📜

নমো তস্স ভগৰতো অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্স

ৰিনযৰিনিচ্ছযটীকা

(পঠমো ভাগো)

গন্থারম্ভকথা

(ক)

আদিচ্চৰংসম্বরপাতুভূতং;

ব্যামপ্পভামণ্ডলদেৰচাপং;

ধম্মম্বুনিজ্ঝাপিতপাপঘম্মং;

ৰন্দামহং বুদ্ধ মহম্বুৰন্তং.

(খ)

পসন্নগম্ভীরপদাল়িসোতং;

নানানযানন্ততরঙ্গমালং;

সীলাদিখন্ধামিতমচ্ছগুম্বং;

ৰন্দামহং ধম্ম মহাসৰন্তিং.

(গ)

সীলোরুৰেলং ধুতসঙ্খমালং;

সন্তোসতোযং সমথূমিচিত্তং;

পধানকিচ্চং অধিচিত্তসারং;

ৰন্দামহং সঙ্ঘ মহাসমুদ্দং.

(ঘ)

যে তন্তিধম্মং মুনিরাজপুত্তা;

যাৰজ্জকালং পরিপালযন্তা;

সংৰণ্ণনং নিম্মলমানযিংসু;

তে পুব্বকে চাচরিযে নমামি.

(ঙ)

যো ধম্মসেনাপতিতুল্যনামো;

তথূপমো সীহল়দীপদীপো;

মমং মহাসামিমহাযতিন্দো;

পাপেসি ৰুড্ঢিং জিনসাসনম্হি.

(চ)

টীকা কতা অট্ঠকথায যেন;

সমন্তপাসাদিকনামিকায;

অঙ্গুত্তরাযট্ঠকথায চেৰ;

সত্থন্তরস্সাপি চ জোতিসত্থং.

(ছ)

নিকাযসামগ্গিৰিধাযকেন;

রঞ্ঞা পরক্কন্তিভুজেন সম্মা;

লঙ্কিস্সরেনাপি কতোপহারং;

ৰন্দে গরুং গারৰভাজনং তং.

(জ)

নমস্সমানোহমলত্থমেৰং;

ৰত্থুত্তযং ৰন্দিতৰন্দনেয্যং;

যং পুঞ্ঞসন্দোহমমন্দভূতং;

তস্সানুভাৰেন হতন্তরাযো.

(ঝ)

যো বুদ্ধঘোসাচরিযাসভেন;

ৰিঞ্ঞুপ্পসত্থেনপি সুপ্পসত্থো;

সো বুদ্ধদত্তাচরিযাভিধানো;

মহাকৰী থেরিযৰংসদীপো.

(ঞ)

অকাসি যং ৰিনযৰিনিচ্ছযৰ্হযং;

সউত্তরং পকরণমুত্তমং হিতং;

অপেক্খতং ৰিনযনযেসু পাটৰং;

পুরাসি যং ৰিৰরণমস্স সীহল়ং.

(ট)

যস্মা ন দীপন্তরিকানমত্থং;

সাধেতি ভিক্খূনমসেসতো তং;

তস্মা হি সব্বত্থ যতীনমত্থং;

আসীসমানেন দযালযেন.

(ঠ)

সুমঙ্গলত্থেরৰরেন যস্মা;

সক্কচ্চ কল্যাণমনোরথেন;

নযঞ্ঞুনারঞ্ঞনিৰাসিকেন;

অজ্ঝেসিতো সাধুগুণাকরেন.

(ড)

আকঙ্খমানেন চিরপ্পৰত্তিং;

ধম্মস্স ধম্মিস্সরদেসিতস্স;

চোল়প্পদীপেন বুদ্ধমিত্ত-

ত্থেরেন সদ্ধাদিগুণোদিতেন.

(ঢ)

তথা মহাকস্সপঅৰ্হযেন;

থেরেন সিক্খাসু সগারৰেন;

কুদিট্ঠিমত্তেভৰিদারকেন;

সীহেন চোল়াৰনিপূজিতেন.

(ণ)

যো ধম্মকিত্তীতি পসত্থনামো;

তেনাপি সদ্ধেন উপাসকেন;

সীলাদিনানাগুণমণ্ডিতেন;

সদ্ধম্মকামেনিধ পণ্ডিতেন.

(ত)

সদ্ধেন পঞ্ঞাণৰতা ৰল়ত্তা-;

মঙ্গল্যৰংসেন মহাযসেন;

আযাচিতো ৰাণিজভাণুনাপি;

ৰরঞ্ঞুনা সাধুগুণোদযেন.

(থ)

তস্মা তমারোপিয পাল়িভাসং;

নিস্সায পুব্বাচরিযোপদেসং;

হিত্ৰা নিকাযন্তরলদ্ধিদোসং;

কত্ৰাতিৰিত্থারনযং সমাসং.

(দ)

অৰুত্তমত্থঞ্চ পকাসযন্তো;

পাঠক্কমঞ্চাপি অৰোক্কমন্তো;

সংৰণ্ণযিস্সামি তদত্থসারং;

আদায গন্থন্তরতোপি সারং.

(ধ)

চিরট্ঠিতিং পত্থযতা জনানং;

হিতাৰহস্সামলসাসনস্স;

মযা সমাসেন ৰিধীযমানং;

সংৰণ্ণনং সাধু সুণন্তু সন্তোতি.

গন্থারম্ভকথাৰণ্ণনা

১-৫

. সুৰিপুলামলসদ্ধাপঞ্ঞাদিগুণসমুদযাৰহং সকলজনহিতেকহেতুজিনসাসনট্ঠিতিমূলভূতং ৰিনযপ্পকরণমিদমারভন্তোযমাচরিযো পকরণারম্ভে রতনত্তযপ্পণামপকরণাভিধানাভিধেয্যকরণপ্পকারপযোজননিমিত্তকত্তুপরিমাণাদীনি দস্সেতুমাহ ‘‘ৰন্দিত্ৰা’’তিআদি. তত্থ রতনত্তযং নাম.

‘‘চিত্তীকতং মহগ্ঘঞ্চ, অতুলং দুল্লভদস্সনং;

অনোমসত্তপরিভোগং, রতনং তেন ৰুচ্চতী’’তি. (দী. নি. অট্ঠ. ২.৩৩; সং. নি. অট্ঠ. ৩.৫.২২৩; খু. পা. অট্ঠ. ৬.৩; সু. নি. অট্ঠ. ১.২২৬; মহানি. অট্ঠ. ৫০) –

নিদ্দিট্ঠসভাৰং

‘‘বুদ্ধো সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণং, ধম্মো লোকুত্তরো নৰ;

সঙ্ঘো মগ্গফলট্ঠো চ, ইচ্চেতং রতনত্তয’’ন্তি. –

ৰিভাৰিতপ্পভেদং সকলভৰদুক্খৰিনিৰারণং তিভৰেনেকপটিসরণং ৰত্থুত্তযং.

তস্স পণামো নাম পণামকিরিযানিপ্ফাদিকা চেতনা. সা তিৰিধা কাযপণামো ৰচীপণামো মনোপণামোতি. তত্থ কাযপণামো নাম রতনত্তযগুণানুস্সরণপুব্বিকা অঞ্জলিকম্মাদিকাযকিরিযাৰসপ্পৰত্তিকা কাযৰিঞ্ঞত্তিসমুট্ঠাপিকা চেতনা. ৰচীপণামো নাম তথেৰ পৰত্তা নানাৰিধগুণৰিসেসৰিভাৰনসভাৰথোমনাকিরিযাৰসপ্পৰত্তিকা ৰচীৰিঞ্ঞত্তিসমুট্ঠাপিকা চেতনা. মনোপণামো নাম উভযৰিঞ্ঞত্তিযো অসমুট্ঠাপেত্ৰা কেৰলং গুণানুস্সরণেন চিত্তসন্তানস্স তন্নিন্নতপ্পোণতপ্পব্ভারতায গারৰবহুমাননৰসপ্পৰত্তিসাধিকা চেতনা.

ইমস্স তাৰ রতনত্তযপণামস্স দস্সনং যথাধিপ্পেতত্থসাধনত্থং. গুণাতিসযযোগেন হি পণামারহে রতনত্তযে কতো পণামো পুঞ্ঞৰিসেসভাৰতো ইচ্ছিতত্থাভিনিপ্ফত্তিৰিবন্ধকেন উপঘাতকেন, উপপীল়কেন চ অপুঞ্ঞকম্মেন উপনীযমানস্স উপদ্দৰজালস্স ৰিনিৰারণেন যথালদ্ধসম্পত্তিনিমিত্তকস্স পুঞ্ঞকম্মস্স অনুবলপ্পদানেন চ তব্বিপাকসন্ততিযা আযুসুখবলাদিৰড্ঢনেন চ চিরকালপ্পৰত্তিহেতুকোতি যথাধিপ্পেতপকরণনিপ্ফত্তিনিবন্ধনকো হোতি. অথাপি সোতূনঞ্চ ৰন্দনীযৰন্দনাপুব্বকেনারম্ভেন অনন্তরাযেন উগ্গহণধারণাদিক্কমেন পকরণাৰবোধপ্পযোজনসাধনত্থং. অপিচ সোতূনমেৰ ৰিঞ্ঞাতসত্থুকানং ভগৰতো যথাভূতগুণৰিসেসানুস্সৰনেন সমুপজাতপ্পসাদানং পকরণে গারৰুপ্পাদনত্থং, অৰিঞ্ঞাতসত্থুকানং পন পকরণস্স স্ৰাখ্যাততায তপ্পভৰে সত্থরি গারৰুপ্পাদনত্থঞ্চ সোতুজনানুগ্গহমেৰ পধানং কত্ৰা আচরিযেহি গন্থারম্ভে থুতিপ্পণামপরিদীপকানং গাথাৰাক্যানং নিক্খেপো ৰিধীযতি. ইতরথা ৰিনাপি তন্নিক্খেপং কাযমনোপণামেনাপি যথাধিপ্পেতপ্পযোজনসিদ্ধিতো কিমেতেন গন্থগারৰকরেনাতি অযমেত্থ সঙ্খেপো. ৰিত্থারতো পন পণামপ্পযোজনং সারত্থদীপনিযাদীসু (সারত্থ. টী. ১.গন্থারম্ভকথাৰণ্ণনা; ৰি. ৰি. টী. ২.গন্থারম্ভকথাৰণ্ণনা) দস্সিতনযেনেৰ ঞাতব্বং.

অভিধানকথনং পন ৰোহারসুখত্থং. অভিধেয্যস্স সমুদিতেন পকরণেন পটিপাদেতব্বস্স কথনং পকরণস্স আরভিতব্বসভাৰদস্সনত্থং. ৰিদিতানিন্দিতসাত্থকসুকরানুট্ঠানাভি ধেয্যমেৰ হি পকরণং পরিক্খকজনা আরভিতব্বং মঞ্ঞন্তীতি. করণপ্পকারসন্দস্সনং সোতুজনসমুস্সাহনত্থং. অনাকুলমসংকিণ্ণতাদিপ্পকারেন হি ৰিরচিতং পকরণং সোতারো সোতুমুস্সহন্তীতি. পযোজনকথনং পন পকরণজ্ঝাযনে সোতুজনসমুত্তেজনত্থং. অসতি হি পযোজনকথনে অৰিঞ্ঞাতপ্পযোজনা অজ্ঝাযনে ব্যাৰটা ন হোন্তীতি. নিমিত্তকথনং সরিক্খকজনানং পকরণে গারৰুপ্পাদনত্থং. পসত্থকারণুপ্পন্নেযেৰ হি পকরণে সরিক্খকা গারৰং জনেন্তীতি.

কত্তুকথনং পুগ্গলগরুকস্স পকরণে গারৰো পুগ্গলগারৰেনপি হোতূতি. পরিমাণকথনং অসজ্ঝাযনাদিপসুতানং সম্পহংসনত্থং. পকরণপরিমাণস্সৰনেন হি তে সম্পহট্ঠা ‘‘কিত্তকমিদমপ্পকং ন চিরেনেৰ পরিসমাপেস্সামা’’তি সজ্ঝাযনাদীসু ৰত্তন্তীতি. আদি-সদ্দেন সক্কচ্চসৰননিযোজনং সঙ্গহিতং, তং সব্বসম্পত্তিনিদানসুতমযঞাণনিপ্ফাদনত্থং. অসক্কচ্চং সুণমানস্স চ সৰনাভাৰতো তংহেতুকস্স সুতমযঞাণস্সাপি অভাৰোতি. তথা হি ৰিক্খিত্তচিত্তো পুগ্গলো সব্বসম্পত্তিযা ৰুচ্চমানোপি ‘‘ন মযা সুতং, পুন ভণিতব্ব’’ন্তি ভণতি.

তত্থ পঠমগাথাযং তাৰ ‘‘ৰন্দিত্ৰা’’তি ইমিনা তিৰিধোপি পণামো অৰিসেসতো দস্সিতো. ৰিসেসতো পন ‘‘সেট্ঠং, অপ্পটিপুগ্গলং, ভৰাভাৰকরং, নিরঙ্গণ’’ন্তি ইমেহি চতূহি পদেহি ৰচীপণামো, ‘‘সিরসা’’তি ইমিনা কাযপ্পণামো, ‘‘বুদ্ধং, ধম্মং, গণঞ্চা’’তি ইমেহি পন তীহি পদেহি পণামকিরিযায কম্মভূতং রতনত্তযং দস্সিতন্তি দট্ঠব্বং.

‘‘ৰিনযস্সৰিনিচ্ছয’’ন্তি ইমিনা অভিধানং দস্সিতং অলুত্তসমাসেন ৰিনযৰিনিচ্ছযনামস্স দস্সনতো. তস্স অন্ৰত্থভাৰেন সদ্দপ্পৰত্তিনিমিত্তভূতং সকলেনানেন পকরণেন পটিপাদেতব্বমভিধেয্যম্পি তেনেৰ দস্সিতং. ‘‘সমাসেনা’’তি চ ‘‘অনাকুলমসংকিণ্ণং, মধুরত্থপদক্কম’’ন্তি চ এতেহি করণপ্পকারো দস্সিতো. ‘‘হিতত্থাযা’’তি চ ‘‘পটুভাৰকরং ৰিনযক্কমে’’তি চ ‘‘অপারং ওতরন্তান’’ন্তিআদিনা চ পযোজনং. ‘‘ভিক্খূনং ভিক্খুনীন’’ন্তি ইমিনা বাহিরনিমিত্তং দস্সিতং. অব্ভন্তরনিমিত্তং পন বাহিরনিমিত্তভূতভিক্খুভিক্খুনিৰিসযা করুণা, সা আচরিযস্স পকরণারম্ভেনেৰ ৰিঞ্ঞাযতীতি ৰিসুং ন ৰুত্তা. ‘‘পৰক্খামী’’তি ইমিনা সমানাধিকরণভাৰেন লব্ভমানো ‘‘অহ’’ন্তি সুদ্ধকত্তা সামঞ্ঞেন দস্সিতো. ৰিসেসতো পন পকরণাৰসানে –

‘‘রচিতো বুদ্ধদত্তেন, সুদ্ধচিত্তেন ধীমতা;

সুচিরট্ঠিতিকামেন, সাসনস্স মহেসিনো’’তি. (উ. ৰি. ৯৬১) –

ইমায গাথায চেৰ ‘‘ইতি তম্বপণ্ণিযেন পরমৰেয্যাকরণেন তিপিটকনযৰিধিকুসলেন পরমকৰিৰরজন হদযপদুমৰনৰিকসনকরেন কৰিৰরাসভেন পরমরতিকরৰরমধুরৰচনুগ্গারেন উরগপুরেন বুদ্ধদত্তেন রচিতোযং ৰিনযৰিনিচ্ছযো’’তি (ৰি. ৰি. ৩১৮৩) ইমিনা ৰাক্যেন চ দস্সিতো – ‘‘মাদিসাপি কৰী হোন্তি, বুদ্ধদত্তে দিৰঙ্গতে’’তিআদিনা পচ্ছিমকেহি চ পসত্থতরেহি কৰিৰরেহি অভিত্থুতগুণো ভদন্তবুদ্ধদত্তাচরিযো ৰেদিতব্বো. হেতুকত্তা চ তত্থেৰ ৰক্খমানো পকরণজ্ঝেসনে কতাধীনো বুদ্ধসীহমহাথেরো, সো –

‘‘ৰুত্তস্স বুদ্ধসীহেন;

ৰিনযস্স ৰিনিচ্ছযো;

বুদ্ধসীহং সমুদ্দিস্স;

মম সদ্ধিৰিহারিকং;

কতোযং পন ভিক্খূনং;

হিতত্থায সমাসতো’’তি. (ৰি. ৰি. ৩১৭৭-৩১৭৮) –

এৰং দস্সিতো.

উত্তরপ্পকরণস্স হেতুকত্তা পন সঙ্ঘপালমহাথেরো, সোপি –

‘‘খন্তিসোরচ্চসোসিল্য-বুদ্ধিসদ্ধাদযাদযো;

পতিট্ঠিতা গুণা যস্মিং, রতনানীৰ সাগরে.

‘‘ৰিনযাচারযুত্তেন, তেন সক্কচ্চ সাদরং;

যাচিতো সঙ্ঘপালেন, থেরেন থিরচেতসা.

‘‘সুচিরট্ঠিতিকামেন, ৰিনযস্স মহেসিনো;

ভিক্খূনং পাটৰত্থায, ৰিনযস্সৰিনিচ্ছযে;

অকাসিং পরমং এতং, উত্তরং নাম নামতো’’তি. (উ. ৰি. ৯৬৫-৯৬৮) –

এৰং দস্সিতো. ন কেৰলমেতে দ্ৰেযেৰ মহাথেরা হেতুকত্তারো, অথ খো মহাৰংসাদীসু –

‘‘বুদ্ধস্স ৰিয গম্ভীর-

ঘোসত্তা তং ৰিযাকরুং;

‘বুদ্ধঘোসো’তি যো সো হি;

বুদ্ধো ৰিয মহীতলে’’তি. –

আদিনা নযেন অভিত্থুতগুণো তিপিটকপরিযত্তিযা অট্ঠকথাকারো ভদন্তবুদ্ধঘোসাচরিযো চ অনুস্সুতিৰসেন ‘‘হেতুকত্তা’’তি ৰেদিতব্বো.

কথং? অযং কির ভদন্তবুদ্ধদত্তাচরিযো লঙ্কাদীপতো সজাতিভূমিং জম্বুদীপমাগচ্ছন্তো ভদন্তবুদ্ধঘোসাচরিযং জম্বুদীপৰাসিকেহি পটিপত্তিপরাযনেহি যুত্তব্যত্তগুণোপেতেহি মহাথেরৰরেহি কতারাধনং সীহল়ট্ঠকথং পরিৰত্তেত্ৰা সকলজনসাধারণায মূলভাসায তিপিটকপরিযত্তিযা অট্ঠকথং লিখিতুং লঙ্কাদীপং গচ্ছন্তং অন্তরামগ্গে দিস্ৰা সাকচ্ছায সমুপপরিক্খিত্ৰা সব্বলোকাতীতেন অসদিসেন পণ্ডিচ্চগুণেন রতননিধিদস্সনে পরমদলিদ্দো ৰিয বলৰপরিতোসং পত্ৰা অট্ঠকথমস্স কাতুকামতং ঞত্ৰা ‘‘তুম্হে যথাধিপ্পেতপরিযন্তলিখিতমট্ঠকথং অম্হাকং পেসেথ, মযমস্সা পকরণং লিখামা’’তি তস্স সম্মুখা পটিজানিত্ৰা তেন চ ‘‘সাধু তথা কাতব্ব’’ন্তি অজ্ঝেসিতো অভিধম্মট্ঠকথায অভিধম্মাৰতারং, ৰিনযট্ঠকথায সউত্তরং ৰিনযৰিনিচ্ছযপকরণঞ্চ অকাসীতি অনুস্সুয্যতেতি.

‘‘সমাসেনা’’তি ইমিনা চ পরিমাণম্পি সামঞ্ঞেন দস্সিতং ৰিত্থারপরিমাণে তস্স পরিমাণসামঞ্ঞস্স ৰিঞ্ঞাযমানত্তা. ৰিসেসতো পন পরিচ্ছেদপরিমাণং গন্থপরিমাণন্তি দুৰিধং. তত্থ পরিচ্ছেদপরিমাণং ইমস্মিং পকরণে কথাৰোহারেন ৰুচ্চতি.

সেয্যথিদং? – পারাজিককথা সঙ্ঘাদিসেসকথা অনিযতকথা নিস্সগ্গিযকথা পাচিত্তিযকথা পাটিদেসনীযকথা সেখিযকথাতি ভিক্খুৰিভঙ্গকথা সত্তৰিধা, ততো অনিযতকথং ৰজ্জেত্ৰা তথেৰ ভিক্খুনিৰিভঙ্গকথা ছব্বিধা, মহাখন্ধককথাদিকা ভিক্খুনিক্খন্ধককথাৰসানা ৰীসতিৰিধা খন্ধককথা, কম্মকথা, কম্মৰিপত্তিকথা, পকিণ্ণকৰিনিচ্ছযো, কম্মট্ঠানভাৰনাৰিধানন্তি ৰিনযৰিনিচ্ছযে কথাপরিচ্ছেদো সত্ততিংস.

উত্তরপ্পকরণে চ ৰুত্তনযেন ভিক্খুৰিভঙ্গে সত্তৰিধা কথা, ভিক্খুনিৰিভঙ্গে ছব্বিধা, তদনন্তরা ৰিপত্তিকথা, অধিকরণপচ্চযকথা, খন্ধকপঞ্হাকথা, সমুট্ঠানসীসকথা, আপত্তিসমুট্ঠানকথা, একুত্তরনযকথা, সেদমোচনকথা, ৰিভঙ্গদ্ৰযনিদানাদিকথা, সব্বঙ্গলক্খণকথা, পরিৰারসঙ্কলনকথাতি ছত্তিংস কথাপরিচ্ছেদা.

নিস্সন্দেহে পন ‘‘অট্ঠতিংস কথাপরিচ্ছেদা’’তি ৰুত্তং, তং একুত্তরনযে অদস্সিতেহিপি দ্ৰাদসকপন্নরসকনযেহি সহ সোল়সপরিচ্ছেদে গহেত্ৰা অপ্পকং ঊনমধিকং গণনূপগং ন হোতীতি কত্ৰা ৰুত্তন্তি দট্ঠব্বং. উভযত্থ কথাপরিচ্ছেদপরিমাণং তেসত্ততিৰিধং হোতি. নিস্সন্দেহে ‘‘পঞ্চসত্ততিৰিধা’’তি ৰচনে পরিহারো ৰুত্তনযোৰ. গন্থপরিমাণং পন ৰিনযৰিনিচ্ছযে অসীতিগন্থাধিকানি চত্তারি গন্থসহস্সানি, উত্তরে পঞ্ঞাসগন্থাধিকানি নৰ গন্থসতানি হোন্তি. তেন ৰুত্তং উত্তরাৰসানে

‘‘গাথা চতুসহস্সানি, সতঞ্চ ঊনৰীসতি;

পরিমাণতোতি ৰিঞ্ঞেয্যো, ৰিনযস্সৰিনিচ্ছযো.

পঞ্ঞাসাধিকসঙ্খানি, নৰ গাথাসতানি হি;

গণনা উত্তরস্সাযং, ছন্দসানুট্ঠুভেন তূ’’তি. (উ. ৰি. ৯৬৯-৯৭০);

ইচ্চেৰং ৰিনযৰিনিচ্ছযো উত্তরো চাতি দ্ৰে পকরণানি তিংসাধিকানি পঞ্চগাথাসহস্সানি. এত্থ চ ৰিনযৰিনিচ্ছযো নাম উভতোৰিভঙ্গখন্ধকাগতৰিনিচ্ছযসঙ্গাহকপকরণং. ততো পরং পরিৰারত্থসঙ্গাহকপকরণং উত্তরো নাম. তেনেৰ ৰক্খতি –

‘‘যো মযা রচিতো সারো, ৰিনযস্সৰিনিচ্ছযো;

তস্স দানি করিস্সামি, সব্বানুত্তরমুত্তর’’ন্তি. (উ. ৰি. ২)

তং কস্মা উত্তরনামেন ৰোহরিযতীতি? পঞ্হুত্তরৰসেন ঠিতে পরিৰারে তথেৰ সঙ্গহেতব্বেপি তেন পকারেন পারাজিককথামত্তং দস্সেত্ৰা –

‘‘ইতো পট্ঠায মুঞ্চিত্ৰা, পঞ্হাপুচ্ছনমত্তকং;

ৰিস্সজ্জনৰসেনেৰ, হোতি অত্থৰিনিচ্ছযো’’তি. (উ. ৰি. ১৪) –

ৰত্ৰা পঞ্হং পহায ততো পট্ঠায উত্তরমত্তস্সেৰ দস্সিতত্তা তথা ৰোহরীযন্তি.

‘‘তস্মা ৰিনযনূপায’’ন্তিআদিনা পন সোতুজনং সক্কচ্চসৰনে নিযোজেতি. সক্কচ্চসৰনপটিবদ্ধা হি সব্বাপি লোকিযলোকুত্তরসম্পত্তীতি অযমেত্থ সমুদাযত্থো. অযং পন অৰযৰত্থো – সো যস্মা অত্থযোজনক্কমেন পদযোজনং কত্ৰা ৰণ্ণিতে সুৰিঞ্ঞেয্যো হোতি, তস্মা তথা পদযোজনং কত্ৰা অত্থৰণ্ণনং করিস্সাম –

সেট্ঠং অপ্পটিপুগ্গলং বুদ্ধঞ্চেৰ ভৰাভাৰকরং ধম্মঞ্চেৰ নিরঙ্গণং গণঞ্চেৰ সিরসা ৰন্দিত্ৰা ভিক্খূনং ভিক্খুনীনঞ্চ হিতত্থায সমাসেন সমাহিতো ৰিনযস্সৰিনিচ্ছযং ৰক্খামীতি যোজনা.

তত্থ সেট্ঠন্তি সব্বে ইমে পসত্থা অযমেতেসং অতিসযেন পসত্থোতি সেট্ঠো. তথা হি সো ভগৰা ‘‘অহঞ্হি ব্রাহ্মণ জেট্ঠো সেট্ঠো লোকস্সা’’তি (পারা. ১১) ৰেরঞ্জব্রাহ্মণস্স অত্তনো জেট্ঠসেট্ঠভাৰস্স পরিজাননৰিনিচ্ছযহেতুভূতাহি ঝানাদীহি নিরতিসযগুণসম্পত্তীহি সমন্নাগতত্তা –

‘‘ত্ৰমেৰ অসি সম্বুদ্ধো, তুৰং সত্থা অনুত্তরো;

সদেৰকস্মিং লোকস্মিং, নত্থি তে পটিপুগ্গলো. (দী. নি. ২.৩৭০);

তুৰং বুদ্ধো তুৰং সত্থা, তুৰং মারাভিভূ মুনি;

তুৰং অনুসযে ছেত্ৰা, তিণ্ণো তারেসিমং পজং.

উপধী তে সমতিক্কন্তা, আসৰা তে পদালিতা;

সীহোসি অনুপাদানো, পহীনভযভেরৰো. (ম. নি. ২.৪০০; সু. নি. ৫৫০-৫৫১; থেরগা. ৮৩৯-৯৪০);

মহাৰীর মহাপঞ্ঞ, ইদ্ধিযা যসসা জল;

সব্বৰেরভযাতীত, পাদে ৰন্দামি চক্খুমা’’তি. (সং. নি. ১.১৫৯; ধ. প. অট্ঠ. ১.৫৬); –

আদীহী নানানযেহি সদেৰকেন লোকেন অভিত্থৰিযতায পসত্থতমো, তমেৰ সেট্ঠং পসত্থতমন্তি অত্থো.

অপ্পটিপুগ্গলন্তি নত্থি এতস্স পটিপুগ্গলো অধিকো, সদিসো ৰাতি অপ্পটিপুগ্গলো. তথা হি গুণৰসেন অনন্তাপরিমাণাসু লোকধাতূসু অত্তনা অধিকস্স, সদিসস্স ৰা পুগ্গলস্স অভাৰতো –

‘‘ন মে আচরিযো অত্থি, সদিসো মে ন ৰিজ্জতি;

সদেৰকস্মিং লোকস্মিং, নত্থি মে পটিপুগ্গলো’’তি. (মহাৰ. ১১) –

অত্তনাৰ অত্তনো অৰিপরীতো অপ্পটিপুগ্গলভাৰো পটিঞ্ঞাতো, তস্মা তং অপ্পটিপুগ্গলং সব্বলোকুত্তমন্তি অত্থো.

বুদ্ধন্তি অনন্তমপরিমেয্যং ঞেয্যমণ্ডলমনৰসেসং বুদ্ধৰাতি বুদ্ধো, এতেন অনেককপ্পকোটিসতসহস্সং সম্ভতপুঞ্ঞঞাণসম্ভারানুভাৰসিদ্ধিধম্মরূপকাযসিরিৰিলাসপটিমণ্ডিতো সদ্ধম্মৰরচক্কৰত্তী সম্মাসম্বুদ্ধো দস্সিতো. অথ ৰা চত্তারি সচ্চানি সযং ৰিচিতোপচিতপারমিতাপরিপাচিতেন সৰাসনানৰসেসকিলেসপ্পহাযকেন সযম্ভুঞাণেন বুজ্ঝীতি বুদ্ধো. যথাহ –

‘‘অভিঞ্ঞেয্যং অভিঞ্ঞাতং, ভাৰেতব্বঞ্চ ভাৰিতং;

পহাতব্বং পহীনং মে, তস্মা বুদ্ধোস্মি ব্রাহ্মণা’’তি. (ম. নি. ২.৩৯২, ৩৯৯; সু. নি. ৫৬৩; থেরগা. ৮২৮);

ৰিত্থারো পনস্স ‘‘বুজ্ঝিতা সচ্চানীতি বুদ্ধো, বোধেতা পজাযাতি বুদ্ধো’’তিআদিনা (মহানি. ১৯২; চূল়নি. পারাযনত্থুতিগাথানিদ্দেস ৯৭; পটি. ম. ১.১৬২) নিদ্দেসাদীসু ৰুত্তনযেন ৰেদিতব্বো. সদ্দসিদ্ধি সাসনিকানং অৰগমনত্থে ৰত্তমানা বুধ-ধাতুতো ‘‘ভাৰকম্মেসু ত’’ ইতি ইতো তাতিৰত্তমানে ‘‘বুধগমাদিত্থে কত্তরী’’তি ইমিনা কচ্চাযনসুত্তেন কত্তরি তপ্পচ্চযৰিধানতো ৰেদিতব্বা. লোকিযানং পন বোধনত্থধাতূনম্পি গমনত্থতায ৰুত্তত্তা গত্যত্থাকম্মকাদি সুত্ততো কত্তরি ত-প্পচ্চযকরণেন ৰেদিতব্বা.

অথ ৰা ধাতূনং অনেকত্থতায বুধ-ইচ্চযং ধাতু জাগরণৰিকসনত্থেসু ৰত্তমানো অকম্মকোতি ‘‘পবুদ্ধো পুরিসো, পবুদ্ধং পদুম’’ন্তিআদীসু ৰিয বুদ্ধৰা অঞ্ঞাণনিদ্দাৰিগমেন ঞাণচক্খূনি উম্মীলন্তো পবুদ্ধো, গুণেহি ৰা ৰিকসিতোতি কত্তরি সিদ্ধেন বুদ্ধ-সদ্দেন ‘‘বুদ্ধো’’তি তিভৰনেকচূল়ামণিপাদপঙ্কজরাগরতনো ভগৰা লোকনাথো ৰুচ্চতি, ইমস্মিং পক্খেপি গত্যত্থাদিসুত্তে অকম্মকগ্গহণেন পচ্চযৰিধানং দট্ঠব্বং.

অথ ৰা সকম্মকানং ধাতূনং কম্মৰচনিচ্ছায অভাৰে অকম্মকভাৰতো ‘‘ফলং সযমেৰ পক্ক’’ন্তিআদীসু ৰিয বোধনত্থেযেৰ বুধ-ধাতুতো কত্তরি ৰিধানং সিজ্ঝতি. অথ ৰা নীলগুণযোগেন পটাদীসু নীলৰোহারো ৰিয ভাৰসাধনং বুদ্ধ-সদ্দং গহেত্ৰা বুদ্ধগুণযোগতো ‘‘বুদ্ধো’’তি ৰোহরীযতি. এৰমনেকধা সিদ্ধেন বুদ্ধ-সদ্দেন ৰুচ্চমানং তং ভগৰন্তং তং ধম্মরাজন্তি অত্থো.

‘‘সেট্ঠং অপ্পটিপুগ্গল’’ন্তি পদদ্ৰযং ‘‘বুদ্ধ’’ন্তি এতস্স ৰিসেসনং. এত্থ চ ‘‘বুদ্ধং, সেট্ঠং, অপ্পটিপুগ্গল’’ন্তি ইমেহি তীহি পদেহি নযতো ‘‘ইতিপি সো ভগৰা অরহং সম্মাসম্বুদ্ধো’’তিআদিনা (দী. নি. ১.১৫৭; ৩.৬; ম. নি. ১.১৪৭, ১৪৪; ৩.৪৩৪; সং. নি. ১.২৪৯; ৫.৪৭৯; অ. নি. ৫.১৪, ৩০; ৬.২৫, ২৬; নেত্তি. ৯৩), ‘‘যো ৰদতং পৰরো মনুজেসু, সক্যমুনী ভগৰা কতকিচ্চো’’তিআদীহি (ৰি. ৰ. ৮৮৬) চ অনেকেহি সুত্তপদেহি দস্সিতদূরাৰিদূরসন্তিকনিদানহেতুফলসত্তোপকারাৰত্থাধম্মত্থ- লোকুদ্ধারত্তিকত্তযসঙ্গহিতং সুপরিসুদ্ধং বুদ্ধগুণসমুদযং নিরৰসেসং দস্সেতি. অযমেৰ হি বুদ্ধগুণানং নিরৰসেসতো দস্সনূপাযো, যদিদং নযদস্সনং. ইতরথা পটিপদৰণ্ণনায অপরিমিতানং বুদ্ধগুণানং কো হি নাম সমত্থো পরিযন্তং গন্তুং. যথাহ –

‘‘বুদ্ধোপি বুদ্ধস্স ভণেয্য ৰণ্ণং;

কপ্পম্পি চে অঞ্ঞমভাসমানো;

খীযেথ কপ্পো চিরদীঘমন্তরে;

ৰণ্ণো ন খীযেথ তথাগতস্সা’’তি. (দী. নি. অট্ঠ. ৩.১৪১; ম. নি. অট্ঠ. ২.৪২৫; উদা. অট্ঠ. ৫৩; অপ. অট্ঠ. ২.৭.২০; বু. ৰং. অট্ঠ. ৪.৪; চরিযা. অট্ঠ. নিদানকথা, পকিণ্ণককথা; দী. নি. টী. ১.গন্থারম্ভকথাৰণ্ণনা; ম. নি. টী. ১.গন্থারম্ভকথাৰণ্ণনা; সং. নি. টী. ১.১.গন্থারম্ভকথাৰণ্ণনা; অ. নি. টী. ১.১.গন্থারম্ভকথাৰণ্ণনা; ৰজির. টী. গন্থারম্ভকথাৰণ্ণনা; সারত্থ. টী. ১.গন্থারম্ভকথাৰণ্ণনা; নেত্তি. টী. গন্থারম্ভকথাৰণ্ণনা);

এৰমেতেহি তীহি পদেহি নিরৰসেসগুণসংকিত্তনথুতিযা ৰসেন ‘‘ৰন্দিত্ৰা’’তি ইমিনা পণামস্স চ ৰুত্তত্তা ইমায অড্ঢগাথায বুদ্ধরতনসঙ্খাতপঠমৰন্দনীযৰত্থুৰিসযা থুতিপণামসভাৰা ৰন্দনা দস্সিতাতি দট্ঠব্বং.

তদনন্তরং ধম্মরতনস্স পণামং দস্সেতুমাহ ‘‘ভৰাভাৰকরং ধম্ম’’ন্তি. এত্থ ভৰ-সদ্দেন দ্ৰে ভৰা ৰুত্তা কম্মভৰো, উপপত্তিভৰোতি. তত্থ কম্মভৰো ভৰতি এতস্মা ফলন্তি ‘‘ভৰো’’তি ৰুচ্চতি. ৰিপাকক্খন্ধকটত্তারূপসঙ্খাতো পন উপপত্তিভৰো অৰিজ্জাতণ্হুপাদানসঙ্খারাদিসহকারিকারণযুত্তেন কুসলাকুসলচেতনাসঙ্খাতকম্মভৰপচ্চযেন যথারহং ভৰতীতি ‘‘ভৰো’’তি ৰুচ্চতি. সো পন কামভৰরূপভৰঅরূপভৰসঞ্ঞীভৰঅসঞ্ঞীভৰনেৰসঞ্ঞীনাসঞ্ঞীভৰ- একৰোকারভৰচতুৰোকারভৰপঞ্চৰোকারভৰৰসেন নৰৰিধো. এৰমেতেসু নৰসু ভৰেসু দসৰিধোপি ধম্মো অত্তানং ধারেন্তস্স পুগ্গলসন্তানস্স অনুপাদিসেসনিব্বানধাতুযা পরং অপ্পটিসন্ধিকতাসাধনেন ভৰেসু, ভৰস্স ৰা অভাৰং করোতীতি ভৰাভাৰকরো, তং, অপরাপরজাতিপ্পবন্ধস্স হেতুসমুগ্ঘাতেন অপ্পৰত্তিধম্মতাপাদকন্তি অত্থো.

ধম্মন্তি অত্তানং ধারেন্তে চতূসু অপাযেসু, সংসারে চ অপতমানে ধারেতীতি ধম্মো, সো চতুমগ্গফলনিব্বানসঙ্খাতনৰলোকুত্তরধম্মো চ তপ্পটিপাদকো নৰঙ্গসাসনাপরনামধেয্যচতুরাসীতিসহস্সধম্মক্খন্ধপ্পভেদভিন্নো পরিযত্তিধম্মো চাতি দসৰিধো. সোপি নিপ্পরিযাযধম্মো, পরিযাযধম্মো চাতি দুৰিধো. তত্থ নিপ্পরিযাযধম্মো নাম অপাযে, সংসারে ৰা পধানহেতুভূতানং উদ্ধম্ভাগিযানং, ওরম্ভাগিযানঞ্চ দসন্নং সংযোজনানং সমুচ্ছিন্দনেন মগ্গধম্মো, তস্স তংকিচ্চনিপ্ফত্তিনিমিত্তভাৰেন নিব্বানধম্মো চাতি পঞ্চৰিধোপি নিপ্পরিযাযেন পুগ্গলসন্তানং ধারেতীতি কত্ৰা ‘‘নিপ্পরিযাযধম্মো’’তি ৰুচ্চতি. চত্তারি পন সামঞ্ঞফলানি পটিপ্পস্সদ্ধিপহানেন মগ্গানুগুণপ্পৰত্তিযা, পরিযত্তি চ মগ্গনিব্বানাধিগমস্স মূলকারণভাৰতোতি পঞ্চৰিধোপি পরিযাযধম্মো নাম.

এত্তাৰতা ‘‘স্ৰাক্খাতো ভগৰতা ধম্মো’’তিআদিনা (সং. নি. ১.২৪৯; অ. নি. ৩.৭৬; দী. নি. ৩.৬; অ. নি. ৬.১০, ২৫, ২৬), ‘‘রাগৰিরাগমনেজমসোক’’ন্তিআদীহি (ৰি. ৰ. ৮৮৭) চ সুত্তন্তেহি ৰুত্তস্স, তদট্ঠকথাদীসু চ ৰণ্ণিতস্স সরণানুস্সরণৰসেনাপি সগ্গমোক্খসম্পত্তিপটিলাভকারণস্স অনৰসেসস্স ধম্মরতনগুণস্স নযতো উদ্দিট্ঠত্তা চ ‘‘ৰন্দিত্ৰা’’তি ইমিনা পণামস্স দস্সিতত্তা চ ধম্মরতনসঙ্খাতস্স দুতিযস্স ৰন্দনীযস্স থুতিপণামসভাৰা ৰন্দনা দস্সিতাতি দট্ঠব্বং.

তদনন্তরং সঙ্ঘরতনস্স ৰন্দনাসন্দস্সনত্থং ৰুত্তং ‘‘গণঞ্চেৰ নিরঙ্গণ’’ন্তি. এত্থ ‘‘রাগো অঙ্গণং দোসো অঙ্গণং মোহো অঙ্গণ’’ন্তি (ৰিভ. ৯২৪) ৰুত্তেহি রাগাদিঅঙ্গণেহি তদঙ্গৰিক্খম্ভনসমুচ্ছেদপটিপ্পস্সদ্ধিনিস্সরণৰিমুত্তিৰসেন নিগ্গতো ৰিমুত্তোতি নিরঙ্গণো, তং নিরঙ্গণং. অরিযৰংসে সীলসমাধিপঞ্ঞাৰিমুত্তিৰিমুত্তিঞাণদস্সনসঙ্খাতেহি গুণগণেহি গণীযতীতি গণো, তং.

এত্তাৰতা ‘‘সুপ্পটিপন্নো ভগৰতো সাৰকসঙ্ঘো’’তিআদিনা (সং. নি. ১.২৪৯; অ. নি. ৩.৭৬; দী. নি. ৩.৬; অ. নি. ৬.১০, ২৫, ২৬;), ‘‘যত্থ চ দিন্নং মহপ্ফলমাহু, চতূসু সুচীসু পুরিসযুগেসূ’’তিআদীহি (ৰি. ৰ. ৮৮৮) চ তেহি তেহি সুত্তপদেহি ৰুত্তানং, তদট্ঠকথাদীসু চ ৰণ্ণিতানং ৰিমলাতুলনিখিলৰিসালপেসলসীলাদিনানপ্পকারানগ্ঘসঙ্ঘরতনগুণানং সংকিত্তনসভাৰায থুতিযা চ ‘‘ৰন্দিত্ৰা’’তি এতেন যথাৰুত্তসরূপপভেদপণামস্স ৰুত্তত্তা চ সঙ্ঘরতনসঙ্খাতততিযৰন্দনীযৰত্থুৰিসযা থুতিপ্পণামসঙ্খাতা ৰন্দনা দস্সিতাতি ৰেদিতব্বা. সিরসাতি অত্তপ্পসাদগারৰাৰহন্তেন মুদ্ধনা. ৰন্দিত্ৰাতি পণমিত্ৰা থোমিত্ৰা ৰা.

এৰং পঠমগাথায ৰন্দনীযস্স রতনত্তযস্স থুতিপ্পণামসঙ্খাতং ৰন্দনং দস্সেত্ৰা তদনন্তরায সন্দস্সেতব্বপযোজনাদিপটিপাদিকায গাথায ‘‘ভিক্খূন’’ন্তি ইমিনা কিঞ্চাপি সংসারে ভযং ইক্খতীতি ‘‘ভিক্খূ’’তি কল্যাণপুথুজ্জনেন সদ্ধিং অট্ঠ অরিযপুগ্গলা ৰুচ্চন্তি, পাল়িযং (পারা. ৪৪-৪৫; ৰিভ. ৫১০) পন ‘‘ভিন্নপটং ধারেতীতি ভিক্খু, ভিক্খনসীলোতি ভিক্খূ’’তিআদিনা ভিক্খুসদ্দস্স অত্থুদ্ধারৰসেন নিব্বচনন্তরানি দস্সেত্ৰা পাতিমোক্খসংৰরসংৰরণারহস্সেৰ অধিপ্পেতভাৰং দস্সেতুং ‘‘সমগ্গেন সঙ্ঘেন ঞত্তিচতুত্থেন কম্মেন অকুপ্পেন ঠানারহেন উপসম্পন্নো, অযং ইমস্মিং অত্থে অধিপ্পেতো ভিক্খূ’’তি দস্সিতা সিক্খাকামা সাসনাৰচারা কুলপুত্তা ইধাধিপ্পেতা, তেসং ভিক্খূনঞ্চ. ভিক্খুনীনঞ্চাতি অট্ঠৰাচিকউপসম্পদাকম্মেন উভতোসঙ্ঘে উপসম্পন্নাতাদিসাযেৰ কুলধীতরো দস্সিতা. একতোপসম্পন্নাপি সামঞ্ঞেন গয্হন্তি. একতোপসম্পন্নাতি চ ভিক্খুনিসঙ্ঘে উপসম্পজ্জিত্ৰা যাৰ ভিক্খুসঙ্ঘে ন উপসম্পজ্জন্তি, তাৰ, ভিক্খুনী চ লিঙ্গপরিৰত্তনেন ভিক্খুনিভাৰপ্পত্তা অধিপ্পেতা, তাসং ভিক্খুনীনঞ্চ.

হিতত্থাযাতি সব্বসম্পত্তিনিপ্ফাদকরণত্থায হিনোতি গচ্ছতি যথাধিপ্পেতফলসাধনে পৰত্ততীতি হিতন্তি অরোগতাদিকারণং অমতোসধাদি ৰুচ্চতি. ইধ পন সগ্গমোক্খসম্পত্তিসিদ্ধিকারণং পাতিমোক্খসংৰরসীলরক্খনং ৰুচ্চতি, তদত্থায.

সমাহিতো সম্মা আহিতো পৰত্তিতো ৰিনিচ্ছযমগ্গো এতেনাতি ‘‘সমাহিতো’’তি পকরণকারকো দস্সিতো. অথ ৰা সম্মা আহিতং ৰিনযৰিনিচ্ছযে ঠপিতং পৰত্তিতং চিত্তমেতস্সাতি ‘‘সমাহিতচিত্তো’’তি ৰত্তব্বে উত্তরপদলোপেন ‘‘সমাহিতো’’তি ৰুত্তো. পরমগম্ভীরসুদুত্তরৰিনযপিটকত্থৰিনিচ্ছযে পৰত্তনারহস্স ইমিনা ৰিসেসনেন অত্তনি সমাহিতচিত্তপ্পৰত্তিনিমিত্তভূতো অত্তনো ঞাণস্স পদট্ঠানভূতো সমাধি দস্সিতো তেন সমাধিনা সমাহিতো হুত্ৰাতি অত্থো.

পৰক্খামীতি পকারেন ৰক্খামি, যেন পকারেন ৰিনযৰিনিচ্ছযে ৰুত্তে অজ্জতনা মন্দসতিমতিৰীরিযা পটিপজ্জনকা গম্ভীরতরং ৰিনযপিটকত্থৰিনিচ্ছযং সুখেন উগ্গণ্হিতুং, ধারেতুঞ্চ সক্কোন্তি, তাদিসেন পকারৰিসেসেন ৰক্খামীতি অত্থো. সমাসেনাতি সমসনং সংখিপনং সমাসো, তেন, সংখিত্তরুচিকানমুগ্ঘাটিতঞ্ঞূনং কতাধিকারানং ঞাণুত্তরানং পুগ্গলানঞ্চ পপঞ্চভীরুকানং গহণধারণে মন্দযন্তানং মন্দবুদ্ধীনঞ্চ উপকারকেন নাতিৰিত্থারক্কমেনাতি অত্থো. ৰিনযস্সাতি ৰিনযপিটকস্স. তঞ্হি –

‘‘ৰিৰিধৰিসেসনযত্তা;

ৰিনযনতো চেৰ কাযৰাচানং;

ৰিনযত্থৰিদূহি অযং;

ৰিনযো ‘ৰিনযো’তি অক্খাতো’’তি. (দী. নি. অট্ঠ. ১.পঠমসঙ্গীতিকথা; পারা. অট্ঠ. ১.পঠমমহাসঙ্গীতিকথা; ধ. স. অট্ঠ. নিদানকথা) –

ৰুত্তেহি অত্থৰিসেসেহি ‘‘ৰিনযো’’তি ৰুচ্চতি. তস্স এৰং সন্দস্সিতসভাৰস্স ‘‘ৰিনযো নাম সাসনস্স আযূ’’তি (দী. নি. অট্ঠ. ১.পঠমসঙ্গীতিকথা; পারা. অট্ঠ. ১.পঠমসঙ্গীতিকথা; খু. পা. অট্ঠ. ৫.পঠমমহাসঙ্গীতিকথা) সঙ্গীতিকারকেহি মহাকস্সপাদীহি অভিত্থুতগুণস্স ৰিনযপিটকুত্তমস্স. ৰিনিচ্ছযন্তি ৰিসেসেন, ৰিৰিধেন ৰা আকারেন ৰিপ্পটিপত্তিনীহরণৰসেন চীযতি ৰিভজীযতীতি ‘‘ৰিনিচ্ছযো’’তি লদ্ধনামং ৰিভজনং, ৰিনযৰিনিচ্ছযং নাম পকরণন্তি ৰুত্তং হোতি. ‘‘ৰিনযস্সৰিনিচ্ছয’’ন্তি চ অলুত্তসমাসোযং ‘‘দেৰানংপিযতিস্সো, কণ্ঠেকাল়ো’’তিআদীসু ৰিয.

এৰং দুতিযগাথায কত্তুনিমিত্তপযোজনাভিধানাভিধেয্যপকরণপ্পকারেকদেসং দস্সেত্ৰা সক্কচ্চসৰনকারণনিদস্সনমুখেনাপি পকরণপ্পকারাদিং দস্সেতুমাহ ‘‘অনাকুল’’মিচ্চাদি. তত্থ অনাকুলন্তি নত্থি এত্থ সদ্দতো, অত্থতো, ৰিনিচ্ছযতো ৰা আকুলং পুব্বাপরৰিরোধো, মিস্সতা ৰাতি অনাকুলো, ৰিনযৰিনিচ্ছযো, তং ৰদতো মে নিবোধথাতি সম্বন্ধো. অসংকিণ্ণন্তি নিকাযন্তরলদ্ধীহি অসম্মিস্সং.

মধুরত্থপদক্কমন্তি পদানং কমো পদক্কমো, পদগতি, সদ্দানমুচ্চারণন্তি অত্থো. মধুরো অত্থো চ পদক্কমো চ যস্স সো মধুরত্থপদক্কমো, তং –

‘‘পদাসত্তং পদত্থানং, মধুরত্থমুদীরিতং;

যেন মজ্জন্তি ধীমন্তো, মধুনেৰ মধুব্বতা’’তি. –

ইমিনা লক্খণেন সদ্দানমত্থানঞ্চ ৰসেন পদাসত্তাপরনামধেয্যমাধুরিযালঙ্কারেন সমলঙ্কতত্তা মধুরত্থপদক্কমং.

পটুভাৰকরন্তি পটতি গচ্ছতি পজানাতীতি পটু, পঞ্ঞৰা, পটুনো ভাৰো, সদ্দপ্পৰত্তিনিমিত্তভূতা পঞ্ঞা, তং পটুভাৰং পঞ্ঞাৰিসেসং করোতি জনেতীতি পটুভাৰকরো, তং, পঞ্ঞাৰিসেসজনকন্তি অত্থো. এতং ৰিনযস্স ৰিনিচ্ছযন্তি যোজনা. পরমন্তি উত্তমং. ৰিনযক্কমেতি ৰিনযপিটকে, তদত্থে চ, পৰত্তিক্কমে পটুভাৰকরন্তি অত্থো.

এৰং ততিযগাথায পকরণগুণাপদেসেন সোতুজনং সমুস্সাহেত্ৰা ইদানি ‘‘অপার’’ন্তিআদিচতুত্থগাথায পকরণঞ্চ তন্নিস্সযং ৰিনযপিটকঞ্চ নাৰাসাগরভাৰেন দস্সেত্ৰা তিরোভূতোপমেয্যোপমানভেদেন রূপকালঙ্কারেন পকরণগুণং পকাসেন্তো সোতুজনং সমুত্তেজেতি. তত্থ অপারন্তি নত্থি পারং এতস্সাতি অপারো, ৰিনযসাগরো. সো হি পুরিমবুদ্ধুপ্পাদেসু সাসনং পসীদিত্ৰা ৰিনযপিটকে উগ্গহণধারণপটিপাদনপটিপত্তিৰসেন অকতাধিকারেহি পুগ্গলেহি দুরধিগমনীযধম্মত্থনিরুত্তিপটিভানপরিযন্ততায ‘‘অপারো’’তি ৰুচ্চতি.

ওতরন্তানন্তি সজ্ঝাযনসৰনধারণাদিৰসেন অজ্ঝোগাহন্তানং. সারন্তি নিব্বানসম্পাপকভাৰেন সারভূতায অরিযমগ্গসম্ভারায পুব্বভাগপটিপত্তিযা মূলভূতপাতিমোক্খসংৰরসঙ্খাতসীলসারপ্পকাসকতায সারং. ৰিনযসাগরন্তি ৰিনযপিটকসঙ্খাতং সাগরং. ৰিনযো হি সিক্খাপদপঞ্ঞত্তিযা কালপ্পত্তজাননস্সাপি ধম্মসেনাপতিআদীনম্পি অৰিসযত্তা অতিগম্ভীরাতিৰিত্থিণ্ণভাৰেন সাগরো ৰিযাতি সাগরো, ৰিনযো চ সো সাগরো চাতি ৰিনযসাগরো, তং, অগাধাপারগুণযোগতো সাগরোপমং ৰিনযপিটকন্তি অত্থো.

দুতিযগাথায ‘‘ভিক্খূনং ভিক্খুনীন’’ন্তি ৰত্ৰাপি ‘‘হিতত্থাযা’’তি ইমিনা সম্বন্ধত্তা চ ৰাক্যন্তরেহি অন্তরিতভাৰেন দূরত্তা চ তং অনাদিযিত্ৰা এত্থ ৰিনযসাগরজ্ঝোগাহনতদত্থপটিপজ্জনারহকত্তুৰিসেসসন্দস্সনত্থায ‘‘ভিক্খূনং ভিক্খুনীন’’ন্তি পুন ৰুত্তন্তি দট্ঠব্বং. নাৰা ৰিয ভূতো নাৰাভূতো, তং, নাৰাট্ঠানিযং মহানাৰাসদিসন্তি অত্থো. মনোরমন্তি মনো রমতি এত্থ, এতেনাতি ৰা মনোরমো, তং, অজ্ঝাযনৰোহারপসুতানং পটিপত্তিপরাযনানঞ্চ সাধূনং মনোরমন্তি অত্থো.

এত্তাৰতা পকরণগুণসংকিত্তনেন সোতুজনং সমুত্তেজেত্ৰা ইদানি সক্কচ্চসৰনে নিযোজেন্তো ‘‘তস্মা ৰিনযনূপায’’ন্তিআদিমাহ. তত্থ তস্মাতি যস্মা যথাৰুত্তং অনাকুলতাদিৰিৰিধানগ্ঘগুণালঙ্কারপটিমণ্ডিতং, তেন হেতুনাতি অত্থো. ৰিনযনূপাযন্তি ৰিৰিধাকারেন, ৰিসেসনযতো ৰা কাযৰাচানং নযনং দমনং অকত্তব্বতো নিৰত্তেত্ৰা কত্তব্বেসু নিযোজনং ৰিনযনং, উপেচ্চ তং ফলং আযতি উপ্পজ্জতীতি উপাযো, হেতু, ৰিনযনস্স উপাযো ৰিনযনূপাযো, তং, কাযজীৰিতানপেক্খানং সিক্খাকামানং পেসলানং ভিক্খূনং ভিক্খুনীনং কাযৰাচানং অননুলোমিকৰিপ্ফন্দিতাপনযনসঙ্খাতদমনস্স কারণভূতন্তি ৰুত্তং হোতি.

এত্তাৰতা অত্তনা কত্তুমিচ্ছিতে পকরণে পণ্ডিতানং পৰত্তিহেতুভূতানং অনাকুলতাদিগুণানং ৰিভাৰনৰসেন ‘‘অনাকুল’’ন্তিআদিৰিসেসনানি ৰত্ৰা ইদানি সক্কচ্চসৰনাৰবোধে ৰিসযং ৰিসেসিতব্বং দস্সেতুমাহ ‘‘ৰিনযস্সৰিনিচ্ছয’’ন্তি. এত্থ চ দুতিযগাথায ‘‘ৰিনযস্সৰিনিচ্ছয’’ন্তি ‘‘পৰক্খামী’’তি কিরিযায কম্মদস্সনৰসেন ৰুত্তং, তং ইধ আনেত্ৰা সম্বন্ধিযমানম্পি দূরসম্বন্ধং হোতীতি তমনানেত্ৰা ‘‘নিবোধথা’’তি ইমিস্সা কিরিযায কম্মসন্দস্সনত্থং ‘‘ৰিনযস্সৰিনিচ্ছয’’ন্তি ৰুত্তত্তা পুনরুত্তিদোসাভাৰোতি দট্ঠব্বং.

অৰিক্খিত্তেন চিত্তেনাতি এত্থ ৰিৰিধে আরম্মণে খিত্তং পেসিতং ৰিক্খিত্তং, উদ্ধচ্চৰিচিকিচ্ছাদিপরেতং অসমাহিতং চিত্তং, ন ৰিক্খিত্তং অৰিক্খিত্তং, তপ্পটিপক্খং সমাহিতং কুসলচিত্তং, তেন, এতস্স পকরণুত্তমস্স সৰনাদিব্যাপারং ৰিনা নানারম্মণেসু পৰত্তিৰসেন ৰিক্খেপমনাপন্নেন সমাহিতেন চিত্তেনাতি অত্থো. ‘‘অৰিক্খিত্তেন…পে… নিবোধথা’’তি ৰদন্তেন চ ‘‘অৰিক্খিত্তস্সাযং ধম্মো, নাযং ধম্মো ৰিক্খিত্তস্সা’’তি ৰচনতো ৰিক্খিত্তস্স ধম্মেসু দাযাদাভাৰতো অত্তনো পকরণত্থভূতায অধিসীলসিক্খায সম্মাপটিপজ্জনাপদেসো কতো হোতি.

ৰদতো মেতি এত্থ ‘‘গারৰেন চা’’তি পাঠসেসো. তত্থাযমত্থো – ভাসমানে মযি গারৰেন, যথাৰুত্তেন কারণেন চাতি সামিভুম্মানমৰিসেসতায ‘‘মে’’তি সামিৰচনস্স ‘‘মযী’’তি অত্থসম্ভৰতো অযমত্থো ৰুত্তো. পকরণস্স অনাকুলতাদিগুণসমন্নাগতত্তা চ ৰত্তরি মযি গারৰেন চ সমাহিতেন চেতসাতি অধিপ্পাযো. নিবোধথাতি ৰাক্যত্থপদত্থং সন্ধাযভাসিতত্থভাৰত্থাদিৰসেন নিসেসতো বোধথ, সক্কচ্চং সুত্ৰা ৰিনযৰিনিচ্ছযং বুজ্ঝথ ৰিজানাথাতি অত্থো, চিন্তাভাৰনামযঞাণানং মূলভূতপকরণৰিসযং সুতমযঞাণং নিপ্ফাদেথাতি অধিপ্পাযো.

গন্থারম্ভকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

ভিক্খুৰিভঙ্গো

পারাজিককথা

পঠমপারাজিককথাৰণ্ণনা

. এৰং পঞ্চহি গাথাহি রতনত্তযপণামাদিং দস্সেত্ৰা ইদানি যথাপটিঞ্ঞাতৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘তিৰিধে’’তিআদি. তত্থ ‘‘তিৰিধে’’তিআদিনা পঠমপারাজিকসিক্খাপদৰিনিচ্ছযং দস্সেতি. তিৰিধেতি ৰচ্চপস্সাৰমুখমগ্গানং ৰসেন তিপ্পকারে মগ্গেতি ইমিনা সম্বন্ধো. তিলমত্তম্পীতি তিলবীজমত্তম্পি অঙ্গজাতন্তি সম্বন্ধো. মগ্গেতি ৰচ্চপস্সাৰানং নিক্খমনদ্ৰারতায, অন্নপানপিত্তসেম্হাদীনং পৰেসননিক্খমনদ্ৰারতায চ মগ্গৰোহারগতে সরীরপ্পদেসে, অল্লোকাসেতি সম্বন্ধো. ‘‘মগ্গেসু তিলমত্তম্পি, তীসু সেৰনচেতনো’’তি ৰত্তব্বেপি ‘‘তিৰিধে’’তি পকারৰাচিৰিধসদ্দোপাদানেন সজাতিসঙ্গহৰসেন তীহি রাসীহি সঙ্গহেত্ৰা পভেদৰসেন তিংসৰিধো মগ্গো দস্সিতো হোতি.

সেয্যথিদং? পারাজিকৰত্থুভূতমুখাদিমগ্গানং নিস্সযভূতে সত্তে দস্সেতুং ‘‘তিস্সো ইত্থিযো মনুস্সিত্থী অমনুস্সিত্থী তিরচ্ছানগতিত্থী’’তিআদিনা (পারা. ৫৬) নযেন পাল়িযং দস্সিতমনুস্সামনুস্সতিরচ্ছানগতিত্থীনং পচ্চেকং তিণ্ণং মগ্গানং ৰসেন নৰ মগ্গা, তথেৰ দস্সিতানং তিণ্ণং উভতোব্যঞ্জনকানং ৰসেন নৰ মগ্গা, তিণ্ণং পন পণ্ডকানং মুখমগ্গৰচ্চমগ্গানং ৰসেন পচ্চেকং দ্ৰে দ্ৰে মগ্গাতি ছ মগ্গা, তথা তিণ্ণং পন পুরিসানন্তি এৰং তিংসৰিধো হোতি.

সেৰনচেতনোতি সেৰনে মেথুনপযোগে চেতনা অস্সাতি ৰিগ্গহো, মেথুনরাগূপসংহিতায চেতনায সমন্নাগতোতি অত্থো. অল্লোকাসেতি তিংসমগ্গানমঞ্ঞতরে মগ্গে পকতিৰাতেন অসংফুট্ঠে অল্লপদেসে, ইমিনা বাহিরং পারাজিকক্খেত্তং ন হোতীতি দীপেতি. ৰিসেসনস্স ৰিসেসাপেক্খত্তা দুতিযগাথায ‘‘সসিক্খো সো’’তি পদদ্ৰযং আহরিত্ৰা ‘‘সেৰনচেতনো সসিক্খো সো ভিক্খূ’’তি যোজেতব্বং.

অঙ্গে সরীরে জাতন্তি অঙ্গজাতং, পুরিসনিমিত্তং. সতিপি অৰসেসসরীরাৰযৰানং তথাভাৰে রুল়্হিৰসেন তদেৰ তথা ৰুত্তং. পৰেসেন্তোতি দ্ৰযংদ্ৰযসমাপত্তিসঙ্খাতকাযিককিরিযং নিপ্ফাদেন্তো. পরাজিতোতি দুল্লভায খণসম্পত্তিযা লদ্ধব্বতো দুল্লভা লোকিযলোকুত্তরগুণসম্পত্তিসুখতো পরিহাপেত্ৰা কিলেসসপত্তেহি পরাজযমাপাদিতোতি অত্থো.

অযমেত্থ যোজনা – সসিক্খো সেৰনচেতনো তিৰিধে মগ্গে অল্লোকাসে অঙ্গজাতং তিলমত্তম্পি পৰেসেন্তো সো ভিক্খু পরাজিতো হোতীতি. এত্তাৰতা –

‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খূনং সিক্খাসাজীৰসমাপন্নো সিক্খং অপচ্চক্খায দুব্বল্যং অনাৰিকত্ৰা মেথুনং ধম্মং পটিসেৰেয্য, অন্তমসো তিরচ্ছানগতাযপি, পারাজিকো হোতি অসংৰাসো’’তি (পারা. ৪৪) –

ভগৰতা পঞ্ঞত্তসিক্খাপদং সঙ্গহিতন্তি দট্ঠব্বং.

. এৰং ইমিস্সা গাথায অত্তূপক্কমমূলকং পারাজিকং দস্সেত্ৰা ইদানি ‘‘ভিক্খুপচ্চত্থিকা মনুস্সিত্থিং ভিক্খুস্স সন্তিকে আনেত্ৰা ৰচ্চমগ্গেন (পারা. ৫৮) অঙ্গজাতে অভিনিসীদেন্তী’’তিআদিনযপ্পৰত্তং পরোপক্কমমূলকং পারাজিকঞ্চ দস্সেতুমাহ ‘‘পৰেসন’’ন্তিআদি. তত্থ পৰেসনন্তি ভিক্খুপচ্চত্থিকেহি সুত্তপমত্তাদিমনুস্সিত্থিআদীনমঞ্ঞতরং আনেত্ৰা যথাৰুত্তমগ্গানমঞ্ঞতরং মগ্গং যথা পৰিসতি, তথা ভিক্খুনো অঙ্গজাতে অভিনিসীদাপনে সম্ভৰন্তং মগ্গপ্পৰেসনমাহ. পৰেসনং সাদিযন্তো সসিক্খো সোতি যোজনা. এত্থ ‘‘পৰেসনং সাদিযতি অধিৰাসেতি, তস্মিং খণে সেৰনচিত্তং উপট্ঠাপেতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.৫৮) অট্ঠকথাৰচনতো অগ্গতো যাৰ মূলং পৰেসেন্তেসু অস্সাদচিত্তং উপট্ঠাপেন্তো তঙ্খণেযেৰ সাসনতো চুতোতি অত্থো. পৰিট্ঠন্তিআদীসু পদেসুপি এৰমেৰ যোজনা.

পৰিট্ঠন্তি পৰিট্ঠক্খণো. ‘‘পৰিট্ঠ’’ন্তিআদিনা তায তায কিরিযায উপলক্খিতো খণো গহেতব্বো. তেনেৰেত্থ অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং কতং. ঠিতন্তি এত্থ ‘‘সুক্কৰিস্সট্ঠিসমযে’’তি অট্ঠকথাৰচনস্স সব্বথা ব্যাপাররহিতং কালং সন্ধায ৰুত্তত্তা সুক্কৰিস্সট্ঠিসমযোপি গহেতব্বো. তেনেৰ গণ্ঠিপদে ৰুত্তনযেন পৰিট্ঠস্স চ যাৰ উদ্ধরণারম্ভো, তাৰ সম্ভৰন্তো ঠিতকালোপি গহেতব্বো. উদ্ধরণন্তি নীহরণকালো.

ৰাতি ৰিকপ্পে, অপীতি সমুচ্চযে, সো ৰা-সদ্দেন ৰিকপ্পিতানং পক্খানং তুল্যবলতং জোতেতি. ইতি ইমেহি দ্ৰীহিপি ‘‘সো চে পৰেসনং সাদিযতি, পৰিট্ঠং সাদিযতী’’তিআদিনা (পারা. ৫৮) পাল়িযং আগতনযেন লব্ভমানং পৰেসনাদিএকক্খণম্পি সাদিযনপচ্চযা আপজ্জমানং পারাজিকং দস্সেতি. সসিক্খোতি সিক্খায সহ ৰত্ততীতি সসিক্খো, অপচ্চক্খাতসিক্খোতি অত্থো. সাদিযন্তোতি সেৰনচিত্তং উপট্ঠাপেন্তো. সো ভিক্খু. ঠপেত্ৰা কিরিযন্তি অত্তূপক্কমনং ৰিনা. চুতোতি ‘‘ভিক্খুপচ্চত্থিকেহি কতমিদং, ন মযা’’তি লেসেন ন মুচ্চতি, সাদিযনচিত্তে সতি সাসনতো চুতোযেৰ হোতীতি অধিপ্পাযো.

এত্থ সসিক্খোতি ইদং ‘‘সিক্খং অপচ্চক্খায দুব্বল্যং অনাৰিকত্ৰা’’তি (পারা. ৪৪) সিক্খাপদপাঠস্স অত্থদস্সনৰসেন নিদ্দিট্ঠং. তস্স পদভাজনে (পারা. ৪৫), তদট্ঠকথায চ ৰিভত্তং সিক্খাপচ্চক্খানং সঙ্খেপতো এৰং ৰেদিতব্বং – চিত্তখেত্তকালপযোগপুগ্গলৰিজাননৰসেন সিক্খাপচ্চক্খানং হোতি, ন তদভাৰেন. উপসম্পন্নভাৰতো চৰিতুকামতাচিত্তেনেৰ হি সিক্খাপচ্চক্খানং হোতি, ন দৰা ৰা রৰা ৰা ৰদন্তস্স. এৰং চিত্তৰসেন সিক্খাপচ্চক্খানং হোতি, ন তদভাৰেন.

তথা ‘‘বুদ্ধং পচ্চক্খামি, ধম্মং পচ্চক্খামি, সঙ্ঘং পচ্চক্খামি, সিক্খং, ৰিনযং, পাতিমোক্খং, উদ্দেসং, উপজ্ঝাযং, আচরিযং, সদ্ধিৰিহারিকং, অন্তেৰাসিকং, সমানুপজ্ঝাযকং, সমানাচরিযকং, সব্রহ্মচারিং পচ্চক্খামী’’তি এৰং ৰুত্তানং বুদ্ধাদীনং চতুদ্দসন্নং, ‘‘গিহীতি মং ধারেহি, উপাসকো, আরামিকো, সামণেরো, তিত্থিযো, তিত্থিযসাৰকো, অস্সমণো, অসক্যপুত্তিযোতি মং ধারেহী’’তি এৰং ৰুত্তানং গিহিআদীনং অট্ঠন্নঞ্চাতি ইমেসং বাৰীসতিযা খেত্তপদানং যস্স কস্সচি সৰেৰচনস্স ৰসেন তেসু যং কিঞ্চি ৰত্তুকামস্স যং কিঞ্চি ৰদতো সিক্খাপচ্চক্খানং হোতি, ন রুক্খাদীনং অঞ্ঞতরস্স নামং গহেত্ৰা সিক্খং পচ্চক্খন্তস্স. এৰং খেত্তৰসেন সিক্খাপচ্চক্খানং হোতি, ন তদভাৰেন.

তত্থ যদেতং ‘‘পচ্চক্খামী’’তি চ ‘‘মং ধারেহী’’তি চাতি ৰুত্তং ৰত্তমানকালৰচনং, যানি চ ‘‘অলং মে বুদ্ধেন, কিং নু মে বুদ্ধেন, ন মমত্থো বুদ্ধেন, সুমুত্তাহং বুদ্ধেনা’’তিআদিনা নযেন আখ্যাতৰসেন কালং অনামসিত্ৰা পুরিমেহি চুদ্দসহি পদেহি সদ্ধিং যোজেত্ৰা ৰুত্তানি ‘‘অলং মে’’তিআদীনি চত্তারি পদানি, তেসংযেৰ সৰেৰচনানং ৰসেন পচ্চক্খানং হোতি, ন ‘‘পচ্চক্খাসি’’ন্তি ৰা ‘‘পচ্চক্খিস্স’’ন্তি ৰা ‘‘মং ধারেসী’’তি ৰা ‘‘মং ধারেস্সতী’’তি ৰা ‘‘যং নূনাহং পচ্চক্খেয্য’’ন্তি ৰাতিআদীনি অতীতানাগতপরিকপ্পৰচনানি ভণন্তস্স. এৰং ৰত্তমানকালৰসেন চেৰ অনামট্ঠকালৰসেন চ পচ্চক্খানং হোতি, ন তদভাৰেন.

পযোগো পন দুৰিধো কাযিকো চ ৰাচসিকো চ. তত্থ ‘‘বুদ্ধং পচ্চক্খামী’’তিআদিনা নযেন যায কাযচি ভাসায ৰচীভেদং কত্ৰা ৰাচসিকপযোগেনেৰ পচ্চক্খানং হোতি, ন অক্খরলিখনং ৰা হত্থমুদ্দাদিদস্সনং ৰা কাযপযোগং করোন্তস্স. এৰং ৰাচসিকপযোগেনেৰ পচ্চক্খানং হোতি, ন তদভাৰেন.

পুগ্গলো পন দুৰিধো যো চ পচ্চক্খাতি, যস্স চ পচ্চক্খাতি. তত্থ যো পচ্চক্খাতি, সো সচে উম্মত্তকখিত্তচিত্তৰেদনট্টানং অঞ্ঞতরো ন হোতি. যস্স পন পচ্চক্খাতি, সো সচে মনুস্সজাতিকো হোতি, ন চ উম্মত্তকাদীনং অঞ্ঞতরো, সম্মুখীভূতো চ সিক্খাপচ্চক্খানং হোতি. ন হি অসম্মুখীভূতস্স দূতেন ৰা পণ্ণেন ৰা আরোচনং রুহতি. এৰং যথাৰুত্তস্স পুগ্গলস্স ৰসেন পচ্চক্খানং হোতি, ন তদভাৰেন.

ৰিজাননম্পি নিযমিতানিযমিতৰসেন দুৰিধং. তত্থ যস্স, যেসং ৰা নিযমেত্ৰা ‘‘ইমস্স, ইমেসং ৰা আরোচেমী’’তি ৰদতি. সচে তে যথা পকতিযা লোকে মনুস্সা ৰচনং সুত্ৰা আৰজ্জনসমযে জানন্তি, এৰং তস্স ৰচনানন্তরমেৰ তস্স ‘‘অযং উক্কণ্ঠিতো’’তি ৰা ‘‘গিহিভাৰং পত্থযতী’’তি ৰা যেন কেনচি আকারেন সিক্খাপচ্চক্খানভাৰং জানন্তি, পচ্চক্খাতাৰ হোতি সিক্খা. অথ অপরভাগে ‘‘কিং ইমিনা ৰুত্ত’’ন্তি চিন্তেত্ৰা জানন্তি, অঞ্ঞে ৰা জানন্তি, অপচ্চক্খাতাৰ হোতি সিক্খা. অনিযমেত্ৰা আরোচেন্তস্স পন সচে ৰুত্তনযেন যো কোচি মনুস্সজাতিকো ৰচনত্থং জানাতি, পচ্চক্খাতাৰ হোতি সিক্খা. এৰং ৰিজাননৰসেন পচ্চক্খানং হোতি, ন তদভাৰেন. যো পন অন্তমসো দৰাযপি পচ্চক্খাতি, তেন অপচ্চক্খাতাৰ হোতি সিক্খা.

ইতি ইমেসং ৰুত্তপ্পকারানং চিত্তাদীনং ৰসেন অপচ্চক্খাতসিক্খো ‘‘সসিক্খো’’তি ৰুত্তো.

৮-১০. ‘‘ইদানি সন্থতেন সন্থতস্স ঘট্টনে উপাদিন্নকঘট্টনাভাৰতো দোসো নত্থী’’তি পাপভিক্খূনং লেসকপ্পনং পটিক্খিপিতুং ‘‘ভিক্খুপচ্চত্থিকা মনুস্সিত্থিং ভিক্খুস্স সন্তিকে আনেত্ৰা ৰচ্চমগ্গেন, পস্সাৰমগ্গেন, মুখেন অঙ্গজাতং অভিনিসীদেন্তি সন্থতায অসন্থতস্সা’’তিআদিনা (পারা. ৬১) নযেন পাল়িযং ৰুত্তসন্থতৰারানমত্থং সঙ্গণ্হন্তো আহ ‘‘সন্থতেনা’’তিআদি. তত্থ সন্থতেনাতি চম্মচোল়তিপুপট্টাদীহি পটিচ্ছাদিতেন. ‘‘পৰেসেন্তো’’তি ইমিনা সন্থতৰারস্স পরোপক্কমং নিস্সায দস্সনমুপলক্খণন্তি অত্তূপক্কমেপি যোজেতব্বতং দস্সেতি, তস্স ৰক্খমানেন ‘‘পরাজিতো’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. ‘‘তথেৰা’’তি ইমিনা পৰেসেন্তোতিআদিপ্পকারং পরামসতি.

এৰং পৰেসেন্তো কদা পরাজিতো হোতীতি আহ ‘‘উপাদিন্নেনা’’তিআদি. এত্থ উপাদিন্নেনাতি তণ্হাদিট্ঠীহি উপেতেন কম্মুনা অত্তনো ফলভাৰেনেৰ আদিন্নং গহিতন্তি উপাদিন্নং, এতেন অত্তনো অঙ্গজাতস্স, ৰত্থুপুগ্গলানং মগ্গস্স চ ঘট্টনট্ঠানগতং কাযপ্পসাদং দস্সেতি. ইমিনাৰ অঙ্গজাতগতং অনট্ঠকাযপ্পসাদং চম্মখিলং, পিল়কাদি চ গহেতব্বং. ‘‘উপাদিন্নকং নাম কাযিন্দ্রিয’’ন্তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং. তব্বিপরিযাযেন ‘‘অনুপাদিন্নক’’ন্তি তপ্পটিচ্ছাদকং চোল়াদি ৰুত্তং. উপাদিন্নেন উপাদিন্নে, অনুপাদিন্নে ৰা পারাজিকক্খেত্তে ঘট্টিতে, অনুপাদিন্নকেন ৰা উপাদিন্নে অনুপাদিন্নে ৰা পারাজিকক্খেত্তে ঘট্টিতেতি যোজনা. এত্থ চ করণৰচনন্তানি পদানি ‘‘অঙ্গজাতেনা’’তি ইমস্স ৰিসেসনানি.

এত্তাৰতা সন্থতচতুক্কৰসেন অত্তূপক্কমে সতি পারাজিকক্খেত্তে পারাজিকং দস্সেত্ৰা ইদানি পরূপক্কমেপি দস্সেতুমাহ ‘‘সচে’’তিআদি. এত্থাতি এতেসু চতূসু ৰিকপ্পেসু. পারাজিকক্খেত্তে পৰিট্ঠে তূতি এত্থ তু-সদ্দেন পৰেসনট্ঠিতুদ্ধারক্খণত্তযং সমুচ্চিনোতি. যংতং-সদ্দানং নিচ্চসম্বন্ধত্তা হি ‘‘সো’’তি তং-সদ্দোপাদানে ‘‘যো’’তি যং-সদ্দোপি অজ্ঝাহরিতব্বো, সামত্থিযেন সম্পিণ্ডনত্থো অপিসদ্দো চ. অযমেত্থ অত্থযোজনা – ভিক্খুপচ্চত্থিকেহি আনেত্ৰা ভিক্খুনো অঙ্গজাতে অভিনিসীদাপিতমনুস্সিত্থিআদীনং তীসু মগ্গেসু অঞ্ঞতরমগ্গসঙ্খাতং পারাজিকক্খেত্তং পৰিট্ঠে ৰা তু-সদ্দেন সম্পিণ্ডিতপৰেসনট্ঠিতুদ্ধারানমঞ্ঞতরক্খণে ৰা সচে যো সাদিযতি, সপ্পমুখাদিপ্পৰেসনকালে ৰিয অনুত্তসিত্ৰা কামরাগপিপাসাভিভূতো যদি সাদিযতি, সোপি ভিক্খু পরাজিতো হোতীতি যোজনা. ‘‘সচে সাদিযতী’’তি ইমিনা সাসঙ্কৰচনেন ন সাদিযতি, অনাপত্তীতি সূচিতং হোতি.

‘‘পারাজিকক্খেত্তে’’তি ইমিনা ব্যৰচ্ছিন্নে অঞ্ঞস্মিং ঠানে ৰীতিক্কমন্তস্স ইমস্মিংযেৰ ৰিকপ্পে সম্ভৰন্তিযো ইতরাপত্তিযো দস্সেতুমাহ ‘‘খেত্তে’’তিআদি. ‘‘এত্থা’’তি আনেত্ৰা সম্বন্ধনীযং. ‘‘খেত্তে’’তি সামঞ্ঞনিদ্দেসেপি হেট্ঠা ‘‘পারাজিকক্খেত্তে’’তি ৰিসেসিতত্তা, উপরিথুল্লচ্চযাদীনঞ্চ ৰিধীযমানত্তা অঞ্ঞথানুপপত্তিলক্খণায সামত্থিযা থুল্লচ্চযদুক্কটানং খেত্তেতি অযমত্থো লব্ভতি. ‘‘কণ্ণচ্ছিদ্দক্খিনাসাসূ’’তিআদিনা নযেন ৰক্খমানেসু জীৰমানকসরীরগতথুল্লচ্চযদুক্কটক্খেত্তেসূতি ৰুত্তং হোতি.

ইমেসু দ্ৰীসু খেত্তেসু ‘‘সন্থতাদিনা সন্থতাদিং পৰেসেন্তস্স উপাদিন্নাদীহি উপাদিন্নাদীনং ঘট্টনে অধিৰাসেন্তস্স অনাপত্তী’’তি ৰত্তুমসক্কুণেয্যতায পারাজিকক্খেত্তে ৰুত্তসব্বৰিকপ্পে এত্থ যোজেন্তেহি এৰং যোজেতব্বং – থুল্লচ্চযক্খেত্তে সন্থতে ৰা অসন্থতে ৰা সন্থতেন ৰা অসন্থতেন ৰা অঙ্গজাতেন সেৰন্তস্স উপাদিন্নে ৰা অনুপাদিন্নে ৰা উপাদিন্নেন, তথা অনুপাদিন্নেন ৰা ঘট্টিতে থুল্লচ্চযং তস্স ৰিনিদ্দিসেতি. এৰং দুক্কটক্খেত্তে সন্থতে ৰা…পে… ঘট্টিতে দুক্কটঞ্চ তস্স ৰিনিদ্দিসেতি যোজেতব্বং.

ইহ সব্বত্থ তীসুপি খেত্তেসু উপাদিন্ন-সদ্দেন অনট্ঠকাযপ্পসাদং অঙ্গজাতঞ্চ তত্থজাতচম্মখিলপিল়কা চ গয্হন্তি, দুক্কটক্খেত্তে পন অঙ্গুলিআদিইতরাৰযৰাপি. তীসুপি খেত্তেসু অনুপাদিন্ন-সদ্দেন অঙ্গজাতাদিপটিচ্ছাদিতৰত্থাদযো চ গয্হন্তি, দুক্কটক্খেত্তে পন নিমিত্তে নট্ঠকাযপ্পসাদচম্মখিলপিল়করোমাদীনি. ইমানি চ অনুপাদিন্নানি. অঙ্গজাতেতরোপাদিন্নাৰযৰে চ তীসুপি খেত্তেসু পৰেসেন্তস্স দুক্কটমেৰ.

১১. এত্তাৰতা জীৰমানসরীরে সন্থতাসন্থতৰসেন পচ্চেকং তিৰিধেসুপি পারাজিকথুল্লচ্চযদুক্কটক্খেত্তেসু সন্থতাসন্থতৰসেনেৰ দুৰিধেন নিমিত্তেন সেৰন্তস্স পরোপক্কমে সতি সাদিযন্তস্স লব্ভমানপারাজিকথুল্লচ্চযদুক্কটাপত্তিযো যথাসম্ভৰং দস্সেত্ৰা ইদানি ‘‘মতসরীরে পন তথা তথা সেৰন্তানং দোসো নত্থী’’তি পাপভিক্খূনং লেসোকাসপটিবাহনত্থং পাল়িযং দস্সিতেসু যথাৰুত্তেসু তীসু খেত্তেসু লব্ভমানা তিস্সো আপত্তিযো দস্সেতুমাহ ‘‘মতে’’তিআদি.

তত্থ ‘‘মতে’’তি এতস্স ‘‘মনুস্সিত্থিআদীনং সরীরে’’তি অজ্ঝাহরিত্ৰা অত্থযোজনা কাতব্বা. ইমিনা ‘‘অক্খাযিতে’’তিআদিনা দস্সিতানং নিমিত্তানং নিস্সযং দস্সিতং হোতি. ‘‘নিমিত্তমত্তং সেসেত্ৰা’’তিআদিনা নযেন ৰক্খমানগাথাযং ৰিয সকলসরীরে খাদিতেপি নিমিত্তস্স ৰিজ্জমানাৰিজ্জমানভাৰোযেৰ আপত্তিযাভাৰাভাৰস্স পমাণন্তি ‘‘অক্খাযিতে’’তি এতেন ‘‘মতে’’তি এতং অৰিসেসেত্ৰা ‘‘নিমিত্তে’’তি অজ্ঝাহরিত্ৰা তং তেন ৰিসেসিতব্বং. অথ ৰা ‘‘নিমিত্তমত্ত’’ন্তিআদিনা ৰক্খমানগাথায ‘‘নিমিত্তে’’তি পদং আনেত্ৰা যোজেতব্বং.

অক্খাযিতেতি সব্বথা অক্খাযিতে পারাজিকৰত্থুভূতে নিমিত্তে. যেভুয্যক্খাযিতেপি চাতি কিঞ্চি কিঞ্চি খাদিত্ৰা বহুকাৰসিট্ঠে নিমিত্তে. ‘‘যস্স চতূসু ভাগেসু তিভাগমত্তং খাদিতং, তং নিমিত্তং যেভুয্যক্খাযিতং নামা’’তি ৰদন্তি. মেথুনন্তি রাগপরিযুট্ঠানেন সদিসভাৰাপত্তিযা মিথুনানং ইদং মেথুনং, মতিত্থিআদীনং রাগপরিযুট্ঠানেন সদিসত্তাভাৰেপি তত্থ ৰীতিক্কমো রুল়্হিযা ‘‘মেথুন’’ন্তি ৰুচ্চতি.

পারাজিকোতিপরাজিতো, পরাজযমাপন্নোতি অত্থো. অযঞ্হি পারাজিক-সদ্দো সিক্খাপদাপত্তিপুগ্গলেসু ৰত্ততি. তত্থ ‘‘অট্ঠানমেতং আনন্দ অনৰকাসো, যং তথাগতো ৰজ্জীনং ৰা ৰজ্জিপুত্তকানং ৰা কারণা সাৰকানং পারাজিকং সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং সমূহনেয্যা’’তি (পারা. ৪৩) এৰং সিক্খাপদে ৰত্তমানো ৰেদিতব্বো. ‘‘আপত্তি ত্ৰং ভিক্খু আপন্নো পারাজিক’’ন্তি (পারা. ৬৭) আপত্তিযা. ‘‘ন মযং পারাজিকা, যো অৰহটো, সো পারাজিকো’’তি (পারা. ১৫৫) এৰং পুগ্গলে. ‘‘পারাজিকেন ধম্মেন অনুদ্ধংসেয্যা’’তিআদীসু (পারা. ৩৮৪) পন ধম্মে ৰত্ততীতি ৰদন্তি. যস্মা পন তত্থ ধম্মোতি কত্থচি আপত্তি, কত্থচি সিক্খাপদমেৰ অধিপ্পেতং, তস্মা সো ৰিসুং ন ৰত্তব্বো.

তত্থ সিক্খাপদং যো তং অতিক্কমতি তং পরাজেতি, তস্মা ‘‘পারাজিক’’ন্তি ৰুচ্চতি. আপত্তি পন যো নং অজ্ঝাপজ্জতি তং পরাজেতি, তস্মা ‘‘পারাজিকা’’তি ৰুচ্চতি. পুগ্গলো যস্মা পরাজিতো পরাজযমাপন্নো, তস্মা ‘‘পারাজিকো’’তি ৰুচ্চতি. সিক্খাপদাপত্তীসু পারাজিক-সদ্দো পরাজেতীতি ‘‘পারাজিকো’’তি কত্তুসাধনো, পুগ্গলে পন পরাজীযতীতি কম্মসাধনোতি ৰেদিতব্বো. ‘‘নরো’’তি ইমিনা পুব্বে ৰুত্তভিক্খুযেৰ অধিপ্পেতো. সামঞ্ঞজোতনা ৰিসেসে অৰতিট্ঠতীতি.

১২. যেভুয্যক্খাযিতেতি চতূসু কোট্ঠাসেসু এককোট্ঠাসাৰসেসং কত্ৰা খাদিতে. উপড্ঢক্খাযিতেতি সমভাগাৰসেসং খাদিতে. থূলো অচ্চযো থুল্লচ্চযো, সোযেৰ আপজ্জীযতীতি আপত্তীতি থুল্লচ্চযাপত্তি. পাচিত্তিযাদযো সন্ধাযেত্থ থুল্লচ্চযৰোহারো, ন পারাজিকসঙ্ঘাদিসেসেতি দট্ঠব্বং. সেসেতি অৰসেসে উপকচ্ছকাদীসু. ৰুত্তঞ্হি অট্ঠকথাযং ‘‘অৰসেসসরীরে উপকচ্ছকাদীসু দুক্কট’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ১.৫৯-৬০). দুট্ঠু কতন্তি দুক্কটং, দুক্কট-সদ্দো নিযতনপুংসকত্তা ইত্থিলিঙ্গস্সাপি আপত্তি-সদ্দস্স সলিঙ্গেন ৰিসেসনং হোতি.

১৩. নিমিত্তমত্তং সেসেত্ৰা খাযিতেপীতি এত্থ তিণ্ণমঞ্ঞতরং নিমিত্তং সেসেত্ৰা সকলসরীরে খাদিতেপি. পি-সদ্দো ব্যতিরেকে, পগেৰ ইতরেতি দীপেতি. তস্মিং নিমিত্তে অক্খাযিতে ৰা যেভুয্যক্খাযিতে ৰাতি দ্ৰিধা ৰুত্তেসু তীসু নিমিত্তেসু অঞ্ঞতরস্মিং নিমিত্তে মেথুনং সেৰতোপি পরাজযো পারাজিকাপত্তি হোতীতি অধিপ্পাযো. সেৰতোপীতি এত্থ পি-সদ্দো অপেক্খাযং. তস্মা ন কেৰলং হেট্ঠা ৰুত্তানমেৰাতি অপেক্খতি. সন্থতাদযো ৰিকপ্পা যথাৰুত্তনযেন এত্থাপি যোজেতব্বা.

১৪. ‘‘উদ্ধুমাতাদিসম্পত্তে’’তি এত্থ ‘‘যদা পন সরীরং উদ্ধুমাতকং হোতি কুথিতং নীলমক্খিকাসমাকিণ্ণং কিমিকুলসমাকুলং নৰহি ৰণমুখেহি পগ্ঘরিতপুব্বকুণপভাৰেন উপগন্তুম্পি অসক্কুণেয্যং, তদা পারাজিকৰত্থুঞ্চ থুল্লচ্চযৰত্থুঞ্চ জহতি, তাদিসে সরীরে যত্থ কত্থচি উপক্কমতো দুক্কটমেৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.৫৯-৬০) অট্ঠকথাৰচনতো সব্বত্থাপি চাতি অক্খাযিতাদিসব্বৰিকপ্পোপগতানি পারাজিকথুল্লচ্চযদুক্কটক্খেত্তানি গহিতানীতি দট্ঠব্বং. তত্থাপি ৰীতিক্কমো অনাপত্তি ন হোতীতি দস্সেতুমাহ ‘‘দুক্কট’’ন্তি. ‘‘খাযিতক্খাযিত’’ন্তিআদীসু খাযিতক্খাযিতঞ্চ নামেতং সব্বং মতসরীরকেযেৰ ৰেদিতব্বং, ন জীৰমানেতি যোজেতব্বং.

১৫. জীৰমানে কথন্তি আহ ‘‘ছিন্দিত্ৰা পনা’’তিআদি. তত্থ ৰণসঙ্খেপতোতি ৰণসঙ্গহতো. তস্মিন্তি যত্থ ঠিতং নিমিত্তং উপ্পাটিতং, তস্মিং পদেসে. এত্থ দুতিযো পন-সদ্দো ইধ অদস্সিতং অট্ঠকথাযং আগতনযেন ৰিঞ্ঞাযমানং অত্থৰিসেসং জোতেতি. অট্ঠকথাযহি ‘‘যদিপি নিমিত্তং সব্বসো খাযিতং, ছৰিচম্মম্পি নত্থি, নিমিত্তসণ্ঠানং পঞ্ঞাযতি, পৰেসনং জাযতি, পারাজিকমেৰা’’তি এৰং অজীৰমানে ৰুত্তৰিনিচ্ছযানুসারেন জীৰমানেপি ছৰিচম্মমত্তং চে সব্বসো উপ্পাটিতং, নিমিত্তসণ্ঠানং পঞ্ঞাযতি, পৰেসনক্খমং হোতি, তত্থ সেৰন্তস্স পারাজিকমেৰাতি ৰিঞ্ঞাযমানমত্থং জোতেতীতি ৰুত্তং হোতি.

১৬. ততো নিমিত্ততোতি সম্বন্ধো. পতিতাযাতি পতিতাযং, অযমেৰ ৰা পাঠো. নিমিত্ততোতি নিমিত্তপ্পদেসতো পতিতাযং মংসপেসিযন্তি সম্বন্ধো. ছিন্দিত্ৰা ৰা তচ্ছেত্ৰা ৰা পতিতাযং তস্সং নিমিত্তমংসপেসিযন্তি অত্থো. মেথুনরাগেন উপক্কমন্তস্স দুক্কটং ৰিনিদ্দিসেতি যোজনা.

১৭. ‘‘নখপিট্ঠিপ্পমাণেপী’’তিআদিগাথায ‘‘ছিন্দিত্ৰা’’তিআদিকা অট্ঠকথা আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বা. সতীতি এত্থ ‘‘অৰসিট্ঠে’’তি পাঠসেসো. জীৰমানেতি এত্থ ‘‘সরীরে’’তি পাঠসেসো. জীৰমানসরীরে পন ছিন্দিত্ৰা তচ্ছেত্ৰা নিমিত্তে উপ্পাটিতে নখপিট্ঠিপ্পমাণেপি মংসে, ন্হারুম্হি ৰা অৰসিট্ঠে সতি মেথুনং পটিসেৰন্তো পরাজিতোতি যোজনা.

১৮. ‘‘কণ্ণচ্ছিদ্দক্খী’’তি গাথায ‘‘জীৰমানে’’তি আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বং, ‘‘সরীরে’’তি পাঠসেসো. ‘‘অস্সগোমহিসাদীন’’ন্তিআদিনা অস্সাদীনং ৰক্খমানত্তা পারিসেসতো ‘‘মনুস্সান’’ন্তি লব্ভতি. মনুস্সানং জীৰমানসরীরে কণ্ণ…পে… ৰণেসু ৰাতি যোজনা. ৰত্থিকোসেতি মুত্তপথব্ভন্তরে. ৰণেসু ৰাতি সত্থকাদীহি কতৰণেসু. অঙ্গজাতন্তি তিলমত্তম্পি অঙ্গজাতেকদেসং. রাগাতি মেথুনরাগেন.

১৯. অৰসেসসরীরস্মিন্তি কণ্ণচ্ছিদ্দাদিযথাৰুত্তসরীরাৰযৰৰজ্জিতসরীরপ্পদেসে. তেনাহ ‘‘উপকচ্ছূরুকাদিসূ’’তি উপকচ্ছং নাম বাহুমূলন্তরং. ঊরুকাদিসূতি ঊরুৰেমজ্ঝাদীসু. আদি-সদ্দেন ৰুত্তাৰসেসং সরীরপ্পদেসং সঙ্গণ্হাতি. ‘‘অঙ্গজাত’’ন্তি আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বং. ‘‘পৰেসেত্ৰা’’তি সামত্থিযা লব্ভতি, অঙ্গজাতং তিলবীজমত্তং পৰেসেত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. ৰসা মেথুনরাগস্স সেৰমানস্সাতি মেথুনরাগেন ৰীতিক্কমন্তস্সাতি অত্থো. ‘‘সন্থতেনা’’তিআদিনা ৰুত্তপ্পকারো এত্থাপি যোজেতব্বো.

২০. অস্সগোমহিসাদীনন্তি আদি-সদ্দেন গোকণ্ণগৰজাদযো সঙ্গহিতা. অস্সাদযো পাকটাযেৰ. ‘‘মতান’’ন্তি ৰক্খমানত্তা ‘‘জীৰমানান’’ন্তি সামত্থিযা লব্ভতি. সেৰন্তি ‘‘ৰসা মেথুনরাগস্সা’’তি অনুৰত্তমানত্তা মেথুনরাগৰসেন তিলবীজমত্তম্পি অঙ্গজাতপ্পদেসং পৰেসেন্তো থুল্লচ্চযং ফুসেতি যোজনা. এত্থ চ ‘‘ওট্ঠগদ্রভদন্তীনং, অস্সগোমহিসাদিন’’ন্তি পাঠেন ভৰিতব্বং. এৰঞ্হি সতি অট্ঠকথাৰসানে নিদ্দিট্ঠেন পকারত্থৰাচিনা আদি-সদ্দেন থুল্লচ্চযৰীতিক্কমারহনাসাৰত্থিকোসৰন্তো অৰুত্তা সব্বেপি সত্তা গয্হন্তি. ‘‘অস্সগোমহিসাদীন’’ন্তি পঠমপাদাৰসানে নিদ্দিট্ঠেন আদি-সদ্দেন ওট্ঠগদ্রভদন্তীনম্পি সঙ্গহো হোতীতি তেসং পুনৰচনং নিরত্থকং সিযাতি.

২১. তথা সেৰমানস্স দুক্কটন্তি সম্বন্ধো. সব্বতিরচ্ছানন্তি তিরিযং অঞ্চন্তি ৰড্ঢন্তীতি তিরচ্ছা, সব্বে চ তে তিরচ্ছাচাতি সব্বতিরচ্ছা, তেসং সব্বতিরচ্ছানং. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘ৰসা মেথুনরাগস্সা’’তিআদীনং পরামট্ঠত্তা সব্বতিরচ্ছানানং অক্খিআদীসু তিলবীজমত্তম্পি অঙ্গজাতপ্পদেসং মেথুনরাগেন পৰেসেন্তস্স দুক্কটন্তি ৰুত্তং হোতি. এত্থাপি সন্থতাদিৰিকপ্পে নিদ্দোসভাৰো ন সক্কা ৰত্তুন্তি তম্পি যোজেতব্বং.

২২. এৰং তিরচ্ছানানং জীৰমানকসরীরে লব্ভমানা আপত্তিযো দস্সেত্ৰা তেসংযেৰ মতসরীরেপি সম্ভৰনকআপত্তিযো দস্সেতুমাহ ‘‘তেস’’ন্তিআদি. ‘‘তেস’’ন্তি ইমিনা মনুস্সতিরচ্ছানগতানং গহণন্তি ৰদন্তি. মনুস্সানং মতামতসরীরে পারাজিকথুল্লচ্চযদুক্কটক্খেত্তেসু তিস্সন্নং আপত্তীনং দস্সিতত্তা, পুন গহণে পযোজনাভাৰা তে ৰজ্জেত্ৰা অনুৰত্তমানসব্বতিরচ্ছানন্তি ইমিনা যোজেতব্বং, তেসং সব্বতিরচ্ছানগতানন্তি অত্থো. অল্লসরীরেসূতি উদ্ধুমাতকাদিভাৰমসম্পত্তেসু অল্লমতসরীরেসু তিৰিধে খেত্তস্মিং অসন্থতে, সন্থতে ৰা সতি মেথুনরাগস্স ৰসা সেৰতো তিৰিধাপি আপত্তি সিযাতি অনুৰত্তমানপদেহি সহ যোজনা.

তিৰিধে খেত্তস্মিন্তি মতমনুস্সসরীরে ৰুত্তনযেন অক্খাযিতযেভুয্যক্খাযিতভেদে মগ্গত্তযসঙ্খাতে পারাজিকক্খেত্তে চ যেভুয্যক্খাযিতউপড্ঢক্খাযিতভেদে তস্মিংযেৰ মগ্গত্তযসঙ্খাতে চ, অক্খাযিতযেভুয্যক্খাযিতভেদে কণ্ণচ্ছিদ্দক্খিনাসাৰত্থিকোসৰণসঙ্খাতে চ থুল্লচ্চযক্খেত্তে উপড্ঢক্খাযিতযেভুয্যক্খাযিতভেদে তস্মিংযেৰ কণ্ণচ্ছিদ্দক্খিনাসাৰত্থিকোসৰণসঙ্খাতে চ, অক্খাযিতযেভুয্যক্খাযিতউপড্ঢক্খাযিত যেভুয্যক্খাযিতভেদে অৰসেসসরীরসঙ্খাতে দুক্কটক্খেত্তে চাতি তিৰিধেপি খেত্তে. সতীতি ৰিজ্জমানে. সন্থতে ৰা অসন্থতে ৰা মেথুনরাগস্স ৰসা সেৰতো যথারহং পারাজিকথুল্লচ্চযদুক্কটসঙ্খাতা তিৰিধা আপত্তি ভৰেয্যাতি অত্থো.

এতেসমেৰ চ উদ্ধুমাতাদিভাৰং সম্পত্তে সরীরে সন্থতাদিৰুত্তৰিকপ্পযুত্তেসু তীসু মগ্গেসু যত্থ কত্থচি মেথুনরাগেন সেৰতো আপজ্জিতব্বদুক্কটঞ্চ উদ্ধুমাতাদিসম্পত্তে সব্বত্থাপি চ দুক্কটন্তি মনুস্সসরীরে ৰুত্তনযেন ৰিঞ্ঞাতুং সক্কাতি ইমস্মিং তিরচ্ছানগতসরীরে ৰিসেসমত্তং দস্সেতুং ‘‘তেসং অল্লসরীরেসূ’’তিআদীনং ৰুত্তত্তা দুক্কটং পুব্বে ৰুত্তনযেন ৰেদিতব্বং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘কুথিতকুণপে পন পুব্বে ৰুত্তনযেনেৰ সব্বত্থ দুক্কট’’ন্তি.

২৩. বহি ছুপন্তস্সাতি যোজনা. নিমিত্তং মুত্তকরণং. ‘‘ইত্থিযা’’তি সামঞ্ঞেন ৰুত্তেপি চতুত্থগাথায ‘‘তিরচ্ছানগতিত্থিযা’’তি ৰক্খমানত্তা পারিসেসতো ইমিনা মনুস্সামনুস্সিত্থীনমেৰ গহণং, ইমিনা অমনুস্সিত্থিযাপি গহণস্স. ইমিস্সানন্তরগাথায ইতো ‘‘ইত্থিযা’’তি অনুৰত্তিতে তত্রাপি অমনুস্সিত্থিযাপি গহণং সিযাতি তম্পি ৰজ্জেত্ৰা কাযসংসগ্গসঙ্ঘাদিসেসস্স ৰত্থুভূতং মনুস্সিত্থিমেৰ দস্সেতুং তত্থ ৰুত্তং ‘‘ইত্থিযা’’তিঅধিকৰচনমেৰ ঞাপকন্তি ৰেদিতব্বং.

মহাঅট্ঠকথাযং (পারা. অট্ঠ. ১.৫৯-৬০) ‘‘ইত্থিনিমিত্তং মেথুনরাগেন মুখেন ছুপতি, থুল্লচ্চয’’ন্তি সামঞ্ঞেন ৰুত্তত্তা চ ধম্মক্খন্ধকে ‘‘ন চ ভিক্খৰে রত্তচিত্তেন অঙ্গজাতং ছুপিতব্বং, যো ছুপেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি (মহাৰ. ২৫২) সামঞ্ঞৰচনতো চ উদ্ধুমাতাদিভাৰমসম্পত্তায অল্লমতমনুস্সিত্থিযা চ অক্খাযিতে ৰা যেভুয্যক্খাযিতে ৰা নিমিত্তে সতি পারাজিকৰত্থুভাৰতো তত্থাপি বহি ছুপন্তস্স থুল্লচ্চযন্তি অযমত্থোপি মতামতৰিসেসং অকত্ৰা ‘‘ইত্থিযা’’তি ইমিনাৰ সামঞ্ঞৰচনেন গহেতব্বো.

২৪. নিমিত্তেনাতি অত্তনো অঙ্গজাতেন. মুখেনাতি পকতিমুখেন. নিমিত্তং ইত্থিযাতি জীৰমানকমনুস্সিত্থিযা অঙ্গজাতং. যস্মা পন কাযসংসগ্গসিক্খাপদৰিনীতৰত্থূসু মতিত্থিৰত্থুম্হি মতিত্থিযা সরীরে কাযসংসগ্গরাগেন যো ছুপতি, তস্স ‘‘অনাপত্তি ভিক্খু সঙ্ঘাদিসেসস্স, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি (পারা. ২৮১) ৰুত্তত্তা মতমনুস্সিত্থী ন গহেতব্বা. তথেৰ যক্খিৰত্থুম্হি কাযসংসগ্গরাগেন যক্খিনিযা সরীরং যেন ফুট্ঠং, তস্স ‘‘অনাপত্তি ভিক্খু সঙ্ঘাদিসেসস্স, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি ৰুত্তত্তা, ইধেৰ উপরি দুতিযসঙ্ঘাদিসেসে ‘‘পণ্ডকে যক্খিপেতীসু, তস্স থুল্লচ্চযং সিযা’’তি (ৰি. ৰি. ৩৪১) ৰক্খমানত্তা চ অমনুস্সিত্থীপি ন গহেতব্বা. তেন ৰুত্তং ‘‘জীৰমানকমনুস্সিত্থিযা অঙ্গজাত’’ন্তি. অন্তো পৰেসেতুকামতায সতি কাযসংসগ্গরাগাসম্ভৰতো ‘‘কাযসংসগ্গরাগেনা’’তি ইমিনা চ বহি ছুপিতুকামতা ৰিঞ্ঞাযতীতি ‘‘বহী’’তি অনুৰত্তনং ৰিনাপি তদত্থো লব্ভতি. গরুকন্তি সঙ্ঘাদিসেসো.

২৫. তথেৰ বহি ছুপন্তস্সাতি যোজনা, অন্তো অপ্পৰেসেত্ৰা বহিযেৰ ছুপন্তস্সাতি ৰুত্তং হোতি. উভযরাগেনাতি কাযসংসগ্গরাগেন, মেথুনরাগেন ৰা. পুরিসস্সাপীতি জীৰমানকপুরিসস্সপি. পি-সদ্দো ন কেৰলং ৰুত্তনযেন ইত্থিযা নিমিত্তং ফুসন্তস্সেৰ আপত্তি, অথ খো পুরিসস্সাপীতি দীপেতি. ‘‘নিমিত্ত’’ন্তি মুত্তকরণমেৰ ৰুচ্চতি. ‘‘জীৰমানকপুরিসস্সা’’তি অযং ৰিসেসো কুতো লব্ভতীতি চে? ‘‘কাযসংসগ্গরাগেন ৰা মেথুনরাগেন ৰা জীৰমানকপুরিসস্স ৰত্থিকোসং অপ্পৰেসেন্তো নিমিত্তেন নিমিত্তং ছুপতি, দুক্কট’’ন্তি ইতো অট্ঠকথাৰচনতো (পারা. অট্ঠ. ১.৫৯-৬০) লব্ভতি.

২৬. অচিরৰতিতরন্তানং গুন্নং পিট্ঠিং অভিরুহন্তা ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ মেথুনরাগেন অঙ্গজাতেন অঙ্গজাতং ছুপিংসূতি ইমস্মিং ৰত্থুম্হি ‘‘ন চ ভিক্খৰে রত্তচিত্তেন অঙ্গজাতং ছুপিতব্বং, যো ছুপেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি (মহাৰ. ২৫২) আগতনযং দস্সেতুমাহ ‘‘নিমিত্তেনা’’তিআদি. এত্থাপি ‘‘তথা’’তি ইমস্সানুৰত্তনতো ‘‘বহী’’তি লব্ভতি. অত্তনো নিমিত্তেন তিরচ্ছানগতিত্থিযা নিমিত্তং মেথুনরাগতো বহি ছুপন্তস্স থুল্লচ্চযং হোতীতি যোজনা.

২৭. ‘‘মেথুনরাগতো’’তি ইমিনা ব্যৰচ্ছিন্নমত্থং দস্সেতুমাহ ‘‘কাযসংসগ্গরাগেনা’’তিআদি. এত্থাপি ‘‘কাযসংসগ্গরাগেনা’’তিৰচনসামত্থিযা বহি ছুপনং ৰেদিতব্বং. নিমিত্তস্সাতি পস্সাৰমগ্গস্স. ছুপনেতি ফুসনে.

২৮. তমাৰট্টকতেতি এত্থ ‘‘তং আৰট্টকতে’’তি পদচ্ছেদো. আৰট্টকতেতি ৰিৰটে. ‘‘মুখে’’তি সম্বন্ধিসদ্দত্তা, অঞ্ঞস্স সম্বন্ধিনো চ অনিদ্দিট্ঠত্তা সুতানুলোমিকানং সুতসম্বন্ধস্সেৰ বলৰত্তা চ পুরিমানন্তরগাথায ‘‘তিরচ্ছানগতিত্থিযা মুখে’’তি কিঞ্চাপি সুতস্সেৰ সম্বন্ধো ৰিঞ্ঞাযতি, তথাপি ইমায গাথায ৰিনীতৰত্থুম্হি (পারা. ৭৩) ‘‘অঞ্ঞতরো ভিক্খু সিৰথিকং গন্ত্ৰা ছিন্নসীসং পস্সিত্ৰা ৰট্টকতে মুখে অচ্ছুপন্তং অঙ্গজাতং পৰেসেসী’’তি দস্সিতছিন্নসীসৰত্থুস্স সঙ্গহিতত্তা মনুস্সমুখমেৰ গহেতব্বং সিযা. তিরচ্ছানগতানং, পন অমনুস্সানঞ্চ মুখে তথা পৰেসো নিদ্দোসোতি ৰত্তুমসক্কুণেয্যত্তা তত্থাপি ইদমেৰ উপলক্খণন্তি পারাজিকপ্পহোনকানং সব্বেসং মুখেতি দট্ঠব্বং. তং অঙ্গজাতং. তত্থ আৰট্টকতে পারাজিকপ্পহোনকানং মুখে আকাসগতং কত্ৰা কত্থচি অফুসাপেত্ৰা নীহরন্তস্স উক্খিপন্তস্স দুক্কটন্তি যোজনা. অথ ৰা তিরচ্ছানানং আৰট্টকতে মুখেতি যোজেত্ৰা তদঞ্ঞসঙ্গহো উপলক্খণৰসেন কাতব্বো.

২৯. তথাতি ‘‘আকাসগতং কত্ৰা’’তি যথাৰুত্তপ্পকারং পরামসতি. চতূহি পস্সেহীতি সহত্থে করণৰচনং. ‘‘পস্সেহী’’তি সম্বন্ধিসদ্দত্তা ‘‘নিমিত্তস্সা’’তি সামত্থিযা লব্ভতি. ‘‘ইত্থিযা’’তি সামঞ্ঞসদ্দত্তা ‘‘সব্বস্সা’’তি পাঠসেসো. জাতিৰাচকত্তা একৰচনং. ‘‘চতূহি পস্সেহি, হেট্ঠিমত্তল’’ন্তি চ ইমেসং সম্বন্ধিপদস্স অনিদ্দেসেপি মেথুনপারাজিকাধিকারত্তা চ সন্থতচতুক্কস্স অট্ঠকথাৰসানে ইমায গাথায সঙ্গহিতস্স ইমস্স ৰিনিচ্ছযস্স পরিযোসানে ‘‘যথা চ ইত্থিনিমিত্তে ৰুত্তং, এৰং সব্বত্থ লক্খণং ৰেদিতব্ব’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ১.৬১-৬২) নিমিত্তৰিনিচ্ছযস্সাতিদেসস্স কতত্তা চ সামত্থিযেন ‘‘নিমিত্তস্সা’’তি লব্ভতি. ইদমেৰ ‘‘পৰেসেত্ৰা’’তি এতস্স আধারৰসেন গহেতব্বং. ‘‘অঙ্গজাত’’ন্তি অনুৰত্ততি.

এৰং ৰাক্যং পূরেত্ৰা ‘‘যথা আৰট্টকতে মুখে অঙ্গজাতং পৰেসেত্ৰা তমাকাসগতং কত্ৰা নীহরন্তস্স দুক্কটং, তথা সব্বস্সা ইত্থিযা নিমিত্তে পস্সাৰমগ্গসঙ্খাতে অঙ্গজাতং পৰেসেত্ৰা তস্স চতূহি পস্সেহি সহ হেট্ঠিমত্তলং চত্তারো পস্সে, হেট্ঠিমত্তলঞ্চ অচ্ছুপন্তং আকাসগতং কত্ৰা নীহরন্তস্স দুক্কট’’ন্তি যোজেত্ৰা অত্থো ৰত্তব্বো.

৩০. উপ্পাটিতোট্ঠমংসেসূতি উপ্পাটিতং ওট্ঠমংসং যেসন্তি ৰিগ্গহো. তেসু দন্তেসু. বহিনিক্খন্তকেসু ৰাতি পকতিযা ওট্ঠমংসতো বহি নিক্খমিত্ৰা ঠিতেসু ৰা দন্তেসু. ৰাযমন্তস্সাতি অঙ্গজাতেন ছুপন্তস্স.

৩১. অট্ঠিসঙ্ঘট্টনং কত্ৰাতি নিমিত্তমংসসন্নিস্সযানি অট্ঠীনি সঙ্ঘট্টেত্ৰা. মগ্গেতি অট্ঠিসঙ্ঘাতমযে মগ্গে. দুৰিধরাগতোতি মেথুনরাগেন ৰা কাযসংসগ্গরাগেন ৰা. ৰাযমন্তস্সাতি অঙ্গজাতং পৰেসেত্ৰা চারেন্তস্স.

৩২. আলিঙ্গন্তস্সাতি পরিস্সজন্তস্স. হত্থগাহাদীসু হত্থো নাম কপ্পরতো পট্ঠায যাৰ অগ্গনখা. হত্থস্স, তপ্পটিবন্ধস্স চ গহণং হত্থগ্গাহো. অৰসেসসরীরস্স, তপ্পটিবন্ধস্স চ পরামসনং পরামাসো. নিস্সন্দেহে পন ‘‘মাতুগামস্স সরীরস্স ৰা তপ্পটিবন্ধস্স ৰা হত্থেন গহণং হত্থগ্গাহো’’তি ৰুত্তং, তং অট্ঠকথায ন সমেতি. তস্মা যথাৰুত্তনযস্সেৰ অট্ঠকথাসু আগতত্তা সোযেৰ সারতো পচ্চেতব্বো. পরামসেপি ‘‘হত্থেন সরীরস্স, তপ্পটিবন্ধস্স চ পরামসন’’ন্তি যং তত্থ ৰুত্তং, তম্পি ন যুজ্জতি. অৰসেসসরীরাৰযৰেনাপি পরামসতো দুক্কটমেৰ হোতীতি. চুম্বনাদীসূতি আদি-সদ্দেন ৰেণিগ্গাহাদিং সঙ্গণ্হাতি. ‘‘অযং নযো’’তি এতেন ‘‘ইত্থিযা মেথুনরাগেন হত্থগ্গাহাদীসু দুক্কট’’ন্তি ইমমত্থং অতিদিসতি.

৩৩. মনুস্সামনুস্সেহি অঞ্ঞেসু তিরচ্ছানগতেসু হেট্ঠিমপরিচ্ছেদেন মেথুনধম্মপারাজিকৰত্থুভূতে সত্তে দস্সেতুমাহ ‘‘অপদে’’তিআদি. ‘‘অপদে, দ্ৰিপদে, চতুপ্পদে’’তি ইমেহি ৰিসেসনেহি ৰিসেসিতব্বং ‘‘সত্তনিকাযে’’তি ইদং ৰত্তব্বং. অপদে সত্তনিকাযে. অহযোতি থলচরেসু উক্কট্ঠপরিচ্ছেদতো হত্থিগিলনকে অজগরে উপাদায হেট্ঠিমপরিচ্ছেদেন নাগা চ. মচ্ছাতি জলজেসু উপরিমকোটিযা পঞ্চসতযোজনিকানি তিমিরপিঙ্গলাদিমচ্ছে উপাদায হেট্ঠিমন্ততো পাঠীনপাৰুসাদযো মচ্ছা চ. দ্ৰিপদে সত্তনিকাযে. কপোতাতি উপরিমকোটিযা গরুল়ে উপাদায হেট্ঠিমন্ততো কপোতাকপোতপক্খী চ. পারাৰতাতি কেচি. চতুপ্পদে সত্তনিকাযে. গোধাতি উপরিমকোটিযা হত্থিং উপাদায হেট্ঠিমন্ততো গোধা চাতি ইমে সত্তা. হেট্ঠাতি হেট্ঠিমপরিচ্ছেদতো. পারাজিকস্সৰত্থূতি মেথুনধম্মপারাজিকস্স ৰত্থূনীতি পাঠসেসো.

৩৪. সেৰেতুকামতা মেথুনসেৰায তণ্হা, তায মেথুনরাগসঙ্খাতায সম্পযুত্তং চিত্তং সেৰেতুকামতাচিত্তং. মগ্গেতি ৰচ্চমগ্গাদীনং অঞ্ঞতরে মগ্গে. মগ্গস্স অত্তনো মুত্তকরণস্স পৰেসনং. পব্বজ্জায, পাতিমোক্খসংৰরসীলস্স ৰা অন্তে ৰিনাসে ভৰোতি অন্তিমো, পারাজিকাপন্নো পুগ্গলো, তস্স ৰত্থু অন্তিমভাৰস্স কারণত্তা পারাজিকাপত্তি অন্তিমৰত্থূতি ৰুচ্চতি, তদেৰ পঠমং চতুন্নং পারাজিকানং আদিম্হি দেসিতত্তা পঠমন্তিমৰত্থু, তস্স পঠমন্তিমৰত্থুনো, পঠমপারাজিকস্সাতি ৰুত্তং হোতি.

৩৫. সামন্তা আপত্তিসমীপে ভৰং সামন্তং, পারাজিকাপত্তিযা সমীপে পুব্বভাগে ভৰন্তি অত্থো. সেসানং পন তিণ্ণম্পীতি অৰসেসানং অদিন্নাদানাদীনং তিণ্ণং পারাজিকধম্মানং. থুল্লচ্চযং সামন্তমিতি উদীরিতন্তি সম্বন্ধো. কথমুদীরিতং? ‘‘ফন্দাপেতি, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি (পারা. ৯৪) দুতিযে, ‘‘মনুস্সং উদ্দিস্স ওপাতং খণতি, পতিত্ৰা দুক্খৰেদনং উপ্পাদেতি, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি, ততিযে, ‘‘পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি পারাজিকস্স, অপ্পটিৰিজানন্তস্স আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি (পারা. ২১৫) চতুত্থে সমুদীরিতং.

এত্থ চ চতুত্থপারাজিকস্স থুল্লচ্চযাপত্তিযা সামন্তাপত্তিভাৰো যস্স উত্তরিমনুস্সধম্মং সমুল্লপতি, সো যাৰ ন পটিৰিজানাতি, তাৰ সমুল্লপনপচ্চযা থুল্লচ্চযাপত্তিসম্ভাৰে, সমুল্লপিতে তস্মিং সমুল্লপিতমত্থে পটিৰিজানন্তে পারাজিকাপত্তিসম্ভাৰে চ যুজ্জতি. সো চ ‘‘অপ্পটিৰিজানন্তস্স ৰুত্তে থুল্লচ্চয’’ন্তি ইমিনাৰ সঙ্গহিতোতি দট্ঠব্বং.

৩৬. অজানন্তস্স ৰাতূপত্থদ্ধং অঙ্গজাতং দিস্ৰা অত্তনো রুচিযা ৰীতিক্কমং কত্ৰা মাতুগামেসু গচ্ছন্তেসু অজানমানস্স, মহাৰনে দিৰা নিদ্দুপগতভিক্খুনো ৰিয পরেহি কিরিযমানং অজানন্তস্সাতি ৰুত্তং হোতি. তথেৰাতি ইমিনা ‘‘অনাপত্তীতি ঞাতব্ব’’ন্তি ইদমাকড্ঢতি. অস্সাদিযন্তস্সাতি ভিক্খুপচ্চত্থিকেসু অভিভৰিত্ৰা ৰীতিক্কমং করোন্তেসু চ কারাপেন্তেসু চ, সপ্পমুখং পৰিট্ঠকালে ৰিয উত্তসিত্ৰা অনধিৰাসেন্তস্স চ, মহাৰনে দিৰাৰিহারোপগতভিক্খুনো ৰিয পরোপক্কমং ঞত্ৰাপি কাযে আদিত্তঅগ্গিনা ৰিয উত্তসিত্ৰা অনধিৰাসেন্তস্সাতি অত্থো. ‘‘অজানন্তস্সা’’তি এত্থ অপি-সদ্দো যোজেতব্বো. বুদ্ধসাসনে খীরসাগরসলিলনিম্মলে সব্বপঠমং পাতুভূতত্তা আদি চ তং ৰীতিক্কমসঙ্খাতং কম্মঞ্চাতি আদিকম্মং, তং এতস্স অত্থীতি আদিকম্মী, এত্থ সুদিন্নো ভিক্খু, তস্স আদিকম্মিনোতি গহেতব্বো. উপরিপি ইমেসং পদানং আগতাগতট্ঠানে ইমিনাৰ নযেন অত্থো ৰেদিতব্বো. ইধ চ উপরি সব্বসিক্খাপদেসু চ নিদানাদিৰসেন সত্তরসৰিধো সাধারণৰিনিচ্ছযো পকিণ্ণকে সঙ্খেপতো, উত্তরে ৰিত্থারতো চ আৰি ভৰিস্সতি. তস্মা এত্থ ন দস্সিতোতি ৰেদিতব্বং.

৩৭-৩৮. ৰিনযেতি ৰিনযপিটকে. অনযূপরমেতি নেতি পাপেতি সীলসম্পদং সমাধিসম্পদং পঞ্ঞাসম্পদঞ্চাতি নযো, কাযৰচীদ্ৰারেহি অৰীতিক্কমসঙ্খাতো সংৰরো, তপ্পটিপক্খো অসংৰরো অনযো নাম, তস্স উপরমো নিৰত্তি এত্থাতি অনযূপরমো, ৰিনযো, তত্থ অনযূপরমে ৰিনযে.

ততো এৰ পরমে উক্কট্ঠে. অনযস্স ৰা উপরমে নিৰত্তনে পরমে উক্কট্ঠেতি গহেতব্বং. পরা উত্তমা মা সাসনসিরী এত্থাতি পরমো, ৰিনযোতি এৰম্পি গহেতব্বং. ‘‘ৰিনযো নাম সাসনস্স আযূ’’তি (দী. নি. অট্ঠ. ১.পঠমসঙ্গীতিকথা; পারা. অট্ঠ. ১.পঠমসঙ্গীতিকথা; খু. পা. অট্ঠ. ৫.মহাসঙ্গীতিকথা; থেরগা. অট্ঠ. ১.২৫১) ৰচনতো উত্তমসাসনসম্পত্তিযুত্তেতি অত্থো.

সুজনস্সাতি সোভণো জনো সুজনো, সিক্খাকামো অধিসীলসিক্খায সোভমানো পিযসীলো কুলপুত্তো, তস্স নযনে নযনূপমে ৰিনযেতি সম্বন্ধো. অনযূপরমত্তা, পরমত্তা চ সুজনস্স কুলপুত্তস্স নযনে নযনূপমে. সুখানযনেতি লোকিযলোকুত্তরভেদং সুখং আনেতীতি সুখানযনং, তস্মিং. ইদঞ্চ ‘‘নযনে’’তি এতস্স ৰিসেসনং.

এতং ৰিসেসনং কিমত্থন্তি চে? উপমাভাৰেন গহিতপকতিনযনতো ইধ সম্ভৰন্তং ৰিসেসং দস্সেতুন্তি ৰেদিতব্বং. কতরো সো ৰিসেসোতি চে? পকতিনযনং রাগদোসাদিকিলেসূপনিস্সযো হুত্ৰা দিট্ঠধম্মিকসম্পরাযিকদুক্খস্স চ পচ্চযো হোতি. ইদং পন ৰিনযনযনং ইমস্স কুলপুত্তস্স এৰং অহুত্ৰা একংসেন মোক্খাৰহনসুখস্সেৰ পচ্চযো হোতীতি ইমস্স ৰিসেসস্স দস্সনত্থং. যথা ৰিনযমৰিরাধেত্ৰা পটিপজ্জনেন সিজ্ঝনকসীলসংৰরমূলকঅৰিপ্পটিসারাদিঅনুপাদিসেসপরিনিব্বানাৰসা- নফলসম্পত্তিৰসেন উপ্পজ্জনকলোকিযলোকুত্তরসুখাৰহনে ৰিনযেতি ৰুত্তং হোতি.

পধানরতোতি এত্থ ‘‘অপী’’তি পাঠসেসো. পধানে ৰিনযাভিযোগে রতোপি, ৰিনযে অজ্ঝাযনসৰনচিন্তনাদিৰসেন ৰাযমন্তোপীতি অত্থো. অথ ৰা ‘‘ৰিরাগো সেট্ঠো ধম্মান’’ন্তি (ধ. প. ২৭৩; নেত্তি. ১৭০; কথা. ৮৭২) ৰচনতো পধানং নিব্বানং, তস্মিং রতোতি অত্থো. সারমতেতি ‘‘সার’’ন্তি অধিমতে. অথ ৰা সারং অফেগ্গুমতং মহাৰিহারৰাসীনং আচরিযমতং এত্থাতি ‘‘সারমতো’’তি ৰিনযৰিনিচ্ছযো ৰুত্তো, তস্মিং. ইধাতি ইমস্মিং ৰিনযৰিনিচ্ছযে. রতোতি অচ্চন্তাভিরতো. ‘‘ন রতো’’তি এত্থ ন-কারং ‘‘রমতে’’তি ওসানপদেন যোজেত্ৰা যো পন ন রমতেতি সম্বন্ধো.

থেরনৰমজ্ঝিমভিক্খুভিক্খুনীনং অন্তরে যো পন পুগ্গলো নিচ্চপরিৰত্তনসৰনানুস্সরণচিন্তনৰসেন ন রমতে ন কীল়তি, সো পুগ্গলো ৰিনযে পধানরতোপি ৰিনযপিটকে অজ্ঝযনসৰনাদিৰসেন যুত্তপযুত্তোপি পটু হোতি কিং, ন হোতেৰাতি দস্সেতি. ৰিনযপিটকে পাটৰমাকঙ্খন্তেহি পঠমং তাৰেত্থ সক্কচ্চং অভিযোগো কাতব্বোতি অধিপ্পাযো.

ইমমেৰত্থং আনিসংসপারংপরিযপযোজনেন সহ দস্সেতুমাহ ‘‘ইম’’ন্তিআদি. ইমন্তি ৰুচ্চমানং ৰিনযৰিনিচ্ছযং, ‘‘অৰেদী’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. ‘‘যো’’তি পাঠসেসো. যো কুলপুত্তো সতিসম্পজঞ্ঞসদ্ধাসম্পন্নো ইমং ৰিনযৰিনিচ্ছযং সম্মা অৰেদি অঞ্ঞাসি. কিং ভূতন্তি আহ ‘‘হিতৰিভাৰন’’ন্তি. লোকিযলোকুত্তরসম্পত্তিযা মূলসাধনত্তা সীলমিধ হিতং নাম, তং ৰিভাৰেতি পকাসেতীতি হিতৰিভাৰনোতি ৰিগ্গহো. ‘‘সীলে পতিট্ঠায…পে… ৰিজটযে জট’’ন্তি (সং. নি. ১.২৩, ১৯২; মি. প. ২.১.৯) ৰুত্তত্তা সব্বকিলেসজটাৰিজটনলোকুত্তরঞাণস্স পদট্ঠানসোপচারসাভিঞ্ঞারূপারূপঅট্ঠসমাধীনং পদট্ঠানতায সব্বলোকিযলোকুত্তরগুণসম্পদানং মূলভূতেসু চতুপারিসুদ্ধিসীলেসু পধানং পাতিমোক্খসংৰরসীলং, তপ্পকাসকত্তা অযং ৰিনযৰিনিচ্ছযো ‘‘হিতৰিভাৰনো’’তি ৰুত্তো.

ভাৰনন্তি ভাৰীযতি পুনপ্পুনং চেতসি নিৰেসীযতীতি ভাৰনো, ভাৰনীযোতি ৰুত্তং হোতি. হিতৰিভাৰকত্তাযেৰ হিতত্থীহি পুনপ্পুনং চিত্তে ৰাসেতব্বোতি ৰুত্তং হোতি, তং এৰংৰিধং ৰিনযৰিনিচ্ছযং. সুরসম্ভৰন্তি রসীযতি অস্সাদীযতীতি রসো, সদ্দরসো অত্থরসো করুণাদিরসো ৰিমুত্তিরসো চ, সোভণো রসো এতস্সাতি সুরসো, ৰিনযৰিনিচ্ছযো, তং সুরসং. ভৰং ভৰন্তং, সন্তন্তি ৰুত্তং হোতি, সুরসং সমানং, সুরসং ভূতন্তি অত্থো. কিং ৰুত্তং হোতি? ‘‘সিলেসো পসাদো সমতা মধুরতা সুখুমালতা অত্থব্যত্তি উদারতা ওজো কন্তি সমাধী’’তি এৰং ৰুত্তেহি কৰিজনেহি অস্সাদেতব্বসিলেসাদিদসৰিধসদ্দজীৰিতগুণসঙ্খাতসদ্দরসসম্পত্তীহি চ সভাৰাখ্যানং উপমা রূপকং দীপকং আৰুত্তীতি এৰমাদিক্কমনিদ্দিট্ঠপঞ্চতিংসঅত্থালঙ্কারেসু অনুরূপসভাৰাখ্যানাদিপ্পধানঅত্থালঙ্কারসঙ্খাতঅত্থরসসম্পত্তীহি চ যথাসম্ভৰং পকাসিতব্বকরুণারসঅব্ভুতরসসন্তরসাদীহি চ যুত্তত্তা সুরসং ইমং ৰিনযৰিনিচ্ছযন্তি ৰুত্তং হোতি.

অথ ৰা ইমিনা পকরণেন পধানতো ৰিধীযমানপাতিমোক্খসংৰরসীলস্স একন্তেন সমাধিসংৰত্তনিকত্তা সমাধিস্স চ পঞ্ঞায পদট্ঠানত্তা পঞ্ঞায চ নিব্বানপাপনতো মূলকারণং হুত্ৰা কমেন নিব্বানামতফলরসসম্পদাযকং ইমং ৰিনযৰিনিচ্ছযং পরমস্সাদনীযরূপেন ধিতিৰিমুত্তিরসেন সুরসভূতন্তি ৰুত্তং হোতীতি চ ৰেদিতব্বং. সম্ভৰন্তি এত্থ সং ৰুচ্চতি সুখং কাযিকং চেতসিকঞ্চ, তং ভৰতি এতস্মাতি সম্ভৰো, ৰিনযৰিনিচ্ছযো, তং, কাযচিত্তসুখানং মূলকারণভূতং, ৰুত্তনযেন সুরসত্তা চ যথাৰুত্তরসসম্পদসারমহুস্সৰেন সম্ভূতমানসিকসুখস্স, তংসমুট্ঠানরূপনিস্সযকাযিকসুখস্স চ পভৰভূতন্তি অত্থো. এত্তাৰতা ইমস্স ৰিনযৰিনিচ্ছযস্স সম্মা ৰিঞ্ঞাতব্বতায কারণং দস্সিতং হোতি.

এৰং নানাগুণরতনাকরং ইমং ৰিনযৰিনিচ্ছযং সম্পজানন্তো সো কুলপুত্তো কিং হোতীতি চে? পালিনা উপালিনা সমো ভৰতি. পালিনাতি সাসনং পালেতীতি ‘‘পালো’’তি ৰিনযো ৰুচ্চতি, ৰুত্তঞ্হি ‘‘ৰিনযো নাম সাসনস্স আযূ’’তি (দী. নি. অট্ঠ. ১.পঠমসঙ্গীতিকথা; পারা. অট্ঠ. ১.পঠমসঙ্গীতিকথা; খু. পা. অট্ঠ. ৫.মহাসঙ্গীতিকথা; থেরগা. অট্ঠ. ১.২৫১) সো অস্স অত্থীতি পালী, পরিযত্তিপটিপত্তিপটিৰেধৰসেন তিৰিধসাসনস্স জীৰিতভূতৰিনযপঞ্ঞত্তিসঙ্খাতসাসনধরত্তা ‘‘পালী’’তি লদ্ধনামেন উপালিনা, ‘‘এতদগ্গং ভিক্খৰে মম সাৰকানং ভিক্খূনং ৰিনযধরানং যদিদং উপালী’’তি (অ. নি. ১.২১৯, ২২৮) চতুপরিসমজ্ঝে নিসিন্নেন সদ্ধম্মৰরচক্কৰত্তিনা সম্মাসম্বুদ্ধেন মুখপদুমং ৰিকাসেত্ৰা পকাসিতএতদগ্গট্ঠানেন ৰিসেসতো সাযনরক্খনকভাৰেন পটিলদ্ধপালীতিনামধেয্যেন উপালিমহাথেরেন সমো হোতীতি ৰুত্তং হোতি.

কস্মিং ৰিসযে সমো ভৰতীতি চে? সাসনে. সাসনেতি যথাৰুত্তে তিৰিধে সাসনে, তত্রাপি থাৰরজঙ্গমসকলৰত্থুৰিত্থারাধরমণ্ডলসদিসে পটিপত্তিপটিৰেধদ্ৰযধারে পরিযত্তিসাসনে, তত্থাপি ৰিনযকথাধিকারত্তা লব্ভমানে ৰিনযপিটকসঙ্খাতপরিযত্তিসাসনেকদেসে সমো ভৰতীতি অত্থো.

কিংভূতে সাসনে? মারবলিসাসনে. মারস্স বলি মারবলি, মারগোচরো, তস্স সাসনং হিংসকং মারবলিসাসনং, তস্মিং. খন্ধাদীসু পঞ্চসু মারেসু পধানভূতকামরাগাদিপভৰকিলেসমারস্স গোচরভাৰেন বলিসঙ্খাতইত্থিসরীরাদিনিস্সযফোট্ঠব্বাদিৰিসযস্স পরিচ্চজাপনত্থং ‘‘যো পন ভিক্খু…পে… অসংৰাসো’’তিআদিনা (পারা. ৪৪) নযেন ৰুত্তত্তা তস্স মারবলিস্স হিংসকং হোতীতি মারবলিসাসননামধেয্যৰিনযপঞ্ঞত্তিসঙ্খাতসাসনেতি অত্থো.

অথ ৰা ‘‘বল়িসেনপি জালেন, হত্থেন কুমিনেন ৰা’’তি উদকট্ঠকথায ৰক্খমানত্তা বল়িস-সদ্দেন মচ্ছমারণকণ্টকমাহ, তং মারস্স বল়িসং অসতি খিপতি ৰজ্জেতীতি মারবল়িসাসনং, তস্মিং, ‘‘সমন্তপাসো মারস্সা’’তি ৰুত্তত্তা সংসারসাগরে পরিৰত্তমানকসংকিলেসদাসপুথুজ্জনসঙ্খাতমচ্ছে গণ্হিতুং মারমহাকেৰট্টেন পক্খিত্তবল়িসসঙ্খাতইত্থিরূপসদ্দাদিপঞ্চকামগুণা- মিসাৰুতকামরাগাদিকিলেসমহাবল়িসং তদঙ্গপ্পহানৰীতিক্কমপ্পহানাদিৰসেন পজহন্তে ৰিনযপঞ্ঞত্তিসঙ্খাতে সাসনেতি অধিপ্পাযো.

এত্থ চ সারমতে ইধ ইমস্মিং ৰিনযৰিনিচ্ছযে যো পন ন রমতে, সো পুগ্গলো অনযূপরমে ততো এৰ পরমে উত্তমে সুজনস্স সুখানযনে নযনে নযনুপমে ৰিনযে রতো অভিরতো পধানরতোপি ৰিনযে অজ্ঝাযনাদীসু যোগমাপজ্জন্তোপি পটু হোতি পটুতরো হোতি কিং, ন হোতেৰ. তস্মা ৰিনযে পাটৰত্থিনা এত্থেৰ সক্কচ্চাভিযোগো কাতব্বোতি সঙ্খেপতো সাধিপ্পাযা অত্থযোজনা ৰেদিতব্বা. অথ ৰা পধানে চতুব্বিধে সম্মপ্পধানে ৰীরিযে রতো অভিরতো যো পন নরো সারমতে ইধ ইমস্মিং ৰিনযৰিনিচ্ছযে যতো রমতে, অতো তস্মা সো অনযূপরমে সুজনস্স সুখানযনে ৰিনযে পটু হোতি কুসলো হোতীতি যোজনাতি নো খন্তি.

হিতৰিভাৰনং হিতপ্পকাসকং ভাৰনং ভাৰনীযং আসেৰিতব্বং সুরসম্ভৰং সুরসং সমানং সুরসং ভূতং সম্ভৰং সুখহেতুকং ইমং ৰিনযৰিনিচ্ছযং যো অৰেদি অঞ্ঞাসি, সো পুগ্গলো মারবল়িসাসনে মারৰিসযপ্পহানকরে, অথ ৰা মারবল়িসস্স মারস্স ৰত্থুকামামিসাৰুতকিলেসকামবল়িসস্স অসনে ৰজ্জমানে সাসনে তিৰিধেপি জিনসাসনে, তত্থাপি পটিপত্তিপটিৰেধানং পতিট্ঠানভূতে পরিযত্তিসাসনে, তত্রাপি সকলসাসনস্স জীৰিতসমানে ৰিনযপঞ্ঞত্তিসঙ্খাতপরিযত্তিসাসনেকদেসে পালিনা ৰিনযপরিযত্তিযং এতদগ্গে ঠপনেন সাসনপালনে তংমূলভাৰতো পালসঙ্খাতৰিনযপরিযত্তিযা পসত্থতরেন উপালিনা উপালিমহাথেরেন সমো ভৰতীতি যোজনা.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা

ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

পঠমপারাজিককথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

দুতিযপারাজিককথাৰণ্ণনা

৩৯. ইদানি দুতিযং পারাজিকৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘আদিযন্তো’’তিআদি. তত্থ ‘‘থেয্যচিত্তেনা’’তি পাঠসেসো. সো চ পচ্চত্তেকৰচনন্তেহি সব্বপদেহি যোজেতব্বো, থেয্যচিত্তেন আদিযন্তো পরাজিতোতি সম্বন্ধো. পরসন্তকং আরামাদিং অভিযুঞ্জিত্ৰা সামিকং পরাজেত্ৰা থেয্যচিত্তেন গণ্হন্তো তদত্থায কতে পুব্বপযোগে দুক্কটং, সামিকস্স ৰিমতুপ্পাদনে থুল্লচ্চযঞ্চ আপজ্জিত্ৰা তস্স চ অত্তনো চ ধুরনিক্খেপেন পাতিমোক্খসংৰরসীলসম্পত্তিযা অদাযাদো হুত্ৰা পরাজিতো হোতীতি ৰুত্তং হোতি.

‘‘তথা’’তি চ ‘‘অপী’’তি চ ‘‘পরাজিতো’’তি চ ‘‘থেয্যচিত্তেনা’’তি ইমিনা সহ একতো কত্ৰা ‘‘হরন্তো’’তিআদীহি চতূহিপি পদেহি যোজেতব্বং. থেয্যচিত্তেন হরন্তোপি তথা পরাজিতোতি যোজনা সীসাদীহি পরসন্তকং ভণ্ডং হরন্তো থেয্যচিত্তেন ভণ্ডস্স আমসনে দুক্কটঞ্চ ফন্দাপনে থুল্লচ্চযঞ্চ আপজ্জিত্ৰা সীসতো খন্ধোহরণাদিপযোগং করোন্তোপি তথা পরাজিতো হোতীতি অত্থো.

থেয্যচিত্তেন অৰহরন্তোপি তথা পরাজিতোতি যোজনা. অযং পনেত্থ অত্থো – অঞ্ঞেহি সঙ্গোপনাদিং সন্ধায অত্তনি উপনিক্খিত্তভণ্ডং ‘‘দেহি মে ভণ্ড’’ন্তি চোদিযমানো ‘‘ন মযা গহিত’’ন্তিআদিনা মুসা ৰত্ৰা থেয্যচিত্তেন গণ্হন্তোপি তস্স ৰিমতুপ্পাদনে থুল্লচ্চযমাপজ্জিত্ৰা তথেৰ ধুরনিক্খেপেন পরাজিতো হোতীতি. ‘‘নাহং অগ্গহেসি’’ন্তিআদিনা অৰজানিত্ৰা পটিক্খিপিত্ৰা হরন্তো ‘‘অৰহরন্তো’’তি ৰুত্তো.

থেয্যচিত্তেন ইরিযাপথং ৰিকোপেন্তোপি তথা পরাজিতোতি যোজনা. যং পন অঞ্ঞেসং ভণ্ডহরণকমনুস্সাদীনমঞ্ঞতরং ‘‘তেন ভণ্ডেন সহ গণ্হামী’’তি ভণ্ডং হরন্তং থেয্যচিত্তেন নিৰারেত্ৰা অত্তনা ইচ্ছিতদিসাভিমুখং কত্ৰা তস্স পকতিইরিযাপথং ৰিকোপেন্তোপি পঠমপাদুদ্ধারেন থুল্লচ্চযমাপজ্জিত্ৰা দুতিযপদৰারাতিক্কমেন তথেৰ পরাজিতো হোতীতি অত্থো.

থেয্যচিত্তেন ঠানা চাৰেন্তোপি তথা পরাজিতোতি যোজনা. থলাদীসু ঠিতং ভণ্ডং থেয্যচিত্তেন অৰহরিতুকামতায ঠিতট্ঠানতো অপনেন্তোপি দুতিযপরিযেসনাদীসু আমসনাৰসানেসু সব্বেসুপি পযোগেসু দুক্কটানি চ ফন্দাপনে থুল্লচ্চযঞ্চ আপজ্জিত্ৰা উপরি ৰক্খমানপ্পকারেসু ৰিয ঠিতট্ঠানতো কেসগ্গমত্তম্পি অপনেন্তো তথেৰ পরাজিতো হোতীতি অত্থো.

এৰমেতায গাথায ‘‘আদিযেয্য হরেয্য অৰহরেয্য ইরিযাপথং ৰিকোপেয্য ঠানাচাৰেয্য সঙ্কেতং ৰীতিনামেয্যা’’তি (পারা. ৯২) পদভাজনাগতেসু ছসু পদেসু আদো পঞ্চ পদানি সঙ্গহেত্ৰা ছট্ঠং পদং কস্মা ন সঙ্গহিতন্তি চে? অযং গাথা ন তংপদভাজনং দস্সেতুং ৰুত্তা, অথ খো তেসং পদানং ৰিনিচ্ছযং সন্ধায অট্ঠকথাসু (পারা. অট্ঠ. ১.৯২) ৰুত্তপঞ্চৰীসতিঅৰহারে দস্সেতুং তদৰযৰভূতপঞ্চপঞ্চকানি দস্সেতুকামেন ৰুত্তা, তস্মা এত্থ ছট্ঠং পদং ন ৰুত্তন্তি দট্ঠব্বং. অথ ৰা ৰক্খমানে ততিযপঞ্চকে নিস্সগ্গিযাৰহারপদেন, পঞ্চমপঞ্চকে পরিকপ্পাৰহারপদেন চ সঙ্গয্হমানত্তা এত্থ নানেকভণ্ডপঞ্চকদ্ৰযং অসঙ্করতো দস্সেতুং ছট্ঠং পদং ন গহিতন্তি ৰেদিতব্বং.

৪০. ইমস্মিং অদিন্নাদানপারাজিকে ৰত্থুম্হি ওতিণ্ণে কত্তব্বৰিনিচ্ছযস্স পঞ্চৰীসতিঅৰহারানং অঙ্গানি হোন্তি, তে চ নানাভণ্ডপঞ্চকং একভণ্ডপঞ্চকং সাহত্থিকপঞ্চকং পুব্বপযোগপঞ্চকং থেয্যাৰহারপঞ্চকন্তি নিদ্দিট্ঠা পঞ্চপঞ্চকভেদা, তত্থ ইমায গাথায নানেকভণ্ডপঞ্চকদ্ৰযপ্পভেদে দস অৰহারে সঙ্গহেত্ৰা অৰসেসপঞ্চকত্তযং দস্সেতুং ‘‘তত্থা’’তি আরদ্ধং. তত্থ তত্থাতি তিস্সং গাথাযং. নানেকভণ্ডানন্তি নানা, একো চ ভণ্ডো যেসন্তি ৰিগ্গহো. সৰিঞ্ঞাণকঅৰিঞ্ঞাণকভণ্ডৰসেন নানাভণ্ডপঞ্চকঞ্চ সৰিঞ্ঞাণকভণ্ডৰসেনেৰ একভণ্ডপঞ্চকঞ্চ ৰেদিতব্বং. পঞ্চ পরিমাণা যেসন্তে পঞ্চকা, তেসং. অৰহারাতি অৰহরণানি, চোরকম্মানীতি ৰুত্তং হোতি. এতেতি অনন্তরগাথায ‘‘আদিযন্তো’’তিআদিনা নিদ্দিট্ঠা আদিযন্তাদযো. পটিপত্তিসন্তানে ৰিসেসং ৰিনিচ্ছযং ভাৰেতি উপ্পাদেতীতি ৰিভাৰী, ৰিনযধরো, তেন ৰিভাৰিনা. ৰিঞ্ঞাতব্বাতি পরেসং আরামাদিসৰিঞ্ঞাণকৰত্থূনি ৰা দাসমযূরাদিং কেৰলং সৰিঞ্ঞাণকৰত্থুমত্তং ৰা অৰহরিতুং কতা যথাৰুত্তসরূপা আদিযনাদযো ঠানাচাৰনপরিযোসানা পঞ্চ অৰহারা যথাৰুত্তনানাভণ্ডএকভণ্ডৰিসযা হুত্ৰা পৰত্তন্তীতি নানাভণ্ডপঞ্চকং একভণ্ডপঞ্চকন্তি দস অৰহারা ভৰন্তীতি ৰিনযধরেন ওতিণ্ণস্স ৰত্থুনো ৰিনিচ্ছযোপকারকত্তা তথতো ঞাতব্বাতি অত্থো.

৪১. এৰং পঞ্চৰীসতি অৰহারে দস্সেতুং ৰত্তব্বেসু পঞ্চসু পঞ্চকেসু নানেকভণ্ডপঞ্চকানি দ্ৰে দস্সেত্ৰা ইদানি অৰসেসপঞ্চকত্তযং দস্সেতুমাহ ‘‘সাহত্থা’’তিআদি. তত্থ সাহত্থোতি সকো হত্থো, তেন নিব্বত্তো, তস্স ৰা সম্বন্ধীতি সাহত্থো, অৰহারো, চোরেন সহত্থা কতো অৰহারোতি অত্থো. আণত্তিকো চেৰাতি আণত্তিযা নিব্বত্তো আণত্তিকো, অৰহারো, চোরস্স ‘‘ইমং নাম ভণ্ডং গণ্হা’’তি যস্স কস্সচি আণাপনেন সিদ্ধো অৰহারো চ. নিস্সগ্গোতি নিস্সজ্জনং নিস্সগ্গো, অৰহারো, সুঙ্কঘাতট্ঠানে, পরিকপ্পিতোকাসে ৰা ঠত্ৰা ভণ্ডস্স বহি পাতনন্তি ৰুত্তং হোতি.

অত্থসাধকোতি পারাজিকাপত্তিসঙ্খাতং অত্থং সাধেতীতি অত্থসাধকো, সো অৰহারো চ যথাণত্তিকং অৰিরাধেত্ৰা একংসেন অৰহরন্তস্স ‘‘অসুকস্স ভণ্ডং অৰহরা’’তি অৰিসেসেন ৰা অৰহরিতব্বৰত্থুৰিসেসো গহণকালো গহণদেসো গহণাকারো চাতি এৰমাদিৰিসেসানমঞ্ঞতরেন ৰিসেসেত্ৰা ৰা আণাপনঞ্চ একংসেন পাদগ্ঘনকতেলপিৰনকং উপাহনাদিকিঞ্চিৰত্থুং তেলভাজনাদীসু পাতনাদিপ্পযোগো চাতি এৰমাদিপ্পযোগো চ কিরিযাসিদ্ধিযা পুরেতরমেৰ পারাজিকসঙ্খাতস্স অত্থস্স সাধনতো অত্থসাধকো অৰহারো চাতি ৰুত্তং হোতি.

ধুরনিক্খেপনঞ্চাতি ধুরস্স নিক্খেপনং ধুরনিক্খেপনং, তঞ্চ অৰহারো, পরসন্তকানং আরামাদীনং অভিযোগৰিসযে চ উপনিক্খিত্তস্স ভণ্ডাদিনো ৰিসযে চ চোরস্স সামিনো ৰিস্সজ্জনে চ সামিনো চ, যদা কদাচি যথাকথঞ্চি গণ্হিস্সামীতি গহণে নিরুস্সাহভাৰসঙ্খাতো ধুরনিক্খেপাৰহারো চাতি ৰুত্তং হোতি. ইতি ইদং ধুরনিক্খেপনঞ্চ যথাৰুত্তপ্পকারং সাহত্থাদিচতুক্কঞ্চ পঞ্চন্নং অৰহারানং সমূহো পঞ্চকং, সাহত্থাদিপঞ্চকং ‘‘সাহত্থপঞ্চক’’ন্তি ৰুচ্চতি. আদি-সদ্দো লুত্তনিদ্দিট্ঠোতি ৰেদিতব্বং.

৪২. পুব্বসহপযোগা চাতি এত্থ ‘‘পুব্বপযোগো সহপযোগো’’তি পযোগ-সদ্দো পচ্চেকং যোজেতব্বো. ‘‘আণত্তিৰসেন পুব্বপযোগো ৰেদিতব্বো’’তি অট্ঠকথাৰচনতো (পারা. অট্ঠ. ১.৯২) যথাণত্তিকমৰিরাধেত্ৰা গণ্হতো ‘‘অসুকস্স ইত্থন্নামং ভণ্ডং অৰহরা’’তি আণাপনং পুব্বপযোগো নাম অৰহারো. কাযেন, ৰাচায ৰা পযুজ্জনং আণাপনং পযোগো, আণত্তস্স ভণ্ডগ্গহণতো পুব্বত্তা পুব্বো চ সো পযোগো চাতি পুব্বপযোগো অৰহারোতি দট্ঠব্বং. ‘‘ঠানাচাৰনৰসেন সহপযোগো ৰেদিতব্বো’’তি অট্ঠকথাৰচনস্স উপলক্খণপদত্তা ঠানাচাৰনঞ্চ পরাযত্তভূমিগহণে খীলসঙ্কমনাদিকঞ্চ সহপযোগো অৰহারোতি ৰেদিতব্বো.

