📜
নমো তস্স ভগৰতো অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্স
ৰিনযপিটকে
পাচিত্তিয-অট্ঠকথা
৫. পাচিত্তিযকণ্ডং
১. মুসাৰাদৰগ্গো
১. মুসাৰাদসিক্খাপদৰণ্ণনা
যেসং ¶ ¶ ¶ নৰহি ৰগ্গেহি, সঙ্গহো সুপ্পতিট্ঠিতো;
খুদ্দকানং অযং দানি, তেসং ভৰতি ৰণ্ণনা.
১. তত্থ মুসাৰাদৰগ্গস্স তাৰ পঠমসিক্খাপদে হত্থকোতি তস্স থেরস্স নামং. সক্যানং ¶ পুত্তোতি সক্যপুত্তো. বুদ্ধকালে কির সক্যকুলতো অসীতি পুরিসসহস্সানি পব্বজিংসু, তেসং সো অঞ্ঞতরোতি. ৰাদক্খিত্তোতি ‘‘ৰাদং করিস্সামী’’তি এৰং পরিৰিতক্কিতেন ৰাদেন পরৰাদিসন্তিকং খিত্তো পক্খিত্তো পহিতো পেসিতোতি অত্থো. ৰাদম্হি ৰা সকেন চিত্তেন খিত্তো. যত্র যত্র ৰাদো তত্র তত্রেৰ সন্দিস্সতীতিপি ৰাদক্খিত্তো. অৰজানিত্ৰা অৰজানাতীতি অত্তনো ৰাদে কঞ্চি দোসং সল্লক্খেন্তো ‘‘নাযং মম ৰাদো’’তি অৰজানিত্ৰা পুন কথেন্তো কথেন্তো নিদ্দোসতং সল্লক্খেত্ৰা ‘‘মমেৰ অযং ৰাদো’’তি পটিজানাতি. পটিজানিত্ৰা অৰজানাতীতি কিস্মিঞ্চিদেৰ ৰচনে আনিসংসং সল্লক্খেন্তো ‘‘অযং মম ৰাদো’’তি পটিজানিত্ৰা পুন কথেন্তো কথেন্তো তত্থ দোসং সল্লক্খেত্ৰা ¶ ‘‘নাযং মম ৰাদো’’তি অৰজানাতি. অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরতীতি অঞ্ঞেন কারণেন অঞ্ঞং কারণং পটিচরতি পটিচ্ছাদেতি অজ্ঝোত্থরতি, ‘‘রূপং অনিচ্চং জানিতব্বতো’’তি ৰত্ৰা পুন ‘‘জাতিধম্মতো’’তিআদীনি ৰদতি. কুরুন্দিযং পন ‘‘এতস্স পটিচ্ছাদনহেতুং অঞ্ঞং বহুং কথেতী’’তি ৰুত্তং. তত্রাযং অধিপ্পাযো – যং তং পটিজাননঞ্চ অৰজাননঞ্চ, তস্স পটিচ্ছাদনত্থং ‘‘কো আহ ¶ , কিং আহ, কিস্মিং আহা’’তি এৰমাদি বহুং ভাসতীতি. পুন মহাঅট্ঠকথাযং ‘‘অৰজানিত্ৰা পটিজানন্তো পটিজানিত্ৰা অৰজানন্তো এৰ চ অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরতী’’তি ৰুত্তং. সম্পজানমুসা ভাসতীতি জানন্তো মুসা ভাসতি. সঙ্কেতং কত্ৰা ৰিসংৰাদেতীতি পুরেভত্তাদীসু ‘‘অসুকস্মিং নাম কালে অসুকস্মিং নাম পদেসে ৰাদো হোতূ’’তি সঙ্কেতং কত্ৰা সঙ্কেততো পুরে ৰা পচ্ছা ৰা গন্ত্ৰা ‘‘পস্সথ ভো, তিত্থিযা ন আগতা পরাজিতা’’তি পক্কমতি.
২. সম্পজানমুসাৰাদেতি জানিত্ৰা জানন্তস্স চ মুসা ভণনে.
৩. ৰিসংৰাদনপুরেক্খারস্সাতি ৰিসংৰাদনচিত্তং পুরতো কত্ৰা ৰদন্তস্স. ৰাচাতি মিচ্ছাৰাচাপরিযাপন্নৰচনসমুট্ঠাপিকা চেতনা. গিরাতি তায চেতনায সমুট্ঠাপিতসদ্দং দস্সেতি. ব্যপ্পথোতি ৰচনপথো; ৰাচাযেৰ হি অঞ্ঞেসম্পি দিট্ঠানুগতিমাপজ্জন্তানং পথভূততো ব্যপ্পথোতি ৰুচ্চতি. ৰচীভেদোতি ৰচীসঞ্ঞিতায ৰাচায ভেদো; পভেদগতা ৰাচা এৰ এৰং ৰুচ্চতি. ৰাচসিকা ৰিঞ্ঞত্তীতি ৰচীৰিঞ্ঞত্তি. এৰং পঠমপদেন সুদ্ধচেতনা, মজ্ঝে তীহি তংসমুট্ঠাপিতসদ্দসহিতা চেতনা, অন্তে একেন ৰিঞ্ঞত্তিসহিতা চেতনা ‘‘কথিতা’’তি ৰেদিতব্বা. অনরিযৰোহারাতি অনরিযানং বালপুথুজ্জনানং ৰোহারা.
এৰং সম্পজানমুসাৰাদং দস্সেত্ৰা ইদানি অন্তে ৰুত্তানং সম্পজানমুসাৰাদসঙ্খাতানং অনরিযৰোহারানং ¶ লক্খণং দস্সেন্তো ‘‘অদিট্ঠং দিট্ঠং মে’’তিআদিমাহ. তত্থ অদিট্ঠং দিট্ঠং মেতি এৰং ৰদতো ৰচনং তংসমুট্ঠাপিকা ৰা চেতনা একো অনরিযৰোহারোতি ইমিনা নযেন অত্থো ৰেদিতব্বো. অপিচেত্থ চক্খুৰসেন অগ্গহিতারম্মণং অদিট্ঠং, সোতৰসেন অগ্গহিতং অসুতং, ঘানাদিৰসেন মুনিত্ৰা তীহি ইন্দ্রিযেহি একাবদ্ধং ৰিয কত্ৰা পত্ৰা অগ্গহিতং অমুতং, অঞ্ঞত্র পঞ্চহি ইন্দ্রিযেহি সুদ্ধেন ¶ ৰিঞ্ঞাণেনেৰ অগ্গহিতং অৰিঞ্ঞাতন্তি ৰেদিতব্বং. পাল়িযং পন ‘‘অদিট্ঠং নাম ন চক্খুনা দিট্ঠ’’ন্তি এৰং ওল়ারিকেনেৰ নযেন দেসনা কতাতি. দিট্ঠাদীসু চ অত্তনাপি ¶ পরেনপি দিট্ঠং দিট্ঠমেৰ. এৰং সুতমুতৰিঞ্ঞাতানীতি অযমেকো পরিযাযো. অপরো নযো যং অত্তনা দিট্ঠং দিট্ঠমেৰ তং. এস নযো সুতাদীসু. যং পন পরেন দিট্ঠং, তং অত্তনা সুতট্ঠানে তিট্ঠতি. এৰং মুতাদীনিপি.
৪. ইদানি তেসং অনরিযৰোহারানং ৰসেন আপত্তিং আরোপেত্ৰা দস্সেন্তো ‘‘তীহাকারেহী’’তিআদিমাহ. তস্সত্থো ‘‘তীহি আকারেহি পঠমং ঝানং সমাপজ্জিন্তি সম্পজানমুসা ভণন্তস্স আপত্তি পারাজিকস্সা’’তি এৰমাদিচতুত্থপারাজিকপাল়িৰণ্ণনাযং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো. কেৰলঞ্হি তত্থ ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জি’’ন্তি ইধ ‘‘অদিট্ঠং দিট্ঠং মে’’তি, তত্থ চ ‘‘আপত্তি পারাজিকস্সা’’তি ‘‘ইধ আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি এৰং ৰত্থুমত্তে আপত্তিমত্তে চ ৰিসেসো, সেসং একলক্খণমেৰাতি.
৯. তীহাকারেহি দিট্ঠে ৰেমতিকোতিআদীনম্পি অত্থো ‘‘দিট্ঠস্স হোতি পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপজ্জন্তো দিট্ঠে ৰেমতিকো’’তি এৰমাদিদুট্ঠদোসপাল়িৰণ্ণনাযং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো. পাল়িমত্তমেৰ হি এত্থ ৰিসেসো, অত্থে পন সথেরৰাদে কিঞ্চি নানাকরণং নত্থি.
১১. সহসা ভণতীতি অৰীমংসিত্ৰা অনুপধারেত্ৰা ৰা ৰেগেন দিট্ঠম্পি ‘‘অদিট্ঠং মে’’তি ভণতি. অঞ্ঞং ভণিস্সামীতি অঞ্ঞং ভণতীতি মন্দত্তা জল়ত্তা পক্খলন্তো ‘‘চীৰর’’ন্তি ৰত্তব্বে ‘‘চীর’’ন্তি আদিং ভণতি. যো পন সামণেরেন ‘‘অপি ভন্তে ময্হং উপজ্ঝাযং পস্সিত্থা’’তি ৰুত্তো কেল়িং কুরুমানো ‘‘তৰ উপজ্ঝাযো দারুসকটং যোজেত্ৰা গতো ভৰিস্সতী’’তি ৰা সিঙ্গালসদ্দং সুত্ৰা ‘‘কস্সাযং ভন্তে সদ্দো’’তি ৰুত্তো ‘‘মাতুযা তে যানেন গচ্ছন্তিযা কদ্দমে লগ্গচক্কং উদ্ধরন্তানং অযং সদ্দো’’তি ৰা এৰং নেৰ দৰা ন রৰা অঞ্ঞং ভণতি, সো আপত্তিং আপজ্জতিযেৰ. অঞ্ঞা পূরণকথা নাম হোতি, একো গামে থোকং তেলং লভিত্ৰা ৰিহারং আগতো সামণেরং ভণতি – ‘‘ত্ৰং অজ্জ কুহিং গতো, গামো একতেলো অহোসী’’তি ¶ ৰা পচ্ছিকায ঠপিতং পূৰখণ্ডং লভিত্ৰা ¶ ‘‘অজ্জ গামে পচ্ছিকাহি পূৰে চারেসু’’ন্তি ৰা, অযং মুসাৰাদোৰ হোতি. সেসং উত্তানমেৰাতি.
তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো ¶ ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
মুসাৰাদসিক্খাপদং পঠমং.
২. ওমসৰাদসিক্খাপদৰণ্ণনা
১২. দুতিযসিক্খাপদে ওমসন্তীতি ওৰিজ্ঝন্তি. খুংসেন্তীতি অক্কোসন্তি. ৰম্ভেন্তীতি পধংসেন্তি.
১৩. ভূতপুব্বন্তি ইদং ৰত্থুং ভগৰা ওমসৰাদগরহণত্থং আহরি. নন্দিৰিসালো নামাতি নন্দীতি তস্স বলীবদ্দস্স নামং, ৰিসাণানি পনস্স ৰিসালানি, তস্মা ‘‘নন্দিৰিসালো’’তি ৰুচ্চতি. বোধিসত্তো তেন সমযেন নন্দিৰিসালো নাম হোতি. ব্রাহ্মণো তং যাগুভত্তাদীহি অতিৰিয পোসেসি. অথ সো ব্রাহ্মণং অনুকম্পমানো ‘‘গচ্ছ ত্ৰ’’ন্তিআদিমাহ. তত্থেৰ অট্ঠাসীতি অহেতুকপটিসন্ধিকালেপি পরখুংসনং অমনাপতোযেৰ পচ্চেসি, তস্মা ব্রাহ্মণস্স দোসং দস্সেতুকামো অট্ঠাসি. সকটসতং অতিবদ্ধং পৰট্টেসীতি পটিপাটিযা ঠপেত্ৰা হেট্ঠারুক্খে দত্ৰা একাবদ্ধং কত্ৰা মুগ্গমাসৰালুকাদীহি পুণ্ণং সকটসতং পৰট্টেন্তো, কিঞ্চাপি পুব্বে পতিট্ঠিতারপ্পদেসং পুন অরে পত্তে পৰট্টিতং হোতি, বোধিসত্তো পন পুরিমসকটেন পতিট্ঠিতট্ঠানে পচ্ছিমসকটং পতিট্ঠাপেতুং সকটসতপ্পমাণং পদেসং পৰট্টেসি. বোধিসত্তানঞ্হি সিথিলকরণং নাম নত্থি. তেন চত্তমনো অহূতি তেন ব্রাহ্মণস্স ধনলাভেন অত্তনো কম্মেন চ সো নন্দিৰিসালো অত্তমনো অহোসি.
১৫. অক্কোসেনপীতি ¶ এত্থ পন যস্মা পরতো ‘‘দ্ৰে অক্কোসা – হীনো চ অক্কোসো উক্কট্ঠো চ অক্কোসো’’তি ৰিভজিতুকামো, তস্মা যথা পুব্বে ‘‘হীনেনপি অক্কোসেন খুংসেন্তী’’তি ৰুত্তং; এৰং অৰত্ৰা ‘‘অক্কোসেন’’ ইচ্চেৰমাহ. ৰেনজাতীতি তচ্ছকজাতি; ৰেণুকারজাতীতিপি ৰদন্তি. নেসাদজাতীতি মিগলুদ্দকাদিজাতি.
রথকারজাতীতি ¶ চম্মকারজাতি. পুক্কুসজাতীতি পুপ্ফছড্ডকজাতি. অৰকণ্ণকাদি দাসানং নামং হোতি; তস্মা হীনং. ওঞ্ঞাতন্তি অৰঞ্ঞাতং; ‘‘উঞ্ঞাত’’ন্তিপি পঠন্তি. অৰঞ্ঞাতন্তি ৰম্ভেত্ৰা ঞাতং. হীল়িতন্তি জিগুচ্ছিতং ¶ . পরিভূতন্তি কিমেতেনাতিতি পরিভৰকতং. অচিত্তীকতন্তি ন গরুকতং.
কোট্ঠককম্মন্তি তচ্ছককম্মং. মুদ্দাতি হত্থমুদ্দাগণনা. গণনাতি অচ্ছিদ্দকাদিঅৰসেসগণনা. লেখাতি অক্খরলেখা. মধুমেহাবাধো ৰেদনায অভাৰতো ‘‘উক্কট্ঠো’’তি ৰুত্তো. পাটিকঙ্খাতি ইচ্ছিতব্বা. যকারেন ৰা ভকারেন ৰাতি যকারভকারে যোজেত্ৰা যো অক্কোসো. কাটকোটচিকায ৰাতি ‘‘কাট’’ন্তি পুরিসনিমিত্তং, ‘‘কোটচিকা’’তি ইত্থিনিমিত্তং; এতেহি ৰা যো অক্কোসো, এসো হীনো নাম অক্কোসোতি.
১৬. ইদানি তেসং জাতিআদীনং পভেদৰসেন আপত্তিং আরোপেত্ৰা দস্সেন্তো ‘‘উপসম্পন্নো উপসম্পন্ন’’ন্তিআদিমাহ. তত্থ খুংসেতুকামো ৰম্ভেতুকামো মঙ্কুকত্তুকামোতি অক্কোসিতুকামো পধংসিতুকামো গরহিতুকামো নিত্তেজং কত্তুকামোতি অত্থো. হীনেন হীনন্তি হীনেন জাতিৰচনেন হীনজাতিকং. এতেন উপাযেন সব্বপদেসু অত্থো ৰেদিতব্বো.
এত্থ চ হীনেন হীনং ৰদন্তো কিঞ্চাপি সচ্চং ৰদতি, ওমসিতুকামতায পনস্স ৰাচায ৰাচায পাচিত্তিযং. উক্কট্ঠেন হীনং ৰদন্তো চ কিঞ্চাপি অলিকং ভণতি, ওমসিতুকামতায পন ইমিনাৰ সিক্খাপদেন পাচিত্তিযং আপজ্জতি, ন পুরিমেন. যোপি ‘‘অতিচণ্ডালোসি, অতিব্রাহ্মণোসি, দুট্ঠচণ্ডালোসি, দুট্ঠব্রাহ্মণোসী’’তিআদীনি ৰদতি, সোপি আপত্তিযা কারেতব্বো.
২৬. সন্তি ¶ ইধেকচ্চেতি ৰারে পন পরিহরিত্ৰা ৰুত্তভাৰেন দুক্কটং. এসেৰ নযো যে নূন…পে… ন মযন্তি ৰারেসুপি. অনুপসম্পন্নে পন চতূসুপি ৰারেসু দুক্কটমেৰ. চোরোসি গণ্ঠিভেদকোসীতিআদিৰচনেহি পন উপসম্পন্নেপি অনুপম্পন্নেপি সব্বৰারেসু দুক্কটমেৰ. দৰকম্যতায পন উপসম্পন্নেপি অনুপসম্পন্নেপি সব্বৰারেসু দুব্ভাসিতং. দৰকম্যতা নাম কেল়িহসাধিপ্পাযতা. ইমস্মিঞ্চ সিক্খাপদে ঠপেত্ৰা ভিক্খুং ভিক্খুনীআদযো সব্বসত্তা অনুপসম্পন্নট্ঠানে ঠিতাতি ¶ ৰেদিতব্বা.
৩৫. অত্থপুরেক্খারস্সাতিআদীসু পাল়িযা অত্থং ৰণ্ণযন্তো অত্থপুরেক্খারো; পাল়িং ৰাচেন্তো ¶ ধম্মপুরেক্খারো; অনুসিট্ঠিযং ঠত্ৰা ‘‘ইদানিপি চণ্ডালোসি, পাপং মা অকাসি, মা তমো তমপরাযণো অহোসী’’তিআদিনা নযেন কথেন্তো অনুসাসনীপুরেক্খারো নামাতি ৰেদিতব্বো. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি. কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি. দুব্ভাসিতাপত্তি পনেত্থ ৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, অকুসলচিত্তং, দ্ৰিৰেদনং সুখা চ মজ্ঝত্তা চাতি.
ওমসৰাদসিক্খাপদং দুতিযং.
৩. পেসুঞ্ঞসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩৬. ততিযসিক্খাপদে – ভণ্ডনজাতানন্তি সঞ্জাতভণ্ডনানং. ভণ্ডনন্তি কলহস্স পুব্বভাগো, ‘‘ইমিনা চ ইমিনা চ ইদং কতং; এৰং ৰুত্তে এৰং ৰক্খামা’’তিআদিকং সকসকপক্খে সম্মন্তনং. কলহোতি আপত্তিগামিকো কাযৰাচাৰীতিক্কমো. ৰিৰাদোতি ৰিগ্গাহিককথা. তং ৰিৰাদং আপন্নানং ৰিৰাদাপন্নানং. পেসুঞ্ঞন্তি পিসুণৰাচং, পিযভাৰস্স সুঞ্ঞকরণৰাচন্তি ৰুত্তং হোতি.
৩৭. ভিক্খুপেসুঞ্ঞেতি ¶ ভিক্খূনং পেসুঞ্ঞে; ভিক্খুতো সুত্ৰা ভিক্খুনা ভিক্খুস্স উপসংহটপেসুঞ্ঞেতি অত্থো.
৩৮. দ্ৰীহাকারেহীতি দ্ৰীহি কারণেহি. পিযকম্যস্স ৰাতি ‘‘এৰং অহং এতস্স পিযো ভৰিস্সামী’’তি অত্তনো পিযভাৰং পত্থযমানস্স ৰা. ভেদাধিপ্পাযস্স ৰাতি ‘‘এৰমযং এতেন সদ্ধিং ভিজ্জিস্সতী’’তি পরস্স পরেন ভেদং ইচ্ছন্তস্স ৰা. জাতিতোপীতিআদি সব্বং পুরিমসিক্খাপদে ৰুত্তনযমেৰ. ইধাপি ভিক্খুনিং আদিং কত্ৰা সব্বে অনুপসম্পন্না নাম.
ন পিযকম্যস্স ন ভেদাধিপ্পাযস্সাতি একং অক্কোসন্তং একঞ্চ খমন্তং দিস্ৰা ‘‘অহো নিল্লজ্জো, ঈদিসম্পি নাম ভৰন্তং পুন ৰত্তব্বং মঞ্ঞিস্সতী’’তি এৰং কেৰলং পাপগরহিতায ভণন্তস্স অনাপত্তি. সেসং উত্তানত্থমেৰ. তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো ¶ চ সমুট্ঠাতি ¶ , কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পেসুঞ্ঞসিক্খাপদং ততিযং.
৪. পদসোধম্মসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪৪. চতুত্থসিক্খাপদে – অপ্পতিস্সাতি অপ্পতিস্সৰা. উপাসকাতি ৰুত্তে ৰচনম্পি ন সোতুকামা; অনাদরাতি অত্থো. অপ্পতিস্সযা ৰা অনীচৰুত্তিনোতি অত্থো. অসভাগৰুত্তিকাতি ৰিসভাগজীৰিকা, যথা ভিক্খূসু ৰত্তিতব্বং; এৰং অপ্পৰত্তৰুত্তিনোতি অত্থো.
৪৫. পদসো ধম্মং ৰাচেয্যাতি একতো পদং পদং ধম্মং ৰাচেয্য; কোট্ঠাসং কোট্ঠাসং ৰাচেয্যাতি অত্থো. যস্মা পন তং কোট্ঠাসনামকং পদং চতুব্বিধং হোতি, তস্মা তং দস্সেতুং ‘‘পদং অনুপদং অন্ৰক্খরং অনুব্যঞ্জন’’ন্তি পদভাজনং ৰুত্তং. তত্থ পদন্তি একো গাথাপাদো অধিপ্পেতো. অনুপদন্তি দুতিযপাদো. অন্ৰক্খরন্তি একেকমক্খরং. অনুব্যঞ্জনন্তি পুরিমব্যঞ্জনেন সদিসং পচ্ছাব্যঞ্জনং. যং কিঞ্চি ৰা একমক্খরং অন্ৰক্খরং, অক্খরসমূহো অনুব্যঞ্জনং, অক্খরানুব্যঞ্জনসমূহো পদং. পঠমপদং পদমেৰ, দুতিযং অনুপদন্তি এৰমেত্থ নানাকরণং ৰেদিতব্বং.
ইদানি ¶ পদং নাম একতো পট্ঠপেত্ৰা একতো ওসাপেন্তীতি গাথাবন্ধং ধম্মং ৰাচেন্তো ‘‘মনোপুব্বঙ্গমা ধম্মা’’তি একমেকং পদং সামণেরেন সদ্ধিং একতো আরভিত্ৰা একতোযেৰ নিট্ঠাপেতি. এৰং ৰাচেন্তস্স পদগণনায পাচিত্তিযা ৰেদিতব্বা. অনুপদং নাম পাটেক্কং পট্ঠপেত্ৰা একতো ওসাপেন্তীতি থেরেন ‘‘মনোপুব্বঙ্গমা ধম্মা’’তি ৰুত্তে সামণেরো তং পদং অপাপুণিত্ৰা ‘‘মনোসেট্ঠা মনোমযা’’তি দুতিযপদং একতো ভণতি, ইমে পাটেক্কং পট্ঠপেত্ৰা একতো ওসাপেন্তি নাম. এৰং ৰাচেন্তস্সাপি অনুপদগণনায পাচিত্তিযা. অন্ৰক্খরং নাম রূপং অনিচ্চন্তি ¶ ৰুচ্চমানো ‘‘রূ’’তি ওপাতেতীতি ‘‘রূপং অনিচ্চন্তি ভণ সামণেরা’’তি ৰুচ্চমানো রূকারমত্তমেৰ একতো ৰত্ৰা তিট্ঠতি. এৰং ৰাচেন্তস্সাপি অন্ৰক্খরগণনায পাচিত্তিযা. গাথাবন্ধেপি চ এস নযো লব্ভতিযেৰ. অনুব্যঞ্জনং নাম রূপং অনিচ্চন্তি ৰুচ্চমানো ৰেদনা অনিচ্চাতি সদ্দং নিচ্ছারেতীতি ‘‘রূপং, ভিক্খৰে, অনিচ্চং, ৰেদনা অনিচ্চা’’তি ইমং সুত্তং ৰাচযমানো থেরেন ‘‘রূপং অনিচ্চ’’ন্তি ৰুচ্চমানো সামণেরো সীঘপঞ্ঞতায ¶ ‘‘ৰেদনা অনিচ্চা’’তি ইমং অনিচ্চপদং থেরস্স ‘‘রূপং অনিচ্চ’’ন্তি এতেন অনিচ্চপদেন সদ্ধিং একতো ভণন্তো ৰাচং নিচ্ছারেতি. এৰং ৰাচেন্তস্সাপি অনুব্যঞ্জনগণনায পাচিত্তিযা. অযং পনেত্থ সঙ্খেপো – ইমেসু পদাদীসু যং যং একতো ভণতি তেন তেন আপত্তিং আপজ্জতীতি.
বুদ্ধভাসিতোতি সকলং ৰিনযপিটকং অভিধম্মপিটকং ধম্মপদং চরিযাপিটকং উদানং ইতিৰুত্তকং জাতকং সুত্তনিপাতো ৰিমানৰত্থু পেতৰত্থু ব্রহ্মজালাদীনি চ সুত্তানি. সাৰকভাসিতোতি চতুপরিসপরিযাপন্নেহি সাৰকেহি ভাসিতো অনঙ্গণসম্মাদিট্ঠিঅনুমানসুত্তচুল়ৰেদল্লমহাৰেদল্লাদিকো. ইসিভাসিতোতি বাহিরপরিব্বাজকেহি ভাসিতো সকলো পরিব্বাজকৰগ্গো, বাৰরিযস্স অন্তেৰাসিকানং সোল়সন্নং ব্রাহ্মণানং পুচ্ছাতি এৰমাদি. দেৰতাভাসিতোতি দেৰতাহি ভাসিতো; সো দেৰতাসংযুত্তদেৰপুত্তসংযুত্তমারসংযুত্তব্রহ্মসংযুত্তসক্কসংযুত্তাদিৰসেন ৰেদিতব্বো.
অত্থূপসঞ্হিতোতি অট্ঠকথানিস্সিতো. ধম্মূপসঞ্হিতোতি পাল়িনিস্সিতো; উভযেনাপি ৰিৰট্টূপনিস্সিতমেৰ ৰদতি. কিঞ্চাপি ৰিৰট্টূপনিস্সিতং ৰদতি, তিস্সো সঙ্গীতিযো আরুল়্হধম্মংযেৰ পন পদসো ৰাচেন্তস্স আপত্তি ¶ . ৰিৰট্টূপনিস্সিতেপি নানাভাসাৰসেন গাথাসিলোকবন্ধাদীহি অভিসঙ্খতে অনাপত্তি. তিস্সো সঙ্গীতিযো অনারুল়্হেপি কুলুম্বসুত্তং রাজোৰাদসুত্তং তিক্খিন্দ্রিযং চতুপরিৰট্টং নন্দোপনন্দন্তি ঈদিসে আপত্তিযেৰ. অপলালদমনম্পি ৰুত্তং, মহাপচ্চরিযম্পন পটিসিদ্ধং. মেণ্ডকমিলিন্দপঞ্হেসু থেরস্স সকপটিভানে অনাপত্তি, যং রঞ্ঞো সঞ্ঞাপনত্থং আহরিত্ৰা ৰুত্তং, তত্থ আপত্তি. ৰণ্ণপিটকঅঙ্গুলিমালপিটকরট্ঠপালগঅজতআল়ৰকগজ্জিতগুল়্হমগ্গগুল়্হৰেস্সন্তরগুল়্হৰিনযৰেদল্লপিটকানি পন অবুদ্ধৰচনানিযেৰাতি ¶ ৰুত্তং. সীলূপদেসো নাম ধম্মসেনাপতিনা ৰুত্তোতি ৰদন্তি, তস্মিং আপত্তিযেৰ. অঞ্ঞানিপি মগ্গকথাআরম্মণকথাবুদ্ধিকদণ্ডক ঞাণৰত্থুঅসুভকথাদীনি অত্থি, তেসু সত্ততিংস বোধিপক্খিযধম্মা ৰিভত্তা, ধুতঙ্গপঞ্হে পটিপদা ৰিভত্তা; তস্মা তেসু আপত্তীতি ৰুত্তং. মহাপচ্চরিযাদীসু পন সঙ্গীতিং অনারুল়্হেসু রাজোৰাদতিক্খিন্দ্রিযচতুপরিৰট্টনন্দোপনন্দকুলুম্বসুত্তেসুযেৰ আপত্তীতি ৰত্ৰা অৰসেসেসু যং বুদ্ধৰচনতো আহরিত্ৰা ৰুত্তং, তদেৰ আপত্তিৰত্থু হোতি, ন ইতরন্তি অযমত্থো পরিগ্গহিতো.
৪৮. একতো উদ্দিসাপেন্তোতি অনুপসম্পন্নেন সদ্ধিং একতো উদ্দেসং গণ্হন্তোপি একতো ৰদতি অনাপত্তীতি অত্থো.
তত্রাযং ¶ ৰিনিচ্ছযো – উপসম্পন্নো চ অনুপসম্পন্নো চ নিসীদিত্ৰা উদ্দিসাপেন্তি. আচরিযো নিসিন্নানং ভণামীতি তেহি সদ্ধিং একতো ৰদতি, আচরিযস্স আপত্তি. অনুপসম্পন্নেন সদ্ধিং গণ্হন্তস্স অনাপত্তি. দ্ৰেপি ঠিতা গণ্হন্তি, এসেৰ নযো. দহরভিক্খু নিসিন্নো, সামণেরো ঠিতো, নিসিন্নস্স ভণামীতি ভণতো অনাপত্তি. সচে দহরো তিট্ঠতি, ইতরো নিসীদতি, ঠিতস্স ভণামীতি ভণতোপি অনাপত্তি. সচে বহূনং ভিক্খূনং অন্তরে একো সামণেরো নিসিন্নো হোতি, তস্মিং নিসিন্নে পদসো ধম্মং ৰাচেন্তস্স আচরিযস্স অচিত্তকাপত্তি. সচে সামণেরো উপচারং মুঞ্চিত্ৰা ঠিতো ৰা নিসিন্নো ৰা হোতি, যেসং ৰাচেতি, তেসু অপরিযাপন্নত্তা একেন দিসাভাগেন পলাযনকগন্থং নাম গণ্হাতীতি সঙ্খ্যং গচ্ছতি, তস্মা অনাপত্তি. একতো সজ্ঝাযং করোন্তোপি অনুপসম্পন্নেন সদ্ধিং উপসম্পন্নো একতো সজ্ঝাযং করোন্তো ¶ তেন সদ্ধিংযেৰ ভণতি, অনাপত্তি. অনুপসম্পন্নস্স সন্তিকে উদ্দেসং গণ্হন্তস্সপি তেন সদ্ধিং একতো ভণন্তস্স অনাপত্তি. অযম্পি হি একতো সজ্ঝাযং করোতিচ্চেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি.
যেভুয্যেন পগুণং গন্থং ভণন্তং ওপাতেতীতি সচে একগাথায একো পাদো ন আগচ্ছতি, সেসং আগচ্ছতি, অযং যেভুয্যেন পগুণগন্থো নাম. এতেন ¶ নযেন সুত্তেপি ৰেদিতব্বো. তং ওপাতেন্তস্স এৰং ভণাহীতি একতোপি ভণন্তস্স অনাপত্তি. ওসারেন্তং ওপাতেতীতি সুত্তং উচ্চারেন্তং পরিসমজ্ঝে পরিসঙ্কমানং এৰং ৰদেহীতি তেন সদ্ধিং একতোপি ৰদন্তস্স অনাপত্তি. যং পন মহাপচ্চরিযাদীসু ‘‘মযা সদ্ধিং মা ৰদা’’তি ৰুত্তো যদি ৰদতি, ‘‘অনাপত্তী’’তি ৰুত্তং, তং মহাঅট্ঠকথাযং নত্থি, নত্থিভাৰোযেৰ চস্স যুত্তো. কস্মা? কিরিযসমুট্ঠানত্তা. ইতরথা হি কিরিযাকিরিযং ভৰেয্য. সেসং উত্তানত্থমেৰ.
পদসোধম্মসমুট্ঠানং – ৰাচতো চ ৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পদসোধম্মসিক্খাপদং চতুত্থং.
৫. সহসেয্যসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪৯. পঞ্চমসিক্খাপদে – মুট্ঠস্সতী অসম্পজানাতি পুব্বভাগে সতিসম্পজঞ্ঞস্স অকরণৰসেনেতং ৰুত্তং, ভৰঙ্গোতিণ্ণকালে পন কুতো সতিসম্পজঞ্ঞন্তি! ৰিকূজমানাতি ৰিপ্পলপমানা ¶ . কাকচ্ছমানাতি নাসায কাকসদ্দং ৰিয নিরত্থকসদ্দং মুঞ্চমানা. উপাসকাতি পঠমতরং উট্ঠিতউপাসকা.
৫০. এতদৰোচুন্তি ‘‘ভগৰতা আৰুসো রাহুল সিক্খাপদং পঞ্ঞত্ত’’ন্তি ভিক্খূ সিক্খাপদগারৰেনেৰ এতং অৰোচুং. পকতিযা পন তে ভগৰতি চ গারৰেন আযস্মতো চ রাহুলস্স সিক্খাকামতায তস্স আযস্মতো ৰসনট্ঠানং আগতস্স চূল়মঞ্চকং ৰা অপস্সেনং ৰা যং অত্থি তং পঞ্ঞপেত্ৰা চীৰরং ৰা উত্তরাসঙ্গং ৰা উস্সীসকরণত্থায দেন্তি ¶ . তত্রিদং তস্সাযস্মতো সিক্খাকামতায – ভিক্খূ কির তং দূরতোৰ আগচ্ছন্তং দিস্ৰা মুট্ঠিসম্মুঞ্জনিঞ্চ কচৰরছড্ডনকঞ্চ বহি খিপন্তি. অথঞ্ঞেহি ‘‘আৰুসো কেনিদং পাতিত’’ন্তি ৰুত্তে অঞ্ঞে এৰং ৰদন্তি – ‘‘ভন্তে, রাহুলো ইমস্মিং পদেসে সঞ্চরি, তেন নু খো পাতিত’’ন্তি. সো পনাযস্মা ‘‘ন ময্হং ভন্তে ইদং কম্ম’’ন্তি একদিৰসম্পি অৰত্ৰা তং পটিসামেত্ৰা ভিক্খূ খমাপেত্ৰা গচ্ছতি. ৰচ্চকুটিযা সেয্যং কপ্পেসীতি তংযেৰ ¶ সিক্খাকামতং অনুব্রূহন্তো ধম্মসেনাপতিমহামোগ্গল্লানআনন্দত্থেরাদীনং সন্তিকং অগন্ত্ৰা ভগৰতো ৰল়ঞ্জনকৰচ্চকুটিযং সেয্যং কপ্পেসি. সা কির কুটি কৰাটবদ্ধা গন্ধপরিভণ্ডকতা সমোসরিতপুপ্ফদামা চেতিযট্ঠানমিৰ তিট্ঠতি, অপরিভোগা অঞ্ঞেসং.
৫১. উত্তরিদিরত্ততিরত্তন্তি ভগৰা সামণেরানং সঙ্গহকরণত্থায তিরত্তং পরিহারং অদাসি. ন হি যুত্তং কুলদারকে পব্বাজেত্ৰা নানুগ্গহেতুন্তি. সহসেয্যন্তি একতো সেয্যং. সেয্যাতি কাযপ্পসারণসঙ্খাতং সযনম্পি ৰুচ্চতি, যস্মিং সেনাসনে সযন্তি, তম্পি. তত্থ সেনাসনং তাৰ দস্সেতুং ‘‘সেয্যা নাম সব্বচ্ছন্না’’তিআদি ৰুত্তং. কাযপ্পসারণং দস্সেতুং অনুপসম্পন্নে নিপন্নে ভিক্খু নিপজ্জতী’’তিআদি ৰুত্তং. তস্মা অযমেত্থ অত্থো – ‘‘সেনাসনসঙ্খাতং সেয্যং পৰিসিত্ৰা কাযপ্পসারণসঙ্খাতং সেয্যং কপ্পেয্য ৰিদহেয্য সম্পাদেয্যা’’তি. সব্বচ্ছন্নাতিআদিনা পন তস্সা সেনাসনসঙ্খাতায সেয্যায লক্খণং ৰুত্তং. তস্মা যং সেনাসনং উপরি পঞ্চহি ছদনেহি অঞ্ঞেন ৰা কেনচি সব্বমেৰ পটিচ্ছন্নং, অযং সব্বচ্ছন্না নাম সেয্যা. অট্ঠকথাসু পন পাকটৰোহারং গহেত্ৰা ৰাচুগ্গতৰসেন ‘‘সব্বচ্ছন্না নাম পঞ্চহি ছদনেহি ছন্না’’তি ৰুত্তং. কিঞ্চাপি ৰুত্তং? অথ খো দুস্সকুটিযং ৰসন্তস্সাপি ন সক্কা অনাপত্তি কাতুং, তস্মা যং কিঞ্চি পটিচ্ছাদনসমত্থং ইধ ছদনঞ্চ পরিচ্ছন্নঞ্চ ৰেদিতব্বং. পঞ্চৰিধচ্ছদনেযেৰ হি গয্হমানে পদরচ্ছন্নেপি সহসেয্যা ন ভৰেয্য. যং পন সেনাসনং ভূমিতো পট্ঠায যাৰ ছদনং আহচ্চ পাকারেন ৰা অঞ্ঞেন ৰা কেনচি অন্তমসো ৰত্থেনাপি পরিক্খিত্তং, অযং সব্বপরিচ্ছন্না নাম সেয্যা. ছদনং অনাহচ্চ সব্বন্তিমেন পরিযাযেন দিযড্ঢহত্থুব্বেধেন পাকারাদিনা ¶ পরিক্খিত্তাপি সব্বপরিচ্ছন্নাযেৰাতি কুরুন্দট্ঠকথাযং ৰুত্তং. যস্সা পন উপরি বহুতরং ঠানং ছন্নং, অপ্পং অচ্ছন্নং, সমন্ততো ¶ ৰা বহুতরং পরিক্খিত্তং, অপ্পং অপরিক্খিত্তং, অযং যেভুয্যেন ছন্না যেভুয্যেন পরিচ্ছন্না নাম. ইমিনা ¶ হি লক্খণেন সমন্নাগতো সচেপি সত্তভূমকো পাসাদো একূপচারো হোতি, সতগব্ভং ৰা চতুস্সালং ৰা, একসেয্যাইচ্চেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি. তং সন্ধায ৰুত্তং ‘‘চতুত্থে দিৰসে অত্থঙ্গতে সূরিযে অনুপসম্পন্নে নিপন্নে ভিক্খু নিপজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তিআদি.
তত্থ চ নিপজ্জনমত্তেনেৰ পাচিত্তিযং. সচে পন সম্বহুলা সামণেরা, একো ভিক্খু, সামণেরগণনায পাচিত্তিযা. তে চে উট্ঠাযুট্ঠায নিপজ্জন্তি, তেসং পযোগে পযোগে ভিক্খুস্স আপত্তি. ভিক্খুস্স উট্ঠাযুট্ঠায নিপজ্জনে পন ভিক্খুস্সেৰ পযোগেন ভিক্খুস্স আপত্তি. সচে পন সম্বহুলা ভিক্খূ একো সামণেরো সব্বেসং আপত্তিং করোতি, তস্স উট্ঠাযুট্ঠায নিপজ্জনেনপি ভিক্খূনং আপত্তিযেৰ. উভযেসং সম্বহুলভাৰেপি এসেৰ নযো.
অপিচেত্থ একাৰাসাদিকম্পি চতুক্কং ৰেদিতব্বং. যো হি একস্মিং আৰাসে একেনেৰ অনুপসম্পন্নেন সদ্ধিং তিরত্তং সহসেয্যং কপ্পেতি, তস্স চতুত্থদিৰসতো পট্ঠায দেৰসিকা আপত্তি. যোপি একস্মিংযেৰ আৰাসে নানাঅনুপসম্পন্নেহি সদ্ধিং তিরত্তং সহসেয্যং কপ্পেতি, তস্সপি. যোপি নানাআৰাসেসু একেনেৰ অনুপসম্পন্নেন সদ্ধিং তিরত্তং সহসেয্যং কপ্পেতি, তস্সপি. যোপি নানাআৰাসেসু নানাঅনুপসম্পন্নেহি সদ্ধিং যোজনসতম্পি গন্ত্ৰা সহসেয্যং কপ্পেতি, তস্সপি চতুত্থদিৰসতো পট্ঠায দেৰসিকা আপত্তি.
অযঞ্চ সহসেয্যাপত্তি নাম ‘‘ভিক্খুং ঠপেত্ৰা অৰসেসো অনুপসম্পন্নো নামা’’তি ৰচনতো তিরচ্ছানগতেনপি সদ্ধিং হোতি, তত্র তিরচ্ছানগতস্স পরিচ্ছেদো মেথুনধম্মাপত্তিযা ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো. তস্মা সচেপি গোধাবিল়ালমঙ্গুসাদীসু কোচি পৰিসিত্ৰা ভিক্খুনো ৰসনসেনাসনে একূপচারট্ঠানে সযতি, সহসেয্যাৰ হোতি.
যদি পন থম্ভানং উপরি কতপাসাদস্স উপরিমতলেন সদ্ধিং অসম্বদ্ধভিত্তিকস্স ভিত্তিযা উপরি ঠিতসুসিরতুলাসীসস্স সুসিরেন পৰিসিত্ৰা তুলায অব্ভন্তরে সযিত্ৰা তেনেৰ সুসিরেন নিক্খমিত্ৰা গচ্ছতি ¶ , হেট্ঠাপাসাদে ¶ সযিতভিক্খুস্স অনাপত্তি. সচে ছদনে ছিদ্দং হোতি, তেন পৰিসিত্ৰা অন্তোছদনে ৰসিত্ৰা তেনেৰ পক্কমতি, নানূপচারে উপরিমতলে ছদনব্ভন্তরে সযিতস্স আপত্তি, হেট্ঠিমতলে সযিতস্স অনাপত্তি. সচে অন্তোপাসাদেনেৰ আরোহিত্ৰা ¶ সব্বতলানি পরিভুঞ্জন্তি, একূপচারানি হোন্তি, তেসু যত্থ কত্থচি সযিতস্স আপত্তি.
সভাসঙ্খেপেন কতে অড্ঢকুট্টকসেনাসনে সযিতস্স ৰাল়সঙ্ঘাটাদীসু কপোতাদযো পৰিসিত্ৰা সযন্তি, আপত্তিযেৰ. পরিক্খেপস্স বহিগতে নিব্বকোসব্ভন্তরে সযন্তি, অনাপত্তি. পরিমণ্ডলং ৰা চতুরস্সং ৰা একচ্ছদনায গব্ভমালায সতগব্ভং চেপি সেনাসনং হোতি, তত্র চে একেন সাধারণদ্ৰারেন পৰিসিত্ৰা ৰিসুং পাকারেন অপরিচ্ছিন্নগব্ভূপচারে সব্বগব্ভে পৰিসন্তি, একগব্ভেপি অনুপসম্পন্নে নিপন্নে সব্বগব্ভেসু নিপন্নানং আপত্তি. সচে সপমুখা গব্ভা হোন্তি, পমুখস্স উপরি অচ্ছন্নং উচ্চৰত্থুকং চেপি হোতি, পমুখে সযিতো গব্ভে সযিতানং আপত্তিং ন করোতি. সচে পন গব্ভচ্ছদনেনেৰ সদ্ধিং সম্বদ্ধচ্ছদনং হোতি, তত্র সযিতো সব্বেসং আপত্তিং করোতি. কস্মা? সব্বচ্ছন্নত্তা সব্বপরিচ্ছন্নত্তা চ, গব্ভপরিক্খেপোযেৰ হিস্স পরিক্খেপোতি. এতেনেৰ হি নযেন অট্ঠকথাসু লোহপাসাদপরিক্খেপস্স চতূসু দ্ৰারকোট্ঠকেসু আপত্তি ৰুত্তা.
যং পন অন্ধকট্ঠকথাযং ‘‘অপরিক্খিত্তে পমুখে অনাপত্তীতি ভূমিযং ৰিনা জগতিযা পমুখং সন্ধায কথিন’’ন্তি ৰুত্তং, তং অন্ধকরট্ঠে পাটেক্কসন্নিৰেসা একচ্ছদনা গব্ভপাল়িযো সন্ধায ৰুত্তং. যঞ্চ তত্থ ‘‘ভূমিযং ৰিনা জগতিযা’’তি ৰুত্তং, তং নেৰ অট্ঠকথাসু অত্থি; ন পাল়িযা সমেতি. দসহত্থুব্বেধাপি হি জগতি পরিক্খেপসঙ্খ্যং ন গচ্ছতি. তস্মা যম্পি তত্থ দুতিযসিক্খাপদে জগতিযা পমাণং ৰত্ৰা ‘‘এতং একূপচারং পরিচ্ছন্নং নাম হোতী’’তি ৰুত্তং, তং ন গহেতব্বং. যেপি একসালদ্ৰিসালতিসালচতুস্সালসন্নিৰেসা মহাপাসাদা একস্মিং ওকাসে পাদে ধোৰিত্ৰা পৰিট্ঠেন সক্কা হোন্তি সব্বত্থ অনুপরিগন্তুং ¶ , তেসুপি সহসেয্যাপত্তিযা ন মুচ্চতি. সচে তস্মিং তস্মিং ঠানে উপচারং পরিচ্ছিন্দিত্ৰা কতা হোন্তি, একূপচারট্ঠানেযেৰ আপত্তি.
দ্ৰীহি ¶ দ্ৰারেহি যুত্তস্স সুধাছদনমণ্ডপস্স মজ্ঝে পাকারং করোন্তি, একেন দ্ৰারেন পৰিসিত্ৰা একস্মিং পরিচ্ছেদে অনুপসম্পন্নো সযতি, একস্মিং ভিক্খু, অনাপত্তি. পাকারে গোধাদীনং পৰিসনমত্তম্পি ছিদ্দং হোতি, একস্মিঞ্চ পরিচ্ছেদে গোধা সযন্তি, অনাপত্তিযেৰ. ন হি ছিদ্দেন গেহং একূপচারং নাম হোতি. সচে পাকারমজ্ঝে ছিন্দিত্ৰা দ্ৰারং যোজেন্তি, একূপচারতায আপত্তি. তং দ্ৰারং কৰাটেন পিদহিত্ৰা সযন্তি, আপত্তিযেৰ. ন হি দ্ৰারপিদহনেন গেহং নানূপচারং নাম হোতি, দ্ৰারং ৰা অদ্ৰারং. কৰাটঞ্হি সংৰরণৰিৰরণেহি যথাসুখং ¶ ৰল়ঞ্জনত্থায কতং, ন ৰল়ঞ্জনূপচ্ছেদনত্থায. সচে পন তং দ্ৰারং পুন ইট্ঠকাহি পিদহন্তি, অদ্ৰারং হোতি, পুরিমে নানূপচারভাৰেযেৰ তিট্ঠতি. দীঘপমুখং চেতিযঘরং হোতি. একং কৰাটং অন্তো, একং বহি, দ্ৰিন্নং কৰাটানং অন্তরে অনুপসম্পন্নো অন্তোচেতিযঘরে সযন্তস্স আপত্তিং করোতি, একূপচারত্তা.
তত্র যস্স ‘‘সিযা অযং একূপচারনানূপচারতা নাম উদোসিতসিক্খাপদে ৰুত্তা, ইধ পন ‘সেয্যা নাম সব্বচ্ছন্না সব্বপরিচ্ছন্না যেভুয্যেন ছন্না যেভুয্যেন পরিচ্ছন্না’তি এত্তকমেৰ ৰুত্তং, পিহিতদ্ৰারো চ গব্ভো সব্বপরিচ্ছন্নোৰ হোতি. তস্মা তত্থ অন্তো সযিতেনেৰ সদ্ধিং আপত্তি, বহি সযিতেন অনাপত্তী’’তি. সো এৰং ৰত্তব্বো – ‘‘অপিহিতদ্ৰারে পন কস্মা বহি সযিতেন আপত্তী’’তি? পমুখস্স গব্ভেন সদ্ধিং সব্বচ্ছন্নত্তা. ‘‘কিং পন গব্ভে পিহিতে ছদনং ৰিদ্ধস্তং হোতী’’তি? ন ৰিদ্ধস্তং, গব্ভেন সদ্ধিং পমুখস্স সব্বপরিচ্ছন্নতা ন হোতি. ‘‘কিং পরিক্খেপো ৰিদ্ধস্তো’’তি? অদ্ধা ৰক্খতি ‘‘ন ৰিদ্ধস্তো, কৰাটেন উপচারো পরিচ্ছন্নো’’তি. এৰং দূরম্পি গন্ত্ৰা পুন একূপচারনানূপচারতংযেৰ পচ্চাগমিস্সতি.
অপিচ যদি ব্যঞ্জনমত্তেযেৰ অত্থো সুৰিঞ্ঞেয্যো সিযা, সব্বচ্ছন্নাতি ৰচনতো পঞ্চন্নং অঞ্ঞতরেন ছদনেন ছন্না এৰ সেয্যা সিযা, ন অঞ্ঞেন. এৰঞ্চ সতি পদরচ্ছন্নাদীসু অনাপত্তি সিযা. ততো যদত্থং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং, স্ৰেৰ অত্থো পরিহাযেয্য ¶ . পরিহাযতু ৰা মা ৰা, কথং অৰুত্তং গহেতব্বন্তি; কো ৰা ৰদতি ‘‘অৰুত্তং গহেতব্ব’’ন্তি? ৰুত্তঞ্হেতং অনিযতেসু – ‘‘পটিচ্ছন্নং নাম আসনং কুট্টেন ৰা কৰাটেন ৰা কিলঞ্জেন ¶ ৰা সাণিপাকারেন ৰা রুক্খেন ৰা থম্ভেন ৰা কোট্ঠলিকায ৰা যেন কেনচি পটিচ্ছন্নং হোতী’’তি. তস্মা যথা তত্থ যেন কেনচি পটিচ্ছন্নং পটিচ্ছন্নমেৰ, এৰমিধাপি গহেতব্বং. তস্মা সেনাসনং খুদ্দকং ৰা হোতু মহন্তং ৰা অঞ্ঞেন সদ্ধিং সম্বদ্ধং ৰা অসম্বদ্ধং ৰা দীঘং ৰা ৰট্টং ৰা চতুরস্সং ৰা একভূমকং ৰা, অনেকভূমকং ৰা, যং যং একূপচারং সব্বত্থ যেন কেনচি পটিচ্ছাদনেন সব্বচ্ছন্নে সব্বপরিচ্ছন্নে যেভুয্যেন ৰা ছন্নে যেভুয্যেন ৰা পরিচ্ছন্নে সহসেয্যাপত্তি হোতীতি.
৫৩. উপড্ঢচ্ছন্নে উপড্ঢপরিচ্ছন্নে আপত্তি দুক্কটস্সাতি এত্থ সব্বচ্ছন্নে উপড্ঢপরিচ্ছন্নেতি এৰমাদীসুপি মহাপচ্চরিযং দুক্কটমেৰাতি ৰুত্তং. মহাঅট্ঠকথাযং পন ‘‘সব্বচ্ছন্নে যেভুয্যেনপরিচ্ছন্নে পাচিত্তিযং, সব্বচ্ছন্নে উপড্ঢপরিচ্ছন্নে পাচিত্তিযং, যেভুয্যেনছন্নে উপড্ঢপরিচ্ছন্নে ¶ পাচিত্তিযং, সব্বপরিচ্ছন্নে যেভুয্যেনছন্নে পাচিত্তিযং, সব্বপরিছন্নে উপড্ঢচ্ছন্নে পাচিত্তিযং, যেভুয্যেনপরিচ্ছন্নে উপড্ঢচ্ছন্নে পাচিত্তিযং, পাল়িযং ৰুত্তপাচিত্তিযেন সদ্ধিং সত্ত পাচিত্তিযানী’’তি ৰুত্তং. ‘‘সব্বচ্ছন্নে চূল়কপরিচ্ছন্নে দুক্কটং, যেভুয্যেনছন্নে চূল়কপরিচ্ছন্নে দুক্কটং, সব্বপরিচ্ছন্নে চূল়কচ্ছন্নে দুক্কটং, যেভুয্যেনপরিচ্ছন্নে চূল়কচ্ছন্নে দুক্কটং, পাল়িযং দুক্কটেন সহ পঞ্চ দুক্কটানী’’তি ৰুত্তং.
‘‘উপড্ঢচ্ছন্নে চূল়কপরিচ্ছন্নে অনাপত্তি, উপড্ঢপরিচ্ছন্নে চূল়কচ্ছন্নে অনাপত্তি, চূল়কচ্ছন্নে চূল়কপরিচ্ছন্নে অনাপত্তি, সব্বচ্ছন্নে সব্বঅপরিচ্ছন্নেতি চ এত্থ সেনম্বমণ্ডপৰণ্ণং ¶ হোতী’’তি ৰুত্তং. ইমিনাপেতং ৰেদিতব্বং – ‘‘যথা জগতি পরিক্খেপসঙ্খয ন গচ্ছতী’’তি. সেসং উত্তানত্থমেৰ.
এল়কলোমসমুট্ঠানং – কাযতো চ কাযচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
সহসেয্যসিক্খাপদং পঞ্চমং.
৬. দুতিযসহসেয্যসিক্খাপদৰণ্ণনা
৫৫. দুতিযসহসেয্যসিক্খাপদে ¶ – আৰসথাগারন্তি আগন্তুকানং ৰসনাগারং. পঞ্ঞত্তং হোতীতি পুঞ্ঞকামতায কত্ৰা ঠপিতং হোতি. যেন সা ইত্থী তেনুপসঙ্কমীতি অসুকস্মিং নাম ঠানে আৰসথাগারং পঞ্ঞত্তং অত্থীতি মনুস্সানং সুত্ৰা উপসঙ্কমি. গন্ধগন্ধিনীতি অগরুকুঙ্কুমাদীনং গন্ধানং গন্ধো গন্ধগন্ধো, সো অস্সা অত্থীতি গন্ধগন্ধিনী. সাটকং নিক্খিপিত্ৰাতি অপ্পেৰ নামস্স ইমম্পি ৰিপ্পকারং পস্সন্তস্স রাগো উপ্পজ্জেয্যাতি চিন্তেত্ৰা এৰমকাসি. ওক্খিপিত্ৰাতি অধো খিপিত্ৰা. অচ্চযোতি অপরাধো. মং অচ্চগমাতি মং অতিক্কম্ম অভিভৰিত্ৰা পৰত্তো. সেসং পঠমসিক্খাপদে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং. অযমেৰ হি ৰিসেসো – পঠমসিক্খাপদে চতুত্থদিৰসে আপত্তি ইধ পঠমদিৰসেপি. যক্খীপেতীহি দিস্সমানকরূপাহি তিরচ্ছানগতিত্থিযা চ মেথুনধম্মৰত্থুভূতায এৰ দুক্কটং. সেসাহি অনাপত্তি. সমুট্ঠানাদীনি পঠমসদিসানেৰাতি.
দুতিযসহসেয্যসিক্খাপদং ছট্ঠং.
৭. ধম্মদেসনাসিক্খাপদৰণ্ণনা
৬০. সত্তমসিক্খাপদে ¶ – ঘরণীতি ঘরসামিনী. নিৰেসনদ্ৰারেতি নিৰেসনস্স মহাদ্ৰারে. ঘরসুণ্হাতি তস্মিং ঘরে সুণ্হা. আৰসথদ্ৰারেতি ওৰরকদ্ৰারে. ৰিস্সট্ঠেনাতি সুনিগ্গতেন সদ্দেন. ৰিৰটেনাতি সুট্ঠু পকাসেন অসংৰুতেন. ধম্মো দেসেতব্বোতি অযং সরণসীলাদিভেদো ধম্মো কথেতব্বো. অঞ্ঞাতুন্তি আজানিতুং. ৰিঞ্ঞুনা পুরিসৰিগ্গহেনাতি ৰিঞ্ঞুনা পুরিসেন, পুরিসৰিগ্গহং গহেত্ৰাপি ঠিতেন ন যক্খেন ন পেতেন ন তিরচ্ছানগতেন.
৬৬. অনাপত্তি ৰিঞ্ঞুনা পুরিসৰিগ্গহেনাতি ৰিঞ্ঞুনা পুরিসৰিগ্গহেন সদ্ধিং ঠিতায বহুম্পি ধম্মং দেসেন্তস্স অনাপত্তি. ছপ্পঞ্চৰাচাহীতি ¶ ছহি পঞ্চহি ৰাচাহি যো দেসেতি, তস্সপি অনাপত্তি. তত্থ একো গাথাপাদো একৰাচাতি এৰং সব্বত্থ ৰাচাপমাণং ৰেদিতব্বং. সচে অট্ঠকথং ধম্মপদং জাতকাদিৰত্থুং ৰা কথেতুকামো হোতি, ছপ্পঞ্চপদমত্তমেৰ কথেতুং ¶ ৰট্টতি. পাল়িযা সদ্ধিং কথেন্তেন একপদং পাল়িতো পঞ্চ অট্ঠকথাতোতি এৰং ছ পদানি অনতিক্কামেত্ৰাৰ কথেতব্বো. পদসোধম্মে ৰুত্তপ্পভেদো হি ইধাপি সব্বো ধম্মোযেৰ. তস্মিং দেসেতীতি তস্মিং খণে দেসেতি. সম্পদানত্থে ৰা এতং ভুম্মৰচনং. তস্সা দেসেতীতি অত্থো. অঞ্ঞিস্সা মাতুগামস্সাতি একিস্সা দেসেত্ৰা পুন আগতাগতায অঞ্ঞিস্সাপি দেসেতীতি এৰং একাসনে নিসিন্নো মাতুগামসতসহস্সন্নম্পি দেসেতীতি অত্থো. মহাপচ্চরিযট্ঠকথাযং ৰুত্তং সমং নিসিন্নানং মাতুগামানং ‘‘তুম্হাকং একেকিস্সা একেকং গাথং দেসেস্সামি, তং সুণাথাতি দেসেতি, অনাপত্তি. পঠমং একেকিস্সা একেকং গাথং কথেস্সামীতি আভোগং কত্ৰা জানাপেত্ৰা কথেতুং ৰট্টতি, ন পচ্ছাতি. পঞ্হং পুচ্ছতি পঞ্হং পুট্ঠো কথেতীতি মাতুগামো ‘‘দীঘনিকাযো নাম ভন্তে কিমত্থং দীপেতী’’তি পুচ্ছতি. এৰং পঞ্হং পুট্ঠো ভিক্খু সব্বং চেপি দীঘনিকাযং কথেতি, অনাপত্তি. সেসমেত্থ উত্তানত্থমেৰ.
পদসোধম্মসমুট্ঠানং – ৰাচতো চ ৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ধম্মদেসনাসিক্খাপদং সত্তমং.
৮. ভূতারোচনসিক্খাপদৰণ্ণনা
৬৭. অট্ঠমসিক্খাপদে ¶ – ৰত্থুকথায তাৰ যং ৰত্তব্বং সিযা, তং সব্বং চতুত্থপারাজিকৰণ্ণনাযং ৰুত্তনযমেৰ. অযমেৰ হি ৰিসেসো – তত্থ অভূতং আরোচেসুং, ইধ ভূতং. ভূতম্পি পুথুজ্জনা আরোচেসুং, ন অরিযা. অরিযানঞ্হি পযুত্তৰাচা নাম নত্থি, অত্তনো গুণে আরোচযমানে পন অঞ্ঞে ¶ ন পটিসেধেসুং, তথাউপ্পন্নে চ পচ্চযে সাদিযিংসু, তথাউপ্পন্নভাৰং অজানন্তা.
‘‘অথ খো তে ভিক্খূ ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসু’’ন্তিআদিম্হি পন যে উত্তরিমনুস্সধম্মস্স ৰণ্ণং ভাসিংসু, তে আরোচেসুন্তি ৰেদিতব্বং. ‘‘কচ্চি পন ৰো ভিক্খৰে ভূত’’ন্তি পুচ্ছিতে পন সব্বেপি ‘‘ভূতং ভগৰা’’তি পটিজানিংসু. অরিযানম্পি হি অব্ভন্তরে ভূতো উত্তরিমনুস্সধম্মোতি. অথ ভগৰা ¶ অরিযমিস্সকত্তা ‘‘মোঘপুরিসা’’তি অৰত্ৰা ‘‘কথঞ্হি নাম তুম্হে ভিক্খৰে’’তি ৰত্ৰা ‘‘উদরস্স কারণা’’তিআদিমাহ. তত্থ যস্মা অরিযা অঞ্ঞেসং সুত্ৰা ‘‘অয্যো কির, ভন্তে, সোতাপন্নো’’তিআদিনা নযেন পসন্নেহি মনুস্সেহি পুচ্ছিযমানা অপঞ্ঞত্তে সিক্খাপদে অনাদীনৰদস্সিনো সুদ্ধচিত্ততায অত্তনো চ পরেসঞ্চ ৰিসেসাধিগমং পটিজানিংসু. এৰং পটিজানন্তেহি চ তেহি যং অঞ্ঞে উদরস্স কারণা উত্তরিমনুস্সধম্মস্স ৰণ্ণং ভাসিত্ৰা পিণ্ডপাতং উপ্পাদেসুং, তং সুদ্ধচিত্ততায সাদিযন্তেহিপি উদরস্স কারণা উত্তরিমনুস্সধম্মস্স ৰণ্ণো ভাসিতো ৰিয হোতি. তস্মা সব্বসঙ্গাহিকেনেৰ নযেন ‘‘কথঞ্হি নাম তুম্হে, ভিক্খৰে, উদরস্স কারণা গিহীনং অঞ্ঞমঞ্ঞং উত্তরিমনুস্সধম্মস্স ৰণ্ণং ভাসিস্সথা’’তি আহ. সেসং চতুত্থপারাজিকৰত্থুসদিসমেৰ. সিক্খাপদৰিভঙ্গেপি কেৰলং তত্থ পারাজিকঞ্চেৰ থুল্লচ্চযঞ্চ ইধ ভূতত্তা পাচিত্তিযঞ্চেৰ দুক্কটঞ্চ অযং ৰিসেসো. সেসং ৰুত্তনযমেৰ.
৭৭. ‘‘উপসম্পন্নস্স ভূতং আরোচেতী’’তি উত্তরিমনুস্সধম্মমেৰ সন্ধায ৰুত্তং. পরিনিব্বানকালে হি অন্তরা ৰা অতিকড্ঢিযমানেন উপসম্পন্নস্স ভূতং আরোচেতুং ৰট্টতি. সুতপরিযত্তিসীলগুণং পন অনুপসম্পন্নস্সাপি আরোচেতুং ৰট্টতি. আদিকম্মিকস্স অনাপত্তি. ‘‘উম্মত্তকস্সা’’তি ইদং পন ইধ ন ৰুত্তং. কস্মা? দিট্ঠিসম্পন্নানং উম্মাদস্স ৰা চিত্তক্খেপস্স ৰা অভাৰাতি. মহাপচ্চরিযম্পি হি ৰিচারিতং ‘‘ঝানলাভী পন পরিহীনে ঝানে উম্মত্তকো ভৰেয্য, তস্সপি ভূতারোচনপচ্চযা অনাপত্তি ন ৰত্তব্বা, ভূতস্সেৰ অভাৰতো’’তি. সেসং উত্তানমেৰ.
ভূতারোচনং ¶ নামেতং পুব্বে অৰুত্তেহি তীহি সমুট্ঠানেহি সমুট্ঠাতি – কাযতো ৰাচতো কাযৰাচতো চাতি. কিরিযং ¶ , নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, কুসলাব্যাকতচিত্তেহি দ্ৰিচিত্তং, সুখমজ্ঝত্তৰেদনাহি দ্ৰিৰেদনন্তি.
ভূতারোচনসিক্খাপদং অট্ঠমং.
৯. দুট্ঠুল্লারোচনসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭৮. নৰমসিক্খাপদে ¶ – দুট্ঠুল্লা নাম আপত্তি চত্তারি চ পারাজিকানি তেরস চ সঙ্ঘাদিসেসাতি ইমিস্সা পাল়িযা ‘‘পারাজিকানি দুট্ঠুল্লসদ্দত্থদস্সনত্থং ৰুত্তানি, সঙ্ঘাদিসেসং পন ইধ অধিপ্পেত’’ন্তি অট্ঠকথাসু ৰুত্তং. তত্রাযং ৰিচারণা – সচে পারাজিকং আরোচেন্তস্স পাচিত্তিযং ন ভৰেয্য, যথা সমানেপি ভিক্খু-ভিক্খুনীনং উপসম্পন্নসদ্দে যত্থ ভিক্খুনী অনধিপ্পেতা হোতি, তত্থ ভিক্খুং ঠপেত্ৰা অৰসেসো অনুপসম্পন্নোতি ৰুচ্চতি; এৰমিধ সমানেপি পারাজিকসঙ্ঘাদিসেসানং দুট্ঠুল্লসদ্দে যদি পারাজিকং অনধিপ্পেতং, ‘‘দুট্ঠুল্লা নাম আপত্তি তেরস সঙ্ঘাদিসেসা’’তি এতদেৰ ৰত্তব্বং সিযা. তত্থ ভৰেয্য ‘‘যো পারাজিকং আপন্নো, সো ভিক্খুভাৰতো চুতো, তস্মা তস্স আপত্তিং আরোচেন্তো দুক্কটং আপজ্জতী’’তি. এৰং সতি অক্কোসন্তোপি দুক্কটং আপজ্জেয্য, পাচিত্তিযমেৰ চ আপজ্জতি. ৰুত্তঞ্হেতং – ‘‘অসুদ্ধো হোতি পুগ্গলো অঞ্ঞতরং পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপন্নো, তঞ্চে অসুদ্ধদিট্ঠি সমানো ওকাসং কারাপেত্ৰা অক্কোসাধিপ্পাযো ৰদতি, আপত্তি ওমসৰাদস্সা’’তি (পারা. ৩৮৯). এৰং পাল়িযা ৰিচারিযমানায পারাজিকং আরোচেন্তস্সাপি পাচিত্তিযমেৰ দিস্সতি. কিঞ্চাপি দিস্সতি, অথ খো সব্বঅট্ঠকথাসু ৰুত্তত্তা অট্ঠকথাচরিযাৰ এত্থ পমাণং, ন অঞ্ঞা ৰিচারণা. পুব্বেপি চ আৰোচুম্হ – ‘‘বুদ্ধেন ধম্মো ৰিনযো চ ৰুত্তো, যো তস্স পুত্তেহি তথেৰ ঞাতো’’তিআদি (পারা. অট্ঠ. ১.গন্থারম্ভকথা). অট্ঠকথাচরিযা হি বুদ্ধস্স অধিপ্পাযং জানন্তি.
ইমিনাপি চেতং পরিযাযেন ৰেদিতব্বং. অঞ্ঞত্র ভিক্খুসম্মুতিযাতি হি ৰুত্তং. ভিক্খুসম্মুতিযা চ আরোচনং আযতিং সংৰরত্থায পুন তথারূপং আপত্তিং অনাপজ্জনত্থায ভগৰতা অনুঞ্ঞাতং, ন তস্স ভিক্খুনো অৰণ্ণমত্তপ্পকাসনত্থায, সাসনে চস্স পতিট্ঠানিসেধনত্থায ¶ , ন চ পারাজিকং আপন্নস্স পুন তথারূপায আপত্তিযা অনাপজ্জনেন ভিক্খুভাৰো ¶ নাম অত্থি. তস্মা ‘‘পারাজিকানি দুট্ঠুল্লসদ্দত্থদস্সনত্থং ৰুত্তানি, সঙ্ঘাদিসেসং পন ইধাধিপ্পেত’’ন্তি যং অট্ঠকথাসু ৰুত্তং, তং সুৰুত্তমেৰ.
৮০. অত্থি ¶ ভিক্খুসম্মুতি আপত্তিপরিযন্তাতিআদীসু পন যা অযং ভিক্খুসম্মুতি ৰুত্তা, সা ন কত্থচি আগতা, ইধ ৰুত্তত্তাযেৰ পন অভিণ্হাপত্তিকং ভিক্খুং দিস্ৰা এৰমেস পরেসু হিরোত্তপ্পেনাপি আযতিং সংৰরং আপজ্জিস্সতীতি তস্স ভিক্খুনো হিতেসিতায তিক্খত্তুং অপলোকেত্ৰা সঙ্ঘেন কাতব্বাতি ৰেদিতব্বাতি.
৮২. অদুট্ঠুল্লং আপত্তিং আরোচেতি আপত্তি দুক্কটস্সাতি পঞ্চপি আপত্তিক্খন্ধে আরোচেন্তস্স দুক্কটং. মহাপচ্চরিযং পন পারাজিকং আরোচেন্তস্সাপি দুক্কটমেৰ ৰুত্তং. অনুপসম্পন্নস্স দুট্ঠুল্লং ৰা অদুট্ঠুল্লং ৰা অজ্ঝাচারন্তি এত্থ আদিতো পঞ্চ সিক্খাপদানি দুট্ঠুল্লো নাম অজ্ঝাচারো, সেসানি অদুট্ঠুল্লো. সুক্কৰিস্সট্ঠিকাযসংসগ্গদুট্ঠুল্লঅত্তকামা পনস্স অজ্ঝাচারো নামাতি ৰুত্তং.
৮৩. ৰত্থুং আরোচেতীতি ‘‘অযং সুক্কৰিস্সট্ঠিং আপন্নো, দুট্ঠুল্লং আপন্নো, অত্তকামং আপন্নো’’ কাযসংসগ্গং আপন্নোতি এৰং ৰদন্তস্স অনাপত্তি. আপত্তিং আরোচেতীতি এত্থ ‘‘অযং পারাজিকং আপন্নো, সঙ্ঘাদিসেসং থুল্লচ্চযং পাচিত্তিযং পাটিদেসনীযং দুক্কটং দুব্ভাসিতং আপন্নো’’তি ৰদতি অনাপত্তি. ‘‘অযং অসুচিং মোচেত্ৰা সঙ্ঘাদিসেসং আপন্নো’’তিআদিনা পন নযেন ৰত্থুনা সদ্ধিং আপত্তিং ঘটেত্ৰা আরোচেন্তস্সেৰ আপত্তি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
দুট্ঠুল্লারোচনসিক্খাপদং নৰমং.
১০. পথৰীখণনসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৬. দসমসিক্খাপদে – জাতা চ পথৰী অজাতা চ পথৰীতি ইমেহি পদেহি জাতপথৰিঞ্চ অজাতপথৰিঞ্চ দস্সেতি. অপ্পপাসাণাদীসু অপ্পা পাসাণা এত্থাতি অপ্পপাসাণাতি এৰমত্থো ¶ দট্ঠব্বো. তত্থ মুট্ঠিপ্পমাণতো ¶ উপরি পাসাণাতি ৰেদিতব্বা, মুট্ঠিপ্পমাণা ¶ সক্খরা. কথলাতি কপালখণ্ডানি. মরুম্বাতি কটসক্খরা. ৰালিকাতি ৰালুকাযেৰ. যেভুয্যেন পংসুকাতি তীসু কোট্ঠাসেসু দ্ৰে কোট্ঠাসা পংসু, একো পাসাণাদীসু অঞ্ঞতরো. অদড্ঢাপীতি উদ্ধনপত্তপচনকুম্ভকারাৰাপাদিৰসেন তথা তথা অদড্ঢা. সা পন ৰিসুং নত্থি, সুদ্ধপংসুআদীসু অঞ্ঞতরাৰ ৰেদিতব্বা. যেভুয্যেনসক্খরাতি বহুতরা সক্খরা. হত্থিকুচ্ছিযং কির একপচ্ছিপূরং আহরাপেত্ৰা দোণিযং ধোৰিত্ৰা পথৰিযা যেভুয্যেন সক্খরভাৰং ঞত্ৰা সযং ভিক্খূ পোক্খরণিং খণিংসু. যানি পন মজ্ঝে ‘‘অপ্পপংসু অপ্পমত্তিকা’’তি দ্ৰে পদানি, তানি যেভুয্যেনপাসাণাদিপঞ্চকমেৰ পৰিসন্তি তেসংযেৰ হি দ্ৰিন্নং পভেদদস্সনমেতং. সযং খণতি আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি এত্থ পহারে পহারে পাচিত্তিযং ৰেদিতব্বং. সকিং আণত্তো বহুকম্পি খণতীতি সচেপি সকলদিৰসং খণতি, আণাপকস্স একংযেৰ পাচিত্তিযং. সচে পন কুসিতো হোতি, পুনপ্পুনং আণাপেতব্বো. তং আণাপেত্ৰা খণাপেন্তস্স ৰাচায ৰাচায পাচিত্তিযং. অযং তাৰ পাল়িৰণ্ণনা.
অযং পন পাল়িমুত্তকৰিনিচ্ছযো – ‘‘পোক্খরণিং খণা’’তি ৰদতি, ৰট্টতি. খতাযেৰ হি পোক্খরণী নাম হোতি, তস্মা অযং কপ্পিযৰোহারো. এস নযো ‘‘ৰাপিং তল়াকং আৰাটং খণা’’তিআদীসুপি. ‘‘ইমং ওকাসং খণ, ইমস্মিং ওকাসে পোক্খরণিং খণা’’তি ৰত্তুং পন ন ৰট্টতি. ‘‘কন্দং খণ, মূলং খণা’’তি অনিযামেত্ৰা ৰত্তুং ৰট্টতি. ‘‘ইমং ৰল্লিং খণ, ইমস্মিং ওকাসে কন্দং ৰা মূলং ৰা খণা’’তি ৰত্তুং ন ৰট্টতি. পোক্খরণিং সোধেন্তেহি যো কুটেহি উস্সিঞ্চিতুং সক্কা হোতি তনুককদ্দমো, তং অপনেতুং ৰট্টতি, বহলং ন ৰট্টতি. আতপেন সুক্খকদ্দমো ফলতি, তত্র যো হেট্ঠা পথৰিযা অসম্বদ্ধো, তমেৰ অপনেতুং ৰট্টতি. উদকেন গতট্ঠানে উদকপপ্পটকো নাম হোতি, ৰাতপ্পহারেন চলতি, তং অপনেতুং ৰট্টতি.
পোক্খরণীআদীনং তটং ¶ ভিজ্জিত্ৰা উদকসামন্তা পততি, সচে ওমকচাতুমাসং ওৰট্ঠং, ছিন্দিতুং ৰা ভিন্দিতুং ৰা ৰট্টতি, চাতুমাসতো উদ্ধং ন ¶ ৰট্টতি. সচে পন উদকেযেৰ পততি, দেৰে অতিরেকচাতুমাসং ওৰট্ঠেপি উদকেযেৰ উদকস্স পতিতত্তা ৰট্টতি. পাসাণপিট্ঠিযং সোণ্ডিং খণন্তি, সচে তত্থ পঠমমেৰ সুখুমরজং পততি, তঞ্চে দেৰেন ওৰট্ঠং হোতি, চাতুমাসচ্চযেন অকপ্পিযপথৰীসঙ্খ্যং গচ্ছতি. উদকে পরিযাদিণ্ণে সোণ্ডিং সোধেন্তেহি তং ৰিকোপেতুং ন ৰট্টতি. সচে পঠমমেৰ উদকেন পূরতি, পচ্ছা রজং পততি, তং ৰিকোপেতুং ৰট্টতি. তত্থ হি দেৰে ৰস্সন্তেপি উদকেযেৰ উদকং পততীতি. পিট্ঠিপাসাণে সুখুমরজং হোতি, দেৰে ফুসাযন্তে অল্লীযতি, তম্পি চাতুমাসচ্চযেন ৰিকোপেতুং ন ৰট্টতি. সচে পন অকতপব্ভারে ৰম্মিকো উট্ঠিতো হোতি, যথাসুখং ৰিকোপেতুং ৰট্টতি. সচে অব্ভোকাসে উট্ঠহতি, ওমকচাতুমাসং ¶ ওৰট্ঠোযেৰ ৰট্টতি. রুক্খাদীসু আরুল়্হউপচিকামত্তিকাযপি এসেৰ নযো. গণ্ডুপ্পাদগূথমূসিকুক্করগোকণ্টকাদীসুপি এসেৰ নযো.
গোকণ্টকো নাম গাৰীনং খুরচ্ছিন্নকদ্দমো ৰুচ্চতি. সচে পন হেট্ঠিমতলেন ভূমিসম্বন্ধো হোতি, একদিৰসম্পি ন ৰট্টতি. কসিতট্ঠানেপি নঙ্গলচ্ছিন্নমত্তিকাপিণ্ডং গণ্হন্তস্স এসেৰ নযো. পুরাণসেনাসনং হোতি অচ্ছদনং ৰা ৰিনট্ঠচ্ছদনং ৰা, অতিরেকচাতুমাসং ওৰট্ঠং জাতপথৰীসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি. ততো অৰসেসং ছদনিট্ঠকং ৰা গোপানসীআদিকং উপকরণং ৰা ‘‘ইট্ঠকং গণ্হামি গোপনসিং ভিত্তিপাদং পদরত্থরণং পাসাণত্থম্ভং গণ্হামী’’তি সঞ্ঞায গণ্হিতুং ৰট্টতি. তেন সদ্ধিং মত্তিকা পততি, অনাপত্তি. ভিত্তিমত্তিকং গণ্হন্তস্স পন আপত্তি. সচে যা যা অতিন্তা তং তং গণ্হাতি, অনাপত্তি.
অন্তোগেহে মত্তিকাপুঞ্জো হোতি, তস্মিং ¶ একদিৰসং ওৰট্ঠে গেহং ছাদেন্তি, সচে সব্বো তিন্তো চাতুমাসচ্চযেন জাতপথৰীযেৰ. অথস্স উপরিভাগোযেৰ তিন্তো, অন্তো অতিন্তো, যত্তকং তিন্তং তং কপ্পিযকারকেহি কপ্পিযৰোহারেন অপনামেত্ৰা সেসং যথাসুখং ৰল়ঞ্জেতুং ৰট্টতি. উদকেন তেমেত্ৰা একাবদ্ধাযেৰ হি জাতপথৰী হোতি, ন ইতরাতি.
অব্ভোকাসে ¶ মত্তিকাপাকারো হোতি, অতিরেকচাতুমাসং চে ওৰট্ঠো জাতপথৰীসঙ্খ্যং গচ্ছতি. তত্থ লগ্গপংসুং পন অল্লহত্থেন ছুপিত্ৰা গহেতুং ৰট্টতি. সচে ইট্ঠকপাকারো হোতি, যেভুয্যেনকথলট্ঠানে তিট্ঠতি, যথাসুখং ৰিকোপেতুং ৰট্টতি. অব্ভোকাসে ঠিতমণ্ডপত্থম্ভং ইতো চিতো চ সঞ্চালেত্ৰা পথৰিং ৰিকোপেন্তেন গহেতুং ন ৰট্টতি, উজুকমেৰ উদ্ধরিতুং ৰট্টতি. অঞ্ঞম্পি সুক্খরুক্খং ৰা সুক্খখাণুকং ৰা গণ্হন্তস্স এসেৰ নযো. নৰকম্মত্থং পাসাণং ৰা রুক্খং ৰা দণ্ডকেহি উচ্চালেত্ৰা পৰট্টেন্তা গচ্ছন্তি, তত্থ পথৰী ভিজ্জতি, সচে সুদ্ধচিত্তা পৰট্টেন্তি, অনাপত্তি. অথ পন তেন অপদেসেন পথৰিং ভিন্দিতুকামাযেৰ হোন্তি, আপত্তি. সাখাদীনি কড্ঢন্তানম্পি পথৰিযং দারূনি ফালেন্তানম্পি এসেৰ নযো.
পথৰিযং অট্ঠিসূচিকণ্টকাদীসুপি যংকিঞ্চি আকোটেতুং ৰা পৰেসেতুং ৰা ন ৰট্টতি. পস্সাৰধারায ৰেগেন পথৰিং ভিন্দিস্সামীতি এৰং পস্সাৰম্পি কাতুং ন ৰট্টতি, করোন্তস্স ভিজ্জতি, আপত্তি. ৰিসমভূমিং সমং করিস্সামীতি সম্মুঞ্জনিযা ঘংসিতুম্পি ন ৰট্টতি, ৰত্তসীসেনেৰ হি সম্মজ্জিতব্বং. কেচি কত্তরযট্ঠিযা ভূমিং কোট্টেন্তি, পাদঙ্গুট্ঠকেন ৰিলিখন্তি, ‘‘চঙ্কমিতট্ঠানং দস্সেস্সামা’’তি পুনপ্পুনং ভূমিং ভিন্দন্তা চঙ্কমন্তি, সব্বং ন ৰট্টতি. ৰীরিযসম্পগ্গহত্থং ¶ পন সমণধম্মং করোন্তেন সুদ্ধচিত্তেন চঙ্কমিতুং ৰট্টতি, ‘‘হত্থং ধোৰিস্সামা’’তি পথৰিযং ঘংসন্তি, ন ¶ ৰট্টতি. অঘংসন্তেন পন অল্লহত্থং পথৰিযং ঠপেত্ৰা রজং গহেতুং ৰট্টতি. কেচি কণ্ডুকচ্ছুআদীহি আবাধিকা ছিন্নতটাদীসু অঙ্গপচ্চঙ্গানি ঘংসন্তি ন ৰট্টতি.
৮৭. খণতি ৰা খণাপেতি ৰাতি অন্তমসো পাদঙ্গুট্ঠকেনপি সম্মজ্জনীসলাকাযপি সযং ৰা খণতি, অঞ্ঞেন ৰা খণাপেতি. ভিন্দতি ৰা ভেদাপেতি ৰাতি অন্তমসো উদকম্পি ছড্ডেন্তো সযং ৰা ভিন্দতি, অঞ্ঞেন ৰা ভিন্দাপেতি. দহতি ৰা দহাপেতি ৰাতি অন্তমসো পত্তম্পি পচন্তো সযং ৰা দহতি, অঞ্ঞেন ৰা দহাপেতি. যত্তকেসু ঠানেসু অগ্গিং দেতি ৰা দাপেতি ৰা তত্তকানি পাচিত্তিযানি. পত্তং পচন্তেনপি হি পুব্বে পক্কট্ঠানেযেৰ হি পচিতব্বো. অদড্ঢায পথৰিযা অগ্গিং ঠপেতুং ন ৰট্টতি. পত্তপচনকপালস্স পন উপরি অগ্গিং ঠপেতুং ৰট্টতি. দারূনং উপরি ঠপেতি ¶ , সো অগ্গি তানি দহন্তো গন্ত্ৰা পথৰিং দহতি, ন ৰট্টতি. ইট্ঠককপালাদীসুপি এসেৰ নযো.
তত্রাপি হি ইট্ঠকাদীনংযেৰ উপরি ঠপেতুং ৰট্টতি. কস্মা? তেসং অনুপাদানত্তা. ন হি তানি অগ্গিস্স উপাদানসঙ্খ্যং গচ্ছন্তি. সুক্খখাণুসুক্খরুক্খাদীসুপি অগ্গিং দাতুং ন ৰট্টতি. সচে পন পথৰিং অপ্পত্তমেৰ নিব্বাপেত্ৰা গমিস্সামীতি দেতি, ৰট্টতি. পচ্ছা নিব্বাপেতুং ন সক্কোতি, অৰিসযত্তা অনাপত্তি. তিণুক্কং গহেত্ৰা গচ্ছন্তো হত্থে ডয্হমানে ভূমিযং পাতেতি, অনাপত্তি. পতিতট্ঠানেযেৰ উপাদানং দত্ৰা অগ্গিং কাতুং ৰট্টতীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. দড্ঢপথৰিযা চ যত্তকং ঠানং উসুমায অনুগতং, সব্বং ৰিকোপেতুং ৰট্টতীতি তত্থেৰ ৰুত্তং. যো পন অজাননকো ভিক্খু অরণীসহিতেন অগ্গিং নিব্বত্তেত্ৰা হত্থেন উক্খিপিত্ৰা ‘‘কিং করোমী’’তি ৰদতি, ‘‘জালেহী’’তি ৰত্তব্বো, ‘‘হত্থো ডয্হতী’’তি ৰদতি, ‘‘যথা ন ডয্হতি তথা করোহী’’তি ৰত্তব্বো. ‘‘ভূমিযং পাতেহী’’তি পন ন ৰত্তব্বো. সচে হত্থে ডয্হমানে পাতেতি ‘‘পথৰিং দহিস্সামী’’তি অপাতিতত্তা অনাপত্তি. পতিতট্ঠানে পন অগ্গিং কাতুং ৰট্টতীতি কুরুন্দিযং ৰুত্তং.
৮৮. অনাপত্তি ইমং জানাতিআদীসু ‘‘ইমস্স থম্ভস্স আৰাটং জান, মহামত্তিকং জান, থুসমত্তিকং জান, মহামত্তিকং দেহি, থুসমত্তিকং দেহি, মত্তিকং আহর, পংসুং আহর, মত্তিকায ¶ অত্থো, পংসুনা অত্থো, ইমস্স থম্ভস্স আৰাটং কপ্পিযং করোহি, ইমং মত্তিকং কপ্পিযং করোহি, ইমং পংসুং কপ্পিযং করোহী’’তি এৰমত্থো ৰেদিতব্বো.
অসঞ্চিচ্চাতি ¶ পাসাণরুক্খাদীনি ৰা পৰট্টেন্তস্স কত্তরদণ্ডেন ৰা আহচ্চ আহচ্চ গচ্ছন্তস্স পথৰী ভিজ্জতি, সা ‘‘তেন ভিন্দিস্সামী’’তি এৰং সঞ্চিচ্চ অভিন্নত্তা অসঞ্চিচ্চ ভিন্না নাম হোতি. ইতি অসঞ্চিচ্চ ভিন্দন্তস্স অনাপত্তি. অসতিযাতি অঞ্ঞৰিহিতো কেনচি সদ্ধিং কিঞ্চি কথেন্তো পাদঙ্গুট্ঠকেন ৰা কত্তরযট্ঠিযা ৰা পথৰিং ৰিলিখন্তো তিট্ঠতি, এৰং অসতিযা ৰিলিখন্তস্স ৰা ভিন্দন্তস্স ৰা অনাপত্তি. অজানন্তস্সাতি অন্তোগেহে ওৰট্ঠং ছন্নং পথৰিং ‘‘অকপ্পিযপথৰী’’তি ন জানাতি, ‘‘কপ্পিযপথৰী’’তি সঞ্ঞায ৰিকোপেতি, ‘‘খণামি ভিন্দামি দহামী’’তি ৰা ন জানাতি ¶ , কেৰলং সঙ্গোপনত্থায খণিত্তাদীনি ৰা ঠপেতি, ডয্হমানহত্থো ৰা অগ্গিং পাতেতি, এৰং অজানন্তস্স অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি. কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পথৰীখণনসিক্খাপদং দসমং.
সমত্তো ৰণ্ণনাক্কমেন মুসাৰাদৰগ্গো পঠমো.
২. ভূতগামৰগ্গো
১. ভূতগামসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৯. সেনাসনৰগ্গস্স পঠমসিক্খাপদে – অনাদিযন্তোতি তস্সা ৰচনং অগণ্হন্তো. দারকস্স বাহুং আকোটেসীতি উক্খিত্তং ফরসুং নিগ্গহেতুং অসক্কোন্তো মনুস্সানং চক্খুৰিসযাতীতে মহারাজসন্তিকা লদ্ধে রুক্খট্ঠকদিব্বৰিমানে নিপন্নস্স দারকস্স বাহুং থনমূলেযেৰ ছিন্দি. ন খো মেতং পতিরূপন্তিআদিম্হি অযং সঙ্খেপৰণ্ণনা – হিমৰন্তে কির পক্খদিৰসেসু দেৰতাসন্নিপাতো হোতি, তত্থ রুক্খধম্মং পুচ্ছন্তি – ‘‘ত্ৰং রুক্খধম্মে ঠিতা ন ঠিতা’’তি? রুক্খধম্মো নাম রুক্খে ছিজ্জমানে রুক্খদেৰতায মনোপদোসস্স অকরণং. তত্থ যা দেৰতা রুক্খধম্মে অট্ঠিতা হোতি, সা দেৰতাসন্নিপাতং পৰিসিতুং ন লভতি. ইতি সা দেৰতা ¶ ইমঞ্চ রুক্খধম্মে অট্ঠানপচ্চযং ¶ আদীনৰং অদ্দস, ভগৰতো চ সম্মুখা সুতপুব্বধম্মদেসনানুসারেন তথাগতস্স ছদ্দন্তাদিকালে পুব্বচরিতং অনুস্সরি. তেনস্সা এতদহোসি – ‘‘ন খো মেতং পতিরূপং…পে… ৰোরোপেয্য’’ন্তি. যংনূনাহং ভগৰতো এতমত্থং আরোচেয্যন্তি ইদং পনস্সা ‘‘অযং ভিক্খু সপিতিকো পুত্তো, অদ্ধা ভগৰা ইমং ইমস্স অজ্ঝাচারং সুত্ৰা মরিযাদং বন্ধিস্সতি, সিক্খাপদং পঞ্ঞপেস্সতী’’তি পটিসঞ্চিক্খন্তিযা অহোসি. সচজ্জ ত্ৰং দেৰতেতি সচে অজ্জ ত্ৰং দেৰতে. পসৰেয্যাসীতি জনেয্যাসি উপ্পাদেয্যাসি. এৰঞ্চ পন ৰত্ৰা ভগৰা তং দেৰতং সঞ্ঞাপেন্তো –
‘‘যো ¶ ৰে উপ্পতিতং কোধং, রথং ভন্তংৰ ৰারযে;
তমহং সারথিং ব্রূমি, রস্মিগ্গাহো ইতরো জনো’’তি. (ধ. প. ২২২);
ইমং গাথমভাসি. গাথাপরিযোসানে সা দেৰতা সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠাসি. পুন ভগৰা সম্পত্তপরিসায ধম্মং দেসেন্তো –
‘‘যো উপ্পতিতং ৰিনেতি কোধং, ৰিসটং সপ্পৰিসংৰ ওসধেহি;
সো ভিক্খু জহাতি ওরপারং, উরগো জিণ্ণমিৰত্তচং পুরাণ’’ন্তি. (সু. নি. ১);
ইমং গাথমভাসি. তত্র পঠমগাথা ধম্মপদে সঙ্গহং আরুল়্হা, দুতিযা সুত্তনিপাতে, ৰত্থু পন ৰিনযেতি. অথ ভগৰা ধম্মং দেসেন্তোযেৰ তস্সা দেৰতায ৰসনট্ঠানং আৰজ্জন্তো পতিরূপং ঠানং দিস্ৰা ‘‘গচ্ছ, দেৰতে, অসুকস্মিং ওকাসে রুক্খো ৰিৰিত্তো, তস্মিং উপগচ্ছা’’তি আহ. সো কির রুক্খো ন আল়ৰিরট্ঠে, জেতৰনস্স অন্তোপরিক্খেপে, যস্স দেৰপুত্তস্স পরিগ্গহো অহোসি, সো চুতো; তস্মা ‘‘ৰিৰিত্তো’’তি ৰুত্তো. ততো পট্ঠায চ পন সা দেৰতা সম্মাসম্বুদ্ধতো লদ্ধপরিহারা বুদ্ধুপট্ঠাযিকা অহোসি. যদা দেৰতাসমাগমো হোতি, তদা মহেসক্খদেৰতাসু আগচ্ছন্তীসু ¶ অঞ্ঞা অপ্পেসক্খা দেৰতা যাৰ মহাসমুদ্দচক্কৰাল়পব্বতা তাৰ পটিক্কমন্তি. অযং পন অত্তনো ৰসনট্ঠানে নিসীদিত্ৰাৰ ধম্মং সুণাতি. যম্পি পঠমযামে ভিক্খূ পঞ্হং পুচ্ছন্তি, মজ্ঝিমযামে দেৰতা, তং সব্বং তত্থেৰ নিসীদিত্ৰা সুণাতি. চত্তারো চ মহারাজানোপি ভগৰতো উপট্ঠানং আগন্ত্ৰা গচ্ছন্তা তং দেৰতং দিস্ৰাৰ গচ্ছন্তি.
