা. এৰঞ্হি তত্থ ৰুত্তং – ‘‘ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো –

‘সুণাতু মে ভন্তে সঙ্ঘো, অযং ইত্থন্নামো ভিক্খু আপত্তিং সরতি ৰিৰরতি উত্তানিং করোতি দেসেতি, যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, অহং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো আপত্তিং পটিগ্গণ্হেয্য’ন্তি.

তেন ৰত্তব্বো ‘পস্সসী’তি? ‘আম, পস্সামী’তি. আযতিং সংৰরেয্যাসী’’তি (চূল়ৰ. ২৩৯). দ্ৰীসু পন সম্বহুলাসু ৰা পুরিমনযেনেৰ ৰচনভেদো ঞাতব্বো.

চীৰরদানেপি ‘‘সঙ্ঘো ইমং চীৰরং ইমানি চীৰরানী’’তি ৰত্থুৰসেন ৰচনভেদো ৰেদিতব্বো. গণস্স চ পুগ্গলস্স চ নিস্সজ্জনেপি এসেৰ নযো.

আপত্তিদেসনাপটিগ্গহণেসু পনেত্থ অযং পাল়ি – ‘‘তেন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনা সম্বহুলে ভিক্খূ উপসঙ্কমিত্ৰা একংসং উত্তরাসঙ্গং কত্ৰা ৰুড্ঢানং ভিক্খূনং পাদে ৰন্দিত্ৰা উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা এৰমস্সু ৰচনীযা – ‘অহং, ভন্তে, ইত্থন্নামং আপত্তিং আপন্নো তং পটিদেসেমী’তি. ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন তে ভিক্খূ ঞাপেতব্বা –

‘সুণন্তু মে আযস্মন্তা, অযং ইত্থন্নামো ভিক্খু আপত্তিং সরতি ৰিৰরতি উত্তানিং করোতি দেসেতি. যদাযস্মন্তানং পত্তকল্লং, অহং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো আপত্তিং পটিগ্গণ্হেয্য’ন্তি.

তেন ৰত্তব্বো ‘পস্সসী’তি? ‘আম, পস্সামী’তি. ‘আযতিং সংৰরেয্যাসী’তি.

তেন ভিক্খুনা একং ভিক্খুং উপসঙ্কমিত্ৰা একংসং উত্তরাসঙ্গং করিত্ৰা উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা এৰমস্স ৰচনীযো – ‘অহং, আৰুসো, ইত্থন্নামং আপত্তিং আপন্নো তং পটিদেসেমী’তি. তেন ৰত্তব্বো ‘পস্সসী’তি, আম পস্সামীতি আযতিং সংৰরেয্যাসী’’তি (চূল়ৰ. ২৩৯). তত্থ পুরিমনযেনেৰ আপত্তিযা নামগ্গহণং ৰচনভেদো চ ৰেদিতব্বো.

যথা চ গণস্স নিস্সজ্জনে এৰং দ্ৰিন্নং নিস্সজ্জনেপি পাল়ি ৰেদিতব্বা. যদি হি ৰিসেসো ভৰেয্য, যথেৰ ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তিণ্ণন্নং পারিসুদ্ধিউপোসথং কাতুং, এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, কাতব্বো. ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন তে ভিক্খূ ঞাপেতব্বা’’তিআদিনা নযেন ‘‘তিণ্ণন্নং পারিসুদ্ধিউপোসথং কাতু’’ন্তি ৰত্ৰা পুন ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, দ্ৰিন্নং পারিসুদ্ধিউপোসথং কাতুং, এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, কাতব্বো. থেরেন ভিক্খুনা একংসং উত্তরাসঙ্গ’’ন্তিআদিনা (মহাৰ. ১৬৮) নযেন ৰিসুংযেৰ দ্ৰিন্নং পারিসুদ্ধিউপোসথো ৰুত্তো, এৰমিধাপি ৰিসুং পাল়িং ৰদেয্য, যস্মা পন নত্থি, তস্মা অৰত্ৰা গতোতি, গণস্স ৰুত্তা পাল়িযেৰেত্থ পাল়ি.

আপত্তিপটিগ্গহণে পন অযং ৰিসেসো, যথা গণস্স নিস্সজ্জিত্ৰা আপত্তিযা দেসিযমানায আপত্তিপটিগ্গাহকো ভিক্খু ঞত্তিং ঠপেতি, এৰং অট্ঠপেত্ৰা দ্ৰীসু অঞ্ঞতরেন যথা একপুগ্গলো পটিগ্গণ্হাতি, এৰং আপত্তি পটিগ্গহেতব্বা. দ্ৰিন্নঞ্হি ঞত্তিট্ঠপনা নাম নত্থি, যদি সিযা দ্ৰিন্নং পারিসুদ্ধিউপোসথং ৰিসুং ন ৰদেয্য.

নিস্সট্ঠচীৰরদানেপি যথা ‘‘ইমং চীৰরং আযস্মতো দম্মী’’তি একো ৰদতি, এৰং ‘‘ইমং মযং চীৰরং আযস্মতো দেমা’’তি ৰত্তুং ৰট্টতি. ইতো গরুকতরানি হি ঞত্তিদুতিযকম্মানিপি ‘‘অপলোকেত্ৰা কাতব্বানী’’তি ৰুত্তানি অত্থি, তেসং এতং অনুলোমং নিস্সট্ঠচীৰরং পন দাতব্বমেৰ অদাতুং ন লব্ভতি, ৰিনযকম্মমত্তঞ্হেতং. ন তং তেন সঙ্ঘস্স ৰা গণস্স ৰা পুগ্গলস্স ৰা দিন্নমেৰ হোতীতি.

৪৬৮. দসাহাতিক্কন্তে অতিক্কন্তসঞ্ঞীতি দসাহং অতিক্কন্তে চীৰরে ‘‘অতিক্কন্তং ইদ’’ন্তি এৰংসঞ্ঞী, দসাহে ৰা অতিক্কন্তে ‘‘অতিক্কন্তো দসাহো’’তি এৰংসঞ্ঞী. নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযন্তি ন ইধ সঞ্ঞা রক্খতি. যোপি এৰংসঞ্ঞী, তস্সপি তং চীৰরং নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযাপত্তি চ. সনিস্সগ্গিযৰিনযকম্মং ৰা পাচিত্তিযন্তি উভোপি অত্থৰিকপ্পা যুজ্জন্তি. এস নযো সব্বত্থ.

অৰিস্সজ্জিতে ৰিস্সজ্জিতসঞ্ঞীতি কস্সচি অদিন্নে অপরিচ্চত্তে ‘‘পরিচ্চত্তং মযা’’তি এৰংসঞ্ঞী.

অনট্ঠে নট্ঠসঞ্ঞীতি অত্তনো চীৰরেন সদ্ধিং বহূনি অঞ্ঞেসং চীৰরানি একতো ঠপিতানি চোরা হরন্তি. তত্রেস অত্তনো চীৰরে অনট্ঠে নট্ঠসঞ্ঞী হোতি. এস নযো অৰিনট্ঠাদীসুপি.

অৰিলুত্তেতি এত্থ পন গব্ভং ভিন্দিত্ৰা পসয্হাৰহারৰসেন অৰিলুত্তেতি ৰেদিতব্বং.

অনিস্সজ্জিত্ৰা পরিভুঞ্জতি আপত্তি দুক্কটস্সাতি সকিং নিৰত্থং ৰা সকিং পারুতং ৰা কাযতো অমোচেত্ৰা দিৰসম্পি ৰিচরতি, একাৰ আপত্তি. মোচেত্ৰা মোচেত্ৰা নিৰাসেতি ৰা পারুপতি ৰা পযোগে পযোগে দুক্কটং. দুন্নিৰত্থং ৰা দুপ্পারুতং ৰা সণ্ঠপেন্তস্স অনাপত্তি. অঞ্ঞস্স তং পরিভুঞ্জতোপি অনাপত্তি, ‘‘অনাপত্তি অঞ্ঞেন কতং পটিলভিত্ৰা পরিভুঞ্জতী’’তি (পারা. ৫৭০) আদিৰচনঞ্চেত্থ সাধকং. অনতিক্কন্তে অতিক্কন্তসঞ্ঞিনো ৰেমতিকস্স চ দুক্কটং পরিভোগং সন্ধায ৰুত্তং.

৪৬৯. ‘‘অনাপত্তি অন্তোদসাহং অধিট্ঠেতি, ৰিকপ্পেতী’’তি এত্থ পন অধিট্ঠানুপগং ৰিকপ্পনুপগঞ্চ ৰেদিতব্বং. তত্রাযং পাল়ি – অথ খো ভিক্খূনং এতদহোসি – ‘‘যানি তানি ভগৰতা অনুঞ্ঞাতানি ‘তিচীৰর’ন্তি ৰা ‘ৰস্সিকসাটিকা’তি ৰা ‘নিসীদন’ন্তি ৰা ‘পচ্চত্থরণ’ন্তি ৰা ‘কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদী’তি ৰা মুখপুঞ্ছনচোল়কন্তি ৰা পরিক্খারচোল়ন্তি ৰা সব্বানি তানি অধিট্ঠাতব্বানীতি নু খো উদাহু ৰিকপ্পেতব্বানী’’তি, ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং –

‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তিচীৰরং অধিট্ঠাতুং ন ৰিকপ্পেতুং; ৰস্সিকসাটিকং ৰস্সানং চাতুমাসং অধিট্ঠাতুং ততো পরং ৰিকপ্পেতুং; নিসীদনং অধিট্ঠাতুং ন ৰিকপ্পেতুং; পচ্চত্থরণং অধিট্ঠাতুং ন ৰিকপ্পেতুং; কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদিং যাৰআবাধা অধিট্ঠাতুং ততো পরং ৰিকপ্পেতুং; মুখপুঞ্ছনচোল়ং অধিট্ঠাতুং ন ৰিকপ্পেতুং; পরিক্খারচোল়ং অধিট্ঠাতুং ন ৰিকপ্পেতু’’ন্তি (মহাৰ. ৩৫৮).

‘‘তত্থ তিচীৰরং’’ অধিট্ঠহন্তেন রজিত্ৰা কপ্পবিন্দুং দত্ৰা পমাণযুত্তমেৰ অধিট্ঠাতব্বং. তস্স পমাণং উক্কট্ঠপরিচ্ছেদেন সুগতচীৰরতো ঊনকং ৰট্টতি, লামকপরিচ্ছেদেন সঙ্ঘাটিযা উত্তরাসঙ্গস্স চ দীঘতো মুট্ঠিপঞ্চকং তিরিযং মুট্ঠিত্তিকং পমাণং ৰট্টতি. অন্তরৰাসকো দীঘতো মুট্ঠিপঞ্চকো তিরিযং দ্ৰিহত্থোপি ৰট্টতি. পারুপণেনপি হি সক্কা নাভিং পটিচ্ছাদেতুন্তি. ৰুত্তপ্পমাণতো পন অতিরেকং ঊনকঞ্চ পরিক্খারচোল়ন্তি অধিট্ঠাতব্বং.

তত্থ যস্মা ‘‘দ্ৰে চীৰরস্স অধিট্ঠানা – কাযেন ৰা অধিট্ঠেতি, ৰাচায ৰা অধিট্ঠেতী’’তি (পরি. ৩২২) ৰুত্তং, তস্মা পুরাণসঙ্ঘাটিং ‘‘ইমং সঙ্ঘাটিং পচ্চুদ্ধরামী’’তি পচ্চুদ্ধরিত্ৰা নৰং সঙ্ঘাটিং হত্থেন গহেত্ৰা ‘‘ইমং সঙ্ঘাটিং অধিট্ঠামী’’তি চিত্তেন আভোগং কত্ৰা কাযৰিকারং করোন্তেন কাযেন অধিট্ঠাতব্বা. ইদং কাযেন অধিট্ঠানং, তং যেন কেনচি সরীরাৰযৰেন অফুসন্তস্স ন ৰট্টতি. ৰাচায অধিট্ঠানে পন ৰচীভেদং কত্ৰা ৰাচায অধিট্ঠাতব্বা. তত্র দুৰিধং অধিট্ঠানং – সচে হত্থপাসে হোতি ‘‘ইমং সঙ্ঘাটিং অধিট্ঠামী’’তি ৰাচা ভিন্দিতব্বা. অথ অন্তোগব্ভে ৰা উপরিপাসাদে ৰা সামন্তৰিহারে ৰা হোতি ঠপিতট্ঠানং সল্লক্খেত্ৰা ‘‘এতং সঙ্ঘাটিং অধিট্ঠামী’’তি ৰাচা ভিন্দিতব্বা. এস নযো উত্তরাসঙ্গে অন্তরৰাসকে চ. নামমত্তমেৰ হি ৰিসেসো. তস্মা সব্বানি সঙ্ঘাটিং উত্তরাসঙ্গং অন্তরৰাসকন্তি এৰং অত্তনো নামেনেৰ অধিট্ঠাতব্বানি. সচে অধিট্ঠহিত্ৰা ঠপিতৰত্থেহি সঙ্ঘাটিআদীনি করোতি, নিট্ঠিতে রজনে চ কপ্পে চ ইমং ‘‘পচ্চুদ্ধরামী’’তি পচ্চুদ্ধরিত্ৰা পুন অধিট্ঠাতব্বানি. অধিট্ঠিতেন পন সদ্ধিং মহন্ততরমেৰ দুতিযপট্টং ৰা খণ্ডং ৰা সংসিব্বন্তেন পুন অধিট্ঠাতব্বমেৰ. সমে ৰা খুদ্দকে ৰা অধিট্ঠানকিচ্চং নত্থি.

তিচীৰরং পন পরিক্খারচোল়ং অধিট্ঠাতুং ৰট্টতি ন ৰট্টতীতি? মহাপদুমত্থেরো কিরাহ – ‘‘তিচীৰরং তিচীৰরমেৰ অধিট্ঠাতব্বং. সচে পরিক্খারচোল়াধিট্ঠানং লভেয্য উদোসিতসিক্খাপদে পরিহারো নিরত্থকো ভৰেয্যা’’তি. এৰং ৰুত্তে কির অৰসেসা ভিক্খূ আহংসু – ‘‘পরিক্খারচোল়ম্পি ভগৰতাৰ অধিট্ঠাতব্বন্তি ৰুত্তং, তস্মা ৰট্টতী’’তি. মহাপচ্চরিযম্পি ৰুত্তং ‘‘পরিক্খারচোল়ং নাম পাটেক্কং নিধানমুখমেতন্তি তিচীৰরং পরিক্খারচোল়ন্তি অধিট্ঠহিত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. উদোসিতসিক্খাপদে পন তিচীৰরং অধিট্ঠহিত্ৰা পরিহরন্তস্স পরিহারো ৰুত্তো’’তি. উভতোৰিভঙ্গভাণকো পুণ্ণৰালিকৰাসী মহাতিস্সত্থেরোপি কির আহ – ‘‘মযং পুব্বে মহাথেরানং অস্সুম্হ, অরঞ্ঞৰাসিনো ভিক্খূ রুক্খসুসিরাদীসু চীৰরং ঠপেত্ৰা পধানং পদহনত্থায গচ্ছন্তি. সামন্তৰিহারে ধম্মসৰনত্থায গতানঞ্চ নেসং সূরিযে উট্ঠিতে সামণেরা ৰা দহরভিক্খূ ৰা পত্তচীৰরং গহেত্ৰা গচ্ছন্তি, তস্মা সুখপরিভোগত্থং তিচীৰরং পরিক্খারচোল়ন্তি অধিট্ঠাতুং ৰট্টতী’’তি. মহাপচ্চরিযম্পি ৰুত্তং পুব্বে আরঞ্ঞিকা ভিক্খূ অবদ্ধসীমাযং দুপ্পরিহারন্তি তিচীৰরং পরিক্খারচোল়মেৰ অধিট্ঠহিত্ৰা পরিভুঞ্জিংসূ’’তি.

‘‘ৰস্সিকসাটিকা’’ অনতিরিত্তপ্পমাণা নামং গহেত্ৰা ৰুত্তনযেনেৰ চত্তারো ৰস্সিকে মাসে অধিট্ঠাতব্বা, ততো পরং পচ্চুদ্ধরিত্ৰা ৰিকপ্পেতব্বা. ৰণ্ণভেদমত্তরত্তাপি চেসা ৰট্টতি. দ্ৰে পন ন ৰট্টন্তি. ‘‘নিসীদনং’’ ৰুত্তনযেন অধিট্ঠাতব্বমেৰ, তঞ্চ খো পমাণযুত্তং একমেৰ, দ্ৰে ন ৰট্টন্তি. ‘‘পচ্চত্থরণ’’ম্পি অধিট্ঠাতব্বমেৰ, তং পন মহন্তম্পি ৰট্টতি, একম্পি ৰট্টতি, বহূনিপি ৰট্টন্তি. নীলম্পি পীতকম্পি সদসম্পি পুপ্ফদসম্পীতি সব্বপ্পকারং ৰট্টতি. সকিং অধিট্ঠিতং অধিট্ঠিতমেৰ হোতি. ‘‘কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদি’’ যাৰ আবাধো অত্থি, তাৰ পমাণিকা অধিট্ঠাতব্বা. আবাধে ৰূপসন্তে পচ্চুদ্ধরিত্ৰা ৰিকপ্পেতব্বা, একাৰ ৰট্টতি. ‘‘মুখপুঞ্ছনচোল়ং’’ অধিট্ঠাতব্বমেৰ, যাৰ একং ধোৰিযতি, তাৰ অঞ্ঞং পরিভোগত্থায ইচ্ছিতব্বন্তি দ্ৰে ৰট্টন্তি. অপরে পন থেরা ‘‘নিধানমুখমেতং বহূনিপি ৰট্টন্তী’’তি ৰদন্তি. পরিক্খারচোল়ে গণনা নত্থি, যত্তকং ইচ্ছতি তত্তকং অধিট্ঠাতব্বমেৰ. থৰিকাপি পরিস্সাৰনম্পি ৰিকপ্পনুপগং পচ্ছিমচীৰরপ্পমাণং ‘‘পরিক্খারচোল়ক’’ন্তি অধিট্ঠাতব্বমেৰ. বহূনি একতো কত্ৰা ‘‘ইমানি চীৰরানি পরিক্খারচোল়ানি অধিট্ঠামী’’তি অধিট্ঠাতুম্পি ৰট্টতিযেৰ. ভেসজ্জনৰকম্মমাতাপিতুআদীনং অত্থায ঠপেন্তেনপি অধিট্ঠাতব্বমেৰ. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘অনাপত্তী’’তি ৰুত্তং. মঞ্চভিসি পীঠকভিসি বিম্বোহনং পাৰারো কোজৰোতি এতেসু পন সেনাসনপরিক্খারত্থায দিন্নপচ্চত্থরণে চ অধিট্ঠানকিচ্চং নত্থিযেৰ.

অধিট্ঠিতচীৰরং পন পরিভুঞ্জতো কথং অধিট্ঠানং ৰিজহতীতি? অঞ্ঞস্স দানেন, অচ্ছিন্দিত্ৰা গহণেন, ৰিস্সাসগ্গাহেন, হীনাযাৰত্তনেন, সিক্খাপচ্চক্খানেন, কালংকিরিযায, লিঙ্গপরিৰত্তনেন, পচ্চুদ্ধরণেন, ছিদ্দভাৰেনাতি ইমেহি নৰহি কারণেহি ৰিজহতি. তত্থ পুরিমেহি অট্ঠহি সব্বচীৰরানি অধিট্ঠানং ৰিজহন্তি, ছিদ্দভাৰেন পন তিচীৰরস্সেৰ সব্বঅট্ঠকথাসু অধিট্ঠানৰিজহনং ৰুত্তং, তঞ্চ নখপিট্ঠিপ্পমাণেন ছিদ্দেন. তত্থ নখপিট্ঠিপ্পমাণং কনিট্ঠঙ্গুলিনখৰসেন ৰেদিতব্বং, ছিদ্দঞ্চ ৰিনিব্বিদ্ধছিদ্দমেৰ. ছিদ্দস্স হি অব্ভন্তরে একতন্তু চেপি অচ্ছিন্নো হোতি, রক্খতি. তত্থ সঙ্ঘাটিযা চ উত্তরাসঙ্গস্স চ দীঘন্ততো ৰিদত্থিপ্পমাণস্স তিরিযন্ততো অট্ঠঙ্গুলপ্পমাণস্স পদেসস্স ওরতো ছিদ্দং অধিট্ঠানং ভিন্দতি, পরতো ন ভিন্দতি. অন্তরৰাসকস্স পন দীঘন্ততো ৰিদত্থিপ্পমাণস্সেৰ তিরিযন্ততো চতুরঙ্গুলপ্পমাণস্স পদেসস্স ওরতো ছিদ্দং অধিট্ঠানং ভিন্দতি, পরতো ন ভিন্দতি. তস্মা জাতে ছিদ্দে তং চীৰরং অতিরেকচীৰরট্ঠানে তিট্ঠতি, সূচিকম্মং কত্ৰা পুন অধিট্ঠাতব্বং. মহাসুমত্থেরো পনাহ – ‘‘পমাণচীৰরস্স যত্থ কত্থচি ছিদ্দং অধিট্ঠানং ভিন্দতি, মহন্তস্স পন পমাণতো বহি ছিদ্দং অধিট্ঠানং ন ভিন্দতি, অন্তোজাতং ভিন্দতী’’তি. করৰীকতিস্সত্থেরো আহ – ‘‘খুদ্দকং মহন্তং ন পমাণং, দ্ৰে চীৰরানি পারুপন্তস্স ৰামহত্থে সঙ্ঘরিত্ৰা ঠপিতট্ঠানে ছিদ্দং অধিট্ঠানং ন ভিন্দতি, ওরভাগে ভিন্দতি. অন্তরৰাসকস্সপি ওৰট্টিকং করোন্তেন সঙ্ঘরিতট্ঠানে ছিদ্দং ন ভিন্দতি, ততো ওরং ভিন্দতী’’তি. অন্ধকট্ঠকথাযং পন তিচীৰরে মহাসুমত্থেরৰাদং পমাণং কত্ৰা উত্তরিম্পি ইদং ৰুত্তং ‘‘পচ্ছিমপ্পমাণং অধিট্ঠানং রক্খতী’’তি. পরিক্খারচোল়ে দীঘসো অট্ঠঙ্গুলে সুগতঙ্গুলেন তিরিযং চতুরঙ্গুলে যত্থ কত্থচি ছিদ্দং অধিট্ঠানং ৰিজহতি. মহন্তে চোল়ে ততো পরেন ছিদ্দং অধিট্ঠানং ন ৰিজহতি. এস নযো সব্বেসু অধিট্ঠাতব্বকেসু চীৰরেসূ’’তি.

তত্থ যস্মা সব্বেসম্পি অধিট্ঠাতব্বকচীৰরানং ৰিকপ্পনুপগপচ্ছিমপ্পমাণতো অঞ্ঞং পচ্ছিমপ্পমাণং নাম নত্থি, যঞ্হি নিসীদন-কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদি-ৰস্সিকসাটিকানং পমাণং ৰুত্তং, তং উক্কট্ঠং, ততো উত্তরি পটিসিদ্ধত্তা ন পচ্ছিমং ততো হেট্ঠা অপ্পটিসিদ্ধত্তা. তিচীৰরস্সাপি সুগতচীৰরপ্পমাণতো ঊনকত্তং উক্কট্ঠপ্পমাণমেৰ. পচ্ছিমং পন ৰিসুং সুত্তে ৰুত্তং নত্থি. মুখপুঞ্ছনপচ্চত্থরণপরিক্খারচোল়ানং উক্কট্ঠপরিচ্ছেদো নত্থিযেৰ. ৰিকপ্পনুপগপচ্ছিমেন পন পচ্ছিমপরিচ্ছেদো ৰুত্তো. তস্মা যং তাৰ অন্ধকট্ঠকথাযং ‘‘পচ্ছিমপ্পমাণং অধিট্ঠানং রক্খতী’’তি ৰত্ৰা তত্থ পরিক্খারচোল়স্সেৰ সুগতঙ্গুলেন অট্ঠঙ্গুলচতুরঙ্গুলপচ্ছিমপ্পমাণং দস্সেত্ৰা ইতরেসং তিচীৰরাদীনং মুট্ঠিপঞ্চকাদিপভেদং পচ্ছিমপ্পমাণং সন্ধায ‘‘এস নযো সব্বেসু অধিট্ঠাতব্বকেসুচীৰরেসূ’’তি ৰুত্তং, তং ন সমেতি.

করৰীকতিস্সত্থেরৰাদেপি দীঘন্ততোযেৰ ছিদ্দং দস্সিতং, তিরিযন্ততো ন দস্সিতং, তস্মা সো অপরিচ্ছিন্নো. মহাসুমত্থেরৰাদে ‘‘পমাণচীৰরস্স যত্থ কত্থচি ছিদ্দং অধিট্ঠানং ভিন্দতি, মহন্তস্স পন পমাণতো বহি ছিদ্দং অধিট্ঠানং ন ভিন্দতী’’তি ৰুত্তং. ইদং পন ন ৰুত্তং – ‘‘ইদং নাম পমাণচীৰরং ইতো উত্তরি মহন্তং চীৰর’’ন্তি. অপিচেত্থ তিচীৰরাদীনং মুট্ঠিপঞ্চকাদিভেদং পচ্ছিমপ্পমাণন্তি অধিপ্পেতং. তত্থ যদি পচ্ছিমপ্পমাণতো বহি ছিদ্দং অধিট্ঠানং ন ভিন্দেয্য, উক্কট্ঠপত্তস্সাপি মজ্ঝিমপত্তস্স ৰা ওমকপ্পমাণতো বহি ছিদ্দং অধিট্ঠানং ন ভিন্দেয্য, ন চ ন ভিন্দতি. তস্মা অযম্পি ৰাদো অপরিচ্ছিন্নো.

যো পনাযং সব্বপঠমো অট্ঠকথাৰাদো, অযমেৰেত্থ পমাণং. কস্মা? পরিচ্ছেদসব্ভাৰতো. তিচীৰরস্স হি পচ্ছিমপ্পমাণঞ্চ ছিদ্দপ্পমাণঞ্চ ছিদ্দুপ্পত্তিদেসপ্পমাণঞ্চ সব্বঅট্ঠকথাসুযেৰ পরিচ্ছিন্দিত্ৰা ৰুত্তং, তস্মা স্ৰেৰ ৰাদো পমাণং. অদ্ধা হি সো ভগৰতো অধিপ্পাযং অনুগন্ত্ৰা ৰুত্তো. ইতরেসু পন নেৰ পরিচ্ছেদো অত্থি, ন পুব্বাপরং সমেতীতি.

যো পন দুব্বলট্ঠানে পঠমং অগ্গল়ং দত্ৰা পচ্ছা দুব্বলট্ঠানং ছিন্দিত্ৰা অপনেতি, অধিট্ঠানং ন ভিজ্জতি. মণ্ডলপরিৰত্তনেপি এসেৰ নযো. দুপট্টস্স একস্মিং পটলে ছিদ্দে ৰা জাতে গল়িতে ৰা অধিট্ঠানং ন ভিজ্জতি, খুদ্দকং চীৰরং মহন্তং করোতি, মহন্তং ৰা খুদ্দকং করোতি, অধিট্ঠানং ন ভিজ্জতি. উভো কোটিযো মজ্ঝে করোন্তো সচে পঠমং ছিন্দিত্ৰা পচ্ছা ঘটেতি, অধিট্ঠানং ভিজ্জতি. অথ ঘটেত্ৰা ছিন্দতি, ন ভিজ্জতি, রজকেহি ধোৰাপেত্ৰা সেতং কারাপেন্তস্সাপি অধিট্ঠানং অধিট্ঠানমেৰাতি. অযং তাৰ ‘‘অন্তোদসাহং অধিট্ঠেতি ৰিকপ্পেতী’’তি এত্থ অধিট্ঠানে ৰিনিচ্ছযো.

ৰিকপ্পনে পন দ্ৰে ৰিকপ্পনা – সম্মুখাৰিকপ্পনা চ পরম্মুখাৰিকপ্পনা চ. কথং সম্মুখাৰিকপ্পনা হোতীতি? চীৰরানং একবহুভাৰং সন্নিহিতাসন্নিহিতভাৰঞ্চ ঞত্ৰা ‘‘‘ইমং চীৰর’ন্তি ৰা ‘ইমানি চীৰরানী’তি ৰা ‘এতং চীৰর’ন্তি ৰা ‘এতানি চীৰরানী’’’তি ৰা ‘‘তুয্হং ৰিকপ্পেমী’’তি ৰত্তব্বং, অযমেকা সম্মুখাৰিকপ্পনা. এত্তাৰতা নিধেতুং ৰট্টতি, পরিভুঞ্জিতুং পন ৰিস্সজ্জেতুং ৰা অধিট্ঠাতুং ৰা ন ৰট্টতি. ‘‘ময্হং সন্তকং, ময্হং সন্তকানি পরিভুঞ্জ ৰা ৰিস্সজ্জেহি ৰা যথাপচ্চযং ৰা করোহী’’তি এৰং পন ৰুত্তে পচ্চুদ্ধারো নাম হোতি. ততোপভুতি পরিভোগাদযোপি ৰট্টন্তি.

অপরোপি নযো – তথেৰ চীৰরানং একবহুভাৰং সন্নিহিতাসন্নিহিতভাৰঞ্চ ঞত্ৰা তস্সেৰ ভিক্খুনো সন্তিকে ‘‘‘ইমং চীৰর’ন্তি ৰা ‘ইমানি চীৰরানী’তি ৰা ‘এতং চীৰর’ন্তি ৰা ‘এতানি চীৰরানী’’’তি ৰা ৰত্ৰা পঞ্চসু সহধম্মিকেসু অঞ্ঞতরস্স অত্তনা অভিরুচিতস্স যস্স কস্সচি নামং গহেত্ৰা ‘‘‘তিস্সস্স ভিক্খুনো ৰিকপ্পেমী’তি ৰা ‘তিস্সায ভিক্খুনিযা, সিক্খমানায, তিস্সস্স সামণেরস্স, তিস্সায সামণেরিযা ৰিকপ্পেমী’’’তি ৰা ৰত্তব্বং, অযং অপরাপি সম্মুখাৰিকপ্পনা. এত্তাৰতা নিধেতুং ৰট্টতি, পরিভোগাদীসু পন একম্পি ন ৰট্টতি. তেন পন ভিক্খুনা ‘‘তিস্সস্স ভিক্খুনো সন্তকং…পে… তিস্সায সামণেরিযা সন্তকং পরিভুঞ্জ ৰা ৰিস্সজ্জেহি ৰা যথাপচ্চযং ৰা করোহী’’তি ৰুত্তে পচ্চুদ্ধারো নাম হোতি. ততোপভুতি পরিভোগাদযোপি ৰট্টন্তি.

কথং পরম্মুখাৰিকপ্পনা হোতীতি? চীৰরানং তথেৰ একবহুভাৰং সন্নিহিতাসন্নিহিতভাৰঞ্চ ঞত্ৰা ‘‘‘ইমং চীৰর’ন্তি ৰা ‘ইমানি চীৰরানী’তি ৰা ‘এতং চীৰর’ন্তি ৰা ‘এতানি চীৰরানী’’’তি ৰা ৰত্ৰা ‘‘তুয্হং ৰিকপ্পনত্থায দম্মী’’তি ৰত্তব্বং. তেন ৰত্তব্বো – ‘‘কো তে মিত্তো ৰা সন্দিট্ঠো ৰা’’তি? ততো ইতরেন পুরিমনযেনেৰ ‘‘তিস্সো ভিক্খূতি ৰা…পে… তিস্সা সামণেরী’’তি ৰা ৰত্তব্বং. পুন তেন ভিক্খুনা ‘‘অহং তিস্সস্স ভিক্খুনো দম্মীতি ৰা…পে… তিস্সায সামণেরিযা দম্মী’’তি ৰা ৰত্তব্বং, অযং পরম্মুখাৰিকপ্পনা. এত্তাৰতা নিধেতুং ৰট্টতি, পরিভোগাদীসু পন একম্পি ন ৰট্টতি. তেন পন ভিক্খুনা দুতিযসম্মুখাৰিকপ্পনাযং ৰুত্তনযেনেৰ ‘‘ইত্থন্নামস্স সন্তকং পরিভুঞ্জ ৰা ৰিস্সজ্জেহি ৰা যথাপচ্চযং ৰা করোহী’’তি ৰুত্তে পচ্চুদ্ধারো নাম হোতি. ততোপভুতি পরিভোগাদযোপি ৰট্টন্তি.

দ্ৰিন্নং ৰিকপ্পনানং কিং নানাকরণং? সম্মুখাৰিকপ্পনাযং সযং ৰিকপ্পেত্ৰা পরেন পচ্চুদ্ধরাপেতি. পরম্মুখাৰিকপ্পনায পরেনেৰ ৰিকপ্পাপেত্ৰা পরেনেৰ পচ্চুদ্ধরাপেতি, ইদমেত্থ নানাকরণং. সচে পন যস্স ৰিকপ্পেতি, সো পঞ্ঞত্তিকোৰিদো ন হোতি, ন জানাতি পচ্চুদ্ধরিতুং, তং চীৰরং গহেত্ৰা অঞ্ঞস্স ব্যত্তস্স সন্তিকং গন্ত্ৰা পুন ৰিকপ্পেত্ৰা পচ্চুদ্ধরাপেতব্বং. ৰিকপ্পিতৰিকপ্পনা নামেসা ৰট্টতি. অযং ‘‘ৰিকপ্পেতী’’তি ইমস্মিং পদে ৰিনিচ্ছযো.

‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তিচীৰরং অধিট্ঠাতুং ন ৰিকপ্পেতু’’ন্তিআদিৰচনতো চ ইদং ‘‘ৰিকপ্পেতী’’তি অৰিসেসেন ৰুত্তৰচনং ৰিরুদ্ধং ৰিয দিস্সতি, ন চ ৰিরুদ্ধং তথাগতা ভাসন্তি. তস্মা এৰমস্স অত্থো ৰেদিতব্বো, তিচীৰরং তিচীৰরসঙ্খেপেনেৰ পরিহরতো অধিট্ঠাতুমেৰ অনুজানামি, ন ৰিকপ্পেতুং. ৰস্সিকসাটিকং পন চাতুমাসতো পরং ৰিকপ্পেতুমেৰ ন অধিট্ঠাতুং. এৰঞ্চ সতি যো তিচীৰরে একেন চীৰরেন ৰিপ্পৰসিতুকামো হোতি, তস্স তিচীৰরাধিট্ঠানং পচ্চুদ্ধরিত্ৰা ৰিপ্পৰাসসুখত্থং ৰিকপ্পনায ওকাসো দিন্নো হোতি. দসাহাতিক্কমে চ অনাপত্তীতি এতেনুপাযেন সব্বত্থ ৰিকপ্পনায অপ্পটিসিদ্ধভাৰো ৰেদিতব্বো.

ৰিস্সজ্জেতীতি অঞ্ঞস্স দেতি. কথং পন দিন্নং হোতি, কথং গহিতং? ‘‘ইমং তুয্হং দেমি দদামি দজ্জামি ওণোজেমি পরিচ্চজামি নিস্সজ্জামি ৰিস্সজ্জামীতি ৰা ‘‘ইত্থন্নামস্স দেমি…পে… নিস্সজ্জামী’’তি ৰা ৰদতি, সম্মুখাপি পরম্মুখাপি দিন্নংযেৰ হোতি. ‘‘তুয্হং গণ্হাহী’’তি ৰুত্তে ‘‘ময্হং গণ্হামী’’তি ৰদতি, সুদিন্নং সুগ্গহিতঞ্চ. ‘‘তৰ সন্তকং করোহি, তৰ সন্তকং হোতু, তৰ সন্তকং করিস্সসী’’তি ৰুত্তে ‘‘মম সন্তকং করোমি, মম সন্তকং হোতু, মম সন্তকং করিস্সামী’’তি ৰদতি, দুদ্দিন্নং দুগ্গহিতঞ্চ. নেৰ দাতা দাতুং জানাতি, ন ইতরো গহেতুং. সচে পন ‘‘তৰ সন্তকং করোহী’’তি ৰুত্তে ‘‘সাধু, ভন্তে, ময্হং গণ্হামী’’তি গণ্হাতি, সুগ্গহিতং. সচে পন ‘‘একো গণ্হাহী’’তি ৰদতি, ইতরো ‘‘ন গণ্হামী’’তি পুন সো ‘‘দিন্নং মযা তুয্হং, গণ্হাহী’’তি ৰদতি, ইতরোপি ‘‘ন ময্হং ইমিনা অত্থো’’তি ৰদতি. ততো পুরিমোপি ‘‘মযা দিন্ন’’ন্তি দসাহং অতিক্কামেতি, পচ্ছিমোপি ‘‘মযা পটিক্খিত্ত’’ন্তি. কস্স আপত্তীতি? ন কস্সচি আপত্তি. যস্স পন রুচ্চতি, তেন অধিট্ঠহিত্ৰা পরিভুঞ্জিতব্বং.

যো পন অধিট্ঠানে ৰেমতিকো, তেন কিং কাতব্বং? ৰেমতিকভাৰং আরোচেত্ৰা সচে অনধিট্ঠিতং ভৰিস্সতি, এৰং মে কপ্পিযং হোতীতি ৰত্ৰা ৰুত্তনযেনেৰ নিস্সজ্জিতব্বং. ন হি এৰং জানাপেত্ৰা ৰিনযকম্মং করোন্তস্স মুসাৰাদো হোতি. কেচি পন ‘‘একেন ভিক্খুনা ৰিস্সাসং গহেত্ৰা পুন দিন্নং ৰট্টতী’’তি ৰদন্তি, তং ন যুজ্জতি. ন হি তস্সেতং ৰিনযকম্মং, নাপি তং এত্তকেন অঞ্ঞং ৰত্থুং হোতি.

নস্সতীতিআদি উত্তানত্থমেৰ. যো ন দদেয্য আপত্তি দুক্কটস্সাতি এত্থ ‘‘ময্হং দিন্নং ইমিনা’’তি ইমায সঞ্ঞায ন দেন্তস্স দুক্কটং. তস্স সন্তকভাৰং পন ঞত্ৰা লেসেন অচ্ছিন্দন্তো ভণ্ডং অগ্ঘাপেত্ৰা কারেতব্বোতি.

সমুট্ঠানাদীসু ইদং সিক্খাপদং কথিনসমুট্ঠানং নাম কাযৰাচাতো চ কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, অনধিট্ঠানেন চ অৰিকপ্পনেন চ আপজ্জনতো অকিরিযং, সঞ্ঞায অভাৰেপি ন মুচ্চতি, অজানন্তোপি আপজ্জতীতি নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

পঠমকথিনসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

২. উদোসিতসিক্খাপদৰণ্ণনা

৪৭১. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰাতি উদোসিতসিক্খাপদং. তত্থ সন্তরুত্তরেনাতি অন্তরন্তি অন্তরৰাসকো ৰুচ্চতি, উত্তরন্তি উত্তরাসঙ্গো, সহ অন্তরেন উত্তরং সন্তরুত্তরং, তেন সন্তরুত্তরেন, সহ অন্তরৰাসকেন উত্তরাসঙ্গেনাতি অত্থো. কণ্ণকিতানীতি সেদেন ফুট্ঠোকাসেসু সঞ্জাতকাল়সেতমণ্ডলানি. অদ্দস খো আযস্মা আনন্দো সেনাসনচারিকং আহিণ্ডন্তোতি থেরো কির ভগৰতি দিৰা পটিসল্লানত্থায গন্ধকুটিং পৰিট্ঠে তং ওকাসং লভিত্ৰা দুন্নিক্খিত্তানি দারুভণ্ডমত্তিকাভণ্ডানি পটিসামেন্তো অসম্মট্ঠট্ঠানং সম্মজ্জন্তো গিলানেহি ভিক্খূহি সদ্ধিং পটিসন্থারং করোন্তো তেসং ভিক্খূনং সেনাসনট্ঠানং সম্পত্তো অদ্দস. তেন ৰুত্তং – ‘‘অদ্দস খো আযস্মা আনন্দো সেনাসনচারিকং আহিণ্ডন্তো’’তি.

৪৭৩. অৰিপ্পৰাসসম্মুতিং দাতুন্তি অৰিপ্পৰাসে সম্মুতি অৰিপ্পৰাসসম্মুতি, অৰিপ্পৰাসায ৰা সম্মুতি অৰিপ্পৰাসসম্মুতি. কো পনেত্থ আনিসংসো? যেন চীৰরেন ৰিপ্পৰসতি, তং নিস্সগ্গিযং ন হোতি, আপত্তিঞ্চ নাপজ্জতি. কিত্তকং কালং? মহাসুমত্থেরো তাৰ আহ – ‘‘যাৰ রোগো ন ৰূপসমতি, ৰূপসন্তে পন রোগে সীঘং চীৰরট্ঠানং আগন্তব্ব’’ন্তি. মহাপদুমত্থেরো আহ – ‘‘সীঘং আগচ্ছতো রোগো পটিকুপ্পেয্য, তস্মা সণিকং আগন্তব্বং. যতো পট্ঠায হি সত্থং ৰা পরিযেসতি, ‘গচ্ছামী’তি আভোগং ৰা করোতি, ততো পট্ঠায ৰট্টতি. ‘ন দানি গমিস্সামী’তি এৰং পন ধুরনিক্খেপং করোন্তেন পচ্চুদ্ধরিতব্বং, অতিরেকচীৰরট্ঠানে ঠস্সতী’’তি. সচে পনস্স রোগো পটিকুপ্পতি, কিং কাতব্বন্তি? ফুস্সদেৰত্থেরো তাৰ আহ – ‘‘সচে সোযেৰ রোগো পটিকুপ্পতি, সা এৰ সম্মুতি, পুন সম্মুতিদানকিচ্চং নত্থি. অথঞ্ঞো কুপ্পতি, পুন দাতব্বা সম্মুতী’’তি. উপতিস্সত্থেরো আহ – ‘‘সো ৰা রোগো হোতু, অঞ্ঞো ৰা পুন সম্মুতিদানকিচ্চং নত্থী’’তি.