সংৰিদাহরণন্তি বহূহি একতো হুত্ৰা ‘‘ইদং নাম ভণ্ডং অৰহরিস্সামা’’তি সংৰিদহিত্ৰা সব্বেহি, একতো ৰা সব্বেসং অনুমতিযা একেন ৰা গন্ত্ৰা পরসন্তকস্স থেয্যচিত্তেন হরণসঙ্খাতো সংৰিদাৰহারো চ. সমং একী হুত্ৰা ৰিসুং একেনাপি থেয্যচিত্তেন পাদে ৰা পাদারহে ৰা গহিতে কতমন্তনানং সব্বেসম্পি পারাজিকং হোতীতি দট্ঠব্বং. সংৰিদহিত্ৰা মন্তেত্ৰা অৰহরণং সংৰিদাহরণং. নিরুত্তিনযেন সদ্দসিদ্ধি ৰেদিতব্বা. ‘‘সংৰিদাহরণ’’ন্তি ‘‘সংৰিদাৰহারো’’তি ইমস্স ৰেৰচনং. ‘‘সম্বহুলা সংৰিদহিত্ৰা একো ভণ্ডং অৰহরতি, আপত্তি সব্বেসং পারাজিকস্সা’’তি (পারা. ১১৮) ৰচনতো এৰং সহকতমন্তনেসু একেনাপি থেয্যচিত্তেন পাদে ৰা পাদারহে ৰা গহিতে কতমন্তনানং সব্বেসং পারাজিকং হোতীতি দট্ঠব্বং.

সঙ্কেতকম্মন্তি পুব্বণ্হাদিকালপরিচ্ছেদেন সঞ্জাননং সঙ্কেতো, তেন কতং কম্মং অৰহরণং সঙ্কেতকম্মং নাম. তং পন পুরেভত্তাদীসু কঞ্চি কালং পরিচ্ছিন্দিত্ৰা ‘‘ইমস্মিং কালে ইত্থন্নামং ভণ্ডং অৰহরা’’তি ৰুত্তে তস্মিংযেৰ কালে তংযেৰ যথাৰুত্তং ভণ্ডং অৰহরতি চে, সঙ্কেতকারকস্স সঙ্কেতক্খণেযেৰ পারাজিকন্তি সঙ্খেপতো ৰেদিতব্বং.

নেমিত্তন্তি পরভণ্ডাৰহারস্স হেতুত্তা অক্খিনিখণনাদি নিমিত্তং নাম, তেন নিব্বত্তং নেমিত্তং, অৰহরণসঙ্খাতকম্মং অৰহারো. ‘‘মযা অক্খিম্হি নিখণিতে ৰা ভমুম্হি উক্খিত্তে ৰা ইত্থন্নামং ভণ্ডং অৰহরা’’তি আণত্তেন তং নিমিত্তং দিস্ৰা ৰুত্তমেৰ ভণ্ডং ৰুত্তনিযামমৰিরাধেত্ৰা গহিতং চে, নিমিত্তকারকস্স নিমিত্তকরণক্খণেযেৰ পারাজিকং হোতি. ৰুত্তনিযামং ৰিরাধেত্ৰা গহিতং চে, নিমিত্তকারকো মুচ্চতি, অৰহারকস্সেৰ পারাজিকং. পুব্বপযোগো আদি যস্স তং পুব্বপযোগাদি, পুব্বপযোগাদি চ তং পঞ্চকঞ্চাতি ৰিগ্গহো.

৪৩. থেয্যঞ্চ পসয্হঞ্চ পরিকপ্পো চ পটিচ্ছন্নো চ কুসো চ থেয্যপসয্হপরিকপ্পপটিচ্ছন্নকুসা, তে আদী উপপদভূতা যেসং অৰহারানং তে থেয্য…পে… কুসাদিকা, অৰহারা, ইমিনা থেয্যাৰহারো চ…পে… কুসাৰহারো চাতি ৰুত্তং হোতি. তত্থ থেয্যাৰহারোতি থেনো ৰুচ্চতি চোরো, তস্স ভাৰো থেয্যং, এত্থ ন-কারলোপো নিরুত্তিনযেন দট্ঠব্বো, তেন অৰহরণং থেয্যাৰহারো, সন্ধিচ্ছেদাদিৰসেন অদিস্সমানেন গহণঞ্চ কূটমানকূটকহাপণাদীহি ৰঞ্চেত্ৰা গহণঞ্চ থেয্যাৰহারো.

পসয্হ অভিভৰিত্ৰা অৰহরণং পসয্হাৰহারো, গামৰিলোপকা ৰিয সামিকে অভিভৰিত্ৰা গহণঞ্চ রাজভটাদযো ৰিয অভিভৰিত্ৰা নিবদ্ধকরগ্গহণে অধিকগ্গহণঞ্চ পসয্হাৰহারো.

ৰত্থসুত্তাদিকং পরিচ্ছিজ্জ কপ্পেত্ৰা অৰহরণং পরিকপ্পাৰহারো, সো চ ভণ্ডোকাসপরিকপ্পৰসেন দুৰিধো হোতি. তত্থ নিক্খিত্তভণ্ডং অন্ধকারপ্পদেসং পৰিসিত্ৰা সুত্তাদিভণ্ডানি তত্থ নিক্খিত্তানি, তে পেল়াদযো গণ্হন্তস্স ‘‘ৰত্থানি চে গণ্হিস্সামি, সুত্তানি চে ন গণ্হিস্সামী’’তিআদিনা নযেন পরিকপ্পেত্ৰা উক্খিপনং ভণ্ডপরিকপ্পপুব্বকত্তা ভণ্ডপরিকপ্পাৰহারো নাম. আরামপরিৰেণাদীনি পৰিসিত্ৰা লোভনীযং ভণ্ডং দিস্ৰা গব্ভপাসাদতলপমুখমাল়কপাকারদ্ৰারকোট্ঠকাদিং যং কিঞ্চি ঠানং পরিকপ্পেত্ৰা ‘‘এত্থন্তরে দিট্ঠো চে, ওলোকেতুং গহিতং ৰিয দস্সামি, নো চে, হরিস্সামী’’তি পরিকপ্পেত্ৰা আদায গন্ত্ৰা পরিকপ্পিতট্ঠানাতিক্কমো ওকাসপরিকপ্পপুব্বকত্তা ওকাসপরিকপ্পাৰহারো নামাতি সঙ্খেপতো ৰেদিতব্বো.

তিণপণ্ণাদীহি পটিচ্ছন্নস্স ভণ্ডস্স অৰহরণং পটিচ্ছন্নাৰহারো, উয্যানাদীসু কীল়মানেহি ৰা সঙ্ঘপরিৰিসন্তেহি ৰা মনুস্সেহি ওমুঞ্চিত্ৰা ঠপিতং অলঙ্কারাদিকং যং কিঞ্চি ভণ্ডং দিস্ৰা ‘‘ওণমিত্ৰা গণ্হন্তে আসঙ্কন্তী’’তি ঠত্ৰা তিণপণ্ণপংসুৰালুকাদীহি পটিচ্ছাদেত্ৰা সামিকেসু পরিযেসিত্ৰা অদিস্ৰা সালযেসু গতেসু পচ্ছা থেয্যচিত্তেন গহণঞ্চ তদেৰ ভণ্ডং কদ্দমাদীসু থেয্যচিত্তেন অঙ্গুট্ঠাদীহি পীল়েত্ৰা ওসীদাপেত্ৰা হেট্ঠাভাগেন ফুট্ঠট্ঠানং উপরিভাগেন অতিক্কমনঞ্চ পটিচ্ছন্নাৰহারোতি ৰুত্তং হোতি.

কুসেন অৰহারো কুসাৰহারো, থেয্যচিত্তেন কুসং সঙ্কামেত্ৰা পরকোট্ঠাসস্স অগ্ঘেন মহন্তস্স ৰা সমসমস্স ৰা গহণন্তি অত্থো. যো পন ভিক্খু কুসপাতনেন সঙ্ঘস্স চীৰরেসু ভাজিযমানেসু অত্তনো কোট্ঠাসেন সমং ৰা অধিকং ৰা ঊনকং ৰা অগ্ঘেন পঞ্চমাসকং ৰা অতিরেকপঞ্চমাসকং ৰা অগ্ঘনকং অঞ্ঞস্স কোট্ঠাসং অৰহরিতুকামো অত্তনো কোট্ঠাসে পতিতং কুসং পরকোট্ঠাসে পাতেতুকামো উদ্ধরতি, তঙ্খণে চ পরস্স কোট্ঠাসে পাতিতক্খণে চ ন পারাজিকং অনাপজ্জিত্ৰা পরকোট্ঠাসতো পরনামলিখিতং কুসং উক্খিপেন্তো ততো কেসগ্গমত্তম্পি অপনামেতি, পারাজিকো হোতি. যদি পঠমং পরকোট্ঠাসতো কুসং উদ্ধরতি, উদ্ধটক্খণে চ অত্তনো কোট্ঠাসে পাতিতক্খণে চ সকনামলিখিতং কুসং উদ্ধরণক্খণে চ পারাজিকং অনাপজ্জিত্ৰা পরকোট্ঠাসে পাতনক্খণে হত্থতো কেসগ্গমত্তম্পি মুত্তে পারাজিকো হোতি.

যদি দ্ৰেপি কুসে পটিচ্ছাদেত্ৰা সব্বেসু ভিক্খূসু সকসককোট্ঠাসং আদায গতেসু যস্মিং কুসং পটিচ্ছাদেসি, তস্স সামিকেন আগন্ত্ৰা ‘‘ময্হং কুসো কস্মা ন দিস্সতী’’তি ৰুত্তে চোরো ‘‘ময্হম্পি কুসো ন দিস্সতী’’তি ৰত্ৰা অত্তনো কোট্ঠাসং তস্স সন্তকং ৰিয দস্সেত্ৰা তস্মিং ৰিৰদিত্ৰা ৰা অৰিৰদিত্ৰা ৰা গহেত্ৰা গতে ইতরং কোট্ঠাসং উদ্ধরতি চে, উদ্ধটক্খণেযেৰ পারাজিকো হোতি. যদি পরো ‘‘ময্হং কোট্ঠাসং তুয্হং ন দেমি, ত্ৰং তুয্হং কোট্ঠাসং ৰিচিনিত্ৰা গণ্হাহী’’তি ৰদতি, এৰং ৰুত্তে সো অত্তনো অস্সামিকভাৰং জানন্তোপি পরস্স কোট্ঠাসং উদ্ধরতি, উদ্ধটক্খণে পারাজিকো হোতি. যদি পরো ৰিৰাদভীরুকত্তা ‘‘কিং ৰিৰাদেনা’’তি চিন্তেত্ৰা ‘‘ময্হং ৰা পত্তং হোতু তুয্হং ৰা, ৰরকোট্ঠাসং ত্ৰং গণ্হাহী’’তি ৰদেয্য, দিন্নকং নাম গহিতং হোতীতি পারাজিকং ন হোতীতি. যদি ‘‘তৰ রুচ্চনকং গণ্হাহী’’তি ৰুত্তো ৰিৰাদভযেন অত্তনো পত্তং ৰরভাগং ঠপেত্ৰা লামকভাগং গহেত্ৰা গতো, চোরো পচ্ছা গণ্হন্তো ৰিচিতাৰসেসং নাম অগ্গহেসীতি পারাজিকো ন হোতি. এৰং কুসাৰহারৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. অযমেত্থ পঞ্চৰীসতিযা অৰহারেসু সঙ্খেপো, ৰিত্থারো পন সমন্তপাসাদিকায ৰিনযসংৰণ্ণনায ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো.

৪৪. এত্তাৰতা অদিন্নাদানপারাজিকস্স ৰিনিচ্ছযাৰযৰরূপেন উগ্গহেতব্বে পঞ্চৰীসতি অৰহারে দস্সেত্ৰা ইদানি অদিন্নাদানৰিনিচ্ছযে সম্পত্তে সহসা আপত্তিং অনারোপেত্ৰা পঠমং ওলোকেতব্বানি পঞ্চ ঠানানি দস্সেতুং ‘‘ৰত্থুকালগ্ঘদেসে চা’’তিআদি আরদ্ধং.

তত্থ ৰত্থু নাম অৰহটভণ্ডং. কিং ৰুত্তং হোতি? অৰহারকেন ‘‘মযা ইত্থন্নামং ভণ্ডং অৰহট’’ন্তি ৰুত্তেপি তস্স ভণ্ডস্স সস্সামিকঅস্সামিকভাৰং উপপরিক্খিত্ৰা সস্সামিকং চে, অৰহারকালে তেসং সালযভাৰং ৰা নিরালযভাৰং ৰা নিযমেত্ৰা সালযকালে চে গহিতং, ভণ্ডং অগ্ঘাপেত্ৰা মাসকং ৰা ঊনমাসকং ৰা হোতি, দুক্কটেন, অতিরেকমাসকং ৰা ঊনপঞ্চমাসকং ৰা হোতি, থুল্লচ্চযেন, পঞ্চমাসকং ৰা অতিরেকপঞ্চমাসকং ৰা হোতি, পারাজিকেন কাতব্বো. সামিকানং নিরালযকালে চে গহিতং, নত্থি পারাজিকং. ভণ্ডসামিকে পন ভণ্ডং আহরাপেন্তে তং ৰা ভণ্ডং তদগ্ঘনকং ৰা দাতব্বন্তি.

কালো নাম অৰহারকালো. ভণ্ডং নামেতং কদাচি মহগ্ঘং হোতি, কদাচি সমগ্ঘং. তস্মা অৰহটভণ্ডস্স অগ্ঘং পরিচ্ছিন্দন্তেহি অৰহটকালানুরূপং কত্ৰা পরিচ্ছিন্দনত্থং কালৰিনিচ্ছযো কাতব্বোতি ৰুত্তং হোতি.

অগ্ঘো নাম অৰহটভণ্ডস্স অগ্ঘো. এত্থ চ সব্বদা ভণ্ডানং অগ্ঘো সমানরূপো ন হোতি, নৰভণ্ডং মহগ্ঘং হোতি, পুরাণং চে সমগ্ঘং. তস্মা অৰহারকালে ভণ্ডস্স নৰভাৰং ৰা পুরাণভাৰং ৰা নিযমেত্ৰা অগ্ঘো পরিচ্ছিন্দিতব্বোতি অধিপ্পাযো.

দেসো চাতি ভণ্ডাৰহারদেসো. এত্থ চ সব্বস্সাপি ভণ্ডস্স উট্ঠানদেসে সমগ্ঘং হুত্ৰা অঞ্ঞত্থ মহগ্ঘত্তা অৰহটভণ্ডে অগ্ঘং পরিচ্ছিন্দিত্ৰা তদনুরূপা আপত্তিযো নিযমন্তেহি অগ্ঘং পরিচ্ছিন্দনত্থায অৰহারদেসং নিযমেত্ৰা তস্মিং দেসে অগ্ঘৰসেন তদনুরূপা আপত্তিযো কারেতব্বাতি অধিপ্পাযো.

পরিভোগো নাম অৰহটভণ্ডে অৰহারতো পুব্বে পরেহি কতপরিভোগো. এত্থ চ যস্স কস্সচি ভণ্ডস্স পরিভোগেন অগ্ঘো পরিহাযতীতি ভণ্ডসামিকং পুচ্ছিত্ৰা তস্মিং ভণ্ডে নৰেপি একৰারম্পি যেন কেনচি পকারেন পরিভুত্তে পরিহাপেত্ৰা অগ্ঘো পরিচ্ছিন্দিতব্বোতি ৰুত্তং হোতি.

এৰমাদিনা নযেন এতানি পঞ্চ ঠানানি উপপরিক্খিত্ৰাৰ ৰিনিচ্ছযো কাতব্বোতি দস্সেতুমাহ ‘‘পঞ্চপি ঞত্ৰা এতানি কত্তব্বো পণ্ডিতেন ৰিনিচ্ছযো’’তি.

৪৫. এত্তাৰতা অদিন্নাদানৰিনিচ্ছযাৰযৰভূতে পঞ্চৰীসতি অৰহারে চ পঞ্চট্ঠানাৰলোকনঞ্চ দস্সেত্ৰা ইদানি অনাগতে পাপভিক্খূনং লেসোকাসপিদহনত্থং পরসন্তকং যং কিঞ্চি ৰত্থুং যত্থ কত্থচি ঠিতং যেন কেনচি পকারেন গণ্হতো মোক্খাভাৰং দস্সেতুকামেন তথাগতেন যা পনেতা –

ভূমট্ঠঞ্চ থলট্ঠঞ্চ;

আকাসট্ঠ মথাপরং;

ৰেহাসট্ঠো দকট্ঠঞ্চ;

নাৰা যানট্ঠমেৰ চ.

ভারা রাম ৰিহারট্ঠং;

খেত্ত ৰত্থুট্ঠমেৰ চ;

গামা রঞ্ঞট্ঠ মুদকং;

দন্তপোনো ৰনপ্পতি.

হরণকো পনিধি চেৰ;

সুঙ্কঘাতকং পাণকা;

অপদং দ্ৰিপদঞ্চেৰ;

চতুপ্পদং বহুপ্পদং.

ওচরকোণিরক্খো চ;

সংৰিদাহরণম্পি চ;

সঙ্কেতকম্মং নিমিত্ত-

মিতি তিং সেত্থ মাতিকা. –

নিক্খিত্তা, তাসং যথাক্কমং পদভাজনে, তদট্ঠকথায চ আগতনযেন ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুকামো পঠমং তাৰ ভূমট্ঠে ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘দুতিযং ৰাপী’’তিআদি.

তত্থ দুতিযং থেয্যচিত্তেন পরিযেসতো দুক্কটন্তি সম্বন্ধো. এৰং সব্বপদেসু. উপরি সঞ্জাতাহি রুক্খলতাহি, ইট্ঠকপাসাণাদীহি চ সঞ্ছন্নং মহানিধিং উদ্ধরিতুকামেন ‘‘মযা একেনেৰ ন সক্কা’’তি অত্তনো অঞ্ঞং সহাযং পরিযেসিতুং থেয্যচিত্তেন সযিতট্ঠানা উট্ঠানাদীসু সব্বপযোগেসু দুক্কটং হোতীতি অত্থো. কুদালং ভূমিখণনত্থায পিটকং ৰাপি পংসুউদ্ধরণত্থায যং কিঞ্চি ভাজনং. ইমেসু দ্ৰীসু কুদালস্স চে দণ্ডো নত্থি, দণ্ডত্থায রুক্খতো দণ্ডং ছিন্দতো চ কুদালো চে ন হোতি, কুদালকরণত্থায অযোবীজং উদ্ধরণত্থায অকপ্পিযপথৰিং খণন্তস্সপি পচ্ছিকরণত্থায পণ্ণানি ছিন্দতোপি পিটকৰাযনত্থায ৰল্লিং ছিন্দতোপি উভযত্থাপি পরিযেসনে মুসা ভণতোপি দুক্কটঞ্চেৰ পাচিত্তিযঞ্চ, ইতরপযোগেসু দুক্কটমেৰাতি ৰেদিতব্বং.

গচ্ছতোতি দুতিযাদিং পরিযেসিত্ৰা লদ্ধা ৰা অলদ্ধা ৰা নিধিট্ঠানং গচ্ছন্তস্স পদে পদে দুক্কটন্তি অত্থো. এত্থ চ ‘‘থেয্যচিত্তো দুতিযং ৰা পরিযেসতী’’তিআদি পাল়িযং (পারা. ৯৪) ‘‘থেয্যচিত্তো’’তি ৰুত্তত্তা, ইধ ‘‘থেয্যচিত্তেনা’’তি ৰচনতো ‘‘ইমং নিধিং লভিত্ৰা বুদ্ধপূজং ৰা করিস্সামি, সঙ্ঘভত্তং ৰা করিস্সামী’’তি এৰমাদিনা নযেন কুসলচিত্তপ্পৰত্তিযা সতি অনাপত্তীতি দট্ঠব্বং. পুব্বযোগতোতি অদিন্নাদানস্স পুব্বপযোগভাৰতো, দুতিযপরিযেসনাদীসু পুব্বপযোগেসু দুক্কটন্তি অত্থো.

দুক্কটঞ্চ অট্ঠৰিধং হোতি পুব্বপযোগদুক্কটং সহপযোগদুক্কটং অনামাসদুক্কটং দুরুপচিণ্ণদুক্কটং ৰিনযদুক্কটং ঞাতদুক্কটং ঞত্তিদুক্কটং পটিস্সৰদুক্কটন্তি. তত্থ ‘‘থেয্যচিত্তো দুতিযং ৰা কুদালং ৰা পিটকং ৰা পরিযেসতি গচ্ছতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি ৰুত্তং পুব্বপযোগদুক্কটং নাম. ইধ পাচিত্তিযট্ঠানে পাচিত্তিযং, ইতরেসু পুব্বপযোগেসু দুক্কটং. ‘‘তত্থজাতকং কট্ঠং ৰা লতং ৰা ছিন্দতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি ৰুত্তং সহপযোগদুক্কটং. ইধ অদিন্নাদানসহিতপযোগত্তা পাচিত্তিযৰত্থুম্হি, ইতরত্র চ দুক্কটমেৰাতি অযমেত্থ ৰিসেসো. মুত্তামণিআদীসু দসসু রতনেসু, সালিআদীসু সত্তসু ধঞ্ঞেসু, সব্বেসু চ আৰুধভণ্ডাদীসু আমসনপচ্চযা দুক্কটং অনামাসদুক্কটং. কদলিনাল়িকেরপনসাদিরুক্খট্ঠমেৰ ফলং আমসন্তস্স ৰুত্তং দুক্কটং দুরুপচিণ্ণদুক্কটং. উপচরণং উপচিণ্ণং, পরামসনন্তি অত্থো. দুট্ঠু উপচিণ্ণং দুরুপচিণ্ণং, দুরুপচিণ্ণে দুক্কটং দুরুপচিণ্ণদুক্কটং. ভিক্খাচারকালে পত্তে রজস্মিং পতিতে পত্তং অপ্পটিগ্গহেত্ৰা ৰা অধোৰিত্ৰা ৰা ভিক্খাপটিগ্গহণেন দুক্কটং ৰিনযদুক্কটং, ৰিনযে পঞ্ঞত্তং দুক্কটং ৰিনযদুক্কটং. কিঞ্চাপি অৰসেসদুক্কটানিপি ৰিনযে পঞ্ঞত্তানেৰ, তথাপি রুল়্হিযা মযূরাদিসদ্দেহি মোরাদযো ৰিয ইদমেৰ তথা ৰুচ্চতি. ‘‘সুত্ৰা ন ৰদন্তি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি ৰুত্তং ঞাতদুক্কটং নাম. একাদসসু সমনুভাসনাসু ‘‘ঞত্তিযা দুক্কট’’ন্তি ৰুত্তং ঞত্তিদুক্কটং. ‘‘তস্স ভিক্খৰে ভিক্খুনো পুরিমিকা চ ন পঞ্ঞাযতি, পটিস্সৰে চ আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (মহাৰ. ২০৭) ৰুত্তং পটিস্সৰদুক্কটং নাম. ইমেসু অট্ঠসু দুক্কটেসু ইধ আপজ্জিতব্বং দুক্কটং পুব্বপযোগদুক্কটং নাম. তেনাহ ‘‘পুব্বযোগতো’’তি. গাথাবন্ধসুখত্থং উপসগ্গং অনাদিযিত্ৰা ‘‘পুব্বপযোগতো’’তি ৰত্তব্বে ‘‘পুব্বযোগতো’’তি ৰুত্তন্তি গহেতব্বং.

এত্থ চ কিঞ্চাপি ইমেসু দুক্কটেসু অসঙ্গহিতানি উভতোৰিভঙ্গাগতানি দিৰাসেয্যাদিদুক্কটানি চেৰ খন্ধকাগতানি চ বহূনি দুক্কটানি সন্তি, তানি পনেত্থ ৰিনযদুক্কটেযেৰ সঙ্গহিতব্বানি. ‘‘ৰিনযে পঞ্ঞত্তং দুক্কটং ৰিনযদুক্কট’’ন্তি হি সারত্থদীপনিযং (সারত্থ. টী. ২.৯৪) ৰুত্তন্তি. অট্ঠকথাযং (পারা. অট্ঠ. ১.৯৪) পন রজোকিণ্ণদুক্কটস্সেৰ ‘‘ৰিনযদুক্কট’’ন্তি গহণং উপলক্খণমত্তং. ইতরথা অট্ঠ দুক্কটানীতি গণনাপরিচ্ছেদোযেৰ নিরত্থকো সিযাতি পুব্বপযোগে দুক্কটাদীনম্পি ৰিনযদুক্কটেযেৰ সঙ্গহেতব্বভাৰেপি কতিপযানি দস্সেত্ৰা ইতরেসমেকতো দস্সনত্থং তেসং ৰিসুং গহণং সুত্তঙ্গসঙ্গহিতত্তেপি গেয্যগাথাদীনং অট্ঠন্নং ৰিসুং দস্সনং ৰিযাতি ৰেদিতব্বং.

৪৬. তত্থজাতকং কট্ঠং ৰাতি তস্মিং চিরনিহিতনিধূপরি জাতং অল্লং সুক্খং কট্ঠং ৰা. লতং ৰাতি তাদিসং ৰল্লিং ৰা. ইদং উপলক্খণং তিণাদীনং খুদ্দকগচ্ছানঞ্চ গহেতব্বত্তা. উভযত্থাপীতি অল্লে চ সুক্খে চাতি ৰুত্তং হোতি. অল্লরুক্খাদীনি ছিন্দতো পাচিত্তিযং অহুত্ৰা দুক্কটমত্তস্স ভৰনে কারণং দস্সেতি ‘‘সহপযোগতো’’তি. অৰহারেন সহিতপযোগত্তা পাচিত্তিযট্ঠানেপি দুক্কটমেৰাতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘সহপযোগতো উভযত্থাপি দুক্কট’’ন্তি ৰদন্তো পঠমগাথায দস্সিতপুব্বপযোগতো ইমায দস্সিতসহপযোগস্স ৰিসেসং দস্সেতি.

৪৭. পথৰিন্তি কপ্পিযং ৰা অকপ্পিযং ৰা পথৰিং. অকপ্পিযপথৰিং খণতো সহপযোগত্তা দুক্কটমেৰ. ব্যূহতোতি পংসুং একতো রাসিং করোন্তস্স. ‘‘ৰিযূহতি একপস্সে রাসিং করোতী’’তি অট্ঠকথাৰচনতো ঊহ-ইচ্চেতস্স ধাতুনো ৰিতক্কে উপ্পন্নত্তেপি ধাতূনমনেকত্থত্তা ৰি-উপসগ্গৰসেন ইধ রাসিকরণে ৰত্ততীতি গহেতব্বং. রাসিভূতং পংসুং কুদালেন ৰা হত্থেন ৰা পচ্ছিযা ৰা উদ্ধরন্তস্স চ অপনেন্তস্স চ পযোগগণনায দুক্কটং পংসুমেৰ ৰাতি এত্থ অৰুত্তসমুচ্চযত্থেন ৰা-সদ্দেন সঙ্গহিতন্তি দট্ঠব্বং. আমসন্তস্সাতি নিধিকুম্ভিং হত্থেন পরামসন্তস্স. ৰাতি সমুচ্চযে. দুক্কটন্তি দুট্ঠু কতং কিরিযং সত্থারা ৰুত্তং ৰিরাধেত্ৰা খলিত্ৰা কতত্তাতি দুক্কটং. ৰুত্তঞ্চেতং পরিৰারে (পরি. ৩৩৯) –

‘‘দুক্কটন্তি হি যং ৰুত্তং, তং সুণোহি যথাতথং;

অপরদ্ধং ৰিরদ্ধঞ্চ, খলিতং যঞ্চ দুক্কট’’ন্তি.

দুট্ঠু ৰা ৰিরূপং কতং কিরিযাতি দুক্কটং. ৰুত্তম্পি চেতং পরিৰারে (পরি. ৩৩৯) –

‘‘যং মনুস্সো করে পাপং, আৰি ৰা যদি ৰা রহো;

‘দুক্কট’ন্তি পৰেদেন্তি, তেনেতং ইতি ৰুচ্চতী’’তি.

এৰং ‘‘তত্থজাতক’’ন্তিআদিগাথাদ্ৰযাগতং ছেদনদুক্কটং খণনদুক্কটং ব্যূহনদুক্কটং উদ্ধরণদুক্কটং আমসনদুক্কটন্তি পঞ্চসু সহপযোগদুক্কটেসু পুরিমপুরিমপযোগেহি আপন্না দুক্কটাপত্তিযো পচ্ছিমং পচ্ছিমং দুক্কটং পত্ৰা পটিপস্সম্ভন্তি, তংতংপযোগাৰসানে লজ্জিধম্মং ওক্কমিত্ৰা ওরমতি চে, তংতংদুক্কটমত্তং দেসেত্ৰা পরিসুদ্ধো হোতি. ধুরনিক্খেপমকত্ৰা ফন্দাপেন্তস্স থুল্লচ্চযং পত্ৰা আমসনদুক্কটং পটিপস্সম্ভতীতি মহাঅট্ঠকথাযং (পারা. অট্ঠ. ১.৯৪) ৰুত্তং. যথাপাল়িযা গয্হমানে পুরিমপুরিমাপত্তীনং পটিপস্সদ্ধি ‘‘ঞত্তিযা দুক্কটং, দ্ৰীহি কম্মৰাচাহি থুল্লচ্চযা পটিপস্সম্ভন্তী’’তি পাল়িযং (পারা. ৪১৪, ৪২১, ৪২৮, ৪৩৯) আগতত্তা অনুস্সাৰনায এৰ লব্ভতীতি দট্ঠব্বং. ইমস্স পন সুত্তস্স অনুলোমৰসেন মহাঅট্ঠকথাযং ৰুত্তা ইমস্মিং অদিন্নাদানসিক্খাপদেপি আপত্তিপটিপস্সদ্ধি পমাণন্তি নিট্ঠমেত্থ গন্তব্বং.

৪৮. ‘‘ফন্দাপেতি, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স. ঠানা চাৰেতি, আপত্তি পারাজিকস্সা’’তি (পারা. ৯৪) ৰুত্তং ঠানাচাৰনে পারাজিকঞ্চ তস্স সামন্তাপত্তিভূতং থুল্লচ্চযঞ্চ ঠানভেদৰিঞ্ঞাপনমুখেন ৰত্তব্বন্তি ইদানি তং দস্সেতুমাহ ‘‘মুখেপাস’’ন্তিআদি. তত্থ মুখে কুম্ভিমুখৰট্টিযং. পাসং পৰেসেত্ৰাতি বন্ধনং পাসং পক্খিপিত্ৰা. খাণুকেতি অযোখাণুম্হি, খদিরখাণুকে ৰা. বদ্ধকুম্ভিযা ঠানভেদো বন্ধনানং ৰসা ঞেয্যোতি সম্বন্ধো.

৪৯. ইদানি ঠানভেদং দস্সেতি ‘‘দ্ৰে’’তিআদিনা. ‘‘একস্মিং খাণুকে’’তি ইমিনা দ্ৰীসু দিসাসু ৰা তীসু চতূসু ৰা দিসাসু খাণুকে খণিত্ৰা বদ্ধখাণুগণনায সম্ভৰন্তো ঠানভেদো উপলক্খিতো হোতি. ৰলযং…পে… কতায ৰা দ্ৰে ঠানানীতি যোজনা. ৰাতি সমুচ্চযে উপলক্খিতো হোতি.

৫০. এৰং ঠানভেদং দস্সেত্ৰা ইদানি ঠানৰসেন আপজ্জিতব্বা আপত্তিযো দস্সেতুমাহ ‘‘উদ্ধরন্তস্সা’’তিআদি. সঙ্খলিন্তি দামং. থুল্লচ্চযন্তি একস্স সন্তিকে দেসেতব্বাসু আপত্তীসু থূলত্তা, অচ্চযত্তা চ থুল্লচ্চযং নাম. ৰুত্তঞ্হেতং পরিৰারে

‘‘থুল্লচ্চযন্তি যং ৰুত্তং;

তং সুণোহি যথাতথং;

একস্স মূলে যো দেসেতি;

যো চ তং পটিগণ্হতি;

অচ্চযো তেন সমো নত্থি;

তেনেতং ইতি ৰুচ্চতী’’তি. (পরি. ৩৩৯);

এত্থ চ থূলচ্চযন্তি ৰত্তব্বে ‘‘সম্পরাযে চ (সং. নি. ১.৪৯) সুগ্গতি, তং হোতি কটুকপ্ফল’’ন্তিআদীসু (ধ. প. ৬৬) ৰিয লকারস্স দ্ৰিত্তং, সংযোগে ঊকারস্স রস্সো চ ৰেদিতব্বো. ততো সঙ্খলিকভেদতো পরং. ঠানা চাৰেতীতি ঠিতট্ঠানতো কেসগ্গমত্তম্পি অপনেতি. এত্থ চ নাৰট্ঠকথাযং ‘‘উদ্ধং ৰা অধো ৰা তিরিযং ৰা অন্তমসো কেসগ্গমত্তম্পি সঙ্কামেতি, আপত্তি পারাজিকস্সা’’তি (পারা. ৯৯) ৰুত্তনযেন ‘‘তিরিয’’ন্তি ৰুত্তা চতস্সো দিসা, উদ্ধমধো চাতি ছট্ঠানানি. তাসু একং দিসং অপনীযমানায কুম্ভিযা তংদিসাভিমুখং ইতরদিসাযং ঠিতপস্সে ওরিমদিসায ঠিতপস্সেন ফুট্ঠোকাসস্স কেসগ্গমত্তম্পি অনতিক্কন্তে ফন্দাপনৰসেন থুল্লচ্চযং হোতি, অতিক্কন্তে ঠানা চাৰিতত্তা পারাজিকং হোতীতি ৰেদিতব্বো. ইমমেৰ সন্ধাযাহ ‘‘ঠানা চাৰেতি চে চুতো’’তি. এসেৰ নযো ফন্দনরহিতায নিধিকুম্ভিযা ঠানাচাৰনেপি.

৫১. এৰং পঠমং বন্ধনং ছিন্দিত্ৰা পচ্ছা কুম্ভিগ্গহণে নযং দস্সেত্ৰা ইদানি পঠমং কুম্ভিং অপনেত্ৰা পচ্ছা বন্ধনাপনযনে নযং দস্সেতুমাহ ‘‘পঠম’’ন্তিআদি. সো নযোতি ‘‘পঠমুদ্ধারে থুল্লচ্চযং, দুতিযুদ্ধারে পারাজিক’’ন্তি তমেৰত্থমতিদিসতি.

৫২. ৰলযন্তি কুম্ভিযা বদ্ধসঙ্খলিকায মূলে পৰেসিতং ৰলযং. মূলে ঘংসন্তো ইতো চিতো চ সারেতীতি যোজনা. ঘংসন্তোতি ফুসাপেন্তো. ইতো চিতো চ সারেতীতি ওরতো চ পারতো চ সঞ্চালেতি. রক্খতীতি এত্থ ‘‘সীলং ভিক্খু’’ন্তি পাঠসেসো, পারাজিকং নাপজ্জতীতি ৰুত্তং হোতি. তত্থাতি তস্মিং মূলে. খেগতং করোন্তোৰাতি সব্বপস্সতো মূলং অফুসাপেত্ৰা আকাসগতং করোন্তোৰ. পরাজিতোতি ঠানাচাৰনস্স কতত্তা পরাজযমাপন্নো হোতি.

৫৩. কুম্ভিমত্থকে জাতন্তি যোজনা. চিরকালং নিহিতত্তা মূলেহি কুম্ভিং ৰিনন্ধিত্ৰা ঠিতন্তি অত্থো. সমীপে জাতং রুক্খং ছিন্দতোতি যোজনা. এত্থ চ ‘‘তত্থজাতকং কট্ঠং ৰা’’তিআদিকায গাথায নিধিমত্থকে ভূমিযং ঠিতরুক্খলতাদিং ছিন্দন্তস্স আপত্তি ৰুত্তা, ইমায পন গাথায ভূমিং নিখণিত্ৰা ওতিণ্ণকালে নিধিং ৰিনন্ধিত্ৰা ঠিতমূলং অল্লরুক্খং, খাণুকং ৰা গহেত্ৰা আহাতি পুনরুত্তিদোসাভাৰো ৰেদিতব্বো. ‘‘অতত্থজ’’ন্তি ইমিনা সহপযোগাভাৰমাহ. ইমিনাৰ পুরিমগাথায ৰুত্তং কট্ঠলতাদীনি নিধিসম্বন্ধানি চে, যথাৰুত্তদুক্কটস্স ৰত্থূনি, সমীপানি চে, পাচিত্তিযস্সেৰ ৰত্থূনীতি দীপেতি.

৫৪. ইদানি এৰং পরিযেসিত্ৰা দিট্ঠনিধিভাজনং ঠিতট্ঠানতো অচালেত্ৰা অন্তোঠিতং ভণ্ডমত্তং গণ্হতো ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘অন্তোকুম্ভিগত’’ন্তিআদি. তত্থ ফন্দাপেতীতি অন্তোচাটিযা পক্খিত্তে অত্তনো ভাজনে পক্খিপিতুং রাসিকরণাদিৰসেন ফন্দাপেতি. অপব্যূহতি ৰাতি হেট্ঠা ঠিতং গণ্হিতুং উপরি ঠিতানি অপনেন্তো ৰিযূহতি ৰা. অথ ৰা অপব্যূহন্তোতি (পারা. অট্ঠ. ১.৯৪) অট্ঠকথাৰচনস্স দ্ৰিধা করোন্তোতি গণ্ঠিপদে অত্থো ৰুত্তোতি অত্তনো ভাজনে পক্খিপিতুং ইতো চিতো চ রাসিং করোন্তোতি অত্থো ৰেদিতব্বো. তত্থেৰাতি অন্তোকুম্ভিযমেৰ.

৫৫. হরন্তোতি অৰহরন্তো. মুট্ঠিং ছিন্দতীতি অত্তনো ভাজনং পক্খিপিত্ৰা গণ্হিতুং অসক্কুণেয্যো অন্তোকুম্ভিম্হি হত্থং ওতারেত্ৰা কুম্ভিগতভণ্ডেন যথা অবদ্ধং হোতি, তথা মুট্ঠিযা পরিচ্ছিন্দতি, কুম্ভিগতং মুট্ঠিযা গণ্হন্তো কুম্ভিগতেন মুট্ঠিগতং যথা অসম্মিস্সং হোতি, তথা পরিচ্ছিন্দিত্ৰা পাদগ্ঘনকং ৰা অতিরেকপাদগ্ঘনকং ৰা গণ্হাতীতি ৰুত্তং হোতি. অত্তনো ভাজনে গতং কত্ৰা ৰা ছিন্দতীতি যোজনা. অত্তনো ভাজনগতং কত্ৰা কুম্ভিগতেন যথা অসম্মিস্সং হোতি, তথা পরিচ্ছিন্দতীতি অত্থো, সচে অত্তনো ভাজনগতং হুত্ৰা কুম্ভিগতেন অসম্মিস্সং ভণ্ডং পঞ্চমাসকং ৰা অতিরেকপঞ্চমাসকং ৰা অগ্ঘতি, পারাজিকোতি ৰুত্তং হোতি.

৫৬. হারং ৰাতি মুত্তাহারং ৰা. পামঙ্গং ৰাতি সুৰণ্ণমযং, রজতমযং ৰা পামঙ্গং দামং. সুত্তারুল়্হন্তি সুত্তে আরুল়্হং সুত্তারুল়্হং, সুত্তঞ্চ সুত্তারুল়্হঞ্চ সুত্তারুল়্হন্তি একদেসসরূপেকসেসো দট্ঠব্বো. ‘‘সুত্তেন আৰুতস্সাপি সুত্তমযস্সাপি এতং অধিৰচন’’ন্তি অট্ঠকথাৰচনতো (পারা. অট্ঠ. ১.৯৪) পঠমমুত্তাহারং ৰিনা সুৰণ্ণরজতপৰাল়াদিমণিকং ৰা সুত্তেসু আৰুণিত্ৰা কতা নানাৰলিযো চেৰ সুত্তমযানি চ ভণ্ডানি গহেতব্বানি. কুম্ভিযা ঠিতন্তি পাঠসেসো. ফন্দাপেতীতি থেয্যচিত্তেন গণ্হিতুকামতায চালেতি. যথাৰত্থুন্তি ৰীতিক্কমানুরূপং থুল্লচ্চযং হোতীতি অধিপ্পাযো. ঠানা চাৰেতীতি ঠিতট্ঠানতো কেসগ্গমত্তম্পি অতিক্কামেতি. চুতোতি পাতিমোক্খসংৰরসীলা পরিহীনোতি অত্থো.

অপরিপুণ্ণায কুম্ভিযাএকদেসট্ঠং ভণ্ডং ততো ততো কেসগ্গমত্তম্পি ঠানং অপনেত্ৰা তত্থেৰ অন্তোকুম্ভিযা অঞ্ঞং ঠানং নেন্তস্স চ তত্থেৰ আকাসগতং করোন্তস্স চ ‘‘অত্তনো ভাজনগতং ৰা করোতি, মুট্ঠিং ৰা ছিন্দতী’’তি (পারা. ৯৪) এতেহি সদিসত্তা ৰত্থুম্হি পাদং অগ্ঘন্তে পারাজিকা হোতীতি মহাঅট্ঠকথাযং (পারা. অট্ঠ. ১.৯৪) ইদং সন্নিট্ঠানং. ভাজনতলে কোটিং ঠপেত্ৰা কমেন সকলভাজনকুচ্ছিং তেনেৰ পূরেত্ৰা মুখৰট্টিযা একা কোটি নিক্খিত্তা চে, তথাঠপিতস্স হারাদিনো সকলভাজনং অট্ঠানন্তি কোটিং গহেত্ৰা উজুকং উক্খিপন্তস্স ওসানকোটি ভাজনতলতো কেসগ্গমত্তম্পি আকাসগতং করোতো চ মুখৰট্টিযং ঘংসিত্ৰা আকড্ঢন্তস্স সকলভাজনোদরং খেপেত্ৰা মুখৰট্টিযা ঠপিতকোটিযা ফুট্ঠট্ঠানং অপরায কোটিযা কেসগ্গমত্তম্পি অতিক্কামযতো চ ভাজনকুচ্ছিযা উপড্ঢং ৰত্থাদিনা কেনচি পূরেত্ৰা তস্সোপরি ঠপিতহারাদিসুত্তারুল়্হস্স ঠিতোকাসমেৰ ঠানন্তি ততো কেসগ্গমত্তং অপনেন্তস্সপি পারাজিকং হোতীতি ৰুত্তং হোতি.

৫৭. সপ্পিআদীসূতি ভাজনগতেসু সপ্পিআদিদ্রৰৰত্থূসু যং কিঞ্চি. পাদপূরণন্তি পাদং পূরেতীতি পাদপূরণং, পাদগ্ঘনকন্তি অত্থো. পিৰতো পরাজযোতি সম্বন্ধো. কদাতি চে? একেনেৰ পযোগেন পীতমত্তে পাদপূরণেতি যোজনা. ‘‘মুখগতং ৰিনা’’তি পাঠসেসো. তত্থ একেনেৰ পযোগেনাতি ধুরনিক্খেপমকত্ৰা একাবদ্ধং কত্ৰা আকড্ঢেত্ৰা পিৰনপযোগেন. ‘‘মুখগতং ৰিনা’’তি ইমিনা সচে গলগতেনেৰ পাদো পূরতি, অন্তোগলং পৰিট্ঠেতি ৰুত্তং হোতি. মুখগতেন পূরতি, মুখগতং ভাজনগতেন ৰিযোজেত্ৰা ওট্ঠেসু পিহিতেসূতি ৰুত্তং হোতি. ৰেল়ুনল়াদীহি আকড্ঢেত্ৰা পিৰন্তস্স নাল়গতেন পূরতি, নাল়গতং ভাজনগতেন ৰিযোজেত্ৰা নাল়িকোটিযং অঙ্গুলিযা পিহিতাযন্তি ৰুত্তং হোতি. ইদং ‘‘অত্তনো ভাজনগতং ৰা করোতি, মুট্ঠিং ৰা ছিন্দতী’’তি (পারা. ৯৪) ৰুত্তনযস্স অনুলোমৰসেন মহাপচ্চরিযাদীসু (পারা. অট্ঠ. ১.৯৪) অট্ঠকথাসু ৰুত্তনযেন গহেতব্বন্তি অধিপ্পাযো.

‘‘একেনেৰ পযোগেন পীতমত্তে পরাজযো’’তি ইমিনা সপ্পিআদীসু মহগ্ঘেসু তত্তকেনেৰ পাদপূরণঞ্চে হোতি, একৰারমেৰ মুখেন ৰা সপ্পিআদিনা ৰা ভাজনগতেন একাবদ্ধভাৰে ছিন্নমত্তেপি অত্তনো ভাজনে কুম্ভিং পণামেত্ৰা পক্খিত্তেন কুম্ভিগতে ছিন্নমত্তেপি পারাজিকো হোতীতি গহেতব্বং.

৫৮. ‘‘ধুরনিক্খেপং কত্ৰা পুনপ্পুনং পিৰন্তস্স ন পরাজযো’’তি ইমিনা ধুরনিক্খেপমকত্ৰা পুনপ্পুনং পিৰতো পরাজযোতি সামত্থিযা ৰুত্তং হোতি. ধুরনিক্খেপং অকত্ৰা পুনপ্পুনং মুখেন গহেত্ৰা ৰা পুটাদীহি ৰা গহেত্ৰা পাদপূরণমত্তং পিৰন্তস্স পরাজযো হোতীতি গহেতব্বং.

৫৯-৬০. সচে খিপতি থেয্যচিত্তোতি সম্বন্ধো. যং কিঞ্চি ভণ্ডকন্তি তেলপিৰনারহং দুকূলসাটকচম্মখণ্ডাদিকং ভণ্ডং. তেলকুম্ভিযং পরস্সাতি লব্ভতি. তং নিক্খিত্তভণ্ডং. ধুৰন্তি একংসেন. তাৰদে ৰিনস্সতীতি সম্বন্ধো. তাৰদেতি তস্মিং খণেযেৰ. কতরস্মিং খণেতি আহ ‘‘হত্থতো মুত্তমত্তে’’তি, তেলস্স পীতকালং অনাগম্ম পুব্বপযোগত্তা পঠমমেৰ হোতীতি অধিপ্পাযো. ৰিনস্সতীতি সীলৰিনাসং পাপুণাতি. আৰিঞ্জেত্ৰাতি পণামেত্ৰা. গাল়েতীতি পগ্ঘরাপেতি. ‘‘সাল়েতী’’তিপি পঠন্তি, সোযেৰ অত্থো. সাল় সৰনেতি ধাতু. তথাতি ‘‘থেয্যচিত্তো ৰিনস্সতী’’তি আকড্ঢতি, থেয্যচিত্তেন এৰং করোন্তস্স পারাজিকো হোতীতি ৰুত্তং হোতি.

৬১. ন্তি তেলস্স ওকিরণভাৰং ঞত্ৰা পঠমমেৰ তুচ্ছভাজনে থেয্যচিত্তেন নিক্খিত্তং পাদগ্ঘনকতেলপিৰনকং তং ৰত্থাদিভণ্ডং. ‘‘উদ্ধরন্তোৰা’’তি সাৰধারণৰচনেন ‘‘পীতমত্তে পরাজযো’’তি দস্সিতং মহাঅট্ঠকথামতং পটিক্খিত্তং হোতি. ধংসিতোতি ‘‘সাসনকপ্পরুক্খা পাতিতো, পারাজিকাপন্নোতি অধিপ্পাযো. ‘‘থেয্যচিত্তো’’তি আকড্ঢনত্থং ‘‘তথা’’তি আনেত্ৰা সম্বন্ধনীযং. ইমিনা সুদ্ধচিত্তেন গোপনত্থায তুচ্ছভাজনে ৰত্থাদিং নিক্খিপিত্ৰা অঞ্ঞেন তং অনোলোকেত্ৰা তেলে আসিত্তে পচ্ছা সুদ্ধচিত্তেনেৰ উদ্ধরতো ন দোসোতি দীপিতং হোতি.

৬২. তত্থেৰাতি ঠিতট্ঠানেযেৰ. ভিন্দতোতি ঠানা অচাৰেত্ৰা তিণজ্ঝাপকস্স ৰিয ভিক্খুনো ঠানাচাৰনাধিপ্পাযং ৰিনা পাসাণাদিনা কেনচি পহরিত্ৰা ভিন্দতো. ‘‘মন্তোসধানুভাৰেন ভিন্দতো’’তি চ ৰদন্তি. ছড্ডেন্তস্সাতি অছড্ডেতুকামস্সাপি সতো পরিপুণ্ণতেলঘটাদীসু চাপল্লেন ৰালুকং ৰা উদকং ৰা ওকিরিত্ৰা উত্তরাপেন্তস্সাতি অত্থো. ‘‘উদকমাতিকং ঘটাভিমুখং কত্ৰা ওপিলাপেন্তস্সা’’তি ৰদন্তি. ঠানাচাৰনাধিপ্পাযে সতিপি থেয্যচিত্তাভাৰেন পারাজিকা ন ৰিজ্জতি, ভণ্ডদেয্যং পন হোতীতি সন্নিট্ঠানং. ঝাপেন্তস্সাতি কট্ঠানি পক্খিপিত্ৰা ঝাপেন্তস্স. অপরিভোগং করোন্তস্সাতি উচ্চারপস্সাৰাদিমোকিরিত্ৰা অপরিভোগং করোন্তস্স. দুক্কটন্তি এতেসু ভিন্দনাদীসু চতূসুপি ঠানেসু পদভাজনিযং দুক্কটমেৰ আগতত্তা ৰুত্তং.

ভূমট্ঠকথাৰণ্ণনা.

৬৩. ইদানি থলট্ঠে ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘ঠপিত’’ন্তিআদি. তত্থ পত্থরিত্ৰাতি অত্থরিত্ৰা. এত্থ -সদ্দো অৰুত্তসম্পিণ্ডনত্থো, তেন থলে রাসিকতধঞ্ঞাদীসু ৰিনিচ্ছযো নিমিকুম্ভিযা ৰুত্তৰিনিচ্ছযানুসারেন ৰিঞ্ঞাতুং সক্কাতি তং সরূপতো অৰুত্তং সমুচ্চিনোতি. অত্থরণাদিকন্তি পচ্চত্থরণাদিকং. ৰেঠেত্ৰা উদ্ধরন্তস্সাতি কিলঞ্জসংহরণনিযামেন ৰট্টেত্ৰা সংহরিত্ৰা উদ্ধরন্তস্স. মুত্তে ঠানাতি কমেন সংহরিত্ৰা ঠিতট্ঠানতো কেসগ্গমত্তম্পি মুত্তে সতি. পরাভৰোতি সাসনতো পরিহীনো.

৬৪. এৰং অত্থরিত্ৰা ঠপিতৰত্থাদীনং সংহরিত্ৰা গহণে ৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা তিরিযতো আকড্ঢনে ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘ওরিমন্তেনা’’তিআদি. পি, ৰাতি পকারন্তরমেৰ সমুচ্চিনোতি. উজুকং কড্ঢতোপি ৰাতি অত্থরিত্ৰা ঠপিতৰত্থাদিকং চতূসু দিসাসু একং দিসং উজুকমাকড্ঢতো চ পারাজিকং হোতি. কদাতি চে? এত্থাপি ওরিমন্তেন ফুট্ঠমোকাসং পারিমন্ততো অতিক্কন্তে পারাজিকন্তি যোজনা. ওরিমন্তেন ফুট্ঠমোকাসন্তি গহেত্ৰা আকড্ঢন্তস্স অত্তনো ঠিতদিসাগতপরিযন্তেন ফুসিত্ৰা ঠিতট্ঠানং. পারিমন্ততোতি পারিমন্তেন, করণত্থে তো-পচ্চযো.

থলং নাম পটিচ্ছন্নাপটিচ্ছন্নভূমিপাসাদপব্বততলাদীনি, তত্রট্ঠং ধঞ্ঞাদিভণ্ডং থলট্ঠং নাম হোতি. তত্থ সব্বত্থ ৰিনিচ্ছযো ৰুত্তনযেন ৰেদিতব্বো.

থলট্ঠকথাৰণ্ণনা.

৬৫-৬. পরিচ্ছেদাতি ঠানপরিচ্ছেদা. সেসং সুৰিঞ্ঞেয্যমেৰ.

৬৭-৮. খেগতন্তি আকাসগতং. অস্সাতি মোরস্স. ন্তি মোরং.

৬৯. ঠানাতি যথাপরিচ্ছিন্না ছব্বিধা ঠানা. তস্সাতি মোরস্স ফন্দাপনেতি যোজনা. তস্সাতি ৰা ভিক্খুস্স থুল্লচ্চযমুদীরিতং.

৭০. অগ্গহেত্ৰা হত্থেন লেড্ডুখিপনাদিপযোগেন মোরং তাসেত্ৰা ঠিতট্ঠানতো অপনেতি. অত্তনো ঠানাতি মোরস্স অত্তনো ছপ্পকারট্ঠানা. সযং ঠানাতি ভিক্খু সকট্ঠানা, সমণভাৰতোতি ৰুত্তং হোতি.

৭১-২. ইদানি ‘‘ঠানা চাৰেতি চে মোর’’ন্তি দস্সিতং ঠানাচাৰনং ৰিভাৰেতুমাহ ‘‘ফুট্ঠোকাস’’ন্তিআদি.

৭৩. করে নিলীযতীতি পসারিতহত্থতলে নিসীদতি.

৭৫. উড্ডেত্ৰাতি আকাসং উপ্পতিত্ৰা.

৭৬. অঙ্গে নিলীনন্তি অংসকূটাদিসরীরাৰযৰে নিলীনং. পাদেতি অত্তনো পঠমুদ্ধারপাদে. দুতিযে পাদে.

৭৭. পাদানন্তি দ্ৰিন্নং পাদানং. কলাপস্সাতি ভূমিযং ফুসিযমানস্স কলাপগ্গস্স.

৭৮. ততো পথৰিতোতি তীহি অৰযৰেহি পতিট্ঠিতপথৰিপ্পদেসতো, ন পঠমতো তত্থ দুক্কটত্তা, ন দুতিযতো তত্থ থুল্লচ্চযত্তা, ততিযা পন ঠানা কেসগ্গমত্তম্পি চাৰযতো পারাজিকন্তি ৰুত্তং হোতি.

এত্তাৰতা –

‘‘পঞ্জরে ঠিতং মোরং সহ পঞ্জরেন উদ্ধরতি, পারাজিকং. যদি পন পাদং নগ্ঘতি, সব্বত্থ অগ্ঘৰসেন কত্তব্বং. অন্তোৰত্থুম্হি চরন্তং মোরং থেয্যচিত্তো পদসা বহিৰত্থুং নীহরন্তো দ্ৰারপরিচ্ছেদং অতিক্কামেতি, পারাজিকং. ৰজে ঠিতবলিবদ্দস্স হি ৰজো ৰিয অন্তোৰত্থু তস্স ঠানং. হত্থেন পন গহেত্ৰা অন্তোৰত্থুস্মিম্পি আকাসগতং করোন্তস্স পারাজিকমেৰ. অন্তোগামে চরন্তম্পি গামপরিচ্ছেদং অতিক্কামেন্তস্স পারাজিকং. সযমেৰ নিক্খমিত্ৰা গামূপচারে ৰা ৰত্থূপচারে ৰা চরন্তং পন থেয্যচিত্তো কট্ঠেন ৰা কথলায ৰা উত্রাসেত্ৰা অটৰীভিমুখং করোতি, মোরো উড্ডেত্ৰা অন্তোগামে ৰা অন্তোৰত্থুম্হি ৰা ছদনপিট্ঠে ৰা নিলীযতি, রক্খতি. সচে পন অটৰীভিমুখো উড্ডেতি ৰা গচ্ছতি ৰা, ‘অটৰিং পৰেসেত্ৰা গহেস্সামী’তি পরিকপ্পে অসতি পথৰিতো কেসগ্গমত্তম্পি উপ্পতিতমত্তে ৰা দুতিযপদৰারে ৰা পারাজিকং. কস্মা? যস্মা গামতো নিক্খমন্তস্স ঠিতট্ঠানমেৰ ঠানং হোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.৯৬) –

অট্ঠকথাগতো ৰিনিচ্ছযো উপলক্খিতোতি ৰেদিতব্বং. কপিঞ্জরাদিপরসন্তকসকুণেসু চ এসেৰ ৰিনিচ্ছযো দট্ঠব্বো.

৭৯. পত্তেতি দ্ৰারে ভিক্খায ঠিতং ভিক্খুনো হত্থগতে পত্তে. তস্স থেয্যচিত্তস্স.

৮০. অনুদ্ধরিত্ৰাৰাতি পত্তে পতিতং সুৰণ্ণাদিং হত্থেন অনুক্খিপিত্ৰাৰ পঠমপদৰারে থুল্লচ্চযং গম্মমানত্তা ন ৰুত্তং.

৮১. হত্থেতি হত্থতলে. ৰত্থেতি চীৰরে. মত্থকেতি সিরসি. গাথাছন্দৰসেন ৰা-সদ্দে আকারস্স রস্সত্তং. পতিট্ঠিতন্তি পতিতং. ন্তি ছিজ্জমানং তং সুৰণ্ণখণ্ডাদি. যদি আকাসে গচ্ছন্তং, পতন্তং ৰা হত্থেন গণ্হাতি. গহিতহত্থে ঠিতট্ঠানমেৰ ঠানং, ততো কেসগ্গমত্তম্পি অপনেন্তস্স পারাজিকং. তথা গহেত্ৰা থেয্যচিত্তেন গচ্ছতো দুতিযপাদুদ্ধারে. ৰত্থাদীসু পতিতেপি এসেৰ নযো.

আকাসট্ঠকথাৰণ্ণনা.

৮২. মঞ্চপীঠাদীসূতি এত্থ আদি-সদ্দেন মঞ্চপীঠসদিসে ৰেহাসভূতে অট্টৰিতানাদযো সঙ্গণ্হাতি. আমাসম্পীতি হত্থেন ৰা কাযেন ৰা আমসিতব্বং ৰত্থাদিঞ্চ. অনামাসম্পীতি তথা অপরামসিতব্বং সুৰণ্ণাদিং. আমসন্তস্সাতি হত্থাদীহি পরামসন্তস্স. ‘‘দুক্কট’’ন্তি ইমিনা ফন্দাপনে থুল্লচ্চযঞ্চ ঠানাচাৰনে পারাজিকঞ্চ হেট্ঠা থলট্ঠে ৰুত্তনযেন ৰিঞ্ঞাতুং সক্কাতি অতিদিসতি. ঠানপরিচ্ছেদো পন মঞ্চাদীহি এৰ উক্খিপন্তস্স চতুন্নং পাদানং ৰসেন, তত্রট্ঠমেৰ গণ্হন্তস্স মঞ্চস্স চতূসু পাদসীসেসু ফুসিত্ৰা মজ্ঝে অফুসিত্ৰা ঠিতস্স খলিমক্খিতথদ্ধসাটকস্স চতুন্নং পাদসীসানং ৰসেন, অটনীসু ফুসিত্ৰা ঠিতস্স অটনীনং ৰসেন ৰা ৰেদিতব্বো.

৮৩. ৰংসেতি চীৰরৰংসে, ইমিনা চীৰরনিক্খেপনত্থায ঠপিতরুক্খদণ্ডসলাকারজ্জুআদযো উপলক্খিতা. ওরতোতি অত্তনো ঠিতদিসাভিমুখতো. ভোগন্তি সংহরিত্ৰা চীৰরং তস্স নামেত্ৰা ঠপিতমজ্ঝট্ঠানং. অন্তন্তি নামেত্ৰা একতো কতং, উভযানং ৰা অন্তং. পারতো কত্ৰাতি ৰংসতো পরভাগে কত্ৰা.

৮৪. চীৰরেন ফুট্ঠোকাসোতি চীৰরেন ফুট্ঠট্ঠানং. তস্সাতি তথা ঠপিতস্স চীৰরস্স. সো সকলো চীৰরৰংসো ঠানং ন তু হোতীতি মতোতি সম্বন্ধো.

৮৫-৬. ওরিমন্তেন ফুট্ঠং ৰা তং ওকাসন্তি সম্বন্ধো. চীৰরভোগং গহেত্ৰা থেয্যচিত্তেন অত্তনো অভিমুখং আকড্ঢতো অত্তনো ঠিতদিসায চীৰরৰংসে চীৰরেন ফুসিত্ৰা ঠিতট্ঠানপরিযন্তং ইতরেন অতিক্কামযতো চুতীতি সম্বন্ধো. ইতরেন পারিমন্তেন ভিত্তিদিসায চীৰরস্স ফুট্ঠোকাসপরিযন্তং ইতরেন ফুট্ঠং তং ওকাসং ওরিমন্তেন অতিক্কামযতো ৰা চুতীতি যোজনা. ইতরেনাতি পারিমন্তেন ভিত্তিপস্সে চীৰরৰংসে ফুসিত্ৰা ঠিতচীৰরপরিযন্তেন. ফুট্ঠং চীৰরৰংসোকাসং. ওরিমন্তেনাতি অত্তনো ঠিতদিসায চীৰরৰংসে ফুসিত্ৰা ঠপিতচীৰরপ্পদেসেন. অতিক্কামযতোতি কেসগ্গমত্তম্পি অতিক্কামেন্তস্স.

এৰং দীঘন্তাকড্ঢনে সম্ভৰন্তং ৰিকপ্পং দস্সেত্ৰা ইদানি তিরিযন্তেন অতিক্কমনৰিধিং দস্সেতুমাহ ‘‘দক্খিণন্তেনা’’তিআদি. পুনাতি অথ ৰা. দক্খিণন্তেন ফুট্ঠট্ঠানং ৰামন্তেন অতিক্কামযতো চুতীতি যোজনা. চীৰরং হরিতুং চীৰরাভিমুখং ঠিতস্স অত্তনো দক্খিণপস্সে চীৰরকোটিযা ফুট্ঠং চীৰরট্ঠিতপ্পদেসং ৰামপস্সে চীৰরন্তেন অতিক্কামযতো পারাজিকমেৰাতি অত্থো. ৰামন্তেন ফুট্ঠট্ঠানং ইতরেন অতিক্কামযতো ৰা চুতীতি যোজনা. ৰামন্তেন ফুট্ঠট্ঠানন্তি চীৰরাভিমুখং ঠিতস্স ৰামপস্সে চীৰরন্তেন ফুট্ঠং চীৰরট্ঠিতপ্পদেসং. ইতরেন দক্খিণপস্সে চীৰরন্তেন অতিক্কামযতো ৰা চুতি পারাজিকা হোতীতি অত্থো.

৮৭. ৰংসতোতি চীৰরেন ফুসিত্ৰা ঠিতচীৰরৰংসপ্পদেসতো. ‘‘কেসগ্গমত্ত’’ন্তি কত্থচি পোত্থকে লিখন্তি, তং ন গহেতব্বং. ‘‘উক্খিত্তে’’তি ভুম্মেকৰচনন্তেন সমানাধিকরণত্তা পচ্চত্তেকৰচনন্ততা ন যুজ্জতীতি. ‘‘কেসগ্গমত্তে উক্খিত্তে’’তি কত্থচি পাঠো দিস্সতি, সো চ পমাণং.

৮৮. ৰিমোচেন্তো থুল্লচ্চযং ফুসেতি যোজনা. চীৰরৰংসে ফুসাপেত্ৰা, অফুসাপেত্ৰা ৰা রজ্জুযা বন্ধিত্ৰা ঠপিতচীৰরং গণ্হিতুকামো থেয্যচিত্তেন বন্ধনং মোচেন্তো থুল্লচ্চযং আপজ্জতীতি অত্থো. মুত্তেতি মুত্তমত্তে. পারাজিকো হোতি ঠানা চুতভাৰতোতি অধিপ্পাযো.

৮৯. ৰেঠেত্ৰাতি এত্থ ‘‘ৰংসমেৰা’’তি সামত্থিযতো লব্ভতি. চীৰরৰংসং পলিৰেঠেত্ৰা তত্থেৰ ঠপিতচীৰরং নিব্বেঠেন্তস্স ভিক্খুনোপি অযং নযোতি সম্বন্ধো. নিব্বেঠেন্তস্সাতি ৰিনিৰেঠেন্তস্স. অযং নযোতি ‘‘নিব্বেঠেন্তস্স থুল্লচ্চযং, নিব্বেঠিতে পারাজিক’’ন্তি যথাৰুত্তনযমতিদিসতি. ৰলযং ছিন্দতো ৰাপি অযং নযোতি সম্বন্ধো. ‘‘ভিক্খুনো, ৰংসে, ঠপিতং, চীৰর’’ন্তি চ আনেত্ৰা যোজেতব্বং. চীৰরৰংসে পৰেসেত্ৰা ঠপিতং চীৰরৰলযং যথা ছিন্নমত্তে ঠানা চৰতি, তথা ছিন্দন্তস্স ভিক্খুনো ছেদনে থুল্লচ্চযং, ছিন্নে পারাজিকন্তি অত্থো. মোচেন্তস্সাপ্যযং নযোতি এত্থাপি ‘‘ৰলয’’ন্তি ইমিনা সদ্ধিং ‘‘ভিক্খুনো’’তিআদিপদানি যোজেতব্বানি. চীৰরৰংসে ঠপিতং চীৰরং ৰলযং মোচেন্তস্সাপি থুল্লচ্চযপারাজিকানি পুব্বে ৰুত্তনযানেৰ.

ইহ পুরিমেন অপি-সদ্দেন যথাৰুত্তপকারদ্ৰযে সম্পিণ্ডিতে ইতরেন অপি-সদ্দেন অৰুত্তসম্পিণ্ডনমন্তরেন অত্থৰিসেসাভাৰতো অৰুত্তমত্থং সম্পিণ্ডেতি, তেন ‘‘আকাসগতং ৰা করোতি, নীহরতি ৰা’’তি পকারদ্ৰযং সঙ্গণ্হাতি. তেন রুক্খমূলে পৰেসেত্ৰা ঠপিতনিধিসঙ্খলিকৰলযমিৰ চীৰরৰংসে সব্বট্ঠানেহিপি অফুসাপেত্ৰা চীৰরৰলযং আকাসগতং করোন্তস্সাপি চীৰরৰংসকোটিযা বহি নীহরন্তস্সাপি থুল্লচ্চযপারাজিকানি ৰুত্তনযেনেৰ ঞাতব্বানীতি এতেযেৰ সঙ্গণ্হাতি. ‘‘ৰলযং ছিন্দতো ৰাপি, মোচেন্তস্স ৰাপি, ৰলযং আকাসগতং ৰা করোতি, নীহরতি ৰা’’তি ইমেসু চতূসু ৰিকপ্পেসু একম্পি তথা অকত্ৰা চীৰরৰলযং চীৰরৰংসে ঘংসেত্ৰা ইতো চিতো চ সঞ্চারেন্তস্স চীৰরৰলযস্স সব্বোপি চীৰরৰংসো ঠানন্তি ‘‘ঠানাচাৰনং নত্থী’’তি ৰুত্তব্যতিরেকৰসেন দস্সিতব্বন্তি গহেতব্বং.

৯০. ঠপিতস্স হীতি এত্থ পসিদ্ধিসূচকং হি-সদ্দং আনেত্ৰা ‘‘চীৰরে ৰিয হী’’তি যোজেত্ৰা ৰিসেসত্থজোতকং তু-সদ্দং আনেত্ৰা ‘‘ঠপিতস্স তূ’’তি যোজেতব্বং. অথ ৰা নিপাতানমনেকত্থত্তা যথাঠানে ঠিতানমেৰ ৰিসেসত্থে হি-সদ্দো, পসিদ্ধিযং তু-সদ্দো চ যোজেতব্বো. ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বোতি যোজনা. দীঘতো ৰা তিরিযতো ৰা পসারেত্ৰা চীৰরৰংসে নিক্খিত্তস্স চীৰরস্স ৰিনিচ্ছযো পন সংহরিত্ৰা চীৰরৰংসে ঠপিতচীৰরৰিনিচ্ছযো ৰিয ৰুত্তো, ‘‘ওরিমন্তেন…পে… পারাজিকং ভৰে’’তি গাথাত্তযে ৰুত্তনযেন ৰেদিতব্বোতি অত্থো.

৯১. সিক্কাযাতি ওলম্বিকাধারে. যং ভণ্ডকন্তি সম্বন্ধো. পক্খিপিত্ৰাতি নিৰেসেত্ৰা. লগ্গিতং হোতীতি ওলম্বিতং হোতি. ‘‘সিক্কাতো তং হরন্তো ৰা চুতো’’তি এতস্মিং ৰিকপ্পে সিক্কায ফুট্ঠট্ঠানৰসেন ঠানাচাৰনং ৰেদিতব্বং. দুতিযৰিকপ্পে সিক্কায, বন্ধনট্ঠানস্স চ ভিত্তিপস্সে ফুট্ঠট্ঠানং যদি সিযা, তস্স চ ৰসেন ঠানাচাৰনং ৰেদিতব্বং.

৯২-৩. কুন্তাদীতি আদি-সদ্দেন ভিন্দিৰালাদি দীঘৰত্থু গহেতব্বং. তট্টিকাখাণুকা ৰিয ভিত্তিযং পটিপাটিযা নিৰেসিতানি মিগসিঙ্গানি ৰা সূলানি ৰা নাগদন্তা নাম. অগ্গে ৰাতি কুন্তফলকোটিযং ৰা. বুন্দে ৰাতি কুন্তদন্তমূলে ৰা. পরিকড্ঢতোতি উজুকং আকড্ঢতো.

ফুট্ঠোকাসন্তি তস্মিং তস্মিং নাগদন্তে ফুট্ঠট্ঠানং অতিক্কামযতো কেসগ্গমত্তেন পরাজযো সিযাতি সম্বন্ধো, ঠপিতট্ঠপিতট্ঠানং ৰিহায কেসগ্গমত্তম্পি অতিক্কামযতো পারাজিকন্তি অত্থো. কেসগ্গেন অন্তরেন হেতুনা পরাজযোতি গহেতব্বং, কেসগ্গমত্তম্পি অপনযনহেতু পারাজিকং হোতীতি অত্থো.

৯৪-৫. এৰং দীঘতো আকড্ঢনে, উক্খিপনে চ ৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা তিরিযং আকড্ঢনে, পরতো নযনে চ ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘পাকারাভিমুখো’’তিআদি. আকড্ঢতীতি অত্তনো ঠিতট্ঠানাভিমুখং আৰিঞ্ছতি. ওরিমন্তফুট্ঠোকাসন্তি ওরিমন্তেন ফুট্ঠোকাসং, অত্তনো দিসায কুন্তদণ্ডেন ফুট্ঠোকাসন্তি অত্থো. এত্থ অচ্চযনকিরিযাসম্বন্ধে সামিৰচনপ্পসঙ্গে উপযোগৰচনং. ‘‘সকম্মকধাতুপ্পযোগে উপযোগৰচনস্স মাগধিকৰোহারে দস্সনতো কম্মত্থেযেৰ উপযোগৰচন’’ন্তি একে ৰদন্তি, এতং কচ্চাযনলক্খণেন সমানং. ইতরন্তচ্চযেতি ইতরন্তেন কতো অচ্চযোতি ইতরন্তচ্চযো, মজ্ঝেপদলোপসমাসো, পারিমন্তেন কত্তব্বাতিক্কমে কতেতি অত্থো. কেসগ্গেন চুতোতি যোজনা. যথাৰুত্তোযেৰ অত্থো.

পরতো পেল্লন্তস্সাতি পরতো কত্ৰা পেল্লন্তস্স, ভিত্তিপস্সাভিমুখং কত্ৰা নিপ্পীল়েন্তস্সাতি অত্থো. তথেৰাতি ‘‘কেসগ্গেন চুতো’’তি আকড্ঢতি. ঠপিতেপি চ কুন্তাদিম্হি অযং নযোতি যোজনা. ‘‘কেসগ্গেনা’’তিআদিনা অযমেৰ ৰিনিচ্ছযনযো ৰত্তব্বোতি অত্থো.

৯৬. তালস্স ফলং চালেন্তস্স অস্স ভিক্খুনো যেন ফলেন ৰত্থু পঞ্চমাসকং পূরতি, তস্মিং ফলে বন্ধনা মুত্তে পারাজিকং ভৰেতি যোজনা.

৯৭. তালস্স পিণ্ডিং ছিন্দতীতি তালফলকণ্ণিকং ছিন্দতি. যায ৰত্থু পূরতি, তস্সা ছিন্নমত্তায ‘‘অস্স পারাজিকং সিযা’’তি হেট্ঠা ৰুত্তনযো ইধাপি যোজেতব্বো. তালপিণ্ডি সচে আকাসগতা হোতি, পিণ্ডিমূলমেৰ ঠানং. পণ্ণদণ্ডে ৰা পণ্ণে ৰা অপস্সায ঠিতা চে, ঠিতট্ঠানেহি সহ পিণ্ডিমূলং গহেত্ৰা ঠানভেদং ঞত্ৰা ঠানাচাৰনেন পারাজিকম্পি দট্ঠব্বং. এসেৰ নযোতি ‘‘যেন ৰত্থু পূরতি, তস্মিং বন্ধনা মুত্তে অস্স পারাজিকং সিযা’’তি যথাৰুত্তো এৰ নযো. এতেসু সব্বেসু ঠানেসু পারাজিকৰীতিক্কমতো পুব্বভাগানন্তরপ্পযোগে থুল্লচ্চযঞ্চ সহপযোগে পাচিত্তিযট্ঠানে দুক্কটঞ্চ ততোপি পুব্বপযোগে পাচিত্তিযট্ঠানে পাচিত্তিযঞ্চ দুক্কটঞ্চ গমনদুতিযপরিযেসনাদিঅৰসেসপযোগেসু অদিন্নাদানপুব্বকত্তা দুক্কটঞ্চ অসম্মুয্হন্তেহি ৰেদিতব্বং.

ৰেহাসট্ঠকথাৰণ্ণনা.

৯৮. উদকে নিধিট্ঠানং গচ্ছতোতি সম্বন্ধো. অগম্ভীরোদকে নিধিট্ঠানং পদৰারেন গচ্ছতো পদে পদে পুব্বপযোগে দুক্কটং হোতীতি যোজনা. গম্ভীরে পন তথাতি ‘‘পদৰারেন গচ্ছতো দুক্কট’’ন্তি যথাৰুত্তমতিদিসতি. গচ্ছতোতি তরতো, হত্থং অচালেত্ৰা তরন্তস্স পদৰারগণনায, হত্থেন চ ৰাযমন্তস্স ‘‘পদৰারেনা’’তি ইদং উপলক্খণন্তি কত্ৰা হত্থৰারগণনায পদৰারগণনায দুক্কটানি ৰেদিতব্বানি. তেন ৰুত্তং অট্ঠকথাযং ‘‘গম্ভীরে হত্থেহি ৰা পাদেহি ৰা পযোগং করোন্তস্স হত্থৰারেহি ৰা পদৰারেহি ৰা পযোগে পযোগে দুক্কট’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ১.৯৮).

উম্মুজ্জনাদিসূতি এত্থ আদি-সদ্দেন নিমুজ্জনং সঙ্গণ্হাতি. এত্থাপি ‘‘তথা’’তি অনুৰত্তমানত্তা পযোগে পযোগে দুক্কটন্তি অযমত্থো ৰেদিতব্বো. নিহিতকুম্ভিযা গহণত্থং নিমুজ্জনুম্মুজ্জনেসুপি হত্থৰারেন, পদৰারেন, হত্থপদৰারেহি চ দুক্কটমেৰাতি ৰুত্তং হোতি. তেনাহ অট্ঠকথাযং ‘‘এসেৰ নযো কুম্ভিগহণত্থং নিমুজ্জনুম্মুজ্জনেসূ’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.৯৮).

ইমিস্সা গাথায ‘‘নিধিট্ঠানং গচ্ছতো দুক্কট’’ন্তি ৰচনতো তথা গচ্ছন্তস্স উদকসপ্পচণ্ডমচ্ছদস্সনেন ভাযিত্ৰা পলাযন্তস্স গমনস্স অতদত্থত্তা অনাপত্তীতি ব্যতিরেকেন ৰিঞ্ঞাযতি. এত্থ দুতিযপরিযেসনাদিসব্বপযোগেসু পাচিত্তিযট্ঠানে পাচিত্তিযঞ্চ পাচিত্তিযেন সহ দুক্কটঞ্চ অৰসেসপযোগেসু সুদ্ধদুক্কটঞ্চ সহপযোগে ভাজনামসনে অনামাসদুক্কটঞ্চ ফন্দাপনে থুল্লচ্চযঞ্চ ঠানাচাৰনে পারাজিকঞ্চ নিধিকুম্ভিযা ৰুত্তনযেন ৰিঞ্ঞাতুং সক্কাতি ন ৰুত্তন্তি দট্ঠব্বং. তত্থ ঠানভেদো পঞ্চধা হোতি, ইধ পীল়েত্ৰা ওসারেতুং সক্কুণেয্যত্তা অধোদিসায সহ ছব্বিধং হোতীতি অযমেতেসং ৰিসেসো.

৯৯. তত্থ জাতকপুপ্ফেসূতি তস্মিং জলে রুল়্হেসু উপ্পলাদিকুসুমেসু, নিদ্ধারণে ভুম্মং. যেন পুপ্ফেনাতি নিদ্ধারিতব্বং. ছিন্দতোতি এত্থ ৰত্তমানকালৰসেন অত্থং অগ্গহেত্ৰা ‘‘ছিন্নৰতো’’তি ভূতৰসেন অত্থো গহেতব্বো. এৰং অগ্গহিতে অন্তিমস্স পযোগস্স যাৰ অনুপরমো, থুল্লচ্চযারহত্তা পারাজিকৰচনস্স ৰত্থুৰিরোধিতায চ ইমস্সেৰ পচ্ছিমকুসুমস্স কন্তনকালে পুপ্ফনাল়পস্সে তচমত্তেপি অচ্ছিন্নে পারাজিকং নত্থীতি দস্সেতুং ‘‘একনাল়…পে… পরিরক্খতী’’তি এত্থেৰ অনন্তরে ৰুচ্চমাননযস্স ৰিরুদ্ধত্তা চ ইমং ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুং লিখিতস্স ‘‘যস্মিং পুপ্ফে ৰত্থু পূরতি, তস্মিং ছিন্নমত্তে পারাজিক’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ১.৯৮) অট্ঠকথাৰচনস্স ৰিরুদ্ধত্তা চ ৰত্তমানকালমগহেত্ৰা ভূতকালস্সেৰ গহেতব্বত্তা ‘‘কদা দেৰদত্ত আগতোসী’’তি পঞ্হস্স ‘‘এসোহমাগচ্ছামি, আগচ্ছন্তং মা মং ৰিজ্ঝা’’তি উত্তরে ৰিয ৰত্তমানসমীপে ৰত্তমানেৰাতি ভূতে ৰত্তমানব্যপদেসতো ৰুত্তন্তি দট্ঠব্বং.

১০০. ‘‘উপ্পলজাতিযা’’তি ইমিনা ‘‘পদুমজাতিযা’’তি ব্যতিরেকতো ৰুত্তত্তা ‘‘পদুমজাতিকানং পন দণ্ডে ছিন্নে অব্ভন্তরে সুত্তং অচ্ছিন্নম্পি রক্খতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.৯৮) অট্ঠকথানযো সঙ্গহিতোতি দট্ঠব্বং. একনাল়স্স ৰা পস্সেতি ‘‘নাল়স্স একপস্সে’’তি ৰত্তব্বে গাথাবন্ধসুখত্থং ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং. ততোতি নাল়তো.

১০১. ভারবদ্ধকুসুমেসু ৰিনিচ্ছযস্স ৰক্খমানত্তা ছিন্দিত্ৰা ঠপিতেসূতি অবদ্ধকুসুমৰসেন গহেতব্বং. পুব্বে ৰুত্তনযেনাতি তত্রজাতককুসুমেসু ৰুত্তৰিনিচ্ছযানুসারেন. ‘‘যেন পুপ্ফেন পূরতি, তস্মিং ছিন্নমত্তে’’তি অৰত্ৰা গহিতমত্তে পারাজিকন্তি যোজনা চেত্থ ৰিসেসো.

১০২. ভারং কত্ৰা বদ্ধানি ভারবদ্ধানীতি মজ্ঝপদলোপীসমাসো. পুপ্ফানীতি পাদগ্ঘনকানি উপ্পলাদিকুসুমানি. ছস্ৰাকারেসূতি উদকে ওসীদাপেতুং সক্কুণেয্যত্তা অধোদিসায সহ চতস্সো দিসা, উদ্ধন্তি ইমাসু ছসু দিসাসু, নিদ্ধারণে ভুম্মং. কেনচি আকারেনাতি নিদ্ধারেতব্বদস্সনং. ঠানাচাৰনস্স সাধকতমত্তা করণেযেৰ করণৰচনং. নস্সতীতি পাদগ্ঘনকপুপ্ফানং ঠানাচাৰনেন পারাজিকমাপজ্জিত্ৰা লোকিযলোকুত্তরানং অনৰসেসগুণানং পতিট্ঠানভূতং পাতিমোক্খসংৰরসীলং নাসেত্ৰা সযং গুণমরণেন মীযতীতি অত্থো.

১০৩. পুপ্ফানং কলাপন্তি পাদগ্ঘনকউপ্পলাদিকুসুমকলাপং. উদকং চালেত্ৰাতি যথা ৰীচি উট্ঠাতি, তথা চালেত্ৰা. পুপ্ফট্ঠানাতি পুপ্ফানং ঠিতট্ঠানা. চাৰেতীতি কলাপং কেসগ্গমত্তম্পি অপনেতি. ‘‘পুপ্ফং ঠানা চাৰেতী’’তি কত্থচি পোত্থকেসু পাঠো দিস্সতি. পুপ্ফকলাপস্সেৰ গহিতত্তা পুরিমোযেৰ গহেতব্বো.

১০৪. ‘‘এত্থ গতং গহেস্সামী’’তি সহ পাঠসেসেন যোজনা. পরিকপ্পেতীতি ‘‘এত্থ গতং গহেস্সামী’’তি ঠানং পরিচ্ছিন্দিত্ৰা তক্কেতি. রক্খতীতি ঠানাচাৰনেপি সতি সো পরিকপ্পো পারাজিকাপত্তিতো তং ভিক্খুং রক্খতি. গতট্ঠানাতি পুপ্ফকলাপেন গতং সম্পত্তঞ্চ তং ঠানঞ্চাতি ৰিগ্গহো. ‘‘উদ্ধরন্তো’’তি এতেন ‘‘পুপ্ফানং কলাপ’’ন্তি আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বং. ‘‘কতট্ঠানা’’তিপি পাঠো, কতা পুপ্ফানং ঠানা উদ্ধরন্তোতি সম্বন্ধো. উদকং চালেত্ৰা ৰীচিযো উট্ঠাপেত্ৰা ৰীচিপ্পহারেন উদকপিট্ঠেন পরিকপ্পিতট্ঠানং সম্পত্তং পুপ্ফকলাপং ঠিতট্ঠানা উদ্ধরন্তো কেসগ্গমত্তম্পি ঠানা চাৰেন্তোতি অত্থো. ‘‘ঠানা’’তি ইদং ‘‘ভট্ঠো’’তি ইমিনা সম্বন্ধনীযং. ভট্ঠো নাম পৰুচ্চতীতি অত্তনা সমাদায রক্খিযমানা পাতিমোক্খসংৰরসীলসঙ্খাতসব্বগুণরতনঙ্কুরাভিনিব্বত্তট্ঠানা পতিতো নাম হোতীতি পৰুচ্চতি.

১০৫. জলতো অচ্চুগ্গতস্সাতি এত্থ ‘‘পুপ্ফস্সা’’তি সামত্থিযা লব্ভতি. জলপিট্ঠিতো অচ্চুগ্গতস্স পুপ্ফস্স সকলজলং ঠানং, কদ্দমপিট্ঠিতো পট্ঠায উদকপিট্ঠিপরিযন্তং পুপ্ফদণ্ডেন ফরিত্ৰা ঠিতং সব্বমুদকং ঠানন্তি ৰুত্তং হোতি. উপ্পাটেত্ৰাতি পুপ্ফগ্গং আকড্ঢিত্ৰা উপ্পীল়েত্ৰা. ততোতি তস্মা পুপ্ফট্ঠানভূতসকলজলরাসিতো. উজুন্তি উজুং কত্ৰা. উদ্ধরতোতি উপ্পাটেন্তস্স.

১০৬. নাল়ন্তেতি উপ্পাটিতপুপ্ফনাল়স্স মূলকোটিযা. জলতোতি উদকপিট্ঠিতো. মুত্তমত্তে কেসগ্গমত্তং দূরং কত্ৰাতি পাঠসেসযোজনা কাতব্বা. ‘‘জলতো’’তি পঠমততিযপাদেসু দ্ৰিক্খত্তুং ৰচনং অত্থাৰিসেসেপি পদাৰুত্তিঅলঙ্কারে অড্ঢযমকৰসেন ৰুত্তত্তা পুনরুত্তিদোসো ন হোতীতি ৰেদিতব্বং. ‘‘মুত্তমত্তে, অমুত্তে’’তি চ সম্বন্ধিতব্বং, অত্থানং ৰা ৰিসেসতো উভযত্থ ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং. তস্মিং নাল়ন্তেতি সম্বন্ধো.

১০৭. তস্স নামেত্ৰা উপ্পাটিতস্স. সহ গচ্ছেন উপ্পাটিতস্সাপি অযমেৰ ৰিনিচ্ছযো. ইধ পন সব্বপুপ্ফপণ্ণনাল়ানি মূলতো পভুতি পঠমং ঠিতট্ঠানতো অপনামনৰসেন ঠানাচাৰনং ৰেদিতব্বং. এৰং পুপ্ফাদীনি উপ্পাটেন্তস্স ভূতগামৰিকোপনাপত্তিযা ঠানে সহপযোগদুক্কটং হোতীতি ৰেদিতব্বং.

১০৮-৯. বল়িসাদিমচ্ছগ্গহণোপকরণানং ৰচনতো, জলে ঠিতমতমচ্ছানং ৰিনিচ্ছযস্স চ ৰক্খমানত্তা মচ্ছেতি জীৰমানকমচ্ছানং গহণং. উপলক্খণৰসেন ৰা অৰুত্তসমুচ্চযত্থ ৰা-সদ্দেন ৰা খিপকাদীনি মচ্ছৰধোপকরণানি ৰুত্তানেৰাতি দট্ঠব্বং. ৰত্থূতি পাদো. তস্মিং মচ্ছে. উদ্ধটোযেৰ উদ্ধটমত্তো, মচ্ছো, তস্মিং. জলাতি উদকতো কেসগ্গমত্তম্পি অপনেত্ৰা উক্খিত্তমত্তেতি ৰুত্তং হোতি.

১১০. পুপ্ফানং ৰিয মচ্ছানম্পি ঠিতট্ঠানমেৰ ঠানন্তি অগ্গহেত্ৰা সকলজলং ঠানং কত্ৰা কস্মা ৰুত্তন্তি আহ ‘‘ঠানং সলিলজানং হী’’তিআদি. সলিলে জাতা সলিলজা, ইতি পকরণতো মচ্ছাযেৰ ৰুচ্চন্তি. অত্থপ্পকরণসদ্দন্তরসন্নিধানাদীহি সদ্দা ৰিসেসত্থং ৰদন্তীতি. হীতি পসিদ্ধিযং. কেৰলন্তি অৰধারণে, জলমেৰাতি ৰুত্তং হোতি. ইমিনা বহিউদকং নিৰত্তিতং হোতি. সকলং জলমেৰ ঠানং যস্মা, তস্মা সলিলট্ঠং জলা ৰিমোচেন্তো পারাজিকো হোতীতি হেতুহেতুমন্তভাৰেন যোজনা ৰেদিতব্বা. আপন্নং পরাজেতীতি পারাজিকা, আপত্তি, সা এতস্স অত্থীতি পারাজিকো, পুগ্গলো.

১১১. নীরং উদকং. ৰারিম্হি জলে জাতো ৰারিজো, ইতি পকরণতো মচ্ছোৰ গয্হতি. এতেনেৰ আকাসে উপ্পতিতমচ্ছো, গোচরত্থায চ থলমুগ্গতকুম্মাদযো উপলক্খিতাতি ৰেদিতব্বং. তেসং গহণে ৰিনিচ্ছযো আকাসট্ঠথলট্ঠকথায ৰুত্তনযেন ৰেদিতব্বো. ভণ্ডগ্ঘেন ৰিনিদ্দিসেতি দুক্কটাদিৰত্থুনো ভণ্ডস্স অগ্ঘৰসেন দুক্কটথুল্লচ্চযপারাজিকাপত্তিযো ৰদেয্যাতি অত্থো.

১১২. তল়াকেতি সরস্মিং, ইমিনা চ ৰাপিপোক্খরণিসোব্ভাদিজলাসযা সঙ্গয্হন্তি. নদিযাতি নিন্নগায, ইমিনা চ কন্দরাদযো সঙ্গয্হন্তি. নিন্নেতি আৰাটে. মচ্ছৰিসং নামাতি এত্থ নাম-সদ্দো সঞ্ঞাযং. মচ্ছৰিসনামকং মদনফলাদিকং দট্ঠব্বং. গতেতি ৰিসপক্খিপকে মচ্ছঘাতকে গতে.

১১৪. সামিকেসূতি ৰিসং যোজেত্ৰা গতেসু মচ্ছসামিকেসু. আহরন্তেসূতি আহরাপেন্তেসু. ভণ্ডদেয্যন্তি ভণ্ডঞ্চ তং দেয্যঞ্চাতি ৰিগ্গহো, অত্তনা গহিতৰত্থুং ৰা তদগ্ঘনকং ৰা ভণ্ডং দাতব্বন্তি অত্থো.

১১৫. মচ্ছেতি মতমচ্ছে. সেসেতি নমতমচ্ছে.

১১৬. অমতেসু গহিতেসূতি পকরণতো লব্ভতি, নিমিত্তত্থে চেতং ভুম্মং. অনাপত্তিং ৰদন্তীতি অদিন্নাদানাপত্তিযা অনাপত্তিং ৰদন্তি, মারণপ্পত্তিযা পাচিত্তিযং হোতেৰ. অযঞ্চ ৰিনিচ্ছযো অরক্খিতঅগোপিতেসু অস্সামিকতল়াকাদীসু ৰেদিতব্বো.

উদকট্ঠকথাৰণ্ণনা.

১১৭. নাৰন্তি এত্থ ‘‘নাৰা নাম যায তরতী’’তি (পারা. ৯৯) ৰচনতো জলতারণারহং অন্তমসো একম্পি ৰহন্তং রজনদোণিৰেণুকলাপাদিকং ৰেদিতব্বং. নাৰট্ঠং নাম ভণ্ডং যং কিঞ্চি ইন্দ্রিযবদ্ধং ৰা অনিন্দ্রিযবদ্ধং ৰা. ‘‘থেনেত্ৰা গণ্হিস্সামী’’তি ইমিনা ‘‘থেয্যচিত্তস্সা’’তি ইমমত্থং ৰিঞ্ঞাপেতি. পাদুদ্ধারেতি দুতিযপরিযেসনাদিঅত্থং গচ্ছন্তস্স পদে পদে. দোসাতি দুক্কটাপত্তিযো. ৰুত্তাতি ‘‘নাৰট্ঠং ভণ্ডং অৰহরিস্সামী’তি থেয্যচিত্তো দুতিযং ৰা পরিযেসতি গচ্ছতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পারা. ৯৯) পদভাজনিযং ভগৰতা ৰুত্তা, ইমিনা পুব্বপযোগসহপযোগদুক্কটানি, ফন্দাপনে থুল্লচ্চযং, ঠানাচাৰনে পারাজিকঞ্চ উপলক্খণৰসেন দস্সিতন্তি ৰেদিতব্বং.

১১৮. চণ্ডসোতেতি ৰেগেন গচ্ছন্তে উদকপ্পৰাহে, ‘‘চণ্ডসোতে’’তি ইমিনা বন্ধনং ৰিনা সভাৰেন অট্ঠিতভাৰস্স সূচনতো ‘‘বন্ধনমেৰ ঠান’’ন্তি ৰুত্তট্ঠানপরিচ্ছেদস্স কারণং দস্সিতন্তি ৰেদিতব্বং. যস্মা চণ্ডসোতে বদ্ধা, তস্মা বন্ধনমেকমেৰ ঠানং মতন্তি ৰুত্তং হোতি. তস্মিন্তি বন্ধনে. ধীরা ৰিনযধরা.

১১৯-১২০. ‘‘নিচ্চলে উদকে নাৰ-মবন্ধনমৰট্ঠিত’’ন্তি ইমিনা ছধা ঠানপরিচ্ছেদস্স লব্ভমানত্তে কারণং দস্সেতি. নাৰং কড্ঢতো তস্স পারাজিকন্তি সম্বন্ধো. পুনপি কিং করোন্তোতি আহ ‘‘একেনন্তেন সম্ফুট্ঠ’’ন্তিআদি. তং নাৰং অতিক্কামযতোতি সম্বন্ধো. এত্থাপি ‘‘কড্ঢিতৰতো অতিক্কমিতৰতো’’তি ভূতৰসেন অত্থো যোজেতব্বো. যমেত্থ ৰত্তব্বং, তং হেট্ঠা ৰুত্তনযমেৰ.

১২১. এৰং চতুপস্সাকড্ঢনে ৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা ইদানি উদ্ধং, অধো চ উক্খিপনওসীদাপনেসু ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘তথা’’তিআদি. তথাতি ‘‘তস্স পারাজিক’’ন্তি আকড্ঢতি. কস্মিং কালেতি আহ ‘‘উদ্ধং কেসগ্গমত্তম্পী’’তিআদি. অধোনাৰাতলন্তি নাৰাতলস্স অধো অধোনাৰাতলং, তস্মিং উদ্ধং কেসগ্গমত্তম্পি উদকম্হা ৰিমোচিতেতি ইমিনা সম্বন্ধো. তেন ফুট্ঠং কেসগ্গমত্তম্পি মুখৰট্টিযা ৰিমোচিতেতি যোজনা. তেনাতি অধোনাৰাতলেন ফুট্ঠে উদকে মুখৰট্টিযা করণভূতায কেসগ্গমত্তম্পি ৰিমোচিতেতি গহেতব্বং.

১২২. তীরে বন্ধিত্ৰা পন নিচ্চলে জলে ঠপিতা যা নাৰা, তস্সা নাৰায ঠানং বন্ধনঞ্চ ঠিতোকাসো চাতি দ্ৰিধা মতন্তি যোজনা.

১২৩. পুব্বং পঠমং বন্ধনস্স ৰিমোচনে থুল্লচ্চযং হোতীতি যোজনা. কেনচুপাযেনাতি ‘‘পুরতো পচ্ছতো ৰাপী’’তিআদিক্কমেন যথাৰুত্তোপাযছক্কেসু যেন কেনচি উপাযেনাতি অত্থো. ঠানা চাৰেতি নাৰং.

১২৪. পঠমং ঠানা চাৰেত্ৰাতি ‘‘পুরতো পচ্ছতো ৰা’’তিআদিনা যথাৰুত্তেসু ছসু আকারেসু অঞ্ঞতরেন আকারেন নাৰং ঠপিতট্ঠানতো পঠমং চাৰেত্ৰা. এসেৰ চ নযোতি নাৰায পঠমং ঠিতট্ঠানতো চাৰনে থুল্লচ্চযং, পচ্ছা বন্ধনমোচনে পারাজিকন্তি এসেৰ নযো নেতব্বোতি অত্থো. এত্থ চ ‘‘তীরে বন্ধিত্ৰা নিচ্চলে উদকে ঠপিতনাৰায বন্ধনঞ্চ ঠিতোকাসো চাতি দ্ৰে ঠানানি, তং পঠমং বন্ধনা মোচেতি, থুল্লচ্চযং. পচ্ছা ছন্নং আকারানং অঞ্ঞতরেন ঠানা চাৰেতি, পারাজিকং. পঠমং ঠানা চাৰেত্ৰা পচ্ছা বন্ধনমোচনেপি এসেৰ নযো’’তি (পারা. ৯৯) অট্ঠকথাযং ৰুত্তৰিনিচ্ছযো সঙ্গহিতো. আমসনফন্দাপনেসু দুক্কটথুল্লচ্চযানি হেট্ঠা কুম্ভিযং ৰুত্তনযেনেৰ ঞাতুং সক্কুণেয্যত্তা ন ৰুত্তানীতি ৰেদিতব্বং. এৰমুপরিপি.

১২৫. উস্সারেত্ৰাতি উদকতো থলং আরোপেত্ৰা. নিকুজ্জিত্ৰাতি অধোমুখং কত্ৰা. থলে ঠপিতায নাৰায মুখৰট্টিযা ফুট্ঠোকাসো এৰ ঠানন্তি যোজনা. হীতি ৰিসেসো, তেন জলট্ঠতো থলট্ঠায নাৰায ৰুত্তং ৰিসেসং জোতেতি.

১২৬. এত্থ অধো ওসীদাপনস্স অলব্ভমানতায তং ৰিনা ইতরেসং পঞ্চন্নং আকারানং ৰসেন ঠানাচাৰনং দস্সেতুমাহ ‘‘ঞেয্যো’’তিআদি. যতো কুতোচীতি তিরিযং চতস্সন্নং, উপরিদিসায চ ৰসেন যং কিঞ্চি দিসাভিমুখং কেসগ্গমত্তম্পি অতিক্কমেন্তো.

১২৭. উক্কুজ্জিতাযপীতি উদ্ধংমুখং ঠপিতাযপি. ঘটিকানন্তি দারুখণ্ডানং. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘ঞেয্যো ঠানপরিচ্ছেদো’’তিআদিনা ৰুত্তনযং অতিদিসতি. সো পন উক্কুজ্জিত্ৰা ভূমিযং ঠপিতনাৰায যুজ্জতি. ঘটিকানং উপরি ঠপিতায পন নাগদন্তেসু ঠপিতকুন্তে ৰুত্তৰিনিচ্ছযো যুজ্জতি.

১২৮. ‘‘থেয্যা’’তি ইদং ‘‘পাজেন্তস্সা’’তি ৰিসেসনং. তিত্থেতি তিত্থাসন্নজলে. অরিত্তেনাতি কেনিপাতেন. ফিযেনাতি পাজনফলকেন. পাজেন্তস্সাতি পেসেন্তস্স. ‘‘তং পাজেতী’’তিপি পাঠো দিস্সতি, তং নাৰং যো পাজেতি, তস্স পরাজযোতি অত্থো.

১২৯-৩০. ছত্তন্তি আতপৰারণং. পণামেত্ৰাতি যথা ৰাতং গণ্হাতি, তথা পণামেত্ৰা. উস্সাপেত্ৰাৰ চীৰরন্তি চীৰরং উদ্ধং উচ্চারেত্ৰা ৰা. গাথাছন্দৰসেন ‘ৰ’ইতি রস্সত্তং. লঙ্কারসদিসন্তি পসারিতপটসরিক্খকং. সমীরণন্তি মালুতং. ন দোসো তস্স ৰিজ্জতীতি ইদং ৰাতস্স অৰিজ্জমানক্খণে এৰং করোতো পচ্ছা আগতেন ৰাতেন নীতনাৰায ৰসেন ৰুত্তং. ৰাযমানে পন ৰাতে এৰং করোন্তস্স আপত্তিযেৰাতি দট্ঠব্বং.

১৩১-২. সযমেৰ উপাগতন্তি সম্বন্ধো. গামসমীপে তিত্থং গামতিত্থং. তন্তি নাৰং. ঠানাতি ছত্তেন ৰা চীৰরেন ৰা গহিতৰাতেন গন্ত্ৰা গামতিত্থে ঠিতট্ঠানা. অচালেন্তোতি ফন্দাপনম্পি অকরোন্তো, ইমিনা থুল্লচ্চযস্সাপি অভাৰং দস্সেতি. ‘‘অচাৰেন্তো’’তিপি পাঠো, ঠিতট্ঠানতো কেসগ্গমত্তম্পি অনপনেন্তোতি অত্থো, ইমিনা পারাজিকাভাৰং দস্সেতি. কিণিত্ৰাতি মূলেন ৰিক্কিণিত্ৰা. সযমেৰ চ গচ্ছন্তিন্তি এত্থ -কারো ৰত্তব্বন্তরসমুচ্চযে. তথা পণামিতছত্তেন ৰা উস্সাপিতচীৰরেন ৰা গহিতৰাতেন অত্তনা গচ্ছন্তিং. ঠানা চাৰেতীতি অত্তনা ইচ্ছিতদিসাভিমুখং কত্ৰা পাজনৰসেন গমনট্ঠানা চাৰেতি.

নাৰট্ঠকথাৰণ্ণনা.

১৩৩-৪. যন্তি এতেনাতি যানং. রমযতীতি রথো. ৰহতি, ৰুয্হতি, ৰহন্তি এতেনাতি ৰা ৰয্হং. ‘‘উপরি মণ্ডপসদিসং পদরচ্ছন্নং, সব্বপালিগুণ্ঠিমং ৰা ছাদেত্ৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.১০০) অট্ঠকথাযং ৰুত্তনযেন কতং সকটং ৰয্হং নাম. সন্দমানিকাতি ‘‘উভোসু পস্সেসু সুৰণ্ণরজতাদিমযা গোপানসিযো দত্ৰা গরুল়পক্খকনযেন কতা সন্দমানিকা’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.১০০) অট্ঠকথাযং ৰুত্তনযেন কতযানৰিসেসো. ঠানা চাৰনযোগস্মিন্তি ঠানা চাৰনপ্পযোগে.

১৩৫-৬. দসট্ঠানাচাৰনৰসেন পারাজিকং ৰদন্তেহি পঠমং ঠানভেদস্স ঞাতব্বত্তা তং দস্সেত্ৰা আপত্তিভেদং দস্সেতুমাহ ‘‘যানস্স দুকযুত্তস্সা’’তিআদি. দুকযুত্তস্সাতি দুকং গোযুগং যুত্তস্স যস্সাতি, যুত্তে যস্মিন্তি ৰা ৰিগ্গহো. দস ঠানানীতি দ্ৰিন্নং গোণানং অট্ঠ পাদা, দ্ৰে চ চক্কানীতি এতেসং দসন্নং পতিট্ঠিতট্ঠানানং ৰসেন দস ঠানানি ৰদেয্যাতি অত্থো. এতেনেৰ নযেন চতুযুত্তাদিযানে অট্ঠারসাতি ঠানভেদস্স নযো দস্সিতো হোতি. যানং পাজযতোতি সকটাদিযানং পেসযতো. ‘‘ধুরেতি যুগাসন্নে’’তি অট্ঠকথায গণ্ঠিপদে ৰুত্তং. রথীসায যুগেন সদ্ধিং বন্ধনট্ঠানাসন্নেতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘ধুর’’ন্তি চ যুগস্সেৰ নামং. ‘‘ধুরং ছড্ডেত্ৰা, ধুরং আরোপেত্ৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.১০০) অট্ঠকথাৰচনতো তংসহচরিযায সম্বন্ধনট্ঠানম্পি ধুরং নাম. ইধ পন গঙ্গা-সদ্দো ৰিয গঙ্গাসমীপে ধুরসমীপে পাজকস্স নিসজ্জারহট্ঠানে ধুরস্স ৰত্তমানতা লব্ভতি.

গোণানং পাদুদ্ধারে তস্স থুল্লচ্চযং ৰিনিদ্দিসেতি যোজনা. ইদঞ্চ গোণানং অৰিলোমকালং সন্ধায ৰুত্তং. ৰিলোমকালে সম্ভৰন্তং ৰিসেসং জোতেতুং ‘‘থুল্লচ্চযং তু’’ ইচ্চত্র তু-সদ্দেন অট্ঠকথাযং ‘‘সচে পন গোণা ‘নাযং অম্হাকং সামিকো’তি ঞত্ৰা ধুরং ছড্ডেত্ৰা আকড্ঢন্তা তিট্ঠন্তি ৰা ফন্দন্তি ৰা, রক্খতি তাৰ. গোণে পুন উজুকং পটিপাদেত্ৰা ধুরং আরোপেত্ৰা দল়্হং যোজেত্ৰা পাচনেন ৰিজ্ঝিত্ৰা পাজেন্তস্স ৰুত্তনযেনেৰ তেসং পাদুদ্ধারেন থুল্লচ্চয’’ন্তি ৰুত্তৰিসেসো সঙ্গহিতোতি দট্ঠব্বো. চক্কানং হীতি এত্থ অধিকেন হি-সদ্দেন ‘‘সচেপি সকদ্দমে মগ্গে একং চক্কং কদ্দমে লগ্গং হোতি, দুতিযং চক্কং গোণা পরিৰত্তেন্তা পৰত্তেন্তি, একস্স পন ঠিতত্তা ন তাৰ অৰহারো হোতি. গোণে পন পুন উজুকং পটিপাদেত্ৰা পাজেন্তস্স ঠিতচক্কে কেসগ্গমত্তং ফুট্ঠোকাসং অতিক্কন্তে পারাজিক’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ১.১০০) অট্ঠকথাযং ৰুত্তৰিসেসো দস্সিতো হোতীতি দট্ঠব্বং.

১৩৭-৯. এত্তাৰতা যুত্তযানৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা ইদানি অযুত্তযানৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘অযুত্তকস্সা’’তিআদি. ধুরেন উপত্থম্ভনিযং ঠিতস্স তস্স অযুত্তকস্সাপি চ যানকস্স উপত্থম্ভনিচক্ককানং ৰসেন তীণেৰ ঠানানি ভৰন্তীতি যোজনা. তত্থ অযুত্তকস্সাতি গোণেহি অযুত্তকস্স. ধুরেনাতি যথাৰুত্তনযেন ধুরযুত্তট্ঠানসমীপদেসেন, সকটসীসেনাতি ৰুত্তং হোতি. উপত্থম্ভনিযন্তি সকটসীসোপত্থম্ভনিযা উপরি ঠিতস্স. উপত্থম্ভযতি ধুরন্তি উপত্থম্ভনী. সকটস্স পচ্ছিমভাগোপত্থম্ভনত্থং দীযমানং দণ্ডদ্ৰযং পচ্ছিমোপত্থম্ভনী নাম, পুরিমভাগস্স দীযমানস্স উপত্থম্ভনী পুরিমোপত্থম্ভনী নামাতি অযমুপত্থম্ভনীনং ৰিসেসো. ইধ পুরিমোপত্থম্ভনী অধিপ্পেতা. ‘‘উপত্থম্ভনিচক্ককানং ৰসেন তীণেৰ ঠানানী’’তি ইদং হেট্ঠা অকপ্পকতায উপত্থম্ভনিযা ৰসেন ৰুত্তং, কপ্পকতায পন ৰসেন ‘‘চত্তারী’’তি ৰত্তব্বং.

‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘ঠানানি তীণেৰা’’তি আকড্ঢতি, দারুচক্কদ্ৰযৰসেন তীণি ঠানানীতি অত্থো. ‘‘দারূন’’ন্তি ইমিনা বহুৰচননিদ্দেসেন রাসিকতদারূনং দারুকস্স একস্সাপি ফলকস্সাপি গহণং ৰেদিতব্বং. ‘‘ভূমিযম্পি ধুরেনেৰ, তথেৰ ঠপিতস্স চা’’তি ইমিনা তীণিযেৰ ঠানানীতি অতিদিসতি. এত্থ ধুরচক্কানং পতিট্ঠিতোকাসৰসেন তীণি ঠানানি. এত্থ চ উপরিট্ঠপিতস্স চাতি -কারং ‘‘ভূমিযং ঠপিতস্সা’’তি এত্থাপি যোজেত্ৰা সমুচ্চযং কাতুং সক্কাতি. তত্থ অধিকৰচনেন চ-কারেন অট্ঠকথাযং ‘‘যং পন অযুত্তকং ধুরে একায, পচ্ছতো চ দ্ৰীহি উপত্থম্ভনীহি উপত্থম্ভেত্ৰা ঠপিতং, তস্স তিণ্ণং উপত্থম্ভনীনং, চক্কানঞ্চ ৰসেন পঞ্চ ঠানানি. সচে ধুরে উপত্থম্ভনী হেট্ঠাভাগে কপ্পকতা হোতি, ছ ঠানানী’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.১০০) ৰুত্তৰিনিচ্ছযং সঙ্গণ্হাতি.

পুরতো পচ্ছতো ৰাপীতি এত্থ ‘‘কড্ঢিত্ৰা’’তি পাঠসেসো. অপি-সদ্দেন ‘‘উক্খিপিত্ৰাপী’’তি অৰুত্তং সমুচ্চিনোতি. যো পন পুরতো কড্ঢিত্ৰা ঠানা চাৰেতি, যো ৰা পন পচ্ছতো কড্ঢিত্ৰা ঠানা চাৰেতি, যো ৰা পন উক্খিপিত্ৰা ঠানা চাৰেতীতি যোজনা. তিণ্ণন্তি ইমে তযো গহিতা, ‘‘তেস’’ন্তি সামত্থিযা লব্ভতি, তেসং তিণ্ণং পুগ্গলানন্তি ৰুত্তং হোতি. কদা কিং হোতীতি আহ ‘‘থুল্লচ্চযং তু…পে… পরাজযো’’তি. ‘‘ঠানা চাৰে’’তি ইদং ‘‘থুল্লচ্চয’’ন্তি ইমিনাপি সম্বন্ধনীযং. তু-সদ্দস্স ৰিসেসজোতনত্থং উপাত্তত্তা সাৰসেসট্ঠানাচাৰনে ফন্দাপনথুল্লচ্চযং, নিরৰসেসট্ঠানাচাৰনে পন কতে ঠানাচাৰনপারাজিকা ৰুত্তা হোতীতি দট্ঠব্বং.

১৪০. অক্খানং সীসকেহীতি অক্খস্স উভযকোটীহি. ‘‘জাত্যাখ্যাযমেকস্মিং বহুৰচনমঞ্ঞতরায’’মিতি ৰচনতো একস্মিং অত্থে বহুৰচনং যুজ্জতি. ‘‘ঠিতস্সা’’তি এতস্স ৰিসেসনস্স ‘‘যানস্সা’’তি ৰিসেসিতব্বং সামত্থিযা লব্ভতি. ‘‘ঠানানি দ্ৰে’’তি ৰুত্তত্তা যথা সকটধুরং ভূমিং ন ফুসতি, এৰং উচ্চতরেসু দ্ৰীসু তুলাদিদারূসু দ্ৰে অক্খসীসে আরোপেত্ৰা ঠপিতং যানমেৰ গয্হতি.

১৪১. কড্ঢন্তোতি দ্ৰিন্নং অক্খসীসানং আধারভূতেসু দারূসু ঘংসিত্ৰা ইতো চিতো চ কড্ঢন্তো. উক্খিপন্তোতি উজুং ঠিতট্ঠানতো উচ্চারেন্তো. ফুট্ঠোকাসচ্চযেতি ফুট্ঠোকাসতো কেসগ্গমত্তাতিক্কমে. অঞ্ঞস্সাতি যথাৰুত্তপ্পকারতো ইতরস্স. যস্স কস্সচি রথাদিকস্স যানস্স.

১৪২. অক্খুদ্ধীনন্তি চতুন্নং অক্খরুদ্ধনকআণীনং. অক্খস্স উভযকোটীসু চক্কাৰুণনট্ঠানতো অন্তো দ্ৰীসু সকটবাহাসু অক্খরুদ্ধনত্থায দ্ৰে অঙ্গুলিযো ৰিয আকোটিতা চতস্সো আণিযো অক্খুদ্ধি নাম. ধুরস্সাতি ধুরবন্ধনট্ঠানাসন্নস্স রথসীসগ্গস্স. তং যানং. ৰা-সদ্দেন পস্সে ৰা গহেত্ৰা কড্ঢন্তো, মজ্ঝে ৰা গহেত্ৰা উক্খিপেন্তোতি কিরিযন্তরং ৰিকপ্পেতি. গহেত্ৰাতি এত্থ ‘‘কড্ঢন্তো’’তি পাঠসেসো. ঠানা চাৰেতীতি উদ্ধীসু গহেত্ৰা কড্ঢন্তো অত্তনো দিসায উদ্ধিঅন্তেন ফুট্ঠট্ঠানং ইতরেন উদ্ধিপরিযন্তেন কেসগ্গমত্তম্পি অতিক্কামেতি.

‘‘উদ্ধীসু ৰা’’তি সাসঙ্কৰচনেন অনুদ্ধিকযানস্সাপি ৰিজ্জমানত্তং সূচিতং হোতি. অট্ঠকথাযং ‘‘অথ উদ্ধিখাণুকা ন হোন্তি, সমমেৰ বাহং কত্ৰা মজ্ঝে ৰিজ্ঝিত্ৰা অক্খসীসানি পৰেসিতানি হোন্তি, তং হেট্ঠিমতলস্স সমন্তা সব্বং পথৰিং ফুসিত্ৰা তিট্ঠতি, তত্থ চতূসু দিসাসু, উদ্ধঞ্চ ফুট্ঠট্ঠানাতিক্কমৰসেন পারাজিকং ৰেদিতব্ব’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ১.১০০) ৰুত্তৰিনিচ্ছযঞ্চ ব্যতিরেকৰসেন সঙ্গণ্হাতি.

১৪৩. নাভিযাতি নাভিমুখেন. একমেৰ সিযা ঠানন্তি একং নাভিযা ফুট্ঠট্ঠানমেৰ ঠানং ভৰতীতি অত্থো. ‘‘একমস্স সিযা ঠান’’ন্তি পোত্থকেসু দিস্সতি, ততো পুরিমপাঠোৰ সুন্দরতরো. পরিচ্ছেদোপীতি এত্থ পি-সদ্দো ৰিসেসত্থজোতকো, পরিচ্ছেদো পনাতি অত্থো. পঞ্চধাতি নাভিযা চতুপস্সপরিযন্তং, উদ্ধঞ্চ পঞ্চধা, ঠানাচাৰনাকারো হোতীতি অত্থো.

১৪৪. ঠানানি দ্ৰেতি নেমিযা, নাভিযা চ ফুট্ঠট্ঠানৰসেন দ্ৰে ঠানানি. অস্সাতি চক্কস্স. তেসং দ্ৰিন্নং ঠানানং. ভিত্তিআদিং অপস্সায ঠপিতচক্কস্সাপি হি অট্ঠকথাযং ৰুত্তো অযম্পি ৰিনিচ্ছযো ৰুত্তো, যোপি ইমিনা চ পাঠেন দস্সিতো হোতি.

১৪৫. অনারক্খন্তি সামিকেন অসংৰিহিতারক্খং. অধোদেত্ৰাতি গোণে অপেসেত্ৰা. ৰট্টতি, পারাজিকং ন হোতীতি অধিপ্পাযো. সামিকে আহরাপেন্তে পন ভণ্ডদেয্যং হোতি.

যানট্ঠকথাৰণ্ণনা.

১৪৬. ভারট্ঠকথায সীসক্খন্ধকটোলম্বৰসাতি এৰংনামকানং সরীরাৰযৰানং ৰসেন ভারো চতুব্বিধো হোতি. তত্থ সীসভারাদীসু অসম্মোহত্থং সীসাদীনং পরিচ্ছেদো ৰেদিতব্বো – সীসস্স তাৰ পুরিমগলে গলৰাটকো পিট্ঠিগলে কেসঞ্চি কেসন্তে আৰট্টো হোতি, গলস্সেৰ উভোসু পস্সেসু কেসঞ্চি কেসাৰট্টা ওরুয্হ জাযন্তি, যে ‘‘কণ্ণচূল়িকা’’তি ৰুচ্চন্তি, তেসং অধোভাগো চাতি অযং হেট্ঠিমপরিচ্ছেদো, ততো উপরি সীসং, এত্থন্তরে ঠিতভারো সীসভারো নাম.

উভোসু পস্সেসু কণ্ণচূল়িকাহি পট্ঠায হেট্ঠা, কপ্পরেহি পট্ঠায উপরি, পিট্ঠিগলাৰট্টতো চ গলৰাটকতো চ পট্ঠায হেট্ঠা, পিট্ঠিৰেমজ্ঝাৰট্টতো চ উরপরিচ্ছেদমজ্ঝে হদযআৰাটতো চ পট্ঠায উপরি খন্ধো, এত্থন্তরে ঠিতভারো খন্ধভারো নাম.

পিট্ঠিৰেমজ্ঝাৰট্টতো, পন হদযআৰাটতো চ পট্ঠায হেট্ঠা যাৰ পাদনখসিখা, অযং কটিপরিচ্ছেদো, এত্থন্তরে সমন্ততো সরীরে ঠিতভারো কটিভারো নাম.

কপ্পরতো পট্ঠায পন হেট্ঠা যাৰ হত্থনখসিখা, অযং ওলম্বকপরিচ্ছেদো, এত্থন্তরে ঠিতভারো ওলম্বকো নাম.

ভরতীতি ভারো, ভরতি এতেন, এতস্মিন্তি ৰা ভারো, ইতি যথাৰুত্তসীসাদযো অৰযৰা ৰুচ্চন্তি. ভারে তিট্ঠতীতি ভারট্ঠং. ইতি সীসাদীসু ঠিতং ভণ্ডং ৰুচ্চতি. ‘‘ভারোযেৰ ভারট্ঠ’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ১.১০১) অট্ঠকথাৰচনতো ভরীযতীতি ভারো, কম্মনি সিদ্ধেন ভার-সদ্দেন ভণ্ডমেৰ ৰুচ্চতি.

১৪৭. সিরস্মিংযেৰাতি যথাপরিচ্ছিন্নে সিরসি এৰ. সারেতীতি অনুক্খিপন্তো ইতো চিতো চ সারেতি. থুল্লচ্চযং সিযাতি ফন্দাপনথুল্লচ্চযং ভৰেয্য.

১৪৮. খন্ধন্তি যথাপরিচ্ছিন্নমেৰ খন্ধং. ওরোপিতেতি ওহারিতে. সীসতোতি এত্থ ‘‘উদ্ধ’’ন্তি পাঠসেসো, যথাপরিচ্ছিন্নসীসতো উপরীতি অত্থো. কেসগ্গমত্তম্পীতি কেসগ্গমত্তং দূরং কত্ৰা. পি-সদ্দো পগেৰ ততো অধিকন্তি দীপেতি. মোচেন্তোপীতি কেসগ্গেন অফুসন্তং অপনেন্তো. এত্থাপি পি-সদ্দেন ন কেৰলং খন্ধং ওরোপেন্তস্সেৰ পারাজিকং, অপিচ খো মোচেন্তোপি পরাজিতোতি হেট্ঠা ৰুত্তমপেক্খতি. পসিব্বকাদিযমকভারং পন সীসে চ পিট্ঠিযঞ্চাতি দ্ৰীসু ঠানেসু ঠিতত্তা দ্ৰীহি ঠানেহি অপনযনেন পারাজিকং হোতি, তঞ্চ ‘‘সীসতো মোচেন্তো’’তি ইমিনাৰ একদেসৰসেন সঙ্গহিতন্তি দট্ঠব্বং.

১৪৯-৫০. এৰং সীসভারে ৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা তদনন্তরং উদ্দেসক্কমেসু খন্ধভারাদীসু ৰিনিচ্ছযে দস্সেতব্বেপি অৰসানে ৰুত্তওলম্বকভারে ৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা আদ্যন্তভারানং ৰুত্তনযানুসারেন সেসেসুপি ৰিনিচ্ছযং অতিদিসিতুমাহ ‘‘ভার’’ন্তিআদি. সুদ্ধমানসোতি পাতরাসাদিকারণেন অথেয্যচিত্তো, হত্থগতভারং থেয্যচিত্তেন ভূমিযং ঠপননিস্সজ্জনাদিং করোন্তস্স হত্থতো মুত্তমত্তে পারাজিকন্তি ইদমেতেন উপলক্খিতন্তি দট্ঠব্বং.

এত্থ ৰুত্তনযেনেৰাতি সীসভারওলম্বকভারেসু ৰুত্তানুসারেন. সেসেসুপি ভারেসূতি খন্ধভারাদিকেসুপি. মতিসারেন সারমতিনা. ৰেদিতব্বো ৰিনিচ্ছযোতি যথাপরিচ্ছিন্নেসু ঠানেসু ঠিতং পাদগ্ঘনকং যং কিঞ্চি ৰত্থুং থেয্যচিত্তেন ‘‘গণ্হিস্সামী’’তি আমসন্তস্স দুক্কটং, ঠানা অচাৰেত্ৰা ফন্দাপেন্তস্স থুল্লচ্চযং, যথাপরিচ্ছিন্নট্ঠানাতিক্কমনৰসেন ৰা উদ্ধংউক্খিপনৰসেন ৰা ঠানা চাৰেন্তস্স পারাজিকং হোতীতি অযং ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বোতি অত্থো.

ভারট্ঠকথাৰণ্ণনা.

১৫১-৩. ইদানি আরামট্ঠৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘দুক্কট’’ন্তিআদি. আরামন্তি চম্পকাদিপুপ্ফারামঞ্চ অম্বাদিফলারামঞ্চাতি দ্ৰীসু আরামেসু যং কঞ্চি আরামং. আরমন্তি এত্থ পুপ্ফাদিকামিনোতি ৰিগ্গহো, তং আরামং, অভি-সদ্দযোগে উপযোগৰচনং. অভিযুঞ্জতোতি পরাযত্তভাৰং জানন্তো ‘‘মম সন্তক’’ন্তি অট্টং কত্ৰা গণ্হিতুং থেয্যচিত্তেন সহাযাদিভাৰত্থং দুতিযকপরিযেসনাদিৰসেন অভিযুঞ্জন্তস্স দুক্কটং মুনিনা ৰুত্তন্তি ইমিনা সম্বন্ধনীযং, অদিন্নাদানস্স পুব্বপযোগত্তা সহপযোগগণনায দুক্কটন্তি ভগৰতা ৰুত্তন্তি অত্থো. ধম্মং চরন্তোতি অট্টং করোন্তো. পরং সামিকং পরাজেতি চে, সযং সাসনতো পরাজিতোতি যোজনা.

তস্সাতি ভণ্ডসামিনো. ৰিমতিং জনযন্তস্সাতি ‘‘ইমিনা সহ অট্টং কত্ৰা মম সন্তকং লভিস্সামি ৰা, ন ৰা’’তি সংসযং উপ্পাদেন্তস্স চোরস্স. যোপি ধম্মং চরন্তো সযং পরজ্জতি, তস্স চ থুল্লচ্চযন্তি যোজনা.

সামিনো ধুরনিক্খেপেতি ‘‘অযং থদ্ধো কক্খল়ো জীৰিতব্রহ্মচরিযন্তরাযম্পি মে করেয্য, অলং দানি ময্হং ইমিনা আরামেনা’’তি সামিনো ধুরনিক্খেপে সতি, অত্তনো ‘‘ন দস্সামী’’তি ধুরনিক্খেপে চাতি যোজনা. এৰং উভিন্নং ধুরনিক্খেপে পারাজিকং. তস্সাতি অভিযুঞ্জন্তস্স. সব্বেসং কূটসক্খীনঞ্চাতি -কারো লুত্তনিদ্দিট্ঠোতি ৰেদিতব্বো. চোরস্স অস্সামিকভাৰং ঞত্ৰাপি তদাযত্তকরণত্থং যং কিঞ্চি ৰদন্তা কূটসক্খিনো, তেসং সব্বেসম্পি ভিক্খূনং পারাজিকং হোতীতি অত্থো.

আরামট্ঠকথাৰণ্ণনা.

১৫৪. ৰিহারট্ঠকথাযং ৰিহারন্তি উপলক্খণত্তা ‘‘পরিৰেণং ৰা, আৰাসং ৰা’’তি চ গহেতব্বং. সঙ্ঘিকন্তি চাতুদ্দিসং সঙ্ঘং উদ্দিস্স ভিক্খূনং দিন্নত্তা সঙ্ঘসন্তকং. কঞ্চীতি খুদ্দকং, মহন্তং ৰাতি অত্থো. অচ্ছিন্দিত্ৰান গণ্হিতুং অভিযুঞ্জন্তস্স পারাজিকা ন সিজ্ঝতীতিপি পাঠসেসযোজনা. হেতুং দস্সেতি ‘‘সব্বেসং ধুরনিক্খেপাভাৰতো’’তি, সব্বস্সেৰ চাতুদ্দিসিকসঙ্ঘস্স ধুরনিক্খেপস্স অসম্ভৰতোতি অত্থো. ‘‘ৰিহার’’ন্তি এত্তকমেৰ অৰত্ৰা ‘‘সঙ্ঘিক’’ন্তি ৰিসেসনেন দীঘভাণকাদিভেদস্স গণস্স, একপুগ্গলস্স ৰা দিন্নৰিহারাদিং অচ্ছিন্দিত্ৰা গণ্হন্তে ধুরনিক্খেপসম্ভৰা পারাজিকন্তি ৰুত্তং হোতি. এত্থ ৰিনিচ্ছযো আরামে ৰিয ৰেদিতব্বো. ইমেসু তত্রট্ঠভণ্ডে ৰিনিচ্ছযো ভূমট্ঠথলট্ঠআকাসট্ঠৰেহাসট্ঠেসু ৰুত্তনযেন ঞাতুং সক্কাতি ন ৰুত্তোতি ৰেদিতব্বো.

ৰিহারট্ঠকথাৰণ্ণনা.

১৫৫-৬. খেত্তট্ঠে সীসানীতি ৰল্লিযো. নিদম্পিত্ৰানাতি যথা ধঞ্ঞমত্তং হত্থগতং হোতি, তথা কত্ৰা. অসিতেনাতি দাত্তেন. লাযিত্ৰাতি দাযিত্ৰা. সব্বকিরিযাপদেসু ‘‘সালিআদীনং সীসানী’’তি সম্বন্ধনীযং. সালিআদীনং সীসানি নিদম্পিত্ৰা গণ্হতো যস্মিং বীজে গহিতে ৰত্থু পূরতি, তস্মিং বন্ধনা মোচিতে তস্স পারাজিকং ভৰেতি যোজনা. অসিতেন লাযিত্ৰা গণ্হতো যস্মিং সীসে গহিতে…পে… ভৰে, করেন ছিন্দিত্ৰা গণ্হতো যস্সং মুট্ঠিযং গহিতাযং…পে… ভৰেতি যোজনা. বীজেতি ৰীহাদিফলে. ৰত্থু পূরতীতি পাদগ্ঘনকং হোতীতি. মুট্ঠিযন্তি সীসমুট্ঠিযং, বীজমুট্ঠিযং ৰা. বন্ধনা মোচিতেতি বন্ধনট্ঠানতো মোচিতে.

১৫৭. দণ্ডো ৰাতি ৰত্থুপূরকৰীহিদণ্ডো ৰা. অচ্ছিন্নো রক্খতীতি সম্বন্ধো. তচো ৰাতি তস্স দণ্ডস্স একপস্সে ছল্লি ৰা অচ্ছিন্নো রক্খতিচ্চেৰ সম্বন্ধো. ৰা-গ্গহণেন ইধাৰুত্তং অট্ঠকথাগতং (পারা. অট্ঠ. ১.১০৪) ‘‘ৰাকো’’তি ইদং সঙ্গণ্হাতি. ৰাকো নাম দণ্ডে ৰা তচে ৰা বাহিরং. ইধাপি তচো ৰা অচ্ছিন্নো রক্খতীতি যোজনা. ৰীহিনাল়ম্পি ৰাতি গহিতধঞ্ঞসালিসীসেন পতিট্ঠিতং ৰীহিকুদ্রূসাদিগচ্ছানং নাল়ং, তচগব্ভোতি ৰুত্তং হোতি. দীঘন্তি দীঘং চে হোতি. ‘‘অনিক্খন্তোৰা’’তি ইমিনা ‘‘দণ্ডো’’তি সম্বন্ধো. ‘‘ততো’’তি পাঠসেসো. ততো দীঘৰীহিনাল়তো সবীজৰীহিসীসদণ্ডো সব্বসো ছিন্নো ছিন্নকোটিযা কেসগ্গমত্তম্পি বহি অনিক্খন্তোতি অত্থো. রক্খতীতি তং ভিক্খুং দুক্কটথুল্লচ্চযপারাজিকৰত্থূনং অনুরূপাপত্তিতো পালেতি. মুত্তো চে, ন রক্খতীতি অত্থো.

ৰুত্তঞ্চেতং অট্ঠকথাযং ‘‘ৰীহিনাল়ং দীঘম্পি হোতি, যাৰ অন্তোনাল়তো ৰীহিসীসদণ্ডকো ন নিক্খমতি, তাৰ রক্খতি. কেসগ্গমত্তম্পি নাল়তো দণ্ডকস্স হেট্ঠিমতলে নিক্খন্তমত্তে ভণ্ডগ্ঘৰসেন কারেতব্বো’’তি (পারা. ১.১০৪). তথা ইমিনাৰ ৰিনিচ্ছযেন অট্ঠকথাযং ‘‘লাযিতব্বৰত্থুপূরকৰীহিসীসমুট্ঠিযা মূলে ছিন্নেপি সীসেসু অচ্ছিন্নৰীহিসীসগ্গেহি সদ্ধিং জটেত্ৰা ঠিতেসু রক্খতি, জটং ৰিজটেত্ৰা ৰিযোজিতেসু যথাৰুত্তপারাজিকাদিআপত্তিযো হোন্তী’’তি এৰমাদিকো ৰিনিচ্ছযো চ সূচিতোতি গহেতব্বো.

১৫৮. মদ্দিত্ৰাতি ৰীহিসীসানি মদ্দিত্ৰা. পপ্ফোটেত্ৰাতি ভুসাদীনি ওফুনিত্ৰা. ইতো সারং গণ্হিস্সামীতি পরিকপ্পেতীতি যোজনা. ইতোতি ৰীহিসীসতো. সারং গণ্হিস্সামীতি সারভাগং আদিযিস্সামি. সচে পরিকপ্পেতীতি যোজনা. রক্খতীতি ৰত্থুপহোনকপ্পমাণং দাত্তেন লাযিত্ৰা ৰা হত্থেন ছিন্দিত্ৰা ৰা ঠানা চাৰেত্ৰা গহিতম্পি যাৰ পরিকপ্পো ন নিট্ঠাতি, তাৰ আপত্তিতো রক্খতীতি অত্থো.

১৫৯. মদ্দনেপীতি ৰীহিসীসমদ্দনেপি. উদ্ধরণেপীতি পলালাপনযনেপি. পপ্ফোটনেপীতি ভুসাদিকচৰরাপনযনেপি. দোসো নত্থীতি অগ্ঘৰসেন পারাজিকাদিআপত্তিযো ন ভৰন্তি, সহপযোগদুক্কটং পন হোতেৰ. অত্তনো…পে… পরাজযোতি অত্তনো পঠমং পরিকপ্পিতাকারেন সব্বং কত্ৰা সারভাগং গণ্হিতুং অত্তনো ভাজনে পক্খিত্তমত্তে যথাৰুত্তপারাজিকাদযো হোন্তীতি অত্থো.

১৬০. এত্তাৰতা ‘‘খেত্তট্ঠং নাম ভণ্ডং খেত্তে চতূহি ঠানেহি নিক্খিত্তং হোতি ভূমট্ঠং থলট্ঠং আকাসট্ঠং ৰেহাসট্ঠ’’ন্তি (পারা. ১০৪) ৰুত্তানি খেত্তট্ঠানি চত্তারি যথাৰুত্তসদিসানীতি তানি পহায ‘‘তত্থজাতক’’ন্তিআদি পাল়িযং আগতে তত্রজাতে ৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা ইদানি ‘‘খেত্তং নাম যত্থ পুব্বণ্ণং ৰা অপরণ্ণং ৰা জাযতী’’তি (পারা. ১০৪) এৰমাগতে খেত্তেপি ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘জান’’ন্তিআদি. জানন্তি পরসন্তকভাৰং জানন্তো. খীলন্তি অপ্পিতক্খরং ৰা ইতরং ৰা পাসাণাদিখীলং. সঙ্কামেতীতি পরাযত্তভূমিং সামিকা যথা পস্সন্তি, তথা ৰা অঞ্ঞথা ৰা অত্তনো সন্তকং কাতুকামতায কেসগ্গমত্তম্পি ঠানং যথা সসন্তকং হোতি, তথা থেয্যচিত্তেন নিখণতীতি অত্থো.

১৬১. তং পারাজিকত্তং তস্স কদা হোতীতি আহ ‘‘সামিকানং তু ধুরনিক্খেপনে সতী’’তি. ‘‘হোতী’’তি পাঠসেসো. তু-সদ্দেন ‘‘অত্তনো ৰা’’তি ৰিসেসস্স সঙ্গহিতত্তা সামিনো নিরালযভাৰসঙ্খাতধুরনিক্খেপে চ ‘‘সামিকস্স ন দস্সামী’’তি অত্তনো ধুরনিক্খেপে চ তস্স পারাজিকত্তং হোতীতি অত্থো. এৰমুদীরিতন্তি ‘‘কেসগ্গমত্তম্পী’’তি এৰং নিযমিতং কথিতং.

১৬২. যা পনাতি যা ভূমি পন. তেসু দ্ৰীসু খীলেসু. আদো থুল্লচ্চযন্তি পঠমে খীলে সঙ্কামিতে সো ভিক্খু থুল্লচ্চযং আপজ্জতি. দুতিযেতি দুতিযে খীলে সঙ্কামিতে পরাজযো হোতীতি যোজনা. বহূহি খীলেহি গহেতব্বট্ঠানে পরিযন্তখীলেসু দ্ৰীসু ৰিনিচ্ছযো চ এতেনেৰ ৰুত্তো হোতি. এত্থ পন অন্তে খীলদ্ৰযং ৰিনা অৰসেসখীলনিখণনে চ ইতরেসু তদত্থেসু সব্বপযোগেসু চ দুক্কটং হোতীতি ৰিসেসো.

১৬৩-৪. ‘‘মমেদং সন্তক’’ন্তি ঞাপেতুকামোতি সম্বন্ধো. পরসন্তকায ভূমিযা পরাযত্তভাৰং ঞত্ৰাৰ থেয্যচিত্তেন কেসগ্গমত্তম্পি ঠানং গণ্হিতুকামতায ‘‘এত্তকং ঠানং মম সন্তক’’ন্তি রজ্জুযা ৰা যট্ঠিযা ৰা মিনিত্ৰা পরস্স ঞাপেতুকামোতি অত্থো. যেহি দ্ৰীহি পযোগেহীতি সব্বপচ্ছিমকেহি রজ্জুপসারণযট্ঠিপাতনানমঞ্ঞতরেহি দ্ৰীহি পযোগেহি. তেসূতি নিদ্ধারণে ভুম্মং.

ইধ রজ্জুং ৰাপীতি ৰিকপ্পত্থৰা-সদ্দেন ‘‘যট্ঠিং ৰা’’তি যোজেতব্বেপি অৰুত্তসমুচ্চযত্থং অধিকৰচনভাৰেন ৰুত্তপি-সদ্দেন ইধাৰুত্তমরিযাদৰতীনং ৰিনিচ্ছযস্স ঞাপিতত্তা যথাৰুত্তরজ্জুযট্ঠিৰিনিচ্ছযেসু ৰিয পরসন্তকায ভূমিযা কেসগ্গমত্তম্পি ঠানং থেয্যচিত্তেন গণ্হিতুকামতায ৰতিপাদে নিখণিত্ৰা ৰা সাখামত্তেন ৰা ৰতিং করোন্তস্স মরিযাদং ৰা বন্ধন্তস্স পাকারং ৰা চিনন্তস্স পংসুমত্তিকা ৰা ৰড্ঢেন্তস্স পুব্বপযোগে পাচিত্তিযট্ঠানে পাচিত্তিযঞ্চ দুক্কটঞ্চ সহপযোগে কেৰলদুক্কটঞ্চ পচ্ছিমপযোগেসু দ্ৰীসু পঠমপযোগে থুল্লচ্চযঞ্চ অৰসানপযোগে পারাজিকঞ্চ হোতীতি ৰিনিচ্ছযোপি সঙ্গহিতোতি দট্ঠব্বং.

খেত্তট্ঠকথাৰণ্ণনা.

১৬৫. ৰত্থট্ঠাদীসু ৰত্থট্ঠস্সাতি এত্থ ‘‘ৰত্থু নাম আরামৰত্থু ৰিহারৰত্থূ’’তি (পারা. ১০৫) পদভাজনে ৰুত্তত্তা পুপ্ফাদিআরামে কাতুং সঙ্খরিত্ৰা ঠপিতভূমি চ পুব্বকতারামানং ৰিনাসে তুচ্ছভূমি চ ৰিহারং কাতুং অভিসঙ্খতা ভূমি চ নট্ঠৰিহারভূমি চাতি এৰং ৰিভাগৰতি ৰসতি এত্থ উপরোপো ৰা ৰিহারো ৰাতি ‘‘ৰত্থূ’’তি ৰুচ্চতি ইচ্চেৰং দুৰিধং ৰত্থুঞ্চ ‘‘ৰত্থুট্ঠং নাম ভণ্ডং ৰত্থুস্মিং চতূহি ঠানেহি নিক্খিত্তং হোতি ভূমট্ঠং থলট্ঠং আকাসট্ঠং ৰেহাসট্ঠ’’ন্তি (পারা. ১০৫) ৰচনতো এৰং চতুব্বিধং ভণ্ডঞ্চাতি ইদং দ্ৰযং ৰত্থু চ ৰত্থুট্ঠঞ্চ ৰত্থুৰত্থুট্ঠন্তি ৰত্তব্বে একদেসসরূপেকসেসৰসেন সমাসেত্ৰা, উ-কারস্স চ অকারং কত্ৰা ‘‘ৰত্থট্ঠস্সা’’তি দস্সিতন্তি গহেতব্বং. যথাৰুত্তদুৰিধৰত্থুনো, ৰত্থট্ঠস্স চ ভণ্ডস্সাতি অত্থো. খেত্তট্ঠেতি এত্থাপি অযমেৰ সমাসোতি খেত্তে চ খেত্তট্ঠে চাতি গহেতব্বং. নাৰট্ঠাদিৰোহারেপি এসেৰ নযো. গামট্ঠেপি চাতি ‘‘গামট্ঠং নাম ভণ্ডং গামে চতূহি ঠানেহি নিক্খিত্তং হোতি ভূমট্ঠং…পে… ৰেহাসট্ঠ’’ন্তি (পারা. ১০৬) ৰুত্তে চতুব্বিধে গামট্ঠভণ্ডেপীতি অত্থো.

ৰত্থট্ঠগামট্ঠকথাৰণ্ণনা.

১৬৬. অরঞ্ঞট্ঠকথাযং ‘‘তিণং ৰা’’তিআদিপদানং ‘‘তত্থজাতক’’ন্তি পদেন সম্বন্ধো. তত্থজাতকন্তি ‘‘অরঞ্ঞং নাম যং মনুস্সানং পরিগ্গহিতং হোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.১০৭) ৰচনতো তত্থজাতং যং কিঞ্চি মনুস্সসন্তকং সামিকানং অকামা অগহেতব্বতো সারক্খে অরঞ্ঞে উপ্পন্নন্তি অত্থো. তিণং ৰাতি পরেহি লাযিত্ৰা ঠপিতং ৰা অত্তনা লাযিতব্বং ৰা গেহচ্ছাদনারহং তিণং ৰা. পণ্ণং ৰাতি এৰরূপমেৰ গেহচ্ছাদনারহং তালপণ্ণাদিপণ্ণং ৰা. লতং ৰাতি তথারূপমেৰ ৰেত্তলতাদিকং ৰল্লিং ৰা. যা পন দীঘা হোতি, মহারুক্খে চ গচ্ছে চ ৰিনিৰিজ্ঝিত্ৰা ৰা ৰেঠেত্ৰা ৰা গতা, সা মূলে ছিন্নাপি অৰহারং ন জনেতি, অগ্গে ছিন্নাপি. যদা পন অগ্গেপি মূলেপি ছিন্না হোতি, তদা অৰহারং জনেতি. সচে পন ৰেঠেত্ৰা ঠিতা হোতি, ৰেঠেত্ৰা ঠিতা পন রুক্খতো মোচিতমত্তা অৰহারং জনেতীতি অযমেত্থ ৰিসেসো. সামিকেন অৰিস্সজ্জিতালযং ছল্লিৰাকাদিঅৰসেসভণ্ডঞ্চ ইমিনাৰ উপলক্খিত্ৰা সঙ্গহিতন্তি ৰেদিতব্বং. কট্ঠমেৰ ৰাতি দারুং ৰা. ভণ্ডগ্ঘেনেৰ কাতব্বোতি এত্থ অন্তোভূতহেতুত্থৰসেন কারেতব্বোতি অত্থো গহেতব্বো. তেনাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ভণ্ডগ্ঘেন কারেতব্বো’’তি. অৰহটতিণাদিভণ্ডেসু অগ্ঘৰসেন মাসকং ৰা ঊনমাসকং ৰা হোতি, দুক্কটং. অতিরেকমাসকং ৰা ঊনপঞ্চমাসকং ৰা হোতি, থুল্লচ্চযং. পঞ্চমাসকং ৰা অতিরেকপঞ্চমাসকং ৰা হোতি, পারাজিকং. পারাজিকং চে অনাপন্নো, আমসনদুক্কটং, ফন্দাপনথুল্লচ্চযঞ্চ কারেতব্বোতি অত্থো. গণ্হন্তোতি অৰহরন্তো.

১৬৭-৭৪. ইদানি ‘‘কট্ঠমেৰ ৰা’’তি ৰুত্তরুক্খদারূসু ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘মহগ্ঘে’’তিআদি. মহগ্ঘেতি পঞ্চমাসকং ৰা অতিরেকপঞ্চমাসকং ৰা অগ্ঘকং হুত্ৰা মহগ্ঘে. নস্সতীতি থেয্যচিত্তসমঙ্গী হুত্ৰা ছিন্নমত্তেপি পারাজিকং আপজ্জতি. পি-সদ্দো অৰধারণে. ‘‘কোচিপী’’তি ইমিনা অদ্ধগতোপি অল্লং ৰা হোতু পুরাণং ৰা, তচ্ছেত্ৰা ঠপিতং ন গহেতব্বমেৰাতি অত্থো.

মূলেতি উপলক্খণমত্তং. ‘‘অগ্গে চ মূলে চ ছিন্নো হোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.১০৭) অট্ঠকথাৰচনতো মূলঞ্চ অগ্গঞ্চ ছিন্দিত্ৰাতি গহেতব্বো. অদ্ধগতন্তি জিণ্ণগল়িতপতিততচং, চিরকালং ঠিতন্তি ৰুত্তং হোতি.

লক্খণেতি অত্তনো সন্তকং ঞাপেতুং রুক্খক্খন্ধে তচং ছিন্দিত্ৰা কতসল্লক্খণে. ছল্লিযোনদ্ধেতি সমন্ততো অভিনৰুপ্পন্নাহি ছল্লীহি পরিযোনন্ধিত্ৰা অদস্সনং গমিতে. অজ্ঝাৰুত্থঞ্চাতি এত্থ ‘‘গেহ’’ন্তি পাঠসেসো. গেহং কতঞ্চ অজ্ঝাৰুত্থঞ্চাতি যোজনা. গেহং কাতুং অরঞ্ঞসামিকানং মূলং দত্ৰা রুক্খে কিণিত্ৰা ছিন্নদারূহি তং গেহং কতঞ্চ পরিভুত্তঞ্চাতি অত্থো. ৰিনস্সন্তঞ্চাতি এত্থাপি ‘‘অৰসিট্ঠং দারু’’ন্তি পাঠসেসো. তং গেহং কত্ৰা অৰসিট্ঠং ৰস্সাতপাদীহি ৰিৰিধা জীরিত্ৰা ৰিনস্সমানং, ৰিপন্নদারুন্তি ৰুত্তং হোতি. গণ্হতো ন দোসো কোচীতি সম্বন্ধো. ‘‘সামিকা নিরালযা’’তি গণ্হতো কাচিপি আপত্তি নত্থীতি অত্থো. কিংকারণন্তি চে? অরঞ্ঞসামিকেহি মূলং গহেত্ৰা অঞ্ঞেসং দিন্নত্তা, তেসঞ্চ নিরালযং ছড্ডিতত্তাতি ইদমেত্থ কারণং.

ৰুত্তঞ্হেতং অট্ঠকথাযং ‘‘গেহাদীনং অত্থায রুক্খে ছিন্দিত্ৰা যদা তানি কতানি, অজ্ঝাৰুত্থানি চ হোন্তি, দারূনিপি অরঞ্ঞে ৰস্সেন চ আতপেন চ ৰিনস্সন্তি, ঈদিসানিপি দিস্ৰা ‘ছড্ডিতানী’তি গহেতুং ৰট্টতি. কস্মা? যস্মা অরঞ্ঞসামিকা এতেসং অনিস্সরা. যেহি অরঞ্ঞসামিকানং দেয্যধম্মং দত্ৰা ছিন্নানি, তে এৰ ইস্সরা, তেহি চ তানি ছড্ডিতানি, নিরালযা তত্থ জাতা’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.১০৭). এৰম্পি সতি পচ্ছা সামিকেসু আহরাপেন্তেসু ভণ্ডদেয্যং হোতীতি দট্ঠব্বং.

যো চাতি অরঞ্ঞসামিকানং দেয্যধম্মং পৰিসন্তো অদত্ৰা ‘‘নিক্খমন্তো দস্সামী’’তি রুক্খে গাহাপেত্ৰা নিক্খমন্তো যো চ ভিক্খু. আরক্খট্ঠানং পত্ৰাতি অরঞ্ঞপালকা যত্থ নিসিন্না অরঞ্ঞং রক্খন্তি, তং ঠানং পত্ৰা. ‘‘চিন্তেন্তো’’তি কিরিযন্তরসাপেক্খত্তা ‘‘অতিক্কমেয্যা’’তি সামত্থিযতো লব্ভতি. তস্মা চিত্তে কম্মট্ঠানাদীনি কত্ৰাতি এত্থ আদি-সদ্দেন পকারত্থেন কুসলপক্খিযা ৰিতক্কা সঙ্গয্হন্তি. অঞ্ঞং চিন্তেন্তো ৰা আরক্খনট্ঠানং পত্ৰাযেৰ অতিক্কামেয্যাতি যোজেত্ৰা অত্থো ৰত্তব্বো. তত্থ অঞ্ঞং চিন্তেন্তো ৰাতি অঞ্ঞং ৰিহিতো ৰা, ইমিনা যথাৰুত্তৰিতক্কানং সঙ্গহো. অস্সাতি এত্থ ‘‘দেয্য’’ন্তি কিতযোগে কত্তরি সামিৰচনত্তা অনেনাতি অত্থো.

‘‘যোচা’’তি এত্থ অৰুত্তসমুচ্চযত্থেন -সদ্দেন অরঞ্ঞপৰিসনকালে যথাৰুত্তনযেন মূলং অদত্ৰা অরঞ্ঞং পৰিসিত্ৰা দারূনি গহেত্ৰা গমনকালে ‘‘অরঞ্ঞপালকা সচে যাচন্তি, দস্সামী’’তি পরিকপ্পেত্ৰা গন্ত্ৰা তেহি অযাচিতত্তা অদত্ৰা গচ্ছন্তোপি তথেৰ আগন্ত্ৰা আরক্খকেসু কীল়াপসুতেসু ৰা নিদ্দাযন্তেসু ৰা বহি নিক্খন্তেসু ৰা তত্থ ঠত্ৰা আরক্খকে পরিযেসিত্ৰা অদিস্ৰা গচ্ছন্তোপি তথেৰ আগন্ত্ৰা তত্থ নিযুত্তইস্সরজনেহি অত্তনো হত্থতো দাতব্বং দত্ৰা ৰা অত্তানং সম্মানং কত্ৰা ৰা পালকে সঞ্ঞাপেত্ৰা ৰা পালকে ওকাসং যাচিত্ৰা তেহি দিন্নোকাসো ৰা গচ্ছন্তোপীতি এত্তকা ৰুত্তেন সদিসত্তা সঙ্গহিতাতি দট্ঠব্বা.