৯০. ভূতগামপাতব্যতাযাতি ¶ এত্থ ভৰন্তি অহুৰুঞ্চাতি ভূতা; জাযন্তি ৰড্ঢন্তি জাতা ৰড্ঢিতা চাতি অত্থো. গামোতি রাসি; ভূতানং গামোতি ভূতগামো; ভূতা এৰ ৰা গামো ভূতগামো; পতিট্ঠিতহরিততিণরুক্খাদীনমেতং অধিৰচনং. পাতব্যস্স ভাৰো পাতব্যতা; ছেদনভেদনাদীহি যথারুচি পরিভুঞ্জিতব্বতাতি অত্থো. তস্সা ভূতগামপাতব্যতায; নিমিত্তত্থে ভুম্মৰচনং, ভূতগামপাতব্যতাহেতু, ভূতগামস্স ছেদনাদিপচ্চযা পাচিত্তিযন্তি অত্থো.
৯১. ইদানি ¶ তং ভূতগামং ৰিভজিত্ৰা দস্সেন্তো ভূতগামো নাম পঞ্চ বীজজাতানীতিআদিমাহ. তত্থ ভূতগামো নামাতি ভূতগামং উদ্ধরিত্ৰা যস্মিং সতি ভূতগামো হোতি, তং দস্সেতুং ‘‘পঞ্চ বীজজাতানী’’তি আহাতি অট্ঠকথাসু ৰুত্তং. এৰং সন্তেপি ‘‘যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি মূলে জাযন্তী’’তিআদীনি ন সমেন্তি. ন হি মূলবীজাদীনি মূলাদীসু জাযন্তি, মূলাদীসু জাযমানানি পন তানি বীজাকতানি, তস্মা এৰমেত্থ ৰণ্ণনা ৰেদিতব্বা – ভূতগামো নামাতি ৰিভজিতব্বপদং. পঞ্চাতি তস্স ৰিভাগপরিচ্ছেদো. বীজজাতানীতি পরিচ্ছিন্নধম্মনিদস্সনং. তস্সত্থো – বীজেহি জাতানি বীজজাতানি; রুক্খাদীনমেতং অধিৰচনং. অপরো নযো – বীজানি চ তানি ৰিজাতানি চ পসূতানি নিব্বত্তপণ্ণমূলানীতি বীজজাতানি. এতেন অল্লৰালিকাদীসু ঠপিতানং নিব্বত্তপণ্ণমূলানং সিঙ্গিৰেরাদীনং সঙ্গহো কতো হোতি.
ইদানি যেহি বীজেহি জাতত্তা রুক্খাদীনি বীজজাতানীতি ৰুত্তানি, তানি দস্সেন্তো ‘‘মূলবীজ’’ন্তিআদিমাহ. তেসং উদ্দেসো পাকটো এৰ. নিদ্দেসে যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি মূলে জাযন্তি মূলে সঞ্জাযন্তীতি এত্থ বীজতো নিব্বত্তেন বীজং দস্সিতং ¶ , তস্মা এৰমেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো, যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি আলুৰকসেরুকমলুপ্পলপুণ্ডরীককুৰলযকন্দপাটলিমূলাদিভেদে মূলে গচ্ছৰল্লিরুক্খাদীনি জাযন্তি সঞ্জাযন্তি, তানি যম্হি মূলে জাযন্তি চেৰ সঞ্জাযন্তি চ তঞ্চ, পাল়িযং ৰুত্তং হলিদ্দাদি চ সব্বম্পি এতং মূলবীজং নাম. এসেৰ নযো খন্ধবীজাদীসু. যেৰাপনকখন্ধবীজেসু পনেত্থ অম্বাটকইন্দসালনুহীপাল়িভদ্দকণিকারাদীনি খন্ধবীজানি, অমূলৰল্লি চতুরস্সৰল্লিকণৰীরাদীনি ফল়ুবীজানি মকচিসুমনজযসুমনাদীনি অগ্গবীজানি, অম্বজম্বূপনসট্ঠিআদীনি বীজবীজানীতি দট্ঠব্বানি.
৯২. ইদানি যং ৰুত্তং ‘‘ভূতগামপাতব্যতায পাচিত্তিয’’ন্তি তত্থ সঞ্ঞাৰসেন আপত্তানাপত্তিভেদং পাতব্যতাভেদঞ্চ দস্সেন্তো বীজে বীজসঞ্ঞীতিআদিমাহ. তত্থ যথা ‘‘সালীনং ¶ চেপি ওদনং ভুঞ্জতী’’তিআদীসু (ম. নি. ১.৭৬) সালিতণ্ডুলানং ওদনো ‘‘সালীনং ওদনো’’তি ৰুচ্চতি, এৰং বীজতো সম্ভূতো ভূতগামো ‘‘বীজ’’ন্তি ৰুত্তোতি ৰেদিতব্বো. যং ¶ পন ‘‘বীজগামভূতগামসমারম্ভা পটিৰিরতো’’তিআদীসু (দী. নি. ১.১০) ৰুত্তং ভূতগামপরিমোচনং কত্ৰা ঠপিতং বীজং, তং দুক্কটৰত্থু. অথ ৰা যদেতং ‘‘ভূতগামো নামা’’তি সিক্খাপদৰিভঙ্গস্স আদিপদং, তেন সদ্ধিং যোজেত্ৰা যং বীজং ভূতগামো নাম হোতি, তস্মিং বীজে বীজসঞ্ঞী সত্থকাদীনি গহেত্ৰা সযং ৰা ছিন্দতি অঞ্ঞেন ৰা ছেদাপেতি, পাসাণাদীনি গহেত্ৰা সযং ৰা ভিন্দতি অঞ্ঞেন ৰা ভেদাপেতি, অগ্গিং উপসংহরিত্ৰা সযং ৰা পচতি অঞ্ঞেন ৰা পচাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি এৰমেত্থ অত্থো ৰেদিতব্বো. যথারুতং পন গহেত্ৰা ভূতগামৰিনিমুত্তস্স বীজস্স ছিন্দনাদিভেদায পাতব্যতায পাচিত্তিযং ন ৰত্তব্বং.
অযঞ্হেত্থ ৰিনিচ্ছযকথা – ভূতগামং ৰিকোপেন্তস্স পাচিত্তিযং ভূতগামপরিমোচিতং পঞ্চৰিধম্পি বীজগামং ৰিকোপেন্তস্স দুক্কটং. বীজগামভূতগামো নামেস অত্থি উদকট্ঠো, অত্থি থলট্ঠো ¶ . তত্থ উদকট্ঠো সাসপমত্তিকা তিলবীজকাদিভেদা সপণ্ণিকা অপণ্ণিকা চ সব্বা সেৰালজাতি অন্তমসো উদকপপ্পটকং উপাদায ‘‘ভূতগামো’’তি ৰেদিতব্বো. উদকপপ্পটকো নাম উপরি থদ্ধো ফরুসৰণ্ণো, হেট্ঠা মুদু নীলৰণ্ণো হোতি. তত্থ যস্স সেৰালস্স মূলং ওরূহিত্ৰা পথৰিযং পতিট্ঠিতং, তস্স পথৰী ঠানং. যো উদকে সঞ্চরতি, তস্স উদকং. পথৰিযং পতিট্ঠিতং যত্থ কত্থচি ৰিকোপেন্তস্স উদ্ধরিত্ৰা ৰা ঠানন্তরং সঙ্কামেন্তস্স পাচিত্তিযং. উদকে সঞ্চরন্তং ৰিকোপেন্তস্সেৰ পাচিত্তিযং. হত্থেহি পন ইতো চিতো চ ৰিযূহিত্ৰা ন্হাযিতুং ৰট্টতি, সকলঞ্হি উদকং তস্স ঠানং. তস্মা ন সো এত্তাৰতা ঠানন্তরং সঙ্কামিতো হোতি. উদকতো পন উদকেন ৰিনা সঞ্চিচ্চ উক্খিপিতুং ন ৰট্টতি, উদকেন সদ্ধিং উক্খিপিত্ৰা পুন উদকে পক্খিপিতুং ৰট্টতি. পরিস্সাৰনন্তরেন নিক্খমতি, কপ্পিযং কারাপেত্ৰাৰ উদকং পরিভুঞ্জিতব্বং. উপ্পলিনীপদুমিনীআদীনি জলজৰল্লিতিণানি উদকতো উদ্ধরন্তস্স ৰা তত্থেৰ ৰিকোপেন্তস্স ৰা পাচিত্তিযং. পরেহি উপ্পাটিতানি ৰিকোপেন্তস্স দুক্কটং. তানি হি বীজগামে সঙ্গহং গচ্ছন্তি. তিলবীজকসাসপমত্তকসেৰালোপি উদকতো উদ্ধতো অমিলাতো অগ্গবীজসঙ্গহং গচ্ছতি. মহাপচ্চরিযাদীসু ¶ ‘‘অনন্তকতিলবীজকউদকপপ্পটকাদীনি দুক্কটৰত্থুকানী’’তি ৰুত্তং, তত্থ কারণং ন দিস্সতি. অন্ধকট্ঠকথাযং ‘‘সম্পুণ্ণভূতগামো ন হোতি, তস্মা দুক্কট’’ন্তি ৰুত্তং, তম্পি ন সমেতি, ভূতগামে হি পাচিত্তিযং, বীজগামে দুক্কটং ৰুত্তং. অসম্পুণ্ণভূতগামো নাম ততিযো কোট্ঠাসো নেৰ পাল়িযং ন অট্ঠকথাসু আগতো. অথ এতং বীজগামসঙ্গহং গচ্ছিস্সতীতি ¶ , তম্পি ন যুত্তং, অভূতগামমূলত্তা তাদিসস্স বীজগামস্সাতি. অপিচ ‘‘গরুকলহুকেসু গরুকে ঠাতব্ব’’ন্তি এতং ৰিনযলক্খণং.
থলট্ঠে – ছিন্নরুক্খানং অৰসিট্ঠো হরিতখাণু নাম হোতি. তত্থ ককুধকরঞ্জপিযঙ্গুপনসাদীনং খাণু উদ্ধং ¶ ৰড্ঢতি, সো ভূতগামেন সঙ্গহিতো. তালনাল়িকেরাদীনং খাণু উদ্ধং ন ৰড্ঢতি, সো বীজগামেন সঙ্গহিতো. কদলিযা পন অফলিতায খাণু ভূতগামেন সঙ্গহিতো, ফলিতায বীজগামেন. কদলী পন ফলিতা যাৰ নীলপণ্ণা, তাৰ ভূতগামেনেৰ সঙ্গহিতা, তথা ফলিতো ৰেল়ু. যদা পন অগ্গতো পট্ঠায সুস্সতি, তদা বীজগামেন সঙ্গহং গচ্ছতি. কতরবীজগামেন? ফল়ুবীজগামেন. কিং ততো নিব্বত্ততি? ন কিঞ্চি. যদি হি নিব্বত্তেয্য, ভূতগামেনেৰ সঙ্গহং গচ্ছেয্য. ইন্দসালাদিরুক্খে ছিন্দিত্ৰা রাসিং করোন্তি, কিঞ্চাপি রাসিকতদণ্ডকেহি রতনপ্পমাণাপি সাখা নিক্খমন্তি, বীজগামেনেৰ সঙ্গহং গচ্ছন্তি. তত্থ মণ্ডপত্থায ৰা ৰতিঅত্থায ৰা ৰল্লিআরোপনত্থায ৰা ভূমিযং নিখণন্তি, মূলেসু চেৰ পণ্ণেসু চ নিগ্গতেসু পুন ভূতগামসঙ্খ্যং গচ্ছন্তি. মূলমত্তেসু পন পণ্ণমত্তেসু ৰা নিগ্গতেসু বীজগামেন সঙ্গহিতা এৰ.
যানি কানিচি বীজানি পথৰিযং ৰা উদকেন সিঞ্চিত্ৰা ঠপিতানি, কপালাদীসু ৰা অল্লপংসুং পক্খিপিত্ৰা নিক্খিত্তানি হোন্তি, সব্বানি মূলমত্তে পণ্ণমত্তে ৰা নিগ্গতেপি বীজানিযেৰ. সচেপি মূলানি চ উপরি অঙ্কুরো চ নিগ্গচ্ছতি, যাৰ অঙ্কুরো হরিতো ন হোতি, তাৰ বীজানিযেৰ. মুগ্গাদীনং পন পণ্ণেসু উট্ঠিতেসু ৰীহিআদীনং ৰা অঙ্কুরে হরিতে নীলপণ্ণৰণ্ণে জাতে ভূতগামসঙ্গহং গচ্ছন্তি. তালট্ঠীনং পঠমং সূকরদাঠা ৰিয মূলং নিগ্গচ্ছতি. নিগ্গতেপি যাৰ উপরি পত্তৰট্টি ন নিগ্গচ্ছতি, তাৰ বীজগামোযেৰ. নাল়িকেরস্স তচং ভিন্দিত্ৰা দন্তসূচি ৰিয অঙ্কুরো নিগ্গচ্ছতি ¶ , যাৰ মিগসিঙ্গসদিসা নীলপত্তৰট্টি ন হোতি, তাৰ বীজগামোযেৰ. মূলে অনিগ্গতেপি তাদিসায পত্তৰট্টিযা জাতায অমূলকভূতগামে সঙ্গহং গচ্ছতি.
অম্বট্ঠিআদীনি ৰীহিআদীহি ৰিনিচ্ছিনিতব্বানি. ৰন্দাকা ৰা অঞ্ঞা ৰা যা কাচি রুক্খে জাযিত্ৰা রুক্খং ওত্থরতি, রুক্খোৰ তস্সা ঠানং, তং ৰিকোপেন্তস্স ৰা ততো উদ্ধরন্তস্স ৰা পাচিত্তিযং. একা অমূলিকা লতা হোতি, অঙ্গুলিৰেঠকো ৰিয ৰনপ্পগুম্বদণ্ডকে ৰেঠেতি, তস্সাপি অযমেৰ ৰিনিচ্ছযো. গেহমুখপাকারৰেদিকাচেতিযাদীসু নীলৰণ্ণো ¶ সেৰালো হোতি, যাৰ দ্ৰে তীণি পত্তানি ন সঞ্জাযন্তি তাৰ অগ্গবীজসঙ্গহং গচ্ছতি ¶ . পত্তেসু জাতেসু পাচিত্তিযৰত্থু. তস্মা তাদিসেসু ঠানেসু সুধালেপম্পি দাতুং ন ৰট্টতি. অনুপসম্পন্নেন লিত্তস্স উপরিস্নেহলেপো দাতুং ৰট্টতি. সচে নিদাঘসমযে সুক্খসেৰালো তিট্ঠতি, তং সম্মুঞ্জনীআদীহি ঘংসিত্ৰা অপনেতুং ৰট্টতি. পানীযঘটাদীনং বহি সেৰালো দুক্কটৰত্থু, অন্তো অব্বোহারিকো. দন্তকট্ঠপূৰাদীসু কণ্ণকম্পি অব্বোহারিকমেৰ. ৰুত্তঞ্হেতং – ‘‘সচে গেরুকপরিকম্মকতা ভিত্তি কণ্ণকিতা হোতি, চোল়কং তেমেত্ৰা পীল়েত্ৰা পমজ্জিতব্বা’’তি (মহাৰ. ৬৬).
পাসাণজাতিপাসাণদদ্দুসেৰালসেলেয্যকাদীনি অহরিতৰণ্ণানি অপত্তকানি চ দুক্কটৰত্থুকানি. অহিচ্ছত্তকং যাৰ মকুল়ং হোতি, তাৰ দুক্কটৰত্থু. পুপ্ফিতকালতো পট্ঠায অব্বোহারিকং. অল্লরুক্খতো পন অহিচ্ছত্তকং গণ্হন্তো রুক্খত্তচং ৰিকোপেতি, তস্মা তত্থ পাচিত্তিযং. রুক্খপপ্পটিকাযপি এসেৰ নযো. যা পন ইন্দসালককুধাদীনং পপ্পটিকা রুক্খতো মুচ্চিত্ৰা তিট্ঠতি, তং গণ্হন্তস্স অনাপত্তি. নিয্যাসম্পি রুক্খতো মুচ্চিত্ৰা ঠিতং সুক্খরুক্খে ৰা লগ্গং গণ্হিতুং ৰট্টতি. অল্লরুক্খতো ন ৰট্টতি. লাখাযপি এসেৰ নযো. রুক্খং চালেত্ৰা পণ্ডুপলাসং ৰা পরিণতকণিকারাদিপুপ্ফং ৰা পাতেন্তস্স পাচিত্তিযমেৰ. হত্থকুক্কুচ্চেন মুদুকেসু ইন্দসালনুহীখন্ধাদীসু ৰা তত্থজাতকতালপণ্ণাদীসু ৰা অক্খরং ছিন্দন্তস্সাপি এসেৰ নযো.
সামণেরানং ¶ পুপ্ফং ওচিনন্তানং সাখং ওনামেত্ৰা দাতুং ৰট্টতি. তেহি পন পুপ্ফেহি পানীযং ন ৰাসেতব্বং. পানীযৰাসত্থিকেন সামণেরং উক্খিপিত্ৰা ওচিনাপেতব্বানি. ফলসাখাপি অত্তনা খাদিতুকামেন ন ওনামেতব্বা. সামণেরং উক্খিপিত্ৰা ফলং গাহাপেতব্বং. যংকিঞ্চি গচ্ছং ৰা লতং ৰা উপ্পাটেন্তেহি সামণেরেহি সদ্ধিং গহেত্ৰা আকড্ঢিতুং ন ৰট্টতি. তেসং পন উস্সাহজননত্থং অনাকড্ঢন্তেন কড্ঢনাকারং দস্সেন্তেন ৰিয অগ্গে গহেতুং ৰট্টতি. যেসং রুক্খানং সাখা রুহতি, তেসং সাখং মক্খিকাবীজনাদীনং অত্থায কপ্পিযং অকারাপেত্ৰা গহিতং তচে ¶ ৰা পত্তে ৰা অন্তমসো নখেনপি ৰিলিখন্তস্স দুক্কটং. অল্লসিঙ্গিৰেরাদীসুপি এসেৰ নযো. সচে পন কপ্পিযং কারাপেত্ৰা সীতলে পদেসে ঠপিতস্স মূলং সঞ্জাযতি, উপরিভাগে ছিন্দিতুং ৰট্টতি. সচে অঙ্কুরো জাযতি, হেট্ঠাভাগে ছিন্দিতুং ৰট্টতি. মূলে চ নীলঙ্কুরে চ জাতে ন ৰট্টতি.
ছিন্দতি ৰা ছেদাপেতি ৰাতি অন্তমসো সম্মুঞ্জনোসলাকাযপি তিণানি ছিন্দিস্সামীতি ভূমিং সম্মজ্জন্তো সযং ৰা ছিন্দতি, অঞ্ঞেন ৰা ছেদাপেতি. ভিন্দতি ৰা ভেদাপেতি ৰাতি অন্তমসো ¶ চঙ্কমন্তোপি ছিজ্জনকং ছিজ্জতু, ভিজ্জনকং ভিজ্জতু, চঙ্কমিতট্ঠানং দস্সেস্সামীতি সঞ্চিচ্চ পাদেহি অক্কমন্তো তিণৰল্লিআদীনি সযং ৰা ভিন্দতি অঞ্ঞেন ৰা ভেদাপেতি. সচেপি হি তিণং ৰা লতং ৰা গণ্ঠিং করোন্তস্স ভিজ্জতি, গণ্ঠিপি ন কাতব্বো. তালরুক্খাদীসু পন চোরানং অনারুহনত্থায দারুমক্কটকং আকোটেন্তি, কণ্টকে বন্ধন্তি, ভিক্খুস্স এৰং কাতুং ন ৰট্টতি. সচে দারুমক্কটকো রুক্খে অল্লীনমত্তোৰ হোতি, রুক্খং ন পীল়েতি, ৰট্টতি. ‘‘রুক্খং ছিন্দ, লতং ছিন্দ, কন্দং ৰা মূলং ৰা উপ্পাটেহী’’তি ৰত্তুম্পি ৰট্টতি, অনিযামিতত্তা. নিযামেত্ৰা পন ‘‘ইমং রুক্খং ছিন্দা’’তিআদি ৰত্তুং ন ৰট্টতি. নামং গহেত্ৰাপি ‘‘অম্বরুক্খং চতুরস্সৰল্লিং আলুৰকন্দং মুঞ্জতিণং অসুকরুক্খচ্ছল্লিং ছিন্দ ভিন্দ উপ্পাটেহী’’তিআদিৰচনম্পি অনিযামিতমেৰ হোতি. ‘‘ইমং অম্বরুক্খ’’ন্তিআদিৰচনমেৰ হি নিযামিতং নাম, তং ন ৰট্টতি.
পচতি ৰা পচাপেতি ৰাতি অন্তমসো পত্তম্পি পচিতুকামো তিণাদীনং উপরি সঞ্চিচ্চ অগ্গিং করোন্তো সযং ৰা পচতি, অঞ্ঞেন ৰা পচাপেতীতি ¶ সব্বং পথৰীখণনসিক্খাপদে ৰুত্তনযেন ৰেদিতব্বং. অনিযামেত্ৰা পন ‘‘মুগ্গে পচ, মাসে পচা’’তিআদি ৰত্তুং ৰট্টতি. ‘‘ইমে মুগ্গে পচ, ইমে মাসে পচা’’তি এৰং ৰত্তুং ন ৰট্টতি.
অনাপত্তি ইমং জানাতিআদীসু ‘‘ইমং মূলভেসজ্জং জান, ইমং মূলং ৰা পণ্ণং ৰা দেহি, ইমং রুক্খং ৰা লতং ৰা আহর, ইমিনা পুপ্ফেন ৰা ফলেন ৰা পণ্ণেন ৰা অত্থো, ইমং রুক্খং ৰা লতং ৰা ফলং ¶ ৰা কপ্পিযং করোহী’’তি এৰমত্থো দট্ঠব্বো. এত্তাৰতা ভূতগামপরিমোচনং কতং হোতি. পরিভুঞ্জন্তেন পন বীজগামপরিমোচনত্থং পুন কপ্পিযং কারেতব্বং.
কপ্পিযকরণঞ্চেত্থ ইমিনা সুত্তানুসারেন ৰেদিতব্বং – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চহি সমণকপ্পেহি ফলং পরিভুঞ্জিতুং অগ্গিপরিজিতং সত্থপরিজিতং নখপরিজিতং অবীজং নিব্বট্টবীজমেৰ পঞ্চম’’ন্তি. তত্থ ‘‘অগ্গিপরিজিত’’ন্তি অগ্গিনা পরিজিতং অধিভূতং দড্ঢং ফুট্ঠন্তি অত্থো. ‘‘সত্থপরিজিত’’ন্তি সত্থেন পরিজিতং অধিভূতং ছিন্নং ৰিদ্ধং ৰাতি অত্থো. এস নযো নখপরিজিতে. অবীজনিব্বট্টবীজানি সযমেৰ কপ্পিযানি. অগ্গিনা কপ্পিযং করোন্তেন কট্ঠগ্গিগোমযগ্গিআদীসু যেন কেনচি অন্তমসো লোহখণ্ডেনপি আদিত্তেন কপ্পিযং কাতব্বং. তঞ্চ খো একদেসে ফুসন্তেন ‘‘কপ্পিয’’ন্তি ৰত্ৰাৰ কাতব্বং. সত্থেন করোন্তেন যস্স কস্সচি লোহমযসত্থস্স অন্তমসো সূচিনখচ্ছেদনানম্পি তুণ্ডেন ৰা ধারায ৰা ছেদং ৰা ¶ ৰেধং ৰা দস্সেন্তেন ‘‘কপ্পিয’’ন্তি ৰত্ৰাৰ কাতব্বং. নখেন কপ্পিযং করোন্তেন পূতিনখেন ন কাতব্বং. মনুস্সানং পন সীহব্যগ্ঘদীপিমক্কটাদীনং সকুন্তানঞ্চ নখা তিখিণা হোন্তি, তেহি কাতব্বং. অস্সমহিংসসূকরমিগগোরূপাদীনং খুরা অতিখিণা, তেহি ন কাতব্বং, কতম্পি অকতং হোতি. হত্থিনখা পন খুরা ন হোন্তি, তেহি ৰট্টতি. যেহি পন কাতুং ৰট্টতি, তেহি তত্থজাতকেহিপি উদ্ধরিত্ৰা গহিতকেহিপি ছেদং ৰা ৰেধং ৰা দস্সেন্তেন ‘‘কপ্পিয’’ন্তি ৰত্ৰাৰ কাতব্বং.
তত্থ সচেপি বীজানং পব্বতমত্তো রাসি রুক্খসহস্সং ৰা ছিন্দিত্ৰা একাবদ্ধং কত্ৰা উচ্ছূনং ৰা মহাভারো বন্ধিত্ৰা ঠপিতো হোতি, একস্মিং বীজে ৰা রুক্খসাখায ৰা উচ্ছুম্হি ৰা কপ্পিযে কতে সব্বং কতং হোতি. উচ্ছূ চ দারূনি চ একতো বদ্ধানি হোন্তি, উচ্ছুং কপ্পিযং করিস্সামীতি দারুং ¶ ৰিজ্ঝতি, ৰট্টতিযেৰ. সচে পন যায রজ্জুযা ৰা ৰল্লিযা ৰা বদ্ধানি, তং ৰিজ্ঝতি, ন ¶ ৰট্টতি. উচ্ছুখণ্ডানং পচ্ছিং পূরেত্ৰা আহরন্তি, একস্মিং খণ্ডে কপ্পিযে কতে সব্বং কতমেৰ হোতি. মরিচপক্কাদীহি মিস্সেত্ৰা ভত্তং আহরন্তি, ‘‘কপ্পিযং করোহী’’তি ৰুত্তে সচেপি ভত্তসিত্থে ৰিজ্ঝতি, ৰট্টতিযেৰ. তিলতণ্ডুলাদীসুপি এসেৰ নযো. যাগুযা পক্খিত্তানি পন একাবদ্ধানি হুত্ৰা ন সন্তিট্ঠন্তি, তত্থ একমেকং ৰিজ্ঝিত্ৰা কপ্পিযং কাতব্বমেৰ. কপিত্থফলাদীনং অন্তো মিঞ্জং কটাহং মুঞ্চিত্ৰা সঞ্চরতি, ভিন্দাপেত্ৰা কপ্পিযং কারাপেতব্বং. একাবদ্ধং হোতি, কটাহেপি কাতুং ৰট্টতি.
অসঞ্চিচ্চাতি পাসাণরুক্খাদীনি ৰা পৰট্টেন্তস্স সাখং ৰা কড্ঢন্তস্স কত্তরদণ্ডেন ৰা ভূমিং পহরিত্ৰা গচ্ছন্তস্স তিণানি ছিজ্জন্তি, তানি তেন ছিন্দিস্সামীতি এৰং সঞ্চিচ্চ অচ্ছিন্নত্তা অসঞ্চিচ্চ ছিন্নানি নাম হোন্তি. ইতি অসঞ্চিচ্চ ছিন্দন্তস্স অনাপত্তি.
অসতিযাতি অঞ্ঞৰিহিতো কেনচি সদ্ধিং কিঞ্চি কথেন্তো পাদঙ্গুট্ঠকেন ৰা হত্থেন ৰা তিণং ৰা লতং ৰা ছিন্দন্তো তিট্ঠতি, এৰং অসতিযা ছিন্দন্তস্স অনাপত্তি.
অজানন্তস্সাতি এত্থব্ভন্তরে বীজগামোতি ৰা ভূতগামোতি ৰা ন জানাতি, ছিন্দামীতিপি ন জানাতি, কেৰলং ৰতিযা ৰা পলালপুঞ্জে ৰা নিখাদনং ৰা খণিত্তিং ৰা কুদালং ৰা সঙ্গোপনত্থায ঠপেতি, ডয্হমানহত্থো ৰা অগ্গিং পাতেতি, তত্র চে তিণানি ছিজ্জন্তি ৰা ডয্হন্তি ৰা অনাপত্তি. মনুস্সৰিগ্গহপারাজিকৰণ্ণনাযং পন সব্বঅট্ঠকথাসু ‘‘সচে ¶ ভিক্খু রুক্খেন ৰা অজ্ঝোত্থটো হোতি, ওপাতে ৰা পতিতো সক্কা চ হোতি রুক্খং ছিন্দিত্ৰা ভূমিং ৰা খণিত্ৰা নিক্খমিতুং, জীৰিতহেতুপি অত্তনা ন কাতব্বং. অঞ্ঞেন পন ভিক্খুনা ভূমিং ৰা খণিত্ৰা রুক্খং ৰা ছিন্দিত্ৰা অল্লরুক্খতো ৰা দণ্ডকং ছিন্দিত্ৰা তং রুক্খং পৰট্টেত্ৰা নিক্খামেতুং ৰট্টতি, অনাপত্তী’’তি ৰুত্তং. তত্থ কারণং ¶ ন দিস্সতি – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, দৰডাহে ডয্হমানে পটগ্গিং দাতুং, পরিত্তং কাতু’’ন্তি (চূল়ৰ. ২৮৩) ইদং পন একমেৰ সুত্তং দিস্সতি. সচে এতস্স অনুলোমং ‘‘অত্তনো ন ৰট্টতি, অঞ্ঞস্স ৰট্টতী’’তি ¶ ইদং নানাকরণং ন সক্কা লদ্ধুং. অত্তনো অত্থায করোন্তো অত্তসিনেহেন অকুসলচিত্তেনেৰ করোতি, পরো পন কারুঞ্ঞেন, তস্মা অনাপত্তীতি চে. এতম্পি অকারণং. কুসলচিত্তেনাপি হি ইমং আপত্তিং আপজ্জতি. সব্বঅট্ঠকথাসু পন ৰুত্তত্তা ন সক্কা পটিসেধেতুং. গৰেসিতব্বা এত্থ যুত্তি. অট্ঠকথাচরিযানং ৰা সদ্ধায গন্তব্বন্তি. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি. কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ভূতগামসিক্খাপদং পঠমং.
২. অঞ্ঞৰাদকসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯৪. দুতিযসিক্খাপদে – অনাচারং আচরিত্ৰাতি অকাতব্বং কত্ৰা; কাযৰচীদ্ৰারেসু আপত্তিং আপজ্জিত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরতীতি অঞ্ঞেন ৰচনেন অঞ্ঞং ৰচনং পটিচরতি পটিচ্ছাদেতি অজ্ঝোত্থরতি; ইদানি তং পটিচরণৰিধিং দস্সেন্তো ‘‘কো আপন্নো’’তিআদিমাহ. তত্রাযং ৰচনসম্বন্ধো – সো কির কিঞ্চি ৰীতিক্কমং দিস্ৰা ‘‘আৰুসো, আপত্তিং আপন্নোসী’’তি সঙ্ঘমজ্ঝে আপত্তিযা অনুযুঞ্জিযমানো ‘‘কো আপন্নো’’তি ৰদতি. ‘‘ততো ত্ৰ’’ন্তি ৰুত্তে ‘‘অহং কিং আপন্নো’’তি ৰদতি. অথ ‘‘পাচিত্তিযং ৰা দুক্কটং ৰা’’তি ৰুত্তে ৰত্থুং পুচ্ছন্তো ‘‘অহং কিস্মিং আপন্নো’’তি ৰদতি. ততো ‘‘অসুকস্মিং নাম ৰত্থুস্মি’’ন্তি ৰুত্তে ‘‘অহং কথং আপন্নো, কিং করোন্তো আপন্নোম্হী’’তি পুচ্ছতি. অথ ‘‘ইদং নাম করোন্তো আপন্নো’’তি ৰুত্তে ‘‘কং ভণথা’’তি ৰদতি. ততো ‘‘তং ভণামা’’তি ৰুত্তে ‘‘কিং ভণথা’’তি ৰদতি.
অপিচেত্থ ¶ অযং পাল়িমুত্তকোপি অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরণৰিধি – ভিক্খূহি ‘‘তৰ সিপাটিকায কহাপণো দিট্ঠো, কিস্সেৰমসারুপ্পং করোসী’’তি ৰুত্তো ‘‘সুদিট্ঠং, ভন্তে, ন পনেসো কহাপণো; তিপুমণ্ডলং এত’’ন্তি ভণন্তো ৰা ‘‘ত্ৰং সুরং পিৰন্তো দিট্ঠো, কিস্সেৰং করোসী’’তি ৰুত্তো ¶ ‘‘সুদিট্ঠো ¶ , ভন্তে, ন পনেসা সুরা, ভেসজ্জত্থায সম্পাদিতং অরিট্ঠ’’ন্তি ভণন্তো ৰা ‘‘ত্ৰং পটিচ্ছন্নে আসনে মাতুগামেন সদ্ধিং নিসিন্নো দিট্ঠো, কিস্সেৰমসারুপ্পং করোসী’’তি ৰুত্তো ‘‘যেন দিট্ঠং সুদিট্ঠং, ৰিঞ্ঞূ পনেত্থ দুতিযো অত্থি, সো কিস্স ন দিট্ঠো’’তি ভণন্তো ৰা, ‘‘ঈদিসং তযা কিঞ্চি দিট্ঠ’’ন্তি পুট্ঠো ‘‘ন সুণামী’’তি সোতমুপনেন্তো ৰা, সোতদ্ৰারে পুচ্ছন্তানং চক্খুং উপনেন্তো ৰা, অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরতীতি ৰেদিতব্বো. অঞ্ঞৰাদকং রোপেতূতি অঞ্ঞৰাদকং আরোপেতু; পতিট্ঠাপেতূতি অত্থো. ৰিহেসকং রোপেতূতি এতস্মিম্পি এসেৰ নযো.
৯৮. অঞ্ঞৰাদকে ৰিহেসকে পাচিত্তিযন্তি এত্থ অঞ্ঞং ৰদতীতি অঞ্ঞৰাদকং; অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরণস্সেতং নামং. ৰিহেসেতীতি ৰিহেসকং; তুণ্হীভূতস্সেতং নামং, তস্মিং অঞ্ঞৰাদকে ৰিহেসকে. পাচিত্তিযন্তি ৰত্থুদ্ৰযে পাচিত্তিযদ্ৰযং ৰুত্তং.
১০০. অরোপিতে অঞ্ঞৰাদকেতি কম্মৰাচায অনারোপিতে অঞ্ঞৰাদকে. অরোপিতে ৰিহেসকেতি এতস্মিম্পি এসেৰ নযো.
১০১. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞীতিআদীসু যং তং অঞ্ঞৰাদকৰিহেসকরোপনকম্মং কতং, তঞ্চে ধম্মকম্মং হোতি, সো চ ভিক্খু তস্মিং ধম্মকম্মসঞ্ঞী অঞ্ঞৰাদকঞ্চ ৰিহেসকঞ্চ করোতি, অথস্স তস্মিং অঞ্ঞৰাদকে চ ৰিহেসকে চ আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি ইমিনা নযেন অত্থো ৰেদিতব্বো.
১০২. অজানন্তো পুচ্ছতীতি আপত্তিং ৰা আপন্নভাৰং অজানন্তোযেৰ ‘‘কিং তুম্হে ভণথ, অহং ন জানামী’’তি পুচ্ছতি. গিলানো ৰা ন কথেতীতি মুখে তাদিসো ব্যাধি হোতি, যেন কথেতুং ন সক্কোতি. সঙ্ঘস্স ভণ্ডনং ৰাতিআদীসু সঙ্ঘমজ্ঝে কথিতে তপ্পচ্চযা সঙ্ঘস্স ভণ্ডনং ৰা কলহো ৰা ৰিৰাদো ৰা ভৰিস্সতি, সো মা অহোসীতি মঞ্ঞমানো ন কথেতীতি ইমিনা নযেন অত্থো ৰেদিতব্বো. সেসং উত্তানমেৰাতি.
তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, সিযা কিরিযং ¶ , সিযা অকিরিযং, অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরন্তস্স হি কিরিযং ¶ হোতি, তুণ্হীভাৰেন ৰিহেসন্তস্স অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
অঞ্ঞৰাদকসিক্খাপদং দুতিযং.
৩. উজ্ঝাপনকসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৩. ততিযসিক্খাপদে – দব্বং মল্লপুত্তং ভিক্খূ উজ্ঝাপেন্তীতি ‘‘ছন্দায দব্বো মল্লপুত্তো’’তিআদীনি ৰদন্তা তং আযস্মন্তং তেহি ভিক্খূহি অৰজানাপেন্তি, অৰঞ্ঞায ওলোকাপেন্তি, লামকতো ৰা চিন্তাপেন্তী’’তি অত্থো. লক্খণং পনেত্থ সদ্দসত্থানুসারেন ৰেদিতব্বং. ওজ্ঝাপেন্তীতিপি পাঠো. অযমেৰত্থো ¶ . ছন্দাযাতি ছন্দেন পক্খপাতেন; অত্তনো অত্তনো সন্দিট্ঠসম্ভত্তানং পণীতানি পঞ্ঞপেতীতি অধিপ্পাযো. খিয্যন্তীতি ‘‘ছন্দায দব্বো মল্লপুত্তো’’তিআদীনি ৰদন্তা পকাসেন্তি.
১০৫. উজ্ঝাপনকে খিয্যনকে পাচিত্তিযন্তি এত্থ যেন ৰচনেন উজ্ঝাপেন্তি, তং উজ্ঝাপনকং. যেন চ খিয্যন্তি তং খিয্যনকং. তস্মিং উজ্ঝাপনকে খিয্যনকে. পাচিত্তিযন্তি ৰত্থুদ্ৰযে পাচিত্তিযদ্ৰযং ৰুত্তং.
১০৬. উজ্ঝাপনকং নাম উপসম্পন্নং সঙ্ঘেন সম্মতং সেনাসনপঞ্ঞাপকং ৰা…পে… অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জনকং ৰাতি এতেসং পদানং ‘‘মঙ্কুকত্তুকামো’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. অৰণ্ণং কত্তুকামো অযসং কত্তুকামোতি ইমেসং পন ৰসেন উপসম্পন্নন্তিআদীসু ‘‘উপসম্পন্নস্সা’’তি এৰং ৰিভত্তিৰিপরিণামো কাতব্বো. উজ্ঝাপেতি ৰা খিয্যতি ৰা আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি এত্থ পন যস্মা ‘‘খিয্যনকং নামা’’তি এৰং মাতিকাপদং উদ্ধরিত্ৰাপি ‘‘উজ্ঝাপনকং নামা’’তি ইমস্স পদস্স ৰুত্তৰিভঙ্গোযেৰ ৰত্তব্বো হোতি, অঞ্ঞৰাদকসিক্খাপদে ৰিয অঞ্ঞো ৰিসেসো নত্থি, তস্মা তং ৰিসুং অনুদ্ধরিত্ৰা অৰিভজিত্ৰা নিগমনমেৰ একতো কতন্তি ৰেদিতব্বং. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞীতিআদীসু যং তস্স উপসম্পন্নস্স সম্মুতিকম্মং কতং তঞ্চে ধম্মকম্মং হোতি, সো চ ভিক্খু তস্মিং ধম্মকম্মসঞ্ঞী উজ্ঝাপনকঞ্চ খিয্যনকঞ্চ করোতি, অথস্স তস্মিং উজ্ঝাপনকে চ খিয্যনকে চ আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি ইমিনা নযেন অত্থো ৰেদিতব্বো.
অনুপসম্পন্নং ¶ ¶ উজ্ঝাপেতি ৰা খিয্যতি ৰাতি এত্থ উপসম্পন্নং সঙ্ঘেন সম্মতং অঞ্ঞং অনুপসম্পন্নং উজ্ঝাপেতি অৰজানাপেতি, তস্স ৰা তং সন্তিকে খিয্যতীতি অত্থো. উপসম্পন্নং সঙ্ঘেন অসম্মতন্তি কম্মৰাচায অসম্মতং কেৰলং ‘‘তৰেসো ভারো’’তি সঙ্ঘেন আরোপিতভারং ভিক্খূনং ৰা ফাসুৰিহারত্থায সযমেৰ তং ভারং ৰহন্তং, যত্র ৰা দ্ৰে তযো ভিক্খূ ৰিহরন্তি, তত্র ৰা তাদিসং কম্মং করোন্তন্তি অধিপ্পাযো. অনুপসম্পন্নং সঙ্ঘেন সম্মতং ৰা অসম্মতং ৰাতি এত্থ পন কিঞ্চাপি অনুপসম্পন্নস্স তেরস সম্মুতিযো দাতুং ন ৰট্টন্তি. অথ খো উপসম্পন্নকালে লদ্ধসম্মুতিকো পচ্ছা অনুপসম্পন্নভাৰে ঠিতো, তং সন্ধায ‘‘সঙ্ঘেন ¶ সম্মতং ৰা’’তি ৰুত্তং. যস্স পন ব্যত্তস্স সামণেরস্স কেৰলং সঙ্ঘেন ৰা সম্মতেন ৰা ভিক্খুনা ‘‘ত্ৰং ইদং কম্মং করোহী’’তি ভারো কতো, তাদিসং সন্ধায ‘‘অসম্মতং ৰা’’তি ৰুত্তং. সেসমেত্থ উত্তানমেৰাতি.
তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
উজ্ঝাপনকসিক্খাপদং ততিযং.
৪. পঠমসেনাসনসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৮. চতুত্থসিক্খাপদে – হেমন্তিকে কালেতি হেমন্তকালে হিমপাতসমযে. কাযং ওতাপেন্তাতি মঞ্চপীঠাদীসু নিসিন্না বালাতপেন কাযং ওতাপেন্তা. কালে আরোচিতেতি যাগুভত্তাদীসু যস্স কস্সচি কালে আরোচিতে. ওৰট্ঠং হোতীতি হিমৰস্সেন ওৰট্ঠং তিন্তং হোতি.
১১০. অৰস্সিকসঙ্কেতেতি ৰস্সিকৰস্সানমাসাতি এৰং অপঞ্ঞত্তে চত্তারো হেমন্তিকে চত্তারো চ গিম্হিকে অট্ঠ মাসেতি অত্থো. মণ্ডপে ৰাতি সাখামণ্ডপে ৰা পদরমণ্ডপে ৰা. রুক্খমূলে ৰাতি ¶ যস্স কস্সচি রুক্খস্স হেট্ঠা. যত্থ কাকা ৰা কুললা ৰা ন ঊহদন্তীতি যত্থ ধুৰনিৰাসেন কুলাৰকে কত্ৰা ৰসমানা এতে কাককুললা ৰা অঞ্ঞে ৰা সকুন্তা তং সেনাসনং ন ঊহদন্তি, তাদিসে রুক্খমূলে নিক্খিপিতুং অনুজানামীতি. তস্মা যত্থ গোচরপ্পসুতা সকুন্তা ৰিস্সমিত্ৰা গচ্ছন্তি, তস্স রুক্খস্স মূলে নিক্খিপিতুং ৰট্টতি. যস্মিং পন ধুৰনিৰাসেন কুলাৰকে কত্ৰা ৰসন্তি, তস্স রুক্খস্স মূলে ন নিক্খিপিতব্বং. ‘‘অট্ঠ ¶ মাসে’’তি ৰচনতো যেসু জনপদেসু ৰস্সকালে ন ৰস্সতি, তেসুপি চত্তারো মাসে নিক্খিপিতুং ন ৰট্টতিযেৰ. ‘‘অৰস্সিকসঙ্কেতে’’তি ৰচনতো যত্থ হেমন্তে দেৰো ৰস্সতি, তত্থ হেমন্তেপি অজ্ঝোকাসে নিক্খিপিতুং ন ৰট্টতি. গিম্হে পন সব্বত্থ ৰিগতৰলাহকং ৰিসুদ্ধং নভং হোতি, এৰরূপে কালে কেনচিদেৰ করণীযেন অজ্ঝোকাসে মঞ্চপীঠং নিক্খিপিতুং ৰট্টতি.
অব্ভোকাসিকেনাপি ৰত্তং জানিতব্বং, তস্স হি সচে পুগ্গলিকমঞ্চকো অত্থি, তত্থেৰ সযিতব্বং. সঙ্ঘিকং গণ্হন্তেন ¶ ৰেত্তেন ৰা ৰাকেন ৰা ৰীতমঞ্চকো গহেতব্বো. তস্মিং অসতি পুরাণমঞ্চকো গহেতব্বো. তস্মিম্পি অসতি নৰৰাযিমো ৰা ওনদ্ধকো ৰা গহেতব্বো. গহেত্ৰা চ পন ‘‘অহং উক্কট্ঠরুক্খমূলিকো উক্কট্ঠঅব্ভোকাসিকো’’তি চীৰরকুটিম্পি অকত্ৰা অসমযে অজ্ঝোকাসে রুক্খমূলে ৰা পঞ্ঞপেত্ৰা নিপজ্জিতুং ন ৰট্টতি. সচে পন চতুগ্গুণেনপি চীৰরেন কতকুটি অতেমেন্তং রক্খিতুং ন সক্কোতি, সত্তাহৰদ্দলিকাদীনি ভৰন্তি, ভিক্খুনো কাযানুগতিকত্তা ৰট্টতি.
অরঞ্ঞে পণ্ণকুটীসু ৰসন্তানং সীলসম্পদায পসন্নচিত্তা মনুস্সা নৰং মঞ্চপীঠং দেন্তি ‘‘সঙ্ঘিকপরিভোগেন পরিভুঞ্জথা’’তি ৰসিত্ৰা গচ্ছন্তেহি সামন্তৰিহারে সভাগভিক্খূনং পেসেত্ৰা গন্তব্বং, সভাগানং অভাৰে অনোৰস্সকে নিক্খিপিত্ৰা গন্তব্বং, অনোৰস্সকে অসতি রুক্খে লগ্গেত্ৰা গন্তব্বং. চেতিযঙ্গণে সম্মজ্জনিং গহেত্ৰা ভোজনসালঙ্গণং ৰা উপোসথাগারঙ্গণং ৰা পরিৰেণদিৰাট্ঠানঅগ্গিসালাদীসু ৰা অঞ্ঞতরং সম্মজ্জিত্ৰা ধোৰিত্ৰা পুন সম্মজ্জনীমাল়কেযেৰ ঠপেতব্বা. উপোসথাগারাদীসু অঞ্ঞতরস্মিং গহেত্ৰা অৰসেসানি সম্মজ্জন্তস্সাপি এসেৰ নযো.
যো ¶ পন ভিক্খাচারমগ্গং সম্মজ্জন্তোৰ গন্তুকামো হোতি, তেন সম্মজ্জিত্ৰা সচে অন্তরামগ্গে সালা অত্থি, তত্থ ঠপেতব্বা. সচে নত্থি, ৰলাহকানং অনুট্ঠিতভাৰং সল্লক্খেত্ৰা ‘‘যাৰাহং গামতো নিক্খমামি, তাৰ ন ৰস্সিস্সতী’’তি জানন্তেন যত্থ কত্থচি নিক্খিপিত্ৰা পুন পচ্চাগচ্ছন্তেন পাকতিকট্ঠানে ঠপেতব্বা. সচে ৰস্সিস্সতীতি জানন্তো অজ্ঝোকাসে ঠপেতি, দুক্কটন্তি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. সচে পন তত্র তত্রেৰ সম্মজ্জনত্থায সম্মজ্জনী নিক্খিত্তা হোতি, তং তং ঠানং সম্মজ্জিত্ৰা তত্র তত্রেৰ নিক্খিপিতুং ৰট্টতি. আসনসালং সম্মজ্জন্তেন ৰত্তং জানিতব্বং. তত্রিদং ৰত্তং – মজ্ঝতো পট্ঠায পাদট্ঠানাভিমুখা ৰালিকা হরিতব্বা. কচৰরং হত্থেহি গহেত্ৰা বহি ছড্ডেতব্বং.
১১১. মসারকোতি ¶ মঞ্চপাদে ৰিজ্ঝিত্ৰা তত্থ অটনিযো পৰেসেত্ৰা কতো. বুন্দিকাবদ্ধোতি অটনীহি মঞ্চপাদে ডংসাপেত্ৰা পল্লঙ্কসঙ্খেপেন কতো. কুল়ীরপাদকোতি ¶ অস্সমেণ্ডকাদীনং পাদসদিসেহি পাদেহি কতো. যো ৰা পন কোচি ৰঙ্কপাদকো, অযং ৰুচ্চতি কুল়ীরপাদকো. আহচ্চপাদকোতি অযং পন ‘‘আহচ্চপাদকো নাম মঞ্চো অঙ্গে ৰিজ্ঝিত্ৰা কতো হোতী’’তি এৰং পরতো পাল়িযংযেৰ ৰুত্তো, তস্মা অটনিযো ৰিজ্ঝিত্ৰা তত্থ পাদসিখং পৰেসেত্ৰা উপরি আণিং দত্ৰা কতমঞ্চো ‘‘আহচ্চপাদকো’’তি ৰেদিতব্বো. পীঠেপি এসেৰ নযো. অন্তো সংৰেঠেত্ৰা বদ্ধং হোতীতি হেট্ঠা চ উপরি চ ৰিত্থতং মজ্ঝে সঙ্খিত্তং পণৰসণ্ঠানং কত্ৰা বদ্ধং হোতি, তং কির মজ্ঝে সীহব্যগ্ঘচম্মপরিক্খিত্তম্পি করোন্তি. অকপ্পিযচম্মং নামেত্থ নত্থি. সেনাসনঞ্হি সোৰণ্ণমযম্পি ৰট্টতি, তস্মা তং মহগ্ঘং হোতি. অনুপসম্পন্নং সন্থরাপেতি তস্স পলিবোধোতি যেন সন্থরাপিতং, তস্স পলিবোধো. লেড্ডুপাতং অতিক্কমন্তস্স আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি থামমজ্ঝিমস্স পুরিসস্স লেড্ডুপাতং অতিক্কমন্তস্স পাচিত্তিযং.
অযং পনেত্থ ৰিনিচ্ছযো – থেরো ভোজনসালাযং ভত্তকিচ্চং কত্ৰা দহরং আণাপেতি ‘‘গচ্ছ দিৰাট্ঠানে মঞ্চপীঠং পঞ্ঞপেহী’’তি. সো তথা কত্ৰা নিসিন্নো. থেরো যথারুচিং ৰিচরিত্ৰা তত্থ গন্ত্ৰা থৰিকং ৰা উত্তরাসঙ্গং ৰা ঠপেতি, ততো পট্ঠায থেরস্স পলিবোধো. নিসীদিত্ৰা সযং ¶ গচ্ছন্তো নেৰ উদ্ধরতি, ন উদ্ধরাপেতি, লেড্ডুপাতাতিক্কমে পাচিত্তিযং. সচে পন থেরো তত্থ থৰিকং ৰা উত্তরাসঙ্গং ৰা অট্ঠপেত্ৰা চঙ্কমন্তোৰ দহরং ‘‘গচ্ছ ত্ৰ’’ন্তি ভণতি, তেন ‘‘ইদং ভন্তে মঞ্চপীঠ’’ন্তি আচিক্খিতব্বং. সচে থেরো ৰত্তং জানাতি ‘‘ত্ৰং গচ্ছ, অহং পাকতিকং করিস্সামী’’তি ৰত্তব্বং. সচে বালো হোতি অনুগ্গহিতৰত্তো ‘‘গচ্ছ, মা ইধ তিট্ঠ, নেৰ নিসীদিতুং ন নিপজ্জিতুং দেমী’’তি দহরং তজ্জেতিযেৰ. দহরেন ‘‘ভন্তে সুখং সযথা’’তি কপ্পং লভিত্ৰা ৰন্দিত্ৰা গন্তব্বং. তস্মিং গতে থেরস্সেৰ পলিবোধো. পুরিমনযেনেৰ চস্স আপত্তি ৰেদিতব্বা.
অথ পন আণত্তিক্খণেযেৰ দহরো ‘‘ময্হং ভন্তে ভণ্ডকধোৰনাদি কিঞ্চি করণীযং অত্থী’’তি ৰদতি, থেরো চ নং ‘‘ত্ৰং পঞ্ঞপেত্ৰা গচ্ছাহী’’তি ৰত্ৰা ভোজনসালতো নিক্খমিত্ৰা অঞ্ঞত্থ গচ্ছতি, পাদুদ্ধারেন কারেতব্বো. সচে তত্থেৰ গন্ত্ৰা নিসীদতি পুরিমনযেনেৰ চস্স লেড্ডুপাতাতিক্কমে আপত্তি. সচে পন থেরো সামণেরং আণাপেতি ¶ , সামণেরে তত্থ মঞ্চপীঠং পঞ্ঞপেত্ৰা নিসিন্নেপি ভোজনসালতো অঞ্ঞত্থ গচ্ছন্তো পাদুদ্ধারেন কারেতব্বো. গন্ত্ৰা নিসিন্নো পুন গমনকালে লেড্ডুপাতাতিক্কমে আপত্তিযা কারেতব্বো. সচে পন ¶ আণাপেন্তো মঞ্চপীঠং পঞ্ঞপেত্ৰা তত্থেৰ নিসীদাতি আণাপেতি, যত্রিচ্ছতি তত্র গন্ত্ৰা আগন্তুং লভতি. সযং পন পাকতিকং অকত্ৰা গচ্ছন্তস্স লেড্ডুপাতাতিক্কমে পাচিত্তিযং. অন্তরসন্নিপাতে মঞ্চপীঠানি পঞ্ঞপেত্ৰা নিসিন্নেহি গমনকালে আরামিকানং ইমং পটিসামেথাতি ৰত্তব্বং, অৰত্ৰা গচ্ছন্তানং লেড্ডুপাতাতিক্কমে আপত্তি.
মহাধম্মসৰনং নাম হোতি তত্থ উপোসথাগারতোপি ভোজনসালতোপি আহরিত্ৰা মঞ্চপীঠানি পঞ্ঞপেন্তি. আৰাসিকানংযেৰ পলিবোধো. সচে আগন্তুকা ‘‘ইদং অম্হাকং উপজ্ঝাযস্স ইদং আচরিযস্সা’’তি গণ্হন্তি, ততো পট্ঠায তেসংযেৰ পলিবোধো. গমনকালে পাকতিকং অকত্ৰা লেড্ডুপাতং অতিক্কমন্তানং আপত্তি. মহাপচ্চরিযং পুন ৰুত্তং – ‘‘যাৰ অঞ্ঞে ন নিসীদন্তি, তাৰ যেহি পঞ্ঞত্তং, তেসং ভারো. অঞ্ঞেসু আগন্ত্ৰা নিসিন্নেসু নিসিন্নকানং ভারো. সচে তে অনুদ্ধরিত্ৰা ৰা অনুদ্ধরাপেত্ৰা ৰা গচ্ছন্তি, দুক্কটং. কস্মা? অনাণত্তিযা পঞ্ঞপিতত্তা’’তি. ধম্মাসনে পঞ্ঞত্তে যাৰ উস্সারকো ৰা ¶ ধম্মকথিকো ৰা নাগচ্ছতি, তাৰ পঞ্ঞাপকানং পলিবোধো, তস্মিং আগন্ত্ৰা নিসিন্নে তস্স পলিবোধো. সকলং অহোরত্তং ধম্মসৰনং হোতি, অঞ্ঞো উস্সারকো ৰা ধম্মকথিকো ৰা উট্ঠহতি, অঞ্ঞো নিসীদতি, যো যো আগন্ত্ৰা নিসীদতি, তস্স তস্স ভারো. উট্ঠহন্তেন পন ‘‘ইদমাসনং তুম্হাকং ভারো’’তি ৰত্ৰা গন্তব্বং. সচেপি ইতরস্মিং অনাগতেযেৰ পঠমং নিসিন্নো উট্ঠায গচ্ছতি, তস্মিঞ্চ অন্তোউপচারট্ঠেযেৰ ইতরো আগন্ত্ৰা নিসীদতি, উট্ঠায গতো আপত্তিযা ন কারেতব্বো. সচে পন ইতরস্মিং অনাগতেযেৰ পঠমং নিসিন্নো উট্ঠাযাসনা লেড্ডুপাতং অতিক্কমতি, আপত্তিযা কারেতব্বো. সব্বত্থ চ ‘‘লেড্ডুপাতাতিক্কমে পঠমপাদে দুক্কটং, দুতিযে পাচিত্তিয’’ন্তি অযং নযো মহাপচ্চরিযং ৰুত্তো.
১১২. চিমিলিকং ৰাতিআদীসু চিমিলিকা নাম সুধাদিপরিকম্মকতায ভূমিযা ৰণ্ণানুরক্খণত্থং কতা হোতি ¶ , তং হেট্ঠা পত্থরিত্ৰা উপরি কটসারকং পত্থরন্তি. উত্তরত্থরণং নাম মঞ্চপীঠানং উপরি অত্থরিতব্বকং পচ্চত্থরণং. ভূমত্থরণং নাম ভূমিযং অত্থরিতব্বা কটসারকাদিৰিকতি. তট্টিকং নাম তালপণ্ণেহি ৰা ৰাকেহি ৰা কততট্টিকা. চম্মখণ্ডো নাম সীহব্যগ্ঘদীপিতরচ্ছচম্মাদীসুপি যংকিঞ্চি চম্মং. অট্ঠকথাসু হি সেনাসনপরিভোগে পটিক্খিত্তচম্মং নাম ন দিস্সতি, তস্মা সীহচম্মাদীনং পরিহরণেযেৰ পটিক্খেপো ৰেদিতব্বো. পাদপুঞ্ছনী নাম রজ্জুকেহি ৰা পিলোতিকাহি ৰা পাদপুঞ্ছনত্থং কতা. ফলকপীঠং নাম ফলকমযং পীঠং. অথ ৰা ফলকঞ্চেৰ দারুমযপীঠঞ্চ; এতেন সব্বম্পি দারুভণ্ডাদি সঙ্গহিতং. মহাপচ্চরিযং পন ৰিত্থারেনেৰ ৰুত্তং – ‘‘আধারকং পত্তপিধানং পাদকথলিকং তালৰণ্টং বীজনীপত্তকং ¶ যংকিঞ্চি দারুভণ্ডং অন্তমসো পানীযউল়ুঙ্কং পানীযসঙ্খং অজ্ঝোকাসে নিক্খিপিত্ৰা গচ্ছন্তস্স দুক্কট’’ন্তি. মহাঅট্ঠকথাযং পন এস নযো দুতিযসিক্খাপদে দস্সিতো. অজ্ঝোকাসে রজনং পচিত্ৰা রজনভাজনং রজনউল়ুঙ্কো রজনদোণিকাতি সব্বং অগ্গিসালায পটিসামেতব্বং. সচে অগ্গিসালা নত্থি, অনোৰস্সকে পব্ভারে নিক্খিপিতব্বং. তস্মিম্পি অসতি যত্থ ওলোকেন্তা ভিক্খূ পস্সন্তি, তাদিসে ঠানে ঠপেত্ৰাপি গন্তুং ৰট্টতি.
অঞ্ঞস্স ¶ পুগ্গলিকেতি যস্মিং ৰিস্সাসগ্গাহো ন রুহতি, তস্স সন্তকে দুক্কটং. যস্মিং পন ৰিস্সাসো রুহতি, তস্স সন্তকং অত্তনো পুগ্গলিকমিৰ হোতীতি মহাপচ্চরিযাদীসু ৰুত্তং.
১১৩. আপুচ্ছং গচ্ছতীতি যো ভিক্খু ৰা সামণেরো ৰা আরামিকো ৰা লজ্জী হোতি, অত্তনো পলিবোধং ৰিয মঞ্ঞতি, যো তথারূপং আপুচ্ছিত্ৰা গচ্ছতি, তস্স অনাপত্তি. ওতাপেন্তো গচ্ছতীতি আতপে ওতাপেন্তো আগন্ত্ৰা উদ্ধরিস্সামীতি গচ্ছতি; এৰং গচ্ছতো অনাপত্তি. কেনচি পলিবুদ্ধং হোতীতি সেনাসনং কেনচি উপদ্দুতং হোতীতি অত্থো. সচেপি হি ৰুড্ঢতরো ভিক্খু উট্ঠাপেত্ৰা গণ্হাতি, সচেপি যক্খো ৰা পেতো ৰা আগন্ত্ৰা নিসীদতি, কোচি ৰা ইস্সরো আগন্ত্ৰা গণ্হাতি, সেনাসনং পলিবুদ্ধং হোতি, সীহব্যগ্ঘাদীসু ৰা পন তং পদেসং আগন্ত্ৰা ¶ ঠিতেসুপি সেনাসনং পলিবুদ্ধং হোতিযেৰ. এৰং কেনচি পলিবুদ্ধে অনুদ্ধরিত্ৰাপি গচ্ছতো অনাপত্তি. আপদাসূতি জীৰিতব্রহ্মচরিযন্তরাযেসু. সেসং উত্তানমেৰাতি.
কথিনসমুট্ঠানং – কাযৰাচতো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পঠমসেনাসনসিক্খাপদং চতুত্থং.
৫. দুতিযসেনাসনসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১৬. দুতিযসেনাসনসিক্খাপদে – ভিসীতি মঞ্চকভিসি ৰা পীঠকভিসি ৰা. চিমিলিকাদীনিপি পুরিমসিক্খাপদে ৰুত্তপ্পকারানিযেৰ. নিসীদনন্তি সদসং ৰেদিতব্বং. পচ্চত্থরণন্তি পাৰারো কোজৰোতি এত্তকমেৰ ৰুত্তং. তিণসন্থারোতি যেসং কেসঞ্চি তিণানং সন্থারো ¶ . এস নযো পণ্ণসন্থারে. পরিক্খেপং অতিক্কমন্তস্সাতি এত্থ পঠমপাদং অতিক্কামেন্তস্স দুক্কটং, দুতিযাতিক্কমে পাচিত্তিযং. অপরিক্খিত্তস্স উপচারো নাম সেনাসনতো দ্ৰে লেড্ডুপাতা.
অনাপুচ্ছং ¶ ৰা গচ্ছেয্যাতি এত্থ ভিক্খুম্হি সতি ভিক্খু আপুচ্ছিতব্বো. তস্মিং অসতি সামণেরো, তস্মিং অসতি আরামিকো, তস্মিম্পি অসতি যেন ৰিহারো কারিতো সো ৰিহারসামিকো, তস্স ৰা কুলে যো কোচি আপুচ্ছিতব্বো. তস্মিম্পি অসতি চতূসু পাসাণেসু মঞ্চং ঠপেত্ৰা মঞ্চে অৰসেসমঞ্চপীঠানি আরোপেত্ৰা উপরি ভিসিআদিকং দসৰিধম্পি সেয্যং রাসিং করিত্ৰা দারুভণ্ডং মত্তিকাভণ্ডং পটিসামেত্ৰা দ্ৰারৰাতপানানি পিদহিত্ৰা গমিযৰত্তং পূরেত্ৰা গন্তব্বং. সচে পন সেনাসনং ওৰস্সতি, ছদনত্থঞ্চ তিণং ৰা ইট্ঠকা ৰা আনীতা হোন্তি, সচে উস্সহতি, ছাদেতব্বং. নো চে সক্কোতি, যো ওকাসো অনোৰস্সকো, তত্থ মঞ্চপীঠাদীনি নিক্খিপিত্ৰা গন্তব্বং. সচে সব্বম্পি ওৰস্সতি, উস্সহন্তেন অন্তোগামে উপাসকানং ঘরে ঠপেতব্বং. সচে তেপি ‘‘সঙ্ঘিকং নাম ভন্তে ভারিযং, অগ্গিদাহাদীনং ভাযামা’’তি ন সম্পটিচ্ছন্তি, অজ্ঝোকাসেপি পাসাণানং উপরি মঞ্চং ঠপেত্ৰা সেসং পুব্বে ৰুত্তনযেনেৰ নিক্খিপিত্ৰা তিণেহি চ পণ্ণেহি চ পটিচ্ছাদেত্ৰা গন্তুং ৰট্টতি. যঞ্হি তত্থ অঙ্গমত্তম্পি অৰসিস্সতি, তং অঞ্ঞেসং তত্থ আগতানং ভিক্খূনং উপকারং ভৰিস্সতীতি ¶ .
১১৭. ৰিহারস্স উপচারেতিআদীসু ৰিহারস্সূপচারো নাম পরিৰেণং. উপট্ঠানসালাতি পরিৰেণভোজনসালা. মণ্ডপোতি পরিৰেণমণ্ডপো. রুক্খমূলন্তি পরিৰেণরুক্খমূলং. অযং তাৰ নযো কুরুন্দট্ঠকথাযং ৰুত্তো. কিঞ্চাপি ৰুত্তো, অথ খো ৰিহারোতি অন্তোগব্ভো ৰা অঞ্ঞং ৰা সব্বপরিচ্ছন্নং গুত্তসেনাসনং ৰেদিতব্বং. ৰিহারস্স উপচারেতি তস্স বহি আসন্নে ওকাসে. উপট্ঠানসালাযং ৰাতি ভোজনসালাযং ৰা. মণ্ডপে ৰাতি অপরিচ্ছন্নে পরিচ্ছন্নে ৰাপি বহূনং সন্নিপাতমণ্ডপে. রুক্খমূলে ৰত্তব্বং নত্থি. আপত্তি দুক্কটস্সাতি ৰুত্তপ্পকারঞ্হি দসৰিধং সেয্যং অন্তোগব্ভাদিম্হি গুত্তট্ঠানে পঞ্ঞপেত্ৰা গচ্ছন্তস্স যস্মা সেয্যাপি সেনাসনম্পি উপচিকাহি পলুজ্জতি, ৰম্মিকরাসিযেৰ হোতি, তস্মা পাচিত্তিযং ৰুত্তং. বহি পন উপট্ঠানসালাদীসু পঞ্ঞপেত্ৰা গচ্ছন্তস্স সেয্যামত্তমেৰ নস্সেয্য, ঠানস্স অগুত্ততায ¶ ন সেনাসনং, তস্মা এত্থ দুক্কটং ৰুত্তং. মঞ্চং ৰা পীঠং ৰাতি এত্থ যস্মা ন সক্কা মঞ্চপীঠং সহসা উপচিকাহি খাযিতুং, তস্মা তং ৰিহারেপি সন্থরিত্ৰা গচ্ছন্তস্স দুক্কটং ৰুত্তং. ৰিহারূপচারে পন তং ৰিহারচারিকং আহিণ্ডন্তাপি দিস্ৰা পটিসামেস্সন্তি.
১১৮. উদ্ধরিত্ৰা ¶ গচ্ছতীতি এত্থ উদ্ধরিত্ৰা গচ্ছন্তেন মঞ্চপীঠকৰাটং সব্বং অপনেত্ৰা সংহরিত্ৰা চীৰরৰংসে লগ্গেত্ৰা গন্তব্বং. পচ্ছা আগন্ত্ৰা ৰসনকভিক্খুনাপি পুন মঞ্চপীঠং ৰা পঞ্ঞপেত্ৰা সযিত্ৰা গচ্ছন্তেন তথেৰ কাতব্বং. অন্তোকুট্টতো সেয্যং বহিকুট্টে পঞ্ঞপেত্ৰা ৰসন্তেন গমনকালে গহিতট্ঠানেযেৰ পটিসামেতব্বং. উপরিপাসাদতো ওরোপেত্ৰা হেট্ঠাপাসাদে ৰসন্তস্সপি এসেৰ নযো. রত্তিট্ঠানদিৰাট্ঠানেসু মঞ্চপীঠং পঞ্ঞপেত্ৰাপি গমনকালে পুন গহিতট্ঠানেযেৰ ঠপেতব্বং.
আপুচ্ছং গচ্ছতীতি এত্থাযং আপুচ্ছিতব্বানাপুচ্ছিতব্বৰিনিচ্ছযো – যা তাৰ ভূমিযং দীঘসালা ৰা পণ্ণসালা ¶ ৰা হোতি, যং ৰা রুক্খত্থম্ভেসু, কতগেহং উপচিকানং উট্ঠানট্ঠানং হোতি, ততো পক্কমন্তেন তাৰ আপুচ্ছিত্ৰাৰ পক্কমিতব্বং. তস্মিঞ্হি কতিপযানি দিৰসানি অজগ্গিযমানে ৰম্মিকাৰ সন্তিট্ঠন্তি. যং পন পাসাণপিট্ঠিযং ৰা পাসাণত্থম্ভেসু ৰা কতসেনাসনং সিলুচ্চযলেণং ৰা সুধালিত্তসেনাসনং ৰা যত্থ উপচিকাসঙ্কা নত্থি, ততো পক্কমন্তস্স আপুচ্ছিত্ৰাপি অনাপুচ্ছিত্ৰাপি গন্তুং ৰট্টতি, আপুচ্ছনং পন ৰত্তং. সচে তাদিসেপি সেনাসনে একেন পস্সেন উপচিকা আরোহন্তি, আপুচ্ছিত্ৰাৰ গন্তব্বং. যো পন আগন্তুকো ভিক্খু সঙ্ঘিকং সেনাসনং গহেত্ৰা ৰসন্তং ভিক্খুং অনুৰত্তন্তো অত্তনো সেনাসনং অগ্গহেত্ৰা ৰসতি, যাৰ সো ন গণ্হাতি, তাৰ তং সেনাসনং পুরিমভিক্খুস্সেৰ পলিবোধো. যদা পন সো সেনাসনং গহেত্ৰা অত্তনো ইস্সরিযেন ৰসতি, ততো পট্ঠায আগন্তুকস্সেৰ পলিবোধো. সচে উভোপি ৰিভজিত্ৰা গণ্হন্তি, উভিন্নম্পি পলিবোধো. মহাপচ্চরিযং পন ৰুত্তং – ‘‘সচে দ্ৰে তযো একতো হুত্ৰা পঞ্ঞপেন্তি, গমনকালে সব্বেহিপি আপুচ্ছিতব্বং. তেসু চে পঠমং গচ্ছন্তো ‘পচ্ছিমো জগ্গিস্সতী’তি আভোগং কত্ৰা গচ্ছতি ৰট্টতি. পচ্ছিমস্স আভোগেন মুত্তি নত্থি. বহূ একং পেসেত্ৰা সন্থরাপেন্তি, গমনকালে সব্বেহি ৰা আপুচ্ছিতব্বং ¶ , একং ৰা পেসেত্ৰা আপুচ্ছিতব্বং. অঞ্ঞতো মঞ্চপীঠাদীনি আনেত্ৰা অঞ্ঞত্র ৰসিত্ৰাপি গমনকালে তত্থেৰ নেতব্বানি. সচে অঞ্ঞাৰাসতো আনেত্ৰা ৰসমানস্স অঞ্ঞো ৰুড্ঢতরো আগচ্ছতি, ন পটিবাহিতব্বো, ‘মযা ভন্তে অঞ্ঞাৰাসতো আনীতং, পাকতিকং করেয্যাথা’তি ৰত্তব্বং. তেন ‘এৰং করিস্সামী’তি সম্পটিচ্ছিতে ইতরস্স গন্তুং ৰট্টতি. এৰমঞ্ঞত্থ হরিত্ৰাপি সঙ্ঘিকপরিভোগেন পরিভুঞ্জন্তস্স নট্ঠং ৰা জিণ্ণং ৰা চোরেহি ৰা হটং গীৰা ন হোতি, পুগ্গলিকপরিভোগেন পরিভুঞ্জন্তস্স পন গীৰা হোতি. অঞ্ঞস্স মঞ্চপীঠং পন সঙ্ঘিকপরিভোগেন ৰা পুগ্গলিকপরিভোগেন ৰা পরিভুঞ্জন্তস্স নট্ঠং গীৰাযেৰ’’.
কেনচি পলিবুদ্ধং হোতীতি ৰুড্ঢতরভিক্খূইস্সরিযযক্খসীহৰাল়মিগকণ্হসপ্পাদীসু যেন কেনচি ¶ সেনাসনং পলিবুদ্ধং হোতি. সাপেক্খো গন্ত্ৰা তত্থ ঠিতো আপুচ্ছতি, কেনচি পলিবুদ্ধো হোতীতি অজ্জেৰ আগন্ত্ৰা পটিজগ্গিস্সামীতি এৰং সাপেক্খো ¶ নদীপারং ৰা গামন্তরং ৰা গন্ত্ৰা যত্থস্স গমনচিত্তং উপ্পন্নং, তত্থেৰ ঠিতো কঞ্চি পেসেত্ৰা আপুচ্ছতি, নদীপূররাজচোরাদীসু ৰা কেনচি পলিবুদ্ধো হোতি উপদ্দুতো, ন সক্কোতি পচ্চাগন্তুং, এৰংভূতস্সপি অনাপত্তি. সেসং পঠমসিক্খাপদে ৰুত্তনযমেৰ সদ্ধিং সমুট্ঠানাদীহীতি.
দুতিযসেনাসনসিক্খাপদং পঞ্চমং.
৬. অনুপখজ্জসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১৯. ছট্ঠসিক্খাপদে – পলিবুন্ধেন্তীতি পঠমতরং গন্ত্ৰা পত্তচীৰরং অতিহরিত্ৰা রুম্ভিত্ৰা তিট্ঠন্তি. থেরা ভিক্খূ ৰুট্ঠাপেন্তীতি ‘‘অম্হাকং আৰুসো পাপুণাতী’’তি ৰস্সগ্গেন গহেত্ৰা ৰুট্ঠাপেন্তি. অনুপখজ্জ সেয্যং কপ্পেন্তীতি ‘‘তুম্হাকং ভন্তে মঞ্চট্ঠানংযেৰ পাপুণাতি, ন সব্বো ৰিহারো. অম্হাকং দানি ইদং ঠানং পাপুণাতী’’তি অনুপৰিসিত্ৰা মঞ্চপীঠং পঞ্ঞপেত্ৰা নিসীদন্তিপি নিপজ্জন্তিপি সজ্ঝাযম্পি করোন্তি.
১২০. জানন্তি ‘‘অনুট্ঠাপনীযো অয’’ন্তি জানন্তো; তেনেৰস্স ৰিভঙ্গে ‘‘ৰুড্ঢোতি জানাতী’’তিআদি ৰুত্তং. ৰুড্ঢো হি অত্তনো ৰুড্ঢতায অনুট্ঠাপনীযো ¶ , গিলানো গিলানতায, সঙ্ঘো পন ভণ্ডাগারিকস্স ৰা ধম্মকথিকৰিনযধরাদীনং ৰা গণৰাচকআচরিযস্স ৰা বহূপকারতং গুণৰিসিট্ঠতঞ্চ সল্লক্খেন্তো ধুৰৰাসত্থায ৰিহারং সম্মন্নিত্ৰা দেতি, তস্মা যস্স সঙ্ঘেন দিন্নো, সোপি অনুট্ঠাপনীযো. কামঞ্চেত্থ গিলানস্সাপি সঙ্ঘোযেৰ অনুচ্ছৰিকং সেনাসনং দেতি, গিলানো পন ‘‘অপলোকেত্ৰা সঙ্ঘেন অদিন্নসেনাসনোপি ন পীল়েতব্বো অনুকম্পিতব্বো’’তি দস্সেতুং ৰিসুং ৰুত্তো.
১২১. উপচারেতি এত্থ মঞ্চপীঠানং তাৰ মহল্লকে ৰিহারে সমন্তা দিযড্ঢো হত্থো উপচারো, খুদ্দকে যতো পহোতি ততো দিযড্ঢো হত্থো, পাদে ধোৰিত্ৰা পৰিসন্তস্স পস্সাৰত্থায নিক্খমন্তস্স চ যাৰ দ্ৰারে নিক্খিত্তপাদধোৰনপাসাণতো পস্সাৰট্ঠানতো চ মঞ্চপীঠং, তাৰ দিযড্ঢহত্থৰিত্থারো মগ্গো উপচারো নাম. তস্মিং মঞ্চস্স ৰা পীঠস্স ৰা উপচারে ঠিতস্স ৰা ভিক্খুনো পৰিসন্তস্স ৰা নিক্খমন্তস্স ৰা উপচারে যো অনুপখজ্জ সেয্যং কপ্পেতুকামো সেয্যং সন্থরতি ৰা সন্থরাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্স.
অভিনিসীদতি ¶ ¶ ৰা অভিনিপজ্জতি ৰাতি এত্থ অভিনিসীদনমত্তেন অভিনিপজ্জনমত্তেনেৰ ৰা পাচিত্তিযং. সচে পন দ্ৰেপি করোতি, দ্ৰে পাচিত্তিযানি. উট্ঠাযুট্ঠায নিসীদতো ৰা নিপজ্জতো ৰা পযোগে পযোগে পাচিত্তিযং.
১২২. উপচারং ঠপেত্ৰা সেয্যং সন্থরতি ৰা সন্থরাপেতি ৰাতি ইমস্মিং ইতো পরে চ ‘‘ৰিহারস্স উপচারে’’তিআদিকে দুক্কটৰারেপি যথা ইধ অভিনিসীদনমত্তে অভিনিপজ্জনমত্তে উভযকরণে পযোগভেদে চ পাচিত্তিযপ্পভেদো ৰুত্তো, এৰং দুক্কটপ্পভেদো ৰেদিতব্বো. এৰরূপেন হি ৰিসভাগপুগ্গলেন একৰিহারে ৰা একপরিৰেণে ৰা ৰসন্তেন অত্থো নত্থি, তস্মা সব্বত্থেৰস্স নিৰাসো ৰারিতো. অঞ্ঞস্স পুগ্গলিকেতি ইধাপি ৰিস্সাসিকস্স পুগ্গলিকং অত্তনো পুগ্গলিকসদিসমেৰ, তত্থ অনাপত্তি.
১২৩. আপদাসূতি ¶ সচে বহি ৰসন্তস্স জীৰিতব্রহ্মচরিযন্তরাযো হোতি, এৰরূপাসু আপদাসু যো পৰিসতি, তস্সাপি অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰাতি. পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
অনুপখজ্জসিক্খাপদং ছট্ঠং.
৭. নিক্কড্ঢনসিক্খাপদৰণ্ণনা
১২৬. সত্তমসিক্খাপদে – একেন পযোগেন বহুকেপি দ্ৰারে অতিক্কামেতীতি যে চতুভূমকপঞ্চভূমকা পাসাদা ছসত্তকোট্ঠকানি ৰা চতুস্সালানি, তাদিসেসু সেনাসনেসু হত্থেসু ৰা গীৰায ৰা গহেত্ৰা অন্তরা অট্ঠপেন্তো একেন পযোগেন অতিক্কামেতি, একমেৰ পাচিত্তিযং. ঠপেত্ৰা ঠপেত্ৰা নানাপযোগেহি অতিক্কামেন্তস্স দ্ৰারগণনায পাচিত্তিযানি. হত্থেন অনামসিত্ৰা ‘‘নিক্খমা’’তি ৰত্ৰা ৰাচায নিক্কড্ঢন্তস্সাপি এসেৰ নযো.
অঞ্ঞং আণাপেতীতি এত্থ ‘‘ইমং নিক্কড্ঢা’’তি আণত্তিমত্তে দুক্কটং. সচে সো সকিং আণত্তো বহুকেপি দ্ৰারে অতিক্কামেতি, একং পাচিত্তিযং. সচে পন ‘‘এত্তকানি দ্ৰারানি নিক্কড্ঢাহী’’তি ৰা ‘‘যাৰ মহাদ্ৰারং তাৰ নিক্কড্ঢাহী’’তি ৰা এৰং নিযামেত্ৰা আণত্তো হোতি, দ্ৰারগণনায পাচিত্তিযানি.
তস্স ¶ পরিক্খারন্তি যংকিঞ্চি তস্স সন্তকং পত্তচীৰরপরিস্সাৰনধমকরণমঞ্চপীঠভিসিবিম্বোহনাদিভেদং, অন্তমসো রজনছল্লিম্পি; যো নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা; তস্স ৰত্থুগণনায দুক্কটানি ¶ . গাল়্হং বন্ধিত্ৰা ঠপিতেসু পন একাৰ আপত্তীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং.
১২৭. অঞ্ঞস্স পুগ্গলিকেতি ইধাপি ৰিস্সাসিকপুগ্গলিকং অত্তনো পুগ্গলিকসদিসমেৰ. যথা চ ইধ; এৰং সব্বত্থ. যত্র পন ৰিসেসো ভৰিস্সতি, তত্র ৰক্খাম.
১২৮. অলজ্জিং নিক্কড্ঢতি ৰাতিআদীসু ভণ্ডনকারককলহকারকমেৰ সকলসঙ্ঘারামতো নিক্কড্ঢিতুং লভতি, সো হি পক্খং লভিত্ৰা সঙ্ঘম্পি ¶ ভিন্দেয্য. অলজ্জীআদযো পন অত্তনো ৰসনট্ঠানতোযেৰ নিক্কড্ঢিতব্বা, সকলসঙ্ঘারামতো নিক্কড্ঢিতুং ন ৰট্টতি. উম্মত্তকস্সাতি সযং উম্মত্তকস্স অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰাতি.
তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
নিক্কড্ঢনসিক্খাপদং সত্তমং.
৮. ৰেহাসকুটিসিক্খাপদৰণ্ণনা
১২৯. অট্ঠমসিক্খাপদে – উপরিৰেহাসকুটিযাতি উপরি অচ্ছন্নতলায দ্ৰিভূমিককুটিযা ৰা তিভূমিকাদিকুটিযা ৰা. মঞ্চং সহসা অভিনিসীদীতি মঞ্চং সহসা অভিভৰিত্ৰা অজ্ঝোত্থরিত্ৰা নিসীদি. ভুম্মত্থে ৰা এতং উপযোগৰচনং; মঞ্চে নিসীদীতি অত্থো. অভীতি ইদং পন পদসোভনত্থং উপসগ্গমত্তমেৰ. নিপ্পতিত্ৰাতি নিপতিত্ৰা নিক্খমিত্ৰা ৰা. তস্স হি উপরি আণীপি ন দিন্না, তস্মা নিক্খন্তো. ৰিস্সরমকাসীতি ৰিরূপং আতুরস্সরমকাসি.
১৩১. ৰেহাসকুটি নাম মজ্ঝিমস্স পুরিসস্স অসীসঘট্টাতি যা পমাণমজ্ঝিমস্স পুরিসস্স সব্বহেট্ঠিমাহি তুলাহি সীসং ন ঘট্টেতি, এতেন ইধ অধিপ্পেতা ৰেহাসকুটি দস্সিতা হোতি, ন ৰেহাসকুটিলক্খণং. যা হি কাচি উপরি অচ্ছিন্নতলা দ্ৰিভূমিকা কুটি তিভূমিকাদিকুটি ¶ ৰা ‘‘ৰেহাসকুটী’’তি ৰুচ্চতি. ইধ পন অসীসঘট্টা অধিপ্পেতা. অভিনিসীদনাদীসু পুব্বে ৰুত্তনযেনেৰ পযোগৰসেন আপত্তিভেদো ৰেদিতব্বো.
১৩৩. অৰেহাসকুটিযাতি ভূমিযং কতপণ্ণসালাদীসু অনাপত্তি. ন হি সক্কা ¶ তত্থ পরস্স পীল়া কাতুং. সীসঘট্টাযাতি যাযং সীসঘট্টা হোতি, তত্থাপি অনাপত্তি. ন হি সক্কা তত্থ হেট্ঠাপাসাদে অনোণতেন ৰিচরিতুং, তস্মা অসঞ্চরণট্ঠানত্তা পরপীল়া ন ভৰিস্সতি ¶ . হেট্ঠা অপরিভোগং হোতীতি যস্সা হেট্ঠা দব্বসম্ভারাদীনং নিক্খিত্তত্তা অপরিভোগং হোতি, তত্থাপি অনাপত্তি. পদরসঞ্চিতং হোতীতি যস্সা উপরিমতলং দারুফলকেহি ৰা ঘনসন্থতং হোতি, সুধাদিপরিকম্মকতং ৰা তত্থাপি অনাপত্তি. পটাণি দিন্না হোতীতি মঞ্চপীঠানং পাদসিখাসু আণী দিন্না হোতি, যত্থ নিসীদন্তেপি ন নিপ্পতন্তি, তাদিসে মঞ্চপীঠে নিসীদতোপি অনাপত্তি. তস্মিং ঠিতোতি আহচ্চপাদকে মঞ্চে ৰা পীঠে ৰা ঠিতো উপরি নাগদন্তকাদীসু লগ্গিতকং চীৰরং ৰা কিঞ্চি ৰা গণ্হাতি ৰা, অঞ্ঞং ৰা লগ্গেতি, তস্সাপি অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ. এল়কলোমসমুট্ঠানং – কাযতো চ কাযচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ৰেহাসকুটিসিক্খাপদং অট্ঠমং.
৯. মহল্লকৰিহারসিক্খাপদৰণ্ণনা
১৩৫. নৰমসিক্খাপদে – যাৰ দ্ৰারকোসাতি এত্থ দ্ৰারকোসো নাম পিট্ঠসঙ্ঘাটস্স সমন্তা কৰাটৰিত্থারপ্পমাণো ওকাসো. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘দ্ৰারবাহতো পট্ঠায দিযড্ঢো হত্থো’’তি ৰুত্তং. কুরুন্দিযং পন ‘‘দ্ৰারস্স উভোসু পস্সেসু কৰাটপ্পমাণ’’ন্তি. মহাঅট্ঠকথাযং ‘‘কৰাটং নাম দিযড্ঢহত্থম্পি হোতি দ্ৰিহত্থম্পি অড্ঢতেয্যহত্থম্পী’’তি ৰুত্তং, তং সুৰুত্তং. তদেৰ হি সন্ধায ভগৰতাপি ‘‘পিট্ঠসঙ্ঘাটস্স সমন্তা হত্থপাসা’’তি অযং উক্কট্ঠনিদ্দেসো কতো. অগ্গল়ট্ঠপনাযাতি সকৰাটকদ্ৰারবন্ধট্ঠপনায; সকৰাটকস্স দ্ৰারবন্ধস্স নিচ্চলভাৰত্থাযাতি অত্থো. দ্ৰারট্ঠপনাযাতি ইদম্পি হি পদভাজনং ইমমেৰত্থং সন্ধায ভাসিতং. অযং পনেত্থ অধিপ্পাযো – কৰাটঞ্হি লহুপরিৰট্টকং ৰিৰরণকালে ভিত্তিং আহনতি, পিদহনকালে দ্ৰারবন্ধং. তেন আহননেন ভিত্তি ¶ কম্পতি, ততো মত্তিকা চলতি, চলিত্ৰা সিথিলা ৰা হোতি পততি ৰা. তেনাহ ভগৰা ‘‘যাৰ দ্ৰারকোসা অগ্গল়ট্ঠপনাযা’’তি. তত্থ কিঞ্চাপি ‘‘ইদং নাম কত্তব্ব’’ন্তি ¶ নেৰ মাতিকাযং ন পদভাজনে ৰুত্তং, অট্ঠুপ্পত্তিযং পন ‘‘পুনপ্পুনং ছাদাপেসি পুনপ্পুনং লেপাপেসী’’তি অধিকারতো যাৰ দ্ৰারকোসা অগ্গল়ট্ঠপনায পুনপ্পুনং লিম্পিতব্বো ৰা লেপাপেতব্বো ৰাতি এৰমত্থো দট্ঠব্বো.
যং ¶ পন পদভাজনে ‘‘পিট্ঠসঙ্ঘাটস্স সমন্তা হত্থপাসা’’তি ৰুত্তং. তত্থ যস্স ৰেমজ্ঝে দ্ৰারং হোতি, উপরিভাগে উচ্চা ভিত্তি, তস্স তীসু দিসাসু সমন্তা হত্থপাসা উপচারো হোতি, খুদ্দকস্স ৰিহারস্স দ্ৰীসু দিসাসু উপচারো হোতি. তত্রাপি যং ভিত্তিং ৰিৰরিযমানং কৰাটং আহনতি, সা অপরিপূরউপচারাপি হোতি. উক্কট্ঠপরিচ্ছেদেন পন তীসু দিসাসু সমন্তা হত্থপাসা দ্ৰারস্স নিচ্চলভাৰত্থায লেপো অনুঞ্ঞাতো. সচে পনস্স দ্ৰারস্স অধোভাগেপি লেপোকাসো অত্থি, তম্পি লিম্পিতুং ৰট্টতি. আলোকসন্ধিপরিকম্মাযাতি এত্থ আলোকসন্ধীতি ৰাতপানকৰাটকা ৰুচ্চন্তি, তেপি ৰিৰরণকালে ৰিদত্থিমত্তম্পি অতিরেকম্পি ভিত্তিপ্পদেসং পহরন্তি. উপচারো পনেত্থ সব্বদিসাসু লব্ভতি, তস্মা সব্বদিসাসু কৰাটৰিত্থারপ্পমাণো ওকাসো আলোকসন্ধিপরিকম্মত্থায লিম্পিতব্বো ৰা লেপাপেতব্বো ৰাতি অযমেত্থ অধিপ্পাযো.
সেতৰণ্ণন্তিআদিকং ন মাতিকায পদভাজনং. ইমিনা হি ৰিহারস্স ভারিকত্তং নাম নত্থীতি পদভাজনেযেৰ অনুঞ্ঞাতং, তস্মা সব্বমেতং যথাসুখং কত্তব্বং.
এৰং লেপকম্মে যং কত্তব্বং, তং দস্সেত্ৰা পুন ছদনে কত্তব্বং দস্সেতুং ‘‘দ্ৰত্তিচ্ছদনস্সা’’তিআদি ৰুত্তং. তত্থ দ্ৰত্তিচ্ছদনস্স পরিযাযন্তি ছদনস্স দ্ৰত্তিপরিযাযং; পরিযাযো ৰুচ্চতি পরিক্খেপো, পরিক্খেপদ্ৰযং ৰা পরিক্খেপত্তযং ৰা অধিট্ঠাতব্বন্তি অত্থো. অপ্পহরিতে ঠিতেনাতি অহরিতে ঠিতেন. হরিতন্তি চেত্থ সত্তধঞ্ঞভেদং পুব্বণ্ণং মুগ্গমাসতিলকুলত্থঅলাবুকুম্ভণ্ডাদিভেদঞ্চ অপরণ্ণং অধিপ্পেতং. তেনেৰাহ – ‘‘হরিতং নাম পুব্বণ্ণং অপরণ্ণ’’ন্তি.
সচে হরিতে ঠিতো ¶ অধিট্ঠাতি, আপত্তি দুক্কটস্সাতি এত্থ পন যস্মিম্পি খেত্তে ৰুত্তং বীজং ন তাৰ সম্পজ্জতি, ৰস্সে ৰা পন পতিতে সম্পজ্জিস্সতি, তম্পি হরিতসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি. তস্মা এৰরূপে খেত্তেপি ঠিতেন ন অধিট্ঠাতব্বং, অহরিতেযেৰ ঠিতেন অধিট্ঠাতব্বং. তত্রাপি অযং পরিচ্ছেদো, পিট্ঠিৰংসস্স ৰা কূটাগারকণ্ণিকায ৰা উপরি থুপিকায ৰা পস্সে নিসিন্নো ছদনমুখৰট্টিঅন্তেন ওলোকেন্তো যস্মিং ভূমিভাগে ঠিতং পস্সতি, যস্মিঞ্চ ভূমিভাগে ¶ ঠিতো, তং উপরি নিসিন্নকং পস্সতি, তস্মিং ¶ ঠানে অধিট্ঠাতব্বং. তস্স অন্তো অহরিতেপি ঠত্ৰা অধিট্ঠাতুং ন লব্ভতি. কস্মা? ৰিহারস্স হি পতন্তস্স অযং পতনোকাসোতি.