৪৭৫-৬. নিট্ঠিতচীৰরস্মিং ভিক্খুনাতি ইধ পন পুরিমসিক্খাপদে ৰিয অত্থং অগ্গহেত্ৰা নিট্ঠিতে চীৰরস্মিং ভিক্খুনোতি এৰং সামিৰসেন করণৰচনস্স অত্থো ৰেদিতব্বো. করণৰসেন হি ভিক্খুনা ইদং নাম কাতব্বন্তি নত্থি. সামিৰসেন পন ভিক্খুনো চীৰরস্মিং নিট্ঠিতে কথিনে চ উব্ভতে এৰং ছিন্নপলিবোধো একরত্তম্পি চে ভিক্খু তিচীৰরেন ৰিপ্পৰসেয্যাতি এৰং অত্থো যুজ্জতি. তত্থ তিচীৰরেনাতি অধিট্ঠিতেসু তীসু চীৰরেসু যেন কেনচি. একেন ৰিপ্পৰুত্থোপি হি তিচীৰরেন ৰিপ্পৰুত্থো হোতি, পটিসিদ্ধপরিযাপন্নেন ৰিপ্পৰুত্থত্তা. তেনেৰস্স পদভাজনে ‘‘সঙ্ঘাটিযা ৰা’’তিআদি ৰুত্তং. ৰিপ্পৰসেয্যাতি ৰিপ্পযুত্তো ৰসেয্য.

৪৭৭-৮. গামো একূপচারোতিআদি অৰিপ্পৰাসলক্খণৰৰত্থাপনত্থং ৰুত্তং. ততো পরং যথাক্কমেন তানেৰ পন্নরস মাতিকাপদানি ৰিত্থারেন্তো ‘‘গামো একূপচারো নামা’’তিআদিমাহ. তত্থ এককুলস্স গামোতি একস্স রঞ্ঞো ৰা ভোজকস্স ৰা গামো. পরিক্খিত্তোতি যেন কেনচি পাকারেন ৰা ৰতিযা ৰা পরিক্খায ৰা পরিক্খিত্তো. এত্তাৰতা এককুলগামস্স একূপচারতা দস্সিতা. অন্তোগামে ৰত্থব্বন্তি এৰরূপে গামে চীৰরং নিক্খিপিত্ৰা গামব্ভন্তরে যথারুচিতে ঠানে অরুণং উট্ঠাপেতুং ৰট্টতি. অপরিক্খিত্তোতি ইমিনা তস্সেৰ গামস্স নানূপচারতা দস্সিতা. এৰরূপে গামে যস্মিং ঘরে চীৰরং নিক্খিত্তং, তত্থ ৰত্থব্বং. হত্থপাসা ৰা ন ৰিজহিতব্বন্তি অথ ৰা তং ঘরং সমন্ততো হত্থপাসা ন ৰিজহিতব্বং, অড্ঢতেয্যরতনপ্পমাণপ্পদেসা উদ্ধং ন ৰিজহিতব্বন্তি ৰুত্তং হোতি. অড্ঢতেয্যরতনব্ভন্তরে পন ৰত্থুং ৰট্টতি. তং পমাণং অতিক্কমিত্ৰা সচেপি ইদ্ধিমা ভিক্খূ আকাসে অরুণং উট্ঠাপেতি, নিস্সগ্গিযমেৰ হোতি. এত্থ চ যস্মিং ঘরেতি ঘরপরিচ্ছেদো ‘‘এককুলস্স নিৰেসনং হোতী’’তিআদিনা (পারা. ৪৮০) লক্খণেন ৰেদিতব্বো.

৪৭৯. নানাকুলস্স গামোতি নানারাজূনং ৰা ভোজকানং ৰা গামো, ৰেসালিকুসিনারাদিসদিসো. পরিক্খিত্তোতি ইমিনা নানাকুলগামস্স একূপচারতা দস্সিতা. সভাযে ৰা দ্ৰারমূলে ৰাতি এত্থ সভাযন্তি লিঙ্গব্যত্তযেন সভা ৰুত্তা. দ্ৰারমূলেতি নগরদ্ৰারস্স সমীপে. ইদং ৰুত্তং হোতি – এৰরূপে গামে যস্মিং ঘরে চীৰরং নিক্খিত্তং, তত্থ ৰা ৰত্থব্বং. তত্থ সদ্দসঙ্ঘট্টনেন ৰা জনসম্বাধেন ৰা ৰসিতুং অসক্কোন্তেন সভাযে ৰা ৰত্থব্বং নগরদ্ৰারমূলে ৰা. তত্রপি ৰসিতুং অসক্কোন্তেন যত্থ কত্থচি ফাসুকট্ঠানে ৰসিত্ৰা অন্তোঅরুণে আগম্ম তেসংযেৰ সভাযদ্ৰারমূলানং হত্থপাসা ৰা ন ৰিজহিতব্বং. ঘরস্স পন চীৰরস্স ৰা হত্থপাসে ৰত্তব্বমেৰ নত্থি.

সভাযং গচ্ছন্তেন হত্থপাসে চীৰরং নিক্খিপিত্ৰাতি সচে ঘরে অট্ঠপেত্ৰা সভাযে ঠপেস্সামীতি সভাযং গচ্ছতি, তেন সভাযং গচ্ছন্তেন হত্থপাসেতি হত্থং পসারেত্ৰা ‘‘হন্দিমং চীৰরং ঠপেমী’’তি এৰং নিক্খেপসুখে হত্থপাসগতে কিস্মিঞ্চি আপণে চীৰরং নিক্খিপিত্ৰা পুরিমনযেনেৰ সভাযে ৰা ৰত্থব্বং দ্ৰারমূলে ৰা, হত্থপাসা ৰা ন ৰিজহিতব্বং.

তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো – ফুস্সদেৰত্থেরো তাৰ আহ – ‘‘চীৰরহত্থপাসে ৰসিতব্বং নত্থি, যত্থ কত্থচি ৰীথিহত্থপাসেপি সভাযহত্থপাসেপি দ্ৰারহত্থপাসেপি ৰসিতুং ৰট্টতী’’তি. উপতিস্সত্থেরো পনাহ – ‘‘নগরস্স বহূনিপি দ্ৰারানি হোন্তি বহূনিপি সভাযানি, তস্মা সব্বত্থ ন ৰট্টতি. যস্সা পন ৰীথিযা চীৰরং ঠপিতং যং তস্সা সম্মুখট্ঠানে সভাযঞ্চ দ্ৰারঞ্চ তস্স সভাযস্স চ দ্ৰারস্স চ হত্থপাসা ন ৰিজহিতব্বং. এৰঞ্হি সতি সক্কা চীৰরস্স পৰত্তি জানিতু’’ন্তি. সভাযং পন গচ্ছন্তেন যস্স আপণিকস্স হত্থে নিক্খিত্তং, সচে সো তং চীৰরং অতিহরিত্ৰা ঘরে নিক্খিপতি, ৰীথিহত্থপাসো ন রক্খতি, ঘরস্স হত্থপাসে ৰত্থব্বং. সচে মহন্তং ঘরং হোতি, দ্ৰে ৰীথিযো ফরিত্ৰা ঠিতং পুরতো ৰা পচ্ছতো ৰা হত্থপাসেযেৰ অরুণং উট্ঠাপেতব্বং. সভাযে নিক্খিপিত্ৰা পন সভাযে ৰা তস্স সম্মুখে নগরদ্ৰারমূলে ৰা তেসংযেৰ হত্থপাসে ৰা অরুণং উট্ঠাপেতব্বং.

অপরিক্খিত্তোতিইমিনা তস্সেৰ গামস্স নানূপচারতা দস্সিতা. এতেনেৰুপাযেন সব্বত্থ একূপচারতা চ নানূপচারতা চ ৰেদিতব্বা. পাল়িযং পন ‘‘গামো একূপচারো নামা’’তি এৰং আদিম্হি ‘‘অজ্ঝোকাসো একূপচারো নামা’’তি এৰং অন্তে চ একমেৰ মাতিকাপদং উদ্ধরিত্ৰা পদভাজনং ৰিত্থারিতং. তস্মা তস্সেৰ পদস্সানুসারেন সব্বত্থ পরিক্খেপাদিৰসেন একূপচারতা চ নানূপচারতা চ ৰেদিতব্বা.

৪৮০-১. নিৰেসনাদীসু ওৰরকাতি গব্ভানংযেৰেতং পরিযাযৰচনং. হত্থপাসা ৰাতি গব্ভস্স হত্থপাসা. দ্ৰারমূলে ৰাতি সব্বেসং সাধারণে ঘরদ্ৰারমূলে. হত্থপাসা ৰাতি গব্ভস্স ৰা ঘরদ্ৰারমূলস্স ৰা হত্থপাসা.

৪৮২-৭. উদোসিতোতি যানাদীনং ভণ্ডানং সালা. ইতো পট্ঠায চ নিৰেসনে ৰুত্তনযেনেৰ ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. অট্টোতি পটিরাজাদিপটিবাহনত্থং ইট্ঠকাহি কতো বহলভিত্তিকো চতুপঞ্চভূমিকো পতিস্সযৰিসেসো. মাল়োতি এককূটসঙ্গহিতো চতুরস্সপাসাদো. পাসাদোতি দীঘপাসাদো. হম্মিযন্তি মুণ্ডচ্ছদনপাসাদো.

৪৮৯. সত্তব্ভন্তরাতিএত্থ একং অব্ভন্তরং অট্ঠৰীসতিহত্থং হোতি. সচে সত্থো গচ্ছন্তো গামং ৰা নদিং ৰা পরিযাদিযিত্ৰা তিট্ঠতি অন্তোপৰিট্ঠেন সদ্ধিং একাবদ্ধো হুত্ৰা ওরঞ্চ পারঞ্চ ফরিত্ৰা ঠিতো হোতি, সত্থপরিহারোৰ লব্ভতি. অথ গামে ৰা নদিযা ৰা পরিযাপন্নো হোতি অন্তোপৰিট্ঠো, গামপরিহারো চেৰ নদীপরিহারো চ লব্ভতি. সচে ৰিহারসীমং অতিক্কমিত্ৰা তিট্ঠতি, অন্তোসীমায চ চীৰরং হোতি, ৰিহারং গন্ত্ৰা ৰসিতব্বং. সচে বহিসীমায চীৰরং হোতি সত্থসমীপেযেৰ ৰসিতব্বং. সচে গচ্ছন্তো সকটে ৰা ভগ্গে গোণে ৰা নট্ঠে অন্তরা ছিজ্জতি, যস্মিং কোট্ঠাসে চীৰরং তত্থ ৰসিতব্বং.

৪৯০. এককুলস্স খেত্তে হত্থপাসো নাম চীৰরহত্থপাসোযেৰ, নানাকুলস্স খেত্তে হত্থপাসো নাম খেত্তদ্ৰারস্স হত্থপাসো. অপরিক্খিত্তে চীৰরস্সেৰ হত্থপাসো.

৪৯১-৪. ধঞ্ঞকরণন্তি খলং ৰুচ্চতি. আরামোতি পুপ্ফারামো ৰা ফলারামো ৰা. দ্ৰীসুপি খেত্তে ৰুত্তসদিসোৰ ৰিনিচ্ছযো. ৰিহারো নিৰেসনসদিসো. রুক্খমূলে অন্তোছাযাযন্তি ছাযায ফুট্ঠোকাসস্স অন্তো এৰ. ৰিরল়সাখস্স পন রুক্খস্স আতপেন ফুট্ঠোকাসে ঠপিতং নিস্সগ্গিযমেৰ হোতি, তস্মা তাদিসস্স সাখাচ্ছাযায ৰা খন্ধচ্ছাযায ৰা ঠপেতব্বং. সচে সাখায ৰা ৰিটপে ৰা ঠপেতি, উপরি অঞ্ঞসাখাচ্ছাযায ফুট্ঠোকাসেযেৰ ঠপেতব্বং. খুজ্জরুক্খস্স ছাযা দূরং গচ্ছতি, ছাযায গতট্ঠানে ঠপেতুং ৰট্টতিযেৰ. ইধাপি হত্থপাসো চীৰরহত্থপাসোযেৰ.

অগামকে অরঞ্ঞেতি অগামকং নাম অরঞ্ঞং ৰিঞ্ঝাটৰীআদীসু ৰা সমুদ্দমজ্ঝে ৰা মচ্ছবন্ধানং অগমনপথে দীপকেসু লব্ভতি. সমন্তা সত্তব্ভন্তরাতি মজ্ঝে ঠিতস্স সমত্তা সব্বদিসাসু সত্তব্ভন্তরা, ৰিনিব্বেধেন চুদ্দস হোন্তি. মজ্ঝে নিসিন্নো পুরত্থিমায ৰা পচ্ছিমায ৰা দিসায পরিযন্তে ঠপিতচীৰরং রক্খতি. সচে পন অরুণুগ্গমনসমযে কেসগ্গমত্তম্পি পুরত্থিমং দিসং গচ্ছতি, পচ্ছিমায দিসায চীৰরং নিস্সগ্গিযং হোতি. এস নযো ইতরস্মিং. উপোসথকালে পন পরিসপরিযন্তে নিসিন্নভিক্খুতো পট্ঠায সত্তব্ভন্তরসীমা সোধেতব্বা. যত্তকং ভিক্খুসঙ্ঘো ৰড্ঢতি, সীমাপি তত্তকং ৰড্ঢতি.

৪৯৫. অনিস্সজ্জিত্ৰা পরিভুঞ্জতি আপত্তি দুক্কটস্সাতি এত্থ সচে পধানিকো ভিক্খু সব্বরত্তিং পধানমনুযুঞ্জিত্ৰা পচ্চুসসমযে ‘‘ন্হাযিস্সামী’’তি তীণিপি চীৰরানি তীরে ঠপেত্ৰা নদিং ওতরতি, ন্হাযন্তস্সেৰ চস্স অরুণং উট্ঠহতি, কিং কাতব্বং. সো হি যদি উত্তরিত্ৰা চীৰরং নিৰাসেতি, নিস্সগ্গিযচীৰরং অনিস্সজ্জিত্ৰা পরিভুঞ্জনপচ্চযা দুক্কটং আপজ্জতি. অথ নগ্গো গচ্ছতি, এৰম্পি দুক্কটং আপজ্জতীতি? ন আপজ্জতি. সো হি যাৰ অঞ্ঞং ভিক্খুং দিস্ৰা ৰিনযকম্মং ন করোতি, তাৰ তেসং চীৰরানং অপরিভোগারহত্তা নট্ঠচীৰরট্ঠানে ঠিতো হোতি. নট্ঠচীৰরস্স চ অকপ্পিযং নাম নত্থি. তস্মা একং নিৰাসেত্ৰা দ্ৰে হত্থেন গহেত্ৰা ৰিহারং গন্ত্ৰা ৰিনযকম্মং কাতব্বং. সচে দূরে ৰিহারো হোতি, অন্তরামগ্গে মনুস্সা সঞ্চরন্তি. একং নিৰাসেত্ৰা একং পারুপিত্ৰা একং অংসকূটে ঠপেত্ৰা গন্তব্বং. সচে ৰিহারে সভাগভিক্খূ ন পস্সতি, ভিক্খাচারং গতা হোন্তি, সঙ্ঘাটিং বহিগামে ঠপেত্ৰা সন্তরুত্তরেন আসনসালং গন্ত্ৰা ৰিনযকম্মং কাতব্বং. সচে বহিগামে চোরভযং হোতি, পারুপিত্ৰা গন্তব্বং. সচে আসনসালা সম্বাধা হোতি জনাকিণ্ণা, ন সক্কা একমন্তে চীৰরং অপনেত্ৰা ৰিনযকম্মং কাতুং, একং ভিক্খুং আদায বহিগামং গন্ত্ৰা ৰিনযকম্মং কত্ৰা চীৰরানি পরিভুঞ্জিতব্বানি.

সচে ভিক্খূ দহরানং হত্থে পত্তচীৰরং দত্ৰা মগ্গং গচ্ছন্তা পচ্ছিমে যামে সযিতুকামা হোন্তি, অত্তনো অত্তনো চীৰরং হত্থপাসে কত্ৰাৰ সযিতব্বং. সচে গচ্ছন্তানংযেৰ অসম্পত্তেসু দহরেসু অরুণং উগ্গচ্ছতি, চীৰরং নিস্সগ্গিযং হোতি, নিস্সযো পন ন পটিপ্পস্সম্ভতি, দহরানম্পি পুরতো গচ্ছন্তানং থেরেসু অসম্পত্তেসু এসেৰ নযো. মগ্গং ৰিরজ্ঝিত্ৰা অরঞ্ঞে অঞ্ঞমঞ্ঞং অপস্সন্তেসুপি এসেৰ নযো. সচে পন দহরা ‘‘মযং, ভন্তে, মুহুত্তং সযিত্ৰা অসুকস্মিং নাম ওকাসে তুম্হে সম্পাপুণিস্সামা’’তি ৰত্ৰা যাৰ অরুণুগ্গমনা সযন্তি, চীৰরঞ্চ নিস্সগ্গিযং হোতি, নিস্সযো চ পটিপ্পস্সম্ভতি, দহরে উয্যোজেত্ৰা থেরেসু সযন্তেসুপি এসেৰ নযো. দ্ৰেধাপথং দিস্ৰা থেরা ‘‘অযং মগ্গো’’ দহরা ‘‘অযং মগ্গো’’তি ৰত্ৰা অঞ্ঞমঞ্ঞস্স ৰচনং অগ্গহেত্ৰা গতা, সহ অরুণুগ্গমনা চীৰরানি চ নিস্সগ্গিযানি হোন্তি, নিস্সযো চ পটিপ্পস্সম্ভতি. সচে দহরা মগ্গতো ওক্কম্ম ‘‘অন্তোঅরুণেযেৰ নিৰত্তিস্সামা’’তি ভেসজ্জত্থায গামং পৰিসিত্ৰা আগচ্ছন্তি. অসম্পত্তানংযেৰ চ তেসং অরুণো উগ্গচ্ছতি, চীৰরানি নিস্সগ্গিযানি হোন্তি, নিস্সযো পন ন পটিপ্পস্সম্ভতি. সচে পন ধেনুভযেন ৰা সুনখভযেন ৰা ‘‘মুহুত্তং ঠত্ৰা গমিস্সামা’’তি ঠত্ৰা ৰা নিসীদিত্ৰা ৰা গচ্ছন্তি, অন্তরা অরুণে উগ্গতে চীৰরানি নিস্সগ্গিযানি হোন্তি, নিস্সযো চ পটিপ্পস্সম্ভতি. সচে ‘‘অন্তোঅরুণেযেৰ আগমিস্সামা’’তি অন্তোসীমাযং গামং পৰিট্ঠানং অন্তরা অরুণো উগ্গচ্ছতি, নেৰ চীৰরানি নিস্সগ্গিযানি হোন্তি, ন নিস্সযো পটিপ্পস্সম্ভতি. সচে পন ‘‘ৰিভাযতু তাৰা’’তি নিসীদন্তি, অরুণে উগ্গতেপি ন চীৰরানি নিস্সগ্গিযানি হোন্তি, নিস্সযো পন পটিপ্পস্সম্ভতি. যেপি ‘‘অন্তোঅরুণেযেৰ আগমিস্সামা’’তি সামন্তৰিহারং ধম্মসৰনত্থায সউস্সাহা গচ্ছন্তি, অন্তরামগ্গেযেৰ চ নেসং অরুণো উগ্গচ্ছতি, চীৰরানি নিস্সগ্গিযানি হোন্তি, নিস্সযো পন ন পটিপ্পস্সম্ভতি. সচে ধম্মগারৰেন ‘‘যাৰ পরিযোসানং সুত্ৰাৰ গমিস্সামা’’তি নিসীদন্তি, সহ অরুণস্সুগ্গমনা চীৰরানিপি নিস্সগ্গিযানি হোন্তি, নিস্সযোপি পটিপ্পস্সম্ভতি. থেরেন দহরং চীৰরধোৰনত্থায গামকং পেসেন্তেন অত্তনো চীৰরং পচ্চুদ্ধরিত্ৰাৰ দাতব্বং. দহরস্সাপি চীৰরং পচ্চুদ্ধরাপেত্ৰা ঠপেতব্বং. সচে অস্সতিযা গচ্ছতি, অত্তনো চীৰরং পচ্চুদ্ধরিত্ৰা দহরস্স চীৰরং ৰিস্সাসেন গহেত্ৰা ঠপেতব্বং. সচে থেরো নস্সরতি, দহরো এৰ সরতি, দহরেন অত্তনো চীৰরং পচ্চুদ্ধরিত্ৰা থেরস্স চীৰরং ৰিস্সাসেন গহেত্ৰা গন্ত্ৰা ৰত্তব্বো ‘‘ভন্তে, তুম্হাকং চীৰরং অধিট্ঠহিত্ৰা পরিভুঞ্জথা’’তি অত্তনোপি চীৰরং অধিট্ঠাতব্বং. এৰং একস্স সতিযাপি আপত্তিমোক্খো হোতীতি. সেসং উত্তানত্থমেৰ.

সমুট্ঠানাদীসু পঠমকথিনসিক্খাপদে অনধিট্ঠানং অৰিকপ্পনঞ্চ অকিরিযং, ইধ অপচ্চুদ্ধরণং অযমেৰ ৰিসেসো. সেসং সব্বত্থ ৰুত্তনযমেৰাতি.

উদোসিতসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৩. ততিযকথিনসিক্খাপদৰণ্ণনা

৪৯৭. তেন সমযেনাতি ততিযকথিনসিক্খাপদং. তত্থ উস্সাপেত্ৰা পুনপ্পুনং ৰিমজ্জতীতি ‘‘ৰলীসু নট্ঠাসু ইদং মহন্তং ভৰিস্সতী’’তি মঞ্ঞমানো উদকেন সিঞ্চিত্ৰা পাদেহি অক্কমিত্ৰা হত্থেহি উস্সাপেত্ৰা উক্খিপিত্ৰা পিট্ঠিযং ঘংসতি, তং আতপে সুক্খং পঠমপ্পমাণমেৰ হোতি. সো পুনপি তথা করোতি, তেন ৰুত্তং – ‘‘উস্সাপেত্ৰা পুনপ্পুনং ৰিমজ্জতী’’তি. তং এৰং কিলমন্তং ভগৰা গন্ধকুটিযং নিসিন্নোৰ দিস্ৰা নিক্খমিত্ৰা সেনাসনচারিকং আহিণ্ডন্তো ৰিয তত্থ অগমাসি. তেন ৰুত্তং – ‘‘অদ্দস খো ভগৰা’’তিআদি.

৪৯৯-৫০০. একাদসমাসেতি একং পচ্ছিমকত্তিকমাসং ঠপেত্ৰা সেসে একাদসমাসে. সত্তমাসেতি কত্তিকমাসং হেমন্তিকে চ চত্তারোতি পঞ্চমাসে ঠপেত্ৰা সেসে সত্তমাসে. কালেপি আদিস্স দিন্নন্তি সঙ্ঘস্স ৰা ‘‘ইদং অকালচীৰর’’ন্তি উদ্দিসিত্ৰা দিন্নং, একপুগ্গলস্স ৰা ‘‘ইদং তুয্হং দম্মী’’তি দিন্নং.

সঙ্ঘতো ৰাতি অত্তনো পত্তভাগৰসেন সঙ্ঘতো ৰা উপ্পজ্জেয্য. গণতো ৰাতি ইদং সুত্তন্তিকগণস্স দেম, ইদং আভিধম্মিকগণস্সাতি এৰং গণস্স দেন্তি. ততো অত্তনো পত্তভাগৰসেন গণতো ৰা উপ্পজ্জেয্য.

নো চস্স পারিপূরীতি নো চে পারিপূরী ভৰেয্য, যত্তকেন কযিরমানং অধিট্ঠানচীৰরং পহোতি, তঞ্চে চীৰরং তত্তকং ন ভৰেয্য, ঊনকং ভৰেয্যাতি অত্থো.

পচ্চাসা হোতি সঙ্ঘতো ৰাতিআদীসু অসুকদিৰসং নাম সঙ্ঘো চীৰরানি লভিস্সতি, গণো লভিস্সতি, ততো মে চীৰরং উপ্পজ্জিস্সতীতি এৰং সঙ্ঘতো ৰা গণতো ৰা পচ্চাসা হোতি. ঞাতকেহি মে চীৰরত্থায পেসিতং, মিত্তেহি পেসিতং, তে আগতা চীৰরে দস্সন্তীতি এৰং ঞাতিতো ৰা মিত্ততো ৰা পচ্চাসা হোতি. পংসুকূলং ৰাতি এত্থ পন পংসুকূলং ৰা লচ্ছামীতি এৰং পচ্চাসা হোতীতি যোজেতব্বং. অত্তনো ৰা ধনেনাতি অত্তনো কপ্পাসসুত্তাদিনা ধনেন, অসুকদিৰসং নাম লচ্ছামীতি এৰং ৰা পচ্চাসা হোতীতি অত্থো.

ততো চে উত্তরি নিক্খিপেয্য সতিযাপি পচ্চাসাযাতি মাসপরমতো চে উত্তরি নিক্খিপেয্য, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযন্তি অত্থো. এৰং পন অৰত্ৰা যস্মা অন্তরা উপ্পজ্জমানে পচ্চাসাচীৰরে মূলচীৰরস্স উপ্পন্নদিৰসতো যাৰ ৰীসতিমো দিৰসো তাৰ উপ্পন্নং পচ্চাসাচীৰরং মূলচীৰরং অত্তনো গতিকং করোতি, ততো উদ্ধং মূলচীৰরং পচ্চাসাচীৰরং অত্তনো গতিকং করোতি. তস্মা তং ৰিসেসং দস্সেতুং ‘‘তদহুপ্পন্নে মূলচীৰরে’’তিআদিনা নযেন পদভাজনং ৰুত্তং, তং উত্তানত্থমেৰ.

ৰিসভাগে উপ্পন্নে মূলচীৰরেতি যদি মূলচীৰরং সণ্হং, পচ্চাসাচীৰরং থূলং, ন সক্কা যোজেতুং. রত্তিযো চ সেসা হোন্তি, ন তাৰ মাসো পূরতি, ন অকামা নিগ্গহেন চীৰরং কারেতব্বং. অঞ্ঞং পচ্চাসাচীৰরং লভিত্ৰাযেৰ কালব্ভন্তরে কারেতব্বং. পচ্চাসাচীৰরম্পি পরিক্খারচোল়ং অধিট্ঠাতব্বং. অথ মূলচীৰরং থূলং হোতি, পচ্চাসাচীৰরং সণ্হং, মূলচীৰরং পরিক্খারচোল়ং অধিট্ঠহিত্ৰা পচ্চাসাচীৰরমেৰ মূলচীৰরং কত্ৰা ঠপেতব্বং. তং পুন মাসপরিহারং লভতি, এতেনুপাযেন যাৰ ইচ্ছতি তাৰ অঞ্ঞমঞ্ঞং মূলচীৰরং কত্ৰা ঠপেতুং ৰট্টতীতি. সেসং উত্তানমেৰ.

সমুট্ঠানাদীনি পঠমকথিনসদিসানেৰাতি.

ততিযকথিনসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৪. পুরাণচীৰরসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫০৩-৫. তেন সমযেনাতি পুরাণচীৰরসিক্খাপদং. তত্থ যাৰ সত্তমা পিতামহযুগাতি পিতুপিতা পিতামহো, পিতামহস্স যুগং পিতামহযুগং. যুগন্তি আযুপ্পমাণং ৰুচ্চতি. অভিলাপ মত্তমেৰ চেতং. অত্থতো পন পিতামহোযেৰ পিতামহযুগং. ততো উদ্ধং সব্বেপি পুব্বপুরিসা পিতামহগ্গহণেনেৰ গহিতা. এৰং যাৰ সত্তমো পুরিসো তাৰ যা অসম্বদ্ধা সা যাৰ সত্তমা পিতামহযুগা অসম্বদ্ধাতি ৰুচ্চতি. দেসনামুখমেৰ চেতং. ‘‘মাতিতো ৰা পিতিতো ৰা’’তিৰচনতো পন পিতামহযুগম্পি পিতামহিযুগম্পি মাতামহযুগম্পি মাতামহিযুগম্পি তেসং ভাতুভগিনীভাগিনেয্যপুত্তপপুত্তাদযোপি সব্বে ইধ সঙ্গহিতা এৰাতি ৰেদিতব্বা.

তত্রাযং ৰিত্থারনযো – পিতা পিতুপিতা তস্স পিতা তস্সাপি পিতাতি এৰং যাৰ সত্তমা যুগা, পিতা পিতুমাতা তস্সা পিতা চ মাতা চ ভাতা চ ভগিনী চ পুত্তা চ ধীতরো চাতি এৰম্পি উদ্ধঞ্চ অধো চ যাৰ সত্তমা যুগা, পিতা পিতুভাতা পিতুভগিনী পিতুপুত্তা পিতুধীতরো তেসম্পি পুত্তধীতুপরম্পরাতি এৰম্পি যাৰ সত্তমা যুগা, মাতা মাতুমাতা তস্সা মাতা তস্সাপি মাতাতি এৰম্পি যাৰ সত্তমা যুগা, মাতা মাতুপিতা তস্স মাতা চ পিতা চ ভাতা চ ভগিনী চ পুত্তা চ ধীতরো চাতি, এৰম্পি উদ্ধঞ্চ অধো চ যাৰ সত্তমা যুগা, মাতা মাতুভাতা মাতুভগিনী মাতুপুত্তা মাতুধীতরো তেসম্পি পুত্তধীতুপরম্পরাতি এৰম্পি যাৰ সত্তমা যুগা, নেৰ মাতুসম্বন্ধেন ন পিতুসম্বন্ধেন সম্বদ্ধা, অযং অঞ্ঞাতিকা নাম.

উভতো সঙ্ঘেতি ভিক্খুনিসঙ্ঘে ঞত্তিচতুত্থেন ভিক্খুসঙ্ঘে ঞত্তিচতুত্থেনাতি অট্ঠৰাচিকৰিনযকম্মেন উপসম্পন্না.

সকিং নিৰত্থম্পি সকিং পারুতম্পীতি রজিত্ৰা কপ্পং কত্ৰা একৰারম্পি নিৰত্থং ৰা পারুতং ৰা. অন্তমসো পরিভোগসীসেন অংসে ৰা মত্থকে ৰা কত্ৰা মগ্গং গতো হোতি, উস্সীসকং ৰা কত্ৰা নিপন্নো হোতি, এতম্পি পুরাণচীৰরমেৰ. সচে পন পচ্চত্থরণস্স হেট্ঠা কত্ৰা নিপজ্জতি, হত্থেহি ৰা উক্খিপিত্ৰা আকাসে ৰিতানং কত্ৰা সীসেন অফুসন্তো গচ্ছতি, অযং পরিভোগো নাম ন হোতীতি কুরুন্দিযং ৰুত্তং.

ধোতং নিস্সগ্গিযন্তি এত্থ এৰং আণত্তা ভিক্খুনী ধোৰনত্থায উদ্ধনং সজ্জেতি, দারূনি সংহরতি, অগ্গিং করোতি, উদকং আহরতি যাৰ নং ধোৰিত্ৰা উক্খিপতি, তাৰ ভিক্খুনিযা পযোগে পযোগে ভিক্খুস্স দুক্কটং. ধোৰিত্ৰা উক্খিত্তমত্তে নিস্সগ্গিযং হোতি. সচে দুদ্ধোতন্তি মঞ্ঞমানা পুন সিঞ্চতি ৰা ধোৰতি ৰা যাৰ নিট্ঠানং ন গচ্ছতি তাৰ পযোগে পযোগে দুক্কটং. এস নযো রজনাকোটনেসু. রজনদোণিযঞ্হি রজনং আকিরিত্ৰা যাৰ সকিং চীৰরং রজতি, ততো পুব্বে যংকিঞ্চি রজনত্থায করোতি, পচ্ছা ৰা পটিরজতি, সব্বত্থ পযোগে পযোগে ভিক্খুস্স দুক্কটং. এৰং আকোটনেপি পযোগো ৰেদিতব্বো.

৫০৬. অঞ্ঞাতিকায অঞ্ঞাতিকসঞ্ঞী পুরাণচীৰরং ধোৰাপেতীতি নো চেপি ‘‘ইমং ধোৰা’’তি ৰদতি, অথ খো ধোৰনত্থায কাযৰিকারং কত্ৰা হত্থেন ৰা হত্থে দেতি, পাদমূলে ৰা ঠপেতি, উপরি ৰা খিপতি, সিক্খমানাসামণেরীসামণেরউপাসকতিত্থিযাদীনং ৰা হত্থে পেসেতি, নদীতিত্থে ধোৰন্তিযা উপচারে ৰা খিপতি, অন্তোদ্ৰাদসহত্থে ওকাসে ঠত্ৰা, ধোৰাপিতংযেৰ হোতি. সচে পন উপচারং মুঞ্চিত্ৰা ওরতো ঠপেতি সা চে ধোৰিত্ৰা আনেতি, অনাপত্তি. সিক্খমানায ৰা সামণেরিযা ৰা উপাসিকায ৰা হত্থে ধোৰনত্থায দেতি, সা চে উপসম্পজ্জিত্ৰা ধোৰতি, আপত্তিযেৰ. উপাসকস্স হত্থে দেতি, সো চে লিঙ্গে পরিৰত্তে ভিক্খুনীসু পব্বজিত্ৰা উপসম্পজ্জিত্ৰা ধোৰতি, আপত্তিযেৰ. সামণেরস্স ৰা ভিক্খুস্স ৰা হত্থে দিন্নেপি লিঙ্গপরিৰত্তনে এসেৰ নযো.

ধোৰাপেতি রজাপেতীতিআদীসু একেন ৰত্থুনা নিস্সগ্গিযং, দুতিযেন দুক্কটং. তীণিপি কারাপেন্তস্স একেন নিস্সগ্গিযং, সেসেহি দ্ৰে দুক্কটানি. যস্মা পনেতানি ধোৰনাদীনি পটিপাটিযা ৰা উপ্পটিপাটিযা ৰা কারেন্তস্স মোক্খো নত্থি, তস্মা এত্থ তীণি চতুক্কানি ৰুত্তানি. সচেপি হি ‘‘ইমং চীৰরং রজিত্ৰা ধোৰিত্ৰা আনেহী’’তি ৰুত্তে সা ভিক্খুনী পঠমং ধোৰিত্ৰা পচ্ছা রজতি, নিস্সগ্গিযেন দুক্কটমেৰ. এৰং সব্বেসু ৰিপরীতৰচনেসু নযো নেতব্বো. সচে পন ‘‘ধোৰিত্ৰা আনেহী’’তি ৰুত্তা ধোৰতি চেৰ রজতি চ, ধোৰাপনপচ্চযা এৰ আপত্তি, রজনে অনাপত্তি. এৰং সব্বত্থ ৰুত্তাধিককরণে ‘‘অৰুত্তা ধোৰতী’’তি ইমিনা লক্খণেন অনাপত্তি ৰেদিতব্বা. ‘‘ইমস্মিং চীৰরে যং কাতব্বং, সব্বং তং তুয্হং ভারো’’তি ৰদন্তো পন একৰাচায সম্বহুলা আপত্তিযো আপজ্জতীতি.

অঞ্ঞাতিকায ৰেমতিকো অঞ্ঞাতিকায ঞাতিকসঞ্ঞীতি ইমানিপি পদানি ৰুত্তানংযেৰ তিণ্ণং চতুক্কানং ৰসেন ৰিত্থারতো ৰেদিতব্বানি.

একতো উপসম্পন্নাযাতি ভিক্খুনীনং সন্তিকে উপসম্পন্নায ধোৰাপেন্তস্স দুক্কটং. ভিক্খূনং সন্তিকে উপসম্পন্নায পন যথাৰত্থুকমেৰ, ভিক্খূনং সন্তিকে উপসম্পন্না নাম পঞ্চসতা সাকিযানিযো.

৫০৭. অৰুত্তা ধোৰতীতি উদ্দেসায ৰা ওৰাদায ৰা আগতা কিলিন্নং চীৰরং দিস্ৰা ঠপিতট্ঠানতো গহেত্ৰা ৰা ‘‘দেথ, অয্য, ধোৰিস্সামী’’তি আহরাপেত্ৰা ৰা ধোৰতি চেৰ রজতি চ আকোটেতি চ, অযং অৰুত্তা ধোৰতি নাম. যাপি ‘‘ইমং চীৰরং ধোৰা’’তি দহরং ৰা সামণেরং ৰা আণাপেন্তস্স ভিক্খুনো সুত্ৰা ‘‘আহরথয্য অহং ধোৰিস্সামী’’তি ধোৰতি, তাৰকালিকং ৰা গহেত্ৰা ধোৰিত্ৰা রজিত্ৰা দেতি, অযম্পি অৰুত্তা ধোৰতি নাম.

অঞ্ঞং পরিক্খারন্তি উপাহনত্থৰিকপত্তত্থৰিকঅংসবদ্ধককাযবন্ধনমঞ্চপীঠভিসিতট্টিকাদিং যংকিঞ্চি ধোৰাপেতি, অনাপত্তি. সেসমেত্থ উত্তানত্থমেৰ.

সমুট্ঠানাদীসু পন ইদং সিক্খাপদং ছসমুট্ঠানং, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

পুরাণচীৰরসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৫. চীৰরপটিগ্গহণসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫০৮. তেন সমযেনাতি চীৰরপটিগ্গহণসিক্খাপদং. তত্থ পিণ্ডপাতপটিক্কন্তাতি পিণ্ডপাততো পটিক্কন্তা. যেন অন্ধৰনং তেনুপসঙ্কমীতি অপঞ্ঞত্তে সিক্খাপদে যেন অন্ধৰনং তেনুপসঙ্কমি. কতকম্মাতি কতচোরিককম্মা, সন্ধিচ্ছেদনাদীহি পরভণ্ডং হরিতাতি ৰুত্তং হোতি. চোরগামণিকোতি চোরজেট্ঠকো. সো কির পুব্বে থেরিং জানাতি, তস্মা চোরানং পুরতো গচ্ছন্তো দিস্ৰা ‘‘ইতো মা গচ্ছথ, সব্বে ইতো এথা’’তি তে গহেত্ৰা অঞ্ঞেন মগ্গেন অগমাসি. সমাধিম্হা ৰুট্ঠহিত্ৰাতি থেরী কির পরিচ্ছিন্নৰেলাযংযেৰ সমাধিম্হা ৰুট্ঠহি. সোপি তস্মিংযেৰ খণে এৰং অৰচ, তস্মা সা অস্সোসি, সুত্ৰা চ ‘‘নত্থি দানি অঞ্ঞো এত্থ সমণো ৰা ব্রাহ্মণো ৰা অঞ্ঞত্র মযা’’তি তং মংসং অগ্গহেসি. তেন ৰুত্তং – ‘‘অথ খো উপ্পলৰণ্ণা ভিক্খুনী’’তিআদি.

ওহিয্যকোতি অৰহীযকো অৰসেসো, ৰিহারৰারং পত্ৰা একোৰ ৰিহারে ঠিতোতি অত্থো. সচে মে ত্ৰং অন্তরৰাসকং দদেয্যাসীতি কস্মা আহ? সণ্হং ঘনমট্ঠং অন্তরৰাসকং দিস্ৰা লোভেন, অপিচ অপ্পকো তস্সা অন্তরৰাসকে লোভো, থেরিযা পন সিখাপ্পত্তা কোট্ঠাসসম্পত্তি তেনস্সা সরীরপারিপূরিং পস্সিস্সামীতি ৰিসমলোভং উপ্পাদেত্ৰা এৰমাহ. অন্তিমন্তি পঞ্চন্নং চীৰরানং সব্বপরিযন্তং হুত্ৰা অন্তিমং, অন্তিমন্তি পচ্ছিমং. অঞ্ঞং লেসেনাপি ৰিকপ্পেত্ৰা ৰা পচ্চুদ্ধরিত্ৰা ৰা ঠপিতং চীৰরং নত্থীতি এৰং যথাঅনুঞ্ঞাতানং পঞ্চন্নং চীৰরানং ধারণৰসেনেৰ আহ, ন লোভেন, ন হি খীণাসৰানং লোভো অত্থি. নিপ্পীল়িযমানাতি উপমং দস্সেত্ৰা গাল়্হং পীল়যমানা.

অন্তরৰাসকং দত্ৰা উপস্সযং অগমাসীতি সঙ্কচ্চিকং নিৰাসেত্ৰা যথা তস্স মনোরথো ন পূরতি, এৰং হত্থতলেযেৰ দস্সেত্ৰা অগমাসি.

৫১০. কস্মা পারিৰত্তকচীৰরং অপ্পটিগণ্হন্তে উজ্ঝাযিংসু? ‘‘সচে এত্তকোপি অম্হেসু অয্যানং ৰিস্সাসো নত্থি, কথং মযং যাপেস্সামা’’তি ৰিহত্থতায সমভিতুন্নত্তা.

অনুজানামি ভিক্খৰে ইমেসং পঞ্চন্নন্তি ইমেসং পঞ্চন্নং সহধম্মিকানং সমসদ্ধানং সমসীলানং সমদিট্ঠীনং পারিৰত্তকং গহেতুং অনুজানামীতি অত্থো.