ৰরাহাতি সূকরা. ৰগ্ঘাতি ব্যগ্ঘা. অচ্ছাতি ইস্সা. তরচ্ছাতি কাল়সীহা. আদি-সদ্দেন দীপিমত্তহত্থিসীহাদযো ৰাল়মিগা সঙ্গয্হন্তি. এতেযেৰ ৰরাহাদযো সমাগমৰসেন মরণাদিঅনিট্ঠসমীপচারিতায উপ অনিট্ঠসমীপে দৰন্তি পৰত্তন্তীতি ‘‘উপদ্দৰা’’তি ৰুচ্চন্তি. আরক্খট্ঠানং আগতকালে দিট্ঠৰরাহাদিউপদ্দৰতোতি ৰুত্তং হোতি. মুচ্চিতুকামতাযাতি মোক্খাধিপ্পাযেন. ‘‘তথেৰা’’তি ইমিনা পৰিসনকালে দেয্যধম্মং অদত্ৰা ‘‘নিক্খমনকালে দস্সামী’’তি পৰিসিত্ৰা দারুং গহেত্ৰা আরক্খট্ঠানং পত্তোতি পুরিমগাথায সামত্থিযতো লব্ভমানোযেৰত্থো দস্সিতো. তং ঠানন্তি তং আরক্খট্ঠানং. অতিক্কামেতীতি ‘‘ইদং তং ঠান’’ন্তিপি অসল্লক্খণমত্তভযুপদ্দৰো হুত্ৰা পলাযন্তো অতিক্কমতি, ভণ্ডদেয্যং পন হোতীতি যোজনা.

সুঙ্কঘাততোতি এত্থাপি পি-সদ্দো লুত্তনিদ্দিট্ঠোতি ৰেদিতব্বো, সুঙ্কগহণট্ঠানতোপীতি অত্থো. সুঙ্কস্স রঞ্ঞো দাতব্বভাগস্স ঘাতো মুসিত্ৰা গহণমত্তো, সুঙ্কো হঞ্ঞতি এত্থাতি ৰা সুঙ্কঘাতোতি ৰিগ্গহো. সুঙ্কঘাতসরূপং পরতো আৰি ভৰিস্সতি. তস্মাতি সুঙ্কঘাততো তস্স গরুকত্তা এৰ. ন্তি তং সুঙ্কঘাতট্ঠানং. অনোক্কম্ম গচ্ছতোতি অপৰিসিত্ৰা গচ্ছন্তস্স. দুক্কটং উদ্দিট্ঠং ‘‘সুঙ্কং পরিহরতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পারা. ১১৩).

এতন্তি যথাৰুত্তআরক্খট্ঠানং. থেয্যচিত্তেন পরিহরন্তস্সাতি থেয্যচিত্তেন পরিহরিত্ৰা দূরতো গচ্ছন্তস্স. আকাসেনপি গচ্ছতো পারাজিকমনুদ্দিট্ঠং সত্থুনাতি সম্বন্ধো.

ননু চ ‘‘ইদং পন থেয্যচিত্তেন পরিহরন্তস্স আকাসেন গচ্ছতোপি পারাজিকমেৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.১০৭) অট্ঠকথাযং ৰুত্তৰচনং ৰিনা পাল়িযং ‘‘অরঞ্ঞট্ঠ’’ন্তি মাতিকাপদস্স ৰিভঙ্গে ‘‘তত্থজাতকং কট্ঠং ৰা লতং ৰা তিণং ৰা পঞ্চমাসকং ৰা অতিরেকপঞ্চমাসকং ৰা অগ্ঘনকং থেয্যচিত্তো আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্স. ফন্দাপেতি, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স. ঠানা চাৰেতি, আপত্তি পারাজিকস্সা’’তি (পারা. ১০৬) সামঞ্ঞৰচনতো সুঙ্কঘাতে ‘‘সুঙ্কং পরিহরতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি ৰচনং ৰিয এত্থ আরক্খট্ঠানং পরিহরন্তস্স ৰিসুং ৰুত্তপারাজিকাপত্তিৰচনে অসতিপি ‘‘অট্ঠকথায’’ন্তি অৰত্ৰা ‘‘সত্থুনা’’তি কস্মা আহাতি? ৰুচ্চতে – অট্ঠকথাচরিযেন তথেৰ ৰুত্তত্তা আহ. কস্মা পন অট্ঠকথাচরিযেন ‘‘অপঞ্ঞত্তং ন পঞ্ঞপেস্সাম, পঞ্ঞত্তং ন সমুচ্ছিন্দিস্সামা’’তি (পারা. ৫৬৫) পাল়িপাঠং জানন্তেনপি পাল়িযং অৰুত্তপারাজিকং নিদ্দিট্ঠন্তি? এত্থ ৰিনিচ্ছযং ভিক্খূহি পুট্ঠেন ভগৰতা ৰুত্তনযস্স মহাঅট্ঠকথায আগতত্তা তস্সেৰ নযস্স সমন্তপাসাদিকাযং নিদ্দিট্ঠভাৰং জানন্তেন ইমিনাপি আচরিযেন ইধ ‘‘সত্থুনা’’তি ৰুত্তন্তি গহেতব্বং.

অথ ৰা ‘‘সুঙ্কং পরিহরতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি ৰত্ৰা আরক্খট্ঠানৰিনিচ্ছযে অৰচনং যথাৰুত্তৰিসযস্স অদিট্ঠভাৰেন ৰা সিযা, ইমস্স তথা অনৰজ্জতা ৰা সিযা, ৰুত্তানুসারেন সুৰিঞ্ঞেয্যতা ৰা সিযাতি তযো ৰিকপ্পা. তেসু পঠমৰিকপ্পো সব্বঞ্ঞুভাৰবাধনতো দুব্বিকপ্পমত্তং হোতি. দুতিযৰিকপ্পো লোকৰজ্জস্স ইমস্স অনৰজ্জভাৰো নাম অনুপপন্নোতি অনাদাতব্বো. পারিসেসতো ততিযৰিকপ্পো যুজ্জতি.

তত্থ ‘‘ৰুত্তানুসারেনা’’তি কিমেত্থ ৰুত্তং নাম, তদনুসারেন ইমস্সাপি সুৰিঞ্ঞেয্যতা কথন্তি চে? পঠমনিদ্দিট্ঠে অরঞ্ঞট্ঠনিদ্দেসে সামঞ্ঞেন ‘‘ঠানা চাৰেতি, আপত্তি পারাজিকস্সা’’তি (পারা. ১০৬) ইদং ৰুত্তং, ন পন থেয্যচিত্তেন আরক্খট্ঠানপরিহরণঞ্চ. ‘‘গমনকালে ‘মূলং দত্ৰা গমিস্সামী’তি পুব্বপরিকপ্পিতনিযামেন অদত্ৰা গচ্ছতো পরিকপ্পাৰহারোৰ হোতী’’তি চ ‘‘তং পন যেন কেনচি আকারেন পরিকপ্পিতট্ঠানং পহায গমনং ঠানাচাৰনং নাম হোতেৰাতি তেন ৰত্থুনা পারাজিকমেৰ হোতী’’তি চ ‘‘ঠানা চাৰেতি, আপত্তি পারাজিকস্সা’তি ইমিনা চ ৰিঞ্ঞাতত্থমেৰ হোতী’’তি চ ৰিসুং ন ৰুত্তং. সুঙ্কট্ঠানপরিহরণং পন ঠানপরিহরণসভাৰত্তা সভাৰতো ঈদিসংৰ সন্তম্পি ইদং ৰিয পরিকপ্পিতট্ঠানং ন হোতীতি ৰক্খমানরাজসম্মতট্ঠানতো অঞ্ঞং পরিকপ্পিতট্ঠানং সমানম্পি থেয্যচিত্তুপ্পত্তিমত্তেন তং পরিহরিত্ৰা গচ্ছন্তস্স থেয্যচিত্তেন অত্তনো পত্তং গণ্হন্তস্স ৰিয পারাজিকায অৰত্থুতঞ্চ দুক্কটস্সেৰ ৰত্থুভাৰঞ্চ ৰিঞ্ঞাপেতুং ‘‘সুঙ্কং পরিহরতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি ৰুত্তন্তি ভগৰতো অধিপ্পাযঞ্ঞুনা অট্ঠকথাচরিযেন ‘‘পারাজিকমেৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.১০৭) ৰুত্তত্তা তেন অট্ঠকথাযং ৰুত্তনীহারমেৰ দস্সেতুং অযমাচরিযোপি ‘‘সত্থুনা পারাজিকমনুদ্দিট্ঠ’’ন্তি আহাতি নিট্ঠমেত্থ গন্তব্বং.

তস্মাতি যস্মা এৰং পরিহরিত্ৰা থেয্যচিত্তেন দূরতো ৰজ্জেত্ৰা গচ্ছন্তস্সাপি পারাজিকপ্পহোনকতায অচ্চন্তভারিযং হোতি, তস্মা. এত্থাতি ইমস্মিং অরঞ্ঞারক্খট্ঠানে. ‘‘ৰিসেসেনা’’তি ইদং ‘‘অপ্পমত্তেন হোতব্ব’’ন্তি ইমিনা হেতুভাৰেন সম্বন্ধনীযং. সতিসম্পন্নচেতসাতি চ পিযসীলেনাতি চ ‘‘ভিক্খুনা’’তি এতস্স ৰিসেসনং. অসিক্খাকামস্স ভিক্খুনো ইমস্স ওৰাদস্স অভাজনতায তং পরিৰজ্জেতুমাহ ‘‘পিযসীলেনা’’তি. পিযসীলস্সাপি সতিৰিরহিতস্স পমত্তট্ঠানে সরণাসম্ভৰা ইমস্স অভাজনতায তং ৰজ্জেতুমাহ ‘‘সতিসম্পন্নচেতসা’’তি.

অরঞ্ঞট্ঠকথাৰণ্ণনা.

১৭৫-৬. তোযদুল্লভকালস্মিন্তি তোযং দুল্লভং যস্মিং সো তোযদুল্লভো, তোযদুল্লভো চ সো কালো চাতি তোযদুল্লভকালো, তস্মিং. আৰজ্জেত্ৰা ৰাতি উদকভাজনং নামেত্ৰা ৰা. পৰেসেত্ৰা ৰাতি অত্তনো ভাজনং তস্মিং পক্খিপিত্ৰা ৰা. ছিদ্দং কত্ৰাপি ৰাতি উদকভাজনে ওমট্ঠাদিভেদং ছিদ্দং কত্ৰা ৰা গণ্হন্তস্স ভণ্ডগ্ঘেন ৰিনিদ্দিসেতি ৰক্খমানেন সম্বন্ধনীযং.

তথাতি যথা তোযদুল্লভকালস্মিং ভাজনে রক্খিতগোপিতং উদকং অৰহরন্তস্স পারাজিকং ৰুত্তং, তেনেৰ নীহারেন. ৰাপিযং ৰাতি পরসন্তকায সারক্খায ৰাপিযং ৰা. তল়াকে ৰাতি তাদিসে জাতস্সরে ৰা. এৰং সারক্খানং পোক্খরণিআদীনং এতেহি ৰা অৰুত্তসমুচ্চযেন ৰা-সদ্দেন ৰা গহণং ৰেদিতব্বং. অত্তনো ভাজনং পৰেসেত্ৰা গণ্হন্তস্সাতি উপলক্খণপদন্তি ভাজনগতজলে চ ইধ চ তেলভাজনে ৰিয মুখেন ৰা ৰংসাদীহি ৰা আকড্ঢিত্ৰা থেয্যচিত্তেন পিৰন্তস্স যথাৰত্থুকমাপত্তিৰিধানং ৰেদিতব্বং.

১৭৭. মরিযাদন্তি ৰাপিআদীনং পাল়িৰট্টবন্ধং. ছিন্দতোতি কুদালাদীহি পংসুআদীনি উদ্ধরিত্ৰা দ্ৰিধা করোন্তস্স. ৰিসেসত্থাৰজোতকেন তু-সদ্দেন ‘‘মরিযাদং ছিন্দিত্ৰা দুব্বলং কত্ৰা তস্স ছিন্দনত্থায ৰীচিযো উট্ঠাপেতুং উদকং সযং ওতরিত্ৰা ৰা গোমহিংসে ৰা অঞ্ঞে মনুস্সে ৰা কীল়ন্তে দারকে ৰা ওতারেত্ৰা ৰা অত্তনো ধম্মতায ওতিণ্ণে তাসেত্ৰা ৰা উদকে ঠিতং রুক্খং ছিন্দিত্ৰা ৰা ছেদাপেত্ৰা ৰা পাতেত্ৰা ৰা পাতাপেত্ৰা ৰা জলং খোভেতি, ততো উট্ঠিতাহি ৰীচীহি মরিযাদে ছিন্নেপি তেনেৰ ছিন্নো হোতি. এৰমেৰ গোমহিংসাদযো মরিযাদং আরোহন্তেনাপি অঞ্ঞেহি আরোহাপেন্তেনাপি তেসং খুরেহি মরিযাদে ছিন্নেপি, উদকনিদ্ধমনাদিং পিদহিত্ৰা ৰা পিদহাপেত্ৰা ৰা ৰাপিমরিযাদায নীচট্ঠানং বন্ধিত্ৰা ৰা বন্ধাপেত্ৰা ৰা অতিরেকজলাপগমনমগ্গতো নীহরিতব্বোদকং ৰারেত্ৰা ৰা বাহিরতো উদকং পৰেসেত্ৰা ৰা পূরেতি, ওঘেন মরিযাদে ছিন্নেপি তেনেৰ ছিন্নং হোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.১০৮ অত্থতো সমানং) এৰমাদিকং অট্ঠকথাগতৰিসেসং সঙ্গণ্হাতি. অদিন্নাদানপুব্বতোতি অদিন্নাদানস্স পুব্বপযোগত্তা. ভূতগামেন সদ্ধিম্পীতি ভূতগামেনপি সদ্ধিং. অপি-সদ্দেন পথৰিখণনং সম্পিণ্ডেতি. মরিযাদং ছিন্দন্তো তত্থজাতং তিণাদিং ছিন্দতি, ভূতগামপাচিত্তিযেন সদ্ধিং দুক্কটং. জাতপথৰিং ছিন্দতি, পথৰিখণনপাচিত্তিযেন সদ্ধিং দুক্কটং আপজ্জতীতি অধিপ্পাযো.

১৭৮. কাতব্বোতি এত্থ ‘‘ভণ্ডগ্ঘেন আপত্তিযা’’তি পাঠসেসো. অন্তোভূতহেত্ৰত্থৰসেন কারেতব্বোতি গহেতব্বো. অন্তো ঠত্ৰা ছিন্দন্তো বহিঅন্তেন, বহি ঠত্ৰা ছিন্দন্তো অন্তোঅন্তেন, উভযত্থাপি ঠত্ৰা ছিন্দন্তো মজ্ঝতো ভণ্ডগ্ঘেন আপত্তিযা কারেতব্বোতি যোজনা. অযং পনেত্থ অত্থো – অন্তোৰাপিযং ঠত্ৰা মরিযাদং ছিন্দিত্ৰা উদকে বহি নিক্খমিতে নিক্খন্তউদকগ্ঘেন দুক্কটথুল্লচ্চযপারাজিকাসু যথাপন্নায আপত্তিযা কারেতব্বো. বহি ঠত্ৰা মরিযাদং ছিন্দিত্ৰা অন্তোৰাপিযং পৰিসন্তোদকস্স ঠিতট্ঠানতো চাৰিতক্খণে নিক্খন্তউদকগ্ঘেন আপত্তিযা কারেতব্বো. কদাচি অন্তো কদাচি বহি ঠত্ৰা মরিযাদং মজ্ঝে ঠপেত্ৰা ছিন্দন্তো মজ্ঝে ঠিতট্ঠানং ছিন্দিত্ৰা উদকস্স নীহটক্খণে নীহটউদকস্স অগ্ঘেন আপত্তিযা কারেতব্বোতি.

উদকট্ঠকথাৰণ্ণনা.

১৭৯-৮০. ৰারেনাতি ৰারেন ৰারেন সামণেরা অরঞ্ঞতো যং দন্তকট্ঠং সঙ্ঘস্সত্থায আনেত্ৰা সচে আচরিযানম্পি আহরন্তি, যাৰ তে দন্তকট্ঠং পমাণেন ছিন্দিত্ৰা সঙ্ঘস্স চ আচরিযানঞ্চ ন নিয্যাদেন্তি, তাৰ অরঞ্ঞতো আভতত্তা তং সব্বং সঙ্ঘস্স চ সকসকআচরিযানঞ্চ আভতং দন্তকট্ঠং তেসমেৰ চ দন্তকট্ঠহারকানং সামণেরানং সন্তকং হোতীতি অত্থযোজনা.

১৮১. তস্মাতি যস্মা তেসমেৰ সামণেরানং সন্তকং হোতি, তস্মা. তং অরঞ্ঞতো আভতং দন্তকট্ঠঞ্চ সঙ্ঘস্স গরুভণ্ডঞ্চ দন্তকট্ঠন্তি সম্বন্ধো. সঙ্ঘিকায ভূমিযং উপ্পন্নং সঙ্ঘেন রক্খিতগোপিতত্তা গরুভণ্ডভূতং দন্তকট্ঠঞ্চাতি ৰুত্তং হোতি. গণ্হন্তস্স চাতি অধিকচ-কারেন ইহাৰুত্তস্স অট্ঠকথাগতস্স গণপুগ্গলগিহিপরিবদ্ধ আরামুয্যানসঞ্জাতছিন্নাছিন্নরক্খিতগোপিতদন্তকট্ঠস্স সমুচ্চিতত্তা তঞ্চ থেয্যচিত্তেন গণ্হন্তস্স অৰহটদন্তকট্ঠস্স অগ্ঘৰসেন আপত্তিযো ৰত্তব্বাতি অযমত্থো দীপিতো হোতি.

১৮২. তেহি দন্তকট্ঠহারকেহি সামণেরেহি. নিয্যাদিতন্তি মহাসঙ্ঘস্স পটিপাদিতং.

১৮৩. সঙ্ঘিককালতো পট্ঠায থেয্যচিত্তেন গণ্হতোপি অৰহারাভাৰে কারণং দস্সেতুমাহ ‘‘অরক্খত্তা’’তিআদি. তত্থ অরক্খত্তাতি সঙ্ঘিকভাৰেন লদ্ধেপি রক্খিতগোপিতদন্তকট্ঠে ৰিয সঙ্ঘেন কতারক্খাযাভাৰা. যথাৰুড্ঢমভাজেতব্বতোতি সঙ্ঘিকত্তস্সাপি সতো যথাৰুড্ঢং পটিপাটিমনতিক্কম্ম ভাজেতব্বফলপুপ্ফাদীনং ৰিয ভাজেতব্বতাভাৰতো. সব্বসাধারণত্তা চাতি সঙ্ঘপরিযাপন্নানং সব্বেসমেৰ সাধারণত্তা.

ইদন্তি সঙ্ঘস্স নিয্যাদিতদন্তকট্ঠং. অঞ্ঞং ৰিযাতি অঞ্ঞং গণপুগ্গলাদিসন্তকং রক্খিতগোপিতদন্তকট্ঠং ৰিয. এৰং চোরিকায গণ্হতো অৰহারাভাৰে কারণেন সাধিতেপি থেয্যচিত্তেন সকপরিক্খারম্পি গণ্হতো দুক্কটস্স ৰুত্তত্তা তথা গণ্হন্তো দুক্কটা ন মুচ্চতীতি দট্ঠব্বং. ৰত্তং পন জানিতব্বং – সঙ্ঘিকদন্তকট্ঠং গণ্হন্তেন পধানঘরাদীসু পৰিসিত্ৰা চিরেন ওসরন্তেন বহি ৰীতিনামেতব্বদিৰসে গণেত্ৰা তংপমাণেন গহেতব্বং, মগ্গং গচ্ছন্তেন একং দ্ৰে দন্তকট্ঠানি থৰিকায পক্খিপিত্ৰা গন্তব্বং, তত্থেৰ ৰসন্তেন দিৰসে খাদিতব্বদন্তকট্ঠং গহেতব্বন্তি.

দন্তকট্ঠকথাৰণ্ণনা.

১৮৪. ‘‘অগ্গিং ৰা দেতী’’তিআদীসু ‘‘রুক্খে’’তি পকরণতো লব্ভতি ‘‘রুক্খো ৰিনস্সতী’’তি ৰক্খমানত্তা, রুক্খো চ ‘‘ৰনপ্পতি নাম যো মনুস্সানং পরিগ্গহিতো হোতি রুক্খো পরিভোগো’’তি (পারা. ১১০) পাল়িযং আগতত্তা চ অট্ঠকথায (পারা. অট্ঠ. ১.১১০) চ ৰুত্তনযেন অম্বলবুজপনসাদিকো মনুস্সানং পরিভোগারহো মনুস্সাযত্তো রক্খিতগোপিতোযেৰ গহেতব্বো. অগ্গিং ৰা দেতীতি চোরিকায অগ্গিং আলিম্পেতি ৰা. সত্থেন রুক্খে সমন্ততো আকোটেতীতি ৰাসিফরসুআদিসত্থেন রুক্খতচং ছিন্দন্তো সমন্ততো আৰাটং দস্সেতি. মণ্ডূককণ্টকনামকং ৰিসং ৰা রুক্খে আকোটেতীতি চোরিকায রুক্খং নাসেতুকামো রুক্খে মণ্ডূককণ্টকনামকং ৰিসং পৰেসেতি.

১৮৫. যেন ৰা তেন ৰাতি যথাৰুত্তেন ৰা অৰুত্তেন ৰা যেন কেনচি উপাযেন. রুক্খো ৰিনস্সতীতি অগ্গিং দত্ৰা ঝাপিতো ধঞ্ঞকলাপো ৰিয, তেলকুম্ভী ৰিয চ ৰিনাৰ ঠানাচাৰনেন যথাট্ঠিতমেৰনস্সতি. ‘‘ডয্হতী’’তি ইদং ‘‘অগ্গিং দেতী’’তি ইদং সন্ধায ৰুত্তং. ৰিনস্সতীতি মণ্ডূককণ্টকাকোটনাদিঅৰসেসপযোগং সন্ধায ৰুত্তন্তি দট্ঠব্বং ‘‘থেয্যচিত্তো ছিন্দতি, পহারে পহারে আপত্তি দুক্কটস্স, একং পহারং অনাগতে আপত্তি থুল্লচ্চযস্স, তস্মিং পহারে আগতে আপত্তি পারাজিকস্সা’’তি (পারা. ১১০) ঠানাচাৰনেন পারাজিকস্স আগতত্তা. পকাসিতন্তি এত্থ ‘‘অট্ঠকথায’’ন্তি লব্ভতি. পাঠাগতং পারাজিকং পন পারিসেসতো চ সূচীযতীতি তব্বাচকস্স ৰা সঙ্গাহকস্স ৰা ৰচনস্স ইহাৰিজ্জমানত্তা তত্থ ৰিনিচ্ছযো পাসংসিকোপি ইহাৰুত্তো.

ৰনপ্পতিকথাৰণ্ণনা.

১৮৬-৭. ‘‘হরণকং নাম অঞ্ঞস্স হরণকং ভণ্ডং. থেয্যচিত্তো আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্স. ফন্দাপেতি, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স. ঠানা চাৰেতি, আপত্তি পারাজিকস্সা’’তি (পারা. ১১১) ৰুত্তহরণকনিদ্দেসে ‘‘ঠানা চাৰেতি, আপত্তি পারাজিকস্সা’’তি (পারা. ১১১) পাঠে ‘‘ঠান’’ন্তি গহিতসীসাদিট্ঠানপ্পভেদৰসেন অট্ঠকথায (পারা. অট্ঠ. ১.১১০) আগতৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘ছিন্দিত্ৰা মোচেত্ৰা গণ্হতো’’তি. কিরিযানং সকম্মকত্তা ‘‘অলঙ্কার’’ন্তি পাঠসেসো. ছিন্দিত্ৰাতি গীৰেয্যকাদিং. মোচেত্ৰাতি কণ্ণপিল়ন্ধনাদিং.

সীসাদীহি মোচিতমত্তস্মিন্তি এত্থাপি ৰিসেসিতব্বদস্সনত্থং ‘‘অলঙ্কারস্মি’’ন্তি তমেৰ ভুম্মেকৰচনন্তৰসেন গহেতব্বং. আকড্ঢনৰিকড্ঢনন্তি এত্থ অভিমুখং কড্ঢনং আকড্ঢনন্তি কত্ৰা অত্তনো সমীপমাৰিঞ্ছনং আকড্ঢনং, ৰিপরীতং কড্ঢনং ৰিকড্ঢনন্তি কত্ৰা তব্বিপরীতং ৰিকড্ঢনং.

১৮৮-৯. ৰলযন্তি অৰঙ্কং মট্ঠহত্থূপগং. কটকম্পি ৰাতি অনেকৰঙ্কে যোজেত্ৰা বুব্বুল়াদীনি দস্সেত্ৰা ৰা অদস্সেত্ৰা ৰা কতং হত্থূপগং. অগ্গবাহুন্তি কপ্পরতো পট্ঠায অগ্গহত্থং. অপরাপরং চারেতীতি ইতো চিতো চ সঞ্চারেতি. ‘‘সারেতী’’তি ৰা পাঠো, সোযেৰ অত্থো. তং ৰলযং ৰা কটকং ৰা. আকাসগতং করোতীতি সব্বদিসাহি যথা হত্থং ন ফুসতি, তথা আকাসগতং করোতি. নিধিৰলযস্স পৰেসিতরুক্খমূলে সব্বদিসাহি অফুসন্তং আকাসগতকরণে পারাজিকং হোতি, ইধ ‘‘রক্খতী’’তি কস্মা ৰুত্তন্তি আহ ‘‘সৰিঞ্ঞাণকতো’’তিআদি. ইদন্তি ৰলযং কটকঞ্চ.

১৯০. ‘‘নিৰত্থং ৰত্থ’’ন্তি ইমিনা চীৰরম্পি গয্হতি. পরস্স ৰত্থসামিকস্স. পরোপীতি ৰত্থসামিকোপি. ন্তি চোরেন অচ্ছিজ্জমানং অত্তনা নিৰত্থৰত্থং. লজ্জায সহসা ন মুঞ্চতীতি লজ্জায সীঘতরং ন পরিচ্চজতি.

১৯১. চোরোপি আকড্ঢতি, সো পরোপি আকড্ঢতীতি যোজনা. সো পরো চোরতো অঞ্ঞো, ৰত্থসামিকোতি অত্থো. পরস্সাতি ৰত্থসামিকস্স.

১৯২. ‘‘ঠানা চাৰেয্যা’’তি পাঠে ঠান-সদ্দেন সঙ্গহিতসীসাদিট্ঠানতো হরীযতেতি হরণকন্তি ৰুত্তালঙ্কারাদিভণ্ডস্স চাৰনেন পারাজিকং দস্সেত্ৰা ইদানি তদেৰ হরণকং হারকেন সহ হরন্তস্স হারকস্স ঠিতট্ঠানতো অপনযনেন ঠানাচাৰনঞ্চ ‘‘ঠানা চাৰেয্যা’’তি ইমিনাৰ সঙ্গয্হতীতি তত্থাপি ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘সভণ্ডহারক’’ন্তিআদি. ভণ্ডং হরতি নেতীতি ভণ্ডহারকো, পুরিসাদিকো, তেন সহাতি সভণ্ডহারকং, অলঙ্কারৰত্থাদীনি আদায গচ্ছন্তেহি ইত্থিপুরিসাদিপাণেহি সহেৰ. ভণ্ডন্তি তেহি হরিযমানত্তা হরণকসঙ্খাতৰত্থাভরণাদিভণ্ডং. নেন্তস্সাতি ‘‘নেন্তো অস্সা’’তি পদচ্ছেদো. নেন্তোতি ঠিতট্ঠানতো চাৰেত্ৰা অত্তনা ইচ্ছিতদিসাভিমুখং পাপেন্তো. অস্স পঠমে পাদে অতিক্কন্তে থুল্লচ্চযং আপজ্জিত্ৰাতি পাঠসেসযোজনা. অস্সাতি ইমস্স ভণ্ডহারকস্স. পঠমপাদে অতিক্কন্তে অত্তনা পঠমং গন্তব্বদিসতো চোরস্সাভিমতদিসং গতে থুল্লচ্চযং আপজ্জিত্ৰা দুতিযে অতিক্কন্তে চুতো সিযাতি যোজনা.

১৯৩. থেয্যচেতনো সচে তজ্জেত্ৰা পরস্স হত্থতো ভণ্ডং পাতাপেতি, পরস্স হত্থতো ভণ্ডে মুত্তমত্তে তজ্জেত্ৰা পাতাপকস্স পরাজযোতি যোজনা. ভণ্ডে মুত্তমত্তেতি ভণ্ডে হত্থতো কেসগ্গমত্তম্পি মুত্তক্খণে.

১৯৪. অথাপীতি অথ ৰা. পরিকপ্পেত্ৰা পাতাপেতি ৰাতি এত্থ ‘‘যং ময্হং রুচ্চতি, তং গণ্হিস্সামী’’তি ৰা ‘‘এৰরূপং চে হোতি, গণ্হিস্সামী’’তি ৰিসেসেত্ৰা ৰা পরিকপ্পেত্ৰা তজ্জেত্ৰা পাতেতি, দুক্কটং. এৰং পাতিতং ভণ্ডং তস্স চোরস্স আমসনে দুক্কটং ৰুত্তন্তি যোজনা.

১৯৫. যথাৰত্থুন্তি ভণ্ডস্স অগ্ঘানুরূপং, থুল্লচ্চযং হোতীতি অধিপ্পাযো. ছড্ডিতেপীতি তস্স চোরভাৰং জানিত্ৰা ভীততসিতেন অত্তনা নীযমানে ভণ্ডে ছড্ডিতেপি সতি. তেনেৰ ঠানাচাৰনং কারাপিতন্তি পারাজিকন্তি ন গহেতব্বন্তি আহ ‘‘ন দোসো’’তি. ‘‘তিট্ঠ তিট্ঠা’’তি ৰুত্তে পন উত্তসিত্ৰা ছড্ডনং তস্স আণত্তিযা ৰিনা হোতীতি তত্থ তস্স অনাপত্তীতি অধিপ্পাযো. তথা ৰদতো পন অদিন্নাদানপুব্বপযোগত্তা দুক্কটমেৰ.

১৯৬. ন্তি তং ছড্ডিতং ভণ্ডং. তদুদ্ধারেতি তস্স ছড্ডিতস্স ভণ্ডস্স উদ্ধারে পারাজিকং. পারাজিকং কদা সিযাতি আহ ‘‘সামিকে সালযে গতে’’তি. নিরালযং ছড্ডিতং পন গণ্হতো অসতি থেয্যচিত্তে ন দোসোতি ব্যতিরেকতো দস্সেতি.

১৯৭. সামিকস্স সালযকালে গণ্হন্তস্সাপি পারাজিকাভাৰপ্পকারং দস্সেতুমাহ ‘‘গণ্হতো’’তি. পুব্বগাথায ‘‘ত’’ন্তি ইধানুৰত্ততে. সকসঞ্ঞাযগণ্হতোতি ‘‘তিট্ঠ তিট্ঠা’’তি ৰচনতো উত্তসিত্ৰা সালযং ছড্ডিতং তং ৰত্থুং সকসঞ্ঞায গণ্হন্তস্স. গহণেতি সকসঞ্ঞায গহণহেতু, সকসঞ্ঞায গহিতভণ্ডং অত্তনো গহণকারণা ভিক্খুং অৰহারাপত্তিতো রক্খতীতি অধিপ্পাযো. তেনাহ ‘‘গহণে পন রক্খতী’’তি. ভণ্ডদেয্যং পন হোতীতি যোজনা. ‘‘তথা’’তি ইমিনা গহণে রক্খতীতি অতিদিসতি.

১৯৮-৯. ধুরনিক্খেপং কত্ৰাতি ‘‘ময্হং কিমেতেন ভণ্ডেন, জীৰিতরক্খনমেৰ ৰরতর’’ন্তি নিরালযো হুত্ৰা. তেনাহ ‘‘ভীতো চোরা পলাযতী’’তি. চোরাতি এত্থ চ হেতুম্হি নিস্সক্কং. গণ্হতোতি এত্থ ‘‘ত’’ন্তি পাঠসেসো, তথা ছড্ডিতং তং ভণ্ডন্তি অত্থো. উদ্ধারে দুক্কটন্তি ৰত্থুম্হি অনৰজ্জেপি থেয্যচিত্তৰসেন দুক্কটং হোতি, অসতি থেয্যচিত্তে দুক্কটম্পি ন হোতীতি ৰুত্তং হোতি. আহরাপেন্তেতি এত্থ ভাৰলক্খণে ভুম্মং, তস্মিং ভণ্ডসামিনি আহরাপেন্তে সতীতি অত্থো.

২০০. নিরালযেন ছড্ডিতৰত্থুনো গহণে ভণ্ডদেয্যঞ্চ অদেন্তস্স পরাজযো চ কস্মাতি আহ ‘‘তস্সা’’তিআদি. অঞ্ঞাসূতি মহাপচ্চরিযাদীসু ইতরাসু অট্ঠকথাসু.

হরণককথাৰণ্ণনা.

২০১. উপনিধিকথায ‘‘ন গণ্হামী’’তি সম্পজানমুসাৰাদং ভাসতোতি যোজনা. যেন কেনচি রহসি ‘‘ইদং ময্হং ভণ্ডং পটিসামেত্ৰা দেহী’’তি নিয্যাদিতং ভণ্ডং পচ্ছা সামিকেন ‘‘দেহি মে তং ভণ্ড’’ন্তি ৰুত্তে অচ্চন্তমুপগন্তুং ‘‘নাহং গণ্হামী’’তি সম্পজানমুসাৰাদং ভাসতোতি অত্থো. গণ্হামীতি অগ্গহেসিং. অচ্চন্তা হেসো অতীতে ৰত্তমানপ্পযোগোযং. ‘‘সম্পজানমুসাৰাদে পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ২) ইমস্স সিক্খাপদস্স ৰিসযে কস্মা দুক্কটং ৰুত্তন্তি আহ ‘‘অদিন্নাদানপুব্বকত্তা’’তিআদি. তত্থ অদিন্নাদানপুব্বকত্তাতি অদিন্নাদানস্স সহপযোগৰসেন পুব্বঙ্গমত্তা, ন পুব্বপযোগত্তা. ন হি অদিন্নাদানস্স পুব্বপযোগে পাচিত্তিযট্ঠানে দুক্কটমত্থীতি. তেনেৰাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অদিন্নাদানস্স পযোগত্তা’’তি.

২০২. এতস্সাতি এতস্স সমীপে. কিং নু দস্সতীতি দস্সতি কিং নু. ৰিমতুপ্পাদেতি হেতুম্হি ভুম্মং. তস্সাতি যস্স ভিক্খুনো সন্তিকে উপনিক্খিত্তং, তস্স.

২০৩. তস্মিন্তি যস্মিং উপনিক্খিত্তং, তস্মিং ভিক্খুম্হি. দানে নিরুস্সাহেতি অত্তনি নিক্খিত্তস্স ভণ্ডস্স সামিকস্স দানৰিসযে উস্সাহরহিতে সতি, ‘‘ন দানি তং দস্সামী’’তি ধুরনিক্খেপে কতেতি অধিপ্পাযো. তেনেৰাহ ‘‘উভিন্নং ধুরনিক্খেপে’’তি. পরোতি ভণ্ডসামিকো. ধুরন্তি ‘‘যেন কেনচি আকারেন গণ্হিস্সামী’’তি উস্সাহং. নিক্খিপেতি নিক্খিপেয্য.

২০৪. চিত্তেনাদাতুকামোৰাতি এত্থ ‘‘যো তস্সা’’তি পাঠসেসো. চেতি অপি-সদ্দত্থে. যো চোরো চিত্তেন অদাতুকামোৰ, তস্স চোরস্স ‘‘দস্সামী’’তি মুখেন ৰদতোপীতি যোজনা. অথ ৰা অদাতুকামোতি এত্থ ‘‘হুত্ৰা’’তি পাঠসেসো. চেতি ৰুত্তত্থো. এৰাতি ‘‘পরাজযো’’তি ইমিনা যুজ্জতি. চিত্তেন অদাতুকামো হুত্ৰা মুখেন ‘‘দস্সামী’’তি ৰদতোপি সামিনো ধুরনিক্খেপে সতি পরাজযো হোতেৰাতি যোজনা.

উপনিধিকথাৰণ্ণনা.

২০৫. সুঙ্কঘাতস্সাতি ‘‘সুঙ্কঘাতং নাম রঞ্ঞা ঠপিতং হোতি পব্বতখণ্ডে ৰা নদীতিত্থে ৰা গামদ্ৰারে ৰা’’তি (পারা. ১১৩) পাল়িযং আগতস্স ‘‘সুঙ্কং ততো হনন্তি…পে… ৰিনাসেন্তী’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.১১৩) অট্ঠকথাযং নিরুত্তস্স ‘‘ইতো পট্ঠায নীযমানে ভণ্ডে এত্তকতো এত্তকং রাজভাগং গহেতব্ব’’ন্তি রাজাদীহি তংতংপদেসসামিকেহি নিযমিতস্স পব্বতখণ্ডাদিট্ঠানস্স. বহীতি সুঙ্কগহণত্থায পরিকপ্পিতসীমতো বহি. পাতেতীতি এত্থ ‘‘থেয্যচিত্তো’’তি পকরণতো লব্ভতি. ‘‘রাজারহং ভণ্ড’’ন্তি পাঠসেসো. যতো কুতোচি ভণ্ডতো পঞ্চমাসকং ৰা অতিরেকপঞ্চমাসকং ৰা অগ্ঘনকো ভাগো রাজাদিদেসসামিকস্স দাতব্বো হোতি, তাদিসং ভণ্ডং থেয্যচিত্তো যথা বহি পততি, এৰং খিপতীতি অত্থো. ধুৰং পততীতি এত্থাপি ‘‘ত’’ন্তি পাঠসেসো, ‘‘ভণ্ড’’ন্তি পকরণতো লব্ভতি. যথা খিত্তং তং ভণ্ডং একন্তেন বহি পততীতি. হত্থতো মুত্তমত্তে তস্মিং ভণ্ডে.

২০৬. ‘‘ধুৰং পততী’’তি এত্থ ব্যতিরেকং দস্সেতুমাহ ‘‘তং রুক্খে’’তিআদি. ন্তি থেয্যায বহি পাতেতুং খিত্তং ভণ্ডং পটিহতং হুত্ৰাতি যোজনা. ৰাতক্খিত্তম্পি ৰাতি পাঠো গহেতব্বো. ‘‘ৰাতক্খিত্তো’’তি লিঙ্গৰিপল্লাসো ৰা দট্ঠব্বো.

২০৭. পচ্ছাতি পতিতট্ঠানে থোকং চিরাযিত্ৰা, ইমিনা থোকম্পি চিরাযিতমত্তে পযোগসাধিযং কারিযং সিদ্ধমেৰাতি পারাজিকস্স কারণং সম্পন্নমেৰাতি দস্সেতি. তেনাহ ‘‘পারাজিকং সিযা’’তি.

২০৮. ‘‘ঠত্ৰা’’তিআদিনা পতিতট্ঠানে অচিরাযিত্ৰা গতেপি তস্মিং বহি পতিতট্ঠানতো ইতরত্রাপি চিরাযিতেন বহি পাতনপ্পযোগেন সাধিযং কারিযং সিদ্ধমেৰাতি পারাজিককারণস্স সিদ্ধতং দস্সেতি. তেনেৰাহ ‘‘পরাজযো’’তি. ‘‘অতিট্ঠমান’’ন্তিআদিনা যত্থ কত্থচি অচিরাযনেন পযোগস্স নিরত্থকতং দস্সেতি. তেনেৰাহ ‘‘রক্খতী’’তি.

২০৯. ন্তি অট্ঠকথাৰচনং.

২১০. সযং ৰা ৰট্টেতীতি অন্তো ঠিতো সযং ৰা হত্থেন ৰা পাদেন ৰা যট্ঠিযা ৰা বহিসীমায নিন্নট্ঠানং পরিৰট্টেতি. অট্ঠত্ৰাতি পৰট্টিতমত্তে অন্তো কত্থচিপি অট্ঠত্ৰা. ৰট্টমানন্তি পৰট্টন্তং. গতন্তি বহিসীমং কেসগ্গমত্তট্ঠানম্পি অন্তোসীমমতিক্কমমত্তং.

২১১. তং ভণ্ডং সচে অন্তো ঠত্ৰা ঠত্ৰা বহি গচ্ছতীতি যোজনা. যদি অন্তোসীমায ঠত্ৰা ঠত্ৰা বহিসীমং গচ্ছতীতি অত্থো. রক্খতীতি অন্তোসীমায পঠমগতিনিৰত্তনেনেৰ এতস্স ভিক্খুনো পযোগৰেগস্স নিৰত্তত্তা, ততো উপরি নিৰত্তনারহকারণস্স অলদ্ধভাৰেন অত্তনা চ গতত্তা তথা বহিসীমপ্পত্তং তং ভণ্ডং তংমূলকপযোজকং ভিক্খুং আপত্তিযা রক্খতীতি অধিপ্পাযো. সুদ্ধচিত্তেন ঠপিতেতি ‘‘এৰং ঠপিতে ৰট্টিত্ৰা গমিস্সতী’’তি থেয্যচিত্তেন ৰিনা ‘‘কেৰলং ঠপেস্সামী’’তি চিত্তেন বহিসীমাভিমুখং নিন্নট্ঠানং ওতারেত্ৰা ঠপিতে. সযং ৰট্টতীতি ভণ্ডং সযমেৰ নিন্নট্ঠানং নিন্নং হুত্ৰা বহিসীমং চে পৰট্টন্তং গচ্ছতি. ৰট্টতীতি আপত্তিযা অকরণতো ৰট্টতি.

২১২. গচ্ছন্তেতি চোরস্স পযোগং ৰিনা অত্তনাৰ গচ্ছন্তে. ন্তি রাজদেয্যপঞ্চমাসকঅতিরেকপঞ্চমাসকমত্তং সুঙ্কৰন্তং ভণ্ডং. নীহটেপি নাৰহারোতি যোজনা. কেৰলং থেয্যচিত্তস্স আপত্তিযা অনঙ্গভাৰতো, যানাদিপযোজককাযৰচীপযোগস্স অভাৰতো, ভণ্ডট্ঠপিতযানাদিনো অত্তনাৰ বহিসীমপ্পত্তত্তা, তেনেৰ ভণ্ডস্সাপি গতত্তা চ ভিক্খুনো অৰহারো নত্থীতি অত্থো.

২১৩. পযোগেন ৰিনাতি চোরস্স সকপযোগমন্তরেন. অৰহারো ন ৰিজ্জতীতি এত্থ যুত্তি ৰুত্তনযাৰ.

২১৪. মণিন্তি পাদারহং সুঙ্কদাতব্বমণিরতনং, এতেনেৰ উপলক্খণপদত্তা যংকিঞ্চি ভণ্ডং সঙ্গহিতমেৰ. পারাজিকং সিযাতি যানস্স অত্তনা পাজিতত্তাতি অধিপ্পাযো. সীমাতিক্কমনেতি সুঙ্কগ্গহণস্স নিযমিতট্ঠানাতিক্কমনে.

২১৫. মতন্তি ‘‘এত্তকভণ্ডতো এত্তকং গহেতব্ব’’ন্তি রাজূহি অনুমতং. সেসো কথামগ্গোতি ‘‘সুঙ্কট্ঠানং পত্ৰা সুঙ্কিকেসু নিদ্দাযমানেসু, কীল়ন্তেসু, বহিগতেসু ৰা পরিযেসিত্ৰা অদিস্ৰা গচ্ছতো ন দোসো, ভণ্ডদেয্যং হোতী’’তি এৰমাদিকো ৰিনিচ্ছযকথামগ্গো. অরঞ্ঞট্ঠকথাসমোতি ‘‘যো চারক্খট্ঠানং পত্ৰা’’তিআদিনা (ৰি. ৰি. ১৭০) যথাৰুত্তঅরঞ্ঞট্ঠকথায সদিসো,

‘‘কম্মট্ঠানং চিত্তে কত্ৰা;

চিন্তেন্তো অঞ্ঞৰিহিতো;

সুঙ্কট্ঠানং পত্ৰা গচ্ছে;

ভণ্ডদেয্যং হোতেৰস্সা’’তি. –

আদিনা নযেন ৰুচ্চমানসদিসোযেৰ. তেনেৰ গতত্থতায ইদানি ন ৰিচারীযতীতি অধিপ্পাযো.

সুঙ্কঘাতকথাৰণ্ণনা.

২১৬. ‘‘পাণো নাম মনুস্সপাণো ৰুচ্চতী’’তি (পারা. ১১৪) পাল়িতো চ ‘‘তম্পি ভুজিস্সং হরন্তস্স অৰহারো নত্থী’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.১১৪) অট্ঠকথাৰচনতো চ পরদাসমনুস্সোযেৰ অধিপ্পেতোতি তমেৰ দস্সেতুমাহ ‘‘অন্তোজাত’’ন্তিআদি. গেহদাসিযা কুচ্ছিম্হি দাসস্স জাতো অন্তোজাতো নাম, তং ৰা. ধনেন কীতো ধনক্কীতো, তং ৰা. দিন্নং ৰা পন কেনচীতি মাতুলঅয্যকাদীসু যেন কেনচি দাসং কত্ৰা দিন্নং ৰা. দাসন্তি পচ্চেকং সম্বন্ধনীযং. করমরানীতং ৰা দাসন্তি পরৰিসযং ৰিলুম্পিত্ৰা আনেত্ৰা দাসভাৰায গহিতসঙ্খাতং করমরানীতদাসং ৰা. হরন্তস্স পরাজযোতি এত্থ ‘‘চোরিকায হরিস্সামী’’তি আমসনে দুক্কটং, ফন্দাপনে থুল্লচ্চযং আপজ্জিত্ৰা ঠিতট্ঠানতো কেসগ্গমত্তম্পি অতিক্কামযতো পারাজিকং হোতীতি অধিপ্পাযো.

২১৭. ভুজিস্সং ৰাতি যস্স কস্সচি মনুস্সস্স অদাসভূতং. মানুসন্তি মনুস্সজাতিকং সত্তং. আঠপিতন্তি উপনিক্খিত্তং.

২১৮. ন্তি অন্তোজাতাদীসু দাসেসু যং কঞ্চি দাসং. পলাযিতুকামোৰাতি পলাপেতুকামো নীহরিতুকামো. অথ ৰা তং দাসং ভুজেহি উক্খিপিত্ৰা অযং পলাযিতুকামোতিপি অত্থো গহেতব্বো. ভুজেহীতি উভোহি হত্থেহি. তং ঠিতট্ঠানতোতি তস্স ঠিতট্ঠানং তংঠিতট্ঠানং, ততো তংঠিতট্ঠানতো, চোরেন অত্তনা ঠিতট্ঠানতোতি অত্থো ন গহেতব্বোতি দস্সেতুমেৰং ৰুত্তং. কিঞ্চি সঙ্কামেতীতি কেসগ্গমত্তম্পি ততো অঞ্ঞং ঠানং পাপেতি. ভুজেহি ৰাতি এত্থ ৰা-সদ্দো ৰক্খমানপকারন্তরাপেক্খো, ‘‘সঙ্কামেতি ৰা’’তি যোজেতব্বং.

২১৯. তজ্জেত্ৰাতি ভযকরেন ৰচনেন লেসেন, ইঙ্গিতেন ৰা তাসেত্ৰা নেন্তস্স তস্সাতি সম্বন্ধো. পদৰারতোতি পদৰারেন যুত্তা থুল্লচ্চযাদযো আপত্তিযো হোন্তীতি যোজনা. পঠমপদৰারযুত্তা থুল্লচ্চযাপত্তি, দুতিযপদৰারযুত্তা পারাজিকাপত্তি হোতীতি অত্থো.

২২০. হত্থাদীসূতি আদি-সদ্দেন কেসৰত্থাদিং সঙ্গণ্হাতি. ন্তি দাসং. কড্ঢতোপীতি আকড্ঢতোপি. পরাজযোতি ‘‘পদৰারতো’’তি অনুৰত্তমানত্তা পঠমপদৰারে থুল্লচ্চযং, দুতিযপদৰারে অতিক্কন্তে পারাজিকন্তি অত্থো. অযং নযোতি ‘‘পদৰারতো যুত্তা থুল্লচ্চযাদযো আপত্তিযো হোন্তী’’তি ৰুত্তনযো.

২২১. ৰেগসাৰাতি ৰেগেনেৰ, চোরস্স ৰচনেন কাতব্বৰিসেসরহিতেন বলৰগমনৰেগেনাতি ৰুত্তং হোতি. ইমিনা অনাপত্তিভাৰস্স কারণং দস্সেতি.

২২২. সণিকন্তি মন্দগতিযা. ৰদতীতি ‘‘গচ্ছ, যাহি, পলাযা’’তিআদিকং ৰচনং কথেতি. সোপি চাতি যো মন্দগতিযা গচ্ছন্তো এৰং ৰুত্তো, সোপি চ.

২২৩. পলাযিত্ৰাতি সামিকং পহায গন্ত্ৰা. অঞ্ঞন্তি সামিকাযত্তট্ঠানতো অঞ্ঞং ঠানং. সাপণং ৰীথিসন্নিৰেসযুত্তং নিগমম্পি ৰা. ততোতি পলাযিত্ৰা পৰিট্ঠগামাদিতো. ন্তি পলাযিত্ৰা পৰিট্ঠং তং দাসং.

পাণকথাৰণ্ণনা.

২২৪. থেয্যাতি থেয্যচিত্তেন. সপ্পকরণ্ডন্তি সপ্পসযনপেল়ং. যথাৰত্থুন্তি থুল্লচ্চযমাহ. ঠানতোতি সপ্পপেল়ায ঠিতট্ঠানতো. চাৰনেতি কেসগ্গমত্তাতিক্কমে.

২২৫. করণ্ডন্তি সপ্পপেল়ং. উগ্ঘাটেত্ৰাতি ৰিৰরিত্ৰা. করণ্ডতলতোতি অন্তোপেল়ায তলতো. নঙ্গুট্ঠেতি নঙ্গুট্ঠপরিযন্তে.

২২৬. ঘংসিত্ৰাতি পেল়াপস্সে ফুসাপেত্ৰা. সপ্পকরণ্ডস্স মুখৰট্টিতোতি করণ্ডপুটমুখৰট্টিতো. তস্স নঙ্গুট্ঠে মুত্তমত্তেতি যোজনা.

২২৭. নামতোতি নামেন, নামং ৰত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. পক্কোসন্তস্সাতি অৰ্হাযন্তস্স. তস্সাতি পক্কোসকস্স.

২২৮. তথাতি করণ্ডং ৰিৰরিত্ৰা. মণ্ডূকমূসিকানং রৰং কত্ৰা নামেন পক্কোসন্তস্সাতি যোজনা. ৰা-সদ্দেন লাজাৰিকিরণঅচ্ছরপহারাদিকং সঙ্গণ্হাতি.

২২৯. মুখন্তি সপ্পকরণ্ডস্স মুখং. এৰমেৰ চ করোন্তস্সাতি মণ্ডূকসঞ্ঞং, মূসিকসঞ্ঞং কত্ৰা ৰা লাজা ৰিকিরিত্ৰা ৰা অচ্ছরং পহরিত্ৰা ৰা নামং ৰত্ৰা পক্কোসন্তস্স. যেন কেনচীতি ৰুত্তনীহারতো যেন ৰা তেন ৰা.

২৩০. ন পক্কোসতি চেতি যথাৰুত্তনযেন যোজেত্ৰা নামং ৰত্ৰা ন পক্কোসতি. তস্সাতি করণ্ডমুখৰিৰরকস্স ভিক্খুস্স.

অপদকথাৰণ্ণনা.

২৩১. হত্থিন্তি হত্থিম্হি, ভুম্মত্থে এৰ উপযোগৰচনং.

২৩২. সালাযন্তি হত্থিসালাযং. ৰসতি এত্থাতি ৰত্থু, রাজাগারং, তস্স অন্তো অন্তোৰত্থু, অন্তোরাজগেহন্তি অত্থো. অঙ্গণেতি অন্তোরাজঙ্গণে. পি-সদ্দো ‘‘অন্তোনগরে’’তি অৰুত্তম্পি সম্পিণ্ডেতি. ৰত্থু চাতি -সদ্দেন অঙ্গণং সমুচ্চিনোতি. সকলং অঙ্গণং ঠানন্তি হত্থিনো ৰিচরণযোগ্গং অঙ্গণট্ঠানং সন্ধাযাহ, সকলসালাতি গহেতব্বং.

২৩৩. অবদ্ধস্সাতি যথাৰুত্তসালারাজৰত্থঙ্গণাপেক্খায ৰুত্তং. অবদ্ধস্স হি হত্থিনো সকলসালাদযো ঠানং, তদতিক্কমে ঠানাচাৰনং হোতীতি অত্থো. হীতি অৰধারণে ৰা. ‘‘বদ্ধস্স হী’’তি যোজনায ৰিসেসত্থোৰ দট্ঠব্বো, বদ্ধস্স পনাতি ৰুত্তং হোতি. বদ্ধস্স পনাতি সালাদীসু সন্নিহিতস্স পন. ঠিতট্ঠানঞ্চাতি সালাদীসু ঠিতট্ঠানঞ্চ, চতূহি পাদেহি অক্কন্তট্ঠানন্তি ৰুত্তং হোতি. বন্ধনঞ্চাতি গীৰায ৰা পচ্ছা পাদদ্ৰযবন্ধনৰলযে ৰা উভযত্থ ৰা বন্ধনট্ঠানঞ্চ. তস্মাতি যস্মা ঠিতট্ঠানঞ্চ বন্ধনঞ্চ ঠানন্তি ছ ৰা পঞ্চ ৰা ঠানানি লব্ভন্তি, তস্মা. তেসং ঠানানং. কারযেতি এত্থ ‘‘আপত্তি’’ন্তি সামত্থিযা লব্ভতীতি. হরতোতি হত্থিসালাদিতো চোরিকায হরন্তস্স. কারযেতি আমসনে দুক্কটং, ঠানভেদগণনায যাৰ পচ্ছিমট্ঠানা পুরিমেসু থুল্লচ্চযানি, অন্তিমট্ঠানা কেসগ্গমত্তম্পি চাৰনে পারাজিকং কারেয্যাতি অত্থো.

২৩৪. ঠিতট্ঠানন্তি চতূহি পাদেহি অক্কন্তট্ঠানং, ইদঞ্চ অবদ্ধহত্থিং সন্ধায ৰুত্তং. বদ্ধস্স ৰিনিচ্ছযো সালাদীসু বদ্ধস্স ৰুত্তৰিনিচ্ছযসদিসোতি গতত্থতায ন ৰুত্তো.

২৩৫. একং ঠানন্তি সযিতট্ঠানমত্তং. তস্মিন্তি গজে. তস্সাতি ভিক্খুস্স. তুরঙ্গমহিসাদীসু দ্ৰিপদে চ বহুপ্পদে চ.

২৩৬. এসেৰ নযো ঞেয্যো, ৰত্তব্বং কিঞ্চিপি নত্থীতি যোজনা. তত্থ তুরঙ্গা অস্সা. মহিসা লুলাযা. আদি-সদ্দেন গোগদ্রভওট্ঠাদিচতুপ্পদানং সঙ্গহো. নত্থি কিঞ্চিপি ৰত্তব্বন্তি অস্সসালারাজাগারঙ্গণবহিনগরাদীসু অবন্ধিতসযনঅস্সাদীনং ঠানভেদো যথাৰুত্তসদিসত্তা ন ৰুত্তো.

বন্ধিত্ৰা ঠপিতঅস্সস্স পন সচে সো চতূসু পাদেসু বদ্ধো হোতি, বন্ধনানং, খুরানঞ্চ গণনায অট্ঠ ঠানানি, সচে মুখে চ বদ্ধো হোতি, নৰ ঠানানি, মুখেযেৰ বদ্ধো, পঞ্চ ঠানানীতি ঠানভেদো চ তথেৰ সসমিগসূকরাদিচতুপ্পদেসু বন্ধিত্ৰা ঠপিতেসু বদ্ধবদ্ধট্ঠানেহি সহ চতূহি পাদেহি অক্কন্তট্ঠানৰসেন লব্ভমানো ঠানভেদো চ গোমহিসেসু বদ্ধেসু এৰমেৰ লব্ভমানো ঠানভেদো চ ৰজাদীসু পদেসেসু পৰেসিতেসু দ্ৰারেসু রুক্খসূচিযো অপনেত্ৰা ৰা অনপনেত্ৰা ৰা নামং ৰত্ৰা ৰা অৰত্ৰা ৰা পক্কোসন্তস্স, সাখাভঙ্গতিণাদীনি দস্সেত্ৰা পক্কোসিত্ৰা ৰা অপক্কোসিত্ৰা ৰা পলোভেন্তস্স তাসেত্ৰা নিক্খমন্তস্স সপ্পকরণ্ডকে সপ্পস্স ৰুত্তনযেন লব্ভমানো ৰিসেসো চ নেতব্বো. ইহ সব্বত্থ ঠানভেদেসু বহুকেসুপি উপন্তট্ঠানেসু থুল্লচ্চযং, অন্তট্ঠানে পারাজিকং ৰুত্তসদিসন্তি ইমস্স সব্বস্স ৰিনিচ্ছযস্স ‘‘এসেৰ নযো’’তি ইমিনাৰ গতত্তা, আহটতো অৰিঞ্ঞাযমানস্স কস্সচি ৰিসেসস্সাভাৰা চ ৰুত্তং ‘‘নত্থি কিঞ্চিপি ৰত্তব্ব’’ন্তি.

দ্ৰিপদেপীতি ‘‘দ্ৰিপদং নাম মনুস্সা পক্খজাতা’’তি (পারা. ১১৫) পাল়িযং ৰুত্তা মনুস্সা চ মযূরাদিলোমপক্খা চ ৰগ্গুলিআদিচম্মপক্খা চ ভমরাদিঅট্ঠিপক্খা চাতি এৰমাদিকে সত্তে চ. বহুপ্পদেতি ‘‘বহুপ্পদং নাম ৰিচ্ছিকা সতপদী উচ্চালিঙ্গপাণকা’’তি (পারা. ১১৭) পাল়িযং ৰুত্তবহুপ্পদসত্তে চাতি অত্থো.

এত্তাৰতা পাপভিক্খূনং লেসোকাসপিদহনত্থং পদভাজনে ৰুত্তভূমট্ঠাদিতিংসৰিনিচ্ছযমাতিকাকথাসু পঞ্চৰীসতি মাতিকাকথা দস্সেত্ৰা অৰসিট্ঠাসু পঞ্চমাতিকাকথাসু সংৰিদাৰহারো, সঙ্কেতকম্মং, নিমিত্তকম্মন্তি মাতিকত্তযকথা পঠমমেৰ অদিন্নাদানৰিনিচ্ছযসম্ভারভূতানং পঞ্চৰীসতিযা অৰহারানং দস্সনট্ঠানে ঠত্ৰা –

‘‘পুব্বসহপযোগো চ, সংৰিদাহরণম্পি চ;

সঙ্কেতকম্মং নেমিত্তং, পুব্বযোগাদিপঞ্চক’’ন্তি. (ৰি. ৰি. ৪২) –

ইমিনা সঙ্গহিতাতি তং পহায অৰসেসে ওচরকো, ওণিরক্খকোতি কথাদ্ৰযে ওচরণককথায আণত্তিকপ্পযোগত্তা, তঞ্চ ওণিরক্খকেন করিযমানং ঠানাচাৰনং সাহত্থিকেন ৰা আণত্তিকেন ৰা পযোগেন হোতীতি তস্সাপি ‘‘সাহত্থাণত্তিকো চেৰা’’তি সাহত্থিকপঞ্চকে পঠমমেৰ সঙ্গহিতত্তা চ থলট্ঠৰেহাসট্ঠকথাদীসু সঙ্গহিতত্তা চ তঞ্চ দ্ৰযং ন ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং.

তত্থ ‘‘ওচরকো নাম ভণ্ডং ওচরিত্ৰা আচিক্খতী’’তি (পারা. ১১৮) পাল়িযং ৰুত্তো চোরাপনপুরিসো ‘‘ওচরকো’’তি ৰেদিতব্বো. ওচরতীতি ওচরকো, তত্থ তত্থ গন্ত্ৰা অন্তো অনুপৰিসতীতি ৰুত্তং হোতীতি. ‘‘ওণিরক্খো নাম আহটং ভণ্ডং গোপেন্তো’’তি (পারা. ১১৮) পাল়িযং ৰুত্তো মুহুত্তং অত্তনি ঠপিতস্স পরভণ্ডস্স রক্খকো ‘‘ওণিরক্খো’’তি ৰেদিতব্বো. ওণিতং রক্খতীতি ওণিরক্খো, যো পরেন অত্তনো ৰসনট্ঠানে আভতং ভণ্ডং ‘‘ইদং তাৰ ভন্তে মুহুত্তং ওলোকেথ, যাৰাহং ইদং নাম কিচ্চং কত্ৰা আগচ্ছামী’’তি ৰুত্তো রক্খতি, তস্সেতং অধিৰচনং.

দ্ৰিচতুবহুপ্পদকথাৰণ্ণনা.

২৩৭. ‘‘পঞ্চহি আকারেহি অদিন্নং আদিযন্তস্স আপত্তি পারাজিকস্সা’’তিআদিনা (পারা. ১২২) নযেন পাল়িযং আগতানি পঞ্চঙ্গানি সঙ্গহেতুমাহ ‘‘পরেস’’ন্তিআদি. তত্থ ‘‘পরেসং সন্তকং ধন’’ন্তি ইমিনা পরমনুস্সসন্তকতা, ‘‘পরেসন্তি ৰিজানিত্ৰা’’তি ইমিনা পরাযত্তভাৰস্স জাননং, ‘‘গরুক’’ন্তি ইমিনা পাদং ৰা অতিরেকপাদং ৰা অগ্ঘনকতা, ‘‘থেয্যচিত্তেনা’’তি ইমিনা থেয্যচিত্ততা, ‘‘ঠানা চাৰেতী’’তি ইমিনা পঞ্চৰীসতিযা অৰহারানং অঞ্ঞতরস্স সমঙ্গিতাতি এৰমেত্থ পঞ্চঙ্গসঙ্গহো ৰেদিতব্বো.

২৩৮. এত্তাৰতা তিংসমাতিকাকথাৰিনিচ্ছযং সঙ্গহেত্ৰা ইদানি ‘‘অনাপত্তি সসঞ্ঞিস্স ৰিস্সাসগ্গাহে তাৰকালিকে পেতপরিগ্গহে তিরচ্ছানগতপরিগ্গহে পংসুকূলসঞ্ঞিস্সা’’তিআদিনা (পারা. ১৩১) নযেন পাল়িযং আগতং অনাপত্তিৰারং সঙ্গহেতুমাহ ‘‘অনাপত্তী’’তিআদি. তত্থ সসঞ্ঞিস্সাতি পরসন্তকম্পি ‘‘সসন্তক’’ন্তি সুদ্ধসঞ্ঞায গণ্হন্তস্স অনাপত্তীতি সব্বত্থ যোজেতব্বং. এৰং গহিতং সামিকেহি দিস্ৰা যাচিতে অদেন্তস্স উভিন্নং ধুরনিক্খেপেন পারাজিকং.

তিরচ্ছানপরিগ্গহেতি তিরচ্ছানেহি পরিগ্গহিতৰত্থুম্হি. সচেপি হি নাগগরুল়মাণৰকমাণৰিকাপি মনুস্সৰেসেন আপণং পসারেত্ৰা নিসিন্না হোন্তি, ভিক্খু চ থেয্যচিত্তেন তেসং সন্তকং গণ্হাতি, অনাপত্তীতি ৰুত্তং হোতি. সীহব্যগ্ঘদীপিপভুতীহি ৰাল়মিগেহি গহিতগোচরং পঠমং মোচাপেন্তস্স তং মুঞ্চিত্ৰা অত্তনোপি হিংসনতো থোকং খাযিতে ৰারেন্তস্স দোসো নত্থি. সেনাদীসু তিরচ্ছানেসু যেন কেনচি গহিতং গোচরং মোচাপেতুং ৰট্টতি. ৰুত্তঞ্হেতং অট্ঠকথাযং ‘‘সেনাদযোপি আমিসং গহেত্ৰা গচ্ছন্তে পাতাপেত্ৰা গণ্হিতুং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.১৩১). এৰমেৰ ধম্মনিদেড্ডুভাদীহি গহিতমণ্ডূকাদযো জীৰিতরক্খনত্থায মোচাপেতুং ৰট্টতীতি ৰেদিতব্বং.

তাৰকালিকগ্গাহেতি ‘‘পটিকরিস্সামী’’তি তাৰকালিকং গণ্হন্তস্স এৰং গহিতং সচে ভণ্ডসামিকো পুগ্গলো ৰা গণো ৰা ‘‘তুম্হেৰ গণ্হথা’’তি অনুজানেয্য, ৰট্টতি. নানুজানেয্য, ন গণ্হেয্য, দাতব্বং. অদেন্তস্স উভিন্নং ধুরনিক্খেপেন পারাজিকং. ‘‘সঙ্ঘসন্তকং পন পটিদাতুমেৰ ৰট্টতী’’তি অট্ঠকথাযং ৰুত্তং.

ৰিস্সাসগ্গাহেতি ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স ৰিস্সাসং গহেতুং, সন্দিট্ঠো চ হোতি, সম্ভত্তো চ, আলপিতো চ, জীৰতি চ, গহিতে চ অত্তমনো হোতী’’তি (মহাৰ. ৩৫৬) পাল়িযং আগতং পঞ্চহঙ্গেহি সমন্নাগতস্স সন্তকং ৰিস্সাসেন গণ্হন্তস্স গহণে ৰিনিচ্ছযো যথাৰুত্তসুত্তৰণ্ণনাযং ৰেদিতব্বো. যথাহ সমন্তপাসাদিকাযং

তত্থ সন্দিট্ঠোতি দিট্ঠমত্তকমিত্তো. সম্ভত্তোতি দল়্হমিত্তো. আলপিতোতি ‘‘মম সন্তকং যং ইচ্ছসি, তং গণ্হেয্যাসি, আপুচ্ছিত্ৰা গহণে কারণং নত্থী’’তি ৰুত্তো. জীৰতীতি অনুট্ঠানসেয্যায সযিতোপি যাৰ জীৰিতিন্দ্রিযুপচ্ছেদং ন পাপুণাতি. গহিতে চ অত্তমনোতি গহিতে তুট্ঠচিত্তো হোতি, এৰরূপস্স সন্তকং ‘‘গহিতে মে অত্তমনো ভৰিস্সতী’’তি জানন্তেন গহেতুং ৰট্টতি. অনৰসেসপরিযাদানৰসেন চেতানি পঞ্চঙ্গানি ৰুত্তানি, ৰিস্সাসগ্গাহো পন তীহঙ্গেহি রুহতি – সন্দিট্ঠো, জীৰতি, গহিতে অত্তমনো, সম্ভত্তো, জীৰতি, গহিতে অত্তমনো, আলপিতো, জীৰতি, গহিতে অত্তমনোতি.

যো পন জীৰতি, ন চ গহিতে অত্তমনো হোতি, তস্স সন্তকং ৰিস্সাসগ্গাহেন গহিতম্পি পুন দাতব্বং. দদমানেন চ মতকধনং তাৰ যে তস্স ধনে ইস্সরা গহট্ঠা ৰা পব্বজিতা ৰা, তেসং দাতব্বং. অনত্তমনস্স সন্তকং তস্সেৰ দাতব্বং. যো পন পঠমংযেৰ ‘‘সুট্ঠু কতং তযা মম সন্তকং গণ্হন্তেনা’’তি ৰচীভেদেন ৰা চিত্তুপ্পাদমত্তেন ৰা অনুমোদিত্ৰা পচ্ছা কেনচি কারণেন কুপিতো পচ্চাহরাপেতুং ন লভতি. যোপি অদাতুকামোৰ, চিত্তেন পন অধিৰাসেতি, ন কিঞ্চি ৰদতি, সোপি পুন পচ্চাহরাপেতুং ন লভতি. যো পন ‘‘মযা তুম্হাকং সন্তকং গহিতং ৰা পরিভুত্তং ৰা’’তি ৰুত্তে ‘‘গহিতং ৰা হোতু পরিভুত্তং ৰা, মযা পন তং কেনচিদেৰ করণীযেন ঠপিতং, তং পাকতিকং কাতুং ৰট্টতী’’তি ৰদতি, অযং পচ্চাহরাপেতুং লভতীতি (পারা. অট্ঠ. ১.১৩১).

পেতপরিগ্গহেতি পেত্তিৰিসযুপ্পন্না চ মরিত্ৰা তস্মিংযেৰ অত্তভাৰে নিব্বত্তা চ চাতুমহারাজিকাদযো দেৰা চ ইমস্মিং অত্থে পেতা নাম, তেসং সন্তকং গণ্হন্তস্স চ অনাপত্তীতি অত্থো. সচেপি হি সক্কো দেৰরাজা আপণং পসারেত্ৰা নিসিন্নো হোতি, দিব্বচক্খুকো চ ভিক্খু তং ঞত্ৰা সতসহস্সগ্ঘনকম্পি ৰত্থং তস্স ৰিরৰন্তস্সেৰ অচ্ছিন্দিত্ৰা গণ্হিতুং ৰট্টতি. দেৰপূজত্থং রুক্খাদীসু মট্ঠৰত্থাদীনি গণ্হতো নিদ্দোসতায কিমেৰ ৰত্তব্বং. পংসুকূলসঞ্ঞায গণ্হতোপি অনাপত্তি. তথা গহিতম্পি সচে সস্সামিকং হোতি, সামিকে আহরাপেন্তে দাতব্বন্তি উপলক্খণতো ৰেদিতব্বং.

২৩৯. এত্থাতি দুতিযপারাজিকৰিনিচ্ছযে. -সদ্দেন অৰুত্তসমুচ্চযত্থেন অৰসেসসিক্খাপদৰিনিচ্ছযে সঙ্গণ্হাতি. ৰত্তব্বোতি মাতিকট্ঠকথাদীসু ৰিয অৰসানে কথেতব্বো. পাল়িমুত্তৰিনিচ্ছযোতি সমুট্ঠানাদিকো তংতংসিক্খাপদপাল়িযং অনাগতো উপালিত্থেরাদীহি ঠপিতো ৰিনিচ্ছযো.

২৪০. পরাজিতানেকমলেনাতি অপরিমেয্যকপ্পকোটিসতসহস্সোপচিতপারমিতাসম্ভূতেন সব্বঞ্ঞুতঞ্ঞাণপদট্ঠানেন আসৰক্খযঞাণেন সহ ৰাসনায সমুচ্ছেদপ্পহানেন পরাজিতা রাগাদযো অনেককিলেসমলা যেন সো পরাজিতানেকমলো, তেন পরাজিতানেকমলেন. জিনেন যং দুতিযং পারাজিকং ৰুত্তং, অস্স দুতিযপারাজিকস্স চ অত্থো মযা সমাসেন ৰুত্তো. অসেসেন অতিৰিত্থারনযেন ৰত্তুং তস্স অত্থং কথেতুং কো হি সমত্থোতি যোজনা. এত্থ -সদ্দো পঠমপারাজিকসমুচ্চযত্থো. হি-সদ্দো অৰধারণে, তেন অসেসেন তদত্থং ৰত্তুং সমত্থো নত্থেৰ অঞ্ঞত্র তথাগতাতি দীপেতি.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা

ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

দুতিযপারাজিককথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

ততিযপারাজিককথাৰণ্ণনা

২৪১-২. এৰমতিসুখুমনযসমাকুলং দুতিযপারাজিকং দস্সেত্ৰা ইদানি ততিযপারাজিকং দস্সেতুমাহ ‘‘মনুস্সজাতি’’ন্তিআদি. তত্থ মনুস্সজাতিন্তি জাযতীতি জাতি, রূপারূপপটিসন্ধি, মনুস্সেসু জাতি যস্স সো মনুস্সজাতি, মনুস্সজাতিকো মনুস্সৰিগ্গহোতি ৰুত্তং হোতি, তং মনুস্সজাতিং.

এত্থ চ মনুস্সেসূতি কুসলাকুসলমনস্স উস্সন্নত্তা মনুস্সসঙ্খাতেসু নরেসু. ‘‘যং মাতুকুচ্ছিস্মিং পঠমং চিত্তং উপ্পন্ন’’ন্তি (পারা. ১৭২) পদভাজনে ৰুত্তনযেন মাতুকুচ্ছিম্হি পঠমং উপ্পজ্জমানপটিসন্ধিচিত্তঞ্চ তংসম্পযুত্তৰেদনাসঞ্ঞাসঙ্খারসঙ্খাতখন্ধত্তযঞ্চ তংসহজাতানি –

‘‘তিলতেলস্স যথা বিন্দু, সপ্পিমণ্ডো অনাৰিলো;

এৰং ৰণ্ণপ্পটিভাগং, ‘কলল’ন্তি পৰুচ্চতী’’তি. (পারা. অট্ঠ. ২.১৭২; ৰিভ. অট্ঠ. ২৬) –

ৰুত্তানি জাতিউণ্ণংসুম্হি পসন্নতিলতেলে ৰা সপ্পিমণ্ডে ৰা ওতারেত্ৰা উক্খিপিত্ৰা ৰিধুনিতে অগ্গে লম্বমানবিন্দুপ্পমাণকললসঙ্খাতানি সভাৰকানং কাযভাৰৰত্থুদসকৰসেন তিংস রূপানি চ অভাৰকানং কাযৰত্থুদসকৰসেন ৰীসতি রূপানি চাতি অযং নামরূপপটিসন্ধি ইধ ‘‘জাতী’’তি গহিতা. ‘‘যস্সা’’তি ইমিনা অঞ্ঞপদেন ‘‘যাৰ মরণকালা এত্থন্তরে এসো মনুস্সৰিগ্গহো নামা’’তি (পারা. ১৭২) পদভাজনে ৰুত্তনযেন পঠমভৰঙ্গতো পট্ঠায চুতিচিত্তাসন্নভৰঙ্গপরিযন্তসন্তানসঙ্খাতসত্তো গহিতো. ইমিনা মনুস্সৰিগ্গহস্স পটিসন্ধিতো পট্ঠায পারাজিকৰত্থুভাৰং দস্সেতি.

জানন্তোতি ‘‘সত্তো অয’’ন্তি জানন্তো. জীৰিতা যো ৰিযোজযেতি যো ভিক্খু জীৰিতিন্দ্রিযা ৰিযোজেয্য ৰোরোপেয্য, তস্স জীৰিতিন্দ্রিযং উপচ্ছিন্দেয্য উপরোধেয্যাতি ৰুত্তং হোতি. তেনাহ পদভাজনে ‘‘জীৰিতা ৰোরোপেয্যাতি জীৰিতিন্দ্রিযং উপচ্ছিন্দতি উপরোধেতী’’তি (পারা. ১৭২).

তঞ্চ জীৰিতিন্দ্রিযং রূপারূপৰসেন দুৰিধং হোতি. তত্থ অরূপজীৰিতিন্দ্রিযং অৰিগ্গহত্তা উপক্কমৰিসযং ন হোতি. রূপজীৰিতিন্দ্রিযুপচ্ছেদেন পন তদাযত্তৰুত্তিতায তংসমকালমেৰ ওচ্ছিজ্জমানতায এত্থ সামঞ্ঞেন উভযম্পি গহেতব্বং. ইদঞ্চ অতীতানাগতং ন গহেতব্বং তস্স অৰিজ্জমানত্তা. উপক্কমৰিসযারহং পন পচ্চুপ্পন্নমেৰ গহেতব্বং. তঞ্চ খণসন্ততিঅদ্ধাৰসেন তিৰিধং হোতি.

তত্থ উপ্পাদট্ঠিতিভঙ্গৰসেন খণত্তযপরিযাপন্নো ভাৰো খণপচ্চুপ্পন্নং নাম. তং সরসভঙ্গভূতত্তা সযং ভিজ্জমানং উপক্কমসাধিযং ৰিনাসৰন্তং ন হোতি. আতপে ঠত্ৰা গব্ভং পৰিট্ঠস্স অন্ধকারৰিগমন্তরঞ্চ সীতেন ওৰরকং পৰিট্ঠস্স ৰিসভাগউতুসমুট্ঠানেন সীতপনূদন্তরঞ্চ রূপসন্ততি সন্ততিপচ্চুপ্পন্নং নাম. পটিসন্ধিচুতীনমন্তরাল়প্পৰত্তি খন্ধসন্ততি অদ্ধাপচ্চুপ্পন্নং নাম. ইমস্মিং দ্ৰযে উপক্কমসম্ভৰো, তংৰসেন উপচ্ছিজ্জমানং জীৰিতং সন্তানপরিহানিপচ্চযভাৰতো সন্ততিঅদ্ধাপচ্চুপ্পন্নদ্ৰযং যথাপরিচ্ছিন্নকালমপ্পত্ৰা উপক্কমৰসেন অন্তরাযেৰ নিরুজ্ঝতি, তস্মা সন্ততিঅদ্ধাপচ্চুপ্পন্নরূপজীৰিতিন্দ্রিযঞ্চ তংনিরোধেন নিরুজ্ঝমানঅরূপজীৰিতিন্দ্রিযঞ্চাতি উভযং এত্থ ‘‘জীৰিতা’’তি গহিতন্তি ৰেদিতব্বং. ইদমেৰ সন্ধাযাহ পদভাজনে ‘‘সন্ততিং ৰিকোপেতী’’তি (পারা. ১৭২).

ইমিস্সাৰ পাণাতিপাতভাৰে আপত্তিভাৰতো এত্থ ঠত্ৰা অট্ঠকথাযং (পারা. অট্ঠ. ২.১৭২) পাণপাণাতিপাতপাণাতিপাতীপাণাতিপাতপ্পযোগানং ৰিভাগো দস্সিতো. তত্থ পাণোতি ৰোহারতো সত্তো, পরমত্থতো উপচ্ছিজ্জমানং জীৰিতিন্দ্রিযং, তং ‘‘জীৰিতা’’তি ইমিনা ৰুত্তং. পাণাতিপাতো নাম ৰধকচেতনা, সো চ ‘‘ৰিযোজযে’’তি ইমিনা সন্দস্সিতো. পাণাতিপাতী নাম পুগ্গলো, সো চ ‘‘যো’’তি ইমিনা সন্দস্সিতো. পাণাতিপাতপ্পযোগো পন –

‘‘ৰুত্তা পাণাতিপাতস্স;

পযোগা ছ মহেসিনা’’তি –

আদিনা নযেন ইধেৰ ৰক্খমানৰিভাগত্তা ৰক্খমাননযেনেৰ দট্ঠব্বো.

অস্স সত্থং নিক্খিপেয্য ৰাতি যোজনা. অস্সাতি মনুস্সজাতিকস্স. ‘‘হত্থপাসে’’তি পাঠসেসো. হত্থপাসো নাম সমীপোতি. অস্সাতি সমীপসম্বন্ধে সামিৰচনং. সত্থন্তি এত্থ জীৰিতৰিহিং সনুপকরণভাৰেন সম্মতা ধারাৰন্তঅসিআদি চ ধারারহিতযট্ঠিভিন্দিৰাললগুল়াদি চ উপলক্খণৰসেন গহেতব্বা. সসতি হিংসতীতি সত্থং. তেনেৰাহ পদভাজনে ‘‘অসিং ৰা সত্তিং ৰা ভিন্দিৰালং ৰা লগুল়ং ৰা পাসাণং ৰা সত্থং ৰা ৰিসং ৰা রজ্জুং ৰা’’তি. ইধাৰুত্তং করপালিকাছুরিকাদি সমুখং ‘‘সত্থং ৰা’’তি ইমিনা সঙ্গহিতং. নিক্খিপেয্যাতি যথা ভোগহেতুং লভতি, তথা উপনিক্খিপেয্য, অত্তৰধায ইচ্ছিতক্খণে যথা গণ্হাতি, তথা সমীপে তেনেৰ চিত্তেন ঠপেয্যাতি ৰুত্তং হোতি. ইমিনা থাৰরপ্পযোগো সন্দস্সিতো.

মরণে গুণং ৰা ৰদেয্যাতি যোজনা, মরণত্থায মরণে গুণং ৰণ্ণেতীতি অত্থো. ‘‘জীৰিতে আদীনৰং দস্সেতি, মরণে গুণং ভণতী’’তি (পারা. ১৭২) পদভাজনে ৰুত্তত্তা ‘‘কিং তুয্হিমিনা পাপকেন দুজ্জীৰিতেন, যো ত্ৰং ন লভসি পণীতভোজনানি ভুঞ্জিতু’’মিচ্চাদিনা নযেন মরণত্থায জীৰিতে অৰণ্ণং ৰদন্তো চ ‘‘ত্ৰং খোসি উপাসক কতকল্যাণো অকতপাপো, মতং তে জীৰিতা সেয্যো, ইতো ত্ৰং কালকতো ৰিৰিধৰিহঙ্গমৰিকূজিতে পরমসুরভিকুসুমভূসিততরুৰরনিচিতে পরমরতিকরলল়িতগতিভাসিতৰিলপিতসুরযুৰতিগণৰিচরিতে ৰরনন্দনে অচ্ছরাসঙ্ঘপরিৰারিতো ৰিচরিস্সসী’’তিআদিনা নযেন মরণত্থায মরণানিসংসং দস্সেন্তো চ ‘‘মরণে গুণং ৰদেয্য’’ইচ্চেৰ ৰুচ্চতি.

মরণূপাযং দেসেয্যাতি যোজনা. মরণাধিপ্পাযেনেৰ ‘‘সত্থং ৰা আহর, ৰিসং ৰা খাদ, রজ্জুযা ৰা উব্বন্ধিত্ৰা কালঙ্করোহী’’তি পদভাজনে ৰুত্তসত্থহরণানি চ অৰুত্তম্পি সোব্ভনরকপপাতাদীসু পপতনঞ্চাতি এৰমাদিকং মরণূপাযং আচিক্খেয্য. ‘‘হোতি অযম্পী’’তি পদচ্ছেদো, অপীতি পুব্বে ৰুত্তদ্ৰযং সমুচ্চিনোতি. দ্ৰেধা ভিন্নসিলা ৰিয অসন্ধেয্যোৰ সো ঞেয্যোতি দ্ৰিধা ভিন্নপাসাণো ৰিয ভগৰতো পটিপত্তিপটিৰেধসাসনদ্ৰযেন সো পচ্চুপ্পন্নে অত্তভাৰে সন্ধাতুমসক্কুণেয্যোৰাতি ঞাতব্বোতি অত্থো.

২৪৩. থাৰরাদযোতি আদি-সদ্দেন ৰিজ্জামযইদ্ধিমযপযোগদ্ৰযং সঙ্গহিতং.

২৪৪. তত্থাতি তেসু ছসু পযোগেসু. সকো হত্থো সহত্থো, তেন নিব্বত্তো সাহত্থিকো, পযোগো. ইধ হত্থগ্গহণং উপলক্খণং, তস্মা হত্থাদিনা অত্তনো অঙ্গপচ্চঙ্গেন নিপ্ফাদিতো ৰধপ্পযোগো সাহত্থিকোতি ৰেদিতব্বো.

২৪৫. ‘‘ত্ৰং তং এৰং পহরিত্ৰা মারেহী’’তি ভিক্খুনো পরস্স যং আণাপনং, অযমাণত্তিকো নযোতি যোজনা. আণত্তিকো নযোতি আণত্তিযেৰ আণত্তিকো. নেতি পৰত্তেতীতি নযো, পযোগস্সেতং নামং.

২৪৬. দূরন্তি দূরট্ঠং. কাযেন পটিবদ্ধেনাতি এত্থ কাযেকদেসো হত্থাদি কাযো অৰযৰে সমুদাযোপচারতো ‘‘গামো দড্ঢো’’তি যথা. কাযপটিবদ্ধং চাপাদিকং পটিবদ্ধং নাম পুব্বপদলোপেন ‘‘দেৰদত্তো দত্তো’’তি যথা. ৰা-সদ্দো লুত্তনিদ্দিট্ঠো, কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰাতি ৰুত্তং হোতি, ‘‘উসুআদিনিপাতন’’ন্তি ইমিনা সম্বন্ধো. ৰিধানং ৰিধি, পযোগোতি অত্থো.

২৪৭. অসঞ্চারিমুপাযেনাতি অসঞ্চারিমেন নিচ্চলেন উপাযেন. ওপতন্তি এত্থাতি ওপাতো, সো আদি যেসং অপস্সেনৰিসভেসজ্জসংৰিধানাদীনং তে ওপাতাদযো, তেসং ৰিধানং ওপাতাদিৰিধানং, ওপাতক্খণনাদিকিরিযা.

২৪৮. ৰিজ্জাযাতি আথব্বনৰেদাগতমরণমন্তসঙ্খাতৰিজ্জায. জপ্পনন্তি যথা পরো ন সুণাতি, তথা পুনপ্পুনং ৰচনং.

২৪৯. মারণে সমত্থা যা কম্মৰিপাকজা ইদ্ধি, অযং ইদ্ধিমযো পযোগো নামাতি সমুদীরিতোতি যোজনা. কম্মৰিপাকে জাতা কম্মৰিপাকজা, ইদ্ধি, যা ‘‘নাগানং নাগিদ্ধি সুপণ্ণানং সুপণ্ণিদ্ধি যক্খানং যক্খিদ্ধী’’তিআদিনা (পারা. অট্ঠ. ২.১৭২) বহুধা অট্ঠকথাযং ৰুত্তা. তত্থ দিট্ঠদট্ঠফুট্ঠৰিসানং নাগানং দিস্ৰা, ডংসিত্ৰা, ফুসিত্ৰা চ পরূপঘাতকরণে নাগিদ্ধি ৰেদিতব্বা. এৰং সেসানম্পি. ইদ্ধিযেৰ ইদ্ধিমযো, ভাৰনামযো ইদ্ধিপ্পযোগো পনেত্থ ন গহেতব্বো. ৰুত্তঞ্হেতং অট্ঠকথাযং

‘‘কেচি পন ভাৰনামযিদ্ধিযাপি পরূপঘাতকরণং ৰদন্তি. সহ পরূপঘাতকরণেন চ আদিত্তঘরূপরি খিত্তস্স উদকঘটস্স ভেদনং ৰিয ইদ্ধিৰিনাসঞ্চ ইচ্ছন্তি, তং তেসং ইচ্ছামত্তমেৰ. কস্মা? যস্মা তং কুসলৰেদনাৰিতক্কপরিত্তত্তিকাদীহি ন সমেতি. কথং? অযঞ্হি ভাৰনামযিদ্ধি নাম চতুত্থজ্ঝানমযা কুসলত্তিকে কুসলা চেৰ অব্যাকতা চ, পাণাতিপাতো অকুসলো. ৰেদনাত্তিকে অদুক্খমসুখসম্পযুত্তা, পাণাতিপাতো দুক্খসম্পযুত্তো. ৰিতক্কত্তিকে অৰিতক্কঅৰিচারা, পাণাতিপাতো সৰিতক্কসৰিচারো. পরিত্তত্তিকে মহগ্গতা, পাণাতিপাতো পরিত্তোযেৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.১৭২).

২৫০. তত্থাতি তেসু ছব্বিধেসু পযোগেসু. উদ্দেসোপীতি উদ্দিসনং উদ্দেসো, তংসহিতো পযোগোপি উদ্দেসোতি ৰুত্তং হোতি ‘‘কুন্তে পৰেসেহী’’তি যথা. এৰং ৰত্তব্বতায চ অনুদ্দেসোতি তব্বিপরীতৰচনমেৰ ঞাপকন্তি ৰেদিতব্বং. এত্থ একেকো উদ্দেসোপি অনুদ্দেসোপি হোতীতি তেসমযং ভেদো পন দুৰিধো হোতীতি পরিদীপিতোতি যোজনা. ইমেসু ছসু পযোগেস্ৰেৰ একেকস্সেৰ উদ্দিস্সানুদ্দিস্সকিরিযমানতায দুৰিধভাৰতো তেসং দ্ৰাদসৰিধো ভেদো পদভাজনেঅট্ঠকথায চ দীপিতো, তত্থ ৰিনিচ্ছযমিদানি দস্সযিস্সামীতি অধিপ্পাযো.

২৫১. বহূসুপীতি মনুস্সেসু বহূসুপি. তেন কম্মেনাতি পহারদানসঙ্খাতেন কম্মেন. বজ্ঝতীতি অপাযং নেতুং কম্মপাসেন কম্মন্তরং নিৰারেত্ৰা বজ্ঝতীতি অত্থো.

২৫২. পহারেপীতি পহরণেপি. দেহিনোতি মনুস্সৰিগ্গহস্স. তস্সাতি পহটস্স.

২৫৩. পহটমত্তে ৰাতি পহটক্খণে ৰা. পচ্ছাতি তপ্পচ্চযা কালন্তরে ৰা. উভযথাপি চ মতেতি দ্ৰিন্নং আকারানমঞ্ঞতরেন মতেপি. হন্তা ৰধকো. পহটমত্তস্মিন্তি তস্মিং মরণারহপহারস্স লদ্ধক্খণেযেৰ, মরণতো পুব্বভাগেযেৰাতি মত্তসদ্দেন দীপেতি. মরণত্থায চ অঞ্ঞত্থায চ দিন্নেসু অনেকেসু পহারেসু মরণত্থায দিন্নপ্পহারেনেৰ যদা কদাচি মরিস্সতি, পহারদানক্খণেযেৰ পারাজিকং হোতি. অমরণাধিপ্পাযেন দিন্নপ্পহারবলেন চে মরেয্য, ন হোতীতি ৰুত্তং হোতীতি.

২৫৪. দ্ৰে পযোগাতি উদ্দিস্সানুদ্দিস্সকিরিযাভেদভিন্না সাহত্থিকাণত্তিকা দ্ৰে পযোগা.

২৫৫. করণস্সাতি কিরিযায. ৰিসেসোতি নানত্তং. আণত্তিনিযামকাতি আণত্তিং নিযামেন্তি ৰৰত্থাপেন্তীতি আণত্তিনিযামকা.

২৫৬. তত্থাতি তেসু আণত্তিনিযামকেসু ছসু আকারেসু. যোব্বনাদি চাতি আদি-সদ্দেন থাৰরিযমন্দখিড্ডৰুদ্ধাদিঅৰত্থাৰিসেসো সঙ্গহিতো.

২৫৭. যং মাতিকায নিদ্দিট্ঠং সত্থং, তং কতমং?. সত্তমারণন্তি সত্তে মারেন্তি এতেনাতি সত্তমারণং, অসিআদিৰধোপকরণং.

২৫৮. ৰিজ্ঝনন্তি উসুআদীহি ৰিজ্ঝনং. ভেদনন্তি ককচাদীহি দ্ৰিধাকরণং. ছেদনন্তি খগ্গাদীহি দ্ৰিধাকরণং. তাল়নন্তি মুগ্গরাদীহি আঘাতনং. এৰমাদিৰিধোতি এৰমাদিপ্পকারো. অনেকোতি বহুকো ভেদো. করণস্স ৰিসেসো কিরিযাৰিসেসোতি অত্থো.

২৫৯-৬০. ‘‘পুরতো পহরিত্ৰান মারেহী’’তি যো ভাসিতো আণাপকেন, তেন আণত্তেন পচ্ছতো…পে… মারিতেতি যোজনা. ৰত্থাণত্তি ৰিসঙ্কেতাতি এত্থ ‘‘যং ‘মারেহী’তি…পে… ততো’’তি ৰত্থুৰিসঙ্কেতো দস্সিতো. ‘‘পুরতো…পে… মারিতে’’তি আণত্তিৰিসঙ্কেতো দস্সিতো. মূলট্ঠোতি আণাপকো. মূলন্তি হি পুব্বকিরিযানুরূপং আণাপনং, তত্থ ঠিতোতি মূলট্ঠো.

২৬১. ইমিনা ৰিসঙ্কেতে আণাপকস্স অনাপত্তিং দস্সেত্ৰা সঙ্কেতে অৰিরাধিতে উভিন্নম্পি পারাজিকং দস্সেতুমাহ ‘‘ৰত্থু’’ন্তিআদি. তং ৰত্থুং অৰিরজ্ঝিত্ৰা মারিতে উভযেসং…পে… উদীরিতো, যথাণত্তি চ মারিতে…পে… উদীরিতোতি যোজনা. মারিতে ৰত্থুস্মিন্তি সামত্থিযা লব্ভতি. উভযেসন্তি আণাপকআণত্তানং. যথাকালন্তি আণাপকস্স আণত্তিক্খণং, আণত্তস্স মারণক্খণঞ্চ অনতিক্কমিত্ৰা. বন্ধনং বন্ধো, কম্মুনা বন্ধো কম্মবন্ধো. অথ ৰা বজ্ঝতি এতেনাতি বন্ধো, কম্মমেৰ বন্ধো কম্মবন্ধো.

২৬৪. ৰিসঙ্কেতো নাতি ৰিসঙ্কেতো নত্থি, দ্ৰিন্নম্পি যথাকালপরিচ্ছেদং কম্মবন্ধোযেৰাতি অত্থো.

২৬৫. সব্বসোতি সব্বেসু কালভেদেসু, সব্বসো ৰেদিতব্বোতি ৰা সম্বন্ধো. সব্বসোতি সব্বপ্পকারেন. ৰিভাৰিনাতি পণ্ডিতেন. সো হি অত্থং ৰিভাৰেতীতি তথা ৰুত্তো.

২৬৬-৭-৮. ‘‘ইমং গামে ঠিত’’ন্তি ইদং তং সঞ্জানিতুং ৰুত্তং, ন মারণক্খণট্ঠাননিযমত্থাযাতি ‘‘যত্থ কত্থচি ঠিত’’ন্তি ৰত্ৰাপি ‘‘নত্থি তস্স ৰিসঙ্কেতো’’তি আহ. তস্সাতি আণাপকস্স. ‘‘তত্থা’’তি ৰা পাঠো, তস্সং আণত্তিযন্তি অত্থো. ‘‘গামেযেৰ ঠিতং ৰেরিং মারেহী’’তি সাৰধারণং আণত্তো ৰনে চে ঠিতং মারেতি ৰা ‘‘ৰনেযেৰ ঠিতং ৰেরিং মারেহী’’তি সাৰধারণং ৰুত্তো গামে ঠিতং চে মারেতি ৰাতি যোজনা. ‘‘ভিক্খুনা সাৰধারণ’’ন্তি চ পোত্থকেসু লিখন্তি, তং অগ্গহেত্ৰা ‘‘ৰনে ৰা সাৰধারণ’’ন্তি পাঠোযেৰ গহেতব্বো. ৰিগতো সঙ্কেতো আণত্তিনিযামো এত্থাতি ৰিসঙ্কেতো.

২৬৯. সব্বদেসেসূতি গামৰনঅঙ্গণগেহাদীসু সব্বেসু ঠানেসু. ভেদতোতি নানত্ততো.

২৭০. ‘‘সত্থেন পন মারেহী’’তি যেন কেনচি যো আণত্তো, তেন যেন কেনচি সত্থেন মারিতে ৰিসঙ্কেতো নত্থীতি যোজনা.

২৭১-২. ইমিনা ৰাসিনা হীতি এত্থ হীতি পদপূরণে. ‘‘ইমিনা অসিনা মারেয্যা’’তি ৰুত্তো অঞ্ঞেন অসিনা মারেতি ৰা ‘‘ত্ৰং ইমস্স অসিস্স এতায ধারায মারয’’ ইতি ৰুত্তো তং ৰেরিং সচে ইতরায ধারায মারেতি ৰা থরুনা মারেতি ৰা তুণ্ডেন মারেতি ৰা, তথা মারিতে ৰিসঙ্কেতোযেৰ হোতীতি যোজনা. থরুনাতি খগ্গমুট্ঠিনা. তুণ্ডেনাতি খগ্গতুণ্ডেন. ‘‘ৰিসঙ্কেতোৰা’’তি সঙ্কেতৰিরাধেনেৰ পারাজিকং ন হোতীতি দস্সনপদমেতং.

২৭৩. সব্বাৰুধকজাতিসূতি ইধাৰুত্তকরপালিকাছুরিকাদিসব্বপহরণসামঞ্ঞেসু. ৰিসেসতোতি ভেদতো.

২৭৪. পরেনাতি ভিক্খুনা. সোতি আণত্তো. নিসিন্নং নং মারেতি, ৰিসঙ্কেতো ন ৰিজ্জতীতি ‘‘গচ্ছন্তমেৰ মারেহী’’তি সাৰধারণং অৰুত্তত্তা ‘‘নিসিন্নোপি সোযেৰা’’তি তং মারেন্তস্স ৰিসঙ্কেতো ন হোতি, অৰধারণং অন্তরেন কথনং তং সঞ্জানাপেতুং ৰুচ্চতীতি ইরিযাপথনিযামকং ন হোতীতি অধিপ্পাযো.

২৭৫-৬. অসতি সাৰধারণে ৰিসঙ্কেতাভাৰং দস্সেত্ৰা ইদানি সাৰধারণে ইরিযাপথন্তরেসু ৰিসঙ্কেতং দস্সেতুমাহ ‘‘নিসিন্নংযেৰা’’তিআদি. ‘‘নিসিন্নংযেৰ মারেহী’’তি ৰুত্তো গচ্ছন্তং মারেতি, ৰিসঙ্কেতন্তি ঞাতব্বং. ‘‘গচ্ছন্তংযেৰ মারেহী’’তি ৰুত্তো নিসিন্নং মারেতি, ৰিসঙ্কেতন্তি ঞাতব্বন্তি যোজনা. ইমমেৰ যোজনাক্কমং সন্ধাযাহ ‘‘যথাক্কম’’ন্তি.

২৭৭. ৰিজ্ঝিত্ৰাতি সরাদীহি ৰিজ্ঝিত্ৰা.

২৭৮. ছিন্দিত্ৰাতি অসিআদীহি ছিন্দিত্ৰা. পুন সোতি পযোগো.

২৭৯. করণেসূতি ৰিজ্ঝনাদিকিরিযাৰিসেসেসু.

২৮০-১. এত্তাৰতা আণত্তিনিযামকনিদ্দেসং দস্সেত্ৰা ইদানি দীঘাদিলিঙ্গৰসেনাপি সম্ভৰন্তং ৰিসঙ্কেতং দস্সেতুমাহ ‘‘দীঘ’’ন্তিআদি. ‘‘দীঘং…পে… থূলং মারেহীতি অনিযমেত্ৰা আণাপেতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.১৭৪) অট্ঠকথাৰচনতো এৰ-কারং ৰিনা ‘‘দীঘং মারেহী’’তি অনিযমেত্ৰা কেনচি যো আণত্তো হোতি, সোপি আণত্তো যং কিঞ্চি তাদিসং সচে মারেতি, নত্থি তত্থ ৰিসঙ্কেতো, উভিন্নম্পি পরাজযোতি যোজনা. এৰং ‘‘রস্স’’ন্তিআদিসব্বপদেহিপি পচ্চেকং যোজনা কাতব্বা. অনিযমেত্ৰাতি ৰিসঙ্কেতাভাৰস্স হেতুদস্সনং. এৰকারো ৰাক্যালঙ্কারো. তত্থাতি আণত্তিকপ্পযোগে. ‘‘উভিন্নম্পি পরাজযো’’তি ৰুত্তত্তা আণাপকং ৰিনা অঞ্ঞং যথাৰুত্তক্খণং মনুস্সৰিগ্গহং ‘‘যং কিঞ্চি তাদিস’’ন্তি ইমিনা দস্সেতি.

সচে আণাপকো আণাপেত্ৰা অত্তানমেৰ মারেতি, আণাপকো দুক্কটং আপজ্জিত্ৰা মরতি, আণত্তস্স পারাজিকং. আণাপকেন অত্তানমুদ্দিস্স আণত্তিযা কতায আণত্তো অজানিত্ৰা তাদিসং অঞ্ঞং মারেতি, ওকাসস্স অনিযমিতত্তা আণাপকো মুচ্চতি, ইতরো কম্মুনা বজ্ঝতি. যদি ‘‘অমুকস্মিং রত্তিট্ঠানে ৰা দিৰাট্ঠানে ৰা নিসিন্নং ঈদিসং মারেহী’’তি ওকাসং নিযমেত্ৰা আণাপেতি, তত্থ আণাপকতো অঞ্ঞস্মিং মারিতে উভিন্নম্পি পারাজিকং. ততো বহি মারিতে ৰধকস্সেৰ কম্মবন্ধো. আণাপকো অত্তানমেৰ উদ্দিস্স আণাপেতি, ইতরো চ তমেৰ তত্থ মারেতি, আণাপকস্স দুক্কটং, আণত্তস্স পারাজিকং. সচে অঞ্ঞত্থ মারেতি, মূলট্ঠো মুচ্চতি. অজানিত্ৰা অঞ্ঞং তত্থ ৰা অঞ্ঞত্থ ৰা মারেতি, ৰধকো পারাজিকং আপজ্জতি, মূলট্ঠো মুচ্চতি. আনন্তরিযৰত্থুম্হি আনন্তরিযেন সদ্ধিং যোজেতব্বং.

২৮২. যো মনুস্সং কঞ্চি উদ্দিস্স সচে ওপাতং খণতি, তথা ওপাতং খণন্তস্স তস্স দুক্কটং নাম আপত্তি হোতীতি অজ্ঝাহারযোজনা. যোজনা চ নামেসা যথারুতযোজনা, অজ্ঝাহারযোজনাতি দুৰিধা. তত্থ পাঠাগতপদানমেৰ যোজনা যথারুতযোজনা, ঊনপূরণত্থমজ্ঝাহারপদেহি সহ পাঠাগতপদানং যোজনা অজ্ঝাহারযোজনাতি ৰেদিতব্বা. ‘‘খণন্তস্স চ ওপাত’’ন্তি পোত্থকেসু পাঠো দিস্সতি. ‘‘খণন্তস্স তথোপাত’ন্তি পাঠো সুন্দরো’’তি নিস্সন্দেহে ৰুত্তং. ‘‘আৰাটন্তি এতস্স ‘ওপাত’ন্তি পরিযাযো’’তি চ ৰুত্তং. ততোপি –

‘‘মনুস্সং কঞ্চি উদ্দিস্স;

যো চে খণতিৰাটকং;

খণতো তং তথা তস্স;

হোতি আপত্তি দুক্কট’’ন্তি. –

পাঠো সুন্দরতরো. জাতপথৰিং খণন্তস্স পারাজিকপযোগত্তা পযোগগণনায দুক্কটং.

২৮৩. তত্থাতি তস্মিং আৰাটে. তস্সাতি পতিতস্স মনুস্সৰিগ্গহস্স. দুক্খস্সুপ্পত্তিযাতি দুক্খুপ্পত্তিহেতু. তস্সাতি যেন আৰাটো খতো, তস্স ভিক্খুনো. পতিত্ৰা সো চে মরতি, তস্মিং মতে তস্স ভিক্খুনো পারাজিকং ভৰেতি যোজনা.

২৮৪. অঞ্ঞস্মিন্তি যং সমুদ্দিস্স আৰাটো খতো, ততো অঞ্ঞস্মিং. অনুদ্দিস্সকন্তি কিরিযাৰিসেসনং, অনুদ্দিস্সকং কত্ৰাতি অত্থো. ওপাতৰিসেসনং চে, ‘‘অনুদ্দিস্সকো ওপাতো’’তি পদচ্ছেদো. ‘‘অগ্গমক্খাযতী’’তিআদীসু (সং. নি. ৫.১৩৯; অ. নি. ৪.৩৪; ১০.১৫; ইতিৰু. ৯০; নেত্তি. ১৭০) ৰিয ও-কারট্ঠানে অ-কারো, ম-কারাগমো চ দট্ঠব্বো, অনোদিস্সকো ওপাতো খতো হোতীতি অত্থো.

২৮৫. ‘‘এত্থ পতিত্ৰা যো কোচি মরতূ’’তি অনোদিস্সকো ওপাতো সচে খতো হোতি, যত্তকা নিপতিত্ৰা মরন্তি চে, অস্স তত্তকা দোসা হোন্তীতি যোজনা. ‘‘যো কোচী’’তি ইমিনা অত্তনো মাতাপিতরো চ সঙ্গহিতা. দোসাতি কম্মবন্ধদোসা, পারাজিকং পন একমেৰ. অস্সাতি যেন অনোদিস্স ওপাতো খতো, তস্স.

২৮৬. আনন্তরিযৰত্থুস্মিং মতেতি পাঠসেসো, ‘‘তত্থ পতিত্ৰা’’তি অধিকারো, অরহন্তে, মাতরি, পিতরি চ তস্মিং পতিত্ৰা মতে কালকতেতি অত্থো. আনন্তরিযকন্তি এত্থ সকত্থে, কুচ্ছিতে, সঞ্ঞাযং ৰা ক-পচ্চযো দট্ঠব্বো. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘আনন্তরিযৰত্থুস্মি’’ন্তি ইমস্মিং সমাসপদে অৰযৰভূতম্পি ‘‘ৰত্থুস্মি’’ন্তি ইদঞ্চ ‘‘তত্থ পতিত্ৰা মতে’’তি ইদঞ্চ আকড্ঢতি. থুল্লচ্চযাদীনং ৰত্থুস্মিং তত্থ পতিত্ৰা মতে থুল্লচ্চযাদযো হোন্তীতি যোজনা. তস্মিং আৰাটে পতিত্ৰা যক্খাদীসু মতেসু, পারাজিকৰত্থুনো দুক্খুপ্পত্তিযঞ্চ থুল্লচ্চযং, মনুস্সৰিগ্গহে মতে পারাজিকং, তিরচ্ছানে মতে পাচিত্তিযন্তি ৰুত্তং হোতি.

২৮৭. পাণাতিপাতা দ্ৰেতি দ্ৰিন্নং মতত্তা দ্ৰে পাণাতিপাতা, একেন পারাজিকং, ইতরেন কম্মবন্ধোযেৰ. একোৰেকেকধংসনেতি মাতু ৰা দারকস্স ৰা মরণে একো পাণাতিপাতোৰ.

২৮৮. চোরেহি অনুবদ্ধো এত্থ আৰাটে পতিত্ৰা মরিস্সতি চে, ওপাতখণকস্সেৰ পারাজিকং হোতি কিরাতি যোজনা. কিরাতি অনুস্সৰনে অরুচিসূচকং.

২৮৯-৯০. ৰেরিনো ভিক্খুতো অঞ্ঞে ৰেরিপুগ্গলা. তত্থ তস্মিং ওপাতে সচে মনুস্সং পাতেত্ৰা মারেন্তি, তথা ৰেরিনো তত্থ সযমেৰ পতিতং মনুস্সং বহি নীহরিত্ৰা সচে মারেন্তি, তত্থ ওপপাতিকা মনুস্সা ওপাতে নিব্বত্তিত্ৰা ততো নিক্খন্তুং অসক্কোন্তা মতা চে সিযুং, সব্বত্থ চ যথাৰুত্তসব্বৰারেসু ওপাতখণকস্সেৰ পরাজযোতি যোজনা. নিব্বত্তিত্ৰা হীতি এত্থ হীতি পদপূরণে. যত্থ যত্থ নিপাতসদ্দানং অত্থো ন দস্সিতো, তত্থ তত্থ পদপূরণমত্ততা ৰেদিতব্বা.

২৯১. যক্খাদযোতি আদি-সদ্দেন তিরচ্ছানানং সঙ্গহো. ৰত্থুৰসাতি থুল্লচ্চযপাচিত্তিযানং ৰত্থুভূতযক্খতিরচ্ছানানং ৰসা. থুল্লচ্চযাদযোতি আদি-সদ্দেন পাচিত্তিযসঙ্গহো.

২৯৩. অযং নযোতি ‘‘অনাপত্তী’’তি যথাৰুত্তো নযো.

২৯৪-৫. বজ্ঝন্তীতি সচে অৰস্সং বজ্ঝন্তি. তত্থাতি তস্মিং পাসে. ‘‘হত্থতো মুত্তমত্তস্মি’’ন্তি ইমিনা পযোগস্স অত্থসাধকতং দীপেতি.

২৯৬. যং পন উদ্দিস্স পাসো ওড্ডিতো, ততো অঞ্ঞস্স বন্ধনে তু অনাপত্তি পকাসিতাতি যোজনা.

২৯৭. মুধা ৰাপীতি অমূলেন ৰাপি. মূলট্ঠস্সেৰাতি পাসকারকস্সেৰ. কম্মবন্ধোতি পাণাতিপাতো. বজ্ঝতি এতেনাতি বন্ধো, কম্মমেৰ বন্ধো কম্মবন্ধো. পারাজিকমত্তে ৰত্তব্বেপি যাৰ সো ৰত্ততি, তাৰ তত্থ বজ্ঝিত্ৰা মতসত্তেসু পঠমমতস্স ৰসেন পারাজিকং, অৰসেসানং পাণাতিপাতসঙ্খাতস্স অকুসলরাসিনো সম্ভৰতো তং সব্বং সঙ্গহেত্ৰা সামঞ্ঞেন দ্ৰযম্পি দস্সেতুমাহ ‘‘কম্মবন্ধো’’তি.

২৯৮. ‘‘সচে যেন লদ্ধো, সো উগ্গল়িতং ৰা পাসং সণ্ঠপেতি, তস্স পস্সেন ৰা গচ্ছন্তে দিস্ৰা ৰতিং কত্ৰা সম্মুখে পৰেসেতি, থদ্ধতরং ৰা পাসযট্ঠিং ঠপেতি, দল়্হতরং ৰা পাসরজ্জুং বন্ধতি, থিরতরং ৰা খাণুকং আকোটেতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.১৭৬) অট্ঠকথাগতং ৰিনিচ্ছযং সঙ্গহিতুমাহ ‘‘পাসমুগ্গল়িতম্পি ৰা’’তি. এত্থ অৰুত্তসমুচ্চযত্থেন পি-সদ্দেন ‘‘সণ্ঠপেতী’’তিআদিকা ‘‘বন্ধতী’’তি দস্সিতকিরিযাৰসানা পযোগা দস্সিতা. থিরং ৰাপীতি এত্থ অপি-সদ্দো অট্ঠকথায অৰসিট্ঠং ‘‘খাণুকং আকোটেতী’’তি কিরিযং সমুচ্চিনোতি উভযত্থপি পকারন্তরৰিকপ্পত্থত্তাতি গহেতব্বা. এৰন্তি এৰং সতি. যেন পাসো লদ্ধো, তেনাপি এৰং পাসে কতৰিসেসে সতীতি ৰুত্তং হোতি. উভিন্নন্তি পাসকারকস্স চ ইদানি লভিত্ৰা পটিজগ্গন্তস্স চাতি উভযেসং.

২৯৯-৩০০. যোতি পাসকারকো, লদ্ধপাসকোতি ইমেসং যো কোচি. উগ্গল়াপেত্ৰাতি ৰিঘাটেত্ৰা, যথা তত্থ পাণিনো ন বজ্ঝন্তি, এৰং কত্ৰাতি অত্থো. তত্থ চাতি পুন সণ্ঠপিতে পাসে চ. কো ৰিমুচ্চতি? যেন লদ্ধো, সো.

৩০১-২. গোপেত্ৰাতি গোপনহেতু মোক্খো ন হোতীতি যোজনা. ‘‘সীহং দিস্ৰা ভযং হোতী’’তিআদীসু ৰিয হেতুম্হি ত্ৰা-পচ্চযো দট্ঠব্বো. তমঞ্ঞো…পে… ন চ মুচ্চতীতি এত্থ ন চাতি নেৰ. নাসেত্ৰা সব্বসো ৰাতি সো যথা যস্স কস্সচি সত্তস্স ৰিনাসোপকরণং ন হোতি, তথা ছিন্দনাদীহি নাসেত্ৰা. তং পাসযট্ঠিং. কো ৰিমুচ্চতি? পাসকারকো.

৩০৩. সূলং রোপেন্তস্সাতি সূলং নিখণন্তস্স. সজ্জেন্তস্সাতি সণ্ঠপেন্তস্স.

৩০৪. অসঞ্চিচ্চাতি এত্থ ‘‘কতেন পযোগেনা’’তি পাঠসেসো, ‘‘মতেপি অনাপত্তী’’তি এতেহি সম্বন্ধো. ‘‘ইমিনাহং উপক্কমেন ইমং মারেস্সামী’’তি অচেতেত্ৰা অপকপ্পেত্ৰা অৰধকচেতনো হুত্ৰা কতেন অঞ্ঞত্থিকেনপি উপক্কমেন পরে মতেপি আপত্তি নত্থীতি অত্থো, মুসলুস্সাপনাদিৰত্থূসু (পারা. ১৮০) ৰিয অযং সত্তোতিসঞ্ঞী হুত্ৰা ‘‘ইমিনা উপক্কমেন ইমং মারেস্সামী’’তি ৰীতিক্কমসমুট্ঠাপকচেতনাসম্পযুত্তৰিকপ্পরহিতো হুত্ৰা অঞ্ঞত্থিকেন পযোগেন মনুস্সে মতেপি পারাজিকং নত্থীতি ৰুত্তং হোতি.

অজানন্তস্সাতি ‘‘ইমিনা অযং মরিস্সতী’’তি অজানন্তস্স উপক্কমেন পরে মতেপি অনাপত্তি, ৰিসগতপিণ্ডপাতৰত্থুম্হি (পারা. ১৮১) ৰিয ‘‘ইদং কারণ’’ন্তি অজানিত্ৰা কতেন মনুস্সে মতেপি অনাপত্তীতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘অনাপত্তী’’তি আকড্ঢতি. অমরণচিত্তস্স অমরণিচ্ছাসহিতচিত্তস্স উপক্কমেন পরে মতেপি অনাপত্তি ৰুদ্ধপব্বজিতাদিৰত্থূসু (পারা. ১৮০) ৰিযাতি অত্থো. উম্মত্তকাদযো ৰুত্তসরূপাযেৰ.

৩০৫. ‘‘মনুস্সপাণিম্হী’’তি ইমিনা মনুস্সভাৰো অঙ্গভাৰেন দস্সিতো. ‘‘সচস্স চিত্তং মরণূপসংহিত’’ন্তি ইমিনা মরণূপসংহিতচিত্ততা দস্সিতা.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা

ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

ততিযপারাজিককথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

চতুত্থপারাজিককথাৰণ্ণনা

৩০৬-৭. এৰং নাতিসঙ্খেপৰিত্থারনযেন ততিযপারাজিকৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা ইদানি চতুত্থপারাজিকৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘অসন্ত’’ন্তিআদি. তত্থ ‘‘অসন্ত’’ন্তি অপেক্খিত্ৰা ‘‘অত্তনী’’তি চ ‘‘ঝানাদিভেদ’’ন্তি অপেক্খিত্ৰা ‘‘উত্তরিমনুস্সধম্ম’’ন্তি চ ‘‘সমুদাচরেয্যা’’তি অপেক্খিত্ৰা ‘‘যো ভিক্খূ’’তি চ সামত্থিযা লব্ভতীতি অজ্ঝাহরিত্ৰা ‘‘অত্তনি অসন্ত’’ন্তিআদিনা নযেন যোজেতব্বং.

অত্তনি অসন্তন্তি তস্মিং অত্তভাৰে অত্তনো সন্তানে অনুপ্পাদিততায অৰিজ্জমানং. অত্তস্সিতমেৰ কত্ৰাতি অত্তুপনাযিকং কত্ৰা অত্তনি ৰিজ্জমানং ৰিয কত্ৰা তং উপনেত্ৰা. ভৰং অধিট্ঠায চ ৰত্তমানন্তি পটিসন্ধিতো পট্ঠায চ ৰত্তন্তং ভৰং চিত্তেন অধিট্ঠহিত্ৰা তক্কেত্ৰা, চিত্তে ঠপেত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. অঞ্ঞাপদেসঞ্চ ৰিনাতি ‘‘যো তে ৰিহারে ৰসতীধ ভিক্খূ’’তিআদিনা নযেন ৰক্খমানং পরিযাযকথং ঠপেত্ৰা. অধিমানঞ্চ ৰিনাতি অদিট্ঠে দিট্ঠসঞ্ঞিতাদিসভাৰং অধিগতমানসঙ্খাতং ‘‘অধিগতউত্তরিমনুস্সধম্মো অহম্হী’’তি অধিমানঞ্চ ঠপেত্ৰা. ঝানাদিভেদন্তি ঝানাদযো ভেদা ৰিসেসা যস্স তং ঝানাদিভেদং, ‘‘উত্তরিমনুস্সধম্মো নাম ঝানং ৰিমোক্খো সমাধি সমাপত্তি ঞাণদস্সনং মগ্গভাৰনা ফলসচ্ছি কিরিযা কিলেসপ্পহানং ৰিনীৰরণতা চিত্তস্স সুঞ্ঞাগারে অভিরতী’’তি (পারা. ১৯৮, ১৯৯) পদভাজনে ৰুত্তং ঝানাদিধম্মৰিসেসন্তি অত্থো. ‘‘উত্তরিমনুস্সধম্মন্তি উত্তরিমনুস্সানং ঝাযীনঞ্চেৰ অরিযানঞ্চ ধম্ম’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.১৯৭) অট্ঠকথায ৰুত্তং ঝানলাভীহি চেৰ অট্ঠহি অরিযপুগ্গলেহি চ অধিগতত্তা তেসং সন্তকন্তি সঙ্খ্যং গতং উত্তরিমনুস্সধম্মং.

ৰিঞ্ঞত্তিপথে ঠিতস্স কাযেন ৰা ৰাচায ৰা যো ভিক্খু সমুদাচরেয্যাতি অজ্ঝাহরিত্ৰা যোজেতব্বং. ৰিঞ্ঞত্তিপথে ঠিতস্সাতি দ্ৰাদসহত্থব্ভন্তরে পদেসে ঠিতস্স ‘‘ইত্থিযা ৰা পুরিসস্স ৰা গহট্ঠস্স ৰা পব্বজিতস্স ৰা’’তি (পারা. ১৯৮) পদভাজনে ৰুত্তস্স যস্স কস্সচি. কাযেন ৰাতি হত্থমুদ্দাদিৰসেন কাযেন ৰা. ‘‘সিক্খাপচ্চক্খানং হত্থমুদ্দায সীসং ন ওতরতি, ইদং অভূতারোচনং হত্থমুদ্দাযপি ওতরতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.২১৫) অট্ঠকথাযং ৰুত্তত্তা ইধ হত্থমুদ্দাদিহত্থৰিকারো চ অঙ্গপচ্চঙ্গচোপনঞ্চ ‘‘কাযেনা’’তি ইমিনা গহেতব্বং. ৰাচায ৰাতি যো সৰনূপচারে ঠিতো তেন ৰিঞ্ঞাতুং সক্কুণেয্যেন যেন কেনচি ৰোহারেন ৰা. যো ভিক্খূতি যো উপসম্পন্নো থেরো ৰা নৰো ৰা মজ্ঝিমো ৰা. সমুদাচরেয্যাতি ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জামী’’তিআদিৰচনপ্পকারেসু যং কঞ্চি পকারং ৰদেয্য. তদত্থেতি তেন ৰুত্তৰাক্যস্স অত্থে. ঞাতেৰাতি ঞাতে এৰ. মাতুগামং ৰা পুরিসং ৰা যং কিঞ্চি উদ্দিস্স ৰুত্তে, তেনেৰ ৰা অনুদ্দিস্স ৰুত্তে সৰনূপচারে ঠিতেন যেন কেনচি মনুস্সভূতেন ৰচনসমনন্তরমেৰ ‘‘অযং পঠমজ্ঝানলাভী’’তিআদিকে যথাৰুত্তে অত্থপ্পকারে ঞাতেযেৰ. ‘‘সো’’তি অজ্ঝাহরিত্ৰা ‘‘সো পুন রুল়্হিভাৰে অভব্বো’’তি যোজেতব্বং, অত্তনি অৰিজ্জমানগুণং সন্তং ৰিয কত্ৰা ইচ্ছাচারে ঠত্ৰা এৰং কথিতপুগ্গলো সীলে পতিট্ঠায উপরূপরি লব্ভমানলোকিযলোকুত্তরগুণেহি বুদ্ধিসঙ্খাতং সাসনে বুদ্ধিমধিগন্তুং অনরহোতি অত্থো. কিং ৰিযাতি আহ ‘‘যথেৰ…পে… রুল়িভাৰে’’তি. ‘‘যথা’’তি এতেন সম্বন্ধো ‘‘তথা’’তি, যথা তালো মত্থকচ্ছিন্নো অভব্বো পুন ৰিরুল়্হিযা, সোপি পারাজিকং আপন্নো তথেৰ দট্ঠব্বোতি অত্থো.

৩০৮-৯. ইদানি ‘‘ঞাতেৰ অভব্বো’’তি চ ‘‘অঞ্ঞাপদেসঞ্চ ৰিনা’’তি চ এতস্মিং ৰাক্যদ্ৰযে ব্যতিরেকত্থৰসেন সম্ভৰন্তং আপত্তিভেদং দস্সেতুমাহ ‘‘অসন্তমেৰা’’তিআদি.

অনন্তরন্তি ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জামী’’তিআদিৰচনসমনন্তরমেৰ. সোতি দ্ৰাদসহত্থব্ভন্তরে ঠত্ৰা যেন তং ৰচনং সুতং, সো পরো পুগ্গলো. জানাতি চেতি ‘‘অযং পঠমজ্ঝানলাভী’’তিআদিৰসেন তেন ৰুত্তৰচনপ্পকারেন অত্থং অৰিরাধেত্ৰা অচিরেনেৰ সচে জানাতীতি অত্থো. যো পন ঝানাদীনং অত্তনা অলদ্ধভাৰেন ৰা আগমে উগ্গহপরিপুচ্ছাদিৰসেন অপরিচিতত্তা ৰা ঝানাদিসরূপং অজানন্তোপি কেৰলং ‘‘ঝানং ৰিমোক্খো সমাধি সমাপত্তী’’তিআদিৰচনানং সুতপুব্বত্তা তেন ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জামী’’তিআদিৰচনে ৰুত্তে ‘‘ঝানং কির এস সমাপজ্জতী’’তি যদি এত্তকমত্থম্পি জানাতি, সোপি ‘‘জানাতি’’চ্চেৰ অট্ঠকথাযং (পারা. অট্ঠ. ২.২১৫) ৰুত্তোতি গহেতব্বো. চুতো হীতি হি-সদ্দো অৰধারণে, অত্তনা ৰুত্তে তেন তত্তকেযেৰ ঞাতে সো অসন্তগুণদীপকো পাপপুগ্গলো ফলসম্পত্তিসম্পন্নং ইমং সাসনামতমহাপাদপং আরুয্হাপি ফলং অপরিভুঞ্জিত্ৰা ৰিরাধেত্ৰা পতিত্ৰা মতো নাম হোতীতি ৰুত্তং হোতি. ইমস্সেৰত্থস্স ‘‘অসন্ত’’মিচ্চাদিনা পঠমং ৰুত্তস্সপি ব্যতিরেকত্থং দস্সেতুং অনুৰাদৰসেন ৰুত্তত্তা পুনরুত্তিদোসো ন হোতীতি দট্ঠব্বং.

ইদানি তং ব্যতিরেকত্থং দস্সেতুমাহ ‘‘নো চে…পে… হোতী’’তি. যস্স সো আরোচেতি, সো চেজানাতি, অস্স অসন্তগুণদীপকস্স মুসাৰাদিনো.

‘‘অঞ্ঞাপদেসঞ্চ ৰিনা’’তি ইমিনা দস্সিতব্যতিরেকত্থস্স ভাৰাভাৰে সম্ভৰন্তং আপত্তিভেদং দস্সেতুমাহ ‘‘যো তে’’তিআদি. যো ভিক্খু তে তৰ ইধ ইমস্মিং ৰিহারে ৰসতীতি যোজনা. দীপিতেতি অত্তনো অধিপ্পাযে পকাসিতে. জানাতি চেতি যো তথা ৰুত্তৰচনং অস্সোসি, সো ‘‘এস অঞ্ঞাপদেসেন অত্তনো ঝানলাভিতং দীপেতী’’তি ৰা ‘‘এসো ঝানলাভী’’তি ৰা ৰচনসমনন্তরমেৰ সচে জানাতি. অস্সাতি এৰং কথিতৰচনৰতো তস্স ভিক্খুনো. তং তেন ৰুত্তৰচনং. দুক্কটমেৰ হোতি, ন থুল্লচ্চযন্তি অত্থো. অত্তনো আৰাসকারানং দাযকানং অঞ্ঞস্স পৰত্তিং কথেন্তস্স ৰিয অত্তনোযেৰ অসন্তগুণং সন্তমিৰ কত্ৰা কথনাকারো ইমায গাথায অত্থতো ৰুত্তোতি দট্ঠব্বো.

এত্থ চ ঝানলাভীতি চাতি অৰুত্তসমুচ্চযত্থেন -সদ্দেন পাল়িযং (পারা. ২২০) আগতা অৰসেসপরিযাযৰারা চ সঙ্গহিতাতি দট্ঠব্বং. তথা ঝানলাভীতি এত্থ ঝানগ্গহণেন ৰিমোক্খাদীনঞ্চ উপলক্খিতত্তা ঝানাদিদসৰিধউত্তরিমনুস্সধম্মৰিসযপরিযাযকথং সুতৰতা তঙ্খণে তদত্থে ঞাতে পরিযাযসমুল্লাপকেন আপজ্জিতব্বং থুল্লচ্চযঞ্চ অৰিঞ্ঞাতে ৰা চিরেন ৰিঞ্ঞাতে ৰা আপজ্জিতব্বং দুক্কটঞ্চ ইমায গাথায অত্থতো দস্সিতমেৰাতি দট্ঠব্বং.

৩১০. এতন্তি যথাৰুত্তপ্পকারং ঝানাদিভেদং উত্তরিমনুস্সধম্মং. অধিমানাতি ‘‘অধিগতোহ’’ন্তি এৰং উপ্পন্নমানা, অধিকমানাতি অত্থো, ‘‘অযং ধম্মো মযা অধিগতো’’তি দল়্হমুপ্পন্নেন মানেন কথেন্তস্সাতি ৰুত্তং হোতি. ৰুত্তো অনাপত্তিনযোতি আপত্তিযা অভাৰো অনাপত্তি, সা এৰ নযো নেতব্বো বুজ্ঝিতব্বোতি কত্ৰা, অনাপত্তীতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘অধিমানেনা’’তি এৰং ৰুত্তো ভগৰতাতি অত্থো, ‘‘অধিগতধম্মোহ’’ন্তি অধিমানেন ‘‘অহং পঠমজ্ঝানলাভী’’তিআদীনি ৰদন্তস্স অনাপত্তীতি ৰুত্তং হোতি.

অযমধিমানো কস্স হোতি, কস্স ন হোতীতি চে? অরিযানং ন হোতি মগ্গপচ্চৰেক্খণাদীহি পঞ্চহি পচ্চৰেক্খণাহি সঞ্জাতসোমনস্সানং ৰিতিণ্ণকঙ্খত্তা. দুস্সীলস্সাপি ন হোতি তস্স অরিযগুণাধিগমে নিরুস্সাহত্তা. সুসীলস্সাপি কম্মট্ঠানানুযোগরহিতস্স নিদ্দারামতাদিমনুযুত্তস্স ন হোতি ৰিস্সট্ঠভাৰনাভিযোগত্তা. সুপরিসুদ্ধায সীলসম্পত্তিযা পতিট্ঠায সমথভাৰনামনুযুত্তস্স রূপারূপসমাপত্তিযং পত্তাসিনো ৰা ৰিপস্সনাভিযুত্তস্স সোপক্কিলেসোদযব্বযঞাণলাভিনো ৰা উপ্পজ্জতি. সো সমথৰিপস্সনাভাৰনাহি কিলেসসমুদাচারস্স অভাৰে উপ্পন্নে তে ৰিসেসভাগিনো ভৰিতুং অদত্ৰা ঠিতিভাগিনো কত্ৰা ঠপেতীতি ৰেদিতব্বো.

পনাতি অপি-সদ্দত্থো. ‘‘এৰ’’ন্তি ইমিনা ‘‘অনাপত্তিনযো ৰুত্তো’’তি পচ্চামসতি. ‘‘অৰত্তুকামস্সা’’তি ইদঞ্চ পাল়িযং আগতং ‘‘অনুল্লপনাধিপ্পাযস্সা’’তি (পারা. ২২২, ২২৫) ইদঞ্চ অনত্থন্তরং. অৰত্তুকামস্সাতি এৰং ৰুত্তোতি যোজনা. কোহঞ্ঞেন পাপিচ্ছাপকতস্স ‘‘ঝানাদীনং লাভিম্হী’’তি ৰদন্তস্স অজ্ঝাসযো উল্লপনাধিপ্পাযো নাম, তথা অহুত্ৰা সব্রহ্মচারীসু অঞ্ঞং ব্যাকরোন্তস্স এৰমেৰ অনাপত্তিভাৰো ৰুত্তো ভগৰতাতি অত্থো. আদিকস্সাপি এৰং ৰুত্তোতি যোজনা. ‘‘অনাপত্তি আদিকম্মিকস্সা’’তি (পারা. ২২২) আদিকম্মিকস্সাপি অনাপত্তিভাৰো ৰুত্তো ভগৰতাতি অত্থো. ইমস্মিং সিক্খাপদে ৰগ্গুমুদাতীরিযা ভিক্খূ আদিকম্মিকা. অৰুত্তসমুচ্চযত্থেন তথা-সদ্দেন ইধ অৰুত্তউম্মত্তকখিত্তচিত্তৰেদনট্টা গহিতা.

৩১১. পাপিচ্ছতাতি ‘‘এৰং মং জনো সম্ভাৰেস্সতী’’তি ঝানলাভিতাদিহেতুকায সম্ভাৰনায সম্ভাৰনানিমিত্তস্স পচ্চযপটিলাভস্স পত্থনাসঙ্খাতায পাপিকায লামিকায ইচ্ছায সমন্নাগতভাৰো চ. তস্সাতি যং ঝানাদিভেদভিন্নং উত্তরিমনুস্সধম্মং সমুল্লপি, তস্স ধম্মস্স. অসন্তভাৰোতি অত্তসন্তানে পচ্চুপ্পন্নজাতিযং অনুপ্পাদিতভাৰেন অৰিজ্জমানভাৰো. মনুস্সকস্স আরোচনঞ্চেৰাতি ৰুত্তৰচনস্স অত্থং তঙ্খণে জাননকস্স মনুস্সজাতিকস্স ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জি’’ন্তিআদিনা নযেন সৰনূপচারে ঠত্ৰা আরোচনঞ্চ. নঞ্ঞাপদেসেন আরোচনঞ্চাতি সম্বন্ধো. ‘‘যো তে ৰিহারে ৰসতি, সো ভিক্খু পঠমং ঝানং সমাপজ্জী’’তিআদিনা (পারা. ২২০) নযেন পৰত্তঅঞ্ঞাপদেসং ৰিনা উজুকমেৰ আরোচনঞ্চ. তদেৰ ঞাণন্তি তদা এৰ ঞাণং, অচিরাযিত্ৰা ৰুত্তক্খণেযেৰ জাননন্তি অত্থো. এত্থাতি ইমস্মিং চতুত্থপারাজিকাপত্তিযং. ধীরা ৰিনযধরা.

৩১২. পঠমে দুতিযে চন্তেতি মনুস্সৰিগ্গহপারাজিকৰজ্জিতে যথাৰুত্তপারাজিকত্তযে. পরিযাযো ন ৰিজ্জতীতি পারাজিকাপত্তিপথং পরিযাযৰচনং ন লভতি. ‘‘ন পনেতরে’’তি ইদং এত্থাপি যোজেতব্বং, ইতরে পন ততিযপারাজিকে পরিযাযো ন ৰিজ্জতীতি অত্থো. ‘‘মরণৰণ্ণং ৰা সংৰণ্ণেয্যা’’তি (পারা. ১৭২) চ ‘‘অম্ভো পুরিস কিং তুয্হিমিনা’’তিআদিনা (পারা. ১৭১) চ ‘‘যো এৰং মরতি, সো ধনং ৰা লভতী’’তিআদিনা (পারা. ১৭৫) চ পরিযাযেন ৰদন্তস্স পারাজিকমেৰাতি ৰুত্তং হোতি. আণত্তি পারাজিকহেতুআণত্তিকপ্পযোগো. ন পনেতরেতি পঠমচতুত্থপারাজিকদ্ৰযে পন পারাজিকহেতুভূতা আণত্তি ন লভতীতি অত্থো.

৩১৩. আদীতি পঠমপারাজিকং. একসমুট্ঠানন্তি এককারণং. সমুট্ঠাতি আপত্তি এতস্মাতি সমুট্ঠানং, কারণং কাযাদি. তং পন ছব্বিধং কাযো, ৰাচা, কাযৰাচা, কাযচিত্তং, ৰাচাচিত্তং, কাযৰাচাচিত্তন্তি. তেসং ৰিনিচ্ছযং উত্তরে (উ. ৰি. ৩২৫ আদযো) যথাগতট্ঠানেযেৰ চ ৰণ্ণযিস্সাম. তত্রিদং একসমুট্ঠানং একং কাযচিত্তং সমুট্ঠানং এতস্সাতি কত্ৰা. তেনাহ ‘‘দুৰঙ্গং কাযচিত্ততো’’তি. ‘‘তং সমুট্ঠান’’ন্তি অজ্ঝাহারো. যেন সমুট্ঠানেন পঠমপারাজিকাপত্তি উপ্পজ্জতি, তংসমুট্ঠানসঙ্খাতং কারণং. অঙ্গজাতসঙ্খাতং কাযঞ্চ সেৰনচিত্তঞ্চাতি দ্ৰযং অঙ্গং অৰযৰং এতস্সাতি দুৰঙ্গং, তদুভযসভাৰন্তি অত্থো যথা ‘‘দুৰঙ্গং চতুত্থজ্ঝান’’ন্তি. সেসাতি অৰসিট্ঠানি তীণি পারাজিকানি. তিসমুট্ঠানাতি কাযচিত্তং, ৰাচাচিত্তং, কাযৰাচাচিত্তন্তি তিসমুট্ঠানা তীণি সমুট্ঠানানি এতেসন্তি কত্ৰা. তেসন্তি তেসং তিণ্ণং সমুট্ঠানানং. অঙ্গানীতি অৰযৰানি. সত্ত কাযো, চিত্তং, ৰাচা, চিত্তং, কাযো, ৰাচা, চিত্তন্তি, তংসভাৰাতি ৰুত্তং হোতি.

৩১৪. আদীতি মেথুনধম্মপটিসেৰনচিত্তসম্পযুত্তচেতনাসভাৰং পঠমপারাজিকং. সুখোপেক্খাযুতং উদীরিতন্তি যোজনা. ইট্ঠালম্বণপটিলাভাদিসোমনস্সহেতুম্হি সতি সুখৰেদনাসম্পযুত্তং হোতি, তস্মিং অসতি উপেক্খাৰেদনায সম্পযুত্তং হোতীতি ৰুত্তন্তি অত্থো.

ততিযং দুক্খৰেদনন্তি ততিযং মনুস্সৰিগ্গহপারাজিকং দোসচিত্তসম্পযুত্তচেতনাসভাৰত্তা দুক্খৰেদনায সম্পযুত্তন্তি অত্থো.

দুতিযন্তি অদিন্নাদানচেতনালক্খণং দুতিযপারাজিকং. লোভেন পরসন্তকং চোরিকায গণ্হন্তস্স সোমনস্সসম্পযুত্তং হোতি, কোধেন অভিভূতস্স ৰিলুম্পিত্ৰা ৰা ৰিলুম্পাপেত্ৰা ৰা গণ্হতো দোমনস্সসম্পযুত্তং হোতি, সোমনস্সং, দোমনস্সঞ্চ ৰিনা অগ্গহেতুকামো ৰিয হুত্ৰা উদাসীনস্স গণ্হতো উপেক্খাসম্পযুত্তং হোতীতি ‘‘তিৰেদনমুদীরিত’’ন্তি আহ.

চতুত্থঞ্চাতি উত্তরিমনুস্সধম্মসমুল্লপনচেতনালক্খণং চতুত্থপারাজিকঞ্চ. সম্ভাৰনিচ্ছায পচ্চযাসায ৰা তুট্ঠতুট্ঠস্সেৰ ‘‘অহং পঠমং ঝানং সমাপজ্জামী’’তিআদিনা নযেন অত্তনো উত্তরিমনুস্সধম্মলাভিতং ৰদন্তস্স সোমনস্সসম্পযুত্তং হোতি, অঞ্ঞপুগ্গলেসু পটিহতচিত্তস্স কলহপুরেক্খারতায ৰদতো দোমনস্সসম্পযুত্তং হোতি, পচ্চযালাভেন জিঘচ্ছাদিদুক্খং সহিতুমসক্কুণেয্যতায উদাসীনস্স ৰদতো উপেক্খাসম্পযুত্তং হোতীতি ‘‘তিৰেদনমুদীরিত’’ন্তি আহ.

৩১৫. অট্ঠ চিত্তানীতি লোভসহগতানি অট্ঠ চিত্তানি লব্ভরেতি যোজনা, লব্ভন্তীতি অত্থো, চেতনাসভাৰেন পঠমপারাজিকেন সম্পযুত্তানীতি ৰুত্তং হোতি. এৰমুপরিপি. দুৰেতি পটিঘসম্পযুত্তানি দ্ৰে চিত্তানি. দস চিত্তানীতি লোভসহগতানি অট্ঠ, দ্ৰে পটিঘসম্পযুত্তানীতি. লব্ভরেতি সম্পযুত্তভাৰেন লব্ভন্তি.

৩১৬. তস্মাতি যস্মা যথাৰুত্তচিত্তেহি সম্পযুত্তং, তেন হেতুনা. ক্রিযাতি করণেন আপজ্জিতব্বত্তা কিরিযা. ৰীতিক্কমসঞ্ঞায অভাৰেন মুচ্চনতো সঞ্ঞায ৰিমোক্খো এতস্সাতি সঞ্ঞাৰিমোক্খং. লোকৰজ্জন্তি লোকেন অকুসলভাৰতো ৰজ্জনীযন্তি দীপিতং পকাসিতং.

৩১৭. আপত্তিযংযেৰাতি এৰকারেন ন সিক্খাপদেতি দস্সেতি. ইদং ৰিধানন্তি সমুট্ঠানাদিকং ইদং যথাৰুত্তং ৰিধানং. ৰিভাৰিনাতি পঞ্ঞৰতা ৰিনযধরেন.

৩১৮-৯. মুদুপিট্ঠি চাতি লতা ৰিয নমিত্ৰা করণং দস্সেত্ৰা নচ্চিতুং সমৰাহিত্ৰা মুদুকতপিট্ঠিকো চ. লম্বী চাতি পলম্বমানেন দীঘেন অঙ্গজাতেন যুত্তো. লম্বতীতি লম্বং, অঙ্গজাতং, তং যস্স অত্থি সো লম্বী. ইমে দ্ৰেপি কামপরিল়াহাতুরভাৰে সতি অত্তনো অঙ্গজাতং অত্তনো মুখং, ৰচ্চমগ্গঞ্চ পৰেসেত্ৰা ৰীতিক্কমিতুমরহত্তা পারাজিকাপন্নসদিসত্তা পরিৰজ্জিতা. মুখগ্গাহীতি মুখেন গহণং মুখগ্গাহো, সো এতস্স অত্থীতি মুখগ্গাহী, পরস্স অঙ্গজাতং মুখেন গণ্হন্তোতি অত্থো. নিসীদকোতি পরস্স অঙ্গজাতে অত্তনো ৰচ্চমগ্গেন নিসীদন্তো. ইমে দ্ৰে সহৰাসিকানং সীলৰিনাসনতো অঞ্ঞেহি সংৰসিতুং অনরহাতি পারাজিকাপন্নসদিসত্তা ৰিৰজ্জিতা. তেসন্তি অসংৰাসতাসামঞ্ঞেন চত্তারো পারাজিকাপন্নে সঙ্গণ্হাতি. ‘‘তেসঞ্চ মগ্গেনমগ্গপটিপত্তিসামঞ্ঞেন পঠমপারাজিকাপন্নস্সেৰ অনুলোমিকাতি গহেতব্বা’’ ইচ্চেৰং নিস্সন্দেহে ৰুত্তং. ইমিনা চ অকতৰীতিক্কমানম্পি মুদুপিট্ঠিআদীনং চতুন্নং অনুলোমপারাজিকভাৰো ৰুত্তোতি ৰিঞ্ঞাযতি.

সমন্তপাসাদিকাযং পন –

‘‘অপরানিপি লম্বী, মুদুপিট্ঠিকো, পরস্স অঙ্গজাতং মুখেন গণ্হাতি, পরস্স অঙ্গজাতে অভিনিসীদতীতি ইমেসং চতুন্নং ৰসেন চত্তারি অনুলোমপারাজিকানীতি ৰদন্তি. এতানি হি যস্মা উভিন্নং রাগৰসেন সদিসভাৰূপগতানং ধম্মো ‘মেথুনধম্মো’তি ৰুচ্চতি, তস্মা এতেন পরিযাযেন মেথুনং ধম্মং অপ্পটিসেৰিত্ৰাযেৰ কেৰলং মগ্গেন মগ্গপ্পৰেসনৰসেন আপজ্জিতব্বত্তা মেথুনধম্মপারাজিকস্স অনুলোমেন্তীতি ‘অনুলোমপারাজিকানী’তি ৰুচ্চন্তী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৩৩) –

ৰুত্তত্তা চ তব্বণ্ণনায চ সারত্থদীপনিযং

‘‘লম্বংদীঘতায পলম্বমানং অঙ্গজাতমেতস্সাতি লম্বী. সো এত্তাৰতা ন পারাজিকো, অথ খো যদা অনভিরতিযা পীল়িতো অত্তনো অঙ্গজাতং মুখে ৰা ৰচ্চমগ্গে ৰা পৰেসেতি, তদা পারাজিকো হোতি. মুদুকা পিট্ঠি এতস্সাতি মুদুপিট্ঠিকো, কতপরিকম্মায মুদুকায পিট্ঠিযা সমন্নাগতো. সোপি যদা অনভিরতিযা পীল়িতো অত্তনো অঙ্গজাতং অত্তনো মুখে পৰেসেতি তদা পারাজিকো হোতি. পরস্স অঙ্গজাতং মুখেন গণ্হাতীতি যো অনভিরতিযা পীল়িতো পরস্স সুত্তস্স ৰা পমত্তস্স ৰা অঙ্গজাতং অত্তনো মুখেন গণ্হাতি. পরস্স অঙ্গজাতে অভিনিসীদতীতি যো অনভিরতিযা পীল়িতো পরস্স অঙ্গজাতং কম্মনিযং দিস্ৰা অত্তনো ৰচ্চমগ্গেন তস্সূপরি অভিনিসীদতি, তং অত্তনো ৰচ্চমগ্গং পৰেসেতীতি অত্থো. লম্বীআদযো চত্তারো কিঞ্চাপি পঠমপারাজিকেন সঙ্গহিতা, যস্মা পন উভিন্নং রাগপরিযুট্ঠানসঙ্খাতেন পরিযাযেন মেথুনং ধম্মং অপ্পটিসেৰিনো হোন্তি, তস্মা ৰিসুং ৰুত্তা’’তি (সারত্থ. টী. ২.২৩৩) –

ৰুত্তত্তা চ কতৰীতিক্কমাযেৰেতে ‘‘পারাজিকা’’তি গহেতব্বা.

ভিক্খুনীনঞ্চ চত্তারীতি এত্থ ‘‘অসাধারণানী’’তি পাঠসেসো, ভিক্খূহি অসাধারণানি ভিক্খুনীনমেৰ নিযতানি উব্ভজাণুমণ্ডলিকা, ৰজ্জপটিচ্ছাদিকা, উক্খিত্তানুৰত্তিকা, অট্ঠৰত্থুকাতি চত্তারি পারাজিকানি চ. ৰিব্ভন্তা ভিক্খুনী সযন্তি এত্থ ‘‘তেসং অনুলোমিকা’’তি আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বং. তেসং চতুন্নং পারাজিকানং অনুলোমিকা সযং ৰিব্ভন্তা ভিক্খুনী চাতি যোজনা. চিত্তৰসিকা হুত্ৰা অত্তনা নিৰত্থচীৰরম্পি হি মাতুগামানং নিৰাসননীহারেন সযমেৰ নিৰাসেত্ৰা গিহিৰেসং রোচেত্ৰা গহিতমত্তে সাসনতো চুতা ভিক্খুনী চাতি ৰুত্তং হোতি. এৰংকরণেন গিহিভাৰাপন্নতাসামঞ্ঞেন সংৰাসারহা ন হোন্তীতি ইমেসং চতুন্নং পারাজিকানং অনুলোমিকা জাতা.

তথাতি যথা ইমে দস্সিতা তেন অসংৰাসারহতায, ভিক্খুভাৰায অভব্বতায চ পারাজিকাৰ, তথা একাদস অভব্বপুগ্গলাপি হোন্তীতি অত্থো. একাদসাভব্বাতি মাতুঘাতকো, পিতুঘাতকো, অরহন্তঘাতকো, সঙ্ঘভেদকো, লোহিতুপ্পাদকো, পণ্ডকো, তিরচ্ছানগতো, উভতোব্যঞ্জনকো, থেয্যসংৰাসকো, ভিক্খুনিদূসকো, তিত্থিযপক্কন্তকোতি একাদস. সব্বেতে চতুৰীসতি এতে সব্বে চতুৰীসতি পুগ্গলা সমোধানতো ৰেদিতব্বাতি অধিপ্পাযো.

৩২০. ইমে চতুৰীসতি পারাজিকা পুগ্গলা সীসচ্ছিন্নোৰ জীৰিতুং ইধ ভিক্খুভাৰায অভব্বাতি ৰুত্তাতি যোজনা.

৩২১. ইমেসং একাদসন্নং অভব্বতায হেতুদস্সনত্থমাহ ‘‘পণ্ডকো চা’’তিআদি. পণ্ডকো চাতি আসিত্তপণ্ডকো, উসূযপণ্ডকো, পক্খপণ্ডকো, ওপক্কমিকপণ্ডকো, নপুংসকপণ্ডকোতি ৰুত্তো পঞ্চৰিধো পণ্ডকো চ. তিরচ্ছানোতি তিরিযং অঞ্ছতি গচ্ছতীতি ‘‘তিরচ্ছানো’’তি গহিতো নাগসুপণ্ণাদিকো সব্বতিরচ্ছানযোনিকো চ. যক্খাদযো সব্বে অমনুস্সাপি ইধ তিরচ্ছানেযেৰ সঙ্গহিতাতি ৰেদিতব্বা. উভতোব্যঞ্জনোপি চাতি ইত্থিপুরিসব্যঞ্জনসাধকেহি উভতো কম্মতো জাতানি থনাদিকানি ব্যঞ্জনানি যস্সাতি নিরুত্তো ইত্থিউভতোব্যঞ্জনো, পুরিসউভতোব্যঞ্জনোতি দুৰিধো উভতোব্যঞ্জনো চ. ৰত্থুৰিপন্নাতি তব্ভাৰভাৰিতায ভিক্খুভাৰো ৰসতি এত্থাতি ৰত্থু, পুগ্গলানং ভিক্খুভাৰারহতা, সা পন পব্বজ্জাক্খন্ধকাগতসব্বদোসৰিরহিতগুণসম্পযুত্ততা, তং ৰিপন্নং পণ্ডকভাৰাদিযোগেন যেসং তে ‘‘ৰত্থুৰিপন্না’’তি গহেতব্বা. হি-সদ্দো হেতুম্হি. যস্মা ৰত্থুৰিপন্না, তস্মা ইধ অত্তভাৰে পব্বজ্জায অভব্বাতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘অহেতুপটিসন্ধিকা’’তি ৰচনেন ইমেসং ৰিপাকাৰরণযুত্তভাৰমাহ, ইমিনা এতেসং মগ্গাধিগমস্স ৰারিতভাৰো দস্সিতোতি ৰেদিতব্বং.

৩২২. পঞ্চানন্তরিকাতি কম্মাৰরণেন যুত্ততায সগ্গমোক্খসম্পত্তিতো পরিহাযিত্ৰা মরণানন্তরং অপাযপটিসন্ধিযং নিযতা মাতুঘাতকাদযো পঞ্চানন্তরিকা চ. থেয্যসংৰাসোপি চাতি লিঙ্গত্থেনকো, সংৰাসত্থেনকো, উভযত্থেনকোতি তিৰিধো থেয্যসংৰাসকো চ. দূসকোতি পকতত্তায ভিক্খুনিযা মেথুনং পটিসেৰিত্ৰা তস্সা দূসিতত্তা ভিক্খুনিং দূসেতীতি ‘‘ভিক্খুনিদূসকো’’তি ৰুত্তো চ. তিত্থিপক্কন্তকো চাতি তিত্থিযানং লদ্ধিং, ৰেসঞ্চ রোচেত্ৰা তং গহেত্ৰা তেসমন্তরং পৰিট্ঠো চ. ইতি অট্ঠ পন কিরিযানট্ঠাতি যোজনা. ইতীতি ইদমত্থত্তা ইমেতি ৰুত্তং হোতি. তে ইমেতি সম্বন্ধো. তে ইমে অট্ঠ পন মাতুৰধাদিকিরিযায ইহত্তভাৰে ভিক্খুভাৰায অনরহা হুত্ৰা নট্ঠাতি অত্থো. এত্তাৰতা একাদসঅভব্বানং অভব্বতায কারণং দস্সিতং হোতি.

৩২৩. মযা পারাজিকানং সারভূতো যো অযং ৰিনিচ্ছযো ৰুত্তো, তস্স ৰিনিচ্ছযস্স অনুসারেন অনুগমনেন সেসোপি ৰিনিচ্ছযো বুধেন পণ্ডিতেন অসেসতোৰ ৰিঞ্ঞাতুং সক্কাতি যোজনা.

