📜
নমো তস্স ভগৰতো অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্স
ৰিনযপিটকে
মহাৰগ্গ-অট্ঠকথা
১. মহাখন্ধকং
বোধিকথা
উভিন্নং ¶ ¶ পাতিমোক্খানং, সঙ্গীতিসমনন্তরং;
সঙ্গাযিংসু মহাথেরা, খন্ধকং খন্ধকোৰিদা.
যং তস্স দানি সম্পত্তো, যস্মা সংৰণ্ণনাক্কমো;
তস্মা হোতি অযং তস্স, অনুত্তানত্থৰণ্ণনা.
পদভাজনিযে অত্থা, যেহি যেসং পকাসিতা;
তে চে পুন ৰদেয্যাম, পরিযোসানং কদা ভৰে.
উত্তানা ¶ চেৰ যে অত্থা, তেসং সংৰণ্ণনায কিং;
অধিপ্পাযানুসন্ধীহি, ব্যঞ্জনেন চ যে পন.
অনুত্তানা ন তে যস্মা, সক্কা ঞাতুং অৰণ্ণিতা;
তেসংযেৰ অযং তস্মা, হোতি সংৰণ্ণনানযোতি.
১. তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা উরুৰেলাযং ৰিহরতি নজ্জা নেরঞ্জরায তীরে বোধিরুক্খমূলে পঠমাভিসম্বুদ্ধোতি এত্থ কিঞ্চাপি ‘‘তেন সমযেন বুদ্ধো ভগৰা ৰেরঞ্জায’’ন্তিআদীসু ৰিয করণৰচনে ৰিসেসকারণং নত্থি, ৰিনযং পত্ৰা পন করণৰচনেনেৰ অযমভিলাপো আরোপিতোতি আদিতো পট্ঠায আরুল়্হাভিলাপৰসেনেৰেতং ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং. এস নযো অঞ্ঞেসুপি ইতো পরেসু এৰরূপেসু.
কিং পনেতস্স ¶ ৰচনে পযোজনন্তি? পব্বজ্জাদীনং ৰিনযকম্মানং আদিতো পট্ঠায নিদানদস্সনং. যা হি ভগৰতা ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ইমেহি তীহি ¶ সরণগমনেহি পব্বজ্জং উপসম্পদ’’ন্তি (মহাৰ. ৩৪) এৰং পব্বজ্জা চেৰ উপসম্পদা চ অনুঞ্ঞাতা, যানি চ রাজগহাদীসু উপজ্ঝাযউপজ্ঝাযৰত্তআচরিযআচরিযৰত্তাদীনি অনুঞ্ঞাতানি, তানি অভিসম্বোধিং পত্ৰা সত্তসত্তাহং বোধিমণ্ডে ৰীতিনামেত্ৰা বারাণসিযং ধম্মচক্কং পৰত্তেত্ৰা ইমিনা অনুক্কমেন ইদঞ্চিদঞ্চ ঠানং পত্ৰা ইমস্মিঞ্চ ইমস্মিঞ্চ ৰত্থুস্মিং পঞ্ঞত্তানীতি এৰমেতেসং পব্বজ্জাদীনং ৰিনযকম্মানং আদিতো পট্ঠায নিদানদস্সনং এতস্স ৰচনে পযোজনন্তি ৰেদিতব্বং.
তত্থ উরুৰেলাযন্তি মহাৰেলাযং; মহন্তে ৰালিকরাসিম্হীতি অত্থো. অথ ৰা ‘‘উরূ’’তি ৰালিকা ৰুচ্চতি; ‘‘ৰেলা’’তি মরিযাদা; ৰেলাতিক্কমনহেতু আহটা উরু উরুৰেলাতি এৰম্পেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. অতীতে কির অনুপ্পন্নে বুদ্ধে দসসহস্সকুলপুত্তা তাপসপব্বজ্জং পব্বজিত্ৰা তস্মিং পদেসে ৰিহরন্তা একদিৰসং সন্নিপতিত্ৰা কতিকৰত্তং অকংসু – ‘‘কাযকম্মৰচীকম্মানি নাম পরেসম্পি পাকটানি হোন্তি, মনোকম্মং পন অপাকটং; তস্মা যো কামৰিতক্কং ৰা ব্যাপাদৰিতক্কং ৰা ৰিহিংসাৰিতক্কং ৰা ৰিতক্কেতি, তস্স অঞ্ঞো চোদকো নাম নত্থি, সো অত্তনাৰ অত্তানং চোদেত্ৰা পত্তপুটেন ৰালিকং আহরিত্ৰা ইমস্মিং ঠানে আকিরতু, ইদমস্স দণ্ডকম্ম’’ন্তি. ততো পট্ঠায যো তাদিসং ৰিতক্কং ৰিতক্কেতি, সো তত্থ পত্তপুটেন ৰালিকং আকিরতি. এৰং তত্থ অনুক্কমেন মহাৰালিকরাসি জাতো, ততো নং ¶ পচ্ছিমা জনতা পরিক্খিপিত্ৰা চেতিযট্ঠানমকাসি. তং সন্ধায ৰুত্তং – ‘‘উরুৰেলাযন্তি মহাৰেলাযং; মহন্তে ৰালিকরাসিম্হীতি অত্থো’’তি. তমেৰ সন্ধায ৰুত্তং – ‘‘অথ ৰা উরূতি ৰালিকা ৰুচ্চতি; ৰেলাতি মরিযাদা; ৰেলাতিক্কমনহেতু আহটা উরু উরুৰেলাতি এৰম্পেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো’’তি.
বোধিরুক্খমূলেতি বোধি ৰুচ্চতি চতূসু মগ্গেসু ঞাণং; তং বোধিং ভগৰা এত্থ পত্তোতি রুক্খোপি ‘‘বোধিরুক্খো’’ত্ৰেৰ নামং লভি, তস্স বোধিরুক্খস্স মূলে বোধিরুক্খমূলে. পঠমাভিসম্বুদ্ধোতি ¶ পঠমং অভিসম্বুদ্ধো; অভিসম্বুদ্ধো হুত্ৰা সব্বপঠমংযেৰাতি অত্থো. একপল্লঙ্কেনাতি সকিম্পি অনুট্ঠহিত্ৰা যথাআভুজিতেন একেনেৰ পল্লঙ্কেন. ৰিমুত্তিসুখপটিসংৰেদীতি ৰিমুত্তিসুখং ফলসমাপত্তিসুখং পটিসংৰেদযমানো.
পটিচ্চসমুপ্পাদন্তি ¶ পচ্চযাকারং. পচ্চযাকারো হি অঞ্ঞমঞ্ঞং পটিচ্চ সহিতে ধম্মে উপ্পাদেতীতি ‘‘পটিচ্চসমুপ্পাদো’’তি ৰুচ্চতি. অযমেত্থ সঙ্খেপো. ৰিত্থারো পন সব্বাকারসম্পন্নং ৰিনিচ্ছযং ইচ্ছন্তেন ৰিসুদ্ধিমগ্গতো গহেতব্বো. অনুলোমপটিলোমন্তি অনুলোমঞ্চ পটিলোমঞ্চ. তত্থ ‘‘অৰিজ্জাপচ্চযা সঙ্খারা’’তিআদিনা নযেন ৰুত্তো অৰিজ্জাদিকো পচ্চযাকারো অত্তনা কত্তব্বকিচ্চকরণতো ‘‘অনুলোমো’’তি ৰুচ্চতি. ‘‘অৰিজ্জায ত্ৰেৰ অসেসৰিরাগনিরোধা সঙ্খারনিরোধো’’তিআদিনা নযেন ৰুত্তো স্ৰেৰ অনুপ্পাদনিরোধেন নিরুজ্ঝমানো তং কিচ্চং ন করোতীতি তস্স অকরণতো ‘‘পটিলোমো’’তি ৰুচ্চতি. পুরিমনযেন ৰা ৰুত্তো পৰত্তিযা অনুলোমো, ইতরো তস্সা পটিলোমোতি এৰম্পেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. আদিতো পন পট্ঠায যাৰ অন্তং, অন্ততো চ পট্ঠায যাৰ আদিং পাপেত্ৰা অৰুত্তত্তা ইতো অঞ্ঞেনত্থেন অনুলোমপটিলোমতা ন যুজ্জতি.
মনসাকাসীতি মনসি অকাসি. তত্থ যথা অনুলোমং মনসি অকাসি, ইদং তাৰ দস্সেতুং ‘‘অৰিজ্জাপচ্চযা সঙ্খারা’’তিআদি ৰুত্তং. তত্থ অৰিজ্জা চ সা পচ্চযো চাতি অৰিজ্জাপচ্চযো. তস্মা অৰিজ্জাপচ্চযা সঙ্খারা সম্ভৰন্তীতি ইমিনা নযেন সব্বপদেসু অত্থো ৰেদিতব্বো. অযমেত্থ সঙ্খেপো. ৰিত্থারো পন সব্বাকারসম্পন্নং ৰিনিচ্ছযং ইচ্ছন্তেন ৰিসুদ্ধিমগ্গতোৰ গহেতব্বো.
যথা পন পটিলোমং মনসি অকাসি, ইদং দস্সেতুং অৰিজ্জায ত্ৰেৰ অসেসৰিরাগনিরোধা সঙ্খারনিরোধোতিআদি ৰুত্তং. তত্থ অৰিজ্জায ত্ৰেৰাতি অৰিজ্জায তু এৰ. অসেসৰিরাগনিরোধাতি ¶ ৰিরাগসঙ্খাতেন মগ্গেন অসেসনিরোধা ¶ . সঙ্খারনিরোধোতি সঙ্খারানং অনুপ্পাদনিরোধো হোতি. এৰং নিরুদ্ধানং পন সঙ্খারানং নিরোধা ৰিঞ্ঞাণং নিরুদ্ধং, ৰিঞ্ঞাণাদীনঞ্চ নিরোধা নামরূপাদীনি নিরুদ্ধানিযেৰ হোন্তীতি দস্সেতুং সঙ্খারনিরোধা ৰিঞ্ঞাণনিরোধোতিআদীনি ৰত্ৰা এৰমেতস্স কেৰলস্স দুক্খক্খন্ধস্স নিরোধো হোতীতি ৰুত্তং. তত্থ কেৰলস্সাতি সকলস্স; সুদ্ধস্স ৰা সত্তৰিরহিতস্সাতি অত্থো. দুক্খক্খন্ধস্সাতি দুক্খরাসিস্স. নিরোধো হোতীতি অনুপ্পাদো হোতি.
এতমত্থং ¶ ৰিদিত্ৰাতি য্ৰাযং ‘‘অৰিজ্জাদিৰসেন সঙ্খারাদিকস্স দুক্খক্খন্ধস্স সমুদযো চ অৰিজ্জানিরোধাদিৰসেন চ নিরোধো হোতী’’তি ৰুত্তো, সব্বাকারেন এতমত্থং ৰিদিত্ৰা. তাযং ৰেলাযন্তি তাযং তস্স অত্থস্স ৰিদিতৰেলাযং. ইমং উদানং উদানেসীতি ইমং তস্মিং ৰিদিতে অত্থে হেতুনো চ হেতুসমুপ্পন্নধম্মস্স চ পজাননায আনুভাৰদীপকং ‘‘যদা হৰে পাতুভৰন্তী’’তিআদিকং সোমনস্সযুত্তঞাণসমুট্ঠানং উদানং উদানেসি, অত্তমনৰাচং নিচ্ছারেসীতি ৰুত্তং হোতি.
তস্সত্থো – যদা হৰেতি যস্মিং ভৰে কালে. পাতুভৰন্তীতি উপ্পজ্জন্তি. ধম্মাতি অনুলোমপচ্চযাকারপটিৰেধসাধকা বোধিপক্খিযধম্মা. অথ ৰা পাতুভৰন্তীতি পকাসন্তি; অভিসমযৰসেন ব্যত্তা পাকটা হোন্তি. ধম্মাতি চতুঅরিযসচ্চধম্মা. আতাপো ৰুচ্চতি কিলেসসন্তাপনট্ঠেন ৰীরিযং; আতাপিনোতি সম্মপ্পধানৰীরিযৰতো. ঝাযতোতি আরম্মণূপনিজ্ঝানলক্খণেন চ লক্খণূপনিজ্ঝানলক্খণেন চ ঝানেন ঝাযন্তস্স. ব্রাহ্মণস্সাতি বাহিতপাপস্স খীণাসৰস্স. অথস্স কঙ্খা ৰপযন্তীতি অথস্স এৰং পাতুভূতধম্মস্স কঙ্খা ৰপযন্তি. সব্বাতি যা এতা ‘‘কো নু খো ভন্তে ফুসতীতি; নো কল্লো পঞ্হোতি ভগৰা অৰোচা’’তিআদিনা, তথা ‘‘কতমং নু খো ভন্তে জরামরণং; কস্স চ পনিদং জরামরণন্তি ¶ ; নো কল্লো পঞ্হোতি ভগৰা অৰোচা’’তিআদিনা চ নযেন পচ্চযাকারে কঙ্খা ৰুত্তা, যা চ পচ্চযাকারস্সেৰ অপ্পটিৰিদ্ধত্তা ‘‘অহোসিং নু খো অহং অতীতমদ্ধান’’ন্তিআদিকা সোল়স কঙ্খা আগতা, তা সব্বা ৰপযন্তি অপগচ্ছন্তি নিরুজ্ঝন্তি. কস্মা? যতো পজানাতি সহেতুধম্মন্তি যস্মা অৰিজ্জাদিকেন হেতুনা সহেতুকং ইমং সঙ্খারাদিং কেৰলং দুক্খক্খন্ধধম্মং পজানাতি অঞ্ঞাতি পটিৰিজ্ঝতীতি.
২. দুতিযৰারে – ইমং উদানং উদানেসীতি ইমং তস্মিং ৰিদিতে অত্থে ‘‘অৰিজ্জায ত্ৰেৰ অসেসৰিরাগনিরোধা সঙ্খারনিরোধো’’তি এৰং পকাসিতস্স নিব্বানসঙ্খাতস্স পচ্চযক্খযস্স অৰবোধানুভাৰদীপকং ¶ ৰুত্তপ্পকারং উদানং উদানেসীতি অত্থো. তত্রাযং সঙ্খেপত্থো – যস্মা পচ্চযানং খযসঙ্খাতং নিব্বানং অৰেদি অঞ্ঞাসি পটিৰিজ্ঝি, তস্মা যদাস্স আতাপিনো ঝাযতো ¶ ব্রাহ্মণস্স ৰুত্তপ্পকারা ধম্মা পাতুভৰন্তি, অথস্স যা নিব্বানস্স অৰিদিতত্তা উপ্পজ্জেয্যুং, তা সব্বাপি কঙ্খা ৰপযন্তীতি.
৩. ততিযৰারে – ইমং উদানং উদানেসীতি ইমং যেন মগ্গেন সো দুক্খক্খন্ধস্স সমুদযনিরোধসঙ্খাতো অত্থো কিচ্চৰসেন চ আরম্মণকিরিযায চ ৰিদিতো, তস্স অরিযমগ্গস্স আনুভাৰদীপকং ৰুত্তপ্পকারং উদানং উদানেসীতি অত্থো. তত্রাপাযং সঙ্খেপত্থো – যদা হৰে পাতুভৰন্তি ধম্মা আতাপিনো ঝাযতো ব্রাহ্মণস্স, তদা সো ব্রাহ্মণো তেহি ৰা উপ্পন্নেহি বোধিপক্খিযধম্মেহি, যস্স ৰা অরিযমগ্গস্স চতুসচ্চধম্মা পাতুভূতা, তেন অরিযমগ্গেন ৰিধূপযং তিট্ঠতি মারসেনং ‘‘কামা তে পঠমা সেনা’’তিআদিনা নযেন ৰুত্তপ্পকারং মারসেনং ৰিধূপযন্তো ৰিধমেন্তো ৰিদ্ধংসেন্তো তিট্ঠতি. কথং? সূরিযোৰ ওভাসযমন্তলিক্খং, যথা সূরিযো অব্ভুগ্গতো অত্তনো পভায অন্তলিক্খং ওভাসেন্তোৰ অন্ধকারং ৰিধমেন্তো তিট্ঠতি, এৰং সোপি ব্রাহ্মণো তেহি ধম্মেহি তেন ৰা মগ্গেন সচ্চানি পটিৰিজ্ঝন্তোৰ মারসেনং ৰিধূপযন্তো তিট্ঠতীতি.
এৰমেত্থ পঠমং উদানং পচ্চযাকারপচ্চৰেক্খণৰসেন, দুতিযং নিব্বানপচ্চৰেক্খণৰসেন ¶ , ততিযং মগ্গপচ্চৰেক্খণৰসেন উপ্পন্নন্তি ৰেদিতব্বং. উদানে পন ‘‘রত্তিযা পঠমং যামং পটিচ্চসমুপ্পাদং অনুলোমং, দুতিযং যামং পটিলোমং, ততিযং যামং অনুলোমপটিলোম’’ন্তি ৰুত্তং; তং সত্তাহস্স অচ্চযেন ‘‘স্ৰে আসনা ৰুট্ঠহিস্সামী’’তি রত্তিং উপ্পাদিতমনসিকারং সন্ধায ৰুত্তং. তদা হি ভগৰা যস্স পচ্চযাকারপজাননস্স চ পচ্চযক্খযাধিগমস্স চ আনুভাৰদীপিকা পুরিমা দ্ৰে উদানগাথা, তস্স ৰসেন একেকমেৰ কোট্ঠাসং পঠমযামঞ্চ মজ্ঝিমযামঞ্চ মনসাকাসি, ইধ পন পাটিপদরত্তিযা এৰং মনসাকাসি. ভগৰা হি ৰিসাখপুণ্ণমায রত্তিযা পঠমযামে পুব্বেনিৰাসং অনুস্সরি, মজ্ঝিমযামে দিব্বচক্খুং ৰিসোধেসি, পচ্ছিমযামে পটিচ্চসমুপ্পাদং অনুলোমপটিলোমং মনসি কত্ৰা ‘‘ইদানি অরুণো উগ্গমিস্সতী’’তি সব্বঞ্ঞুতং পাপুণি. সব্বঞ্ঞুতপ্পত্তিসমনন্তরমেৰ চ অরুণো উগ্গচ্ছি. ততো তং দিৰসং তেনেৰ পল্লঙ্কেন ৰীতিনামেত্ৰা সম্পত্তায পাটিপদরত্তিযা তীসু যামেসু এৰং মনসি কত্ৰা ইমানি উদানানি উদানেসি. ইতি ¶ পাটিপদরত্তিযা এৰং মনসি কত্ৰা তং ‘‘বোধিরুক্খমূলে সত্তাহং একপল্লঙ্কেন নিসীদী’’তি এৰং ৰুত্তসত্তাহং তত্থেৰ ৰীতিনামেসি.
বোধিকথা নিট্ঠিতা.
অজপালকথা
৪. অথ ¶ খো ভগৰা সত্তাহস্স অচ্চযেন তম্হা সমাধিম্হা ৰুট্ঠহিত্ৰা বোধিরুক্খমূলা যেন অজপালনিগ্রোধো তেনুপসঙ্কমীতি এত্থ ন ভগৰা তম্হা সমাধিম্হা ৰুট্ঠহিত্ৰা অনন্তরমেৰ বোধিরুক্খমূলা যেন অজপালনিগ্রোধো তেনুপসঙ্কমি. যথা পন ‘‘ভুত্ৰা সযতী’’তি ৰুত্তে ন ‘‘হত্থে অধোৰিত্ৰা মুখং অৰিক্খালেত্ৰা সযনসমীপং অগন্ত্ৰা অঞ্ঞং কিঞ্চি আলাপসল্লাপং অকত্ৰা সযতি’’চ্চেৰ ৰুত্তং হোতি, ভোজনতো পন পচ্ছা সযতি, ন নসযতীতি ইদমেৰত্থ দীপিতং হোতি. এৰমিধাপি ‘‘ন তম্হা সমাধিম্হা ৰুট্ঠহিত্ৰা অনন্তরমেৰ পক্কামী’’তি ৰুত্তং হোতি, ৰুট্ঠানতো চ পন পচ্ছা পক্কামি, ন নপক্কামীতি ¶ ইদমেৰেত্থ দীপিতং হোতি.
অনন্তরং পন অপক্কমিত্ৰা ভগৰা কিং অকাসীতি? অপরানিপি তীণি সত্তাহানি বোধিসমীপেযেৰ ৰীতিনামেসি. তত্রাযং অনুপুব্বিকথা – ভগৰতি কির বুদ্ধত্তং পত্ৰা সত্তাহং একপল্লঙ্কেন নিসিন্নে ‘‘ন ভগৰা ৰুট্ঠাতি; কিং নু খো অঞ্ঞেপি বুদ্ধত্তকরা ধম্মা অত্থী’’তি একচ্চানং দেৰতানং কঙ্খা উদপাদি. অথ ভগৰা অট্ঠমে দিৰসে সমাপত্তিতো ৰুট্ঠায দেৰতানং কঙ্খং ঞত্ৰা কঙ্খাৰিধমনত্থং আকাসে উপ্পতিত্ৰা যমকপাটিহারিযং দস্সেত্ৰা তাসং কঙ্খং ৰিধমিত্ৰা পল্লঙ্কতো ঈসকং পাচীননিস্সিতে উত্তরদিসাভাগে ঠত্ৰা চত্তারি অসঙ্খ্যেয্যানি কপ্পসতসহস্সঞ্চ উপচিতানং পারমীনং বলাধিগমনট্ঠানং পল্লঙ্কং বোধিরুক্খঞ্চ অনিমিসেহি অক্খীহি ওলোকযমানো সত্তাহং ৰীতিনামেসি, তং ঠানং অনিমিসচেতিযং নাম জাতং. অথ পল্লঙ্কস্স চ ঠিতট্ঠানস্স চ অন্তরা পুরত্থিমতো চ পচ্ছিমতো চ আযতে রতনচঙ্কমে চঙ্কমন্তো সত্তাহং ৰীতিনামেসি, তং ঠানং রতনচঙ্কমচেতিযং নাম জাতং. ততো পচ্ছিমদিসাভাগে দেৰতা রতনঘরং মাপযিংসু. তত্থ পল্লঙ্কেন নিসীদিত্ৰা অভিধম্মপিটকং ৰিসেসতো চেত্থ অনন্তনযং সমন্তপট্ঠানং ¶ ৰিচিনন্তো সত্তাহং ৰীতিনামেসি, তং ঠানং রতনঘরচেতিযং নাম জাতং.
এৰং বোধিসমীপেযেৰ চত্তারি সত্তাহানি ৰীতিনামেত্ৰা পঞ্চমে সত্তাহে বোধিরুক্খমূলা যেন অজপালনিগ্রোধো তেনুপসঙ্কমি. তস্স কির নিগ্রোধস্স ছাযায অজপালকা গন্ত্ৰা নিসীদন্তি; তেনস্স অজপালনিগ্রোধোত্ৰেৰ নামং উদপাদি. সত্তাহং ৰিমুত্তিসুখপটিসংৰেদীতি তত্রাপি ধম্মং ৰিচিনন্তোযেৰ ৰিমুত্তিসুখং পটিসংৰেদেন্তো নিসীদি. বোধিতো পুরত্থিমদিসাভাগে এস রুক্খো হোতি. এৰং নিসিন্নে চ পনেত্থ ভগৰতি একো ব্রাহ্মণো গন্ত্ৰা পঞ্হং পুচ্ছি. তেন ৰুত্তং ‘‘অথ খো অঞ্ঞতরো’’তিআদি. তত্থ হুংহুঙ্কজাতিকোতি সো কির দিট্ঠমঙ্গলিকো নাম ¶ , মানৰসেন কোধৰসেন চ ‘‘হুংহু’’ন্তি করোন্তো ৰিচরতি, তস্মা ‘‘হুংহুঙ্কজাতিকো’’তি ৰুচ্চতি. ‘‘হুহুক্কজাতিকো’’তিপি ¶ পঠন্তি.
এতমত্থং ৰিদিত্ৰাতি এতং তেন ৰুত্তস্স ৰচনস্স সিখাপত্তমত্থং ৰিদিত্ৰা তাযং ৰেলাযং ইমং উদানং উদানেসি. তস্সত্থো – যো বাহিতপাপধম্মতায ব্রাহ্মণো ন দিট্ঠমঙ্গলিকতায, হুংহুঙ্কারকভাৰাদিপাপধম্মযুত্তো হুত্ৰা কেৰলং জাতিমত্তকেন ব্রহ্মঞ্ঞং পটিজানাতি, সো ব্রাহ্মণো বাহিতপাপধম্মত্তা হুংহুঙ্কারপ্পহানেন নিহুংহুঙ্কো, রাগাদিকসাৰাভাৰেন নিক্কসাৰো, ভাৰনানুযোগযুত্তচিত্ততায যতত্তো, সীলসংৰরেন ৰা সঞ্ঞতচিত্ততায যতত্তো, চতুমগ্গঞাণসঙ্খাতেহি ৰেদেহি অন্তং, ৰেদানং ৰা অন্তং গতত্তা ৰেদন্তগূ, মগ্গব্রহ্মচরিযস্স ৰুসিতত্তা ৰুসিতব্রহ্মচরিযো. ধম্মেন ব্রহ্মৰাদং ৰদেয্য, ‘‘ব্রাহ্মণো, অহ’’ন্তি এতং ৰাদং ধম্মেন ৰদেয্য, যস্স সকলে লোকসন্নিৰাসে কুহিঞ্চি একারম্মণেপি রাগুস্সদো দোসুস্সদো মোহুস্সদো মানুস্সদো দিট্ঠুস্সদোতি ইমে উস্সদা নত্থীতি.
অজপালকথা নিট্ঠিতা.
মুচলিন্দকথা
৫. অকালমেঘোতি অসম্পত্তে ৰস্সকালে উপ্পন্নমেঘো. অযং পন গিম্হানং পচ্ছিমে মাসে উদপাদি. সত্তাহৰদ্দলিকাতি তস্মিং উপ্পন্নে সত্তাহং অৰিচ্ছিন্নৰুট্ঠিকা অহোসি. সীতৰাতদুদ্দিনীতি সা চ পন সত্তাহৰদ্দলিকা ¶ উদকফুসিতসম্মিস্সেন সীতৰাতেন সমন্তা পরিব্ভমন্তেন দূসিতদিৰসত্তা সীতৰাতদুদ্দিনী নাম অহোসি. অথ খো মুচলিন্দো নাগরাজাতি তস্সেৰ মুচলিন্দরুক্খস্স সমীপে পোক্খরণিযা নিব্বত্তো মহানুভাৰো নাগরাজা. সত্তক্খত্তুং ভোগেহি পরিক্খিপিত্ৰাতি এৰং ভোগেহি পরিক্খিপিত্ৰা উপরিমুদ্ধনি মহন্তং ফণং করিত্ৰাৰ ঠিতে; তস্মিং তস্স পরিক্খেপব্ভন্তরং লোহপাসাদে ভণ্ডাগারগব্ভপ্পমাণং অহোসি, তস্মা ভগৰা নিৰাতে পিহিতদ্ৰারৰাতপানে কূটাগারে নিসিন্নো ৰিয জাতো. মা ভগৰন্তং সীতন্তিআদি তস্স তথা করিত্ৰা ঠানকারণপরিদীপনং. সো হি ‘‘মা ভগৰন্তং সীতং বাধযিত্থ, মা উণ্হং, মা ডংসাদিসম্ফস্সো বাধযিত্থা’’তি তথা করিত্ৰা অট্ঠাসি. তত্থ কিঞ্চাপি সত্তাহৰদ্দলিকায উণ্হমেৰ নত্থি, সচে পন অন্তরন্তরা মেঘো ৰিগচ্ছেয্য উণ্হং ভৰেয্য ¶ , তম্পি নং মা বাধযিত্থাতি এৰং তস্স চিন্তেতুং যুত্তং. ৰিদ্ধন্তি উব্বিদ্ধং; মেঘৰিগমেন ¶ দূরীভূতন্তি অত্থো. ৰিগতৰলাহকন্তি অপগতমেঘং. দেৰন্তি আকাসং. সকৰণ্ণন্তি অত্তনো রূপং.
সুখো ৰিৰেকোতি নিব্বানসঙ্খাতো উপধিৰিৰেকো সুখো. তুট্ঠস্সাতি চতুমগ্গঞাণসন্তোসেন সন্তুট্ঠস্স. সুতধম্মস্সাতি পকাসিতধম্মস্স. পস্সতোতি তং ৰিৰেকং যং ৰা কিঞ্চি পস্সিতব্বং নাম, তং সব্বং অত্তনো ৰীরিযবলাধিগতেন ঞাণচক্খুনা পস্সন্তস্স. অব্যাপজ্জন্তি অকুপ্পনভাৰো; এতেন মেত্তাপুব্বভাগো দস্সিতো. পাণভূতেসু সংযমোতি সত্তেসু চ সংযমো; অৰিহিংসনভাৰো সুখোতি অত্থো. এতেন করুণাপুব্বভাগো দস্সিতো. সুখা ৰিরাগতা লোকেতি ৰীতরাগতাপি সুখাতি দীপেতি. কামানং সমতিক্কমোতি যা ‘‘কামানং সমতিক্কমো’’তি ৰুচ্চতি; সা ৰিরাগতাপি সুখাতি অত্থো. এতেন অনাগামিমগ্গো কথিতো. অস্মিমানস্স যো ৰিনযোতি ইমিনা পন অরহত্তং কথিতং; অরহত্তঞ্হি অস্মিমানস্স ‘‘পস্সদ্ধিৰিনযো’’তি ৰুচ্চতি. ইতো পরঞ্চ সুখং নাম নত্থি, তেনাহ ‘‘এতং ৰে পরমং সুখ’’ন্তি.
মুচলিন্দকথা নিট্ঠিতা.
রাজাযতনকথা
৬. মুচলিন্দমূলাতি মহাবোধিতো পাচীনকোণে ঠিতমুচলিন্দরুক্খমূলা. রাজাযতনন্তি দক্খিণদিসাভাগে ঠিতং রাজাযতনরুক্খং উপসঙ্কমি ¶ . তেন খো পন সমযেনাতি কতরেন সমযেন. ভগৰতো কির রাজাযতনমূলে সত্তাহং একপল্লঙ্কেন নিসিন্নস্স সমাধিতো ৰুট্ঠানদিৰসে অরুণুগ্গমনৰেলাযমেৰ ‘‘ভোজনকিচ্চেন ভৰিতব্ব’’ন্তি ঞত্ৰা সক্কো দেৰরাজা ওসধহরীতকং উপনেসি. ভগৰা তং পরিভুঞ্জি, পরিভুত্তমত্তস্সেৰ সরীরকিচ্চং অহোসি. সক্কো মুখোদকং অদাসি. ভগৰা মুখং ধোৰিত্ৰা তস্মিংযেৰ রুক্খমূলে নিসীদি. এৰং উগ্গতে অরুণম্হি নিসিন্নে ভগৰতি.
তেন খো পন সমযেন তপুস্সভল্লিকা ৰাণিজাতি তপুস্সো চ ভল্লিকো চাতি দ্ৰে ভাতরো ৰাণিজা. উক্কলাতি উক্কলজনপদতো. তং দেসন্তি যস্মিং দেসে ভগৰা ৰিহরতি. কতরস্মিঞ্চ দেসে ভগৰা ৰিহরতি? মজ্ঝিমদেসে. তস্মা মজ্ঝিমদেসং গন্তুং অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্না ¶ হোন্তীতি অযমেত্থ অত্থো. ঞাতিসালোহিতা দেৰতাতি তেসং ঞাতিভূতপুব্বা দেৰতা. এতদৰোচাতি সা কির নেসং সব্বসকটানি অপ্পৰত্তীনি অকাসি. ততো ¶ তে কিং ইদন্তি মগ্গদেৰতানং বলিং অকংসু. তেসং বলিকম্মকালে সা দেৰতা দিস্সমানেনেৰ কাযেন এতং অৰোচ. মন্থেন চ মধুপিণ্ডিকায চাতি অবদ্ধসত্তুনা চ সপ্পিমধুফাণিতাদীহি যোজেত্ৰা বদ্ধসত্তুনা চ. পতিমানেথাতি উপট্ঠহথ. তং ৰোতি তং পতিমাননং তুম্হাকং ভৰিস্সতি দীঘরত্তং হিতায সুখায. যং অম্হাকন্তি যং পটিগ্গহণং অম্হাকং অস্স দীঘরত্তং হিতায সুখায. ভগৰতো এতদহোসীতি যো কিরস্স পধানানুযোগকালে পত্তো অহোসি, সো সুজাতায পাযাসং দাতুং আগচ্ছন্তিযা এৰ অন্তরধাযি. তেনস্স এতদহোসি – ‘‘পত্তো মে নত্থি, পুরিমকাপি চ ন খো তথাগতা হত্থেসু পটিগ্গণ্হন্তি, কিম্হি নু খো অহং পটিগ্গণ্হেয্যং মন্থঞ্চ মধুপিণ্ডকঞ্চা’’তি.
পরিৰিতক্কমঞ্ঞাযাতি ইতো পুব্বেৰ ভগৰতো সুজাতায দিন্নভোজনংযেৰ ওজানুপ্পবন্ধনৰসেন অট্ঠাসি, এত্তকং কালং নেৰ জিঘচ্ছা ন পিপাসা ন কাযদুব্বল্যং অহোসি. ইদানি পনস্স আহারং পটিগ্গহেতুকামতায ‘‘ন খো তথাগতা’’তিআদিনা নযেন পরিৰিতক্কো উদপাদি ¶ . তং এৰং উপ্পন্নং অত্তনো চেতসা ভগৰতো চেতোপরিৰিতক্কমঞ্ঞায. চতুদ্দিসাতি চতূহি দিসাহি. সেলমযে পত্তেতি মুগ্গৰণ্ণসেলমযে পত্তে. ইদংযেৰ ভগৰা পটিগ্গহেসি, তেযেৰ সন্ধায ৰুত্তং. চত্তারো পন মহারাজানো পঠমং ইন্দনীলমণিমযে পত্তে উপনামেসুং, ন তে ভগৰা অগ্গহেসি. ততো ইমে চত্তারোপি মুগ্গৰণ্ণসিলামযে পত্তে উপনামেসুং, ভগৰা চত্তারোপি পত্তে অগ্গহেসি তেসং পসাদানুরক্খণত্থায, নো মহিচ্ছতায. গহেত্ৰা চ পন চত্তারোপি যথা একোৰ পত্তো হোতি তথা অধিট্ঠহি, চতুন্নম্পি একসদিসো পুঞ্ঞৰিপাকো অহোসি. এৰং একং কত্ৰা অধিট্ঠিতে পটিগ্গহেসি ভগৰা পচ্চগ্ঘে সেলমযে পত্তে মন্থঞ্চ মধুপিণ্ডিকঞ্চ. পচ্চগ্ঘেতি পচ্চগ্ঘস্মিং; পাটেক্কং মহগ্ঘস্মিন্তি অত্থো. অথ ৰা পচ্চগ্ঘেতি অভিনৰে অব্ভুণ্হে; তঙ্খণে নিব্বত্তস্মিন্তি অত্থো. দ্ৰে ৰাচা এতেসং অহেসুন্তি দ্ৰেৰাচিকা. অথ ৰা দ্ৰীহি ৰাচাহি উপাসকভাৰং পত্তাতি অত্থো ¶ . তে এৰং উপাসকভাৰং পটিৰেদেত্ৰা ভগৰন্তং আহংসু – ‘‘কস্স দানি ভন্তে অম্হেহি অজ্জ পট্ঠায অভিৰাদনপচ্চুট্ঠানং কাতব্ব’’ন্তি? অথ ভগৰা সীসং পরামসি, কেসা হত্থে লগ্গিংসু. তে তেসং অদাসি ‘‘ইমে তুম্হে পরিহরথা’’তি. তে কেসধাতুযো লভিত্ৰা অমতেনেৰ অভিসিত্তা হট্ঠতুট্ঠা ভগৰন্তং ৰন্দিত্ৰা পক্কমিংসু.
রাজাযতনকথা নিট্ঠিতা.
ব্রহ্মযাচনকথা
৭. অথ ¶ খো ভগৰা সত্তাহস্স অচ্চযেন তম্হা সমাধিম্হা ৰুট্ঠহিত্ৰা ৰুত্তপ্পকারমেতং সব্বং কিচ্চং নিট্ঠাপেত্ৰা রাজাযতনমূলা পুনপি যেন অজপালনিগ্রোধো তেনুপসঙ্কমি. পরিৰিতক্কো উদপাদীতি তস্মিং নিসিন্নমত্তস্সেৰ সব্ববুদ্ধানং আচিণ্ণসমাচিণ্ণো অযং চেতসো পরিৰিতক্কো উদপাদি. কস্মা পনাযং সব্ববুদ্ধানং উপ্পজ্জতীতি? ধম্মস্স মহন্তভাৰং গরুভাৰং ভারিযভাৰং পচ্চৰেক্খণায ব্রহ্মুনা যাচিতে দেসেতুকামতায চ. জানন্তি হি বুদ্ধা ‘‘এৰং পরিৰিতক্কিতে ব্রহ্মা আগন্ত্ৰা ধম্মদেসনং যাচিস্সতি, ততো সত্তা ধম্মে গারৰং উপ্পাদেস্সন্তি, ব্রহ্মগরুকো হি লোকসন্নিৰাসো’’তি. ইতি ইমেহি দ্ৰীহি কারণেহি অযং ৰিতক্কো উপ্পজ্জতীতি.
তত্থ ¶ অধিগতো খো ম্যাযন্তি অধিগতো খো মে অযং. আলযরামাতি সত্তা পঞ্চ কামগুণে অল্লীযন্তি, তস্মা তে ‘‘আলযা’’তি ৰুচ্চন্তি. তেহি আলযেহি রমন্তীতি আলযরামা. আলযেসু রতাতি আলযরতা. আলযেসু সুট্ঠুমুদিতাতি আলযসম্মুদিতা. যদিদন্তি নিপাতো. তস্স ঠানং সন্ধায ‘‘যং ইদ’’ন্তি পটিচ্চসমুপ্পাদং সন্ধায ‘‘যো অয’’ন্তি এৰমত্থো দট্ঠব্বো. ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পাদোতি ইমেসং পচ্চযা ইদপ্পচ্চযা, ইদপ্পচ্চযাৰ ইদপ্পচ্চযতা, ইদপ্পচ্চযতা চ সা পটিচ্চসমুপ্পাদো চাতি ইদপ্পচ্চযতাপটিচ্চসমুপ্পাদো. সো মমস্স কিলমথোতি যা অজানন্তানং দেসনা নাম, সো মম কিলমথো অস্স; সা মম ৰিহেসা অস্সাতি অত্থো. ভগৰন্তন্তি ভগৰতো. অনচ্ছরিযাতি অনু অচ্ছরিযা. পটিভংসূতি পটিভানসঙ্খাতস্স ঞাণস্স গোচরা অহেসুং, পরিৰিতক্কযিতব্বভাৰং পাপুণিংসু.
হলন্তি এত্থ হকারো নিপাতমত্তো; অলন্তি অত্থো. পকাসিতুন্তি দেসিতুং. অলং দানি ¶ মে ইমং কিচ্ছেন অধিগতং ধম্মং দেসেতুন্তি ৰুত্তং হোতি. পটিসোতগামিন্তি পটিসোতং ৰুচ্চতি নিব্বানং; নিব্বানগামিন্তি অত্থো. রাগরত্তাতি কামরাগভৰরাগদিট্ঠিরাগেন রত্তা. ন দক্খন্তীতি ন পস্সিস্সন্তি. তমোখন্ধেন আৰুটাতি অৰিজ্জারাসিনা অজ্ঝোত্থটা. অপ্পোস্সুক্কতাযাতি নিরুস্সুক্কভাৰেন; অদেসেতুকামতাযাতি অত্থো.
৮. যত্র হি নামাতি যস্মিং নাম লোকে. ভগৰতো পুরতো পাতুরহোসীতি ধম্মদেসনাযাচনত্থং দসসু চক্কৰাল়সহস্সেসু মহাব্রহ্মানো গহেত্ৰা আগম্ম ভগৰতো পুরতো পাতুরহোসি ¶ . অপ্পরজক্খজাতিকাতি পঞ্ঞামযে অক্খিম্হি অপ্পং রাগদোসমোহরজং এতেসং এৰংসভাৰাতি অপ্পরজক্খজাতিকা. ভৰিস্সন্তি ধম্মস্স অঞ্ঞাতারোতি পটিৰিজ্ঝিতারো.
পাতুরহোসীতি পাতুভৰি. সমলেহি চিন্তিতোতি রাগাদীহি মলেহি সমলেহি ছহি সত্থারেহি চিন্তিতো. অপাপুরেতন্তি ৰিৰর এতং. অমতস্স দ্ৰারন্তি অমতস্স নিব্বানস্স দ্ৰারভূতং অরিযমগ্গং. সুণন্তু ধম্মং ৰিমলেনানুবুদ্ধন্তি ¶ ইমে সত্তা রাগাদিমলানং অভাৰতো ৰিমলেন সম্মাসম্বুদ্ধেন অনুবুদ্ধং চতুসচ্চধম্মং সুণন্তু.
সেলে যথা পব্বতমুদ্ধনিট্ঠিতোতি সেলমযে একগ্ঘনে পব্বতমুদ্ধনি যথাঠিতোৰ যথা চক্খুমা পুরিসো সমন্ততো জনতং পস্সেয্য, ত্ৰম্পি সুমেধ সুন্দরপঞ্ঞ সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণেন সমন্তচক্খু ভগৰা ধম্মমযং পঞ্ঞামযং পাসাদমারুয্হ সযং অপেতসোকো সোকাৰতিণ্ণং জাতিজরাভিভূতঞ্চ জনতং অৰেক্খস্সু উপধারয.
উট্ঠেহীতি ভগৰতো ধম্মদেসনত্থং চারিকচরণং যাচন্তো ভণতি. ৰীরাতিআদীসু ভগৰা ৰীরিযৰন্ততায ৰীরো. দেৰপুত্তমচ্চুকিলেসাভিসঙ্খারমারানং ৰিজিতত্তা ৰিজিতসঙ্গামো. জাতিকন্তারাদিনিত্থরণসমত্থতায সত্থৰাহো. কামচ্ছন্দইণস্স ¶ অভাৰতো অণণো.
৯. অজ্ঝেসনন্তি যাচনং. বুদ্ধচক্খুনাতি ইন্দ্রিযপরোপরিযত্তঞাণেন চ আসযানুসযঞাণেন চ. ইমেসঞ্হি দ্ৰিন্নং ঞাণানং বুদ্ধচক্খূতি নামং. অপ্পরজক্খাতি পঞ্ঞাচক্খুম্হি রাগাদিরজং অপ্পং যেসং, তে অপ্পরজক্খা. যেসং তং মহন্তং তে মহারজক্খা. যেসং সদ্ধাদীনি ইন্দ্রিযানি তিক্খানি তে তিক্খিন্দ্রিযা. যেসং তানি মুদূনি তে মুদিন্দ্রিযা. যেসং তেযেৰ সদ্ধাদযো আকারা সুন্দরা তে স্ৰাকারা. যেসং তেযেৰ সদ্ধাদযো আকারা অসুন্দরা তে দ্ৰাকারা. যে কথিতকারণং সল্লক্খেন্তি, সুখেন সক্কা হোন্তি ৰিঞ্ঞাপেতুং তে সুৰিঞ্ঞাপযা. যে পরলোকঞ্চ ৰজ্জঞ্চ ভযতো পস্সন্তি তে পরলোকৰজ্জভযদস্সাৰিনো. উপ্পলিনিযন্তি উপ্পলৰনে. ইতরেসুপি এসেৰ নযো. অন্তোনিমুগ্গপোসীনীতি যানি উদকস্স অন্তো নিমুগ্গানেৰ পোসযন্তি. সমোদকং ঠিতানীতি উদকেন সমং ঠিতানি. উদকং অচ্চুগ্গম্ম ঠিতানীতি উদকং অতিক্কমিত্ৰা ঠিতানি.
অপারুতাতি ৰিৰটা. অমতস্স দ্ৰারাতি অরিযমগ্গো. সো হি অমতসঙ্খাতস্স নিব্বানস্স দ্ৰারং. পমুঞ্চন্তু সদ্ধন্তি সব্বে অত্তনো সদ্ধং পমুঞ্চন্তু. পচ্ছিমপদদ্ৰযে অযমত্থো ¶ , অহঞ্হি অত্তনো পগুণং সুপ্পৰত্তিম্পি ইমং ¶ পণীতং উত্তমং ধম্মং কাযৰাচাকিলমথসঞ্ঞী হুত্ৰা মনুজেসু দেৰমনুস্সেসু ন ভাসিন্তি.
ব্রহ্মযাচনকথা নিট্ঠিতা.
পঞ্চৰগ্গিযকথা
১০. পণ্ডিতোতি পণ্ডিচ্চেন সমন্নাগতো. ব্যত্তোতি ৰেয্যত্তিযেন সমন্নাগতো. মেধাৰীতি ঠানুপ্পত্তিযা পঞ্ঞায সমন্নাগতো. অপ্পরজক্খজাতিকোতি সমাপত্তিযা ৰিক্খম্ভিতত্তা নিক্কিলেসজাতিকো ৰিসুদ্ধসত্তো. আজানিস্সতীতি সল্লক্খেস্সতি পটিৰিজ্ঝিস্সতি. ভগৰতোপি খো ঞাণং উদপাদীতি সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণং উপ্পজ্জি ‘‘ইতো সত্তমদিৰসমত্থকে কালংকত্ৰা আকিঞ্চঞ্ঞাযতনে নিব্বত্তো’’তি. মহাজানিযোতি সত্তদিৰসব্ভন্তরে ¶ পত্তব্বমগ্গফলতো পরিহীনত্তা মহতী জানি অস্সাতি মহাজানিযো অক্খণে নিব্বত্তত্তা. অভিদোসকালংকতোতি হিয্যো কালংকতো, সোপি নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনে নিব্বত্তোতি অদ্দস. বহূকারাতি বহূপকারা. পধানপহিতত্তং উপট্ঠহিংসূতি পধানত্থায পেসিতত্তভাৰং মুখোদকদানাদিনা উপট্ঠহিংসু.
১১. অন্তরা চ গযং অন্তরা চ বোধিন্তি উপকো বোধিমণ্ডস্স চ গযায চ অন্তরে ভগৰন্তং অদ্দস. অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্নন্তি অদ্ধানমগ্গং পটিপন্নং.
সব্বাভিভূতি সব্বং তেভূমকধম্মং অভিভৰিত্ৰা ঠিতো. সব্বৰিদূতি সব্বং চতুভূমকধম্মং অৰেদিং অঞ্ঞাসিং. সব্বেসু ধম্মেসু অনূপলিত্তোতি সব্বেসু তেভূমকধম্মেসু কিলেসলেপেন অলিত্তো. সব্বঞ্জহোতি সব্বং তেভূমকধম্মং জহিত্ৰা ঠিতো. তণ্হক্খযে ৰিমুত্তোতি তণ্হক্খযে নিব্বানে আরম্মণতো ৰিমুত্তো. সযং অভিঞ্ঞাযাতি সব্বং চতুভূমকধম্মং অত্তনাৰ জানিত্ৰা. কমুদ্দিসেয্যন্তি কং অঞ্ঞং ‘‘অযং মে আচরিযো’’তি উদ্দিসেয্যং.
ন মে আচরিযো অত্থীতি লোকুত্তরধম্মে ময্হং আচরিযো নাম নত্থি. নত্থি মে পটিপুগ্গলোতি ময্হং পটিভাগপুগ্গলো নাম নত্থি. সীতিভূতোতি সব্বকিলেসগ্গিনিব্বাপনেন সীতিভূতো. কিলেসানংযেৰ নিব্বুতত্তা নিব্বুতো.
কাসীনং ¶ ¶ পুরন্তি কাসিরট্ঠে নগরং. আহঞ্ছং অমতদুন্দুভিন্তি ধম্মচক্কপ্পটিলাভায অমতভেরিং পহরিস্সামীতি গচ্ছামি.
অরহসি অনন্তজিনোতি অনন্তজিনো ভৰিতুং যুত্তো. হুপেয্যপাৰুসোতি আৰুসো এৰম্পি নাম ভৰেয্য. সীসং ওকম্পেত্ৰাতি সীসং চালেত্ৰা.
১২. সণ্ঠপেসুন্তি কতিকং অকংসু. বাহুল্লিকোতি চীৰরবাহুল্লাদীনং অত্থায পটিপন্নো. পধানৰিব্ভন্তোতি ¶ পধানতো ৰিব্ভন্তো ভট্ঠো পরিহীনো. আৰত্তো বাহুল্লাযাতি চীৰরাদিবহুলভাৰত্থায আৰত্তো. ওদহথ ভিক্খৰে সোতন্তি উপনেথ ভিক্খৰে সোতং; সোতিন্দ্রিযং ধম্মসৰনত্থং অভিমুখং করোথাতি অত্থো. অমতমধিগতন্তি অমতং নিব্বানং মযা অধিগতন্তি দস্সেতি. ইরিযাযাতি দুক্করইরিযায. পটিপদাযাতি দুক্করপটিপদায. অভিজানাথ মে নোতি অভিজানাথ নু মে সমনুপস্সথ. এৰরূপং ভাসিতমেতন্তি এতং এৰরূপং ৰাক্যং ভাসিতন্তি অত্থো. অসক্খি খো ভগৰা পঞ্চৰগ্গিযে ভিক্খূ সঞ্ঞাপেতুন্তি ‘‘অহং বুদ্ধো’’তি জানাপেতুং অসক্খি.
১৩. চক্খুকরণীতি পঞ্ঞাচক্খুং সন্ধাযাহ. ইতো পরং সব্বং পদত্থতো উত্তানমেৰ. অধিপ্পাযানুসন্ধিযোজনাদিভেদতো পন পপঞ্চসূদনিযা মজ্ঝিমট্ঠকথাযং ৰুত্তনযেন ৰেদিতব্বং. ইতো পট্ঠায হি অতিৰিত্থারভীরুকস্স মহাজনস্স চিত্তং অনুরক্খন্তা সুত্তন্তকথং অৰণ্ণযিত্ৰা ৰিনযকথংযেৰ ৰণ্ণযিস্সাম.
১৮. সাৰ তস্স আযস্মতো উপসম্পদা অহোসীতি আসাল়্হীপুণ্ণমায অট্ঠারসহি দেৰতাকোটীহি সদ্ধিং সোতাপত্তিফলে পতিট্ঠিতস্স ‘‘এহি ভিক্খূ’’তি ভগৰতো ৰচনেন অভিনিপ্ফন্না সাৰ তস্স আযস্মতো এহিভিক্খূপসম্পদা অহোসি.
১৯. অথ খো আযস্মতো চ ৰপ্পস্সাতি আদিম্হি ৰপ্পত্থেরস্স পাটিপদদিৰসে ধম্মচক্খুং উদপাদি, ভদ্দিযত্থেরস্স দুতিযদিৰসে, মহানামত্থেরস্স ততিযদিৰসে, অস্সজিত্থেরস্স চতুত্থিযন্তি. ইমেসঞ্চ পন ¶ ভিক্খূনং কম্মট্ঠানেসু উপ্পন্নমলৰিসোধনত্থং ভগৰা অন্তোৰিহারেযেৰ অহোসি. উপ্পন্নে উপ্পন্নে কম্মট্ঠানমলে আকাসেন গন্ত্ৰা মলং ৰিনোদেসি. পক্খস্স পন পঞ্চমিযং সব্বে তে একতো সন্নিপাতেত্ৰা অনত্তসুত্তেন ওৰদি. তেন ৰুত্তং ‘‘অথ খো ভগৰা পঞ্চৰগ্গিযে’’তিআদি.
২৪. তেন ¶ খো পন সমযেন ছ লোকে অরহন্তো হোন্তীতি পঞ্চমিযা পক্খস্স লোকস্মিং ছ মনুস্সা অরহন্তো হোন্তীতি অত্থো.
পঞ্চৰগ্গিযকথা নিট্ঠিতা.
পব্বজ্জাকথা
৩১. পুব্বানুপুব্বকানন্তি ¶ পৰেণিৰসেন পোরাণানুপোরাণানন্তি অত্থো. তেন খো পন সমযেন একসট্ঠি লোকে অরহন্তো হোন্তীতি পুরিমা ছ ইমে চ পঞ্চপঞ্ঞাসাতি অন্তোৰস্সম্হিযেৰ একসট্ঠি মনুস্সা অরহন্তো হোন্তীতি অত্থো.
তত্র যসআদীনং কুলপুত্তানং অযং পুব্বযোগো – অতীতে কির পঞ্চপঞ্ঞাসজনা সহাযকা ৰগ্গবন্ধেন পুঞ্ঞানি করোন্তা অনাথসরীরানি পটিজগ্গন্তা ৰিচরন্তি, তে একদিৰসং গব্ভিনিং ইত্থিং কালংকতং দিস্ৰা ‘‘ঝাপেস্সামা’’তি সুসানং নীহরিংসু. তেসু পঞ্চ জনে ‘‘তুম্হে ঝাপেথা’’তি সুসানে ঠপেত্ৰা সেসা গামং পৰিট্ঠা. যসো দারকো তং সরীরং ৰিজ্ঝিত্ৰা পরিৰত্তেত্ৰা চ ঝাপযমানো অসুভসঞ্ঞং পটিলভি. সো ইতরেসম্পি চতুন্নং জনানং ‘‘পস্সথ ভো ইমং অসুচিং পটিকূল’’ন্তি দস্সেসি. তেপি তত্থ অসুভসঞ্ঞং পটিলভিংসু. তে পঞ্চপি জনা গামং গন্ত্ৰা সেসসহাযকানং কথযিংসু. যসো পন দারকো গেহম্পি গন্ত্ৰা মাতাপিতূন্নঞ্চ ভরিযায চ কথেসি. তে সব্বেপি অসুভং ভাৰযিংসু. অযমেতেসং পুব্বযোগো. তেনাযস্মতো যসস্স নাটকজনেসু সুসানসঞ্ঞাযেৰ উপ্পজ্জি, তাযেৰ চ উপনিস্সযসম্পত্তিযা সব্বেসং ৰিসেসাধিগমো নিব্বত্তীতি.
অথ খো ভগৰা ভিক্খূ আমন্তেসীতি ভগৰা যাৰ পচ্ছিমকত্তিকপুণ্ণমা, তাৰ বারাণসিযং ৰিহরন্তো একদিৰসং তে খীণাসৰে সট্ঠি ভিক্খূ আমন্তেসি.
৩২. দিব্বা ¶ নাম দিব্বেসু ৰিসযেসু লোভপাসা. মানুসা নাম মানুসকেসু ৰিসযেসু লোভপাসা. মা একেন দ্ৰেতি একেন মগ্গেন দ্ৰে মা অগমিত্থ. অস্সৰনতাতি অস্সৰনতায. পরিহাযন্তীতি অনধিগতং নাধিগচ্ছন্তা ৰিসেসাধিগমতো পরিহাযন্তি.
৩৩. অন্তকাতি ¶ লামক হীনসত্ত. অন্তলিক্খচরোতি রাগপাসং সন্ধাযাহ. তঞ্হি সো ‘‘অন্তলিক্খচরো’’তি মন্ত্ৰা আহ.
৩৪. নানাদিসা নানাজনপদাতি নানাদিসতো চ নানাজনপদতো চ. অনুজানামি ভিক্খৰে তুম্হেৰ দানি তাসু তাসু দিসাসু তেসু তেসু জনপদেসু ¶ পব্বাজেথাতিআদিম্হি পব্বজ্জাপেক্খং কুলপুত্তং পব্বাজেন্তেন যে পরতো ‘‘ন ভিক্খৰে পঞ্চহি আবাধেহি ফুট্ঠো পব্বাজেতব্বো’’তিআদিং কত্ৰা যাৰ ‘‘ন অন্ধমূগবধিরো পব্বাজেতব্বো’’তি এৰং পটিক্খিত্তা পুগ্গলা, তে ৰজ্জেত্ৰা পব্বজ্জাদোসৰিরহিতো পুগ্গলো পব্বাজেতব্বো. সোপি চ মাতাপিতূহি অনুঞ্ঞাতোযেৰ. তস্স অনুজাননলক্খণং ‘‘ন ভিক্খৰে অননুঞ্ঞাতো মাতাপিতূহি পুত্তো পব্বাজেতব্বো, যো পব্বাজেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি এতস্মিং সুত্তে ৰণ্ণযিস্সাম.
এৰং পব্বজ্জাদোসৰিরহিতং মাতাপিতূহি অনুঞ্ঞাতং পব্বাজেন্তেনাপি চ সচে অচ্ছিন্নকেসো হোতি, একসীমায চ অঞ্ঞেপি ভিক্খূ অত্থি, কেসচ্ছেদনত্থায ভণ্ডুকম্মং আপুচ্ছিতব্বং. তস্স আপুচ্ছনাকারং ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সঙ্ঘং অপলোকেতুং ভণ্ডুকম্মাযা’’তি এত্থ ৰণ্ণযিস্সাম. সচে ওকাসো হোতি, সযং পব্বাজেতব্বো. সচে উদ্দেসপরিপুচ্ছাদীহি ব্যাৰটো হোতি, ওকাসং ন লভতি, একো দহরভিক্খু ৰত্তব্বো ‘‘এতং পব্বাজেহী’’তি. অৰুত্তোপি চে দহরভিক্খু উপজ্ঝাযং উদ্দিস্স পব্বাজেতি, ৰট্টতি. সচে দহরভিক্খু নত্থি, সামণেরোপি ৰত্তব্বো ‘‘এতং খণ্ডসীমং নেত্ৰা পব্বাজেত্ৰা কাসাযানি অচ্ছাদেত্ৰা এহী’’তি. সরণানি পন সযং দাতব্বানি. এৰং ভিক্খুনাৰ পব্বজিতো হোতি. পুরিসঞ্হি ভিক্খুতো অঞ্ঞো পব্বাজেতুং ন লভতি, মাতুগামং ভিক্খুনিতো অঞ্ঞো. সামণেরো পন সামণেরী ৰা আণত্তিযা কাসাযানি দাতুং লভতি. কেসোরোপনং যেন কেনচি কতং সুকতং.
সচে ¶ পন ভব্বরূপো হোতি সহেতুকো ঞাতো যসস্সী কুলপুত্তো, ওকাসং কত্ৰাপি সযমেৰ পব্বাজেতব্বো. ‘‘মত্তিকামুট্ঠিং গহেত্ৰা ন্হাযিত্ৰা কেসে তেমেত্ৰা আগচ্ছাহী’’তি চ পন ন ৰিস্সজ্জেতব্বো. পব্বজিতুকামানঞ্হি পঠমং বলৰউস্সাহো হোতি, পচ্ছা পন কাসাযানি চ কেসহরণসত্থকঞ্চ দিস্ৰা উত্রসন্তি, এত্তোযেৰ পলাযন্তি, তস্মা সযমেৰ নহানতিত্থং নেত্ৰা সচে নাতিদহরো হোতি, ‘‘নহাহী’’তি ৰত্তব্বো. কেসা পনস্স সযমেৰ মত্তিকং গহেত্ৰা ধোৰিতব্বা. দহরকুমারকো পন সযং উদকং ওতরিত্ৰা গোমযমত্তিকাহি ঘংসিত্ৰা নহাপেতব্বো. সচেপিস্স কচ্ছু ৰা পিল়কা ৰা হোন্তি, যথা মাতা পুত্তং ¶ ন জিগুচ্ছতি ¶ , এৰমেৰ অজিগুচ্ছন্তেন সাধুকং হত্থপাদসীসানি ঘংসিত্ৰা নহাপেতব্বো. কস্মা? এত্তকেন হি উপকারেন কুলপুত্তা আচরিযুপজ্ঝাযেসু চ সাসনে চ বলৰসিনেহা তিব্বগারৰা অনিৰত্তিধম্মা হোন্তি, উপ্পন্নং অনভিরতিং ৰিনোদেত্ৰা থেরভাৰং পাপুণন্তি, কতঞ্ঞূ কতৰেদিনো হোন্তি.
এৰং নহাপনকালে পন কেসমস্সুং ওরোপনকালে ৰা ‘‘ত্ৰং ঞাতো যসস্সী, ইদানি মযং তং নিস্সায পচ্চযেহি ন কিলমিস্সামা’’তি ন ৰত্তব্বো, অঞ্ঞাপি অনিয্যানিককথা ন কথেতব্বা. অথ খ্ৰস্স ‘‘আৰুসো, সুট্ঠু উপধারেহি সতিং উপট্ঠাপেহী’’তি ৰত্ৰা তচপঞ্চককম্মট্ঠানং আচিক্খিতব্বং, আচিক্খন্তেন চ ৰণ্ণসণ্ঠানগন্ধাসযোকাসৰসেন অসুচিজেগুচ্ছপটিকূলভাৰং নিজ্জীৰনিস্সত্তভাৰং ৰা পাকটং করোন্তেন আচিক্খিতব্বং. সচে হি সো পুব্বে মদ্দিতসঙ্খারো হোতি ভাৰিতভাৰনো, কণ্টকৰেধাপেক্খো ৰিয পরিপক্কগণ্ডো, সূরিযুগ্গমনাপেক্খং ৰিয চ পরিণতপদুমং, অথস্স আরদ্ধমত্তে কম্মট্ঠানমনসিকারে ইন্দাসনি ৰিয পব্বতে কিলেসপব্বতে চুণ্ণযমানংযেৰ ঞাণং পৰত্ততি, খুরগ্গেযেৰ অরহত্তং পাপুণাতি. যে হি কেচি খুরগ্গে অরহত্তং পত্তা, সব্বে তে এৰরূপং সৰনং লভিত্ৰা কল্যাণমিত্তেন আচরিযেন দিন্ননযং নিস্সায নো অনিস্সায. তস্মাস্স আদিতোৰ এৰরূপী কথা কথেতব্বাতি.
কেসেসু পন ওরোপিতেসু হলিদ্দিচুণ্ণেন ৰা গন্ধচুণ্ণেন ৰা সীসঞ্চ সরীরঞ্চ উব্বট্টেত্ৰা গিহিগন্ধং অপনেত্ৰা কাসাযানি তিক্খত্তুং ৰা দ্ৰিক্খত্তুং ¶ ৰা সকিং ৰা পটিগ্গাহেতব্বো. অথাপিস্স হত্থে অদত্ৰা আচরিযো ৰা উপজ্ঝাযো ৰা সযমেৰ অচ্ছাদেতি, ৰট্টতি. সচেপি অঞ্ঞং দহরং ৰা সামণেরং ৰা উপাসকং ৰা আণাপেতি ‘‘আৰুসো, এতানি কাসাযানি গহেত্ৰা এতং অচ্ছাদেহী’’তি তংযেৰ ৰা আণাপেতি ‘‘এতানি গহেত্ৰা অচ্ছাদেহী’’তি সব্বং ৰট্টতি. সব্বং তেন ভিক্খুনাৰ দিন্নং হোতি.
যং পন নিৰাসনং ৰা পারুপনং ৰা অনাণত্তিযা ¶ নিৰাসেতি ৰা পারুপতি ৰা, তং অপনেত্ৰা পুন দাতব্বং. ভিক্খুনা হি সহত্থেন ৰা আণত্তিযা ৰা দিন্নমেৰ কাসাৰং ৰট্টতি, অদিন্নং ন ৰট্টতি, সচেপি তস্সেৰ সন্তকং হোতি, কো পন ৰাদো উপজ্ঝাযমূলকে! অযং ‘‘পঠমং কেসমস্সুং ওহারেত্ৰা কাসাযানি ৰত্থানি অচ্ছাদাপেত্ৰা একংসং উত্তরাসঙ্গং কারাপেত্ৰা’’তি এত্থ ৰিনিচ্ছযো.
ভিক্খূনং ¶ পাদে ৰন্দাপেত্ৰাতি যে তত্থ সন্নিপতিতা ভিক্খূ, তেসং পাদে ৰন্দাপেত্ৰা; অথ সরণগ্গহণত্থং উক্কুটিকং নিসীদাপেত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গণ্হাপেত্ৰা এৰং ৰদেহীতি ৰত্তব্বো. ‘‘যমহং ৰদামি, তং ৰদেহী’’তি ৰত্তব্বো. অথস্স উপজ্ঝাযেন ৰা আচরিযেন ৰা ‘‘বুদ্ধং সরণং গচ্ছামী’’তিআদিনা নযেন সরণানি দাতব্বানি যথাৰুত্তপটিপাটিযাৰ ন উপ্পটিপাটিযা. সচে হি একপদম্পি একক্খরম্পি উপ্পটিপাটিযা দেতি, বুদ্ধং সরণংযেৰ ৰা তিক্খত্তুং দত্ৰা পুন ইতরেসু একেকং তিক্খত্তুং দেতি, অদিন্নানি হোন্তি সরণানি.
ইমঞ্চ পন সরণগমনূপসম্পদং পটিক্খিপিত্ৰা অনুঞ্ঞাতউপসম্পদা একতো সুদ্ধিযা ৰট্টতি. সামণেরপব্বজ্জা পন উভতোসুদ্ধিযাৰ ৰট্টতি, নো একতো সুদ্ধিযা. তস্মা উপসম্পদায সচে আচরিযো ঞত্তিদোসঞ্চেৰ কম্মৰাচাদোসঞ্চ ৰজ্জেত্ৰা কম্মং করোতি, সুকতং হোতি. পব্বজ্জায পন ইমানি তীণি সরণানি বুকারধকারাদীনং ব্যঞ্জনানং ঠানকরণসম্পদং অহাপেন্তেনেৰ আচরিযেনপি অন্তেৰাসিকেনপি ৰত্তব্বানি. সচে আচরিযো ৰত্তুং সক্কোতি, অন্তেৰাসিকো ন সক্কোতি; অন্তেৰাসিকো ৰা সক্কোতি, আচরিযো ন সক্কোতি; উভোপি ৰা ন সক্কোন্তি, ন ৰট্টতি. সচে পন উভোপি সক্কোন্তি, ৰট্টতি.
ইমানি ¶ চ পন দদমানেন ‘‘বুদ্ধং সরণং গচ্ছামী’’তি এৰং একসম্বন্ধানি অনুনাসিকন্তানি ৰা কত্ৰা দাতব্বানি, ‘‘বুদ্ধং সরণং গচ্ছামী’’তি এৰং ৰিচ্ছিন্দিত্ৰা মকারন্তানি ৰা কত্ৰা দাতব্বানি. অন্ধকট্ঠকথাযং নামং সাৰেত্ৰা ‘‘অহং ভন্তে বুদ্ধরক্খিতো যাৰজীৰং বুদ্ধং সরণং গচ্ছামী’’তি ৰুত্তং, তং একঅট্ঠকথাযম্পি নত্থি, পাল়িযম্পি ন ৰুত্তং, তেসং রুচিমত্তমেৰ, তস্মা ন গহেতব্বং. ন হি তথা অৰদন্তস্স সরণং কুপ্পতীতি.
অনুজানামি ভিক্খৰে ¶ ইমেহি তীহি সরণগমনেহি পব্বজ্জং উপসম্পদন্তি ইমেহি বুদ্ধং সরণং গচ্ছামীতিআদীহি এৰং তিক্খত্তুং উভতোসুদ্ধিযা ৰুত্তেহি তীহি সরণগমনেহি পব্বজ্জঞ্চেৰ উপসম্পদঞ্চ অনুজানামীতি অত্থো. তত্থ যস্মা উপসম্পদা পরতো পটিক্খিত্তা, তস্মা সা এতরহি সরণমত্তেনেৰ ন রুহতি. পব্বজ্জা পন যস্মা পরতো ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ইমেহি তীহি সরণগমনেহি সামণেরপব্বজ্জ’’ন্তি অনুঞ্ঞাতা এৰ, তস্মা সা এতরহিপি সরণমত্তেনেৰ রুহতি. এত্তাৰতা হি সামণেরভূমিযং পতিট্ঠিতো হোতি.
সচে পনেস মতিমা হোতি পণ্ডিতজাতিকো, অথস্স তস্মিংযেৰ ঠানে সিক্খাপদানি উদ্দিসিতব্বানি. কথং? যথা ভগৰতা উদ্দিট্ঠানি. ৰুত্তঞ্হেতং –
‘‘অনুজানামি ¶ , ভিক্খৰে, সামণেরানং দস সিক্খাপদানি, তেসু চ সামণেরেহি সিক্খিতুং. পাণাতিপাতা ৰেরমণী, অদিন্নাদানা ৰেরমণী, অব্রহ্মচরিযা ৰেরমণী, মুসাৰাদা ৰেরমণী, সুরামেরযমজ্জপমাদট্ঠানা ৰেরমণী, ৰিকালভোজনা ৰেরমণী, নচ্চগীতৰাদিতৰিসূকদস্সনা ৰেরমণী, মালাগন্ধৰিলেপনধারণমণ্ডনৰিভূসনট্ঠানা ৰেরমণী, উচ্চাসযনমহাসযনা ৰেরমণী, জাতরূপরজতপটিগ্গহণা ৰেরমণী’’তি (মহাৰ. ১০৬).
অন্ধকট্ঠকথাযং পন ‘‘অহং, ভন্তে, ইত্থন্নামো যাৰজীৰং পাণাতিপাতা ৰেরমণিসিক্খাপদং
সমাদিযামী’’তি এৰং সরণদানং ৰিয সিক্খাপদদানম্পি ৰুত্তং, তং নেৰ পাল়িযং ন অট্ঠকথাসু অত্থি, তস্মা যথাপাল়িযাৰ উদ্দিসিতব্বানি. পব্বজ্জা হি সরণগমনেহেৰ সিদ্ধা, সিক্খাপদানি পন কেৰলং সিক্খাপরিপূরণত্থং ¶ জানিতব্বানি. তস্মা তানি পাল়িযং আগতনযেন উগ্গহেতুং অসক্কোন্তস্স যায কাযচি ভাসায অত্থৰসেনপি আচিক্খিতুং ৰট্টতি. যাৰ পন অত্তনা সিক্খিতব্বসিক্খাপদানি ন জানাতি, সঙ্ঘাটিপত্তচীৰরধারণট্ঠাননিসজ্জাদীসু পানভোজনাদিৰিধিম্হি চ ন কুসলো হোতি, তাৰ ভোজনসালং ৰা সলাকভাজনট্ঠানং ৰা অঞ্ঞং ৰা তথারূপট্ঠানং ন পেসেতব্বো, সন্তিকাৰচরোযেৰ কাতব্বো, বালদারকো ৰিয পটিজগ্গিতব্বো, সব্বমস্স কপ্পিযাকপ্পিযং আচিক্খিতব্বং, নিৰাসনপারুপনাদীসু আভিসমাচারিকেসু ৰিনেতব্বো. তেনাপি ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, দসহঙ্গেহি সমন্নাগতং সামণেরং ¶ নাসেতু’’ন্তি (মহাৰ. ১০৮) এৰং পরতো ৰুত্তানি দস নাসনঙ্গানি আরকা পরিৰজ্জেত্ৰা আভিসমাচারিকং পরিপূরেন্তেন দসৰিধে সীলে সাধুকং সিক্খিতব্বন্তি.
পব্বজ্জাকথা নিট্ঠিতা.
দুতিযমারকথা
৩৫. ময্হং খো ভিক্খৰেতি মযা খোতি অত্থো. অথ ৰা যো ময্হং যোনিসো মনসিকারো, তেন হেতুনাতি অত্থো. পুন অনুপ্পত্তাতি এত্থ ৰিভত্তিং পরিণামেত্ৰা মযাতি ৰত্তব্বং.
দুতিযমারকথা নিট্ঠিতা.
ভদ্দৰগ্গিযকথা
৩৬. ভদ্দৰগ্গিযাতি ¶ তে কির রাজকুমারা রূপেন চ চিত্তেন চ ভদ্দকা ৰগ্গবন্ধেন চ ৰিচরন্তি, তস্মা ‘‘ভদ্দৰগ্গিযা’’তি ৰুচ্চন্তি. তেন হি ৰোতি এত্থ ৰোকারো নিপাতমত্তো. ধম্মচক্খুং উদপাদীতি কেসঞ্চি সোতাপত্তিমগ্গো, কেসঞ্চি সকদাগামিমগ্গো, কেসঞ্চি অনাগামিমগ্গো উদপাদি. তযোপি হি এতে মগ্গা ‘‘ধম্মচক্খূ’’তি ৰুচ্চন্তি. তে কির তুণ্ডিলজাতকে তিংসধুত্তা অহেসুং, অথ তুণ্ডিলোৰাদং সুত্ৰা পঞ্চসীলানি রক্খিংসু; ইদং নেসং পুব্বকম্মং.
ভদ্দৰগ্গিযকথা নিট্ঠিতা.
উরুৰেলপাটিহারিযকথা
৩৭. পমুখোতি পুব্বঙ্গমো. পামোক্খোতি উত্তমো ৰিসুদ্ধপঞ্ঞো.
৩৮. অনুপহচ্চাতি ¶ অৰিনাসেত্ৰা. তেজসা তেজন্তি অত্তনো তেজেন নাগস্স তেজং. পরিযাদিযেয্যন্তি অভিভৰেয্যং, ৰিনাসেয্যং ৰাতি. মক্খন্তি কোধং. নত্ৰেৰ চ খো অরহা যথা অহন্তি অত্তানং ‘‘অরহা অহ’’ন্তি মঞ্ঞমানো ৰদতি.
৩৯. নেরঞ্জরাযং ভগৰাতিআদিকা গাথাযো পচ্ছা পক্খিত্তা.
৪৪-৯. ৰিস্সজ্জেয্যন্তি ¶ সুক্খাপনত্থায পসারেত্ৰা ঠপেয্যন্তি অত্থো. ‘‘ভন্তে আহর হত্থ’’ন্তি এৰং ৰদন্তো ৰিয ওণতোতি আহরহত্থো. উয্যোজেত্ৰাতি ৰিস্সজ্জেত্ৰা. মন্দামুখিযোতি অগ্গিভাজনানি ৰুচ্চন্তি.
৫১. চিরপটিকাতি চিরকালতো পট্ঠায.
৫২. কেসমিস্সন্তিআদীসু কেসা এৰ কেসমিস্সং. এস নযো সব্বত্থ. খারিকাজন্তি খারিভারো.
উরুৰেলপাটিহারিযকথা নিট্ঠিতা.
বিম্বিসারসমাগমকথা
৫৫. লট্ঠিৰনেতি ¶ তালুয্যানে. সুপ্পতিট্ঠে চেতিযেতি অঞ্ঞতরস্মিং ৰটরুক্খে; তস্স কিরেতং নামং. দ্ৰাদসনহুতেহীতি এত্থ একং নহুতং দসসহস্সানি. অজ্ঝভাসীতি তেসং কঙ্খাচ্ছেদনত্থং অভাসি.
কিসকোৰদানোতি তাপসচরিযায কিসসরীরত্তা ‘‘কিসকো’’তি লদ্ধনামানং তাপসানং ওৰাদকো অনুসাসকো সমানোতি অত্থো. অথ ৰা সযং কিসকো তাপসো সমানো ৰদানো চ অঞ্ঞে ওৰদন্তো অনুসাসন্তোতিপি অত্থো. কথং পহীনন্তি কেন কারণেন পহীনং. ইদং ৰুত্তং হোতি – ‘‘ত্ৰং উরুৰেলৰাসিঅগ্গিপরিচারকানং তাপসানং সযং ওৰাদাচরিযো সমানো কিং দিস্ৰা পহাসি, পুচ্ছামি তং এতমত্থং কেন কারণেন তৰ অগ্গিহুত্তং পহীন’’ন্তি.
দুতিযগাথায অযমত্থো – এতে রূপাদিকে কামে ইত্থিযো চ যঞ্ঞা অভিৰদন্তি, স্ৰাহং এতং সব্বম্পি রূপাদিকং কামপ্পভেদং খন্ধুপধীসু মলন্তি ঞত্ৰা যস্মা ইমে যিট্ঠহুতপ্পভেদা যঞ্ঞা মলমেৰ ৰদন্তি, তস্মা ন যিট্ঠে ¶ ন হুতে অরঞ্জিং; যিট্ঠে ৰা হুতে ৰা নাভিরমিন্তি অত্থো.
ততিযগাথায ¶ – অথ কোচরহীতি অথ ক্ৰচরহি. সেসং উত্তানমেৰ.
চতুত্থগাথায – পদন্তি নিব্বানপদং. সন্তসভাৰতায সন্তং. উপধীনং অভাৰেন অনুপধিকং. রাগকিঞ্চনাদীনং অভাৰেন অকিঞ্চনং. তীসু ভৰেসু অলগ্গতায যং কামভৰং যঞ্ঞা ৰদন্তি, তস্মিম্পি কামভৰে অসত্তং. জাতিজরামরণানং অভাৰেন অনঞ্ঞথাভাৰিং. অত্তনা ভাৰিতেন মগ্গেনেৰ অধিগন্তব্বং, ন অঞ্ঞেন কেনচি অধিগমেতব্বন্তি অনঞ্ঞনেয্যং. যস্মা ঈদিসং পদমদ্দসং, তস্মা ন যিট্ঠে ন হুতে অরঞ্জিং. তেন কিং দস্সেতি? যো অহং দেৰমনুস্সলোকসম্পত্তিসাধকে ন যিট্ঠে ন হুতে অরঞ্জিং, সো কিং ৰক্খামি ‘‘এত্থ নাম মে দেৰমনুস্সলোকে রতো মনো’’তি.
৫৬. এৰং সব্বলোকে অনভিরতিভাৰং পকাসেত্ৰা অথ খো আযস্মা উরুৰেলকস্সপো ‘‘সাৰকোহমস্মী’’তি এৰং ভগৰতো সাৰকভাৰং পকাসেসি. তঞ্চ খো আকাসে ৰিৰিধানি পাটিহারিযানি দস্সেত্ৰা. ধম্মচক্খুন্তি সোতাপত্তিমগ্গঞাণং.
৫৭. অস্সাসকাতি ¶ আসীসনা; পত্থনাতি অত্থো. এসাহং ভন্তেতি এত্থ পন কিঞ্চাপি মগ্গপ্পটিৰেধেনেৰস্স সিদ্ধং সরণগমনং, তত্থ পন নিচ্ছযগমনমেৰ গতো, ইদানি ৰাচায অত্তসন্নিয্যাতনং করোতি. মগ্গৰসেনেৰাযং নিযতসরণতং পত্তো, তং পরেসং ৰাচায পাকটং করোন্তো পণিপাতগমনঞ্চ গচ্ছন্তো এৰং ৰদতি.
৫৮. সিঙ্গীনিক্খসৰণ্ণোতি সিঙ্গীসুৰণ্ণনিক্খেন সমানৰণ্ণো. দসৰাসোতি দসসু অরিযৰাসেসু ৰুত্থৰাসো. দসধম্মৰিদূতি দসকম্মপথৰিদূ. দসভি চুপেতোতি দসহি অসেক্খেহি অঙ্গেহি উপেতো. সব্বধিদন্তোতি সব্বেসু দন্তো; ভগৰতো হি চক্খুআদীসু কিঞ্চি অদন্তং নাম নত্থি.
৫৯. ভগৰন্তং ভুত্তাৰিং ওনীতপত্তপাণিং একমন্তং নিসীদীতি ¶ ভগৰন্তং ভুত্তৰন্তং পত্ততো চ অপনীতপাণিং সল্লক্খেত্ৰা একস্মিং পদেসে নিসীদীতি ¶ অত্থো. অত্থিকানন্তি বুদ্ধাভিৰাদনগমনেন চ ধম্মসৰনেন চ অত্থিকানং. অভিক্কমনীযন্তি অভিগন্তুং সক্কুণেয্যং. অপ্পাকিণ্ণন্তি অনাকিণ্ণং. অপ্পসদ্দন্তি ৰচনসদ্দেন অপ্পসদ্দং. অপ্পনিগ্ঘোসন্তি নগরনিগ্ঘোসসদ্দেন অপ্পনিগ্ঘোসং. ৰিজনৰাতন্তি অনুসঞ্চরণজনস্স সরীরৰাতেন ৰিরহিতং. ‘‘ৰিজনৰাদ’’ন্তিপি পাঠো; অন্তো জনৰাদেন রহিতন্তি অত্থো. ‘‘ৰিজনপাত’’ন্তিপি পাঠো; জনসঞ্চারৰিরহিতন্তি অত্থো. মনুস্সরাহসেয্যকন্তি মনুস্সানং রহস্সকিরিযট্ঠানিযং. পটিসল্লানসারুপ্পন্তি ৰিৰেকানুরূপং.
সারিপুত্তমোগ্গল্লানপব্বজ্জাকথা
৬০. সারিপুত্তমোগ্গল্লানাতি সারিপুত্তো চ মোগ্গল্লানো চ. তেহি কতিকা কতা হোতি ‘‘যো পঠমং অমতং অধিগচ্ছতি, সো আরোচেতূ’’তি তে কির উভোপি গিহিকালে উপতিস্সো কোলিতোতি এৰং পঞ্ঞাযমাননামা অড্ঢতেয্যসতমাণৰকপরিৰারা গিরগ্গসমজ্জং অগমংসু. তত্র নেসং মহাজনং দিস্ৰা এতদহোসি – ‘‘অযং নাম এৰং মহাসত্তনিকাযো অপ্পত্তে ৰস্সসতে মরণমুখে পতিস্সতী’’তি. অথ উভোপি উট্ঠিতায পরিসায অঞ্ঞমঞ্ঞং পুচ্ছিত্ৰা একজ্ঝাসযা পচ্চুপট্ঠিতমরণসঞ্ঞা সম্মন্তযিংসু ‘‘সম্ম মরণে সতি অমতেনাপি ভৰিতব্বং, হন্দ মযং অমতং পরিযেসামা’’তি অমতপরিযেসনত্থং সঞ্চযস্স ছন্নপরিব্বাজকস্স সন্তিকে সপরিসা ¶ পব্বজিত্ৰা কতিপাহেনেৰ তস্স ঞাণৰিসযে পারং গন্ত্ৰা অমতং অপস্সন্তা পুচ্ছিংসু ‘‘কিং নু খো, আচরিয, অঞ্ঞোপেত্থ সারো অত্থী’’তি? ‘‘নত্থাৰুসো, এত্তকমেৰ ইদ’’ন্তি চ সুত্ৰা ‘‘তুচ্ছং ইদং আৰুসো নিস্সারং, যো দানি অম্হেসু পঠমং অমতং অধিগচ্ছতি, সো ইতরস্স আরোচেতূ’’তি কতিকং অকংসু. তেন ৰুত্তং – ‘‘তেহি কতিকা কতা হোতী’’তিআদি.
পাসাদিকেন অভিক্কন্তেনাতিআদীসু ইত্থম্ভূতলক্খণে করণৰচনং ৰেদিতব্বং. অত্থিকেহি ¶ উপঞ্ঞাতং মগ্গন্তি এতং অনুবন্ধনস্স কারণৰচনং; ইদঞ্হি ৰুত্তং হোতি – ‘‘যংনূনাহং ইমং ভিক্খুং পিট্ঠিতো পিট্ঠিতো অনুবন্ধেয্যং, কস্মা ¶ ? যস্মা ইদং পিট্ঠিতো পিট্ঠিতো অনুবন্ধনং নাম অত্থিকেহি উপঞ্ঞাতং মগ্গং ঞাতো চেৰ উপগতো চ মগ্গো’’তি অত্থো. অথ ৰা অত্থিকেহি অম্হেহি ‘‘মরণে সতি অমতেনাপি ভৰিতব্ব’’ন্তি এৰং কেৰলং অত্থীতি উপঞ্ঞাতং নিব্বানং নাম, তং মগ্গন্তো পরিযেসন্তোতি এৰম্পেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো.
পিণ্ডপাতং আদায পটিক্কমীতি সুদিন্নকণ্ডে ৰুত্তপ্পকারং অঞ্ঞতরং কুট্টমূলং উপসঙ্কমিত্ৰা নিসীদি. সারিপুত্তোপি খো ‘‘অকালো খো তাৰ পঞ্হং পুচ্ছিতু’’ন্তি কালং আগমযমানো একমন্তং ঠত্ৰা ৰত্তপটিপত্তিপূরণত্থং কতভত্তকিচ্চস্স থেরস্স অত্তনো কমণ্ডলুতো উদকং দত্ৰা ধোতহত্থপাদেন থেরেন সদ্ধিং পটিসন্থারং কত্ৰা পঞ্হং পুচ্ছি. তেন ৰুত্তং – ‘‘অথ খো সারিপুত্তো পরিব্বাজকো’’তিআদি. ন তাহং সক্কোমীতি ন তে অহং সক্কোমি. এত্থ চ পটিসম্ভিদাপ্পত্তো থেরো ন এত্তকং ন সক্কোতি. অথ খো ইমস্স ধম্মগারৰং উপ্পাদেস্সামীতি সব্বাকারেন বুদ্ধৰিসযে অৰিসযভাৰং গহেত্ৰা এৰমাহ.
যে ধম্মা হেতুপ্পভৰাতি হেতুপ্পভৰা নাম পঞ্চক্খন্ধা; তেনস্স দুক্খসচ্চং দস্সেতি. তেসং হেতুং তথাগতো আহাতি তেসং হেতু নাম সমুদযসচ্চং; তঞ্চ তথাগতো আহাতি দস্সেতি. তেসঞ্চ যো নিরোধোতি তেসং উভিন্নম্পি সচ্চানং যো অপ্পৰত্তিনিরোধো; তঞ্চ তথাগতো আহাতি অত্থো. তেনস্স নিরোধসচ্চং দস্সেতি. মগ্গসচ্চং পনেত্থ সরূপতো অদস্সিতম্পি নযতো দস্সিতং হোতি, নিরোধে হি ৰুত্তে তস্স সম্পাপকো মগ্গো ৰুত্তোৰ হোতি. অথ ৰা তেসঞ্চ যো নিরোধোতি এত্থ তেসং যো নিরোধো চ নিরোধুপাযো চাতি এৰং দ্ৰেপি সচ্চানি দস্সিতানি হোন্তীতি. ইদানি তমেৰত্থং পটিপাদেন্তো আহ – ‘‘এৰংৰাদী মহাসমণো’’তি.
এসেৰ ধম্মো যদি তাৰদেৰাতি সচেপি ইতো উত্তরি নত্থি, এত্তকমেৰ ইদং সোতাপত্তিফলমত্তমেৰ পত্তব্বং, তথাপি এসো এৰ ধম্মোতি অত্থো. পচ্চব্যত্থ পদমসোকন্তি যং ¶ মযং ¶ পরিযেসমানা ৰিচরাম, তং পদমসোকং পটিৰিদ্ধাত্থ তুম্হে; পত্তং তং তুম্হেহীতি অত্থো. অদিট্ঠং অব্ভতীতং বহুকেহি কপ্পনহুতেহীতি অম্হেহি নাম ইদং পদং বহুকেহি ¶ কপ্পনহুতেহি অদিট্ঠমেৰ অব্ভতীতং; ইতি তস্স পদস্স অদিট্ঠভাৰেন দীঘরত্তং অত্তনো মহাজানিভাৰং দীপেতি.
৬২. গম্ভীরে ঞাণৰিসযেতি গম্ভীরে চেৰ গম্ভীরস্স চ ঞাণস্স ৰিসযভূতে. অনুত্তরে উপধিসঙ্খযেতি নিব্বানে. ৰিমুত্তেতি তদারম্মণায ৰিমুত্তিযা ৰিমুত্তে. ব্যাকাসীতি ‘‘এতং মে সাৰকযুগং ভৰিস্সতি অগ্গং ভদ্দযুগ’’ন্তি ৰদন্তো সাৰকপারমিঞ্ঞাণে ব্যাকাসি. সাৰ তেসং আযস্মন্তানং উপসম্পদা অহোসীতি সা এহিভিক্খূপসম্পদাযেৰ তেসং উপসম্পদা অহোসি. এৰং উপসম্পন্নেসু চ তেসু মহামোগ্গল্লানত্থেরো সত্তহি দিৰসেহি অরহত্তে পতিট্ঠিতো, সারিপুত্তত্থেরো অড্ঢমাসেন.
অতীতে কির অনোমদস্সী নাম বুদ্ধো লোকে উদপাদি. তস্স সরদো নাম তাপসো সকে অস্সমে নানাপুপ্ফেহি মণ্ডপং কত্ৰা পুপ্ফাসনেযেৰ ভগৰন্তং নিসীদাপেত্ৰা ভিক্খুসঙ্ঘস্সাপি তথেৰ মণ্ডপং কত্ৰা পুপ্ফাসনানি পঞ্ঞপেত্ৰা অগ্গসাৰকভাৰং পত্থেসি. পত্থযিত্ৰা চ সিরীৰড্ঢস্স নাম সেট্ঠিনো পেসেসি ‘‘মযা অগ্গসাৰকট্ঠানং পত্থিতং, ত্ৰম্পি আগন্ত্ৰা একং ঠানং পত্থেহী’’তি. সেট্ঠি নীলুপ্পলমণ্ডপং কত্ৰা বুদ্ধপ্পমুখং ভিক্খুসঙ্ঘং, তত্থ ভোজেত্ৰা দুতিযসাৰকভাৰং পত্থেসি. তেসু সরদতাপসো সারিপুত্তত্থেরো জাতো, সিরীৰড্ঢো মহামোগ্গল্লানত্থেরোতি ইদং নেসং পুব্বকম্মং.
৬৩. অপুত্তকতাযাতিআদীসু যেসং পুত্তা পব্বজন্তি, তেসং অপুত্তকতায. যাসং পতী পব্বজন্তি, তাসং ৰেধব্যায ৰিধৰাভাৰায. উভযেনাপি কুলুপচ্ছেদায. সঞ্চযানীতি সঞ্চযস্স অন্তেৰাসিকানি. মগধানং গিরিব্বজন্তি মগধানং জনপদস্স গিরিব্বজং নগরং. মহাৰীরাতি মহাৰীরিযৰন্তো. নযমানানন্তি নযমানেসু. ভুম্মত্থে ¶ সামিৰচনং, উপযোগত্থে ৰা. কা উসূযা ৰিজানতন্তি ধম্মেন নযন্তীতি এৰং ৰিজানন্তানং কা ইস্সা.
সারিপুত্তমোগ্গল্লানপব্বজ্জাকথা নিট্ঠিতা.
উপজ্ঝাযৰত্তকথা
৬৪-৫. অনুপজ্ঝাযকাতি ¶ ৰজ্জাৰজ্জং উপনিজ্ঝাযকেন গরুনা ৰিরহিতা. অনাকপ্পসম্পন্নাতি ন আকপ্পেন সম্পন্না; সমণসারুপ্পাচারৰিরহিতাতি অত্থো ¶ . উপরিভোজনেতি ভোজনস্স উপরি. উত্তিট্ঠপত্তন্তি পিণ্ডায চরণকপত্তং. তস্মিঞ্হি মনুস্সা উচ্ছিট্ঠসঞ্ঞিনো, তস্মা উত্তিট্ঠপত্তন্তি ৰুত্তং. অথ ৰা উট্ঠহিত্ৰা পত্তং উপনামেন্তীতি এৰম্পেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. অনুজানামি ভিক্খৰে উপজ্ঝাযন্তি উপজ্ঝাযং গহেতুং অনুজানামীতি অত্থো. পুত্তচিত্তং উপট্ঠপেস্সতীতি পুত্তো মে অযন্তি এৰং গেহস্সিতপেমৰসেন চিত্তং উপট্ঠপেস্সতি. এস নযো দুতিযপদেপি. সগারৰা সপ্পতিস্সাতি গরুভাৰঞ্চেৰ জেট্ঠকভাৰঞ্চ উপট্ঠপেত্ৰা. সভাগৰুত্তিনোতি সভাগজীৰিকা. সাহূতি ৰাতিআদীনি পঞ্চ পদানি উপজ্ঝাযভাৰসম্পটিচ্ছনৰেৰচনানি. কাযেন ৰিঞ্ঞাপেতীতি এৰং সদ্ধিৰিহারিকেন ‘‘উপজ্ঝাযো মে ভন্তে হোহী’’তি তিক্খত্তুং ৰুত্তে সচে উপজ্ঝাযো ‘‘সাহূ’’তিআদীসু পঞ্চসু পদেসু যস্স কস্সচি পদস্স ৰসেন কাযেন ৰা ৰাচায ৰা কাযৰাচাহি ৰা ‘‘গহিতো তযা উপজ্ঝাযো’’তি উপজ্ঝাযগ্গহণং ৰিঞ্ঞাপেতি, গহিতো হোতি উপজ্ঝাযো. ইদমেৰ হি এত্থ উপজ্ঝাযগ্গহণং, যদিদং উপজ্ঝাযস্স ইমেসু পঞ্চসু পদেসু যস্স কস্সচি পদস্স ৰাচায ৰা সাৰনং কাযেন ৰা অত্থৰিঞ্ঞাপনন্তি. কেচি পন সাধূতি সম্পটিচ্ছনং সন্ধায ৰদন্তি. ন তং পমাণং, আযাচনদানমত্তেন হি গহিতো হোতি উপজ্ঝাযো, ন এত্থ সম্পটিচ্ছনং অঙ্গং. সদ্ধিৰিহারিকেনাপি ন কেৰলং ইমিনা মে পদেন উপজ্ঝাযো গহিতোতি ঞাতুং ৰট্টতি. ‘‘অজ্জতগ্গে দানি থেরো ময্হং ভারো, অহম্পি থেরস্স ভারো’’তি ইদম্পি ঞাতুং ৰট্টতি.