৫১২. পযোগে দুক্কটন্তি গহণত্থায হত্থপ্পসারণাদীসু দুক্কটং. পটিলাভেনাতি পটিগ্গহণেন. তত্থ চ হত্থেন ৰা হত্থে দেতু, পাদমূলে ৰা ঠপেতু, উপরি ৰা খিপতু, সো চে সাদিযতি, গহিতমেৰ হোতি. সচে পন সিক্খমানাসামণেরসামণেরীউপাসকউপাসিকাদীনং হত্থে পেসিতং পটিগ্গণ্হাতি, অনাপত্তি. ধম্মকথং কথেন্তস্স চতস্সোপি পরিসা চীৰরানি চ নানাৰিরাগৰত্থানি চ আনেত্ৰা পাদমূলে ঠপেন্তি, উপচারে ৰা ঠত্ৰা উপচারং ৰা মুঞ্চিত্ৰা খিপন্তি, যং তত্থ ভিক্খুনীনং সন্তকং, তং অঞ্ঞত্র পারিৰত্তকা গণ্হন্তস্স আপত্তিযেৰ. অথ পন রত্তিভাগে খিত্তানি হোন্তি, ‘‘ইদং ভিক্খুনিযা, ইদং অঞ্ঞেস’’ন্তি ঞাতুং ন সক্কা, পারিৰত্তককিচ্চং নত্থীতি মহাপচ্চরিযং কুরুন্দিযঞ্চ ৰুত্তং, তং অচিত্তকভাৰেন ন সমেতি. সচে ভিক্খুনী ৰস্সাৰাসিকং দেতি, পারিৰত্তকমেৰ কাতব্বং. সচে পন সঙ্কারকূটাদীসু ঠপেতি, ‘‘পংসুকূলং গণ্হিস্সন্তী’’তি পংসুকূলং অধিট্ঠহিত্ৰা গহেতুং ৰট্টতি.

৫১৩. অঞ্ঞাতিকায অঞ্ঞাতিকসঞ্ঞীতি তিকপাচিত্তিযং. একতো উপসম্পন্নাযাতি ভিক্খুনীনং সন্তিকে উপসম্পন্নায হত্থতো গণ্হন্তস্স দুক্কটং, ভিক্খূনং সন্তিকে উপসম্পন্নায পন পাচিত্তিযমেৰ.

৫১৪. পরিত্তেন ৰা ৰিপুলন্তি অপ্পগ্ঘচীৰরেন ৰা উপাহনত্থৰিকপত্তত্থৰিকঅংসবদ্ধককাযবন্ধনাদিনা ৰা মহগ্ঘং চেতাপেত্ৰা সচেপি চীৰরং পটিগ্গণ্হাতি, অনাপত্তি. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘অন্তমসো হরীতকীখণ্ডেনাপী’’তি ৰুত্তং. ৰিপুলেন ৰা পরিত্তন্তি ইদং ৰুত্তৰিপল্লাসেন ৰেদিতব্বং. অঞ্ঞং পরিক্খারন্তি পত্তত্থৰিকাদিং যং কিঞ্চি ৰিকপ্পনুপগপচ্ছিমচীৰরপ্পমাণং পন পটপরিস্সাৰনম্পি ন ৰট্টতি. যং নেৰ অধিট্ঠানুপগং ন ৰিকপ্পনুপগং তং সব্বং ৰট্টতি. সচেপি মঞ্চপ্পমাণা ভিসিচ্ছৰি হোতি, ৰট্টতিযেৰ; কো পন ৰাদো পত্তত্থৰিকাদীসু. সেসং উত্তানত্থমেৰ.

সমুট্ঠানাদীসু ইদং ছসমুট্ঠানং, কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মংৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

চীৰরপটিগ্গহণসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৬. অঞ্ঞাতকৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫১৫. তেন সমযেনাতি অঞ্ঞাতকৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদং. তত্থ উপনন্দো সক্যপুত্তোতি অসীতিসহস্সমত্তানং সক্যকুলা পব্বজিতানং ভিক্খূনং পতিকিট্ঠো লোলজাতিকো. পট্টোতি ছেকো সমত্থো পটিবলো সরসম্পন্নো কণ্ঠমাধুরিযেন সমন্নাগতো. কিস্মিং ৰিযাতি কিংসু ৰিয কিলেসো ৰিয, হিরোত্তপ্পৰসেন কম্পনং ৰিয সঙ্কম্পনং ৰিয হোতীতি অত্থো.

অদ্ধানমগ্গন্তি অদ্ধানসঙ্খাতং দীঘমগ্গং, ন নগরৰীথিমগ্গন্তি অত্থো. তে ভিক্খূ অচ্ছিন্দিংসূতি মুসিংসু, পত্তচীৰরানি নেসং হরিংসূতি অত্থো. অনুযুঞ্জাহীতি ভিক্খুভাৰজাননত্থায পুচ্ছ. অনুযুঞ্জিযমানাতি পব্বজ্জাউপসম্পদাপত্তচীৰরাধিট্ঠানাদীনি পুচ্ছিযমানা. এতমত্থং আরোচেসুন্তি ভিক্খুভাৰং জানাপেত্ৰা যো ‘‘সাকেতা সাৰত্থিং অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্না’’তিআদিনা নযেন ৰুত্তো, এতমত্থং আরোচেসুং.

৫১৭. অঞ্ঞাতকং গহপতিং ৰাতিআদীসু যং পরতো ‘‘তিণেন ৰা পণ্ণেন ৰা পটিচ্ছাদেত্ৰা’’তি ৰুত্তং, তং আদিং কত্ৰা এৰং অনুপুব্বকথা ৰেদিতব্বা. সচে চোরে পস্সিত্ৰা দহরা পত্তচীৰরানি গহেত্ৰা পলাতা, চোরা থেরানং নিৰাসনপারুপনমত্তংযেৰ হরিত্ৰা গচ্ছন্তি, থেরেহি নেৰ তাৰ চীৰরং ৰিঞ্ঞাপেতব্বং, ন সাখাপলাসং ভঞ্জিতব্বং. অথ দহরা সব্বং ভণ্ডকং ছড্ডেত্ৰা পলাতা, চোরা থেরানং নিৰাসনপারুপনং তঞ্চ ভণ্ডকং গহেত্ৰা গচ্ছন্তি, দহরেহি আগন্ত্ৰা অত্তনো নিৰাসনপারুপনানি ন তাৰ থেরানং দাতব্বানি, ন হি অনচ্ছিন্নচীৰরা অত্তনো অত্থায সাখাপলাসং ভঞ্জিতুং লভন্তি, অচ্ছিন্নচীৰরানং পন অত্থায লভন্তি, অচ্ছিন্নচীৰরাৰ অত্তনোপি পরেসম্পি অত্থায লভন্তি. তস্মা থেরেহি ৰা সাখাপলাসং ভঞ্জিত্ৰা ৰাকাদীহি গন্থেত্ৰা দহরানং দাতব্বং, দহরেহি ৰা থেরানং অত্থায ভঞ্জিত্ৰা গন্থেত্ৰা তেসং হত্থে দত্ৰা ৰা অদত্ৰা ৰা অত্তনা নিৰাসেত্ৰা অত্তনো নিৰাসনপারুপনানি থেরানং দাতব্বানি, নেৰ ভূতগামপাতব্যতায পাচিত্তিযং হোতি, ন তেসং ধারণে দুক্কটং.

সচে অন্তরামগ্গে রজকত্থরণং ৰা হোতি, অঞ্ঞে ৰা তাদিসে মনুস্সে পস্সন্তি, চীৰরং ৰিঞ্ঞাপেতব্বং. যানি চ নেসং তে ৰা ৰিঞ্ঞত্তমনুস্সা অঞ্ঞে ৰা সাখাপলাসনিৰাসনে ভিক্খূ দিস্ৰা উস্সাহজাতা ৰত্থানি দেন্তি, তানি সদসানি ৰা হোন্তু অদসানি ৰা নীলাদিনানাৰণ্ণানি ৰা কপ্পিযানিপি অকপ্পিযানিপি সব্বানি অচ্ছিন্নচীৰরট্ঠানে ঠিতত্তা তেসং নিৰাসেতুঞ্চ পারুপিতুঞ্চ ৰট্টন্তি. ৰুত্তম্পিহেতং পরিৰারে

‘‘অকপ্পকতং নাপি রজনায রত্তং;

তেন নিৰত্থো যেন কামং ৰজেয্য;

ন চস্স হোতি আপত্তি;

সো চ ধম্মো সুগতেন দেসিতো;

পঞ্হা মেসা কুসলেহি চিন্তিতা’’তি. (পরি. ৪৮১);

অযঞ্হি পঞ্হো অচ্ছিন্নচীৰরকং ভিক্খুং সন্ধায ৰুত্তো. অথ পন তিত্থিযেহি সহগচ্ছন্তি, তে চ নেসং কুসচীরৰাকচীরফলকচীরানি দেন্তি, তানিপি লদ্ধিং অগ্গহেত্ৰা নিৰাসেতুং ৰট্টন্তি, নিৰাসেত্ৰাপি লদ্ধি ন গহেতব্বা.

ইদানি ‘‘যং আৰাসং পঠমং উপগচ্ছতি, সচে তত্থ হোতি সঙ্ঘস্স ৰিহারচীৰরং ৰা’’তিআদীসু ৰিহারচীৰরং নাম মনুস্সা আৰাসং কারেত্ৰা ‘‘চত্তারোপি পচ্চযা অম্হাকংযেৰ সন্তকা পরিভোগং গচ্ছন্তূ’’তি তিচীৰরং সজ্জেত্ৰা অত্তনা কারাপিতে আৰাসে ঠপেন্তি, এতং ৰিহারচীৰরং নাম. উত্তরত্থরণন্তি মঞ্চকস্স উপরি অত্থরণকং ৰুচ্চতি. ভুমত্থরণন্তি পরিকম্মকতায ভূমিযা রক্খণত্থং চিমিলিকাহি কতঅত্থরণং তস্স উপরি তট্টিকং পত্থরিত্ৰা চঙ্কমন্তি. ভিসিচ্ছৰীতি মঞ্চভিসিযা ৰা পীঠভিসিযা ৰা ছৰি, সচে পূরিতা হোতি ৰিধুনিত্ৰাপি গহেতুং ৰট্টতি. এৰমেতেসু ৰিহারচীৰরাদীসু যং তত্থ আৰাসে হোতি, তং অনাপুচ্ছাপি গহেত্ৰা নিৰাসেতুং ৰা পারুপিতুং ৰা অচ্ছিন্নচীৰরকানং ভিক্খূনং লব্ভতীতি ৰেদিতব্বং. তঞ্চ খো লভিত্ৰা ওদহিস্সামি পুন ঠপেস্সামীতি অধিপ্পাযেন ন মূলচ্ছেজ্জায. লভিত্ৰা চ পন ঞাতিতো ৰা উপট্ঠাকতো ৰা অঞ্ঞতো ৰা কুতোচি পাকতিকমেৰ কাতব্বং. ৰিদেসগতেন একস্মিং সঙ্ঘিকে আৰাসে সঙ্ঘিকপরিভোগেন পরিভুঞ্জনত্থায ঠপেতব্বং. সচস্স পরিভোগেনেৰ তং জীরতি ৰা নস্সতি ৰা গীৰা ন হোতি. সচে পন এতেসং ৰুত্তপ্পকারানং গিহিৰত্থাদীনং ভিসিচ্ছৰিপরিযন্তানং কিঞ্চি ন লব্ভতি, তেন তিণেন ৰা পণ্ণেন ৰা পটিচ্ছাদেত্ৰা আগন্তব্বন্তি.

৫১৯. যেহি কেহিচি ৰা অচ্ছিন্নন্তি এত্থ যম্পি অচ্ছিন্নচীৰরা আচরিযুপজ্ঝাযা অঞ্ঞে ‘‘আহরথ, আৰুসো, চীৰর’’ন্তি যাচিত্ৰা ৰা ৰিস্সাসেন ৰা গণ্হন্তি, তম্পি সঙ্গহং গচ্ছতীতি ৰত্তুং যুজ্জতি.

পরিভোগজিণ্ণং ৰাতি এত্থ চ অচ্ছিন্নচীৰরানং আচরিযুপজ্ঝাযাদীনং অত্তনা তিণপণ্ণেহি পটিচ্ছাদেত্ৰা দিন্নচীৰরম্পি সঙ্গহং গচ্ছতীতি ৰত্তুং যুজ্জতি. এৰঞ্হি তে অচ্ছিন্নচীৰরট্ঠানে নট্ঠচীৰরট্ঠানে চ ঠিতা ভৰিস্সন্তি, তেন নেসং ৰিঞ্ঞত্তিযং অকপ্পিযচীৰরপরিভোগে চ অনাপত্তি অনুরূপা ভৰিস্সতি.

৫২১. ঞাতকানং পৰারিতানন্তি এত্থ ‘‘এতেসং সন্তকং দেথা’’তি ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স যাচন্তস্স অনাপত্তীতি এৰমত্থো দট্ঠব্বো. ন হি ঞাতকপৰারিতানং আপত্তি ৰা অনাপত্তি ৰা হোতি. অত্তনো ধনেনাতি এত্থাপি অত্তনো কপ্পিযভণ্ডেন কপ্পিযৰোহারেনেৰ চীৰরং ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স চেতাপেন্তস্স পরিৰত্তাপেন্তস্স অনাপত্তীতি এৰমত্থো দট্ঠব্বো. পৰারিতানন্তি এত্থ চ সঙ্ঘৰসেন পৰারিতেসু পমাণমেৰ ৰট্টতি. পুগ্গলিকপৰারণায যং যং পৰারেতি, তং তংযেৰ ৰিঞ্ঞাপেতব্বং. যো চতূহি পচ্চযেহি পৰারেত্ৰা সযমেৰ সল্লক্খেত্ৰা কালানুকালং চীৰরানি দিৰসে দিৰসে যাগুভত্তাদীনীতি এৰং যেন যেনত্থো তং তং দেতি, তস্স ৰিঞ্ঞাপনকিচ্চং নত্থি. যো পন পৰারেত্ৰা বালতায ৰা সতিসম্মোসেন ৰা ন দেতি, সো ৰিঞ্ঞাপেতব্বো. যো ‘‘ময্হং গেহং পৰারেমী’’তি ৰদতি, তস্স গেহং গন্ত্ৰা যথাসুখং নিসীদিতব্বং নিপজ্জিতব্বং, ন কিঞ্চি গহেতব্বং. যো পন ‘‘যং ময্হং গেহে অত্থি, তং পৰারেমী’’তি ৰদতি. যং তত্থ কপ্পিযং, তং ৰিঞ্ঞাপেতব্বং, গেহে পন নিসীদিতুং ৰা নিপজ্জিতুং ৰা ন লব্ভতীতি কুরুন্দিযং ৰুত্তং.

অঞ্ঞস্সত্থাযাতি এত্থ অত্তনো ঞাতকপৰারিতে ন কেৰলং অত্তনো অত্থায, অথ খো অঞ্ঞস্সত্থায ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি অযমেকো অত্থো. অযং পন দুতিযো অঞ্ঞস্সাতি যে অঞ্ঞস্স ঞাতকপৰারিতা, তে তস্সেৰ ‘‘অঞ্ঞস্সা’’তি লদ্ধৰোহারস্স বুদ্ধরক্খিতস্স ৰা ধম্মরক্খিতস্স ৰা অত্থায ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি. সেসং উত্তানত্থমেৰ.

সমুট্ঠানাদীসু ইদম্পি ছসমুট্ঠানং, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

অঞ্ঞাতকৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৭. ততুত্তরিসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫২২-৪. তেন সমযেনাতি ততুত্তরিসিক্খাপদং. তত্থ অভিহট্ঠুন্তি অভীতি উপসগ্গো, হরিতুন্তি অত্থো, গণ্হিতুন্তি ৰুত্তং হোতি. পৰারেয্যাতি ইচ্ছাপেয্য, ইচ্ছং রুচিং উপ্পাদেয্য, ৰদেয্য নিমন্তেয্যাতি অত্থো. অভিহট্ঠুং পৰারেন্তেন পন যথা ৰত্তব্বং, তং আকারং দস্সেতুং ‘‘যাৰতকং ইচ্ছসি তাৰতকং গণ্হাহী’’তি এৰমস্স পদভাজনং ৰুত্তং. অথ ৰা যথা ‘‘নেক্খম্মং দট্ঠু খেমতো’’তি (সু. নি. ৪২৬, ১১০৪; চূল়নি. জতুকণ্ণিমাণৰপুচ্ছানিদ্দেস ৬৭) এত্থ দিস্ৰাতি অত্থো, এৰমিধাপি ‘‘অভিঅট্ঠুং পৰারেয্যা’’তি অভিহরিত্ৰা পৰারেয্যাতি অত্থো. তত্থ কাযাভিহারো ৰাচাভিহারোতি দুৰিধো অভিহারো, কাযেন ৰা হি ৰত্থানি অভিহরিত্ৰা পাদমূলে ঠপেত্ৰা ‘‘যত্তকং ইচ্ছসি তত্তকং গণ্হাহী’’তি ৰদন্তো পৰারেয্য, ৰাচায ৰা ‘‘অম্হাকং দুস্সকোট্ঠাগারং পরিপুণ্ণং, যত্তকং ইচ্ছসি তত্তকং গণ্হাহী’’তি ৰদন্তো পৰারেয্য, তদুভযম্পি একজ্ঝং কত্ৰা ‘‘অভিহট্ঠুং পৰারেয্যা’’তি ৰুত্তং.

সন্তরুত্তরপরমন্তি সঅন্তরং উত্তরং পরমং অস্স চীৰরস্সাতি সন্তরুত্তরপরমং, নিৰাসনেন সদ্ধিং পারুপনং উক্কট্ঠপরিচ্ছেদো অস্সাতি ৰুত্তং হোতি. ততো চীৰরং সাদিতব্বন্তি ততো অভিহটচীৰরতো এত্তকং চীৰরং গহেতব্বং, ন ইতো পরন্তি অত্থো. যস্মা পন অচ্ছিন্নসব্বচীৰরেন তিচীৰরিকেনেৰ ভিক্খুনা এৰং পটিপজ্জিতব্বং, অঞ্ঞেন অঞ্ঞথাপি, তস্মা তং ৰিভাগং দস্সেতুং ‘‘সচে তীণি নট্ঠানি হোন্তী’’তিআদিনা নযেনস্স পদভাজনং ৰুত্তং.

তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো – যস্স তীণি নট্ঠানি, তেন দ্ৰে সাদিতব্বানি, একং নিৰাসেত্ৰা একং পারুপিত্ৰা অঞ্ঞং সভাগট্ঠানতো পরিযেসিস্সতি. যস্স দ্ৰে নট্ঠানি, তেন একং সাদিতব্বং. সচে পকতিযাৰ সন্তরুত্তরেন চরতি, দ্ৰে সাদিতব্বানি. এৰং একং সাদিযন্তেনেৰ সমো ভৰিস্সতি. যস্স তীসু একং নট্ঠং, ন সাদিতব্বং. যস্স পন দ্ৰীসু একং নট্ঠং, একং সাদিতব্বং. যস্স একংযেৰ হোতি, তঞ্চ নট্ঠং, দ্ৰে সাদিতব্বানি. ভিক্খুনিযা পন পঞ্চসুপি নট্ঠেসু দ্ৰে সাদিতব্বানি. চতূসু নট্ঠেসু একং সাদিতব্বং, তীসু নট্ঠেসু কিঞ্চি ন সাদিতব্বং, কো পন ৰাদো দ্ৰীসু ৰা একস্মিং ৰা. যেন কেনচি হি সন্তরুত্তরপরমতায ঠাতব্বং, ততো উত্তরি ন লব্ভতীতি ইদমেত্থ লক্খণং.

৫২৬. সেসকং আহরিস্সামীতি দ্ৰে চীৰরানি কত্ৰা সেসং পুন আহরিস্সামীতি অত্থো. ন অচ্ছিন্নকারণাতি বাহুসচ্চাদিগুণৰসেন দেন্তি. ঞাতকানন্তিআদীসু ঞাতকানং দেন্তানং সাদিযন্তস্স পৰারিতানং দেন্তানং সাদিযন্তস্স অত্তনো ধনেন সাদিযন্তস্স অনাপত্তীতি অত্থো. অট্ঠকথাসু পন ‘‘ঞাতকপৰারিতট্ঠানে পকতিযা বহুম্পি ৰট্টতি, অচ্ছিন্নকারণা পমাণমেৰ ৰট্টতী’’তি ৰুত্তং. তং পাল়িযা ন সমেতি. যস্মা পনিদং সিক্খাপদং অঞ্ঞস্সত্থায ৰিঞ্ঞাপনৰত্থুস্মিংযেৰ পঞ্ঞত্তং, তস্মা ইধ ‘‘অঞ্ঞস্সত্থাযা’’তি ন ৰুত্তং. সেসং উত্তানত্থমেৰ.

সমুট্ঠানাদীসু ইদম্পি ছসমুট্ঠানং, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

ততুত্তরিসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৮. পঠমউপক্খটসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫২৭. তেন সমযেনাতি উপক্খটসিক্খাপদং. তত্থ অত্থাৰুসো মং সো উপট্ঠাকোতি আৰুসো, যং ত্ৰং ভণসি, অত্থি এৰরূপো সো মম উপট্ঠাকোতি অযমেত্থ অত্থো. অপি মেয্য এৰং হোতীতি অপি মে অয্য এৰং হোতি, অপি ময্যা এৰন্তিপি পাঠো.

৫২৮-৯. ভিক্খুং পনেৰ উদ্দিস্সাতি এত্থ উদ্দিস্সাতি অপদিস্স আরব্ভ. যস্মা পন যং উদ্দিস্স উপক্খটং হোতি, তং তস্সত্থায উপক্খটং নাম হোতি. তস্মাস্স পদভাজনে ‘‘ভিক্খুস্সত্থাযা’’তি ৰুত্তং.

ভিক্খুং আরম্মণং করিত্ৰাতি ভিক্খুং পচ্চযং কত্ৰা, যঞ্হি ভিক্খুং উদ্দিস্স উপক্খটং, তং নিযমেনেৰ ভিক্খুং পচ্চযং কত্ৰা উপক্খটং হোতি, তেন ৰুত্তং – ‘‘ভিক্খুং আরম্মণং করিত্ৰা’’তি. পচ্চযোপি হি ‘‘লভতি মারো আরম্মণ’’ন্তিআদীসু (সং. নি. ৪.২৪৩) আরম্মণন্তি আগতো. ইদানি ‘‘উদ্দিস্সা’’তি এত্থ যো কত্তা, তস্স আকারদস্সনত্থং ‘‘ভিক্খুং অচ্ছাদেতুকামো’’তি ৰুত্তং. ভিক্খুং অচ্ছাদেতুকামেন হি তেন তং উদ্দিস্স উপক্খটং, ন অঞ্ঞেন কারণেন. ইতি সো অচ্ছাদেতুকামো হোতি. তেন ৰুত্তং – ‘‘ভিক্খুং অচ্ছাদেতুকামো’’তি.

অঞ্ঞাতকস্স গহপতিস্স ৰাতি অঞ্ঞাতকেন গহপতিনা ৰাতি অত্থো. করণত্থে হি ইদং সামিৰচনং. পদভাজনে পন ব্যঞ্জনং অৰিচারেত্ৰা অত্থমত্তমেৰ দস্সেতুং ‘‘অঞ্ঞাতকো নাম…পে… গহপতি নামা’’তিআদি ৰুত্তং.

চীৰরচেতাপন্নন্তি চীৰরমূলং, তং পন যস্মা হিরঞ্ঞাদীসু অঞ্ঞতরং হোতি, তস্মা পদভাজনে ‘‘হিরঞ্ঞং ৰা’’তিআদি ৰুত্তং. উপক্খটং হোতীতি সজ্জিতং হোতি, সংহরিত্ৰা ঠপিতং, যস্মা পন ‘‘হিরঞ্ঞং ৰা’’তিআদিনা ৰচনেনস্স উপক্খটভাৰো দস্সিতো হোতি, তস্মা ‘‘উপক্খটং নামা’’তি পদং উদ্ধরিত্ৰা ৰিসুং পদভাজনং ন ৰুত্তং. ইমিনাতি উপক্খটং সন্ধাযাহ, তেনেৰস্স পদভাজনে ‘‘পচ্চুপট্ঠিতেনা’’তি ৰুত্তং. যঞ্হি উপক্খটং সংহরিত্ৰা ঠপিতং, তং পচ্চুপট্ঠিতং হোতীতি. অচ্ছাদেস্সামীতি ৰোহারৰচনমেতং ‘‘ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো দস্সামী’’তি অযং পনেত্থ অত্থো. তেনেৰস্স পদভাজনেপি ‘‘দস্সামী’’তি ৰুত্তং.

তত্র চে সো ভিক্খূতি যত্র সো গহপতি ৰা গহপতানী ৰা তত্র সো ভিক্খু পুব্বে অপ্পৰারিতো উপসঙ্কমিত্ৰা চীৰরে ৰিকপ্পং আপজ্জেয্য চেতি অযমেত্থ পদসম্বন্ধো. তত্থ উপসঙ্কমিত্ৰাতি ইমস্স গন্ত্ৰাতি ইমিনাৰ অত্থে সিদ্ধে পচুরৰোহারৰসেন ‘‘ঘর’’ন্তি ৰুত্তং. যত্র পন সো দাযকো তত্র গন্ত্ৰাতি অযমেৰেত্থ অত্থো, তস্মা পুনপি ৰুত্তং ‘‘যত্থ কত্থচি উপসঙ্কমিত্ৰা’’তি. ৰিকপ্পং আপজ্জেয্যাতি ৰিসিট্ঠকপ্পং অধিকৰিধানং আপজ্জেয্য, পদভাজনে পন যেনাকারেন ৰিকপ্পং আপন্নো হোতি তমেৰ দস্সেতুং ‘‘আযতং ৰা’’তিআদি ৰুত্তং. সাধূতি আযাচনে নিপাতো. ৰতাতি পরিৰিতক্কে. ন্তি অত্তানং নিদ্দিসতি. আযস্মাতি পরং আলপতি আমন্তেতি. যস্মা পনিদং সব্বং ব্যঞ্জনমত্তমেৰ, উত্তানত্থমেৰ, তস্মাস্স পদভাজনে অত্থো ন ৰুত্তো. কল্যাণকম্যতং উপাদাযাতি সুন্দরকামতং ৰিসিট্ঠকামতং চিত্তেন গহেত্ৰা, তস্স ‘‘আপজ্জেয্য চে’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. যস্মা পন যো কল্যাণকম্যতং উপাদায আপজ্জতি, সো সাধত্থিকো মহগ্ঘত্থিকো হোতি, তস্মাস্স পদভাজনে ব্যঞ্জনং পহায অধিপ্পেতত্থমেৰ দস্সেতুং তদেৰ ৰচনং ৰুত্তং. যস্মা পন ন ইমস্স আপজ্জনমত্তেনেৰ আপত্তি সীসং এতি, তস্মা ‘‘তস্স ৰচনেনা’’তিআদি ৰুত্তং.

৫৩১. অনাপত্তি ঞাতকানন্তিআদীসু ঞাতকানং চীৰরে ৰিকপ্পং আপজ্জন্তস্স অনাপত্তীতি এৰমত্থো দট্ঠব্বো. মহগ্ঘং চেতাপেতুকামস্স অপ্পগ্ঘং চেতাপেতীতি গহপতিস্স ৰীসতিঅগ্ঘনকং চীৰরং চেতাপেতুকামস্স ‘‘অলং ময্হং এতেন, দসগ্ঘনকং ৰা অট্ঠগ্ঘনকং ৰা দেহী’’তি ৰদতি অনাপত্তি. অপ্পগ্ঘন্তি ইদঞ্চ অতিরেকনিৰারণত্থমেৰ ৰুত্তং, সমকেপি পন অনাপত্তি, তঞ্চ খো অগ্ঘৰসেনেৰ ন পমাণৰসেন, অগ্ঘৰড্ঢনকঞ্হি ইদং সিক্খাপদং. তস্মা যো ৰীসতিঅগ্ঘনকং অন্তরৰাসকং চেতাপেতুকামো, ‘‘তং এত্তকমেৰ মে অগ্ঘনকং চীৰরং দেহী’’তি ৰত্তুম্পি ৰট্টতি. সেসং উত্তানত্থমেৰ.

সমুট্ঠানাদীনিপি ততুত্তরিসিক্খাপদসদিসানেৰাতি.

পঠমউপক্খটসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৯. দুতিযউপক্খটসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫৩২. দুতিযউপক্খটেপি ইমিনাৰ নযেন অত্থো ৰেদিতব্বো. তঞ্হি ইমস্স অনুপঞ্ঞত্তিসদিসং. কেৰলং পঠমসিক্খাপদে একস্স পীল়া কতা, দুতিযে দ্ৰিন্নং, অযমেৰেত্থ ৰিসেসো. সেসং সব্বং পঠমসদিসমেৰ. যথা চ দ্ৰিন্নং, এৰং বহূনং পীল়ং কত্ৰা গণ্হতোপি আপত্তি ৰেদিতব্বাতি.

দুতিযউপক্খটসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১০. রাজসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫৩৭. তেন সমযেনাতি রাজসিক্খাপদং. তত্থ উপাসকং সঞ্ঞাপেত্ৰাতি জানাপেত্ৰা, ‘‘ইমিনা মূলেন চীৰরং কিণিত্ৰা থেরস্স দেহী’’তি এৰং ৰত্ৰাতি অধিপ্পাযো. পঞ্ঞাসবন্ধোতি পঞ্ঞাসকহাপণদণ্ডোতি ৰুত্তং হোতি. পঞ্ঞাসং বদ্ধোতিপি পাঠো, পঞ্ঞাসং জিতো পঞ্ঞাসং দাপেতব্বোতি অধিপ্পাযো. অজ্জণ্হো, ভন্তে, আগমেহীতি ভন্তে, অজ্জ একদিৰসং অম্হাকং তিট্ঠ, অধিৰাসেহীতি অত্থো. পরামসীতি গণ্হি. জীনোসীতি জিতোসি.

৫৩৮-৯. রাজভোগ্গোতি রাজতো ভোগ্গং ভুঞ্জিতব্বং অস্সত্থীতি রাজভোগ্গো, রাজভোগোতিপি পাঠো, রাজতো ভোগো অস্স অত্থীতি অত্থো.

পহিণেয্যাতি পেসেয্য, উত্তানত্থত্তা পনস্স পদভাজনং ন ৰুত্তং. যথা চ এতস্স, এৰং ‘‘চীৰরং ইত্থন্নামং ভিক্খু’’ন্তিআদীনম্পি পদানং উত্তানত্থত্তাযেৰ পদভাজনং ন ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং. আভতন্তি আনীতং. কালেন কপ্পিযন্তি যুত্তপত্তকালেন, যদা নো অত্থো হোতি, তদা কপ্পিযং চীৰরং গণ্হামাতি অত্থো.

ৰেয্যাৰচ্চকরোতি কিচ্চকরো, কপ্পিযকারকোতি অত্থো. সঞ্ঞত্তো সো মযাতি আণত্তো সো মযা, যথা তুম্হাকং চীৰরেন অত্থে সতি চীৰরং দস্সতি, এৰং ৰুত্তোতি অত্থো. অত্থো মে আৰুসো চীৰরেনাতি চোদনালক্খণনিদস্সনমেতং, ইদঞ্হি ৰচনং ৰত্তব্বং, অস্স ৰা অত্থো যায কাযচি ভাসায; ইদং চোদনালক্খণং. ‘‘দেহি মে চীৰর’’ন্তিআদীনি পন নৰত্তব্বাকারদস্সনত্থং ৰুত্তানি, এতানি হি ৰচনানি এতেসং ৰা অত্থো যায কাযচি ভাসায ন ৰত্তব্বো.

দুতিযম্পি ৰত্তব্বো ততিযম্পি ৰত্তব্বোতি ‘‘অত্থো মে আৰুসো চীৰরেনা’’তি ইদমেৰ যাৰততিযং ৰত্তব্বোতি. এৰং ‘‘দ্ৰত্তিক্খত্তুং চোদেতব্বো সারেতব্বো’’তি এত্থ উদ্দিট্ঠচোদনাপরিচ্ছেদং দস্সেত্ৰা ইদানি ‘‘দ্ৰত্তিক্খত্তুং চোদযমানো সারযমানো তং চীৰরং অভিনিপ্ফাদেয্য, ইচ্চেতং কুসল’’ন্তি ইমেসং পদানং সঙ্খেপতো অত্থং দস্সেন্তো ‘‘সচে অভিনিপ্ফাদেতি, ইচ্চেতং কুসল’’ন্তি আহ. এৰং যাৰততিযং চোদেন্তো তং চীৰরং যদি নিপ্ফাদেতি, সক্কোতি অত্তনো পটিলাভৰসেন নিপ্ফাদেতুং, ইচ্চেতং কুসলং সাধু সুট্ঠু সুন্দরং.

চতুক্খত্তুং পঞ্চক্খত্তুং ছক্খত্তুপরমং তুণ্হীভূতেন উদ্দিস্স ঠাতব্বন্তি ঠানলক্খণনিদস্সনমেতং. ছক্খত্তুপরমন্তি চ ভাৰনপুংসকৰচনমেতং, ছক্খত্তুপরমঞ্হি এতেন চীৰরং উদ্দিস্স তুণ্হীভূতেন ঠাতব্বং, ন অঞ্ঞং কিঞ্চি কাতব্বং, ইদং ঠানলক্খণং. তত্থ যো সব্বট্ঠানানং সাধারণো তুণ্হীভাৰো, তং তাৰ দস্সেতুং পদভাজনে ‘‘তত্থ গন্ত্ৰা তুণ্হীভূতেনা’’তিআদি ৰুত্তং. তত্থ ন আসনে নিসীদিতব্বন্তি ‘‘ইধ, ভন্তে, নিসীদথা’’তি ৰুত্তেনাপি ন নিসীদিতব্বং. ন আমিসং পটিগ্গহেতব্বন্তি যাগুখজ্জকাদিভেদং কিঞ্চি আমিসং ‘‘গণ্হথ, ভন্তে’’তি যাচিযমানেনাপি ন গণ্হিতব্বং. ন ধম্মো ভাসিতব্বোতি মঙ্গলং ৰা অনুমোদনং ৰা ভাসথাতি যাচিযমানেনাপি কিঞ্চি ন ভাসিতব্বং, কেৰলং ‘‘কিং কারণা আগতোসী’’তি পুচ্ছিযমানেন ‘‘জানাসি, আৰুসো’’তি ৰত্তব্বো. পুচ্ছিযমানোতি ইদঞ্হি করণত্থে পচ্চত্তৰচনং. অথ ৰা পুচ্ছং কুরুমানো পুচ্ছিযমানোতি এৰম্পেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. যো হি পুচ্ছং করোতি, সো এত্তকং ৰত্তব্বোতি ঠানং ভঞ্জতীতি আগতকারণং ভঞ্জতি.

ইদানি যা তিস্সো চোদনা, ছ চ ঠানানি ৰুত্তানি. তত্থ ৰুড্ঢিঞ্চ হানিঞ্চ দস্সেন্তো ‘‘চতুক্খত্তুং চোদেত্ৰা’’তিআদিমাহ. যস্মা চ এত্থ একচোদনাৰুড্ঢিযা দ্ৰিন্নং ঠানানং হানি ৰুত্তা, তস্মা ‘‘একা চোদনা দিগুণং ঠান’’ন্তি লক্খণং দস্সিতং হোতি. ইতি ইমিনা লক্খণেন তিক্খত্তুং চোদেত্ৰা ছক্খত্তুং ঠাতব্বং, দ্ৰিক্খত্তুং চোদেত্ৰা অট্ঠক্খত্তুং ঠাতব্বং, সকিং চোদেত্ৰা দসক্খত্তুং ঠাতব্বন্তি. যথা চ ‘‘ছক্খত্তুং চোদেত্ৰা ন ঠাতব্ব’’ন্তি ৰুত্তং, এৰং ‘‘দ্ৰাদসক্খত্তুং ঠত্ৰা ন চোদেতব্ব’’ন্তিপি ৰুত্তমেৰ হোতি. তস্মা সচে চোদেতিযেৰ ন তিট্ঠতি, ছ চোদনা লব্ভন্তি. সচে তিট্ঠতিযেৰ ন চোদেতি, দ্ৰাদস ঠানানি লব্ভন্তি. সচে চোদেতিপি তিট্ঠতিপি, একায চোদনায দ্ৰে ঠানানি হাপেতব্বানি. তত্থ যো একদিৰসমেৰ পুনপ্পুনং গন্ত্ৰা ছক্খত্তুং চোদেতি, সকিংযেৰ ৰা গন্ত্ৰা ‘‘অত্থো মে, আৰুসো, চীৰরেনা’’তি ছক্খত্তুং ৰদতি. তথা একদিৰসমেৰ পুনপ্পুনং গন্ত্ৰা দ্ৰাদসক্খত্তুং তিট্ঠতি, সকিংযেৰ ৰা গন্ত্ৰা তত্র তত্র ঠানে তিট্ঠতি, সোপি সব্বচোদনাযো সব্বট্ঠানানি চ ভঞ্জতি. কো পন ৰাদো নানাদিৰসেসু এৰং করোন্তস্সাতি এৰমেত্থ ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো.

যতস্স চীৰরচেতাপন্নং আভতন্তি যতো রাজতো ৰা রাজভোগ্গতো ৰা অস্স ভিক্খুনো চীৰরচেতাপন্নং আনীতং. যত্ৰস্সাতিপি পাঠো. অযমেৰত্থো. ‘‘যত্থস্সা’’তিপি পঠন্তি, যস্মিং ঠানে অস্স চীৰরচেতাপন্নং পেসিতন্তি চ অত্থং কথেন্তি, ব্যঞ্জনং পন ন সমেতি. তত্থাতি তস্স রঞ্ঞো ৰা রাজভোগ্গস্স ৰা সন্তিকে; সমীপত্থে হি ইদং ভুম্মৰচনং. ন তং তস্স ভিক্খুনো কিঞ্চি অত্থং অনুভোতীতি তং চীৰরচেতাপন্নং তস্স ভিক্খুনো কিঞ্চি অপ্পমত্তকম্পি কম্মং ন নিপ্ফাদেতি. যুঞ্জন্তাযস্মন্তো সকন্তি আযস্মন্তো অত্তনো সন্তকং ধনং পাপুণন্তু. মা ৰো সকং ৰিনস্সাতি তুম্হাকং সন্তকং মা ৰিনস্সতু. যো পন নেৰ সামং গচ্ছতি, ন দূতং পাহেতি, ৰত্তভেদে দুক্কটং আপজ্জতি.

কিং পন সব্বকপ্পিযকারকেসু এৰং পটিপজ্জিতব্বন্তি? ন পটিপজ্জিতব্বং. অযঞ্হি কপ্পিযকারকো নাম সঙ্খেপতো দুৰিধো নিদ্দিট্ঠো চ অনিদ্দিট্ঠো চ. তত্থ নিদ্দিট্ঠো দুৰিধো – ভিক্খুনা নিদ্দিট্ঠো, দূতেন নিদ্দিট্ঠোতি. অনিদ্দিট্ঠোপি দুৰিধো – মুখৰেৰটিক কপ্পিযকারকো, পরম্মুখকপ্পিযকারকোতি. তেসু ভিক্খুনা নিদ্দিট্ঠো সম্মুখাসম্মুখৰসেন চতুব্বিধো হোতি. তথা দূতেন নিদ্দিট্ঠোপি.

কথং? ইধেকচ্চো ভিক্খুস্স চীৰরত্থায দূতেন অকপ্পিযৰত্থুং পহিণতি, দূতো তং ভিক্খুং উপসঙ্কমিত্ৰা ‘‘ইদং, ভন্তে, ইত্থন্নামেন তুম্হাকং চীৰরত্থায পহিতং, গণ্হথ ন’’ন্তি ৰদতি, ভিক্খু ‘‘নযিদং কপ্পতী’’তি পটিক্খিপতি, দূতো ‘‘অত্থি পন তে, ভন্তে, ৰেয্যাৰচ্চকরো’’তি পুচ্ছতি, পুঞ্ঞত্থিকেহি চ উপাসকেহি ‘‘ভিক্খূনং ৰেয্যাৰচ্চং করোথা’’তি আণত্তা ৰা, ভিক্খূনং ৰা সন্দিট্ঠা সম্ভত্তা কেচি ৰেয্যাৰচ্চকরা হোন্তি, তেসং অঞ্ঞতরো তস্মিং খণে ভিক্খুস্স সন্তিকে নিসিন্নো হোতি, ভিক্খু তং নিদ্দিসতি ‘‘অযং ভিক্খূনং ৰেয্যাৰচ্চকরো’’তি. দূতো তস্স হত্থে অকপ্পিযৰত্থুং দত্ৰা ‘‘থেরস্স চীৰরং কিণিত্ৰা দেহী’’তি গচ্ছতি, অযং ভিক্খুনা সম্মুখানিদ্দিট্ঠো.

নো চে ভিক্খুস্স সন্তিকে নিসিন্নো হোতি, অপিচ খো ভিক্খু নিদ্দিসতি – ‘‘অসুকস্মিং নাম গামে ইত্থন্নামো ভিক্খূনং ৰেয্যাৰচ্চকরো’’তি, সো গন্ত্ৰা তস্স হত্থে অকপ্পিযৰত্থুং দত্ৰা ‘‘থেরস্স চীৰরং কিণিত্ৰা দদেয্যাসী’’তি আগন্ত্ৰা ভিক্খুস্স আরোচেত্ৰা গচ্ছতি, অযমেকো ভিক্খুনা অসম্মুখানিদ্দিট্ঠো.

ন হেৰ খো সো দূতো অত্তনা আগন্ত্ৰা আরোচেতি, অপিচ খো অঞ্ঞং পহিণতি ‘‘দিন্নং মযা, ভন্তে, তস্স হত্থে চীৰরচেতাপন্নং, চীৰরং গণ্হেয্যাথা’’তি, অযং দুতিযো ভিক্খুনা অসম্মুখানিদ্দিট্ঠো.