১৩৬. মগ্গেন ছাদেন্তস্সাতি এত্থ মগ্গেন ছাদনং নাম অপরিক্খিপিত্ৰা উজুকমেৰ ছাদনং; তং ইট্ঠকসিলাসুধাহি লব্ভতি. দ্ৰে মগ্গে অধিট্ঠহিত্ৰাতি দ্ৰে মগ্গা সচে দুচ্ছন্না হোন্তি, অপনেত্ৰাপি পুনপ্পুনং ছাদেতুং লব্ভতি, তস্মা যথা ইচ্ছতি; তথা দ্ৰে মগ্গে অধিট্ঠহিত্ৰা ততিযংমগ্গং ‘‘ইদানি এৰং ছাদেহী’’তি আণাপেত্ৰা পক্কমিতব্বং. পরিযাযেনাতি পরিক্খেপেন. এৰংছদনং পন তিণপণ্ণেহি লব্ভতি. তস্মা ইধাপি যথা ইচ্ছতি তথা দ্ৰে পরিযাযে অধিট্ঠহিত্ৰা ততিযং পরিযাযং ‘‘ইদানি এৰং ছাদেহী’’তি আণাপেত্ৰা পক্কমিতব্বং. সচে ন পক্কমতি, তুণ্হীভূতেন ঠাতব্বং. সব্বম্পি চেতং ছদনং ছদনূপরি ৰেদিতব্বং. উপরূপরিচ্ছন্নো হি ৰিহারো চিরং অনোৰস্সকো হোতীতি মঞ্ঞমানা এৰং ছাদেন্তি. ততো চে উত্তরিন্তি তিণ্ণং মগ্গানং ৰা পরিযাযানং ৰা উপরি চতুত্থে মগ্গে ৰা পরিযাযে ৰা.
১৩৭. করল়ে করল়েতি তিণমুট্ঠিযং তিণমুট্ঠিযং. সেসমেত্থ উত্তানমেৰাতি. ছসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
মহল্লকৰিহারসিক্খাপদং নৰমং.
১০. সপ্পাণকসিক্খাপদৰণ্ণনা
১৪০. দসমসিক্খাপদে – জানং সপ্পাণকন্তি সপ্পাণকং এতন্তি যথা তথা ৰা জানন্তো. সিঞ্চেয্য ৰা সিঞ্চাপেয্য ৰাতি তেন ¶ উদকেন সযং ৰা সিঞ্চেয্য, অঞ্ঞং ৰা আণাপেত্ৰা সিঞ্চাপেয্য. পাল়িযং পন ‘‘সিঞ্চেয্যাতি সযং সিঞ্চতী’’তি ঈদিসানং ৰচনানং অত্থো পুব্বে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো.
তত্থ ধারং অৰিচ্ছিন্দিত্ৰা সিঞ্চন্তস্স একস্মিং উদকঘটে একাৰ আপত্তি. এস নযো সব্বভাজনেসু. ধারং ৰিচ্ছিন্দন্তস্স পন পযোগে পযোগে আপত্তি ¶ . মাতিকং সম্মুখং করোতি, দিৰসম্পি সন্দতু, একাৰ আপত্তি. সচে তত্থ তত্থ বন্ধিত্ৰা অঞ্ঞতো অঞ্ঞতো নেতি, পযোগে ¶ পযোগে আপত্তি. সকটভারমত্তঞ্চেপি তিণং একপযোগেন উদকে পক্খিপতি, একাৰ আপত্তি. একেকং তিণং ৰা পণ্ণং ৰা পক্খিপন্তস্স পযোগে পযোগে আপত্তি. মত্তিকাযপি অঞ্ঞেসুপি কট্ঠগোমযাদীসু এসেৰ নযো. ইদং পন মহাউদকং সন্ধায ন ৰুত্তং, যং তিণে ৰা মত্তিকায ৰা পক্খিত্তায পরিযাদানং গচ্ছতি, আৰিলং ৰা হোতি, যত্থ পাণকা মরন্তি, তাদিসং উদকং সন্ধায ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং. সেসমেত্থ উত্তানমেৰাতি.
তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং তিৰেদনন্তি.
সপ্পাণকসিক্খাপদং দসমং.
সমত্তো ৰণ্ণনাক্কমেন সেনাসনৰগ্গো দুতিযো.
৩. ওৰাদৰগ্গো
১. ওৰাদসিক্খাপদৰণ্ণনা
১৪১-১৪৪. ভিক্খুনিৰগ্গস্স পঠমসিক্খাপদে – লাভিনো হোন্তীতি এত্থ ন তেসং ভিক্খুনিযো দেন্তি, ন দাপেন্তি, মহাকুলেহি পব্বজিতা পন কুলধীতরো অত্তনো সন্তিকং আগতানং ঞাতিমনুস্সানং ‘‘কুতো অয্যে ওৰাদং উদ্দেসং পরিপুচ্ছং লভথা’’তি পুচ্ছন্তানং ‘‘অসুকো চ অসুকো চ থেরো ওৰদতী’’তি অসীতিমহাসাৰকে উদ্দিসিত্ৰা কথানুসারেন তেসং সীলসুতাচারজাতিগোত্তাদিভেদং ৰিজ্জমানগুণং কথযন্তি. এৰরূপা হি ৰিজ্জমানগুণা কথেতুং ৰট্টন্তি. ততো পসন্নচিত্তা মনুস্সা থেরানং চীৰরাদিভেদং মহন্তং লাভসক্কারং অভিহরিংসু. তেন ৰুত্তং – ‘‘লাভিনো হোন্তি চীৰর…পে… পরিক্খারান’’ন্তি.
ভিক্খুনিযো ¶ উপসঙ্কমিত্ৰাতি তেসং কির সন্তিকে তাসু একা ভিক্খুনীপি ন আগচ্ছতি, লাভতণ্হায পন আকড্ঢিযমানহদযা তাসং উপস্সযং অগমংসু. তং ¶ সন্ধায ৰুত্তং – ‘‘ভিক্খুনিযো উপসঙ্কমিত্ৰা’’তি. তাপি ভিক্খুনিযো চলচিত্ততায তেসং ৰচনং অকংসুযেৰ ¶ . তেন ৰুত্তং – ‘‘অথ খো তা ভিক্খুনিযো…পে… নিসীদিংসূ’’তি. তিরচ্ছানকথন্তি সগ্গমগ্গগমনেপি তিরচ্ছানভূতং রাজকথাদিমনেকৰিধং নিরত্থককথং. ইদ্ধোতি সমিদ্ধো, সহিতত্থো গম্ভীরো বহুরসো লক্খণপটিৰেধসংযুত্তোতি অধিপ্পাযো.
১৪৫-১৪৭. অনুজানামি ভিক্খৰেতি এত্থ যস্মা তে ভিক্খূ ‘‘মা তুম্হে ভিক্খৰে ভিক্খুনিযো ওৰদিত্থা’’তি ৰুচ্চমানা অদিট্ঠসচ্চত্তা তথাগতে আঘাতং বন্ধিত্ৰা অপাযুপগা ভৰেয্যুং, তস্মা নেসং তং অপাযুপগতং পরিহরন্তো ভগৰা অঞ্ঞেনেৰ উপাযেন তে ভিক্খুনোৰাদতো পরিবাহিরে কত্তুকামো ইমং ভিক্খুনোৰাদকসম্মুতিং অনুজানীতি ৰেদিতব্বো. এৰং ইধ পরিবাহিরে কত্তুকামতায অনুজানিত্ৰা পরতো করোন্তোৰ ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে অট্ঠহঙ্গেহি সমন্নাগত’’ন্তিআদিমাহ. ইমানি হি অট্ঠঙ্গানি ছব্বগ্গিযানং সুপিনন্তেনপি ন ভূতপুব্বানীতি.
তত্থ সীলমস্স অত্থীতি সীলৰা. ইদানি যঞ্চ তং সীলং, যথা চ তং তস্স অত্থি নাম হোতি, তং দস্সেন্তো ‘‘পাতিমোক্খসংৰরসংৰুতো’’তিআদিমাহ. তত্থ পাতিমোক্খোৰ সংৰরো পাতিমোক্খসংৰরো. পাতিমোক্খসংৰরেন সংৰুতো সমন্নাগতোতি পাতিমোক্খসংৰরসংৰুতো.
ৰিহরতীতি ৰত্ততি. ৰুত্তঞ্হেতং ৰিভঙ্গে –
‘‘পাতিমোক্খন্তি সীলং পতিট্ঠা আদি চরণং সংযমো সংৰরো মোক্খং পমোক্খং কুসলানং ধম্মানং সমাপত্তিযা; সংৰরোতি কাযিকো অৰীতিক্কমো ৰাচসিকো অৰীতিক্কমো কাযিকৰাচসিকো অৰীতিক্কমো. সংৰুতোতি ইমিনা পাতিমোক্খসংৰরেন উপেতো হোতি সমুপেতো উপগতো সমুপগতো উপপন্নো সমুপপন্নো সম্পন্নো সমন্নাগতো, তেন ৰুচ্চতি ‘পাতিমোক্খসংৰরসংৰুতো’তি. ৰিহরতীতি ইরিযতি ৰত্ততি পালেতি যপেতি যাপেতি চরতি ৰিহরতি, তেন ৰুচ্চতি ‘ৰিহরতী’’’তি ¶ (ৰিভ. ৫১১-৫১২).
আচারগোচরসম্পন্নোতি ¶ মিচ্ছাজীৰপটিসেধকেন ন ৰেল়ুদানাদিনা আচারেন, ৰেসিযাদিঅগোচরং পহায সদ্ধাসম্পন্নকুলাদিনা চ গোচরেন সম্পন্নো. অণুমত্তেসু ৰজ্জেসু ভযদস্সাৰীতি অপ্পমত্তকেসু ৰজ্জেসু ভযদস্সাৰী, তানি ৰজ্জানি ভযতো দস্সনসীলোতি ৰুত্তং হোতি. সমাদায সিক্খতি সিক্খাপদেসূতি অধিসীলসিক্খাদিভাৰেন তিধা ঠিতেসু সিক্খাপদেসু তং তং সিক্খাপদং সমাদায সম্মা আদায সাধুকং গহেত্ৰা অৰিজহন্তো সিক্খতীতি ¶ অত্থো. অযমেত্থ সঙ্খেপো, ৰিত্থারো পন যো ইচ্ছতি, তেন ৰিসুদ্ধিমগ্গতো গহেতব্বো.
বহু সুতমস্সাতি বহুস্সুতো. সুতং ধারেতীতি সুতধরো; যদস্স তং বহু সুতং নাম, তং ন সুতমত্তমেৰ; অথ খো নং ধারেতীতি অত্থো. মঞ্জূসাযং ৰিয রতনং সুতং সন্নিচিতমস্মিন্তি সুতসন্নিচযো. এতেন যং সো সুতং ধারেতি, তস্স মঞ্জূসায গোপেত্ৰা সন্নিচিতরতনস্সেৰ চিরকালেনাপি অৰিনাসনং দস্সেতি. ইদানি তং সুতং সরূপতো দস্সেন্তো ‘‘যে তে ধম্মা’’তিআদিমাহ, তং ৰেরঞ্জকণ্ডে ৰুত্তনযমেৰ. ইদং পনেত্থ নিগমনং – তথারূপাস্স ধম্মা বহুস্সুতা হোন্তি, তস্মা বহুস্সুতো. ধাতা, তস্মা সুতধরো. ৰচসা পরিচিতা মনসানুপেক্খিতা, দিট্ঠিযা সুপ্পটিৰিদ্ধা; তস্মা সুতসন্নিচযো. তত্থ ৰচসা পরিচিতাতি ৰাচায পগুণা কতা. মনসানুপেক্খিতাতি মনসা অনুপেক্খিতা, আৰজ্জন্তস্স দীপসহস্সেন ওভাসিতা ৰিয হোন্তি. দিট্ঠিযা সুপ্পটিৰিদ্ধাতি অত্থতো চ কারণতো চ পঞ্ঞায সুট্ঠু পটিৰিদ্ধা সুপচ্চক্খকতা হোন্তি.
অযং পন বহুস্সুতো নাম তিৰিধো হোতি – নিস্সযমুচ্চনকো, পরিসুপট্ঠাপকো, ভিক্খুনোৰাদকোতি. তত্থ নিস্সযমুচ্চনকেন উপসম্পদায পঞ্চৰস্সেন সব্বন্তিমেন পরিচ্ছেদেন দ্ৰে মাতিকা পগুণা ৰাচুগ্গতা কাতব্বা পক্খদিৰসেসু ধম্মসাৰনত্থায সুত্তন্ততো চত্তারো ভাণৰারা, সম্পত্তানং ¶ পরিকথনত্থায অন্ধকৰিন্দমহারাহুলোৰাদঅম্বট্ঠসদিসো একো কথামগ্গো, সঙ্ঘভত্তমঙ্গলামঙ্গলেসু অনুমোদনত্থায তিস্সো অনুমোদনা, উপোসথপৰারণাদিজাননত্থং কম্মাকম্মৰিনিচ্ছযো ¶ , সমণধম্মকরণত্থং সমাধিৰসেন ৰা ৰিপস্সনাৰসেন ৰা অরহত্তপরিযোসানমেকং কম্মট্ঠানং, এত্তকং উগ্গহেতব্বং. এত্তাৰতা হি অযং বহুস্সুতো হোতি চাতুদ্দিসো, যত্থ কত্থচি অত্তনো ইস্সরিযেন ৰসিতুং লভতি.
পরিসুপট্ঠাপকেন উপসম্পদায দসৰস্সেন সব্বন্তিমেন পরিচ্ছেদেন পরিসং অভিৰিনযে ৰিনেতুং দ্ৰে ৰিভঙ্গা পগুণা ৰাচুগ্গতা কাতব্বা, অসক্কোন্তেন তীহি জনেহি সদ্ধিং পরিৰত্তনক্খমা কাতব্বা, কম্মাকম্মঞ্চ খন্ধকৰত্তঞ্চ উগ্গহেতব্বং. পরিসায পন অভিধম্মে ৰিনযনত্থং সচে মজ্ঝিমভাণকো হোতি মূলপণ্ণাসকো উগ্গহেতব্বো, দীঘভাণকেন মহাৰগ্গো, সংযুত্তভাণকেন হেট্ঠিমা ৰা তযো ৰগ্গা মহাৰগ্গো ৰা, অঙ্গুত্তরভাণকেন হেট্ঠা ৰা উপরি ৰা উপড্ঢনিকাযো উগ্গহেতব্বো, অসক্কোন্তেন তিকনিপাততো পট্ঠায হেট্ঠা উগ্গহেতুম্পি ৰট্টতি. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘একং উগ্গণ্হন্তেন চতুক্কনিপাতং ৰা পঞ্চকনিপাতং ৰা গহেতুং ৰট্টতী’’তি ¶ ৰুত্তং. জাতকভাণকেন সাট্ঠকথং জাতকং উগ্গহেতব্বং, ততো ওরং ন ৰট্টতি. ধম্মপদম্পি সহ ৰত্থুনা উগ্গহেতুং ৰট্টতীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. ততো ততো সমুচ্চযং কত্ৰা মূলপণ্ণাসকমত্তং ৰট্টতি, ন ৰট্টতীতি? ‘‘ন ৰট্টতী’’তি কুরুন্দট্ঠকথাযং পটিক্খিত্তং, ইতরাসু ৰিচারণাযেৰ নত্থি. অভিধম্মে কিঞ্চি উগ্গহেতব্বন্তি ন ৰুত্তং. যস্স পন সাট্ঠকথম্পি ৰিনযপিটকং অভিধম্মপিটকঞ্চ পগুণং, সুত্তন্তে চ ৰুত্তপ্পকারো গন্থো নত্থি, পরিসং উপট্ঠাপেতুং ন লভতি. যেন পন সুত্তন্ততো ৰিনযতো চ ৰুত্তপ্পমাণো গন্থো উগ্গহিতো, অযং পরিসুপট্ঠাপকো বহুস্সুতো হোতি দিসাপামোক্খো যেনকামঙ্গমো, পরিসং উপট্ঠাপেতুং লভতি.
ভিক্খুনোৰাদকেন ¶ পন সাট্ঠকথানি তীণি পিটকানি উগ্গহেতব্বানি, অসক্কোন্তেন চতূসু নিকাযেসু একস্স অট্ঠকথা পগুণা কাতব্বা, একনিকাযেন হি সেসনিকাযেসুপি পঞ্হং কথেতুং সক্খিস্সতি. সত্তসু পকরণেসু চতুপ্পকরণস্স অট্ঠকথা পগুণা কাতব্বা, তত্থ লদ্ধনযেন হি সেসপকরণেসু পঞ্হং কথেতুং সক্খিস্সতি. ৰিনযপিটকং পন নানত্থং নানাকারণং, তস্মা তং সদ্ধিং অট্ঠকথায পগুণং কাতব্বমেৰ. এত্তাৰতা হি ভিক্খুনোৰাদকো বহুস্সুতো নাম হোতীতি.
উভযানি ¶ খো পনস্সাতিআদি পন যস্মা অঞ্ঞস্মিং সকলে নৰঙ্গেপি বাহুস্সচ্চে সতি সাট্ঠকথং ৰিনযপিটকং ৰিনা ন ৰট্টতিযেৰ, তস্মা ৰিসুং ৰুত্তং. তত্থ ৰিত্থারেনাতি উভতোৰিভঙ্গেন সদ্ধিং. স্ৰাগতানীতি সুট্ঠু আগতানি. যথা আগতানি পন স্ৰাগতানি হোন্তি, তং দস্সেতুং ‘‘সুৰিভত্তানী’’তিআদি ৰুত্তং. তত্থ সুৰিভত্তানীতি সুট্ঠু ৰিভত্তানি পদপচ্চাভট্ঠসঙ্করদোসৰিরহিতানি. সুপ্পৰত্তীনীতি পগুণানি ৰাচুগ্গতানি. সুৰিনিচ্ছিতানি সুত্তসোতি খন্ধকপরিৰারতো আহরিতব্বসুত্তৰসেন সুট্ঠু ৰিনিচ্ছিতানি. অনুব্যঞ্জনসোতি অক্খরপদপারিপূরিযা চ সুৰিনিচ্ছিতানি অখণ্ডানি অৰিপরীতক্খরানি. এতেন অট্ঠকথা দীপিতা, অট্ঠকথাতো হি এস ৰিনিচ্ছযো হোতীতি.
কল্যাণৰাচোতি সিথিলধনিতাদীনং যথাৰিধানৰচনেন পরিমণ্ডলপদব্যঞ্জনায পোরিযা ৰাচায সমন্নাগতো ৰিস্সট্ঠায অনেলগল়ায অত্থস্স ৰিঞ্ঞাপনিযা. কল্যাণৰাক্করণোতি মধুরস্সরো, মাতুগামো হি সরসম্পত্তিরতো, তস্মা পরিমণ্ডলপদব্যঞ্জনম্পি ৰচনং সরসম্পত্তিরহিতং হীল়েতি. যেভুয্যেন ভিক্খুনীনং পিযো হোতি মনাপোতি সব্বাসং পিযো নাম দুল্লভো, বহুতরানং পন পণ্ডিতানং ভিক্খুনীনং সীলাচারসম্পত্তিযা পিযো হোতি মনৰড্ঢনকো. পটিবলো হোতি ভিক্খুনিযো ওৰদিতুন্তি সুত্তঞ্চ কারণঞ্চ দস্সেন্তো ৰট্টভযেন তজ্জেত্ৰা ¶ ভিক্খুনিযো ওৰদিতুং তাদিসং ধম্মং দেসেতুং সমত্থো হোতি. কাসাযৰত্থৰসনাযাতি কাসাযৰত্থনিৰত্থায. গরুধম্মন্তি গিহিকালে ভিক্খুনিযা কাযসংসগ্গং ¶ ৰা সিক্খমানাসামণেরীসু মেথুনধম্মং ৰা অনজ্ঝাপন্নপুব্বো হোতি. মাতুগামো হি পুব্বে কতমনুস্সরন্তো সংৰরে ঠিতস্সাপি ধম্মদেসনায গারৰং ন করোতি. অথ ৰা তস্মিযেৰ অসদ্ধম্মে চিত্তং উপ্পাদেতি. ৰীসতিৰস্সো ৰাতি উপসম্পদায ৰীসতিৰস্সো ততো অতিরেকৰস্সো ৰা. এৰরূপো হি ৰিসভাগেহি ৰত্থূহি পুনপ্পুনং সমাগচ্ছন্তোপি দহরো ৰিয সহসা সীলৰিনাসং ন পাপুণাতি, অত্তনো ৰযং পচ্চৰেক্খিত্ৰা অযুত্তট্ঠানে ছন্দরাগং ৰিনেতুং পটিবলো হোতি, তেন ৰুত্তং – ‘‘ৰীসতিৰস্সো ৰা হোতি অতিরেকৰীসতিৰস্সো ৰা’’তি.
এত্থ ¶ চ ‘‘সীলৰা’’তিআদি একমঙ্গং, ‘‘বহুস্সুতো হোতী’’তিআদি দুতিযং, ‘‘উভযানি খো পনস্সা’’তিআদি ততিযং, ‘‘কল্যাণৰাচো হোতি কল্যাণৰাক্করণো’’তি চতুত্থং, ‘‘যেভুয্যেন ভিক্খুনীনং পিযো হোতি মনাপো’’তি পঞ্চমং, ‘‘পটিবলো হোতি ভিক্খুনিযো ওৰদিতু’’ন্তি ছট্ঠং, ‘‘ন খো পনেত’’ন্তিআদি সত্তমং, ‘‘ৰীসতিৰস্সো’’তিআদি অট্ঠমন্তি ৰেদিতব্বং.
১৪৮. ঞত্তিচতুত্থেনাতি পুব্বে ৰত্থুস্মিং ৰুত্তেনেৰ. গরুধম্মেহীতি গরুকেহি ধম্মেহি, তে হি গারৰং কত্ৰা ভিক্খুনীহি সম্পটিচ্ছিতব্বত্তা গরুধম্মাতি ৰুচ্চন্তি. একতোউপসম্পন্নাযাতি এত্থ ভিক্খুনীনং সন্তিকে একতোউপসম্পন্নায, যো গরুধম্মেন ওৰদতি, তস্স দুক্কটং. ভিক্খূনং সন্তিকে উপসম্পন্নায পন যথাৰত্থুকমেৰ.
১৪৯. পরিৰেণং সম্মজ্জিত্ৰাতি সচে পাতো অসম্মট্ঠং সম্মট্ঠম্পি ৰা পুন তিণপণ্ণাদীহি উক্লাপং পাদপ্পহারেহি চ ৰিকিণ্ণৰালিকং জাতং, সম্মজ্জিতব্বং. অসম্মট্ঠঞ্হি তং দিস্ৰা ‘‘অয্যো অত্তনো নিস্সিতকে দহরভিক্খূপি ৰত্তপটিপত্তিযং ন যোজেতি, ধম্মংযেৰ কথেতী’’তি তা ভিক্খুনিযো অসোতুকামা ৰিয ভৰেয্যুং. তেন ৰুত্তং – ‘‘পরিৰেণং সম্মজ্জিত্ৰা’’তি. অন্তোগামতো পন ভিক্খুনিযো আগচ্ছন্তিযো পিপাসিতা চ কিলন্তা চ হোন্তি, তা পানীযঞ্চ হত্থপাদমুখসীতলকরণঞ্চ পচ্চাসীসন্তি, তস্মিঞ্চ অসতি পুরিমনযেনেৰ অগারৰং জনেত্ৰা অসোতুকামাপি হোন্তি ¶ . তেন ৰুত্তং – ‘‘পানীযং পরিভোজনীযং উপট্ঠপেত্ৰা’’তি.
আসনন্তি নীচপীঠকফলকতট্টিককটসারকাদিভেদং অন্তমসো সাখাভঙ্গম্পি ‘‘ইদং তাসং আসনং ¶ ভৰিস্সতী’’তি এৰং আসনং পঞ্ঞপেত্ৰা. ধম্মদেসনাপত্তিমোচনত্থং পন দুতিযো ইচ্ছিতব্বো. তেন ৰুত্তং – ‘‘দুতিযং গহেত্ৰা নিসীদিতব্ব’’ন্তি. নিসীদিতব্বন্তি ন ৰিহারপচ্চন্তে, অথ খো ৰিহারমজ্ঝে উপোসথাগারস্স ৰা ভোজনসালায ৰা দ্ৰারে সব্বেসং ওসরণট্ঠানে নিসীদিতব্বং. সমগ্গাত্থাতি সব্বা আগতত্থাতি অত্থো. ৰত্তন্তীতি আগচ্ছন্তি; পগুণা ৰাচুগ্গতাতি অত্থো. নিয্যাদেতব্বোতি অপ্পেতব্বো. ওসারেতব্বোতি পাল়ি ৰত্তব্বা. ৰস্সসতূপসম্পন্নাযাতিআদি ৰত্তব্বপাল়িদস্সনং.
তত্থ ¶ সামীচিকম্মন্তি মগ্গসম্পদানবীজনপানীযাপুচ্ছনাদিকং অনুচ্ছৰিকৰত্তং. এত্থ চ ভিক্খুনিযা ভিক্খুস্স অভিৰাদনং নাম অন্তোগামে ৰা বহিগামে ৰা অন্তোৰিহারে ৰা বহিৰিহারে ৰা অন্তরঘরে ৰা রথিকায ৰা অন্তমসো রাজুস্সারণাযপি ৰত্তমানায দেৰে ৰস্সমানে সকদ্দমায ভূমিযা ছত্তপত্তহত্থাযপি হত্থিঅস্সাদীহি অনুবদ্ধাযপি কাতব্বমেৰ. একাবদ্ধায পাল়িযা ভিক্খাচারং পৰিসন্তে দিস্ৰা একস্মিং ঠানে ‘‘ৰন্দামি অয্যা’’তি ৰন্দিতুং ৰট্টতি. সচে অন্তরন্তরা দ্ৰাদসহত্থে মুঞ্চিত্ৰা গচ্ছন্তি, ৰিসুং ৰিসুং ৰন্দিতব্বা. মহাসন্নিপাতে নিসিন্নে একস্মিংযেৰ ঠানে ৰন্দিতুং ৰট্টতি. এস নযো অঞ্জলিকম্মেপি. যত্থ কত্থচি নিসিন্নায পন পচ্চুট্ঠানং কাতব্বং, তস্স তস্স সামীচিকম্মস্স অনুরূপে পদেসে চ কালে চ তং তং কাতব্বং.
সক্কত্ৰাতি যথা কতো সুকতো হোতি, এৰং কত্ৰা. গরুংকত্ৰাতি তত্থ গারৰং জনেত্ৰা. মানেত্ৰাতি মনেন পিযং কত্ৰা. পূজেত্ৰাতি ইমেসংযেৰ তিণ্ণং কিচ্চানং করণেন পূজেত্ৰা. অনতিক্কমনীযোতি ন অতিক্কমিতব্বো.
অভিক্খুকে আৰাসেতি এত্থ সচে ভিক্খুনুপস্সযতো অড্ঢযোজনব্ভন্তরে ওৰাদদাযকা ভিক্খূ ন ৰসন্তি, অযং অভিক্খুকো ¶ আৰাসো নাম. এত্থ ৰস্সং ন ৰসিতব্বং. ৰুত্তঞ্হেতং – ‘‘অভিক্খুকো নাম আৰাসো ন সক্কা হোতি ওৰাদায ৰা সংৰাসায ৰা গন্তু’’ন্তি (পাচি. ১০৪৮). ন চ সক্কা ততো পরং পচ্ছাভত্তং গন্ত্ৰা ধম্মং সুত্ৰা আগন্তুং. সচে তত্থ ৰস্সং ৰসিতুং অনিচ্ছমানা ভিক্খুনিযো ঞাতকা ৰা উপট্ঠাকা ৰা এৰংৰদন্তি – ‘‘ৰসথ, অয্যে, মযং ভিক্খূ আনেস্সামা’’তি ৰট্টতি. সচে পন ৰুত্তপ্পমাণে পদেসে ৰস্সং উপগন্তুকামা ভিক্খূ আগন্ত্ৰা সাখামণ্ডপেপি একরত্তং ৰুত্থা হোন্তি; ন নিমন্তিতা হুত্ৰা গন্তুকামা. এত্তাৰতাপি সভিক্খুকো আৰাসো হোতি, এত্থ ৰস্সং উপগন্তুং ৰট্টতি. উপগচ্ছন্তীহি চ পক্খস্স তেরসিযংযেৰ ভিক্খূ যাচিতব্বা – ‘‘মযং অয্যা তুম্হাকং ওৰাদেন ¶ ৰসিস্সামা’’তি. যতো পন উজুনা মগ্গেন অড্ঢযোজনে ভিক্খূনং ৰসনট্ঠানং, তেন পন মগ্গেন গচ্ছন্তীনং জীৰিতন্তরাযো ৰা ব্রহ্মচরিযন্তরাযো ৰা হোতি, অঞ্ঞেন মগ্গেন গচ্ছন্তীনং ¶ অতিরেকড্ঢযোজনং হোতি, অযং অভিক্খুকাৰাসট্ঠানেযেৰ তিট্ঠতি. সচে পন ততো গাৰুতমত্তে অঞ্ঞো ভিক্খুনুপস্সযো খেমট্ঠানে হোতি, তাহি ভিক্খুনীহি তা ভিক্খুনিযো যাচিত্ৰা পুন গন্ত্ৰা ভিক্খূ যাচিতব্বা ‘‘অয্যা অম্হাকং উজুমগ্গে অন্তরাযো অত্থি, অঞ্ঞেন মগ্গেন অতিরেকড্ঢযোজনং হোতি. অন্তরামগ্গে পন অম্হাকং উপস্সযতো গাৰুতমত্তে অঞ্ঞো ভিক্খুনুপস্সযো অত্থি, অয্যানং সন্তিকা তত্থ আগতওৰাদেন ৰসিস্সামা’’তি. তেহি ভিক্খূহি সম্পটিচ্ছিতব্বং. ততো তাহি ভিক্খুনীহি তং ভিক্খুনুপস্সযং আগন্ত্ৰা উপোসথো কাতব্বো, তা ৰা ভিক্খুনিযো দিস্ৰা অত্তনো উপস্সযমেৰ গন্ত্ৰা কাতুম্পি ৰট্টতি.
সচে পন ৰস্সং উপগন্তুকামা ভিক্খূ চাতুদ্দসে ৰিহারং আগচ্ছন্তি, ভিক্খুনীহি চ ‘‘ইধ অয্যা ৰস্সং ৰসিস্সথা’’তি পুচ্ছিতা ‘‘আমা’’তি ৰত্ৰা পুন তাহি ‘‘তেনহি অয্যা মযম্পি তুম্হাকং ওৰাদং অনুজীৰন্তিযো ৰসিস্সামা’’তি ৰুত্তা দুতিযদিৰসে গামে ভিক্খাচারসম্পদং অপস্সন্তা ‘‘ন সক্কা ইধ ৰসিতু’’ন্তি পক্কমন্তি. অথ তা ভিক্খুনিযো উপোসথদিৰসে ৰিহারং গন্ত্ৰা ভিক্খূ ন পস্সন্তি, এত্থ কিং কাতব্বন্তি? যত্থ ভিক্খূ ৰসন্তি, তত্থ গন্ত্ৰা পচ্ছিমিকায ৰস্সং উপগন্তব্বং. ‘‘পচ্ছিমিকায ৰস্সং উপগন্তুং আগমিস্সন্তী’’তি ৰা আভোগং কত্ৰা আগতানং ¶ সন্তিকে ওৰাদেন ৰসিতব্বং. সচে পন পচ্ছিমিকাযপি ন কেচি আগচ্ছন্তি, অন্তরামগ্গে চ রাজভযং ৰা চোরভযং ৰা দুব্ভিক্খং ৰা হোতি, অভিক্খুকাৰাসে ৰসন্তিযা আপত্তি, ৰস্সচ্ছেদং কত্ৰা গচ্ছন্তিযাপি আপত্তি, সা রক্খিতব্বা. আপদাসু হি অভিক্খুকে আৰাসে ৰসন্তিযা অনাপত্তি ৰুত্তা. সচে আগন্ত্ৰা ৰস্সং উপগতা ভিক্খূ পুন কেনচি কারণেন পক্কমন্তি, ৰসিতব্বমেৰ. ৰুত্তঞ্হেতং – ‘‘অনাপত্তি ৰস্সূপগতা ভিক্খূ পক্কন্তা ৰা হোন্তি ৰিব্ভন্তা ৰা কালঙ্কতা ৰা পক্খসঙ্কন্তা ৰা আপদাসু উম্মত্তিকায আদিকম্মিকাযা’’তি. পৰারেন্তিযা পন যত্থ ভিক্খূ অত্থি, তত্থ গন্ত্ৰা পৰারেতব্বং.
অন্ৰদ্ধমাসন্তি অদ্ধমাসে অদ্ধমাসে. দ্ৰে ধম্মা পচ্চাসীসিতব্বাতি দ্ৰে ধম্মা ইচ্ছিতব্বা. উপোসথপুচ্ছকন্তি উপোসথপুচ্ছনং, তত্থ পন্নরসিকে উপোসথে পক্খস্স চাতুদ্দসিযং চাতুদ্দসিকে তেরসিযং গন্ত্ৰা উপোসথো ¶ পুচ্ছিতব্বো. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘পক্খস্স তেরসিযংযেৰ গন্ত্ৰা ‘অযং উপোসথো চাতুদ্দসিকো পন্নরসিকো’তি পুচ্ছিতব্ব’’ন্তি ৰুত্তং. উপোসথদিৰসে ¶ ওৰাদত্থায উপসঙ্কমিতব্বং. পাটিপদদিৰসতো পন পট্ঠায ধম্মসৰনত্থায গন্তব্বং. ইতি ভগৰা অঞ্ঞস্স কম্মস্স ওকাসং অদত্ৰা নিরন্তরং ভিক্খুনীনং ভিক্খূনং সন্তিকে গমনমেৰ পঞ্ঞপেসি. কস্মা? মন্দপঞ্ঞত্তা মাতুগামস্স. মন্দপঞ্ঞো হি মাতুগামো, তস্মা নিচ্চং ধম্মসৰনং বহূপকারং. এৰঞ্চ সতি ‘‘যং মযং জানাম, তমেৰ অয্যা জানন্তী’’তি মানং অকত্ৰা ভিক্খুসঙ্ঘং পযিরূপাসমানা সাত্থিকং পব্বজ্জং করিস্সন্তি, তস্মা ভগৰা এৰমকাসি. ভিক্খুনিযোপি ‘‘যথানুসিট্ঠং পটিপজ্জিস্সামা’’তি সব্বাযেৰ নিরন্তরং ৰিহারং উপসঙ্কমিংসু. ৰুত্তঞ্হেতং –
‘‘তেন খো পন সমযেন সব্বো ভিক্খুনিসঙ্ঘো ওৰাদং গচ্ছতি. মনুস্সা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি ‘জাযাযো ইমা ইমেসং, জারিযো ইমা ইমেসং, ইদানিমে ইমাহি সদ্ধিং অভিরমিস্সন্তী’তি. ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং – ‘ন, ভিক্খৰে, সব্বেন ভিক্খুনিসঙ্ঘেন ওৰাদো গন্তব্বো, গচ্ছেয্য চে, আপত্তি দুক্কটস্স. অনুজানামি ভিক্খৰে চতূহি পঞ্চহি ভিক্খুনীহি ¶ ওৰাদং গন্তু’ন্তি. পুনপি তথেৰ উজ্ঝাযিংসু. পুন ভগৰা ‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, দ্ৰে তিস্সো ভিক্খুনিযো ওৰাদং গন্তু’’’ন্তি আহ.
তস্মা ভিক্খুনিসঙ্ঘেন দ্ৰে তিস্সো ভিক্খুনিযো যাচিত্ৰা পেসেতব্বা – ‘‘এথয্যে, ভিক্খুসঙ্ঘং ওৰাদূপসঙ্কমনং যাচথ, ভিক্খুনিসঙ্ঘো অয্যা…পে… ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি (চূল়ৰ. ৪১৩). তাহি ভিক্খুনীহি আরামং গন্তব্বং. ততো ওৰাদপটিগ্গাহকং একং ভিক্খুং উপসঙ্কমিত্ৰা ৰন্দিত্ৰা সো ভিক্খু একায ভিক্খুনিযা এৰমস্স ৰচনীযো ‘‘ভিক্খুনিসঙ্ঘো, অয্য, ভিক্খুসঙ্ঘস্স পাদে ৰন্দতি, ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ যাচতি, লভতু কির অয্য ভিক্খুনিসঙ্ঘো ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি. তেন ভিক্খুনা পাতিমোক্খুদ্দেসকো ভিক্খু উপসঙ্কমিত্ৰা এৰমস্স ৰচনীযো ‘‘ভিক্খুনিসঙ্ঘো ভন্তে ভিক্খুসঙ্ঘস্স পাদে ৰন্দতি, ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ যাচতি, লভতু কির ভন্তে ভিক্খুনিসঙ্ঘো ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি. পাতিমোক্খুদ্দেসকেন ৰত্তব্বো ‘‘অত্থি কোচি ভিক্খু ভিক্খুনোৰাদকো সম্মতো’’তি. সচে হোতি কোচি ভিক্খু ¶ ভিক্খুনোৰাদকো সম্মতো, পাতিমোক্খুদ্দেসকেন ৰত্তব্বো ‘‘ইত্থন্নামো ভিক্খু ভিক্খুনোৰাদকো সম্মতো, তং ভিক্খুনিসঙ্ঘো উপসঙ্কমতূ’’তি.
সচে ন হোতি কোচি ভিক্খু ভিক্খুনোৰাদকো সম্মতো, পাতিমোক্খুদ্দেসকেন ৰত্তব্বো – ‘‘কো ¶ আযস্মা উস্সহতি ভিক্খুনিযো ওৰদিতু’’ন্তি. সচে কোচি ভিক্খু উস্সহতি ভিক্খুনিযো ওৰদিতুং, সো চ হোতি অট্ঠহঙ্গেহি সমন্নাগতো, সম্মন্নিত্ৰা ৰত্তব্বো – ‘‘ইত্থন্নামো ভিক্খু ভিক্খুনোৰাদকো সম্মতো, তং ভিক্খুনিসঙ্ঘো উপসঙ্কমতূ’’তি.
সচে পন কোচি ন উস্সহতি ভিক্খুনিযো ওৰদিতুং, পাতিমোক্খুদ্দেসকেন ৰত্তব্বো – ‘‘নত্থি কোচি ভিক্খু ভিক্খুনোৰাদকো সম্মতো, পাসাদিকেন ভিক্খুনিসঙ্ঘো সম্পাদেতূ’’তি. এত্তাৰতা হি সকলং সিক্খত্তযসঙ্গহং সাসনমারোচিতং হোতি. তেন ভিক্খুনা ‘‘সাধূ’’তি সম্পটিচ্ছিত্ৰা পাটিপদে ভিক্খুনীনং আরোচেতব্বং. ভিক্খুনিসঙ্ঘেনপি তা ভিক্খুনিযো পেসেতব্বা ‘‘গচ্ছথয্যে, পুচ্ছথ ‘কিং ¶ অয্য লভতি ভিক্খুনিসঙ্ঘো ওৰাদূপসঙ্কমন’’’ন্তি. তাহি ‘‘সাধু অয্যে’’তি সম্পটিচ্ছিত্ৰা আরামং গন্ত্ৰা তং ভিক্খুং উপসঙ্কমিত্ৰা এৰং ৰত্তব্বং – ‘‘কিং অয্য লভতি ভিক্খুনিসঙ্ঘো ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি. তেন ৰত্তব্বং – ‘‘নত্থি কোচি ভিক্খু ভিক্খুনোৰাদকো সম্মতো, পাসাদিকেন ভিক্খুনিসঙ্ঘো সম্পাদেতূ’’তি. তাহি ‘‘সাধু অয্যা’’তি সম্পটিচ্ছিতব্বং. একতো আগতানং ৰসেন চেতং ৰুত্তং, তাসু পন একায ভিক্খুনিযা ৰত্তব্বঞ্চ সম্পটিচ্ছিতব্বঞ্চ, ইতরা তস্সা সহাযিকা.
সচে পন ভিক্খুনিসঙ্ঘো ৰা ভিক্খুসঙ্ঘো ৰা ন পূরতি, উভযতোপি ৰা গণমত্তমেৰ পুগ্গলমত্তং ৰা হোতি, একা ভিক্খুনী ৰা বহূহি ভিক্খুনুপস্সযেহি ওৰাদত্থায পেসিতা হোতি, তত্রাযং ৰচনক্কমো – ‘‘ভিক্খুনিযো অয্য ভিক্খুসঙ্ঘস্স পাদে ৰন্দন্তি, ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ যাচন্তি, লভন্তু কির অয্য ভিক্খুনিযো ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি. ‘‘অহং অয্য ভিক্খুসঙ্ঘস্স পাদে ৰন্দামি; ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ যাচামি, লভামহং অয্য ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি.
‘‘ভিক্খুনিসঙ্ঘো ¶ অয্য অয্যানং পাদে ৰন্দতি, ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ যাচতি, লভতু কির অয্য ভিক্খুনীসঙ্ঘো ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি. ‘‘ভিক্খুনিযো অয্য অয্যানং পাদে ৰন্দন্তি, ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ যাচন্তি, লভন্তু কির অয্য ভিক্খুনিযো ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি. ‘‘অহং অয্য অয্যানং পাদে ৰন্দামি, ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ যাচামি, লভামহং অয্য ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি.
‘‘ভিক্খুনিসঙ্ঘো অয্য অয্যস্স পাদে ৰন্দতি, ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ যাচতি, লভতু কির অয্য ভিক্খুনিসঙ্ঘো ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি. ‘‘ভিক্খুনিযো অয্য অয্যস্স পাদে ৰন্দন্তি ¶ ; ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ যাচন্তি, লভন্তু কির অয্য ভিক্খুনিযো ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি. ‘‘অহং অয্য অয্যস্স পাদে ৰন্দামি, ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ যাচামি, লভামহং অয্য ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি.
‘‘ভিক্খুনিসঙ্ঘো চ অয্য ভিক্খুনিযো চ ভিক্খুনী চ ভিক্খুসঙ্ঘস্স অয্যানং অয্যস্স পাদে ৰন্দতি ৰন্দন্তি ৰন্দতি, ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ যাচতি যাচন্তি যাচতি, লভতু কির লভন্তু কির লভতু কির অয্য ভিক্খুনিসঙ্ঘো চ ভিক্খুনিযো চ ভিক্খুনী চ ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি.
তেনপি ভিক্খুনা উপোসথকালে এৰং ৰত্তব্বং – ‘‘ভিক্খুনিযো ভন্তে ভিক্খুসঙ্ঘস্স পাদে ৰন্দন্তি, ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ যাচন্তি, লভন্তু কির ভন্তে ভিক্খুনিযো ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি. ‘‘ভিক্খুনী ভন্তে ভিক্খুসঙ্ঘস্স পাদে ¶ ৰন্দতি, ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ যাচতি, লভতু কির ভন্তে ভিক্খুনী ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি.
‘‘ভিক্খুনিসঙ্ঘো ভন্তে, ভিক্খুনিযো ভন্তে, ভিক্খুনী ভন্তে আযস্মন্তানং পাদে ৰন্দতি, ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ যাচতি, লভতু কির ভন্তে ভিক্খুনী ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি.
‘‘ভিক্খুনিসঙ্ঘো চ ভন্তে, ভিক্খুনিযো চ ভিক্খুনী চ ভিক্খুসঙ্ঘস্স আযস্মন্তানং পাদে ৰন্দতি ৰন্দন্তি ৰন্দতি, ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ যাচতি যাচন্তি যাচতি, লভতু কির লভন্তু কির লভতু কির ভন্তে ভিক্খুনিসঙ্ঘো চ ভিক্খুনিযো চ ভিক্খুনী চ ওৰাদূপসঙ্কমন’’ন্তি.
পাতিমোক্খুদ্দেসকেনাপি সচে সম্মতো ভিক্খু অত্থি, পুরিমনযেনেৰ তং ভিক্খুনিযো, তং ভিক্খুনী, তং ভিক্খুনিসঙ্ঘো চ ভিক্খুনিযো চ ভিক্খুনী চ উপসঙ্কমন্তু উপসঙ্কমতু উপসঙ্কমতূতি ৰত্তব্বং. সচে নত্থি, পাসাদিকেন ¶ ভিক্খুনিসঙ্ঘো চ ভিক্খুনিযো চ ভিক্খুনী চ সম্পাদেতু সম্পাদেন্তু সম্পাদেতূতি ৰত্তব্বং.
ওৰাদপটিগ্গাহকেন পাটিপদে পচ্চাহরিত্ৰা তথেৰ ৰত্তব্বং. ওৰাদং পন বালগিলানগমিকে ঠপেত্ৰা অঞ্ঞো সচেপি আরঞ্ঞকো হোতি, অপ্পটিগ্গহেতুং ন লভতি. ৰুত্তঞ্হেতং ভগৰতা –
‘‘অনুজানামি ¶ , ভিক্খৰে, ঠপেত্ৰা বালং ঠপেত্ৰা গিলানং ঠপেত্ৰা গমিকং অৰসেসেহি ওৰাদং গহেতু’’ন্তি (চূল়ৰ. ৪১৪).
তত্থ যো চাতুদ্দসিকপন্নরসিকেসু ৰা উপোসথেসু পাটিপদে ৰা গন্তুকামো, সো গমিকো দুতিযপক্খদিৰসে গচ্ছন্তোপি অগ্গহেতুং ন লভতি, ‘‘ন, ভিক্খৰে, ওৰাদো ন গহেতব্বো, যো ন গণ্হেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (চূল়ৰ. ৪১৪) ৰুত্তং আপত্তিং আপজ্জতিযেৰ. ওৰাদং গহেত্ৰা চ উপোসথগ্গে অনারোচেতুং ৰা পাটিপদে ভিক্খুনীনং অপচ্চাহরিতুং ৰা ন ৰট্টতি. ৰুত্তঞ্হেতং ¶ –
‘‘ন, ভিক্খৰে, ওৰাদো ন আরোচেতব্বো. যো ন আরোচেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (চূল়ৰ. ৪১৫).
অপরম্পি ৰুত্তং –
‘‘ন, ভিক্খৰে, ওৰাদো ন পচ্চাহরিতব্বো. যো ন পচ্চাহরেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (চূল়ৰ. ৪১৫).
তত্থ আরঞ্ঞকেন পচ্চাহরণত্থং সঙ্কেতো কাতব্বো. ৰুত্তঞ্হেতং – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আরঞ্ঞকেন ভিক্খুনা ওৰাদং গহেতুং, সঙ্কেতঞ্চ কাতুং, অত্র পটিহরিস্সামী’’তি. তস্মা আরঞ্ঞকো ভিক্খু সচে ভিক্খুনীনং ৰসনগামে ভিক্খং লভতি, তত্থেৰ চরিত্ৰা ভিক্খুনিযো দিস্ৰা আরোচেত্ৰা গন্তব্বং. নো চস্স তত্থ ভিক্খা সুলভা হোতি, সামন্তগামে চরিত্ৰা ভিক্খুনীনং গামং আগম্ম তথেৰ কাতব্বং. সচে দূরং গন্তব্বং হোতি, সঙ্কেতো কাতব্বো – ‘‘অহং অমুকং নাম তুম্হাকং গামদ্ৰারে সভং ৰা মণ্ডপং ৰা রুক্খমূলং ৰা উপসঙ্কমিস্সামি, তত্থ আগচ্ছেয্যাথা’’তি ¶ . ভিক্খুনীহি তত্থ গন্তব্বং, অগন্তুং ন লব্ভতি. ৰুত্তঞ্হেতং – ‘‘ন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনিযা সঙ্কেতং ন গন্তব্বং. যা ন গচ্ছেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (চূল়ৰ. ৪১৫).
উভতোসঙ্ঘে তীহি ঠানেহি পৰারেতব্বন্তি এত্থ ভিক্খুনীহি চাতুদ্দসে অত্তনা পৰারেত্ৰা উপোসথে ভিক্খুসঙ্ঘে পৰারেতব্বং. ৰুত্তঞ্হেতং –
‘‘অনুজানামি ¶ , ভিক্খৰে, অজ্জতনায পৰারেত্ৰা অপরজ্জু ভিক্খুসঙ্ঘং পৰারেতু’’ন্তি (চূল়ৰ. ৪২৭).
ভিক্খুনিখন্ধকে ৰুত্তনযেনেৰ চেত্থ ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. ৰুত্তঞ্হেতং –
‘‘তেন খো পন সমযেন সব্বো ভিক্খুনিসঙ্ঘো পৰারেন্তো কোলাহলমকাসি. ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং. অনুজানামি, ভিক্খৰে, একং ভিক্খুনিং ব্যত্তং পটিবলং সম্মন্নিতুং ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স অত্থায ভিক্খুসঙ্ঘং পৰারেতুং. এৰঞ্চ পন, ভিক্খৰে, সম্মন্নিতব্বা. পঠমং ভিক্খুনী যাচিতব্বা, যাচিত্ৰা ব্যত্তায ভিক্খুনিযা পটিবলায সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো –
‘‘সুণাতু মে, অয্যে সঙ্ঘো, যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুনিং সম্মন্নেয্য ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স অত্থায ভিক্খুসঙ্ঘং পৰারেতুং. এসা ঞত্তি.
‘‘সুণাতু মে, অয্যে সঙ্ঘো, সঙ্ঘো ইত্থন্নামং ভিক্খুনিং সম্মন্নেয্য ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স অত্থায ভিক্খুসঙ্ঘং পৰারেতুং. যস্সা অয্যায খমতি ইত্থন্নামায ভিক্খুনিযা সম্মুতি ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স অত্থায ভিক্খুসঙ্ঘং ¶ পৰারেতুং, সা তুণ্হস্স; যস্সা নক্খমতি, সা ভাসেয্য.
‘‘সম্মতা সঙ্ঘেন ইত্থন্নামা ভিক্খুনী ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স অত্থায ভিক্খুসঙ্ঘং পৰারেতুং. খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি (চূল়ৰ. ৪২৭).
তায ¶ সম্মতায ভিক্খুনিযা ভিক্খুনিসঙ্ঘং আদায ভিক্খুসঙ্ঘং উপসঙ্কমিত্ৰা একংসং উত্তরাসঙ্গং করিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা এৰমস্স ৰচনীযো – ‘‘ভিক্খুনিসঙ্ঘো অয্য, ভিক্খুসঙ্ঘং পৰারেতি – দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা. ৰদতয্য ভিক্খুসঙ্ঘো ভিক্খুনিসঙ্ঘং অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তো পটিকরিস্সতি. দুতিযম্পি অয্য, ততিযম্পি অয্য, ভিক্খুনিসঙ্ঘো…পে… পটিকরিস্সতী’’তি.
সচে ভিক্খুনিসঙ্ঘো ন পূরতি, ‘‘ভিক্খুনিযো অয্য ভিক্খুসঙ্ঘং পৰারেন্তি – দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা, ৰদতয্য ভিক্খুসঙ্ঘো ভিক্খুনিযো অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তিযো ¶ পটিকরিস্সন্তী’’তি চ, ‘‘অহং অয্য ভিক্খুসঙ্ঘং পৰারেমি – দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা, ৰদতু মং অয্য ভিক্খুসঙ্ঘো অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তী পটিকরিস্সামী’’তি চ এৰং তিক্খত্তুং ৰত্তব্বং.
সচে ভিক্খুসঙ্ঘো ন পূরতি, ‘‘ভিক্খুনিসঙ্ঘো অয্যা অয্যে পৰারেতি – দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা, ৰদন্তয্যা ভিক্খুনিসঙ্ঘং অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তো পটিকরিস্সতী’’তি চ, ‘‘ভিক্খুনিসঙ্ঘো অয্য অয্যং পৰারেতি – দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা, ৰদতয্যো ভিক্খুনিসঙ্ঘং অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তো পটিকরিস্সতী’’তি চ এৰং তিক্খত্তুং ৰত্তব্বং.
উভিন্নং অপারিপূরিযা ‘‘ভিক্খুনিযো অয্যা অয্যে পৰারেন্তি – দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা, ৰদন্তয্যা ভিক্খুনিযো অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তিযো পটিকরিস্সন্তী’’তি চ, ‘‘ভিক্খুনিযো অয্য অয্যং পৰারেন্তি – দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা, ৰদতয্যো ভিক্খুনিযো অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তিযো পটিকরিস্সন্তী’’তি চ, ‘‘অহং অয্যা অয্যে পৰারেমি – দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা, ৰদন্তু মং অয্যা অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তী পটিকরিস্সামী’’তি চ, ‘‘অহং অয্য অয্যং পৰারেমি – দিট্ঠেন ¶ ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা, ৰদতু মং অয্যো অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তী পটিকরিস্সামী’’তি চ এৰং তিক্খত্তুং ৰত্তব্বং.
মানত্তচরণঞ্চ উপসম্পদাপরিযেসনা চ যথাঠানেযেৰ আৰি ভৰিস্সতি.
ন ¶ ভিক্খুনিযা কেনচি পরিযাযেনাতি দসহি ৰা অক্কোসৰত্থূহি অঞ্ঞেন ৰা কেনচি পরিযাযেন ভিক্খু নেৰ অক্কোসিতব্বো, ন পরিভাসিতব্বো, ন ভযেন তজ্জেতব্বো. ওৰটোতি পিহিতো ৰারিতো পটিক্খিত্তো. ৰচনযেৰ ৰচনপথো. অনোৰটোতি অপিহিতো অৰারিতো অপ্পটিক্খিত্তো. তস্মা ভিক্খুনিযা আধিপচ্চট্ঠানে জেট্ঠকট্ঠানে ঠত্ৰা ‘‘এৰং অভিক্কম, এৰং পটিক্কম, এৰং নিৰাসেহি, এৰং পারুপাহী’’তি কেনচি পরিযাযেন নেৰ ভিক্খু ওৰদিতব্বো, ন অনুসাসিতব্বো. দোসং পন দিস্ৰা ‘‘পুব্বে মহাথেরা ন এৰং অভিক্কমন্তি, ন পটিক্কমন্তি, ন নিৰাসেন্তি, ন পারুপন্তি, ঈদিসং কাসাৰম্পি ন ধারেন্তি, ন এৰং অক্খীনি অঞ্জেন্তী’’তিআদিনা নযেন ৰিজ্জমানদোসং দস্সেতুং ৰট্টতি. ভিক্খূহি পন ‘‘অযং ৰুড্ঢসমণী এৰং নিৰাসেতি, এৰং পারুপতি, মা এৰং নিৰাসেহি, মা এৰং ¶ পারুপাহি, মা তিলকম্মপণ্ণকম্মাদীনি করোহী’’তি যথাসুখং ভিক্খুনিং ওৰদিতুং অনুসাসিতুং ৰট্টতি.
সমগ্গম্হয্যাতি ভণন্তন্তি ‘‘সমগ্গা অম্হ অয্য’’ ইতি ভণন্তং ভিক্খুনিসঙ্ঘং. অঞ্ঞং ধম্মং ভণতীতি অঞ্ঞং সুত্তন্তং ৰা অভিধম্মং ৰা. সমগ্গম্হয্যাতি ৰচনেন হি ওৰাদং পচ্চাসীসন্তি, তস্মা ঠপেত্ৰা ওৰাদং অঞ্ঞং ধম্মং ভণন্তস্স দুক্কটং. ওৰাদং অনিয্যাদেত্ৰাতি এসো ভগিনিযো ওৰাদোতি অৰত্ৰা.
১৫০. অধম্মকম্মেতিআদীসু ভিক্খুনোৰাদকসম্মুতিকম্মং কম্মন্তি ৰেদিতব্বং. তত্থ অধম্মকম্মে দ্ৰিন্নং নৰকানং ৰসেন অট্ঠারস পাচিত্তিযানি. ধম্মকম্মে দুতিযস্স নৰকস্স অৰসানপদে অনাপত্তি, সেসেসু সত্তরস দুক্কটানি.
১৫২. উদ্দেসং দেন্তোতি অট্ঠন্নং গরুধম্মানং পাল়িং উদ্দিসন্তো. পরিপুচ্ছং দেন্তোতি তস্সাযেৰ পগুণায গরুধম্মপাল়িযা অট্ঠকথং কথেন্তোতি অত্থো. ওসারেহি অয্যাতি ৰুচ্চমানো ওসারেতীতি এৰং ৰুচ্চমানো অট্ঠগরুধম্মপাল়িং ¶ ওসারেতীতি অত্থো. এৰং উদ্দেসং দেন্তো, পরিপুচ্ছং দেন্তো, যো চ ওসারেহীতি ৰুচ্চমানো অট্ঠ গরুধম্মে ভণতি, তস্স পাচিত্তিযেন অনাপত্তি. অঞ্ঞং ধম্মং ভণন্তস্স দুক্কটেন অনাপত্তি. পঞ্হং পুচ্ছতি, পঞ্হং পুট্ঠো কথেতীতি ভিক্খুনী গরুধম্মনিস্সিতং ৰা খন্ধাদিনিস্সিতং ৰা পঞ্হং পুচ্ছতি, তং যো ভিক্খু কথেতি, তস্সাপি ¶ অনাপত্তি. অঞ্ঞস্সত্থায ভণন্তন্তি চতুপরিসতিং ধম্মং দেসেন্তং ভিক্খুং উপসঙ্কমিত্ৰা ভিক্খুনিযো সুণন্তি, তত্রাপি ভিক্খুস্স অনাপত্তি. সিক্খমানায সামণেরিযাতি এতাসং দেসেন্তস্সাপি অনাপত্তি. সেসং উত্তানত্থমেৰ.
পদসোধম্মসমুট্ঠানং – ৰাচতো চ ৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং তিৰেদনন্তি.
ওৰাদসিক্খাপদং পঠমং.
২. অত্থঙ্গতসিক্খাপদৰণ্ণনা
১৫৩. দুতিযসিক্খাপদে – পরিযাযেনাতি ৰারেন, পটিপাটিযাতি অত্থো. অধিচেতসোতি অধিচিত্তৰতো ¶ , সব্বচিত্তানং অধিকেন অরহত্তফলচিত্তেন সমন্নাগতস্সাতি অত্থো. অপ্পমজ্জতোতি নপ্পমজ্জতো, অপ্পমাদেন কুসলানং ধম্মানং সাতচ্চকিরিযায সমন্নাগতস্সাতি ৰুত্তং হোতি. মুনিনোতি ‘‘যো মুনাতি উভো লোকে, মুনি তেন পৰুচ্চতী’’তি (ধ. প. ২৬৯) এৰং উভযলোকমুননেন ৰা, মোনং ৰুচ্চতি ঞাণং, তেন ঞাণেন সমন্নাগতত্তা ৰা খীণাসৰো মুনি নাম ৰুচ্চতি, তস্স মুনিনো. মোনপথেসু সিক্খতোতি অরহত্তঞাণসঙ্খাতস্স মোনস্স পথেসু সত্ততিংসবোধিপক্খিযধম্মেসু তীসু ৰা সিক্খাসু সিক্খতো. ইদঞ্চ পুব্বভাগপটিপদং গহেত্ৰা ৰুত্তং, তস্মা এৰং পুব্বভাগে সিক্খতো ইমায সিক্খায মুনিভাৰং পত্তস্স মুনিনোতি এৰমেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. সোকা ন ভৰন্তি তাদিনোতি তাদিসস্স খীণাসৰমুনিনো অব্ভন্তরে ইট্ঠৰিযোগাদিৰত্থুকা সোকা ন সন্তি. অথ ৰা তাদিনোতি তাদিলক্খণসমন্নাগতস্স এৰরূপস্স মুনিনো সোকা ন ভৰন্তীতি অযমেত্থ অত্থো. উপসন্তস্সাতি রাগাদীনং উপসমেন উপসন্তস্স. সদা সতীমতোতি সতিৰেপুল্লপ্পত্তত্তা নিচ্চকালং সতিযা অৰিরহিতস্স ¶ . আকাসে অন্তলিক্খেতি অন্তলিক্খসঙ্খাতে আকাসে, ন কসিণুগ্ঘাটিমে, ন পন রূপপরিচ্ছেদে. চঙ্কমতিপি তিট্ঠতিপীতি তাসং ভিক্খুনীনং কথং ¶ সুত্ৰা ‘‘ইমা ভিক্খুনিযো মং ‘এত্তকমেৰ অযং জানাতী’তি অৰমঞ্ঞন্তি, হন্দ দানি এতাসং অত্তনো আনুভাৰং দস্সেমী’’তি ধম্মবহুমানং উপ্পাদেত্ৰা অভিঞ্ঞাপাদকং চতুত্থজ্ঝানং সমাপজ্জিত্ৰা ৰুট্ঠায এৰরূপং ইদ্ধিপাটিহারিযং দস্সেসি – ‘‘আকাসে অন্তলিক্খে চঙ্কমতিপি…পে… অন্তরধাযতিপী’’তি. তত্থ অন্তরধাযতিপীতি অন্তরধাযতিপি অদস্সনম্পি গচ্ছতীতি অত্থো. তঞ্চেৰ উদানং ভণতি অঞ্ঞঞ্চ বহুং বুদ্ধৰচনন্তি থেরো কির অত্তনো ভাতুথেরস্স সন্তিকে –
‘‘পদুমং যথা কোকনুদং সুগন্ধং,
পাতো সিযা ফুল্লমৰীতগন্ধং;
অঙ্গীরসং পস্স ৰিরোচমানং,
তপন্তমাদিচ্চমিৰন্তলিক্খে’’তি. (সং. নি. ১.১২৩);
ইমং গাথং উদ্দিসাপেত্ৰা চত্তারো মাসে সজ্ঝাযি. ন চ পগুণং কত্তুমসক্খি. ততো নং থেরো ‘‘অভব্বো ত্ৰং ইমস্মিং সাসনে’’তি ৰিহারা নিক্কড্ঢাপেসি, সো রোদমানো দ্ৰারকোট্ঠকে অট্ঠাসি. অথ ভগৰা বুদ্ধচক্খুনা ৰেনেয্যসত্তে ওলোকেন্তো তং দিস্ৰা ৰিহারচারিকং চরমানো ৰিয তস্স সন্তিকং গন্ত্ৰা ‘‘চূল়পন্থক, কস্মা রোদসী’’তি আহ. সো তমত্থং আরোচেসি. অথস্স ভগৰা সুদ্ধং পিলোতিকখণ্ডং দত্ৰা ‘‘ইদং ‘রজোহরণং রজোহরণ’ন্তি পরিমজ্জাহী’’তি ¶ আহ. সো ‘‘সাধূ’’তি সম্পটিচ্ছিত্ৰা অত্তনো নিৰাসট্ঠানে নিসীদিত্ৰা তস্স একমন্তং পরিমজ্জি, পরিমজ্জিতট্ঠানং কাল়কমহোসি. সো ‘‘এৰং পরিসুদ্ধম্পি নাম ৰত্থং ইমং অত্তভাৰং নিস্সায কাল়কং জাত’’ন্তি সংৰেগং পটিলভিত্ৰা ৰিপস্সনং আরভি. অথস্স ভগৰা আরদ্ধৰীরিযভাৰং ঞত্ৰা ‘‘অধিচেতসো’’তি ইমং ওভাসগাথং অভাসি. থেরো গাথাপরিযোসানে অরহত্তং পাপুণি. তস্মা থেরো পকতিযাৰ ইমং গাথং মমাযতি, সো তং ইমিস্সা গাথায মমাযনভাৰং জানাপেতুং ¶ তংযেৰ ভণতি. অঞ্ঞঞ্চ অন্তরন্তরা আহরিত্ৰা বহুং বুদ্ধৰচনং. তেন ৰুত্তং – ‘‘তঞ্চেৰ উদানং ভণতি, অঞ্ঞঞ্চ বহুং বুদ্ধৰচন’’ন্তি.
১৫৬. একতো উপসম্পন্নাযাতি ¶ ভিক্খুনিসঙ্ঘে উপসম্পন্নায, ভিক্খুসঙ্ঘে পন উপসম্পন্নং ওৰদন্তস্স পাচিত্তিযং. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. ইদম্পি চ পদসোধম্মসমুট্ঠানমেৰ.
অত্থঙ্গতসিক্খাপদং দুতিযং.
৩. ভিক্খুনুপস্সযসিক্খাপদৰণ্ণনা
১৬২. ততিযসিক্খাপদে – অঞ্ঞত্র সমযা ওৰদতি আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতিআদীসু অট্ঠহি গরুধম্মেহি ওৰদন্তস্সেৰ পাচিত্তিযং, অঞ্ঞেন ধম্মেন দুক্কটন্তি ৰেদিতব্বং. একতোউপসম্পন্নাযাতি ভিক্খুনিসঙ্ঘে উপসম্পন্নায, ভিক্খুসঙ্ঘে উপসম্পন্নায পন ওৰদতো পাচিত্তিযমেৰ. ইতো পরম্পি যত্থ যত্থ ‘‘একতোউপসম্পন্না’’তি ৰুচ্চতি, সব্বত্থ অযমেৰ অত্থো দট্ঠব্বো. সেসং উত্তানমেৰ.
কথিনসমুট্ঠানং – কাযৰাচতো, কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ভিক্খুনুপস্সযসিক্খাপদং ততিযং.
ইদং পনেত্থ মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং পকিণ্ণকং – অসম্মতো চে ভিক্খু অত্থঙ্গতে সূরিযে ভিক্খুনুপস্সযং উপসঙ্কমিত্ৰা অট্ঠহি গরুধম্মেহি ওৰদতি, তীণি পাচিত্তিযানি. অঞ্ঞেন ধম্মেন ওৰদতো দ্ৰে দুক্কটানি, একং পাচিত্তিযং. কথং? অসম্মতমূলকং দুক্কটং, উপস্সযং গন্ত্ৰা অঞ্ঞেন ধম্মেন ওৰদনমূলকং দুক্কটং, অত্থঙ্গতে সূরিযে ওৰদনমূলকং পাচিত্তিযন্তি. সম্মতস্স অত্থঙ্গতে সূরিযে তত্থ গন্ত্ৰা অট্ঠহি গরুধম্মেহি ওৰদন্তস্স একা অনাপত্তি, দ্ৰে পাচিত্তিযানি. কথং? সম্মতত্তা ¶ অনাপত্তি, অত্থঙ্গতে সূরিযে ওৰদনমূলকং একং, গন্ত্ৰা গরুধম্মেহি ওৰদনমূলকং একন্তি দ্ৰে পাচিত্তিযানি. তস্সেৰ অঞ্ঞেন ধম্মেন ওৰদতো একা অনাপত্তি, একং দুক্কটং, একং পাচিত্তিযং. কথং? সম্মতত্তা অনাপত্তি, গন্ত্ৰা অঞ্ঞেন ধম্মেন ওৰদনমূলকং দুক্কটং, অত্থঙ্গতে সূরিযে ওৰদনমূলকং পাচিত্তিযন্তি. দিৰা ¶ ¶ পন গন্ত্ৰা ওৰদতো সম্মতস্স চ অসম্মতস্স চ রত্তিং ওৰদনমূলকং একং পাচিত্তিযং অপনেত্ৰা অৰসেসা আপত্তানাপত্তিযো ৰেদিতব্বাতি.
পকিণ্ণককথা নিট্ঠিতা.
৪. আমিসসিক্খাপদৰণ্ণনা
১৬৪. চতুত্থসিক্খাপদে – ন বহুকতাতি ন কতবহুমানা, ন ধম্মে বহুমানং কত্ৰা ওৰদন্তীতি অধিপ্পাযো. ‘‘ভিক্খুনোৰাদকং অৰণ্ণং কত্তুকামো’’তিআদীনং উজ্ঝাপনকে ৰুত্তনযেনেৰত্থো ৰেদিতব্বো.
উপসম্পন্নং সঙ্ঘেন অসম্মতন্তি এত্থ অসম্মতো নাম সম্মতেন ৰা সঙ্ঘেন ৰা ভারং কত্ৰা ঠপিতো ৰেদিতব্বো. অনুপসম্পন্নং সম্মতং ৰা অসম্মতং ৰাতি এত্থ পন ভিক্খুকালে সম্মুতিং লভিত্ৰা সামণেরভূমিযং ঠিতো সম্মতো, সম্মতেন ৰা সঙ্ঘেন ৰা ঠপিতো বহুস্সুতো সামণেরো অসম্মতোতি ৰেদিতব্বো. সেসং ৰুত্তনযত্তা উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
আমিসসিক্খাপদং চতুত্থং.
৫. চীৰরদানসিক্খাপদৰণ্ণনা
১৬৯. পঞ্চমসিক্খাপদে – ৰিসিখাযাতি রথিকায. পিণ্ডায চরতীতি নিবদ্ধচারৰসেন অভিণ্হং চরতি. সন্দিট্ঠাতি সন্দিট্ঠমিত্তা অহেসুং. সেসমেত্থ পদতো উত্তানত্থং, ৰিনিচ্ছযতো চীৰরপটিগ্গহণসিক্খাপদে ¶ ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং সদ্ধিং সমুট্ঠানাদীহি. তত্র হি ভিক্খু পটিগ্গাহকো, ইধ ভিক্খুনী, অযং ৰিসেসো. সেসং তাদিসমেৰাতি.
চীৰরদানসিক্খাপদং পঞ্চমং.
৬. চীৰরসিব্বনসিক্খাপদৰণ্ণনা
১৭৫. ছট্ঠসিক্খাপদে ¶ – উদাযীতি লাল়ুদাযী. পট্ঠোতি পটিবলো, নিপুণো চেৰ সমত্থো চাতি ৰুত্তং হোতি. অঞ্ঞতরা ভিক্খুনীতি তস্সেৰ পুরাণদুতিযিকা. পটিভানচিত্তন্তি অত্তনো পটিভানেন কতচিত্তং, সো কির চীৰরং রজিত্ৰা তস্স মজ্ঝে নানাৰণ্ণেহি ৰিপ্পকতমেথুনং ইত্থিপুরিসরূপমকাসি. তেন ৰুত্তং – ‘‘মজ্ঝে পটিভানচিত্তং ৰুট্ঠাপেত্ৰা’’তি. যথাসংহটন্তি যথাসংহরিতমেৰ.
১৭৬. চীৰরন্তি যং নিৰাসিতুং ৰা পারুপিতুং ৰা সক্কা হোতি, এৰঞ্হি মহাপচ্চরিযাদীসু ¶ ৰুত্তং. সযং সিব্বতীতি এত্থ সিব্বিস্সামীতি ৰিচারেন্তস্সাপি ছিন্দন্তস্সাপি দুক্কটং, সিব্বন্তস্স পন পাচিত্তিযং. আরাপথে আরাপথেতি সূচিং পৰেসেত্ৰা পৰেসেত্ৰা নীহরণে. সচে পন সকলসূচিং অনীহরন্তো দীঘসুত্তপ্পৰেসনত্থং সতক্খত্তুম্পি ৰিজ্ঝিত্ৰা নীহরতি, একমেৰ পাচিত্তিযং. সকিং আণত্তোতি সকিং ‘‘চীৰরং সিব্বা’’তি ৰুত্তো. বহুকম্পি সিব্বতীতি সচেপি সব্বং সূচিকম্মং পরিযোসাপেত্ৰা চীৰরং নিট্ঠাপেতি, একমেৰ পাচিত্তিযং. অথ পন ‘‘ইমস্মিং চীৰরে কত্তব্বকম্মং তৰ ভারো’’তি ৰুত্তো করোতি, আণত্তস্স আরাপথে আরাপথে একমেকং পাচিত্তিযং, আণাপকস্স একৰাচায সম্বহুলানিপি. পুনপ্পুনং আণত্তিযং পন ৰত্তব্বমেৰ নত্থি.
যেপি সচে আচরিযুপজ্ঝাযেসু অত্তনো ঞাতিকানং চীৰরং সিব্বন্তেসু তেসং নিস্সিতকা ‘‘আচরিযুপজ্ঝাযৰত্তং ৰা কথিনৰত্তং ৰা করোমা’’তি সিব্বন্তি, তেসম্পি আরাপথগণনায আপত্তিযো. আচরিযুপজ্ঝাযা অত্তনো ঞাতিকানং চীৰরং অন্তেৰাসিকেহি সিব্বাপেন্তি, আচরিযুপজ্ঝাযানং দুক্কটং, অন্তেৰাসিকানং পাচিত্তিযং. অন্তেৰাসিকা অত্তনো ঞাতিকানং আচরিযুপজ্ঝাযেহি সিব্বাপেন্তি, তত্রাপি এসেৰ নযো. অন্তেৰাসিকানম্পি আচরিযুপজ্ঝাযানম্পি ঞাতিকায চীৰরং হোতি, আচরিযুপজ্ঝাযা পন অন্তেৰাসিকে ৰঞ্চেত্ৰা সিব্বাপেন্তি, উভিন্নম্পি দুক্কটং. কস্মা? অন্তেৰাসিকানং অঞ্ঞাতিকসঞ্ঞায সিব্বিতত্তা ¶ , ইতরেসং অকপ্পিযে নিযোজিতত্তা. তস্মা ‘‘ইদং তে মাতু চীৰরং, ইদং ভগিনিযা’’তি আচিক্খিত্ৰা সিব্বাপেতব্বং.
১৭৯. অঞ্ঞং ¶ পরিক্খারন্তি যংকিঞ্চি উপাহনত্থৰিকাদিং. সেসং উত্তানমেৰ. ছসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
চীৰরসিব্বনসিক্খাপদং ছট্ঠং.
৭. সংৰিধানসিক্খাপদৰণ্ণনা
১৮১. সত্তমসিক্খাপদে – পচ্ছা গচ্ছন্তীনং চোরা অচ্ছিন্দিংসূতি পচ্ছা গচ্ছন্তীনং পত্তচীৰরং চোরা হরিংসু. দূসেসুন্তি তা ভিক্খুনিযো চোরা দূসযিংসু, সীলৰিনাসং পাপযিংসূতি অত্থো ¶ .
১৮২-৩. সংৰিধাযাতি সংৰিদহিত্ৰা, গমনকালে সঙ্কেতং কত্ৰাতি অত্থো. কুক্কুটসম্পাদেতি এত্থ যস্মা গামা নিক্খমিত্ৰা কুক্কুটো পদসাৰ অঞ্ঞং গামং গচ্ছতি, অযং কুক্কুটসম্পাদোতি ৰুচ্চতি. তত্রাযং ৰচনত্থো – সম্পদন্তি এত্থাতি সম্পাদো. কে সম্পদন্তি? কুক্কুটা. কুক্কুটানং সম্পাদো কুক্কুটসম্পাদো. অথ ৰা সম্পাদোতি গমনং, কুক্কুটানং সম্পাদো এত্থ অত্থীতিপি কুক্কুটসম্পাদো. কুক্কুটসম্পাতে ইতিপি পাঠো, তত্থ যস্স গামস্স গেহচ্ছদনপিট্ঠিতো কুক্কুটো উপ্পতিত্ৰা অঞ্ঞস্স গেহচ্ছদনপিট্ঠিযং পততি, অযং কুক্কুটসম্পাতোতি ৰুচ্চতি. ৰচনত্থো পনেত্থ ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো. দ্ৰিধা ৰুত্তপ্পকারোপি চেস গামো অচ্চাসন্নো হোতি, উপচারো ন লব্ভতি. যস্মিং পন গামে পচ্চূসে ৰস্সন্তস্স কুক্কুটস্স সদ্দো অনন্তরে গামে সুয্যতি, তাদিসেহি গামেহি সম্পুণ্ণরট্ঠে গামন্তরে গামন্তরে পাচিত্তিযন্তি অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. কিঞ্চাপি ৰুত্তং, ‘‘গামন্তরে গামন্তরে আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি ৰচনতো পন সচেপি রতনমত্তন্তরো গামো হোতি, যো তস্স মনুস্সেহি ঠপিতউপচারো, তং ওক্কমন্তস্স আপত্তিযেৰ.
তত্রাযং আপত্তিৰিনিচ্ছযো – সংৰিধানকালে হি সচে উভোপি ভিক্খুনুপস্সযে ৰা অন্তরারামে ৰা আসনসালায ৰা তিত্থিযসেয্যায ৰা ঠত্ৰা সংৰিদহন্তি, অনাপত্তি কপ্পিযভূমি ¶ কিরাযং. তস্মা এত্থ সংৰিদহনপচ্চযা ¶ দুক্কটাপত্তিং ন ৰদন্তি, গচ্ছন্তস্স যথাৰত্থুকমেৰ. সচে পন অন্তোগামে ভিক্খুনুপস্সযদ্ৰারে রথিকায অঞ্ঞেসু ৰা চতুক্কসিঙ্ঘাটকহত্থিসালাদীসু সংৰিদহন্তি, ভিক্খুনো আপত্তি দুক্কটস্স. এৰং সংৰিদহিত্ৰা গামতো নিক্খমন্তি, নিক্খমনে অনাপত্তি, অনন্তরগামস্স উপচারোক্কমনে পন ভিক্খুনো পাচিত্তিযং. তত্রাপি ‘‘পঠমপাদে দুক্কটং, দুতিযপাদে পাচিত্তিয’’ন্তি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. গামতো নিক্খমিত্ৰা পন যাৰ অনন্তরগামস্স উপচারং ন ওক্কমন্তি ¶ , এত্থন্তরে সংৰিদহিতেপি ভিক্খুনো দুক্কটং, অনন্তরগামস্স উপচারোক্কমনে পুরিমনযেনেৰ আপত্তি. সচে দূরং গন্তুকামা হোন্তি, গামূপচারগণনায ওক্কমনে ওক্কমনে আপত্তি, তস্স তস্স পন গামস্স অতিক্কমনে অনাপত্তি. সচে পন ভিক্খুনী ‘‘অসুকং নাম গামং গমিস্সামী’’তি উপস্সযতো নিক্খমতি, ভিক্খুপি তমেৰ গামং সন্ধায ‘‘অসুকং নাম গামং গমিস্সামী’’তি ৰিহারতো নিক্খমতি. অথ দ্ৰেপি গামদ্ৰারে সমাগন্ত্ৰা ‘‘তুম্হে কুহিং গচ্ছথ, অসুকং নাম গামং তুম্হে কুহিন্তি, মযম্পি তত্থেৰা’’তি ৰত্ৰা ‘‘এহি দানি, গচ্ছামা’’তি সংৰিধায গচ্ছন্তি, অনাপত্তি. কস্মা? পুব্বমেৰ গমিস্সামাতি নিক্খন্তত্তাতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. তং নেৰ পাল়িযা ন সেসঅট্ঠকথায সমেতি.
অদ্ধযোজনে অদ্ধযোজনেতি একমেকং অদ্ধযোজনং অতিক্কমন্তস্স ইদানি অতিক্কমিস্সতীতি পঠমপাদে দুক্কটং, দুতিযপাদে পাচিত্তিযং. ইমস্মিঞ্হি নযে অতিক্কমনে আপত্তি, ওক্কমনে অনাপত্তি.
১৮৪. ভিক্খু সংৰিদহতীতি নগরদ্ৰারে ৰা রথিকায ৰা ভিক্খুনিং দিস্ৰা ‘‘অসুকং গামং নাম গতপুব্বত্থা’’তি ৰদতি, ‘‘নাম্হি অয্য গতপুব্বা’’তি ‘‘এহি গচ্ছামা’’তি ৰা ‘‘স্ৰে অহং গমিস্সামি, ত্ৰম্পি আগচ্ছেয্যাসী’’তি ৰা ৰদতি. ভিক্খুনী সংৰিদহতীতি গামন্তরে চেতিযৰন্দনত্থং গামতো নিক্খমন্তং ভিক্খুং দিস্ৰা ‘‘অয্য কুহিং গচ্ছথা’’তি ৰদতি. ‘‘অসুকং নাম গামং চেতিযৰন্দনত্থ’’ন্তি. ‘‘অহম্পি অয্য আগচ্ছামী’’তি এৰং ভিক্খুনীযেৰ সংৰিদহতি, ন ভিক্খু.
১৮৫. ৰিসঙ্কেতেনাতি এত্থ ‘‘পুরেভত্তং গচ্ছিস্সামা’’তি ৰত্ৰা পচ্ছাভত্তং গচ্ছন্তি, ‘‘অজ্জ ৰা গমিস্সামা’’তি ৰত্ৰা স্ৰে গচ্ছন্তি. এৰং কালৰিসঙ্কেতেযেৰ ¶ অনাপত্তি, দ্ৰারৰিসঙ্কেতে পন মগ্গৰিসঙ্কেতে ৰা সতিপি আপত্তিযেৰ. আপদাসূতি রট্ঠভেদে চক্কসমারুল়্হা জনপদা পরিযাযন্তি এৰরূপাসু আপদাসু অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰাতি.
চতুসমুট্ঠানং ¶ – কাযতো কাযৰাচতো কাযচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
সংৰিধানসিক্খাপদং সত্তমং.
৮. নাৰাভিরুহনসিক্খাপদৰণ্ণনা
১৮৮. অট্ঠমসিক্খাপদে ¶ – সংৰিধাযাতি লোকস্সাদমিত্তসন্থৰৰসেন কীল়াপুরেক্খারা সংৰিদহিত্ৰা. উদ্ধংগামিনিন্তি উদ্ধং নদিযা পটিসোতং গচ্ছন্তিং. যস্মা পন যো উদ্ধং জৰনতো উজ্জৰনিকায নাৰায কীল়তি, সো ‘‘উদ্ধংগামিনিং অভিরুহতী’’তি ৰুচ্চতি. তেনস্স পদভাজনে অত্থমেৰ দস্সেতুং ‘‘উজ্জৰনিকাযা’’তি ৰুত্তং. অধোগামিনিন্তি অধো অনুসোতং গচ্ছন্তিং. যস্মা পন যো অধো জৰনতো ওজৰনিকায নাৰায কীল়তি, সো ‘‘অধোগামিনিং অভিরুহতী’’তি ৰুচ্চতি. তেনস্সাপি পদভাজনে অত্থমেৰ দস্সেতুং ‘‘ওজৰনিকাযা’’তি ৰুত্তং. তত্থ যং তিত্থসম্পটিপাদনত্থং উদ্ধং ৰা অধো ৰা হরন্তি, এত্থ অনাপত্তি. তিরিযং তরণাযাতি উপযোগত্থে নিস্সক্কৰচনং.
১৮৯. গামন্তরে গামন্তরেতি এত্থ যস্সা নদিযা একং তীরং কুক্কুটসম্পাদগামেহি নিরন্তরং, একং অগামকং অরঞ্ঞং, তস্সা সগামকতীরপস্সেন গমনকালে গামন্তরগণনায পাচিত্তিযানি, অগামকতীরপস্সেন গমনকালে অদ্ধযোজনগণনায. যা পন যোজনৰিত্থতা হোতি, তস্সা মজ্ঝেন গমনেপি অদ্ধযোজনগণনায পাচিত্তিযানি ৰেদিতব্বানি. অনাপত্তি তিরিযং তরণাযাতি এত্থ ন কেৰলং নদিযা, যোপি মহাতিত্থপট্টনতো তামলিত্তিং ৰা সুৰণ্ণভূমিং ৰা গচ্ছতি, তস্সাপি অনাপত্তি. সব্বঅট্ঠকথাসু হি নদিযংযেৰ আপত্তি ৰিচারিতা, ন সমুদ্দে.
১৯১. ৰিসঙ্কেতেনাতি ¶ ইধাপি কালৰিসঙ্কেতেনেৰ অনাপত্তি, তিত্থৰিসঙ্কেতেন পন নাৰাৰিসঙ্কেতেন ৰা গচ্ছন্তস্স আপত্তিযেৰ. সেসং পঠমসিক্খাপদসদিসমেৰ সদ্ধিং সমুট্ঠানাদীহীতি.
নাৰাভিরুহনসিক্খাপদং অট্ঠমং.
৯. পরিপাচিতসিক্খাপদৰণ্ণনা
১৯২. নৰমসিক্খাপদে ¶ – মহানাগে তিট্ঠমানেতি ভুম্মত্থে উপযোগৰচনং, মহানাগেসু তিট্ঠমানেসূতি অত্থো. অথ ৰা মহানাগে তিট্ঠমানে ‘‘অদিস্ৰা’’তি অযমেত্থ পাঠসেসো দট্ঠব্বো. ইতরথা হি অত্থো ন যুজ্জতি. অন্তরাকথাতি অৰসানং অপ্পত্ৰা আরম্ভস্স চ অৰসানস্স চ ৰেমজ্ঝট্ঠানং পত্তকথা. ৰিপ্পকতাতি কযিরমানা হোতি. সচ্চং মহানাগা খো তযা গহপতীতি অদ্ধচ্ছিকেন ওলোকযমানা ¶ থেরে পৰিসন্তে দিস্ৰা তেহি সুতভাৰং ঞত্ৰা এৰমাহ.
১৯৪. ভিক্খুনিপরিপাচিতন্তি ভিক্খুনিযা পরিপাচিতং, গুণপ্পকাসনেন নিপ্ফাদিতং; লদ্ধব্বং কতন্তি অত্থো. পদভাজনে পনস্স ভিক্খুনিঞ্চ তস্সা পরিপাচনাকারঞ্চ দস্সেতুং ‘‘ভিক্খুনী নাম উভতোসঙ্ঘে উপসম্পন্না, পরিপাচেতি নাম পুব্বে অদাতুকামান’’ন্তিআদি ৰুত্তং. পুব্বে গিহিসমারম্ভাতি এত্থ পুব্বেতি পঠমং. সমারম্ভোতি সমারদ্ধং ৰুচ্চতি, পটিযাদিতস্সেতং অধিৰচনং. গিহীনং সমারম্ভো গিহিসমারম্ভো. ভিক্খুনিযা পরিপাচনতো পঠমমেৰ যং গিহীনং পটিযাদিতং ভত্তং, ততো অঞ্ঞত্র তং পিণ্ডপাতং ঠপেত্ৰা অঞ্ঞং ভুঞ্জন্তস্স আপত্তি, তং পন ভুঞ্জন্তস্স অনাপত্তীতি ৰুত্তং হোতি. পদভাজনে পন যস্মা ঞাতকপৰারিতেহি ভিক্খুস্সত্থায অসমারদ্ধোপি পিণ্ডপাতো অত্থতো সমারদ্ধোৰ হোতি, যথাসুখং আহরাপেতব্বতো, তস্মা ব্যঞ্জনং অনাদিযিত্ৰা অত্থমেৰ দস্সেতুং ‘‘গিহিসমারম্ভো নাম ঞাতকা ৰা হোন্তি পৰারিতা ৰা’’তি ৰুত্তং.
১৯৫. পকতিপটিযত্তন্তি ¶ পকতিযা তস্সেৰ ভিক্খুনো অত্থায পটিযাদিতং হোতি ‘‘থেরস্স দস্সামা’’তি. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘তস্স অঞ্ঞস্সা’’তি অৰত্ৰা ‘‘ভিক্খূনং দস্সামাতি পটিযত্তং হোতী’’তি অৰিসেসেন ৰুত্তং.
১৯৭. পঞ্চ ভোজনানি ঠপেত্ৰা সব্বত্থ অনাপত্তীতি যাগুখজ্জকফলাফলে সব্বত্থ ভিক্খুনিপরিপাচিতেপি অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ. পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পরিপাচিতসিক্খাপদং নৰমং.
১০. রহোনিসজ্জসিক্খাপদৰণ্ণনা
১৯৮. দসমসিক্খাপদে ¶ – সব্বো পাল়িঅত্থো চ ৰিনিচ্ছযো চ দুতিযঅনিযতে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো. ইদঞ্হি সিক্খাপদং দুতিযানিযতেন চ উপরি উপনন্ধস্স চতুত্থসিক্খাপদেন চ সদ্ধিং একপরিচ্ছেদং, অট্ঠুপ্পত্তিৰসেন পন ৰিসুং পঞ্ঞত্তন্তি.
রহোনিসজ্জসিক্খাপদং দসমং.
সমত্তো ৰণ্ণনাক্কমেন ভিক্খুনিৰগ্গো ততিযো.
৪. ভোজনৰগ্গো
১. আৰসথপিণ্ডসিক্খাপদৰণ্ণনা
২০৩. ভোজনৰগ্গস্স পঠমসিক্খাপদে – আৰসথপিণ্ডোতি আৰসথে পিণ্ডো. সমন্তা পরিক্খিত্তং অদ্ধিকগিলানগব্ভিনিপব্বজিতানং ¶ যথানুরূপং পঞ্ঞত্তমঞ্চপীঠং অনেকগব্ভপমুখপরিচ্ছেদং আৰসথং কত্ৰা তত্থ পুঞ্ঞকামতায পিণ্ডো পঞ্ঞত্তো হোতি, যাগুভত্তভেসজ্জাদি সব্বং তেসং তেসং দানত্থায ঠপিতং হোতীতি অত্থো. হিয্যোপীতি স্ৰেপি. অপসক্কন্তীতি ¶ অপগচ্ছন্তি. মনুস্সা উজ্ঝাযন্তীতি তিত্থিযে অপস্সন্তা ‘‘তিত্থিযা কুহিং গতা’’‘‘ইমে পস্সিত্ৰা পক্কন্তা’’তি সুত্ৰা উজ্ঝাযন্তি. কুক্কুচ্চাযন্তোতি কুক্কুচ্চং করোন্তো, অকপ্পিযসঞ্ঞং উপ্পাদেন্তোতি অত্থো.
২০৬. সক্কোতি তম্হা আৰসথা পক্কমিতুন্তি অদ্ধযোজনং ৰা যোজনং ৰা গন্তুং সক্কোতি. ন সক্কোতীতি এত্তকমেৰ ন সক্কোতি. অনোদিস্সাতি ইমেসংযেৰ ৰা এত্তকানংযেৰ ৰাতি একং পাসণ্ডং অনুদ্দিসিত্ৰা সব্বেসং পঞ্ঞত্তো হোতি. যাৰদত্থোতি ভোজনম্পি এত্তকন্তি অপরিচ্ছিন্দিত্ৰা যাৰদত্থো পঞ্ঞত্তো হোতি. সকিং ভুঞ্জিতব্বন্তি একদিৰসং ভুঞ্জিতব্বং, দুতিযদিৰসতো পট্ঠায পটিগ্গহণে দুক্কটং, অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে পাচিত্তিযং.
অযং ¶ পনেত্থ ৰিনিচ্ছযো – এককুলেন ৰা নানাকুলেহি ৰা একতো হুত্ৰা একস্মিং ঠানে ৰা নানাঠানেসু ৰা ‘‘অজ্জ একস্মিং; স্ৰে একস্মি’’ন্তি এৰং অনিযমিতট্ঠানে ৰা পঞ্ঞত্তং একস্মিং ঠানে একদিৰসং ভুঞ্জিত্ৰা দুতিযদিৰসে তস্মিং ঠানে অঞ্ঞস্মিং ৰা ভুঞ্জিতুং ন ৰট্টতি. নানাকুলেহি পন নানাঠানেসু পঞ্ঞত্তং একস্মিং ঠানে একদিৰসং ভুঞ্জিত্ৰা দুতিযদিৰসে অঞ্ঞত্থ ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. পটিপাটিং পন খেপেত্ৰা পুন আদিতো পট্ঠায ভুঞ্জিতুং ন ৰট্টতীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. একপূগনানাপূগএকগামনানাগামেসুপি এসেৰ নযো. যোপি এককুলস্স ৰা নানাকুলানং ৰা একতো পঞ্ঞত্তো তণ্ডুলাদীনং অভাৰেন অন্তরন্তরা ছিজ্জতি, সোপি ন ভুঞ্জিতব্বো. সচে পন ‘‘ন সক্কোম দাতু’’ন্তি উপচ্ছিন্দিত্ৰা পুন কল্যাণচিত্তে উপ্পন্নে দাতুং আরভন্তি, এতং পুন একদিৰসং ভুঞ্জিতুং ৰট্টতীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং.