৩২৪. পটুভাৰকরে পরমে ৰিৰিধেহি নযেহি যুত্তে ৰিনযপিটকে পরমত্থনযং অভিপত্থযতা অযং সততং পরিযাপুণিতব্বোতি যোজনা. তত্থ ৰিৰিধেহি নানপ্পকারেহি. নযেহীতি নীযন্তি ৰুত্তানুসারেন উদীরিযন্তীতি ‘‘নযা’’তি ৰুত্তেহি চক্কপেয্যালাদীহি নযেহি. পরমত্থনযন্তি পরমো চ সো অত্থো চাতি পরমত্থো, পরমো ৰা ৰিসেসেন নিচ্ছিতব্বো অত্থো পরমত্থো, সোযেৰ ৰিনিচ্ছযত্থিকানং বুদ্ধিযা নেতব্বোতি পরমত্থনযো, ৰিনিচ্ছযূপাযো নীযতি এতেনাতি কত্ৰা ‘‘পরমত্থনযো’’তি ৰুচ্চতি, তং পরমত্থনযং. অভিপত্থযতাতি ৰিনযপিটকে ৰিনিচ্ছযং ৰা তদুপাযং ৰা পত্থযতা, ইচ্ছন্তেনাতি অত্থো. ‘‘পরিযাপুণিতব্বো অয’’ন্তি পদচ্ছেদো. ম-কারো আগমসন্ধিজো, ও-কারস্স অ-কারাদেসো. পরিযাপুণিতব্বোতি পঠিতব্বো, সোতব্বো চিন্তেতব্বো ধারেতব্বোতি ৰুত্তং হোতি. অযন্তি ৰিনযৰিনিচ্ছযো.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা

ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

চতুত্থপারাজিককথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সঙ্ঘাদিসেসকথাৰণ্ণনা

৩২৫. এৰং নানানযপটিমণ্ডিতস্স পারাজিককণ্ডস্স ৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা ইদানি তদনন্তরমুদ্দিট্ঠস্স তেরসকণ্ডস্স ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘মোচেতুকামতা’’তিআদি. মোচেতুং কামেতীতি মোচেতুকামো, তস্স ভাৰো মোচেতুকামতা, তায সম্পযুত্তং চিত্তং মোচেতুকামতাচিত্তং. এত্থ ‘‘মোচেতুকামতা’’তি ইমিনা একাদসসু রাগেসু ‘‘মোচনস্সাদো’’তি ৰুত্তং ইমস্স সঙ্ঘাদিসেসস্স মূলকারণং সুক্কমোচনৰিসযং রাগমাহ.

একাদস রাগা নাম ‘‘মোচনস্সাদো, মুচ্চনস্সাদো, মুত্তস্সাদো, মেথুনস্সাদো, ফস্সস্সাদো, কণ্ডুৰনস্সাদো, দস্সনস্সাদো, নিসজ্জস্সাদো, ৰাচস্সাদো, গেহস্সিতপেমং, ৰনভঙ্গিয’’ন্তি এৰমাগতা. ইধ মোচনং নাম সম্ভৰধাতুমোচনং, তদত্থায তব্বিসযরাগসম্পযুত্তৰেদনা মোচনস্সাদো নাম. তেনাহ অট্ঠকথাযং ‘‘মোচেতুং অস্সাদো মোচনস্সাদো’’তি. মুচ্চমানে অস্সাদো মুচ্চনস্সাদো, সম্ভৰধাতুম্হি মুচ্চমানে তংরাগসম্পযুত্তা ৰেদনা মুচ্চনস্সাদো নাম. এতেনেৰ নযেন মুত্তস্সাদাদিৰাচস্সাদাৰসানেসু পদেসু অত্থক্কমো ৰেদিতব্বো. ইমেহি নৰহি পদেহি অস্সাদসীসেন কুন্তযট্ঠিঞাযেন তংসহচরিতো রাগো দস্সিতো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘নৰহি পদেহি সম্পযুত্তঅস্সাদসীসেন রাগো ৰুত্তো’’তি.

গেহস্সিতপেমন্তি এত্থ গেহট্ঠা মাতুআদযো আধেয্যআধারৰোহারেন ‘‘গেহা’’তি ৰুচ্চন্তি. ‘‘মঞ্চা উক্কুট্ঠিং করোন্তী’’তিআদীসু ৰিয তন্নিস্সিতো সিনেহপরিযাযো রাগো ‘‘গেহস্সিতপেম’’ন্তি ৰুত্তো. ইমিনা পদেন রাগস্স সভাৰো সন্দস্সিতো. ৰনতো ভঞ্জিত্ৰা আভতং যং কিঞ্চি ফলপুপ্ফাদি ৰনভঙ্গিযং নাম. ইধ পন রাগৰসেন পটিবদ্ধচিত্তং মাতুগামেহি ৰিরহদুক্খাপনযনত্থং (পারা. অট্ঠ. ২.২৪০) তেসং ঠানে ঠপেত্ৰা দস্সনফুসনৰসেন ৰিন্দিতুং রাগীহি গহেতব্বতো তেহি পিল়ন্ধিতমালসহিতং তম্বূলন্তি এৰমাদি ‘‘ৰনভঙ্গিয’’ন্তি অধিপ্পেতং. ইমিনা পত্থিতৰিসযগোচরো রাগো তদাযত্তৰত্থুৰসেন সন্দস্সিতো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘একেন পদেন সরূপেনেৰ রাগো, একেন পদেন ৰত্থুনা ৰুত্তো. ৰনভঙ্গো হি রাগস্স ৰত্থু, ন রাগোযেৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৪০).

‘‘মোচেতুকামতা’’তি ইদমেৰ অৰত্ৰা ‘‘চিত্ত’’ন্তি ৰচনেন ৰীতিক্কমসাধিকায কাযৰিঞ্ঞত্তিযা সমুট্ঠাপকং রাগসম্পযুত্তং চিত্তৰিসেসং দস্সেতি. তেন চিত্তেন সমুট্ঠাপিযমানং ৰিঞ্ঞত্তিসঙ্খাতং ৰীতিক্কমং ‘‘ৰাযামো’’তি ইমিনা দস্সেতি. ৰাযামো নাম তংচিত্তসম্পযুত্তৰীরিযং. এত্থ পন ‘‘সেম্হো গুল়ো’’তিআদীসু ৰিয ফলে হেতূপচারঞাযেন ৰীতিক্কমস্স ৰিসেসহেতুভূতৰীরিযৰাচকেন চ পদেন ৰীতিক্কমোৰ ৰুত্তোতি দট্ঠব্বং. অজ্ঝত্তবাহিরৰত্থুঘট্টনং, আকাসে কটিকম্পনন্তি সুক্কমোচনত্থো ৰাযামোতি অত্থো. সুক্কস্স মোচনং সুক্কমোচনং.

এত্থ চ সুক্কস্সাতি ‘‘সুক্কন্তি দস সুক্কানি নীলং পীতকং লোহিতকং ওদাতং তক্কৰণ্ণং দকৰণ্ণং তেলৰণ্ণং খীরৰণ্ণং দধিৰণ্ণং সপ্পিৰণ্ণ’’ন্তি (পারা. ২৩৭) পদভাজনে ৰুত্তানি সত্তানং পিত্তাদিআসযভেদেন, পথৰিধাতুআদীনং চতুন্নং ৰা রসসোণিতমংসমেদঅট্ঠিঅট্ঠিমিঞ্জানং ছন্নং দেহধাতূনং ৰা ভেদেন অনেকধা ভিন্নে দসৰিধে সুক্কে অঞ্ঞতরস্স সুক্কস্সাতি অত্থো. মোচনং ৰিস্সট্ঠীতি পরিযাযং, পকতিযা ঠিতসকট্ঠানতো মোচনন্তি অত্থো. যথাহ পদভাজনে ‘‘ৰিস্সট্ঠীতি ঠানতো চাৰনা ৰুচ্চতী’’তি (পারা. ২৩৭). ইহ ‘‘ঠানং নাম ৰত্থিসীসসঙ্খাতং মুত্তকরণমূল’’ন্তি কেচি. ‘‘কটী’’তি অপরে. ‘‘সকলকাযো’’তি অঞ্ঞে. ইমেসং তিণ্ণং ৰচনেসু ‘‘ততিযস্স ভাসিতং সুভাসিত’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৩৭) অট্ঠকথাযং ততিযৰাদস্স কতপাসংসত্তা কেসলোমনখদন্তানং মংসৰিনিমুত্তট্ঠানঞ্চ মুত্তকরীসখেল়সিঙ্ঘাণিকাথদ্ধসুক্খচম্মঞ্চ ৰজ্জেত্ৰা অৰসেসং সকলসরীরং কাযপ্পসাদভাৰজীৰিতিন্দ্রিযঅবদ্ধপিত্তানং ৰিয সম্ভৰধাতুযা চ ঠানন্তি ৰেদিতব্বং.

‘‘সুক্কমোচন’’ন্তি ইমিনাকিং ৰুত্তং হোতীতি? ‘‘আরোগ্যত্থায, সুখত্থায, ভেসজ্জত্থায, দানত্থায, পুঞ্ঞত্থায, যঞ্ঞত্থায, সগ্গত্থায, বীজত্থায, ৰীমংসত্থায, দৰত্থায মোচেতী’’তি (পারা. ২৩৭) ৰুত্তদসৰিধঅধিপ্পাযন্তোগধঅঞ্ঞতরঅধিপ্পাযো হুত্ৰা ‘‘রাগূপত্থম্ভে, ৰচ্চূপত্থম্ভে, পস্সাৰূপত্থম্ভে, ৰাতূপত্থম্ভে, উচ্চালিঙ্গপাণকদট্ঠূপত্থম্ভে মোচেতী’’তি (পারা. ২৩৭) ৰুত্তপঞ্চৰিধকালানমঞ্ঞতরকালে ‘‘অজ্ঝত্তরূপে, বহিদ্ধারূপে, অজ্ঝত্তবহিদ্ধারূপে, আকাসে কটিং কম্পেন্তো মোচেতী’’তি (পারা. ২৩৭) ৰুত্তচতুরুপাযানমঞ্ঞতরেন উপাযেন যথাৰুত্তরাগপিসাচৰসেন ৰিৰসো হুত্ৰা যথাৰুত্তনীলাদিদসৰিধসম্ভৰধাতূনমঞ্ঞতরং যথাৰুত্তট্ঠানতো খুদ্দকমক্খিকায পিৰনমত্তম্পি সচে মোচেতীতি সঙ্খেপতো গহেতব্বং. এত্থ চ উচ্চালিঙ্গপাণকা নাম লোমসপাণা, যেসং লোমে অল্লিনে অঙ্গজাতং কম্মনিযং হোতি.

অঞ্ঞত্র সুপিনন্তেনাতি সুপিনো এৰ সুপিনন্তো, নিস্সক্কৰচনপ্পসঙ্গে করণৰচনতো সুপিনন্তাতি অত্থো. সুপিনা নাম ‘‘ৰাতাদিধাতুক্খোভৰসেন ৰা পুব্বানুভূতইত্থিরূপাদিৰিসযৰসেন ৰা ইট্ঠানিট্ঠদেৰতানুভাৰেন ৰা পুঞ্ঞেন পটিলভিতব্বঅত্থস্স, অপুঞ্ঞেন পত্তব্বানত্থস্স চ পুব্বনিমিত্তৰসেন ৰা হোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৩৭) ৰুত্তেসু চতূসু কারণেসু একেন কারণেন কপিনিদ্দায সুপিনে দিস্সমানারম্মণতো যং সুক্কমোচনং হোতি, তং অৰিসযং সুক্কমোচনং ৰিনাতি ৰুত্তং হোতি.

সঙ্ঘাদিসেসোৰ সঙ্ঘাদিসেসতা. সঙ্ঘাদিসেসং আপজ্জিত্ৰা ততো ৰুট্ঠাতুকামস্স কুলপুত্তস্স আদিম্হি পরিৰাসদানত্থং, মজ্ঝে চ মূলাযপটিকস্সনেন ৰিনা ৰা সহ ৰা মানত্তদানত্থং, অৰসানে অব্ভানত্থঞ্চ সঙ্ঘো এসিতব্বোতি ‘‘সঙ্ঘো আদিম্হি চেৰ সেসে চ ইচ্ছিতব্বো অস্সাতি সঙ্ঘাদিসেসো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৩৭; কঙ্খা. অট্ঠ. সুক্কৰিস্সট্ঠিসিক্খাপদৰণ্ণনা) ৰুত্তত্তা সঙ্ঘাদিসেসা নাম, সুক্কৰিস্সট্ঠিসঙ্ঘাদিসেসাপত্তি হোতীতি অত্থো. যথাহ পদভাজনে ‘‘সঙ্ঘোৰ তস্সা আপত্তিযা পরিৰাসং দেতি, মূলায পটিকস্সতি, মানত্তং দেতি, অব্ভেতি, ন সম্বহুলা, ন একপুগ্গলো, তেন ৰুচ্চতি ‘সঙ্ঘাদিসেসো’তি. তস্সেৰ আপত্তিনিকাযস্স নামং নামকম্মং অধিৰচনং, তেনপি ৰুচ্চতি ‘সঙ্ঘাদিসেসো’’তি (পারা. ২৩৭). এত্থ চ পরিৰাসাদিকথা সঙ্ঘাদিসেসাৰসানে আগতট্ঠানেযেৰ আৰি ভৰিস্সতি.

৩২৬. এত্তাৰতা মূলসিক্খাপদাগতং অত্তূপক্কমমূলকং আপত্তিং দস্সেত্ৰা ইদানি ইমিস্সা সঙ্ঘাদিসেসাপত্তিযা পরূপক্কমেনপি আপজ্জনং দস্সেতুমাহ ‘‘পরেনা’’তিআদি. উপক্কমাপেত্ৰাতি অঙ্গজাতস্স গহণং ৰা ঘট্টনং ৰা কারেত্ৰা.

৩২৭. সঞ্চিচ্চাতি ‘‘উপক্কমামি মোচেস্সামী’’তি চেতেত্ৰা পকপ্পেত্ৰা. উপক্কমন্তস্সাতি অজ্ঝত্তরূপাদীসু তীসু যত্থ কত্থচি ঘট্টেন্তস্স. সমুদ্দিট্ঠন্তি ‘‘চেতেতি উপক্কমতি ন মুচ্চতি, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি (পারা. ২৬২) পদভাজনে ভগৰতা ৰুত্তন্তি অধিপ্পাযো.

৩২৮. ইমিস্সং গাথাযং ‘‘অত্তনো অঙ্গজাতং উপক্কমন্তস্সা’’তি ইমিনা অজ্ঝত্তরূপে ৰা বহিদ্ধারূপে ৰা অজ্ঝত্তবহিদ্ধারূপে ৰা অত্তনো অঙ্গজাতং ঘট্টেন্তস্সাতি ইমস্স অত্থস্স ৰুত্তত্তা অঙ্গজাতঘট্টনেন ৰিনাভাৰতো ইমিনা অসঙ্গয্হমানস্সাপি আকাসে কটিকম্পনেন সুক্কমোচনে সঙ্ঘাদিসেসস্স পঠমগাথাযং ‘‘ৰাযামো’’তি সামঞ্ঞৰচনেন সঙ্গহিতত্তা তং ঠপেত্ৰা ‘‘তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরস্স ভিক্খুনো মোচনাধিপ্পাযস্স আকাসে কটিং কম্পেন্তস্স অসুচি মুচ্চি…পে… অসুচি ন মুচ্চি. তস্স কুক্কুচ্চং অহোসি…পে… অনাপত্তি ভিক্খু সঙ্ঘাদিসেসস্স, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি আকাসেকটিকম্পনৰত্থুম্হি ৰুত্তত্তা অমুত্তে থুল্লচ্চযং সঙ্গহেতুমাহ ‘‘সঞ্চিচ্চা’’তিআদি.

তত্থ সঞ্চিচ্চাতি ‘‘উপক্কমামি মোচেস্সামী’’তি জানিত্ৰা সঞ্জানিত্ৰাতি অত্থো. ‘‘উপক্কমন্তস্সা’’তি সামঞ্ঞতো তং ৰিসেসেতুং ‘‘আকাসে কম্পনেনপী’’তি আহ, কটিকম্পনেনাতি গহেতব্বং. কথমিদং লব্ভতীতি চে? ইমায কথায সঙ্গহেতব্বৰত্থুম্হি ‘‘আকাসে কটিং কম্পেন্তস্সা’’তি (পারা. ২৬৬) পাঠে ‘‘কটিং কম্পেন্তস্সা’’তি ৰচনসহচরস্স ‘‘আকাসে’’তি ৰচনস্স সন্নিধানবলেন লব্ভতি অত্থপ্পকরণসদ্দন্তরসন্নিধানা সদ্দানং ৰিসেসত্থদীপনতো.

৩২৯. ৰত্থিন্তি মুত্তৰত্থিং, মুত্তকরণস্স ৰত্থিন্তি অত্থো. কীল়ায পূরেত্ৰাতি গামদারকো ৰিয কীল়িতুকামতায মুত্তৰত্থিং দল়্হং গহেত্ৰা পূরেত্ৰাতি অত্থো. যথাহ ৰত্থিৰত্থুম্হি অট্ঠকথাযং ‘‘তে ভিক্খূ ৰত্থিং দল়্হং গহেত্ৰা পূরেত্ৰা পূরেত্ৰা ৰিস্সজ্জেন্তা গামদারকাৰিয পস্সাৰমকংসূ’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৬৪). ‘‘ন ৰট্টতী’’তি সামঞ্ঞেন কস্মা ৰুত্তন্তি? তস্মিং ৰত্থুস্মিং ৰুত্তনযেন মোচনাধিপ্পাযেন দল়্হং গহেত্ৰা পূরেত্ৰা পূরেত্ৰা ৰিস্সজ্জেন্তস্স সুক্কে মুত্তে মোচনাধিপ্পাযো চেতেতি, উপক্কমতি, মুচ্চতীতি অঙ্গানং সম্পন্নত্তা সঙ্ঘাদিসেসস্স, অমুত্তে থুল্লচ্চযস্স সম্ভৰতো উভযসঙ্গহত্থমাহ.

৩৩০. উপনিজ্ঝাযনৰত্থুম্হি ‘‘ন চ ভিক্খৰে সারত্তেন মাতুগামস্স অঙ্গজাতং উপনিজ্ঝাযিতব্বং, যো উপনিজ্ঝাযেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পারা. ২৬৬) পাল়িযং ‘‘মাতুগামস্সা’’তি সামঞ্ঞেন ৰুত্তত্তা ‘‘তিস্সন্ন’’ন্তি ৰদতি. তিস্সন্নং পন ইত্থীনন্তি মনুস্সামনুস্সতিরচ্ছানগতৰসেন তিস্সন্নং ইত্থীনং. ‘‘অঙ্গজাত’’ন্তি ৰিসেসেত্ৰা ৰুত্তত্তা ‘‘নিমিত্ত’’ন্তি মুত্তকরণমেৰ ৰুচ্চতি, পটসতেনাপি পটিচ্ছাদিতং ৰা অপ্পটিচ্ছাদিতং ৰা যোনিমগ্গন্তি অত্থো. তেনাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সচেপি পটসতং নিৰত্থা হোতি, পুরতো ৰা পচ্ছতো ৰা ঠত্ৰা ‘ইমস্মিং নাম ওকাসে নিমিত্ত’ন্তি উপনিজ্ঝাযন্তস্স দুক্কটমেৰ. অনিৰত্থানং গামদারিকানং নিমিত্তং উপনিজ্ঝাযন্তস্স পন কিমেৰ ৰত্তব্ব’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৬৬). পুরতো ৰাতি এত্থ ‘‘ঠত্ৰা’’তি পাঠসেসো.

৩৩১. একেন…পে… পস্সতো একং দুক্কটন্তি সম্বন্ধো. ‘‘একেন পযোগেন একং দুক্কট’’ন্তি ৰচনতো অনেকেহি পযোগেহি অনেকানি দুক্কটানীতি ব্যতিরেকতো লব্ভতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ইতো চিতো চ ৰিলোকেত্ৰা পুনপ্পুনং উপনিজ্ঝাযন্তস্স পযোগে পযোগে দুক্কট’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৬৬). ইমিস্সা অট্ঠকথায ‘‘ইতো চিতো চা’’তি ৰুত্তত্তা উম্মীলননিমীলনন্তি এত্থ ‘‘ৰিৰিধা তং অনোলোকেত্ৰা তমেৰ ওলোকেন্তস্সা’’তি লব্ভতি.

৩৩২. অমোচনাধিপ্পাযস্স মুত্তস্মিং অনাপত্তি পকাসিতাতি যোজনা. মোচনাধিপ্পাযং ৰিনা ভেসজ্জকরণত্থং সুদ্ধচিত্তেন অঙ্গজাতে ভেসজ্জলেপং করোন্তস্স ৰা সুদ্ধচিত্তেনেৰ উচ্চারপস্সাৰাদিং করোন্তস্স ৰা মুত্তেপি অনাপত্তীতি ইদং ‘‘অনাপত্তি সুপিনন্তেন নমোচনাধিপ্পাযস্সা’’তিআদিনা (পারা. ২৬৩) নযেন অনাপত্তিৰারে ৰুত্তমেৰাতি অত্থো.

ইমস্মিং পাঠে ‘‘অনুপক্কমন্তস্সা’’তি অৰুত্তেপি ইমস্স পাঠস্স পুরতো ‘‘চেতেতি ন উপক্কমতি মুচ্চতি, অনাপত্তী’’তি (পারা. ২৬২) চ ‘‘ন চেতেতি ন উপক্কমতি মুচ্চতি, অনাপত্তী’’তি (পারা. ২৬২) চ ৰচনতো তং সঙ্গহেতুমাহ ‘‘অনুপক্কমতোপি চ মুত্তস্মিং অনাপত্তি পকাসিতা’’তি. মোচনস্সাদরাগেন পীল়িতো হুত্ৰা ‘‘অহো ৰত মে মুচ্চেয্যা’’তি চিন্তেত্ৰা ৰা এৰরূপমোচনস্সাদরাগপীল়াপুব্বঙ্গমচিত্তে অসতিপি কেৰলং কামৰিতক্কমত্তেন উপহতো হুত্ৰা তাদিসঅজ্ঝত্তিকবাহিরৰত্থূসু ঘট্টনৰসেন ৰা আকাসে কটিকম্পনৰসেন ৰা উপক্কমং অকরোন্তস্স তাদিসচিন্তাবলেন ৰা কামৰিতক্কবলেন ৰা সুক্কে মুত্তেপি অনাপত্তীতি ইদং যথাৰুত্তপাঠৰসেন পকাসিতন্তি অত্থো.

সুপিনন্তেন মুত্তস্মিং, অনাপত্তি পকাসিতাতি এত্থ অন্তসদ্দত্থাভাৰতো সুপিনেতি অত্থো. সুপিনে মেথুনং ধম্মং পটিসেৰন্তস্স ৰা মাতুগামেহি কাযসংসগ্গং আপজ্জন্তস্স ৰা সুক্কে মুত্তেপি অৰিসযত্তা অনাপত্তি পাল়িযং ‘‘অনাপত্তি ভিক্খু সুপিনন্তেনা’’তি (পারা. ২৬৩) ইমিনা পকাসিতাতি অত্থো.

এত্থ ঠত্ৰা অট্ঠকথাযং ‘‘সুপিনে পন উপ্পন্নায অস্সাদচেতনায সচস্স ৰিসযো হোতি, নিচ্চলেন ভৰিতব্বং. ন হত্থেন নিমিত্তং কীল়াপেতব্বং. কাসাৰপচ্চত্থরণরক্খনত্থং পন হত্থপুটেন গহেত্ৰা জগ্গনত্থায উদকট্ঠানং গন্তুং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৬২) ৰুত্তত্তা অণ্ডপালিকা কিকীসকুণা ৰিয, ৰালপালিকা চমরী ৰিয, একনেত্তপালকো পুরিসো ৰিয চ কাযজীৰিতেপি অপেক্খং পহায সীলং রক্খিতুকামেন সিক্খাকামেন নিব্বানগামিনিপটিপত্তিং পূরেতুকামেন কুলপুত্তেন ‘‘অঞ্ঞত্র সুপিনন্তা’’তি (পারা. ২৩৭) ৰদতো তথাগতস্স অধিপ্পাযানুকূলং অট্ঠকথাতো ঞত্ৰা অপ্পমত্তেন পটিপজ্জিতব্বন্তি অযমত্রানুসাসনী.

সুক্কৰিস্সট্ঠিকথাৰণ্ণনা.

৩৩৩. মনুস্সিত্থিন্তি মনুস্সজাতিকং ইত্থিং, ‘‘মাতুগামো নাম মনুস্সিত্থী, ন যক্খী, ন পেতী, ন তিরচ্ছানগতা, অন্তমসো তদহুজাতাপি দারিকা, পগেৰ মহত্তরী’’তি (পারা. ২৭১) পদভাজনে ৰুত্তত্তা তদহুজাতকুমারিকাভাৰেনপি ঠিতং জীৰমানকমনুস্সমাতুগামন্তি ৰুত্তং হোতি. ‘‘মনুস্সিত্থি’’ন্তি সামঞ্ঞৰচনেন জীৰমানকমনুস্সিত্থিন্তি অযং ৰিসেসো কুতো লব্ভতীতি? ৰিনীতৰত্থুম্হি (পারা. ২৮১ আদযো) মতিত্থিযা কাযং ফুসন্তস্স থুল্লচ্চযৰচনতো পারিসেসতো লব্ভতি. আমসন্তোতি ‘‘হত্থগ্গাহং ৰা ৰেণিগ্গাহং ৰা অঞ্ঞতরস্স ৰা অঞ্ঞতরস্স ৰা অঙ্গস্স পরামসন’’ন্তি (পারা. ২৭০) ৰুত্তত্তা হত্থাদিঅঙ্গপচ্চঙ্গফুসনাদিনানপ্পকারানং অঞ্ঞতরেন পকারেন আমসন্তোতি অত্থো. অত্তনো কাযেন ইত্থিযা কাযস্স সংসগ্গে মিস্সীভাৰে রাগো কাযসংসগ্গরাগো. সঙ্ঘাদিসেসো এতস্স অত্থীতি সঙ্ঘাদিসেসিকো, কাযসংসগ্গসঙ্ঘাদিসেসো আপন্নো হোতীতি ৰুত্তং হোতি.

৩৩৪. কাযসংসগ্গরাগেন ইত্থিযা অন্তমসো লোমম্পি অত্তনো সরীরে লোমেন ফুসন্তস্স ভিক্খুনো সঙ্ঘাদিসেসাপত্তি হোতীতি যোজনা. এত্থ (পারা. অট্ঠ. ২.২৭৪) ‘‘লোমগণনায সঙ্ঘাদিসেসা হোন্তী’’তি কুরুন্দট্ঠকথামতস্স অট্ঠিতত্তা, ‘‘কোট্ঠাসগণনায ন হোতি, ইত্থিগণনায হোতী’’তি মহাঅট্ঠকথামতস্স ঠিতত্তা সঙ্ঘসন্তকে মঞ্চপীঠে পচ্চত্থরণাদিনা কেনচি অপ্পটিচ্ছাদিতে ফুসন্তস্স ৰিয লোমগণনায অহুত্ৰা ফুট্ঠলোমানং বহুত্তেপি একস্মিং পযোগে একা এৰ আপত্তি, বহূসু পযোগেসু পযোগগণনায আপত্তিযো হোন্তীতি সন্নিট্ঠানং.

৩৩৫. ইত্থিযাতি মনুস্সিত্থিযা. সম্ফুট্ঠোতি হত্থাদিসরীরাৰযৰে সংসগ্গং সমাপন্নো. সেৰনচেতনো ৰাযমিত্ৰা কাযসংসগ্গরাগেন অত্তনো কাযং চালেত্ৰাতি অত্থো. সঙ্ঘাদিসেসতাতি এত্থ সকত্থে তদ্ধিতপ্পচ্চযো. ‘‘সঙ্ঘাদিসেসিতা’’তি পন পাঠো সুন্দরো, সঙ্ঘাদিসেসস্স অত্থিতা ৰিজ্জমানভাৰোতি অত্থো. সঙ্ঘাদিসেসাপত্তিযা সব্ভাৰসঙ্খাতা অত্থিতা ঈপচ্চযত্থে পুগ্গলে সঙ্ঘাদিসেসীসদ্দপৰত্তিনিমিত্তং হোতীতি ভাৰপচ্চযো তংঅত্থৰসেন লব্ভতি. যথাহু ‘‘যস্স গুণস্স হি ভাৰা দব্বে সদ্দসন্নিৰেসো, তদভিধানে ত্ততাদযো’’তি.

৩৩৬. একেন হত্থেন গহেত্ৰাতি (কঙ্খা. অট্ঠ. কাযসংসগ্গসিক্খাপদৰণ্ণনা) এত্থ ‘‘কাযসংসগ্গরাগেনা’’তি আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বং. ‘‘মনুস্সিত্থি’’ন্তি অজ্ঝাহারো. তং মনুস্সিত্থিং. তত্থ তত্থাতি ইত্থিযা তস্মিং তস্মিং সরীরাৰযৰে. ‘‘একাৰাপত্তী’’তি পঠমং গহিতহত্থস্স অনপনীতত্তা ৰুত্তং. গহিতহত্থং পন মোচেত্ৰা পুনপ্পুনং ফুসন্তস্স পযোগগণনায আপত্তি হোতীতি ব্যতিরেকতো লব্ভতি.

৩৩৭. একেন হত্থেন অগ্গহেত্ৰা সীসতো যাৰ পাদং, পাদতো যাৰ সীসঞ্চ কাযা হত্থং অমোচেত্ৰা দিৰসম্পি তং ইত্থিং ফুসন্তস্স একাৰাপত্তীতি যোজনা. এত্থাপি ‘‘অমোচেত্ৰা’’তি ব্যতিরেকতো মোচেত্ৰা ফুসন্তস্স পযোগগণনায অনেকাপত্তিযোতি লব্ভতি.

৩৩৮. একতো গহিতপঞ্চঙ্গুলীনং গণনায সচে আপত্তি সিযা, একস্স মাতুগামস্স সরীরং রাগচিত্তেন ফুসন্তস্স দ্ৰত্তিংসকলাপকোট্ঠাসতো ব্যতিরেকস্স সরীরস্সাভাৰা দ্ৰত্তিংসকলাপকোট্ঠাসগণনায আপত্তিযা ভৰিতব্বং, তথা অভাৰতো ইদম্পি ন হোতীতি দস্সনত্থং ‘‘ন হি কোট্ঠাসতো সিযা’’তি আহ.

৩৪০-১. ইত্থিযা ৰিমতিস্সাপি অত্তনো কাযেন ইত্থিযা কাযং ফুসতো তস্স থুল্লচ্চযং সিযা, ইত্থিযা পণ্ডকাদিসঞ্ঞিনোপি অত্তনোপি কাযেন ইত্থিযা কাযং ফুসতো তস্স থুল্লচ্চযং সিযা. আদি-সদ্দেন পুরিসতিরচ্ছানগতানং সঙ্গহো. ইত্থিযা ইত্থিসঞ্ঞিনো অত্তনো কাযেন ইত্থিযা কাযসম্বদ্ধং ফুসতো তস্স থুল্লচ্চযং সিযা. পণ্ডকে পণ্ডকসঞ্ঞিনো অত্তনো কাযেন পণ্ডকস্স কাযং ফুসতো তস্স থুল্লচ্চযং সিযা. যক্খিপেতীসু যক্খিপেতিসঞ্ঞিনো অত্তনো কাযেন তাসং কাযং ফুসতো তস্স থুল্লচ্চযং সিযাতি যোজনা. এত্থ ‘‘পণ্ডকগ্গহণেন উভতোব্যঞ্জনকোপি গয্হতী’’তি ৰজিরবুদ্ধিটীকাযং ৰুত্তং. ‘‘ইত্থিযা ৰেমতিকস্সাপি পণ্ডকাদিসঞ্ঞিনোপি অত্তনো কাযেন ইত্থিযা কাযসম্বদ্ধং ফুসতো তস্স থুল্লচ্চযং সিযা’’তি ন যোজেতব্বং. কস্মা? তথা যোজনাযং পাল়িযং দুক্কটং ৰুত্তং, ন থুল্লচ্চযন্তি অনিট্ঠপ্পসঙ্গতো.

‘‘দুক্কটং কাযসংসগ্গে, তিরচ্ছানগতিত্থিযা’’তি ইমিনা ৰিনীতৰত্থুম্হি আগতনযে সঙ্গহিতেপি তেনেৰ নযেন পণ্ডকে ৰিমতিইত্থিসঞ্ঞিতাদিঅঞ্ঞমতিপক্খে চ পুরিসতিরচ্ছানগতেসু পুরিসতিরচ্ছানগতসঞ্ঞিৰিমতিপণ্ডকাদিঅঞ্ঞমতিপক্খে চ ইতি ইমেসং তিণ্ণং কাযপটিবদ্ধামসনাদীসু চ পদভাজনে ৰুত্তসব্বদুক্কটাপত্তিযো উপলক্খিতাতি দট্ঠব্বং.

৩৪২. অত্তনো কাযেন পটিবদ্ধেন ইত্থিযা কাযেন পটিবদ্ধং ফুসন্তস্স ভিক্খুনো পন দুক্কটন্তি যোজনা. এত্থ পি-সদ্দো ৰুত্তদুক্কটানং সমুচ্চযত্থো. -সদ্দেন পন অৰুত্তসমুচ্চযত্থেন ‘‘নিস্সগ্গিযেন কাযং আমসতি. নিস্সগ্গিযেন কাযপটিবদ্ধং আমসতি. নিস্সগ্গিযেন নিস্সগ্গিযং আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পারা. ২৭৬) পাল়িযং আগতদুক্কটানং সঙ্গহো ৰেদিতব্বো.

৩৪৩-৪. ন কেৰলং পদভাজনাগতইত্থিসরীরাদিকমেৰ অনামাসং, ৰিনীতৰত্থূসু দারুধীতলিকৰত্থুঅনুলোমতো পোত্থলিকাদিইত্থিরূপকঞ্চ নিস্সগ্গিযৰারানুলোমতো অসরীরট্ঠং মাতুগামেহি পরিভুত্তৰত্থাভরণাদিঞ্চ ৰিভঙ্গক্খন্ধকাদীসু ৰুত্তনযানুসারেন অট্ঠকথাগতং অৰসেসং অনামাসৰত্থুঞ্চ আমসন্তস্স আপত্তিং সঙ্গহেতুমাহ ‘‘ইত্থীন’’ন্তিআদি.

‘‘ইত্থীনং ইত্থিরূপঞ্চা’’তি ইদং ‘‘ইত্থিকায ইত্থিধনং (পারা. ৩৪), সদ্ধানং সদ্ধাপরাযন’’ন্তিআদীসু ৰিয লোকৰোহারৰসেন ৰুত্তং. ইত্থীনং দারুলোহমযাদিকং ইত্থিরূপঞ্চাতি যোজনা. আদি-সদ্দেন হেট্ঠিমপরিচ্ছেদতো মত্তিকায, পিট্ঠেন ৰা কতং মাতুগামরূপং সঙ্গণ্হাতি. মাতুগামরূপং যেন কেনচি দিন্নং সব্বরতনমযং ৰিনা অৰসেসং সাদিযিত্ৰা ভিন্দিত্ৰা সমণসারুপ্পপরিক্খারং কারাপেতুং, অফুসিত্ৰা পরিভুঞ্জিতব্বে ৰা যোজেতুং ৰট্টতি.

‘‘ৰত্থ’’ন্তি ইমিনা নিৰাসনপারুপনদ্ৰযম্পি সামঞ্ঞেন গহিতং. ইদঞ্চ মাতুগামেন পরিভুঞ্জিতুং ঠপিতম্পি অনামাসমেৰ, চীৰরত্থায দিন্নং সম্পটিচ্ছিত্ৰা গণ্হিতুং ৰট্টতি. হেট্ঠিমপরিচ্ছেদেন তিণচুম্বটকং, অঙ্গুলিযা পণ্ণমুদ্দিকং উপাদায অলঙ্কারমেৰ. এত্থ চ ৰালকেসৰট্টকেসেসু পৰেসনকদন্তসূচিআদি কপ্পিযভণ্ডং দিয্যমানং সমণসারুপ্পপরিক্খারত্থায গহেতব্বং.

তত্থজাতফলং খজ্জন্তি রুক্খে ঠিতং খাদিতব্বং পনসনাল়িকেরাদিফলঞ্চ মনুস্সেহি রাসিকতং পরিভুঞ্জিতব্বফলঞ্চ ‘‘মনুস্সেহি রাসিকতেসুপি এসেৰ নযো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৮১) অট্ঠকথাযং ৰুত্তত্তা অনামাসন্তি উপলক্খণতো ইমিনাৰ গহেতব্বং. অরঞ্ঞে রুক্খতো পতিতং ফলং ‘‘অনুপসম্পন্নস্স দস্সামী’’তি গহেতুং ৰট্টতি. ‘‘মুগ্গাদিং তত্থজাতক’’ন্তি উপলক্খণপদত্তা গচ্ছতো ৰিযুত্তম্পি গহেতব্বং. মুগ্গাদিন্তি এত্থ ‘‘অপরণ্ণ’’ন্তি পাঠসেসো.

সব্বানি ধঞ্ঞানীতি ‘‘সালি ৰীহি যৰো কঙ্গু, কুদ্রূসৰরকগোধুমা’’তি ৰুত্তানি সত্ত ধঞ্ঞানি. খেত্তমগ্গেন গচ্ছতা সালিসীসে হত্থেন অফুসন্তেন গন্তব্বং. সচে মগ্গো সম্বাধো হোতি, সরীরে ধঞ্ঞং ফুসন্তেপি মগ্গত্তা ন দোসো. ৰীথিযং, গেহঙ্গণে ৰা ধঞ্ঞেসু পসারিতেসু অপসক্কিত্ৰা চে গন্তুং ন সক্কা, ‘‘মগ্গং অধিট্ঠায গন্তব্ব’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৮১) অট্ঠকথাৰচনতো ‘‘ইমং মগ্গং গমিস্সামী’’তি গন্তুং ৰট্টতি. ‘‘কুলগেহে ধঞ্ঞমত্থকে চে আসনং পঞ্ঞাপেত্ৰা দিন্নং হোতি, নিসীদিতুং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৮১ অত্থতো সমানং) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. ‘‘আসনসালাযং ধঞ্ঞে ৰিপ্পকিণ্ণে অনুক্কমিত্ৰা একমন্তে পীঠকং পঞ্ঞাপেত্ৰা নিসীদিতব্বং. সচে মনুস্সা তস্মিং ধঞ্ঞমত্থকে আসনং পঞ্ঞাপেত্ৰা দেন্তি, নিসীদিতুং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৮১ অত্থতো সমানং) অট্ঠকথাযং ৰুত্তত্তা অত্তনা তত্থ আসনং পঞ্ঞাপেত্ৰা নিসীদিতুং ন ৰট্টতি.

৩৪৫. ধমনসঙ্খাদিং সব্বং পঞ্চঙ্গতুরিযম্পি চাতি সম্বন্ধো. ধমনসঙ্খো নাম সদ্দকরণসঙ্খো. আদি-সদ্দেন ৰংসসিঙ্গতাল়াদীনং সঙ্গহো. পঞ্চঙ্গতুরিযন্তি আততং, ৰিততং, আততৰিততং, ঘনং, সুসিরন্তি পঞ্চঙ্গসঙ্খাতং তুরিযং. তত্থ আততং নাম চম্মপরিযোনদ্ধেসু ভেরিআদীসু একতো আকড্ঢিত্ৰা ওনদ্ধং একতলতুরিযং. ৰিততং নাম উভতো আকড্ঢিত্ৰা ওনদ্ধং উভযতলতুরিযং. আততৰিততং নাম উভযতো চ মজ্ঝতো চ সব্বতো পরিযোনন্ধিতং. ঘনং সম্মাদি. সম্মন্তি তাল়ং, ঘণ্টাকিঙ্কণিআদীনম্পি এত্থেৰ সঙ্গহো. সুসিরন্তি ৰংসাদি.

ইধ (পারা. অট্ঠ. ২.২৮১) কুরুন্দট্ঠকথাযং ৰুত্তনযেন ভেরিপোক্খরঞ্চ ভেরিতলচম্মঞ্চ ৰীণা চ ৰীণাপোক্খরচম্মঞ্চ দণ্ডো চ অনামাসং. ‘‘পূজং কত্ৰা চেতিযঙ্গণাদীসু ঠপিতভেরিযো অচালেন্তেন অৰসেসট্ঠানং সম্মজ্জিতব্বং. কচৰরছড্ডনকালে কচৰরং ৰিয গহেত্ৰা একস্মিং ঠানে ঠপেতব্ব’’ন্তি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. তুরিযভণ্ডেসু যং কিঞ্চি অত্তনো দীযমানং তং পরিৰত্তেত্ৰা কপ্পিযপরিক্খারং গহেতুং অধিৰাসেতব্বং. দোণি ৰা পোক্খরং ৰা দন্তকট্ঠনিক্খিপনত্থায, চম্মঞ্চ সত্থকোসকরণত্থায গহেতব্বং.

রতনানি চ সব্বানীতি মুত্তা মণি ৰেল়ুরিযো সঙ্খো সিলা পৰাল়ং রজতং জাতরূপং লোহিতঙ্কো মসারগল্লন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৮১) ৰুত্তানি সব্বানি রতনানি চ. এত্থ চ ৰিদ্ধা, অৰিদ্ধা ৰা সামুদ্দিকাদী সব্বাপি মুত্তা অনামাসা. ভণ্ডমূলত্থঞ্চ গণ্হিতুং ন ৰট্টতি. অন্তমসো জাতিফলিকং উপাদায নীলপীতাদিভেদো সব্বোপি মণি ধোতৰিদ্ধো অনামাসো. আহতাকারেনেৰ ঠিতো অৰিদ্ধাধোতো মণি পত্তাদি ভণ্ডমূলত্থং অধিৰাসেতুং ৰট্টতীতি ৰুত্তং. মহাপচ্চরিযং পন পটিক্খিত্তং. পচিত্ৰা কতো কাচমণিযেৰেকো ৰট্টতি. ৰেল়ুরিযে চ মণিসদিসোযেৰ ৰিনিচ্ছযো.

ধমনসঙ্খো ‘‘সব্বং ধমনসঙ্খাদি’’ন্তিআদিগাথায তুরিযেসু গহিতো. রতনখচিতো সঙ্খো অনামাসো. পানীযসঙ্খো ধোতোপি অধোতোপি আমাসো. অৰসেসসঙ্খো পন অঞ্জনাদিভেসজ্জত্থং, পত্তাদিভণ্ডমূলভাৰেন চ অধিৰাসেতুং ৰট্টতি. সুৰণ্ণেন একতো ৰিলিযাপেত্ৰা কতা মুগ্গৰণ্ণা সিলা অনামাসা. সেসা সিলা খুদ্দকনিসানাদিকম্মত্থং অধিৰাসেতুং ৰট্টতি. ‘‘পৰাল়ং ধোতমধোতঞ্চ ৰিদ্ধমৰিদ্ধঞ্চ সব্বথা অনামাসং, নাপি অধিৰাসেতব্ব’’ন্তি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তত্তা পৰাল়পটিমাচেতিযানি চেৰ পোত্থকেসু পৰেসেতব্বআণিযা মূলে, অগ্গেচ পৰেসেতব্বং পদুমাদিআকারেন কতং ৰট্টঞ্চ ন গহেতব্বং ন ফুসিতব্বং.

বীজতো পট্ঠায রজতং, জাতরূপঞ্চ কতং ৰা হোতু অকতং ৰা, সব্বসো অনামাসং, ন চ সাদিতব্বং. ইমিনা কতং পটিমাদিকঞ্চ আরকূটলোহঞ্চ অনামাসন্তি ৰক্খতি. কতাকতসুৰণ্ণরজতানং অসাদিযিতব্বতায ইধ অট্ঠকথায আগতত্তা উত্তরেন রাজপুত্তেন কারেত্ৰা আহটং সুৰণ্ণচেতিযং ন ৰট্টতীতি মহাপদুমত্থেরেন পটিক্খিত্তন্তি সুৰণ্ণপটিমাচেতিযপোত্থকাৰচ্ছাদকমণিপদুমৰট্টাদি যং কিঞ্চি ন সাদিতব্বমেৰ, ন চ আমসিতব্বং. এতেন কতং সেনাসনোপকরণং পন পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. ধম্মমণ্ডপে কতম্পি পটিজগ্গিতুং ৰট্টতি. লোহিতৰণ্ণো মণি, মসারগল্লমণি চ সব্বথা অনামাসো, ন চ অধিৰাসেতব্বোতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং.

৩৪৬. সব্বমাৰুধভণ্ডন্তি খগ্গাদি সব্বং আৰুধোপকরণং পত্তাদিকপ্পিযপরিক্খারমূলত্থায দীযমানং সত্থৰাণিজায অকাতব্বত্তা ন গহেতব্বং, ‘‘ইমং গণ্হথা’’তি দিন্নং ভিন্দিত্ৰা খণ্ডাখণ্ডিকং কত্ৰা ‘‘খুরাদিকপ্পিযপরিক্খারং কারেস্সামী’’তি সাদিতুং ৰট্টতি. সঙ্গামভূমিযং মগ্গে পতিতখগ্গাদিং দিস্ৰা পাসাণেন ভিন্দিত্ৰা ‘‘খুরাদিকপ্পিযভণ্ডানি কারেস্সামী’’তি গণ্হিতুং ৰট্টতি. উসুসত্তিআদিকং ফলতো দণ্ডং অপনেত্ৰা কপ্পিযপরিক্খারকারাপনত্থায গহেতব্বং.

জিযাতি ধনুগুণো. -কারেন ইমিস্সা গাথায অৰুত্তং অঙ্কুসতোমরাদিং পরহিং সোপকরণং সঙ্গণ্হাতি. ধনুদণ্ডকোতি জিযাৰিরহিতো ধনুদণ্ডকো. ইদং পরহিংসোপকরণভণ্ডাদিকং ৰিহারে সম্মজ্জিতব্বট্ঠানে ঠপিতং চে, সামিকানং ৰত্ৰা তেহি অগ্গহিতং চে, অচালেন্তেন সম্মজ্জিতব্বং.

জালঞ্চাতি মচ্ছজালপক্খিজালাদিজালঞ্চ. জালং দীযমানং ছত্তৰেঠনত্থং, আসনচেতিযাদিমত্থকে বন্ধনাদিপযোজনে সতি তদত্থঞ্চ গহেতব্বং. সরৰারণং নাম ফলকাদিকং অঞ্ঞেহি অত্তনো ৰিজ্ঝনত্থায ৰিস্সট্ঠসরনিৰারণং ৰিনাসনোপরোধকারণং হোতীতি ভণ্ডমূলত্থং সাদিতুং ৰট্টতি. ‘‘দন্তকট্ঠাধারফলকাদি যদিচ্ছিতং করোমী’’তি মুট্ঠিং অপনেত্ৰা গহেতুং ৰট্টতি.

৩৪৭. চেতিযন্তি এত্থ ‘‘সুৰণ্ণচেতিয’’ন্তি ইদং ‘‘সুৰণ্ণপটিবিম্বাদী’’তি অনন্তরং ৰুত্তত্তা লব্ভতি. সুৰণ্ণগ্গহণঞ্চুপলক্খণন্তি রজতমযঞ্চ গহেতব্বং. আরকূটকন্তি সুৰণ্ণৰণ্ণং লোহৰিসেসমাহ. ‘‘অনামাস’’ন্তি ইদং ‘‘অসম্পটিচ্ছিযং ৰা’’তি এতস্স উপলক্খণং.

৩৪৮. সব্বং ৰাদিতমিতি সম্বন্ধো. ওনহিতুন্তি চম্মৰরত্ততন্তীহি বন্ধিতুং. ওনহাপেতুন্তি তথেৰ অঞ্ঞেহি কারাপেতুং. ৰাদাপেতুন্তি অঞ্ঞেহি ৰাদাপেতুং. ৰাদেতুন্তি অত্তনা ৰাদেতুং. ৰাদিতন্তি ৰাদনীযং যথা ‘‘করণীযং কারিত’’ন্তি, ৰাদনারহং তুরিযভণ্ডন্তি অত্থো. ইদঞ্চ ওনহনাদিকিরিযায কম্মং.

৩৪৯. উপহারং করিস্সামাতি পূজং করিস্সাম. ইতি অনুমতিগ্গহণত্থায. ৰত্তব্বাতি তে ৰত্তারো ৰত্তব্বাতি যোজনা.

৩৫০-১. ধুত্তিযা ইত্থিযাতি ৰিপন্নাচারায লোল়িত্থিযা. সযং ফুসিযমানস্সাতি ভিক্খুনো পযোগং ৰিনা ইত্থিযা অত্তনাৰ ফুসিযমানস্স. কাযেন অৰাযমিত্ৰাতি তস্সা সরীরসম্ফস্সানুভৰনত্থং অত্তনো কাযং অচালেত্ৰা. ফস্সং পটিৰিজানতোতি ফস্সং অনুভৰন্তস্স.

অসঞ্চিচ্চাতি এত্থ ‘‘ফুসনে’’তি পাঠসেসো, ‘‘ইমিনা উপাযেন ইমং ফুসামী’’তি অচেতেত্ৰা. কিং ৰুত্তং হোতি? ‘‘ইমিনা পত্তপটিগ্গহণাদিনা উপাযেন এতিস্সা সরীরসম্ফস্সং অনুভৰিস্সামী’’তি অচিন্তেত্ৰা পত্তথালকতট্টকপণ্ণপুটভেসজ্জাদিং পটিগ্গণ্হাপেন্তিযা হত্থে অত্তনো হত্থেন ফুসনাদীসু অনাপত্তীতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘অস্সতিযা’’তি ইদং পন ইমিনাৰ সঙ্গহিতত্তা ইধ ৰিসুং ন ৰুত্তং, মাতুগামস্স সরীরে ফুসনভাৰং অজানিত্ৰা অঞ্ঞৰিহিতো হুত্ৰা সতিং অনুপট্ঠপেত্ৰা হত্থপাদপসারণাদীসু ফুসন্তস্সাতি অত্থো.

অজানন্তস্সাতি দারকাকারং দারিকং ‘‘মাতুগামো’’তি অজানিত্ৰা কেনচি করণীযেন ফুসন্তস্স. মোক্খাধিপ্পাযিনো চাতি ‘‘মোক্খাধিপ্পাযো কাযেন ৰাযমতি, ফস্সং পটিৰিজানাতি, অনাপত্তি. মোক্খাধিপ্পাযো কাযেন ৰাযমতি, ন চ ফস্সং পটিৰিজানাতি, অনাপত্তি. মোক্খাধিপ্পাযো ন চ কাযেন ৰাযমতি, ফস্সং পটিৰিজানাতি, অনাপত্তি. মোক্খাধিপ্পাযো ন চ কাযেন ৰাযমতি, ন চ ফস্সং পটিৰিজানাতি, অনাপত্তী’’তি (পারা. ২৭৯) ৰুত্তমোক্খাধিপ্পাযৰতো চতুব্বিধস্স পুগ্গলস্সাতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘অনাপত্তী’’তি ইমিনা সম্বন্ধো.

ইমেসু যো মাতুগামেন আলিঙ্গনাদিপযোগেন অজ্ঝোত্থরযমানো তং অত্তনো সরীরতো অপনেত্ৰা মুঞ্চিতুকামো হত্থচালেন, মুট্ঠিআদীহি ৰা পটিপণামনং, পহরণাদিকঞ্চ পযোগং করোতি, অযং পঠমো পুগ্গলো. অত্তানমজ্ঝোত্থরিতুং আগচ্ছন্তিং ইত্থিং দিস্ৰা পহরণাকারাদিসব্বপযোগং দস্সেত্ৰা তাসেত্ৰা অত্তনো সরীরং ফুসিতুং অদেন্তো দুতিযো. ইত্থিযা অজ্ঝোত্থরিত্ৰা আলিঙ্গিতো চোপনরহিতং মং ‘‘অনত্থিকো’’তি মন্ত্ৰা ‘‘সযমেৰ পলাযিস্সতী’’তি, ‘‘অচোপনমেৰ মোক্খোপাযো’’তি ঞত্ৰা নিচ্চলোৰ হুত্ৰা ফস্সং পটিৰিজানন্তো ততিযো. অত্তানং অজ্ঝোত্থরিতুমাগচ্ছন্তিং ইত্থিং দিস্ৰা দুতিযো ৰিয তাসেতুং কাযপ্পযোগং অকত্ৰা ‘‘অগতে পাতেস্সামি, পহরিত্ৰা তাসেস্সামী’’তি ৰা চিন্তেত্ৰা নিচ্চলোৰ হুত্ৰা তিট্ঠন্তো চতুত্থোতি ৰেদিতব্বো.

৩৫২. পঠমেনাতি এত্থ ‘‘পারাজিকেনা’’তি পাঠসেসো, কাযচিত্তসমুট্ঠানন্তি ৰুত্তং হোতি. ইধ চিত্তং নাম কাযসংসগ্গরাগসম্পযুত্তং চিত্তং, সুক্কৰিস্সট্ঠিম্হি মোচেতুকামতায সম্পযুত্তং চিত্তং.

কাযসংসগ্গকথাৰণ্ণনা.

৩৫৩-৪. দুট্ঠুল্লৰাচস্সাদেনাতি দুট্ঠু কুচ্ছিতভাৰং উলতি গচ্ছতীতি দুট্ঠুল্লা, দুট্ঠুল্লা চ সা ৰাচা চাতি দুট্ঠুল্লৰাচা, ৰচ্চমগ্গপস্সাৰমগ্গে মেথুনধম্মপটিসংযুত্তা ৰাচা, যথাহ ‘‘দুট্ঠুল্লা নাম ৰাচা ৰচ্চমগ্গপস্সাৰমগ্গমেথুনধম্মপটিসংযুত্তা ৰাচা’’তি (পারা. ২৮৫), দুট্ঠুল্লৰাচায অস্সাদো দুট্ঠুল্লৰাচস্সাদো, তথাপৰত্তৰচীৰিঞ্ঞত্তিসমুট্ঠাপকচিত্তসম্পযুত্তা চেতনা, তেন সম্পযুত্তো রাগো ইধ সহচরিযেন ‘‘দুট্ঠুল্লৰাচস্সাদো’’তি ৰুত্তো, তেন, দুট্ঠুল্লৰাচস্সাদসম্পযুত্তেন রাগেনাতি অত্থো. ইমিনা ‘‘ওভাসন্তস্সা’’তি ৰক্খমানওভাসনস্স হেতু দস্সিতো.

ইত্থিযা ইত্থিসঞ্ঞিনো ভিক্খুনোতি যোজনা. ইত্থিযা ইত্থিসঞ্ঞিনোতি ‘‘মাতুগামো নাম মনুস্সিত্থী, ন যক্খী, ন পেতী, ন তিরচ্ছানগতা, ৰিঞ্ঞূ পটিবলা সুভাসিতদুব্ভাসিতং দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং আজানিতু’’ন্তি পদভাজনে নিদ্দিট্ঠসরূপায সুভাসিতদুব্ভাসিতং জানন্তিযা মনুস্সিত্থিযা ইত্থিসঞ্ঞিনো ভিক্খুনোতি অত্থো. ‘‘দ্ৰিন্নং মগ্গান’’ন্তি এতস্স সম্বন্ধীৰসেন ‘‘ইত্থিযা’’তি ইদং সামিৰসেন যোজেতব্বং, যথাৰুত্তসরূপস্স মাতুগামস্স ৰচ্চমগ্গপস্সাৰমগ্গন্তি অত্থো. ৰণ্ণাৰণ্ণৰসেন চাতি ‘‘ৰণ্ণং ভণতি নাম দ্ৰে মগ্গে থোমেতি ৰণ্ণেতি পসংসতি. অৰণ্ণং ভণতি নাম দ্ৰে মগ্গে খুংসেতি ৰম্ভেতি গরহতী’’তি নিদ্দেসে ৰুত্তনযেন উভো মগ্গে উদ্দিস্স থোমনগরহণৰসেনাতি ৰুত্তং হোতি.

মেথুনস্স যাচনাদযো মেথুনযাচনাদযো, তেহি মেথুনযাচনাদীহি, ‘‘যাচতিপি আযাচতিপি পুচ্ছতিপি পটিপুচ্ছতিপি আচিক্খতিপি অনুসাসতিপি অক্কোসতিপী’’তি (পারা. ২৮৫) উদ্দেসে ৰুত্তমেথুনযাচনাদিৰসেনাতি ৰুত্তং হোতি. ইমেহি দ্ৰীহি ‘‘ওভাসন্তস্সা’’তি ৰুত্তওভাসনা দস্সিতা. ওভাসন্তস্সাতি উদ্দেসযন্তস্স, পকাসেন্তস্সাতি অত্থো. ‘‘ৰিঞ্ঞু’’ন্তি ইমিনা ওভাসনকিরিযায কম্মমাহ, ইমিনা ৰিসেসিতব্বং ‘‘মনুস্সিত্থি’’ন্তি ইদং পকরণতো লব্ভতি, যথাদস্সিতপদভাজনাগতসরূপং ৰিঞ্ঞুং পটিবলং মনুস্সিত্থিন্তি ৰুত্তং হোতি. অন্তমসো হত্থমুদ্দাযপীতি ওভাসনে অন্তিমপরিচ্ছেদদস্সনং. দুট্ঠুল্লৰচনস্সাদভাৰে সতি যো ৰচ্চমগ্গপস্সাৰমগ্গপটিবদ্ধং গুণদোসং ৰা মেথুনধম্মযাচনাদিৰসেন ৰা দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং জানন্তিং মনুস্সিত্থিং হেট্ঠিমপরিচ্ছেদেন হত্থমুদ্দাযপি ৰদেয্যাতি অত্থো.

ইমস্মিং গাথাদ্ৰযে দুট্ঠুল্লৰাচস্সাদেন ইত্থিযা ইত্থিসঞ্ঞিনো ৰিঞ্ঞুং তং ইত্থিং দ্ৰিন্নং মগ্গানং ৰণ্ণৰসেন অন্তমসো হত্থমুদ্দাযপি ওভাসন্তস্স ভিক্খুনো গরুকং সিযাতি একং ৰাক্যং, তথা ‘‘দ্ৰিন্নং মগ্গানং অৰণ্ণৰসেনা’’তি ইমিনা চ ‘‘মেথুনযাচনাদীহী’’তি ইমিনা চ যোজনায ৰাক্যদ্ৰযন্তি এৰং যোজনাৰসেন তীণি ৰাক্যানি হোন্তি.

তত্থ পঠমৰাক্যে ৰণ্ণৰচনেন সঙ্গহিতং থোমনাদিকথং কথেন্তস্স সঙ্ঘাদিসেসো হোতি. ‘‘ইত্থিলক্খণেন সুভলক্খণেন সমন্নাগতাসী’’তি এত্তকমেৰ থোমনত্থং ৰদতো সঙ্ঘাদিসেসো ন হোতি, ‘‘তৰ ৰচ্চমগ্গো চ পস্সাৰমগ্গো চ ঈদিসো সুভো সুসণ্ঠানো, তেন নাম ঈদিসেন ইত্থিলক্খণেন সুভলক্খণেন সমন্নাগতাসী’’তি ৰদন্তস্স হোতি. ‘‘ৰণ্ণেতি, পসংসতী’’তি পদদ্ৰযঞ্চ ‘‘থোমেতী’’তি পদস্স পরিযাযো.

দুতিযৰাক্যে অৰণ্ণপদসঙ্গহিতং খুংসনাদিত্তযে খুংসনং নাম পতোদোপমেহি ফরুসৰচনেহি তুদনং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘খুংসেতীতি ৰাচাপতোদেন ঘট্টেতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৮৫). পতুজ্জতেনেনাতি ‘‘পতোদো’’তিঅগচ্ছন্তে অস্সাদযো পৰত্তেতুং ৰিজ্ঝনকপাচনদণ্ডো ৰুচ্চতি. ৰম্ভনং নাম অপসাদনং. অপসাদনং নাম গুণতো পরিহাপনং. যথাহ ‘‘ৰম্ভেতীতি অপসাদেতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৮৫). গরহা নাম দোসারোপনং. যথাহ ‘‘গরহতীতি দোসং দেতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৮৫). ইমং খুংসনাদিপটিসংযুত্তৰচনং ৰক্খমানেসু ‘‘সিখরণীসি, সম্ভিন্নাসি, উভতোব্যঞ্জনাসী’’তি ইমেসু তীসু পদেসু অঞ্ঞতরেন যোজেত্ৰা কথেন্তস্সেৰ সঙ্ঘাদিসেসো, ন ইতরস্স.

ততিযৰাক্যে মেথুনযাচনাদিৰচনেহি সঙ্গহিতং আযাচনাদিং করোন্তস্সাপি সঙ্ঘাদিসেসো. ‘‘যাচতি নাম দেহি মে অরহসি মে দাতু’’ন্তিআদিনা (পারা. ২৮৫) নযেন একেকং পদং ‘‘দেহি মে মেথুনং ধম্ম’’ন্তিআদিৰসেন মেথুনধম্মপদেন সহ ঘটেত্ৰা মেথুনধম্মং যাচন্তস্সেৰ হোতি.

‘‘কদা তে মাতা পসীদিস্সতি, কদা তে পিতা পসীদিস্সতি, কদা তে দেৰতাযো পসীদিস্সন্তি, কদা তে সুখণো সুলযো সুমুহুত্তো ভৰিস্সতী’’তিআদিআযাচনপদনিদ্দেসে একেকং পদং তত্থেৰ ওসানে ৰুত্তেন ‘‘কদা তে মেথুনং ধম্মং লভিস্সামী’’তি পদেন ঘটেত্ৰা মেথুনং যাচন্তস্সেৰ হোতি.

‘‘কথং ত্ৰং সামিকস্স দেসি, কথং জারস্স দেসী’’তি (পারা. ২৮৫) পুচ্ছানিদ্দেসৰচনেসু চ অঞ্ঞতরং মেথুনধম্মপদেন ঘটেত্ৰা পুচ্ছন্তস্সেৰ হোতি.

‘‘এৰং কির ত্ৰং সামিকস্স দেসি, এৰং জারস্স দেসী’’তি (পারা. ২৮৫) পটিপুচ্ছানিদ্দেসৰচনেসু অঞ্ঞতরং মেথুনধম্মপদেন ঘটেত্ৰা ৰিসেসেত্ৰা পটিপুচ্ছন্তস্সেৰ হোতি.

‘‘কথং দদমানা সামিকস্স পিযা হোতী’’তি পুচ্ছতো মাতুগামস্স ‘‘এৰং দেহি, এৰং দেন্তী সামিকস্স পিযা ভৰিস্সতি মনাপা চা’’তি আণত্তিৰচনে, অনুসাসনিৰচনে চ এসেৰ নযো.

৩৫৫. অক্কোসনিদ্দেসাগতেসু ‘‘অনিমিত্তাসি নিমিত্তমত্তাসি অলোহিতাসি ধুৰলোহিতাসি ধুৰচোল়াসি পগ্ঘরন্তীসি সিখরণীসি ইত্থিপণ্ডকাসি ৰেপুরিসিকাসি সম্ভিন্নাসি উভতোব্যঞ্জনাসী’’তি একাদসসু পদেসু ‘‘সিখরণীসি সম্ভিন্নাসি উভতোব্যঞ্জনাসী’’তি পদত্তযং পচ্চেকং আপত্তিকরং, ইমিনা পদত্তযেন সহ পুব্বে ৰুত্তানি ৰচ্চমগ্গপস্সাৰমগ্গমেথুনধম্মপদানি তীণি চাতি ছপ্পদানং পচ্চেকং আপত্তিকরত্তা ইতো পরানি অনিমিত্তাদীনি অট্ঠ পদানি ‘‘অনিমিত্তাসি মেথুনধম্মং দেহী’’তিআদিনা নযেন মেথুনধম্মপদেন সহ ঘটেত্ৰা ৰুত্তানেৰ আপত্তিকরানীতি ৰেদিতব্বানি, ‘‘মেথুনযাচনাদীহী’’তি এত্থ আদি-সদ্দসঙ্গহিতেসু ‘‘অনিমিত্তাসী’’তিআদীসু একাদসসু অক্কোসপদেসু অন্তোগধত্তেপি কেৰলং আপত্তিকরত্তা গরুতরং পদত্তযং ৰিসুং সঙ্গহেতব্বন্তি ঞাপেতুমাহ ‘‘সিখরণীসী’’তিআদি.

সিখরণীসীতি এত্থ ‘‘সিখরণী অসী’’তি পদচ্ছেদো. ‘‘অসী’’তি পচ্চেকং যোজেতব্বং. তু-সদ্দো কেৰলযুত্তম্পি আপত্তিকরং হোতীতি ৰিসেসং জোতেতি. কেৰলেনাপি অক্কোসৰচনেনাতি যোজনা. সিখরণীসীতি বহি নিক্খন্তআণিমংসা ভৰসি. সম্ভিন্নাসীতি মিস্সীভূতৰচ্চমগ্গপস্সাৰমগ্গা. উভতোব্যঞ্জনাসীতি ইত্থিনিমিত্তেন, পুরিসনিমিত্তেন চাতি উভতোব্যঞ্জনেহি সমন্নাগতা. ‘‘অযং ইত্থী, অযং পুরিসো’’তি ব্যঞ্জযতীতি ব্যঞ্জনং, মুত্তকরণানি. সুণন্তিযাতি এত্থ ‘‘ৰিঞ্ঞুমনুস্সিত্থিযা’’তি অধিকারতো লব্ভতি, ইমিনা অক্কোসিতব্বৰত্থু দস্সিতং হোতি. ভাসিতং সুণন্তিযা সুভাসিতদুব্ভাসিতং জানন্তিযা মনুস্সিত্থিযা ৰিসযে পৰত্তঅক্কোসৰচনেন সঙ্ঘাদিসেসো হোতীতি অত্থো.

৩৫৬. পুনপ্পুনং ওভাসন্তস্স ৰাচানং গণনায গরুকা সিযুন্তি যোজনা. এত্থ ‘‘একং ইত্থি’’ন্তি অজ্ঝাহরিতব্বং. একৰাচায বহূ ওভাসন্তস্স চ ইত্থীনং গণনায গরুকা সিযুন্তি যোজনা. এত্থাপি ‘‘ইত্থিযোপী’’তি লব্ভতি.

৩৫৭. সা চে নপ্পটিজানাতীতি এত্থ ‘‘যং সুণন্তিং মনুস্সিত্থিং দ্ৰিন্নং মগ্গানং ৰণ্ণাৰণ্ণৰসেন ওভাসতি, সা চে ন পটিজানাতী’’তি সামত্থিযা লব্ভমানং আদায যোজেতব্বং. অত্তনো ভাসিতং দুট্ঠুল্লং ৰুত্তসমনন্তরমেৰ অত্থৰসেন সচে ন জানাতীতি অত্থো. তস্সাতি তস্স দুট্ঠুল্লভাসিতভিক্খুস্স. উব্ভজাণুং, অধক্খকং ৰা আদিস্স ভণনে চাপি তস্স থুল্লচ্চযং সিযাতি যোজনা. ভণনেতি দ্ৰিন্নং মগ্গানং ৰণ্ণাদিকথনে, ‘‘ভণতো’’তিপি লিখন্তি, ভণন্তস্স, ভণনহেতূতি অত্থো. হেতুম্হি অযমন্তপচ্চযো ‘‘অসম্বুধ’’ন্তিআদীসু (পারা. অট্ঠ. ১.গন্থারম্ভকথা) ৰিয. উব্ভজাণুন্তি জাণুতো উদ্ধং. অক্খেকন্তি অক্খকতো হেট্ঠা.

৩৫৮. উব্ভক্খকন্তি অক্খকতো উদ্ধং. অধোজাণুমণ্ডলন্তি জাণুমণ্ডলতো অধো. উদ্দিসন্তি উদ্দিস্স. ‘‘উদ্দিস্সুব্ভক্খং ৰা তথা, অধোজাণুমণ্ডল’’ন্তি চ লিখন্তি, সো পাঠো সুন্দরো. ৰণ্ণাদিভণনে দুক্কটন্তি সম্বন্ধো. ‘‘ৰিঞ্ঞুমনুস্সিত্থিযা’’তি অধিকারতো লব্ভতি. কাযপটিবদ্ধে ৰণ্ণাদিভণনে দুক্কটন্তি এত্থাপি এসেৰ নযো. ৰচ্চমগ্গপস্সাৰমগ্গা সঙ্ঘাদিসেসক্খেত্তং, অধক্খকং উব্ভজাণুমণ্ডলং থুল্লচ্চযক্খেত্তং, উদ্ধক্খকং অধোজাণুমণ্ডলং দুক্কটক্খেত্তন্তি ইমেসু তীসু খেত্তেসু অক্খকঞ্চেৰ জাণুমণ্ডলঞ্চ থুল্লচ্চযদুক্কটানং দ্ৰিন্নং অৰধিভূতং কত্থ সঙ্গয্হতীতি? দুক্কটক্খেত্তেযেৰ সঙ্গয্হতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অক্খকং, পন জাণুমণ্ডলঞ্চ এত্থেৰ দুক্কটক্খেত্তে সঙ্গহং গচ্ছতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৮৬).

৩৫৯. পণ্ডকে যক্খিপেতীসু দ্ৰিন্নং মগ্গানং ৰণ্ণাদিভণনে তস্স ভণন্তস্স থুল্লচ্চযং ভৰেতি অধিকারৰসেন আগতপদেহি সহ যোজেতব্বং. পণ্ডকাদীসূতি আদি-সদ্দেন যক্খিপেতীনং গহণং.

৩৬০. উব্ভক্খক…পে… অযং নযোতি ‘‘পণ্ডকাদীসূ’’তি ইমিনা যোজেতব্বং. অযং নযোতি ‘‘দুক্কটমেৰ হোতী’’তি ৰুত্তো নযো. সব্বত্থাতি সঙ্ঘাদিসেসথুল্লচ্চযদুক্কটক্খেত্তৰসেন সব্বেসু খেত্তেসু.

৩৬১. অত্থপুরেক্খারো হুত্ৰা ওভাসতোপি অনাপত্তীতি যোজনা. মাতুগামানং ‘‘অনিমিত্তাসী’’তিআদীসু পদেসু অত্থকথনং পুরেক্খত্ৰা ‘‘অনিমিত্তাসী’’তিআদিপদং ভণন্তস্স ৰা মাতুগামেহি সহ অট্ঠকথং সজ্ঝাযন্তানং ৰা অনাপত্তীতি অত্থো. ধম্মপুরেক্খারো হুত্ৰা ওভাসতো অনাপত্তীতি যোজনা. পাল়িধম্মং ৰাচেন্তস্স ৰা তাসং সুণন্তীনং সজ্ঝাযনং ৰা পুরেক্খত্ৰা ‘‘অনিমিত্তাসী’’তিআদীসু পদেসু যং কিঞ্চি পব্বজিতস্স ৰা ইতরস্স ৰা মাতুগামস্স কথেন্তস্স অনাপত্তীতি. পুরেক্খত্ৰানুসাসনিন্তি ‘‘ইদানি অনিমিত্তাসি…পে… উভতোব্যঞ্জনাসি, অপ্পমাদং দানি করেয্যাসি, যথা আযতিম্পি এৰরূপা নাহোসী’’তি অনুসাসনিং পুরেক্খত্ৰা.

৩৬২. উম্মত্তকাদীনন্তি পিত্তুম্মত্তকযক্খুম্মত্তকৰসেন দ্ৰিন্নং উম্মত্তকানঞ্চ আদি-সদ্দসঙ্গহিতস্স ইমস্মিং আদিকম্মিকস্স উদাযিত্থেরস্স চ অনাপত্তীতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘ইদং সিক্খাপদং তিসমুট্ঠানং কাযচিত্ততো চ ৰাচাচিত্ততো চ কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি. কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্ত’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.২৮৭) অট্ঠকথাযং ৰুত্তপকিণ্ণকৰিনিচ্ছযং দস্সেতি ‘‘সমুট্ঠানাদযো…পে… তুল্যাৰা’’তি. ৰেদনায অদিন্নাদানেন অসমত্তা ‘‘ৰেদনেত্থ দ্ৰিধা মতা’’তি আহ, সুখোপেক্খাৰেদনাৰসেন দ্ৰিধা মতাতি অত্থো.

দুট্ঠুল্লৰাচাকথাৰণ্ণনা.

৩৬৩. কামপারিচরিযাযাতি মেথুনধম্মসঙ্খাতেন কামেন পারিচরিযায, মেথুনধম্মেন পারিচরিযাযাতি অত্থো. অথ ৰা কামিতা পত্থিতাতি কামা, মেথুনরাগৰসেন পত্থিতাতি অত্থো, কামা চ সা পারিচরিযা চাতি কামপারিচরিযা, তস্সা কামপারিচরিযাযাতিপি গহেতব্বং, মেথুনরাগচিত্তেন অভিপত্থিতপারিচরিযাযাতিঅত্থো. ‘‘ৰণ্ণং ভাসতো’’তি ইমিনা সম্বন্ধো, ‘‘এতদগ্গং ভগিনি পারিচরিযানং যা মাদিসং সীলৰন্তং কল্যাণধম্মং ব্রহ্মচারিং এতেন ধম্মেন পরিচরেয্যা’’তি অত্তনো মেথুনধম্মেন পারিচরিযায গুণং আনিসংসং কথেন্তস্সাতি ৰুত্তং হোতি. তস্মিংযেৰ খণেতি তস্মিং ভণিতক্খণেযেৰ. সা চে জানাতীতি যং উদ্দিস্স অভাসি, সচে সা ৰচনসমনন্তরমেৰ জানাতি.

৩৬৪. সা মনুস্সিত্থী নো জানাতি চে, তস্স থুল্লচ্চযন্তি সম্বন্ধো. যক্খিপেতিদেৰীসু জানন্তীসু, পণ্ডকে চ জানন্তে অত্তকামপারিচরিযায ৰণ্ণং ভাসতো তস্স ভিক্খুনো থুল্লচ্চযং হোতীতি যোজনা. সেসেতি পুরিসতিরচ্ছানগতৰিসযে, যক্খিআদীনং অজাননৰিসযে চ অত্তকামপারিচরিযায ৰণ্ণং ভাসতো তস্স আপত্তি দুক্কটং হোতীতি যোজনা.

৩৬৫. চীৰরাদীহীতি চীৰরপিণ্ডপাতাদীহি. ৰত্থুকামেহীতি তণ্হায ৰত্থুভাৰেন ৰত্থূ চ কামিতত্তা কামাতি চ সঙ্খাতেহি পচ্চযেহি.

৩৬৬. রাগো এৰ রাগতা. ‘‘রাগিতা’’তি ৰা পাঠো, রাগো অস্স অত্থীতি রাগী, তস্স ভাৰো রাগিতা, অত্তকামপারিচরিযায রাগোতি অত্থো. ওভাসোতি অত্তকামপারিচরিযায গুণভণনং. তেন রাগেনাতি কামপারিচরিযায রাগেন. খণে তস্মিন্তি ভণিতক্খণে. ৰিজাননন্তি যং মনুস্সিত্থিং উদ্দিস্স অত্তকামপারিচরিযায ৰণ্ণং ভণতি, তায তস্স ৰচনত্থস্স ৰিজাননন্তি ৰুত্তং হোতি.

৩৬৭. পঞ্চঙ্গানীতি মনুস্সিত্থিতা, তংসঞ্ঞিতা, পারিচরিযায রাগিতা, তেন রাগেন ওভাসনং, খণে তস্মিং ৰিজাননন্তি ইমানি এত্থ অত্তকামপারিচরিযসিক্খাপদে পঞ্চ অঙ্গানি, পঞ্চ আপত্তিকারণানীতি অত্থো. অস্সাতি অত্তকামপারিচরিযসিক্খাপদস্স.

অত্তকামপারিচরিযকথাৰণ্ণনা.

৩৬৮. ‘‘পটিগ্গণ্হাতী’’তিআদিকিরিযাত্তযোপাদানসামত্থিযেন তিক্খত্তুং পটিপাদনকং ‘‘যো ভিক্খূ’’তি চ ‘‘গরু হোতী’’তি পদসামত্থিযেন ‘‘তস্সা’’তি চ লব্ভমানত্তা তিৰিধেহি সহ ‘‘যো ভিক্খু পুরিসস্স সন্দেসং পটিগ্গণ্হাতি, ৰীমংসতি পচ্চাহরতি চে, তস্স গরু হোতী’’তি একং ৰাক্যং হোতি. এৰং ‘‘ইত্থিযাপি ৰা’’তি ইমিনা যোজনাযপি একং ৰাক্যং হোতীতি ইমিস্সা গাথায ৰাক্যদ্ৰযং যুজ্জতি.

ইধ সন্দেসক্কমঞ্চ যোজনাক্কমঞ্চ জাননত্থং পঠমং তাৰ ইত্থীনঞ্চ ভরিযানঞ্চ পভেদো চ সরূপঞ্চ ৰিভাৰীযতি – তেসু ইত্থিযো দসৰিধা হোন্তি. যথাহ পদভাজনে ‘‘দস ইত্থিযো মাতুরক্খিতা পিতুরক্খিতা মাতাপিতুরক্খিতা ভাতুরক্খিতা ভগিনিরক্খিতা ঞাতিরক্খিতা গোত্তরক্খিতা ধম্মরক্খিতা সারক্খা সপরিদণ্ডা’’তি. ভরিযা চ দসৰিধা হোন্তি. যথাহ পদভাজনে ‘‘দস ভরিযাযো ধনক্কীতা ছন্দৰাসিনী ভোগৰাসিনী ওদপত্তকিনী ওভটচুম্বটা দাসী চ ভরিযা চ কম্মকারী চ ভরিযা চ ধজাহটা মুহুত্তিকা’’তি (পারা. ৩০৩). ইমাসং পভেদো চ সরূপানি চ সঙ্খেপতো এৰং ৰেদিতব্বানি –

পুরিসেহি সহ যথা সংৰাসং ন করোতি, এৰং মাতরা রক্খিতা মাতুরক্খিতা. যথাহ ‘‘মাতুরক্খিতা নাম মাতা রক্খতি গোপেতি ইস্সরিযং কারেতি ৰসং ৰত্তেতী’’তি. পিতুরক্খিতাদীসুপি এসেৰ নযো. তত্থ যস্মিং কোণ্ডঞ্ঞাদিগোত্তে জাতা, তস্মিংযেৰ গোত্তে জাতেহি রক্খিতা গোত্তরক্খিতা. যথাহ ‘‘গোত্তরক্খিতা নাম সগোত্তা রক্খন্তী’’তিআদি. একং সত্থারং উদ্দিস্স পব্বজিতেহি ৰা একগণপরিযাপন্নেহি ৰা রক্খিতা ধম্মরক্খিতা নাম. যথাহ ‘‘ধম্মরক্খিতা নাম সহধম্মিকা রক্খন্তী’’তিআদি (পারা. ৩০৪). সারক্খা নাম ‘‘গব্ভেপি পরিগ্গহিতা হোতি ‘ময্হং এসা’তি অন্তমসো মালাগুল়পরিক্খিত্তাপী’’তি পাল়িযং ৰুত্তসরূপা. সপরিদণ্ডা নাম ‘‘কেহিচি দণ্ডো ঠপিতো হোতি ‘যো ইত্থন্নামং ইত্থিং গচ্ছতি, তস্স এত্তকো দণ্ডো’’তি ৰুত্তসরূপাতি অযং দসন্নং ইত্থীনং সরূপসঙ্খেপো. ইমাসু দসসু সারক্খসপরিদণ্ডানং দ্ৰিন্নং পরপুরিসসেৰাযং মিচ্ছাচারো হোতি, ইতরাসং ন হোতি. ইমা দসপি পঞ্চসীলং রক্খন্তেহি অগমনীযা.

দসসু ভরিযাসু ‘‘ধনক্কীতা নাম ধনেন কিণিত্ৰা ৰাসেতী’’তি ৰুত্তত্তা ভরিযভাৰায অপ্পকং ৰা বহুং ৰা ধনং দত্ৰা গহিতা ধনক্কীতা নাম. ‘‘ছন্দৰাসিনী নাম পিযো পিযং ৰাসেতী’’তি ৰুত্তত্তা অত্তরুচিযা সংৰসিতেন পুরিসেন সম্পটিচ্ছিতা ছন্দৰাসিনী নাম. ‘‘ভোগৰাসিনী নাম ভোগং দত্ৰা ৰাসেতী’’তি ৰুত্তত্তা উদুক্খলমুসলাদিগেহোপকরণং লভিত্ৰা ভরিযভাৰং গচ্ছন্তী জনপদিত্থী ভোগৰাসিনী নাম. ‘‘পটৰাসিনী নাম পটং দত্ৰা ৰাসেতী’’তি ৰুত্তত্তা নিৰাসনমত্তং ৰা পারুপনমত্তং ৰা লদ্ধা ভরিযভাৰং গচ্ছন্তী দলিদ্দিত্থী পটৰাসিনী নাম. ওদপত্তকিনী নাম ‘‘উদকপত্তং আমসিত্ৰা ৰাসেতী’’তি (পারা. ৩০৪) ৰুত্তত্তা ‘‘ইদং উদকং ৰিয সংসট্ঠা অভেজ্জা হোথা’’তি ৰত্ৰা একস্মিং উদকপত্তে পুরিসেন সদ্ধিং হত্থং ওতারেত্ৰা ভরিযভাৰং নীতো মাতুগামো ৰুচ্চতি. ‘‘ওভটচুম্বটা নাম চুম্বটং ওরোপেত্ৰা ৰাসেতী’’তি (পারা. ৩০৪) ৰুত্তত্তা সীসতো চুম্বটং ওরোপেত্ৰা ভরিযভাৰমুপনীতা কট্ঠহারিকাদিইত্থী ওভটচুম্বটা নাম. দাসী চ ভরিযা চ নাম ‘‘দাসী চেৰ হোতি ভরিযা চা’’তি (পারা. ৩০৪) ৰুত্তত্তা ভরিযং কত্ৰা ৰাসিতা ‘‘তস্সেৰ দাসী চ ভরিযা চা’’তি ৰুত্তা. কম্মকারী চ ভরিযা চ নাম ‘‘কম্মকারী চেৰ হোতি ভরিযা চা’’তি (পারা. ৩০৪) ৰুত্তত্তা পধানিত্থিনিরপেক্খেন কুটুম্বকিচ্চং কারেত্ৰা ভরিযভাৰং নীতা ভরিযা কতকম্মা ‘‘কম্মকারী চ ভরিযা চা’’তি ৰুত্তা. ‘‘ধজাহটা নাম করমরানীতা ৰুচ্চতী’’তি (পারা. ৩০৪) ৰুত্তত্তা ধজং উস্সাপেত্ৰা গচ্ছন্তিযা মহাসেনায সদ্ধিং গন্ত্ৰা পরৰিসযং ৰিলুম্পন্তেন পচ্ছিন্দিত্ৰা আনেত্ৰা ভরিযভাৰমুপনীতা ইত্থী ধজাহটা নাম. ‘‘মুহুত্তিকা নাম তঙ্খণিকা ৰুচ্চতী’’তি (পারা. ৩০৪) ৰুত্তত্তা অচিরকালং সংৰাসত্থায গহিতা ইত্থী মুহুত্তিকা নামাতি অযং দসন্নং ভরিযানং সরূপসঙ্খেপো. যথাৰুত্তাসু দসসু ইত্থীসু অঞ্ঞতরং দসন্নং ভরিযানং অঞ্ঞতরট্ঠানে ঠপনত্থমধিপ্পেতভাৰং ৰত্তুং পুরিসেন ‘‘গচ্ছ ভন্তে ইত্থন্নামং মাতুরক্খিতং ব্রূহি ‘হোহি কির ইত্থন্নামস্স ভরিযা ধনক্কীতা’তি’’আদিনা নযেন দিন্নসন্দেসং ‘‘সাধু উপাসকা’’তিআদিনা নযেন ৰচীভেদং কত্ৰা ৰা সীসকম্পনাদিৰসেন ৰা পটিগ্গণ্হাতীতি আহ ‘‘পটিগ্গণ্হাতি সন্দেসং পুরিসস্সা’’তি.

এত্থ পুরিসস্সাতি উপলক্খণত্তা ‘‘পুরিসস্স মাতা ভিক্খুং পহিণতী’’তিআদিনা (পারা. ৩২১) নযেন পাল়িযং ৰুত্তপুরিসস্স মাতাপিতুআদযো চ গহেতব্বা. ৰীমংসতীতি এৰং পটিগ্গহিতসাসনং তস্সাযেৰ একংসেন অৰিরাধেত্ৰা ৰদন্তস্স মাতাপিতুআদীনমঞ্ঞতরস্স ৰা আরোচেতীতি অত্থো. এত্থাপি ৰীমংসতীতি উপলক্খণত্তা ‘‘পটিগ্গণ্হাতি অন্তেৰাসিং ৰীমংসাপেত্ৰা অত্তনা পচ্চাহরতি, আপত্তি সঙ্ঘাদিসেসস্সা’’তি (পারা. ৩৩৮) ৰুত্তত্তা ৰীমংসাপেতীতিপি গহেতব্বং. পচ্চাহরতীতি তথা আহটং সাসনং সুত্ৰা তস্সা ইত্থিযা সম্পটিচ্ছিতে চ অসম্পটিচ্ছিতে চ লজ্জায তুণ্হীভূতায চ তং পৰত্তিং পচ্চাহরিত্ৰা আচিক্খতীতি ৰুত্তং হোতি. ইধাপি পচ্চাহরতীতি উপলক্খণত্তা ‘‘পটিগ্গণ্হাতি ৰীমংসতি অন্তেৰাসিং পচ্চাহরাপেতি, আপত্তি সঙ্ঘাদিসেসস্সা’’তি (পারা. ৩৩৮) ৰুত্তত্তা পচ্চাহরাপেতীতি চ গহেতব্বং.

‘‘ইত্থিযাপি ৰা’’তি ইমিনা যোজেত্ৰা গহিতদুতিযৰাক্যে চ এৰমেৰ অত্থো ৰত্তব্বো. তত্থ সন্দেসক্কমো পন ‘‘মাতুরক্খিতা ভিক্খুং পহিণতি ‘গচ্ছ ভন্তে ইত্থন্নামং ব্রূহি ‘হোমি ইত্থন্নামস্স ভরিযা ধনক্কীতা’তি’’আদিপাল়িনযেন (পারা. ৩৩০) দট্ঠব্বো. এত্থাপি ‘‘ৰীমংসাপেতি পচ্চাহরাপেতী’’তি ইদঞ্চ ৰুত্তনযেনেৰ গহেতব্বং. ইমিনা নিযামেন দসন্নং ইত্থীনং নামং ৰিসুং ৰিসুং ৰত্ৰা দসন্নং ভরিযানং অঞ্ঞতরত্থায দীযমানসন্দেসক্কমো যোজেতব্বো. ইধাপি ইত্থিযাপি ৰাতি উপলক্খণত্তা ‘‘মাতুরক্খিতায মাতা ভিক্খুং পহিণতি ‘গচ্ছ ভন্তে ইত্থন্নামং ব্রূহি ‘হোতু ইত্থন্নামস্স ভরিযা ধনক্কীতা’’তিআদিপাল়িৰসেন (পারা. ৩২৪) ইত্থিযা মাতুপিতুআদীনঞ্চ সন্দেসক্কমো যোজেতব্বো.

৩৭০. তং পৰত্তিং. সঞ্চরিত্তা সঞ্চরণহেতু. ন মুচ্চতীতি ইত্থিপুরিসানং অন্তরে সাসনং পটিগ্গহেত্ৰা সঞ্চরণহেতু আপজ্জিতব্বসঙ্ঘাদিসেসতো ন মুচ্চতীতি অত্থো.

৩৭১. অঞ্ঞং ৰাতি মাতাপিতুরক্খিতাদীসু অঞ্ঞতরং ৰা. ‘‘ভাসতো’’তি লিখন্তি. ‘‘পেসিতো’’তি ইমিনা ৰিরুদ্ধত্তা তং পহায ‘‘ভাসতী’’তি পাঠো গহেতব্বো. পাঠসেসো ৰা কাতব্বো. ‘‘যো অঞ্ঞং ভাসতি চে, তস্স ভাসতোতি যোজনা’’তি নিস্সন্দেহে ৰুত্তং. ‘‘মাতরা রক্খিতং ইত্থিং ‘গচ্ছ ব্রূহী’তি যো পেসিতো হোতি, তস্স পিতুরক্খিতং ৰা অঞ্ঞং ৰা ভাসতো ৰিসঙ্কেতোৰা’’তি, ‘‘মাতরা…পে… ব্রূহী’তি পেসিতো হুত্ৰা পিতুরক্খিতং ৰা অঞ্ঞং ৰা ভাসতো ৰিসঙ্কেতোৰা’’তি যোজনা যুত্ততরাতি অম্হাকং খন্তি.

৩৭২. পটিগ্গণ্হনতাদীহীতি পটিগ্গণ্হনমেৰ পটিগ্গণ্হনতা. আদি-সদ্দেন ৰীমংসনপচ্চাহরণানি গহিতানি. সঞ্চরিত্তেতি সঞ্চরণে. সমাপন্নেতি গতে সতি. গরুকাপত্তিমাদিসেতি এত্থ ‘‘তস্সা’’তি সেসো. আদিসেতি কথেয্য.

৩৭৩. দ্ৰীহি থুল্লচ্চযং ৰুত্তন্তি এত্থ দ্ৰীহি দ্ৰীহি অঙ্গেহি সঞ্চরিত্তে সমাপন্নে থুল্লচ্চযং ৰুত্তন্তি গহেতব্বং. ‘‘পটিগ্গণ্হাতি ৰীমংসতি ন পচ্চাহরতি, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স. পটিগ্গণ্হাতি ন ৰীমংসতি পচ্চাহরতি, আপত্তি থুল্লচ্চযস্স. ন পটিগ্গণ্হাতি ৰীমংসতি পচ্চাহরতি, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি (পারা. ৩৩৮) দ্ৰীহি দ্ৰীহি অঙ্গেহি থুল্লচ্চযং ৰুত্তন্তি অত্থো. পণ্ডকাদীসূতি পণ্ডকযক্খিপেতীসু. তীহিপি অঙ্গেহি সঞ্চরিত্তে সমাপন্নে থুল্লচ্চযং ৰুত্তন্তি যোজনা.

একেনেৰাতি একেনেৰ অঙ্গেন. সব্বত্থাতি মাতুরক্খিতাদীসু সব্বমাতুগামেসু চ ৰিনীতৰত্থুম্হি ‘‘তেন খো পন সমযেন অঞ্ঞতরো পুরিসো অঞ্ঞতরং ভিক্খুং আণাপেসি ‘গচ্ছ ভন্তে ইত্থন্নামং ইত্থিং ৰীমংসা’তি. সো গন্ত্ৰা মনুস্সে পুচ্ছি ‘কহং ইত্থন্নামা’তি. সুত্তা ভন্তেতি…পে… মতা ভন্তেতি. নিক্খন্তা ভন্তেতি. অনিত্থী ভন্তেতি. ইত্থিপণ্ডকা ভন্তেতি. তস্স কুক্কুচ্চং অহোসি. অনাপত্তি ভিক্খু সঙ্ঘাদিসেসস্স, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পারা. ৩৪১) আগতাসু সুত্তাদীসু পঞ্চসু চ.

৩৭৪. অনাপত্তি পকাসিতাতি চেতিযাদীসু কত্তব্বং নিস্সায ইত্থিযা পুরিসস্স, পুরিসেন চ ইত্থিযা দিন্নসাসনং পটিগ্গহেত্ৰা ৰীমংসিত্ৰা পচ্চাহরিত্ৰা আরোচেন্তস্স অনাপত্তিভাৰো ‘‘অনাপত্তি সঙ্ঘস্স ৰা চেতিযস্স ৰা গিলানস্স ৰা করণীযেন গচ্ছতি, উম্মত্তকস্স আদিকম্মিকস্সা’’তি (পারা. ৩৪০) পাল়িযং ৰুত্তাতি অত্থো.

৩৭৫. তথা তস্সাতি মনুস্সজাতিকায তস্সা. ননালংৰচনীযতাতি ‘‘মমায’’ন্তি ৰা নিগ্গহপগ্গহে ৰা নিরাসঙ্কং ৰত্তুং নাহরতীতি অলংৰচনীযা, অস্সামিকা, সা হি কেনচি ‘‘ময্হং এসা’’তি ৰত্তুং ৰা নিরাসঙ্কেন নিগ্গহপগ্গহৰচনং ৰা ৰত্তুং অসক্কুণেয্যা, অলংৰচনীযা ন ভৰতীতি নালংৰচনীযা, সস্সামিকা, সা হি সামিকেন তথা কাতুং সক্কুণেয্যাতি নালংৰচনীযা, নালংৰচনীযা ন ভৰতীতি ননালংৰচনীযা, অলংৰচনীযপদেন ৰুত্তা অস্সামিকা এৰ, পটিসেধা দ্ৰে পকতিমত্থং গমযন্তীতি, ননালংৰচনীযায ভাৰো ননালংৰচনীযতা, নিরাসঙ্কেন অৰচনীযতা অস্সামিকভাৰোতি ৰুত্তং হোতি. সঞ্চরিত্তৰসেন ভিক্খুনা ৰচনীযা ন হোতীতি ৰা ‘‘অলংৰচনীযা’’তিপি গহেতব্বমেৰ. পটিগ্গণ্হনতাদীনং ৰসাতি এত্থ চকারো লুত্তনিদ্দিট্ঠো. ততো পটিগ্গণ্হনৰীমংসনপচ্চাহরণসঙ্খাতানং তিণ্ণং অঙ্গানং ৰসেন চ পুব্বে ৰুত্তমনুস্সিত্থিতা ননালংৰচনীযতাতি ৰুত্তানং দ্ৰিন্নং অঙ্গানং ৰসেন চ ইদং সিক্খাপদং আপত্তিকারণেহি পঞ্চহি অঙ্গেহি যুত্তন্তি অত্থো.

৩৭৬. ইদং সঞ্চরিত্তসিক্খাপদং. অথ ৰা লিঙ্গৰিপল্লাসেন চ অযং সঙ্ঘাদিসেসোতি গহেতব্বো. কাযতো, ৰাচতো, কাযৰাচতো, কাযচিত্ততো, ৰাচাচিত্ততো, কাযৰাচাচিত্ততো ৰা উপ্পজ্জনতো ছসমুট্ঠানং. ততো এৰ অচিত্তকমুদীরিতং. মিস্সকসমুট্ঠানঞ্হি অচিত্তকং. অৰসেসচিত্তেসুপি যস্মিং চিত্তে অসতি অচিত্তকং নাম হোতি, তং দস্সেতুমাহ ‘‘অলংৰচনিযত্তং ৰা’’তিআদি. গাথাবন্ধৰসেন রস্সো, ‘‘অলংৰচনীযত্ত’’ন্তি গহেতব্বং. যো সন্দেসং পেসেতি, তস্মিং পটিবদ্ধভাৰন্তি অত্থো. পণ্ণত্তিং ৰাতি সঞ্চরিত্তসিক্খাপদসঙ্খাতং পণ্ণত্তিং ৰা অজানতো অচিত্তকমুদীরিতন্তি সম্বন্ধো.

৩৭৭. সাসনন্তি মাতুগামস্স, পুরিসস্স ৰা সাসনং. কাযৰিকারেনাতি সীসকম্পনাদিনা কাযৰিকারেন. গহেত্ৰাতি পটিগ্গহেত্ৰা. তং উপগম্মাতি পটিগ্গহিতসাসনং যস্স ৰত্তব্বং হোতি, তং মাতুগামং, পুরিসং ৰা উপগম্ম. ৰীমংসিত্ৰাতি তং কিচ্চং তীরেত্ৰা. হরন্তস্সাতি পচ্চাহরন্তস্স. কাযতো সিযাতি ৰচীভেদং ৰিনা পটিগ্গহণাদীনং কাযেনেৰ কতত্তা কাযসমুট্ঠানতোৰ সঙ্ঘাদিসেসো হোতীতি অত্থো.

৩৭৮. ইত্থিযা ৰচনং সুত্ৰাতি যোজনা. যথা নিসিন্নোৰাতি পকতিযা নিসিন্নট্ঠানেযেৰ নিসিন্নো. তং ৰচনং. তত্থেৰাগতস্সেৰাতি যত্থ নিসিন্নো ইত্থিযা সাসনং পটিগ্গণ্হি, তমেৰ আসনং অৰিজহিত্ৰা অত্তনা নিসিন্নট্ঠানমেৰ আগতস্স সন্নিসিতব্বপুরিসস্সেৰ, এত্থ ‘‘আরোচেত্ৰা’’তি পাঠসেসো. পুন ‘‘আরোচেন্তস্সা’’তি ইদং তত্থেৰাগতায তস্সা এৰ ইত্থিযা এৰং যোজেতব্বং. সাসনং দত্ৰা গন্ত্ৰা পুন তত্থেৰ আগতস্স মাতুগামস্সেৰ ঞাতমনন্তরং কাযিককিরিযং ৰিনা ৰচনেনেৰ আরোচেন্তস্সাতি অত্থো. ইদং ইত্থিযা সাসনং পটিগ্গহণাদিৰসেন ৰুত্তং.

অথ ৰা পুরিসস্স ৰচনং সুত্ৰা যথানিসিন্নোৰ তং ৰচনং ইত্থিযা আরোচেত্ৰা পুন তত্থেৰাগতস্সেৰ পুরিসস্স আরোচেন্তস্সাতি এৰং পুরিসসন্দেসং পটিগ্গহণাদিৰসেনাপি যোজনা কাতব্বা. এত্থ চ তত্থেৰাগতস্সাতি উপলক্খণং. সাসনৰচনমত্তেনেৰ পটিগ্গহেত্ৰা, কিচ্চন্তরেন গন্ত্ৰা ৰা যদিচ্ছাৰসেন দিট্ঠট্ঠানে ৰা ৰত্ৰা পুনপি তত্থেৰ দিট্ঠট্ঠানে পুন আরোচেন্তস্স চ ৰচনেনেৰ সমুট্ঠানভাৰো ৰেদিতব্বো.

৩৭৯. ‘‘অলং…পে… অজানতো’’তি অচিত্তকত্তকারণং ৰুত্তমেৰ, কস্মা পুন ‘‘অজানন্তস্স পণ্ণত্তি’’ন্তি ৰুত্তন্তি চে? তদুভযস্সাপি ৰিসুং কারণাভাৰং ৰিঞ্ঞাপেতুং ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং. নং ৰিধিন্তি সাসনং পটিগ্গহেত্ৰা আহরিত্ৰা আরোচেত্ৰা পচ্চাহরিত্ৰা আরোচনসঙ্খাতং ৰিধানং. অরহতোপীতি খীণাসৰস্সপি, সেখপুথুজ্জনানং পগেৰাতি অযমত্থো সম্ভাৰনত্থেন অপি-সদ্দেন জোতিতো.

৩৮০. জানিত্ৰাতি অলংৰচনীযভাৰং ৰা পণ্ণত্তিং ৰা উভযমেৰ ৰা জানিত্ৰা. তথাতি কাযৰাচতো করোন্তস্সাতি ইমিনা যোজেতব্বং. সচিত্তকেহীতি যথাৰুত্তচিত্তেন সচিত্তকেহি. তেহেৰাতি কাযাদীহি তেহি এৰ, ‘‘তীহেৰা’’তিপি পাঠো.

সঞ্চরিত্তকথাৰণ্ণনা.

৩৮১-২. সযংযাচিতকেহেৰাতি এত্থ ‘‘উপকরণেহী’’তি পাঠসেসো, ‘‘পুরিসং দেথা’’তিআদিনা নযেন অত্তনাৰ যাচিত্ৰা গহিতেহি উপকরণেহেৰাতি অত্থো. যথাহ ‘‘সঞ্ঞাচিকা নাম সযং যাচিত্ৰা পুরিসম্পি পুরিসত্তকরম্পি গোণম্পি সকটম্পি ৰাসিম্পি পরসুম্পি কুঠারিম্পি কুদালম্পি নিখাদনম্পী’’তি. এত্থ এৰ-কারেন অযাচিতং নিৰত্তেতি. তেন অস্সামিকন্তি দীপিতং হোতি. ‘‘কুটিক’’ন্তি ইমিনা ‘‘কুটি নাম উল্লিত্তা ৰা হোতি অৰলিত্তা ৰা উল্লিত্তাৰলিত্তা ৰা’’তি (পারা. ৩৪৯) ৰুত্তত্তা ভূমিতো পট্ঠায ভিত্তিচ্ছদনানি পটিচ্ছাদেত্ৰা মত্তিকায ৰা সুধায ৰা দ্ৰারৰাতপানাদিঅলেপোকাসং ঠপেত্ৰা অন্তো লিত্তভাৰেন উল্লিত্তানামকং ৰা তথা বহি লিত্তভাৰেন অৰলিত্তানামকং ৰা অন্তো চ বহি চ লিত্তভাৰেন উল্লিত্তাৰলিত্তানামকং ৰা কুটিন্তি ৰুত্তং হোতি.

অপ্পমাণিকন্তি ‘‘তত্রিদং পমাণং, দীঘসো দ্ৰাদসৰিদত্থিযো সুগতৰিদত্থিযা, তিরিযং সত্তন্তরা’’তি (পারা. ৩৪৮) দীঘপুথুলানং ৰুত্তপ্পমাণেন অতিরেকত্তা অপ্পমাণিকন্তি অত্থো.

এত্থ চ তিলক্খণং পটিৰিজ্ঝিত্ৰা তীণি কিলেসমূলানি উপ্পাটেত্ৰা কালত্তযৰত্ত সব্বধম্মে পটিৰিজ্ঝিত্ৰা তিভুৰনেকপটিসরণভূতস্স ভগৰতো ধম্মরাজস্স অঙ্গুলং পমাণমজ্ঝিমপুরিসস্স অঙ্গুলতো তিৰঙ্গুলং হোতি, একা ৰিদত্থি তিস্সো ৰিদত্থিযো হোন্তি, একং রতনং তীণি রতনানি হোন্তীতি এৰং নিযমিতা সুগতৰিদত্থি চ ৰড্ঢকিরতনেন দিযড্ঢরতনপ্পমাণা হোতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সুগতৰিদত্থি নাম ইদানি মজ্ঝিমস্স পুরিসস্স তিস্সো ৰিদত্থিযো ৰড্ঢকিহত্থেন দিযড্ঢো হত্থো হোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৩৪৮-৩৪৯). তস্মা সুগতৰিদত্থিযা দ্ৰাদস ৰড্ঢকিহত্থেন অট্ঠারস হত্থা হোন্তি. ‘‘দীঘসো দ্ৰাদস ৰিদত্থিযো সুগতৰিদত্থিযাতি বাহিরিমেন মানেনা’’তি (পারা. ৩৪৯) পদভাজনে ৰুত্তত্তা অন্তিমং সুধালেপং অগ্গহেত্ৰা থুসমত্তিকপরিযন্তেন ৰা মহামত্তিকপরিযন্তেন ৰা বাহিরন্ততো অট্ঠারসহত্থপ্পমাণং, ‘‘তিরিযং সত্তন্তরাতি অব্ভন্তরিমেন মানেনা’’তি (পারা. ৩৪৯) পদভাজনে ৰুত্তত্তা অব্ভন্তরিমেন পুথুলতো দ্ৰাদসঙ্গুলাধিকদসহত্থপ্পমাণঞ্চ কুটিযা পমাণন্তি গহেতব্বং. এৰং ঠিতপমাণতো দীঘতো পুথুলতো ৰা উভতো ৰা কেসগ্গমত্তাধিকাপি কুটি আপত্তিযা অঙ্গং হোতীতি দস্সেতুং ‘‘অপ্পমাণিক’’ন্তি আহাতি সঙ্খেপতো ৰেদিতব্বং.

অত্তুদ্দেসন্তি উদ্দিসিতব্বোতি উদ্দেসো, অত্তা উদ্দেসো এতিস্সাতি অত্তুদ্দেসা, কুটি, তং অত্তুদ্দেসং. ‘‘অত্তুদ্দেসন্তি অত্তনো অত্থাযা’’তি পদভাজনে ৰুত্তত্তা ‘‘ময্হং এসা ৰাসত্থায ভৰিস্সতী’’তি অত্তানং উদ্দিসিত্ৰাতি অত্থো. ‘‘করোন্তস্সা’’তি ইদং ‘‘কারযমানেনাতি করোন্তো ৰা কারাপেন্তো ৰা’’তি পদভাজনে ৰুত্তনযেন পযোজককত্তুনো চ গহেতব্বত্তা উপলক্খণন্তি গহেতব্বং. তথাতি তেনেৰ পকারেন, যেহি অস্সামিকতাদীহি পকারেহি যুত্তং পমাণাতিক্কন্তং কুটিং করোন্তস্স আপত্তি, তেহেৰ পকারেহি যুত্তং অদেসিতৰত্থুকম্পি কুটিং করোন্তস্সাতি. ইমিনা অপ্পমাণিকং ৰিয অদেসিতৰত্থুকম্পি ৰিসুংযেৰ আপত্তিযা পধানঙ্গন্তি. ৰসতি এত্থাতি ৰত্থু, ভূমি, সা অদেসিতা এতিস্সাতি অদেসিতৰত্থুকা, কুটি, তং অদেসিতৰত্থুকং.

কিং ৰুত্তং হোতি? তেন কুটিকারেন ভিক্খুনা কুটিৰত্থুং সোধেত্ৰা সমতলং কারেত্ৰা সঙ্ঘং উপসঙ্কমিত্ৰা ৰুড্ঢানং ভিক্খূনং পাদে ৰন্দিত্ৰা উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা ‘‘অহং ভন্তে সঞ্ঞাচিকায কুটিং কত্তুকামো অস্সামিকং অত্তুদ্দেসং, সোহং ভন্তে সঙ্ঘং কুটিৰত্থুওলোকনং যাচামী’’তি তিক্খত্তুং ৰত্ৰা যাচিতেন সঙ্ঘেন ৰা সঙ্ঘেন ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায সম্মতেহি ব্যত্তেহি পটিবলেহি দ্ৰীহি ভিক্খূহি ৰা তেন সদ্ধিং গন্ত্ৰা কুটিৰত্থুং ওলোকেত্ৰা সারম্ভভাৰং ৰা অপরিক্কমনভাৰং ৰা উভযমেৰ ৰা পস্সন্তেহি ‘‘মাযিধ করী’’তি নিৰারেত্ৰা অনারম্ভং চে হোতি সপরিক্কমনং, আগন্ত্ৰা সঙ্ঘস্স আরোচিতে কুটিকারকেনেৰ ভিক্খুনা পুব্বে ৰুত্তনযেন সঙ্ঘং উপসঙ্কমিত্ৰা ৰুড্ঢানং ভিক্খূনং পাদে ৰন্দিত্ৰা উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা ‘‘অহং ভন্তে সঞ্ঞাচিকায কুটিং কত্তুকামো অস্সামিকং অত্তুদ্দেসং, সোহং ভন্তে সঙ্ঘং কুটিৰত্থুদেসনং যাচামী’’তি তিক্খত্তুং ৰত্ৰা যাচিতে ৰুড্ঢানুমতেন ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায দেসেত্ৰা নিয্যাদিতকুটিৰত্থুস্স অভাৰা অদেসিতৰত্থুকং, তেনেৰ অস্সামিকতাদিপকারেন যুত্তং যথাৰুত্তপ্পকারং কুটিকং অত্তনা যাচিতেহি উপকরণেহি করোন্তস্স, কারাপেন্তস্স চাতি ৰুত্তং হোতি.

দ্ৰে সঙ্ঘাদিসেসা হোন্তীতি ‘‘ভিক্খূ ৰা অনভিনেয্য ৰত্থুদেসনায, পমাণং ৰা অতিক্কামেয্য, সঙ্ঘাদিসেসো’’তি (পারা. ৩৪৮) তুল্যবলতাসূচকেন ৰা-সদ্দেন সম্পিণ্ডিত্ৰা ৰুত্তঅঙ্গদ্ৰযসহিতত্তা দ্ৰে সঙ্ঘাদিসেসা হোন্তীতি অত্থো. যথাহ ‘‘ভিক্খু কুটিং করোতি অদেসিতৰত্থুকং পমাণাতিক্কন্তং অনারম্ভং সপরিক্কমনং, আপত্তি দ্ৰিন্নং সঙ্ঘাদিসেসান’’ন্তি (পারা. ৩৫৫) চ ‘‘ভিক্খুকুটিং করোতি অদেসিতৰত্থুকং অনারম্ভং সপরিক্কমনং, আপত্তি সঙ্ঘাদিসেসস্সা’’তি (পারা. ৩৫৪) চ ‘‘ভিক্খু কুটিং করোতি পমাণাতিক্কন্তং অনারম্ভং সপরিক্কমনং, আপত্তি সঙ্ঘাদিসেসস্সা’’তি (পারা. ৩৫৫) চ ৰুত্তত্তা দ্ৰীসু অঙ্গেসু একং চে, একোৰ সঙ্ঘাদিসেসো হোতীতি. তং পন ‘‘সচে একৰিপন্না সা, গরুকং এককং সিযা’’তি ৰক্খতি.

সারম্ভাদীসূতি এত্থ সারম্ভ-সদ্দো সোপদ্দৰপরিযাযো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সারম্ভং অনারম্ভন্তি সউপদ্দৰং অনুপদ্দৰ’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৩৪৮-৩৪৯). এত্থ ‘‘সেতং ছাগমারভেথ যজমানো’’তি পযোগে ৰিয আ-পুব্বস্স রভস্স হিংসত্থেপি দিস্সমানত্তা কত্তুসাধনো আরম্ভ-সদ্দো হিংসকানং কিপিল্লিকাদিসত্তানং ৰাচকো ভৰতীতি তংসহিতট্ঠানং সারম্ভং নাম হোতি. তেনেৰ পদভাজনেপি ৰুত্তং ‘‘সারম্ভং নাম কিপিল্লিকানং ৰা আসযো হোতি, উপচিকানং ৰা, উন্দূরানং ৰা, অহীনং ৰা, ৰিচ্ছিকানং ৰা, সতপদীনং ৰা, হত্থীনং ৰা, অস্সানং ৰা, সীহানং ৰা, ব্যগ্ঘানং ৰা…পে… আসযো হোতী’’তি (পারা. ৩৫৩).

আদি-সদ্দেন অপরিক্কমনং সঙ্গণ্হাতি. ‘‘সপরিক্কমনং নাম সক্কা হোতি যথাযুত্তেন সকটেন অনুপরিগন্তুং, সমন্তা নিস্সেণিযা অনুপরিগন্তুং, এতং সপরিক্কমনং নামা’’তি (পারা. ৩৫৩) ৰুত্তলক্খণৰিপরিযাযতো নিব্বকোসস্স উদকপাতট্ঠানে একং চক্কং ঠপেত্ৰা ইতরং চক্কং বহি ঠপেত্ৰা কুটিং পরিক্খিপিত্ৰা আৰজ্জিযমানস্স গোযুত্তসকটস্স ৰা নিস্সেণিযং ঠত্ৰা কুটিং ছাদযমানানং নিস্সেণিযা ৰা পরতো গমিতুমসক্কুণেয্যত্তা অপরিক্কমনন্তি ৰেদিতব্বং.

এৰং ৰুত্তসারম্ভঅপরিক্কমনসঙ্খাতঅঙ্গদ্ৰযেন যুত্তং চে, দ্ৰে দুক্কটানি হোন্তি. যথাহ ‘‘ভিক্খু কুটিং করোতি দেসিতৰত্থুকং পমাণিকং সারম্ভং অপরিক্কমনং, আপত্তি দ্ৰিন্নং দুক্কটান’’ন্তি (পারা. ৩৫৫). একং চে, একমেৰ হোতি. যথাহ ‘‘ভিক্খু কুটিং করোতি দেসিতৰত্থুকং পমাণিকং সারম্ভং সপরিক্কমনং, আপত্তি দুক্কটস্স. ভিক্খু কুটিং করোতি দেসিতৰত্থুকং পমাণিকং অনারম্ভং অপরিক্কমনং, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পারা. ৩৫৫) এতং তযম্পি ‘‘সারম্ভাদীসু দুক্কট’’ন্তি সামঞ্ঞেন সঙ্গহিতন্তি দট্ঠব্বং.

একং অঙ্গং পমাণিকত্তং ৰা দেসিতৰত্থুকত্তং ৰা ৰিপন্নং এতিস্সাতি একৰিপন্না. পুব্বে ৰুত্তত্থানং সঙ্ঘাদিসেসাদিপদানমত্থো ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো. সাতি যথাৰুত্তলক্খণকুটি.

৩৮৩. ইদানি ইমস্মিং সিক্খাপদে অট্ঠুপ্পত্তিযং ‘‘তে যাচনবহুলা ৰিঞ্ঞত্তিবহুলা ৰিহরন্তি ‘পুরিসং দেথ পুরিসত্তকরং দেথা’’তিআদিপাল়িযা (পারা. ৩৪২) অট্ঠকথাযং (পারা. অট্ঠ. ২.৩৪২) আগতং কপ্পিযাকপ্পিযৰিনিচ্ছযং সঙ্খেপতো দস্সেতুমাহ ‘‘পুরিস’’ন্তিআদি. কম্মসহাযত্থাযাতি কিস্মিঞ্চি কম্মে সহাযভাৰায, কম্মকরণত্থাযাতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘ইত্থন্নামং কম্মং কাতুং পুরিসং লদ্ধুং ৰট্টতী’’তি যাচিতুং ৰট্টতীতি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘কম্মকরণত্থায ‘পুরিসং দেথা’তি যাচিতুং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৩৪২). মূলচ্ছেজ্জৰসেনাতি সামিকানং আযত্তভাৰসঙ্খাতমূলস্স ছিন্দনৰসেন, অত্তনো আযত্তভাৰকরণৰসেনাতি ৰুত্তং হোতি.

৩৮৪. অৰজ্জন্তি ৰজ্জরহিতং, নিদ্দোসন্তি অত্থো. মিগলুদ্দকমচ্ছবন্ধকাদীনং সককম্মং ৰজ্জকম্মং নাম. তস্মা মিগলুদ্দকাদযো হত্থকম্মং যাচন্তেন পন ‘‘তুম্হাকং হত্থকম্মং দেথা’’তি, ‘‘হত্থকম্মং দাতব্ব’’ন্তি সামঞ্ঞেন অৰত্ৰা ‘‘ইত্থন্নামং কম্মং দাতব্ব’’ন্তি ৰিসেসেত্ৰাযেৰ যাচিতব্বং. লুদ্দকে ৰা ইতরে ৰা নিক্কম্মে অযাচিত্ৰাপি যথারুচি কম্মং কারাপেতুং ৰট্টতি. হত্থকম্মযাচনায সব্বথাপি কপ্পিযভাৰং দীপেতুং তংতংসিপ্পিকে যাচিত্ৰা মহন্তম্পি পাসাদং কারাপেন্তেন হত্থকম্মে যাচিতে অত্তনো অনোকাসভাৰং ঞত্ৰা অঞ্ঞেসং করোন্তানং দাতব্বং মূলং দিয্যমানং অধিৰাসেতুং ৰট্টতীতি ৰিত্থারতো অট্ঠকথাযং (পারা. অট্ঠ. ২.৩৪২ অত্থতোসমানং) ৰুত্তত্তা কুসলানং অত্থং অপরিহাপেন্তেন কপ্পিযেন সারুপ্পেন পযোগেন যাচিতব্বং. যাচিতকম্মং কাতুং অসমত্থেহি করোন্তানং দিয্যমানং হত্থকম্মমূলং কম্মং কারাপেত্ৰা কম্মকারকে দস্সেত্ৰা দাপেতব্বং. এৰং যাচনায অনৰজ্জভাৰে অট্ঠকথাগতং কারণং দস্সেতুমাহ ‘‘হত্থকম্মম্পী’’তিআদি. পি-সদ্দো অৰধারণে, পদপূরণে ৰা. হি-সদ্দো হেতুম্হি. যস্মা ইদং হত্থকম্মং কিঞ্চি ৰত্থু ন হোতি, তস্মা অনৰজ্জমেৰ হত্থকম্মং যাচিতুং পন ৰট্টতীতি.

৩৮৫. ঞাতকাদিকেতি ঞাতকপৰারিতে. ঠপেত্ৰাতি ৰজ্জেত্ৰা. গোণমাযাচমানস্সাতি অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতে তাৰকালিকং ৰিনা কেৰলং কম্মকরণত্থায গোণং যাচন্তস্স. তেসুপীতি ঞাতকাদীসুপি মূলচ্ছেজ্জেন গোণমাযাচনস্স দুক্কটন্তি যোজনা. ‘‘তাৰকালিকনযেন সব্বত্থ ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৩৪২) অট্ঠকথাৰচনতো যাৰ কম্মকরণকালং, তাৰ নিযমেত্ৰা ঞাতকঅঞ্ঞাতকপৰারিতঅপ্পৰারিতে সব্বেপি যাচিতুং ৰট্টতি. তথা যাচিত্ৰা ৰা অযাচিত্ৰা ৰা গহিতো চে, রক্খিত্ৰা পটিজগ্গিত্ৰা সামিকানং নিয্যাদেতব্বো, গোণে ৰা নট্ঠে ৰিসাণে ৰা ভিন্নে সামিকেসু অসম্পটিচ্ছন্তেসু ভণ্ডদেয্যং.

৩৮৬. দেমাতি এত্থ ‘‘তুম্হাক’’ন্তি পাঠসেসো. ‘‘ৰিহারস্স দেমা’তি ৰুত্তে পন ‘আরামিকানং আচিক্খথ পটিজগ্গনত্থাযা’তি ৰত্তব্ব’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৩৪২) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. সকটৰিনিচ্ছযস্সাপি গোণৰিনিচ্ছযেন সমানত্তা তং অৰত্ৰা ৰিসেসমত্তমেৰ দস্সেতুমাহ ‘‘সকটং…পে… ৰট্টতী’’তি. ‘‘তুম্হাকং দেমাতি ৰুত্তে’’তি আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘তুম্হাকমেৰ দেমাতি ৰুত্তে দারুভণ্ডং নাম সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৩৪২).

৩৮৭. কুঠারাদীসূতি এত্থ আদি-সদ্দেন নিখাদনং সঙ্গণ্হাতি. অযং নযো ৰেদিতব্বোতি পাঠসেসো. ‘‘সকটং গোণো ৰিয তাৰকালিকং অকত্ৰা অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতে ন যাচিতব্বং, মূলচ্ছেজ্জৰসেন অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতে ন যাচিতব্বং, তাৰকালিকং যাচিতব্ব’’ন্তি ৰিনিচ্ছযো চ ‘‘সকটং…পে… ৰট্টতী’’তি ৰিসেসৰিনিচ্ছযো চাতি অযং নযো ৰাসিআদীসু চ ৰেদিতব্বোতি অত্থো. অনজ্ঝাৰুত্থকন্তি কেনচি ‘‘মমেত’’ন্তি অপরিগ্গহিতং, ‘‘রক্খিতগোপিতট্ঠানেযেৰ হি ৰিঞ্ঞত্তি নাম ৰুচ্চতী’’তি অট্ঠকথাৰচনতো অরক্খিতাগোপিতকন্তি ৰুত্তং হোতি. অট্ঠকথায ৰল্লিআদিৰিনিচ্ছযম্পি ৰত্ৰা ‘‘অনজ্ঝাৰুত্থকং পন যং কিঞ্চি আহরাপেতুং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৩৪২) ৰুত্তত্তা সব্বন্তি ইধ ৰুত্তগোণাদিকঞ্চ ৰক্খমানৰল্লিআদিকঞ্চ গহেতব্বং. ইমিনা পুব্বে ৰুত্তৰিনিচ্ছযস্স রক্খিতগোপিতৰিসযত্তং দীপিতং হোতি. হরাপেতুম্পি ৰট্টতীতি এত্থ অপি-সদ্দেন পগেৰ কেনচি হরিত্ৰা দিন্নন্তি দীপেতি.

৩৮৮. ৰল্লিআদিম্হীতি আদি-সদ্দেন ৰেত্তমুঞ্জতিণমত্তিকা সঙ্গণ্হাতি. এত্থ মুঞ্জপব্বজতিণং ৰিনা গেহচ্ছাদনতিণং তিণং নাম. গরুভণ্ডপ্পহোনকেতি ‘‘ৰল্লি অড্ঢবাহুমত্তাপী’’তিআদিনা নযেন ৰুত্তলক্খণে গরুভণ্ডপ্পহোনকে. পরেসং সন্তকেযেৰাতি অৰধারণেন ন অনজ্ঝাৰুত্থকে দুক্কটন্তি ব্যতিরেকতো দীপেতি.

৩৮৯. পচ্চযেসূতি চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনসঙ্খাতেসু তীসু পচ্চযেসু. এৰ-কারেন গিলানপচ্চযসঙ্খাতে চতুত্থপচ্চযে ৰিঞ্ঞত্তি ৰট্টতীতি দীপেতি. ৰিঞ্ঞত্তি নাম ‘‘আহর, দেহী’’তি ইচ্ছিতপচ্চযে নামং ৰত্ৰা যাচনা. অট্ঠকথাযং ৰুত্তং ‘‘সব্বেন সব্বং ন ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৩৪২) সাৰধারণত্থং দস্সেতুং ‘‘ন চ ৰট্টতী’’তি ৰুত্তত্তা নেৰ ৰট্টতীতি অত্থো গহেতব্বো.

ৰিঞ্ঞত্তিযা অলব্ভমানভাৰেন সমত্তা পচ্চযেসু তীসু অনন্তরং সহনিদ্দিট্ঠপচ্চযত্তযতো ততিযপচ্চযেযেৰ লব্ভমানৰিসেসং দস্সেতুং ‘‘ততিযে পরিকথোভাসনিমিত্তানি চ লব্ভরে’’তি ৰুত্তত্তা অৰসিট্ঠদ্ৰযে পন পরিকথাদযো ন লব্ভন্তীতি ৰুত্তং হোতি. অৰুত্তে চতুত্থপচ্চযেপি সমুচ্চযত্থেন চ-কারেন পরিকথাদিত্তযং লব্ভতীতি সিদ্ধত্তা ‘‘তীস্ৰেৰা’’তি এৰ-কারেন ব্যতিরেকমুখেন ৰিঞ্ঞত্তিযা চ অনুঞ্ঞাতত্তা চতুত্থে গিলানপচ্চযে পরিকথোভাসনিমিত্তকম্মৰিঞ্ঞত্তিযো ৰট্টন্তীতি সিদ্ধং. এত্তাৰতা চতুত্থে পচ্চযে পরিকথাদযো চত্তারোপি ৰট্টন্তি, ততিযপচ্চযে ৰিঞ্ঞত্তিং ৰিনা সেসত্তযং ৰট্টতি, পুরিমপচ্চযদ্ৰযে সব্বম্পি ন ৰট্টতীতি ৰুত্তন্তি দট্ঠব্বং.

সেনাসনপচ্চযে পরিকথাদিকন্তি উপোসথাগারাদিকরণারহট্ঠানং ওলোকেত্ৰা উপাসকানং সুণন্তানং ‘‘ইমস্মিং ৰত ওকাসে এৰরূপং সেনাসনং কাতুং ৰট্টতী’’তি ৰা ‘‘যুত্ত’’ন্তি ৰা ‘‘অনুরূপ’’ন্তি ৰা পৰত্তা কথা পরিকথা নাম. ‘‘উপাসকা তুম্হে কত্থ ৰসথা’’তি পুচ্ছিত্ৰা ‘‘পাসাদে ভন্তে’’তি ৰুত্তে ‘‘ভিক্খূনং পন উপাসকা পাসাদো ন ৰট্টতী’’তিআদিনা নযেন পৰত্তা কথা ওভাসো নাম. উপাসকেসু পস্সমানেসু ভূমিযং রজ্জুং পসারেত্ৰা ভূমিং ভাজেত্ৰা খাণুকে আকোটেত্ৰা ‘‘কিমিদং ভন্তে’’তি ৰুত্তে ‘‘এত্থ আৰাসং করোম উপাসকা’’তিআদিকা কথা নিমিত্তকথা নাম. গিলানপচ্চযে চ ইমিনা নযেন যথারহং ৰেদিতব্বং. সব্বমেতং অট্ঠকথায (পারা. অট্ঠ. ২.৩৪২) ৰুত্তং.

৩৯০-৩. ইদানি কুটিকারস্স ভিক্খুনো আপত্তিদস্সনত্থমাহ ‘‘অদেসিতে’’তিআদি. তং উত্তানত্থমেৰ. নিসেন্তস্সাতি পাসাণে ঘংসিত্ৰা তিখিণং করোন্তস্স. পাচিত্তিযা সহাতি ‘‘ভূতগামপাতব্যতায পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ৯০) ৰুত্তপাচিত্তিযেন সদ্ধিং.

আপত্তিন্তি পাচিত্তিযট্ঠানে পাচিত্তিযঞ্চেৰ দুক্কটঞ্চ ইতরত্র সুদ্ধপযোগদুক্কটঞ্চাতি আপত্তিং.

যা পনাতি যা কুটি. পঠমে দুতিযেতি এত্থ ‘‘পিণ্ডেহী’’তি করণবহুৰচনং ৰিভত্তিৰচনৰিপরিণামৰসেন ‘‘পিণ্ডে’’তি ভুম্মেকৰচনন্তং কত্ৰা যোজেতব্বং, ‘‘নিক্খিত্তে’’তি অজ্ঝাহরিতব্বং, ভাৰলক্খণে ভুম্মং, নিক্খিত্তে সতীতি অত্থো.

৩৯৪. ‘‘সচে অঞ্ঞস্সা’’তি পদচ্ছেদো. ৰিপ্পকতন্তি আরদ্ধমনিট্ঠিতং. ‘‘অনাপত্তী’’তি ইদং নিট্ঠিতে আপজ্জিতব্বসঙ্ঘাদিসেসাভাৰং সন্ধাযাহ. পুব্বপযোগমত্তেন হি পাচিত্তিযদুক্কটানিপি হোন্তি, তানি পন দেসেতব্বানি. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘অনাপত্তী’’তি আকড্ঢতি, তেন সঙ্ঘাদিসেসাপত্তিযা অভাৰতো পুব্বভাগে আপন্নানং পাচিত্তিযদুক্কটানং দেসেতব্বতা চ দীপিতা হোতি. তং কুটিন্তি তং ৰিপ্পকতকুটিং.

৩৯৫. অঞ্ঞং ভোজনসালাদিং. তথাতি অনাপত্তিমাহ.

৩৯৬. ‘‘করোতো’’তি ইমিনা ‘‘কারাপযতো’’তিপি লব্ভতি. উভযেনাপি ‘‘ক্রিযতো’’তি ইমস্স কারণং দস্সেতি. ‘‘অপ্পমাণিক’’ন্তি ইমিনা সঙ্ঘাদিসেসস্স অঙ্গং দস্সেতি.

৩৯৭. ন্তি ‘‘অপ্পমাণিক’’ন্তি এৰং পচ্চামসতি. ‘‘ক্রিযাক্রিযতো’’তি ইদং কুটিযা করণঞ্চ ৰত্থুদেসনায অকরণঞ্চ উপাদায ৰুত্তং.

কুটিকারসিক্খাপদৰণ্ণনা.

৩৯৮. ৰত্থুং অদেসেত্ৰাতি সম্বন্ধো, ‘‘তেন ৰিহারকারকেন ভিক্খুনা ৰিহারৰত্থুং সোধেত্ৰা সঙ্ঘং উপসঙ্কমিত্ৰা’’তিআদিনা (পারা. ৩৬৭) পদভাজনে আগতনযেন ৰিহারং কারাপেন্তেন ভিক্খুনা ৰিহারৰত্থুং সোধেত্ৰা সমতলং কারেত্ৰা সঙ্ঘং উপসঙ্কম্ম ৰুড্ঢানং ভিক্খূনং পাদে ৰন্দিত্ৰা উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা ‘‘অহং ভন্তে মহল্লকং ৰিহারং কত্তুকামো সস্সামিকং অত্তুদ্দেসং, সোহং ভন্তে সঙ্ঘং ৰিহারৰত্থুওলোকনং যাচামী’’তি তিক্খত্তুং যাচিত্ৰা লদ্ধে ৰুড্ঢে ৰা ভিক্খূ ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায সঙ্ঘেন সম্মতে ৰা ভিক্খূ নেত্ৰা কতপরিকম্মং ৰিহারৰত্থুং দস্সেত্ৰা কুটিৰত্থুওলোকনে ৰিয গতভিক্খূহি ওলোকেত্ৰা সারম্ভাদিভাৰং উপপরিক্খিত্ৰা অনারম্ভসপরিক্কমনভাৰং ঞত্ৰা আগন্ত্ৰা সঙ্ঘস্স আরোচিতে পুন তেন সঙ্ঘং উপসঙ্কমিত্ৰা ৰুড্ঢানং ভিক্খূনং পাদে ৰন্দিত্ৰা উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা ‘‘অহং ভন্তে মহল্লকং ৰিহারং কত্তুকামো সস্সামিকং অত্তুদ্দেসং, সোহং ভন্তে সঙ্ঘং ৰিহারৰত্থুদেসনং যাচামী’’তি তিক্খত্তুং যাচিত্ৰা সঙ্ঘেন ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায ৰিহারৰত্থু দেসেতব্বং, তথা অকত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. ইহ সারম্ভাদি পঠমসিক্খাপদে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং.

মহল্লকন্তি ‘‘সস্সামিকভাৰেন সঞ্ঞাচিককুটিতো মহন্তভাৰো এতস্স অত্থীতি মহল্লকো. যস্মা ৰা ৰত্থুং দেসাপেত্ৰা পমাণাতিক্কমেনাপি কাতুং ৰট্টতি, তস্মা পমাণমহন্ততাযপি মহল্লকো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৩৬৬) অট্ঠকথাযং ৰুত্তনযেন মহন্তভাৰেন যুত্তন্তি অত্থো. ৰিহারন্তি ‘‘ৰিহারো নাম উল্লিত্তো ৰা হোতি অৰলিত্তো ৰা উল্লিত্তাৰলিত্তো ৰা’’তি (পারা. ৩৭১) পদভাজনে ৰুত্তপ্পকারং সেনাসনন্তি অত্থো. ৰিহরন্তি অস্মিন্তি ৰিগ্গহো. উল্লিত্তাদিসরূপং পুরিমসিক্খাপদে ৰুত্তনযমেৰ. তং ৰিহারং যো করেয্যাতি যোজনা. করেয্য ৰা কারাপেয্য ৰাতি পুব্বে ৰুত্তনযমেৰ. অত্তৰাসত্থন্তি অত্তনো ৰাসং পটিচ্চ, ইমিনা পরস্স ৰাসত্থায করোতি, অনাপত্তীতি ব্যতিরেকতো ৰিঞ্ঞাযতি. ‘‘গরুক’’ন্তি এত্থ ৰত্থুদেসনায অকারাপনেন ‘‘একোৰ সঙ্ঘাদিসেসো হোতী’’তি পুব্বে ৰুত্তৰিকপ্পত্তযং ন গহেতব্বং. ইদঞ্চ ৰক্খতি ‘‘পমাণা…পে… সঙ্ঘাদিসেসতা’’তি (ৰি. ৰি. ৩৯৯ আদযো).

৩৯৯. ক্রিযাসমুট্ঠানাভাৰন্তি পমাণাতিক্কমেপি আপত্তিযা অসম্ভৰতো কিরিযাসমুট্ঠানস্স ইধ অভাৰো ঞাতব্বো. ক্রিয…পে… লক্খযেতি এত্থ ব্যতিরেকতো অদেসিতৰত্থুকতায অকিরিযাসমুট্ঠানতা অনুঞ্ঞাতা.

মহল্লকৰিহারকথাৰণ্ণনা.

৪০১-৩. তেসূতি চতুৰীসতিযা পারাজিকেসু. ভিক্খুনো অনুরূপানি একূনৰীসতীতি ভিক্খুনীনং পটিনিযতা উব্ভজাণুমণ্ডলিকাদযো চত্তারো তদনুলোমায ৰিব্ভন্তভিক্খুনিযা সহ পঞ্চ পারাজিকে ৰিনা ভিক্খুনো অনুরূপা সেসা একূনৰীসতি পারাজিকা.

ইমস্মিং সিক্খাপদে পদভাজনে ‘‘পারাজিকেন ধম্মেনাতি চতুন্নং অঞ্ঞতরেনা’’তি (পারা. ৩৮৬) ৰুত্তনযস্স ইধ ‘‘একূনৰীসতী’’তি ৰচনং ৰিরুজ্ঝতীতি চে? ন ৰিরুজ্ঝতি. কস্মা? যস্মা পদভাজনং পাতিমোক্খুদ্দেসাগতমত্তং গহেত্ৰা পৰত্তং, ইদং পন বুদ্ধানুমতিং গহেত্ৰা ৰিনযপরিযত্তিপৰত্তকানং আচরিযানং মতং গহেত্ৰা পৰত্তং, তস্মা ন ৰিরুজ্ঝতীতি গহেতব্বং. আচরিযো সব্বপারাজিকানং ‘‘ব্রহ্মচরিযা চাৰেয্য’’ন্তি (পারা. ৩৮৫) ৰুত্তঅনুদ্ধংসনস্স একন্তসাধনত্তা ভিক্খুনীনং পটিনিযতসানুলোমপারাজিকপঞ্চকং ৰিনা অৰসেসং সব্বং সঙ্গণ্হি, তেনেৰ ৰিনযট্ঠকথায গণ্ঠিপদৰিৰরণে ‘‘চতুন্নং অঞ্ঞতরেনাতি পাতিমোক্খুদ্দেসে এৰ আগতে গহেত্ৰা ৰুত্তং, ইতরেসং অঞ্ঞতরেনাপি অনুদ্ধংসেন্তস্স সঙ্ঘাদিসেসোৰা’’তি ৰুত্তং. তস্মা ‘‘অনুদ্ধংসেয্যা’’তি (পারা. ৩৮৪) পাঠে অধিপ্পাযং গহেত্ৰা পৰত্তত্তা ইমেসং আচরিযানং মতং পমাণন্তি গহেতব্বং. ‘‘তেসু অঞ্ঞতরেনা’’তি ৰক্খমানত্তা ‘‘একূনৰীসতী’’তি এত্থ ‘‘যানী’’তি সামত্থিযা লব্ভতি.

অঞ্ঞতরেন অমূলকেনাতি যোজনা. অমূলকেনাতি চোদকস্স দস্সনাদীহি চোদনামূলেহি ৰিরহিতত্তা অমূলকং, পারাজিকং, তেন. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘যং পারাজিকং চোদকেন চুদিতকম্হি পুগ্গলে নেৰ দিট্ঠং ন সুতং ন পরিসঙ্কিতং, ইদং এতেসং দস্সনসৰনপরিসঙ্কাসঙ্খাতানং মূলানং অভাৰেন অমূলকং নামা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৩৮৫-৩৮৬). এত্থ চ মংসচক্খুনা ৰা দিব্বচক্খুনা ৰা দিট্ঠং দিট্ঠং নাম. পকতিসোতেন ৰা দিব্বসোতেন ৰা সুতং সুতং নাম. চিত্তেন পরিসঙ্কিতং পরিসঙ্কিতং নাম. তং তিৰিধং দিট্ঠসুতমুতপরিসঙ্কিতৰসেন.

তত্থ তাদিসে কম্মনিযে ওকাসে মাতুগামেন সদ্ধিং ভিক্খুনো অঞ্ঞথিযং পযোগং দিস্ৰা অঞ্ঞথা গহেত্ৰা ‘‘ৰীতিক্কমনং নু খোযমকাসী’’তি গহণং দিট্ঠপরিসঙ্কিতং নাম. কুট্টতিরোহিতে ভিক্খুম্হি মাতুগামস্স সদ্দং সুত্ৰা তত্থ অঞ্ঞস্স ৰিঞ্ঞুপুরিসস্স সব্ভাৰং অজানিত্ৰা ‘‘ৰীতিক্কমনং নু খোযমকাসী’’তি এৰং গহণং সুতপরিসঙ্কিতং নাম. ৰিহারপরিযন্তে তরুণমাতুগামপুরিসানং দিৰসং ৰীতিনামেত্ৰা গতট্ঠানে ৰিপ্পকিণ্ণপুপ্ফানি ওলোকেত্ৰা, মংসসুরগন্ধঞ্চ ঘাযিত্ৰা ‘‘ইদং কস্স কম্ম’’ন্তি উপপরিক্খন্তেন ভিক্খুনো চেতিযপূজিতমালাগন্ধস্স পীতারিট্ঠস্স ভিক্খুনো সরীরগন্ধং ঘাযিত্ৰা ‘‘তং এতস্স কম্মং নু খো’’তি কিরিযমানসংসযো মুতপরিসঙ্কিতং নাম. এৰরূপস্স দিট্ঠসুতপরিসঙ্কিতমূলকস্স অভাৰতো অমূলকেন পারাজিকেনাতি অযমেত্থ সঙ্খেপো, ৰিত্থারো পন সমন্তপাসাদিকায (পারা. অট্ঠ. ২.৩৮৫-৩৮৬) ৰুত্তনযেন দট্ঠব্বো.

চোদেতীতি ‘‘পারাজিকং ধম্মং আপন্নোসী’’তিআদিৰচনেন সযং চোদেতি. চোদাপনং পন ৰক্খতি. চাৰনচেতনো হুত্ৰাতি ‘‘অপ্পেৰ নাম নং ইমম্হা ব্রহ্মচরিযা চাৰেয্য’’ন্তি উপ্পন্নেন পরং সাসনা চাৰেতুকামেন চিত্তেন সমন্নাগতো হুত্ৰা. ‘‘সুদ্ধং ৰা অসুদ্ধং ৰা’’তি ইদং ‘‘চোদেতী’’তি ইমিনা ৰুত্তচোদনাকিরিযায কম্মনিদ্দেসো, ‘‘অঞ্ঞং ভিক্খু’’ন্তি সেসো, পারাজিকমনাপন্নং ৰা আপন্নং ৰা অঞ্ঞং ভিক্খুন্তি অত্থো. যোতি মাতিকাগতভিক্খু, ‘‘দুট্ঠো দোসো অপ্পতীতো’’তি ইদং অজ্ঝাহরিতব্বং, উপ্পন্নেন দোসলেসেন সযং দূসিতো, পরঞ্চ দূসেন্তো পীতিসুখাদীহি অপগতো যো ভিক্খূতি অত্থো. ৰক্খমানেন ‘‘তস্সা’’তি ইমিনা সম্বন্ধো.

‘‘কতে ওকাসম্হী’’তি পদচ্ছেদো, ওকাসং ‘‘কারাপেত্ৰা’’তি (পারা. ৩৮৯) পাঠতো অন্তোনীতহেত্ৰত্থতায ‘‘কতে’’তি ‘‘কারিতে’’তি এতস্স পরিযাযো হোতি, ‘‘ওকাসং মে করোহি, অহং তং ৰত্তুকামো’’তি ওকাসে কারাপিতেতি অত্থো. ‘‘অকতে ওকাসে’’তি পদচ্ছেদো, পুব্বে ৰুত্তোযেৰত্থো. দুক্কটাপত্তিযা সহাতি ওকাসস্স অকারাপিতত্তা দুক্কটাপত্তিযা সদ্ধিং.

৪০৪-৫. কোণ্ঠোসীতি ধুত্তোসি. জেট্ঠব্বতিকোসীতি কালীদেৰীৰতনিযুত্তোসি. কালীদেৰী কির সিরিদেৰিযা জেট্ঠা, তস্মা তস্সা ৰতধরো জেট্ঠব্বতিকো ৰুচ্চতি. তং পন ৰতং সমাদিযিত্ৰা পূরেন্তো সকলসরীরে মসিং মক্খেত্ৰা কাকপত্তানি মুট্ঠিযং কত্ৰা কালীদেৰিং ফলকে লিখাপেত্ৰা তং কাজকোটিযং বন্ধিত্ৰা উচ্ছিট্ঠোদকাদিঅসুচিসন্নিচিতওলিগল্লং পৰিসিত্ৰা ‘‘দুস্সীলোসি নিস্সীলোসি সীলৰিরহিতোসী’’তি থোমেন্তো ৰিচরতীতি.

দুস্সীলত্তা এৰ হীনজ্ঝাসযতায পাপধম্মো লামকসভাৰোসি. পূতিনা কম্মেন সীলৰিপত্তিযা অন্তো পৰিট্ঠত্তা অন্তোপূতি. ছহি দ্ৰারেহি রাগাদিকিলেসানুস্সৰনেন তিন্তত্তা অৰস্সুতো. সেসমেত্থ উত্তানত্থমেৰ. গরুকং নিদ্দিসেতি এত্থ ‘‘কতোকাসম্হী’’তি চ ‘‘তথেৰ অকতোকাসে, দুক্কটাপত্তিযা সহা’’তি চ আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বং. এৰমুত্তরত্রাপি.

৪০৬. সম্মুখাতি চুদিতকস্স সম্মুখা, অৰিদূরেতি অত্থো. হত্থমুদ্দাযাতি মুত্তপাণাদিৰসেন. তং হত্থমুদ্দায কথিতং. পরোতি যং চোদেসি, সো চুদিতকো পরো. ভিক্খুনোতি চোদকস্স ভিক্খুনো.

৪০৭. সম্মুখে ঠত্ৰাতি চুদিতকস্স আসন্নে ঠত্ৰা. ‘‘চোদাপেন্তস্সা’’তি এতস্স কম্মভাৰতো পরোতি ইদং উপযোগন্তৰসেন সম্বন্ধিতব্বং. এৰমুত্তরত্র. কেনচীতি অঞ্ঞেন কেনচি পুগ্গলেন. তস্স চোদকস্স. ‘‘চোদাপেন্তস্সা’’তি পুন ৰচনং নিযমত্থং.

৪০৮. সোপীতি উগ্গহাপিতত্তা চোদনং করোন্তো ইতরো পযোজ্জকপুগ্গলোপি. তেসং দ্ৰিন্নম্পীতি পযোজকপযোজ্জকানং দ্ৰিন্নম্পি.

৪০৯. ৰুত্তট্ঠানং পণ্ণং ৰা সন্দেসং ৰা হরন্তো দূতো নাম, সো ‘‘পণ্ণং ৰা সাসনং ৰা পেসেত্ৰা’’তি ইমিনা সঙ্গয্হতীতি তস্মিং ৰিসুং অৰত্তব্বেপি ‘‘দুত’’ন্তি ৰচনেন নিস্সট্ঠদূতমাহ. পণ্ণং ৰা অদত্ৰা ‘‘এৰঞ্চ এৰঞ্চ ৰদা’’তি সাসনঞ্চ অদত্ৰা ‘‘তং চোদেহী’’তি অত্থমত্তমেৰ দত্ৰা নিস্সট্ঠো ভিক্খু ইধ ‘‘নিস্সট্ঠদূতো’’তি গহেতব্বো.

অথ ৰা ‘‘দূত’’ন্তি ইমিনা চোদেতুং উগ্গহাপেত্ৰা, তমনুগ্গহাপেত্ৰা ৰা নিস্সট্ঠো ভিক্খু দূতোযেৰ গহেতব্বো. ‘‘পণ্ণ’’ন্তি ইমিনা পব্বজিতস্স ৰা অপব্বজিতস্স ৰা কস্সচি হত্থে চোদনং লিখিত্ৰা দিন্নপণ্ণং গহেতব্বং. সাসনন্তি ‘‘পারাজিকং আপন্নো’’তিআদিনা নযেন ৰত্ৰা পেসিযমানং সাসনং গহেতব্বং. ইদং তযম্পি দূরে নিসীদিত্ৰা অঞ্ঞেহি কারাপনতো ‘‘চোদাপেন্তস্সা’’তি আহ. ‘‘পর’’ন্তি আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বং. এত্থ ওকাসকারাপনং নত্থি.

৪১০. তথাতি যথা অমূলকেন পারাজিকেন সম্মুখা ওকাসে কারিতে, অকারিতে চ, তথা অমূলকেহি সঙ্ঘাদিসেসেহীতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘ৰুত্তে সম্মুখা পরে’’তি ভুম্মৰসেন অধিকতেন যোজেতব্বং, চোদেতি চোদাপেতীতি ৰুত্তং হোতীতি. পাচিত্তিযাপত্তীতি ওকাসে কারিতে কেৰলা, অকারিতে দুক্কটেন সহাতি গহেতব্বং. সম্মুখা সেসাপত্তীহি পরে ৰুত্তে চাৰনসঞ্ঞিনো দুক্কটং হোতীতি যোজনা. ওকাসাকারাপনেনপি দুক্কটমেৰ হোতি.

৪১১. অক্কোসনাধিপ্পাযস্সাতি খুংসনাধিপ্পাযস্স. অকতোকাসন্তি অকারিতোকাসং, ‘‘পর’’ন্তি ইমিনা যোজেতব্বং. অত্তনাতি চোদকেন, ‘‘সযং অকারিতোকাস’’ন্তি ইমিনা যোজেতব্বং. সহ পাচিত্তিযেনাতি ‘‘ওমসৰাদে পাচিত্তিয’’ন্তি (পারা. ১৪) ৰুত্তপাচিত্তিযেন সহ. ৰদন্তস্সাতি চোদেন্তস্স ৰা চোদাপেন্তস্স ৰা, এত্থ ‘‘সম্মুখা’’তি ইদং ৰক্খমানস্স ‘‘অসম্মুখা’’তি এতস্স ৰিপরিযাযতো লব্ভতি, চ-কারেন কারিতোকাসপক্খে দুক্কটেন পাচিত্তিযসম্বন্ধী.

৪১২. অসম্মুখা ৰদন্তস্সাতি এত্থ ‘‘অক্কোসনাধিপ্পাযস্সা’’তি আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বং. ‘‘অকতোকাসমত্তনা’’তি নানুৰত্ততি. সত্তহি আপত্তীহীতি পারাজিকসঙ্ঘাদিসেসথুল্লচ্চযপাচিত্তিযপাটিদেসনীযদুক্কটদুব্ভাসিতসঙ্খাতেসু সত্তসু আপত্তিক্খন্ধেসু যেন কেনচীতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘অসম্মুখা’’তি ইদং সঙ্গণ্হাতি. কম্মন্তি তজ্জনীযাদিসত্তৰিধং কম্মং.

৪১৩. উম্মত্তকাদীনন্তি আদি-সদ্দেন ‘‘অনাপত্তি সুদ্ধে অসুদ্ধদিট্ঠিস্স অসুদ্ধে অসুদ্ধদিট্ঠিস্স উম্মত্তকস্স আদিকম্মিকস্সা’’তি (পারা. ৩৯০) ৰুত্তে সঙ্গণ্হাতি. পঞ্চঙ্গসংযুতন্তি যং চোদেতি, তস্স ‘‘উপসম্পন্নো’’তি সঙ্খ্যূপগমনং, তস্মিং সুদ্ধসঞ্ঞিতা, যেন পারাজিকেন চোদেতি, তস্স দিট্ঠাদিৰসেন অমূলকতা, চাৰনাধিপ্পাযেন সম্মুখা চোদনা, তস্স তঙ্খণৰিজাননন্তি ইমেহি পঞ্চহি অঙ্গেহি যুত্তং হোতি.

৪১৫. ইদন্তি ‘‘সিক্খাপদ’’ন্তি সেসো, ‘‘সিক্খাপদ’’ন্তি চ ইমিনা তপ্পটিপাদনীযা আপত্তিযেৰ গয্হতি. তিসমুট্ঠানন্তি কাযচিত্ততো, ৰাচাচিত্ততো, কাযৰাচাচিত্ততোতি সচিত্তকেহি তীহি সমুট্ঠানতো তিসমুট্ঠানং. তেনেৰাহ ‘‘সচিত্ত’’ন্তি. পটিঘচিত্তানং দ্ৰিন্নং অঞ্ঞতরেন সহিতত্তা সচিত্তকং. তংসম্পযুত্তায দোমনস্সৰেদনায ৰসেন দুক্খৰেদনং.

দুট্ঠদোসকথাৰণ্ণনা.

৪১৬. লেসমত্তন্তি ‘‘অঞ্ঞম্পি ৰত্থুং লিস্সতি সিলিস্সতি ৰোহারমত্তেনেৰ ঈসকং অল্লীযতীতি লেসো, জাতিআদীনংযেৰ অঞ্ঞতরকোট্ঠাসস্সেতং অধিৰচন’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৩৯১) অট্ঠকথায দস্সিতনিব্বচনেসু ‘‘লেসো নাম দস লেসা জাতিলেসো নামলেসো’’তিআদিনা (পারা. অট্ঠ. ৩৯৪) নযেন পদভাজনে ৰুত্তেসু জাতিনামগোত্তাদীসু দসসু লেসেসু অঞ্ঞতরলেসমত্তন্তি ৰুত্তং হোতি.