ন হেৰ খো অঞ্ঞং পহিণতি, অপিচ খো গচ্ছন্তোৰ ভিক্খুং ৰদতি ‘‘অহং তস্স হত্থে চীৰরচেতাপন্নং দস্সামি, তুম্হে চীৰরং গণ্হেয্যাথা’’তি, অযং ততিযো ভিক্খুনা অসম্মুখানিদ্দিট্ঠোতি এৰং একো সম্মুখানিদ্দিট্ঠো তযো অসম্মুখানিদ্দিট্ঠাতি ইমে চত্তারো ভিক্খুনা নিদ্দিট্ঠৰেয্যাৰচ্চকরা নাম. এতেসু ইমস্মিং রাজসিক্খাপদে ৰুত্তনযেনেৰ পটিপজ্জিতব্বং.

অপরো ভিক্খু পুরিমনযেনেৰ দূতেন পুচ্ছিতো নত্থিতায ৰা, অৰিচারেতুকামতায ৰা ‘‘নত্থম্হাকং কপ্পিযকারকো’’তি ৰদতি, তস্মিঞ্চ খণে কোচি মনুস্সো আগচ্ছতি, দূতো তস্স হত্থে অকপ্পিযৰত্থুং দত্ৰা ‘‘ইমস্স হত্থতো চীৰরং গণ্হেয্যাথা’’তি ৰত্ৰা গচ্ছতি, অযং দূতেন সম্মুখানিদ্দিট্ঠো.

অপরো দূতো গামং পৰিসিত্ৰা অত্তনা অভিরুচিতস্স কস্সচি হত্থে অকপ্পিযৰত্থুং দত্ৰা পুরিমনযেনেৰ আগন্ত্ৰা আরোচেতি, অঞ্ঞং ৰা পহিণতি, ‘‘অহং অসুকস্স নাম হত্থে চীৰরচেতাপন্নং দস্সামি, তুম্হে চীৰরং গণ্হেয্যাথা’’তি ৰত্ৰা ৰা গচ্ছতি, অযং ততিযো দূতেন অসম্মুখানিদ্দিট্ঠোতি এৰং একো সম্মুখানিদ্দিট্ঠো, তযো অসম্মুখানিদ্দিট্ঠাতি ইমে চত্তারো দূতেন নিদ্দিট্ঠৰেয্যাৰচ্চকরা নাম. এতেসু মেণ্ডকসিক্খাপদে ৰুত্তনযেন পটিপজ্জিতব্বং. ৰুত্তঞ্হেতং – ‘‘সন্তি, ভিক্খৰে, মনুস্সা সদ্ধা পসন্না, তে কপ্পিযকারকানং হত্থে হিরঞ্ঞং উপনিক্খিপন্তি – ‘ইমিনা অয্যস্স যং কপ্পিযং তং দেথা’তি. অনুজানামি, ভিক্খৰে, যং ততো কপ্পিযং তং সাদিতুং, ন ত্ৰেৰাহং, ভিক্খৰে, কেনচি পরিযাযেন জাতরূপরজতং সাদিতব্বং পরিযেসিতব্বন্তি ৰদামী’’তি (মহাৰ. ২৯৯). এত্থ চ চোদনায পমাণং নত্থি, মূলং অসাদিযন্তেন সহস্সক্খত্তুম্পি চোদনায ৰা ঠানেন ৰা কপ্পিযভণ্ডং সাদিতুং ৰট্টতি. নো চে দেতি, অঞ্ঞং কপ্পিযকারকং ঠপেত্ৰাপি আহরাপেতব্বং. সচে ইচ্ছতি মূলসামিকানম্পি কথেতব্বং; নো চে ইচ্ছতি ন কথেতব্বং.

অপরো ভিক্খু পুরিমনযেনেৰ দূতেন পুচ্ছিতো ‘‘নত্থম্হাকং কপ্পিযকারকো’’তি ৰদতি, তদঞ্ঞো সমীপে ঠিতো সুত্ৰা ‘‘আহর ভো অহং অয্যস্স চীৰরং চেতাপেত্ৰা দস্সামী’’তি ৰদতি. দূতো ‘‘হন্দ ভো দদেয্যাসী’’তি তস্স হত্থে দত্ৰা ভিক্খুস্স অনারোচেত্ৰাৰ গচ্ছতি, অযং মুখৰেৰটিককপ্পিযকারকো. অপরো ভিক্খুনো উপট্ঠাকস্স ৰা অঞ্ঞস্স ৰা হত্থে অকপ্পিযৰত্থুং দত্ৰা ‘‘থেরস্স চীৰরং দদেয্যাসী’’তি এত্তোৰ পক্কমতি, অযং পরম্মুখকপ্পিযকারকোতি ইমে দ্ৰে অনিদ্দিট্ঠকপ্পিযকারকা নাম. এতেসু অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতেসু ৰিয পটিপজ্জিতব্বং. সচে সযমেৰ চীৰরং আনেত্ৰা দদন্তি, গহেতব্বং. নো চে, কিঞ্চি ন ৰত্তব্বা. দেসনামত্তমেৰ চেতং ‘‘দূতেন চীৰরচেতাপন্নং পহিণেয্যা’’তি সযং আহরিত্ৰাপি পিণ্ডপাতাদীনং অত্থায দদন্তেসুপি এসেৰ নযো. ন কেৰলঞ্চ অত্তনোযেৰ অত্থায সম্পটিচ্ছিতুং ন ৰট্টতি, সচেপি কোচি জাতরূপরজতং আনেত্ৰা ‘‘ইদং সঙ্ঘস্স দম্মি, আরামং ৰা করোথ চেতিযং ৰা ভোজনসালাদীনং ৰা অঞ্ঞতর’’ন্তি ৰদতি, ইদম্পি সম্পটিচ্ছিতুং ন ৰট্টতি. যস্স কস্সচি হি অঞ্ঞস্সত্থায সম্পটিচ্ছন্তস্স দুক্কটং হোতীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং.

সচে পন ‘‘নযিদং ভিক্খূনং সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতী’’তি পটিক্খিত্তে ‘‘ৰড্ঢকীনং ৰা কম্মকরানং ৰা হত্থে ভৰিস্সতি, কেৰলং তুম্হে সুকতদুক্কটং জানাথা’’তি ৰত্ৰা তেসং হত্থে দত্ৰা পক্কমতি, ৰট্টতি. অথাপি ‘‘মম মনুস্সানং হত্থে ভৰিস্সতি ময্হমেৰ ৰা হত্থে ভৰিস্সতি, কেৰলং তুম্হে যং যস্স দাতব্বং, তদত্থায পেসেয্যাথা’’তি ৰদতি, এৰম্পি ৰট্টতি.

সচে পন সঙ্ঘং ৰা গণং ৰা পুগ্গলং ৰা অনামসিত্ৰা ‘‘ইদং হিরঞ্ঞসুৰণ্ণং চেতিযস্স দেম, ৰিহারস্স দেম, নৰকম্মস্স দেমা’’তি ৰদন্তি, পটিক্খিপিতুং ন ৰট্টতি. ‘‘ইমে ইদং ভণন্তী’’তি কপ্পিযকারকানং আচিক্খিতব্বং. ‘‘চেতিযাদীনং অত্থায তুম্হে গহেত্ৰা ঠপেথা’’তি ৰুত্তেন পন ‘‘অম্হাকং গহেতুং ন ৰট্টতী’’তি পটিক্খিপিতব্বং.

সচে পন কোচি বহুং হিরঞ্ঞসুৰণ্ণং আনেত্ৰা ‘‘ইদং সঙ্ঘস্স দম্মি, চত্তারো পচ্চযে পরিভুঞ্জথা’’তি ৰদতি, তং চে সঙ্ঘো সম্পটিচ্ছতি, পটিগ্গহণেপি পরিভোগেপি আপত্তি. তত্র চে একো ভিক্খু ‘‘নযিদং কপ্পতী’’তি পটিক্খিপতি, উপাসকো চ ‘‘যদি ন কপ্পতি, ময্হমেৰ ভৰিস্সতী’’তি গচ্ছতি. সো ভিক্খু ‘‘তযা সঙ্ঘস্স লাভন্তরাযো কতো’’তি ন কেনচি কিঞ্চি ৰত্তব্বো. যো হি তং চোদেতি, স্ৰেৰ সাপত্তিকো হোতি, তেন পন একেন বহূ অনাপত্তিকা কতা. সচে পন ভিক্খূহি ‘‘ন ৰট্টতী’’তি পটিক্খিত্তে ‘‘কপ্পিযকারকানং ৰা হত্থে ভৰিস্সতি, মম পুরিসানং ৰা ময্হং ৰা হত্থে ভৰিস্সতি, কেৰলং তুম্হে পচ্চযে পরিভুঞ্জথা’’তি ৰদতি, ৰট্টতি.

চতুপচ্চযত্থায চ দিন্নং যেন যেন পচ্চযেন অত্থো হোতি, তদত্থং উপনেতব্বং, চীৰরত্থায দিন্নং চীৰরেযেৰ উপনেতব্বং. সচে চীৰরেন তাদিসো অত্থো নত্থি, পিণ্ডপাতাদীহি সঙ্ঘো কিলমতি, সঙ্ঘসুট্ঠুতায অপলোকেত্ৰা তদত্থাযপি উপনেতব্বং. এস নযো পিণ্ডপাতগিলানপচ্চযত্থায দিন্নেপি, সেনাসনত্থায দিন্নং পন সেনাসনস্স গরুভণ্ডত্তা সেনাসনেযেৰ উপনেতব্বং. সচে পন ভিক্খূসু সেনাসনং ছড্ডেত্ৰা গতেসু সেনাসনং ৰিনস্সতি, ঈদিসে কালে সেনাসনং ৰিস্সজ্জেত্ৰাপি ভিক্খূনং পরিভোগো অনুঞ্ঞাতো, তস্মা সেনাসনজগ্গনত্থং মূলচ্ছেজ্জং অকত্ৰা যাপনমত্তং পরিভুঞ্জিতব্বং.

কেৰলঞ্চ হিরঞ্ঞসুৰণ্ণমেৰ, অঞ্ঞম্পি খেত্তৰত্থাদি অকপ্পিযং ন সম্পটিচ্ছিতব্বং. সচে হি কোচি ‘‘ময্হং তিসস্সসম্পাদনকং মহাতল়াকং অত্থি, তং সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি ৰদতি, তং চে সঙ্ঘো সম্পটিচ্ছতি, পটিগ্গহণেপি পরিভোগেপি আপত্তিযেৰ. যো পন তং পটিক্খিপতি, সো পুরিমনযেনেৰ ন কেনচি কিঞ্চি ৰত্তব্বো. যো হি তং চোদেতি, স্ৰেৰ সাপত্তিকো হোতি, তেন পন একেন বহূ অনাপত্তিকা কতা.

যো পন ‘‘তাদিসংযেৰ তল়াকং দম্মী’’তি ৰত্ৰা ভিক্খূহি ‘‘ন ৰট্টতী’’তি পটিক্খিত্তো ৰদতি ‘‘অসুকঞ্চ অসুকঞ্চ সঙ্ঘস্স তল়াকং অত্থি, তং কথং ৰট্টতী’’তি. সো ৰত্তব্বো – ‘‘কপ্পিযং কত্ৰা দিন্নং ভৰিস্সতী’’তি. কথং দিন্নং কপ্পিযং হোতীতি? ‘‘চত্তারো পচ্চযে পরিভুঞ্জথা’’তি ৰত্ৰা দিন্নন্তি. সো সচে ‘‘সাধু, ভন্তে, চত্তারো পচ্চযে সঙ্ঘো পরিভুঞ্জতূ’’তি দেতি, ৰট্টতি. অথাপি ‘‘তল়াকং গণ্হথা’’তি ৰত্ৰা ‘‘ন ৰট্টতী’’তি পটিক্খিত্তো ‘‘কপ্পিযকারকো অত্থী’’তি পুচ্ছিত্ৰা ‘‘নত্থী’’তি ৰুত্তে ‘‘ইদং অসুকো নাম ৰিচারেস্সতি, অসুকস্স ৰা হত্থে, ময্হং ৰা হত্থে ভৰিস্সতি, সঙ্ঘো কপ্পিযভণ্ডং পরিভুঞ্জতূ’’তি ৰদতি, ৰট্টতি. সচেপি ‘‘ন ৰট্টতী’’তি পটিক্খিত্তো ‘‘উদকং পরিভুঞ্জিস্সতি, ভণ্ডকং ধোৰিস্সতি, মিগপক্খিনো পিৰিস্সন্তী’’তি ৰদতি, এৰম্পি ৰট্টতি. অথাপি ‘‘ন ৰট্টতী’’তি পটিক্খিত্তো ৰদতি ‘‘কপ্পিযসীসেন গণ্হথা’’তি. ‘‘সাধু, উপাসক, সঙ্ঘো পানীযং পিৰিস্সতি, ভণ্ডকং ধোৰিস্সতি, মিগপক্খিনো পিৰিস্সন্তী’’তি ৰত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি.

অথাপি ‘‘মম তল়াকং ৰা পোক্খরণিং ৰা সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি ‘‘ৰুত্তে, সাধু, উপাসক, সঙ্ঘো পানীযং পিৰিস্সতী’’তিআদীনি ৰত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতিযেৰ. যদি পন ভিক্খূহি হত্থকম্মং যাচিত্ৰা সহত্থেন চ কপ্পিযপথৰিং খনিত্ৰা উদকপরিভোগত্থায তল়াকং কারিতং হোতি, তং চে নিস্সায সস্সং নিপ্ফাদেত্ৰা মনুস্সা ৰিহারে কপ্পিযভণ্ডং দেন্তি, ৰট্টতি. অথ মনুস্সা এৰ সঙ্ঘস্স উপকারত্থায সঙ্ঘিকভূমিং খনিত্ৰা তং নিস্সায নিপ্ফন্নসস্সতো কপ্পিযভণ্ডং দেন্তি, এৰম্পি ৰট্টতি. ‘‘অম্হাকং একং কপ্পিযকারকং ঠপেথা’’তি ৰুত্তে চ ঠপেতুম্পি লব্ভতি. অথ পন তে মনুস্সা রাজবলিনা উপদ্দুতা পক্কমন্তি, অঞ্ঞে পটিপজ্জন্তি, ন চ ভিক্খূনং কিঞ্চি দেন্তি, উদকং ৰারেতুং লব্ভতি. তঞ্চ খো কসিকম্মকালেযেৰ, ন সস্সকালে. সচে তে ৰদন্তি ‘‘ননু, ভন্তে, পুব্বেপি মনুস্সা ইমং নিস্সায সস্সং অকংসূ’’তি. ততো ৰত্তব্বা – ‘‘তে সঙ্ঘস্স ইমঞ্চ ইমঞ্চ উপকারং অকংসু, ইদঞ্চিদঞ্চ কপ্পিযভণ্ডং অদংসূ’’তি. সচে ৰদন্তি – ‘‘মযম্পি দস্সামা’’তি, এৰম্পি ৰট্টতি.

সচে পন কোচি অব্যত্তো অকপ্পিযৰোহারেন তল়াকং পটিগ্গণ্হাতি ৰা কারেতি ৰা, তং ভিক্খূহি ন পরিভুঞ্জিতব্বং, তং নিস্সায লদ্ধং কপ্পিযভণ্ডম্পি অকপ্পিযমেৰ. সচে ভিক্খূহি পরিচ্চত্তভাৰং ঞত্ৰা সামিকো ৰা তস্স পুত্তধীতরো ৰা অঞ্ঞো ৰা কোচি ৰংসে উপ্পন্নো পুন কপ্পিযৰোহারেন দেতি, ৰট্টতি. পচ্ছিন্নে কুলৰংসে যো তস্স জনপদস্স সামিকো, সো অচ্ছিন্দিত্ৰা পুন দেতি, চিত্তলপব্বতে ভিক্খুনা নীহটউদকৰাহকং অল়নাগরাজমহেসী ৰিয, এৰম্পি ৰট্টতি.

কপ্পিযৰোহারেপি উদকৰসেন পটিগ্গহিততল়াকে সুদ্ধচিত্তানং মত্তিকুদ্ধরণপাল়িবন্ধনাদীনি চ কাতুং ৰট্টতি. তং নিস্সায পন সস্সং করোন্তে দিস্ৰা কপ্পিযকারকং ঠপেতুং ন ৰট্টতি. যদি তে সযমেৰ কপ্পিযভণ্ডং দেন্তি, গহেতব্বং. নো চে দেন্তি, ন চোদেতব্বং, ন সারেতব্বং. পচ্চযৰসেন পটিগ্গহিততল়াকে কপ্পিযকারকং ঠপেতুং ৰট্টতি. মত্তিকুদ্ধরণপাল়িবন্ধনাদীনি পন কাতুং ন ৰট্টতি. সচে কপ্পিযকারকা সযমেৰ করোন্তি, ৰট্টতি. অব্যত্তেন পন লজ্জিভিক্খুনা কারাপিতেসু কিঞ্চাপি পটিগ্গহণে কপ্পিযং, ভিক্খুস্স পযোগপচ্চযা উপ্পন্নেন মিস্সকত্তা ৰিসগতপিণ্ডপাতো ৰিয অকপ্পিযমংসরসমিস্সকভোজনং ৰিয চ দুব্বিনিব্ভোগং হোতি, সব্বেসং অকপ্পিযমেৰ.

সচে পন ‘‘উদকস্স ওকাসো অত্থি, তল়াকস্স পাল়ি থিরা, যথা বহুং উদকং গণ্হাতি, এৰং করোহি, তীরসমীপে উদকং করোহী’’তি এৰং উদকমেৰ ৰিচারেতি, ৰট্টতি. উদ্ধনে অগ্গিং ন পাতেন্তি, ‘‘উদককম্মং লব্ভতু উপাসকা’’তি ৰত্তুং ৰট্টতি. ‘‘সস্সং কত্ৰা আহরথা’’তি ৰত্তুং পন ন ৰট্টতি. সচে পন তল়াকে অতিবহুং উদকং দিস্ৰা পস্সতো ৰা পিট্ঠিতো ৰা মাতিকং নীহরাপেতি, ৰনং ছিন্দাপেত্ৰা কেদারে কারাপেতি, পোরাণকেদারেসু ৰা পকতিভাগং অগ্গহেত্ৰা অতিরেকং গণ্হাতি, নৰসস্সে ৰা অকালসস্সে ৰা অপরিচ্ছিন্নভাগে ‘‘এত্তকে কহাপণে দেথা’’তি কহাপণে উট্ঠাপেতি, সব্বেসং অকপ্পিযং.

যো পন ‘‘কস্সথ ৰপথা’’তি অৰত্ৰা ‘‘এত্তকায ভূমিযা, এত্তকো নাম ভাগো’’তি এৰং ভূমিং ৰা পতিট্ঠপেতি, ‘‘এত্তকে ভূমিভাগে অম্হেহি সস্সং কতং, এত্তকং নাম ভাগং গণ্হথা’’তি ৰদন্তেসু কস্সকেসু ভূমিপ্পমাণগ্গহণত্থং রজ্জুযা ৰা দণ্ডেন ৰা মিনাতি, খলে ৰা ঠত্ৰা রক্খতি, খলতো ৰা নীহরাপেতি, কোট্ঠাগারে ৰা পটিসামেতি, তস্সেৰ তং অকপ্পিযং.

সচে কস্সকা কহাপণে আহরিত্ৰা ‘‘ইমে সঙ্ঘস্স আহটা’’তি ৰদন্তি, অঞ্ঞতরো চ ভিক্খু ‘‘ন সঙ্ঘো কহাপণে খাদতী’’তি সঞ্ঞায ‘‘এত্তকেহি কহাপণেহি সাটকে আহর, এত্তকেহি যাগুআদীনি সম্পাদেহী’’তি ৰদতি. যং তে আহরন্তি, সব্বেসং অকপ্পিযং. কস্মা? কহাপণানং ৰিচারিতত্তা.

সচে ধঞ্ঞং আহরিত্ৰা ইদং সঙ্ঘস্স আহটন্তি ৰদন্তি, অঞ্ঞতরো চ ভিক্খু পুরিমনযেনেৰ ‘‘এত্তকেহি ৰীহীহি ইদঞ্চিদঞ্চ আহরথা’’তি ৰদতি. যং তে আহরন্তি, তস্সেৰ অকপ্পিযং. কস্মা? ধঞ্ঞস্স ৰিচারিতত্তা.

সচে তণ্ডুলং ৰা অপরণ্ণং ৰা আহরিত্ৰা ‘‘ইদং সঙ্ঘস্স আহট’’ন্তি ৰদন্তি, অঞ্ঞতরো চ ভিক্খু পুরিমনযেনেৰ ‘‘এত্তকেহি তণ্ডুলেহি ইদঞ্চিদঞ্চ আহরথা’’তি ৰদতি. যং তে আহরন্তি, সব্বেসং কপ্পিযং. কস্মা? কপ্পিযানং তণ্ডুলাদীনং ৰিচারিতত্তা. কযৰিক্কযেপি অনাপত্তি, কপ্পিযকারকস্স আচিক্খিতত্তা.

পুব্বে পন চিত্তলপব্বতে একো ভিক্খু চতুসালদ্ৰারে ‘‘অহো ৰত স্ৰে সঙ্ঘস্স এত্তকপ্পমাণে পূৰে পচেয্যু’’ন্তি আরামিকানং সঞ্ঞাজননত্থং ভূমিযং মণ্ডলং অকাসি, তং দিস্ৰা ছেকো আরামিকো তথেৰ কত্ৰা দুতিযদিৰসে ভেরিযা আকোটিতায সন্নিপতিতে সঙ্ঘে পূৰং গহেত্ৰা সঙ্ঘত্থেরং আহ – ‘‘ভন্তে, অম্হেহি ইতো পুব্বে নেৰ পিতূনং ন পিতামহানং এৰরূপং সুতপুব্বং, একেন অয্যেন চতুস্সালদ্ৰারে পূৰত্থায সঞ্ঞা কতা, ইতো দানি পভুতি অয্যা অত্তনো অত্তনো চিত্তানুরূপং ৰদন্তু, অম্হাকম্পি ফাসুৰিহারো ভৰিস্সতী’’তি. মহাথেরো ততোৰ নিৰত্তি, একভিক্খুনাপি পূৰো ন গহিতো. এৰং পুব্বে তত্রুপ্পাদম্পি ন পরিভুঞ্জিংসু. তস্মা –

সল্লেখং অচ্চজন্তেন, অপ্পমত্তেন ভিক্খুনা;

কপ্পিযেপি ন কাতব্বা, আমিসত্থায লোলতাতি.

যো চাযং তল়াকে ৰুত্তো, পোক্খরণী-উদকৰাহকমাতিকাদীসুপি এসেৰ নযো.

পুব্বণ্ণাপরণ্ণউচ্ছুফলাফলাদীনং ৰিরুহনট্ঠানং যং কিঞ্চি খেত্তং ৰা ৰত্থুং ৰা দম্মীতি ৰুত্তেপি ‘‘ন ৰট্টতী’’তি পটিক্খিপিত্ৰা তল়াকে ৰুত্তনযেনেৰ যদা কপ্পিযৰোহারেন ‘‘চতুপচ্চযপরিভোগত্থায দম্মী’’তি ৰদতি, তদা সম্পটিচ্ছিতব্বং, ‘‘ৰনং দম্মি, অরঞ্ঞং দম্মী’’তি ৰুত্তে পন ৰট্টতি. সচে মনুস্সা ভিক্খূহি অনাণত্তাযেৰ তত্থ রুক্খে ছিন্দিত্ৰা অপরণ্ণাদীনি সম্পাদেত্ৰা ভিক্খূনং ভাগং দেন্তি, ৰট্টতি; অদেন্তা ন চোদেতব্বা. সচে কেনচিদেৰ অন্তরাযেন তেসু পক্কন্তেসু অঞ্ঞে করোন্তি, ন চ ভিক্খূনং কিঞ্চি দেন্তি, তে ৰারেতব্বা. সচে ৰদন্তি – ‘‘ননু, ভন্তে, পুব্বেপি মনুস্সা ইধ সস্সানি অকংসূ’’তি, ততো তে ৰত্তব্বা – ‘‘তে সঙ্ঘস্স ইদঞ্চিদঞ্চ কপ্পিযভণ্ডং অদংসূ’’তি. সচে ৰদন্তি – ‘‘মযম্পি দস্সামা’’তি এৰং ৰট্টতি.

কঞ্চি সস্সুট্ঠানকং ভূমিপ্পদেসং সন্ধায ‘‘সীমং দেমা’’তি ৰদন্তি, ৰট্টতি. সীমা পরিচ্ছেদনত্থং পন থম্ভা ৰা পাসাণা ৰা সযং ন ঠপেতব্বা. কস্মা? ভূমি নাম অনগ্ঘা অপ্পকেনাপি পারাজিকো ভৰেয্য, আরামিকানং পন ৰত্তব্বং – ‘‘ইমিনা ঠানেন অম্হাকং সীমা গতা’’তি. সচেপি হি তে অধিকং গণ্হন্তি, পরিযাযেন কথিতত্তা অনাপত্তি. যদি পন রাজরাজমহামত্তাদযো সযমেৰ থম্ভে ঠপাপেত্ৰা ‘‘চত্তারো পচ্চযে পরিভুঞ্জথা’’তি দেন্তি, ৰট্টতিযেৰ.

সচে কোচি অন্তোসীমায তল়াকং খনতি, ৰিহারমজ্ঝেন ৰা মাতিকং নেতি, চেতিযঙ্গণবোধিযঙ্গণাদীনি দুস্সন্তি, ৰারেতব্বো. সচে সঙ্ঘো কিঞ্চি লভিত্ৰা আমিসগরুকতায ন ৰারেতি, একো ভিক্খু ৰারেতি, সোৰ ভিক্খু ইস্সরো. সচে একো ভিক্খু ন ৰারেতি, ‘‘নেথ তুম্হে’’তি তেসংযেৰ পক্খো হোতি, সঙ্ঘো ৰারেতি, সঙ্ঘোৰ ইস্সরো. সঙ্ঘিকেসু হি কম্মেসু যো ধম্মকম্মং করোতি, সোৰ ইস্সরো. সচে ৰারিযমানোপি করোতি, হেট্ঠা গহিতং পংসুং হেট্ঠা পক্খিপিত্ৰা, উপরি গহিতং পংসুং উপরি পক্খিপিত্ৰা পূরেতব্বা.

সচে কোচি যথাজাতমেৰ উচ্ছুং ৰা অপরণ্ণং ৰা অলাবুকুম্ভণ্ডাদিকং ৰা ৰল্লিফলং দাতুকামো ‘‘এতং সব্বং উচ্ছুখেত্তং অপরণ্ণৰত্থুং ৰল্লিফলাৰাটং দম্মী’’তি ৰদতি, সহ ৰত্থুনা পরামট্ঠত্তা ‘‘ন ৰট্টতী’’তি মহাসুমত্থেরো আহ. মহাপদুমত্থেরো পন ‘‘অভিলাপমত্তমেতং সামিকানংযেৰ হি সো ভূমিভাগো তস্মা ৰট্টতী’’তি আহ.

‘‘দাসং দম্মী’’তি ৰদতি, ন ৰট্টতি. ‘‘আরামিকং দম্মি, ৰেয্যাৰচ্চকরং দম্মি, কপ্পিযকারকং দম্মী’’তি ৰুত্তে ৰট্টতি. সচে সো আরামিকো পুরেভত্তম্পি পচ্ছাভত্তম্পি সঙ্ঘস্সেৰ কম্মং করোতি, সামণেরস্স ৰিয সব্বং ভেসজ্জপটিজগ্গনম্পি তস্স কাতব্বং. সচে পুরেভত্তমেৰ সঙ্ঘস্স কম্মং করোতি, পচ্ছাভত্তং অত্তনো কম্মং করোতি, সাযং নিৰাপো ন দাতব্বো. যেপি পঞ্চদিৰসৰারেন ৰা পক্খৰারেন ৰা সঙ্ঘস্স কম্মং কত্ৰা সেসকালে অত্তনো কম্মং করোন্তি, তেসম্পি করণকালেযেৰ ভত্তঞ্চ নিৰাপো চ দাতব্বো. সচে সঙ্ঘস্স কম্মং নত্থি, অত্তনোযেৰ কম্মং কত্ৰা জীৰন্তি, তে চে হত্থকম্মমূলং আনেত্ৰা দেন্তি, গহেতব্বং. নো চে দেন্তি, ন কিঞ্চি ৰত্তব্বা. যং কিঞ্চি রজকদাসম্পি পেসকারদাসম্পি আরামিকনামেন সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতি.

সচে ‘‘গাৰো দেমা’’তি ৰদন্তি, ‘‘ন ৰট্টতী’’তি পটিক্খিপিতব্বা. ইমা গাৰো কুতোতি পণ্ডিতেহি পঞ্চ গোরসপরিভোগত্থায দিন্নাতি, ‘‘মযম্পি পঞ্চগোরসপরিভোগত্থায দেমা’’তি ৰুত্তে ৰট্টতি. অজিকাদীসুপি এসেৰ নযো. ‘‘হত্থিং দেম, অস্সং মহিসং কুক্কুটং সূকরং দেমা’’তি ৰদন্তি, সম্পটিচ্ছিতুং ন ৰট্টতি. সচে কেচি মনুস্সা ‘‘অপ্পোস্সুক্কা, ভন্তে, তুম্হে হোথ, মযং ইমে গহেত্ৰা তুম্হাকং কপ্পিযভণ্ডং দস্সামা’’তি গণ্হন্তি, ৰট্টতি. ‘‘কুক্কুটসূকরা সুখং জীৰন্তূ’’তি অরঞ্ঞে ৰিস্সজ্জেতুং ৰট্টতি. ‘‘ইমং তল়াকং, ইমং খেত্তং, ইমং ৰত্থুং, ৰিহারস্স দেমা’’তি ৰুত্তে পটিক্খিপিতুং ন লব্ভতীতি. সেসমেত্থ উত্তানত্থমেৰ.

সমুট্ঠানাদীসু ইদম্পি ছসমুট্ঠানং কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

রাজসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

নিট্ঠিতো চীৰরৰগ্গো পঠমো.

২. কোসিযৰগ্গো

১. কোসিযসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫৪২. তেন সমযেনাতি কোসিযসিক্খাপদং. তত্থ সন্থরিত্ৰা কতং হোতীতি সমে ভূমিভাগে কোসিযংসূনি উপরূপরি সন্থরিত্ৰা কঞ্জিকাদীহি সিঞ্চিত্ৰা কতং হোতি. একেনপি কোসিযংসুনা মিস্সিত্ৰাতি তিট্ঠতু অত্তনো রুচিৰসেন মিস্সিতং, সচেপি তস্স করণট্ঠানে ৰাতো একং কোসিযংসুং আনেত্ৰা পাতেতি, এৰম্পি মিস্সেত্ৰা কতমেৰ হোতীতি. সেসং উত্তানত্থমেৰ.

ছসমুট্ঠানং, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং,

তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

কোসিযসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

২. সুদ্ধকাল়কসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫৪৭. তেন সমযেনাতি সুদ্ধকাল়কসিক্খাপদং. তত্থ সুদ্ধকাল়কানন্তি সুদ্ধানং কাল়কানং, অঞ্ঞেহি অমিস্সিতকাল়কানন্তি অত্থো. সেসং উত্তানত্থমেৰ. সমুট্ঠানাদীনিপি কোসিযসিক্খাপদসদিসানেৰাতি.

সুদ্ধকাল়কসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৩. দ্ৰেভাগসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫৫২. তেন সমযেনাতি দ্ৰেভাগসিক্খাপদং. তত্থ অন্তে আদিযিত্ৰাতি সন্থতস্স অন্তে অনুৰাতং ৰিয দস্সেত্ৰা ওদাতং অল্লিযাপেত্ৰা.

দ্ৰে ভাগাতি দ্ৰে কোট্ঠাসা. আদাতব্বাতি গহেতব্বা. গোচরিযানন্তি কপিলৰণ্ণানং. দ্ৰে তুলা আদাতব্বাতি চতূহি তুলাহি কারেতুকামং সন্ধায ৰুত্তং. অত্থতো পন যত্তকেহি এল়কলোমেহি কাতুকামো হোতি, তেসু দ্ৰে কোট্ঠাসা কাল়কানং একো ওদাতানং, একো গোচরিযানন্তি ইদমেৰ দস্সিতং হোতীতি ৰেদিতব্বং. সেসং উত্তানত্থমেৰ.

সমুট্ঠানাদীনিপি কোসিযসিক্খাপদসদিসানেৰ. কেৰলং ইদং আদায অনাদায চ করণতো কিরিযাকিরিযং ৰেদিতব্বন্তি.

দ্ৰেভাগসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৪. ছব্বস্সসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫৫৭. তেন সমযেনাতি ছব্বস্সসিক্খাপদং. তত্থ ঊহদন্তিপি উম্মিহন্তিপীতি সন্থতানং উপরি ৰচ্চম্পি পস্সাৰম্পি করোন্তীতি ৰুত্তং হোতি.

দিন্না সঙ্ঘেন ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো সন্থতসম্মুতীতি এৰং লদ্ধসম্মুতিকো ভিক্খু যাৰ রোগো ন ৰূপসম্মতি, তাৰ যং যং ঠানং গচ্ছতি, তত্থ তত্থ সন্থতং কাতুং লভতি. সচে অরোগো হুত্ৰা পুন মূলব্যাধিনাৰ গিলানো হোতি, সোযেৰ পরিহারো, নত্থঞ্ঞং সম্মুতিকিচ্চন্তি ফুস্সদেৰত্থেরো আহ. উপতিস্সত্থেরো পন ‘‘সো ৰা ব্যাধি পটিকুপ্পতু, অঞ্ঞো ৰা, ‘সকিং গিলানো’তি নামং লদ্ধং লদ্ধমেৰ, পুন সম্মুতিকিচ্চং নত্থী’’তি আহ.

ওরেন চে ছন্নং ৰস্সানন্তি ছন্নং ৰস্সানং ওরিমভাগে, অন্তোতি অত্থো. পদভাজনে পন সঙ্খ্যামত্তদস্সনত্থং ‘‘ঊনকছব্বস্সানী’’তি ৰুত্তং.

অনাপত্তি ছব্বস্সানি করোতীতি যদা ছব্বস্সানি পরিপুণ্ণানি হোন্তি, তদা সন্থতং করোতি. দুতিযপদেপি ‘‘যদা অতিরেকছব্বস্সানি হোন্তি, তদা করোতী’’তি এৰমত্থো দট্ঠব্বো. ন হি সো ছব্বস্সানি করোতীতি. সেসং উত্তানত্থমেৰ.

সমুট্ঠানাদীনি কোসিযসিক্খাপদসদিসানেৰাতি.

ছব্বস্সসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৫. নিসীদনসন্থতসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫৬৫. তেন সমযেনাতি নিসীদনসন্থতসিক্খাপদং. তত্থ ইচ্ছামহং ভিক্খৰেতি ভগৰা কির তং তেমাসং ন কিঞ্চি বোধনেয্যসত্তং অদ্দস, তস্মা এৰমাহ. এৰং সন্তেপি তন্তিৰসেন ধম্মদেসনা কত্তব্বা সিযা. যস্মা পনস্স এতদহোসি – ‘‘মযি ওকাসং কারেত্ৰা পটিসল্লীনে ভিক্খূ অধম্মিকং কতিকৰত্তং করিস্সন্তি, তং উপসেনো ভিন্দিস্সতি. অহং তস্স পসীদিত্ৰা ভিক্খূনং দস্সনং অনুজানিস্সামি, ততো মং পস্সিতুকামা বহূ ভিক্খূ ধুতঙ্গানি সমাদিযিস্সন্তি, অহঞ্চ তেহি উজ্ঝিতসন্থতপচ্চযা সিক্খাপদং পঞ্ঞপেস্সামী’’তি, তস্মা এৰমাহ. এৰং বহূনি হি এত্থ আনিসংসানীতি.

সপরিসো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমীতি থেরো কির ‘‘ন, ভিক্খৰে, ঊনদসৰস্সেন উপসম্পাদেতব্বো, যো উপসম্পাদেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (মহাৰ. ৭৫) ইমস্মিং খন্ধকসিক্খাপদে ‘‘কথঞ্হি নাম ত্ৰং মোঘপুরিস অঞ্ঞেহি ওৰদিযো অনুসাসিযো অঞ্ঞং ওৰদিতুং অনুসাসিতুং মঞ্ঞিস্সসী’’তি এৰমাদিনা নযেন গরহং লভিত্ৰা ‘‘সত্থা ময্হং পরিসং নিস্সায গরহং অদাসি, সো দানাহং ভগৰন্তং তেনেৰ পুণ্ণচন্দসস্সিরীকেন সব্বাকারপরিপুণ্ণেন মুখেন ব্রহ্মঘোসং নিচ্ছারেত্ৰা পরিসংযেৰ নিস্সায সাধুকারং দাপেস্সামী’’তি সুহদযো কুলপুত্তো অতিরেকযোজনসতং পটিক্কমিত্ৰা পরিসং চিনিত্ৰা পঞ্চমত্তেহি ভিক্খুসতেহি পরিৰুতো পুন ভগৰন্তং উপসঙ্কমন্তো. তেন ৰুত্তং – ‘‘সপরিসো যেন ভগৰা তেনুপসঙ্কমী’’তি. ন হি সক্কা বুদ্ধানং অঞ্ঞথা আরাধেতুং অঞ্ঞত্র ৰত্তসম্পত্তিযা.

ভগৰতো অৰিদূরে নিসিন্নোতি ৰত্তসম্পত্তিযা পরিসুদ্ধভাৰেন নিরাসঙ্কো সীহো ৰিয কঞ্চনপব্বতস্স ভগৰতো অৰিদূরে নিসিন্নো. এতদৰোচাতি কথাসমুট্ঠাপনত্থং এতং অৰোচ. মনাপানি তে ভিক্খু পংসুকূলানীতি ভিক্খু তৰ ইমানি পংসুকূলানি মনাপানি, অত্তনো রুচিযা খন্তিযা গহিতানীতি অত্থো. ন খো মে, ভন্তে, মনাপানীতি, ভন্তে ন মযা অত্তনো রুচিযা গহিতানি, গলগ্গাহেন ৰিয মত্থকতাল়নেন ৰিয চ গাহিতোম্হীতি দস্সেতি.

পঞ্ঞাযিস্সতীতি পঞ্ঞাতো অভিঞ্ঞাতো ভৰিস্সতি, তত্থ সন্দিস্সিস্সতীতি ৰুত্তং হোতি. ন মযং অপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞপেস্সামাতি মযং সাৰকা নাম অপঞ্ঞত্তং ন পঞ্ঞপেস্সাম, বুদ্ধৰিসযো হি এসো যদিদং ‘‘পাচিত্তিযং দুক্কট’’ন্তিআদিনা নযেন অপঞ্ঞত্তসিক্খাপদপঞ্ঞপনং পঞ্ঞত্তসমুচ্ছিন্দনং ৰা. সমাদাযাতি তং তং সিক্খাপদং সমাদিযিত্ৰা, ‘‘সাধু সুট্ঠূ’’তি সম্পটিচ্ছিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তেসু সব্বসিক্খাপদেসু সিক্খিস্সামাতি দস্সেতি. তস্স আরদ্ধচিত্তো পুনপি ‘‘সাধু সাধূ’’তি সাধুকারমদাসি.

৫৬৬. অনুঞ্ঞাতাৰুসোতি অনুঞ্ঞাতং, আৰুসো. পিহেন্তাতি পিহযন্তা. সন্থতানি উজ্ঝিত্ৰাতি সন্থতে চতুত্থচীৰরসঞ্ঞিতায সব্বসন্থতানি উজ্ঝিত্ৰা. ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসীতি ভগৰা সন্থতানি ৰিপ্পকিণ্ণানি দিস্ৰা ‘‘সদ্ধাদেয্যৰিনিপাতনে কারণং নত্থি, পরিভোগুপাযং নেসং দস্সেস্সামী’’তি ধম্মিং কথং কত্ৰা ভিক্খূ আমন্তেসি.

৫৬৭. সকিং নিৰত্থম্পি সকিং পারুতম্পীতি সকিং নিসিন্নঞ্চেৰ নিপন্নঞ্চ. সামন্তাতি একপস্সতো ৰট্টং ৰা চতুরস্সং ৰা ছিন্দিত্ৰা গহিতট্ঠানং যথা ৰিদত্থিমত্তং হোতি, এৰং গহেতব্বং, সন্থরন্তেন পন পাল়িযং ৰুত্তনযেনেৰ একদেসে ৰা সন্থরিতব্বং, ৰিজটেত্ৰা ৰা মিস্সকং কত্ৰা সন্থরিতব্বং, এৰং থিরতরং হোতীতি. সেসং উত্তানত্থমেৰ.

সমুট্ঠানাদীনি কিরিযাকিরিযত্তা ইমস্স সিক্খাপদস্স দ্ৰেভাগসিক্খাপদসদিসানীতি.

ইমেসু পন পঞ্চসু সন্থতেসু পুরিমানি তীণি ৰিনযকম্মং কত্ৰা পটিলভিত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ন ৰট্টন্তি, পচ্ছিমানি দ্ৰে ৰট্টন্তীতি ৰেদিতব্বানীতি.

নিসীদনসন্থতসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৬. এল়কলোমসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫৭১. তেন সমযেনাতি এল়কলোমসিক্খাপদং. তত্থ উপ্পণ্ডেসুন্তি ‘‘কিত্তকেন, ভন্তে, কীতানী’’তিআদীনি ৰদন্তা অৰহসিংসু. ঠিতকোৰ আসুম্ভীতি যথা মনুস্সা অরঞ্ঞতো মহন্তং দারুভারং আনেত্ৰা কিলন্তা ঠিতকাৰ পাতেন্তি, এৰং পাতেসীতি অত্থো.