৬৬. তত্রাযং সম্মাৰত্তনাতি যং ৰুত্তং সম্মা ৰত্তিতব্বন্তি, তত্র অযং সম্মাৰত্তনা. কালস্সেৰ উট্ঠায উপাহনা ওমুঞ্চিত্ৰাতি সচস্স পচ্চূসকালে চঙ্কমনত্থায ৰা ধোতপাদপরিহরণত্থায ৰা পটিমুক্কা উপাহনা পাদগতা হোন্তি, তা কালস্সেৰ উট্ঠায অপনেত্ৰা. দন্তকট্ঠং দাতব্বন্তি মহন্তং মজ্ঝিমং খুদ্দকন্তি ¶ তীণি দন্তকট্ঠানি উপনেত্ৰা ততো যং তীণি দিৰসানি গণ্হাতি, চতুত্থদিৰসতো পট্ঠায তাদিসমেৰ দাতব্বং. সচে অনিযমং কত্ৰা যং ৰা তং ৰা গণ্হাতি, অথ যাদিসং লভতি তাদিসং দাতব্বং.
মুখোদকং দাতব্বন্তি সীতঞ্চ উণ্হঞ্চ উদকং উপনেত্ৰা ততো যং তীণি দিৰসানি ৰল়ঞ্জেতি, চতুত্থদিৰসতো পট্ঠায তাদিসমেৰ মুখধোৰনোদকং ¶ দাতব্বং. সচে অনিযমং কত্ৰা যং ৰা তং ৰা গণ্হাতি, অথ যাদিসং লভতি তাদিসং দাতব্বং. সচে দুৰিধম্পি ৰল়ঞ্জেতি, দুৰিধম্পি ¶ উপনেতব্বং. উদকং মুখধোৰনট্ঠানে ঠপেত্ৰা ৰচ্চকুটিতো পট্ঠায সম্মজ্জিতব্বং. থেরে ৰচ্চকুটিং গতে পরিৰেণং সম্মজ্জিতব্বং; এৰং পরিৰেণং অসুঞ্ঞং হোতি. থেরে ৰচ্চকুটিতো অনিক্খন্তেযেৰ আসনং পঞ্ঞপেতব্বং. সরীরকিচ্চং কত্ৰা আগন্ত্ৰা তস্মিং নিসিন্নস্স ‘‘সচে যাগু হোতী’’তিআদিনা নযেন ৰুত্তৰত্তং কাতব্বং. উক্লাপোতি কেনচি কচৰরেন সঙ্কিণ্ণো, সচে পন অঞ্ঞো কচৰরো নত্থি, উদকফুসিতানেৰ হোন্তি, হত্থেনপি পমজ্জিতব্বো.
সগুণং কত্ৰাতি দ্ৰে চীৰরানি একতো কত্ৰা, তা একতো কতা দ্ৰেপি সঙ্ঘাটিযো দাতব্বা. সব্বঞ্হি চীৰরং সঙ্ঘটিতত্তা ‘‘সঙ্ঘাটী’’তি ৰুচ্চতি. তেন ৰুত্তং – ‘‘সঙ্ঘাটিযো দাতব্বা’’তি. নাতিদূরে গন্তব্বং নাচ্চাসন্নেতি এত্থ সচে উপজ্ঝাযং নিৰত্তিত্ৰা ওলোকেন্তং একেন ৰা দ্ৰীহি ৰা পদৰীতিহারেহি সম্পাপুণাতি, এত্তাৰতা নাতিদূরে নাচ্চাসন্নে গতো হোতীতি ৰেদিতব্বং. পত্তপরিযাপন্নং পটিগ্গহেতব্বন্তি সচে উপজ্ঝাযেন ভিক্খাচারে যাগুযা ৰা ভত্তে ৰা লদ্ধে পত্তো উণ্হো ৰা ভারিকো ৰা হোতি, অত্তনো পত্তং তস্স দত্ৰা সো পত্তো গহেতব্বোতি অত্থো. ন উপজ্ঝাযস্স ভণমানস্স অন্তরন্তরা কথা ওপাতেতব্বাতি অন্তরঘরে ৰা অঞ্ঞত্র ৰা ভণমানস্স অনিট্ঠিতে তস্স ৰচনে অঞ্ঞা কথা ন সমুট্ঠাপেতব্বা. ইতো পট্ঠায চ পন যত্থ যত্থ নকারেন পটিসেধো করিযতি, সব্বত্থ দুক্কটাপত্তি ৰেদিতব্বা. অযঞ্হি খন্ধকধম্মতা. আপত্তিসামন্তা ভণমানোতি পদসোধম্মদুট্ঠুল্লাদিৰসেন আপত্তিযা আসন্নৰাচং ভণমানো. নিৰারেতব্বোতি ‘‘কিং ভন্তে ঈদিসং নাম ৰত্তুং ৰট্টতি, আপত্তি ¶ ন হোতী’’তি এৰং পুচ্ছন্তেন ৰিয ৰারেতব্বো. ৰারেস্সামীতি পন কত্ৰা ‘‘মহল্লক, মা এৰং ভণা’’তি ন ৰত্তব্বো.
পঠমতরং আগন্ত্ৰাতি সচে আসন্নে গামো হোতি, ৰিহারে ৰা গিলানো ভিক্খু হোতি, গামতো পঠমতরং আগন্তব্বং. সচে দূরে গামো হোতি, উপজ্ঝাযেন সদ্ধিং আগচ্ছন্তো নত্থি, তেনেৰ সদ্ধিং গামতো নিক্খমিত্ৰা চীৰরেন পত্তং ৰেঠেত্ৰা অন্তরামগ্গতো পঠমতরং আগন্তব্বং ¶ . এৰং নিৰত্তন্তেন পঠমতরং আগন্ত্ৰা আসনপঞ্ঞাপনাদি সব্বং কিচ্চং কাতব্বং. সিন্নং হোতীতি তিন্তং সেদগ্গহিতং. চতুরঙ্গুলং কণ্ণং উস্সারেত্ৰাতি কণ্ণং চতুরঙ্গুলপ্পমাণং অতিরেকং কত্ৰা এৰং চীৰরং সংহরিতব্বং. কিং কারণা? মা মজ্ঝে ভঙ্গো অহোসীতি. সমং কত্ৰা সংহরিতস্স হি মজ্ঝে ভঙ্গো হোতি, ততো নিচ্চং ভিজ্জমানং দুব্বলং হোতি তং নিৰারণত্থমেতং ৰুত্তং. তস্মা যথা অজ্জ ভঙ্গট্ঠানেযেৰ স্ৰে ন ভিজ্জতি, তথা দিৰসে দিৰসে চতুরঙ্গুলং উস্সারেত্ৰা সংহরিতব্বং. ওভোগে কাযবন্ধনং কাতব্বন্তি কাযবন্ধনং সংহরিত্ৰা চীৰরভোগে পক্খিপিত্ৰা ঠপেতব্বং.
সচে ¶ পিণ্ডপাতো হোতীতি এত্থ যো গামেযেৰ ৰা অন্তরঘরে ৰা পটিক্কমনে ৰা ভুঞ্জিত্ৰা আগচ্ছতি, পিণ্ডং ৰা ন লভতি, তস্স পিণ্ডপাতো ন হোতি, গামে অভুত্তস্স পন লদ্ধভিক্খস্স ৰা হোতি; তস্মা ‘‘সচে পিণ্ডপাতো হোতী’’তিআদি ৰুত্তং. সচেপি তস্স ন হোতি, ভুঞ্জিতুকামো চ হোতি, উদকং দত্ৰা অত্তনা লদ্ধতোপি পিণ্ডপাতো উপনেতব্বো. পানীযেন পুচ্ছিতব্বোতি ভুঞ্জমানো তিক্খত্তুং ‘‘পানীযং ভন্তে আহরিযতূ’’তি পানীযেন পুচ্ছিতব্বো. সচে কালো অত্থি, উপজ্ঝাযে ভুত্তে সযং ভুঞ্জিতব্বং. সচে উপকট্ঠো কালো, পানীযং উপজ্ঝাযস্স সন্তিকে ঠপেত্ৰা সযম্পি ভুঞ্জিতব্বং.
অনন্তরহিতাযাতি তট্টিকধম্মখণ্ডাদীসু যেন কেনচি অনত্থতায পংসুসক্খরমিস্সায ভূমিযা পত্থো ন ঠপেতব্বোতি অত্থো. সচে পন কাল়ৰণ্ণকতা ৰা সুধাবদ্ধা ৰা হোতি নিরজমত্তিকা, তথারূপায ভূমিযা ¶ ঠপেতুং ৰট্টতি. ধোতৰালিকাযপি ঠপেতুং ৰট্টতি. পংসুরজসক্খরাদীসু ন ৰট্টতি. তত্র পন পণ্ণং ৰা আধারকং ৰা ঠপেত্ৰা তত্র নিক্খিপিতব্বো. পারতো অন্তং ওরতো ভোগন্তি ইদং চীৰরৰংসাদীনং হেট্ঠা হত্থং পৰেসেত্ৰা অভিমুখেন হত্থেন সণিকং নিক্খিপনত্থং ৰুত্তং. অন্তে পন গহেত্ৰা ভোগেন চীৰরৰংসাদীনং উপরি নিক্খিপন্তস্স ভিত্তিযং ভোগো পটিহঞ্ঞতি, তস্মা তথা ন কাতব্বং.
চুণ্ণং সন্নেতব্বন্তি ন্হানচুণ্ণং উদকেন তেমেত্ৰা পিণ্ডি কাতব্বা. একমন্তং নিক্খিপিতব্বন্তি একস্মিং নিদ্ধূমে ঠানে ঠপেতব্বং. জন্তাঘরে পরিকম্মং নাম ¶ অঙ্গারমত্তিকউণ্হোদকদানাদিকং সব্বং কিচ্চং. উদকেপি পরিকম্মন্তি অঙ্গপচ্চঙ্গঘংসনাদিকং সব্বং কিচ্চং. পানীযেন পুচ্ছিতব্বোতি জন্তাঘরে উণ্হসন্তাপেন পিপাসা হোতি, তস্মা পুচ্ছিতব্বো.
সচে উস্সহতীতি সচে পহোতি; ন কেনচি গেলঞ্ঞেন অভিভূতো হোতি; অগিলানেন হি সদ্ধিৰিহারিকেন সট্ঠিৰস্সেনাপি সব্বং উপজ্ঝাযৰত্তং কাতব্বং, অনাদরেন অকরোন্তস্স ৰত্তভেদে দুক্কটং. নকারপটিসংযুত্তেসু পন পদেসু গিলানস্সাপি পটিক্খিত্তকিরিযং করোন্তস্স দুক্কটমেৰ. অপ্পটিঘংসন্তেনাতি ভূমিযং অপ্পটিঘংসন্তেন. কৰাটপিট্ঠন্তি কৰাটঞ্চ পিট্ঠসঙ্ঘাতঞ্চ অচ্ছুপন্তেন. সন্তানকন্তি যংকিঞ্চি কীটকুলাৰকমক্কটকসুত্তাদি. উল্লোকা পঠমং ওহারেতব্বন্তি উল্লোকতো পঠমং উল্লোকং আদিংকত্ৰা অৰহরিতব্বন্তি অত্থো. আলোকসন্ধিকণ্ণভাগাতি আলোকসন্ধিভাগা চ কণ্ণভাগা চ অন্তরবাহিরৰাতপানকৰাটকানি চ গব্ভস্স চ চত্তারো কোণা পমজ্জিতব্বাতি অত্থো.
যথাপঞ্ঞত্তং ¶ পঞ্ঞপেতব্বন্তি যথা পঠমং পঞ্ঞত্তং অহোসি, তথেৰ পঞ্ঞপেতব্বং. এতদত্থমেৰ হি যথাপঞ্ঞত্তং সল্লক্খেত্ৰা নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপিতব্বন্তি পুরিমৰত্তং পঞ্ঞত্তং. সচে পন পঠমং অজানন্তেন কেনচি পঞ্ঞত্তং অহোসি, সমন্ততো ভিত্তিং দ্ৰঙ্গুলমত্তেন ৰা তিৰঙ্গুলমত্তেন ৰা মোচেত্ৰা পঞ্ঞপেতব্বং. ইদঞ্হি পঞ্ঞাপনৰত্তং. সচে কটসারকো হোতি অতিমহন্তো চ, ছিন্দিত্ৰা কোটিং নিৰত্তেত্ৰা বন্ধিত্ৰা ¶ পঞ্ঞপেতব্বো. সচে কোটিং নিৰত্তেত্ৰা বন্ধিতুং ন জানাতি, ন ছিন্দিতব্বো. পুরত্থিমা ৰাতপানা থকেতব্বাতি পুরত্থিমায ৰাতপানা থকেতব্বা. এৰং সেসাপি ৰাতপানা থকেতব্বা.
ৰূপকাসেতব্বোতি অঞ্ঞত্থ নেতব্বো. ৰূপকাসাপেতব্বোতি অঞ্ঞো ভিক্খু ৰত্তব্বো ‘‘থেরং গহেত্ৰা অঞ্ঞত্থ গচ্ছা’’তি ৰিৰেচেতব্বন্তি ৰিস্সজ্জাপেতব্বং. ৰিৰেচাপেতব্বন্তি অঞ্ঞো ৰত্তব্বো ‘‘থেরং দিট্ঠিগতং ৰিস্সজ্জাপেহী’’তি. উস্সুক্কং কাতব্বন্তি পরিৰাসদানত্থং সো সো ভিক্খু উপসঙ্কমিত্ৰা যাচিতব্বো. সচে অত্তনা পটিবলো হোতি, অত্তনাৰ দাতব্বো. নো চে পটিবলো হোতি, অঞ্ঞেন দাপেতব্বো. কিন্তি নু খোতি কেন নু খো উপাযেন. এস নযো সব্বত্থ. লহুকায ৰা ¶ পরিণামেয্যাতি উক্খেপনীযং অকত্ৰা তজ্জনীযং ৰা নিযস্সং ৰা করেয্যাতি অত্থো. তেন হি ‘‘উপজ্ঝাযস্স উক্খেপনীযকম্মং কত্তুকামো সঙ্ঘো’’তি ঞত্ৰা একমেকং ভিক্খুং উপসঙ্কমিত্ৰা ‘‘মা ভন্তে অম্হাকং উপজ্ঝাযস্স কম্মং করিত্থা’’তি যাচিতব্বা. সচে করোন্তিযেৰ, ‘‘তজ্জনীযং ৰা নিযস্সং ৰা করোথা’’তি যাচিতব্বা. সচে করোন্তিযেৰ, অথ উপজ্ঝাযো ‘‘সম্মা ৰত্তথ ভন্তে’’তি যাচিতব্বো. ইতি তং সম্মা ৰত্তাপেত্ৰা ‘‘পটিপ্পস্সম্ভেথ ভন্তে কম্ম’’ন্তি ভিক্খূ যাচিতব্বা.
সম্পরিৰত্তকং সম্পরিৰত্তকন্তি সম্পরিৰত্তেত্ৰা সম্পরিৰত্তেত্ৰা. ন চ অচ্ছিন্নে থেৰে পক্কমিতব্বন্তি যদি অপ্পমত্তকম্পি রজনং গল়তি, ন তাৰ পক্কমিতব্বং. ন উপজ্ঝাযং অনাপুচ্ছা একচ্চস্স পত্তো দাতব্বোতিআদি সব্বং উপজ্ঝাযস্স ৰিসভাগপুগ্গলৰসেন কথিতং. ন উপজ্ঝাযং অনাপুচ্ছা গামো পৰিসিতব্বোতি পিণ্ডায ৰা অঞ্ঞেন ৰা করণীযেন পৰিসিতুকামেন আপুচ্ছিত্ৰাৰ পৰিসিতব্বো. সচে উপজ্ঝাযো কালস্সেৰ ৰুট্ঠায দূরং ভিক্খাচারং গন্তুকামো হোতি, ‘‘দহরা পিণ্ডায পৰিসন্তূ’’তি ৰত্ৰা গন্তব্বং. অৰত্ৰা গতে পরিৰেণং গন্ত্ৰা উপজ্ঝাযং অপস্সন্তেন গামং পৰিসিতুং ৰট্টতি. সচে গামং পৰিসন্তোপি পস্সতি, দিট্ঠট্ঠানতো পট্ঠায আপুচ্ছিতুংযেৰ ৰট্টতি.
ন সুসানং গন্তব্বন্তি ৰাসত্থায ৰা দস্সনত্থায ৰা ন গন্তব্বং. ন দিসা পক্কমিতব্বাতি ¶ ¶ এত্থ পক্কমিতুকামেন কম্মং আচিক্খিত্ৰা যাৰততিযং যাচিতব্বো. সচে অনুজানাতি, সাধু; নো চে অনুজানাতি, তং নিস্সায ৰসতো চস্স উদ্দেসো ৰা পরিপুচ্ছা ৰা কম্মট্ঠানং ৰা ন সম্পজ্জতি, উপজ্ঝাযো বালো হোতি অব্যত্তো, কেৰলং অত্তনো সন্তিকে ৰসাপেতুকামতায এৰ গন্তুং ন দেতি, এৰরূপে নিৰারেন্তেপি গন্তুং ৰট্টতি. ৰুট্ঠানমস্স আগমেতব্বন্তি গেলঞ্ঞতো ৰুট্ঠানং অস্স আগমেতব্বং; ন কত্থচি গন্তব্বং. সচে অঞ্ঞো ভিক্খু উপট্ঠাকো অত্থি, ভেসজ্জং পরিযেসিত্ৰা তস্স হত্থে দত্ৰা ‘‘ভন্তে অযং উপট্ঠহিস্সতী’’তি ৰত্ৰা গন্তব্বং.
উপজ্ঝাযৰত্তকথা নিট্ঠিতা.
সদ্ধিৰিহারিকৰত্তকথা
৬৭. উপজ্ঝাযেন ¶ সদ্ধিৰিহারিকম্হি সম্মাৰত্তনাযং – সঙ্গহেতব্বো অনুগ্গহেতব্বোতি উদ্দেসাদীহিস্স সঙ্গহো চ অনুগ্গহো চ কত্তব্বো. তত্থ উদ্দেসোতি পাল়িৰাচনং. পরিপুচ্ছাতি পাল়িযা অত্থৰণ্ণনা. ওৰাদোতি অনোতিণ্ণে ৰত্থুস্মিং ‘‘ইদং করোহি, ইদং মা করিত্থা’’তি ৰচনং. অনুসাসনীতি ওতিণ্ণে ৰত্থুস্মিং. অপি চ ওতিণ্ণে ৰা অনোতিণ্ণে ৰা পঠমং ৰচনং ওৰাদো; পুনপ্পুনং ৰচনং অনুসাসনীতি. সচে উপজ্ঝাযস্স পত্তো হোতীতি সচে অতিরেকপত্তো হোতি. এস নযো সব্বত্থ. পরিক্খারোতি অঞ্ঞোপি সমণপরিক্খারো. ইধ উস্সুক্কং নাম ধম্মিকেন নযেন উপ্পজ্জমানউপাযপরিযেসনং. ইতো পরং দন্তকট্ঠদানং আদিং কত্ৰা আচমনকুম্ভিযা উদকাসিঞ্চনপরিযোসানং ৰত্তং গিলানস্সেৰ সদ্ধিৰিহারিকস্স কাতব্বং. অনভিরতিৰূপকাসনাদি পন অগিলানস্সাপি কত্তব্বমেৰ. চীৰরং রজন্তেনাতি ‘‘এৰং রজেয্যাসী’’তি উপজ্ঝাযতো উপাযং সুত্ৰা রজন্তেন. সেসং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং.
সদ্ধিৰিহারিকৰত্তকথা নিট্ঠিতা.
নসম্মাৰত্তনাদিকথা
৬৮. ন সম্মা ৰত্তন্তীতি যথাপঞ্ঞত্তং উপজ্ঝাযৰত্তং ন পূরেন্তি. যো ন সম্মা ৰত্তেয্যাতি যো যথাপঞ্ঞত্তং ৰত্তং ন পূরেয্য; সো দুক্কটং আপজ্জতীতি অত্থো. পণামেতব্বোতি অপসাদেতব্বো. ন অধিমত্তং পেমং হোতীতি উপজ্ঝাযম্হি অধিমত্তং গেহস্সিতপেমং ন হোতি. নাধিমত্তা ¶ ভাৰনা হোতীতি অধিমত্তা মেত্তাভাৰনা ন হোতি; ৰুত্তপটিপক্খনযেন ¶ সুক্কপক্খো ৰেদিতব্বো. অলং পণামেতুন্তি যুত্তো পণামেতুং.
অপ্পণামেন্তো উপজ্ঝাযো সাতিসারো হোতীতি সদোসো হোতি, আপত্তিং আপজ্জতি; তস্মা ন সম্মা ৰত্তন্তো পণামেতব্বোৰ. ন সম্মাৰত্তনায চ যাৰ চীৰররজনং তাৰ ৰত্তে অকরিযমানে উপজ্ঝাযস্স ¶ পরিহানি হোতি. তস্মা তং অকরোন্তস্স নিস্সযমুত্তকস্সাপি অমুত্তকস্সাপি আপত্তিযেৰ. একচ্চস্স পত্তদানতো পট্ঠায অমুত্তকনিস্সযস্সেৰ আপত্তি.
সদ্ধিৰিহারিকা সম্মা ৰত্তন্তি, উপজ্ঝাযো সম্মা ন ৰত্ততি, উপজ্ঝাযস্স আপত্তি. উপজ্ঝাযো সম্মা ৰত্ততি, সদ্ধিৰিহারিকা সম্মা ন ৰত্তন্তি, তেসং আপত্তি. উপজ্ঝাযে ৰত্তং সাদিযন্তে সদ্ধিৰিহারিকা বহুকাপি হোন্তি, সব্বেসং আপত্তি. সচে উপজ্ঝাযো ‘‘ময্হং উপট্ঠাকো অত্থি, তুম্হে অত্তনো সজ্ঝাযমনসিকারাদীসু যোগং করোথা’’তি ৰদতি, সদ্ধিৰিহারিকানং অনাপত্তি. সচে উপজ্ঝাযো সাদিযনং ৰা অসাদিযনং ৰা ন জানাতি, বালো হোতি, সদ্ধিৰিহারিকা বহুকা. তেসু একো ৰত্তসম্পন্নো ভিক্খু ‘‘উপজ্ঝাযস্স কিচ্চং অহং করিস্সামি, তুম্হে অপ্পোস্সুক্কা ৰিহরথা’’তি এৰঞ্চে অত্তনো ভারং কত্ৰা ইতরে ৰিস্সজ্জেতি, তস্স ভারকরণতো পট্ঠায তেসং অনাপত্তি.
নসম্মাৰত্তনাদিকথা নিট্ঠিতা.
রাধব্রাহ্মণৰত্থুকথা
৬৯. রাধব্রাহ্মণৰত্থুস্মিং – কিঞ্চাপি আযস্মা সারিপুত্তো ভগৰতা বারাণসিযং তীহি সরণগমনেহি অনুঞ্ঞাতং পব্বজ্জঞ্চেৰ উপসম্পদঞ্চ জানাতি, ভগৰা পন তং লহুকং উপসম্পদং পটিক্খিপিত্ৰা ঞত্তিচতুত্থকম্মেন গরুকং কত্ৰা উপসম্পদং অনুঞ্ঞাতুকামো. অথস্স থেরো অজ্ঝাসযং ৰিদিত্ৰা ‘‘কথাহং ভন্তে তং ব্রাহ্মণং পব্বাজেমি উপসম্পাদেমী’’তি আহ. বুদ্ধানঞ্হি পরিসা অজ্ঝাসযকুসলা হোন্তি, অযঞ্চ বুদ্ধপরিসায অগ্গো.
ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেনাতি এত্থ ব্যত্তো নাম যস্স সাট্ঠকথং ৰিনযপিটকং ৰাচুগ্গতং পৰত্ততি, তস্মিং অসতি যস্স অন্তমসো ইদং ঞত্তিচতুত্থকম্মৰাচামত্তম্পি সুগ্গহিতং হোতি, ৰাচুগ্গতং পৰত্ততি, অযম্পি ইমস্মিং অত্থে ব্যত্তো. যো পন কাসসোসসেম্হাদিনা ৰা গেলঞ্ঞেন ¶ ¶ ¶ ওট্ঠদন্তজিৰ্হাদীনং ৰা অসম্পত্তিযা পরিযত্তিযং ৰা অকতপরিচযত্তা ন সক্কোতি পরিমণ্ডলেহি পদব্যঞ্জনেহি কম্মৰাচং সাৰেতুং, ব্যঞ্জনং ৰা পদং ৰা হাপেতি, অঞ্ঞথা ৰা ৰত্তব্বং অঞ্ঞথা ৰদতি, অযং অপ্পটিবলো. তব্বিপরীতো ইমস্মিং অত্থে ‘‘পটিবলো’’তি ৰেদিতব্বো. সঙ্ঘো ঞাপেতব্বোতি সঙ্ঘো জানাপেতব্বো. ততো পরং যং সঙ্ঘো জানাপেতব্বো, তং দস্সেতুং ‘‘সুণাতু মে ভন্তে’’তিআদিমাহ.
৭১. উপসম্পন্নসমনন্তরাতি উপসম্পন্নো হুত্ৰা সমনন্তরা. অনাচারং আচরতীতি পণ্ণত্তিৰীতিক্কমং করোতি. উল্লুম্পতু মন্তি উদ্ধরতু মং, অকুসলা ৰুট্ঠাপেত্ৰা কুসলে পতিট্ঠপেতু; সামণেরভাৰা ৰা উদ্ধরিত্ৰা ভিক্খুভাৰে পতিট্ঠাপেতূতি. অনুকম্পং উপাদাযাতি অনুদ্দযং পটিচ্চ; মযি অনুকপ্পং কত্ৰাতি অত্থো.
৭৩. অট্ঠিতা হোতীতি নিচ্চপ্পৰত্তিনী হোতি. চত্তারো নিস্সযেতি চত্তারো পচ্চযে. যস্মা চত্তারো পচ্চযে নিস্সায অত্তভাৰো পৰত্ততি, তস্মা তে নিস্সযাতি ৰুচ্চন্তি.
রাধব্রাহ্মণৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
আচরিযৰত্তকথা
৭৫. কিন্তাযং ভিক্খু হোতীতি কিং তে অযং ভিক্খু হোতি. অঞ্ঞেহি ওৰদিযো অনুসাসিযোতি অঞ্ঞেহি ওৰদিতব্বো চেৰ অনুসাসিতব্বো চ. বাহুল্লায আৰত্তো যদিদং গণবন্ধিকন্তি গণবন্ধো এতস্স বাহুল্লস্স অত্থীতি গণবন্ধিকং, বাহুল্লং. যং ইদং গণবন্ধিকং নাম বাহুল্লং, তদত্থায অতিলহুং ত্ৰং আপন্নোতি ৰুত্তং হোতি.
৭৬. অব্যত্তাতি পঞ্ঞাৰেয্যত্তিযেন ৰিরহিতা. অঞ্ঞত্তরোপি অঞ্ঞতিত্থিযপুব্বোতি পসূরো পরিব্বাজকো. সো কির ‘‘ধম্মং থেনেস্সামী’’তি ¶ উদাযিত্থেরস্স সন্তিকে পব্বজিত্ৰা তেন সহধম্মিকং ৰুচ্চমানো তস্স ৰাদং আরোপেসি. অনুজানামি ভিক্খৰে ব্যত্তেন ভিক্খুনাতিআদিম্হি ব্যত্তো পুব্বে ভিক্খুনোৰাদকৰণ্ণনাযং ৰুত্তলক্খণোযেৰ. যো পন অন্তেৰাসিনো ৰা সদ্ধিৰিহারিকস্স ৰা গিলানস্স সক্কোতি উপট্ঠানাদীনি কাতুং, অযং ইধ পটিবলোতি অধিপ্পেতো. ৰুত্তম্পি চেতং –
‘‘পঞ্চহুপালি ¶ , অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা উপসম্পাদেতব্বং, নিস্সযো দাতব্বো, সামণেরো উপট্ঠাপেতব্বো. কতমেহি পঞ্চহি? পটিবলো হোতি অন্তেৰাসিং ৰা সদ্ধিৰিহারিং ৰা গিলানং উপট্ঠাতুং ৰা উপট্ঠাপেতুং ৰা, অনভিরতং ৰূপকাসেতুং ৰা ¶ ৰূপকাসাপেতুং ৰা, উপ্পন্নং কুক্কুচ্চং ধম্মতো ৰিনোদেতুং, অভিধম্মে ৰিনেতুং, অভিৰিনযে ৰিনেতূ’’ন্তি (পরি. ৪১৮).
৭৭. পক্খসঙ্কন্তেসূতি তিত্থিযপক্খসঙ্কন্তেসু. অনুজানামি ভিক্খৰে আচরিযন্তি আচারসমাচারসিক্খাপনকং আচরিযং অনুজানামি. আচরিযো ভিক্খৰে অন্তেৰাসিকম্হীতিআদি সব্বং ‘‘উপজ্ঝাযো ভিক্খৰে সদ্ধিৰিহারিকম্হী’’তিআদিনা নযেন ৰুত্তৰসেনেৰ ৰেদিতব্বং. নামমত্তমেৰ হি এত্থ নানং.
আচরিযৰত্তকথা নিট্ঠিতা.
পণামনাখমনাকথা
৮০. অন্তেৰাসিকা আচরিযেসু ন সম্মা ৰত্তন্তীতি এত্থ পন যং পুব্বে ‘‘নসম্মাৰত্তনায চ যাৰ চীৰররজনং, তাৰ ৰত্তে অকরিযমানে উপজ্ঝাযস্স পরিহানি হোতি, তস্মা তং অকরোন্তস্স নিস্সযমুত্তকস্সাপি অমুত্তকস্সাপি আপত্তিযেৰা’’তি চ, ‘‘একচ্চস্স পত্তদানতো পট্ঠায অমুত্তকনিস্সযস্সেৰ আপত্তী’’তি চ লক্খণং ৰুত্তং, ন তেনেৰ লক্খণেন নিস্সযন্তেৰাসিকস্স আপত্তি ৰেদিতব্বা. নিস্সযন্তেৰাসিকেন হি যাৰ আচরিযং নিস্সায ৰসতি, তাৰ সব্বং আচরিযৰত্তং কাতব্বং. পব্বজ্জাউপসম্পদাধম্মন্তেৰাসিকেহি পন নিস্সযমুত্তকেহিপি ¶ আদিতো পট্ঠায যাৰ চীৰররজনং, তাৰ ৰত্তং কাতব্বং; অনাপুচ্ছিত্ৰা পত্তদানাদিম্হি পন এতেসং অনাপত্তি. এতেসু চ পব্বজ্জন্তেৰাসিকো চ উপসম্পদন্তেৰাসিকো চ আচরিযস্স যাৰজীৰং ভারো. নিস্সযন্তেৰাসিকো চ ধম্মন্তেৰাসিকো চ যাৰ সমীপে ৰসন্তি, তাৰদেৰ. তস্মা আচরিযেনাপি তেসু সম্মা ৰত্তিতব্বং. আচরিযন্তেৰাসিকেসু হি যো যো ন সম্মা ৰত্ততি, তস্স তস্স আপত্তি.
পণামনাখমনাকথা নিট্ঠিতা.
নিস্সযপটিপ্পস্সদ্ধিকথা
৮৩. উপজ্ঝাযম্হা ¶ নিস্সযপটিপ্পস্সদ্ধীসু – উপজ্ঝাযো পক্কন্তো ৰাতিআদীসু অযং ৰিনিচ্ছযো – পক্কন্তোতি তম্হা আৰাসা ৰিপ্পৰসিতুকামো পক্কন্তো দিসং গতো. এৰং গতে চ পন তস্মিং সচে ৰিহারে নিস্সযদাযকো অত্থি, যস্স সন্তিকে অঞ্ঞদাপি নিস্সযো ৰা গহিতপুব্বো হোতি, যো ৰা একসম্ভোগপরিভোগো, তস্স সন্তিকে নিস্সযো গহেতব্বো, একদিৰসম্পি পরিহারো নত্থি. সচে তাদিসো নত্থি, অঞ্ঞো লজ্জী পেসলো অত্থি, তস্স লজ্জীপেসলভাৰং জানন্তেন তদহেৰ নিস্সযো যাচিতব্বো. সচে দেতি, ইচ্চেতং কুসলং. অথ পন ‘‘তুম্হাকং উপজ্ঝাযো লহুং আগমিস্সতী’’তি পুচ্ছতি, উপজ্ঝাযেন চ তথা ৰুত্তং, ‘‘আম, ভন্তে’’তি ৰত্তব্বং. সচে ৰদতি ‘‘তেন ¶ হি উপজ্ঝাযস্স আগমনং আগমেথা’’তি ৰট্টতি. অথ পনস্স পকতিযা পেসলভাৰং ন জানাতি, চত্তারি পঞ্চ দিৰসানি তস্স ভিক্খুনো সভাগতং ওলোকেত্ৰা ওকাসং কারেত্ৰা নিস্সযো গহেতব্বো.
সচে পন ৰিহারে নিস্সযদাযকো নত্থি, উপজ্ঝাযো চ ‘‘অহং কতিপাহেন আগমিস্সামি, মা উক্কণ্ঠিত্থা’’তি ৰত্ৰা গতো, যাৰ আগমনা পরিহারো লব্ভতি. অথাপি নং তত্থ মনুস্সা পরিচ্ছিন্নকালতো উত্তরিপি পঞ্চ ৰা দস ৰা দিৰসানি ৰাসেন্তিযেৰ, তেন ৰিহারং পৰত্তি পেসেতব্বা ‘‘দহরা মা উক্কণ্ঠন্তু, অহং অসুকদিৰসং নাম ¶ আগমিস্সামী’’তি. এৰম্পি পরিহারো লব্ভতি. অথ আগচ্ছতো অন্তরামগ্গে নদীপূরেন ৰা চোরাদীহি ৰা উপদ্দৰো হোতি, থেরো উদকোসক্কনং ৰা আগমেতি, সহাযে ৰা পরিযেসতি, তঞ্চে পৰত্তিং দহরা সুণন্তি, যাৰ আগমনা পরিহারো লব্ভতি. সচে পন সো ‘‘ইধেৰাহং ৰসিস্সামী’’তি পহিণতি, পরিহারো নত্থি. যত্থ নিস্সযো লব্ভতি, তত্থ গন্তব্বং.
ৰিব্ভন্তে পন কালঙ্কতে পক্খসঙ্কন্তে ৰা একদিৰসম্পি পরিহারো নত্থি. যত্থ নিস্সযো লব্ভতি, তত্থ গন্তব্বং. আণত্তীতি পন নিস্সযপণামনা ৰুচ্চতি. তস্মা ‘‘পণামেমি ত’’ন্তি ৰা ‘‘মা ইধ পটিক্কমী’’তি ৰা ‘‘নীহর তে পত্তচীৰর’’ন্তি ৰা ‘‘নাহং তযা উপট্ঠাতব্বো’’তি ৰাতি ইমিনা পাল়িনযেন ‘‘মা মং গামপ্পৰেসনং আপুচ্ছী’’তিআদিনা পাল়িমুত্তকনযেন ৰা যো নিস্সযপণামনায পণামিতো হোতি, তেন উপজ্ঝাযো খমাপেতব্বো.
সচে আদিতোৰ ন খমতি, দণ্ডকম্মং আহরিত্ৰা তিক্খত্তুং তাৰ সযমেৰ খমাপেতব্বো. নো চে খমতি, তস্মিং ৰিহারে মহাথেরে গহেত্ৰা খমাপেতব্বো. নো চে খমতি, সামন্তৰিহারে ¶ ভিক্খূ গহেত্ৰা খমাপেতব্বো. সচে এৰম্পি ন খমতি, অঞ্ঞত্থ গন্ত্ৰা উপজ্ঝাযস্স সভাগানং সন্তিকে ৰসিতব্বং ‘‘অপ্পেৰ নাম সভাগানং মে সন্তিকে ৰসতীতি ঞত্ৰাপি খমেয্যা’’তি. সচে এৰম্পি ন খমতি, তত্রেৰ ৰসিতব্বং. তত্র চে দুব্ভিক্খাদিদোসেন ন সক্কা হোতি ৰসিতুং, তংযেৰ ৰিহারং আগন্ত্ৰা অঞ্ঞস্স সন্তিকে নিস্সযং গহেত্ৰা ৰসিতুং ৰট্টতি. অযমাণত্তিযং ৰিনিচ্ছযো.
আচরিযম্হা নিস্সযপটিপ্পস্সদ্ধীসু আচরিযো পক্কন্তো ৰা ¶ হোতীতি এত্থ কোচি আচরিযো আপুচ্ছিত্ৰা পক্কমতি, কোচি অনাপুচ্ছিত্ৰা. অন্তেৰাসিকোপি এৰমেৰ. তত্র সচে অন্তেৰাসিকো আচরিযং আপুচ্ছতি ‘‘অসুকং নাম ভন্তে ঠানং গন্তুং ইচ্ছামি কেনচিদেৰ করণীযেনা’’তি, আচরিযেন চ ‘‘কদা গমিস্সসী’’তি ৰুত্তো ‘‘সাযন্হে ৰা রত্তিং ৰা উট্ঠহিত্ৰা গমিস্সামী’’তি ৰদতি, আচরিযোপি ‘‘সাধূ’’তি সম্পটিচ্ছতি, তঙ্খণঞ্ঞেৰ নিস্সযো পটিপ্পস্সম্ভতি.
সচে ¶ পন ‘‘ভন্তে অসুকং নাম ঠানং গন্তুকামোম্হী’’তি ৰুত্তে আচরিযো ‘‘অসুকস্মিং নাম গামে পিণ্ডায চরিত্ৰা পচ্ছা জানিস্সসী’’তি ৰদতি, সো চ ‘‘সাধূ’’তি সম্পটিচ্ছতি, ততো চে গতো, সুগতো. সচে পন ন গচ্ছতি, নিস্সযো ন পটিপ্পস্সম্ভতি. অথাপি ‘‘গচ্ছামী’’তি ৰুত্তে আচরিযেন ‘‘মা তাৰ গচ্ছ, রত্তিং মন্তেত্ৰা জানিস্সামা’’তি ৰুত্তো মন্তেত্ৰা গচ্ছতি, সুগতো. নো চে গচ্ছতি, নিস্সযো ন পটিপ্পস্সম্ভতি. আচরিযং অনাপুচ্ছা পক্কমন্তস্স পন উপচারসীমাতিক্কমে নিস্সযো পটিপ্পস্সম্ভতি. অন্তোউপচারসীমতো পটিনিৰত্তন্তস্স ন পটিপ্পস্সম্ভতি.
সচে পন আচরিযো অন্তেৰাসিকং আপুচ্ছতি ‘‘আৰুসো অসুকং নাম ঠানং গমিস্সামী’’তি, অন্তেৰাসিকেন চ ‘‘কদা’’তি ৰুত্তে ‘‘সাযন্হে ৰা রত্তিভাগে ৰা’’তি ৰদতি, অন্তেৰাসিকোপি ‘‘সাধূ’’তি সম্পটিচ্ছতি, তঙ্খণঞ্ঞেৰ নিস্সযো পটিপ্পস্সম্ভতি.
সচে পন আচরিযো ‘‘স্ৰে পিণ্ডায চরিত্ৰা গমিস্সামী’’তি ৰদতি, ইতরো চ ‘‘সাধূ’’তি সম্পটিচ্ছতি, একদিৰসং তাৰ নিস্সযো ন পটিপ্পস্সম্ভতি, পুনদিৰসে পটিপ্পস্সদ্ধো হোতি. ‘‘অসুকস্মিং নাম গামে পিণ্ডায চরিত্ৰা জানিস্সামি মম গমনং ৰা অগমনং ৰা’’তি ৰত্ৰা সচে ন গচ্ছতি, নিস্সযো ন পটিপ্পস্সম্ভতি. অথাপি ‘‘গচ্ছামী’’তি ¶ ৰুত্তে অন্তেৰাসিকেন ‘‘মা তাৰ গচ্ছথ, রত্তিং মন্তেত্ৰা জানিস্সথা’’তি ৰুত্তো মন্তেত্ৰাপি ন গচ্ছতি, নিস্সযো ন পটিপ্পস্সম্ভতি.
সচে উভোপি আচরিযন্তেৰাসিকা কেনচি করণীযেন বহিসীমং গচ্ছন্তি, ততো চে আচরিযো গমিযচিত্তে উপ্পন্নে অনাপুচ্ছাৰ গন্ত্ৰা দ্ৰিন্নং লেড্ডুপাতানং অন্তোযেৰ নিৰত্ততি, নিস্সযো ন পটিপ্পস্সম্ভতি. সচে দ্ৰে লেড্ডুপাতে অতিক্কমিত্ৰা নিৰত্ততি, পটিপ্পস্সদ্ধো হোতি. আচরিযুপজ্ঝাযা দ্ৰে লেড্ডুপাতে অতিক্কম্ম অঞ্ঞস্মিং ৰিহারে ৰসন্তি, নিস্সযো পটিপ্পস্সম্ভতি.
আচরিযে ৰিব্ভন্তে কালঙ্কতে পক্খসঙ্কন্তে চ তঙ্খণঞ্ঞেৰ পটিপ্পস্সম্ভতি. আণত্তিযং পন সচেপি ¶ আচরিযো মুঞ্চিতুকামোৰ হুত্ৰা নিস্সযপণামনায পণামেতি, অন্তেৰাসিকো চ ‘‘কিঞ্চাপি মং আচরিযো পণামেতি, অথ খো হদযেন মুদুকো’’তি সালযোৰ হোতি, নিস্সযো ন পটিপ্পস্সম্ভতিযেৰ. সচেপি আচরিযো সালযো, অন্তেৰাসিকো ¶ নিরালযো, ‘‘ন দানি ইমং নিস্সায ৰসিস্সামী’’তি ধুরং নিক্খিপতি, এৰম্পি ন পটিপ্পস্সম্ভতি. উভিন্নং সালযভাৰে পন ন পটিপ্পস্সম্ভতিযেৰ. উভিন্নং ধুরনিক্খেপেন পটিপ্পস্সম্ভতি. পণামিতেন দণ্ডকম্মং আহরিত্ৰা তিক্খত্তুং খমাপেতব্বো. নো চে খমতি, উপজ্ঝাযে ৰুত্তনযেন পটিপজ্জিতব্বং.
উপজ্ঝাযেন ৰা সমোধানগতোতি এত্থ দস্সনসৰনৰসেন সমোধানং ৰেদিতব্বং. সচে হি আচরিযং নিস্সায ৰসন্তো সদ্ধিৰিহারিকো একৰিহারে চেতিযং ৰা ৰন্দন্তং একগামে পিণ্ডায ৰা চরন্তং উপজ্ঝাযং পস্সতি, নিস্সযো পটিপ্পস্সম্ভতি. উপজ্ঝাযো পস্সতি, সদ্ধিৰিহারিকো পন ন পস্সতি, ন পটিপ্পস্সম্ভতি. মগ্গপ্পটিপন্নং ৰা আকাসেন ৰা গচ্ছন্তং উপজ্ঝাযং দিস্ৰা দূরত্তা ভিক্খূতি জানাতি, উপজ্ঝাযোতি ন জানাতি, ন পটিপ্পস্সম্ভতি. সচে জানাতি, পটিপ্পস্সম্ভতি. উপরিপাসাদে উপজ্ঝাযো ৰসতি, হেট্ঠা সদ্ধিৰিহারিকো, তং অদিস্ৰাৰ যাগুং পিৰিত্ৰা পক্কমতি, আসনসালায ৰা নিসিন্নং অদিস্ৰাৰ একমন্তে ভুঞ্জিত্ৰা পক্কমতি, ধম্মস্সৰনমণ্ডপে ৰা নিসিন্নম্পি তং অদিস্ৰাৰ ধম্মং সুত্ৰা পক্কমতি, নিস্সযো ন পটিপ্পস্সম্ভতি. এৰং তাৰ দস্সনৰসেন সমোধানং ৰেদিতব্বং.
সৰনৰসেন পন সচে উপজ্ঝাযস্স ৰিহারে ৰা অন্তরঘরে ৰা ধম্মং কথেন্তস্স অনুমোদনং ¶ ৰা করোন্তস্স সদ্দং সুত্ৰা ‘‘উপজ্ঝাযস্স মে সদ্দো’’তি সঞ্জানাতি, নিস্সযো পটিপ্পস্সম্ভতি. অসঞ্জানন্তস্স ন পটিপ্পস্সম্ভতীতি অযং সমোধানে ৰিনিচ্ছযো.
নিস্সযপটিপ্পস্সদ্ধিকথা নিট্ঠিতা.
উপসম্পাদেতব্বপঞ্চককথা
৮৪. ইদানি যং পুব্বে ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন দসৰস্সেন ৰা অতিরেকদসৰস্সেন ৰা উপসম্পাদেতুং, নিস্সযং দাতু’’ন্তি সঙ্খেপতো উপজ্ঝাযাচরিযানং লক্খণং ৰুত্তং, তং ৰিত্থারতো দস্সেতুং ‘‘পঞ্চহি, ভিক্খৰে, অঙ্গেহি সমন্নাগতেনা’’তিআদিমাহ. তত্থ পঞ্চহি অঙ্গেহীতি পঞ্চহি অগুণঙ্গেহি. সো হি সীলক্খন্ধাদীহি অসমন্নাগতত্তাৰ ¶ অগুণঙ্গেহি সমন্নাগতো হোতি. ন উপসম্পাদেতব্বন্তি উপজ্ঝাযেন ¶ হুত্ৰা ন উপসম্পাদেতব্বং. ন নিস্সযো দাতব্বোতি আচরিযেন হুত্ৰা নিস্সযো ন দাতব্বো. এত্থ চ ন অসেক্খেন সীলক্খন্ধেনাতি চ অত্তনা ন অসেক্খেনাতি চ অস্সদ্ধোতি চ আদীসু তীসু পঞ্চকেসু অযুত্তৰসেন পটিক্খেপো কতো, ন আপত্তিঅঙ্গৰসেন. যো হি অসেক্খেহি সীলক্খন্ধাদীহি অসমন্নাগতো পরে চ তত্থ সমাদপেতুং অসক্কোন্তো অস্সদ্ধিযাদিদোসযুত্তোৰ হুত্ৰা পরিসং পরিহরতি, তস্স পরিসা সীলাদীহি পরিহাযতিযেৰ, ন ৰড্ঢতি. তস্মা তেন ন উপসম্পাদেতব্বন্তিআদি অযুত্তৰসেন ৰুত্তং, ন আপত্তিঅঙ্গৰসেন. ন হি খীণাসৰস্সেৰ উপজ্ঝাযাচরিযভাৰো ভগৰতা অনুঞ্ঞাতো. যদি তস্সেৰ অনুঞ্ঞাতো অভৰিস্স, ‘‘সচে উপজ্ঝাযস্স অনভিরতি উপ্পন্না হোতী’’তিআদিং ন ৰদেয্য. যস্মা পন খীণাসৰস্স পরিসা সীলাদীহি ন পরিহাযতি, তস্মা ‘‘পঞ্চহি ভিক্খৰে অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা উপসম্পাদেতব্ব’’ন্তিআদি ৰুত্তং.
অধিসীলে সীলৰিপন্নোতিআদীসু পারাজিকঞ্চ সঙ্ঘাদিসেসঞ্চ আপন্নো অধিসীলে সীলৰিপন্নো নাম. ইতরে পঞ্চাপত্তিক্খন্ধে আপন্নো অজ্ঝাচারে আচারৰিপন্নো নাম. সম্মাদিট্ঠিং পহায অন্তগ্গাহিকায দিট্ঠিযা সমন্নাগতো অতিদিট্ঠিযা দিট্ঠিৰিপন্নো নাম. যত্তকং সুতং পরিসং পরিহরন্তস্স ইচ্ছিতব্বং, তেন ৰিরহিতত্তা অপ্পস্সুতো. যং তেন জানিতব্বং আপত্তাদি, তস্স অজাননতো দুপ্পঞ্ঞো. ইমস্মিং পঞ্চকে পুরিমানি তীণি পদানি অযুত্তৰসেন ৰুত্তানি, পচ্ছিমানি দ্ৰে আপত্তিঅঙ্গৰসেন.
আপত্তিং ¶ ন জানাতীতি ‘‘ইদং নাম মযা কত’’ন্তি ৰুত্তে ‘‘ইমং নাম আপত্তিং অযং আপন্নো’’তি ন জানাতি. ৰুট্ঠানং ন জানাতীতি ৰুট্ঠানগামিনিতো ৰা দেসনাগামিনিতো ৰা আপত্তিতো এৰং নাম ৰুট্ঠানং হোতীতি ন জানাতি. ইমস্মিং পঞ্চকে পুরিমানি দ্ৰে পদানি অযুত্তৰসেন ৰুত্তানি, পচ্ছিমানি তীণি আপত্তিঅঙ্গৰসেন.
আভিসমাচারিকায সিক্খাযাতি খন্ধকৰত্তে ¶ ৰিনেতুং ন পটিবলো হোতীতি অত্থো. আদিব্রহ্মচরিযকাযাতি সেক্খপণ্ণত্তিযং ৰিনেতুং ন পটিবলোতি অত্থো. অভিধম্মেতি নামরূপপরিচ্ছেদে ৰিনেতুং ন পটিবলোতি অত্থো. অভিৰিনযেতি সকলে ৰিনযপিটকে ৰিনেতুং ন পটিবলোতি অত্থো. ৰিনেতুং ন পটিবলোতি চ সব্বত্থ সিক্খাপেতুং ন সক্কোতীতি ¶ অত্থো. ধম্মতো ৰিৰেচেতুন্তি ধম্মেন কারণেন ৰিস্সজ্জাপেতুং. ইমস্মি পঞ্চকে সব্বপদেসু আপত্তি. আপত্তিং ন জানাতীতিআদিপঞ্চকস্মিম্পি সব্বপদেসু আপত্তি. ঊনদসৰস্সপরিযোসানপঞ্চকেপি এসেৰ নযো. ইতি আদিতো তযো পঞ্চকা, চতুত্থে তীণি পদানি, পঞ্চমে দ্ৰে পদানীতি সব্বেপি চত্তারো পঞ্চকা অযুত্তৰসেন ৰুত্তা. চতুত্থপঞ্চকে দ্ৰে পদানি, পঞ্চমে তীণি, ছট্ঠসত্তমঅট্ঠমা তযো পঞ্চকাতি সব্বেপি চত্তারো পঞ্চকা আপত্তিঅঙ্গৰসেন ৰুত্তা; সুক্কপক্খে অট্ঠসু অনাপত্তিযেৰাতি.
উপসম্পাদেতব্বপঞ্চককথা নিট্ঠিতা.
উপসম্পাদেতব্বছক্ককথা
৮৫. ছক্কেসু ঊনদসৰস্সপদং ৰিসেসো, তং সব্বত্থ আপত্তিকরং. সেসং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং. তত্থ উভযানি খো পনস্স পাতিমোক্খানি ৰিত্থারেন ন স্ৰাগতানি হোন্তীতি উভতোৰিভঙ্গৰসেন ন স্ৰাগতানি. ন সুৰিভত্তানীতি মাতিকাৰিভঙ্গৰসেন. ন সুপ্পৰত্তীনীতি ৰাচুগ্গতৰসেন. ন সুৰিনিচ্ছিতানি সুত্তসো অনুব্যঞ্জনসোতি মাতিকাতো চ ৰিভঙ্গতো চ ন সুট্ঠু ৰিনিচ্ছিতানি.
উপসম্পাদেতব্বছক্ককথা নিট্ঠিতা.
অঞ্ঞতিত্থিযপুব্বৰত্থুকথা
৮৬. অঞ্ঞতিত্থিযপুব্বৰত্থুস্মিং ¶ – যো তাৰ অযং পসূরো, সো তিত্থিযপক্কন্তকত্তা ন উপসম্পাদেতব্বো. যো পন অঞ্ঞোপি নযিধ পব্বজিতপুব্বো আগচ্ছতি, তস্মিং যং কত্তব্বং তং দস্সেতুং ‘‘যো সো ভিক্খৰে অঞ্ঞোপী’’তিআদিমাহ. তত্থ তস্স চত্তারো মাসে পরিৰাসো দাতব্বোতি অযং তিত্থিযপরিৰাসো নাম; অপ্পটিচ্ছন্নপরিৰাসোতিপি ৰুচ্চতি. অযং পন নগ্গপরিব্বাজকস্সেৰ আজীৰকস্স ৰা ¶ অচেলকস্স ৰা দাতব্বো ¶ . সচে সোপি সাটকং ৰা ৰাল়কম্বলাদীনং অঞ্ঞতরং তিত্থিযদ্ধজং ৰা নিৰাসেত্ৰা আগচ্ছতি, নাস্স পরিৰাসো দাতব্বো. অঞ্ঞস্স পন তাপসপণ্ডরঙ্গাদিকস্স ন দাতব্বোৰ.
পঠমং কেসমস্সুন্তিআদিনা তস্স আদিতোৰ সামণেরপব্বজ্জং দস্সেতি. এৰং পব্বাজেন্তেহি পন তস্মিং সঙ্ঘমজ্ঝে নিসিন্নেযেৰ ‘‘ত্ৰং পব্বাজেহি, ত্ৰং আচরিযো হোহি, ত্ৰং উপজ্ঝাযো হোহী’’তি থেরা ভিক্খূ ন ৰত্তব্বা. এৰং ৰুত্তা হি সচে তস্স আচরিযুপজ্ঝাযভাৰেন জিগুচ্ছন্তা ন সম্পটিচ্ছন্তি, অথ সো ‘‘নযিমে ময্হং সদ্দহন্তী’’তি কুজ্ঝিত্ৰাপি গচ্ছেয্য. তস্মা তং একমন্তং নেত্ৰা তস্স আচরিযুপজ্ঝাযা পরিযেসিতব্বা.
৮৭. এৰং খো ভিক্খৰে অঞ্ঞতিত্থিযপুব্বো আরাধকো হোতি, এৰং অনারাধকোতি অযমস্স পরিৰাসৰত্তদস্সনত্থং মাতিকা. কথঞ্চ ভিক্খৰেতিআদি তস্সেৰ ৰিভঙ্গো. তত্থ অতিকালেন গামং পৰিসতীতি ভিক্খূনং ৰত্তকরণৰেলাযমেৰ গামং পিণ্ডায পৰিসতি. অতিদিৰা পটিক্কমতীতি কুলঘরেসু ইত্থিপুরিসদারকদারিকাদীহি সদ্ধিং গেহস্সিতকথং কথেন্তো তত্থেৰ ভুঞ্জিত্ৰা ভিক্খূসু পত্তচীৰরং পটিসামেত্ৰা উদ্দেসপরিপুচ্ছাদীনি ৰা করোন্তেসু পটিসল্লীনেসু ৰা আগচ্ছতি; ন উপজ্ঝাযৰত্তং নাচরিযৰত্তং করোতি, অঞ্ঞদত্থু ৰসনট্ঠানং পৰিসিত্ৰা নিদ্দাযতি. এৰম্পি ভিক্খৰে অঞ্ঞতিত্থিযপুব্বো অনারাধকো হোতীতি এৰম্পি করোন্তো পরিৰাসৰত্তস্স সম্পাদকো পূরকো ন হোতি.
ৰেসিযাগোচরো ৰাতিআদীসু ৰেসিযাতি আমিসকিঞ্চিক্খসম্পদানাদিনা সুলভজ্ঝাচারা রূপূপজীৰিকা ইত্থিযো. ৰিধৰাতি মতপতিকা ৰা পৰুত্থপতিকা ৰা ইত্থিযো; তা যেন কেনচি সদ্ধিং মিত্তভাৰং পত্থেন্তি. থুল্লকুমারিকাতি যোব্বন্নপ্পত্তা যোব্বন্নাতীতা ৰা কুমারিযো; তা পুরিসাধিপ্পাযাৰ ৰিচরন্তি, যেন কেনচি সদ্ধিং মিত্তভাৰং পত্থেন্তি. পণ্ডকাতি উস্সন্নকিলেসা অৰূপসন্তপরিল়াহা নপুংসকা; তে পরিল়াহৰেগাভিভূতা যেন ¶ কেনচি সদ্ধিং মিত্তভাৰং পত্থেন্তি ¶ . ভিক্খুনিযোতি সমানপব্বজ্জা ইত্থিযো; তাহি সদ্ধিং খিপ্পমেৰ ৰিস্সাসো হোতি, ততো সীলং ভিজ্জতি.
তত্থ ¶ ৰেসিযানং কুলেসু কুলুপকো হুত্ৰা পিণ্ডপাতচরিযাদীহি ৰা অপদিসিত্ৰা সিনেহসন্থৰজাতেন হদযেন অভিণ্হদস্সনসল্লাপকামতায তাসং সন্তিকং উপসঙ্কমন্তো ‘‘ৰেসিযাগোচরো’’তি ৰুচ্চতি, সো নচিরস্সেৰ ‘‘অসুকৰেসিযা সদ্ধিং গতো’’তি ৰত্তব্বতং পাপুণাতি. এস নযো সব্বত্থ. সচে পন ৰেসিযাদযো সলাকভত্তাদীনি দেন্তি, ভিক্খূহি সদ্ধিং গন্ত্ৰা সদ্ধিংযেৰ ভুঞ্জিত্ৰা ৰা গহেত্ৰা ৰা আগন্তুং ৰট্টতি. গিলানা ভিক্খুনিযো ওৰদিতুং ৰা ধম্মং ৰা দেসেতুং উদ্দেসপরিপুচ্ছাদীনি ৰা দাতুং গচ্ছন্তেহি ভিক্খূহি সদ্ধিং গন্তুং ৰট্টতি. যো পন তথা আগন্ত্ৰা মিত্তসন্থৰৰসেন গচ্ছতি, অযং অনারাধকো হোতি.
উচ্চাৰচানি করণীযানীতি মহন্তখুদ্দকানি কম্মানি. তত্থ ঘণ্টিং পহরিত্ৰা সমগ্গেন সঙ্ঘেন সন্নিপতিত্ৰা কত্তব্বানি চেতিযমহাপাসাদপটিসঙ্খরণাদীনি কম্মানি উচ্চানি নাম. চীৰরধোৰনরজনাদীনি খন্ধকপরিযাপন্নানি চ অগ্গিসালৰত্তাদীনি আভিসমাচারিকানি অৰচানি নাম. তত্থ ন দক্খো হোতীতি তেসু কম্মেসু ছেকো সুসিক্খিতো ন হোতি. ন অনলসোতি উট্ঠানৰীরিযসম্পন্নো ন হোতি; ‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স কম্মং অত্থী’’তি সুত্ৰা পগেৰ ভত্তকিচ্চং কত্ৰা গব্ভন্তরং পৰিসিত্ৰা যাৰদত্থং সুপিত্ৰা সাযং নিক্খমতি. তত্রুপাযাযাতি তেসু কম্মেসু উপাযভূতায. ৰীমংসাযাতি ঠানুপ্পত্তিকৰীমংসায. ‘‘ইদমেৰং কত্তব্বং, ইদমেৰং ন কত্তব্ব’’ন্তি তস্মিংযেৰ খণে উপ্পন্নপঞ্ঞায সমন্নাগতো ন হোতি. ন অলং কাতুং ন অলং সংৰিধাতুন্তি সহত্থাপি কাতুং সমত্থো ন হোতি; ‘‘গণ্হথ ভন্তে, গণ্হ দহর, গণ্হ সামণের, সচে তুম্হে ৰা ন করিস্সথ, অম্হে ৰা ন করিস্সাম, কো দানি ইমং করিস্সতী’’তি এৰং উস্সাহং জনেত্ৰা সংৰিধাতুং অঞ্ঞমঞ্ঞং কারেতুম্পি সমত্থো ন হোতি. ভিক্খূহি ‘‘কম্মং করিস্সামা’’তি ৰুত্তে কিঞ্চি রোগং অপদিসতি, ভিক্খূনং কম্মং করোন্তানং সমীপেনেৰ ৰিচরতি, সীসমেৰ দস্সেতি, অযম্পি অনারাধকো হোতি.
ন তিব্বচ্ছন্দো হোতীতি বলৰচ্ছন্দো ন ¶ হোতি. উদ্দেসেতি পাল়িপরিযাপুণনে. পরিপুচ্ছাযাতি অত্থসৰনে. অধিসীলেতি পাতিমোক্খসীলে. অধিচিত্তেতি লোকিযসমাধিভাৰনায. অধিপঞ্ঞাযাতি লোকুত্তরমগ্গভাৰনায.
সঙ্কন্তো ¶ হোতীতি ইধাগতো হোতি. তস্স সত্থুনোতি তস্স তিত্থাযতনসামিকস্স. তস্স দিট্ঠিযাতি ¶ তস্স সন্তকায লদ্ধিযা. ইদানি সাযেৰ লদ্ধি যস্মা তস্স তিত্থকরস্স খমতি চেৰ রুচ্চতি চ ‘‘ইদমেৰ সচ্চ’’ন্তি চ দল়্হগ্গাহেন গহিতা; তস্মা তস্স খন্তি রুচি আদাযোতি ৰুচ্চতি. তেন ৰুত্তং – ‘‘তস্স খন্তিযা তস্স রুচিযা তস্স আদাযস্সা’’তি. অৰণ্ণে ভঞ্ঞমানেতি গরহায ভঞ্ঞমানায. অনভিরদ্ধোতি অপরিপুণ্ণসঙ্কপ্পো; নো পগ্গহিতচিত্তো. উদগ্গোতি অব্ভুন্নতকাযচিত্তো. ইদং ভিক্খৰে সঙ্ঘাতনিকং অঞ্ঞতিত্থিযপুব্বস্স অনারাধনীযস্মিন্তি ভিক্খৰে যমিদং তস্স সত্থুনো তস্সেৰ চ লদ্ধিযা অৰণ্ণে ভঞ্ঞমানে ‘‘কিং ইমে পরং গরহন্তী’’তি কাযৰচীৰিকারনিব্বত্তকং অনত্তমনত্তং, বুদ্ধাদীনঞ্চ অৰণ্ণে ভঞ্ঞমানে অত্তমনত্তং, যঞ্চ তস্সেৰ সত্থুনো তস্সেৰ চ লদ্ধিযা ৰণ্ণে ভঞ্ঞমানে অত্তমনত্তং, বুদ্ধাদীনঞ্চ ৰণ্ণভণনে অনত্তমনত্তং, ইদং অঞ্ঞতিত্থিযপুব্বস্স অনারাধনীযস্মিং সঙ্ঘাতনিকং, অনারাধকে পরিৰাসৰত্তং অপূরকে কম্মে ইদং লিঙ্গং, ইদং লক্খণং, ইদমচলপ্পমাণন্তি ৰুত্তং হোতি. এৰং অনারাধকো খো ভিক্খৰে অঞ্ঞতিত্থিযপুব্বো আগতো ন উপসম্পাদেতব্বোতি ইতো একেনপি অঙ্গেন সমন্নাগতো ন উপসম্পাদেতব্বো. সুক্কপক্খে সব্বং ৰুত্তৰিপল্লাসেন ৰেদিতব্বং.
এৰং আরাধকো খো ভিক্খৰেতি এৰং নাতিকালেন গামপ্পৰেসনা নাতিদিৰা পটিক্কমনং, ন ৰেসিযাদিগোচরতা, সব্রহ্মচারীনং কিচ্চেসু দক্খতাদি, উদ্দেসাদীসু তিব্বচ্ছন্দতা, তিত্থিযানং অৰণ্ণভণনে অত্তমনতা, বুদ্ধাদীনং অৰণ্ণভণনে অনত্তমনতা, তিত্থিযানং ৰণ্ণভণনে অনত্তমনতা, বুদ্ধাদীনং ৰণ্ণভণনে অত্তমনতাতি ইমেসং অট্ঠন্নং তিত্থিযৰত্তানং পরিপূরণেন ¶ আরাধকো পরিতোসকো ভিক্খূনং অঞ্ঞতিত্থিযপুব্বো আগতো উপসম্পাদেতব্বো.
সচে পন উপসম্পদমাল়কেপি একং ৰত্তং ভিন্দতি, পুন চত্তারো মাসে পরিৰসিতব্বং. যথা পন ভিন্নসিক্খায সিক্খমানায পুন সিক্খাপদানি চ সিক্খাসম্মুতি চ দিয্যতি, এৰং নযিমস্স কিঞ্চি পুন দাতব্বমত্থি. পুব্বে দিন্নপরিৰাসোযেৰ হি তস্স পরিৰাসো. তস্মা পুন চত্তারো মাসে পরিৰসিতব্বং. সচে পরিৰসন্তো অন্তরা অট্ঠ সমাপত্তিযো নিব্বত্তেতি, লোকিযধম্মো ¶ নাম কুপ্পনসভাৰো, ন উপসম্পাদেতব্বো. চত্তারো মাসে পূরিতৰত্তোৰ উপসম্পাদেতব্বো. সচে পন পরিৰসন্তো চত্তারি মহাভূতানি পরিগ্গণ্হতি, উপাদারূপানি পরিচ্ছিন্দতি, নামরূপং ৰৰত্থপেতি, তিলক্খণং আরোপেত্ৰা ৰিপস্সনং আরভতি, লোকিযধম্মো নাম কুপ্পনসভাৰো, নেৰ উপসম্পাদেতব্বো. সচে পন ৰিপস্সনং ৰড্ঢেত্ৰা সোতাপত্তিমগ্গং পটিলভতি, পরিপুণ্ণংযেৰ হোতি ৰত্তং. সমূহতানি সব্বদিট্ঠিগতানি অব্বুল়্হং ৰিচিকিচ্ছাসল্লং ¶ তংদিৰসমেৰ উপসম্পাদেতব্বো. সচেপি তিত্থিযলিঙ্গে ঠিতো সোতাপন্নো হোতি, পরিৰাসকিচ্চং নত্থি, তদহেৰ পব্বাজেত্ৰা উপসম্পাদেতব্বো.
উপজ্ঝাযমূলকং চীৰরং পরিযেসিতব্বন্তি উপজ্ঝাযং ইস্সরং কত্ৰা তস্স চীৰরং পরিযেসিতব্বং. পত্তম্পি তথেৰ. তস্মা যদি উপজ্ঝাযস্স পত্তচীৰরং অত্থি, ‘‘ইমস্স দেহী’’তি ৰত্তব্বো. অথ নত্থি, অঞ্ঞে দাতুকামা হোন্তি, তেহিপি উপজ্ঝাযস্সেৰ দাতব্বং ‘‘ইদং তুম্হাকং কত্ৰা ইমস্স দেথা’’তি. কস্মা? তিত্থিযা নাম ৰিলোমা হোন্তি ‘‘সঙ্ঘেন মে পত্তচীৰরং দিন্নং, কিং ময্হং তুম্হেসু আযত্ত’’ন্তি ৰত্ৰা ওৰাদানুসাসনিং ন করেয্যুং, উপজ্ঝাযেন পন আযত্তজীৰিকত্তা তস্স ৰচনকরো ভৰিস্সতি. তেনস্স ‘‘উপজ্ঝাযমূলকং চীৰরং পরিযেসিতব্ব’’ন্তি ৰুত্তং. ভণ্ডুকম্মাযাতি কেসোরোপনত্থং. ভণ্ডুকম্মকথা পরতো আগমিস্সতি.
অগ্গিকাতি অগ্গিপরিচরণকা. জটিলকাতি তাপসা. এতে ভিক্খৰে কিরিযৰাদিনোতি এতে কিরিযং ন পটিবাহন্তি, ‘‘অত্থি কম্মং, অত্থি কম্মৰিপাকো’’তি ¶ এৰংদিট্ঠিকা. সব্ববুদ্ধা হি নেক্খম্মপারমিং পূরযমানা এতদেৰ পব্বজ্জং পব্বজিত্ৰা পূরেসুং, মযাপি তথেৰ পূরিতা, ন এতেসং সাসনে পব্বজ্জা ৰিলোমা, তস্মা উপসম্পাদেতব্বা, ন তেসং পরিৰাসো দাতব্বোতি. ইমাহং ভিক্খৰে ঞাতীনং আৰেণিকং পরিহারং দম্মীতি ইমং অহং তেসং পাটেক্কং ওদিস্সকং পরিহারং দদামি. কস্মা এৰমাহ? তে হি তিত্থাযতনে পব্বজিতাপি সাসনস্স অৰণ্ণকামা ন হোন্তি, অম্হাকং ঞাতিসেট্ঠস্স সাসনন্তি ৰণ্ণৰাদিনোৰ হোন্তি, তস্মা এৰমাহাতি.
অঞ্ঞতিত্থিযপুব্বৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
পঞ্চাবাধৰত্থুকথা
৮৮. মগধেসু ¶ পঞ্চ আবাধা উস্সন্না হোন্তীতি মগধনামকে জনপদে মনুস্সানঞ্চ অমনুস্সানঞ্চ পঞ্চ রোগা উস্সন্না ৰুড্ঢিপ্পত্তা ফাতিপ্পত্তা হোন্তি. জীৰককোমারভচ্চকথা চীৰরক্খন্ধকে আৰিভৰিস্সতি. ন ভিক্খৰে পঞ্চহি আবাধেহি ফুট্ঠো পব্বাজেতব্বোতি যে তে কুট্ঠাদযো পঞ্চ আবাধা উস্সন্না, তেহি ফুট্ঠো অভিভূতো ন পব্বাজেতব্বো.
তত্থ কুট্ঠন্তি রত্তকুট্ঠং ৰা হোতু কাল়কুট্ঠং ৰা, যংকিঞ্চি কিটিভদদ্দুকচ্ছুআদিপ্পভেদম্পি সব্বং ¶ কুট্ঠমেৰাতি ৰুত্তং. তঞ্চে নখপিট্ঠিপ্পমাণম্পি ৰড্ঢনকপক্খে ঠিতং হোতি, ন পব্বাজেতব্বো. সচে পন নিৰাসনপারুপনেহি পকতিপটিচ্ছন্নে ঠানে নখপিট্ঠিপ্পমাণং অৰড্ঢনকপক্খে ঠিতং হোতি, ৰট্টতি. মুখে পন হত্থপাদপিট্ঠেসু ৰা সচেপি অৰড্ঢনকপক্খে ঠিতং নখপিট্ঠিতো চ খুদ্দকতরম্পি, ন ৰট্টতিযেৰাতি কুরুন্দিযং ৰুত্তং. তিকিচ্ছাপেত্ৰা পব্বাজেন্তেনাপি পকতিৰণ্ণে জাতেযেৰ পব্বাজেতব্বো. গোধাপিট্ঠিসদিসচুণ্ণওকিরণকসরীরম্পি পব্বাজেতুং ন ৰট্টতি.
গণ্ডোতি মেদগণ্ডো ৰা হোতু অঞ্ঞো ৰা যো কোচি কোলট্ঠিমত্তকোপি চে ৰড্ঢনকপক্খে ঠিতো গণ্ডো হোতি, ন পব্বাজেতব্বো. পটিচ্ছন্নট্ঠানে পন কোলট্ঠিমত্তে অৰড্ঢনকপক্খে ঠিতো ¶ ৰট্টতি. মুখাদিকে অপ্পটিচ্ছন্নট্ঠানে অৰড্ঢনকপক্খে ঠিতোপি ন ৰট্টতি. তিকিচ্ছাপেত্ৰা পব্বাজেন্তেনাপি সরীরং সঞ্ছৰিং কারেত্ৰাৰ পব্বাজেতব্বো. উণ্ণিগণ্ডা নাম হোন্তি গোথনা ৰিয অঙ্গুলিকা ৰিয চ তত্থ তত্থ লম্বন্তি, এতেপি গণ্ডাযেৰ. তেসু সতি পব্বাজেতুং ন ৰট্টতি. দহরকালে খীরপিল়কা যোব্বন্নকালে চ মুখে খরপিল়কা নাম হোন্তি, মহল্লককালে নস্সন্তি, ন তা গণ্ডসঙ্খ্যং গচ্ছন্তি, তাসু সতি পব্বাজেতুং ৰট্টতি. অঞ্ঞে পন সরীরে খরপিল়কা নাম অপরা পদুমকণ্ণিকা নাম হোন্তি, অঞ্ঞা সাসপবীজকা নাম সাসপমত্তা এৰ সকলসরীরং ফরন্তি, তা সব্বা কুট্ঠজাতিকা এৰ. তাসু সতি ন পব্বাজেতব্বো.
কিলাসোতি ¶ ন ভিজ্জনকং ন পগ্ঘরণকং পদুমপুণ্ডরীকপত্তৰণ্ণং কুট্ঠং, যেন গুন্নং ৰিয সবলং সরীরং হোতি, তস্মিং কুট্ঠে ৰুত্তনযেনেৰ ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. সোসোতি সোসব্যাধি; তস্মিং সতি ন পব্বাজেতব্বো. অপমারোতি পিত্তুম্মারো ৰা যক্খুম্মারো ৰা; তত্থ পুব্বৰেরিকেন অমনুস্সেন গহিতো দুত্তিকিচ্ছো হোতি. অপ্পমত্তকেপি পন অপমারে সতি ন পব্বাজেতব্বো.
পঞ্চাবাধৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
রাজভটৰত্থুকথা
৯০. রাজভটৰত্থুস্মিং – পচ্চন্তং উচ্চিনথাতি পচ্চন্তং ৰড্ঢেথ. চোরে পলাপেত্ৰা চোরভযেন ৰুট্ঠিতে গামে আৰাসাপেত্ৰা আরক্খং দত্ৰা কসিকম্মাদীনি পৰত্তাপেথাতি ৰুত্তং হোতি. রাজা পন সোতাপন্নত্তা ‘‘চোরে ঘাতেথ, হনথা’’তি ন আণাপেতি. উপজ্ঝাযস্স দেৰ সীসং ¶ ছিন্দিতব্বন্তিআদি সব্বং ‘‘পব্বজ্জায উপজ্ঝাযো সেট্ঠো, ততো আচরিযো, ততো গণো’’তি চিন্তেত্ৰা ইদং ৰোহারে অড্ডৰিনিচ্ছযে আগতন্তি আহংসু. ন ভিক্খৰে রাজভটো পব্বাজেতব্বোতি এত্থ অমচ্চো ৰা হোতু মহামত্তো ৰা সেৰকো ৰা কিঞ্চি ঠানন্তরং পত্তো ৰা অপ্পত্তো ৰা, যো কোচি রঞ্ঞো ভত্তৰেতনভটো, সব্বো রাজভটোতি সঙ্খ্যং গচ্ছতি, সো ন পব্বাজেতব্বো. তস্স পন পুত্তনত্তভাতুকা যে রাজতো ভত্তৰেতনং ন গণ্হন্তি, তে পব্বাজেতুং ¶ ৰট্টতি. যো পন রাজতো লদ্ধং নিবদ্ধভোগং ৰা মাসসংৰচ্ছরপরিব্বযং ৰা রঞ্ঞোযেৰ নিয্যাতেতি, পুত্তভাতুকে ৰা তং ঠানং সম্পটিচ্ছাপেত্ৰা রাজানং ‘‘ন দানাহং দেৰস্স ভটো’’তি আপুচ্ছতি, যেন ৰা যং কম্মকারণা ৰেতনং গহিতং, তং কম্মং কতং হোতি, যো ৰা পব্বজস্সূতি রঞ্ঞা অনুঞ্ঞাতো হোতি, তম্পি পব্বাজেতুং ৰট্টতি.
রাজভটৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
চোরৰত্থুকথা
৯১. চোরৰত্থূসু – মনুস্সা পস্সিত্ৰাতি যেহি গিহিকালে দিট্ঠপুব্বো যে চ ‘‘অযং সো’’তি অঞ্ঞেসং সুণন্তি, তে পস্সিত্ৰা উব্বিজ্জন্তিপি…পে… দ্ৰারম্পি ¶ থকেন্তি. যে পন ন জানন্তি, তেসং ঘরেসু ভিক্খং লভতি. ন ভিক্খৰেতি ভগৰা সযং ধম্মস্সামী, তস্মা আযতিং অকরণত্থায ভিক্খূনং সিক্খাপদং পঞ্ঞপেন্তো এৰমাহ. তত্থ ধজং বন্ধিত্ৰা ৰিয ৰিচরতীতি ধজবন্ধো. মূলদেৰাদযো ৰিয লোকে পাকটোতি ৰুত্তং হোতি. তস্মা যো গামঘাতং ৰা পন্থদুহনং ৰা নগরে সন্ধিচ্ছেদাদিকম্মং ৰা করোন্তো ৰিচরতি, পঞ্ঞাযতি চ ‘‘অসুকো নাম ইদং ইদং করোতী’’তি, সো ন পব্বাজেতব্বো. যো পন রাজপুত্তো রজ্জং পত্থেন্তো গামঘাতাদীনি করোতি, সো পব্বাজেতব্বো. রাজানো হি তস্মিং পব্বজিতে তুস্সন্তি, সচে পন ন তুস্সন্তি, ন পব্বাজেতব্বো. পুব্বে মহাজনে পাকটো চোরো পচ্ছা চোরকম্মং পহায পঞ্চসীলাদীনি সমাদিযতি, তঞ্চে মনুস্সা এৰং জানন্তি, পব্বাজেতব্বো. যে পন অম্বলবুজাদিচোরকা সন্ধিচ্ছেদাদিচোরা এৰ ৰা অদিস্সমানা থেয্যং করোন্তি, পচ্ছাপি ইমিনা নাম ইদং কতন্তি ন পঞ্ঞাযন্তি, তেপি পব্বাজেতুং ৰট্টতি.
৯২. কারং ভিন্দিত্ৰাতি অট্টবন্ধনাদিং ভিন্দিত্ৰা. অভযূৰরাতি এত্থ ভযেন উপরমন্তীতি ভযূৰরা, এতে পন লদ্ধাভযত্তা ন ভযূৰরাতি অভযূৰরা; পকারস্স চেত্থ ৰকারো কতোতি ৰেদিতব্বো. ন ভিক্খৰে কারভেদকো পব্বাজেতব্বোতি কারো ৰুচ্চতি বন্ধনাগারং. ইধ পন অন্দুবন্ধনং ¶ ¶ ৰা হোতু সঙ্খলিকবন্ধনং ৰা রজ্জুবন্ধনং ৰা গামবন্ধনং ৰা নিগমবন্ধনং ৰা নগরবন্ধনং ৰা পুরিসগুত্তি ৰা জনপদবন্ধনং ৰা দীপবন্ধনং ৰা, যো এতেসু যংকিঞ্চি বন্ধনং ভিন্দিত্ৰা ৰা ছিন্দিত্ৰা ৰা মুঞ্চিত্ৰা ৰা ৰিৰরিত্ৰা ৰা পস্সমানানং ৰা অপস্সমানানং ৰা পলাযতি, সো কারভেদকোতি সঙ্খ্যং গচ্ছতি. তস্মা ঈদিসো কারভেদকো চোরো দীপবন্ধনং ভিন্দিত্ৰা দীপন্তরং গতোপি ন পব্বাজেতব্বো. যো পন ন চোরো, কেৰলং হত্থকম্মং অকরোন্তো ‘‘এৰং নো অপলাযন্তো করিস্সতী’’তি রাজযুত্তাদীহি বদ্ধো, সো কারং ভিন্দিত্ৰা পলাতোপি পব্বাজেতব্বো. যো পন গামনিগমপট্টনাদীনি কেণিযা গহেত্ৰা তং অসম্পাদেন্তো বন্ধনাগারং পৰেসিতো হোতি, সো পলাযিত্ৰা আগতো ন পব্বাজেতব্বো. যোপি কসিকম্মাদীহি ধনং সম্পাদেত্ৰা জীৰন্তো ‘‘নিধানং ইমিনা লদ্ধ’’ন্তি পেসুঞ্ঞং উপসংহরিত্ৰা কেনচি বন্ধাপিতো হোতি, তং তত্থেৰ পব্বাজেতুং ন ৰট্টতি, পলাযিত্ৰা গতং পন গতট্ঠানে পব্বাজেতুং ৰট্টতি.
৯৩. ন ¶ ভিক্খৰে লিখিতকোতি এত্থ লিখিতকো নাম ন কেৰলং ‘‘যত্থ পস্সতি তত্থ হন্তব্বো’’তি, অথ খো যো কোচি চোরিকং ৰা অঞ্ঞং ৰা গরুং রাজাপরাধং কত্ৰা পলাতো, রাজা চ নং পণ্ণে ৰা পোত্থকে ৰা ‘‘ইত্থন্নামো যত্থ দিস্সতি, তত্থ গহেত্ৰা মারেতব্বো’’তি ৰা ‘‘হত্থপাদানিস্স ছিন্দিতব্বানী’’তি ৰা ‘‘এত্তকং নাম দণ্ডং আহরাপেতব্বো’’তি ৰা লিখাপেতি, অযং লিখিতকো নাম, সো ন পব্বাজেতব্বো.
৯৪. কসাহতো কতদণ্ডকম্মোতি এত্থ যো ৰচনপেসনাদীনি অকরোন্তো হঞ্ঞতি, ন সো কতদণ্ডকম্মো. যো পন কেণিযা ৰা অঞ্ঞথা ৰা কিঞ্চি গহেত্ৰা খাদিত্ৰা পুন দাতুং অসক্কোন্তো ‘‘অযমেৰ তে দণ্ডো হোতূ’’তি কসাহি হঞ্ঞতি, অযং কসাহতো কতদণ্ডকম্মো. সো চ কসাহি ৰা হতো হোতু অদ্ধদণ্ডকাদীনং ৰা অঞ্ঞতরেন, যাৰ অল্লৰণো হোতি, তাৰ ন পব্বাজেতব্বো. ৰণে পন পাকতিকে কত্ৰা পব্বাজেতব্বো. সচে পন জাণূহি ৰা কপ্পরেহি ৰা নাল়িকেরপাসাণাদীহি ৰা ঘাতেত্ৰা মুত্তো হোতি, সরীরে চস্স গণ্ঠিযো পঞ্ঞাযন্তি, ন পব্বাজেতব্বো. ফাসুকং ¶ কত্ৰা এৰ গণ্ঠীসু সন্নিসিন্নাসু পব্বাজেতব্বো.
৯৫. লক্খণাহতো কতদণ্ডকম্মোতি এত্থ কতদণ্ডকম্মভাৰো পুরিমনযেনেৰ ৰেদিতব্বো. যস্স পন নলাটে ৰা ঊরুআদীসু ৰা তত্তেন লোহেন লক্খণং আহতং হোতি, সো সচে ভুজিস্সো যাৰ অল্লৰণো হোতি, তাৰ ন পব্বাজেতব্বো. সচেপিস্স ৰণা রুল়্হা হোন্তি, ছৰিযা ¶ সমপরিচ্ছেদা, লক্খণং ন পঞ্ঞাযতি, তিমণ্ডলৰত্থস্স উত্তরাসঙ্গে কতে পটিচ্ছন্নোকাসে চে হোতি, পব্বাজেতুং ৰট্টতি, অপ্পটিচ্ছন্নোকাসে চে ন ৰট্টতি.
চোরৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
ইণাযিকৰত্থুকথা
৯৬. ন ভিক্খৰে ইণাযিকোতি এত্থ ইণাযিকো নাম যস্স পিতিপিতামহেহি ৰা ইণং গহিতং হোতি, সযং ৰা ইণং গহিতং হোতি, যং ৰা আথপেত্ৰা মাতাপিতূহি কিঞ্চি গহিতং হোতি, সো তং ¶ ইণং পরেসং ধারেতীতি ইণাযিকো. যং পন অঞ্ঞে ঞাতকা আথপেত্ৰা কিঞ্চি গণ্হন্তি, সো ন ইণাযিকো. ন হি তে তং আথপেতুং ইস্সরা, তস্মা তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি, ইতরং ন ৰট্টতি. সচে পনস্স ঞাতিসালোহিতা ‘‘মযং দস্সাম, পব্বাজেথ ন’’ন্তি ইণং অত্তনো ভারং করোন্তি, অঞ্ঞো ৰা কোচি তস্স আচারসম্পত্তিং দিস্ৰা ‘‘পব্বাজেথ নং, অহং ইণং দস্সামী’’তি ৰদতি, পব্বাজেতুং ৰট্টতি. তেসু অসতি ভিক্খুনা তথারূপস্স উপট্ঠাকস্সাপি আরোচেতব্বং ‘‘সহেতুকো সত্তো ইণপলিবোধেন ন পব্বজতী’’তি. সচে সো পটিপজ্জতি, পব্বাজেতব্বো. সচেপি অত্তনো কপ্পিযভণ্ডং অত্থি, ‘‘এতং দস্সামী’’তি পব্বাজেতব্বো. সচে পন নেৰ ঞাতকাদযো পটিপজ্জন্তি, ন অত্তনো ধনং অত্থি, ‘‘পব্বাজেত্ৰা ভিক্খায চরিত্ৰা মোচেস্সামী’’তি পব্বাজেতুং ন ৰট্টতি. সচে পব্বাজেতি দুক্কটং. পলাতোপি আনেত্ৰা দাতব্বো. নো চে দেতি, সব্বং ইণং গীৰা হোতি. অজানিত্ৰা পব্বাজযতো অনাপত্তি. পস্সন্তেন পন আনেত্ৰা ইণসামিকানং দস্সেতব্বো. অপস্সন্তস্স গীৰা ন হোতি.
সচে ইণাযিকো অঞ্ঞং দেসং গন্ত্ৰা পুচ্ছিযমানোপি ‘‘নাহং কস্সচি কিঞ্চি ধারেমী’’তি ৰত্ৰা পব্বজতি, ইণসামিকো চ তং পরিযেসন্তো তত্থ গচ্ছতি, দহরো তং দিস্ৰা পলাযতি, সো চ থেরং উপসঙ্কমিত্ৰা ‘‘অযং ভন্তে কেন পব্বাজিতো, মম এত্তকং নাম ধনং গহেত্ৰা ¶ পলাতো’’তি ৰদতি, থেরেন ৰত্তব্বং ‘‘মযা উপাসক ‘অণণো অহ’ন্তি ৰদন্তো পব্বাজিতো, কিং দানি করোমি, পস্স মে পত্তচীৰরমত্ত’’ন্তি অযং তত্থ সামীচি. পলাতে পন গীৰা ন হোতি.
সচে পন নং থেরস্স সম্মুখাৰ দিস্ৰা ‘‘অযং মম ইণাযিকো’’তি ৰদতি, ‘‘তৰ ইণাযিকং ¶ ত্ৰমেৰ জানাহী’’তি ৰত্তব্বো. এৰম্পি গীৰা ন হোতি. সচেপি সো ‘‘পব্বজিতো অযং ইদানি কুহিং গমিস্সতী’’তি ৰদতি, থেরেন ‘‘ত্ৰংযেৰ জানাহী’’তি ৰত্তব্বো. এৰম্পিস্স পলাতে গীৰা ন হোতি. সচে পন থেরো ‘‘কুহিং দানি অযং গমিস্সতি, ইধেৰ অচ্ছতূ’’তি ৰদতি, সো চে পলাযতি, গীৰা হোতি. সচে সো সহেতুকসত্তো হোতি ৰত্তসম্পন্নো, থেরেন ‘‘ঈদিসো অয’’ন্তি ৰত্তব্বং. ইণসামিকো চে ‘‘সাধূ’’তি ৰিস্সজ্জেতি, ইচ্চেতং কুসলং. সচে পন ‘‘উপড্ঢুপড্ঢং দেথা’’তি ৰদতি, দাতব্বং. অপরেন সমযেন অতিআরাধকো হোতি, ‘‘সব্বং দেথা’’তি ¶ ৰুত্তেপি দাতব্বমেৰ. সচে পন উদ্দেসপরিপুচ্ছাদীসু কুসলো হোতি বহূপকারো ভিক্খূনং, ভিক্খাচারৰত্তেন পরিযেসিত্ৰাপি ইণং দাতব্বমেৰাতি.
ইণাযিকৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
দাসৰত্থুকথা
৯৭. ন ভিক্খৰে দাসোতি এত্থ চত্তারো দাসা – অন্তোজাতো, ধনক্কীতো, করমরানীতো, সামং দাসব্যং উপগতোতি. তত্থ অন্তোজাতো নাম জাতিদাসো ঘরদাসিযা পুত্তো. ধনক্কীতো নাম মাতাপিতূনং সন্তিকা পুত্তো ৰা সামিকানং সন্তিকা দাসো ৰা ধনং দত্ৰা দাসচারিত্তং আরোপেত্ৰা কীতো. এতে দ্ৰেপি ন পব্বাজেতব্বা. পব্বাজেন্তেন তত্থ তত্থ চারিত্তৰসেন অদাসং কত্ৰা পব্বাজেতব্বা.
করমরানীতো নাম তিরোরট্ঠং ৰিলোপং ৰা কত্ৰা উপলাপেত্ৰা ৰা তিরোরট্ঠতো ভুজিস্সমানুসকানি আহরন্তি, অন্তোরট্ঠেযেৰ ৰা কতাপরাধং কিঞ্চি গামং রাজা ‘‘ৰিলুম্পথা’’তি আণাপেতি, ততো মানুসকানিপি আহরন্তি. তত্থ সব্বে পুরিসা দাসা, ইত্থিযো দাসিযো. এৰরূপো করমরানীতো দাসো যেহি আনীতো, তেসং সন্তিকে ৰসন্তো ৰা বন্ধনাগারে বদ্ধো ৰা পুরিসেহি রক্খিযমানো ৰা ন পব্বাজেতব্বো. পলাযিত্ৰা পন গতো, গতট্ঠানে পব্বাজেতব্বো. রঞ্ঞা ¶ তুট্ঠেন ‘‘করমরানীতকে মুঞ্চথা’’তি ৰত্ৰা ৰা সব্বসাধারণেন ৰা নযেন বন্ধনা মোক্খে কতে পব্বাজেতব্বোৰ.
সামং দাসব্যং উপগতো নাম জীৰিতহেতু ৰা আরক্খহেতু ৰা ‘‘অহং তে দাসো’’তি সযমেৰ দাসভাৰং উপগতো. রাজূনং হত্থিঅস্সগোমহিংসগোপকাদযো ৰিয, তাদিসো দাসো ন পব্বাজেতব্বো. রঞ্ঞো ৰণ্ণদাসীনং পুত্তা হোন্তি অমচ্চপুত্তসদিসা, তেপি ন পব্বাজেতব্বা. ভুজিস্সিত্থিযো ¶ অসংযতা ৰণ্ণদাসীহি সদ্ধিং ৰিচরন্তি, তাসং পুত্তে পব্বাজেতুং ৰট্টতি. সচে সযমেৰ পণ্ণং ¶ আরোপেন্তি, ন ৰট্টতি. ভটিপুত্তকগণাদীনং দাসাপি তেহি অদিন্না ন পব্বাজেতব্বা. ৰিহারেসু রাজূহি আরামিকদাসা নাম দিন্না হোন্তি, তেপি পব্বাজেতুং ন ৰট্টতি. ভুজিস্সে পন কত্ৰা পব্বাজেতুং ৰট্টতি. মহাপচ্চরিযং ‘‘অন্তোজাতধনক্কীতকে আনেত্ৰা ভিক্খুসঙ্ঘস্স আরামিকে দেমাতি দেন্তি, তক্কং সীসে আসিত্তকসদিসাৰ হোন্তি, তে পব্বাজেতুং ৰট্টতী’’তি ৰুত্তং. কুরুন্দিযং পন ‘‘আরামিকং দেমাতি কপ্পিযৰোহারেন দেন্তি, যেন কেনচি ৰোহারেন দিন্নো হোতু, নেৰ পব্বাজেতব্বো’’তি ৰুত্তং. দুগ্গতমনুস্সা সঙ্ঘং নিস্সায জীৰিস্সামাতি ৰিহারে কপ্পিযকারকা হোন্তি, এতেপি পব্বাজেতুং ৰট্টতি. যস্স মাতাপিতরো দাসা, মাতা এৰ ৰা দাসী, পিতা অদাসো, তং পব্বাজেতুং ন ৰট্টতি. যস্স পন মাতা অদাসী, পিতা দাসো, তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি. ভিক্খুস্স ঞাতকা ৰা উপট্ঠাকা ৰা দাসং দেন্তি ‘‘ইমং পব্বাজেথ, তুম্হাকং ৰেয্যাৰচ্চং করিস্সতী’’তি অত্তনোৰাস্স দাসো অত্থি, ভুজিস্সো কতোৰ পব্বাজেতব্বো. সামিকা দাসং দেন্তি ‘‘ইমং পব্বাজেথ, সচে অভিরমিস্সতি, অদাসো ৰিব্ভমিস্সতি চে, অম্হাকং দাসোৰ ভৰিস্সতীতি অযং তাৰকালিকো নাম, তং পব্বাজেতুং ন ৰট্টতী’’তি কুরুন্দিযং ৰুত্তং. নিস্সামিকদাসো হোতি, সোপি ভুজিস্সো কতোৰ পব্বাজেতব্বো. অজানন্তো পব্বাজেত্ৰা ৰা উপসম্পাদেত্ৰা ৰা পচ্ছা জানাতি, ভুজিস্সং কাতুমেৰ ৰট্টতি.
ইমস্স চ অত্থস্স পকাসনত্থং ইদং ৰত্থুং ৰদন্তি – একা কির কুলদাসী একেন সদ্ধিং অনুরাধপুরা পলাযিত্ৰা রোহণে ৰসমানা ¶ পুত্তং পটিলভি, সো পব্বজিত্ৰা উপসম্পন্নকালে লজ্জী কুক্কুচ্চকো অহোসি. অথেকদিৰসং মাতরং পুচ্ছি – ‘‘কিং উপাসিকে তুম্হাকং ভাতা ৰা ভগিনী ৰা নত্থি, ন কঞ্চি ঞাতকং পস্সামী’’তি. ‘‘তাত, অহং অনুরাধপুরে কুলদাসী, তৰ পিতরা সদ্ধিং পলাযিত্ৰা ইধ ৰসামী’’তি. সীলৰা ভিক্খু ‘‘অসুদ্ধা কির মে পব্বজ্জা’’তি সংৰেগং লভিত্ৰা মাতরং তস্স কুলস্স নামগোত্তং পুচ্ছিত্ৰা অনুরাধপুরং আগম্ম তস্স কুলস্স ঘরদ্ৰারে অট্ঠাসি. ‘‘অতিচ্ছথ ভন্তে’’তি ৰুত্তেপি নাতিক্কমি, তে আগন্ত্ৰা ‘‘কিং ভন্তে’’তি পুচ্ছিংসু. ‘‘তুম্হাকং ইত্থন্নামা দাসী পলাতা অত্থী’’তি? অত্থি ভন্তে. অহং তস্সা পুত্তো, সচে মং তুম্হে অনুজানাথ, পব্বজ্জং লভামি, তুম্হে ময্হং সামিকাতি ¶ . তে হট্ঠতুট্ঠা হুত্ৰা ‘‘সুদ্ধা ভন্তে তুম্হাকং পব্বজ্জা’’তি তং ভুজিস্সং কত্ৰা মহাৰিহারে ৰসাপেসুং চতূহি পচ্চযেহি পটিজগ্গন্তা. থেরো তং কুলং নিস্সায ৰসমানোযেৰ অরহত্তং পাপুণীতি.
দাসৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
কম্মারভণ্ডুৰত্থাদিকথা
৯৮-৯. কম্মারভণ্ডূতি ¶ তুলাধারমুণ্ডকো সুৰণ্ণকারপুত্তো, পঞ্চসিখো তরুণদারকোতি ৰুত্তং হোতি. সঙ্ঘং অপলোকেতুং ভণ্ডুকম্মাযাতি সঙ্ঘং ভণ্ডুকম্মত্থায আপুচ্ছিতুং অনুজানামীতি অত্থো. তত্রাযং আপুচ্ছনৰিধি – সীমাপরিযাপন্নে ভিক্খূ সন্নিপাতেত্ৰা পব্বজ্জাপেক্খং তত্থ নেত্ৰা ‘‘সঙ্ঘং ভন্তে ইমস্স দারকস্স ভণ্ডুকম্মং আপুচ্ছামী’’তি তিক্খত্তুং ৰা দ্ৰিক্খত্তুং ৰা সকিং ৰা ৰত্তব্বং. এত্থ চ ‘‘ইমস্স দারকস্স ভণ্ডুকম্মং আপুচ্ছামী’’তিপি ‘‘ইমস্স সমণকরণং আপুচ্ছামী’’তিপি ‘‘ইমস্স পব্বাজনং আপুচ্ছামী’’তিপি ‘‘অযং সমণো হোতুকামো’’তিপি ‘‘অযং পব্বজিতুকামো’’তিপি ৰত্তুং ৰট্টতিযেৰ.
সচে সভাগট্ঠানং হোতি, দস ৰা ৰীসং ৰা তিংসং ৰা ভিক্খূ ৰসন্তীতি পরিচ্ছেদো পঞ্ঞাযতি, তেসং ঠিতোকাসং ৰা নিসিন্নোকাসং ৰা গন্ত্ৰাপি পুরিমনযেনেৰ আপুচ্ছিতব্বং. পব্বজ্জাপেক্খং ৰিনাৰ দহরভিক্খূ ৰা সামণেরে ৰা পেসেত্ৰাপি ‘‘একো ভন্তে পব্বজ্জাপেক্খো অত্থি তস্স ভণ্ডুকম্মং ¶ আপুচ্ছামা’’তিআদিনা নযেন আপুচ্ছাপেতুং ৰট্টতি.
সচে কেচি ভিক্খূ সেনাসনং ৰা গুম্বাদীনি ৰা পৰিসিত্ৰা নিদ্দাযন্তি ৰা সমণধম্মং ৰা করোন্তি, আপুচ্ছকা চ পরিযেসন্তাপি অদিস্ৰা ‘‘সব্বে আপুচ্ছিতা অম্হেহী’’তি সঞ্ঞিনো হোন্তি, পব্বজ্জা নাম লহুকং কম্মং, তস্মা পব্বজিতো সুপব্বজিতোৰ পব্বাজেন্তস্সাপি অনাপত্তি.
সচে পন মহাৰিহারো হোতি অনেকভিক্খুসহস্সাৰাসো, সব্বে ভিক্খূ সন্নিপাতেতুম্পি দুক্করং, পগেৰ পটিপাটিযা আপুচ্ছিতুং, খণ্ডসীমাযং ৰা ঠত্ৰা নদীসমুদ্দাদীনি ৰা গন্ত্ৰা পব্বাজেতব্বো. যো পন নৰমুণ্ডো ৰা হোতি ৰিব্ভন্তকো ৰা নিগণ্ঠাদীসু অঞ্ঞতরো ৰা দ্ৰঙ্গুলকেসো ¶ ৰা ঊনদ্ৰঙ্গুলকেসো ৰা, তস্স কেসচ্ছেদনকিচ্চং নত্থি, তস্মা ভণ্ডুকম্মং অনাপুচ্ছিত্ৰাপি তাদিসং পব্বাজেতুং ৰট্টতি. দ্ৰঙ্গুলাতিরিত্তকেসো পন যো হোতি অন্তমসো একসিখামত্তধরোপি, সো ভণ্ডুকম্মং আপুচ্ছিত্ৰাৰ পব্বাজেতব্বো. উপালিৰত্থু মহাৰিভঙ্গে ৰুত্তনযমেৰ.
১০০. অহিৰাতকরোগেনাতি মারিব্যাধিনা; যত্র হি সো রোগো উপ্পজ্জতি, তং কুলং দ্ৰিপদচতুপ্পদং সব্বং নস্সতি, যো ভিত্তিং ৰা ছদনং ৰা ভিন্দিত্ৰা পলাযতি, তিরোগামাদিগতো ¶ ৰা হোতি, সো মুচ্চতি. তথা চেত্থ পিতাপুত্তা মুচ্চিংসু. তেন ৰুত্তং – ‘‘পিতাপুত্তকা সেসা হোন্তী’’তি.
কাকুড্ডেপকন্তি যো ৰামহত্থেন লেড্ডুং গহেত্ৰা নিসিন্নো সক্কোতি আগতাগতে কাকে উড্ডাপেত্ৰা পুরতো নিক্খিত্তং ভত্তং ভুঞ্জিতুং, অযং কাকুড্ডেপকো নাম, তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি.
১০২. ইত্তরোতি অপ্পমত্তকো; কতিপাহমেৰ ৰাসো ভৰিস্সতীতি অত্থো.
১০৩. ওগণেনাতি পরিহীনগণেন; অপ্পমত্তকেন ভিক্খুসঙ্ঘেনাতি অত্থো. অব্যত্তেন যাৰজীৰন্তি এত্থ সচাযং ৰুড্ঢতরং আচরিযং ন লভতি, উপসম্পদায সট্ঠিৰস্সো ৰা সত্ততিৰস্সো ৰা হোতু, নৰকতরস্সাপি ব্যত্তস্স সন্তিকে উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা ‘‘আচরিযো মে আৰুসো হোহি, আযস্মতো নিস্সায ৰচ্ছামী’’তি এৰং তিক্খত্তুং ৰত্ৰা নিস্সযো গহেতব্বোৰ. গামপ্পৰেসনং আপুচ্ছন্তেনাপি উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা গামপ্পৰেসনং আপুচ্ছামি আচরিযা’’তি ৰত্তব্বং. এস নযো সব্বআপুচ্ছনেসু. পঞ্চকছক্কেসু চেত্থ যত্তকং সুতং নিস্সযমুত্তকস্স ¶ ইচ্ছিতব্বং, তং ভিক্খুনোৰাদকৰণ্ণনাযং ৰুত্তং. তস্স নত্থিতায চ অপ্পস্সুতো; অত্থিতায চ বহুস্সুতোতি ৰেদিতব্বো. সেসং ৰুত্তনযেনেৰ.
কম্মারভণ্ডুৰত্থাদিকথা নিট্ঠিতা.
রাহুলৰত্থুকথা
১০৫. যেন ¶ কপিলৰত্থু তেন চারিকং পক্কামীতি এত্থ অযং অনুপুব্বিকথা. সুদ্ধোদনমহারাজা কির বোধিসত্তস্স অভিনিক্খমনদিৰসতো পট্ঠায ‘‘মম পুত্তো বুদ্ধো ভৰিস্সামীতি নিক্খন্তো, জাতো নু খো বুদ্ধো’’তি পৰত্তিসৰনত্থং ওহিতসোতোৰ ৰিহরতি. সো ভগৰতো পধানচরিযঞ্চ সম্বোধিঞ্চ ধম্মচক্কপ্পৰত্তনাদীনি চ সুণন্তো ‘‘ইদানি কির মে পুত্তো রাজগহং উপনিস্সায ৰিহরতী’’তি সুত্ৰা একং অমচ্চং আণাপেসি – ‘‘অহং তাত ৰুড্ঢো মহল্লকো, সাধু মে জীৰন্তস্সেৰ পুত্তং দস্সেহী’’তি. সো ‘‘সাধূ’’তি পটিস্সুণিত্ৰা পুরিসসহস্সপরিৰারো রাজগহং গন্ত্ৰা ভগৰতো পাদে ৰন্দিত্ৰা নিসীদি. অথস্স ভগৰা ধম্মকথং কথেসি, সো পসীদিত্ৰা পব্বজ্জঞ্চেৰ উপসম্পদঞ্চ যাচি. ততো নং ভগৰা এহিভিক্খূপসম্পদায উপসম্পাদেসি ¶ , সো সপরিসো অরহত্তং পত্ৰা তত্থেৰ ফলসমাপত্তিসুখং অনুভৰমানো ৰিহাসি. রাজা তেনেৰ উপাযেন অপরেপি অট্ঠ দূতে পহিণি, তেপি সব্বে সপরিসা তথেৰ অরহত্তং পত্ৰা তত্থেৰ ৰিহরিংসু. ‘‘ইমিনা নাম কারণেন তে নাগচ্ছন্তী’’তি রঞ্ঞো কোচি পৰত্তিমত্তম্পি আরোচেন্তো নত্থি.
অথ রাজা বোধিসত্তেন সদ্ধিং একদিৰসংজাতং কাল়ুদাযিং নাম অমচ্চং পহিণিতুকামো পুরিমনযেনেৰ যাচি, সো ‘‘সচে অহং পব্বজিতুং লভামি, দস্সেস্সামী’’তি আহ. তং রাজা ‘‘পব্বজিত্ৰাপি মে পুত্তং দস্সেহী’’তি পহিণি; সোপি পুরিসসহস্সপরিৰারো গন্ত্ৰা তথেৰ সপরিৰারো অরহত্তং পাপুণি. সো একদিৰসং সম্ভতেসু সব্বসস্সেসু ৰিস্সট্ঠকম্মন্তেসু জনপদমনুস্সেসু পুপ্ফিতেসু থলজজলজপুপ্ফেসু পটিপজ্জনক্খমে মগ্গে ভগৰন্তং ৰন্দিত্ৰা সট্ঠিমত্তাহি গাথাহি গমনৰণ্ণং ৰণ্ণেসি. ভগৰা ‘‘কিমেত’’ন্তি পুচ্ছি. ‘‘ভন্তে তুম্হাকং পিতা সুদ্ধোদনমহারাজা মহল্লকোম্হি, জীৰন্তস্সেৰ মে পুত্তং দস্সেহী’’তি মং পেসেসি, সাধু ভন্তে ভগৰা ঞাতকানং সঙ্গহং করোতু, কালো চারিকং পক্কমিতুন্তি. তেন হি ¶ সঙ্ঘস্স আরোচেহি, ‘‘ভিক্খূ গমিযৰত্তং পূরেস্সন্তী’’তি. ‘‘সাধু ভন্তে’’তি থেরো তথা অকাসি. ভগৰা অঙ্গমগধৰাসীনং কুলপুত্তানং দসহি সহস্সেহি কপিলৰত্থুৰাসীনং দসহীতি সব্বেহেৰ ৰীসতিসহস্সেহি ¶ খীণাসৰেহি পরিৰুতো রাজগহা নিক্খমিত্ৰা রাজগহতো সট্ঠিযোজনিকং কপিলৰত্থুং দিৰসে দিৰসে যোজনং গচ্ছন্তো দ্ৰীহি মাসেহি পাপুণিস্সামীতি অতুরিতচারিকং পক্কামি. তেন ৰুত্তং – ‘‘যেন কপিলৰত্থু তেন চারিকং পক্কামী’’তি.
এৰং পক্কন্তে চ ভগৰতি উদাযিত্থেরো নিক্খন্তদিৰসতো পট্ঠায সুদ্ধোদনমহারাজস্স গেহে ভত্তকিচ্চং করোতি. রাজা থেরং পরিৰিসিত্ৰা পত্তং গন্ধচুণ্ণেন উব্বট্টেত্ৰা উত্তমভোজনস্স পূরেত্ৰা ‘‘ভগৰতো দেহী’’তি থেরস্স হত্থে ঠপেতি. থেরোপি তথেৰ করোতি. ইতি ভগৰা অন্তরামগ্গে রঞ্ঞোযেৰ পিণ্ডপাতং পরিভুঞ্জি. থেরোপি চ ভত্তকিচ্চাৰসানে দিৰসে দিৰসে রঞ্ঞো আরোচেতি ‘‘অজ্জ ভগৰা এত্তকং আগতো’’তি, বুদ্ধগুণপটিসংযুত্তায চ কথায সাকিযানং ভগৰতি সদ্ধং উপ্পাদেসি. তেনেৰ নং ভগৰা ‘‘এতদগ্গং, ভিক্খৰে, মম সাৰকানং ভিক্খূনং কুলপ্পসাদকানং যদিদং কাল়ুদাযী’’তি এতদগ্গে ঠপেসি.
সাকিযাপি খো অনুপ্পত্তে ভগৰতি ‘‘অম্হাকং ঞাতিসেট্ঠং পস্সিস্সামা’’তি সন্নিপতিত্ৰা ভগৰতো ৰসনট্ঠানং ৰীমংসমানা নিগ্রোধসক্কস্স আরামো রমণীযোতি সল্লক্খেত্ৰা তত্থ সব্বং পটিজগ্গনৰিধিং কারেত্ৰা গন্ধপুপ্ফাদিহত্থা পচ্চুগ্গমনং করোন্তা সব্বালঙ্কারপটিমণ্ডিতে দহরদহরে ¶ নাগরিকদারকে চ দারিকাযো চ পঠমং পহিণিংসু, ততো রাজকুমারে চ রাজকুমারিকাযো চ তেসং অনন্তরা সামং গন্ত্ৰা গন্ধপুপ্ফচুণ্ণাদীহি পূজযমানা ভগৰন্তং গহেত্ৰা নিগ্রোধারামমেৰ অগমংসু. তত্র ভগৰা ৰীসতিসহস্সখীণাসৰপরিৰুতো পঞ্ঞত্তৰরবুদ্ধাসনে নিসীদি. সাকিযা মানজাতিকা মানথদ্ধা, তে ‘‘সিদ্ধত্থকুমারো অম্হেহি দহরতরোৰ অম্হাকং কনিট্ঠো, ভাগিনেয্যো, পুত্তো, নত্তা’’তি চিন্তেত্ৰা দহরদহরে রাজকুমারে আহংসু ¶ – ‘‘তুম্হে ৰন্দথ, মযং তুম্হাকং পিট্ঠিতো নিসীদিস্সামা’’তি.
তেসু এৰং নিসিন্নেসু ভগৰা তেসং অজ্ঝাসযং ওলোকেত্ৰা ‘‘ন মং ঞাতী ৰন্দন্তি, হন্দ নে ৰন্দাপযিস্সামী’’তি অভিঞ্ঞাপাদকং চতুত্থজ্ঝানং সমাপজ্জিত্ৰা ৰুট্ঠায ইদ্ধিযা আকাসং অব্ভুগ্গন্ত্ৰা তেসং সীসে পাদপংসুং ওকিরমানো ¶ ৰিয কণ্ডম্বমূলে যমকপাটিহারিযসদিসং পাটিহারিযমকাসি. রাজা তং অচ্ছরিযং দিস্ৰা আহ – ‘‘ভগৰা তুম্হাকং মঙ্গলদিৰসে ব্রাহ্মণস্স ৰন্দনত্থং উপনীতানং পাদে ৰো পরিৰত্তিত্ৰা ব্রাহ্মণস্স মত্থকে পতিট্ঠিতে দিস্ৰাপি অহং তুম্হে ৰন্দিং, অযং মে পঠমৰন্দনা. ৰপ্পমঙ্গলদিৰসে জম্বুচ্ছাযায সিরিসযনে নিপন্নানং ৰো জম্বুচ্ছাযায অপরিৰত্তনং দিস্ৰাপি পাদে ৰন্দিং, অযং মে দুতিযৰন্দনা. ইদানি ইমং অদিট্ঠপুব্বং পাটিহারিযং দিস্ৰাপি তুম্হাকং পাদে ৰন্দামি, অযং মে ততিযৰন্দনা’’তি.
সুদ্ধোদনমহারাজেন পন ৰন্দিতে ভগৰতি অৰন্দিত্ৰা ঠিতো নাম একসাকিযোপি নাহোসি, সব্বেযেৰ ৰন্দিংসু. ইতি ভগৰা ঞাতযো ৰন্দাপেত্ৰা আকাসতো ওরুয্হ পঞ্ঞত্তে আসনে নিসীদি. নিসিন্নে ভগৰতি সিখাপ্পত্তো ঞাতিসমাগমো অহোসি, সব্বে একগ্গা সন্নিপতিংসু. ততো মহামেঘো পোক্খরৰস্সং ৰস্সি, তম্বৰণ্ণমুদকং হেট্ঠা ৰিরৰন্তং গচ্ছতি. কস্সচি সরীরে একবিন্দুমত্তম্পি ন পততি, তং দিস্ৰা সব্বে অচ্ছরিযব্ভুতজাতা অহেসুং. ভগৰা ‘‘ন ইদানেৰ ময্হং ঞাতিসমাগমে পোক্খরৰস্সং ৰস্সতি, অতীতেপি ৰস্সী’’তি ইমিস্সা অট্ঠুপ্পত্তিযা ৰেস্সন্তরজাতকং কথেসি. ধম্মদেসনং সুত্ৰা সব্বে উট্ঠায ৰন্দিত্ৰা পদক্খিণং কত্ৰা পক্কমিংসু. একোপি রাজা ৰা রাজমহামত্তো ৰা ‘‘স্ৰে অম্হাকং ভিক্খং গণ্হথা’’তি ৰত্ৰা গতো নাম নত্থি.
ভগৰা দুতিযদিৰসে ৰীসতিভিক্খুসহস্সপরিৰারো কপিলৰত্থুং পিণ্ডায পাৰিসি, ন কোচি পচ্চুগ্গন্ত্ৰা নিমন্তেসি ৰা পত্তং ৰা অগ্গহেসি. ভগৰা ইন্দখীলে ঠিতো আৰজ্জেসি – ‘‘কথং নু খো পুব্বে বুদ্ধা কুলনগরে ¶ পিণ্ডায চরিংসু, কিং উপ্পটিপাটিযা ইস্সরজনানং ¶ ঘরানি অগমংসু, উদাহু সপদানচারিকং চরিংসূ’’তি. ততো একবুদ্ধস্সপি উপ্পটিপাটিযা গমনং অদিস্ৰা ‘‘মযাপি ইদানি অযমেৰ ৰংসো অযং পৰেণী পগ্গহেতব্বা, আযতিঞ্চ মে সাৰকাপি মমেৰ অনুসিক্খন্তা পিণ্ডচারিযৰত্তং পূরেস্সন্তী’’তি কোটিযং নিৰিট্ঠগেহতো পট্ঠায সপদানং পিণ্ডায চরতি. ‘‘অয্যো কির সিদ্ধত্থকুমারো পিণ্ডায চরতী’’তি চতুভূমকাদীসু পাসাদেসু সীহপঞ্জরং ৰিৰরিত্ৰা মহাজনো দস্সনব্যাৰটো অহোসি. রাহুলমাতাপি দেৰী ‘‘অয্যপুত্তো কির ইমস্মিংযেৰ নগরে মহতা রাজানুভাৰেন ¶ সুৰণ্ণসিৰিকাদীহি ৰিচরিত্ৰা ইদানি কেসমস্সুং ওহারেত্ৰা কাসাযৰত্থৰসনো কপালহত্থো পিণ্ডায চরতি, ‘‘সোভতি নু খো নো ৰা’’তি সীহপঞ্জরং ৰিৰরিত্ৰা ওলোকযমানা ভগৰন্তং নানাৰিরাগসমুজ্জলায সরীরপ্পভায নগরৰীথিযো ওভাসেত্ৰা বুদ্ধসিরিযা ৰিরোচমানং দিস্ৰা উণ্হীসতো পট্ঠায যাৰ পাদতলা নরসীহগাথাহি নাম অট্ঠহি গাথাহি অভিত্থৰিত্ৰা রঞ্ঞো সন্তিকং গন্ত্ৰা ‘‘তুম্হাকং পুত্তো পিণ্ডায চরতী’’তি রঞ্ঞো আরোচেসি. রাজা সংৰিগ্গহদযো হত্থেন সাটকং সণ্ঠাপযমানো তুরিততুরিতং নিক্খমিত্ৰা ৰেগেন গন্ত্ৰা ভগৰতো পুরতো ঠত্ৰা আহ – ‘‘কিং ভন্তে অম্হে লজ্জাপেথ, কিমত্থং পিণ্ডায চরথ, কিং এত্তকানং ভিক্খূনং ন সক্কা ভত্তং লদ্ধুন্তি এৰংসঞ্ঞিনো অহুৰত্থা’’তি. ৰংসচারিত্তমেতং মহারাজ অম্হাকন্তি. ননু ভন্তে অম্হাকং মহাসম্মতখত্তিযৰংসো নাম ৰংসো, তত্থ চ একখত্তিযোপি ভিক্খাচারো নাম নত্থীতি. অযং মহারাজ ৰংসো নাম তৰ ৰংসো, অম্হাকং পন বুদ্ধৰংসো ৰংসো নাম, সব্ববুদ্ধা চ পিণ্ডচারিকা অহেসুন্তি অন্তরৰীথিযং ঠিতোৰ –
‘‘উত্তিট্ঠে নপ্পমজ্জেয্য, ধম্মং সুচরিতং চরে;
ধম্মচারী সুখং সেতি, অস্মিং লোকে পরম্হি চা’’তি.
ইমং ¶ গাথমাহ. গাথাপরিযোসানে রাজা সোতাপত্তিফলং সচ্ছাকাসি.
‘‘ধম্মং চরে সুচরিতং, ন নং দুচ্চরিতং চরে;
ধম্মচারী সুখং সেতি, অস্মিং লোকে পরম্হি চা’’তি.
ইমং পন গাথং সুত্ৰা সকদাগামিফলে পতিট্ঠাসি, ধম্মপালজাতকং সুত্ৰা অনাগামিফলে পতিট্ঠাসি, মরণসমযে সেতচ্ছত্তস্স হেট্ঠা সিরিসযনে নিপন্নোযেৰ অরহত্তং পাপুণি. অরঞ্ঞৰাসেন পধানানুযোগকিচ্চং রঞ্ঞো নাহোসি.
সোতাপত্তিফলঞ্চ ¶ সচ্ছিকত্ৰা এৰ পন ভগৰতো পত্তং গহেত্ৰা সপরিসং ভগৰন্তং মহাপাসাদং আরোপেত্ৰা পণীতেন খাদনীযেন ভোজনীযেন পরিৰিসি. ভত্তকিচ্চাৰসানে সব্বং ইত্থাগারং আগন্ত্ৰা ভগৰন্তং ৰন্দি ঠপেত্ৰা রাহুলমাতরং. সা পন ‘‘গচ্ছ অয্যপুত্তং ৰন্দাহী’’তি পরিজনেন ৰুচ্চমানাপি ‘‘সচে ময্হং গুণো অত্থি, সযমেৰ অয্যপুত্তো আগমিস্সতি ¶ , আগতং নং ৰন্দিস্সামী’’তি ৰত্ৰা ন অগমাসি. অথ ভগৰা রাজানং পত্তং গাহাপেত্ৰা দ্ৰীহি অগ্গসাৰকেহি সদ্ধিং রাজধীতায সিরিগব্ভং গন্ত্ৰা ‘‘রাজধীতা যথারুচিযা ৰন্দমানা ন কিঞ্চি ৰত্তব্বা’’তি ৰত্ৰা পঞ্ঞত্তে আসনে নিসীদি. সা ৰেগেন আগন্ত্ৰা গোপ্ফকেসু গহেত্ৰা পাদপিট্ঠিযং সীসং পরিৰত্তেত্ৰা পরিৰত্তেত্ৰা যথাজ্ঝাসযং ৰন্দি.
রাজা রাজধীতায ভগৰতি সিনেহবহুমানাদিগুণসম্পত্তিং কথেসি. ভগৰা ‘‘অনচ্ছরিযং মহারাজ যং ইদানি পরিপক্কে ঞাণে তযা রক্খিযমানা রাজধীতা অত্তানং রক্খি, সা পুব্বে অনারক্খা পব্বতপাদে ৰিচরমানা অপরিপক্কে ঞাণে অত্তানং রক্খী’’তি ৰত্ৰা চন্দকিন্নরীজাতকং কথেসি.
তংদিৰসমেৰ চ নন্দরাজকুমারস্স কেসৰিস্সজ্জনং পট্টবন্ধো ঘরমঙ্গলং আৰাহমঙ্গলং ছত্তমঙ্গলন্তি পঞ্চ মহামঙ্গলানি হোন্তি. ভগৰা নন্দং পত্তং গাহাপেত্ৰা মঙ্গলং ৰত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কামি. জনপদকল্যাণী কুমারং গচ্ছন্তং দিস্ৰা ‘‘তুৰটং খো অয্যপুত্ত আগচ্ছেয্যাসী’’তি ৰত্ৰা গীৰং পসারেত্ৰা ওলোকেসি. সোপি ভগৰন্তং ‘‘পত্তং গণ্হথা’’তি ¶ ৰত্তুং অৰিসহমানো ৰিহারংযেৰ অগমাসি. তং অনিচ্ছমানংযেৰ ভগৰা পব্বাজেসি. ইতি ভগৰা কপিলপুরং আগন্ত্ৰা দুতিযদিৰসে নন্দং পব্বাজেসি.
সত্তমে দিৰসে রাহুলমাতা কুমারং অলঙ্করিত্ৰা ভগৰতো সন্তিকং পেসেসি – ‘‘পস্স তাত এতং ৰীসতিসহস্সসমণপরিৰুতং সুৰণ্ণৰণ্ণং ব্রহ্মরূপৰণ্ণং সমণং, অযং তে পিতা, এতস্স মহন্তা নিধযো অহেসুং, ত্যস্স নিক্খমনতো পট্ঠায ন পস্সাম, গচ্ছ নং দাযজ্জং যাচ, অহং তাত কুমারো ছত্তং উস্সাপেত্ৰা চক্কৰত্তী ভৰিস্সামি, ধনেন মে অত্থো, ধনং মে দেহি, সামিকো হি পুত্তো পিতুসন্তকস্সা’’তি. রাহুলকুমারো ভগৰতো সন্তিকং গন্ত্ৰাৰ পিতুসিনেহং পটিলভিত্ৰা হট্ঠচিত্তো ‘‘সুখা তে সমণ ছাযা’’তি ৰত্ৰা অঞ্ঞম্পি বহুং অত্তনো অনুরূপং ৰদন্তো অট্ঠাসি. ভগৰা কতভত্তকিচ্চো অনুমোদনং কত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কামি. কুমারোপি ‘‘দাযজ্জং মে সমণ দেহি, দাযজ্জং মে সমণ দেহী’’তি ভগৰন্তং অনুবন্ধি. তেন ৰুত্তং ¶ – ‘‘অনুপুব্বেন চারিকং চরমানো যেন কপিলৰত্থু…পে… দাযজ্জং মে সমণ দেহী’’তি.
অথ ¶ খো ভগৰা আযস্মন্তং সারিপুত্তং আমন্তেসীতি ভগৰা কুমারং ন নিৰত্তাপেসি, পরিজনোপি ভগৰতা সদ্ধিং গচ্ছন্তং নিৰত্তেতুং ন ৰিসহতি. অথ আরামং গন্ত্ৰা ‘‘যং অযং পিতুসন্তকং ধনং ইচ্ছতি, তং ৰট্টানুগতং সৰিঘাতকং, হন্দস্স বোধিমণ্ডে পটিলদ্ধং সত্তৰিধং অরিযধনং দেমি, লোকুত্তরদাযজ্জস্স নং সামিকং করোমী’’তি আযস্মন্তং সারিপুত্তং আমন্তেসি. আমন্তেত্ৰা চ পনাহ – ‘‘তেন হি ত্ৰং সারিপুত্ত রাহুলকুমারং পব্বাজেহী’’তি. যস্মা অযং দাযজ্জং যাচতি, তস্মা নং লোকুত্তরদাযজ্জপটিলাভায পব্বাজেহীতি অত্থো.
ইদানি যা সা ভগৰতা বারাণসিযং তীহি সরণগমনেহি পব্বজ্জা চ উপসম্পদা চ অনুঞ্ঞাতা, ততো যস্মা উপসম্পদং পটিক্খিপিত্ৰা গরুভাৰে ঠপেত্ৰা ঞত্তিচতুত্থেন কম্মেন উপসম্পদা অনুঞ্ঞাতা, পব্বজ্জা পন নেৰ পটিক্খিত্তা, ন পুন অনুঞ্ঞাতা, তস্মা অনাগতে ভিক্খূনং ৰিমতি উপ্পজ্জিস্সতি – ‘‘অযং পব্বজ্জা নাম পুব্বে উপসম্পদাসদিসা, কিং নু খো ইদানিপি উপসম্পদা ৰিয কম্মৰাচায ¶ এৰ কত্তব্বা, উদাহু সরণগমনেহী’’তি. ইমঞ্চ পনত্থং ৰিদিত্ৰা ভগৰা পুন তীহি সরণগমনেহি সামণেরপব্বজ্জং অনুজানিতুকামো, তস্মা ধম্মসেনাপতি তং ভগৰতো অজ্ঝাসযং ৰিদিত্ৰা ভগৰন্তং পুন পব্বজ্জং অনুজানাপেতুকামো আহ – ‘‘কথাহং ভন্তে রাহুলকুমারং পব্বাজেমী’’তি.
অথ খো আযস্মা সারিপুত্তো রাহুলকুমারং পব্বাজেসীতি কুমারস্স মহামোগ্গল্লানত্থেরো কেসে ছিন্দিত্ৰা কাসাযানি দত্ৰা সরণানি অদাসি. মহাকস্সপত্থেরো ওৰাদাচরিযো অহোসি. যস্মা পন উপজ্ঝাযমূলকা পব্বজ্জা চ উপসম্পদা চ, উপজ্ঝাযোৰ তত্থ ইস্সরো, ন আচরিযো, তস্মা ৰুত্তং – ‘‘অথ খো আযস্মা সারিপুত্তো রাহুলকুমারং পব্বাজেসী’’তি.
এৰং ‘‘কুমারো পব্বজিতো’’তি সুত্ৰা উপ্পন্নসংৰেগেন হদযেন অথ খো সুদ্ধোদনো সক্কোতি সব্বং ৰত্তব্বং. তত্থ যস্মা উঞ্ছাচরিযায জীৰতো পব্বজিতস্স অৰিসেসেন ‘‘ৰরং যাচামী’’তি ৰুত্তে ‘‘যাচস্সূ’’তি ৰচনং অপ্পতিরূপং, ন চ বুদ্ধানং আচিণ্ণং, তস্মা ‘‘অতিক্কন্তৰরা খো গোতম তথাগতা’’তি ৰুত্তং. যঞ্চ ভন্তে কপ্পতি যঞ্চ অনৰজ্জন্তি যং তুম্হাকঞ্চেৰ দাতুং কপ্পতি, অনৰজ্জঞ্চ হোতি, মম চ সম্পটিচ্ছনপচ্চযা ৰিঞ্ঞূহি ন গরহিতব্বং ¶ , তং যাচামীতি অত্থো. তথা নন্দে অধিমত্তং রাহুলেতি ¶ যথেৰ কির বোধিসত্তং এৰং নন্দম্পি রাহুলম্পি মঙ্গলদিৰসে নেমিত্তকা ‘‘চক্কৰত্তী ভৰিস্সতী’’তি ব্যাকরিংসু. অথ রাজা ‘‘পুত্তস্স চক্কৰত্তিসিরিং পস্সিস্সামী’’তি উস্সাহজাতো ভগৰতো পব্বজ্জায মহন্তং ইচ্ছাৰিঘাতং পাপুণি. ততো ‘‘নন্দস্স চক্কৰত্তিসিরিং পস্সিস্সামী’’তি উস্সাহং জনেসি, তম্পি ভগৰা পব্বাজেসি. ইতি তম্পি দুক্খং অধিৰাসেত্ৰা ‘‘ইদানি রাহুলস্স চক্কৰত্তিসিরিং পস্সিস্সামী’’তি উস্সাহং জনেসি, তম্পি ভগৰা পব্বাজেসি. তেনস্স ‘‘ইদানি কুলৰংসোপি পচ্ছিন্নো, কুতো চক্কৰত্তিসিরী’’তি অধিকতরং দুক্খং উপ্পজ্জি. তেন ৰুত্তং – ‘‘তথা নন্দে অধিমত্তং রাহুলে’’তি. রঞ্ঞো পন ইতো পচ্ছা অনাগামিফলপ্পত্তি ৰেদিতব্বা.
সাধু ভন্তে অয্যাতি ইদং কস্মা আহ? সো কির চিন্তেসি – ‘‘যত্র হি নাম অহম্পি বুদ্ধমামকো ধম্মমামকো সঙ্ঘমামকো সমানো অত্তনো পিযতরপুত্তে পব্বাজিযমানে ঞাতিৰিযোগদুক্খং অধিৰাসেতুং ন ¶ সক্কোমি, অঞ্ঞে জনা পুত্তনত্তকেসু পব্বাজিতেসু কথং অধিৰাসেস্সন্তি, তস্মা অঞ্ঞেসম্পি তাৰ এৰরূপং দুক্খং মা অহোসী’’তি আহ. ভগৰা ‘‘সাসনে নিয্যানিককারণং রাজা ৰদতী’’তি ধম্মকথং কত্ৰা ‘‘ন ভিক্খৰে অননুঞ্ঞাতো মাতাপিতূহি পুত্তো পব্বাজেতব্বো’’তি সিক্খাপদং পঞ্ঞপেসি.
তত্থ মাতাপিতূহীতি জননিজনকে সন্ধায ৰুত্তং. সচে দ্ৰে অত্থি, দ্ৰেপি আপুচ্ছিতব্বা. সচে পিতা মতো মাতা ৰা, যো জীৰতি সো আপুচ্ছিতব্বো. পব্বজিতাপি আপুচ্ছিতব্বাৰ. আপুচ্ছন্তেন সযং ৰা গন্ত্ৰা আপুচ্ছিতব্বং, অঞ্ঞো ৰা পেসেতব্বো, সো এৰ ৰা পেসেতব্বো ‘‘গচ্ছ মাতাপিতরো আপুচ্ছিত্ৰা এহী’’তি. সচে ‘‘অনুঞ্ঞাতোম্হী’’তি ৰদতি, সদ্দহন্তেন পব্বাজেতব্বো. পিতা সযং পব্বজিতো পুত্তম্পি পব্বাজেতুকামো হোতি, মাতরং আপুচ্ছিত্ৰাৰ পব্বাজেতু. মাতা ৰা ধীতরং পব্বাজেতুকামা, পিতরং আপুচ্ছিত্ৰাৰ পব্বাজেতু. পিতা পুত্তদারেন অনত্থিকো পলাযি, মাতা ‘‘ইমং পব্বাজেথা’’তি পুত্তং ভিক্খূনং দেতি, ‘‘পিতাস্স কুহি’’ন্তি ৰুত্তে ‘‘চিত্তকেল়িযং কীল়িতুং পলাতো’’তি ৰদতি, তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি. মাতা কেনচি পুরিসেন সদ্ধিং পলাতা হোতি, পিতা পন ‘‘পব্বাজেথা’’তি দেতি, এত্থাপি এসেৰ নযো. পিতা ৰিপ্পৰুত্থো হোতি, মাতা পুত্তং ‘‘পব্বাজেথা’’তি অনুজানাতি, ‘‘পিতা ¶ তস্স কুহি’’ন্তি ৰুত্তে ‘‘কিং তুম্হাকং পিতরা, অহং জানিস্সামী’’তি ৰদতি, পব্বাজেতুং ৰট্টতীতি কুরুন্দিযং ৰুত্তং.
মাতাপিতরো মতা, দারকো চূল়মাতাদীনং সন্তিকে সংৰদ্ধো, তস্মিং পব্বাজিযমানে ঞাতকা ¶ কলহং ৰা করোন্তি, খিয্যন্তি ৰা, তস্মা ৰিৰাদুপচ্ছেদনত্থং আপুচ্ছিত্ৰাৰ পব্বাজেতব্বো. অনাপুচ্ছা পব্বাজেন্তস্স পন আপত্তি নত্থি. দহরকালে গহেত্ৰা পোসনকা মাতাপিতরো নাম হোন্তি, তেসুপি এসেৰ নযো. পুত্তো অত্তানং নিস্সায জীৰতি, ন মাতাপিতরো. সচেপি রাজা হোতি, আপুচ্ছিত্ৰাৰ পব্বাজেতব্বো. মাতাপিতূহি অনুঞ্ঞাতো পব্বজিত্ৰা পুন ৰিব্ভমতি, সচেপি সতক্খত্তুং পব্বজিত্ৰা ৰিব্ভমতি, আগতাগতকালে পুনপ্পুনং আপুচ্ছিত্ৰাৰ পব্বাজেতব্বো. সচে এৰং ৰদন্তি – ‘‘অযং ৰিব্ভমিত্ৰা গেহং আগতো অম্হাকং কম্মং ন করোতি, পব্বজিত্ৰা তুম্হাকং ৰত্তং ন পূরেতি, নত্থি ইমস্সাপুচ্ছনকিচ্চং, আগতাগতং ¶ পব্বাজেয্যাথা’’তি এৰং নিস্সট্ঠং পুন অনাপুচ্ছাপি পব্বাজেতুং ৰট্টতি.
যোপি দহরকালেযেৰ ‘‘অযং তুম্হাকং দিন্নো, যদা ইচ্ছথ, তদা পব্বাজেয্যাথা’’তি এৰং দিন্নো হোতি, সোপি আগতাগতো পুন অনাপুচ্ছাৰ পব্বাজেতব্বো. যং পন দহরকালেযেৰ ‘‘ইমং ভন্তে পব্বাজেয্যাথা’’তি অনুজানিত্ৰা পচ্ছা ৰুড্ঢিপ্পত্তকালে নানুজানন্তি, অযং ন অনাপুচ্ছা পব্বাজেতব্বো. একো মাতাপিতূহি সদ্ধিং ভণ্ডিত্ৰা ‘‘পব্বাজেথ ম’’ন্তি আগচ্ছতি, ‘‘আপুচ্ছিত্ৰা এহী’’তি চ ৰুত্তো ‘‘নাহং গচ্ছামি, সচে মং ন পব্বাজেথ, ৰিহারং ৰা ঝাপেমি, সত্থেন ৰা তুম্হে পহরামি, তুম্হাকং ঞাতকউপট্ঠাকানং ৰা আরামচ্ছেদনাদীহি অনত্থং উপ্পাদেমি, রুক্খা ৰা পতিত্ৰা মরামি, চোরমজ্ঝং ৰা পৰিসামি, দেসন্তরং ৰা গচ্ছামী’’তি ৰদতি, তং জীৰস্সেৰ রক্খণত্থায পব্বাজেতুং ৰট্টতি. সচে পনস্স মাতাপিতরো আগন্ত্ৰা ‘‘কস্মা অম্হাকং পুত্তং পব্বাজযিত্থা’’তি ৰদন্তি, তেসং তমত্থং আরোচেত্ৰা ‘‘রক্খণত্থায নং পব্বাজযিম্হ, পঞ্ঞাযথ তুম্হে পুত্তেনা’’তি ৰত্তব্বা. ‘‘রুক্খা পতিস্সামী’’তি আরুহিত্ৰা পন হত্থপাদে মুঞ্চন্তং পব্বাজেতুং ৰট্টতিযেৰ.
একোপি ¶ ৰিদেসং গন্ত্ৰা পব্বজ্জং যাচতি, আপুচ্ছিত্ৰা চে গতো, পব্বাজেতব্বো. নো চে দহরভিক্খুং পেসেত্ৰা আপুচ্ছাপেত্ৰা পব্বাজেতব্বো, অতিদূরঞ্চে হোতি; পব্বাজেত্ৰাপি ভিক্খূহি সদ্ধিং পেসেত্ৰা দস্সেতুং ৰট্টতি. কুরুন্দিযং পন ৰুত্তং – ‘‘সচে দূরং হোতি মগ্গো চ মহাকন্তারো, ‘গন্ত্ৰা আপুচ্ছিস্সামা’তি পব্বাজেতুং ৰট্টতী’’তি. সচে পন মাতাপিতূনং বহূ পুত্তা হোন্তি, এৰঞ্চ ৰদন্তি – ‘‘ভন্তে এতেসং দারকানং যং ইচ্ছথ, তং পব্বাজেয্যাথা’’তি. দারকে ৰীমংসিত্ৰা যং ইচ্ছতি, সো পব্বাজেতব্বো. সচেপি সকলেন কুলেন ৰা গামেন ৰা অনুঞ্ঞাতং হোতি ‘‘ভন্তে ইমস্মিং কুলে ৰা গামে ৰা যং ইচ্ছথ, তং পব্বাজেয্যাথা’’তি. যং ইচ্ছতি, সো পব্বাজেতব্বোতি.
যাৰতকে ¶ ৰা পন উস্সহতীতি যত্তকে সক্কোতি.
রাহুলৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
সিক্খাপদদণ্ডকম্মৰত্থুকথা
১০৬. দসসু সিক্খাপদেসু পুরিমানং পঞ্চন্নং অতিক্কমো নাসনৰত্থু ¶ , পচ্ছিমানং অতিক্কমো দণ্ডকম্মৰত্থু.
১০৭. অপ্পতিস্সাতি ভিক্খূ জেট্ঠকট্ঠানে ইস্সরিযট্ঠানে ন ঠপেন্তি. অসভাগৰুত্তিকাতি সমানজীৰিকা ন ভৰন্তি, ৰিসভাগজীৰিকাতি অত্থো. অলাভায পরিসক্কতীতি যথা লাভং ন লভন্তি; এৰং পরক্কমতি. অনত্থাযাতি উপদ্দৰায. অৰাসাযাতি ‘‘কিন্তি ইমস্মিং আৰাসে ন ৰসেয্যু’’ন্তি পরক্কমতি. অক্কোসতি পরিভাসতীতি অক্কোসতি চেৰ ভযদস্সনেন চ তজ্জেতি. ভেদেতীতি পেসুঞ্ঞং উপসংহরিত্ৰা ভেদেতি. আৰরণং কাতুন্তি ‘‘মা ইধ পৰিসা’’তি নিৰারণং কাতুং. যত্থ ৰা ৰসতি যত্থ ৰা পটিক্কমতীতি যত্থ ৰসতি ৰা পৰিসতি ৰা; উভযেনাপি অত্তনো পরিৰেণঞ্চ ৰস্সগ্গেন পত্তসেনাসনঞ্চ ৰুত্তং.
মুখদ্ৰারিকং আহারং আৰরণং করোন্তীতি ‘‘অজ্জ মা খাদ, মা ভুঞ্জা’’তি এৰং নিৰারেন্তি. ন ভিক্খৰে মুখদ্ৰারিকো আহারো আৰরণং কাতব্বোতি ¶ এত্থ ‘‘মা খাদ, মা ভুঞ্জা’’তি ৰদতোপি ‘‘আহারং নিৰারেস্সামী’’তি পত্তচীৰরং অন্তো নিক্খিপতোপি সব্বপযোগেসু দুক্কটং. অনাচারস্স পন দুব্বচসামণেরস্স দণ্ডকম্মং কত্ৰা যাগুং ৰা ভত্তং ৰা পত্তচীৰরং ৰা দস্সেত্ৰা ‘‘এত্তকে নাম দণ্ডকম্মে আহটে ইদং লচ্ছসী’’তি ৰত্তুং ৰট্টতি. ভগৰতা হি আৰরণমেৰ দণ্ডকম্মং ৰুত্তং. ধম্মসঙ্গাহকত্থেরেহি পন অপরাধানুরূপং উদকদারুৰালিকাদীনং আহরাপনম্পি কাতব্বন্তি ৰুত্তং, তস্মা তম্পি কাতব্বং. তঞ্চ খো ‘‘ওরমিস্সতি ৰিরমিস্সতী’’তি অনুকম্পায, ন ‘‘নস্সিস্সতি ৰিব্ভমিস্সতী’’তিআদিনযপ্পৰত্তেন পাপজ্ঝাসযেন ‘‘দণ্ডকম্মং করোমী’’তি চ উণ্হপাসাণে ৰা নিপজ্জাপেতুং পাসাণিট্ঠকাদীনি ৰা সীসে নিক্খিপাপেতুং উদকং ৰা পৰেসেতুং ন ৰট্টতি.
সিক্খাপদদণ্ডকম্মৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
অনাপুচ্ছাৰরণৰত্থুআদিকথা
১০৮. ন ¶ ভিক্খৰে উপজ্ঝাযং অনাপুচ্ছাতি এত্থ ‘‘তুম্হাকং সামণেরস্স অযং নাম অপরাধো, দণ্ডকম্মমস্স করোথা’’তি তিক্খত্তুং ৰুত্তে, সচে উপজ্ঝাযো দণ্ডকম্মং ন করোতি, সযং কাতুং ৰট্টতি. সচেপি আদিতোৰ উপজ্ঝাযো ৰদতি ‘‘ময্হং সামণেরানং দোসে সতি তুম্হে দণ্ডকম্মং করোথা’’তি কাতুং ৰট্টতিযেৰ. যথা চ সামণেরানং এৰং সদ্ধিৰিহারিকন্তেৰাসিকানম্পি দণ্ডকম্মং কাতুং ৰট্টতি.
অপলাল়েন্তীতি ‘‘তুম্হাকং ¶ পত্তং দস্সাম, চীৰরং দস্সামা’’তি অত্তনো উপট্ঠানকরণত্থং সঙ্গণ্হন্তি. ন ভিক্খৰে অঞ্ঞস্স পরিসা অপলাল়েতব্বাতি এত্থ সামণেরা ৰা হোন্তু উপসম্পন্না ৰা, অন্তমসো দুস্সীলভিক্খুস্সাপি পরস্স পরিসভূতে ভিন্দিত্ৰা গণ্হিতুং ন ৰট্টতি, আদীনৰং পন ৰত্তুং ৰট্টতি ‘‘তযা ন্হাযিতুং আগতেন গূথমক্খনং ৰিয কতং দুস্সীলং নিস্সায ৰিহরন্তেনা’’তি. সচে সো সযমেৰ জানিত্ৰা উপজ্ঝং ৰা নিস্সযং ৰা যাচতি, দাতুং ৰট্টতি.
অনুজানামি ভিক্খৰে দসহঙ্গেহি সমন্নাগতং সামণেরং নাসেতুন্তি এত্থ কণ্টকসিক্খাপদৰণ্ণনাযং ৰুত্তাসু তীসু নাসনাসু লিঙ্গনাসনাৰ অধিপ্পেতা, তস্মা যো পাণাতিপাতাদীসু একম্পি কম্মং করোতি, সো লিঙ্গনাসনায নাসেতব্বো. যথা চ ভিক্খূনং পাণাতিপাতাদীসু নানাআপত্তিযো হোন্তি, ন তথা সামণেরানং. সামণেরো হি কুন্থকিপিল্লিকম্পি মারেত্ৰা মঙ্গুরণ্ডকম্পি ভিন্দিত্ৰা নাসেতব্বতংযেৰ ¶ পাপুণাতি, তাৰদেৰস্স সরণগমনানি চ উপজ্ঝাযগ্গহণঞ্চ সেনাসনগ্গাহো চ পটিপ্পস্সম্ভতি, সঙ্ঘলাভং ন লভতি, লিঙ্গমত্তমেৰ একং অৰসিট্ঠং হোতি. সো সচে আকিণ্ণদোসোৰ হোতি, আযতিং সংৰরে ন তিট্ঠতি, নিক্কড্ঢিতব্বো. অথ সহসা ৰিরজ্ঝিত্ৰা ‘‘দুট্ঠু মযা কত’’ন্তি পুন সংৰরে ঠাতুকামো হোতি, লিঙ্গনাসনকিচ্চং নত্থি. যথানিৰত্থপারুতস্সেৰ সরণানি দাতব্বানি, উপজ্ঝাযো দাতব্বো, সিক্খাপদানি পন সরণগমনেনেৰ ইজ্ঝন্তি. সামণেরানঞ্হি সরণগমনং ভিক্খূনং উপসম্পদকম্মৰাচাসদিসং, তস্মা ভিক্খূনং ৰিয চতুপারিসুদ্ধিসীলং, ইমিনাপি দসসীলানি সমাদিন্নানেৰ হোন্তি, এৰং সন্তেপি দল়্হীকরণত্থং আযতিং সংৰরে পতিট্ঠাপনত্থং পুন দাতব্বানি. সচে পুরিমিকায পুন সরণানি গহিতানি, পচ্ছিমিকায ৰস্সাৰাসিকং লচ্ছতি. সচে পচ্ছিমিকায গহিতানি, সঙ্ঘেন অপলোকেত্ৰা লাভো দাতব্বো.
অদিন্নাদানে ¶ তিণসলাকমত্তেনাপি ৰত্থুনা, অব্রহ্মচরিযে তীসু মগ্গেসু যত্থ কত্থচি ৰিপ্পটিপত্তিযা, মুসাৰাদে হস্সাধিপ্পাযতাযপি মুসা ভণিতে অস্সমণো হোতি, নাসেতব্বতং আপজ্জতি. মজ্জপানে পন ভিক্খুনো অজানিত্ৰাপি বীজতো পট্ঠায মজ্জং পিৰন্তস্স ¶ পাচিত্তিযং. সামণেরো জানিত্ৰা পিৰন্তো সীলভেদং আপজ্জতি, ন অজানিত্ৰা. যানি পনস্স ইতরানি পঞ্চ সিক্খাপদানি, তেসু ভিন্নেসু ন নাসেতব্বো, দণ্ডকম্মং কাতব্বং. সিক্খাপদে পন পুন দিন্নেপি অদিন্নেপি ৰট্টতি. দণ্ডকম্মেন পন পীল়েত্ৰা আযতিং সংৰরে ঠপনত্থায দাতব্বমেৰ. সামণেরানং মজ্জপানং সচিত্তকং পারাজিকৰত্থু, অযং ৰিসেসো.
অৰণ্ণভাসনে পন অরহং সম্মাসম্বুদ্ধোতিআদীনং পটিপক্খৰসেন বুদ্ধস্স ৰা, স্ৰাক্খাতোতিআদীনং পটিপক্খৰসেন ধম্মস্স ৰা, সুপ্পটিপন্নোতিআদীনং পটিপক্খৰসেন সঙ্ঘস্স ৰা অৰণ্ণং ভাসন্তো রতনত্তযং নিন্দন্তো গরহন্তো আচরিযুপজ্ঝাযাদীহি ‘‘মা এৰং অৰচা’’তি অৰণ্ণভাসনে আদীনৰং দস্সেত্ৰা নিৰারেতব্বো. সচে যাৰততিযং ৰুচ্চমানো ন ওরমতি, কণ্টকনাসনায নাসেতব্বোতি কুরুন্দিযং ৰুত্তং. মহাঅট্ঠকথাযং পন ‘‘সচে এৰং ৰুচ্চমানো তং লদ্ধিং নিস্সজ্জতি, দণ্ডকম্মং কারেত্ৰা অচ্চযং দেসাপেতব্বো. সচে ন নিস্সজ্জতি, তথেৰ আদায পগ্গয্হ ¶ তিট্ঠতি, লিঙ্গনাসনায নাসেতব্বো’’তি ৰুত্তং, তং যুত্তং. অযমেৰ হি নাসনা ইধ অধিপ্পেতাতি.
মিচ্ছাদিট্ঠিকেপি এসেৰ নযো. সস্সতুচ্ছেদানঞ্হি অঞ্ঞতরদিট্ঠিকো সচে আচরিযাদীহি ওৰদিযমানো নিস্সজ্জতি, দণ্ডকম্মং কারেত্ৰা অচ্চযং দেসাপেতব্বো. অপ্পটিনিস্সজ্জন্তোৰ নাসেতব্বোতি. ভিক্খুনিদূসকো চেত্থ কামং অব্রহ্মচারিগ্গহণেন গহিতোৰ অব্রহ্মচারিং পন আযতিং সংৰরে ঠাতুকামং সরণানি দত্ৰা উপসম্পাদেতুং ৰট্টতি. ভিক্খুনিদূসকো আযতিং সংৰরে ঠাতুকামোপি পব্বজ্জম্পি ন লভতি, পগেৰ উপসম্পদন্তি এতমত্থং দস্সেতুং ‘‘ভিক্খুনিদূসকো’’তি ইদং ৰিসুং দসমং অঙ্গং ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং.
অনাপুচ্ছাৰরণৰত্থুআদিকথা নিট্ঠিতা.
পণ্ডকৰত্থুকথা
১০৯. দহরে দহরেতি তরুণে তরুণে. মোল়িগল্লেতি থূলসরীরে. হত্থিভণ্ডে অস্সভণ্ডেতি হত্থিগোপকে চ অস্সগোপকে চ.
পণ্ডকো ¶ ভিক্খৰেতি এত্থ আসিত্তপণ্ডকো উসূযপণ্ডকো ওপক্কমিকপণ্ডকো পক্খপণ্ডকো নপুংসকপণ্ডকোতি পঞ্চ ¶ পণ্ডকা. তত্থ যস্স পরেসং অঙ্গজাতং মুখেন গহেত্ৰা অসুচিনা আসিত্তস্স পরিল়াহো ৰূপসম্মতি, অযং আসিত্তপণ্ডকো. যস্স পরেসং অজ্ঝাচারং পস্সতো উসূযায উপ্পন্নায পরিল়াহো ৰূপসম্মতি, অযং উসূযপণ্ডকো. যস্স উপক্কমেন বীজানি অপনীতানি, অযং ওপক্কমিকপণ্ডকো. একচ্চো পন অকুসলৰিপাকানুভাৰেন কাল়পক্খে পণ্ডকো হোতি, জুণ্হপক্খে পনস্স পরিল়াহো ৰূপসম্মতি, অযং পক্খপণ্ডকো. যো পন পটিসন্ধিযংযেৰ অভাৰকো উপ্পন্নো, অযং নপুংসকপণ্ডকোতি. তেসু আসিত্তপণ্ডকস্স চ উসূযপণ্ডকস্স চ পব্বজ্জা ন ৰারিতা, ইতরেসং তিণ্ণং ৰারিতা. তেসুপি পক্খপণ্ডকস্স যস্মিং পক্খে পণ্ডকো হোতি, তস্মিংযেৰস্স পক্খে পব্বজ্জা ৰারিতাতি কুরুন্দিযং ৰুত্তং. যস্স চেত্থ পব্বজ্জা ৰারিতা, তং সন্ধায ইদং ৰুত্তং – ‘‘অনুপসম্পন্নো ন উপসম্পাদেতব্বো উপসম্পন্নো নাসেতব্বো’’তি. সোপি ¶ লিঙ্গনাসনেনেৰ নাসেতব্বো. ইতো পরং ‘‘নাসেতব্বো’’তি ৰুত্তেসুপি এসেৰ নযো.
পণ্ডৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
থেয্যসংৰাসকৰত্থুকথা
১১০. পুরাণকুলপুত্তোতি পুরাণস্স অনুক্কমেন পারিজুঞ্ঞং পত্তস্স কুলস্স পুত্তো. মাতিপক্খপিতিপক্খতো কোলঞ্ঞা খীণা ৰিনট্ঠা মতা অস্সাতি খীণকোলঞ্ঞো. অনধিগতন্তি অপ্পত্তং. ফাতিংকাতুন্তি ৰড্ঢেতুং. ইঙ্ঘাতি উয্যোজনত্থে নিপাতো. অনুযুঞ্জিযমানোতি একমন্তং নেত্ৰা কেসমস্সুওরোপনকাসাযপটিগ্গহণসরণগমনউপজ্ঝাযগ্গহণকম্মৰাচানিস্সযধম্মে পুচ্ছিযমানো. এতমত্থং আরোচেসীতি এতং সযং পব্বজিতভাৰং আদিতো পট্ঠায আচিক্খি.
থেয্যসংৰাসকো ভিক্খৰেতি এত্থ তযো থেয্যসংৰাসকা – লিঙ্গত্থেনকো, সংৰাসত্থেনকো, উভযত্থেনকোতি. তত্থ যো সযং পব্বজিত্ৰা ৰিহারং গন্ত্ৰা ন ভিক্খুৰস্সানি গণেতি, ন যথাৰুড্ঢং ৰন্দনং সাদিযতি, ন আসনেন পটিবাহতি, ন উপোসথপৰারণাদীসু সন্দিস্সতি, অযং লিঙ্গমত্তস্সেৰ থেনিতত্তা লিঙ্গত্থেনকো নাম.
যো পন ভিক্খূহি পব্বাজিতো সামণেরো সমানোপি ৰিদেসং গন্ত্ৰা ‘‘অহং দসৰস্সো ৰা ¶ ৰীসতিৰস্সো ৰা’’তি মুসা ৰত্ৰা ভিক্খুৰস্সানি গণেতি, যথাৰুড্ঢং ৰন্দনং ¶ সাদিযতি, আসনেন পটিবাহতি, উপোসথপৰারণাদীসু সন্দিস্সতি, অযং সংৰাসমত্তস্সেৰ থেনিতত্তা সংৰাসত্থেনকো নাম. ভিক্খুৰস্সগণনাদিকো হি সব্বোপি কিরিযভেদো ইমস্মিং অত্থে ‘‘সংৰাসো’’তি ৰেদিতব্বো. সিক্খং পচ্চক্খায ‘‘ন মং কোচি জানাতী’’তি এৰং পটিপজ্জন্তেপি এসেৰ নযো.
যো পন সযং পব্বজিত্ৰা ৰিহারং গন্ত্ৰা ভিক্খুৰস্সানি গণেতি, যথাৰুড্ঢং ৰন্দনং সাদিযতি, আসনেন পটিবাহতি, উপোসথপৰারণাদীসু সন্দিস্সতি, অযং লিঙ্গস্স চেৰ সংৰাসস্স চ থেনিতত্তা উভযত্থেনকো নাম. অযং তিৰিধোপি থেয্যসংৰাসকো অনুপসম্পন্নো ন উপসম্পাদেতব্বো, উপসম্পন্নো নাসেতব্বো, পুন পব্বজ্জং যাচন্তোপি ন পব্বাজেতব্বো.
এত্থ ¶ চ অসম্মোহত্থং ইদং পকিণ্ণকং ৰেদিতব্বং –
‘‘রাজদুব্ভিক্খকন্তার-রোগৰেরিভযেহি ৰা;
চীৰরাহরণত্থং ৰা, লিঙ্গং আদিযতীধ যো.
সংৰাসং নাধিৰাসেতি, যাৰ সো সুদ্ধমানসো;
থেয্যসংৰাসকো নাম, তাৰ এস ন ৰুচ্চতী’’তি.
তত্রাযং ৰিত্থারনযো – ইধেকচ্চস্স রাজা কুদ্ধো হোতি, সো ‘‘এৰং মে সোত্থি ভৰিস্সতী’’তি সযমেৰ লিঙ্গং গহেত্ৰা পলাযতি. তং দিস্ৰা রঞ্ঞো আরোচেন্তি. রাজা ‘‘সচে পব্বজিতো, ন তং লব্ভা কিঞ্চি কাতু’’ন্তি তস্মিং কোধং পটিৰিনেতি, সো ‘‘ৰূপসন্তং মে রাজভয’’ন্তি সঙ্ঘমজ্ঝং অনোসরিত্ৰাৰ গিহিলিঙ্গং গহেত্ৰা আগতো পব্বাজেতব্বো. অথাপি ‘‘সাসনং নিস্সায মযা জীৰিতং লদ্ধং, হন্দ দানি অহং পব্বজামী’’তি উপ্পন্নসংৰেগো তেনেৰ লিঙ্গেন আগন্ত্ৰা আগন্তুকৰত্তং ন সাদিযতি, ভিক্খূহি পুট্ঠো ৰা অপুট্ঠো ৰা যথাভূতমত্তানং আৰিকত্ৰা পব্বজ্জং যাচতি, লিঙ্গং অপনেত্ৰা পব্বাজেতব্বো. সচে পন ৰত্তং সাদিযতি, পব্বজিতালযং দস্সেতি, সব্বং পুব্বে ৰুত্তং ৰস্সগণনাদিভেদং ৰিধিং পটিপজ্জতি, অযং ন পব্বাজেতব্বো.
ইধ পনেকচ্চো দুব্ভিক্খে জীৰিতুং অসক্কোন্তো সযমেৰ লিঙ্গং গহেত্ৰা সব্বপাসণ্ডিযভত্তানি ¶ ভুঞ্জন্তো দুব্ভিক্খে ৰীতিৰত্তে সঙ্ঘমজ্ঝং অনোসরিত্ৰাৰ গিহিলিঙ্গং গহেত্ৰা আগতোতি সব্বং পুরিমসদিসমেৰ ¶ .
অপরো মহাকন্তারং নিত্থরিতুকামো হোতি, সত্থৰাহো চ পব্বজিতে গহেত্ৰা গচ্ছতি. সো ‘‘এৰং মং সত্থৰাহো গহেত্ৰা গমিস্সতী’’তি সযমেৰ লিঙ্গং গহেত্ৰা সত্থৰাহেন সদ্ধিং কন্তারং নিত্থরিত্ৰা খেমন্তং পত্ৰা সঙ্ঘমজ্ঝং অনোসরিত্ৰাৰ গিহিলিঙ্গং গহেত্ৰা আগতোতি সব্বং পুরিমসদিসমেৰ.
অপরো রোগভযে উপ্পন্নে জীৰিতুং অসক্কোন্তো সযমেৰ লিঙ্গং গহেত্ৰা সব্বপাসণ্ডিযভত্তানি ভুঞ্জন্তো রোগভযে ৰূপসন্তে সঙ্ঘমজ্ঝং ¶ অনোসরিত্ৰাৰ গিহিলিঙ্গং গহেত্ৰা আগতোতি সব্বং পুরিমসদিসমেৰ.
অপরস্স একো ৰেরিকো কুদ্ধো হোতি, ঘাতেতুকামো নং ৰিচরতি, সো ‘‘এৰং মে সোত্থি ভৰিস্সতী’’তি সযমেৰ লিঙ্গং গহেত্ৰা পলাযতি. ৰেরিকো ‘‘কুহিং সো’’তি পরিযেসন্তো ‘‘পব্বজিত্ৰা পলাতো’’তি সুত্ৰা ‘‘সচে পব্বজিতো, ন তং লব্ভা কিঞ্চি কাতু’’ন্তি তস্মিং কোধং পটিৰিনেতি. সো ‘‘ৰূপসন্তং মে ৰেরিভয’’ন্তি সঙ্ঘমজ্ঝং অনোসরিত্ৰাৰ গিহিলিঙ্গং গহেত্ৰা আগতোতি সব্বং পুরিমসদিসমেৰ.
অপরো ঞাতিকুলং গন্ত্ৰা সিক্খং পচ্চক্খায গিহি হুত্ৰা ‘‘ইমানি চীৰরানি ইধ ৰিনস্সিস্সন্তি, সচেপি ইমানি গহেত্ৰা ৰিহারং গমিস্সামি, অন্তরামগ্গে মং ‘চোরো’তি গহেস্সন্তি, যংনূনাহং কাযপরিহারিযানি কত্ৰা গচ্ছেয্য’’ন্তি চীৰরাহরণত্থং নিৰাসেত্ৰা চ পারুপিত্ৰা চ ৰিহারং গচ্ছতি. তং দূরতোৰ আগচ্ছন্তং দিস্ৰা সামণেরা চ দহরা চ অব্ভুগ্গচ্ছন্তি, ৰত্তং দস্সেন্তি. সো ন সাদিযতি, যথাভূতমত্তানং আৰিকরোতি. সচে ভিক্খূ ‘‘ন দানি মযং তং মুঞ্চিস্সামা’’তি বলক্কারেন পব্বাজেতুকামা হোন্তি, কাসাযানি অপনেত্ৰা পুন পব্বাজেতব্বো. সচে পন ‘‘নযিমে মম হীনাযাৰত্তভাৰং জানন্তী’’তি তংযেৰ ভিক্খুভাৰং পটিজানিত্ৰা সব্বং পুব্বে ৰুত্তং ৰস্সগণনাদিভেদং ৰিধিং পটিপজ্জতি, অযং ন পব্বাজেতব্বো.
অপরো মহাসামণেরো ঞাতিকুলং গন্ত্ৰা উপ্পব্বজিত্ৰা কম্মন্তানুট্ঠানেন উব্বাল়্হো হুত্ৰা পুন ‘‘দানি অহং সমণোৰ ভৰিস্সামি, থেরোপি মে উপ্পব্বজিতভাৰং ন জানাতী’’তি তদেৰ পত্তচীৰরং ¶ আদায ৰিহারং আগচ্ছতি, নাপি তমত্থং ভিক্খূনং আরোচেতি, সামণেরভাৰং পটিজানাতি, অযং থেয্যসংৰাসকোযেৰ পব্বজ্জং ন লভতি. সচেপিস্স লিঙ্গগ্গহণকালে ¶ এৰং হোতি, ‘‘নাহং কস্সচি আরোচেস্সামী’’তি ৰিহারঞ্চ গতো আরোচেতি, গহণেনেৰ থেয্যসংৰাসকো. অথাপিস্স ‘‘গহণকালে আচিক্খিস্সামী’’তি চিত্তং উপ্পন্নং হোতি, ৰিহারঞ্চ গন্ত্ৰা ‘‘কুহিং ত্ৰং আৰুসো গতো’’তি ৰুত্তো ‘‘ন দানি মং ইমে জানন্তী’’তি ৰঞ্চেত্ৰা নাচিক্খতি, ‘‘নাচিক্খিস্সামী’’তি সহ ধুরনিক্খেপেন অযম্পি থেয্যসংৰাসকোৰ. সচে পনস্স গহণকালেপি ‘‘আচিক্খিস্সামী’’তি চিত্তং উপ্পন্নং হোতি, ৰিহারং গন্ত্ৰাপি আচিক্খতি, অযং পুন পব্বজ্জং লভতি.
অপরো ¶ দহরসামণেরো মহন্তো ৰা পন অব্যত্তো, সো পুরিমনযেনেৰ উপ্পব্বজিত্ৰা ঘরে ৰচ্ছকরক্খণাদীনি কম্মানি কাতুং ন ইচ্ছতি, তমেনং ঞাতকা তানিযেৰ কাসাযানি অচ্ছাদেত্ৰা থালকং ৰা পত্তং ৰা হত্থে দত্ৰা ‘‘গচ্ছ সমণোৰ হোহী’’তি ঘরা নীহরন্তি. সো ৰিহারং গচ্ছতি, নেৰ নং ভিক্খূ জানন্তি ‘‘অযং উপ্পব্বজিত্ৰা পুন সযমেৰ পব্বজিতো’’তি, নাপি সযং জানাতি, ‘‘যো এৰং পব্বজতি, সো থেয্যসংৰাসকো নাম হোতী’’তি. সচে তং পরিপুণ্ণৰস্সং উপসম্পাদেন্তি, সূপসম্পন্নো. সচে পন অনুপসম্পন্নকালেযেৰ ৰিনযৰিনিচ্ছযে ৰত্তমানে সুণাতি, ‘‘যো এৰং পব্বজতি, সো থেয্যসংৰাসকো নাম হোতী’’তি. তেন ‘‘মযা এৰং কত’’ন্তি ভিক্খূনং আচিক্খিতব্বং, এৰং পুন পব্বজ্জং লভতি. সচে ‘‘ন দানি মং কোচি জানাতী’’তি নারোচেতি, ধুরং নিক্খিত্তমত্তে থেয্যসংৰাসকো.
ভিক্খু সিক্খং পচ্চক্খায লিঙ্গং অনপনেত্ৰা দুস্সীলকম্মং কত্ৰা ৰা অকত্ৰা ৰা পুন সব্বং পুব্বে ৰুত্তং ৰস্সগণনাদিভেদং ৰিধিং পটিপজ্জতি, থেয্যসংৰাসকো হোতি. সিক্খং অপ্পচ্চক্খায সলিঙ্গে ঠিতো মেথুনং পটিসেৰিত্ৰা ৰস্সগণনাদিভেদং ৰিধিং আপজ্জন্তো থেয্যসংৰাসকো ন হোতি, পব্বজ্জামত্তং লভতি. অন্ধকট্ঠকথাযং পন এসো থেয্যসংৰাসকোতি ৰুত্তং, তং ন গহেতব্বং.
একো ভিক্খু কাসাযে সউস্সাহোৰ ওদাতং নিৰাসেত্ৰা মেথুনং পটিসেৰিত্ৰা পুন কাসাযানি নিৰাসেত্ৰা ৰস্সগণনাদিভেদং সব্বং ৰিধিং আপজ্জতি, অযম্পি থেয্যসংৰাসকো ন হোতি, পব্বজ্জামত্তং লভতি. সচে পন ¶ কাসাযে ধুরং নিক্খিপিত্ৰা ওদাতং নিৰাসেত্ৰা মেথুনং ¶ পটিসেৰিত্ৰা পুন কাসাযানি নিৰাসেত্ৰা ৰস্সগণনাদিভেদং সব্বং ৰিধিং আপজ্জতি, থেয্যসংৰাসকো হোতি.
সামণেরো সলিঙ্গে ঠিতো মেথুনাদিঅস্সমণকরণধম্মং আপজ্জিত্ৰাপি থেয্যসংৰাসকো ন হোতি. সচেপি কাসাযে সউস্সাহোৰ কাসাযানি অপনেত্ৰা মেথুনং পটিসেৰিত্ৰা পুন কাসাযানি নিৰাসেতি, নেৰ থেয্যসংৰাসকো হোতি. সচে পন কাসাযে ধুরং নিক্খিপিত্ৰা নগ্গো ৰা ওদাতনিৰত্থো ৰা মেথুনসেৰনাদীহি অস্সমণো ¶ হুত্ৰা কাসাযং নিৰাসেতি, থেয্যসংৰাসকো হোতি. সচেপি গিহিভাৰং পত্থযমানো কাসাৰং ওৰট্টিকং ৰা কত্ৰা অঞ্ঞেন ৰা আকারেন গিহিনিৰাসনেন নিৰাসেতি ‘‘সোভতি নু খো মে গিহিলিঙ্গং, ন সোভতী’’তি ৰীমংসনত্থং, রক্খতি তাৰ. ‘‘সোভতী’’তি সম্পটিচ্ছিত্ৰা পন পুন লিঙ্গং সাদিযন্তো থেয্যসংৰাসকো হোতি. ওদাতং নিৰাসেত্ৰা ৰীমংসনসম্পটিচ্ছনেসুপি এসেৰ নযো.
সচে পন নিৰত্থকাসাযস্স উপরি ওদাতং নিৰাসেত্ৰা ৰীমংসতি ৰা সম্পটিচ্ছতি ৰা, রক্খতিযেৰ. ভিক্খুনিযাপি এসেৰ নযো. সাপি হি গিহিভাৰং পত্থযমানা সচে কাসাযং গিহিনিৰাসনং নিৰাসেতি, ‘‘সোভতি নু খো মে গিহিলিঙ্গং, ন সোভতী’’তি ৰীমংসনত্থং, রক্খতি তাৰ. সচে ‘‘সোভতী’’তি সম্পটিচ্ছতি, ন রক্খতি. ওদাতং নিৰাসেত্ৰা ৰীমংসনসম্পটিচ্ছনেসুপি এসেৰ নযো. নিৰত্থকাসাযস্স পন উপরি ওদাতং নিৰাসেত্ৰা ৰীমংসতু ৰা সম্পটিচ্ছতু ৰা, রক্খতিযেৰ.
সচে কোচি ৰুড্ঢপব্বজিতো ৰস্সানি অগণেত্ৰা পাল়িযম্পি অট্ঠত্ৰা একপস্সেনাগন্ত্ৰা মহাপেল়াদীসু কটচ্ছুনা উক্খিত্তে ভত্তপিণ্ডে পত্তং উপনামেত্ৰা সেনো ৰিয মংসপেসিং গহেত্ৰা গচ্ছতি, থেয্যসংৰাসকো ন হোতি. ভিক্খুৰস্সানি পন গণেত্ৰা গণ্হন্তো থেয্যসংৰাসকো হোতি.
সযং সামণেরোৰ সামণেরপটিপাটিযা কূটৰস্সানি গণেত্ৰা গণ্হন্তো থেয্যসংৰাসকো ন হোতি. ভিক্খু ভিক্খুপটিপাটিযা কূটৰস্সানি গণেত্ৰা গণ্হন্তো ভণ্ডগ্ঘেন কারেতব্বোতি.
থেয্যসংৰাসকৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
তিত্থিযপক্কন্তককথা
তিত্থিযপক্কন্তকো ¶ ¶ ভিক্খৰেতি এত্থ পন তিত্থিযেসু পক্কন্তো পৰিট্ঠোতি তিত্থিযপক্কন্তকো. সো ন কেৰলং ন উপসম্পাদেতব্বো, অথ খো ন পব্বাজেতব্বোপি. তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো – উপসম্পন্নো ভিক্খু তিত্থিযো ভৰিস্সামীতি সলিঙ্গেনেৰ তেসং উপস্সযং গচ্ছতি, পদৰারে পদৰারে দুক্কটং. তেসং লিঙ্গে আদিন্নমত্তে তিত্থিযপক্কন্তকো হোতি. যোপি ¶ সযমেৰ ‘‘তিত্থিযো ভৰিস্সামী’’তি কুসচীরাদীনি নিৰাসেতি, তিত্থিযপক্কন্তকো হোতিযেৰ. যো পন নগ্গো ন্হাযন্তো অত্তানং ওলোকেত্ৰা ‘‘সোভতি মে আজীৰকভাৰো, আজীৰকো ভৰিস্সামী’’তি কাসাযানি অনাদায নগ্গোৰ আজীৰকানং উপস্সযং গচ্ছতি, পদৰারে পদৰারে দুক্কটং. সচে পনস্স অন্তরামগ্গে হিরোত্তপ্পং উপ্পজ্জতি, দুক্কটানি দেসেত্ৰা মুচ্চতি. তেসং উপস্সযং গন্ত্ৰাপি তেহি ৰা ওৰদিতো অত্তনা ৰা ‘‘ইমেসং পব্বজ্জা অতিদুক্খা’’তি নিৰত্তন্তোপি মুচ্চতিযেৰ.
সচে পন ‘‘কিং তুম্হাকং পব্বজ্জায উক্কট্ঠ’’ন্তি পুচ্ছিত্ৰা ‘‘কেসমস্সুলুঞ্চনাদীনী’’তি ৰুত্তো এককেসম্পি লুঞ্চাপেতি, উক্কুটিকপ্পধানাদীনি ৰা ৰত্তানি আদিযতি, মোরপিঞ্ছাদীনি ৰা নিৰাসেতি, তেসং লিঙ্গং গণ্হাতি, ‘‘অযং পব্বজ্জা সেট্ঠা’’তি সেট্ঠভাৰং ৰা উপগচ্ছতি, ন মুচ্চতি, তিত্থিযপক্কন্তকো হোতি. সচে পন ‘‘সোভতি নু খো মে তিত্থিযপব্বজ্জা, ননু খো সোভতী’’তি ৰীমংসনত্থং কুসচীরাদীনি ৰা নিৰাসেতি, জটং ৰা বন্ধতি, খারিকাজং ৰা আদিযতি, যাৰ ন সম্পটিচ্ছতি, তাৰ নং লদ্ধি রক্খতি, সম্পটিচ্ছিতমত্তে তিত্থিযপক্কন্তকো হোতি. অচ্ছিন্নচীৰরো পন কুসচীরাদীনি নিৰাসেন্তো রাজভযাদীহি ৰা তিত্থিযলিঙ্গং গণ্হন্তো লদ্ধিযা অভাৰেন নেৰ তিত্থিযপক্কন্তকো হোতি.
অযঞ্চ তিত্থিযপক্কন্তকো নাম উপসম্পন্নভিক্খুনা কথিতো, তস্মা সামণেরো সলিঙ্গেন তিত্থাযতনং গতোপি পুন পব্বজ্জঞ্চ উপসম্পদঞ্চ লভতীতি কুরুন্দিযং ৰুত্তং. পুরিমো পন থেয্যসংৰাসকো অনুপসম্পন্নেন কথিতো; তস্মা উপসম্পন্নো কূটৰস্সং গণেন্তোপি অস্সমণো ন হোতি. লিঙ্গে সউস্সাহো পারাজিকং আপজ্জিত্ৰা ভিক্খুৰস্সাদীনি গণেন্তোপি থেয্যসংৰাসকো ন হোতীতি.
তিত্থিযপক্কন্তককথা নিট্ঠিতা.
তিরচ্ছানগতৰত্থুকথা
১১১. নাগযোনিযা ¶ ¶ অট্টীযতীতি এত্থ কিঞ্চাপি সো পৰত্তিযং কুসলৰিপাকেন দেৰসম্পত্তিসদিসং ইস্সরিযসম্পত্তিং অনুভোতি, অকুসলৰিপাকপটিসন্ধিকস্স ¶ পন তস্স সজাতিযা মেথুনপটিসেৰনে চ ৰিস্সট্ঠনিদ্দোক্কমনে চ নাগসরীরং পাতুভৰতি উদকসঞ্চারিকং মণ্ডূকভক্খং, তস্মা সো তায নাগযোনিযা অট্টীযতি. হরাযতীতি লজ্জতি. জিগুচ্ছতীতি অত্তভাৰং জিগুচ্ছতি. তস্স ভিক্খুনো নিক্খন্তেতি তস্মিং ভিক্খুস্মিং নিক্খন্তে. অথ ৰা তস্স ভিক্খুনো নিক্খমনেতি অত্থো. ৰিস্সট্ঠো নিদ্দং ওক্কমীতি তস্মিং অনিক্খন্তে ৰিস্সরভযেন সতিং অৰিস্সজ্জিত্ৰা কপিমিদ্ধৰসেনেৰ নিদ্দাযন্তো নিক্খন্তে সতিং ৰিস্সজ্জিত্ৰা ৰিস্সট্ঠো নিরাসঙ্কো মহানিদ্দং পটিপজ্জি. ৰিস্সরমকাসীতি ভযৰসেন সমণসঞ্ঞং পহায ৰিরূপং মহাসদ্দমকাসি.
তুম্হে খোত্থাতি তুম্হে খো অত্থ; অকারস্স লোপং কত্ৰা ৰুত্তং. তুম্হে খো নাগা ঝানৰিপস্সনামগ্গফলানং অভব্বত্তা ইমস্মিং ধম্মৰিনযে অৰিরুল়্হিধম্মা অত্থ, ৰিরুল়্হিধম্মা ন ভৰথাতি অযমেত্থ সঙ্খেপত্থো. সজাতিযাতি নাগিযা এৰ. যদা পন মনুস্সিত্থিআদিভেদায অঞ্ঞজাতিযা পটিসেৰতি, তদা দেৰপুত্তো ৰিয হোতি. এত্থ চ পৰত্তিযং অভিণ্হং সভাৰপাতুকম্মদস্সনৰসেন ‘‘দ্ৰে পচ্চযা’’তি ৰুত্তং. নাগস্স পন পঞ্চসু কালেসু সভাৰপাতুকম্মং হোতি – পটিসন্ধিকালে, তচজহনকালে, সজাতিযা মেথুনকালে, ৰিস্সট্ঠনিদ্দোক্কমনকালে, চুতিকালেতি.
তিরচ্ছানগতো ভিক্খৰেতি এত্থ নাগো ৰা হোতু সুপণ্ণমাণৰকাদীনং ৰা অঞ্ঞতরো, অন্তমসো সক্কং দেৰরাজানং উপাদায যো কোচি অমনুস্সজাতিযো, সব্বোৰ ইমস্মিং অত্থে তিরচ্ছানগতোতি ৰেদিতব্বো. সো নেৰ উপসম্পাদেতব্বো, ন পব্বাজেতব্বো, উপসম্পন্নোপি নাসেতব্বোতি.
তিরচ্ছানগতৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
মাতুঘাতকাদিৰত্থুকথা
১১২. মাতুঘাতকাদিৰত্থূসু – নিক্খন্তিং করেয্যন্তি নিক্খমনং নিগ্গমনং অপৰাহনং করেয্যন্তি অত্থো. মাতুঘাতকো ভিক্খৰেতি এত্থ যেন মনুস্সিত্থিভূতা ¶ জনিকা মাতা ¶ সযম্পি ¶ মনুস্সজাতিকেনেৰ সতা সঞ্চিচ্চ জীৰিতা ৰোরোপিতা, অযং আনন্তরিযেন মাতুঘাতককম্মেন মাতুঘাতকো, এতস্স পব্বজ্জা চ উপসম্পদা চ পটিক্খিত্তা. যেন পন মনুস্সিত্থিভূতাপি অজনিকা পোসাৰনিকা মাতা ৰা মহামাতা ৰা চূল়মাতা ৰা জনিকাপি ৰা ন মনুস্সিত্থিভূতা মাতা ঘাতিতা, তস্স পব্বজ্জা ন ৰারিতা, ন চ আনন্তরিকো হোতি. যেন সযং তিরচ্ছানভূতেন মনুস্সিত্থিভূতা মাতা ঘাতিতা, সোপি আনন্তরিকো ন হোতি, তিরচ্ছানগতত্তা পনস্স পব্বজ্জা পটিক্খিত্তা. সেসং উত্তানমেৰ. পিতুঘাতকেপি এসেৰ নযো. সচেপি হি ৰেসিযা পুত্তো হোতি, ‘‘অযং মে পিতা’’তি ন জানাতি, যস্স সম্ভৰেন নিব্বত্তো, সো চে অনেন ঘাতিতো, পিতুঘাতকোত্ৰেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি, আনন্তরিযঞ্চ ফুসতি.
১১৪. অরহন্তঘাতকোপি মনুস্সঅরহন্তৰসেনেৰ ৰেদিতব্বো. মনুস্সজাতিযঞ্হি অন্তমসো অপব্বজিতম্পি খীণাসৰং দারকং দারিকং ৰা সঞ্চিচ্চ জীৰিতা ৰোরোপেন্তো অরহন্তঘাতকোৰ হোতি, আনন্তরিযঞ্চ ফুসতি, পব্বজ্জা চস্স ৰারিতা. অমনুস্সজাতিকং পন অরহন্তং মনুস্সজাতিকং ৰা অৰসেসং অরিযপুগ্গলং ঘাতেত্ৰা আনন্তরিযো ন হোতি, পব্বজ্জাপিস্স ন ৰারিতা, কম্মং পন বলৰং হোতি. তিরচ্ছানো মনুস্সঅরহন্তম্পি ঘাতেত্ৰা আনন্তরিযো ন হোতি, কম্মং পন ভারিযন্তি অযমেত্থ ৰিনিচ্ছযো. তে ৰধায ওনীযন্তীতি ৰধত্থায ওনীযন্তি, মারেতুং নীযন্তীতি অত্থো. যং পন পাল়িযং ‘‘সচা চ ময’’ন্তি ৰুত্তং, তস্স সচে মযন্তি অযমেৰত্থো. ‘‘সচে’’তি হি ৰত্তব্বে এত্থ ‘‘সচা চ’’ ইতি অযং নিপাতো ৰুত্তো. ‘‘সচে চ’’ ইচ্চেৰ ৰা পাঠো. তত্থ সচেতি সম্ভাৰনত্থে নিপাতো; চ ইতি পদপূরণমত্তে. ‘‘সচজ্জ ময’’ন্তিপি পাঠো. তস্স সচে অজ্জ মযন্তি অত্থো.
১১৫. ভিক্খুনিদূসকো ভিক্খৰেতি এত্থ যো পকতত্তং ভিক্খুনিং তিণ্ণং মগ্গানং অঞ্ঞতরস্মিং দূসেতি, অযং ভিক্খুনিদূসকো নাম. এতস্স পব্বজ্জা চ উপসম্পদা চ ৰারিতা. যো পন কাযসংসগ্গেন সীলৰিনাসং পাপেতি, তস্স পব্বজ্জা চ উপসম্পদা চ ন ৰারিতা. বলক্কারেন ওদাতৰত্থৰসনং কত্ৰা অনিচ্ছমানংযেৰ ¶ দূসেন্তোপি ভিক্খুনিদূসকোযেৰ. বলক্কারেন পন ওদাতৰত্থৰসনং কত্ৰা ইচ্ছমানং দূসেন্তো ভিক্খুনিদূসকো ¶ ন হোতি. কস্মা? যস্মা গিহিভাৰে সম্পটিচ্ছিতমত্তেযেৰ সা অভিক্খুনী হোতি. সকিং সীলৰিপন্নং পন পচ্ছা দূসেন্তো সিক্খমানাসামণেরীসু চ ৰিপ্পটিপজ্জন্তো নেৰ ভিক্খুনিদূসকো হোতি, পব্বজ্জম্পি উপসম্পদম্পি লভতি.
সঙ্ঘভেদকো ¶ ভিক্খৰেতি এত্থ যো দেৰদত্তো ৰিয সাসনং উদ্ধম্মং উব্বিনযং কত্ৰা চতুন্নং কম্মানং অঞ্ঞতরৰসেন সঙ্ঘং ভিন্দতি, অযং সঙ্ঘভেদকো নাম. এতস্স পব্বজ্জা চ উপসম্পদা চ ৰারিতা.
লোহিতুপ্পাদকো ভিক্খৰেতি এত্থাপি যো দেৰদত্তো ৰিয দুট্ঠচিত্তেন ৰধকচিত্তেন তথাগতস্স জীৰমানকসরীরে খুদ্দকমক্খিকায পিৰনকমত্তম্পি লোহিতং উপ্পাদেতি, অযং লোহিতুপ্পাদকো নাম. এতস্স পব্বজ্জা চ উপসম্পদা চ ৰারিতা. যো পন রোগৰূপসমনত্থং জীৰকো ৰিয সত্থেন ফালেত্ৰা পূতিমংসঞ্চ লোহিতঞ্চ নীহরিত্ৰা ফাসুং করোতি, বহুং সো পুঞ্ঞং পসৰতীতি.
মাতুঘাতকাদিৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
উভতোব্যঞ্জনকৰত্থুকথা
১১৬. উভতোব্যঞ্জনকো ভিক্খৰেতি ইত্থিনিমিত্তুপ্পাদনকম্মতো চ পুরিসনিমিত্তুপ্পাদনকম্মতো চ উভতো ব্যঞ্জনমস্স অত্থীতি উভতোব্যঞ্জনকো. করোতীতি পুরিসনিমিত্তেন ইত্থীসু মেথুনৰীতিক্কমং করোতি. কারাপেতীতি পরং সমাদপেত্ৰা অত্তনো ইত্থিনিমিত্তে কারাপেতি, সো দুৰিধো হোতি – ইত্থিউভতোব্যঞ্জনকো, পুরিসউভতোব্যঞ্জনকোতি.
তত্থ ইত্থিউভতোব্যঞ্জনকস্স ইত্থিনিমিত্তং পাকটং হোতি, পুরিসনিমিত্তং পটিচ্ছন্নং. পুরিসউভতোব্যঞ্জনকস্স পুরিসনিমিত্তং পাকটং, ইত্থিনিমিত্তং পটিচ্ছন্নং. ইত্থিউভতোব্যঞ্জনকস্স ইত্থীসু পুরিসত্তং করোন্তস্স ইত্থিনিমিত্তং পটিচ্ছন্নং হোতি, পুরিসনিমিত্তং পাকটং হোতি. পুরিসউভতোব্যঞ্জনকস্স পুরিসানং ইত্থিভাৰং উপগচ্ছন্তস্স পুরিসনিমিত্তং পটিচ্ছন্নং হোতি, ইত্থিনিমিত্তং পাকটং হোতি. ইত্থিউভতোব্যঞ্জনকো সযঞ্চ গব্ভং গণ্হাতি, পরঞ্চ গণ্হাপেতি. পুরিসউভতোব্যঞ্জনকো পন সযং ন গণ্হাতি, পরং গণ্হাপেতীতি, ইদমেতেসং নানাকরণং. কুরুন্দিযং পন ৰুত্তং – ‘‘যদি পটিসন্ধিযং পুরিসলিঙ্গং ¶ পৰত্তে ইত্থিলিঙ্গং নিব্বত্ততি, যদি পটিসন্ধিযং ইত্থিলিঙ্গং পৰত্তে পুরিসলিঙ্গং নিব্বত্ততী’’তি ¶ . তত্থ ৰিচারণক্কমো ৰিত্থারতো অট্ঠসালিনিযা ধম্মসঙ্গহট্ঠকথায ৰেদিতব্বো. ইমস্স পন দুৰিধস্সাপি উভতোব্যঞ্জনকস্স নেৰ পব্বজ্জা অত্থি, ন উপসম্পদাতি ইদমিধ ৰেদিতব্বং.
উভতোব্যজ্জনকৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
অনুপজ্ঝাযকাদিৰত্থুকথা
১১৭. তেন ¶ খো পন সমযেনাতি যেন সমযেন ভগৰতা সিক্খাপদং অপঞ্ঞত্তং হোতি, তেন সমযেন. অনুপজ্ঝাযকন্তি উপজ্ঝং অগাহাপেত্ৰা সব্বেন সব্বং উপজ্ঝাযৰিরহিতং. এৰং উপসম্পন্না নেৰ ধম্মতো ন আমিসতো সঙ্গহং লভন্তি, তে পরিহাযন্তিযেৰ, ন ৰড্ঢন্তি. ন ভিক্খৰে অনুপজ্ঝাযকোতি উপজ্ঝং অগাহাপেত্ৰা নিরুপজ্ঝাযকো ন উপসম্পাদেতব্বো. যো উপসম্পাদেয্য আপত্তি দুক্কটস্সাতি সিক্খাপদপঞ্ঞত্তিতো পট্ঠায এৰং উপসম্পাদেন্তস্স আপত্তি হোতি; কম্মং পন ন কুপ্পতি. কেচি কুপ্পতীতি ৰদন্তি, তং ন গহেতব্বং. সঙ্ঘেন উপজ্ঝাযেনাতিআদীসুপি উভতোব্যঞ্জনকুপজ্ঝাযপরিযোসানেসু এসেৰ নযো.
অনুপজ্ঝাযকাদিৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
অপত্তকাদিৰত্থুকথা
১১৮. হত্থেসু পিণ্ডায চরন্তীতি যো হত্থেসু পিণ্ডো লব্ভতি, তদত্থায চরন্তি. সেয্যথাপি তিত্থিযাতি যথা আজীৰকনামকা তিত্থিযা; সূপব্যঞ্জনেহি মিস্সেত্ৰা হত্থেসু ঠপিতপিণ্ডমেৰ হি তে ভুঞ্জন্তি. আপত্তি দুক্কটস্সাতি এৰং উপসম্পাদেন্তস্সেৰ আপত্তি হোতি, কম্মং পন ন কুপ্পতি. অচীৰরকাদিৰত্থূসুপি এসেৰ নযো.
যাচিতকেনাতি ‘‘যাৰ উপসম্পদং করোম, তাৰ দেথা’’তি যাচিত্ৰা গহিতেন; তাৰকালিকেনাতি অত্থো. ঈদিসেন হি পত্তেন ৰা চীৰরেন ৰা পত্তচীৰরেন ৰা উপসম্পাদেন্তস্সেৰ আপত্তি হোতি, কম্মং পন ন কুপ্পতি, তস্মা পরিপুণ্ণপত্তচীৰরোৰ উপসম্পাদেতব্বো. সচে তস্স নত্থি, আচরিযুপজ্ঝাযা চস্স দাতুকামা হোন্তি, অঞ্ঞে ৰা ভিক্খূ নিরপেক্খেহি নিস্সজ্জিত্ৰা অধিট্ঠানুপগং পত্তচীৰরং দাতব্বং. পব্বজ্জাপেক্খং পন পণ্ডুপলাসং যাচিতকেনাপি পত্তচীৰরেন পব্বাজেতুং ৰট্টতি, সভাগট্ঠানে ৰিস্সাসেন গহেত্ৰাপি পব্বাজেতুং ৰট্টতি.
সচে পন ¶ অপক্কং পত্তং চীৰরূপগানি চ ৰত্থানি গহেত্ৰা আগতো হোতি, যাৰ পত্তো পচ্চতি, চীৰরানি চ করিযন্তি, তাৰ ৰিহারে ৰসন্তস্স ¶ অনামট্ঠপিণ্ডপাতং দাতুং ৰট্টতি, থালকে ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি, পুরেভত্তং সামণেরভাগসমকো আমিসভাগো দাতুং ৰট্টতি. সেনাসনগ্গাহো ¶ পন সলাকভত্তউদ্দেসভত্তনিমন্তনাদীনি চ ন ৰট্টন্তি. পচ্ছাভত্তম্পি সামণেরভাগসমো তেলমধুফাণিতাদিভেসজ্জভাগো ৰট্টতি. সচে গিলানো হোতি, ভেসজ্জমস্স কাতুং ৰট্টতি, সামণেরস্স ৰিয চ সব্বং পটিজগ্গনকম্মন্তি.