তত্থ জাতি নাম খত্তিযব্রাহ্মণাদিজাতি. নামং নাম ইমস্মিং সিক্খাপদে ‘‘ছগলকো দব্বো মল্লপুত্তো নাম, ছগলিকা মেত্তিযা ভিক্খুনী নামা’’তি ঠপিতং নামং ৰিয চোদকেহি ঠপিতনামঞ্চ বুদ্ধরক্খিতাদিসকনামঞ্চাতি দুৰিধং নামং. গোত্তং নাম গোতমমোগ্গল্লানাদিগোত্তং. লিঙ্গং নাম দীঘতাদিসণ্ঠাননানত্তঞ্চ কণ্হতাদিৰণ্ণনানত্তঞ্চাতি ইদং দুৰিধলিঙ্গং. আপত্তিলেসো নাম লহুকাদিরূপেন ঠিতপাচিত্তিযাদিআপত্তি. পত্তো নাম লোহপত্তাদি. চীৰরং নাম পংসুকূলাদি. উপজ্ঝাযো নাম চুদিতকস্স উপজ্ঝাযো. আচরিযো নাম চুদিতকস্স পব্বজ্জাচরিযাদিকো. সেনাসনং নাম চুদিতকস্সেৰ নিৰাসপাসাদাদিকং.

চোদেয্যাতি অঞ্ঞখত্তিযজাতিকং পুগ্গলং পারাজিকং অজ্ঝাপজ্জন্তং দিস্ৰা অত্তনো ৰেরিখত্তিযজাতিকং পুগ্গলং ‘‘খত্তিযো মযা দিট্ঠো, পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপন্নোসী’’তিআদিনা নযেন চোদেতি. গরুকাপত্তি নাম সঙ্ঘাদিসেসো. সচে চাৰনচেতনোতি ‘‘অপ্পেৰ নাম নং ইমম্হা ব্রহ্মচরিযা চাৰেয্য’’ন্তি (পারা. ৩৯২) ৰুত্তত্তা সচে ইমং সাসনা চাৰেয্যামীতি অধিপ্পাযো হুত্ৰা চোদেতীতি ৰুত্তং হোতি, ইমিনা ব্যতিরেকৰসেন ন অঞ্ঞাধিপ্পাযোতি ৰুত্তমেৰ হোতীতি পুরিমসিক্খাপদট্ঠকথাযং দস্সিতেসু ‘‘চাৰনাধিপ্পাযো অক্কোসাধিপ্পাযো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৩৮৯) এৰমাদিনানপ্পকারাধিপ্পাযেসু আপত্তিযা অঙ্গভূতং চাৰনাধিপ্পাযং দস্সেত্ৰা সেসাধিপ্পাযে পটিক্খিপতি.

৪১৭. তথাসঞ্ঞীতি অযং পারাজিকমজ্ঝাপন্নোযেৰাতি তথাসঞ্ঞী. ‘‘চোদেতি ৰা চোদাপেতি ৰা’’তি ৰুত্তত্তা ‘‘তথাসঞ্ঞী’’তি ইদং ‘‘চোদাপেতী’’তি ইমিনাপি যোজেতব্বং. সেসোতি এত্থ ‘‘পারাজিকানি ৰুত্তানী’’তিআদিং কত্ৰা ‘‘সচিত্তং দুক্খৰেদন’’ন্তি পরিযন্তং কত্ৰা দস্সিতপঠমসিক্খাপদৰিনিচ্ছযসঙ্গাহককথাপবন্ধেন ৰুত্তসব্বৰিনিচ্ছযেসু তংসিক্খাপদনিযতং ‘‘অমূলকেনা’’তি ইদঞ্চ ইমস্মিং সিক্খাপদে ‘‘ভিক্খুমন্তিমৰত্থুনা…পে… অনাপত্তি সিযা’’তি ৰুত্তমত্থঞ্চ ঠপেত্ৰা অৰসিট্ঠসব্বৰিনিচ্ছযোতি অত্থো. অনন্তরসমো মতো হেট্ঠা অনন্তরং ৰুত্তসিক্খাপদেনেৰ সদিসোতি ৰেদিতব্বো.

দুতিযদুট্ঠদোসকথাৰণ্ণনা.

৪১৮. সমগ্গস্স সঙ্ঘস্সাতি ‘‘সমগ্গো নাম সঙ্ঘো সমানসংৰাসকো সমানসীমাযং ঠিতো’’তি পদভাজনে ৰুত্তত্তা চিত্তেন চ কাযেন চ একীভূতস্স সঙ্ঘস্সাতি ৰুত্তং হোতি. -কারো পদপূরণো, এৰ-কারত্থো ৰা, নসমগ্গস্সাতি ব্যতিরেকত্থো ৰেদিতব্বো. ভেদত্থং ৰাযমেয্যাতি ‘‘ইমে কথং কদা ভিজ্জিস্সন্তী’’তি রত্তিন্দিৰং চিন্তেত্ৰা উপাযং গৰেসিত্ৰা পক্খপরিযেসনাদিং করেয্যাতি অত্থো. ৰুত্তঞ্হি পাল়িযং ‘‘ভেদায পরক্কমেয্যাতি কথং ইমে নানা অস্সু ৰিনা অস্সু ৰগ্গা অস্সূতি পক্খং পরিযেসতি গণং বন্ধতী’’তি (পারা. ৪১২).

ভেদহেতুন্তি ‘‘ইধুপালি ভিক্খু অধম্মং ‘ধম্মো’তি দীপেতি, ধম্মং ‘অধম্মো’তি দীপেতী’’তিআদিনা (পরি. ৪৫৯) নযেন খন্ধকে ৰুত্তং অট্ঠারসভেদকরৰত্থুসঙ্খাতং সঙ্ঘভেদকারণমাহ. ইদমেৰ হি পদভাজনে ৰুত্তং ‘‘ভেদনসংৰত্তনিকং ৰা অধিকরণন্তি অট্ঠারসভেদকরৰত্থূনী’’তি. গহেত্ৰাতি পগ্গয্হ. তিট্ঠেয্যাতি নপ্পটিনিস্সজ্জেয্য. পরিদীপযন্তি এত্থ পরিদীপেন্তো, ন পটিনিস্সজ্জন্তোতি অত্থো. যথাহ ‘‘তিট্ঠেয্যাতি ন পটিনিস্সজ্জেয্যা’’তি.

৪১৯. ভিক্খূহীতি তস্স সঙ্ঘভেদকস্স পরক্কমনং পস্সন্তেহি ৰা দূরে চে, ঠিতং পৰত্তিং সুণন্তেহি ৰা লজ্জীহি সুপেসলেহি সেসভিক্খূহি. ৰুত্তঞ্হেতং ‘‘ভিক্খূহীতি অঞ্ঞেহি ভিক্খূহি. যে পস্সন্তি যে সুণন্তি, তেহি ৰত্তব্বো’’তি (পারা. ৪১২). তস্স ৰদন্তেহি এৰং ৰত্তব্বন্তি ৰচনাকারদস্সনত্থমাহ ‘‘মাযস্মা সমগ্গস্স সঙ্ঘস্স ভেদায পরক্কমি, ভেদনসংৰত্তনিকং ৰা অধিকরণং সমাদায পগ্গয্হ অট্ঠাসি, সমেতাযস্মা সঙ্ঘেন, সমগ্গো হি সঙ্ঘো সম্মোদমানো অৰিৰদমানো একুদ্দেসো ফাসু ৰিহরতী’’তি (পারা. ৪১১) পাঠং, তং একদেসসঙ্গহৰসেন উপলক্খেতুমাহ ‘‘ভেদত্থং…পে… ভেদকারণ’’ন্তি. ইতি ৰত্তব্বোতি যোজনা.

৪২০. ৰুচ্চমানো হীতি এত্থ হি-সদ্দো অপি-সদ্দত্থো. ‘‘পী’’তি ৰা পাঠো, তেহি লজ্জিভিক্খূহি ‘‘মাযস্মা’’তিআদিনা নযেন ৰিসুং তিক্খত্তুং ৰুত্তোপীতি অত্থো. নিস্সজ্জেয্য ন চেৰ নন্তি তং ভেদায পরক্কমনং অপ্পটিনিস্সজ্জনপচ্চযা দুক্কটাপত্তিং আপজ্জিত্ৰাপি ন ৰিস্সজ্জেয্যাতি অত্থো. ৰুত্তঞ্হেতং ‘‘নো চে পটিনিস্সজ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পারা. ৪১২). তথা হি অপ্পটিনিস্সজ্জন্তো হত্থেসু, পাদেসু চ গহেত্ৰা সঙ্ঘমজ্ঝে আনেত্ৰা তথেৰ তিক্খত্তুং ৰুত্তোপি তং অৰিস্সজ্জেত্ৰা দুক্কটাপত্তিং আপন্নোতি ইমিনা চ সঙ্গহিতো. ৰুত্তঞ্হেতং ভগৰতা ‘‘সো ভিক্খু সঙ্ঘমজ্ঝম্পি আকড্ঢিত্ৰা ৰত্তব্বো ‘মাযস্মা…পে… ফাসু ৰিহরতী’তি. দুতিযম্পি ৰত্তব্বো. ততিযম্পি ৰত্তব্বো. সচে পটিনিস্সজ্জতি, ইচ্চেতংকুসলং. নো চে পটিনিস্সজ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি. ইদং উভযত্থ দুক্কটং সামঞ্ঞেন ৰক্খতি ‘‘তিক্খত্তুং পন ৰুত্তস্স, অপরিচ্চজতোপি ত’’ন্তি.

সমনুভাসিতব্বোতি এত্থ ‘‘সো ভিক্খূ’’তি আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বং, ‘‘যাৰততিয’’ন্তি সেসো, যথাহ ‘‘সো ভিক্খু ভিক্খূহি যাৰততিযং সমনুভাসিতব্বো’’তি (পারা. ৪১১), তথা সঙ্ঘমজ্ঝেপি তিক্খত্তুং ৰুচ্চমানোপি নো ৰিস্সজ্জেত্ৰা দুক্কটং আপন্নো সো আধানগ্গাহী ভিক্খু সঙ্ঘেন তিক্খত্তুং ৰুত্তং কম্মৰাচং ৰত্ৰা সমনুভাসিতব্বোতি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘যাৰততিযং সমনুভাসিতব্বোতি যাৰ ততিযং সমনুভাসনং, তাৰ সমনুভাসিতব্বো, তীহি সমনুভাসনকম্মৰাচাহি কম্মং কাতব্ব’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪১১). ন্তি ভেদায পরক্কমনং, ভেদনসংৰত্তনিকং অধিকরণং পগ্গহেত্ৰা ঠানঞ্চ. অচ্চজন্তি, ঞত্তিচতুত্থায কম্মৰাচায ৰুচ্চমানাযপি অচ্চজন্তো. গরুকং ফুসেতি ততিযায কম্মৰাচায ‘‘সো ভাসেয্যা’’তি য্যকারপ্পত্তায সঙ্ঘাদিসেসং আপজ্জতি.

৪২১. সঙ্ঘস্স ভেদায পরক্কমন্তং ভিক্খুং দিস্ৰা, সুত্ৰা, ঞত্ৰা চ অৰদন্তস্স ভিক্খুনো দুক্কটন্তি যোজনা.

৪২২. কীৰদূরে ৰসন্তেহি সুত্ৰা গন্ত্ৰা ৰত্তব্বন্তি আহ ‘‘গন্ত্ৰা’’তিআদি. অদ্ধযোজনমেৰ অদ্ধযোজনতা, ততো অধিকং ৰা. গিলানং পটিচ্চ অদ্ধযোজনং ৰুত্তং, ইতরং পটিচ্চ ‘‘অধিকং দূরম্পি পন গন্তব্ব’’ন্তি ৰুত্তং. তেনেৰাহ ‘‘সচে সক্কোতী’’তি. তাৰদেতি তদা এৰ, অচিরাযিত্ৰাতি অত্থো.

৪২৩. তিক্খত্তুং পন ৰুত্তস্সাতি ‘‘মাযস্মা’’তিআদিনা নযেন ৰিসুঞ্চ সঙ্ঘমজ্ঝে চ তিক্খত্তুং ৰুত্তস্সাপি অপরিচ্চজন্তস্স. তং ভেদায পরক্কমাদিকং. ভেদপ্পৰত্তিযা সুতক্খণে সযং অগন্ত্ৰা পণ্ণং ৰা সাসনং ৰা পেসেন্তস্স আপত্তিং দস্সেতুমাহ ‘‘দূতং ৰা’’তিআদি. যথাহ অট্ঠকথাযং (পারা. অট্ঠ. ২.৪১১) ‘‘দূতং ৰা পণ্ণং ৰা পেসেত্ৰা ৰদতোপি আপত্তিমোক্খো নত্থী’’তিআদি.

৪২৫. য্যকারে পন সম্পত্তেতি ‘‘যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্যা’’তি (পারা. ৪১৩) ততিযকম্মৰাচায অন্তে য্যকারে উচ্চারিতে. পস্সম্ভন্তীতি পটিপ্পস্সম্ভন্তি, ৰূপসমন্তীতি অত্থো. দুক্কটাদযোতি ঞত্তিযা দুক্কটং, দ্ৰীহি কম্মৰাচাহি দ্ৰে চ থুল্লচ্চযা. যথাহ ‘‘সঙ্ঘাদিসেসং অজ্ঝাপজ্জন্তস্স ঞত্তিযা দুক্কটং, দ্ৰীহি কম্মৰাচাহি থুল্লচ্চযা পটিপ্পস্সম্ভন্তী’’তি (পারা. ৪১৪). তস্মা ঞত্তিযা পুব্বে বহি চ সঙ্ঘমজ্ঝে চ তিক্খত্তুং ৰুত্তেপি অপ্পটিনিস্সজ্জনেন আপন্নানি দ্ৰে দুক্কটানি দেসেতব্বানীতি ৰিঞ্ঞাযতি.

ইমিস্সা কম্মৰাচায কিং আপন্নাপত্তিযো পটিপ্পস্সম্ভন্তি, উদাহু অনাপন্নাতি ৰিচারণায ‘‘যো অৰসানে পটিনিস্সজ্জিস্সতি, সো তা আপত্তিযো ন আপজ্জতি, তস্মা অনাপন্না পটিপ্পস্সম্ভন্তী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪১৪) মহাসুমত্থেরস্স ৰাদং ‘‘কিমনাপন্নানং পটিপ্পস্সদ্ধিযা’’তি পটিবাহিত্ৰা ‘‘লিঙ্গপরিৰত্তনে অসাধারণাপত্তিযো ৰিয আপন্না পটিপ্পস্সম্ভন্তী’’তি মহাপদুমত্থেরস্স ৰাদো ঠিতো.

৪২৬. অকতে পন কম্মস্মিন্তি যথাৰুত্তসমনুভাসনকম্মে অকতে. অপরিচ্চজতোপি চাতি তং সঙ্ঘভেদায পরক্কমনং অপরিচ্চজন্তস্সাপি. ‘‘সঙ্ঘাদিসেসেনা’’তি ইমিনা কম্মং অকত্ৰা সঙ্ঘমজ্ঝে চ বহি চ তিক্খত্তুং ৰুচ্চমানস্স অপ্পটিনিস্সজ্জনেন দুক্কটং পন হোতীতি ব্যতিরেকতোৰ দস্সেতি.

৪২৭. পুব্বে ৰাতি ঞত্তিযা পুব্বে ৰিসুং, সঙ্ঘমজ্ঝে ৰা তিক্খত্তুং ৰুচ্চমানেপি. তঙ্খণেপীতি ঞত্তিক্খণে ৰা. ঞত্তিযা অনিট্ঠিতাযপি পচ্ছাপি, ইমস্স অৰধিং দস্সেতি ‘‘অসম্পত্তে য্যকারস্মি’’ন্তি. পটিনিস্সজ্জতোপি চ তস্স সঙ্ঘাদিসেসেন অনাপত্তি পকাসিতাতি পঠমগাথায পচ্ছিমড্ঢং ইধানেত্ৰা যোজেতব্বং.

৪২৮. এত্তাৰতা ‘‘অনাপত্তি অসমনুভাসন্তস্স পটিনিস্সজ্জন্তস্স উম্মত্তকস্স খিত্তচিত্তস্স ৰেদনাট্টস্স আদিকম্মিকস্সা’’তি (পারা. ৪১৬) পাঠে ‘‘পটিনিস্সজ্জন্তস্সা’’তি পদেন গহিতেসু ‘‘ঞত্তিতো’’তিআদীসু ৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা তং নিগমেতুং ‘‘পটিনিস্সজ্জতো ৰাপি ত’’ন্তি আহ. নিগমনত্থজোতকো এৰং-সদ্দো সামত্থিযা লব্ভতি, এৰং ‘‘ঞত্তিতো’’তিআদিনা যথাৰুত্তনযেন পটিনিস্সজ্জন্তস্স ৰাতি অত্থো. ন্তি সঙ্ঘভেদপ্পযোগং. অসমনুভাসতো ৰাতি অসমনুভাসিযমানস্স. ‘‘অসমনুভাসিযতো’’তি ৰত্তব্বে ৰিকরণপচ্চযলোপেন ‘‘অসমনুভাসতো’’তি ৰুত্তন্তি দট্ঠব্বং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অসমনুভাসন্তস্সাতি অসমনুভাসিযমানস্সা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪১৬). ‘‘সঙ্ঘাদিসেসেন অনাপত্তি পকাসিতা’’তি অনুৰত্তমানত্তা ইচ্ছিতত্থে সিদ্ধেপি পুন ‘‘অনাপত্তি পকাসিতা’’তি ৰচনে পুনরুত্ততা আপজ্জতীতি? নাপজ্জতি, পদাৰুত্তি নাম অলংকারো হোতীতি.

৪২৯. ইমস্স সিক্খাপদস্স অত্থুপ্পত্তিযং সঙ্ঘভেদত্থং পঞ্চ ৰত্থূনি যাচন্তেন দেৰদত্তেন ‘‘সাধু ভন্তে ভিক্খূ যাৰজীৰং মচ্ছমংসং ন খাদেয্যুং, যো মচ্ছমংসং খাদেয্য, ৰজ্জং নং ফুসেয্যা’’তি (পারা. ৪০৯) ৰুত্তে ‘‘অলং দেৰদত্ত মযা তিকোটিপরিসুদ্ধং মচ্ছমংসং অনুঞ্ঞাতং অদিট্ঠং অসুতং অপরিসঙ্কিত’’ন্তি (পারা. ৪০৯) অনুঞ্ঞাতেসু মচ্ছমংসেসু কপ্পিযাকপ্পিযৰিনিচ্ছযং পুব্বে অনোকাসাভাৰেন অৰত্ৰা পকতং সিক্খাপদৰিনিচ্ছযং নিট্ঠাপেত্ৰা ইদানি পত্তাৰসেসং তং দস্সেতুং ‘‘যঞ্হী’’তিআদি আরদ্ধং. ‘‘তং তস্সা’’তি ৰক্খমানত্তা ‘‘য’’ন্তি ইদং ‘‘ভিক্খু’’ন্তি ইমিনা চ ‘‘মচ্ছমংস’’ন্তি এতেন চ যোজেতব্বং. মচ্ছন্তি ওদকং. মংসন্তি থলজানং মংসং. নিব্বেমতিকোতি ‘‘মং উদ্দিস্স কত’’ন্তি ৰা ‘‘সঙ্ঘং উদ্দিস্স কত’’ন্তি ৰা উপ্পন্নায ৰিমতিযা ৰিরহিতো.

৪৩০. সমুদ্দিস্স কতন্তি সঙ্ঘং ৰা অত্তানং ৰা উদ্দিস্স কতং. ‘‘ঞত্ৰা’’তি ইমিনা অজানিত্ৰা ভুঞ্জন্তস্স অনাপত্তিভাৰমাহ.

৪৩১. হত্থীনং অস্সানং অচ্ছানং মনুস্সানং অহীনং কুক্কুরানং দীপীনং সীহানং ব্যগ্ঘানং তরচ্ছানং মংসং অকপ্পিযং হোতীতি যোজনা.

৪৩২. সচিত্তকতা আপত্তিযাযেৰ যুজ্জতি, ইধ পন তংহেতুকং মংসমেৰ হেতুম্হি ফলূপচারেন সচিত্তকন্তি গহিতং. এত্থ চিত্তং নাম অত্তানং ৰা সঙ্ঘং ৰা উদ্দিস্স কতভাৰজাননচিত্তং. সেসন্তি অনুদ্দিস্সকতং অকপ্পিযমংসং. অচিত্তকন্তি ৰুত্তনযমেৰ.

৪৩৩. পুচ্ছিত্ৰাযেৰাতি অকপ্পিযমংসপরিহারত্থং দসসু মংসেসু নামঞ্চ উদ্দিস্সকতস্স পরিহারত্থং উভযস্সাপি পটিলদ্ধাকারঞ্চ পুচ্ছিত্ৰাযেৰাতি অত্থো. ওদকেসু মচ্ছেসু অকপ্পিযাভাৰতো লদ্ধাকারোৰ ঞাতব্বো. মংসে দিট্ঠমত্তেযেৰ ‘‘ইদং অসুকমংস’’ন্তি জানন্তি চে, অপুচ্ছিতেপি দোসো নত্থি. দাযকেসু মংসস্সাভাৰে লদ্ধনিযামে অপুচ্ছিতেপি দোসো নত্থি. যথা ৰা তথা ৰা ৰিমতিযা উপ্পন্নায অপ্পটিগ্গাহেত্ৰা নিসিন্নে ‘‘কস্মা ন পটিগ্গণ্হথা’’তি পুচ্ছিতে ৰিমতিযা উপ্পন্নাকারং ৰত্ৰা ‘‘মযং তুম্হে ৰা ইতরে ভিক্খূ ৰা উদ্দিস্স ন করিম্হা’’তি ৰত্ৰা ‘‘অম্হাকমেৰ সন্ধায কতং, পণ্ণাকারত্থায কতং, অতিথীনং ৰা অত্থায কত’’ন্তিআদিনা অত্তনা লদ্ধপ্পকারং ৰত্ৰা ‘‘সংসযং অকত্ৰা পটিগ্গহেতব্ব’’ন্তি ৰদেয্যুং চে, পটিগ্গহেতুং ৰট্টতীতি সব্বমিদং অট্ঠকথায ৰুত্তং.

ভিক্খূনং এতং ৰত্তন্তি যোজনা. ৰত্তট্ঠাতি সম্মাসম্বুদ্ধেন মহাকরুণায দেসিতং পাতিমোক্খসংৰরসীলং ৰিসোধেত্ৰা পটিপজ্জনে পতিট্ঠিতা. ‘‘ৰিনযঞ্ঞুনো’’তি ইমিনা ৰিনযং অজানিত্ৰা উপদেসপ্পমাণেনেৰ ৰত্তং পূরেন্তেহি ৰত্তস্স ৰিরোধোপি সিযাতি তে নিৰত্তেতি. ‘‘ৰত্তট্ঠা’’তি ৰিসেসনেন ৰিনযং ঞত্ৰাপি অপূরণে নিৰত্তেতি. উভযেনপি অত্তনা ৰুত্তৰিনিচ্ছযস্স পরিসুদ্ধভাৰং দীপেতি.

৪৩৪. ইদং সমনুভাসনন্তি যথাৰুত্তসিক্খাপদমাহ. সমনুভাসনেন সাধেতব্বা আপত্তি সমনুভাসনা কারণূপচারেন. অঞ্ঞথা একসমুট্ঠানাদিভাৰো ন যুজ্জতি. একসমুট্ঠানং কাযৰাচাচিত্তসঙ্খাতং একং সমুট্ঠানং এতস্সাতি কত্ৰা. কাযকম্মন্তি হত্থমুদ্দাৰসেন কাযেন কাতব্বস্স পটিনিস্সজ্জনস্স অকতত্তা কাযকম্মং. ৰচীকম্মন্তি ৰচসা কাতব্বস্স অকতত্তা ৰচীকম্মং. অক্রিযন্তি যথাৰুত্তনযেন ‘‘সঙ্ঘভেদোপক্কমনিৰারণায পরক্কমনং পটিনিস্সজ্জামী’’তি কাযৰিকারেন ৰা ৰচীভেদেন ৰা অৰিঞ্ঞাপনতো অকিরিযং নাম হোতীতি ৰুত্তং হোতি.

সঙ্ঘভেদকথাৰণ্ণনা.

৪৩৫. কিঞ্চিপি ৰত্তব্বন্তি ‘‘একো ৰা দ্ৰে ৰা তযো ৰা’তি ৰুত্তসঙ্ঘভেদানুৰত্তকভিক্খুং পস্সন্তেহি সুণন্তেহি লজ্জিভিক্খূহি ৰিসুঞ্চ সঙ্ঘমজ্ঝে চ নেত্ৰা তিক্খত্তুংযেৰ সঙ্ঘভেদানুৰত্তনস্স অকত্তব্বতং ৰত্ৰা ততো অনোরমন্তানং ঞত্তিচতুত্থায কম্মৰাচায সমনুভাসনকম্মং কাতব্ব’’ন্তি ইদঞ্চ ‘‘ততিযানুস্সাৰনায য্য-কারপ্পত্তায আপজ্জনকসঙ্ঘাদিসেসতো পুব্বে আপন্না দুক্কটথুল্লচ্চযা পটিপ্পস্সম্ভন্তী’’তি ইদঞ্চ অনাপত্তিপকারো চাতি ইমং সাধারণৰিনিচ্ছযং সন্ধাযাহ. ৰচনপ্পকারভেদো পন অত্থেৰ, সো সঙ্খেপতো মাতিকায (পারা. ৪১৮-৪১৯) ৰিত্থারতো পদভাজনে (পারা. ৪১৮-৪১৯) আগতনযেন ৰত্তব্বো. অস্সাতি দুতিযসঙ্ঘভেদসিক্খাপদস্স. ‘‘সমুট্ঠানা…পে… মতা’’তি ইমিনা সাধারণৰিনিচ্ছযো অতিদিট্ঠোতি দট্ঠব্বং.

দুতিযসঙ্ঘভেদকথাৰণ্ণনা.

৪৩৬. উদ্দেসপরিযাপন্নেতি এত্থ ‘‘সিক্খাপদে’’তি সেসো, নিদানপারাজিকসঙ্ঘাদিসেসঅনিযতৰিত্থারসঙ্খাতে পঞ্চৰিধউদ্দেসলক্খণপাতিমোক্খে অন্তোগধসিক্খাপদৰিসযেতি অত্থো. ‘‘উদ্দেসপরিযাপন্নে সিক্খাপদে’’তি ইমিনা ‘‘অৰচনীযমত্তানং করোতী’’তি ইমস্স ৰিসযং দস্সেতি. ভিক্খু দুব্বচজাতিকোতি এত্থ ‘‘যো’’তি অজ্ঝাহারো. ‘‘দুব্বচজাতিকোতি দুব্বচসভাৰো, ৰত্তুং অসক্কুণেয্যোতি অত্থো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪২৫-৪২৬) অট্ঠকথায ৰুত্তদোৰচস্সতায হেতুভূতপাপিচ্ছতাদীহি একূনৰীসতিযা ধম্মেহি সমন্নাগতো হুত্ৰা অত্তনি ৰুত্তং অনুসিট্ঠিং সাদরমগ্গহণেন নাসনতা দোৰচস্সসভাৰোতি অত্থো. ৰুত্তঞ্হেতং পদভাজনে ‘‘দুব্বচজাতিকো হোতীতি দুব্বচো হোতি দোৰচস্সকরণেহি ধম্মেহি সমন্নাগতো অক্খমো অপ্পদক্খিণগ্গাহী অনুসাসনি’’ন্তি (পারা. ৪২৬).

অৰচনীযমত্তানং করোতীতি ‘‘মা মং আযস্মন্তো কিঞ্চি অৰচুত্থ কল্যাণং ৰা পাপকং ৰা, অহম্পাযস্মন্তে ন কিঞ্চি ৰক্খামি কল্যাণং ৰা পাপকং ৰা, ৰিরমথাযস্মন্তো মম ৰচনাযা’’তি (পারা. ৪২৫) ৰুত্তনযেন অত্তানং অৰচনীযং করোতি. গরুকং সিযাতি এত্থ ‘‘তস্সা’’তি ইদং অজ্ঝাহারনযসম্বন্ধেন লব্ভতি. তত্রাযং যোজনা – দুব্বচজাতিকো যো ভিক্খু উদ্দেসপরিযাপন্নে সিক্খাপদে অত্তানং অৰচনীযং করোতি, তস্স গরুকং সিযাতি.

কিং ৰুত্তং হোতি? যো ভিক্খু অত্তনো দোৰচস্সতং পস্সন্তেহি, সুণন্তেহি চ লজ্জিভিক্খূহি ‘‘মা আযস্মা অত্তানং অৰচনীযং অকাসি…পে… অঞ্ঞমঞ্ঞৰুট্ঠাপনেনা’’তি (পারা. ৪২৫) ৰুত্তনযেন তিক্খত্তুং ৰুত্তোপি দুক্কটং আপজ্জিত্ৰাপি ন ৰিস্সজ্জেতি, ‘‘সো ভিক্খু সঙ্ঘমজ্ঝম্পি আকড্ঢিত্ৰা ৰত্তব্বো’’তি (পারা. ৪২৬) ৰুত্তত্তা হত্থে গহেত্ৰা আকড্ঢিত্ৰাপি সঙ্ঘমজ্ঝং নেত্ৰা তথেৰ তিক্খত্তুং ৰুত্তে দুক্কটং আপজ্জিত্ৰাপি ন ৰিস্সজ্জেতি, তস্স দুব্বচজাতিকস্স ঞত্তিচতুত্থায কম্মৰাচায করিযমানে সমনুভাসনকম্মে ততিযায কম্মৰাচায য্যকারপ্পত্তায পুব্বে ৰুত্তনযেনেৰ ঞত্তিযা দুক্কটং, দ্ৰীহি কম্মৰাচাহি থুল্লচ্চযে চ পটিপ্পস্সম্ভযমানো সঙ্ঘাদিসেসো হোতীতি ৰুত্তং হোতি.

৪৩৭. দুব্বচেতি এত্থ ‘‘সিক্খাপদে’’তি সেসো, তথা সঙ্ঘভেদকৰণ্ণনেতি এত্থাপি. সঙ্ঘভেদো এৰ সঙ্ঘভেদকো, তং ৰণ্ণেতি কথেতীতি সঙ্ঘভেদকৰণ্ণনং, কিং তং? সিক্খাপদং, তঞ্চ পঠমমেৰ সঙ্ঘভেদকসিক্খাপদং গহেতব্বং, তস্মিং ৰুত্তনযেনাতি যোজনা. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সমুট্ঠানাদীনি পঠমসঙ্ঘভেদসদিসানেৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪২৫-৪২৬). ‘‘সব্বো ৰিনিচ্ছযো’’তি এতেন ইধ দস্সিতেন ‘‘গরুকং সিযা’’তি এতেন সঙ্গহিতং সঙ্ঘাদিসেসাৰসানৰিনিচ্ছযং ৰজ্জেত্ৰা ‘‘অকতে পনা’’তিআদিগাথাত্তযেন ৰুত্তঅনাপত্তিপ্পকারে চ ‘‘ইদমেকসমুট্ঠান’’ন্তিআদিগাথায ৰুত্তসমুট্ঠানাদিকে চ অতিদিসতি.

দুব্বচকথাৰণ্ণনা.

৪৩৮. যো কুলদূসকো ভিক্খু, সো ছন্দগামিতাদীহি পাপেন্তো ভিক্খুহি কম্মে করিযমানে তং ছন্দগামিতাদীহি পাপনং অচ্চজন্তো গরুকং ফুসে সঙ্ঘাদিসেসং আপজ্জতীতি যোজনা. ‘‘কুলদূসকোতি কুলানি দূসেতি পুপ্ফেন ৰা ফলেন ৰা চুণ্ণেন ৰা মত্তিকায ৰা দন্তকট্ঠেন ৰা ৰেল়ুযা ৰা ৰেজ্জিকায ৰা জঙ্ঘপেসনিকেন ৰা’’তি (পারা. ৪৩৭) ৰচনতো সদ্ধাসম্পন্নকুলানি লাভং নিস্সায পুপ্ফদানাদীহি সঙ্গণ্হিত্ৰা তথা অকরোন্তেসু লজ্জিভিক্খূসু কুলানং সদ্ধাদূসনতো কুলদূসকো, ভিক্খু.

ছন্দগামিতাদীহি পাপেন্তোতি কুলদূসনকম্মং করোন্তং দিস্ৰা ৰা সুত্ৰা ৰা অৰচনতো আপজ্জিতব্বদুক্কটতো মুচ্চনত্থায ‘‘আযস্মা খো…পে… অলন্তে ইধ ৰাসেনা’’তি ৰদন্তে লজ্জী পেসলে ভিক্খূ ‘‘ছন্দগামিনো চ ভিক্খূ…পে… একচ্চং ন পব্বাজেন্তী’’তি ছন্দগামিতাদীহি চতূহি অগতিগমনেহি যোজেন্তোতি অত্থো. কম্মে করিযমানেতি যথাৰুত্তনযেন অত্তানং গরহন্তানং ভিক্খূনং করিযমানং অক্কোসনঞ্চ পরিভাসনঞ্চ যে পস্সন্তি, যে চ সুণন্তি, তেহি ‘‘মাযস্মা এৰং অৰচ, ন চ ভিক্খূ ছন্দগামিনো…পে… অলন্তে ইধ ৰাসেনা’’তি তিক্খত্তুং ৰুচ্চমানোপি দুক্কটং আপজ্জিত্ৰাপি অপ্পটিনিস্সজ্জন্তং হত্থে গহেত্ৰা আকড্ঢিত্ৰা সঙ্ঘমজ্ঝং আনেত্ৰা ‘‘মাযস্মা এৰং অৰচা’’তিআদিনা নযেনেৰ পুনপি তিক্খত্তুং ৰুত্তে দুক্কটং আপজ্জিত্ৰাপি অপ্পটিনিস্সজ্জন্তস্স ঞত্তিচতুত্থায কম্মৰাচায সমনুভাসনকম্মে করিযমানেতি ৰুত্তং হোতি. গরুকং ফুসেতি ঞত্তিযা দুক্কটং, দ্ৰীহি কম্মৰাচাহি থুল্লচ্চযে চ পটিপ্পস্সম্ভেন্তো ততিযকম্মৰাচায অন্তে য্যকারে সম্পত্তে সঙ্ঘাদিসেসং আপজ্জতীতি ৰুত্তং হোতি.

৪৩৯-৪০. ‘‘কুলানি দূসেতি পুপ্ফেন ৰা’’তিআদিনা (পারা. ৪৩৭) নযেন ৰুত্তকুলদূসনোপকরণভূতচুণ্ণপণ্ণাদীসু ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘চুণ্ণ’’ন্তিআদি. চুণ্ণন্তি সিরীসপণ্ণাদিচুণ্ণং. পণ্ণন্তি তম্বূলপণ্ণতালপণ্ণাদিখাদিতব্বাখাদিতব্বপণ্ণং. ফলন্তি তালপনসাদিফলং. পুপ্ফন্তি চম্পকাদিপুপ্ফং. ৰেল়ুন্তি অন্দোল়িকাপাটং কিরণ্ডাদিকং ৰেল়ুং. কট্ঠন্তি গেহদারুং, ইন্ধনঞ্চ. মত্তিকন্তি পাকতিকং, পঞ্চৰণ্ণং ৰা মত্তিকং.

অত্তনো সন্তকং, তাৰকালিকাদিৰসেন গহিতং ৰা চুণ্ণং…পে… মত্তিকং কুলসঙ্গহণত্থায দদতো কুলদূসনদুক্কটং হোতীতি সম্বন্ধো. থেয্যাতি চোরিকা. ‘‘দদতো’’তি ইদং সামিৰচনং ‘‘কাতব্বো’’তি পচ্চত্তৰচনন্তং ৰিসেসিতব্বমপেক্খিত্ৰা ‘‘দদন্তো’’তি ৰিভত্তিৰিপরিণামেন পচ্চত্তৰচনন্তং অনুৰত্তেতব্বং. কাতব্বোতি এত্থ কারেতব্বোতি অত্থো. ইমিনা সঙ্ঘসন্তকং, গণসন্তকং, অঞ্ঞপুগ্গলসন্তকঞ্চ চুণ্ণাদিং কুলসঙ্গহত্থং চোরিকায দেন্তো ভণ্ডগ্ঘেন কারেতব্বোতি ইমং ৰিনিচ্ছযং দস্সেতি. সঙ্ঘঞ্ঞসন্তকেতি সঙ্ঘঞ্ঞসন্তকচুণ্ণাদিকেতি অত্থো. এত্থ অঞ্ঞ-সদ্দেন গণপুগ্গলানং গহণং.

৪৪১. সঙ্ঘিকং গরুভণ্ডং ৰাতি সঙ্ঘসন্তকং গরুভণ্ডপহোনকং ৰা পণ্ণাদিকং. সেনাসননিযামিতন্তি ‘‘এত্তকা ফলরুক্খাদযো সেনাসনে নৰকম্মত্থাযা’’তি এৰং নিযমিতং ৰা. ইস্সরৰতাযে ৰাতি এৰকারেন ‘‘থেয্যা’’তি ইদং নিৰত্তিতং.

৪৪২. হরিত্ৰা ৰাতি অত্তনাযেৰ হরিত্ৰা ৰা. ‘‘পুপ্ফং দেন্তস্সা’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. এস নযো উপরিপি. হরাপেত্ৰা ৰাতি অঞ্ঞস্স হত্থে পেসেত্ৰা ৰা. পক্কোসিত্ৰা ৰাতি আমন্তেত্ৰা ৰা পক্কোসাপেত্ৰা ৰাতি উপলক্খণতো লব্ভতি. আগতস্স ৰাতি অত্তনা এৰ আগতস্স ৰা. ‘‘কুলসঙ্গহণত্থাযা’’তি ৰচনেন ‘‘এৰরূপে অধিপ্পাযে অসতি ৰট্টতী’’তি ৰুত্তত্তা ‘‘চেতিযং পূজং করোন্তাপি ‘পূজেস্সামা’তি পুপ্ফানি গহেত্ৰা গচ্ছন্তাপি তত্থ তত্থ সম্পত্তানং চেতিযপূজনত্থায দেন্তি, এতম্পি পুপ্ফদানং নাম ন হোতী’’তিআদিকং (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩৬-৪৩৭) অট্ঠকথাগতং সব্বং ৰিনিচ্ছযং দস্সিতং হোতি.

৪৪৩. এৰং উস্সগ্গং দস্সেত্ৰা অপৰাদং দস্সেতুমাহ ‘‘হরিত্ৰা ৰা’’তিআদি. ‘‘হরাপেত্ৰা’’তি ইমিনা যোজেতব্বস্স ৰা-সদ্দস্স অৰুত্তসম্পিণ্ডনত্থতায ‘‘পক্কোসিত্ৰা ৰা পক্কোসাপেত্ৰা ৰা, আগতানং ৰা’’তি চ সঙ্গয্হতি. আগতস্সেৰাতি এৰকারেন হরিত্ৰা দানাদিং নিৰত্তেতি.

৪৪৪. তঞ্চাতি মাতাপিতুআদীনং তং পুপ্ফদানঞ্চ. ৰত্থুপূজত্থন্তি রতনত্তযপূজনত্থং. ন পনঞ্ঞথাতি অঞ্ঞেন পকারেন দাতুং ন ৰট্টতি. যেন পকারেন দাতুং ন ৰট্টতি, কোযং পকারোতি আহ ‘‘সিৰাদী’’তিআদি. সিৰাদিপূজনত্থন্তি মহিস্সরাদিদেৰতাপূজনত্থঞ্চ. মণ্ডনত্থন্তি পিল়ন্ধনত্থং. এৰং অদাতব্বপ্পকারনিযমনেন ‘‘ইমং ৰিক্কিণিত্ৰা জীৰিকং কপ্পেস্সন্তী’’তি মাতাপিতুআদীনং দাতুং ৰট্টতীতি ৰদন্তি.

৪৪৫. ‘‘ফলাদীসু …পে… ৰিনিচ্ছযো’’তি ইমিনা ‘‘হরিত্ৰা ৰা হরাপেত্ৰা ৰা’’তিআদিনা পুব্বে ৰুত্তৰিনিচ্ছযো ফলপণ্ণাদীসু সব্বত্থ সমানোতি দস্সেতি.

৪৪৬. ‘‘পুপ্ফাদিভাজনে’’তি পুপ্ফফলাদীনং ভাজনকালে. সম্মতেনাতি পুপ্ফাদিভাজনত্থং খন্ধকে ৰুত্তনযেন সঙ্ঘেন সম্মতেন ভিক্খুনা. অস্সাতি ভাজনট্ঠানং আগতস্স. ইতরেনাতি সঙ্ঘসম্মুতিং ৰিনা পুপ্ফাদীনি ভাজাপেন্তেন. ঞাপেত্ৰা দাতব্বন্তি সব্বং সঙ্ঘং জানাপেত্ৰা দাতব্বং.

৪৪৭. উপড্ঢভাৰন্তি একেন ভিক্খুনা লদ্ধব্বভাগতো উপড্ঢং. ‘‘থোকং থোক’’ন্তি ইমিনা উপড্ঢতোপি অপ্পতরং গহিতং.

৪৪৮. পরিব্বযৰিহীনস্সাতি তণ্ডুলাদিজীৰিতৰুত্তিৰযমূলরহিতস্স. সম্পত্তিস্সরিযস্সাপীতি অত্তনো সমীপমুপগতস্স ইস্সরস্স চ. ‘‘দাতব্বং তু সকং ফল’’ন্তি ইমিনা সম্বন্ধো. ‘‘পরিব্বযৰিহীনানং, দাতুং সপরসন্তক’’ন্তি খুদ্দসিক্খায আগতং, ইধ ‘‘সকং ফল’’ন্তি ৰুত্তং. তত্থ পরৰচনেন ৰিস্সাসিকানং গহণং, ইধ পন ৰিস্সাসগ্গাহেন গহেত্ৰা দীযমানম্পি সসন্তকমেৰাতি ‘‘সক’’ন্তি ৰুত্তন্তি গহেতব্বং.

৪৪৯-৫০. যত্র সঙ্ঘারামে সঙ্ঘেন ফলরুক্খপরিচ্ছেদং কত্ৰা কতিকা কতাতি যোজনা, ‘‘আগন্তুকানং এত্তকং ফলং দাতব্ব’’ন্তি ফলপরিচ্ছেদং কত্ৰা ৰা ‘‘এত্তকেসু রুক্খেসু ফলং দাতব্ব’’ন্তি রুক্খপরিচ্ছেদং কত্ৰা ৰা সঙ্ঘেন কতিকা যেন পকারেন কতাতি অত্থো. তত্রাগতস্সপীতি এৰং ঠপিতকতিকৰত্তং তং সঙ্ঘারামং ফলত্থায আগতস্সাপি.

যথাপরিচ্ছেদন্তি সঙ্ঘেন তথাকতফলরুক্খপরিচ্ছেদমনতিক্কম্ম. দদতোতি ওচিনিত্ৰা ঠপিতফলং, কপ্পিযকারকেহি ওচিনাপেত্ৰা ৰা দেন্তস্স. ওচিতফলে চ কপ্পিযকারকে চ অসতি ফলত্থায আগতেসু ৰত্তিতব্বৰিধিং দস্সেতুমাহ ‘‘দস্সেতব্বাপি ৰা’’তিআদি. ‘‘ৰত্ৰা’’তি সেসো. -কারং অপি-সদ্দেন একতো কত্ৰা ‘‘অপিচা’’তি যোজনা. এৰং ৰত্ৰা সঙ্ঘেন পরিচ্ছিন্নরুক্খা দস্সেতব্বাতি ইমিনা ‘‘ইধ ফলানি সুন্দরানি, ইতো গণ্হথা’তি এৰং পন ন ৰত্তব্ব’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩৬-৪৩৭) অট্ঠকথা ব্যতিরেকতো দস্সিতা হোতি.

৪৫১. ‘‘খণিত্ৰা’’তি এতেন ‘‘খণাপেত্ৰা’’তি ইদম্পি সঙ্গহিতং, ‘‘কপ্পিযভূমি’’ন্তি ৰক্খমানত্তা পথৰিন্তি এত্থ ‘‘অকপ্পিয’’ন্তি লব্ভতি. তেনেৰাহ ‘‘পাচিত্তিযেনা’’তি. ‘‘মালাগচ্ছ’’ন্তি ইমিনা পুপ্ফূপগে তরুণগচ্ছে চ মল্লিকাসুমনাদিগুম্বগাগচ্ছে চ সঙ্গণ্হাতি. যথাহ অট্ঠকথায ‘‘তরুণকা হি পুপ্ফরুক্খাপি পুপ্ফগচ্ছাপি ‘মালাৰচ্ছা’ত্ৰেৰ ৰুচ্চন্তী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩১). আদি-সদ্দেন ফলূপগরুক্খে চ ভেসজ্জরসে ওসধগচ্ছে চ সঙ্গণ্হাতি. ‘‘রোপাপনে’’তি ৰক্খমানত্তা ‘‘সয’’ন্তি ইদং ‘‘রোপনে’’তি ইমিনা যুজ্জতি.

‘‘সযং খণিত্ৰা’’তি কস্মা ন যুজ্জতীতি? ‘‘খণাপেত্ৰা’’তি ৰক্খমানস্স অভাৰা চ ‘‘যো পন ভিক্খু পথৰিং খণেয্য ৰা খণাপেয্য ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ৮৫) ৰচনতো খণাপনে পাচিত্তিযেন ভৰিতব্বত্তা চ ‘‘খণিত্ৰা’’তি ইমিনা চ খণনখণাপনানং দ্ৰিন্নমেৰ গহেতব্বত্তা ন যুজ্জতি. কুলদূসনেতি কুলদূসননিমিত্তং. অকপ্পিযপথৰিং খণিত্ৰা, খণাপেত্ৰা চ সযং মালাগচ্ছাদিরোপনে কতে অস্স মালাগচ্ছাদিরোপকস্স ভিক্খুনো অকপ্পিযপথৰীখণনপচ্চযেন পাচিত্তিযেন সদ্ধিং কুলদূসনে কুলদূসননিমিত্তং দুক্কটং হোতীতি যোজনা.

৪৫২. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘সযং রোপনে’’তি ইদং ৰিনা অৰসেসপ্পকারং সঙ্গণ্হাতি. ‘‘অকপ্পিযেন ৰাক্যেনা’’তি ইদং ‘‘অকপ্পিযপথৰিং খণাপেত্ৰা’’তি ইমিনা চ ‘‘রোপাপনে’’তি ইমিনা চ যুজ্জতি. ‘‘ইমং ভূমিং খণ, ইমং গচ্ছং রোপেহী’’তিআদিকং অকপ্পিযং ৰোহারং ৰত্ৰা অকপ্পিযপথৰিং খণাপেত্ৰা মালাগচ্ছাদিরোপনং কারাপেন্তস্সাপি তথেৰ পাচিত্তিযঞ্চ দুক্কটঞ্চ হোতীতি অত্থো.

খণনরোপনেহি দ্ৰীহি পাচিত্তিযদুক্কটানি অৰসিট্ঠেহি তদত্থিকেহি সব্বৰোহারপযোগভেদেহি কিং হোতীতি আহ ‘‘সব্বত্থা’’তিআদি. কুলদূসনেতি নিমিত্তে, ৰিসযে ৰা ভুম্মং. অকপ্পিযেন ৰাক্যেন পন পথৰিং খণাপেত্ৰা অকপ্পিযেন ৰাক্যেন রোপাপনেপি তথা পাচিত্তিযেন সহ কুলদূসনে ভিক্খুনো দুক্কটং ৰুত্তং. সব্বত্থ ইতো পরেসুপি তদত্থিকেন সব্বৰোহারব্যাপারেসু কুলদূসননিমিত্তং ভিক্খুনো দুক্কটং ৰুত্তন্তি যোজনা.

৪৫৩. কপ্পিযভূমিযা অত্তনা খণনে, অকপ্পিযৰোহারেন খণাপনে চ পাচিত্তিযাভাৰতো দুক্কটংযেৰ ৰুত্তন্তি আহ ‘‘উভযত্থ চা’’তিআদি. এত্থ ‘‘এৰ’’ন্তি সেসো, সো যথাৰুত্তমত্থং নিগমেতি. এৰং যথাৰুত্তনযেন কপ্পিযভূমিযম্পি মালাগচ্ছাদিরোপনরোপাপনসঙ্খাতেসু দ্ৰীসু ঠানেসু চ ভিক্খুনো দুক্কটং ৰুত্তন্তি যোজনা.

৪৫৪. সদুক্কটা পাচিত্তীতি ‘‘আৰাটং খণ, গচ্ছং রোপেহী’’তি একৰারং আণত্তে বহূ আৰাটে খণিত্ৰা বহূসু গচ্ছেসু রোপিতেসুপি আণত্তিযা একত্তা দুক্কটেন সহ পাচিত্তিযং হোতীতি অযমত্থো অকপ্পিযভূমিং সন্ধায ৰুত্তো. ‘‘সুদ্ধং ৰা দুক্কট’’ন্তি ইদং অকপ্পিযভূমিযং কপ্পিযেন ৰোহারেন আৰাটং খণাপকস্স চ কপ্পিযভূমিযং অকপ্পিযৰোহারেন আৰাটং খণাপকস্স চ ‘‘ইমং গচ্ছং রোপেহী’’তি একৰারাণত্তপচ্চযা আপজ্জিতব্বং কুলদূসনদুক্কটং সন্ধায ৰুত্তং.

৪৫৫. কপ্পিযেনেৰ ৰাক্যেনাতি এত্থ কপ্পিযৰাক্যং নাম ‘‘এত্থ আৰাটং জান, এত্থ আৰাটং জানিতব্বং, এত্থ আৰাটেন ভৰিতব্ব’’ন্তি এৰরূপং ৰাক্যঞ্চ ‘‘ইমং গচ্ছং এত্থ জান, অযং গচ্ছো এত্থ জানিতব্বো’’তিআদিৰাক্যঞ্চ. এৰকারেন অকপ্পিযৰোহারঞ্চ কপ্পিযাকপ্পিযমিস্সকৰোহারঞ্চ নিৰত্তেতি. পরিযাযোভাসনিমিত্তকম্মং পন ‘‘ইতরত্তযং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩১) অট্ঠকথাৰচনতো ৰট্টতি. উভযত্থ চ ভূমিযাতি কপ্পিযাকপ্পিযভূমীসু দ্ৰীসু. রোপনেতি এত্থ সম্বন্ধতো, পকরণতো চ ‘‘মালাগচ্ছাদীন’’ন্তি লব্ভতি.

‘‘ৰাক্যেনা’’তি ৰুত্তত্তা ‘‘রোপাপনে’’তি ৰত্তব্বো, ‘‘রোপনে’’তি কিমত্থমাহাতি চে? সুদ্ধকত্তুনিদ্দেসেন পযোজকস্সাপি সঙ্গহেতব্বতো গাথাবন্ধৰসেন ৰুত্তং. ইমিনা উপরিগাথায ‘‘সযং রোপেতু’’ন্তি এত্থ ‘‘সয’’ন্তি ইমিনা ৰিসেসেত্ৰা ‘‘রোপাপেতু’’ন্তি ইদং নিৰত্তেতি. ‘‘পরিভোগত্থায হি কপ্পিযভূমিযং ৰা অকপ্পিযভূমিযং ৰা কপ্পিযৰোহারেন রোপাপনে অনাপত্তী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩১) অট্ঠকথাৰিনিচ্ছযো ইমায গাথায সঙ্গহিতোতি ৰেদিতব্বো. কোচি দোসোতি পাচিত্তিযঞ্চ দুক্কটঞ্চাতি ৰুত্তদোসেসু একোপি দোসো ন ৰিজ্জতীতি অত্থো.

৪৫৬-৭. ‘‘সযং রোপেতু’’ন্তি ইদং ‘‘আরামাদীনমত্থাযা’’তি ইমিনা সম্বন্ধিতব্বং.

আদি-সদ্দেন ৰনাদিং সঙ্গণ্হাতি. সযং রোপিতস্স ৰাতি এত্থ ৰা-সদ্দেন ‘‘রোপাপিতস্সা’’তি ইদং সঙ্গণ্হাতি, এতস্স ৰিসেসনত্থং ‘‘কপ্পিযেন ৰোহারেনা’’তি পাঠসেসো. অযং পন ৰিনিচ্ছযো ‘‘আরামত্থায পন ৰনত্থায চ ছাযত্থায চ অকপ্পিযৰোহারমত্তমেৰ ন ৰট্টতি, সেসং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩১) অট্ঠকথাগতনযেন ৰেদিতব্বো. অন্তো আরামভূসনত্থায, বহি অরঞ্ঞত্থায ৰিয ছাযত্থায সুদ্ধচিত্তেন ‘‘ইমং জানা’’তিআদিকপ্পিযৰোহারেন রোপাপিতরুক্খে চ কপ্পিযভূমিযঞ্চ অত্তনা কতে ৰা অকপ্পিযৰোহারেন কারাপিতে ৰা অকপ্পিযভূমিযঞ্চ কপ্পিযৰোহারেন অত্তনা কারাপিতে ৰা অঞ্ঞেহি কতে ৰা আৰাটে অত্তনা রোপিতে রুক্খে চ ফলং পরিভুঞ্জিতুং ইচ্ছতি চে, পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতীতি অত্থো.

আরামাদীনমত্থায কপ্পিযভূমিযং সযং রোপিতস্স ৰা কপ্পিযভূমিযং ৰা অকপ্পিযভূমিযং ৰা কপ্পিযৰোহারেন রোপাপিতস্স ৰা রুক্খস্স যঞ্চ ফলং, তং ফলং পরিভুঞ্জিতুং ভিক্খূনং ৰট্টতীতি যোজনা. কত্থচি পোত্থকেসু ‘‘আরামাদীনমত্থাযা’’তি গাথায লিখিতট্ঠানে ‘‘কুলসঙ্গহণত্থাযা’’তিআদিগাথা দিস্সতি. সা পাল়িক্কমৰিরুদ্ধত্তা অট্ঠানপ্পযুত্তা, ‘‘পুপ্ফান’’ন্তিআদিগাথায পুরতো ৰুচ্চমানা পন ঠানপ্পযুত্তা হোতি.

৪৫৮. সব্বত্থাতি আরামাদিঅত্থায পুব্বে ৰিয অত্তনা রোপিতেসু, রোপাপিতেসু চ সব্বেসু মালাগচ্ছাদীসু. অকপ্পিযোদকেনেৰ পাচিত্তীতি ‘‘যো পন ভিক্খু জানং সপ্পাণকং উদকং তিণং ৰা মত্তিকং ৰা সিঞ্চেয্য ৰা সিঞ্চাপেয্য ৰা, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ১৪০) ৰুত্তা পাচিত্তি এৰ, ন দুক্কটন্তি অত্থো.

৪৫৯. ইদানি দুক্কটেন সদ্ধিং পাচিত্তিযৰিসযং দস্সেতি ‘‘কুল…পে… দুক্কট’’ন্তি. সিঞ্চতোতি কপ্পিযোদকেনেৰ সিঞ্চতো, সিঞ্চাপযতো চ.

৪৬০. তেসংযেৰ দ্ৰিন্নং পন অত্থাযাতি কুলদূসনপরিভোগানং দ্ৰিন্নমত্থায. সিঞ্চনে সিঞ্চাপনেতি এত্থ ‘‘মালাগচ্ছাদীন’’ন্তি পকরণতো লব্ভতি. দুক্কটন্তি এত্থ ‘‘কেৰল’’ন্তি সেসো.

৪৬১. ওচিনাপনেতি অঞ্ঞেহি পুপ্ফানং ওচিনাপনে. সযমোচিননে চাপীতি অত্তনাৰ ওচিননে চ. সপাচিত্তিযদুক্কটন্তি ‘‘ভূতগামপাতব্যতায পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ৯০) ৰুত্তত্তা পুপ্ফোচিননহেতু পাচিত্তিযঞ্চ কুলদূসনদুক্কটঞ্চ হোতীতি ৰুত্তং হোতি.

৪৬২. পূজাদিঅত্থায, কুলসঙ্গহত্থায চ পুপ্ফানং ওচিননওচিনাপনানি কারাপেন্তস্স আপত্তিযা আপজ্জনপ্পকারং দস্সেতুমাহ ‘‘পুপ্ফান’’ন্তি. ‘‘পুপ্ফানং গণনায পাচিত্তিযং হোতী’’তি ৰুত্তত্তা পুপ্ফমোচিনতোতি এত্থ ‘‘ৰিসুং ৰিসু’’ন্তি সেসো. একেকপুপ্ফং ওচিনন্তস্স পুপ্ফগণনায পাচিত্তিযং হোতীতি অত্থো. ‘‘একেন পযোগেন বহূনি পুপ্ফানি ওচিনন্তস্স পন পযোগগণনায হোতী’’তি অট্ঠকথাযং ৰুত্তং ইধ ব্যতিরেকতো লব্ভতি. ‘‘ওচিনতো’’তি ইমিনা ‘‘ওচিনাপযতো’’তি ইদঞ্চ কিরিযাসামঞ্ঞে ৰিসেসস্স অন্তোগধভাৰতো ৰা উপলক্খণতো ৰা দস্সিতন্তি.

তত্থ চ পুপ্ফানি ৰিসুং ৰিসুং ৰত্ৰা ওচিনাপেন্তস্স পুপ্ফানং গণনায হোতীতি ইদমেৰ আপজ্জতি. একৰারমাণত্তেন বহূনি পুপ্ফানি বহূসু চ ৰারেসু ওচিতেসু আণত্তিগণনায হোতীতি ৰিনিচ্ছযো দট্ঠব্বো. ইদং সব্বপ্পকারং অনন্তরৰুত্তগাথায দস্সিতৰিধিম্হি চ দট্ঠব্বন্তি ঞাপেতুমাহ ‘‘কুলত্থং চে সদুক্কটা’’তি. কুলত্থন্তি কুলসঙ্গহত্থং. ‘‘সদুক্কটা’’তি ৰুত্তত্তা পাচিত্তিযঞ্চ দুক্কটঞ্চ পুপ্ফগণনায হোতীতি সিদ্ধং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘পুপ্ফগণনায দুক্কটপাচিত্তিযানী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩১).

৪৬৩. গন্থনং গন্থো, তেন নিব্বত্তং গন্থিমং. এস নযো সব্বত্থ. গন্থিমাদিসরূপং সযমেৰ ৰক্খতি. সঙ্গহণং সঙ্গহো, পুপ্ফানং সঙ্গহোতি ৰিগ্গহো.

৪৬৪. ইমানি গন্থিমাদীনি সরূপতো দস্সেতুমাহ ‘‘তত্থ দণ্ডেন দণ্ডং ৰা’’তিআদি. তত্থ তত্থাতি তেসু ছসু পুপ্ফসঙ্গহেসু. ‘‘দণ্ডেন দণ্ডং ৰা’’তি ইদং সদণ্ডউপ্পলাদিকুসুমং সন্ধাযাহ. ‘‘ৰণ্টেনপি চ ৰণ্টক’’ন্তি ইদং সৰণ্টকরত্তকুসুমাদিং সন্ধাযাহ. করণং সব্বন্তি কতং সব্বং. ইধ সব্বত্থ কপ্পিযৰিধিৰিভাগং ‘‘সব্বমেত’’মিচ্চাদিগাথাযং ৰক্খতি.

৪৬৫. সুত্তাদীহি গোপ্ফেত্ৰাতি এত্থ ‘‘ৰস্সিকপুপ্ফাদীনী’’তি সেসো. সুত্তেন ৰা কদলিৰাকাদীহি ৰা ৰস্সিকাদিপুপ্ফে গন্থিত্ৰা কতপুপ্ফৰিকারো গোপ্ফিমং নাম. একতো ৰণ্টানি যস্সাতি ৰিগ্গহো. উভতোৰণ্টিকাতি এত্থাপি এসেৰ নযো. অপ্পত্থে ৰা সকত্থে ৰা -কারো দট্ঠব্বো. ইত্থিলিঙ্গৰিসযে -কারতো পুব্বাকারস্স -কারাদেসো.

সব্বপুপ্ফানং ৰণ্টানি একদিসায কত্ৰা গন্থিতপুপ্ফাৰলি একতোৰণ্টিকা নাম, ৰণ্টানি উভযদিসায কত্ৰা গন্থিতপুপ্ফাৰলি উভতোৰণ্টিকা নামাতি তং গোপ্ফিমং এৰং দুৰিধং হোতীতি অত্থো. ‘‘ৰাকং ৰা ৰল্লিং ৰা রজ্জুং ৰা দিগুণং কত্ৰা তত্থ নীপকদম্বাদিৰণ্টরহিতানি পুপ্ফানি ৰেঠেত্ৰা গহণং গোপ্ফিমং নামা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩১ অত্থতো সমানং) অট্ঠকথায ৰুত্তং.

৪৬৬. বুন্দেসূতি মূলেসু. মকুলাদিকন্তি এত্থ আদি-সদ্দেন ৰণ্টরহিতমধুকাদিপুপ্ফঞ্চ ৰণ্টসহিতমল্লিকাদিপুপ্ফঞ্চ সঙ্গহিতং. সূচিআদীহীতি এত্থ আদি-সদ্দেন তালহীরাদিং সঙ্গণ্হাতি. মালাৰিকতীতি পুপ্ফমালাৰিকতি. সূচিআদীহি মকুলাদিকং পুপ্ফং বুন্দেসু ৰিজ্ঝিত্ৰা আৰুতা মালাৰিকতি ৰেধিমং নামাতি ৰুচ্চতীতি যোজনা.

৪৬৭. ‘‘ৰেঠিমং নাম পুপ্ফদামপুপ্ফহত্থকেসু দট্ঠব্ব’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩১) অট্ঠকথায দস্সিতপ্পকারেসু পঠমপ্পকারং দস্সেতি ‘‘ৰেঠেত্ৰা কতং মালাগুণেহি ৰা’’তি. ধম্মদেসনায ৰা পটিমায ৰা ধাতুযা ৰা পূজং কত্তুকামা মুদ্ধনি উজুকং কত্ৰা মালাদামকলাপং ওলম্বিত্ৰা অগ্গে ঘটিকাকারদস্সনত্থং মালাৰলিযো অনেকক্খত্তুং পরিক্খিপন্তা ৰেঠেন্তি, ইদং এৰরূপং মালাগুণকরণম্পি ৰেঠিমং নামাতি ৰুত্তং হোতি.

অঞ্ঞপ্পকারং দস্সেতি ‘‘ৰাকাদীহি চ বদ্ধং ৰা’’তি, ‘‘বন্ধিত্ৰা’’তিপি পাঠো, ‘‘কত’’ন্তি ইমিনা সম্বন্ধো. একচ্চে উপ্পলাদিদীঘদণ্ডকুসুমানি অট্ঠ ৰা নৰ ৰা দস ৰা কলাপং কত্ৰা তেসমেৰ দণ্ডানং ৰাকেহি ৰা অঞ্ঞেন যেন কেনচি দণ্ডকগ্গে ঠপেত্ৰা ৰা ৰিসুং ৰা বন্ধিত্ৰা উপ্পলহত্থাদিং করোন্তি, তঞ্চ ৰেঠিমং নামাতি ৰুত্তং হোতি. এতং দ্ৰযম্পি ন ৰট্টতি.

কপ্পিযকারকেহি ওচিনিত্ৰা ঠপিতপুপ্ফানি সাটকে পক্খিপিত্ৰা ভণ্ডিকং কত্ৰা বন্ধিতুং ন ৰট্টতি. তেসুযেৰ পুপ্ফেসু অচ্ছিন্নেন দণ্ডেন ৰা তস্মিংযেৰ দণ্ডে অচ্ছিন্নৰাকেন ৰা কলাপং কত্ৰা বন্ধিতুং, অংসভণ্ডিকায পক্খিপিত্ৰা গহেতুঞ্চ ৰট্টতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘তেসংযেৰ পন ৰাকেন ৰা দণ্ডেন বন্ধিতুং অংসভণ্ডিকং ৰা কাতুং ৰট্টতী’’তি. ‘‘ৰাকেন ৰা দণ্ডেন ৰা’তি চ ইদং অচ্ছিন্দিত্ৰা পরিক্খিপিত্ৰা বন্ধনং সন্ধায ৰদন্তী’’তি সীহল়গণ্ঠিপদে ৰুত্তং. পদুমাদিপুপ্ফানি পদুমাদিপণ্ণেসু নাল়েহি পৰেসেত্ৰা নাল়েহি বহি কত্ৰা পণ্ণেন পুপ্ফানি পটিচ্ছাদেত্ৰা পণ্ণগ্গে বন্ধিতুং ৰট্টতি. ‘‘দণ্ডে পন বন্ধিতুং ন ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩১) চ অট্ঠকথাযমেৰ ৰুত্তং.

৪৬৮. পুপ্ফমালাহি পূরণেতি পুপ্ফাৰলীহি পূরণে. ইদং কত্থ লব্ভতীতি আহ ‘‘বোধি’’ন্তিআদি. পুপ্ফপটং নাম মালাৰলিযো তন্তং ৰিয পসারেত্ৰা ৰত্থং ৰাযন্তেহি ৰিয তিরিযঞ্চ মালাৰলীহি ৰাযিতপটং ৰুচ্চতি. ইদং পুপ্ফপটং মালাৰলীহি দীঘসো পূরণং সন্ধায পুরিমে গহিতং, তিরিযতো ৰাযনং সন্ধায ৰক্খমানে ৰাযিমেপি গহিতন্তি পুনরুত্তাভাৰো ৰেদিতব্বো. পটাদীনন্তি আদি-সদ্দেন চেতিযধাতুকরণ্ডকৰেদিকাদীনং গহণং.

পরিক্খেপেসু লব্ভতীতি বোধিক্খন্ধাদীনং পুনপ্পুনং পরিক্খিপনেসু লব্ভতি. বোধিক্খন্ধাদযো পুপ্ফাৰলীহি পরিক্খিপন্তেহি পঠমৰদ্ধট্ঠানে পুপ্ফাৰলিযা অনতিক্কামিতে পুরিমং নাম ঠানং যাৰ পাপুণাতি, তাৰ অঞ্ঞেন গহেত্ৰা পরিক্খিপন্তেন আহরিত্ৰা পুনপি তস্মিং ঠানে পত্তে অঞ্ঞস্স দানৰসেন বোধিক্খন্ধং, চেতিযং, ধাতুকরণ্ডকং ৰা পুপ্ফকঞ্চুকেন ছাদেতুং ৰট্টতীতি অট্ঠকথায ৰুত্তং. সচেপি দ্ৰেযেৰ ভিক্খূ উভোসু পস্সেসু ঠত্ৰা পরিযাযেন হরন্তি, ৰট্টতিযেৰাতি ৰদন্তি. পুপ্ফপটৰাযনত্থং পসারিযমানপুপ্ফাৰলীসু চ এসেৰ ৰিনিচ্ছযো.

দীঘপুপ্ফাৰলিং নাগদন্তেসু পক্খিপিত্ৰা পুন পক্খিপিতুং ন ৰট্টতি. ‘‘নাগদন্তেসু পন পুপ্ফৰলযং পৰেসেতুং ৰট্টতী’’তি ৰুত্তত্তা অঞ্ঞেহি ৰলযং কত্ৰা দিন্নপুপ্ফাৰলিৰলযং ধাতুকরণ্ডথুপিকায পৰেসেতুং ৰট্টতি. ‘‘মালাগুণেহি পন বহূহিপি কতং পুপ্ফদামং লভিত্ৰা আসনমত্থকাদীসু বন্ধিতুং ৰট্টতী’’তি ৰুত্তত্তা পুপ্ফদামপুপ্ফাৰলীনং পুপ্ফরহিতায সুত্তকোটিযা রজ্জুদণ্ডাদীসু বন্ধিতুং ৰট্টতি.

৪৬৯. পুপ্ফরূপং নাম ‘‘গোপ্ফিমপুপ্ফেহেৰ হত্থিঅস্সাদিরূপকানি করোন্তি, তানিপি ৰাযিমট্ঠানে তিট্ঠন্তী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩১) ৰুত্তত্তা তংতংরূপসণ্ঠানং কত্ৰা পুপ্ফাৰলিযো নিৰেসেত্ৰা করিযমানং হত্থিঅস্সাদিরূপং. ইমস্মিং অট্ঠকথাপাঠে ‘‘তানিপি ৰাযিমট্ঠানে তিট্ঠন্তী’’তি ৰুত্তত্তা চ ‘‘অঞ্ঞেহি কতপরিচ্ছেদে পন পুপ্ফানি ঠপেন্তেন হত্থিঅস্সাদিরূপকম্পি কাতুং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩১) অট্ঠকথাপাঠস্স সারত্থদীপনিযং ‘‘পুপ্ফানি ঠপেন্তেনাতি অগন্থিতানি পাকতিকপুপ্ফানি ঠপেন্তেন. পুপ্ফদামং পন পূজনত্থায ভূমিযং ঠপেন্তেন ফুসাপেত্ৰা ৰা অফুসাপেত্ৰা ৰা দিগুণং কত্ৰা ঠপেতুং ন ৰট্টতী’’তি (সারত্থ. টী. ২.৪৩১) ৰুত্তত্তা চ ইমং হত্থিআদিরূপং পূরেন্তেন মালাৰলিং অঞ্ঞেহি কতপরিচ্ছেদে সম্বন্ধিত্ৰা পাসাণআসনমঞ্চপীঠহত্থিরূপাদিমত্থকে ঠপেত্ৰা পূজনপ্পকারো ৰাযিমন্তি ৰিঞ্ঞাযতি.

পুপ্ফপটন্তি পুব্বে ৰুত্তপ্পকারং পুপ্ফপটং পূরেন্তেন একাপি পুপ্ফাৰলি পরিৰত্তেত্ৰা ন ঠপেতব্বা, ৰাযন্তেন অঞ্ঞেহি পূরিতেপি একাপি পুপ্ফাৰলি ন পাতেতব্বা, ইদং পূরিমৰাযিমানং নানাকরণং. আদিগ্গহণেন পুপ্ফজালং সঙ্গণ্হাতি, তং করোন্তস্স জালচ্ছিদ্দগণনায দুক্কটং হোতি. ‘‘ভিত্তিচ্ছত্তবোধিত্থম্ভাদীসুপি এসেৰ নযো’’তি ৰুত্তত্তা ছত্তাদীসু চ পুপ্ফজালং ন দাতব্বং.

৪৭০. ইমস্স সিক্খাপদস্স সাধারণত্তা ‘‘ভিক্খূনং ভিক্খুনীনঞ্চা’’তি আহ. বুদ্ধস্সপীতি এত্থ পি-সদ্দো সম্ভাৰনে, ‘‘পূজত্থ’’ন্তি ৰত্তব্বং, বুদ্ধস্স পূজত্থাযপি কাতুং ৰা কারাপেতুং ৰা ন ৰট্টতীতি অত্থো. ধম্মসঙ্ঘরতনানিপি উপলক্খণতো সঙ্গয্হন্তি. সেসে কিমেৰ ৰত্তব্বন্তি ব্যতিরেকত্থো.

৪৭১. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘সযং পরেহি ৰা কারাপেতুং ভিক্খূনঞ্চ ভিক্খুনীনঞ্চ বুদ্ধস্সপী’’তি অনন্তরগাথায ৰুত্তমতিদিসতি. কলম্বকন্তি দ্ৰিন্নং ধনুকানমন্তরে ওলম্বকদামং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘কলম্বকোতি অড্ঢচন্দনাগদন্তন্তরে ঘটিকাদামওলম্বকো ৰুত্তো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩১). এত্থ চ ঘটিকাদামওলম্বকো নাম অন্তে ঘটিকাকারযুত্তো যমকদামওলম্বকো. কাতুন্তি বন্ধিতুং ন ৰট্টতীতি যোজনা. একেকপুপ্ফদামং পন নিক্খন্তসুত্তকোটিযা পবন্ধিত্ৰা ওলম্বিতুং ৰট্টতি. পুপ্ফদামদ্ৰযং সঙ্ঘটিতুকামেনপি নিক্খন্তসুত্তকোটিযাৰ সুত্তকোটি সঙ্ঘটিতুং ৰট্টতি. অড্ঢচন্দকমেৰ ৰাতি ‘‘অড্ঢচন্দাকারেন মালাগুণপরিক্খেপো’’তি অট্ঠকথায ৰুত্তসরূপং ৰা.

এত্থ চ অড্ঢচন্দাকারেন মালাগুণপরিক্খেপো নাম অড্ঢচন্দাকারেন মালাগুণস্স পুনপ্পুনং হরণপচ্চাহরণৰসেন পূরেত্ৰা পরিক্খিপনং. তেনেৰ তং পূরিমে পৰিট্ঠং. তস্মা এতম্পি অড্ঢচন্দাকারং পুনপ্পুনং হরণপচ্চাহরণৰসেন পূরিতং ন ৰট্টতি, একৰারং পন অড্ঢচন্দাকারেন মালাগুণং হরিতুং ৰট্টতীতি ৰদন্তি. কাতুং ন ৰট্টতীতি সম্বন্ধো. ‘‘তদুভযম্পি পূরিমেযেৰ পৰিট্ঠ’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩১) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. অঞ্ঞেহি পূরিতন্তি অঞ্ঞেহি আযতং পসারেত্ৰা পূরিতং পুপ্ফপটং. ৰাযিতুম্পি চাতি তিরিযং একপুপ্ফাৰলিম্পি ৰাযিতুং ‘‘ন ৰট্টতী’’তি ইমিনাৰ সম্বন্ধো.

৪৭২. পিট্ঠকাচমযন্তি তণ্ডুলপিট্ঠাদীহি কতঞ্চেৰ কাচমত্তিকায চ কতং পুপ্ফদামং. ভেণ্ডুপুপ্ফমযম্পি চাতি ভেণ্ডুদণ্ডকেহি মল্লিকাসুমনচম্পকাদিসদিসং কত্ৰা ছিদ্দেহি কতদামঞ্চ. ‘‘গেণ্ডুপুপ্ফময’’ন্তিপি লিখন্তি. খরপত্তমযন্তি এত্থ খরপত্তং নাম কুঙ্কুট্ঠখচিতং পুপ্ফপটন্তি ৰদন্তি. কাতুন্তি গন্থনগন্থাপনাদীনি কাতুং. ভেণ্ডুখরপত্তদামানং পটিক্খিত্তত্তা চেলাদীহি কতদামম্পি ন ৰট্টতি অকপ্পিযানুলোমত্তাতি ৰদন্তি.

৪৭৩. হীরাদীহীতি তালনাল়িকেরহীরাদীহি. আদি-সদ্দেন তিণসলাকাদিং সঙ্গণ্হাতি. পটাকত্থন্তি পটাকাকারেন পূজনত্থং. ‘‘ৰিজ্ঝন্তস্সা’’তি ইমিনা কণ্টকেহি ৰিজ্ঝনং, হীরাদীহি আৰুণনঞ্চ সঙ্গহিতং.

৪৭৫. অসোকপিণ্ডিআদীনন্তি অসোকপুপ্ফমঞ্জরিকাদীনং. আদি-সদ্দেন অট্ঠকথাযং (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩১) এতেহেৰ সদ্ধিং দস্সিতং জালৰিতানং, ছিদ্দানি দস্সেত্ৰা কতৰেদিকা, নাগদন্তকং, পুপ্ফচঙ্কোটকাপিধানং, তালপণ্ণৰলযাদিঞ্চ সঙ্গণ্হাতি. ধম্মরজ্জুযাতি এত্থ সারত্থদীপনিযং ‘‘ধম্মরজ্জু নাম চেতিযং ৰা বোধিং ৰা পুপ্ফপৰেসনত্থ আৰজ্জিত্ৰা বদ্ধরজ্জূ’তি মহাগণ্ঠিপদে, মজ্ঝিমগণ্ঠিপদে চ ৰুত্তং, তস্মা তথা বদ্ধায রজ্জুযা চেতিযস্স চ অন্তরে পুপ্ফানি পৰেসেতুং ৰট্টতীতি ৰিঞ্ঞাযতি. গণ্ঠিপদে পন ‘ধম্মরজ্জুন্তি সিথিলৰট্টিতং রজ্জুং কত্ৰা বোধিং ৰা চেতিযং ৰা পরিক্খিপিত্ৰা ধম্মাসনে ৰা লম্বিত্ৰা তত্থ পুপ্ফানি পৰেসেন্তী’তি ৰুত্তং, তস্মা সিথিলৰট্টিতায রজ্জুযা অন্তরেপি পুপ্ফানি পৰেসেতুং ৰট্টতীতি ৰিঞ্ঞাযতি, ৰীমংসিত্ৰা যুত্ততরং গহেতব্বং. উভযত্থাপি পনেত্থ নেৰত্থি ৰিরোধোতি অম্হাকং খন্তী’’তি (সারত্থ. টী. ২.৪৩১) লিখিতং.

৪৭৬. ৰিজ্ঝন্তস্সপীতি পি-সদ্দেন ধম্মাসনৰিতানাদীসু পুপ্ফপূজনত্থং সযং কণ্টকহীরাদিপ্পৰেসনং সঙ্গণ্হাতি. ‘‘ৰিতানাদীসু পুপ্ফপূজনত্থং কণ্টকহীরাদিপ্পৰেসনং ন ৰট্টতী’তি ইদং অট্ঠকথাচরিযপ্পমাণতো গহেতব্ব’’ন্তি সারত্থদীপনিযং ৰুত্তং.

৪৭৭. কপ্পিযৰচনং নাম ‘‘এৰং জান, এৰং কতে সোভেয্য, যথা এতানি পুপ্ফানি ন ৰিকিরিযন্তি, তথা করোহী’’তিআদি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩১) অট্ঠকথাগতং কপ্পিযৰচনং. ৰত্থুপূজনেতি রতনত্তযপূজনে. নিমিত্তাদীসু নিমিত্তং নাম পুপ্ফানি চ গন্থনৰাকে চ গহেত্ৰা গন্থিতুং জানন্তানং সমীপে ঠপনং. ওভাসো নাম ‘‘তুম্হেহি পিল়ন্ধিতকুসুমানি কস্মা ন ৰিকিরন্তী’’তি ৰুত্তে ‘‘গন্থিতত্তা’’তি চে ৰদতি, ননু পূজনকপুপ্ফানি গন্থিতুং ন ৰট্টতীতিআদিৰচনানি. পরিযাযো নাম পণ্ডিতেহি পুপ্ফানি যথা ন ৰিকিরিযন্তি, তথা গন্থিত্ৰা পূজেতুং মনাপন্তিআদিৰচনং. পকাসিতা অট্ঠকথাযং.

৪৭৮. ‘‘কুলানি দূসেতি পুপ্ফেন ৰা’’তিআদিপাঠে (পারা. ৪৩৭) ‘‘ৰেজ্জিকায ৰা জঙ্ঘপেসনিকেন ৰা’’তি (পারা. ৪৩৭) ৰুত্তং ৰেজ্জকম্মাদিং কুলদূসনতো ৰিসুং কত্ৰা ‘‘ন কেৰলং…পে… কুদাচন’’ন্তি কস্মা ৰুত্তন্তি? ৰিসুং কাতুং ন ৰুত্তং. যোজনা পনেত্থ এৰং ৰেদিতব্বা ‘‘ন কেৰলমিদমেৰ ৰুত্তপ্পকারং পুপ্ফদানাদিকুলদূসনং কুদাচনং অকত্তব্বং, অথ খো ৰেজ্জকম্মাদি কুলদূসনম্পি কুদাচনং ন কত্তব্ব’’ন্তি. ৰেজ্জকম্মাদীতি এত্থ আদি-সদ্দেন ৰক্খমানপরিত্তোদকসুত্তদানঅনামট্ঠপিণ্ডদানদূতেয্যজঙ্ঘপেসনিকে সঙ্গণ্হাতি.

৪৭৯. ‘‘কুদাচনং ন কত্তব্ব’’ন্তি সামঞ্ঞেন নিসেধেত্ৰা ইদানি ‘‘কত্তব্ব’’মিচ্চাদিনা অপৰাদৰিধিং দস্সেতি. পঞ্চন্নং সহধম্মিনন্তি ভিক্খুভিক্খুনিসিক্খমানসামণেরসামণেরীনং পঞ্চন্নং সহ সদ্ধিং চরিতব্বো পব্বজ্জাসাসনধম্মো এতেসং অত্থীতি ‘‘সহধম্মিকা’’তি সঙ্খং গতানং. অকতৰিঞ্ঞত্তিং কত্ৰাপীতি অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতে ভেসজ্জং যাচিত্ৰাপি ‘‘ৰদেয্যাথ ভন্তে যেনত্থো’’তি এৰং অকতট্ঠানে ৰিঞ্ঞত্তি অকতৰিঞ্ঞত্তি. অত্তনো ধনেতি সসন্তকৰিসযে.

৪৮০. ‘‘তথা’’তি সহধম্মিকানং ৰুত্তমতিদিসতি. তদুপট্ঠাকজন্তুনোতি তেসং দ্ৰিন্নং মাতাপিতূনং ৰেয্যাৰচ্চকরস্স. ভণ্ডুকস্সাতি গিহিলিঙ্গে ঠিতস্সাপি পব্বজ্জাপেক্খস্স. অত্তনো ৰেয্যাৰচ্চকরস্সপীতি অত্তনো কম্মকরস্সপি. এত্তকানঞ্চ জনানং পঞ্চসহধম্মিকানং ৰিয অকতৰিঞ্ঞত্তিযাপি ভেসজ্জং কাতব্বন্তি ৰুত্তং হোতি.

৪৮১. জেট্ঠভাতাতি অত্তনো পুব্বজো ভাতা. কনিট্ঠোতি অনুজো ভাতা. তথা ভগিনিযো দুৰেতি জেট্ঠকনিট্ঠা দ্ৰে ভগিনিযো. চূল়মাতাতি মাতু কনিট্ঠা. চূল়পিতাতি পিতু কনিট্ঠো. মহামাতাতি মাতু জেট্ঠা. মহাপিতা পিতু জেট্ঠভাতা.

৪৮২. পিতুচ্ছাতি পিতুভগিনী জেট্ঠকনিট্ঠা. মাতুলোতি মাতু ভাতা. জেট্ঠকনিট্ঠে দ্ৰে পিতুচ্ছা, দ্ৰে মাতুলে চ একতো কত্ৰা ‘‘দসা’’তি ৰুত্তং. ভেসজ্জং কাতুং ৰট্টতীতি সম্বন্ধো.

৪৮৪. ‘‘দস্সন্তি মে ইমে’’তি আভোগং কত্ৰা ৰা দাতব্বন্তি যোজনা.

৪৮৫. এতেসং দসন্নং ঞাতীনং. যাৰ সত্তমা কুলাতি এত্থ কুলপরিচ্ছেদো কথং গহেতব্বোতি? ‘‘সপুত্তদারং ভাতু কুটুম্বং একং কুলং, এৰং তস্স পুত্তস্স ৰা ধীতু ৰা কুটুম্বং একং কুল’’ন্তি এৰমাদিনা নযেন যাৰ সত্তমা কুলপরিৰট্টা গহেতব্বা. ‘‘সপুত্তপতিভগিনিযা কুটুম্বং একং কুলং, তথা তস্স পুত্তস্স ৰা ধীতু ৰা কুটুম্বং একং কুল’’ন্তিআদিনা নযেন যাৰ সত্তমা কুলপরিৰট্টা গহেতব্বা. চূল়মাতাদীনম্পি কুলপরম্পরা ইমিনা নিযামেন গহেতব্বাতি ৰদন্তি. কুলদূসনং ন রূহতীতি ‘‘দাতুং পুপ্ফং পনঞ্ঞস্স, আগতস্সেৰ ঞাতিনো’’তিআদিনা (ৰি. ৰি. ৪৪৩) নযেন কথিতৰিধিনা এতেসু পৰত্তন্তস্স কুলদূসনং ন রুহতীতি ৰুত্তং হোতি.

৪৮৬. ভাতুজাযাতি অত্তনো জেট্ঠস্স ৰা কনিট্ঠস্স ৰা ভাতু ভরিযা. ভগিনিসামিকোতি অত্তনো জেট্ঠায ৰা কনিট্ঠায ৰা ভগিনিযা সামিকো.

৪৮৭. ভাতুনোতি জেট্ঠস্স, কনিট্ঠস্স চ ভাতুনো. অনু পচ্ছা জাতাতি অনুজা, কনিট্ঠভগিনী. ‘‘অনুজা’’তি উপলক্খণন্তি জেট্ঠাযপি সঙ্গহো. জেট্ঠকনিট্ঠভাতূনং ভরিযা চ জেট্ঠকনিট্ঠভগিনীনং সামিকা চ সচে অঞ্ঞাতকা হোন্তীতি যোজনা. দেথাতি এত্থ ‘‘ইমং ভেসজ্জ’’ন্তি পাঠসেসো.

৪৮৮. তেসম্পি ভাতুভগিনীনং. ‘‘পুত্তান’’ন্তি ইমিনা ধীতূনম্পি সঙ্গহো. কত্ৰাতি ৰত্ৰা. তুম্হাকং মাতাপিতূনং দেথাতি এত্থাপি ‘‘ইমং ভেসজ্জ’’ন্তি পকরণতো লব্ভতি. মাতাপিতূনন্তি উভযসঙ্গাহকৰচনতো ‘‘তুয্হং মাতু ৰা, তুয্হং পিতু ৰা’’তি যথাসম্ভৰং ৰিসুং ৰিসুঞ্চ ৰত্তব্বং. তেসন্তি চ তুম্হাকন্তি চ সামিৰচনং. পুত্তানন্তি চ মাতাপিতূনন্তি চ সম্পদানৰচনং.

৪৮৯. ভেসজ্জকরণারহানং ৰত্তব্বতায ‘‘অকল্লকো’’তি ইদং ইস্সরাদিপদেহি পচ্চেকং যোজেতব্বং. অকল্লকোতি আতুরো. কল্লং ৰুচ্চতি সুখং, তং এতস্স অত্থীতি কল্লকো, ন কল্লকো অকল্লকো. ঞাতিজনুজ্ঝিতো ৰাতি ঞাতিজনেন পরিচ্চত্তো ৰা.

৪৯০. এতেসং সব্বেসন্তি ইস্সরাদিআতুরানং সব্বেসমেতেসং জনানং. ‘‘সাধুনা’’তি ৰক্খমানত্তা অপচ্চাসীসতা সতাতি এত্থ সতাতি কিরিযাপদং. ‘‘ইমস্মিং কতে ইমে ময্হং এৰরূপং দস্সন্তী’’তি অত্তনো অত্থায পচ্চাসীসনং অকরোন্তেনাতি অত্থো. ভিক্খুসঙ্ঘস্স উপকারতং পচ্চাসীসন্তেন কাতুং ৰট্টতি. পটিসন্থারোতি আমিসপটিসন্থারো, ধম্মপটিসন্থারোতি দুৰিধো পটিসন্থারো. এত্থ আমিসপটিসন্থারো গয্হতি. ভেসজ্জং আমিসেনপি হোতীতি ধম্মকথায সঙ্গহোপি যুজ্জতেৰ. পটিসন্থরণং পটিসন্থারো. পটিলদ্ধামিসস্স চ ধম্মস্স চ তেসু চ অত্তনি চ পতিরূপেনাকারেন সমং অত্থরণং পৰত্তনন্তি অত্থো.

অপরো নযো – আমিসস্স চ ধম্মস্স চ অলাভেন অত্তনো, পরস্স চ অন্তরে সম্ভৰন্তস্স ছিদ্দস্স ৰিৰরস্স ভেদস্স পটিসন্থরণং পিদহনং সঙ্গহণং পটিসন্থারো. অযঞ্হি লোকসন্নিৰাসো অলব্ভমানেন আমিসেন চ ধম্মেন চাতি দ্ৰীহি ছিদ্দো, তস্স তং ছিদ্দং যথা ন পঞ্ঞাযতি, এৰং পীঠস্স ৰিয পচ্চত্থরণেন আমিসেন, ধম্মেন চ পটিসন্থরণং ‘‘আমিসপটিসন্থারো, ধম্মপটিসন্থারো’’তি ৰুচ্চতীতি. সাধুনাতি সামীচিপ্পটিপন্নতাদিঅরিযধম্মে পতিট্ঠিতুকামেন অরিযাচারেন ভিক্খুনাতি অত্থো. ‘‘অধুনা’’তি ইদং ইমিস্সা পটিপত্তিযা সব্বকালং পটিপজ্জিতব্বতাযপি পাপজনকণ্হকসংগামে ইমস্মিং ৰিপন্নকালে ৰিসেসেন অপ্পমত্তেন পৰত্তেতব্বন্তি অধিপ্পাযেন ৰুত্তং.

৪৯১-২. কেনচীতি উপলক্খণত্তা উপাসকেন ৰা উপাসিকায ৰাতি অত্থো. হত্থেনাতি হত্থাৰযৰা অঙ্গুলিযো ৰুত্তা সমুদাযে পৰত্তস্স ৰোহারস্স অৰযৰে পৰত্তনতো. কত্ৰাতি এত্থ ‘‘পরিত্ত’’ন্তি পাঠসেসো, করোতিস্স কিরিযাসামঞ্ঞে ৰত্তনতো ভণিত্ৰাতি অত্থো. তেসমেৰ চ সন্তকন্তি পরিত্তং ভণাপেন্তানমেৰ সন্তকং সুত্তোদকং. এৰং ৰুত্তত্তা ‘‘অত্তনো সুত্তোদকং আহরিত্ৰা পুঞ্ঞত্থায ইদং হত্থেন চালেত্ৰা, আমসিত্ৰা ৰা পরিত্তং ভণথা’’তি ৰুত্তে কেনচি পরিত্তোদকং সুত্তং কাতব্বং. কেনচি ‘‘পরিত্তোদকসুত্তানি দেথা’’তি ৰুত্তে ভিক্খুনা তেসমেৰ সন্তকং জলং হত্থেন চালেত্ৰা সুত্তকং মদ্দিত্ৰা পরিত্তং কত্ৰা দাতব্বন্তি যোজনা.

৪৯৩. অনামট্ঠোপীতি হত্থেন অনামসিতোপি, অপব্বজিতস্স হত্থতো লদ্ধা অত্তনা ৰা অঞ্ঞেন ৰা ভিক্খুনা অগহিতগ্গোতি ৰুত্তং হোতি.

৪৯৪. চোরদামরিকস্স চাতি গামৰিলোপকস্স চোরস্স চ.

৪৯৫. পণ্ডুপলাসস্সাতি পব্বজ্জাপেক্খস্স ভণ্ডুকস্স, পণ্ডুৰণ্ণো পলাসো পণ্ডুপলাসো, সো ৰিযাতি পণ্ডুপলাসো, তংসদিসে তব্বোহারো ‘‘সীহোযং মাণৰকো’’তিআদীসু ৰিয. যথা পণ্ডুপলাসো রুক্খা পতনাভিমুখো তিট্ঠতি নিযতপাতো, এৰমযম্পি গিহিলিঙ্গতো অপগমাভিমুখো পব্বজ্জূপগমনে নিযতোৰ তিট্ঠতীতি ‘‘পণ্ডুপলাসসদিসো’’তি ৰেদিতব্বো.

থালকেপি চাতি অত্তনো পরিভোগথালকেপি. ইদঞ্চ নিদস্সনমত্তং, পত্তোপি গহিতোযেৰাতি দট্ঠব্বং. ঠপেত্ৰাতি এত্থ ‘‘পিণ্ডপাত’’ন্তি উপযোগৰসেন সম্বন্ধনীযং. তং পনাতি অত্তনো পরিভোগথালকে ঠপেত্ৰা দিয্যমানং পিণ্ডপাতং. ‘‘মাতাপিতূন’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৩৬-৪৩৭) অট্ঠকথাৰচনতো এত্থ ‘‘পিতুনো’’তি উপলক্খণন্তি মাতাপিতূনম্পীতি অত্থো. সচে একসেসো ইচ্ছিতো, ‘‘পিতূনম্পী’’তি পাঠো যুজ্জতি.

৪৯৬. জঙ্ঘপেসনিযন্তি গিহীনং দূতেয্যসাসনহরণকম্মং ‘‘জঙ্ঘপেসনিয’’ন্তি ৰুচ্চতি. অপি চাতি ৰুত্তসমুচ্চযো.

৪৯৭. এত্তাৰতা সামঞ্ঞৰিধিং দস্সেত্ৰা ইদানি অপৰাদৰিধিং দস্সেতুং ‘‘ভণ্ডূ’’তিআদি ৰুত্তং. সাসনন্তি সন্দেসং. হরিতুন্তি ৰুত্তট্ঠানং নেতুং.

৪৯৮. অট্ঠৰিধেনপীতি পুপ্ফদানাদিজঙ্ঘপেসনিযাৰসানেন অট্ঠপ্পকারেনপি. কুলদূসনকম্মেনাতি কুলানং সদ্ধাৰিনাসকেন অনাচারকম্মেন. লদ্ধন্তি এত্থ ‘‘ভোজন’’ন্তি ইদং ‘‘ভুঞ্জিতু’’ন্তি চ ‘‘অজ্ঝোহারেসূ’’তি চ ৰুত্তত্তা, ‘‘সেসেসুপি অযং নযো’’তি ৰক্খমানত্তা চ লব্ভতি. পঞ্চসু সহধম্মিকেসু একেনাপি কুলদূসনেন কম্মেন উপ্পাদিতপচ্চযো সব্বেসম্পি ন ৰট্টতীতি ‘‘পঞ্চন্নং সহধম্মীনং ন চ ৰট্টতী’’তি সব্বপটিসেধো কতো.

৪৯৯. সব্বত্থাতি ‘‘অজ্ঝোহারেসূ’’তি এতস্স ৰিসেসনং, সব্বেসূতি অত্থো. ‘‘অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে’’তি অট্ঠকথাগতং সঙ্গণ্হাতি. ‘‘অজ্ঝোহারেসূ’’তি ইদং পরগলং কাতব্বং আমিসং সন্ধাযাহ. সেসপচ্চযে পটিচ্চ পরিভোগৰসেনেৰ ‘‘সেসেসূ’’তি আহ, অনজ্ঝোহরণীযেসু সেসপচ্চযেসূতি অত্থো. কিং ৰুত্তং হোতি? চীৰরপচ্চযে সরীরতো মোচেত্ৰা পরিভোগগণনায, সেনাসনপচ্চযে নিব্বকোসে উদকপতনট্ঠানতো অব্ভন্তরং পৰিট্ঠৰারগণনায, মঞ্চপীঠাদিসেনাসনে নিসীদনসযনাদিপরিভোগগণনায, অনজ্ঝোহরিত্ৰা অব্ভঞ্জনালেপনাদিৰসেন কাতব্বভেসজ্জে সরীরতো মোচেত্ৰা ৰারগণনাযাতি ৰুত্তং হোতি. অযং নযোতি ‘‘দুক্কটং পরিদীপিত’’ন্তি ৰুত্তো নযো.

৫০০. ‘‘উপ্পন্নপচ্চযা’’তি ইদং ‘‘অভূতারোচনেনা’’তি ইদমপেক্খিত্ৰা ৰুত্তং. ‘‘কত্ৰা রূপিযৰোহার’’ন্তি ইদমপেক্খিত্ৰা ‘‘উপ্পাদিতপচ্চযা’’তি যোজনা কাতব্বা. রূপিযৰোহারৰিনিচ্ছযো নিস্সগ্গিযে আৰি ভৰিস্সতি. অভূতারোচনৰিনিচ্ছযো চতুত্থপারাজিকে ৰুত্তো. সমানাতি পকাসিতাতি কুলদূসনকম্মেন উপ্পাদিতপচ্চযেহি সদিসাতি অট্ঠকথাযং ৰুত্তাতি অত্থো. ইমিনা তত্থাপি ৰিনিচ্ছযো এত্তকোযেৰাতি অতিদিসতি.

৫০১. ‘‘সংসারৰাসো দুক্খ’’ন্তি ঞত্ৰা নিব্বানাধিগমে মানসং বন্ধিত্ৰা নিব্বানগামিনিং পটিপদং সন্ধায সাসনাৰতিণ্ণেন সিক্খাকামেন কুলপুত্তেন সেৰিতক্খণেযেৰ জীৰিতহরণসমত্থৰিসমিস্সপূতিমুত্তং ৰিয ৰজ্জনীযং অকপ্পিযপচ্চযং উপ্পাদেতুং করিযমানং অকপ্পিযোপাযপ্পকারং একতো দস্সেতুমাহ ‘‘ৰিঞ্ঞত্তী’’তিআদি. তত্থ ৰিঞ্ঞত্তি যাচনা. অনুপ্পদানন্তি পিণ্ডপটিপিণ্ডদানং. ৰেজ্জকম্মং ৰুত্তনযমেৰ. অনেসনং নাম অপ্পিচ্ছতায অননুরূপেন পযোগেন পচ্চযপরিযেসনং.

পারিভট্যতা নাম ইস্সরে সেৰিতুং পরিৰারেত্ৰা তেসং চিত্তরুচিতং ৰিলপন্তানং পরিভটানং সেৰকজনানং ৰিয লাভত্থিকস্স ভিক্খুনো পচ্চযদাযকেসু পৰত্তীতি ৰেদিতব্বো. পরি সমন্ততো ভটতি সেৰতীতি পরিভটো, ইস্সরজনানং সমীপাৰচরো সেৰকজনো, পরিভটো ৰিযাতি পরিভটো, ভিক্খু, পরিভটস্স কম্মং পারিভট্যং, তস্স ভাৰো পারিভট্যতা. অথ ৰা পরিভটতি ধাতি ৰিয কুলদারকে অঙ্কে করণাদিৰসেন ধারেতীতি পরিভটো, পরিভটস্স কম্মং পারিভট্যং, তস্স ভাৰো পারিভট্যতাতি লাভাসায ভিক্খুনো কুলদারকেসু অননুলোমিকা পৰত্তি ৰুচ্চতি.

মুগ্গসূপতা নাম পক্কমুগ্গা ৰিয পক্কাপক্কবীজমিস্সা লাভাসায দাযকানং চিত্তারাধনত্থায সচ্চালীকমিস্সকতা. যথা মুগ্গেসু পচ্চমানেসু কোচিদেৰ ন পচ্চতি, বহৰো পচ্চন্তি, এৰমেৰ যস্স দাযকেহি সদ্ধিং কথেন্তস্স কিঞ্চিদেৰ সচ্চং হোতি, অসচ্চমেৰ বহুকং হোতি, অযং ৰুচ্চতি মুগ্গসূপসদিসত্তা ‘‘মুগ্গসূপো’’তি, তস্স কম্মং মুগ্গসূপং, তস্স ভাৰো মুগ্গসূপতা. ৰত্থুৰিজ্জকং নাম কূপৰত্থুগেহৰত্থুআদীনং আচিক্খনং. ৰত্থুৰিজ্জাযকানং কতং ৰত্থুৰিজ্জকং.

৫০২. জঙ্ঘপেসনিযং, দূতকম্মঞ্চ ৰুত্তনযমেৰ. কুলদূসনন্তি ৰুত্তাৰসেসং. অভূতারোচনঞ্চ ৰুত্তনযমেৰ. বুদ্ধপটিকুট্ঠন্তি বুদ্ধেহি পটিক্কোসিতং গরহিতং যথাৰুত্তং মিচ্ছাজীৰঞ্চ অৰুত্তঞ্চ অঙ্গৰিজ্জানক্খত্তৰিজ্জাউক্কাপাতদিসাডাহভূমিচালাদিভেদং মিচ্ছাজীৰনূপাযং সব্বং. ৰিৰজ্জযেতি ৰিসমিৰ, গূথমুত্তং ৰিয চ আরকা পরিৰজ্জেয্যাতি অত্থো. ‘‘সিক্খাকামো কুলপুত্তো’’তি সামত্থিযা লব্ভতি.

৫০৩. পটিনিস্সজ্জতোপি তন্তি সমনুভাসনকম্মতো পুব্বে ৰা ঞত্তিচতুত্থাসু কম্মৰাচাসু অন্তকম্মৰাচায য্য-কারং অপ্পত্তায ৰা কুলদূসনকম্মং পজহন্তস্সাতি ৰুত্তং হোতি. সঙ্ঘভেদসমন্তি পঠমসঙ্ঘভেদেন সমন্তি.

কুলদূসনকথাৰণ্ণনা.

৫০৪. ‘‘জান’’ন্তি ইমস্স ‘‘ভিক্খুনা’’তি এতস্স ৰিসেসনত্তা জানতাতি গহেতব্বং. পাল়িযা লিখিতে সীহল়গণ্ঠিপদে পন এৰরূপং আপত্তিং আপন্নোস্মীতি ঞত্ৰাতি অত্থো ৰুত্তো. যাৰতীহন্তি যত্তকানি অহানি, ‘‘ছাদিতা’’তি ইমিনা সম্বন্ধো, ছাদনকিরিযাঅচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. ছাদিতাতি ‘‘অহং ইত্থন্নামং আপত্তিং আপন্নো’’তি সব্রহ্মচারীনং অনারোচনদিৰসেন পটিচ্ছাদিতা. আপত্তীতি সঙ্ঘাদিসেসাপত্তি. অকামাতি অরুচিযাৰ সঙ্ঘাদিসেসং আপজ্জিত্ৰা অকতপটিকম্মস্স সগ্গমোক্খানং অন্তরাযকরত্তাতি অধিপ্পাযো. পরিৰত্থব্বন্তি পরিৰাসং সমাদায ৰত্থব্বং. কিত্তকং কালন্তি আহ ‘‘তাৰতীহ’’ন্তি, তত্তকানি অহানীতি ৰুত্তং হোতি. আপজ্জিত্ৰা যত্তকানি অহানি পটিচ্ছাদেতি, তত্তকানেৰ অহানীতি অত্থো.

৫০৫-৬. আপত্তি কিত্তকেন পটিচ্ছন্না হোতীতি আহ ‘‘আপত্তি চা’’তিআদি. তত্থ আপত্তি চাতি সঙ্ঘাদিসেসাপত্তি চ. অনুক্খিত্তো চাতি উক্খেপনীযকম্মেন সযং অনিস্সারিতো চ. পহূ চাতি সযং সব্রহ্মচারীনং সন্তিকং গন্ত্ৰা আরোচেতুং পহোতি চ. অনন্তরাযিকো চাতি গমনৰিবন্ধকেন রাজচোরাদিঅন্তরাযেন ৰিরহিতো চ. চতুস্ৰ পীতি এত্থ ‘‘এতেসূ’’তি সেসো, এতেসু চতূসূতি অত্থো. তংসঞ্ঞীতি আপত্তিসঞ্ঞী অনুক্খিত্তসঞ্ঞী পহুসঞ্ঞী অনন্তরাযিকসঞ্ঞীতি ৰুত্তং হোতি. তস্স এৰংসঞ্ঞিনো ইমেসু চতূসু তথাসঞ্ঞিনো পুগ্গলস্স. ছাদেতুকামতাতি আচরিযাদীসু গারৰেন ৰা গরহাদিভযা ৰা ‘‘ন আরোচেস্সামী’’তি পটিচ্ছাদেতুকামতা চ. ছাদনন্তি তথা চিন্তেত্ৰা ‘‘অহং ইত্থন্নামং আপন্নো’’তি অৰত্ৰা পটিচ্ছাদনঞ্চাতি ইমেহি দসহি অঙ্গেহি. ‘‘ভিক্খুনা’’তি কত্তুনিদ্দেসত্তা ছন্নাতি এত্থ ছাদিতাতি অত্থো. কালৰিধিং দস্সেতি ‘‘অরুণুগ্গমনেনা’’তি, আপত্তিআপন্নদিৰসং খেপেত্ৰা অরুণুট্ঠানেন সদ্ধিং ছন্না হোতীতি অত্থো.

দ্ৰেভাণৰারৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৫০৭. এৰং পটিচ্ছন্নসঙ্ঘাদিসেসপটিকম্মত্থং ‘‘অকামা পরিৰত্থব্ব’’ন্তি ৰিহিতস্স পরিৰাসস্স কো ভেদো, কো পৰত্তিক্কমোতি আহ ‘‘তিৰিধো’’তিআদি. সো পরিৰাসো তিৰিধো দীপিতোতি সম্বন্ধো. কেনাতি আহ ‘‘তিৰিধাপেতচেতসা’’তি. ‘‘তিস্সো ৰিধা, সেয্যোহমস্মীতি ৰিধা, সদিসোহমস্মীতি ৰিধা, হীনোহমস্মীতি ৰিধা’’তি (দী. নি. ৩.৩০৫) ৰুত্তৰিধায মাননামধেয্যতো তিৰিধমানতো অপগতচিত্তেন সম্মাসম্বুদ্ধেনাতি অত্থো.

পটিচ্ছন্না আপত্তি এতস্সাতি পটিচ্ছন্নো. অরিসাদীনং আগতিগণত্তা তত্থ পক্খিপনেন অ-কারপচ্চযো দট্ঠব্বো. তেনেৰ ৰক্খতি ‘‘পটিচ্ছন্নায দাতব্বো’’তিআদি.

সুদ্ধন্তোতি ‘‘উভো কোটিযো সোধেত্ৰা দাতব্বপরিৰাসো সুদ্ধন্তো নামা’’তি পাল়িগণ্ঠিপদে ৰুত্তত্তা উপসম্পদাকালসঙ্খাতো সুদ্ধো পুব্বন্তো, আরোচিতকালসঙ্খাতো সুদ্ধো অপরন্তো চ পরিৰাসসমাদানকালে ৰা পরিৰসনকালে ৰা উপপরিক্খিত্ৰা দিট্ঠা সুদ্ধা অন্তা অনাপত্তিকালসঙ্খাতা উভো কোটিযো অস্সাতি কত্ৰা সুদ্ধন্তনামকো পরিৰাসো চ. এত্থ চ ভেদাদিং ৰক্খতি.

সম্মা দিৰসাদীনং ওধানং পক্খেপো যত্থ সো সমোধানো, পরিৰাসো. দিৰসেসু দিৰসে ৰা আপত্তীসু আপত্তিযো ৰা সব্বা নানাৰত্থুকা আপত্তিযো একতো কত্ৰা ওধায দাতব্বপরিৰাসোতি অত্থো. এত্থাপি ভেদাদিং ৰক্খতি.

৫০৮. তত্রাতি তেসু তীসু পরিৰাসেসু. ‘‘যো’’তি সেসো. ইতীতি এৰমত্থো দট্ঠব্বো. যো পটিচ্ছন্নপরিৰাসো, অযন্তি এৰং পকাসিতোতি যোজনা.

৫০৯-১০. পরিৰাসদানকালে ৰুচ্চমানায কম্মৰাচায পধানলক্খণং দস্সেতুমাহ ‘‘ৰত্থুগোত্তৰসেনা’’তিআদি. তত্থ ‘‘ৰত্থূ’’তি সুক্কমোচনাদিকো ৰীতিক্কমো ৰুচ্চতি. অযমেৰ সুক্কৰিস্সট্ঠিআদিকং গং ৰাচং সঞ্ঞঞ্চ তাযতি রক্খতীতি কত্ৰা ‘‘গোত্ত’’ন্তি ৰুচ্চতি. তঞ্হি সজাতিযসাধারণৰিজাতিযৰিনিৰত্তনৰসেন অঞ্ঞত্থ গন্তুং অদত্ৰা ৰাচং সদ্দং, তব্বিসযং সঞ্ঞঞ্চ রক্খতি. ইদং ৰত্থুগোত্তদ্ৰযৰাচকং সুক্কৰিস্সট্ঠিকাযসংসগ্গৰিসেসৰচনঞ্চ ‘‘নানাৰত্থুকা’’তি সামঞ্ঞৰচনঞ্চাতি ইমিনা ৰচনদ্ৰযেনাতি ৰুত্তং হোতি. ৰুত্তঞ্হেতং অট্ঠকথাযং ‘‘সুক্কৰিস্সট্ঠিং কাযসংসগ্গ’ন্তিআদিৰচনেনাপি ‘নানাৰত্থুকাযো’তিআদিৰচনেনাপি ৰত্থুচেৰ গোত্তঞ্চ সঙ্গহিত’’ন্তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২). নামাপত্তিৰসেন ৰাতি এত্থ সঙ্ঘাদিসেসোতি সজাতিসাধারণনামং, আপত্তীতি সব্বসাধারণনামন্তি দ্ৰীহি নামেহি তংতংৰীতিক্কমৰসেন আপজ্জিতব্বতো তদেৰ আপত্তীতি এৰমুভিন্নং নামাপত্তীনং ৰসেন ৰাতি অত্থো.

কম্মৰাচা হি কাতব্বাতি ‘‘ৰত্থুগোত্তৰসেনাপী’’তি এত্থ অপি-সদ্দো ‘‘নামাপত্তিৰসেন ৰা’’তি এত্থ সঙ্ঘাদিসেসোতি সজাতিসাধারণনামং, আপত্তীতি সব্বসাধারণনামন্তি দ্ৰীহি নামেহীতি ইদং সমুচ্চিনোতীতি উভযং একতো যোজেত্ৰা কম্মৰাচা কাতব্বাতি. ‘‘নামাপত্তিৰসেন ৰা’’তি এত্থ ৰিকপ্পত্থেন ৰা-সদ্দেন, ‘‘অহং ভন্তে সম্বহুলা সঙ্ঘাদিসেসা আপত্তিযো আপজ্জিং একাহপটিচ্ছন্নাযো’তি এৰং নামমত্তৰসেন ৰা যোজনা কাতব্বা’’তি অট্ঠকথায ৰুত্তৰিসেসনিৰত্তনত্থমত্তসদ্দৰসেন চ ৰত্থুগোত্তৰিরহিতেন কেৰলেন নামাপত্তিমত্তেন পযোজেত্ৰা কাতব্বাযেৰাতি ৰুত্তং হোতি. কম্মৰাচায করণপ্পকারো পন সমুচ্চযক্খন্ধকে আগতনযেন আপন্নপুগ্গলনামেন চ একাহপটিচ্ছন্নাদিৰচনেন চ যোজেত্ৰা দট্ঠব্বো. তস্স দাতব্বোতি যোজনা. ‘‘পরিৰাসো’’তি পকরণতো লব্ভতি, পটিচ্ছন্নাপত্তিকস্স পুগ্গলস্স পরিৰাসো দাতব্বোতি অত্থো.

তেন চাতি লদ্ধপরিৰাসেন অন্তোসীমায উক্কুটিকং নিসিন্নেন পগ্গহিতঞ্জলিনা ভিক্খুনা চ. সমাদিযিত্ৰাতি এত্থাপি ‘‘ৰত্ত’’ন্তি সামত্থিযা লব্ভতি. ‘‘সমাদানেপ্যযং নযো’’তি (ৰি. ৰি. ৫১৪) ৰক্খমানত্তা ‘‘ৰত্তং সমাদিযামি, পরিৰাসং সমাদিযামী’’তি ইমেসং দ্ৰিন্নং অঞ্ঞতরং ৰা দ্ৰযমেৰ ৰা তিক্খত্তুং ৰত্ৰা পারিৰাসিকক্খন্ধকে ৰুত্তৰত্তপূরণত্থং সমাদিযিত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. আদিতো সঙ্ঘস্স আরোচেতব্বন্তি যোজনা. তথা ৰত্তং সমাদিযিত্ৰা নিসিন্নেন পঠমং সঙ্ঘস্স ‘‘অহং ভন্তে একং আপত্তিং আপজ্জিং সঞ্চেতনিকং সুক্কৰিস্সট্ঠিং একাহপটিচ্ছন্নং, সোহং সঙ্ঘং একিস্সা আপত্তিযা সঞ্চেতনিকায সুক্কৰিস্সট্ঠিযা একাহপটিচ্ছন্নায একাহপরিৰাসং যাচিং, তস্স মে সঙ্ঘো একিস্সা আপত্তিযা সঞ্চেতনিকায সুক্কৰিস্সট্ঠিযা একাহপটিচ্ছন্নায একাহপরিৰাসং অদাসি, সোহং পরিৰসামি, ৰেদযামাহং ভন্তে, ৰেদযতীতি মং সঙ্ঘো ধারেতূ’’তি এৰং আরোচেতব্বং.

‘‘ইমঞ্চ পনত্থং গহেত্ৰা যায কাযচি ৰাচায আরোচেতুং ৰট্টতিযেৰা’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২) অট্ঠকথাৰচনতো যায কাযচি ভাসাযপি আরোচেতুং ৰট্টতি.

৫১১. পুনপ্পুনাগতানন্তি এত্থ ‘‘ভিক্খূন’’ন্তি সেসো. পুব্বে আরোচনট্ঠানং অসম্পত্তানং আগন্তুকানং ভিক্খূনম্পি. আরোচেন্তোৰাতি একস্স আরোচনে সো চে ৰুড্ঢতরো হোতি, ‘‘ভন্তে’’তি ৰত্ৰা পুব্বে ৰুত্তনযেনেৰ ৰত্ৰা, নৰকো চে, ‘‘আৰুসো’’তি ৰত্ৰা অৰসানে ‘‘মং আযস্মা ধারেতূ’’তি, দ্ৰে চে হোন্তি, ‘‘মং আযস্মন্তা ধারেন্তূ’’তি, তযো চে, ‘‘মং আযস্মন্তো ধারেন্তূ’’তি ৰত্ৰা আরোচেন্তোৰ. রত্তিযা ছেদং অকত্ৰাতি ‘‘পকতত্তেন ভিক্খুনা সদ্ধিং একচ্ছন্নে’’তিআদিনা (চূল়ৰ. ৮১) নযেন ৰুত্তএকসেনাসনে পকতত্তেন ভিক্খুনা সদ্ধিং অরুণুট্ঠাপনৰসেন করিযমানেন সহৰাসেন ৰা ‘‘পকতত্তভিক্খূহি ৰিনা এককেন ৰাসো’’তি ৰুত্তৰিপ্পৰাসেন ৰা ‘‘আগন্তুকানং আরোচনায অকরণ’’ন্তি ৰুত্তঅনারোচনেন ৰা সম্ভৰন্তং রত্তিচ্ছেদমকত্ৰা. ৰত্তভেদং অকত্ৰা ৰা পারিৰাসিকক্খন্ধকে পারিৰাসিকস্স পঞ্ঞত্তৰত্ততো একম্পি অহাপেত্ৰা চ. সদা ৰসেতি পরিৰাসং ৰসিতুং পরিকপ্পিতা সব্বদিৰসা যাৰ খিণন্তি, তাৰ ৰসেয্যাতি অত্থো.

৫১২. তত্থ পরিৰাসো ৰিসোধেতুং ন সক্কা চেতি তস্স ৰিহারস্স মহন্তত্তা আগতে আগন্তুকভিক্খূ পরিযেসিত্ৰা আরোচেন্তেন রত্তিচ্ছেদং অকত্ৰা পরিৰাসং সোধেতুং ন সক্কা চে হোতি. তং ৰত্তং নিক্খিপিত্ৰানাতি তথা সমাদিন্নং ৰত্তং উপরি ৰক্খমাননযেন নিক্খিপিত্ৰা.

৫১৩. কত্থ নিক্খিপেয্যাতি আহ ‘‘তত্থা’’তিআদি. তত্থেৰ সঙ্ঘমজ্ঝে ৰাতি অত্তনো যস্মিং ৰত্তং সমাদিন্নং, তস্মিংযেৰ সঙ্ঘমজ্ঝে ৰা. পুগ্গলে ৰাতি ভিক্খূসু উট্ঠায তত্থ তত্থ গতেসু অন্তোসীমাযযেৰ ওহীনে একভিক্খুম্হি ৰা অসতিযা বহিসীমং গতেন সরিতক্খণে অত্তনা সদ্ধিং গচ্ছন্তে তস্সাযেৰ পরিসায পরিৰাসদানে সম্মুখীভূতে পুগ্গলে ৰা আগন্তুকভিক্খু চে, তস্স ৰা সন্তিকে আরোচেত্ৰা ৰত্তং নিক্খিপিতব্বন্তি ৰুত্তং হোতি. কথং নিক্খিপে’তি আহ ‘‘নিক্খিপামী’’তিআদি. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘নিক্খিপামী’’তি এতং পচ্চামসতি. তং ৰত্তন্তি অত্তনা সমাদিন্নং তং ৰত্তং.

৫১৪. অযং নযোতি ‘‘একপদেনাপি দ্ৰীহি পদেহি ৰা পনা’’তি এৰং অনন্তরোদিতনযো.

৫১৫-২০. পকতত্তোতি ৰুচ্চতীতি সগ্গমোক্খাৰরণাভাৰেন পকতো পুব্বসরূপেনেৰ ঠিতো অত্তা এতস্সাতি ‘‘পকতত্তো’’তি কথীযতি. পচ্চূসকালস্মিন্তি অরুণতো পুরিমকালে.

পরিক্খিত্তৰিহারস্সাতি এত্থ পাকারাদীহি পরিক্খিত্তং একম্পি সেনাসনং ৰিহরন্তি অস্মিন্তি কত্ৰা তথা ৰুচ্চতি. দ্ৰে লেড্ডুপাতে অতিক্কম্মাতি যোজনা. লেড্ডুপাতদ্ৰযস্স অৰধিং দস্সেতি ‘‘পরিক্খেপতো বহী’’তি, ‘‘অপরিক্খিত্ততো পরিক্খেপারহট্ঠানা বহী’’তি চ.

পরিক্খেপারহট্ঠানং নাম কতমন্তি? ৰিসুদ্ধিমগ্গে (ৰিসুদ্ধি. ১.৩১) ধুতঙ্গনিদ্দেসে ‘‘মজ্ঝিমট্ঠকথাযং পন ৰিহারস্সাপি গামস্সেৰ উপচারং নীহরিত্ৰা উভিন্নং লেড্ডুপাতানং অব্ভন্তরা মিনিতব্ব’ন্তি ৰুত্তং. ইদমেত্থপমাণ’’ন্তি ৰুত্তত্তা অপরিক্খিত্তস্স পঠমলেড্ডুপাতং হোতি, গামে ৰুত্তেন ৰিধিনা ৰিহারপরিযন্তে ঠিতভত্তসালগিলানসালাদিসেনাসনে চে পরিক্খেপো অত্থি, তত্থ ৰা, নত্থি চে, নিব্বকোসস্স উদকপাতট্ঠানে ঠিতেন মাতুগামেন ছড্ডিতভাজনধোৰনোদকপতনট্ঠানে ৰা সেনাসনতো দূরে চেতিযঙ্গণে, বোধিযঙ্গণে ৰা ঠত্ৰা বলমজ্ঝিমস্স পুরিসস্স হত্থং পসারেত্ৰা অত্তনো বলপ্পমাণেন খিত্তস্স মুট্ঠিযা গহিতপাসাণস্স পতনট্ঠানং ৰিহারূপচারো নাম, তদেৰ পাকারাদীহি পরিক্খেপারহট্ঠানং নাম. তত্থ ঠত্ৰা তথেৰ খিত্তস্স পাসাণস্স পতনট্ঠানং একো লেড্ডুপাতো, তত্থাপি ঠত্ৰা তথেৰ খিত্তস্স পাসাণস্স পতনট্ঠানং একো লেড্ডুপাতোতি এৰং দ্ৰে লেড্ডুপাতা গহেতব্বা.

মগ্গতো ওক্কমিত্ৰাতি মগ্গতো অপসক্কিত্ৰা. গুম্বেনাতি রুক্খগহনেন ৰা লতাগহনেন ৰা. ৰতিযাতি কণ্টকসাখাদীহি কতায ৰতিযা.

ৰত্তমাদাযাতি পুব্বে ৰুত্তনযেন ৰত্তং সমাদিযিত্ৰা. আরোচেত্ৰাতি যথাৰুত্তনযেন আরোচেত্ৰা.

নিক্খিপিত্ৰাতি পুব্বে ৰুত্তনযেন ৰত্তং নিক্খিপিত্ৰা. ভিক্খূতি অত্তনা সদ্ধিং হত্থপাসদানত্থায আগতো ভিক্খু. যস্স কস্সচীতি এত্থ ‘‘সন্তিকে’’তি সেসো.

আরোচেত্ৰা ৰাতি অত্তনো নৰকতরো চে, ‘‘আৰুসো’’তি, ৰুড্ঢো চে, ‘‘ভন্তে’’তি ৰত্ৰা যথাৰুত্তনযেনেৰ আরোচেত্ৰা. সেসন্তি অৰসেসৰিনিচ্ছযং. সমুচ্চযস্সাতি চূল়ৰগ্গাগতস্স ততিযসমুচ্চযক্খন্ধকস্স. অট্ঠকথাযচাতি ‘‘সচে অঞ্ঞো কোচি ভিক্খু কেনচিদেৰ করণীযেনা’’তিআদিনা (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২) অট্ঠকথাগতৰিনিচ্ছযেনাপি.

ৰিভাৰযেতি ‘‘সচে যং ভিক্খুং তত্থ আগতং পস্সতি, ভাসমানস্স সদ্দং সুণাতি, তস্স আরোচেতব্বং. তথা অকরোন্তস্স রত্তিচ্ছেদো চ ৰত্তভেদো চ হোতি দুক্কটং আপজ্জতি. সচে সো দ্ৰাদসরতনব্ভন্তরং পত্ৰা তস্স অজানন্তস্সেৰ পক্কন্তো হোতি, রত্তিচ্ছেদোৰ হোতি, ন ৰত্তভেদো. সচে অত্তনা সদ্ধিং আগতো কেনচিদেৰ করণীযেন গতো হোতি, ৰিহারং গন্ত্ৰা যং পঠমং পস্সতি, তস্স সন্তিকে আরোচেত্ৰা ৰত্তং নিক্খিপিতব্বং. এৰং পরিকপ্পিতদিৰসে পুণ্ণে কুক্কুচ্চৰিনোদনত্থং অতিরেকে চ দিৰসে ৰত্তং পূরেত্ৰা পরিযোসানে ৰত্তে অসমাদিন্নে মানত্তারহো ন হোতীতি সঙ্ঘং উপসঙ্কম্ম ৰত্তং সমাদিযিত্ৰা খন্ধকে আগতনযেনেৰ মানত্তং যাচিতব্বং. অনিক্খিত্তৰত্তেন চরিতুকামস্স পুন ৰত্তসমাদানং কাতব্বং ন হোতী’’তি এত্তকো ৰিসেসো, ইমং অট্ঠকথাগতং ৰিনিচ্ছযং পকাসেয্যাতি ৰুত্তং হোতীতি.

পটিচ্ছন্নপরিৰাসকথাৰণ্ণনা.

৫২১. ন জানতীতি এত্থ ছন্দৰসেন রস্সো কতো. আপত্তীনঞ্চ রত্তীনং, পরিচ্ছেদং ন জানতীতি বহূ সঙ্ঘাদিসেসে আপজ্জিত্ৰাপি ‘‘এত্তকাহং আপত্তিযো আপন্নো’’তি অত্তনো আপন্নসঙ্ঘাদিসেসাপত্তীনং পরিচ্ছেদং ন জানাতি, ‘‘মযা আপন্নাপত্তি এত্তকে দিৰসে পটিচ্ছন্না’’তি দিৰসপরিচ্ছেদং ন জানাতি.

৫২২. ইদানি তস্স পভেদং দস্সেতুমাহ ‘‘এসেৰা’’তিআদি. পরিসুদ্ধেহীতি সকলসংকিলেসপ্পহানেন পরিসুদ্ধসন্তানেহি উপালিত্থেরাদিপুব্বাচরিযেহি. এসোৰ সুদ্ধন্তোতি এসো যথাৰুত্তসরূপো সুদ্ধন্তপরিৰাসো. চূল়সুদ্ধন্তনামো চাতি ‘‘যো উপসম্পদতো পট্ঠায অনুলোমক্কমেন ৰা’’তিআদিনা (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২) অট্ঠকথাযং ৰুত্তনযেন উপসম্পদমাল়কতো পট্ঠায অনুলোমৰসেন ৰা আরোচিতদিৰসতো পট্ঠায পটিলোমৰসেন ৰা সরন্তে ‘‘কিত্তকানি দিৰসানি পরিসুদ্ধোতি সরসী’’তি ৰিনযধরেহি পুচ্ছিতে ‘‘এত্তকং কালং পরিসুদ্ধোস্মী’’তি ৰুত্তৰতো তেন ৰুত্তসুদ্ধদিনানি পরিযন্তং কত্ৰা দিন্নো যাৰ উপসম্পন্নদিৰসো, তাৰ বহুদিৰসেসু নেতব্বং মহাসুদ্ধন্তং সন্ধায ইতরদিনানং পূরেতব্বত্তা চূল়সুদ্ধন্তো নামাতি ৰুত্তং হোতি.

‘‘অযঞ্হি সুদ্ধন্তপরিৰাসো নাম উদ্ধম্পি আরোহতি, হেট্ঠাপি ওরোহতি, ইদমস্স লক্খণ’’ন্তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২) ৰুত্তত্তা ইমং পরিৰাসং পরিৰসনতো পচ্ছা দিৰসং সরন্তো পরিকপ্পেত্ৰা যোজেত্ৰা গহিতদিৰসতো ৰড্ঢেতি ৰা হাপেতি ৰা, উভযত্থাপি ‘‘পুন পরিৰাসদানকিচ্চং নত্থী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২) ৰচনতো পুব্বে দিন্নপরিৰাসোযেৰ পমাণং. ‘‘এতস্স অপ্পটিচ্ছন্নং ‘পটিচ্ছন্না’তি ৰা অচিরপটিচ্ছন্নং ‘চিরপটিচ্ছন্না’তি ৰা অসম্বহুলম্পি ‘সম্বহুলা’তি ৰা ৰিপরীততো গহেত্ৰা ৰিনযকম্মং করোন্তস্স আপত্তিতো ৰুট্ঠানং হোতি, পটিচ্ছন্নং ‘অপ্পটিচ্ছন্না’তিআদিৰিপরিযাযেন ন হোতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২ অত্থতো সমানং) অট্ঠকথাগতনযো ৰেদিতব্বো.

মহাসুদ্ধন্তনামকোতি ‘‘যো পন যথাৰুত্তেন অনুলোমপটিলোমনযেন পুচ্ছিযমানোপি রত্তিপরিযন্তং ন জানাতি, নেৰ সরতি, ৰেমতিকো ৰা হোতি, তস্স দিন্নো সুদ্ধন্তপরিৰাসো মহাসুদ্ধন্তোতি ৰুচ্চতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২) অট্ঠকথাযং নিদ্দিট্ঠসরূপো মহাসুদ্ধন্তো নাম. ‘‘অযং উদ্ধং নারোহতি, হেট্ঠা পন ওরোহতী’’তি ৰুত্তত্তা অযং পরিৰাসো যাৰ উপসম্পন্নদিৰসো, তাৰ পূরেতব্বতো ততো উদ্ধং নারোহতি. অন্তরাল়ে অত্তনো সুদ্ধকালং পরিকপ্পেত্ৰা সরতি চে, ততো পট্ঠায নিৰত্তনতো দিৰসহানং পন হোতেৰ.

৫২৩. ‘‘অঞ্ঞতরো ভিক্খু সম্বহুলা সঙ্ঘাদিসেসা আপত্তিযো আপন্নো হোতি, সো আপত্তিপরিযন্তং ন জানাতি, রত্তিপরিযন্তং ন জানাতী’’তি (চূল়ৰ. ১৫৬) আগতৰত্থুম্হি ইমস্স পরিৰাসস্স অনুঞ্ঞাতত্তা তং ৰত্থুং সঙ্গহেতুং ‘‘আপত্তীনং চা’’তিআদিং ৰত্ৰাপি ‘‘আপত্তিপরিযন্তং পন ‘এত্তকা অহং আপত্তিযো আপন্নো’তি জানাতু ৰা মা ৰা, অকারণমেত’’ন্তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২) পটিসেধেত্ৰা অট্ঠকথাযং পধানভাৰেন ৰুত্তরত্তিপরিযন্তস্স অপরিজাননমত্তমেৰ পমাণন্তি দস্সেতুমাহ ‘‘দুৰিধোপী’’তিআদি. দুৰিধোপি অযং সুদ্ধন্তপরিৰাসো একচ্চং রত্তিপরিচ্ছেদং, সকলং ৰা রত্তিপরিচ্ছেদং অজানতো ৰা ৰিমতিস্স ৰা দাতব্বোতি যোজনা.

সুদ্ধন্তপরিৰাসকথাৰণ্ণনা.

৫২৪. ইতরোপি সো সমোধানপরিৰাসো তিধা মতোতি যোজনা. ধাতুসদ্দানং অনেকত্থত্তা ‘‘ওধান’’ন্তি মক্খনং ৰুচ্চতি. তেনাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ওধুনিত্ৰা মক্খেত্ৰা’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২). ‘‘সমোধান’’ন্তি পক্খেপো ৰুচ্চতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সমোদহিত্ৰা’’তি. ওধানঞ্চ সমোধানঞ্চ ওধানসমোধানং, তং যত্থ সো পরিৰাসো ‘‘ওধানসমোধানো’’তি ৰেদিতব্বো. অরিসাদিগণে অন্তোগধত্তা হেত্থ, উপরি চ এৰরূপে ঠানে অ-কারপচ্চযো দট্ঠব্বো. পরিৰুত্থদিৰসানং মক্খনঞ্চ মূলাপত্তিযং অন্তরাপত্তীনং পক্খিপনঞ্চ যস্মিং সো পরিৰাসোতি ৰুত্তং হোতি. তেনেৰেত্থ ‘‘দিৰসে পরিৰুত্থে তু, ওধুনিত্ৰা পদীযতে’’তি ৰক্খতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘পরিৰুত্থদিৰসে ওধুনিত্ৰা মক্খেত্ৰা পুরিমায আপত্তিযা মূলদিৰসপরিচ্ছেদে পচ্ছা আপন্নং আপত্তিং সমোদহিত্ৰা’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২).

অগ্ঘপুব্বকো মিস্সকপুব্বকো সমোধানপরিৰাসোতি যোজনা, অগ্ঘসমোধানপরিৰাসো মিস্সকসমোধানপরিৰাসোতি ৰুত্তং হোতি. অগ্ঘো চ মিস্সকো চ অগ্ঘমিস্সকা, তে পুব্বকা এতস্সাতি অগ্ঘমিস্সকপুব্বকো, সমোধানো. অগ্ঘেন সমোধানং অগ্ঘসমোধানং, তং যত্থ সো অগ্ঘসমোধানো, আপন্নাসু বহূসু সব্বচিরপটিচ্ছন্নাপত্তীনং দিৰসগণনগ্ঘেনেৰ পচ্ছা আপন্নআপত্তীনং পক্খেপযুত্তপরিৰাসোতি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অগ্ঘসমোধানো নাম সম্বহুলাসু আপত্তীসু যা একা ৰা দ্ৰে ৰা তিস্সো ৰা সম্বহুলা ৰা আপত্তিযো সব্বচিরপটিচ্ছন্নাযো, তাসং অগ্ঘেন সমোধায তাসং রত্তিপরিচ্ছেদৰসেন অৰসেসানং ঊনতরপটিচ্ছন্নানং আপত্তীনং পরিৰাসো দিয্যতি, অযং ৰুচ্চতি অগ্ঘসমোধানো’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২). মিস্সকানং নানাৰত্থুকানং আপত্তীনং সমোধানং মিস্সকসমোধানং, তং যত্থ সো পরিৰাসো মিস্সকসমোধানো. মিস্সকানং নানাৰত্থুকানং আপত্তীনং একতো পক্খেপযুত্তো পরিৰাসোতি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘মিস্সকসমোধানো নাম যো নানাৰত্থুকা আপত্তিযো একতো কত্ৰা দিয্যতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২).

৫২৫-৭. এৰং তিৰিধে সমোধানপরিৰাসে পঠমপরিৰাসস্স ৰিসেসনভূততায অৰযৰানং দ্ৰিন্নং ওধানসমোধানসদ্দানং অত্থানুৰাদেন তদুভযওধানসমোধানসরূপং ৰিধাতুমাহ ‘‘আপজ্জিত্ৰা…পে… পকাসিতো’’তি. তত্থ পঠমস্স ওধান-সদ্দসঙ্খাতস্স অৰযৰস্স অত্থসরূপানুৰাদমাহ ‘‘আপজ্জিত্ৰা…পে… পদীযতে’’তি. দুতিযাৰযৰসঙ্খাতসমোধান-সদ্দস্স অত্থসরূপানুৰাদমাহ ‘‘পুরিমাপত্তিযা…পে… ভিক্খুনো’’তি. তেনেৰ উভযত্থানুৰাদে ‘‘ভিক্খুনো’’তি পদদ্ৰযস্স, ‘‘পদীযতে দাতব্বো’’তি কিরিযাপদদ্ৰযস্স চ ৰিসুং ৰিসুং গহিতত্তা পুনরুত্তিদোসাভাৰো ৰেদিতব্বো. এৰং অৰযৰত্থানুৰাদেন ৰিধাতব্বসমুদাযং দস্সেতুমাহ ‘‘এসোধানসমোধানপরিৰাসো পকাসিতো’’তি. এত্থ ছাদেন্তস্স হীতি হি-সদ্দো হেতুম্হি. এসোধানসমোধানোতি এত্থ এত-সদ্দসম্বন্ধেন ‘‘যো’’তি লব্ভতি.

তত্রাযং যোজনা – আপজ্জিত্ৰা…পে… ওধুনিত্ৰা যো যস্মা পদীযতে, পুরিমাপত্তিযা…পে… যো যস্মা দাতব্বো, তস্মা এসোধানসমোধানপরিৰাসো পকাসিতোতি.

তত্থ অন্তরাপত্তিং আপজ্জিত্ৰাতি পটিচ্ছন্নাপত্তিযা পরিৰসন্তো ৰা মানত্তারহো ৰা মানত্তং চরন্তো ৰা অব্ভানারহো ৰা হুত্ৰা কদাচি অঞ্ঞং সঙ্ঘাদিসেসাপত্তিং আপজ্জিত্ৰা. ছাদেন্তস্সাতি পঠমং আপন্নাপত্তিযাপটিচ্ছাদিতকালেন সমং ৰা ঊনং ৰা কালং পটিচ্ছাদেন্তস্স. ‘‘মূলাযপটিকস্সনেন তে পরিৰুত্থদিৰসে চ মানত্তচিণ্ণদিৰসে চ সব্বে ওধুনিত্ৰা’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২) অট্ঠকথাৰচনতো এত্থ ‘‘পরিৰুত্থে’’তি উপলক্খণত্তা ‘‘মানত্তচিণ্ণে চা’’তি গহেতব্বং. ওধুনিত্ৰাতি চ মূলাযপটিকস্সনৰসেন মক্খেত্ৰা, অদিৰসে কত্ৰাতি অধিপ্পাযো.

যো যস্মা পদীযতে, সো পরিৰাসো সট্ঠিৰস্সানি পরিৰসিত্ৰা মানত্তারহো হুত্ৰাপি অন্তরাপত্তিং আপজ্জিত্ৰা একাহম্পি পটিচ্ছাদিতে মূলাযপটিকস্সনেন তে দিৰসে সব্বে মক্খেত্ৰা তানেৰ সট্ঠিৰস্সানি পুনপি যস্মা পদীযতেতি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সট্ঠিৰস্সানি পরিৰসিত্ৰা মানত্তারহো হুত্ৰাপি হি একদিৰসং অন্তরাপত্তিং পটিচ্ছাদেত্ৰা পুনপি সট্ঠিৰস্সানি পরিৰাসারহো হোতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২).

পুরিমাপত্তিযাতি তেন আপন্নাসু সম্বহুলাসু আপত্তীসু সব্বাপত্তীনং পুরেতরমেৰ পটিচ্ছন্নায আপত্তিযা. মূলদিৰসেতি পঠমং ৰীতিক্কমদিৰসে. ৰিনিচ্ছিতেতি ‘‘অসুকসংৰচ্ছরে অসুকমাসে অসুকদিৰসে’’তি নিযমিতে. সমোধায পক্খিপিত্ৰা দাতব্বোতি সম্বন্ধো. ৰিধানতো যাচমানস্সাতি ৰিধানতো সঙ্ঘেন দাতব্বোতি যোজেতব্বং, সমুচ্চযক্খন্ধকে ৰুত্তেন ৰিধিনা যাচমানস্স তত্থেৰ ৰুত্তৰিধিনা সঙ্ঘেন দাতব্বোতি অত্থো. ‘‘এসো ওধানসমোধানপরিৰাসো’’তি পদচ্ছেদো.

৫২৮-৯. তথা ৰুচ্চতীতি সম্বন্ধো. তাসং অগ্ঘৰসেন হীতি হি-সদ্দো হেতুম্হি. ‘‘সোতি তংসদ্দসম্বন্ধেন ‘‘যো’’তি লব্ভতি. তত্রাযং যোজনা – সম্বহুলা…পে… তাসং অগ্ঘৰসেন ততো ঊনপটিচ্ছন্নানং আপত্তীনং সমোধায যো যস্মা পদাতব্বো পরিৰাসো, তস্মা সো যথা অৰযৰত্থৰসেন ‘‘ওধানসমোধানো’’তি পরিৰাসো ৰুত্তো, তথা ‘‘অগ্ঘসমোধানো’’তি ৰুচ্চতীতি.

তত্থ সম্বহুলাসূতি যাসং আপত্তীনং পরিৰসিতুকামো, তাসু সম্বহুলাসু আপত্তীসু, নিদ্ধারণে ভুম্মং. ‘‘একা ৰা’’তিআদি নিদ্ধারিযনিদ্দেসো. তাসং আপত্তীনং. অগ্ঘৰসেনাতি গণনৰসেন, রত্তিপরিচ্ছেদৰসেনাতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘তাসং রত্তিপরিচ্ছেদৰসেনা’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ১০২). ‘‘পদাতব্বো’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. ততোতি চিরপটিচ্ছন্নাপত্তিতো. ঊনপটিচ্ছন্নানং আপত্তীনন্তি এত্থ উপযোগত্থে সামিৰচনং, ঊনপটিচ্ছন্নাযো আপত্তিযো সমোধাযাতি ৰুত্তং হোতি.

৫৩০. নানা সুক্কৰিস্সট্ঠিআদীনি ৰত্থূনি যাসং তা নানাৰত্থুকা, নানাৰত্থুকা সঞ্ঞা যাসং আপত্তীনং তা নানাৰত্থুকসঞ্ঞাযো. সব্বাতি এত্থ ‘‘যা’’তি সেসো, সুক্কৰিস্সট্ঠিআদিকুলদূসনাৰসানা যা সব্বা তেরস সঙ্ঘাদিসেসা আপত্তিযোতি অত্থো. তা সব্বাতি এত্থ পি-সদ্দো ৰত্তব্বো. দাতব্বোতি এত্থ ‘‘পরিৰাসো’’তি আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বং. তা সব্বাপি একতো কত্ৰা দাতব্বো পরিৰাসোতি যোজনা. তস্স তেরস সঙ্ঘাদিসেসাপত্তিযোপি একতো কত্ৰাতি অত্থো. ‘‘অহং ভন্তে সম্বহুলা সঙ্ঘাদিসেসা আপত্তিযো আপজ্জিং একং সুক্কৰিস্সট্ঠিং…পে… একং কুলদূসকং, সোহং ভন্তে সঙ্ঘং তাসং আপত্তীনং সমোধানপরিৰাসং যাচামী’’তি তিক্খত্তুং যাচনায চ তদনুরূপায ঞত্তিযা চ কম্মৰাচাসু চ নামং ৰত্ৰা দাতব্বপরিৰাসো মিস্সকো মতো ‘‘মিস্সকসমোধানপরিৰাসো’’তি ঞাতো. দ্ৰে, তিস্সো, চতস্সো, অতিরেকা চ আপন্নস্সাপি পরিৰাসং দেন্তেন ইমিনা নিযামেন ৰত্থুং, নামং ৰিসেসেত্ৰা গহেতব্বং.

সমোধানপরিৰাসকথাৰণ্ণনা.

৫৩১. পরিৰুত্থপরিৰাসস্সাতি তিৰিধে পরিৰাসে অঞ্ঞতরস্স ৰসেন পরিৰুত্থপরিৰাসস্স. উত্তরি ছ রত্তিযোতি পরিৰাসতো উত্তরি ছ রত্তিযো, ছ দিৰসেতি ৰুত্তং হোতি, ‘‘চরিতু’’ন্তি সেসো, চরণকিরিযায অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. মানত্তং দেয্যন্তি যোজনা, ‘‘সঙ্ঘেনা’’তি সামত্থিযা লব্ভতি. সমুচ্চযক্খন্ধকে ৰুত্তনযেন যোজেত্ৰা ছারত্তঞ্চ দাতব্বো, ভিক্খুমাননৰিধি ভিক্খুস্স দাতব্বোতি অত্থো.

‘‘পরিৰুত্থপরিৰাসস্সা’’তি ইমিনা পটিচ্ছন্নমানত্তং পকতং, তত্থ পভেদে অসতি কস্মা ‘‘পটিচ্ছন্নাপটিচ্ছন্নৰসা দুৰে’’তি ৰুত্তন্তি? পকতভেদমনপেক্খিত্ৰা ছারত্তমানত্তে লব্ভমানৰিসযভেদং দস্সেতুং ৰুত্তং. এৰঞ্হি সতি সমোধানমানত্তে চ ‘‘ছারত্তং মানত্তং দেতূ’’তি (চূল়ৰ. ১২৮) পাল়িযং ৰুত্তত্তা তম্পি গহেত্ৰা ‘‘তিধা’’তি কস্মা ন ৰুত্তন্তি? তম্পি পটিচ্ছন্নাপত্তিযা পরিৰুত্থপরিৰাসস্সেৰ দাতব্বমানত্তন্তি পটিচ্ছন্নমানত্তৰচনেনেৰ সঙ্গহিতত্তা ৰিসুং ন ৰুত্তং. তেনেৰ চতুব্বিধে মানত্তে ইমেহি দ্ৰীহি ৰিনা দস্সেতব্বেসু দ্ৰীসু মানত্তেসু পক্খমানত্তমত্তং ‘‘ছাদেন্তিযা’’তিআদিগাথায দস্সেত্ৰা সমোধানমানত্তং ৰিসুং ন দস্সিতন্তি দট্ঠব্বং.

৫৩৪-৬. ৰিনিদ্দিট্ঠপ্পকারন্তি ‘‘পরিক্খিত্তৰিহারস্সা’’তিআদিনা যথাৰুত্তগাথাদ্ৰযেন নিদ্দিট্ঠপ্পকারং. আদিযিত্ৰান তং তেসন্তি এত্থ ‘‘সন্তিকে’’তি ৰক্খমানতো লব্ভতি. তেসং চতুন্নং সম্মুখা উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা তং ৰত্তং সমাদিযিত্ৰাতি অত্থো. ‘‘তং তেসং সন্তিকে’’তি ইদং ‘‘আরোচেত্ৰা’’তি ইমিনাপি যুজ্জতি. তেসমেৰ সম্মুখা নিসিন্নেন ‘‘অহং ভন্তে একং আপত্তিং আপজ্জিং সঞ্চেতনিকং সুক্কৰিস্সট্ঠি’’ন্তিআদিনা নযেন সমুচ্চযক্খন্ধকাগতং আরোচনং কত্ৰা. ইমিনা অন্তোঅরুণে দিট্ঠানং অঞ্ঞেসম্পি আরোচনং উপলক্খিতং.

নিক্খিপে সন্তিকে তেসং ৰত্তন্তি এত্থ ‘‘অরুণে উট্ঠিতে’’তি অজ্ঝাহরিতব্বং. অরুণে উগ্গতে তেসং ভিক্খূনং সম্মুখা যথাৰুত্তনযেনেৰ নিসীদিত্ৰা ‘‘ৰত্তং নিক্খিপামি, মানত্তং নিক্খিপামী’’তি ইমেসু দ্ৰীসু একং ৰা দ্ৰযমেৰ ৰা ৰত্ৰা ৰত্তং নিক্খিপে.

৫৩৭. তস্স মানত্তস্স. রত্তিচ্ছেদাদিকোতি এত্থ আদি-সদ্দেন ৰত্তভেদো গহিতো. অট্ঠকথাৰসেন পাল়িৰসেনাতি যোজনা.

৫৩৮. ৰীসতিযা ভিক্খূনং ৰগ্গো সমূহো ৰীসতিৰগ্গো, সো এৰ ৰীসতিৰগ্গিকো. অব্ভেয্যাতি ওসারেয্য, অব্ভন্তরং করেয্যাতি অত্থো. ৰিধিনাতি সমুচ্চযক্খন্ধকাগতক্কমেন. অব্ভিতোতি সংৰাসেন অন্তো কতো, পকতত্তোতি পকতিসভাৰো, আপত্তিং অনাপন্নকালসদিসো হোতীতি অত্থো.

৫৩৯. আপত্তিং ছাদেন্তিযা ভিক্খুনিযাতি যোজনা, ‘‘আপজ্জিত্ৰা’’তি সেসো, আপত্তিং আপজ্জিত্ৰা ‘‘আপত্তি চা’’তিআদিনা (ৰি. ৰি. ৫০৫) নযেন পুব্বে দস্সিতেহি দসহি অঙ্গেহি পটিচ্ছাদেন্তিযা ভিক্খুনিযা অত্তনো আপত্তিং ছাদেন্তিযা ভিক্খুনিযা. ন চ আপত্তীতি এত্থ ‘‘অত্তনো’’তি ইমিনা অঞ্ঞিস্সা আপত্তিং পটিচ্ছাদেন্তিযা ৰজ্জপটিচ্ছাদিকাসঙ্খাতপারাজিকাপত্তীতি দীপিতং হোতি. ‘‘ভিক্খুনিযা’’তি ইমিনা ভিক্খুস্স দুক্কটাপত্তিভাৰং দীপেতি.

৫৪১. ৰিরুদ্ধমত্থং নযতি পজহতীতি ৰিনযো, ৰিনিচ্ছযো, তং ৰিনযপিটকত্থৰিনিচ্ছযৰিসেসৰিসযং সম্মোহসঙ্খাতং ৰিরুদ্ধং পচ্চত্থিকং তদঙ্গৰসেন পজহনতো ৰিনযনযসঙ্খাতং ততো এৰ অতিবুদ্ধিদীপনং, অতিসযেন বুদ্ধিং দীপেতীতি অতিবুদ্ধিদীপনং, তং ৰিনযত্থৰিনিচ্ছযকং ঞাণপদীপং ৰিসেসেন জালেন্তং. ৰিৰিধেহি নযেহি যুত্ততায ৰিৰিধনযযুতং. ৰিনযনযেতি ৰিনযপিটকস্স পরসন্তানপাপনে, ৰিনযৰণ্ণনাযন্তি ৰুত্তং হোতি.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা

ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

সঙ্ঘাদিসেসকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

অনিযতকথাৰণ্ণনা

৫৪২-৩. ইদানি সঙ্ঘাদিসেসকথানন্তরং অনিযতকথং দস্সেতুমাহ ‘‘রহোনিসজ্জস্সাদেনা’’তিআদি. রহসি নিসজ্জা রহোনিসজ্জা, তস্সা অস্সাদো রহোনিসজ্জস্সাদো, তেন রহোনিসজ্জস্সাদেন, মেথুনধম্মসন্নিস্সিতেন কিলেসেনাতি অত্থো. ৰুত্তঞ্হি অট্ঠকথাযং ‘‘রহোনিসজ্জস্সাদোতি মেথুনধম্মসন্নিস্সিতকিলেসো ৰুচ্চতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৫১). ‘‘রহো নাম চক্খুস্স রহো সোতস্স রহো. চক্খুস্স রহো নাম ন সক্কা হোতি অক্খিং ৰা নিখণিযমানে ভমুকং ৰা উক্খিপিযমানে সীসং ৰা উক্খিপিযমানে পস্সিতুং. সোতস্স রহো নাম ন সক্কা হোতি পকতিকথা সোতু’’ন্তি (পারা. ৪৪৫) পদভাজনে ৰুত্তরহেসু চক্খুস্স রহো এৰ ইধাধিপ্পেতো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘কিঞ্চাপি পাল়িযং ‘সোতস্স রহো’তি আগতং, চক্খুস্স রহেনেৰ পন পরিচ্ছেদো ৰেদিতব্বো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৪৪-৪৪৫).

চক্খুস্স রহত্তা ‘‘পটিচ্ছন্ন’’ন্তি ইমম্পি পটিচ্ছন্নত্তা এৰ ‘‘অলংকম্মনিয’’ন্তি ইমম্পি সঙ্গণ্হাতি. নিসজ্জসদ্দোপাদানেন ‘‘আসনে’’তি ইদম্পি গহিতমেৰ. ‘‘মাতুগামস্স সন্তিকং গন্তুকামো’’তি ইমিনা ‘‘মাতুগামেন সদ্ধি’’ন্তি ইদম্পি গহিতমেৰ. এৰং সামত্থিযা লব্ভমানপদোপাদানেন যো পন ভিক্খু মাতুগামেন সদ্ধিং একো একায রহো পটিচ্ছন্নে আসনে অলংকম্মনিযে নিসজ্জস্সাদেনাতি ৰুত্তং হোতি. চক্খুস্স রহভাৰেন কুট্টাদিপটিচ্ছন্নে তেনেৰ মেথুনসেৰনকম্মস্স অনুরূপে আসনে তদহুজাতাযপি মনুস্সিত্থিযা সহ নিসজ্জস্সাদরাগেন সমন্নাগতো হুত্ৰাতি অত্থো. এত্থ ‘‘মাতুগামস্সা’’তি তদহুজাতম্পি ইত্থিং গণ্হাতীতি কুতো লব্ভতীতি? ‘‘মাতুগামো নাম মনুস্সিত্থী, ন যক্খী, ন পেতী, ন তিরচ্ছানগতা, অন্তমসো তদহুজাতাপি দারিকা, পগেৰ মহত্তরী’’তি (পারা. ৪৪৫) পদভাজনতো লব্ভতি.