৫৭২. সহত্থাতি সহত্থেন, অত্তনা হরিতব্বানীতি ৰুত্তং হোতি. বহিতিযোজনং পাতেতীতি তিযোজনতো বহি পাতেতি. অনন্তরাযেন পতনকে হত্থতো মুত্তমত্তে লোমগণনায নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযানি. সচে বহিতিযোজনে রুক্খে ৰা থম্ভে ৰা পটিহঞ্ঞিত্ৰা পুন অন্তো পতন্তি, অনাপত্তি. ভূমিযং পতিত্ৰা ঠত্ৰা ঠত্ৰা ৰট্টমানা এল়কলোমভণ্ডিকা পুন অন্তো পৰিসতি, আপত্তিযেৰ. অন্তো ঠত্ৰা হত্থেন ৰা পাদেন ৰা যট্ঠিযা ৰা ৰট্টেতি ঠত্ৰা ৰা অঠত্ৰা ৰা ৰট্টমানা ভণ্ডিকা গচ্ছতু, আপত্তিযেৰ. ‘‘অঞ্ঞো হরিস্সতী’’তি ঠপেতি, তেন হরিতেপি আপত্তিযেৰ. সুদ্ধচিত্তেন ঠপিতং ৰাতো ৰা অঞ্ঞো ৰা অত্তনো ধম্মতায বহি পাতেতি, আপত্তিযেৰ. সউস্সাহত্তা অচিত্তকত্তা চ সিক্খাপদস্স. কুরুন্দিযাদীসু পন ‘‘এত্থ অনাপত্তী’’তি ৰুত্তা, সা অনাপত্তি পাল়িযা ন সমেতি. উভতোভণ্ডিকং একাবদ্ধং কত্ৰা একং ভণ্ডিকং অন্তোসীমায একং বহিসীমায করোন্তো ঠপেতি, রক্খতি তাৰ. একাবদ্ধে কাজেপি এসেৰ নযো. যদি পন অবন্ধিত্ৰা কাজকোটিযং ঠপিতমত্তমেৰ হোতি, ন রক্খতি. একাবদ্ধেপি পরিৰত্তেত্ৰা ঠপিতে আপত্তিযেৰ.

অঞ্ঞস্স যানে ৰাতি এত্থ গচ্ছন্তে যানে ৰা হত্থিপিট্ঠিআদীসু ৰা সামিকস্স অজানন্তস্সেৰ হরিস্সতীতি ঠপেতি, তস্মিং তিযোজনং অতিক্কন্তে আপত্তি. অগচ্ছন্তেপি এসেৰ নযো. সচে পন অগচ্ছন্তে যানে ৰা হত্থিপিট্ঠিযাদীসু ৰা ঠপেত্ৰা অভিরুহিত্ৰা সারেতি, হেট্ঠা ৰা গচ্ছন্তো চোদেতি, পক্কোসন্তো ৰা অনুবন্ধাপেতি, ‘‘অঞ্ঞং হরাপেতী’’তি ৰচনতো অনাপত্তি. কুরুন্দিযাদীসু পন ‘‘আপত্তী’’তি ৰুত্তং, তং ‘‘অঞ্ঞং হরাপেতী’’তি ইমিনা ন সমেতি. অদিন্নাদানে পন সুঙ্কঘাতে আপত্তি হোতি. যা হি তত্থ আপত্তি, সা ইধ অনাপত্তি. যা ইধ আপত্তি, সা তত্থ অনাপত্তি. তং ঠানং পত্ৰা অঞ্ঞৰিহিতো ৰা চোরাদীহি ৰা উপদ্দুতো গচ্ছতি, আপত্তিযেৰ. সব্বত্থ লোমগণনায আপত্তিপরিচ্ছেদো ৰেদিতব্বো.

৫৭৫. তিযোজনং ৰাসাধিপ্পাযো গন্ত্ৰা ততো পরং হরতীতি যত্থ গতো, তত্থ উদ্দেসপরিপুচ্ছাদীনং ৰা পচ্চযাদীনং ৰা অলাভেন ততো পরং অঞ্ঞত্থ গচ্ছতি, ততোপি অঞ্ঞত্থাতি এৰং যোজনসতম্পি হরন্তস্স অনাপত্তি. অচ্ছিন্নং পটিলভিত্ৰাতি চোরা অচ্ছিন্দিত্ৰা নিরত্থকভাৰং ঞত্ৰা পটিদেন্তি, তং হরন্তস্স অনাপত্তি. নিস্সট্ঠং পটিলভিত্ৰাতি ৰিনযকম্মকতং পটিলভিত্ৰাতি অত্থো.

কতভণ্ডন্তি কতংভণ্ডং কম্বলকোজৰসন্থতাদিং যং কিঞ্চি অন্তমসো সুত্তকেন বদ্ধমত্তম্পি. যো পন তনুকপত্তত্থৰিকন্তরে ৰা আযোগঅংসবদ্ধককাযবন্ধনাদীনং অন্তরেসু ৰা পিপ্ফলিকাদীনং মলরক্খণত্থং সিপাটিকায ৰা অন্তমসো ৰাতাবাধিকো কণ্ণচ্ছিদ্দেপি লোমানি পক্খিপিত্ৰা গচ্ছতি, আপত্তিযেৰ. সুত্তকেন পন বন্ধিত্ৰা পক্খিত্তং কতভণ্ডট্ঠানে তিট্ঠতি, ৰেণিং কত্ৰা হরতি, ইদং নিধানমুখং নাম, আপত্তিযেৰাতি. সেসং উত্তানত্থমেৰ.

সমুট্ঠানাদীসু ইদং এল়কলোমসমুট্ঠানং নাম, কাযতো চ কাযচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

এল়কলোমসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৭. এল়কলোমধোৰাপনসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫৭৬. তেন সমযেনাতি এল়কলোমধোৰাপনসিক্খাপদং. তত্থ রিঞ্চন্তীতি উজ্ঝন্তি ৰিস্সজ্জেন্তি, ন সক্কোন্তি অনুযুঞ্জিতুন্তি ৰুত্তং হোতি. সেসমেত্থ পুরাণচীৰরসিক্খাপদে ৰুত্তনযেনেৰ সদ্ধিং সমুট্ঠানাদীহীতি.

এল়কলোমধোৰাপনসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৮. রূপিযসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫৮২. তেন সমযেনাতি রূপিযসিক্খাপদং. তত্থ পটিৰিসোতি কোট্ঠাসো.

৫৮৩-৪. জাতরূপরজতন্তি এত্থ জাতরূপন্তি সুৰণ্ণস্স নামং. তং পন যস্মা তথাগতস্স ৰণ্ণসদিসং হোতি, তস্মা ‘‘সত্থুৰণ্ণো ৰুচ্চতী’’তি পদভাজনে ৰুত্তং. তস্সত্থো – ‘‘যো সত্থুৰণ্ণো লোহৰিসেসো, ইদং জাতরূপং নামা’’তি রজতং পন ‘‘সঙ্খো, সিলা, পৰাল, রজতং, জাতরূপ’’ন্তিআদীসু (পাচি. ৫০৬) রূপিযং ৰুত্তং. ইধ পন যং কিঞ্চি ৰোহারগমনীযং কহাপণাদি অধিপ্পেতং. তেনেৰস্স পদভাজনে ‘‘কহাপণো লোহমাসকো’’তিআদি ৰুত্তং. তত্থ কহাপণোতি সোৰণ্ণমযো ৰা রূপিযমযো ৰা পাকতিকো ৰা. লোহমাসকোতি তম্বলোহাদীহি কতমাসকো. দারুমাসকোতি সারদারুনা ৰা ৰেল়ুপেসিকায ৰা অন্তমসো তালপণ্ণেনাপি রূপং ছিন্দিত্ৰা কতমাসকো. জতুমাসকোতি লাখায ৰা নিয্যাসেন ৰা রূপং সমুট্ঠাপেত্ৰা কতমাসকো. ‘‘যে ৰোহারং গচ্ছন্তী’’তি ইমিনা পন পদেন যো যো যত্থ যত্থ জনপদে যদা যদা ৰোহারং গচ্ছতি, অন্তমসো অট্ঠিমযোপি চম্মমযোপি রুক্খফলবীজমযোপি সমুট্ঠাপিতরূপোপি অসমুট্ঠাপিতরূপোপি সব্বো সঙ্গহিতো.

ইচ্চেতং সব্বম্পি রজতং জাতরূপং জাতরূপমাসকো, ৰুত্তপ্পভেদো সব্বোপি রজতমাসকোতি চতুব্বিধং নিস্সগ্গিযৰত্থু হোতি. মুত্তা, মণি, ৰেল়ুরিযো, সঙ্খো, সিলা, পৰাল, লোহিতঙ্কো, মসারগল্লং, সত্ত ধঞ্ঞানি, দাসিদাসখেত্তৰত্থুপুপ্ফারামফলারামাদযোতি ইদং দুক্কটৰত্থু. সুত্তং ফালো পটকো কপ্পাসো অনেকপ্পকারং অপরণ্ণং সপ্পিনৰনীততেলমধুফাণিতাদিভেসজ্জঞ্চ ইদং কপ্পিযৰত্থু. তত্থ নিস্সগ্গিযৰত্থুং অত্তনো ৰা সঙ্ঘগণপুগ্গলচেতিযানং ৰা অত্থায সম্পটিচ্ছিতুং ন ৰট্টতি. অত্তনো অত্থায সম্পটিচ্ছতো নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং হোতি, সেসানং অত্থায দুক্কটং. দুক্কটৰত্থুং সব্বেসম্পি অত্থায সম্পটিচ্ছতো দুক্কটমেৰ. কপ্পিযৰত্থুম্হি অনাপত্তি. সব্বম্পি নিক্খিপনত্থায ভণ্ডাগারিকসীসেন সম্পটিচ্ছতো উপরি রতনসিক্খাপদে আগতৰসেন পাচিত্তিযং.

উগ্গণ্হেয্যাতি গণ্হেয্য. যস্মা পন গণ্হন্তো আপত্তিং আপজ্জতি, তেনস্স পদভাজনে ‘‘সযং গণ্হাতি নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি ৰুত্তং. এস নযো সেসপদেসুপি.

তত্থ জাতরূপরজতভণ্ডেসু কহাপণমাসকেসু চ একং গণ্হতো ৰা গণ্হাপযতো ৰা একা আপত্তি. সহস্সং চেপি একতো গণ্হাতি, গণ্হাপেতি, ৰত্থুগণনায আপত্তিযো. মহাপচ্চরিযং পন কুরুন্দিযঞ্চ সিথিলবদ্ধায থৰিকায সিথিলপূরিতে ৰা ভাজনে রূপগণনায আপত্তি. ঘনবদ্ধে পন ঘনপূরিতে ৰা একাৰ আপত্তীতি ৰুত্তং.

উপনিক্খিত্তসাদিযনে পন ‘‘ইদং অয্যস্স হোতূ’’তি ৰুত্তে সচেপি চিত্তেন সাদিযতি, গণ্হিতুকামো হোতি, কাযেন ৰা ৰাচায ৰা ‘‘নযিদং কপ্পতী’’তি পটিক্খিপতি, অনাপত্তি. কাযৰাচাহি ৰা অপ্পটিক্খিপিত্ৰাপি সুদ্ধচিত্তো হুত্ৰা ‘‘নযিদং অম্হাকং কপ্পতী’’তি ন সাদিযতি, অনাপত্তিযেৰ. তীসু দ্ৰারেসু হি যেন কেনচি পটিক্খিত্তং পটিক্খিত্তমেৰ হোতি. সচে পন কাযৰাচাহি অপ্পটিক্খিপিত্ৰা চিত্তেন অধিৰাসেতি, কাযৰাচাহি কত্তব্বস্স পটিক্খেপস্স অকরণতো অকিরিযসমুট্ঠানং কাযদ্ৰারে চ ৰচীদ্ৰারে চ আপত্তিং আপজ্জতি, মনোদ্ৰারে পন আপত্তি নাম নত্থি.

একো সতং ৰা সহস্সং ৰা পাদমূলে ঠপেতি ‘‘তুয্হিদং হোতূ’’তি, ভিক্খূ ‘‘নযিদং কপ্পতী’’তি পটিক্খিপতি, উপাসকো পরিচ্চত্তং মযা তুম্হাকন্তি গতো, অঞ্ঞো তত্থ আগন্ত্ৰা পুচ্ছতি – ‘‘কিং, ভন্তে, ইদ’’ন্তি? যং তেন অত্তনা চ ৰুত্তং, তং আচিক্খিতব্বং. সো চে ৰদতি – ‘‘গোপযিস্সামি, ভন্তে, গুত্তট্ঠানং দস্সেথা’’তি, সত্তভূমিকম্পি পাসাদং অভিরুহিত্ৰা ‘‘ইদং গুত্তট্ঠান’’ন্তি আচিক্খিতব্বং, ‘‘ইধ নিক্খিপাহী’’তি ন ৰত্তব্বং. এত্তাৰতা কপ্পিযঞ্চ অকপ্পিযঞ্চ নিস্সায ঠিতং হোতি. দ্ৰারং পিদহিত্ৰা রক্খন্তেন ৰসিতব্বং. সচে কিঞ্চি ৰিক্কাযিকভণ্ডং পত্তং ৰা চীৰরং ৰা আগচ্ছতি, ‘‘ইদং গহেস্সথ ভন্তে’’তি ৰুত্তে ‘‘উপাসক অত্থি অম্হাকং ইমিনা অত্থো, ৰত্থু চ এৰরূপং নাম সংৰিজ্জতি, কপ্পিযকারকো নত্থী’’তি ৰত্তব্বং. সচে সো ৰদতি, ‘‘অহং কপ্পিযকারকো ভৰিস্সামি, দ্ৰারং ৰিৰরিত্ৰা দেথা’’তি, দ্ৰারং ৰিৰরিত্ৰা ‘‘ইমস্মিং ওকাসে ঠপিত’’ন্তি ৰত্তব্বং, ‘‘ইদং গণ্হা’’তি ন ৰত্তব্বং. এৰম্পি কপ্পিযঞ্চ অকপ্পিযঞ্চ নিস্সায ঠিতমেৰ হোতি, সো চে তং গহেত্ৰা তস্স কপ্পিযভণ্ডং দেতি, ৰট্টতি. সচে অধিকং গণ্হাতি, ‘‘ন মযং তৰ ভণ্ডং গণ্হাম, ‘‘নিক্খমাহী’’তি ৰত্তব্বো.

সঙ্ঘমজ্ঝে নিস্সজ্জিতব্বন্তি এত্থ যস্মা রূপিযং নাম অকপ্পিযং, ‘‘তস্মা নিস্সজ্জিতব্বং সঙ্ঘস্স ৰা গণস্স ৰা পুগ্গলস্স ৰা’’তি ন ৰুত্তং. যস্মা পন তং পটিগ্গহিতমত্তমেৰ ন তেন কিঞ্চি কপ্পিযভণ্ডং চেতাপিতং, তস্মা উপাযেন পরিভোগদস্সনত্থং ‘‘সঙ্ঘমজ্ঝে নিস্সজ্জিতব্ব’’ন্তি ৰুত্তং. কপ্পিযং আচিক্খিতব্বং সপ্পি ৰাতি ‘‘পব্বজিতানং সপ্পি ৰা তেলং ৰা ৰট্টতি উপাসকা’’তি এৰং আচিক্খিতব্বং.

রূপিযপটিগ্গাহকং ঠপেত্ৰা সব্বেহেৰ পরিভুঞ্জিতব্বন্তি সব্বেহি ভাজেত্ৰা পরিভুঞ্জিতব্বং. রূপিযপটিগ্গাহকেন ভাগো ন গহেতব্বো. অঞ্ঞেসং ভিক্খূনং ৰা আরামিকানং ৰা পত্তভাগম্পি লভিত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ন ৰট্টতি, অন্তমসো মক্কটাদীহি ততো হরিত্ৰা অরঞ্ঞে ঠপিতং ৰা তেসং হত্থতো গল়িতং ৰা তিরচ্ছানগতপরিগ্গহিতম্পি পংসুকূলম্পি ন ৰট্টতিযেৰ, ততো আহটেন ফাণিতেন সেনাসনধূপনম্পি ন ৰট্টতি. সপ্পিনা ৰা তেলেন ৰা পদীপং কত্ৰা দীপালোকে নিপজ্জিতুং কসিণপরিকম্মম্পি কাতুং, পোত্থকম্পি ৰাচেতুং ন ৰট্টতি. তেলমধুফাণিতেহি পন সরীরে ৰণং মক্খেতুং ন ৰট্টতিযেৰ. তেন ৰত্থুনা মঞ্চপীঠাদীনি ৰা গণ্হন্তি, উপোসথাগারং ৰা ভোজনসালং ৰা করোন্তি, পরিভুঞ্জিতুং ন ৰট্টতি. ছাযাপি গেহপরিচ্ছেদেন ঠিতা ন ৰট্টতি, পরিচ্ছেদাতিক্কন্তা আগন্তুকত্তা ৰট্টতি. তং ৰত্থুং ৰিস্সজ্জেত্ৰা কতেন মগ্গেনপি সেতুনাপি নাৰাযপি উল়ুম্পেনপি গন্তুং ন ৰট্টতি, তেন ৰত্থুনা খনাপিতায পোক্খরণিযা উব্ভিদোদকং পাতুং ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰা ন ৰট্টতি. অন্তো উদকে পন অসতি অঞ্ঞং আগন্তুকং উদকং ৰা ৰস্সোদকং ৰা পৰিট্ঠং ৰট্টতি. কীতায যেন উদকেন সদ্ধিং কীতা তং আগন্তুকম্পি ন ৰট্টতি, তং ৰত্থুং উপনিক্খেপং ঠপেত্ৰা সঙ্ঘো পচ্চযে পরিভুঞ্জতি, তেপি পচ্চযা তস্স ন ৰট্টন্তি. আরামো গহিতো হোতি, সোপি পরিভুঞ্জিতুং ন ৰট্টতি. যদি ভূমিপি বীজম্পি অকপ্পিযং নেৰ ভূমিং ন ফলং পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. সচে ভূমিংযেৰ কিণিত্ৰা অঞ্ঞানি বীজানি রোপিতানি ফলং ৰট্টতি, অথ বীজানি কিণিত্ৰা কপ্পিযভূমিযং রোপিতানি, ফলং ন ৰট্টতি, ভূমিযং নিসীদিতুং ৰা নিপজ্জিতুং ৰা ৰট্টতি.

সচে সো ছড্ডেতীতি যত্থ কত্থচি খিপতি, অথাপি ন ছড্ডেতি, সযং গহেত্ৰা গচ্ছতি, ন ৰারেতব্বো. নো চে ছড্ডেতীতি অথ নেৰ গহেত্ৰা গচ্ছতি, ন ছড্ডেতি, কিং ময্হং ইমিনা ব্যাপারেনাতি যেন কামং পক্কমতি, ততো যথাৰুত্তলক্খণো রূপিযছড্ডকো সম্মন্নিতব্বো.

যো ন ছন্দাগতিন্তিআদীসু লোভৰসেন তং ৰত্থুং অত্তনো ৰা করোন্তো অত্তানং ৰা উক্কংসেন্তো ছন্দাগতিং নাম গচ্ছতি. দোসৰসেন ‘‘নেৰাযং মাতিকং জানাতি, ন ৰিনয’’ন্তি পরং অপসাদেন্তো দোসাগতিং নাম গচ্ছতি. মোহৰসেন মুট্ঠপমুট্ঠস্সতিভাৰং আপজ্জন্তো মোহাগতিং নাম গচ্ছতি. রূপিযপটিগ্গাহকস্স ভযেন ছড্ডেতুং অৰিসহন্তো ভযাগতিং নাম গচ্ছতি. এৰং অকরোন্তো ন ছন্দাগতিং গচ্ছতি, ন দোসাগতিং গচ্ছতি, ন মোহাগতিং গচ্ছতি, ন ভযাগতিং গচ্ছতীতি ৰেদিতব্বো.

৫৮৫. অনিমিত্তং কত্ৰাতি নিমিত্তং অকত্ৰা, অক্খীনি নিম্মীলেত্ৰা নদিযা ৰা পপাতে ৰা ৰনগহনে ৰা গূথং ৰিয অনপেক্খেন পতিতোকাসং অসমন্নাহরন্তেন পাতেতব্বন্তি অত্থো. এৰং জিগুচ্ছিতব্বেপি রূপিযে ভগৰা পরিযাযেন ভিক্খূনং পরিভোগং আচিক্খি. রূপিযপটিগ্গাহকস্স পন কেনচি পরিযাযেন ততো উপ্পন্নপচ্চযপরিভোগো ন ৰট্টতি. যথা চাযং এতস্স ন ৰট্টতি, এৰং অসন্তসম্ভাৰনায ৰা কুলদূসককম্মেন ৰা কুহনাদীহি ৰা উপ্পন্নপচ্চযা নেৰ তস্স ন অঞ্ঞস্স ৰট্টন্তি, ধম্মেন সমেন উপ্পন্নাপি অপ্পচ্চৰেক্খিত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ন ৰট্টন্তি.

চত্তারো হি পরিভোগা – থেয্যপরিভোগো, ইণপরিভোগো, দাযজ্জপরিভোগো, সামিপরিভোগোতি. তত্থ সঙ্ঘমজ্ঝেপি নিসীদিত্ৰা পরিভুঞ্জন্তস্স দুস্সীলস্স পরিভোগো ‘‘থেয্যপরিভোগো’’ নাম. সীলৰতো অপ্পচ্চৰেক্খিতপরিভোগো ‘‘ইণপরিভোগো’’ নাম. তস্মা চীৰরং পরিভোগে পরিভোগে পচ্চৰেক্খিতব্বং, পিণ্ডপাতো আলোপে আলোপে. তথা অসক্কোন্তেন পুরেভত্তপচ্ছাভত্তপুরিমযামপচ্ছিমযামেসু. সচস্স অপ্পচ্চৰেক্খতোৰ অরুণো উগ্গচ্ছতি, ইণপরিভোগট্ঠানে তিট্ঠতি. সেনাসনম্পি পরিভোগে পরিভোগে পচ্চৰেক্খিতব্বং, ভেসজ্জস্স পটিগ্গহণেপি পরিভোগেপি সতিপচ্চযতা ৰট্টতি, এৰং সন্তেপি পটিগ্গহণে সতিং কত্ৰা পরিভোগে অকরোন্তস্সেৰ আপত্তি, পটিগ্গহণে পন সতিং অকত্ৰা পরিভোগে করোন্তস্স অনাপত্তি.

চতুব্বিধা হি সুদ্ধি – দেসনাসুদ্ধি, সংৰরসুদ্ধি, পরিযেট্ঠিসুদ্ধি, পচ্চৰেক্খণসুদ্ধীতি. তত্থ দেসনাসুদ্ধি নাম পাতিমোক্খসংৰরসীলং, তঞ্হি দেসনায সুজ্ঝনতো ‘‘দেসনাসুদ্ধী’’তি ৰুচ্চতি. সংৰরসুদ্ধি নাম ইন্দ্রিযসংৰরসীলং, তঞ্হি ন পুন এৰং করিস্সামীতি চিত্তাধিট্ঠানসংৰরেনেৰ সুজ্ঝনতো ‘‘সংৰরসুদ্ধী’’তি ৰুচ্চতি. পরিযেট্ঠিসুদ্ধি নাম আজীৰপারিসুদ্ধিসীলং, তঞ্হি অনেসনং পহায ধম্মেন সমেন পচ্চযে উপ্পাদেন্তস্স পরিযেসনায সুদ্ধত্তা ‘‘পরিযেট্ঠিসুদ্ধী’’তি ৰুচ্চতি. পচ্চৰেক্খণসুদ্ধি নাম পচ্চযপরিভোগসন্নিস্সিতসীলং, তঞ্হি ‘‘পটিসঙ্খা যোনিসো চীৰরং পটিসেৰতী’’তিআদিনা (ম. নি. ১.২৩; অ. নি. ৬.৫৮) নযেন ৰুত্তেন পচ্চৰেক্খণেন সুজ্ঝনতো ‘‘পচ্চৰেক্খণসুদ্ধী’’তি ৰুচ্চতি. তেন ৰুত্তং – ‘‘পটিগ্গহণে পন সতিং অকত্ৰা পরিভোগে করোন্তস্স অনাপত্তী’’তি.

সত্তন্নং সেক্খানং পচ্চযপরিভোগো দাযজ্জপরিভোগো নাম, তে হি ভগৰতো পুত্তা, তস্মা পিতুসন্তকানং পচ্চযানং দাযাদা হুত্ৰা তে পচ্চযে পরিভুঞ্জন্তি. কিং পন তে ভগৰতো পচ্চযে পরিভুঞ্জন্তি, গিহীনং পচ্চযে পরিভুঞ্জন্তীতি? গিহীহি দিন্নাপি ভগৰতা অনুঞ্ঞাতত্তা ভগৰতো সন্তকা হোন্তি, তস্মা তে ভগৰতো পচ্চযে পরিভুঞ্জন্তীতি (ম. নি. ১.২৯) ৰেদিতব্বং, ধম্মদাযাদসুত্তঞ্চেত্থ সাধকং.

খীণাসৰানং পরিভোগো সামিপরিভোগো নাম, তে হি তণ্হায দাসব্যং অতীতত্তা সামিনো হুত্ৰা পরিভুঞ্জন্তীতি. ইমেসু পরিভোগেসু সামিপরিভোগো চ দাযজ্জপরিভোগো চ সব্বেসম্পি ৰট্টতি. ইণপরিভোগো ন ৰট্টতি, থেয্যপরিভোগে কথাযেৰ নত্থি.

অপরেপি চত্তারো পরিভোগা – লজ্জিপরিভোগো, অলজ্জিপরিভোগো, ধম্মিযপরিভোগো, অধম্মিযপরিভোগোতি.

তত্থ অলজ্জিনো লজ্জিনা সদ্ধিং পরিভোগো ৰট্টতি, আপত্তিযা ন কারেতব্বো. লজ্জিনো অলজ্জিনা সদ্ধিং যাৰ ন জানাতি, তাৰ ৰট্টতি. আদিতো পট্ঠায হি অলজ্জী নাম নত্থি, তস্মা যদাস্স অলজ্জীভাৰং জানাতি তদা ৰত্তব্বো ‘‘তুম্হে কাযদ্ৰারে চ ৰচীদ্ৰারে চ ৰীতিক্কমং করোথ, তং অপ্পতিরূপং মা এৰমকত্থা’’তি. সচে অনাদিযিত্ৰা করোতিযেৰ, যদি তেন সদ্ধিং পরিভোগং করোতি, সোপি অলজ্জীযেৰ হোতি. যোপি অত্তনো ভারভূতেন অলজ্জিনা সদ্ধিং পরিভোগং করোতি, সোপি নিৰারেতব্বো. সচে ন ওরমতি, অযম্পি অলজ্জীযেৰ হোতি. এৰং একো অলজ্জী অলজ্জীসতম্পি করোতি. অলজ্জিনো পন অলজ্জিনাৰ সদ্ধিং পরিভোগে আপত্তি নাম নত্থি. লজ্জিনো লজ্জিনা সদ্ধিং পরিভোগো দ্ৰিন্নং খত্তিযকুমারানং সুৰণ্ণপাতিযং ভোজনসদিসোতি.

ধম্মিযাধম্মিযপরিভোগো পচ্চযৰসেন ৰেদিতব্বো. তত্থ সচে পুগ্গলোপি অলজ্জী পিণ্ডপাতোপি অধম্মিযো, উভো জেগুচ্ছা. পুগ্গলো অলজ্জী পিণ্ডপাতো ধম্মিযো, পুগ্গলং জিগুচ্ছিত্ৰা পিণ্ডপাতো ন গহেতব্বো. মহাপচ্চরিযং পন দুস্সীলো সঙ্ঘতো উদ্দেসভত্তাদীনি লভিত্ৰা সঙ্ঘস্সেৰ দেতি, এতানি যথাদানমেৰ গতত্তা ৰট্টন্তীতি ৰুত্তং. পুগ্গলো লজ্জী পিণ্ডপাতো অধম্মিযো, পিণ্ডপাতো জেগুচ্ছো ন গহেতব্বো. পুগ্গলো লজ্জী, পিণ্ডপাতোপি ধম্মিযো, ৰট্টতি.

অপরে দ্ৰে পগ্গহা; দ্ৰে চ পরিভোগা – লজ্জিপগ্গহো, অলজ্জিপগ্গহো; ধম্মপরিভোগো আমিসপরিভোগোতি.

তত্থ অলজ্জিনো লজ্জিং পগ্গহেতুং ৰট্টতি, ন সো আপত্তিযা কারেতব্বো. সচে পন লজ্জী অলজ্জিং পগ্গণ্হাতি, অনুমোদনায অজ্ঝেসতি, ধম্মকথায অজ্ঝেসতি, কুলেসু উপত্থম্ভেতি. ইতরোপি ‘‘অম্হাকং আচরিযো ঈদিসো চ ঈদিসো চা’’তি তস্স পরিসতি ৰণ্ণং ভাসতি, অযং সাসনং ওসক্কাপেতি অন্তরধাপেতীতি ৰেদিতব্বো.

ধম্মপরিভোগ-আমিসপরিভোগেসু পন যত্থ আমিসপরিভোগো ৰট্টতি, তত্থ ধম্মপরিভোগোপি ৰট্টতি. যো পন কোটিযং ঠিতো গন্থো তস্স পুগ্গলস্স অচ্চযেন নস্সিস্সতি, তং ধম্মানুগ্গহেন উগ্গণ্হিতুং ৰট্টতীতি ৰুত্তং.

তত্রিদং ৰত্থু – মহাভযে কির একস্সেৰ ভিক্খুনো মহানিদ্দেসো পগুণো অহোসি. অথ চতুনিকাযিকতিস্সত্থেরস্স উপজ্ঝাযো মহাতিপিটকত্থেরো নাম মহারক্খিতত্থেরং আহ – ‘‘আৰুসো মহারক্খিত, এতস্স সন্তিকে মহানিদ্দেসং গণ্হাহী’’তি. ‘‘পাপো কিরাযং, ভন্তে, ন গণ্হামী’’তি. ‘‘গণ্হাৰুসো, অহং তে সন্তিকে নিসীদিস্সামী’’তি. ‘‘সাধু, ভন্তে, তুম্হেসু নিসিন্নেসু গণ্হিস্সামী’’তি পট্ঠপেত্ৰা রত্তিন্দিৰং নিরন্তরং পরিযাপুণন্তো ওসানদিৰসে হেট্ঠামঞ্চে ইত্থিং দিস্ৰা ‘‘ভন্তে, সুতংযেৰ মে পুব্বে, সচাহং এৰং জানেয্যং, ন ঈদিসস্স সন্তিকে ধম্মং পরিযাপুণেয্য’’ন্তি আহ. তস্স পন সন্তিকে বহূ মহাথেরা উগ্গণ্হিত্ৰা মহানিদ্দেসং পতিট্ঠাপেসুং.

৫৮৬. রূপিযে রূপিযসঞ্ঞীতি এত্থ সব্বম্পি জাতরূপরজতং রূপিযসঙ্গহমেৰ গতন্তি ৰেদিতব্বং.

রূপিযে ৰেমতিকোতি ‘‘সুৰণ্ণং নু খো, খরপত্তং নু খো’’তিআদিনা নযেন সংসযজাতো.

রূপিযে অরূপিযসঞ্ঞীতি সুৰণ্ণাদীসু খরপত্তাদিসঞ্ঞী. অপিচ পুঞ্ঞকামা রাজোরোধাদযো ভত্তখজ্জকগন্ধপিণ্ডাদীসু পক্খিপিত্ৰা হিরঞ্ঞসুৰণ্ণং দেন্তি, চোল়ভিক্খায চরন্তানং দস্সন্তে বদ্ধকহাপণাদীহিযেৰ সদ্ধিং চোল়কানি দেন্তি, ভিক্খূ ভত্তাদিসঞ্ঞায ৰা চোল়কসঞ্ঞায ৰা পটিগ্গণ্হন্তি, এৰম্পি রূপিযে অরূপিযসঞ্ঞী রূপিযং গণ্হাতীতি ৰেদিতব্বো. পটিগ্গণ্হন্তেন পন ‘‘ইমস্মিং গেহে ইদং লদ্ধ’’ন্তি সল্লক্খেতব্বং. যেন হি অস্সতিযা দিন্নং হোতি, সো সতিং পটিলভিত্ৰা পুন আগচ্ছতি, অথস্স ৰত্তব্বং – ‘‘তৰ চোল়কং পস্সাহী’’তি. সেসমেত্থ উত্তানত্থমেৰ.

সমুট্ঠানাদীসু ছসমুট্ঠানং, সিযা কিরিযং গহণেন আপজ্জনতো, সিযা অকিরিযং পটিক্খেপস্স অকরণতো রূপিযঅঞ্ঞৰাদকউপস্সুতিসিক্খাপদানি হি তীণি একপরিচ্ছেদানি, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

রূপিযসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৯. রূপিযসংৰোহারসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫৮৭. তেন সমযেনাতি রূপিযসংৰোহারসিক্খাপদং. তত্থ নানপ্পকারকন্তি কতাকতাদিৰসেন অনেকৰিধং. রূপিযসংৰোহারন্তি জাতরূপরজতপরিৰত্তনং. সমাপজ্জন্তীতি পটিগ্গহণস্সেৰ পটিক্খিতত্তা পটিগ্গহিতপরিৰত্তনে দোসং অপস্সন্তা করোন্তি.

৫৮৯. সীসূপগন্তিআদীসু সীসং উপগচ্ছতীতি সীসূপগং, পোত্থকেসু পন ‘‘সীসূপক’’ন্তি লিখিতং, যস্স কস্সচি সীসালঙ্কারস্সেতং অধিৰচনং. এস নযো সব্বত্থ. কতেন কতন্তিআদীসু সুদ্ধো রূপিযসংৰোহারোযেৰ.

রূপিযে রূপিযসঞ্ঞীতিআদিম্হি পুরিমসিক্খাপদে ৰুত্তৰত্থূসু নিস্সগ্গিযৰত্থুনা নিস্সগ্গিযৰত্থুং চেতাপেন্তস্স মূলগ্গহণে পুরিমসিক্খাপদেন নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং, অপরাপরপরিৰত্তনে ইমিনা নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযমেৰ. নিস্সগ্গিযৰত্থুনা দুক্কটৰত্থুং ৰা কপ্পিযৰত্থুং ৰা চেতাপেন্তস্সপি এসেৰ নযো. যো হি অযং অরূপিযে রূপিযসঞ্ঞী রূপিযং চেতাপেতীতিআদি দুতিযো তিকো ৰুত্তো, তস্সানুলোমত্তা অৰুত্তোপি অযমপরোপি রূপিযে রূপিযসঞ্ঞী অরূপিযং চেতাপেতীতিআদি তিকো ৰেদিতব্বো. অত্তনো ৰা হি অরূপিযেন পরস্স রূপিযং চেতাপেয্য অত্তনো ৰা রূপিযেন পরস্স অরূপিযং, উভযথাপি রূপিযসংৰোহারো কতোযেৰ হোতি, তস্মা পাল়িযং একন্তেন রূপিযপক্খে একোযেৰ তিকো ৰুত্তোতি.

দুক্কটৰত্থুনা পন নিস্সগ্গিযৰত্থুং চেতাপেন্তস্স মূলগ্গহণে পুরিমসিক্খাপদেন দুক্কটং, পচ্ছা পরিৰত্তনে ইমিনা নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং, গরুকস্স চেতাপিতত্তা. দুক্কটৰত্থুনা দুক্কটৰত্থুমেৰ, কপ্পিযৰত্থুং ৰা চেতাপেন্তস্স মূলগ্গহণে পুরিমসিক্খাপদেন দুক্কটং, পচ্ছা পরিৰত্তনেপি ইমিনা দুক্কটমেৰ. কস্মা? অকপ্পিযৰত্থুনা চেতাপিতত্তা. অন্ধকট্ঠকথাযং পন ‘‘সচে কযৰিক্কযং সমাপজ্জেয্য, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি ভাসিতং, তং দুব্ভাসিতং. কস্মা? ন হি দানগ্গহণতো অঞ্ঞো কযৰিক্কযো নাম অত্থি, কযৰিক্কযসিক্খাপদঞ্চ কপ্পিযৰত্থুনা কপ্পিযৰত্থুপরিৰত্তনমেৰ সন্ধায ৰুত্তং, তঞ্চ খো অঞ্ঞত্র সহধম্মিকেহি. ইদং সিক্খাপদং রূপিযেন চ রূপিযারূপিযচেতাপনং অরূপিযেন চ রূপিযচেতাপনং. দুক্কটৰত্থুনা পন দুক্কটৰত্থুনো চেতাপনং নেৰ ইধ ন তত্থ পাল়িযং ৰুত্তং, ন চেত্থ অনাপত্তি ভৰিতুং অরহতি. তস্মা যথেৰ দুক্কটৰত্থুনো পটিগ্গহণে দুক্কটং, তথেৰ তস্স ৰা তেন ৰা চেতাপনেপি দুক্কটং যুত্তন্তি ভগৰতো অধিপ্পাযঞ্ঞূহি ৰুত্তং.

কপ্পিযৰত্থুনা পন নিস্সগ্গিযৰত্থুং চেতাপেন্তস্স মূলগ্গহণে পুরিমসিক্খাপদেন অনাপত্তি, পচ্ছা পরিৰত্তনে ইমিনা নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং. ৰুত্তঞ্হেতং – ‘‘অরূপিযে অরূপিযসঞ্ঞী রূপিযং চেতাপেতি নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি. তেনেৰ কপ্পিযৰত্থুনা দুক্কটৰত্থুং চেতাপেন্তস্স মূলপটিগ্গহণে তথেৰ অনাপত্তি, পচ্ছা পরিৰত্তনে ইমিনা দুক্কটং. কস্মা? অকপ্পিযস্স চেতাপিতত্তা. কপ্পিযৰত্থুনা পন কপ্পিযৰত্থুং অঞ্ঞত্র সহধম্মিকেহি চেতাপেন্তস্স মূলগ্গহণে পুরিমসিক্খাপদেন অনাপত্তি, পচ্ছা পরিৰত্তনে উপরি কযৰিক্কযসিক্খাপদেন নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং. কযৰিক্কযং মোচেত্ৰা গণ্হন্তস্স উপরিসিক্খাপদেনপি অনাপত্তি, ৰড্ঢিং পযোজেন্তস্স দুক্কটং.

ইমস্স চ রূপিযসংৰোহারস্স গরুকভাৰদীপকং ইদং পত্তচতুক্কং ৰেদিতব্বং. যো হি রূপিযং উগ্গণ্হিত্ৰা তেন অযবীজং সমুট্ঠাপেতি, তং কোট্টাপেত্ৰা তেন লোহেন পত্তং কারেতি, অযং পত্তো মহাঅকপ্পিযো নাম, ন সক্কা কেনচি উপাযেন কপ্পিযো কাতুং. সচে হি তং ৰিনাসেত্ৰা থালকং কারেতি, তম্পি অকপ্পিযং. ৰাসিং কারেতি, তায ছিন্নং দন্তকট্ঠম্পি অকপ্পিযং. বল়িসং কারোতি, তেন মারিতা মচ্ছাপি অকপ্পিযা. ৰাসিফলং তাপেত্ৰা উদকং ৰা খীরং ৰা উণ্হাপেতি, তম্পি অকপ্পিযমেৰ.

যো পন রূপিযং উগ্গণ্হিত্ৰা তেন পত্তং কিণাতি, অযম্পি পত্তো অকপ্পিযো. ‘‘পঞ্চন্নম্পি সহধম্মিকানং ন কপ্পতী’’তি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. সক্কা পন কপ্পিযো কাতুং, সো হি মূলে মূলসামিকানং পত্তে চ পত্তসামিকানং দিন্নে কপ্পিযো হোতি. কপ্পিযভণ্ডং দত্ৰা গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি.

যোপি রূপিযং উগ্গণ্হাপেত্ৰা কপ্পিযকারকেন সদ্ধিং কম্মারকুলং গন্ত্ৰা পত্তং দিস্ৰা ‘‘অযং ময্হং রুচ্চতী’’তি ৰদতি. কপ্পিযকারকো চ তং রূপিযং দত্ৰা কম্মারং সঞ্ঞাপেতি, অযম্পি পত্তো কপ্পিযৰোহারেন গহিতোপি দুতিযপত্তসদিসোযেৰ, মূলস্স সম্পটিচ্ছিতত্তা অকপ্পিযো. কস্মা সেসানং ন কপ্পতীতি? মূলস্স অনিস্সট্ঠত্তা.

যো পন রূপিযং অসম্পটিচ্ছিত্ৰা ‘‘থেরস্স পত্তং কিণিত্ৰা দেহী’’তি পহিতকপ্পিযকারকেন সদ্ধিং কম্মারকুলং গন্ত্ৰা পত্তং দিস্ৰা ‘‘ইমে কহাপণে গহেত্ৰা ইমং দেহী’’তি কহাপণে দাপেত্ৰা গহিতো, অযং পত্তো এতস্সেৰ ভিক্খুনো ন ৰট্টতি দুব্বিচারিতত্তা, অঞ্ঞেসং পন ৰট্টতি, মূলস্স অসম্পটিচ্ছিতত্তা.

মহাসুমত্থেরস্স কির উপজ্ঝাযো অনুরুদ্ধত্থেরো নাম অহোসি. সো অত্তনো এৰরূপং পত্তং সপ্পিস্স পূরেত্ৰা সঙ্ঘস্স নিস্সজ্জি. তিপিটকচূল়নাগত্থেরস্সপি সদ্ধিৰিহারিকানং এৰরূপো পত্তো অহোসি. তং থেরোপি সপ্পিস্স পূরাপেত্ৰা সঙ্ঘস্স নিস্সজ্জাপেসীতি. ইদং অকপ্পিযপত্তচতুক্কং.