২০৮. অনাপত্তি গিলানস্সাতি গিলানস্স অনুৰসিত্ৰা ভুঞ্জন্তস্স অনাপত্তি. গচ্ছন্তো ৰাতি যো গচ্ছন্তো অন্তরামগ্গে একদিৰসং গতট্ঠানে চ একদিৰসং ভুঞ্জতি, তস্সাপি অনাপত্তি. আগচ্ছন্তেপি এসেৰ নযো. গন্ত্ৰা পচ্চাগচ্ছন্তোপি অন্তরামগ্গে একদিৰসং আগতট্ঠানে চ একদিৰসং ভুঞ্জিতুং লভতি. গচ্ছিস্সামীতি ভুঞ্জিত্ৰা নিক্খন্তস্স ¶ নদী ৰা পূরতি চোরাদিভযং ৰা হোতি, সো নিৰত্তিত্ৰা খেমভাৰং ঞত্ৰা গচ্ছন্তো পুন একদিৰসং ভুঞ্জিতুং লভতীতি সব্বমিদং মহাপচ্চরিযাদীসু ৰুত্তং ¶ . ওদিস্স পঞ্ঞত্তো হোতীতি ভিক্খূনংযেৰ অত্থায উদ্দিসিত্ৰা পঞ্ঞত্তো হোতি. ন যাৰদত্থোতি যাৰদত্থং পঞ্ঞত্তো ন হোতি, থোকং থোকং লব্ভতি, তাদিসং নিচ্চম্পি ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. পঞ্চ ভোজনানি ঠপেত্ৰা সব্বত্থাতি যাগুখজ্জকফলাফলাদিভেদে সব্বত্থ অনাপত্তি. যাগুআদীনি হি নিচ্চম্পি ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. সেসং উত্তানমেৰ. এল়কলোমসমুট্ঠানং – কাযতো চ কাযচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
আৰসথপিণ্ডসিক্খাপদং পঠমং.
২. গণভোজনসিক্খাপদৰণ্ণনা
২০৯. দুতিযসিক্খাপদে – পরিহীনলাভসক্কারোতি সো কির অজাতসত্তুনা রাজানং মারাপেত্ৰাপি অভিমারে যোজেত্ৰাপি রুহিরুপ্পাদং কত্ৰাপি গুল়্হপটিচ্ছন্নো অহোসি. যদা পন দিৰাযেৰ ¶ ধনপালকং পযোজেসি, তদা পাকটো জাতো. ‘‘কথং দেৰদত্তো হত্থিং পযোজেসী’’তি পরিকথায উপ্পন্নায ‘‘ন কেৰলং হত্থিং পযোজেসি, রাজানম্পি মারাপেসি, অভিমারেপি পেসেসি, সিলম্পি পৰিজ্ঝি, পাপো দেৰদত্তো’’তি পাকটো অহোসি. ‘‘কেন সদ্ধিং ইদং কম্মমকাসী’’তি চ ৰুত্তে ‘‘রঞ্ঞা অজাতসত্তুনা’’তি আহংসু. ততো নাগরা ‘‘কথঞ্হি নাম রাজা এৰরূপং চোরং সাসনকণ্টকং গহেত্ৰা ৰিচরিস্সতী’’তি উট্ঠহিংসু. রাজা নগরসঙ্খোভং ঞত্ৰা দেৰদত্তং নীহরি. ততো পট্ঠায চস্স পঞ্চথালিপাকসতানি উপচ্ছিন্দি, উপট্ঠানম্পিস্স ন অগমাসি, অঞ্ঞেপিস্স মনুস্সা ন কিঞ্চি দাতব্বং ৰা কাতব্বং ৰা মঞ্ঞিংসু. তেন ৰুত্তং – ‘‘পরিহীনলাভসক্কারো’’তি. কুলেসু ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জতীতি ‘‘মা মে গণো ভিজ্জী’’তি পরিসং পোসেন্তো ‘‘ত্ৰং একস্স ভিক্খুনো ভত্তং দেহি, ত্ৰং দ্ৰিন্ন’’ন্তি এৰং ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা সপরিসো কুলেসু ভুঞ্জতি.
২১১. চীৰরং পরিত্তং উপ্পজ্জতীতি ভত্তং অগণ্হন্তানং চীৰরং ন দেন্তি, তস্মা পরিত্তং উপ্পজ্জতি.
২১২. চীৰরকারকে ¶ ভিক্খূ ভত্তেন নিমন্তেন্তীতি গামে পিণ্ডায চরিত্ৰা চিরেন চীৰরং নিট্ঠাপেন্তে দিস্ৰা ‘‘এৰং লহুং নিট্ঠাপেত্ৰা ¶ চীৰরং পরিভুঞ্জিস্সন্তী’’তি পুঞ্ঞকামতায নিমন্তেন্তি.
২১৫. নানাৰেরজ্জকেতি নানাৰিধেহি অঞ্ঞরজ্জেহি আগতে. ‘‘নানাৰিরজ্জকে’’তিপি পাঠো, অযমেৰত্থো.
২১৭-৮. গণভোজনেতি গণস্স ভোজনে. ইধ চ গণো নাম চত্তারো ভিক্খূ আদিং কত্ৰা ততুত্তরিং ভিক্খূ অধিপ্পেতা, তেনেৰ সব্বন্তিমং পরিচ্ছেদং দস্সেন্তো আহ ‘‘যত্থ চত্তারো ভিক্খূ…পে… এতং গণভোজনং নামা’’তি. তং পনেতং গণভোজনং দ্ৰীহাকারেহি পসৰতি নিমন্তনতো ৰা ৰিঞ্ঞত্তিতো ৰা. কথং নিমন্তনতো পসৰতি? চত্তারো ভিক্খূ উপসঙ্কমিত্ৰা ‘‘তুম্হে, ভন্তে, ওদনেন নিমন্তেমি, ওদনং মে গণ্হথ আকঙ্খথ ওলোকেথ অধিৰাসেথ পটিমানেথা’’তি এৰং যেন কেনচি ৰেৰচনেন ৰা ভাসন্তরেন ৰা পঞ্চন্নং ভোজনানং নামং গহেত্ৰা নিমন্তেতি. এৰং একতো নিমন্তিতা পরিচ্ছিন্নকালৰসেন অজ্জতনায ৰা স্ৰাতনায ৰা একতো গচ্ছন্তি, একতো গণ্হন্তি, একতো ভুঞ্জন্তি, গণভোজনং হোতি, সব্বেসং আপত্তি. একতো নিমন্তিতা একতো ৰা নানতো ৰা গচ্ছন্তি, একতো গণ্হন্তি, নানতো ভুঞ্জন্তি ¶ , আপত্তিযেৰ. পটিগ্গহণমেৰ হি এত্থ পমাণং. একতো নিমন্তিতা একতো ৰা নানতো ৰা গচ্ছন্তি, নানতো গণ্হন্তি, একতো ৰা নানতো ৰা ভুঞ্জন্তি, অনাপত্তি. চত্তারি পরিৰেণানি ৰা ৰিহারে ৰা গন্ত্ৰা নানতো নিমন্তিতা একট্ঠানে ঠিতেসুযেৰ ৰা একো পুত্তেন একো পিতরাতি এৰম্পি নানতো নিমন্তিতা একতো ৰা নানতো ৰা গচ্ছন্তু, একতো ৰা নানতো ৰা ভুঞ্জন্তু, সচে একতো গণ্হন্তি, গণভোজনং হোতি, সব্বেসং আপত্তি. এৰং তাৰ নিমন্তনতো পসৰতি.
কথং ৰিঞ্ঞত্তিতো? চত্তারো ভিক্খূ একতো ঠিতা ৰা নিসিন্না ৰা উপাসকং দিস্ৰা ‘‘অম্হাকং চতুন্নম্পি ভত্তং দেহী’’তি ৰা ৰিঞ্ঞাপেয্যুং, পাটেক্কং ৰা পস্সিত্ৰা ‘‘ময্হং দেহি, ময্হং দেহী’’তি এৰং একতো ৰা নানতো ৰা ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা একতো ৰা গচ্ছন্তু নানতো ৰা, ভত্তং গহেত্ৰাপি একতো ৰা ভুঞ্জন্তু নানতো ৰা, সচে একতো গণ্হন্তি, গণভোজনং হোতি, সব্বেসং আপত্তি. এৰং ৰিঞ্ঞত্তিতো পসৰতি.
পাদাপি ¶ ফলিতাতি যথা মহাচম্মস্স পরতো মংসং দিস্সতি; এৰং ফালিতা, ৰালিকায ৰা সক্খরায ৰা পহটমত্তে দুক্খং উপ্পাদেন্তি, ন সক্কা হোতি অন্তোগামে পিণ্ডায চরিতুং. ঈদিসে ¶ গেলঞ্ঞে গিলানসমযোতি ভুঞ্জিতব্বং, ন লেসকপ্পিযং কাতব্বং.
চীৰরে কযিরমানেতি যদা সাটকঞ্চ সুত্তঞ্চ লভিত্ৰা চীৰরং করোন্তি তদা; ৰিসুঞ্হি চীৰরকারসমযো নাম নত্থি. তস্মা যো তত্থ চীৰরে কত্তব্বং যংকিঞ্চি কম্মং করোতি, মহাপচ্চরিযঞ্হি ‘‘অন্তমসো সূচিৰেধনকো’’তিপি ৰুত্তং, তেন চীৰরকারসমযোতি ভুঞ্জিতব্বং. কুরুন্দিযং পন ৰিত্থারেনেৰ ৰুত্তং. যো চীৰরং ৰিচারেতি, ছিন্দতি, মোঘসুত্তং ঠপেতি, আগন্তুকপট্টং ঠপেতি, পচ্চাগতং সিব্বতি, আগন্তুকপট্টং বন্ধতি, অনুৰাতং ছিন্দতি ঘট্টেতি আরোপেতি, তত্থ পচ্চাগতং সিব্বতি, সুত্তং করোতি ৰলেতি, পিপ্ফলিকং নিসেতি, পরিৰত্তনং করোতি, সব্বোপি চীৰরং করোতিযেৰাতি ৰুচ্চতি. যো পন সমীপে নিসিন্নো জাতকং ৰা ধম্মপদং ৰা কথেতি, অযং ন চীৰরকারকো. এতং ঠপেত্ৰা সেসানং গণভোজনে অনাপত্তীতি.
অদ্ধযোজনন্তি এত্তকম্পি অদ্ধানং গন্তুকামেন. যো পন দূরং গন্তুকামো, তত্থ ৰত্তব্বমেৰ নত্থি. গচ্ছন্তেনাতি অদ্ধানং গচ্ছন্তেন, অদ্ধযোজনব্ভন্তরে গাৰুতেপি ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. গতেন ভুঞ্জিতব্বন্তি গতেন একদিৰসং ভুঞ্জিতব্বং. নাৰাভিরুহনেপি এসেৰ নযো. অযং পন ৰিসেসো – অভিরুল়্হেন ইচ্ছিতট্ঠানং গন্ত্ৰাপি যাৰ ন ওরোহতি তাৰ ভুঞ্জিতব্বন্তি ¶ মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. চতুত্থে আগতেতি অযং অন্তিমপরিচ্ছেদো, চতুত্থেপি আগতে যত্থ ন যাপেন্তি; সো মহাসমযো. যত্থ পন সতং ৰা সহস্সং ৰা সন্নিপতন্তি, তত্থ ৰত্তব্বমেৰ নত্থি. তস্মা তাদিসে কালে ‘‘মহাসমযো’’তি অধিট্ঠহিত্ৰা ভুঞ্জিতব্বং. যো কোচি পরিব্বাজকসমাপন্নোতি সহধম্মিকেসু ৰা তিত্থিযেসু ৰা অঞ্ঞতরো, এতেসঞ্হি যেন কেনচি কতে ভত্তে ‘‘সমণভত্তসমযো’’তি ভুঞ্জিতব্বং.
২২০. অনাপত্তি সমযেতি সত্তসু সমযেসু অঞ্ঞতরস্মিং অনাপত্তি. দ্ৰে তযো একতোতি যেপি অকপ্পিযনিমন্তনং সাদিযিত্ৰা দ্ৰে ৰা তযো ৰা একতো গহেত্ৰা ভুঞ্জন্তি, তেসম্পি অনাপত্তি.
তত্থ ¶ অনিমন্তিতচতুত্থং, পিণ্ডপাতিকচতুত্থং, অনুপসম্পন্নচতুত্থং, পত্তচতুত্থং, গিলানচতুত্থন্তি পঞ্চন্নং চতুক্কানং ৰসেন ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো ¶ . কথং? ইধেকচ্চো চত্তারো ভিক্খূ ‘‘ভত্তং গণ্হথা’’তি নিমন্তেতি. তেসু তযো গতা, একো ন গতো. উপাসকো ‘‘একো ভন্তে থেরো কুহি’’ন্তি পুচ্ছতি. নাগতো উপাসকাতি. সো অঞ্ঞং তঙ্খণপ্পত্তং কঞ্চি ‘‘এহি ভন্তে’’তি পৰেসেত্ৰা চতুন্নম্পি ভত্তং দেতি, সব্বেসং অনাপত্তি. কস্মা? গণপূরকস্স অনিমন্তিতত্তা. তযো এৰ হি তত্থ নিমন্তিতা গণ্হিংসু, তেহি গণো ন পূরতি, গণপূরকো চ অনিমন্তিতো, তেন গণো ভিজ্জতীতি ইদং অনিমন্তিতচতুত্থং.
পিণ্ডপাতিকচতুত্থে – নিমন্তনকালে একো পিণ্ডপাতিকো হোতি, সো নাধিৰাসেতি. গমনৰেলায পন ‘‘এহি ভন্তে’’তি ৰুত্তে অনধিৰাসিতত্তা অনাগচ্ছন্তম্পি ‘‘এথ ভিক্খং লচ্ছথা’’তি গহেত্ৰা গচ্ছন্তি, সো তং গণং ভিন্দতি. তস্মা সব্বেসং অনাপত্তি.
অনুপসম্পন্নচতুত্থে – সামণেরেন সদ্ধিং নিমন্তিতা হোন্তি, সোপি গণং ভিন্দতি.
পত্তচতুত্থে – একো সযং অগন্ত্ৰা পত্তং পেসেতি; এৰম্পি গণো ভিজ্জতি. তস্মা সব্বেসং অনাপত্তি.
গিলানচতুত্থে – গিলানেন সদ্ধিং নিমন্তিতা হোন্তি, তত্থ গিলানস্সেৰ অনাপত্তি, ইতরেসং পন গণপূরকো হোতি. ন হি গিলানেন গণো ভিজ্জতি. তস্মা তেসং আপত্তিযেৰ. মহাপচ্চরিযং পন অৰিসেসেন ৰুত্তং.
সমযলদ্ধকো ¶ সযমেৰ মুচ্চতি, সেসানং গণপূরকত্তা আপত্তিকরো হোতি. তস্মা চীৰরদানসমযলদ্ধকাদীনম্পি ৰসেন চতুক্কানি ৰেদিতব্বানি. সচে পন অধিৰাসেত্ৰা গতেসুপি চতূসু জনেসু একো পণ্ডিতো ভিক্খু ‘‘অহং তুম্হাকং গণং ভিন্দিস্সামি, নিমন্তনং সাদিযথা’’তি ৰত্ৰা যাগুখজ্জকাৰসানে ভত্তত্থায পত্তং গণ্হন্তানং অদত্ৰা ‘‘ইমে তাৰ ভিক্খূ ভোজেত্ৰা ৰিস্সজ্জেথ, অহং পচ্ছা অনুমোদনং কত্ৰা গমিস্সামী’’তি নিসিন্নো. তেসু ভুত্ৰা গতেসু ‘‘দেথ ভন্তে পত্ত’’ন্তি উপাসকেন পত্তং গহেত্ৰা ভত্তে দিন্নে ভুঞ্জিত্ৰা অনুমোদনং ¶ কত্ৰা গচ্ছতি, সব্বেসং অনাপত্তি. পঞ্চন্নঞ্হি ভোজনানংযেৰ ৰসেন গণভোজনে ৰিসঙ্কেতং নত্থি. ওদনেন নিমন্তিতা কুম্মাসং গণ্হন্তাপি আপত্তিং আপজ্জন্তি. তানি চ তেহি একতো ন গহিতানি. যাগুআদীসু পন ৰিসঙ্কেতং হোতি, তানি তেহি একতো গহিতানীতি. এৰং একো পণ্ডিতো অঞ্ঞেসম্পি অনাপত্তিং করোতি.
তস্মা সচে কোচি সঙ্ঘভত্তং কত্তুকামেন নিমন্তনত্থায ¶ পেসিতো ৰিহারং আগম্ম ‘‘ভন্তে, স্ৰে অম্হাকং ঘরে ভিক্খং গণ্হথা’’তি অৰত্ৰা ‘‘ভত্তং গণ্হথা’’তি ৰা ‘‘সঙ্ঘভত্তং গণ্হথা’’তি ৰা ‘‘সঙ্ঘো ভত্তং গণ্হাতূ’’তি ৰা ৰদতি, ভত্তুদ্দেসকেন পণ্ডিতেন ভৰিতব্বং, নেমন্তনিকা গণভোজনতো পিণ্ডপাতিকা চ ধুতঙ্গভেদতো মোচেতব্বা. কথং? এৰং তাৰ ৰত্তব্বং – ‘‘স্ৰে ন সক্কা উপাসকা’’তি. ‘‘পুনদিৰসে, ভন্তে’’তি. ‘‘পুনদিৰসেপি ন সক্কা’’তি. এৰং যাৰ অদ্ধমাসম্পি হরিত্ৰা পুন ৰত্তব্বো – ‘‘ত্ৰং কিং অৰচা’’তি? সচে পুনপি ‘‘সঙ্ঘভত্তং গণ্হথা’’তি ৰদতি, ততো ‘‘ইমং তাৰ উপাসক পুপ্ফং কপ্পিযং করোহি, ইমং তিণ’’ন্তি এৰং ৰিক্খেপং কত্ৰা পুন ‘‘কিং কথযিত্থা’’তি পুচ্ছিতব্বো. সচে পুনপি তথেৰ ৰদতি, ‘‘আৰুসো, ত্ৰং পিণ্ডপাতিকে ৰা মহাথেরে ৰা ন লচ্ছসি, সামণেরে লচ্ছসী’’তি ৰত্তব্বো. ‘‘ননু, ভন্তে অসুকস্মিঞ্চ অসুকস্মিঞ্চ গামে ভদন্তে ভোজেসুং, অহং কস্মা ন লভামী’’তি চ ৰুত্তে ‘‘তে নিমন্তেতুং জানন্তি, ত্ৰং ন জানাসী’’তি. তে কথং নিমন্তেসুং ভন্তেতি? তে এৰমাহংসু – ‘‘অম্হাকং, ভন্তে, ভিক্খং গণ্হথা’’তি. সচে সোপি তথেৰ ৰদতি, ৰট্টতি. অথ পুনপি ‘‘ভত্তং গণ্হথা’’তি ৰদতি, ‘‘ন দানি ত্ৰং, আৰুসো, বহূ ভিক্খূ লচ্ছসি, তযো এৰ লচ্ছসী’’তি ৰত্তব্বো. ‘‘ননু, ভন্তে, অসুকস্মিঞ্চ অসুকস্মিঞ্চ গামে সকলং ভিক্খুসঙ্ঘং ভোজেসুং, অহং কস্মা ন লভামী’’তি? ‘‘ত্ৰং নিমন্তেতুং ন জানাসী’’তি. ‘‘তে কথং নিমন্তেসু’’ন্তি? তে ‘‘ভিক্খং গণ্হথা’’তি আহংসূতি. সচে সোপি ‘‘ভিক্খং গণ্হথা’’তি ৰদতি, ৰট্টতি. অথ পুনপি ‘‘ভত্তমেৰা’’তি ৰদতি, ততো ৰত্তব্বো – ‘‘গচ্ছ ত্ৰং, নত্থম্হাকং তৰ ভত্তেনত্থো, নিবদ্ধগোচরো এস অম্হাকং, মযমেত্থ পিণ্ডায চরিস্সামা’’তি. তং ‘‘চরথ, ভন্তে’’তি ৰত্ৰা আগতং পুচ্ছন্তি – ‘‘কিং ভো লদ্ধা ভিক্খূ’’তি ¶ . ‘‘কিং এতেন বহু এত্থ ৰত্তব্বং, ‘থেরা স্ৰে পিণ্ডায চরিস্সামা’তি আহংসু. মা দানি তুম্হে পমজ্জিত্থা’’তি. দুতিযদিৰসে চেতিযৰত্তং কত্ৰা ঠিতা ভিক্খূ সঙ্ঘত্থেরেন ¶ ৰত্তব্বা – ‘‘আৰুসো, ধুরগামে সঙ্ঘভত্তং অপণ্ডিতমনুস্সো পন অগমাসি ¶ , গচ্ছাম ধুরগামে পিণ্ডায চরিস্সামা’’তি. ভিক্খূহি থেরস্স ৰচনং কাতব্বং, ন দুব্বচেহি ভৰিতব্বং, গামদ্ৰারে অট্ঠত্ৰাৰ পিণ্ডায চরিতব্বং. তেসু পত্তানি গহেত্ৰা নিসীদাপেত্ৰা ভোজেন্তেসু ভুঞ্জিতব্বং. সচে আসনসালায ভত্তং ঠপেত্ৰা রথিকাসু আহিণ্ডন্তা আরোচেন্তি – ‘‘আসনসালায, ভন্তে, ভত্তং গণ্হথা’’তি ন ৰট্টতি.
অথ পন ভত্তং আদায তত্থ তত্থ গন্ত্ৰা ‘‘ভত্তং গণ্হথা’’তি ৰদন্তি, পটিকচ্চেৰ ৰা ৰিহারং অভিহরিত্ৰা পতিরূপে ঠানে ঠপেত্ৰা আগতাগতানং দেন্তি, অযং অভিহটভিক্খা নাম ৰট্টতি. সচে পন ভত্তসালায দানং সজ্জেত্ৰা তং তং পরিৰেণং পহিণন্তি ‘‘ভত্তসালায ভত্তং গণ্হথা’’তি, ন ৰট্টতি. যে পন মনুস্সা পিণ্ডচারিকে ভিক্খূ দিস্ৰা আসনসালং সম্মজ্জিত্ৰা তত্থ নিসীদাপেত্ৰা ভোজেন্তি, ন তে পটিক্খিপিতব্বা. যে পন গামে ভিক্খং অলভিত্ৰা গামতো নিক্খমন্তে ভিক্খূ দিস্ৰা ‘‘ভন্তে ভত্তং গণ্হথা’’তি ৰদন্তি, তে পটিক্খিপিতব্বা, ন ৰা নিৰত্তিতব্বং. সচে ‘‘নিৰত্তথ, ভন্তে, ভত্তং গণ্হথা’’তি ৰদন্তি, ‘‘নিৰত্তথা’’তি ৰুত্তপদে নিৰত্তিতুং ৰট্টতি. ‘‘নিৰত্তথ ভন্তে, ঘরে ভত্তং কতং, গামে ভত্তং কত’’ন্তি ৰদন্তি, গেহে চ গামে চ ভত্তং নাম যস্স কস্সচি হোতীতি নিৰত্তিতুং ৰট্টতি. ‘‘নিৰত্তথ, ভত্তং গণ্হথা’’তি সম্বন্ধং কত্ৰা ৰদন্তি, নিৰত্তিতুং ন ৰট্টতি. আসনসালতো পিণ্ডায চরিতুং নিক্খমন্তে দিস্ৰা ‘‘নিসীদথ ভন্তে ভত্তং গণ্হথা’’তি ৰুত্তেপি এসেৰ নযো. নিচ্চভত্তন্তি ধুৰভত্তং ৰুচ্চতি. ‘‘নিচ্চভত্তং গণ্হথা’’তি ৰদন্তি, বহূনম্পি একতো গহেতুং ৰট্টতি. সলাকভত্তাদীসুপি এসেৰ নযো. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
গণভোজনসিক্খাপদং দুতিযং.
৩. পরম্পরভোজনসিক্খাপদৰণ্ণনা
২২১. ততিযসিক্খাপদে – ন খো ইদং ওরকং ভৰিস্সতি, যথযিমে মনুস্সা সক্কচ্চং ভত্তং করোন্তীতি, যেন নিযামেন ইমে মনুস্সা ¶ সক্কচ্চং ভত্তং ¶ ¶ করোন্তি, তেন ঞাযতি – ‘‘ইদং সাসনং ইদং ৰা বুদ্ধপ্পমুখে সঙ্ঘে দানং ন খো ওরকং ভৰিস্সতি, পরিত্তং লামকং নেৰ ভৰিস্সতী’’তি. কিরপতিকোতি এত্থ ‘‘কিরো’’তি তস্স কুলপুত্তস্স নামং; অধিপচ্চট্ঠেন পন ‘‘কিরপতিকো’’তি ৰুচ্চতি. সো কির ইস্সরো অধিপতি মাসউতুসংৰচ্ছরনিযামেন ৰেতনং দত্ৰা কম্মকারকে কম্মং কারেতি. বদরা পটিযত্তাতি উপচারৰসেন ৰদতি. বদরমিস্সেনাতি বদরসাল়ৰেন.
২২২. উস্সূরে আহরিযিত্থাতি অতিদিৰা আহরিযিত্থ.
২২৬. ময্হং ভত্তপচ্চাসং ইত্থন্নামস্স দম্মীতি অযং ভত্তৰিকপ্পনা নাম সম্মুখাপি পরম্মুখাপি ৰট্টতি. সম্মুখা দিস্ৰা ‘‘তুয্হং ৰিকপ্পেমী’’তি ৰত্ৰা ভুঞ্জিতব্বং, অদিস্ৰা পঞ্চসু সহধম্মিকেসু ‘‘ইত্থন্নামস্স ৰিকপ্পেমী’’তি ৰত্ৰা ভুঞ্জিতব্বং. মহাপচ্চরিযাদীসু পন পরম্মুখাৰিকপ্পনাৰ ৰুত্তা. সা চাযং যস্মা ৰিনযকম্মেন সঙ্গহিতা, তস্মা ভগৰতো ৰিকপ্পেতুং ন ৰট্টতি. ভগৰতি হি গন্ধকুটিযং নিসিন্নেপি সঙ্ঘমজ্ঝে নিসিন্নেপি সঙ্ঘেন গণপ্পহোনকে ভিক্খূ গহেত্ৰা তং তং কম্মং কতং সুকতমেৰ হোতি, ভগৰা নেৰ কম্মং কোপেতি; ন সম্পাদেতি. ন কোপেতি ধম্মিস্সরত্তা, ন সম্পাদেতি অগণপূরকত্তা.
২২৯. দ্ৰে তযো নিমন্তনে একতো ভুঞ্জতীতি দ্ৰে তীণি নিমন্তনানি একপত্তে পক্খিপিত্ৰা মিস্সেত্ৰা একং কত্ৰা ভুঞ্জতীতি অত্থো. দ্ৰে তীণি কুলানি নিমন্তেত্ৰা একস্মিং ঠানে নিসীদাপেত্ৰা ইতো চিতো চ আহরিত্ৰা ভত্তং আকিরন্তি, সূপব্যঞ্জনং আকিরন্তি, একমিস্সকং হোতি, এত্থ অনাপত্তীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. সচে পন মূলনিমন্তনং হেট্ঠা হোতি, পচ্ছিমং পচ্ছিমং উপরি, তং উপরিতো পট্ঠায ভুঞ্জন্তস্স আপত্তি. হত্থং পন অন্তো পৰেসেত্ৰা পঠমনিমন্তনতো একম্পি কবল়ং উদ্ধরিত্ৰা ভুত্তকালতো পট্ঠায যথা তথা ৰা ভুঞ্জন্তস্স অনাপত্তি. সচেপি তত্থ খীরং ৰা রসং ৰা আকিরন্তি, যেন অজ্ঝোত্থতং ভত্তং একরসং হোতি, কোটিতো পট্ঠায ভুঞ্জন্তস্স অনাপত্তীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. মহাঅট্ঠকথাযং পন ৰুত্তং – ‘‘খীরভত্তং ৰা ¶ রসভত্তং ৰা লভিত্ৰা নিসিন্নস্স তত্থেৰ অঞ্ঞেপি খীরভত্তং ৰা রসভত্তং ৰা আকিরন্তি, খীরং ৰা রসং ৰা পিৰতো অনাপত্তি. ভুঞ্জন্তেন পন পঠমং লদ্ধমংসখণ্ডং ৰা ভত্তপিণ্ডং ¶ ৰা মুখে পক্খিপিত্ৰা কোটিতো পট্ঠায ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. সপ্পিপাযাসেপি এসেৰ নযো’’তি.
মহাউপাসকো ¶ ভিক্খুং নিমন্তেতি, তস্স কুলং উপগতস্স উপাসকোপি তস্স পুত্তদারভাতিকভগিনিআদযোপি অত্তনো অত্তনো কোট্ঠাসং আহরিত্ৰা পত্তে পক্খিপন্তি, উপাসকেন পঠমং দিন্নং অভুঞ্জিত্ৰা পচ্ছা লদ্ধং ভুঞ্জন্তস্স ‘‘অনাপত্তী’’তি মহাঅট্ঠকথাযং ৰুত্তং. কুরুন্দট্ঠকথাযং পন ৰট্টতীতি ৰুত্তং. মহাপচ্চরিযং ‘‘সচে পাটেক্কং পচন্তি, অত্তনো অত্তনো পক্কভত্ততো আহরিত্ৰা দেন্তি, তত্থ পচ্ছা আহটং পঠমং ভুঞ্জন্তস্স পাচিত্তিযং. যদি পন সব্বেসং একোৰ পাকো হোতি, পরম্পরভোজনং ন হোতী’’তি ৰুত্তং. মহাউপাসকো নিমন্তেত্ৰা নিসীদাপেতি, অঞ্ঞো মনুস্সো পত্তং গণ্হাতি, ন দাতব্বং. কিং ভন্তে ন দেথাতি? ননু উপাসক তযা নিমন্তিতম্হাতি! হোতু ভন্তে, লদ্ধং লদ্ধং ভুঞ্জথাতি ৰদতি, ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. অঞ্ঞেন আহরিত্ৰা ভত্তে দিন্নে আপুচ্ছিত্ৰাপি ভুঞ্জিতুং ৰট্টতীতি কুরুন্দিযং ৰুত্তং.
অনুমোদনং কত্ৰা গচ্ছন্তং ধম্মং সোতুকামা ‘‘স্ৰেপি ভন্তে আগচ্ছেয্যাথা’’তি সব্বে নিমন্তেন্তি, পুনদিৰসে আগন্ত্ৰা লদ্ধং লদ্ধং ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. কস্মা? সব্বেহি নিমন্তিতত্তা. একো ভিক্খু পিণ্ডায চরন্তো ভত্তং লভতি, তমঞ্ঞো উপাসকো নিমন্তেত্ৰা ঘরে নিসীদাপেতি, ন চ তাৰ ভত্তং সম্পজ্জতি. সচে সো ভিক্খু পিণ্ডায চরিত্ৰা লদ্ধভত্তং ভুঞ্জতি, আপত্তি. অভুত্ৰা নিসিন্নে ‘‘কিং ভন্তে ন ভুঞ্জসী’’তি ৰুত্তে ‘‘তযা নিমন্তিতত্তা’’তি ৰত্ৰা লদ্ধং লদ্ধং ভুঞ্জথ ভন্তে’’তি ৰুত্তো ভুঞ্জতি, ৰট্টতি.
সকলেন গামেনাতি সকলেন গামেন একতো হুত্ৰা নিমন্তিতস্সেৰ যত্থ কত্থচি ভুঞ্জতো অনাপত্তি. পূগেপি এসেৰ নযো. নিমন্তিযমানো ভিক্খং গহেস্সামীতি ভণতীতি ‘‘ভত্তং গণ্হা’’তি নিমন্তিযমানো ¶ ‘‘ন ময্হং তৰ ভত্তেনত্থো, ভিক্খং গণ্হিস্সামী’’তি ৰদতি. এত্থ পন মহাপদুমত্থেরো আহ – ‘‘এৰং ৰদন্তো ইমস্মিং সিক্খাপদে অনিমন্তনং কাতুং সক্কোতি, ভুঞ্জনত্থায পন ওকাসো কতো হোতীতি নেৰ গণভোজনতো ন চারিত্ততো মুচ্চতী’’তি. মহাসুমত্থেরো আহ – ‘‘যদগ্গেন অনিমন্তনং কাতুং সক্কোতি, তদগ্গেন নেৰ গণভোজনং ন চারিত্তং হোতী’’তি. সেসং উত্তানমেৰ.
কথিনসমুট্ঠানং ¶ – কাযৰাচতো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযাকিরিযং এত্থ হি ভোজনং কিরিযা, অৰিকপ্পনং অকিরিযা, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পরম্পরভোজনসিক্খাপদং ততিযং.
৪. কাণমাতাসিক্খাপদৰণ্ণনা
২৩০. চতুত্থসিক্খাপদে ¶ – কাণমাতাতি কাণায মাতা. সা কিরস্সা ধীতা অভিরূপা অহোসি, যে যে তং পস্সন্তি, তে তে রাগেন কাণা হোন্তি, রাগন্ধা হোন্তীতি অত্থো. তস্মা পরেসং কাণভাৰকরণতো ‘‘কাণা’’তি ৰিস্সুতা অহোসি. তস্সা ৰসেন মাতাপিস্সা ‘‘কাণমাতা’’তি পাকটা জাতা. আগতন্তি আগমনং. কিস্মিং ৰিযাতি কীদিসং ৰিয; লজ্জনকং ৰিয হোতীতি অধিপ্পাযো. রিত্তহত্থং গন্তুন্তি রিত্তা হত্থা অস্মিং গমনে তদিদং রিত্তহত্থং, তং রিত্তহত্থং গমনং গন্তুং লজ্জনকং ৰিয হোতীতি ৰুত্তং হোতি. পরিক্খযং অগমাসীতি উপাসিকা অরিযসাৰিকা ভিক্খূ দিস্ৰা সন্তং অদাতুং ন সক্কোতি, তস্মা তাৰ দাপেসি, যাৰ সব্বং পরিক্খযং অগমাসি. ধম্মিযা কথাযাতি এত্থ কাণাপি মাতু অত্থায দেসিযমানং ধম্মং সুণন্তী দেসনাপরিযোসানে সোতাপন্না অহোসি. উট্ঠাযাসনা পক্কামীতি আসনতো উট্ঠহিত্ৰা গতো. সোপি পুরিসো ‘‘সত্থা কির কাণমাতায নিৰেসনং অগমাসী’’তি সুত্ৰা কাণং আনেত্ৰা পকতিট্ঠানেযেৰ ঠপেসি.
২৩১. ইমস্মিং পন ৰত্থুস্মিং উপ্পন্নমত্তে অপ্পঞ্ঞত্তেযেৰ সিক্খাপদে পাথেয্যৰত্থু উদপাদি, তস্মা অনন্তরমেৰ চেতং দস্সেতুং ‘‘তেন খো পন সমযেনা’’তিআদি ৰুত্তং. সোপি চ উপাসকো অরিযসাৰকত্তা সব্বমেৰ দাপেসি. তেন ৰুত্তং – ‘‘পরিক্খযং অগমাসী’’তি.
২৩৩. যংকিঞ্চি পহেণকত্থাযাতি পণ্ণাকারত্থায পটিযত্তং যংকিঞ্চি অতিরসকমোদকসক্খলিকাদি সব্বং ইধ পূৰোত্ৰেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি. যংকিঞ্চি ¶ ¶ পাথেয্যত্থাযাতি মগ্গং গচ্ছন্তানং অন্তরামগ্গত্থায পটিযত্তং যংকিঞ্চি বদ্ধসত্তুঅবদ্ধসত্তুতিলতণ্ডুলাদি সব্বং ইধ মন্থোত্ৰেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি. ততো চে উত্তরিন্তি সচেপি ততিযং পত্তং থূপীকতং গণ্হাতি, পূৰগণনায পাচিত্তিযং.
দ্ৰত্তিপত্তপূরে পটিগ্গহেত্ৰাতি মুখৰট্টিযা হেট্ঠিমলেখায সমপূরে পত্তে গহেত্ৰা. অমুত্র মযা দ্ৰত্তিপত্তপূরাতি এত্থ সচে দ্ৰে গহিতা, ‘‘অত্র মযা দ্ৰে পত্তপূরা পটিগ্গহিতা, ত্ৰং একং গণ্হেয্যাসী’’তি ৰত্তব্বং. তেনাপি অঞ্ঞং পস্সিত্ৰা ‘‘পঠমং আগতেন দ্ৰে পত্তপূরা গহিতা, মযা একো, মা ত্ৰং গণ্হী’’তি ৰত্তব্বং. যেন পঠমং একো গহিতো, তস্সাপি পরম্পরারোচনে এসেৰ নযো. যেন পন সযমেৰ তযো গহিতা, তেন অঞ্ঞং দিস্ৰা ‘‘মা খো এত্থ পটিগ্গণ্হি’’ চ্চেৰ ৰত্তব্বং. পটিক্কমনং নীহরিত্ৰাতি আসনসালং হরিত্ৰা, আসনসালং গচ্ছন্তেন ¶ চ ছড্ডিতসালা ন গন্তব্বা. যত্থ মহা ভিক্খুসঙ্ঘো নিসীদতি, তত্থ গন্তব্বং. মহাপচ্চরিযং পন ৰুত্তং ‘‘যা লদ্ধট্ঠানতো আসন্না আসনসালা, তত্থ গন্তব্বং. অত্তনো ‘সন্দিট্ঠানং ৰা সম্ভত্তানং ৰা একনিকাযিকানং ৰা দস্সামী’তি অঞ্ঞত্থ গন্তুং ন লব্ভতি. সচে পনস্স নিবদ্ধনিসীদনট্ঠানং হোতি, দূরম্পি গন্তুং ৰট্টতী’’তি.
সংৰিভজিতব্বন্তি সচে তযো পত্তপূরা গহিতা, একং অত্তনো ঠপেত্ৰা দ্ৰে ভিক্খুসঙ্ঘস্স দাতব্বা. সচ্চে দ্ৰে গহিতা, একং অত্তনো ঠপেত্ৰা একো সঙ্ঘস্স দাতব্বো, যথামিত্তং পন দাতুং ন লব্ভতি. যেন একো গহিতো, ন তেন কিঞ্চি অকামা দাতব্বং, যথারুচি কাতব্বং.
২৩৫. গমনে পটিপ্পস্সদ্ধেতি অন্তরামগ্গে উপদ্দৰং ৰা দিস্ৰা অনত্থিকতায ৰা ‘‘মযং ইদানি ন পেসিস্সাম, ন গমিস্সামা’’তি এৰং গমনে পটিপ্পস্সদ্ধে উপচ্ছিন্নে. ঞাতকানং পৰারিতানন্তি এতেসং বহুম্পি দেন্তানং পটিগ্গণ্হন্তস্স অনাপত্তি. অট্ঠকথাসু পন ‘‘তেসম্পি পাথেয্যপহেণকত্থায পটিযত্ততো পমাণমেৰ ৰট্টতী’’তি ৰুত্তং. সেসং উত্তানমেৰ.
ছসমুট্ঠানং ¶ – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
কাণমাতাসিক্খাপদং চতুত্থং.
৫. পঠমপৰারণসিক্খাপদৰণ্ণনা
২৩৬. পঞ্চমসিক্খাপদে ¶ – ভিক্খূ ভুত্তাৰী পৰারিতাতি ব্রাহ্মণেন ‘‘গণ্হথ, ভন্তে, যাৰ ইচ্ছথা’’তি এৰং যাৰদত্থপৰারণায, সযঞ্চ ‘‘অলং, আৰুসো, থোকং থোকং দেহী’’তি এৰং পটিক্খেপপৰারণায পৰারিতা. পটিৰিস্সকেতি সামন্তঘরৰাসিকে.
২৩৭. কাকোরৰসদ্দন্তি কাকানং ওরৰসদ্দং; সন্নিপতিত্ৰা ৰিরৰন্তানং সদ্দং. অলমেতং সব্বন্তি এত্থ তিকারং অৰত্ৰাৰ ‘‘অলমেতং সব্বং’’ এত্তকং ৰত্তুং ৰট্টতি.
২৩৮-৯. ভুত্তাৰীতি ভুত্তৰা. তত্থ চ যস্মা যেন একম্পি সিত্থং সঙ্খাদিত্ৰা ৰা অসঙ্খাদিত্ৰা ¶ ৰা অজ্ঝোহরিতং হোতি, সো ‘‘ভুত্তাৰী’’তি সঙ্খ্যং গচ্ছতি, তেনস্স পদভাজনে ‘‘ভুত্তাৰী নাম পঞ্চন্নং ভোজনান’’ন্তিআদি ৰুত্তং. পৰারিতোতি কতপৰারণো, কতপটিক্খেপো. সোপি চ যস্মা ন পটিক্খেপমত্তেন, অথ খো পঞ্চঙ্গৰসেন, তেনস্স পদভাজনে ‘‘পৰারিতো নাম অসনং পঞ্ঞাযতী’’তিআদি ৰুত্তং. তত্থ যস্মা ‘‘অসনং পঞ্ঞাযতী’’তি ইমিনা ৰিপ্পকতভোজনো, ‘‘পৰারিতো’’তি ৰুত্তো. যো চ ৰিপ্পকতভোজনো, তেন কিঞ্চি ভুত্তং, কিঞ্চি অভুত্তং, যঞ্চ ভুত্তং; তং সন্ধায ‘‘ভুত্তাৰী’’তিপি সঙ্খ্যং গচ্ছতি, তস্মা ভুত্তাৰীৰচনেন ৰিসুং কঞ্চি অত্থসিদ্ধিং ন পস্সাম. ‘‘দিরত্ততিরত্তং, ছপ্পঞ্চৰাচাহী’’তিআদীসু (পাচি. ৬১-৬২) পন দিরত্তাদিৰচনং ৰিয পৰারিতপদস্স পরিৰারকভাৰেন ব্যঞ্জনসিলিট্ঠতায চেতং ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং.
অসনং পঞ্ঞাযতীতিআদীসু ৰিপ্পকতভোজনং দিস্সতি, ভুঞ্জমানো চেসো পুগ্গলো হোতীতি অত্থো. ভোজনং পঞ্ঞাযতীতি পৰারণপ্পহোনকভোজনং দিস্সতি. ওদনাদীনং চে অঞ্ঞতরং পটিক্খিপিতব্বং ভোজনং হোতীতি অত্থো. হত্থপাসে ঠিতোতি পৰারণপ্পহোনকং ভোজনং গণ্হিত্ৰা দাযকো অড্ঢতেয্যহত্থপ্পমাণে ওকাসে হোতীতি অত্থো. অভিহরতীতি সো চে দাযকো তস্স তং ভত্তং কাযেন অভিহরতীতি অত্থো. পটিক্খেপো পঞ্ঞাযতীতি পটিক্খেপো দিস্সতি; তঞ্চে অভিহটং সো ভিক্খু কাযেন ৰা ৰাচায ¶ ৰা পটিক্খিপতীতি অত্থো. এৰং পঞ্চন্নং অঙ্গানং ৰসেন পৰারিতো নাম হোতীতি. ৰুত্তম্পি চেতং –
‘‘পঞ্চহি ¶ উপালি আকারেহি পৰারণা পঞ্ঞাযতি – অসনং পঞ্ঞাযতি, ভোজনং পঞ্ঞাযতি, হত্থপাসে ঠিতো, অভিহরতি, পটিক্খেপো পঞ্ঞাযতী’’তি (পরি. ৪২৮).
তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো – ‘‘অসন’’ন্তিআদীসু তাৰ যঞ্চ অস্নাতি যঞ্চ ভোজনং হত্থপাসে ঠিতেন অভিহটং পটিক্খিপতি, তং ‘‘ওদনো, কুম্মাসো, সত্তু, মচ্ছো, মংস’’ন্তি ইমেসং অঞ্ঞতরমেৰ ৰেদিতব্বং. তত্থ ওদনো নাম – সালি, ৰীহি, যৰো, গোধুমো, কঙ্গু, ৰরকো, কুদ্রূসকোতি সত্তন্নং ধঞ্ঞানং তণ্ডুলেহি নিব্বত্তো. তত্থ ‘‘সালী’’তি অন্তমসো নীৰারং উপাদায সব্বাপি সালিজাতি. ‘‘ৰীহী’’তি সব্বাপি ৰীহিজাতি. ‘‘যৰগোধুমেসু’’ ভেদো নত্থি. ‘‘কঙ্গূ’’তি সেতরত্তকাল়ভেদা সব্বাপি কঙ্গুজাতি. ‘‘ৰরকো’’তি অন্তমসো ৰরকচোরকং উপাদায সব্বা সেতৰণ্ণা ৰরকজাতি. ‘‘কুদ্রূসকো’’তি কাল়কো দ্রৰো চেৰ সামাকাদিভেদা চ সব্বাপি তিণধঞ্ঞজাতি.
নীৰারৰরকচোরকা ¶ চেত্থ ‘‘ধঞ্ঞানুলোমা’’তি ৰদন্তি. ধঞ্ঞানি ৰা হোন্তু ধঞ্ঞানুলোমানি ৰা, এতেসং ৰুত্তপ্পভেদানং সত্তন্নং ধঞ্ঞানং তণ্ডুলে গহেত্ৰা ‘‘ভত্তং পচিস্সামা’’তি ৰা ‘‘যাগুং পচিস্সামা’’তি ৰা ‘‘অম্বিলপাযাসাদীসু অঞ্ঞতরং পচিস্সামা’’তি ৰা যংকিঞ্চি সন্ধায পচন্তু, সচে উণ্হং সীতলং ৰা ভুঞ্জন্তানং ভোজনকালে গহিতগহিতট্ঠানে ওধি পঞ্ঞাযতি, ওদনসঙ্গহমেৰ গচ্ছতি, পৰারণং জনেতি. সচে ওধি ন পঞ্ঞাযতি, যাগুসঙ্গহং গচ্ছতি, পৰারণং ন জনেতি.
যোপি পাযাসো ৰা পণ্ণফলকল়ীরমিস্সকা অম্বিলযাগু ৰা উদ্ধনতো ওতারিতমত্তা অব্ভুণ্হা হোতি, আৰজ্জিত্ৰা পিৰিতুং সক্কা, হত্থেন গহিতোকাসেপি ওধিং ন দস্সেতি, পৰারণং ন জনেতি. সচে পন উসুমায ৰিগতায সীতলীভূতা ঘনভাৰং গচ্ছতি, ওধিং দস্সেতি, পুন পৰারণং জনেতি. পুব্বে তনুভাৰো ন রক্খতি. সচেপি দধিতক্কাদীনি আরোপেত্ৰা বহুপণ্ণফলকল়ীরে পক্খিপিত্ৰা মুট্ঠিমত্তাপি তণ্ডুলা পক্খিত্তা হোন্তি, ভোজনকালে চে ওধি পঞ্ঞাযতি, পৰারণং জনেতি. অযাগুকে ¶ নিমন্তনে ‘‘যাগুং দস্সামা’’তি ভত্তে উদককঞ্জিকখীরাদীনি আকিরিত্ৰা ‘‘যাগুং গণ্হথা’’তি দেন্তি. কিঞ্চাপি তনুকা হোন্তি, পৰারণং জনেতিযেৰ ¶ . সচে পন পক্কুথিতেসু উদকাদীসু পক্খিপিত্ৰা পচিত্ৰা দেন্তি, যাগুসঙ্গহমেৰ গচ্ছতি. যাগুসঙ্গহং গতেপি তস্মিং ৰা অঞ্ঞস্মিং ৰা যত্থ মচ্ছমংসং পক্খিপন্তি, সচে সাসপমত্তম্পি মচ্ছমংসখণ্ডং ৰা ন্হারু ৰা পঞ্ঞাযতি, পৰারণং জনেতি.
সুদ্ধরসকো পন রসকযাগু ৰা ন জনেতি. ঠপেত্ৰা ৰুত্তধঞ্ঞানং তণ্ডুলে অঞ্ঞেহি ৰেণুতণ্ডুলাদীহি ৰা কন্দমূলফলেহি ৰা যেহি কেহিচি কতং ভত্তম্পি পৰারণং ন জনেতি, পগেৰ ঘনযাগু. সচে পনেত্থ মচ্ছমংসং পক্খিপন্তি, জনেতি. মহাপচ্চরিযং ‘‘পুপ্ফঅত্থায ভত্তম্পি পৰারণং জনেতী’’তি ৰুত্তং. পুপ্ফিঅত্থায ভত্তং নাম পুপ্ফিখজ্জকত্থায কুথিততূদকে পক্খিপিত্ৰা সেদিততণ্ডুলা ৰুচ্চন্তি. সচে পন তে তণ্ডুলে সুক্খাপেত্ৰা খাদন্তি, ৰট্টতি; নেৰ সত্তুসঙ্খ্যং ন ভত্তসঙ্খ্যং গচ্ছন্তি. পুন তেহি কতভত্তং পৰারেতিযেৰ. তে তণ্ডুলে সপ্পিতেলাদীসু ৰা পচন্তি, পূৰং ৰা করোন্তি, ন পৰারেন্তি. পুথুকা ৰা তাহি কতসত্তুভত্তাদীনি ৰা ন পৰারেন্তি.
কুম্মাসো নাম যৰেহি কতকুম্মাসো. অঞ্ঞেহি পন মুগ্গাদীহি কতকুম্মাসো পৰারণং ন জনেতি. সত্তু নাম সালিৰীহিযৰেহি কতসত্তু. কঙ্গুৰরককুদ্রূসকসীসানিপি ভজ্জিত্ৰা ঈসকং ¶ কোট্টেত্ৰা থুসে পলাপেত্ৰা পুন দল়্হং কোট্টেত্ৰা চুণ্ণং করোন্তি. সচেপি তং অল্লত্তা একাবদ্ধং হোতি, সত্তুসঙ্গহমেৰ গচ্ছতি. খরপাকভজ্জিতানং ৰীহীনং তণ্ডুলে কোট্টেত্ৰা দেন্তি, তম্পি চুণ্ণং সত্তুসঙ্গহমেৰ গচ্ছতি. সমপাকভজ্জিতানং পন ৰীহীনং ৰা ৰীহিপলাপানং ৰা তণ্ডুলা ভজ্জিততণ্ডুলা এৰ ৰা ন পৰারেন্তি. তেসং পন তণ্ডুলাদীনং চুণ্ণং পৰারেতি. খরপাকভজ্জিতানং ৰীহীনং ¶ কুণ্ডকম্পি পৰারেতি. সমপাকভজ্জিতানং পন আতপসুক্খানং ৰা কুণ্ডকং ন পৰারেতি. লাজা ৰা তেহি কতভত্তসত্তুআদীনি ৰা ন পৰারেন্তি. ভজ্জিতপিট্ঠং ৰা যংকিঞ্চি সুদ্ধখজ্জকং ৰা ন পৰারেতি. মচ্ছমংসপূরিতখজ্জকং পন সত্তুমোদকো ৰা পৰারেতি. মচ্ছো মংসঞ্চ পাকটমেৰ. অযং পন ৰিসেসো – সচেপি যাগুং পিৰন্তস্স যাগুসিত্থমত্তানেৰ দ্ৰে মচ্ছখণ্ডানি ৰা মংসখণ্ডানি ৰা একভাজনে ৰা নানাভাজনে ৰা দেন্তি, তানি চে অখাদন্তো অঞ্ঞং যংকিঞ্চি পৰারণপ্পহোনকং পটিক্খিপতি ¶ , ন পৰারেতি. ততো একং খাদিতং, একং হত্থে ৰা পত্তে ৰা হোতি, সো চে অঞ্ঞং পটিক্খিপতি, পৰারেতি. দ্ৰেপি খাদিতানি হোন্তি, মুখে সাসপমত্তম্পি অৰসিট্ঠং নত্থি, সচেপি অঞ্ঞং পটিক্খিপতি, ন পৰারেতি.
কপ্পিযমংসং খাদন্তো কপ্পিযমংসং পটিক্খিপতি, পৰারেতি. কপ্পিযমংসং খাদন্তো অকপ্পিযমংসং পটিক্খিপতি, ন পৰারেতি. কস্মা? অৰত্থুতায. যঞ্হি ভিক্খুনো খাদিতুং ৰট্টতি, তংযেৰ পটিক্খিপতো পৰারণা হোতি. ইদং পন জানন্তো অকপ্পিযত্তা পটিক্খিপতি, অজানন্তোপি পটিক্খিপিতব্বট্ঠানে ঠিতমেৰ পটিক্খিপতি নাম, তস্মা ন পৰারেতি. সচে পন অকপ্পিযমংসং খাদন্তো কপ্পিযমংসং পটিক্খিপতি, পৰারেতি. কস্মা? ৰত্থুতায. যঞ্হি তেন পটিক্খিত্তং, তং পৰারণায ৰত্থু. যং পন খাদতি, তং কিঞ্চাপি পটিক্খিপিতব্বট্ঠানে ঠিতং, খাদিযমানং পন মংসভাৰং ন জহতি, তস্মা পৰারেতি. অকপ্পিযমংসং খাদন্তো অকপ্পিযমংসং পটিক্খিপতি, পুরিমনযেনেৰ ন পৰারেতি. কপ্পিযমংসং ৰা অকপ্পিযমংসং ৰা খাদন্তো পঞ্চন্নং ভোজনানং যংকিঞ্চি কপ্পিযভোজনং পটিক্খিপতি, পৰারেতি. কুলদূসকৰেজ্জকম্মউত্তরিমনুস্সধম্মারোচনসাদিতরূপিযাদীহি নিব্বত্তং বুদ্ধপটিকুট্ঠং অনেসনায উপ্পন্নং অকপ্পিযভোজনং পটিক্খিপতি, ন পৰারেতি. কপ্পিযভোজনং ৰা অকপ্পিযভোজনং ৰা ভুঞ্জন্তোপি কপ্পিযভোজনং পটিক্খিপতি, পৰারেতি. অকপ্পিযভোজনং পটিক্খিপতি, ন পৰারেতীতি সব্বত্থ ৰুত্তনযেনেৰ কারণং ৰেদিতব্বং.
এৰং ¶ ‘‘অসন’’ন্তিআদীসু যঞ্চ অস্নাতি, যঞ্চ ভোজনং হত্থপাসে ঠিতেন অভিহটং পটিক্খিপন্তো পৰারণং আপজ্জতি, তং ঞত্ৰা ইদানি যথা আপজ্জতি, তস্স জাননত্থং অযং ৰিনিচ্ছযো ¶ – ‘‘‘অসনং ভোজন’ন্তি এত্থ তাৰ যেন একসিত্থম্পি অজ্ঝোহটং হোতি, সো সচে পত্তমুখহত্থানং যত্থ কত্থচি পঞ্চসু ভোজনেসু একস্মিম্পি সতি অঞ্ঞং পঞ্চসু ভোজনেসু একম্পি পটিক্খিপতি, পৰারেতি. কত্থচি ভোজনং নত্থি, আমিসগন্ধমত্তং পঞ্ঞাযতি, ন পৰারেতি. মুখে চ হত্থে চ ভোজনং নত্থি, পত্তে অত্থি, তস্মিং পন আসনে ন ভুঞ্জিতুকামো, ৰিহারং পৰিসিত্ৰা ভুঞ্জিতুকামো, অঞ্ঞস্স ৰা দাতুকামো, তস্মিং চে অন্তরে ভোজনং পটিক্খিপতি, ন পৰারেতি. কস্মা? ৰিপ্পকতভোজনভাৰস্স উপচ্ছিন্নত্তা. যোপি অঞ্ঞত্র গন্ত্ৰা ভুঞ্জিতুকামো মুখে ভত্তং ¶ গিলিত্ৰা সেসং আদায গচ্ছন্তো অন্তরামগ্গে অঞ্ঞং ভোজনং পটিক্খিপতি, তস্সাপি পৰারণা ন হোতী’’তি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. যথা চ পত্তে; এৰং হত্থেপি. মুখেপি ৰা ৰিজ্জমানভোজনং সচে অনজ্ঝোহরিতুকামো হোতি, তস্মিঞ্চ খণে অঞ্ঞং পটিক্খিপতি, ন পৰারেতি. একস্মিঞ্হি পদে ৰুত্তলক্খণং সব্বত্থ ৰেদিতব্বং হোতি. অপিচ কুরুন্দিযং এস নযো দস্সিতোযেৰ. ৰুত্তঞ্হি তত্থ ‘‘মুখে ভত্তং গিলিতং, হত্থে ভত্তং ৰিঘাসাদস্স দাতুকামো, পত্তে ভত্তং ভিক্খুস্স দাতুকামো, সচে তস্মিং খণে পটিক্খিপতি, ন পৰারেতী’’তি. হত্থপাসে ঠিতোতি এত্থ পন সচে ভিক্খু নিসিন্নো হোতি, আসনস্স পচ্ছিমন্ততো পট্ঠায, সচে ঠিতো, পণ্হিঅন্ততো পট্ঠায, সচে নিপন্নো, যেন পস্সেন নিপন্নো, তস্স পারিমন্ততো পট্ঠায, দাযকস্স নিসিন্নস্স ৰা ঠিতস্স ৰা নিপন্নস্স ৰা ঠপেত্ৰা পসারিতহত্থং যং আসন্নতরং অঙ্গং, তস্স ওরিমন্তেন পরিচ্ছিন্দিত্ৰা অড্ঢতেয্যহত্থো ‘‘হত্থপাসো’’তি ৰেদিতব্বো. তস্মিং ঠত্ৰা অভিহটং পটিক্খিপন্তস্সেৰ পৰারণা হোতি, ন ততো পরং.
অভিহরতীতি হত্থপাসব্ভন্তরে ঠিতো গহণত্থং উপনামেতি. সচে পন অনন্তরনিসিন্নোপি ভিক্খু হত্থে ৰা ঊরূসু ৰা আধারকে ৰা ঠিতপত্তং অনভিহরিত্ৰাৰ ‘‘ভত্তং গণ্হা’’তি ৰদতি, তং পটিক্খিপতো ¶ পৰারণা নত্থি. ভত্তপচ্ছিং আনেত্ৰা পুরতো ভূমিযং ঠপেত্ৰা ‘‘গণ্হাহী’’তি ৰুত্তেপি এসেৰ নযো. ঈসকং পন উদ্ধরিত্ৰা ৰা অপনামেত্ৰা ৰা ‘‘গণ্হথা’’তি ৰুত্তে পটিক্খিপতো পৰারণা হোতি. থেরাসনে নিসিন্নো থেরো দূরে নিসিন্নস্স দহরভিক্খুস্স পত্তং পেসেত্ৰা ‘‘ইতো ওদনং গণ্হাহী’’তি ৰদতি, গণ্হিত্ৰা পন গতো তুণ্হী তিট্ঠতি, দহরো ‘‘অলং ময্হ’’ন্তি পটিক্খিপতি, ন পৰারেতি. কস্মা? থেরস্স দূরভাৰতো দূতস্স চ অনভিহরণতোতি. সচে পন গহেত্ৰা আগতো ভিক্খু ‘‘ইদং ভত্তং গণ্হা’’তি ৰদতি, তং পটিক্খিপতো পৰারণা হোতি.
পরিৰেসনায একো একেন হত্থেন ওদনপচ্ছিং একেন কটচ্ছুং গহেত্ৰা ভিক্খূ পরিৰিসতি, ¶ তত্র চে অঞ্ঞো আগন্ত্ৰা ‘‘অহং পচ্ছিং ধারেস্সামি, ত্ৰং ওদনং দেহী’’তি ৰত্ৰা গহিতমত্তকমেৰ করোতি, পরিৰেসকো এৰ পন তং ধারেতি, তস্মা সা অভিহটাৰ হোতি. ততো দাতুকামতায গণ্হন্তং পটিক্খিপন্তস্স পৰারণা হোতি. সচে ¶ পন পরিৰিসকেন ফুট্ঠমত্তাৰ হোতি, ইতরোৰ নং ধারেতি, ততো দাতুকামতায গণ্হন্তং পটিক্খিপন্তস্স পৰারণা ন হোতি. কটচ্ছুনা উদ্ধটভত্তে পন হোতি. কটচ্ছুঅভিহারোযেৰ হি তস্স অভিহারো. দ্ৰিন্নং সমভারেপি পটিক্খিপন্তো পৰারেতিযেৰাতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. অনন্তরস্স ভিক্খুনো ভত্তে দিয্যমানে ইতরো পত্তং হত্থেহি পিদহতি, পৰারণা নত্থি. কস্মা? অঞ্ঞস্স অভিহটে পটিক্খিত্তত্তা.
পটিক্খেপো পঞ্ঞাযতীতি এত্থ ৰাচায অভিহটং পটিক্খিপতো পৰারণা নত্থি. কাযেন অভিহটং পন কাযেন ৰা ৰাচায ৰা পটিক্খিপন্তস্স পৰারণা হোতীতি ৰেদিতব্বো.
তত্থ কাযেন পটিক্খেপো নাম অঙ্গুলিং ৰা হত্থং ৰা মচ্ছিকবীজনিং ৰা চীৰরকণ্ণং ৰা চালেতি, ভমুকায ৰা আকারং করোতি, কুদ্ধো ৰা ওলোকেতি, ৰাচায পটিক্খেপো নাম ‘‘অল’’ন্তি ৰা, ‘‘ন গণ্হামী’’তি ৰা, ‘‘মা আকিরা’’তি ৰা, ‘‘অপগচ্ছা’’তি ৰা ৰদতি; এৰং যেন কেনচি আকারেন কাযেন ৰা ৰাচায ৰা পটিক্খিত্তে পৰারণা হোতি.
একো অভিহটে ভত্তে পৰারণায ভীতো হত্থ অপনেত্ৰা পুনপ্পুনং পত্তে ওদনং আকিরন্তং ‘‘আকির আকির ¶ কোট্টেত্ৰা পূরেহী’’তি ৰদতি, এত্থ কথন্তি? মহাসুমত্থেরো তাৰ ‘‘অনাকিরণত্থায ৰুত্তত্তা পৰারণা হোতী’’তি আহ. মহাপদুমত্থেরো পন ‘‘‘আকির পূরেহী’তি ৰদন্তস্স নাম ‘কস্সচি পৰারণা অত্থী’তি ৰত্ৰা ‘ন পৰারেতী’’’তি আহ. অপরো ভত্তং অভিহরন্তং ভিক্খুং সল্লক্খেত্ৰা ‘‘কিং আৰুসো ইতোপি কিঞ্চি গণ্হিস্সসি, দম্মি তে কিঞ্চী’’তি আহ. তত্রাপি ‘‘‘এৰং নাগমিস্সতী’তি ৰুত্তত্তা ‘পৰারণা হোতী’’’তি মহাসুমত্থেরো আহ. মহাপদুমত্থেরো পন ‘‘‘গণ্হিস্সসী’তি ৰদন্তস্স নাম ‘কস্সচি পৰারণা অত্থী’তি ৰত্ৰা ‘ন পৰারেতী’’’তি আহ.
একো সমংসকং রসং অভিহরিত্ৰা ‘‘রসং গণ্হথা’’তি ৰদতি, তং সুত্ৰা পটিক্খিপতো পৰারণা নত্থি. ‘‘মচ্ছরসং মংসরস’’ন্তি ৰুত্তে পটিক্খিপতো হোতি, ‘‘ইদং গণ্হথা’’তি ৰুত্তেপি হোতিযেৰ. মংসং ৰিসুং কত্ৰা ‘‘মংসরসং গণ্হথা’’তি ৰদতি, তত্থ চে সাসপমত্তম্পি মংসখণ্ডং অত্থি ¶ ¶ , তং পটিক্খিপতো পৰারণা হোতি. সচে পন পরিস্সাৰিতো হোতি, ‘‘ৰট্টতী’’তি অভযত্থেরো আহ.
মংসরসেন আপুচ্ছন্তং মহাথেরো ‘‘মুহুত্তং আগমেহী’’তি ৰত্ৰা ‘‘থালকং আৰুসো আহরা’’তি আহ. এত্থ কথন্তি? মহাসুমত্থেরো তাৰ ‘‘অভিহারকস্স গমনং পঠমং উপচ্ছিন্নং, তস্মা পৰারেতী’’তি আহ. মহাপদুমত্থেরো পন ‘‘অযং কুহিং গচ্ছতি, কীদিসং এতস্স গমনং, গণ্হন্তস্সাপি নাম পৰারণা অত্থী’’তি ৰত্ৰা ‘‘ন পৰারেতী’’তি আহ. কল়ীরপনসাদীহি মিস্সেত্ৰা মংসং পচন্তি, তং গহেত্ৰা ‘‘কল়ীরসূপং গণ্হথ, পনসব্যঞ্জনং গণ্হথা’’তি ৰদন্তি, এৰম্পি ন পৰারেতি. কস্মা? অপৰারণারহস্স নামেন ৰুত্তত্তা. সচে পন ‘‘মচ্ছসূপং মংসসূপ’’ন্তি ৰা ‘‘ইমং গণ্হথা’’তি ৰা ৰদন্তি, পৰারেতি. মংসকরম্বকো নাম হোতি, তং দাতুকামোপি ‘‘করম্বকং গণ্হথা’’তি ৰদতি, ৰট্টতি; ন পৰারেতি. ‘‘মংসকরম্বক’’ন্তি ৰা ‘‘ইদ’’ন্তি ৰা ৰুত্তে পন পৰারেতি. এসেৰ নযো সব্বেসু মচ্ছমংসমিস্সকেসু.
যো পন নিমন্তনে ভুঞ্জমানো মংসং অভিহটং ‘‘উদ্দিস্স ¶ কত’’ন্তি মঞ্ঞমানো পটিক্খিপতি, পৰারিতোৰ হোতীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. মিস্সককথা পন কুরুন্দিযং সুট্ঠু ৰুত্তা. এৰঞ্হি তত্থ ৰুত্তং – পিণ্ডপাতচারিকো ভিক্খু ভত্তমিস্সকং যাগুং আহরিত্ৰা ‘‘যাগুং গণ্হথা’’তি ৰদতি, ন পৰারেতি. ‘‘ভত্তং গণ্হথা’’তি ৰুত্তে পৰারেতি. কস্মা? যেনাপুচ্ছিতো, তস্স অত্থিতায. অযমেত্থ অধিপ্পাযো – ‘‘যাগুমিস্সকং গণ্হথা’’তি ৰদতি, তত্র চে যাগু বহুতরা ৰা হোতি সমসমা ৰা, ন পৰারেতি. যাগু মন্দা, ভত্তং বহুতরং, পৰারেতি. ইদঞ্চ সব্বঅট্ঠকথাসু ৰুত্তত্তা ন সক্কা পটিক্খিপিতুং, কারণং পনেত্থ দুদ্দসং. ‘‘ভত্তমিস্সকং গণ্হথা’’তি ৰদতি, ভত্তং বহুকং ৰা সমং ৰা অপ্পতরং ৰা হোতি, পৰারেতিযেৰ. ভত্তং ৰা যাগুং ৰা অনামসিত্ৰা ‘‘মিস্সকং গণ্হথা’’তি ৰদতি, তত্র চে ভত্তং বহুতরং ৰা সমকং ৰা হোতি, পৰারেতি. অপ্পতরং ন পৰারেতি. ইদঞ্চ করম্বকেন ন সমানেতব্বং. করম্বকো হি মংসমিস্সকোপি হোতি অমংসমিস্সকোপি, তস্মা ‘‘করম্বক’’ন্তি ৰুত্তে পৰারণা নত্থি. ইদং পন ভত্তমিস্সকমেৰ. এত্থ ৰুত্তনযেনেৰ পৰারণা হোতি. বহুরসে ভত্তে রসং, বহুখীরে খীরং বহুসপ্পিম্হি চ ¶ পাযাসে সপ্পিং গণ্হথাতি ৰিসুং কত্ৰা দেতি, তং পটিক্খিপতো পৰারণা নত্থি.
যো পন গচ্ছন্তো পৰারেতি, সো গচ্ছন্তোৰ ভুঞ্জিতুং লভতি. কদ্দমং ৰা উদকং ৰা পত্ৰা ¶ ঠিতেন অতিরিত্তং কারেতব্বং. সচে অন্তরা নদী পূরা হোতি, নদীতীরে গুম্বং অনুপরিযাযন্তেন ভুঞ্জিতব্বং. অথ নাৰা ৰা সেতু ৰা অত্থি, তং অভিরুহিত্ৰাপি চঙ্কমন্তেনৰ ভুঞ্জিতব্বং, গমনং ন উপচ্ছিন্দিতব্বং. যানে ৰা হত্থিঅস্সপিট্ঠে ৰা চন্দমণ্ডলে ৰা সূরিযমণ্ডলে ৰা নিসীদিত্ৰা পৰারিতেন যাৰ মজ্ঝন্হিকং, তাৰ তেসু গচ্ছন্তেসুপি নিসিন্নেনেৰ ভুঞ্জিতব্বং. যো ঠিতো পৰারেতি, ঠিতেনেৰ, যো নিসিন্নো পৰারেতি, নিসিন্নেনেৰ ভুঞ্জিতব্বং. তং তং ইরিযাপথং কোপেন্তেন অতিরিত্তং কারেতব্বং. যো উক্কুটিকো নিসীদিত্ৰা পৰারেতি, তেন উক্কুটিকেনেৰ ভুঞ্জিতব্বং. তস্স পন হেট্ঠা পলালপীঠং ৰা কিঞ্চি ৰা নিসীদনকং দাতব্বং. পীঠকে নিসীদিত্ৰা পৰারিতেন আসনং অচালেত্ৰাৰ চতস্সো দিসা পরিৰত্তন্তেন ভুঞ্জিতুং লব্ভতি. মঞ্চে নিসীদিত্ৰা ¶ পৰারিতেন ইতো ৰা এত্তো ৰা সংসরিতুং ন লব্ভতি. সচে পন নং সহ মঞ্চেন উক্খিপিত্ৰা অঞ্ঞত্র নেন্তি, ৰট্টতি. নিপজ্জিত্ৰা পৰারিতেন নিপন্নেনেৰ ভুঞ্জিতব্বং. পরিৰত্তন্তেন যেন পস্সেন নিপন্নো, তস্স ঠানং নাতিক্কমেতব্বং.
অনতিরিত্তন্তি ন অতিরিত্তং; ন অধিকন্তি অত্থো. তং পন যস্মা কপ্পিযকতাদীহি সত্তহি ৰিনযকম্মাকারেহি অকতং ৰা গিলানস্স অনধিকং ৰা হোতি, তস্মা পদভাজনে ‘‘অকপ্পিযকত’’ন্তিআদি ৰুত্তং. তত্থ অকপ্পিযকতন্তি যং তত্থ ফলং ৰা কন্দমূলাদি ৰা পঞ্চহি সমণকপ্পেহি কপ্পিযং অকতং; যঞ্চ অকপ্পিযমংসং ৰা অকপ্পিযভোজনং ৰা, এতং অকপ্পিযং নাম. তং অকপ্পিযং ‘‘অলমেতং সব্ব’’ন্তি এৰং অতিরিত্তং কতম্পি অকপ্পিযকতন্তি ৰেদিতব্বং. অপ্পটিগ্গহিতকতন্তি ভিক্খুনা অপ্পটিগ্গহিতংযেৰ পুরিমনযেনেৰ অতিরিত্তং কতং. অনুচ্চারিতকতন্তি কপ্পিযং কারাপেতুং আগতেন ভিক্খুনা ঈসকম্পি অনুক্খিত্তং ৰা অনপনামিতং ৰা কতং. অহত্থপাসে কতন্তি কপ্পিযং কারাপেতুং আগতস্স হত্থপাসতো বহি ঠিতেন কতং. অভুত্তাৰিনা কতন্তি যো ‘‘অলমেতং সব্ব’’ন্তি অতিরিত্তং করোতি, তেন পৰারণপ্পহোনকং ভোজনং অভুত্তেন কতং. ভুত্তাৰিনা পৰারিতেন আসনা ৰুট্ঠিতেন কতন্তি ইদং উত্তানমেৰ. অলমেতং সব্বন্তি অৰুত্তন্তি ৰচীভেদং কত্ৰা এৰং অৰুত্তং হোতি. ইতি ইমেহি ¶ সত্তহি ৰিনযকম্মাকারেহি যং অতিরিত্তং কপ্পিযং অকতং, যঞ্চ ন গিলানাতিরিত্তং, তদুভযম্পি অনতিরিত্তন্তি ৰেদিতব্বং.
অতিরিত্তং পন তস্সেৰ পটিপক্খনযেন ৰেদিতব্বং. অপিচেত্থ ভুত্তাৰিনা কতং হোতীতি অনন্তরে নিসিন্নস্স সভাগস্স ভিক্খুনো পত্ততো একম্পি সিত্থং ৰা মংসহীরং ৰা খাদিত্ৰা কতম্পি ভুত্তাৰিনাৰ কতং হোতীতি ৰেদিতব্বং. আসনা অৰুট্ঠিতেনাতি এত্থ পন অসম্মোহত্থং অযং ¶ ৰিনিচ্ছযো – দ্ৰে ভিক্খূ পাতোৰ ভুঞ্জমানা পৰারিতা হোন্তি – একেন তত্থেৰ নিসীদিতব্বং, ইতরেন নিচ্চভত্তং ৰা সলাকভত্তং ৰা আনেত্ৰা উপড্ঢং তস্স ভিক্খুনো পত্তে আকিরিত্ৰা ¶ হত্থং ধোৰিত্ৰা সেসং তেন ভিক্খুনা কপ্পিযং কারাপেত্ৰা ভুঞ্জিতব্বং. কস্মা? যঞ্হি তস্স হত্থে লগ্গং, তং অকপ্পিযং হোতি. সচে পন পঠমং নিসিন্নো ভিক্খু সযমেৰ তস্স পত্ততো হত্থেন গণ্হাতি, হত্থধোৰনকিচ্চং নত্থি. সচে পন এৰং কপ্পিযং কারাপেত্ৰা ভুঞ্জন্তস্স পুন কিঞ্চি ব্যঞ্জনং ৰা খাদনীযং ৰা পত্তে আকিরন্তি, যেন পঠমং কপ্পিযং কতং, সো পুন কাতুং ন লভতি. যেন অকতং, তেন কাতব্বং. যঞ্চ অকতং, তং কাতব্বং. ‘‘যেন অকত’’ন্তি অঞ্ঞেন ভিক্খুনা যেন পঠমং ন কতং, তেন কাতব্বং. ‘‘যঞ্চ অকত’’ন্তি যেন পঠমং কপ্পিযং কতং, তেনাপি যং অকতং তং কাতব্বং. পঠমভাজনে পন কাতুং ন লব্ভতি. তত্থ হি করিযমানং পঠমং কতেন সদ্ধিং কতং হোতি, তস্মা অঞ্ঞস্মিং ভাজনে কাতুং ৰট্টতীতি অধিপ্পাযো. এৰং কতং পন তেন ভিক্খুনা পঠমং কতেন সদ্ধিং ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি.
কপ্পিযং করোন্তেন চ ন কেৰলং পত্তেযেৰ, কুণ্ডেপি পচ্ছিযম্পি যত্থ কত্থচি পুরতো ঠপেত্ৰা ওনামিতভাজনে কাতব্বং. তং সচেপি ভিক্খুসতং পৰারিতং হোতি, সব্বেসং ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি, অপ্পৰারিতানম্পি ৰট্টতি. যেন পন কপ্পিযং কতং, তস্স ন ৰট্টতি. সচেপি পৰারেত্ৰা পিণ্ডায পৰিট্ঠং ভিক্খুং পত্তং গহেত্ৰা অৰস্সং ভুঞ্জনকে মঙ্গলনিমন্তনে নিসীদাপেন্তি, অতিরিত্তং কারেত্ৰাৰ ভুঞ্জিতব্বং. সচে তত্থ অঞ্ঞো ভিক্খু নত্থি, আসনসালং ৰা ৰিহারং ৰা পত্তং পেসেত্ৰা কারেতব্বং. কপ্পিযং করোন্তেন পন অনুপসম্পন্নস্স হত্থে ঠিতং ন কাতব্বং. সচে আসনসালাযং অব্যত্তো ভিক্খু হোতি, সযং গন্ত্ৰা কপ্পিযং কারাপেত্ৰা আনেত্ৰা ভুঞ্জিতব্বং.
গিলানাতিরিত্তন্তি ¶ এত্থ ন কেৰলং যং গিলানস্স ভুত্তাৰসেসং হোতি, তং গিলানাতিরিত্তং; অথ খো যংকিঞ্চি গিলানং উদ্দিস্স অজ্জ ৰা স্ৰে ৰা যদা ৰা ইচ্ছতি, তদা খাদিস্সতীতি আহটং, তং সব্বং ‘‘গিলানাতিরিত্ত’’ন্তি ৰেদিতব্বং. যং যামকালিকাদীসু অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে দুক্কটং, তং অসংসট্ঠৰসেন ¶ ৰুত্তং. সচে পন আমিসসংসট্ঠানি হোন্তি, আহারত্থাযপি অনাহারত্থাযপি পটিগ্গহেত্ৰা অজ্ঝোহরন্তস্স পাচিত্তিযমেৰ.
২৪১. সতি পচ্চযেতি যামকালিকং পিপাসায সতি পিপাসচ্ছেদনত্থং, সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকঞ্চ ¶ তেন তেন উপসমেতব্বকে আবাধে সতি তস্স উপসমনত্থং পরিভুঞ্জতো অনাপত্তি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
কথিনসমুট্ঠানং – কাযৰাচতো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পঠমপৰারণসিক্খাপদং পঞ্চমং.
৬. দুতিযপৰারণসিক্খাপদৰণ্ণনা
২৪২. ছট্ঠসিক্খাপদে – অনাচারং আচরতীতি পণ্ণত্তিৰীতিক্কমং করোতি. উপনন্ধীতি উপনাহং জনেন্তো তস্মিং পুগ্গলে অত্তনো কোধং বন্ধি; পুনপ্পুনং আঘাতং জনেসীতি অত্থো. উপনদ্ধো ভিক্খূতি সো জনিতউপনাহো ভিক্খু.
২৪৩. অভিহট্ঠুং পৰারেয্যাতি অভিহরিত্ৰা ‘‘হন্দ ভিক্খু খাদ ৰা ভুঞ্জ ৰা’’তি এৰং পৰারেয্য. পদভাজনে পন ‘‘হন্দ ভিক্খূ’’তিআদিং অনুদ্ধরিত্ৰা সাধারণমেৰ অভিহট্ঠুং পৰারণায অত্থং দস্সেতুং ‘‘যাৰতকং ইচ্ছসি তাৰতকং গণ্হাহী’’তি ৰুত্তং. জানন্তি পৰারিতভাৰং জানন্তো. তং পনস্স জাননং যস্মা তীহাকারেহি হোতি, তস্মা ‘‘জানাতি নাম সামং ৰা জানাতী’’তিআদিনা নযেন পদভাজনং ৰুত্তং. আসাদনাপেক্খোতি আসাদনং চোদনং মঙ্কুকরণভাৰং অপেক্খমানো.
পটিগ্গণ্হাতি ¶ আপত্তি দুক্কটস্সাতি যস্স অভিহটং তস্মিং পটিগ্গণ্হন্তে অভিহারকস্স ভিক্খুনো দুক্কটং. ইতরস্স পন সব্বো আপত্তিভেদো পঠমসিক্খাপদে ৰুত্তো, ইমস্মিং পন সিক্খাপদে সব্বা আপত্তিযো অভিহারকস্সেৰ ৰেদিতব্বা. সেসং পঠমসিক্খাপদে ৰুত্তনযত্তা পাকটমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
দুতিযপৰারণসিক্খাপদং ছট্ঠং.
৭. ৰিকালভোজনসিক্খাপদৰণ্ণনা
২৪৭. সত্তমসিক্খাপদে ¶ – গিরগ্গসমজ্জোতি গিরিম্হি অগ্গসমজ্জো, গিরিস্স ৰা অগ্গদেসে সমজ্জো. সো কির সত্তমে দিৰসে ভৰিস্সতীতি ¶ নগরে ঘোসনা করিযতি, নগরস্স বহিদ্ধা সমে ভূমিভাগে পব্বতচ্ছাযায মহাজনকাযো সন্নিপততি, অনেকপ্পকারানি নটনাটকানি পৰত্তন্তি, তেসং দস্সনত্থং মঞ্চাতিমঞ্চে বন্ধন্তি. সত্তরসৰগ্গিযা অপঞ্ঞত্তে সিক্খাপদে দহরাৰ উপসম্পন্না, তে ‘‘নাটকানি আৰুসো পস্সিস্সামা’’তি তত্থ অগমংসু. অথ নেসং ঞাতকা ‘‘অম্হাকং অয্যা আগতা’’তি তুট্ঠচিত্তা ন্হাপেত্ৰা ৰিলিম্পেত্ৰা ভোজেত্ৰা অঞ্ঞম্পি পূৰখাদনীযাদিং হত্থে অদংসু. তে সন্ধায ৰুত্তং – ‘‘মনুস্সা সত্তরসৰগ্গিযে ভিক্খূ পস্সিত্ৰা’’তিআদি.
২৪৮-৯. ৰিকালেতি ৰিগতে কালে. কালোতি ভিক্খূনং ভোজনকালো অধিপ্পেতো, সো চ সব্বন্তিমেন পরিচ্ছেদেন মজ্ঝন্হিকো, তস্মিং ৰীতিৰত্তেতি অধিপ্পাযো. তেনেৰস্স পদভাজনে ‘‘ৰিকালো নাম মজ্ঝন্হিকে ৰীতিৰত্তে যাৰ অরুণুগ্গমনা’’তি ৰুত্তং, ঠিতমজ্ঝন্হিকোপি কালসঙ্গহং গচ্ছতি. ততো পট্ঠায পন খাদিতুং ৰা ভুঞ্জিতুং ৰা ন সক্কা, সহসা পিৰিতুং সক্কা ভৰেয্য, কুক্কুচ্চকেন পন ন কত্তব্বং. কালপরিচ্ছেদজাননত্থঞ্চ কালত্থম্ভো যোজেতব্বো, কালন্তরেৰ ভত্তকিচ্চং কাতব্বং.
অৰসেসং ¶ খাদনীযং নামাতি এত্থ যং তাৰ সক্খলিমোদকাদিপুব্বণ্ণাপরণ্ণমযং, তত্থ ৰত্তব্বমেৰ নত্থি. যম্পি ৰনমূলাদিপ্পভেদং আমিসগতিকং হোতি, সেয্যথিদং – মূলখাদনীযং কন্দখাদনীযং মূল়ালখাদনীযং মত্থকখাদনীযং খন্ধখাদনীযং তচখাদনীযং পত্তখাদনীযং পুপ্ফখাদনীযং ফলখাদনীযং অট্ঠিখাদনীযং পিট্ঠখাদনীযং নিয্যাসখাদনীযন্তি, ইদম্পি খাদনীযসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি.
তত্থ পন আমিসগতিকসল্লক্খণত্থং ইদং মুখমত্তনিদস্সনং – মূলখাদনীযে তাৰ মূলকমূলং খারকমূলং চচ্চুমূলং তম্বকমূলং তণ্ডুলেয্যকমূলং ৰত্থুলেয্যকমূলং ৰজকলিমূলং জজ্ঝরীমূলন্তি এৰমাদীনি সূপেয্যপণ্ণমূলানি ¶ আমিসগতিকানি. এত্থ চ ৰজকলিমূলে জরট্ঠং ছিন্দিত্ৰা ছড্ডেন্তি, তং যাৰজীৰিকং হোতি. অঞ্ঞম্পি এৰরূপং এতেনেৰ নযেন ৰেদিতব্বং. মূলকখারকজজ্ঝরীমূলানং পন জরট্ঠানিপি আমিসগতিকানেৰাতি ৰুত্তং. যানি পন পাল়িযং –
‘‘অনুজানামি ¶ , ভিক্খৰে, মূলানি ভেসজ্জানি হলিদ্দিং সিঙ্গিৰেরং ৰচং ৰচত্তং অতিৰিসং কটুকরোহিণিং উসীরং ভদ্দমুত্তকং, যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি মূলানি ভেসজ্জানি নেৰ খাদনীযে খাদনীযত্থং ফরন্তি, ন ভোজনীযে ভোজনীযত্থং ফরন্তী’’তি (মহাৰ. ২৬৩) –
ৰুত্তানি, তানি যাৰজীৰিকানি. তেসং চূল়পঞ্চমূলং মহাপঞ্চমূলন্তিআদিনা নযেন গণিযমানানং গণনায অন্তো নত্থি. খাদনীযত্থং ভোজনীযত্থঞ্চ ফরণাভাৰোযেৰ পন তেসং লক্খণং. তস্মা যংকিঞ্চি মূলং তেসু তেসু জনপদেসু পকতিআহারৰসেন মনুস্সানং খাদনীযত্থং ভোজনীযত্থঞ্চ ফরতি, তং যাৰকালিকং; ইতরং যাৰজীৰিকন্তি ৰেদিতব্বং. তেসু বহুং ৰত্ৰাপি হি ইমস্মিংযেৰ লক্খণে ঠাতব্বং. নামসঞ্ঞাসু পন ৰুচ্চমানাসু তং তং নামং অজানন্তানং সম্মোহোযেৰ হোতি, তস্মা নামসঞ্ঞায আদরং অকত্ৰা লক্খণমেৰ দস্সিতং.
যথা চ মূলে; এৰং কন্দাদীসুপি যং লক্খণং দস্সিতং, তস্সেৰ ৰসেন ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. যঞ্চ তং পাল়িযং হলিদ্দাদি অট্ঠৰিধং ৰুত্তং, তস্স খন্ধতচপুপ্ফফলম্পি সব্বং যাৰজীৰিকন্তি ৰুত্তং.
কন্দখাদনীযে ¶ দুৰিধো কন্দো – দীঘো চ রস্সো চ ভিসকিংসুককন্দাদি ৰট্টো উপ্পলকসেরুককন্দাদি, যং ‘‘গণ্ঠী’’তিপি ৰদন্তি. তত্থ সব্বেসং কন্দানং জিণ্ণজরট্ঠানঞ্চ ছল্লি চ সুখুমমূলানি চ যাৰজীৰিকানি. তরুণো পন সুখখাদনীযো, সালকল্যাণীপোতককন্দো কিংসুকপোতককন্দো অম্বাটককন্দো কেতককন্দো মালুৰকন্দো ভিসসঙ্খাতো পদুমপুণ্ডরীককন্দো পিণ্ডালুমসালুআদযো চ ¶ খীরৰল্লিকন্দো আলুৰকন্দো সিগ্গুকন্দো তালকন্দো নীলুপ্পলরত্তুপ্পলকুমুদসোগন্ধিকানং কন্দা কদলিকন্দো ৰেল়ুকন্দো কসেরুককন্দোতি এৰমাদযো তেসু তেসু জনপদেসু পকতিআহারৰসেন মনুস্সানং খাদনীযত্থঞ্চ ভোজনীযত্থঞ্চ ফরণককন্দা যাৰকালিকা.
খীরৰল্লিকন্দো অধোতো যাৰজীৰিকো, ধোতো যাৰকালিকো. খীরকাকোলীজীৰিকউসভকলসুণাদিকন্দা পন যাৰজীৰিকা. তে পাল়িযং – ‘‘যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি মূলানি ভেসজ্জানী’’তি এৰং মূলভেসজ্জসঙ্গহেনেৰ সঙ্গহিতা.
মূল়ালখাদনীযে পন পদুমমূল়ালং পুণ্ডরীকমুল়ালসদিসমেৰ. এরকমূলং কন্দুলমূলন্তি এৰমাদি ¶ তেসু তেসু জনপদেসু পকতিআহারৰসেন মনুস্সানং খাদনীযত্থঞ্চ ভোজনীযত্থঞ্চ ফরণকমুল়ালং যাৰকালিকং. হলিদ্দিসিঙ্গিৰেরমকচিচতুরস্সৰল্লিকেতকতালহিন্তালকুন্তালনাল়িকেরপূগরুক্খাদিমুল়ালং পন যাৰজীৰিকং, তং সব্বম্পি পাল়িযং – ‘‘যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি মূলানি ভেসজ্জানী’’তি (মহাৰ. ২৬৩) এৰং মূলভেসজ্জসঙ্গহেনেৰ সঙ্গহিতং.
মত্থকখাদনীযে তালহিন্তালকুন্তালকেতকনাল়িকেরপূগরুক্খখজ্জূরীৰেত্তএরককদলীনং কল়ীরসঙ্খাতা মত্থকা ৰেণুকল়ীরো নল়কল়ীরো উচ্ছুকল়ীরো মূলককল়ীরো সাসপকল়ীরো সতাৰরিকল়ীরো সত্তন্নং ধঞ্ঞানং কল়ীরাতি এৰমাদি তেসু তেসু জনপদেসু পকতিআহারৰসেন মনুস্সানং খাদনীযত্থং ভোজনীযত্থঞ্চ ফরণকো রুক্খৰল্লিআদীনং মত্থকো যাৰকালিকো. হলিদ্দিসিঙ্গিৰেরৰচমকচিলসুণানংকল়ীরা তালহিন্তালকুন্তালনাল়িকেরকল়ীরানঞ্চ ছিন্দিত্ৰা পাতিতো জরট্ঠবুন্দো যাৰজীৰিকো.
খন্ধখাদনীযে ¶ অন্তোপথৰীগতো সালকল্যাণীখন্ধো উচ্ছুখন্ধো নীলুপ্পলরত্তুপ্পলকুমুদসোগন্ধিকানং খন্ধকাতি এৰমাদি তেসু তেসু জনপদেসু পকতিআহারৰসেন মনুস্সানং খাদনীযত্থং ভোজনীযত্থঞ্চ ফরণকো খন্ধো যাৰকালিকো. উপ্পলজাতীনং পণ্ণদণ্ডকো পদুমজাতীনং সব্বোপি দণ্ডকো কারৰিন্দকদণ্ডাদযো চ অৰসেসসব্বখন্ধা ¶ যাৰজীৰিকা.
তচখাদনীযে উচ্ছুতচোৰ একো যাৰকালিকো, সোপি সরসো. সেসো সব্বো যাৰজীৰিকো. তেসং পন মত্থকখন্ধতচানং তিণ্ণং পাল়িযং কসাৰভেসজ্জেন সঙ্গহো ৰেদিতব্বো. ৰুত্তঞ্হেতং –
‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, কসাৰানি ভেসজ্জানি নিম্বকসাৰং, কুটজকসাৰং, পটোলকসাৰং, ফগ্গৰকসাৰং নত্তমালকসাৰং, যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি কসাৰানি ভেসজ্জানি নেৰ খাদনীযে খাদনীযত্থং ফরন্তি, ন ভোজনীযে ভোজনীযত্থং ফরন্তী’’তি (মহাৰ. ২৬৩).
এত্থ হি এতেসম্পি সঙ্গহো সিজ্ঝতি. ৰুত্তকসাৰানি চ সব্বানি কপ্পিযানীতি ৰেদিতব্বানি.
পত্তখাদনীযে ¶ মূলকং খারকো চচ্চু তম্বকো তণ্ডুলেয্যকো পপুন্নাগো ৰত্থুলেয্যকো ৰজকলি জজ্ঝরী সেল্লু সিগ্গু কাসমদ্দকো উম্মা চীনমুগ্গো মাসো রাজমাসো ঠপেত্ৰা মহানিপ্ফাৰং অৰসেসনিপ্ফাৰো অগ্গিমন্থো সুনিসন্নকো সেতৰরণো নাল়িকা ভূমিযং জাতলোণীতি এতেসং পত্তানি অঞ্ঞানি চ এৰরূপানি তেসু তেসু জনপদেসু পকতিআহারৰসেন মনুস্সানং খাদনীযত্থং ভোজনীযত্থঞ্চ ফরণকানি পত্তানি একংসেন যাৰকালিকানি. যা পনঞ্ঞা মহানখপিট্ঠিমত্তা পণ্ণলোণি রুক্খে চ গচ্ছে চ আরোহতি, তস্সা পত্তং যাৰজীৰিকং. ব্রহ্মীপত্তঞ্চ যাৰকালিকন্তি দীপৰাসিনো ৰদন্তি. অম্বপল্লৰং যাৰকালিকং, অসোকপল্লৰং পন যাৰজীৰিকং.