অপত্তকাদিৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
হত্থচ্ছিন্নাদিৰত্থুকথা
১১৯. হত্থচ্ছিন্নাদিৰত্থূসু – হত্থচ্ছিন্নোতি যস্স হত্থতলে ৰা মণিবন্ধে ৰা কপ্পরে ৰা যত্থ কত্থচি একো ৰা দ্ৰে ৰা হত্থা ছিন্না হোন্তি. পাদচ্ছিন্নোতি যস্স অগ্গপাদে ৰা গোপ্ফকেসু ৰা জঙ্ঘায ৰা যত্থ কত্থচি একো ৰা দ্ৰে ৰা পাদা ছিন্না হোন্তি. হত্থপাদচ্ছিন্নোতি যস্স ৰুত্তপ্পকারেনেৰ চতূসু হত্থপাদেসু দ্ৰে ৰা তযো ৰা সব্বে ৰা হত্থপাদা ছিন্না হোন্তি. কণ্ণচ্ছিন্নোতি যস্স কণ্ণমূলে ৰা কণ্ণসক্খলিকায ৰা একো ৰা দ্ৰে ৰা কণ্ণা ছিন্না হোন্তি. যস্স পন কণ্ণাৰিদ্ধে ছিজ্জন্তি, সক্কা চ হোতি সঙ্ঘাটেতুং, সো কণ্ণং সঙ্ঘাটেত্ৰা পব্বাজেতব্বো. নাসচ্ছিন্নোতি যস্স অজপদকে ৰা অগ্গে ৰা একপুটে ৰা যত্থ কত্থচি নাসা ছিন্না হোতি. যস্স পন নাসিকা সক্কা হোতি সন্ধেতুং, সো তং ফাসুকং কত্ৰা পব্বাজেতব্বো. কণ্ণনাসচ্ছিন্নো উভযৰসেন ৰেদিতব্বো. অঙ্গুলিচ্ছিন্নোতি যস্স নখসেসং অদস্সেত্ৰা একা ৰা বহূ ৰা অঙ্গুলিযো ছিন্না হোন্তি. যস্স পন সুত্ততন্তুমত্তম্পি নখসেসং পঞ্ঞাযতি, তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি. অল়চ্ছিন্নোতি যস্স চতূসু অঙ্গুট্ঠকেসু অঙ্গুলিযং ৰুত্তনযেনেৰ একো ৰা বহূ ৰা অঙ্গুট্ঠকা ছিন্না হোন্তি. কণ্ডরচ্ছিন্নোতি যস্স কণ্ডরনামকা মহান্হারূ পুরতো ৰা পচ্ছতো ৰা ছিন্না হোন্তি; যেসু একস্সপি ছিন্নত্তা অগ্গপাদেন ৰা চঙ্কমতি, মূলেন ৰা চঙ্কমতি, ন ৰা পাদং পতিট্ঠাপেতুং সক্কোতি.
ফণহত্থকোতি ¶ যস্স ৰগ্গুলিপক্খকা ৰিয অঙ্গুলিযো সম্বদ্ধা হোন্তি; এতং পব্বাজেতুকামেন অঙ্গুলন্তরিকাযো ফালেত্ৰা সব্বং অন্তরচম্মং অপনেত্ৰা ফাসুকং কত্ৰা পব্বাজেতব্বো. যস্সপি ছ অঙ্গুলিযো ¶ হোন্তি, তং পব্বাজেতুকামেন অধিকঅঙ্গুলিং ছিন্দিত্ৰা ফাসুকং কত্ৰা পব্বাজেতব্বো.
খুজ্জোতি যো উরস্স ৰা পিট্ঠিযা ৰা পস্সস্স ৰা নিক্খন্তত্তা খুজ্জসরীরো. যস্স পন ¶ কিঞ্চি কিঞ্চি অঙ্গপচ্চঙ্গং ঈসকং ৰঙ্কং, তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি. মহাপুরিসো এৰ হি ব্রহ্মুজ্জুগত্তো, অৰসেসো সত্তো অখুজ্জো নাম নত্থি.
ৰামনোতি জঙ্ঘৰামনো ৰা কটিৰামনো ৰা উভযৰামনো ৰা. জঙ্ঘৰামনস্স কটিতো পট্ঠায হেট্ঠিমকাযো রস্সো হোতি, উপরিমকাযো পরিপুণ্ণো. কটিৰামনস্স কটিতো পট্ঠায উপরিমকাযো রস্সো হোতি, হেট্ঠিমকাযো পরিপুণ্ণো. উভযৰামনস্স উভোপি কাযা রস্সা হোন্তি, যেসং রস্সত্তা ভূতানং ৰিয পরিৰটুমো মহাকুচ্ছিঘটসদিসো অত্তভাৰো হোতি, তং তিৰিধম্পি পব্বাজেতুং ন ৰট্টতি.
গলগণ্ডীতি যস্স কুম্ভণ্ডং ৰিয গলে গণ্ডো হোতি. দেসনামত্তমেৰ চেতং, যস্মিং কিস্মিঞ্চি পন পদেসে গণ্ডে সতি ন পব্বাজেতব্বো. তত্থ ৰিনিচ্ছযো – ‘‘ন ভিক্খৰে পঞ্চহি আবাধেহি ফুট্ঠো পব্বাজেতব্বো’’তি এত্থ ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো. লক্খণাহতকসাহতলিখিতকেসু যং ৰত্তব্বং, তং ‘‘ন ভিক্খৰে লক্খণাহতো’’তিআদীসু ৰুত্তমেৰ.
সীপদীতি ভারপাদো ৰুচ্চতি. যস্স পাদো থূলো হোতি সঞ্জাতপিল়কো খরো, সো ন পব্বাজেতব্বো. যস্স পন ন তাৰ খরভাৰং গণ্হাতি, সক্কা হোতি উপনাহং বন্ধিত্ৰা উদকআৰাটে পৰেসেত্ৰা উদকৰালিকায পূরেত্ৰা যথা সিরা পঞ্ঞাযন্তি, জঙ্ঘা চ তেলনাল়িকা ৰিয হোতি, এৰং মিলাপেতুং সক্কা, তস্স পাদং ঈদিসং কত্ৰা তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি. সচে পুন ৰড্ঢতি, উপসম্পাদেন্তেনাপি তথা কত্ৰাৰ উপসম্পাদেতব্বো.
পাপরোগীতি অরিসভগন্দরপিত্তসেম্হকাসসোসাদীসু যেন কেনচি রোগেন নিচ্চাতুরো অতেকিচ্ছরোগো জেগুচ্ছো অমনাপো; অযং ন পব্বাজেতব্বো.
পরিসদূসকোতি যো অত্তনো ৰিরূপতায পরিসং দূসেতি; অতিদীঘো ৰা হোতি অঞ্ঞেসং সীসপ্পমাণনাভিপ্পদেসো, অতিরস্সো ¶ ৰা উভযৰামনভূতরূপং ¶ ৰিয, অতিকাল়ো ৰা ঝাপিতখেত্তে খাণুকো ৰিয, অচ্চোদাতো ৰা দধিতক্কাদীহি পমজ্জিতমট্ঠতম্বলোহৰণ্ণো, অতিকিসো ৰা মন্দমংসলোহিতো অট্ঠিসিরাচম্মসরীরো ৰিয, অতিথূলো ৰা ভারিযমংসো, মহোদরো ৰা মহাভূতসদিসো, অতিমহন্তসীসো ৰা পচ্ছিং সীসে কত্ৰা ঠিতো ৰিয, অতিখুদ্দকসীসো ৰা সরীরস্স অননুরূপেন অতিখুদ্দকেন সীসেন সমন্নাগতো, কূটকূটসীসো ৰা ¶ তালফলপিণ্ডিসদিসেন সীসেন সমন্নাগতো, সিখরসীসো ৰা উদ্ধং অনুপুব্বতনুকেন সীসেন সমন্নাগতো, নাল়িসীসো ৰা মহাৰেল়ুপব্বসদিসেন সীসেন সমন্নাগতো, কপ্পসীসো ৰা পব্ভারসীসো ৰা চতূসু পস্সেসু যেন কেনচি পস্সেন ওণতেন সীসেন সমন্নাগতো, ৰণসীসো ৰা পূতিসীসো ৰা কণ্ণিককেসো ৰা পাণকেহি খাযিতকেদারে সস্সসদিসেহি তহিং তহিং উট্ঠিতেহি কেসেহি সমন্নাগতো, নিল্লোমসীসো ৰা থূলথদ্ধকেসো ৰা তালহীরসদিসেহি কেসেহি সমন্নাগতো, জাতিপলিতেহি পণ্ডরসীসো ৰা পকতিতম্বকেসো ৰা আদিত্তেহি ৰিয কেসেহি সমন্নাগতো, আৰট্টসীসো ৰা গুন্নং সরীরে আৰট্টসদিসেহি উদ্ধগ্গেহি কেসাৰট্টেহি সমন্নাগতো, সীসলোমেহি সদ্ধিং একাবদ্ধভমুকলোমো ৰা জালবদ্ধেন ৰিয নলাটেন সমন্নাগতো.
সম্বদ্ধভমুকো ৰা নিল্লোমভমুকো ৰা মক্কটভমুকো ৰা অতিমহন্তক্খি ৰা অতিখুদ্দকক্খি ৰা মহিংসচম্মে ৰাসিকোণেন পহরিত্ৰা কতছিদ্দসদিসেহি অক্খীহি সমন্নাগতো, ৰিসমক্খি ৰা একেন মহন্তেন একেন খুদ্দকেন অক্খিনা সমন্নাগতো, ৰিসমচক্কলো ৰা একেন উদ্ধং একেন অধোতি এৰং ৰিসমজাতেহি অক্খিচক্কলেহি সমন্নাগতো, কেকরো ৰা গম্ভীরক্খি ৰা যস্স গম্ভীরে উদপানে উদকতারকা ৰিয অক্খিতারকা পঞ্ঞাযন্তি; নিক্খন্তক্খি ৰা যস্স কক্কটকস্সেৰ অক্খিতারকা নিক্খন্তা হোন্তি; হত্থিকণ্ণো ৰা মহতীহি কণ্ণসক্খলিকাহি সমন্নাগতো, মূসিককণ্ণো ৰা জটুককণ্ণো ৰা খুদ্দিকাহি কণ্ণসক্খলিকাহি সমন্নাগতো, ছিদ্দমত্তকণ্ণো ৰা যস্স ৰিনা কণ্ণসক্খলিকাহি ¶ কণ্ণছিদ্দমত্তমেৰ ¶ হোতি; অৰিদ্ধকণ্ণো ৰা যোনকজাতিকো পন পরিসদূসকো ন হোতি; সভাৰোযেৰ হি সো তস্স কণ্ণভগন্দরিকো ৰা নিচ্চপূতিনা কণ্ণেন সমন্নাগতো, গণ্ডকণ্ণো ৰা সদাপগ্ঘরিতপুব্বেন কণ্ণেন সমন্নাগতো, টঙ্কিতকণ্ণো ৰা গোভত্তনাল়িকায অগ্গসদিসেহি কণ্ণেহি সমন্নাগতো, অতিপিঙ্গলক্খি ৰা মধুপিঙ্গলং পন পব্বাজেতুং ৰট্টতি. নিপ্পখুমক্খি ৰা অস্সুপগ্ঘরণক্খি ৰা পুপ্ফিতক্খি ৰা অক্খিপাকেন সমন্নাগতক্খি ৰা.
অতিমহন্তনাসিকো ৰা অতিখুদ্দকনাসিকো ৰা চিপিটনাসিকো ৰা মজ্ঝে অপ্পতিট্ঠহিত্ৰা একপস্সে ঠিতৰঙ্কনাসিকো ৰা, দীঘনাসিকো ৰা সুকতুণ্ডসদিসায জিৰ্হায লেহিতুং সক্কুণেয্যায নাসিকায সমন্নাগতো, নিচ্চপগ্ঘরিতসিঙ্ঘাণিকনাসো ৰা.
মহামুখো ৰা যস্স পটঙ্গমণ্ডূকস্সেৰ মুখনিমিত্তংযেৰ মহন্তং হোতি, মুখং পন লাবুসদিসং ¶ অতিখুদ্দকং, ভিন্নমুখো ৰা ৰঙ্কমুখো ৰা মহাওট্ঠো ৰা উক্খলিমুখৰট্টিসদিসেহি ওট্ঠেহি সমন্নাগতো, তনুকওট্ঠো ৰা ভেরিচম্মসদিসেহি দন্তে পিদহিতুং অসমত্থেহি ওট্ঠেহি সমন্নাগতো, মহাধরোট্ঠো ৰা তনুকউত্তরোট্ঠো ৰা তনুকঅধরোট্ঠো ৰা মহাউত্তরোট্ঠো ৰা ওট্ঠছিন্নকো ৰা এল়মুখো ৰা উপ্পক্কমুখো ৰা সঙ্খতুণ্ডকো ৰা বহিসেতেহি অন্তো অতিরত্তেহি ওট্ঠেহি সমন্নাগতো, দুগ্গন্ধকুণপমুখো ৰা.
মহাদন্তো ৰা অট্ঠকদন্তসদিসেহি দন্তেহি সমন্নাগতো অসুরদন্তো ৰা হেট্ঠা ৰা উপরি ৰা বহিনিক্খন্তদন্তো, যস্স পন সক্কা হোতি ওট্ঠেহি পিদহিতুং কথেন্তস্সেৰ পঞ্ঞাযতি নো অকথেন্তস্স, তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি. পূতিদন্তো ৰা নিদ্দন্তো ৰা যস্স পন দন্তন্তরে কলন্দকদন্তো ৰিয সুখুমদন্তো হোতি, তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি.
মহাহনুকো ৰা গোহনুসদিসেন হনুনা সমন্নাগতো, দীঘহনুকো ৰা চিপিটহনুকো ৰা অন্তোপৰিট্ঠেন ৰিয অতিরস্সেন হনুকেন সমন্নাগতো, ভিন্নহনুকো ৰা ৰঙ্কহনুকো ৰা নিম্মস্সুদাঠিকো ৰা ভিক্খুনিসদিসমুখো দীঘগলো ৰা বকগলসদিসেন গলেন সমন্নাগতো, রস্সগলো ৰা অন্তোপৰিট্ঠেন ¶ ৰিয গলেন সমন্নাগতো, ভিন্নগলো ৰা ভট্ঠঅংসকূটো ৰা অহত্থো ৰা একহত্থো ৰা অতিরস্সহত্থো ¶ ৰা অতিদীঘহত্থো ৰা ভিন্নউরো ৰা ভিন্নপিট্ঠি ৰা কচ্ছুগত্তো ৰা কণ্ডুগত্তো ৰা দদ্দুগত্তো ৰা গোধাগত্তো ৰা, যস্স গোধায ৰিয গত্ততো চুণ্ণানি পতন্তি, সব্বঞ্চেতং ৰিরূপকরণং সন্ধায ৰিত্থারিকৰসেন ৰুত্তং. ৰিনিচ্ছযো পনেত্থ ‘‘ন ভিক্খৰে পঞ্চহি আবাধেহী’’তি এত্থ ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো.
ভট্ঠকটিকো ৰা মহাআনিসদো ৰা উদ্ধনকূটসদিসেহি আনিসদমংসেহি অচ্চুগ্গতেহি সমন্নাগতো, মহাঊরুকো ৰা ৰাতণ্ডিকো ৰা মহাজাণুকো ৰা সঙ্ঘট্টনজাণুকো ৰা দীঘজঙ্ঘো ৰা যট্ঠিসদিসজঙ্ঘো ৰিকটো ৰা পণ্হো ৰা উব্বদ্ধপিণ্ডিকো ৰা, সো দুৰিধো হেট্ঠা ওরুল়্হাহি ৰা উপরি আরুল়্হাহি ৰা মহতীহি জঙ্ঘপিণ্ডিকাহি সমন্নাগতো, মহাজঙ্ঘো ৰা থূলজঙ্ঘপিণ্ডিকো ৰা মহাপাদো ৰা মহাপণ্হি ৰা পিট্ঠিকপাদো ৰা পাদৰেমজ্ঝতো উট্ঠিতজঙ্ঘো ৰঙ্কপাদো ৰা সো দুৰিধো – অন্তো ৰা বহি ৰা পরিৰত্তপাদো গণ্ঠিকঙ্গুলি ৰা সিঙ্গিৰেরফণসদিসাহি অঙ্গুলীহি সমন্নাগতো, অন্ধনখো ৰা কাল়ৰণ্ণেহি পূতিনখেহি সমন্নাগতো, সব্বোপি এস পরিসদূসকো. এৰরূপো পরিসদূসকো ন পব্বাজেতব্বো.
কাণোতি পসন্নন্ধো ৰা হোতু পুপ্ফাদীহি ৰা উপহতপসাদো. যো দ্ৰীহি ৰা একেন ৰা অক্খিনা ¶ ন পস্সতি, সো ন পব্বাজেতব্বো. মহাপচ্চরিযং পন একক্খিকাণো কাণোতি ৰুত্তো, দ্ৰিঅক্খিকাণো অন্ধেন সঙ্গহিতো. মহাঅট্ঠকথাযং জচ্চন্ধো অন্ধোতি ৰুত্তো, তস্মা উভযম্পি পরিযাযেন যুজ্জতি. কুণীতি হত্থকুণী ৰা পাদকুণী ৰা অঙ্গুলিকুণী ৰা; যস্স এতেসু হত্থাদীসু যংকিঞ্চি ৰঙ্কং পঞ্ঞাযতি, সো কুণী নাম. খঞ্জোতি নতজাণুকো ৰা ভিন্নজঙ্ঘো ৰা মজ্ঝে সঙ্কুটিতপাদত্তা কুণ্ডপাদকো ৰা পিট্ঠিপাদমজ্ঝেন চঙ্কমন্তো অগ্গে সঙ্কুটিতপাদত্তা কুণ্ডপাদকো ৰা পিট্ঠিপাদগ্গেন চঙ্কমন্তো অগ্গপাদেনেৰ চঙ্কমনখঞ্জো ৰা পণ্হিকায চঙ্কমনখঞ্জো ¶ ৰা পাদস্স বাহিরন্তেন চঙ্কমনখঞ্জো ৰা পাদস্স অব্ভন্তরন্তেন চঙ্কমনখঞ্জো ৰা গোপ্ফকানং উপরি ভগ্গত্তা সকলেন পিট্ঠিপাদেন চঙ্কমনখঞ্জো ৰা; সব্বোপেস খঞ্জোযেৰ, সো ন পব্বাজেতব্বো.
পক্খহতোতি ¶ যস্স একো হত্থো ৰা পাদো ৰা অড্ঢসরীরং ৰা সুখং ন ৰহতি. ছিন্নিরিযাপথোতি পীঠসপ্পি ৰুচ্চতি. জরাদুব্বলোতি জিণ্ণভাৰেন দুব্বলো অত্তনো চীৰররজনাদিকম্মং কাতুম্পি অসমত্থো. যো পন মহল্লকোপি বলৰা হোতি, অত্তানং পটিজগ্গিতুং সক্কোতি, সো পব্বাজেতব্বো. অন্ধোতি জচ্চন্ধো ৰুচ্চতি. মূগোতি যস্স ৰচীভেদো নপ্পৰত্ততি; যস্সাপি পৰত্ততি, সরণগমনং পন পরিপুণ্ণং ভাসিতুং ন সক্কোতি, তাদিসং মম্মনম্পি পব্বাজেতুং ন ৰট্টতি. যো পন সরণগমনমত্তং পরিপুণ্ণং ভাসিতুং সক্কোতি, তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি.
বধিরোতি যো সব্বেন সব্বং ন সুণাতি. যো পন মহাসদ্দং সুণাতি, তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি. অন্ধমূগাদযো উভযদোসৰসেন ৰুত্তা. যেসঞ্চ পব্বজ্জা পটিক্খিত্তা, উপসম্পদাপি তেসং পটিক্খিত্তাৰ. সচে পন তে সঙ্ঘো উপসম্পাদেতি, সব্বেপি হত্থচ্ছিন্নাদযো সূপসম্পন্না, কারকসঙ্ঘো পন আচরিযুপজ্ঝাযা চ আপত্তিতো ন মুচ্চন্তি. ৰক্খতি চ – ‘‘অত্থি ভিক্খৰে পুগ্গলো অপ্পত্তো ওসারণং, তঞ্চে সঙ্ঘো ওসারেতি, একচ্চো সুওসারিতো, একচ্চো দুওসারিতো’’তি তস্সত্থো আগতট্ঠানেযেৰ আৰি ভৰিস্সতীতি.
হত্থচ্ছিন্নাদিৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
অলজ্জীনিস্সযৰত্থুকথা
১২০. অলজ্জীনং নিস্সায ৰসন্তীতি উপযোগত্থে সামিৰচনং; অলজ্জিপুগ্গলে নিস্সায ৰসন্তীতি ¶ অত্থো. যাৰ ভিক্খুসভাগতং জানামীতি নিস্সযদাযকস্স ভিক্খুনো ভিক্খূহি সভাগতং লজ্জিভাৰং যাৰ জানামীতি অত্থো. তস্মা নৰং ঠানং গতেন ‘‘এহি ভিক্খু, নিস্সযং গণ্হাহী’’তি ৰুচ্চমানেনাপি চতূহপঞ্চাহং নিস্সযদাযকস্স লজ্জিভাৰং উপপরিক্খিত্ৰা নিস্সযো গহেতব্বো.
সচে ‘‘থেরো লজ্জী’’তি ভিক্খূনং সন্তিকে সুত্ৰা আগতদিৰসেযেৰ গহেতুকামো হোতি, থেরো পন ‘‘আগমেহি তাৰ, ৰসন্তো জানিস্সসী’’তি কতিপাহং আচারং উপপরিক্খিত্ৰা নিস্সযং দেতি, ৰট্টতি. পকতিযা নিস্সযগ্গহণট্ঠানং ¶ গতেন তদহেৰ গহেতব্বো, একদিৰসম্পি পরিহারো ¶ নত্থি. সচে পঠমযামে আচরিযস্স ওকাসো নত্থি, ওকাসং অলভন্তো ‘‘পচ্চূসসমযে গহেস্সামী’’তি সযতি, অরুণং উগ্গতম্পি ন জানাতি, অনাপত্তি. সচে পন ‘‘গণ্হিস্সামী’’তি আভোগং অকত্ৰা সযতি, অরুণুগ্গমনে দুক্কটং. অগতপুব্বং ঠানং গতেন দ্ৰে তীণি দিৰসানি ৰসিত্ৰা গন্তুকামেন অনিস্সিতেন ৰসিতব্বং. ‘‘সত্তাহং ৰসিস্সামী’’তি আলযং করোন্তেন পন নিস্সযো গহেতব্বো. সচে থেরো ‘‘কিং সত্তাহং ৰসন্তস্স নিস্সযেনা’’তি ৰদতি, পটিক্খিত্তকালতো পট্ঠায লদ্ধপরিহারো হোতি.
অলজ্জীনিস্সযৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
গমিকাদিনিস্সযৰত্থুকথা
১২১. নিস্সযকরণীযোতি করণীযনিস্সযো, করণীযো মযা নিস্সযো; গহেতব্বোতি অত্থো. নিস্সযং অলভমানেনাতি অত্তনা সদ্ধিং অদ্ধানমগ্গপ্পটিপন্নেসু নিস্সযদাযকে অসতি নিস্সযং ন লভতি নাম. এৰং অলভন্তেন অনিস্সিতেন বহূনিপি দিৰসানি গন্তব্বং. সচে পুব্বেপি নিস্সযং গহেত্ৰা ৰুত্থপুব্বং কঞ্চি আৰাসং পৰিসতি, একরত্তং ৰসন্তেনাপি নিস্সযো গহেতব্বো. অন্তরামগ্গে ৰিস্সমন্তো ৰা সত্থং পরিযেসন্তো ৰা কতিপাহং ৰসতি, অনাপত্তি. অন্তোৰস্সে পন নিবদ্ধৰাসং ৰসিতব্বং, নিস্সযো চ গহেতব্বো. নাৰায গচ্ছন্তস্স পন ৰস্সানে আগতেপি নিস্সযং অলভন্তস্স অনাপত্তি.
যাচিযমানেনাতি তেন গিলানেন যাচিযমানেন অনিস্সিতেন ৰসিতব্বং. সচে ‘‘যাচাহি ম’’ন্তি ৰুচ্চমানোপি গিলানো মানেন ন যাচতি, গন্তব্বং.
ফাসু ¶ হোতীতি সমথৰিপস্সনানং পটিলাভৰসেন ফাসু হোতি. ইমঞ্হি পরিহারং নেৰ সোতাপন্নো ন সকদাগামী অনাগামী অরহন্তো লভন্তি; ন থামগতস্স সমাধিনো ৰা ৰিপস্সনায ৰা লাভী, ৰিস্সট্ঠকম্মট্ঠানে পন বালপুথুজ্জনে কথাৰ নত্থি. যস্স খো পন সমথো ৰা ৰিপস্সনা ৰা তরুণো হোতি, অযং ইমং পরিহারং লভতি, পৰারণসঙ্গহোপি এতস্সেৰ অনুঞ্ঞাতো. তস্মা ইমিনা পুগ্গলেন আচরিযে পৰারেত্ৰা গতেপি ‘‘যদা পতিরূপো নিস্সযদাযকো আগচ্ছিস্সতি, তস্স নিস্সায ৰসিস্সামী’’তি আভোগং কত্ৰা পুন যাৰ ¶ আসাল়্হীপুণ্ণমা, তাৰ অনিস্সিতেন ৰত্থুং ৰট্টতি. সচে পন আসাল়্হীমাসে ¶ আচরিযো নাগচ্ছতি, যত্থ নিস্সযো লব্ভতি, তত্থ গন্তব্বং.
১২২. গোত্তেনপি অনুস্সাৰেতুন্তি মহাকস্সপস্স উপসম্পদাপেক্খোতি এৰং গোত্তং ৰত্ৰা অনুস্সাৰেতুং অনুজানামীতি অত্থো.
১২৩. দ্ৰে একানুস্সাৰনেতি দ্ৰে একতো অনুস্সাৰনে; একেন একস্স অঞ্ঞেন ইতরস্সাতি এৰং দ্ৰীহি ৰা আচরিযেহি একেন ৰা একক্খণে কম্মৰাচং অনুস্সাৰেন্তেহি উপসম্পাদেতুং অনুজানামীতি অত্থো.
দ্ৰে তযো একানুস্সাৰনে কাতুং তঞ্চ খো একেন উপজ্ঝাযেনাতি দ্ৰে ৰা তযো ৰা জনে পুরিমনযেনেৰ একতো অনুস্সাৰনে কাতুং অনুজানামি; তঞ্চ খো অনুস্সাৰনকিরিযং একেন উপজ্ঝাযেন অনুজানামীতি অত্থো. তস্মা একেন আচরিযেন দ্ৰে ৰা তযো ৰা অনুস্সাৰেতব্বা. দ্ৰীহি ৰা তীহি ৰা আচরিযেহি ৰিসুং ৰিসুং একেন একস্সাতি এৰং একপ্পহারেনেৰ দ্ৰে তিস্সো ৰা কম্মৰাচা কাতব্বা. সচে পন নানাচরিযা নানুপজ্ঝাযা হোন্তি, তিস্সত্থেরো সুমনত্থেরস্স সদ্ধিৰিহারিকং, সুমনত্থেরো তিস্সত্থেরস্স সদ্ধিৰিহারিকং অনুস্সাৰেতি, অঞ্ঞমঞ্ঞঞ্চ গণপূরকা হোন্তি, ৰট্টতি. সচে পন নানাউপজ্ঝাযা হোন্তি, একো আচরিযো হোতি, ‘‘নত্ৰেৰ নানুপজ্ঝাযেনা’’তি পটিক্খিত্তত্তা ন ৰট্টতি. ইদং সন্ধায হি এস পটিক্খেপো.
গমিকাদিনিস্সযৰত্থুকথা নিট্ঠিতা.
উপসম্পদাৰিধিকথা
১২৬. পঠমং ¶ উপজ্ঝং গাহাপেতব্বোতি এত্থ ৰজ্জাৰজ্জং উপনিজ্ঝাযতীতি উপজ্ঝা, তং উপজ্ঝং; ‘‘উপজ্ঝাযো মে ভন্তে হোহী’’তি এৰং ৰদাপেত্ৰা গাহাপেতব্বো. ৰিত্থাযন্তীতি ৰিত্থদ্ধগত্তা হোন্তি. যং জাতন্তি যং তৰ সরীরে জাতং নিব্বত্তং ৰিজ্জমানং, তং সঙ্ঘমজ্ঝে পুচ্ছন্তে সন্তং অত্থীতি ৰত্তব্বন্তিআদি. উল্লুম্পতু মন্তি উদ্ধরতু মং.
উপসম্পদাৰিধিকথা নিট্ঠিতা.
চত্তারোনিস্সযাদিকথা
১২৮. তাৰদেৰাতি ¶ উপসম্পন্নসমনন্তরমেৰ. ছাযা মেতব্বাতি একপোরিসা ৰা দ্ৰিপোরিসা ৰাতি ছাযা মেতব্বা. উতুপ্পমাণং আচিক্খিতব্বন্তি ‘‘ৰস্সানো হেমন্তো গিম্হো’’তি এৰং উতুপ্পমাণং আচিক্খিতব্বং. এত্থ চ উতুযেৰ উতুপ্পমাণং. সচে ৰস্সানাদযো অপরিপুণ্ণা হোন্তি, যত্তকেহি দিৰসেহি যস্স যো উতু অপরিপুণ্ণো, তে দিৰসে সল্লক্খেত্ৰা সো দিৰসভাগো আচিক্খিতব্বো. অথ ৰা ‘‘অযং নাম উতু, সো চ খো পরিপুণ্ণো ৰা অপরিপুণ্ণো ৰা’’তি এৰং উতুপ্পমাণং আচিক্খিতব্বং. ‘‘পুব্বণ্হো ৰা সাযন্হো ৰা’’তি এৰং দিৰসভাগো ¶ আচিক্খিতব্বো. সঙ্গীতীতি ইদমেৰ সব্বং একতো কত্ৰা ‘‘ত্ৰং কিং লভসি, কা তে ছাযা, কিং উতুপ্পমাণং, কো দিৰসভাগো’’তি পুট্ঠো ‘‘ইদং নাম লভামি – ৰস্সং ৰা হেমন্তং ৰা গিম্হং ৰা, অযং মে ছাযা, ইদং উতুপ্পমাণং, অযং দিৰসভাগোতি ৰদেয্যাসী’’তি এৰং আচিক্খিতব্বং.
১২৯. ওহাযাতি ছড্ডেত্ৰা. দুতিযং দাতুন্তি উপসম্পদমাল়কতো পরিৰেণং গচ্ছন্তস্স দুতিযকং দাতুং অনুজানামি, চত্তারি চ অকরণীযানি আচিক্খিতুন্তি অত্থো. পণ্ডুপলাসোতি পণ্ডুৰণ্ণো পত্তো. বন্ধনা পৰুত্তোতি ৰণ্টতো পতিতো. অভব্বো হরিতত্থাযাতি পুন হরিতো ভৰিতুং অভব্বো. পুথুসিলাতি মহাসিলা.
১৩০. অলব্ভমানায সামগ্গিযা অনাপত্তি সম্ভোগে সংৰাসেতি যাৰ তস্স উক্খেপনীযকম্মকরণত্থায সামগ্গী ন লব্ভতি, তাৰ তেন সদ্ধিং সম্ভোগে চ উপোসথপৰারণাদিকরণভেদে ¶ সংৰাসে চ অনাপত্তীতি. সেসং সব্বত্থ মহাৰিভঙ্গে ৰুত্তানুসারেন সুৰিঞ্ঞেয্যত্তা পাকটমেৰাতি.
চত্তারোনিস্সযাদিকথা নিট্ঠিতা.
সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায
দ্ৰাসত্ততিঅধিকৰত্থুসতপটিমণ্ডিতস্স মহাখন্ধকস্স
অত্থৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
মহাখন্ধকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
২. উপোসথক্খন্ধকং
সন্নিপাতানুজাননাদিকথা
১৩২. উপোসথক্খন্ধকে ¶ ¶ – অঞ্ঞতিত্থিযাতি এত্থ তিত্থং ৰুচ্চতি লদ্ধি; অঞ্ঞং তিত্থং অঞ্ঞতিত্থং; অঞ্ঞতিত্থং এতেসং অত্থীতি অঞ্ঞতিত্থিযা; ইতো অঞ্ঞলদ্ধিকাতি ৰুত্তং হোতি. ধম্মং ভাসন্তীতি যং তেসং কত্তব্বাকত্তব্বং, তং কথেন্তি. তে লভন্তীতি তে মনুস্সা লভন্তি. মূগসূকরাতি থূলসরীরসূকরা.
১৩৫. অনজ্ঝাপন্নো ৰা হোতি আপজ্জিত্ৰা ৰা ৰুট্ঠিতোতি এত্থ যং আপত্তিং ভিক্খু অনজ্ঝাপন্নো ৰা হোতি, আপজ্জিত্ৰা ৰা ৰুট্ঠিতো, অযং অসন্তী নাম আপত্তীতি এৰমত্থো ৰেদিতব্বো. সম্পজানমুসাৰাদে কিং হোতীতি য্ৰাযং সম্পজানমুসাৰাদো অস্স হোতীতি ৰুত্তো, সো আপত্তিতো কিং হোতি, কতরা আপত্তি হোতীতি অত্থো. দুক্কটং হোতীতি দুক্কটাপত্তি হোতি; সা চ খো ন ¶ মুসাৰাদলক্খণেন; ভগৰতো পন ৰচনেন ৰচীদ্ৰারে অকিরিযসমুট্ঠানা আপত্তি হোতীতি ৰেদিতব্বা. ৰক্খতি হি –
‘‘অনালপন্তো মনুজেন কেনচি,
ৰাচাগিরং নো চ পরে ভণেয্য;
আপজ্জেয্য ৰাচসিকং ন কাযিকং,
পঞ্হা মেসা কুসলেহি চিন্তিতা’’তি. (পরি. ৪৭৯);
অন্তরাযিকোতি অন্তরাযকরো. কিস্স ফাসু হোতীতি কিমত্থায ফাসু হোতি. পঠমস্স ঝানস্স অধিগমাযাতি পঠমস্স ঝানস্স অধিগমনত্থায তস্স ভিক্খুনো ফাসু হোতি সুখং হোতি. এস নযো সব্বত্থ. ইতি ভগৰা উদ্দেসতো চ নিদ্দেসতো চ পঠমং পাতিমোক্খুদ্দেসং দস্সেসি.
১৩৬. দেৰসিকন্তি ¶ দিৰসে দিৰসে. চাতুদ্দসে ৰা পন্নরসে ৰাতি একস্স উতুনো ততিযে চ সত্তমে চ পক্খে দ্ৰিক্খত্তুং চাতুদ্দসে অৰসেসে ছক্খত্তুং পন্নরসে; অযং তাৰ একো অত্থো. অযং পন পকতিচারিত্তৰসেন ¶ ৰুত্তো ‘‘সকিং পক্খস্স চাতুদ্দসে ৰা পন্নরসে ৰা’’তি ৰচনতো পন তথারূপে পচ্চযে সতি যস্মিং তস্মিং চাতুদ্দসে ৰা পন্নরসে ৰা উদ্দিসিতুং ৰট্টতি, আৰাসিকানং ভিক্খূনং চাতুদ্দসো হোতি, আগন্তুকানং পন্নরসো. সচে আৰাসিকা বহুতরা হোন্তি, আগন্তুকেহি আৰাসিকানং অনুৰত্তিতব্ব’’ন্তি ৰচনতোপি চেতং ৰেদিতব্বং.
সীমানুজাননকথা
১৩৮. পঠমং নিমিত্তা কিত্তেতব্বাতি ৰিনযধরেন পুচ্ছিতব্বং ‘‘পুরত্থিমায দিসায কিং নিমিত্ত’’ন্তি? পব্বতো ভন্তেতি. পুন ৰিনযধরেন ‘‘এসো পব্বতো নিমিত্ত’’ন্তি এৰং নিমিত্তং কিত্তেতব্বং. ‘‘এতং পব্বতং নিমিত্তং করোম, করিস্সাম, নিমিত্তং কতো, নিমিত্তং হোতু, হোতি ভৰিস্সতী’’তি এৰং পন কিত্তেতুং ন ৰট্টতি. পাসাণাদীসুপি এসেৰ নযো. পুরত্থিমায অনুদিসায, দক্খিণায দিসায, দক্খিণায অনুদিসায, পচ্ছিমায দিসায, পচ্ছিমায অনুদিসায, উত্তরায দিসায, উত্তরায অনুদিসায, কিং নিমিত্তং? উদকং ভন্তে. এতং উদকং নিমিত্তন্তি এত্থ পন অট্ঠত্ৰা পুন পুরত্থিমায দিসায কিং নিমিত্তং. পব্বতো ভন্তে. এসো পব্বতো নিমিত্তন্তি এৰং পঠমং ¶ কিত্তিতনিমিত্তং কিত্তেত্ৰাৰ ঠপেতব্বং. এৰঞ্হি নিমিত্তেন নিমিত্তং ঘটিতং হোতি. এৰং নিমিত্তানি কিত্তেত্ৰা অথানন্তরং ৰুত্তায কম্মৰাচায সীমা সম্মন্নিতব্বা. কম্মৰাচাপরিযোসানে নিমিত্তানং অন্তো সীমা হোতি, নিমিত্তানি সীমতো বহি হোন্তি. তত্থ নিমিত্তানি সকিং কিত্তিতানিপি কিত্তিতানেৰ হোন্তি. অন্ধকট্ঠকথাযং পন তিক্খত্তুং সীমমণ্ডলং সম্বন্ধন্তেন নিমিত্তং কিত্তেতব্বন্তি ৰুত্তং. ‘‘পব্বতো ভন্তেতি…পে… উদকং ভন্তে’’তি এৰং পন উপসম্পন্নো ৰা আচিক্খতু অনুপসম্পন্নো ৰা ৰট্টতিযেৰ.
ইদানি পব্বতনিমিত্তাদীসু এৰং ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো – তিৰিধো পব্বতো, সুদ্ধপংসুপব্বতো, সুদ্ধপাসাণপব্বতো, উভযমিস্সকোতি. সো তিৰিধোপি ৰট্টতি. ৰালিকরাসি পন ন ৰট্টতি. ইতরোপি হত্থিপ্পমাণতো ওমকতরো ন ৰট্টতি. হত্থিপ্পমাণতো পন পট্ঠায সিনেরুপ্পমাণোপি ৰট্টতি. সচে চতূসু দিসাসু চত্তারো তীসু ৰা তযো পব্বতা হোন্তি, চতূহি ৰা তীহি ৰা পব্বতনিমিত্তেহি এৰ সম্মন্নিতুং ৰট্টতি. দ্ৰীহি পন নিমিত্তেহি একেন ¶ ৰা সম্মন্নিতুং ন ৰট্টতি. ইতো পরেসু পাসাণনিমিত্তাদীসুপি এসেৰ নযো. তস্মা পব্বতনিমিত্তং ¶ করোন্তেন পুচ্ছিতব্বং ‘‘একাবদ্ধো ন একাবদ্ধো’’তি. সচে একাবদ্ধো হোতি, ন কাতব্বো. তঞ্হি চতূসু ৰা অট্ঠসু ৰা দিসাসু কিত্তেন্তেনাপি একমেৰ নিমিত্তং কিত্তিতং হোতি, তস্মা যো এৰং চক্কসণ্ঠানেন ৰিহারং পরিক্খিপিত্ৰা ঠিতো পব্বতো, তং একদিসায কিত্তেত্ৰা অঞ্ঞাসু দিসাসু তং বহিদ্ধা কত্ৰা অন্তো অঞ্ঞানি নিমিত্তানি কিত্তেতব্বানি.
সচে পব্বতস্স ততিযভাগং ৰা উপড্ঢং ৰা অন্তোসীমায কত্তুকামা হোন্তি, পব্বতং অকিত্তেত্ৰা যত্তকং পদেসং অন্তো কত্তুকামা, তস্স পরতো তস্মিংযেৰ পব্বতে জাতরুক্খৰম্মিকাদীসু অঞ্ঞতরং নিমিত্তং কিত্তেতব্বং. সচে একযোজনদ্ৰিযোজনপ্পমাণং সব্বং পব্বতং অন্তো কত্তুকামা হোন্তি, পব্বতস্স পরতো ভূমিযং জাতরুক্খৰম্মিকাদীনি নিমিত্তানি কিত্তেতব্বানি.
পাসাণনিমিত্তে – অযগুল়োপি পাসাণসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি, তস্মা যো ¶ কোচি পাসাণো ৰট্টতি. পমাণতো পন হত্থিপ্পমাণো পব্বতসঙ্খ্যং গতো, তস্মা সো ন ৰট্টতি. মহাগোণমহামহিংসপ্পমাণো পন ৰট্টতি. হেট্ঠিমপরিচ্ছেদেন দ্ৰত্তিংসপলগুল়পিণ্ডপরিমাণো ৰট্টতি. ততো খুদ্দকতরো ইট্ঠকা ৰা মহন্তীপি ন ৰট্টতি. অনিমিত্তুপগপাসাণরাসিপি ন ৰট্টতি, পগেৰ পংসুৰালিকরাসি. ভূমিসমো খলমণ্ডলসদিসো পিট্ঠিপাসাণো ৰা ভূমিতো খাণুকো ৰিয উট্ঠিতপাসাণো ৰা হোতি, সোপি পমাণুপগো চে ৰট্টতি. পিট্ঠিপাসাণো অতিমহন্তোপি পাসাণসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি, তস্মা সচে মহতো পিট্ঠিপাসাণস্স একপ্পদেসং অন্তোসীমায কত্তুকামা হোন্তি, তং অকিত্তেত্ৰা তস্সুপরি অঞ্ঞো পাসাণো কিত্তেতব্বো. সচে পিট্ঠিপাসাণুপরি ৰিহারং করোন্তি, ৰিহারমজ্ঝেন ৰা পিট্ঠিপাসাণো ৰিনিৰিজ্ঝিত্ৰা গচ্ছতি, এৰরূপো পিট্ঠিপাসাণো ন ৰট্টতি. সচে হি তং কিত্তেন্তি, নিমিত্তস্স উপরি ৰিহারো হোতি, নিমিত্তঞ্চ নাম বহিসীমায হোতি, ৰিহারোপি বহিসীমাযং আপজ্জতি. ৰিহারং পরিক্খিপিত্ৰা ঠিতপিট্ঠিপাসাণো একত্থ কিত্তেত্ৰা অঞ্ঞত্থ ন কিত্তেতব্বো.
ৰননিমিত্তে – তিণৰনং ৰা তচসারতালনাল়িকেরাদিরুক্খৰনং ৰা ন ৰট্টতি. অন্তোসারানং পন সাকসালাদীনং অন্তোসারমিস্সকানং ৰা রুক্খানং ¶ ৰনং ৰট্টতি, তঞ্চ খো হেট্ঠিমপরিচ্ছেদেন চতুপঞ্চরুক্খমত্তম্পি ততো ওরং ন ৰট্টতি, পরং যোজনসতিকম্পি ৰট্টতি. সচে পন ৰনমজ্ঝে ৰিহারং করোন্তি, ৰনং ন কিত্তেতব্বং. একদেসং অন্তোসীমায কত্তুকামেহিপি ৰনং অকিত্তেত্ৰা তত্থ রুক্খপাসাণাদযো কিত্তেতব্বা. ৰিহারং পরিক্খিপিত্ৰা ঠিতৰনং একত্থ কিত্তেত্ৰা অঞ্ঞত্থ ন কিত্তেতব্বং.
রুক্খনিমিত্তে ¶ – তচসারো তালনাল়িকেরাদিরুক্খো ন ৰট্টতি, অন্তোসারো জীৰমানকো অন্তমসো উব্বেধতো অট্ঠঙ্গুলো পরিণাহতো সূচিদণ্ডকপ্পমাণোপি ৰট্টতি, ততো ওরং ন ৰট্টতি, পরং দ্ৰাদসযোজনো সুপ্পতিট্ঠিতনিগ্রোধোপি ৰট্টতি. ৰংসনল়কসরাৰাদীসু বীজং রোপেত্ৰা ৰড্ঢাপিতো পমাণুপগোপি ন ৰট্টতি. ততো অপনেত্ৰা পন তঙ্খণম্পি ¶ ভূমিযং রোপেত্ৰা কোট্ঠকং কত্ৰা উদকং আসিঞ্চিত্ৰা কিত্তেতুং ৰট্টতি. নৰমূলসাখানিগ্গমনং অকারণং. খন্ধং ছিন্দিত্ৰা রোপিতে পন এতং যুজ্জতি. কিত্তেন্তেন চ ‘‘রুক্খো’’তিপি ৰত্তুং ৰট্টতি, ‘‘সাকরুক্খোতিপি সালরুক্খো’’তিপি. একাবদ্ধং পন সুপ্পতিট্ঠিতনিগ্রোধসদিসং একত্থ কিত্তেত্ৰা অঞ্ঞত্থ কিত্তেতুং ন ৰট্টতি.
মগ্গনিমিত্তে – অরঞ্ঞখেত্তনদীতল়াকমগ্গাদযো ন ৰট্টন্তি, জঙ্ঘমগ্গো ৰা সকটমগ্গো ৰা ৰট্টতি, যো নিব্বিজ্ঝিত্ৰা দ্ৰে তীণি গামন্তরানি গচ্ছতি. যো পন জঙ্ঘমগ্গো সকটমগ্গতো ওক্কমিত্ৰা পুন সকটমগ্গমেৰ ওতরতি, যে ৰা জঙ্ঘমগ্গসকটমগ্গা অৰল়ঞ্জা, তে ন ৰট্টন্তি. জঙ্ঘসত্থসকটসত্থেহি ৰল়ঞ্জিযমানাযেৰ ৰট্টন্তি. সচে দ্ৰে মগ্গা নিক্খমিত্ৰা পচ্ছা সকটধুরমিৰ একীভৰন্তি, দ্ৰিধা ভিন্নট্ঠানে ৰা সম্বন্ধট্ঠানে ৰা সকিং কিত্তেত্ৰা পুন ন কিত্তেতব্বা, একাবদ্ধনিমিত্তঞ্হেতং হোতি.
সচে ৰিহারং পরিক্খিপিত্ৰা চত্তারো মগ্গা চতূসু দিসাসু গচ্ছন্তি, মজ্ঝে একং কিত্তেত্ৰা অপরং কিত্তেতুং ন ৰট্টতি. একাবদ্ধনিমিত্তঞ্হেতং হোতি. কোণং নিব্বিজ্ঝিত্ৰা গতমগ্গং পন পরভাগে কিত্তেতুং ৰট্টতি. ৰিহারমজ্ঝেন নিব্বিজ্ঝিত্ৰা গতমগ্গো পন ন কিত্তেতব্বো. কিত্তিতে নিমিত্তস্স উপরি ৰিহারো হোতি. সচে সকটমগ্গস্স অন্তিমচক্কমগ্গং নিমিত্তং করোন্তি, মগ্গো বহিসীমায হোতি. সচে বাহিরচক্কমগ্গং নিমিত্তং করোন্তি, বাহিরচক্কমগ্গোৰ বহিসীমায হোতি, সেসং অন্তোসীমং ভজতি. মগ্গং ¶ কিত্তেন্তেন ‘‘মগ্গো পন্থো পথো পজ্জো’’তি দসসু যেন কেনচি নামেন কিত্তেতুং ৰট্টতি. পরিখাসণ্ঠানেন ৰিহারং পরিক্খিপিত্ৰা গতমগ্গো একত্থ কিত্তেত্ৰা অঞ্ঞত্থ কিত্তেতুং ন ৰট্টতি.
ৰম্মিকনিমিত্তে – হেট্ঠিমপরিচ্ছেদেন তং দিৰসং জাতো অট্ঠঙ্গুলুব্বেধো গোৰিসাণপ্পমাণোপি ৰম্মিকো ৰট্টতি, ততো ওরং ন ৰট্টতি, পরং হিমৰন্তপব্বতসদিসোপি ৰট্টতি. ৰিহারং পরিক্খিপিত্ৰা ঠিতং পন একাবদ্ধং একত্থ কিত্তেত্ৰা অঞ্ঞত্থ কিত্তেতুং ন ৰট্টতি.
নদীনিমিত্তে ¶ – যস্সা ধম্মিকানং ¶ রাজূনং কালে অন্ৰদ্ধমাসং অনুদসাহং অনুপঞ্চাহন্তি এৰং অনতিক্কমিত্ৰা দেৰে ৰস্সন্তে ৰলাহকেসু ৰিগতমত্তেসু সোতং পচ্ছিজ্জতি, অযং নদীসঙ্খ্যং ন গচ্ছতি. যস্সা পন ঈদিসে সুৰুট্ঠিকালে ৰস্সানস্স চাতুমাসে সোতং ন পচ্ছিজ্জতি, তিমণ্ডলং পটিচ্ছাদেত্ৰা যত্থ কত্থচি উত্তরন্তিযা ভিক্খুনিযা অন্তরৰাসকো তেমিযতি, অযং নদীসঙ্খ্যং গচ্ছতি, সীমং বন্ধন্তানং নিমিত্তং হোতি. ভিক্খুনিযা নদীপারগমনেপি উপোসথাদিসঙ্ঘকম্মকরণেপি নদীপারসীমসম্মন্ননেপি অযমেৰ নদী.
যা পন মগ্গো ৰিয সকটধুরসণ্ঠানেন ৰা পরিখাসণ্ঠানেন ৰা ৰিহারং পরিক্খিপিত্ৰা গতা, তং একত্থ কিত্তেত্ৰা অঞ্ঞত্থ কিত্তেতুং ন ৰট্টতি. ৰিহারস্স চতূসু দিসাসু অঞ্ঞমঞ্ঞং ৰিনিব্বিজ্ঝিত্ৰা গতে নদিচতুক্কেপি এসেৰ নযো. অসম্মিস্সনদিযো পন চতস্সোপি কিত্তেতুং ৰট্টতি. সচে ৰতিং করোন্তো ৰিয রুক্খপাদে নিখণিত্ৰা ৰল্লিপলালাদীহি নদিসোতং রুম্ভন্তি, উদকঞ্চ অজ্ঝোত্থরিত্ৰা আৰরণং পৰত্ততিযেৰ, নিমিত্তং কাতুং ৰট্টতি. যথা পন উদকং নপ্পৰত্ততি, এৰং সেতুম্হি কতে অপ্পৰত্তমানা নদী নিমিত্তং কাতুং ন ৰট্টতি. পৰত্তনট্ঠানে নদিনিমিত্তং, অপ্পৰত্তনট্ঠানে উদকনিমিত্তং কাতুং ৰট্টতি.
যা পন দুব্বুট্ঠিকালে ৰা গিম্হে ৰা নিরুদকভাৰেন নপ্পৰত্ততি, সা ৰট্টতি. মহানদিতো উদকমাতিকং নীহরন্তি, সা কুন্নদিসদিসা হুত্ৰা তীণি সস্সানি সম্পাদেন্তী নিচ্চং পৰত্ততি, কিঞ্চাপি পৰত্ততি, নিমিত্তং কাতুং ন ৰট্টতি. যা পন মূলে মহানদিতো নিগ্গতাপি কালন্তরেন তেনেৰ নিগ্গতমগ্গেন ¶ নদিং ভিন্দিত্ৰা সযঞ্চ গচ্ছতি, গচ্ছন্তী পরতো সুসুমারাদিসমাকিণ্ণা নাৰাদীহি সঞ্চরিতব্বা নদী হোতি, তং নিমিত্তং কাতুং ৰট্টতি.
উদকনিমিত্তে – নিরুদকে ঠানে নাৰায ৰা চাটিআদীসু ৰা উদকং পূরেত্ৰা উদকনিমিত্তং কিত্তেতুং ন ৰট্টতি, ভূমিগতমেৰ ৰট্টতি ¶ . তঞ্চ খো অপ্পৰত্তনউদকং আৰাটপোক্খরণিতল়াকজাতস্সরলোণিসমুদ্দাদীসু ঠিতং, অট্ঠিতং পন ওঘনদিউদকৰাহকমাতিকাদীসু উদকং ন ৰট্টতি. অন্ধকট্ঠকথাযং পন ‘‘গম্ভীরেসু আৰাটাদীসু উক্খেপিমং উদকং নিমিত্তং ন কাতব্ব’’ন্তি ৰুত্তং, তং দুৰুত্তং অত্তনোমতিমত্তমেৰ. ঠিতং পন অন্তমসো সূকরখতাযপি গামদারকানং কীল়নৰাপিযম্পি তঙ্খণঞ্ঞেৰ পথৰিযং আৰাটকং কত্ৰা কুটেহি আহরিত্ৰা পূরিতউদকম্পি সচে যাৰ কম্মৰাচাপরিযোসানা তিট্ঠতি, অপ্পং ৰা হোতু বহু ৰা, ৰট্টতি. তস্মিং পন ঠানে নিমিত্তসঞ্ঞাকরণত্থং পাসাণৰালিকাপংসুআদিরাসি ৰা পাসাণত্থম্ভো ৰা দারুত্থম্ভো ৰা কাতব্বো. তং কাতুঞ্চ কারেতুঞ্চ ভিক্খুস্স ৰট্টতি. লাভসীমাযং পন ন ৰট্টতি ¶ . সমানসংৰাসকসীমা কস্সচি পীল়নং ন করোতি, কেৰলং ভিক্খূনং ৰিনযকম্মমেৰ সাধেতি, তস্মা এত্থ ৰট্টতি.
ইমেহি চ অট্ঠহি নিমিত্তেহি অসম্মিস্সেহিপি অঞ্ঞমঞ্ঞং সম্মিস্সেহিপি সীমং সম্মন্নিতুং ৰট্টতিযেৰ. সা এৰং সম্মন্নিত্ৰা বজ্ঝমানা একেন দ্ৰীহি ৰা নিমিত্তেহি অবদ্ধা হোতি, তীণি পন আদিং কত্ৰা ৰুত্তপ্পকারানং নিমিত্তানং সতেনাপি বদ্ধা হোতি. সা তীহি সিঙ্ঘাটকসণ্ঠানা হোতি, চতূহি চতুরস্সা ৰা সিঙ্ঘাটকঅড্ঢচন্দমুদিঙ্গাদিসণ্ঠানা ৰা, ততো অধিকেহি নানাসণ্ঠানা. তং বন্ধিতুকামেহি সামন্তৰিহারেসু ভিক্খূ তস্স তস্স ৰিহারস্স সীমাপরিচ্ছেদং পুচ্ছিত্ৰা, বদ্ধসীমৰিহারানং সীমায সীমন্তরিকং, অবদ্ধসীমৰিহারানং সীমায উপচারং ঠপেত্ৰা দিসাচারিকভিক্খূনং নিস্সঞ্চারসমযে সচে একস্মিং গামখেত্তে সীমং বন্ধিতুকামা, যে তত্থ বদ্ধসীমৰিহারা, তেসু ভিক্খূনং ‘‘মযং অজ্জ সীমং বন্ধিস্সাম, তুম্হে সকসীমাপরিচ্ছেদতো মা নিক্খমিত্থা’’তি পেসেতব্বং. যে অবদ্ধসীমৰিহারা, তেসু ভিক্খূ একজ্ঝং সন্নিপাতেতব্বা, ছন্দারহানং ছন্দো আহরাপেতব্বো ¶ . সচে অঞ্ঞানিপি গামক্খেত্তানি অন্তোকাতুকামা ¶ , তেসু গামেসু যে ভিক্খূ ৰসন্তি, তেহিপি আগন্তব্বং. অনাগচ্ছন্তানং ছন্দো আহরিতব্বোতি মহাসুমত্থেরো আহ. মহাপদুমত্থেরো পন ‘‘নানাগামখেত্তানি নাম পাটেক্কং বদ্ধসীমাসদিসানি, ন ততো ছন্দপারিসুদ্ধি আগচ্ছতি. অন্তোনিমিত্তগতেহি পন ভিক্খূহি আগন্তব্ব’’ন্তি ৰত্ৰা পুন আহ – ‘‘সমানসংৰাসকসীমাসম্মন্ননকালে আগমনম্পি অনাগমনম্পি ৰট্টতি. অৰিপ্পৰাসসীমাসম্মন্ননকালে পন অন্তোনিমিত্তগতেহি আগন্তব্বং, অনাগচ্ছন্তানং ছন্দো আহরিতব্বো’’তি.
এৰং সন্নিপতিতেসু পন ভিক্খূসু ছন্দারহানং ছন্দে আহটে তেসু তেসু মগ্গেসু নদীতিত্থগামদ্ৰারাদীসু চ আগন্তুকভিক্খূনং সীঘং সীঘং হত্থপাসানযনত্থঞ্চ বহিসীমাকরণত্থঞ্চ আরামিকে চেৰ সমণুদ্দেসে চ ঠপেত্ৰা ভেরিসঞ্ঞং ৰা সঙ্খসঞ্ঞং ৰা কত্ৰা নিমিত্তকিত্তনানন্তরং ৰুত্তায ‘‘সুণাতু মে ভন্তে সঙ্ঘো’’তিআদিকায কম্মৰাচায সীমা বন্ধিতব্বা. কম্মৰাচাপরিযোসানেযেৰ নিমিত্তানি বহি কত্ৰা হেট্ঠা পথৰিসন্ধারকং উদকং পরিযন্তং কত্ৰা সীমা গতা হোতি.
ইমং পন সমানসংৰাসকসীমং সম্মন্নন্তেহি পব্বজ্জুপসম্পদাদীনং সঙ্ঘকম্মানং সুখকরণত্থং পঠমং খণ্ডসীমা বন্ধিতব্বা. তং পন বন্ধন্তেহি ৰত্তং জানিতব্বং. সচে হি বোধিচেতিযভত্তসালাদীনি সব্বৰত্থূনি পতিট্ঠাপেত্ৰা কতৰিহারে বন্ধন্তি, ৰিহারমজ্ঝে বহূনং সমোসরণট্ঠানে ¶ অবন্ধিত্ৰা ৰিহারপচ্চন্তে ৰিৰিত্তোকাসে বন্ধিতব্বা. অকতৰিহারে বন্ধন্তেহি বোধিচেতিযাদীনং সব্বৰত্থূনং ঠানং সল্লক্খেত্ৰা যথা পতিট্ঠিতেসু ৰত্থূসু ৰিহারপচ্চন্তে ৰিৰিত্তোকাসে হোতি, এৰং বন্ধিতব্বা. সা হেট্ঠিমপরিচ্ছেদেন সচে একৰীসতি ভিক্খূ গণ্হাতি, ৰট্টতি. ততো ওরং ন ৰট্টতি, পরং ভিক্খুসহস্সং গণ্হন্তীপি ৰট্টতি. তং বন্ধন্তেহি সীমামাল়কস্স সমন্তা নিমিত্তুপগা পাসাণা ঠপেতব্বা, ন খণ্ডসীমায ¶ ঠিতেহি মহাসীমা বন্ধিতব্বা, ন মহাসীমায ঠিতেহি খণ্ডসীমা, খণ্ডসীমাযমেৰ পন ঠত্ৰা খণ্ডসীমা বন্ধিতব্বা, মহাসীমাযমেৰ ঠত্ৰা মহাসীমা.
তত্রাযং বন্ধনৰিধি – সমন্তা ‘‘এসো পাসাণো নিমিত্ত’’ন্তি এৰং নিমিত্তানি কিত্তেত্ৰা কম্মৰাচায সীমা সম্মন্নিতব্বা. অথ তস্সা এৰ দল়্হীকম্মত্থং অৰিপ্পৰাসকম্মৰাচা কাতব্বা. এৰঞ্হি সীমং সমূহনিস্সামাতি আগতা ¶ সমূহনিতুং ন সক্খিস্সন্তি. সীমং সম্মন্নিত্ৰা বহিসীমন্তরিকপাসাণা ঠপেতব্বা. সীমন্তরিকা পচ্ছিমকোটিযা একরতনপ্পমাণা ৰট্টতি. ৰিদত্থিপ্পমাণাপি ৰট্টতীতি কুরুন্দিযং, চতুরঙ্গুলপ্পমাণাপি ৰট্টতীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. সচে পন ৰিহারো মহা হোতি, দ্ৰেপি তিস্সোপি ততুত্তরিপি খণ্ডসীমাযো বন্ধিতব্বা.
এৰং খণ্ডসীমং সম্মন্নিত্ৰা মহাসীমাসম্মুতিকালে খণ্ডসীমতো নিক্খমিত্ৰা মহাসীমায ঠত্ৰা সমন্তা অনুপরিযাযন্তেহি সীমন্তরিকপাসাণা কিত্তেতব্বা. ততো অৰসেসনিমিত্তানি কিত্তেত্ৰা হত্থপাসং অৰিজহন্তেহি কম্মৰাচায সমানসংৰাসকসীমং সম্মন্নিত্ৰা তস্সা দল়্হীকম্মত্থং অৰিপ্পৰাসকম্মৰাচাপি কাতব্বা. এৰঞ্হি ‘‘সীমং সমূহনিস্সামা’’তি আগতা সমূহনিতুং ন সক্খিস্সন্তি. সচে পন খণ্ডসীমায নিমিত্তানি কিত্তেত্ৰা ততো সীমন্তরিকায নিমিত্তানি কিত্তেত্ৰা মহাসীমায নিমিত্তানি কিত্তেন্তি, এৰং তীসু ঠানেসু নিমিত্তানি কিত্তেত্ৰা যং সীমং ইচ্ছন্তি, তং পঠমং বন্ধিতুং ৰট্টতি. এৰং সন্তেপি যথাৰুত্তেনযেন খণ্ডসীমতোৰ পট্ঠায বন্ধিতব্বা. এৰং বদ্ধাসু পন সীমাসু খণ্ডসীমায ঠিতা ভিক্খূ মহাসীমায কম্মং করোন্তানং ন কোপেন্তি, মহাসীমায ৰা ঠিতা খণ্ডসীমায কম্মং করোন্তানং সীমন্তরিকায পন ঠিতা উভিন্নম্পি ন কোপেন্তি. গামখেত্তে ঠত্ৰা কম্মং করোন্তানং পন সীমন্তরিকায ঠিতা কোপেন্তি. সীমন্তরিকা হি গামখেত্তং ভজতি.
সীমা চ নামেসা ন কেৰলং পথৰিতলেযেৰ বদ্ধা বদ্ধা নাম হোতি. অথ খো পিট্ঠিপাসাণেপি কুটিগেহেপি লেণেপি পাসাদেপি ¶ পব্বতমত্থকেপি বদ্ধা বদ্ধাযেৰ হোতি. তত্থ পিট্ঠিপাসাণে বন্ধন্তেহি পাসাণপিট্ঠিযং রাজিং ৰা কোট্টেত্ৰা উদুক্খলং ৰা খণিত্ৰা নিমিত্তং ন কাতব্বং ¶ , নিমিত্তুপগপাসাণে ঠপেত্ৰা নিমিত্তানি কিত্তেতব্বানি. কম্মৰাচাপরিযোসানে সীমা পথৰিসন্ধারকং উদকং পরিযন্তং কত্ৰা ওতরতি. নিমিত্তপাসাণা যথাঠানে ন তিট্ঠন্তি, তস্মা সমন্ততো রাজি ৰা উট্ঠাপেতব্বা, চতূসু ৰা কোণেসু পাসাণা ৰিজ্ঝিতব্বা, ‘‘অযং সীমাপরিচ্ছেদো’’তি ৰত্ৰা অক্খরানি ৰা ছিন্দিতব্বানি. কেচি উসূযকা সীমং ঝাপেস্সামাতি অগ্গিং দেন্তি, পাসাণাৰ ঝাযন্তি, ন সীমা.
কুটিগেহেপি ¶ বন্ধন্তেহি ভিত্তিং অকিত্তেত্ৰা একৰীসতিযা ভিক্খূনং ওকাসট্ঠানং অন্তো করিত্ৰা পাসাণনিমিত্তানি ঠপেত্ৰা সীমা সম্মন্নিতব্বা, অন্তোকুট্টমেৰ সীমা হোতি. সচে অন্তোকুট্টে একৰীসতিযা ভিক্খূনং ওকাসো নত্থি, পমুখে নিমিত্তপাসাণে ঠপেত্ৰা সম্মন্নিতব্বা. সচে এৰম্পি নপ্পহোতি, বহিনিব্বোদকপতনট্ঠানেপি নিমিত্তানি ঠপেত্ৰা সম্মন্নিতব্বা. এৰং সম্মতায পন সব্বং কুটিগেহং সীমট্ঠমেৰ হোতি.
চতুভিত্তিযলেণেপি বন্ধন্তেহি কুট্টং অকিত্তেত্ৰা পাসাণাৰ কিত্তেতব্বা. সচে অন্তো ওকাসো নত্থি, পমুখেপি নিমিত্তানি ঠপেতব্বানি. সচে নপ্পহোতি, বহি নিব্বোদকপতনট্ঠানেপি নিমিত্তপাসাণে ঠপেত্ৰা নিমিত্তানি কিত্তেত্ৰা সীমা সম্মন্নিতব্বা. এৰং লেণস্স অন্তো চ বহি চ সীমা হোতি.
উপরিপাসাদেপি ভিত্তিং অকিত্তেত্ৰা অন্তো পাসাণে ঠপেত্ৰা সীমা সম্মন্নিতব্বা. সচে নপ্পহোতি, পমুখেপি পাসাণে ঠপেত্ৰা সম্মন্নিতব্বা. এৰং সম্মতা উপরিপাসাদেযেৰ হোতি, হেট্ঠা ন ওতরতি. সচে পন বহূসু থম্ভেসু তুলানং উপরি কতপাসাদস্স হেট্ঠিমতলে ¶ কুট্টো যথা নিমিত্তানং অন্তো হোতি, এৰং উট্ঠহিত্ৰা তুলারুক্খেহি একসম্বদ্ধো ঠিতো, হেট্ঠাপি ওতরতি. একথম্ভপাসাদস্স পন উপরিমতলে বদ্ধা সীমা সচে থম্ভমত্থকে একৰীসতিযা ভিক্খূনং ওকাসো হোতি, হেট্ঠা ওতরতি. সচে পাসাদভিত্তিতো নিগ্গতেসু নিয্যূহকাদীসু পাসাণে ঠপেত্ৰা সীমং বন্ধন্তি, পাসাদভিত্তি অন্তোসীমাযং হোতি. হেট্ঠা পনস্সা ওতরণানোতরণং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং. হেট্ঠাপাসাদে কিত্তেন্তেহিপি ভিত্তি চ রুক্খত্থম্ভা চ ন কিত্তেতব্বা. ভিত্তিলগ্গে পন পাসাণত্থম্ভে কিত্তেতুং ৰট্টতি. এৰং কিত্তিতা সীমা হেট্ঠা পাসাদস্স পরিযন্তথম্ভানং অন্তোযেৰ হোতি. সচে পন হেট্ঠাপাসাদস্স কুড্ডো উপরিমতলেন সম্বদ্ধো হোতি, উপরিপাসাদম্পি অভিরুহতি. সচে পাসাদস্স বহি নিব্বোদকপতনট্ঠানে নিমিত্তানি করোন্তি, সব্বো পাসাদো সীমট্ঠো হোতি.
পব্বতমত্থকে ¶ ¶ তলং হোতি একৰীসতিযা ভিক্খূনং ওকাসারহং, তত্থ পিট্ঠিপাসাণে ৰিয সীমং বন্ধন্তি. হেট্ঠাপব্বতেপি তেনেৰ পরিচ্ছেদেন সীমা ওতরতি. তালমূলকপব্বতেপি উপরি সীমা বদ্ধা হেট্ঠা ওতরতেৰ. যো পন ৰিতানসণ্ঠানো হোতি, উপরি একৰীসতিযা ভিক্খূনং ওকাসো অত্থি, হেট্ঠা নত্থি, তস্স উপরি বদ্ধা সীমা হেট্ঠা ন ওতরতি. এৰং মুদিঙ্গসণ্ঠানো ৰা হোতু পণৰসণ্ঠানো ৰা, যস্স হেট্ঠা ৰা মজ্ঝে ৰা সীমপ্পমাণং নত্থি, তস্সুপরি বদ্ধা সীমা হেট্ঠা নেৰ ওতরতি. যস্স পন দ্ৰে কূটানি আসন্নে ঠিতানি, একস্সপি উপরি সীমপ্পমাণং নপ্পহোতি, তস্স কূটন্তরং চিনিত্ৰা ৰা পূরেত্ৰা ৰা একাবদ্ধং কত্ৰা উপরি সীমা সম্মন্নিতব্বা.
একো সপ্পফণসদিসো পব্বতো, তস্সুপরি সীমপ্পমাণস্স অত্থিতায সীমং বন্ধন্তি, তস্স চে হেট্ঠা আকাসপব্ভারং হোতি, সীমা ন ওতরতি. সচে পনস্স ৰেমজ্ঝে সীমপ্পমাণো সুসিরপাসাণো হোতি, ওতরতি. সো চ পাসাণো সীমট্ঠোযেৰ হোতি. অথাপিস্স হেট্ঠা লেণস্স কুট্টো অগ্গকোটিং আহচ্চ তিট্ঠতি ¶ , ওতরতি, হেট্ঠা চ উপরি চ সীমাযেৰ হোতি. সচে পন হেট্ঠা উপরিমস্স সীমাপরিচ্ছেদস্স পারতো অন্তো-লেণং হোতি, বহি সীমা ন ওতরতি. অথাপি উপরিমস্স সীমাপরিচ্ছেদস্স ওরতো বহিলেণং হোতি, অন্তো সীমা ন ওতরতি. অথাপি উপরি সীমায পরিচ্ছেদো খুদ্দকো, হেট্ঠা লেণং মহন্তং সীমাপরিচ্ছেদমতিক্কমিত্ৰা ঠিতং, সীমা উপরিযেৰ হোতি, হেট্ঠা ন ওতরতি. যদি পন লেণং খুদ্দকং সব্বপচ্ছিমসীমাপরিমাণং, উপরি সীমা মহতী তং অজ্ঝোত্থরিত্ৰা ঠিতা, সীমা ওতরতি. অথ লেণং অতিখুদ্দকং সীমপ্পমাণং ন হোতি, সীমা উপরিযেৰ হোতি, হেট্ঠা ন ওতরতি. সচে ততো উপড্ঢং ভিজ্জিত্ৰা পততি, সীমপ্পমাণং চেপি হোতি, বহি পতিতং অসীমা. অপতিতং পন যদি সীমপ্পমাণং, সীমা হোতিযেৰ.
খণ্ডসীমা নীচৰত্থুকা হোতি, তং পূরেত্ৰা উচ্চৰত্থুকং করোন্তি, সীমাযেৰ. সীমায গেহং করোন্তি, সীমট্ঠকমেৰ হোতি. সীমায পোক্খরণিং খণন্তি, সীমাযেৰ. ওঘো সীমামণ্ডলং ওত্থরিত্ৰা গচ্ছতি, সীমামাল়কে অট্টং বন্ধিত্ৰা কম্মং কাতুং ৰট্টতি. সীমায হেট্ঠা উমঙ্গনদী হোতি, ইদ্ধিমা ভিক্খু তত্থ নিসীদতি, সচে সা নদী পঠমং গতা, সীমা পচ্ছা বদ্ধা ¶ , কম্মং ন কোপেতি. অথ পঠমং সীমা বদ্ধা, পচ্ছা নদী গতা, কম্মং কোপেতি. হেট্ঠাপথৰিতলে ঠিতো পন কোপেতিযেৰ.
সীমামাল়কে ৰটরুক্খো হোতি, তস্স সাখা ৰা ততো নিগ্গতপারোহো ৰা মহাসীমায পথৰিতলং ¶ ৰা তত্থজাতরুক্খাদীনি ৰা আহচ্চ তিট্ঠতি, মহাসীমং সোধেত্ৰা ৰা কম্মং কাতব্বং, তে ৰা সাখাপারোহা ছিন্দিত্ৰা বহিট্ঠকা কাতব্বা. অনাহচ্চ ঠিতসাখাদীসু আরুল়্হভিক্খু হত্থপাসং আনেতব্বো. এৰং মহাসীমায জাতরুক্খস্স সাখা ৰা পারোহো ৰা ৰুত্তনযেনেৰ সীমামাল়কে পতিট্ঠাতি, ৰুত্তনযেনেৰ সীমং সোধেত্ৰা ৰা কম্মং কাতব্বং, তে ৰা সাখাপারোহা ছিন্দিত্ৰা বহিট্ঠকা কাতব্বা.
সচে সীমামাল়কে কম্মে করিযমানে কোচি ভিক্খু সীমামাল়কস্স অন্তো পৰিসিত্ৰা ৰেহাসট্ঠিতসাখায নিসীদতি ¶ , পাদা ৰাস্স ভূমিগতা হোন্তি, নিৰাসনপারুপনং ৰা ভূমিং ফুসতি, কম্মং কাতুং ন ৰট্টতি. পাদে পন নিৰাসনপারুপনঞ্চ উক্খিপাপেত্ৰা কাতুং ৰট্টতি. ইদঞ্চ লক্খণং পুরিমনযেপি ৰেদিতব্বং. অযং পন ৰিসেসো – তত্র উক্খিপাপেত্ৰা কাতুং ন ৰট্টতি, হত্থপাসমেৰ আনেতব্বো. সচে অন্তোসীমতো পব্বতো অব্ভুগচ্ছতি, তত্রট্ঠো ভিক্খু হত্থপাসং আনেতব্বো. ইদ্ধিযা অন্তোপব্বতং পৰিট্ঠেপি এসেৰ নযো. বজ্ঝমানা এৰ হি সীমা পমাণরহিতং পদেসং ন ওতরতি. বদ্ধসীমায জাতং যংকিঞ্চি যত্থ কত্থচি একসম্বদ্ধেন গতং সীমাসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতীতি.
১৪০. তিযোজনপরমন্তি এত্থ তিযোজনং পরমং পমাণমেতিস্সাতি তিযোজনপরমা; তং তিযোজনপরমং. সম্মন্নন্তেন পন মজ্ঝে ঠত্ৰা যথা চতূসুপি দিসাসু দিযড্ঢদিযড্ঢযোজনং হোতি, এৰং সম্মন্নিতব্বা. সচে পন মজ্ঝে ঠত্ৰা একেকদিসতো তিযোজনং করোন্তি, ছযোজনং হোতীতি ন ৰট্টতি. চতুরস্সং ৰা তিকোণং ৰা সম্মন্নন্তেন যথা কোণতো কোণং তিযোজনং হোতি, এৰং সম্মন্নিতব্বা. সচে হি যেন কেনচি পরিযন্তেন কেসগ্গমত্তম্পি তিযোজনং অতিক্কামেতি, আপত্তিঞ্চ আপজ্জতি সীমা চ অসীমা হোতি.
নদীপারন্তি এত্থ পারযতীতি পারা. কিং পারযতি? নদিং. নদিযা পারা নদীপারা, তং নদীপারং; নদিং অজ্ঝোত্থরমানন্তি অত্থো. এত্থ চ নদিযা লক্খণং ¶ নদীনিমিত্তে ৰুত্তনযমেৰ. যত্থস্স ধুৰনাৰা ৰাতি যত্থ নদিযা সীমাবন্ধনট্ঠানগতেসু তিত্থেসু নিচ্চসঞ্চরণনাৰা অস্স, যা সব্বন্তিমেন পরিচ্ছেদেন পাজনপুরিসেন সদ্ধিং তযো জনে ৰহতি. সচে পন সা নাৰা উদ্ধং ৰা অধো ৰা কেনচিদেৰ করণীযেন পুন আগমনত্থায নীতা, চোরেহি ৰা হটা, অৰস্সং লব্ভনেয্যা, যা পন ৰাতেন ৰা ছিন্নবন্ধনা ৰীচীহি নদিমজ্ঝং নীতা অৰস্সং আহরিতব্বা, পুন ধুৰনাৰাৰ ¶ হোতি. উদকে ওগতে থলং উস্সারিতাপি সুধাকসটাদীহি পূরেত্ৰা ঠপিতাপি ধুৰনাৰাৰ. সচে ভিন্না ৰা ৰিসঙ্খতপদরা ৰা ন ৰট্টতি. মহাপদুমত্থেরো পনাহ – ‘‘সচেপি তাৰকালিকং নাৰং আনেত্ৰা সীমাবন্ধনট্ঠানে ¶ ঠপেত্ৰা নিমিত্তানি কিত্তেন্তি, ধুৰনাৰাৰ হোতী’’তি. তত্র মহাসুমত্থেরো আহ – ‘‘নিমিত্তং ৰা সীমা ৰা কম্মৰাচায গচ্ছতি ন নাৰায. ভগৰতা চ ধুৰনাৰা অনুঞ্ঞাতা, তস্মা নিবদ্ধনাৰাযেৰ ৰট্টতী’’তি.
ধুৰসেতু ৰাতি যত্থ রুক্খসঙ্ঘাটমযো ৰা পদরবদ্ধো ৰা জঙ্ঘসত্থসেতু ৰা হত্থিস্সাদীনং সঞ্চরণযোগ্গো মহাসেতু ৰা অত্থি; অন্তমসো তঙ্খণঞ্ঞেৰ রুক্খং ছিন্দিত্ৰা মনুস্সানং সঞ্চরণযোগ্গো একপদিকসেতুপি ধুৰসেতুত্ৰেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি. সচে পন উপরি বদ্ধানি ৰেত্তলতাদীনি হত্থেন গহেত্ৰাপি ন সক্কা হোতি তেন সঞ্চরিতুং, ন ৰট্টতি.
এৰরূপং নদীপারসীমং সম্মন্নিতুন্তি যত্থাযং ৰুত্তপ্পকারা ধুৰনাৰা ৰা ধুৰসেতু ৰা অভিমুখতিত্থেযেৰ অত্থি, এৰরূপং নদীপারসীমং সম্মন্নিতুং অনুজানামীতি অত্থো. সচে ধুৰনাৰা ৰা ধুৰসেতু ৰা অভিমুখতিত্থে নত্থি, ঈসকং উদ্ধং অভিরুহিত্ৰা অধো ৰা ওরোহিত্ৰা অত্থি, এৰম্পি ৰট্টতি. করৰীকতিস্সত্থেরো পন ‘‘গাৰুতমত্তব্ভন্তরেপি ৰট্টতী’’তি আহ.
ইমঞ্চ পন নদীপারসীমং সম্মন্নন্তেন একস্মিং তীরে ঠত্ৰা উপরিসোতে নদীতীরে নিমিত্তং কিত্তেত্ৰা ততো পট্ঠায অত্তানং পরিক্খিপন্তেন যত্তকং পরিচ্ছেদং ইচ্ছতি, তস্স পরিযোসানে অধোসোতেপি নদীতীরে নিমিত্তং কিত্তেত্ৰা পরতীরে সম্মুখট্ঠানে নদীতীরে নিমিত্তং কিত্তেতব্বং. ততো পট্ঠায যত্তকং পরিচ্ছেদং ইচ্ছতি, তস্স ৰসেন যাৰ উপরিসোতে পঠমকিত্তিতনিমিত্তস্স সম্মুখা নদীতীরে নিমিত্তং, তাৰ কিত্তেত্ৰা পচ্চাহরিত্ৰা পঠমকিত্তিতনিমিত্তেন ¶ সদ্ধিং ঘটেতব্বং. অথ সব্বনিমিত্তানং অন্তো ঠিতে ভিক্খূ হত্থপাসগতে কত্ৰা কম্মৰাচায সীমা সম্মন্নিতব্বা. নদিযং ঠিতা অনাগতাপি কম্মং ন কোপেন্তি. সম্মুতিপরিযোসানে ঠপেত্ৰা নদিং নিমিত্তানং অন্তো পারতীরে চ ওরিমতীরে চ একসীমা হোতি. নদী ¶ পন বদ্ধসীমাসঙ্খ্যং ন গচ্ছতি, ৰিসুং নদিসীমা এৰ হি সা.
সচে অন্তোনদিযং দীপকো হোতি, তং অন্তোসীমায কাতুকামেন পুরিমনযেনেৰ অত্তনা ঠিততীরে নিমিত্তানি কিত্তেত্ৰা দীপকস্স ওরিমন্তে চ পারিমন্তে চ নিমিত্তং কিত্তেতব্বং. অথ পরতীরে নদিযা ওরিমতীরে নিমিত্তস্স সম্মুখট্ঠানে নিমিত্তং কিত্তেত্ৰা ততো পট্ঠায পুরিমনযেনেৰ যাৰ উপরিসোতে পঠমকিত্তিতনিমিত্তস্স সম্মুখা নিমিত্তং, তাৰ কিত্তেতব্বং. অথ দীপকস্স পারিমন্তে চ ওরিমন্তে চ নিমিত্তং কিত্তেত্ৰা পচ্চাহরিত্ৰা পঠমকিত্তিতনিমিত্তেন ¶ সদ্ধিং ঘটেতব্বং. অথ দ্ৰীসু তীরেসু দীপকে চ ভিক্খূ সব্বেৰ হত্থপাসগতে কত্ৰা কম্মৰাচায সীমা সম্মন্নিতব্বা. নদিযং ঠিতা অনাগচ্ছন্তাপি কম্মং ন কোপেন্তি. সম্মুতিপরিযোসানে ঠপেত্ৰা নদিং নিমিত্তানং অন্তো তীরদ্ৰযঞ্চ দীপকো চ একসীমা হোতি, নদী পন নদিসীমাযেৰ.
সচে পন দীপকো ৰিহারসীমাপরিচ্ছেদতো উদ্ধং ৰা অধো ৰা অধিকতরো হোতি, অথ ৰিহারসীমাপরিচ্ছেদনিমিত্তস্স উজুকমেৰ সম্মুখিভূতে দীপকস্স সোরিমন্তে নিমিত্তং কিত্তেত্ৰা ততো পট্ঠায দীপকসিখরং পরিক্খিপন্তোন পুন দীপকস্স সোরিমন্তে নিমিত্তসম্মুখে পারিমন্তে নিমিত্তং কিত্তেতব্বং. ততো পরং পুরিমনযেনেৰ পারতীরে সম্মুখনিমীত্তমাদিংকত্ৰা পারতীরনিমিত্তানি চ দীপকস্স পারিমন্তসোরিমন্তনিমিত্তানি চ কিত্তেত্ৰা পঠমকিত্তিতনিমিত্তেন সদ্ধিং ঘটনা কাতব্বা. এৰং কিত্তেত্ৰা সম্মতা সীমা পব্বতসণ্ডানা হোতি.
সচে পন দীপকো ৰিহারসীমাপরিচ্ছেদতো উদ্ধম্পি অধোপি অধিকতরো হোতি. পুরিমনযেনেৰ দীপকস্স উভোপি সীখরানি পরিক্খিপিত্ৰা নিমিত্তানি কিত্তেন্তেন নিমিত্তঘটনা কাতব্বা. এৰং কিত্তেত্ৰা সম্মতা সীমা মুদিঙ্গসণ্ঠানা হোতি.
সচে ¶ দীপকো ৰিহারসীমাপরিচ্ছেদস্স অন্তো খুদ্দকো হোতি, সব্বপঠমনযেন দীপকে নিমিত্তানি কিত্তেতব্বানি. এৰং কিত্তেত্ৰা সম্মতা সীমা পণৰসণ্ঠানা হোতি.
সীমানুজাননকথা নিট্ঠিতা.
উপোসথাগারাদিকথা
১৪১. অনুপরিৰেণিযন্তি একসীমমহাৰিহারে তস্মিং তস্মিং পরিৰেণে. অসঙ্কেতেনাতি ¶ সঙ্কেতং অকত্ৰা. একং সমূহনিত্ৰাতি কম্মৰাচায সমূহনিত্ৰা.
১৪২. যতো পাতিমোক্খং সুণাতীতি যত্থ কত্থচি ভিক্খূনং হত্থপাসে নিসিন্নো যস্মা পাতিমোক্খং সুণাতি; কতোৰস্স উপোসথোতি অত্থো. ইদঞ্চ ৰত্থুৰসেন ৰুত্তং, হত্থপাসে নিসিন্নস্স পন অসুণন্তস্সাপি কতোৰ হোতি উপোসথো. নিমিত্তা কিত্তেতব্বাতি উপোসথপমুখস্স খুদ্দকানি ৰা মহন্তানি ৰা পাসাণইট্ঠকদারুখণ্ডদণ্ডকাদীনি যানি কানিচি ¶ নিমিত্তানি অব্ভোকাসে ৰা মাল়কাদীসু ৰা যত্থ কত্থচি সঞ্ঞং কত্ৰা কিত্তেতুং ৰট্টতি. অথ ৰা নিমিত্তা কিত্তেতব্বাতি নিমিত্তুপগা ৰা অনিমিত্তুপগা ৰা পরিচ্ছেদজাননত্থং কিত্তেতব্বা.
থেরেহি ভিক্খূহি পঠমতরং সন্নিপতিতুন্তি এত্থ সচে মহাথেরো পঠমতরং ন আগচ্ছতি, দুক্কটং. সব্বেহেৰ একজ্ঝং সন্নিপতিত্ৰা উপোসথো কাতব্বোতি এত্থ সচে পোরাণকো আৰাসো মজ্ঝে ৰিহারস্স হোতি, পহোতি চেত্থ ভিক্খূনং নিসজ্জট্ঠানং, তত্থ সন্নিপতিত্ৰা উপোসথো কাতব্বো. সচে পোরাণকো পরিদুব্বলো চেৰ সম্বাধো চ অঞ্ঞো পচ্ছা উট্ঠিতাৰাসো অসম্বাধো, তত্থ উপোসথো কাতব্বো.
যত্থ ৰা পন থেরো ভিক্খু ৰিহরতীতি এত্থাপি সচে থেরস্স ৰিহারো সব্বেসং পহোতি, ফাসুকো হোতি, তত্থ উপোসথো কাতব্বো. সচে পন সো পচ্চন্তে ৰিসমপ্পদেসে হোতি, থেরস্স ৰত্তব্বং – ‘‘ভন্তে, তুম্হাকং ৰিহারো অফাসুকদেসো, নত্থি এত্থ সব্বেসং ওকাসো ¶ , অসুকস্মিং নাম আৰাসে ওকাসো অত্থি, তত্থ গন্তুং ৰট্টতী’’তি. সচে থেরো নাগচ্ছতি, তস্স ছন্দপারিসুদ্ধিং আনেত্ৰা সব্বেসং পহোনকে ফাসুকট্ঠানে উপোসথো কাতব্বো.
অৰিপ্পৰাসসীমানুজাননকথা
১৪৩. অন্ধকৰিন্দাতি রাজগহতো গাৰুতত্তযে অন্ধকৰিন্দং নাম, তং উপনিস্সায থেরো ৰসতি; ততো রাজগহং উপোসথং আগচ্ছন্তো. রাজগহঞ্হি পরিক্খিপিত্ৰা অট্ঠারস মহাৰিহারা সব্বে একসীমা, ধম্মসেনাপতিনা নেসং সীমা বদ্ধা, তস্মা ৰেল়ুৰনে সঙ্ঘস্স সামগ্গীদানত্থং আগচ্ছন্তোতি অত্থো. নদিং তরন্তোতি সিপ্পিনিযং নাম নদিং অতিক্কমন্তো. মনং ৰুল়্হো অহোসীতি ঈসকং অপ্পত্তৰুল়্হভাৰো অহোসি. সা কির নদী গিজ্ঝকূটতো ওতরিত্ৰা ¶ চণ্ডেন সোতেন ৰহতি. তত্থ ৰেগেন আগচ্ছন্তং উদকং অমনসিকরোন্তো থেরো মনং ৰুল়্হো অহোসি, ন পন ৰুল়্হো, উদকব্ভাহতানিস্স চীৰরানি অল্লানি জাতানি.
১৪৪. সম্মতা সা সীমা সঙ্ঘেন তিচীৰরেন অৰিপ্পৰাসা ঠপেত্ৰা গামঞ্চ গামূপচারঞ্চাতি ইমিস্সা কম্মৰাচায উপ্পন্নকালতো পট্ঠায ভিক্খূনং পুরিমকম্মৰাচা ন ৰট্টতি. অযমেৰ হি থাৰরা হোতি. ভিক্খুনীনং পন অযং ন ৰট্টতি, পুরিমাযেৰ ৰট্টতি. কস্মা? ভিক্খুনিসঙ্ঘো হি অন্তোগামে ৰসতি. যদি এৰং সিযা, সো এতায কম্মৰাচায তিচীৰরপরিহারং ¶ ন লভেয্য, অত্থি চস্স পরিহারো, তস্মা পুরিমাযেৰ ৰট্টতি. ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স হি দ্ৰেপি সীমাযো লব্ভন্তি. তত্থ ভিক্খূনং সীমং অজ্ঝোত্থরিত্ৰাপি তস্সা অন্তোপি ভিক্খুনীনং সীমং সম্মন্নিতুং ৰট্টতি. ভিক্খূনম্পি ভিক্খুনিসীমায এসেৰ নযো. ন হি তে অঞ্ঞমঞ্ঞস্স কম্মে গণপূরকা হোন্তি, ন কম্মৰাচং ৰগ্গং করোন্তি. এত্থ চ নিগমনগরানম্পি গামেনেৰ সঙ্গহো ৰেদিতব্বো.
গামূপচারোতি পরিক্খিত্তস্স পরিক্খেপো, অপরিক্খিত্তস্স পরিক্খেপোকাসো. তেসু অধিট্ঠিততেচীৰরিকো ভিক্খু পরিহারং ন লভতি. ইতি ¶ ভিক্খূনং অৰিপ্পৰাসসীমা গামঞ্চ গামূপচারঞ্চ ন ওত্থরতি, সমানসংৰাসকসীমাৰ ওত্থরতি. সমানসংৰাসকসীমা চেত্থ অত্তনো ধম্মতায গচ্ছতি. অৰিপ্পৰাসসীমা পন যত্থ সমানসংৰাসকসীমা, তত্থেৰ গচ্ছতি. ন হি তস্সা ৰিসুং নিমিত্তকিত্তনং অত্থি, তত্থ সচে অৰিপ্পৰাসায সম্মুতিকালে গামো অত্থি, তং সা ন ওত্থরতি. সচে পন সম্মতায সীমায পচ্ছা গামো নিৰিসতি, সোপি সীমাসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি. যথা চ পচ্ছা নিৰিট্ঠো, এৰং পঠমং নিৰিট্ঠস্স পচ্ছা ৰড্ঢিতপ্পদেসোপি সীমাসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি. সচেপি সীমাসম্মুতিকালে গেহানি কতানি, পৰিসিস্সামাতি আলযোপি অত্থি, মনুস্সা পন অপ্পৰিট্ঠা, পোরাণকগামং ৰা সগেহমেৰ ছড্ডেত্ৰা অঞ্ঞত্থ গতা, অগামোযেৰ এস, সীমা ওত্থরতি ¶ . সচে পন একম্পি কুলং পৰিট্ঠং ৰা আগতং ৰা অত্থি, গামোযেৰ সীমা ন ওত্থরতি.
এৰঞ্চ পন ভিক্খৰে তিচীৰরেন অৰিপ্পৰাসো সমূহন্তব্বোতি এত্থ সমূহনন্তেন ভিক্খুনা ৰত্তং জানিতব্বং. তত্রিদং ৰত্তং – খণ্ডসীমায ঠত্ৰা অৰিপ্পৰাসসীমা ন সমূহন্তব্বা, তথা অৰিপ্পৰাসসীমায ঠত্ৰা খণ্ডসীমাপি. খণ্ডসীমাযং পন ঠিতেন খণ্ডসীমাৰ সমূহনিতব্বা, তথা ইতরায ঠিতেন ইতরা. সীমং নাম দ্ৰীহি কারণেহি সমূহনন্তি পকতিযা খুদ্দকং পুন আৰাসৰড্ঢনত্থায মহতিং ৰা কাতুং; পকতিযা মহতিং পুন অঞ্ঞেসং ৰিহারোকাসদানত্থায খুদ্দকং ৰা কাতুং. তত্থ সচে খণ্ডসীমঞ্চ অৰিপ্পৰাসসীমঞ্চ জানন্তি, সমূহনিতুঞ্চেৰ বন্ধিতুঞ্চ সক্খিস্সন্তি. খণ্ডসীমং পন জানন্তা অৰিপ্পৰাসং অজানন্তাপি সমূহনিতুঞ্চেৰ বন্ধিতুঞ্চ সক্খিস্সন্তি. খণ্ডসীমং অজানন্তা অৰিপ্পৰাসংযেৰ জানন্তা চেতিযঙ্গণবোধিযঙ্গণউপোসথাগারাদীসু নিরাসঙ্কট্ঠানেসু ঠত্ৰা অপ্পেৰ নাম সমূহনিতুং সক্খিস্সন্তি, পটিবন্ধিতুং পন ন সক্খিস্সন্তেৰ. সচে বন্ধেয্যুং, সীমাসম্ভেদং কত্ৰা ৰিহারং অৰিহারং করেয্যুং, তস্মা ন সমূহনিতব্বা. যে পন উভোপি ন জানন্তি, তেনেৰ সমূহনিতুং ন বন্ধিতুং সক্খিস্সন্তি. অযঞ্হি সীমা নাম কম্মৰাচায ৰা অসীমা হোতি সাসনন্তরধানেন ¶ ৰা, ন চ সক্কা সীমং অজানন্তেহি কম্মৰাচা কাতুং, তস্মা ন সমূহনিতব্বা. সাধুকং পন ঞত্ৰাযেৰ সমূহনিতব্বা চ বন্ধিতব্বা চাতি.
গামসীমাদিকথা
১৪৭. এৰং ¶ বদ্ধসীমাৰসেন সমানসংৰাসঞ্চ একূপোসথভাৰঞ্চ দস্সেত্ৰা ইদানি অবদ্ধসীমেসুপি ওকাসেসু তং দস্সেন্তো ‘‘অসম্মতায, ভিক্খৰে, সীমায অট্ঠপিতাযা’’তিআদিমাহ. তত্থ অট্ঠপিতাযাতি অপরিচ্ছিন্নায. গামগ্গহণেন চেত্থ নগরম্পি গহিতমেৰ হোতি. তত্থ যত্তকে পদেসে তস্স গামস্স ভোজকা বলিং লভন্তি, সো পদেসো অপ্পো ৰা হোতু মহন্তো ৰা, গামসীমাত্ৰেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি. নগরনিগমসীমাসুপি এসেৰ নযো. যম্পি একস্মিংযেৰ ¶ গামখেত্তে একং পদেসং ‘‘অযং ৰিসুং গামো হোতূ’’তি পরিচ্ছিন্দিত্ৰা রাজা কস্সচি দেতি, সোপি ৰিসুংগামসীমা হোতিযেৰ. তস্মা সা চ ইতরা চ পকতিগামনগরনিগমসীমা বদ্ধসীমাসদিসাযেৰ হোন্তি, কেৰলং পন তিচীৰরৰিপ্পৰাসপরিহারং ন লভন্তি.