সচে পন রূপিযং অসম্পটিচ্ছিত্ৰা ‘‘থেরস্স পত্তং কিণিত্ৰা দেহী’’তি পহিতকপ্পিযকারকেন সদ্ধিং কম্মারকুলং গন্ত্ৰা পত্তং দিস্ৰা ‘‘অযং ময্হং রুচ্চতী’’তি ৰা ‘‘ইমাহং গহেস্সামী’’তি ৰা ৰদতি, কপ্পিযকারকো চ তং রূপিযং দত্ৰা কম্মারং সঞ্ঞাপেতি, অযং পত্তো সব্বকপ্পিযো বুদ্ধানম্পি পরিভোগারহোতি.

৫৯১. অরূপিযে রূপিযসঞ্ঞীতি খরপত্তাদীসু সুৰণ্ণাদিসঞ্ঞী. আপত্তি দুক্কটস্সাতি সচে তেন অরূপিযং চেতাপেতি দুক্কটাপত্তি হোতি. এস নযো ৰেমতিকে. অরূপিযসঞ্ঞিস্স পন পঞ্চহি সহধম্মিকেহি সদ্ধি ‘‘ইদং গহেত্ৰা ইদং দেথা’’তি কযৰিক্কযং করোন্তস্সাপি অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ.

ছসমুট্ঠানং, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

রূপিযসংৰোহারসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১০. কযৰিক্কযসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫৯৩. তেন সমযেনাতি কযৰিক্কযসিক্খাপদং. তত্থ কতি হিপি ত্যাযন্তি কতি তে অযং, হিকারো পনেত্থ পদপূরণো, পিকারো গরহাযং, অযং দুব্বলসঙ্ঘাটি তৰ কতি দিৰসানি ভৰিস্সতীতি অত্থো. অথ ৰা কতিহম্পি ত্যাযন্তিপি পাঠো. তত্থ কতিহন্তি কতি অহানি, কতি দিৰসানীতি ৰুত্তং হোতি. সেসং ৰুত্তনযমেৰ. কতিহিপি ম্যাযন্তি ইদম্পি এতেনেৰ নযেন ৰেদিতব্বং. গিহীপি নং গিহিস্সাতি এত্থ ন্তি নামত্থে নিপাতো, গিহী নাম গিহিস্সাতি ৰুত্তং হোতি.

৫৯৪. নানপ্পকারকন্তি চীৰরাদীনং কপ্পিযভণ্ডানং ৰসেন অনেকৰিধং. তেনেৰস্স পদভাজনে চীৰরং আদিং কত্ৰা দসিকসুত্তপরিযোসানং কপ্পিযভণ্ডমেৰ দস্সিতং. অকপ্পিযভণ্ডপরিৰত্তনঞ্হি কযৰিক্কযসঙ্গহং ন গচ্ছতি. কযৰিক্কযন্তি কযঞ্চেৰ ৰিক্কযঞ্চ. ‘‘ইমিনা ইমং দেহী’’তিআদিনা হি নযেন পরস্স কপ্পিযভণ্ডং গণ্হন্তো কযং সমাপজ্জতি, অত্তনো কপ্পিযভণ্ডং দেন্তো ৰিক্কযং.

৫৯৫. অজ্ঝাচরতীতি অভিভৰিত্ৰা চরতি, ৰীতিক্কমৰাচং ভাসতীতি অত্থো. যতো কযিতঞ্চ হোতি ৰিক্কযিতঞ্চাতি যদা কযিতঞ্চ হোতি পরভণ্ডং অত্তনো হত্থগতং করোন্তেন, ৰিক্কীতঞ্চ অত্তনো ভণ্ডং পরহত্থগতং করোন্তেন. ‘‘ইমিনা ইম’’ন্তিআদিৰচনানুরূপতো পন পাঠে পঠমং অত্তনো ভণ্ডং দস্সিতং.

নিস্সজ্জিতব্বন্তি এৰং পরস্স হত্থতো কযৰসেন গহিতকপ্পিযভণ্ডং নিস্সজ্জিতব্বং. অযঞ্হি কযৰিক্কযো ঠপেত্ৰা পঞ্চ সহধম্মিকে অৰসেসেহি গিহিপব্বজিতেহি অন্তমসো মাতাপিতূহিপি সদ্ধিং ন ৰট্টতি.

তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো – ৰত্থেন ৰা ৰত্থং হোতু ভত্তেন ৰা ভত্তং, যং কিঞ্চি কপ্পিযং ‘‘ইমিনা ইমং দেহী’’তি ৰদতি, দুক্কটং. এৰং ৰত্ৰা মাতুযাপি অত্তনো ভণ্ডং দেতি, দুক্কটং. ‘‘ইমিনা ইমং দেহী’’তি ৰুত্তো ৰা ‘‘ইমং দেহি, ইমং তে দস্সামী’’তি ৰত্ৰা ৰা মাতুযাপি ভণ্ডং অত্তনা গণ্হাতি, দুক্কটং. অত্তনো ভণ্ডে পরহত্থং পরভণ্ডে চ অত্তনো হত্থং সম্পত্তে নিস্সগ্গিযং. মাতরং পন পিতরং ৰা ‘‘ইমং দেহী’’তি ৰদতো ৰিঞ্ঞত্তি ন হোতি. ‘‘ইমং গণ্হাহী’’তি ৰদতো সদ্ধাদেয্যৰিনিপাতনং ন হোতি. অঞ্ঞাতকং ‘‘ইমং দেহী’’তি ৰদতো ৰিঞ্ঞত্তি হোতি. ‘‘ইমং গণ্হাহী’’তি ৰদতো সদ্ধাদেয্যৰিনিপাতনং হোতি. ‘‘ইমিনা ইমং দেহী’’তি কযৰিক্কযং আপজ্জতো নিস্সগ্গিযং. তস্মা কপ্পিযভণ্ডং পরিৰত্তেন্তেন মাতাপিতূহিপি সদ্ধিং কযৰিক্কযং অঞ্ঞাতকেহি সদ্ধিং তিস্সো আপত্তিযো মোচেন্তেন পরিৰত্তেতব্বং.

তত্রাযং পরিৰত্তনৰিধি – ভিক্খুস্স পাথেয্যতণ্ডুলা হোন্তি, সো অন্তরামগ্গে ভত্তহত্থং পুরিসং দিস্ৰা ‘‘অম্হাকং তণ্ডুলা অত্থি, ন চ নো ইমেহি অত্থো, ভত্তেন পন অত্থো’’তি ৰদতি. পুরিসো তণ্ডুলে গহেত্ৰা ভত্তং দেতি, ৰট্টতি. তিস্সোপি আপত্তিযো ন হোন্তি. অন্তমসো নিমিত্তকম্মমত্তম্পি ন হোতি. কস্মা? মূলস্স অত্থিতায. পরতো চ ৰুত্তমেৰ ‘‘ইদং অম্হাকং অত্থি, অম্হাকঞ্চ ইমিনা চ ইমিনা চ অত্থোতি ভণতী’’তি. যো পন এৰং অকত্ৰা ‘‘ইমিনা ইমং দেহী’’তি পরিৰত্তেতি; যথাৰত্থুকমেৰ. ৰিঘাসাদং দিস্ৰা ‘‘ইমং ওদনং ভুঞ্জিত্ৰা, রজনং ৰা দারূনি ৰা আহরা’’তি ৰদতি, রজনছল্লিগণনায দারুগণনায চ নিস্সগ্গিযানি হোন্তি. ‘‘ইমং ওদনং ভুঞ্জিত্ৰা ইদং নাম করোথা’’তি দন্তকারাদীহি সিপ্পিকেহি ধমকরণাদীসু তং তং পরিক্খারং কারেতি, রজকেহি ৰা ৰত্থং ধোৰাপেতি; যথাৰত্থুকমেৰ. ন্হাপিতেন কেসে ছিন্দাপেতি, কম্মকারেহি নৰকম্মং কারেতি; যথাৰত্থুকমেৰ. সচে পন ‘‘ইদং ভত্তং ভুঞ্জিত্ৰা ইদং করোথা’’তি ন ৰদতি ‘‘ইদং ভত্তং ভুঞ্জ ভুত্তোসি ভুঞ্জিস্সসি, ইদং নাম করোহী’’তি ৰদতি, ৰট্টতি. এত্থ চ কিঞ্চাপি ৰত্থধোৰনে ৰা কেসচ্ছেদনে ৰা ভূমিসোধনাদিনৰকম্মে ৰা পরভণ্ডং অত্তনো হত্থগতং নিস্সজ্জিতব্বং নাম নত্থি. মহাঅট্ঠকথাযং পন দল়্হং কত্ৰা ৰুত্তত্তা ন সক্কা এতং পটিক্খিপিতুং, তস্মা যথা নিস্সগ্গিযৰত্থুম্হি পরিভুত্তে ৰা নট্ঠে ৰা পাচিত্তিযং দেসেতি, এৰমিধাপি দেসেতব্বং.

৫৯৬. কযৰিক্কযে কযৰিক্কযসঞ্ঞীতিআদিম্হি যো কযৰিক্কযং সমাপজ্জতি, সো তস্মিং কযৰিক্কযসঞ্ঞী ৰা ভৰতু ৰেমতিকো ৰা, ন কযৰিক্কযসঞ্ঞী ৰা নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযমেৰ. চূল়ত্তিকে দ্ৰীসু পদেসু দুক্কটমেৰাতি এৰমত্থো দট্ঠব্বো.

৫৯৭. অগ্ঘং পুচ্ছতীতি ‘‘অযং তৰ পত্তো কিং অগ্ঘতী’’তি পুচ্ছতি. ‘‘ইদং নামা’’তি ৰুত্তে পন সচে তস্স কপ্পিযভণ্ডং মহগ্ঘং হোতি, এৰঞ্চ নং পটিৰদতি ‘‘উপাসক, মম ইদং ৰত্থু মহগ্ঘং, তৰ পত্তং অঞ্ঞস্স দেহী’’তি. তং সুত্ৰা ইতরো ‘‘অঞ্ঞং থালকম্পি দস্সামী’’তি ৰদতি গণ্হিতুং ৰট্টতি, ‘‘ইদং অম্হাকং অত্থী’’তি ৰুত্তলক্খণে পততি. সচে সো পত্তো মহগ্ঘো, ভিক্খুনো ৰত্থু অপ্পগ্ঘং, পত্তসামিকো চস্স অপ্পগ্ঘভাৰং ন জানাতি, পত্তো ন গহেতব্বো, ‘‘মম ৰত্থু অপ্পগ্ঘ’’ন্তি আচিক্খিতব্বং. মহগ্ঘভাৰং ঞত্ৰা ৰঞ্চেত্ৰা গণ্হন্তো হি গহিতভণ্ডং অগ্ঘাপেত্ৰা কারেতব্বতং আপজ্জতি. সচে পত্তসামিকো ‘‘হোতু, ভন্তে, সেসং মম পুঞ্ঞং ভৰিস্সতী’’তি দেতি, ৰট্টতি.

কপ্পিযকারকস্স আচিক্খতীতি যস্স হত্থতো ভণ্ডং গণ্হাতি, তং ঠপেত্ৰা অঞ্ঞং অন্তমসো তস্স পুত্তভাতিকম্পি কপ্পিযকারকং কত্ৰা ‘‘ইমিনা ইমং নাম গহেত্ৰা দেহী’’তি আচিক্খতি. সো চে ছেকো হোতি, পুনপ্পুনং অপনেত্ৰা ৰিৰদিত্ৰা গণ্হাতি, তুণ্হীভূতেন ঠাতব্বং. নো চে ছেকো হোতি, ন জানাতি গহেতুং, ৰাণিজকো তং ৰঞ্চেতি, ‘‘মা গণ্হা’’তি ৰত্তব্বো.

ইদং অম্হাকন্তিআদিম্হি ‘‘ইদং পটিগ্গহিতং তেলং ৰা সপ্পি ৰা অম্হাকং অত্থি, অম্হাকঞ্চ অঞ্ঞেন অপ্পটিগ্গহিতকেন অত্থো’’তি ভণতি. সচে সো তং গহেত্ৰা অঞ্ঞং দেতি, পঠমং অত্তনো তেলং ন মিনাপেতব্বং. কস্মা? নাল়িযঞ্হি অৰসিট্ঠতেলং হোতি, তং পচ্ছা মিনন্তস্স অপ্পটিগ্গহিতকং দূসেয্যাতি. সেসং উত্তানমেৰ.

ছসমুট্ঠানং, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

কযৰিক্কযসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

নিট্ঠিতো কোসিযৰগ্গো দুতিযো.

৩. পত্তৰগ্গো

১. পত্তসিক্খাপদৰণ্ণনা

৫৯৮. তেন সমযেনাতি পত্তসিক্খাপদং. তত্থ পত্তৰাণিজ্জন্তি গামনিগমাদীসু ৰিচরন্তা পত্তৰাণিজ্জং ৰা করিস্সন্তি. আমত্তিকাপণং ৰাতি অমত্তানি ৰুচ্চন্তি ভাজনানি, তানি যেসং ভণ্ডং তে আমত্তিকা, তেসং আমত্তিকানং আপণং আমত্তিকাপণং, কুলালভণ্ডৰাণিজকাপণন্তি অত্থো.

৬০২. তযো পত্তস্স ৰণ্ণাতি তীণি পত্তস্স পমাণানি. অড্ঢাল়্হকোদনং গণ্হাতীতি মগধনাল়িযা দ্ৰিন্নং তণ্ডুলনাল়ীনং ওদনং গণ্হাতি. মগধনাল়ি নাম অড্ঢতেরসপলা হোতীতি অন্ধকট্ঠকথাযং ৰুত্তং. সীহল়দীপে পকতিনাল়ি মহন্তা, দমিল়নাল়ি খুদ্দকা, মগধনাল়ি পমাণযুত্তা, তায মগধনাল়িযা দিযড্ঢনাল়ি একা সীহল়নাল়ি হোতীতি মহাঅট্ঠকথাযং ৰুত্তং. চতুভাগং খাদনন্তি ওদনস্স চতুত্থভাগপ্পমাণং খাদনং, তং হত্থহারিযস্স মুগ্গসূপস্স ৰসেন ৰেদিতব্বং. তদুপিযং ব্যঞ্জনন্তি তস্স ওদনস্স অনুরূপং মচ্ছমংসসাকফলকল়ীরাদিব্যঞ্জনং.

তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো – অনুপহতপুরাণসালিতণ্ডুলানং সুকোট্টিতপরিসুদ্ধানং দ্ৰে মগধনাল়িযো গহেত্ৰা তেহি তণ্ডুলেহি অনুত্তণ্ডুলং অকিলিন্নং অপিণ্ডিতং সুৰিসদং কুন্দমকুল়রাসিসদিসং অৰস্সাৰিতোদনং পচিত্ৰা নিরৰসেসং পত্তে পক্খিপিত্ৰা তস্স ওদনস্স চতুত্থভাগপ্পমাণো নাতিঘনো নাতিতনুকো হত্থহারিযো সব্বসম্ভারসঙ্খতো মুগ্গসূপো পক্খিপিতব্বো. ততো আলোপস্স আলোপস্স অনুরূপং যাৰচরিমালোপপ্পহোনকং মচ্ছমংসাদিব্যঞ্জনং পক্খিপিতব্বং, সপ্পিতেলতক্করসকঞ্জিকাদীনি পন গণনূপগানি ন হোন্তি, তানি হি ওদনগতিকানেৰ, নেৰ হাপেতুং ন ৰড্ঢেতুং সক্কোন্তি. এৰমেতং সব্বম্পি পক্খিত্তং সচে পত্তস্স মুখৰট্টিযা হেট্ঠিমরাজিসমং তিট্ঠতি, সুত্তেন ৰা হীরেন ৰা ছিন্দন্তস্স সুত্তস্স ৰা হীরস্স ৰা হেট্ঠিমন্তং ফুসতি, অযং উক্কট্ঠো নাম পত্তো. সচে তং রাজিং অতিক্কম্ম থূপীকতং তিট্ঠতি, অযং উক্কট্ঠোমকো নাম পত্তো. সচে তং রাজিং ন সম্পাপুণাতি, অন্তোগতমেৰ হোতি, অযং উক্কট্ঠুক্কট্ঠো নাম পত্তো.

নাল়িকোদনন্তি মগধনাল়িযা একায তণ্ডুলনাল়িযা ওদনং. পত্থোদনন্তি মগধনাল়িযা উপড্ঢনাল়িকোদনং. সেসং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং. অযং পন নামমত্তে ৰিসেসো – সচে নাল়িকোদনাদি সব্বম্পি পক্খিত্তং ৰুত্তনযেনেৰ হেট্ঠিমরাজিসমং তিট্ঠতি, অযং মজ্ঝিমো নাম পত্তো. সচে তং রাজিং অতিক্কম্ম থূপীকতং তিট্ঠতি, অযং মজ্ঝিমোমকো নাম পত্তো. সচে তং রাজিং ন সম্পাপুণাতি অন্তোগতমেৰ হোতি, অযং মজ্ঝিমুক্কট্ঠো নাম পত্তো. সচে পত্থোদনাদি সব্বম্পি পক্খিত্তং হেট্ঠিমরাজিসমং তিট্ঠতি, অযং ওমকো নাম পত্তো. সচে তং রাজিং অতিক্কম্ম থূপীকতং তিট্ঠতি, অযং ওমকোমকো নাম পত্তো. সচে তং রাজিং ন পাপুণাতি অন্তোগতমেৰ হোতি, অযং ওমকুক্কট্ঠো নাম পত্তোতি এৰমেতে নৰ পত্তা. তেসু দ্ৰে অপত্তা উক্কট্ঠুক্কট্ঠো চ ওমকোমকো চ. ‘‘ততো উক্কট্ঠো অপত্তো ওমকো অপত্তো’’তি ইদঞ্হি এতে সন্ধায ৰুত্তং. উক্কট্ঠুক্কট্ঠো হি এত্থ উক্কট্ঠতো উক্কট্ঠত্তা ‘‘ততো উক্কট্ঠো অপত্তো’’তি ৰুত্তো. ওমকোমকো চ ওমকতো ওমকত্তা ততো ওমকো অপত্তোতি ৰুত্তো. তস্মা এতে ভাজনপরিভোগেন পরিভুঞ্জিতব্বা, ন অধিট্ঠানুপগা, ন ৰিকপ্পনুপগা. ইতরে পন সত্ত অধিট্ঠহিত্ৰা ৰা ৰিকপ্পেত্ৰা ৰা পরিভুঞ্জিতব্বা, এৰং অকত্ৰা তং দসাহং অতিক্কামযতো নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযন্তি তং সত্তৰিধম্পি পত্তং দসাহপরমং কালং অতিক্কামযতো নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং.

৬০৭. নিস্সগ্গিযং পত্তং অনিস্সজ্জিত্ৰা পরিভুঞ্জতীতি যাগুং পিৰিত্ৰা ধোতে দুক্কটং, খঞ্জকং খাদিত্ৰা ভত্তং ভুঞ্জিত্ৰা ধোতে দুক্কটন্তি এৰং পযোগে পযোগে দুক্কটং.

৬০৮. অনাপত্তি অন্তোদসাহং অধিট্ঠেতি ৰিকপ্পেতীতি এত্থ পন পমাণযুত্তস্সপি অধিট্ঠানৰিকপ্পনুপগত্তং এৰং ৰেদিতব্বং – অযোপত্তো পঞ্চহি পাকেহি মত্তিকাপত্তো দ্ৰীহি পাকেহি পক্কো অধিট্ঠানুপগো, উভোপি যং মূলং দাতব্বং, তস্মিং দিন্নেযেৰ. সচে একোপি পাকো ঊনো হোতি, কাকণিকমত্তম্পি ৰা মূলং অদিন্নং, ন অধিট্ঠানুপগো. সচেপি পত্তসামিকো ৰদতি ‘‘যদা তুম্হাকং মূলং ভৰিস্সতি, তদা দস্সথ, অধিট্ঠহিত্ৰা পরিভুঞ্জথা’’তি নেৰ অধিট্ঠানুপগো হোতি, পাকস্স হি ঊনত্তা পত্তসঙ্খং ন গচ্ছতি, মূলস্স সকলস্স ৰা একদেসস্স ৰা অদিন্নত্তা সকভাৰং ন উপেতি, অঞ্ঞস্সেৰ সন্তকো হোতি, তস্মা পাকে চ মূলে চ নিট্ঠিতেযেৰ অধিট্ঠানুপগো হোতি. যো অধিট্ঠানুপগো, স্ৰেৰ ৰিকপ্পনুপগো, সো হত্থং আগতোপি অনাগতোপি অধিট্ঠাতব্বো ৰিকপ্পেতব্বো ৰা. যদি হি পত্তকারকো মূলং লভিত্ৰা সযং ৰা দাতুকামো হুত্ৰা ‘‘অহং, ভন্তে, তুম্হাকং পত্তং কত্ৰা অসুকদিৰসে নাম পচিত্ৰা ঠপেস্সামী’’তি ৰদতি, ভিক্খু চ তেন পরিচ্ছিন্নদিৰসতো দসাহং অতিক্কামেতি, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং. সচে পন পত্তকারকো ‘‘অহং তুম্হাকং পত্তং কত্ৰা পচিত্ৰা সাসনং পেসেস্সামী’’তি ৰত্ৰা তথেৰ করোতি, তেন পেসিতভিক্খু পন তস্স ভিক্খুনো ন আরোচেতি, অঞ্ঞো দিস্ৰা ৰা সুত্ৰা ৰা ‘‘তুম্হাকং, ভন্তে, পত্তো নিট্ঠিতো’’তি আরোচেতি, এতস্স আরোচনং নপমাণং. যদা পন তেন পেসিতোযেৰ আরোচেতি, তস্স ৰচনং সুতদিৰসতো পট্ঠায দসাহং অতিক্কামযতো নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং. সচে পত্তকারকো ‘‘অহং তুম্হাকং পত্তং কত্ৰা পচিত্ৰা কস্সচি হত্থে পহিণিস্সামী’’তি ৰত্ৰা তথেৰ করোতি, পত্তং গহেত্ৰা আগতভিক্খু পন অত্তনো পরিৰেণে ঠপেত্ৰা তস্স ন আরোচেতি, অঞ্ঞো কোচি ভণতি ‘‘অপি, ভন্তে, অধুনা আভতো পত্তো সুন্দরো’’তি! ‘‘কুহিং, আৰুসো, পত্তো’’তি? ‘‘ইত্থন্নামস্স হত্থে পেসিতো’’তি. এতস্সপি ৰচনং ন পমাণং. যদা পন সো ভিক্খু পত্তং দেতি, লদ্ধদিৰসতো পট্ঠায দসাহং অতিক্কামযতো নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং. তস্মা দসাহং অনতিক্কামেত্ৰাৰ অধিট্ঠাতব্বো ৰিকপ্পেতব্বো ৰা.

তত্থ দ্ৰে পত্তস্স অধিট্ঠানা – কাযেন ৰা অধিট্ঠাতি, ৰাচায ৰা অধিট্ঠাতি. তেসং ৰসেন অধিট্ঠহন্তেন চ ‘‘ইমং পত্তং পচ্চুদ্ধরামী’’তি ৰা ‘‘এতং পত্তং পচ্চুদ্ধরামী’’তি ৰা এৰং সম্মুখে ৰা পরম্মুখে ৰা ঠিতং পুরাণপত্তং পচ্চুদ্ধরিত্ৰা অঞ্ঞস্স ৰা দত্ৰা নৰং পত্তং যত্থ কত্থচি ঠিতং হত্থেন পরামসিত্ৰা ‘‘ইমং পত্তং অধিট্ঠামী’’তি চিত্তেন আভোগং কত্ৰা কাযৰিকারং করোন্তেন কাযেন ৰা অধিট্ঠাতব্বো, ৰচীভেদং কত্ৰা ৰাচায ৰা অধিট্ঠাতব্বো. তত্র দুৰিধং অধিট্ঠানং – সচে হত্থপাসে হোতি ‘‘ইমং পত্তং অধিট্ঠামী’’তি ৰাচা ভিন্দিতব্বা. অথ অন্তোগব্ভে ৰা উপরিপাসাদে ৰা সামন্তৰিহারে ৰা হোতি, ঠপিতট্ঠানং সল্লক্খেত্ৰা ‘‘এতং পত্তং অধিট্ঠামী’’তি ৰাচা ভিন্দিতব্বা.

অধিট্ঠহন্তেন পন এককেন অধিট্ঠাতুম্পি ৰট্টতি, অঞ্ঞস্স সন্তিকে অধিট্ঠাতুম্পি ৰট্টতি. অঞ্ঞস্স সন্তিকে অযমানিসংসো – সচস্স ‘‘অধিট্ঠিতো নু খো মে, নো’’তি ৰিমতি উপ্পজ্জতি, ইতরো সারেত্ৰা ৰিমতিং ছিন্দিস্সতীতি. সচে কোচি দস পত্তে লভিত্ৰা সব্বেৰ অত্তনাৰ পরিভুঞ্জিতুকামো হোতি, ন সব্বে অধিট্ঠাতব্বা. একং পত্তং অধিট্ঠায পুনদিৰসে তং পচ্চুদ্ধরিত্ৰা অঞ্ঞো অধিট্ঠাতব্বো. এতেনুপাযেন ৰস্সসতম্পি পরিহরিতুং সক্কা.

এৰং অপ্পমত্তস্স ভিক্খুনো সিযা অধিট্ঠানৰিজহনন্তি? সিযা. সচে হি অযং পত্তং অঞ্ঞস্স ৰা দেতি, ৰিব্ভমতি ৰা সিক্খং ৰা পচ্চক্খাতি, কালং ৰা করোতি, লিঙ্গং ৰাস্স পরিৰত্ততি, পচ্চুদ্ধরতি ৰা, পত্তে ৰা ছিদ্দং হোতি, অধিট্ঠানং ৰিজহতি. ৰুত্তম্পি চেতং –

‘‘দিন্নৰিব্ভন্তপচ্চক্খা, কালংকিরিযকতেন চ;

লিঙ্গপচ্চুদ্ধরা চেৰ, ছিদ্দেন ভৰতি সত্তম’’ন্তি.

চোরহরণৰিস্সাসগ্গাহেহিপি ৰিজহতিযেৰ. কিত্তকেন ছিদ্দেন অধিট্ঠানং ভিজ্জতি? যেন কঙ্গুসিত্থং নিক্খমতি চেৰ পৰিসতি চ. ইদঞ্হি সত্তন্নং ধঞ্ঞানং লামকধঞ্ঞসিত্থং, তস্মিং অযচুণ্ণেন ৰা আণিযা ৰা পটিপাকতিকে কতে দসাহব্ভন্তরে পুন অধিট্ঠাতব্বো. অযং তাৰ ‘‘অন্তোদসাহং অধিট্ঠেতি ৰিকপ্পেতী’’তি এত্থ অধিট্ঠানে ৰিনিচ্ছযো.

ৰিকপ্পনে পন দ্ৰে ৰিকপ্পনা – সম্মুখাৰিকপ্পনা চ পরম্মুখাৰিকপ্পনা চ. কথং সম্মুখাৰিকপ্পনা হোতি? পত্তানং একবহুভাৰং সন্নিহিতাসন্নিহিতভাৰঞ্চ ঞত্ৰা ‘‘ইমং পত্ত’’ন্তি ৰা ‘‘ইমে পত্তে’’তি ৰা ‘‘এতং পত্ত’’ন্তি ৰা ‘‘এতে পত্তে’’তি ৰা ৰত্ৰা ‘‘তুয্হং ৰিকপ্পেমী’’তি ৰত্তব্বং. অযমেকা সম্মুখাৰিকপ্পনা. এত্তাৰতা নিধেতুং ৰট্টতি, পরিভুঞ্জিতুং ৰা ৰিস্সজ্জেতুং ৰা অধিট্ঠাতুং ৰা ন ৰট্টতি. ‘‘ময্হং সন্তকং পরিভুঞ্জ ৰা ৰিস্সজ্জেহি ৰা যথাপচ্চযং ৰা করোহী’’তি এৰং পন ৰুত্তে পচ্চুদ্ধারো নাম হোতি, ততোপভুতি পরিভোগাদযোপি ৰট্টন্তি.

অপরো নযো – তথেৰ পত্তানং একবহুভাৰং সন্নিহিতাসন্নিহিতভাৰঞ্চ ঞত্ৰা তস্সেৰ ভিক্খুনো সন্তিকে ‘‘ইমং পত্ত’’ন্তি ৰা ‘‘ইমে পত্তে’’তি ৰা ‘‘এতং পত্ত’’ন্তি ৰা ‘‘এতে পত্তে’’তি ৰা ৰত্ৰা পঞ্চসু সহধম্মিকেসু অঞ্ঞতরস্স অত্তনা অভিরুচিতস্স যস্স কস্সচি নামং গহেত্ৰা ‘‘তিস্সস্স ভিক্খুনো ৰিকপ্পেমী’’তি ৰা ‘‘তিস্সায ভিক্খুনিযা সিক্খমানায সামণেরস্স তিস্সায সামণেরিযা ৰিকপ্পেমী’’তি ৰা ৰত্তব্বং, অযং অপরাপি সম্মুখাৰিকপ্পনা. এত্তাৰতা নিধেতুং ৰট্টতি, পরিভোগাদীসু পন একম্পি ন ৰট্টতি. তেন পন ভিক্খুনা ‘‘তিস্সস্স ভিক্খুনো সন্তকং…পে… তিস্সায সামণেরিযা সন্তকং পরিভুঞ্জ ৰা ৰিস্সজ্জেহি ৰা যথাপচ্চযং ৰা করোহী’’তি ৰুত্তে পচ্চুদ্ধারো নাম হোতি. ততোপভুতি পরিভোগাদযোপি ৰট্টন্তি.

কথং পরম্মুখাৰিকপ্পনা হোতি? পত্তানং তথেৰ একবহুভাৰং সন্নিহিতাসন্নিহিতভাৰঞ্চ ঞত্ৰা ‘‘ইমং পত্ত’’ন্তি ৰা ‘‘ইমে পত্তে’’তি ৰা ‘‘এতং পত্ত’’ন্তি ৰা ‘‘এতে পত্তে’’তি ৰা ৰত্ৰা ‘‘তুয্হং ৰিকপ্পনত্থায দম্মী’’তি ৰত্তব্বং. তেন ৰত্তব্বো – ‘‘কো তে মিত্তো ৰা সন্দিট্ঠো ৰা’’তি? ততো ইতরেন পুরিমনযেনেৰ ‘‘তিস্সো ভিক্খূতি ৰা…পে… তিস্সা সামণেরী’’তি ৰা ৰত্তব্বং. পুন তেন ভিক্খুনা ‘‘অহং তিস্সস্স ভিক্খুনো দম্মী’’তি ৰা…পে… ‘‘তিস্সায সামণেরিযা দম্মী’’তি ৰা ৰত্তব্বং, অযং পরম্মুখাৰিকপ্পনা. এত্তাৰত্তা নিধেতুং ৰট্টতি, পরিভোগাদীসু পন একম্পি ন ৰট্টতি. তেন পন ভিক্খুনা দুতিযসম্মুখাৰিকপ্পনাযং ৰুত্তনযেনেৰ ‘‘ইত্থন্নামস্স সন্তকং পরিভুঞ্জ ৰা ৰিস্সজ্জেহি ৰা যথাপচ্চযং ৰা করোহী’’তি ৰুত্তে পচ্চুদ্ধারো নাম হোতি. ততোপভুতি পরিভোগাদযোপি ৰট্টন্তি.

ইমাসং পন দ্ৰিন্নং ৰিকপ্পনানং নানাকরণং, অৰসেসো চ ৰচনক্কমো সব্বো পঠমকথিনসিক্খাপদৰণ্ণনাযং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো সদ্ধিং সমুট্ঠানাদীহীতি.

পত্তসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

২. ঊনপঞ্চবন্ধনসিক্খাপদৰণ্ণনা

৬০৯. তেন সমযেনাতি ঊনপঞ্চবন্ধনসিক্খাপদং. তত্থ ন যাপেতীতি সো কির যদি অরিযসাৰকো নাভৰিস্সা, অঞ্ঞথত্তম্পি অগমিস্সা, এৰং তেহি উব্বাল়্হো, সোতাপন্নত্তা পন কেৰলং সরীরেনেৰ ন যাপেতি, তেন ৰুত্তং – ‘‘অত্তনাপি ন যাপেতি, পুত্তদারাপিস্স কিলমন্তী’’তি.

৬১২-৩. ঊনপঞ্চবন্ধনেনাতি এত্থ ঊনানি পঞ্চ বন্ধনানি অস্সাতি ঊনপঞ্চবন্ধনো, নাস্স পঞ্চ বন্ধনানি পূরেন্তীতি অত্থো, তেন ঊনপঞ্চবন্ধনেন. ইত্থম্ভূতস্স লক্খণে করণৰচনং. তত্থ যস্মা অবন্ধনস্সাপি পঞ্চ বন্ধনানি ন পূরেন্তি, সব্বসো নত্থিতায, তস্মা পদভাজনে ‘‘অবন্ধনো ৰা’’তিআদি ৰুত্তং. ‘‘ঊনপঞ্চবন্ধনেনা’’তি চ ৰুত্তত্তা যস্স পঞ্চবন্ধনো পত্তো হোতি, তস্স সো অপত্তো, তস্মা অঞ্ঞং ৰিঞ্ঞাপেতুং ৰট্টতি. বন্ধনঞ্চ নামেতং যস্মা বন্ধনোকাসে সতি হোতি, অসতি ন হোতি, তস্মা তস্স লক্খণং দস্সেতুং ‘‘অবন্ধনোকাসো নামা’’তিআদি ৰুত্তং.

দ্ৰঙ্গুলা রাজি ন হোতীতি মুখৰট্টিতো হেট্ঠা দ্ৰঙ্গুলপ্পমাণা একাপি রাজি ন হোতি. যস্স দ্ৰঙ্গুলা রাজি হোতীতি যস্স পন তাদিসা একা রাজি হোতি, সো তস্সা রাজিযা হেট্ঠিমপরিযন্তে পত্তৰেধকেন ৰিজ্ঝিত্ৰা পচিত্ৰা সুত্তরজ্জুক-মকচিরজ্জুকাদীহি ৰা তিপুসুত্তকেন ৰা বন্ধিতব্বো, তং বন্ধনং আমিসস্স অলগ্গনত্থং তিপুপট্টকেন ৰা কেনচি বদ্ধসিলেসেন ৰা পটিচ্ছাদেতব্বং. সো চ পত্তো অধিট্ঠহিত্ৰা পরিভুঞ্জিতব্বো, সুখুমং ৰা ছিদ্দং কত্ৰা বন্ধিতব্বো. সুদ্ধেহি পন মধুসিত্থকলাখাসজ্জুলসাদীহি বন্ধিতুং ন ৰট্টতি. ফাণিতং ঝাপেত্ৰা পাসাণচুণ্ণেন বন্ধিতুং ৰট্টতি. মুখৰট্টিসমীপে পন পত্তৰেধকেন ৰিজ্ঝিযমানো কপালস্স বহলত্তা ভিজ্জতি, তস্মা হেট্ঠা ৰিজ্ঝিতব্বো. যস্স পন দ্ৰে রাজিযো একাযেৰ ৰা চতুরঙ্গুলা, তস্স দ্ৰে বন্ধনানি দাতব্বানি. যস্স তিস্সো একাযেৰ ৰা ছল়ঙ্গুলা, তস্স তীণি. যস্স চতস্সো একাযেৰ ৰা অট্ঠঙ্গুলা, তস্স চত্তারি. যস্স পঞ্চ একাযেৰ ৰা দসঙ্গুলা, সো বদ্ধোপি অবদ্ধোপি অপত্তোযেৰ, অঞ্ঞো ৰিঞ্ঞাপেতব্বো. এস তাৰ মত্তিকাপত্তে ৰিনিচ্ছযো.

অযোপত্তে পন সচেপি পঞ্চ ৰা অতিরেকানি ৰা ছিদ্দানি হোন্তি, তানি চে অযচুণ্ণেন ৰা আণিযা ৰা লোহমণ্ডলকেন ৰা বদ্ধানি মট্ঠানি হোন্তি, স্ৰেৰ পত্তো পরিভুঞ্জিতব্বো, ন অঞ্ঞো ৰিঞ্ঞাপেতব্বো. অথ পন একম্পি ছিদ্দং মহন্তং হোতি, লোহমণ্ডলকেন বদ্ধম্পি মট্ঠং ন হোতি, পত্তে আমিসং লগ্গতি, অকপ্পিযো হোতি, অযং অপত্তো. অঞ্ঞো ৰিঞ্ঞাপেতব্বো.

৬১৫. থেরো ৰত্তব্বোতি পত্তে আনিসংসং দস্সেত্ৰা ‘‘অযং, ভন্তে, পত্তো পমাণযুত্তো সুন্দরো থেরানুরূপো, তং গণ্হথা’’তি ৰত্তব্বো. যো ন গণ্হেয্যাতি অনুকম্পায ন গণ্হন্তস্স দুক্কটং. যো পন সন্তুট্ঠিযা ‘‘কিং মে অঞ্ঞেন পত্তেনা’’তি ন গণ্হাতি, তস্স অনাপত্তি. পত্তপরিযন্তোতি এৰং পরিৰত্তেত্ৰা পরিযন্তে ঠিতপত্তো.

ন অদেসেতি মঞ্চপীঠছত্তনাগদন্তকাদিকে অদেসে, ন নিক্খিপিতব্বো. যত্থ পুরিমং সুন্দরং পত্তং ঠপেতি, তত্থেৰ ঠপেতব্বো. পত্তস্স হি নিক্খিপনদেসো ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আধারক’’ন্তিআদিনা নযেন খন্ধকে ৰুত্তোযেৰ.

অভোগেনাতি যাগুরন্ধনরজনপচনাদিনা অপরিভোগেন ন পরিভুঞ্জিতব্বো. অন্তরামগ্গে পন ব্যাধিম্হি উপ্পন্নে অঞ্ঞস্মিং ভাজনে অসতি মত্তিকায লিম্পেত্ৰা যাগুং ৰা পচিতুং উদকং ৰা তাপেতুং ৰট্টতি.

ন ৰিস্সজ্জেতব্বোতি অঞ্ঞস্স ন দাতব্বো. সচে পন সদ্ধিৰিহারিকো ৰা অন্তেৰাসিকো ৰা অঞ্ঞং ৰরপত্তং ঠপেত্ৰা ‘‘অযং ময্হং সারুপ্পো, অযং থেরস্সা’’তি গণ্হাতি, ৰট্টতি. অঞ্ঞো ৰা তং গহেত্ৰা অত্তনো পত্তং দেতি, ৰট্টতি. ‘‘ময্হমেৰ পত্তং আহরা’’তি ৰত্তব্বকিচ্চং নত্থি.

৬১৭. পৰারিতানন্তি এত্থ সঙ্ঘৰসেন পৰারিতট্ঠানে পঞ্চবন্ধনেনেৰ ৰট্টতি. পুগ্গলৰসেন পৰারিতট্ঠানে ঊনপঞ্চবন্ধনেনাপি ৰট্টতীতি কুরুন্দিযং ৰুত্তং. সেসমেত্থ উত্তানত্থমেৰ.

ছসমুট্ঠানং, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

ঊনপঞ্চবন্ধনসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৩. ভেসজ্জসিক্খাপদৰণ্ণনা

৬১৮. তেন সমযেনাতি ভেসজ্জসিক্খাপদং. তত্থ অত্থো, ভন্তেতি রাজা ভিক্খূ উয্যুত্তপ্পযুত্তে থেরস্স লেণত্থায পব্ভারং সোধেন্তে দিস্ৰা আরামিকং দাতুকামো পুচ্ছি.

৬১৯-২১. পাটিযেক্কোতি ৰিসুং একো. মালাকিতেতি কতমালে মালাধরে, কুসুমমালাপটিমণ্ডিতেতি অত্থো. তিণণ্ডুপকন্তি তিণচুম্বটকং. পটিমুঞ্চীতি ঠপেসি. সা অহোসি সুৰণ্ণমালাতি দারিকায সীসে ঠপিতমত্তাযেৰ থেরস্স অধিট্ঠানৰসেন সুৰণ্ণপদুমমালা অহোসি. তঞ্হি তিণণ্ডুপকং সীসে ঠপিতমত্তমেৰ ‘‘সুৰণ্ণমালা হোতূ’’তি থেরো অধিট্ঠাসি. দুতিযম্পি খো…পে…. তেনুপসঙ্কমীতি দুতিযদিৰসেযেৰ উপসঙ্কমি.

সুৰণ্ণন্তি অধিমুচ্চীতি ‘‘সোৰণ্ণমযো হোতূ’’তি অধিট্ঠাসি. পঞ্চন্নং ভেসজ্জানন্তি সপ্পিআদীনং. বাহুলিকাতি পচ্চযবাহুলিকতায পটিপন্না. কোলম্বেপি ঘটেপীতিএত্থ কোলম্বা নাম মহামুখচাটিযো ৰুচ্চন্তি. ওলীনৰিলীনানীতি হেট্ঠা চ উভতোপস্সেসু চ গল়িতানি. ওকিণ্ণৰিকিণ্ণাতি সপ্পিআদীনং গন্ধেন ভূমিং খনন্তেহি ওকিণ্ণা, ভিত্তিযো খনন্তেহি উপরি সঞ্চরন্তেহি চ ৰিকিণ্ণা. অন্তোকোট্ঠাগারিকাতি অব্ভন্তরে সংৰিহিতকোট্ঠাগারা.

৬২২. পটিসাযনীযানীতি পটিসাযিতব্বানি, পরিভুঞ্জিতব্বানীতি অত্থো. ভেসজ্জানীতি ভেসজ্জকিচ্চং করোন্তু ৰা মা ৰা, এৰং লদ্ধৰোহারানি. ‘‘গোসপ্পী’’তিআদীহি লোকে পাকটং দস্সেত্ৰা ‘‘যেসং মংসং কপ্পতী’’তি ইমিনা অঞ্ঞেসম্পি মিগরোহিতসসাদীনং সপ্পিং সঙ্গহেত্ৰা দস্সেসি. যেসঞ্হি খীরং অত্থি, সপ্পিপি তেসং অত্থিযেৰ, তং পন সুলভং ৰা হোতু দুল্লভং ৰা, অসম্মোহত্থং ৰুত্তং. এৰং নৰনীতম্পি.