যানি ৰা পনঞ্ঞানি পাল়িযং –
‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পণ্ণানি ভেসজ্জানি নিম্বপণ্ণং কুটজপণ্ণং পটোলপণ্ণং সুলসিপণ্ণং কপ্পাসকপণ্ণং যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি ¶ পণ্ণানি ভেসজ্জানি নেৰ খাদনীযে খাদনীযত্থং ফরন্তি ন ভোজনীযে ভোজনীযত্থং ফরন্তী’’তি (মহাৰ. ২৬৩) –
ৰুত্তানি, তানি যাৰজীৰিকানি. ন কেৰলঞ্চ পণ্ণানিযেৰ তেসং ¶ পুপ্ফফলাদীনিপি যাৰজীৰিকানি. পণ্ণানং ফগ্গৰপণ্ণং অজ্জুকপণ্ণং ফণিজ্জকপণ্ণং পটোলপণ্ণং তম্বূলপণ্ণং পদুমিনিপণ্ণন্তি এৰং গণনৰসেন অন্তো নত্থি.
পুপ্ফখাদনীযে মূলকপুপ্ফং খারকপুপ্ফং চচ্চুপুপ্ফং তম্বকপুপ্ফং ৰজকলিপুপ্ফং জজ্ঝরীপুপ্ফং চূল়নিপ্ফাৰপুপ্ফং মহানিপ্ফাৰপুপ্ফং কসেরুকপুপ্ফং নাল়িকেরতালকেতকানং তরুণপুপ্ফানি সেতৰরণপুপ্ফং সিগ্গুপুপ্ফং উপ্পলপদুমজাতিকানং পুপ্ফানি কণ্ণিকমত্তং অগন্ধিকপুপ্ফং কল়ীরপুপ্ফং জীৰন্তীপুপ্ফন্তি এৰমাদি তেসু তেসু জনপদেসু পকতিআহারৰসেন মনুস্সানং খাদনীযত্থং ভোজনীযত্থঞ্চ ফরণকপুপ্ফং যাৰকালিকং. অসোকবকুলকুয্যকপুন্নাগচম্পকজাতিকণৰীরকণিকারকুন্দনৰমালিকমল্লিকাদীনং পন পুপ্ফং যাৰজীৰিকং তস্স গণনায অন্তো নত্থি. পাল়িযং পনস্স কসাৰভেসজ্জেনেৰ সঙ্গহো ৰেদিতব্বো.
ফলখাদনীযে পনসলবুজতালনাল়িকেরঅম্বজম্বূঅম্বাটকতিন্তিণিকমাতুলুঙ্গকপিত্থলাবুকুম্ভণ্ডপুস্সফলতিম্বরূসকতিপুসৰাতিঙ্গণচোচমোচমধুকাদীনং ফলানি যানি লোকে তেসু ¶ তেসু জনপদেসু পকতিআহারৰসেন মনুস্সানং খাদনীযত্থং ভোজনীযত্থঞ্চ ফরন্তি, সব্বানি তানি যাৰকালিকানি. নামগণনৰসেন নেসং ন সক্কা পরিযন্তং দস্সেতুং. যানি পন পাল়িযং –
‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ফলানি ভেসজ্জানি – বিলঙ্গং, পিপ্ফলিং, মরিচং, হরীতকং, ৰিভীতকং, আমলকং, গোট্ঠফলং, যানি ¶ ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি ফলানি ভেসজ্জানি নেৰ খাদনীযে খাদনীযত্থং ফরন্তি ন ভোজনীযে ভোজনীযত্থং ফরন্তী’’তি (মহাৰ. ২৬৩) –
ৰুত্তানি, তানি যাৰজীৰিকানি. তেসম্পি অপরিপক্কানি অচ্ছিৰ বিম্বৰরণকেতককাস্মরীআদীনং ফলানি জাতিফলং কটুকফলং এল়া তক্কোলন্তি এৰং নামৰসেন ন সক্কা পরিযন্তং দস্সেতুং.
অট্ঠিখাদনীযে ¶ লবুজট্ঠি পনসট্ঠি অম্বাটকট্ঠি সালট্ঠি খজ্জূরীকেতকতিম্বরূসকানং তরুণফলট্ঠি তিন্তিণিকট্ঠি বিম্বফলট্ঠি উপ্পল পদুমজাতীনং পোক্খরট্ঠীতি এৰমাদীনি তেসু তেসু জনপদেসু মনুস্সানং পকতিআহারৰসেন খাদনীযত্থং ভোজনীযত্থঞ্চ ফরণকানি অট্ঠীনি যাৰকালিকানি. মধুকট্ঠি পুন্নাগট্ঠি হরীতকাদীনং অট্ঠীনি সিদ্ধত্থকট্ঠি রাজিকট্ঠীতি এৰমাদীনি অট্ঠীনি যাৰজীৰিকানি. তেসং পাল়িযং ফলভেসজ্জেনেৰ সঙ্গহো ৰেদিতব্বো.
পিট্ঠখাদনীযে সত্তন্নং তাৰ ধঞ্ঞানং ধঞ্ঞানুলোমানং অপরণ্ণানঞ্চ পিট্ঠং পনসপিট্ঠং লবুজপিট্ঠং অম্বাটকপিট্ঠং সালপিট্ঠং ধোতকতালপিট্ঠঞ্চ খীরৰল্লিপিট্ঠঞ্চাতি এৰমাদীনি তেসু তেসু জনপদেসু পকতিআহারৰসেন মনুস্সানং খাদনীযত্থং ভোজনীযত্থঞ্চ ফরণকানি পিট্ঠানি যাৰকালিকানি. অধোতকং তালপিট্ঠং খীরৰল্লিপিট্ঠং অস্সগন্ধাদিপিট্ঠানি চ যাৰজীৰিকানি. তেসং পাল়িযং কসাৰেহি চ মূলফলেহি চ সঙ্ঘহো ৰেদিতব্বো.
নিয্যাসখাদনীযে একো উচ্ছুনিয্যাসোৰ সত্তাহকালিকো. সেসা ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, জতূনি ভেসজ্জানি – হিঙ্গুং হিঙ্গুজতুং হিঙ্গুসিপাটিকং তকং তকপত্তিং তকপণ্ণিং সজ্জুলসং যানি ৰা পনঞ্ঞানিপি অত্থি জতূনি ভেসজ্জানী’’তি (মহাৰ. ২৬৩) এৰং পাল়িযং ৰুত্তনিয্যাসা যাৰজীৰিকা. তত্থ যেৰাপনকৰসেন সঙ্গহিতানং অম্বনিয্যাসো কণিকারনিয্যাসোতি এৰং নামৰসেন ন সক্কা পরিযন্তং দস্সেতুং. এৰং ইমেসু মূলখাদনীযাদীসু ¶ যংকিঞ্চি যাৰকালিকং, সব্বম্পি ইমস্মিং অত্থে ‘‘অৰসেসং খাদনীযং নামা’’তি সঙ্গহিতং ¶ .
ভোজনীযং নাম পঞ্চ ভোজনানীতিআদিম্হি যং ৰত্তব্বং তং ৰুত্তমেৰ. খাদিস্সামি ভুঞ্জিস্সামীতি, পটিগ্গণ্হাতীতি যো ভিক্খু ৰিকালে এতং খাদনীযং ভোজনীযঞ্চ পটিগ্গণ্হাতি, তস্স পটিগ্গহণে তাৰ আপত্তি দুক্কটস্স. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
এল়কলোমসমুট্ঠানং – কাযতো চ কাযচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ৰিকালভোজনসিক্খাপদং সত্তমং.
৮. সন্নিধিকারকসিক্খাপদৰণ্ণনা
২৫২. অট্ঠমসিক্খাপদে ¶ – বেলট্ঠসীসো নাম জটিলসহস্সব্ভন্তরো মহাথেরো. অরঞ্ঞে ৰিহরতীতি জেতৰনস্স অৰিদূরে পধানঘরে একস্মিং আৰাসে ৰসতি. সুক্খকুরন্তি অসূপব্যঞ্জনং ওদনং. সো কির অন্তোগামে ভুঞ্জিত্ৰা পচ্ছা পিণ্ডায চরিত্ৰা তাদিসং ওদনং আহরতি, তঞ্চ খো অপ্পিচ্ছতায, ন পচ্চযগিদ্ধতায. থেরো কির সত্তাহং নিরোধসমাপত্তিযা ৰীতিনামেত্ৰা সমাপত্তিতো ৰুট্ঠায তং পিণ্ডপাতং উদকেন তেমেত্ৰা ভুঞ্জতি, ততো পুন সত্তাহং সমাপত্তিযা নিসীদতি. এৰং দ্ৰেপি তীণিপি চত্তারিপি সত্তাহানি ৰীতিনামেত্ৰা গামং পিণ্ডায পৰিসতি. তেন ৰুত্তং – ‘‘চিরেন গামং পিণ্ডায পৰিসতী’’তি.
২৫৩. কারো করণং কিরিযাতি অত্থতো একং, সন্নিধিকারো অস্সাতি সন্নিধিকারং; সন্নিধিকারমেৰ সন্নিধিকারকং. পটিগ্গহেত্ৰা একরত্তং ৰীতিনামিতস্সেতং অধিৰচনং. তেনেৰস্স পদভাজনে ৰুত্তং – ‘‘সন্নিধিকারকং নাম অজ্জ পটিগ্গহিতং অপরজ্জূ’’তি.
পটিগ্গণ্হাতি আপত্তি দুক্কটস্সাতি এৰং সন্নিধিকতং যংকিঞ্চি যাৰকালিকং ৰা যামকালিকং ৰা অজ্ঝোহরিতুকামতায গণ্হন্তস্স পটিগ্গহণে তাৰ আপত্তি দুক্কটস্স. অজ্ঝোহরতো পন একমেকস্মিং অজ্ঝোহারে পাচিত্তিযং. সচেপি পত্তো দুদ্ধোতো হোতি, যং অঙ্গুলিযা ঘংসন্তস্স লেখা পঞ্ঞাযতি, গণ্ঠিকপত্তস্স ৰা গণ্ঠিকন্তরে স্নেহো পৰিট্ঠো হোতি, সো ¶ উণ্হে ওতাপেন্তস্স পগ্ঘরতি, উণ্হযাগুযা ৰা গহিতায সন্দিস্সতি, তাদিসে পত্তেপি পুনদিৰসে ভুঞ্জন্তস্স পাচিত্তিযং. তস্মা পত্তং ধোৰিত্ৰা পুন তত্থ অচ্ছোদকং ৰা আসিঞ্চিত্ৰা অঙ্গুলিযা ৰা ঘংসিত্ৰা নিস্নেহভাৰো ¶ জানিতব্বো. সচে হি উদকে ৰা স্নেহভাৰো পত্তে ৰা অঙ্গুলিলেখা পঞ্ঞাযতি, দুদ্ধোতো হোতি. তেলৰণ্ণপত্তে পন অঙ্গুলিলেখা পঞ্ঞাযতি, সা অব্বোহারিকা. যং ভিক্খূ নিরপেক্খা সামণেরানং পরিচ্চজন্তি, তঞ্চে সামণেরা নিদহিত্ৰা দেন্তি, সব্বং ৰট্টতি. সযং পটিগ্গহেত্ৰা অপরিচ্চত্তমেৰ হি দুতিযদিৰসে ন ৰট্টতি. ততো হি একসিত্থম্পি অজ্ঝোহরতো পাচিত্তিযমেৰ.
অকপ্পিযমংসেসু ¶ মনুস্সমংসে থুল্লচ্চযেন সদ্ৰিং পাচিত্তিযং, অৰসেসেসু দুক্কটেন সদ্ধিং. যামকালিকং সতি পচ্চযে অজ্ঝোহরতো পাচিত্তিযং. আহারত্থায অজ্ঝোহরতো দুক্কটেন সদ্ধিং পাচিত্তিযং. সচে পৰারিতো হুত্ৰা অনতিরিত্তকতং অজ্ঝোহরতি, পকতিআমিসে দ্ৰে পাচিত্তিযানি, মনুস্সমংসে থুল্লচ্চযেন সদ্ধিং দ্ৰে, সেসঅকপ্পিযমংসে দুক্কটেন সদ্ধিং, যামকালিকং সতি পচ্চযে সামিসেন মুখেন অজ্ঝোহরতো দ্ৰে, নিরামিসেন একমেৰ. আহারত্থায অজ্ঝোহরতো ৰিকপ্পদ্ৰযেপি দুক্কটং ৰড্ঢতি. সচে ৰিকালে অজ্ঝোহরতি, পকতিভোজনে সন্নিধিপচ্চযা চ ৰিকালভোজনপচ্চযা চ দ্ৰে পাচিত্তিযানি, অকপ্পিযমংসেসু থুল্লচ্চযঞ্চ দুক্কটঞ্চ ৰড্ঢতি. যামকালিকেসু ৰিকালপচ্চযা অনাপত্তি, অনতিরিত্তপচ্চযা পন ৰিকালে সব্বৰিকপ্পেসু অনাপত্তি.
২৫৫. সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকং আহারত্থাযাতি আহারত্থায পটিগ্গণ্হতো পটিগ্গহণপচ্চযা তাৰ দুক্কটং, অজ্ঝোহরতো পন সচে নিরামিসং হোতি, অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে দুক্কটং. অথ আমিসসংসট্ঠং পটিগ্গহেত্ৰা ঠপিতং হোতি, যথাৰত্থুকং পাচিত্তিযমেৰ.
২৫৬. অনাপত্তি যাৰকালিকন্তিআদিম্হি ৰিকালভোজনসিক্খাপদে নিদ্দিট্ঠং খাদনীযভোজনীযং যাৰ মজ্ঝন্তিকসঙ্খাতো কালো, তাৰ ভুঞ্জিতব্বতো যাৰকালিকং. সদ্ধিং অনুলোমপানেহি অট্ঠৰিধং পানং যাৰ রত্তিযা পচ্ছিমযামসঙ্খাতো যামো, তাৰ পরিভুঞ্জিতব্বতো যামো কালো অস্সাতি যামকালিকং. সপ্পিআদি পঞ্চৰিধং ভেসজ্জং সত্তাহং নিধেতব্বতো সত্তাহো কালো অস্সাতি সত্তাহকালিকং. ঠপেত্ৰা উদকং অৰসেসং সব্বম্পি যাৰজীৰং পরিহরিত্ৰা সতি পচ্চযে পরিভুঞ্জিতব্বতো যাৰজীৰকন্তি ৰুচ্চতি ¶ .
তত্থ অরুণোদযেৰ পটিগ্গহিতং যাৰকালিকং সতক্খত্তুম্পি নিদহিত্ৰা যাৰকালো নাতিক্কমতি ¶ তাৰ, যামকালিকং একং অহোরত্তং, সত্তাহকালিকং সত্তরত্তং, ইতরং সতি পচ্চযে, যাৰজীৰম্পি পরিভুঞ্জন্তস্স অনাপত্তি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. অট্ঠকথাসু পন ইমস্মিং ঠানে পানকথা কপ্পিযানুলোমকথা ‘‘কপ্পতি নু খো যাৰকালিকেন যামকালিক’’ন্তিআদিকথা চ কপ্পিযভূমিকথা চ ৰিত্থারিতা, তং মযং আগতট্ঠানেযেৰ কথযিস্সাম.
এল়কলোমসমুট্ঠানং ¶ – কাযতো চ কাযচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
সন্নিধিকারকসিক্খাপদং অট্ঠমং.
৯. পণীতভোজনসিক্খাপদৰণ্ণনা
২৫৭. নৰমসিক্খাপদে – পণীতভোজনানীতি উত্তমভোজনানি. কস্স সম্পন্নং ন মনাপন্তি সম্পত্তিযুত্তং কস্স ন পিযং. সাদুন্তি সুরসং.
২৫৯. যো পন ভিক্খু এৰরূপানি পণীতভোজনানি অগিলানো অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জেয্যাতি এত্থ সুদ্ধানি সপ্পিআদীনি ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জন্তো পাচিত্তিযং নাপজ্জতি, সেখিযেসু সূপোদনৰিঞ্ঞত্তিদুক্কটং আপজ্জতি, ওদনসংসট্ঠানি পন ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জন্তো পাচিত্তিযং আপজ্জতীতি ৰেদিতব্বো, অযং কিরেত্থ অধিপ্পাযো. তেনেৰ চ ‘‘পণীতানী’’তি অৰত্ৰা ‘‘পণীতভোজনানী’’তি সুত্তে ৰুত্তং. ‘‘পণীতানী’’তি হি ৰুত্তে সপ্পিআদীনংযেৰ গহণং হোতি, ‘‘পণীতভোজনানী’’তি ৰুত্তে পন পণীতসংসট্ঠানি সত্তধঞ্ঞনিব্বত্তানি ভোজনানি পণীতভোজনানীতি অযমত্থো পঞ্ঞাযতি.
ইদানি ৰিঞ্ঞাপেতি পযোগে দুক্কটন্তিআদীসু অযং ৰিনিচ্ছযো – ‘‘সপ্পিনা ভত্তং দেহি, সপ্পিং আকিরিত্ৰা দেহি, সপ্পিমিস্সকং কত্ৰা দেহি, সহসপ্পিনা দেহি, সপ্পিঞ্চ ভত্তঞ্চ দেহী’’তি ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স ৰিঞ্ঞত্তিযা দুক্কটং, পটিগ্গহণে দুক্কটং, অজ্ঝোহারে পাচিত্তিযং. ‘‘সপ্পিভত্তং দেহী’’তি ৰুত্তে পন যস্মা সালিভত্তং ৰিয সপ্পিভত্তং নাম নত্থি; তস্মা সূপোদনৰিঞ্ঞত্তিদুক্কটমেৰ ৰেদিতব্বং.
সচে ¶ পন ‘‘সপ্পিনা ভত্তং দেহী’’তি ৰুত্তে ভত্তং দত্ৰা ‘‘সপ্পিং কত্ৰা ভুঞ্জা’’তি নৰনীতং ৰা খীরং ৰা দধিং ৰা দেতি, মূলং ৰা ¶ পন দেতি, ‘‘ইমিনা সপ্পিং গহেত্ৰা ভুঞ্জা’’তি যথাৰত্থুকমেৰ. ‘‘গোসপ্পিনা ভত্তং দেহী’’তি ৰুত্তে পন গোসপ্পিনা ৰা দেতু, গোসপ্পিম্হি অসতি, পুরিমনযেনেৰ গোনৰনীতাদীনি ৰা গাৰিংযেৰ ৰা দেতু ‘‘ইতো সপ্পিনা ভুঞ্জা’’তি যথাৰত্থুকমেৰ. সচে ¶ পন গোসপ্পিনা যাচিতো অজিযা সপ্পিআদীহি দেতি, ৰিসঙ্কেতং. এৰঞ্হি সতি অঞ্ঞং যাচিতেন অঞ্ঞং দিন্নং নাম হোতি, তস্মা অনাপত্তি. এস নযো অজিযা সপ্পিনা দেহীতি আদীসুপি.
‘‘কপ্পিযসপ্পিনা দেহী’’তি ৰুত্তে অকপ্পিযসপ্পিনা দেতি, ৰিসঙ্কেতমেৰ. ‘‘অকপ্পিযসপ্পিনাতি ৰুত্তে অকপ্পিযসপ্পিনা দেতি, পটিগ্গহণেপি পরিভোগেপি দুক্কটমেৰ. অকপ্পিযসপ্পিম্হি অসতি পুরিমনযেনেৰ অকপ্পিযনৰনীতাদীনি দেতি ‘‘সপ্পিং কত্ৰা ভুঞ্জা’’তি অকপ্পিযসপ্পিনাৰ দিন্নং হোতি. ‘‘অকপ্পিযসপ্পিনা’’তি ৰুত্তে কপ্পিযেন দেতি, ৰিসঙ্কেতং. ‘‘সপ্পিনা’’তি ৰুত্তে সেসেসু নৰনীতাদীসু অঞ্ঞতরেন দেতি, ৰিসঙ্কেতমেৰ. এস নযো নৰনীতেন দেহীতিআদীসুপি. যেন যেন হি ৰিঞ্ঞত্তি হোতি, তস্মিং ৰা তস্স মূলে ৰা লদ্ধে, তং তং লদ্ধমেৰ হোতি.
সচে পন অঞ্ঞং পাল়িযা আগতং ৰা অনাগতং ৰা দেন্তি, ৰিসঙ্কেতং. পাল়িযং আগতনৰনীতাদীনি ঠপেত্ৰা অঞ্ঞেহি নৰনীতাদীহি ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স দুক্কটং. যথা চ ‘‘সপ্পিভত্তং দেহী’’তি ৰুত্তে সালিভত্তস্স ৰিয সপ্পিভত্তস্স অভাৰা সূপোদনৰিঞ্ঞত্তিদুক্কটমেৰ হোতীতি ৰুত্তং. এৰং নৰনীতভত্তং দেহীতিআদীসুপি. পটিপাটিযা একমেকং ৰিত্থারেত্ৰা ৰুচ্চমানেপি হি অযমেৰত্থো ৰত্তব্বো সিযা, সো চ সঙ্খেপেনপি সক্কা ঞাতুং, কিং তত্থ ৰিত্থারেন? তেন ৰুত্তং – ‘‘এস নযো নৰনীতেন দেহীতিআদীসুপী’’তি.
সচে পন সব্বেহিপি সপ্পিআদীহি একট্ঠানে ৰা নানাট্ঠানে ৰা ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা পটিলদ্ধং একভাজনে আকিরিত্ৰা একরসং কত্ৰা ততো কুসগ্গেনাপি জিৰ্হগ্গে বিন্দুং ঠপেত্ৰা অজ্ঝোহরতি, নৰ পাচিত্তিযানি আপজ্জতি. ৰুত্তম্পি চেতং পরিৰারে –
‘‘কাযিকানি ন ৰাচসিকানি,
সব্বানি নানাৰত্থুকানি;
অপুব্বং ¶ অচরিমং আপজ্জেয্য একতো,
পঞ্হামেসা কুসলেহি চিন্তিতা’’তি. (পরি. ৪৮১);
২৬১. অগিলানো ¶ গিলানসঞ্ঞীতি এত্থ সচে গিলানসঞ্ঞীপি হুত্ৰা ভেসজ্জত্থায পঞ্চ ভেসজ্জানি ৰিঞ্ঞাপেতি, মহানামসিক্খাপদেন কারেতব্বো ¶ . নৰ পণীতভোজনানি ৰিঞ্ঞাপেন্তো পন ইমিনা সিক্খাপদেন কারেতব্বো. ভিক্খুনীনং পন এতানি পাটিদেসনীযৰত্থূনি হোন্তি, সূপোদনৰিঞ্ঞত্তিযং উভযেসম্পি সেখপণ্ণত্তিদুক্কটমেৰ. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
চতুসমুট্ঠানং – কাযতো কাযৰাচতো কাযচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি,
কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণতিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পণীতভোজনসিক্খাপদং নৰমং.
১০. দন্তপোনসিক্খাপদৰণ্ণনা
২৬৩. দসমসিক্খাপদে – চতূসু পচ্চযেসু অন্তমসো দন্তকট্ঠম্পি সব্বং পংসুকূলমেৰ অস্সাতি সব্বপংসুকূলিকো. সো কির সুসানে ছড্ডিতভাজনমেৰ পত্তং কত্ৰা তত্থ ছড্ডিতচোল়কেহেৰ চীৰরং কত্ৰা তত্থ ছড্ডিতমঞ্চপীঠকানিযেৰ গহেত্ৰা পরিভুঞ্জতি. অয্যৰোসাটিতকানীতি এত্থ অয্যা ৰুচ্চন্তি কালঙ্কতা পিতিপিতামহা. ৰোসাটিতকানি ৰুচ্চন্তি তেসং অত্থায সুসানাদীসু ছড্ডিতকানি খাদনীযভোজনীযানি; মনুস্সা কির কালঙ্কতে ঞাতকে উদ্দিস্স যং তেসং সজীৰকালে পিযং হোতি, তং এতেসু সুসানাদীসু পিণ্ডং পিণ্ডং কত্ৰা ‘‘ঞাতকা নো পরিভুঞ্জন্তূতি ঠপেন্তি. সো ভিক্খু তং গহেত্ৰা ভুঞ্জতি, অঞ্ঞং পণীতম্পি দিয্যমানং ন ইচ্ছতি. তেন ৰুত্তং – ‘‘সুসানেপি রুক্খমূলেপি উম্মারেপি অয্যৰোসাটিতকানি সামং গহেত্ৰা পরিভুঞ্জতী’’তি. থেরোতি থিরো ঘনবদ্ধো. ৰঠরোতি থূলো; থূলো চ ঘনসরীরো চাযং ভিক্খূতি ৰুত্তং হোতি. মনুস্সমংসং মঞ্ঞে খাদতীতি মনুস্সমংসং খাদতীতি নং সল্লক্খেম; মনুস্সমংসং খাদন্তা হি ঈদিসা ভৰন্তীতি অযং তেসং অধিপ্পাযো.
২৬৪. উদকদন্তপোনে কুক্কুচ্চাযন্তীতি এত্থ তে ভিক্খূ ‘‘অদিন্নং মুখদ্ৰারং আহারং আহরেয্যা’’তি ¶ পদস্স সম্মা অত্থং অসল্লক্খেত্ৰা কুক্কুচ্চাযিসুং, ভগৰা পন যথাউপ্পন্নস্স ৰত্থুস্স ৰসেন পিতা ৰিয দারকে তে ভিক্খূ সঞ্ঞাপেন্তো অনুপঞ্ঞত্তিং ঠপেসি.
২৬৫. অদিন্নন্তি ¶ কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ¶ ৰা গণ্হন্তস্স কাযকাযপটিবদ্ধনিস্সগ্গিযানং অঞ্ঞতরৰসেন ন দিন্নং. এতদেৰ হি সন্ধায পদভাজনে ‘‘অদিন্নং নাম অপ্পটিগ্গহিতকং ৰুচ্চতী’’তি ৰুত্তং. দুতিযপারাজিকে পন ‘‘অদিন্নং নাম পরপরিগ্গহিতকং ৰুচ্চতী’’তি ৰুত্তং. দিন্নন্তি ইদং পন তস্সেৰ অদিন্নস্স পটিপক্খৰসেন লক্খণদস্সনত্থং উদ্ধটং. নিদ্দেসে চস্স ‘‘কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা নিস্সগ্গিযেন ৰা দেন্তে’’তি এৰং অঞ্ঞস্মিং দদমানে ‘‘হত্থপাসে ঠিতো কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা পটিগ্গণ্হাতীতি তং এৰং দিয্যমানং অন্তমসো রথরেণুম্পি সচে পুব্বে ৰুত্তলক্খণে হত্থপাসে ঠিতো কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা পটিগ্গণ্হাতি, এতং এৰং পটিগ্গহিতং দিন্নং নাম ৰুচ্চতি. ন ‘‘ইদং গণ্হ, ইদং তৰ হোতূ’’তিআদিৰচনেন নিস্সট্ঠং.
তত্থ কাযেনাতি হত্থাদীসু যেন কেনচি সরীরাৰযৰেন; অন্তমসো পাদঙ্গুলিযাপি দিয্যমানং কাযেন দিন্নং নাম হোতি, পটিগ্গহণেপি এসেৰ নযো. যেন কেনচি হি সরীরাৰযৰেন গহিতং কাযেন গহিতমেৰ হোতি. সচেপি নত্থুকরণিযা দিয্যমানং নাসাপুটেন অকল্লকো ৰা মুখেন পটিগ্গণ্হাতি. আভোগমত্তমেৰ হি এত্থ পমাণন্তি অযং নযো মহাপচ্চরিযং ৰুত্তো. কাযপটিবদ্ধেনাতি কটচ্ছুআদীসু যেন কেনচি উপকরণেন দিন্নং কাযপটিবদ্ধেন দিন্নং নাম হোতি. পটিগ্গহণেপি এসেৰ নযো. যেন কেনচি সরীরপটিবদ্ধেন পত্তথালকাদিনা গহিতং কাযপটিবদ্ধেন গহিতমেৰ হোতি. নিস্সগ্গিযেনাতি কাযতো চ কাযপটিবদ্ধতো চ মোচেত্ৰা হত্থপাসে ঠিতস্স কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা পাতিযমানম্পি নিস্সগ্গিযেন পযোগেন দিন্নং নাম হোতি. অযং তাৰ পাল়িৰণ্ণনা.
অযং পনেত্থ পাল়িমুত্তকৰিনিচ্ছযো – পঞ্চঙ্গেহি পটিগ্গহণং রুহতি – থামমজ্ঝিমস্স পুরিসস্স উচ্চারণমত্তং হোতি, হত্থপাসো পঞ্ঞাযতি, অভিহারো পঞ্ঞাযতি, দেৰো ৰা মনুস্সো ৰা তিরচ্ছানগতো ৰা কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা নিস্সগ্গিযেন ৰা দেতি, তং চে ভিক্খু কাযেন ¶ ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা পটিগ্গণ্হাতি. এৰং পঞ্চহঙ্গেহি পটিগ্গহণং রুহতি.
তত্থ ঠিতনিসিন্ননিপন্নানং পৰারণসিক্খাপদে ৰুত্তনযেনেৰ হত্থপাসো ৰেদিতব্বো. সচে পন ¶ দাযকপটিগ্গাহকেসু একো আকাসে হোতি, একো ¶ ভূমিযং, ভূমট্ঠস্স চ সীসেন আকাসট্ঠস্স চ ঠপেত্ৰা দাতুং ৰা গহেতুং ৰা পসারিতহত্থং, যং আসন্নতরং অঙ্গং, তস্স ওরিমন্তেন হত্থপাসপ্পমাণং পরিচ্ছিন্দিতব্বং. সচেপি একো কূপে হোতি, একো কূপতটে, একো ৰা পন রুক্খে, একো পথৰিযং, ৰুত্তনযেনেৰ হত্থপাসপ্পমাণং পরিচ্ছিন্দিতব্বং. এৰরূপে হত্থপাসে ঠত্ৰা সচেপি পক্খী মুখতুণ্ডকেন ৰা হত্থী ৰা সোণ্ডায গহেত্ৰা পুপ্ফং ৰা ফলং ৰা দেতি, পটিগ্গহণং রুহতি. সচে পন অদ্ধট্ঠমরতনস্সাপি হত্থিনো খন্ধে নিসিন্নো, তেন সোণ্ডায দিয্যমানং গণ্হাতি, ৰট্টতিযেৰ.
একো বহূনি ভত্তব্যঞ্জনভাজনানি সীসে কত্ৰা ভিক্খুস্স সন্তিকং আগন্ত্ৰা ঠিতকোৰ গণ্হথাতি ৰদতি, ন তাৰ অভিহারো পঞ্ঞাযতি, তস্মা ন গহেতব্বং. সচে পন ঈসকম্পি ওনমতি, ভিক্খুনা হত্থং পসারেত্ৰা হেট্ঠিমভাজনং একদেসেনাপি সম্পটিচ্ছিতব্বং. এত্তাৰতা সব্বভাজনানি পটিগ্গহিতানি হোন্তি, ততো পট্ঠায ওরোপেত্ৰা ৰা উগ্ঘাটেত্ৰা ৰা যং ইচ্ছতি, তং গহেত্ৰা ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. সভত্তপচ্ছিআদিম্হি পন একভাজনে ৰত্তব্বমেৰ নত্থি, কাজেন ভত্তং হরন্তোপি সচে কাজং ওনামেত্ৰা দেতি, ৰট্টতি. তিংসহত্থো ৰেণু হোতি, একস্মিং অন্তে গুল়কুম্ভো বদ্ধো, একস্মিং সপ্পিকুম্ভো, তঞ্চে পটিগ্গণ্হাতি, সব্বং পটিগ্গহিতমেৰ. উচ্ছুযন্তদোণিতো পগ্ঘরন্তমেৰ রসং গণ্হথাতি ৰদতি, অভিহারো ন পঞ্ঞাযতীতি ন গহেতব্বো. সচে পন কসটং ছড্ডেত্ৰা হত্থেন উস্সিঞ্চিত্ৰা উস্সিঞ্চিত্ৰা দেতি, ৰট্টতি.
বহূ পত্তা মঞ্চে ৰা পীঠে ৰা কটসারকে ৰা দোণিযং ৰা ফলকে ৰা ঠপিতা হোন্তি, যত্থ ঠিতস্স দাযকো হত্থপাসে হোতি, তত্থ ঠত্ৰা পটিগ্গহণসঞ্ঞায মঞ্চাদীনি অঙ্গুলিযাপি ফুসিত্ৰা ঠিতেন ৰা নিসিন্নেন ৰা নিপন্নেন ৰা যং তেসু পত্তেসু দিয্যতি, তং সব্বং পটিগ্গহিতং হোতি. সচেপি পটিগ্গহেস্সামীতি মঞ্চাদীনি আরুহিত্ৰা নিসীদতি, ৰট্টতিযেৰ ¶ . সচে পন মঞ্চাদীনি হত্থেন গহেত্ৰা মঞ্চে নিসীদতি, ৰত্তব্বমেৰ নত্থি.
পথৰিযং পন সচেপি কুচ্ছিযা কুচ্ছিং আহচ্চ ঠিতা হোন্তি, যং যং অঙ্গুলিযা ৰা সূচিযা ৰা ফুসিত্ৰা নিসিন্নো হোতি, তত্থ তত্থ দিয্যমানমেৰ পটিগ্গহিতং হোতি. ‘‘যত্থ কত্থচি মহাকটসারহত্থত্থরণাদীসু ঠপিতপত্তে পটিগ্গহণং ন রুহতী’’তি ৰুত্তং, তং হত্থপাসাতিক্কমং সন্ধায ¶ ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং. হত্থপাসে পন সতি যত্থ কত্থচি ৰট্টতি অঞ্ঞত্র তত্থজাতকা.
তত্থজাতকে ¶ পন পদুমিনিপণ্ণে ৰা কিংসুকপণ্ণাদিম্হি ৰা ন ৰট্টতি. ন হি তং কাযপটিবদ্ধসঙ্খ্যং গচ্ছতি. যথা চ তত্থজাতকে; এৰং খাণুকে বন্ধিত্ৰা ঠপিতমঞ্চাদিম্হি অসংহারিমে ফলকে ৰা পাসাণে ৰা ন রুহতিযেৰ, তেপি হি তত্থজাতকসঙ্খেপুপগা হোন্তি. ভূমিযং অত্থতেসু সুখুমেসু তিন্তিণিকাদিপণ্ণেসুপি পটিগ্গহণং ন রুহতি, ন হি তানি সন্ধারেতুং সমত্থানীতি. মহন্তেসু পন পদুমিনিপণ্ণাদীসু রুহতি. সচে হত্থপাসং অতিক্কম্ম ঠিতো দীঘদণ্ডকেন উল়ুঙ্কেন দেতি, আগন্ত্ৰা দেহীতি ৰত্তব্বো. ৰচনং অসুত্ৰা ৰা অনাদিযিত্ৰা ৰা পত্তে আকিরতিযেৰ, পুন পটিগ্গহেতব্বং. দূরে ঠত্ৰা ভত্তপিণ্ডং খিপন্তেপি এসেৰ নযো.
সচে পত্তত্থৰিকতো নীহরিযমানে পত্তে রজনচুণ্ণানি হোন্তি, সতি উদকে ধোৰিতব্বো, অসতি রজনচুণ্ণং পুচ্ছিত্ৰা পটিগ্গহেত্ৰা ৰা পিণ্ডায চরিতব্বং. সচে পিণ্ডায চরন্তস্স রজং পততি, পটিগ্গহেত্ৰা ভিক্খা গণ্হিতব্বা. অপ্পটিগ্গহেত্ৰা গণ্হতো ৰিনযদুক্কটং. তং পন পুন পটিগ্গহেত্ৰা ভুঞ্জতো অনাপত্তি. সচে পন ‘‘পটিগ্গহেত্ৰা দেথা’’তি ৰুত্তে ৰচনং অসুত্ৰা ৰা অনাদিযিত্ৰা ৰা ভিক্খং দেন্তিযেৰ, ৰিনযদুক্কটং নত্থি, পুন পটিগ্গহেত্ৰা অঞ্ঞা ভিক্খা গহেতব্বা.
সচে মহাৰাতো ততো ততো রজং পাতেতি, ন সক্কা হোতি ভিক্খং গহেতুং, ‘‘অনুপসম্পন্নস্স দস্সামী’’তি সুদ্ধচিত্তেন আভোগং কত্ৰা গণ্হিতুং ৰট্টতি. এৰং পিণ্ডায চরিত্ৰা ৰিহারং ৰা আসনসালং ৰা গন্ত্ৰা তং অনুপসম্পন্নস্স দত্ৰা পুন তেন দিন্নং ৰা তস্স ৰিস্সাসেন ৰা পটিগ্গহেত্ৰা ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি.
সচে ভিক্খাচারে সরজং পত্তং ভিক্খুস্স দেতি, সো ৰত্তব্বো – ‘‘ইমং পটিগ্গহেত্ৰা ভিক্খং ৰা গণ্হেয্যাসি, পরিভুঞ্জেয্যাসি ৰা’’তি তেন তথা কাতব্বং. সচে ¶ রজং উপরি উপ্পিলৰতি, কঞ্জিকং পৰাহেত্ৰা সেসং ভুঞ্জিতব্বং. সচে অন্তো পৰিট্ঠং হোতি, পটিগ্গহেতব্বং. অনুপসম্পন্নে অসতি হত্থতো অমোচেন্তেন, যত্থ অনুপসম্পন্নো অত্থি তত্থ নেত্ৰা পটিগ্গহেতব্বং ¶ . সুক্খভত্তে পতিতরজং অপনেত্ৰা ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. সচে অতিসুখুমং হোতি, উপরিভত্তেন সদ্ধিং অপনেতব্বং, পটিগ্গহেত্ৰা ৰা ভুঞ্জিতব্বং. যাগুং ৰা সূপং ৰা পুরতো ঠপেত্ৰা আলুলেন্তানং ভাজনতো ফুসিতানি উগ্গন্ত্ৰা পত্তে পতন্তি, পত্তো পটিগ্গহেতব্বো.
উল়ুঙ্কেন আহরিত্ৰা দেন্তানং পঠমতরং উল়ুঙ্কতো থেৰা পত্তে পতন্তি, সুপতিতা, অভিহটত্তা ¶ দোসো নত্থি. সচেপি চরুকেন ভত্তে আকিরিযমানে চরুকতো মসি ৰা ছারিকা ৰা পততি, অভিহটত্তা নেৰত্থি দোসো. অনন্তরস্স ভিক্খুনো দিয্যমানং পত্ততো উপ্পতিত্ৰা ইতরস্স পত্তে পততি, সুপতিতং. পটিগ্গহিতমেৰ হি তং হোতি.
সচে জজ্ঝরিসাখাদিং ফালেত্ৰা একস্স ভিক্খুনো দেন্তানং সাখতো ফুসিতানি অঞ্ঞস্স পত্তে পতন্তি, পত্তো পটিগ্গহেতব্বো. যস্স পত্তস্স উপরি ফালেন্তি, তস্স পত্তে পতিতেসু দাতুকামতায অভিহটত্তা দোসো নত্থি. পাযাসস্স পূরেত্ৰা পত্তং দেন্তি, উণ্হত্তা হেট্ঠা গহেতুং ন সক্কোতি, মুখৰট্টিযাপি গহেতুং ৰট্টতি. সচে তথাপি ন সক্কোতি, আধারকেন গণ্হিতব্বো.
আসনসালায পত্তং গহেত্ৰা নিসিন্নো ভিক্খু নিদ্দং ওক্কন্তো হোতি, নেৰ আহরিযমানং ন দিয্যমানং জানাতি, অপ্পটিগ্গহিতং হোতি. সচে পন আভোগং কত্ৰা নিসিন্নো হোতি, ৰট্টতি. সচেপি সো হত্থেন আধারকং মুঞ্চিত্ৰা পাদেন পেল্লেত্ৰা নিদ্দাযতি, ৰট্টতিযেৰ. পাদেন আধারকং অক্কমিত্ৰা পটিগ্গণ্হন্তস্স পন জাগরন্তস্সপি অনাদরপটিগ্গহণং হোতি, তস্মা ন কাতব্বং. কেচি এৰং আধারকেন পটিগ্গহণং কাযপটিবদ্ধপটিবদ্ধেন পটিগ্গহণং নাম হোতি, তস্মা ন ৰট্টতীতি ৰদন্তি. তং তেসং ৰচনমত্তমেৰ. অত্থতো পন সব্বম্পেতং কাযপটিবদ্ধমেৰ হোতি. কাযসংসগ্গেপি চেস নযো দস্সিতোৰ. যম্পি ভিক্খুস্স দিয্যমানং পততি, তম্পি সামং গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. তত্রিদং ¶ সুত্তং –
‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, যং দিয্যমানং পততি, তং সামং গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং পরিচ্চত্তং তং, ভিক্খৰে, দাযকেহী’’তি (চূল়ৰ. ২৭৩).
ইদঞ্চ ¶ পন সুত্তং নেয্যত্থং. তস্মা এৰমেত্থ অধিপ্পাযো ৰেদিতব্বো – যং দিয্যমানং দাযকস্স হত্থতো পরিগল়িত্ৰা সুদ্ধায ৰা ভূমিযা পদুমিনিপণ্ণৰত্থকটসারকাদীসু ৰা পততি, তং সামং গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. যং পন সরজায ভূমিযা পততি, তং রজং পুঞ্ছিত্ৰা ৰা ধোৰিত্ৰা ৰা পটিগ্গহেত্ৰা ৰা পরিভুঞ্জিতব্বং. সচে পন পৰট্টন্তং অঞ্ঞস্স ভিক্খুনো সন্তিকং গচ্ছতি, তেন আহরাপেতুম্পি ৰট্টতি. সচে তং ভিক্খুং ৰদতি ‘‘ত্ৰংযেৰ খাদা’’তি তস্সাপি খাদিতুং ৰট্টতি. অনাণত্তেন পন তেন ন গহেতব্বং. অনাণত্তেনাপি ‘‘ইতরস্স দস্সামী’’তি গহেতুং ৰট্টতীতি কুরুন্দিযং ৰুত্তং. কস্মা পনেতং ইতরস্স ভিক্খুনো গহেতুং ¶ ন ৰট্টতীতি? ভগৰতা অননুঞ্ঞাতত্তা. ভগৰতা হি ‘‘সামং গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতু’’ন্তি ৰদন্তেন যস্সেৰ তং দিয্যমানং পততি, তস্স অপ্পটিগ্গহিতকম্পি তং গহেত্ৰা পরিভোগো অনুঞ্ঞাতো. ‘‘পরিচ্চত্তং তং ভিক্খৰে দাযকেহী’’তি ৰচনেন পনেত্থ পরসন্তকাভাৰো দীপিতো. তস্মা অঞ্ঞস্স সামং গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ন ৰট্টতি, তস্স পন আণত্তিযা ৰট্টতীতি অযং কিরেত্থ অধিপ্পাযো.
যস্মা চ তং অপ্পটিগ্গহিতকত্তা অনুঞ্ঞাতং, তস্মা যথাঠিতংযেৰ অনামসিত্ৰা কেনচি পিদহিত্ৰা ঠপিতং দুতিযদিৰসেপি পরিভুঞ্চিতুং ৰট্টতি, সন্নিধিপচ্চযা অনাপত্তি. পটিগ্গহেত্ৰা পন পরিভুঞ্জিতব্বং. তংদিৰসংযেৰ হি তস্স সামং গহেত্ৰা পরিভোগো অনুঞ্ঞাতো, ন ততো পরন্তি অযম্পি কিরেত্থ অধিপ্পাযো.
ইদানি অব্বোহারিকনযো ৰুচ্চতি – ভুঞ্জন্তানঞ্হি দন্তা খিয্যন্তি, নখা খিয্যন্তি, পত্তস্স ৰণ্ণো খিয্যতি, সব্বং অব্বোহারিকং. যম্পি সত্থকেন উচ্ছুআদীসু ফালিতেসু মলং পঞ্ঞাযতি, এতং নৰসমুট্ঠিতং নাম পটিগ্গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতব্বং. সত্থকং ধোৰিত্ৰা ফালিতেসু মলং ন পঞ্ঞাযতি, লোহগন্ধমত্তং হোতি, তং অব্বোহারিকং. যম্পি সত্থকং গহেত্ৰা পরিহরন্তি, তেন ফালিতেপি এসেৰ নযো. ন হি তং পরিভোগত্থায পরিহরন্তীতি. মূলভেসজ্জাদীনি পিসন্তানং ৰা ¶ কোট্টেন্তানং ৰা নিসদনিসদপোতকউদুক্খলমুসলাদীনি খিয্যন্তি, পরিহরণকৰাসিং তাপেত্ৰা ভেসজ্জত্থায তক্কে ৰা খীরে ৰা পক্খিপন্তি, তত্থ নীলিকা পঞ্ঞাযতি. সত্থকে ৰুত্তসদিসোৰ ৰিনিচ্ছযো. আমকতক্কাদীসু পন সযং ন পক্খিপিতব্বা. পক্খিপতি চে, সামপাকতো ন মুচ্চতি.
দেৰে ¶ ৰস্সন্তে পিণ্ডায চরন্তস্স সরীরতো ৰা চীৰরতো ৰা কিলিট্ঠউদকং পত্তে পততি, তং পটিগ্গহেতব্বং. রুক্খমূলাদীসু ভুঞ্জন্তস্স পতিতেপি এসেৰ নযো. সচে পন সত্তাহং ৰস্সন্তে দেৰে সুদ্ধং উদকং হোতি, অব্ভোকাসতো ৰা পততি, ৰট্টতি. সামণেরস্স ওদনং দেন্তেন তস্স পত্তগতং অচ্ছুপন্তেনেৰ দাতব্বো. পত্তো ৰাস্স পটিগ্গহেতব্বো. অপ্পটিগ্গহিতে ওদনং ছুপিত্ৰা পুন অত্তনো পত্তে ওদনং গণ্হন্তস্স উগ্গহিতকো হোতি.
সচে পন দাতুকামো হুত্ৰা ‘‘আহর সামণের পত্তং, ওদনং গণ্হা’’তি ৰদতি, ইতরো চ ‘‘অলং ময্হ’’ন্তি পটিক্খিপতি, পুন তৰেৰেতং মযা পরিচ্চত্ত’’ন্তি চ ৰুত্তেপি ‘‘ন ময্হং এতেনত্থো’’তি ৰদতি. সতক্খত্তুম্পি পরিচ্চজতু, যাৰ অত্তনো হত্থগতং পটিগ্গহিতমেৰ হোতি.
সচে ¶ পন আধারকে ঠিতং নিরপেক্খো ‘‘গণ্হা’’তি ৰদতি, পুন পটিগ্গহেতব্বং. সাপেক্খো আধারকে পত্তং ঠপেত্ৰা ‘‘এত্তো পূৰং ৰা ভত্তং ৰা গণ্হা’’তি সামণেরং ৰদতি, সামণেরো হত্থং ধোৰিত্ৰা সচেপি সতক্খত্তুং গহেত্ৰা অত্তনো পত্তগতং অফুসন্তোৰ অত্তনো পত্তে পক্খিপতি, পুন পটিগ্গহণকিচ্চং নত্থি. যদি পন অত্তনো পত্তগতং ফুসিত্ৰা ততো গণ্হাতি, সামণেরসন্তকেন সংসট্ঠং হোতি, পুন পটিগ্গহেতব্বং. কেচি পন ‘‘সচেপি গয্হমানং ছিজ্জিত্ৰা তত্থ পততি, পুন পটিগ্গহেতব্ব’’ন্তি ৰদন্তি. তং ‘‘একং ভত্তপিণ্ডং গণ্হ, একং পূৰং গণ্হ, ইমস্স গুল়পিণ্ডস্স এত্তকং পদেসং গণ্হা’’তি এৰং পরিচ্ছিন্দিত্ৰা ৰুত্তে ৰেদিতব্বং. ইধ পন পরিচ্ছেদো নত্থি. তস্মা যং সামণেরস্স পত্তে পততি, তদেৰ পটিগ্গহণং ৰিজহতি. হত্থগতং পন যাৰ সামণেরো ৰা ‘‘অল’’ন্তি ন ওরমতি, ভিক্খু ৰা ন ৰারেতি, তাৰ ভিক্খুস্সেৰ সন্তকং, তস্মা পটিগ্গহণং ন ৰিজহতি.
সচে অত্তনো ৰা ভিক্খূনং ৰা যাগুপচনকভাজনে ¶ কেসঞ্চি অত্থায ওদনং পক্খিপতি, ‘‘সামণের, ভাজনস্স উপরি হত্থং করোহী’’তি ৰত্ৰা তস্স হত্থে পক্খিপিতব্বং, তস্স হত্থতো ভাজনে পতিতঞ্হি দুতিযদিৰসে ভাজনস্স অকপ্পিযভাৰং ন করোতি, পরিচ্চত্তত্তা. সচে এৰং অকত্ৰা পক্খিপতি, পত্তমিৰ ভাজনং নিরামিসং কত্ৰা পরিভুঞ্জিতব্বং. দাযকা যাগুকুটং ঠপেত্ৰা গতা, তং দহরসামণেরো পটিগ্গণ্হাপেতুং ন সক্কোতি, ভিক্খু পত্তং উপনামেতি, সামণেরো কুটস্স গীৰং পত্তস্স মুখৰট্টিযং ¶ ঠপেত্ৰা আৰজ্জেতি, পত্তগতা যাগু পটিগ্গহিতাৰ হোতি. অথ ৰা ভিক্খু ভূমিযং হত্থং ঠপেতি, সামণেরো পৰট্টেত্ৰা তত্থ আরোপেতি, ৰট্টতি. পূৰপচ্ছিভত্তপচ্ছিউচ্ছুভারাদীসুপি এসেৰ নযো.
সচে পটিগ্গহণূপগং ভারং দ্ৰে তযো সামণেরা দেন্তি, একেন ৰা বলৰতা উক্খিত্তং দ্ৰে তযো ভিক্খূ গণ্হন্তি, ৰট্টতি. মঞ্চস্স ৰা পীঠস্স ৰা পাদে তেলঘটং ৰা ফাণিতঘটং ৰা নৰনীতঘটং ৰা লগ্গেন্তি, ভিক্খুস্স মঞ্চেপি পীঠেপি নিসীদিতুং ৰট্টতি. উগ্গহিতকং নাম ন হোতি.
নাগদন্তকে ৰা অঙ্কুসকে ৰা দ্ৰে তেলঘটা লগ্গিতা হোন্তি, উপরি পটিগ্গহিতকো হেট্ঠা অপ্পটিগ্গহিতকো, উপরিমং গহেতুং ৰট্টতি. হেট্ঠা পটিগ্গহিতকো উপরি অপ্পটিগ্গহিতকো, উপরিমং গহেত্ৰা ইতরং গণ্হতো উপরিমো উগ্গহিতকো হোতি. হেট্ঠামঞ্চে অপ্পটিগ্গহিতকং তেলথালকং হোতি, তং চে সম্মজ্জন্তো সম্মুঞ্জনিযা ঘট্টেতি, উগ্গহিতকং ন হোতি. পটিগ্গহিতকং গণ্হিস্সামীতি অপ্পটিগ্গহিতকং গহেত্ৰা ঞত্ৰা পুন ঠপেতি, উগ্গহিতকং ন হোতি. বহি ¶ নীহরিত্ৰা সঞ্জানাতি, বহি অট্ঠপেত্ৰা হরিত্ৰা তত্থেৰ ঠপেতব্বং, নত্থি দোসো. সচে পন পুব্বে ৰিৰরিত্ৰা ঠপিতং ন পিদহিতব্বং; যথা পুব্বে ঠিতং তথেৰ ঠপেতব্বং. সচে বহি ঠপেতি, পুন ন ছুপিতব্বং.
হেট্ঠাপাসাদং ওরোহন্তো নিস্সেণিমজ্ঝে সঞ্জানাতি, অনোকাসত্তা উদ্ধং ৰা অধো ৰা হরিত্ৰা ঠপেতব্বং. পটিগ্গহিতকে তেলাদিম্হি কণ্ণকং উট্ঠেতি, সিঙ্গিৰেরাদিম্হি ঘনচুণ্ণং, তংসমুট্ঠানমেৰ ¶ নামেতং, পুন পটিগ্গহণকিচ্চং নত্থি.
তালং ৰা নাল়িকেরং ৰা আরুল়্হো যোত্তেন ফলপিণ্ডিং ওতারেত্ৰা উপরি ঠিতোৰ গণ্হথাতি ৰদতি, ন গহেতব্বং. সচে অঞ্ঞো ভূমিযং ঠিতো যোত্তপাসকে গহেত্ৰা উক্খিপিত্ৰা দেতি, ৰট্টতি. সফলং মহাসাখং কপ্পিযং কারেত্ৰা পটিগ্গণ্হাতি, ফলানি পটিগ্গহিতানেৰ হোন্তি, যথাসুখং পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি.
অন্তোৰতিযং ঠত্ৰা ৰতিং ছিন্দিত্ৰা উচ্ছুং ৰা তিম্বরূসকং ৰা দেন্তি, হত্থপাসে সতি ৰট্টতি. ৰতিদণ্ডকেসু অপ্পহরিত্ৰা নিগ্গতং গণ্হন্তস্স ৰট্টতি. পহরিত্ৰা নিগ্গতে অট্ঠকথাসু দোসো ন দস্সিতো. মযং পন যং ¶ ঠানং পহটং, ততো সযংপতিতমেৰ হোতীতি তক্কযাম. তস্মিম্পি অট্ঠত্ৰা গচ্ছন্তে যুজ্জতি, সুঙ্কঘাততো পৰট্টেত্ৰা বহিপতিতভণ্ডং ৰিয. ৰতিং ৰা পাকারং ৰা লঙ্ঘাপেত্ৰা দেন্তি, সচে পন ন পুথুলো পাকারো, অন্তোপাকারে চ বহিপাকারে চ ঠিতস্স হত্থপাসো পহোতি, হত্থসতম্পি উদ্ধং গন্ত্ৰা সম্পত্তং গহেতুং ৰট্টতি.
ভিক্খু গিলানং সামণেরং খন্ধেন ৰহতি, সো ফলাফলং দিস্ৰা গহেত্ৰা খন্ধে নিসিন্নোৰ দেতি, ৰট্টতি. অপরো ভিক্খুং ৰহন্তো খন্ধে নিসিন্নস্স ভিক্খুনো দেতি, ৰট্টতিযেৰ.
ভিক্খু ফলিনিং সাখং ছাযত্থায গহেত্ৰা গচ্ছতি, ফলানি খাদিতুং চিত্তে উপ্পন্নে পটিগ্গহাপেত্ৰা খাদিতুং ৰট্টতি. মচ্ছিকৰারণত্থং কপ্পিযং কারেত্ৰা পটিগ্গণ্হাতি, খাদিতুকামো চে হোতি, মূলপটিগ্গহণমেৰ ৰট্টতি, খাদন্তস্স নত্থি দোসো.
ভিক্খু পটিগ্গহণারহং ভণ্ডং মনুস্সানং যানে ঠপেত্ৰা মগ্গং গচ্ছতি, যানং কদ্দমে লগ্গতি, দহরো চক্কং গহেত্ৰা উক্খিপতি, ৰট্টতি, উগ্গহিতকং নাম ন হোতি. নাৰায ঠপেত্ৰা নাৰং অরিত্তেন ৰা পাজেতি, হত্থেন ৰা কড্ঢতি, ৰট্টতি. উল়ুম্পেপি এসেৰ নযো. চাটিযং ¶ কুণ্ডকে ৰা ঠপেত্ৰাপি তং অনুপসম্পন্নেন গাহাপেত্ৰা অনুপসম্পন্নং বাহাযং গহেত্ৰা তরিতুং ৰট্টতি. তস্মিম্পি অসতি অনুপসম্পন্নং গাহাপেত্ৰা তং বাহাযং গহেত্ৰা তরিতুং ৰট্টতি.
উপাসকা গমিকভিক্খূনং পাথেয্যতণ্ডুলে ¶ দেন্তি. সামণেরা ভিক্খূনং তণ্ডুলে গহেত্ৰা অত্তনো তণ্ডুলে গহেতুং ন সক্কোন্তি, ভিক্খূ তেসং তণ্ডুলে গণ্হন্তি. সামণেরা অত্তনা গহিততণ্ডুলেসু খীণেসু ইতরেহি তণ্ডুলেহি যাগুং পচিত্ৰা সব্বেসং পত্তানি পটিপাটিযা ঠপেত্ৰা যাগুং আকিরন্তি. পণ্ডিতো সামণেরো অত্তনো পত্তং গহেত্ৰা থেরস্স দেতি, থেরস্স পত্তং অনুথেরস্সাতি এৰং সব্বানি পরিৰত্তেতি, সব্বেহি সামণেরস্স সন্তকং ভুত্তং হোতি, ৰট্টতি.
সচেপি সামণেরো অপণ্ডিতো হোতি, অত্তনো পত্তে যাগুং সযমেৰ পাতুং আরভতি, ‘‘আৰুসো তুয্হং যাগুং ময্হং দেহী’’তি এৰং থেরেহি পটিপাটিযা যাচিত্ৰাপি পিৰিতুং ৰট্টতি, সব্বেহি সামণেরস্স সন্তকমেৰ ¶ ভুত্তং হোতি, নেৰ উগ্গহিতপচ্চযা ন সন্নিধিপচ্চযা ৰজ্জং ফুসন্তি. এত্থ পন মাতাপিতূনং তেলাদীনি ছাযাদীনং অত্থায সাখাদীনি চ হরন্তানং ইমেসঞ্চ ৰিসেসো ন দিস্সতি. তস্মা কারণং উপপরিক্খিতব্বং.
সামণেরো ভত্তং পচিতুকামো তণ্ডুলে ধোৰিত্ৰা নিচ্চালেতুং ন সক্কোতি. ভিক্খুনা তণ্ডুলে চ ভাজনঞ্চ পটিগ্গহেত্ৰা তণ্ডুলে ধোৰিত্ৰা নিচ্চালেত্ৰা ভাজনং উদ্ধনং আরোপেতব্বং, অগ্গি ন কাতব্বো, পক্ককালে ৰিৰরিত্ৰা পক্কভাৰো জানিতব্বো. সচে দুপ্পক্কং হোতি, পাকত্থায পিদহিতুং ন ৰট্টতি. রজস্স ৰা ছারিকায ৰা অপতনত্থায ৰট্টতি, পক্ককালে আরোপেতুম্পি ভুঞ্জিতুম্পি ৰট্টতি, পুন পটিগ্গহণকিচ্চং নত্থি.
সামণেরো পটিবলো পচিতুং, খণো পনস্স নত্থি, কত্থচি গন্তুকামো. ভিক্খুনা সতণ্ডুলোদকভাজনং পটিগ্গহেত্ৰা উদ্ধনং আরোপেত্ৰা অগ্গিং জালেত্ৰা গচ্ছাহীতি ৰত্তব্বো. ততো পরং পুরিমনযেনেৰ সব্বং কাতুং ৰট্টতি.
ভিক্খু যাগুঅত্থায সুদ্ধং ভাজনং আরোপেত্ৰা উদকং তাপেতি, ৰট্টতি. তত্তে উদকে সামণেরো তণ্ডুলে পক্খিপতি, ততো পট্ঠায ভিক্খুনা অগ্গি ন কাতব্বো. পক্কযাগুং পটিগ্গহেত্ৰা পাতুং ৰট্টতি.
সামণেরো যাগুং পচতি, হত্থকুক্কুচ্চকো ভিক্খু কীল়ন্তো ভাজনং আমসতি, পিধানং আমসতি ¶ , উগ্গতং ফেণং ছিন্দিত্ৰা হরতি, তস্সেৰ পাতুং ন ৰট্টতি, দুরুপচিণ্ণং নাম হোতি. সচে পন দব্বিং ৰা উল়ুঙ্কং ৰা গহেত্ৰা অনুক্খিপন্তো আলুল়েতি, সব্বেসং ন ৰট্টতি, সামপাকঞ্চেৰ ¶ হোতি দুরুপচিণ্ণঞ্চ. সচে উক্খিপতি, উগ্গহিতকম্পি হোতি.
ভিক্খুনা পিণ্ডায চরিত্ৰা আধারকে পত্তো ঠপিতো হোতি, তত্র চে অঞ্ঞো লোলভিক্খু কীল়ন্তো পত্তং আমসতি, পত্তপিধানং আমসতি, তস্সেৰ ততো লদ্ধং ভত্তং ন ৰট্টতি. সচে পন পত্তং উক্খিপিত্ৰা ঠপেতি, সব্বেসং ন ৰট্টতি. তত্থজাতকফলানি সাখায ৰা ৰল্লিযা ৰা গহেত্ৰা চালেতি, তস্সেৰ ততো লদ্ধং ফলং ন ৰট্টতি, দুরুপচিণ্ণদুক্কটঞ্চ আপজ্জতি. ফলরুক্খং পন অপস্সযিতুং ৰা তত্থ কণ্ডকে ৰা বন্ধিতুং ৰট্টতি, দুরুপচিণ্ণং ন হোতীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং.
অরঞ্ঞে ¶ পতিতং পন অম্বফলাদিং দিস্ৰা সামণেরস্স দস্সামীতি আহরিত্ৰা দাতুং ৰট্টতি. সীহৰিঘাসাদিং দিস্ৰাপি সামণেরস্স দস্সামীতি পটিগ্গহেত্ৰা ৰা অপ্পটিগ্গহেত্ৰা ৰা আহরিত্ৰা দাতুং ৰট্টতি. সচে পন সক্কোতি ৰিতক্কং সোধেতুং, ততো লদ্ধং খাদিতুম্পি ৰট্টতি, নেৰ আমকমংসপটিগ্গহণপচ্চযা ন উগ্গহিতকপচ্চযা ৰজ্জং ফুসতি.
মাতাপিতূনং অত্থায তেলাদীনি গহেত্ৰা গচ্ছতো অন্তরামগ্গে ব্যাধি উপ্পজ্জতি, ততো যং ইচ্ছতি, তং পটিগ্গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. সচে পন মূলেপি পটিগ্গহিতং হোতি, পুন পটিগ্গহণকিচ্চং নত্থি. মাতাপিতূনং তণ্ডুলে আহরিত্ৰা দেতি, তে ততোযেৰ যাগুআদীনি সম্পাদেত্ৰা তস্স দেন্তি, ৰট্টতি সন্নিধিপচ্চযা ৰা উগ্গহিতকপচ্চযা ৰা দোসো নত্থি.
ভিক্খু পিদহিত্ৰা উদকং তাপেতি, যাৰ পরিক্খযা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. সচে পনেত্থ ছারিকা পততি, পটিগ্গহেতব্বং. দীঘসণ্ডাসেন থালকং গহেত্ৰা তেলং পচন্তস্স ছারিকা পততি, হত্থেন অমুঞ্চন্তেনেৰ পচিত্ৰা ওতারেত্ৰা পটিগ্গহেতব্বং. সচে অঙ্গারাপি দারূনি ৰা পটিগ্গহেত্ৰা ঠপিতানি, মূলপটিগ্গহণমেৰ ৰট্টতি.
ভিক্খু উচ্ছুং খাদতি, সামণেরো ‘‘ময্হম্পি দেথা’’তি ৰদতি. ‘‘ইতো ছিন্দিত্ৰা গণ্হা’’তি ৰুত্তো গণ্হাতি, অৰসেসে পুন পটিগ্গহণকিচ্চং নত্থি. গুল়পিণ্ডকং খাদন্তস্সাপি এসেৰ নযো. ৰুত্তোকাসতো ছিন্দিত্ৰা গহিতাৰসেসঞ্হি অজহিতপটিগ্গহণমেৰ হোতি.
ভিক্খু ¶ গুল়ং ভাজেন্তো পটিগ্গহেত্ৰা কোট্ঠাসে করোতি, ভিক্খূপি সামণেরাপি আগন্ত্ৰা একগহণেনেৰ একমেকং কোট্ঠাসং গণ্হন্তি ¶ , গহিতাৰসেসং পটিগ্গহিতমেৰ হোতি. সচে লোলসামণেরো গণ্হিত্ৰা গণ্হিত্ৰা পুন ঠপেতি, তস্স গহিতাৰসেসং অপ্পটিগ্গহিতকং হোতি.
ভিক্খু ধূমৰট্টিং পটিগ্গহেত্ৰা ধূমং পিৰতি, মুখঞ্চ কণ্ঠো চ মনোসিলায লিত্তো ৰিয হোতি, যাৰকালিকং ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি, যাৰকালিকেন যাৰজীৰিকসংসগ্গে দোসো নত্থি.
পত্তং ¶ ৰা রজনং ৰা পচন্তস্স কণ্ণনাসমুখচ্ছিদ্দেহি ধূমো পৰিসতি, ব্যাধিপচ্চযা পুপ্ফং ৰা ফলং ৰা উপসিঙ্ঘতি, অব্বোহারিকত্তা ৰট্টতি. ভত্তুগ্গারো তালুং আহচ্চ অন্তোযেৰ পৰিসতি, অৰিসযত্তা ৰট্টতি. মুখং পৰিট্ঠং পন অজ্ঝোহরতো ৰিকালে আপত্তি. দন্তন্তরে লগ্গস্স আমিসস্স রসো পৰিসতি, আপত্তিযেৰ. সচে সুখুমং আমিসং হোতি, রসো ন পঞ্ঞাযতি, অব্বোহারিকপক্খং ভজতি.
উপকট্ঠে কালে নিরুদকট্ঠানে ভত্তং ভুঞ্জিত্ৰা কক্খারেত্ৰা দ্ৰে তযো খেল়পিণ্ডে পাতেত্ৰা উদকট্ঠানং গন্ত্ৰা মুখং ৰিক্খালেতব্বং. পটিগ্গহেত্ৰা ঠপিতসিঙ্গিৰেরাদীনং অঙ্কুরা নিক্খমন্তি, পুন পটিগ্গহণকিচ্চং নত্থি. লোণে অসতি সমুদ্দোদকেন লোণকিচ্চং কাতুং ৰট্টতি. পটিগ্গহেত্ৰা ঠপিতং লোণোদকং লোণং হোতি, লোণং ৰা উদকং হোতি, রসো ৰা ফাণিতং হোতি, ফাণিতং ৰা রসো হোতি, মূলপটিগ্গহণমেৰ ৰট্টতি. হিমকরকা উদকগতিকা এৰ. পরিহারিকেন কতকট্ঠিনা উদকং পসাদেন্তি, তং অব্বোহারিকং, আমিসেন সদ্ধিং ৰট্টতি. আমিসগতিকেহি কপিত্থফলাদীহি পসাদিতং পুরেভত্তমেৰ ৰট্টতি.
পোক্খরণীআদীসু উদকং বহলং হোতি, ৰট্টতি. সচে পন মুখে চ হত্থে চ লগ্গতি, ন ৰট্টতি, পটিগ্গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতব্বং. খেত্তেসু কসিতট্ঠানে বহলং উদকং হোতি, পটিগ্গহেতব্বং. সচে সন্দিত্ৰা কন্দরাদীনি পৰিসিত্ৰা নদিং পূরেতি, ৰট্টতি. ককুধসোব্ভাদযো হোন্তি, রুক্খতো পতিতেহি পুপ্ফেহি সঞ্ছন্নোদকা, সচে পুপ্ফরসো ন পঞ্ঞাযতি, পটিগ্গহণকিচ্চং নত্থি. পরিত্তং উদকং হোতি, রসো পঞ্ঞাযতি, পটিগ্গহেতব্বং. পব্বতকন্দরাদীসু কাল়ৰণ্ণপণ্ণসঞ্ছন্নউদকেপি এসেৰ নযো.
পানীযঘটে সরেণুকানি ৰা সৰণ্টখীরানি ৰা পুপ্ফানি পক্খিত্তানি হোন্তি, পটিগ্গহেতব্বং. পুপ্ফানি ৰা পটিগ্গহেত্ৰা ¶ পক্খিপিতব্বানি. পাটলিচম্পকমল্লিকা পক্খিত্তা হোন্তি ¶ , ৰাসমত্তং তিট্ঠতি তং অব্বোহারিকং, দুতিযদিৰসেপি আমিসেন সদ্ধিং ৰট্টতি. ভিক্খুনা ঠপিতপুপ্ফৰাসিতকপানীযতো সামণেরো পানীযং গহেত্ৰা পীতাৰসেসং তত্থেৰ আকিরতি, পটিগ্গহেতব্বং. পদুমসরাদীসু উদকং সন্থরিত্ৰা ঠিতং পুপ্ফরেণুং ঘটেন ¶ ৰিক্খম্ভেত্ৰা উদকং গহেতুং ৰট্টতি. কপ্পিযং কারাপেত্ৰা পটিগ্গহেত্ৰা ঠপিতং দন্তকট্ঠং হোতি, সচে তস্স রসং পিৰিতুকামো, মূলপটিগ্গহণমেৰ ৰট্টতি. অপ্পটিগ্গহেত্ৰা ঠপিতং পটিগ্গহেতব্বং. অজানন্তস্স রসে পৰিট্ঠেপি আপত্তিযেৰ. অচিত্তকঞ্হি ইদং সিক্খাপদং.
মহাভূতেসু কিং ৰট্টতি, কিং ন ৰট্টতীতি? খীরং তাৰ ৰট্টতি, কপ্পিযমংসখীরং ৰা অকপ্পিযমংসখীরং ৰা হোতু, পিৰন্তস্স অনাপত্তি. অস্সু খেল়ো সিঙ্ঘাণিকা মুত্তং করীসং সেম্হং দন্তমলং অক্খিগূথকো কণ্ণগূথকো সরীরে উট্ঠিতলোণন্তি ইদং সব্বং ৰট্টতি. যং পনেত্থ ঠানতো চৰিত্ৰা পত্তে ৰা হত্থে ৰা পততি, তং পটিগ্গহেতব্বং. অঙ্গলগ্গং পটিগ্গহিতকমেৰ. উণ্হংপাযাসং ভুঞ্জন্তস্স সেদো অঙ্গুলিঅনুসারেন একাবদ্ধোৰ হুত্ৰা পাযাসে সন্তিট্ঠতি, পিণ্ডায ৰা চরন্তস্স হত্থতো পত্তস্স মুখৰট্টিংতো ৰা পত্ততলং ওরোহতি, এত্থ পটিগ্গহণকিচ্চং নত্থি. ঝামমহাভূতেসু ইদং নাম ন ৰট্টতীতি নত্থি, দুজ্ঝাপিতং পন ন ৰট্টতি. সুজ্ঝাপিতং মনুস্সট্ঠিম্পি চুণ্ণং কত্ৰা লেহে উপনেতুং ৰট্টতি.
চত্তারি মহাৰিকটানি অসতি কপ্পিযকারকে সামম্পি গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. এত্থ চ দুব্বচোপি অসমত্থোপি কপ্পিযকারকো অসন্তপক্খেযেৰ তিট্ঠতি. ছারিকায অসতি সুক্খদারুং ঝাপেত্ৰা ছারিকা গহেতব্বা. সুক্খদারুম্হি অসতি অল্লদারুং রুক্খতো ছিন্দিত্ৰাপি কাতুং ৰট্টতি. ইদং পন চতুব্বিধম্পি মহাৰিকটং কালোদিস্সং নাম সপ্পদট্ঠক্খণেযেৰ ৰট্টতি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
এল়কলোমসমুট্ঠানং – কাযতো চ কাযচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং ¶ , তিৰেদনন্তি.
দন্তপোনসিক্খাপদং দসমং.
সমত্তো ৰণ্ণনাক্কমেন ভোজনৰগ্গো চতুত্থো.
৫. অচেলকৰগ্গো
১. অচেলকসিক্খাপদৰণ্ণনা
২৬৯. অচেলকৰগ্গস্স ¶ ¶ ৯ পঠমসিক্খাপদে – পরিৰেসনন্তি পরিৰিসনট্ঠানং. পরিব্বাজকসমাপন্নোতি পব্বজ্জং সমাপন্নো. দেতি আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি সমতিত্তিকং যাগুপত্তং একপযোগেন দেতি, একং পাচিত্তিযং. অৰচ্ছিন্দিত্ৰা অৰচ্ছিন্দিত্ৰা দেতি, পযোগে পযোগে পাচিত্তিযং. এসেৰ নযো পূৰভত্তাদীসু. তিত্থিযে অতিত্থিযসঞ্ঞীতি মাতা ৰা পিতা ৰা তিত্থিযেসু পব্বজতি, তেসং মাতাপিতুসঞ্ঞায দেন্তস্সাপি পাচিত্তিযমেৰ হোতি. দাপেতীতি অনুপসম্পন্নেন দাপেতি.
২৭৩. উপনিক্খিপিত্ৰা দেতীতি তথারূপে ভাজনে ঠপেত্ৰা তং ভাজনং তেসং সন্তিকে ভূমিযং নিক্খিপিত্ৰা দেতি, তেসং ৰা ভাজনং নিক্খিপাপেত্ৰা তত্থ দেতি, পত্তং আধারকে ৰা ভূমিযং ৰা ঠপেত্ৰাপি ‘‘ইতো গণ্হথা’’তি ৰত্তুং ৰট্টতি. সচে তিত্থিযো ৰদতি ‘‘ময্হং নাম ইদং সন্তকং, ইধ ন আকিরথা’’তি আকিরিতব্বং. তস্স সন্তকত্তা সহত্থা দানং নাম ন হোতি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
অচেলকসিক্খাপদং পঠমং.
২. উয্যোজনসিক্খাপদৰণ্ণনা
২৭৪. দুতিযসিক্খাপদে – পটিক্কমনেপীতি আসনসালাযম্পি. ভত্তৰিস্সগ্গন্তি ভত্তকিচ্চং. ন সম্ভাৰেসীতি ন পাপুণি.
২৭৬. অনাচারন্তি ৰুত্তাৰসেসং কাযৰচীদ্ৰারৰীতিক্কমং. দস্সনূপচারং ৰা সৰনূপচারং ৰা ¶ ৰিজহন্তস্সাতি এত্থ যদি ঠিতো ৰা নিসিন্নো ৰা উয্যোজেতি; যো উয্যোজিতো, সো ৰিজহতি, তস্স চ আপত্তি নাম নত্থি. তস্মিং পন ৰিজহন্তেপি অত্থতো ইতরেন ৰিজহিতমেৰ হোতি. তস্মা যো উয্যোজেতি, তস্সেৰাযং আপত্তি. তত্থ সচে ¶ উপচারব্ভন্তরে একো পাদো হোতি, দুক্কটং. সীমাতিক্কমে পাচিত্তিযং. এত্থ চ দস্সনূপচারস্স অব্ভোকাসে দ্ৰাদসহত্থপ্পমাণং, তথা সৰনূপচারস্স. সচে পন অন্তরা কুট্টদ্ৰারপাকারাদযো হোন্তি, তেহি অন্তরিতভাৰো দস্সনূপচারাতিক্কমো, তস্স ৰসেন আপত্তি ¶ ৰেদিতব্বা. ন অঞ্ঞো কোচি পচ্চযো হোতীতি ঠপেত্ৰা ৰুত্তপ্পকারমনাচারং অঞ্ঞং কিঞ্চি কারণং ন হোতি.
২৭৭. কলিসাসনং আরোপেতীতি ‘‘কলী’’তি কোধো; তস্স সাসনং আরোপেতি; কোধস্স আণং আরোপেতি; কোধৰসেন ঠাননিসজ্জাদীসু দোসং দস্সেত্ৰা ‘‘পস্সথ ভো ইমস্স ঠানং, নিসজ্জং আলোকিতং ৰিলোকিতং খাণুকো ৰিয তিট্ঠতি, সুনখো ৰিয নিসীদতি, মক্কটো ৰিয ইতো চিতো চ ৰিলোকেতী’’তি এৰং অমনাপৰচনং ৰদতি ‘‘অপ্পেৰ নাম ইমিনাপি উব্বাল়্হো পক্কমেয্যা’’তি. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
উয্যোজনসিক্খাপদং দুতিযং.
৩. সভোজনসিক্খাপদৰণ্ণনা
২৭৯. ততিযসিক্খাপদে – সযনিঘরেতি সযনিযঘরে. যতো অয্যস্স ভিক্খা দিন্নাতি যস্মা ভিক্খা দিন্না, যং আগতেন লদ্ধব্বং তং ৰো লদ্ধং; গচ্ছথাতি অধিপ্পাযো. পরিযুট্ঠিতোতি রাগপরিযুট্ঠিতো; মেথুনাধিপ্পাযোতি অত্থো.
২৮০. সহ উভোহি জনেহীতি সভোজনং; তস্মিং সভোজনে. অথ ৰা সভোজনেতি সভোগে. রাগপরিযুট্ঠিতস্স হি পুরিসস্স ইত্থী ভোগো ইত্থিযা চ পুরিসো. তেনেৰস্স পদভাজনে – ‘‘ইত্থী চেৰ হোতি পুরিসো চা’’তিআদি ৰুত্তং. মহল্লকে ঘরেতি মহল্লকে সযনিঘরে. পিট্ঠসঙ্ঘাটস্স হত্থপাসং ৰিজহিত্ৰাতি তস্স সযনিঘরে গব্ভস্স যো পিট্ঠসঙ্ঘাটো, তস্স হত্থপাসং ৰিজহিত্ৰা; অন্তোসযনস্স আসন্নে ¶ ঠানে নিসীদতীতি অত্থো. ঈদিসঞ্চ সযনিঘরং ¶ মহাচতুস্সালাদীসু হোতি. পিট্ঠিৰংসং অতিক্কমিত্ৰাতি ইমিনা মজ্ঝাতিক্কমং দস্সেতি. তস্মা যথা ৰা তথা ৰা কতস্স খুদ্দকস্স সযনিঘরস্স মজ্ঝাতিক্কমে আপত্তি ৰেদিতব্বা. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, দ্ৰিৰেদনন্তি.
সভোজনসিক্খাপদং ততিযং.
২৮৪. চতুত্থপঞ্চমসিক্খাপদেসু যং ৰত্তব্বং সিযা, তং সব্বং অনিযতদ্ৰযে ৰুত্তনযমেৰ. যথা চ সভোজনসিক্খাপদং ¶ , এৰমেতানিপি পঠমপারাজিকসমুট্ঠানানেৰাতি.
রহোপটিচ্ছন্নসিক্খাপদং চতুত্থং, রহোনিসজ্জসিক্খাপদং পঞ্চমং.
৬. চারিত্তসিক্খাপদৰণ্ণনা
২৯৪. ছট্ঠসিক্খাপদে – দেথাৰুসো ভত্তন্তি এত্থ তং কির ভত্তং অভিহটং অহোসি, তস্মা এৰমাহংসু. অনভিহটে পন এৰং ৰত্তুং ন লব্ভতি, পযুত্তৰাচা হোতি.
২৯৫. তেন হি ভিক্খৰে পটিগ্গহেত্ৰা নিক্খিপথাতি ইদং পন ভগৰা কুলস্স সদ্ধানুরক্খণত্থায আহ. যদি ‘‘ভাজেত্ৰা খাদথা’’তি ৰদেয্য, মনুস্সানং পসাদঞ্ঞথত্তং সিযা. উস্সারিযিত্থাতি পটিহরিযিত্থ; ঘরংযেৰ নং গহেত্ৰা অগমংসূতি ৰুত্তং হোতি.
২৯৮. সন্তং ভিক্খুন্তি এত্থ কিত্তাৰতা সন্তো হোতি, কিত্তাৰতা অসন্তোতি? অন্তোৰিহারে যত্থ ঠিতস্স কুলানি পযিরুপাসনচিত্তং উপ্পন্নং, ততো পট্ঠায যং পস্সে ৰা অভিমুখে ৰা পস্সতি, যস্স সক্কা হোতি পকতিৰচনেন আরোচেতুং, অযং সন্তো নাম. ইতো চিতো চ পরিযেসিত্ৰা আরোচনকিচ্চং নাম নত্থি. যো হি এৰং পরিযেসিতব্বো, সো অসন্তোযেৰ. অপিচ অন্তোউপচারসীমায ভিক্খুং দিস্ৰা আপুচ্ছিস্সামীতি গন্ত্ৰা তত্থ যং পস্সতি, সো ¶ আপুচ্ছিতব্বো. নো চে পস্সতি, অসন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা পৰিট্ঠো নাম হোতি.
৩০২. অন্তরারামন্তি ¶ অন্তোগামে ৰিহারো হোতি, তং গচ্ছতি. ভত্তিযঘরন্তি নিমন্তিতঘরং ৰা সলাকভত্তাদিদাযকানং ৰা ঘরং. আপদাসূতি জীৰিতব্রহ্মচরিযন্তরাযেসু সতি গন্তুং ৰট্টতি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
কথিনসমুট্ঠানং – কাযৰাচতো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযাকিরযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
চারিত্তসিক্খাপদং ছট্ঠং.
৭. মহানামসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩০৩. সত্তমসিক্খাপদে – মহানামো নাম ভগৰতো চূল়পিতুপুত্তো মাসমত্তেন মহল্লকতরো দ্ৰীসু ফলেসু পতিট্ঠিতো অরিযসাৰকো. ভেসজ্জং উস্সন্নং হোতীতি ৰজতো আহরিত্ৰা ঠপিতসপ্পি বহু হোতি.
৩০৬. সাদিতব্বাতি তস্মিং সমযে রোগো নত্থীতি ন পটিক্খিপিতব্বা; রোগে সতি ৰিঞ্ঞাপেস্সামীতি অধিৰাসেতব্বা. এত্তকেহি ভেসজ্জেহি পৰারেমীতি নামৰসেন সপ্পিতেলাদীসু দ্ৰীহি তীহি ৰা পরিমাণৰসেন পত্থেন নাল়িযা আল়্হকেনাতি ¶ ৰা.অঞ্ঞং ভেসজ্জং ৰিঞ্ঞাপেতীতি সপ্পিনা পৰারিতো তেলং ৰিঞ্ঞাপেতি, আল়্হকেন পৰারিতো দোণং. ন ভেসজ্জেন করণীযেনাতি মিস্সকভত্তেনপি চে যাপেতুং সক্কোতি, ন ভেসজ্জকরণীযং নাম হোতি.
৩১০. পৰারিতানন্তি যে অত্তনো পুগ্গলিকায পৰারণায পৰারিতা; তেসং পৰারিতানুরূপেন ৰিঞ্ঞত্তিযা অনাপত্তি. সঙ্ঘৰসেন পৰারিতেসু পন পমাণং সল্লক্খেতব্বমেৰাতি. সেসং উত্তানমেৰ.
ছসমুট্ঠানং ¶ – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
মহানামসিক্খাপদং সত্তমং.
৮. উয্যুত্তসেনাসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩১১. অট্ঠমে ¶ – অব্ভুয্যাতোতি অভিউয্যাতো; পরসেনং অভিমুখো গমিস্সামীতি নগরতো নিগ্গতোতি অত্থো. উয্যুত্তন্তি কতউয্যোগং; গামতো নিক্খন্তন্তি অত্থো.
৩১৪. দ্ৰাদসপুরিসো হত্থীতি চত্তারো আরোহকা একেকপাদরক্খকা দ্ৰে দ্ৰেতি এৰং দ্ৰাদসপুরিসো হোতি. তিপুরিসো অস্সোতি একো আরোহকো দ্ৰে পাদরক্খকাতি এৰং তিপুরিসো হোতি. চতুপুরিসো রথোতি একো সারথি একো যোধো দ্ৰে আণিরক্খকাতি এৰং চতুপুরিসো হোতি. চত্তারো পুরিসা সরহত্থাতি আৰুধহত্থা চত্তারো পুরিসাতি অযং পচ্ছিমকোটিযা চতুরঙ্গসমন্নাগতা সেনা নাম. ঈদিসং সেনং দস্সনায গচ্ছতো পদে পদে দুক্কটং. দস্সনূপচারং ৰিজহিত্ৰাতি কেনচি অন্তরিতা ৰা নিন্নং ওরুল়্হা ৰা ন দিস্সতি; ইধ ঠত্ৰা ন সক্কা দট্ঠুন্তি অঞ্ঞং ঠানং গন্ত্ৰা পস্সতো পযোগে পযোগে পাচিত্তিযন্তি অত্থো.
৩১৫. একমেকন্তি হত্থিআদীসু চতূসু অঙ্গেসু একমেকং; অন্তমসো একপুরিসারুল়্হকহত্থিম্পি একম্পি সরহত্থং পুরিসং. অনুয্যুত্তা নাম রাজা উয্যানং ৰা নদিং ৰা গচ্ছতি; এৰং অনুয্যুত্তা হোতি.
৩১৬. আপদাসূতি জীৰিতব্রহ্মচরিযন্তরাযেসু সতি এত্থ গতো মুঞ্চিস্সামীতি গচ্ছতো অনাপত্তি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
উয্যুত্তসেনাসিক্খাপদং অট্ঠমং.
৯. সেনাৰাসসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩১৯. নৰমে ¶ ¶ – অত্থঙ্গতে সূরিযে সেনায ৰসতীতি তিট্ঠতু ৰা নিসীদতু ৰা সযতু ৰা সচেপি আকাসে ইদ্ধিযা কঞ্চি ইরিযাপথং কপ্পেতি, পাচিত্তিযমেৰ. সেনা ৰা পটিসেনায রুদ্ধা হোতীতি যথা সঞ্চারো ছিজ্জতি; এৰং ¶ রুদ্ধা হোতি. পলিবুদ্ধোতি ৰেরিকেন ৰা ইস্সরেন ৰা রুদ্ধো. সেসং উত্তানমেৰ. এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
সেনাৰাসসিক্খাপদং নৰমং.
১০. উয্যোধিকসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩২২. দসমে – উগ্গন্ত্ৰা উগ্গন্ত্ৰা এত্থ যুজ্ঝন্তীতি উয্যোধিকং; সম্পহারট্ঠানস্সেতং অধিৰচনং. বলস্স অগ্গং জানন্তি এত্থাতি বলগ্গং; বলগণনট্ঠানন্তি অত্থো. সেনায ৰিযূহং সেনাব্যূহং; সেনানিৰেসস্সেতং অধিৰচনং. তযো হত্থী পচ্ছিমং হত্থানীকন্তি যো পুব্বে ৰুত্তো দ্ৰাদসপুরিসো হত্থীতি তেন হত্থিনা তযো হত্থী. সেসেসুপি এসেৰ নযো. সেসং উয্যুত্তসেনাসিক্খাপদে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং সদ্ধিং সমুট্ঠানাদীহীতি.
উয্যোধিকসিক্খাপদং দসমং.
সমত্তো ৰণ্ণনাক্কমেন অচেলকৰগ্গো পঞ্চমো.
৬. সুরাপানৰগ্গো
১. সুরাপানসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩২৬. সুরাপানৰগ্গস্স পঠমসিক্খাপদে – ভদ্দৰতিকাতি একো গামো, সো ভদ্দিকায ৰতিযা সমন্নাগতত্তা এতং নাম লভি. পথাৰিনোতি অদ্ধিকা. তেজসা তেজন্তি অত্তনো তেজসা আনুভাৰেন নাগস্স তেজং. কাপোতিকাতি কপোতপাদসমৰণ্ণরত্তোভাসা. পসন্নাতি সুরামণ্ডস্সেতং ¶ অধিৰচনং. অননুচ্ছৰিযং ভিক্খৰে সাগতস্সাতি পঞ্চাভিঞ্ঞস্স সতো মজ্জপানং নাম ন অনুচ্ছৰিযন্তি ৰুত্তং হোতি.
৩২৮. পুপ্ফাসৰো নাম মধুকপুপ্ফাদীনং রসেন কতো. ফলাসৰো নাম মুদ্দিকফলাদীনি মদ্দিত্ৰা তেসং রসেন কতো. মধ্ৰাসৰো নাম মুদ্দিকানং জাতিরসেন কতো; মক্খিকমধুনাপি করিযতীতি ¶ ৰদন্তি. গুল়াসৰো নাম উচ্ছুরসাদীহি করিযতি. সুরা নাম পিট্ঠকিণ্ণপক্খিত্তা; নাল়িকেরাদীনম্পি রসেন কতা সুরাত্ৰেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি, তস্সাযেৰ কিণ্ণপক্খিত্তায মণ্ডে গহিতে মেরযোত্ৰেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতীতি ৰদন্তি. অন্তমসো কুসগ্গেনপি পিৰতীতি এতং সুরং ৰা মেরযং ৰা বীজতো পট্ঠায কুসগ্গেন পিৰতোপি পাচিত্তিযন্তি ¶ অত্থো. একেন পন পযোগেন বহুম্পি পিৰন্তস্স একা আপত্তি. ৰিচ্ছিন্দিত্ৰা ৰিচ্ছিন্দিত্ৰা পিৰতো পযোগগণনায আপত্তিযো.
৩২৯. অমজ্জঞ্চ হোতি মজ্জৰণ্ণং মজ্জগন্ধং মজ্জরসন্তি লোণসোৰীরকং ৰা সুত্তং ৰা হোতি. সূপসম্পাকেতি ৰাসগাহাপনত্থং ঈসকং মজ্জং পক্খিপিত্ৰা সূপং পচন্তি, তস্মিং অনাপত্তি. মংসসম্পাকেপি এসেৰ নযো. তেলং পন ৰাতভেসজ্জত্থং মজ্জেন সদ্ধিং পচন্তি, তস্মিম্পি অনতিক্খিত্তমজ্জেযেৰ অনাপত্তি, যং পন অতিক্খিত্তমজ্জং হোতি, এত্থ মজ্জস্স ৰণ্ণগন্ধরসা পঞ্ঞাযন্তি, তস্মিং আপত্তিযেৰ. অমজ্জং অরিট্ঠন্তি যো অরিট্ঠো মজ্জং ন হোতি, তস্মিং অনাপত্তি. আমলকাদীনংযেৰ কির রসেন অরিট্ঠং করোন্তি, সো মজ্জৰণ্ণগন্ধরসোযেৰ হোতি, ন চ মজ্জং; তং সন্ধাযেতং ৰুত্তং. যো পন সম্ভারপক্খিত্তো, সো মজ্জং হোতি, বীজতো পট্ঠায ন ৰট্টতি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি. ৰত্থুঅজাননতায চেত্থ অচিত্তকতা ৰেদিতব্বা, অকুসলেনেৰ পাতব্বতায লোকৰজ্জতাতি.
সুরাপানসিক্খাপদং পঠমং.
২. অঙ্গুলিপতোদকসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩৩০. দুতিযে ¶ – অঙ্গুলিপতোদকেনাতি অঙ্গুলীহি উপকচ্ছকাদিঘট্টনং ৰুচ্চতি. উত্তসন্তোতি অতিহাসেন কিলমন্তো. অনস্সাসকোতি উপচ্ছিন্নঅস্সাসপস্সাসসঞ্চারো হুত্ৰা. অনুপসম্পন্নং কাযেন কাযন্তি এত্থ ভিক্খুনীপি অনুপসম্পন্নট্ঠানে ঠিতা, তম্পি খিড্ডাধিপ্পাযেন ফুসন্তস্স দুক্কটং. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, দ্ৰিৰেদনন্তি.
অঙ্গুলিপতোদকসিক্খাপদং দুতিযং.