এৰং গামন্তৰাসীনং সীমাপরিচ্ছেদং দস্সেত্ৰা ইদানি আরঞ্ঞকানং সীমাপরিচ্ছেদং দস্সেন্তো ‘‘অগামকে চে’’তিআদিমাহ. তত্থ অগামকে চেতি গামনিগমনগরসীমাহি অপরিচ্ছিন্নে অটৰিপ্পদেসে. অথ ৰা অগামকে চেতি ৰিজ্ঝাটৰিসদিসে অরঞ্ঞে ভিক্খু ৰসতি, অথস্স ঠিতোকাসতো সমন্তা সত্তব্ভন্তরা সমানসংৰাসকসীমাতি অত্থো. অযং সীমা তিচীৰরৰিপ্পৰাসপরিহারম্পি লভতি. তত্থ একং অব্ভন্তরং অট্ঠৰীসতি হত্থপ্পমাণং হোতি. মজ্ঝে ঠিতস্স সমন্তা সত্তব্ভন্তরা ৰিনিব্বেধেন চুদ্দস হোন্তি. সচে দ্ৰে সঙ্ঘা ৰিসুং ৰিনযকম্মানি করোন্তি, দ্ৰিন্নং সত্তব্ভন্তরানং অন্তরে অঞ্ঞং একং সত্তব্ভন্তরং উপচারত্থায ঠপেতব্বং. সেসা সত্তব্ভন্তরসীমকথা মহাৰিভঙ্গে উদোসিতসিক্খাপদৰণ্ণনাযং ৰুত্তনযেন গহেতব্বা.
সব্বা ভিক্খৰে নদী অসীমাতি যা কাচি নদীলক্খণপ্পত্তা নদী নিমিত্তানি কিত্তেত্ৰা ‘‘এতং বদ্ধসীমং করোমা’’তি কতাপি অসীমাৰ হোতি, সা পন অত্তনো সভাৰেনেৰ বদ্ধসীমাসদিসা, সব্বমেত্থ সঙ্ঘকম্মং কাতুং ৰট্টতি. সমুদ্দজাতস্সরেসুপি এসেৰ নযো. এত্থ চ জাতস্সরো নাম যেন কেনচি খণিত্ৰা অকতো সযংজাতসোব্ভো সমন্ততো আগতেন উদকেন পূরিতো তিট্ঠতি.
এৰং ¶ ¶ নদীসমুদ্দজাতস্সরানং বদ্ধসীমাভাৰং পটিক্খিপিত্ৰা পুন তত্থ অবদ্ধসীমাপঅচ্ছেদং দস্সেন্তো ‘‘নদিযা ৰা ভিক্খৰে’’তিআদিমাহ. তত্থ যং মজ্ঝিমস্স পুরিসস্স সমন্তা উদকুক্খেপাতি যং ঠানং মজ্ঝিমস্স পুরিসস্স সমন্ততো উদকুক্খেপেন পরিচ্ছিন্নং. কথং পন উদকং উক্খিপিতব্বং? যথা অক্খধুত্তা দারুগুল়ং খিপন্তি, এৰং উদকং ৰা ৰালিকং ৰা হত্থেন গহেত্ৰা থামমজ্ঝিমেন পুরিসেন সব্বথামেন খিপিতব্বং. যত্থ এৰং খিত্তং উদকং ৰা ৰালিকা ৰা পততি, অযমেকো উদকুক্খেপো. তস্স অন্তো হত্থপাসং ¶ ৰিজহিত্ৰা ঠিতো কম্মং কোপেতি. যাৰ পরিসা ৰড্ঢতি, তাৰ সীমাপি ৰড্ঢতি. পরিসপরিযন্ততো উদকুক্খেপোযেৰ পমাণং. জাতস্সরসমুদ্দেসুপি এসেৰ নযো.
এত্থ চ সচে নদী নাতিদীঘা হোতি, পভৰতো পট্ঠায যাৰ মুখদ্ৰারা সব্বত্থ সঙ্ঘো নিসীদতি, উদকুক্খেপসীমাকম্মং নত্থি, সকলাপি নদী এতেসংযেৰ ভিক্খূনং পহোতি. যং পন মহাসুমত্থেরেন ৰুত্তং ‘‘যোজনং পৰত্তমানাযেৰ নদী, তত্রাপি উপরি অদ্ধযোজনং পহায হেট্ঠা অদ্ধযোজনে কম্মং কাতুং ৰট্টতী’’তি, তং মহাপদুমত্থেরেনেৰ পটিক্খিত্তং. ভগৰতা হি ‘‘তিমণ্ডলং পটিচ্ছাদেত্ৰা যত্থ কত্থচি উত্তরন্তিযা ভিক্খুনিযা অন্তরৰাসকো তেমিযতী’’তি ইদং নদিযা পমাণং ৰুত্তং, ন যোজনং ৰা অদ্ধযোজনং ৰা. তস্মা যা ইমস্স সুত্তস্স ৰসেন পুব্বে ৰুত্তলক্খণা নদী, তস্সা পভৰতো পট্ঠায সঙ্ঘকম্মং কাতুং ৰট্টতীতি. সচে পনেত্থ বহূ ভিক্খূ ৰিসুং ৰিসুং কম্মং করোন্তি, সব্বেহি অত্তনো চ অঞ্ঞেসঞ্চ উদকুক্খেপপরিচ্ছেদস্স অন্তরা অঞ্ঞো উদকুক্খেপো সীমন্তরিকত্থায ঠপেতব্বো. ততো অধিকং ৰট্টতিযেৰ, ঊনকং পন ন ৰট্টতীতি ৰুত্তং. জাতস্সরসমুদ্দেসুপি এসেৰ নযো.
নদিযা পন কম্মং করিস্সামাতি গতেহি সচে নদী পরিপুণ্ণা হোতি সমতিত্তিকা, উদকসাটিকং নিৰাসেত্ৰাপি অন্তোনদিযংযেৰ কম্মং কাতব্বং. সচে ন সক্কোন্তি, নাৰাযপি ঠত্ৰা কাতব্বং. গচ্ছন্তিযা পন নাৰায কাতুং ন ৰট্টতি. কস্মা? উদকুক্খেপমত্তমেৰ হি সীমা, তং নাৰা সীঘমেৰ অতিক্কামেতি. এৰং সতি অঞ্ঞিস্সা সীমায ঞত্তি অঞ্ঞিস্সা অনুসাৰনা হোতি, তস্মা নাৰং অরিত্তেন ৰা ঠপেত্ৰা পাসাণে ৰা লম্বিত্ৰা ¶ অন্তোনদিযং জাতরুক্খে ৰা বন্ধিত্ৰা কম্মং কাতব্বং. অন্তোনদিযং বদ্ধঅট্টকেপি অন্তোনদিযং জাতরুক্খেপি ঠিতেহি কাতুং ৰট্টতি.
সচে পন রুক্খস্স সাখা ৰা ততো নিক্খন্তপারোহো ¶ ৰা বহিনদীতীরে ৰিহারসীমায ৰা গামসীমায ৰা পতিট্ঠিতো, সীমং ৰা সোধেত্ৰা সাখং ৰা ছিন্দিত্ৰা কম্মং কাতব্বং. বহিনদীতীরে ¶ জাতরুক্খস্স অন্তোনদিযং পৰিট্ঠসাখায ৰা পারোহে ৰা নাৰং বন্ধিত্ৰা কম্মং কাতুং ন ৰট্টতি. করোন্তেহি সীমা ৰা সোধেতব্বা, ছিন্দিত্ৰা ৰাস্স বহিপতিট্ঠিতভাৰো নাসেতব্বো. নদীতীরে পন খাণুকং কোট্টেত্ৰা তত্থ বদ্ধনাৰায ন ৰট্টতিযেৰ.
নদিযং সেতুং করোন্তি, সচে অন্তোনদিযংযেৰ সেতু ৰা সেতুপাদা ৰা, সেতুম্হি ঠিতেহি কম্মং কাতুং ৰট্টতি. সচে পন সেতু ৰা সেতুপাদা ৰা বহিতীরে পতিট্ঠিতা, কম্মং কাতুং ন ৰট্টতি, সীমং সোধেত্ৰা কাতব্বং. অথ সেতুপাদা অন্তো, সেতু পন উভিন্নম্পি তীরানং উপরিআকাসে ঠিতো, ৰট্টতি. অন্তোনদিযং পাসাণো ৰা দীপকো ৰা হোতি, তস্স যত্তকং পদেসং পুব্বে ৰুত্তপ্পকারে পকতিৰস্সকালে ৰস্সানস্স চতূসু মাসেসু উদকং ওত্থরতি, সো নদীসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি. অতিৰুট্ঠিকালে পন ওঘেন ওত্থটোকাসো ন গহেতব্বো, সো হি গামসীমাসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি.
নদিতো মাতিকং নীহরন্তা নদিযং আৰরণং করোন্তি, তঞ্চে ওত্থরিত্ৰা ৰা ৰিনিব্বিজ্ঝিত্ৰা ৰা উদকং গচ্ছতি, সব্বত্থ পৰত্তনট্ঠানে কম্মং কাতুং ৰট্টতি. সচে পন আৰরণেন ৰা কোট্টকবন্ধনেন ৰা সোতং পচ্ছিজ্জতি, উদকং নপ্পৰত্ততি, অপ্পৰত্তনট্ঠানে কম্মং কাতুং ন ৰট্টতি. আৰরণমত্থকেপি কাতুং ন ৰট্টতি. সচে কোচি আৰরণপ্পদেসো পুব্বে ৰুত্তপাসাণদীপকপ্পদেসো ৰিয উদকেন অজ্ঝোত্থরিযতি, তত্থ ৰট্টতি. সো হি নদীসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি. নদিং ৰিনাসেত্ৰা তল়াকং করোন্তি, হেট্ঠা পাল়ি বদ্ধা, উদকং আগন্ত্ৰা তল়াকং পূরেত্ৰা তিট্ঠতি, এত্থ কম্মং কাতুং ন ৰট্টতি. উপরি পৰত্তনট্ঠানে হেট্ঠা চ ছড্ডিতমোদকং নদিং ওত্থরিত্ৰা সন্দনট্ঠানতো পট্ঠায ৰট্টতি. দেৰে অৰস্সন্তে হেমন্তগিম্হেসু ৰা সুক্খনদিযাপি ৰট্টতি. নদিতো নীহটমাতিকায ন ৰট্টতি. সচে ¶ সা কালন্তরেন ভিজ্জিত্ৰা নদী হোতি, ৰট্টতি. কাচি নদী কালন্তরেন উপ্পতিত্ৰা গামনিগমসীমং ওত্থরিত্ৰা পৰত্ততি, নদীযেৰ হোতি, কম্মং কাতুং ৰট্টতি. সচে পন ৰিহারসীমং ওত্থরতি, ৰিহারসীমাত্ৰেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি.
সমুদ্দেপি ¶ কম্মং করোন্তেহি যং পদেসং উদ্ধং ৰড্ঢনউদকং ৰা পকতিৰীচি ৰা ৰেগেন আগন্ত্ৰা ওত্থরতি, তত্থ কাতুং ন ৰট্টতি. যস্মিং পন পদেসে পকতিৰীচিযো ওত্থরিত্ৰা সণ্ঠহন্তি, সো উদকন্ততো পট্ঠায অন্তোসমুদ্দো নাম, তত্থ ঠিতেহি কম্মং কাতব্বং. সচে ঊমিৰেগো বাধতি, নাৰায ৰা অট্টকে ৰা ঠত্ৰা কাতব্বং. তেসু ৰিনিচ্ছযো নদিযং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো. সমুদ্দে পিট্ঠিপাসাণো হোতি, তং কদাচি ঊমিযো আগন্ত্ৰা ওত্থরন্তি ¶ , কদাচি ন ওত্থরন্তি, তত্থ কম্মং কাতুং ন ৰট্টতি, সো হি গামসীমাসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি. সচে পন ৰীচীসু আগতাসুপি অনাগতাসুপি পকতিউদকেনেৰ ওত্থরিযতি, ৰট্টতি. দীপকো ৰা পব্বতো ৰা হোতি, সো চে দূরে হোতি মচ্ছবন্ধানং অগমনপথে, অরঞ্ঞসীমাসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি. তেসং গমনপরিযন্তস্স ওরতো পন গামসীমাসঙ্খ্যং গচ্ছতি. তত্থ গামসীমং অসোধেত্ৰা কম্মং কাতুং ন ৰট্টতি. সমুদ্দো গামসীমং ৰা নিগমসীমং ৰা ওত্থরিত্ৰা তিট্ঠতি, সমুদ্দোৰ হোতি, তত্থ কম্মং কাতুং ৰট্টতি. সচে পন ৰিহারসীমং ওত্থরতি, ৰিহারসীমাত্ৰেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি.
জাতস্সরে কম্মং করোন্তেহিপি যত্থ পুব্বে ৰুত্তপ্পকারে ৰস্সকালে ৰস্সে পচ্ছিন্নমত্তে পিৰিতুং ৰা হত্থপাদে ৰা ধোৰিতুং উদকং ন হোতি, সুক্খতি, অযং ন জাতস্সরো, গামখেত্তসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি, তত্থ কম্মং ন কাতব্বং. যত্থ পন ৰুত্তপ্পকারে ৰস্সকালে উদকং সন্তিট্ঠতি, অযমেৰ জাতস্সরো. তস্স যত্তকে পদেসে ৰস্সানং চাতুমাসে উদকং তিট্ঠতি, তত্থ কম্মং কাতুং ৰট্টতি. সচে গম্ভীরং উদকং, অট্টকং বন্ধিত্ৰা তত্থ ঠিতেহিপি জাতস্সরস্স অন্তো জাতরুক্খম্হি বদ্ধঅট্টকেপি কাতুং ৰট্টতি. পিট্ঠিপাসাণদীপকেসু পনেত্থ নদিযং ৰুত্তসদিসোৰ ৰিনিচ্ছযো. সমৰস্সদেৰকালে পহোনকজাতস্সরো পন সচেপি দুব্বুট্ঠিকালে ৰা গিম্হহেমন্তেসু ৰা সুক্খতি, নিরুদকো হোতি, তত্থ সঙ্ঘকম্মং কাতুং ৰট্টতি. যং অন্ধকট্ঠকথাযং ৰুত্তং ‘‘সব্বো জাতস্সরো সুক্খো অনোদকো ¶ , গামখেত্তংযেৰ ভজতী’’তি, তং ন গহেতব্বং. সচে পনেত্থ উদকত্থায আৰাটং ৰা পোক্খরণীআদীনি ¶ ৰা খণন্তি, তং ঠানং অজাতস্সরো হোতি, গামসীমাসঙ্খ্যং গচ্ছতি. লাবুতিপুসকাদিৰপ্পে কতেপি এসেৰ নযো.
সচে পন তং পূরেত্ৰা থলং ৰা করোন্তি, একস্মিং দিসাভাগে পাল়িং বন্ধিত্ৰা সব্বমেৰ তং মহাতল়াকং ৰা করোন্তি, সব্বোপি অজাতস্সরো হোতি, গামসীমাসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি. লোণীপি জাতস্সরসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি. ৰস্সিকে চত্তারো মাসে উদকট্ঠানোকাসে কম্মং কাতুং ৰট্টতীতি.
১৪৮. সীমায সীমং সম্ভিন্দন্তীতি অত্তনো সীমায পরেসং বদ্ধসীমং সম্ভিন্দন্তি. সচে হি পোরাণকস্স ৰিহারস্স পুরত্থিমায দিসায অম্বো চেৰ জম্বূ চাতি দ্ৰে রুক্খা অঞ্ঞমঞ্ঞং সংসট্ঠৰিটপা হোন্তি, তেসু অম্বস্স পচ্ছিমদিসাভাগে জম্বূ. ৰিহারসীমা চ জম্বুং অন্তো কত্ৰা অম্বং কিত্তেত্ৰা বদ্ধা হোতি, অথ পচ্ছা তস্স ৰিহারস্স পুরত্থিমায দিসায ৰিহারং কত্ৰা সীমং বন্ধন্তা তং অম্বং অন্তো কত্ৰা জম্বুং কিত্তেত্ৰা বন্ধন্তি, সীমায ¶ সীমা সম্ভিন্না হোতি. এৰং ছব্বগ্গিযা অকংসু, তেনাহ – ‘‘সীমায সীমং সম্ভিন্দন্তী’’তি.
সীমায সীমং অজ্ঝোত্থরন্তীতি অত্তনো সীমায পরেসং বদ্ধসীমং অজ্ঝোত্থরন্তি;
পরেসং বদ্ধসীমং সকলং ৰা তস্সা পদেসং ৰা অন্তো কত্ৰা অত্তনো সীমং বন্ধন্তি. সীমন্তরিকং ঠপেত্ৰা সীমং সম্মন্নিতুন্তি এত্থ সচে পঠমতরং কতস্স ৰিহারস্স সীমা অসম্মতা হোতি, সীমায উপচারো ঠপেতব্বো. সচে সম্মতা হোতি, পচ্ছিমকোটিযা হত্থমত্তা সীমন্তরিকা ঠপেতব্বা. কুরুন্দিযং ৰিদত্থিমত্তম্পি, মহাপচ্চরিযং চতুরঙ্গুলমত্তম্পি ৰট্টতীতি ৰুত্তং. একরুক্খোপি চ দ্ৰিন্নং সীমানং নিমিত্তং হোতি, সো পন ৰড্ঢন্তো সীমাসঙ্করং করোতি, তস্মা ন কাতব্বো.
উপোসথভেদাদিকথা
১৪৯. চাতুদ্দসিকো চ পন্নরসিকো চাতি এত্থ চাতুদ্দসিকস্স পুব্বকিচ্চে ‘‘অজ্জুপোসথো চাতুদ্দসো’’তি ৰত্তব্বং.
অধম্মেন ৰগ্গন্তিআদীসু ¶ সচে একস্মিং ৰিহারে চতূসু ভিক্খূসু ৰসন্তেসু একস্স ছন্দপারিসুদ্ধিং আহরিত্ৰা তযো পারিসুদ্ধিউপোসথং ¶ করোন্তি, তীসু ৰা ৰসন্তেসু একস্স ছন্দপারিসুদ্ধিং আহরিত্ৰা দ্ৰে পাতিমোক্খং উদ্দিসন্তি, অধম্মেন ৰগ্গং উপোসথকম্মং হোতি. সচে পন চত্তারোপি সন্নিপতিত্ৰা পারিসুদ্ধিউপোসথং করোন্তি, তযো ৰা দ্ৰে ৰা পাতিমোক্খং উদ্দিসন্তি, অধম্মেন সমগ্গং নাম হোতি. সচে চতূসু জনেসু একস্স পারিসুদ্ধিং আহরিত্ৰা তযো পাতিমোক্খং উদ্দিসন্তি, তীসু ৰা জনেসু একস্স পারিসুদ্ধিং আহরিত্ৰা দ্ৰে পারিসুদ্ধিউপোসথং করোন্তি, ধম্মেন ৰগ্গং নাম হোতি. সচে পন চত্তারো একত্থ ৰসন্তা সব্বেৰ সন্নিপতিত্ৰা পাতিমোক্খং উদ্দিসন্তি, তযো পারিসুদ্ধিউপোসথং করোন্তি, দ্ৰে অঞ্ঞমঞ্ঞং পারিসুদ্ধিউপোসথং করোন্তি, ধম্মেন সমগ্গং নাম হোতীতি.
পাতিমোক্খুদ্দেসকথা
১৫০. নিদানং উদ্দিসিত্ৰা অৰসেসং সুতেন সাৰেতব্বন্তি ‘‘সুণাতু মে ভন্তে সঙ্ঘো…পে… আৰিকতা হিস্স ফাসু হোতী’’তি ইমং নিদানং উদ্দিসিত্ৰা ‘‘উদ্দিট্ঠং খো আযস্মন্তো নিদানং, তত্থাযস্মন্তে পুচ্ছামি – কচ্চিত্থ পরিসুদ্ধা, দুতিযম্পি পুচ্ছামি…পে… এৰমেতং ¶ ধারযামীতি. সুতা খো পনাযস্মন্তেহি চত্তারো পারাজিকা ধম্মা…পে… অৰিৰদমানেহি সিক্খিতব্ব’’ন্তি এৰং অৰসেসং সুতেন সাৰেতব্বং. এতেন নযেন সেসাপি চত্তারো পাতিমোক্খুদ্দেসা ৰেদিতব্বা.
সৰরভযন্তি অটৰিমনুস্সভযং. রাজন্তরাযোতিআদীসু সচে ভিক্খূসু ‘‘উপোসথং করিস্সামা’’তি নিসিন্নেসু রাজা আগচ্ছতি, অযং রাজন্তরাযো. চোরা আগচ্ছন্তি, অযং চোরন্তরাযো. দৰদাহো ৰা আগচ্ছতি, আৰাসে ৰা অগ্গি উট্ঠহতি, অযং অগ্গন্তরাযো. মেঘো ৰা উট্ঠেতি, ওঘো ৰা আগচ্ছতি, অযং উদকন্তরাযো. বহূ মনুস্সা আগচ্ছন্তি, অযং মনুস্সন্তরাযো. ভিক্খুং যক্খো গণ্হাতি, অযং অমনুস্সন্তরাযো. ব্যগ্ঘাদযো চণ্ডমিগা আগচ্ছন্তি, অযং ৰাল়ন্তরাযো. ভিক্খুং সপ্পাদযো ডংসন্তি, অযং সরীসপন্তরাযো. ভিক্খু গিলানো ৰা হোতি, কালং ৰা করোতি, ৰেরিনো ৰা তং মারেতুকামা গণ্হন্তি, অযং ¶ জীৰিতন্তরাযো. মনুস্সা একং ৰা বহূ ৰা ভিক্খূ ব্রহ্মচরিযা চাৰেতুকামা গণ্হন্তি, অযং ব্রহ্মচরিযন্তরাযো. এৰরূপেসু অন্তরাযেসু সংখিত্তেন পাতিমোক্খো উদ্দিসিতব্বো ¶ , পঠমো ৰা উদ্দেসো উদ্দিসিতব্বো, আদিম্হি দ্ৰে তযো চত্তারো ৰা. এত্থ চ দুতিযাদীসু উদ্দেসেসু যস্মিং অপরিযোসিতে অন্তরাযো হোতি, সোপি সুতেনেৰ সাৰেতব্বো.
অনজ্ঝিট্ঠাতি অনাণত্তা অযাচিতা ৰা. অজ্ঝেসনা চেত্থ সঙ্ঘেন সম্মতধম্মজ্ঝেসকাযত্তা ৰা সঙ্ঘত্থেরাযত্তা ৰা, তস্মিং ধম্মজ্ঝেসকে অসতি সঙ্ঘত্থেরং আপুচ্ছিত্ৰা ৰা তেন যাচিতো ৰা ভাসিতুং লভতি. সঙ্ঘত্থেরেনাপি সচে ৰিহারে বহূ ধম্মকথিকা হোন্তি, ৰারপটিপাটিযা ৰত্তব্বা – ‘‘ত্ৰং ধম্মং ভণ, ধম্মং কথেহি, ধম্মদানং দেহী’’তি ৰা ৰুত্তেন তীহিপি ৰিধীহি ধম্মো ভাসিতব্বো. ‘‘ওসারেহী’’তি ৰুত্তো পন ওসারেতুমেৰ লভতি, ‘‘কথেহী’’তি ৰুত্তো কথেতুমেৰ, ‘‘সরভঞ্ঞং ভণাহী’’তি ৰুত্তো সরভঞ্ঞমেৰ. সঙ্ঘত্থেরোপি চ উচ্চতরে আসনে নিসিন্নো যাচিতুং ন লভতি. সচে উপজ্ঝাযো চেৰ সদ্ধিৰিহারিকো চ হোন্তি, উপজ্ঝাযো চ নং উচ্চাসনে নিসিন্নো ‘‘ভণাহী’’তি ৰদতি, সজ্ঝাযং অধিট্ঠহিত্ৰা ভণিতব্বং. সচে পনেত্থ দহরা ভিক্খূ হোন্তি, তেসং ‘‘ভণামী’’তি ভণিতব্বং.
সচে ৰিহারে সঙ্ঘত্থেরো অত্তনোযেৰ নিস্সিতকে ভণাপেতি, অঞ্ঞে মধুরভাণকেপি নাজ্ঝেসতি, সো অঞ্ঞেহি ৰত্তব্বো – ‘‘ভন্তে অসুকং নাম ভণাপেমা’’তি. সচে ‘‘ভণাপেথা’’তি ৰা ৰদতি, তুণ্হী ৰা হোতি, ভণাপেতুং ৰট্টতি. সচে পন পটিবাহতি, ন ভণাপেতব্বং. যদি অনাগতেযেৰ সঙ্ঘত্থেরে ধম্মসৰনং আরদ্ধং, পুন আগতে ঠপেত্ৰা আপুচ্ছনকিচ্চং ¶ নত্থি. ওসারেত্ৰা পন কথেন্তেন আপুচ্ছিত্ৰা ৰা অট্ঠপেত্ৰাযেৰ ৰা কথেতব্বং, কথেন্তস্স পুন আগতেপি এসেৰ নযো.
উপনিসিন্নকথাযপি সঙ্ঘত্থেরোৰ সামী, তস্মা তেন সযং ৰা কথেতব্বং, অঞ্ঞো ৰা ভিক্খু ‘‘কথেহী’’তি ৰত্তব্বো, নো চ খো উচ্চতরে আসনে নিসিন্নেন. মনুস্সানং পন ‘‘ভণাহী’’তি ৰত্তুং ৰট্টতি. মনুস্সা অত্তনো জাননকভিক্খুং আপুচ্ছন্তি, তেন থেরং আপুচ্ছিত্ৰা কথেতব্বং. সচে সঙ্ঘত্থেরো ‘‘ভন্তে ইমে পঞ্হং পুচ্ছন্তী’’তি পুট্ঠো ‘‘কথেহী’’তি ¶ ৰা ভণতি, তুণ্হী ৰা হোতি, কথেতুং ৰট্টতি. অন্তরঘরে অনুমোদনাদীসুপি এসেৰ নযো. সচে সঙ্ঘত্থেরো ৰিহারে ৰা অন্তরঘরে ৰা ‘‘মং অনাপুচ্ছিত্ৰাপি ¶ কথেয্যাসী’’তি অনুজানাতি, লদ্ধকপ্পিযং হোতি, সব্বত্থ ৰত্তুং ৰট্টতি.
সজ্ঝাযং করোন্তেনাপি থেরো আপুচ্ছিতব্বোযেৰ. একং আপুচ্ছিত্ৰা সজ্ঝাযন্তস্স অপরো আগচ্ছতি, পুন আপুচ্ছনকিচ্চং নত্থি. সচে ৰিস্সমিস্সামীতি ঠপিতস্স আগচ্ছতি, পুন আরভন্তেনাপি আপুচ্ছিতব্বং. সঙ্ঘত্থেরে অনাগতেযেৰ আরদ্ধং সজ্ঝাযন্তস্সাপি এসেৰ নযো. একেন সঙ্ঘত্থেরেন ‘‘মং অনাপুচ্ছাপি যথাসুখং সজ্ঝাযাহী’’তি অনুঞ্ঞাতে যথাসুখং সজ্ঝাযিতুং ৰট্টতি. অঞ্ঞস্মিং পন আগতে তং আপুচ্ছিত্ৰাৰ সজ্ঝাযিতব্বং.
১৫১. অত্তনা ৰা অত্তানং সম্মন্নিতব্বংতি অত্তনা ৰা অত্তা সম্মন্নিতব্বো; পুচ্ছন্তেন পন পরিসং ওলোকেত্ৰা সচে অত্তনো উপদ্দৰো নত্থি, ৰিনযো পুচ্ছিতব্বো.
১৫৩. কতেপি ওকাসে পুগ্গলং তুলযিত্ৰাতি ‘‘অত্থি নু খো মে ইতো উপদ্দৰো, নত্থী’’তি এৰং উপপরিক্খিত্ৰা. পুরম্হাকন্তি পঠমং অম্হাকং. পটিকচ্চেৰাতি পঠমতরমেৰ. পুগ্গলং তুলযিত্ৰা ওকাসং কাতুন্তি ‘‘ভূতমেৰ নু খো আপত্তিং ৰদতি, অভূত’’ন্তি এৰং উপপরিক্খিত্ৰা ওকাসং কাতুং অনুজানামীতি অত্থো.
অধম্মকম্মপটিক্কোসনাদিকথা
১৫৪. অধম্মকম্মং ৰুত্তনযমেৰ. পটিক্কোসিতুন্তি ৰারেতুং. দিট্ঠিম্পি আৰিকাতুন্তি ‘‘অধম্মকম্মং ইদং ন মে খমতী’’তি এৰং অঞ্ঞস্স সন্তিকে অত্তনো দিট্ঠিং পকাসেতুং. চতূহি পঞ্চহীতিআদি ¶ তেসং অনুপদ্দৰত্থায ৰুত্তং. সঞ্চিচ্চ ন সাৰেন্তীতি যথা ন সুণন্তি এৰং ভণিস্সামাতি সঞ্চিচ্চ সণিকং উদ্দিসন্তি.
১৫৫. থেরাধিকন্তি থেরাধীনং; থেরাযত্তং ভৰিতুন্তি অত্থো. ‘‘থেরাধেয্য’’ন্তিপি পাঠো, তস্মা থেরেন সযং ৰা উদ্দিসিতব্বং, অঞ্ঞো ৰা অজ্ঝেসিতব্বো. অজ্ঝেসনৰিধানঞ্চেত্থ ধম্মজ্ঝেসনে ৰুত্তনযমেৰ. সো ন ¶ জানাতি উপোসথং ৰাতিআদীসু চাতুদ্দসিকপন্নরসিকভেদেন দুৰিধং, সঙ্ঘউপোসথাদিভেদেন নৰৰিধঞ্চ উপোসথং ন জানাতি, চতুব্বিধং উপোসথকম্মং ন জানাতি, দুৰিধং পাতিমোক্খং ন জানাতি, নৰৰিধং পাতিমোক্খুদ্দেসং ন জানাতি. যো তত্থ ভিক্খু ব্যত্তো পটিবলোতি এত্থ কিঞ্চাপি দহরস্সাপি ব্যত্তস্স পাতিমোক্খো অনুঞ্ঞাতো. অথ খো এত্থ ¶ অযমধিপ্পাযো. সচে থেরস্স পঞ্চ ৰা চত্তারো ৰা তযো ৰা পাতিমোক্খুদ্দেসা নাগচ্ছন্তি; দ্ৰে পন অখণ্ডা সুৰিসদা ৰাচুগ্গতা হোন্তি, থেরাযত্তোৰ পাতিমোক্খা. সচে পন এত্তকম্পি ৰিসদং কাতুং ন সক্কোতি, ব্যত্তস্স ভিক্খুনো আযত্তো হোতি.
সামন্তা আৰাসাতি সামন্তং আৰাসং. সজ্জুকন্তি তদহেৰ আগমনত্থায. নৰং ভিক্খুং আণাপেতুন্তি এত্থ যো সক্কোতি উগ্গহেতুং, এৰরূপো আণাপেতব্বো, ন বালো.
পক্খগণনাদিউগ্গহণানুজাননকথা
১৫৬. কতিমী ভন্তেতি এত্থ কতীনং পূরণীতি কতিমী. কালৰতোতি কালস্সেৰ; পগেৰাতি অত্থো.
১৫৮. যং কালং সরতীতি এত্থ সাযম্পি ‘‘অজ্জুপোসথো সমন্নাহরথা’’তি আরোচেতুং ৰট্টতি.
১৫৯. থেরেন ভিক্খুনা নৰং ভিক্খুং আণাপেতুন্তি এত্থাপি কিঞ্চি কম্মং করোন্তো ৰা সদাকালমেৰ একো ৰা ভারনিত্থরণকো ৰা সরভাণকধম্মকথিকাদীসু অঞ্ঞতরো ৰা ন উপোসথাগারসম্মজ্জনত্থং আণাপেতব্বো, অৰসেসা পন ৰারেন আণাপেতব্বা. সচে আণত্তো সম্মুঞ্জনিং তাৰকালিকম্পি ন লভতি, সাখাভঙ্গং কপ্পিযং কারেত্ৰা সম্মজ্জিতব্বং, তম্পি অলভন্তস্স লদ্ধকপ্পিযং হোতি.
১৬০. আসনপঞ্ঞাপনাণত্তিযম্পি ¶ ৰুত্তনযেনেৰ আণাপেতব্বো. আণত্তেন চ সচে উপোসথাগারে আসনানি নত্থি, সঙ্ঘিকাৰাসতোপি আহরিত্ৰা পঞ্ঞপেত্ৰা পুন আহরিতব্বানি. আসনেসু অসতি কটসারকেপি তট্টিকাযোপি পঞ্ঞপেতুং ৰট্টতি, তট্টিকাসুপি অসতি সাখাভঙ্গানি কপ্পিযং ¶ কারেত্ৰা পঞ্ঞপেতব্বানি, কপ্পিযকারকং অলভন্তস্স লদ্ধকপ্পিযং হোতি.
১৬১. পদীপকরণেপি ৰুত্তনযেনেৰ আণাপেতব্বো. আণাপেন্তেন চ ‘‘অমুকস্মিং নাম ওকাসে তেলং ৰা ৰট্টি ৰা কপল্লিকা ৰা অত্থি, তং গহেত্ৰা করোহী’’তি ৰত্তব্বো. সচে তেলাদীনি নত্থি, পরিযেসিতব্বানি, পরিযেসিত্ৰা অলভন্তস্স লদ্ধকপ্পিযং হোতি. অপিচ কপালে অগ্গিপি জালেতব্বো.
দিসংগমিকাদিৰত্থুকথা
১৬৩. সঙ্গহেতব্বোতি ‘‘সাধু ভন্তে আগতাত্থ, ইধ ভিক্খা সুলভা সূপব্যঞ্জনং অত্থি, ৰসথ অনুক্কণ্ঠমানা’’তি এৰং পিযৰচনেন সঙ্গহেতব্বো. পুনপ্পুনং তথাকরণৰসেন ¶ অনুগ্গহেতব্বো. ‘‘আম ৰসিস্সামী’’তি পটিৰচনদাপনেন উপলাপেতব্বো. অথ ৰা চতূহি পচ্চযেহি সঙ্গহেতব্বো চেৰ অনুগ্গহেতব্বো চ. পিযৰচনেন উপলাপেতব্বো, কণ্ণসুখং আলপিতব্বোতি অত্থো. চুণ্ণাদীহি উপট্ঠাপেতব্বো. আপত্তি দুক্কটস্সাতি সচে সকলোপি সঙ্ঘো ন করোতি, সব্বেসং দুক্কটং. ইধ নেৰ থেরা ন দহরা মুচ্চন্তি, সব্বেহি ৰারেন উপট্ঠাপেতব্বো. অত্তনো ৰারে অনুপট্ঠহন্তস্স আপত্তি. তেন পন মহাথেরানং পরিৰেণসম্মজ্জনদন্তকট্ঠদানাদীনি ন সাদিতব্বানি. এৰম্পি সতি মহাথেরেহি সাযংপাতং উপট্ঠানং আগন্তব্বং. তেন পন তেসং আগমনং ঞত্ৰা পঠমতরং মহাথেরানং উপট্ঠানং গন্তব্বং. সচস্স সদ্ধিংচরা ভিক্খুউপট্ঠাকা অত্থি, ‘‘ময্হং উপট্ঠাকা অত্থি, তুম্হে অপ্পোস্সুক্কা ৰিহরথা’’তি ৰত্তব্বং. অথাপিস্স সদ্ধিংচরা নত্থি, তস্মিংযেৰ পন ৰিহারে একো ৰা দ্ৰে ৰা ৰত্তসম্পন্না ৰদন্তি ‘‘মযং থেরস্স কত্তব্বং করিস্সাম, অৰসেসা ফাসু ৰিহরন্তূ’’তি সব্বেসং অনাপত্তি.
সো আৰাসো গন্তব্বোতি উপোসথকরণত্থায অন্ৰদ্ধমাসং গন্তব্বো. সো চ খো উতুৰস্সেযেৰ, ৰস্সানে পন যং কত্তব্বং, তং দস্সেতুং ‘‘ৰস্সং ৰসন্তি বালা অব্যত্তা’’তিআদিমাহ. তত্থ ন ভিক্খৰে তেহি ভিক্খূহি তস্মিং আৰাসে ৰস্সং ৰসিতব্বন্তি পুরিমিকায পাতিমোক্খুদ্দেসকেন ৰিনা ন ৰস্সং উপগন্তব্বং. সচে সো ৰস্সূপগতানং পক্কমতি ¶ ¶ ৰা, ৰিব্ভমতি ৰা, কালং ৰা করোতি, অঞ্ঞস্মিং সতিযেৰ পচ্ছিমিকায ৰসিতুং ৰট্টতি, অসতি অঞ্ঞত্থ গন্তব্বং, অগচ্ছন্তানং দুক্কটং. সচে পন পচ্ছিমিকায পক্কমতি ৰা ৰিব্ভমতি ৰা কালং ৰা করোতি, মাসদ্ৰযং ৰসিতব্বং.
পারিসুদ্ধিদানকথা
১৬৪. কাযেন ৰিঞ্ঞাপেতীতি পারিসুদ্ধিদানং যেন কেনচি অঙ্গপচ্চঙ্গেন ৰিঞ্ঞাপেতি জানাপেতি; ৰাচং পন নিচ্ছারেতুং সক্কোন্তো ৰাচায ৰিঞ্ঞাপেতি; উভযথা সক্কোন্তো কাযৰাচাহি. সঙ্ঘেন তত্থ গন্ত্ৰা উপোসথো কাতব্বোতি সচে বহূ তাদিসা গিলানা হোন্তি, সঙ্ঘেন পটিপাটিযা ঠত্ৰা সব্বে হত্থপাসে কাতব্বা. সচে দূরে দূরে হোন্তি, সঙ্ঘো নপ্পহোতি, তং ¶ দিৰসং উপোসথো ন কাতব্বো, নত্ৰেৰ ৰগ্গেন সঙ্ঘেন উপোসথো কাতব্বো.
তত্থেৰ পক্কমতীতি সঙ্ঘমজ্ঝং অনাগন্ত্ৰা ততোৰ কত্থচি গচ্ছতি. সামণেরো পটিজানাতীতি ‘‘সামণেরো অহ’’ন্তি এৰং পটিজানাতি; ভূতংযেৰ ৰা সামণেরভাৰং আরোচেতি, পচ্ছা ৰা সামণেরভূমিযং তিট্ঠতীতি অত্থো. এস নযো সব্বত্থ.
সঙ্ঘপ্পত্তো পক্কমতীতি সব্বন্তিমেন পরিচ্ছেদেন উপোসথত্থায সন্নিপতিতানং চতুন্নং ভিক্খূনং হত্থপাসং পত্ৰা পক্কমতি. এস নযো সব্বত্থ. এত্থ চ একেন বহূনম্পি আহটা পারিসুদ্ধি আহটাৰ হোতি. সচে পন সো অন্তরামগ্গে অঞ্ঞং ভিক্খুং দিস্ৰা যেসং অনেন পারিসুদ্ধি গহিতা, তেসঞ্চ অত্তনো চ পারিসুদ্ধিং দেতি, তস্সেৰ পারিসুদ্ধি আগচ্ছতি, ইতরা পন বিলাল়সঙ্খলিকপারিসুদ্ধি নাম হোতি. সা ন আগচ্ছতি.
সুত্তো ন আরোচেতীতি আগন্ত্ৰা সুপতি, ‘‘অসুকেন পারিসুদ্ধি দিন্না’’তি ন আরোচেতি. পারিসুদ্ধিহারকস্স অনাপত্তীতি এত্থ সচে সঞ্চিচ্চ নারোচেতি, দুক্কটং আপজ্জতি, পারিসুদ্ধি পন আহটাৰ হোতি. অসঞ্চিচ্চ অনারোচিতত্তা পনস্স অনাপত্তি, উভিন্নম্পি চ উপোসথো কতোযেৰ হোতি.
ছন্দদানকথা
১৬৫. ছন্দদানেপি ¶ পারিসুদ্ধিদানে ৰুত্তসদিসোযেৰ ৰিনিচ্ছযো. পারিসুদ্ধিং দেন্তেন ছন্দম্পি ¶ দাতুন্তি এত্থ সচে পারিসুদ্ধিমেৰ দেতি ন ছন্দং, উপোসথো কতো হোতি. যং পন সঙ্ঘো অঞ্ঞং কম্মং করোতি, তং অকতং হোতি. ছন্দমেৰ দেতি ন পারিসুদ্ধিং, ভিক্খুসঙ্ঘস্স উপোসথোপি কম্মম্পি কতমেৰ হোতি, ছন্দদাযকস্স পন উপোসথো অকতো হোতি. সচেপি কোচি ভিক্খু নদিযা ৰা সীমায ৰা উপোসথং অধিট্ঠহিত্ৰা আগচ্ছতি, ‘‘কতো মযা উপোসথো’’তি অচ্ছিতুং ন লভতি, সামগ্গী ৰা ছন্দো ৰা দাতব্বো.
১৬৭. সরতিপি উপোসথং নপি সরতীতি একদা সরতি, একদা ন সরতি. অত্থি নেৰ সরতীতি যো একন্তং নেৰ সরতি, তস্স সম্মুতিদানকিচ্চং নত্থি. অনাগচ্ছন্তোপি কম্মং ন কোপেতি.
সঙ্ঘুপোসথাদিকথা
১৬৮. সো দেসো সম্মজ্জিত্ৰাতি তং দেসং সম্মজ্জিত্ৰা, উপযোগত্থে পচ্চত্তং. পানীযং পরিভোজনীযন্তিআদি পন উত্তানত্থমেৰ ¶ . কস্মা পনেতং ৰুত্তং? উপোসথস্স পুব্বকরণাদিদস্সনত্থং. তেনাহু অট্ঠকথাচরিযা –
‘‘সম্মজ্জনী পদীপো চ, উদকং আসনেন চ;
উপোসথস্স এতানি, পুব্বকরণন্তি ৰুচ্চতি’’.
ইতি ইমানি চত্তারি ‘‘পুব্বকরণ’’ন্তি অক্খাতানি.
‘‘ছন্দপারিসুদ্ধিউতুক্খানং, ভিক্খুগণনা চ ওৰাদো;
উপোসথস্স এতানি, পুব্বকিচ্চন্তি ৰুচ্চতি.
ইতি ইমানি পঞ্চ পুব্বকরণতো পচ্ছা কত্তব্বানি ‘‘পুব্বকিচ্চ’’ন্তি অক্খাতানি.
‘‘উপোসথো যাৰতিকা চ ভিক্খূ কম্মপ্পত্তা,
সভাগাপত্তিযো চ ন ৰিজ্জন্তি;
ৰজ্জনীযা চ পুগ্গলা তস্মিং ন হোন্তি,
পত্তকল্লন্তি ৰুচ্চতি’’.
ইতি ¶ ইমানি চত্তারি ‘‘পত্তকল্ল’’ন্তি অক্খাতানীতি.
তেহি ¶ সদ্ধিন্তি তেহি আগতেহি সদ্ধিং এতানি পুব্বকরণাদীনি কত্ৰা উপোসথো কাতব্বো. অজ্জ মে উপোসথোতি এত্থ সচে পন্নরসো হোতি, ‘‘অজ্জ মে উপোসথো পন্নরসো’’তিপি অধিট্ঠাতুং ৰট্টতি. চাতুদ্দসিকেপি এসেৰ নযো.
আপত্তিপটিকম্মৰিধিকথা
১৬৯. ভগৰতা পঞ্ঞত্তং ‘‘ন সাপত্তিকেন উপোসথো কাতব্বো’’তি ইদং ‘‘যস্স সিযা আপত্তী’’তিআদিৰচনেনেৰ পারিসুদ্ধিদানপঞ্ঞাপনেন চ পারিসুদ্ধিউপোসথপঞ্ঞাপনেন চ পঞ্ঞত্তং হোতীতি ৰেদিতব্বং. ইত্থন্নামং আপত্তিন্তি থুল্লচ্চযাদীসু একিস্সা নামং গহেত্ৰা ‘‘থুল্লচ্চযং আপত্তিং পাচিত্তিযং আপত্তি’’ন্তি এৰং ৰত্তব্বং. তং পটিদেসেমীতি ইদং ‘‘তং তুম্হমূলে, তং তুয্হমূলে পটিদেসেমী’’তি ৰুত্তেপি সুৰুত্তমেৰ হোতি. পস্সসীতি ইদঞ্চ ‘‘পস্সসি আৰুসো তং আপত্তিং, পস্সথ ভন্তে তং আপত্তি’’ন্তি এৰং ৰত্তব্বং. আম পস্সামীতি ইদং পন ‘‘আম ভন্তে পস্সামি, আম আৰুসো পস্সামী’’তি এৰং ৰুত্তম্পি সুৰুত্তমেৰ হোতি. আযতিং সংৰরেয্যাসীতি এত্থ পন সচে ৰুড্ঢতরো ‘‘আযতিং সংৰরেয্যাথা’’তি ৰত্তব্বো. এৰং ৰুত্তেন পন ‘‘সাধু সুট্ঠু সংৰরিস্সামী’’তি ¶ ৰত্তব্বমেৰ.
যদা নিব্বেমতিকোতি এত্থ সচে পনেস নিব্বেমতিকো ন হোতি, ৰত্থুং কিত্তেত্ৰাৰ দেসেতুং ৰট্টতীতি অন্ধকট্ঠকথাযং ৰুত্তং. তত্রাযং দেসনাৰিধি – সচে মেঘচ্ছন্নে সূরিযে ‘‘কালো নু খো নো’’তি ৰেমতিকো ভুঞ্জতি, তেন ভিক্খুনা ‘‘অহং ভন্তে ৰেমতিকো ভুঞ্জিং’’, সচে কালো অত্থি, ‘‘সম্বহুলা দুক্কটা আপত্তিযো আপন্নোম্হি, নো চে অত্থি, ‘‘সম্বহুলা পাচিত্তিযা আপন্নোম্হী’’তি এৰং ৰত্থুং কিত্তেত্ৰা ‘‘অহং ভন্তে যা তস্মিং ৰত্থুস্মিং সম্বহুলা দুক্কটা ৰা পাচিত্তিযা ৰা আপত্তিযো আপন্নো, তা তুম্হমূলে পটিদেসেমী’’তি ৰত্তব্বং. এস নযো সব্বাপত্তীসু.
ন ভিক্খৰে সভাগা আপত্তীতি এত্থ যং দ্ৰেপি জনা ৰিকালভোজনাদিনা সভাগৰত্থুনা আপত্তিং আপজ্জন্তি, এৰরূপা ৰত্থুসভাগা ‘‘সভাগা’’তি ¶ ৰুচ্চতি. ৰিকালভোজনপ্পচ্চযা আপন্নং পন অনতিরিত্তভোজনপচ্চযা আপন্নস্স সন্তিকে দেসেতুং ৰট্টতি. যাপি চাযং ৰত্থুসভাগা, সাপি দেসিতা সুদেসিতাৰ. অঞ্ঞং পন দেসনপচ্চযা দেসকো, পটিগ্গহণপ্পচ্চযা ¶ পটিগ্গহকো চাতি উভোপি দুক্কটং আপজ্জন্তি, তং নানাৰত্থুকং হোতি, তস্মা অঞ্ঞমঞ্ঞং দেসেতুং ৰট্টতি.
১৭০. সামন্তো ভিক্খু এৰমস্স ৰচনীযোতি এত্থ সভাগোযেৰ ৰত্তব্বো. ৰিসভাগস্স হি ৰুচ্চমানে ভণ্ডনকলহসঙ্ঘভেদাদীনিপি হোন্তি, তস্মা তস্স অৰত্ৰা ‘‘ইতো ৰুট্ঠহিত্ৰা পটিকরিস্সামী’’তি আভোগং কত্ৰা উপোসথো কাতব্বোতি অন্ধকট্ঠকথাযং ৰুত্তং.
অনাপত্তিপন্নরসকাদিকথা
১৭২. অনাপত্তিপন্নরসকে – তে ন জানিংসূতি সীমং ওক্কন্তাতি ৰা ওক্কমন্তীতি ৰাতি ন জানিংসু. অথঞ্ঞে আৰাসিকা ভিক্খূ আগচ্ছন্তীতি গামং ৰা অরঞ্ঞং ৰা কেনচি করণীযেন গন্ত্ৰা তেসং নিসিন্নট্ঠানং আগচ্ছন্তি. ৰগ্গা সমগ্গসঞ্ঞিনোতি তেসং সীমং ওক্কন্তত্তা ৰগ্গা; সীমং ওক্কন্তভাৰস্স অজাননতো সমগ্গসঞ্ঞিনো.
১৭৩. ৰগ্গাৰগ্গসঞ্ঞিপন্নরসকে – তে জানন্তীতি পব্বতে ৰা থলে ৰা ঠিতা সীমং ওক্কন্তে ৰা ওক্কমন্তে ৰা পস্সন্তি. ৰেমতিকপন্নরসকং ¶ উত্তানমেৰ.
১৭৫. কুক্কুচ্চপকতপন্নরসকে – যথা ইচ্ছায অভিভূতো ‘‘ইচ্ছাপকতো’’তি ৰুচ্চতি, এৰং পুব্বভাগে সন্নিট্ঠানং কত্ৰাপি করণক্খণে অকপ্পিযে অকপ্পিযসঞ্ঞিতাসঙ্খাতেন কুক্কুচ্চেন অভিভূতা ‘‘কুক্কুচ্চপকতা’’তি ৰেদিতব্বা.
১৭৬. ভেদপুরেক্খারপন্নরসকে – অকুসলবলৰতায থুল্লচ্চযং ৰুত্তং.
সীমোক্কন্তিকপেয্যালকথা
১৭৭. আৰাসিকেনআগন্তুকপেয্যালে – যথা পুরিমে আৰাসিকেনআৰাসিকপেয্যালে ‘‘তে ন জানন্তি অথঞ্ঞে আৰাসিকা’’তিআদি ৰুত্তং, এৰং ‘‘তে ন জানন্তি অথঞ্ঞে আগন্তুকা’’তিআদিনা নযেন ¶ সব্বং ৰেদিতব্বং. আগন্তুকেনআৰাসিকপেয্যালে পন – যথা পুরিমপেয্যালে ‘‘আৰাসিকা ভিক্খূ সন্নিপতন্তী’’তি আগতং, এৰং ‘‘আগন্তুকা ভিক্খূ সন্নিপতন্তী’’তি আনেতব্বং ¶ . আগন্তুকেনআগন্তুকপেয্যালে পন – উভযপদেসু আগন্তুকৰসেন যোজেতব্বোতি.
১৭৮. আৰাসিকানং ভিক্খূনং চাতুদ্দসো হোতি, আগন্তুকানং পন্নরসোতি এত্থ যেসং পন্নরসো, তে তিরোরট্ঠতো ৰা আগতা, অতীতং ৰা উপোসথং চাতুদ্দসিকং অকংসূতি ৰেদিতব্বা. আৰাসিকানং অনুৰত্তিতব্বন্তি আৰাসিকেহি ‘‘অজ্জুপোসথো চাতুদ্দসো’’তি পুব্বকিচ্চে করিযমানে অনুৰত্তিতব্বং, ন পটিক্কোসিতব্বং. ন অকামা দাতব্বাতি ন অনিচ্ছায দাতব্বা.
লিঙ্গাদিদস্সনকথা
১৭৯. আৰাসিকাকারন্তি আৰাসিকানং আকারং. এস নযো সব্বত্থ. আকারো নাম যেন তেসং ৰত্তসম্পন্না ৰা ন ৰাতি আচারসণ্ঠানং গয্হতি. লিঙ্গং নাম যং তে তত্থ তত্থ লীনে গমযতি; অদিস্সমানেপি জানাপেতীতি অত্থো. নিমিত্তং নাম যং দিস্ৰা তে অত্থীতি ঞাযন্তি. উদ্দেসো নাম যেন তে এৰরূপপরিক্খারাতি উদ্দিসন্তি; অপদেসং লভন্তীতি অত্থো. সব্বমেতং সুপঞ্ঞত্তমঞ্চপীঠাদীনঞ্চেৰ পদসদ্দাদীনঞ্চ অধিৰচনং, যথাযোগং পন যোজেতব্বং. আগন্তুকাকারাদীসুপি এসেৰ নযো. তত্থ অঞ্ঞাতকন্তি অঞ্ঞেসং সন্তকং. পাদানং ধোতং উদকনিস্সেকন্তি পাদানং ধোতানং উদকনিস্সেকং. বহুৰচনস্স একৰচনং ৰেদিতব্বং. ‘‘পাদানং ধোতউদকনিস্সেক’’ন্তি ৰা পাঠো; পাদানং ধোৰনউদকনিস্সেকন্তি অত্থো.
১৮০. নানাসংৰাসকাদিৰত্থূসু – সমানসংৰাসকদিট্ঠিন্তি ‘‘সমানসংৰাসকা এতে’’তি দিট্ঠিং. ন পুচ্ছন্তীতি তেসং লদ্ধিং ¶ ন পুচ্ছন্তি; অপুচ্ছিত্ৰাৰ ৰত্তপটিৰত্তিং কত্ৰা একতো উপোসথং করোন্তি. নাভিৰিতরন্তীতি নানাসংৰাসকভাৰং মদ্দিতুং অভিভৰিতুং ন সক্কোন্তি; তং দিট্ঠিং ন নিস্সজ্জাপেন্তীতি অত্থো.
নগন্তব্বগন্তব্বৰারকথা
১৮১. সভিক্খুকা আৰাসাতি যস্মিং আৰাসে উপোসথকারকা ভিক্খূ অত্থি, তম্হা আৰাসা যং ন সক্কোতি তদহেৰ আগন্তুং ¶ , সো আৰাসো উপোসথং অকত্ৰা ন গন্তব্বো. অঞ্ঞত্র সঙ্ঘেনাতি সঙ্ঘপ্পহোনকেহি ভিক্খূহি ৰিনা. অঞ্ঞত্র অন্তরাযাতি পুব্বে ৰুত্তং দসৰিধং অন্তরাযং ¶ ৰিনা. সব্বন্তিমেন পন পরিচ্ছেদেন অত্তচতুত্থেন অন্তরাযে ৰা সতি গন্তুং ৰট্টতি. অনাৰাসোতি নৰকম্মসালাদিকো যো কোচি পদেসো. যথা চ আৰাসাদযো ন গন্তব্বা; এৰং সচে ৰিহারে উপোসথং করোন্তি, উপোসথাধিট্ঠানত্থং সীমাপি নদীপি ন গন্তব্বা. সচে পনেত্থ কোচি ভিক্খু হোতি, তস্স সন্তিকং গন্তুং ৰট্টতি. ৰিস্সট্ঠউপোসথাপি আৰাসা গন্তুং ৰট্টতি; এৰং গতো অধিট্ঠাতুম্পি লভতি. আরঞ্ঞকেনাপি ভিক্খুনা উপোসথদিৰসে গামে পিণ্ডায চরিত্ৰা অত্তনো ৰিহারমেৰ আগন্তব্বং. সচে অঞ্ঞং ৰিহারং ওক্কমতি, তত্থ উপোসথং কত্ৰাৰ আগন্তব্বং, অকত্ৰা ন ৰট্টতি.
১৮২. যং জঞ্ঞা সক্কোমি অজ্জেৰ গন্তুন্তি যং জানেয্য অজ্জেৰ তত্থ গন্তুং সক্কোমীতি; এৰরূপো আৰাসো গন্তব্বো. তত্থ ভিক্খূহি সদ্ধিং উপোসথং করোন্তেনাপি হি ইমিনা নেৰ উপোসথন্তরাযো কতো ভৰিস্সতীতি.
ৰজ্জনীযপুগ্গলসন্দস্সনকথা
১৮৩. ভিক্খুনিযা নিসিন্নপরিসাযাতিআদীসু হত্থপাসুপগমনমেৰ পমাণং. অঞ্ঞত্র অৰুট্ঠিতায পরিসাযাতি ইদঞ্হি পারিৰাসিযপারিসুদ্ধিদানং নাম পরিসায ৰুট্ঠিতকালতো পট্ঠায ন ৰট্টতি, অৰুট্ঠিতায পন ৰট্টতি. তেনাহ – ‘‘অঞ্ঞত্র অৰুট্ঠিতায পরিসাযা’’তি. তস্স লক্খণং ভিক্খুনিৰিভঙ্গে পরিৰাসিযছন্দদানৰণ্ণনতো গহেতব্বং. অনুপোসথেতি চাতুদ্দসিকো চ পন্নরসিকো চাতি ইমে দ্ৰে উপোসথে ঠপেত্ৰা অঞ্ঞস্মিং দিৰসে. অঞ্ঞত্র সঙ্ঘসামগ্গিযাতি যা কোসম্বকভিক্খূনং ৰিয ভিন্নে সঙ্ঘে পুন সঙ্ঘসামগ্গী করিযতি, তথারূপিং সঙ্ঘসামগ্গিং ঠপেত্ৰা ¶ . তদা চ ‘‘সুণাতু মে ভন্তে সঙ্ঘো অজ্জুপোসথো সামগ্গী’’তি ৰত্ৰা কাতব্বো. যে পন কিস্মিঞ্চিদেৰ অপ্পমত্তকে উপোসথং ঠপেত্ৰা পুন সমগ্গা হোন্তি, তেহি উপোসথেযেৰ কাতব্বোতি.
উপোসথক্খন্ধকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
৩. ৰস্সূপনাযিকক্খন্ধকং
ৰস্সূপনাযিকানুজাননকথা
১৮৪. ৰস্সূপনাযিকক্খন্ধকে ¶ ¶ – অপঞ্ঞত্তোতি অননুঞ্ঞাতো অসংৰিহিতো ৰা. তে ইধ ভিক্খূতি তে ভিক্খূ, ইধসদ্দো নিপাতমত্তো. সঙ্ঘাতং আপাদেন্তাতি ৰিনাসং আপাদেন্তা. সঙ্কসাযিস্সন্তীতি অপ্পোস্সুক্কা নিবদ্ধৰাসং ৰসিস্সন্তি. সকুন্তকাতি সকুণা. ৰস্সানে ৰস্সং উপগন্তুন্তি ৰস্সাননামকে তেমাসে ৰস্সং উপগন্তব্বন্তি অত্থো. কতি নু খো ৰস্সূপনাযিকাতি কতি নু খো ৰস্সূপগমনানি. অপরজ্জুগতাযাতি এত্থ অপরজ্জুগতায অস্সাতি অপরজ্জুগতা, তস্সা অপরজ্জুগতায; অতিক্কন্তায অপরস্মিং দিৰসেতি অত্থো. দুতিযনযেপি মাসো গতায অস্সাতি মাসগতা, তস্সা মাসগতায; অতিক্কন্তায মাসে পরিপুণ্ণেতি অত্থো. তস্মা আসাল়্হীপুণ্ণমায অনন্তরে পাটিপদদিৰসে, আসাল়্হীপুণ্ণমিতো ৰা অপরায পুণ্ণমায অনন্তরে পাটিপদদিৰসেযেৰ ৰিহারং পটিজগ্গিত্ৰা পানীযং পরিভোজনীযং উপট্ঠপেত্ৰা সব্বং চেতিযৰন্দনাদিসামীচিকম্মং নিট্ঠাপেত্ৰা ‘‘ইমস্মিং ৰিহারে ইমং তেমাসং ৰস্সং উপেমী’’তি সকিং ৰা দ্ৰত্তিক্খত্তুং ৰা ৰাচং নিচ্ছারেত্ৰা ৰস্সং উপগন্তব্বং.
ৰাচং নিচ্ছারেত্ৰা ৰস্সং উপগন্তব্বং.
ৰস্সানেচারিকাপটিক্খেপাদিকথা
১৮৫-৬. যো পক্কমেয্যাতি এত্থ অনপেক্খগমনেন ৰা অঞ্ঞত্থ অরুণং উট্ঠাপনেন ৰা আপত্তি ৰেদিতব্বা. যো অতিক্কমেয্যাতি এত্থ ৰিহারগণনায আপত্তিযো ৰেদিতব্বা. সচে হি তং দিৰসং ৰিহারসতস্স উপচারং ওক্কমিত্ৰা অতিক্কমতি, সতং আপত্তিযো. সচে পন ৰিহারূপচারং অতিক্কমিত্ৰা অঞ্ঞস্স ৰিহারস্স উপচারং অনোক্কমিত্ৰাৰ নিৰত্ততি, একা এৰ আপত্তি. কেনচি অন্তরাযেন পুরিমিকং অনুপগতেন পচ্ছিমিকা উপগন্তব্বা.
ৰস্সং ¶ উক্কড্ঢিতুকামোতি ৰস্সনামকং ¶ পঠমমাসং উক্কড্ঢিতুকামো, সাৰণমাসং অকত্ৰা পুন আসাল়্হীমাসমেৰ কত্তুকামোতি অত্থো. আগমে জুণ্হেতি আগমে মাসেতি অত্থো. অনুজানামি ভিক্খৰে রাজূনং অনুৰত্তিতুন্তি এত্থ ৰস্সুক্কড্ঢনে ভিক্খূনং কাচি পরিহানি নাম নত্থীতি অনুৰত্তিতুং ¶ অনুঞ্ঞাতং, তস্মা অঞ্ঞস্মিম্পি ধম্মিকে কম্মে অনুৰত্তিতব্বং. অধম্মিকে পন ন কস্সচি অনুৰত্তিতব্বং.
সত্তাহকরণীযানুজাননকথা
১৮৭-৮. সত্তাহকরণীযেসু – সত্তাহকরণীযেন গন্তুন্তি সত্তাহব্ভন্তরে যং কত্তব্বং তং সত্তাহকরণীযং, তেন সত্তাহকরণীযেন করণভূতেন গন্তুং অনুজানামীতি অত্থো. পহিতে গন্তুন্তি ইমেহি সত্তহি ভিক্খুআদীহি দূতে পহিতেযেৰ গন্তুং অনুজানামীতি অত্থো. সত্তাহং সন্নিৰত্তো কাতব্বোতি সত্তাহেযেৰ সন্নিৰত্তিতব্বো, অট্ঠমো অরুণো তত্থেৰ ন উট্ঠাপেতব্বোতি অত্থো.
ভিক্খুনিসঙ্ঘং উদ্দিস্সাতি ইতো পট্ঠায ৰচ্চকুটি জন্তাঘরং জন্তাঘরসালাতি ইমানি তীণি পরিহীনানি.
১৮৯. উদোসিতাদীনি উদোসিতসিক্খাপদাদীসু ৰুত্তানেৰ. রসৰতীতি ভত্তগেহং ৰুচ্চতি. ৰারেয্যং সঞ্চরিত্তসিক্খাপদে ৰুত্তমেৰ. পুরাযং সুত্তন্তো পলুজ্জতীতি যাৰ অযং সুত্তন্তো ন পলুজ্জতি, যাৰ অযং সুত্তন্তো ন ৰিনস্সতি. অঞ্ঞতরং ৰা পনস্স কিচ্চং হোতি করণীযং ৰাতি এতেন পরিসঙ্খতং যংকিঞ্চি করণীযং সঙ্গহিতং হোতি. সব্বত্থ চ ‘‘ইচ্ছামি দানঞ্চ দাতুং ধম্মঞ্চ সোতুং ভিক্খূ চ পস্সিতু’’ন্তি ইমিনাৰ কপ্পিযৰচনেন পেসিতে গন্তব্বং, এতেসং ৰা ৰেৰচনেন. পেয্যালক্কমো পন এৰং ৰেদিতব্বো, যথা ‘‘উপাসকেন সঙ্ঘং উদ্দিস্স ৰিহারাদযো কারাপিতা হোন্তি, সম্বহুলে ভিক্খূ উদ্দিস্স, একং ভিক্খুং উদ্দিস্স, ভিক্খুনিসঙ্ঘং উদ্দিস্স, সম্বহুলা ভিক্খুনিযো, একং ভিক্খুনিং, সম্বহুলা সিক্খমানাযো, একং সিক্খমানং, সম্বহুলে সামণেরে, একং সামণেরং, সম্বহুলা সামণেরিযো, একং সামণেরিং উদ্দিস্স অত্তনো অত্থায নিৰেসনং কারাপিতং হোতী’’তি ৰুত্তং; এৰমেৰ ‘‘উপাসিকায, ভিক্খুনা, ভিক্খুনিযা, সিক্খমানায, সামণেরেন, সামণেরিযা সঙ্ঘং উদ্দিস্সা’’তি সব্বং ৰত্তব্বং. এতেসু সত্তপ্পকারেসু করণীযেসু ¶ পহিতে গন্তব্বং.
পঞ্চন্নংঅপ্পহিতেপিঅনুজাননকথা
১৯৩. পঞ্চন্নং ¶ সত্তাহকরণীযেনাতি এতেসং ভিক্খুআদীনং সহধম্মিকানং ‘‘গিলানভত্তং ৰা গিলানুপট্ঠাকভত্তং ৰা ভেসজ্জং ৰা পরিযেসিস্সামি ¶ , পুচ্ছিস্সামি ৰা, উপট্ঠহিস্সামি ৰা’’তি এৰমাদিনা পরতো ৰিত্থারেত্ৰা দস্সিতেন কারণেন অপ্পহিতেপি গন্তব্বং, পগেৰ পহিতে. ভিক্খু গিলানো হোতি, অনভিরতি উপ্পন্না হোতি, কুক্কুচ্চং উপ্পন্নং হোতি, দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং হোতি, গরুধম্মং অজ্ঝাপন্নো হোতি পরিৰাসারহো, মূলায পটিকস্সনারহো হোতি, মানত্তারহো, অব্ভানারহো, সঙ্ঘো কম্মং কত্তুকামো হোতি, কতং ৰা সঙ্ঘেন কম্মং হোতীতি এতেহি দসহি কারণেহি ভিক্খুস্স সন্তিকং গন্তব্বং. ভিক্খুনিযা সন্তিকং নৰহি কারণেহি গন্তব্বং, সিক্খমানায সন্তিকং ছহি – আদিতো চতূহি, সিক্খা কুপ্পিতা হোতি, উপসম্পজ্জিতুকামা হোতীতি. সামণেরস্সাপি ছহি – আদিতো চতূহি, ৰস্সং পুচ্ছিতুকামো উপসম্পজ্জিতুকামো হোতীতি. সামণেরিযা উপসম্পদং অপনেত্ৰা সিক্খাপদং দাতুকামো হোতীতি ইমিনা সদ্ধিং পঞ্চহি. পরতো মাতাপিতূনং অনুঞ্ঞাতট্ঠানেপি এসেৰ নযো. অন্ধকট্ঠকথাযং পন ‘‘যে মাতাপিতূনং উপট্ঠাকা ঞাতকা ৰা অঞ্ঞাতকা ৰা তেসম্পি অপ্পহিতে গন্তুং ৰট্টতী’’তি ৰুত্তং, তং নেৰ অট্ঠকথাযং, ন পাল়িযা ৰুত্তং, তস্মা ন গহেতব্বং.
পহিতেযেৰঅনুজাননকথা
১৯৯. ভিক্খুগতিকোতি একস্মিং ৰিহারে ভিক্খূহি সদ্ধিং ৰসনকপুরিসো. উন্দ্রিযতীতি পলুজ্জতি. ভণ্ডং ছেদাপিতন্তি দব্বসম্ভারভণ্ডং ছেদাপিতং. আৰহাপেয্যুন্তি আহরাপেয্যুং. দজ্জাহন্তি দজ্জে অহং. সঙ্ঘকরণীযেনাতি এত্থ যংকিঞ্চি উপোসথাগারাদীসু সেনাসনেসু চেতিযছত্তৰেদিকাদীসু ৰা কত্তব্বং, অন্তমসো ভিক্খুনো পুগ্গলিকসেনাসনম্পি, সব্বং সঙ্ঘকরণীযমেৰ. তস্মা তস্স নিপ্ফাদনত্থং দব্বসম্ভারাদীনি ৰা আহরিতুং ৰড্ঢকীপ্পভুতীনং ভত্তৰেতনাদীনি ৰা দাপেতুং গন্তব্বং.
অযং পনেত্থ পাল়িমুত্তকরত্তিচ্ছেদৰিনিচ্ছযো – ধম্মসৰনত্থায অনিমন্তিতেন গন্তুং ন ৰট্টতি. সচে একস্মিং মহাৰাসে পঠমংযেৰ কতিকা কতা হোতি – ‘‘অসুকদিৰসং নাম সন্নিপতিতব্ব’’ন্তি ¶ , নিমন্তিতোযেৰ নাম হোতি, গন্তুং ৰট্টতি. ‘‘ভণ্ডকং ধোৰিস্সামী’’তি গন্তুং ন ৰট্টতি. সচে পন ¶ আচরিযুপজ্ঝাযা পহিণন্তি, ৰট্টতি. নাতিদূরে ৰিহারো হোতি, তত্থ গন্ত্ৰা অজ্জেৰ আগমিস্সামীতি সম্পাপুণিতুং ন সক্কোতি, ৰট্টতি. উদ্দেসপরিপুচ্ছাদীনং অত্থাযপি ¶ গন্তুং ন ৰট্টতি. ‘‘আচরিযং পস্সিস্সামী’’তি পন গন্তুং লভতি. সচে পন নং আচরিযো ‘‘অজ্জ মা গচ্ছা’’তি ৰদতি, ৰট্টতি. উপট্ঠাককুলং ৰা ঞাতিকুলং ৰা দস্সনায গন্তুং ন লভতীতি.
অন্তরাযেঅনাপত্তিৰস্সচ্ছেদকথা
২০১. যেন গামো তেন গন্তুন্তিআদীসু সচে গামো অৰিদূরং গতো হোতি, তত্থ পিণ্ডায চরিত্ৰা ৰিহারমেৰ আগন্ত্ৰা ৰসিতব্বং. সচে দূরং গতো, সত্তাহৰারেন অরুণো উট্ঠাপেতব্বো. ন সক্কা চে হোতি, তত্রেৰ সভাগট্ঠানে ৰসিতব্বং. সচে মনুস্সা যথাপৰত্তানি সলাকভত্তাদীনি দেন্তি, ‘‘ন মযং তস্মিং ৰিহারে ৰসিম্হা’’তি ৰত্তব্বা. ‘‘মযং ৰিহারস্স ৰা পাসাদস্স ৰা ন দেম, তুম্হাকং দেম, যত্থ কত্থচি ৰসিত্ৰা ভুঞ্জথা’’তি ৰুত্তে পন যথাসুখং ভুঞ্জিতব্বং, তেসংযেৰ তং পাপুণাতি. ‘‘তুম্হাকং ৰসনট্ঠানে পাপুণাপেত্ৰা ভুঞ্জথা’’তি ৰুত্তে পন যত্থ ৰসন্তি, তত্থ নেত্ৰা ৰস্সগ্গেন পাপুণাপেত্ৰা ভুঞ্জিতব্বং.
সচে পৰারিতকালে ৰস্সাৰাসিকং দেন্তি, যদি সত্তাহৰারেন অরুণং উট্ঠাপযিংসু, গহেতব্বং. ছিন্নৰস্সেহি পন ‘‘ন মযং তত্থ ৰসিম্হ, ছিন্নৰস্সা ময’’ন্তি ৰত্তব্বং. যদি ‘‘যেসং অম্হাকং সেনাসনং পাপিতং, তে গণ্হন্তূ’’তি ৰদন্তি, গহেতব্বং. যং পন ৰিহারে উপনিক্খিত্তকং মা ৰিনস্সীতি ইধ আহটং চীৰরাদিৰেভঙ্গিযভণ্ডং, তং তত্থেৰ গন্ত্ৰা অপলোকেত্ৰা ভাজেতব্বং. ‘‘ইতো অয্যানং চত্তারো পচ্চযে দেথা’’তি কপ্পিযকারকানং দিন্নে খেত্তৰত্থুআদিকে তত্রুপ্পাদেপি এসেৰ নযো. সঙ্ঘিকঞ্হি ৰেভঙ্গিযভণ্ডং অন্তোৰিহারে ৰা বহিসীমায ৰা হোতু, বহিসীমায ঠিতানং অপলোকেত্ৰা ভাজেতুং ¶ ন ৰট্টতি. উভযত্থ ঠিতম্পি পন অন্তোসীমায ঠিতানং অপলোকেত্ৰা ভাজেতুং ৰট্টতিযেৰ.
সঙ্ঘভেদেঅনাপত্তিৰস্সচ্ছেদকথা
২০২. সঙ্ঘো ¶ ভিন্নোতি এত্থ ভিন্নে সঙ্ঘে গন্ত্ৰা করণীযং নত্থি, যো পন ‘‘ভিজ্জিস্সতী’’তি আসঙ্কিতো, তং সন্ধায ‘‘ভিন্নো’’তি ৰুত্তং. সম্বহুলাহি ভিক্খুনীহি সঙ্ঘো ভিন্নোতি এত্থ ন ভিক্খুনীহি সঙ্ঘো ভিন্নোতি দট্ঠব্বো. ৰুত্তঞ্হেতং ‘‘ন খো উপালি ভিক্খুনী সঙ্ঘং ভিন্দতী’’তি. এতা পন নিস্সায অনুবলং কত্ৰা যং সঙ্ঘং ‘‘ভিক্খূ ভিন্দেয্যু’’ন্তি আসঙ্কা হোতি, তং সন্ধাযেতং ৰুত্তং.
ৰজাদীসুৰস্সূপগমনকথা
২০৩. ৰজোতি ¶ গোপালকানং নিৰাসট্ঠানং. যেন ৰজোতি এত্থ ৰজেন সদ্ধিং গতস্স ৰস্সচ্ছেদে অনাপত্তি.
উপকট্ঠাযাতি আসন্নায. সত্থে ৰস্সং উপগন্তুন্তি এত্থ ৰস্সূপনাযিকদিৰসে তেন ভিক্খুনা উপাসকা ৰত্তব্বা ‘‘কুটিকা লদ্ধুং ৰট্টতী’’তি. সচে করিত্ৰা দেন্তি, তত্থ পৰিসিত্ৰা ‘‘ইধ ৰস্সং উপেমী’’তি তিক্খত্তুং ৰত্তব্বং. নো চে দেন্তি, সালাসঙ্খেপেন ঠিতসকটস্স হেট্ঠা উপগন্তব্বং. তম্পি অলভন্তেন আলযো কাতব্বো. সত্থে পন ৰস্সং উপগন্তুং ন ৰট্টতি. আলযো নাম ‘‘ইধ ৰস্সং ৰসিস্সামী’’তি চিত্তুপ্পাদমত্তং. সচে মগ্গপ্পটিপন্নেযেৰ সত্থে পৰারণদিৰসো হোতি, তত্থেৰ পৰারেতব্বং. অথ সত্থো অন্তোৰস্সেযেৰ ভিক্খুনা পত্থিতট্ঠানং পত্ৰা অতিক্কমতি, পত্থিতট্ঠানে ৰসিত্ৰা তত্থ ভিক্খূহি সদ্ধিং পৰারেতব্বং. অথাপি সত্থো অন্তোৰস্সেযেৰ অন্তরা একস্মিং গামে তিট্ঠতি ৰা ৰিপ্পকিরতি ৰা, তস্মিংযেৰ গামে ভিক্খূহি সদ্ধিং ৰসিত্ৰা পৰারেতব্বং, অপৰারেত্ৰা ততো পরং গন্তুং ন ৰট্টতি.
নাৰাযং ৰস্সং উপগচ্ছন্তেনাপি কুটিযংযেৰ উপগন্তব্বং. পরিযেসিত্ৰা অলভন্তেন আলযো কাতব্বো. সচে অন্তোতেমাসং নাৰা সমুদ্দেযেৰ হোতি, তত্থেৰ পৰারেতব্বং. অথ নাৰা কূলং লভতি, অযঞ্চ পরতো গন্তুকামো হোতি, গন্তুং ন ৰট্টতি. নাৰায লদ্ধগামেযেৰ ৰসিত্ৰা ভিক্খূহি সদ্ধিং পৰারেতব্বং. সচেপি নাৰা অনুতীরমেৰ অঞ্ঞত্থ গচ্ছতি, ভিক্খু চ পঠমং লদ্ধগামেযেৰ ৰসিতুকামো, নাৰা গচ্ছতু ভিক্খুনা তত্থেৰ ৰসিত্ৰা ভিক্খূহি সদ্ধিং পৰারেতব্বং ¶ .
ইতি ¶ ৰজে সত্থে নাৰাযন্তি তীসু ঠানেসু নত্থি ৰস্সচ্ছেদে আপত্তি, পৰারেতুঞ্চ লভতি. পুরিমেসু পন ‘‘ৰাল়েহি উব্বাল়্হা হোন্তী’’তিআদীসু সঙ্ঘভেদপরিযন্তেসু ৰত্থূসু কেৰলং অনাপত্তি হোতি, পৰারেতুং পন ন লভতি.
২০৪. ন ভিক্খৰে রুক্খসুসিরেতি এত্থ সুদ্ধে রুক্খসুসিরেযেৰ ন ৰট্টতি; মহন্তস্স পন রুক্খসুসিরস্স অন্তো পদরচ্ছদনং কুটিকং কত্ৰা পৰিসনদ্ৰারং যোজেত্ৰা উপগন্তুং ৰট্টতি. রূক্খং ছিন্দিত্ৰা খাণুকমত্থকে পদরচ্ছদনং কুটিকং কত্ৰাপি ৰট্টতিযেৰ. রুক্খৰিটভিযাতি ¶ এত্থাপি সুদ্ধে ৰিটপমত্তে ন ৰট্টতি. মহাৰিটপে পন অট্টকং বন্ধিত্ৰা তত্থ পদরচ্ছদনং কুটিকং কত্ৰা উপগন্তব্বং. অসেনাসনিকেনাতি যস্স পঞ্চন্নং ছদনানং অঞ্ঞতরেন ছন্নং যোজিতদ্ৰারবন্ধনং সেনাসনং নত্থি, তেন ন উপগন্তব্বং. ন ভিক্খৰে ছৰকুটিকাযন্তি ছৰকুটিকা নাম টঙ্কিতমঞ্চাদিভেদা কুটি, তত্থ উপগন্তুং ন ৰট্টতি. সুসানে পন অঞ্ঞং কুটিকং কত্ৰা উপগন্তুং ৰট্টতি. ন ভিক্খৰে ছত্তেতি এত্থাপি চতূসু থম্ভেসু ছত্তং ঠপেত্ৰা আৰরণং কত্ৰা দ্ৰারং যোজেত্ৰা উপগন্তুং ৰট্টতি, ছত্তকুটিকা নামেসা হোতি. চাটিযাতি এত্থাপি মহন্তেন কপল্লেন ছত্তে ৰুত্তনযেন কুটিং কত্ৰা উপগন্তুং ৰট্টতি.
অধম্মিককতিকাদিকথা
২০৫. এৰরূপা কতিকাতি এত্থ অঞ্ঞাপি যা ঈদিসী অধম্মিকা কতিকা হোতি, সা ন কাতব্বাতি অত্থো. তস্সা লক্খণং মহাৰিভঙ্গে ৰুত্তং.
২০৭-৮. পটিস্সৰে চ আপত্তি দুক্কটস্সাতি এত্থ ন কেৰলং ‘‘ইমং তেমাসং ইধ ৰস্সং ৰসথা’’তি এতস্সেৰ পটিস্সৰে আপত্তি, ‘‘ইমং তেমাসং ভিক্খং গণ্হথ, উভোপি মযং ইধ ৰস্সং ৰসিস্সাম, একতো উদ্দিসাপেস্সামা’’তি ¶ এৰমাদিনাপি তস্স তস্স পটিস্সৰে দুক্কটং. তঞ্চ খো পঠমং সুদ্ধচিত্তস্স পচ্ছা ৰিসংৰাদনপচ্চযা, পঠমম্পি অসুদ্ধচিত্তস্স পন পটিস্সৰে পাচিত্তিযং, ৰিসংৰাদনে দুক্কটন্তি পাচিত্তিযেন সদ্ধিং দুক্কটং যুজ্জতি.
সো ¶ তদহেৰ অকরণীযোতিআদীসু সচে ৰস্সং অনুপগন্ত্ৰা ৰা পক্কমতি, উপগন্ত্ৰা ৰা সত্তাহং বহিদ্ধা ৰীতিনামেতি, পুরিমিকা চ ন পঞ্ঞাযতি, পটিস্সৰে চ আপত্তি. ৰস্সং উপগন্ত্ৰা পন অরুণং অনুট্ঠাপেত্ৰা তদহেৰ সত্তাহকরণীযেন পক্কমন্তস্সাপি অন্তোসত্তাহে নিৰত্তন্তস্স অনাপত্তি, কো পন ৰাদো দ্ৰীহতীহং ৰসিত্ৰা অন্তোসত্তাহে নিৰত্তন্তস্স. দ্ৰীহতীহং ৰসিত্ৰাতি এত্থাপি নিরপেক্খেনেৰ উপচারাতিক্কমে ৰস্সচ্ছেদো ৰেদিতব্বো. সচে ইধ ৰসিস্সামীতি আলযো অত্থি, অসতিযা পন ৰস্সং ন উপেতি, গহিতসেনাসনং সুগ্গহিতং, ছিন্নৰস্সো ন হোতি, পৰারেতুং লভতিযেৰ.
সত্তাহং অনাগতায পৰারণাযাতি এত্থ নৰমিতো পট্ঠায গন্তুং ৰট্টতি, আগচ্ছতু ৰা মা ৰা, অনাপত্তি. সেসং উত্তানমেৰাতি.
ৰস্সূপনাযিকক্খন্ধকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
৪. পৰারণাক্খন্ধকং
অফাসুকৰিহারকথা
২০৯. পৰারণাক্খন্ধকে ¶ ¶ – নেৰ আলপেয্যাম ন সল্লপেয্যামাতি এত্থ আলাপো নাম পঠমৰচনং; সল্লাপো পচ্ছিমৰচনং. হত্থৰিলঙ্ঘকেনাতি হত্থুক্খেপকেন. পসুসংৰাসন্তি পসূনং ৰিয সংৰাসং. পসৰোপি হি অত্তনো উপ্পন্নং সুখদুক্খং অঞ্ঞমঞ্ঞস্স ন আরোচেন্তি, পটিসন্থারং ন করোন্তি, তথা এতেপি ন অকংসু; তস্মা নেসং সংৰাসো ‘‘পসুসংৰাসো’’তি ৰুচ্চতি. এস নযো সব্বত্থ. ন ভিক্খৰে মূগব্বতং তিত্থিযসমাদানন্তি ‘‘ইমং তেমাসং ন কথেতব্ব’’ন্তি এৰরূপং ৰতসমাদানং ন কাতব্বং; অধম্মকতিকা হেসা. অঞ্ঞমঞ্ঞানুলোমতাতি অঞ্ঞমঞ্ঞং ৰত্তুং অনুলোমভাৰো. ‘‘ৰদন্তু মং আযস্মন্তো’’তি ¶ হি ৰদন্তং সক্কা হোতি কিঞ্চি ৰত্তুং; ন ইতরং. আপত্তিৰুট্ঠানতা ৰিনযপুরেক্খারতাতি আপত্তীহি ৰুট্ঠানভাৰো ৰিনযং পুরতো কত্ৰা চরণভাৰো. ‘‘ৰদন্তু মং আযস্মন্তো’’তি হি এৰং ৰদন্তো আপত্তীহি ৰুট্ঠহিস্সতি, ৰিনযঞ্চ পুরক্খত্ৰা ৰিহরিস্সতীতি ৰুচ্চতি.
২১০. সুণাতু মে ভন্তে সঙ্ঘো অজ্জ পৰারণা, যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো পৰারেয্যাতি অযং সব্বসঙ্গাহিকা নাম ঞত্তি; এৰঞ্হি ৰুত্তে তেৰাচিকং দ্ৰেৰাচিকং একৰাচিকঞ্চ পৰারেতুং ৰট্টতি. সমানৰস্সিকং ন ৰট্টতি. ‘‘তেৰাচিকং পৰারেয্যা’’তি ৰুত্তে পন তেৰাচিকমেৰ ৰট্টতি, অঞ্ঞং ন ৰট্টতি. ‘‘দ্ৰেৰাচিকং পৰারেয্যা’’তি ৰুত্তে দ্ৰেৰাচিকঞ্চ তেৰাচিকঞ্চ ৰট্টতি, একৰাচিকঞ্চ সমানৰস্সিকঞ্চ ন ৰট্টতি. ‘‘একৰাচিকং পৰারেয্যা’’তি ৰুত্তে পন একৰাচিক-দ্ৰেৰাচিক-তেৰাচিকানি ৰট্টন্তি, সমানৰস্সিকমেৰ ন ৰট্টতি. ‘‘সমানৰস্সিক’’ন্তি ৰুত্তে সব্বং ৰট্টতি.
২১১. অচ্ছন্তীতি নিসিন্নাৰ হোন্তি, ন উট্ঠহন্তি. তদমন্তরাতি তদন্তরা; তাৰতকং কালন্তি অত্থো.
পৰারণাভেদকথা
২১২. চাতুদ্দসিকা ¶ ¶ চ পন্নরসিকা চাতি এত্থ চাতুদ্দসিকায ‘‘অজ্জ পৰারণা চাতুদ্দসী’’তি এৰং পুব্বকিচ্চং কাতব্বং, পন্নরসিকায ‘‘অজ্জ পৰারণা পন্নরসী’’তি.
পৰারণকম্মেসু সচে একস্মিং ৰিহারে পঞ্চসু ভিক্খূসু ৰসন্তেসু একস্স পৰারণং আহরিত্ৰা চত্তারো গণঞত্তিং ঠপেত্ৰা পৰারেন্তি, চতূসু তীসু ৰা ৰসন্তেসু একস্স পৰারণং আহরিত্ৰা তযো ৰা দ্ৰে ৰা সঙ্ঘঞত্তিং ঠপেত্ৰা পৰারেন্তি, সব্বমেতং অধম্মেনৰগ্গং পৰারণকম্মং.
সচে পন সব্বেপি পঞ্চ জনা একতো সন্নিপতিত্ৰা গণঞত্তিং ঠপেত্ৰা পৰারেন্তি, চত্তারো তযো ৰা দ্ৰে ৰা ৰসন্তা একতো সন্নিপতিত্ৰা সঙ্ঘঞত্তিং ঠপেত্ৰা পৰারেন্তি, সব্বমেতং অধম্মেনসমগ্গং পৰারণকম্মং.
সচে পঞ্চসু জনেসু একস্স পৰারণং আহরিত্ৰা চত্তারো সঙ্ঘঞত্তিং ঠপেত্ৰা পৰারেন্তি, চতূসু তীসু ৰা একস্স পৰারণং আহরিত্ৰা তযো ৰা দ্ৰে ৰা গণঞত্তিং ঠপেত্ৰা পৰারেন্তি, সব্বমেতং ধম্মেনৰগ্গং পৰারণকম্মং ¶ .
সচে পন সব্বেপি পঞ্চ জনা একতো সন্নিপতিত্ৰা সঙ্ঘঞত্তিং ঠপেত্ৰা পৰারেন্তি, চত্তারো ৰা তযো ৰা একতো সন্নিপতিত্ৰা গণঞত্তিং ঠপেত্ৰা পৰারেন্তি, দ্ৰে অঞ্ঞমঞ্ঞং পৰারেন্তি, এককো ৰসন্তো অধিট্ঠানপৰারণং করোতি, সব্বমেতং ধম্মেনসমগ্গং নাম পৰারণকম্মন্তি.
পৰারণাদানানুজাননকথা
২১৩. দিন্না হোতি পৰারণাতি এত্থ এৰং দিন্নায পৰারণায পৰারণাহারকেন সঙ্ঘং উপসঙ্কমিত্ৰা এৰং পৰারেতব্বং – ‘‘তিস্সো ভন্তে ভিক্খু সঙ্ঘং পৰারেতি দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা, ৰদতু তং ভন্তে সঙ্ঘো অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তো পটিকরিস্সতি. দুতিযম্পি…পে… ততিযম্পি ভন্তে তিস্সো ভিক্খু সঙ্ঘং পৰারেতি…পে… পটিকরিস্সতী’’তি ¶ . সচে পন ৰুড্ঢতরো হোতি, ‘‘আযস্মা ভন্তে তিস্সো’’তি ৰত্তব্বং; এৰঞ্হি তেন তস্সত্থায পৰারিতং হোতীতি.
পৰারণং ¶ দেন্তেন ছন্দম্পি দাতুন্তি এত্থ ছন্দদানং উপোসথক্খন্ধকে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং. ইধাপি চ ছন্দদানং অৰসেসকম্মত্থায. তস্মা সচে পৰারণং দেন্তো ছন্দং দেতি, ৰুত্তনযেন আহটায পৰারণায তেন চ ভিক্খুনা সঙ্ঘেন চ পৰারিতমেৰ হোতি. অথ পৰারণমেৰ দেতি, ন ছন্দং, তস্স চ পৰারণায আরোচিতায সঙ্ঘেন চ পৰারিতে সব্বেসং সুপ্পৰারিতং হোতি, অঞ্ঞং পন কম্মং কুপ্পতি. সচে ছন্দমেৰ দেতি ন পৰারণং, সঙ্ঘস্স পৰারণা চ সেসকম্মানি চ ন কুপ্পন্তি, তেন পন ভিক্খুনা অপ্পৰারিতং হোতি. পৰারণদিৰসে পন বহিসীমাযং পৰারণং অধিট্ঠহিত্ৰা আগতেনপি ছন্দো দাতব্বো, তেন সঙ্ঘস্স পৰারণকম্মং ন কুপ্পতি.
২১৮. অজ্জ মে পৰারণাতি এত্থ সচে চাতুদ্দসিকা হোতি, ‘‘অজ্জ মে পৰারণা চাতুদ্দসী’’তি সচে পন্নরসিকা ‘‘অজ্জ মে পৰারণা পন্নরসী’’তি এৰং অধিট্ঠাতব্বং.
২১৯. তদহুপৰারণায আপত্তিন্তিআদি ৰুত্তনযমেৰ.
অনাপত্তিপন্নরসকাদিকথা
২২২. পুন পৰারেতব্বন্তি পুন পুব্বকিচ্চং কত্ৰা ঞত্তিং ঠপেত্ৰা সঙ্ঘত্থেরতো পট্ঠায পৰারেতব্বং. সেসং উপোসথক্খন্ধকৰণ্ণনাযং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং.
২২৮. আগন্তুকেহি ¶ আৰাসিকানং অনুৰত্তিতব্বন্তি ‘‘অজ্জ পৰারণা চাতুদ্দসী’’তি এতদেৰ পুব্বকিচ্চং কাতব্বং. পন্নরসিকৰারেপি এসেৰ নযো. আৰাসিকেহি নিস্সীমং গন্ত্ৰা পৰারেতব্বন্তি অস্সাৰসানে অযং পাল়িমুত্তকৰিনিচ্ছযো – সচে পুরিমিকায পঞ্চ ভিক্খূ ৰস্সং উপগতা, পচ্ছিমিকাযপি পঞ্চ, পুরিমেহি ঞত্তিং ঠপেত্ৰা পৰারিতে পচ্ছিমেহি তেসং সন্তিকে পারিসুদ্ধিউপোসথো কাতব্বো, ন একস্মিং উপোসথগ্গে দ্ৰে ঞত্তিযো ঠপেতব্বা. সচেপি পচ্ছিমিকায উপগতা চত্তারো তযো দ্ৰে একো ৰা হোতি, এসেৰ নযো. অথ পুরিমিকায চত্তারো পচ্ছিমিকাযপি চত্তারো তযো দ্ৰে একো ৰা এসেৰ নযো. অথাপি পুরিমিকায তযো, পচ্ছিমিকাযপি তযো দ্ৰে ৰা, এসেৰ নযো. ইদঞ্হেত্থ লক্খণং – সচে পুরিমিকায উপগতেহি পচ্ছিমিকায ¶ উপগতা থোকতরা ¶ চেৰ হোন্তি সমসমা চ, সঙ্ঘপৰারণায গণং পূরেন্তি, সঙ্ঘপৰারণাৰসেন ঞত্তি ঠপেতব্বাতি.
সচে পন পুরিমিকায তযো, পচ্ছিমিকায একো হোতি, তেন সদ্ধিং তে চত্তারো হোন্তি, চতুন্নং সঙ্ঘঞত্তিং ঠপেত্ৰা পৰারেতুং ন ৰট্টতি. গণঞত্তিযা পন সো গণপূরকো হোতি, তস্মা গণৰসেন ঞত্তিং ঠপেত্ৰা পুরিমেহি পৰারেতব্বং. ইতরেন তেসং সন্তিকে পারিসুদ্ধিউপোসথো কাতব্বো. সচে পুরিমিকায দ্ৰে পচ্ছিমিকায দ্ৰে ৰা একো ৰা হোতি, এসেৰ নযো. সচে পুরিমিকায একো, পচ্ছিমিকাযপি একো হোতি, একেন একস্স সন্তিকে পৰারেতব্বং, একেন পারিসুদ্ধিউপোসথো কাতব্বো. সচে পন পুরিমৰস্সূপগতেহি পচ্ছিমৰস্সূপগতা একেনপি অধিকতরা হোন্তি, পঠমং পাতিমোক্খং উদ্দিসিত্ৰা পচ্ছা থোকতরেহি তেসং সন্তিকে পৰারেতব্বং.