সন্নিধিকারকং পরিভুঞ্জিতব্বানীতি সন্নিধিং কত্ৰা নিদহিত্ৰা পরিভুঞ্জিতব্বানি. কথং? পাল়িযা আগতসপ্পিআদীসু সপ্পি তাৰ পুরেভত্তং পটিগ্গহিতং তদহুপুরেভত্তং সামিসম্পি নিরামিসম্পি পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি, পচ্ছাভত্ততো পট্ঠায সত্তাহং নিরামিসং পরিভুঞ্জিতব্বং. সত্তাহাতিক্কমে সচে একভাজনে ঠপিতং, একং নিস্সগ্গিযং. সচে বহূসু ৰত্থুগণনায নিস্সগ্গিযানি, পচ্ছাভত্তং পটিগ্গহিতং সত্তাহং নিরামিসমেৰ ৰট্টতি. পুরেভত্তং ৰা পচ্ছাভত্তং ৰা উগ্গহিতকং কত্ৰা নিক্খিত্তং অজ্ঝোহরিতুং ন ৰট্টতি; অব্ভঞ্জনাদীসু উপনেতব্বং. সত্তাহাতিক্কমেপি অনাপত্তি, অনজ্ঝোহরণীযতং আপন্নত্তা. ‘‘পটিসাযনীযানী’’তি হি ৰুত্তং. সচে অনুপসম্পন্নো পুরেভত্তং পটিগ্গহিতনৰনীতেন সপ্পিং কত্ৰা দেতি, পুরেভত্তং সামিসং ৰট্টতি. সচে সযং করোতি, সত্তাহম্পি নিরামিসমেৰ ৰট্টতি. পচ্ছাভত্তং পটিগ্গহিতনৰনীতেন পন যেন কেনচি কতসপ্পি সত্তাহম্পি নিরামিসমেৰ ৰট্টতি. উগ্গহিতকেন কতে পুব্বে ৰুত্তসুদ্ধসপ্পিনযেনেৰ ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো.

পুরেভত্তং পটিগ্গহিতখীরেন ৰা দধিনা ৰা কতসপ্পি অনুপসম্পন্নেন কতং সামিসম্পি তদহুপুরেভত্তং ৰট্টতি. সযংকতং নিরামিসমেৰ ৰট্টতি. নৰনীতং তাপেন্তস্স হি সামংপাকো ন হোতি, সামংপক্কেন পন তেন সদ্ধিং আমিসং ন ৰট্টতি. পচ্ছাভত্ততো পট্ঠায চ ন ৰট্টতিযেৰ. সত্তাহাতিক্কমেপি অনাপত্তি, সৰত্থুকস্স পটিগ্গহিতত্তা, ‘‘তানি পটিগ্গহেত্ৰা’’তি হি ৰুত্তং. পচ্ছাভত্তং পটিগ্গহিতেহি কতং পন অব্ভঞ্জনাদীসু উপনেতব্বং. পুরেভত্তম্পি চ উগ্গহিতকেহি কতং উভযেসম্পি সত্তাহাতিক্কমে অনাপত্তি. এসেৰ নযো অকপ্পিযমংসসপ্পিম্হি. অযং পন ৰিসেসো – যত্থ পাল়িযং আগতসপ্পিনা নিস্সগ্গিযং, তত্থ ইমিনা দুক্কটং. অন্ধকট্ঠকথাযং কারণপতিরূপকং ৰত্ৰা মনুস্সসপ্পি চ নৰনীতঞ্চ পটিক্খিত্তং, তং দুপ্পটিক্খিত্তং, সব্বঅট্ঠকথাসু অনুঞ্ঞাতত্তা. পরতো চস্স ৰিনিচ্ছযোপি আগচ্ছিস্সতি.

পাল়িযং আগতং নৰনীতম্পি পুরেভত্তং পটিগ্গহিতং তদহুপুরেভত্তং সামিসম্পি ৰট্টতি, পচ্ছাভত্ততো পট্ঠায নিরামিসমেৰ. সত্তাহাতিক্কমে নানাভাজনেসু ঠপিতে ভাজনগণনায একভাজনেপি অমিস্সেত্ৰা পিণ্ডপিণ্ডৰসেন ঠপিতে পিণ্ডগণনায নিস্সগ্গিযানি. পচ্ছাভত্তং পটিগ্গহিতং সপ্পিনযেনেৰ ৰেদিতব্বং. এত্থ পন দধিগুল়িকাযোপি তক্কবিন্দূনিপি হোন্তি, তস্মা তং ধোতং ৰট্টতীতি উপড্ঢত্থেরা আহংসু. মহাসীৰত্থেরো পন ‘‘ভগৰতা অনুঞ্ঞাতকালতো পট্ঠায তক্কতো উদ্ধটমত্তমেৰ খাদিংসূ’’তি আহ. তস্মা নৰনীতং পরিভুঞ্জন্তেন ধোৰিত্ৰা দধিতক্কমক্খিকাকিপিল্লিকাদীনি অপনেত্ৰা পরিভুঞ্জিতব্বং. পচিত্ৰা সপ্পিং কত্ৰা পরিভুঞ্জিতুকামেন অধোতম্পি পচিতুং ৰট্টতি. যং তত্থ দধিগতং ৰা তক্কগতং ৰা তং খযং গমিস্সতি, এত্তাৰতা হি সৰত্থুকপটিগ্গহিতং নাম ন হোতীতি অযমেত্থ অধিপ্পাযো. আমিসেন সদ্ধিং পক্কত্তা পন তস্মিম্পি কুক্কুচ্চাযন্তি কুক্কুচ্চকা. ইদানি উগ্গহেত্ৰা ঠপিতনৰনীতে চ পুরেভত্তং খীরদধীনি পটিগ্গহেত্ৰা কতনৰনীতে চ পচ্ছাভত্তং তানি পটিগ্গহেত্ৰা কতনৰনীতে চ উগ্গহিতেহি কতনৰৰীতে চ অকপ্পিযমংসনৰনীতে চ সব্বো আপত্তানাপত্তিপরিভোগাপরিভোগনযো সপ্পিম্হি ৰুত্তক্কমেনেৰ গহেতব্বো.

তেলভিক্খায পৰিট্ঠানং পন ভিক্খূনং তত্থেৰ সপ্পিম্পি নৰনীতম্পি পক্কতেলম্পি অপক্কতেলম্পি আকিরন্তি, তত্থ তক্কদধিবিন্দূনিপি ভত্তসিত্থানিপি তণ্ডুলকণাপি মক্খিকাদযোপি হোন্তি. আদিচ্চপাকং কত্ৰা পরিস্সাৰেত্ৰা গহিতং সত্তাহকালিকং হোতি, পটিগ্গহেত্ৰা ঠপিতভেসজ্জেহি সদ্ধিং পচিত্ৰা নত্থুপানম্পি কাতুং ৰট্টতি. সচে ৰদ্দলিসমযে লজ্জি সামণেরো যথা তত্থ পতিততণ্ডুলকণাদযো ন পচ্চন্তি, এৰং সামিসপাকং মোচেন্তো অগ্গিম্হি ৰিলীযাপেত্ৰা পরিস্সাৰেত্ৰা পুন পচিত্ৰা দেতি, পুরিমনযেনেৰ সত্তাহং ৰট্টতি.

তেলেসু তিলতেলং তাৰ পুরেভত্তং পটিগ্গহিতং পুরেভত্তং সামিসম্পি ৰট্টতি, পচ্ছাভত্ততো পট্ঠায নিরামিসমেৰ. সত্তাহাতিক্কমে পনস্স ভাজনগণনায নিস্সগ্গিযভাৰো ৰেদিতব্বো. পচ্ছাভত্তং পটিগ্গহিতং সত্তাহং নিরামিসমেৰ ৰট্টতি. উগ্গহিতকং কত্ৰা নিক্খিত্তং অজ্ঝোহরিতুং ন ৰট্টতি, সীসমক্খনাদীসু উপনেতব্বং, সত্তাহাতিক্কমেপি অনাপত্তি. পুরেভত্তং তিলে পটিগ্গহেত্ৰা কততেলং পুরেভত্তং সামিসম্পি ৰট্টতি, পচ্ছাভত্ততো পট্ঠায অনজ্ঝোহরণীযং হোতি, সীসমক্খনাদীসু উপনেতব্বং, সত্তাহাতিক্কমেপি অনাপত্তি. পচ্ছাভত্তং তিলে পটিগ্গহেত্ৰা কততেলং অনজ্ঝোহরণীযমেৰ, সৰত্থুকপটিগ্গহিতত্তা, সত্তাহাতিক্কমেপি অনাপত্তি, সীসমক্খনাদীসু উপনেতব্বং. পুরেভত্তং ৰা পচ্ছাভত্তং ৰা উগ্গহিতকতিলেহি কততেলেপি এসেৰ নযো.

পুরেভত্তং পটিগ্গহিতকতিলে ভজ্জিত্ৰা ৰা তিলপিট্ঠং ৰা সেদেত্ৰা উণ্হোদকেন ৰা তেমেত্ৰা কততেলং সচে অনুপসম্পন্নেন কতং পুরেভত্তং সামিসম্পি ৰট্টতি. অত্তনা কততেলং পন নিব্বট্টিতত্তা পুরেভত্তং নিরামিসমেৰ ৰট্টতি. সামংপক্কত্তা সামিসং ন ৰট্টতি, সৰত্থুকপটিগ্গহিতত্তা পন পচ্ছাভত্ততো পট্ঠায উভযম্পি অনজ্ঝোহরণীযং, সীসমক্খনাদীসু উপনেতব্বং, সত্তাহাতিক্কমেপি অনাপত্তি. যদি পন অপ্পং উণ্হোদকং হোতি অব্ভুক্কিরণমত্তং, অব্বোহারিকং হোতি, সামপাকগণনং ন গচ্ছতি. সাসপতেলাদীসুপি অৰত্থুকপটিগ্গহিতেসু অৰত্থুকতিলতেলে ৰুত্তসদিসোৰ ৰিনিচ্ছযো.

সচে পন পুরেভত্তং পটিগ্গহিতানং সাসপাদীনং চুণ্ণেহি আদিচ্চপাকেন সক্কা তেলং কাতুং, তং পুরেভত্তং সামিসম্পি ৰট্টতি, পচ্ছাভত্ততো পট্ঠায নিরামিসমেৰ, সত্তাহাতিক্কমে নিস্সগ্গিযং. যস্মা পন সাসপমধুকচুণ্ণাদীনি সেদেত্ৰা এরণ্ডকট্ঠীনি চ ভজ্জিত্ৰা এৰ তেলং করোন্তি, তস্মা তেসং তেলং অনুপসম্পন্নেহি কতং পুরেভত্তং সামিসম্পি ৰট্টতি. ৰত্থূনং যাৰজীৰিকত্তা পন সৰত্থুকপটিগ্গহণে দোসো নত্থীতি. অত্তনা কতং সত্তাহং নিরামিসপরিভোগেনেৰ পরিভুঞ্জিতব্বং. উগ্গহিতকেহি কতং অনজ্ঝোহরণীযং বাহিরপরিভোগে ৰট্টতি, সত্তাহাতিক্কমেপি অনাপত্তি.

তেলকরণত্থায সাসপমধুকএরণ্ডকট্ঠীনি ৰা পটিগ্গহেত্ৰা কতং তেলং সত্তাহকালিকং. দুতিযদিৰসে কতং ছাহং ৰট্টতি. ততিযদিৰসে কতং পঞ্চাহং ৰট্টতি. চতুত্থ-পঞ্চম-ছট্ঠসত্তামদিৰসে কতং তদহেৰ ৰট্টতি. সচে যাৰ অরুণস্স উগ্গমনা তিট্ঠতি, নিস্সগ্গিযং. অট্ঠমে দিৰসে কতং অনজ্ঝোহরণীযং. অনিস্সগ্গিযত্তা পন বাহিরপরিভোগে ৰট্টতি. সচেপি ন করোতি, তেলত্থায গহিতসাসপাদীনং সত্তাহাতিক্কমনে দুক্কটমেৰ. পাল়িযং পন অনাগতানি অঞ্ঞানিপি নাল়িকেরনিম্বকোসম্বককরমন্দঅতসীআদীনং তেলানি অত্থি, তানি পটিগ্গহেত্ৰা সত্তাহং অতিক্কামযতো দুক্কটং হোতি. অযমেতেসু ৰিসেসো. সেসং যাৰকালিকৰত্থুং যাৰজীৰিকৰত্থুঞ্চ সল্লক্খেত্ৰা সামংপাকসৰত্থুকপুরেভত্তপচ্ছাভত্তপটিগ্গহিতউগ্গহিতকৰত্থুৰিধানং সব্বং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং.

৬২৩. ৰসাতেলন্তি ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰসানি ভেসজ্জানি, অচ্ছৰসং, মচ্ছৰসং, সুসুকাৰসং, সূকরৰসং, গদ্রভৰস’’ন্তি (মহাৰ. ২৬২) এৰং অনুঞ্ঞাতৰসানং তেলং. এত্থ চ ‘‘অচ্ছৰস’’ন্তি ৰচনেন ঠপেত্ৰা মনুস্সৰসং সব্বেসং অকপ্পিযমংসান ৰসা অনুঞ্ঞাতা. মচ্ছগ্গহণেন চ সুসুকাপি গহিতা হোন্তি, ৰাল়মচ্ছত্তা পন ৰিসুং ৰুত্তং. মচ্ছাদিগ্গহণেন চেত্থ সব্বেসম্পি কপ্পিযমংসানং ৰসা অনুঞ্ঞাতা. মংসেসু হি দসমনউস্স-হত্থি-অস্স-সুনখ-অহি-সীহ-ব্যগ্ঘ-দীপি-অচ্ছ-তরচ্ছানং মংসানি অকপ্পিযানি. ৰসাসু একা মনুস্সৰসাৰ. খীরাদীসু অকপ্পিযং নাম নত্থি.

অনুপসম্পন্নেহি কতনিব্বট্টিতৰসাতেলং পুরেভত্তং পটিগ্গহিতং পুরেভত্তং সামিসম্পি ৰট্টতি. পচ্ছাভত্ততো পট্ঠায সত্তাহং নিরামিসমেৰ ৰট্টতি. যং পন তত্থ সুখুমরজসদিসং মংসং ৰা ন্হারু ৰা অট্ঠি ৰা লোহিতং ৰা হোতি, তং অব্বোহারিকং. সচে পন ৰসং পটিগ্গহেত্ৰা সযং করোতি, পুরেভত্তং পটিগ্গহেত্ৰা পচিত্ৰা পরিস্সাৰেত্ৰা সত্তাহং নিরামিসপরিভোগেন পরিভুঞ্জিতব্বং. নিরামিসপরিভোগঞ্হি সন্ধায ইদং ৰুত্তং – ‘‘কালে পটিগ্গহিতং কালে নিপ্পক্কং কালে সংসট্ঠং তেলপরিভোগেন পরিভুঞ্জিতু’’ন্তি (মহাৰ. ২৬২). তত্রাপি অব্বোহারিকং অব্বোহারিকমেৰ. পচ্ছাভত্তং পন পটিগ্গহিতুং ৰা কাতুং ৰা ন ৰট্টতিযেৰ. ৰুত্তঞ্হেতং –

‘‘ৰিকালে চে, ভিক্খৰে, পটিগ্গহিতং ৰিকালে নিপ্পক্কং ৰিকালে সংসট্ঠং, তং চে পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি তিণ্ণং দুক্কটানং. কালে চে, ভিক্খৰে, পটিগ্গহিতং ৰিকালে নিপ্পক্কং ৰিকালে সংসট্ঠং, তং চে পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দ্ৰিন্নং দুক্কটানং. কালে চে, ভিক্খৰে, পটিগ্গহিতং কালে নিপ্পক্কং ৰিকালে সংসট্ঠং, তং চে পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স. কালে চে, ভিক্খৰে, পটিগ্গহিতং কালে নিপ্পক্কং কালে সংসট্ঠং, তং চে পরিভুঞ্জেয্য, অনাপত্তী’’তি.

উপতিস্সত্থেরং পন অন্তেৰাসিকা পুচ্ছিংসু – ‘‘ভন্তে, সপ্পিনৰনীতৰসানি একতো পচিত্ৰা নিব্বট্টিতানি ৰট্টন্তি, ন ৰট্টন্তী’’তি? ‘‘ন ৰট্টন্তি, আৰুসো’’তি. থেরো কিরেত্থ পক্কতেলকসটে ৰিয কুক্কুচ্চাযতি. ততো নং উত্তরি পুচ্ছিংসু – ‘‘ভন্তে, নৰনীতে দধিগুল়িকা ৰা তক্কবিন্দু ৰা হোতি, এতং ৰট্টতী’’তি? ‘‘এতম্পি, আৰুসো, ন ৰট্টতী’’তি. ততো নং আহংসু – ‘‘ভন্তে, একতো পচিত্ৰা সংসট্ঠানি তেজৰন্তানি হোন্তি, রোগং নিগ্গণ্হন্তী’’তি? ‘‘সাধাৰুসো’’তি থেরো সম্পটিচ্ছি.

মহাসুমত্থেরো পনাহ – ‘‘কপ্পিযমংসৰসা সামিসপরিভোগে ৰট্টতি, ইতরা নিরামিসপরিভোগে ৰট্টতী’’তি. মহাপদুমত্থেরো পন ‘‘ইদং কি’’ন্তি পটিক্খিপিত্ৰা ‘‘ননু ৰাতাবাধিকা ভিক্খূ পঞ্চমূলকসাৰযাগুযং অচ্ছসূকরতেলাদীনি পক্খিপিত্ৰা যাগুং পিৰন্তি, সা তেজুস্সদত্তা রোগং নিগ্গণ্হাতী’’তি ৰত্ৰা ‘‘ৰট্টতী’’তি আহ.

মধু নাম মক্খিকামধূতি মধুকরীহি নাম মধুমক্খিকাহি খুদ্দকমক্খিকাহি ভমরমক্খিকাহি চ কতং মধু. তং পুরেভত্তং পটিগ্গহিতং পুরেভত্তং সামিসপরিভোগম্পি ৰট্টতি, পচ্ছাভত্ততো পট্ঠায সত্তাহং নিরামিসপরিভোগমেৰ ৰট্টতি. সত্তাহাতিক্কমে সচে সিলেসসদিসং মহামধুং খণ্ডং খণ্ডং কত্ৰা ঠপিতং, ইতরং ৰা নানাভাজনেসু, ৰত্থুগণনায নিস্সগ্গিযানি. সচে একমেৰ খণ্ডং, একভাজনে ৰা ইতরং একমেৰ নিস্সগ্গিযং. উগ্গহিতকং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং, অরুমক্খনাদীসু উপনেতব্বং. মধুপটলং ৰা মধুসিত্থকং ৰা সচে মধুনা অমক্খিতং পরিসুদ্ধং, যাৰজীৰিকং. মধুমক্খিতং পন মধুগতিকমেৰ. চীরিকা নাম সপক্খা দীঘমক্খিকা, তুম্বলনামিকা চ অট্ঠিপক্খা কাল়মহাভমরা হোন্তি, তেসং আসযেসু নিয্যাসসদিসং মধু হোতি, তং যাৰজীৰিকং.

ফাণিতং নাম উচ্ছুম্হা নিব্বত্তন্তি উচ্ছুরসং উপাদায অপক্কা ৰা অৰত্থুকপক্কা ৰা সব্বাপি অৰত্থুকা উচ্ছুৰিকতি ফাণিতন্তি ৰেদিতব্বা. তং ফাণিতং পুরেভত্তং পটিগ্গহিতং পুরেভত্তং সামিসম্পি ৰট্টতি, পচ্ছাভত্ততো পট্ঠায সত্তাহং নিরামিসমেৰ ৰট্টতি. সত্তাহাতিক্কমে ৰত্থুগণনায নিস্সগ্গিযং. বহূ পিণ্ডা চুণ্ণেত্ৰা একভাজনে পক্খিত্তা হোন্তি ঘনসন্নিৰেসা, একমেৰ নিস্সগ্গিযং. উগ্গহিতকং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং, ঘরধূপনাদীসু উপনেতব্বং. পুরেভত্তং পটিগ্গহিতেন অপরিস্সাৰিতউচ্ছুরসেন কতফাণিতং সচে অনুপসম্পন্নেন কতং, সামিসম্পি ৰট্টতি. সযংকতং নিরামিসমেৰ ৰট্টতি. পচ্ছাভত্ততো পট্ঠায পন সৰত্থুকপটিগ্গহিতত্তা অনজ্ঝোহরণীযং, সত্তাহাতিক্কমেপি অনাপত্তি. পচ্ছাভত্তং অপরিস্সাৰিতপটিগ্গহিতেন কতম্পি অনজ্ঝোহরণীযমেৰ, সত্তাহাতিক্কমেপি অনাপত্তি. এস নযো উচ্ছুং পটিগ্গহেত্ৰা কতফাণিতেপি. পুরেভত্তং পন পরিস্সাৰিতপটিগ্গহিতকেন কতং সচে অনুপসম্পন্নেন কতং পুরেভত্তং সামিসম্পি ৰট্টতি, পচ্ছাভত্ততো পট্ঠায সত্তাহং নিরামিসমেৰ. সযংকতং পুরেভত্তম্পি নিরামিসমেৰ. পচ্ছাভত্তং পরিস্সাৰিতপটিগ্গহিতেন কতং পন নিরামিসমেৰ সত্তাহং ৰট্টতি. উগ্গহিতককতং ৰুত্তনযমেৰ. ‘‘ঝামউচ্ছুফাণিতং ৰা কোট্টিতউচ্ছুফাণিতং ৰা পুরেভত্তমেৰ ৰট্টতী’’তি মহাঅট্ঠকথাযং ৰুত্তং.

মহাপচ্চরিযং পন ‘‘এতং সৰত্থুকপক্কং ৰট্টতি, নো ৰট্টতী’’তি পুচ্ছং কত্ৰা ‘‘উচ্ছুফাণিতং পচ্ছাভত্তং নোৰট্টনকং নাম নত্থী’’তি ৰুত্তং, তং যুত্তং. সীতুদকেন কতং মধুকপুপ্ফফাণিতং পুরেভত্তং সামিসং ৰট্টতি, পচ্ছাভত্ততো পট্ঠায সত্তাহং নিরামিসমেৰ. সত্তাহাতিক্কমে ৰত্থুগণনায দুক্কটং. খীরং পক্খিপিত্ৰা কতং মধুকফাণিতং যাৰকালিকং. খণ্ডসক্খরং পন খীরজল্লিকং অপনেত্ৰা সোধেন্তি, তস্মা ৰট্টতি. মধুকপুপ্ফং পন পুরেভত্তং অল্লং ৰট্টতি, ভজ্জিতম্পি ৰট্টতি. ভজ্জিত্ৰা তিলাদীহি মিস্সং ৰা অমিস্সং ৰা কত্ৰা কোট্টিতম্পি ৰট্টতি. যদি পন তং গহেত্ৰা মেরযত্থায যোজেন্তি, যোজিতং বীজতো পট্ঠায ন ৰট্টতি. কদলী-খজ্জূরী-অম্ব-লবুজ-পনস-চিঞ্চাদীনং সব্বেসং যাৰকালিকফলানং ফাণিতং যাৰকালিকমেৰ. মরিচপক্কেহি ফাণিতং করোন্তি, তং যাৰজীৰিকং.

তানি পটিগ্গহেত্ৰাতি সচেপি সব্বানিপি পটিগ্গহেত্ৰা এক ঘটে অৰিনিব্ভোগানি কত্ৰা নিক্খিপতি, সত্তাহাতিক্কমে একমেৰ নিস্সগ্গিযং. ৰিনিভুত্তেসু পঞ্চ নিস্সগ্গিযানি. সত্তাহং পন অনতিক্কামেত্ৰা গিলানেনপি অগিলানেনপি ৰুত্তনযেনেৰ যথাসুখং পরিভুঞ্জিতব্বং. সত্তৰিধঞ্হি ওদিস্সং নাম – ব্যাধিওদিস্সং, পুগ্গলোদিস্সং, কালোদিস্সং, সমযোদিস্সং, দেসোদিস্সং, ৰসোদিস্সং, ভেসজ্জোদিস্সন্তি.

তত্থ ব্যাধিওদিস্সং নাম – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, অমনুস্সিকাবাধে আমকমংসং আমকলোহিত’’ন্তি (মহাৰ. ২৬৪) এৰং ব্যাধিং উদ্দিস্স অনুঞ্ঞাতং, তং তেনেৰ আবাধেন আবাধিকস্স ৰট্টতি, ন অঞ্ঞস্স. তঞ্চ খো কালেপি ৰিকালেপি কপ্পিযম্পি অকপ্পিযম্পি ৰট্টতিযেৰ.

পুগ্গলোদিস্সং নাম – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, রোমন্থকস্স রোমন্থনং. ন চ, ভিক্খৰে, বহিমুখদ্ৰারং নীহরিত্ৰা অজ্ঝোহরিতব্ব’’ন্তি (চূল়ৰ. ২৭৩) এৰং পুগ্গলং উদ্দিস্স অনুঞ্ঞাতং, তং তস্সেৰ ৰট্টতি, ন অঞ্ঞস্স.

কালোদিস্সং নাম – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, চত্তারি মহাৰিকটানি দাতুং – গূথং, মুত্তং, ছারিকং, মত্তিক’’ন্তি (মহাৰ. ২৬৮) এৰং অহিনা দট্ঠকালং উদ্দিস্স অনুঞ্ঞাতং, তং তস্মিংযেৰ কালে অপ্পটিগ্গহিতকম্পি ৰট্টতি, ন অঞ্ঞস্মিং.

সমযোদিস্সং নাম – ‘‘গণভোজনে অঞ্ঞত্র সমযা’’তিআদিনা (পাচি. ২১৭) নযেন তং তং সমযং উদ্দিস্স অনুঞ্ঞাতা অনাপত্তিযো, তা তস্মিং তস্মিংযেৰ সমযে অনাপত্তিযো হোন্তি, ন অঞ্ঞদা.

দেসোদিস্সং নাম – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, এৰরূপেসু পচ্চন্তিমেসু জনপদেসু ৰিনযধরপঞ্চমেন গণেন উপসম্পদ’’ন্তি (মহাৰ. ২৫৯) এৰং পচ্চন্তদেসে উদ্দিস্স অনুঞ্ঞাতানি উপসম্পদাদীনি, তানি তত্থেৰ ৰট্টন্তি, ন মজ্ঝিমদেসে.

ৰসোদিস্সং নাম – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰসানি ভেসজ্জানী’’তি (মহাৰ. ২৬২) এৰং ৰসানামেন অনুঞ্ঞাতং, তং ঠপেত্ৰা মনুস্সৰসং সব্বেসং কপ্পিযাকপ্পিযৰসানং তেলং তংতদত্থিকানং তেলপরিভোগেন পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি.

ভেসজ্জোদিস্সং নাম – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চ ভেসজ্জানী’’তি (মহাৰ. ২৬০-২৬১) এৰং ভেসজ্জনামেন অনুঞ্ঞাতানি আহারত্থং ফরিতুং সমত্থানি সপ্পিনৰনীততেলমধুফাণিতন্তি. তানি পটিগ্গহেত্ৰা তদহুপুরেভত্তং যথাসুখং পচ্ছাভত্ততো পট্ঠায সতি পচ্চযে ৰুত্তনযেনেৰ সত্তাহং পরিভুঞ্জিতব্বানি.

৬২৪. সত্তাহাতিক্কন্তে অতিক্কন্তসঞ্ঞী নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযন্তি সচেপি সাসপমত্তং হোতি সকিং ৰা অঙ্গুলিযা গহেত্ৰা জিৰ্হায সাযনমত্তং নিস্সজ্জিতব্বমেৰ, পাচিত্তিযঞ্চ দেসেতব্বং.

ন কাযিকেন পরিভোগেন পরিভুঞ্জিতব্বন্তি কাযো ৰা কাযে অরু ৰা ন মক্খেতব্বং. তেহি মক্খিতানি কাসাৰকত্তরযট্ঠিউপাহনপাদকথলিকমঞ্চপীঠাদীনিপি অপরিভোগানি. ‘‘দ্ৰারৰাতপানকৰাটেসুপি হত্থেন গহণট্ঠানং ন মক্খেতব্ব’’ন্তি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. ‘‘কসাৰে পন পক্খিপিত্ৰা দ্ৰারৰাতপানকৰাটানি মক্খেতব্বানী’’তি মহাঅট্ঠকথাযং ৰুত্তং.

অনাপত্তি অন্তোসত্তাহং অধিট্ঠেতীতি সত্তাহব্ভন্তরে সপ্পিঞ্চ তেলঞ্চ ৰসঞ্চ মুদ্ধনিতেলং ৰা অব্ভঞ্জনং ৰা মধুং অরুমক্খনং ফাণিতং ঘরধূপনং অধিট্ঠেতি, অনাপত্তি. সচে অধিট্ঠিততেলং অনধিট্ঠিততেলভাজনে আকিরিতুকামো হোতি, ভাজনে চে সুখুমং ছিদ্দং পৰিট্ঠং পৰিট্ঠং তেলং পুরাণতেলেন অজ্ঝোত্থরীযতি, পুন অধিট্ঠাতব্বং. অথ মহামুখং হোতি, সহসাৰ বহুতেলং পৰিসিত্ৰা পুরাণতেলং অজ্ঝোত্থরতি, পুন অধিট্ঠানকিচ্চং নত্থি. অধিট্ঠিতগতিকমেৰ হি তং হোতি, এতেন নযেন অধিট্ঠিততেলভাজনে অনধিট্ঠিততেলাকিরণম্পি ৰেদিতব্বং.

৬২৫. ৰিস্সজ্জেতীতি এত্থ সচে দ্ৰিন্নং সন্তকং একেন পটিগ্গহিতং অৰিভত্তং হোতি, সত্তাহাতিক্কমে দ্ৰিন্নম্পি অনাপত্তি, পরিভুঞ্জিতুং পন ন ৰট্টতি. সচে যেন পটিগ্গহিতং, সো ইতরং ভণতি – ‘‘আৰুসো, ইমং তেলং সত্তাহমত্তং পরিভুঞ্জ ত্ৰ’’ন্তি. সো চ পরিভোগং ন করোতি, কস্স আপত্তি? ন কস্সচিপি আপত্তি. কস্মা? যেন পটিগ্গহিতং তেন ৰিস্সজ্জিতত্তা, ইতরস্স অপ্পটিগ্গহিতত্তা.

ৰিনস্সতীতি অপরিভোগং হোতি. চত্তেনাতিআদীসু যেন চিত্তেন ভেসজ্জং চত্তঞ্চ ৰন্তঞ্চ মুত্তঞ্চ হোতি, তং চিত্তং চত্তং ৰন্তং মুত্তন্তি ৰুচ্চতি. তেন চিত্তেন পুগ্গলো অনপেক্খোতি ৰুচ্চত্তি, এৰং অনপেক্খো সামণেরস্স দত্ৰাতি অত্থো. ইদং কস্মা ৰুত্তং? ‘‘এৰং অন্তোসত্তাহে দত্ৰা পচ্ছা লভিত্ৰা পরিভুঞ্জন্তস্স অনাপত্তিদস্সনত্থ’’ন্তি মহাসুমত্থেরো আহ. মহাপদুমত্থেরো পনাহ – ‘‘নযিদং যাচিতব্বং, অন্তোসত্তাহে দিন্নস্স হি পুন পরিভোগে আপত্তিযেৰ নত্থি. সত্তাহাতিক্কন্তস্স পন পরিভোগে অনাপত্তিদস্সনত্থমিদং ৰুত্ত’’ন্তি. তস্মা এৰং দিন্নং ভেসজ্জং সচে সামণেরো অভিসঙ্খরিত্ৰা ৰা অনভিসঙ্খরিত্ৰা ৰা তস্স ভিক্খুনো নত্থুকম্মত্থং দদেয্য, গহেত্ৰা নত্থুকম্মং কাতব্বং. সচে বালো হোতি, দাতুং ন জানাতি, অঞ্ঞেন ভিক্খুনা ৰত্তব্বো – ‘‘অত্থি তে, সামণের, তেল’’ন্তি ‘‘আম, ভন্তে, অত্থী’’তি. ‘‘আহর, থেরস্স ভেসজ্জং করিস্সামা’’তি. এৰম্পি ৰট্টতি. সেসং উত্তানত্থমেৰ.

কথিনসমুট্ঠানং, অকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং,

তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

ভেসজ্জসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৪. ৰস্সিকসাটিকসিক্খাপদৰণ্ণনা

৬২৬. তেন সমযেনাতি ৰস্সিকসাটিকসিক্খাপদং. তত্থ ৰস্সিকসাটিকা অনুঞ্ঞাতাতি চীৰরক্খন্ধকে ৰিসাখাৰত্থুস্মিং (মহাৰ. ৩৪৯ আদযো) অনুঞ্ঞাতা. পটিকচ্চেৰাতি পুরেযেৰ.

৬২৭. মাসো সেসো গিম্হানন্তি চতুন্নং গিম্হমাসানং একো পচ্ছিমমাসো সেসো. কত্ৰাতি সিব্বনরজনকপ্পপরিযোসানেন নিট্ঠপেত্ৰা. করোন্তেন চ একমেৰ কত্ৰা সমযে অধিট্ঠাতব্বং, দ্ৰে অধিট্ঠাতুং ন ৰট্টন্তি.

অতিরেকমাসে সেসে গিম্হানেতি গিম্হাননামকে অতিরেকমাসে সেসে.

অতিরেকদ্ধমাসে সেসে গিম্হানে কত্ৰা নিৰাসেতীতি এত্থ পন ঠত্ৰা ৰস্সিকসাটিকায পরিযেসনক্খেত্তং করণক্খেত্তং নিৰাসনক্খেত্তং অধিট্ঠানক্খেত্তন্তি চতুব্বিধং খেত্তং, কুচ্ছিসমযো পিট্ঠিসমযোতি দুৰিধো সমযো, পিট্ঠিসমযচতুক্কং কুচ্ছিসমযচতুক্কন্তি দ্ৰে চতুক্কানি চ ৰেদিতব্বানি.

তত্থ জেট্ঠমূলপুণ্ণমাসিযা পচ্ছিমপাটিপদদিৰসতো পট্ঠায যাৰ কাল়পক্খুপোসথা, অযমেকো অদ্ধমাসো পরিযেসনক্খেত্তঞ্চেৰ করণক্খেত্তঞ্চ. এতস্মিঞ্হি অন্তরে ৰস্সিকসাটিকং অলদ্ধং পরিযেসিতুং লদ্ধং কাতুঞ্চ ৰট্টতি, নিৰাসেতুং অধিট্ঠাতুঞ্চ ন ৰট্টতি. কাল়পক্খুপোসথস্স পচ্ছিমপাটিপদদিৰসতো পট্ঠায যাৰ আসাল়্হীপুণ্ণমা, অযমেকো অদ্ধমাসো পরিযেসনকরণনিৰাসনানং তিণ্ণম্পি খেত্তং. এতস্মিঞ্হি অন্তরে পরিযেসিতুং কাতুং নিৰাসেতুঞ্চ ৰট্টতি, অধিট্ঠাতুংযেৰ ন ৰট্টতি. আসাল়্হীপুণ্ণমাসিযা পচ্ছিমপাটিপদদিৰসতো পট্ঠায যাৰ কত্তিকপুণ্ণমা, ইমে চত্তারো মাসা পরিযেসনকরণনিৰাসনাধিট্ঠানানং চতুন্নং খেত্তং. এতস্মিঞ্হি অন্তরে অলদ্ধং পরিযেসিতুং লদ্ধং কাতুং নিৰাসেতুং অধিট্ঠাতুঞ্চ ৰট্টতি. ইদং তাৰ চতুব্বিধং খেত্তং ৰেদিতব্বং.

কত্তিকপুণ্ণমাসিযা পন পচ্ছিমপাটিপদদিৰসতো পট্ঠায যাৰ জেট্ঠমূলপুণ্ণমা, ইমে সত্ত মাসা পিট্ঠিসমযো নাম. এতস্মিঞ্হি অন্তরে ‘‘কালো ৰস্সিকসাটিকাযা’’তিআদিনা নযেন সতুপ্পাদং কত্ৰা অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতট্ঠানতো ৰস্সিকসাটিকচীৰরং নিপ্ফাদেন্তস্স ইমিনা সিক্খাপদেন নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং. ‘‘দেথ মে ৰস্সিকসাটিকচীৰর’’ন্তিআদিনা নযেন ৰিঞ্ঞত্তিং কত্ৰা নিপ্ফাদেন্তস্স অঞ্ঞাতকৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদেন নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং. ৰুত্তনযেনেৰ সতুপ্পাদং কত্ৰা ঞাতকপৰারিতট্ঠানতো নিপ্ফাদেন্তস্স ইমিনাৰ সিক্খাপদেন নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং. ৰিঞ্ঞত্তিং কত্ৰা নিপ্ফাদেন্তস্স অঞ্ঞাতকৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদেন অনাপত্তি. ৰুত্তঞ্হেতং পরিৰারে

‘‘মাতরং চীৰরং যাচে, নো চ সঙ্ঘে পরিণতং;

কেনস্স হোতি আপত্তি, অনাপত্তি চ ঞাতকে;

পঞ্হা মেসা কুসলেহি চিন্তিতা’’তি. (পরি. ৪৮১);

অযঞ্হি পঞ্হো ইমমত্থং সন্ধায ৰুত্তোতি. এৰং পিট্ঠিসমযচতুক্কং ৰেদিতব্বং.

জেট্ঠমূলপুণ্ণমাসিযা পন পচ্ছিমপাটিপদদিৰসতো পট্ঠায যাৰ কত্তিকপুণ্ণমা, ইমে পঞ্চ মাসা কুচ্ছিসমযো নাম. এতস্মিঞ্হি অন্তরে ৰুত্তনযেন সতুপ্পাদং কত্ৰা অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতট্ঠানতো ৰস্সিকসাটিকচীৰরং নিপ্ফাদেন্তস্স ৰত্তভেদে দুক্কটং. যে মনুস্সা পুব্বেপি ৰস্সিকসাটিকচীৰরং দেন্তি, ইমে পন সচেপি অত্তনো অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতা হোন্তি, ৰত্তভেদো নত্থি, তেসু সতুপ্পাদকরণস্স অনুঞ্ঞাতত্তা. ৰিঞ্ঞতিং কত্ৰা নিপ্ফাদেন্তস্স অঞ্ঞাতকৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদেন নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং. ইদং পন পকতিযা ৰস্সিকসাটিকদাযকেসুপি হোতিযেৰ. ৰুত্তনযেনেৰ সতুপ্পাদং কত্ৰা ঞাতকপৰারিতট্ঠানতো নিপ্ফাদেন্তস্স ইমিনা সিক্খাপদেন অনাপত্তি. ৰিঞ্ঞত্তিং কত্ৰা নিপ্ফাদেন্তস্স অঞ্ঞাতকৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদেন অনাপত্তি. ‘‘ন ৰত্তব্বা দেথ মে’’তি ইদঞ্হি পরিযেসনকালে অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতেযেৰ সন্ধায ৰুত্তং. এৰং কুচ্ছিসমযচতুক্কং ৰেদিতব্বং.

নগ্গো কাযং ওৰস্সাপেতি, আপত্তি দুক্কটস্সাতি এত্থ উদকফুসিতগণনায অকত্ৰা ন্হানপরিযোসানৰসেন পযোগে পযোগে দুক্কটেন কারেতব্বো. সো চ খো ৰিৰটঙ্গণে আকাসতো পতিতউদকেনেৰ ন্হাযন্তো. ন্হানকোট্ঠকৰাপিআদীসু ঘটেহি আসিত্তউদকেন ৰা ন্হাযন্তস্স অনাপত্তি.

ৰস্সং উক্কড্ঢিযতীতি এত্থ সচে কতপরিযেসিতায ৰস্সিকসাটিকায গিম্হানং পচ্ছিম মাসং খেপেত্ৰা পুন ৰস্সানস্স পঠমমাসং উক্কড্ঢিত্ৰা গিম্হানং পচ্ছিমমাসমেৰ করোন্তি, ৰস্সিকসাটিকা ধোৰিত্ৰা নিক্খিপিতব্বা. অনধিট্ঠিতা অৰিকপ্পিতা দ্ৰে মাসে পরিহারং লভতি, ৰস্সূপনাযিকদিৰসে অধিট্ঠাতব্বা. সচে সতিসম্মোসেন ৰা অপ্পহোনকভাৰেন ৰা অকতা হোতি, তে চ দ্ৰে মাসে ৰস্সানস্স চ চাতুমাসন্তি ছ মাসে পরিহারং লভতি. সচে পন কত্তিকমাসে কথিনং অত্থরীযতি, অপরেপি চত্তারো মাসে লভতি, এৰং দস মাসা হোন্তি. ততো পরম্পি সতিযা পচ্চাসায মূলচীৰরং কত্ৰা ঠপেন্তস্স একমাসন্তি এৰং একাদস মাসে পরিহারং লভতি. সচে পন একাহদ্ৰীহাদিৰসেন যাৰ দসাহানাগতায ৰস্সূপনাযিকায অন্তোৰস্সে ৰা লদ্ধা চেৰ নিট্ঠিতা চ, কদা অধিট্ঠাতব্বাতি এতং অট্ঠকথাসু ন ৰিচারিতং. লদ্ধদিৰসতো পট্ঠায অন্তোদসাহে নিট্ঠিতা পন তস্মিংযেৰ অন্তোদসাহে অধিট্ঠাতব্বা. দসাহাতিক্কমে নিট্ঠিতা তদহেৰ অধিট্ঠাতব্বা. দসাহে অপ্পহোন্তে চীৰরকালং নাতিক্কমেতব্বাতি অযং নো অত্তনোমতি. কস্মা? ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তিচীৰরং অধিট্ঠাতুং ন ৰিকপ্পেতুং; ৰস্সিকসাটিকং ৰস্সানং চাতুমাসং অধিট্ঠাতুং, ততো পরং ৰিকপ্পেতু’’ন্তি (মহাৰ. ৩৫৮) হি ৰুত্তং. তস্মা ৰস্সূপনাযিকতো পুব্বে দসাহাতিক্কমেপি অনাপত্তি. ‘‘দসাহপরমং অতিরেকচীৰরং ধারেতব্ব’’ন্তি (পারা. ৪৬২) চ ৰুত্তং. তস্মা একাহদ্ৰীহাদিৰসেন যাৰ দসাহানাগতায ৰস্সূপনাযিকায অন্তোৰস্সে ৰা লদ্ধা চেৰ নিট্ঠিতা চ ৰুত্তনযেনেৰ অন্তোদসাহে ৰা তদহু ৰা অধিট্ঠাতব্বা, দসাহে অপ্পহোন্তে চীৰরকালং নাতিক্কমেতব্বা.