৩. হসধম্মসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩৩৫. ততিযে ¶ – অপ্পকতঞ্ঞুনোতি যং ভগৰতা পকতং পঞ্ঞত্তং, তং ন জানন্তীতি অত্থো.
৩৩৬. উদকে হসধম্মেতি উদককীল়িকা ¶ ৰুচ্চতি. উপরিগোপ্ফকেতি গোপ্ফকানং উপরিভাগপ্পমাণে. হসাধিপ্পাযোতি কীল়াধিপ্পাযো. নিমুজ্জতি ৰাতিআদীসু নিমুজ্জনত্থায ওরোহন্তস্স পদৰারে পদৰারে দুক্কটং. নিমুজ্জনুম্মুজ্জনেসু পযোগে পযোগে পাচিত্তিযং. নিমুজ্জিত্ৰা অন্তোউদকেযেৰ গচ্ছন্তস্স হত্থৰারপদৰারেসু সব্বত্থ পাচিত্তিযং. পলৰতীতি তরতি. হত্থেহি তরন্তস্স হত্থৰারে হত্থৰারে পাচিত্তিযং. পাদেসুপি এসেৰ নযো. যেন যেন অঙ্গেন তরতি, তস্স তস্স পযোগে পযোগে পাচিত্তিযং. তীরতো ৰা রুক্খতো ৰা উদকে পততি, পাচিত্তিযমেৰ. নাৰায কীল়তীতি ফিযারিত্তাদীহি নাৰং পাজেন্তো ৰা তীরে উস্সারেন্তো ৰা নাৰায কীল়তি, দুক্কটং.
হত্থেন ৰাতিআদীসুপি পযোগে পযোগে দুক্কটং. কেচি হত্থেন উদকে খিত্তায কথলায পতনুপ্পতনৰারেসু দুক্কটং ৰদন্তি, তং ন গহেতব্বং. তত্থ হি একপযোগত্তা একমেৰ দুক্কটং, অপিচ উপরিগোপ্ফকে ৰুত্তানি উম্মুজ্জনাদীনি ঠপেত্ৰা অঞ্ঞেন যেন কেনচি আকারেন উদকং ওতরিত্ৰা ৰা অনোতরিত্ৰা ৰা যত্থ কত্থচি ঠিতং উদকং ¶ অন্তমসো বিন্দুং গহেত্ৰা খিপনকীল়াযপি কীল়ন্তস্স দুক্কটমেৰ, অত্থজোতকং পন অক্খরং লিখিতুং ৰট্টতি, অযমেত্থ ৰিনিচ্ছযো. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
হসধম্মসিক্খাপদং ততিযং.
৪. অনাদরিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩৪২. চতুত্থে – কথাযং নস্সেয্যাতি কথং অযং ধম্মো তন্তি পৰেণী নস্সেয্য. তং ৰা ন সিক্খিতুকামোতি যেন পঞ্ঞত্তেন ৰুচ্চতি, তং পঞ্ঞত্তং ন সিক্খিতুকামো. অপঞ্ঞত্তেনাতি সুত্তে ৰা অভিধম্মে ৰা আগতেন.
৩৪৪. এৰং ¶ অম্হাকং আচরিযানং উগ্গহোতি এত্থ গারয্হো আচরিযুগ্গহো ন গহেতব্বো; পৰেণিযা আগতো আচরিযুগ্গহোৰ গহেতব্বো. কুরুন্দিযং পন ‘‘লোকৰজ্জে আচরিযুগ্গহো ন ৰট্টতি, পণ্ণত্তিৰজ্জে পন ৰট্টতী’’তি ৰুত্তং. মহাপচ্চরিযং ‘‘সুত্তং সুত্তানুলোমঞ্চ উগ্গহিতকানংযেৰ আচরিযানং উগ্গহো পমাণং, অজানন্তানং কথা অপ্পমাণন্তি ৰুত্তং. তং সব্বং পৰেণিযা আগতেসমোধানং গচ্ছতি. সেসং উত্তানমেৰাতি.
তিসমুট্ঠানং ¶ – কাযচিত্ততো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
অনাদরিযসিক্খাপদং চতুত্থং.
৫. ভিংসাপনসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩৪৫. পঞ্চমে – রূপূপহারাদযো মনুস্সৰিগ্গহে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বা. সেসং উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনি অনাদরিযসদিসানেৰাতি.
ভিংসাপনসিক্খাপদং পঞ্চমং.
৬. জোতিসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩৫০. ছট্ঠে ¶ – ভগ্গাতি জনপদস্স নামং. সংসুমারগিরন্তি নগরস্স. ভেসকল়াৰনন্তি তন্নিস্সিতৰনস্স. তং পন মিগানং ফাসুৰিহারত্থায দিন্নত্তা মিগদাযোতি ৰুচ্চতি. সমাদহিত্ৰাতি জালেত্ৰা. পরিপাতেসীতি অনুবন্ধি.
৩৫২. পদীপেপীতি পদীপুজ্জলনেপি. জোতিকেপীতি পত্তপচনসেদকম্মাদীসু জোতিকরণে. তথারূপপচ্চযাতি পদীপাদিপচ্চযা.
৩৫৪-৫. সযং সমাদহতীতি এত্থ জোতিং সমাদহিতুকামতায অরণিসণ্ঠপনতো পট্ঠায যাৰ জালা ন উট্ঠহতি, তাৰ সব্বপযোগেসু দুক্কটং. পটিলাতং উক্খিপতীতি দয্হমানং অলাতং ¶ পতিতং উক্খিপতি, পুন যথাঠানে ঠপেতীতি অত্থো. এৰং অৰিজ্ঝাতং উক্খিপিত্ৰা পক্খিপন্তস্সেৰ দুক্কটং, ৰিজ্ঝাতং পুন জালাপেন্তস্স পাচিত্তিযমেৰ.
৩৫৬. তথারূপপচ্চযাতি ঠপেত্ৰা পদীপাদীনি অঞ্ঞেনপি তথারূপেন পচ্চযেন সমাদহন্তস্স অনাপত্তি. আপদাসূতি দুট্ঠৰাল়মিগঅমনুস্সেহি উপদ্দৰো হোতি, তত্থ সমাদহন্তস্সাপি অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰাতি. ছসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
জোতিসিক্খাপদং ছট্ঠং.
৭. নহানসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩৬৪. সত্তমে – চুণ্ণেন ৰা মত্তিকায ৰাতি এত্থ চুণ্ণমত্তিকানং অভিসঙ্খরণকালতো পট্ঠায সব্বপযোগেসু দুক্কটং.
৩৬৬. পারং গচ্ছন্তো ন্হাযতীতি এত্থ সুক্খায নদিযা ৰালিকং উক্কিরিত্ৰা কতআৰাটকেসুপি ন্হাযিতুং ৰট্টতি. আপদাসূতি ভমরাদীহি ¶ অনুবদ্ধস্স উদকে নিমুজ্জিতুং ৰট্টতীতি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
নহানসিক্খাপদং সত্তমং.
৮. দুব্বণ্ণকরণসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩৬৮-৯. অট্ঠমে ¶ – নৰং পন ভিক্খুনা চীৰরলাভেনাতি এত্থ অলভীতি লভো; লভোযেৰ লাভো. কিং অলভি? চীৰরং. কীদিসং? নৰং. ইতি ‘‘নৰচীৰরলাভেনা’’তি ৰত্তব্বে অনুনাসিকলোপং অকত্ৰা ‘‘নৰচীৰরলাভেনা’’তি ৰুত্তং; পটিলদ্ধনৰচীৰরেনাতি অত্থো. মজ্ঝে ঠিতপদদ্ৰযে পনাতি নিপাতো. ভিক্খুনাতি যেন লদ্ধং তস্স নিদস্সনং. পদভাজনে পন ব্যঞ্জনং অনাদিযিত্ৰা যং লদ্ধং তং দস্সেতুং ‘‘চীৰরং নাম ছন্নং চীৰরান’’ন্তিআদি ৰুত্তং. চীৰরন্তি এত্থ যং নিৰাসেতুং ৰা পারুপিতুং ৰা সক্কা হোতি, তদেৰ ৰেদিতব্বং. তেনেৰ ‘‘ৰিকপ্পনুপগপচ্ছিম’’ন্তি ¶ ন ৰুত্তং. কংসনীলন্তি চম্মকারনীলং. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘অযোমলং লোহমলং এতং কংসনীলং নামা’’তি ৰুত্তং. পলাসনীলন্তি যো কোচি নীলৰণ্ণো পণ্ণরসো. দুব্বণ্ণকরণং আদাতব্বন্তি এতং কপ্পবিন্দুং সন্ধায ৰুত্তং; ন নীলাদীহি সকলচীৰরস্স দুব্বণ্ণকরণং. তঞ্চ পন কপ্পং আদিযন্তেন চীৰরং রজিত্ৰা চতূসু ৰা কোণেসু তীসু ৰা দ্ৰীসু ৰা একস্মিং ৰা কোণে মোরস্স অক্খিমণ্ডলমত্তং ৰা মঙ্কুলপিট্ঠিমত্তং ৰা আদাতব্বং. মহাপচ্চরিযং ‘‘পত্তে ৰা গণ্ঠিযং ৰা ন ৰট্টতী’’তি ৰুত্তং. মহাঅট্ঠকথাযং পন ‘‘ৰট্টতিযেৰা’’তি ৰুত্তং. পাল়িকপ্পকণ্ণিককপ্পাদযো পন সব্বত্থ পটিসিদ্ধা, তস্মা ঠপেত্ৰা একং ৰট্টবিন্দুং অঞ্ঞেন কেনচিপি ৰিকারেন কপ্পো ন কাতব্বো.
৩৭১. অগ্গল়েতিআদীসু এতানি অগ্গল়াদীনি কপ্পকতচীৰরে পচ্ছা আরোপেত্ৰা কপ্পকরণকিচ্চং নত্থি. সেসং উত্তানমেৰ. এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং; কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
দুব্বণ্ণকরণসিক্খাপদং অট্ঠমং.
৯. ৰিকপ্পনসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩৭৪. নৰমে ¶ – তস্স ৰা অদিন্নন্তি চীৰরসামিকস্স ‘‘পরিভুঞ্জ ৰা ৰিস্সজ্জেহি ৰা যথাপচ্চযং ৰা করোহী’’তি এৰং ৰত্ৰা অদিন্নং. তস্স ৰা অৰিস্সসন্তোতি যেন ৰিনযকম্মং কতং, তস্স অৰিস্সাসেন ৰা. তেন ¶ পন দিন্নং ৰা তস্স ৰিস্সাসেন ৰা পরিভুঞ্জন্তস্স অনাপত্তি. সেসমেত্থ তিংসকৰণ্ণনাযং ৰুত্তনযত্তা উত্তানমেৰাতি. কথিনসমুট্ঠানং – কাযৰাচতো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ৰিকপ্পনসিক্খাপদং নৰমং.
১০. চীৰরাপনিধানসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩৭৭-৮১. দসমে – অপনিধেন্তীতি অপনেত্ৰা নিধেন্তি. হসাপেক্খোতি হসাধিপ্পাযো. অঞ্ঞং পরিক্খারন্তি পাল়িযা অনাগতং পত্তত্থৰিকাদিং. ধম্মিং কথং কত্ৰাতি ‘‘সমণেন নাম অনিহিতপরিক্খারেন ¶ ভৰিতুং ন ৰট্টতী’’তি এৰং ধম্মকথং কথেত্ৰা দস্সামীতি নিক্খিপতো অনাপত্তি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
চীৰরাপনিধানসিক্খাপদং দসমং.
সমত্তো ৰণ্ণনাক্কমেন সুরাপানৰগ্গো ছট্ঠো.
৭. সপ্পাণকৰগ্গো
১. সঞ্চিচ্চপাণসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩৮২. সপ্পাণকৰগ্গস্স পঠমসিক্খাপদে – ইস্সাসো হোতীতি গিহিকালে ধনুগ্গহাচরিযো হোতি. জীৰিতা ৰোরোপিতাতি জীৰিতা ৰিযোজিতা.
সিক্খাপদেপি ৰোরোপেয্যাতি ৰিযোজেয্য. যস্মা পন ৰোহারমত্তমেৰেতং; ন হেত্থ কিঞ্চি ৰিযোজিতে সীসালঙ্কারে সীসং ৰিয জীৰিতা ৰোরোপিতে পাণেপি জীৰিতং নাম ৰিসুং তিট্ঠতি, অঞ্ঞদত্থু অন্তরধানমেৰ ¶ গচ্ছতি, তস্মা তমত্থং দস্সেতুং পদভাজনে ‘‘জীৰিতিন্দ্রিযং উপচ্ছিন্দতী’’তিআদি ৰুত্তং. ইমস্মিঞ্চ সিক্খাপদে তিরচ্ছানগতোযেৰ ‘‘পাণো’’তি ৰেদিতব্বো. তং খুদ্দকম্পি মহন্তম্পি মারেন্তস্স আপত্তিনানাকরণং নত্থি. মহন্তে পন উপক্কমমহন্তত্তা অকুসলমহত্তং হোতি. পাণে পাণসঞ্ঞীতি অন্তমসো মঞ্চপীঠং সোধেন্তো মঙ্গুলবীজকেপি পাণসঞ্ঞী নিক্কারুণিকতায ¶ তং ভিন্দন্তো অপনেতি, পাচিত্তিযং. তস্মা এৰরূপেসু ঠানেসু কারুঞ্ঞং উপট্ঠপেত্ৰা অপ্পমত্তেন ৰত্তং কাতব্বং. সেসং মনুস্সৰিগ্গহে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং সদ্ধিং সমুট্ঠানাদীহীতি.
সঞ্চিচ্চপাণসিক্খাপদং পঠমং.
২. সপ্পাণকসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩৮৭. দুতিযে ¶ – সপ্পাণকন্তি যে পাণকা পরিভোগেন মরন্তি, তেহি পাণকেহি সপ্পাণকং, তাদিসঞ্হি জানং পরিভুঞ্জতো পযোগে পযোগে পাচিত্তিযং. পত্তপূরম্পি অৰিচ্ছিন্দিত্ৰা একপযোগেন পিৰতো একা আপত্তি. তাদিসেন উদকেন সামিসং পত্তং আৰিঞ্ছিত্ৰা ধোৰতোপি তাদিসে উদকে উণ্হযাগুপত্তং নিব্বাপযতোপি তং উদকং হত্থেন ৰা উল়ুঙ্কেন ৰা গহেত্ৰা ন্হাযতোপি পযোগে পযোগে পাচিত্তিযং. উদকসোণ্ডিং ৰা পোক্খরণিং ৰা পৰিসিত্ৰা বহিনিক্খমনত্থায ৰীচিং উট্ঠাপযতোপি. সোণ্ডিং ৰা পোক্খরণিং ৰা সোধেন্তেহি ততো গহিতউদকং উদকেযেৰ আসিঞ্চিতব্বং. সমীপম্হি উদকে অসতি কপ্পিযউদকস্স অট্ঠ ৰা দস ৰা ঘটে উদকসণ্ঠানকপ্পদেসে আসিঞ্চিত্ৰা তত্থ আসিঞ্চিতব্বং. ‘‘পৰট্টিত্ৰা উদকে পতিস্সতী’’তি উণ্হপাসাণে উদকং নাসিঞ্চিতব্বং. কপ্পিযউদকেন পন পাসাণং নিব্বাপেত্ৰা আসিঞ্চিতুং ৰট্টতি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং,
ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি. এত্থ চ পটঙ্গপাণকানং পতনং ঞত্ৰাপি সুদ্ধচিত্ততায দীপজালনে ৰিয সপ্পাণকভাৰং ঞত্ৰাপি উদকসঞ্ঞায পরিভুঞ্জিতব্বতো পণ্ণত্তিৰজ্জতা ৰেদিতব্বাতি.
সপ্পাণকসিক্খাপদং দুতিযং.
৩. উক্কোটনসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩৯২. ততিযসিক্খাপদে ¶ – উক্কোটেন্তীতি তস্স তস্স ভিক্খুনো সন্তিকং গন্ত্ৰা ‘‘অকতং কম্ম’’ন্তিআদীনি ৰদন্তা উচ্চালেন্তি; যথাপতিট্ঠিতভাৰেন পতিট্ঠাতুং ন দেন্তি.
৩৯৩. যথাধম্মন্তি যো যস্স অধিকরণস্স ৰূপসমনায ধম্মো ৰুত্তো, তেনেৰ ধম্মেনাতি অত্থো. নিহতাধিকরণন্তি নিহতং অধিকরণং; সত্থারা ৰুত্তধম্মেনেৰ ৰূপসমিতং অধিকরণন্তি অত্থো.
৩৯৫. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞীতি যেন কম্মেন তং ¶ অধিকরণং ৰূপসমিতং, তঞ্চে ধম্মকম্মং হোতি, তস্মিং ধম্মকম্মে অযম্পি ধম্মকম্মসঞ্ঞী হুত্ৰা যদি উক্কোটেতি, পাচিত্তিযং আপজ্জতীতি ¶ অত্থো. এতেন নযেন সেসপদানিপি ৰেদিতব্বানি. অযমেত্থ সঙ্খেপো, ৰিত্থারো পন ‘‘ইমেসং চতুন্নং অধিকরণানং কতি উক্কোটনা’’তিআদিনা নযেন পরিৰারে ৰুত্তো. অট্ঠকথাসু তং সব্বং আহরিত্ৰা তস্সেৰত্থো ৰণ্ণিতো. মযং পন তং তত্থেৰ ৰণ্ণযিস্সাম. ইধ আহরিত্ৰা ৰণ্ণিযমানে হি সুট্ঠুতরং সম্মোহো ভৰেয্যাতি ন ৰণ্ণযিম্হ. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
উক্কোটনসিক্খাপদং ততিযং.
৪. দুট্ঠুল্লসিক্খাপদৰণ্ণনা
৩৯৯. চতুত্থে – দুট্ঠুল্লা নাম আপত্তীতি এত্থ চত্তারি পারাজিকানি অত্থুদ্ধারৰসেন দস্সিতানি, সঙ্ঘাদিসেসাপত্তি পন অধিপ্পেতা, তং ছাদেন্তস্স পাচিত্তিযং. ধুরং নিক্খিত্তমত্তেতি ধুরে নিক্খিত্তমত্তে. সচেপি ধুরং নিক্খিপিত্ৰা পচ্ছা আরোচেতি, ন রক্খতি; ধুরং নিক্খিত্তমত্তেযেৰ পাচিত্তিযন্তি ৰুত্তং হোতি. সচে পন এৰং ধুরং নিক্খিপিত্ৰা পটিচ্ছাদনত্থমেৰ অঞ্ঞস্স আরোচেতি, সোপি অঞ্ঞস্সাতি এতেনুপাযেন সমণসতম্পি সমণসহস্সম্পি আপত্তিং আপজ্জতিযেৰ তাৰ, যাৰ কোটি ন ছিজ্জতি. কদা পন কোটি ছিজ্জতীতি? মহাসুমত্থেরো তাৰ ৰদতি – ‘‘আপত্তিং আপন্নো একস্স ¶ আরোচেতি, সো পটিনিৰত্তিত্ৰা তস্সেৰ আরোচেতি; এৰং কোটি ছিজ্জতী’’তি. মহাপদুমত্থেরো পনাহ – ‘‘অযঞ্হি ৰত্থুপুগ্গলোযেৰ. আপত্তিং আপন্নো পন একস্স ভিক্খুনো আরোচেতি, অযং অঞ্ঞস্স আরোচেতি, সো পটিনিৰত্তিত্ৰা যেনস্স আরোচিতং, তস্সেৰ আরোচেতি; এৰং ততিযেন পুগ্গলেন দুতিযস্স আরোচিতে কোটি ছিন্না হোতী’’তি.
৪০০. অদুট্ঠুল্লং আপত্তিন্তি অৰসেসে পঞ্চাপত্তিক্খন্ধে. অনুপসম্পন্নস্স দুট্ঠুল্লং ৰা অদুট্ঠুল্লং ৰা অজ্ঝাচারন্তি এত্থ অনুপসম্পন্নস্স সুক্কৰিস্সট্ঠি চ কাযসংসগ্গো চাতি অযং দুট্ঠুল্লঅজ্ঝাচারো নাম. সেসমেত্থ উত্তানমেৰাতি. ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং – কাযৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠাতি, অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং ¶ , দুক্খৰেদনন্তি.
দুট্ঠুল্লসিক্খাপদং চতুত্থং.
৫. ঊনৰীসতিৰস্সসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪০২. পঞ্চমসিক্খাপদে – ¶ অঙ্গুলিযো দুক্খা ভৰিস্সন্তীতি অক্খরানি লিখন্তস্স অঙ্গুলিযো দুক্খা ভৰিস্সন্তীতি চিন্তেসুং. উরস্স দুক্খোতি গণনং সিক্খন্তেন বহুং চিন্তেতব্বং হোতি, তেনস্স উরো দুক্খো ভৰিস্সতীতি মঞ্ঞিংসু. অক্খীনি দুক্খা ভৰিস্সন্তীতি রূপসুত্তং সিক্খন্তেন কহাপণা পরিৰত্তেত্ৰা পরিৰত্তেত্ৰা পস্সিতব্বা হোন্তি, তেনস্স অক্খীনি দুক্খানি ভৰিস্সন্তীতি মঞ্ঞিংসু. ডংসাদীসু ডংসাতি পিঙ্গলমক্খিকাযো. দুক্খানন্তি দুক্খমানং. তিব্বানন্তি বহলানং. খরানন্তি তিখিণানং. কটুকানন্তি ফরুসানং; অমনাপতায ৰা কটুকরসসদিসানং. অসাতানন্তি অমধুরানং. পাণহরানন্তি জীৰিতহরানং.
৪০৪. সীমং সম্মন্নতীতি নৰং সীমং বন্ধতি. কুরুন্দিযং পন উদকুক্খেপপরিচ্ছিন্দনেপি দুক্কটং ৰুত্তং. পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সোতি পটিসন্ধিগ্গহণতো পট্ঠায পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সো; গব্ভৰীসোপি হি পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সোত্ৰেৰ সঙ্খ্যে গচ্ছতি. যথাহ –
‘‘তেন ¶ খো পন সমযেন আযস্মা কুমারকস্সপো গব্ভৰীসো উপসম্পন্নো হোতি. অথ খো আযস্মতো কুমারকস্সপস্স এতদহোসি – ‘ভগৰতা পঞ্ঞত্তং, ন ঊনৰীসতিৰস্সো পুগ্গলো উপসম্পাদেতব্বোতি. অহঞ্চম্হি গব্ভৰীসো উপসম্পন্নো. উপসম্পন্নো নুখোম্হি, ননু খো উপসম্পন্নো’তি. ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং. যং ভিক্খৰে মাতুকুচ্ছিম্হি পঠমং চিত্তং উপ্পন্নং, পঠমং ৰিঞ্ঞাণং পাতুভূতং তদুপাদায সাৰস্স জাতি. অনুজানামি, ভিক্খৰে, গব্ভৰীসং উপসম্পাদেতু’’ন্তি (মহাৰ. ১২৪).
তত্থ যো দ্ৰাদসমাসে মাতুকুচ্ছিস্মিং ৰসিত্ৰা মহাপৰারণায জাতো, সো ততো পট্ঠায যাৰ একূনৰীসতিমে ৰস্সে মহাপৰারণা, তং অতিক্কমিত্ৰা পাটিপদে উপসম্পাদেতব্বো. এতেনুপাযেন হাযনৰড্ঢনং ৰেদিতব্বং.
পোরাণকত্থেরা পন একূনৰীসতিৰস্সং সামণেরং নিক্খমনীযপুণ্ণমাসিং অতিক্কম্ম পাটিপদদিৰসে উপসম্পাদেন্তি, তং কস্মাতি? ৰুচ্চতে – একস্মিং ¶ ৰস্সে ছ চাতুদ্দসিকউপোসথা হোন্তি. ইতি ৰীসতিযা ৰস্সেসু চত্তারো মাসা পরিহাযন্তি. রাজানো ততিযে ততিযে ৰস্সে ৰস্সং উক্কড্ঢন্তি. ইতি অট্ঠারসসু ৰস্সেসু ছ মাসা ৰড্ঢন্তি, ততো উপোসথৰসেন ¶ পরিহীনে চত্তারো মাসে অপনেত্ৰা দ্ৰে মাসা অৰসেসা হোন্তি, তে দ্ৰে মাসে গহেত্ৰা ৰীসতিৰস্সানি পরিপুণ্ণানি হোন্তীতি নিক্কঙ্খা হুত্ৰা নিক্খমনীযপুণ্ণমাসিং অতিক্কম্ম পাটিপদে উপসম্পাদেন্তি. এত্থ পন যো পৰারেত্ৰা ৰীসতিৰস্সো ভৰিস্সতি, তং সন্ধায ‘‘একূনৰীসতিৰস্স’’ন্তি ৰুত্তং. তস্মা যো মাতুকুচ্ছিস্মিং দ্ৰাদসমাসে ৰসি, সো একৰীসতিৰস্সো হোতি. যো সত্তমাসে ৰসি, সো সত্তমাসাধিকৰীসতিৰস্সো. ছমাসজাতো পন ন জীৰতি.
৪০৬. অনাপত্তি ঊনৰীসতিৰস্সং পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সসঞ্ঞীতি এত্থ কিঞ্চাপি উপসম্পাদেন্তস্স অনাপত্তি, পুগ্গলো পন অনুপসম্পন্নোৰ হোতি. সচে পন সো দসৰস্সচ্চযেন অঞ্ঞং উপসম্পাদেতি, তঞ্চে মুঞ্চিত্ৰা গণো পূরতি, সূপসম্পন্নো. সোপি চ যাৰ ন জানাতি, তাৰস্স নেৰ সগ্গন্তরাযো ¶ ন মোক্খন্তরাযো, ঞত্ৰা পন পুন উপসম্পজ্জিতব্বং. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং,
ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ঊনৰীসতিৰস্সসিক্খাপদং পঞ্চমং.
৬. থেয্যসত্থসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪০৭. ছট্ঠে – পটিযালোকন্তি সূরিযালোকস্স পটিমুখং; পচ্ছিমদিসন্তি অত্থো. কম্মিযাতি সুঙ্কট্ঠানে কম্মিকা.
৪০৯. রাজানং ৰা থেয্যং গচ্ছন্তীতি রাজানং ৰা থেনেত্ৰা ৰঞ্চেত্ৰা রঞ্ঞো সন্তকং কিঞ্চি গহেত্ৰা ইদানি ন তস্স দস্সামাতি গচ্ছন্তি.
৪১১. ৰিসঙ্কেতেনাতি কালৰিসঙ্কেতেন দিৰসৰিসঙ্কেতেন চ গচ্ছতো অনাপত্তি. মগ্গৰিসঙ্কেতেন পন অটৰিৰিসঙ্কেতেন ৰা আপত্তিযেৰ. সেসমেত্থ ভিক্খুনিৰগ্গে ৰুত্তনযত্তা উত্তানত্থমেৰ. থেয্যসত্থসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
থেয্যসত্থসিক্খাপদং ছট্ঠং.
৭. সংৰিধানসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪১২. সত্তমে ¶ ¶ – পধূপেন্তো নিসীদীতি পজ্ঝাযন্তো অত্তানংযেৰ পরিভাসন্তো নিসীদি. নায্যো সো ভিক্খু মং নিপ্পাতেসীতি অয্যো অযং ভিক্খু মং ন নিক্খামেসি; ন মং গহেত্ৰা অগমাসীতি অত্থো. সেসমেত্থ ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সংৰিধানসিক্খাপদে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং সদ্ধিং সমুট্ঠানাদীহীতি.
সংৰিধানসিক্খাপদং সত্তমং.
৮. অরিট্ঠসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪১৭. অট্ঠমে ¶ – গদ্ধে বাধযিংসূতি গদ্ধবাধিনো; গদ্ধবাধিনো পুব্বপুরিসা অস্সাতি গদ্ধবাধিপুব্বো, তস্স গদ্ধবাধিপুব্বস্স গিজ্ঝঘাতককুলপ্পসুতস্সাতি অত্থো.
সগ্গমোক্খানং অন্তরাযং করোন্তীতি অন্তরাযিকা. তে কম্মকিলেসৰিপাকউপৰাদআণাৰীতিক্কমৰসেন পঞ্চৰিধা. তত্থ পঞ্চানন্তরিযকম্মা কম্মন্তরাযিকা নাম. তথা ভিক্খুনীদূসককম্মং, তং পন মোক্খস্সেৰ অন্তরাযং করোতি, ন সগ্গস্স. নিযতমিচ্ছাদিট্ঠিধম্মা কিলেসন্তরাযিকা নাম. পণ্ডকতিরচ্ছানগতউভতোব্যঞ্জনকানং পটিসন্ধিধম্মা ৰিপাকন্তরাযিকা নাম. অরিযূপৰাদা উপৰাদন্তরাযিকা নাম, তে পন যাৰ অরিযে ন খমাপেন্তি তাৰদেৰ, ন ততো পরং. সঞ্চিচ্চ আপন্না আপত্তিযো আণাৰীতিক্কমন্তরাযিকা নাম, তাপি যাৰ ভিক্খুভাৰং ৰা পটিজানাতি, ন ৰুট্ঠাতি ৰা ন দেসেতি ৰা তাৰদেৰ, ন ততো পরং.
তত্রাযং ভিক্খু বহুস্সুতো ধম্মকথিকো সেসন্তরাযিকে জানাতি, ৰিনযে পন অকোৰিদত্তা পণ্ণত্তিৰীতিক্কমন্তরাযিকে ন জানাতি, তস্মা রহোগতো এৰং চিন্তেসি – ‘‘ইমে আগারিকা পঞ্চ কামগুণে পরিভুঞ্জন্তা সোতাপন্নাপি সকদাগামিনোপি অনাগামিনোপি হোন্তি, ভিক্খূপি মনাপিকানি চক্খুৰিঞ্ঞেয্যানি রূপানি পস্সন্তি…পে… কাযৰিঞ্ঞেয্যে ফোট্ঠব্বে ফুসন্তি, মুদুকানি অত্থরণপাৰুরণাদীনি পরিভুঞ্জন্তি, এতং সব্বং ৰট্টতি. কস্মা ইত্থিরূপা…পে… ইত্থিফোট্ঠব্বা এৰ ন ৰট্টন্তি, এতেপি ৰট্টন্তী’’তি. এৰং রসেন রসং সংসন্দিত্ৰা সচ্ছন্দরাগপরিভোগঞ্চ নিচ্ছন্দরাগপরিভোগঞ্চ একং কত্ৰা থূলৰাকেহি সদ্ধিং অতিসুখুমসুত্তং ¶ ঘটেন্তো ৰিয সাসপেন সদ্ধিং সিনেরুং উপসংহরন্তো ৰিয পাপকং দিট্ঠিগতং উপ্পাদেত্ৰা ‘‘কিং ভগৰতা ¶ মহাসমুদ্দং বন্ধন্তেন ৰিয মহতা উস্সাহেন পঠমপারাজিকং পঞ্ঞত্তং, নত্থি এত্থ দোসো’’তি সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণেন সদ্ধিং পটিৰিরুজ্ঝন্তো ভব্বপুগ্গলানং আসং ছিন্দন্তো জিনস্স আণাচক্কে পহারমদাসি. তেনাহ – ‘‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামী’’তিআদি.
অট্ঠিকঙ্কলূপমাতিআদিম্হি ¶ অট্ঠিকঙ্কলূপমা অপ্পস্সাদট্ঠেন. মংসপেসূপমা বহুসাধারণট্ঠেন. তিণুক্কূপমা অনুদহনট্ঠেন. অঙ্গারকাসূপমা মহাভিতাপনট্ঠেন. সুপিনকূপমা ইত্তরপচ্চুপট্ঠানট্ঠেন. যাচিতকূপমা তাৰকালিকট্ঠেন. রুক্খফলূপমা সব্বঙ্গপচ্চঙ্গপলিভঞ্জনট্ঠেন. অসিসূনূপমা অধিকুট্টনট্ঠেন. সত্তিসূলূপমা ৰিনিৰিজ্ঝনট্ঠেন. সপ্পসিরূপমা সাসঙ্কসপ্পটিভযট্ঠেনাতি অযমেত্থ সঙ্খেপো. ৰিত্থারো পন পপঞ্চসূদনিযং মজ্ঝিমট্ঠকথাযং (ম. নি. ১.২৩৪ আদযো; ২.৪২ আদযো) গহেতব্বো. এৰং ব্যাখোতি এৰং ৰিয খো. সেসমেত্থ পুব্বে ৰুত্তনযত্তা উত্তানমেৰ.
সমনুভাসনসমুট্ঠানং – কাযৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠাতি, অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
অরিট্ঠসিক্খাপদং অট্ঠমং.
৯. উক্খিত্তসম্ভোগসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪২৪-৫. নৰমে – অকটানুধম্মেনাতি অনুধম্মো ৰুচ্চতি আপত্তিযা অদস্সনে ৰা অপ্পটিকম্মে ৰা পাপিকায দিট্ঠিযা অপ্পটিনিস্সগ্গে ৰা ধম্মেন ৰিনযেন সত্থুসাসনেন উক্খিত্তকস্স অনুলোমৰত্তং দিস্ৰা কতা ওসারণা; সো ওসারণসঙ্খাতো অনুধম্মো যস্স ন কতো, অযং অকটানুধম্মো নাম, তাদিসেন সদ্ধিন্তি অত্থো. তেনেৰস্স পদভাজনে ‘‘অকটানুধম্মো নাম উক্খিত্তো অনোসারিতো’’তি ৰুত্তং.
দেতি ৰা পটিগ্গণ্হাতি ৰাতি একপযোগেন বহুম্পি দদতো ৰা গণ্হতো ৰা একং পাচিত্তিযং. ৰিচ্ছিন্দিত্ৰা ৰিচ্ছিন্দিত্ৰা দেন্তস্স চ গণ্হন্তস্স চ পযোগগণনায পাচিত্তিযানি ¶ . সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
উক্খিত্তসম্ভোগসিক্খাপদং নৰমং.
১০. কণ্টকসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪২৮. দসমে ¶ – দিট্ঠিগতং উপ্পন্নন্তি অরিট্ঠস্স ৰিয এতস্সাপি অযোনিসো উম্মুজ্জন্তস্স উপ্পন্নং. নাসেতূতি এত্থ তিৰিধা নাসনা – সংৰাসনাসনা, লিঙ্গনাসনা, দণ্ডকম্মনাসনাতি. তত্থ আপত্তিযা অদস্সনাদীসু উক্খেপনা সংৰাসনাসনা ¶ নাম. ‘‘দূসকো নাসেতব্বো (পারা. ৬৬) মেত্তিযং ভিক্খুনিং নাসেথা’’তি (পারা. ৩৮৪) অযং লিঙ্গনাসনা নাম. ‘‘অজ্জতগ্গে তে আৰুসো সমণুদ্দেস ন চেৰ সো ভগৰা সত্থা অপদিসিতব্বো’’তি অযং দণ্ডকম্মনাসনা নাম. অযং ইধ অধিপ্পেতা. তেনাহ – ‘‘এৰঞ্চ পন ভিক্খৰে নাসেতব্বো…পে… ৰিনস্সা’’তি. তত্থ চরাতি গচ্ছ. পিরেতি পর অমামক. ৰিনস্সাতি নস্স; যত্থ তে ন পস্সাম, তত্থ গচ্ছাতি.
৪২৯. উপলাপেয্যাতি সঙ্গণ্হেয্য. উপট্ঠাপেয্যাতি তেন অত্তনো উপট্ঠানং কারাপেয্য. সেসং অরিট্ঠসিক্খাপদে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং সদ্ধিং সমুট্ঠানাদীহীতি.
কণ্টকসিক্খাপদং দসমং.
সমত্তো ৰণ্ণনাক্কমেন সপ্পাণকৰগ্গো সত্তমো.
৮. সহধম্মিকৰগ্গো
১. সহধম্মিকসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪৩৪. সহধম্মিকৰগ্গস্স ¶ পঠমসিক্খাপদে – এতস্মিং সিক্খাপদেতি এতস্মিং সিক্খাপদে যং ৰুত্তং, তং ন তাৰ সিক্খিস্সামি. আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি এত্থ পন ৰাচায ৰাচায আপত্তি ৰেদিতব্বা. সিক্খমানেন ভিক্খৰে ভিক্খুনাতি ওৰাদং সিরসা সম্পটিচ্ছিত্ৰা সিক্খিতুকামেনেৰ হুত্ৰা আজানিতব্বঞ্চেৰ পুচ্ছিতব্বঞ্চ উপপরিক্খিতব্বঞ্চ. সেসমেত্থ দুব্বচসিক্খাপদে ৰুত্তনযেনেৰ পদত্থতো ৰেদিতব্বং. ৰিনিচ্ছযতো উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
সহধম্মিকসিক্খাপদং পঠমং.
২. ৰিলেখনসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪৩৮. দুতিযে ¶ – ৰিনযকথং কথেতীতি ৰিনযকথা নাম কপ্পিযাকপ্পিযআপত্তানাপত্তিসংৰরপহানপটিসংযুত্তকথা, তং কথেতি. ৰিনযস্স ৰণ্ণং ভাসতীতি ৰিনযস্স ৰণ্ণো নাম পঞ্চন্নম্পি সত্তন্নম্পি আপত্তিক্খন্ধানং ৰসেন মাতিকং নিক্খিপিত্ৰা পদভাজনেন ৰণ্ণনা, তং ভাসতি. ৰিনযপরিযত্তিযা ৰণ্ণং ভাসতীতি ৰিনযং পরিযাপুণন্তানং ৰিনযপরিযত্তিমূলকং ৰণ্ণং গুণং আনিসংসং ভাসতি. ৰিনযধরো হি ৰিনযপরিযত্তিমূলকে পঞ্চানিসংসে ছানিসংসে সত্তানিসংসে অট্ঠানিসংসে নৰানিসংসে দসানিসংসে একাদসানিসংসে চ লভতি তে সব্বে ভাসতীতি অত্থো. কতমে পঞ্চানিসংসে লভতীতি? অত্তনো সীলক্খন্ধসুগুত্তিআদিকে ¶ . ৰুত্তঞ্হেতং –
‘‘পঞ্চিমে, ভিক্খৰে, আনিসংসা ৰিনযধরে পুগ্গলে – অত্তনো সীলক্খন্ধো সুগুত্তো হোতি সুরক্খিতো, কুক্কুচ্চপকতানং পটিসরণং হোতি, ৰিসারদো সঙ্ঘমজ্ঝে ৰোহরতি, পচ্চত্থিকে ¶ সহধম্মেন সুনিগ্গহিতং নিগ্গণ্হাতি, সদ্ধম্মট্ঠিতিযা পটিপন্নো হোতী’’তি (পরি. ৩২৫).
কথমস্স অত্তনো সীলক্খন্ধো সুগুত্তো হোতি সুরক্খিতো? ইধেকচ্চো ভিক্খু আপত্তিং আপজ্জন্তো ছহাকারেহি আপজ্জতি – অলজ্জিতা, অঞ্ঞাণতা, কুক্কুচ্চপকততা, অকপ্পিযে কপ্পিযসঞ্ঞিতা, কপ্পিযে অকপ্পিযসঞ্ঞিতা, সতিসম্মোসাতি.
কথং অলজ্জিতায আপত্তিং আপজ্জতি? অকপ্পিযভাৰং জানন্তোযেৰ মদ্দিত্ৰা ৰীতিক্কমং করোতি. ৰুত্তম্পি চেতং –
‘‘সঞ্চিচ্চ আপত্তিং আপজ্জতি, আপত্তিং পরিগূহতি;
অগতিগমনঞ্চ গচ্ছতি, এদিসো ৰুচ্চতি অলজ্জিপুগ্গলো’’তি. (পরি. ৩৫৯);
কথং অঞ্ঞাণতায আপজ্জতি? অঞ্ঞাণপুগ্গলো হি মন্দো মোমূহো কত্তব্বাকত্তব্বং অজানন্তো অকত্তব্বং করোতি, কত্তব্বং ৰিরাধেতি; এৰং অঞ্ঞাণতায আপজ্জতি.
কথং ¶ কুক্কুচ্চপকততায আপজ্জতি? কপ্পিযাকপ্পিযং নিস্সায কুক্কুচ্চে উপ্পন্নে ৰিনযধরং পুচ্ছিত্ৰা কপ্পিযঞ্চে কত্তব্বং সিযা, অকপ্পিযঞ্চে ন কত্তব্বং, অযং পন ‘‘ৰট্টতী’’তি মদ্দিত্ৰা ৰীতিক্কমতিযেৰ; এৰং কুক্কুচ্চপকততায আপজ্জতি.
কথং অকপ্পিযে কপ্পিযসঞ্ঞিতায আপজ্জতি? অচ্ছমংসং সূকরমংসন্তি খাদতি, দীপিমংসং মিগমংসন্তি খাদতি, অকপ্পিযভোজনং কপ্পিযভোজনন্তি ভুঞ্জতি, ৰিকালে কালসঞ্ঞায ভুঞ্জতি, অকপ্পিযপানকং কপ্পিযপানকন্তি পিৰতি; এৰং অকপ্পিযে কপ্পিযসঞ্ঞিতায আপজ্জতি.
কথং কপ্পিযে অকপ্পিযসঞ্ঞিতায আপজ্জতি? সূকরমংসং অচ্ছমংসন্তি খাদতি, মিগমংসং দীপিমংসন্তি খাদতি, কপ্পিযভোজনং অকপ্পিযভোজনন্তি ভুঞ্জতি, কালে ৰিকালসঞ্ঞায ভুঞ্জতি, কপ্পিযপানকং অকপ্পিযপানকন্তি পিৰতি; এৰং কপ্পিযে অকপ্পিযসঞ্ঞিতায আপজ্জতি.
কথং ¶ সতিসম্মোসায আপজ্জতি? সহসেয্যচীৰরৰিপ্পৰাসভেসজ্জচীৰরকালাতিক্কমনপচ্চযা আপত্তিঞ্চ সতিসম্মোসায আপজ্জতি; এৰমিধেকচ্চো ¶ ভিক্খু ইমেহি ছহাকারেহি আপত্তিং আপজ্জতি.
ৰিনযধরো পন ইমেহি ছহাকারেহি আপত্তিং নাপজ্জতি. কথং লজ্জিতায নাপজ্জতি? সো হি ‘‘পস্সথ ভো, অযং কপ্পিযাকপ্পিযং জানন্তোযেৰ পণ্ণত্তিৰীতিক্কমং করোতী’’তি ইমং পরূপৰাদং রক্খন্তোপি নাপজ্জতি; এৰং লজ্জিতায নাপজ্জতি. সহসা আপন্নম্পি দেসনাগামিনিং দেসেত্ৰা ৰুট্ঠানগামিনিযা ৰুট্ঠহিত্ৰা সুদ্ধন্তে পতিট্ঠাতি. ততো –
‘‘সঞ্চিচ্চ আপত্তিং ন আপজ্জতি, আপত্তিং ন পরিগূহতি;
অগতিগমনঞ্চ ন গচ্ছতি, এদিসো ৰুচ্চতি লজ্জিপুগ্গলো’’তি. (পরি. ৩৫৯)
ইমস্মিং লজ্জিভাৰে পতিট্ঠিতোৰ হোতি.
কথং ঞাণতায নাপজ্জতি? সো হি কপ্পিযাকপ্পিযং জানাতি, তস্মা কপ্পিযমেৰ করোতি, অকপ্পিযং ন করোতি; এৰং ঞাণতায নাপজ্জতি.
কথং অকুক্কুচ্চপকততায নাপজ্জতি? সো হি কপ্পিযাকপ্পিযং নিস্সায কুক্কুচ্চে উপ্পন্নে ৰত্থুং ওলোকেত্ৰা মাতিকং পদভাজনং অন্তরাপত্তিং ¶ আপত্তিং অনাপত্তিঞ্চ ওলোকেত্ৰা কপ্পিযঞ্চে হোতি করোতি, অকপ্পিযঞ্চে ন করোতি; এৰং অকুক্কুচ্চপকততায নাপজ্জতি.
কথং অকপ্পিযাদিসঞ্ঞিতায নাপজ্জতি? সো হি কপ্পিযাকপ্পিযং জানাতি, তস্মা অকপ্পিযে কপ্পিযসঞ্ঞী ন হোতি, কপ্পিযে অকপ্পিযসঞ্ঞী ন হোতি; সুপ্পতিট্ঠিতা চস্স সতি হোতি, অধিট্ঠাতব্বং অধিট্ঠেতি, ৰিকপ্পেতব্বং ৰিকপ্পেতি. ইতি ইমেহি ছহাকারেহি আপত্তিং নাপজ্জতি. আপত্তিং অনাপজ্জন্তো অখণ্ডসীলো হোতি পরিসুদ্ধসীলো; এৰমস্স অত্তনো সীলক্খন্ধো সুগুত্তো হোতি সুরক্খিতো.
কথং কুক্কুচ্চপকতানং পটিসরণং হোতি? তিরোরট্ঠেসু তিরোজনপদেসু চ উপ্পন্নকুক্কুচ্চা ভিক্খূ ‘‘অসুকস্মিং কির ৰিহারে ৰিনযধরো ৰসতী’’তি দূরতোপি তস্স সন্তিকং আগন্ত্ৰা কুক্কুচ্চং ¶ পুচ্ছন্তি, সো তেহি কতস্স কম্মস্স ৰত্থুং ওলোকেত্ৰা আপত্তানাপত্তিগরুকলহুকাদিভেদং সল্লক্খেত্ৰা দেসনাগামিনিং দেসাপেত্ৰা ৰুট্ঠানগামিনিযা ৰুট্ঠাপেত্ৰা সুদ্ধন্তে পতিট্ঠাপেতি; এৰং কুক্কুচ্চপকতানং পটিসরণং হোতি.
ৰিসারদো সঙ্ঘমজ্ঝে ৰোহরতীতি অৰিনযধরস্স হি সঙ্ঘমজ্ঝে ¶ কথেন্তস্স ভযং সারজ্জং ওক্কমতি, ৰিনযধরস্স তং ন হোতি. কস্মা? ‘‘এৰং কথেন্তস্স দোসো হোতি; এৰং ন দোসো’’তি ঞত্ৰা কথনতো.
পচ্চত্থিকে সহধম্মেন সুনিগ্গহিতং নিগ্গণ্হাতীতি এত্থ দ্ৰিধা পচ্চত্থিকা নাম – অত্তপচ্চত্থিকা চ সাসনপচ্চত্থিকা চ. তত্থ মেত্তিযভুম্মজকা চ ভিক্খূ ৰড্ঢো চ লিচ্ছৰী অমূলকেন অন্তিমৰত্থুনা চোদেসুং, ইমে অত্তপচ্চত্থিকা নাম. যে ৰা পনঞ্ঞেপি দুস্সীলা পাপধম্মা, সব্বে তে অত্তপচ্চত্থিকা. ৰিপরীতদস্সনা পন অরিট্ঠভিক্খুকণ্টকসামণেরৰেসালিকৰজ্জিপুত্তকা পরূপহারঅঞ্ঞাণকঙ্খাপরৰিতরণাদিৰাদা মহাসঙ্ঘিকাদযো চ অবুদ্ধসাসনং ‘‘বুদ্ধসাসন’’ন্তি ৰত্ৰা কতপগ্গহা সাসনপচ্চত্থিকা নাম. তে সব্বেপি সহধম্মেন সকারণেন ৰচনেন যথা তং অসদ্ধম্মং পতিট্ঠাপেতুং ন সক্কোন্তি, এৰং সুনিগ্গহিতং কত্ৰা নিগ্গণ্হাতি.
সদ্ধম্মট্ঠিতিযা ¶ পটিপন্নো হোতীতি এত্থ পন তিৰিধো সদ্ধম্মো পরিযত্তিপটিপত্তিঅধিগমৰসেন. তত্থ তেপিটকং বুদ্ধৰচনং পরিযত্তিসদ্ধম্মো নাম. তেরস ধুতঙ্গগুণা চুদ্দস খন্ধকৰত্তানি দ্ৰেঅসীতি মহাৰত্তানীতি অযং পটিপত্তিসদ্ধম্মো নাম. চত্তারো মগ্গা চ ফলানি চাতি অযং অধিগমসদ্ধম্মো নাম.
তত্থ কেচি থেরা ‘‘যো ৰো, আনন্দ, মযা ধম্মো চ ৰিনযো চ দেসিতো পঞ্ঞত্তো, সো ৰো মমচ্চযেন সত্থা’’তি (দী. নি. ২.২১৬) ইমিনা সুত্তেন ‘‘সাসনস্স পরিযত্তি মূল’’ন্তি ৰদন্তি. কেচি থেরা ‘‘ইমে চ সুভদ্দ ভিক্খূ সম্মা ৰিহরেয্যুং, অসুঞ্ঞো লোকো অরহন্তেহি অস্সা’’তি (দী. নি. ২.২১৪) ইমিনা সুত্তেন ‘‘সাসনস্স পটিপত্তিমূল’’ন্তি ৰত্ৰা ‘‘যাৰ পঞ্চ ভিক্খূ সম্মা পটিপন্না সংৰিজ্জন্তি, তাৰ সাসনং ঠিতং হোতী’’তি আহংসু. ইতরে পন থেরা পরিযত্তিযা অন্তরহিতায সুপ্পটিপন্নস্সপি ধম্মাভিসমযো নত্থী’’তি আহংসু. সচে পঞ্চ ভিক্খূ চত্তারি পারাজিকানি রক্খণকা হোন্তি, তে সদ্ধে কুলপুত্তে পব্বাজেত্ৰা পচ্চন্তিমে জনপদে উপসম্পাদেত্ৰা দসৰগ্গং গণং পূরেত্ৰা মজ্ঝিমে জনপদেপি উপসম্পদং ¶ করিস্সন্তি, এতেনুপাযেন ৰীসতিৰগ্গগণং সঙ্ঘং পূরেত্ৰা অত্তনোপি অব্ভানকম্মং কত্ৰা সাসনং ৰুড্ঢিং ৰিরূল়্হিং ৰেপুল্লং গমযিস্সন্তি. এৰমযং ৰিনযধরো ¶ তিৰিধস্সাপি সদ্ধম্মস্স চিরট্ঠিতিযা পটিপন্নো হোতীতি এৰমযং ৰিনযধরো ইমে তাৰ পঞ্চানিসংসে পটিলভতীতি ৰেদিতব্বো.
কতমে ছ আনিসংসে লভতীতি? তস্সাধেয্যো উপোসথো, পৰারণা, সঙ্ঘকম্মং, পব্বজ্জা, উপসম্পদা, নিস্সযং দেতি সামণেরং উপট্ঠাপেতি.
যে ইমে চাতুদ্দসিকো, পন্নরসিকো, সামগ্গিউপোসথো, সঙ্ঘে উপোসথো, গণে পুগ্গলে উপোসথো, সুত্তুদ্দেসো, পারিসুদ্ধি, অধিট্ঠানউপোসথোতি নৰ উপোসথা, সব্বে তে ৰিনযধরাযত্তা.
যাপি চ ইমা চাতুদ্দসিকা পন্নরসিকা, সামগ্গিপৰারণা, সঙ্ঘে পৰারণা গণে পুগ্গলে পৰারণা, তেৰাচিকা, দ্ৰেৰাচিকা, সমানৰস্সিকা পৰারণাতি নৰ পৰারণাযো, তাপি ৰিনযধরাযত্তা এৰ, তস্স সন্তকা, সো তাসং সামী.
যানিপি ¶ ইমানি অপলোকনকম্মং ঞত্তিকম্মং ঞত্তিদুতিযকম্মং ঞত্তিচতুত্থকম্মন্তি চত্তারি সঙ্ঘকম্মানি, তানি ৰিনযধরাযত্তানি.
যাপি চাযং উপজ্ঝাযেন হুত্ৰা কুলপুত্তানং পব্বজ্জা চ উপসম্পদা চ কাতব্বা, অযম্পি ৰিনযধরাযত্তাৰ. ন হি অঞ্ঞো দ্ৰিপিটকধরোপি এতং কাতুং লভতি. সো এৰ নিস্সযং দেতি, সামণেরং উপট্ঠাপেতি. অঞ্ঞো নেৰ নিস্সযং দাতুং লভতি, ন সামণেরং উপট্ঠাপেতুং. সামণেরূপট্ঠানং পচ্চাসীসন্তো পন ৰিনযধরস্স সন্তিকে উপজ্ঝং গাহাপেত্ৰা ৰত্তপটিপত্তিং সাদিতুং লভতি. এত্থ চ নিস্সযদানঞ্চেৰ সামণেরূপট্ঠানঞ্চ একমঙ্গং.
ইতি ইমেসু ছসু আনিসংসেসু একেন সদ্ধিং পুরিমা পঞ্চ ছ হোন্তি, দ্ৰীহি সদ্ধিং সত্ত, তীহি সদ্ধিং অট্ঠ, চতূহি সদ্ধিং নৰ, পঞ্চহি সদ্ধিং দস, সব্বেহি পেতেহি সদ্ধিং একাদসাতি এৰং ৰিনযধরো পুগ্গলো পঞ্চ ছ সত্ত অট্ঠ নৰ দস একাদস চ আনিসংসে লভতীতি ৰেদিতব্বো. এৰং ভগৰা ইমে আনিসংসে দস্সেন্তো ৰিনযপরিযত্তিযা ৰণ্ণং ভাসতীতি ৰেদিতব্বো.
আদিস্স ¶ আদিস্সাতি পুনপ্পুনং ৰৰত্থপেত্ৰা ৰিসুং ৰিসুং কত্ৰা. আযস্মতো উপালিস্স ৰণ্ণং ভাসতীতি ৰিনযপরিযত্তিং নিস্সায ¶ উপালিত্থেরস্স গুণং ভাসতি থোমেতি পসংসতি. কস্মা? অপ্পেৰ নাম মম ৰণ্ণনং সুত্ৰাপি ভিক্খূ উপালিস্স সন্তিকে ৰিনযং উগ্গহেতব্বং পরিযাপুণিতব্বং মঞ্ঞেয্যুং, এৰমিদং সাসনং অদ্ধনিযং ভৰিস্সতি, পঞ্চৰস্সসহস্সানি পৰত্তিস্সতীতি.
তেধ বহূ ভিক্খূতি তে ইমং ভগৰতো ৰণ্ণনং সুত্ৰা ‘‘ইমে কিরানিসংসে নেৰ সুত্তন্তিকা ন আভিধম্মিকা লভন্তী’’তি যথাপরিকিত্তিতানিসংসাধিগমে উস্সাহজাতা বহূ ভিক্খূ থেরা চ নৰা চ মজ্ঝিমা চ আযস্মতো উপালিস্স সন্তিকে ৰিনযং পরিযাপুণন্তীতি অযমেত্থ অত্থো. ইধাতি নিপাতমত্তমেৰ.
৪৩৯-৪০. উদ্দিস্সমানেতি আচরিযেন অন্তেৰাসিকস্স উদ্দিস্সমানে, সো পন যস্মা আচরিযে অত্তনো রুচিযা উদ্দিসন্তে ৰা আচরিযং যাচিত্ৰা ¶ অন্তেৰাসিকেন উদ্দিসাপেন্তে ৰা যো নং ধারেতি, তস্মিং সজ্ঝাযং করোন্তে ৰা উদ্দিস্সমানো নাম হোতি, তস্মা ‘‘উদ্দিসন্তে ৰা উদ্দিসাপেন্তে ৰা সজ্ঝাযং ৰা করোন্তে’’তি পদভাজনং ৰুত্তং. খুদ্দানুখুদ্দকেহীতি খুদ্দকেহি চ অনুখুদ্দকেহি চ. যাৰদেৰাতি তেসং সংৰত্তনমরিযাদপরিচ্ছেদৰচনং. ইদং ৰুত্তং হোতি – এতানি হি যে উদ্দিসন্তি, উদ্দিসাপেন্তি সজ্ঝাযন্তি ৰা, তেসং তাৰ সংৰত্তন্তি যাৰ ‘‘কপ্পতি নু খো, ন কপ্পতি নু খো’’তি কুক্কুচ্চসঙ্খাতো ৰিপ্পটিসারো ৰিহেসা ৰিচিকিচ্ছাসঙ্খাতো মনোৰিলেখো চ উপ্পজ্জতিযেৰ. অথ ৰা যাৰদেৰাতি অতিসযৰৰত্থাপনং; তস্স সংৰত্তন্তীতি ইমিনা সম্বন্ধো, কুক্কুচ্চায ৰিহেসায ৰিলেখায অতিৰিয সংৰত্তন্তিযেৰাতি ৰুত্তং হোতি. উপসম্পন্নস্স ৰিনযং ৰিৰণ্ণেতীতি উপসম্পন্নস্স সন্তিকে তস্স তস্মিং ৰিমতিং উপ্পাদেতুকামো ৰিনযং ৰিৰণ্ণেতি নিন্দতি গরহতি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
ৰিলেখনসিক্খাপদং দুতিযং.
৩. মোহনসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪৪৪. ততিযে ¶ – অন্ৰদ্ধমাসন্তি অনুপটিপাটিযা অদ্ধমাসে অদ্ধমাসে; যস্মা পন সো উপোসথদিৰসে উদ্দিসিযতি, তস্মা ‘‘অনুপোসথিক’’ন্তি পদভাজনে ৰুত্তং. উদ্দিস্সমানেতি উদ্দিসিযমানে ¶ . যস্মা পন সো পাতিমোক্খুদ্দেসকে উদ্দিসন্তে উদ্দিসিযমানো নাম হোতি, তস্মা ‘‘উদ্দিসন্তে’’তি পদভাজনে ৰুত্তং. যঞ্চ তত্থ আপত্তিং আপন্নোতি তস্মিং অনাচারে চিণ্ণে যং আপত্তিং আপন্নো. যথাধম্মো কারেতব্বোতি অঞ্ঞাণেন আপন্নত্তা তস্সা আপত্তিযা মোক্খো নত্থি, যথা পন ধম্মো চ ৰিনযো চ ঠিতো, তথা কারেতব্বো. দেসনাগামিনিঞ্চে আপন্নো হোতি, দেসাপেতব্বো, ৰুট্ঠানগামিনিঞ্চে, ৰুট্ঠাপেতব্বোতি অত্থো. সাধুকন্তি সুট্ঠু. অট্ঠিংকত্ৰাতি অত্থিকভাৰং কত্ৰা; অত্থিকো হুত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি.
৪৪৭. ধম্মকম্মেতিআদীসু ¶ মোহারোপনকম্মং অধিপ্পেতং. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
মোহনসিক্খাপদং ততিযং.
৪. পহারসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪৪৯. চতুত্থে – পহারং দেন্তীতি ‘‘আৰুসো পীঠকং পঞ্ঞপেথ, পাদধোৰনং আহরথা’’তিআদীনি ৰত্ৰা তথা অকরোন্তানং পহারং দেন্তি.
৪৫১. পহারং দেতি আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি এত্থ পহরিতুকামতায পহারে দিন্নে সচেপি মরতি পাচিত্তিযমেৰ. পহারেন হত্থো ৰা পাদো ৰা ভিজ্জতি, সীসং ৰা ভিন্নং হোতি, পাচিত্তিযমেৰ. ‘‘যথাযং সঙ্ঘমজ্ঝে ন ৰিরোচতি, তথা নং করোমী’’তি এৰং ৰিরূপকরণাধিপ্পাযেন কণ্ণং ৰা নাসং ৰা ছিন্দতি, দুক্কটং.
৪৫২. অনুপসম্পন্নস্সাতি গহট্ঠস্স ৰা পব্বজিতস্স ৰা ইত্থিযা ৰা পুরিসস্স ৰা অন্তমসো তিরচ্ছানগতস্সাপি পহারং দেতি, দুক্কটং. সচে পন রত্তচিত্তো ইত্থিং পহরতি, সঙ্ঘাদিসেসো.
৪৫৩. কেনচি ¶ ৰিহেঠিযমানোতি মনুস্সেন ৰা তিরচ্ছানগতেন ৰা ৰিহেঠিযমানো. মোক্খাধিপ্পাযোতি ততো অত্তনো মোক্খং পত্থযমানো. পহারং দেতীতি কাযকাযপটিবদ্ধনিস্সগ্গিযানং অঞ্ঞতরেন পহারং দেতি, অনাপত্তি. সচেপি অন্তরামগ্গে চোরং ৰা পচ্চত্থিকং ৰা ৰিহেঠেতুকামং দিস্ৰা ‘‘উপাসক, এত্থেৰ তিট্ঠ, মা আগমী’’তি ৰত্ৰা ৰচনং অনাদিযিত্ৰা আগচ্ছন্তং ‘‘গচ্ছ রে’’তি মুগ্গরেন ৰা সত্থকেন ৰা পহরিত্ৰা যাতি, সো চে তেন পহারেন মরতি, অনাপত্তিযেৰ. ৰাল়মিগেসুপি এসেৰ নযো. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনি পনস্স ¶ পঠমপারাজিকসদিসানি, ইদং পন দুক্খৰেদনন্তি.
পহারসিক্খাপদং চতুত্থং.
৫. তলসত্তিকসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪৫৪. পঞ্চমে ¶ – তলসত্তিকং উগ্গিরন্তীতি পহারদানাকারং দস্সেত্ৰা কাযম্পি কাযপটিবদ্ধম্পি উচ্চারেন্তি. তে পহারসমুচ্চিতা রোদন্তীতি তে পহারপরিচিতা পুব্বেপি লদ্ধপহারত্তা ইদানি চ পহারং দস্সন্তীতি মঞ্ঞমানা রোদন্তীতি অত্থো. ‘‘পহারস্স মুচ্চিতা’’তিপি সজ্ঝাযন্তি, তত্থ ‘‘পহারস্স ভীতা’’তি অত্থো.
৪৫৭. উগ্গিরতি আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি এত্থ সচে উগ্গিরিত্ৰা ৰিরদ্ধো পহারং দেতি, অৰস্সং ধারেতুং অসক্কোন্তস্স পহারো সহসা পততি, ন পহরিতুকামতায দিন্নত্তা দুক্কটং. তেন পহারেন হত্থাদীসু যংকিঞ্চি ভিজ্জতি, দুক্কটমেৰ.
৪৫৮. মোক্খাধিপ্পাযো তলসত্তিকং উগ্গিরতীতি এত্থ পুব্বে ৰুত্তেসু ৰত্থূসু পুরিমনযেনেৰ তলসত্তিকং উগ্গিরন্তস্স অনাপত্তি. সচেপি ৰিরজ্ঝিত্ৰা পহারং দেতি, অনাপত্তিযেৰ. সেসং পুরিমসদিসমেৰ সদ্ধিং সমুট্ঠানাদীহীতি.
তলসত্তিকসিক্খাপদং পঞ্চমং.
৬. অমূলকসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪৫৯. ছট্ঠে – অনুদ্ধংসেন্তীতি তে কির সযং আকিণ্ণদোসত্তা ‘‘এৰং ভিক্খূ অম্হে নেৰ ¶ চোদেস্সন্তি, ন সারেস্সন্তী’’তি অত্তপরিত্তাণং করোন্তা পটিকচ্চেৰ ভিক্খূ অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন চোদেন্তি. সেসমেত্থ তেরসকম্হি অমূলকসিক্খাপদে ৰুত্তনযত্তা উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
অমূলকসিক্খাপদং ছট্ঠং.
৭. সঞ্চিচ্চসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪৬৪. সত্তমে – উপদহন্তীতি উপ্পাদেন্তি. কুক্কুচ্চং উপদহতি আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি ৰাচায ৰাচায আপত্তি. অনুপসম্পন্নস্সাতি সামণেরস্স ¶ . মাতুগামেন সদ্ধিং রহো মঞ্ঞে তযা নিসিন্নং নিপন্নং ভুত্তং পীতং, সঙ্ঘমজ্ঝে ইদঞ্চিদঞ্চ কতন্তিআদিনা নযেন কুক্কুচ্চং উপদহতি, ৰাচায ৰাচায দুক্কটং. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনিপি ¶ অমূলকসদিসানেৰাতি.
সঞ্চিচ্চসিক্খাপদং সত্তমং.
৮. উপস্সুতিসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪৭১. অট্ঠমে – অধিকরণজাতানন্তি এতেহি ভণ্ডনাদীহি উপ্পন্নৰিৰাদাধিকরণানং. উপস্সুতিন্তি সুতিসমীপং; যত্থ ঠত্ৰা সক্কা হোতি তেসং ৰচনং সোতুং, তত্থাতি অত্থো. গচ্ছতি আপত্তি দুক্কটস্সাতি এত্থ পদৰারে পদৰারে দুক্কটং. মন্তেন্তন্তি অঞ্ঞেন সদ্ধিং অঞ্ঞস্মিং মন্তযমানে; ‘‘মন্তেন্তে’’তি ৰা পাঠো, অযমেৰত্থো.
৪৭৩. ৰূপসমিস্সামীতি উপসমং গমিস্সামি, কলহং ন করিস্সামি. অত্তানং পরিমোচেস্সামীতি মম অকারকভাৰং কথেত্ৰা অত্তানং মোচেস্সামি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
থেয্যসত্থসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, সিযা কিরিযং সোতুকামতায গমনৰসেন, সিযা অকিরিযং ঠিতট্ঠানং আগন্ত্ৰা মন্তযমানানং অজানাপনৰসেন, ¶ রূপিযং অঞ্ঞৰাদকং উপস্সুতীতি ইমানি হি তীণি সিক্খাপদানি একপরিচ্ছেদানি, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
উপস্সুতিসিক্খাপদং অট্ঠমং.
৯. কম্মপটিবাহনসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪৭৪. নৰমে – সচে চ মযং জানেয্যামাতি সচে মযং জানেয্যাম; চকারো পন নিপাতমত্তমেৰ. ধম্মিকানন্তি ধম্মেন ৰিনযেন সত্থুসাসনেন কতত্তা ধম্মা এতেসু অত্থীতি ধম্মিকানি; তেসং ধম্মিকানং চতুন্নং সঙ্ঘকম্মানং. খিয্যতি আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি এত্থ ৰাচায ৰাচায পাচিত্তিযং ¶ . সেসং উত্তানমেৰ. তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
কম্মপটিবাহনসিক্খাপদং নৰমং.
১০. ছন্দংঅদত্ৰাগমনসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪৮১. দসমে – ৰত্থু ৰা আরোচিতন্তি চোদকেন চ চুদিতকেন চ অত্তনো কথা কথিতা, অনুৰিজ্জকো সম্মতো, এত্তাৰতাপি ৰত্থুমেৰ আরোচিতং হোতি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং – কাযৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠাতি, কিরিযাকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং ¶ , অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
ছন্দং অদত্ৰা গমনসিক্খাপদং দসমং.
১১. দুব্বলসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪৮৪. একাদসমে – যথামিত্ততাতি যথামিত্ততায; যো যো মিত্তো, তস্স তস্স দেতীতি ৰুত্তং হোতি. এস নযো সব্বপদেসু. সেসং উজ্ঝাপনকাদীসু ৰুত্তনযত্তা উত্তানত্থমেৰ.
তিসমুট্ঠানং ¶ – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
দুব্বলসিক্খাপদং একাদসমং.
১২. পরিণামনসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪৮৯. দ্ৰাদসমে – যং ৰত্তব্বং সিযা, তং সব্বং তিংসকে পরিণামনসিক্খাপদে ৰুত্তনযমেৰ. অযমেৰ হি ৰিসেসো – তত্থ অত্তনো পরিণামিতত্তা নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং, ইধ পুগ্গলস্স পরিণামিতত্তা সুদ্ধিকপাচিত্তিযন্তি.
তিসমুট্ঠানং ¶ – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পরিণামনসিক্খাপদং দ্ৰাদসমং.
সমত্তো ৰণ্ণনাক্কমেন সহধম্মিকৰগ্গো অট্ঠমো.
৯. রতনৰগ্গো
১. অন্তেপুরসিক্খাপদৰণ্ণনা
৪৯৪. রাজৰগ্গস্স পঠমসিক্খাপদে – ওরকোতি পরিত্তকো. উপরিপাসাদৰরগতোতি পাসাদৰরস্স উপরিগতো. অয্যানং ৰাহসাতি অয্যানং কারণা; তেহি জানাপিতত্তা জানামীতি ৰুত্তং হোতি.
৪৯৭. পিতরং পত্থেতীতি অন্তরং পস্সিত্ৰা ঘাতেতুং ইচ্ছতি. রাজন্তেপুরং হত্থিসম্মদ্দন্তিআদীসু হত্থীহি সম্মদ্দো এত্থাতি হত্থিসম্মদ্দং; হত্থিসম্বাধন্তি অত্থো. অস্সরথসম্মদ্দপদেপি ¶ এসেৰ নযো. ‘‘সম্মত্ত’’ন্তি কেচি পঠন্তি, তং ন গহেতব্বং. ‘‘রঞ্ঞো অন্তেপুরে হত্থিসম্মদ্দ’’ন্তিপি পাঠো, তত্থ হত্থীনং সম্মদ্দং হত্থিসম্মদ্দন্তি অত্থো, রঞ্ঞো অন্তেপুরে হত্থিসম্মদ্দো অত্থীতি ৰুত্তং হোতি. এস নযো সেসপদেসুপি. রজনীযানীতি তস্মিং অন্তেপুরে এদিসানি রূপাদীনি.
৪৯৮. মুদ্ধাৰসিত্তস্সাতি মুদ্ধনি অৰসিত্তস্স. অনিক্খন্তো রাজা ইতোতি অনিক্খন্তরাজকং, তস্মিং অনিক্খন্তরাজকে; সযনিঘরেতি অত্থো. রতনং ¶ ৰুচ্চতি মহেসী, নিগ্গতন্তি নিক্খন্তং, অনিগ্গতং রতনং ইতোতি অনিগ্গতরতনকং, তস্মিং অনিগ্গতরতনকে; সযনিঘরেতি অত্থো. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
কথিনসমুট্ঠানং – কাযৰাচতো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
অন্তেপুরসিক্খাপদং পঠমং.
২. রতনসিক্খাপদৰণ্ণনা
৫০২-৩. দুতিযে ¶ – ৰিস্সরিত্ৰাতি পমুস্সিত্ৰা. পুণ্ণপত্তং নাম সততো পঞ্চ কহাপণা. ক্যাহং করিস্সামীতি কিং অহং করিস্সামি. আভরণং ওমুঞ্চিত্ৰাতি মহালতং নাম নৰকোটিঅগ্ঘনকং অলঙ্কারং অপনেত্ৰা.
৫০৬. অপরিক্খিত্তস্স উপচারোতি এত্থ উপচারো নাম আরামস্স দ্ৰে লেড্ডুপাতা – ‘‘আৰসথস্স পন সুপ্পপাতো ৰা মুসলপাতো ৰা’’তি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. উগ্গণ্হাতি আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি এত্থ জাতরূপরজতং অত্তনো অত্থায উগ্গণ্হন্তস্স ৰা উগ্গণ্হাপেন্তস্স ৰা নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং, সঙ্ঘগণপুগ্গলচেতিযনৰকম্মানং অত্থায দুক্কটং, অৰসেসং মুত্তাদিরতনং অত্তনো ৰা সঙ্ঘাদীনং ৰা অত্থায উগ্গণ্হন্তস্স ৰা উগ্গণ্হাপেন্তস্স ৰা দুক্কটং. কপ্পিযৰত্থু ৰা অকপ্পিযৰত্থু ৰা হোতু, অন্তমসো মাতু কণ্ণপিল়ন্ধনতাল়পণ্ণম্পি গিহিসন্তকং ভণ্ডাগারিকসীসেন পটিসামেন্তস্স পাচিত্তিযমেৰ.
সচে ¶ পন মাতাপিতূনং সন্তকং অৰস্সং পটিসামেতব্বং কপ্পিযভণ্ডং হোতি, অত্তনো অত্থায গহেত্ৰা পটিসামেতব্বং. ‘‘ইদং পটিসামেত্ৰা দেহী’’তি ৰুত্তে পন ‘‘ন ৰট্টতী’’তি পটিক্খিপিতব্বং. সচে ‘‘পটিসামেহী’’তি পাতেত্ৰা গচ্ছন্তি, পলিবোধো নাম হোতি, পটিসামেতুং ৰট্টতি. ৰিহারে কম্মং করোন্তা ৰড্ঢকীআদযো ৰা রাজৰল্লভা ৰা অত্তনো উপকরণভণ্ডং ৰা সযনভণ্ডং ৰা ‘‘পটিসামেত্ৰা দেথা’’তি ৰদন্তি, ছন্দেনপি ভযেনপি ন কাতব্বমেৰ, গুত্তট্ঠানং পন দস্সেতুং ৰট্টতি. বলক্কারেন পাতেত্ৰা গতেসু চ পটিসামেতুং ৰট্টতি.
অজ্ঝারামে ৰা অজ্ঝাৰসথে ৰাতি এত্থ সচে মহাৰিহারসদিসো মহারামো হোতি, তত্থ পাকারপরিক্খিত্তে পরিৰেণে যত্থ ভিক্খূহি ¶ ৰা সামণেরেহি ৰা গহিতং ভৰিস্সতীতি সঙ্কা উপ্পজ্জতি, তাদিসে এৰ ঠানে উগ্গণ্হিত্ৰা ৰা উগ্গণ্হাপেত্ৰা ৰা ঠপেতব্বং. মহাবোধিদ্ৰারকোট্ঠকঅম্বঙ্গণসদিসেসু পন মহাজনসঞ্চরণট্ঠানেসু ন গহেতব্বং, পলিবোধো ন হোতি. কুরুন্দিযং পন ৰুত্তং ‘‘একো মগ্গং গচ্ছন্তো নিমনুস্সট্ঠানে কিঞ্চি ভণ্ডং পস্সতি, আকিণ্ণমনুস্সেপি জাতে মনুস্সা তমেৰ ¶ ভিক্খুং আসঙ্কন্তি, তস্মা মগ্গা ওক্কম্ম নিসীদিতব্বং. সামিকেসু আগতেসু তং আচিক্খিতব্বং. সচে সামিকে ন পস্সতি পতিরূপং করিস্সতী’’তি.
রূপেন ৰা নিমিত্তেন ৰা সঞ্ঞাণং কত্ৰাতি এত্থ রূপং নাম অন্তোভণ্ডিকায ভণ্ডং; তস্মা ভণ্ডিকং মুঞ্চিত্ৰা গণেত্ৰা এত্তকা কহাপণা ৰা জাতরূপরজতং ৰাতি সল্লক্খেতব্বং. নিমিত্তন্তি লঞ্ছনাদি; তস্মা লঞ্ছিতায ভণ্ডিকায মত্তিকালঞ্ছনন্তি ৰা লাখালঞ্ছনন্তি ৰা নীলপিলোতিকায ভণ্ডিকা কতাতি ৰা সেতপিলোতিকায কতাতি ৰা এৰমাদি সব্বং সল্লক্খেতব্বং.
ভিক্খূ পতিরূপাতি লজ্জিনো কুক্কুচ্চকা. লোলজাতিকানঞ্হি হত্থে ঠপেতুং ন লভতি. যো পন নেৰ তম্হা আৰাসা পক্কমতি, ন সামিকে পস্সতি, তেনাপি অত্তনো চীৰরাদিমূলং ন কাতব্বং; থাৰরং পন সেনাসনং ৰা চেতিযং ৰা পোক্খরণী ৰা কারেতব্বা. সচে দীঘস্স অদ্ধুনো অচ্চযেন সামিকো আগচ্ছতি, ‘‘উপাসক তৰ সন্তকেন ইদং নাম কতং, অনুমোদাহী’’তি ৰত্তব্বো. সচে অনুমোদতি, ইচ্চেতং কুসলং; নো চে অনুমোদতি, ‘‘মম ধনং দেথা’’তি চোদেতিযেৰ, অঞ্ঞং সমাদপেত্ৰা দাতব্বং.
৫০৭. রতনসম্মতং ¶ ৰিস্সাসং গণ্হাতীতিআদীসু আমাসমেৰ সন্ধায ৰুত্তং. অনামাসং ন ৰট্টতিযেৰ. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. ছসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
রতনসিক্খাপদং দুতিযং.
৩. ৰিকালগামপ্পৰিসনসিক্খাপদৰণ্ণনা
৫০৮. ততিযে – তিরচ্ছানকথন্তি অরিযমগ্গস্স তিরচ্ছানভূতং কথং. রাজকথন্তি রাজপটিসংযুত্ত কথং. চোরকথাদীসুপি এসেৰ নযো.
৫১২. সন্তং ভিক্খুন্তি এত্থ যং ৰত্তব্বং ¶ , তং চারিত্তসিক্খাপদে ৰুত্তমেৰ. সচে সম্বহুলা কেনচি কম্মেন গামং পৰিসন্তি, ‘‘ৰিকালে গামপ্পৰেসনং আপুচ্ছামী’’তি ¶ সব্বেহি অঞ্ঞমঞ্ঞং আপুচ্ছিতব্বং. তস্মিং গামে তং কম্মং ন সম্পজ্জতীতি অঞ্ঞং গামং গচ্ছন্তি, গামসতম্পি হোতু, পুন আপুচ্ছনকিচ্চং নত্থি. সচে পন উস্সাহং পটিপ্পস্সম্ভেত্ৰা ৰিহারং গচ্ছন্তা অন্তরা অঞ্ঞং গামং পৰিসিতুকামা হোন্তি, পুন আপুচ্ছিতব্বমেৰ.
কুলঘরে ৰা আসনসালায ৰা ভত্তকিচ্চং কত্ৰা তেলভিক্খায ৰা সপ্পিভিক্খায ৰা চরিতুকামো হোতি, সচে পস্সে ভিক্খু অত্থি, আপুচ্ছিত্ৰা গন্তব্বং. অসন্তে নত্থীতি গন্তব্বং. ৰীথিং ওতরিত্ৰা ভিক্খুং পস্সতি, আপুচ্ছনকিচ্চং নত্থি, অনাপুচ্ছিত্ৰাপি চরিতব্বমেৰ. গামমজ্ঝেন মগ্গো হোতি, তেন গচ্ছন্তস্স তেলাদিভিক্খায চরিস্সামীতি চিত্তে উপ্পন্নে সচে পস্সে ভিক্খু অত্থি, আপুচ্ছিত্ৰা চরিতব্বং. মগ্গা অনোক্কম্ম ভিক্খায চরন্তস্স পন আপুচ্ছনকিচ্চং নত্থি, অপরিক্খিত্তস্স গামস্স উপচারো অদিন্নাদানে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো.
৫১৫. অন্তরারামন্তিআদীসু ন কেৰলং অনাপুচ্ছা কাযবন্ধনং অবন্ধিত্ৰা সঙ্ঘাটিং অপারুপিত্ৰা গচ্ছন্তস্সপি অনাপত্তি. আপদাসূতি সীহো ৰা ব্যগ্ঘো ৰা আগচ্ছতি, মেঘো ৰা উট্ঠেতি, অঞ্ঞো ৰা কোচি উপদ্দৰো উপ্পজ্জতি, অনাপত্তি. এৰরূপাসু আপদাসু বহিগামতো অন্তোগামং পৰিসিতুং ৰট্টতি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
কথিনসমুট্ঠানং ¶ – কাযৰাচতো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ৰিকালগামপ্পৰিসনসিক্খাপদং ততিযং.
৪. সূচিঘরসিক্খাপদৰণ্ণনা
৫১৭-২০. চতুত্থে – ভেদনমেৰ ভেদনকং; তং অস্স অত্থীতি ভেদনকমেৰ. অরণিকেতি অরণিধনুকে. ৰিধেতি ৰেধকে. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. ছসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
সূচিঘরসিক্খাপদং চতুত্থং.
৫. মঞ্চসিক্খাপদৰণ্ণনা
৫২২. পঞ্চমে ¶ – ছেদনকং ৰুত্তনযমেৰ.
৫২৫. ছিন্দিত্ৰা পরিভুঞ্জতীতি এত্থ সচে ন ছিন্দিতুকামো হোতি, ভূমিযং নিখণিত্ৰা ¶ পমাণং উপরি দস্সেতি, উত্তানং ৰা কত্ৰা পরিভুঞ্জতি, উক্খিপিত্ৰা ৰা তুলাসঙ্ঘাটে ঠপেত্ৰা অট্টং কত্ৰা পরিভুঞ্জতি, সব্বং ৰট্টতি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. ছসমুট্ঠানং.
মঞ্চসিক্খাপদং পঞ্চমং.
৬. তূলোনদ্ধসিক্খাপদৰণ্ণনা
৫২৬. ছট্ঠে – তূলং ওনদ্ধমেত্থাতি তূলোনদ্ধং; তূলং পক্খিপিত্ৰা উপরি চিমিলিকায ওনদ্ধন্তি ৰুত্তং হোতি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. ছসমুট্ঠানং.
তূলোনদ্ধসিক্খাপদং ছট্ঠং.
৭. নিসীদনসিক্খাপদৰণ্ণনা
৫৩১-৪. সত্তমে ¶ – নিসীদনং অনুঞ্ঞাতং হোতীতি কত্থ অনুঞ্ঞাতং? চীৰরক্খন্ধকে পণীতভোজনৰত্থুস্মিং. ৰুত্তঞ্হি তত্থ – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, কাযগুত্তিযা চীৰরগুত্তিযা সেনাসনগুত্তিযা নিসীদন’’ন্তি (মহাৰ. ৩৫৩). সেয্যথাপি পুরাণাসিকোট্ঠোতি যথা নাম পুরাণচম্মকারোতি অত্থো. যথা হি চম্মকারো চম্মং ৰিত্থতং করিস্সামীতি ইতো চিতো চ সমঞ্ছতি, কড্ঢতি; এৰং সোপি তং নিসীদনং. তেন তং ভগৰা এৰমাহ – ‘‘নিসীদনং নাম সদসং ৰুচ্চতী’’তি সন্থতসদিসং সন্থরিত্ৰা একস্মিং অন্তে সুগতৰিদত্থিযা ৰিদত্থিমত্তে পদেসে দ্ৰীসু ঠানেসু ফালেত্ৰা তিস্সো দসা করিযন্তি, তাহি দসাহি সদসং নাম ৰুচ্চতি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. ছসমুট্ঠানং.
নিসীদনসিক্খাপদং সত্তমং.
৮. কণ্ডুপটিচ্ছাদিসিক্খাপদৰণ্ণনা
৫৩৭. অট্ঠমে ¶ – কণ্ডুপটিচ্ছাদি অনুঞ্ঞাতা হোতীতি কত্থ অনুঞ্ঞাতা? চীৰরক্খন্ধকে বেলট্ঠসীসৰত্থুস্মিং. ৰুত্তঞ্হি তত্থ – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, যস্স কণ্ডু ৰা পিল়কা ৰা অস্সাৰো ৰা থুল্লকচ্ছু ৰা আবাধো তস্স কণ্ডুপটিচ্ছাদি’’ন্তি (মহাৰ. ৩৫৪).
৫৩৯. যস্স অধোনাভি উব্ভজাণুমণ্ডলন্তি যস্স ভিক্খুনো নাভিযা হেট্ঠা জাণুমণ্ডলানং উপরি. কণ্ডূতি কচ্ছু. পিল়কাতি লোহিততুণ্ডিকা সুখুমপিল়কা. অস্সাৰোতি অরিসভগন্দরমধুমেহাদীনং ৰসেন অসুচিপগ্ঘরণকং. থুল্লকচ্ছু ৰা আবাধোতি মহাপিল়কাবাধো ৰুচ্চতি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. ছসমুট্ঠানং.
কণ্ডুপটিচ্ছাদিসিক্খাপদং অট্ঠমং.
৯. ৰস্সিকসাটিকসিক্খাপদৰণ্ণনা
৫৪২. নৰমে ¶ – ৰস্সিকসাটিকা অনুঞ্ঞাতা হোতীতি কত্থ অনুঞ্ঞাতা? চীৰরক্খন্ধকে ¶ ৰিসাখাৰত্থুস্মিং. ৰুত্তঞ্হি তত্থ – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰস্সিকসাটিক’’ন্তি (মহাৰ. ৩৫২). সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. ছসমুট্ঠানং.
ৰস্সিকসাটিকসিক্খাপদং নৰমং.
১০. নন্দত্থেরসিক্খাপদৰণ্ণনা
৫৪৭. দসমে – চতুরঙ্গুলোমকোতি চতূহি অঙ্গুলেহি ঊনকপ্পমাণো. সেসং উত্তানমেৰ. ছসমুট্ঠানং.
নন্দত্থেরসিক্খাপদং দসমং.
সমত্তো ৰণ্ণনাক্কমেন রতনৰগ্গো নৰমো.
উদ্দিট্ঠা খোতিআদি ৰুত্তনযমেৰাতি.
সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায
খুদ্দকৰণ্ণনা সমত্তা.
পাচিত্তিযকণ্ডং নিট্ঠিতং.
৬. পাটিদেসনীযকণ্ডং
১. পঠমপাটিদেসনীযসিক্খাপদৰণ্ণনা
পাটিদেসনীযা ¶ ¶ ¶ ধম্মা, খুদ্দকানং অনন্তরা;
ঠপিতা যে অযং দানি, তেসং ভৰতি ৰণ্ণনা.
৫৫২. পঠমপাটিদেসনীযে তাৰ পটিক্কমনকালেতি পিণ্ডায চরিত্ৰা পটিআগমনকালে. সব্বেৰ অগ্গহেসীতি সব্বমেৰ অগ্গহেসি. পৰেধেন্তীতি কম্পমানা. অপেহীতি অপগচ্ছ.
৫৫৩-৫. গারয্হং আৰুসোতিআদি পটিদেসেতব্বাকারদস্সনং. রথিকাতি রচ্ছা. ব্যূহন্তি অনিব্বিজ্ঝিত্ৰা ঠিতা গতপচ্চাগতরচ্ছা. সিঙ্ঘাটকন্তি চতুক্কোণং ৰা তিকোণং ৰা মগ্গসমোধানট্ঠানং. ঘরন্তি কুলঘরং. এতেসু যত্থ কত্থচি ঠত্ৰা গণ্হন্তস্স গহণে দুক্কটং, অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারগণনায পাটিদেসনীযং. হত্থিসালাদীসু গণ্হন্তস্সাপি এসেৰ নযো. ভিক্খুনী রথিকায ঠত্ৰা দেতি, ভিক্খু সচেপি অন্তরারামাদীসু ঠত্ৰা গণ্হাতি, আপত্তিযেৰ. ‘‘অন্তরঘরং পৰিট্ঠাযা’’তি হি ৰচনতো ভিক্খুনিযা অন্তরঘরে ঠত্ৰা দদমানায ৰসেনেত্থ আপত্তি ৰেদিতব্বা, ভিক্খুস্স ঠিতট্ঠানং পন অপ্পমাণং. তস্মা সচেপি ৰীথিআদীসু ঠিতো ভিক্খু অন্তরারামাদীসু ঠত্ৰা দদমানায ভিক্খুনিযা গণ্হাতি, অনাপত্তিযেৰ.
যামকালিকং সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকং আহারত্থায পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স. অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি দুক্কটস্সাতি ইদং আমিসেন অসম্ভিন্নং সন্ধায ৰুত্তং, সম্ভিন্নে পন ¶ একরসে পাটিদেসনীযমেৰ. একতো উপসম্পন্নাযাতি ভিক্খুনীনং সন্তিকে উপসম্পন্নায. ভিক্খূনং সন্তিকে উপসম্পন্নায পন যথাৰত্থুকমেৰ.
৫৫৬. দাপেতি ন দেতীতি অঞ্ঞাতিকা অঞ্ঞেন কেনচি দাপেতি তং গণ্হন্তস্স অনাপত্তি. উপনিক্খিপিত্ৰা দেতীতি ভূমিযং ঠপেত্ৰা ‘‘ইদং অয্য তুম্হাকং দম্মী’’তি দেতি, এৰং দিন্নং ‘‘সাধু ভগিনী’’তি সম্পটিচ্ছিত্ৰা তায এৰ ৰা ভিক্খুনিযা অঞ্ঞেন ৰা কেনচি পটিগ্গহাপেত্ৰা ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. সিক্খমানায ¶ সামণেরিযাতি এতাসং দদমানানং গণ্হন্তস্স অনাপত্তি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পঠমপাটিদেসনীযং.
২. দুতিযপাটিদেসনীযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৫৫৮. দুতিযে ¶ – অপসক্ক তাৰ ভগিনীতিআদি অপসাদেতব্বাকারদস্সনং.
৫৬১. অত্তনো ভত্তং দাপেতি ন দেতীতি এত্থ সচেপি অত্তনো ভত্তং দেতি, ইমিনা সিক্খাপদেন অনাপত্তিযেৰ, পুরিমসিক্খাপদেন আপত্তি. অঞ্ঞেসং ভত্তং দেতি ন দাপেতীতি এত্থ সচেপি দাপেয্য, ইমিনা সিক্খাপদেন আপত্তি ভৰেয্য. দেন্তিযা পন নেৰ ইমিনা ন পুরিমেন আপত্তি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. কথিনসমুট্ঠানং – কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
দুতিযপাটিদেসনীযং.
৩. ততিযপাটিদেসনীযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৫৬২. ততিযে – উভতোপসন্নন্তি দ্ৰীহি পসন্নং উপাসকেনপি উপাসিকাযপি. তস্মিং কির কুলে উভোপি তে সোতাপন্নাযেৰ. ভোগেন হাযতীতি এদিসঞ্হি কুলং সচেপি অসীতিকোটিধনং ¶ হোতি, ভোগেহি হাযতিযেৰ. কস্মা? যস্মা তত্থ নেৰ উপাসিকা ন উপাসকো ভোগে রক্খতি.
৫৬৯. ঘরতো নীহরিত্ৰা দেন্তীতি আসনসালং ৰা ৰিহারং ৰা আনেত্ৰা দেন্তি. সচেপি অনাগতে ভিক্খুম্হি পঠমংযেৰ নীহরিত্ৰা দ্ৰারে ঠপেত্ৰা পচ্ছা সম্পত্তস্স দেন্তি, ৰট্টতি. ভিক্খুং পন দিস্ৰা অন্তোগেহতো নীহরিত্ৰা দিয্যমানং ন ৰট্টতীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ ¶ . এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ততিযপাটিদেসনীযং.
৪. চতুত্থপাটিদেসনীযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৫৭০. চতুত্থে – অৰরুদ্ধা হোন্তীতি পটিৰিরুদ্ধা হোন্তি.
৫৭৩. পঞ্চন্নং পটিসংৰিদিতন্তি পঞ্চসু সহধম্মিকেসু যংকিঞ্চি পেসেত্ৰা খাদনীযং ভোজনীযং আহরিস্সামাতি পটিসংৰিদিতং কতম্পি অপ্পটিসংৰিদিতমেৰাতি অত্থো. আরামং আরামূপচারং ঠপেত্ৰাতি আরঞ্ঞকসেনাসনারামঞ্চ তস্স উপচারঞ্চ ¶ ঠপেত্ৰা; উপচারতো নিক্খন্তং অন্তরামগ্গে ভিক্খুং দিস্ৰা ৰা গামং আগতস্স ৰা পটিসংৰিদিতং কতম্পি অপ্পটিসংৰিদিতমেৰ হোতীতি ৰেদিতব্বং. সচে সাসঙ্কং হোতি সাসঙ্কন্তি আচিক্খিতব্বন্তি কস্মা আচিক্খিতব্বং? আরামে চোরে ৰসন্তে অম্হাকং নারোচেন্তীতি ৰচনপটিমোচনত্থং. চোরা ৰত্তব্বা মনুস্সা ইধূপচরন্তীতি কস্মা ৰত্তব্বং? অত্তনো উপট্ঠাকেহি অম্হে গণ্হাপেন্তীতি ৰচনপটিমোচনত্থং.