কত্তিকচাতুমাসিনিযা পৰারণায পন সচে পঠমং ৰস্সূপগতেহি মহাপৰারণায পৰারিতেহি পচ্ছা উপগতা অধিকতরা ৰা সমসমা ৰা হোন্তি, পৰারণাঞত্তিং ঠপেত্ৰা পৰারেতব্বং. তেহি পৰারিতে পচ্ছা ইতরেহি পারিসুদ্ধিউপোসথো কাতব্বো. অথ মহাপৰারণায পৰারিতা বহূ ভিক্খূ হোন্তি, পচ্ছিমৰস্সূপগতা ¶ থোকতরা ৰা একো ৰা, পাতিমোক্খে উদ্দিট্ঠে পচ্ছা তেসং সন্তিকে তেন পৰারেতব্বং.
২৩৩. ন চ ভিক্খৰে অপ্পৰারণায পৰারেতব্বং, অঞ্ঞত্র সঙ্ঘসামগ্গিযাতি এত্থ কোসম্বকসামগ্গীসদিসাৰ সামগ্গী ৰেদিতব্বা. ‘‘অজ্জ পৰারণা সামগ্গী’’তি এৰঞ্চেত্থ পুব্বকিচ্চং কাতব্বং. যে পন কিস্মিঞ্চিদেৰ অপ্পমত্তকে পৰারণং ঠপেত্ৰা সমগ্গা হোন্তি, তেহি পৰারণাযমেৰ পৰারণা কাতব্বা. সামগ্গীপৰারণং করোন্তেহি চ পঠমপৰারণং ঠপেত্ৰা পাটিপদতো পট্ঠায যাৰ কত্তিকচাতুমাসিনী পুণ্ণমা, এত্থন্তরে কাতব্বা, ততো পচ্ছা ৰা পুরে ৰা ন ৰট্টতি.
দ্ৰেৰাচিকাদিপৰারণাকথা
২৩৪. দ্ৰেৰাচিকং পৰারেতুন্তি এত্থ ঞত্তিং ঠপেন্তেনাপি ‘‘যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং সঙ্ঘো দ্ৰেৰাচিকং পৰারেয্যা’’তি ৰত্তব্বং, একৰাচিকে ‘‘একৰাচিকং ¶ পৰারেয্যা’’তি, সমানৰস্সিকেপি ‘‘সমানৰস্সিকং পৰারেয্যা’’তি ৰত্তব্বং, এত্থ চ বহূপি সমানৰস্সা একতো পৰারেতুং লভন্তি.
পৰারণাঠপনকথা
২৩৬. ভাসিতায ¶ লপিতায অপরিযোসিতাযাতি এত্থ সব্বসঙ্গাহিকঞ্চ পুগ্গলিকঞ্চাতি দুৰিধং পৰারণাঠপনং. তত্থ সব্বসঙ্গাহিকে ‘‘সুণাতু মে ভন্তে সঙ্ঘো…পে… সঙ্ঘো তেৰাচিকং পৰারে’’ ইতি সুকারতো যাৰ রেকারো, তাৰ ভাসিতা লপিতা অপরিযোসিতাৰ হোতি পৰারণা. এত্থন্তরে একপদেপি ঠপেন্তেন ঠপিতা হোতি পৰারণা. ‘য্য’কারে পন পত্তে পরিযোসিতা হোতি, তস্মা ততো পট্ঠায ঠপেন্তেন ঠপিতাপি অট্ঠপিতা হোতি. পুগ্গলিকঠপনে পন – ‘‘সঙ্ঘং ভন্তে পৰারেমি…পে… ততিযম্পি ভন্তে সঙ্ঘং পৰারেমি দিট্ঠেন ৰা…পে… পস্সন্তো পটী’’তি সঙ্কারতো যাৰ অযং সব্বপচ্ছিমো ‘টি’কারো তাৰ ভাসিতা লপিতা অপরিযোসিতাৰ হোতি পৰারণা, এত্থন্তরে একপদেপি ঠপেন্তেন ঠপিতা হোতি পৰারণা, ‘‘করিস্সামী’’তি ৰুত্তে পন পরিযোসিতা হোতি, তস্মা ‘‘করিস্সামী’’তি এতস্মিং পদে পত্তে ঠপিতাপি অট্ঠপিতা হোতি. এস নযো দ্ৰেৰাচিকএকৰাচিকসমানৰস্সিকাসুপি. এতাসুপি ¶ হি টিকারাৰসানংযেৰ ঠপনখেত্তন্তি.
২৩৭. অনুযুঞ্জিযমানোতি ‘‘কিম্হি নং ঠপেসী’’তি পরতো ৰুত্তনযেন পুচ্ছিযমানো. ওমদ্দিত্ৰাতি এতানি ‘‘অলং ভিক্খু মা ভণ্ডন’’ন্তিআদীনি ৰচনানি ৰত্ৰা, ৰচনোমদ্দনা হি ইধ ওমদ্দনাতি অধিপ্পেতা. অনুদ্ধংসিতং পটিজানাতীতি ‘‘অমূলকেন পারাজিকেন অনুদ্ধংসিতো অযং মযা’’তি এৰং পটিজানাতি. যথাধম্মন্তি সঙ্ঘাদিসেসেন অনুদ্ধংসনে পাচিত্তিযং; ইতরেহি দুক্কটং. নাসেত্ৰাতি লিঙ্গনাসনায নাসেত্ৰা.
২৩৮. সাস্স যথাধম্মং পটিকতাতি এত্তকমেৰ ৰত্ৰা পৰারেথাতি ৰত্তব্বা, অসুকা নাম আপত্তীতি ইদং পন ন ৰত্তব্বং, এতঞ্হি কলহস্স মুখং হোতি.
ৰত্থুঠপনাদিকথা
২৩৯. ইদং ৰত্থু পঞ্ঞাযতি ন পুগ্গলোতি এত্থ চোরা কির অরঞ্ঞৰিহারে পোক্খরণিতো মচ্ছে গহেত্ৰা পচিত্ৰা খাদিত্ৰা অগমংসু. সো ¶ তং ৰিপ্পকারং দিস্ৰা আরামে ৰা কিঞ্চি ধুত্তেন কতং ৰিপ্পকারং দিস্ৰা ‘‘ভিক্খুস্স ইমিনা কম্মেন ভৰিতব্ব’’ন্তি সল্লক্খেত্ৰা এৰমাহ. ৰত্থুং ঠপেত্ৰা সঙ্ঘো পৰারেয্যাতি ‘‘যদা তং পুগ্গলং জানিস্সাম, তদা নং চোদেস্সাম. ইদানি পন সঙ্ঘো পৰারেতূ’’তি অযমেত্থ অত্থো. ইদানেৰ নং ৰদেহীতি সচে ইমিনা ¶ ৰত্থুনা কঞ্চি পুগ্গলং পরিসঙ্কসি, ইদানেৰ নং অপদিসাহীতি অত্থো. সচে অপদিসতি, তং পুগ্গলং অনুৰিজ্জিত্ৰা পৰারেতব্বং; নো চে অপদিসতি, উপপরিক্খিত্ৰা জানিস্সামাতি পৰারেতব্বং.
অযং পুগ্গলো পঞ্ঞাযতি ন ৰত্থূতি এত্থ একো ভিক্খু মালাগন্ধৰিলেপনেহি চেতিযং ৰা পূজেসি, অরিট্ঠং ৰা পিৰি, তস্স তদনুরূপো সরীরগন্ধো অহোসি; সো তং গন্ধং সন্ধায ‘‘ইমস্স ভিক্খুনো এৰরূপো সরীরগন্ধো’’তি ৰত্থুং পকাসেন্তো এৰমাহ. পুগ্গলং ঠপেত্ৰা সঙ্ঘো পৰারেয্যাতি এতং পুগ্গলং ঠপেত্ৰা সঙ্ঘো পৰারেতু. ইদানেৰ নং ৰদেহীতি যং ত্ৰং পুগ্গলং ঠপেসি, তস্স পুগ্গলস্স ইদানেৰ দোসং ৰদ. সচে অযমস্স দোসোতি ৰদতি, তং ¶ পুগ্গলং সোধেত্ৰা পৰারেতব্বং. অথ নাহং জানামীতি ৰদতি, উপপরিক্খিত্ৰা জানিস্সামাতি পৰারেতব্বং.
ইদং ৰত্থু চ পুগ্গলো চ পঞ্ঞাযতীতি পুরিমনযেনেৰ চোরেহি মচ্ছে গহেত্ৰা পচিত্ৰা পরিভুত্তট্ঠানঞ্চ গন্ধাদীহি নহানট্ঠানঞ্চ দিস্ৰা ‘‘পব্বজিতস্স কম্ম’’ন্তি মঞ্ঞমানো সো এৰমাহ. ইদানেৰ নং ৰদেহীতি ইদানেৰ তেন ৰত্থুনা পরিসঙ্কিতং পুগ্গলং ৰদেহি; ইদং পন উভযম্পি দিস্ৰা দিট্ঠকালতো পট্ঠায ৰিনিচ্ছিনিত্ৰাৰ পৰারেতব্বং. কল্লং ৰচনাযাতি কল্লং চোদনায; চোদেতুং ৰট্টতীতি অত্থো. কস্মা? পৰারণতো পুব্বে অৰিনিচ্ছিতত্তা পচ্ছা চ দিস্ৰা চোদিতত্তাতি. উক্কোটনকং পাচিত্তিযন্তি ইদঞ্হি উভযং পুব্বে পৰারণায দিস্ৰা ৰিনিচ্ছিনিত্ৰাৰ ভিক্খূ পৰারেন্তি, তস্মা পুন তং উক্কোটেন্তস্স আপত্তি.
ভণ্ডনকারকৰত্থুকথা
২৪০. দ্ৰে তযো উপোসথে চাতুদ্দসিকে কাতুন্তি এত্থ চতুত্থপঞ্চমা দ্ৰে, ততিযো পন পকতিযাপি চতুদ্দসিকোযেৰাতি. তস্মা ¶ ততিযচতুত্থা ৰা ততিযচতুত্থপঞ্চমা ৰা দ্ৰে তযো চাতুদ্দসিকা কাতব্বা. অথ চতুত্থে কতে সুণন্তি, পঞ্চমো চাতুদ্দসিকো কাতব্বো. এৰম্পি দ্ৰে চাতুদ্দসিকা হোন্তি. এৰং করোন্তা ভণ্ডনকারকানং তেরসে ৰা চাতুদ্দসে ৰা ইমে পন্নরসীপৰারণং পৰারেস্সন্তি. এৰং পৰারেন্তেহি চ বহিসীমায সামণেরে ঠপেত্ৰা ‘‘তে আগচ্ছন্তী’’তি সুত্ৰা লহুং লহুং সন্নিপতিত্ৰা পৰারেতব্বং. এতমত্থং দস্সেতুং ‘‘তে চে ভিক্খৰে…পে… তথা করোন্তূ’’তি ৰুত্তং.
অসংৰিহিতাতি ¶ সংৰিদহনরহিতা আগমনজাননত্থায অকতসংৰিদহিতা; অৰিঞ্ঞাতাৰ হুত্ৰাতি অত্থো. তেসং ৰিক্খিত্ৰাতি ‘‘কিলন্তত্থ মুহুত্তং ৰিস্সমথা’’তিআদিনা নযেন সম্মোহং কত্ৰাতি অত্থো. নো চে লভেথাতি নো চে বহিসীমং গন্তুং লভেয্যুং; ভণ্ডনকারকানং সামণেরেহি চ দহরভিক্খূহি চ নিরন্তরং অনুবদ্ধাৰ হোন্তি. আগমে জুণ্হেতি যং সন্ধায আগমে জুণ্হে পৰারেয্যামাতি ঞত্তিং ঠপেসুং, তস্মিং আগমে জুণ্হে কোমুদিযা ¶ চাতুমাসিনিযা অকামা পৰারেতব্বং, অৰস্সং পৰারেতব্বং, ন হি তং অতিক্কমিত্ৰা পৰারেতুং লব্ভতি. তেহি চে ভিক্খৰে ভিক্খূহি পৰারিযমানেতি এৰং চাতুমাসিনিযা পৰারিযমানে.
পৰারণাসঙ্গহকথা
২৪১. অঞ্ঞতরো ফাসুৰিহারোতি তরুণসমথো ৰা তরুণৰিপস্সনা ৰা. পরিবাহিরা ভৰিস্সামাতি অনিবদ্ধরত্তিট্ঠানদিৰাট্ঠানাদিভাৰেন ভাৰনানুযোগং সম্পাদেতুং অসক্কোন্তা বাহিরা ভৰিস্সাম. সব্বেহেৰ একজ্ঝং সন্নিপতিতব্বন্তি ইমিনা ছন্দদানং পটিক্খিপতি. ভিন্নস্স হি সঙ্ঘস্স সমগ্গকরণকালে তিণৰত্থারকসমথে ইমস্মিঞ্চ পৰারণাসঙ্গহেতি ইমেসু তীসু ঠানেসু ছন্দং দাতুং ন ৰট্টতি. পৰারণাসঙ্গহো নামাযং ৰিস্সট্ঠকম্মট্ঠানানং থামগতসমথৰিপস্সনানং সোতাপন্নাদীনঞ্চ ন দাতব্বো. তরুণসমথৰিপস্সনালাভিনো পন সব্বে ৰা হোন্তু, উপড্ঢা ৰা, একপুগ্গলো ৰা একস্সপি ৰসেন দাতব্বোযেৰ. দিন্নে পৰারণাসঙ্গহে ¶ অন্তোৰস্সে পরিহারোৰ হোতি, আগন্তুকা তেসং সেনাসনং গহেতুং ন লভন্তি. তেহিপি ছিন্নৰস্সেহি ন ভৰিতব্বং, পৰারেত্ৰা পন অন্তরাপি চারিকং পক্কমিতুং লভন্তীতি দস্সনত্থং ‘‘তেহি চে ভিক্খৰে’’তিআদিমাহ. সেসং সব্বত্থ উত্তানমেৰাতি.
পৰারণাক্খন্ধকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
৫. চম্মক্খন্ধকং
সোণকোল়িৰিসৰত্থুকথা
২৪২. চম্মক্খন্ধকে ¶ ¶ – ইস্সরিযাধিপচ্চন্তি ইস্সরভাৰেন চ অধিপতিভাৰেন চ সমন্নাগতং. রজ্জন্তি রাজভাৰং, রঞ্ঞা কত্তব্বকিচ্চং ৰা. সোণো নাম কোল়িৰিসোতি এত্থ সোণোতি তস্স নামং; কোল়িৰিসোতি গোত্তং. পাদতলেসু লোমানীতি রত্তেসু পাদতলেসু সুখুমানি অঞ্জনৰণ্ণানি কম্মচিত্তীকতানি লোমানি জাতানি হোন্তি. সো কির পুব্বে অসীতিসহস্সানং পুরিসানং জেট্ঠপুরিসো হুত্ৰা তেহি সদ্ধিং পচ্চেকবুদ্ধস্স ৰসনট্ঠানে পণ্ণসালং কত্ৰা অত্তনো সস্সিরিকং উণ্ণপাৰারকং পচ্চেকবুদ্ধস্স পাদেহি অক্কমনট্ঠানে পাদপুঞ্ছনিকং কত্ৰা ঠপেসি. তেমাসং পন সব্বেৰ পচ্চেকবুদ্ধং উপট্ঠহিংসু. অযং তস্স চ তেসঞ্চ অসীতিযা গামিকসহস্সানং ¶ পুব্বযোগো.
অসীতিগামিকসহস্সানীতি তেসু গামেসু ৰসন্তানং কুলপুত্তানং অসীতিসহস্সানি. কেনচিদেৰ করণীযেনাতি কেনচি করণীযেন ৰিয; ন পনস্স কিঞ্চি করণীযং অত্থি অঞ্ঞত্র তস্স দস্সনা. রাজা কির তানিপি অসীতিকুলপুত্তসহস্সানি সন্নিপাতাপেন্তো ‘‘এৰং অপরিসঙ্কন্তো সোণো আগমিস্সতী’’তি সন্নিপাতাপেসি. দিট্ঠধম্মিকে অত্থেতি ‘‘কসিৰণিজ্জাদীনি ধম্মেন কত্তব্বানি, মাতাপিতরো ধম্মেন পোসিতব্বা’’তি এৰমাদিনা নযেন ইধলোকহিতে অত্থে অনুসাসিত্ৰা. সো নো ভগৰাতি সো অম্হাকং ভগৰা তুম্হে সম্পরাযিকে অত্থে অনুসাসিস্সতীতি অত্থো.
ভগৰন্তং পটিৰেদেমীতি ভগৰন্তং জানাপেমি. পাটিকায নিমুজ্জিত্ৰাতি সোপানস্স হেট্ঠা অড্ঢচন্দপাসাণে নিমুজ্জিত্ৰা. যস্স দানি ভন্তে ভগৰা কালং মঞ্ঞতীতি যস্স তেসং হিতকিরিযত্থস্স ভগৰা কালং জানাতি. ৰিহারপচ্ছাযাযন্তি ৰিহারপচ্চন্তে ছাযাযং. সমন্নাহরন্তীতি পসাদৰসেন পুনপ্পুনং মনসি করোন্তি. ভিয্যোসোমত্তাযাতি ভিয্যোসোমত্তায পুন ৰিসিট্ঠতরং দস্সেহীতি অত্থো. অন্তরধাযতীতি অদস্সনং হোতি.
সোণস্স পব্বজ্জাকথা
২৪৩. লোহিতেন ¶ ¶ ফুটো হোতীতি লোহিতেন মক্খিতো হোতি. গৰাঘাতনন্তি যত্থ গাৰো হঞ্ঞন্তি, তাদিসোতি অত্থো. কুসলো নাম ৰীণায ৰাদনকুসলো. ৰীণায তন্তিস্সরেতি ৰীণায তন্তিযা সরে. অচ্চাযতাতি অতিআযতা খরমুচ্ছিতা. সরৰতীতি সরসম্পন্না. কম্মঞ্ঞাতি কম্মক্খমা. অতিসিথিলাতি মন্দমুচ্ছনা. সমে গুণে পতিট্ঠিতাতি মজ্ঝিমে সরে ঠপেত্ৰা মুচ্ছিতা. ৰীরিযসমতং অধিট্ঠহাতি ৰীরিযসম্পযুত্তসমতং অধিট্ঠাহি, ৰীরিযং সমথেন যোজেহীতি অত্থো. ইন্দ্রিযানঞ্চ সমতং পটিৰিজ্ঝাতি সদ্ধাদীনং ইন্দ্রিযানং সমতং সমভাৰং. তত্থ সদ্ধং পঞ্ঞায, পঞ্ঞঞ্চ সদ্ধায, ৰীরিযং সমাধিনা, সমাধিঞ্চ ৰীরিযেন যোজযমানো ইন্দ্রিযানং সমতং পটিৰিজ্ঝ. তত্থ চ নিমিত্তং গণ্হাহীতি তস্মিং সমথে সতি, যেন আদাসে মুখবিম্বেনেৰ নিমিত্তেন উপ্পজ্জিতব্বং ¶ , তং সমথনিমিত্তং ৰিপস্সনানিমিত্তং মগ্গনিমিত্তং ফলনিমিত্তঞ্চ গণ্হাহি, নিব্বত্তেহীতি অত্থো.
২৪৪. অঞ্ঞং ব্যাকরেয্যন্তি অরহা অহন্তি জানাপেয্যং. ছ ঠানানীতি ছ কারণানি. অধিমুত্তো হোতীতি পটিৰিজ্ঝিত্ৰা পচ্চক্খং কত্ৰা ঠিতো হোতি. নেক্খম্মাধিমুত্তোতিআদি সব্বং অরহত্তৰসেন ৰুত্তং. অরহত্তঞ্হি সব্বকিলেসেহি নিক্খন্তত্তা নেক্খম্মং, তেহেৰ পৰিৰিত্তত্তা পৰিৰেকো, ব্যাপজ্জাভাৰতো অব্যাপজ্জং, উপাদানস্স খযন্তে উপ্পন্নত্তা উপাদানক্খযো, তণ্হাক্খযন্তে উপ্পন্নত্তা তণ্হক্খযো, সম্মোহাভাৰতো অসম্মোহোতি চ ৰুচ্চতি.
কেৰলং সদ্ধামত্তকন্তি পটিৰেধরহিতং কেৰলং পটিৰেধপঞ্ঞায অসম্মিস্সং সদ্ধামত্তকং. পটিচযন্তি পুনপ্পুনং করণেন ৰুড্ঢিং. ৰীতরাগত্তাতি মগ্গপ্পটিৰেধেন রাগস্স ৰিগতত্তাযেৰ নেক্খম্মসঙ্খাতং অরহত্তং পটিৰিজ্ঝিত্ৰা ঠিতো হোতি. ফলসমাপত্তিৰিহারেনেৰ ৰিহরতি, তন্নিন্নমানসোযেৰ হোতীতি অত্থো. সেসপদেসুপি এসেৰ নযো.
লাভসক্কারসিলোকন্তি ¶ চতুপচ্চযলাভঞ্চ তেসংযেৰ সুকতভাৰঞ্চ ৰণ্ণভণনঞ্চ. নিকামযমানোতি ইচ্ছমানো পত্থযমানো. পৰিৰেকাধিমুত্তোতি ৰিৰেকে অধিমুত্তো অহন্তি এৰং অরহত্তং ব্যাকরোতীতি অত্থো.
সীলব্বতপরামাসন্তি সীলঞ্চ ৰতঞ্চ পরামসিত্ৰা গহিতগহণমত্তং. সারতো পচ্চাগচ্ছন্তোতি ¶ সারভাৰেন জানন্তো. অব্যাপজ্জাধিমুত্তোতি অব্যাপজ্জং অরহত্তং ব্যাকরোতীতি অত্থো. ইমিনাৰ নযেন সব্বৰারেসু অত্থো ৰেদিতব্বো.
ভুসাতি বলৰন্তো. নেৰস্স চিত্তং পরিযাদিযন্তীতি এতস্স খীণাসৰস্স চিত্তং গহেত্ৰা ঠাতুং ন সক্কোন্তি. অমিস্সীকতন্তি অমিস্সকতং. কিলেসাহি আরম্মণেন সদ্ধিং চিত্তং মিস্সং করোন্তি, তেসং অভাৰা অমিস্সীকতং. ঠিতন্তি পতিট্ঠিতং. আনেঞ্জপ্পত্তন্তি অচলনপ্পত্তং. ৰযঞ্চস্সানুপস্সতীতি ¶ তস্স চিত্তস্স উপ্পাদম্পি ৰযম্পি পস্সতি.
নেক্খম্মং অধিমুত্তস্সাতি অরহত্তং পটিৰিজ্ঝিত্ৰা ঠিতস্স. সেসপদেহিপি অরহত্তমেৰ কথিতং. উপাদানক্খযস্সাতি উপযোগত্থে সামিৰচনং. অসম্মোহঞ্চ চেতসোতি চিত্তস্স চ অসম্মোহং অধিমুত্তস্স. দিস্ৰা আযতনুপ্পাদন্তি আযতনানং উপ্পাদঞ্চ ৰযঞ্চ দিস্ৰা. সম্মা চিত্তং ৰিমুচ্চতীতি সম্মা হেতুনা নযেন ইমায ৰিপস্সনায পটিপত্তিযা ফলসমাপত্তিৰসেন চিত্তং ৰিমুচ্চতি, নিব্বানারম্মণে অধিমুচ্চতি. সন্তচিত্তস্সাতি নিব্বুতচিত্তস্স. তাদিনোতি ইট্ঠানিট্ঠে অনুনযপটিঘেহি অকম্পিযত্তা তাদী, তস্স তাদিনো.
দিগুণাদিউপাহনপটিক্খেপকথা
২৪৫. অঞ্ঞং ব্যাকরোন্তীতি অরহত্তং ব্যাকরোন্তি. অত্থো চ ৰুত্তোতি যেন অরহাতি ঞাযতি, সো অত্থো ৰুত্তো. সুত্তত্থো পন সুত্তৰণ্ণনতোযেৰ গহেতব্বো. অত্তা চ অনুপনীতোতি অহং অরহাতি এৰং ব্যঞ্জনৰসেন অত্তা ন উপনীতো. অথ চ পনিধেকচ্চে মোঘপুরিসাতি অঞ্ঞে পন তুচ্ছপুরিসা হসমানা ৰিয অসন্তমেৰ অঞ্ঞং ৰচনমত্তেন সন্তং কত্ৰা ব্যাকরোন্তি. একপলাসিকন্তি একপটলং ¶ . অসীতিসকটৰাহেতি এত্থ দ্ৰে সকটভারা একো ৰাহোতি ৰেদিতব্বো. সত্তহত্থিকঞ্চ অনীকন্তি এত্থ ছ হত্থিনিযো একো চ হত্থীতি ইদমেকং অনীকং. ঈদিসানি সত্ত অনীকানি সত্তহত্থিকং অনীকং নাম. দিগুণাতি দ্ৰিপটলা. তিগুণাতি তিপটলা. গণঙ্গুণূপাহনাতি চতুপটলতো পট্ঠায ৰুচ্চতি.
সব্বনীলিকাদিপটিক্খেপকথা
২৪৬. সব্বনীলিকাতি সব্বাৰ নীলিকা. এস নযো সব্বপীতিকাদীসুপি. তত্থ চ নীলিকা উমাপুপ্ফৰণ্ণা হোতি, পীতিকা কণিকারপুপ্ফৰণ্ণা, লোহিতিকা জযসুমনপুপ্ফৰণ্ণা ¶ , মঞ্জিট্ঠিকা মঞ্জিট্ঠৰণ্ণা এৰ, কণ্হা অদ্দারিট্ঠকৰণ্ণা, মহারঙ্গরত্তা সতপদিপিট্ঠিৰণ্ণা, মহানামরত্তা সম্ভিন্নৰণ্ণা হোতি পণ্ডুপলাসৰণ্ণা. কুরুন্দিযং পন ¶ ‘‘পদুমপুপ্ফৰণ্ণা’’তি ৰুত্তা. এতাসু যংকিঞ্চি লভিত্ৰা রজনং চোল়কেন পুঞ্ছিত্ৰা ৰণ্ণং ভিন্দিত্ৰা ধারেতুং ৰট্টতি. অপ্পমত্তকেপি ভিন্নে ৰট্টতিযেৰ.
নীলকৰদ্ধিকাতি যাসং ৰদ্ধাযেৰ নীলা. এসেৰ নযো সব্বত্থ. এতাপি ৰণ্ণভেদং কত্ৰা ধারেতব্বা. খল্লকবদ্ধাতি পণ্হিপিধানত্থং তলে খল্লকং বন্ধিত্ৰা কতা. পুটবদ্ধাতি যোনকউপাহনা ৰুচ্চতি, যা যাৰজঙ্ঘতো সব্বপাদং পটিচ্ছাদেতি. পালিগুণ্ঠিমাতি পলিগুণ্ঠিত্ৰা কতা; যা উপরি পাদমত্তমেৰ পটিচ্ছাদেতি, ন জঙ্ঘং. তূলপুণ্ণিকাতি তূলপিচুনা পূরেত্ৰা কতা. তিত্তিরপত্তিকাতি তিত্তিরপত্তসদিসা ৰিচিত্তবদ্ধা. মেণ্ডৰিসাণৰদ্ধিকাতি কণ্ণিকট্ঠানে মেণ্ডকসিঙ্গসণ্ঠানে ৰদ্ধে যোজেত্ৰা কতা. অজৰিসাণৰদ্ধিকাদীসুপি এসেৰ নযো. ৰিচ্ছিকাল়িকাপি তত্থেৰ ৰিচ্ছিকনঙ্গুট্ঠসণ্ঠানে ৰদ্ধে যোজেত্ৰা কতা. মোরপিঞ্ছপরিসিব্বিতাতি তলেসু ৰা ৰদ্ধেসু ৰা মোরপিঞ্ছেহি সুত্তকসদিসেহি পরিসিব্বিতা. চিত্রাতি ৰিচিত্রা; এতাসু যংকিঞ্চি লভিত্ৰা, সচে তানি খল্লকাদীনি অপনেত্ৰা সক্কা হোন্তি ৰল়ঞ্জিতুং, ৰল়ঞ্জেতব্বা. তেসু পন সতি ৰল়ঞ্জন্তস্স দুক্কটং. সীহচম্মপরিক্খটা নাম পরিযন্তেসু চীৰরে অনুৰাতং ৰিয সীহচম্মং যোজেত্ৰা কতা. লূৰকচম্মপরিক্খটাতি পক্খিবিল়ালচম্মপরিক্খটা ¶ . এতাসুপি যা কাচি লভিত্ৰা তং চম্মং অপনেত্ৰা ধারেতব্বা.
২৪৭. ওমুক্কন্তি পটিমুঞ্চিত্ৰা অপনীতং. নৰাতি অপরিভুত্তা.
অজ্ঝারামেউপাহনপটিক্খেপকথা
২৪৮. অভিজীৰনিকস্সাতি যেন সিপ্পেন অভিজীৰন্তি, জীৰিকং কপ্পেন্তি, তস্স কারণাতি অত্থো. ইধ খো তং ভিক্খৰেতি এত্থ তন্তি নিপাতমত্তং, ইধ খো ভিক্খৰে সোভেয্যাথাতি ¶ অত্থো. যং তুম্হেতি যে তুম্হে. অথ ৰা যদি তুম্হেতি ৰুত্তং হোতি. যদিসদ্দস্স হি অত্থে অযং নিপাতো. আচরিযেসূতিআদিম্হি পব্বজ্জাচরিযো, উপসম্পদাচরিযো, নিস্সযাচারিযো, উদ্দেসাচরিযোতি ইমে চত্তারোপি ইধ আচরিযা এৰ. অৰস্সিকস্স ছব্বস্সো আচরিযমত্তো. সো হি চতুৰস্সকালে তং নিস্সায ৰচ্ছতি; এৰং একৰস্সস্স সত্তৰস্সো, দুৰস্সস্স অট্ঠৰস্সো, তিৰস্সস্স নৰৰস্সো, চতুৰস্সস্স দসৰস্সো. ইমেপি আচরিযমত্তা এৰ ¶ . উপজ্ঝাযস্স সন্দিট্ঠসম্ভত্তা পন সহাযভিক্খূ, যে ৰা পন কেচি দসহি ৰস্সেহি মহন্ততরা তে সব্বেপি উপজ্ঝাযমত্তা নাম. এত্তকেসু ভিক্খূসু অনুপাহনেসু চঙ্কমন্তেসু সউপাহনস্স চঙ্কমতো আপত্তি.
২৪৯. পাদখীলাবাধো নাম পাদতো খীলসদিসং মংসং নিক্খন্তং হোতি.
২৫১. তিণপাদুকাতি যেন কেনচি তিণেন কতপাদুকা. হিন্তালপাদুকাতি খজ্জূরীপত্তেহি কতপাদুকা; হিন্তালপত্তেহিপি ন ৰট্টতিযেৰ. কমলপাদুকাতি কমলতিণং নাম অত্থি, তেন কতপাদুকা; উসীরপাদুকাতিপি ৰদন্তি. কম্বলপাদুকাতি উণ্ণাহি কতপাদুকা. অসঙ্কমনীযাতি ভূমিযং সুপ্পতিট্ঠিতা নিচ্চলা অসংহারিযা.
২৫২. অঙ্গজাতং ছুপন্তীতি অঙ্গজাতেনেৰ অঙ্গজাতং ছুপন্তি. ওগাহেত্ৰা মারেন্তীতি অন্তো উদকে দল়্হং গহেত্ৰা মারেন্তি.
যানাদিপটিক্খেপকথা
২৫৩. ইত্থিযুত্তেনাতি ¶ ধেনুযুত্তেন. পুরিসন্তরেনাতি পুরিসসারথিনা. পুরিসযুত্তেনাতি গোণযুত্তেন. ইত্থন্তরেনাতি ইত্থিসারথিনা. গঙ্গামহিযাযাতি গঙ্গামহকীল়িকায. পুরিসযুত্তং হত্থৰট্টকন্তি এত্থ পুরিসযুত্তং ইত্থিসারথি ৰা হোতু, পুরিসসারথি ৰা ৰট্টতি. হত্থৰট্টকং পন ইত্থিযো ৰা ৰট্টেন্তু পুরিসা ৰা, ৰট্টতিযেৰ. যানুগ্ঘাতেনাতি যানং অভিরুহন্তস্স সব্বো কাযো চলতি তপ্পচ্চযা. সিৰিকন্তি পীঠকসিৰিকং. পাটঙ্কিন্তি ৰংসে লগ্গেত্ৰা কতং পটপোতলিকং.
২৫৪. উচ্চাসযনমহাসযননানীতি ¶ এত্থ উচ্চাসযনন্তি পমাণাতিক্কন্তং মঞ্চং. মহাসযনন্তি অকপ্পিযত্থরণং, আসন্দীআদীসু আসন্দীতি পমাণাতিক্কন্তাসনং. পল্লঙ্কোতি পাদেসু ৰাল়রূপানি ঠপেত্ৰা কতো. গোনকোতি দীঘলোমকো মহাকোজৰো; চতুরঙ্গুলাধিকানি কির তস্স লোমানি. চিত্তকাতি ৰানচিত্রো উণ্ণামযত্থরণো. পটিকাতি উণ্ণামযো সেতত্থরণো. পটলিকাতি ঘনপুপ্ফকো উণ্ণামযলোহিতত্থরণো; যো আমলকপট্টোতিপি ৰুচ্চতি. তূলিকাতি পকতিতূলিকাযেৰ. ৰিকতিকাতি সীহব্যগ্ঘাদিরূপৰিচিত্রো উণ্ণামযত্থরণো. উদ্দলোমীতি একতো উগ্গতলোমং উণ্ণামযত্থরণং; ‘‘উদ্ধলোমী’’তিপি পাঠো. একন্তলোমীতি উভতো উগ্গতলোমং উণ্ণামযত্থরণং. কট্টিস্সন্তি রতনপরিসিব্বিতং কোসেয্যকট্টিস্সমযং পচ্চত্থরণং ¶ . কোসেয্যন্তি রতনপরিসিব্বিতং কোসিযসুত্তমযং পচ্চত্থরণং; সুদ্ধকোসেয্যং পন ৰট্টতি.
কুত্তকন্তি সোল়সন্নং নাটকিত্থীনং ঠত্ৰা নচ্চনযোগ্গং উণ্ণামযঅত্থরণং. হত্থত্থরঅস্সত্থরাতি হত্থিঅস্সপিট্ঠীসু অত্থরণকঅত্থরণা এৰ. রথত্থরেপি এসেৰ নযো. অজিনপ্পৰেণীতি অজিনচম্মেহি মঞ্চপ্পমাণেন সিব্বিত্ৰা কতা পৰেণী. কদলীমিগপৰরপচ্চত্থরণন্তি কদলীমিগচম্মং নাম অত্থি, তেন কতং পৰরপচ্চত্থরণং, উত্তমপচ্চত্থরণন্তি অত্থো. তং কির সেতৰত্থস্স উপরি কদলীমিগচম্মং পত্থরিত্ৰা সিব্বিত্ৰা করোন্তি. সউত্তরচ্ছদন্তি সহ উত্তরচ্ছদনেন; উপরিবদ্ধেন রত্তৰিতানেন ¶ সদ্ধিন্তি অত্থো ¶ . সেতৰিতানম্পি হেট্ঠা অকপ্পিযপচ্চত্থরণে সতি ন ৰট্টতি, অসতি পন ৰট্টতি. উভতোলোহিতকূপধানন্তি সীসূপধানঞ্চ পাদূপধানঞ্চাতি মঞ্চস্স উভতোলোহিতকূপধানং, এতং ন কপ্পতি. যং পন একমেৰ উপধানং উভোসু পস্সেসু রত্তং ৰা হোতি, পদুমৰণ্ণং ৰা চিত্রং ৰা, সচে পমাণযুত্তং, ৰট্টতি. মহাউপধানং পন পটিক্খিত্তং.
সব্বচম্মপটিক্খেপাদিকথা
২৫৫. দীপিচ্ছাপোতি দীপিপোতকো. ওগুম্ফিযন্তীতি ভিত্তিদণ্ডকাদীসু ৰেঠেত্ৰা বন্ধন্তি.
২৫৬. অভিনিসীদিতুন্তি অভিনিস্সায নিসীদিতুং; অপস্সযং কত্ৰা নিসীদিতুন্তি অত্থো. গিলানেন ভিক্খুনা সউপাহনেনাতি এত্থ গিলানো নাম যো ন সক্কোতি অনুপাহনো গামং পৰিসিতুং.
২৫৭. কুররঘরেতি এৰংনামকে নগরে; এতেনস্স গোচরগামো ৰুত্তো. পপতকে পব্বতেতি পপতনামকে পব্বতে; এতেনস্স নিৰাসনট্ঠানং ৰুত্তং. সোণোতি তস্স নামং. কোটিঅগ্ঘনকং পন কণ্ণপিল়ন্ধনকং ধারেতি, তস্মা ‘‘কুটিকণ্ণো’’তি ৰুচ্চতি; কোটিকণ্ণোতি অত্থো. পাসাদিকন্তি পসাদজনকং. পসাদনীযন্তি ইদং তস্সেৰ অত্থৰেৰচনং. উত্তমদমথসমথন্তি উত্তমং দমথঞ্চ সমথঞ্চ পঞ্ঞঞ্চ সমাধিঞ্চ কাযূপসমঞ্চ চিত্তূপসমঞ্চাতিপি অত্থো. দন্তন্তি সব্বেসং ৰিসূকাযিকৰিপ্ফন্দিতানং উপচ্ছিন্নত্তা দন্তং; খীণকিলেসন্তি অত্থো. গুত্তন্তি সংৰরগুত্তিযা গুত্তং. সন্তিন্দ্রিযন্তি যতিন্দ্রিযং. নাগন্তি আগুৰিরহিতং. তিণ্ণং মে ৰস্সানং অচ্চযেনাতি ¶ মম পব্বজ্জাদিৰসতো পট্ঠায তিণ্ণং ৰস্সানং অচ্চযেন. উপসম্পদং অলত্থন্তি অহং উপসম্পদং অলভিং ¶ . কণ্হুত্তরাতি কণ্হমত্তিকুত্তরা; উপরি ৰড্ঢিতকণ্হমত্তিকাতি অত্থো. গোকণ্টকহতাতি গুন্নং খুরেহি অক্কন্তভূমিতো সমুট্ঠিতেহি গোকণ্টকেহি উপহতা. তে কির গোকণ্টকে একপটলিকা উপাহনা রক্খিতুং ন সক্কোন্তি; এৰং খরা হোন্তি. এরগূ, মোরগূ, মজ্জারূ, জন্তূতি ইমা চতস্সোপি তিণজাতিযো; এতেহি কটসারকে চ তট্টিকাযো চ করোন্তি. এত্থ এরগূতি ¶ এরকতিণং; তং ওল়ারিকং. মোরগূতিণং তম্বসীসং মুদুকং সুখসম্ফস্সং, তেন কততট্টিকা নিপজ্জিত্ৰা ৰুট্ঠিতমত্তে পুন উদ্ধুমাতা হুত্ৰা তিট্ঠতি. মজ্জারুনা সাটকেপি করোন্তি. জন্তুস্স মণিসদিসো ৰণ্ণো হোতি. সেনাসনং পঞ্ঞপেসীতি ভিসিং ৰা কটসারকং ৰা পঞ্ঞপেসি; পঞ্ঞপেত্ৰা চ পন সোণস্স আরোচেতি – ‘‘আৰুসো সত্থা তযা সদ্ধিং একাৰাসে ৰসিতুকামো, গন্ধকুটিযংযেৰ তে সেনাসনং পঞ্ঞত্ত’’ন্তি.
২৫৮. অযং খ্ৰস্স কালোতি অযং খো কালো ভৰেয্য. পরিদস্সীতি পরিদস্সেসি. ‘‘ইদঞ্চিদঞ্চ ৰদেয্যাসীতি যং মে উপজ্ঝাযো জানাপেসি, তস্স অযং কালো ভৰেয্য, হন্দ দানি আরোচেমি তং সাসন’’ন্তি অযমেত্থ অধিপ্পাযো.
২৫৯. ৰিনযধরপঞ্চমেনাতি অনুস্সাৰনাচরিযপঞ্চমেন. অনুজানামি ভিক্খৰে সব্বপচ্চন্তিমেসু জনপদেসু গুণঙ্গুণূপাহনন্তি এত্থ মনুস্সচম্মং ঠপেত্ৰা যেন কেনচি চম্মেন উপাহনা ৰট্টতি. উপাহনকোসকসত্থকোসককুঞ্চিককোসকেসুপি এসেৰ নযো. চম্মানি অত্থরণানীতি এত্থ পন যংকিঞ্চি এল়কচম্মং অজচম্মঞ্চ অত্থরিত্ৰা নিপজ্জিতুং ৰা নিসীদিতুং ৰা ৰট্টতি. মিগচম্মে এণীমিগো ৰাতমিগো পসদমিগো কুরঙ্গমিগো মিগমাতুকো রোহিতমিগোতি ¶ এতেসংযেৰ চম্মানি ৰট্টন্তি. অঞ্ঞেসং পন –
মক্কটো কাল়সীহো চ, সরভো কদলীমিগো;
যে চ ৰাল়মিগা কেচি, তেসং চম্মং ন ৰট্টতি.
তত্থ ৰাল়মিগাতি সীহব্যগ্ঘঅচ্ছতরচ্ছা; ন কেৰলঞ্চ এতেসংযেৰ, যেসং পন চম্মং ৰট্টতীতি ৰুত্তং, তে ঠপেত্ৰা অৰসেসা অন্তমসো গোমহিংসসসবিল়ারাদযোপি সব্বে ইমস্মিং অত্থে ৰাল়মিগাত্ৰেৰ ৰেদিতব্বা. এতেসঞ্হি সব্বেসং চম্মং ন ৰট্টতি. ন তাৰ তং গণনূপগং যাৰ ন হত্থং গচ্ছতীতি যাৰ আহরিত্ৰা ৰা ন দিন্নং, তুম্হাকং ভন্তে চীৰরং উপ্পন্নন্তি পহিণিত্ৰা ৰা নারোচিতং, তাৰ গণনং ন উপেতি. সচে অনধিট্ঠিতং, ৰট্টতি; অধিট্ঠিতঞ্চ গণনং ন উপেতীতি অত্থো. যদা পন আনেত্ৰা ৰা দিন্নং হোতি, উপ্পন্নন্তি ৰা সুতং, ততো পট্ঠায দসাহমেৰ পরিহারং লভতীতি.
চম্মক্খন্ধকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
৬. ভেসজ্জক্খন্ধকং
পঞ্চভেসজ্জাদিকথা
২৬০. ভেসজ্জক্খন্ধকে ¶ ¶ – সারদিকেন আবাধেনাতি সরদকালে উপ্পন্নেন পিত্তাবাধেন, তস্মিঞ্হি কালে ৰস্সোদকেনপি তেমেন্তি, কদ্দমম্পি মদ্দন্তি, অন্তরন্তরা আতপোপি খরো হোতি, তেন তেসং পিত্তং কোট্ঠব্ভন্তরগতং হোতি. আহারত্থঞ্চ ফরেয্যাতি আহারত্থং সাধেয্য.
২৬১. নচ্ছাদেন্তীতি ন জিরন্তি, ন ৰাতরোগং পটিপ্পস্সম্ভেতুং সক্কোন্তি. সেনেসিতানীতি সিনিদ্ধানি. ভত্তাচ্ছাদকেনাতি ভত্তং অরোচিকেন.
২৬২. অচ্ছৰসন্তিআদীসু নিস্সগ্গিযৰণ্ণনাযং ৰুত্তনযেনেৰ ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. কালে পটিগ্গহিতন্তিআদীসু মজ্ঝন্হিকে অৰীতিৰত্তে পটিগ্গহেত্ৰা পচিত্ৰা পরিস্সাৰেত্ৰা চাতি অত্থো. তেলপরিভোগেন ¶ পরিভুঞ্জিতুন্তি সত্তাহকালিকতেলপরিভোগেন পরিভুঞ্জিতুং.
২৬৩. মূলভেসজ্জাদি ৰিনিচ্ছযোপি খুদ্দকৰণ্ণনাযং ৰুত্তোযেৰ. তস্মা ইধ যং যং পুব্বে অৰুত্তং তং তদেৰ ৰণ্ণযিস্সাম. ৰচত্তন্তি সেতৰচং. নিসদং নিসদপোতকন্তি পিসনসিলা চ পিসনপোতো চ. ফগ্গৰন্তি লতাজাতি. নত্তমালন্তি করঞ্জং. হিঙ্গুহিঙ্গুজতুহিঙ্গুসিপাটিকা হিঙ্গুজাতিযোযেৰ. তকতকপত্তিতকপণ্ণিযো লাখাজাতিযো.
সামুদ্দন্তি সমুদ্দতীরে ৰালুকা ৰিয সন্তিট্ঠতি. কাল়লোণন্তি পকতিলোণং. সিন্ধৰন্তি সেতৰণ্ণং পব্বতে উট্ঠহতি. উব্ভিদন্তি ভূমিতো অঙ্কুরং উট্ঠহতি. বিলন্তি দব্বসম্ভারেহি সদ্ধিং পচিতং, তং রত্তৰণ্ণং.
২৬৪-৬. কাযো ৰা দুগ্গন্ধোতি কস্সচি অস্সাদীনং ৰিয কাযগন্ধো হোতি, তস্সাপি সিরীসকোসুম্বাদিচুণ্ণানি ৰা গন্ধচুণ্ণানি ৰা সব্বানি ৰট্টন্তি. ছকণন্তি গোমযং. রজননিপ্পক্কন্তি ¶ রজনকসটং. পাকতিকচুণ্ণম্পি কোট্টেত্ৰা উদকেন তেমেত্ৰা ন্হাযিতুং ৰট্টতি; এতম্পি রজননিপ্পক্কসঙ্খেপমেৰ গচ্ছতি.
আমকমংসঞ্চ ¶ খাদি আমকলোহিতঞ্চ পিৰীতি ন তং ভিক্খু খাদি ন পিৰি, অমনুস্সো খাদিত্ৰা চ পিৰিত্ৰা চ পক্কন্তো, তেন ৰুত্তং – ‘‘তস্স সো অমনুস্সিকাবাধো পটিপ্পস্সম্ভী’’তি.
অঞ্জনন্তি সব্বসঙ্গাহিকৰচনমেতং. কাল়ঞ্জনন্তি একা অঞ্জনজাতি. রসঞ্জনং নানাসম্ভারেহি কতং. সোতঞ্জনন্তি ¶ নদীসোতাদীসু উপ্পজ্জনকং অঞ্জনং. গেরুকো নাম সুৰণ্ণগেরুকো. কপল্লন্তি দীপসিখতো গহিতমসি. অঞ্জনূপপিংসনেহীতি অঞ্জনেন সদ্ধিং একতো পিংসিতব্বেহি, ন হি কিঞ্চি অঞ্ঞনূপপিংসনং ন ৰট্টতি. চন্দনন্তি লোহিতচন্দনাদিকং যংকিঞ্চি. তগরাদীনি পাকটানি, অঞ্ঞানিপি নীলুপ্পলাদীনি ৰট্টন্তিযেৰ.
অট্ঠিমযন্তি মনুস্সট্ঠিং ঠপেত্ৰা অৰসেসঅট্ঠিমযং. দন্তমযন্তি হত্থিদন্তাদিসব্বদন্তমযং. ৰিসাণমযেপি অকপ্পিযং নাম নত্থি, নল়মযাদযো একন্তকপ্পিযাযেৰ. সলাকট্ঠানিযন্তি যত্থ সলাকং ওদহন্তি, তং সুসিরদণ্ডকং ৰা থৰিকং ৰা অনুজানামীতি অত্থো. অংসবদ্ধকোতি অঞ্জনিত্থৰিকায অংসবদ্ধকো. যমকনত্থুকরণিন্তি সমসোতাহি দ্ৰীহি পনাল়িকাহি একং নত্থুকরণিং.
২৬৭. অনুজানামি ভিক্খৰে তেলপাকন্তি যংকিঞ্চি ভেসজ্জপক্খিত্তং সব্বং অনুঞ্ঞাতমেৰ হোতি. অতিপক্খিত্তমজ্জানীতি অতিৰিয খিত্তমজ্জানি; বহুং মজ্জং পক্খিপিত্ৰা যোজিতানীতি অত্থো.
অঙ্গৰাতোতি হত্থপাদে ৰাতো. সম্ভারসেদন্তি নানাৰিধপণ্ণভঙ্গসেদং. মহাসেদন্তি মহন্তং সেদং; পোরিসপ্পমাণং আৰাটং অঙ্গারানং পূরেত্ৰা পংসুৰালিকাদীহি পিদহিত্ৰা তত্থ নানাৰিধানি ৰাতহরণপণ্ণানি সন্থরিত্ৰা তেলমক্খিতেন গত্তেন তত্থ নিপজ্জিত্ৰা সম্পরিৰত্তন্তেন সরীরং সেদেতুং অনুজানামীতি অত্থো. ভঙ্গোদকন্তি নানাপণ্ণভঙ্গকুথিতং উদকং; তেহি পণ্ণেহি চ উদকেন চ সিঞ্চিত্ৰা সিঞ্চিত্ৰা সেদেতব্বো. উদককোট্ঠকন্তি উদককোট্ঠে চাটিং ৰা দোণিং ৰা উণ্হোদকস্স পূরেত্ৰা তত্থ পৰিসিত্ৰা সেদকম্মকরণং অনুজানামীতি অত্থো.
পব্বৰাতো ¶ ¶ হোতীতি পব্বে পব্বে ৰাতো ৰিজ্ঝতি. লোহিতং মোচেতুন্তি সত্থকেন লোহিতং ¶ মোচেতুং. পজ্জং অভিসঙ্খরিতুন্তি যেন ফালিতপাদা পাকতিকা হোন্তি; তং নাল়িকেরাদীসু নানাভেসজ্জানি পক্খিপিত্ৰা পজ্জং অভিসঙ্খরিতুং; পাদানং সপ্পাযভেসজ্জং পচিতুন্তি অত্থো. তিলকক্কেন অত্থোতি পিট্ঠেহি তিলেহি অত্থো. কবল়িকন্তি ৰণমুখে সত্তুপিণ্ডং পক্খিপিতুং. সাসপকুড্ডেনাতি সাসপপিট্ঠেন. ৰড্ঢমংসন্তি অধিকমংসং আণি ৰিয উট্ঠহতি. লোণসক্খরিকায ছিন্দিতুন্তি খুরেন ছিন্দিতুং. ৰিকাসিকন্তি তেলরুন্ধনপিলোতিকং. সব্বং ৰণপটিকম্মন্তি যংকিঞ্চি ৰণপরিকম্মং নাম অত্থি; সব্বং অনুজানামীতি অত্থো.
২৬৮. সামং গহেত্ৰাতি ইদং ন কেৰলং সপ্পদট্ঠস্সেৰ, অঞ্ঞস্মিম্পি দট্ঠৰিসে সতি সামং গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতব্বং; অঞ্ঞেসু পন কারণেসু পটিগ্গহিতমেৰ ৰট্টতি. কতো ন পুন পটিগ্গহেতব্বোতি সচে ভূমিপ্পত্তো, পটিগ্গহেতব্বো; অপ্পত্তং পন গহেতুং ৰট্টতি.
২৬৯. ঘরদিন্নকাবাধোতি ৰসীকরণপানকসমুট্ঠিতরোগো. সীতালোল়িন্তি নঙ্গলেন কসন্তস্স ফালে লগ্গমত্তিকং উদকেন আলোল়েত্ৰা পাযেতুং অনুজানামীতি অত্থো.
দুট্ঠগহণিকোতি ৰিপন্নগহণিকো; কিচ্ছেন উচ্চারো নিক্খমতীতি অত্থো. আমিসখারন্তি সুক্খোদনং ঝাপেত্ৰা তায ছারিকায পগ্ঘরিতং খারোদকং. মুত্তহরীতকন্তি গোমুত্তপরিভাৰিতং হরীতকং. অভিসন্নকাযোতি উস্সন্নদোসকাযো. অচ্ছকঞ্জিযন্তি তণ্ডুলোদকমণ্ডো. অকটযুসন্তি অসিনিদ্ধো মুগ্গপচিতপানীযো. কটাকটন্তি সোৰ ধোতসিনিদ্ধো. পটিচ্ছাদনীযেনাতি মংসরসেন.
গুল়াদিঅনুজাননকথা
২৭২. সচে ভিক্খৰে পক্কাপি মুগ্গা জাযন্তীতি পক্কা মুগ্গা সচেপি জাযন্তি, যথাসুখং পরিভুঞ্জিতব্বা. পক্কত্তা হি তে কপ্পিযা এৰ.
২৭৪. অন্তোৰুত্থন্তি ¶ ¶ অকপ্পিযকুটিযং ৰুত্থং. সামং পক্কন্তি এত্থ যংকিঞ্চি আমিসং ভিক্খুনো পচিতুং ন ৰট্টতি. সচেপিস্স উণ্হযাগুযা সুলসিপণ্ণানি ৰা সিঙ্গিৰেরং ৰা লোণং ৰা পক্খিপন্তি, তম্পি চালেতুং ন ৰট্টতি, ‘‘যাগুং নিব্বাপেমী’’তি পন চালেতুং ৰট্টতি. উত্তণ্ডুলভত্তং লভিত্ৰাপি পিদহিতুং ন ৰট্টতি. সচে পন মনুস্সা পিদহিত্ৰাৰ দেন্তি, ৰট্টতি; ‘‘ভত্তং ¶ ৰা মা নিব্বাযতূ’’তি পিদহিতুং ৰট্টতি. খীরতক্কাদীসু পন সকিং কুথিতেসু অগ্গিং দাতুং ৰট্টতি, পুনপাকস্স অনুঞ্ঞাতত্তা. উক্কপিণ্ডকাপি খাদন্তীতি বিল়ামূসিকগোধামঙ্গুসা খাদন্তি. দমকাতি ৰিঘাসাদা.
২৭৬. ততো নীহটন্তি যত্থ নিমন্তিতা ভুঞ্জন্তি, ততো নীহটং.
২৭৮. ৰনট্ঠং পোক্খরট্ঠন্তি ৰনে চেৰ পদুমিনিগচ্ছে চ জাতং. অবীজন্তি তরুণফলং, যস্স বীজং ন অঙ্কুরং জনেতি. নিব্বট্টবীজন্তি বীজং নিব্বট্টেত্ৰা অপনেত্ৰা পরিভুঞ্জিতব্বকং অম্বপনসাদি.
২৭৯. দুরোপযো ৰণোতি দুক্খেন রুহতি, দুক্খেন পাকতিকো হোতীতি অত্থো. দুপ্পরিহারং সত্থন্তি সম্বাধে দুক্খেন সত্থং পরিহরেয্যং. সত্থকম্মং ৰা ৰত্থিকম্মং ৰাতি যথাপরিচ্ছিন্নে ওকাসে যেন কেনচি সত্থেন ৰা সূচিযা ৰা কণ্টকেন ৰা সত্তিকায ৰা পাসাণসক্খলিকায ৰা নখেন ৰা ছিন্দনং ৰা ফালনং ৰা ৰিজ্ঝনং ৰা লেখনং ৰা ন কাতব্বং; সব্বঞ্হেতং সত্থকম্মমেৰ হোতি. যেন কেনচি পন চম্মেন ৰা ৰত্থেন ৰা ৰত্থিপীল়নম্পি ন কাতব্বং; সব্বঞ্হেতং ৰত্থিকম্মমেৰ হোতি. এত্থ চ সম্বাধস্স সামন্তা দ্ৰঙ্গুলাতি ইদং সত্থকম্মংযেৰ সন্ধায ৰুত্তং. ৰত্থিকম্মং পন সম্বাধেযেৰ ¶ পটিক্খিত্তং. তত্থ পন খারং আদাতুং যেন কেনচি রজ্জুকেন ৰা বন্ধিতুং ৰট্টতি. যদি তেন ছিজ্জতি, সুচ্ছিন্নং. অণ্ডৰুড্ঢিরোগেপি সত্থকম্মং ন ৰট্টতি, তস্মা অণ্ডং ফালেত্ৰা বীজানি উদ্ধরিত্ৰা ‘‘অরোগং করিস্সামী’’তি ন কত্তব্বং. অগ্গিতাপনভেসজ্জালিম্পনেসু পন পটিক্খেপো নত্থি. ৰচ্চমগ্গে ভেসজ্জমক্খিতা আদানৰট্টি ৰা ৰেল়ুনাল়িকা ৰা ৰট্টতি, যায খারকম্মং ৰা করোন্তি, তেলং ৰা পৰেসেন্তি.
২৮০. পৰত্তমংসন্তি ¶ মতস্স মংসং. মাঘাতোতি তং দিৰসং ন লব্ভা কেনচি কিঞ্চি জীৰিতা ৰোরোপেতুং. পোত্থনিকন্তি মংসচ্ছেদনসত্থকং ৰুচ্চতি. কিম্পিমাযাতি কিম্পি ইমায. ন ভগৰা উস্সহতীতি ন ভগৰা সক্কোতি. যত্র হি নামাতি যস্মা নাম. পটিৰেক্খীতি ৰীমংসি; পটিপুচ্ছীতি ৰুত্তং হোতি. অপ্পটিৰেক্খিত্ৰাতি অপ্পটিপুচ্ছিত্ৰা. সচে পন অসুকমংসন্তি জানাতি, পটিপুচ্ছনকিচ্চং নত্থি, অজানন্তেন পন পুচ্ছিত্ৰাৰ খাদিতব্বং.
হত্থিমংসাদিপটিক্খেপকথা
২৮১. সুনখমংসন্তি ¶ এত্থ অরঞ্ঞকোকা নাম সুনখসদিসা হোন্তি, তেসং মংসং ৰট্টতি. যো পন গামসুনখিযা ৰা কোকেন কোকসুনখিযা ৰা গামসুনখেন সংযোগা উপ্পন্নো, তস্স মংসং ন ৰট্টতি, সো হি উভযং ভজতীতি. অহিমংসন্তি কস্সচি অপাদকস্স দীঘজাতিকস্স মংসং ন ৰট্টতি. সীহমংসাদীনি পাকটানেৰ.
এত্থ চ মনুস্সমংসং সজাতিতায পটিক্খিত্তং, হত্থিঅস্সমংসং রাজঙ্গতায, সুনখমংসঞ্চ অহিমংসঞ্চ পটিকূলতায, সীহমংসাদীনি পঞ্চ অত্তনো অনুপদ্দৰত্থাযাতি. ইমেসং মনুস্সাদীনং দসন্নং মংসম্পি অট্ঠিপি লোহিতম্পি চম্মম্পি লোমম্পি সব্বং ন ৰট্টতি, যংকিঞ্চি ঞত্ৰা ৰা অঞত্ৰা ৰা খাদন্তস্স আপত্তিযেৰ. যদা জানাতি, তদা দেসেতব্বা. ‘‘অপুচ্ছিত্ৰা খাদিস্সামী’’তি গণ্হতো পটিগ্গহণে দুক্কটং, ‘‘পুচ্ছিত্ৰা খাদিস্সামী’’তি গণ্হতো অনাপত্তি. উদ্দিস্স কতং পন জানিত্ৰা খাদন্তস্সেৰ আপত্তি, পচ্ছা জানন্তো আপত্তিযা ন কারেতব্বোতি.
যাগুমধুগোল়কাদিকথা
২৮২. একত্তকোতি ¶ এককো, নত্থি মে দুতিযোতি অত্থো. পহূতং যাগুঞ্চ মধুগোল়কঞ্চ পটিযাদাপেত্ৰাতি সো কির সতসহস্সং ৰযং কত্ৰা পটিযাদাপেসি. অনুমোদনাগাথাপরিযোসানে ‘‘পত্থযতং ইচ্ছত’’ন্তি পদানং ‘‘অলমেৰ দাতু’’ন্তি ইমিনা সম্বন্ধো. সচে পন ‘‘পত্থযতা ইচ্ছতা’’তি পাঠো অত্থি, সোযেৰ গহেতব্বো.
২৮৩. ভোজ্জযাগুন্তি যা পৰারণং জনেতি. যদগ্গেনাতি যং আদিং কত্ৰা. সগ্গা তে আরদ্ধাতি সগ্গনিব্বত্তকপুঞ্ঞং উপচিতন্তি অত্থো. যথাধম্মো ¶ কারেতব্বোতি পরম্পরভোজনেন কারেতব্বো, ভোজ্জযাগুযা হি পৰারণা হোতীতি.
২৮৪. নাহং তং কচ্চানাতি তস্মিং কির অৰসিট্ঠগুল়ে দেৰতা সুখুমোজং পক্খিপিংসু, সা অঞ্ঞেসং পরিণামং ন গচ্ছতি, তস্মা এৰমাহ. গিলানস্স গুল়ন্তি তথারূপেন ব্যাধিনা গিলানস্স পচ্ছাভত্তং গুল়ং অনুজানামীতি অত্থো.
পাটলিগামৰত্থুকথা
২৮৫. সব্বসন্থরিন্তি ¶ যথা সব্বং সন্থতং হোতি, এৰং.
২৮৬. সুনিধৰস্সকারাতি সুনিধো চ ৰস্সকারো চ দ্ৰে ব্রাহ্মণা মগধরঞ্ঞো মহামত্তা মহামচ্চা. ৰজ্জীনং পটিবাহাযাতি ৰজ্জিরাজকুলানং আযমুখপচ্ছিন্দনত্থং. ৰত্থূনীতি ঘরৰত্থূনি. চিত্তানি নমন্তি নিৰেসনানি মাপেতুন্তি তা কির দেৰতা ৰত্থুৰিজ্জাপাঠকানং সরীরে অধিমুচ্চিত্ৰা এৰং চিত্তানি নামেন্তি. কস্মা? অম্হাকং যথানুরূপং সক্কারং করিস্সন্তীতি অত্থো. তাৰতিংসেহীতি লোকে কির সক্কং দেৰরাজানং ৰিস্সকম্মঞ্চ উপাদায তাৰতিংসা পণ্ডিতাতি সদ্দো অব্ভুগ্গতো, তেনেৰাহ তাৰতিংসেহীতি, তাৰতিংসেহি সদ্ধিং মন্তেত্ৰা ৰিয মাপেন্তীতি অত্থো. যাৰতা অরিযং আযতনন্তি যত্তকং অরিযমনুস্সানং ওসরণট্ঠানং নাম অত্থি. যাৰতা ৰণিপ্পথোতি ¶ যত্তকং ৰাণিজানং আভতভণ্ডস্স রাসিৰসেনেৰ কযৰিক্কযট্ঠানং নাম অত্থি. ইদং অগ্গনগরন্তি তেসং অরিযাযতনৰণিপ্পথানং ইদং অগ্গনগরং ভৰিস্সতি. পুটভেদনন্তি পুটভেদনট্ঠানং মোচনট্ঠানন্তি ৰুত্তং হোতি. অগ্গিতো ৰাতিআদীসু সমুচ্চযত্থো ৰা সদ্দো. তত্র হি একস্স কোট্ঠাসস্স অগ্গিতো, একস্স উদকতো, একস্স অব্ভন্তরতো, অঞ্ঞমঞ্ঞভেদা অন্তরাযো ভৰিস্সতি. উল়ুম্পন্তি পারগমনত্থায আণিযো আকোটেত্ৰা কতং. কুল্লন্তি ৰল্লিআদীহি বন্ধিত্ৰা কতং.
অণ্ণৰন্তি সব্বন্তিমেন পরিচ্ছেদেন যোজনমত্তং গম্ভীরস্স চ পুথুল্লস্স চ উদকট্ঠানস্সেতং অধিৰচনং. সরন্তি ইধ নদী অধিপ্পেতা. ইদং ৰুত্তং হোতি – যে ¶ গম্ভীরং ৰিত্থতং তণ্হাসরং তরন্তি, তে অরিযমগ্গসঙ্খাতং সেতুং কত্ৰান ৰিসজ্জ পল্ললানি অনামসিত্ৰাৰ উদকভরিতানি নিন্নট্ঠানানি; অযং পন ইদং অপ্পমত্তকং উদকং উত্তরিতুকামোপি কুল্লঞ্হি পরিজনো বন্ধতি, বুদ্ধা পন বুদ্ধসাৰকা চ ৰিনা এৰ কুল্লেন তিণ্ণা মেধাৰিনো জনাতি.
২৮৭. অননুবোধাতি অবুজ্ঝনেন. সন্ধাৰিতন্তি ভৰতো ভৰং গমনৰসেন সন্ধাৰিতং. সংসরিতন্তি পুনপ্পুনং গমনৰসেন সংসরিতং. মমঞ্চেৰ তুম্হাকঞ্চাতি মযা চ তুম্হেহি চ. অথ ৰা সন্ধাৰিতং সংসরিতন্তি সন্ধাৰনং সংসরণং মমঞ্চেৰ তুম্হাকঞ্চ অহোসীতি এৰমেত্থ অত্থো দট্ঠব্বো. সংসিতন্তি সংসরিতং. ভৰনেত্তি সমূহতাতি ভৰতো ভৰগমনা সন্ধাৰনা তণ্হারজ্জু সুট্ঠু হতা ছিন্না অপ্পৰত্তিকতা.
২৮৯. নীলাতি ¶ ইদং সব্বসঙ্গাহকং. নীলৰণ্ণাতিআদি তস্সেৰ ৰিভাগদস্সনত্থং. তত্থ ন তেসং পকতিৰণ্ণা নীলা, নীলৰিলেপনানং ¶ ৰিচিত্ততাৰসেনেতং ৰুত্তং. পটিৰট্টেসীতি পহারেসি. সাহারং দজ্জেয্যাথাতি সজনপদং দদেয্যাথ. অঙ্গুলিং ফোটেসুন্তি অঙ্গুলিং চালেসুং. অম্বকাযাতি ইত্থিকায. ওলোকেথাতি পস্সথ. অপলোকেথাতি পুনপ্পুনং পস্সথ. উপসংহরথাতি উপনেথ. ইমং লিচ্ছৰিপরিসং তুম্হাকং চিত্তেন তাৰতিংসপরিসং হরথ, তাৰতিংসস্স সমকং কত্ৰা পস্সথাতি অত্থো.
সীহসেনাপতিৰত্থুআদিকথা
২৯০. ধম্মস্স চ অনুধম্মং ব্যাকরোন্তীতি ভগৰতা ৰুত্তকারণস্স অনুকারণং কথেন্তি. সহধম্মিকো ৰাদানুৰাদোতি অপরেহি ৰুত্তকারণেন সকারণো হুত্ৰা তুম্হাকং ৰাদো ৰিঞ্ঞুগরহিতব্বং কারণং কোচি অপ্পমত্তকোপি কিং ন আগচ্ছতি. ইদং ৰুত্তং হোতি ‘‘কিং সব্বকারেনাপি তুম্হাকং ৰাদে গারয্হকারণং নত্থী’’তি. অনব্ভক্খাতুকামাতি অভিভৰিত্ৰা ন আচিক্খিতুকামা.
২৯৩. অনুৰিচ্চকারন্তি অনুৰিদিত্ৰা চিন্তেত্ৰা তুলযিত্ৰা কাতব্বং করোহীতি ৰুত্তং হোতি. ঞাতমনুস্সানন্তি লোকে পাকটানং. সাধু হোতীতি ¶ সুন্দরং হোতি. পটাকং পরিহরেয্যুন্তি পটাকং উক্খিপিত্ৰা নগরে ঘোসন্তা আহিণ্ডেয্যুং. কস্মা? ‘‘এৰং নো অম্হাকং মহন্তভাৰো ভৰিস্সতী’’তি. ওপানভূতন্তি পটিযত্তউদপানো ৰিয ঠিতং. কুলন্তি নিৰেসনং. দাতব্বং মঞ্ঞেয্যাসীতি মা ইমেসং দেয্যধম্মং উপচ্ছিন্দিত্থ, সম্পত্তানঞ্হি দাতব্বমেৰাতি ওৰদতি. ওকারোতি অৰকারো লামকভাৰো. সামুক্কংসিকাতি অত্তনাযেৰ উদ্ধরিত্ৰা গহিতা; অসাধারণং অঞ্ঞেসন্তি অত্থো. উদ্দিস্স কতন্তি উদ্দিসিত্ৰা কতং.
২৯৪. পটিচ্চকম্মন্তি অত্তানং পটিচ্চ কতন্তি অত্থো. অথ ৰা পটিচ্চকম্মন্তি নিমিত্তকম্মস্সেতং অধিৰচনং, তং পটিচ্চকম্মং এত্থ অত্থীতি মংসম্পি পটিচ্চকম্মন্তি ৰুত্তং. যো হি এৰরূপং মংসং পরিভুঞ্জতি, সোপি তস্স কম্মস্স দাযাদো হোতি, ৰধকস্স ৰিয তস্সাপি পাণঘাতকম্মং হোতীতি অধিপ্পাযো ¶ . জিরিদন্তিতি জিরন্তি অব্ভাচিক্খন্তা ন জিরন্তি, অব্ভক্খানস্স অন্তং ন গচ্ছন্তীতি অত্থো. তিকোটিপরিসুদ্ধকথা সঙ্ঘভেদসিক্খাপদৰণ্ণনাযং ৰুত্তা.
কপ্পিযভূমিঅনুজাননকথা
২৯৫. সকটপরিৰট্টন্তি ¶ সকটেহি পরিক্খেপং ৰিয কত্ৰা অচ্ছন্তি. পচ্চন্তিমন্তি অভিলাপমত্তমেতং ‘‘যং সঙ্ঘো আকঙ্খতী’’তি ৰুত্তত্তা পন ধুরৰিহারোপি সম্মন্নিতুং ৰট্টতি, কম্মৰাচং অৰত্ৰা অপলোকনেনাপি ৰট্টতিযেৰ. কাকোরৰসদ্দন্তি তত্থ তত্থ পৰিট্ঠানং আমিসখাদনত্থায অনুপ্পগেযেৰ সন্নিপতিতানং কাকানং ওরৰসদ্দং. যসোজো নাম কপিলসুত্তপরিযোসানে পব্বজিতানং পঞ্চন্নং সতানং অগ্গপুরিসো.
উস্সাৰনন্তিকন্তিআদীসু উস্সাৰনন্তিকা তাৰ এৰং কত্তব্বা. যো থম্ভানং ৰা উপরি ভিত্তিপাদে ৰা নিখনিত্ৰা ৰিহারো করিযতি, তস্স হেট্ঠা থম্ভপটিচ্ছকা পাসাণা ভূমিগতিকা এৰ. পঠমথম্ভং পন পঠমভিত্তিপাদং ৰা পতিট্ঠাপেন্তেহি বহূহি সম্পরিৰারেত্ৰা ‘‘কপ্পিযকুটিং করোম, কপ্পিযকুটিং করোমা’’তি ৰাচং নিচ্ছারেন্তেহি মনুস্সেসু উক্খিপিত্ৰা পতিট্ঠাপেন্তেসু আমসিত্ৰা ৰা সযং উক্খিপিত্ৰা ৰা থম্ভে ৰা ভিত্তিপাদো ৰা পতিট্ঠাপেতব্বো. কুরুন্দিমহাপচ্চরীসু পন ‘‘কপ্পিযকুটি কপ্পিযকুটী’’তি ৰত্ৰা পতিট্ঠাপেতব্বন্তি ৰুত্তং. অন্ধকট্ঠকথাযং ‘‘সঙ্ঘস্স কপ্পিযকুটিং অধিট্ঠামী’’তি ৰুত্তং. তং পন অৰত্ৰাপি অট্ঠকথাসু ৰুত্তনযেন ৰুত্তে ¶ দোসো নত্থি. ইদং পনেত্থ সাধারণলক্খণং, থম্ভপতিট্ঠানঞ্চ ৰচনপরিযোসানঞ্চ সমকালং ৰট্টতি. সচে হি অনিট্ঠিতে ৰচনে থম্ভো পতিট্ঠাতি, অপ্পতিট্ঠিতে ৰা তস্মিং ৰচনং নিট্ঠাতি, অকতা হোতি কপ্পিযকুটি. তেনেৰ মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং – ‘‘বহূহি সম্পরিৰারেত্ৰা ৰত্তব্বং, অৰস্সঞ্হি এত্থ একস্সপি ৰচননিট্ঠানঞ্চ থম্ভপতিট্ঠানঞ্চ একতো ভৰিস্সতী’’তি.
ইট্ঠকসিলামত্তিকাকুট্টিকাসু পন কুটীসু হেট্ঠা চযং বন্ধিত্ৰা ৰা অবন্ধিত্ৰা ৰা করোন্তু, যতো পট্ঠায ভিত্তিং উট্ঠাপেতুকামা ¶ হোন্তি, তং সব্বপঠমং ইট্ঠকং ৰা সিলং ৰা মত্তিকাপিণ্ডং ৰা গহেত্ৰা ৰুত্তনযেনেৰ কপ্পিযকুটি কাতব্বা. ইট্ঠকাদযো হি ভিত্তিযা পঠমিট্ঠকাদীনং হেট্ঠা ন ৰট্টন্তি, থম্ভা পন উপরি উগ্গচ্ছন্তি, তস্মা ৰট্টন্তি. অন্ধকট্ঠকথাযং ‘‘থম্ভেহি করিযমানে চতূসু কোণেসু চত্তারো থম্ভা ইট্ঠকাদিকুট্টে চতূসু কোণেসু দ্ৰে তিস্সো ইট্ঠকা অধিট্ঠাতব্বা’’তি ৰুত্তং. তথা পন অকতাযপি দোসো নত্থি, অট্ঠকথাসু হি ৰুত্তমেৰ পমাণং.
গোনিসাদিকা দুৰিধা – আরামগোনিসাদিকা, ৰিহারগোনিসাদিকাতি. তাসু যত্থ নেৰ আরামো ¶ ন সেনাসনানি পরিক্খিত্তানি হোন্তি, অযং ‘‘আরামগোনিসাদিকা’’ নাম. যত্থ সেনাসনানি সব্বানি ৰা একচ্চানি ৰা পরিক্খিত্তানি, আরামো অপরিক্খিত্তো, অযং ‘‘ৰিহারগোনিসাদিকা’’ নাম. ইতি উভযত্রাপি আরামস্স অপরিক্খিত্তভাৰোযেৰ পমাণং. আরামো পন উপড্ঢপরিক্খিত্তোপি বহুতরং পরিক্খিত্তোপি পরিক্খিত্তোযেৰ নামাতি কুরুন্দিমহআপচ্চরিযাদীসু ৰুত্তং. এত্থ কপ্পিযকুটিং লদ্ধুং ৰট্টতি.
গহপতীতি মনুস্সা আৰাসং কত্ৰা ‘‘কপ্পিযকুটিং দেম, পরিভুঞ্জথা’’তি ৰদন্তি, এসা গহপতি নাম. ‘‘কপ্পিযকুটিং কাতুং দেমা’’তি ৰুত্তেপি ৰট্টতিযেৰ. অন্ধকট্ঠকথাযং পন ‘‘যস্মা ভিক্খুং ঠপেত্ৰা সেসসহধম্মিকানং সব্বেসঞ্চ দেৰমনুস্সানং হত্থতো পটিগ্গহো চ সন্নিধি চ অন্তোৰুত্থঞ্চ তেসং সন্তকং ভিক্খুস্স ৰট্টতি, তস্মা তেসং গেহানি ৰা তেহি দিন্না কপ্পিযকুটি ৰা গহপতীতি ৰুচ্চতী’’তি ৰুত্তং. পুনপি ৰুত্তং – ‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স ৰিহারং ঠপেত্ৰা ভিক্খুনুপস্সযো ৰা আরামিকানং ৰা তিত্থিযানং ৰা দেৰতানং ৰা নাগানং ৰা অপি ব্রহ্মানং ৰিমানং কপ্পিযকুটি হোতী’’তি, তং সুৰুত্তং; সঙ্ঘসন্তকমেৰ ¶ হি ভিক্খুসন্তকং ৰা গেহং গহপতিকুটিকা ন হোতি. সম্মুতিকা নাম কম্মৰাচং সাৰেত্ৰা কতাতি.
যং ইমাসু চতূসু কপ্পিযভূমীসু ৰুত্থং আমিসং, তং সব্বং অন্তোৰুত্থসঙ্খ্যং ন গচ্ছতি. ভিক্খূনঞ্চ ভিক্খুনীনঞ্চ অন্তোৰুত্থঅন্তোপক্কমোচনত্থঞ্হি কপ্পিযকুটিযো অনুঞ্ঞাতা. যং পন অকপ্পিযভূমিযং ¶ সহসেয্যপ্পহোনকে গেহে ৰুত্থং সঙ্ঘিকং ৰা পুগ্গলিকং ৰা ভিক্খুস্স ভিক্খুনিযা ৰা সন্তকং একরত্তম্পি ঠপিতং, তং অন্তোৰুত্থং; তত্থ পক্কঞ্চ অন্তোপক্কং নাম হোতি, এতং ন কপ্পতি. সত্তাহকালিকং পন যাৰজীৰিকঞ্চ ৰট্টতি.
তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো – সামণেরো ভিক্খুস্স তণ্ডুলাদিকং আমিসং আহরিত্ৰা কপ্পিযকুটিযং নিক্খিপিত্ৰা পুনদিৰসে পচিত্ৰা দেতি, অন্তোৰুত্থং ন হোতি. তত্থ অকপ্পিযকুটিযং নিক্খিত্তসপ্পিআদীসু যংকিঞ্চি পক্খিপিত্ৰা দেতি, মুখসন্নিধি নাম হোতি. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘অন্তোৰুত্থং হোতী’’তি ৰুত্তং. তত্থ নামমত্তমেৰ নানাকরণং. ভিক্খু অকপ্পিযকুটিযং ঠপিতসপ্পিঞ্চ যাৰজীৰিকপণ্ণঞ্চ একতো পচিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, সত্তাহং নিরামিসং ৰট্টতি. সচে আমিসসংসট্ঠং কত্ৰা পরিভুঞ্জতি, অন্তোৰুত্থঞ্চেৰ সামংপাকঞ্চ হোতি. এতেনুপাযেন সব্বসংসগ্গা ৰেদিতব্বা.
ইমা পন কপ্পিযকুটিযো কদা জহিতৰত্থুকা হোন্তি? উস্সাৰনন্তিকা তাৰ যা থম্ভানং ¶ উপরি ভিত্তিপাদে ৰা নিখণিত্ৰা কতা, সা সব্বেসু থম্ভেসু চ ভিত্তিপাদেসু চ অপনীতেসু জহিতৰত্থুকা হোতি. সচে পন থম্ভে ৰা ভিত্তিপাদে ৰা পরিৰত্তেন্তি, যো যো ঠিতো তত্থ তত্থ পতিট্ঠাতি, সব্বেসুপি পরিৰত্তিতেসু অজহিতৰত্থুকাৰ হোতি. ইট্ঠকাদীহি কতা চযস্স উপরি ভিত্তিঅত্থায ঠপিতং ইট্ঠকং ৰা সিলং ৰা মত্তিকাপিণ্ডং ৰা আদিংকত্ৰা ৰিনাসিতকালে জহিতৰত্থুকা হোতি. যেহি পন ইট্ঠকাদীহি অধিট্ঠিতা, তেসু অপনীতেসুপি তদঞ্ঞাসু পতিট্ঠিতাসু অজহিতৰত্থুকাৰ হোতি.
গোনিসাদিকা পাকারাদীহি পরিক্খেপে কতে জহিতৰত্থুকা হোতি. পুন তস্মিং আরামে কপ্পিযকুটি লদ্ধুং ৰট্টতি. সচে পন পুনপি পাকারাদযো তত্থ তত্থ খণ্ডা হোন্তি, ততো ততো গাৰো পৰিসন্তি, পুন কপ্পিযকুটি হোতি. ইতরা পন দ্ৰে গোপানসীমত্তং ঠপেত্ৰা ¶ সব্বস্মিং ছদনে ৰিনট্ঠে জহিতৰত্থুকা হোন্তি. সচে গোপানসীনং উপরি একম্পি পক্খপাসকমণ্ডলং অত্থি, রক্খতি.
যত্র পনিমা চতস্সোপি কপ্পিযভূমিযো নত্থি, তত্থ কিং কাতব্বং? অনুপসম্পন্নস্স ¶ দত্ৰা তস্স সন্তকং কত্ৰা পরিভুঞ্জিতব্বং. তত্রিদং ৰত্থু – করৰিকতিস্সত্থেরো কির ৰিনযধরপামোক্খো মহাসীৰত্থেরস্স সন্তিকং অগমাসি. সো দীপালোকেন সপ্পিকুম্ভং পস্সিত্ৰা ‘‘ভন্তে কিমেত’’ন্তি পুচ্ছি. থেরো ‘‘আৰুসো গামতো সপ্পিকুম্ভো আভতো, লূখদিৰসে সপ্পিনা ভুঞ্জনত্থাযা’’তি আহ. ততো নং তিস্সত্থেরো ‘‘ন ৰট্টতি ভন্তে’’তি আহ. থেরো পুনদিৰসে পমুখে নিক্খিপাপেসি. তিস্সত্থেরো পুন একদিৰসে আগতো তং দিস্ৰা তথেৰ পুচ্ছিত্ৰা ‘‘ভন্তে সহসেয্যপ্পহোনকট্ঠানে ঠপেতুং ন ৰট্টতী’’তি আহ. থেরো পুনদিৰসে বহি নীহরাপেত্ৰা নিক্খিপাপেসি, তং চোরা হরিংসু. সো পুন একদিৰসং আগতং তিস্সত্থেরং আহ – ‘‘আৰুসো তযা ‘ন ৰট্টতী’তি ৰুত্তো সো কুম্ভো বহি নিক্খিত্তো চোরেহি অৰহতো’’তি. ততো নং তিস্সত্থেরো আহ – ‘‘ননু ভন্তে অনুপসম্পন্নস্স দাতব্বো অস্স, অনুপসম্পন্নস্স হি দত্ৰা তস্স সন্তকং কত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতী’’তি.
২৯৬-৯. মেণ্ডকৰত্থু উত্তানমেৰ. অপি চেত্থ অনুজানামি ভিক্খৰে পঞ্চ গোরসেতি ইমে পঞ্চ গোরসে ৰিসুং পরিভোগেন পরিভুঞ্জিতুম্পি অনুজানামীতি অত্থো. পাথেয্যং পরিযেসিতুন্তি এত্থ সচে কেচি সযমেৰ ঞত্ৰা দেন্তি, ইচ্চেতং কুসলং; নো চে দেন্তি, ঞাতিপৰারিতট্ঠানতো ৰা ভিক্খাচারৰত্তেন ৰা পরিযেসিতব্বং. তথা অলভন্তেন অঞ্ঞাতিকঅপৰারিতট্ঠানতো ¶ যাচিত্ৰাপি গহেতব্বং. একদিৰসেন গমনীযে মগ্গে একভত্তত্থায পরিযেসিতব্বং. দীঘে অদ্ধানে যত্তকেন কন্তারং নিত্থরতি, তত্তকং পরিযেসিতব্বং.
কেণিযজটিলৰত্থুকথা
৩০০. কাজেহি গাহাপেত্ৰাতি পঞ্চহি কাজসতেহি সুসঙ্খতস্স বদরপানস্স কুটসহস্সং গাহাপেত্ৰা. এতস্মিং নিদানে এতস্মিং পকরণে ধম্মিং কথং কত্ৰাতি ‘‘সাধু ভিক্খৰে পানং অপিৰন্তা সমণস্স গোতমস্স ¶ সাৰকা পচ্চযবাহুল্লিকাতি ৰাদং ন উপ্পাদযিত্থ, মযি চ গারৰং অকত্থ, মম চ তুম্হেসু গারৰং জনযিত্থ, ইতি ৰো অহং ইমিনা কারণেন সুট্ঠু পসন্নো’’তিআদিনা নযেন ধম্মিং কথং কত্ৰা অনুজানামি ভিক্খৰে অট্ঠ পানানীতিআদিমাহ.
তত্থ অম্বপানন্তি আমেহি ৰা পক্কেহি ৰা অম্বেহি কতপানং. তত্থ ¶ আমেহি করোন্তেন অম্বতরুণানি ভিন্দিত্ৰা উদকে পক্খিপিত্ৰা আতপে আদিচ্চপাকেন পচিত্ৰা পরিস্সাৰেত্ৰা তদহুপটিগ্গহিতেহি মধুসক্করকপ্পূরাদীহি যোজেত্ৰা কাতব্বং. এৰং কতং পুরেভত্তমেৰ কপ্পতি. অনুপসম্পন্নেহি কতং লভিত্ৰা পন পুরেভত্তং পটিগ্গহিতং পুরেভত্তং সামিসপরিভোগেনাপি ৰট্টতি, পচ্ছাভত্তং নিরামিসপরিভোগেন যাৰ অরুণুগ্গমনা ৰট্টতিযেৰ. এস নযো সব্বপানেসু.
তেসু পন জম্বুপানন্তি জম্বুফলেহি কতপানং. চোচপানন্তি অট্ঠিকেহি কদলিফলেহি কতপানং. মোচপানন্তি অনট্ঠিকেহি কদলিফলেহি কতপানং. মধুকপানন্তি মধুকানং জাতিরসেন কতপানং; তং পন উদকসম্ভিন্নং ৰট্টতি, সুদ্ধং ন ৰট্টতি. মুদ্দিকপানন্তি মুদ্দিকা উদকে মদ্দিত্ৰা অম্বপানং ৰিয কতপানং. সালূকপানন্তি রত্তুপ্পলনীলুপ্পলাদীনং সালূকে মদ্দিত্ৰা কতপানং. ফারুসকপানন্তি ফারুসকফলেহি অম্বপানং ৰিয কতপানং. ইমানি অট্ঠ পানানি সীতানিপি আদিচ্চপাকানিপি ৰট্টন্তি, অগ্গিপাকানি ন ৰট্টন্তি. ধঞ্ঞফলরসন্তি সত্তন্নং ধঞ্ঞানং ফলরসং. ডাকরসন্তি পক্কডাকরসং. যাৰকালিকপত্তানঞ্হি পুরেভত্তংযেৰ রসো কপ্পতি. যাৰজীৰিকানং পটিগ্গহেত্ৰা ঠপিতসপ্পিআদীহি সদ্ধিং পক্কানং সত্তাহং কপ্পতি. সচে পন সুদ্ধউদকেন পচতি, যাৰজীৰম্পি ৰট্টতি. খীরাদীহি পন সদ্ধিং পচিতুং ন ৰট্টতি. অঞ্ঞেহি পক্কম্পি ডাকরসসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি. কুরুন্দিযং পন ‘‘যাৰকালিকপত্তানম্পি সীতোদকেন মদ্দিত্ৰা কতরসো ৰা আদিচ্চপাকো ৰা ৰট্টতী’’তি ৰুত্তং. ঠপেত্ৰা মধুকপুপ্ফরসন্তি এত্থ মধুকপুপ্ফরসো অগ্গিপাকো ৰা হোতু আদিচ্চপাকো ৰা, পচ্ছাভত্তং ¶ ন ৰট্টতি. পুরেভত্তম্পি যং পানং গহেত্ৰা মজ্জং করোন্তি, সো আদিতো পট্ঠায ন ৰট্টতি. মধুকপুপ্ফং পন অল্লং ৰা সুক্খং ৰা ভজ্জিতং ৰা তেন ¶ কতফাণিতং ৰা যতো পট্ঠায মজ্জং ন করোন্তি, তং সব্বং পুরেভত্তং ৰট্টতি. উচ্ছুরসো নিকসটো পচ্ছাভত্তং ৰট্টতি ¶ . ইতি পানানি অনুজানন্তেন ইমেপি চত্তারো রসা অনুঞ্ঞাতাতি. অগ্গিহুত্তমুখা যঞ্ঞাতিআদীসু অগ্গিহুতং সেট্ঠং, অগ্গিহুতং মুখন্তি ৰুত্তং হোতি.
রোজমল্লাদিৰত্থুকথা
৩০১-২. রোজৰত্থু উত্তানত্থমেৰ. তত্থ সঙ্করং অকংসূতি কতিকং অকংসু. উল়ারং খো তে ইদন্তি সুন্দরং খো তে ইদং. নাহং ভন্তে আনন্দ বহুকতোতি নাহং বুদ্ধাদিগতপসাদবহুমানেন ইধাগতোতি দস্সেতি. সব্বঞ্চ ডাকন্তি সপ্পিআদীহি পক্কং ৰা অপক্কং ৰা যংকিঞ্চি ডাকং. পিট্ঠখাদনীযন্তি পিট্ঠমযং খাদনীযং; রোজো কির ইদং উভযম্পি সতসহস্সং ৰযং কত্ৰা পটিযাদাপেসি.
৩০৩. মঞ্জুকাতি মধুরৰচনা. পটিভানেয্যকাতি সকে সিপ্পে পটিভানসম্পন্না. দক্খাতি ছেকা, অনলসা ৰা. পরিযোদাতসিপ্পাতি নিদ্দোসসিপ্পা. নাল়িযাৰাপকেনাতি নাল়িযা চ আৰাপকেন চ. আৰাপকো নাম যত্থ লদ্ধং লদ্ধং আৰপন্তি, পক্খিপন্তীতি ৰুত্তং হোতি. ন চ ভিক্খৰে নহাপিতপুব্বেন খুরভণ্ডন্তি এত্থ গহেত্ৰা পরিহরিতুমেৰ ন ৰট্টতি, অঞ্ঞস্স সন্তকেন কেসে ছেদেতুং ৰট্টতি. সচে ৰেতনং গহেত্ৰা ছিন্দতি, ন ৰট্টতি. যো অনহাপিতপুব্বো তস্স পরিহরিতুম্পি ৰট্টতি, তং ৰা অঞ্ঞং ৰা গহেত্ৰা কেসে ছেদেতুম্পি ৰট্টতি.
৩০৪. ভাগং দত্ৰাতি দসমভাগং দত্ৰা; ইদং কির জম্বুদীপে পোরাণকচারিত্তং, তস্মা দসকোট্ঠাসে কত্ৰা একো কোট্ঠাসো ভূমিসামিকানং দাতব্বো.
চতুমহাপদেসকথা
৩০৫. যং ভিক্খৰে মযা ইদং ন কপ্পতীতি ইমে চত্তারো মহাপদেসে ভগৰা ভিক্খূনং নযগ্গহণত্থায আহ. তত্থ ধম্মসঙ্গাহকত্থেরা সুত্তং গহেত্ৰা পরিমদ্দন্তা ইদং অদ্দসংসু. ঠপেত্ৰা ধঞ্ঞফলরসন্তি সত্তধঞ্ঞরসানি পচ্ছাভত্তং ন কপ্পন্তীতি পটিক্খিত্তানি. তালনাল়িকেরপনসলবুজঅলাবুকুম্ভণ্ডপুস্সফলতিপুসফলএল়ালুকানি ¶ ¶ , নৰ মহাফলানি সব্বঞ্চ অপরণ্ণং, ধঞ্ঞগতিকমেৰ. তং কিঞ্চাপি ন পটিক্খিত্তং, অথ খো অকপ্পিযং অনুলোমেতি, তস্মা পচ্ছাভত্তং ন কপ্পতি. অট্ঠ ¶ পানানি অনুঞ্ঞাতানি. অৰসেসানি ৰেত্ততিন্তিণিকমাতুলুঙ্গকপিত্থকোসম্বকরমন্দাদিখুদ্দকফলপানানি অট্ঠপানগতিকানেৰ, তানি কিঞ্চাপি ন অনুঞ্ঞাতানি, অথ খো কপ্পিযং অনুলোমেন্তি, তস্মা কপ্পন্তি. ঠপেত্ৰা হি সানুলোমং ধঞ্ঞফলরসং অঞ্ঞং ফলপানং নাম অকপ্পিযং নত্থি, সব্বং যামকালিকংযেৰাতি কুরুন্দিযং ৰুত্তং.
ভগৰতা ছ চীৰরানি অনুঞ্ঞাতানি. ধম্মসঙ্গাহকত্থেরেহি তেসং অনুলোমানি দুকূলং, পত্তুণ্ণং, চীনপট্টং, সোমারপট্টং, ইদ্ধিমযিকং, দেৰদত্তিযন্তি অপরানি ছ অনুঞ্ঞাতানি. তত্থ ‘‘পত্তুণ্ণ’’ন্তি পত্তুণ্ণদেসে পাণকেহি সঞ্জাতৰত্থং. দ্ৰে পটা দেসনামেনেৰ ৰুত্তা. তানি তীণি কোসেয্যস্সানুলোমানি. দুকূলং সাণস্স, ইতরানি দ্ৰে কপ্পাসিকস্স ৰা সব্বেসং ৰা.
ভগৰতা একাদস পত্তে পটিক্খিপিত্ৰা দ্ৰে পত্তা অনুঞ্ঞাতা – লোহপত্তো চেৰ মত্তিকাপত্তো চ. লোহথালকং, মত্তিকাথালকং, তম্বলোহথালকন্তি তেসংযেৰ অনুলোমানি. ভগৰতা তযো তুম্বা অনুঞ্ঞাতা – লোহতুম্বো, কট্ঠতুম্বো, ফলতুম্বোতি. কুণ্ডিকা, কঞ্চনকো, উদকতুম্বোতি তেসংযেৰ অনুলোমানি. কুরুন্দিযং পন ‘‘পানীযসঙ্খপানীযসরাৰকানি এতেসং অনুলোমানী’’তি ৰুত্তং. পট্টিকা, সূকরন্তন্তি দ্ৰে কাযবন্ধনানি অনুঞ্ঞাতানি, দুস্সপট্টেন রজ্জুকেন চ কতকাযবন্ধনানি তেসং অনুলোমানি. সেতচ্ছত্তং, কিলঞ্জচ্ছত্তং, পণ্ণচ্ছত্তন্তি তীণি ছত্তানি অনুঞ্ঞাতানি. একপণ্ণচ্ছত্তং তেসংযেৰ অনুলোমন্তি ইমিনা নযেন পাল়িঞ্চ অট্ঠকথঞ্চ অনুপেক্খিত্ৰা অঞ্ঞানিপি কপ্পিযাকপ্পিযানং অনুলোমানি ৰেদিতব্বানি.