তত্থ সিযা ‘‘ৰস্সানং চাতুমাসং অধিট্ঠাতু’’ন্তি ৰচনতো ‘‘চাতুমাসব্ভন্তরে যদা ৰা তদা ৰা অধিট্ঠাতুং ৰট্টতী’’তি. যদি এৰং, ‘‘কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদিং যাৰ আবাধা অধিট্ঠাতু’’ন্তি ৰুত্তং সাপি, চ দসাহং অতিক্কামেতব্বা সিযা. এৰঞ্চ সতি ‘‘দসাহপরমং অতিরেকচীৰরং ধারেতব্ব’’ন্তি ইদং ৰিরুজ্ঝতি. তস্মা যথাৰুত্তমেৰ গহেতব্বং, অঞ্ঞং ৰা অচলং কারণং লভিত্ৰা ছড্ডেতব্বং. অপিচ কুরুন্দিযম্পি নিস্সগ্গিযাৰসানে ৰুত্তং – ‘‘কদা অধিট্ঠাতব্বা? লদ্ধদিৰসতো পট্ঠায অন্তোদসাহে নিট্ঠিতা পন তস্মিংযেৰ অন্তোদসাহে অধিট্ঠাতব্বা. যদি নপ্পহোতি যাৰ কত্তিকপুণ্ণমা পরিহারং লভতী’’তি.

৬৩০. অচ্ছিন্নচীৰরস্সাতি এতং ৰস্সিকসাটিকমেৰ সন্ধায ৰুত্তং. তেসঞ্হি নগ্গানং কাযোৰস্সাপনে অনাপত্তি. এত্থ চ মহগ্ঘৰস্সিকসাটিকং নিৰাসেত্ৰা ন্হাযন্তস্স চোরুপদ্দৰো আপদা নাম. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.

ছসমুট্ঠানং, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

ৰস্সিকসাটিকসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৫. চীৰরঅচ্ছিন্দনসিক্খাপদৰণ্ণনা

৬৩১. তেন সমযেনাতি চীৰরঅচ্ছিন্দনসিক্খাপদং. তত্থ যম্পি ত্যাহন্তি যম্পি তে অহং. সো কির ‘‘মম পত্তচীৰরউপাহনপচ্চত্থরণানি ৰহন্তো মযা সদ্ধিং চারিকং পক্কমিস্সতী’’তি অদাসি. তেনেৰমাহ. অচ্ছিন্দীতি বলক্কারেন অগ্গহেসি, সকসঞ্ঞায গহিতত্তা পনস্স পারাজিকং নত্থি, কিলমেত্ৰা গহিতত্তা আপত্তি পঞ্ঞত্তা.

৬৩৩. সযং অচ্ছিন্দতি নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযন্তি একং চীৰরং একাবদ্ধানি চ বহূনি অচ্ছিন্দতো একা আপত্তি. একতো অবদ্ধানি ৰিসুং ৰিসুং ঠিতানি চ বহূনি অচ্ছিন্দতো ‘‘সঙ্ঘাটিং আহর, উত্তরাসঙ্গং আহরা’’তি এৰং আহরাপযতো চ ৰত্থুগণনায আপত্তিযো. ‘‘মযা দিন্নানি সব্বানি আহরা’’তি ৰদতোপি একৰচনেনেৰ সম্বহুলা আপত্তিযো.

অঞ্ঞং আণাপেতি আপত্তি দুক্কটস্সাতি ‘‘চীৰরং গণ্হা’’তি আণাপেতি, একং দুক্কটং. আণত্তো বহূনি গণ্হাতি, একং পাচিত্তিযং ‘‘সঙ্ঘাটিং গণ্হ, উত্তরাসঙ্গং গণ্হা’’তি ৰদতো ৰাচায ৰাচায দুক্কটং. ‘‘মযা দিন্নানি সব্বানি গণ্হা’’তি ৰদতো একৰাচায সম্বহুলা আপত্তিযো.

৬৩৪. অঞ্ঞং পরিক্খারন্তি ৰিকপ্পনুপগপচ্ছিমচীৰরং ঠপেত্ৰা যং কিঞ্চি অন্তমসো সূচিম্পি. ৰেঠেত্ৰা ঠপিতসূচীসুপি ৰত্থুগণনায দুক্কটানি. সিথিলৰেঠিতাসু এৰং. গাল়্হং কত্ৰা বদ্ধাসু পন একমেৰ দুক্কটন্তি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. সূচিঘরে পক্খিত্তাসুপি এসেৰ নযো. থৰিকায পক্খিপিত্ৰা সিথিলবদ্ধ গাল়্হবদ্ধেসু তিকটুকাদীসু ভেসজ্জেসুপি এসেৰ নযো.

৬৩৫. সো ৰা দেতীতি ‘‘ভন্তে, তুম্হাকংযেৰ ইদং সারুপ্প’’ন্তি এৰং ৰা দেতি, অথ ৰা পন ‘‘আৰুসো, মযং তুয্হং ‘ৰত্তপটিপত্তিং করিস্সতি, অম্হাকং সন্তিকে উপজ্ঝং গণ্হিস্সতি, ধম্মং পরিযাপুণিস্সতী’তি চীৰরং অদম্হ, সো দানি ত্ৰং ন ৰত্তং করোসি, ন উপজ্ঝং গণ্হাসি, ন ধম্মং পরিযাপুণাসী’’তি এৰমাদীনি ৰুত্তো ‘‘ভন্তে, চীৰরত্থায মঞ্ঞে ভণথ, ইদং ৰো চীৰর’’ন্তি দেতি, এৰম্পি সো ৰা দেতি. দিসাপক্কন্তং ৰা পন দহরং ‘‘নিৰত্তেথ ন’’ন্তি ভণতি, সো ন নিৰত্ততি. চীৰরং গহেত্ৰা রুন্ধথাতি, এৰং চে নিৰত্ততি, সাধু. সচে ‘‘পত্তচীৰরত্থায মঞ্ঞে তুম্হে ভণথ, গণ্হথ ন’’ন্তি দেতি. এৰম্পি সো ৰা দেতি, ৰিব্ভন্তং ৰা দিস্ৰা ‘‘মযং তুয্হং ‘ৰত্তং করিস্সতী’তি পত্তচীৰরং অদম্হ, সো দানি ত্ৰং ৰিব্ভমিত্ৰা চরসী’’তি ৰদতি. ইতরো ‘‘গণ্হথ তুম্হাকং পত্তচীৰর’’ন্তি দেতি, এৰম্পি সো ৰা দেতি. ‘‘মম সন্তিকে উপজ্ঝং গণ্হন্তস্সেৰ দেমি, অঞ্ঞত্থ গণ্হন্তস্স ন দেমি. ৰত্তং করোন্তস্সেৰ দেমি, অকরোন্তস্স ন দেমি, ধম্মং পরিযাপুণন্তস্সেৰ দেমি, অপরিযাপুণন্তস্স ন দেমি, অৰিব্ভমন্তস্সেৰ দেমি, ৰিব্ভমন্তস্স ন দেমী’’তি এৰং পন দাতুং ন ৰট্টতি, দদতো দুক্কটং. আহরাপেতুং পন ৰট্টতি. চজিত্ৰা দিন্নং অচ্ছিন্দিত্ৰা গণ্হন্তো ভণ্ডগ্ঘেন কারেতব্বো. সেসমেত্থ উত্তানমেৰাতি.

তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.

চীৰরঅচ্ছিন্দনসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৬. সুত্তৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদৰণ্ণনা

৬৩৬. তেন সমযেনাতি সুত্তৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদং. তত্থ খোমন্তি খোমৰাকেহি কতসুত্তং. কপ্পাসিকন্তি কপ্পাসতো নিব্বত্তং. কোসেয্যন্তি কোসিযংসূহি কন্তিত্ৰা কতসুত্তং. কম্বলন্তি এল়কলোমসুত্তং. সাণন্তি সাণৰাকসুত্তং. ভঙ্গন্তি পাটেক্কং ৰাকসুত্তমেৰাতি একে. এতেহি পঞ্চহি মিস্সেত্ৰা কতসুত্তং পন ‘‘ভঙ্গ’’ন্তি ৰেদিতব্বং.

ৰাযাপেতি পযোগে পযোগে দুক্কটন্তি সচে তন্তৰাযস্স তুরিৰেমাদীনি নত্থি, তানি ‘‘অরঞ্ঞতো আহরিস্সামী’’তি ৰাসিং ৰা ফরসুং ৰা নিসেতি, ততো পট্ঠায যং যং উপকরণত্থায ৰা চীৰরৰাযনত্থায ৰা করোতি, সব্বত্থ তন্তৰাযস্স পযোগে পযোগে ভিক্খুস্স দুক্কটং. দীঘতো ৰিদত্থিমত্তে তিরিযঞ্চ হত্থমত্তে ৰীতে নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘যাৰ পরিযোসানং ৰাযাপেন্তস্স ফলকে ফলকে নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি ৰুত্তং. তম্পি ইদমেৰ পমাণং সন্ধায ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং. ৰিকপ্পনুপগপচ্ছিমঞ্হি চীৰরসঙ্খ্যং গচ্ছতীতি.

অপিচেত্থ এৰং ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো – সুত্তং তাৰ সামং ৰিঞ্ঞাপিতং অকপ্পিযং, সেসং ঞাতকাদিৰসেন উপ্পন্নং কপ্পিযং. তন্তৰাযোপি অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতো ৰিঞ্ঞত্তিযা লদ্ধো অকপ্পিযো, সেসো কপ্পিযো. তত্থ অকপ্পিযসুত্তং অকপ্পিযতন্তৰাযেন ৰাযাপেন্তস্স পুব্বে ৰুত্তনযেন নিস্সগ্গিযং. তেনেৰ পন কপ্পিযসুত্তং ৰাযাপেন্তস্স যথা পুব্বে নিস্সগ্গিযং, এৰং দুক্কটং. তেনেৰ কপ্পিযং অকপ্পিযঞ্চ সুত্তং ৰাযাপেন্তস্স যদি পচ্ছিমচীৰরপ্পমাণেন একো পরিচ্ছেদো সুদ্ধকপ্পিযসুত্তমযো, একো অকপ্পিযসুত্তমযোতি এৰং কেদারবদ্ধং ৰিয চীৰরং হোতি, অকপ্পিযসুত্তমযে পরিচ্ছেদে পাচিত্তিযং, ইতরস্মিং তথেৰ দুক্কটং. যদি ততো ঊনপরিচ্ছেদা হোন্তি, অন্তমসো অচ্ছিমণ্ডলপ্পমাণাপি, সব্বপরিচ্ছেদেসু পরিচ্ছেদগণনায দুক্কটং. অথ একন্তরিকেন ৰা সুত্তেন দীঘতো ৰা কপ্পিযং তিরিযং অকপ্পিযং কত্ৰা ৰীতং হোতি, ফলকে ফলকে দুক্কটং. কপ্পিযতন্তৰাযেনপি অকপ্পিযসুত্তং ৰাযাপেন্তস্স যথা পুব্বে নিস্সগ্গিযং, এৰং দুক্কটং. তেনেৰ কপ্পিযঞ্চ অকপ্পিযঞ্চ সুত্তং ৰাযাপেন্তস্স সচে পচ্ছিমচীৰরপ্পমাণা ঊনকা ৰা অকপ্পিযসুত্তপরিচ্ছেদা হোন্তি, তেসু পরিচ্ছেদগণনায দুক্কটং. কপ্পিযসুত্তপরিচ্ছেদেসু অনাপত্তি. অথ একন্তরিকেন ৰা সুত্তেন দীঘতো ৰা কপ্পিযং তিরিযং অকপ্পিযং কত্ৰা ৰীতং হোতি, ফলকে ফলকে দুক্কটং.

যদি পন দ্ৰে তন্তৰাযা হোন্তি, একো কপ্পিযো একো অকপ্পিযো, সুত্তঞ্চ অকপ্পিযং, তে চে ৰারেন ৰিনন্তি, অকপ্পিযতন্তৰাযেন ৰীতে ফলকে ফলকে পাচিত্তিযং, ঊনতরে দুক্কটং. ইতরেন ৰীতে উভযত্থ দুক্কটং. সচে দ্ৰেপি ৰেমং গহেত্ৰা একতো ৰিনন্তি, ফলকে ফলকে পাচিত্তিযং. অথ সুত্তং কপ্পিযং, চীৰরঞ্চ কেদারবদ্ধাদীহি সপরিচ্ছেদং, অকপ্পিযতন্তৰাযেন ৰীতে পরিচ্ছেদে পরিচ্ছেদে দুক্কটং, ইতরেন ৰীতে অনাপত্তি. সচে দ্ৰেপি ৰেমং গহেত্ৰা একতো ৰিনন্তি, ফলকে ফলকে দুক্কটং. অথ সুত্তম্পি কপ্পিযঞ্চ অকপ্পিযঞ্চ, তে চে ৰারেন ৰিনন্তি, অকপ্পিযতন্তৰাযেন অকপ্পিযসুত্তমযেসু পচ্ছিমচীৰরপ্পমাণেসু পরিচ্ছেদেসু ৰীতেসু পরিচ্ছেদগণনায পাচিত্তিযং. ঊনকতরেসু কপ্পিযসুত্তমযেসু চ দুক্কটং. কপ্পিযতন্তৰাযেন অকপ্পিযসুত্তমযেসু পমাণযুত্তেসু ৰা ঊনকেসু ৰা দুক্কটমেৰ. কপ্পিযসুত্তমযেসু অনাপত্তি.

অথ একন্তরিকেন ৰা সুত্তেন দীঘতো ৰা অকপ্পিযং তিরিযং কপ্পিযং কত্ৰা ৰিনন্তি, উভোপি ৰা তে ৰেমং গহেত্ৰা একতো ৰিনন্তি, অপরিচ্ছেদে চীৰরে ফলকে ফলকে দুক্কটং, সপরিচ্ছেদে পরিচ্ছেদৰসেন দুক্কটানীতি. অযং পন অত্থো মহাঅট্ঠকথাযং অপাকটো, মহাপচ্চরিযাদীসু পাকটো. ইধ সব্বাকারেনেৰ পাকটো.

সচে সুত্তম্পি কপ্পিযং, তন্তৰাযোপি কপ্পিযো ঞাতকপ্পৰারিতো ৰা মূলেন ৰা পযোজিতো, ৰাযাপনপচ্চযা অনাপত্তি. দসাহাতিক্কমনপচ্চযা পন আপত্তিং রক্খন্তেন ৰিকপ্পনুপগপ্পমাণমত্তে ৰীতে তন্তে ঠিতংযেৰ অধিট্ঠাতব্বং. দসাহাতিক্কমেন নিট্ঠাপিযমানঞ্হি নিস্সগ্গিযং ভৰেয্যাতি. ঞাতকাদীহি তন্তং আরোপেত্ৰা ‘‘তুম্হাকং, ভন্তে, ইদং চীৰরং গণ্হেয্যাথা’’তি নিয্যাতিতেপি এসেৰ নযো.

সচে তন্তৰাযো এৰং পযোজিতো ৰা সযং দাতুকামো ৰা হুত্ৰা ‘‘অহং, ভন্তে, তুম্হাকং চীৰরং অসুকদিৰসে নাম ৰাযিত্ৰা ঠপেস্সামী’’তি ৰদতি, ভিক্খু চ তেন পরিচ্ছিন্নদিৰসতো দসাহং অতিক্কামেতি, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং.

সচে পন তন্তৰাযো ‘‘অহং তুম্হাকং চীৰরং ৰাযিত্ৰা সাসনং পেসেস্সামী’’তি ৰত্ৰা তথেৰ করোতি, তেন পেসিতভিক্খু পন তস্স ভিক্খুনো ন আরোচেতি, অঞ্ঞো দিস্ৰা ৰা সুত্ৰা ৰা ‘‘তুম্হাকং, ভন্তে, চীৰরং নিট্ঠিত’’ন্তি আরোচেতি, এতস্স আরোচনং ন পমাণং. যদা পন তেন পেসিতোযেৰ আরোচেতি, তস্স ৰচনং সুতদিৰসতো পট্ঠায দসাহং অতিক্কামযতো নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং.

সচে তন্তৰাযো ‘‘অহং তুম্হাকং চীৰরং ৰাযিত্ৰা কস্সচি হত্থে পহিণিস্সামী’’তি ৰত্ৰা তথেৰ করোতি, চীৰরং গহেত্ৰা গতভিক্খু পন অত্তনো পরিৰেণে ঠপেত্ৰা তস্স ন আরোচেতি, অঞ্ঞো কোচি ভণতি ‘‘অপি, ভন্তে, অধুনা আভতং চীৰরং সুন্দর’’ন্তি? ‘‘কুহিং, আৰুসো, চীৰর’’ন্তি? ‘‘ইত্থন্নামস্স হত্থে পেসিত’’ন্তি. এতস্সপি ৰচনং ন পমাণং. যদা পন সো ভিক্খু চীৰরং দেতি, লদ্ধদিৰসতো পট্ঠায দসাহং অতিক্কামযতো নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং. সচে পন ৰাযাপনমূলং অদিন্নং হোতি, যাৰ কাকণিকমত্তম্পি অৰসিট্ঠং, তাৰ রক্খতি.

৬৪০. অনাপত্তি চীৰরং সিব্বেতুন্তি চীৰরসিব্বনত্থায সুত্তং ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি অত্থো. আযোগেতিআদীসুপি নিমিত্তত্থে ভুম্মৰচনং, আযোগাদিনিমিত্তং ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি ৰুত্তং হোতি. সেসমেত্থ উত্তানত্থমেৰাতি.

ছসমুট্ঠানং, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

সুত্তৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৭. মহাপেসকারসিক্খাপদৰণ্ণনা

৬৪১. তেন সমযেনাতি মহাপেসকারসিক্খাপদং. তত্থ সুত্তং ধারযিত্ৰাতি সুত্তং তুলেত্ৰা পলপরিচ্ছেদং কত্ৰা. অপ্পিতন্তি ঘনং. সুৰীতন্তি সুট্ঠু ৰীতং, সব্বট্ঠানেসু সমং কত্ৰা ৰীতং. সুপ্পৰাযিতন্তি সুট্ঠু পৰাযিতং সব্বট্ঠানেসু সমং কত্ৰা তন্তে পসারিতং. সুৰিলেখিতন্তি লেখনিযা সুট্ঠু ৰিলিখিতং. সুৰিতচ্ছিতন্তি কোচ্ছেন সুট্ঠু ৰিতচ্ছিতং, সুনিদ্ধোতন্তি অত্থো. পটিবদ্ধন্তি ৰেকল্লং. তন্তেতি তন্তে দীঘতো পসারণেযেৰ উপনেত্ৰাতি অত্থো.

৬৪২. তত্র চে সো ভিক্খূতি যত্র গামে ৰা নিগমে ৰা তে তন্তৰাযা তত্র. ৰিকপ্পং আপজ্জেয্যাতি ৰিসিট্ঠং কপ্পং অধিকৰিধানং আপজ্জেয্য. পাল়িযং পন যেনাকারেন ৰিকপ্পং আপন্নো হোতি, তং দস্সেতুং ‘‘ইদং খো, আৰুসো’’তিআদি ৰুত্তং.

ধম্মম্পি ভণতীতি ধম্মকথম্পি কথেতি, ‘‘তস্স ৰচনেন আযতং ৰা ৰিত্থতং ৰা অপ্পিতং ৰা’’তি সুত্তৰড্ঢনআকারমেৰ দস্সেতি.

পুব্বে অপ্পৰারিতোতি চীৰরসামিকেহি পুব্বে অপ্পৰারিতো হুত্ৰা. সেসং উত্তানত্থমেৰাতি.

ছসমুট্ঠানং, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং,

তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

মহাপেসকারসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৮. অচ্চেকচীৰরসিক্খাপদৰণ্ণনা

৬৪৬-৯. তেন সমযেনাতি অচ্চেকচীৰরসিক্খাপদং. তত্থ দসাহানাগতন্তি দস অহানি দসাহং, তেন দসাহেন অনাগতা দসাহানাগতা, দসাহেন অসম্পত্তাতি অত্থো, তং দসাহানাগতং, অচ্চন্তসংযোগৰসেন ভুম্মত্থে উপযোগৰচনং, তেনেৰস্স পদভাজনে ‘‘দসাহানাগতাযা’’তি ৰুত্তং. পৰারণাযাতি ইদং পন যা সা দসাহানাগতাতি ৰুত্তা, তং সরূপতো দস্সেতুং অসম্মোহত্থং অনুপযোগৰচনং.

কত্তিকতেমাসিকপুণ্ণমন্তি পঠমকত্তিকতেমাসিকপুণ্ণমং. ইধাপি পঠমপদস্স অনুপযোগত্তা পুরিমনযেনেৰ ভুম্মত্থে উপযোগৰচনং. ইদং ৰুত্তং হোতি – ‘‘‘যতো পট্ঠায পঠমমহাপৰারণা দসাহানাগতা’তি ৰুচ্চতি, সচেপি তানি দিৰসানি অচ্চন্তমেৰ ভিক্খুনো অচ্চেকচীৰরং উপ্পজ্জেয্য, ‘অচ্চেকং ইদ’ন্তি জানমানেন ভিক্খুনা সব্বম্পি পটিগ্গহেতব্ব’’ন্তি. তেন পৰারণামাসস্স জুণ্হপক্খপঞ্চমিতো পঠায উপ্পন্নস্স চীৰরস্স নিধানকালো দস্সিতো হোতি. কামঞ্চেস ‘‘দসাহপরমং অতিরেকচীৰরং ধারেতব্ব’’ন্তি ইমিনাৰ সিদ্ধো, অত্থুপ্পত্তিৰসেন পন অপুব্বং ৰিয অত্থং দস্সেত্ৰা সিক্খাপদং ঠপিতং.

অচ্চেকচীৰরন্তি অচ্চাযিকচীৰরং ৰুচ্চতি, তস্স পন অচ্চাযিকভাৰং দস্সেতুং ‘‘সেনায ৰা গন্তুকামো হোতী’’তিআদি ৰুত্তং. তত্থ সদ্ধাতি ইমিনা সদ্ধামত্তকমেৰ দস্সিতং. পসাদোতি ইমিনা সুপ্পসন্না বলৰসদ্ধা. এতং অচ্চেকচীৰরং নামাতি এতং ইমেহি কারণেহি দাতুকামেন দূতং ৰা পেসেত্ৰা সযং ৰা আগন্ত্ৰা ‘‘ৰস্সাৰাসিকং দস্সামী’’তি এৰং আরোচিতং চীৰরং অচ্চেকচীৰরং নাম হোতী. ছট্ঠিতো পট্ঠায পন উপ্পন্নং অনচ্চেকচীৰরম্পি পচ্চুদ্ধরিত্ৰা ঠপিতচীৰরম্পি এতং পরিহারং লভতিযেৰ.

সঞ্ঞাণং কত্ৰা নিক্খিপিতব্বন্তি কিঞ্চি নিমিত্তং কত্ৰা ঠপেতব্বং. কস্মা এতং ৰুত্তং? যদি হি তং পুরে পৰারণায ৰিভজন্তি. যেন গহিতং, তেন ছিন্নৰস্সেন ন ভৰিতব্বং. সচে পন হোতি, তং চীৰরং সঙ্ঘিকমেৰ হোতি. ততো সল্লক্খেত্ৰা সুখং দাতুং ভৰিস্সতীতি.

৬৫০. অচ্চেকচীৰরে অচ্চেকচীৰরসঞ্ঞীতি এৰমাদি ৰিভজিত্ৰা গহিতমেৰ সন্ধায ৰুত্তং. সচে পন অৰিভত্তং হোতি, সঙ্ঘস্স ৰা ভণ্ডাগারে, চীৰরসমযাতিক্কমেপি অনাপত্তি. ইতি অতিরেকচীৰরস্স দসাহং পরিহারো. অকতস্স ৰস্সিকসাটিকচীৰরস্স অনত্থতে কথিনে পঞ্চ মাসা, ৰস্সে উক্কড্ঢিতে ছ মাসা, অত্থতে কথিনে অপরে চত্তারো মাসা. হেমন্তস্স পচ্ছিমে দিৰসে মূলচীৰরাধিট্ঠানৰসেন অপরোপি একো মাসোতি একাদস মাসা পরিহারো. সতিযা পচ্চাসায মূলচীৰরস্স একো মাসো, অচ্চেকচীৰরস্স অনত্থতে কথিনে একাদসদিৰসাধিকো মাসো, অত্থতে কথিনে একাদসদিৰসাধিকা পঞ্চ মাসা, ততো পরং একদিৰসম্পি পরিহারো নত্থীতি ৰেদিতব্বং.

অনচ্চেকচীৰরেতি অচ্চেকচীৰরসদিসে অঞ্ঞস্মিং. সেসমেত্থ উত্তানত্থমেৰাতি.

কথিনসমুট্ঠানং – অকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

অচ্চেকচীৰরসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৯. সাসঙ্কসিক্খাপদৰণ্ণনা

৬৫২. তেন সমযেনাতি সাসঙ্কসিক্খাপদং. তত্থ ৰুত্থৰস্সা আরঞ্ঞকেসূতি তে পুব্বেপি অরঞ্ঞেযেৰ ৰিহরিংসু. দুব্বলচীৰরত্তা পন পচ্চযৰসেন গামন্তসেনাসনে ৰস্সং ৰসিত্ৰা নিট্ঠিতচীৰরা হুত্ৰা ‘‘ইদানি নিপ্পলিবোধা সমণধম্মং করিস্সামা’’তি আরঞ্ঞকেসু সেনাসনেসু ৰিহরন্তি. কত্তিকচোরকাতি কত্তিকমাসে চোরা. পরিপাতেন্তীতি উপদ্দৰন্তি, তত্থ তত্থ আধাৰিত্ৰা উত্তাসেন্তি পলাপেন্তি. অন্তরঘরে নিক্খিপিতুন্তি অন্তোগামে নিক্খিপিতুং. ভগৰা যস্মা পচ্চযা নাম ধম্মেন সমেন দুল্লভা, সল্লেখৰা হি ভিক্খু মাতরম্পি ৰিঞ্ঞাপেতুং ন সক্কোতি. তস্মা চীৰরগুত্তত্থং অন্তরঘরে নিক্খিপিতুং অনুজানাতি. ভিক্খূনং পন অনুরূপত্তা অরঞ্ঞৰাসং ন পটিক্খিপি.

৬৫৩. উপৰস্সং খো পনাতি এত্থ উপৰস্সন্তি উপৰস্স; উপৰসিত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. উপসম্পজ্জন্তিআদীসু ৰিয হি এত্থ অনুনাসিকো দট্ঠব্বো. ৰস্সং উপগন্ত্ৰা ৰসিত্ৰা চাতি অত্থো. ইমস্স চ পদস্স ‘‘তথারূপেসু ভিক্খু সেনাসনেসু ৰিহরন্তো’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. কিং ৰুত্তং হোতি? ৰস্সং উপগন্ত্ৰা ৰসিত্ৰা চ ততো পরং পচ্ছিমকত্তিকপুণ্ণমপরিযোসানকালং যানি খো পন তানি আরঞ্ঞকানি সেনাসনানি সাসঙ্কসম্মতানি সপ্পটিভযানি; তথারূপেসু ভিক্খু সেনাসনেসু ৰিহরন্তো আকঙ্খমানো তিণ্ণং চীৰরানং অঞ্ঞতরং চীৰরং অন্তরঘরে নিক্খিপেয্যাতি. যস্মা পন যো ৰস্সং উপগন্ত্ৰা যাৰ পঠমকত্তিকপুণ্ণমং ৰসতি, সো ৰুট্ঠৰস্সানং অব্ভন্তরো হোতি, তস্মা ইদং অতিগহনং ব্যঞ্জনৰিচারণং অকত্ৰা পদভাজনে কেৰলং চীৰরনিক্খেপারহং পুগ্গলং দস্সেতুং ‘‘ৰুট্ঠৰস্সান’’ন্তি ৰুত্তং. তস্সাপি ‘‘ভিক্খু সেনাসনেসু ৰিহরন্তো’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. অযঞ্হি এত্থ অত্থো ‘‘ৰুট্ঠৰস্সানং ভিক্খু সেনাসনেসু ৰিহরন্তো’’তি এৰরূপানং ভিক্খূনং অব্ভন্তরে যো কোচি ভিক্খূতি ৰুত্তং হোতি.

অরঞ্ঞলক্খণং অদিন্নাদানৰণ্ণনাযং ৰুত্তং. অযং পন ৰিসেসো – সচে ৰিহারো পরিক্খিত্তো হোতি, পরিক্খিত্তস্স গামস্স ইন্দখীলতো অপরিক্খিত্তস্স পরিক্খেপারহট্ঠানতো পট্ঠায যাৰ ৰিহারপরিক্খেপা মিনিতব্বং. সচে ৰিহারো অপরিক্খিত্তো হোতি, যং সব্বপঠমং সেনাসনং ৰা ভত্তসালা ৰা ধুৰসন্নিপাতট্ঠানং ৰা বোধিৰা চেতিযং ৰা দূরে চেপি সেনাসনতো হোতি, তং পরিচ্ছেদং কত্ৰা মিনিতব্বং. সচেপি আসন্নে গামো হোতি, ৰিহারে ঠিতেহি ঘরমানুসকানং সদ্দো সূযতি, পব্বতনদীআদীহি পন অন্তরিতত্তা ন সক্কা উজুং গন্তুং, যো চস্স পকতিমগ্গো হোতি, সচেপি নাৰায সঞ্চরিতব্বো, তেন মগ্গেন গামতো পঞ্চধনুসতিকং গহেতব্বং. যো আসন্নগামস্স অঙ্গসম্পাদনত্থং ততো ততো মগ্গং পিদহতি, অযং ‘‘ধুতঙ্গচোরো’’তি ৰেদিতব্বো.

সাসঙ্কসম্মতানীতি ‘‘সাসঙ্কানী’’তি সম্মতানি; এৰং সঞ্ঞাতানীতি অত্থো. পদভাজনে পন যেন কারণেন তানি সাসঙ্কসম্মতানি, তং দস্সেতুং ‘‘আরামে আরামূপচারে’’তিআদি ৰুত্তং.

সহ পটিভযেন সপ্পটিভযানি, সন্নিহিতবলৰভযানীতি অত্থো. পদভাজনে পন যেন কারণেন তানি সপ্পটিভযানি; তং দস্সেতুং ‘‘আরামে আরামূপচারে’’তিআদি ৰুত্তং.

সমন্তা গোচরগামে নিক্খিপেয্যাতি আরঞ্ঞকস্স সেনাসনস্স সমন্তা সব্বদিসাভাগেসু অত্তনা অভিরুচিতে গোচরগামে সতিযা অঙ্গসম্পত্তিযা নিক্খিপেয্য.

তত্রাযং অঙ্গসম্পত্তি – পুরিমিকায উপগন্ত্ৰা মহাপৰারণায পৰারিতো হোতি, ইদমেকং অঙ্গং. সচে পচ্ছিমিকায ৰা উপগতো হোতি ছিন্নৰস্সো ৰা, নিক্খিপিতুং ন লভতি. কত্তিকমাসোযেৰ হোতি, ইদং দুতিযং অঙ্গং. কত্তিকমাসতো পরং ন লভতি, পঞ্চধনুসতিকং পচ্ছিমমেৰ পমাণযুত্তং সেনাসনং হোতি, ইদং ততিযং অঙ্গং. ঊনপ্পমাণে ৰা গাৰুততো অতিরেকপ্পমাণে ৰা ন লভতি, যত্র হি পিণ্ডায চরিত্ৰা পুন ৰিহারং ভত্তৰেলাযং সক্কা আগন্তুং, তদেৰ ইধ অধিপ্পেতং. নিমন্তিতো পন অদ্ধযোজনম্পি যোজনম্পি গন্ত্ৰা ৰসিতুং পচ্চেতি, ইদমপ্পমাণং. সাসঙ্কসপ্পটিভযমেৰ হোতি, ইদং চতুত্থং অঙ্গং. অনাসঙ্কঅপ্পটিভযে হি অঙ্গযুত্তেপি সেনাসনে ৰসন্তো নিক্খিপিতুং ন লভতীতি.

অঞ্ঞত্র ভিক্খুসম্মুতিযাতি যা উদোসিতসিক্খাপদে কোসম্বকসম্মুতি (পারা. ৪৭৫) অনুঞ্ঞাতা তস্সা সম্মুতিযা অঞ্ঞত্র; সচে সা লদ্ধা হোতি, ছারত্তাতিরেকম্পি ৰিপ্পৰসিতুং ৰট্টতি.

পুন গামসীমং ওক্কমিত্ৰাতি সচে গোচরগামতো পুরত্থিমায দিসায সেনাসনং; অযঞ্চ পচ্ছিমদিসং গতো হোতি, সেনাসনং আগন্ত্ৰা সত্তমং অরুণং উট্ঠাপেতুং অসক্কোন্তেন গামসীমম্পি ওক্কমিত্ৰা সভাযং ৰা যত্থ কত্থচি ৰা ৰসিত্ৰা চীৰরপ্পৰত্তিং ঞত্ৰা পক্কমিতুং ৰট্টতীতি অত্থো. এৰং অসক্কোন্তেন তত্থেৰ ঠিতেন পচ্চুদ্ধরিতব্বং, অতিরেকচীৰরট্ঠানে ঠস্সতীতি. সেসং উত্তানমেৰ.

কথিনসমুট্ঠানং – কাযৰাচতো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, অকিরিযা, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

সাসঙ্কসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১০. পরিণতসিক্খাপদৰণ্ণনা

৬৫৭. তেন সমযেনাতি পরিণতসিক্খাপদং. তত্থ পূগস্সাতি সমূহস্স; ধম্মগণস্সাতি অত্থো. পটিযত্তন্তি পটিযাদিতং. বহূ সঙ্ঘস্স ভত্তাতি সঙ্ঘস্স বহূনি ভত্তানি অনেকানি লাভমুখানি; ন সঙ্ঘস্স কেনচি পরিহানীতি দীপেন্তি. ওণোজেথাতি দেথ. কিং পনেৰং ৰত্তুং ৰট্টতীতি কস্মা ন ৰট্টতি? অযঞ্হি অভিহটভিক্খা অভিহরিত্ৰা একস্মিং ওকাসে সঙ্ঘস্সত্থায পটিযত্তা অভিহটপটিযত্তে চ উদ্দিস্স ঠপিতভাগে চ পযুত্তৰাচা নাম নত্থি.

৬৫৮. সঙ্ঘিকন্তি সঙ্ঘস্স সন্তকং. সো হি সঙ্ঘস্স পরিণতত্তা হত্থং অনারূল়্হোপি একেন পরিযাযেন সঙ্ঘস্স সন্তকো হোতি, পদভাজনে পন ‘‘সঙ্ঘিকং নাম সঙ্ঘস্স দিন্নং হোতি পরিচ্চত্ত’’ন্তি এৰং অত্থুদ্ধারৰসেন নিপ্পরিযাযতোৰ সঙ্ঘিকং দস্সিতং. লাভন্তি পটিলভিতব্বৰত্থুং আহ. তেনেৰস্স নিদ্দেসে ‘‘চীৰরম্পী’’তিআদি ৰুত্তং. পরিণতন্তি সঙ্ঘস্স নিন্নং সঙ্ঘস্স পোণং সঙ্ঘস্স পব্ভারং হুত্ৰা ঠিতং. যেন পন কারণেন সো পরিণতো হোতি, তং দস্সেতুং ‘‘দস্সাম করিস্সামাতি ৰাচা ভিন্না হোতী’’তি পদভাজনং ৰুত্তং.

৬৫৯. পযোগে দুক্কটন্তি পরিণতলাভস্স অত্তনো পরিণামনপযোগে দুক্কটং, পটিলাভেন তস্মিং হত্থং আরূল়্হে নিস্সগ্গিযং. সচে পন সঙ্ঘস্স দিন্নং হোতি, তং গহেতুং ন ৰট্টতি, সঙ্ঘস্সেৰ দাতব্বং. যোপি আরামিকেহি সদ্ধিং একতো খাদতি, ভণ্ডং অগ্ঘাপেত্ৰা কারেতব্বো. পরিণতং পন সহধম্মিকানং ৰা গিহীনং ৰা অন্তমসো মাতুসন্তকম্পি ‘‘ইদং ময্হং দেহী’’তি সঙ্ঘস্স পরিণতভাৰং ঞত্ৰা অত্তনো পরিণামেত্ৰা গণ্হন্তস্স নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং. ‘‘ইমস্স ভিক্খুনো দেহী’’তি এৰং অঞ্ঞস্স পরিণামেন্তস্স সুদ্ধিকপাচিত্তিযং. একং পত্তং ৰা চীৰরং ৰা অত্তনো, একং অঞ্ঞস্স পরিণামেতি, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযঞ্চেৰ সুদ্ধিকপাচিত্তিযঞ্চ. এসেৰ নযো বহূসু. ৰুত্তম্পি চেতং –

‘‘নিস্সগ্গিযেন আপত্তিং, সুদ্ধিকেন পাচিত্তিযং;

আপজ্জেয্য একতো;

পঞ্হা মেসা কুসলেহি চিন্তিতা’’তি. (পরি. ৪৮০);

অযঞ্হি পরিণামনং সন্ধায ৰুত্তো. যোপি ৰস্সিকসাটিকসমযে মাতুঘরেপি সঙ্ঘস্স পরিণতং ৰস্সিকসাটিকং ঞত্ৰা অত্তনো পরিণামেতি, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং. পরস্স পরিণামেতি, সুদ্ধিকপাচিত্তিযং. মনুস্সা ‘‘সঙ্ঘভত্তং করিস্সামা’’তি সপ্পিতেলাদীনি আহরন্তি, গিলানো চেপি ভিক্খু সঙ্ঘস্স পরিণতভাৰং ঞত্ৰা কিঞ্চি যাচতি, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযমেৰ. সচে পন সো ‘‘তুম্হাকং সপ্পিআদীনি আভটানি অত্থী’’তি পুচ্ছিত্ৰা ‘‘আম, অত্থী’’তি ৰুত্তে ‘‘ময্হম্পি দেথা’’তি ৰদতি, ৰট্টতি. অথাপি নং কুক্কুচ্চাযন্তং উপাসকা ৰদন্তি – ‘‘সঙ্ঘোপি অম্হেহি দিন্নমেৰ লভতি; গণ্হথ, ভন্তে’’তি এৰম্পি ৰট্টতি.

৬৬০. সঙ্ঘস্স পরিণতং অঞ্ঞসঙ্ঘস্সাতি একস্মিং ৰিহারে সঙ্ঘস্স পরিণতং অঞ্ঞং ৰিহারং উদ্দিসিত্ৰা ‘‘অসুকস্মিং নাম মহাৰিহারে সঙ্ঘস্স দেথা’’তি পরিণামেতি.

চেতিযস্স ৰাতি ‘‘কিং সঙ্ঘস্স দিন্নেন, চেতিযস্সপূজং করোথা’’তি এৰং চেতিযস্স ৰা পরিণামেতি.

চেতিযস্স পরিণতন্তি এত্থ নিযমেত্ৰা অঞ্ঞচেতিযস্সত্থায রোপিতমালাৰচ্ছতো অঞ্ঞচেতিযম্হি পুপ্ফম্পি আরোপেতুং ন ৰট্টতি. একস্স চেতিযস্স পন ছত্তং ৰা পটাকং ৰা আরোপেত্ৰা ঠিতং দিস্ৰা সেসং অঞ্ঞস্স চেতিযস্স দাপেতুং ৰট্টতি.

পুগ্গলস্স পরিণতন্তি অন্তমসো সুনখস্সাপি পরিণতং ‘‘ইমস্স সুনখস্স মা দেহি, এতস্স দেহী’’তি এৰং অঞ্ঞপুগ্গলস্স পরিণামেতি, দুক্কটং. সচে পন দাযকা ‘‘মযং সঙ্ঘস্স ভত্তং দাতুকামা, চেতিযস্স পূজং কাতুকামা, একস্স ভিক্খুনো পরিক্খারং দাতুকামা, তুম্হাকং রুচিযা দস্সাম; ভণথ, কত্থ দেমা’’তি ৰদন্তি. এৰং ৰুত্তে তেন ভিক্খুনা ‘‘যত্থ ইচ্ছথ, তত্থ দেথা’’তি ৰত্তব্বা. সচে পন কেৰলং ‘‘কত্থ দেমা’’তি পুচ্ছন্তি, পাল়িযং আগতনযেনেৰ ৰত্তব্বং. সেসমেত্থ উত্তানত্থমেৰ.

তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.

সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায

পরিণতসিক্খাপদৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

নিট্ঠিতো পত্তৰগ্গো ততিযো.

নিস্সগ্গিযৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

পারাজিককণ্ড-অট্ঠকথা নিট্ঠিতা.