যাগুযা পটিসংৰিদিতে তস্সা পরিৰারো আহরিয্যতীতি যাগুযা পটিসংৰিদিতং কত্ৰা ‘‘কিং সুদ্ধযাগুযা দিন্নায পূৰভত্তাদীনিপি এতিস্সা যাগুযা পরিৰারং কত্ৰা দস্সামা’’তি এৰং যং কিঞ্চি আহরন্তি, সব্বং পটিসংৰিদিতমেৰ হোতি. ভত্তেন পটিসংৰিদিতেতিআদীসুপি এসেৰ নযো. অসুকং নাম কুলং পটিসংৰিদিতং কত্ৰা খাদনীযাদীনি গহেত্ৰা গচ্ছতীতি সুত্ৰা অঞ্ঞানিপি তেন সদ্ধিং অত্তনো দেয্যধম্মং আহরন্তি, ৰট্টতি. যাগুযা পটিসংৰিদিতং কত্ৰা পূৰং ৰা ভত্তং ৰা আহরন্তি, এতম্পি ৰট্টতীতি কুরুন্দিযং ৰুত্তং.
৫৭৫. গিলানস্সাতি ¶ অপ্পটিসংৰিদিতেপি গিলানস্স অনাপত্তি. পটিসংৰিদিতে ৰা গিলানস্স ৰা সেসকন্তি একস্সত্থায পটিসংৰিদিতং কত্ৰা আহটং, তস্স সেসকং অঞ্ঞস্সাপি ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. চতুন্নং পঞ্চন্নং ৰা পটিসংৰিদিতং কত্ৰা বহুং আহটং হোতি, অঞ্ঞেসম্পি দাতুং ইচ্ছন্তি, এতম্পি ¶ পটিসংৰিদিতসেসকমেৰ, সব্বেসম্পি ৰট্টতি. অথ অধিকমেৰ হোতি, সন্নিধিং মোচেত্ৰা ঠপিতং দুতিযদিৰসেপি ৰট্টতি. গিলানস্স আহটাৰসেসেপি এসেৰ নযো. যং পন অপ্পটিসংৰিদিতমেৰ কত্ৰা আভতং, তং বহিআরামং পেসেত্ৰা পটিসংৰিদিতং কারেত্ৰা আহরাপেতব্বং, ভিক্খূহি ৰা গন্ত্ৰা অন্তরামগ্গে গহেতব্বং. যম্পি ৰিহারমজ্ঝেন গচ্ছন্তা ৰা ৰনচরকাদযো ৰা ৰনতো আহরিত্ৰা দেন্তি, পুরিমনযেনেৰ পটিসংৰিদিতং কারেতব্বং. তত্থজাতকন্তি আরামে জাতকমেৰ; মূলখাদনীযাদিং অঞ্ঞেন কপ্পিযং কত্ৰা দিন্নং পরিভুঞ্জতো অনাপত্তি. সচে পন তং গামং হরিত্ৰা পচিত্ৰা আহরন্তি, ন ৰট্টতি. পটিসংৰিদিতং কারেতব্বং. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
কথিনসমুট্ঠানং – কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
চতুত্থপাটিদেসনীযং ¶ .
সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায
পাটিদেসনীযৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
পাটিদেসনীযকণ্ডং নিট্ঠিতং.
৭. সেখিযকণ্ডং
১. পরিমণ্ডলৰগ্গৰণ্ণনা
যানি ¶ ¶ সিক্খিতসিক্খেন, সেখিযানীতি তাদিনা;
ভাসিতানি অযং দানি, তেসম্পি ৰণ্ণনাক্কমো.
৫৭৬. তত্থ পরিমণ্ডলন্তি সমন্ততো মণ্ডলং. নাভিমণ্ডলং জাণুমণ্ডলন্তি উদ্ধং নাভিমণ্ডলং অধো জাণুমণ্ডলং পটিচ্ছাদেন্তেন জাণুমণ্ডলস্স হেট্ঠা জঙ্ঘট্ঠিকতো পট্ঠায অট্ঠঙ্গুলমত্তং নিৰাসনং ওতারেত্ৰা নিৰাসেতব্বং, ততো পরং ওতারেন্তস্স দুক্কটন্তি ৰুত্তং. যথা নিসিন্নস্স জাণুমণ্ডলতো হেট্ঠা চতুরঙ্গুলমত্তং পটিচ্ছন্নং হোতীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং; এৰং নিৰাসেন্তস্স পন নিৰাসনং পমাণিকং ৰট্টতি. তত্রিদং পমাণং – দীঘতো মুট্ঠিপঞ্চকং, তিরিযং অড্ঢতেয্যহত্থং. তাদিসস্স পন অলাভে তিরিযং দ্ৰিহত্থপমাণম্পি ৰট্টতি জাণুমণ্ডলপটিচ্ছাদনত্থং, নাভিমণ্ডলং পন চীৰরেনাপি সক্কা পটিচ্ছাদেতুন্তি. তত্থ একপট্টচীৰরং এৰং নিৰত্থম্পি নিৰত্থট্ঠানে ন তিট্ঠতি, দুপট্টং পন তিট্ঠতি.
ওলম্বেন্তো নিৰাসেতি আপত্তি দুক্কটস্সাতি এত্থ ন কেৰলং পুরতো চ পচ্ছতো চ ওলম্বেত্ৰা নিৰাসেন্তস্সেৰ দুক্কটং, যে পনঞ্ঞে ‘‘তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ গিহিনিৰত্থং নিৰাসেন্তি হত্থিসোণ্ডকং মচ্ছৰালকং চতুক্কণ্ণকং তালৰণ্টকং সতৰলিকং নিৰাসেন্তী’’তিআদিনা (চূল়ৰ. ২৮০) নযেন খন্ধকে নিৰাসনদোসা ৰুত্তা, তথা নিৰাসেন্তস্সাপি দুক্কটমেৰ. তে সব্বে ৰুত্তনযেন পরিমণ্ডলং নিৰাসেন্তস্স ন হোন্তি. অযমেত্থ সঙ্খেপো, ৰিত্থারতো পন তত্থেৰ আৰি ভৰিস্সতি.
অসঞ্চিচ্চাতি ¶ পুরতো ৰা পচ্ছতো ৰা ওলম্বেত্ৰা নিৰাসেস্সামীতি এৰং অসঞ্চিচ্চ; অথ খো পরিমণ্ডলংযেৰ নিৰাসেস্সামীতি ৰিরজ্ঝিত্ৰা অপরিমণ্ডলং নিৰাসেন্তস্স অনাপত্তি. অস্সতিযাতি অঞ্ঞৰিহিতস্সাপি তথা নিৰাসেন্তস্স অনাপত্তি. অজানন্তস্সাতি এত্থ নিৰাসনৰত্তং অজানন্তস্স মোক্খো নত্থি. নিৰাসনৰত্তঞ্হি সাধুকং উগ্গহেতব্বং, তস্স অনুগ্গহণমেৰস্স অনাদরিযং. তং পন সঞ্চিচ্চ অনুগ্গণ্হন্তস্স যুজ্জতি, তস্মা উগ্গহিতৰত্তোপি যো আরুল়্হভাৰং ¶ ৰা ওরুল়্হভাৰং ৰা ন জানাতি, তস্স ¶ অনাপত্তি. কুরুন্দিযং পন ‘‘পরিমণ্ডলং নিৰাসেতুং অজানন্তস্স অনাপত্তী’’তি ৰুত্তং. যো পন সুক্খজঙ্ঘো ৰা মহাপিণ্ডিকমংসো ৰা হোতি, তস্স সারুপ্পত্থায জাণুমণ্ডলতো অট্ঠঙ্গুলাধিকম্পি ওতারেত্ৰা নিৰাসেতুং ৰট্টতি.
গিলানস্সাতি জঙ্ঘায ৰা পাদে ৰা ৰণো হোতি, উক্খিপিত্ৰা ৰা ওতারেত্ৰা ৰা নিৰাসেতুং ৰট্টতি. আপদাসূতি ৰাল়মিগা ৰা চোরা ৰা অনুবন্ধন্তি, এৰরূপাসু আপদাসু অনাপত্তি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি. ফুস্সদেৰত্থেরো ‘‘অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, তিৰেদন’’ন্তি আহ. উপতিস্সত্থেরো পন ‘‘অনাদরিযং পটিচ্চা’’তি ৰুত্তত্তা ‘‘লোকৰজ্জং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদন’’ন্তি আহ.
৫৭৭. পরিমণ্ডলং পারুপিতব্বন্তি ‘‘তেন খো পন সমযেন ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ গিহিপারুতং পারুপন্তী’’তি (চূল়ৰ. ২৮০) এৰং ৰুত্তং অনেকপ্পকারং গিহিপারুপনং অপারুপিত্ৰা ইধ ৰুত্তনযেনেৰ উভো কণ্ণে সমং কত্ৰা পারুপনৰত্তং পূরেন্তেন পরিমণ্ডলং পারুপিতব্বং. ইমানি চ দ্ৰে সিক্খাপদানি অৰিসেসেন ৰুত্তানি. তস্মা ৰিহারেপি অন্তরঘরেপি পরিমণ্ডলমেৰ নিৰাসেতব্বঞ্চ পারুপিতব্বঞ্চাতি. সমুট্ঠানাদীনি পঠমসিক্খাপদে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বানি সদ্ধিং থেরৰাদেন.
৫৭৮. কাযং ৰিৰরিত্ৰাতি জত্তুম্পি উরম্পি ৰিৰরিত্ৰা. সুপ্পটিচ্ছন্নেনাতি ন সসীসং পারুতেন; অথ খো গণ্ঠিকং পটিমুঞ্চিত্ৰা অনুৰাতন্তেন গীৰং পটিচ্ছাদেত্ৰা উভো কণ্ণে সমং কত্ৰা পটিসংহরিত্ৰা যাৰ মণিবন্ধং পটিচ্ছাদেত্ৰা অন্তরঘরে গন্তব্বং. দুতিযসিক্খাপদে ¶ – গলৰাটকতো পট্ঠায সীসং মণিবন্ধতো পট্ঠায হত্থে পিণ্ডিকমংসতো চ পট্ঠায পাদে ৰিৰরিত্ৰা নিসীদিতব্বং.
৫৭৯. ৰাসূপগতস্সাতি ৰাসত্থায উপগতস্স রত্তিভাগে ৰা দিৰসভাগে ৰা কাযং ৰিৰরিত্ৰাপি নিসীদতো অনাপত্তি.
৫৮০. সুসংৰুতোতি হত্থং ৰা পাদং ৰা অকীল়াপেন্তো; সুৰিনীতোতি অত্থো.
৫৮২. ওক্খিত্তচক্খূতি ¶ হেট্ঠা খিত্তচক্খু হুত্ৰা. যুগমত্তং পেক্খমানোতি ¶ যুগযুত্তকো হি দন্তো আজানেয্যো যুগমত্তং পেক্খতি, পুরতো চতুহত্থপ্পমাণং ভূমিভাগং; ইমিনাপি এত্তকং পেক্খন্তেন গন্তব্বং. যো অনাদরিযং পটিচ্চ তহং তহং ওলোকেন্তোতি যো তংতংদিসাভাগং পাসাদং কূটাগারং ৰীথিং ওলোকেন্তো গচ্ছতি, আপত্তি দুক্কটস্স. একস্মিং পন ঠানে ঠত্ৰা হত্থিঅস্সাদিপরিস্সযাভাৰং ওলোকেতুং ৰট্টতি. নিসীদন্তেনাপি ওক্খিত্তচক্খুনাৰ নিসীদিতব্বং.
৫৮৪. উক্খিত্তকাযাতি উক্খেপেন; ইত্থম্ভূতলক্খণে করণৰচনং একতো ৰা উভতো ৰা উক্খিত্তচীৰরো হুত্ৰাতি অত্থো. অন্তোইন্দখীলতো পট্ঠায ন এৰং গন্তব্বং. নিসিন্নকালে পন ধমকরণং নীহরন্তেনাপি চীৰরং অনুক্খিপিত্ৰাৰ নীহরিতব্বন্তি.
পঠমো ৰগ্গো.
২. উজ্জগ্ঘিকৰগ্গৰণ্ণনা
৫৮৬. উজ্জগ্ঘিকাযাতি মহাহসিতং হসন্তো. ৰুত্তনযেনেৰেত্থ করণৰচনং.
৫৮৮. অপ্পসদ্দো অন্তরঘরেতি এত্থ কিত্তাৰতা অপ্পসদ্দো হোতি? দ্ৰাদসহত্থে গেহে আদিম্হি সঙ্ঘত্থেরো, মজ্ঝে দুতিযত্থেরো, অন্তে ততিযত্থেরোতি এৰং নিসিন্নেসু সঙ্ঘত্থেরো দুতিযেন সদ্ধিং মন্তেতি, দুতিযত্থেরো তস্স সদ্দঞ্চেৰ সুণাতি, কথঞ্চ ৰৰত্থপেতি. ততিযত্থেরো পন সদ্দমেৰ সুণাতি, কথং ন ৰৰত্থপেতি. এত্তাৰতা অপ্পসদ্দো হোতি. সচে পন ততিযত্থেরো কথং ৰৰত্থপেতি, মহাসদ্দো নাম হোতি.
৫৯০. কাযং ¶ পগ্গহেত্ৰাতি নিচ্চলং কত্ৰা উজুকেন কাযেন সমেন ইরিযাপথেন গন্তব্বঞ্চেৰ নিসীদিতব্বঞ্চ.
৫৯২. বাহুং পগ্গহেত্ৰাতি নিচ্চলং কত্ৰা.
৫৯৪. সীসং পগ্গহেত্ৰাতি নিচ্চলং উজুং ঠপযিত্ৰা.
দুতিযো ৰগ্গো.
৩. খম্ভকতৰগ্গৰণ্ণনা
৫৯৬-৮. খম্ভকতো ¶ নাম কটিযং হত্থং ঠপেত্ৰা কতখম্ভো. ওগুণ্ঠিতোতি সসীসং পারুতো.
৬০০. উক্কুটিকাযাতি এত্থ উক্কুটিকা ৰুচ্চতি পণ্হিযো উক্খিপিত্ৰা অগ্গপাদেহি ৰা, অগ্গপাদে ৰা উক্খিপিত্ৰা পণ্হীহিযেৰ ৰা ভূমিং ফুসন্তস্স গমনং. করণৰচনং পনেত্থ ৰুত্তলক্খণমেৰ.
৬০১. দুস্সপল্লত্থিকাযাতি এত্থ আযোগপল্লত্থিকাপি দুস্সপল্লত্থিকা এৰ.
৬০২. সক্কচ্চন্তি সতিং উপট্ঠপেত্ৰা.
৬০৩. আকিরন্তেপীতি পিণ্ডপাতং দেন্তেপি. পত্তসঞ্ঞীতি পত্তে সঞ্ঞং কত্ৰা.
৬০৪. সমসূপকো ¶ নাম যত্থ ভত্তস্স চতুত্থভাগপ্পমাণো সূপো হোতি. মুগ্গসূপো মাসসূপোতি এত্থ কুলত্থাদীহি কতসূপাপি সঙ্গহং গচ্ছন্তিযেৰাতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. রসরসেতি এত্থ ঠপেত্ৰা দ্ৰে সূপে অৰসেসানি ওলোণীসাকসূপেয্যমচ্ছরসমংসরসাদীনি রসরসাতি ৰেদিতব্বানি. তং রসরসং বহুম্পি গণ্হন্তস্স অনাপত্তি.
৬০৫. সমতিত্তিকন্তি সমপুণ্ণং সমভরিতং. থূপীকতং পিণ্ডপাতং পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্সাতি ¶ এত্থ থূপীকতো নাম পত্তস্স অন্তোমুখৰট্টিলেখং অতিক্কমিত্ৰা কতো; পত্তে পক্খিত্তো রচিতো পূরিতোতি অত্থো. এৰং কতং অগহেত্ৰা অন্তোমুখৰট্টিলেখাসমপ্পমাণো গহেতব্বো.
তত্থ থূপীকতং নাম ‘‘পঞ্চহি ভোজনেহি কত’’ন্তি অভযত্থেরো আহ. তিপিটকচূল়নাগত্থেরো পন ‘‘পিণ্ডপাতো নাম যাগুপি ভত্তম্পি খাদনীযম্পি চুণ্ণপিণ্ডোপি দন্তকট্ঠম্পি দসিকসুত্তম্পী’’তি ইদং সুত্তং ৰত্ৰা দসিকসুত্তম্পি থূপীকতং ন ৰট্টতীতি আহ. তেসং ৰাদং সুত্ৰা ভিক্খূ রোহণং গন্ত্ৰা চূল়সুমনত্থেরং পুচ্ছিংসু – ‘‘ভন্তে থূপীকতপিণ্ডপাতো কেন পরিচ্ছিন্নো’’তি? তেসঞ্চ থেরানং ৰাদং আরোচেসুং. থেরো সুত্ৰা আহ ¶ – ‘‘অহো, চূল়নাগো সাসনতো ভট্ঠো, অহং এতস্স সত্তক্খত্তুং ৰিনযং ৰাচেন্তো ন কদাচি এৰং অৰচং, অযং কুতো লভিত্ৰা এৰং ৰদসী’’তি. ভিক্খূ থেরং যাচিংসু – ‘‘কথেথ দানি, ভন্তে, কেন পরিচ্ছিন্নো’’তি? ‘‘যাৰকালিকেনাৰুসো’’তি থেরো আহ. তস্মা যংকিঞ্চি যাগুভত্তং ৰা ফলাফলং ৰা আমিসজাতিকং সমতিত্তিকমেৰ গহেতব্বং. তঞ্চ খো অধিট্ঠানুপগেন পত্তেন, ইতরেন পন থূপীকতম্পি ৰট্টতি. যামকালিকসত্তাহকালিকযাৰজীৰিকানি পন অধিট্ঠানুপগপত্তেপি থূপীকতানি ৰট্টন্তি. দ্ৰীসু পত্তেসু ভত্তং গহেত্ৰা একস্মিং পূরেত্ৰা ৰিহারং পেসেতুং ৰট্টতীতি মহাপচ্চরিযং পন ৰুত্তং. যং পত্তে পক্খিপিযমানং পূৰউচ্ছুখণ্ডফলাফলাদি হেট্ঠা ওরোহতি, তং থূপীকতং নাম ন হোতি. পূৰৰটংসকং ঠপেত্ৰা পিণ্ডপাতং দেন্তি, থূপীকতমেৰ হোতি. পুপ্ফৰটংসকতক্কোলকটুকফলাদিৰটংসকে পন ঠপেত্ৰা দিন্নং থূপীকতং ন হোতি. ভত্তস্স উপরি থালকং ৰা পত্তং ৰা ঠপেত্ৰা পূরেত্ৰা ¶ গণ্হাতি, থূপীকতং নাম ন হোতি. কুরুন্দিযম্পি ৰুত্তং – ‘‘থালকে ৰা পণ্ণে ৰা পক্খিপিত্ৰা তং পত্তমত্থকে ঠপেত্ৰা দেন্তি, পাটেক্কভাজনং ৰট্টতী’’তি.
ইধ অনাপত্তিযং গিলানো ন আগতো, তস্মা গিলানস্সপি থূপীকতং ন ৰট্টতি. সব্বত্থ পন পটিগ্গহেতুমেৰ ন ৰট্টতি. পটিগ্গহিতং পন সুপটিগ্গহিতমেৰ হোতি, পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতীতি.
ততিযো ৰগ্গো.
৪. সক্কচ্চৰগ্গৰণ্ণনা
৬০৬. সক্কচ্চন্তি এত্থাপি অসক্কচ্চং পটিগ্গহণেযেৰ আপত্তি, পটিগ্গহিতং পন সুপটিগ্গহিতমেৰ. সক্কচ্চন্তি চ পত্তসঞ্ঞীতি চাতি উভযং ৰুত্তনযমেৰ.
৬০৮. সপদানন্তি ¶ তত্থ তত্থ ওধিং অকত্ৰা অনুপটিপাটিযা. সমসূপকে ৰত্তব্বং ৰুত্তমেৰ.
৬১০. থূপকতোতি মত্থকতো; ৰেমজ্ঝতোতি অত্থো.
৬১১. পটিচ্ছাদেত্ৰা ¶ দেন্তীতি মাঘাতসমযাদীসু পটিচ্ছন্নং ব্যঞ্জনং কত্ৰা দেন্তি. ৰিঞ্ঞত্তিযং ৰত্তব্বং নত্থি.
৬১৪. উজ্ঝানসঞ্ঞীসিক্খাপদেপি গিলানো ন মুচ্চতি.
৬১৫. নাতিমহন্তো কবল়োতি মযূরণ্ডং অতিমহন্তং, কুক্কুটণ্ডং অতিখুদ্দকং, তেসং ৰেমজ্ঝপ্পমাণো. খজ্জকেতি এত্থ মূলখাদনীযাদি সব্বং গহেতব্বং.
চতুত্থো ৰগ্গো.
৫. কবল়ৰগ্গৰণ্ণনা
৬১৭. অনাহটেতি অনাহরিতে; মুখদ্ৰারং অসম্পাপিতেতি অত্থো.
৬১৯. সকবল়েনাতি এত্থ ধম্মং কথেন্তো হরীতকং ৰা লট্ঠিমধুকং ৰা মুখে পক্খিপিত্ৰা কথেতি. যত্তকেন ৰচনং অপরিপুণ্ণং ন হোতি, তত্তকে মুখম্হি সন্তে কথেতুং ৰট্টতি.
৬২০. পিণ্ডুক্খেপকন্তি পিণ্ডং উক্খিপিত্ৰা উক্খিপিত্ৰা.
৬২১. কবল়াৰচ্ছেদকন্তি কবল়ং অৰচ্ছিন্দিত্ৰা অৰচ্ছিন্দিত্ৰা.
৬২২. অৰগণ্ডকারকন্তি মক্কটো ৰিয গণ্ডে কত্ৰা কত্ৰা.
৬২৩. হত্থনিদ্ধুনকন্তি ¶ হত্থং নিদ্ধুনিত্ৰা নিদ্ধুনিত্ৰা.
৬২৪. সিত্থাৰকারকন্তি সিত্থানি অৰকিরিত্ৰা অৰকিরিত্ৰা.
৬২৫. জিৰ্হানিচ্ছারকন্তি জিৰ্হং নিচ্ছারেত্ৰা নিচ্ছারেত্ৰা.
৬২৬. চপুচপুকারকন্তি চপু চপূতি এৰং সদ্দং কত্ৰা কত্ৰা.
পঞ্চমো ৰগ্গো.
৬. সুরুসুরুৰগ্গৰণ্ণনা
৬২৭. সুরুসুরুকারকন্তি ¶ সুরুসুরূতি এৰং সদ্দং কত্ৰা কত্ৰা. দৰোতি পরিহাসৰচনং; তং যেন কেনচি পরিযাযেন ‘‘কিং বুদ্ধো ¶ , সিলকবুদ্ধো, পটিবুদ্ধো; কিং ধম্মো, গোধম্মো, অজধম্মো; কিং সঙ্ঘো, মিগসঙ্ঘো, পসুসঙ্ঘো’’তিআদিনা নযেন তীণি রতনানি আরব্ভ ন কাতব্বন্তি অত্থো.
৬২৮. হত্থনিল্লেহকন্তি হত্থং নিল্লেহিত্ৰা নিল্লেহিত্ৰা. ভুঞ্জন্তেন হি অঙ্গুলিমত্তম্পি নিল্লেহিতুং ন ৰট্টতি. ঘনযাগুফাণিতপাযাসাদিকে পন অঙ্গুলীহি গহেত্ৰা অঙ্গুলিযো মুখে পৰেসেত্ৰা ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. পত্তনিল্লেহকওট্ঠনিল্লেহকেসুপি এসেৰ নযো. তস্মা একঙ্গুলিযাপি পত্তো ন নিল্লেহিতব্বো, একওট্ঠোপি জিৰ্হায ন নিল্লেহিতব্বো, ওট্ঠমংসেহি এৰ পন গহেত্ৰা অন্তো পৰেসেতুং ৰট্টতি.
৬৩১. কোকনদেতি এৰংনামকে. কোকনদন্তি পদুমং ৰুচ্চতি, সো চ পাসাদো পদুমসণ্ঠানো, তেনস্স কোকনদোত্ৰেৰ নামং অকংসু. ন সামিসেন হত্থেন পানীযথালকন্তি এতং পটিক্কূলৰসেন পটিক্খিত্তং, তস্মা সঙ্ঘিকম্পি পুগ্গলিকম্পি গিহিসন্তকম্পি অত্তনো সন্তকম্পি সঙ্খম্পি সরাৰম্পি থালকম্পি ন গহেতব্বমেৰ, গণ্হন্তস্স দুক্কটং. সচে পন হত্থস্স একদেসো আমিসমক্খিতো ন হোতি, তেন পদেসেন গহেতুং ৰট্টতি.
৬৩২. উদ্ধরিত্ৰা ৰাতি সিত্থানি উদকতো উদ্ধরিত্ৰা একস্মিং ঠানে রাসিং কত্ৰা উদকং ¶ ছড্ডেতি. ভিন্দিত্ৰা ৰাতি সিত্থানি ভিন্দিত্ৰা উদকগতিকানি কত্ৰা ছড্ডেতি. পটিগ্গহে ৰাতি পটিগ্গহেন পটিচ্ছন্তো নং পটিগ্গহে ছড্ডেতি. নীহরিত্ৰাতি বহি নীহরিত্ৰা ছড্ডেতি; এৰং ছড্ডেন্তস্স অনাপত্তি.
৬৩৪. সেতচ্ছত্তন্তি ৰত্থপলিগুণ্ঠিতং পণ্ডরচ্ছত্তং. কিলঞ্জচ্ছত্তন্তি ৰিলীৰচ্ছত্তং. পণ্ণচ্ছত্তন্তি তালপণ্ণাদীহি যেহি কেহিচি কতং. মণ্ডলবদ্ধং সলাকবদ্ধন্তি ইদং পন তিণ্ণম্পি ছত্তানং পঞ্জরদস্সনত্থং ৰুত্তং. তানি হি মণ্ডলবদ্ধানি চেৰ হোন্তি সলাকবদ্ধানি চ. যম্পি তত্থজাতকদণ্ডকেন কতং একপণ্ণচ্ছত্তং হোতি, তম্পি ছত্তমেৰ. এতেসু যংকিঞ্চি ছত্তং পাণিম্হি ¶ অস্সাতি ছত্তপাণি. সো তং ছত্তং ধারযমানো ৰা অংসে ৰা কত্ৰা ঊরুম্হি ৰা ঠপেত্ৰা যাৰ হত্থেন ন মুচ্চতি, তাৰস্স ধম্মং দেসেতুং ন ৰট্টতি, দেসেন্তস্স ৰুত্তনযেন দুক্কটং. সচে পনস্স অঞ্ঞো ছত্তং ¶ ধারেতি, ছত্তপাদুকায ৰা ঠিতং হোতি, হত্থতো অপগতমত্তে ছত্তপাণি নাম ন হোতি. তস্স ধম্মং দেসেতুং ৰট্টতি. ধম্মপরিচ্ছেদো পনেত্থ পদসোধম্মে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো.
৬৩৫. দণ্ডপাণিস্সাতি এত্থ দণ্ডো নাম মজ্ঝিমস্স পুরিসস্স চতুহত্থপ্পমাণো দণ্ডপাণিভাৰো পনস্স ছত্তপাণিম্হি ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো.
৬৩৬. সত্থপাণিম্হিপি এসেৰ নযো. অসিং সন্নহিত্ৰা ঠিতোপি হি সত্থপাণিসঙ্খ্যং ন গচ্ছতি.
৬৩৭. আৰুধপাণিস্সাতি এত্থ কিঞ্চাপি ৰুত্তং – ‘‘আৰুধং নাম চাপো কোদণ্ডো’’তি, অথ খো সব্বাপি ধনুৰিকতি সদ্ধিং সরৰিকতিযা আৰুধন্তি ৰেদিতব্বং. তস্মা সদ্ধিং ৰা সরেন ধনুং গহেত্ৰা সুদ্ধধনুং ৰা সুদ্ধসরং ৰা সজিযধনুং ৰা নিজ্জিযধনুং ৰা গহেত্ৰা ঠিতস্স ৰা নিসিন্নস্স ৰা ধম্মো দেসেতুং ন ৰট্টতি. সচে পনস্স ধনুং কণ্ঠেপি পটিমুক্কং হোতি, যাৰ হত্থেন ন গণ্হাতি, তাৰ ধম্মং দেসেতুং ৰট্টতিযেৰাতি.
ছট্ঠো ৰগ্গো.
৭. পাদুকৰগ্গৰণ্ণনা
৬৩৮. অক্কন্তস্সাতি ¶ ছত্তদণ্ডকে অঙ্গুলন্তরং অপ্পৰেসেত্ৰা কেৰলং পাদুকং অক্কমিত্ৰা ঠিতস্স. পটিমুক্কস্সাতি পটিমুঞ্চিত্ৰা ঠিতস্স. উপাহনাযপি এসেৰ নযো. ওমুক্কোতি পনেত্থ পণ্হিকবদ্ধং ওমুঞ্চিত্ৰা ঠিতো ৰুচ্চতি.
৬৪০. যানগতস্সাতি এত্থ সচেপি দ্ৰীহি জনেহি হত্থসঙ্ঘাটেন গহিতো, সাটকে ৰা ঠপেত্ৰা ৰংসেন ৰয্হতি, অযুত্তে ৰা ৰয্হাদিকে যানে ¶ , ৰিসঙ্খরিত্ৰা ৰা ঠপিতে চক্কমত্তেপি নিসিন্নো যানগতোত্ৰেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি. সচে পন দ্ৰেপি একযানে নিসিন্না হোন্তি, ৰট্টতি. ৰিসুং নিসিন্নেসুপি উচ্চে যানে নিসিন্নেন নীচে নিসিন্নস্স দেসেতুং ৰট্টতি, সমপ্পমাণেপি ৰট্টতি. পুরিমে যানে নিসিন্নেন পচ্ছিমে নিসিন্নস্স ৰট্টতি. পচ্ছিমে পন উচ্চতরেপি নিসিন্নেন দেসেতুং ন ৰট্টতি.
৬৪১. সযনগতস্সাতি অন্তমসো কটসারকেপি পকতিভূমিযম্পি নিপন্নস্স উচ্চেপি মঞ্চপীঠে ৰা ভূমিপদেসে ৰা ঠিতেন নিসিন্নেন ৰা দেসেতুং ন ৰট্টতি. সযনগতেন পন সযনগতস্স উচ্চতরে ৰা সমপ্পমাণে ৰা নিপন্নেন দেসেতুং ৰট্টতি. নিপন্নেন চ ঠিতস্স ৰা নিসিন্নস্স ৰা দেসেতুং ৰট্টতি, নিসিন্নেনাপি ঠিতস্স ৰা নিসিন্নস্স ৰা ৰট্টতি. ঠিতেন ঠিতস্সেৰ ¶ ৰট্টতি.
৬৪২. পল্লত্থিকাযাতি আযোগপল্লত্থিকায ৰা হত্থপল্লত্থিকায ৰা দুস্সপল্লত্থিকায ৰা যায কাযচি পল্লত্থিকায নিসিন্নস্স অগিলানস্স দেসেতুং ন ৰট্টতি.
৬৪৩. ৰেঠিতসীসস্সাতি দুস্সৰেঠনেন ৰা মোল়িআদীহি ৰা যথা কেসন্তো ন দিস্সতি; এৰং ৰেঠিতসীসস্স.
৬৪৪. ওগুণ্ঠিতসীসস্সাতি সসীসং পারুতস্স.
৬৪৫. ছমাযং নিসিন্নেনাতি ভূমিযং নিসিন্নেন. আসনে নিসিন্নস্সাতি অন্তমসো ৰত্থম্পি তিণানিপি সন্থরিত্ৰা নিসিন্নস্স.
৬৪৭. ছপকস্সাতি ¶ চণ্ডালস্স. ছপকীতি চণ্ডালী. নিলীনোতি পটিচ্ছন্নো হুত্ৰা. যত্র হি নামাতি যো হি নাম. সব্বমিদং চরিমং কতন্তি তত্থেৰ পরিপতীতি ‘‘সব্বো অযং লোকো সঙ্করং গতো নিম্মরিযাদো’’তি ইমং ৰচনং ৰত্ৰা তত্থেৰ তেসং দ্ৰিন্নম্পি অন্তরা রুক্খতো পতিতো. পতিত্ৰা চ পন উভিন্নম্পি পুরতো ঠত্ৰা ইমং গাথং অভাসি –
‘‘উভো অত্থং ন জানন্তি…পে… অস্মা কুম্ভমিৰাভিদা’’তি.
তত্থ উভো অত্থং ন জানন্তীতি দ্ৰেপি জনা পাল়িযা অত্থং ন জানন্তি. ধম্মং ন পস্সরেতি পাল়িং ন পস্সন্তি. কতমে তে উভোতি? ‘‘যো চাযং মন্তং ¶ ৰাচেতি, যো চাধম্মেনধীযতী’’তি. এৰং ব্রাহ্মণঞ্চ রাজানঞ্চ উভোপি অধম্মিকভাৰে ঠপেসি.
ততো ব্রাহ্মণো সালীনন্তি গাথমাহ. তস্সত্থো – জানামহং ভো ‘‘অযং অধম্মো’’তি; অপি চ খো মযা দীঘরত্তং সপুত্তদারপরিজনেন রঞ্ঞো সন্তকো সালীনং ওদনো ভুত্তো. সুচিমংসূপসেচনোতি নানপ্পকারৰিকতিসম্পাদিতং সুচিমংসূপসেচনং মিস্সীকরণমস্সাতি সুচিমংসূপসেচনো. তস্মা ধম্মে ন ৰত্তামীতি যস্মা এৰং মযা রঞ্ঞো ওদনো ভুত্তো, অঞ্ঞে চ বহূ লাভা লদ্ধা, তস্মা ধম্মে অহং ন ৰত্তামি উদরে বদ্ধো হুত্ৰা, ন ধম্মং অজানন্তো. অযঞ্হি ধম্মো অরিযেহি ৰণ্ণিতো পসত্থো থোমিতোতি জানামি.
অথ নং ছপকো ‘‘ধিরত্থূ’’তিআদিনা গাথাদ্ৰযেন অজ্ঝভাসি. তস্সত্থো – যো তযা ধনলাভো চ যসলাভো চ লদ্ধো, ধিরত্থু তং ধনলাভং যসলাভঞ্চ ¶ ব্রাহ্মণ. কস্মা? যস্মা অযং তযা লদ্ধো লাভো আযতিং অপাযেসু ৰিনিপাতনহেতুনা সম্পতি চ অধম্মচরণেন ৰুত্তি নাম হোতি. এৰরূপা যা ৰুত্তি আযতিং ৰিনিপাতেন ইধ অধম্মচরণেন ৰা নিপ্পজ্জতি, কিং তায ৰুত্তিযা? তেন ৰুত্তং –
‘‘ধিরত্থু তং ধনলাভং, যসলাভঞ্চ ব্রাহ্মণ;
যা ৰুত্তি ৰিনিপাতেন, অধম্মচরণেন ৰা’’তি.
পরিব্বজ মহাব্রহ্মেতি মহাব্রাহ্মণ ইতো দিসা সীঘং পলাযস্সু. পচন্তঞ্ঞেপি পাণিনোতি অঞ্ঞেপি সত্তা পচন্তি চেৰ ভুঞ্জন্তি চ; ন কেৰলং ত্ৰঞ্চেৰ রাজা চ. মা ত্ৰং অধম্মো আচরিতো অস্মা কুম্ভমিৰাভিদাতি সচে হি ত্ৰং ইতো অপরিব্বজিত্ৰা ইমং অধম্মং আচরিস্সসি ¶ , ততো ত্ৰং সো অধম্মো এৰং আচরিতো যথা উদককুম্ভং পাসাণো ভিন্দেয্য; এৰং ভেচ্ছতি, তেন মযং তং ৰদাম –
‘‘পরিব্বজ মহাব্রহ্মে, পচন্তঞ্ঞেপি পাণিনো;
মা ত্ৰং অধম্মো আচরিতো, অস্মা কুম্ভমিৰাভিদা’’তি.
উচ্চে আসনেতি অন্তমসো ভূমিপ্পদেসেপি উন্নতট্ঠানে নিসিন্নস্স দেসেতুং ন ৰট্টতি.
৬৪৮. ন ¶ ঠিতো নিসিন্নস্সাতি সচেপি থেরুপট্ঠানং গন্ত্ৰা ঠিতং দহরভিক্খুং আসনে নিসিন্নো মহাথেরো পঞ্হং পুচ্ছতি, ন কথেতব্বং. গারৰেন পন থেরং উট্ঠহিত্ৰা পুচ্ছথাতি ৰত্তুং ন সক্কা, পস্সে ঠিতভিক্খুস্স কথেমীতি কথেতুং ৰট্টতি.
৬৪৯. ন পচ্ছতো গচ্ছন্তেনাতি এত্থ সচে পুরতো গচ্ছন্তো পচ্ছতো গচ্ছন্তং পঞ্হং পুচ্ছতি, ন কথেতব্বং. পচ্ছিমস্স ভিক্খুনো কথেমীতি কথেতুং ৰট্টতি. সদ্ধিং উগ্গহিতধম্মং পন সজ্ঝাযিতুং ৰট্টতি. সমধুরেন গচ্ছন্তস্স কথেতুং ৰট্টতি.
৬৫০. ন উপ্পথেনাতি এত্থাপি সচে দ্ৰেপি সকটপথে একেকচক্কপথেন ৰা উপ্পথেন ৰা সমধুরং গচ্ছন্তি, ৰট্টতি.
৬৫১. অসঞ্চিচ্চাতি পটিচ্ছন্নট্ঠানং গচ্ছন্তস্স সহসা উচ্চারো ৰা পস্সাৰো ৰা নিক্খমতি, অসঞ্চিচ্চ কতো নাম অনাপত্তি.
৬৫২. ন হরিতেতি এত্থ যম্পি ¶ জীৰরুক্খস্স মূলং পথৰিযং দিস্সমানং গচ্ছতি, সাখা ৰা ভূমিলগ্গা গচ্ছতি, সব্বং হরিতসঙ্খাতমেৰ. খন্ধে নিসীদিত্ৰা অপ্পহরিতট্ঠানে পাতেতুং ৰট্টতি. অপ্পহরিতট্ঠানং ওলোকেন্তস্সেৰ সহসা নিক্খমতি, গিলানট্ঠানে ঠিতো হোতি, ৰট্টতি. অপ্পহরিতে কতোতি অপ্পহরিতং অলভন্তেন তিণণ্ডুপকং ৰা পলালণ্ডুপকং ৰা ঠপেত্ৰা কতোপি পচ্ছা হরিতং ওত্থরতি, ৰট্টতিযেৰ. খেল়েন চেত্থ সিঙ্ঘাণিকাপি সঙ্গহিতাতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং.
৬৫৩. ন উদকেতি এতং পরিভোগউদকমেৰ সন্ধায ৰুত্তং, ৰচ্চকুটিসমুদ্দাদিউদকেসু পন ¶ অপরিভোগেসু অনাপত্তি. দেৰে ৰস্সন্তে সমন্ততো উদকোঘো হোতি, অনুদকট্ঠানং ওলোকেন্তস্সেৰ নিক্খমতি, ৰট্টতি. মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং – ‘‘এতাদিসে কালে অনুদকট্ঠানং অলভন্তেন কাতুং ৰট্টতী’’তি. সেসং সব্বসিক্খাপদেসু উত্তানত্থমেৰ.
সত্তমো ৰগ্গো.
সমুট্ঠানাদিদীপনত্থায পনেত্থ ইদং পকিণ্ণকং – উজ্জগ্ঘিকউচ্চাসদ্দপটিসংযুত্তানি চত্তারি, সকবল়েন মুখেন ব্যাহরণং একং, ছমানীচাসনঠানপচ্ছতোগমনউপ্পথগমনপটিসংযুত্তানি পঞ্চাতি ইমানি দস সিক্খাপদানি সমনুভাসনসমুট্ঠানানি কাযৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠহন্তি, কিরিযানি, সঞ্ঞাৰিমোক্খানি ¶ , সচিত্তকানি, লোকৰজ্জানি, কাযকম্মৰচীকম্মানি, অকুসলচিত্তানি, দুক্খৰেদনানীতি.
সূপোদনৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদং থেয্যসত্থসমুট্ঠানং কাযচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
ছত্তপাণিদণ্ডপাণিসত্থপাণিআৰুধপাণিপাদুকউপাহনযানসযনপল্লত্থিকৰেঠিতওগুণ্ঠিতনামকানি একাদস সিক্খাপদানি ধম্মদেসনসমুট্ঠানানি ৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠহন্তি, কিরিযাকিরিযানি, সঞ্ঞাৰিমোক্খানি, সচিত্তকানি, লোকৰজ্জানি, ৰচীকম্মানি, অকুসলচিত্তানি, দুক্খৰেদনানীতি.
অৰসেসানি তেপণ্ণাস সিক্খাপদানি পঠমপারাজিকসমুট্ঠানানীতি.
সব্বসেখিযেসু আবাধপচ্চযা অনাপত্তি, থূপীকতপিণ্ডপাতে সূপব্যঞ্জনেন পটিচ্ছাদনে উজ্ঝানসঞ্ঞিম্হীতি তীসু সিক্খাপদেসু গিলানো নত্থীতি.
সেখিযৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
সেখিযকণ্ডং নিট্ঠিতং.
৮. সত্তাধিকরণসমথা
৬৫৫. অধিকরণসমথেসু ¶ ¶ – সত্তাতি তেসং ধম্মানং সঙ্খ্যাপরিচ্ছেদো. চতুব্বিধং অধিকরণং সমেন্তি ৰূপসমেন্তীতি অধিকরণসমথা. তেসং ৰিত্থারো খন্ধকে চ পরিৰারে চ ৰুত্তো, তস্সত্থং তত্থেৰ ৰণ্ণযিস্সাম. সেসং সব্বত্থ উত্তানমেৰাতি.
সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায
ভিক্খুৰিভঙ্গৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
অনন্তরাযেন যথা, নিট্ঠিতা ৰণ্ণনা অযং;
অনন্তরাযেন তথা, সন্তিং পপ্পোন্তু পাণিনো.
চিরং তিট্ঠতু সদ্ধম্মো, কালে ৰস্সং চিরং পজং;
তপ্পেতু দেৰো ধম্মেন, রাজা রক্খতু মেদনিন্তি.
মহাৰিভঙ্গো নিট্ঠিতো.
নমো তস্স ভগৰতো অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্স
ভিক্খুনীৰিভঙ্গৰণ্ণনা
১. পারাজিককণ্ডং (ভিক্খুনীৰিভঙ্গৰণ্ণনা)
যো ¶ ¶ ¶ ভিক্খূনং ৰিভঙ্গস্স, সঙ্গহিতো অনন্তরং;
ভিক্খুনীনং ৰিভঙ্গস্স, তস্স সংৰণ্ণনাক্কমো.
পত্তো যতো ততো তস্স, অপুব্বপদৰণ্ণনং;
কাতুং পারাজিকে তাৰ, হোতি সংৰণ্ণনা অযং.
১. পঠমপারাজিকসিক্খাপদৰণ্ণনা
৬৫৬. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা সাৰত্থিযং ৰিহরতি…পে… সাল়্হো মিগারনত্তাতি এত্থ সাল়্হোতি তস্স নামং; মিগারমাতুযা পন নত্তা হোতি, তেন ৰুত্তং – ‘‘মিগারনত্তা’’তি. নৰকম্মিকন্তি নৰকম্মাধিট্ঠাযিকং. পণ্ডিতাতি পণ্ডিচ্চেন সমন্নাগতা. ব্যত্তাতি ৰেয্যত্তিকেন সমন্নাগতা. মেধাৰিনীতি পাল়িগ্গহণে সতিপুব্বঙ্গমায পঞ্ঞায অত্থগ্গহণে পঞ্ঞাপুব্বঙ্গমায সতিযা সমন্নাগতা. দক্খাতি ছেকা; অৰিরজ্ঝিত্ৰা সীঘং কত্তব্বকারিনীতি অত্থো. অনলসাতি আলসিযৰিরহিতা. তত্রুপাযাযাতি তেসু তেসু কম্মেসু উপাযভূতায. ৰীমংসাযাতি কত্তব্বকম্মুপপরিক্খায ¶ . সমন্নাগতাতি সম্পযুত্তা. অলং কাতুন্তি সমত্থা তং তং কম্মং কাতুং. অলং সংৰিধাতুন্তি এৰঞ্চ এৰঞ্চ ইদং হোতূতি এৰং সংৰিদহিতুম্পি সমত্থা. কতাকতং জানিতুন্তি কতঞ্চ অকতঞ্চ জানিতুং. তেতি তে উভো; সা চ সুন্দরীনন্দা সো চ সাল়্হোতি অত্থো. ভত্তগ্গেতি পরিৰেসনট্ঠানে. নিকূটেতি কোণসদিসং কত্ৰা দস্সিতে ¶ গম্ভীরে. ৰিস্সরো মে ভৰিস্সতীতি ৰিরূপো মে সরো ¶ ভৰিস্সতি; ৰিপ্পকারসদ্দো ভৰিস্সতীতি অত্থো. পতিমানেন্তীতি অপেক্খমানা. ক্যাহন্তি কিং অহং. জরাদুব্বলাতি জরায দুব্বলা. চরণগিলানাতি পাদরোগেন সমন্নাগতা.
৬৫৭-৮. অৰস্সুতাতি কাযসংসগ্গরাগেন অৰস্সুতা; তিন্তা কিলিন্নাতি অত্থো. পদভাজনে পনস্স তমেৰ রাগং গহেত্ৰা ‘‘সারত্তা’’তিআদি ৰুত্তং. তত্থ সারত্তাতি ৰত্থং ৰিয রঙ্গজাতেন কাযসংসগ্গরাগেন সুট্ঠু রত্তা. অপেক্খৰতীতি তস্সেৰ রাগস্স ৰসেন তস্মিং পুরিসে পৰত্তায অপেক্খায সমন্নাগতা. পটিবদ্ধচিত্তাতি তেন রাগেন তস্মিং পুরিসে বন্ধিত্ৰা ঠপিতচিত্তা ৰিয. এস নযো দুতিযপদৰিভঙ্গেপি. পুরিসপুগ্গলস্সাতি পুরিসসঙ্খাতস্স পুগ্গলস্স. অধক্খকন্তি অক্খকানং অধো. উব্ভজাণুমণ্ডলন্তি জাণুমণ্ডলানং উপরি. পদভাজনে পন পদপটিপাটিযা এৰ ‘‘হেট্ঠক্খকং উপরিজাণুমণ্ডল’’ন্তি ৰুত্তং. এত্থ চ উব্ভকপ্পরম্পি উব্ভজাণুমণ্ডলেনেৰ সঙ্গহিতং. সেসং মহাৰিভঙ্গে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং. পুরিমাযো উপাদাযাতি সাধারণপারাজিকেহি পারাজিকাযো চতস্সো উপাদাযাতি অত্থো. উব্ভজাণুমণ্ডলিকাতি ইদং পন ইমিস্সা পারাজিকায নামমত্তং, তস্মা পদভাজনে ন ৰিচারিতং.
৬৫৯. এৰং উদ্দিট্ঠসিক্খাপদং পদানুক্কমেন ৰিভজিত্ৰা ইদানি অৰস্সুতাদিভেদেন আপত্তিভেদং দস্সেতুং ‘‘উভতোঅৰস্সুতে’’তিআদিমাহ. তত্থ উভতোঅৰস্সুতেতি উভতোঅৰস্সৰে; ভিক্খুনিযা চেৰ পুরিসস্স চ কাযসংসগ্গরাগেন অৰস্সুতভাৰে সতীতি অত্থো. কাযেন কাযং আমসতীতি ভিক্খুনী যথাপরিচ্ছিন্নেন কাযেন পুরিসস্স যংকিঞ্চি কাযং পুরিসো ৰা যেন কেনচি কাযেন ভিক্খুনিযা যথাপরিচ্ছিন্নং কাযং আমসতি, উভযথাপি ভিক্খুনিযা পারাজিকং. কাযেন কাযপটিবদ্ধন্তি ৰুত্তপ্পকারেনেৰ অত্তনো কাযেন পুরিসস্স কাযপটিবদ্ধং. আমসতীতি এত্থ সযং ৰা আমসতু, তস্স ৰা আমসনং সাদিযতু, থুল্লচ্চযমেৰ. কাযপটিবদ্ধেন কাযন্তি অত্তনো ৰুত্তপ্পকারকাযপটিবদ্ধেন পুরিসস্স কাযং. আমসতীতি ইধাপি সযং ৰা আমসতু, তস্স ৰা আমসনং সাদিযতু, থুল্লচ্চযমেৰ. অৰসেসপদেসুপি ইমিনাৰ ¶ নযেন ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো.
সচে ¶ ¶ পন ভিক্খু চেৰ ভিক্খুনী চ হোতি, তত্র চে ভিক্খুনী আমসতি, ভিক্খু নিচ্চলো হুত্ৰা চিত্তেন সাদিযতি, ভিক্খু আপত্তিযা ন কারেতব্বো. সচে ভিক্খু আমসতি, ভিক্খুনী নিচ্চলা হুত্ৰা চিত্তেনেৰ অধিৰাসেতি, কাযঙ্গং অচোপযমানাপি পারাজিকক্খেত্তে পারাজিকেন, থুল্লচ্চযক্খেত্তে থুল্লচ্চযেন, দুক্কটক্খেত্তে দুক্কটেন কারেতব্বা. কস্মা? ‘‘কাযসংসগ্গং সাদিযেয্যা’’তি ৰুত্তত্তা. অযং অট্ঠকথাসু ৰিনিচ্ছযো. এৰং পন সতি কিরিযাসমুট্ঠানতা ন দিস্সতি, তস্মা তব্বহুলনযেন সা ৰুত্তাতি ৰেদিতব্বা.
৬৬০. উব্ভক্খকন্তি অক্খকানং উপরি. অধোজাণুমণ্ডলন্তি জাণুমণ্ডলানং হেট্ঠা. এত্থ চ অধোকপ্পরম্পি অধোজাণুমণ্ডলেনেৰ সঙ্গহিতং.
৬৬২. একতোঅৰস্সুতেতি এত্থ কিঞ্চাপি একতোতি অৰিসেসেন ৰুত্তং, তথাপি ভিক্খুনিযা এৰ অৰস্সুতে সতি অযং আপত্তিভেদো ৰুত্তোতি ৰেদিতব্বো.
তত্রাযং আদিতো পট্ঠায ৰিনিচ্ছযো – ভিক্খুনী কাযসংসগ্গরাগেন অৰস্সুতা, পুরিসোপি তথেৰ. অধক্খকে উব্ভজাণুমণ্ডলে কাযপ্পদেসে কাযসংসগ্গসাদিযনে সতি ভিক্খুনিযা পারাজিকং. ভিক্খুনিযা কাযসংসগ্গরাগো, পুরিসস্স মেথুনরাগো ৰা গেহস্সিতপেমং ৰা সুদ্ধচিত্তং ৰা হোতু, থুল্লচ্চযমেৰ. ভিক্খুনিযা মেথুনরাগো, পুরিসস্স কাযসংসগ্গরাগো ৰা মেথুনরাগো ৰা গহেস্সিতপেমং ৰা সুদ্ধচিত্তং ৰা হোতু, দুক্কটং. ভিক্খুনিযা গেহস্সিতপেমং, পুরিসস্স ৰুত্তেসু চতূসু যং ৰা তং ৰা হোতু, দুক্কটমেৰ. ভিক্খুনিযা সুদ্ধচিত্তং, পুরিসস্স ৰুত্তেসু চতূসু যং ৰা তং ৰা হোতু, অনাপত্তি.
সচে পন ভিক্খু চেৰ হোতি ভিক্খুনী চ উভিন্নং কাযসংসগ্গরাগো, ভিক্খুস্স সঙ্ঘাদিসেসো, ভিক্খুনিযা পারাজিকং. ভিক্খুনিযা কাযসংসগ্গরাগো, ভিক্খুস্স মেথুনরাগো ৰা গেহস্সিতপেমং ৰা, ভিক্খুনিযা থুল্লচ্চযং, ভিক্খুস্স দুক্কটং. উভিন্নং মেথুনরাগো ৰা গেহস্সিতপেমং ৰা, উভিন্নম্পি দুক্কটমেৰ. যস্স যত্থ সুদ্ধচিত্তং, তস্স তত্থ অনাপত্তি. উভিন্নম্পি সুদ্ধচিত্তং, উভিন্নম্পি অনাপত্তি.
৬৬৩. অনাপত্তি ¶ অসঞ্চিচ্চাতিআদীসু ৰিরজ্ঝিত্ৰা ৰা আমসন্তিযা অঞ্ঞৰিহিতায ৰা ‘‘অযং পুরিসো ৰা ইত্থী ৰা’’তি অজানন্তিযা ৰা তেন ফুট্ঠাযপি তং ফস্সং অসাদিযন্তিযা ৰা আমসনেপি সতি অনাপত্তি. সেসং সব্বত্থ উত্তানমেৰ ¶ .
পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং ¶ – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, দ্ৰিৰেদনন্তি.
পঠমপারাজিকং.
২. দুতিযপারাজিকসিক্খাপদৰণ্ণনা
৬৬৪. দুতিযে পারাজিকে – কচ্চি নো সাতি কচ্চি নু সা. অৰণ্ণোতি অগুণো. অকিত্তীতি নিন্দা. অযসোতি পরিৰারৰিপত্তি; পরম্মুখগরহা ৰা.
৬৬৫. ৰজ্জপটিচ্ছাদিকাতি ইদম্পি ইমিস্সা পারাজিকায নামমত্তমেৰ, তস্মা পদভাজনে ন ৰিচারিতং. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
৬৬৬. সা ৰা আরোচেতীতি যা পারাজিকং আপন্না, সা সযং আরোচেতি. অট্ঠন্নং পারাজিকানং অঞ্ঞতরন্তি ভিক্খূহি সাধারণানং চতুন্নং অসাধারণানঞ্চ চতুন্নমেৰ অঞ্ঞতরং. ইদঞ্চ পারাজিকং পচ্ছা পঞ্ঞত্তং, তস্মা ‘‘অট্ঠন্ন’’ন্তি ৰিভঙ্গে ৰুত্তং. পুরিমেন পন সদ্ধিং যুগল়ত্তা ইমস্মিং ওকাসে ঠপিতন্তি ৰেদিতব্বং. ধুরং নিক্খিত্তমত্তেতি ধুরে নিক্খিত্তমত্তে. ৰিত্থারকথা পনেত্থ সপ্পাণকৰগ্গম্হি দুট্ঠুল্লসিক্খাপদে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বা. তত্র হি পাচিত্তিযং, ইধ পারাজিকন্তি অযমেৰ ৰিসেসো. সেসং তাদিসমেৰ. ৰজ্জপটিচ্ছাদিকাতি ইদম্পিইমিস্সা পারাজিকায নামমত্থামেৰ, তস্মা পদভাজনে ন ৰিচারিতং. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং – কাযৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠাতি, অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
দুতিযপারাজিকং.
৩. ততিযপারাজিকসিক্খাপদৰণ্ণনা
৬৬৯. ততিযে ¶ – ধম্মেনাতি ভূতেন ৰত্থুনা. ৰিনযেনাতি চোদেত্ৰা সারেত্ৰা. পদভাজনং পনস্স ‘‘যেন ধম্মেন যেন ৰিনযেন উক্খিত্তো সুউক্খিত্তো হোতী’’তি ইমং অধিপ্পাযমত্তং দস্সেতুং ৰুত্তং. সত্থুসাসনেনাতি ঞত্তিসম্পদায চেৰ অনুসাৰনসম্পদায চ. পদভাজনে ¶ পনস্স ‘‘জিনসাসনেন বুদ্ধসাসনেনা’’তি ৰেৰচনমত্তমেৰ ৰুত্তং. সঙ্ঘং ৰা গণং ৰাতিআদীসু যেন সঙ্ঘেন কম্মং কতং, তং সঙ্ঘং ৰা তত্থ সম্বহুলপুগ্গলসঙ্খাতং ¶ গণং ৰা, একপুগ্গলং ৰা তং কম্মং ৰা ন আদিযতি, ন অনুৰত্ততি, ন তত্থ আদরং জনেতীতি অত্থো. সমানসংৰাসকা ভিক্খূ ৰুচ্চন্তি সহাযা, সো তেহি সদ্ধিং নত্থীতি এত্থ ‘‘এককম্মং একুদ্দেসো সমসিক্খতা’’তি অযং তাৰ সংৰাসো; সমানো সংৰাসো এতেসন্তি সমানসংৰাসকা.এৰরূপা ভিক্খূ ভিক্খুস্স তস্মিং সংৰাসে সহ অযনভাৰেন সহাযাতি ৰুচ্চন্তি. ইদানি যেন সংৰাসেন তে সমানসংৰাসকাতি ৰুত্তা, সো সংৰাসো তস্স উক্খিত্তকস্স তেহি সদ্ধিং নত্থি. যেহি চ সদ্ধিং তস্স সো সংৰাসো নত্থি, ন তেন তে ভিক্খূ অত্তনো সহাযা কতা হোন্তি. তস্মা ৰুত্তং ‘‘সমানসংৰাসকা ভিক্খূ ৰুচ্চন্তি সহাযা, সো তেহি সদ্ধিং নত্থি, তেন ৰুচ্চতি অকতসহাযো’’তি. সেসং সঙ্ঘভেদসিক্খাপদাদীসু ৰুত্তনযত্তা উত্তানত্থমেৰ.
সমনুভাসনসমুট্ঠানং – কাযৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠাতি, অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
ততিযপারাজিকং.
৪. চতুত্থপারাজিকসিক্খাপদৰণ্ণনা
৬৭৫. চতুত্থে – অৰস্সুতাতি লোকস্সাদমিত্তসন্থৰৰসেন কাযসংসগ্গরাগেন অৰস্সুতা. দুতিযপদেপি এসেৰ নযো. পুরিসপুগ্গলস্স হত্থগ্গহণং ৰাতিআদীসু পন যং পুরিসপুগ্গলেন হত্থে গহণং কতং, তং পুরিসপুগ্গলস্স হত্থগ্গহণন্তি ৰুত্তং. এসেৰ নযো সঙ্ঘাটিকণ্ণগ্গহণেপি. হত্থগ্গহণন্তি এত্থ চ হত্থগ্গহণঞ্চ অঞ্ঞম্পি অপারাজিকক্খেত্তে গহণঞ্চ ¶ একজ্ঝং কত্ৰা হত্থগ্গহণন্তি ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং. তেনেৰস্স পদভাজনে ‘‘হত্থগ্গহণং ৰা সাদিযেয্যাতি হত্থো নাম কপ্পরং উপাদায যাৰ অগ্গনখা, এতস্স অসদ্ধম্মস্স পটিসেৰনত্থায উব্ভক্খকং অধোজাণুমণ্ডলং গহণং সাদিযতি, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি ৰুত্তং. এত্থ চ অসদ্ধম্মোতি কাযসংসগ্গো ৰেদিতব্বো, ন মেথুনধম্মো. ন হি মেথুনস্স সামন্তা ¶ থুল্লচ্চযং হোতি. ‘‘ৰিঞ্ঞূ পটিবলো কাযসংসগ্গং সমাপজ্জিতুন্তি ৰচনম্পি চেত্থ সাধকং.
‘‘তিস্সিত্থিযো মেথুনং তং ন সেৰে,
তযো পুরিসে তযো চ অনরিযপণ্ডকে;
ন ¶ চাচরে মেথুনং ব্যঞ্জনস্মিং,
ছেজ্জা সিযা মেথুনধম্মপচ্চযা;
পঞ্হা মেসা কুসলেহি চিন্তিতা’’তি. (পরি. ৪৮১);
ইমায পরিৰারে ৰুত্তায সেদমোচকগাথায ৰিরুজ্ঝতীতি চে? ন; মেথুনধম্মস্স পুব্বভাগত্তা. পরিৰারেযেৰ হি ‘‘মেথুনধম্মস্স পুব্বভাগো জানিতব্বো’’তি ‘‘ৰণ্ণাৰণ্ণো কাযসংসগ্গো দুট্ঠুল্লৰাচা অত্তকামপারিচরিযাগমনুপ্পাদন’’ন্তি এৰং সুক্কৰিস্সট্ঠিআদীনি পঞ্চ সিক্খাপদানি মেথুনধম্মস্স পুব্বভাগোতি ৰুত্তানি. তস্মা কাযসংসগ্গো মেথুনধম্মস্স পুব্বভাগত্তা পচ্চযো হোতি. ইতি ছেজ্জা সিযা মেথুনধম্মপচ্চযাতি এত্থ ইমিনা পরিযাযেন অত্থো ৰেদিতব্বো. এতেনুপাযেন সব্বপদেসু ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. অপিচ ‘‘সঙ্কেতং ৰা গচ্ছেয্যা’’তি এতস্স পদভাজনে ‘‘ইত্থন্নামং আগচ্ছা’’তি. এৰংনামকং ঠানং আগচ্ছাতি অত্থো.
৬৭৬. অট্ঠমং ৰত্থুং পরিপূরেন্তী অস্সমণী হোতীতি অনুলোমতো ৰা পটিলোমতো ৰা একন্তরিকায ৰা যেন তেন নযেন অট্ঠমং ৰত্থুং পরিপূরেন্তীযেৰ অস্সমণী হোতি. যা পন একং ৰা ৰত্থুং সত্ত ৰা ৰত্থূনি সতক্খত্তুম্পি পূরেতি, নেৰ অস্সমণী হোতি. আপন্না আপত্তিযো দেসেত্ৰা মুচ্চতি. অপিচেত্থ গণনূপিকা আপত্তি ৰেদিতব্বা. ৰুত্তঞ্হেতং ‘‘অত্থাপত্তি দেসিতা গণনূপিকা, অত্থাপত্তি দেসিতা ন গণনূপিকা’’তি. তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো – ইদানি নাপজ্জিস্সামীতি ধুরনিক্খেপং কত্ৰা দেসিতা গণনূপিকা দেসিতগণনং উপেতি পারাজিকস্স অঙ্গং ন ¶ হোতি. তস্মা যা একং আপন্না ধুরনিক্খেপং কত্ৰা দেসেত্ৰা পুন কিলেসৰসেন আপজ্জতি, পুন দেসেতি, এৰং অট্ঠ ৰত্থূনি পূরেন্তীপি পারাজিকা ন হোতি. যা পন আপজ্জিত্ৰা পুনপি অঞ্ঞং ৰত্থুং আপজ্জিস্সামীতি ¶ সউস্সাহাৰ দেসেতি, তস্সা সা আপত্তি নগণনূপিকা, দেসিতাপি অদেসিতা হোতি, দেসিতগণনং ন গচ্ছতি, পারাজিকস্সেৰ অঙ্গং হোতি. অট্ঠমে ৰত্থুম্হি পরিপুণ্ণমত্তে পারাজিকা হোতি. সেসং উত্তানমেৰাতি.
ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং – কাযৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দ্ৰিৰেদনন্তি.
চতুত্থপারাজিকং.
উদ্দিট্ঠা ¶ খো অয্যাযো অট্ঠ পারাজিকা ধম্মাতি ভিক্খূ আরব্ভ পঞ্ঞত্তা সাধারণা চত্তারো ইমে চ চত্তারোতি এৰং পাতিমোক্খুদ্দেসমগ্গেন উদ্দিট্ঠা খো অয্যাযো অট্ঠ পারাজিকা ধম্মাতি এৰমেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. সেসং মহাৰিভঙ্গে ৰুত্তনযমেৰাতি.
সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায ভিক্খুনীৰিভঙ্গে
পারাজিককণ্ডৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
পারাজিককণ্ডং নিট্ঠিতং.
২. সঙ্ঘাদিসেসকণ্ডং (ভিক্খুনীৰিভঙ্গৰণ্ণনা)
১. পঠমসঙ্ঘাদিসেসসিক্খাপদৰণ্ণনা
পারাজিকানন্তরস্স ¶ ¶ , অযং দানি ভৰিস্সতি;
সঙ্ঘাদিসেসকণ্ডস্স, অনুত্তানত্থৰণ্ণনা.
৬৭৮. উদোসিতন্তি ভণ্ডসালা. মায্যো এৰং অৰচাতি অয্যো মা এৰং অৰচ. অপিনায্যাতি অপিনু অয্যা. অচ্চাৰদথাতি অতিক্কমিত্ৰা ৰদথ; অক্কোসথাতি ৰুত্তং হোতি.
৬৭৯. উস্সযৰাদিকাতি মানুস্সযৰসেন কোধুস্সযৰসেন ৰিৰদমানা. যস্মা পন সা অত্থতো অট্টকারিকা হোতি, তস্মা ‘‘উস্সযৰাদিকা নাম অড্ডকারিকা ৰুচ্চতী’’তি পদভাজনে ৰুত্তং. এত্থ চ অড্ডোতি ৰোহারিকৰিনিচ্ছযো ৰুচ্চতি, যং পব্বজিতা ‘‘অধিকরণ’’ন্তিপি ৰদন্তি. দুতিযং ৰা পরিযেসতীতি সক্খিং ¶ ৰা সহাযং ৰা পরিযেসতি, দুক্কটং. গচ্ছতি ৰাতি উপস্সযো ৰা হোতু ভিক্খাচারমগ্গো ৰা, যত্থ ঠিতায ‘‘অড্ডং করিস্সামী’’তি চিত্তং উপ্পজ্জতি, ততো ৰোহারিকানং সন্তিকং গচ্ছন্তিযা পদৰারে পদৰারে দুক্কটং. একস্স আরোচেতীতি দ্ৰীসু জনেসু যস্স কস্সচি একস্স কথং যো কোচি ৰোহারিকানং আরোচেতি. দুতিযস্স আরোচেতীতি এত্থাপি এসেৰ নযো.
অযং পনেত্থ অসম্মোহত্থায ৰিত্থারকথা – যত্থ কত্থচি অন্তমসো ভিক্খুনুপস্সযং আগতেপি ৰোহারিকে দিস্ৰা ভিক্খুনী অত্তনো কথং আরোচেতি, ভিক্খুনিযা দুক্কটং. উপাসকো অত্তনো কথং আরোচেতি, ভিক্খুনিযা থুল্লচ্চযং. পঠমং উপাসকো অত্তনো কথং আরোচেতি ¶ , ভিক্খুনিযা দুক্কটং. অথ সা অত্তনো কথং আরোচেতি, থুল্লচ্চযং. ভিক্খুনী উপাসকং ৰদতি – ‘‘মম চ তৰ চ কথং ত্ৰংযেৰ আরোচেহী’’তি, সো অত্তনো ৰা কথং পঠমং আরোচেতু ভিক্খুনিযা ৰা, পঠমারোচনে দুক্কটং, দুতিযারোচনে থুল্লচ্চযং. উপাসকো ভিক্খুনিং ৰদতি – ‘‘মম চ তৰ চ কথং ত্ৰংযেৰ আরোচেহী’’তি, এত্থাপি এসেৰ নযো.
ভিক্খুনী ¶ কপ্পিযকারকেন কথাপেতি, তত্থ কপ্পিযকারকো ৰা ভিক্খুনিযা কথং পঠমং আরোচেতু, ইতরো ৰা অত্তনো কথং, কপ্পিযকারকো ৰা উভিন্নম্পি কথং, ইতরো ৰা উভিন্নম্পি কথং আরোচেতু, যথা ৰা তথা ৰা আরোচিযমানে পঠমে আরোচনে ভিক্খুনিযা দুক্কটং, দুতিযে থুল্লচ্চযং. যথা ৰা তথা ৰা আরোচিতং পন উভিন্নম্পি কথং সুত্ৰা ৰোহারিকেহি ৰিনিচ্ছযে কতে অড্ডপরিযোসানং নাম হোতি, তস্মিং অড্ডপরিযোসানে ভিক্খুনিযা জযেপি পরাজযেপি সঙ্ঘাদিসেসো. সচে পন গতিগতং অধিকরণং হোতি, সুতপুব্বং ৰোহারিকেহি. অথ তে ভিক্খুনিঞ্চ অড্ডকারকঞ্চ দিস্ৰাৰ ‘‘তুম্হাকং কথনকিচ্চং নত্থি, জানাম মযং এত্থ পৰত্তি’’ন্তি সযমেৰ ৰিনিচ্ছিনিত্ৰা দেন্তি, এৰরূপে অড্ডপরিযোসানেপি ভিক্খুনিযা অনাপত্তি.
পঠমং আপত্তি এতস্সাতি পঠমাপত্তিকো; ৰীতিক্কমক্খণেযেৰ আপজ্জিতব্বোতি অত্থো, তং পঠমাপত্তিকং. পদভাজনে পন অধিপ্পাযমত্তং দস্সেতুং ‘‘সহ ৰত্থুজ্ঝাচারা ¶ আপজ্জতি অসমনুভাসনাযা’’তি ৰুত্তং. অযঞ্হেত্থ অত্থো – সহ ৰত্থুজ্ঝাচারা যং ভিক্খুনী আপজ্জতি, ন ততিযায সমনুভাসনায, অযং পঠমমেৰ সহ ৰত্থুজ্ঝাচারেন আপজ্জিতব্বত্তা পঠমাপত্তিকোতি. ভিক্খুনিসঙ্ঘতো নিস্সারেতীতি নিস্সারণীযো; তং নিস্সারণীযং. পদভাজনে পন অধিপ্পাযমত্তং দস্সেতুং ‘‘সঙ্ঘম্হা নিস্সারীযতীতি ৰুত্তং. তত্থ যং আপন্না ভিক্খুনী সঙ্ঘতো নিস্সারীযতি, সো নিস্সারণীযোতি এৰমত্থো দট্ঠব্বো. ন হি সো এৰ ধম্মো সঙ্ঘম্হা কেনচি নিস্সারীযতি. তেন পন ধম্মেন ভিক্খুনী নিস্সারীযতি, তস্মা সো নিস্সারেতীতি নিস্সারণীযো.
আকড্ঢিযমানা গচ্ছতীতি অড্ডকারকমনুস্সেহি সযং ৰা আগন্ত্ৰা দূতং ৰা পেসেত্ৰা এহীতি ৰুচ্চমানা ৰোহারিকানং সন্তিকং গচ্ছতি, ততো অড্ডকারকো অত্তনো ৰা কথং পঠমং আরোচেতু ভিক্খুনিযা ৰা, নেৰ পঠমারোচনে দুক্কটং, ন দুতিযারোচনে থুল্লচ্চযং. অমচ্চেহি ৰিনিচ্ছিনিত্ৰা কতে অড্ডপরিযোসানেপি অনাপত্তিযেৰ. সচেপি অড্ডকারকো ভিক্খুনিং ¶ ৰদতি ‘‘মম চ তৰ চ কথং ত্ৰমেৰ কথেহী’’তি; কথেন্তিযাপি কথং সুত্ৰা কতে অড্ডপরিযোসানেপি অনাপত্তিযেৰ.
রক্খং ¶ যাচতীতি ধম্মিকং রক্খং যাচতি, অনাপত্তি. ইদানি যথাযাচিতা রক্খা ধম্মিকা হোতি, তং দস্সেতুং অনোদিস্স আচিক্খতীতি আহ. তত্থ অতীতং আরব্ভ অত্থি ওদিস্সআচিক্খনা, অত্থি অনোদিস্সআচিক্খনা, অনাগতং আরব্ভাপি অত্থি ওদিস্সআচিক্খনা, অত্থি অনোদিস্সআচিক্খনা.
কথং অতীতং আরব্ভ ওদিস্সআচিক্খনা হোতি? ভিক্খুনুপস্সযে গামদারকা ধুত্তাদযো ৰা যে কেচি অনাচারং ৰা আচরন্তি, রুক্খং ৰা ছিন্দন্তি, ফলাফলং ৰা হরন্তি, পরিক্খারে ৰা অচ্ছিন্দন্তি. ভিক্খুনী ৰোহারিকে উপসঙ্কমিত্ৰা ‘‘অম্হাকং উপস্সযে ইদং নাম কত’’ন্তি ৰদতি. ‘‘কেনা’’তি ৰুত্তে ¶ ‘‘অসুকেন চ অসুকেন চা’’তি আচিক্খতি. এৰং অতীতং আরব্ভ ওদিস্সআচিক্খনা হোতি, সা ন ৰট্টতি. তঞ্চে সুত্ৰা তে ৰোহারিকা তেসং দণ্ডং করোন্তি, সব্বং ভিক্খুনিযা গীৰা হোতি. দণ্ডং গণ্হিস্সন্তীতি অধিপ্পাযেপি সতি গীৰাযেৰ হোতি. সচে পন তস্স দণ্ডং গণ্হথাতি ৰদতি, পঞ্চমাসকমত্তে গহিতে পারাজিকং হোতি.
‘‘কেনা’’তি ৰুত্তে পন ‘‘অসুকেনাতি ৰত্তুং অম্হাকং ন ৰট্টতি, তুম্হেযেৰ জানিস্সথ. কেৰলঞ্হি মযং রক্খং যাচাম, তং নো দেথ, অৰহটভণ্ডঞ্চ আহরাপেথা’’তি ৰত্তব্বং. এৰং অনোদিস্স আচিক্খনা হোতি, সা ৰট্টতি. এৰং ৰুত্তে সচেপি তে ৰোহারিকা কারকে গৰেসিত্ৰা তেসং দণ্ডং করোন্তি, সব্বং সাপতেয্যম্পি গহিতং ভিক্খুনিযা, নেৰ গীৰা ন আপত্তি.
পরিক্খারং হরন্তে দিস্ৰা তেসং অনত্থকামতায চোরো চোরোতি ৰত্তুম্পি ন ৰট্টতি. এৰং ৰুত্তেপি হি যং তেসং দণ্ডং করোন্তি, সব্বম্পি ভিক্খুনিযা গীৰা হোতি. অত্তনো ৰচনকরং পন ‘‘ইমিনা মে পরিক্খারো গহিতো, তং আহরাপেহি, মা চস্স দণ্ডং করোহী’’তি ৰত্তুং ৰট্টতি. দাসদাসীৰাপিআদীনং অত্থায অড্ডং করোন্তি, অযং অকপ্পিযঅড্ডো নাম, ন ৰট্টতি.
কথং অনাগতং আরব্ভ ওদিস্সআচিক্খনা হোতি? ৰুত্তনযেনেৰ পরেহি অনাচারাদীসু কতেসু ভিক্খুনী ৰোহারিকে এৰং ৰদতি ‘‘অম্হাকং উপস্সযে ইদঞ্চিদঞ্চ করোন্তি, রক্খং নো ¶ দেথ আযতিং অকরণত্থাযা’’তি. ‘‘কেন এৰং কত’’ন্তি ৰুত্তে চ ‘‘অসুকেন অসুকেন চা’’তি ¶ আচিক্খতি. এৰং অনাগতং আরব্ভ ওদিস্সআচিক্খনা হোতি, সাপি ন ৰট্টতি. তেসঞ্হি দণ্ডে কতে পুরিমনযেনেৰ সব্বং ভিক্খুনিযা গীৰা. সেসং পুরিমসদিসমেৰ.
সচে পন ৰোহারিকা ‘‘ভিক্খুনুপস্সযে এৰরূপং অনাচারং করোন্তানং ইমং নাম দণ্ডং করোমা’’তি ভেরিং চরাপেত্ৰা আণায অতিট্ঠমানে পরিযেসিত্ৰা দণ্ডং করোন্তি, ভিক্খুনিযা নেৰ গীৰা ন আপত্তি.
যো চাযং ভিক্খুনীনং ৰুত্তো, ভিক্খূনম্পি এসেৰ নযো. ভিক্খুনোপি হি ওদিস্সআচিক্খনা ন ৰট্টতি. যং তথা আচিক্খিতে দণ্ডং করোন্তি, সব্বং ¶ গীৰা হোতি. ৰুত্তনযেনেৰ দণ্ডং গণ্হাপেন্তস্স পারাজিকং. যো পন ‘‘দণ্ডং করিস্সন্তী’’তি জানন্তোপি অনোদিস্স কথেতি, তে চ পরিযেসিত্ৰা দণ্ডং করোন্তিযেৰ, ন দোসো. ৰিহারসীমায রুক্খাদীনি ছিন্দন্তানং ৰাসিফরসুআদীনি গহেত্ৰা পাসাণেহি কোট্টেন্তি, ন ৰট্টতি. সচে ধারা ভিজ্জতি, কারাপেত্ৰা দাতব্বা. উপধাৰিত্ৰা তেসং পরিক্খারে গণ্হন্তি, তম্পি ন কাতব্বং, লহুপরিৰত্তঞ্হি চিত্তং, থেয্যচেতনায উপ্পন্নায মূলচ্ছেজ্জম্পি গচ্ছেয্য. সেসং উত্তানমেৰ.
কথিনসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
সত্তরসকে পঠমসিক্খাপদং.
২. দুতিযসঙ্ঘাদিসেসসিক্খাপদৰণ্ণনা
৬৮২. দুতিযে – ৰরভণ্ডন্তি মুত্তামণিৰেল়ুরিযাদি মহগ্ঘভণ্ডং.
৬৮৩. অনপলোকেত্ৰাতি অনাপুচ্ছিত্ৰা. গণং ৰাতি মল্লগণভটিপুত্তগণাদিকং. পূগন্তি ধম্মগণং. সেণিন্তি গন্ধিকসেণিদুস্সিকসেণিআদিকং. যত্থ যত্থ হি রাজানো গণাদীনং গামনিগমে নিয্যাতেন্তি ‘‘তুম্হেৰ এত্থ অনুসাসথা’’তি, তত্থ তত্থ তে এৰ ইস্সরা হোন্তি. তস্মা তে সন্ধায ইদং ৰুত্তং. এত্থ চ রাজানং ৰা গণাদিকে ৰা আপুচ্ছিত্ৰাপি ভিক্খুনিসঙ্ঘো ¶ আপুচ্ছিতব্বোৰ. ঠপেত্ৰা কপ্পন্তি তিত্থিযেসু ৰা ¶ অঞ্ঞভিক্খুনীসু ৰা পব্বজিতপুব্বং কপ্পগতিকং ঠপেত্ৰাতি. সেসং উত্তানমেৰ.
চোরীৰুট্ঠাপনসমুট্ঠানং – কেনচি করণীযেন পক্কন্তাসু ভিক্খুনীসু অগন্ত্ৰা খণ্ডসীমং যথানিসিন্নট্ঠানেযেৰ অত্তনো নিস্সিতকপরিসায সদ্ধিং ৰুট্ঠাপেন্তিযা ৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠাতি, খণ্ডসীমং ৰা নদিং ৰা গন্ত্ৰা ৰুট্ঠাপেন্তিযা কাযৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠাতি, অনাপুচ্ছা ৰুট্ঠাপনৰসেন কিরিযাকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
দুতিযসিক্খাপদং.
৩. ততিযসঙ্ঘাদিসেসসিক্খাপদৰণ্ণনা
৬৯২. ততিযে ¶ – পরিক্খেপং অতিক্কামেন্তিযাতি এত্থ একং পাদং অতিক্কামেন্তিযা থুল্লচ্চযং, দুতিযেন অতিক্কন্তমত্তে সঙ্ঘাদিসেসো. অপরিক্খিত্তস্স গামস্স উপচারন্তি এত্থ পরিক্খেপারহট্ঠানং একেন পাদেন অতিক্কমতি থুল্লচ্চযং, দুতিযেন অতিক্কন্তমত্তে সঙ্ঘাদিসেসো. অপিচেত্থ সকগামতো নিক্খমন্তিযা গামন্তরপচ্চযা অনাপত্তি, নিক্খমিত্ৰা পন গামন্তরং গচ্ছন্তিযা পদৰারে পদৰারে দুক্কটং, একেন পাদেন ইতরস্স গামস্স পরিক্খেপে ৰা উপচারে ৰা অতিক্কন্তমত্তে থুল্লচ্চযং, দুতিযেন অতিক্কন্তমত্তে সঙ্ঘাদিসেসো. ততো নিক্খমিত্ৰা পুন সকগামং পৰিসন্তিযাপি এসেৰ নযো. সচে পন খণ্ডপাকারেন ৰা ৰতিছিদ্দেন ৰা ভিক্খুনিৰিহারভূমিযেৰ সক্কা হোতি পৰিসিতুং, এৰং পৰিসমানায কপ্পিযভূমিং নাম পৰিট্ঠা হোতি, তস্মা ৰট্টতি. সচেপি হত্থিপিট্ঠিআদীহি ৰা ইদ্ধিযা ৰা পৰিসতি, ৰট্টতিযেৰ. পদসা গমনমেৰ হি ইধাধিপ্পেতং. তেনেৰ ‘‘পঠমং পাদং অতিক্কামেন্তিযা’’তিআদিমাহ.
দ্ৰে গামা ভিক্খুনিৰিহারেন সম্বদ্ধৰতিকা হোন্তি, যস্মিং গামে ভিক্খুনিৰিহারো, তত্থ পিণ্ডায চরিত্ৰা পুন ৰিহারং পৰিসিত্ৰা সচে ৰিহারমজ্ঝেন ইতরস্স গামস্স মগ্গো অত্থি, গন্তুং ৰট্টতি. ততো পন গামতো তেনেৰ মগ্গেন পচ্চাগন্তব্বং. সচে গামদ্ৰারেন নিক্খমিত্ৰা আগচ্ছতি, পুরিমনযেনেৰ আপত্তিভেদো ৰেদিতব্বো. সকগামতো কেনচি ¶ করণীযেন ভিক্খুনীহি সদ্ধিং নিক্খন্তায পুন পৰিসনকালে হত্থি ৰা মুচ্চতি, উস্সারণা ৰা হোতি, ইতরা ¶ ভিক্খুনিযো সহসা গামং পৰিসন্তি, যাৰ অঞ্ঞা ভিক্খুনী আগচ্ছতি, তাৰ বহিগামদ্ৰারে ঠাতব্বং. সচে ন আগচ্ছতি, দুতিযিকা ভিক্খুনী পক্কন্তা নাম হোতি, পৰিসিতুং ৰট্টতি.
পুব্বে মহাগামো হোতি, মজ্ঝে ভিক্খুনিৰিহারো. পচ্ছা তং গামং চত্তারো জনা লভিত্ৰা ৰিসুং ৰিসুং ৰতিপরিক্খেপং কত্ৰা ৰিভজিত্ৰা ভুঞ্জন্তি, ৰিহারতো একং গামং গন্তুং ৰট্টতি. ততো অপরং গামং দ্ৰারেন ৰা ৰতিছিদ্দেন ¶ ৰা পৰিসিতুং ন ৰট্টতি. পুন ৰিহারমেৰ পচ্চাগন্তুং ৰট্টতি. কস্মা? ৰিহারস্স চতুগামসাধারণত্তা.
অন্তরৰাসকো তেমিযতীতি যত্থ যথা তিমণ্ডলপটিচ্ছাদনং হোতি; এৰং নিৰত্থায ভিক্খুনিযা ৰস্সকালে তিত্থেন ৰা অতিত্থেন ৰা ওতরিত্ৰা যত্থ কত্থচি উত্তরন্তিযা একদ্ৰঙ্গুলমত্তম্পি অন্তরৰাসকো তেমিযতি. সেসং নদীলক্খণং নদীনিমিত্তকথায আৰি ভৰিস্সতি. এৰরূপং নদিং তিত্থেন ৰা অতিত্থেন ৰা ওতরিত্ৰা উত্তরণকালে পঠমং পাদং উদ্ধরিত্ৰা তীরে ঠপেন্তিযা থুল্লচ্চযং, দুতিযপাদুদ্ধারে সঙ্ঘাদিসেসো. সেতুনা গচ্ছতি, অনাপত্তি. পদসা ওতরিত্ৰা উত্তরণকালে সেতুং আরোহিত্ৰা উত্তরন্তিযাপি অনাপত্তি. সেতুনা পন গন্ত্ৰা উত্তরণকালে পদসা গচ্ছন্তিযা আপত্তিযেৰ. যাননাৰাআকাসগমনাদীসুপি এসেৰ নযো. ওরিমতীরতো পন পরতীরমেৰ অক্কমন্তিযা অনাপত্তি. রজনকম্মত্থং গন্ত্ৰা দারুসঙ্কড্ঢনাদিকিচ্চেন দ্ৰে তিস্সো উভযতীরেসু ৰিচরন্তি, ৰট্টতি. সচে পনেত্থ কাচি কলহং কত্ৰা ইতরং তীরং গচ্ছতি, আপত্তি. দ্ৰে একতো উত্তরন্তি, একা মজ্ঝে নদিযা কলহং কত্ৰা নিৰত্তিত্ৰা ওরিমতীরমেৰ আগচ্ছতি, আপত্তি. ইতরিস্সা পন অযং পক্কন্তট্ঠানে ঠিতা হোতি, তস্মা পরতীরং গচ্ছন্তিযাপি অনাপত্তি. ন্হাযিতুং ৰা পাতুং ৰা ওতিণ্ণা তমেৰ তীরং পচ্চুত্তরতি, অনাপত্তি.
সহ অরুণুগ্গমনাতি এত্থ সচে সজ্ঝাযং ৰা পধানং ৰা অঞ্ঞং ৰা কিঞ্চি কম্মং কুরুমানা পুরেঅরুণেযেৰ দুতিযিকায সন্তিকং গমিস্সামীতি আভোগং করোতি, অজানন্তিযা এৰ চস্সা অরুণো উগ্গচ্ছতি, অনাপত্তি. অথ পন ‘‘যাৰ অরুণুগ্গমনা ইধেৰ ভৰিস্সামী’’তি ৰা অনাভোগেন ৰা ৰিহারস্স একদেসে অচ্ছতি, দুতিযিকায হত্থপাসং ন ¶ ওতরতি, অরুণুগ্গমনে সঙ্ঘাদিসেসো. হত্থপাসোযেৰ হি ইধ পমাণং, হত্থপাসাতিক্কমে একগব্ভোপি ন রক্খতি.
অগামকে ¶ অরঞ্ঞেতি এত্থ ‘‘নিক্খমিত্ৰা বহি ইন্দখীলা সব্বমেতং অরঞ্ঞ’’ন্তি এৰং ৰুত্তলক্খণমেৰ অরঞ্ঞং. তং পনেতং কেৰলং গামাভাৰেন ‘‘অগামক’’ন্তি ৰুত্তং, ন ৰিঞ্ঝাটৰিসদিসতায. তাদিসে ¶ অরঞ্ঞে ওক্কন্তে দস্সনূপচারে ৰিজহিতে সচেপি সৰনূপচারো অত্থি, আপত্তি. তেনেৰ ৰুত্তং অট্ঠকথাযং ‘‘সচে ভিক্খুনীসু মহাবোধিঅঙ্গণং পৰিসন্তীসু একা বহি তিট্ঠতি, তস্সাপি আপত্তি. লোহপাসাদং পৰিসন্তীসুপি পরিৰেণং পৰিসন্তীসুপি এসেৰ নযো. মহাচেতিযং ৰন্দমানাসু একা উত্তরদ্ৰারেন নিক্খমিত্ৰা গচ্ছতি, তস্সাপি আপত্তি. থূপারামং পৰিসন্তীসু একা বহি তিট্ঠতি, তস্সাপি আপত্তী’’তি. এত্থ চ দস্সনূপচারো নাম যত্থ ঠিতং দুতিযিকা পস্সতি. সচে পন সাণিপাকারন্তরিকাপি হোতি, দস্সনূপচারং ৰিজহতি নাম. সৰনূপচারো নাম যত্থ ঠিতা মগ্গমূল়্হসদ্দেন ৰিয ধম্মসৰনারোচনসদ্দেন ৰিয চ ‘‘অয্যে’’তি সদ্দাযন্তিযা সদ্দং সুণাতি. অজ্ঝোকাসে দূরেপি দস্সনূপচারো নাম হোতি. সো এৰরূপে সৰনূপচারে ৰিজহিতে ন রক্খতি, ৰিজহিতমত্তেৰ আপত্তি সঙ্ঘাদিসেসস্স.
একা মগ্গং গচ্ছন্তী ওহীযতি. সউস্সাহা চে হুত্ৰা ইদানি পাপুণিস্সামীতি অনুবন্ধতি, অনাপত্তি. সচে পুরিমাযো অঞ্ঞেন মগ্গেন গচ্ছন্তি, পক্কন্তা নাম হোন্তি, অনাপত্তিযেৰ. দ্ৰিন্নং গচ্ছন্তীনং একা অনুবন্ধিতুং অসক্কোন্তী ‘‘গচ্ছতু অয’’ন্তি ওহীযতি, ইতরাপি ‘‘ওহীযতু অয’’ন্তি, গচ্ছতি, দ্ৰিন্নম্পি আপত্তি. সচে পন গচ্ছন্তীসু পুরিমাপি অঞ্ঞং মগ্গং গণ্হাতি, পচ্ছিমাপি অঞ্ঞং, একা একিস্সা পক্কন্তট্ঠানে তিট্ঠতি, দ্ৰিন্নম্পি অনাপত্তি.
৬৯৩. পক্খসঙ্কন্তা ৰাতি তিত্থাযতনং সঙ্কন্তা, সেসং উত্তানমেৰ. পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ততিযসিক্খাপদং.
৪. চতুত্থসঙ্ঘাদিসেসসিক্খাপদৰণ্ণনা
৬৯৪-৮. চতুত্থে ¶ – পাদপীঠং নাম ধোতপাদট্ঠপনকং. পাদকঠলিকা নাম অধোতপাদট্ঠপনকং ¶ . অনঞ্ঞায গণস্স ছন্দন্তি তস্সেৰ কারকগণস্স ছন্দং অজানিত্ৰা. ৰত্তে ৰত্তন্তিন্তি তেচত্তালীসপ্পভেদে নেত্থারৰত্তে ৰত্তমানং. সেসং উত্তানমেৰ.
ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং – কাযৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠাতি, কিরিযাকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং ¶ , লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
চতুত্থসিক্খাপদং.
৫. পঞ্চমসঙ্ঘাদিসেসসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭০১. পঞ্চমে – একতো অৰস্সুতেতি এত্থ ‘‘ভিক্খুনিযা অৰস্সুতভাৰো দট্ঠব্বো’’তি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. মহাঅট্ঠকথাযং পনেতং ন ৰুত্তং, তং পাল়িযা সমেতি. সেসং উত্তানমেৰ.
পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, দ্ৰিৰেদনন্তি.
পঞ্চমসিক্খাপদং.
৬. ছট্ঠসঙ্ঘাদিসেসসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭০৫-৬. ছট্ঠে – যতো ত্ৰন্তি যস্মা ত্ৰং. উয্যোজেতি আপত্তি দুক্কটস্সাতিআদিকা সঙ্ঘাদিসেসপরিযোসানা আপত্তিযো কস্সা হোন্তীতি? উয্যোজিকায. ৰুত্তঞ্চেতং পরিৰারেপি –
‘‘ন দেতি ন পটিগ্গণ্হাতি, পটিগ্গহো তেন ন ৰিজ্জতি;
আপজ্জতি গরুকং ন লহুকং, তঞ্চ পরিভোগপচ্চযা;
পঞ্হা মেসা কুসলেহি চিন্তিতা’’তি. (পরি. ৪৮১);
অযঞ্হি ¶ গাথা ইমং উয্যোজিকং সন্ধায ৰুত্তা. ইতরিস্সা পন আপত্তিভেদো পঠমসিক্খাপদে ৰিভত্তোতি. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং ¶ – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ছট্ঠসিক্খাপদং.
৭. সত্তমসঙ্ঘাদিসেসসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭০৯. সত্তমে – যাৰততিযকপদত্থো মহাৰিভঙ্গে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো. সেসং উত্তানমেৰাতি.
সমনুভাসনসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
সত্তমসিক্খাপদং.