তদহুপটিগ্গহিতং কালে কপ্পতীতিআদি সব্বং সম্ভিন্নরসং সন্ধায ৰুত্তং. সচে হি ছল্লিম্পি অনপনেত্ৰা সকলেনেৰ নাল়িকেরফলেন সদ্ধিং পানকং পটিগ্গহিতং হোতি ¶ , নাল়িকেরং অপনেত্ৰা তং ৰিকালেপি কপ্পতি. উপরি সপ্পিপিণ্ডং ঠপেত্ৰা সীতলপাযাসং দেন্তি, যং পাযাসেন অসংসট্ঠং সপ্পি, তং অপনেত্ৰা সত্তাহং পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. বদ্ধমধুফাণিতাদীসুপি এসেৰ নযো. তক্কোলজাতিফলাদীহি অলঙ্করিত্ৰা পিণ্ডপাতং দেন্তি, তানি উদ্ধরিত্ৰা ধোৰিত্ৰা যাৰজীৰং পরিভুঞ্জিতব্বানি. যাগুযং পক্খিপিত্ৰা দিন্নসিঙ্গিৰেরাদীসুপি তেলাদীসু পক্খিপিত্ৰা দিন্নলট্ঠিমধুকাদীসুপি এসেৰ নযো. এৰং যং যং অসম্ভিন্নরসং হোতি, তং তং একতো পটিগ্গহিতম্পি ¶ যথা ¶ সুদ্ধং হোতি, তথা ধোৰিত্ৰা ৰা তচ্ছেত্ৰা ৰা তস্স তস্স কালৰসেন পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি.
সচে পন সম্ভিন্নরসং হোতি সংসট্ঠং, ন ৰট্টতি. যাৰকালিকঞ্হি অত্তনা সদ্ধিং সম্ভিন্নরসানি তীণিপি যামকালিকাদীনি অত্তনো সভাৰং উপনেতি, যামকালিকং দ্ৰেপি সত্তাহকালিকাদীনি অত্তনো সভাৰং উপনেতি, সত্তাহকালিকম্পি অত্তনা সদ্ধিং সংসট্ঠং যাৰজীৰিকং অত্তনো সভাৰঞ্ঞেৰ উপনেতি; তস্মা তেন তদহুপটিগ্গহিতেন সদ্ধিং তদহুপটিগ্গহিতং ৰা পুরেপটিগ্গহিতং ৰা যাৰজীৰিকং সত্তাহং কপ্পতি দ্ৰীহপটিগ্গহিতেন ছাহং, তীহপটিগ্গহিতেন পঞ্চাহং…পে… সত্তাহপটিগ্গহিতেন তদহেৰ কপ্পতীতি ৰেদিতব্বং. তস্মাযেৰ হি ‘‘সত্তাহকালিকেন ভিক্খৰে যাৰজীৰিকং তদহুপটিগ্গহিত’’ন্তি অৰত্ৰা ‘‘পটিগ্গহিতং সত্তাহং কপ্পতী’’তি ৰুত্তং.
কালযামসত্তাহাতিক্কমেসু চেত্থ ৰিকালভোজনসন্নিধিভেসজ্জসিক্খাপদানং ৰসেন আপত্তিযো ৰেদিতব্বা. ইমেসু চ পন চতূসু কালিকেসু যাৰকালিকং যামকালিকন্তি ইদমেৰ দ্ৰযং অন্তোৰুত্থকঞ্চেৰ সন্নিধিকারকঞ্চ হোতি, সত্তাহকালিকঞ্চ যাৰজীৰিকঞ্চ অকপ্পিযকুটিযং নিক্খিপিতুম্পি ৰট্টতি, সন্নিধিম্পি ন জনেতীতি. সেসং সব্বত্থ উত্তানমেৰাতি.
ভেসজ্জক্খন্ধকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
৭. কথিনক্খন্ধকং
কথিনানুজাননকথা
৩০৬. কথিনক্খন্ধকে ¶ ¶ – পাৰেয্যকাতি পাৰেয্যরট্ঠৰাসিনো. পাৰেয্যং নাম কোসলেসু পচ্ছিমদিসাভাগে রট্ঠং; তত্থ ¶ ৰাসিনোতি ৰুত্তং হোতি. কোসলরঞ্ঞো একপিতুকভাতূনং ভদ্দৰগ্গিযত্থেরানং এতং অধিৰচনং. তেসু সব্বজেট্ঠকো অনাগামী, সব্বপচ্ছিমকো সোতাপন্নো, একোপি অরহা ৰা পুথুজ্জনো ৰা নত্থি. আরঞ্ঞিকাতি ধুতঙ্গসমাদানৰসেন আরঞ্ঞিকা; ন অরঞ্ঞৰাসমত্তেন. পিণ্ডপাতিকাদিভাৰেপি তেসং এসেৰ নযো. সীসৰসেন চেতং ৰুত্তং. ইমে পন তেরসাপি ধুতঙ্গানি সমাদাযেৰ ৰত্তন্তি. উদকসঙ্গহেতি উদকেন সঙ্গহিতে ঘটিতে সংসট্ঠে; থলে চ নিন্নে চ একোদকীভূতেতি অত্থো.
উদকচিক্খল্লেতি অক্কন্তঅক্কন্তট্ঠানে উদকচিক্খল্লো উট্ঠহিত্ৰা যাৰ আনিসদা পহরতি, ঈদিসে চিক্খল্লেতি অত্থো. ওকপুণ্ণেহীতি উদকপুণ্ণেহি. তেসং কির চীৰরানি ঘনানি, তেসু পতিতং উদকং ন পগ্ঘরতি ঘনত্তা পুটবদ্ধং ৰিয তিট্ঠতি. তেন ৰুত্তং – ‘‘ওকপুণ্ণেহি চীৰরেহী’’তি. ‘‘ওঘপুণ্ণেহী’’তিপি পাঠো.
অৰিৰদমানা ৰস্সং ৰসিম্হাতি এত্থ আগন্তুকট্ঠানে সেনাসনফাসুতায অভাৰেন চ ভগৰতো দস্সনালাভেন উক্কণ্ঠিততায চ তে ভিক্খূ ফাসুং ন ৰসিংসু, তস্মা ‘‘অৰিৰদমানা ফাসুকং ৰস্সং ৰসিম্হা’’তি নাৰোচুং. ধম্মিং কথং কত্ৰাতি ভগৰা তেসং ভিক্খূনং অনমতগ্গিযকথং কথেসি. তে সব্বেপি কথাপরিযোসানে অরহত্তং পাপুণিত্ৰা নিসিন্নট্ঠানতোযেৰ আকাসে উপ্পতিত্ৰা অগমংসু, তং সন্ধায ৰুত্তং – ‘‘ধম্মিং কথং কত্ৰা’’তি. ততো ভগৰা ‘‘সচে কথিনত্থারো পঞ্ঞত্তো অভৰিস্স, এতে ভিক্খূ একং চীৰরং ঠপেত্ৰা সন্তরুত্তরেন আগচ্ছন্তা ন এৰং কিলন্তা অস্সু, কথিনত্থারো চ নামেস সব্ববুদ্ধেহি অনুঞ্ঞাতো’’তি চিন্তেত্ৰা কথিনত্থারং অনুজানিতুকামো ভিক্খূ আমন্তেসি, আমন্তেত্ৰা চ পন ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে’’তিআদিমাহ.
তত্থ ¶ ¶ অত্থতকথিনানং ৰোতি নিপাতমত্তং ৰোকারো; অত্থতকথিনানন্তি অত্থো. এৰঞ্হি সতি পরতো ‘‘সো নেসং ভৰিস্সতী’’তি যুজ্জতি. অথ ৰা ৰোতি সামিৰচনমেৰেতং. সো নেসন্তি এত্থ পন সো চীৰরুপ্পাদো যে অত্থতকথিনা, তেসং ভৰিস্সতীতি অত্থো.
তত্থ অনামন্তচারোতি যাৰ কথিনং ন উদ্ধরিযতি, তাৰ অনামন্তেত্ৰা চরণং কপ্পিস্সতি ¶ , চারিত্তসিক্খাপদেন অনাপত্তি ভৰিস্সতীতি অত্থো. অসমাদানচারোতি তিচীৰরং অসমাদায চরণং; চীৰরৰিপ্পৰাসো কপ্পিস্সতীতি অত্থো. গণভোজনন্তি গণভোজনম্পি কপ্পিস্সতি. যাৰদত্থচীৰরন্তি যাৰত্তকেন চীৰরেন অত্থো, তাৰত্তকং অনধিট্ঠিতং অৰিকপ্পিতং কপ্পিস্সতীতি অত্থো. যো চ তত্থ চীৰরুপ্পাদোতি তত্থ কথিনত্থতসীমাযং মতকচীৰরং ৰা হোতু সঙ্ঘং উদ্দিস্স দিন্নং ৰা সঙ্ঘিকেন তত্রুপ্পাদেন আভতং ৰা, যেন কেনচি আকারেন যং সঙ্ঘিকচীৰরং উপ্পজ্জতি, তং তেসং ভৰিস্সতীতি অত্থো.
এৰঞ্চ পন ভিক্খৰে কথিনং অত্থরিতব্বন্তি এত্থ কথিনত্থারং কে লভন্তি, কে ন লভন্তীতি? গণনৰসেন তাৰ পচ্ছিমকোটিযা পঞ্চ জনা লভন্তি, উদ্ধং সতসহস্সম্পি, পঞ্চন্নং হেট্ঠা ন লভন্তি. ৰুত্থৰস্সৰসেন পুরিমিকায ৰস্সং উপগন্ত্ৰা পঠমপৰারণায পৰারিতা লভন্তি, ছিন্নৰস্সা ৰা পচ্ছিমিকায উপগতা ৰা ন লভন্তি, অঞ্ঞস্মিং ৰিহারে ৰুত্থৰস্সাপি ন লভন্তীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. পুরিমিকায উপগতানং পন সব্বে গণপূরকা হোন্তি, আনিসংসং ন লভন্তি, আনিসংসো ইতরেসংযেৰ হোতি. সচে পুরিমিকায উপগতা চত্তারো ৰা হোন্তি তযো ৰা দ্ৰে ৰা একো ৰা, ইতরে গণপূরকে কত্ৰা কথিনং অত্থরিতব্বং. অথ চত্তারো ভিক্খূ উপগতা, একো পরিপুণ্ণৰস্সো সামণেরো, সো চে পচ্ছিমিকায উপসম্পজ্জতি, গণপূরকো চেৰ হোতি, আনিসংসঞ্চ লভতি. তযো ভিক্খূ দ্ৰে সামণেরা, দ্ৰে ভিক্খূ তযো সামণেরা, একো ভিক্খু চত্তারো সামণেরাতি এত্থাপি এসেৰ নযো. সচে পুরিমিকায উপগতা কথিনত্থারকুসলা ন হোন্তি, অত্থারকুসলা খন্ধকভাণকথেরা পরিযেসিত্ৰা আনেতব্বা. কম্মৰাচং সাৰেত্ৰা কথিনং অত্থরাপেত্ৰা দানঞ্চ ভুঞ্জিত্ৰা গমিস্সন্তি. আনিসংসো পন ইতরেসংযেৰ হোতি.
কথিনং ¶ কেন দিন্নং ৰট্টতি? যেন কেনচি দেৰেন ৰা মনুস্সেন ৰা পঞ্চন্নং ৰা সহধম্মিকানং অঞ্ঞতরেন দিন্নং ৰট্টতি. কথিনদাযকস্স ৰত্তং অত্থি, সচে সো তং অজানন্তো পুচ্ছতি – ‘‘ভন্তে কথং কথিনং দাতব্ব’’ন্তি তস্স এৰং আচিক্খিতব্বং – ‘‘তিণ্ণং চীৰরানং অঞ্ঞতরপ্পহোনকং সূরিযুগ্গমনসমযে ৰত্থং ‘কথিনচীৰরং দেমা’তি দাতুং ৰট্টতি ¶ , তস্স পরিকম্মত্থং ¶ এত্তকা নাম সূচিযো, এত্তকং সুত্তং, এত্তকং রজনং, পরিকম্মং করোন্তানং এত্তকানং ভিক্খূনং যাগুভত্তঞ্চ দাতুং ৰট্টতী’’তি.
কথিনত্থারকেনাপি ধম্মেন সমেন উপ্পন্নং কথিনং অত্থরন্তেন ৰত্তং জানিতব্বং. তন্তৰাযগেহতো হি আভতসন্তানেনেৰ খলিমক্খিতসাটকো ন ৰট্টতি, মলীনসাটকোপি ন ৰট্টতি, তস্মা কথিনত্থারসাটকং লভিত্ৰা সুট্ঠু ধোৰিত্ৰা সূচিআদীনি চীৰরকম্মূপকরণানি সজ্জেত্ৰা বহূহি ভিক্খূহি সদ্ধিং তদহেৰ সিব্বিত্ৰা নিট্ঠিতসূচিকম্মং রজিত্ৰা কপ্পবিন্দুং দত্ৰা কথিনং অত্থরিতব্বং. সচে তস্মিং অনত্থতেযেৰ অঞ্ঞং কথিনসাটকং আহরতি, অঞ্ঞানি চ বহূনি কথিনানিসংসৰত্থানি দেতি, যো আনিসংসং বহুং দেতি, তস্স সন্তকেনেৰ অত্থরিতব্বং. ইতরো যথা তথা ওৰদিত্ৰা সঞ্ঞাপেতব্বো.
কথিনং পন কেন অত্থরিতব্বং? যস্স সঙ্ঘো কথিনচীৰরং দেতি. সঙ্ঘেন পন কস্স দাতব্বং? যো জিণ্ণচীৰরো হোতি. সচে বহূ জিণ্ণচীৰরা হোন্তি, ৰুড্ঢস্স দাতব্বং. ৰুড্ঢেসুপি যো মহাপরিসো তদহেৰ চীৰরং কত্ৰা অত্থরিতুং সক্কোতি, তস্স দাতব্বং. সচে ৰুড্ঢো ন সক্কোতি নৰকতরো সক্কোতি, তস্স দাতব্বং. অপিচ সঙ্ঘেন মহাথেরস্স সঙ্গহং কাতুং ৰট্টতি, তস্মা ‘‘তুম্হে ভন্তে গণ্হথ, মযং কত্ৰা দস্সামা’’তি ৰত্তব্বং. তীসু চীৰরেসু যং জিণ্ণং হোতি, তদত্থায দাতব্বং. পকতিযা দুপট্টচীৰরস্স দুপট্টত্থাযেৰ দাতব্বং. সচেপিস্স একপট্টচীৰরং ঘনং হোতি, কথিনসাটকো চ পেলৰো, সারুপ্পত্থায দুপট্টপ্পহোনকমেৰ দাতব্বং, ‘‘অহং অলভন্তো একপট্টং পারুপামী’’তি ৰদন্তস্সাপি দুপট্টং দাতুং ৰট্টতি. যো পন লোভপকতিকো হোতি, তস্স ন দাতব্বং. তেনাপি ‘‘কথিনং অত্থরিত্ৰা পচ্ছা সিব্বিত্ৰা দ্ৰে চীৰরানি করিস্সামী’’তি ন গহেতব্বং. যস্স পন দীযতি, তস্স যেন ৰিধিনা দাতব্বং, তং ¶ দস্সেতুং ‘‘এৰঞ্চ পন ভিক্খৰে কথিনং অত্থরিতব্ব’’ন্তি আরভিত্ৰা সুণাতু মে ভন্তেতিআদিকা দানকম্মৰাচা তাৰ ৰুত্তা.
এৰং দিন্নে পন কথিনে সচে তং কথিনদুস্সং নিট্ঠিতপরিকম্মমেৰ হোতি ¶ , ইচ্চেতং কুসলং. নো চে নিট্ঠিতপরিকম্মং হোতি, ‘‘অহং থেরো’’তি ৰা ‘‘বহুস্সুতো’’তি ৰা একেনাপি অকাতুং ন লব্ভতি, সব্বেহেৰ সন্নিপতিত্ৰা ধোৰনসিব্বনরজনানি নিট্ঠাপেতব্বানি. ইদঞ্হি কথিনৰত্তং নাম বুদ্ধপ্পসত্থং. অতীতে পদুমুত্তরোপি ভগৰা কথিনৰত্তং অকাসি. তস্স কির অগ্গসাৰকো সুজাতত্থেরো নাম কথিনং গণ্হি, তং সত্থা অট্ঠসট্ঠিযা ভিক্খুসতসহস্সেহি সদ্ধিং নিসীদিত্ৰা অকাসি.
কতপরিযোসিতং ¶ পন কথিনং গহেত্ৰা অত্থারকেন ভিক্খুনা ‘‘সচে সঙ্ঘাটিযা কথিনং অত্থরিতুকামো হোতি, পোরাণিকা সঙ্ঘাটি পচ্চুদ্ধরিতব্বা, নৰা সঙ্ঘাটি অধিট্ঠাতব্বা. ‘ইমায সঙ্ঘাটিযা কথিনং অত্থরামী’তি ৰাচা ভিন্দিতব্বা’’তিআদিনা পরিৰারে ৰুত্তৰিধানেন কথিনং অত্থরিতব্বং. অত্থরিত্ৰা চ পন ‘‘তেন কথিনত্থারকেন ভিক্খুনা সঙ্ঘং উপসঙ্কমিত্ৰা একংসং উত্তরাসঙ্গং করিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা এৰমস্স ৰচনীযো – ‘অত্থতং ভন্তে সঙ্ঘস্স কথিনং, ধম্মিকো কথিনত্থারো, অনুমোদথা’তি তেহি অনুমোদকেহি ভিক্খূহি একংসং উত্তরাসঙ্গং করিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা এৰমস্স ৰচনীযো – ‘অত্থতং আৰুসো সঙ্ঘস্স কথিনং, ধম্মিকো কথিনত্থারো, অনুমোদামা’’তি এৰমাদিনা পরিৰারে ৰুত্তৰিধানেনেৰ অনুমোদাপেতব্বং, ইতরেহি চ অনুমোদিতব্বং. এৰং সব্বেসং অত্থতং হোতি কথিনং. ৰুত্তঞ্হেতং পরিৰারে ‘‘দ্ৰিন্নং পুগ্গলানং অত্থতং হোতি কথিনং – অত্থারকস্স চ অনুমোদকস্স চা’’তি (পরি. ৪০৩). পুনপি ৰুত্তং – ‘‘ন সঙ্ঘো কথিনং অত্থরতি, ন গণো কথিনং অত্থরতি, পুগ্গলো কথিনং অত্থরতি, সঙ্ঘস্স অনুমোদনা গণস্স অনুমোদনা পুগ্গলস্স অত্থারা সঙ্ঘস্স অত্থতং হোতি কথিনং, গণস্স অত্থতং হোতি কথিনং, পুগ্গলস্স অত্থতং হোতি কথিনং’’তি (পরি. ৪১৪).
এৰং অত্থতে পন কথিনে সচে কথিনচীৰরেন সদ্ধিং আভতং আনিসংসং দাযকা ‘‘যেন অম্হাকং কথিনং গহিতং, তস্সেৰ দেমা’’তি দেন্তি ¶ , ভিক্খুসঙ্ঘো অনিস্সরো. অথ অৰিচারেত্ৰাৰ দত্ৰা গচ্ছন্তি, ভিক্খুসঙ্ঘো ইস্সরো. তস্মা সচে কথিনত্থারকস্স সেসচীৰরানিপি দুব্বলানি হোন্তি, সঙ্ঘেন অপলোকেত্ৰা তেসম্পি অত্থায ৰত্থানি দাতব্বানি. কম্মৰাচা পন একাযেৰ ৰট্টতি. অৰসেসে কথিনানিসংসে বলৰৰত্থানি ¶ ৰস্সাৰাসিকট্ঠিতিকায দাতব্বানি, ঠিতিকায অভাৰে থেরাসনতো পট্ঠায দাতব্বানি, গরুভণ্ডং ন ভাজেতব্বং. সচে পন একসীমায বহূ ৰিহারা হোন্তি, সব্বে ভিক্খূ সন্নিপাতেত্ৰা একত্থ কথিনং অত্থরিতব্বং, ৰিসুং ৰিসুং অত্থরিতুং ন ৰট্টতি.
৩০৮. ইদানি যথা চ কথিনং অত্থতং হোতি, যথা চ অনত্থতং, তং ৰিধিং ৰিত্থারতো দস্সেতুং এৰঞ্চ পন ভিক্খৰে অত্থতং হোতি কথিনং এৰং অনত্থতন্তি ৰত্ৰা অকরণীযঞ্চেৰ মহাভূমিকঞ্চ অনত্থতলক্খণং তাৰ দস্সেন্তো ন উল্লিখিতমত্তেনাতিআদিকে চতুৰীসতি আকারে দস্সেসি. ততো পরং অত্থতলক্খণং দস্সেন্তো অহতেন অত্থতন্তিআদিকে সত্তরস আকারে দস্সেসি. পরিৰারেপি হি ‘‘চতুৰীসতিযা আকারেহি অনত্থতং হোতি কথিনং, সত্তরসহি আকারেহি অত্থতং হোতি কথিন’’ন্তি ইদমেৰ লক্খণং ৰুত্তং.
তত্থ ¶ উল্লিখিতমত্তেনাতি দীঘতো চ পুথুলতো চ পমাণগ্গহণমত্তেন. পমাণঞ্হি গণ্হন্তো তস্স তস্স পদেসস্স সঞ্জাননত্থং নখাদীহি ৰা পরিচ্ছেদং দস্সেন্তো উল্লিখতি, নলাটাদীসু ৰা ঘংসতি, তস্মা তং পমাণগ্গহণং ‘‘উল্লিখিতমত্ত’’ন্তি ৰুচ্চতি. ধোৰনমত্তেনাতি কথিনদুস্সধোৰনমত্তেন. চীৰরৰিচারণমত্তেনাতি ‘‘পঞ্চকং ৰা সত্তকং ৰা নৰকং ৰা একাদসকং ৰা হোতূ’’তি এৰং ৰিচারিতমত্তেন. ছেদনমত্তেনাতি যথাৰিচারিতস্স ৰত্থস্স ছেদনমত্তেন. বন্ধনমত্তেনাতি মোঘসুত্তকারোপনমত্তেন. ওৰট্টিযকরণমত্তেনাতি মোঘসুত্তকানুসারেন দীঘসিব্বিতমত্তেন. কণ্ডুসকরণমত্তেনাতি মুদ্ধিযপত্তবন্ধনমত্তেন. দল়্হীকম্মকরণমত্তেনাতি দ্ৰে চিমিলিকাযো একতো কত্ৰা সিব্বিতমত্তেন. অথ ৰা পঠমচিমিলিকা ঘটেত্ৰা ঠপিতা হোতি, কথিনসাটকং তস্সা কুচ্ছিচিমিলিকং কত্ৰা সিব্বিতমত্তেনাতিপি অত্থো. মহাপচ্চরিযং ¶ ‘‘পকতিচীৰরস্স উপস্সযদানেনা’’তি ৰুত্তং. কুরুন্দিযং পন ‘‘পকতিপত্তবদ্ধচীৰরং দুপট্টং কাতুং কুচ্ছিচিমিলিকং অল্লিযাপনমত্তেনা’’তি ৰুত্তং. অনুৰাতকরণমত্তেনাতি পিট্ঠিঅনুৰাতারোপনমত্তেন. পরিভণ্ডকরণমত্তেনাতি কুচ্ছিঅনউৰাতারোপনমত্তেন. ওৰদ্ধেয্যকরণমত্তেনাতি আগন্তুকপত্তারোপনমত্তেন ¶ . কথিনচীৰরতো ৰা পত্তং গহেত্ৰা অঞ্ঞস্মিং অকথিনচীৰরে পত্তারোপনমত্তেন.
কম্বলমদ্দনমত্তেনাতি একৰারংযেৰ রজনে পক্খিত্তেন দন্তৰণ্ণেন পণ্ডুপলাসৰণ্ণেন ৰা. সচে পন সকিং ৰা দ্ৰিক্খত্তুং ৰা রত্তম্পি সারুপ্পং হোতি, ৰট্টতি. নিমিত্তকতেনাতি ‘‘ইমিনা দুস্সেন কথিনং অত্থরিস্সামী’’তি এৰং নিমিত্তকতেন. এত্তকমেৰ হি পরিৰারে ৰুত্তং. অট্ঠকথাসু পন ‘‘অযং সাটকো সুন্দরো, সক্কা ইমিনা কথিনং অত্থরিতু’ন্তি এৰং নিমিত্তকম্মং কত্ৰা লদ্ধেনা’’তি ৰুত্তং. পরিকথাকতেনাতি ‘‘কথিনং নাম দাতুং ৰট্টতি, কথিনদাযকো বহুং পুঞ্ঞং পসৰতী’’তি এৰং পরিকথায উপ্পাদিতেন. কথিনং নাম অতিউক্কট্ঠং ৰট্টতি, মাতরম্পি ৰিঞ্ঞাপেতুং ন ৰট্টতি, আকাসতো ওতিণ্ণসদিসমেৰ ৰট্টতীতি. কুক্কুকতেনাতি তাৰকালিকেন. সন্নিধিকতেনাতি এত্থ দুৰিধো সন্নিধি করণসন্নিধি চ নিচযসন্নিধি চ. তত্থ তদহেৰ অকত্ৰা ঠপেত্ৰা করণং করণসন্নিধি. সঙ্ঘো অজ্জ কথিনদুস্সং লভিত্ৰা পুনদিৰসে দেতি, অযং নিচযসন্নিধি.
নিস্সগ্গিযেনাতি রত্তিনিস্সগ্গিযেন. পরিৰারেপি ৰুত্তং – ‘‘নিস্সগ্গিযং নাম করিযমানে অরুণং উট্ঠহতী’’তি. অকপ্পকতেনাতি অনাদিন্নকপ্পবিন্দুনা. অঞ্ঞত্র সঙ্ঘাটিযাতিআদীসু ঠপেত্ৰা সঙ্ঘাটিউত্তরাসঙ্গঅন্তরৰাসকে অঞ্ঞেন পচ্চত্থরণাদিনা অত্থতং অনত্থতং হোতীতি. অঞ্ঞত্র পঞ্চকেন ৰা অতিরেকপঞ্চকেন ৰাতি পঞ্চ ৰা অতিরেকানি ৰা খণ্ডানি কত্ৰা মহামণ্ডলঅড্ঢমণ্ডলানি ¶ দস্সেত্ৰা কতেনেৰ ৰট্টতি. এৰঞ্হি সমণ্ডলিকতং হোতি, তং ঠপেত্ৰা অঞ্ঞেন অচ্ছিন্নকেন ৰা দ্ৰত্তিচতুখণ্ডেন ৰা ন ৰট্টতি. অঞ্ঞত্র পুগ্গলস্স অত্থারাতি পুগ্গলস্স অত্থারং ঠপেত্ৰা ন অঞ্ঞেন সঙ্ঘস্স ৰা গণস্স ৰা অত্থারেন অত্থতং হোতি. নিস্সীমট্ঠো অনুমোদতীতি বহিউপচারসীমায ঠিতো অনুমোদতি.
৩০৯. অহতেনাতি ¶ অপরিভুত্তেন. অহতকপ্পেনাতি অহতসদিসেন একৰারং ৰা দ্ৰিক্খত্তুং ৰা ধোতেন. পিলোতিকাযাতি হতৰত্থকসাটকেন ¶ . পংসুকূলেনাতি তেৰীসতিযা খেত্তেসু উপ্পন্নপংসুকূলেন. পংসুকূলিকভিক্খুনা চোল়কভিক্খং আহিণ্ডিত্ৰা লদ্ধচোল়কেহি কতচীৰরেনাতিপি কুরুন্দিমহাপচ্চরীসু ৰুত্তং. পাপণিকেনাতি আপণদ্ৰারে পতিতপিলোতিকং গহেত্ৰা কথিনত্থায দেতি, তেনাপি ৰট্টতীতি অত্থো. সেসং ৰুত্তৰিপল্লাসেনেৰ ৰেদিতব্বং. ইমস্মিং পন ঠানে ‘‘সহ কথিনস্স অত্থারা কতি ধম্মা জাযন্তী’’তিআদি বহুঅট্ঠকথাসু ৰুত্তং, তং সব্বং পরিৰারে পাল়িআরূল়্হমেৰ, তস্মা তত্থ আগতনযেনেৰ ৰেদিতব্বং. ন হি তেন ইধ অৰুচ্চমানেন কথিনত্থারকস্স কিঞ্চি পরিহাযতি.
৩১০. এৰং কথিনত্থারং দস্সেত্ৰা ইদানি উব্ভারং দস্সেতুং কথঞ্চ ভিক্খৰে উব্ভতং হোতি কথিনন্তিআদিমাহ. তত্থ মাতিকাতি মাতরো; জনেত্তিযোতি অত্থো. কথিনুব্ভারঞ্হি এতা অট্ঠ জনেত্তিযো. তাসু পক্কমনং অন্তো অস্সাতি পক্কমনন্তিকা. এৰং সেসাপি ৰেদিতব্বা.
আদাযসত্তককথা
৩১১. ন পচ্চেস্সন্তি ন পুন আগমিস্সং. এতস্মিং পন পক্কমনন্তিকে কথিনুদ্ধারে পঠমং চীৰরপলিবোধো ছিজ্জতি, পচ্ছা আৰাসপলিবোধো. এৰং পক্কমতো হি চীৰরপলিবোধো অন্তোসীমাযমেৰ ছিজ্জতি, আৰাসপলিবোধো সীমাতিক্কমে. ৰুত্তম্পি চেতং পরিৰারে –
‘‘পক্কমনন্তিকো কথিনুদ্ধারো, ৰুত্তো আদিচ্চবন্ধুনা;
এতঞ্চ তাহং ৰিস্সজ্জিস্সং, চীৰরপলিবোধো পঠমং ছিজ্জতি;
পচ্ছা আৰাসপলিবোধো ছিজ্জতী’’তি. (পরি. ৪১৫);
চীৰরং আদাযাতি অকতচীৰরং আদায. বহিসীমগতস্সাতি অঞ্ঞং সামন্তৰিহারং গতস্স. এৰং হোতীতি তস্মিং ৰিহারে সেনাসনফাসুকং ৰা সহাযসম্পত্তিং ৰা দিস্ৰা এৰং হোতি ¶ . এতস্মিং পন নিট্ঠানন্তিকে কথিনুদ্ধারে আৰাসপলিবোধো পঠমং ছিজ্জতি, সো হি ‘‘ন পচ্চেস্স’’ন্তি চিত্তে উপ্পন্নমত্তেযেৰ ছিজ্জতি. ৰুত্তম্পি চেতং –
‘‘নিট্ঠানন্তিকো ¶ কথিনুদ্ধারো, ৰুত্তো আদিচ্চবন্ধুনা;
এতঞ্চ তাহং ৰিস্সজ্জিস্সং, আৰাসপলিবোধো পঠমং ছিজ্জতি;
চীৰরে নিট্ঠিতে চীৰরপলিবোধো ছিজ্জতী’’তি.
এতেন ¶ নযেন সেসমাতিকাৰিভজনেপি অত্থো ৰেদিতব্বো. অযং পন ৰিসেসো – ‘‘সন্নিট্ঠানন্তিকে দ্ৰেপি পলিবোধা নেৰিমং চীৰরং কারেস্সং, ন পচ্চেস্সন্তি চিত্তে উপ্পন্নমত্তেযেৰ একতো ছিজ্জন্তীতি. ৰুত্তঞ্হেতং –
‘‘সন্নিট্ঠানন্তিকো কথিনুদ্ধারো, ৰুত্তো আদিচ্চবন্ধুনা;
এতঞ্চ তাহং ৰিস্সজ্জিস্সং, দ্ৰে পলিবোধা অপুব্বং অচরিমং ছিজ্জন্তী’’তি.
এৰং সব্বকথিনুদ্ধারেসু পলিবোধুপচ্ছেদো ৰেদিতব্বো. সো পন যস্মা ইমিনা চ ৰুত্তনযেন পরিৰারে চ আগতভাৰেন সক্কা জানিতুং, তস্মা ৰিত্থারতো ন ৰুত্তো. অযং পনেত্থ সঙ্খেপো – নাসনন্তিকে আৰাসপলিবোধো পঠমং ছিজ্জতি, চীৰরে নট্ঠে চীৰরপলিবোধো ছিজ্জতি. যস্মা চীৰরে নট্ঠে চীৰরপলিবোধো ছিজ্জতি, তস্মা ‘‘নাসনন্তিকো’’তি ৰুত্তং.
সৰনন্তিকে চীৰরপলিবোধো পঠমং ছিজ্জতি, তস্মা তস্স সহ সৰনেন আৰাসপলিবোধো ছিজ্জতি.
আসাৰচ্ছেদিকে আৰাসপলিবোধো পঠমং ছিজ্জতি. চীৰরাসায উপচ্ছিন্নায চীৰরপলিবোধো ছিজ্জতি. অযং পন যস্মা ‘‘অনাসায লভতি; আসায ন লভতি; তস্স এৰং হোতি ‘ইধেৰিমং চীৰরং কারেস্সং, ন পচ্চেস্স’’’ন্তিআদিনা নযেন ইতরেহি উদ্ধারেহি সদ্ধিং ৰোমিস্সকদেসনো অনেকপ্পভেদো হোতি, তস্মা পরতো ৰিসুং ৰিত্থারেত্ৰা ৰুত্তো, ইধ ন ৰুত্তো. ইধ পন সৰনন্তিকস্স অনন্তরং সীমাতিক্কন্তিকো ৰুত্তো. তত্থ চীৰরপলিবোধো পঠমং ছিজ্জতি, তস্স বহিসীমে আৰাসপলিবোধো ছিজ্জতি. সহুব্ভারে দ্ৰে পলিবোধা অপুব্বং অচরিমং ছিজ্জন্তীতি.
৩১৬-৩২৫. এৰং ¶ ¶ আদাযৰারে সত্তকথিনুদ্ধারে দস্সেত্ৰা পুন সমাদাযৰারেপি ৰিপ্পকতচীৰরস্স আদাযসমাদাযৰারেসুপি যথাসম্ভৰং তেযেৰ দস্সিতা. ততো পরং অন্তোসীমাযং ‘‘পচ্চেস্সং ন পচ্চেস্স’’ন্তি ইমং ৰিধিং অনামসিত্ৰাৰ ‘‘ন পচ্চেস্স’’ন্তি ইমমেৰ আমসিত্ৰা অনধিট্ঠিতেনা’’তিআদিনা নযেন চ যে যে যুজ্জন্তি, তে তে দস্সিতা. ততো পরং ‘‘চীৰরাসায পক্কমতী’’তিআদিনা নযেন ইতরেহি সদ্ধিং ৰোমিস্সকনযেন অনেকক্খত্তুং আসাৰচ্ছেদিকং দস্সেত্ৰা পুন দিসংগমিযৰসেন চ ফাসুৰিহারিকৰসেন চ নিট্ঠানন্তিকেসু যুজ্জমানা কথিনুদ্ধারা দস্সিতা. এৰং ¶ পভেদতো কথিনুদ্ধারং দস্সেত্ৰা ইদানি যে তেন তেন কথিনুদ্ধারেন পলিবোধা ছিজ্জন্তীতি ৰুত্তা, তেসং পটিপক্খে দস্সেন্তো দ্ৰেমে ভিক্খৰে কথিনস্স পলিবোধাতিআদিমাহ. তত্থ চত্তেনাতি যেন চিত্তেন সো আৰাসো চত্তো হোতি, তং চত্তং নাম, তেন চত্তেন. ৰন্তমুত্তেসুপি এসেৰ নযো. সেসং সব্বত্থ উত্তানমেৰাতি.
কথিনক্খন্ধকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
৮. চীৰরক্খন্ধকং
জীৰকৰত্থুকথা
৩২৬. চীৰরক্খন্ধকে ¶ ¶ – পদক্খিণাতি ছেকা কুসলা. অভিসটাতি অভিগতা. কেহি অভিগতাতি? অত্থিকেহি অত্থিকেহি মনুস্সেহি; করণত্থে পন সামিৰচনং কত্ৰা ‘‘অত্থিকানং অত্থিকানং মনুস্সান’’ন্তি ৰুত্তং. পঞ্ঞাসায চ রত্তিং গচ্ছতীতি পঞ্ঞাস কহাপণে গহেত্ৰা রত্তিং গচ্ছতি. নেগমোতি কুটুম্বিযগণো.
৩২৭. সালৰতিং কুমারিং গণিকং ৰুট্ঠাপেসীতি নাগরা দ্ৰে সতসহস্সানি, রাজা সতসহস্সন্তি তীণি সতসহস্সানি, অঞ্ঞঞ্চ আরামুয্যানৰাহনাদিপরিচ্ছেদং দত্ৰা ৰুট্ঠাপেসুং; গণিকট্ঠানে ঠপেসুন্তি অত্থো. পটিসতেন চ রত্তিং গচ্ছতীতি রত্তিং পটিসতেন গচ্ছতি. গিলানং পটিৰেদেয্যন্তি গিলানভাৰং জানাপেয্যং. কত্তরসুপ্পেতি জিণ্ণসুপ্পে.
৩২৮. কা মে দেৰ মাতা, কো পিতাতি কস্মা পুচ্ছি? তং কির অঞ্ঞে রাজদারকা কীল়ন্তা কলহে উট্ঠিতে ‘‘নিম্মাতিকো নিপ্পিতিকো’’তি ৰদন্তি. যথা চ অঞ্ঞেসং দারকানং ছণাদীসু চুল়মাতামহামাতাদযো কিঞ্চি পণ্ণাকারং পেসেন্তি, তথা তস্স ন কোচি কিঞ্চি পেসেতি. ইতি সো তং সব্বং চিন্তেত্ৰা ‘‘নিম্মাতিকোযেৰ নু খো অহ’’ন্তি জাননত্থং ‘‘কা মে দেৰ মাতা, কো পিতা’’তি পুচ্ছি.
যন্নূনাহং সিপ্পং সিক্খেয্যন্তি যংনূন অহং ৰেজ্জসিপ্পং সিক্খেয্যন্তি চিন্তেসি. তস্স কির এতদহোসি – ‘‘ইমানি খো হত্থিঅস্সসিপ্পাদীনি পরূপঘাতপটিসংযুত্তানি, ৰেজ্জসিপ্পং মেত্তাপুব্বভাগং সত্তানং হিতপটিসংযুত্ত’’ন্তি. তস্মা ৰেজ্জসিপ্পমেৰ সন্ধায ‘‘যংনূনাহং সিপ্পং সিক্খেয্য’’ন্তি চিন্তেসি. অপিচাযং ইতো কপ্পসতসহস্সস্স ¶ উপরি পদুমুত্তরস্স ভগৰতো উপট্ঠাকং ‘‘বুদ্ধুপট্ঠাকো অয’’ন্তি চতুপরিসন্তরে পত্থতগুণং ৰেজ্জং দিস্ৰা ‘‘অহো ৰতাহম্পি এৰরূপং ঠানন্তরং পাপুণেয্য’’ন্তি চিন্তেত্ৰা সত্তাহং বুদ্ধপ্পমুখস্স সঙ্ঘস্স দানং দত্ৰা ভগৰন্তং ৰন্দিত্ৰা ¶ ‘‘অহম্পি ভগৰা তুম্হাকং ¶ উপট্ঠাকো অসুকৰেজ্জো ৰিয অনাগতে বুদ্ধুপট্ঠাকো ভৰেয্য’’ন্তি পত্থনমকাসি. তায পুরিমপত্থনায চোদিযমানোপেস ৰেজ্জসিপ্পমেৰ সন্ধায ‘‘যংনূনাহং সিপ্পং সিক্খেয্য’’ন্তি চিন্তেসি.
৩২৯. দিসাপামোক্খোতি সব্বদিসাসু ৰিদিতো পাকটো পধানো ৰাতি অত্থো. তস্মিঞ্চ সমযে তক্কসীলতো ৰাণিজা অভযরাজকুমারং দস্সনায অগমংসু. তে জীৰকো ‘‘কুতো তুম্হে আগতা’’তি পুচ্ছি. ‘‘তক্কসীলতো’’তি ৰুত্তে ‘‘অত্থি তত্থ ৰেজ্জসিপ্পাচরিযো’’তি পুচ্ছি. ‘‘আম কুমার, তক্কসীলাযং দিসাপামোক্খো ৰেজ্জো পটিৰসতী’’তি সুত্ৰা ‘‘তেন হি যদা গচ্ছথ, ময্হং আরোচেয্যাথা’’তি আহ. তে তথা অকংসু. সো পিতরং অনাপুচ্ছা তেহি সদ্ধিং তক্কসীলং অগমাসি. তেন ৰুত্তং – ‘‘অভযং রাজকুমারং অনাপুচ্ছা’’তিআদি.
ইচ্ছামহং আচরিয সিপ্পং সিক্খিতুন্তি তং কির উপসঙ্কমন্তং দিস্ৰা সো ৰেজ্জো ‘‘কোসি ত্ৰং তাতা’’তি পুচ্ছি. সো ‘‘বিম্বিসারমহারাজস্স নত্তা অভযকুমারস্স পুত্তোম্হী’’তি আহ. ‘‘কস্মা পন ত্ৰমসি তাত ইধাগতো’’তি, ততো সো ‘‘তুম্হাকং সন্তিকে সিপ্পং সিক্খিতু’’ন্তি ৰত্ৰা ইচ্ছামহং আচরিয সিপ্পং সিক্খিতুন্তি আহ. বহুঞ্চ গণ্হাতীতি যথা অঞ্ঞে খত্তিযকুমারাদযো আচরিযস্স ধনং দত্ৰা কিঞ্চি কম্মং অকত্ৰা সিক্খন্তিযেৰ, ন সো এৰং. সো পন কিঞ্চি ধনং অদত্ৰা ধম্মন্তেৰাসিকোৰ হুত্ৰা একং কালং উপজ্ঝাযস্স কম্মং করোতি, একং কালং সিক্খতি. এৰং সন্তেপি অভিনীহারসম্পন্নো কুলপুত্তো অত্তনো মেধাৰিতায বহুঞ্চ গণ্হাতি, লহুঞ্চ গণ্হাতি, সুট্ঠু চ উপধারেতি, গহিতঞ্চস্স ন সম্মুস্সতি.
সত্ত চ মে ৰস্সানি অধীযন্তস্স নযিমস্স সিপ্পস্স অন্তো পঞ্ঞাযতীতি এত্থ অযং কির জীৰকো যত্তকং আচরিযো জানাতি, যং অঞ্ঞে সোল়সহি ৰস্সেহি উগ্গণ্হন্তি, তং সব্বং সত্তহি ৰস্সেহি উগ্গহেসি ¶ . সক্কস্স পন দেৰরঞ্ঞো এতদহোসি – ‘‘অযং বুদ্ধানং উপট্ঠাকো অগ্গৰিস্সাসকো ভৰিস্সতি, হন্দ নং ভেসজ্জযোজনং সিক্খাপেমী’’তি আচরিযস্স সরীরে অজ্ঝাৰসিত্ৰা যথা ঠপেত্ৰা কম্মৰিপাকং অৰসেসরোগং একেনেৰ ভেসজ্জযোগেন তিকিচ্ছিতুং সক্কোতি, তথা নং ভেসজ্জযোজনং সিক্খাপেসি. সো পন ‘‘আচরিযস্স সন্তিকে সিক্খামী’’তি মঞ্ঞতি, তস্মা ‘‘সমত্থো ইদানি জীৰকো তিকিচ্ছিতু’’ন্তি ¶ সক্কেন ৰিস্সট্ঠমত্তে এৰং চিন্তেত্ৰা আচরিযং পুচ্ছি. আচরিযো পন ‘‘ন ইমিনা মমানুভাৰেন উগ্গহিতং, দেৰতানুভাৰেন উগ্গহিত’’ন্তি ঞত্ৰাৰ তেন হি ভণেতিআদিমাহ. সমন্তা যোজনং আহিণ্ডন্তোতি ¶ দিৰসে দিৰসে একেকেন দ্ৰারেন নিক্খমিত্ৰা চত্তারো দিৰসে আহিণ্ডন্তো. পরিত্তং পাথেয্যং পাদাসীতি অপ্পমত্তকং অদাসি. কস্মা? তস্স কির এতদহোসি – ‘‘অযং মহাকুলস্স পুত্তো গতমত্তোযেৰ পিতিপিতামহানং সন্তিকা মহাসক্কারং লভিস্সতি, ততো ময্হং ৰা সিপ্পস্স ৰা গুণং ন জানিস্সতি, অন্তরামগ্গে পন খীণপাথেয্যো সিপ্পং পযোজেত্ৰা অৰস্সং ময্হঞ্চ সিপ্পস্স চ গুণং জানিস্সতী’’তি পরিত্তং দাপেসি.
সেট্ঠিভরিযাদিৰত্থুকথা
৩৩০. পসতেনাতি একহত্থপুটেন. পিচুনাতি কপ্পাসপটলেন. যত্রহি নামাতি যা নাম. কিম্পিমাযন্তি কিম্পি মে অযং. উপজানামেতস্স সংযমস্সাতি কতস্স চ রোগূপসমস্স চ উপকারং জানামাতি অধিপ্পাযো.
৩৩১. সব্বালঙ্কারং তুয্হং হোতূতি রাজা কির ‘‘সচে ইমং গণ্হিস্সতি, পমাণযুত্তে ঠানে নং ঠপেস্সামি. সচে ন গণ্হিস্সতি, অব্ভন্তরিকং নং ৰিস্সাসকং করিস্সামী’’তি চিন্তেত্ৰা এৰমাহ. অভযকুমারস্সাপি নাটকানম্পি চিত্তং উপ্পজ্জি ‘‘অহো ৰত ন গণ্হেয্যা’’তি. সোপি তেসং চিত্তং ঞত্ৰা ৰিয ‘‘ইদং মে দেৰ অয্যিকানং আভরণং, নযিদং ময্হং গণ্হিতুং পতিরূপ’’ন্তি ৰত্ৰা অলং দেৰাতিআদিমাহ. অধিকারং মে দেৰো সরতূতি কতস্স উপকারং মে দেৰো সরতূতি অত্থো. রাজা পসন্নো সব্বাকারসম্পন্নং গেহঞ্চ অম্বৰনুয্যানঞ্চ অনুসংৰচ্ছরং সতসহস্সউট্ঠানকং গামঞ্চ মহাসক্কারঞ্চ দত্ৰা তেন হি ভণেতিআদিমাহ.
রাজগহসেট্ঠিৰত্থুকথা
৩৩২. সক্খিস্সসি ¶ পন ত্ৰং গহপতীতি কস্মা আহ? ইরিযাপথসম্পরিৰত্তনেন কির মত্থলুঙ্গং ন সণ্ঠাতি, অস্স চ তীহি সত্তাহেহি নিচ্চলস্স ¶ নিপন্নস্স মত্থলুঙ্গং সণ্ঠহিস্সতীতি ঞত্ৰা অপ্পেৰ নাম সত্তসত্তমাসে পটিজানিত্ৰা সত্তসত্তদিৰসেপি নিপজ্জেয্যাতি নং এৰমাহ. তেনেৰ পরতো ৰুত্তং ‘‘অপি চ পটিকচ্চেৰ মযা ঞাতো’’তি. সীসচ্ছৰিং উপ্পাটেত্ৰাতি সীসচম্মং অপনেত্ৰা. সিব্বিনিং ৰিনামেত্ৰাতি সিব্বিনিং ৰিৰরিত্ৰা. নাহং আচরিয সক্কোমীতি তস্স কির সরীরে মহাডাহো উপ্পজ্জি, তস্মা এৰমাহ. তীহি সত্তাহেহীতি তীহি পস্সেহি একেকেন সত্তাহেন.
৩৩৩. জনং ¶ উস্সারেত্ৰাতি জনং নীহরাপেত্ৰা.
পজ্জোতরাজৰত্থুকথা
৩৩৪. জেগুচ্ছং মে সপ্পীতি অযং কির রাজা ৰিচ্ছিকস্স জাতো, ৰিচ্ছিকৰিসপটিঘাতায চ সপ্পি ভেসজ্জং হোতি ৰিচ্ছিকানং পটিকূলং, তস্মা এৰমাহ. উদ্দেকং দস্সতীতি উগ্গারং দস্সতি. পঞ্ঞাস যোজনিকা হোতীতি পঞ্ঞাস যোজনানি গন্তুং সমত্থা হোতি. ন কেৰলঞ্চস্স রঞ্ঞো হত্থিনীযেৰ, নাল়াগিরি নাম হত্থী যোজনসতং গচ্ছতি, চেলকণ্ণো চ মুঞ্চকেসো চাতি দ্ৰে অস্সা ৰীসযোজনসতং গচ্ছন্তি, কাকো দাসো সট্ঠিযোজনানি গচ্ছতি.
একস্স কির কুলপুত্তস্স অনুপ্পন্নে বুদ্ধে একদিৰসং ভুঞ্জিতুং নিসিন্নস্স পচ্চেকবুদ্ধো দ্ৰারে ঠত্ৰা অগমাসি, তস্সেকো পুরিসো ‘‘পচ্চেকবুদ্ধো আগন্ত্ৰা গতো’’তি আরোচেসি. সো সুত্ৰা ‘‘গচ্ছ, ৰেগেন পত্তং আহরা’’তি আহরাপেত্ৰা অত্তনো সজ্জিতং ভত্তং সব্বং দত্ৰা পেসেসি. ইতরো তং আহরিত্ৰা পচ্চেকবুদ্ধস্স হত্থে ঠপেত্ৰা ‘‘অহং ভন্তে তুম্হাকং কতেন ইমিনা কাযৰেয্যাৰতিকেন যত্থ যত্থ নিব্বত্তোপি ৰাহনসম্পন্নো হোমী’’তি পত্থনং অকাসি. সো অযং এতরহি পজ্জোতো নাম রাজা জাতো, তায পত্থনায অযং ৰাহনসম্পত্তি.
সপ্পিং পাযেত্ৰাতি সপ্পিঞ্চ পাযেত্ৰা; পরিচারিকানঞ্চ আহারাচারে ৰিধিং আচিক্খিত্ৰা. নখেন ভেসজ্জং ওলুম্পেত্ৰাতি নখেন ভেসজ্জং ওদহিত্ৰা; পক্খিপিত্ৰাতি অত্থো. নিচ্ছারেসীতি ৰিরেচেসি.
সিৰেয্যকদুস্সযুগকথা
৩৩৫. সিৰেয্যকং ¶ নাম উত্তরকুরূসু সিৰথিকং অৰমঙ্গলৰত্থং. তত্থ কির মনুস্সা মতং তেন ৰত্থেন ৰেঠেত্ৰা নিক্খিপন্তি, তং ¶ ‘‘মংসপেসী’’তি সল্লক্খেত্ৰা হত্থিসোণ্ডকসকুণা উক্খিপিত্ৰা হিমৰন্তকূটে ঠপেত্ৰা ৰত্থং অপনেত্ৰা খাদন্তি. অথ ৰনচরকা ৰত্থং দিস্ৰা রঞ্ঞো আহরন্তি. এৰমিদং পজ্জোতেন লদ্ধং. সিৰিরট্ঠে কুসলা ইত্থিযো তীহি অংসূহি সুত্তং কন্তন্তি, তেন সুত্তেন ৰাযিতৰত্থং এতন্তিপি ৰদন্তি.
সমত্তিংসৰিরেচনকথা
৩৩৬. সিনেহেথাতি ¶ কিং পন ভগৰতো কাযো লূখোতি ন লূখো? ভগৰতো হি আহারে সদা দেৰতা দিব্বোজং পক্খিপন্তি, সিনেহপানং পন সব্বত্থ দোসে তেমেতি, সিরা মুদুকা করোতি, তেনাযং এৰমাহ. তীণি উপ্পলহত্থানীতি একং ওল়ারিকদোসহরণত্থং, একং মজ্ঝিমদোসহরণত্থং, একং সুখুমদোসহরণত্থং. নচিরস্সেৰ পকতত্তো অহোসীতি এৰং পকতত্তে পন কাযে নাগরা দানং সম্পাদেসুং. জীৰকো আগন্ত্ৰা ভগৰন্তং এতদৰোচ – ‘‘ভগৰা অজ্জ নাগরা তুম্হাকং দানং দাতুকামা, মা অন্তোগামং পিণ্ডায পৰিসথা’’তি. মহামোগ্গল্লানত্থেরো চিন্তেসি – ‘‘কুতো নু খো অজ্জ ভগৰতো পঠমং পিণ্ডপাতো লদ্ধুং ৰট্টতী’’তি. ততো চিন্তেসি – ‘‘সোণো সেট্ঠিপুত্তো খেত্তপরিকম্মতো পট্ঠায অঞ্ঞেহি অসাধারণানং খীরোদকসেচনসংৰদ্ধানং গন্ধসালীনং ওদনং ভুঞ্জতি, ততো ভগৰতো পিণ্ডপাতং আহরিস্সামী’’তি ইদ্ধিযা গন্ত্ৰা তস্স পাসাদতলে অত্তানং দস্সেসি. সো থেরস্স পত্তং গহেত্ৰা পণীতং পিণ্ডপাতং অদাসি. থেরস্স চ গমনাকারং দিস্ৰা ‘‘ভুঞ্জথ ভন্তে’’তি আহ. থেরো তমত্থং আরোচেসি ‘‘ভুঞ্জথ ভন্তে, অহং অঞ্ঞং ভগৰতো দস্সামী’’তি থেরং ভোজেত্ৰা গন্ধেহি পত্তং উব্বট্টেত্ৰা পিণ্ডপাতস্স পূরেত্ৰা অদাসি, তং থেরো আহরিত্ৰা ভগৰতো অদাসি.
রাজাপি খো বিম্বিসারো ‘‘অজ্জ ভগৰা কিং ভুঞ্জিস্সতী’’তি ৰিহারং আগন্ত্ৰা পৰিসমানোৰ পিণ্ডপাতগন্ধং ঘাযিত্ৰা ভুঞ্জিতুকামো অহোসি ¶ . ভগৰতো ¶ দ্ৰীসুযেৰ পিণ্ডপাতেসু ভাজনগতেসু দেৰতা ওজং পক্খিপিংসু – যঞ্চ সুজাতা অদাসি; যঞ্চ পরিনিব্বানকালে চুন্দো কম্মারপুত্তো; অঞ্ঞেসু কবল়ে কবল়ে পক্খিপিংসু, তস্মা ভগৰা রঞ্ঞো ইচ্ছং জানিত্ৰা অপক্খিত্তোজমেৰ থোকং পিণ্ডপাতং রঞ্ঞো দাপেসি. সো পরিভুঞ্জিত্ৰা পুচ্ছি – ‘‘কিং ভন্তে, উত্তরকুরুতো আভতং ভোজন’’ন্তি? ‘‘ন মহারাজ, উত্তরকুরুতো; অপিচ খো তৰেৰ রট্ঠৰাসিনো গহপতিপুত্তস্স ভোজনং এত’’ন্তি ৰত্ৰা সোণস্স সম্পত্তিং আচিক্খি. তং সুত্ৰা রাজা সোণং দট্ঠুকামো হুত্ৰা চম্মক্খন্ধকে ৰুত্তনযেন অসীতিযা কুলপুত্তসহস্সেহি সদ্ধিং সোণস্স আগমনং অকাসি. তে ভগৰতো ধম্মদেসনং সুত্ৰা সোতাপন্না জাতা. সোণো পন পব্বজিত্ৰা অরহত্তে পতিট্ঠিতো. ভগৰাপি এতদত্থমেৰ রঞ্ঞো পিণ্ডপাতং দাপেসি.
ৰরযাচনকথা
৩৩৭. এৰং ¶ কতভত্তকিচ্চে ভগৰতি অথ খো জীৰকো কোমারভচ্চো তং সিৰেয্যকং দুস্সযুগং আদায…পে… এতদৰোচ. অতিক্কন্তৰরাতি এত্থ ৰিনিচ্ছযো মহাখন্ধকে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো. ভগৰা ভন্তে পংসুকূলিকো ভিক্খুসঙ্ঘো চাতি ভগৰতো হি বুদ্ধত্তং পত্ততো পট্ঠায যাৰ ইদং ৰত্থং, এত্থন্তরে ৰীসতি ৰস্সানি ন কোচি গহপতিচীৰরং সাদিযি, সব্বে পংসুকূলিকাৰ অহেসুং. তেনাযং এৰমাহ. গহপতিচীৰরন্তি গহপতীহি দিন্নচীৰরং. ধম্মিযা কথাযাতি ৰত্থদানানিসংসপটিসংযুত্তায কথায. ইতরীতরেনাপীতি অপ্পগ্ঘেনপি মহগ্ঘেনপি; যেন কেনচীতি অত্থো. পাৰারোতি সলোমকো কপ্পাসাদিভেদো. অনুজানামি ভিক্খৰে কোজৰন্তি এত্থ পকতিকোজৰমেৰ ৰট্টতি, মহাপিট্ঠিযকোজৰং ন ৰট্টতি. মহাপিট্ঠিযকোজৰন্তি উণ্ণামযো পাৰারসদিসো কোজৰো.
কম্বলানুজাননাদিকথা
৩৩৮. কাসিরাজাতি কাসীনং রাজা; পসেনদিস্স একপিতিকভাতা এস. অড্ঢকাসিযন্তি এত্থ কাসীতি সহস্সং ৰুচ্চতি তং অগ্ঘনকো কাসিযো ¶ . অযং পন পঞ্চসতানি অগ্ঘতি, তস্মা ‘‘অড্ঢকাসিযো’’তি ৰুত্তো. তেনেৰাহ – ‘‘উপড্ঢকাসীনং খমমান’’ন্তি.
৩৩৯. উচ্চাৰচানীতি সুন্দরানি চ অসুন্দরানি চ. ভঙ্গং ¶ নাম খোমাদীহি পঞ্চহি সুত্তেহি মিস্সেত্ৰা কতং; ৰাকমযমেৰাতিপি ৰদন্তি.
৩৪০. একংযেৰ ভগৰতা চীৰরং অনুঞ্ঞাতং ন দ্ৰেতি তে কির ইতরীতরেন চীৰরেনাতি এতস্স ‘‘গহপতিকেন ৰা পংসুকূলেন ৰা’’তি এৰং অত্থং সল্লক্খিংসু. নাগমেসুন্তি যাৰ তে সুসানতো আগচ্ছন্তি, তাৰ তে ন অচ্ছিংসু; পক্কমিংসুযেৰ. নাকামা ভাগং দাতুন্তি ন অনিচ্ছায দাতুং; যদি পন ইচ্ছন্তি, দাতব্বো. আগমেসুন্তি উপচারে অচ্ছিংসু. তেনাহ ভগৰা আহ – ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে আগমেন্তানং অকামা ভাগং দাতু’’ন্তি. যদি পন মনুস্সা ‘‘ইধাগতা এৰ গণ্হন্তূ’’তি দেন্তি, সঞ্ঞাণং ৰা কত্ৰা গচ্ছন্তি ‘‘সম্পত্তা গণ্হন্তূ’’তি সম্পত্তানং সব্বেসম্পি পাপুণন্তি. সচে ছড্ডেত্ৰা গতা, যেন গহিতং, সো এৰ সামী. সদিসা সুসানং ওক্কমিংসূতি সব্বে সমং ওক্কমিংসু; একদিসায ৰা ওক্কমিংসূতিপি ¶ অত্থো. তে কতিকং কত্ৰাতি লদ্ধং পংসুকূলং সব্বে ভাজেত্ৰা গণ্হিস্সামাতি বহিমেৰ কতিকং কত্ৰা.
৩৪২. চীৰরপটিগ্গাহকন্তি যো গহপতিকেহি সঙ্ঘস্স দীযমানং চীৰরং গণ্হাতি. যো ন ছন্দাগতিং গচ্ছেয্যাতিআদীসু চীৰরপটিগ্গাহকেসু পচ্ছা আগতানম্পি অত্তনো ঞাতকাদীনং পঠমতরং পটিগ্গণ্হন্তো ৰা একচ্চস্মিং পেমং দস্সেত্ৰা গণ্হন্তো ৰা লোভপকতিকতায অত্তনো পরিণামেন্তো ৰা ছন্দাগতিং গচ্ছতি নাম. পঠমতরং আগতস্সাপি কোধৰসেন পচ্ছা গণ্হন্তো ৰা দুগ্গতমনুস্সেসু অৰমঞ্ঞং কত্ৰা গণ্হন্তো ৰা ‘‘কিং ৰো ঘরে ঠপনোকাসো নত্থি, তুম্হাকং সন্তকং গহেত্ৰা গচ্ছথা’’তি এৰং সঙ্ঘস্স লাভন্তরাযং করোন্তো ৰা দোসাগতিং গচ্ছতি নাম. যো পন মুট্ঠস্সতি অসম্পজানো, অযং মোহাগতিং গচ্ছতি নাম. পচ্ছা আগতানম্পি ইস্সরানম্পি ভযেন পঠমতরং পটিগ্গণ্হন্তো ৰা ‘‘চীৰরপটিগ্গাহকট্ঠানং নামেতং ভারিয’’ন্তি সন্তসন্তো ৰা ভযাগতিং গচ্ছতি ¶ নাম. ‘‘মযা ইদঞ্চিদঞ্চ গহিতং, ইদঞ্চিংদঞ্চ ন গহিত’’ন্তি এৰং জানন্তো গহিতাগহিতং জানাতি নাম. তস্মা যো ন ছন্দাগতিআদিৰসেন গচ্ছতি, ঞাতকঅঞ্ঞাতকঅড্ঢদুগ্গতেসু ৰিসেসং অকত্ৰা ¶ আগতপঅপাটিযা গণ্হাতি, সীলাচারপটিপত্তিযুত্তো হোতি, সতিমা মেধাৰী বহুস্সুতো, সক্কোতি দাযকানং ৰিস্সট্ঠৰাচায পরিমণ্ডলেহি পদব্যঞ্জনেহি অনুমোদনং করোন্তো পসাদং জনেতুং, এৰরূপো সম্মন্নিতব্বো.
এৰঞ্চ পন ভিক্খৰে সম্মন্নিতব্বোতি এত্থ পন এতায যথাৰুত্তায কম্মৰাচাযপি অপলোকনেনাপি অন্তোৰিহারে সব্বসঙ্ঘমজ্ঝেপি খণ্ডসীমাযপি সম্মন্নিতুং ৰট্টতিযেৰ. এৰং সম্মতেন চ ৰিহারপচ্চন্তে ৰা পধানঘরে ৰা ন অচ্ছিতব্বং. যত্থ পন আগতাগতা মনুস্সা সুখং পস্সন্তি, তাদিসে ধুরৰিহারট্ঠানে বীজনিং পস্সে ঠপেত্ৰা সুনিৰত্থেন সুপারুতেন নিসীদিতব্বন্তি.
তত্থেৰ উজ্ঝিত্ৰাতি ‘‘পটিগ্গহণমেৰ অম্হাকং ভারো’’তি ৰত্ৰা গহিতট্ঠানেযেৰ ছড্ডেত্ৰা গচ্ছন্তি. চীৰরনিদহকন্তি চীৰরপটিসামকং. যো ন ছন্দাগতিং গচ্ছেয্যাতিআদীসু চেত্থ ইতো পরঞ্চ সব্বত্থ ৰুত্তনযেনেৰ ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. সম্মুতিৰিনিচ্ছযোপি কথিতানুসারেনেৰ জানিতব্বো.
ভণ্ডাগারসম্মুতিআদিকথা
৩৪৩. ৰিহারং ¶ ৰাতিআদীসু যো আরামমজ্ঝে আরামিকসামণেরাদীহি অৰিৰিত্তো সব্বেসং সমোসরণট্ঠানে ৰিহারো ৰা অড্ঢযোগো ৰা হোতি, সো সম্মন্নিতব্বো. পচ্চন্তসেনাসনং পন ন সম্মন্নিতব্বং. ইদং পন ভণ্ডাগারং খণ্ডসীমং গন্ত্ৰা খণ্ডসীমায নিসিন্নেহি সম্মন্নিতুং ন ৰট্টতি, ৰিহারমজ্ঝেযেৰ সম্মন্নিতব্বং.
গুত্তাগুত্তঞ্চ জানেয্যাতি এত্থ যস্স তাৰ ছদনাদীসু কোচি দোসো নত্থি, তং গুত্তং. যস্স পন ছদনতিণং ৰা ছদনিট্ঠকা ৰা যত্থ কত্থচি পতিতা, যেন ওৰস্সতি ৰা, মূসিকাদীনং ¶ ৰা পৰেসো হোতি, ভিত্তিআদীসু ৰা কত্থচি ছিদ্দং হোতি, উপচিকা ৰা উট্ঠহন্তি, তং সব্বং অগুত্তং নাম. তং সল্লক্খেত্ৰা পটিসঙ্খরিতব্বং. সীতসমযে দ্ৰারঞ্চ ৰাতপানঞ্চ সুপিহিতং কাতব্বং, সীতেন হি চীৰরানি কণ্ণকিতানি হোন্তি. উণ্হসমযে অন্তরন্তরা ৰাতপ্পৰেসনত্থং ৰিৰরিতব্বং. এৰং করোন্তো হি গুত্তাগুত্তং জানাতি নাম.
ইমেহি ¶ পন চীৰরপটিগ্গাহকাদীহি তীহিপি অত্তনো ৰত্তং জানিতব্বং. তত্থ চীৰরপটিগ্গাহকেন তাৰ যং যং মনুস্সা ‘‘কালচীৰর’’ন্তি ৰা ‘‘অকালচীৰর’’ন্তি ৰা ‘‘অচ্চেকচীৰর’’ন্তি ৰা ‘‘ৰস্সিকসাটিক’’ন্তি ৰা ‘‘নিসীদন’’ন্তি ৰা ‘‘পচ্চত্থরণ’’ন্তি ৰা ‘‘মুখপুঞ্ছনচোল়’’ন্তি ৰা দেন্তি, তং সব্বং একরাসিং কত্ৰা মিস্সেত্ৰা ন গণ্হিতব্বং, ৰিসুং ৰিসুং কত্ৰাৰ গণ্হিত্ৰা চীৰরনিদহকস্স তথেৰ আচিক্খিত্ৰা দাতব্বং. চীৰরনিদহকেনাপি ভণ্ডাগারিকস্স দদমানেন ইদং কালচীৰরং…পে… ইদং মুখপুঞ্ছনচোল়ন্তি আচিক্খিত্ৰাৰ দাতব্বং. ভণ্ডাগারিকেনাপি তথেৰ ৰিসুং ৰিসুং ৰিয সঞ্ঞাণং কত্ৰা ঠপেতব্বং. ততো সঙ্ঘেন ‘‘কালচীৰরং আহরা’’তি ৰুত্তে কালচীৰরমেৰ দাতব্বং…পে… মুখপুঞ্ছনচোল়কং আহরাতি ৰুত্তে তদেৰ দাতব্বং.
ইতি ভগৰতা চীৰরপটিগ্গাহকো অনুঞ্ঞাতো, চীৰরনিদহকো অনুঞ্ঞাতো, ভণ্ডাগারং অনুঞ্ঞাতং, ভণ্ডাগারিকো অনুঞ্ঞাতো, ন বাহুলিকতায ন অসন্তুট্ঠিযা; অপিচ খো সঙ্ঘস্সানুগ্গহায. সচে হি আহটাহটং গহেত্ৰা ভিক্খূ ভাজেয্যুং, নেৰ আহটং ন অনাহটং ন দিন্নং নাদিন্নং ন লদ্ধং নালদ্ধং জানেয্যুং, আহটাহটং থেরাসনে ৰা দদেয্যুং, খণ্ডাখণ্ডং ৰা ছিন্দিত্ৰা গণ্হেয্যুং; এৰং সতি অযুত্তপরিভোগো চ হোতি, ন চ সব্বেসং সঙ্গহো কতো হোতি. ভণ্ডাগারে পন চীৰরং ঠপেত্ৰা উস্সন্নকালে একেকস্স ভিক্খুনো তিচীৰরং ৰা দ্ৰে দ্ৰে ৰা ¶ একেকং ৰা চীৰরং দস্সন্তি, লদ্ধালদ্ধং জানিস্সন্তি, অলদ্ধভাৰং ঞত্ৰা সঙ্গহং কাতুং মঞ্ঞিস্সন্তীতি.
ন ভিক্খৰে ভণ্ডাগারিকো ৰুট্ঠাপেতব্বোতি এত্থ অঞ্ঞেপি অৰুট্ঠাপনীযা জানিতব্বা. চত্তারো হি ন ৰুট্ঠাপেতব্বা – ৰুড্ঢতরো ¶ , ভণ্ডাগারিকো, গিলানো, সঙ্ঘতো লদ্ধসেনাসনোতি. তত্থ ৰুড্ঢতরো অত্তনো ৰুড্ঢতায নৰকতরেন ন ৰুট্ঠাপেতব্বো, ভণ্ডাগারিকো সঙ্ঘেন সম্মন্নিত্ৰা ভণ্ডাগারস্স দিন্নতায, গিলানো অত্তনো গিলানতায, সঙ্ঘো পন বহুস্সুতস্স উদ্দেসপরিপুচ্ছাদীহি বহুপকারস্স ভারনিত্থারকস্স ফাসুকং আৰাসং অনুট্ঠাপনীযং কত্ৰা দেতি, তস্মা সো উপকারতায চ সঙ্ঘতো লদ্ধতায চ ন ৰুট্ঠাপেতব্বোতি.
উস্সন্নং ¶ হোতীতি বহু রাসিকতং হোতি, ভণ্ডাগারং ন গণ্হাতি. সম্মুখীভূতেনাতি অন্তোউপচারসীমাযং ঠিতেন. ভাজেতুন্তি কালং ঘোসেত্ৰা পটিপাটিযা ভাজেতুং. কোলাহলং অকাসীতি ‘‘অম্হাকং আচরিযস্স দেথ, উপজ্ঝাযস্স দেথা’’তি এৰং মহাসদ্দং অকাসি. চীৰরভাজনকঙ্গেসু সভাগানং ভিক্খূনং অপাপুণন্তম্পি মহগ্ঘং চীৰরং দেন্তো ছন্দাগতিং গচ্ছতি নাম. অঞ্ঞেসং ৰুড্ঢতরানং পাপুণন্তম্পি মহগ্ঘং চীৰরং অদত্ৰা অপ্পগ্ঘং দেন্তো দোসাগতিং গচ্ছতি নাম. মোহমূল়্হো চীৰরদানৰত্তং অজানন্তো মোহাগতিং গচ্ছতি নাম. মুখরানং নৰকানম্পি ভযেন অপাপুণন্তমেৰ মহগ্ঘং চীৰরং দেন্তো ভযাগতিং গচ্ছতি নাম. যো এৰং ন গচ্ছতি, সব্বেসং তুলাভূতো পমাণভূতো মজ্ঝত্তো হোতি, সো সম্মন্নিতব্বো. ভাজিতাভাজিতন্তি ‘‘এত্তকানি ৰত্থানি ভাজিতানি, এত্তকানি অভাজিতানী’’তি জানন্তো ‘‘ভাজিতাভাজিতঞ্চ জানেয্যা’’তি ৰুচ্চতি.
উচ্চিনিত্ৰাতি ‘‘ইদং থূলং, ইদং সণ্হং, ইদং ঘনং, ইদং তনুকং, ইদং পরিভুত্তং, ইদং অপরিভুত্তং, ইদং দীঘতো এত্তকং পুথুলতো এত্তক’’ন্তি এৰং ৰত্থানি ৰিচিনিত্ৰা. তুলযিত্ৰাতি ‘‘ইদং এত্তকং অগ্ঘতি, ইদং এত্তক’’ন্তি এৰং অগ্ঘপরিচ্ছেদং কত্ৰা. ৰণ্ণাৰণ্ণং কত্ৰাতি সচে সব্বেসং একেকমেৰ দসগ্ঘনকং পাপুণাতি, ইচ্চেতং কুসলং; নো চে পাপুণাতি, যং নৰ ৰা অট্ঠ ৰা অগ্ঘতি, তং অঞ্ঞেন একঅগ্ঘনকেন চ দ্ৰিঅগ্ঘনকেন চ সদ্ধিং বন্ধিত্ৰা এতেন উপাযেন সমে পটিৰীসে ঠপেত্ৰাতি অত্থো. ভিক্খূ গণেত্ৰা ৰগ্গং বন্ধিত্ৰাতি সচে একেকস্স দিযমানে দিৰসো নপ্পহোতি, দস দস ভিক্খূ ¶ গণেত্ৰা দস দস চীৰরপটিৰীসে একৰগ্গং বন্ধিত্ৰা একং ভণ্ডিকং কত্ৰা এৰং চীৰরপটিৰীসং ঠপেতুং অনুজানামীতি অত্থো. এৰং ঠপিতেসু ¶ চীৰরপটিৰীসেসু কুসো পাতেতব্বো. তেহিপি ভিক্খূহি পুন কুসপাতং কত্ৰা ভাজেতব্বং.
সামণেরানং উপড্ঢপটিৰীসন্তি এত্থ যে সামণেরা অত্তিস্সরা ভিক্খুসঙ্ঘস্স কত্তব্বকম্মং ন করোন্তি, উদ্দেসপরিপুচ্ছাসু যুত্তা আচরিযুপজ্ঝাযানংযেৰ ৰত্তপটিপত্তিং করোন্তি, অঞ্ঞেসং ন করোন্তি, এতেসংযেৰ উপড্ঢভাগো দাতব্বো. যে পন পুরেভত্তঞ্চ পচ্ছাভত্তঞ্চ ভিক্খুসঙ্ঘস্সেৰ কত্তব্বকিচ্চং করোন্তি, তেসং সমকো দাতব্বো. ইদঞ্চ পিট্ঠিসমযে ¶ উপ্পন্নেন ভণ্ডাগারে ঠপিতেন অকালচীৰরেনেৰ কথিতং. কালচীৰরং পন সমকমেৰ দাতব্বং. তত্রুপ্পাদৰস্সাৰাসিকং সম্মুঞ্জনীবন্ধনাদি সঙ্ঘস্স ফাতিকম্মং কত্ৰা গহেতব্বং. এতঞ্হেত্থ সব্বেসং ৰত্তং. ভণ্ডাগারিকচীৰরেপি সচে সামণেরা আগন্ত্ৰা ‘‘ভন্তে মযং যাগুং পচাম, ভত্তং পচাম, খজ্জকং পচাম, অপ্পহরিতকং করোম, দন্তকট্ঠং আহরাম, রঙ্গছল্লিং কপ্পিযং কত্ৰা দেম, কিং অম্হেহি ন কতং নামা’’তি উক্কুট্ঠিং করোন্তি, সমভাগোৰ দাতব্বো. এতং যে চ ৰিরজ্ঝিত্ৰা করোন্তি, যেসঞ্চ করণভাৰো ন পঞ্ঞাযতি, তে সন্ধায ৰুত্তং. কুরুন্দিযং পন ‘‘সচে সামণেরা ‘কস্মা মযং ভন্তে সঙ্ঘকম্মং ন করোম, করিস্সামা’তি যাচন্তি, সমপটিৰীসো দাতব্বো’’তি ৰুত্তং.
উত্তরিতুকামোতি নদিং ৰা কন্তারং ৰা উত্তরিতুকামো; সত্থং লভিত্ৰা দিসা পক্কমিতুকামোতি অত্থো. সকং ভাগং দাতুন্তি ইদং ভণ্ডাগারতো চীৰরানি নীহরিত্ৰা পুঞ্জে কতে ঘণ্টিযা পহটায ভিক্খুসঙ্ঘে সন্নিপতিতে সত্থং লভিত্ৰা গন্তুকামো ‘‘সত্থতো মা পরিহাযী’’তি এতমত্থং সন্ধায ৰুত্তং. তস্মা অনীহতেসু ৰা চীৰরেসু অপ্পহটায ৰা ঘণ্টিযা অসন্নিপতিতে ৰা ¶ সঙ্ঘে দাতুং ন ৰট্টতি. চীৰরেসু পন নীহতেসু ঘণ্টিং পহরিত্ৰা ভিক্খুসঙ্ঘে সন্নিপতিতে চীৰরভাজকেন ‘‘ইমস্স ভিক্খুনো কোট্ঠাসেন এত্তকেন ভৰিতব্ব’’ন্তি তক্কেত্ৰা নযগ্গাহেন চীৰরং দাতব্বং. তুলায তুলিতমিৰ হি সমসমং দাতুং ন সক্কা, তস্মা ঊনং ৰা হোতু অধিকং ৰা, এৰং তক্কেন নযেন দিন্নং সুদিন্নং. নেৰ ঊনকং পুন দাতব্বং, নাতিরিত্তং পটিগ্গণ্হিতব্বন্তি.
অতিরেকভাগেনাতি দস ভিক্খূ হোন্তি, সাটকাপি দসেৰ, তেসু একো দ্ৰাদস অগ্ঘতি, সেসা দসগ্ঘনকা. সব্বেসু দসগ্ঘনকৰসেন কুসে পাতিতে যস্স ভিক্খুনো দ্ৰাদসগ্ঘনকো কুসো পাতিতো, সো ‘‘এত্তকেন মম চীৰরং পহোতী’’তি তেন অতিরেকভাগেন গন্তুকামো হোতি. ভিক্খূ ‘‘অতিরেকং আৰুসো সঙ্ঘস্স সন্তক’’ন্তি ৰদন্তি, তং সুত্ৰা ভগৰা ‘‘সঙ্ঘিকে চ ¶ গণসন্তকে চ অপ্পকং নাম নত্থি, সব্বত্থ সংযমো কাতব্বো, গণ্হন্তেনাপি কুক্কুচ্চাযিতব্ব’’ন্তি দস্সেতুং ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে অনুক্খেপে দিন্নে’’তি আহ. তত্থ অনুক্খেপো নাম যংকিঞ্চি অনুক্খিপিতব্বং অনুপ্পদাতব্বং কপ্পিযভণ্ডং; যত্তকং ¶ তস্স পটিৰীসে অধিকং, তত্তকে অগ্ঘনকে যস্মিং কিস্মিঞ্চি কপ্পিযভণ্ডে দিন্নেতি অত্থো.
ৰিকলকে তোসেত্ৰাতি এত্থ চীৰরৰিকলকং পুগ্গলৰিকলকন্তি দ্ৰে ৰিকলকা. চীৰরৰিকলকং নাম সব্বেসং পঞ্চ পঞ্চ ৰত্থানি পত্তানি, সেসানিপি অত্থি, একেকং পন ন পাপুণাতি, ছিন্দিত্ৰা দাতব্বানি. ছিন্দন্তেহি চ অড্ঢমণ্ডলাদীনং ৰা উপাহনত্থৰিকাদীনং ৰা পহোনকানি খণ্ডানি কত্ৰা দাতব্বানি, হেট্ঠিমপরিচ্ছেদেন চতুরঙ্গুলৰিত্থারম্পি অনুৰাতপ্পহোনকাযামং খণ্ডং কত্ৰা দাতুং ৰট্টতি, অপরিভোগং পন ন কাতব্বন্তি এৰমেত্থ চীৰরস্স অপ্পহোনকভাৰো চীৰরৰিকলকং. ছিন্দিত্ৰা দিন্নে পন তং তোসিতং হোতি, অথ কুসপাতো কাতব্বো. সচেপি একস্স ভিক্খুনো কোট্ঠাসে একং ৰা দ্ৰে ৰা ৰত্থানি নপ্পহোন্তি, তত্থ অঞ্ঞং সামণকং পরিক্খারং ঠপেত্ৰা যো তেন তুস্সতি, তস্স তং ভাগং দত্ৰা পচ্ছা কুসপাতো কাতব্বো. ইদম্পি চীৰরৰিকলকন্তি অন্ধকট্ঠকথাযং ৰুত্তং.
পুগ্গলৰিকলকং নাম দস দস ভিক্খূ গণেত্ৰা ৰগ্গং করোন্তানং একো ৰগ্গো ন পূরতি, অট্ঠ ¶ ৰা নৰ ৰা হোন্তি, তেসং অট্ঠ ৰা নৰ ৰা কোট্ঠাসা ‘‘তুম্হে ইমে গহেত্ৰা ৰিসুং ভাজেথা’’তি দাতব্বা. এৰমযং পুগ্গলানং অপ্পহোনকভাৰো পুগ্গলৰিকলকং. ৰিসুং দিন্নে পন তং তোসিতং হোতি, এৰং তোসেত্ৰা কুসপাতো কাতব্বোতি. অথ ৰা ৰিকলকে তোসেত্ৰাতি যো চীৰরৰিভাগো ঊনকো, তং অঞ্ঞেন পরিক্খারেন সমং কত্ৰা কুসপাতো কাতব্বো.
চীৰররজনকথা
৩৪৪. ছকণেনাতি গোমযেন. পণ্ডুমত্তিকাযাতি তম্বমত্তিকায. মূলরজনাদীসু হলিদ্দিং ঠপেত্ৰা সব্বং মূলরজনং ৰট্টতি. মঞ্জিট্ঠিঞ্চ তুঙ্গহারঞ্চ ঠপেত্ৰা সব্বং খন্ধরজনং ৰট্টতি. তুঙ্গহারো নাম একো সকণ্টকরুক্খো, তস্স হরিতালৰণ্ণং খন্ধরজনং হোতি. লোদ্দঞ্চ কণ্ডুলঞ্চ ঠপেত্ৰা সব্বং তচরজনং ৰট্টতি. অল্লিপত্তং নীলিপত্তঞ্চ ঠপেত্ৰা সব্বং পত্তরজনং ৰট্টতি. গিহিপরিভুত্তং পন অল্লিপত্তেন একৰারং রজিতুং ৰট্টতি. কিংসুকপুপ্ফঞ্চ কুসুম্ভপুপ্ফঞ্চ ঠপেত্ৰা সব্বং পুপ্ফরজনং ৰট্টতি. ফলরজনে পন ন কিঞ্চি ন ৰট্টতি.
সীতুদকাতি ¶ ¶ অপক্করজনং ৰুচ্চতি. উত্তরাল়ুম্পন্তি ৰট্টাধারকং, রজনকুম্ভিযা মজ্ঝে ঠপেত্ৰা তং আধারকং পরিক্খিপিত্ৰা রজনং পক্খিপিতুং অনুজানামীতি অত্থো. এৰঞ্হি কতে রজনং ন উত্তরতি. উদকে ৰা নখপিট্ঠিকায ৰাতি সচে পরিপক্কং হোতি, উদকপাতিযা দিন্নো থেৰো সহসা ন ৰিসরতি, নখপিট্ঠিযম্পি অৰিসরন্তো তিট্ঠতি. রজনুল়ুঙ্কন্তি রজনউল়ুঙ্কং. দণ্ডকথালকন্তি তমেৰ সদণ্ডকং. রজনকোলম্বন্তি রজনকুণ্ডং. ওমদ্দন্তীতি সম্মদ্দন্তি. ন চ অচ্ছিন্নে থেৰে পক্কমিতুন্তি যাৰ রজনবিন্দু গল়িতং ন ছিজ্জতি, তাৰ ন অঞ্ঞত্র গন্তব্বং. পত্থিন্নন্তি অতিরজিতত্তা থদ্ধং. উদকে ওসারেতুন্তি উদকে পক্খিপিত্ৰা ¶ ঠপেতুং. রজনে পন নিক্খন্তে তং উদকং ছড্ডেত্ৰা চীৰরং মদ্দিতব্বং. দন্তকাসাৰানীতি একং ৰা দ্ৰে ৰা ৰারে রজিত্ৰা দন্তৰণ্ণানি ধারেন্তি.
ছিন্নকচীৰরানুজাননকথা
৩৪৫. অচ্ছিবদ্ধন্তি চতুরস্সকেদারকবদ্ধং. পাল়িবদ্ধন্তি আযামতো চ ৰিত্থারতো চ দীঘমরিযাদবদ্ধং. মরিযাদবদ্ধন্তি অন্তরন্তরা রস্সমরিযাদবদ্ধং. সিঙ্ঘাটকবদ্ধন্তি মরিযাদায মরিযাদং ৰিনিৰিজ্ঝিত্ৰা গতট্ঠানে সিঙ্ঘাটকবদ্ধং; চতুক্কসণ্ঠানন্তি অত্থো. সংৰিদহিতুন্তি কাতুং. উস্সহসি ত্ৰং আনন্দাতি সক্কোসি ত্ৰং আনন্দ. উস্সহামি ভগৰাতি তুম্হেহি দিন্ননযেন সক্কোমীতি দস্সেতি. যত্র হি নামাতি যো নাম. কুসিম্পি নামাতিআদীসু কুসীতি আযামতো চ ৰিত্থারতো চ অনুৰাতাদীনং দীঘপত্তানমেতং অধিৰচনং. অড্ঢকুসীতি অন্তরন্তরা রস্সপত্তানং নামং. মণ্ডলন্তি পঞ্চখণ্ডিকচীৰরস্স একেকস্মিং খণ্ডে মহামণ্ডলং. অড্ঢমণ্ডলন্তি খুদ্দকমণ্ডলং. ৰিৰট্টন্তি মণ্ডলঞ্চ অড্ঢমণ্ডলঞ্চ একতো কত্ৰা সিব্বিতং মজ্ঝিমখণ্ডং.
অনুৰিৰট্টন্তি তস্স উভোসু পস্সেসু দ্ৰে খণ্ডানি. গীৰেয্যকন্তি গীৰাৰেঠনট্ঠানে দল়্হীকরণত্থং অঞ্ঞং সুত্তসংসিব্বিতং আগন্তুকপত্তং. জঙ্ঘেয্যকন্তি জঙ্ঘপাপুণনট্ঠানে তথেৰ সংসিব্বিতং পত্তং. গীৰট্ঠানে চ জঙ্ঘট্ঠানে চ পত্তানমেৰেতং নামন্তিপি ৰদন্তি. বাহন্তন্তি অনুৰিৰট্টানং বহি একেকং খণ্ডং. ইতি পঞ্চখণ্ডিকচীৰরেনেতং ৰিচারিতন্তি. অথ ৰা অনুৰিৰট্টন্তি ৰিৰট্টস্স ¶ একপস্সতো দ্ৰিন্নং একপস্সতো দ্ৰিন্নন্তি চতুন্নম্পি খণ্ডানমেতং নামং. বাহন্তন্তি সুপ্পমাণং চীৰরং পারুপন্তেন সংহরিত্ৰা বাহায উপরি ঠপিতা উভো অন্তা বহিমুখা তিট্ঠন্তি, তেসং এতং নামং. অযমেৰ হি নযো মহাঅট্ঠকথাযং ৰুত্তোতি.
তিচীৰরানুজাননকথা
৩৪৬. চীৰরেহি ¶ উব্ভণ্ডিকেতি চীৰরেহি উব্ভণ্ডে কতে; যথা উক্খিত্তভণ্ডা ¶ হোন্তি এৰং কতে; উক্খিত্তভণ্ডিকভাৰং আপাদিতেতি অত্থো. চীৰরভিসিন্তি এত্থ ভিসীতি দ্ৰে তীণি একতো কত্ৰা ভিসিসঙ্খেপেন সংহরিতচীৰরানি ৰুত্তানি. তে কির ভিক্খূ ‘‘দক্খিণাগিরিতো ভগৰা লহুং পটিনিৰত্তিস্সতী’’তি তত্থ গচ্ছন্তা জীৰকৰত্থুস্মিং লদ্ধচীৰরানি ঠপেত্ৰা অগমংসু. ইদানি পন চিরেন আগমিস্সতীতি মঞ্ঞমানা আদায পক্কমিংসু. অন্তরট্ঠকাসূতি মাঘস্স চ ফগ্গুণস্স চ অন্তরা অট্ঠসু. ন ভগৰন্তং সীতং অহোসীতি ভগৰতো সীতং নাহোসি. এতদহোসি যেপি খো তে কুলপুত্তাতি ন ভগৰা অজ্ঝোকাসে অনিসীদিত্ৰা এতমত্থং ন জানাতি, মহাজনসঞ্ঞাপনত্থং পন এৰমকাসি. সীতালুকাতি সীতপকতিকা; যে পকতিযাৰ সীতেন কিলমন্তি. দিগুণং সঙ্ঘাটিন্তি দুপট্টং সঙ্ঘাটিং. একচ্চিযন্তি একপট্টং. ইতি ‘‘ভগৰা অত্তনা চতূহি চীৰরেহি যাপেতি, অম্হাকং পন তিচীৰরং অনুজানাতী’’তি ৰচনস্স ওকাসং উপচ্ছিন্দিতুং দিগুণং সঙ্ঘাটিং অনুজানাতি, একচ্চিকে ইতরে. এৰঞ্হি নেসং চত্তারি ভৰিস্সন্তীতি.
অতিরেকচীৰরাদিকথা
৩৪৮. অগ্গল়ং অচ্ছুপেয্যন্তি ছিদ্দট্ঠানে পিলোতিকখণ্ডং লগ্গাপেয্যং. অহতকপ্পানন্তি একৰারং ধোতানং. উতুদ্ধটানন্তি উতুতো দীঘকালতো উদ্ধটানং হতৰত্থকানং, পিলোতিকানন্তি ৰুত্তং হোতি. পাপণিকেতি অন্তরাপণতো পতিতপিলোতিকচীৰরে. উস্সাহো করণীযোতি পরিযেসনা কাতব্বা. পরিচ্ছেদো পনেত্থ নত্থি, পট্টসতম্পি ৰট্টতি. সব্বমিদং সাদিযন্তস্স ভিক্খুনো ৰসেন ৰুত্তং. অগ্গল়ং তুন্নন্তি এত্থ উদ্ধরিত্ৰা অল্লীযাপনখণ্ডং অগ্গল়ং, সুত্তেন সংসিব্বিতং তুন্নং; ৰট্টেত্ৰা করণং ওৰট্টিকং ¶ . কণ্ডুসকং ৰুচ্চতি মুদ্দিকা. দল়্হীকম্মন্তি অনুদ্ধরিত্ৰাৰ উপস্সযং কত্ৰা অল্লীযাপনকং ৰত্থখণ্ডং.
৩৪৯-৩৫১. ৰিসাখাৰত্থু উত্তানত্থং. ততো পরং পুব্বে ৰিনিচ্ছিতমেৰ. সোৰগ্গিকন্তি সগ্গপ্পত্তহেতুকং. তেনেৰাহ ‘‘সোৰগ্গিক’’ন্তি ¶ . সোকং অপনেতীতি সোকনুদং. অনামযাতি অরোগা. সগ্গম্হি কাযম্হীতি সগ্গোপপন্না.
৩৫৩. পুথুজ্জনা কামেসু ৰীতরাগাতি ঝানলাভিনো.
৩৫৬. সন্দিট্ঠোতি ¶ দিট্ঠমত্তকমিত্তো. সম্ভত্তোতি একসম্ভোগো দল়্হমিত্তো. আলপিতোতি ‘‘মম সন্তকং যং ইচ্ছেয্যাসি, তং গণ্হাহী’’তি এৰং ৰুত্তো. এতেসু তীসু অঞ্ঞতরনামেন সদ্ধিং জীৰতি, গহিতে অত্তমনো হোতীতি ইমেহি গহিতৰিস্সাসো রুহতি.
পচ্ছিমৰিকপ্পনুপগচীৰরাদিকথা
৩৫৯. পংসুকূলকতোতি কতপংসুকূলো. গরুকো হোতীতি জিণ্ণজিণ্ণট্ঠানে অগ্গল়ারোপনেন গরুকো হোতি. সুত্তলূখং কাতুন্তি সুত্তেনেৰ অগ্গল়ং কাতুন্তি অত্থো. ৰিকণ্ণো হোতীতি সুত্তং অচ্ছেত্ৰা অচ্ছেত্ৰা সিব্বন্তানং একো সঙ্ঘাটিকোণো দীঘো হোতি. ৰিকণ্ণং উদ্ধরিতুন্তি দীঘকোণং ছিন্দিতুং. ওকিরিযন্তীতি ছিন্নকোণতো গল়ন্তি. অনুৰাতং পরিভণ্ডন্তি অনুৰাতঞ্চেৰ পরিভণ্ডঞ্চ. পত্তা লুজ্জন্তীতি মহন্তেসু পত্তমুখেসু দিন্নানি সুত্তানি গল়ন্তি, ততো পত্তা লুজ্জন্তি. অট্ঠপদকং কাতুন্তি অট্ঠপদকচ্ছন্নেন পত্তমুখং সিব্বিতুং.
৩৬০. অন্ৰাধিকম্পি আরোপেতুন্তি আগন্তুকপত্তম্পি দাতুং. ইদং পন অপ্পহোনকে আরোপেতব্বং. সচে পহোতি, আগন্তুকপত্তং ন ৰট্টতি, ছিন্দিতব্বমেৰ.
৩৬১. ন চ ভিক্খৰে সদ্ধাদেয্যন্তি এত্থ সেসঞাতীনং দেন্তো ৰিনিপাতেতিযেৰ. মাতাপিতরো পন সচে রজ্জে ঠিতা পত্থযন্তি, দাতব্বং.
৩৬২. গিলানোতি ¶ গিলানতায গহেত্ৰা গন্তুং অসমত্থো. ৰস্সিকসঙ্কেতন্তি ৰস্সিকে চত্তারো মাসে. নদীপারন্তি নদিযা পারে ভত্তং ভুঞ্জিতব্বং হোতি. অগ্গল়গুত্তিৰিহারোতি সব্বেস্ৰেৰ চেতেসু গিলানৰস্সিকসঙ্কেতনদীপারগমনঅত্থতকথিনভাৰেসু অগ্গল়গুত্তিযেৰ পমাণং. গুত্তে এৰ হি ৰিহারে এতেসু কারণেসু নিক্খিপিত্ৰা বহি গন্তুং ৰট্টতি, ন অগুত্তে. আরঞ্ঞকস্স পন ৰিহারো ন সুগুত্তো হোতি, তেন ভণ্ডুক্খলিকায পক্খিপিত্ৰা পাসাণসুসির রুক্খসুসিরাদীসু ¶ সুপ্পটিচ্ছন্নেসু ঠপেত্ৰা গন্তব্বং.