‘‘নিৰাসেতী’’তি ইমিনা ‘‘কাযবন্ধনং বন্ধতি, চীৰরং পারুপতী’’তি ইদং লক্খীযতি. সব্বত্থাতি যথাৰুত্তং পযোগতো পুব্বাপরপযোগে সঙ্গণ্হাতি. তেনেৰ ‘‘পযোগে চ পযোগে চা’’তি ৰিচ্ছাপযোগো কতো. নিসীদতো চস্স দুক্কটন্তি যোজনা. ‘‘উভিন্নম্পি নিসজ্জায পাচিত্তিয’’ন্তি ৰক্খমানত্তা দুক্কটং সন্ধায এককস্স নিসীদতোতি গহেতব্বং.

৫৪৪. নিসজ্জায উভিন্নম্পীতি এত্থ ‘‘সকি’’ন্তি সেসো, উভিন্নং নিসজ্জাপূরণৰসেন অঞ্ঞমঞ্ঞস্স পুরে ৰা পচ্ছা ৰা একক্খণে ৰা মাতুগামস্স ৰা ভিক্খুস্স ৰা একৰারং নিসজ্জাযাতি ৰুত্তং হোতি. ৰুত্তঞ্হেতং পাল়িযং ‘‘মাতুগামে নিসিন্নে ভিক্খু উপনিসিন্নো ৰা হোতী’’তিআদি (পারা. ৪৪৫). হোতি পাচিত্তিযন্তি যোজনা. পযোগগণনায চ হোন্তি পাচিত্তিযানীতি গহেতব্বং, মাতুগামস্স ৰা ভিক্খুনো ৰা উভিন্নং ৰা উট্ঠাযুট্ঠায পুনপ্পুনং উপনিসীদনপযোগগণনায চাতি অত্থো. ‘‘আপত্তীহিপি তীহিপী’’তি ৰক্খমানত্তা পাচিত্তিযগ্গহণং পারাজিকসঙ্ঘাদিসেসানং উপলক্খণং হোতি, তীসু একং হোতীতি ৰুত্তং হোতি. এত্থ ‘‘পযোগগণনাযা’’তি ইদং পারাজিকায ন লব্ভতি একপযোগেনেৰ সিজ্ঝনতো. কাযসংসগ্গসঙ্ঘাদিসেসো, পন সরীরতো পুনপ্পুনং ৰিযুজ্জিত্ৰা ফুসনেন পাচিত্তিযঞ্চ যথাৰুত্তনযেনেৰ লব্ভতি.

বহূসুপি মাতুগামেসু বহুকানি পাচিত্তিযানি হোন্তীতি যোজনা. বহূসু মাতুগামেসু নিসিন্নেসু নিসিন্নানং গণনায একেনেৰ পযোগেন বহূনি পাচিত্তিযানি চ সঙ্ঘাদিসেসা চ হোন্তি. ‘‘পযোগগণনায চা’’তি ইমস্স এত্থাপি যুজ্জমানত্তা তাসু ৰিসুং ৰিসুং উট্ঠাযুট্ঠায পুনপ্পুনং নিসীদন্তীসু, সযঞ্চ উট্ঠাযুট্ঠায পুনপ্পুনং নিসীদতো তাসং গণনায আপজ্জিতব্বাপত্তিযো পযোগগণনায চ বহূ হোন্তীতি ইদং লব্ভতি. এত্থাপি পন পারাজিকং ন লব্ভতি, সঙ্ঘাদিসেসো, পাচিত্তিযঞ্চ লব্ভতি.

৫৪৫. সমীপে ঠিতোপি অন্ধো অনাপত্তিং ন করোতীতি সোতস্স রহভাৰে অসতিপি পধানভূতস্স ‘‘চক্খুস্স রহো’’তি ইমস্স অঙ্গস্স ৰিজ্জমানত্তা ৰুত্তং ‘‘অন্তোদ্ৰাদসহত্থকে’’তি, ইমিনা সৰনূপচারে ৰিজ্জমানেপীতি ৰুত্তং হোতি. ইত্থীনং তু সতম্পি চ ন করোতি অনাপত্তিন্তি যোজনা, ৰিঞ্ঞুনো পুরিসস্স অসন্নিহিতভাৰেনাতি অধিপ্পাযো. ‘‘ইত্থীনম্পি সতম্পি চা’’তি লিখন্তি, ততোপি অযমেৰ পাঠো সুন্দরো. পি-সদ্দো ৰা তু-সদ্দত্থে দট্ঠব্বো.

৫৪৬. নিপজ্জিত্ৰাতি এত্থ ‘‘সমীপে’’তি সেসো, ‘‘নিদ্দাযন্তোপী’’তি এতস্স ৰিসেসকেন ‘‘নিপজ্জিত্ৰা’’তি ইমিনা নিসীদিত্ৰা নিদ্দাযন্তোতি ইমস্স নিৰত্তিতত্তা সমীপে নিসীদিত্ৰা নিদ্দাযন্তোপি অনন্ধো মনুস্সপুরিসো অনাপত্তিং করোতীতি লব্ভতি. ‘‘কেৰল’’ন্তি ৰিসেসনেন বলৰনিদ্দূপগতো গহিতোতি তথা অহুত্ৰা অন্তরন্তরা আপন্নাপন্নে ৰিনিচ্ছিনিত্ৰা পৰত্তমানায কপিনিদ্দায নিদ্দাযন্তোপি অনাপত্তিং করোতীতি অযমত্থো লব্ভতি. ‘‘পিহিতদ্ৰারগব্ভস্সা’’তি ৰত্তব্বে মজ্ঝপদলোপীসমাসৰসেন ‘‘পিহিতগব্ভস্সা’’তি ৰুত্তং. ‘‘দ্ৰারে’’তি ইমিনা দ্ৰারেকদেসভূতং উম্মারং ৰা তংসমীপং ৰা উপচারেন ৰুত্তন্তি দট্ঠব্বং. সচে গব্ভো পিহিতদ্ৰারো ন হোতি, অনাপত্তীতি ব্যতিরেকতো দস্সিতং.

৫৪৭. ইমস্মিং অনিযতসিক্খাপদে পাল়িযং অনাপত্তিৰারে অসতিপি ‘‘যো পন ভিক্খু মাতুগামেন সদ্ধিং রহো পটিচ্ছন্নে আসনে নিসজ্জং কপ্পেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ২৮৫) পঞ্চমস্স অচেলকৰগ্গস্স চতুত্থসিক্খাপদে অনাপত্তিৰারে ‘‘অনাপত্তি যো কোচি ৰিঞ্ঞূ পুরিসো দুতিযো হোতি, তিট্ঠতি ন নিসীদতি, অরহোপেক্খো, অঞ্ঞৰিহিতো নিসীদতি, উম্মত্তকস্স আদিকম্মিকস্সা’’তি (পাচি. ২৮৮) ৰুত্তে অনাপত্তিৰারে সঙ্গহেতুমাহ ‘‘অনন্ধে সতী’’তিআদি. ‘‘এতস্স সমীপে’’তি পকরণতো লব্ভতি. ইধ পুল্লিঙ্গনিদ্দেসেন পুরিসো লব্ভতি, ‘‘তেনাপি অবালেন ভৰিতব্বং, মনুস্সজাতিকেন ভৰিতব্ব’’ন্তি ইদঞ্চ ‘‘ৰিঞ্ঞুস্মি’’ন্তি ইমিনা লব্ভতি. অন্ধসদিসনিদ্দূপগতপটিপক্খৰাচিঅনন্ধপদেন ‘‘অনিদ্দাযন্তে’’তি লব্ভতি, মনাপামনাপং জানন্তে অনিদ্দাযন্তে মনুস্সপুরিসে দস্সনূপচারস্স অন্তো ৰিজ্জমানেতি অত্থো.

‘‘নিসজ্জপচ্চযা দোসো নত্থী’’তি ইমিনা সম্বন্ধো, এৰরূপে রহো আসনে মাতুগামেন সদ্ধিং নিসিন্নপচ্চযা আপত্তি নত্থীতি অত্থো. ‘‘ঠিতস্সা’’তি ইমিনাপি তদেৰ পদং যোজেতব্বং. ৰিঞ্ঞুম্হি পটিবলে মনুস্সপুরিসে অসন্নিহিতেপি তথাৰিধে রহো আসনে মাতুগামে আসনে নিসিন্নেপি সযানেপি ঠিতেপি সযং ঠিতস্স নিসজ্জায অভাৰা তপ্পচ্চযা আপত্তি ন হোতীতি অত্থো. অরহসঞ্ঞিনো নিসজ্জপচ্চযা দোসো নত্থীতি রহো আসনে মাতুগামেন সদ্ধিং নিসজ্জন্তস্সাপি ‘‘রহো’’তি সঞ্ঞারহিতস্স নিসীদতো নিসজ্জপচ্চযা অনাপত্তীতি অত্থো. ৰিক্খিত্তচেতসো নিসজ্জপচ্চযা দোসো নত্থীতি যোজনা.

৫৪৮. এত্তাৰতা পাচিত্তিযাপত্তিমত্ততো অনাপত্তিপ্পকারং দস্সেত্ৰা ইদানি ইমস্স সিক্খাপদস্স অনিযতৰোহারহেতুভূতাহি তীহি আপত্তীহি অনাপত্তিপকারং দস্সেতুমাহ ‘‘ন দোসো’’তিআদি. আপত্তীহিপি তীহিপীতি ‘‘নিসজ্জং ভিক্খু পটিজানমানো তিণ্ণং ধম্মানং অঞ্ঞতরেন কারেতব্বো পারাজিকেন ৰা সঙ্ঘাদিসেসেন ৰা পাচিত্তিযেন ৰা’’তি (পারা. ৪৪৪) পাল়িযং ৰুত্তাহি ‘‘পঠমপারাজিকাপত্তিকাযসংসগ্গসঙ্ঘাদিসেসাপত্তিপাচিত্তিযাপত্তী’’তি ইমাহি তীহিপি আপত্তীহীতি ৰুত্তং হোতীতি.

পঠমানিযতকথাৰণ্ণনা.

৫৪৯. ৰত্তব্বভাৰেনাধিকতদুতিযানিযতৰিনিচ্ছযতো পঠমানিযতে ৰুত্তৰিনিচ্ছযেহি সমং ৰিনিচ্ছযং পহায তত্থ অৰুত্তং ইমস্সেৰ ৰিনিচ্ছযৰিসেসং দস্সেতুমাহ ‘‘অনন্ধা’’তিআদি. ইধ দুট্ঠুল্লৰাচাসঙ্ঘাদিসেসস্সাপি গহিতত্তা ততো অনাপত্তিকরং দস্সেতুং ‘‘অবধিরো’’তি ৰুত্তং. অনন্ধো অবধিরোতি ‘‘পুরিসো’’তি ইদং সন্ধায ৰুত্তং. ‘‘ইত্থী’’তি ইদং সন্ধায ‘‘অনন্ধাবধিরা’’তি গহেতব্বং. এৰমুপরিপি. তেনাপি সৰনূপচারন্তোগধেন ভৰিতব্বন্তি দস্সেতুং ‘‘অন্তোদ্ৰাদসহত্থট্ঠো’’তি ৰুত্তং.

৫৫০. ‘‘অন্ধো অবধিরো অনাপত্তিং ন করোতী’’তি ইদং কাযসংসগ্গসঙ্ঘাদিসেসং সন্ধায ৰুত্তং. ‘‘বধিরো ৰাপি চক্খুমা, ন করোতি অনাপত্তি’’ন্তি ইদং পন দুট্ঠুল্লৰাচাসঙ্ঘাদিসেসং সন্ধায ৰুত্তন্তি এৰমেত্থ সন্ধায ভাসিতত্থো ৰেদিতব্বো.

পুরিমানিযতকথায অৰুত্তৰিসেসস্স দুতিযানিযতকথায ৰত্তুমিচ্ছিতত্তা অযম্পি ৰিসেসো ইধ ৰত্তব্বো. কোযং ৰিসেসো, যো ইধ ৰত্তব্বোতি চে? তত্থ ‘‘পটিচ্ছন্নে আসনে অলংকম্মনিযে’’তি (পারা. ৪৪৪) ৰুত্তং আসনঙ্গদ্ৰযং ইধ ‘‘ন হেৰ খো পন পটিচ্ছন্নং আসনং হোতি নালংকম্মনিয’’ন্তি (পারা. ৪৫৩) নিসেধেত্ৰা ‘‘অলঞ্চ খো হোতি মাতুগামং দুট্ঠুল্লাহি ৰাচাহি ওভাসিতু’’ন্তি (পারা. ৪৫৩) ইদং অপুব্বঙ্গং ৰুত্তং. তত্র মাতুগামোতি অন্তমসো তদহুজাতাপি দারিকা গহিতা, ইধ ‘‘মাতুগামো নাম মনুস্সিত্থী, ন যক্খী, ন পেতী, ন তিরচ্ছানগতা, ৰিঞ্ঞূ পটিবলা সুভাসিতদুব্ভাসিতং দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং আজানিতু’’ন্তি (পারা. ৪৫৪) ৰিঞ্ঞূ পটিবলো মাতুগামোৰ ৰুত্তো. তত্থ ‘‘পারাজিকেন ৰা সঙ্ঘাদিসেসেন ৰা পাচিত্তিযেন ৰা’’তি (পারা. ৪৪৪) তিস্সো আপত্তিযো ৰুত্তা, ইধ ‘‘নিসজ্জং ভিক্খু পটিজানমানো দ্ৰিন্নং ধম্মানং অঞ্ঞতরেন কারেতব্বো সঙ্ঘাদিসেসেন ৰা পাচিত্তিযেন ৰা’’তি (পারা. ৪৫৩) দ্ৰেযেৰ আপত্তিযো ৰুত্তা. সঙ্ঘাদিসেসেসু চ তত্থ ‘‘সা চে এৰং ৰদেয্য ‘অয্যো মযা দিট্ঠো নিসিন্নো মাতুগামেন সদ্ধিং কাযসংসগ্গং সমাপজ্জন্তো’তি, সো চ তং পটিজানাতি, আপত্তিযা কারেতব্বো’’তি (পারা. ৪৪৮) কাযসংসগ্গসঙ্ঘাদিসেসোৰ ৰুত্তো, ইধ সো চ ৰুত্তো, ‘‘সা চে এৰং ৰদেয্য ‘অয্যস্স মযা সুতং নিসিন্নস্স মাতুগামং দুট্ঠুল্লাহি ৰাচাহি ওভাসেন্তস্সা’তি, সো চ তং পটিজানাতি, আপত্তিযা কারেতব্বো’’তি (পারা. ৪৫৫) দুট্ঠুল্লৰাচাসঙ্ঘাদিসেসো চ ৰুত্তো. এত্তকো উভিন্নমনিযতানং ৰিসেসো.

অযং কস্মা ন ৰুত্তোতি? অযং সম্বোধৰত্থুৰিসেসো ৰত্তুমিচ্ছিতো পন অট্ঠকথাগতৰিনিচ্ছযৰিসেসতোতি তস্মা ন ৰুত্তোতি দট্ঠব্বো. তিসমুট্ঠানমেৰিদং কাযচিত্তৰাচাচিত্তকাযৰাচাচিত্তৰসেন তীণি সমুট্ঠানানি এতস্সাতি কত্ৰা.

ইমেহিপি দ্ৰীহি অনিযতসিক্খাপদেহি সিক্খাপদন্তরেসু পঞ্ঞত্তাযেৰ আপত্তিযো, অনাপত্তিযো চ দস্সিতা, ন কোচি আপত্তিৰিসেসো ৰুত্তো, তস্মা কিমেতেসং ৰচনেনাতি? ৰুচ্চতে – ৰিনযৰিনিচ্ছযলক্খণং ঠপেতুং ভগৰতা উপ্পন্নে ৰত্থুম্হি দ্ৰে অনিযতা পঞ্ঞত্তা. কথং? এৰরূপাযপি সদ্ধেয্যৰচনায উপাসিকায ৰুচ্চমানো পটিজানমানোৰ আপত্তিযা কারেতব্বো, ন অপ্পটিজানমানো, তস্মা ‘‘যায কাযচি আপত্তিযা যেন কেনচি চোদিতে পটিঞ্ঞাতকরণংযেৰঙ্গং কাতব্ব’’ন্তি ইমেহি সিক্খাপদেহি ৰিনিচ্ছযলক্খণং ঠপিতন্তি ৰেদিতব্বং. অথ কস্মা ভিক্খুনীনং অনিযতং ন ৰুত্তন্তি? ইদমেৰ লক্খণং সব্বত্থ অনুগতন্তি ন ৰুত্তং.

দুতিযানিযতকথাৰণ্ণনা.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা

ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

অনিযতকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

নিস্সগ্গিযকথাৰণ্ণনা

৫৫১. এৰং অনিযতকথং দস্সেত্ৰা ইদানি নিস্সগ্গিযকথং দস্সেতুমাহ ‘‘খোম’’ন্তিআদি. খোমন্তি এৰংনামকং চীৰরং. খোমন্তি গচ্ছৰিসেসস্স নামং, তস্স ৰাকেহি কতচীৰরং কারণোপচারৰোহারৰসেন ‘‘খোম’’ন্তি ৰুত্তং. কপ্পাসন্তি কপ্পাসসুত্তমযং চীৰরং, ইদম্পি ৰুত্তনযেনেৰ ‘‘কপ্পাস’’ন্তি ৰুচ্চতি. কোসেয্যং নাম কোসকারকিমিকোসং, কোসেন নিব্বত্তং সুত্তং কোসেয্যং. ইধ পন তেন কোসেয্যসুত্তেন নিব্বত্তং চীৰরং ‘‘কোসেয্য’’ন্তি ৰুত্তং. সাণন্তি সাণৰাকসুত্তেহি ৰাযিত্ৰা কতচীৰরং. ইদঞ্চ খোমং ৰিয দট্ঠব্বং. ভঙ্গন্তি খোমসুত্তাদীনি সব্বানি, একচ্চানি ৰা মিস্সেত্ৰা কতচীৰরং. ইদম্পি করণপ্পকারেন লদ্ধনামকং. ‘‘ভঙ্গং নাম একা গচ্ছজাতি, তস্সা ৰাকমযসুত্তেহি ৰাযিত্ৰা কতচীৰর’’ন্তি কেচি. ইমস্মিং পক্খে খোমং ৰিয গহেতব্বং. কম্বলন্তি মনুস্সলোমৰাল়লোমং ৰিনা সেসলোমেহি ৰাযিত্ৰা কতচীৰরং ৰুত্তন্তি. ইদং ‘‘চীৰরং নাম ছন্নং চীৰরানং অঞ্ঞতরং চীৰর’’ন্তি (পারা. ৪৬৩) পদভাজনে চ ‘‘খোমং কপ্পাসিকং কোসেয্যং কম্বলং সাণং ভঙ্গ’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৬২-৪৬৩) অট্ঠকথায চ ৰুত্তং সন্ধাযাহ. ‘‘জাতিতো’’তি ইদং পমাণাদিভেদস্স ৰক্খমানত্তা ৰুত্তং. জাতিতোতি খোমাদিসামঞ্ঞতো. সামঞ্ঞঞ্হি ‘‘জাতী’’তি ৰুচ্চতি. দীঘরস্সথূলসুখুমনীলপীতাদিভেদভিন্নানং সব্বেসং ৰত্থাৰযৰানং সঙ্গাহিকখোমসুত্তমযতাসামঞ্ঞং জাতীতি ৰুত্তং হোতি. এৰং সেসেসুপি.

৫৫২. দুকূলন্তি এৰংনামকং রুক্খৰাকমযচীৰরং. পত্তুণ্ণন্তি পত্তুণ্ণদেসে সঞ্জাতৰত্থং. ‘‘পত্তুণ্ণং কোসেয্যৰিসেসো’’তি অভিধানকোসে ৰুত্তং. চিনন্তি চিনদেসে উপ্পন্নৰত্থং. সোমারপট্টকন্তি সোমারদেসে উপ্পন্নৰত্থং. ‘‘সোমারচিনপটক’’ন্তিপি লিখন্তি, সোযেৰত্থো. ইদ্ধিজন্তি এহিভিক্খূনং পুঞ্ঞিদ্ধিযা নিব্বত্তং চীৰরং. দেৰদিন্নন্তি দেৰতাহি দিন্নং চীৰরং. তঞ্হি কপ্পরুক্খে নিব্বত্তং, জালিনিযা দেৰকঞ্ঞায অনুরুদ্ধত্থেরস্স দিন্নৰত্থসদিসং. তস্সাতি জাতিতো ছব্বিধস্স কপ্পিযচীৰরস্স. ইদং ছব্বিধচীৰরং যথারহং অনুলোমিকং ৰুত্তন্তি অত্থো. দুকূলঞ্হি সাণস্স অনুলোমং ৰাকমযত্তা, পত্তুণ্ণাদীনি কোসেয্যস্স অনুলোমানি পাণকেহি কতসুত্তমযত্তা, ইদ্ধিজম্পি খোমাদীনংযেৰ অঞ্ঞতরং হোতীতি তেসং অনুলোমং, দেৰদিন্নম্পি খোমাদীনংযেৰ অনুলোমং হোতি তেসং অঞ্ঞতরভাৰতো. যথাহ –

‘‘সাণস্স তু দুকূলঞ্হি, ইদ্ধিজং দেৰদিন্নকং;

খোমাদীনংৰসিট্ঠংতু, কোসেয্যস্সানুলোমিক’’ন্তি.

৫৫৩. তিণ্ণং চীৰরানং সমাহারো তিচীৰরন্তি পমাণযুত্তং সঙ্ঘাটিআদিনামেন অধিট্ঠিতচীৰরস্সেৰ নামত্তা তদেৰ ৰুচ্চতি. গণনৰসেন যং কিঞ্চি চীৰরত্তযং ন ৰত্তব্বং. সমুদ্দেকদেসোপি যথা ‘‘সমুদ্দো’’তি ৰুচ্চতি, এৰং অধিট্ঠিতেসু তীসু চীৰরেসু অঞ্ঞতরং ‘‘তিচীৰর’’ন্তি ৰুচ্চতি. পরিক্খারচোল়ন্তি সঙ্ঘাটিআদিৰিসিট্ঠনামেহি অনধিট্ঠিতং ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে আযামেন অট্ঠঙ্গুলং সুগতঙ্গুলেন চতুরঙ্গুলৰিত্থতং পচ্ছিমং চীৰর’’ন্তি (পারা. ৩৫৮) অনুঞ্ঞাতং পচ্ছিমচীৰরপরিযন্তং কত্ৰা কতাকতস্স যস্স কস্সচি চীৰরস্স রুল়্হিসঞ্ঞা.

মুখং সন্দমানলালং পুঞ্ছতি এতেনাতি মুখপুঞ্ছনন্তি কপোলতো নিচ্চং সন্দমানলালানং পুঞ্ছনত্থায অনুঞ্ঞাতস্স চীৰরৰিসেসস্স নামং. নিসীদন্তি এত্থাতি নিসীদনন্তি চ ভিক্খূনং অত্থরিত্ৰা নিসীদিতুং অনুঞ্ঞাতস্স চীৰরস্স নামং. অধিট্ঠেয্যাতি ‘‘ইমং কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদি’’ন্তিআদিনা (ৰি. ৰি. ৫৮৫) ৰক্খমাননযেন নামং গহেত্ৰা অধিট্ঠেয্যাতি অত্থো. পচ্চত্থরণমেৰ চাতি সঙ্ঘিকে মঞ্চপীঠে সরীরসম্ফুসনেন আপজ্জিতব্বায আপত্তিযা মোচনত্থায তত্থ অত্থরিত্ৰা পরিভোগত্থায অনুঞ্ঞাতং পচ্চত্থরণচীৰরঞ্চ.

৫৫৪. একাহন্তি ৰসনকিরিযায অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. তিচীৰরন্তি তিচীৰরেন. ৰিপ্পৰসেয্যাতি ‘‘সঙ্ঘাটিযা ৰা উত্তরাসঙ্গেন ৰা অন্তরৰাসকেন ৰা’’তি (পারা. ৪৭৬) ৰুত্তত্তা একদেসে সমুদাযোপচারৰসেন অৰযৰস্স ৰচনতো তিণ্ণং চীৰরানং অঞ্ঞতরেনাতিপি ৰুত্তং হোতি. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘ৰিনা’’তি ইদং পচ্চামসতি. অধিট্ঠাতি অধিট্ঠাযাতি গহেতব্বং ‘‘পটিসঙ্খা যোনিসো’’তি (ম. নি. ১.২২, ২৩; অ. নি. ৬.৫৮) যথা, এত্থ ‘‘ৰল়ঞ্জিযমান’’ন্তি সেসো, অধিট্ঠায ৰল়ঞ্জিযমানং নিসীদনং তথা ৰিনা চতুমাসং ন ৰসেয্যাতি যোজনা.

৫৫৫. কপ্পিযন্তি কপ্পিযকারণং নীলাদিৰণ্ণভেদকরণং. কপ্পিযন্তি চ কারণে কারিযূপচারেন গহেতব্বং. বিন্দুং দত্ৰাতি ‘‘নীলং ৰা কদ্দমং ৰা কাল়সামং ৰা’’তি (পাচি. ৩৬৮) ৰুত্তলোহমলাদিনা যেন কেনচিপি মঙ্গুলপিট্ঠিপ্পমাণাদিকং বিন্দুং দত্ৰা. তত্থাতি তেসু অধিট্ঠাতব্বেসু তিচীৰরাদীসু, নিদ্ধারণে ভুম্মং. তিচীৰরন্তি নিদ্ধারিতব্বং. উপপন্নন্তি যুত্তং. পমাণেনাতি অনন্তরং ৰক্খমানেন পমাণেন. অধিট্ঠাতব্বন্তি ‘‘ইমং সঙ্ঘাটিং অধিট্ঠামী’’তিআদিনা ৰক্খমাননযেন নামং ৰত্ৰা অধিট্ঠাতব্বং. এৰকারেন পন নামং ৰত্ৰা ন ৰিকপ্পেতব্বন্তি দস্সেতি. এস নযো সেসচীৰরেসুপি. ৰুত্তঞ্হেতং ভগৰতা ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে তিচীৰরং অধিট্ঠাতুং, ন ৰিকপ্পেতু’’ন্তিআদি (মহাৰ. ৩৫৮). তস্মা তিচীৰরাদীনি অধিট্ঠহন্তেন ‘‘ইমং সঙ্ঘাটিং অধিট্ঠামী’’তিআদিনা নামং ৰত্ৰা অধিট্ঠাতব্বং. ৰিকপ্পেন্তেন পন ‘‘ইমং সঙ্ঘাটি’’ন্তিআদিনা তস্স চীৰরস্স নামং অগ্গহেত্ৰা ‘‘ইমং চীৰরং তুয্হং ৰিকপ্পেমী’’তি ৰিকপ্পেতব্বং. তিচীৰরং ৰা হোতু অঞ্ঞং ৰা, যদি তং তং নামং গহেত্ৰা ৰিকপ্পেতি, অৰিকপ্পিতং হোতি অতিরেকচীৰরট্ঠানে তিট্ঠতি. তং চীৰরন্তি সম্বন্ধো.

৫৫৬-৭. ‘‘উপপন্নং পমাণেনা’’তি এত্থ ৰুত্তপ্পমাণং দস্সেতুমাহ ‘‘পচ্ছিমন্তেনা’’তিআদি. সঙ্ঘটিতট্ঠেন সঙ্ঘাটি. ৰত্থখণ্ডানি সিব্বনকম্মেন সঙ্ঘটেত্ৰা কতত্তা ‘‘সঙ্ঘাটী’’তি চীৰরানং সামঞ্ঞনামং. ইধ পন রুল়্হিযা অন্তরৰাসকাদিৰিসেসনামব্যতিরিত্তে চীৰরৰিসেসে ৰত্ততি. মুট্ঠিপঞ্চকাতি এত্থ একাদীনমট্ঠারসন্তানং সঙ্খ্যাসদ্দানং সঙ্খ্যেয্যে ৰত্তমানত্তা পঞ্চসদ্দো চীৰরপ্পমাণপ্পকরণতো লব্ভমানহত্থসঙ্খাতরতনেযেৰ পৰত্ততি, তেনেৰ মুট্ঠিসদ্দোপি উত্তরপদলোপেন মুট্ঠিরতনে ৰত্ততি. পঞ্চন্নং পূরণো পঞ্চমো, মুট্ঠিযা পঞ্চমো মুট্ঠিপঞ্চমো. মুট্ঠিপঞ্চমো পরিমাণমেতিস্সাতি ‘‘মুট্ঠিপঞ্চমকা’’তি ৰত্তব্বে ম-কারলোপেন ‘‘মুট্ঠিপঞ্চকা’’তি সঙ্ঘাটি ৰুত্তা.

মুট্ঠিত্তিকাতি এত্থ ৰুত্তনযেন সঙ্খ্যেয্যে ৰত্তমানো তি-সদ্দো চীৰরপ্পমাণপ্পকরণতো লব্ভমানহত্থসঙ্খাতরতনেযেৰ ৰত্ততি, তেনেৰ মুট্ঠিসদ্দোপি উত্তরপদলোপেন মুট্ঠিরতনে ৰত্ততি. তিণ্ণং পূরণো ততিযো, মুট্ঠিযা ততিযো মুট্ঠিততিযো, মুট্ঠিততিযো পরিমাণমেতিস্সাতি ‘‘মুট্ঠিততিযকা’’তি ৰত্তব্বে তিয-পচ্চযলোপেন ‘‘মুট্ঠিত্তিকা’’তি সঙ্ঘাটিযেৰ ৰুচ্চতি. এৰমুপরিপি. তিরিযন্তি তিরিযতো.

উত্তমন্তেনাতি উক্কট্ঠপরিমাণন্তেন. সত্থুনো চীৰরূনাপীতি ‘‘তত্রিদং সুগতস্স সুগতচীৰরপ্পমাণং, দীঘসো নৰ ৰিদত্থিযো সুগতৰিদত্থিযা, তিরিযং ছ ৰিদত্থিযো’’তি (পাচি. ৫৪৮) ৰুত্তপ্পমাণসুগতচীৰরতো ঊনাপি. পি-সদ্দো সম্ভাৰনে, উক্কট্ঠপরিচ্ছেদেন তত্তকম্পি ৰট্টতি, ততো চে ঊনং ৰত্তব্বমেৰ নত্থীতি অত্থো. অন্তদ্ৰযসন্দস্সনেন উভযমজ্ঝে যং পহোনকরুচ্চনকপ্পমাণং, তং গহেতব্বন্তি দস্সেতি.

৫৫৮. মুট্ঠিপঞ্চকসদ্দো পুব্বে ৰুত্তনযেনিধ দীঘন্তে ৰত্ততি. মুট্ঠিপঞ্চকো দীঘন্তো যস্স, যস্মিং ৰা পমাণেতি ৰিগ্গহো, দীঘন্ততো মুট্ঠিপঞ্চকপ্পমাণেনাতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘মুট্ঠিপঞ্চম’’ন্তিপি লিখন্তি. তিরিযন্ততোতি ৰিত্থারন্ততো. অড্ঢহত্থো অড্ঢো উত্তরপদলোপেন, সো তেয্যো ততিযো যস্স পমাণস্সাতি গহেতব্বং, তং, অড্ঢতেয্যরতনপ্পমাণং হোতীতি অত্থো. দ্ৰিহত্থং ৰাতি দ্ৰে হত্থা যস্স পমাণস্সাতি ৰিগ্গহো, দ্ৰিরতনপ্পমাণং ৰা হোতীতি অত্থো. ইদঞ্চ ‘‘তিরিযং দ্ৰিহত্থোপি ৰট্টতি. পারুপনেনপি হি সক্কা নাভিং পটিচ্ছাদেতু’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৬৯) অট্ঠকথাগতত্তা ৰুত্তং. ‘‘সেসে অন্তরৰাসকে’’তি ইদং যথাৰুত্তপরিমাণেন পরিমিতচীৰরনিদস্সনং.

৫৫৯. অহতাহতকপ্পানন্তি এত্থ ‘‘ৰত্থান’’ন্তি সেসো. অহতানং ৰত্থানন্তি নৰৰত্থানং. অহততো কিঞ্চি ঊনানি অহতকপ্পানি, তেসং নৰৰোহারূপগানং কতিপযধোতানং ৰত্থানন্তি ৰুত্তং হোতি. সঙ্ঘাটীতি সঙ্ঘাটিনামকচীৰরং. দিগুণাতি দুপট্টকতা.

৫৬০. উতুদ্ধটানন্তি অতিক্কন্তদিৰসানং, বহুকালং নিৰাসেত্ৰা পরিচ্চত্তানন্তি ৰুত্তং হোতি. অথ ৰা যানি উতুতো উদ্ধটানি, তেসং ৰত্থানন্তি গহেতব্বং, তিণ্ণং উতূনমঞ্ঞতরং অতিক্কমিত্ৰা ঠিতানং পুরাণৰত্থানন্তি ৰুত্তং হোতি. চীৰরানন্তি চীৰরত্থানি ৰত্থানেৰ গহিতানি. চতুগ্গুণাতি চতুপট্টা. সেসা দুৰেতি অন্তরৰাসকউত্তরাসঙ্গা দ্ৰে. যথাসুখন্তি যথারুচি. পংসুকূলন্তি সুসানাদীসু পতিতপিলোতিকচীৰরং.

৫৬১. ‘‘তীণিপী’’তিআদীসু ‘‘তিচীৰরে কযিরমানে সব্বং ছিন্নকং নপ্পহোতী’’তি পাল়িযং আগতৰত্থুম্হি ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে দ্ৰে ছিন্নকানি একং অছিন্নক’’ন্তি (মহাৰ. ৩৬০) আদিৰচনতো ‘‘চীৰর’’ন্তি সেসো. ছিন্দিতব্বন্তি ৰত্থানি ছিন্দিত্ৰা সিব্বেত্ৰা কাতব্বং. পহোতি চেতি ৰত্থানি ছিন্দিত্ৰা করণে যদি চীৰরস্স পহোতি. সব্বেসূতি তীসু চীৰরেসু. অপ্পহোন্তেসূতি ৰত্থানং ছিন্দিত্ৰা সিব্বনেন অপ্পহোন্তেসু. অন্ৰাধিকন্তি ৰত্থে ঊনাতিরেকং অপনেত্ৰা আগন্তুকপত্তসঙ্খাতং অনুৰাতং চীৰরস্স পরিযন্তে, মজ্ঝে চ যথারহং দীঘরস্সপরিমাণযুত্তং অল্লিযাপেতব্বন্তি ৰুত্তং হোতি.

৫৬২. অচ্ছিন্নং ৰাতি যথাৰুত্তনযেন অচ্ছিন্নং ৰা. অনাদিন্নন্তি অনাদিন্নআগন্তুকপত্তং. তিচীৰরন্তি তীসু চীৰরেসু একেকন্তি ৰুত্তং হোতি. দুব্ভোগেনাতি দুট্ঠু পরিভোগেন. যথা পরিভুত্তং নস্সতি, তথা কিলিট্ঠানং ধোৰনাদিমকত্ৰা নিৰাসনাদিনা পরিভোগেন.

৫৬৩-৪. কুসিন্তি আযামতো চ ৰিত্থারতো চ অনুৰাতং চীৰরমজ্ঝে তাদিসমেৰ দীঘপত্তঞ্চ. ৰুত্তঞ্হেতং চীৰরক্খন্ধঅট্ঠকথাযং ‘‘কুসীতি আযামতো চ ৰিত্থারতো চ অনুৰাতাদীনং দীঘপত্তানমেতং অধিৰচন’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৪৫). অড্ঢকুসিন্তি অনুৰাতসদিসং চীৰরমজ্ঝে তত্থ তত্থ রস্সপত্তং. ৰুত্তম্পি চেতং ‘‘অড্ঢকুসীতি অন্তরন্তরা রস্সপত্তানং নাম’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৪৫). মণ্ডলন্তি একেকস্মিং খণ্ডে মহামণ্ডলং. ৰুত্তম্পি চেতং ‘‘মণ্ডলন্তি পঞ্চখণ্ডিকচীৰরস্স একেকস্মিং খণ্ডে মহামণ্ডল’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৪৫). অড্ঢমণ্ডলন্তি মণ্ডলস্স অন্তো নিৰেসিযমানং খুদ্দকমণ্ডলং. ৰুত্তম্পি চেতং ‘‘অড্ঢমণ্ডলন্তি খুদ্দকমণ্ডল’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৪৫). ৰিৰট্টন্তি মণ্ডলং, অড্ঢমণ্ডলঞ্চাতি দ্ৰে একতো কত্ৰা সিব্বিতং ৰেমজ্ঝে খণ্ডং. ৰুত্তম্পি চেতং ‘‘ৰিৰট্টন্তি মণ্ডলঞ্চ অড্ঢমণ্ডলঞ্চ একতো কত্ৰা সিব্বিতং মজ্ঝিমখণ্ড’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৪৫). অনুৰিৰট্টন্তি মজ্ঝিমখণ্ডস্স উভোসু পস্সেসু সিব্বিতং তথেৰ দ্ৰিমণ্ডলপত্তং খণ্ডদ্ৰযং. ৰুত্তম্পি চেতং ‘‘অনুৰিৰট্টন্তি তস্স উভোসু পস্সেসু দ্ৰে খণ্ডানী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৪৫). বাহন্তন্তি তেসং অনুৰিৰট্টানং বাহিরপস্সে সিব্বিতং বাহিরখণ্ডদ্ৰযং. ৰুত্তম্পি চেতং ‘‘বাহন্তন্তি তেসং অনুৰিৰট্টানং বহি একেকং খণ্ড’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৪৫).

পঞ্চন্নং সমাহারো পঞ্চকং, দস্সিতপ্পকারপঞ্চখণ্ডেহি সিব্বিতচীৰরং পঞ্চকং নাম. আদি-সদ্দেন সত্তখণ্ডাদীহি সিব্বিতচীৰরানং গহণং. তেনেৰেত্থাহ ‘‘কত্তব্বং তু তিচীৰর’’ন্তি. সত্তখণ্ডস্স চীৰরস্স একং মজ্ঝিমখণ্ডং ৰিৰট্টনামমেৰ হোতি, তস্স উভোসু পস্সেসু দ্ৰে দ্ৰে খণ্ডানি চূল়ানুৰিৰট্টমহানুৰিৰট্টসঙ্খাতানি অনুৰিৰট্টনামানেৰ হোন্তি. ৰুত্তঞ্চেতং অট্ঠকথাযং ‘‘অথ ৰা অনুৰিৰট্টন্তি ৰিৰট্টস্স একপস্সতো দ্ৰিন্নং, একপস্সতো দ্ৰিন্নন্তি চতুন্নম্পি খণ্ডানমেতং নাম’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৪৫). বাহন্তন্তি দ্ৰীসু পরিযন্তেসু সিব্বনীযং বাহিরখণ্ডদ্ৰযং, তঞ্চ সঙ্ঘটেত্ৰা বাহমত্থকে ঠপিযমানত্তা ‘‘মঞ্চা উক্কুট্ঠিং করোন্তী’’তিআদীসু ৰিয আধেয্যে আধারোপচারৰসেন বাহাতি চ চীৰরস্স পরিযন্তাৰযৰত্তা ‘‘অন্ত’’ন্তি চ ৰুচ্চতি. ৰুত্তম্পি চেতং ‘‘বাহন্তন্তি সুপ্পমাণং চীৰরং পারুপন্তেন সংহরিত্ৰা বাহায উপরি ঠপিতা উভো অন্তা বহিমুখা তিট্ঠন্তি, তেসং এতং নাম’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৪৫). ইদং সত্তখণ্ডচীৰরমেৰ মহাঅট্ঠকথাযং ৰিহিতন্তি ইদানিপি তদেৰ ৰট্টতি. ৰুত্তম্পি চেতং ‘‘অযমেৰ হি নযো মহাঅট্ঠকথাযং ৰুত্তো’’তি. ভিক্খুনা কুসিং…পে… বাহন্তম্পিচাতি সব্বং ৰিধিং দস্সেত্ৰাৰ ছিন্নং পঞ্চকাদিপ্পভেদকং সমণসারুপ্পং তিচীৰরং কত্তব্বন্তি যোজনা.

৫৬৫-৬. যথাৰুত্তৰিধিং অৰিরাধেত্ৰা চীৰরং কপ্পবিন্দুং দত্ৰা সঙ্ঘাটিআদিনামেন অধিট্ঠায পরিভুঞ্জন্তস্স অধিট্ঠানং কথং ভিজ্জতীতি আহ ‘‘দানেনা’’তিআদি. দানেনাতি অঞ্ঞস্স দানেন. অচ্ছিজ্জগাহেনাতি অঞ্ঞেন অচ্ছিন্দিত্ৰা গহণেন. ৰিস্সাসগ্গহণেন চাতি অত্তনি ৰিস্সাসেন অঞ্ঞস্স গহণেন. হীনাযাৰত্তনেনাতি সিক্খং অপ্পচ্চক্খায গিহিভাৰূপগমনেন অঞ্ঞস্স দানে ৰিয চীৰরে নিরালযভাৰেনেৰ পরিচ্চত্তা.

কেচি পন ‘‘হীনাযাৰত্তনেনাতি ভিক্খুনিযা গিহিভাৰূপগমনেনাতি এৰমত্থং গহেত্ৰা ভিক্খু পন ৰিব্ভন্তোপি যাৰ সিক্খং ন পচ্চক্খাতি, তাৰ ভিক্খুযেৰাতি অধিট্ঠানং ন ৰিজহতী’’তি ৰদন্তি, তং ন গহেতব্বং ‘‘ভিক্খুনিযা হীনাযাৰত্তনেনা’’তি ৰিসেসেত্ৰা অৰুত্তত্তা, ভিক্খুনিযা চ গিহিভাৰূপগমনে অধিট্ঠানৰিজহনং ৰিসুং ৰত্তব্বন্তি নত্থি তস্সা ৰিব্ভমনেনেৰ অস্সমণিভাৰতো.

সিক্খাযাতি ভিক্খুসিক্খায. পহানেনাতি পচ্চক্খানেন. সিক্খাপচ্চক্খানং পনেত্থ সচে ভিক্খুলিঙ্গে ঠিতো সিক্খং পচ্চক্খাতি, তস্স কাযলগ্গম্পিচীৰরং অধিট্ঠানং ৰিজহতীতি দস্সনত্থং গহিতং. ‘‘সিক্খায চ পহানতো’’তি চ লিখন্তি, তং ‘‘হীনাযাৰত্তনেনাপি, সিক্খায চ পহানতো’’তি পাঠক্কমে সতি যুজ্জতি. যথাৰুত্তো পন পাঠো ‘‘সিক্খায চ পহানেন, হীনাযাৰত্তনেনপী’’তি পাঠক্কমে যুজ্জতি. যথা তথা ৰা হোতু, ন কোচি ৰিরোধো.

পচ্চুদ্ধারেনাতি চীৰরস্স পচ্চুদ্ধরণেন. ‘‘কালকিরিযাযা’’তি অট্ঠকথাৰচনতো ৰিনাসেনাতি চীৰরসামিকস্স জীৰিতৰিনাসোৰ ৰুচ্চতীতি. লিঙ্গস্স পরিৰত্তনাতি ভিক্খুস্স ইত্থিলিঙ্গপরিৰত্তনা, ভিক্খুনিযা পুরিসলিঙ্গপরিৰত্তনাতি এৰং উভযথা লিঙ্গস্স পরিৰত্তনেন. সব্বং নৰৰিধম্পি চীৰরং. অধিট্ঠানন্তি এত্থ ‘‘ইমেহি অট্ঠহী’’তি সেসো. ৰুত্তোৰাযমত্থো অট্ঠকথাযং ‘‘তত্থ পুরিমেহি অট্ঠহি সব্বচীৰরানি অধিট্ঠানং ৰিজহন্তী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৬৯). ভিজ্জতীতি পজহতি. ছিদ্দস্স ভাৰো ছিদ্দভাৰো, তস্মিং, ছিদ্দে সতি ছিদ্দে জাতেতি ৰুত্তং হোতি. তিচীৰরন্তি তীসু চীৰরেসু অঞ্ঞতরন্তি ৰুত্তং হোতি. তিচীৰরমেৰ ৰাতি গহেতব্বং. ৰুত্তঞ্চ ‘‘ছিদ্দভাৰেন পন তিচীৰরস্সেৰা’’তি.

৫৬৭. কীৰপ্পমাণে ছিদ্দে জাতেতি আহ ‘‘কনিট্ঠস্সা’’তিআদি. ‘‘কনিট্ঠ…পে… মাণক’’ন্তি ইমিনা হেট্ঠিমপরিচ্ছেদং দস্সেতি.

৫৬৮. একো তন্তুপীতি দীঘতো ৰা তিরিযতো ৰা একম্পি সুত্তং.

৫৬৯. জিণ্ণট্ঠানে অগ্গল়ং দেন্তেন তেচীৰরিকেন ৰত্তিতব্বৰিধিং দস্সেতুমাহ ‘‘পঠম’’ন্তিআদি. পঠমন্তি ছিন্নট্ঠানস্স ছিন্দনতো পুব্বেযেৰ. অগ্গল়ং দত্ৰাতি ৰত্থখণ্ডং অল্লিযাপেত্ৰা. রক্খতীতি এত্থ ‘‘অধিট্ঠান’’ন্তি অনুৰত্ততে, ‘‘তেচীৰরিকো ভিক্খূ’’তি লব্ভতি, এৰং ৰত্থখণ্ডং অল্লিযাপেন্তো তেচীৰরিকো ভিক্খু অধিট্ঠানং রক্খতীতি ৰুত্তং হোতি. ৰিপরিযাযেন অধিট্ঠানং ভিন্দতীতি লব্ভতি. পঠমং দ্ৰে কোটিযো ঘটেত্ৰাতি যোজনা. মজ্ঝে জিণ্ণং অধিট্ঠিতচীৰরং মজ্ঝে ছিন্দন্তো ততো পুব্বেযেৰ দ্ৰে কোটিযো একতো ঘটেত্ৰা সিব্বিত্ৰা. পচ্ছাতি কোটিঘটনতো পচ্ছা. ছিন্দতীতি মজ্ঝং উভযকোটিং কাতুং ছিন্দতি. রক্খতীতি ৰুত্তপ্পকারমেৰ.

৫৭০. তিচীৰরে কত্থ জাতং ছিদ্দমধিট্ঠানং ভিন্দতীতি আহ ‘‘চতুরঙ্গুলা’’তিআদি. চত্তারি চ অট্ঠ চ চতুরট্ঠং, চতুন্নং অট্ঠন্নং ৰা অঙ্গুলানং সমাহারো চতুরট্ঠঙ্গুলং, তস্মাতি গহেতব্বং. চতুরঙ্গুলা অট্ঠঙ্গুলাতি যোজনা. ওরন্তি অব্ভন্তরং. একঞ্চ দ্ৰে চ একদ্ৰে, তেসং একদ্ৰিন্নং, ‘‘চীৰরান’’ন্তি পকরণতো লব্ভতি, একস্স চীৰরস্স, দ্ৰিন্নঞ্চ চীৰরানন্তি যোজনা. যথাসঙ্খ্যানুদ্দেসৰসেন একস্স তিরিযতো চতুরঙ্গুলতো ওরং, দ্ৰিন্নং তিরিযতো অট্ঠঙ্গুলতো ওরন্তি যোজনা. ৰাক্যদ্ৰযেপি ‘‘ছিদ্দং ভিন্দতেৰা’’তি যোজেতব্বং.

একস্স চীৰরস্সাতি অন্তরৰাসকচীৰরস্স. তিরিযতোতি ৰিত্থারতো. চতুরঙ্গুলং ওরন্তি চতুরঙ্গুলতো অব্ভন্তরে ছিদ্দং অধিট্ঠানং ভিন্দতি. দ্ৰিন্নন্তি উত্তরাসঙ্গসঙ্ঘাটীনং. তিরিযতোতি ৰিত্থারতো. অট্ঠঙ্গুলতো ওরন্তি অট্ঠঙ্গুলতো অব্ভন্তরে. তিণ্ণম্পি দীঘতো ৰিদত্থিযা ওরং ছিদ্দং অধিট্ঠানং ভিন্দতেৰাতি যোজনা. এত্থ ৰিদত্থি ৰড্ঢকিৰিদত্থি গহেতব্বা. এৰং ৰুত্তপরিচ্ছেদব্ভন্তরে ছিদ্দে জাতে তস্স চীৰরস্স অতিরেকচীৰরত্তা দসাহমনতিক্কমিত্ৰা সূচিকম্মং কত্ৰা অধিট্ঠাতব্বং. তথা অকরোন্তেন পন পরিক্খারচোল়ং অধিট্ঠাতব্বং.

৫৭১. ‘‘নিসীদনস্সা’’তি ‘‘নিসীদনচীৰরস্সা’’তি ৰত্তব্বে উত্তরপদলোপেন ৰুত্তন্তি দট্ঠব্বং. দিযড্ঢাতি এত্থ ৰিসেসিতব্বা ৰিদত্থি ‘‘দ্ৰে ৰিদত্থিযো’’তি চ ‘‘সুগতস্স ৰিদত্থিযা’’তি চ ৰুত্তসামত্থিযা লব্ভতি. অড্ঢেন দুতিযা দিযড্ঢা, দুতিযং অড্ঢমেতস্সাতি ‘‘দুতিযড্ঢা’’তি ৰত্তব্বে তিয-পচ্চযলোপেন ‘‘দিযড্ঢা’’তি ৰুত্তং, অড্ঢদুতিযাতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘সুগতস্স ৰিদত্থিযা’’তি পমাণনিযমস্স কতত্তা ৰড্ঢকিৰিদত্থিযা তিস্সো ৰিদত্থিযো একা সুগতৰিদত্থি হোতি. ইদং নিসীদনচীৰরং দীঘতো ৰড্ঢকিহত্থেন তিহত্থং, ৰিত্থারতো ছল়ঙ্গুলাধিকদ্ৰিহত্থপ্পমাণং হোতি. ‘‘দসা ৰিদত্থী’’তি (পাচি. ৫৩৩) ৰুত্তত্তা দিযড্ঢহত্থা দসাতি ৰেদিতব্বা.

৫৭২. চতস্সোতি এত্থাপি ‘‘ৰিদত্থিযো’’তি সামত্থিযাৰ লব্ভতি. ‘‘কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদিযা’’তি ৰিভত্তিপরিণামেন দীঘতোতি যোজনা.

৫৭৩. অড্ঢং তেয্যং ততিযং যস্সা সা অড্ঢতেয্যা, অড্ঢততিযাতি ৰুত্তং হোতি.

৫৭৪. ততো উত্তরিং তদুত্তরিং, তস্স তস্স ৰুত্তপ্পমাণতো অতিরেকং. অধিকচ্ছেদনন্তি অধিকস্স পমাণাতিরিত্তট্ঠানস্স ছেদনং অস্স পাচিত্তিযস্স দেসনাযাতি অধিকচ্ছেদনং, ৰুত্তপ্পমাণতো অধিকট্ঠানং ছিন্দিত্ৰা দেসেতব্বং পাচিত্তিযং. উদীরিতং ৰুত্তং পাল়িযাতি অত্থো.

৫৭৫. অপ্পমাণেনাতি গুণৰসেন অপ্পমাণেন সম্মাসম্বুদ্ধেন.

৫৭৬. সব্বং ৰট্টতীতি সম্বন্ধো. ‘‘সব্ব’’ন্তি ইমিনা অট্ঠকথায আগতং নীলাদিং সঙ্গণ্হাতি. মহন্তাদিভেদং সব্বং পচ্চত্থরণচীৰরং ৰট্টতি.

৫৭৭. ‘‘মুখপুঞ্ছনচোল়ং এক’’ন্তি পদচ্ছেদো. একং ধোৰিত্ৰা যাৰ সুক্খাপীযতি, তাৰ অঞ্ঞেন মুখপুঞ্ছনেন ভৰিতব্বত্তা আহ ‘‘দ্ৰেপি ৰট্টন্তি সব্বথা’’তি.

৫৭৯. পমাণতো, গণনতো চ অতীতাতি পমাণগণনাতীতা. ‘‘পমাণাতীতা’’তি ৰচনেন ৰিনযধরানং অপ্পমাণগুণতং দস্সেতি, ‘‘গণনাতীতা’’তি ইমিনা অতিক্কন্তগণনতং. পকতং ৰিনযে পঠমং কতং বুদ্ধেন ভগৰতা পঞ্ঞত্তং জানন্তীতি পকতঞ্ঞূ, ৰিনযধরা, তে পকতঞ্ঞুনো. অপরিমাণগুণমণিগণভূসিতউপালিদাসকাদিমহাথেরাচরিযপরম্পরাগতা সঙ্খ্যাপথাতীতা ৰিনযধরাতি ৰুত্তং হোতি.

৫৮০. সুগতট্ঠঙ্গুলাযামন্তি ৰড্ঢকিরতনপ্পমাণদীঘং. চতুরঙ্গুলৰিত্থতন্তি ৰড্ঢকিৰিদত্থিপ্পমাণৰিত্থারং. ৰিকপ্পনুপগং পচ্ছিমং চীৰরং নাম হোতি. পচ্ছিমং চীৰরন্তি পরিস্সাৰনপটাদীনং ৰিসেসনং, পচ্ছিমচীৰরপ্পমাণন্তি ৰুত্তং হোতি.

৫৮১. পরিস্সাৰপটন্তি উদকপরিস্সাৰনত্থং পটং. পত্তত্থৰিকন্তি পত্তকঞ্চুকং. পোত্থকত্থৰিকন্তি পোত্থককঞ্চুকং. আদিগ্গহণেন পচ্ছিমপ্পমাণাদিং যং কিঞ্চি পটং, দণ্ডপটঞ্চ সঙ্গণ্হাতি.

৫৮২. অধিট্ঠাতুন্তি পরিক্খারচোল়ং অধিট্ঠাতুং. ঠপিতেতি অনধিট্ঠায ঠপিতে. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘অনাপত্তী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৬৯) আহ. নত্থি দোসতাতি দোসো এৰ দোসতা. ‘‘অত্তনো সন্তকভাৰতো মোচেত্ৰা ঠপিতং সন্ধায মহাপচ্চরিযং অনাপত্তি ৰুত্তা’’তি ৰদন্তি. ‘‘ইমিনা ভেসজ্জং চেতাপেস্সামি, ইদং মাতুযা দস্সামী’’তি ঠপেন্তেন অধিট্ঠাতব্বং. ‘‘ইদং ভেসজ্জস্স, মাতুযা’’তি ৰিভজিত্ৰা সসন্তকভাৰতো মোচিতে অধিট্ঠানকিচ্চং নত্থীতি অধিপ্পাযো. হোতি চেত্থ –

‘‘যং ৰত্থং ভিক্খুনা লদ্ধং, কতং মাতাদিসন্তকং;

নিস্সগ্গিযং ন হোতীতি, তমাহু ৰিনযঞ্ঞুনো’’তি.

৫৮৩. ৰস্সমাসে চতুরোতি ৰস্সানে চতুরো মাসে, অধিট্ঠানকিরিযায চত্তারো মাসে অৰিচ্ছেদোতি অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. ৰস্সিকে চত্তারো মাসে নিৰাসেতব্বা সাটিকা ৰস্সিকসাটিকা.

৫৮৪. কণ্ডুং পটিচ্ছাদেতীতি কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদি, কণ্ডুরোগাতুরস্স ভিক্খুনো তপ্পটিচ্ছাদনত্থমনুঞ্ঞাতচীৰরস্সেতমধিৰচনং. হোন্তি চেত্থ –

‘‘মাতিকট্ঠকথাযস্সা, কণ্ডুচ্ছাদিকসাটিযা;

ন কালাতিক্কমে ৰুত্তং, অধিট্ঠানৰিৰট্টনং.

অধিট্ঠানপহানঙ্গে-সু ৰুত্তত্তা ৰিসেসতো;

ৰীমংসিতব্বং ৰিঞ্ঞূহি, তত্থ যং কারণং সিযা’’তি.

৫৮৬. ‘‘অসম্মুখে এতন্তি চা’’তি ৰচনেনেৰ সম্মুখে ‘‘ইম’’ন্তি ৰিঞ্ঞাযতি. ৰিচক্খণো পচ্চুদ্ধরেয্যাতি যোজনা.

৫৮৭. অধিট্ঠিতন্তি অধিট্ঠানং.

৫৮৮. ইতি সব্বমিদন্তি এৰং ৰুত্তং ইদং তিচীৰরাদীনং পমাণাদিসব্বৰিধানং. তেচীৰরিকভিক্খুনোতি তিচীৰরাধিট্ঠানেন অধিট্ঠিততেচীৰরিকস্স ৰিনযতেচীৰরিকস্স. তিণ্ণং চীৰরানং সমাহারো তিচীৰরং, তিণ্ণং তিচীৰরানং সমাহারোতি ‘‘তিতিচীৰর’’ন্তি ৰত্তব্বে একদেসসরূপেকসেসনযেন ‘‘তিচীৰর’’ন্তি নৰচীৰরানি সঙ্গহিতানি, তিচীৰরে নিযুত্তো তেচীৰরিকোতি ৰিনযতেচীৰরিকো ৰুচ্চতি. ধুতঙ্গতেচীৰরিকস্সাপি তিচীৰরে ইদমেৰ ৰিধানন্তি সোপি সঙ্গয্হতি. অঞ্ঞেসু ৰা পন ছসু চীৰরেসু পরিক্খারচোল়ং একং অংসকাসাৰমেৰ ৰট্টতি. তথা ৰত্ৰাৰাতি ‘‘ইমং পরিক্খারচোল়ং অধিট্ঠামী’’তিআদিনা নযেন ৰত্ৰা. তং পরিক্খারচোল়ং. পরিক্খারচোল়মস্স অত্থি, তত্থ ৰা নিযুত্তোতি পরিক্খারচোল়িকো.

৫৮৯. ‘‘তিচীৰরং পন পরিক্খারচোল়ং অধিট্ঠাতুং ৰট্টতি, ন ৰট্টতী’’তি অনুযোগং কত্ৰা ‘‘ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৬৯) অট্ঠকথায ৰুত্তত্তা ইধ ‘‘তিচীৰর’’ন্তি চীৰরত্তযমেৰ ৰুত্তং. ‘‘সুখপরিহারত্থং একম্পি ৰিকপ্পেতব্ব’’ন্তি ৰচনতো একদেসে সমুদাযোপচারৰসেন একম্পি ৰিকপ্পেতব্বমেৰ হোতি.

পরিক্খারচোল়ং কাতুম্পি ৰট্টতীতি বদ্ধসীমতো বহি ৰসন্তেন এককেন তেচীৰরিকেন অন্তোঅরুণে অসতিযা তীসু চীৰরেসু হত্থপাসে অকতেসু নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং হোতীতি, ৰিনযকম্মং কাতুং সভাগপুগ্গলানং দুল্লভত্তা চ সুখপরিহারত্থং তীসু একং ৰা সব্বানি এৰ ৰা তিচীৰরনামেন কতাধিট্ঠানানি পচ্চুদ্ধরিত্ৰা পরিক্খারচোল়নামেন অধিট্ঠাতুম্পি ৰট্টতীতি ৰুত্তং হোতি.

এৰং অগ্গহেত্ৰা ‘‘সচে তিচীৰরং পরিক্খারচোল়াধিট্ঠানং লভেয্য, উদোসিতসিক্খাপদে পরিহারো নিরত্থকো ভৰেয্যা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৬৯) ৰুত্তং মহাপদুমত্থেরস্স মতং দস্সেতুমাহ ‘‘এৰং চুদোসিতে’’তিআদি. এৰং চেতি এৰং তিচীৰরং পরিক্খারচোল়ং অধিট্ঠহিত্ৰা পরিহরিতুং ৰট্টতি চে. উদোসিতেতি ইমস্স সিক্খাপদস্স অনন্তরে দুতিযকথিনসিক্খাপদে. ৰুত্তো পরিহারোতি ‘‘এককুলস্স গামো হোতি পরিক্খিত্তো চ. অন্তোগামে চীৰরং নিক্খিপিত্ৰা অন্তোগামে ৰত্থব্ব’’ন্তিআদিনা (পারা. ৪৭৮) নযেন পদভাজনাৰসানে ৰুত্তো, ইধ চ ‘‘গামাদীসু পদেসেসূ’’তিআদিনা নযেন অনন্তরং ৰক্খমানো তিচীৰরস্স পরিহরণৰিধি. নিরত্থকোতি পরিক্খারচোল়নামেন অধিট্ঠিতচীৰরস্স তেন ৰিধিনা তিচীৰরং অপরিহরন্তস্সাপি ভিক্খুনো অনাপত্তিভাৰতো নিপ্পযোজনোতি অত্থো.

৫৯০. তপ্পরিহরিতুমাহ ‘‘ন’’ইচ্চাদি. ন নিরত্থকোতি যোজনা. হেতুং দস্সেতুমাহ ‘‘তেচীৰরিকস্সেৰা’’তিআদি. যো তিচীৰরনামেন অধিট্ঠানং অপচ্চুদ্ধরিত্ৰা সতিং উপট্ঠপেত্ৰা অন্তোঅরুণে চীৰরং হত্থপাসতো অমোচেত্ৰা অরুণং উট্ঠাপেতি, তাদিসস্স তেচীৰরিকস্সেৰ তস্মিং সিক্খাপদে উদোসিতপরিহারস্স ভগৰতা দেসিতত্তাতি অত্থো. যস্মা তাদিসস্সেৰ তেচীৰরিকস্স উদোসিতসিক্খাপদে পরিহারো ৰুত্তো, তস্মা. তং সব্বম্পীতি তং নৰৰিধং সব্বম্পি চীৰরং. পরিক্খারচোল়স্সাতি পরিক্খারচোল়নামেন অধিট্ঠহিত্ৰা চীৰরং পরিভুঞ্জিতুকামস্স পরিক্খারচোল়নামেন অধিট্ঠাতুং ৰট্টতি.

৫৯১. ইমিনা উদোসিতপরিহারস্স অনিরত্থকভাৰং সাধেত্ৰা ইদানি ‘‘তিচীৰরং পরিক্খারচোল়নামেনাপি অধিট্ঠাতুং ৰট্টতী’’তি ইমস্স অধিকত্থস্স মহাকারুণিকেন অনুঞ্ঞাতভাৰে কিরিযন্তরানুজাননসঙ্খাতঅধিকৰচনস্স ঞাপকহেতুভাৰং দস্সেতুমাহ ‘‘অধিট্ঠেতী’’তিআদি. ইমস্মিংযেৰ সিক্খাপদে অনাপত্তিৰারে ‘‘অনাপত্তি অন্তোদসাহং অধিট্ঠেতি, ৰিকপ্পেতী’’তি পাঠে অনাপত্তিভাৰে ‘‘অধিট্ঠেতী’’তি এত্তকেনেৰ পরিযত্তে (পারা. ৪৬৯) ‘‘ৰিকপ্পেতী’’তি কিরিযন্তরানুজাননেন পকারন্তরেনাপি দোসো নত্থীতি অধিপ্পাযস্স ৰিঞ্ঞাপিতত্তাতি অত্থো.

৫৯২. এৰং করোন্তস্সাতি তিচীৰরনামেন অধিট্ঠানং পচ্চুদ্ধরিত্ৰা পরিক্খারচোল়নামেন অধিট্ঠহন্তস্স. ইদানি অতিপ্পসঙ্গং দস্সেতুকামস্স চোদকস্স অধিপ্পাযং দস্সেতুমাহ ‘‘এৰ’’ন্তিআদি. মূলাধিট্ঠানং পহায কাতব্বপ্পকারন্তরস্সাপি ৰিজ্জমানত্তা তিচীৰরং পচ্চুদ্ধরিত্ৰা মুখপুঞ্ছনাদিকং কত্ৰা অধিট্ঠহতোপি দোসো ন সিযাতি কস্মা নাপজ্জতীতি অত্থো. নইতি অতিপ্পসঙ্গনিৰারণে.

৫৯৩. কিচ্চৰিধানতোতি তেসং মুখপুঞ্ছনাদীনং অত্তনো অত্তনো কিচ্চস্স সাধনতো, তাদিসং কিচ্চৰিসেসাপেক্খং ৰিনা তংতংনামেন অধিট্ঠাতুং ন যুজ্জতীতি অধিপ্পাযো. অকিচ্চস্সাতি মুখপুঞ্ছনাদিকিচ্চরহিতস্স. অধিকস্সাতি পচ্চুদ্ধরিত্ৰা পঠমং অধিট্ঠানস্স ৰিজহিতত্তা অতিরেকস্স. অস্সাতি তিচীৰরস্স. অধিট্ঠানং তু যুজ্জতীতি দসাহং অনতিক্কমিত্ৰা পরিক্খারচোল়নামেন অধিট্ঠানং পন যুজ্জতি.

৫৯৪. নিধানস্স মুখং উপাযোতি নিধানমুখং, অন্তরৰাসকাদিতংতংচীৰরনামেন অধিট্ঠানতো অতিরেকং যং কিঞ্চি চীৰরং যথা ঠপিতং আপত্তিং ন করোতি, তথা নিধানস্স উপাযোতি অত্থো. এতং পরিক্খারচোল়াধিট্ঠানং. মহাপচ্চরিযন্তি ব্রাহ্মণতিস্সভযে ভিক্খুসঙ্ঘং জম্বুদীপং নেতুং সক্কস্স দেৰানমিন্দস্স আণত্তিযা ৰিসুকম্মেন নিম্মিতমহাপচ্চরিযং নিসীদিত্ৰা লিখিতত্তা তংনামকাযং ৰিনযট্ঠকথাযং, ‘‘মহাপচ্চরিযাদিসূ’’তিপি লিখন্তি.

৫৯৫. পরিক্খারচোল়নামেন অধিট্ঠানৰিধানস্স ৰুত্তপ্পমাণং কতমন্তি আহ ‘‘চীৰর’’ন্তিআদি. ‘‘নিদানে উপ্পত্তিতো’’তি পদচ্ছেদো. ‘‘চীৰরং পরিপুণ্ণ’’ন্তি নিদানে ‘‘তিচীৰরং সম্পুণ্ণং ৰিজ্জতি, ইদমতিরেকচীৰরং কিং কাতব্ব’’ন্তি ভিক্খূহি ভগৰতো আরোচিতৰত্থুম্হি. উপ্পত্তিতোতি পরিক্খারচোল়াধিট্ঠানস্স উপ্পন্নত্তা, অনুঞ্ঞাতত্তাতি অত্থো. ‘‘তেন খো পন সমযেন ভিক্খূনং পরিপুণ্ণং হোতি তিচীৰরং, অত্থো চ হোতি পরিস্সাৰনেহিপি থৰিকাহিপি. ভগৰতো এতমত্থং আরোচেসুং. অনুজানামি ভিক্খৰে পরিক্খারচোল়ক’’ন্তি (মহাৰ. ৩৫৭) এত্থ পাল়িযং এৰং ৰিপ্পৰাসসুখত্থং নামেনাধিট্ঠিততিচীৰরং অধিট্ঠানং পচ্চুদ্ধরিত্ৰা পরিক্খারচোল়নামেন অধিট্ঠাতুং ৰট্টতীতি সাধনেন তদেকসাধনত্তা এৰ একম্পি চীৰরং ৰিকপ্পেতুং ৰট্টতীতি ৰুত্তমেৰ হোতি. তেনেৰাহ অট্ঠকথাযং ‘‘এৰঞ্চ সতি যো তিচীৰরে একেন চীৰরেন ৰিপ্পৰসিতুকামো হোতি, তস্স তিচীৰরাধিট্ঠানং পচ্চুদ্ধরিত্ৰা ৰিপ্পৰাসসুখত্থং ৰিকপ্পনায ওকাসো দিন্নো হোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৬৯).

৫৯৬-৮. এত্তাৰতা কপ্পিযচীৰরঞ্চ তত্থ কত্তব্বঞ্চ দস্সেত্ৰা ইদানি অকপ্পিযচীৰরং দস্সেতুমাহ ‘‘কুসৰাকাদী’’তিআদি. কুসন্তি দব্বতিণং. ৰাকন্তি রুক্খাদীনং ৰাকং. আদি-সদ্দেন ফলকং গহিতং, চীর-সদ্দো চীৰরপরিযাযো, ইমস্মিং কুসাদযো গন্থেত্ৰা কতে চীৰরেযেৰ ৰত্ততি. কেসজং কম্বলন্তি মনুস্সকেসেহি ৰীতকম্বলঞ্চ. ৰালজং কম্বলন্তি অস্সৰালচমরৰালেহি ৰীতকম্বলঞ্চ. উলূকপক্খন্তি কোসিযসকুণপত্তং. ইধ পন তং গন্থেত্ৰা কতচীৰরমেৰ গহেতব্বং. অজিনক্খিপেতি অজিনদীপিচম্মে. ‘‘ধারযতো থুল্লচ্চয’’ন্তি পচ্চেকং সম্বন্ধো.

কদলিদুস্সেতি কদলিৰাকমযৰত্থে. এরকদুস্সেতি এরকমযৰত্থে. অক্কদুস্সেতি অক্কদণ্ডে ৰা তেসং সুত্তানি ৰা গহেত্ৰা কতৰত্থে. পোত্থকেতি মকচিৰাকমযৰত্থে. তিরীটে ৰাতি এৰংনামকে রুক্খতচে. ৰেঠনেতি সীসৰেঠনে. কঞ্চুকেতি কৰচে.

সব্বনীলকেতি কেৰলনীলকে. এস নযো মঞ্জেট্ঠাদীসু. মহানামরত্তেতি তনুপদুমদলৰণ্ণরত্তে. মহারঙ্গরত্তেতি সতপদিৰণ্ণরত্তে.

৫৯৯. অচ্ছিন্নদসকেতি অচ্ছিন্না দসা যস্স, তস্মিং চীৰরে. এস নযো দীঘদসেপি. ফলদসেতি ফলসদিসগন্থিতা দসা যস্স, তস্মিং. পুপ্ফদসেতি কণ্ণিকং বন্ধিত্ৰা ৰিকাসেত্ৰা কতা দসা যস্স, তস্মিং চীৰরেতি অত্থো. অচ্ছিন্নচীৰরস্সাতি নগ্গং কত্ৰা চোরেহি ৰিলুত্তচীৰরস্স. এত্থাতি কুসৰাকাদীসু, সব্বনীলাদীসু চ. কিঞ্চীতি একম্পি অকপ্পিযং নত্থি অননুলোমিকং নত্থি. ‘‘নগ্গেন এতেসু অকপ্পিযচীৰরেসু যংকিঞ্চি লদ্ধং, তেন হিরিকোপিনং পটিচ্ছাদেত্ৰা পচ্ছা কপ্পিযচীৰরে লদ্ধে তং অধিৰাসেত্ৰা ইদং অকপ্পিযচীৰরং পরিচ্চজিতব্বং. সব্বনীলকাদিৰত্থেসু লদ্ধেসু কপ্পিযরজনেন রজিত্ৰা, তং ৰণ্ণং নাসেত্ৰা ৰা কপ্পিযৰত্থানি উভযপস্সেসু অল্লিযাপেত্ৰা, পটিচ্ছাদেত্ৰা ৰা নিৰাসেতুং ৰট্টতী’’তি অট্ঠকথাযং ৰুত্তং.

৬০০. ‘‘অন্তোদসাহ’’ন্তি ইদং ‘‘অধিট্ঠেতী’’তিআদীহি সব্বপদেহিপি যোজেতব্বং. ৰিস্সজ্জেতীতি অঞ্ঞস্স দেতি. ইধ দানং দুৰিধং সম্মুখাদানং, পরম্মুখাদানন্তি. পটিগ্গাহকং দিস্ৰা ‘‘ইদং তুয্হং দম্মী’’তি দানং সম্মুখাদানং নাম. পরম্মুখা ‘‘ইদং ইত্থন্নামস্স দম্মী’’তি দিন্নং পরম্মুখাদানং. ‘‘ইদং ত্ৰং গণ্হাহী’’তি ৰা ‘‘তুয্হং গণ্হাহী’’তি ৰা ৰুত্তে ‘‘ময্হং গণ্হামী’’তি সচে ৰদতি, দানগহণদ্ৰযম্পি সুদ্ধং. ‘‘ইদং তৰ সন্তকং করোহি, তৰ সন্তকং হোতু, তৰ সন্তকং হোতী’’তি দাযকেন ৰুত্তে গণ্হন্তোপি ‘‘মম সন্তকং করোমি, মম সন্তকং হোতু, মম সন্তকং হোতী’’তি ৰদতি চে, দানং, গহণঞ্চ অসুদ্ধং হোতি. ‘‘তৰ সন্তকং করোহী’’তি ৰুত্তে পন ‘‘সাধু ভন্তে ময্হং গণ্হামী’’তি ৰত্ৰা গণ্হাতি, গহণং সুদ্ধং. ‘‘ইদং তুয্হং গণ্হাহী’’তি ৰুত্তে ‘‘অহং ন গণ্হামী’’তি ৰদতি, পুন ‘‘দিন্নং মযা, তুয্হং গণ্হাহী’’তি ৰুত্তে ইতরোপি পুন পটিক্খিপতি, তং চীৰরং কস্সচি অসন্তকত্তা দসাহাতিক্কমেনাপি নিস্সগ্গিযং ন হোতীতি পচ্ছা তেসু দ্ৰীসু যো ইচ্ছতি, তেন অধিট্ঠায পরিভুঞ্জিতব্বন্তি সব্বমিদং অট্ঠকথায (পারা. অট্ঠ. ২.৪৬৯ অত্থতো সমানং) ৰুত্তং.

অধিট্ঠিতচীৰরে অধিট্ঠানে ৰেমতিকেন অত্তনো ৰিমতিং পঠমং আৰি কত্ৰা ‘‘সচে অনধিট্ঠিতং, এৰং কতে কপ্পিযং হোতী’’তি চিন্তেত্ৰা নিস্সজ্জেত্ৰা ৰিনযকম্মং করোন্তস্স মুসাৰাদদোসো নাপজ্জতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ন হি এৰং জানাপেত্ৰা ৰিনযকম্মং করোন্তস্স মুসাৰাদো হোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৬৯). ‘‘কেচি ‘তথা ৰেমতিকচীৰরং অঞ্ঞেন ৰিস্সাসেন গহেত্ৰা পুন দাতব্ব’ন্তি ৰদন্তি, তং ন সুন্দর’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৬৯ থোকং ৰিসদিসং) তত্থেৰ ৰুত্তং.

ৰিনস্সতীতি চোরাদীহি ৰিনস্সতি. ‘‘নস্সতি, ডয্হতি, অচ্ছিন্দিত্ৰা গণ্হন্তী’’তি ইমানিপি ৰিনাসপ্পকারত্তা ‘‘ৰিনস্সতী’’তি ইমিনাৰ সঙ্গয্হন্তি. তত্থ ‘‘নস্সতী’’তি ইদং চোরাদীহি হটং সন্ধায ৰুত্তং, ‘‘ৰিনস্সতী’’তি ইদং উন্দূরখাযিতাদিং সন্ধায ৰুত্তং, ‘‘ডয্হতী’’তি অগ্গিনা দড্ঢং সন্ধায. ৰিস্সাসেতি এত্থ সন্দিট্ঠো চ সম্ভত্তো চ আলপিতো চ জীৰতি চ গহিতে চত্তমনো হোতীতি পঞ্চঙ্গসমন্নাগতেন অত্তনি ৰিস্সাসেন অঞ্ঞেন গহিতেতি অত্থো. পকাসিতাতি ‘‘অনাপত্তি অন্তোদসাহং অধিট্ঠেতী’’তিআদিনা (পারা. ৪৬৯) নযেন ৰুত্তা.

৬০১. ইদং পন সমুট্ঠানং নামেন কথিনসমুট্ঠানং নামাতি অত্থো. ইদং কথিনসমুট্ঠানং নাম কাযৰাচতো চ কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি. অতিরেকচীৰরভাৰস্স জাননচিত্তেন পণ্ণত্তিজাননচিত্তে অসতিপি আপত্তিসম্ভৰতো অচিত্তং. অনধিট্ঠানতো, অৰিকপ্পনতো চ অক্রিযং. কম্মট্ঠানমনুযুঞ্জন্তো ৰা চেতিযাদিং ৰন্দন্তো ৰা একাদসমং অরুণং উট্ঠাপেতি, কুসলচিত্তো আপজ্জতি, কলহাদিপসুতো ৰা ৰীতিক্কমং জানন্তো ৰা উট্ঠাপেতি, অকুসলচিত্তো আপজ্জতি, খীণাসৰো পন অসতিযা ৰা পণ্ণত্তিং অজানন্তো ৰা তথা করোন্তো অব্যাকতচিত্তো আপজ্জতীতি তিচিত্তং. ৰুত্তনযেন কম্মট্ঠানাদিমনুযুঞ্জন্তস্স সোমনস্সচিত্তসমঙ্গিনো সুখৰেদনা, উপেক্খাচিত্তসমঙ্গিনো উপেক্খাৰেদনা, কলহাদিপসুতস্স দোমনস্সচিত্তসমঙ্গিনো দুক্খৰেদনা হোতীতি তিৰেদনং. এস নযো উপরিপি এৰরূপে ঠানে যোজেতব্বো.

পঠমকথিনকথাৰণ্ণনা.

৬০২. গামাদীসু পদেসেসু তিপঞ্চসূতি তিচীৰরানি নিক্খিপিত্ৰা ৰিপ্পৰাসেন দোসং, উপ্পজ্জনট্ঠানঞ্চ দস্সেতুং ‘‘গামো একূপচারো’’তিআদিনা (পারা. ৪৭৭) নযেন পাল়িযং ৰুত্তগামনিৰেসনউদোসিতঅট্টমাল়পাসাদহম্মিযনাৰাসত্থখেত্তধঞ্ঞকর- ণআরামৰিহাররুক্খমূলঅজ্ঝোকাসসঙ্খাতেসু পন্নরসসু চীৰরনিক্খেপট্ঠানেসূতি ৰুত্তং হোতি. এত্থ গামো নাম এককুটিকাদিগামো.

নিৰেসনং নাম গামতো বহি চতুসালাদিকো গেহো. তেনাহ গণ্ঠিপদে ‘‘গামনিৰেসনানং ৰিসেসং ৰদন্তা ‘পুন একপরিচ্ছেদং কত্ৰা নিৰেসিতা বহুগেহা নিৰেসনং নাম হোন্তী’তি ৰদন্তি, তস্মা ইদং নিৰেসনাদি সব্বং ‘গামতো বহী’তি গহেতব্ব’’ন্তি. ইদঞ্চ তত্থেৰ ৰুত্তং ‘‘নিৰেসনাদিকং অন্তোগামে চে হোতি, গামে ৰুত্তপরিহারস্সেৰ লব্ভনতো অন্তোগামতো বহী’তি গহেতব্ব’’ন্তি.

অট্ঠকথাযং ‘‘উদোসিতোতি যানাদীনং ভণ্ডানং সালা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৮২-৪৮৭) ৰুত্তসরূপং উদোসিতং নাম. ‘‘অট্টোতি পটিরাজাদিপটিবাহনত্থং ইট্ঠকাহি কতো বহলভিত্তিকো চতুপঞ্চভূমিকো পতিস্সযৰিসেসো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৮২-৪৮৭) ৰুত্তসরূপো অট্টো নাম. ‘‘মাল়োতি এককূটসঙ্গহিতো চতুরস্সপাসাদো’’তি (পারা. অট্ঠ. ৪৮২-৪৮৭) ৰুত্তো এককণ্ণিকসঙ্গহিতো চতুরস্সগেহো মাল়ো নাম. পাসাদোতি দীঘপাসাদো. হম্মিযন্তি মুণ্ডচ্ছদনপাসাদো. নাৰাতি যানপ্পত্তি. সত্থন্তি জঙ্ঘসত্থসকটসত্থৰসেন দুৰিধো জনসমূহো, সো চ নিৰিট্ঠানিৰিট্ঠৰসেন পচ্চেকং দুৰিধো. তত্থ নিৰিট্ঠে ৰতিআদিপরিক্খেপোপি হোতেৰ.

খেত্তন্তি যৰখেত্তাদিখেত্তং. ধঞ্ঞকরণং খলং. আরামো পুপ্ফারামো, ফলারামো চ. ৰিহারোতি একম্পি সেনাসনং ৰুচ্চতি. ‘‘রুক্খো নাম যং মজ্ঝন্তিকে কালে সমন্তা ছাযা ফরতী’’তি (পারা. ৪৯৪) ৰুত্তপ্পমাণপরিচ্ছন্নো রুক্খো. অজ্ঝোকাসো নাম সত্তব্ভন্তরো, সো ৰিঞ্চাটৰিআদিঅগামকারঞ্ঞে চ মচ্ছবন্ধানং অগমনপথে সমুদ্দদীপে চ লব্ভতি. মচ্ছবন্ধানং অগমনপথো নাম উদকপিট্ঠিযা গন্ত্ৰা পুন তদহেৰ গেহং আগন্তুং অসক্কুণেয্যতায দূরো সমুদ্দপ্পদেসো ৰুচ্চতি.

অযং গামাদিকো পচ্চেকং একূপচারো, নানূপচারোতি দুৰিধো. তত্থ অজ্ঝোকাসং ৰিনা গামাদিকো তংতংরাজাদিসামিককুলানং একত্থনানত্থৰসেন এককুলসন্তকো চে হোতি, একূপচারো. নানাকুলসন্তকো চে, নানূপচারো হোতি. ৰুত্তঞ্হেতং ‘‘গামো একূপচারো নাম এককুলস্স গামো হোতী’’তিআদি (পারা. ৪৭৮). অট্ঠকথাযম্পি ৰুত্তং ‘‘এককুলস্স গামোতি একস্স রঞ্ঞো ৰা ভোজকস্স ৰা গামো’’তি চ ‘‘নানাকুলস্স গামোতি নানারাজূনং ৰা ভোজকানং ৰা গামো ৰেসালীকুসিনারাদিসদিসো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৭৯) চ.

এককুলেন কারাপিতো ৰিহারো একূপচারো, নানাকুলেহি কারাপিতো নানূপচারো হোতি. যথাহ গণ্ঠিপদে ‘‘ৰিহারে এককুলনানাকুলৰোহারো কারাপকানং ৰসেন ৰুত্তো’’তি. অজ্ঝোকাসে পন উপচারভেদো অব্ভন্তরৰসেন ৰেদিতব্বো. ৰুত্তঞ্চেতং পাল়িযং ‘‘অজ্ঝোকাসো একূপচারো নাম অগামকে অরঞ্ঞে সমন্তা সত্তব্ভন্তরা একূপচারো. ততো পরং নানূপচারো’’তি. ইধ একং অব্ভন্তরং অট্ঠৰীসতিরতনং হোতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘একং অব্ভন্তরং অট্ঠৰীসতিহত্থ’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৮৯). এৰং সঙ্খেপতো ৰুত্তসরূপপ্পভেদানি পন্নরস ঠানানি দস্সেতুমাহ ‘‘গামাদীসু পদেসেসু তিপঞ্চসূ’’তি. অযমেত্থ সঙ্খেপো, ৰিত্থারো পন পাল়িঅট্ঠকথাৰণ্ণনতো ৰেদিতব্বো.

‘‘তিচীৰরেন ৰিপ্পৰাসেয্যাতি সঙ্ঘাটিযা ৰা উত্তরাসঙ্গেন ৰা অন্তরৰাসকেন ৰা. অন্তোগামে চীৰরং নিক্খিপিত্ৰা’’তি (পারা. ৪৭৬, ৪৭৮) ৰচনতো এত্থ তিচীৰরন্তি তিণ্ণং চীৰরানমঞ্ঞতরমেৰ চীৰরং ৰত্তব্বং. একরত্তন্তি ৰিপ্পৰাসকিরিযায অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. অপি-সদ্দেন কিং পন দিরত্তাদিকন্তি দস্সেতি.

সঙ্ঘসম্মুতিযা ৰিনাতি তিচীৰরং পরিহরিতুং অসমত্থেন গিলানেন ভিক্খুনা সঙ্ঘং ৰন্দিত্ৰা উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গয্হ ‘‘অহং ভন্তে গিলানো, ন সক্কোমি তিচীৰরং আদায পক্কমিতুং, সোহং ভন্তে সঙ্ঘং তিচীৰরেন অৰিপ্পৰাসসম্মুতিং যাচামী’’তি তিক্খত্তুং যাচিতেন সঙ্ঘেন তস্স ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায দিন্নং অৰিপ্পৰাসসম্মুতিং ৰিনাতি ৰুত্তং হোতি. তথা লদ্ধসম্মুতিকস্স গিলানস্স ভিক্খুনো তস্মিং গেলঞ্ঞে অৰূপসন্তে ৰা ৰূপসন্তেপি চীৰরনিক্খেপট্ঠানং আগমনকালে ৰা উপ্পন্নে অঞ্ঞেপি রোগে অৰূপসন্তে তাযযেৰ সম্মুতিযা ন দোসো.

৬০৩. ভিক্খুনোতি অলদ্ধসম্মুতিকস্স ভিক্খুনো. তেন চীৰরেন. ৰিপ্পৰত্থুং ন ৰট্টতীতি ৰিনা ৰসিতুং ন ৰট্টতি. কিং ৰুত্তং হোতি? ‘‘এককুলস্স গামো হোতি পরিক্খিত্তো চ, অন্তোগামে চীৰরং নিক্খিপিত্ৰা অন্তোগামে ৰত্থব্বং. অপরিক্খিত্তো হোতি, যস্মিং ঘরে চীৰরং নিক্খিত্তং হোতি, তস্মিং ঘরে ৰত্থব্বং, হত্থপাসা ৰা ন ৰিজহিতব্বং. নানাকুলস্স গামো হোতি পরিক্খিত্তো চ, যস্মিং ঘরে চীৰরং নিক্খিত্তং হোতি, তস্মিং ঘরে ৰত্থব্বং সভাযে ৰা দ্ৰারমূলে ৰা, হত্থপাসা ৰা ন ৰিজহিতব্ব’’ন্তিআদিনা (পারা. ৪৭৮) নযেন পাল়িযা ৰুত্তট্ঠানতো বহি অরুণং উট্ঠাপেতুং ন ৰট্টতীতি ৰুত্তং হোতি.

ইমস্মিং পাঠে ‘‘পরিক্খিত্তো’’তি ইদং পাকারেন ৰা ৰতিযা ৰা পরিখায ৰা পরিক্খিত্তং সন্ধায ৰুত্তং. হত্থপাসা ৰাতি এত্থ হত্থপাসা নাম অড্ঢতিযরতনং হোতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘তং ঘরং সমন্ততো হত্থপাসা ন ৰিজহিতব্বং, অড্ঢতেয্যরতনপ্পমাণা পদেসা উদ্ধং ন ৰিজহিতব্বন্তি ৰুত্তং হোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৭৭-৪৭৮).

ৰিপ্পৰসন্তস্স কো দোসোতি আহ ‘‘হোতি…পে… অরুণুগ্গমে’’তি. অনুঞ্ঞাতট্ঠানতো হি বহি চীৰরেন ৰিনা অরুণং উট্ঠাপেন্তস্স তং চীৰরং নিস্সজ্জিতব্বং হোতি, তংহেতুকা পাচিত্তিযাপত্তিপি হোতীতি অত্থো. তেনেৰ ৰক্খতি ‘‘নিস্সজ্জিত্ৰা…পে… ৰিঞ্ঞুনা’’তি.

৬০৪. ন্হাযন্তস্সেৰাতি চীৰরস্স হত্থপাসতো দূরে নহাযন্তস্সেৰ, অনাদরে সামিৰচনং.

৬০৬. অচ্ছিন্নং ৰিলুত্তং চীৰরং যস্স সো অচ্ছিন্নচীৰরো, ভিক্খু, তস্স ঠানং অচ্ছিন্নচীৰরট্ঠানং, তস্মিং.

৬০৭. নিৰাসেত্ৰাতি এত্থ ‘‘অন্তরৰাসক’’ন্তি চ গহেত্ৰাতি এত্থ ‘‘ইতরানী’’তি চ সেসো. ইদঞ্চ গন্তব্বট্ঠানে, আসন্নে মগ্গে চ মনুস্সসম্বাধে অসতি কত্তব্বদস্সনং. ইতরত্থ নিৰাসেত্ৰা, পারুপিত্ৰা চ সঙ্ঘাটিং অংসে কত্ৰাৰ গন্তব্বং হোতি. ৰিহারে সভাগেসু অলব্ভমানেসু আসনসালম্পি গন্ত্ৰা সভাগস্স সন্তিকে ৰিনযকম্মং কত্তব্বন্তি অট্ঠকথাযং (পারা. অট্ঠ. ২.৪৯৫ অত্থতো সমানং) ৰুত্তং. ‘‘নিস্সজ্জিত্ৰা’’তি ইমিনা ‘‘ইদং মে ভন্তে চীৰরং রত্তিৰিপ্পৰুত্থং অঞ্ঞত্র ভিক্খুসম্মুতিযা নিস্সগ্গিযং, ইমাহং সঙ্ঘস্স নিস্সজ্জামী’’তি সঙ্ঘে ৰা ‘‘ইদং মে ভন্তে চীৰরং…পে… অহং আযস্মন্তানং নিস্সজ্জামী’’তি তিণ্ণং, দ্ৰিন্নং ৰা সন্তিকে ৰা ‘‘ইদং মে আৰুসো…পে… ইমাহং আযস্মতো নিস্সজ্জামী’’তি একস্স সন্তিকে ৰা ৰত্ৰা নিস্সজ্জিত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. ৰিঞ্ঞুনাতি এৰং নিস্সগ্গিযৰত্থুনিস্সজ্জনাদিনানপ্পকারৰিধিজাননকেন ঞাণৰতাতি অত্থো.

৬০৮. তং নিস্সগ্গিযচীৰরং.

৬০৯. ‘‘অদেন্তস্স চ নিস্সট্ঠং দুক্কট’’ন্তি ইমিনা ‘‘ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন আপত্তি পটিগ্গহেতব্বা, নিস্সট্ঠচীৰরং দাতব্ব’’ন্তি ৰুত্তত্তা ইমং ৰিধিং জাননতায ব্যত্তেন যথাৰিধিং কাতুং সমত্থতায পটিবলেন খন্ধকে (চূল়ৰ. ২৩৯) আগতনযেন আপত্তিং পটিগ্গহেত্ৰা নিস্সট্ঠচীৰরং হত্থেন গহেত্ৰা নিসীদাপেত্ৰা সচে সঙ্ঘো হোতি, ‘‘সুণাতু মে ভন্তে সঙ্ঘো, ইদং চীৰরং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো নিস্সগ্গিযং সঙ্ঘস্স নিস্সট্ঠং, যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো দদেয্যা’’তি, সচে তযো হোন্তি, ‘‘সুণন্তু মে আযস্মন্তা, ইদং চীৰরং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো নিস্সগ্গিযং আযস্মন্তানং নিস্সট্ঠং, যদাযস্মন্তানং পত্তকল্লং, আযস্মন্তা ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো দদেয্যু’’ন্তি, সচে এককো হোতি, ‘‘ইমং চীৰরং আযস্মতো দম্মী’’তি দাতব্বং, নিস্সট্ঠচীৰরং ‘‘অত্তনোযেৰ দিন্ন’’ন্তি সুদ্ধসঞ্ঞায গহেত্ৰা অদেন্তস্স দুক্কটং হোতীতি ৰুত্তং হোতি.

তস্স সন্তকভাৰং ঞত্ৰা লেসেন ৰিলুম্পন্তস্স পন ভণ্ডগ্ঘৰসেন দুক্কটথুল্লচ্চযপারাজিকাপত্তিযো হোন্তি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘তস্স সন্তকভাৰং পন ঞত্ৰা লেসেন অচ্ছিন্দন্তো ভণ্ডং অগ্ঘাপেত্ৰা কারেতব্বো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৬৯). পরিযাপুতন্তি ‘‘ন ভিক্খৰে নিস্সট্ঠচীৰরং ন দাতব্বং, যো ন দদেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পারা. ৪৭০) পাল়িযং ৰুত্তন্তি অত্থো.

৬১০-১. থেরে দহরে চাতি এতেসু উভোসুপি মগ্গং গচ্ছন্তেসূতি যোজনা. ‘‘থেরে’’তি ইমিনা অনিস্সিতভাৰমাহ, ‘‘দহরে চা’’তি ইমিনা নিস্সিতভাৰং. ওহীনেতি ওসক্কিতে. সচে সো থেরো নিস্সযাচরিযো ভৰেয্যাতি অধিপ্পাযেনাহ ‘‘গরু’’ন্তি. তস্মিং দহরে. ৰত্থন্তি তস্স হত্থে ঠিতচীৰরং. ন পস্সম্ভতীতি ধুরনিক্খেপং অকত্ৰা গমনে সউস্সাহত্তা নিস্সযপটিপ্পস্সদ্ধি ন হোতীতি অধিপ্পাযো. তেনেৰ ‘‘মুহুত্ত’’ন্তিআদিমাহ.

৬১৪. পচ্চুদ্ধারে অন্তোযেৰারুণেতি ইমিনা সম্বন্ধো, দহরভিক্খুনো দূরভাৰঞ্চ অরুণুগ্গমনঞ্চ ঞত্ৰা চীৰরস্স অনিস্সগ্গিযত্থং তস্স হত্থে ঠিতভাৰং সল্লক্খেত্ৰা পুরারুণা পচ্চুদ্ধরেতি অত্থো. ৰিস্সজ্জেতীতি অঞ্ঞস্স দেতি. ৰিনস্সতীতি চোরাদীহি নস্সতি.

দুতিযকথিনকথাৰণ্ণনা.

৬১৬. অকালচীৰরন্তি ‘‘অকালচীৰরং নাম অনত্থতে কথিনে একাদসমাসে উপ্পন্নং, অত্থতে কথিনে সত্তমাসে উপ্পন্নং, কালেপি আদিস্স দিন্ন’’ন্তি (পারা. ৫০০) ৰচনতো অনত্থতকথিনে ৰিহারে ‘‘চীৰরমাসো’’তি যো পুব্বকত্তিককাল়পক্খপাটিপদতো পট্ঠায যাৰ অপরকত্তিকপুণ্ণমী, তাৰ মাসো ৰুচ্চতি, ততো পরেসু একাদসসু মাসেসু উপ্পন্নঞ্চ অত্থতকথিনে ৰিহারে যো চীৰরমাসো, হেমন্তা চ চত্তারো মাসাতি পঞ্চমাসতো বহি সত্তসু মাসেসু উপ্পন্নঞ্চ অত্থতকথিনে পঞ্চ মাসা যথাপরিচ্ছিন্নকালে সঙ্ঘস্স চ ‘‘ইদং অকালচীৰরং দম্মী’’তি পুগ্গলস্স চ ‘‘ইদং তুয্হং দম্মী’’তি দিন্নঞ্চেতি ইদং অকালচীৰরন্তি অত্থো. ‘‘উপ্পন্ন’’ন্তি সেসো, ‘‘উপ্পজ্জেয্য সঙ্ঘতো ৰা গণতো ৰা ঞাতিতো ৰা মিত্ততো ৰা পংসুকূলতো ৰা অত্তনো ৰা ধনেনা’’তি (পারা. ৫০০) ৰচনতো সঙ্ঘস্স ৰা ‘‘ইদং সুত্তন্তিকগণস্স দেম, ইদং আভিধম্মিকগণস্স দেমা’’তিআদিনা নযেন গণস্স ৰা দিন্নতো অত্তনো ৰস্সগ্গেন ৰা ঞাতিআদিতো ৰা সুসানাদিপংসুকূলখেত্ততো ৰা অত্তনো সন্তকেন সুত্তকপ্পাসাদিকপ্পিযৰত্থুতো ৰা উপ্পন্নচীৰরন্তি অত্থো.

মাসপরমং নিক্খিপেতি মাসো পরমং পমাণং এতস্স নিক্খিপনস্সাতি মাসপরমং, নিক্খিপনন্তি কিরিযাৰিসেসনং কাতব্বং, মাসপরমং নিক্খিপনং করেয্যাতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘আকঙ্খমানেন ভিক্খুনা পটিগ্গহেতব্বং, পটিগ্গহেত্ৰা খিপ্পমেৰ কারেতব্বং, নো চস্স পারিপূরী, মাসপরমং তেন ভিক্খুনা তং চীৰরং নিক্খিপিতব্বং ঊনস্স পারিপূরিযা’’তি (পারা. ৫০০) ৰচনতো এৰং উপ্পন্নং চীৰরং ইচ্ছন্তেন পটিগ্গহেত্ৰা সচে পহোতি, দসাহমনতিক্কামেত্ৰা কারেতব্বং. সচে নপ্পহোতি, ঊনস্স পরিপূরণত্থং মাসপরমং ঠপেতব্বন্তি অত্থো.

কদা এৰং নিক্খিপিতব্বন্তি আহ ‘‘সতি পচ্চাসাযা’’তি, ‘‘পচ্চাসা হোতি সঙ্ঘতো ৰা গণতো ৰা ঞাতিতো ৰা মিত্ততো ৰা পংসুকূলতো ৰা অত্তনো ৰা ধনেনা’’তি (পারা. ৫০০) ৰুত্তসঙ্ঘাদিতো অত্তনো ৰস্সগ্গাদিতো লভেয্য, তেন ‘‘ইমস্স ঊনে পরিপুণ্ণে কারেস্সামী’’তি পচ্চাসায সতি এৰং নিক্খিপিতব্বন্তি অত্থো. ততো উদ্ধং ঠপেতুং ন ৰট্টতীতি মাসতো অতিরেককালং নিক্খিপিতুং ন ৰট্টতি, নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযং হোতীতি অত্থো.

যদি এৰং ‘‘তদহুপ্পন্নে মূলচীৰরে পচ্চাসাচীৰরং উপ্পজ্জতি, দসাহা কারেতব্বং…পে… ৰীসে উপ্পন্নে মূলচীৰরে পচ্চাসাচীৰরং উপ্পজ্জতি, দসাহা কারেতব্ব’’ন্তি (পারা. ৫০০) কস্মা আহাতি? পচ্চাসাচীৰরস্স দসদিৰসে অতিক্কম্ম ঠপেতুং অযুত্তত্তা, মূলচীৰরস্স তগ্গতিকত্তা এৰং ৰুত্তং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘মূলচীৰরস্স উপ্পন্নদিৰসতো যাৰ ৰীসতিমো দিৰসো, তাৰ উপ্পন্নং পচ্চাসাচীৰরং মূলচীৰরং অত্তনো গতিকং করোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫০০).

ততিযকথিনকথাৰণ্ণনা.

৬১৮-৯. ভিক্খুনিযা যো ধোৰাপেতীতি সম্বন্ধো. ‘‘ভিক্খুনী নাম উভতোসঙ্ঘে উপসম্পন্না’’তি (পারা. ৫০০) ৰচনতো ভিক্খুনিসঙ্ঘে ঞত্তিচতুত্থায কম্মৰাচায, ভিক্খুসঙ্ঘে ঞত্তিচতুত্থায কম্মৰাচাযাতি অট্ঠৰাচিকায উপসম্পন্না ভিক্খুনী নাম. ভুত্তন্তি ভিক্খুনা অত্তনা পরিভুত্তং রজিতং আদিন্নকপ্পং, ‘‘পরিভোগং করিস্সামী’’তি অন্তমসো সীসং ঠপেত্ৰা সযনমত্তেনাপি পুরাণভূতং চীৰরন্তি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘রজিত্ৰা কপ্পং কত্ৰা একৰারম্পি নিৰত্থং ৰা পারুতং ৰা অন্তমসো পরিভোগসীসেন অংসে ৰা মত্থকে ৰা কত্ৰা মগ্গং গতো হোতি, উস্সীসকং ৰা কত্ৰা নিপন্নো হোতি, এতম্পি পুরাণচীৰরমেৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫০৩-৫০৫). ৰত্থন্তি কারিযে কারণোপচারৰসেন চীৰরমেৰ আহ.

অঞ্ঞাতিকাযাতি ‘‘অঞ্ঞাতিকা নাম মাতিতো ৰা পিতিতো ৰা যাৰ সত্তমা পিতামহযুগা অসম্বদ্ধা’’তি ৰচনতো অত্তনো ৰা তস্সা ৰা মাতু ৰা পিতু ৰা পরম্পরায যাৰ সত্তমা যুগা, এত্থন্তরে যেন কেনচি ঞাতকেন অসম্বদ্ধভাৰেন অঞ্ঞাতিকাযাতি অত্থো. যথা চাহ অট্ঠকথাযং ‘‘পিতামহোযেৰ পিতামহযুগং. ততো উদ্ধং সব্বেপি পুব্বপুরিসা পিতামহগ্গহণেনেৰ গহিতা. এৰং যাৰ সত্তমো পুরিসো, তাৰ যা অসম্বদ্ধা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫০৩-৫০৫). আকোটাপেতীতি পহরাপেতি.

ততো ধোৰাপনাদিতো. নিস্সগ্গিযাপত্তীতি নিস্সগ্গিযস্স আপত্তি নিস্সগ্গিযাপত্তি, নিস্সগ্গিযস্স চীৰরস্স নামেন ৰিসিট্ঠা পাচিত্তিযাপত্তি হোতীতি অত্থো. ইদঞ্চ তিণ্ণং পযোগানং অন্তে আপজ্জিতব্বায আপত্তিযা দস্সনং. তস্স নিযোগেন ধোৰনাদিং করোন্তিযা ভিক্খুনিযা তদত্থং সব্বপুব্বপযোগগণনায ভিক্খুনো দুক্কটং হোতীতি গহেতব্বো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘যাৰ নং ধোৰিত্ৰা উক্খিপতি, তাৰ ভিক্খুনিযা পযোগে পযোগে ভিক্খুস্স দুক্কট’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫০৩-৫০৫). পঠমেনাতি তীণিপি কারাপেন্তস্স যং পঠমং কারাপেতি, তেনাতি অত্থো. দীপিতন্তি ‘‘অঞ্ঞাতিকায অঞ্ঞাতিকসঞ্ঞী পুরাণচীৰরং ধোৰাপেতি রজাপেতি আকোটাপেতি, নিস্সগ্গিযেন আপত্তি দ্ৰিন্নং দুক্কটান’’ন্তিআদিনা (পারা. ৫০৬) দেসিতং. ইমিনা নযেন দ্ৰে কারাপেন্তস্স পঠমেন নিস্সগ্গিযাপত্তি, দুতিযেন দুক্কটন্তি অযমত্থো সঙ্গয্হতি.

৬২০. ‘‘ধোৰনত্থায দেতী’’তি ইমিনা ‘‘ভুত্তং ৰত্থ’’ন্তি অধিকারতো লব্ভতি.

৬২১. সামণেরনিদ্দেসেপীতি ‘‘সামণেরা’’তি নিদ্দেসো নাম যস্স, তস্মিম্পি, অত্তনা পরিভুত্তং ৰত্থং ধোৰনত্থায দেতীতি যোজনা, অত্তনো পরিভুত্তং চীৰরং ধোৰনত্থায সামণেরস্স দেতীতি অত্থো. পি-সদ্দো সমুচ্চযত্থো. উপসম্পজ্জাতি পুব্বকিরিযায ‘‘ধোৰতী’’তি অপরকিরিযা সামত্থিযা লব্ভতি.

৬২২. দহরানঞ্চ ভিক্খূনন্তি অত্তনো নৰকতরানং ভিক্খূনং. নিয্যাদিতে দিন্নে. এস নযোতি ‘‘একেন পাচিত্তিযং, অৰসিট্ঠেহি দ্ৰীহি ৰা একেন ৰা সব্বপযোগেসু দুক্কটং হোতী’’তি নযো.

৬২৩. চীৰরেতি পরিভুত্তচীৰরে.

৬২৪. ‘‘ধোৰনপ্পচ্চযাযেৰা’’তি ইমিনা ইতরদ্ৰযস্স তস্স অনাণত্তিযা কতত্তা ততো অনাপত্তিভাৰমাহ.

৬২৬. ঞাতিকাতি এত্থ ‘‘পটিসঙ্খা যোনিসো’’তিআদীসু (ম. নি. ১.২২-২৩, ৪২২; অ. নি. ৬.৫৮; ৮.৯; মহানি. ২০৬; ধ. স. ১৩৫৫; ৰিভ. ৫১৮) ৰিয গাথাবন্ধৰসেন য-কারলোপো, ঞাতিকায ভিক্খুনিযাতি অত্থো. ‘‘ঞাতিকা অঞ্ঞাতিসঞ্ঞিস্সা’’তি পদচ্ছেদো. পচ্চত্থরণন্তি মঞ্চপীঠে অত্থরিতব্বং পচ্চত্থরণচীৰরঞ্চ.

৬২৭. ‘‘ভিক্খুনীনং ৰসেনা’’তি ইদং ভিক্খুসঙ্ঘেপি উপসম্পন্না চে, পাচিত্তিযসম্ভৰা ৰুত্তং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ভিক্খূনং সন্তিকে উপসম্পন্নায পন যথাৰত্থুকমেৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫০৬). ভিক্খুনিসঙ্ঘে পঠমং উপসম্পজ্জিত্ৰা পচ্ছা ভিক্খুসঙ্ঘে চে উপসম্পজ্জতি, কেৰলং ভিক্খুসঙ্ঘে উপসম্পন্নাতি ন ৰুচ্চতীতি তা ভগৰতি ধরমানে পঠমং পব্বজিতা পঞ্চসতা সাকিযানিযো ৰুচ্চন্তি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ভিক্খূনং সন্তিকে উপসম্পন্না নাম পঞ্চসতা সাকিযানিযো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫০৬). ভিক্খুনো লিঙ্গে পরিৰত্তে তস্সেৰ উপসম্পন্নকম্মস্স অনুঞ্ঞাতত্তা সোপি গহেতব্বোযেৰ.

৬২৮. অৰুত্তা ধোৰতীতি ‘‘ইমং চীৰরং ধোৰা’’তি অৰুত্তা চীৰরং কিলিট্ঠং দিস্ৰা অৰত্ৰা ঠপিতট্ঠানতো চীৰরং গহেত্ৰা ৰা সযমেৰ ৰত্ৰা যাচনাদিনযেন ৰা অনাণত্তিযা চ গহেত্ৰা চীৰরধোৰনাদিং করেয্য চে. অপরিভুত্তং ৰাতি হেট্ঠা ৰুত্তনযেন অপরিভুত্তং চীৰরং. অঞ্ঞং ৰাতি উপাহনত্থৰিকপত্তত্থৰিকপোত্থকত্থৰিকমঞ্চপীঠাদিং যং কিঞ্চি পরিক্খারং.

পুরাণচীৰরধোৰাপনকথাৰণ্ণনা.

৬২৯. ৰিকপ্পনুপগং পচ্ছিমং উপাদায কিঞ্চি চীৰরং গণ্হতোতি যোজনা, এত্থ ‘‘অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা হত্থতো’’তি চ ‘‘ঞাতিকায অঞ্ঞাতিকসঞ্ঞিস্সা’’তি চ ‘‘একতোউপসম্পন্নায হত্থতো গণ্হাতী’’তি চ ৰক্খমানৰচনসামত্থিযা লব্ভমানতো পুব্বে ৰুত্তনযেন অঞ্ঞাতিকায উভতোসঙ্ঘে উপসম্পন্নায ভিক্খুনিযা হত্থতো ৰিকপ্পনুপগরতনৰিদত্থিপ্পমাণৰত্থতো পট্ঠায যং কিঞ্চি চীৰরং গণ্হন্তস্সাতি অত্থো. ‘‘আপত্তী’’তি সামঞ্ঞেন ৰুত্তেপি ‘‘নিস্সগ্গিযা পাচিত্তিযাপত্তী’’তি পকরণতো চ ‘‘নিস্সগ্গিযাপত্তী’’তি ৰক্খমানতো চ লব্ভতি. ঠপেত্ৰা পারিৰত্তকন্তি ‘‘পারিৰত্তকং পরিত্তেন ৰা ৰিপুলং, ৰিপুলেন ৰা পরিত্ত’’ন্তি (পারা. ৫১৪) ৰচনতো মহাপচ্চরিযং ‘‘অন্তমসো হরীতকখণ্ডেনাপী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫১৪) ৰুত্তত্তা চ হেট্ঠিমন্ততো হরীতকখণ্ডম্পি দত্ৰা গহেতব্বং তিচীৰরঞ্চ পারিৰত্তকং নাম হোতি, তং ঠপেত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. পরিৰত্তনং পরিৰত্তং, তং এতস্স অত্থীতি পারিৰত্তকং, কযৰিক্কযেন গহেতব্বং চীৰরন্তি অত্থো.

৬৩০. গহণত্থায পযোগেতি গণ্হিতুং হত্থপসারণাদিপ্পযোগে. পরিযাপুতন্তি ‘‘পটিগ্গণ্হাতি পযোগে দুক্কট’’ন্তি (পারা. ৫১২) দেসিতং.

৬৩১. অনুপসম্পন্নহত্থেতি ভিক্খুভিক্খুনিতো অঞ্ঞে সব্বে অনুপসম্পন্না গহিতা. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সচে পন সিক্খমানাসামণেরসামণেরিউপাসকউপাসিকানং হত্থে পেসিতং পটিগ্গণ্হাতি, অনাপত্তী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫১২).

৬৩২. একতোতি এত্থ ভিক্খুনিসঙ্ঘতোতি গহেতব্বং. অঞ্ঞস্মিং পক্খে পাচিত্তিযমেৰ. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ভিক্খূনং সন্তিকে উপসম্পন্নায পন পাচিত্তিযমেৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫১৩).

৬৩৩. ‘‘পারিৰত্তকং দস্সামী’’তি আভোগং কত্ৰা গণ্হাতি, দোসো ন ৰিজ্জতীতি যোজনা.

৬৩৪. অঞ্ঞং পরিক্খারন্তি থৰিককাযবন্ধনাদি অৰিকপ্পিযং ৰা অৰিকপ্পনুপগং ৰা পরিক্খারমেৰ গহেতব্বং. ৰিকপ্পনুপগং পন ন ৰট্টতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ৰিকপ্পনুপগং পচ্ছিমচীৰরপ্পমাণং পন পটপরিস্সাৰনম্পি ন ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫১৪). চীৰরপটিগ্গণ্হনং কিরিযা, পারিৰত্তকস্স অদানং অকিরিযাতি কিরিযায চ অকিরিযায চ আপজ্জিতব্বতো ক্রিযাক্রিযং.

চীৰরপটিগ্গহণকথাৰণ্ণনা.

৬৩৫. ‘‘অঞ্ঞাতকং অপ্পৰারিত’’ন্তি পদচ্ছেদো. ‘‘গহপতিং ৰা গহপতানিং ৰা’’তি পাঠসেসো. ৰুত্তঞ্হি ভগৰতা ‘‘অঞ্ঞাতকং গহপতিং ৰা গহপতানিং ৰা’’তি (পারা. ৫১৬, ৫১৮). পুব্বে ৰুত্তনযেন যাৰ সত্তমা পিতামহযুগা সম্বদ্ধঞ্ঞাতিকতায অভাৰতো অঞ্ঞাতকং. ‘‘যং ময্হং গেহে অত্থি, তং পৰারেমী’’তিআদিনা নযেন অপ্পৰারিতং. ‘‘গহপতি নাম যো কোচি অগারং অজ্ঝাৰসতী’’তি (পারা. ৫১৯) পাল়িযং ৰুত্তং গহপতিং ৰা. ‘‘গহপতানী নাম যা কাচি অগারং অজ্ঝাৰসতী’’তি (পারা. ৫১৯) পাল়িযং ৰুত্তং ঘরণিং ৰাতি অত্থো.

হোতি নিস্সগ্গিযাপত্তীতি ‘‘অঞ্ঞত্র সমযা ৰিঞ্ঞাপেতি, পযোগে দুক্কটং, পটিলাভেন নিস্সগ্গিযং হোতী’’তি (পারা. ৫১৯) পাল়িযং ৰুত্তেসু সব্বেসু পুব্বপযোগেসু দুক্কটেন সদ্ধিং নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযং হোতীতি ৰুত্তং হোতি. অঞ্ঞত্র সমযাতি ‘‘তত্থাযং সমযো, অচ্ছিন্নচীৰরো ৰা হোতি ভিক্খু নট্ঠচীৰরো ৰা’’তি (পারা. ৫১৮) মাতিকায, ‘‘অচ্ছিন্নচীৰরো নাম ভিক্খুস্স চীৰরং অচ্ছিন্নং হোতি রাজূহি ৰা চোরেহি ৰা ধুত্তেহি ৰা যেহি কেহিচি ৰা অচ্ছিন্নং হোতি. নট্ঠচীৰরো নাম ভিক্খুস্স চীৰরং অগ্গিনা ৰা দড্ঢং হোতি, উদকেন ৰা ৰূল়্হং হোতি, উন্দূরেহি ৰা উপচিকাহি ৰা খাযিতং হোতী’’তি (পারা. ৫১৯) পদভাজনে চ নিদ্দিট্ঠসরূপকালতো অঞ্ঞত্রাতি অত্থো.

৬৩৬. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘অঞ্ঞাতকে অঞ্ঞাতকসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, ঞাতকসঞ্ঞী অঞ্ঞত্র সমযা চীৰরং ৰিঞ্ঞাপেতি, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি (পারা. ৫২০) পাচিত্তিযত্তযং ভগৰতা ৰুত্তং. ‘‘ঞাতকে অঞ্ঞাতিসঞ্ঞিস্সা’’তি পদচ্ছেদো. তত্থাতি তস্মিং ঞাতকে. ৰেমতিকস্সাতি ‘‘ঞাতকো নু খো, অঞ্ঞাতকো’’তি ৰেমতিকস্স. দ্ৰিকদুক্কটং তথেৰাতি যোজনা. ‘‘তথেৰা’’তি ‘‘ৰুত্ত’’ন্তি ইদং আকড্ঢতি, ‘‘ঞাতকে অঞ্ঞাতকসঞ্ঞী, ৰেমতিকো অঞ্ঞত্র সমযা চীৰরং ৰিঞ্ঞাপেতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পারা. ৫২০) দেসিতন্তি অত্থো.

৬৩৭-৮. সমযে ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি যোজনা. এত্থ ‘‘চীৰরং অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিত’’ন্তি আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বং, যথাপরিচ্ছিন্নকালদ্ৰযতো অঞ্ঞতরস্মিং কালে অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতং চীৰরং ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি অত্থো. ঞাতকে ৰা পৰারিতেতি এত্থাপি ‘‘অত্তনো’’তি অজ্ঝাহারো, ‘‘সমযে’’তি ইমিনা যোজেতব্বং, অত্তনো ঞাতকপৰারিতে অসমযেপি চীৰরং ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি অত্থো. অঞ্ঞস্সত্থাযাতি এত্থ ‘‘অত্তনো’’তি সেসো, অত্তনো ঞাতকে, পৰারিতে ৰা ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি যোজনা, অঞ্ঞং ভিক্খুং নিস্সায অত্তনো ঞাতকে ৰা পৰারিতে ৰা চীৰরং ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি ৰুত্তং হোতি. ইতরং পক্খং দস্সেতি ‘‘তস্স ঞাতকে ৰা পৰারিতে ৰা’’তি. তস্সাতি ‘‘অঞ্ঞস্সা’’তি ৰুত্তস্স, ‘‘ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তী’’তি ইমিনা যোজেতব্বং. ৰাতি পুরিমৰিকপ্পাপেক্খং. যং সন্ধায চীৰরং ৰিঞ্ঞাপেতি, তস্স ঞাতকে ৰা পৰারিতে ৰা তংযেৰ সন্ধায চীৰরং ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি ৰুত্তং হোতি.

‘‘অত্তনো ৰা ধনেনা’’তি ৰুত্তং অনাপত্তিঅঙ্গং উম্মত্তকাদিনোতি এত্থ আদি-সদ্দেন সঙ্গয্হতি, অত্তনো সন্তকং সুত্তকপ্পাসাদিকং কপ্পিযৰত্থুং দত্ৰা গণ্হিতুকামতায অকপ্পিযৰোহারেন যাচন্তস্স চ অনাপত্তীতি অত্থো.

অঞ্ঞাতকৰিঞ্ঞত্তিকথাৰণ্ণনা.

৬৩৯. অপ্পৰারিতমঞ্ঞাতিন্তি এত্থ ‘‘গহপতিং ৰা গহপতানিং ৰা’’তি ইদং সামত্থিযা লব্ভতি. ততুত্তরিন্তি ততো সন্তরুত্তরপরমতো উত্তরিন্তি গহেতব্বং, ‘‘সন্তরুত্তরপরমং তেন ভিক্খুনা ততো চীৰরং সাদিতব্ব’’ন্তি (পারা. ৫২৩) ৰুত্তত্তা অচ্ছিন্নচীৰরেন সাদিতব্বঅন্তরৰাসকউত্তরাসঙ্গমত্তেন অধিকন্তি অত্থো.

‘‘ততো চে উত্তরি সাদিযেয্যা’’তি (পারা. ৫২৩) ৰচনতো ‘‘সাদিযন্তস্সা’’তি ৰত্তব্বং, এৰং ৰত্তব্বে ‘‘ৰিঞ্ঞাপেন্তস্সা’’তি কস্মা ৰুত্তন্তি? অচ্ছিন্নচীৰরানং ভিক্খূনং ছব্বগ্গিযেহি ভিক্খূহি চীৰরৰিঞ্ঞাপনৰত্থুস্মিং ‘‘কথঞ্হি নাম তুম্হে মোঘপুরিসা ন মত্তং জানিত্ৰা বহুং চীৰরং ৰিঞ্ঞাপেস্সথা’’তি (পারা. ৫২২) ছব্বগ্গিযে ভিক্খূ গরহিত্ৰা ইমস্স সিক্খাপদস্স পঞ্ঞত্তত্তা ‘‘সাদিতব্ব’’ন্তি এত্থ ৰিঞ্ঞাপেতব্বন্তি অত্থো হোতি, তেনেৰ ইমস্মিং পদভাজনে ‘‘ততো চে উত্তরি সাদিযেয্যাতি ততুত্তরি ৰিঞ্ঞাপেতী’’তি (পারা. ৫২৪) চ আপত্তিভেদসন্দস্সনট্ঠানে ‘‘অঞ্ঞাতকে অঞ্ঞাতকসঞ্ঞী ততুত্তরি চীৰরং ৰিঞ্ঞাপেতি, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তিআদিৰচনতো (পারা. ৫২৫) চ ৰুত্তং. যদি এৰং সিক্খাপদেযেৰ ‘‘সাদিতব্বং, সাদিযেয্যা’’তি চ উভযত্থ ‘‘ৰিঞ্ঞাপেতব্বং, ৰিঞ্ঞাপেয্যা’’তি চ কস্মা ন ৰুত্তন্তি? অচ্ছিন্নচীৰরভাৰং ঞত্ৰা অৰিঞ্ঞাপিতেপি অভিহরিত্ৰা দিয্যমানম্পি অধিৰাসেন্তেন এৰমেৰ সাদিতব্বন্তি ন ৰুত্তং. ইমস্সেৰ চ অধিকৰিঞ্ঞাপননিসেধনত্থং ৰদন্তেনাপি ‘‘তঞ্চে অঞ্ঞাতকো গহপতি ৰা গহপতানী ৰা বহূহি চীৰরেহি অভিহট্ঠুং পৰারেয্য, সন্তরুত্তরপরমং তেন ভিক্খুনা ততো চীৰরং সাদিতব্ব’’ন্তি সাদিতব্বনিযমপ্পধানং ৰুত্তং. তস্মা অচ্ছিন্নচীৰরেন অত্তনা ৰা তং সন্ধায অঞ্ঞেন ৰা ৰিঞ্ঞাপেন্তেনপি অৰিঞ্ঞাপেন্তেপি দিয্যমানং সাদিযন্তেনাপি সন্তরুত্তরপরমতং নাতিক্কমিতব্বন্তি ইমস্মিং সিক্খাপদে সন্ধায ভাসিতত্থোতি সল্লক্খেতব্বন্তি এত্তকং ঞাপেতুং ‘‘সাদিযন্তস্সা’’তি অৰত্ৰা ‘‘ৰিঞ্ঞাপেন্তস্সা’’তি ৰুত্তন্তি আচরিযাভিসন্ধি ৰেদিতব্বা.

৬৪০. ইদানি ৰিঞ্ঞাপনে চ অধিৰাসনে চ উভযত্থেৰ নিযমং দস্সেতুং ‘‘সচে তীণি নট্ঠানি হোন্তি, দ্ৰে সাদিতব্বানি. দ্ৰে নট্ঠানি, একং সাদিতব্বং. একং নট্ঠং, ন কিঞ্চি সাদিতব্ব’’ন্তি (পারা. ৫২৪) পদভাজনে ৰুত্তৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘যস্সা’’তিআদি. ‘‘যস্স তীণিপি নট্ঠানি, দ্ৰে ৰা নট্ঠানি, একং ৰা নট্ঠ’’ন্তি সম্বন্ধিত্ৰা যথাক্কমং ‘‘তেন দ্ৰে সাদিতব্বানি, একং সাদিতব্বং, ন কিঞ্চিপি সাদিতব্ব’’ন্তি যোজনা কাতব্বা. যস্স তীণিপি চীৰরানি নট্ঠানি, বহু চ দিয্যতি, তেন দ্ৰেযেৰ চীৰরানি সাদিতব্বানি. দ্ৰে চীৰরানি নট্ঠানি, একং সাদিতব্বং. একঞ্চে নট্ঠং, ন সাদিতব্বং, অৰসিট্ঠং পচ্ছা ধম্মেন সমেন লদ্ধনীহারেন গহেতব্বন্তি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সেসং সভাগট্ঠানতো পরিযেসিস্সতী’’তি. ‘‘ভিক্খুনিযা পন পঞ্চসুপি নট্ঠেসু দ্ৰে সাদিতব্বানি, চতূসু নট্ঠেসু একং সাদিতব্বং, তীসু নট্ঠেসু কিঞ্চি ন সাদিতব্ব’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫২২-৫২৪) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং.

৬৪১-২. সেসকং আহরন্তস্স অনাপত্তীতি ঞাতব্বন্তি যোজনা. এৰমুপরিপি যোজেতব্বং. চীৰরং যোজেত্ৰা অতিরেকং ৰত্থং পচ্চাহরিত্ৰা ‘‘দস্সামী’’তি বহুম্পি গহেত্ৰা গচ্ছন্তস্স অনাপত্তীতি অত্থো. অতিরেকম্পি তুম্হেযেৰ গণ্হথাতি দিন্নং গণ্হতোপি অনাপত্তি. ন অচ্ছিন্নকারণা দিন্নেতি যোজনা, অচ্ছিন্নচীৰরভাৰং অনুদ্দিস্স বহূনং চীৰরানং গহণনিমিত্তেনাপি অনাপত্তীতি অত্থো. এৰমেৰ ‘‘ন নট্ঠকারণা দেন্তী’’তি ইদম্পি দস্সিতমেৰ. অচ্ছিন্নচীৰরে নিস্সায ততুত্তরিচীৰরৰিঞ্ঞাপনৰত্থুম্হি ইমস্স সিক্খাপদস্স পঞ্ঞত্তত্তা অনাপত্তিৰারে ‘‘অঞ্ঞস্সত্থাযা’’তি ন গহিতং.

ততুত্তরিকথাৰণ্ণনা.

৬৪৩. কল্যাণকম্যতাহেতূতি সুন্দরস্স মহগ্ঘস্স কামতং পটিচ্চ চীৰরে ৰিকপ্পনং আপজ্জেয্যাতি যোজনা, ‘‘কীদিসেন তে ভন্তে চীৰরেন অত্থো’’তি পুব্বে অপ্পৰারিতো ‘‘আযতং ৰা হোতু ৰিত্থতং ৰা অপ্পিতং ৰা সণ্হং ৰা’’তি (পারা. ৫২৯) পদভাজনে ৰুত্তৰিসিট্ঠকপ্পং অধিকৰিধানং করোতীতি অত্থো. তস্স লাভা নিস্সগ্গিযং ভৰেতি তথা অপ্পৰারিতেন হুত্ৰা কতেন অধিকৰিধানেন নিপ্ফন্নচীৰরস্স লাভপ্পযোগেন দুক্কটনিস্সগ্গিযপাচিত্তিযা হোন্তি.

৬৪৪. মহগ্ঘং …পে… ৰিঞ্ঞাপেতীতি ৰীসতিঅগ্ঘনকং চীৰরং দাতুকামম্হি উপাসকে, ‘‘অলং ময্হং এতেন, দসগ্ঘনকং ৰা অপ্পগ্ঘনকং ৰা দেহী’’তি ৰদতি.

৬৪৫. ‘‘ঞাতকে অঞ্ঞাতিসঞ্ঞিস্সা’’তি পদচ্ছেদো.

পঠমোপক্খটকথাৰণ্ণনা.

৬৪৬. পঠমসিক্খাপদে একেন উপাসকেন পীল়া লদ্ধা, ইধ দ্ৰীহীতি এত্তকং নানাকরণং. সেসং পঠমসিক্খাপদসদিসমেৰাতি আহ ‘‘দুতিযো…পে… ৰিনিচ্ছযো’’তি. উপক্খটপদেন লক্খিতং সিক্খাপদং উপক্খটং, দুতিযঞ্চ তং উপক্খটঞ্চাতি দুতিযোপক্খটং, তস্মিং দুতিযোপক্খটে. অস্সাতি দুতিযোপক্খটস্স.

দুতিযোপক্খটকথাৰণ্ণনা.

৬৪৭. রঞ্ঞা ৰাতি রাজতো ৰা. রাজতো ভোগ্গং ভুঞ্জিতব্বং অস্স অত্থীতি ‘‘রাজভোগ্গো’’তি ৰুত্তো, রাজতো ভত্তৰেত্তনলাভিতো যতো কুতোচি দাযকা আভতন্তি সম্বন্ধো. ন চ ৰট্টতীতি এত্থ ‘‘নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযভাৰতো’’তি অজ্ঝাহরিতব্বং. ইধ উত্তরিকরণীযং ‘‘তিক্খত্তু’’ন্তিআদিগাথায (ৰি. ৰি. ৬৭১) ৰক্খতি.

৬৪৮. চীৰরচেতাপন্নৰসেন অধিগতরজতাদি যেন কেনচি পরিযাযেনাপি ন সাদিতব্বন্তি দস্সেতুমাহ ‘‘রজতং ৰা’’তিআদি. ধৰলসভাৰতায রাজতীতি রজতং, সজ্ঝু. জাতং রূপং ৰণ্ণাযতনমেতস্সাতি জাতরূপং, সুৰণ্ণং. কিঞ্চীতি অপ্পমত্তকম্পি. অত্তনো ৰা অত্থায পরস্স ৰা অত্থায দিয্যমানং কিঞ্চি গণ্হিতুং ন ৰট্টতীতি যোজনা.

৬৪৯. অত্তনো পটিগ্গহণে আপত্তিযা রূপিযগহণসিক্খাপদে ৰক্খমানত্তা অঞ্ঞস্স অত্থায গহণে আপত্তিদস্সনত্থমাহ ‘‘অঞ্ঞস্সত্থাযা’’তিআদি. তত্থ অঞ্ঞস্সত্থাযাতি অঞ্ঞস্স পুগ্গলস্স, গণস্স, সঙ্ঘস্স, চেতিযস্স, নৰকম্মস্স ৰা অত্থায. নিদ্দিট্ঠন্তি আহরিত্ৰা ‘‘ইমং গণ্হথা’’তি ৰুত্তং রজতং, জাতরূপং ৰা অঞ্ঞং ৰা যং কিঞ্চি নিস্সগ্গিযদুক্কটৰত্থুং পটিগ্গণ্হতো তস্স ভিক্খুনো দুক্কটং হোতীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তন্তি যোজনা.

৬৫০-১. ৰুত্তমেৰত্থং সরূপতো ৰিভাৰেতুমাহ ‘‘নেত্ৰা’’তিআদি. নেত্ৰাতি আনেত্ৰা. অকপ্পিযং ভণ্ডন্তি ‘‘রজতং জাতরূপং ৰা’’তি যথাৰুত্তমেৰ অকপ্পিযভণ্ডং. ইত্থন্তি ৰক্খমানপ্পকারেন. ন চ ৰট্টতীতি এত্থ চ-কারেন ৰট্টতি চাতি অনুঞ্ঞাতং কতন্তি. যথাহ অট্ঠকথাযং

‘‘সচে পন ‘নযিদং ভিক্খূনং সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতী’তি পটিক্খিত্তে ‘ৰড্ঢকীনং ৰা কম্মকরানং ৰা হত্থে ভৰিস্সতি, কেৰলং তুম্হে সুকতদুক্কটং জানাথা’তি ৰত্ৰা তেসং হত্থে দত্ৰা পক্কমতি, ৰট্টতি. অথাপি ‘মম মনুস্সানং হত্থে ভৰিস্সতি, ময্হমেৰ ৰা হত্থে ভৰিস্সতি, কেৰলং তুম্হে যং যস্স দাতব্বং, তদত্থায পেসেয্যাথা’তি ৰদতি, এৰম্পি ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৩৮-৫৩৯).

৬৫২. ৰিহারস্সাতি এত্থ ‘‘নৰকম্মস্সা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৩৮-৫৩৯) অট্ঠকথাযং ৰুত্তত্তা ৰত্তব্বং গাথাবন্ধৰসেন ন ৰুত্তং.

৬৫৪. রজতং জাতরূপং ৰা সঙ্ঘস্সাতি এত্থ ‘‘চত্তারো পচ্চযে পরিভুঞ্জথাতি দিন্ন’’ন্তি সেসো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সচে পন কোচি বহুম্পি হিরঞ্ঞসুৰণ্ণং আনেত্ৰা ‘ইদং সঙ্ঘস্স দম্মি, চত্তারো পচ্চযে পরিভুঞ্জথা’তি ৰদতি, তং চে সঙ্ঘো সম্পটিচ্ছতি, পটিগ্গহণেপি পরিভোগেপি আপত্তী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৩৮-৫৩৯). এৰং আভতং তস্মিং সঙ্ঘে যো কোচি ভিক্খু ‘‘নযিদং কপ্পতী’’তি সচে পটিক্খিপতি, ‘‘অযং সঙ্ঘস্স লাভন্তরাযং করোতী’’তি ৰদন্তস্সেৰ আপত্তি হোতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘যো হি তং চোদেতি, স্ৰেৰ সাপত্তিকো হোতি, তেন পন একেন বহূ অনাপত্তিকা কতা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৩৮-৫৩৯). ইধ স্ৰেৰ সাপত্তিকোতি এত্থ ‘‘দুক্কটাপত্তিকোতি ৰুত্তং হোতী’’তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং. ইমিস্সা গাথায ‘‘সঙ্ঘস্সা’’তি অলিখিত্ৰা ‘‘ভিক্খুনো’’তি চ লিখন্তি, তং ন সুন্দরং. ইদানি দস্সিতঅট্ঠকথাপাঠে ‘‘সঙ্ঘো সম্পটিচ্ছতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৩৮-৫৩৯) ৰুত্তত্তা ‘‘সঙ্ঘস্সা’’তি পাঠো সুন্দরো.

৬৫৫. তল়াকস্সাতি ৰাপিযা. সস্সুপ্পত্তিনিদানতো তল়াকং খেত্তং, ততো তস্স গহণং ৰা পরিভোগো ৰা ন চ ৰট্টতীতি যোজনা. তল়াকস্স চাতি এত্থ -কারেন খেত্তৰত্থু সঙ্গহিতং. ন চ ৰট্টতীতি এত্থ চকারেন ৰট্টতি চাতি দস্সিতং হোতি.

৬৫৬. তং কতমন্তি আহ ‘‘চত্তারো’’তিআদি. সব্বম্পীতি তল়াকপোক্খরণিখেত্তাদি সব্বম্পি.

৬৫৮-৯. অপরিচ্ছিন্নভাগস্মিন্তি ‘‘ইমস্মিং ভূমিভাগে কতস্স কম্মেহি এত্তকো ভাগো দেয্যো’’তি এৰং পুব্বে অনিযমিতআযে ভূমিভাগে. অকতপুব্বং নৰসস্সং নাম. এত্তকং ভাগং দেথাতি এত্তকং কহাপণভাগং দেথ. উট্ঠাপেতীতি উপ্পাদেতি.

‘‘কসথ ৰপথা’’তি অকপ্পিযং ৰাচং ৰত্ৰাতি যোজনা. ৰপথাতি চাতি এত্থ -সদ্দো ইধ অৰুত্তং তংকত্তুযোগকালে ৰুচ্চমানং অকপ্পিযৰচনন্তরং সমুচ্চিনোতি. উপ্পাদিতঞ্চাতি এত্থ -সদ্দো কহাপণং সমুচ্চিনোতি. সব্বন্তি তথা উপ্পাদিতকহাপণঞ্চ এৰং অকপ্পিযৰোহারেন উপ্পাদিতঞ্চাতি সব্বং.

৬৬০. কসথাদিকং ৰচনং অৰত্ৰা ‘‘এত্তিকায ভূমিযা এত্তকো নাম ভাগো’’তি ভূমিং যো চ পতিট্ঠাপেতি, তস্সেৰেতমকপ্পিযন্তি ৰক্খমানেন যোজেতব্বং. -সদ্দো ‘‘যো পনা’’তি ৰক্খমানপুগ্গলন্তরাপেক্খো.

৬৬১-২. ভূমিযা সযমেৰ পমাণস্স জাননত্থং তূতি যোজনা, ‘‘এত্তকে ভূমিভাগে অম্হেহি সস্সং কতং, এত্তকং নাম ভাগং গণ্হথা’’তি কসকেহি ৰুত্তে তেসং ৰচনং অসদ্দহিত্ৰা সযমেৰ খেত্তভূমিযা পমাণং ঞাতুকামতাযাতি অত্থো. তু-সদ্দো ইমমেৰ ৰিসেসং জোতেতি. যো পন মিনাতি, তস্সেৰেতমকপ্পিযন্তি ৰক্খমানেন যোজেতব্বং. রজ্জুযাপি চ দণ্ডেনাতি এত্থ পাদেনাপি মিনিতুং ন ৰট্টতীতি ৰদন্তি. ‘‘রক্খতী’’তিআদিকিরিযাপদেহিপি এৰমেৰ যোজেতব্বং.

খলে ঠত্ৰা রক্খতীতি ধঞ্ঞকরণে ঠত্ৰা অঞ্ঞে গণ্হিতুং অদত্ৰা পালেতি. কথং রক্খিতুং ৰট্টতি, কথং রক্খিতুং ন ৰট্টতীতি? তং পন ৰীহিং ‘‘ইদং ৰা এত্তকং ৰা মা গণ্হ, ইদং গহেতুং ন লব্ভতী’’তি ৰা ‘‘ইতো অপনেহি, ইধ পুঞ্জং করোহী’’তি ৰা এৰমাদিনা পযোগেন চে রক্খতি, তং অকপ্পিযং. সচে ‘‘মযি ঠিতে রক্খিতং হোতী’’তি রক্খতি, গণ্হন্তে ৰা পস্সিত্ৰা ‘‘কিং করোথা’’তি ভণতি, ৰট্টতি. রূপিযপটিগ্গহণসিক্খাপদে দ্ৰারং পিদহিত্ৰা রক্খন্তেন ৰসিতব্বন্তি হি ৰুত্তন্তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তনযেন ৰেদিতব্বো. অঞ্ঞস্মিম্পি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং ‘‘থেনেত্ৰা গণ্হন্তে সতি এতং ভো পৰত্তিং ভিক্খুসঙ্ঘস্স কিং আরোচেস্সামীতি পটিপুচ্ছিতুং ৰট্টতীতি ৰদন্তী’’তি. নীহরাপেতীতি এত্থাপি সচে পরিযাযেন ৰদতি, ৰট্টতীতি ৰদন্তি. তস্সেৰেতমকপ্পিযন্তি ইদং খেত্তমিননাদিং করোন্তেন লদ্ধব্বতো অঞ্ঞস্স অভিনৰুপ্পাদিতস্স অভাৰা অঞ্ঞেসং ৰট্টতীতি দ্ৰীসু গণ্ঠিপদেসু ৰুত্তং.

৬৬৩. ‘‘এত্তকেহি ৰীহীহি ইদং আহরথা’’তি ৰুত্তা সচে আহরন্তীতি যোজনা. এত্থ ‘‘তস্সেৰেতমকপ্পিয’’ন্তি ইদং ধঞ্ঞস্স ৰিচারিতত্তা ৰুত্তং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘তস্সেৰ অকপ্পিযং. কস্মা? ধঞ্ঞস্স ৰিচারিতত্তা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৩৮-৫৩৯).

৬৬৪. হিরঞ্ঞেনাতি কহাপণেন. ‘‘তমকপ্পিয’’ন্তি ইদং কহাপণানং ৰিচারিতত্তা ৰুত্তং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সব্বেসং অকপ্পিযং. কস্মা? কহাপণানং ৰিচারিতত্তা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৩৮-৫৩৯).

৬৬৫. পেসকারকদাসং ৰাতি পেসকারকসঙ্খাতং দাসং ৰা, পেসকারো তন্তৰাযো. আরামিকানং নামেন দেন্তেতি ‘‘আরামিকং দম্মি, ৰেয্যাৰচ্চকরং দম্মী’’তিআদিনা নযেন দেন্তে.

৬৬৬. খীরং দধি তক্কং সপ্পি নৰনীতন্তি পঞ্চগোরসা.

৬৬৭. অজিকাদীসূতি আদি-সদ্দেন মহিসং সঙ্গণ্হাতি.

৬৬৯. পটিসিদ্ধেপীতি পটিক্খিত্তেপি. মূলং দত্ৰাতি কপ্পিযভণ্ডমূলং দত্ৰা. কুক্কুটাদযো পন ‘‘সুখেন ৰসন্তূ’’তি অরঞ্ঞেযেৰ ৰিস্সজ্জেতব্বং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘কুক্কুটসূকরে ‘সুখং জীৰন্তূ’তি অরঞ্ঞে ৰিস্সজ্জেতুং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৩৮-৫৩৯). সূকরমযূরাদীসুপি লদ্ধেসু তেসং অনুরূপেযেৰ ৰিসযে ৰিস্সজ্জেতব্বা.

৬৭১. ‘‘তিক্খত্তু’’ন্তিআদিগাথায কো সম্বন্ধো? ‘‘রঞ্ঞা ৰা রাজভোগ্গেনা’’তিআদিগাথায সঙ্গহিতনযেন রাজরাজামচ্চব্রাহ্মণগহপতাদীসু যেন কেনচি অত্তনা ৰা চীৰরচেতাপন্নেন চীৰরং চেতাপেত্ৰা ‘‘ইত্থন্নামং ভিক্খুং চীৰরেন অচ্ছাদেহী’’তি ৰত্ৰা তং চীৰরচেতাপন্নসঙ্খাতং চীৰরমূলং দত্ৰা পহিতদূতেন ৰা ভিক্খুং উপসঙ্কমিত্ৰা ‘‘ইদং খো ভন্তে আযস্মন্তং উদ্দিস্স চীৰরচেতাপন্নং আভতং, পটিগ্গণ্হাতু আযস্মা চীৰরচেতাপন্ন’’ন্তি যদি ৰুচ্চেয্য, ভিক্খুনা ‘‘ন খো মযং আৰুসো চীৰরচেতাপন্নং পটিগ্গণ্হাম, চীৰরঞ্চ খো মযং পটিগ্গণ্হাম কালেন কপ্পিয’’ন্তি ৰুত্তে সচে তেন ‘‘অত্থি পনাযস্মতো কোচি ৰেয্যাৰচ্চকরো’’তি ৰুত্তে চীৰরত্থিকেন ভিক্খুনা ‘‘এসো খো আৰুসো ভিক্খূনং ৰেয্যাৰচ্চকরো’’তি আরামিকে ৰা উপাসকে ৰা দস্সিতে যদি সো তস্স অত্তনা আহরিত্ৰা ‘‘ইমস্স ভিক্খুনো চীৰরেন অত্থে সতি ইমিনা চীৰরং চেতাপেত্ৰা অচ্ছাদেহী’’তি ৰত্ৰা তং ভিক্খুং উপসঙ্কমিত্ৰা ‘‘যং খো ভন্তে আযস্মা ৰেয্যাৰচ্চকরং নিদ্দিসি, সঞ্ঞত্তো সো মযা, উপসঙ্কমতু আযস্মা কালেন, চীৰরেন তং অচ্ছাদেস্সতী’’তি যদি ৰদেয্য, তেন চীৰরত্থিকেন ভিক্খুনা কিং কাতব্বন্তি ভগৰতা ৰুত্তন্তি আহাতি অযমিমিস্সা গাথায সম্বন্ধো.

তিক্খত্তুং চোদনা ৰুত্তাতি ‘‘চীৰরত্থিকেন ভিক্খৰে ভিক্খুনা ৰেয্যাৰচ্চকরো উপসঙ্কমিত্ৰা দ্ৰত্তিক্খত্তুং চোদেতব্বো সারেতব্বো ‘অত্থো মে আৰুসো চীৰরেনা’’তি তিক্খত্তুং চোদনা কাতব্বাতি ৰুত্তা.

ছক্খত্তুং ঠানমব্রৰীতি ‘‘দ্ৰত্তিক্খত্তুং চোদযমানো সারযমানো তং চীৰরং অভিনিপ্ফাদেয্য, ইচ্চেতং কুসলং, নো চে অভিনিপ্ফাদেয্য, চতুক্খত্তুং পঞ্চক্খত্তুং ছক্খত্তুপরমং তুণ্হীভূতেন উদ্দিস্স ঠাতব্ব’’ন্তি (পারা. ৫৩৮) ৰুত্তত্তা তিক্খত্তুং উপসঙ্কমিত্ৰা ‘‘অত্থো মে আৰুসো চীৰরেনা’’তি কতায চোদনায ন নিপ্পজ্জেয্য, তেন পুন গন্ত্ৰা যং কিঞ্চি অৰত্ৰা ‘‘ন আসনে নিসীদিতব্বং, ন আমিসং পটিগ্গহেতব্বং, ন ধম্মো ভাসিতব্বো’’তি (পারা. ৫৩৯) ৰচনতো ঠানভঞ্জনকং নিসজ্জাদিং কিঞ্চি অকত্ৰা ‘‘কিং কারণং আগতোসী’’তি পুচ্ছিতে ‘‘জানাহি, আৰুসো’’তি এত্তকমত্তং ৰত্ৰা উক্কট্ঠপরিচ্ছেদেন ছক্খত্তুং ঠানং সদ্ধম্মৰরচক্কৰত্তিনা ভগৰতা দেসিতন্তি ৰুত্তং হোতি.

যদি চোদেতিযেৰাতি সচে ঠানং অকত্ৰা চোদনামত্তং করোতি, ছ অব্রৰীতি যোজনা, ‘‘চোদনা’’তি সামত্থিযতো লব্ভতি, ছক্খত্তুং চোদেত্ৰা সকিম্পি ন ঠাতব্বন্তি ৰুত্তং হোতি.

ছচোদনং অকত্ৰা যো ঠানমেৰ করোতি, তেন কতি ঠানানি কাতব্বানীতি আহ ‘‘চোদনাদিগুণা ঠিতী’’তি, ‘‘কাতব্বা’’তি সেসো, ‘‘অব্রৰী’’তি ইমিনা যোজেতব্বং, ‘‘চতুক্খত্তুং চোদেত্ৰা চতুক্খত্তুং ঠাতব্বং, পঞ্চক্খত্তুং চোদেত্ৰা দ্ৰিক্খত্তুং ঠাতব্বং, ছক্খত্তুং চোদেত্ৰা ন ঠাতব্ব’’ন্তি (পারা. ৫৩৯) ৰচনতো, ‘‘ছক্খত্তুপরম’’ন্তি (পারা. ৫৩৯) ৰচনতো চ ছক্খত্তুং চোদনায দিগুণা দ্ৰাদসক্খত্তুকা ঠিতি হোতীতি সিদ্ধত্তা চোদনমেৰ অকত্ৰা ঠানমত্তমেৰ করোন্তস্স দ্ৰাদসক্খত্তুং ৰুত্তনযেন ঠাতব্বমেৰাতি ৰুত্তং হোতি. ততো পরং কাতব্বং অদস্সেত্ৰা এত্তকেনেৰ নিৰত্তেতব্বন্তি ঞাপেন্তো ‘‘ততো চে উত্তরি ৰাযমমানো তং চীৰরং অভিনিপ্ফাদেতি, পযোগে দুক্কটং, পটিলাভেন নিস্সগ্গিয’’ন্তি (পারা. ৫৩৯) ৰুত্তনযা আপত্তি হোতীতি দস্সেতি.

৬৭২. ‘‘অচোদেত্ৰা লদ্ধে’’তি ইদং উপলক্খণং ‘‘অট্ঠত্ৰা লদ্ধে’’তি চ গয্হমানত্তা.

রাজসিক্খাপদকথাৰণ্ণনা.

চীৰরৰগ্গো পঠমো.

৬৭৩. ‘‘একেনাপী’’তি ইমিনা কিং পন দ্ৰীহি, বহূহি ৰাতি ৰুত্তং হোতি. মিস্সেত্ৰাতি অন্তমসো ৰাতেন আহটেনাপি কোসিযংসুনা মিস্সেত্ৰা. সন্থতন্তি ‘‘সন্থতং নাম সন্থরিত্ৰা কতং হোতি অৰাযিম’’ন্তি (পারা. ৫৪৪) পদভাজনে চ ‘‘সমে ভূমিভাগে কোসিযংসূনি উপরূপরি সন্থরিত্ৰা কঞ্জিকাদীহি সিঞ্চিত্ৰা কতং হোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৪২) অট্ঠকথায চ ৰুত্তসরূপং কঞ্জিকং সিঞ্চিত্ৰা কোসিযংসূনি অত্থরিত্ৰা যাৰ বহলমিচ্ছতি, তাৰ ৰড্ঢেত্ৰা নিসীদননিপজ্জনাদিঅত্থং কাতব্বং সন্থতন্তি অত্থো. কোসিযংসুনাতি কোসিযকিমিকোসিযস্স ইদন্তি কোসিযং, সুত্তং, তস্স সুত্তস্স অংসু, তেন কোসিযংসুনাতি অত্থো. কারাপেন্তস্সাতি উপলক্খণত্তা ‘‘করোন্তস্সা’’তিপি গহেতব্বং. ৰুত্তঞ্হেতং ‘‘কারাপেয্যাতি একেনাপি কোসিযংসুনা মিস্সেত্ৰা করোতি ৰা কারাপেতি ৰা’’তি (পারা. ৫৪৪). তেনেৰাহ ‘‘পরত্থায করোন্তস্স কারাপেন্তস্সা’’তি.

৬৭৫. ভূমত্থরণন্তি পরিকম্মকতায ভূমিযা ছৰিরক্খনত্থায অত্থরিতব্বং অত্থরণং. ভিসি নাম মঞ্চভিসি, পীঠভিসীতি দ্ৰযং. বিব্বোহনং উপধানং.

কোসিযকথাৰণ্ণনা.

৬৭৬. কাল়কেল়কলোমানন্তি ‘‘কাল়কং নাম দ্ৰে কাল়কানি জাতিযা কাল়কং ৰা রজনকাল়কং ৰা’’তি (পারা. ৫৪৯) ৰচনতো এৰং কাল়কানং এল়কলোমানং. সুদ্ধানন্তি ইতরৰণ্ণেহি এল়কলোমেহি অমিস্সানং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সুদ্ধকাল়কানন্তি সুদ্ধানং কাল়কানং, অঞ্ঞেহি অমিস্সিতকাল়কানন্তি অত্থো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৪৭). করেয্যাতি করোন্তস্স চ কারাপেন্তস্স চাতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ ‘‘কারাপেয্যাতি করোতি ৰা কারাপেতি ৰা’’তি. আপত্তি হোতীতি ‘‘পযোগে দুক্কটং, পটিলাভেন নিস্সগ্গিয’’ন্তি পাল়িযং ৰুত্তং পুব্বপযোগদুক্কটঞ্চ নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযঞ্চ আহ.

সুদ্ধকাল়ককথাৰণ্ণনা.

৬৭৭. ওদাতং তুলং ৰা বহুং ৰা সব্বমেৰ ৰা গহেত্ৰানাতি যোজনা. কপিলম্পি ৰাতি এত্থাপি এৰমেৰ যোজেতব্বং. এত্থ সব্বমেৰ ৰাতি সন্থতস্স গহেতব্বং সব্বমেৰ ৰা লোমং. করোন্তস্সাতি এত্থ ‘‘সন্থত’’ন্তি অধিকারতো লব্ভতি. ‘‘নৰ’’ন্তি ইদং ‘‘করোন্তস্সা’’তি পদসামত্থিযেন লব্ভতি, নৰং সন্থতং করোন্তস্সাতি অত্থো, ‘‘অনাপত্তী’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. কপিলম্পি ৰাতি ৰাকারেন পকারন্তরেনাপি করোন্তস্স অনাপত্তিং সঙ্গণ্হাতি. সেয্যথিদং? ‘‘নৰং পন ভিক্খুনা সন্থতং কারযমানেন দ্ৰে ভাগা সুদ্ধকাল়কানং এল়কলোমানং আদাতব্বা ততিযং ওদাতানং চতুত্থং গোচরিযান’’ন্তি (পারা. ৫৫৩) মাতিকায অনুঞ্ঞাতপ্পকারো ৰেদিতব্বো.