৮. অট্ঠমসঙ্ঘাদিসেসসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭১৫. অট্ঠমে – কিস্মিঞ্চিদেৰ অধিকরণেতি চতুন্নং অঞ্ঞতরস্মিং. পদভাজনে পন কেৰলং অধিকরণৰিভাগং দস্সেতুং ¶ ‘‘অধিকরণং নাম চত্তারি অধিকরণানী’’তিআদি ৰুত্তং. সেসং উত্তানমেৰ সদ্ধিং সমুট্ঠানাদীহীতি.
অট্ঠমসিক্খাপদং.
৯. নৰমসঙ্ঘাদিসেসসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭২৩. নৰমে – সংসট্ঠাতি মিস্সীভূতা. অননুলোমিকেনাতি পব্বজিতানং অননুলোমেন কাযিকৰাচসিকেন. সংসট্ঠাতি গিহীনং কোট্টনপচনগন্ধপিসনমালাগন্থনাদিনা কাযিকেন সাসনপটিসাসনাহরণসঞ্চরিত্তাদিনা ৰাচসিকেন চ সংসট্ঠা. পাপো কিত্তিসদ্দো এতাসন্তি পাপসদ্দা ¶ . পাপো আজীৰসঙ্খাতো সিলোকো এতাসন্তি পাপসিলোকা. সেসং উত্তানমেৰ সদ্ধিং সমুট্ঠানাদীহীতি.
নৰমসিক্খাপদং.
১০. দসমসঙ্ঘাদিসেসসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭২৭. দসমে ¶ – এৰাচারাতি এৰংআচারা. যাদিসো তুম্হাকং আচারো, তাদিসা আচারাতি অত্থো. এস নযো সব্বত্থ. উঞ্ঞাযাতি অৰঞ্ঞায নীচং কত্ৰা জাননায. পরিভৰেনাতি কিং ইমা করিস্সন্তীতি এৰং পরিভৰিত্ৰা জাননেন. অক্খন্তিযাতি অসহনতায; কোধেনাতি অত্থো. ৰেভস্সিযাতি বলৰভস্সভাৰেন; অত্তনো বলপ্পকাসনেন সমুত্রাসনেনাতি অত্থো. দুব্বল্যাতি তুম্হাকং দুব্বলভাৰেন. সব্বত্থ উঞ্ঞায চ পরিভৰেন চাতি এৰং সমুচ্চযত্থো দট্ঠব্বো. ৰিৰিচ্চথাতি ৰিনা হোথ. সেসং উত্তানমেৰ সদ্ধিং সমুট্ঠানাদীহীতি.
দসমসিক্খাপদং.
উদ্দিট্ঠা খো অয্যাযো সত্তরস সঙ্ঘাদিসেসাতি এত্থ ছন্নং পঠমাপত্তিকানং অনন্তরা সঞ্চরিত্তং, দ্ৰে দুট্ঠদোসাতি ইমানি তীণি সিক্খাপদানি মহাৰিভঙ্গতো পক্খিপিত্ৰা নৰ পঠমাপত্তিকা, চতুন্নং যাৰততিযকানং অনন্তরা মহাৰিভঙ্গতোপি চত্তারো যাৰততিযকে পক্খিপিত্ৰা অট্ঠ যাৰততিযকা ৰেদিতব্বা. এৰং সব্বেপি পাতিমোক্খুদ্দেসমগ্গেন ¶ উদ্দিট্ঠা খো অয্যাযো সত্তরস সঙ্ঘাদিসেসা ধম্মাতি এৰমেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. সেসং উত্তানমেৰ অঞ্ঞত্র পক্খমানত্তা. তং পন খন্ধকে ৰিত্থারেন ৰণ্ণযিস্সামাতি.
সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায ভিক্খুনীৰিভঙ্গে
সত্তরসকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
সঙ্ঘাদিসেসকণ্ডং নিট্ঠিতং.
৩. নিস্সগ্গিযকণ্ডং (ভিক্খুনীৰিভঙ্গৰণ্ণনা)
পঠমনিস্সগ্গিযপাচিত্তিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
তিংস ¶ ¶ নিস্সগ্গিযা ধম্মা, ভিক্খুনীনং পকাসিতা;
যে তেসং দানি ভৰতি, অযং সংৰণ্ণনাক্কমো.
৭৩৩. আমত্তিকাপণন্তি অমত্তানি ৰুচ্চন্তি ভাজনানি; তানি যে ৰিক্কিণন্তি, তে ৰুচ্চন্তি আমত্তিকা; তেসং আপণো আমত্তিকাপণো; তং ৰা পসারেস্সন্তীতি অত্থো.
৭৩৪. পত্তসন্নিচযং করেয্যাতি পত্তসন্নিধিং করেয্য; একাহং অনধিট্ঠহিত্ৰা ৰা অৰিকপ্পেত্ৰা ৰা পত্তং ঠপেয্যাতি অত্থো. সেসং মহাৰিভঙ্গে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং. অযমেৰ হি ৰিসেসো – তত্থ দসাহং পরিহারো, ইধ একাহম্পি নত্থি. সেসং তাদিসমেৰ.
ইদম্পি কথিনসমুট্ঠানং – কাযৰাচতো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, অকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পঠমসিক্খাপদং.
দুতিযনিস্সগ্গিযপাচিত্তিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭৩৮. দুতিযে – দুচ্চোল়াতি ৰিরূপচোল়া; জিণ্ণচোল়াতি অত্থো. অপয্যাহীতি অপি অয্যাহি.
৭৪০. আদিস্স ¶ দিন্নন্তি সম্পত্তা ভাজেন্তূতি ৰত্ৰাপি ইদং গণস্স ইদং তুম্হাকং দম্মীতি ৰত্ৰা ৰা দাতুকম্যতায পাদমূলে ঠপেত্ৰা ৰা দিন্নম্পি আদিস্স দিন্নং নাম হোতি. এতং সব্বম্পি অকালচীৰরং. অয্যায দম্মীতি এৰং পটিলদ্ধং পন যথাদানেযেৰ উপনেতব্বং. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
দুতিযসিক্খাপদং.
ততিযনিস্সগ্গিযপাচিত্তিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭৪৩-৫. ততিযে ¶ ¶ – হন্দাতি গণ্হ. সযং অচ্ছিন্দতীতি একং দত্ৰা একং অচ্ছিন্দন্তিযা একং নিস্সগ্গিযং, বহূসু বহূনি. সচে সংহরিত্ৰা ঠপিতানি একতো অচ্ছিন্দতি, ৰত্থুগণনায আপত্তিযো. বন্ধিত্ৰা ঠপিতেসু পন একাৰ আপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
ততিযসিক্খাপদং.
চতুত্থনিস্সগ্গিযপাচিত্তিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭৪৮. চতুত্থে – কযেনাতি মূলেন. ন মে আৰুসো সপ্পিনা অত্থো; তেলেন মে অত্থোতি ইদং কির সা আহটসপ্পিং দত্ৰা তেলম্পি আহরিস্সতীতি মঞ্ঞমানা আহ. ৰিঞ্ঞাপেত্ৰাতি জানাপেত্ৰা; ইদং নাম আহরাতি যাচিত্ৰা ৰা.
৭৫২. তঞ্ঞেৰ ৰিঞ্ঞাপেতীতি যং পঠমং ৰিঞ্ঞত্তং তং থোকং নপ্পহোতি, তস্মা পুন তঞ্ঞেৰ ৰিঞ্ঞাপেতীতি অত্থো. অঞ্ঞঞ্চ ৰিঞ্ঞাপেতীতি সচে পঠমং সপ্পিৰিঞ্ঞত্তং, যমকং পচিতব্বন্তি চ ৰেজ্জেন ৰুত্তত্তা তেলেন অত্থো হোতি, ততো তেলেনাপি মে অত্থোতি এৰং অঞ্ঞঞ্চ ৰিঞ্ঞাপেতি. আনিসংসং দস্সেত্ৰাতি সচে কহাপণস্স সপ্পি আভতং হোতি, ইমিনা ¶ মূলেন দিগুণং তেলং লব্ভতি, তেনাপি চ ইদং কিচ্চং নিপ্ফজ্জতি, তস্মা তেলং আহরাতি এৰং আনিসংসং দস্সেত্ৰা ৰিঞ্ঞাপেতীতি. সেসং উত্তানমেৰ.
ছসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
চতুত্থসিক্খাপদং.
পঞ্চমনিস্সগ্গিযপাচিত্তিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭৫৩. পঞ্চমে ¶ – ন মে সিক্খমানেতি ইদং কির সা কুলধীতা ‘‘অযং অদ্ধা এৰং ৰুত্তা ইদং তেলং ঠপেত্ৰা সপ্পিম্পি মে অত্তনো কুলঘরা আহরিস্সতী’’তি মঞ্ঞমানা আহ. চেতাপেত্ৰাতি জানাপেত্ৰা ইচ্চেৰ অত্থো. সেসং সব্বত্থ চতুত্থসদিসমেৰাতি.
পঞ্চমসিক্খাপদং.
ছট্ঠনিস্সগ্গিযপাচিত্তিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭৫৮. ছট্ঠে ¶ – ছন্দকন্তি ‘‘ইদং নাম ধম্মকিচ্চং করিস্সাম, যং সক্কোথ; তং দেথা’’তি এৰং পরেসং ছন্দঞ্চ রুচিঞ্চ উপ্পাদেত্ৰা গহিতপরিক্খারস্সেতং অধিৰচনং. অঞ্ঞদত্থিকেনাতি অঞ্ঞস্সত্থায দিন্নেন. অঞ্ঞুদ্দিসিকেনাতি অঞ্ঞং উদ্দিসিত্ৰা দিন্নেন. সঙ্ঘিকেনাতি সঙ্ঘস্স পরিচ্চত্তেন.
৭৬২. সেসকং উপনেতীতি যদত্থায দিন্নো, তং চেতাপেত্ৰা অৰসেসং অঞ্ঞস্সত্থায উপনেতি. সামিকে অপলোকেত্ৰাতি ‘‘তুম্হেহি চীৰরত্থায দিন্নো, অম্হাকঞ্চ চীৰরং অত্থি, তেলাদীহি পন অত্থো’’তি এৰং আপুচ্ছিত্ৰা উপনেতি. আপদাসূতি তথারূপেসু উপদ্দৰেসু; ভিক্খুনিযো ৰিহারং ছড্ডেত্ৰা পক্কমন্তি, এৰরূপাসু আপদাসু যং ৰা তং ৰা চেতাপেতুং ৰট্টতি. সেসং উত্তানমেৰ.
ছসমুট্ঠানং ¶ – কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ছট্ঠসিক্খাপদং.
সত্তমনিস্সগ্গিযপাচিত্তিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭৬৪. সত্তমে – সঞ্ঞাচিকেনাতি সযং যাচিতকেন. এতদেৰেত্থ নানাকরণং. সেসং ছট্ঠসদিসমেৰাতি.
সত্তমসিক্খাপদং.
অট্ঠমনিস্সগ্গিযপাচিত্তিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭৬৯. অট্ঠমে ¶ – মহাজনিকেনাতি গণস্স পরিচ্চত্তেন. এতদেৰেত্থ নানাকরণং.
অট্ঠমসিক্খাপদং.
নৰমনিস্সগ্গিযপাচিত্তিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭৭৪. নৰমসিক্খাপদে – সঞ্ঞাচিকেনাতি ইদং পদং ইতো অধিকতরং.
নৰমসিক্খাপদং.
দসমনিস্সগ্গিযপাচিত্তিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭৭৮. দসমে – পরিৰেণং উন্দ্রিযতীতি পরিৰেণং ৰিনস্সতি; পরিপততীতি অত্থো. ইদঞ্চ পদং পুগ্গলিকেন সঞ্ঞাচিকেনাতি ইদঞ্চ এত্তকমেৰ নানাকরণং. সেসং পুব্বসদিসমেৰাতি.
দসমসিক্খাপদং.
একাদসমনিস্সগ্গিযপাচিত্তিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭৮৪. একাদসমে ¶ ¶ – গরুপাৰুরণন্তি সীতকালে পাৰুরণং. চতুক্কংসপরমন্তি এত্থ কংসো নাম চতুক্কহাপণিকো হোতি; তস্মা পদভাজনে ‘‘সোল়সকহাপণগ্ঘনক’’ন্তি ৰুত্তং.
একাদসমসিক্খাপদং.
দ্ৰাদসমনিস্সগ্গিযপাচিত্তিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭৮৯. দ্ৰাদসমে – লহুপাৰুরণন্তি উণ্হকালে পাৰুরণং. সেসং সিক্খাপদদ্ৰযেপি উত্তানমেৰ.
ছসমুট্ঠানং ¶ – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
দ্ৰাদসমসিক্খাপদং.
উদ্দিট্ঠা খো অয্যাযো তিংস নিস্সগ্গিযা পাচিত্তিযা ধম্মাতি এত্থ মহাৰিভঙ্গে চীৰরৰগ্গতো ধোৰনঞ্চ পটিগ্গহণঞ্চাতি দ্ৰে সিক্খাপদানি অপনেত্ৰা অকালচীৰরং কালচীৰরন্তি অধিট্ঠহিত্ৰা ভাজিতসিক্খাপদেন চ পরিৰত্তেত্ৰা অচ্ছিন্নচীৰরেন চ পঠমৰগ্গো পূরেতব্বো. পুন এল়কলোমৰগ্গস্স আদিতো সত্ত সিক্খাপদানি অপনেত্ৰা সত্ত অঞ্ঞদত্থিকানি পক্খিপিত্ৰা দুতিযৰগ্গো পূরেতব্বো. ততিযৰগ্গতো পঠমপত্তং ৰস্সিকসাটিকং আরঞ্ঞকসিক্খাপদন্তি ইমানি তীণি অপনেত্ৰা পত্তসন্নিচযগরুপাৰুরণলহুপাৰুরণসিক্খাপদেহি ততিযৰগ্গো পূরেতব্বো. ইতি ভিক্খুনীনং দ্ৰাদস সিক্খাপদানি একতোপঞ্ঞত্তানি, অট্ঠারস উভতোপঞ্ঞত্তানীতি এৰং সব্বেপি পাতিমোক্খুদ্দেসমগ্গেন ‘‘উদ্দিট্ঠা খো অয্যাযো তিংস নিস্সগ্গিযা পাচিত্তিযা ধম্মা’’তি এৰমেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. সেসং ৰুত্তনযমেৰাতি.
সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায ভিক্খুনীৰিভঙ্গে
তিংসকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
নিস্সগ্গিযকণ্ডং নিট্ঠিতং.
৪. পাচিত্তিযকণ্ডং (ভিক্খুনীৰিভঙ্গৰণ্ণনা)
১. লসুণৰগ্গো
১. পঠমলসুণসিক্খাপদৰণ্ণনা
তিংসকানন্তরং ¶ ¶ ধম্মা, ছসট্ঠিসতসঙ্গহা;
সঙ্গীতা যে অযং দানি, হোতি তেসম্পি ৰণ্ণনা.
৭৯৩. তত্থ লসুণৰগ্গস্স তাৰ পঠমসিক্খাপদে – দ্ৰে তযো ভণ্ডিকেতি দ্ৰে ৰা তযো ৰা পোট্টলিকে; সম্পুণ্ণমিঞ্জানমেতং ¶ অধিৰচনং. ন মত্তং জানিত্ৰাতি পমাণং অজানিত্ৰা খেত্তপালস্স ৰারেন্তস্স বহুং লসুণং হরাপেসি.
অঞ্ঞতরং হংসযোনিন্তি সুৰণ্ণহংসযোনিং. সো তাসং একেকন্তি সো হংসো জাতিস্সরো অহোসি, অথ পুব্বসিনেহেন আগন্ত্ৰা তাসং একেকং পত্তং দেতি, তং তাপনতালনচ্ছেদনক্খমং সুৰণ্ণমেৰ হোতি.
৭৯৫. মাগধকন্তি মগধেসু জাতং. মগধরট্ঠে জাতলসুণমেৰ হি ইধ লসুণন্তি অধিপ্পেতং, তম্পি ভণ্ডিকলসুণমেৰ, ন একদ্ৰিতিমিঞ্জকং. কুরুন্দিযং পন জাতদেসং অৰত্ৰা ‘‘মাগধকং নাম ভণ্ডিকলসুণ’’ন্তি ৰুত্তং. অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারেতি এত্থ সচে দ্ৰে তযো ভণ্ডিকে একতোযেৰ সঙ্খাদিত্ৰা অজ্ঝোহরতি, একং পাচিত্তিযং. ভিন্দিত্ৰা একেকং মিঞ্জং খাদন্তিযা পন পযোগগণনায পাচিত্তিযানীতি.
৭৯৭. পলণ্ডুকাদীনং ¶ ৰণ্ণেন ৰা মিঞ্জায ৰা নানত্তং ৰেদিতব্বং – ৰণ্ণেন তাৰ পলণ্ডুকো পণ্ডুৰণ্ণো হোতি. ভঞ্জনকো লোহিতৰণ্ণো. হরিতকো হরিতপণ্ণৰণ্ণো. মিঞ্জায পন পলণ্ডুকস্স একা মিঞ্জা হোতি, ভঞ্জনকস্স দ্ৰে, হরিতকস্স তিস্সো. চাপলসুণো অমিঞ্জকো, অঙ্কুরমত্তমেৰ হি তস্স হোতি. মহাপচ্চরিযাদীসু পন ‘‘পলণ্ডুকস্স তীণি মিঞ্জানি, ভঞ্জনকস্স দ্ৰে, হরিতকস্স এক’’ন্তি ৰুত্তং ¶ . এতে পলণ্ডুকাদযো সভাৰেনেৰ ৰট্টন্তি. সূপসম্পাকাদীসু পন মাগধকম্পি ৰট্টতি. তঞ্হি পচ্চমানেসু মুগ্গসূপাদীসু ৰা মচ্ছমংসৰিকতিযা ৰা তেলাদীসু ৰা বদরসাল়ৰাদীসু ৰা অম্বিলসাকাদীসু ৰা উত্তরিভঙ্গেসু ৰা যত্থ কত্থচি অন্তমসো যাগুভত্তেপি পক্খিপিতুং ৰট্টতি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
লসুণসিক্খাপদং পঠমং.
২. দুতিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৭৯৯. দুতিযে – সম্বাধেতি পটিচ্ছন্নোকাসে. তস্স ৰিভাগদস্সনত্থং পন ‘‘উভো উপকচ্ছকা মুত্তকরণ’’ন্তি ৰুত্তং. একম্পি ¶ লোমন্তি কত্তরিযা ৰা সণ্ডাসকেন ৰা খুরেন ৰা যেন কেনচি একপযোগেন ৰা নানাপযোগেন ৰা একং ৰা বহূনি ৰা সংহরাপেন্তিযা পযোগগণনায পাচিত্তিযানি, ন লোমগণনায.
৮০১. আবাধপচ্চযাতি কণ্ডুকচ্ছুআদিআবাধপচ্চযা সংহরাপেন্তিযা অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ. চতুসমুট্ঠানং – কাযতো কাযৰাচতো কাযচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
দুতিযসিক্খাপদং.
৩. ততিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮০৩-৪. ততিযে ¶ – তলঘাতকেতি মুত্তকরণতলঘাতনে. অন্তমসো উপ্পলপত্তেনাপীতি এত্থ পত্তং তাৰ মহন্তং, কেসরেনাপি পহারং দেন্তিযা আপত্তিযেৰ.
৮০৫. আবাধপচ্চযাতি ¶ গণ্ডং ৰা ৰণং ৰা পহরিতুং ৰট্টতি. সেসং উত্তানমেৰ. পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ততিযসিক্খাপদং.
৪. চতুত্থসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮০৬. চতুত্থে – পুরাণরাজোরোধাতি পুরাণে গিহিভাৰে রঞ্ঞো ওরোধা. চিরাচিরং গচ্ছতীতি চিরেন চিরেন গচ্ছতি. ধারেথাতি সক্কোথ. কস্সিদং কম্মন্তি ৰুত্তে অনারোচিতেপি এতা মযি আসঙ্কং করিস্সন্তীতি মঞ্ঞমানা এৰমাহ – ‘‘ময্হিদং কম্ম’’ন্তি.
৮০৭. জতুমট্ঠকেতি জতুনা কতে মট্ঠদণ্ডকে. ৰত্থুৰসেনেৰেতং ৰুত্তং, যংকিঞ্চি পন দণ্ডকং পৰেসেন্তিযা আপত্তিযেৰ. তেনাহ – ‘‘অন্তমসো উপ্পলপত্তম্পি মুত্তকরণং পৰেসেতী’’তি. এতম্পি চ অতিমহন্তং, কেসরমত্তম্পি পন পৰেসেন্তিযা আপত্তি এৰ. সেসং উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনি তলঘাতকে ৰুত্তসদিসানেৰাতি.
চতুত্থসিক্খাপদং.
৫. পঞ্চমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮১০. পঞ্চমে ¶ – অতিগম্ভীরং উদকসুদ্ধিকং আদিযন্তীতি অতিঅন্তো পৰেসেত্ৰা উদকেন ধোৰনং কুরুমানা.
৮১২. কেসগ্গমত্তম্পি অতিক্কামেতীতি ৰিত্থারতো ততিযং ৰা চতুত্থং ৰা অঙ্গুলং গম্ভীরতো দ্ৰিন্নং পব্বানং উপরি কেসগ্গমত্তম্পি পৰেসেন্তিযা পাচিত্তিযন্তি অত্থো. ৰুত্তঞ্হেতং মহাপচ্চরিযং ¶ – ‘‘একিস্সা অঙ্গুলিযা তীণি পব্বানি আদাতুং ন লভতি, তিণ্ণং ৰা চতুন্নং ৰা একেকম্পি পব্বং আদাতুং ন ¶ লভতী’’তি. সেসং উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনিপি তলঘাতকে ৰুত্তসদিসানেৰাতি.
পঞ্চমসিক্খাপদং.
৬. ছট্ঠসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮১৫. ছট্ঠে – ভত্তৰিস্সগ্গন্তি ভত্তকিচ্চং. পানীযেন চ ৰিধূপনেন চ উপতিট্ঠিত্ৰাতি একেন হত্থেন পানীযথালকং একেন বীজনিং গহেত্ৰা বীজমানা সমীপে ঠত্ৰাতি অত্থো. অচ্চাৰদতীতি পুব্বেপি তুম্হে এৰং ভুঞ্জথ, অহং এৰং উপট্ঠানং করোমী’’তি পব্বজিতচারিত্তং অতিক্কমিত্ৰা গেহস্সিতকথং কথেতীতি অত্থো.
৮১৭. যংকিঞ্চি পানীযন্তি সুদ্ধউদকং ৰা হোতু, তক্কদধিমত্থুরসখীরাদীনং ৰা অঞ্ঞতরং. যা কাচি বীজনীতি অন্তমসো চীৰরকণ্ণোপি. হত্থপাসে তিট্ঠতি আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি ইধ ঠানপচ্চযাৰ পাচিত্তিযং ৰুত্তং. পহারপচ্চযা পন খন্ধকে দুক্কটং পঞ্ঞত্তং.
৮১৯. দেতি দাপেতীতি পানীযং ৰা সূপাদিং ৰা ইমং পিৰথ, ইমিনা ভুঞ্জথাতি দেতি; তালৰণ্টং ইমিনা বীজন্তা ভুঞ্জথাতি দেতি; অঞ্ঞেন ৰা উভযম্পি দাপেতি, অনাপত্তি. অনুপসম্পন্নং আণাপেতীতি উপতিট্ঠনত্থং সামণেরিং আণাপেতি, অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ.
এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ছট্ঠসিক্খাপদং.
৭. সত্তমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮২২. সত্তমে ¶ – ভুঞ্জিস্সামীতি পটিগ্গণ্হাতি আপত্তি দুক্কটস্সাতি ইদং পযোগদুক্কটং নাম, তস্মা ন কেৰলং পটিগ্গহণেযেৰ ¶ হোতি, পটিগ্গণ্হিত্ৰা পন অরঞ্ঞতো আহরণেপি ¶ সুক্খাপনেপি ৰদ্দলিদিৰসে ভজ্জনত্থায উদ্ধনসজ্জনেপি কপল্লসজ্জনেপি দব্বিসজ্জনেপি দারূনি আদায অগ্গিকরণেপি কপল্লম্হি ধঞ্ঞপক্খিপনেপি দব্বিযা সঙ্ঘট্টনেসুপি কোট্টনত্থং উদুক্খলমুসলাদিসজ্জনেসুপি কোট্টনপপ্ফোটনধোৰনাদীসুপি যাৰ মুখে ঠপেত্ৰা অজ্ঝোহরণত্থং দন্তেহি সঙ্খাদতি, তাৰ সব্বপযোগেসু দুক্কটানি, অজ্ঝোহরণকালে পন অজ্ঝোহরণগণনায পাচিত্তিযানি. এত্থ চ ৰিঞ্ঞত্তি চেৰ ভোজনঞ্চ পমাণং. তস্মা সযং ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা অঞ্ঞায ভজ্জনকোট্টনপচনানি কারাপেত্ৰা ভুঞ্জন্তিযাপি আপত্তি. অঞ্ঞায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা সযং ভজ্জনাদীনি কত্ৰা ভুঞ্জন্তিযাপি আপত্তি. মহাপচ্চরিযং পন ৰুত্তং – ‘‘ইদং আমকধঞ্ঞং নাম মাতরম্পি ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জন্তিযা পাচিত্তিযমেৰ, অৰিঞ্ঞত্তিযা লদ্ধং সযং ভজ্জনাদীনি কত্ৰা ৰা কারাপেত্ৰা ৰা ভুঞ্জন্তিযা দুক্কটং. অঞ্ঞায ৰিঞ্ঞত্তিযা লদ্ধং সযং ৰা ভজ্জনাদীনি কত্ৰা তায ৰা কারাপেত্ৰা অঞ্ঞায ৰা কারাপেত্ৰা ভুঞ্জন্তিযাপি দুক্কটমেৰা’’তি. পুনপি ৰুত্তং ‘‘অঞ্ঞায ৰিঞ্ঞত্তিযা লদ্ধং, সযং ভজ্জনাদীনি কত্ৰা ভুঞ্জন্তিযা পাচিত্তিযমেৰ. ভজ্জনাদীনি কারাপেত্ৰা ভুঞ্জন্তিযা পন দুক্কট’’ন্তি. তং পুব্বাপরৰিরুদ্ধং হোতি, ন হি ভজ্জনাদীনং করণে ৰা কারাপনে ৰা ৰিসেসো অত্থি. মহাঅট্ঠকথাযং পন ‘‘অঞ্ঞায ৰিঞ্ঞত্তং ভুঞ্জন্তিযা দুক্কট’’ন্তি অৰিসেসেন ৰুত্তং.
৮২৩. আবাধপচ্চযাতি সেদকম্মাদীনং অত্থায ধঞ্ঞৰিঞ্ঞত্তিযা অনাপত্তি. ‘‘অৰিঞ্ঞত্তিযা লব্ভমানং পন নৰকম্মত্থায সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতী’’তি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. অপরণ্ণং ৰিঞ্ঞাপেতীতি ঠপেত্ৰা সত্ত ধঞ্ঞানি মুগ্গমাসাদিং ৰা লাবুকুম্ভণ্ডাদিং ৰা অঞ্ঞং যংকিঞ্চি ঞাতকপৰারিতট্ঠানে ¶ ৰিঞ্ঞাপেন্তিযা অনাপত্তি. আমকধঞ্ঞং পন ঞাতকপৰারিতট্ঠানে ন ৰট্টতি. সেসং উত্তানমেৰ.
চতুসমুট্ঠানং – কাযতো কাযৰাচতো কাযচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
সত্তমসিক্খাপদং.
৮. অট্ঠমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮২৪. অট্ঠমে ¶ – নিব্বিট্ঠো রাজভটো রঞ্ঞো ভতি কেণি এতেনাতি নিব্বিট্ঠরাজভটো, একং ¶ ঠানন্তরং কেণিযা গহেত্ৰা ততো লদ্ধউদযোতি অত্থো. তঞ্ঞেৰ ভটপথং যাচিস্সামীতি রঞ্ঞো কেণিং দত্ৰা পুন তংযেৰ ঠানন্তরং যাচিস্সামীতি চিন্তেন্তো. পরিভাসীতি তা ভিক্খুনিযো ‘‘মা পুন এৰং করিত্থা’’তি সন্তজ্জেসি.
৮২৬. সযং ছড্ডেতীতি চত্তারিপি ৰত্থূনি একপযোগেন ছড্ডেন্তিযা একাৰ আপত্তি, পাটেক্কং ছড্ডেন্তিযা ৰত্থুগণনায আপত্তিযো. আণত্তিযম্পি এসেৰ নযো. দন্তকট্ঠছড্ডনেপি ভিক্খুনিযা পাচিত্তিযমেৰ. ভিক্খুস্স সব্বত্থ দুক্কটং. সেসং উত্তানমেৰ.
ছসমুট্ঠানং – কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
অট্ঠমসিক্খাপদং.
৯. নৰমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৩০-২. নৰমে – যং মনুস্সানং উপভোগপরিভোগং রোপিমন্তি খেত্তং ৰা হোতু নাল়িকেরাদিআরামো ৰা, যত্থ কত্থচি রোপিমহরিতট্ঠানে এতানি ৰত্থূনি ছড্ডেন্তিযা পুরিমনযেনেৰ আপত্তিভেদো ৰেদিতব্বো. খেত্তে ৰা আরামে ৰা নিসীদিত্ৰা ভুঞ্জমানা উচ্ছুআদীনি ৰা খাদন্তী; গচ্ছমানা উচ্ছিট্ঠোদকচলকাদীনি হরিতট্ঠানে ছড্ডেতি, অন্তমসো উদকং পিৰিত্ৰা মত্থকচ্ছিন্ননাল়িকেরম্পি ছড্ডেতি, পাচিত্তিযমেৰ. ভিক্খুনো দুক্কটং. কসিতট্ঠানে পন নিক্খিত্তবীজে যাৰ অঙ্কুরং ন উট্ঠহতি, তাৰ সব্বেসং দুক্কটং ¶ . অনিক্খিত্তবীজেসু খেত্তকোণাদীসু ৰা অসঞ্জাতরোপিমেসু খেত্তমরিযাদাদীসু ৰা ছড্ডেতুং ৰট্টতি. মনুস্সানং কচৰরছড্ডনট্ঠানেপি ৰট্টতি. ছড্ডিতখেত্তেতি মনুস্সেসু সস্সং উদ্ধরিত্ৰা গতেসু ছড্ডিতখেত্তং নাম হোতি, তত্থ ৰট্টতি. যত্থ পন লাযিতম্পি পুব্বণ্ণাদি পুন উট্ঠহিস্সতীতি রক্খন্তি, তত্থ যথাৰত্থুকমেৰ. সেসং উত্তানমেৰ. ছসমুট্ঠানং – কিরিযাকিরিযং…পে… তিৰেদনন্তি.
নৰমসিক্খাপদং.
১০. দসমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৩৫. দসমে ¶ ¶ – যংকিঞ্চি নচ্চন্তি নটাদযো ৰা নচ্চন্তু সোণ্ডা ৰা, অন্তমসো মোরসুৰমক্কটাদযোপি, সব্বম্পেতং নচ্চমেৰ. যংকিঞ্চি গীতন্তি যংকিঞ্চি নটাদীনং ৰা গীতং হোতু, অরিযানং পরিনিব্বানকালে রতনত্তযগুণূপসংহিতং সাধুকীল়িতগীতং ৰা অসংযতভিক্খূনং ধম্মভাণকগীতং ৰা, সব্বম্পেতং গীতমেৰ. যংকিঞ্চি ৰাদিতন্তি তন্তিবদ্ধাদিৰাদনীযভণ্ডৰাদিতং ৰা হোতু, কুটভেরিৰাদিতং ৰা, অন্তমসো উদকভেরিৰাদিতম্পি, সব্বম্পেতং ৰাদিতমেৰ.
৮৩৬. দস্সনায গচ্ছতি আপত্তি দুক্কটস্সাতি পদৰারগণনায আপত্তি দুক্কটস্স. যত্থ ঠিতা পস্সতি ৰা সুণাতি ৰাতি একপযোগেন ওলোকেন্তী পস্সতি, তেসংযেৰ গীতৰাদিতং সুণাতি, একমেৰ পাচিত্তিযং. সচে পন একং দিসং ওলোকেত্ৰা নচ্চং পস্সতি, পুন অঞ্ঞতো ওলোকেত্ৰা গাযন্তে পস্সতি অঞ্ঞতো ৰাদেন্তে, পাটেক্কা আপত্তিযো. ভিক্খুনী সযম্পি নচ্চিতুং ৰা গাযিতুং ৰা ৰাদিতুং ৰা ন লভতি, অঞ্ঞে ‘‘নচ্চ, গায, ৰাদেহী’’তি ৰত্তুম্পি ন লভতি. ‘‘চেতিযস্স উপহারং দেথ, উপাসকা’’তি ৰত্তুম্পি ‘‘তুম্হাকং চেতিযস্স উপট্ঠানং করোমা’’তি ৰুত্তে ‘‘সাধূ’’তি সম্পটিচ্ছিতুম্পি ¶ ন লভতি. সব্বত্থ পাচিত্তিযন্তি সব্বঅট্ঠকথাসু ৰুত্তং. ভিক্খুনো দুক্কটং. ‘‘তুম্হাকং চেতিযস্স উপট্ঠানং করোমা’’তি ৰুত্তে পন ‘‘উপট্ঠানকরণং নাম সুন্দর’’ন্তি ৰত্তুং ৰট্টতি.
৮৩৭. আরামে ঠিতাতি আরামে ঠত্ৰা অন্তরারামে ৰা বহিআরামে ৰা নচ্চাদীনি পস্সতি ৰা সুণাতি ৰা, অনাপত্তি. সতি করণীযেতি সলাকভত্তাদীনং ৰা অত্থায অঞ্ঞেন ৰা কেনচি করণীযেন গন্ত্ৰা গতট্ঠানে পস্সতি ৰা সুণাতি ৰা, অনাপত্তি. আপদাসূতি তাদিসেন উপদ্দৰেন উপদ্দুতা সমজ্জট্ঠানং পৰিসতি, এৰং পৰিসিত্ৰা পস্সন্তিযা ৰা সুণন্তিযা ৰা অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ.
এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
দসমসিক্খাপদং.
লসুণৰগ্গো পঠমো.
২. অন্ধকারৰগ্গো
১. পঠমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৩৯. অন্ধকারৰগ্গস্স ¶ ¶ পঠমসিক্খাপদে – অপ্পদীপেতি পদীপচন্দসূরিযঅগ্গীসু একেনাপি অনোভাসিতে. তেনেৰস্স পদভাজনে ‘‘অনালোকে’’তি ৰুত্তং. সল্লপেয্য ৰাতি গেহস্সিতকথং কথেয্য.
৮৪১. অরহোপেক্খা অঞ্ঞৰিহিতাতি ন রহোঅস্সাদাপেক্খা রহোঅস্সাদতো অঞ্ঞৰিহিতাৰ হুত্ৰা ঞাতিং ৰা পুচ্ছতি, দানে ৰা পূজায ৰা মন্তেতি. সেসং উত্তানমেৰ. থেয্যসত্থসমুট্ঠানং – কাযচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দ্ৰিৰেদনন্তি.
পঠমসিক্খাপদং.
২. দুতিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৪২. দুতিযে – পটিচ্ছন্নে ওকাসেতি ইদমেৰ নানং. সেসং সব্বং পুরিমসদিসমেৰাতি.
দুতিযসিক্খাপদং.
৩. ততিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৪৬. ততিযে ¶ – অজ্ঝোকাসেতি নানং, সেসং সব্বং তাদিসমেৰাতি.
ততিযসিক্খাপদং.
৪. চতুত্থসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৫০-৩. চতুত্থে ¶ – নিকণ্ণিকন্তি কণ্ণমূলং ৰুচ্চতি; কণ্ণমূলে জপ্পেয্যাতি ৰুত্তং হোতি. সতি করণীযেতি সলাকভত্তাদীনং আহরণত্থায ৰিহারে ৰা দুন্নিক্খিত্তং পটিসামনত্থায. সেসং উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনি পুরিমসদিসানেৰাতি.
চতুত্থসিক্খাপদং.
৫. পঞ্চমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৫৪. পঞ্চমে ¶ – ঘরং সোধেন্তাতি তেসং কির এতদহোসি – ‘‘থেরিযা কোচি কাযিকৰাচসিকো ৰীতিক্কমো ন দিস্সতি, ঘরম্পি তাৰ সোধেমা’’তি, ততো ঘরং সোধেন্তা নং অদ্দসংসু.
৮৫৬. অনোৰস্সকং অতিক্কামেন্তিযাতি পঠমং পাদং অতিক্কামেন্তিযা দুক্কটং, দুতিযং অতিক্কামেন্তিযা পাচিত্তিযং, উপচারাতিক্কমে এসেৰ নযো.
৮৫৮. গিলানাযাতি যা তাদিসেন গেলঞ্ঞেন আপুচ্ছিতুং ন সক্কোতি. আপদাসূতি ঘরে অগ্গি ৰা উট্ঠিতো হোতি, চোরা ৰা; এৰরূপে উপদ্দৰে অনাপুচ্ছা পক্কমতি, অনাপত্তি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
কথিনসমুট্ঠানং – কাযৰাচতো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পঞ্চমসিক্খাপদং.
৬. ছট্ঠসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৬০. ছট্ঠে – অভিনিসীদেয্যাতি নিসীদেয্য. নিসীদিত্ৰা গচ্ছন্তিযা একা আপত্তি, অনিসীদিত্ৰা নিপজ্জিত্ৰা গচ্ছন্তিযা একা, নিসীদিত্ৰা নিপজ্জিত্ৰা গচ্ছন্তিযা দ্ৰে.
৮৬৩. ধুৰপঞ্ঞত্তেতি ¶ ভিক্খুনীনং অত্থায নিচ্চপঞ্ঞত্তে. সেসং উত্তানমেৰ. কথিনসমুট্ঠানং…পে… তিৰেদনন্তি.
ছট্ঠসিক্খাপদং.
৭. সত্তমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৬৪. সত্তমেপি ¶ – সব্বং ছট্ঠে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং.
সত্তমসিক্খাপদং.
৮. অট্ঠমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৬৯. অট্ঠমে ¶ – সব্বং উত্তানমেৰ. তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
অট্ঠমসিক্খাপদং.
৯. নৰমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৭৫. নৰমে – অভিসপেয্যাতি সপথং করেয্য. নিরযেন অভিসপতি নাম ‘‘নিরযে নিব্বত্তামি, অৰীচিম্হি নিব্বত্তামি, নিরযে নিব্বত্ততু, অৰীচিম্হি নিব্বত্ততূ’’তি এৰমাদিনা নযেন অক্কোসতি. ব্রহ্মচরিযেন অভিসপতি নাম ‘‘গিহিনী হোমি, ওদাতৰত্থা হোমি, পরিব্বাজিকা হোমি, ইতরা ৰা এদিসা হোতূ’’তি এৰমাদিনা নযেন অক্কোসতি; ৰাচায ৰাচায পাচিত্তিযং. ঠপেত্ৰা পন নিরযঞ্চ ব্রহ্মচরিযঞ্চ ‘‘সুনখী সূকরী কাণা কুণী’’তিআদিনা নযেন অক্কোসন্তিযা ৰাচায ৰাচায দুক্কটং.
৮৭৮. অত্থপুরেক্খারাযাতি অট্ঠকথং কথেন্তিযা. ধম্মপুরেক্খারাযাতি পাল়িং ৰাচেন্তিযা. অনুসাসনিপুরেক্খারাযাতি ‘‘ইদানিপি ত্ৰং এদিসা, সাধু ৰিরমস্সু, নো চে ৰিরমসি, অদ্ধা পুন ¶ এৰরূপানি কম্মানি কত্ৰা নিরযে উপ্পজ্জিস্সসি, তিরচ্ছানযোনিযা উপ্পজ্জিস্সসী’’তি এৰং অনুসাসনিযং ঠত্ৰা ৰদন্তিযা অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
নৰমসিক্খাপদং.
১০. দসমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৭৯. দসমে – সব্বং উত্তানমেৰ. ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং – কাযৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠাতি, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলকম্মং, দুক্খৰেদনন্তি.
দসমসিক্খাপদং.
অন্ধকারৰগ্গো দুতিযো.
৩. নগ্গৰগ্গো
১. পঠমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৮৩-৬. নগ্গৰগ্গস্স ¶ ¶ পঠমসিক্খাপদে – ব্রহ্মচরিযং চিণ্ণেনাতি ব্রহ্মচরিযেন চিণ্ণেন; অথ ৰা ব্রহ্মচরিযস্স চরণেনাতি; এৰং করণত্থে ৰা সামিঅত্থে ৰা উপযোগৰচনং ৰেদিতব্বং. অচ্ছিন্নচীৰরিকাযাতি ইদং উদকসাটিকং সন্ধায ৰুত্তং, ন অঞ্ঞং চীৰরং. তস্মা উদকসাটিকায অচ্ছিন্নায ৰা নট্ঠায ৰা নগ্গায ন্হাযন্তিযা অনাপত্তি. সচেপি উদকসাটিকচীৰরং মহগ্ঘং হোতি, ন সক্কা নিৰাসেত্ৰা বহি গন্তুং, এৰম্পি নগ্গায ন্হাযিতুং ৰট্টতি. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.
এল়কলোমসমুট্ঠানং ¶ – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পঠমসিক্খাপদং.
২. দুতিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৮৭. দুতিযে – সব্বং উত্তানমেৰ. ছসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
দুতিযসিক্খাপদং.
৩. ততিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৯৩-৪. ততিযে – অনন্তরাযিকিনীতি দসসু অন্তরাযেসু একেনপি অন্তরাযেন অনন্তরাযা. ধুরং নিক্খিত্তমত্তেতি ধুরং নিক্খিপিত্ৰা সচেপি পচ্ছা সিব্বতি, আপত্তিযেৰাতি অত্থো. সেসং উত্তানমেৰ.
ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং – অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
ততিযসিক্খাপদং.
৪. চতুত্থসিক্খাপদৰণ্ণনা
৮৯৮-৯. চতুত্থে ¶ – পঞ্চ অহানি পঞ্চাহং, পঞ্চাহমেৰ পঞ্চাহিকং. সঙ্ঘাটীনং চারো সঙ্ঘাটিচারো; পরিভোগৰসেন ৰা ওতাপনৰসেন ৰা সঙ্ঘটিতট্ঠেন সঙ্ঘাটীতি লদ্ধনামানং পঞ্চন্নং চীৰরানং পরিৰত্তনন্তি অত্থো. তস্মাযেৰ পদভাজনে ‘‘পঞ্চমং দিৰসং পঞ্চ চীৰরানী’’তিআদিমাহ. আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি এত্থ চ একস্মিং চীৰরে একা আপত্তি; পঞ্চসু পঞ্চ.
৯০০. আপদাসূতি ¶ মহগ্ঘং চীৰরং, ন সক্কা হোতি চোরভযাদীসু পরিভুঞ্জিতুং; এৰরূপে উপদ্দৰে অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ. কথিনসমুট্ঠানং ¶ – অকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
চতুত্থসিক্খাপদং.
৫. পঞ্চমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯০৩. পঞ্চমে – চীৰরসঙ্কমনীযন্তি সঙ্কমেতব্বং চীৰরং; অঞ্ঞিস্সা সন্তকং অনাপুচ্ছা গহিতং পুন পটিদাতব্বচীৰরন্তি অত্থো.
৯০৬. আপদাসূতি সচে অপারুতং ৰা অনিৰত্থং ৰা চোরা হরন্তি, এৰরূপাসু আপদাসু ধারেন্তিযা অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ. কথিনসমুট্ঠানং – কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পঞ্চমসিক্খাপদং.
৬. ছট্ঠসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯০৯-১০. ছট্ঠে – অঞ্ঞং পরিক্খারন্তি যংকিঞ্চি থালকাদীনং ৰা সপ্পিতেলাদীনং ৰা অঞ্ঞতরং. আনিসংসন্তি ‘‘কিত্তকং অগ্ঘনকং দাতুকামত্থা’’তি পুচ্ছতি, ‘‘এত্তকং নামা’’তি ৰদন্তি, ‘‘আগমেথ তাৰ, ইদানি ৰত্থং মহগ্ঘং, কতিপাহেন কপ্পাসে আগতে সমগ্ঘং ভৰিস্সতী’’তি এৰং ৰত্ৰা নিৰারেন্তিযা অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং ¶ – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ছট্ঠসিক্খাপদং.
৭. সত্তমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯১১. সত্তমে ¶ – পক্কমিংসূতি অঞ্ঞাসম্পি আগমনং আগমেন্তী ‘‘অদ্ধা অম্হাকম্পি আগমেস্সতী’’তি তত্থ তত্থ অগমংসু. পটিবাহেয্যাতি পটিসেধেয্য.
৯১৫. আনিসংসন্তি ‘‘একিস্সা একং সাটকং নপ্পহোতি, আগমেথ তাৰ, কতিপাহেন উপ্পজ্জিস্সতি, ততো ভাজেস্সামী’’তি এৰং আনিসংসং দস্সেত্ৰা পটিবাহন্তিযা অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
সত্তমসিক্খাপদং.
৮. অট্ঠমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯১৬-৮. অট্ঠমে ¶ – নটা নাম যে নাটকং নাটেন্তি. নটকা নাম যে নচ্চন্তি. লঙ্ঘকা নাম যে ৰংসৰরত্তাদীসু লঙ্ঘনকম্মং করোন্তি. সোকজ্ঝাযিকা নাম মাযাকারা. কুম্ভথূণিকা নাম ঘটকেন কীল়নকা; বিম্বিসকৰাদকাতিপি ৰদন্তি. দেতি আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি এত্থ চীৰরগণনায আপত্তিযো ৰেদিতব্বা. সেসং উত্তানমেৰ.
ছসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
অট্ঠমসিক্খাপদং.
৯. নৰমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯২১-৪. নৰমে ¶ – দুব্বলচীৰরপচ্চাসাযাতি দুব্বলায চীৰরপচ্চাসায. আনিসংসন্তি কিঞ্চাপি ‘‘ন মযং অয্যে সক্কোমা’’তি ৰদন্তি, ‘‘ইদানি পন তেসং কপ্পাসো আগমিস্সতি ¶ , সদ্ধো পসন্নো পুরিসো আগমিস্সতি, অদ্ধা দস্সতী’’তি এৰং আনিসংসং দস্সেত্ৰা নিৰারেন্তিযা অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
নৰমসিক্খাপদং.
১০. দসমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯২৭. দসমে – কথিনুদ্ধারং ন দস্সন্তীতি কীদিসো কথিনুদ্ধারো দাতব্বো, কীদিসো ন দাতব্বোতি? যস্স অত্থারমূলকো আনিসংসো মহা, উব্ভারমূলকো অপ্পো, এৰরূপো ন দাতব্বো. যস্স পন অত্থারমূলকো আনিসংসো অপ্পো, উব্ভারমূলকো মহা, এৰরূপো দাতব্বো. সমানিসংসোপি সদ্ধাপরিপালনত্থং দাতব্বোৰ.
৯৩১. আনিসংসন্তি ভিক্খুনিসঙ্ঘো জিণ্ণচীৰরো, কথিনানিসংসমূলকো মহালাভোতি ¶ এৰরূপং আনিসংসং দস্সেত্ৰা পটিবাহন্তিযা অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
দসমসিক্খাপদং.
নগ্গৰগ্গো ততিযো.
৪. তুৰট্টৰগ্গো
১. পঠমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯৩৩. তুৰট্টৰগ্গস্স ¶ ¶ পঠমসিক্খাপদে – তুৰট্টেয্যুন্তি নিপজ্জেয্যুং. সেসং উত্তানমেৰ. এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পঠমসিক্খাপদং.
২. দুতিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯৩৭. দুতিযে – একং অত্থরণঞ্চেৰ পাৰুরণঞ্চ এতাসন্তি একত্থরণপাৰুরণা; সংহারিমানং পাৰারত্থরণকটসারকাদীনং একং অন্তং অত্থরিত্ৰা একং পারুপিত্ৰা তুৰট্টেন্তীনমেতং অধিৰচনং.
৯৪০. ৰৰত্থানং দস্সেত্ৰাতি মজ্ঝে কাসাৰং ৰা কত্তরযট্ঠিং ৰা অন্তমসো কাযবন্ধনম্পি ঠপেত্ৰা নিপজ্জন্তীনং অনাপত্তীতি অত্থো. সেসং উত্তানমেৰ. এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
দুতিযসিক্খাপদং.
৩. ততিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯৪১. ততিযে – উল়ারসম্ভাৰিতাতি উল়ারকুলা পব্বজিতত্তা গুণেহি চ উল়ারত্তা উল়ারাতি সম্ভাৰিতা. ইস্সাপকতাতি ইস্সায অপকতা; অভিভূতাতি অত্থো. সঞ্ঞত্তি বহুলা এতাসন্তি সঞ্ঞত্তিবহুলা; দিৰসং মহাজনং সঞ্ঞাপযমানাতি অত্থো. ৰিঞ্ঞত্তি বহুলা এতাসন্তি ৰিঞ্ঞত্তিবহুলা. ৰিঞ্ঞত্তীতি হেতূদাহরণাদীহি ৰিৰিধেহি নযেহি ঞাপনা ৰেদিতব্বা, ন যাচনা.
৯৪৩. চঙ্কমনে ¶ ¶ নিৰত্তনগণনায আপত্তিযো ৰেদিতব্বা. তিট্ঠতি ৰাতিআদীসু পযোগগণনায. উদ্দিসতি ৰাতিআদীসু পদাদিগণনায. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কিরিযাকিরিযং ¶ , সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
ততিযসিক্খাপদং.
৪. চতুত্থসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯৪৯. চতুত্থে – সতি অন্তরাযেতি দসৰিধে অন্তরাযে সতি. পরিযেসিত্ৰা ন লভতীতি অঞ্ঞং উপট্ঠাযিকং ন লভতি. গিলানাযাতি সযং গিলানায. আপদাসূতি তথারূপে উপদ্দৰে সতি অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ.
ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং – অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
চতুত্থসিক্খাপদং.
৫. পঞ্চমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯৫২. পঞ্চমে – অঞ্ঞং আণাপেতীতি এত্থ সচে নিক্কড্ঢাতি আণত্তা একপযোগেন বহূনিপি দ্ৰারানি অতিক্কামেতি, একা আপত্তি. অথ ইমঞ্চিমঞ্চ দ্ৰারং অতিক্কামেহীতি এৰং আণত্তা অতিক্কামেতি, দ্ৰারগণনায আপত্তিযো. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
পঞ্চমসিক্খাপদং.
৬. ছট্ঠসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯৫৫. ছট্ঠে ¶ ¶ – সব্বং উত্তানমেৰ. সমনুভাসনসমুট্ঠানং – অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
ছট্ঠসিক্খাপদং.
৭-৮-৯. সত্তমঅট্ঠমনৰমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯৬১. সত্তমঅট্ঠমনৰমেসু সব্বং উত্তানমেৰ. সব্বানি এল়কলোমসমুট্ঠানানি, কিরিযানি, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খানি, অচিত্তকানি, পণ্ণত্তিৰজ্জানি, কাযকম্মানি, তিচিত্তানি তিৰেদনানীতি.
সত্তমঅট্ঠমনৰমসিক্খাপদানি.
১০. দসমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯৭৩. দসমে – আহুন্দরিকাতি সম্বাধা.
৯৭৫. ধুরং নিক্খিত্তমত্তেতি সচেপি ধুরং নিক্খিপিত্ৰা পচ্ছা পক্কমতি, আপত্তিযেৰাতি ¶ অত্থো. পৰারেত্ৰা পঞ্চ যোজনানি গচ্ছন্তিযাপি অনাপত্তি. ছসু ৰত্তব্বমেৰ নত্থি. সচে পন তীণি গন্ত্ৰা তেনেৰ মগ্গেন পচ্চাগচ্ছতি, ন ৰট্টতি. অঞ্ঞেন মগ্গেন আগন্তুং ৰট্টতি.
৯৭৬. অন্তরাযেতি দসৰিধে অন্তরাযে – পরং গচ্ছিস্সামীতি নিক্খন্তা, নদীপূরো পন আগতো, চোরা ৰা মগ্গে হোন্তি, মেঘো ৰা উট্ঠাতি, নিৰত্তিতুং ৰট্টতি. সেসং উত্তানমেৰ. পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং – অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
দসমসিক্খাপদং.
তুৰট্টৰগ্গো চতুত্থো.
৫. চিত্তাগারৰগ্গো
১. পঠমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯৭৮. চিত্তাগারৰগ্গস্স ¶ ¶ পঠমসিক্খাপদে – রাজাগারন্তি রঞ্ঞো কীল়নঘরং. চিত্তাগারন্তি কীল়নচিত্তসালং. আরামন্তি কীল়নউপৰনং. উয্যানন্তি কীল়নুয্যানং. পোক্খরণীন্তি কীল়নপোক্খরণিং. তস্মাযেৰ পদভাজনে ‘‘যত্থ কত্থচি রঞ্ঞো কীল়িতু’’ন্তিআদি ৰুত্তং. দস্সনায গচ্ছতি আপত্তি দুক্কটস্সাতি এত্থ পদৰারগণনায দুক্কটং. যত্থ ঠিতা পস্সতীতি এত্থ পন সচে একস্মিংযেৰ ঠানে ঠিতা পদং অনুদ্ধরমানা পঞ্চপি পস্সতি, একমেৰ পাচিত্তিযং. তং তং দিসাভাগং ওলোকেত্ৰা পস্সন্তিযা পন পাটেক্কা আপত্তিযো. ভিক্খুস্স পন সব্বত্থ দুক্কটং.
৯৮১. আরামে ঠিতাতি অজ্ঝারামে রাজাগারাদীনি করোন্তি, তানি পস্সন্তিযা অনাপত্তি. গচ্ছন্তী ৰা আগচ্ছন্তী ৰাতি পিণ্ডপাতাদীনং অত্থায গচ্ছন্তিযা মগ্গো হোতি, তানি পস্সতি, অনাপত্তি. সতি করণীযে গন্ত্ৰাতি রঞ্ঞো সন্তিকং কেনচি করণীযেন গন্ত্ৰা পস্সতি, অনাপত্তি. আপদাসূতি কেনচি উপদ্দুতা পৰিসিত্ৰা পস্সতি, অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ.
এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পঠমসিক্খাপদং.
২. দুতিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯৮২. দুতিযে ¶ – অভিনিসীদনাভিনিপজ্জনেসু পযোগগণনায আপত্তিযো ৰেদিতব্বা. সেসং উত্তানমেৰ.
এল়কলোমসমুট্ঠানং ¶ – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
দুতিযসিক্খাপদং.
৩. ততিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯৮৮. ততিযে ¶ – উজ্জৰুজ্জৰেতি যত্তকং হত্থেন অঞ্ছিতং হোতি, তস্মিং তক্কম্হি ৰেঠিতে একা আপত্তি. কন্তনতো পন পুব্বে কপ্পাসৰিচিননং আদিং কত্ৰা সব্বপযোগেসু হত্থৰারগণনায দুক্কটং.
৯৮৯. কন্তিতসুত্তন্তি দসিকসুত্তাদিং সঙ্ঘাটেত্ৰা কন্ততি, দুক্কন্তিতং ৰা পটিকন্ততি. সেসং উত্তানমেৰ. এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ততিযসিক্খাপদং.
৪. চতুত্থসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯৯২. চতুত্থে – যাগুং ৰাতিআদীসু তণ্ডুলকোট্টনং আদিং কত্ৰা সব্বেসু পুব্বপযোগেসু পযোগগণনায দুক্কটং. যাগুভত্তেসু ভাজনগণনায, খাদনীযাদীসু রূপগণনায পাচিত্তিযানি.
৯৯৩. যাগুপানেতি মনুস্সেহি সঙ্ঘস্সত্থায করিযমানে যাগুপানে ৰা সঙ্ঘভত্তে ৰা তেসং সহাযিকভাৰেন যংকিঞ্চি পচন্তিযা অনাপত্তি. চেতিযপূজায সহাযিকা হুত্ৰা গন্ধাদীনি পূজেতি, ৰট্টতি. অত্তনো ৰেয্যাৰচ্চকরস্সাতি সচেপি মাতাপিতরো আগচ্ছন্তি, যংকিঞ্চি বীজনিং ৰা সম্মুঞ্জনিদণ্ডকং ৰা কারাপেত্ৰা ৰেয্যাৰচ্চকরট্ঠানে ঠপেত্ৰাৰ যংকিঞ্চি পচিতুং ৰট্টতি. সেসং উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনি ততিযসদিসানেৰাতি.
চতুত্থসিক্খাপদং.
৫. পঞ্চমসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯৯৬. পঞ্চমে ¶ – অসতি অন্তরাযেতি দসৰিধে অন্তরাযে অসতি. ধুরং নিক্খিপিত্ৰা পচ্ছা ৰিনিচ্ছিনন্তী আপত্তিং আপজ্জিত্ৰাৰ ৰিনিচ্ছিনাতি.
৯৯৮. পরিযেসিত্ৰা ¶ ন লভতীতি সহাযিকা ভিক্খুনিযো ¶ ন লভতি. সেসং উত্তানমেৰ. ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং – অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং দুক্খৰেদনন্তি.
পঞ্চমসিক্খাপদং.
৬. ছট্ঠসিক্খাপদৰণ্ণনা
৯৯৯. ছট্ঠে – সব্বং নগ্গৰগ্গে আগারিকসিক্খাপদে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং. অযং পন ৰিসেসো, তং ছসমুট্ঠানং. ইদং ‘‘সহত্থা’’তি ৰুত্তত্তা এল়কলোমসমুট্ঠানং, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ছট্ঠসিক্খাপদং.
৭. সত্তমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০০৭. সত্তমে – পুন পরিযাযেনাতি পুনৰারে. আপদাসূতি মহগ্ঘচীৰরং সরীরতো মোচেত্ৰা সুপটিসামিতম্পি চোরা হরন্তি, এৰরূপাসু আপদাসু অনিস্সজ্জিত্ৰা নিৰাসেন্তিযা অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰাতি.
কথিনসমুট্ঠানং – কাযৰাচতো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
সত্তমসিক্খাপদং.
৮. অট্ঠমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০০৮. অট্ঠমে ¶ – অনিস্সজ্জিত্ৰাতি রক্খণত্থায অদত্ৰা; ‘‘ইমং জগ্গেয্যাসী’’তি এৰং অনাপুচ্ছিত্ৰাতি অত্থো.
১০১২. পরিযেসিত্ৰা ন লভতীতি পটিজগ্গিকং ন লভতি. গিলানাযাতি ৰচীভেদং কাতুং অসমত্থায. আপদাসূতি রট্ঠে ভিজ্জন্তে আৰাসে ¶ ছড্ডেত্ৰা গচ্ছন্তি, এৰরূপাসু আপদাসু অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনি অনন্তরসিক্খাপদসদিসানেৰাতি.
অট্ঠমসিক্খাপদং.
৯. নৰমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০১৫-৬. নৰমে – বাহিরকং অনত্থসংহিতন্তি হত্থিঅস্সরথধনুথরুসিপ্পআথব্বণখীলনৰসীকরণসোসাপনমন্তাগদপ্পযোগাদিভেদং ¶ পরূপঘাতকরং. পরিত্তন্তি যক্খপরিত্তনাগমণ্ডলাদিভেদং সব্বম্পি ৰট্টতি. সেসং উত্তানমেৰ.
পদসোধম্মসমুট্ঠানং – ৰাচতো ৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
নৰমসিক্খাপদং.
১০. দসমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০১৮. দসমে ৰাচেয্যাতি পদং ৰিসেসো, সেসং নৰমে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং সদ্ধিং সমুট্ঠানাদীহীতি.
দসমসিক্খাপদং.
চিত্তাগারৰগ্গো পঞ্চমো.
৬. আরামৰগ্গো
১. পঠমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০২৫. আরামৰগ্গস্স ¶ পঠমসিক্খাপদে – পরিক্খেপং অতিক্কামেন্তিযা, উপচারং ওক্কমন্তিযাতি এত্থ পঠমপাদে দুক্কটং, দুতিযপাদে পাচিত্তিযং.
১০২৭. সীসানুলোকিকাতি পঠমং পৰিসন্তীনং ভিক্খুনীনং সীসং অনুলোকেন্তী পৰিসতি, অনাপত্তি. যত্থ ভিক্খুনিযোতি যত্থ ভিক্খুনিযো পঠমতরং পৰিসিত্ৰা সজ্ঝাযচেতিযৰন্দনাদীনি করোন্তি, তত্থ তাসং ¶ সন্তিকং গচ্ছামীতি গন্তুং ৰট্টতি. আপদাসূতি কেনচি উপদ্দুতা হোতি, এৰরূপাসু আপদাসু পৰিসিতুং ৰট্টতি. সেসং উত্তানমেৰ.
ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং – কিরিযাকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পঠমসিক্খাপদং.
২. দুতিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০২৮. দুতিযে – আযস্মা কপ্পিতকোতি অযং জটিলসহস্সব্ভন্তরো থেরো. সংহরীতি সঙ্কামেসি. সংহটোতি সঙ্কামিতো. কাসাৰটোতি ন্হাপিতা কাসাৰং নিৰাসেত্ৰা কম্মং করোন্তি, তং সন্ধাযাহংসু. সেসং উত্তানমেৰ.
তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
দুতিযসিক্খাপদং.
৩. ততিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৩৬. ততিযে ¶ ¶ – অনুসাসনিপুরেক্খারাযাতি ইদানিপি ত্ৰং বালা অব্যত্তাতিআদিনা নযেন অনুসাসনিপক্খে ঠত্ৰা ৰদন্তিযা অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনি অনন্তরসিক্খাপদসদিসানেৰাতি.
ততিযসিক্খাপদং.
৪. চতুত্থসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৩৭. চতুত্থে – সব্বং উত্তানমেৰ. চতুসমুট্ঠানং – কাযতো কাযৰাচতো কাযচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি. নিমন্তিতায অনাপুচ্ছা ভুঞ্জন্তিযা আপত্তিসম্ভৰতো সিযা কিরিযাকিরিযং, পৰারিতায কপ্পিযং কারেত্ৰাপি অকারেত্ৰাপি ভুঞ্জন্তিযা আপত্তিসম্ভৰতো ¶ সিযা কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
চতুত্থসিক্খাপদং.
৫. পঞ্চমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৪৩. পঞ্চমে – কুলে মচ্ছরো কুলমচ্ছরো, কুলমচ্ছরো এতিস্সা অত্থীতি কুলমচ্ছরিনী কুলং ৰা মচ্ছরাযতীতি কুলমচ্ছরিনী. কুলস্স অৰণ্ণন্তি তং কুলং অস্সদ্ধং অপ্পসন্নন্তি. ভিক্খুনীনং অৰণ্ণন্তি ভিক্খুনিযো দুস্সীলা পাপধম্মাতি.
১০৪৫. সন্তংযেৰ আদীনৰন্তি কুলস্স ৰা ভিক্খুনীনং ৰা সন্তং অগুণং. সেসং উত্তানমেৰ. তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং দুক্খৰেদনন্তি.
পঞ্চমসিক্খাপদং.
৬. ছট্ঠসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৪৮. ছট্ঠে ¶ – ওৰাদাযাতি গরুধম্মত্থায. সংৰাসাযাতি উপোসথপৰারণাপুচ্ছনত্থায. অযমেত্থ সঙ্খেপো. ৰিত্থারো পন ভিক্খুনোৰাদকসিক্খাপদৰণ্ণনাযং ৰুত্তোযেৰ.
এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
ছট্ঠসিক্খাপদং.
৭. সত্তমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৫৩. সত্তমে ¶ – পরিযেসিত্ৰা ন লভতীতি ভিক্খুনিং ন লভতি. সেসং উত্তানমেৰ. ইমস্সাপি ৰিত্থারো ভিক্খুনোৰাদকে ৰুত্তোযেৰ.
ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং ¶ – অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
সত্তমসিক্খাপদং.
৮. অট্ঠমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৫৬. অট্ঠমে – এককম্মন্তিআদীহি উপোসথপৰারণাযেৰ ৰুত্তা. সেসং উত্তানমেৰ. ইমস্সাপি ৰিত্থারো ভিক্খুনোৰাদকে ৰুত্তোযেৰ.
পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং – অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
অট্ঠমসিক্খাপদং.
৯. নৰমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৫৮. নৰমে ¶ – সব্বং উত্তানমেৰ. ইমস্সাপি ৰিত্থারো ভিক্খুনোৰাদকে ৰুত্তোযেৰ.
ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং – অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
নৰমসিক্খাপদং.
১০. দসমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৬২. দসমে – পসাখেতি অধোকাযে. অধোকাযো হি যস্মা ততো রুক্খস্স সাখা ৰিয উভো ঊরূ পভিজ্জিত্ৰা গতা, তস্মা পসাখোতি ৰুচ্চতি.
১০৬৫. ভিন্দাতিআদীসু সচে ‘‘ভিন্দ, ফালেহী’’তি সব্বানি আণাপেতি, সো চ তথেৰ করোতি, ছ আণত্তিদুক্কটানি ছ চ পাচিত্তিযানি আপজ্জতি. অথাপি এৰং আণাপেতি – ‘‘উপাসক, যংকিঞ্চি এত্থ কাতব্বং, তং সব্বং করোহী’’তি, সো চ সব্বানিপি ভেদনাদীনি করোতি; একৰাচায ছ ¶ দুক্কটানি ছ পাচিত্তিযানীতি দ্ৰাদস আপত্তিযো. সচে পন ভেদনাদীসুপি একংযেৰ ৰত্ৰা ‘‘ইদং করোহী’’তি আণাপেতি, সো চ সব্বানি করোতি, যং আণত্তং, তস্সেৰ করণে পাচিত্তিযং. সেসেসু অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ.
কথিনসমুট্ঠানং – কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং ¶ , অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
দসমসিক্খাপদং.
আরামৰগ্গো ছট্ঠো.
৭. গব্ভিনিৰগ্গো
১. পঠমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৬৯. গব্ভিনিৰগ্গস্স ¶ পঠমসিক্খাপদে – আপন্নসত্তাতি কুচ্ছিপৰিট্ঠসত্তা.
পঠমসিক্খাপদং.
২. দুতিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৭৩-৪. দুতিযে – পাযন্তিন্তি থঞ্ঞং পাযমানং. মাতা ৰা হোতীতি যং দারকং পাযেতি, তস্স মাতা ৰা হোতি ধাতি ৰা. সেসং উত্তানমেৰ. উভযম্পি তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
দুতিযসিক্খাপদং.
৩. ততিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৭৭. ততিযে – সিক্খাসম্মুতিং দাতুন্তি কস্মা দাপেসি? ‘‘মাতুগামো নাম লোলো হোতি দ্ৰে ৰস্সানি ছসু ধম্মেসু অসিক্খিত্ৰা সীলানি পূরযমানো কিলমতি, সিক্খিত্ৰা পন পচ্ছা ন কিলমিস্সতি, নিত্থরিস্সতী’’তি দাপেসি.
১০৭৯. পাণাতিপাতা ¶ ৰেরমণিং দ্ৰে ৰস্সানি অৰীতিক্কম্ম সমাদানং সমাদিযামীতি যং তং পাণাতিপাতা ৰেরমণীতি পঞ্ঞত্তং সিক্খাপদং, তং পাণাতিপাতা ৰেরমণিসিক্খাপদং দ্ৰে ৰস্সানি অৰীতিক্কমিতব্বসমাদানং কত্ৰা সমাদিযামীতি অত্থো. এস নযো সব্বত্থ. ইমা ছ সিক্খাযো সট্ঠিৰস্সাযপি পব্বজিতায দাতব্বাযেৰ, ন এতাসু অসিক্খিতা উপসম্পাদেতব্বা.
ততিযসিক্খাপদং.
৪. চতুত্থসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৮৪. চতুত্থে ¶ – সব্বং উত্তানমেৰ. সচে পন পঠমং ৰুট্ঠানসম্মুতি ন দিন্না হোতি, উপসম্পদমাল়কেপি দাতব্বাযেৰ. ইমা দ্ৰেপি মহাসিক্খমানা নাম.
চতুত্থসিক্খাপদং.
৫. পঞ্চমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৯০. পঞ্চমে ¶ – কিঞ্চাপি ঊনদ্ৰাদসৰস্সং পরিপুণ্ণসঞ্ঞায ৰুট্ঠাপেন্তিযা অনাপত্তি, সা পন অনুপসম্পন্নাৰ হোতি. সেসং উত্তানমেৰ.
পঞ্চমসিক্খাপদং.
৬. ছট্ঠসিক্খাপদৰণ্ণনা
১০৯৫. ছট্ঠে – দসৰস্সায গিহিগতায সিক্খাসম্মুতিং দত্ৰা পরিপুণ্ণদ্ৰাদসৰস্সং উপসম্পাদেতুং ৰট্টতি.
ছট্ঠসিক্খাপদং.
৭. সত্তমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১০১. সত্তমে ¶ – সব্বং উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনিপি সব্বেসু দুতিযে ৰুত্তসদিসানেৰ. অযং পন ৰিসেসো – যত্থ সম্মুতি অত্থি, তত্থ কিরিযাকিরিযং হোতীতি.
সত্তমসিক্খাপদং.
৮. অট্ঠমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১০৮. অট্ঠমে ¶ – ন অনুগ্গণ্হাপেয্যাতি ‘‘ইমিস্সা অয্যে উদ্দেসাদীনি দেহী’’তি এৰং উদ্দেসাদীহি ন অনুগ্গণ্হাপেয্য.
১১১০. পরিযেসিত্ৰাতি অঞ্ঞং পরিযেসিত্ৰা ন লভতি, সযং গিলানা হোতি, ন সক্কোতি উদ্দেসাদীনি দাতুং, তস্সা অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ. ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং – অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
অট্ঠমসিক্খাপদং.
৯. নৰমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১১৩. নৰমে – ন উপট্ঠহেয্যাতি চুণ্ণেন মত্তিকায দন্তকট্ঠেন মুখোদকেনাতি এৰং তেন তেন করণীযেন ন উপট্ঠহেয্য. সেসং উত্তানমেৰ. পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং – অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
নৰমসিক্খাপদং.
১০. দসমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১১৬. দসমে – নেৰ ৰূপকাসেয্যাতি ন গহেত্ৰা গচ্ছেয্য. ন ৰূপকাসাপেয্যাতি ‘‘ইমং অয্যে গহেত্ৰা গচ্ছা’’তি অঞ্ঞং ন আণাপেয্য. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং – অকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং ¶ , সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
দসমসিক্খাপদং.
গব্ভিনিৰগ্গো সত্তমো.
৮. কুমারিভূতৰগ্গো
১-২-৩. পঠমদুতিযততিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১১৯. কুমারিভূতৰগ্গস্স ¶ ¶ পঠমদুতিযততিযসিক্খাপদানি তীণি তীহি গিহিগতসিক্খাপদেহি সদিসানি. যা পন তা সব্বপঠমা দ্ৰে মহাসিক্খমানা, তা অতিক্কন্তৰীসতিৰস্সাতি ৰেদিতব্বা. তা গিহিগতা ৰা হোন্তু অগিহিগতা ৰা, সিক্খমানা ইচ্চেৰ ৰত্তব্বা, গিহিগতাতি ৰা কুমারিভূতাতি ৰা ন ৰত্তব্বা. গিহিগতায দসৰস্সকালে সিক্খাসম্মুতিং দত্ৰা দ্ৰাদসৰস্সকালে উপসম্পদা কাতব্বা. একাদসৰস্সকালে দত্ৰা তেরসৰস্সকালে কাতব্বা, দ্ৰাদসতেরসচুদ্দসপন্নরসসোল়সসত্তরসঅট্ঠারসৰস্সকালে সম্মুতিং দত্ৰা ৰীসতিৰস্সকালে উপসম্পদা কাতব্বা. অট্ঠারসৰস্সকালতো পট্ঠায চ পনাযং গিহিগতাতিপি কুমারিভূতাতিপি ৰত্তুং ৰট্টতি, কুমারিভূতা পন গিহিগতাতি ন ৰত্তব্বা, কুমারিভূতা ইচ্চেৰ ৰত্তব্বা. মহাসিক্খমানা পন গিহিগতাতিপি ৰত্তুং ন ৰট্টতি, কুমারিভূতাতিপি ৰত্তুং ন ৰট্টতি, সিক্খাসম্মুতিদানৰসেন পন তিস্সোপি সিক্খমানাতি ৰত্তুং ৰট্টতি.
পঠমদুতিযততিযানি.
৪-৫-৬. চতুত্থপঞ্চমছট্ঠসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১৩৬. চতুত্থপঞ্চমছট্ঠেসু সব্বং উত্তানমেৰ. সব্বানি তিসমুট্ঠানানি চতুত্থং কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি. পঞ্চমং কিরিযাকিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং ¶ , কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি. যঞ্চেত্থ সঙ্ঘেন পরিচ্ছিন্দিতব্বাতি ৰুত্তং, তস্স উপপরিক্খিতব্বাতি অত্থো. ছট্ঠং কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং দুক্খৰেদনন্তি. যং পনেত্থ ‘‘পরিচ্ছিন্দিত্ৰা’’তি ৰুত্তং, তস্স উপপরিক্খিত্ৰাতি অত্থো.
চতুত্থপঞ্চমছট্ঠসিক্খাপদানি
৭. সত্তমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১৫০. সত্তমে ¶ – সব্বং উত্তানমেৰ. ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.
সত্তমসিক্খাপদং.
৮. অট্ঠমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১৫৪. অট্ঠমেপি ¶ – সব্বং উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনিপি অনন্তরসদিসানেৰাতি.
অট্ঠমসিক্খাপদং.
৯. নৰমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১৫৮. নৰমে – সোকাৰাসন্তি সঙ্কেতং কত্ৰা অগচ্ছমানা পুরিসানং অন্তো সোকং পৰেসেতীতি সোকাৰাসা, তং সোকাৰাসং. তেনেৰাহ – ‘‘সোকাৰাসা নাম পরেসং দুক্খং উপ্পাদেতী’’তি. অথ ৰা ঘরং ৰিয ঘরসামিকা, অযম্পি পুরিসসমাগমং অলভমানা সোকং আৰিসতি. ইতি যং আৰিসতি, স্ৰাস্সা আৰাসো হোতীতি সোকাৰাসা. তেনাহ – ‘‘সোকং আৰিসতী’’তি. অজানন্তীতি এদিসা ¶ অযন্তি অজানমানা. সেসং উত্তানমেৰ. তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
নৰমসিক্খাপদং.
১০. দসমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১৬৪. দসমে – অনাপুচ্ছাতি অনাপুচ্ছিত্ৰা. ভিক্খুনীহি দ্ৰিক্খত্তুং আপুচ্ছিতব্বং – পব্বজ্জাকালে চ উপসম্পদাকালে চ, ভিক্খূনং পন সকিং আপুচ্ছিতেপি ৰট্টতি.
১১৬৫. অজানন্তীতি ¶ মাতাদীনং অত্থিভাৰং অজানন্তী. সেসং উত্তানমেৰ. ইদং অপুব্বসমুট্ঠানসীসং. চতুসমুট্ঠানং – ৰাচতো কাযৰাচতো ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি. কথং? অব্ভানকম্মাদীসু কেনচিদেৰ করণীযেন খণ্ডসীমাযং নিসিন্না ‘‘পক্কোসথ সিক্খমানং, ইধেৰ নং উপসম্পাদেস্সামা’’তি উপসম্পাদেতি; এৰং ৰাচতো সমুট্ঠাতি. উপস্সযতো পট্ঠায উপসম্পাদেস্সামীতি ৰত্ৰা খণ্ডসীমং গচ্ছন্তিযা কাযৰাচতো সমুট্ঠাতি. দ্ৰীসুপি ঠানেসু পণ্ণত্তিভাৰং জানিত্ৰাৰ ৰীতিক্কমং করোন্তিযা ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি. অননুজানাপেত্ৰা উপসম্পাদনতো কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
দসমসিক্খাপদং.
১১. একাদসমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১৬৭-৮. একাদসমে – পারিৰাসিকছন্দদানেনাতি পারিৰাসিযেন ছন্দদানেন. তত্থ চতুব্বিধং পারিৰাসিযং – পরিসপারিৰাসিযং ¶ , রত্তিপারিৰাসিযং, ছন্দপারিৰাসিযং, অজ্ঝাসযপারিৰাসিযন্তি. তত্থ পরিসপারিৰাসিযং নাম ভিক্খূ কেনচিদেৰ করণীযেন সন্নিপতিতা হোন্তি, অথ মেঘো ৰা উট্ঠাতি, উস্সারণা ৰা করিযতি, মনুস্সা ৰা অজ্ঝোত্থরন্তা আগচ্ছন্তি, ভিক্খূ ¶ ‘‘অনোকাসা মযং অঞ্ঞত্র গচ্ছামা’’তি ছন্দং অৰিস্সজ্জেত্ৰাৰ উট্ঠহন্তি. ইদং পরিসপারিৰাসিযং. কিঞ্চাপি পরিসপারিৰাসিযং, ছন্দস্স পন অৰিস্সট্ঠত্তা কম্মং কাতুং ৰট্টতি.
পুন ভিক্খূ ‘‘উপোসথাদীনি করিস্সামা’’তি রত্তিং সন্নিপতিত্ৰা ‘‘যাৰ সব্বে সন্নিপতন্তি, তাৰ ধম্মং সুণিস্সামা’’তি একং অজ্ঝেসন্তি, তস্মিং ধম্মকথং কথেন্তেযেৰ অরুণো উগ্গচ্ছতি. সচে ‘‘চাতুদ্দসিকং উপোসথং করিস্সামা’’তি নিসিন্না ‘‘পন্নরসো’’তি কাতুং ৰট্টতি. সচে পন্নরসিকং কাতুং নিসিন্না পাটিপদে অনুপোসথে উপোসথং কাতুং ন ৰট্টতি, অঞ্ঞং পন সঙ্ঘকিচ্চং কাতুং ৰট্টতি. ইদং রত্তিপারিৰাসিযং নাম.
পুন ভিক্খূ ‘‘কিঞ্চিদেৰ অব্ভানাদিসঙ্ঘকম্মং করিস্সামা’’তি নিসিন্না হোন্তি, তত্রেকো নক্খত্তপাঠকো ভিক্খু এৰং ৰদতি – ‘‘অজ্জ নক্খত্তং দারুণং, মা ইমং কম্মং করোথা’’তি. তে তস্স ৰচনেন ছন্দং ৰিস্সজ্জেত্ৰা তত্থেৰ নিসিন্না হোন্তি. অথঞ্ঞো আগন্ত্ৰা ‘‘নক্খত্তং পটিমানেন্তং ¶ অত্থো বালং উপচ্চগা’’তি (জা. ১.১.৪৯) ৰত্ৰা ‘‘কিং নক্খত্তেন করোথা’’তি ৰদতি. ইদং ছন্দপারিৰাসিযঞ্চেৰ অজ্ঝাসযপারিৰাসিযঞ্চ. এতস্মিং পারিৰাসিযে পুন ছন্দপারিসুদ্ধিং অনানেত্ৰা কম্মং কাতুং ন ৰট্টতি.
ৰুট্ঠিতায পরিসাযাতি ছন্দং ৰিস্সজ্জেত্ৰা কাযেন ৰা ৰাচায ৰা ছন্দৰিস্সজ্জনমত্তেনেৰ ৰা উট্ঠিতায পরিসায.
১১৬৯. অনাপত্তি অৰুট্ঠিতায পরিসাযাতি ছন্দং অৰিস্সজ্জেত্ৰা অৰুট্ঠিতায অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ. তিসমুট্ঠানং – কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং ¶ , কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
একাদসমসিক্খাপদং.
১২. দ্ৰাদসমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১৭০. দ্ৰাদসমে – উপস্সযো ন সম্মতীতি ৰসনোকাসো নপ্পহোতি. সেসং উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনি অনন্তরসদিসানেৰাতি.
দ্ৰাদসমসিক্খাপদং.
১৩. তেরসমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১৭৫. তেরসমে ¶ – একং ৰস্সং দ্ৰেতি একন্তরিকে একস্মিং সংৰচ্ছরে দ্ৰে ৰুট্ঠাপেতি. সেসং উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনিপি ৰুত্তসদিসানেৰাতি.
তেরসমসিক্খাপদং.
কুমারিভূতৰগ্গো অট্ঠমো.
৯. ছত্তুপাহনৰগ্গো
১. পঠমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১৮১. ছত্তৰগ্গস্স ¶ পঠমসিক্খাপদে – সকিম্পি ধারেতি আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি মগ্গগমনে একপযোগেনেৰ দিৰসম্পি ধারেতি, একাৰ আপত্তি. সচে কদ্দমাদীনি পত্ৰা উপাহনা ওমুঞ্চিত্ৰা ছত্তমেৰ ধারেন্তী গচ্ছতি, দুক্কটং. অথাপি গচ্ছাদীনি দিস্ৰা ছত্তং অপনামেত্ৰা উপাহনারুল়্হাৰ গচ্ছতি, দুক্কটমেৰ. সচে ছত্তম্পি অপনামেত্ৰা উপাহনাপি ওমুঞ্চিত্ৰা পুন ধারেতি, পুন পাচিত্তিযং. এৰং পযোগগণনায আপত্তিযো ৰেদিতব্বা. সেসং উত্তানমেৰ. এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পঠমসিক্খাপদং.
২. দুতিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১৮৪. দুতিযে – যানেন যাযন্তীতি এত্থাপি ওরোহিত্ৰা পুনপ্পুনং অভিরুহন্তিযা পযোগগণনায আপত্তিযো ৰেদিতব্বা. সেসং পঠমে ৰুত্তনযমেৰাতি.
দুতিযসিক্খাপদং.
৩. ততিযসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১৯০. ততিযে ¶ – ৰিপ্পকিরিযিংসূতি মণযো ৰিপ্পকিণ্ণা. ইধাপি ওমুঞ্চিত্ৰা ধারেন্তিযা পযোগগণনায আপত্তিযো. সমুট্ঠানাদীনি ৰুত্তনযানেৰ. কেৰলং ইধ অকুসলচিত্তং হোতীতি.
ততিযসিক্খাপদং.
৪. চতুত্থসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১৯৪. চতুত্থে ¶ ¶ – সীসূপগাদীসু যং যং ধারেতি, তস্স তস্স ৰসেন ৰত্থুগণনায আপত্তিযো ৰেদিতব্বা. সেসং ততিযে ৰুত্তনযমেৰাতি.
চতুত্থসিক্খাপদং.
৫. পঞ্চমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১১৯৯. পঞ্চমে – গন্ধৰণ্ণকেনাতি গন্ধেন চ ৰণ্ণকেন চ. সেসং উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনি ততিযসদিসানেৰাতি.
পঞ্চমসিক্খাপদং.
৬. ছট্ঠসিক্খাপদৰণ্ণনা
১২০২. ছট্ঠে – সব্বং পঞ্চমে ৰুত্তসদিসমেৰাতি.
ছট্ঠসিক্খাপদং.
৭. সত্তমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১২০৮-৯. সত্তমে – উম্মদ্দাপেতি আপত্তি পাচিত্তিযস্সাতি এত্থ হত্থং অমোচেত্ৰা উম্মদ্দনে একাৰ আপত্তি, মোচেত্ৰা মোচেত্ৰা উম্মদ্দনে পযোগগণনায ¶ আপত্তিযো. সম্বাহনেপি এসেৰ নযো. গিলানাযাতি অন্তমসো মগ্গগমনপরিস্সমেনাপি সাবাধায. আপদাসূতি চোরভযাদীহি সরীরকম্পনাদীসু. সেসং উত্তানমেৰ. সমুট্ঠানাদীনি ততিযসদিসানেৰাতি.
সত্তমসিক্খাপদং.
৮-৯-১০. অট্ঠমনৰমদসমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১২১০. অট্ঠমাদীসু ¶ তীসু সিক্খমানায সামণেরিযা, গিহিনিযাতি ইদমেৰ নানাকরণং, সেসং সত্তমে ৰুত্তসদিসমেৰাতি.
অট্ঠমনৰমদসমসিক্খাপদানি.
১১. একাদসমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১২১৪. একাদসমে – ভিক্খুস্স পুরতোতি অভিমুখমেৰাতি অত্থো. ইদং পন উপচারং সন্ধায কথিতন্তি ৰেদিতব্বং. সেসং উত্তানমেৰ. কথিনসমুট্ঠানং – কাযৰাচতো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
একাদসমসিক্খাপদং.
১২. দ্ৰাদসমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১২১৯-২৩. দ্ৰাদসমে – অনোকাসকতন্তি অসুকস্মিং নাম ঠানে পুচ্ছামীতি এৰং অকতওকাসং. তেনেৰাহ – ‘‘অনোকাসকতন্তি অনাপুচ্ছা’’তি ¶ . অনোদিস্সাতি অসুকস্মিং নাম ঠানে পুচ্ছামীতি এৰং অনিযমেত্ৰা কেৰলং ‘‘পুচ্ছিতব্বং অত্থি, পুচ্ছামি অয্যা’’তি এৰং ৰত্ৰা. সেসং উত্তানমেৰ. পদসোধম্মসমুট্ঠানং – ৰাচতো ৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযাকিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
দ্ৰাদসমসিক্খাপদং.
১৩. তেরসমসিক্খাপদৰণ্ণনা
১২২৬. তেরসমে ¶ ¶ – পরিক্খেপং অতিক্কামেন্তিযাতি একেন পাদেন অতিক্কন্তে দুক্কটং, দুতিযেন পাচিত্তিযং. উপচারেপি এসেৰ নযো.
১২২৭. অচ্ছিন্নচীৰরিকাযাতিআদীসু সঙ্কচ্চিকচীৰরমেৰ চীৰরন্তি ৰেদিতব্বং. আপদাসূতি মহগ্ঘং হোতি সঙ্কচ্চিকং, পারুপিত্ৰা গচ্ছন্তিযাৰ উপদ্দৰো উপ্পজ্জতি, এৰরূপাসু আপদাসু অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰ. এল়কলোমসমুট্ঠানং – কিরিযং, নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
তেরসমসিক্খাপদং.
ছত্তুপাহনৰগ্গো নৰমো.
উদ্দিট্ঠা খো অয্যাযো ছসট্ঠিসতং পাচিত্তিযা ধম্মাতি এত্থ সব্বানেৰ ভিক্খুনীনং খুদ্দকেসু ছন্নৰুতি, ভিক্খূনং দ্ৰেনৰুতীতি অট্ঠাসীতিসতং সিক্খাপদানি, ততো সকলং ভিক্খুনীৰগ্গং, পরম্পরভোজনং, অনতিরিত্তভোজনং, অনতিরিত্তেন অভিহট্ঠুং পৰারণং, পণীতভোজনৰিঞ্ঞত্তি, অচেলকসিক্খাপদং, দুট্ঠুল্লপটিচ্ছাদনং, ঊনৰীসতিৰস্সুপসম্পাদনং, মাতুগামেন সদ্ধিং সংৰিধায অদ্ধানগমনং, রাজন্তেপুরপ্পৰেসনং, সন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা ৰিকালে গামপ্পৰেসনং, নিসীদনং ৰস্সিকসাটিকন্তি ইমানি দ্ৰাৰীসতি সিক্খাপদানি অপনেত্ৰা সেসানি সতঞ্চ ছসট্ঠি চ সিক্খাপদানি পাতিমোক্খুদ্দেসমগ্গেন উদ্দিট্ঠানি হোন্তীতি ৰেদিতব্বানি. তেনাহ – ‘‘উদ্দিট্ঠা খো ¶ অয্যাযো ছসট্ঠিসতং পাচিত্তিযা ধম্মা…পে… এৰমেতং ধারযামী’’তি.
তত্রাযং সঙ্খেপতো সমুট্ঠানৰিনিচ্ছযো – গিরগ্গসমজ্জং, চিত্তাগারসিক্খাপদং, সঙ্ঘাণি, ইত্থালঙ্কারো, গন্ধৰণ্ণকো, ৰাসিতকপিঞ্ঞাকো, ভিক্খুনীআদীহি উম্মদ্দনপরিমদ্দনানীতি ইমানি দস সিক্খাপদানি অচিত্তকানি লোকৰজ্জানি. অযং পনেত্থ অধিপ্পাযো – ৰিনাপি চিত্তেন আপজ্জিতব্বত্তা অচিত্তকানি, চিত্তে পন সতি অকুসলেনেৰ আপজ্জিতব্বত্তা লোকৰজ্জানি. অৰসেসানি অচিত্তকানি, পণ্ণত্তিৰজ্জানেৰ. চোরীৰুট্ঠাপনং, গামন্তরং, আরামসিক্খাপদং ¶ গব্ভিনিৰগ্গে আদিতো পট্ঠায সত্ত, কুমারিভূতৰগ্গে আদিতো পট্ঠায পঞ্চ, পুরিসসংসট্ঠং পারিৰাসিযছন্দদানং, অনুৰস্সৰুট্ঠাপনং, একন্তরিকৰুট্ঠাপনন্তি ¶ ইমানি একূনৰীসতি সিক্খাপদানি সচিত্তকানি পণ্ণত্তিৰজ্জানি, অৰসেসানি সচিত্তকানি লোকৰজ্জানেৰাতি.
সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায ভিক্খুনীৰিভঙ্গে
খুদ্দকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
পাচিত্তিযকণ্ডং নিট্ঠিতং.
৫. পাটিদেসনীযকণ্ডং (ভিক্খুনীৰিভঙ্গৰণ্ণনা)
পাটিদেসনীযসিক্খাপদৰণ্ণনা
পাটিদেসনীযা ¶ নাম, খুদ্দকানং অনন্তরা;
যে ধম্মা অট্ঠ আরুল়্হা, সঙ্খেপেনেৰ সঙ্গহং;
তেসং পৰত্ততে এসা, সঙ্খেপেনেৰ ৰণ্ণনা.
১২২৮. যানি হি এত্থ পাল়িযং সপ্পিতেলাদীনি নিদ্দিট্ঠানি, তানিযেৰ ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জন্তিযা পাটিদেসনীযা. পাল়িৰিনিমুত্তকেসু পন সব্বেসু দুক্কটং. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ. অট্ঠৰিধম্পি পনেতং পাটিদেসনীযং চতুসমুট্ঠানং – কাযতো কাযৰাচতো কাযচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি, কিরিযং নোসঞ্ঞাৰিমোক্খং, অচিত্তকং, পণ্ণত্তিৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, তিচিত্তং, তিৰেদনন্তি.
পাটিদেসনীযৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
পাটিদেসনীযকণ্ডং নিট্ঠিতং.
সেখিযা পন উদ্দিট্ঠা, যে ধম্মা পঞ্চসত্ততি;
তেসং অনন্তরাযেৰ, সত্তাধিকরণৰ্হযা.
মহাৰিভঙ্গে ¶ যো ৰুত্তো, তেসং অত্থৰিনিচ্ছযো;
ভিক্খুনীনং ৰিভঙ্গেপি, তাদিসংযেৰ তং ৰিদূ.
যস্মা ¶ ¶ তস্মা ৰিসুং তেসং, ধম্মানং অত্থৰণ্ণনা;
ন ৰুত্তা তত্থ যা ৰুত্তা, ৰুত্তাযেৰ হি সা ইধাতি.
সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায
ভিক্খুনীৰিভঙ্গৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
সব্বাসৰপহং এসা, নিট্ঠিতা ৰণ্ণনা যথা;
সব্বাসৰপহং মগ্গং, পত্ৰা পস্সন্তু নিব্বুতিন্তি.
উভতোৰিভঙ্গট্ঠকথা নিট্ঠিতা.