সঙ্ঘিকচীৰরুপ্পাদকথা
৩৬৩. তুয্হেৰ ভিক্খু তানি চীৰরানীতি অঞ্ঞত্থ গহেত্ৰা হটানিপি তুয্হেৰ; ন তেসং অঞ্ঞো কোচি ইস্সরোতি. এৰঞ্চ পন ৰত্ৰা অনাগতেপি নিক্কুক্কুচ্চা গণ্হিস্সন্তীতি দস্সেতুং ¶ ইধ পনাতিআদিমাহ. তস্সেৰ তানি চীৰরানি যাৰ কথিনস্স উব্ভারাতি সচে গণপূরকে ভিক্খূ লভিত্ৰা কথিনং অত্থতং হোতি, পঞ্চমাসে; নো চে অত্থতং হোতি, একং চীৰরমাসমেৰ. যং ‘‘সঙ্ঘস্স দেমা’’তি ৰা দেন্তি, ‘‘সঙ্ঘং উদ্দিস্স দেমা’’তি ৰা দেন্তি, ‘‘ৰস্সংৰুত্থসঙ্ঘস্স দেমা’’তি ৰা দেন্তি, ‘‘ৰস্সাৰাসিকং দেমা’’তি ৰা দেন্তি, সচেপি মতকচীৰরং অৰিভজিত্ৰা তং ৰিহারং পৰিসন্তি, তং সব্বং তস্সেৰ ভিক্খুনো হোতি. যম্পি সো ৰস্সাৰাসত্থায ৰড্ঢিং পযোজেত্ৰা ঠপিতউপনিক্খেপতো ৰা তত্রুপ্পাদতো ৰা ৰস্সাৰাসিকং গণ্হাতি, সব্বং সুগ্গহিতমেৰ হোতি. ইদমেত্থ লক্খণং, যেন তেনাকারেন সঙ্ঘস্স উপ্পন্নং ৰত্থং অত্থতকথিনস্স পঞ্চমাসে, অনত্থতকথিনস্স একং চীৰরমাসং পাপুণাতীতি. যং পন ‘‘ইদং ইধ ৰস্সংৰুত্থসঙ্ঘস্স দেমা’’তি ৰা ‘‘ৰস্সাৰাসিকং দেমা’’তি ৰা ৰত্ৰা দিন্নং, তং অনত্থতকথিনস্সাপি পঞ্চমাসে পাপুণাতি. ততো পরং পন উপ্পন্নং ৰস্সাৰাসিকং পুচ্ছিতব্বং – ‘‘কিং অতীতৰস্সে ইদং ৰস্সাৰাসিকং, উদাহু অনাগতৰস্সে’’তি! কস্মা? পিট্ঠিসমযে উপ্পন্নত্তা.
উতুকালন্তি ৰস্সানতো অঞ্ঞং কালং. তানি চীৰরানি আদায সাৰত্থিং গন্ত্ৰাতি এত্থ তানি চীৰরানি গতগতট্ঠানে সঙ্ঘিকানেৰ হোন্তি, ভিক্খূহি দিট্ঠমত্তমেৰেত্থ পমাণং. তস্মা সচে কেচি পটিপথং আগচ্ছন্তা ‘‘কুহিং ¶ আৰুসো গচ্ছসী’’তি পুচ্ছিত্ৰা তমত্থং সুত্ৰা ‘‘কিং আৰুসো মযং সঙ্ঘো ন হোমা’’তি তত্থেৰ ভাজেত্ৰা গণ্হন্তি, সুগ্গহিতানি. সচেপি এস মগ্গা ওক্কমিত্ৰা কঞ্চি ৰিহারং ৰা আসনসালং ৰা পিণ্ডায চরন্তো একং গেহমেৰ ৰা পৰিসতি, তত্র চ নং ভিক্খূ দিস্ৰা তমত্থং পুচ্ছিত্ৰা ভাজেত্ৰা গণ্হন্তি, সুগ্গহিতানেৰ.
অধিট্ঠাতুন্তি এত্থ অধিট্ঠহন্তেন ৰত্তং জানিতব্বং ¶ . তেন হি ভিক্খুনা ঘণ্টিং পহরিত্ৰা কালং ঘোসেত্ৰা থোকং আগমেত্ৰা সচে ঘণ্টিসঞ্ঞায ৰা কালসঞ্ঞায ৰা ভিক্খূ আগচ্ছন্তি, তেহি সদ্ধিং ভাজেতব্বানি. নো চে আগচ্ছন্তি, ‘‘ময্হিমানি চীৰরানি পাপুণন্তী’’তি অধিট্ঠাতব্বানি. এৰং অধিট্ঠিতে সব্বানি তস্সেৰ হোন্তি, ঠিতিকা পন ন তিট্ঠতি.
সচে একেকং উদ্ধরিত্ৰা ‘‘অযং পঠমভাগো ময্হং পাপুণাতি, অযং দুতিযভাগো’’তি এৰং গণ্হাতি, গহিতানি চ সুগ্গহিতানি হোন্তি, ঠিতিকা চ তিট্ঠতি. এৰং পাপেত্ৰা গণ্হন্তেনাপি অধিট্ঠিতমেৰ হোতি. সচে পন ঘণ্টিং পহরিত্ৰা ৰা অপ্পহরিত্ৰা ৰা কালম্পি ঘোসেত্ৰা ৰা অঘোসেত্ৰা ৰা ‘‘অহমেৰেত্থ ময্হমেৰ ইমানি চীৰরানী’’তি গণ্হাতি, দুগ্গহিতানি ¶ হোন্তি. অথ ‘‘অঞ্ঞো কোচি ইধ নত্থি, ময্হং এতানি পাপুণন্তী’’তি গণ্হাতি, সুগ্গহিতানি.
পাতিতে কুসেতি এককোট্ঠাসে কুসদণ্ডকে পাতিতমত্তে সচেপি ভিক্খুসহস্সং হোতি, গহিতমেৰ নাম চীৰরং. নাকামা ভাগো দাতব্বো. সচে পন অত্তনো রুচিযা দাতুকামা হোন্তি, দেন্তু. অনুভাগেপি এসেৰ নযো.
সচীৰরানীতি ‘‘কালচীৰরম্পি সঙ্ঘস্স ইতোৰ দস্সাম, ৰিসুং সজ্জিযমানে অতিচিরং হোতী’’তি খিপ্পংযেৰ সচীৰরানি ভত্তানি অকংসু. থেরে আগম্ম উপ্পন্নানীতি তুম্হেসু পসাদেন খিপ্পং উপ্পন্নানি.
সঙ্ঘস্স দেমাতি চীৰরানি দেন্তীতি সকলম্পি চীৰরকালং সণিকং সণিকং দেন্তিযেৰ. পুরিমেসু পন দ্ৰীসু ৰত্থূসু পচ্ছিন্নদানত্তা অদংসূতি ৰুত্তং. সম্বহুলা থেরাতি ৰিনযধরপামোক্খথেরা. ইদং পন ৰত্থুং সদ্ধিং পুরিমেন দ্ৰেভাতিকৰত্থুনা পরিনিব্বুতে ভগৰতি উপ্পন্নং, ইমে চ থেরা দিট্ঠপুব্বা তথাগতং, তস্মা পুরিমেসু ৰত্থূসু তথাগতেন পঞ্ঞত্তনযেনেৰ কথেসুং.
উপনন্দসক্যপুত্তৰত্থুকথা
৩৬৪. গামকাৰাসং ¶ অগমাসীতি অপ্পেৰ নাম চীৰরানি ভাজেন্তা ময্হম্পি সঙ্গহং করেয্যুন্তি চীৰরভাজনকালং সল্লক্খেত্ৰাৰ অগমাসি. সাদিযিস্সসীতি গণ্হিস্সসি. এত্থ চ কিঞ্চাপি তস্স ভাগো ন পাপুণাতি. অথ খো ‘‘নগরৰাসিকো অযং মুখরো ধম্মকথিকো’’তি তে ভিক্খূ ‘‘সাদিযিস্সসী’’তি আহংসু. যো সাদিযেয্য আপত্তি দুক্কটস্সাতি এত্থ পন কিঞ্চাপি লহুকা আপত্তি, অথ খো গহিতানি গহিতট্ঠানে ¶ দাতব্বানি. সচেপি নট্ঠানি ৰা জিণ্ণানি ৰা হোন্তি, তস্সেৰ গীৰা. দেহীতি ৰুত্তে অদেন্তো ধুরনিক্খেপে ভণ্ডগ্ঘেন কারেতব্বো.
একাধিপ্পাযন্তি একং অধিপ্পাযং; একং পুগ্গলপটিৰীসমেৰ দেথাতি অত্থো. ইদানি যথা সো দাতব্বো, তং দস্সেতুং তন্তিং ঠপেন্তো ইধ পনাতিআদিমাহ. তত্থ সচে অমুত্র উপড্ঢং অমুত্র উপড্ঢন্তি একেকস্মিং একাহমেকাহং ৰা সত্তাহং সত্তাহং ৰা সচে ৰসতি, একেকস্মিং ৰিহারে যং ¶ একো পুগ্গলো লভতি, ততো ততো উপড্ঢং উপড্ঢং দাতব্বং. এৰং একাধিপ্পাযো দিন্নো হোতি. যত্থ ৰা পন বহুতরন্তি সচে একস্মিং ৰিহারে ৰসন্তো ইতরস্মিং সত্তাহৰারেন অরুণমেৰ উট্ঠাপেতি, এৰং পুরিমস্মিং বহুতরং ৰসতি নাম. তস্মা ততো বহুতরং ৰসিতৰিহারতো তস্স পটিৰীসো দাতব্বো. এৰম্পি একাধিপ্পাযো দিন্নো হোতি. ইদঞ্চ নানালাভেহি নানূপচারেহি একসীমৰিহারেহি কথিতং, নানাসীমৰিহারে পন সেনাসনগ্গাহো পটিপ্পস্সম্ভতি. তস্মা তত্থ চীৰরপটিৰীসো ন পাপুণাতি. সেসং পন আমিসভেসজ্জাদি সব্বং সব্বত্থ অন্তোসীমগতস্স পাপুণাতি.
গিলানৰত্থুকথা
৩৬৫. মঞ্চকে নিপাতেসুন্তি এৰং ধোৰিত্ৰা অঞ্ঞং কাসাৰং নিৰাসেত্ৰা মঞ্চকে নিপজ্জাপেসুং; নিপজ্জাপেত্ৰা চ পনাযস্মা আনন্দো মুত্তকরীসকিলিট্ঠং কাসাৰং ধোৰিত্ৰা ভূমিযং পরিভণ্ডং অকাসি. যো ভিক্খৰে মং উপট্ঠহেয্য, সো গিলানং উপট্ঠহেয্যাতি যো মং ওৰাদানুসাসনীকরণেন উপট্ঠহেয্য, সো গিলানং উপট্ঠহেয্য; মম ওৰাদকারকেন গিলানো উপট্ঠাতব্বোতি অযমেৰেত্থ অত্থো. ভগৰতো চ গিলানস্স চ উপট্ঠানং একসদিসন্তি এৰং পনেত্থ অত্থো ন গহেতব্বো. সঙ্ঘেন উপট্ঠাতব্বোতি যস্সেতে উপজ্ঝাদযো তস্মিং ৰিহারে নত্থি, আগন্তুকো হোতি একচারিকো ভিক্খু, সো সঙ্ঘস্স ভারো, তস্মা সঙ্ঘেন ¶ উপট্ঠাতব্বো. নো চে উপট্ঠহেয্য, সকলস্স সঙ্ঘস্স আপত্তি. ৰারং ঠপেত্ৰা জগ্গন্তেসু পন যো অত্তনো ৰারে ন জগ্গতি, তস্সেৰ আপত্তি. সঙ্ঘত্থেরোপি ৰারকো ন মুচ্চতি. সচে সকলো সঙ্ঘো একস্স ভারং করোতি, একো ৰা ৰত্তসম্পন্নো ভিক্খু ¶ অহমেৰ জগ্গিস্সামীতি পটিজগ্গতি, সঙ্ঘো আপত্তিতো মুচ্চতি.
৩৬৬. অভিক্কমন্তং ৰা অভিক্কমতীতিআদীসু ৰড্ঢন্তং ৰা আবাধং ‘‘ইদং নাম মে পরিভুঞ্জন্তস্স ৰড্ঢতি, ইদং পরিভুঞ্জন্তস্স পরিহাযতি, ইদং পরিভুঞ্জন্তস্স তিট্ঠতী’’তি যথাভূতং নাৰিকরোতীতি এৰমত্থো দট্ঠব্বো. নালন্তি ন পতিরূপো, ন যুত্তো উপট্ঠাতুং. ভেসজ্জং সংৰিধাতুন্তি ভেসজ্জং যোজেতুং অসমত্থো হোতি. আমিসন্তরোতি আমিসং অস্স অন্তরন্তি আমিসন্তরো. অন্তরন্তি কারণং ৰুচ্চতি; আমিসকারণা যাগুভত্তপত্তচীৰরানি পত্থেন্তো উপট্ঠাতীতি অত্থো.
মতসন্তককথা
৩৬৭. কালঙ্কতেতি ¶ কালকিরিযায. গিলানুপট্ঠাকানং দাতুন্তি এত্থ অনন্তরং ৰুত্তায কম্মৰাচায দিন্নম্পি অপলোকেত্ৰা দিন্নম্পি দিন্নমেৰ হোতি, ৰট্টতি.
৩৬৯. যং তত্থ লহুভণ্ডং যং তত্থ গরুভণ্ডন্তি এত্থ লহুভণ্ডগরুভণ্ডানং নানাকরণং পরতো ৰণ্ণযিস্সাম. গিলানুপট্ঠাকলাভে পন অযং আদিতো পট্ঠায ৰিনিচ্ছযো –
সচে সকলে ভিক্খুসঙ্ঘে উপট্ঠহন্তে কালং করোতি, সব্বেপি সামিকা. অথ একচ্চেহি ৰারে কতে একচ্চেহি অকতেযেৰ কালং করোতি, তত্থ একচ্চে আচরিযা ৰদন্তি – ‘‘সব্বেপি অত্তনো ৰারে সম্পত্তে করেয্যুং, তস্মা সব্বেপি সামিনো’’তি. একচ্চে ৰদন্তি – ‘‘যেহি জগ্গিতো তে এৰ লভন্তি, ইতরে ন লভন্তী’’তি. সামণেরে কালঙ্কতে সচে চীৰরং অত্থি, গিলানুপট্ঠাকানং দাতব্বং. নো চে অত্থি যং অত্থি, তং দাতব্বং. অঞ্ঞস্মিং পরিক্খারে সতি চীৰরভাগং কত্ৰা দাতব্বং.
ভিক্খু ¶ চ সামণেরো চ সচে সমং উপট্ঠহিংসু, সমকো ভাগো দাতব্বো. অথ সামণেরোৰ উপট্ঠহতি, ভিক্খুস্স সংৰিদহনমত্তমেৰ হোতি, সামণেরস্স জেট্ঠকভাগো দাতব্বো. সচে সামণেরো ভিক্খুনা আনীতউদকেন যাগুং পচিত্ৰা পটিগ্গাহাপনমত্তমেৰ করোতি, ভিক্খু উপট্ঠহতি, ভিক্খুস্স জেট্ঠকভাগো দাতব্বো.
বহূ ভিক্খূ সমগ্গা হুত্ৰা উপট্ঠহন্তি, সব্বেসং সমকো ভাগো দাতব্বো. যো পনেত্থ ¶ ৰিসেসেন উপট্ঠহতি, তস্স ৰিসেসো কাতব্বো. যেন পন একদিৰসম্পি গিলানুপট্ঠাকৰসেন যাগুভত্তং ৰা পচিত্ৰা দিন্নং, নহানং ৰা পটিযাদিতং, সোপি গিলানুপট্ঠাকোৰ. যো সমীপং অনাগন্ত্ৰা ভেসজ্জতণ্ডুলাদীনি পেসেতি, অযং গিলানুপট্ঠাকো ন হোতি. যো পরিযেসিত্ৰা গাহাপেত্ৰা আগচ্ছতি, অযং গিলানুপট্ঠাকোৰ.
একো ৰত্তসীসেন জগ্গতি; একো পচ্চাসায, মতকালে উভোপি পচ্চাসীসন্তি, উভিন্নম্পি দাতব্বং. একো উপট্ঠহিত্ৰা গিলানস্স ৰা কম্মেন অত্তনো ৰা কম্মেন কত্থচি গতো ‘‘পুন আগন্ত্ৰা জগ্গিস্সামী’’তি, এতস্সপি দাতব্বং. একো চিরং উপট্ঠহিত্ৰা ‘‘ইদানি ন ¶ সক্কোমী’’তি ধুরং নিক্খিপিত্ৰা গচ্ছতি, সচেপি তংদিৰসমেৰ গিলানো কালংকরোতি, উপট্ঠাকভাগো ন দাতব্বো.
গিলানুপট্ঠাকো নাম গিহি ৰা হোতু পব্বজিতো ৰা, অন্তমসো মাতুগামোপি, সব্বে ভাগং লভন্তি. সচে তস্স ভিক্খুনো পত্তচীৰরমত্তমেৰ হোতি, অঞ্ঞং নত্থি; সব্বং গিলানুপট্ঠাকানংযেৰ দাতব্বং. সচেপি সহস্সং অগ্ঘতি, অঞ্ঞং পন বহুম্পি পরিক্খারং তে ন লভন্তি; সঙ্ঘস্সেৰ হোতি. অৰসেসং ভণ্ডং বহুকঞ্চেৰ মহগ্ঘঞ্চ, তিচীৰরং অপ্পগ্ঘং; ততো গহেত্ৰা তিচীৰরপরিক্খারো দাতব্বো. সব্বঞ্চেতং সঙ্ঘিকতোৰ লব্ভতি.
সচে পন সো জীৰমানোযেৰ সব্বং অত্তনো পরিক্খারং নিস্সজ্জিত্ৰা কস্সচি অদাসি, কোচি ৰা ৰিস্সাসং অগ্গহেসি, যস্স দিন্নং, যেন চ গহিতং, তস্সেৰ হোতি. তস্স রুচিযা এৰ গিলানুপট্ঠাকা লভন্তি, অঞ্ঞেসং অদত্ৰা দূরে ঠপিতপরিক্খারাপি তত্থ তত্থ সঙ্ঘস্সেৰ হোন্তি. দ্ৰিন্নং সন্তকং হোতি অৰিভত্তং, একস্মিং কালঙ্কতে ইতরো সামী ¶ . বহূনম্পি সন্তকে এসেৰ নযো. সব্বেসু মতেসু সঙ্ঘিকং হোতি. সচেপি অৰিভজিত্ৰা সদ্ধিৰিহারিকাদীনং দেন্তি অদিন্নমেৰ হোতি. ৰিভজিত্ৰা দিন্নং পন সুদিন্নং. তং তেসু মতেসুপি সদ্ধিৰিহারিকাদীনংযেৰ হোতি, ন সঙ্ঘস্স.
কুসচীরাদিপটিক্খেপকথা
৩৭১. কুসচীরাদীসু ¶ অক্কনাল়ন্তি অক্কনাল়মযং. পোত্থকোতি মকচিমযো ৰুচ্চতি. সেসানি পঠমপারাজিকৰণ্ণনাযং ৰুত্তানি. তেসু পোত্থকে এৰ দুক্কটং. সেসেসু থুল্লচ্চযানীতি. অক্কদুস্সকদলিদুস্সএরকদুস্সানি পন পোত্থকগতিকানেৰ.
৩৭২. সব্বনীলকাদীনি রজনং ধোৰিত্ৰা পুন রজিত্ৰা ধারেতব্বানি. ন সক্কা চে হোন্তি ধোৰিতুং, পচ্চত্থরণানি ৰা কাতব্বানি. দুপট্টচীৰরস্স ৰা মজ্ঝে দাতব্বানি. তেসং ৰণ্ণনানত্তং উপাহনাসু ৰুত্তনযমেৰ. অচ্ছিন্নদসদীঘদসানি দসা ছিন্দিত্ৰা ধারেতব্বানি. কঞ্চুকং লভিত্ৰা ফালেত্ৰা রজিত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. ৰেঠনেপি এসেৰ নযো. তিরীটকং পন রুক্খছল্লিমযং; তং পাদপুঞ্ছনং কাতুং ৰট্টতি.
৩৭৪. পতিরূপে গাহকেতি সচে কোচি ভিক্খু ‘‘অহং তস্স গণ্হামী’’তি গণ্হাতি, দাতব্বন্তি ¶ অত্থো. এৰমেতেসু তেৰীসতিযা পুগ্গলেসু সোল়স জনা ন লভন্তি, সত্ত জনা লভন্তীতি.
সঙ্ঘেভিন্নেচীৰরুপ্পাদকথা
৩৭৬. সঙ্ঘো ভিজ্জতীতি ভিজ্জিত্ৰা কোসম্বকভিক্খূ ৰিয দ্ৰে কোট্ঠাসা হোন্তি. একস্মিং পক্খেতি একস্মিং কোট্ঠাসে দক্খিণোদকঞ্চ গন্ধাদীনি চ দেন্তি, একস্মিং চীৰরানি. সঙ্ঘস্সেৰেতন্তি সকলস্স সঙ্ঘস্স দ্ৰিন্নম্পি কোট্ঠাসানং এতং হোতি, ঘণ্টিং পহরিত্ৰা দ্ৰীহিপি পক্খেহি একতো ভাজেতব্বং. পক্খস্সেৰেতন্তি এৰং দিন্নে যস্স কোট্ঠাসস্স উদকং দিন্নং, তস্স উদকমেৰ হোতি; যস্স চীৰরং দিন্নং, তস্সেৰ চীৰরং. যত্থ পন দক্খিণোদকং পমাণং হোতি, তত্থ একো পক্খো দক্খিণোদকস্স ¶ লদ্ধত্তা চীৰরানি লভতি, একো চীৰরানমেৰ লদ্ধত্তাতি উভোহিপি একতো হুত্ৰা যথাৰুড্ঢং ভাজেতব্বং. ইদং কির পরসমুদ্দে লক্খণন্তি মহাঅট্ঠকথাযং ৰুত্তং. তস্মিংযেৰ পক্খেতি এত্থ পন ইতরো পক্খো অনিস্সরোযেৰ. চীৰরপেসনৰত্থূনি পাকটানেৰ.
অট্ঠচীৰরমাতিকাকথা
৩৭৯. ইদানি আদিতো পট্ঠায ৰুত্তচীৰরানং পটিলাভখেত্তং দস্সেতুং ¶ ‘‘অট্ঠিমা ভিক্খৰে মাতিকা’’তিআদিমাহ. সীমায দেতীতিআদি পুগ্গলাধিট্ঠাননযেন ৰুত্তং. এত্থ পন সীমায দানং একা মাতিকা, কতিকায দানং দুতিযা…পে… পুগ্গলস্স দানং অট্ঠমা. তত্থ সীমায দম্মীতি এৰং সীমং পরামসিত্ৰা দেন্তো সীমায দেতি নাম. এস নযো সব্বত্থ.
সীমায দেতি, যাৰতিকা ভিক্খূ অন্তোসীমগতা তেহি ভাজেতব্বন্তিআদিম্হি পন মাতিকানিদ্দেসে সীমায দেতীতি এত্থ তাৰ খণ্ডসীমা, উপচারসীমা, সমানসংৰাসসীমা, অৰিপ্পৰাসসীমা, লাভসীমা, গামসীমা, নিগমসীমা, নগরসীমা, অব্ভন্তরসীমা, উদকুক্খেপসীমা, জনপদসীমা, রট্ঠসীমা, রজ্জসীমা, দীপসীমা, চক্কৰাল়সীমাতি পন্নরস সীমা ৰেদিতব্বা.
তত্থ খণ্ডসীমা সীমাকথাযং ৰুত্তাৰ. উপচারসীমা পরিক্খিত্তস্স ৰিহারস্স পরিক্খেপেন অপরিক্খিত্তস্স পরিক্খেপারহট্ঠানেন পরিচ্ছিন্না হোতি. অপিচ ভিক্খূনং ধুৰসন্নিপাতট্ঠানতো ¶ ৰা পরিযন্তে ঠিতভোজনসালতো ৰা নিবদ্ধৰসনকআৰাসতো ৰা থামমজ্ঝিমস্স পুরিসস্স দ্ৰিন্নং লেড্ডুপাতানং অন্তো উপচারসীমা ৰেদিতব্বা, সা পন আৰাসেসু ৰড্ঢন্তেসু ৰড্ঢতি, পরিহাযন্তেসু পরিহাযতি. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘ভিক্খূসুপি ৰড্ঢন্তেসু ৰড্ঢতী’’তি ৰুত্তং. তস্মা সচে ৰিহারে সন্নিপতিতভিক্খূহি সদ্ধিং একাবদ্ধা হুত্ৰা যোজনসতম্পি পূরেত্ৰা নিসীদন্তি, যোজনসতম্পি উপচারসীমাৰ হোতি, সব্বেসং লাভো পাপুণাতি. সমানসংৰাসঅৰিপ্পৰাসসীমাদ্ৰযম্পি ৰুত্তমেৰ.
লাভসীমা ¶ নাম নেৰ সম্মাসম্বুদ্ধেন অনুঞ্ঞাতা, ন ধম্মসঙ্গাহকত্থেরেহি ঠপিতা; অপিচ খো রাজরাজমহামত্তা ৰিহারং কারেত্ৰা গাৰুতং ৰা অড্ঢযোজনং ৰা যোজনং ৰা সমন্ততো পরিচ্ছিন্দিত্ৰা ‘‘অযং অম্হাকং ৰিহারস্স লাভসীমা’’তি নামলিখিতকে থম্ভে নিখণিত্ৰা ‘‘যং এত্থন্তরে উপ্পজ্জতি, সব্বং তং অম্হাকং ৰিহারস্স দেমা’’তি সীমং ঠপেন্তি, অযং লাভসীমা নাম. গামনিগমনগরঅব্ভন্তরউদকুক্খেপসীমাপি ৰুত্তা এৰ. জনপদসীমা নাম – কাসিকোসলরট্ঠাদীনং অন্তো বহূ জনপদা হোন্তি, তত্থ ¶ একেকো জনপদপরিচ্ছেদো জনপদসীমা. রট্ঠসীমা নাম কাসিকোসলাদিরট্ঠপরিচ্ছেদো. রজ্জসীমা নাম ‘‘চোল়ভোগো কেরল়ভোগো’’তি এৰং একেকস্স রঞ্ঞো আণাপৰত্তিট্ঠানং. দীপসীমা নাম সমুদ্দন্তেন পরিচ্ছিন্নমহাদীপা চ অন্তরদীপা চ. চক্কৰাল়সীমা নাম চক্কৰাল়পব্বতেনেৰ পরিচ্ছিন্না.
এৰমেতাসু সীমাসু খণ্ডসীমায কেনচি কম্মেন সন্নিপতিতং সঙ্ঘং দিস্ৰা ‘‘এত্থেৰ সীমায সঙ্ঘস্স দেমী’’তি ৰুত্তে যাৰতিকা ভিক্খূ অন্তোখণ্ডসীমগতা, তেহি ভাজেতব্বং. তেসংযেৰ হি তং পাপুণাতি. অঞ্ঞেসং সীমন্তরিকায ৰা উপচারসীমায ৰা ঠিতানম্পি ন পাপুণাতি. খণ্ডসীমায ঠিতে পন রুক্খে ৰা পব্বতে ৰা ঠিতস্স হেট্ঠা ৰা পথৰীৰেমজ্ঝগতস্স পাপুণাতিযেৰ. ‘‘ইমিস্সা উপচারসীমায সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি দিন্নং পন খণ্ডসীমাসীমন্তরিকাসু ঠিতানম্পি পাপুণাতি. ‘‘সমানসংৰাসসীমায দম্মী’’তি দিন্নং পন খণ্ডসীমাসীমন্তরিকাসু ঠিতানং ন পাপুণাতি. অৰিপ্পৰাসসীমালাভসীমাসু দিন্নং তাসু সীমাসু অন্তোগতানং পাপুণাতি. গামসীমাদীসু দিন্নং তাসং সীমানং অব্ভন্তরে বদ্ধসীমায ঠিতানম্পি পাপুণাতি. অব্ভন্তরসীমাউদকুক্খেপসীমাসু দিন্নং তত্থ অন্তোগতানংযেৰ পাপুণাতি. জনপদরট্ঠরজ্জদীপচক্কৰাল়সীমাসুপি গামসীমাদীসু ৰুত্তসদিসোযেৰ ৰিনিচ্ছযো.
সচে পন জম্বুদীপে ঠিতো ‘‘তম্বপণ্ণিদীপে সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি দেতি, তম্বপণ্ণিদীপতো একোপি ¶ গন্ত্ৰা সব্বেসং গণ্হিতুং লভতি. সচেপি তত্রেৰ একো সভাগভিক্খু সভাগানং ভাগং গণ্হাতি, ন ৰারেতব্বো. এৰং তাৰ যো সীমং পরামসিত্ৰা দেতি, তস্স দানে ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো.
যো ¶ পন অসুকসীমাযাতি ৰত্তুং ন জানাতি, কেৰলং সীমাতি ৰচনমত্তমেৰ জানন্তো ৰিহারং গন্ত্ৰা ‘‘সীমায দম্মী’’তি ৰা ‘‘সীমট্ঠকসঙ্ঘস্স দম্মী’’তি ৰা ভণতি, সো পুচ্ছিতব্বো – ‘‘সীমা নাম বহুৰিধা, কতরসীমং সন্ধায ভণসী’’তি ¶ ? সচে ৰদতি – ‘‘অহং অসুকসীমাতি ন জানামি, সীমট্ঠকসঙ্ঘো ভাজেত্ৰা গণ্হাতূ’’তি কতরসীমায ভাজেতব্বং? মহাসীৰত্থেরো কিরাহ – ‘‘অৰিপ্পৰাসসীমাযা’’তি. ততো নং আহংসু – ‘‘অৰিপ্পৰাসসীমা নাম তিযোজনাপি হোতি, এৰং সন্তে তিযোজনে ঠিতা লাভং গণ্হিস্সন্তি, তিযোজনে ঠত্ৰা আগন্তুকৰত্তং পূরেত্ৰা আরামং পৰিসিতব্বং ভৰিস্সতি, গমিকো তিযোজনং গন্ত্ৰা সেনাসনং আপুচ্ছিস্সতি, নিস্সযপটিপন্নস্স তিযোজনাতিক্কমে নিস্সযো পটিপ্পস্সম্ভিস্সতি, পারিৰাসিকেন তিযোজনং অতিক্কমিত্ৰা অরুণং উট্ঠাপেতব্বং ভৰিস্সতি, ভিক্খুনিযা তিযোজনে ঠত্ৰা আরামপ্পৰেসনং আপুচ্ছিতব্বং ভৰিস্সতি, সব্বম্পেতং উপচারসীমায পরিচ্ছেদৰসেনেৰ কাতুং ৰট্টতি. তস্মা উপচারসীমাযমেৰ ভাজেতব্ব’’ন্তি.
কতিকাযাতি সমানলাভকতিকায. তেনেৰাহ – ‘‘সম্বহুলা আৰাসা সমানলাভা হোন্তী’’তি. তত্রেৰং কতিকা কাতব্বা, একস্মিং ৰিহারে সন্নিপতিতেহি ভিক্খূহি যং ৰিহারং সঙ্গণ্হিতুকামা সমানলাভং কাতুং ইচ্ছন্তি, তস্স নামং গহেত্ৰা অসুকো নাম ৰিহারো পোরাণকোতি ৰা বুদ্ধাধিৰুত্থোতি ৰা অপ্পলাভোতি ৰা যংকিঞ্চি কারণং ৰত্ৰা তং ৰিহারং ইমিনা ৰিহারেন সদ্ধিং একলাভং কাতুং সঙ্ঘস্স রুচ্চতীতি তিক্খত্তুং সাৰেতব্বং. এত্তাৰতা তস্মিং ৰিহারে নিসিন্নোপি ইধ নিসিন্নোৰ হোতি, তস্মিং ৰিহারেপি সঙ্ঘেন এৰমেৰ কাতব্বং. এত্তাৰতা ইধ নিসিন্নোপি তস্মিং নিসিন্নোৰ হোতি. একস্মিং লাভে ভাজিযমানে ইতরস্মিং ঠিতস্স ভাগং গহেতুং ৰট্টতি. এৰং একেন ৰিহারেন সদ্ধিং বহূপি আৰাসা একলাভা কাতব্বা.
ভিক্খাপঞ্ঞত্তিযাতি অত্তনো পরিচ্চাগপঞ্ঞাপনট্ঠানে. তেনেৰাহ – ‘‘যত্থ সঙ্ঘস্স ধুৰকারা করিযন্তী’’তি. তস্সত্থো – যস্মিং ৰিহারে ইমস্স চীৰরদাযকস্স সন্তকং সঙ্ঘস্স পাকৰট্টং ৰা ৰত্ততি, যস্মিং ৰা ৰিহারে ভিক্খূ অত্তনো ভারং কত্ৰা সদা গেহে ভোজেতি, যত্থ ৰা ¶ অনেন আৰাসো কারিতো, সলাকভত্তাদীনি ৰা নিবদ্ধানি, যেন পন সকলোপি ৰিহারো ¶ পতিট্ঠাপিতো, তত্থ ৰত্তব্বমেৰ নত্থি, ইমে ধুৰকারা নাম. তস্মা সচে সো ‘‘যত্থ ময্হং ধুৰকারা করীযন্তি, তত্থ দম্মী’’তি ৰা ‘‘তত্থ দেথা’’তি ৰা ভণতি, বহূসু চেপি ঠানেসু ধুৰকারা হোন্তি, সব্বত্থ ¶ দিন্নমেৰ হোতি.
সচে পন একস্মিং ৰিহারে ভিক্খূ বহুতরা হোন্তি, তেহি ৰত্তব্বং – ‘‘তুম্হাকং ধুৰকারে একত্থ ভিক্খূ বহূ একত্থ অপ্পকা’’তি. সচে ‘‘ভিক্খুগণনায গণ্হথা’’তি ভণতি, তথা ভাজেত্ৰা গণ্হিতুং ৰট্টতি. এত্থ চ ৰত্থভেসজ্জাদি অপ্পকম্পি সুখেন ভাজিযতি. যদি পন মঞ্চো ৰা পীঠকং ৰা একমেৰ হোতি, তং পুচ্ছিত্ৰা যস্স ৰা ৰিহারস্স একৰিহারেপি ৰা যস্স সেনাসনস্স সো ৰিচারেতি, তত্থ দাতব্বং. সচে ‘‘অসুকভিক্খু গণ্হাতূ’’তি ৰদতি, ৰট্টতি. অথ ‘‘ময্হং ধুৰকারে দেথা’’তি ৰত্ৰা অৰিচারেত্ৰাৰ গচ্ছতি, সঙ্ঘস্সাপি ৰিচারেতুং ৰট্টতি. এৰং পন ৰিচারেতব্বং – ‘‘সঙ্ঘত্থেরস্স ৰসনট্ঠানে দেথা’’তি ৰত্তব্বং. সচে তস্স সেনাসনং পরিপুণ্ণং হোতি, যত্থ নপ্পহোতি, তত্থ দাতব্বং. সচে একো ভিক্খু ‘‘ময্হং ৰসনট্ঠানে সেনাসনপরিভোগভণ্ডং নত্থী’’তি ৰদতি, তত্থ দাতব্বং.
সঙ্ঘস্স দেতীতি ৰিহারং পৰিসিত্ৰা ‘‘ইমানি চীৰরানি সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি দেতি. সম্মুখীভূতেনাতি উপচারসীমায ঠিতেন সঙ্ঘেন ঘণ্টিং পহরিত্ৰা কালং ঘোসেত্ৰা ভাজেতব্বং. সীমট্ঠস্স অসম্পত্তস্সাপি ভাগং গণ্হন্তো ন ৰারেতব্বো. ৰিহারো মহা হোতি, থেরাসনতো পট্ঠায ৰত্থেসু দিয্যমানেসু অলসজাতিকা মহাথেরা পচ্ছা আগচ্ছন্তি, ‘‘ভন্তে ৰীসতিৰস্সানং দিয্যতি, তুম্হাকং ঠিতিকা অতিক্কন্তা’’তি ন ৰত্তব্বা, ঠিতিকং ঠপেত্ৰা তেসং দত্ৰা পচ্ছা ঠিতিকায দাতব্বং.
অসুকৰিহারে কির বহুং চীৰরং উপ্পন্নন্তি সুত্ৰা যোজনন্তরিকৰিহারতোপি ভিক্খূ আগচ্ছন্তি, সম্পত্তসম্পত্তানং ঠিতট্ঠানতো পট্ঠায দাতব্বং. অসম্পত্তানম্পি উপচারসীমং পৰিট্ঠানং অন্তেৰাসিকাদীসু গণ্হন্তেসু দাতব্বমেৰ. ‘‘বহিউপচারসীমায ঠিতানং দেথা’’তি ৰদন্তি, ন দাতব্বং. সচে পন উপচারসীমং ওক্কন্তেহি একাবদ্ধা হুত্ৰা অত্তনো ৰিহারদ্ৰারে ৰা অন্তোৰিহারেযেৰ ৰা হোন্তি, পরিসৰসেন ৰড্ঢিতা নাম হোতি সীমা ¶ , তস্মা দাতব্বং. সঙ্ঘনৰকস্স দিন্নেপি পচ্ছা আগতানং দাতব্বমেৰ. দুতিযভাগে পন থেরাসনং আরুল়্হে ¶ আগতানং পঠমভাগো ন পাপুণাতি, দুতিযভাগতো ৰস্সগ্গেন দাতব্বং.
একস্মিং ৰিহারে দস ভিক্খূ হোন্তি, ‘‘দস ৰত্থানি সঙ্ঘস্স দেমা’’তি দেন্তি, পাটেক্কং ভাজেতব্বানি ¶ . সচে ‘‘সব্বানেৰ অম্হাকং পাপুণন্তী’’তি গহেত্ৰা গচ্ছন্তি, দুপ্পাপিতানি চেৰ দুগ্গহিতানি চ গতগতট্ঠানে সঙ্ঘিকানেৰ হোন্তি. একং পন উদ্ধরিত্ৰা ‘‘ইদং তুম্হাকং পাপুণাতী’’তি সঙ্ঘত্থেরস্স দত্ৰা ‘‘সেসানি অম্হাকং পাপুণন্তী’’তি গহেতুং ৰট্টতি.
একমেৰ ৰত্থং সঙ্ঘস্স দেমাতি আহরন্তি, অভাজেত্ৰাৰ অম্হাকং পাপুণন্তীতি গণ্হন্তি, দুপ্পাপিতঞ্চেৰ দুগ্গহিতঞ্চ. সত্থকেন পন হলিদ্দিআদিনা ৰা লেখং কত্ৰা একং কোট্ঠাসং ‘‘ইমং ঠানং তুম্হাকং পাপুণাতী’’তি সঙ্ঘত্থেরস্স পাপেত্ৰা ‘‘সেসং অম্হাকং পাপুণাতী’’তি গহেতুং ৰট্টতি. যং পন ৰত্থস্সেৰ পুপ্ফং ৰা ৰলি ৰা, তেন পরিচ্ছেদং কাতুং ন ৰট্টতি. সচে একং তন্তং উদ্ধরিত্ৰা ‘‘ইদং ঠানং তুম্হাকং পাপুণাতী’’তি সঙ্ঘত্থেরস্স দত্ৰা ‘‘সেসং অম্হাকং পাপুণাতী’’তি গণ্হন্তি, ৰট্টতি. খণ্ডং খণ্ডং ছিন্দিত্ৰা ভাজিযমানং ৰট্টতিযেৰ.
একভিক্খুকে ৰিহারে সঙ্ঘস্স চীৰরেসু উপ্পন্নেসু সচে পুব্বে ৰুত্তনযেনেৰ সো ভিক্খু ‘‘সব্বানি ময্হং পাপুণন্তী’’তি গণ্হাতি, সুগ্গহিতানি, ঠিতিকা পন ন তিট্ঠতি. সচে একেকং উদ্ধরিত্ৰা ‘‘ইদং ময্হং পাপুণাতী’’তি গণ্হাতি, ঠিতিকা তিট্ঠতি. তত্থ অট্ঠিতায ঠিতিকায পুন অঞ্ঞস্মিং চীৰরে উপ্পন্নে সচে একো ভিক্খু আগচ্ছতি, মজ্ঝে ছিন্দিত্ৰা দ্ৰীহিপি গহেতব্বং. ঠিতায ঠিতিকায পুন অঞ্ঞস্মিং চীৰরে উপ্পন্নে সচে নৰকতরো আগচ্ছতি, ঠিতিকা হেট্ঠা ওরোহতি. সচে ৰুড্ঢতরো আগচ্ছতি, ঠিতিকা উদ্ধং আরোহতি. অথঞ্ঞো নত্থি, পুন অত্তনো পাপেত্ৰা গহেতব্বং.
‘‘সঙ্ঘস্স দেমা’’তি ৰা ‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স দেমা’’তি ৰা যেন কেনচি আকারেন সঙ্ঘং আমসিত্ৰা দিন্নং পন পংসুকূলিকানং ন ৰট্টতি, ‘‘গহপতিচীৰরং পটিক্খিপামি পংসুকূলিকঙ্গং সমাদিযামী’’তি ৰুত্তত্তা, ন পন অকপ্পিযত্তা ¶ . ভিক্খুসঙ্ঘেন অপলোকেত্ৰা দিন্নম্পি ন গহেতব্বং. যং পন ভিক্খু ¶ অত্তনো সন্তকং দেতি, তং ভিক্খুদত্তিযং নাম ৰট্টতি, পংসুকূলং পন ন হোতি. এৰং সন্তেপি ধুতঙ্গং ন ভিজ্জতি. ‘‘ভিক্খূনং দেম, থেরানং দেমা’’তি ৰুত্তে পন পংসুকূলিকানম্পি ৰট্টতি. ‘‘ইদং ৰত্থং সঙ্ঘস্স দেম, ইমিনা উপাহনত্থৰিকপত্তত্থৰিকআযোগঅংসবদ্ধকাদীনি করোন্তূ’’তি দিন্নম্পি ৰট্টতি.
পত্তত্থৰিকাদীনং অত্থায দিন্নানি বহূনিপি হোন্তি, চীৰরত্থাযপি পহোন্তি, ততো চীৰরং কত্ৰা পারুপিতুং ৰট্টতি. সচে পন সঙ্ঘো ভাজিতাতিরিত্তানি ৰত্থানি ছিন্দিত্ৰা উপাহনত্থৰিকাদীনং ¶ অত্থায ভাজেতি, ততো গহেতুং ন ৰট্টতি. সামিকেহি ৰিচারিতমেৰ হি ৰট্টতি, ন ইতরং.
‘‘পংসুকূলিকসঙ্ঘস্স ধমকরণপটাদীনং অত্থায দেমা’’তি ৰুত্তেপি গহেতুং ৰট্টতি, পরিক্খারো নাম পংসুকূলিকানম্পি ইচ্ছিতব্বো. যং তত্থ অতিরেকং হোতি, তং চীৰরেপি উপনেতুং ৰট্টতি. সুত্তং সঙ্ঘস্স দেন্তি, পংসুকূলিকেহিপি গহেতব্বং. অযং তাৰ ৰিহারং পৰিসিত্ৰা ‘‘ইমানি চীৰরানি সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি দিন্নেসু ৰিনিচ্ছযো.
সচে পন বহিউপচারসীমাযং অদ্ধানপ্পটিপন্নে ভিক্খূ দিস্ৰা ‘‘সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি সঙ্ঘত্থেরস্স ৰা সঙ্ঘনৰকস্স ৰা আরোচেতি, সচেপি যোজনং ফরিত্ৰা পরিসা ঠিতা হোতি, একবদ্ধা চে, সব্বেসং পাপুণাতি. যে পন দ্ৰাদসহি হত্থেহি পরিসং অসম্পত্তা, তেসং ন পাপুণাতি.
উভতোসঙ্ঘস্স দেতীতি এত্থ ‘‘উভতোসঙ্ঘস্স দম্মী’’তি ৰুত্তেপি ‘‘দ্ৰিধা সঙ্ঘস্স দম্মি, দ্ৰিন্নং সঙ্ঘানং দম্মি, ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স চ দম্মী’’তি ৰুত্তেপি উভতোসঙ্ঘস্স দিন্নমেৰ হোতি. উপড্ঢং দাতব্বন্তি দ্ৰেভাগে সমে কত্ৰা একো দাতব্বো. ‘‘উভতোসঙ্ঘস্স চ তুয্হঞ্চ দম্মী’’তি ৰুত্তে সচে দস দস ভিক্খূ চ ভিক্খুনিযো চ হোন্তি, একৰীসতি পটিৰীসে কত্ৰা একো পুগ্গলস্স দাতব্বো, দস ভিক্খুসঙ্ঘস্স, দস ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স যেন পুগ্গলিকো লদ্ধো সো সঙ্ঘতোপি অত্তনো ৰস্সগ্গেন গহেতুং লভতি. কস্মা? উভতোসঙ্ঘগ্গহণেন গহিতত্তা.
‘‘উভতোসঙ্ঘস্স ¶ চ চেতিযস্স চ দম্মী’’তি ৰুত্তেপি এসেৰ নযো. ইধ পন চেতিযস্স সঙ্ঘতো পাপুণনকোট্ঠাসো নাম নত্থি, একপুগ্গলস্স ¶ পত্তকোট্ঠাসসমোৰ কোট্ঠাসো হোতি.
‘‘উভতোসঙ্ঘস্স চ তুয্হঞ্চ চেতিযস্স চা’’তি ৰুত্তে পন দ্ৰাৰীসতি কোট্ঠাসে কত্ৰা দস ভিক্খূনং, দস ভিক্খুনীনং, একো পুগ্গলস্স, একো চেতিযস্স দাতব্বো. তত্থ পুগ্গলো সঙ্ঘতোপি অত্তনো ৰস্সগ্গেন পুন গহেতুং লভতি, চেতিযস্স একোযেৰ.
‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ ভিক্খুনীনঞ্চ দম্মী’’তি ৰুত্তে পন ন মজ্ঝে ভিন্দিত্ৰা দাতব্বং, ভিক্খূ চ ভিক্খুনিযো চ গণেত্ৰা দাতব্বং. ‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ ভিক্খুনীনঞ্চ তুয্হঞ্চা’’তি ¶ ৰুত্তে পন পুগ্গলো ৰিসুং ন লভতি, পাপুণনট্ঠানতো একমেৰ লভতি. কস্মা? ভিক্খুসঙ্ঘগ্গহণেন গহিতত্তা. ‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ ভিক্খুনীনঞ্চ তুয্হঞ্চ চেতিযস্স চা’’তি ৰুত্তেপি চেতিযস্স একপুগ্গলপটিৰীসো লব্ভতি, পুগ্গলস্স ৰিসুং ন লব্ভতি, তস্মা একং চেতিযস্স দত্ৰা অৰসেসং ভিক্খূ চ ভিক্খুনিযো চ গণেত্ৰা ভাজেতব্বং.
‘‘ভিক্খূনঞ্চ ভিক্খুনীনঞ্চ দম্মী’’তি ৰুত্তেপি মজ্ঝে ভিন্দিত্ৰা ন দাতব্বং, পুগ্গলগণনায এৰ ৰিভজিতব্বং. ‘‘ভিক্খূনঞ্চ ভিক্খুনীনঞ্চ তুয্হঞ্চ চেতিযস্স চা’’তি এৰং ৰুত্তেপি চেতিযস্স একপুগ্গলপটিৰীসো লব্ভতি, পুগ্গলস্স ৰিসুং নত্থি, ভিক্খূ চ ভিক্খুনিযো চ গণেত্ৰা এৰ ভাজেতব্বং. যথা চ ভিক্খুসঙ্ঘং আদিং কত্ৰা নযো নীতো, এৰং ভিক্খুনিসঙ্ঘং আদিং কত্ৰাপি নেতব্বো. ‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ তুয্হঞ্চা’’তি ৰুত্তে পুগ্গলস্স ৰিসুং ন লব্ভতি, ৰস্সগ্গেনেৰ গহেতব্বং. ‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ চেতিযস্স চা’’তি ৰুত্তে পন চেতিযস্স ৰিসুং পটিৰীসো লব্ভতি. ‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ তুয্হঞ্চ চেতিযস্স চা’’তি ৰুত্তেপি চেতিযস্সেৰ লব্ভতি, ন পুগ্গলস্স.
‘‘ভিক্খূনঞ্চ তুয্হঞ্চা’’তি ৰুত্তেপি ৰিসুং ন লব্ভতি. ‘‘ভিক্খূনঞ্চ চেতিযস্স চা’’তি ৰুত্তে পন চেতিযস্স লব্ভতি. ‘‘ভিক্খূনঞ্চ তুয্হঞ্চ চেতিযস্স চা’’তি ৰুত্তেপি চেতিযস্সেৰ ৰিসুং লব্ভতি, ন পুগ্গলস্স. ভিক্খুনিসঙ্ঘং আদিং কত্ৰাপি এৰমেৰ যোজেতব্বং.
পুব্বে বুদ্ধপ্পমুখস্স উভতোসঙ্ঘস্স দানং দেন্তি, ভগৰা মজ্ঝে নিসীদতি, দক্খিণতো ভিক্খূ ৰামতো ভিক্খুনিযো নিসীদন্তি, ভগৰা উভিন্নং সঙ্ঘত্থেরো ¶ , তদা ভগৰা অত্তনা লদ্ধপচ্চযে অত্তনাপি পরিভুঞ্জতি, ভিক্খূনম্পি ¶ দাপেতি. এতরহি পন পণ্ডিতমনুস্সা সধাতুকং পটিমং ৰা চেতিযং ৰা ঠপেত্ৰা বুদ্ধপ্পমুখস্স উভতোসঙ্ঘস্স দানং দেন্তি. পটিমায ৰা চেতিযস্স ৰা পুরতো আধারকে পত্তং ঠপেত্ৰা দক্খিণোদকং দত্ৰা বুদ্ধানং দেমাতি, তত্থ যং পঠমং খাদনীযং ভোজনীযং দেন্তি, ৰিহারং ৰা আহরিত্ৰা ইদং চেতিযস্স দেমাতি পিণ্ডপাতঞ্চ মালাগন্ধাদীনি চ দেন্তি, তত্থ কথং পটিপজ্জিতব্বন্তি? মালাগন্ধাদীনি তাৰ চেতিযে আরোপেতব্বানি, ৰত্থেহি পটাকা, তেলেন পদীপা কাতব্বা, পিণ্ডপাতমধুফাণিতাদীনি পন যো নিবদ্ধচেতিযজগ্গকো হোতি পব্বজিতো ৰা গহট্ঠো ৰা, তস্সেৰ দাতব্বানি. নিবদ্ধজগ্গকে অসতি আহটভত্তং ঠপেত্ৰা ৰত্তং কত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. উপকট্ঠে কালে ভুঞ্জিত্ৰা পচ্ছাপি ৰত্তং কাতুং ৰট্টতিযেৰ.
মালাগন্ধাদীসু ¶ চ যং কিঞ্চি ‘‘ইদং হরিত্ৰা চেতিযস্সপূজং করোথা’’তি ৰুত্তে দূরম্পি হরিত্ৰা পূজেতব্বং. ‘‘ভিক্খং সঙ্ঘস্স হরা’’তি ৰুত্তেপি হরিতব্বং. সচে পন ‘‘অহং পিণ্ডায চরামি, আসনসালায ভিক্খূ অত্থি, তে আহরিস্সন্তী’’তি ৰুত্তে ‘‘ভন্তে তুয্হংযেৰ দম্মী’’তি ৰদতি, ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. অথ পন ‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স দস্সামী’’তি হরন্তস্স গচ্ছতো অন্তরাৰ কালো উপকট্ঠো হোতি, অত্তনো পাপেত্ৰা ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি.
ৰস্সংৰুট্ঠসঙ্ঘস্স দেতীতি ৰিহারং পৰিসিত্ৰা ‘‘ইমানি চীৰরানি ৰস্সংৰুট্ঠসঙ্ঘস্স দম্মী’’তি দেতি. যাৰতিকা ভিক্খূ তস্মিং আৰাসে ৰস্সংৰুট্ঠাতি যত্তকা ৰস্সচ্ছেদং অকত্ৰা পুরিমৰস্সংৰুট্ঠা, তেহি ভাজেতব্বং, অঞ্ঞেসং ন পাপুণাতি. দিসাপক্কন্তস্সাপি সতি পটিগ্গাহকে যাৰ কথিনস্সুব্ভারা দাতব্বং, অনত্থতে পন কথিনে অন্তোহেমন্তে এৰঞ্চ ৰত্ৰা দিন্নং, পচ্ছিমৰস্সংৰুট্ঠানম্পি পাপুণাতীতি লক্খণঞ্ঞূ ৰদন্তি. অট্ঠকথাসু পনেতং ন ৰিচারিতং.
সচে পন বহিউপচারসীমাযং ঠিতো ‘‘ৰস্সংৰুট্ঠসঙ্ঘস্স দম্মী’’তি ৰদতি, সম্পত্তানং সব্বেসং পাপুণাতি. অথ ‘‘অসুকৰিহারে ৰস্সংৰুট্ঠসঙ্ঘস্সা’’তি ৰদতি, তত্র ৰস্সংৰুট্ঠানমেৰ যাৰ কথিনস্সুব্ভারা পাপুণাতি. সচে পন গিম্হানং পঠমদিৰসতো ¶ পট্ঠায এৰং ৰদতি, তত্র সম্মুখীভূতানং সব্বেসং পাপুণাতি. কস্মা? পিট্ঠিসমযে উপ্পন্নত্তা. অন্তোৰস্সেযেৰ ‘‘ৰস্সং ৰসন্তানং দম্মী’’তি ৰুত্তে ছিন্নৰস্সা ন লভন্তি, ৰস্সং ৰসন্তাৰ লভন্তি. চীৰরমাসে ¶ পন ‘‘ৰস্সং ৰসন্তানং দম্মী’’তি ৰুত্তে পচ্ছিমিকায ৰস্সূপগতানংযেৰ পাপুণাতি, পুরিমিকায ৰস্সূপগতানঞ্চ ছিন্নৰস্সানঞ্চ ন পাপুণাতি.
চীৰরমাসতো পট্ঠায যাৰ হেমন্তস্স পচ্ছিমো দিৰসো, তাৰ ৰস্সাৰাসিকং দেমাতি ৰুত্তে কথিনং অত্থতং ৰা হোতু অনত্থতং ৰা অতীতৰস্সংৰুট্ঠানমেৰ পাপুণাতি. গিম্হানং পঠমদিৰসতো পট্ঠায ৰুত্তে পন মাতিকা আরোপেতব্বা – ‘‘অতীতৰস্সাৰাসস্স পঞ্চ মাসা অতিক্কন্তা, অনাগতো চতুমাসচ্চযেন ভৰিস্সতি, কতরৰস্সাৰাসস্স দেতী’’তি? সচে ‘‘অতীতৰস্সংৰুট্ঠানং দম্মী’’তি ৰদতি, তংঅন্তোৰস্সংৰুট্ঠানমেৰ পাপুণাতি, দিসাপক্কন্তানম্পি সভাগা গণ্হিতুং লভন্তি.
সচে ‘‘অনাগতে ৰস্সাৰাসিকং দম্মী’’তি ৰদতি, তং ঠপেত্ৰা ৰস্সূপনাযিকদিৰসে গহেতব্বং. অথ ‘‘অগুত্তো ৰিহারো, চোরভযং অত্থি, ন সক্কা ঠপেতুং, গণ্হিত্ৰা ৰা আহিণ্ডিতু’’ন্তি ¶ ৰুত্তে ‘‘সম্পত্তানং দম্মী’’তি ৰদতি, ভাজেত্ৰা গহেতব্বং. সচে ৰদতি ‘‘ইতো মে ভন্তে ততিযে ৰস্সে ৰস্সাৰাসিকং ন দিন্নং, তং দম্মী’’তি, তস্মিং অন্তোৰস্সে ৰুট্ঠভিক্খূনং পাপুণাতি. সচে তে দিসা পক্কন্তা, অঞ্ঞো ৰিস্সাসিকো গণ্হাতি, দাতব্বং. অথ একোযেৰ অৰসিট্ঠো, সেসা কালঙ্কতা, সব্বং একস্সেৰ পাপুণাতি. সচে একোপি নত্থি, সঙ্ঘিকং হোতি, সম্মুখীভূতেহি ভাজেতব্বং.
আদিস্স দেতীতি আদিসিত্ৰা পরিচ্ছিন্দিত্ৰা দেতি; যাগুযা ৰাতিআদীসু অযমত্থো – যাগুযা ৰা…পে… ভেসজ্জে ৰা আদিস্স দেতি. তত্রাযং যোজনা – ভিক্খূ অজ্জতনায ৰা স্ৰাতনায ৰা যাগুযা নিমন্তেত্ৰা তেসং ঘরং পৰিট্ঠানং যাগুং দেতি, যাগুং দত্ৰা পীতায যাগুযা ‘‘ইমানি চীৰরানি, যেহি ময্হং যাগু পীতা, তেসং দম্মী’’তি দেতি, যেহি নিমন্তিতেহি যাগু পীতা, তেসংযেৰ পাপুণাতি. যেহি পন ভিক্খাচারৰত্তেন ঘরদ্ৰারেন গচ্ছন্তেহি ৰা ঘরং পৰিট্ঠেহি ৰা যাগু লদ্ধা, যেসং ৰা আসনসালতো পত্তং আহরিত্ৰা মনুস্সেহি নীতা, যেসং ৰা থেরেহি পেসিতা, তেসং ন পাপুণাতি. সচে ¶ পন নিমন্তিতভিক্খূহি সদ্ধিং অঞ্ঞেপি বহূ আগন্ত্ৰা অন্তোগেহঞ্চ বহিগেহঞ্চ পূরেত্ৰা নিসিন্না, দাযকো চ এৰং ৰদতি – ‘‘নিমন্তিতা ৰা হোন্তু অনিমন্তিতা ৰা, যেসং মযা যাগু দিন্না, সব্বেসং ইমানি ৰত্থানি হোন্তূ’’তি সব্বেসং পাপুণন্তি. যেহি পন থেরানং হত্থতো যাগু লদ্ধা ¶ , তেসং ন পাপুণন্তি. অথ সো ‘‘যেহি ময্হং যাগু পীতা, সব্বেসং হোন্তূ’’তি ৰদতি, সব্বেসং পাপুণন্তি. ভত্তখাদনীযেসুপি এসেৰ নযো.
চীৰরে ৰাতি পুব্বেপি যেন ৰস্সং ৰাসেত্ৰা ভিক্খূনং চীৰরং দিন্নপুব্বং হোতি, সো চে ভিক্খূ ভোজেত্ৰা ৰদতি – ‘‘যেসং মযা পুব্বে চীৰরং দিন্নং, তেসংযেৰ ইমং চীৰরং ৰা সুত্তং ৰা সপ্পিমধুফাণিতাদীনি ৰা হোন্তূ’’তি, সব্বং তেসংযেৰ পাপুণাতি. সেনাসনে ৰাতি যো মযা কারিতে ৰিহারে ৰা পরিৰেণে ৰা ৰসতি, তস্সিদং হোতূ’’তি ৰুত্তে তস্সেৰ হোতি. ভেসজ্জে ৰাতি ‘‘মযং কালেন কালং থেরানং সপ্পিআদীনি ভেসজ্জানি দেম, যেহি তানি লদ্ধানি, তেসংযেৰিদং হোতূ’’তি ৰুত্তে তেসংযেৰ হোতি.
পুগ্গলস্স দেতীতি ‘‘ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স দম্মী’’তি এৰং পরম্মুখা ৰা পাদমূলে ঠপেত্ৰা ‘‘ইমং ভন্তে তুম্হাকং দম্মী’’তি এৰং সম্মুখা ৰা দেতি. সচে পন ‘‘ইদং তুম্হাকঞ্চ তুম্হাকং অন্তেৰাসিকানঞ্চ দম্মী’’তি এৰং ৰদতি, থেরস্স চ অন্তেৰাসিকানঞ্চ পাপুণাতি. উদ্দেসং গহেতুং আগতো গহেত্ৰা গচ্ছন্তো চ অত্থি, তস্সাপি পাপুণাতি. ‘‘তুম্হেহি সদ্ধিং নিবদ্ধচারিকভিক্খূনং ¶ দম্মী’’তি ৰুত্তে উদ্দেসন্তেৰাসিকানং ৰত্তং কত্ৰা উদ্দেসপরিপুচ্ছাদীনি গহেত্ৰা ৰিচরন্তানং সব্বেসং পাপুণাতি. অযং পুগ্গলস্স দেতীতি ইমস্মিং পদে ৰিনিচ্ছযো. সেসং সব্বত্থ উত্তানমেৰাতি.
চীৰরক্খন্ধকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
৯. চম্পেয্যক্খন্ধকং
কস্সপগোত্তভিক্খুৰত্থুকথা
৩৮০. চম্পেয্যক্খন্ধকে ¶ ¶ – গগ্গরায পোক্খরণিযা তীরেতি গগ্গরানামিকায ইত্থিযা কারিতপোক্খরণিযা তীরে. তন্তিবদ্ধোতি তস্মিং আৰাসে কত্তব্বতাতন্তিপটিবদ্ধো. উস্সুক্কম্পি অকাসি যাগুযাতিআদীসু মনুস্সেহি আগন্তুকেসু আগতেসু ¶ আচিক্খেয্যাথাতি ৰুত্তট্ঠানেযেৰ উস্সুক্কং কাতুং ৰট্টতি; ন অৰুত্তট্ঠানে. গচ্ছ ত্ৰং ভিক্খূতি সত্থা তস্স ভিক্খুনো তত্থেৰ সেনাসনং সপ্পাযন্তি অদ্দস, তেনেৰমাহ.
৩৮২. অধম্মেন ৰগ্গকম্মং করোন্তীতিআদীনং পরতো পাল়িযংযেৰ নানাকরণং আগমিস্সতি.
৩৮৫. অঞ্ঞত্রাপি ধম্মা কম্মং করোন্তীতি অঞ্ঞত্রাপি ধম্মং কম্মং করোন্তি, অযমেৰ ৰা পাঠো. ভূতেন ৰত্থুনা কতং ধম্মেন কতং নাম হোতি, তথা ন করোন্তীতি অত্থো. অঞ্ঞত্রাপি ৰিনযা কম্মং, অঞ্ঞত্রাপি সত্থুসাসনা কম্মন্তি এতেসুপি এসেৰ নযো. এত্থ পন ৰিনযোতি চোদনা চ সারণা চ. সত্থুসাসনন্তি ঞত্তিসম্পদা অনুস্সাৰনসম্পদা চ; তাহি ৰিনা কম্মং করোন্তীতি অত্থো. পটিকুট্ঠকতন্তি পটিকুট্ঠঞ্চেৰ কতঞ্চ; যং অঞ্ঞেসু পটিক্কোসন্তেসু কতং তং পটিকুট্ঠঞ্চেৰ হোতি কতঞ্চ; তাদিসম্পি কম্মং করোন্তীতি অত্থো.
৩৮৭. ছযিমানি ভিক্খৰে কম্মানি অধম্মকম্মন্তিআদীসু পন ‘‘ধম্মো’’তি পাল়িযা অধিৰচনং. তস্মা যং যথাৰুত্তায পাল়িযা ন করিযতি, তং অধম্মকম্মন্তি ৰেদিতব্বং. অযমেত্থ সঙ্খেপো, ৰিত্থারো পন পাল়িযংযেৰ আগতো. সো চ খো ঞত্তিদুতিযঞত্তিচতুত্থকম্মানংযেৰ ৰসেন. যস্মা পন ঞত্তিকম্মে ঞত্তিদুতিযঞত্তিচতুত্থেসু ৰিয হাপনং ৰা অঞ্ঞথা করণং ৰা নত্থি, অপলোকনকম্মঞ্চ সাৰেত্ৰাৰ করিযতি, তস্মা তানি পাল়িযং ন দস্সিতানি, তেসং সব্বেসম্পি কম্মানং ৰিনিচ্ছযং পরতো ৰণ্ণযিস্সাম.
চতুৰগ্গকরণাদিকথা
৩৮৮. ইদানি ¶ ¶ যদিদং ছট্ঠং ধম্মেন সমগ্গকম্মং নাম, তং যেহি সঙ্ঘেহি কাতব্বং, তেসং পভেদং দস্সেতুং ‘‘পঞ্চ সঙ্ঘা’’তিআদি ৰুত্তং. কম্মপ্পত্তোতি কম্মং পত্তো, কম্মযুত্তো কম্মারহো; ন কিঞ্চি কম্মং কাতুং নারহতীতি অত্থো.
৩৮৯. চতুৰগ্গকরণঞ্চে ভিক্খৰে কম্মং ভিক্খুনিচতুত্থোতিআদি পরিসতো কম্মৰিপত্তিদস্সনত্থং ৰুত্তং. তত্থ উক্খিত্তকগ্গহণেন কম্মনানাসংৰাসকো গহিতো, নানাসংৰাসকগ্গহণেন লদ্ধিনানাসংৰাসকো. নানাসীমায ঠিতচতুত্থোতি সীমন্তরিকায ৰা বহিসীমায ৰা হত্থপাসে ঠিতেনাপি সদ্ধিং চতুৰগ্গো হুত্ৰাতি অত্থো.
৩৯৩. পারিৰাসিকচতুত্থোতিআদি ¶ পরিৰাসাদিকম্মানংযেৰ পরিসতো ৰিপত্তিদস্সনত্থং ৰুত্তং, তেসং ৰিনিচ্ছযং পরতো ৰণ্ণযিস্সাম.
৩৯৪. একচ্চস্স ভিক্খৰে সঙ্ঘমজ্ঝে পটিক্কোসনা রুহতীতিআদি পটিকুট্ঠকতকম্মস্স কুপ্পাকুপ্পভাৰদস্সনত্থং ৰুত্তং. পকতত্তস্সাতি অৰিপন্নসীলস্স পারাজিকং অনজ্ঝাপন্নস্স. আনন্তরিকস্সাতি অত্তনো অনন্তরং নিসিন্নস্স.
দ্ৰেনিস্সারণাদিকথা
৩৯৫. দ্ৰেমা ভিক্খৰে নিস্সারণাতিআদি ৰত্থুতো কম্মানং কুপ্পাকুপ্পভাৰদস্সনত্থং ৰুত্তং. তত্থ ‘‘অপ্পত্তো নিস্সারণং, তঞ্চে সঙ্ঘো নিস্সারেতি, সুনিস্সারিতো’’তি ইদং পব্বাজনীযকম্মং সন্ধায ৰুত্তং. পব্বাজনীযকম্মেন হি ৰিহারতো নিস্সারেন্তি, তস্মা তং ‘‘নিস্সারণা’’তি ৰুচ্চতি. তঞ্চেস যস্মা কুলদূসকো ন হোতি, তস্মা আৰেণিকেন লক্খণেন অপ্পত্তো. যস্মা পনস্স আকঙ্খমানো সঙ্ঘো পব্বাজনীযকম্মং করেয্যাতি ৰুত্তং, তস্মা সুনিস্সারিতো হোতি. তঞ্চে সঙ্ঘো নিস্সারেতীতি সচে সঙ্ঘো তজ্জনীযকম্মাদিৰসেন নিস্সারেতি, সো যস্মা তত্থ ‘‘তিণ্ণং ভিক্খৰে ভিক্খূনং আকঙ্খমানো সঙ্ঘো তজ্জনীযকম্মং করেয্য – একো ভণ্ডনকারকো হোতি কলহকারকো ৰিৰাদকারকো ভস্সকারকো সঙ্ঘে অধিকরণকারকো, একো বালো ¶ হোতি অব্যত্তো আপত্তিবহুলো অনপদানো, একো গিহিসংসট্ঠো ৰিহরতি অননুলোমিকেহি ¶ গিহিসংসগ্গেহী’’তি (চূল়ৰ. ৩৯৫) এৰং একেকেনপি অঙ্গেন নিস্সারণা অনুঞ্ঞাতা, তস্মা সুনিস্সারিতো.
৩৯৬. ওসারণাতি পৰেসনা. তত্থ তঞ্চে সঙ্ঘো ওসারেতীতি উপসম্পদকম্মৰসেন পৰেসেতি. দোসারিতোতি দুওসারিতো. সহস্সক্খত্তুম্পি উপসম্পাদিতো অনুপসম্পন্নোৰ হোতি আচরিযুপজ্ঝাযা চ সাতিসারা, তথা সেসো কারকসঙ্ঘো, ন কোচি আপত্তিতো মুচ্চতি. ইতি ইমে একাদস অভব্বপুগ্গলা দোসারিতা. হত্থচ্ছিন্নাদযো পন দ্ৰত্তিংস সুওসারিতা, উপসম্পাদিতা উপসম্পন্নাৰ হোন্তি, ন তে লব্ভা কিঞ্চি ৰত্তুং. আচরিযুপজ্ঝাযা পন কারকসঙ্ঘো চ সাতিসারা, ন কোচি আপত্তিতো মুচ্চতি.
৩৯৭. ইধ পন ভিক্খৰে ভিক্খুস্স ন হোতি আপত্তি দট্ঠব্বাতিআদি অভূতৰত্থুৰসেন অধম্মকম্মং, ভূতৰত্থুৰসেন ধম্মকম্মঞ্চ দস্সেতুং ৰুত্তং. তত্থ পটিনিস্সজ্জিতাতি পটিনিস্সজ্জিতব্বা.
উপালিপুচ্ছাকথা
৪০০. উপালিপঞ্হেসুপি ৰত্থুৰসেনেৰ ¶ ধম্মাধম্মকম্মং ৰিভত্তং. তত্থ দ্ৰে নযা – একমূলকো চ দ্ৰিমূলকো চ. একমূলকো উত্তানোযেৰ. দ্ৰিমূলকে যথা সতিৰিনযো অমূল়্হৰিনযেন সদ্ধিং একা পুচ্ছা কতা, এৰং অমূল়্হৰিনযাদযোপি তস্সপাপিয্যসিকাদীহি. অৰসানে পন উপসম্পদারহং উপসম্পাদেতীতি একমেৰ পদং হোতি. পরতো ভিক্খূনম্পি সতিৰিনযং আদিং কত্ৰা একেকেন সদ্ধিং সেসপদানি যোজেতব্বানি.
তজ্জনীযকম্মকথা
৪০৭. ইধ পন ভিক্খৰে ভিক্খু ভণ্ডনকারকোতিআদি ‘‘অধম্মেনৰগ্গং, অধম্মেনসমগ্গং; ধম্মেনৰগ্গং, ধম্মপতিরূপকেনৰগ্গং, ধম্মপতিরূপকেনসমগ্গ’’ন্তি ইমেসং ৰসেন চক্কং বন্ধিত্ৰা তজ্জনীযাদীসু সত্তসু কম্মেসু পটিপস্সদ্ধীসু চ ¶ ৰিপত্তিদস্সনত্থং ৰুত্তং. তত্থ অনপদানোতি অপদানৰিরহিতো. অপদানং ৰুচ্চতি পরিচ্ছেদো; আপত্তিপরিচ্ছেদৰিরহিতোতি অত্থো. ততো পরং পটিকুট্ঠকতকম্মপ্পভেদং দস্সেতুং সাযেৰ পাল়ি ‘‘অকতং কম্ম’’ন্তিআদীহি সংসন্দিত্ৰা ¶ ৰুত্তা. তত্থ ন কিঞ্চি পাল়িঅনুসারেন ন সক্কা ৰিদিতুং, তস্মা ৰণ্ণনং ন ৰিত্থারযিম্হাতি.
চম্পেয্যক্খন্ধকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
১০. কোসম্বকক্খন্ধকং
কোসম্বকৰিৰাদকথা
৪৫১. কোসম্বকক্খন্ধকে ¶ ¶ – তং ভিক্খুং আপত্তিযা অদস্সনে উক্খিপিংসূতি এত্থ অযমনুপুব্বিকথা – দ্ৰে কির ভিক্খূ একস্মিং আৰাসে ৰসন্তি ৰিনযধরো চ সুত্তন্তিকো চ. তেসু সুত্তন্তিকো ভিক্খু একদিৰসং ৰচ্চকুটিং পৰিট্ঠো আচমনউদকাৰসেসং ভাজনে ঠপেত্ৰাৰ নিক্খমি. ৰিনযধরো পচ্ছা পৰিট্ঠো তং উদকং দিস্ৰা নিক্খমিত্ৰা তং ভিক্খুং পুচ্ছি – ‘‘আৰুসো, তযা ইদং উদকং ঠপিত’’ন্তি? ‘‘আমাৰুসো’’তি. ‘‘কিং ত্ৰং এত্থ আপত্তিভাৰং ন জানাসী’’তি? ‘‘আম, ন জানামী’’তি. ‘‘হোতি, আৰুসো এত্থ আপত্তী’’তি? ‘‘সচে হোতি, দেসিস্সামী’’তি. ‘‘সচে পন তে, আৰুসো, অসঞ্চিচ্চ অসতিযা কতং, নত্থি ¶ আপত্তী’’তি. সো তস্সা আপত্তিযা অনাপত্তিদিট্ঠি অহোসি.
ৰিনযধরোপি অত্তনো নিস্সিতকানং ‘‘অযং সুত্তন্তিকো আপত্তিং আপজ্জমানোপি ন জানাতী’’তি আরোচেসি. তে তস্স নিস্সিতকে দিস্ৰা ‘‘তুম্হাকং উপজ্ঝাযো আপত্তিং আপজ্জিত্ৰাপি আপত্তিভাৰং ন জানাতী’’তি আহংসু. তে গন্ত্ৰা অত্তনো উপজ্ঝাযস্স আরোচেসুং. সো এৰমাহ – ‘‘অযং ৰিনযধরো পুব্বে অনাপত্তী’’তি ৰত্ৰা ‘‘ইদানি আপত্তী’’তি ৰদতি. মুসাৰাদী এসোতি. তে গন্ত্ৰা ‘‘তুম্হাকং উপজ্ঝাযো মুসাৰাদী’’তি এৰং অঞ্ঞমঞ্ঞং কলহং ৰড্ঢযিংসু. ততো ৰিনযধরো ওকাসং লভিত্ৰা তস্স আপত্তিযা অদস্সনে উক্খেপনীযকম্মং অকাসি. তেন ৰুত্তং – ‘‘তং ভিক্খুং আপত্তিযা অদস্সনে উক্খিপিংসূ’’তি.
৪৫৩. ভিন্নো ভিক্খুসঙ্ঘো ভিন্নো ভিক্খুসঙ্ঘোতি এত্থ ন তাৰ ভিন্নো; অপিচ খো যথা দেৰে ৰুট্ঠে ‘‘ইদানি সস্সং নিপ্ফন্ন’’ন্তি ৰুচ্চতি, অৰস্সঞ্হি তং নিপ্ফজ্জিস্সতি, এৰমেৰ ইমিনা কারণেন আযতিং অৰস্সং ভিজ্জিস্সতি, সো চ খো কলহৰসেন ন সঙ্ঘভেদৰসেন, তস্মা ‘‘ভিন্নো’’তি ৰুত্তং. সম্ভমঅত্থৰসেন চেত্থ আমেডিতং ৰেদিতব্বং.
৪৫৪. এতমত্থং ¶ ¶ ভাসিত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কামীতি কস্মা এৰং ভাসিত্ৰা পক্কামি? সচে হি ভগৰা উক্খেপকে ৰা ‘‘অকারণে তুম্হেহি সো ভিক্খু উক্খিত্তো’’তি ৰদেয্য, উক্খিত্তানুৰত্তকে ৰা ‘‘তুম্হে আপত্তিং আপন্না’’তি ৰদেয্য, ‘‘এতেসং ভগৰা পক্খো, এতেসং ভগৰা পক্খো’’তি ৰত্ৰা আঘাতং বন্ধেয্যুং, তস্মা তন্তিমেৰ ঠপেত্ৰা এতমত্থং ভাসিত্ৰা উট্ঠাযাসনা পক্কামি.
৪৫৫. অত্তনা ৰা অত্তানন্তি এত্থ যো সঙ্ঘেন উক্খেপনীযকতানং অধম্মৰাদীনং পক্খে নিসিন্নো ‘‘তুম্হে কিং ভণথা’’তি তেসঞ্চ ইতরেসঞ্চ লদ্ধিং সুত্ৰা ‘‘ইমে অধম্মৰাদিনো, ইতরে ধম্মৰাদিনো’’তি চিত্তং উপ্পাদেতি, অযং তেসং মজ্ঝে নিসিন্নোৰ তেসং নানাসংৰাসকো হোতি, কম্মং কোপেতি, ইতরেসম্পি হত্থপাসং অনাগতত্তা কোপেতি. এৰং অত্তনা ৰা অত্তানং নানাসংৰাসকং করোতি. সমানসংৰাসকন্তি এত্থাপি যো অধম্মৰাদীনং পক্খে নিসিন্নো ‘‘অধম্মৰাদিনো ইমে, ইতরে ধম্মৰাদিনো’’তি তেসং মজ্ঝং পৰিসতি, যত্থ ৰা তত্থ ¶ ৰা পন পক্খে নিসিন্নো ‘‘ইমে ধম্মৰাদিনো’’তি গণ্হাতি, অযং অত্তনা ৰা অত্তানং সমানসংৰাসকং করোতীতি ৰেদিতব্বো.
৪৫৬. কাযকম্মং ৰচীকম্মন্তি এত্থ কাযেন পহরন্তা কাযকম্মং উপদংসেন্তি, ফরুসং ৰদন্তা ৰচীকম্মং উপদংসেন্তীতি ৰেদিতব্বা. হত্থপরামাসং করোন্তীতি কোধৰসেন হত্থেহি অঞ্ঞমঞ্ঞং পরামসনং করোন্তি. অধম্মিযাযমানেতি অধম্মিযানি কিচ্চানি কুরুমানে. অসম্মোদিকাৰত্তমানাযাতি অসম্মোদিকায ৰত্তমানায. অযমেৰ ৰা পাঠো. সম্মোদনকথায অৰত্তমানাযাতি অত্থো. এত্তাৰতা ন অঞ্ঞমঞ্ঞন্তি এত্থ দ্ৰে পন্তিযো কত্ৰা উপচারং মুঞ্চিত্ৰা নিসীদিতব্বং, ধম্মিযাযমানে পন সম্মোদিকায ৰত্তমানায আসনন্তরিকায নিসীদিতব্বং, একেকং আসনং অন্তরং কত্ৰা নিসীদিতব্বং.
৪৫৭-৪৫৮. মা ভণ্ডনন্তিআদীসু ‘‘অকত্থা’’তি পাঠসেসং গহেত্ৰা ‘‘মা ভণ্ডনং অকত্থা’’তি এৰমত্থো দট্ঠব্বো. অধম্মৰাদীতি উক্খিত্তানুৰত্তকেসু অঞ্ঞতরো. অযং পন ভিক্খু ভগৰতো অত্থকামো, অযং কিরস্স অধিপ্পাযো ¶ ‘‘ইমে ভিক্খূ কোধাভিভূতা সত্থু ৰচনং ন গণ্হন্তি, মা ভগৰা এতে ওৰদন্তো কিলমিত্থা’’তি তস্মা এৰমাহ. ভগৰা পন ‘‘পচ্ছাপি সঞ্ঞং লভিত্ৰা ওরমিস্সন্তী’’তি তেসং অনুকম্পায অতীতৰত্থুং আহরিত্ৰা কথেসি. তত্থ অনত্থতোতি অনত্থো অতো; এতস্মা মে পুরিসা অনত্থোতি ৰুত্তং হোতি. অথ ৰা অনত্থতোতি অনত্থদো. সেসং পাকটমেৰ.
৪৬৪. পুথুসদ্দোতিআদিগাথাসু ¶ পন পুথু মহা সদ্দো অস্সাতি পুথুসদ্দো. সমজনোতি সমানো একসদিসো জনো; সব্বো চাযং ভণ্ডনকারকোজনো সমন্ততো সদ্দনিচ্ছারণেন পুথুসদ্দো চেৰ সদিসো চাতি ৰুত্তং হোতি. ন বালো কোচি মঞ্ঞথাতি তত্থ কোচি একোপি ‘‘অহং বালো’’তি ন মঞ্ঞিত্থ; সব্বেপি পণ্ডিতমানিনোযেৰ. নাঞ্ঞং ভিয্যো অমঞ্ঞরুন্তি কোচি একোপি ‘‘অহং বালো’’তি চ ন মঞ্ঞিত্থ; ভিয্যো চ সঙ্ঘস্মিং ভিজ্জমানে অঞ্ঞম্পি একং ‘‘ময্হং কারণা সঙ্ঘো ভিজ্জতী’’তি ইদং কারণং ন মঞ্ঞিত্থাতি অত্থো.
পরিমুট্ঠাতি পরিমুট্ঠস্সতিনো. ৰাচাগোচরভাণিনোতি রাকারস্স রস্সাদেসো কতো ¶ , ৰাচাগোচরা ন সতিপট্ঠানাদিগোচরা. ভাণিনো চ কথং ভাণিনো? যাৰিচ্ছন্তি মুখাযামং যাৰ মুখং পসারেতুং ইচ্ছন্তি, তাৰ পসারেত্ৰা ভাণিনো, একোপি সঙ্ঘগারৰেন মুখসঙ্কোচং ন করোতীতি অত্থো. যেন নীতাতি যেন কলহেন ইমং নিল্লজ্জভাৰং নীতা. ন তং ৰিদূতি ন তং জানন্তি, ‘‘এৰং সাদীনৰো অয’’ন্তি.
যে চ তং উপনয্হন্তীতি তং ‘‘অক্কোচ্ছি মং, অৰধি ম’’ন্তিআদিকং আকারং যে চ উপনয্হন্তি. সনন্তনোতি পোরাণো.
পরেতি পণ্ডিতে ঠপেত্ৰা ততো অঞ্ঞে ভণ্ডনকারকা পরে নাম. তে এত্থ সঙ্ঘমজ্ঝে কলহং করোন্তা ‘‘মযং যমামসে উপযমাম; সততং সমিতং মচ্চুসন্তিকং গচ্ছামা’’তি ন জানন্তি. যে চ তত্থ ৰিজানন্তীতি যে তত্থ পণ্ডিতা ‘‘মযং মচ্চুসমীপং গচ্ছামা’’তি ৰিজানন্তি. ততো ¶ সম্মন্তি মেধগাতি এৰঞ্হি তে জানন্তা যোনিসোমনসিকারং উপ্পাদেত্ৰা মেধগানং কলহানং ৰূপসমায পটিপজ্জন্তি.
অট্ঠিচ্ছিন্নাতি অযং গাথা ব্রহ্মদত্তঞ্চ দীঘাৰুকুমারঞ্চ সন্ধায ৰুত্তা. তেসম্পি হোতি সঙ্গতি, কস্মা তুম্হাকং ন হোতি, যেসং ৰো নেৰ মাতাপিতূনং অট্ঠীনি ছিন্নানি, ন পাণা হতা, ন গৰাস্সধনানি হটানীতি.
সচে লভেথাতিআদিগাথা পণ্ডিতসহাযস্স চ বালসহাযস্স চ ৰণ্ণাৰণ্ণদীপনত্থং ৰুত্তা. অভিভুয্য সব্বানি পরিস্সযানীতি পাকটপরিস্সযে চ পটিচ্ছন্নপরিস্সযে চ অভিভৰিত্ৰা তেন সদ্ধিং অত্তমনো সতিমা চরেয্য.
রাজাৰ ¶ রট্ঠং ৰিজিতন্তি যথা অত্তনো ৰিজিতং রট্ঠং মহাজনকরাজা চ অরিন্দমমহারাজা চ পহায এককা চরিংসু; এৰং চরেয্যাতি অত্থো. মাতঙ্গরঞ্ঞেৰ নাগোতি মাতঙ্গো অরঞ্ঞে নাগোৰ. মাতঙ্গোতি হত্থী ৰুচ্চতি; নাগোতি মহন্তাধিৰচনমেতং. যথা হি মাতুপোসকো মাতঙ্গনাগো অরঞ্ঞে একো চরি, ন চ পাপানি ¶ অকাসি. যথা চ পালিলেয্যকো, এৰং একো চরে, ন চ পাপানি কযিরাতি ৰুত্তং হোতি.
পালিলেয্যকগমনকথা
৪৬৭. পালিলেয্যকে ৰিহরতি রক্খিতৰনসণ্ডেতি পালিলেয্যকং উপনিস্সায রক্খিতৰনসণ্ডে ৰিহরতি. হত্থিনাগোতি মহাহত্থী. হত্থিকলভেহীতি হত্থিপোতকেহি. হত্থিচ্ছাপেহীতি খীরূপকেহি দহরপোতকেহি. ছিন্নগ্গানীতি তেহি পুরতো পুরতো গচ্ছন্তেহি ছিন্নগ্গানি খাযিতাৰসেসানি খাণুসদিসানি তিণানি খাদতি. ওভগ্গোভগ্গন্তি তেন হত্থিনাগেন উচ্চট্ঠানতো ভঞ্জিত্ৰা ভঞ্জিত্ৰা পাতিতং. অস্স সাখাভঙ্গন্তি এতস্স সন্তকং সাখাভঙ্গং তে খাদন্তি. আৰিলানীতি তেহি পঠমতরং ওতরিত্ৰা পিৰন্তেহি আলুলিতানি কদ্দমোদকানি পিৰতি. ওগাহাতি তিত্থতো.
নাগস্স নাগেনাতি হত্থিনাগস্স বুদ্ধনাগেন. ঈসাদন্তস্সাতি রথঈসাসদিসদন্তস্স. যদেকো রমতী ৰনেতি যস্মা বুদ্ধনাগো ৰিয অযম্পি হত্থিনাগো একো পৰিৰিত্তো ৰনে রমতি; তস্মাস্স নাগস্স ¶ নাগেন চিত্তং সমেতি, একীভাৰরতিযা একসদিসং হোতীতি অত্থো.
যথাভিরন্তং ৰিহরিত্ৰাতি এত্থ তেমাসং ভগৰা তত্থ ৰিহাসীতি ৰেদিতব্বো. এত্তাৰতা কোসম্বকেহি কির উব্বাল়্হো ভগৰা তেমাসং অরঞ্ঞং পৰিসিত্ৰা ৰসীতি সব্বত্থ কথা পত্থটা অহোসি.
অথ খো কোসম্বকা উপাসকাতি অথ খো ইমং কথাসল্লাপং সুত্ৰা কোসম্বিৰাসিনো উপাসকা.
অট্ঠারসৰত্থুকথা
৪৬৮. অধম্মং ধম্মোতিআদীনি অট্ঠারস ভেদকরৰত্থূনি সঙ্ঘভেদকক্খন্ধকে ৰণ্ণযিস্সাম.
৪৭৫. তং ¶ উক্খিত্তকং ভিক্খুং ওসারেত্ৰাতি তং গহেত্ৰা সীমং গন্ত্ৰা আপত্তিং দেসাপেত্ৰা কম্মৰাচায ওসারেত্ৰা. তাৰদেৰ উপোসথোতি তংদিৰসমেৰ উপোসথক্খন্ধকে ৰুত্তনযেনেৰ সামগ্গীউপোসথো কাতব্বো.
৪৭৬. অমূলা মূলং গন্ত্ৰাতি ন মূলা মূলং গন্ত্ৰা; তং ৰত্থুং অৰিনিচ্ছিনিত্ৰাতি অত্থো. অযং ৰুচ্চতি উপালি সঙ্ঘসামগ্গী অত্থাপেতা ব্যঞ্জনূপেতাতি অত্থতো অপগতা, ‘‘সঙ্ঘসামগ্গী’’তি ইমং পন ব্যঞ্জনমত্তং উপেতা.
৪৭৭. সঙ্ঘস্স কিচ্চেসূতি সঙ্ঘস্স করণীযেসু উপ্পন্নেসু. মন্তনাসূতি ¶ ৰিনযমন্তনাসু. অত্থেসু জাতেসূতি ৰিনযঅত্থেসু উপ্পন্নেসু. ৰিনিচ্ছযেসূতি তেসংযেৰ অত্থানং ৰিনিচ্ছযেসু. মহত্থিকোতি মহাউপকারো. পগ্গহারহোতি পগ্গণ্হিতুং ৰুত্তো.
অনানুৰজ্জো পঠমেন সীলতোতিআদিম্হিযেৰ তাৰ সীলতো ন উপৰজ্জো. অৰেক্খিতাচারোতি অপেক্খিতাচারো; আলোকিতে ৰিলোকিতে সম্পজানকারীতিআদিনা নযেন উপপরিক্খিতাচারো. অট্ঠকথাসু পন ‘‘অপ্পটিচ্ছন্নাচারো’’তি ৰুত্তং.
ৰিসয্হাতি ¶ অভিভৰিত্ৰা. অনুয্যুতং ভণন্তি অনুঞ্ঞাতং অনপগতং ভণন্তো. যস্মা হি সো অনুয্যুতং ভণতি, উসূযায ৰা অগতিগমনৰসেন ৰা কারণাপগতং ন ভণতি, তস্মা অত্থং ন হাপেতি. উসূযায পন অগতিগমনৰসেন ৰা ভণন্তো অত্থং হাপেতি, কারণং ন দেতি, তস্মা সো পরিসগতো ছম্ভতি চেৰ ৰেধতি চ. যো ঈদিসো ন হোতি, অযং ‘‘পগ্গহারহো’’তি দস্সেতি.
কিঞ্চ ভিয্যো ‘‘তথেৰ পঞ্হ’’ন্তি গাথা, তস্সত্থো – যথা চ অনুয্যুতং ভণন্তো অত্থং ন হাপেতি, তথেৰ পরিসায মজ্ঝে পঞ্হং পুচ্ছিতো সমানো ন চেৰ পজ্ঝাযতি, ন চ মঙ্কু হোতি. যো হি অত্থং ন জানাতি, সো পজ্ঝাযতি. যো ৰত্তুং ন সক্কোতি, সো মঙ্কু হোতি. যো পন অত্থঞ্চ জানাতি, ৰত্তুঞ্চ সক্কোতি; সো ন পজ্ঝাযতি, ন মঙ্কু হোতি. কালাগতন্তি কথেতব্বযুত্তকালে আগতং. ব্যাকরণারহন্তি পঞ্হস্স অত্থানুলোমতায ব্যাকরণানুচ্ছৰিকং. ৰচোতি ৰদন্তো; এৰরূপং ৰচনং ভণন্তোতি অত্থো. রঞ্জেতীতি তোসেতি. ৰিঞ্ঞূপরিসন্তি ৰিঞ্ঞূনং পরিসং.
আচেরকম্হি ¶ চ সকেতি অত্তনো আচরিযৰাদে. অলং পমেতুন্তি ৰীমংসিতুং তং তং কারণং পঞ্ঞায তুলযিতুং সমত্থো. পগুণোতি কতপরিচযো লদ্ধাসেৰনো. কথেতৰেতি কথেতব্বে. ৰিরদ্ধিকোৰিদোতি ৰিরদ্ধট্ঠানকুসলো.
পচ্চত্থিকা যেন ৰজন্তীতি অযং গাথা যাদিসে কথেতব্বে পগুণো, তং দস্সেতুং ৰুত্তা. অযঞ্হেত্থ অত্থো – যাদিসেন কথিতেন পচ্চত্থিকা চ নিগ্গহং গচ্ছন্তি, মহাজনো চ সঞ্ঞপনং গচ্ছতি; সঞ্ঞত্তিং অৰবোধনং গচ্ছতীতি ¶ অত্থো. যঞ্চ কথেন্তো সকং আদাযং অত্তনো আচরিযৰাদং ন হাপেতি, যস্মিং ৰত্থুস্মিং অধিকরণং উপ্পন্নং, তদনুরূপং অনুপঘাতকরং পঞ্হং ব্যাকরমানো তাদিসে কথেতব্বে পগুণো হোতীতি.
দূতেয্যকম্মেসু অলন্তি অট্ঠহি দূতঙ্গেহি সমন্নাগতত্তা সঙ্ঘস্স দূতেয্যকম্মেসু সমত্থো. সুট্ঠু উগ্গণ্হাতীতি সমুগ্গহো. ইদং ৰুত্তং হোতি ¶ – যথা নাম আহুনং আহুতিপিণ্ডং সমুগ্গণ্হন্তি, এৰং পীতিসোমনস্সজাতেনেৰ চেতসা সঙ্ঘস্স কিচ্চেসু সমুগ্গহো, সঙ্ঘস্সকিচ্চেসু তস্স তস্স কিচ্চস্স পটিগ্গাহকোতি অত্থো. করং ৰচোতি ৰচনং করোন্তো. ন তেন মঞ্ঞতীতি তেন ৰচনকরণেন ‘‘অহং করোমি, সঙ্ঘভারং নিত্থরামী’’তি ন মানাতিমানং জপ্পেতি.
আপজ্জতি যাৰতকেসু ৰত্থূসূতি যত্তকেসু ৰত্থূসু আপত্তিং আপজ্জমানো আপজ্জতি. হোতি যথা চ ৰুট্ঠিতীতি তস্সা চ আপত্তিযা যথা ৰুট্ঠানং হোতি. এতে ৰিভঙ্গাতি যেসু ৰত্থূসু আপজ্জতি, যথা চ ৰুট্ঠানং হোতি, ইমেসং অত্থানং জোতকা এতে ৰিভঙ্গা. উভযস্সাতি উভযে অস্স. স্ৰাগতাতি সুট্ঠু আগতা. আপত্তিৰুট্ঠানপদস্স কোৰিদোতি আপত্তিৰুট্ঠানকারণকুসলো.
যানি চাচরন্তি যানি চ ভণ্ডনকারণাদীনি আচরন্তো তজ্জনীযকম্মাদিৰসেন নিস্সারণং গচ্ছতি. ওসারণং তংৰুসিতস্স জন্তুনোতি তং ৰত্তং ৰুসিতস্স জন্তুনো, যা ওসারণা কাতব্বা, এতম্পি জানাতি. সেসং সব্বত্থ উত্তানমেৰাতি.
কোসম্বকক্খন্ধকৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.
সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায
মহাৰগ্গৰণ্ণনা সমত্তা.
মহাৰগ্গ-অট্ঠকথা নিট্ঠিতা.