এত্থ ‘‘ওদাতং কপিলম্পি ৰা’’তি এতস্স ‘‘বহুং ৰা’’তি ৰিসেসনেন কাল়কানং এল়কলোমানং যথাৰুত্তভাগদ্ৰযতো অধিকং এল়কলোমম্পি ন গহেতব্বন্তি দীপেতি কেৰলানং কাল়কানং এল়কলোমানং অগ্গহেতব্বতায পঠমসিক্খাপদেনেৰ ৰুত্তত্তা. ‘‘সব্বমেৰ ৰা’’তি ইমিনাপি পুরিমসিক্খাপদে ৰিয ইমে ওদাতাদযো সব্বে কেৰলা ন গহেতব্বা ন হোন্তীতি দস্সিতং হোতি. ‘‘অনাপত্তী’’তি ইমিনা এৰং অকত্ৰা অঞ্ঞেন পকারেন করোন্তস্স আপত্তি হোতীতি ব্যতিরেকতো দীপিতং হোতি.

সেয্যথিদং? ৰুত্তঞ্হেতং ভগৰতা ‘‘অনাদা চে ভিক্খু দ্ৰে ভাগে সুদ্ধকাল়কানং এল়কলোমানং ততিযং ওদাতানং চতুত্থং গোচরিযানং নৰং সন্থতং কারাপেয্য, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি. যত্তকপ্পমাণেহি এল়কলোমেহি নৰং সন্থতং কাতুকামো হোতি, তে লোমে চতুভাগং তুলযিত্ৰা দ্ৰে তুলে ৰা ঊনে ৰা কাল়কলোমে গহেত্ৰা একং তুলং ওদাতেহি ৰা একং তুলং গোচরিযেহি ৰা কাল়কেহি ৰা ঊনে কত্ৰা দ্ৰীহিপি অধিকে ৰা কত্ৰা কাল়কলোমে ৰজ্জেত্ৰা দ্ৰীসু একং ৰা দ্ৰে এৰ ৰা গহেত্ৰা কাতুঞ্চ কারাপেতুঞ্চ ৰট্টতীতি ৰুত্তং হোতি. এৰং অনাপত্তিদস্সনেন সব্বোপি সিক্খাপদত্থো সঙ্গহিতোতি দট্ঠব্বো.

৬৭৮. ‘‘অনুক্কমেনা’’তি ইমিনা ইমমেৰ অগ্গহেত্ৰা পুরিমানন্তরং ৰুত্তসিক্খাপদদ্ৰযঞ্চ গহেতব্বন্তি দীপেতি. নিস্সজ্জিত্ৰা লদ্ধানিপীতি যোজনা. ‘‘অপী’’তি ইমিনা ‘‘অঞ্ঞেন কতং পটিলভিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পারা. ৫৫৫) ৰুত্তদুক্কটঞ্চ ‘‘নিস্সগ্গিযং চীৰরং অনিস্সজ্জিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পারা. ৪৬৮) পঠমনিস্সগ্গিযসিক্খাপদে ৰুত্তনযেন ইহাপি ‘‘নিস্সগ্গিযং সন্থতং অনিস্সজ্জিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি ৰুত্তম্পি ধম্মসঙ্গহকারকেহি পেয্যালৰসেন সংখিত্তং তং দুক্কটঞ্চাতি ইদং দ্ৰযং সঙ্গহিতন্তি দট্ঠব্বং.

৬৭৯. ততিযং তু ক্রিযাক্রিযন্তি ইদং ততিযসিক্খাপদং পন ‘‘দ্ৰে ভাগা সুদ্ধকাল়কান’’ন্তিআদিনা (পারা. ৫৫৪) ৰুত্তনযেন অগ্গহেত্ৰা কাল়কানং অতিরেকগ্গহণৰসেন অননুঞ্ঞাতপ্পকারেন করণতো কিরিযাকিরিযং নাম. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘আদায চ অনাদায চ করণতো কিরিযাকিরিয’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৫২).

দ্ৰেভাগকথাৰণ্ণনা.

৬৮০. ছন্নং ৰস্সানং ওরেনাতি পুব্বে সন্থতস্স কতদিৰসতো পট্ঠায উপরি ছন্নং ৰস্সানং অব্ভন্তরেতি অত্থো. হোতি নিস্সগ্গিযাপত্তীতি ছব্বস্সন্তরে কতসন্থতং নিস্সগ্গিযং হোতি, কারকস্স চ পাচিত্তিযং হোতীতি অত্থো. ভিক্খুসম্মুতিং ঠপেত্ৰাতি সন্থতং গহেত্ৰা অদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জিতুং অসমত্থস্স গিলানস্স ‘‘অহং ভন্তে গিলানো ন সক্কোমি সন্থতং আদায পক্কমিতুং, সোহং ভন্তে সঙ্ঘং সন্থতসম্মুতিং যাচামী’’তি (পারা. ৫৫৯) সঙ্ঘমজ্ঝে নিসজ্জ অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা তিক্খত্তুং যাচিতে ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায গতট্ঠানে ছব্বস্সানং অন্তোপি সন্থতং কাতুং সঙ্ঘেন দিন্নসম্মুতিং ৰিনাতি অত্থো.

৬৮২. ছব্বস্সানি করোন্তস্সাতি এত্থ ‘‘যদা পরিপুণ্ণানি, তদা’’তি সেসো, ছব্বস্সেসু পরিপুণ্ণেসু সন্থতং করোন্তস্সাতি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘যদা ছব্বস্সানি পরিপুণ্ণানি হোন্তি, তদা সন্থতং করোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৫৭). তদুদ্ধম্পীতি ছব্বস্সতো উপরিপি. ৰিতানেতি ৰিতাননিমিত্তং করোন্তস্স. সাণিপাকারেতি পাকারসদিসতিরোকরণীযনিমিত্তং করোন্তস্স. নিস্সজ্জিত্ৰা কতেপি চাতি পুরাণসন্থতে অঞ্ঞস্স দত্ৰা অঞ্ঞস্মিং সন্থতে ওরতো ছন্নং ৰস্সানং কতেপি চ অনাপত্তীতি যোজনা. অযমনাপত্তিৰারো নেৰ পাল়িযং, ন অট্ঠকথাসু দিস্সতি, তস্মা সো আচরিযপরম্পরাভতো আচরিযেন দস্সিতোতি ৰিঞ্ঞাযতি. সাধারণৰিনিচ্ছযং পন ‘‘অনন্তরস্সিমস্সাপি, ৰিসেসো নুপলব্ভতী’’তি ৰক্খতি.

ছব্বস্সকথাৰণ্ণনা.

৬৮৩. অনাদাযাতি নৰং নিসীদনসন্থতং করোন্তেন ভিক্খুনা তস্স ৰিৰণ্ণকরণত্থায পাল়িযং ‘‘পুরাণসন্থতস্স সামন্তা সুগতৰিদত্থি আদাতব্বা দুব্বণ্ণকরণাযা’’তি (পারা. ৫৬৭) যা আদাতুং ৰুত্তা, তং পুরাণসন্থতস্স ছিন্নমুখাৰত্ততো সুগতৰিদত্থিং অদত্ৰা. এৰমেতং ৰুত্তন্তি কথং ৰিঞ্ঞাযতীতি? ‘‘অনাদানৰসেনস্স, সুগতস্স ৰিদত্থিযা’’তি ৰক্খমানেন ৰিঞ্ঞাযতি. সন্থতেতি এত্থ ‘‘পুরাণে’’ইতি চ কারেতুং কতঞ্চাতি এত্থ ‘‘নৰং নিসীদনং সন্থত’’ন্তি চ সেসো, পুরাণে সন্থতে অসন্তে সামন্তা সুগতৰিদত্থিং অনাদায নৰং নিসীদনসন্থতং করোন্তস্স অনাপত্তি. অঞ্ঞস্সত্থায নৰং নিসীদনসন্থতং কারেতুং, নৰং নিসীদনসন্থতং অঞ্ঞেন কতং পটিলভিত্ৰা পরিভুঞ্জিতুঞ্চ অনাপত্তীতি যোজনা.

‘‘অঞ্ঞস্সত্থায কারেতু’’ন্তি ইদমেত্থ পাচিত্তিযেনেৰ অনাপত্তিদস্সনন্তি গহেতব্বং. তস্মা ‘‘অঞ্ঞস্সত্থায করোতি ৰা কারাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পারা. ৫৬৯) ৰুত্তত্তা চ অট্ঠকথায, তব্বণ্ণনাসু চ অদিস্সমানত্তা ৰা তং ন ৰত্তব্বং. ‘‘অনাপত্তি ছব্বস্সানি করোতি…পে… অঞ্ঞস্সত্থায করোতি ৰা কারাপেতি ৰা’’তি (পারা. ৫৬৪) অনন্তরসিক্খাপদে ৰুত্তমোলোকেত্ৰা ৰা দুক্কটস্স চ ৰিহিতত্তা পাচিত্তিযেন অনাপত্তিভাৰং সন্ধায লিখিতন্তি ৰিঞ্ঞাযতি. কতঞ্চ পরিভুঞ্জিতুন্তি এত্থ ‘‘অঞ্ঞেনা’’তি ৰত্তব্বং, ইমিনা ‘‘অঞ্ঞেন কতং পটিলভিত্ৰা পরিভুঞ্জতি, অনাপত্তী’’তি পাঠোৰ দস্সিতো.

৬৮৪. সুগতস্স ৰিদত্থিযা অনাদানৰসেন চ অস্স সন্থতস্স করণেন চ সত্থারা এতং সিক্খাপদং কিরিযাকিরিযং ৰুত্তন্তি যোজনা.

৬৮৫. ননু চ ইমস্স সিক্খাপদস্স অট্ঠকথায ‘‘সমুট্ঠানাদীনি কিরিযাকিরিযত্তা ইমস্স সিক্খাপদস্স দ্ৰেভাগসিক্খাপদসদিসানী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৬৭) ৰুত্তানি, ইহ ‘‘সঞ্চরিত্তসমা’’তি কস্মা ৰুত্তানীতি? ৰুচ্চতে – দ্ৰেভাগসিক্খাপদে ‘‘সমুট্ঠানাদীনিপি কোসিযসিক্খাপদসদিসানেৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৫২) অট্ঠকথায ৰুত্তানি, কোসিযসিক্খাপদে সমুট্ঠানাদীনং সঞ্চরিত্তেন সমভাৰস্স ৰুত্তত্তা, মূলমেৰ সরিত্ৰা কিরিযাকিরিযসঙ্খাতৰিসেসস্স ৰিসুং দস্সিতত্তা অৰসিট্ঠৰিনিচ্ছযমত্তং সন্ধায এৰং ৰুত্তন্তি গহেতব্বং. ইমং ৰিসেসং মুঞ্চিত্ৰা অৰসিট্ঠৰিনিচ্ছযেন দ্ৰীসু সিক্খাপদেসু সাধারণৰিনিচ্ছযস্স অৰিসেসতং দস্সেতুমাহ ‘‘অনন্তরস্সা’’তিআদি.

নিসীদনসন্থতকথাৰণ্ণনা.

৬৮৬-৭. গচ্ছন্তেতি তিযোজনপূরণট্ঠানং অতিক্কম্ম গচ্ছন্তে. যানেতি সকটাদিকে. লোমানীতি এল়কলোমানি. সামিকস্সাতি যানাদিসামিনো. অজানতোতি অনাদরে সামিৰচনং. অদ্ধানমগ্গপটিপন্নো যো পন ভিক্খু এল়কলোমং লভিত্ৰা ‘‘তিযোজনপরমং সহত্থা হারেতব্বানী’’তি (পারা. ৫৭৩) অনুঞ্ঞাতত্তা তিযোজনব্ভন্তরে সহত্থেনাপি হরিত্ৰা তিযোজনাতিক্কমে পরেসং যানাদীসু সামিকেসু অজানন্তেসু ‘‘এতে হরিস্সন্তী’’তি চিন্তেত্ৰা যদি ঠপেয্যাতি অত্থো. তেসূতি যেসু এল়কলোমানি ঠপিতানি, তেসু যানাদীসু তিযোজনমতীতেসু ভিক্খুস্স পযোগং ৰিনাপি তিযোজনং অতিক্কন্তেসু তস্স ভিক্খুনো আপত্তি হোতীতি যোজনা, তস্স ভিক্খুনো ‘‘পঠমং পাদং তিযোজনং অতিক্কামেতি, আপত্তি দুক্কটস্স. দুতিযং পাদং অতিক্কামেতি, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি (পারা. ৫৭৩) ৰুত্তত্তা দুক্কটপাচিত্তিযা হোন্তীতি অত্থো.

অযং নযোতি ভিক্খুনো পযোগং ৰিনা যত্থ এল়কলোমানি ঠপিতানি, তেসু যানাদীসু তিযোজনং অতিক্কমন্তেসু আপত্তি হোতীতি অযমত্থো দট্ঠব্বোতি অত্থো.

৬৮৮. অগচ্ছন্তেতি তিযোজনব্ভন্তরে ঠিতে. ‘‘অভিরূহিত্ৰা’’তি ইদং অনাপত্তিকারণেসু একং দস্সেতুমাহ. ‘‘ভূমিযঞ্হি ঠত্ৰা দেন্তো, অৰ্হাযন্তো ৰা পুরতো গচ্ছতি, এসেৰনযো’’তি অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. অনাপত্তিৰারে ‘‘অঞ্ঞং হরাপেতী’’তি ৰচনতো অত্তনা পেসিতে অঞ্ঞস্মিং হরন্তে ৰট্টতীতি দস্সেতুমাহ ‘‘সচে সারেতি ৰট্টতী’’তি. তেনেৰাহ ‘‘তং পনঞ্ঞং হরাপেতি, ৰচনেন ৰিরুজ্ঝতী’’তি.

৬৯০. কণ্ণচ্ছিদ্দেসূতি অত্তনো কণ্ণবিলেসু.

৬৯১. অনাপত্তিৰারে ‘‘কতভণ্ড’’ন্তি ৰুত্তত্তা তত্থ অন্তমসো সুত্তকেন বদ্ধমত্তম্পি কতভণ্ডমেৰাতি আহ ‘‘সুত্তকেন চ বন্ধিত্ৰা’’তি. ৰেণিং কত্ৰাতি কুদ্রূসসীসপলালৰেণিসদিসং ৰেণিং কত্ৰা. আপত্তি পরিদীপিতাতি ‘‘ৰেণিং কত্ৰা হরতি, ইদং নিধানমুখং নাম, আপত্তিযেৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৭৫) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং.

৬৯২. সুঙ্কঘাতন্তি এত্থ ‘‘তং ঠান’’ন্তি সেসো, যদি তং ঠানং সুঙ্কঘাতন্তি যোজনা, তিযোজনোসানট্ঠানং যদি সুঙ্কঘাতট্ঠানং ভৰেয্যাতি অত্থো. অনুপ্পত্ৰাতি তং ঠানং পত্ৰা. চোরাদীহি উপদ্দুতো ৰা গচ্ছতি, যো অঞ্ঞৰিহিতো ৰা গচ্ছতীতি যোজনা. আপত্তীতি এত্থ আপত্তি তস্স গচ্ছতোতি লব্ভতি. এত্থ ‘‘আপত্তী’’তি ইমিনা সিক্খাপদেন আপত্তিমাহ. ইমিস্সা অচিত্তকতায তেসং দ্ৰিন্নম্পি হোতি. অদিন্নাদানপারাজিকং পন সচিত্তকতায এতেসং ন হোতি. তেনাহ অট্ঠকথাযং ‘‘যা হি তত্থ আপত্তি, সা ইধ অনাপত্তি. যা ইধ আপত্তি, সা তত্থ অনাপত্তী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৭২). থেয্যচিত্তেন হরতো ভণ্ডগ্ঘৰসেন পারাজিকথুল্লচ্চযদুক্কটেসু একং হোতি. তেনাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অদিন্নাদানে পন সুঙ্কঘাতে আপত্তি হোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৭২).

৬৯৩. তিযোজনন্তি এত্থ হরণকিরিযায অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. ‘‘হরন্তস্সা’’তি ইমস্স কম্মদীপকং ‘‘লোমানী’’তি ইদং পকরণতো লব্ভতি. ‘‘অনাপত্তি পকাসিতা’’তি ইদং সব্বত্থ ৰক্খমানেন সম্বন্ধনীযং. তানিযেৰ পচ্চাহরন্তস্সাতি যোজনা. তিযোজনন্তি এত্থ তংযেৰ তিযোজনন্তি লব্ভতি. অত্তনা গতং তিযোজনং পুন তানেৰ লোমানি গহেত্ৰা পচ্চাগচ্ছন্তস্সাতি অত্থো.

৬৯৪. নিৰাসত্থায ৰা গন্ত্ৰাতি তিযোজনব্ভন্তরে ৰা সীমায ৰা আৰাসে ৰসিতুকামতায গন্ত্ৰা. ততো পরং হরন্তস্সাতি তস্মিং আৰাসে উদ্দেসাদিং অলভিত্ৰা ততো পরং অঞ্ঞস্মিং আৰাসে ৰসিতুকামতায পুনপি তিযোজনং হরন্তস্সাতি অত্থো. ইমিনাৰ নযেন ততোপি অঞ্ঞং ঠানং, ততোপি অঞ্ঞন্তি সুদ্ধচিত্তেন গতগতট্ঠানতো পুনপি পরম্পরং ঠানং গমনৰসেন যোজনসতম্পি হরতো দোসো নত্থীতি ইদম্পি ৰুত্তং হোতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘এৰং যোজনসতম্পি হরন্তস্স অনাপত্তী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৭৫). অচ্ছিন্নং ৰাপি লভিত্ৰা হরতোপীতি ‘‘চোরাৰহটপরিচ্চত্তং লভিত্ৰা হরন্তস্স. ইধ সব্বত্থেৰ ‘‘নিৰাসত্থায ৰা গন্ত্ৰা’’তিআদিকে অনাপত্তিৰারে পঠমলদ্ধট্ঠানতো পভুতি অতিরেকতিযোজনম্পি হরন্তস্স অনাপত্তীতি অত্থো ৰিঞ্ঞাযতি. নিস্সট্ঠং লভিত্ৰাতি নিস্সজ্জিত্ৰা ৰিনযকম্মং কত্ৰা দিন্নং লভিত্ৰা.

৬৯৫. অঞ্ঞেনাতি তানি হারিনা অঞ্ঞেন. কতভণ্ডকন্তি ‘‘কম্বলকোজৰসন্থতাদিং যং কিঞ্চি অন্তমসো সুত্তকেন বদ্ধমত্তম্পী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৭৫) অট্ঠকথাযং ৰুত্তএল়কলোমেহি কতভণ্ডকং.

৬৯৬. ইদং সমুট্ঠানন্তি ইদং এল়কলোমসমুট্ঠানং. পণ্ণত্তিং অজাননতায ৰা ঞত্ৰাপি চীৰরাদিপরিক্খারেসু লোমস্স অল্লিনভাৰং অজানিত্ৰাপি ৰা তিযোজনং অতিক্কামেন্তস্স অরহতোপি ইমায আপত্তিযা সম্ভৰতো ‘‘অচিত্ত’’ন্তি আহ.

এল়কলোমকথাৰণ্ণনা.

৬৯৭. এল়কলোমধোৰাপনকথা উত্তানাযেৰ.

এল়কলোমধোৰাপনকথাৰণ্ণনা.

৬৯৮. গণ্হেয্য ৰাতি এত্থ ‘‘যো’’তি সেসো. ‘‘গণ্হেয্য ৰা গণ্হাপেয্য ৰা’’তি ইমিনা ‘‘তত্থত্তনো পনত্থাযা’’তি ৰক্খমানত্তা চ ‘‘নিস্সজ্জিত্ৰা’’তিআদিৰচনতো চ অত্তনো অত্থায উগ্গণ্হেয্য ৰা উগ্গণ্হাপেয্য ৰাতি ৰুত্তং হোতি. ৰাকারেন ‘‘উপনিক্খিত্তং ৰা সাদিযেয্যা’’তি ইদং সঙ্গণ্হাতি, ‘‘ইদং অয্যস্স হোতূ’’তি উপনিক্খিত্তং চে সাদিযতীতি অত্থো.

রজতন্তি অঞ্ঞত্থ সজ্ঝু ৰুচ্চতি, ইধ পন ৰোহারূপগকহাপণাদি ৰুচ্চতি. ৰুত্তঞ্হেতং পাল়িযং ‘‘রজতং নাম কহাপণো লোহমাসকো দারুমাসকো জতুমাসকো, যে ৰোহারং গচ্ছন্তী’’তি (পারা. ৫৮৪). ইধ কহাপণাদীনং সরূপং অট্ঠকথাযং

‘‘তত্থ কহাপণোতি সোৰণ্ণমযো ৰা রূপিযমযো ৰা পাকতিকো ৰা. লোহমাসকোতি তম্বলোহাদীহি কতমাসকো. দারুমাসকোতি সারদারুনা ৰা ৰেল়ুপেসিকায ৰা অন্তমসো তালপণ্ণেপি রূপং ছিন্দিত্ৰা কতমাসকো. জতুমাসকোতি লাখায ৰা নিয্যাসেন ৰা রূপং সমুট্ঠাপেত্ৰা কতমাসকো. ‘যে ৰোহারং গচ্ছন্তী’তি ইমিনা পন পদেন যো যো যত্থ যত্থ জনপদে যদা যদা ৰোহারং গচ্ছতি, অন্তমসো অট্ঠিমযোপি চম্মমযোপি রুক্খফলবীজমযোপি সমুট্ঠাপিতরূপোপি অসমুট্ঠাপিতরূপোপি সব্বো সঙ্গহিতো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৮৩-৫৮৪) –

ৰুত্তনযেন ৰেদিতব্বং.

এত্থ চ পাকতিকো নাম এতরহি পকতিকহাপণো. রুক্খফলবীজমযোতি তিন্তিণিকাদিরুক্খানং ফলবীজেন কতো.

জাতরূপকং সুৰণ্ণং. যথাহ পাল়িযং ‘‘জাতরূপং নাম সত্থুৰণ্ণো ৰুচ্চতী’’তি (পারা. ৫৮৪). নিস্সজ্জিত্ৰাতি এত্থ ‘‘তেনা’’তি লব্ভতি, ‘‘ভিক্খুনা’’তি ইমিনা যুজ্জতি, এৰং সাদিতভিক্খুনাতি অত্থো. নিস্সজ্জিত্ৰাতি অত্তনা উগ্গহিতং ৰা পরেন উগ্গহাপিতং ৰা উপনিক্খিপিতস্স সাদিযনৰসেন সাদিতং ৰা রজতং ৰা জাতরূপং ৰা ‘‘তেন ভিক্খুনা সঙ্ঘং উপসঙ্কমিত্ৰা একংসং উত্তরাসঙ্গং করিত্ৰা ৰুড্ঢানং ভিক্খূনং পাদে ৰন্দিত্ৰা উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা’’তি (পারা. ৫৮৪) ৰচনতো সঙ্ঘমজ্ঝে উপসঙ্কমিত্ৰা ৰুড্ঢানং ভিক্খূনং পাদে ৰন্দিত্ৰা উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গয্হ ‘‘অহং ভন্তে রূপিযং পটিগ্গহেসিং, ইদং মে নিস্সগ্গিযং, ইমাহং নিস্সজ্জামী’’তি নিস্সজ্জিত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি.

আপত্তি দেসেতব্বাৰাতি অত্তনা এৰ আপন্নং নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং তস্মিং সঙ্ঘমজ্ঝে এৰমেৰ নিসীদিত্ৰা দেসেতব্বা. এৰং দেসিতা আপত্তি সঙ্ঘানুমতেন ব্যত্তেন পটিবলেন ভিক্খুনা পটিগ্গহেতব্বা. ৰুত্তঞ্হেতং ‘‘ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন আপত্তি পটিগ্গহেতব্বা’’তি (পারা. ৫৮৪).

৬৯৯. রজতন্তি রূপিযং. জাতরূপন্তি সুৰণ্ণং. ইমিনা পদদ্ৰযেন কতাকতং সব্বং সঙ্গণ্হাতি. উভিন্নং মাসকোতি জাতরূপমাসকো, রজতমাসকোপি চাতি ৰুত্তং হোতি. ইধ রজতমাসকোতি ‘‘রজত’’ন্তি পদভাজনে (পারা. ৫৮৪) ৰুত্তকহাপণাদি পঞ্চপ্পকারো মাসকো গহিতো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ৰুত্তপ্পকারো সব্বোপি রজতমাসকো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৮৩-৫৮৪). ইধ ‘‘জাতরূপমাসকো’’তি ৰিসুং গহিতত্তা কহাপণপদেন সুৰণ্ণকহাপণং ৰজ্জেত্ৰা ইতরদ্ৰযমেৰ ৰত্তব্বং. ‘‘নিস্সগ্গিযাৰহ’’ন্তি ইদং অত্তনো অত্থায উগ্গণ্হনউগ্গণ্হাপনসাদিযনানি করোন্তং সন্ধাযাহ. ‘‘তত্থা’’তিআদিনা ৰক্খমাননযেন দুক্কটাৰহঞ্চ হোতেৰ.

৭০০-১. মুত্তাদীনং ইমস্মিং সিক্খাপদৰিভঙ্গে অৰুত্তত্তেপি পাচিত্তিযকণ্ডে নৰমৰগ্গে দুতিযস্স রতনসিক্খাপদস্স পদভাজনে ‘‘রতনং নাম মুত্তা মণি ৰেল়ুরিযো সঙ্খো সিলা পৰালং রজতং জাতরূপং লোহিতঙ্কো মসারগল্ল’’ন্তি (পাচি. ৫০৬) ৰুত্তানং দসন্নং রতনানং ইমস্মিং সিক্খাপদে নিস্সগ্গিযৰত্থুং কত্ৰা ৰুত্তং রজতং, জাতরূপঞ্চ ৰজ্জেত্ৰা অৰসিট্ঠানং অট্ঠন্নং রতনানং দুক্কটৰত্থুভাৰো ইমস্স অট্ঠকথাযং ৰৰত্থাপিতোতি দস্সনত্থমাহ ‘‘মুত্তা…পে… মসারগল্ল’’ন্তি. এত্থ ৰেল়ুরিযো গাথাবন্ধৰসেন ন ৰুত্তো, সো একযোগনিদ্দিট্ঠানং সত্তন্নং রতনানং গহণেনেৰ গয্হতি. মুত্তাদযো যথাদস্সিতসরূপাযেৰ. ব্রহ্মজালাদিসুত্তন্তৰসেনাপি ‘‘অকপ্পিযা’’তি সিদ্ধানং সত্তধঞ্ঞাদীনং পটিগ্গহণে আপত্তিং দস্সেতুমাহ ‘‘ধঞ্ঞানী’’তিআদি.

৭০২. রতনসিক্খাপদেযেৰ ‘‘রতনসম্মত’’ন্তি আগতং কপ্পিযৰত্থুং পটিগ্গণ্হতো অনাপত্তিভাৰং দস্সেতুমাহ ‘‘মুগ্গমাসাদিক’’ন্তিআদি.

৭০৩-৪. এৰং তিপ্পকারেন ঠিতং ৰত্থুং গণ্হতো অধিপ্পাযনানত্তেন সম্ভৰন্তং আপত্তিপ্পভেদং দস্সেতুমাহ ‘‘তত্থা’’তিআদি. তত্থাতি তেসু তীসু নিস্সগ্গিযাদিৰত্থূসু. সঙ্ঘাদীনন্তি সঙ্ঘগণপুগ্গলচেতিযাদীনং. ন্তি নিস্সগ্গিযৰত্থুং. সব্বত্থাযাতি সব্বেসং অত্থাযাতি ৰিগ্গহো. অত্তনো অত্থায চ সঙ্ঘাদীনমত্থায চ দুক্কটৰত্থুং গণ্হন্তস্সাপি দুক্কটমেৰ হোতীতি অত্থো. অৰুত্তসমুচ্চযেনেত্থ -সদ্দেন ‘‘সব্বম্পি নিক্খিপনত্থায ভণ্ডাগারিকসীসেন সম্পটিচ্ছতো উপরি রতনসিক্খাপদে আগতৰসেন পাচিত্তিয’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৮৩-৫৮৪) অট্ঠকথায ৰুত্তৰিনিচ্ছযৰিসেসস্স সঙ্গহো কতো.

৭০৫. কহাপণাদীনন্তি আদি-সদ্দেন সুৰণ্ণাদীনং সঙ্গহো. ‘‘সহস্স’’ন্তি ইদং উপলক্খণং, সহস্সম্পীতি ৰুত্তং হোতি.

৭০৬. থৰিকাদীসূতি আদি-সদ্দেন সিথিলপূরিতানি ভাজনানি গহিতানি. ‘‘সিথিলবদ্ধেসূ’’তি ৰিসেসনেন ব্যতিরেকৰসেন ‘‘ঘনবদ্ধে, পন ঘনপূরিতে ৰা একাৰ আপত্তী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৮৩-৫৮৪) অট্ঠকথাসেসং দীপেতি.

৭০৭. উপনিক্খিত্তসাদিযনকম্মং দস্সেতুমাহ ‘‘ইদ’’ন্তিআদি. গণ্হিতুকামোপীতি এত্থ ‘‘হোতূ’’তি সেসো. নিসেধেতব্বমেৰাতি কাযেন ৰা ৰাচায ৰা ‘‘ইদং ন কপ্পতী’’তি পটিক্খিপিতব্বমেৰ, এৰং সতি অনাপত্তিযেৰাতি অত্থো. অযমত্থো অট্ঠকথাযং ‘‘কাযৰাচাহি ৰা অপ্পটিক্খিপিত্ৰাপি সুদ্ধচিত্তো হুত্ৰা ‘নযিদং অম্হাকং কপ্পতী’তি ন সাদিযতি, অনাপত্তিযেৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৮৩-৫৮৪) আগতোযেৰ.

৭০৮. তং ৰত্থুন্তি তথা পটিক্খিত্তং ৰত্থুং. ঠপেত্ৰা যদি গচ্ছতীতি ‘‘তুম্হে গণ্হথ ৰা, মা ৰা, দিন্নং দিন্নমেৰা’’তি সচে সো ঠপেত্ৰাৰ গচ্ছতি. যথা তং ন ৰিনস্সতি, তথা তং গোপযিতব্বন্তি যোজনা. ‘‘অঞ্ঞো তত্থ আগন্ত্ৰা পুচ্ছতী’’তিআদিনা অট্ঠকথায ৰুত্তনযেন তত্থাগতেন কপ্পিযকারকেন ‘‘কিমিদ’’ন্তি পুচ্ছিতে সরূপং আৰি কত্ৰা ‘‘গোপযিস্সামহং ভন্তে, গুত্তট্ঠানং দস্সেথা’’তি ৰুত্তে ‘‘ইমং গহেত্ৰা এহী’’তি অৰত্ৰা সত্তভূমিকম্পি পাসাদং অভিরুহিত্ৰা ‘‘ইধ ঠপেহী’’তি অৰত্ৰা ‘‘ইদং গুত্তট্ঠান’’ন্তি সুরক্খিতট্ঠানং দস্সেত্ৰা তত্থ ঠপিতে অগ্গল়ং দত্ৰা রক্খিতব্বন্তি ৰুত্তং হোতি.

৭০৯. গুত্তট্ঠানং গহেত্ৰা গচ্ছন্তস্স কপ্পিযকারকস্স অৰত্তব্বৰোহারং দস্সেতুমাহ ‘‘আহরেদমিদ’’ন্তিআদি. অকপ্পিযন্তি এত্থ ‘‘ৰচন’’ন্তি লব্ভতি. এৰং অকপ্পিযৰচনং অৰত্ৰা সুরক্খিতট্ঠানে আহরিত্ৰা ঠপিতে কিং কাতব্বন্তি? ৰিক্কাযিকে পত্তচীৰরাদিকপ্পিযভণ্ডে আহটে ‘‘অম্হাকং ইমিনা অত্থো, ইমস্স এৰরূপং মূলম্পি অত্থি, কপ্পিযকারকো এৰ নত্থী’’তি ৰত্ৰা তেন ‘‘অহং কপ্পিযকারকো, ময্হং দস্সেথা’’তি ৰুত্তে সচে রুচ্চতি, দ্ৰারং ৰিৰরিত্ৰা ‘‘ইদং গণ্হা’’তি অৰত্ৰা ‘‘এত্থ ঠপিত’’ন্তি দস্সেত্ৰা তস্মিং তস্স অগ্ঘপ্পমাণং গহেত্ৰা দেন্তে অধিৰাসেতব্বং. অতিরেকং গণ্হন্তে ‘‘মযং তুম্হাকং ভণ্ডং ন গণ্হাম, গচ্ছথা’’তি নীহরিত্ৰা অগ্গল়ং দত্ৰা কপ্পিযকারকে লদ্ধে ‘‘অম্হাকং এৰরূপেন অত্থো, ইদং নাম মূলং অত্থী’’তি ৰত্ৰা তেন কিণিত্ৰা দিন্নে অধিৰাসেতব্বন্তি অট্ঠকথাযং ৰুত্তনযেন পটিপজ্জিতব্বং.

৭১০. ঠপেত্ৰা রূপিযগ্গাহন্তি অনন্তরসিক্খাপদে ৰক্খমানসরূপং সুৰণ্ণাদিরূপিযং পটিগ্গহেত্ৰা নিস্সজ্জিত্ৰা দেসিতাপত্তিকং পুগ্গলং ঠপেত্ৰা. নিস্সট্ঠপরিৰত্তিতন্তি এত্থ নিস্সজ্জিত্ৰা আপত্তিযা দেসিতায ‘‘সচে তত্থ আগচ্ছতি আরামিকো ৰা উপাসকো ৰা’’তিআদিনা (পারা. ৫৮৪) পদভাজনে ৰুত্তনযেন তত্থাগতং কপ্পিযকারকং ‘‘আৰুসো ইমং জানা’’তি ৰত্ৰা ‘‘ইমিনা কিং আহরিয্যতূ’’তি তেন ৰুত্তে ‘‘ইমং ৰা ইমং ৰা আহরা’’তি অৰত্ৰা ‘‘কপ্পিযং আচিক্খিতব্বং সপ্পি ৰা তেলং ৰা মধু ৰা ফাণিতং ৰা’’তি (পারা. ৫৮৪) ৰুত্তত্তা ভিক্খূনং কপ্পিযৰত্থুমত্তে আচিক্খিতে তেন নিস্সট্ঠৰত্থুং পরিৰত্তেত্ৰা আহটং কপ্পিযভণ্ডন্তি অত্থো.

৭১১. অত্তনো পত্তভাগম্পীতি তথা আহটে কপ্পিযভণ্ডে সঙ্ঘস্স ভাজিযমানে অত্তনো ৰস্সগ্গেন অত্তনো পত্তকোট্ঠাসম্পি. পটিগ্গাহকভিক্খুনোতি রূপিযং পটিগ্গহেত্ৰা আপজ্জিত্ৰা নিস্সজ্জিত্ৰা দেসিতাপত্তিকস্স ভিক্খুনো ন ৰট্টতীতি সম্বন্ধো. অঞ্ঞতোতি অত্ততো অঞ্ঞস্মা পব্বজিতমনুস্সামনুস্সতিরচ্ছানগতিত্থিপুরিসানং অঞ্ঞতরতো. লদ্ধন্তি তেহি অত্তনা লদ্ধকোট্ঠাসতো দিন্নৰসেনপি লদ্ধং তং ৰত্থুং.

৭১২. যং কিঞ্চি পচ্চযন্তি তং ৰত্থুং পরিৰত্তেত্ৰা গহিতেসু চতূসু পচ্চযেসু অঞ্ঞতরম্পি পচ্চযং. অন্তমসো পথৰিং খণিত্ৰা উপ্পাদিতোদকম্পি দারূহি আদিত্তঅগ্গিম্পি তেলেন জলিতপদীপম্পি রুক্খে ৰা গেহে ৰা পকতিছাযম্পি তালপণ্ণম্পি উপভোগপরিভোগারহং অঞ্ঞম্পি যং কিঞ্চীতি অট্ঠকথায ৰুত্তনযং ইমিনাৰ সঙ্গহিতন্তি গহেতব্বং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অন্তমসো মক্কটাদীহি ততো হরিত্ৰা অরঞ্ঞে ঠপিতং ৰা তেসং হত্থতো গল়িত্ৰা তিরচ্ছানপরিগ্গহিতম্পি পংসুকূলম্পি ন ৰট্টতিযেৰা’’তিআদি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৮৩-৫৮৪), ‘‘রূপিযপটিগ্গাহকস্স পন কেনচি পরিযাযেন ততো উপ্পন্নপচ্চযপরিভোগো ন ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৮৫) চাতি. ভিক্খুনোতি রূপিযপটিগ্গাহকস্স ভিক্খুস্স.

৭১৩. অজ্ঝারামে ৰাতি উপরি ৰক্খমানলক্খণেন পরিচ্ছিন্নে অজ্ঝারামে ৰা. তং রূপিযং, ‘‘পতিতং দিস্ৰা’’তি সেসো. অজ্ঝাৰসথেপি ৰাতি ৰক্খমানলক্খণে অন্তোআৰাসে চ. নিক্খিপন্তস্সাতি ‘‘যস্স ভৰিস্সতি, সো হরিস্সতী’’তি ৰুত্তে ঠানে তস্মিং ৰত্থুস্মিং গণনঞ্চ উপলক্খণঞ্চ সল্লক্খেত্ৰা ঠপেন্তস্স.

৭১৪. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘রূপিযে রূপিযসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, অরূপিযসঞ্ঞী রূপিযং পটিগ্গণ্হাতি, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি (পারা. ৫৮৬) ভগৰতা পাচিত্তিযং ৰুত্তং. দুক্কটন্তি এত্থ ‘‘দ্ৰিকদুক্কট’’ন্তি সামত্থিযা লব্ভতি.

৭১৫. ক্রিযাক্রিযন্তি গহণেন আপজ্জনতো কিরিযং. পটিক্খেপস্স অকরণতো অকিরিযন্তি.

রূপিযপটিগ্গহণকথাৰণ্ণনা.

৭১৬-৭. নিস্সগ্গিযস্সাপি ৰত্থুন্তি ‘‘নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযস্স ৰত্থূ’’তি পঠমসিক্খাপদে নিদ্দিট্ঠেসু রজতাদীসু চতূসু অঞ্ঞতরং ৰত্থুং. দুক্কটস্স চ ৰত্থুং ৰাতি পঠমং দস্সিতমুত্তাদিদুক্কটৰত্থূসু অঞ্ঞতরং ৰা, ইহোভযত্থ হেতুফলসম্বন্ধে সামিৰচনং. কপ্পিযস্স চ ৰত্থুং ৰাতি যথাদস্সিতেসু এৰ মুগ্গমাসাদিকপ্পিযৰত্থূসু অঞ্ঞতরং ৰা, ইহ অৰযৰাৰযৰিসম্বন্ধে সামিৰচনং. অৰযৰাৰযৰীনং অভেদেপি ভেদূপচারৰসেন যথা ‘‘সিলাপুত্তকস্স সরীর’’ন্তি কপ্পিযৰত্থুন্তি ৰুত্তং হোতি ‘‘কপ্পিযেন ৰত্থুনা’’তি ৰক্খমানত্তা. ইদানেত্থ দুক্কটৰত্থুনো, কপ্পিযৰত্থুনো চ নিস্সগ্গিযৰত্থুনা পরিৰত্তিতত্তা আপত্তি হোতীতি গহেতব্বং. নিস্সগ্গিযৰত্থুনা যো পরিৰত্তেতি, তস্স আপত্তীতি যোজনা.

দুক্কটস্স ৰত্থুনা, কপ্পিযেন চ ৰত্থুনা ৰত্থুং নিস্সগ্গিযস্স পরিৰত্তেতি, আপত্তীতি যোজনা. ইধ উভযত্থাপি পরিৰত্তিতস্স নিস্সগ্গিযৰত্থুত্তা আপত্তি হোতি. এৰং তীসুপি ঠানেসু ‘‘আপত্তী’’তি সামঞ্ঞৰচনেন নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযমেৰ ৰুত্তন্তি পকরণতো লব্ভতি.

৭১৮. দুক্কটস্সেৰ ৰত্থুনা দুক্কটস্স চ ৰত্থুং ৰা পরিৰত্তেতি, দুক্কটন্তি যোজনা. ‘‘ৰত্থুং ৰা কপ্পিযস্সা’’তি ইদং ৰুত্তনযমেৰ, কপ্পিযৰত্থুন্তি ৰুত্তং হোতি. ইমস্স কপ্পিযৰত্থুনোপি দুক্কটৰত্থুনা পরিৰত্তিতত্তা দুক্কটং হোতীতি গহেতব্বং.

৭১৯. ‘‘ৰত্থুনা কপ্পিযস্সা’’তি ইদম্পি ৰুত্তনযমেৰ. কপ্পিযৰত্থুনাপি পরিৰত্তিতে দুক্কটৰত্থুৰসেন দুক্কটং হোতীতি আহ ‘‘তথা’’তি.

৭২০. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘ৰত্থুনো’’তি ইদং আকড্ঢতি. ‘‘নিস্সগ্গিযস্সা’’তি ইমিনা পাচিত্তিযমাহ. পুব্বন্তি পঠমং, পুব্বে ৰুত্তরূপিযপটিগ্গহণসিক্খাপদেতি ৰুত্তং হোতি. ইমিনাতি রূপিযসংৰোহারসিক্খাপদেন. পরিৰত্তনং ৰারিতন্তি সম্বন্ধো.

৭২১. রূপিযন্তি চ সঞ্ঞিস্সাতি ‘‘রূপিযং নাম সত্থুৰণ্ণো কহাপণো লোহমাসকো দারুমাসকো জতুমাসকো, যে ৰোহারং গচ্ছন্তী’’তি (পারা. ৫৮৯) পদভাজনে ৰুত্তেসু রূপিযসঞ্ঞিতেসু ৰত্থূসু ‘‘অঞ্ঞতর’’ন্তি সঞ্ঞিস্স. অরূপিযেতি খরপত্তাদিম্হি. তেন অরূপিযেন. ‘‘চেতাপেন্তস্স অরূপিয’’ন্তি পদচ্ছেদো. ‘‘অরূপিযে রূপিযসঞ্ঞী রূপিযং চেতাপেতি, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি (পারা. ৫৯১) ৰুত্তত্তা রূপিযপরিৰত্তনে দুক্কটস্স অভাৰতো, পাচিত্তিযস্স চ সম্ভৰতো রূপিযং ন গহেতব্বং. অরূপিযে রূপিযং ইতি সঞ্ঞিস্স চ ৰিমতিস্স চ অরূপিযং চেতাপেন্তস্স তেন দ্ৰে দুক্কটানি হোন্তীতি যোজনা.

৭২২. অরূপিযে অরূপিযন্তি সঞ্ঞিস্সাতি এত্থ ‘‘অরূপিযং পরিৰত্তেন্তস্সা’’তি সেসো. পঞ্চহীতি সহত্থে করণৰচনং, ‘‘সহধম্মিকেহী’’তি সেসো, পঞ্চহি সহধম্মিকেহি সদ্ধিন্তি অত্থো. ৰদতোতি ৰোহরতো, কযৰিক্কযং করোন্তস্সাতি অত্থো. ভিক্খুভিক্খুনিসামণেরসামণেরিসিক্খমানাসঙ্খাতেহি পঞ্চহি সহধম্মিকেহি অরূপিযং পরিৰত্তেন্তস্স অনাপত্তীতি অত্থো.

৭২৩. সংৰোহারেন সমুট্ঠানতো ক্রিযসমুট্ঠানং.

রূপিযসংৰোহারকথাৰণ্ণনা.

৭২৪. কপ্পিযং নাম ‘‘চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপচ্চযভেসজ্জপরিক্খারা, অন্তমসো চুণ্ণপিণ্ডোপি দন্তকট্ঠম্পি দসিকসুত্তম্পী’’তি পদভাজনে ৰুত্তানি কপ্পিযৰত্থূনি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘চীৰরাদীনং কপ্পিযভণ্ডানং ৰসেন অনেকৰিধ’’ন্তি. কপ্পিযেনেৰাতি তেনেৰ কপ্পিযেন ৰত্থুনা. ‘‘কযৰিক্কযং সমাপজ্জেয্যাতি ‘ইমিনা ইমং দেহি, ইমিনা ইমং আহর, ইমিনা ইমং পরিৰত্তেহি, ইমিনা ইমং চেতাপেহী’তি অজ্ঝাচরতী’’তি (পারা. ৫৯৫) ৰচনতো ‘‘পরিৰত্তযতো’’তি ইমস্স ‘‘কযৰিক্কযং সমাপজ্জতো’’তি পরিযাযো.

তত্থ অঞ্ঞস্স হত্থতো কপ্পিযৰত্থুনা পরিৰত্তেত্ৰা গহণং কযো নাম. অত্তনো হত্থতো কপ্পিযৰত্থুং পরিৰত্তেত্ৰা দানং ৰিক্কযো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ইমিনা ইমং দেহী’তিআদিনা হি নযেন পরস্স কপ্পিযভণ্ডং গণ্হন্তো কযং সমাপজ্জতি, অত্তনো কপ্পিযং দেন্তো ৰিক্কয’’ন্তি. ‘‘ঠপেত্ৰা সহধম্মিকে’’তি ৰুত্তত্তা পরিৰত্তযতোতি এত্থ অঞ্ঞেহি সদ্ধিন্তি লব্ভতি. এত্থ অঞ্ঞে নাম গিহিনো ইত্থিপুরিসা, সাসনতো বাহিরা পব্বজিতা চ. তস্মা অযং কযৰিক্কযো অন্তমসো মাতাপিতূহিপি ন কাতব্বোযেৰ. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অযঞ্হি কযৰিক্কযো ঠপেত্ৰা পঞ্চ সহধম্মিকে অৰসেসেহি গিহিপব্বজিতেহি অন্তমসো মাতাপিতূহিপি সদ্ধিং ন ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৯৫).

৭২৫. অকপ্পিযস্স ৰত্থুস্সাতি ইমস্মিং সিক্খাপদে ৰুত্তচীৰরাদিকপ্পিযৰত্থুতো অঞ্ঞস্স নিস্সগ্গিযদুক্কটৰত্থুস্স. তেনেৰাতি অকপ্পিযৰত্থুনাযেৰ. ‘‘কপ্পিযস্স চা’’তি পাঠসেসো, তেনেৰ অকপ্পিযেন ৰত্থুনা কপ্পিযস্স ৰত্থুস্স পরিৰত্তনঞ্চাতি যোজনা. এৰঞ্হি পাঠসেসে অকতে অকপ্পিযেন ৰত্থুনা কপ্পিযস্স পরিৰত্তনং কযৰিক্কযে সঙ্গহেতব্বং সিযা, তং ন যুজ্জতি তস্স রূপিযসংৰোহারেযেৰ সঙ্গহিতত্তা, ইধ চ ‘‘কপ্পিযৰত্থুস্সেৰ কপ্পিযৰত্থুনা পরিৰত্তনং কযৰিক্কযো’’তি নিযমিতত্তা. নিদ্দিট্ঠন্তি ‘‘অকপ্পিযভণ্ডপরিৰত্তনঞ্হি কযৰিক্কযসঙ্গহং ন গচ্ছতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৫৯৪) অট্ঠকথাযং নিদ্দিট্ঠন্তি অত্থো.

৭২৬. তস্মাতি যস্মা অঞ্ঞত্র সহধম্মিকেহি কপ্পিযৰত্থুস্সাপি কযৰিক্কযো ন ৰট্টতি, অকপ্পিযস্স, কপ্পিযস্স চ ৰত্থুনো অকপ্পিযেনেৰ ৰত্থুনা পরিৰত্তনঞ্চ রূপিযসংৰোহারে সঙ্গহিতত্তা কযৰিক্কযসঙ্গহং ন গচ্ছতি, তস্মা.

৭২৯. ইদং নামাতি ওদনাদিকপ্পিযৰত্থুমেৰ আহ.

৭৩০-১. ‘‘গহেত্ৰা’’তিআদিগাথায ৰত্থুলক্খণস্স উদাহরণং দস্সেত্ৰাৰ আপত্তিভেদং দস্সেতুমাহ ‘‘ৰিঘাসাদ’’ন্তিআদি. ছল্লিন্তি রুক্খতচং. ৰল্লিন্তি লতং. কট্ঠন্তি ইন্ধনদারুং. দারুন্তি গেহসম্ভারাদিদারুং. ৰিপল্লাসেনাপি ৰত্তব্বং ‘‘ৰল্লিং ৰা পন ছল্লিং ৰা, দারুং ৰা কট্ঠমেৰ ৰা’’তি. ৰত্থূনন্তি তথা ৰত্ৰা আহরাপিতানং ছল্লিআদিৰত্থূনং. কযৰিক্কযে আপত্তিযো হোন্তীতি যোজনা, নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযাপত্তিযো হোন্তীতি ৰুত্তং হোতি.

৭৩২. ‘‘ইতি এৰা’’তি পদচ্ছেদো, ‘‘পিৰিত্ৰা’’তিআদিনা নযেন পুব্বকালে ৰিহিতপচ্চযন্তং অকত্ৰা ৰুত্তনযেনেৰাতি অত্থো.

৭৩৩. ভূমিযা লিম্পনেতি যোজনাযং পন সেনাসনভূমিযং পরিভণ্ডকরণকাল়কাদিৰণ্ণকরণৰসেন লেপনে. ৰত্থুধোৰনেতি চীৰরাদিৰত্থূনং ধোৰনে. এত্থাতি তেসু ৰুত্তপ্পকারেসু. এতেসং গহণস্স উপলক্খণত্তা এৰরূপেসু অঞ্ঞেসু ঠানেসু.

৭৩৪. অযন্তি ভূমিসোধনাদিৰসেন আপন্না পাচিত্তিযাপত্তি.

৭৩৫. ঠপেত্ৰা ভণ্ডসামিকন্তি এত্থ ব্যতিরেকৰসেন অঞ্ঞস্স কপ্পিযকারস্সাতি লব্ভতি.

৭৩৬. ভাসতো অনাপত্তীতি যোজনা. সেসমেত্থ উত্তানমেৰ.

কযৰিক্কযকথাৰণ্ণনা.

কোসিযৰগ্গো দুতিযো.

৭৩৭. কপ্পিযা পত্তা মত্তিকাযোমযা জাতিতো দুৰেতি যোজনা. ৰণ্ণাতি পমাণানি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘তযো পত্তস্স ৰণ্ণাতি তীণি পত্তস্স পমাণানী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬০২). তেনাহ ‘‘উক্কট্ঠো মজ্ঝিমোমকো’’তি.

৭৩৮. দ্ৰিন্নং তণ্ডুলনাল়ীনন্তি সুকোট্টিতানং অখণ্ডানং পুরাণসালিতণ্ডুলানং দ্ৰে নাল়িযো গহেতব্বা. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অনুপহতপুরাণসালিতণ্ডুলানং সুকোট্টিতপরিসুদ্ধান’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬০২). ভত্তন্তি অৰস্সাৰিতং অনুত্তণ্ডুলং অকিলিন্নং অপিণ্ডিতং সুৰিসদং কুন্দমকুলরাসিসদিসং সুপক্কোদনমেৰ গহেতব্বং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অনুত্তণ্ডুলং অকিলিন্নং অপিণ্ডিতং সুৰিসদং কুন্দমকুলরাসিসদিসং অৰস্সাৰিতোদন’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬০২). মগধনাল়িযাতি মগধরট্ঠে নাল়িযা, সা নাল়ি তিলানং অট্ঠপসতানি গণ্হাতি. তেনাহু পোরাণা –

‘‘খারিদসদ্ৰযং ৰাহো, খারী দোণট্ঠকদ্ৰযং;

দ্ৰিঅট্ঠনাল়িযো দোণো, নাল়েকা পসতট্ঠকং;

লক্খং তিলানং পসতং, এতং ৰুত্তং পমাণতো’’তি.

‘‘মগধনাল়ি নাম অড্ঢতেরসপলা হোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬০২) অন্ধকট্ঠকথাযং ৰুত্তং. তব্বণ্ণনায ‘‘অড্ঢতেরসপলানি মাসেহি গহেতব্বানী’’তি ৰুত্তং. কেচি পনাহু –

‘‘চতুপ্পসতিকা মুট্ঠি, পলঞ্চেতং চতুগ্গুণং;

কুডুৰপ্পসতঞ্চেৰ, চত্তারি চেৰ নাল়ি তু.

‘‘সোযেৰ পত্থো চত্তারো, পত্থা অল়্হকমুচ্চতে;

অল়্হকানম্পি চত্তারি, ‘দোণো’তি পরিকিত্তিতো’’তি.

আচরিযা পন ‘‘অট্ঠপসতা মাগধনাল়ী’’তি পুব্বপক্খমেৰ রোচযন্তি.

খাদনঞ্চ চতুব্ভাগন্তি তস্মিং ভত্তে চতুধা ৰিভত্তে একভাগমত্তং হত্থহারিযঘনমুগ্গসূপন্তি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘তস্স ওদনস্স চতুত্থভাগপ্পমাণো নাতিঘনো নাতিতনুকো হত্থহারিযো সব্বসম্ভারসঙ্খতো মুগ্গসূপো পক্খিপিতব্বো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬০২).

ব্যঞ্জনঞ্চ তদূপিযন্তি যাৰ চরিমালোপং, তাৰ সব্বালোপানুরূপং মচ্ছমংসাদিব্যঞ্জনঞ্চ. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘আলোপস্স আলোপস্স অনুরূপং যাৰচরিমালোপপ্পহোনকং মচ্ছমংসাদিব্যঞ্জনং পক্খিপিতব্ব’’ন্তি. এত্থ চ আলোপস্স আলোপস্স অনুরূপন্তি ‘‘ব্যঞ্জনস্স মত্তা নাম ওদনচতুত্থভাগো’’তি (ম. নি. অট্ঠ. ২.৩৮৭) ব্রহ্মাযুসুত্তস্স অট্ঠকথাযং ৰুত্তত্তা আলোপস্স চতুত্থভাগপ্পমাণং ব্যঞ্জনং আলোপস্স অনুরূপন্তি গহেতব্বং. ইধ পন সূপস্সেৰ ওদনচতুত্থভাগপ্পমাণং দস্সেত্ৰা এতস্স লক্খণে দস্সিতে ইতরস্সাপি দস্সিতমেৰ হোতীতি ব্যঞ্জনস্স তথা ৰিসেসেত্ৰা পমাণং ন দস্সিতং. ওদনে পক্খিপিতব্বানি সপ্পিতেলতক্করসকঞ্জিকাদীনি গণনূপগানি ন হোন্তি.

৭৩৯. তং সব্বন্তি যথাৰুত্তভত্তাদিনিরৰসেসং. গণ্হতীতি ৰক্খমানেহি তীহি পকারেহি গণ্হাতি. তস্সাতি উক্কট্ঠস্স পত্তস্স. উপড্ঢোতি তস্মিং পত্তে গণ্হনকদব্বসম্ভারগাহী পত্তো তংসহচরিযেন ‘‘উপড্ঢো’’তি ৰুত্তো. তদুপড্ঢো চাতি এত্থাপি এসেৰ নযো. তস্স মজ্ঝিমস্স পত্তস্স উপড্ঢো তদুপড্ঢোতি গহেতব্বং.

৭৪০. ইমেসু তীসু পত্তেসু উক্কট্ঠস্স ৰুত্তং ওদনাদি সব্বং যস্মিং পত্তে পক্খিত্তং, তস্স মুখৰট্টিমত্থকে পুঞ্জিযমানং হীরকং হেট্ঠাভাগে ফুসতি, সো উক্কট্ঠমজ্ঝিমো নাম, হীরতো অতিরেকং তিট্ঠতি, সো উক্কট্ঠোমকো নাম, অন্তোপত্তে মুখৰট্টিযা হেট্ঠিমন্তং অপ্পত্ৰা তিট্ঠতি, সো উক্কট্ঠুক্কট্ঠো নাম, এৰং মজ্ঝিমো চ ওমকো চ পচ্চেকং তিৰিধো হোতীতি সব্বে নৰ পত্তা হোন্তীতি দস্সেতুমাহ ‘‘উক্কট্ঠস্সা’’তিআদি. তস্সেৰাতি উক্কট্ঠস্সেৰ. ওমকো চ মজ্ঝিমো চাতি ওমকমজ্ঝিমা. ইধ মজ্ঝিমো চ ওমকো চ উক্কট্ঠস্সেৰ ভেদো. এস নযো ইতরদ্ৰযেপি. ‘‘এৰ’’ন্তি ইমিনা যথা ‘‘উক্কট্ঠুক্কট্ঠো উক্কট্ঠোমকো উক্কট্ঠমজ্ঝিমো’’তি যোজেতব্বো, এৰং মজ্ঝিমোমকানম্পি যথাক্কমযোজনং দস্সেতি ‘‘মজ্ঝিমো মজ্ঝিমুক্কট্ঠো মজ্ঝিমোমকো, ওমকুক্কট্ঠো ওমকমজ্ঝিমো ওমকোমকো চা’’তি.

৭৪১. তেসূতি নৰসু পত্তেসু. তস্মাতি অপত্তভাৰতো. ন গচ্ছন্তীতি উক্কট্ঠুক্কট্ঠঞ্চ ওমকোমকঞ্চাতি দ্ৰে অপেক্খিত্ৰা বহুৰচনং কতং. এতে ভাজনসঙ্খেপেন পরিভুঞ্জিতব্বাতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘তস্মা এতে ভাজনপরিভোগেন পরিভুঞ্জিতব্বা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬০২).

৭৪২. পত্তলক্খণসংযুতন্তি এত্থ পত্তলক্খণং নাম যথাৰুত্তপমাণযুত্ততা, ‘‘অযোপত্তো পঞ্চহি পাকেহি পক্কো মত্তিকাপত্তো দ্ৰীহি পাকেহি পক্কো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬০৮) ৰুত্তা পাকসম্পত্তি, কিণিত্ৰা গণ্হাতি চে, তস্স দাতব্বমূলস্স অসেসেত্ৰা দিন্নভাৰো, ছিদ্দাভাৰো, ছিন্নরাজীনং অভাৰোতি পঞ্চৰিধং. হোতি চেত্থ –

‘‘পমাণযুত্ততা পাক-সম্পত্তি দিন্নমূলতা;

অচ্ছিদ্দারাজিতা চেতি, পত্তলক্খণপঞ্চক’’ন্তি.

‘‘অধিট্ঠায ৰা ৰিকপ্পেত্ৰা ৰা’’তি ৰা-সদ্দো যোজেতব্বো. অধিট্ঠাযাতি পঠমং পরিভুত্তে পত্তে সতি তং পচ্চুদ্ধরিত্ৰা অধিট্ঠাতব্বপত্তো হত্থপাসে চে হোতি, ৰক্খমাননযেন ‘‘ইমং পত্তং অধিট্ঠামী’’তি ৰচীভেদকরণৰসেন ৰাচায ৰা ৰচীভেদং অকত্ৰা এৰমেৰ চিন্তেত্ৰা হত্থেন গহেত্ৰা ফন্দাপেন্তেন কাযেন ৰা দূরে চে হত্থপাসা হোতি, ঠপিতট্ঠানং সল্লক্খেত্ৰা ‘‘এতং পত্তং অধিট্ঠামী’’তি ৰাচা ভিন্দিতব্বাতি অট্ঠকথাযং (পারা. অট্ঠ. ২.৬০৮ অত্থতো সমানং) ৰুত্তনযেন এককেন ৰা পচ্ছা সতিসম্মোসে সরাপেত্ৰা কুক্কুচ্চং ৰূপসমেতুং সমত্থস্স পুগ্গলস্স সন্নিধানে ৰা অধিট্ঠাযাতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘অঞ্ঞস্স সন্তিকে অধিট্ঠানে অযমানিসংসো – সচস্স ‘অধিট্ঠিতো নু খো মে, নো’তি ৰিমতি উপ্পজ্জতি, ইতরো সারেত্ৰা ৰিমতিং ছিন্দিস্সতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬০৮) অযমত্থো অট্ঠকথাযং ৰুত্তো. ‘‘দ্ৰে পত্তে অধিট্ঠাতুং ন লভতী’’তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং.

ৰিকপ্পেত্ৰাতি (পাচি. ৩৭৩; পারা. অট্ঠ. ২.৬০৮; কঙ্কা. অট্ঠ. ৰিকপ্পনসিক্খাপদৰণ্ণনা) ত্থ ৰিকপ্পেতব্বস্স পত্তস্স একত্তবহুত্তং, সন্নিহিতাসন্নিহিতত্তঞ্চ সল্লক্খেত্ৰা একং চে সন্নিহিতং, ‘‘ইমং পত্তং তুয্হং ৰিকপ্পেমী’’তি ৰা ‘‘ইমং পত্তং তিস্সস্স ভিক্খুনো ৰিকপ্পেমী’’তি ৰা আদিনা নযেন একং ৰিকপ্পেত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. এত্থ ‘‘পরিভুঞ্জেয্যা’’তি ৰুত্তত্তা, ‘‘ময্হং সন্তকং পরিভুঞ্জেহি ৰা ৰিস্সজ্জেহি ৰা যথাপচ্চযং ৰা করোহী’’তি তেন অপচ্চুদ্ধটে পরিভুঞ্জিতুং অযুত্তত্তা ‘‘ৰিকপ্পেত্ৰা’’তি পচ্চুদ্ধটৰিসেসো গহেতব্বো.

৭৪৩. ধারেয্যাতি অনধিট্ঠহিত্ৰা, অৰিকপ্পেত্ৰা চ পরিভুঞ্জিতব্বো. তং কালং পত্তং অতিক্কামযতোতি যোজনা. ‘‘নিস্সগ্গিয’’ন্তি ইমিনাপি ‘‘পত্ত’’ন্তি ইদং যুজ্জতি. পত্ত-সদ্দো মাগধিকানং দ্ৰিলিঙ্গকো, তস্মা এৰং ৰুত্তো.

৭৪৪. অধিট্ঠিতৰিকপ্পিতেসু অনন্তোগধত্তা অতিরেকভাৰং দস্সেতুমাহ ‘‘যং পত্ত’’ন্তিআদি.

৭৪৫. সম্মুখেতি অড্ঢতেয্যহত্থপ্পদেসতো অন্তো ঠিতং পত্তং. দূরস্মিন্তি অড্ঢতেয্যরতনতো পরভাগে ‘‘অন্তোগব্ভে ৰা উপরিপাসাদে ৰা সামন্তৰিহারে ৰা’’তি অট্ঠকথাযং ৰুত্তপ্পকারে দূরেপি. যত্থ কত্থচি ৰিকপ্পনকালেপি সন্তিকদূরৰচনভেদা এৰমেৰ যোজেত্ৰা ৰত্তব্বা. ‘‘ৰিকপ্পেতুং পন বহূনিপি লব্ভতী’’তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং. অযং নযোতি ‘‘ইমং পত্তং পচ্চুদ্ধরামী’’তিআদিনযো.

৭৪৬. ৰাচাকাযৰসেন দুৰিধে অধিট্ঠানে ৰাচাধিট্ঠানং দস্সেত্ৰা কাযাধিট্ঠানং দস্সেতুমাহ ‘‘আভোগ’’ন্তিআদি. আভোগন্তি ‘‘ইমং পত্তং অধিট্ঠামী’’তি আভোগং. ‘‘মনসা’’তি ইমিনা ন ৰচসাতি ৰুত্তং হোতি. কাযৰিকারোৰ কাযৰিকারকং, হত্থেন ফন্দাপনাদিকাযকিরিযাতি অত্থো. এতেনেৰ কাযাধিট্ঠানং হত্থেন অপত্তব্বে দূরে ন কাতব্বন্তি দস্সেতি.

৭৪৭-৮. ‘‘জহতি অধিট্ঠান’’ন্তি পদচ্ছেদো. দানতোতি অঞ্ঞস্স দানেন. ভেদকতোতি ভিজ্জনেন. নাসতোতি পত্তসামিকস্স কালকিরিযায. ৰিব্ভমতোতি সিক্খং অপচ্চক্খায গিহিভাৰূপগমনেন. উদ্ধারতোতি পচ্চুদ্ধরণেন. পচ্চক্খতোতি সিক্খাপচ্চক্খানেন. পরিৰত্তনতোতি লিঙ্গপরিৰত্তনেন. গাহতোতি ৰিস্সাসগ্গহণেন, অচ্ছিন্দিত্ৰা গহণেন চ.

কঙ্গুসিত্থপ্পমাণেনাতি সত্তন্নং ধঞ্ঞানং খুদ্দকতরস্স কঙ্গুনো সিত্থপ্পমাণেন. খেনাতি মুখৰট্টিযা দ্ৰঙ্গুলতো হেট্ঠা আকাসপরিযাযেন ছিদ্দেন. আণিযা ৰাতি অযোমযায আণিযা ৰা.

৭৫০-১. মণিপত্তোতি মণিনা কতো. ৰেল়ুরিযুব্ভৰোতি মরকতমণিমযো. ফলিকুব্ভৰোতি ফলিকপাসাণেন কতো. কাচমযোতি কাচমত্তিকামযো. কংসমযোতি কংসলোহেন কতো. তিপুমযোতি কাল়তিপুমযো. সীসমযোতি সেততিপুমযো. ৰিপল্লাসেন চ ৰদন্তি. সজ্ঝুমযোতি রজতমযো.

৭৫২. ঘটকটাহোতি ঘটকপালং. সীসকটাহোতি ছৰসীসকপালং. তুম্বন্তি অলাবু. অস্সাতি একাদসৰিধস্স পত্তস্স. অনুলোমিকন্তি অকপ্পিযৰসেন অনুলোমং. তত্থাতি তস্মিং একাদসৰিধে. তম্বমযং লোহমযং থালকং পন ৰট্টতীতি যোজনা, পত্তোযেৰ ন ৰট্টতি, তম্বলোহমযা থালকা পন ৰট্টন্তীতি অত্থো.

৭৫৩. তট্টিকাদীনীতি আদি-সদ্দেন ৰট্টকাদীনং সঙ্গহো. ৰট্টকন্তি চ অড্ঢচন্দাকারো লোহাদিমযো ভাজনিযৰিসেসো. পুগ্গলস্সাতি ভিক্খুস্স. গিহী চ সঙ্ঘো চ গিহিসঙ্ঘা, তেসং সন্তকা গিহিসঙ্ঘিকা.

৭৫৪. যং কিঞ্চি পত্তন্তি সত্তসু পত্তেসু যং কিঞ্চি পত্তং. ৰোদকং কত্ৰাতি ৰিগতোদকং কত্ৰা. পটিসামেয্যাতি নিক্খেপারহট্ঠানে নিক্খিপনৰসেন, থৰিকায পক্খিপিত্ৰা বন্ধনৰসেন ৰা সঙ্গোপেয্য.

৭৫৫. ওতাপেতুন্তি আতপে, অগ্গিম্হি ৰা তাপেতুং. উণ্হেতি তস্মিংযেৰ উণ্হে. ন নিদহেতব্বোতি ন ঝাপেতব্বো. সীসাপনযনমেৰ ন ৰট্টতীতি ন নিদহেতব্বোতি অত্থো অধিকনিৰারণেনেৰ ৰিঞ্ঞাযতি.

৭৫৬. মিড্ঢন্তেতি মিড্ঢিযা অন্তে. পরিভণ্ডন্তেতি পমুখে মহামিড্ঢিযা অন্তে. ‘‘ৰিত্থিণ্ণেতি অন্তমসো দ্ৰিপত্তমত্তোকাসৰিত্থারে’’তি কেচি. ঠপেতুং পন ৰট্টতীতি যোজনা, ৰলযাদিআধারেন ৰিনাপি ঠপেতুং ৰট্টতীতি অত্থো. ‘‘মিড্ঢিযা পমুখে মিড্ঢিযা চ খরভূমিপদেসাদীসু চ ৰলযমত্থকে ঠপেতুং ৰট্টতী’’তি ৰদন্তি.

৭৫৭. দারুআধারকেতি উদুক্খলসদিসে দারুমযে আধারে. দ্ৰে পত্তে ঠপেতুম্পি ৰট্টতীতি পত্তমত্থকে অপরস্সাপি পত্তস্স ঠপনৰসেন দ্ৰে পত্তে ঠপেতুম্পি ৰট্টতি. অপি-সদ্দেন একস্মিং ৰত্তব্বমেৰ নত্থীতি দস্সেতি. অযমেৰ নযোতি ‘‘দ্ৰেপি পত্তে ঠপেতুং ৰট্টতী’’তি অযং নযো. দণ্ডভূমিআধারকেসূতি এত্থ দণ্ডাধারো নাম বহূহি দণ্ডেহি কতো. ভূমিআধারকো নাম ভূমিযং কতো আলৰালৰলযাকারো সিলিট্ঠাধারো. ‘‘দন্তৰেত্তলতাদিমযো ভূমিআধারকো’’তি কেচি.

৭৫৮-৯. তট্টিকাযাতি তালপণ্ণাদীহি কততট্টিকায. পোত্থকেতি মকচিৰাকমযে ৰা রুক্খৰাকমযে ৰা অত্থরণে. কটসারকেতি তালপণ্ণাদীহি ৰীতে অত্থরণে. পরিভণ্ডকতাযাতি কতগোমযপরিভণ্ডায. অপি-সদ্দেন সুধাকম্মং কত্ৰা পাসাণেন ঘংসিত্ৰা মট্ঠকতায ভূমিযা ৰত্তব্বমেৰ নত্থীতি দস্সেতি. ৰালুকাসু ৰাতি লেড্ডুপাসাণসক্খরকপালাদিঅমিস্সাসু সণ্হসুখুমৰালুকাসূতি ৰুত্তং হোতি. তেনেৰাহ ‘‘তথারূপাসূ’’তিআদি. রজম্হি সন্তেপি অসন্তেপি ৰিসুংযেৰ ‘‘খরভূমিযা ন ঠপেতব্ব’’ন্তি ৰুত্তত্তা ‘‘সরজাযা’’তি ইমিনা রজোকিণ্ণং সণ্হভূমিমাহ. খরভূমিযাতি ফরুসভূমিযা.

৭৬০. লগ্গেতুন্তি ওলম্বেতুং. দণ্ডকোটিযা, নাগদন্তকোটিযা চ পত্তমুখেন পক্খিপিত্ৰা ঠপনম্পি লগ্গনং নাম. ছত্তঙ্কমঞ্চপীঠেসূতি ছত্তে, অঙ্কে, মঞ্চপীঠে চ.

৭৬১. অটনীসূতি অঙ্গেসু. বন্ধিত্ৰাতি থৰিকায অংসৰদ্ধনকাদিনা যেন কেনচি বন্ধিত্ৰা. ওলম্বেতুম্পীতি লগ্গেতুম্পি. ‘‘ঠপেতুং উপরী’’তি পদচ্ছেদো.

৭৬২. মঞ্চপীঠট্টকেতি মঞ্চপীঠেসু ঠপিতপত্তা যথা ন পতন্তি, তথা অটনিমত্থকে দারুনা পরিক্খেপে কতে মঞ্চপীঠট্টকা নাম হোন্তি, তাদিসে মঞ্চপীঠট্টকে ঠপেতুং ৰট্টতীতি অত্থো. ভত্তপূরোপীতি ভত্তস্স পূরোপি. অপি-সদ্দেন যাগুতেলপরিপূরিতস্সাপি সঙ্গহো. তুচ্ছপত্তে ৰিনিচ্ছযো যথাৰুত্তোযেৰ. পূরণং পূরো, ভত্তস্স পূরো ভত্তপূরো.

তিভাণৰারৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৭৬৩. কৰাটন্তি দ্ৰারকৰাটফলকং. ‘‘সেনাসনে দ্ৰারকৰাটৰাতপানকৰাটাদী’’তিআদীসু দ্ৰারফলকং ‘‘কৰাট’’ন্তি হি ৰুত্তং. ন পণামেয্যাতি ন নামেয্য ন চালেয্য, ন চ পিদহেয্যাতি অত্থো. পত্তং হত্থে যস্স সো পত্তহত্থোতি ভিন্নাধিকরণোযং বাহিরত্থসমাসো ‘‘ৰজিরপাণী’’তিআদীসু ৰিয. ‘‘পণামেয্য অস্সা’’তি পদচ্ছেদো.

৭৬৪. ন নীহরেয্য পত্তেন চলকানীতি রসং পিৰিত্ৰা পাতিতমধুকফলট্ঠিকাদি ছড্ডিতানি বহি ছড্ডেতুং পত্তেন ন নীহরেয্য. অট্ঠিকানি ৰাতি পনসট্ঠিকোলট্ঠিআদিঅট্ঠিকানি ৰা. উচ্ছিট্ঠমুদকন্তি মুখধোৰনাদিকং উচ্ছিট্ঠমুদকং. পত্তেন নীহরন্তস্সাতি যোজনা, বহি ছড্ডেতুং তং পত্তে আসিঞ্চিত্ৰা হরন্তস্সাতি ৰুত্তং হোতি. ইতরথা উচ্ছিট্ঠপত্তধোৰনোদকম্পি তেনেৰ পত্তেন বহি ন নীহরিতব্বং সিযা.

৭৬৫. পটিগ্গহেতি মুখধোৰনোদকন্তি পটিগ্গহো, খেল়মল্লকোৰ. মুখতো নীহটন্তি মুখেন ছড্ডিতং মংসখণ্ডাদি যং কিঞ্চি.

৭৬৬. ৰিনস্সতীতি ৰিব্ভমেন ৰা সিক্খাপচ্চক্খানেন ৰা কালকিরিযায ৰা ৰিনস্সতি. অথ ৰা যোতি পচ্চত্তৰচনং ‘‘যস্সা’’তি সামিৰসেন পরিণামেত্ৰা যস্স ভিক্খুনো পত্তো ভেদেন ৰা অচ্ছেদেন ৰা চোরিকায হরণেন ৰা নস্সতি, তস্স অনাপত্তীতি যোজনা.

৭৬৭. পঠমস্সাতি পত্তৰগ্গস্স পঠমং সঙ্গহিতত্তা পঠমস্স. পত্তস্সাতি পত্তসিক্খাপদস্স. পঠমেনাতি চীৰরৰগ্গস্স পঠমং সঙ্গহিতত্তা পঠমেন কথিনেনাতি সম্বন্ধো. মহেসিনাতি মহন্তে সীলক্খন্ধাদযো গুণে এসি গৰেসীতি মহেসি. পঠমস্স পত্তস্স সমুট্ঠানাদযো সব্বে ইধ অনিদ্দিট্ঠৰিনিচ্ছযা পঠমেন কথিনেন সমা সদিসা ইতি মহেসিনা মতা অনুমতা অনুঞ্ঞাতাতি যোজনা.

পঠমপত্তকথাৰণ্ণনা.

৭৬৮. পঞ্চ বন্ধনানি ঊনানি যস্স সো পঞ্চবন্ধনঊনো, পত্তো, তস্মিং, অবন্ধনঞ্চ একদ্ৰিতিচতুবন্ধনঞ্চ ‘‘পঞ্চবন্ধনঊন’’ন্তি গহিতং. যথাহ পাল়িযং ‘‘ঊনপঞ্চবন্ধনো নাম পত্তো অবন্ধনো ৰা একবন্ধনো ৰা দ্ৰিবন্ধনো ৰা তিবন্ধনো ৰা চতুবন্ধনো ৰা’’তি (পারা. ৬১৩). বন্ধনে অকতেপি বন্ধনারহো ৰক্খমানলক্খণরাজিযুত্তোপি ‘‘ঊনপঞ্চবন্ধনোযেৰা’’তি গহেতব্বো. এত্থ অবন্ধনো নাম যস্স বন্ধনমেৰ নত্থি, সো. তেনেৰাহ অট্ঠকথাযং ‘‘যস্মা অবন্ধনস্সপি পত্তস্স পঞ্চ বন্ধনানি ন পূরেন্তি সব্বসো নত্থিতাযা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬১২-৬১৩). দ্ৰঙ্গুলপ্পমাণতো ঊনরাজিযুত্তো অবন্ধনোকাসোপি ‘‘অবন্ধনোযেৰা’’তি গহেতব্বো. যথাহ পাল়িযং ‘‘অবন্ধনোকাসো নাম পত্তো যস্স দ্ৰঙ্গুলা রাজি ন হোতী’’তি (পারা. ৬১৩).

৭৬৯. উদ্দিট্ঠন্তি ‘‘বন্ধনোকাসো নাম পত্তো যস্স দ্ৰঙ্গুলা রাজি হোতী’’তি (পারা. ৬১৩) পদভাজনে ৰুত্তং. দ্ৰঙ্গুলায রাজিযা একঞ্চ বন্ধনন্তি যোজনা. ‘‘মুখৰট্টিতো হেট্ঠা ভট্ঠা’’তি অট্ঠকথাৰচনতো (পারা. অট্ঠ. ২.৬১২-৬১৩) ‘‘সব্বাপি রাজিযো মুখৰট্টিতো পট্ঠায হেট্ঠা ভট্ঠাযেৰ গহেতব্বা’’তি নিস্সন্দেহে ৰুত্তং. মুখৰট্টিং ৰিনা অঞ্ঞত্থাপি ঊনপঞ্চবন্ধনে ৰা ঊনপঞ্চবন্ধনোকাসে ৰা সতি সোপি পত্তো ঊনপঞ্চবন্ধনো ন হোতীতি ন সক্কা ৰত্তুং, তস্মা ‘‘মুখৰট্টিতো পট্ঠাযা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬১২-৬১৩) অট্ঠকথাযং নিযমেত্ৰা ৰচনং ৰীমংসিতব্বং. ইধ পন তথা নিযমো ন দস্সিতো, তস্মা অযমেৰ ৰিনিচ্ছযো সামঞ্ঞেন ৰুত্তায পাল়িযা অঞ্ঞদত্থু সংসন্দতি সমেতি. -কারস্স অৰুত্তসমুচ্চযত্থত্তা দ্ৰঙ্গুলদ্ৰঙ্গুলাহি দ্ৰীহি দ্ৰে বন্ধনানি চ তীণি বন্ধনানি চাতি ইদম্পি ৰুত্তমেৰ হোতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘যস্স পন দ্ৰে রাজিযো, একাযেৰ ৰা চতুরঙ্গুলা, তস্স দ্ৰে বন্ধনানি দাতব্বানি. যস্স তিস্সো, একাযেৰ ৰা ছল়ঙ্গুলা, তস্স তীণি বন্ধনানি দাতব্বানী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬১২-৬১৩).

ঊনপঞ্চবন্ধনপত্তেসু অন্তিমপত্তস্স ৰিভাগং দস্সেতুমাহ ‘‘বন্ধনানি চা’’তিআদি. মুখৰট্টিযা অট্ঠঙ্গুলপ্পমাণানং চতুন্নং রাজীনং চত্তারি বন্ধনানি চাতি ৰুত্তং হোতি. চকারো পুব্বে ৰুত্তস্সেৰ সমুচ্চযং করোতি. অট্ঠঙ্গুলরাজিযা তথাতি মুখৰট্টিতো পট্ঠায অট্ঠঙ্গুলাযামং ভট্ঠায রাজিযা দ্ৰঙ্গুলদ্ৰঙ্গুলমত্তে ঠানে তেনেৰ নীহারেন বদ্ধানি চত্তারি বন্ধনানি চাতি অত্থো.

৭৭০. এৰং ঊনপঞ্চবন্ধনপত্তং দস্সেত্ৰা ইদানি পরিপুণ্ণপঞ্চবন্ধনপত্তং দস্সেতুমাহ ‘‘পঞ্চ ৰা’’তিআদি. মুখৰট্টিযা দ্ৰঙ্গুলদ্ৰঙ্গুলাযামং ওতিণ্ণা পঞ্চ রাজিযো চ. ৰা-সদ্দেন পঞ্চবন্ধনৰিকপ্পা দস্সিতা. একা ৰাপি দসঙ্গুলাতি মুখৰট্টিতো দসঙ্গুলাযামা একা ৰা রাজি হোতি. অপি-সদ্দেন তস্সা রাজিযা বন্ধনো পঞ্চবন্ধনপক্খো দস্সিতো. অযং পত্তোতি যস্স পঞ্চ রাজিযো ৰা তত্থ বন্ধনানি পঞ্চবন্ধনানি ৰা, দসঙ্গুলা একা রাজি ৰা তত্থ বন্ধনানি পঞ্চবন্ধনানি ৰা সন্তি, অযং পত্তো পঞ্চবন্ধনো নাম.

৭৭১. এত্তাৰতা মত্তিকাপত্তে ৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা ইদানি অযোপত্তে দস্সেতুমাহ ‘‘অযোপত্তো’’তিআদি. ছিদ্দানি পটিচ্ছাদেতুং বন্ধিতব্বানি অযোপট্টানি লোহমণ্ডলকানি নাম. ‘‘ভণ্ডী’’তিপি তস্সেৰ পরিযাযো. ভণ্ডিতব্বং বন্ধিত্ৰা ছিদ্দে পটিচ্ছাদিতেপি যত্থ অসণ্হতায আমিসং তিট্ঠতি, তাদিসোপি অপত্তোযেৰাতি আহ ‘‘মট্ঠো ৰট্টতী’’তি. অযোচুণ্ণেন ৰাণিযাতি এত্থাপি ‘‘মট্ঠো ৰট্টতী’’তি সম্বন্ধনীযং.

৭৭২. তস্স নিস্সগ্গিযং সঙ্ঘস্স নিস্সট্ঠং তং পত্তং তস্মিং অনুকম্পায অগণ্হন্তস্সাতি যোজনা, ‘‘সঙ্ঘমজ্ঝে নিস্সজ্জিতব্বো’’তি (পারা. ৬১৩) ৰচনতো সঙ্ঘমজ্ঝে নিস্সট্ঠং তস্স তং পত্তং তস্মিং পত্তনিস্সজ্জকে পুগ্গলে অনুকম্পায অগণ্হন্তস্স.

৭৭৩. দীযমানে তু পত্তস্মিন্তি ঊনপঞ্চবন্ধনেন পত্তেন ৰিঞ্ঞাপিতনৰপত্তে ভিক্খুম্হি তং পত্তং সঙ্ঘমজ্ঝে নিস্সজ্জিত্ৰা আপত্তিং দেসেত্ৰা নিসিন্নে চতস্সো অগতিযো অগমনং, গহিতাগহিতজাননন্তি ইমেহি পঞ্চহি অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা পঠমং সঙ্ঘং যাচিত্ৰা ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায সঙ্ঘেন পত্তগাহকং কত্ৰা সম্মতেন নিস্সট্ঠপত্তং হত্থেন গহেত্ৰা তস্মিং সঙ্ঘে সঙ্ঘত্থেরতো পট্ঠায অনুক্কমেন উপসঙ্কম্ম ৰিঞ্ঞাযমানং গুণং ৰত্ৰা পণামিতে. যস্সাতি তস্মিং সঙ্ঘমজ্ঝে নিসিন্নস্স যস্স ভিক্খুনো, রোচনত্থযোগে সম্পদানৰচনং. সো দীযমানো পত্তো. তং দীযমানং পত্তং.

৭৭৪. দীপিতোতি ‘‘অপত্তকস্স ন গাহেতব্বো’’তি (পারা. ৬১৫) ৰুত্তো. তত্থাতি তস্সং ভিক্খুপরিসাযং. পত্তপরিযন্তোতি এত্থ ‘‘এৰং পরিৰত্তেত্ৰা পরিযন্তে ঠিতপত্তো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬১৫) অট্ঠকথাযং ৰুত্তত্তা তেন পত্তপরিৰত্তনেন আগতো ৰা সব্বেহি অগ্গহিতত্তা আগতো সো এৰ ৰা পত্তো পরিযন্তো নাম হোতীতি অত্থো. তস্স ভিক্খুনোতি পত্তং নিস্সজ্জিত্ৰা নিসিন্নস্স তস্স ভিক্খুনো.

৭৭৫. ন্তি অত্তনো দিন্নং তং পরিযন্তপত্তং. অপ্পদেসেতি মঞ্চপীঠাদিঅট্ঠানে. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘মঞ্চপীঠছত্তনাগদন্তাদিকে অদেসে’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬১৫). ৰিস্সজ্জেতীতি অঞ্ঞস্স দেতি. অত্তনা অদাপেত্ৰা অঞ্ঞেন তং পত্তং সযমেৰ অত্তনো গহেত্ৰা অঞ্ঞং অনুরূপং পত্তং দিয্যমানং গণ্হিতুং ৰট্টতীতি অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. অভোগেন পরিভুঞ্জতীতি যাগুরন্ধনাদিৰসেন পরিভুঞ্জতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অভোগেনাতি যাগুরন্ধনরজনপচনাদিনা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬১৫). ‘‘অন্তরামগ্গে পন ব্যাধিম্হি উপ্পন্নে অঞ্ঞস্মিং ভাজনে অসতি মত্তিকায লিম্পিত্ৰা যাগুং ৰা পচিতুং উদকং ৰা তাপেতুং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬১৫) অট্ঠকথাযং ৰুত্তত্তা তাদিসে ঠানে তথাপি পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতীতি এত্থ ৰিসেসো.

৭৭৬. নট্ঠেতি অত্তনো পরিভুঞ্জিযমানে পত্তে চোরগ্গহণাদিনা নট্ঠে. ভিন্নেতি ভেদমুপগতে. অনাপত্তীতি অঞ্ঞং পত্তং ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তি. পকাসিতাতি ‘‘অনাপত্তি নট্ঠপত্তস্স ভিন্নপত্তস্স ঞাতকানং পৰারিতানং অঞ্ঞস্সত্থায অত্তনো ধনেনা’’তিআদিনা (পারা. ৬১৭) নযেন পাল়িযং দেসিতা. ইধ ‘‘অঞ্ঞস্সত্থাযা’’তি ৰুত্তত্তা অত্তনো ৰল়ঞ্জিযমানে পত্তে সতিপি অঞ্ঞস্সত্থায পত্তং ৰিঞ্ঞাপেতুং ৰট্টতি. ঞাতকাদীনং গণ্হতোতি এত্থ ‘‘সন্তক’’ন্তি লব্ভতি. অত্তনো ধনেনাতি যোজনা. এত্থ ধনং নাম সুত্তৰত্থাদি কপ্পিযৰত্থু.

৭৭৭. এত্থ ৰিঞ্ঞাপনং ক্রিযং.

দুতিযপত্তকথাৰণ্ণনা.

৭৭৮. সপ্পিআদিং ভেসজ্জন্তি এত্থ পাল়িযং ‘‘সেয্যথিদং? সপ্পি নৰনীতং তেলং মধু ফাণিত’’ন্তি (পারা. ৬২২) উদ্দিসিত্ৰা ‘‘সপ্পি নাম গোসপ্পি ৰা অজিকাসপ্পি ৰা মহিংসসপ্পি ৰা, যেসং মংসং কপ্পতি, তেসং সপ্পী’’তি (পারা. ৬২৩) নিদ্দিট্ঠং ঘতঞ্চ ‘‘তেসংযেৰ নৰনীত’’ন্তি (পারা. ৬২৩) নিদ্দিট্ঠং নৰনীতঞ্চ ‘‘তিলতেলং সাসপতেলং মধুকতেলং এরণ্ডকতেলং ৰসাতেল’’ন্তি (পারা. ৬২৩) নিদ্দিট্ঠং তেলঞ্চ ‘‘মধু নাম মক্খিকামধূ’’তি (পারা. ৬২৩) নিদ্দিট্ঠং মধুঞ্চ ‘‘ফাণিতং নাম উচ্ছুম্হা নিব্বত্ত’’ন্তি (পারা. ৬২৩) নিদ্দিট্ঠং গুল়াদিফাণিতঞ্চাতি এতস্মিং পঞ্চভেসজ্জরাসিম্হি যং যং ভেসজ্জন্তি অত্থো. পুরেভত্তন্তি পুরেভত্তে. পটিগয্হাতি পটিগ্গহেত্ৰা.

৭৭৯. তং পুরেভত্তং পটিগ্গহিতং ভেসজ্জং. সত্তাহন্তি এত্থ ‘‘ৰট্টতী’’তি কিরিযায অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. ‘‘সত্তাহং অতিক্কমন্তস্সা’’তি পদচ্ছেদো. ‘‘সত্তাহাতিক্কমে তস্সা’’তি ৰা পাঠো. সত্তাহস্স অতিক্কমো সত্তাহাতিক্কমো, তস্মিং সত্তাহাতিক্কমে. তস্সাতি ভেসজ্জপটিগ্গাহকস্স ভিক্খুনো. ‘‘নিস্সগ্গিয’’ন্তি ইমিনা পাচিত্তিযমেৰ দস্সিতং. নিস্সগ্গিযৰত্থু ভাজনগণনায আপত্তিং করোতি. একস্মিং ভাজনেপি ৰিসুং ৰিসুং ঠপিতানি নৰনীতপিণ্ডগুল়পিণ্ডসক্করমধুপটলানিপি অত্তনো গণনায আপত্তিং করোন্তি.

৭৮০. গণ্হিত্ৰাতি পটিগ্গহেত্ৰা. সন্নিধীযতীতি সন্নিধি, সন্নিহিতৰত্থু, তস্স কারকং করণং অপরাপরদিৰসত্থায ঠপনং, তং কত্ৰা, পচ্ছাভত্তং পটিগ্গহিতং যথা অপরং দিৰসং গচ্ছতি, তথা কত্ৰা নিক্খিপিত্ৰাতি অত্থো. নিরামিসং সাযতোতি আমিসেন অমিস্সেত্ৰা ভুঞ্জন্তস্স.

৭৮১. উগ্গহিতন্তি অপ্পটিগ্গহাপেত্ৰা হত্থেন গহিতং. সরীরভোগেতি বহি সরীরপরিভোগেনেৰ.

৭৮২. গহিতং পটিগ্গহিতং. তাপেত্ৰাতি ৰিলীযাপেত্ৰা.

৭৮৩. ‘‘সযং তাপেতি…পে… ন হোতি সো’’তি ইদং সুধোতনৰনীতং সন্ধায ৰুত্তং, দুদ্ধোতেন পন দধিগুল়িকাদিসহিতেন সামংপাকো হোতেৰ. নৰনীতস্স যং সযং তাপনং, সো সামংপাকো ন হোতীতি যোজনা.

৭৮৪. যেন কেনচীতি উপসম্পন্নেন, অনুপসম্পন্নেন ৰা.

৭৮৫. ‘‘সযং করোতী’’তি ইমিনা অনুপসম্পন্নং নিৰত্তেতি. তেন কতং পন তদহু পুরেভত্তং সামিসম্পি ৰট্টতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘পুরেভত্তং পটিগ্গহিতখীরেন ৰা দধিনা ৰা কতসপ্পি অনুপসম্পন্নেন কতং সামিসম্পি তদহু পুরেভত্তং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২২).

৭৮৬. সৰত্থুকস্সাতি এত্থ ৰত্থু নাম খীরদধি.

৭৮৭. অস্সাতি পটিগ্গহিতখীরদধীহি কতসপ্পিমাহ. ‘‘পটিগ্গহেত্ৰা তানী’’তি ৰুত্তত্তাতি ইদং ‘‘যানি খো পন তানি গিলানানং ভিক্খূনং পটিসাযনীযানি ভেসজ্জানি, সেয্যথিদং? সপ্পি নৰনীতং তেলং মধু ফাণিতং, তানি পটিগ্গহেত্ৰা’’তি (পারা. ৬২২) ইমস্মিং মাতিকাপাঠে ‘‘যানী’’তি ৰুত্তসপ্পিআদীনমেৰ ‘‘তানি পটিগ্গহেত্ৰা’’তি ৰুত্তত্তাতি ৰুত্তং হোতি, তত্থ খীরদধীনং অৰুত্তত্তাতি অধিপ্পাযো.

৭৮৮. কপ্পিযসপ্পিম্হীতি কপ্পিযমংসানং সত্তানং ঘতে. অকপ্পিযসপ্পিম্হীতি অকপ্পিযমংসানং সত্তানং ঘতে, পটিগ্গহেত্ৰা সত্তাহে অতিক্কন্তেতি ৰুত্তং হোতি.

৭৮৯. তেন সপ্পিনা অকপ্পিযেন ভৰিতব্বন্তি ইদং দুক্কটং কথং হোতীতি আহ ‘‘সব্বা’’তিআদি. অকপ্পিযং মংসং যেসং তে অকপ্পিযমংসা, মনুস্সাদযো, সব্বে চ তে অকপ্পিযমংসা চাতি সব্বাকপ্পিযমংসা, তেসং.

৭৯০-১. এৰং চে ৰট্টতি, ‘‘যেসং মংসং কপ্পতি, তেসং সপ্পী’’তি কস্মা পাল়িযং ৰুত্তন্তি চোদনং সমুট্ঠাপেত্ৰা তং পরিহরিতুমাহ ‘‘যেস’’ন্তিআদি. তত্থ ‘‘যেসঞ্হি কপ্পতি মংসং, তেসং সপ্পী’’তি ইদং ৰচনং কিং পযোজনং সাধেতীতি ৰুত্তং হোতি. ইদানি পরিচ্ছেদনিযমনসঙ্খাতং তংপযোজনঞ্চ তব্বিসযঞ্চ দস্সেতুমাহ ‘‘পণীতভোজনস্সা’’তিআদি. পণীতভোজনস্স পরিচ্ছেদনিযামনন্তি যোজনা. সত্তাহকালিকে পঞ্চৰিধে ভেসজ্জেতি ৰুত্তং হোতি, নিদ্ধারণে ভুম্মং. নিস্সগ্গিযস্স ৰত্থূনন্তি নিদ্ধারিতব্বদস্সনং. নিস্সগ্গিযস্সাতি এত্থ তংহেতুকস্স পাচিত্তিযস্সাতি অত্থো. ৰত্থূনন্তি সপ্পিনৰনীতদ্ৰযমেৰ ৰুত্তং. সত্তাহকালিকে নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযস্স ৰত্থু নাম এতেসমেৰ সপ্পিনৰনীতানি, পণীতভোজনঞ্চ তেসমেৰ খীরদধিসপ্পিনৰনীতানীতি দস্সেতুং তথা ৰুত্তং, ন অকপ্পিযমংসসত্তানং সপ্পিআদিনিৰারণত্থং ৰুত্তন্তি অযং পাল়িযং তথাগতা ধিপ্পেতো অত্থোতি ৰুত্তং হোতি.

৭৯২. গহিতুগ্গহিতাদিকে উগ্গহিতপটিগ্গহিতাদিকে নৰনীতেপি সব্বো ৰিনিচ্ছযো সপ্পিম্হি ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বোতি যোজনা. আদি-সদ্দেন পুরেভত্তং, পচ্ছাভত্তং পটিগ্গহিতখীরদধীহি, উগ্গহিতখীরদধীহি চ কতং নৰনীতং, তাদিসমেৰ অকপ্পিযমংসনৰনীতঞ্চ সঙ্গহিতং. সব্বো ৰিনিচ্ছযোতি আপত্তিআদিকং সব্বৰিনিচ্ছযং সঙ্গণ্হাতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সব্বো আপত্তানাপত্তিপরিভোগাপরিভোগনযো’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২২).

৭৯৩-৪. ভিক্খূনং আকিরন্তীতি এত্থ ‘‘পত্তে’’তি সামত্থিযা লব্ভতি. আদিচ্চপক্কন্তি আতপে ৰিলীনং. সংসট্ঠং পরিস্সাৰিতং.

৭৯৫-৬. তিলতেলং সাসপতেলং মধুকতেলং এরণ্ডকতেলং. গহিতন্তি পটিগ্গহিতং. পুরেভত্তং সামিসম্পি নিরামিসম্পি সাযিতব্বন্তি যোজনা. তেসং ৰসাতি সত্তাহাতিক্কন্তানং তেসং তেলানং ৰসেন, তেলভাজনগণনাযাতি ৰুত্তং হোতি.

৭৯৮. তেসং তিণ্ণম্পীতি এরণ্ডমধুকসাসপবীজানং তিণ্ণং.

৭৯৯. নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং.

৮০০. সাসপাদীনন্তি এত্থ আদি-সদ্দেন পটিলোমেন মধুকেরণ্ডকানং গহণং. গহেত্ৰাতি পটিগ্গহেত্ৰা. ভিক্খুনা তেলত্থাযেৰ গহেত্ৰা ঠপিতানং সাসপাদীনং সত্তাহাতিক্কমে দুক্কটং সিযাতি যোজনা.

৮০১-২. নাল়িকেরঞ্চ করঞ্জঞ্চ নাল়িকেরকরঞ্জানি, তেসং, নাল়িকেরফলানং, নত্তমালট্ঠীনঞ্চ তেলন্তি সম্বন্ধো. কুরুৰকস্সাতি অতসিবীজস্স. নিম্বঞ্চ কোসম্বকঞ্চ নিম্বকোসম্বকানি, তেসং, পুচিমন্দবীজস্স চ ফন্দনবীজস্স চ তেলন্তি সম্বন্ধো. ভল্লাতকস্সাতি এৰংনামকস্স রুক্খবীজস্স. সমযচ্চযেতি সত্তাহাতিক্কমে.

৮০৩. যাৰকালিকভেদঞ্চাতি এত্থ ‘‘যাৰকালিক’’ন্তি ভেদো ৰিসেসনং যস্সাতি ৰিগ্গহো, ‘‘ইদং ৰত্থু’’ন্তি এতস্স অজ্ঝোহরণীযৰিসেসিতব্বস্স ৰিসেসনং. যাৰজীৰিকন্তিপি তস্সেৰ ৰিসেসনং. সেসন্তি ‘‘সামংপাকসৰত্থুক পুরেভত্তপচ্ছাভত্তপটিগ্গহিতউগ্গহিতকৰত্থুৰিধানং সব্ব’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২২) অট্ঠকথাযং দস্সিতং সেসং ৰিসেসপ্পকারজাতমাহ. এত্থাপীতি ইমস্মিং তেলৰিনিচ্ছযেপি.

৮০৪. অচ্ছস্স ইসস্স. মচ্ছস্স জলজস্স. ৰরাহস্স সূকরস্স. সুসুকাসঙ্খাতস্স মকরস্স. মচ্ছৰচনেনেৰ মকরস্স সঙ্গহিতত্তেপি ৰাল়মচ্ছভাৰেন ৰিসুং গহণন্তি অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. গদ্রভস্স খরস্স. ইমেসং পঞ্চন্নং সত্তানং ৰসেন পঞ্চৰিধানং ৰসানং তেলঞ্চ পঞ্চপ্পকারং হোতীতি অত্থো.

৮০৫. কপ্পিযাকপ্পিযস্স চাতি কপ্পিযাকপ্পিযমংসস্স সত্তস্সাতি ৰুত্তং হোতি, সব্বমেৰ ৰসাতেলং ৰট্টতীতি ইমিনা সম্বন্ধো. এত্থ ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে ৰসানি ভেসজ্জানি অচ্ছৰসং মচ্ছৰসং সুসুকাৰসং সূকরৰসং গদ্রভৰস’’ন্তি (মহাৰ. ২৬২) অনুঞ্ঞাতপাঠে অচ্ছৰসাগ্গহণেন মনুস্সেহি অঞ্ঞেসং সব্বাকপ্পিযমংসসত্তানং ৰসায অনুঞ্ঞাতত্তা তং সঙ্গহেতুং অকপ্পিযগ্গহণং কতন্তি দট্ঠব্বং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অচ্ছৰস’ন্তি ৰচনেন ঠপেত্ৰা মনুস্সৰসং সব্বেসং অকপ্পিযমংসানং ৰসা অনুঞ্ঞাতা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২৩). এত্থ অকপ্পিযমংসসত্তানং মংসানং অকপ্পিযভাৰো ‘‘মংসেসু হি দস মনুস্সহত্থিঅস্সসুনখঅহিসীহব্যগ্ঘদীপিঅচ্ছতরচ্ছানং মংসানি অকপ্পিযানি. ৰসাসু একা মনুস্সৰসাৰ. খীরাদীসু অকপ্পিযং নাম নত্থী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২৩) অট্ঠকথাৰচনতো ৰেদিতব্বো. অকপ্পিযৰচনেন মনুস্সৰসাযপি গয্হমানত্তা তস্মিং নীহরিতুমাহ ‘‘ঠপেত্ৰা’’তি.

৮০৬. পুরেভত্তন্তি পুরেভত্তে. সংসট্ঠং পরিস্সাৰিতং. ‘‘পুরেভত্ত’’ন্তি ইদং ‘‘পটিগ্গহেত্ৰান, পক্কং, সংসট্ঠ’’ন্তি ইমেহি পদেহি পচ্চেকং যোজেতব্বং. যথাহ পাল়িযং ‘‘কালে পটিগ্গহিতং কালে নিপ্পক্কং কালে সংসট্ঠং তেলপরিভোগেন পরিভুঞ্জিতু’’ন্তি (মহাৰ. ২৬২).

৮০৭. তং কত্ৰা দেতীতি অপটিগ্গহিতৰসং গহেত্ৰা পচিত্ৰা তেলং দেতীতি অত্থো. তেনাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অনুপসম্পন্নেহি কতং নিব্বট্টিতৰসাতেলং পুরেভত্তং পটিগ্গহিতং পুরেভত্তং সামিসম্পি ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২৩). ততো উদ্ধং সত্তাহমনতিক্কম্মাতি গহেতব্বং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘পচ্ছাভত্ততো পট্ঠায সত্তাহং নিরামিসমেৰ ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২৩). ইধ উভযত্থাপি কালে, ৰিকালে চ কপ্পিযাকপ্পিযমংসৰসানং তেলং দিয্যমানং সুখুমমংসচুণ্ণাদিকং অব্বোহারিকং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘যং পন তত্থ সুখুমরজসদিসং মংসং ৰা ন্হারু ৰা অট্ঠি ৰা লোহিতং ৰা হোতি, তং অব্বোহারিক’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২৩).

৮০৮. পটিগ্গহেতুন্তি এত্থ ‘‘ৰস’’ন্তি চ কাতুন্তি এত্থ ‘‘তেল’’ন্তি চ পকরণতো লব্ভতি. কাতুন্তি এত্থ পচিতুং পরিস্সাৰিতুন্তি উভযমেৰাতি অত্থো. ‘‘ন ৰট্টতী’’তি ইদং পটিগ্গহণাদিপযোগত্তযে ৰিসুং ৰিসুং দুক্কটত্তা ৰুত্তং. যথাহ পাল়িযং ‘‘ৰিকালে চে ভিক্খৰে পটিগ্গহিতং ৰিকালে নিপ্পক্কং ৰিকালে সংসট্ঠং, তং চে পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি তিণ্ণং দুক্কটান’’ন্তি (মহাৰ. ২৬২). ইমানি হি তীহি পযোগেহি তীণি দুক্কটানি হোন্তি. সেসোতি উগ্গহিতকপটিগ্গহিতকসৰত্থুকৰিসযো ৰিনিচ্ছযো চ ভাজনগণনায আপত্তিভেদো চাতি এৰংপকারো ৰত্তব্বৰিসেসো.

৮০৯. গহিতন্তি পটিগ্গহিতং. মধুকরীকতন্তি মধুমক্খিকাখুদ্দকমক্খিকাভমরমক্খিকাসঙ্খাতাহি তীহি মধুকরীহি কতং.

৮১০. ৰত্থূনং গণনাতি মধুপটলেন ঠিতং চে, পটলগণনায, পীল়েত্ৰা ভাজনে পক্খিপিত্ৰা ঠপিতং চে, ভাজনগণনায, সিলেসমিৰ পত্থিন্নং চে, মহাভমরমধুখণ্ডপিণ্ডৰসেন, ৰিসুং ৰিসুং কতে তেসং গণনাযাতি অত্থো.

৮১১. ঘনাঘনন্তি এত্থ গুল়ঞ্চ নানপ্পকারা সক্করা চ ঘনপক্কং নাম. পক্কতনুকং ফাণিতং অঘনপক্কং নাম. উচ্ছুসিলেসো অপক্কঘনং নাম. উচ্ছুদণ্ডতো পীল়িতরসো অপক্কাঘনং নাম. ‘‘ফাণিতং নাম উচ্ছুম্হা নিব্বত্ত’’ন্তি (পারা. ৬২৩) সাধারণপাল়িৰচনতো, ‘‘ফাণিতং নাম উচ্ছুরসং উপাদাযা’’তি (কঙ্খা. অট্ঠ. ভেসজ্জসিক্খাপদৰণ্ণনা; ৰি. সঙ্গ অট্ঠ. ৯৮) অট্ঠকথাৰচনতো চ ইহ রসাদীহি উচ্ছুপানম্পি সঙ্গহিতং. কেচি উচ্ছুনো চতুকালিকত্তং ৰণ্ণযন্তি, তং ন সারতো পচ্চেতব্বং.

৮১২. ফাণিতন্তি ৰুত্তপ্পকারে তস্মিং ফাণিতে অঞ্ঞতরং. গহিতং পটিগ্গহিতং.

৮১৩. অসংসট্ঠেনাতি অপরিস্সাৰিতেন. কতফাণিতন্তি পরিস্সাৰেত্ৰা অত্তনা কতফাণিতং. পুরেভত্তং গহিতেনাতি পুরেভত্তং পটিগ্গহিতেন. ‘‘সযং কত’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২৩) ৰুত্তত্তা কতন্তি উচ্ছুরসো গহেতব্বো.

৮১৬. কত্ৰাতি পচিত্ৰা ফাণিতং কত্ৰা.

৮১৭. পচ্ছাভত্তং কতঞ্চাপীতি পচ্ছাভত্তং অত্তনা চ কতং অনুপসম্পন্নেন চ কতং ফাণিতম্পি.

৮১৮. কতং …পে… সীতৰারিনাতি সীতুদকে মধুকপুপ্ফানি পক্খিপিত্ৰা ঠপেত্ৰা মদ্দিত্ৰা পরিস্সাৰিতরসেন কতং মধুকফাণিতং.

৮১৯. অস্সাতি মধুকফাণিতস্স. দুক্কটন্তি তদাধারভাজনগণনায দুক্কটং. খীরং পক্খিপিত্ৰা কতং মধুকফাণিতং যাৰকালিকং চে হোতি, কথং খণ্ডসক্করাকতং সত্তাহকালিকং হোতীতি ৰিচারণাযং খীরজল্লিকং ধোৰিত্ৰা ধোৰিত্ৰা গয্হমানত্তা ৰট্টতীতি পরিহরন্তি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘খণ্ডসক্করং পন খীরজল্লিকং অপনেত্ৰা অপনেত্ৰা সোধেন্তি, তস্মা ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২৩). ‘‘বীজতো পট্ঠায ন ৰট্টতী’’তি পটিক্খিত্তমধুকপুপ্ফমেরযং ৰিনা আমকঞ্চ পক্কঞ্চ মধুকপুপ্ফং পুরেভত্তং ৰট্টতীতি অট্ঠকথাযং ৰুত্তং.

৮২০. সব্বেসং পন ফলানন্তি কদলিখজ্জূরিআদিফলানং.

৮২১. সামঞ্ঞজোতনায ৰিসেসেপি অৰট্ঠানতো ‘‘কালিকা’’তি ইমিনা ‘‘পচ্ছাভত্তং সতি পচ্চযে’’তি ৰচনসামত্থিযা যাৰকালিকৰজ্জা তযো কালিকা গহেতব্বা, ‘‘পুরেভত্তং যথাসুখ’’ন্তি ৰচনসামত্থিযা চত্তারোপি গহেতব্বা. যাৰকালিকৰজ্জা তযো কালিকা পচ্ছাভত্তং ৰিকালে পচ্চযে পিপাসাদিকারণে সতি কেৰলম্পি পচ্চেকম্পি মিস্সেত্ৰাপি পরিভুঞ্জিতুং ভিক্খুস্স ৰট্টন্তি. কালিকা চত্তারোপি পুরেভত্তং কালে যাৰমজ্ঝন্হা কেৰলম্পি মিস্সেত্ৰাপি যথাসুখং অসতিপি পচ্চযে পরিভুঞ্জিতুং ভিক্খুস্স ৰট্টন্তীতি যোজনা.

৮২২. অরুআদীনীতি ৰণাদীনি. ‘‘মক্খেতুং ন ৰট্টতী’’তি ইমিনা বাহিরপরিভোগোপি নিৰারিতো.

৮২৩. অনাপত্তিৰারে ‘‘অন্তোসত্তাহ’’ন্তি অধিকারে ‘‘অনুপসম্পন্নস্স চত্তেন ৰন্তেন মুত্তেন অনপেক্খো দত্ৰা পটিলভিত্ৰা পরিভুঞ্জতী’’তি (পারা. ৬২৫) ৰুত্তত্তা চজিত্ৰাতি এত্থ ‘‘অন্তোসত্তাহং অনুপসম্পন্নস্সা’’তি ৰত্তব্বং. লভিত্ৰাতি এত্থ ‘‘সত্তাহাতিক্কমেপী’’তি সামত্থিযা লব্ভতি. তেনাহ মহাপদুমত্থেরো ‘‘অন্তোসত্তাহে দিন্নস্স হি পুন পরিভোগে আপত্তিযেৰ নত্থি, সত্তাহাতিক্কন্তস্স পন পরিভোগে অনাপত্তীতি দস্সনত্থমিদং ৰুত্ত’’ন্তি. লভিত্ৰাতি গহিততেলেন অনুপসম্পন্নেন সক্কচ্চং, অসক্কচ্চং ৰা দিন্নং লভিত্ৰা. সাযিতুন্তি এত্থ ‘‘লভতী’’তি সেসো.

৮২৪. ‘‘অনাপত্তি অধিট্ঠেতী’’তি দ্ৰিন্নং পদানং অন্তরে ‘‘অন্তোসত্তাহ’’ন্তি সেসো, সব্বপদেহিপি যুজ্জতি. অধিট্ঠেতীতি সত্তাহব্ভন্তরে সপ্পিঞ্চ তেলঞ্চ ৰসঞ্চ মুদ্ধনি তেলং ৰা অব্ভঞ্জনং ৰা, মধুং অরুমক্খনং, ফাণিতং ঘরধূপনং ভৰিস্সতীতি অধিট্ঠেতি. অধিট্ঠিতেন অনধিট্ঠিতং চে মিস্সং হোতি, পুনপি অধিট্ঠাতব্বং. ৰিস্সজ্জেতীতি অন্তোসত্তাহে অঞ্ঞস্স উপসম্পন্নস্স দেতি. সচে তথা দিন্নং অঞ্ঞেন অপ্পটিগ্গহিতত্তা, তেন পটিগ্গহিতম্পি ইতরস্স দিন্নত্তা তেসং অনাপত্তীতি অট্ঠকথাযং (পারা. অট্ঠ. ২.৬২৫ অত্থতো সমানং) ৰুত্তং.

ৰিনস্সতীতি সত্তাহব্ভন্তরে যেন কেনচি আকারেন যথা অপরিভোগং হোতি, তথা চোরিকায হরণাদিৰসেন নস্সতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ৰিনস্সতীতি অপরিভোগং হোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২৫). অচ্ছিন্দিত্ৰা গণ্হতীতি অঞ্ঞো তস্মিং সত্তাহব্ভন্তরে ৰিলুম্পিত্ৰা গণ্হাতি. ৰিস্সাসং গণ্হতীতি তস্মিংযেৰ সত্তাহব্ভন্তরে অঞ্ঞো ৰিস্সাসং গণ্হাতি.

৮২৫. অকথিনচিত্তেন সত্থুনা সমুট্ঠানাদযো সব্বেৰ পঠমেন কথিনেন সমা পকাসিতাতি যোজনা. অকথিনচিত্তেনাতি মহাকরুণারসেন তিন্ততায অকক্কসচিত্তেন, অৰিহিংসাভিরতচিত্তেনাতি ৰুত্তং হোতি. সত্থুনাতি দিট্ঠধম্মিকসম্পরাযিকাদীহি অত্থেহি সদেৰকং লোকং অনুসাসতীতি সত্থা, তেন সব্বঞ্ঞুনা দসবলেন সম্মাসম্বুদ্ধেন.

ভেসজ্জসিক্খাপদকথাৰণ্ণনা.

৮২৬. গিম্হানন্তি এত্থ ‘‘মাসান’’ন্তি সামত্থিযা লব্ভতি, নিদ্ধারণে সামিৰচনং, গিম্হেসু চতূসু মাসেসূতি অত্থো. নিদ্ধারিতব্বং দস্সেতি ‘‘মাসো সেসো’’তি, এত্থ ‘‘ৰত্তব্বে কালে’’তি সেসো. ফগ্গুনমাসকণ্হপক্খপাটিপদতো পট্ঠায জেট্ঠমাসপুণ্ণমিপরিযোসানেসু তীসু মাসেসু অতিক্কন্তেসূতি অত্থো. সেসমাসো নাম জেট্ঠমাসস্স কণ্হপক্খপাটিপদতো পট্ঠায আসাল়্হিমাসপুণ্ণমিপরিযোসানো. গিম্হানং মাসো সেসোতি ৰত্তব্বে কালেতি অত্থো.

ইমস্মিং পচ্ছিমে গিম্হমাসে জেট্ঠমাসস্স কণ্হপক্খো ৰস্সিকসাটিকা চে ন লদ্ধা, পরিযেসিতুং লদ্ধং কাতুং খেত্তং, অধিট্ঠাননিৰাসনানং অখেত্তং. আসাল়্হিপুরিমপক্খো পরিযেসনকরণনিৰাসনানং খেত্তং, অধিট্ঠাতুং অখেত্তং. আসাল়্হিকণ্হপক্খপাটিপদতো যাৰ পচ্ছিমকত্তিকপুণ্ণমী, ইদং চতুন্নম্পি খেত্তন্তি অযমেত্থ সঙ্খেপো.

পরিযেসেয্যাতি ‘‘যে মনুস্সা পুব্বে ৰস্সিকসাটিকং দেন্তী’’তিআদিনা (পারা. ৬২৮) পদভাজনে ৰুত্তনযেন পুব্বে ৰস্সিকসাটিকদাযকং উপসঙ্কম্ম ‘‘দেথ মে ৰস্সিকসাটিকচীৰর’’ন্তিআদিনা ৰচনেন অৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ‘‘কালো ৰস্সিকসাটিকায সমযো ৰস্সিকসাটিকায, অঞ্ঞেপি মনুস্সা ৰস্সিকসাটিকং দেন্তী’’তি এৰং সতুপ্পাদমত্তকরণেন পরিযেসেয্য.

সাটিকন্তি ৰস্সিকসাটিকং. ‘‘অদ্ধমাসো সেসো’’তি ইদং ‘‘গিম্হান’’ন্তি ইমিনাৰ যুজ্জতি. তত্থ ‘‘ৰত্তব্বে কালে’’তি অজ্ঝাহরিতব্বং, আসাল়্হিমাসস্স পুরিমপক্খেতি অত্থো. কত্ৰাতি এত্থ ‘‘লদ্ধ’’ন্তি সামত্থিযা লব্ভতি. যথাৰুত্তনযেন সতুপ্পাদেন ৰা অৰসেসানং সদ্ধাসম্পন্নকুলানং ৰা সন্তিকা লদ্ধং সিব্বনরজনকপ্পবিন্দুদানৰসেন নিট্ঠাপেত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. পরিদহেতি নিৰাসেয্য.

৮২৭-৮. পিট্ঠিসম্মতে সমযেতি ‘‘কত্তিকপুণ্ণমাসিযা পন পচ্ছিমপাটিপদদিৰসতো পট্ঠায যাৰ জেট্ঠমূলপুণ্ণমা ইমে সত্ত মাসা পিট্ঠিসমযো নামা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২৮) এৰং দস্সিতেসু সত্তসু মাসেসু. ঞাতকাঞ্ঞাতকাদিনো সতুপ্পাদং কত্ৰাতি যোজনা. আদি-সদ্দেন পৰারিতাপৰারিতানং সঙ্গহো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতট্ঠানতো’’তি.

তেসুযেৰাতি ঞাতকঅঞ্ঞাতকপৰারিতঅপ্পৰারিতেসু. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘হোতি নিস্সগ্গিযাপত্তী’’তি ইদং দস্সিতং. সা আপত্তি অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতেসু অঞ্ঞাতকৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদেন হোতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘দেথ মে ৰস্সিকসাটিকচীৰর’ন্তিআদিনা নযেন ৰিঞ্ঞত্তিং কত্ৰা নিপ্ফাদেন্তস্স অঞ্ঞাতকৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদেন নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২৮). ঞাতকপৰারিতেসু তেন সিক্খাপদেন অনাপত্তি, পিট্ঠিসমযত্তা ইমিনা আপত্তি হোতি. অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতেসু চ ৰক্খমাননযেন ৰত্তভেদদুক্কটেন সদ্ধিং হোতীতি দট্ঠব্বং.

৮২৯-৩০. অঞ্ঞাতকাদিনো কত্ৰা পন সতুপ্পাদন্তি যোজনা. আদি-সদ্দেন অপ্পৰারিতানং সঙ্গহো. কুচ্ছিসঞ্ঞিতে সমযেতি যথাৰুত্তপিট্ঠিসমযে সত্তমাসে ৰিনা ইতরে পঞ্চ মাসা ৰুত্তা. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘জেট্ঠমূলপুণ্ণমাসিযা পন পচ্ছিমপাটিপদদিৰসতো পট্ঠায যাৰ কত্তিকপুণ্ণমা ইমে পঞ্চ মাসা কুচ্ছিসমযো নামা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২৮). ৰত্থন্তি ৰস্সিকসাটিকং. অদিন্নপুব্বেসূতি যেহি ৰস্সিকসাটিকা ন দিন্নপুব্বা, তেসু, ইমিনা ৰত্তভেদস্স কারণমাহ. ইহ ৰত্তভেদো নাম ‘‘যে মনুস্সা পুব্বে ৰস্সিকসাটিকচীৰরং দেন্তী’’তিআদিৰচনতো (পারা. ৬২৮) দিন্নপুব্বেসু কাতব্বস্স সতুপ্পাদস্স অদিন্নপুব্বেসু করণং. ব্যতিরেকতো দিন্নপুব্বেসু নত্থীতি দীপিতং হোতি.

তত্রাতি অঞ্ঞাতকাদিম্হি. ‘‘নিস্সগ্গিয’’ন্তি ইমিনা অঞ্ঞাতকৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদেন আপত্তিং আহ. যথাহ কুচ্ছিসমযচতুক্কে ‘‘ৰিঞ্ঞত্তিম্পি কত্ৰা নিপ্ফাদেন্তস্স অঞ্ঞাতকৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদেন নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি. অযং পাচিত্তিযাপত্তি পকতিযা ৰস্সিকসাটিকদাযকেসুপি হোতীতি ইদং অট্ঠকথাযং ‘‘ইদং পন পকতিযা ৰস্সিকসাটিকদাযকেসুপি হোতিযেৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২৮) ৰচনতো ৰিঞ্ঞাযতি.

৮৩১. ওৰস্সাপেতীতি আকাসতো পতিতউদকেনেৰ কাযং তেমেতি, ইমিনা ‘‘ঘটাদীহি ওসিঞ্চিতুং ৰট্টতী’’তি দীপিতং হোতি. ‘‘নিব্বকোসম্বুনা নহাযিতুং ৰট্টতী’’তি গণ্ঠিপদেসু ৰুত্তং. সতিপি চীৰরেতি ৰস্সিকসাটিকায সতিযাপি. ‘‘পরিযোসানে দুক্কট’’ন্তি ইমিনা বিন্দুগণনাযাতি দীপেতি. ৰিৰটঙ্গণেতি রুক্খাদিনা কেনচি অনাৰটট্ঠানে.

৮৩২. মাসস্মিন্তি গিম্হানং পচ্ছিমমাসস্মিং.

৮৩৩. ‘‘অচ্ছিন্নচীৰরস্সাতি এতং ৰস্সিকসাটিকমেৰ সন্ধায ৰুত্ত’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬৩০) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. ৰস্সিকসাটিকং নিৰাসেত্ৰা নহাযন্তস্স চোরুপদ্দৰো আপদা নাম. ন্হানকোট্ঠকন্তি নহানত্থায কতকোট্ঠকং. ‘‘ৰাপী’’তি ইমিনা পোক্খরণিজাতস্সরাদযো উপলক্খিতা. ন্হাযন্তস্সাতি নগ্গো হুত্ৰা নহাযন্তস্সাতি পকরণতো লব্ভতি. ‘‘আকাসতো পতিতউদকেনেৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬২৯) অট্ঠকথাযমেৰ ৰুত্তং.

৮৩৪. ক্রিযন্তি অকালে পরিযেসনকরণঅধিট্ঠাননিৰাসনেহি আপজ্জিতব্বতো কিরিযং. কাযেন চ ৰাচায চ ৰিঞ্ঞাপনাদিং করোন্তস্স কাযকম্মং ৰচীকম্মং হোতি.

ৰস্সিকসাটিককথাৰণ্ণনা.

৮৩৫. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুস্স সামং চীৰরং দত্ৰা’’তি (পারা. ৬৩২) ৰচনতো সামন্তি এত্থ ‘‘ভিক্খূ’’তি চ দত্ৰাতি এত্থ ‘‘ভিক্খুস্স’’ইতি চ লব্ভতি. চীৰরন্তি ছন্নং চীৰরানং অঞ্ঞতরং চীৰরং ৰিকপ্পনুপগং পচ্ছিমং. ‘‘কুপিতো অনত্তমনো অচ্ছিন্দেয্যা’’তি (পারা. ৬৩২) ৰচনতো অচ্ছিন্দন্তস্সাতি এত্থ ‘‘কুপিতস্স অনত্তমনস্সা’’তি সেসো, কুপিতস্স অনত্তমনস্স অচ্ছিন্দন্তস্স ৰা অচ্ছিন্দাপেন্তস্স ৰাতি অত্থো. ন্তি অত্তনা দিন্নচীৰরং. ‘‘সকসঞ্ঞাযা’’তি ইমিনা পারাজিকায অৰত্থুভাৰং দীপেতি.

৮৩৬. তথাতি একাযেৰ আপত্তীতি দীপেতি.

৮৩৭. ৰত্থানন্তি চীৰরানং. অস্সাতি ভিক্খুস্স.

৮৪১. সঙ্ঘাটিং গণ্হ, উত্তরাসঙ্গং গণ্হাতি যোজনা.

৮৪২. ৰিকপ্পনুপগং পচ্ছিমন্তি এত্থ ‘‘চীৰর’’ন্তি লব্ভতি. আযামতো ৰড্ঢকিহত্থং তিরিযং তথা ৰিদত্থিপ্পমাণং ৰত্থখণ্ডং হেট্ঠিমপরিচ্ছেদতো ৰিকপ্পনুপগং নাম. অঞ্ঞং কিঞ্চি পরিক্খারন্তি যোজনা, অন্তমসো সুচিম্পীতি ৰুত্তং হোতি. পরং পুগ্গলং. ছিন্দাপেন্তস্সাতি অচ্ছিন্দাপেন্তস্স. কারিতন্তস্স দ্ৰিকম্মকত্তা ‘‘পর’’ন্তি চ ‘‘পরিক্খার’’ন্তি চ কম্মদ্ৰযগহণং. অঞ্ঞন্তি পরিক্খারৰিসেসনং. দুক্কটং ৰত্থুগণনায, ৰচনগণনায চ.

৮৪৪. এৰন্তি যথা অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নসঞ্ঞিনো দুক্কটং, এৰং অনুপসম্পন্নে…পে… ৰেমতিকস্সাপি দুক্কটন্তি যোজনা. অচ্ছিন্দন্তস্সাতি এত্থ যথাৰুত্তং ‘‘অনুপসম্পন্নে’’তি ইদং ৰিভত্তিৰিপরিণামেন সামিৰচনং কত্ৰা ‘‘দিন্ন’’ন্তি অজ্ঝাহারেন সহ যোজেতব্বং, ‘‘চীৰর’’ন্তি পকরণতো লব্ভতি, অনুপসম্পন্নস্স দিন্নং চীৰরং অচ্ছিন্দন্তস্সাতি ৰুত্তং হোতি.

৮৪৫. সো ৰাতি যস্স চীৰরং দিন্নং, সো এৰ ৰা ভিক্খু. তুট্ঠো ৰা দুট্ঠো ৰা সো দেতীতি যোজনা. ৰিস্সাসমেৰ ৰাতি ৰিস্সাসং কত্ৰা গণ্হতোতি যোজনা.

৮৪৬. এত্থাতি ইমস্মিং সিক্খাপদে.

চীৰরচ্ছিন্দনকথাৰণ্ণনা.

৮৪৭. ৰিঞ্ঞাপেত্ৰাতি ৰত্থৰাযাপনং সন্ধায যাচিত্ৰা. ছব্বিধং সুত্তন্তি পদভাজনে ‘‘খোমং কপ্পাসিকং কোসেয্যং কম্বলং সাণং ভঙ্গ’’ন্তি (পারা. ৬৩৮) আগতং ছপ্পকারং সুত্তং. কম্বলন্তি এল়কলোমসুত্তং. সানুলোমানি ছপ্পকারসুত্তানি হেট্ঠা চীৰরৰিনিচ্ছযে ৰুত্তানুসারেন ৰেদিতব্বানি. চীৰরত্থং ৰত্থং ‘‘চীৰর’’ন্তি ৰুত্তং. তন্তৰাযেহীতি কপ্পিযাকপ্পিযেহি পেসকারেহি. পোত্থকেসু ‘‘ৰাযাপেতুং ন ৰট্টতী’’তি পাঠো দিস্সতি, ‘‘সচে’’তি ইমিনা অযুজ্জমানত্তা সো অপাঠো. ‘‘ৰাযাপেতি ন ৰট্টতী’’তি পাঠো যুজ্জতীতি সচে ৰাযাপেতীতি যোজনা, অত্তনো অত্থায যদি ৰাযাপেয্যাতি অত্থো.

৮৪৮. তথা অকপ্পিযো. কীদিসোতি আহ ‘‘অঞ্ঞাতকাদিকো’’তি. অঞ্ঞাতকাদিকোতি অঞ্ঞাতকো আদি যস্স সো অঞ্ঞাতকাদিকো. আদি-সদ্দেন অপ্পৰারিতো গহিতো. যো ভিক্খু তন্তৰাযস্স অঞ্ঞাতকো, তেন অপ্পৰারিতো চ, তস্স অঞ্ঞাতকাদিকো ভিক্খুনা ৰিঞ্ঞত্তো সো তন্তৰাযো অকপ্পিযোতি অত্থো.

৮৪৯. অকপ্পিযেনাতি ৰিঞ্ঞাপিতেন. ৰাযাপেন্তস্সাতি এত্থ ‘‘পযোগে পযোগে দুক্কটং, পটিলাভেনা’’তি সেসো. যথাহ ‘‘ৰাযাপেতি, পযোগে পযোগে দুক্কটং. পটিলাভেন নিস্সগ্গিয’’ন্তি (পারা. ৬৩৮).

৮৫০. কিত্তকে ৰীতে নিস্সগ্গিযং হোতীতি আহ ‘‘ৰিদত্থিমত্তে’’তিআদি. হত্থমত্তেতি রতনমত্তে. পদভাজনে ‘‘পটিলাভেন নিস্সগ্গিয’’ন্তি ৰুত্তং, ইধ ‘‘ৰীতে নিস্সগ্গিয’’ন্তি কস্মা আহাতি? অট্ঠকথাযং ৰুত্তত্তা. তত্থাপি তথা কস্মা ৰুত্তন্তি? তদনন্তরং অত্তনো সন্তকত্তা ৰীতৰীতট্ঠানং পটিলদ্ধমেৰ হোতি, পদভাজনেপি ইমিনা অধিপ্পাযেন পটিলাভেন নিস্সগ্গিযং ৰুত্তং, তস্মা যাৰ চীৰরং ৰড্ঢতি, তাৰ ইমিনা পমাণেন আপত্তিযো ৰড্ঢন্তি. ফলকেপি চাতি এত্থ ফলকং নাম তুরিৰীতট্ঠানং, যত্থ সংহরিত্ৰা ঠপেন্তি. ফলকে ফলকেপি চ নিস্সগ্গিযং ৰুত্তন্তি যোজনা.

৮৫১. তেনেৰাতি ৰিঞ্ঞত্ততন্তৰাযেনেৰ. কপ্পিযং সুত্তন্তি অৰিঞ্ঞত্তিযা লদ্ধসুত্তং. কপ্পিযেন তন্তৰাযেন অকপ্পিযসুত্তং ৰাযাপেন্তস্স তথেৰ দুক্কটন্তি যোজনা.

৮৫২. একন্তরিকতো ৰা কপ্পিযাকপ্পিযেহেৰ সুত্তেহি ৰীতে দুক্কটন্তি যোজনা, অন্তরন্তরা অকপ্পিযসুত্তানং পসারণেন, ৰাযনেন চ দুক্কটং হোতীতি অত্থো. দীঘতো ৰা তিরিযতো ৰা কপ্পিযাকপ্পিযেহেৰ সুত্তেহি ৰীতে দুক্কটন্তি যোজনা, দীঘতো কপ্পিযসুত্তং পসারেত্ৰা তিরিযং অকপ্পিযসুত্তেন ৰীতে দুক্কটং হোতীতি অত্থো. ৰাগ্গহণেন ৰুত্তৰিপরিযাযতোপি যোজেতব্বং. দীঘতো অকপ্পিযসুত্তং পসারেত্ৰা তিরিযতো কপ্পিযসুত্তেন ৰীতেতি অযমেত্থ ৰিপরিযাযো. ৰীতেতি এত্থ ‘‘ফলকে ফলকে’’তি অনুৰত্তেতব্বং.

৮৫৩. কপ্পিযাকপ্পিযেহি তন্তৰাযেহি কপ্পিযাকপ্পিযসুত্তং মিস্সেত্ৰা কতে ৰীতে ফলকে ফলকে তস্স ভিক্খুস্স দুক্কটন্তি যোজনা. ৰেতি নিপাতমত্তং, অথ ৰা ৰে তস্মিং কতে ৰীতেতি অত্থো.

৮৫৪-৫. তে কপ্পিযাকপ্পিযতন্তৰাযা পরিচ্ছেদং দস্সেত্ৰা ৰারেনেৰ অকপ্পিযসুত্তং সচে ৰিনন্তীতি যোজনা. অকপ্পিযেন তন্তৰাযেন ৰীতে. ছন্দানুরক্খনত্থং ‘‘ৰিতে’’তি ৰুত্তং. পমাণস্মিন্তি ৰিকপ্পনুপগপচ্ছিমপ্পমাণস্মিং. তদূনেতি ততো ৰিকপ্পনুপগপচ্ছিমপ্পমাণতো ঊনে. ইতরেনাতি কপ্পিযতন্তৰাযেন. উভযত্থাতি পমাণস্মিং, তদূনে চ দুক্কটং এৰাতি যোজনা.

৮৫৬. সচে কপ্পিযাকপ্পিযতন্তৰাযা দ্ৰেপি ৰেমং উভযকোটিযা গহেত্ৰা একতোৰ ৰিনন্তি ৰাতি যোজনা. তিরিযং সুত্তং পৰেসেত্ৰা যেন আকোটেন্তো ঘনভাৰং সম্পাদেন্তি, তং ৰেমং ৰুচ্চতি.

৮৫৭. সব্বত্থ ভেদেতি কপ্পিযাকপ্পিযসুত্ততন্তৰাযেহি কতে পমাণতদূনএকন্তরিকদীঘতিরিযপ্পকারে সব্বত্থ ৰারভেদে. আপত্তিভেদোতি অকপ্পিযসুত্তেহি আযামৰিত্থারতো অকপ্পিযতন্তৰাযেন ৰীতপ্পদেসে পমাণযুত্তে পাচিত্তিযং, ইতরত্র দুক্কটন্তি ভেদো.

৮৫৮. কপ্পিযো তন্তৰাযো নাম ঞাতকো ৰা পৰারিতো ৰা কপ্পিযমূলেন পযোজিতো ৰা.

৮৫৯. ‘‘অনাপত্তি চীৰরং সিব্বেতুং, আযোগে, কাযবন্ধনে, অংসবদ্ধকে, পত্তত্থৰিকায, পরিস্সাৰনে, ঞাতকানং, পৰারিতানং, অঞ্ঞস্সত্থায, অত্তনো ধনেনা’’তিআদিকং (পারা. ৬৪০) অনাপত্তিৰারং দস্সেতুমাহ ‘‘অনাপত্তী’’তিআদি. ইধ নিদ্দিট্ঠোৰ লক্খণেন অনিদ্দিট্ঠম্পি ৰেদিতব্বং. এত্থ চীৰরং সিব্বেতুং সুত্তং ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি যোজনা. ধনং নাম তণ্ডুলাদি কপ্পিযৰত্থু. ‘‘পরিস্সাৰনে’’তিআদীসু নিমিত্তত্থে ভুম্মং, পরিস্সাৰনাদিনিমিত্তং সুত্তঞ্চ তন্তৰাযে চ ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি ৰুত্তং হোতি.

সুত্তৰিঞ্ঞত্তিকথাৰণ্ণনা.

৮৬০. অপ্পৰারিতঞ্ঞাতীনন্তি অপ্পৰারিতানং অঞ্ঞাতীনং, ‘‘কীদিসেন তে ভন্তে চীৰরেন অত্থো, কীদিসং তে চীৰরং ৰাযাপেমী’’তি (পারা. ৬৪৩) পদভাজনে ৰুত্তনযেন অপ্পৰারিতানং অঞ্ঞাতীনন্তি অত্থো. সমেচ্চাতি উপগন্ত্ৰা. ৰিকপ্পন্তি ৰিসিট্ঠং কপ্পং অধিকৰিধানং. আপজ্জতীতি করোতি, ‘‘ইদং খো আৰুসো চীৰরং মং উদ্দিস্স ৰিয্যতি, আযতঞ্চ করোথ, ৰিত্থতঞ্চ অপ্পিতঞ্চ সুৰীতঞ্চ সুপ্পৰাযিতঞ্চ সুৰিলেখিতঞ্চ সুৰিতচ্ছিতঞ্চ করোথা’’তিআদিনা (পারা. ৬৪২) নযেন দাযকানং অধিপ্পাযতো অধিকতরআযতাদিকরণত্থং ৰিধানং করোতীতি ৰুত্তং হোতি.

তত্থ আযতন্তি দীঘং. ৰিত্থতন্তি পুথুলং. অপ্পিতন্তি ঘনং. সুৰীতন্তি সুট্ঠু ৰীতং সব্বট্ঠানেসু সমং কত্ৰা ৰীতং. সুপ্পৰাযিতন্তি সুট্ঠু পৰাযিতং সব্বট্ঠানে সমং কত্ৰা তন্তে পসারিতং. সুৰিলেখিতন্তি লেখনিযা সুট্ঠু ৰিলিখিতং. সুৰিতচ্ছিতন্তি কোচ্ছেন সুট্ঠু ৰিতচ্ছিতং, সুৰিনিদ্ধোতন্তি অত্থো.

৮৬১. সুত্তৰড্ঢনপ্পকারং দস্সেতুমাহ ‘‘দীঘাযতপ্পিতত্থাযা’’তি. তেন চ পদভাজনে ‘‘তস্স ৰচনেন আযতং ৰা ৰিত্থতং ৰা অপ্পিতং ৰা করোতি, পযোগে দুক্কটং, পটিলাভেন নিস্সগ্গিযং হোতী’’তি (পারা. ৬৪৩) এতং আযতাদিত্তযমেৰ ৰুত্তং. সুত্তৰড্ঢনকে কতেতি এত্থ অনন্তরং ৰত্তব্বেন ‘‘পযোগে দুক্কটং পটিলাভেনা’’তি পাঠসেসেন সহ যোজনা কাতব্বা, দাযকেহি তুলযিত্ৰা দিন্নপ্পমাণতো সুত্তং ৰড্ঢিতুং তেন কতেন সব্বেনাপি পযোগেন ভিক্খুনো দুক্কটঞ্চ পটিলাভেন নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযঞ্চ হোতীতি অত্থো.

৮৬২. ঞাতকাদীনং তন্তৰাযেসু চীৰরে ৰিকপ্পং আপজ্জন্তস্স অনাপত্তিং ৰিনিদ্দিসেতি যোজনা. অত্তনো ধনেনাতি এত্থ ‘‘পযোজিতেসূ’’তি সেসো, তন্তৰাযেসূতি এতস্স ৰিসেসনং. অত্তনো ধনেন পযোজিতেসু তন্তৰাযেসু চীৰরে ৰিকপ্পং আপজ্জন্তস্স অনাপত্তিং ৰিনিদ্দিসেতি যোজনা, অত্তনো সন্তকং কপ্পিযৰত্থুং গহেত্ৰা ৰিনন্তেসু ৰিকপ্পং আপজ্জন্তস্সাতি অত্থো. অঞ্ঞস্সত্থায ৰিনন্তেসু ৰিকপ্পং আপজ্জন্তস্সাতি সহ পাঠসেসেন যোজনা দট্ঠব্বা.

৮৬৩. মহগ্ঘং কত্তুকামিনো তন্তৰাযেহি অপ্পগ্ঘং ৰাযাপেন্তস্স অনাপত্তিং ৰিনিদ্দিসেতি যোজনা.

পেসকারকথাৰণ্ণনা.

৮৬৪. ৰস্সংৰুত্থে ভিক্খূ উদ্দিস্সাতি পুরিমিকায ৰস্সূপগতে ভিক্খূ উদ্দিসিত্ৰা. পৰারণায পুব্বেৰ যং চীৰরং দীযতীতি সম্বন্ধো. ইদং ৰুত্তং হোতি – ‘‘দসাহানাগতং কত্তিকতেমাসিকপুণ্ণম’’ন্তি (পারা. ৬৪৮) পাল়িযং ৰুত্তং মহাপৰারণাউপোসথদিৰসস্স পুরেতরমেৰ পুব্বকত্তিকমাসস্স জুণ্হপক্খপঞ্চমিযং যং চীৰরং ‘‘অচ্চেকচীৰরং নাম সেনায ৰা গন্তুকামো হোতী’’তিআদিনা (পারা. ৬৪৯) পদভাজনাগতেসু গমিকগিলানগব্ভিনিঅভিনৰুপ্পন্নসদ্ধাদীসু অঞ্ঞতরেন দূতং পেসেত্ৰা ৰা অত্তনা ৰা আগন্ত্ৰা ‘‘ৰস্সাৰাসিকং দম্মী’’তি ৰত্ৰা দিয্যতীতি. তং হোতচ্চেকচীৰরন্তি তং অচ্চাযিকচীৰরং নাম হোতি.

৮৬৫. পুরে পৰারণাযেৰাতি মহাপৰারণায পুরেতরমেৰ পঞ্চমিতো পট্ঠায যস্মিং কিস্মিঞ্চি দিৰসে. ভাজেত্ৰা যদি গয্হতীতি এত্থ ‘‘যেনা’’তি চ ন কাতব্বোতি এত্থ ‘‘তেনা’’তি চ করোতি চেতি এত্থ ‘‘সো ৰস্সচ্ছেদ’’ন্তি চ সামত্থিযা লব্ভতি. ভাজেত্ৰা যদি যেন গয্হতি, তেন ৰস্সচ্ছেদো ন কাতব্বো. সো ৰস্সচ্ছেদং করোতি চে, তং ভাজেত্ৰা গহিতচীৰরং সঙ্ঘিকং হোতীতি যোজনা, ছিন্নৰস্সেন তং চীৰরং সঙ্ঘস্সেৰ দাতব্বন্তি ৰুত্তং হোতি.

৮৬৬. ‘‘অন্তোসমযমেৰা’’তি ইদং ‘‘অধিট্ঠেতী’’তিআদীহি পদেহি পচ্চেকং যোজেতব্বং. পদভাজনে ‘‘চীৰরকালসমযো নাম অনত্থতে কথিনে ৰস্সানস্স পচ্ছিমো মাসো, অত্থতে কথিনে পঞ্চমাসা’’তি ৰুত্তসমযব্ভন্তরেযেৰ তং অচ্চেকচীৰরং.

৮৬৭. কথিনে তু অনত্থতেতি যস্মিং কথিনং অনত্থতং, তস্মিং ৰিহারেতি ৰুত্তং হোতি. তু-সদ্দো ৰিসেসত্থজোতকো. অনধিট্ঠায অৰিকপ্পেত্ৰা পরিহরীযতি এত্থ অচ্চেকচীৰরন্তি পরিহারো, মাসো, একো চ সো মাসো চাতি একমাসো, পুব্বকত্তিকমাসস্স পাটিপদদিৰসতো পট্ঠায যাৰ অপরকত্তিকমাসস্স পুণ্ণমী, অযং চীৰরকালসমযোতি ৰুত্তো মাসো. দসন্নং অহানং সমাহারো দসাহং, তং পরমং অধিকং এতস্সাতি দসাহপরমো, মাসো. ‘‘দসাহানাগতং কত্তিকতেমাসিকপুণ্ণম’’ন্তি (পারা. ৬৪৮) পাল়িযং ৰুত্তপুব্বকত্তিকপুণ্ণমিপরিযন্তদসাহাধিকোতি অত্থো. কথিনে অনত্থতে তু দসাহপরমো একমাসোৰ তস্স অচ্চাযিকৰত্থস্স পরিহারো মতোতি যোজনা.

৮৬৮. অত্থতে কথিনেতি কথিনত্থতৰিহারেতি ৰুত্তং হোতি. তস্স অচ্চাযিকৰত্থস্সাতি সম্বন্ধো. দসাহপরমা পঞ্চ মাসাতি সম্বন্ধো. অনত্থতকথিনে ৰিহারে যথাৰুত্তচীৰরকালসমযসঙ্খাতৰস্সানাৰসানমাসো চ কথিনুদ্ধারদিৰসসঙ্খাতপচ্ছিমকত্তিককাল়পক্খপাটিপদতো যাৰ ফগ্গুনমাসপুণ্ণমী, তাৰ হেমন্তা চত্তারো মাসা চাতি পঞ্চ মাসা. পকাসিতাতি ‘‘অনত্থতে কথিনে ৰস্সানস্স পচ্ছিমো মাসো, অত্থতে কথিনে পঞ্চ মাসা’’তি (পারা. ৬৪৯) দীপিতা. দসাহপরমাতি ৰুত্তত্থোযেৰ. অত্থতে কথিনে দসাহপরমা পঞ্চ মাসা তস্স অচ্চাযিকৰত্থস্স পরিহারো কালোতি মুনিন্দেন পকাসিতাতি যোজনা.

অযমুভযত্থ ৰুত্তা দসাহপরমতা অট্ঠকথাযং ‘‘অনত্থতে কথিনে একাদসদিৰসাধিকো মাসো, অত্থতে কথিনে একাদসদিৰসাধিকা পঞ্চ মাসা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬৫০) ৰুত্তপাঠেন যথা ন ৰিরুজ্ঝতি, তথা ৰিচারেত্ৰা গহেতব্বা. এৰঞ্হি পাঠে সতি ন ৰিরুজ্ঝতি –

‘‘তস্সচ্চাযিকৰত্থস্স, কথিনে তু অনত্থতে;

পরিহারেকমাসেকা-দসাহপরমো মতো.

অত্থতে কথিনে তস্স, পঞ্চ মাসা পকাসিতা;

পরিহারো দিনেনেকা-দসাহপরমা পনা’’তি.

৮৬৯. পঠমেন কথিনেনাতি যোজনা. ‘‘অক্রিযং অচিত্ত’’ন্তি পদচ্ছেদো. অক্রিযন্তি অন্তোসমযে অধিট্ঠানাদিঅকরণং.

অচ্চেকচীৰরকথাৰণ্ণনা.

৮৭০-১. ভিক্খূতি সাসঙ্কসম্মতে সপ্পটিভযে আরঞ্ঞকসেনাসনে ৰসন্তং ভিক্খুমাহ. যথাহ ‘‘যানি খো পন তানি আরঞ্ঞকানি সেনাসনানি সাসঙ্কসম্মতানি সপ্পটিভযানি, তথারূপেসু ভিক্খু সেনাসনেসু ৰিহরন্তো’’তি (পারা. ৬৫৩). পুব্বকত্তিকপুণ্ণমং ৰসিত্ৰাতি সম্বন্ধো. পুব্বকত্তিকপুণ্ণমা নাম অস্সযুজমাসস্স জুণ্হপক্খপন্নরসী, এত্থ পন সহচরিযনযেন তদুপলক্খিতা পুরিমিকা তযো ৰস্সানমাসা ৰুচ্চন্তি. পুণ্ণমন্তি এত্থ ৰাসকিরিযায অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. পুরিমিকায ৰস্সং উপগন্ত্ৰা অচ্ছিন্নৰস্সো হুত্ৰা তযো মাসে ৰসিত্ৰাতি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘যস্মা পন যো ৰস্সং উপগন্ত্ৰা যাৰ পঠমকত্তিকপুণ্ণমং ৰসতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬৫৩-৬৫৪).

‘‘চীৰর’’ন্তি তিণ্ণং চীৰরানং অঞ্ঞতরং ৰুচ্চতি. গামে ঠপেত্ৰাতি সম্বন্ধো, এত্থ ‘‘কত্তিকপুণ্ণম’’ন্তি চ ‘‘আকঙ্খমানো’’তি চ সেসো, অপরকত্তিকমাসে কত্তিকচোরভযেন চীৰরং পটিসামেতুকামো ভিক্খু আরঞ্ঞকসেনাসনস্স সামন্তা গোচরগামে নিক্খিপিত্ৰাতি অত্থো. যথাহ ‘‘উপৰস্সং খো পন কত্তিকপুণ্ণমং…পে… আকঙ্খমানো তিণ্ণং চীৰরানং অঞ্ঞতরং চীৰরং অন্তরঘরে নিক্খিপেয্যা’’তি (পারা. ৬৫৩).

‘‘সমন্তা গোচরগামে’’তি ইদং ‘‘অন্তরঘরে নিক্খিপেয্যাতি সমন্তা গোচরগামে নিক্খিপেয্যা’’তি (পারা. ৬৫৪) পদভাজনে ৰুত্তত্তা ৰুত্তং. ‘‘অপরকত্তিকমাসে’’তি চ ‘‘কত্তিকপুণ্ণমন্তি কত্তিকচাতুমাসিনী ৰুচ্চতী’’তি (পারা. ৬৫৪) পদভাজনিযৰসেন ৰুত্তং. ইধাপি হি ‘‘কত্তিকপুণ্ণম’’ন্তি অপরকত্তিকজুণ্হপক্খপন্নরসিযা ৰুচ্চমানাযাপি সহচরিযনযেন তংসহচরিতো চতুত্থো মাসো ৰুত্তো.

এত্তাৰতা পুরিমিকায ৰস্সং উপগন্ত্ৰা মহাপৰারণায পৰারেত্ৰা ৰুত্তলক্খণে আরঞ্ঞকসেনাসনে ৰসন্তস্স আরঞ্ঞকস্স ভিক্খুনো পচ্ছিমকত্তিকমাসে কত্তিকচোরভযে সতি তিণ্ণং চীৰরানং অঞ্ঞতরং গোচরগামে ঠপেত্ৰা আরঞ্ঞকঙ্গং পূরযতো চীৰরেন ৰিপ্পৰাসো তস্মিং মাসে ন হোতীতি অনুঞ্ঞাতভাৰো দীপিতো. তদেৰ পকাসেতুং নিক্খেপোপাযসন্দস্সনমুখেন ৰক্খতি ‘‘কত্তিকেযেৰ মাসস্মিং…পে… ৰট্টতী’’তি.

ইদানি অস্মিংযেৰ মাসে ততো অঞ্ঞত্থ তস্স ভিক্খুনো কেনচি করণীযেন গচ্ছতো গামে ঠপিতেন তেন চীৰরেন ৰিপ্পৰসতো নিদ্দোসভাৰং অনুজানন্তেন ভগৰতা ‘‘সিযা চ তস্স ভিক্খুনো…পে… তেন চীৰরেন ৰিপ্পৰসিতব্ব’’ন্তি (পারা. ৬৫৩) ৰুত্তমত্থং দস্সেতুমাহ ‘‘পচ্চযে…পে… সম্মুতি’’ন্তি. পচ্চযে সতি তাদিসেতি ‘‘সিযা পচ্চযো, সিযা করণীয’’ন্তি (পারা. ৬৫৪) ৰচনতো তাদিসে কিচ্চে সতীতি অত্থো. ছারত্তপরমন্তি ছ রত্তিযো পরমা যস্স ৰাসকম্মস্স তং ছারত্তপরমং, কিরিযাৰিসেসনং, ছারত্তপরমং ৰাসকম্মং কাতব্বন্তি অত্থো. তেন ৰিনা ৰসিতব্বন্তি গামে নিক্খিত্তেন তেন চীৰরেন ৰিনা তম্হা আৰাসা অঞ্ঞত্থ ৰসিতব্বং. তদেৰ পাকটং কাতুং ৰক্খতি ‘‘অঞ্ঞত্থেৰ ৰসন্তস্স, ছারত্তপরমং মত’’ন্তি.

ততোতি ছারত্ততো. উত্তরি ৰসতোতি সত্তমং অরুণং উট্ঠাপেত্ৰা ৰসন্তস্সাতি অত্থো. যথাহ ‘‘ততো চে উত্তরি ৰিপ্পৰসেয্যাতি সত্তমে অরুণুগ্গমনে নিস্সগ্গিয’’ন্তি (পারা. ৬৫৪). দোসোতি নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযং. ‘‘ৰিনা সঙ্ঘস্স সম্মুতি’’ন্তি ইমিনা কিং ৰুত্তং হোতি? উদোসিতসিক্খাপদে অনুপঞ্ঞত্তিং কত্ৰা কোসম্বিযং গিলানভিক্খুনো ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে গিলানস্স ভিক্খুনো তিচীৰরেন অৰিপ্পৰাসসম্মুতিং দাতু’’ন্তি (পারা. ৪৭৩) অনুঞ্ঞাতত্তা গিলানস্স ভিক্খুনো সঙ্ঘেন ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায পুরিমমেৰ যা অৰিপ্পৰাসসম্মুতি দিন্না, তং ৰিনাতি ৰুত্তং হোতি. তেন লদ্ধসম্মুতিকেন যাৰ রোগো ৰূপসম্মতি, তাৰ চিরম্পি তেন চীৰরেন ৰিনা ৰসিতুং ৰট্টতীতি অধিপ্পাযো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অঞ্ঞত্র ভিক্খুসম্মুতিযাতি যা উদোসিতসিক্খাপদে কোসম্বকসম্মুতি অনুঞ্ঞাতা, তস্সা সম্মুতিযা অঞ্ঞত্র. সচে সা লদ্ধা হোতি, ছারত্তাতিরেকম্পি ৰিপ্পৰসিতুং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬৫৩-৬৫৪).

৮৭২-৩. চীৰরনিক্খেপং দস্সেতুমাহ ‘‘কত্তিকেযেৰ…পে… পকাসিতো’’তি. কত্তিকেযেৰ মাসস্মিন্তি চতুন্নং ৰস্সানানং মাসানং পচ্ছিমে কত্তিকমাসেযেৰ ইদমেকঙ্গং. পঠমায পৰারিতোতি দুতিযমঙ্গং, ইধ পঠমায ৰস্সূপনাযিকায ৰস্সং উপগন্ত্ৰা পৰারিতোতি যোজনা, মহাপৰারণায পৰারিতোতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘পুরিমিকায উপগন্ত্ৰা মহাপৰারণায পৰারিতো হোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬৫৩-৬৫৪). পচ্ছিমেন পমাণেন যুত্তেতি ততিযমঙ্গং. সেনাসনেতি এতস্স ৰিসেসনং. ইহ আরঞ্ঞকসেনাসনস্স পচ্ছিমপ্পমাণং নাম পাকারেন ৰা ৰতিযা ৰা পরিখায ৰা পরিক্খিত্তস্স গামস্স ইন্দখীলসঙ্খাতগামদ্ৰারকোট্ঠকুম্মারতো ৰা অপরিক্খিত্তস্স গামস্স পরিক্খেপারহট্ঠানসঙ্খাতে পরিযন্তগেহস্স উপচারে ঠিতস্স থামমজ্ঝিমস্স পুরিসস্স বলপ্পমাণেন ৰিস্সট্ঠলেড্ডুপাতদ্ৰযতো ৰা পট্ঠায পরিক্খিত্তস্স ৰিহারস্স সপরিক্খেপং ৰা অপরিক্খিত্তস্স ৰিহারস্স যস্সং দিসাযং গামো হোতি, তত্থ গামপরিযন্তসেনাসনং ৰা চেতিযং ৰা বোধিং ৰা অৰধিং কত্ৰা ৰিহারগমনীযেন পকতিমগ্গেন ৰিদত্থিগম্ভীরং আরোপিতেন আচরিযধনুনা পমিতপঞ্চধনুসতপমাণদূরন্তি সঙ্খেপতো গহেতব্বং.

সাসঙ্কসম্মতেতি চতুত্থমঙ্গং, ‘‘ইহ সপ্পটিভযে’’তি সেসো. ‘‘সাসঙ্কসম্মতানি সপ্পটিভযানী’’তি (পারা. ৬৫৩) হি পাল়ি. ইদং দ্ৰযম্পি ‘‘সেনাসনে’’তি এতস্স ৰিসেসনং. আরামআরামূপচারেসু চোরানং নিসিন্নসযিতট্ঠিতভুত্তপীতট্ঠানাদীনং দিস্সমানতায আসঙ্কাসহিতে তত্থেৰ আরামাদীসু পহটমারিতৰিলুত্তমনুস্সানং দিস্সমানতায ৰিসেসেন সহভযতায সপ্পটিভযে আরঞ্ঞকে সেনাসনেতি অত্থো. ৰসন্তো ভিক্খু. ৰসন্তোৰাতি এত্থ এৰকারো অট্ঠানপ্পযুত্তো. তস্মা ততো আনেত্ৰা চতুরঙ্গসমাযোগে এৰাতি যোজেতব্বো. চতুরঙ্গসমাযোগে এৰাতি যথাৰুত্তানং চতুন্নং অঙ্গানং সমাযোগে সন্নিপাতে সতি এৰ. এত্থ এৰকারেন তস্স অঙ্গস্স অভাৰে অলব্ভমানতং দীপেতি. পকাসিতোতি ‘‘তত্রাযং অঙ্গসম্পত্তী’’তিআদিকায (পারা. অট্ঠ. ২.৬৫৩-৬৫৪) অট্ঠকথায ৰুত্তো.

৮৭৪. তং চীৰরং. মাসমেকন্তি ৰস্সানস্স পচ্ছিমমাসসঙ্খাতং একং মাসং. যো গামো সচে পুরিমবদ্ধায অৰিপ্পৰাসসীমায অন্তো হোতি, তত্থ মাসতো অতিরেকম্পি ঠপেতুং ৰট্টতীতি (ৰজির. টী. পারাজিক ৬৫৩ অত্থতো সমানং) ৰজিরবুদ্ধিত্থেরেন ৰুত্তং.

৮৭৫. অঞ্ঞত্থেৰাতি যস্স আরঞ্ঞকসেনাসনস্স গোচরগামে চীৰরং নিক্খিত্তং, ততো আরঞ্ঞকসেনাসনতো বহি এৰ. অযং অধিপ্পাযোতি ‘‘যং গাম’’ন্তিআদিকায দিযড্ঢগাথায পটিপাদিতত্থদ্ৰযসঙ্খাতো অধিপ্পাযো. অস্সাতি সাসঙ্কসিক্খাপদস্স. এৰং ইমিনা সিক্খাপদেন ‘‘চীৰরেন ৰিনা কত্তিকমাসে অরঞ্ঞে ৰসেয্যা’’তি অনুঞ্ঞাতত্তা ‘‘ছারত্তপরমং তেন ভিক্খুনা তেন চীৰরেন ৰিপ্পৰসিতব্ব’’ন্তি (পারা. ৬৫৩) ইমিনা গোচরগামে তং ঠপেত্ৰা তস্মিং আরঞ্ঞকাৰাসে ৰসিত্ৰা কেনচি করণীযেন ততো আৰাসতো গন্ত্ৰা বহি ৰসতো দিৰসপরিচ্ছেদস্স ৰিঞ্ঞাযমানত্তাযেৰাহ ‘‘পটিচ্ছন্নো পকাসিতো’’তি.

৮৭৬. ‘‘সচে গোচরগামতো পুরত্থিমায দিসায সেনাসনং, অযঞ্চ পচ্ছিমং দিসং গতো হোতী’’তিআদিনা (পারা. অট্ঠ. ২.৬৫৬) অট্ঠকথাযং কথিতনিযামেন ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘সেনাসনমথাগন্ত্ৰা’’তিআদি. সেনাসনন্তি অত্তনা নিৰুত্থং আরঞ্ঞকসেনাসনং. আগন্ত্ৰাতি বহি গতট্ঠানতো আগন্ত্ৰা. গোচরগামে চীৰরং নিক্খিপিত্ৰা ততো পুরত্থিমায দিসায আরঞ্ঞকসেনাসনে ৰিহরতো ৰিহারা নিক্খম্ম ততো গোচরগামতো পচ্ছিমদিসায দূরট্ঠানং গতস্স আগতট্ঠানতো তং সেনাসনং আগন্ত্ৰা ৰিদূরত্তা সত্তমং অরুণং উট্ঠাপেতুং অসক্কোন্তস্স ভিক্খুনো কিং ৰিহিতন্তি অযমেত্থ যোজনা.

৮৭৭. গামসীমম্পি ৰাগন্ত্ৰাতি যত্থ চীৰরং নিক্খিত্তং, তং গামসীমম্পি পুরারুণাযেৰ আগন্ত্ৰা. যত্থ কত্থচীতি (পারা. অট্ঠ. ২.৬৫৬) সভাদেৰালযদ্ৰারকোট্ঠকাদীসু যত্থ কত্থচি কপ্পিযট্ঠানে. ‘‘যত্থ কত্থচী’’তি সামঞ্ঞেন ৰুত্তত্তা তস্সা গামসীমায অন্তো আরঞ্ঞকঙ্গারক্খনারহং দূরট্ঠানং লদ্ধং চে, অঙ্গভেদং অকত্ৰা তত্থ অরুণং উট্ঠাপেতব্বং. ধুতঙ্গে ৰিজ্জমানেপি আপত্তিং অনাপজ্জিতুং অন্তোগামেপি অরুণং উট্ঠাপেত্ৰা চীৰরপৰত্তিযেৰ ঞাতব্বা. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘গামসীমম্পি ওক্কমিত্ৰা সভাযং ৰা যত্থ কত্থচি ৰা ৰসিত্ৰা চীৰরপ্পৰত্তিং ঞত্ৰা পক্কমিতুং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬৫৬).

৮৭৮. এৰঞ্চাপি অসক্কোন্তোতি অঙ্গভেদং অকত্ৰা, কত্ৰা ৰা অন্তোগামসীমায অরুণং উট্ঠাপেতুম্পি গন্তুং অসক্কোন্তো. ঞত্ৰাতি অত্তনো চীৰরস্স ঠপিতট্ঠানং সল্লক্খেত্ৰা. তত্থেৰাতি এত্থ ‘‘ঠিতো’’তি লব্ভতি. খিপ্পন্তি সীঘং, পুরারুণাতি ৰুত্তং হোতি. অতিরেকে ঠানেতি যোজনা, যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অতিরেকচীৰরট্ঠানে ঠস্সতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৬৫৬), ‘‘অতিরেকচীৰরট্ঠানে তিট্ঠতী’’তি চিন্তেত্ৰাতি অত্থো.

৮৭৯. ৰিস্সজ্জেতীতি সত্তমঅরুণুট্ঠানতো পুরেতরমেৰ অঞ্ঞস্স দেতি. উপরিপি এৰমেৰ ৰত্তব্বং.

৮৮০. সাসঙ্কসম্মতে এৰংনামকে সিক্খাপদে সমুট্ঠানাদযো সব্বে তেন দুতিযেন কথিনেন সমা ইতি মুনিন্দেন মতা অনুমতা অনুঞ্ঞাতাতি যোজনা.

সাসঙ্ককথাৰণ্ণনা.

৮৮১. জানন্তি ‘‘সঙ্ঘস্স দেমা’’তি ৰচনেন পরিণামিতভাৰং যেন কেনচি আকারেন জানন্তো. যথাহ পদভাজনে ‘‘সামং ৰা জানাতী’’তিআদি (পারা. ৬৫৯). পরিণতন্তি এত্থ পদভাজনে ‘‘পরিণতং নাম ‘দস্সাম করিস্সামা’তি ৰাচা ভিন্না হোতী’’তি ৰুত্তনিযামেন সঙ্ঘস্স পরিণতন্তি অত্থো. লাভন্তি লভিতব্বং চীৰরাদি যং কিঞ্চি. যথাহ ‘‘লাভো নাম চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপচ্চযভেসজ্জপরিক্খারা, অন্তমসো চুণ্ণপিণ্ডোপি দন্তকট্ঠম্পি দসিকসুত্তম্পী’’তি. অত্তনো পরিণামেয্যাতি ‘‘বহূ আৰুসো সঙ্ঘস্স দাযকা, বহূ সঙ্ঘস্স ভত্তা, মযং তুম্হে নিস্সায তুম্হে সম্পস্সন্তা ইধ ৰিহরাম. তুম্হে চে অম্হাকং ন দস্সথ, অথ কো চরহি অম্হাকং দস্সতি. দেথাৰুসো অম্হাকং ইমানি চীৰরানী’’তি (পারা. ৬৫৭) পাল়িযা আগতনযেন অত্তনো পরিণামেয্যাতি ৰুত্তং হোতি. তস্স নিস্সগ্গিযন্তি এত্থ ‘‘পযোগে দুক্কটং, পটিলাভেনা’’তি সেসো. নিস্সগ্গিযন্তি ইদং পরিণতে পরিণতসঞ্ঞিং সন্ধায ৰুত্তং. ৰেমতিকস্স পন দুক্কটং হোতি. যথাহ ‘‘পরিণতে ৰেমতিকো অত্তনো পরিণামেতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি. অপরিণতসঞ্ঞিনো অনাপত্তি. যথাহ ‘‘পরিণতে অপরিণতসঞ্ঞী অত্তনো পরিণামেতি, অনাপত্তী’’তি.

৮৮২. ‘‘অঞ্ঞস্স দেহী’’তি সচে পরিণামেতীতি তথা সঙ্ঘস্স পরিণতভাৰং জানন্তো ‘‘অঞ্ঞস্স দেহী’’তি যদি পরিণামেতি. সুদ্ধিকং পাচিত্তিযন্তি নিস্সজ্জিতব্বৰত্থুরহিতং কেৰলং পাচিত্তিযমত্তন্তি অত্থো. সুদ্ধচিত্তেনাতি সৰাসনানৰসেসকিলেসপ্পহানেন পরিসুদ্ধচিত্তেন ভগৰতা. পাচিত্তিযমুদীরিতন্তি পাচিত্তিযেসু অট্ঠমস্স সহধম্মিকৰগ্গস্স অৰসানে ‘‘যো পন ভিক্খু জানং সঙ্ঘিকং লাভং পরিণতং পুগ্গলস্স পরিণামেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ৪৯০) দেসিতং.

৮৮৩. একং চীৰরন্তি সঙ্ঘস্স পরিণতচীৰরতো একং চীৰরং. চীৰরং ৰাতি এত্থ ৰা-সদ্দো পচ্চযন্তরৰিকপ্পত্থো. ৰা পনাতি এত্থ ৰা-সদ্দো অত্থৰিকপ্পত্থো. একং চীৰরং ৰা অঞ্ঞং ৰা পচ্চযং পরস্স, একং পন অত্তনো ৰা পরিণামেয্য চেতি যোজনা. সদ্ধিন্তি একতো, একক্খণেতি ৰুত্তং হোতি. দ্ৰে পাচিত্তিযো সদ্ধিং সিযুন্তি যোজনা, অঞ্ঞস্স পরিণামনেন সুদ্ধপাচিত্তিযঞ্চ অত্তনো পরিণামনেন নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযঞ্চাতি দ্ৰে পাচিত্তিযো একক্খণে হোন্তীতি অত্থো.

৮৮৪. পরিণামেত্ৰা ঠপিতে ৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা পরিচ্চজিত্ৰা দিন্নে ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘সঙ্ঘস্সা’’তিআদি. ‘‘পরাজযো’’তি ইদং পাদপ্পহোনকং ৰত্থুং সন্ধায ৰুত্তং. যথাৰত্থুৰসেন পন দুক্কটথুল্লচ্চযাপি ৰত্তব্বা.

৮৮৫. অঞ্ঞস্স চেতিযস্স পোণং পরিণতং অঞ্ঞস্স চেতিযস্স ৰা সঙ্ঘস্স ৰা পুগ্গলস্স ৰাপি পন পরিণামেয্যাতি যোজনা. সঙ্ঘস্স পুগ্গলস্সাতি পদদ্ৰযেপি এৰমেৰ যোজেতব্বং. যথাহ ‘‘সঙ্ঘস্স পরিণতং অঞ্ঞসঙ্ঘস্স ৰা চেতিযস্স ৰা পুগ্গলস্স ৰা পরিণামেতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তিআদি (পাচি. ৪৯২). অঞ্ঞস্স পুগ্গলস্স পোণং অঞ্ঞস্স পুগ্গলস্স পরিণামেয্যাতি.

৮৮৬. ইমস্স সব্বসত্তৰিসযতং দস্সেতুমাহ ‘‘যো পনা’’তিআদি.

৮৮৭. ইদং পরিণতসিক্খাপদং. তিসমুট্ঠানন্তি কাযচিত্তৰাচাচিত্তকাযৰাচাচিত্তসঙ্খাতেহি তীহি সচিত্তকসমুট্ঠানেহি সমুট্ঠানতো তিসমুট্ঠানং. পরিণামনপচ্চযা আপজ্জিতব্বতো ক্রিযং. সঙ্ঘাদীনং পরিণতন্তিসঞ্ঞায অভাৰেন ৰিমুচ্চনতো সঞ্ঞাৰিমোক্খং. কাযৰিঞ্ঞত্তিৰচীৰিঞ্ঞত্তীহি পরিণামেতব্বতো কাযকম্মং ৰচীকম্মং.

পরিণতকথাৰণ্ণনা.

পত্তৰগ্গো ততিযো.

৮৮৮. যে ইমং ৰিনিচ্ছযং তরন্তি, তে পঞ্ঞত্তিমহাসমুদ্দং তরন্তীতি যোজনা. পঞ্ঞত্তিসঙ্খাতং ৰিনযপিটকমেৰ মহাসমুদ্দো ৰিযাতি পঞ্ঞত্তিমহাসমুদ্দো, তং. এৰং সমুদাযং দস্সেত্ৰা তদৰযৰে দস্সেতুমাহ ‘‘নেকা’’তিআদি. নেকানি নানপ্পকারানি ৰত্তানি সেনাসনৰত্তাদীনি খন্ধকাগতানি উগ্গা উত্তুঙ্গা তরঙ্গমালা মহাৰীচিপরম্পরা যস্সাতি ৰিগ্গহো, নানপ্পকারখন্ধকৰত্তসঙ্খাতমহাতরঙ্গপরম্পরায সজ্জিতন্তি অত্থো. সীলং পাতিমোক্খসংৰরাদিকমেৰ অন্তো ৰেলাৰলযো যস্স সো সীলন্তো, তং, পাতিমোক্খসংৰরসীলাদিচতুপারিসুদ্ধিসীলমেৰ পটিপাদেতব্বতায অন্তং ৰেলাৰলযভূতন্তি অত্থো. আপত্তিযো সত্তাপত্তিক্খন্ধা, সীলাচারদিট্ঠিআজীৰৰিপত্তিযো চ গাহকা মকরাদযো যস্সাতি ৰিগ্গহো, সীলাচারাজীৰদিট্ঠিসম্পত্তিসঙ্খাতমুদুসত্তনাসকআপত্তিৰিপত্তিসঙ্খা- তমাতঙ্গমকরাদিচণ্ডসত্তৰন্তন্তি অত্থো. এৰং অযং গাথা সমুদাযাৰযৰানং সব্বেসমেৰ রূপকালঙ্কারেন ৰিরচিতাতি দট্ঠব্বা.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা

ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

নিস্সগ্গিযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

পাচিত্তিযকথাৰণ্ণনা

৮৮৯. এৰং নাতিৰিত্থারসঙ্খেপতো নিস্সগ্গিযৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা ইদানি তদনন্তরং নিদ্দিট্ঠস্স পাচিত্তিযকণ্ডস্স ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুং ‘‘সম্পজানমুসাৰাদে’’তিআদি আরদ্ধং. সম্পজানমুসাৰাদেতি অত্তনো ৰচনস্স মুসাভাৰং ঞত্ৰা, অদিট্ঠং ‘‘দিট্ঠ’’ন্তিআদিনা নযেন মুসাৰাদে সম্পজানন্তস্স মুসাভণনেতিপি অত্থো গহেতব্বো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘জানিত্ৰা জানন্তস্স চ মুসাভণনে’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২). ‘‘মুসাৰাদে’’তি হি নিমিত্তত্থে ভুম্মং, মুসাৰাদনিমিত্তন্তি অত্থো.

দৰা ভণন্তস্সাতি যোজনা. অনুপপরিক্খিত্ৰা ৰেগেন দিট্ঠম্পি ‘‘অদিট্ঠং মে’’তি ৰদন্তস্সাতি অত্থো. যথাহ ‘‘দৰা ভণতি নাম সহসা ভণতী’’তি পদভাজনীঅট্ঠকথাযং ‘‘সহসা ভণতীতি অৰীমংসিত্ৰা অনুপধারেত্ৰা ৰেগেন দিট্ঠম্পি ‘অদিট্ঠং মে’তি ভণতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১১). রৰা ভণন্তস্সাতি ‘‘চীৰর’’ন্তি ৰত্তুকামস্স ‘‘চীর’’ন্তি ৰচনং ৰিয মন্দত্তা মোমূহত্তা ‘‘অঞ্ঞং ভণিস্সামী’’তি অঞ্ঞং ভণন্তস্স. যথাহ ‘‘রৰা ভণতি নাম ‘অঞ্ঞং ভণিস্সামী’তি অঞ্ঞং ভণতী’’তি.

৮৯০. অঞ্ঞত্থাতি চতুত্থপারাজিকাদীসু. অত্তনা অলদ্ধং উত্তরিমনুস্সধম্মং ‘‘লদ্ধং মযা’’তি মুসা যস্স ভণতি, তেন তঙ্খণমেৰ সুত্ৰা তদত্থে ঞাতে পারাজিকস্স, অঞ্ঞাতে কালন্তরেন ঞাতে চ পরিযাযৰচনে চ ঞাতে থুল্লচ্চযস্স, পরিযাযৰচনে অৰিঞ্ঞাতে দুক্কটস্স, দুট্ঠদোসসিক্খাপদে পারাজিকং অনাপন্নস্স ‘‘আপন্নো’’তি মুসাভণনে সঙ্ঘাদিসেসস্স, ওমসৰাদসিক্খাপদে দুব্ভাসিতস্স চ ৰুত্তত্তা আহ ‘‘মুসাৰাদস্স কারণা পঞ্চ আপত্তিযো’’তি. ইমায পাচিত্তিযা সদ্ধিং ছ আপত্তিক্খন্ধা হোন্তি.

সম্পজানমুসাৰাদকথাৰণ্ণনা.

৮৯১-৩. ৰুত্তেসু জাতিআদীসু দসসু অক্কোসৰত্থূসূতি যোজনা, পদভাজনে ৰুত্তেসু জাতিনামগোত্তকম্মসিপ্পআবাধলিঙ্গকিলেসআপত্তিঅক্কোসানং ৰসেন দসসু অক্কোসৰত্থূসূতি অত্থো. তেসু কিলেসং ৰিনা সব্বেতে হীনুক্কট্ঠৰসেন দ্ৰিপ্পকারা হোন্তি. যথাহ পদভাজনে ‘‘জাতি নাম দ্ৰে জাতিযো হীনা চ জাতি উক্কট্ঠা চ জাতী’’তিআদি.

তত্থ চণ্ডালাদিজাতি হীনা, খত্তিযব্রাহ্মণজাতিযো উক্কট্ঠা. নামেসু অৰকণ্ণকজৰকণ্ণকাদিনামানি দাসনামত্তা হীনানি, বুদ্ধরক্খিতাদিনামানি উক্কট্ঠানি. কোসিযাদিগোত্তং হীনং, গোতমাদিগোত্তং উক্কট্ঠং. কম্মেসু ৰড্ঢকিমণিকারাদিকম্মানি হীনানি, কসিৰাণিজ্জাগোরক্খকম্মানি উক্কট্ঠানি. সিপ্পেসু নল়কারকুম্ভকারাদিসিপ্পং হীনং, মুদ্দাগণনাদিসিপ্পং উক্কট্ঠং. আবাধেসু সব্বেপি আবাধা হীনা, অপিচ মধুমেহো পীল়াজনকত্তাভাৰা উক্কট্ঠো. লিঙ্গেসু অতিদীঘতাদযো হীনা, নাতিদীঘতাদযো উক্কট্ঠা. সব্বেপি কিলেসা হীনা. সব্বাপত্তিযোপি হীনা, অপিচ সোতাপত্তিসমাপত্তি উক্কট্ঠা. অক্কোসেসু ‘‘ওট্ঠোসি মেণ্ডোসি গোণোসী’’তিআদিকো হীনো, ‘‘পণ্ডিতোসি ব্যত্তোসী’’তিআদিকো উক্কট্ঠো.

অঞ্ঞত্রঞ্ঞাপদেসেনাতি পরিযাযকথনেন ৰিনা. ওমসন্তস্সাতি ৰচনপতোদেন ওৰিজ্ঝন্তস্স. সম্বুদ্ধেন পকাসিতাতি ‘‘চণ্ডালোসি ৰেনোসি নেসাদোসি রথকারোসি পুক্কুসোসী’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায ৰাচায পাচিত্তিযস্সা’’তি সামং সব্বধম্মাৰবোধতো ‘‘সম্বুদ্ধো’’তি পঞ্ঞাতেন ভগৰতা দেসিতা.

৮৯৪. তেহেৰাতি জাতিআদীহি অক্কোসৰত্থূহেৰ. অঞ্ঞাপদেসেন ভূতেন ৰা…পে… আপন্নমেৰ ৰা অনুপসম্পন্নং অক্কোসন্তস্স দুক্কটং সম্বুদ্ধেন পকাসিতন্তি সম্বন্ধো. ইধ ভূতাভূতপদানি তেহীতি অপেক্খিত্ৰা বহুৰচনন্তানি যোজেতব্বানি. এতেন ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে’’তিআদিদুতিযৰারত্থং (পাচি. ২৬) দস্সেন্তেন দুক্কটসাধনত্থেন তদেককারিযং ততিযং যেনূনৰারঞ্চ চতুত্থং ন মযন্তিআদিৰারঞ্চ সঙ্গহিতন্তি দট্ঠব্বং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সন্তি ইধেকচ্চে’তি ৰারে পন পরিহরিত্ৰা ৰুত্তভাৰেন দুক্কটং. এসেৰ নযো ‘যেনূন…পে… ন ময’ন্তি ৰারেসুপী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬).

পাল়িমুত্তপদেহিপীতি এত্থাপি তথেৰ ‘‘ভূতেন ৰা’’তিআদীনি পদানি সম্বন্ধিতব্বানি. ‘‘চোরোসি, গণ্ঠিভেদকোসী’’তিআদি পাল়িমুত্তপদং নাম. সব্বত্থাতি সব্বেসু চতূসু ৰারেসু, পাল়িমুত্তপদেসু চ. ৰুত্তঞ্হি ‘‘অনুপসম্পন্নে পন চতূসুপি ৰারেসু দুক্কটমেৰ. ‘চোরোসি, গণ্ঠিভেদকোসী’তিআদিৰচনেহি পন উপসম্পন্নেপি অনুপসম্পন্নেপি সব্বৰারেসু দুক্কটমেৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬). ‘‘অনুপসম্পন্ন’’ন্তি ইমিনা ‘‘ইমস্মিঞ্চ সিক্খাপদে ঠপেত্ৰা ভিক্খুং ভিক্খুনিআদযো সব্বে সত্তা অনুপসম্পন্নট্ঠানে ঠিতা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬) অট্ঠকথাযং ৰুত্তা অনুপসম্পন্না সঙ্গহিতা. তেনেৰেত্থাপি ৰক্খতি ‘‘পৰিট্ঠানুপসম্পন্নট্ঠানে ইধ চ ভিক্খুনী’’তি.

৮৯৫. দৰকম্যতাতি এত্থ ‘‘পটিসঙ্খা যোনিসো’’তিআদীসু (ম. নি. ১.২২, ২৩, ৪২২; অ. নি. ৬.৫৮; ৯.৯; মহানি. ২০৬; ৰিভ. ৫১৮) ৰিয য-কারলোপো. সব্বত্থাতি সব্বেসু ৰুত্তপাচিত্তিযৰত্থূসু চ দুক্কটৰত্থূসু চাতি সব্বত্থেৰ. দুব্ভাসিতমুদীরিতন্তি ‘‘চণ্ডালোসি…পে… পুক্কুসোসী’তি ভণতি, আপত্তি ৰাচায ৰাচায দুব্ভাসিতস্সা’’তি (পাচি. ৩২) ৰুত্তন্তি অত্থো. পরম্মুখা পন পাচিত্তিযৰত্থূহি চ দুক্কটৰত্থূহি চ অক্কোসনে দুক্কটমেৰ. তথা দৰকম্যতায পরম্মুখা ৰদন্তস্সাপি দুব্ভাসিতমেৰাতি আচরিযা ৰদন্তি.

৮৯৬-৭. অত্থং পুরক্খত্ৰা ৰদতো ভিক্খুস্স অনাপত্তীতি যোজনা. ধম্মো নাম ‘‘চণ্ডালোসী’’তিআদিপাল়িযেৰ. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘পাল়িং ৰাচেন্তো ধম্মপুরেক্খারো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৫). অনুসাসনী নাম ‘‘ইদানিপি চণ্ডালোসি, মা পাপধম্মং অকাসি, মা তমো তমপরাযনো অহোসী’’তিআদিনা (পাচি. অট্ঠ. ৩৫) নযেন অট্ঠকথাযং ৰুত্তসরূপাযেৰ অনুসাসনীপুরেক্খতায ঠত্ৰা ৰদন্তস্স চিত্তস্স লহুপরিৰত্তিতভাৰতো অন্তরা কোধে উপ্পন্নেপি অনাপত্তি.

এত্থাতি ইমস্মিং ওমসৰাদসিক্খাপদে. পটিঘসম্পযুত্তচিত্তেনেৰ আপজ্জিতব্বত্তা মানসিকদুক্খৰেদনাৰ হোতি.

ওমসৰাদকথাৰণ্ণনা.

৮৯৮. দুৰিধাকারতো ভিক্খুপেসুঞ্ঞে আপত্তি সিযাতি যোজনা. পিসতীতি পিসুণা, ৰাচা, সমগ্গে সত্তে অৰযৰভূতে ৰগ্গে ভিন্নে করোতীতি অত্থো. পিসুণা এৰ পেসুঞ্ঞং, তায ৰাচায সমন্নাগতো পুগ্গলো সহচরিযনযেন পিসুণো, তস্স কম্মং পেসুঞ্ঞং, ভিক্খূনং পেসুঞ্ঞং ভিক্খুপেসুঞ্ঞং, তস্মিং ভিক্খুপেসুঞ্ঞে. পদভাজনে ‘‘উপসম্পন্নো উপসম্পন্নস্স সুত্ৰা উপসম্পন্নস্স পেসুঞ্ঞং উপসংহরতি ‘ইত্থন্নামো তং ‘চণ্ডালো…পে… পুক্কুসো’তি ভণতী’তি আপত্তি…পে… পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৩৯) ৰুত্তত্তা সযং উপসম্পন্নো হুত্ৰা উপসম্পন্নস্স জাতিআদীসু দসসু অক্কোসৰত্থূসু অঞ্ঞতরেন অঞ্ঞং উপসম্পন্নং পরম্মুখা অক্কোসন্তস্স সুত্ৰা তস্স সন্তিকং গন্ত্ৰা ৰক্খমানসরূপেসু অত্তনো পিযকামতাভেদাধিপ্পাযসঙ্খাতেসু দ্ৰীসু কারণেসু অঞ্ঞতরকারণং পটিচ্চ ‘‘অসুকো তুয্হং এৰং ৰদতী’’তি পেসুঞ্ঞং হরতি, তস্স পেসুঞ্ঞকথননিমিত্তং পাচিত্তিযং হোতীতি অত্থো.

দুৰিধাকারতোতি এত্থ আকার-সদ্দো কারণপরিযাযো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘দ্ৰীহাকারেহীতি দ্ৰীহি কারণেহী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৮). এত্থ কারণং নাম অধিপ্পাযৰিসেসো. তং কারণং অধিপ্পাযমুখেন দস্সেতুমাহ ‘‘অত্তনো’’তিআদি. অত্তনো পিযকামস্সাতি অত্তনো পিযভাৰকামস্স পেসুঞ্ঞং ভণন্তস্স, অত্তনো পিযভাৰং কামযন্তস্সাতি অত্থো, তাদিসেন অধিপ্পাযেনাতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘এৰং অহং এতস্স পিযো ভৰিস্সামী’’তি অত্তনো পিযভাৰং পত্থযমানস্সা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৮). পরভেদত্থিনোপি ৰাতি অক্কোসকস্স চ অত্তনো পেসুঞ্ঞৰচনং সুণন্তস্স চাতি উভিন্নং ভেদং ইচ্ছন্তস্সাতি অত্থো, ভেদাধিপ্পাযেনাতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘পরস্স পরেন ভেদং ইচ্ছন্তস্সা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৮).

৮৯৯. পরিযাযনযেন অক্কোসন্তস্স ৰচনস্স…পে… দুক্কটন্তি যোজনা, পরিযাযঅক্কোসৰচনং সুত্ৰা পরস্স সন্তিকং গন্ত্ৰা ৰদন্তস্স ভিক্খুনো দুক্কটং হোতীতি অত্থো. যথাহ ‘‘ইত্থন্নামো সন্তি ইধেকচ্চে চণ্ডালা…পে… ভণতি, ন সো অঞ্ঞং ভণতি, তংযেৰ ভণতীতি আপত্তি ৰাচায ৰাচায দুক্কটস্সা’’তিআদি (পাচি. ৪১). পাল়িমুত্তনযেন অক্কোসন্তস্স ৰচনস্স…পে… দুক্কটন্তি যোজনা. এত্থ ‘‘চোরোসি, গণ্ঠিভেদকোসী’’তিআদিনা দস্সিতো পাল়িমুত্তনযো নাম.

৯০০. অনুপসম্পন্নস্স অক্কোসং উপসম্পন্নং হরতোপি চ তথা দুক্কটন্তি যোজনা. -সদ্দেন উপসম্পন্নস্স অক্কোসং অনুপসম্পন্নং হরতোপি চ, অনুপসম্পন্নস্স অক্কোসং অনুপসম্পন্নং হরতোপি চ তথা দুক্কটন্তি ৰিকপ্পদ্ৰযঞ্চ সমুচ্চিনোতি. ‘‘ইধাপি ভিক্খুনিং আদিং কত্ৰা সব্বে অনুপসম্পন্না নামা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৮) অট্ঠকথাৰচনতো ‘‘ভিক্খুনী’’তি উপলক্খণং.

৯০১. ন চেৰ পিযকামস্সাতি পিযভাৰং অকামযন্তস্স চ. ন ভেদত্থিনোপি চাতি ভেদং অনিচ্ছন্তস্স চ. পাপানং গরহত্থাযাতি এত্থ ‘‘কেৰল’’ন্তি সেসো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘একং অক্কোসন্তং, একঞ্চ খমন্তং দিস্ৰা ‘অহো নিল্লজ্জো, ঈদিসম্পি নাম আযস্মন্তং পুন ৰত্তব্বং মঞ্ঞিস্সতী’তি এৰং কেৰলং পাপগরহিতায ভণন্তস্স অনাপত্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৮).

পেসুঞ্ঞকথাৰণ্ণনা.

৯০৩. অঞ্ঞেনাতি সামণেরাদিনা. ‘‘যঞ্চ পদং যঞ্চ অনুপদং যঞ্চ অন্ৰক্খরং যঞ্চ অনুব্যঞ্জনং, সব্বমেতং পদসো নামা’’তি (পাচি. ৪৬) পদভাজনে ৰুত্তত্তা অৰযৰে সমুদাযোপচারৰসেন ‘‘পিটকত্তয’’ন্তি তদেকদেসপদাদি এৰ ৰুত্তোতি গহেতব্বো. এত্থ পদাদিসরূপং অট্ঠকথায ৰেদিতব্বং. ৰুত্তঞ্হি তত্থ ‘‘পদন্তি একো গাথাপাদো অধিপ্পেতো. অনুপদন্তি দুতিযো পাদো. অন্ৰক্খরন্তি একেকমক্খরং. অনুব্যঞ্জনন্তি পুরিমব্যঞ্জনেন সদিসং পচ্ছাব্যঞ্জন’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৪৫). ইদং গাথামযদেসনং সন্ধায ৰুত্তং. ‘‘যং কিঞ্চি ৰা একমক্খরং অন্ৰক্খরং, অক্খরসমূহো অনুব্যঞ্জনং, অক্খরানুব্যঞ্জনসমূহো পদং, পঠমপদং পদমেৰ, দুতিযং অনুপদন্তি এৰমেত্থ নানাকরণং ৰেদিতব্ব’’ন্তিপি (পাচি. অট্ঠ. ৪৫) ৰুত্তং. ইদং চুণ্ণিযদেসনং সন্ধায ৰুত্তং.

ধম্মন্তি বুদ্ধভাসিতাদিপাল়িধম্মং. পটিসম্ভিদাযঞ্হি ধম্মপঞ্চকে পাল়িপি ধম্মোতি ৰুত্তা. ধম্মপঞ্চকং নাম ফলনিব্বত্তকো হেতু, অরিযমগ্গো, ভাসিতং, কুসলাকুসলং চেতি এতে ধম্মসঞ্ঞিতাতি নিদ্দিট্ঠং. এত্থ হি ভাসিতন্তি পাল়ি ৰুত্তা. অট্ঠকথানিস্সিতোপি এত্থেৰ সঙ্গহং গচ্ছতি. সো চ পুব্বে মগধভাসায ঠিতো সঙ্গীতিত্তযারুল়্হো গহেতব্বো.

‘‘সহ ভণন্তস্স পাচিত্তিযং সিযা’’তি ইমিনা ‘‘একতো পট্ঠপেত্ৰা একতো ওসাপেন্তী’’তিআদিনা (পাচি. ৪৬) পদভাজনাগতনযেন অনুপসম্পন্নেন সদ্ধিং আরভিত্ৰা একতো উচ্চারণৰসেন পদং ৰা অনুপদং ৰা অন্ৰক্খরং ৰা অনুব্যঞ্জনং ৰা ৰদতো পদাদিগণনাৰসেন পাচিত্তিযন্তি ৰুত্তং হোতি.

৯০৪. সঙ্গীতিং অনারুল়্হেসু ধম্মেসু রাজোৰাদাদযো সুত্তন্তা আপত্তিজনকাযেৰাতি মহাপচ্চরিযাদিসু ৰুত্তাতি যোজনা. রাজোৰাদো নাম একো সুত্তন্তো. আদি-সদ্দেন তিক্খিন্দ্রিযাদিসুত্তন্তা গহিতা.

৯০৫. ভিক্খুস্মিম্পি ভিক্খুনিযাপি চ অনুপসম্পন্নসঞ্ঞিনো, ৰিমতিস্স ৰা ভিক্খুস্স তথা পদসোধম্মে দুক্কটং হোতীতি যোজনা.

৯০৬-৭. একতো উদ্দিসাপেতীতি একতো উদ্দেসং গণ্হন্তেহি অনুপসম্পন্নেহি সদ্ধিং উচ্চারণৰসেন উদ্দিসাপেতি. সজ্ঝাযং ৰা করোতীতি তথা একতো সজ্ঝাযতি.

‘‘সচে একগাথায একো পাদো ন আগচ্ছতি, সেসং আগচ্ছতি, অযং যেভুয্যেন পগুণগন্থো নাম. এস নযো সুত্তেপি ৰেদিতব্বোতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৪৮) অট্ঠকথাৰচনতো পগুণগন্থন্তি এত্থ ‘‘যেভুয্যেনা’’তি সেসো. ওপাতেতীতি ‘‘এৰং ভণাহী’’তি একতো ভণতি. উদ্দেসন্তি উদ্দিসিতব্বং. তেনাতি অনুপসম্পন্নেন.

৯০৮. যস্মা ইদং পদসোধম্মসিক্খাপদং ৰাচতো চ সমুট্ঠাতি, ৰাচাচিত্তদ্ৰযাপি চ সমুট্ঠাতি, তস্মা ইদং সমুট্ঠানং পদসোধম্মসঞ্ঞিতন্তি ৰুত্তন্তি যোজনা.

পদসোধম্মকথাৰণ্ণনা.

৯০৯-১০. সব্বচ্ছন্নসব্বপরিচ্ছন্নে সেনাসনে তিস্সন্নং পন রত্তীনং যো পন ভিক্খু রত্তিযং ঠপেত্ৰা ভিক্খুং অঞ্ঞেন সচে নিপজ্জেয্য, তস্স পাচিত্তিযং সিযাতি যোজনা. ‘‘যং কিঞ্চি পটিচ্ছাদনসমত্থং ইধ ছদনঞ্চ পরিচ্ছন্নঞ্চ ৰেদিতব্ব’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৫১) অট্ঠকথাযং ৰুত্তত্তা ছদনারহং ইট্ঠকাসিলাসুধাতিণপণ্ণাদীনং যেন কেনচি সব্বসো ছাদিতং সেনাসনং সব্বচ্ছন্নং. ‘‘ভূমিতো পট্ঠায যাৰ ছদনং আহচ্চ পাকারেন ৰা অঞ্ঞেন ৰা কেনচি অন্তমসো ৰত্থেনপি পরিক্খিত্ত’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৫১) অট্ঠকথাযং ৰুত্তত্তা যেন কেনচি পরিক্খিপিত্ৰা পটিচ্ছাদিতসেনাসনং সব্বপরিচ্ছন্নং. ‘‘ছদনং অনাহচ্চ সব্বন্তিমেন পরিযাযেন দিযড্ঢহত্থুব্বেধেন পাকারাদিনা পরিক্খিত্তাপি সব্বপরিচ্ছন্নাযেৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৫১) কুরুন্দট্ঠকথাযং ৰুত্তং, তং ‘‘দিযড্ঢা’’তিআদিনা ৰক্খতি.

এৰং সব্বচ্ছন্নসব্বপরিচ্ছন্নে একস্মিং সেনাসনে যো ভিক্খু উপসম্পন্নতো অঞ্ঞেন একেন ৰা অনেকেহি ৰা তিরত্তং সহসেয্যং কপ্পেত্ৰা চতুত্থরত্তিং আদিং কত্ৰা সব্বরত্তীসু সূরিযত্থঙ্গমতো পট্ঠায সকলরত্তিযং পঠমং ৰা পচ্ছা ৰা অপুব্বাচরিমং ৰা পিট্ঠিং পসারেত্ৰা সচে একসেনাসনে সেয্যং কপ্পেতি, তস্স দেৰসিকং পাচিত্তিযং হোতীতি ইদং ৰিধানং ‘‘অপিচেত্থ একাৰাসাদিকম্পি চতুক্কং ৰেদিতব্ব’’ন্তিআদিনা (পাচি. অট্ঠ. ৫১) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং.

‘‘যেভুয্যেন পরিচ্ছন্নে ছন্নে’’তি ইমিনাপি এৰমেৰ যোজেত্ৰা অত্থো ৰেদিতব্বো. ‘‘যস্সা পন উপরি বহুতরং ঠানং ছন্নং, অপ্পং অচ্ছন্নং, সমন্ততো চ বহুতরং পরিক্খিত্তং, অপ্পং অপরিক্খিত্তং, অযং যেভুয্যেনছন্না যেভুয্যেনপরিচ্ছন্না নামা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৫১) অট্ঠকথাযং ৰুত্তনযেন যেভুয্যেন ছন্নপরিচ্ছন্নং ৰেদিতব্বং. অত্থো ৰুত্তনযোযেৰ. ‘‘যেভুয্যেন পংসুকা’’তি এতস্স অট্ঠকথাযং (পাচি. অট্ঠ. ৮৬) তীসু দ্ৰে যেভুয্যং নাম, ইধ পন পদসোধম্মে ‘‘যেভুয্যেন পগুণং গন্থ’’ন্তি এতস্স অট্ঠকথাযং (পাচি. অট্ঠ. ৪৮) ‘‘একগাথাযা’’তিআদিৰিৰরণে ৰিয চতূসু তযোপি ভাগা যেভুয্যং নামাতি ৰেদিতব্বং.

৯১১. মেথুনস্স পহোনকং যং পন ৰত্থু পঠমপারাজিকায নিদ্দিট্ঠং অন্তমসো তিরচ্ছানগতেনপি, তেন পঠমপারাজিকৰত্থুনা পুগ্গলেন সহ নিপজ্জিত্ৰা আপত্তি সহসেয্যাপত্তি হোতীতি যোজনা.

৯১২-৩. ‘‘উভো ৰা নিপজ্জন্তী’’তি ৰিকপ্পস্স পঠমগাথাদ্ৰযেনেৰ অত্থতো দস্সিতত্তা পুব্বাপরিযৰসেনপি সম্ভৰন্তং দস্সেতুং ‘‘অনুপসম্পন্নে’’তিআদিনা (পাচি. ৫২-৫৪) নযেন দস্সিতপক্খদ্ৰযং নিদস্সেতুমাহ ‘‘নিপন্নে’’তিআদি. ‘‘উট্ঠহিত্ৰা’’তি ইদং ৰিচ্ছাৰসেন গহেতব্বং. অনুপসম্পন্নগণনাযপি ৰাতি বহূসু অনুপসম্পন্নেসু তেসং গণনায চ. অনুপসম্পন্নেসু বহূসু তেসং গণনায একস্স ভিক্খুনো বহূ আপত্তিযো হোন্তীতি এৰং দস্সনেন উপসম্পন্নেসু বহূসু একস্মিং অনুপসম্পন্নে সতি তেসঞ্চ তস্স পযোগগণনায আপজ্জিতব্বা বহূ আপত্তিযো চ উভোসুপি বহূসু একেকস্সেৰ উপসম্পন্নস্স অনুপসম্পন্নগণনায বহূ আপত্তিযো চ হোন্তীতিপি দস্সিতং হোতি.

৯১৪. একেনেৰ দ্ৰারেন ৰল়ঞ্জিতব্বতো একূপচারে সতগব্ভেপি সেনাসনে উপসম্পন্নো একস্মিং গব্ভে ৰসন্তো অত্তনা সযনগব্ভে দ্ৰারং পিদহিত্ৰা ৰা অপিদহিত্ৰা ৰা চতুত্থরত্তিযং সযতি চে, উপরিমতলে, অৰসেসগব্ভেসু চ সযন্তেহি অনুপসম্পন্নেহি পুব্বে ৰুত্তআপত্তিনিযমোযেৰাতি দস্সনত্থমাহ ‘‘সচে পিধাযা’’তিআদি. গব্ভদ্ৰারং উত্তরপদলোপেন ‘‘গব্ভ’’ন্তি ৰুত্তং. চতুত্থদিৰসে অত্থঙ্গতে সূরিযে নিপজ্জতি, আপত্তি সিযাতি যোজনা. ‘‘অনুপসম্পন্নেন সহা’’তি পকরণতো লব্ভতি. আপত্তি পাচিত্তিযং.

৯১৫. দিযড্ঢহত্থুব্বেধেনাতি ৰড্ঢকিরতনেন দিযড্ঢরতনুব্বেধেন. পাকারো নাম নিট্ঠিতো. চযনং নাম ৰিপ্পকতপাকারোতিপি ৰদন্তি. ইমিনা চ আল়িন্দস্স অগ্গহণত্থং ‘‘দসহত্থুব্বেধাপি জগতি পরিক্খেপসঙ্খ্যং ন গচ্ছতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৫১) অট্ঠকথা পমাণন্তি ৰদন্তি. জগতীতি আল়িন্দং. আদি-সদ্দেন ভিত্তিপণ্ণাৰরণাদিগহণং.

৯১৬. দুস্সকুটিযন্তি ৰত্থকুটিযং.

৯১৭. ‘‘সব্বচ্ছন্নপরিচ্ছন্নাদিপ্পভেদতো যেভুয্যাদিপ্পভেদতো’’তি আদি-সদ্দো পচ্চেকং যোজেতব্বো. পঠমেন আদি-সদ্দেন সব্বচ্ছন্নযেভুয্যপরিচ্ছন্নসব্বচ্ছন্নউপড্ঢপরিচ্ছন্নসব্বপরিচ্ছন্নযেভুয্যচ্ছন্ন- সব্বপরিচ্ছন্নউপড্ঢচ্ছন্নসঙ্খাতানি চত্তারি সেনাসনানি গহিতানি. গাথায সরূপেন ৰুত্তসব্বচ্ছন্নসব্বপরিচ্ছন্নেন সদ্ধিং পঞ্চ সেনাসনানি দস্সিতানি হোন্তি. দুতিযেন আদি-সদ্দেন যেভুয্যচ্ছন্নযেভুয্যপরিচ্ছন্ন যেভুয্যচ্ছন্নউপড্ঢপরিচ্ছন্ন যেভুয্যপরিচ্ছন্নউপড্ঢচ্ছন্নসঙ্খাতানি তীণি সেনাসনানি গহিতানি. ইমে অট্ঠ ৰিকপ্পা লব্ভন্তি. কস্মা ৰুত্তং ‘‘সত্ত পাচিত্তিযানী’’তি? মহাঅট্ঠকথায ৰুত্তত্তা. যথাহ ‘‘মহাঅট্ঠকথাযং পন ‘সব্বচ্ছন্নে যেভুয্যেনপরিচ্ছন্নে পাচিত্তিযং, সব্বচ্ছন্নে উপড্ঢপরিচ্ছন্নে পাচিত্তিযং, যেভুয্যেনচ্ছন্নে উপড্ঢপরিচ্ছন্নে পাচিত্তিযং, সব্বপরিচ্ছন্নে যেভুয্যেনচ্ছন্নে পাচিত্তিযং, সব্বপরিচ্ছন্নে উপড্ঢচ্ছন্নে পাচিত্তিযং, যেভুয্যেনপরিচ্ছন্নে উপড্ঢচ্ছন্নে পাচিত্তিযং, পাল়িযং ৰুত্তপাচিত্তিযেন সদ্ধিং সত্ত পাচিত্তিযানী’তি ৰুত্ত’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৫৩).

কস্মা পন অট্ঠকথাযং ‘‘অট্ঠ পাচিত্তিযানী’’তি ৰত্ৰা ‘‘সত্তা’’তি গণনপরিচ্ছেদো কতোতি? নিস্সন্দেহে তাৰ ‘‘সেয্যা নাম সব্বচ্ছন্না সব্বপরিচ্ছন্না, যেভুয্যেনচ্ছন্না যেভুয্যেনপরিচ্ছন্না’তি (পাচি. ৫২) পাল়িযং আগতেসু দ্ৰীসু ৰিকপ্পেসু একস্মিং ৰুত্তপাচিত্তিযং গহেত্ৰা পাল়িযং ৰুত্তেন পাচিত্তিযেন ‘সত্তা’তি ৰুত্ত’’ন্তি পরিহারো দস্সিতো. সারত্থদীপনিযঞ্চ ‘‘সত্ত পাচিত্তিযানী’তি পাল়িযং ৰুত্তপাচিত্তিযদ্ৰযং সামঞ্ঞতো একত্তেন গহেত্ৰা ৰুত্তং. ৰিসুং পন গয্হমানে সব্বচ্ছন্নে সব্বপরিচ্ছন্নে পাচিত্তিযং, যেভুয্যেনচ্ছন্নে যেভুয্যেনপরিচ্ছন্নে পাচিত্তিযন্তি অট্ঠেৰ পাচিত্তিযানি হোন্তী’’তি (সারত্থ. টী. পাচিত্তিয ৩.৫৩) পরিহারো ৰুত্তো.

সব্বযেভুয্যউপড্ঢপদেসু ছন্নপরিচ্ছন্নপদেহি যোজিতেসু নৰ ৰিকপ্পা সম্ভৰন্তি, তেসু নৰমে উপড্ঢচ্ছন্নউপড্ঢপরিচ্ছন্নৰিকপ্পে দুক্কটস্স দস্সিতত্তা পারিসেসতো ইতরেসু অট্ঠসু অট্ঠ পাচিত্তিযানেৰ সম্ভৰন্তি. অট্ঠকথাযং পন অপ্পকং ঊনমধিকং ৰা গুণনূপগং ন হোতীতি কত্ৰা ‘‘সত্তা‘‘তি ৰুত্তন্তি গহেতব্বং. এত্থাতি ইমস্মিং সিক্খাপদে.

৯১৮. ‘‘অড্ঢচ্ছন্নে অড্ঢপরিচ্ছন্নে’’তি যোজনা. ‘‘সব্বপরিচ্ছন্নে চূল়চ্ছন্নে’’তি যথাক্কমেন যোজনা. ইমিনা অট্ঠকথাগতেসু পঞ্চসু ৰিকপ্পেসু ততিযৰিকপ্পং দস্সেত্ৰা আদি-সদ্দেন সব্বচ্ছন্নাদযো সেসৰিকপ্পা গহিতা. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সব্বচ্ছন্নে চূল়কপরিচ্ছন্নে দুক্কটং, যেভুয্যেনচ্ছন্নে চূল়কপরিচ্ছন্নে দুক্কটং, সব্বপরিচ্ছন্নে চূল়কচ্ছন্নে দুক্কটং, যেভুয্যেনপরিচ্ছন্নে চূল়কচ্ছন্নে দুক্কটং, পাল়িযং আগতদুক্কটেন সহ পঞ্চ দুক্কটানীহি ৰুত্ত’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৫৩). পাল়িযং আগতদুক্কটং নাম ইমিস্সাযেৰ গাথায আদিম্হিযেৰ ৰুত্তদুক্কটং. যথাহ ‘‘উপড্ঢচ্ছন্নে উপড্ঢপরিচ্ছন্নে আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ৫৩).

চূল়চ্ছন্নাদীনি চেত্থ এৰং ৰেদিতব্বানি – যস্স চতূসু ভাগেসু একো ছন্নো, সেসা অচ্ছন্না, ইদং চূল়কচ্ছন্নং. যস্স তীসু ভাগেসু দ্ৰে ছন্না, একো অচ্ছন্নো, ইদং যেভুয্যেনচ্ছন্নং. যস্স দ্ৰীসু ভাগেসু একো ছন্নো, একো অচ্ছন্নো, ইদং উপড্ঢচ্ছন্নং নাম সেনাসনং. চূল়পরিচ্ছন্নাদীনি ইমিনা নযেন ৰেদিতব্বানি. ছন্নাদীহিপীতি সহত্থে করণৰচনং. পি-সদ্দো সমুচ্চযত্থো. সব্বচূল়পরিচ্ছন্নছন্নাদীহি চতূহিপি সহ অড্ঢচ্ছন্নপরিচ্ছন্নে পঞ্চধা দুক্কটং পরিদীপিতন্তি যোজনা.

৯২০. সব্বচ্ছন্নাদিকেতি এত্থ আদি-সদ্দেন ‘‘সব্বপরিচ্ছন্নে সব্বঅচ্ছন্নে যেভুয্যেনঅচ্ছন্নে যেভুয্যেনঅপরিচ্ছন্নে’’তি (পাচি. ৫৪) পাল়িযং ৰুত্তা অনাপত্তিৰারসেসা চ অট্ঠকথাযং ৰুত্তা ‘‘উপড্ঢচ্ছন্নে চূল়কপরিচ্ছন্নে, উপড্ঢপরিচ্ছন্নে চূল়কচ্ছন্নে, চূল়কচ্ছন্নে চূল়কপরিচ্ছন্নে’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৫৩) তযো অনাপত্তিৰারা চ গহিতা.

৯২১. নিপন্নেপীতি এত্থ পি-সদ্দেন ‘‘ভিক্খু নিপন্নে অনুপসম্পন্নো নিসীদতি, উভো ৰা নিসীদন্তী’’তি (পাচি. ৫৪) পাল়িযং ৰুত্তপকারন্তরে সমুচ্চিনোতি.

সহসেয্যকথাৰণ্ণনা.

৯২২. অপি-সদ্দেন পগেৰ মহত্তরিযাতি দস্সেতি. সহসেয্যং পকপ্পেয্যাতি যথাৰুত্তলক্খণং সব্বচ্ছন্নসব্বপরিচ্ছন্নাদিসেনাসনং পৰিসিত্ৰা সূরিযত্থঙ্গমতো পট্ঠায পুব্বে ৰুত্তপ্পকারেনেৰ পিট্ঠিপ্পসারণলক্খণং সেয্যং কপ্পেয্য.

৯২৩-৪. দেৰিযাতি দেৰিত্থিযা. তিরচ্ছানগতিত্থিযাতি গোধাদিকায. ‘‘মেথুনৰত্থুভূতাযা’’তি ইমিনা মেথুনধম্মস্স অৰত্থুভূতায সহসেয্যায দোসাভাৰং দস্সেতি. ৰত্থূনং গণনাযাতি মাতুগামস্স গণনায চ তাসঞ্চ অত্তনো চ পযোগগণনায চ. অস্সাতি ভিক্খুস্স. মাতুগামেন তযো দিৰসে সহসেয্যায ইমিনা সিক্খাপদেন আপত্তিং আপজ্জিত্ৰা চতুত্থদিৰসে সহসেয্যায দ্ৰীহিপি সিক্খাপদেহি আপত্তিং আপজ্জতীতি এত্থ দুক্কটৰত্থুভূতায ইত্থিযা তত্থেৰ সহসেয্যায ইমিনা সিক্খাপদেন দুক্কটং আপজ্জিত্ৰা চতুত্থদিৰসে রত্তিযং সহসেয্যায ইমিনা সিক্খাপদেন আপজ্জিতব্বদুক্কটেন সহ পুরিমসিক্খাপদেন পাচিত্তিযং আপজ্জতীতি ৰেদিতব্বং.

দুতিযসহসেয্যকথাৰণ্ণনা.

৯২৬. ছপ্পঞ্চৰাচাহি উদ্ধং ইত্থিযা ধম্মং ভণন্তস্সাতি সম্বন্ধো. ইত্থিযাতি ‘‘মাতুগামো নাম মনুস্সিত্থী, ন যক্খী, ন পেতী, ন তিরচ্ছানগতা, ৰিঞ্ঞূ পটিবলা হোতি সুভাসিতদুব্ভাসিতং দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং আজানিতু’’ন্তি পাল়িযং ৰুত্তমনুস্সিত্থিযা. ভণন্তস্সাতি ৰক্খমানলক্খণং ধম্মং ছহি পদেহি উত্তরি ভণন্তস্স. ৰিঞ্ঞুং পুরিসৰিগ্গহং ৰিনাতি ‘‘ৰিঞ্ঞূ নাম পুরিসৰিগ্গহো পটিবলো হোতি সুভাসিতদুব্ভাসিতং দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লং আজানিতু’’ন্তি (পাচি. ৬৪) পাল়িযং ৰুত্তসৰনূপচারগতমনুস্সপুরিসং ৰিনা. ধম্মন্তি ৰক্খমানপ্পকারসরূপং দেসনাধম্মং.

৯২৭. গাথামযা, চুণ্ণিযগন্থমযাতি দুৰিধা দেসনা, তত্থ গাথামযদেসনায ৰাচা নাম গাথাপাদলক্খণাতি দস্সেতুমাহ ‘‘গাথাপাদো’’তিআদি. চুণ্ণিযদেসনাযং পন ৰাচাপরিচ্ছেদো ৰিভত্যন্তৰসেন ৰেদিতব্বো. তেনাহ গণ্ঠিপদে ‘‘একো গাথাপাদো’তি ইদং গাথাবন্ধমেৰ সন্ধায ৰুত্তং, অঞ্ঞত্থ পন ৰিভত্তিঅন্তপদমেৰ গহেতব্ব’’ন্তি. পদসোধম্মং নিদ্দিট্ঠং ধম্মন্তি পিটকত্তযং. ‘‘অট্ঠকথ’’ন্তি ইমিনা সঙ্গীতিত্তযারুল়্হং পোরাণট্ঠকথং গহেতব্বং. তেনেৰ গণ্ঠিপদে ৰুত্তং ‘‘অট্ঠকথং ধম্মপদজাতকাদিৰত্থুঞ্চা’’তি. ইমিনাপি পোরাণকং সঙ্গীতিআরুল়্হমেৰ অট্ঠকথং ৰুত্তন্তি ৰদন্তি. অট্ঠকথাদিপাঠং ঠপেত্ৰা দমিল়াদিভাসন্তরেন যথারুচি কথেতুং ৰট্টতীতি.

৯২৮. পদাদীনং ৰসা ছন্নং ৰাচানং উপরি ধম্মং দেসেন্তস্সাতি যোজনা. দেসেন্তস্সাতি পদসোধম্মে ৰুত্তলক্খণপদাদিসরূপাহি ছহি ৰাচাহি উত্তরি ধম্মং দেসেন্তস্স. পদাদিগণনাযাতি যথাৰুত্তলক্খণপদঅনুপদঅন্ৰক্খরঅনুব্যঞ্জনগণনায.

৯২৯. পুরিসৰিগ্গহন্তি মনুস্সপুরিসৰেসং. এত্থ তিরচ্ছানগতা নাম ৰেসনিম্মানারহা ইদ্ধিমন্তা নাগসুপণ্ণা.

৯৩১. ৰদতোতি অধিকং ধম্মং ভাসতো.

৯৩২. ইত্থিরূপন্তি মনুস্সিত্থিৰেসং. তিরচ্ছানগতিত্থিযাতি ৰুত্তসরূপায তিরচ্ছানগতিত্থিযা.

৯৩৩. সযং উট্ঠায নিসীদিত্ৰা পুন ধম্মং দেসেন্তস্স অনাপত্তি পকাসিতাতি সম্বন্ধো. মাতুগামস্স ৰা তথাতি এত্থ ‘‘তথা’’তি ইমিনা ৰুত্তপ্পকারস্স গহিতত্তা উট্ঠায নিসিন্নস্স মাতুগামস্স পুন ধম্মং দেসেন্তস্স অনাপত্তি পকাসিতাতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘উট্ঠাযা’’তিআদিনা ইরিযাপথপরিৰত্তনদস্সনেন নানাইরিযাপথেপি অনাপত্তিং দীপেতি.

৯৩৪. অঞ্ঞিস্সা পুন অঞ্ঞিস্সাতি এত্থ ‘‘আগতাগতাযা’’তি সেসো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অঞ্ঞস্স মাতুগামস্সাতি একিস্সা দেসেত্ৰা পুন আগতাগতায অঞ্ঞিস্সাপি দেসেতীতি এৰং একাসনে নিসিন্নো মাতুগামসতসহস্সন্নম্পি দেসেতীতি অত্থো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৬৬). অৰুত্তসমুচ্চযত্থেন -সদ্দেন ‘‘পঞ্হং পুট্ঠো কথেতী’’তি (পাচি. ৬৬) ইদং সমুচ্চিনোতি. ‘‘দীঘনিকাযো কিমত্থিযো ভন্তে’’তি পঞ্হং পুচ্ছতো মাতুগামস্স সব্বং দীঘনিকাযং ৰদতোপি অনাপত্তি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘পঞ্হং পুচ্ছতি, পঞ্হং পুট্ঠো কথেতীতি মাতুগামো ‘দীঘনিকাযো নাম ভন্তে কিমত্থং দীপেতী’তি পুচ্ছতি, এৰং পঞ্হং পুট্ঠো ভিক্খু সব্বং চেপি দীঘনিকাযং কথেতি, অনাপত্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৬৬). এত্থ চ সব্বং চেপি দীঘনিকাযং কথেতীতি যাৰ ন নিট্ঠাতি, তাৰ পুনদিৰসেপি কথেতি.

৯৩৫. ধম্মস্স দেসনায, ৰিঞ্ঞুমনুস্সপুরিসস্স অসন্নিহিতকরণেন চ আপজ্জিতব্বতো ক্রিযাক্রিযং.

ধম্মদেসনাকথাৰণ্ণনা.

৯৩৬. মহগ্গতং রূপারূপজ্ঝানং. পণীতং লোকুত্তরধম্মং. পধানভাৰং নীতন্তি পণীতং. আরোচেন্তস্সাতি ‘‘পঠমং ঝানং সমাপজ্জামী’’তিআদিনা (পারা. ২০১) নযেন চতুত্থপারাজিকে ৰুত্তনযেন ৰদন্তস্স. পরিনিব্বানকালে চ পুট্ঠকালে চ ভিক্খুভিক্খুনীনং অত্তনা লদ্ধস্স উত্তরিমনুস্সধম্মস্স আরোচেতব্বত্তা ‘‘ঠপেত্ৰা ভিক্খুনিং ভিক্খু’’ন্তি ৰুত্তং. ‘‘অঞ্ঞস্সা’’তি সেসো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘উপসম্পন্নস্স ভূতং আরোচেতীতি উত্তরিমনুস্সধম্মমেৰ সন্ধায ৰুত্তং. পরিনিব্বানকালে, হি অন্তরা ৰা অতিকড্ঢিযমানেন উপসম্পন্নস্স ভূতং আরোচেতুং ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৭৭). ভূতেতি এত্থ ‘‘উত্তরিমনুস্সধম্মে আরোচিতে’’তি ৰত্তব্বং, নিমিত্তত্থে ভুম্মং, অত্তনো সন্তানে ইমস্মিং অত্তভাৰে সিদ্ধউত্তরিমনুস্সধম্মস্স আরোচননিমিত্তন্তি অত্থো.

৯৩৭. নো চে জানাতি সো ৰুত্তন্তি যস্স আরোচেতি, সো সচে সুতক্খণেযেৰ ৰুত্তনযেনেৰ ‘‘এস পঠমজ্ঝানস্স লাভী’’তিআদিনা নযেন ৰুত্তং নো জানাতি. পরিযাযৰচনেতি ‘‘যো তে ৰিহারে ৰসতি, সো পঠমস্স ঝানস্স লাভী’’তি এৰমাদিপরিযাযৰচনে. যস্স উত্তরিমনুস্সধম্মং আরোচেতি, সো সচে সুতসমনন্তরং ‘‘এস এৰং ৰদতী’’তি ৰুত্তং নো জানাতি, তাদিসস্স আরোচেন্তস্স ভিক্খুনো হোতি আপত্তি দুক্কটন্তি সম্বন্ধো. অস্স ভূতস্স পরিযাযৰচনে চ ভিক্খুনো আপত্তি দুক্কটং হোতীতি যোজনা.

৯৩৮. তথারূপে কারণে সতীতি পরস্স কারণভাৰং ঞত্ৰাপি পটিপত্তিযা অমোঘভাৰদস্সনসমুত্তেজনসম্পহংসনাদিকরসঙ্খাতে কারণে সতি. সব্বস্সাপীতি উপসম্পন্নানুপসম্পন্নস্স সব্বস্স. সীলাদিন্তি সীলসুতপরিযত্তিগুণং. ৰদতোতি এত্থ ‘‘ভিক্খুনো’’তি পকরণতো লব্ভতি.

৯৩৯. তদসম্ভৰাতি দিট্ঠিসম্পন্নস্স উম্মাদাদীনং অসম্ভৰা. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘দিট্ঠিসম্পন্নানং উম্মাদস্স ৰা চিত্তক্খেপস্স ৰা অভাৰাতি. মহাপচ্চরিযম্পি হি ৰিচারিত’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৭৭). উম্মত্তকপদস্স অৰচনে কারণং ৰদন্তেনেৰ খিত্তচিত্তাদিপদানং অৰচনে কারণঞ্চ উপলক্খণতো দস্সিতমেৰাতি দট্ঠব্বং. এত্থ চ মগ্গফলদিট্ঠিযা সমন্নাগতানং অরিযানমেৰ হি উম্মত্তকাদিভাৰো নত্থি. ঝানলাভিনো পন তস্মিং সতি ঝানা পরিহাযন্তি, তস্মা তেসং অভূতারোচনপচ্চযা অনাপত্তি ৰত্তব্বা, ন ভূতারোচনপচ্চযা.

৯৪০. ইমিস্সাপত্তিযা অঞ্ঞত্র ঝানমগ্গাদিলাভীনং অঞ্ঞস্স অসম্ভৰা ‘‘কুসলাব্যাকতেহেৰ দ্ৰিচিত্ত’’ন্তি ৰুত্তং. ইদঞ্চ উক্কট্ঠপরিচ্ছেদেন অরিযপুগ্গলেযেৰ সন্ধায ৰুত্তং. পণ্ণত্তিং অজানন্তা পন ঝানলাভী পুথুজ্জনা নানাৰত্থুম্হি লোভৰসেন অকুসলচিত্তেনাপি ন আরোচেন্তীতি নত্থি, তস্মা ‘‘তিচিত্ত’’ন্তি ৰত্তব্বং সিযা, তথাপি বহুলেন কুসলাব্যাকতানমেৰ সম্ভৰোতি এৰং ৰুত্তন্তি দট্ঠব্বং. দ্ৰিৰেদনং সুখোপেক্খাৰসেন. ইদঞ্চ সিক্খাপদং পণ্ণত্তিঅজাননৰসেন অচিত্তকসমুট্ঠানং হোতি. অরিযা চেত্থ পণ্ণত্তিং জানন্তা ৰীতিক্কমং ন করোন্তি, পুথুজ্জনা পন পণ্ণত্তিং জানিত্ৰাপি ৰীতিক্কমং করোন্তি. তে চ সত্থুনো আণাৰীতিক্কমচেতনায বলৰঅকুসলভাৰতো ঝানা পরিহাযন্তীতি দট্ঠব্বং.

ভূতারোচনকথাৰণ্ণনা.

৯৪১. ভিক্খুনো দুট্ঠুল্লং আপত্তিং ভিক্খুসম্মুতিং ঠপেত্ৰা অনুপসম্পন্নে আরোচেন্তস্স ভিক্খুনো আপত্তীতি যোজনা. দুট্ঠুল্লং আপত্তিন্তি সঙ্ঘাদিসেসো. ননু চ ‘‘দুট্ঠুল্লা নাম আপত্তি চত্তারি চ পারাজিকানি তেরস চ সঙ্ঘাদিসেসা’’তি (পাচি. ৭৯) পদভাজনে পারাজিকসঙ্ঘাদিসেসা দস্সিতা, কস্মা ইধ সঙ্ঘাদিসেসোৰ গহিতোতি? ৰুচ্চতে – পারাজিকং দুট্ঠুল্লসদ্দত্থদস্সনত্থং ৰুত্তং, ইধ পন সঙ্ঘাদিসেসোযেৰ ভগৰতা অধিপ্পেতোতি অট্ঠকথাযং ৰিচারিতমেতং. ৰুত্তঞ্হি তত্থ ‘‘পারাজিকানি দুট্ঠুল্লসদ্দত্থদস্সনত্থং ৰুত্তানি, সঙ্ঘাদিসেসং পন ইধ অধিপ্পেত’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৭৮). ৰক্খতি চ ‘‘ইধ সঙ্ঘাদিসেসাৰ, দুট্ঠুল্লাপত্তিযো মতা’’তি. অনুপসম্পন্নেতি ‘‘ভিক্খুঞ্চ ভিক্খুনিঞ্চ ঠপেত্ৰা অৰসেসো অনুপসম্পন্নো’’তি (পাচি. ৮০) পদভাজনে নিদ্দিট্ঠঅনুপসম্পন্নস্স আরোচেন্তস্সাতি ৰুত্তং হোতি.

ঠপেত্ৰা ভিক্খুসম্মুতিন্তি ‘‘অত্থি ভিক্খুসম্মুতি আপত্তিপরিযন্তা ন কুলপরিযন্তা’’তিআদিনা (পাচি. ৮০) পদভাজনে দস্সিতং অভিণ্হাপত্তিকস্স ভিক্খুনো আযতিং সংৰরত্থং হিরোত্তপ্পজননত্থং আপত্তিযো ৰা উপাসককুলানি ৰা উভযমেৰ ৰা পরিচ্ছিন্দিত্ৰা ৰা অপরিচ্ছিন্দিত্ৰা ৰা আপত্তিযো আরোচেতুং সঙ্ঘেন সঙ্ঘমজ্ঝে তিক্খত্তুং সাৰেত্ৰা কতসম্মুতিং ঠপেত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অভিণ্হাপত্তিকং ভিক্খুং দিস্ৰা ‘এৰমেস পরেসু হিরোত্তপ্পেনাপি আযতিং সংৰরং আপজ্জিস্সতী’তি তস্স ভিক্খুনো হিতেসিতায তিক্খত্তুং অপলোকেত্ৰা সঙ্ঘেন কাতব্বা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৮০).

৯৪২. ঘটেত্ৰা ৰদন্তস্সেৰাতি এৰকারো যথাঠানে যোজেতব্বো. এৰকারেন ব্যৰচ্ছিন্নমত্থং ৰক্খতি ‘‘ৰত্থু’’ন্তিআদিনা. ‘‘অসুচিং মোচেত্ৰা’’তি ইমিনা ৰত্থুমাহ, ‘‘সঙ্ঘাদিসেস’’ন্তি ইমিনা আপত্তিং. ৰজ্জমেৰ ৰজ্জতা. ‘‘পাচিত্তিযাপত্তী’’তি ইমস্সাযং পরিযাযো. ‘‘অযং অসুচিং মোচেত্ৰা সঙ্ঘাদিসেসং আপন্নো’’তি ৰত্থুনা সদ্ধিং ঘটেত্ৰা আপত্তিং ৰদন্তস্স ৰজ্জতা পাচিত্তিযাপত্তি হোতীতি যোজনা.

৯৪৩. সুদ্ধস্সাতি পারাজিকমনাপন্নস্স. ৰদন্তি ৰদনহেতু, ৰত্থুনা সদ্ধিং সঙ্ঘাদিসেসস্স কথনতোতি অত্থো.

৯৪৪. অদুট্ঠুল্লাযাতি সঙ্ঘাদিসেসতো অঞ্ঞায আপত্তিযা. দুট্ঠুল্লসঞ্ঞিনোতি সঙ্ঘাদিসেসসঞ্ঞিনো. সেসা আপত্তিযোপি ৰাতি সঙ্ঘাদিসেসং ৰিনা সেসে ছল়াপত্তিক্খন্ধে.

৯৪৫. তথাতি দুক্কটং অতিদিসতি. পঞ্চধা মতং অনুপসম্পন্নস্স দুট্ঠুল্লং অজ্ঝাচারং আরোচেন্তস্স তথা দুক্কটন্তি যোজনা. অনুপসম্পন্নস্স পঞ্চধা মতং দুট্ঠুল্লং অজ্ঝাচারন্তি চ পাণাতিপাতাদিপঞ্চসিক্খাপদৰীতিক্কমা গহিতা. কেচি পন ‘‘সুক্কৰিস্সট্ঠিআদযো পঞ্চা’’তি ৰদন্তি, তং ন গহেতব্বং. পাণাতিপাতাদীনি হি দসেৰ সিক্খাপদানি সামণেরানং পঞ্ঞত্তানি. তেসং পঞ্ঞত্তেসুযেৰ চ সিক্খাপদেসু দুট্ঠুল্লাদুট্ঠুল্লৰিচারণা কাতব্বা, ন চ সুক্কৰিস্সট্ঠিআদীনি ৰিসুং তেসং পঞ্ঞত্তানি অত্থীতি.

অথ ভিক্খুনো দুট্ঠুল্লসঙ্খাতানি সুক্কৰিস্সট্ঠিআদীনি অনুপসম্পন্নস্স কিং নাম হোন্তীতি? অজ্ঝাচারো নাম হোন্তীতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সুক্কৰিস্সট্ঠি…পে… অজ্ঝাচারো নামাতি ৰুত্ত’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৮২). ইমিনাপি চেতং সিদ্ধং ‘‘অনুপসম্পন্নস্স সুক্কৰিস্সট্ঠিআদি দুট্ঠুল্লং নাম ন হোতী’’তি. ‘‘অজ্ঝাচারো নামা’’তি হি ৰদন্তো অনুপসম্পন্নস্স সুক্কৰিস্সট্ঠিআদি কেৰলং অজ্ঝাচারো নাম হোতি, ন পন দুট্ঠুল্লো নাম অজ্ঝাচারোতি দীপেতি. ‘‘অজ্ঝাচারো নামা’’তি চ অট্ঠকথাযং ৰুত্তত্তা, অকত্তব্বরূপত্তা চ অনুপসম্পন্নস্স সুক্কৰিস্সট্ঠিআদীনি দণ্ডকম্মৰত্থুপক্খং ভজন্তি. তানি চ অঞ্ঞস্স অনুপসম্পন্নস্স অৰণ্ণকামতায আরোচেন্তো ভিক্খু দুক্কটং আপজ্জতীতি ৰদন্তি. ইধ পন অনুপসম্পন্নগ্গহণেন সামণেরসামণেরিসিক্খমানানং গহণং ৰেদিতব্বং.

অদুট্ঠুল্লং অজ্ঝাচারন্তি যোজনা. ‘‘অনুপসম্পন্নস্সা’’তি চ অজ্ঝাহরিতব্বানি. অনুপসম্পন্নস্স যথাৰুত্তেহি পঞ্চসিক্খাপদেহি অঞ্ঞং ৰিকালভোজনাদিং অদুট্ঠুল্লং অজ্ঝাচারং ৰা. যথাহ ‘‘অনুপসম্পন্নস্স দুট্ঠুল্লং ৰা অদুট্ঠুল্লং ৰা অজ্ঝাচার’’ন্তিআদি (পাচি. ৮২).

৯৪৬. কেৰলং ৰত্থুং ৰা আরোচেন্তস্সাতি ‘‘অযং সুক্কৰিস্সট্ঠিং আপন্নো’’তিআদিনা নযেন ৰত্থুমত্তং আরোচেন্তস্স. কেৰলং আপত্তিং ৰা আরোচেন্তস্সাতি ‘‘অযং পারাজিকং আপন্নো, অযং সঙ্ঘাদিসেসং আপন্নো’’তিআদিনা নযেন আপত্তিমত্তং আরোচেন্তস্স চ. ভিক্খুসম্মুতিযাতি এত্থ ৰত্থুনা ঘটেত্ৰা আপত্তিং আরোচেন্তস্সাতি গহেতব্বং. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘অনাপত্তী’’তি এতং পরামসতি.

দুট্ঠুল্লারোচনকথাৰণ্ণনা.

৯৪৮. অকপ্পিযং পথৰিন্তি পদভাজনে ‘‘দ্ৰে পথৰিযো জাতা চ পথৰী অজাতা চ পথৰী’’তি (পাচি. ৮৬) উদ্দিসিত্ৰা –

‘‘জাতা নাম পথৰী সুদ্ধপংসু সুদ্ধমত্তিকা অপ্পপাসাণা অপ্পসক্খরা অপ্পকথলা অপ্পমরুম্বা অপ্পৰালিকা যেভুয্যেনপংসুকা যেভুয্যেনমত্তিকা, অদড্ঢাপি ৰুচ্চতি জাতা পথৰী. যোপি পংসুপুঞ্জো ৰা মত্তিকাপুঞ্জো ৰা অতিরেকচাতুমাসং ওৰট্ঠো, অযম্পি ৰুচ্চতি জাতা পথৰী’’তি (পাচি. ৮৬) চ,

‘‘অজাতা নাম পথৰী সুদ্ধপাসাণা সুদ্ধসক্খরা সুদ্ধকথলা সুদ্ধমরুম্বা সুদ্ধৰালিকা অপ্পপংসু অপ্পমত্তিকা যেভুয্যেনপাসাণা যেভুয্যেনসক্খরা যেভুয্যেনকথলা যেভুয্যেনমরুম্বা যেভুয্যেনৰালিকা, দড্ঢাপি ৰুচ্চতি অজাতা পথৰী. যোপি পংসুপুঞ্জো ৰা মত্তিকাপুঞ্জো ৰা ঊনচাতুমাসং ওৰট্ঠো, অযম্পি ৰুচ্চতি অজাতা পথৰী’’তি (পাচি. ৮৬) চ –

নিদ্দিট্ঠাসু দ্ৰীসু পথৰীসু জাতপথৰিসঙ্খাতং অকপ্পিযপথৰিং.

এত্থ পাসাণাদীনং লক্খণং অট্ঠকথাযং ‘‘মুট্ঠিপ্পমাণতো উপরি পাসাণাতি ৰেদিতব্বা, মুট্ঠিপ্পমাণা সক্খরা. কথলাতি কপালখণ্ডানি. মরুম্বাতি কটসক্খরা. ৰালিকাতি ৰালুকাযেৰা’’তি ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং. যেভুয্যেনপংসুকাদীনং লক্খণং ‘‘যেভুয্যেনপংসুকাতি তীসু কোট্ঠাসেসু দ্ৰে কোট্ঠাসা পংসু, একো পাসাণাদীসু অঞ্ঞতরো কোট্ঠাসো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৮৬) চ ‘‘অদড্ঢাপীতি উদ্ধনপত্তপচনকুম্ভকারাৰাপাদিৰসেন তথা তথা অদড্ঢা’’তিআদি অট্ঠকথাতো চ ৰেদিতব্বং. ‘‘অপ্পপংসুঅপ্পমত্তিকা’’তি দ্ৰীসুপি পদেসু নিদ্দেসরূপেন যেভুয্যেনপাসাণাদিপদপঞ্চকং ৰুত্তং, তত্থাপি অত্থো যেভুয্যেনপংসুপদাদীসু ৰুত্তৰিপল্লাসেন ৰেদিতব্বো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘তেসংযেৰ হি দ্ৰিন্নং পভেদদস্সনমেত’’ন্তি (পাচি. ৮৬).

খণেয্য ৰাতি এৰরূপং অকপ্পিযপথৰিপদেসং অন্তমসো পাদঙ্গুট্ঠেনাপি সম্মুঞ্জনিসলাকাযপি সযং ৰা খণতি. খণাপেয্য ৰাতি অঞ্ঞেন ৰা ‘‘ইদং খণাহী’’তিআদিনা অকপ্পিযৰোহারেন খণাপেয্য. ভেদাপেয্যাতি তথেৰ ভেদাপেয্য. ভিন্দেয্য ৰাতি পস্সাৰধারাদীহিপি ভিন্দেয্য. অধিকারৰসেন ৰা-সদ্দস্স সব্বকিরিযাপদেহি সম্বন্ধো লব্ভতীতি ভেদাপেয্য চাতি এত্থ -সদ্দো ইধ অৰুত্তস্স ‘‘দহতি ৰা, দহাপেতি ৰা’’তি পদদ্ৰযস্স সমুচ্চযকোতি ৰেদিতব্বো. অন্তমসো পত্তম্পি পচন্তো সযং ৰা দহতি, অঞ্ঞেন ৰা দহাপেতীতিআদি ইমেসং পদানং অট্ঠকথাৰসেন (পাচি. অট্ঠ. ৮৭) ৰেদিতব্বং. পাচিত্তিযং সিযাতি খণন্তস্স, ভিন্দন্তস্স চ পহারে পহারে পাচিত্তিযং.

৯৪৯. আণাপেন্তস্স আণত্তিগণনায, দহন্তস্স অগ্গিপাতগণনায হোতীতি ইদং ‘‘পহারে পহারে পাচিত্তিয’’ন্তিআদিঅট্ঠকথাৰচনৰসেন ৰেদিতব্বং, ইমমেৰ দস্সেতুমাহ ‘‘সযমেৰা’’তিআদি.

৯৫০. আণাপেন্তস্সাতি সকিং আণাপেন্তস্স.

৯৫১. ‘‘খণাপেয্যা’’তি সামঞ্ঞৰচনস্স অপৰাদদস্সনত্থং ‘‘খণ পোক্খরণি’’ন্তিআদিমাহ. কোচি দোসো ন ৰিজ্জতীতি এত্থ পোক্খরণিআৰাটাদিসদ্দানং পথৰিপরিযাযত্তাভাৰতো এৰংৰচনেন অনাপত্তীতি অধিপ্পাযো.

৯৫২. ‘‘ইমং ইধা’’তিআদীনং পদানং পচ্চক্খভূতাধিপ্পেতভূমিৰাচকত্তা তেহি যোজেত্ৰা ৰুত্তস্স তস্সেৰ পযোগস্স আপত্তিকরভাৰং দস্সেতুমাহ ‘‘ইম’’ন্তিআদি.

৯৫৩. কন্দন্তি তালাদিকন্দং. কুরুন্দন্তি কুলচোচরুক্খং. থূণন্তি থম্ভং. খাণুকন্তি সাখাৰিটপরহিতং রুক্খাৰযৰং. মূলন্তি পথৰিযা সুপ্পতিট্ঠিতভাৰকরং রুক্খাৰযৰং. ৰট্টতীতি অনিযমেত্ৰা ৰচনেন অনাপত্তিভাৰতো ৰট্টতি.

৯৫৪. ইমন্তি পচ্চক্খপরামাসপদেন নিযমেত্ৰা ৰচনতো আপত্তি হোতীতি আহ ‘‘নিযমেত্ৰান ৰত্তুং পন ন ৰট্টতী’’তি.

৯৫৫. ঘটেহি উস্সিঞ্চিতুন্তি ঘটেহি গহেত্ৰা অৰসিঞ্চিতুং. তনুকদ্দমোতি জম্বালো. বহলং কদ্দমং ভিক্খুনা অপনেতুং ন চ ৰট্টতীতি যোজেতব্বং.

৯৫৬. নদিযাদীনন্তি এত্থ আদি-সদ্দেন গঙ্গাকন্দরাদীনং গহণং. ‘‘তট’’ন্তি ইমিনা সম্বন্ধো. ৰট্ঠন্তি ৰুট্ঠীহি ওৰট্ঠঞ্চ. চাতুমাসন্তি ৰিকোপনকিরিযায অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং, চাতুমাসব্ভন্তরে ৰিকোপেতুং ৰট্টতীতি অত্থো.

৯৫৭. সচে তোযস্মিং পততি তটন্তি যোজনা, সচে কূলং ভিজ্জিত্ৰা অন্তোউদকে পততীতি. দেৰে ৰুট্ঠেপীতি পজ্জুন্নদেৰে ৰুট্ঠেপি. ৰুট্ঠ-সদ্দো কত্তুসাধনো. চাতুমাসমতিক্কন্তেপীতি যোজনা. তত্থ হেতুদস্সনত্থমাহ ‘‘তোযে দেৰো হি ৰস্সতী’’তি.

৯৫৮. সোণ্ডিন্তি পাসাণপোক্খরণিং. তত্থ তূতি উদকরহিতে তস্মিং সোণ্ডিআৰাটে.

৯৫৯. অন্তোচাতুমাসং সোধেতুং ভিন্দিতুন্তি যোজনা. ‘‘সোধেতুং ভিন্দিতুং ৰিকোপেতু’’ন্তি কিরিযাপদেহি ‘‘রজ’’ন্তি কম্মপদং আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বং. তং রজোরাসিং দেৰে ৰুট্ঠে পচ্ছা উদকস্স ছিন্নত্তা বহলভূমিসুক্খম্পি ৰুট্ঠিপাতদিৰসতো পট্ঠায অন্তোচাতুমাসে কোপেতুং ভিন্দিতুং ৰট্টতীতি অত্থো.

৯৬০. পুণ্ণে সোণ্ডিম্হি তং রজং ৰিকোপেতুং ৰট্টতি চাতুমাসতো উদ্ধন্তি যোজনা.

৯৬১. ‘‘ফুসাযন্তে’’তি এতেন ‘‘দেৰো’’তি ইদং ভুম্মৰসেন ৰিপরিণামেত্ৰা ‘‘দেৰে ফুসাযন্তে’’তি যোজেতব্বং, পজ্জুন্নদেৰে ৰুট্ঠিপাতং করোন্তেতি অত্থো. পিট্ঠিপাসাণকেতি পাসাণপিট্ঠে. তম্পীতি তথা পাসাণপিট্ঠে লগ্গং তম্পি রজং.

৯৬২. অকতপব্ভারো নাম যথা হেট্ঠাভাগো ৰুট্ঠিফুসিতেহি ন তেমীযতি, তথা নমিত্ৰা ঠিতপব্বতপ্পদেসো. ইদং অনোৰস্সকট্ঠানে উট্ঠিতৰম্মিকানং উপলক্খণং.

৯৬৩. অব্ভোকাসে ৰুট্ঠিতো ৰম্মিকো সচে ওৰট্ঠো, কং চাতুমাসং ৰিকোপেতুং ৰট্টতীতি সম্বন্ধো. চাতুমাসন্তি ৰিকোপনকিরিযায অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. রুক্খেতি চ থম্ভপাসাণাদীনং উপলক্খণং. উপচিকাদীনন্তি আদি-সদ্দেন কাল়কিপিল্লিকাদীনং গহণং. সো নযোতি ‘‘ওৰট্ঠদিৰসতো উত্তরি চাতুমাসব্ভন্তরে কোপেতুং ৰট্টতী’’তি যথাৰুত্তো নযো.

৯৬৪. মূসিকুক্কিরং নাম মূসিকাহি উদ্ধটপংসু. মূসিকানং উক্কিরো মূসিকুক্কিরোতি ৰিগ্গহো. গোকণ্টকং নাম গুন্নং খুরানং উট্ঠিতমত্তিকা. গণ্ডুপ্পাদমলং নাম ভূলতায মলমত্তিকা. সম্বন্ধং পন পকতিভূমিং অকোপেন্তেন মত্থকতো গণ্হিতুং ৰট্টতি.

৯৬৫. কসীতি কসিতট্ঠানং, তত্থ নঙ্গলেন উদ্ধটমত্তিকা কসিনঙ্গলমত্তিকা. ‘‘অচ্ছিন্না’’তিইমিনা খণ্ডাখণ্ডিকং কত্ৰা আযতং হুত্ৰা ঠিতমত্তিকাপটলম্পি অজাতপথৰী সিযাতি আসঙ্কানিৰত্তনত্থমাহ ‘‘ভূমিসম্বন্ধা’’তি. সাতি কসিনঙ্গলমত্তিকা.

৯৬৬. সেনাসনন্তি এত্থ ‘‘পুরাণ’’ন্তি পাঠসেসো গহেতব্বো. ওৰট্ঠং চাতুমাসতো উদ্ধং ন ৰিকোপযেতি যোজনা.

৯৬৭. ততোতি ওৰট্ঠদিৰসতো পট্ঠায চাতুমাসাতিক্কন্তগেহতো. ‘‘গোপানসি’’ন্তি ইমিনা গোপানসিমত্থকে ঠিতউপচিকাপংসুম্হি ভিজ্জন্তেপি অনাপত্তিভাৰং দীপেতি. ‘‘ভিত্তি’’ন্তি ইমিনা তদেকদেসং ভিত্তিপাদাদিদারুমাহ. ইদম্পি ভিত্তিমত্তিকং উপচিকামত্তিকং সন্ধায ৰুত্তং. ‘‘থম্ভ’’ন্তি ইদম্পি তংসম্বন্ধপাকারভূমিমত্তিকাউপচিকাদিপংসুং সন্ধায ৰুত্তং. পদরত্থরন্তি অত্থতপদরং. ইদম্পি পদরানং উপরি মত্তিকাউপচিকাপংসুং সন্ধায ৰুত্তং. ‘‘গোপানসি’’ন্তিআদীহি পদেহি ‘‘গণ্হিস্সামী’’তি পচ্চেকং যোজনীযং. ‘‘গণ্হিস্সামী’’তি ইমিনা ৰিকোপনাধিপ্পাযাভাৰং দীপেতি.

৯৬৮. গণ্হন্তস্সাতি এত্থ অনাদরে সামিৰচনং, ‘‘সুদ্ধচিত্তেনা’’তি পাঠসেসো. ইট্ঠকাতি ছদনিট্ঠকা. আদি-সদ্দেন পাসাণসমুদ্দফেণাদীনং গহণং. পততীতি সুদ্ধচিত্তেন গণ্হন্তে সচে মত্তিকা ছিজ্জিত্ৰা পততি, অনাপত্তীতি অত্থো. মত্তিকন্তি ভিত্তিযং, ছদনে চ চাতুমাসাধিকোৰট্ঠমত্তিকং, অনোৰট্ঠং চে, গণ্হিতুং ৰট্টতীতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সচে যা যা অতিন্তা, তং তং গণ্হাতি, অনাপত্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৮৬). যদি গণ্হতি, আপত্তি সিযাতি যোজনা.

৯৬৯. অতিন্তোতি ৰস্সোদকেন অতিন্তো, ইমিনা ৰিনিচ্ছিতব্বৰত্থুং দস্সেতি. তস্স অন্তোগেহে চ বহি চ সম্ভৰতো অন্তোগেহে ঠিতস্স তাৰ ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘অন্তোগেহে সচে সিযা’’তি. ৰস্সোদকেন তিন্তাতিন্তেসু দ্ৰীসু মত্তিকাপুঞ্জেসু অতিন্তং তাৰ দস্সেতুমাহ ‘‘অনোৰট্ঠো চা’’তি.

৯৭০. ৰস্সোদকেন তিন্তে ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘ৰুট্ঠে পুন চা’’তিআদি. ‘‘ৰুট্ঠে’’তি ইমিনা ‘‘মত্তিকাপুঞ্জো’’তি পদং ভুম্মৰসেন ৰিপরিণামেত্ৰা ৰুট্ঠে মত্তিকাপুঞ্জেতি যোজেতব্বং, ‘‘একদিৰসম্পী’’তি সেসো, গেহস্মিন্তি এত্থ ‘‘ঠিতে’’তি ৰত্তব্বং, গেহস্মিং ঠিতে মত্তিকাপুঞ্জে ৰস্সোদকেন একদিৰসম্পি তিন্তেতি ৰুত্তং হোতি. ৰক্খমাননযেন অঞ্ঞত্থ পহরিত্ৰা উট্ঠিতেন তেন অতেমিত্ৰা উজুকং পতিতেহি ৰস্সফুসিতেহি তিন্তেতি গহেতব্বং. সচে সব্বো তিন্তো হোতীতি যোজনা. ‘‘মত্তিকাপুঞ্জো’’তি ইমিনা সম্বন্ধো.

৯৭১. ‘‘সব্বো’’তি ইমিনা ৰিসেসনেন ব্যৰচ্ছিন্নং একদেসতিন্তে ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘যত্তক’’ন্তিআদি. তু-সদ্দো ইমমেৰ ৰিসেসং জোতেতি. যত্তকন্তি হেট্ঠা অনোতরিত্ৰা মত্থকতো, পরিযন্তকতো চ যত্তকপ্পমাণং. তত্থাতি মত্তিকাপুঞ্জে. ‘‘অকপ্পিয’’ন্তি এতস্স ‘‘চাতুমাসচ্চযেনা’’তি অনুৰত্ততি. ‘‘অতিন্তং…পে… কপ্পিয’’ন্তি ইমিনা অকপ্পিযট্ঠানং পরিহরিত্ৰা ৰা কপ্পিযকারকেহি কপ্পিযৰচনেন হরাপেত্ৰা ৰা অতিন্তং ঠানং যথাকামং ৰল়ঞ্জেতব্বন্তি অযমত্থো দস্সিতো হোতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘কপ্পিযকারকেহী’’তিআদি (পাচি. অট্ঠ. ৮৬).

৯৭২. ৰারিনাতি উজুকং আকাসতো পতিতৰস্সোদকেন. অঞ্ঞত্থ পহরিত্ৰা তত্থ পতিত্ৰা তেমিতে ৰট্টতি. সো মত্তিকাপুঞ্জো. ততো পরন্তি একাবদ্ধকালতো উত্তরিং সো মত্তিকাপুঞ্জো ৰারিনা তেমিতো ভূমিযা একাবদ্ধো চে হোতি, ততো পরং সা জাতা পথৰী এৰ, কোপেতুং ন ৰট্টতীতি যোজনা.

৯৭৩. ‘‘ওৰট্ঠো’’তি ইমিনা অনোৰট্ঠপাকারো কপ্পিযোতি ব্যতিরেকৰসেন দস্সেতি. ‘‘মত্তিকামযো’’তি ৰিসেসনেন ইট্ঠকপাকারাদিং ব্যৰচ্ছিন্দতি. তস্স পন কপ্পিযভাৰং ৰক্খতি ‘‘সচে ইট্ঠকপাকারো’’তিআদিনা. ‘‘চাতুমাসচ্চযে’’তি ইমিনা ততো অন্তো ৰিকোপনীযভাৰং দস্সেতি.

৯৭৪. তত্থাতি ওৰট্ঠে মত্তিকপাকারে. অঘংসন্তোৰাতি পাকারমত্তিকং অকোপেন্তো. মত্তসো ছুপিত্ৰাতি পমাণতো মুদুকং কত্ৰা হত্থতলং ঠপেত্ৰা. অল্লহত্থেনাতি উদকতিন্তেন হত্থতলেন. হত্থেকদেসো হত্থো নাম.

৯৭৫. যেভুয্যকথলে ঠানেতি পুব্বে ৰুত্তনযেন যস্সা তীসু ভাগেসু দ্ৰে ভাগা কথলা হোন্তি, তাদিসে কপ্পিযপথৰিট্ঠানে.

৯৭৬. অব্ভোকাসেতি উপলক্খণত্তা অন্তোগেহেপি থম্ভং চালেত্ৰা জাতপথৰিং ৰিকোপেতুং ন ৰট্টতীতি দট্ঠব্বং. দ্ৰীসুপি ঠানেসু সুদ্ধচিত্তেন নিদ্দোসভাৰং যথাৰুত্তেন ‘‘থম্ভং ৰা পদরত্থরং. গণ্হিস্সামী’তি সঞ্ঞায, গহেতুং পন ৰট্টতী’’তি ইমিনা নযেনাহ. পথৰিন্তি অকপ্পিযপথৰিং.

৯৭৭. উজুমুদ্ধরতো ন দোসোতি যোজনা.

৯৭৮. উচ্চালেত্ৰাতি উক্খিপিত্ৰা চালেত্ৰা পরিৰত্তেত্ৰা. পৰট্টতীতি পৰট্টেত্ৰা পৰট্টেত্ৰা নেতীতি অত্থো. সুদ্ধচিত্তস্সাতি ‘‘ভূমি ভিজ্জতী’’তি অসল্লক্খেত্ৰা ‘‘পাসাণং পৰট্টেত্ৰা পৰট্টেত্ৰা হরিস্সামী’’তি সুদ্ধচিত্তৰতো.

৯৭৯. ভূমিযং দারূনি ফালেন্তানম্পি ভূমিযং সাখাদীনি কড্ঢতো চাতি যোজনা.

৯৮০. কণ্টকন্তি রুক্খকণ্টকং, মচ্ছকণ্টকঞ্চ. সূচি নাম অযোমযদন্তমযতম্বমযকট্ঠমযাদিসূচীনং অঞ্ঞতরা. অট্ঠিং ৰাতি গোমহিংসাদীনং অট্ঠিং ৰা. হীরং ৰাতি নাল়িকেরাদিহীরং ৰা. আকোটেতুন্তি যথা এককোটি ভূমিং পৰিসতি, তথা তাল়েতুং. পৰেসেতুন্তি ভূমিং গমযিতুং.

৯৮১. পস্সাৰং মুত্তং. মেদনিন্তি এত্থ অকপ্পিযপথৰিমাহ. ভিন্দিস্সামীতি এত্থ ‘‘এৰং চিন্তেত্ৰা’’তি সেসো.

৯৮২. করোন্তস্সাতি সুদ্ধচিত্তেন পস্সাৰং করোন্তস্সাতিযোজেতব্বং. ‘‘সম্মজ্জতো’’তি ইদং ‘‘সম্মজ্জন্তেনা’’তি গহেতব্বং, ‘‘সম্মজ্জনিযা’’তি সেসো, অনন্তরং মেদনীপদং উপযোগৰসেন ‘‘মেদনি’’ন্তি গহেতব্বং, ‘‘ৰিসম’’ন্তি সেসো, ‘‘সমং কাতু’’ন্তি ইমিনা যোজেতব্বং, সম্মজ্জন্তেন উচ্চট্ঠানং মদ্দিত্ৰা, আৰাটট্ঠানং পৰেসেত্ৰা সমং কাতুং সম্মজ্জনিযা ঘংসেতুং ন ৰট্টতীতি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ৰিসমং ভূমিং সমং করিস্সামীতি সম্মজ্জনিযা ঘংসিতুম্পি ন ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৮৬).

৯৮৩. পাদঙ্গুট্ঠেন ৰাতি এত্থ সমুচ্চযত্থেন ৰা-সদ্দেন অট্ঠকথাযং ৰুত্তং ‘‘কত্তরযট্ঠিযা ভূমিং কোট্টেন্তী’’তি ইদং সঙ্গণ্হাতি. লিখিতুম্পীতি রাজিং কাতুম্পি ভূমিং ভিন্দন্তেনাতি যোজনা. পাদেহীতি পাদতলেহি.

৯৮৫. ভূমিন্তি অকপ্পিযভূমিং. দহতি দহাপেতীতি এত্থ ‘‘যো’’তি চ ‘‘তস্সা’’তি চ সম্বন্ধৰসেন লব্ভতি. পত্তং দহন্তস্সাতি ছৰিযা থিরভাৰত্থং ধূমং গাহাপেত্ৰা তিণুক্কাদীহি পত্তং গণ্হন্তস্স.

৯৮৬. তত্তকানেৰাতি ঠানপ্পমাণানেৰ. ইধাপি ‘‘যো’’তি চ ‘‘তস্সা’’তি চ সামত্থিযা লব্ভতি.

৯৮৭. ভূমিযন্তি অকপ্পিযভূমিযং. পত্তং পচীযতি এত্থাতি পত্তপচনং, কপালং, তস্মিং কপালে.

৯৮৮. সো অগ্গি তানি দারূনি দহন্তো গন্ত্ৰা চে একংসেন ভূমিং দহতি, তস্মা দারূনং উপরি অগ্গিং ঠপেতুং ন ৰট্টতীতি যোজনা.

৯৮৯. ইট্ঠকা আৰপীযন্তি পচ্চন্তি এত্থাতি ইট্ঠকাৰাপো, সো এৰ ইট্ঠকাৰাপকো, ইট্ঠকাপচনট্ঠানং. আদি-সদ্দেন কুম্ভকারাৰাপাদিং সঙ্গণ্হাতি.

৯৯০. উপাদীযতীতি উপাদানং, ইন্ধনং, ন উপাদানং অনুপাদানং, ইন্ধনতো অঞ্ঞং, ততো অনুপাদানতোতি অত্থো. খাণুকেতি মতখাণুকে চ সুক্খরুক্খে চ ভূমিগতং অদত্ৰা ‘‘নিব্বাপেস্সামী’’তি অগ্গিদানং ৰট্টতি. পচ্ছা উস্সাহে কতেপি ন নিব্বাযতি, ন দোসোতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সচে পন ভূমিং অপ্পত্তমেৰা’’তিআদি (পাচি. অট্ঠ. ৮৭).

৯৯১. তিণুক্কন্তি তিণেন বদ্ধউক্কং. তিণুক্কন্তি উপলক্খণং. নাল়িকেরপণ্ণাদীহি বদ্ধাপি সঙ্গয্হন্তি.

৯৯২. তস্স অগ্গিস্স পতিতট্ঠানে ইন্ধনং দত্ৰা পুন তং অগ্গিং কাতুং ৰট্টতীতি মহাপচ্চরিযং রুতং কথিতন্তি যোজনা.

৯৯৩. ‘‘তস্স অপথৰিয’’ন্তি পদচ্ছেদো. ৰিমতিস্সুভযত্থাপীতি পথৰিঅপথৰিদ্ৰযেপি ৰেমতিকস্স. তত্থ জাতা পথৰী, ইতরা অপথৰী.

৯৯৪. ইমন্তি আৰাটং, মত্তিকং, পংসুং ৰা.

পথৰীখণনকথাৰণ্ণনা.

মুসাৰাদৰগ্গো পঠমো.

৯৯৫. ভৰন্তস্সাতি জাযন্তস্স, ৰড্ঢমানস্স চ. ভূতস্সাতি জাতস্স, ৰড্ঢিতস্স চাতি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ভৰন্তি অহুৰুঞ্চাতি ভূতা, জাযন্তি ৰড্ঢন্তি, জাতা ৰড্ঢিতা চা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৯০). এত্থ চ ‘‘ভৰন্তী’’তি ইমিনা ৰিরুল়্হমূলে নীলভাৰং আপজ্জিত্ৰা ৰড্ঢমানকে তরুণগচ্ছে দস্সেতি. ‘‘অহুৰু’’ন্তি ইমিনা পন ৰড্ঢিত্ৰা ঠিতে মহন্তে রুক্খগচ্ছাদিকে দস্সেতি. ‘‘ভৰন্তী’’তি ইমস্স ৰিৰরণং ‘‘জযন্তি ৰড্ঢন্তী’’তি, ‘‘অহুৰু’’ন্তি ইমস্স ‘‘জাতা ৰড্ঢিতা’’তি. এৰং ভূত-সদ্দো পচ্চুপ্পন্নাতীতৰিসযোতি দস্সেতি. ‘‘ভৰন্তস্স ভূতস্সা’’তি ইমিনা পদদ্ৰযেন ‘‘ভূতগামস্সা’’তি পদস্স তুল্যাধিকরণতাদস্সনেন গাম-সদ্দস্স দিট্ঠিগতৰনন্তাদিসদ্দানং দিট্ঠিৰনাদিসদ্দত্থে ৰিয ভূতসদ্দত্থে ৰুত্তিপক্খমাহ. যথাহ অট্ঠকথাযং (পাচি. অট্ঠ. ৯০) ‘‘ভূতা এৰ ৰা গামো ভূতগামো, পতিট্ঠিতহরিততিণরুক্খাদীনমেতং অধিৰচন’’ন্তি. ভূতানং দেৰতানং গামো নিৰাসোতি ৰা ভূতগামো. ভূমিযং পতিট্ঠহিত্ৰা হি হরিতভাৰমাপন্না তিণরুক্খগচ্ছাদযো দেৰতাহি পরিগয্হন্তীতি. জাযন্তস্স ৰড্ঢন্তস্স ৰা সম্পত্তৰুদ্ধিমরিযাদস্স ৰা রুক্খাদিনোতি অত্থো.

পাতব্যতানিমিত্তন্তি এত্থ পাতব্যভাৰো পাতব্যতা, ‘‘ছেদনভেদনাদীহি যথারুচি পরিভুঞ্জিতব্বতাতি অত্থো’’তি অট্ঠকথাৰচনতো পাতব্যতা-সদ্দস্স পরিভুঞ্জিতব্বতাতি অত্থো ৰেদিতব্বো, সা নিমিত্তং হেতু যস্স পাচিত্তিযস্স তং পাতব্যতানিমিত্তং. রুক্খাদীনং ছেদনফালনাদিৰসেন ৰিকোপনীযতাসঙ্খাতপাতব্যতানিমিত্তং পরিভুঞ্জিতব্বতাহেতু পাচিত্তিযং উদীরিতং ৰুত্তন্তি অত্থো.

৯৯৬-৭. সোতি ভূতগামো. তিলবীজাদিকোতি তিলবীজমেত্থ সুখুমপণ্ণসেৰালাদিকো. আদি-সদ্দেন চ তাদিসা ইতরা সেৰালজাতি গহিতা. ‘‘উপরি খুদ্দানুখুদ্দকপণ্ণঙ্কুরো, হেট্ঠা খুদ্দানুখুদ্দকমূলঙ্কুরো সেৰালো তিলবীজং নামা’’তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তন্তি. ৰিকোপেন্তস্স তং সব্বন্তি ভূমিযং পতিট্ঠায উদকে জাযমানকসেৰালাদিং ভূমিযা উপ্পাটনচ্ছেদনৰসেন জলে এৰ পতিট্ঠিতং সুখুমপণ্ণনীলিকাদিং উদকতো উদ্ধরণচ্ছেদনৰসেন তং সব্বং সেৰালং ৰিকোপেন্তস্সাতি অত্থো.

৯৯৮. হত্থেন ৰিযূহিত্ৰাতি জলতো অমোচেত্ৰা হত্থেন দূরতো অপনেত্ৰা. ‘‘হোতী’’তিআদি তস্স হেতুসন্দস্সনত্থং. সকলং অনৰসেসং সব্বং জলং তস্স যস্মা ঠানং হোতি, তস্মাতি অত্থো.

৯৯৯. চেচ্চাতি জানন্তো. তং সেৰালজাতিকং জলা উদ্ধরিতুং উদকেন ৰিনা ভিক্খুস্স ন ৰট্টতীতি যোজনা. ঠানসঙ্কমনঞ্হি তন্তি হেতুদস্সনং. তং তথাকরণং যস্মা ঠানসঙ্কমনং ঠানতো চাৰনং, তস্মা তং ন ৰট্টতীতি যোজনা.

১০০০. যথাৰুত্তস্স ব্যতিরেকং দস্সেতুমাহ ‘‘উদকেনা’’তিআদি. তত্থ উদকেনাতি সহত্থে করণৰচনং. তং সেৰালজাতিকং. ৰারিসূতি এত্থ ৰাসং ৰারযন্তীতি ৰারী, তেসু.

১০০১. জলে ৰল্লিতিণাদীনীতি জলমত্থকে ৰল্লিঞ্চ জাযমানকরৰল্লিতিণাদীনি চ. উদ্ধরন্তস্সাতি ভূমিযং পতিট্ঠিতং ভূমিতো, উদকে পতিট্ঠিতং উদকতো চ উদ্ধরন্তস্স. তত্থ অন্তপক্খং দস্সেতুমাহ ‘‘তোযতো’’তি. ৰিকোপেন্তস্সাতি খণ্ডনাদিৰসেন কোপেন্তস্স. তত্থাতি তস্মিং উদকে, এৰ-কারো লুত্তনিদ্দিট্ঠো ‘‘তত্থেৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৯২) অট্ঠকথাৰচনতো.

১০০২. এত্থাতি উদকে এৰ. ৰিকোপেন্তস্সাতি কপ্পিযং অকারাপেত্ৰা ছেদনাদিং করোন্তস্স. তানীতি তথা পরেহি উপ্পাটিতত্তা ভূতগামভাৰতো মুত্তানি ৰল্লিতিণাদীনি. বীজগামেনাতি মূলবীজগামাদিৰসেন.

১০০৩. এৰং উদকট্ঠে সঙ্খেপতো ৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা ইদানি ইতরত্রাপি ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘থলট্ঠে’’তিআদি. হরিতখাণুকোতি এত্থ ‘‘যো’’তি সেসো. ‘‘তস্সা’’তি ইমিনা সম্বন্ধো, ককুধকরঞ্জাদীনং ছিন্নাৰসিট্ঠখাণুকোতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘ভূতগামেন সঙ্গহো’’তি ইমিনা তংৰিকোপনে পাচিত্তিযভাৰং দীপেতি. এৰমুপরিপি.

১০০৪. নাল়িকেরাদিকানং খাণূতি এত্থাপি ‘‘উপরিহরিতো’’তি সামত্থিযা লব্ভতি. ‘‘বীজগামেন সঙ্গহো’’তি ইমিনা দুক্কটৰত্থুতমাহ. এৰমুপরিপি. কিঞ্চাপি হি তালনাল়িকেরাদীনং খাণু উদ্ধং অৰড্ঢনকো ভূতগামস্স কারণং ন হোতি, তথাপি ভূতগামসঙ্খাতনিব্বত্তপণ্ণমূলবীজতো সম্ভূতত্তা ভূতগামতো উপ্পন্নো নাম হোতীতি বীজগামেন সঙ্গহং গচ্ছতি.

১০০৫. তথাপকাসিতোতি ‘‘বীজগামো’’তি ৰুত্তো.

১০০৬. ফলিতা কদলী যাৰ নীলপণ্ণা, তাৰ সা চ ভূতগামোতি পকাসিতাতি যোজনা. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘কদলী পন ফলিতা যাৰ নীলপণ্ণা, তাৰ ভূতগামেনেৰ সঙ্গহিতা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৯২). নল়ন্তি খুদ্দকৰেল়ু. ৰেল়ূতি মহাৰেল়ু. তিণাদীনন্তি আদি-সদ্দেন সস্সাদযো গহিতা.

১০০৭. যো অযং পন ৰেল়ু অগ্গতো পট্ঠায যদা সুস্সতি, তদা সো বীজগামেন সঙ্গহিতো নাম হোতীতি যোজনা. বীজগামেনাতি ফল়ুবীজগামেন. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘কতরবীজগামেন? ফল়ুবীজগামেনা’’তি.

১০০৮. ইন্দসালো সল্লকী. আদি-সদ্দেন সোভঞ্জনাদীনং সঙ্গহো. তু-সদ্দেন অট্ঠকথাযং ‘‘কিঞ্চাপি রাসিকতদণ্ডকেহি রতনপ্পমাণাপি সাখা নিক্খমন্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৯২) ৰুত্তৰিসেসং জোতেতি. ছিন্দিত্ৰা ঠপিতদণ্ডকেসু রতনমত্তাসুপি সাখাসু উট্ঠিতাসু ভূতগামং অহুত্ৰা বীজগামমেৰ হোতি অৰিরুল়্হমূলকত্তাতি অযং ৰিনিচ্ছযো ৰিনযঞ্ঞুনা ঞাতো কুক্কুচ্চকানমুপকারায হোতীতি আহ ‘‘ৰিঞ্ঞেয্যো ৰিনযঞ্ঞুনা’’তি. ইমমেৰত্থং ‘‘মূলমত্তেপি ৰা’’তিআদিনা ৰক্খতি.

১০০৯. মণ্ডপাদীনমত্থাযাতি মণ্ডপৰতিপাকারাদীনমত্থায. সচে তে নিক্খণন্তীতি যদি তে ইন্দসালাদিদণ্ডকে ভূমিযং নিখণন্তি. নিগ্গতে মূলপণ্ণস্মিন্তি তথা নিখাতদণ্ডতো মূলে চ পণ্ণে চ জাতে. ভূতগামেন সঙ্গহোতি এত্থ ‘‘তেস’’ন্তি সামত্থিযা লব্ভতি, ‘‘ৰিঞ্ঞেয্যো’’তি অধিকারো.

১০১০. নিগ্গতেপীতি ততিযেন পি-সদ্দেন অতিখুদ্দকতং সূচেতি.

১০১১. সকন্দা তালট্ঠীতি সকন্দতালবীজং. পত্তৰট্টীতি সূচিসণ্ঠানা অঙ্কুরপত্তৰট্টি. ন চ বীজগামোতি ৰুচ্চতীতি যোজনা. ‘‘ভূতগামো’’তি ইদং যথাৰুত্তস্স ব্যতিরেকৰসেন দস্সেতি.

১০১২. নাল়িকেরতচন্তি নাল়িকেরফলছল্লিং. দন্তসূচীৰাতি দন্তমযসূচি ইৰ. সোপীতি নাল়িকেরোপি. রুক্খতচসদ্দানং ফলেসু ৰত্তমানকালেসুপি তংলিঙ্গতা ন ৰিরুজ্ঝতীতি ‘‘সো’’তি আহাতি ৰিঞ্ঞাযতি.

১০১৩. মিগসিঙ্গসমানাযাতি হরিতৰিসাণসদিসায. পত্তৰট্টিযাতি অঙ্কুরপত্তৰট্টিযা. সতিযাতি ৰিজ্জমানায. ভূতগামোতি ৰুচ্চতীতি অমূলকভূতগামোতি ৰুচ্চতি. ইদং নাল়িকেরস্স আৰেণিকং কত্ৰা ৰুত্তং.

চতুভাণৰারৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১০১৫-৬. অম্বট্ঠীতি অম্ববীজং. জম্বুট্ঠীতি জম্বুবীজং. আদি-সদ্দেন মধুকপনসাদিবীজানং গহণং. ৰন্দাকাতি রুক্খাদনী. অঞ্ঞং ৰাতি ভণ্ডকদলিমনোরহং ৰা. অস্সাতি ৰন্দাকাদিনো. অমূলৰল্লীতি এৰংনামিকা ৰল্লি.

১০১৭. সো সেৰালোতি যোজনা.

১০১৮. ঘংসিত্ৰাতি যেন কেনচি ঘংসিত্ৰা. তং সেৰালং. তস্মাতি তস্মা পাকারা.

১০১৯. সেৰালে অপনীতে. অন্তোতি পানীযঘটাদীনং অন্তোকুচ্ছিম্হি. কণ্ণকং অব্বোহারন্তি যোজনা. পানীযঘটাদীনং বহি সেৰালো উদকে অট্ঠিতত্তা, বীজগামানুলোমত্তা চ দুক্কটৰত্থূতি ৰদন্তি. কণ্ণকং নীলৰণ্ণম্পি অব্বোহারিকমেৰ.

১০২০. পাসাণদদ্দূতি মনুস্সসরীরে রোগাকারেন পাসাণে জাযমানস্সেতং অধিৰচনং. সেৰালন্তি পাসাণসেৰালং. সেলেয্যকা নাম সিলায সম্ভূতা একা সুগন্ধজাতি. অপত্তানীতি পণ্ণরহিতানি.

১০২১. পুপ্ফিতন্তি ৰিকসিতং. তং অহিচ্ছত্তং. মকুলন্তি অৰিকসিতং.

১০২২. অল্লস্মিং রুক্খে তচং ৰিকোপেত্ৰা যথা গহেতুং ন ৰট্টতি, তথা পপ্পটিকম্পি নিয্যাসম্পি ৰিকোপেত্ৰা গহেতুং ন ৰট্টতীতি যোজনা, পাচিত্তিযমেৰাতি অধিপ্পাযো. পপ্পটিকম্পীতি অল্লতচমত্থকে সুক্খতচপটলম্পি. ‘‘অল্লস্মি’’ন্তি ইমিনা ব্যতিরেকেন মতরুক্খে দোসাভাৰং দীপেতি. ‘‘তচং ৰিকোপেত্ৰা’’তি ৰচনতো রুক্খতচম্পি পপ্পটিকম্পি সালকপিত্থাদিনিয্যাসম্পি রুক্খে অল্লতচং অৰিকোপেত্ৰা মত্থকতো ছিন্দিত্ৰা গহেতুং ৰট্টতি.

১০২৩. অক্খরচ্ছিন্দনারহেসু নুহিকদলিআদীসু রুক্খেসু, তত্থজাতেসু তালপণ্ণাদিকেসু ৰা অক্খরং লিখতো পাচিত্তিযমুদীরযেতি যোজনা. ‘‘তত্থজাতেসূ’’তি ইমিনা রুক্খতো অপনীতপণ্ণেসু লিখিতুং ৰট্টতীতি ব্যতিরেকতো দীপেতি.

১০২৪. ‘‘পক্কমেৰ ৰা’’তি ৰিসুং ৰচনতো ‘‘ফলং ৰা’’তি ইমিনা অপক্কং ফলং গহিতং.

১০২৫. ফলিনিংসাখন্তি খাদনারহফলৰতিং জম্বুসাখাদিকং সাখং. গণ্হতো অনুপসম্পন্নস্সাতি গহেতব্বং. সযং খাদিতুকামো চেতি তথা ওনমিত্ৰা সাখতো ওচিনিত্ৰা দিন্নফলং সচে সযং খাদিতুকামো হোতি. এৰং দাতুন্তি যথাৰুত্তপ্পকারং নামেত্ৰা দাতুং.

১০২৬. পরং কঞ্চি উক্খিপিত্ৰাতি অঞ্ঞং কঞ্চি অনুপসম্পন্নং উক্খিপিত্ৰা. পুপ্ফানি ওচিনন্তেসূতি কুসুমানি লুনন্তেসু. অযমেৰ ৰিনিচ্ছযোতি সামঞ্ঞনিদ্দেসেপি এত্থ অত্তনো নামেত্ৰা দিন্নসাখায পুপ্ফানি পানীযৰাসত্থায ন গহেতব্বানি. অনুপসম্পন্নং উক্খিপিত্ৰা পুপ্ফানি ওচিনাপেত্ৰা গহিতপুপ্ফানি গহেতব্বানীতি অযমেত্থ ৰিসেসো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘তেহি পন পুপ্ফেহি পানীযং ন ৰাসেতব্বং. পানীযৰাসত্থিকেন সামণেরং উক্খিপিত্ৰা ওচিনাপেতব্বানী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৯২).

১০২৭. ‘‘সাখা’’তি ভিন্দিত্ৰা ৰা ছিন্দিত্ৰা ৰা মোচিতা ৰুচ্চতি. সাখীনন্তি রুক্খানং. ন্তি যথাৰুত্তরুক্খতো মোচিতসাখং. যেসং রুক্খানং সাখা রুহতি, তেসং সাখীনং তং সাখং কপ্পিযং অকারাপেত্ৰা ৰিকোপেন্তস্স দুক্কটন্তি যোজনা. ‘‘যেসং রুক্খানং সাখা রুহতী’’তি ৰুত্তত্তা যেসং সাখা ন রুহতি, তেসং তস্সা কপ্পিযকরণকিচ্চং নত্থীতি ৰদন্তি.

১০২৮. অল্লসিঙ্গিৰেরাদিকেসুপীতি আদি-সদ্দেন ৰচলসুণাদীনং গহণং.

১০২৯. অনিযামতো ৰট্টতেৰাতি যোজনা. নিযামসরূপং দস্সেতুং ‘‘ইমং রুক্খ’’ন্তিআদিৰক্খমানত্তা অনিযামতোতি সামঞ্ঞনিদ্দেসে ‘‘ইম’’ন্তি নিযামৰচনাভাৰতোতি গহেতব্বং.

১০৩২. উচ্ছুখণ্ডানন্তি পূরণযোগে সামিৰচনং, উচ্ছুখণ্ডেহীতি ৰুত্তং হোতি. সব্বমেৰাতি পচ্ছিযং ঠিতং সব্বং খণ্ডং. কতং হোতীতি কতং কপ্পিযং হোতি. একস্মিং কপ্পিযে কতেতি পচ্ছিযং সব্বখণ্ডেসু ফুসিত্ৰা ঠিতেসু একস্মিং খণ্ডে কপ্পিযে কতে. ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে পঞ্চহি সমণকপ্পেহি ফলং পরিভুঞ্জিতুং অগ্গিপরিজিতং সত্থপরিজিতং নখপরিজিতং অবীজং নিব্বট্টবীজংযেৰ পঞ্চম’’ন্তি (চূল়ৰ. ২৫০) ইতি ৰুত্তেসু অগ্গিসত্থনখেসু অঞ্ঞতরেন তত্ত অযোখণ্ডেন ৰা জলিতগ্গিনা ৰা সূচিমুখেন ৰা নখচ্ছেদনেন ৰা সত্থকধারায ৰা মনুস্সসীহাদীনং উপ্পাটিতানুপ্পাটিতঅপূতিনখেন ৰা ৰিজ্ঝিত্ৰা ৰা ছিন্দিত্ৰা ৰা কপ্পিযং কাতব্বং. করোন্তেন চ অনুপসম্পন্নেন ভিক্খুনা ‘‘কপ্পিযং করোহী’’তি ৰুত্তেযেৰ ‘‘কপ্পিয’’ন্তি পঠমং ৰত্ৰা পচ্ছা অগ্গিপরিজিতাদি কাকব্বন্তি গহেতব্বং. ৰক্খতি চ ‘‘কপ্পিযন্তি…পে… ৰট্টতী’’তি. ‘‘কপ্পিয’’ন্তি ৰচনং পন যায কাযচি ৰাচায ৰত্তুং ৰট্টতীতি ৰদন্তি. পঠমং অগ্গিং নিক্খিপিত্ৰা নখাদীহি ৰা ৰিজ্ঝিত্ৰা ৰা ছিন্দিত্ৰা ৰা কপ্পিযং কাতব্বং. করোন্তেন চ তং অনুদ্ধরিত্ৰাৰ ‘‘কপ্পিয’’ন্তি ৰত্ৰা পচ্ছা উদ্ধরিতুং ৰট্টতীতি ৰদন্তি, ‘‘কপ্পিয’’ন্তি ৰত্তুকামো ‘‘কপ্প’’ন্তি চে ৰদতি, ৰট্টতীতি কেচি.

১০৩৩. দারুন্তি উচ্ছূহি সদ্ধিং একতোবদ্ধদারুং. দারুং ৰিজ্ঝতীতি এত্থ জানিত্ৰাপি ৰিজ্ঝতি ৰা ৰিজ্ঝাপেতি ৰা, ৰট্টতিযেৰ. ‘‘একসিত্থেপী’’তি এত্থাপি এসেৰ নযো.

১০৩৪. তানি উচ্ছুদারূনি. ন্তি ৰল্লিং, রজ্জুং ৰা.

১০৩৫. মরিচপক্কেহীতি পরিণতেহি মরিচপক্কেহি. অপরিণতানং পন অবীজত্তা কপ্পিযে অকতেপি ৰট্টতি. ইদঞ্চ সেতলসুণতচলসুণাদীহি মিস্সভত্তস্স উপলক্খণং. এত্থ চ ভত্তসিত্থসম্বন্ধৰসেন একাবদ্ধতা ৰেদিতব্বা, ন ফলাদীনমেৰ অঞ্ঞমঞ্ঞসম্বন্ধৰসেন.

১০৩৬. তিলতণ্ডুলকাদিসূতি কপ্পিযং কাতব্বতিলেহি মিস্সতণ্ডুলাদীসু. আদি-সদ্দেন কপ্পিযং কাতব্বৰত্থূহি মিস্সিতানি ইতরৰত্থূনি গহিতানি. একাবদ্ধে কপিত্থেপীতি কটাহেন বদ্ধবীজে পরিণতকপিত্থফলেপি. কটাহেতি বদ্ধমিঞ্জে কপালে.

১০৩৭. কটাহং মুঞ্চিত্ৰাতি সুক্খত্তা সমন্ততো কটাহং মুঞ্চিত্ৰা. মিঞ্জকন্তি পরিণতকপিত্থফলমিঞ্জং. তং কপিত্থং ভিন্দাপেত্ৰাতি কপিত্থকটাহং ভিন্দাপেত্ৰা, ইদং বীজতো মুত্তস্স কটাহস্স ভাজনগতিকত্তা ৰুত্তং.

১০৩৮. ‘‘অভূতগামঅবীজেসূ’’তি পদচ্ছেদো, অভূতগামে চ অবীজে চাতি অত্থো. ননু চ ‘‘অবীজে বীজসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ৯২) পাঠং ৰিনা ‘‘অভূতগামে ভূতগামসঞ্ঞী’’তি পাঠো নত্থীতি অভূতগামগ্গহণং কস্মা কতন্তি? ৰুচ্চতে – তস্মিং পাঠে বীজং ভূতগামঞ্চ বীজগামং বীজঞ্চ বীজবীজন্তি ৰত্তব্বে একসেসনযেন ‘‘বীজ’’ন্তি গহেত্ৰা ৰিনিচ্ছিতন্তি উভযং ৰিভজিত্ৰা দস্সনত্থং ৰুত্তং. তত্থ তস্মিং অভূতগামঅবীজগামদ্ৰযে. ইমিস্সা গাথায ‘‘অভূতগামে ভূতগামসঞ্ঞিনো দুক্কটং, ৰেমতিকস্স দুক্কটং, অবীজগামে বীজগামসঞ্ঞিনো দুক্কটং, ৰেমতিকস্স দুক্কট’’ন্তি চত্তারি দুক্কটানি দস্সিতানি. তত্থ অভূতগামন্তি বীজগামং গহেতব্বং. অবীজগামন্তি নো বীজং.

১০৩৯. তত্থ তস্মিং ভূতগামবীজগামদ্ৰযে. ‘‘অতথাসঞ্ঞিনো’’তিআদীসু ‘‘ভূতগামং ৰিকোপেন্তস্সা’’তি সেসো, অনাপত্তি পকাসিতাতি সম্বন্ধো, অভূতগামং, অবীজন্তি ৰা সঞ্ঞিনো ভূতগামং বীজম্পি ৰিকোপেন্তস্স অনাপত্তি পকাসিতাতি অত্থো গহেতব্বো. যথাহ পাল়িযং ‘‘বীজে অবীজসঞ্ঞী ছিন্দতি ৰা…পে… অনাপত্তী’’তি.

অসঞ্চিচ্চ ভূতগামং ৰিকোপেন্তস্স অনাপত্তীতি যোজনা. এৰমুপরিপি যোজেতব্বং. গচ্ছন্তস্স পাদেসু গহেত্ৰা ৰা আলম্বণকত্তরযট্ঠিযা ঘংসিত্ৰা ৰা তিণাদীসু ছিজ্জেসুপি ‘‘ইমং ছিন্দিস্সামী’’তি অমনসিকতত্তা অনাপত্তীতি অত্থো. অসতিস্সাতি অঞ্ঞৰিহিতসতিস্স ৰা অঞ্ঞেন কথযতো ৰা পাদঙ্গুট্ঠাদীহি তিণাদীনি ছিন্দন্তস্স. -কারেন ইধ অৰুত্তং ‘‘অজানন্তস্সা’’তি ইদং সমুচ্চিতং. ‘‘ইমং ভূতগাম’’ন্তি ৰা ‘‘ইমস্মিং অগ্গিম্হি পতিতে ইমং ডয্হতী’’তি ৰা ‘‘ইমিনা ইদং ভিজ্জতি ছিজ্জতী’’তিআদিং ৰা অজানন্তস্স অনাপত্তীতি অত্থো.

১০৪০. ইদং চাতি ইদং ভূতগামসিক্খাপদঞ্চ. তিসমুট্ঠানন্তি কাযচিত্তৰাচাচিত্তকাযৰাচাচিত্তৰসেন তিসমুট্ঠানং. ছেদনাদিকিরিযায আপজ্জনতো ক্রিযং. তিচিত্তন্তি পণ্ণত্তিং অজানিত্ৰা চেতিযাদীসু তিণগহনাদিকং করোন্তস্স অখীণাসৰস্স কুসলং, খীণাসৰস্স কিরিযং, ফলপুপ্ফাদিলোভেন ৰিকোপেন্তানং সেখপুথুজ্জনানং অকুসলন্তি তিচিত্তং.

ভূতগামকথাৰণ্ণনা.

১০৪১. অঞ্ঞৰাদৰিহেসকে কম্মস্মিং সঙ্ঘেন কতেতি যোজনা, অঞ্ঞৰাদকৰিহেসকারোপনকম্মে ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায পচ্চেকং সঙ্ঘেন কতেতি অত্থো. ‘‘অঞ্ঞং ৰদতীতি অঞ্ঞৰাদকং, অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরণস্সেতং নামং. ৰিহেসেতীতি ৰিহেসকং, তুণ্হীভূতস্সেতং নাম’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৯৮) ৰচনতো সঙ্ঘমজ্ঝে ৰত্থুনা, আপত্তিযা ৰা চোদনায কতায তং অৰত্তুকামো হুত্ৰা ‘‘কো আপন্নো, কিং আপন্নো, কিস্মিং আপন্নো’’তিআদিনা (পাচি. ৯৪) পদভাজনানুক্কমেন পুচ্ছিতং ঠপেত্ৰা অঞ্ঞস্স অৰচনং অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরণং, তং করোন্তো অঞ্ঞৰাদকো. ইধ পন ভাৰপ্পধানৰসেন কিরিযা গহিতা.

তথেৰ চোদিযমানো হুত্ৰা পুচ্ছিতং অৰত্তুকামো হুত্ৰা আপত্তিভীরুকতায অঞ্ঞেনঞ্ঞং পটিচরণং অকত্ৰা সঙ্ঘং ৰিহেসেতুং তুণ্হীভূতো ৰিহেসকো নাম. এত্থাপি ভাৰপ্পধানৰসেন কিরিযাৰ গহেতব্বা. ইধ পন তব্ভাৰারোপনকম্মং ৰুচ্চতীতি সংখেপো. পুন তথা করোন্তস্সাতি পুনপি তেনেৰ পকারেন অঞ্ঞৰাদকৰিহেসকানি ৰিসুং ৰিসুং করোন্তস্স. পাচিত্তিযদ্ৰযং হোতীতি পদভাজনে ‘‘রোপিতে অঞ্ঞৰাদকে’’তিআদিনা (পাচি. ১০০) নযেন চ ‘‘রোপিতে ৰিহেসকে’’তিআদিনা (পাচি. ১০০) নযেন চ ৰিসুং ৰিসুং পাচিত্তিযস্স ৰুত্তত্তা একেকস্মিং ৰত্থুম্হি একেকায আপত্তিযা সম্ভৰতো পাচিত্তিযদ্ৰযং হোতীতি গহেতব্বং.

১০৪২. ধম্মেতি এত্থ ‘‘কম্মে’’তি সেসো. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, অধম্মকম্মসঞ্ঞীতি তীসু ৰিকপ্পেসু. অধম্মেতি এত্থাপি এসেৰ নযো. কম্মে অরোপিতেতি অঞ্ঞৰাদককম্মারোপনে অকতে. এৰং ৰদন্তস্সাতি ‘‘কো আপন্নো’’তিআদীনি ৰদন্তস্স. ৰদন্তস্স চাতি এত্থ চকারেন কম্মে অরোপিতে এৰং ৰিহেসন্তস্স চ দুক্কটন্তি সমুচ্চিনোতি. ইমস্মিং পক্খে কম্মে অরোপিতেতি ৰিহেসককালমাহ.

১০৪৩. আপন্নন্তি অত্তনা আপন্নং. ভণ্ডনং ভৰিস্সতীতি সঞ্ঞিস্সাতি মযা ইমস্মিং ৰুত্তে সঙ্ঘস্স ভণ্ডনকলহাদযো হোন্তীতি সঞ্ঞায তুণ্হী ভৰন্তস্স. গিলানস্সাতি ৰত্তুং অসক্কুণেয্যমুখরোগাদিযুত্তস্স.

১০৪৪. ক্রিযাক্রিযন্তি অঞ্ঞেনঞ্ঞপটিচরণং ক্রিযং. তুণ্হীভাৰো অক্রিযং.

অঞ্ঞৰাদককথাৰণ্ণনা.

১০৪৫-৬. সম্মতস্সাতি খন্ধকাগতসেনাসনপঞ্ঞাপকসম্মুতিআদীসু তেরসসু সম্মুতীসু একং ৰা কতিপযা ৰা সব্বা ৰা দাতুং সঙ্ঘেন ঞত্তিং ঠপেত্ৰা কম্মৰাচং ৰত্ৰা দিন্নসম্মুতিকস্স. ‘‘উপসম্পন্নং সঙ্ঘেন সম্মত’’ন্তি (পাচি. ১০৬) ৰচনতো ভিক্খুনোতি উপসম্পন্নমাহ, অযসং কত্তুকামোতি সম্বন্ধো. ৰদন্তোতি ‘‘ছন্দেন ইত্থন্নামো সেনাসনং পঞ্ঞাপেতি, ছন্দেন ভত্তানি উদ্দিসতী’’তিআদিং ভণন্তো. ‘‘উপসম্পন্নে’’তি ইদং ‘‘উজ্ঝাপেতী’’তি কিরিযমপেক্খিত্ৰা কম্মনি উপযোগবহুৰচনং. অযঞ্হেত্থ অত্থো – উজ্ঝাপেতি অৰঞ্ঞায ওলোকাপেতি, লামকতো ৰা চিন্তাপেতি, খীযতীতি ‘‘ছন্দেন ইত্থন্নামো সেনাসনং পঞ্ঞপেতী’’তিআদিং কথেন্তো পকাসেতীতি. ইমস্মিং পক্খে ‘‘উপসম্পন্নান’’ন্তি ৰত্তব্বে সামিঅত্থে উপযোগৰসেন ‘‘উপসম্পন্নে’’তি ৰুত্তং, উপসম্পন্নানং সন্তিকে পকাসেতীতি অত্থো.

‘‘পাচিত্তিযদ্ৰযং হোতী’’তি ইদং ‘‘উজ্ঝাপনকে খিয্যনকে পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ১০৫) দ্ৰিন্নং ৰত্থূনং একতো ৰুত্তত্তা ইধাপি একতো ৰুত্তং, ৰিসুং ৰিসুং পন গহেতব্বং. ধম্মেতি এত্থ ‘‘কম্মে’’তি সেসো, উপসম্পন্নস্স সম্মতস্স সঙ্ঘেন দিন্নসম্মুতিকম্মং সচে ধম্মকম্মং হোতীতি অত্থো. অধম্মেতি এত্থাপি এসেৰ নযো.

১০৪৭-৮. ভিক্খুনোতি সম্মতস্স ভিক্খুনো. অসম্মতস্স ভিক্খুস্স অৰণ্ণং ভাসতোতি যোজনা. যস্স কস্সচীতি এত্থ ‘‘সন্তিকে’’তি সেসো, উপসম্পন্নস্স চ অনুপসম্পন্নস্স চ যস্স কস্সচি সন্তিকেতি অত্থো. উপসম্পন্নকালে সম্মতং পচ্ছা সামণেরভাৰং উপগতং সন্ধায ‘‘সম্মতস্স সামণেরস্সা’’তি ৰুত্তং. অৰণ্ণং ৰদতোতি যোজনা.

১০৪৯. করোন্তং সম্মতং. ভণতোতি উজ্ঝাপযতো, খীযতো. অত্থো পন ৰুত্তনযোৰ. উজ্ঝাপনখীযনকিরিযাহি আপজ্জনতো ক্রিযং. যস্মা উজ্ঝাপনং, খীযনঞ্চ মুসাৰাদৰসেনেৰ পৰত্তং, তস্মা ‘‘আদিকম্মিকস্স অনাপত্তী’’তি পাচিত্তিযট্ঠানে, দুক্কটট্ঠানে চ ইমিনা চ অনাপত্তিদস্সনত্থং ৰুত্তন্তি গহেতব্বং. এৰঞ্চ কত্ৰা উজ্ঝাপেন্তস্স, খীযন্তস্স চ একক্খণে দ্ৰে দ্ৰে আপত্তিযো হোন্তীতি আপন্নং.

উজ্ঝাপনককথাৰণ্ণনা.

১০৫০. সঙ্ঘস্স মঞ্চাদিন্তি সম্বন্ধো. ‘‘সঙ্ঘিকং মঞ্চং ৰা পীঠং ৰা ভিসিং ৰা কোচ্ছং ৰা’’তি পাল়িযং দস্সিতং সঙ্ঘসন্তকং মঞ্চাদিং. এত্থ চ মঞ্চো নাম পাল়িযং ‘‘চত্তারো মঞ্চা মসারকো বুন্দিকাবদ্ধো কুল়ীরপাদকো আহচ্চপাদকো’’তি (পাচি. ১১১) চ দস্সিতো চতুব্বিধো মঞ্চো. তত্থ মসারকো নাম মঞ্চপাদে ৰিজ্ঝিত্ৰা তত্থ অটনিসিখাহি আৰুণিত্ৰা কতমঞ্চো. সো ইদানি ৰত্তমানো ৰেত্তমঞ্চো. বুন্দিকাবদ্ধো নাম অটনিসীসেসু বুন্দিকরন্তরতো মঞ্চপাদে ডংসাপেত্ৰা কতো ৰেত্তমঞ্চপদরমঞ্চো দট্ঠব্বো. কুল়ীরপাদকো নাম পাদবুন্দে অস্সখুরাদিআকারং দস্সেত্ৰা কক্কটপাদেহি ৰিয ৰঙ্কপাদেহি যোজিতমঞ্চো. আহচ্চপাদকো নাম অটনিযো ৰিজ্ঝিত্ৰা অটনিছিদ্দে পাদসীসে সিখং কত্ৰা তং পৰেসেত্ৰা অটনিযা উপরি নিক্খন্তে পাদসিখামত্থকে তিরিযং ৰিজ্ঝিত্ৰা আণিং পৰেসেত্ৰা কতমঞ্চো.

পীঠং নাম এৰমেৰ কতং তন্নামকমেৰ চতুব্বিধং;

ভিসি নাম ‘‘পঞ্চ ভিসিযো উণ্ণভিসি চোল়ভিসি ৰাকভিসি তিণভিসি পণ্ণভিসী’’তি গব্ভৰসেন দস্সিতা পঞ্চ ভিসিযো. তত্থ উণ্ণা নাম মনুস্সলোমং ঠপেত্ৰা অৰসেসলোমানি. চোল়া নাম পিলোতিকা. ৰাকং নাম মকচিৰাকাদিকং. তিণং নাম দব্বতিণাদি. পণ্ণং নাম তমালপণ্ণং ঠপেত্ৰা অৰসেসপণ্ণং.

কোচ্ছন্তি পাল়িযং ‘‘কোচ্ছং নাম ৰাকমযং ৰা উসীরমযং ৰা মুঞ্জমযং ৰা পব্বজমযং ৰা অন্তো সংৰেঠেত্ৰা বদ্ধং হোতী’’তি (পাচি. ১১১) দস্সিতং ৰাকং ৰা উসীরং ৰা মুঞ্জতিণং ৰা এল়কলোমানি ৰা পব্বজতিণং ৰা আদায উভোহি কোটীহি ৰিত্থতং কত্ৰা মজ্ঝে পীল়েত্ৰা সঙ্কুচিত্ৰা তং বন্ধিত্ৰা সীহচম্মাদীহি ৰেঠনবন্ধনানি পটিচ্ছাদেত্ৰা পাদপুঞ্ছনী ৰিয নিসজ্জত্থায কতং আসনন্তি ৰদন্তি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘হেট্ঠা চ উপরি চ ৰিত্থতং, মজ্ঝে সংখিত্তং, পণৰসণ্ঠানং কত্ৰা বদ্ধং হোতি, তং কির মজ্ঝে সীহব্যগ্ঘচম্মপরিক্খিত্তম্পি করোন্তি. অকপ্পিযচম্মং নামেত্থ নত্থী’’তিআদি (পাচি. অট্ঠ. ১১১). সন্থরাপেত্ৰাতি উপসম্পন্নেন ৰা অনুপসম্পন্নেন ৰা সন্থরাপেত্ৰা. এত্থ ৰিনিচ্ছযং ৰক্খতি. সন্থরিত্ৰাতি সযং সন্থরিত্ৰা ৰা.

১০৫১. নেৰুদ্ধরেয্যাতি পঞ্ঞত্তট্ঠানতো উদ্ধরিত্ৰা ন পটিসামেয্য. ন উদ্ধরাপেয্য ৰাতি অঞ্ঞেন ৰা তথা ন কারাপেয্য. ন্তি মঞ্চাদিং. পক্কমন্তোতি এত্থ ‘‘যো ভিক্খূ’’তি লব্ভতি, মঞ্চাদীনং অত্থতট্ঠানতো থামমজ্ঝিমস্স পুরিসস্স থামপ্পমাণেন হত্থং পসারেত্ৰা খিত্তপাসাণস্স পতনট্ঠানং অতিক্কম্ম গচ্ছন্তোতি অত্থো. যথাহ পাল়িযং ‘‘মজ্ঝিমস্স পুরিসস্স লেড্ডুপাতং অতিক্কমন্তস্সা’’তি.

১০৫২. ৰস্সিকে চতুরো মাসেতি অন্তোৰস্সং চাতুমাসে. সচে দেৰো ন ৰস্সতীতি এত্থ ‘‘কত্থচি জনপদে’’তি সেসো. তেনেৰ ‘‘সচে’’তি সাসঙ্কমাহ. ‘‘যেসু জনপদেসু ৰস্সকালে ন ৰস্সতি, তেসুপি চত্তারো মাসে নিক্খিপিতুং ন ৰট্টতিযেৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১১০) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. তথা চাপীতি তে চত্তারো মাসে অৰস্সন্তেপি.

১০৫৩. যত্থাতি যস্মিং লঙ্কাদীপসদিসে দেসে. যত্থ অপরেপি হেমন্তে চত্তারো মাসে দেৰো ৰস্সতি, তত্থ অট্ঠ মাসে অজ্ঝোকাসে মঞ্চাদিং ঠপেতুং ন ৰট্টতীতি যোজনা. গিম্হানে পন চত্তারো মাসে বহি ঠপেতুং ৰট্টতীতি ব্যতিরেকতো দস্সেতি.

১০৫৪. নিৰাসস্মিন্তি রুক্খে কুলাৰকং কত্ৰা নিরন্তরৰাসে সতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘যস্মিং পন ধুৰনিৰাসেন কুলাৰকে কত্ৰা ৰসন্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১১০). কদাচিপীতি অনোৰস্সকালেপি.

১০৫৫-৬. সঙ্ঘিকং যং কিঞ্চি মঞ্চাদীতি যোজনা. সন্থতং যদীতি অনাণত্তেন যদি অত্থতং, পঞ্ঞত্তন্তি ৰুত্তং হোতি. যত্থ কত্থচি ঠানেতি রুক্খমূলমণ্ডপঅব্ভোকাসাদিম্হি যত্থ কত্থচি ঠানে. যেন কেনচীতি সদ্ধিৰিহারিকেন ৰা অন্তেৰাসিকেন ৰা অঞ্ঞেন ৰা. ভিক্খুনাতি উপসম্পন্নেন. সোতি যস্সত্থায পঞ্ঞত্তং, সো ভিক্খু.

১০৫৭. ন্তি তং সঙ্ঘিকং ৰেত্তমঞ্চাদিং. সন্থরাপিত-সদ্দো কত্তুসাধনো, সন্থরিতুং নিযোজকস্সেৰ ভিক্খুনোতি অত্থো.

১০৫৮. ভিক্খুনাতি এত্থ ‘‘আণাপকো’’তি ৰক্খমানত্তা আণত্তেন ভিক্খুনা উপসম্পন্নেনাতি লব্ভতি. তস্সেৰাতি আণত্তিযা আসনপঞ্ঞাপকস্স তস্সেৰ ভিক্খুনো. ‘‘নিসীদতী’’তি ৰচনস্স উপলক্খণত্তা আগন্ত্ৰা থৰিকং ৰা চীৰরং ৰা যং কিঞ্চিদেৰ ঠপেতি, ‘‘ময্হমেৰ ভারো’’তি ৰা ৰদতি, পঞ্ঞাপকো মুচ্চতীতি গহেতব্বো.

১০৫৯-৬০. অনাপুচ্ছাতি এত্থ ‘‘যো ভিক্খু ৰা সামণেরো ৰা আরামিকো ৰা লজ্জী হোতি, অত্তনো পলিবোধং ৰিয মঞ্ঞতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১১৩) অট্ঠকথায ৰুত্তসরূপং যং কঞ্চি অনাপুচ্ছাতি অত্থো. ‘‘ভিক্খু ৰা সামণেরো ৰা আরামিকো ৰা লজ্জী হোতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১১৩) ৰুত্তত্তা অলজ্জিং আপুচ্ছিত্ৰা গন্তুং ন ৰট্টতীতি ৰদন্তি. ‘‘মযং গমিস্সামা’’তি ৰত্ৰা অনুমতিগহণং আপুচ্ছনং নাম, তং অনাপত্তিযা কথং অঙ্গং হোতীতি চে? গমনস্স অনুমতিযা লদ্ধত্তা. ‘‘কপ্পং লভিত্ৰা গন্তব্ব’’ন্তি ৰচনতো অনুমতিদাযকেন ৰত্তাৰত্তং সম্পটিচ্ছিতং ৰিয হোতীতি লদ্ধকপ্পত্তা এৰং গচ্ছতি চে, ৰট্টতি. অনিয্যাতেত্ৰাতি নিয্যাতনং অকত্ৰা ৰত্তাৰত্তং অপ্পটিযাদেত্ৰা, অসম্পটিচ্ছাপেত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. ৰারেতি পদৰারে.

১০৬২. তস্মা ঠানাতি অত্তনা ঠত্ৰা আণাপিতভোজনসালতো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ভোজনসালতো নিক্খমিত্ৰা অঞ্ঞত্থ গচ্ছতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১১১).

১০৬৩. সঙ্ঘিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞিৰেমতিকপুগ্গলিকসঞ্ঞীনং ৰসেন তিকপাচিত্তিযং. তিকাতীতেনাতি অকুসলমূলত্তিকাদিতো সৰাসনসমুচ্ছেদপ্পহানৰসেন অতিক্কন্তেন. তিকদুক্কটন্তি ‘‘পুগ্গলিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, পুগ্গলিকসঞ্ঞী অঞ্ঞস্স পুগ্গলিকে আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ১১২) ৰচনতো দুক্কটত্তযং হোতি.

১০৬৪-৫. চিমিলিকং নাম পরিকম্মকতায ভূমিযা ছৰিরক্খনত্থং অত্থরিতব্বপিলোতিকং. তট্টিকা নাম তালপণ্ণাদীহি কততট্টিকা. চম্মং সীহচম্মাদি. সেনাসনপরিক্খারে অকপ্পিযচম্মং নাম নত্থি. যথাহ ‘‘অট্ঠকথাসু হি সেনাসনপরিভোগে পটিক্খিত্তচম্মং নাম ন দিস্সতি, তস্মা সীহচম্মাদীনং পরিহরণেযেৰ পটিক্খেপো ৰেদিতব্বো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১১২). ইমস্স চ অট্ঠকথাপাঠস্স সারত্থদীপনিযা (সারত্থ. টী. পাচিত্তিয ৩.১১২) এৰং অত্থো ৰণ্ণিতো –

‘‘সীহচম্মাদীনং পরিহরণেযেৰ পটিক্খেপো ৰেদিতব্বো’’তি ইমিনা ‘‘ন ভিক্খৰে মহাচম্মানি ধারেতব্বানি সীহচম্মং ব্যগ্ঘচম্মং দীপিচম্মং, যো ধারেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি এৰং ৰুত্তায খন্ধকপাল়িযা অধিপ্পাযং ৰিভাৰেতি. ইদং ৰুত্তং হোতি – ‘‘অন্তোপি মঞ্চে পঞ্ঞত্তানি হোন্তি, বহিপি মঞ্চে পঞ্ঞত্তানি হোন্তী’’তি (মহাৰ. ২৫৫) ইমস্মিং ৰত্থুস্মিং সিক্খাপদস্স পঞ্ঞত্তত্তা মঞ্চপীঠেসু অত্থরিত্ৰা পরিভোগোযেৰ পটিক্খিত্তো, ভূমত্থরণৰসেন পরিভোগো পন অপ্পটিক্খিত্তোতি. যদি এৰং ‘‘পরিহরণেযেৰ পটিক্খেপো’’তি ইদং কস্মা ৰুত্তন্তি? যথা ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে সব্বং পাসাদপরিভোগ’’ন্তি (চূল়ৰ. ৩২০) ৰচনতো পুগ্গলিকেপি সেনাসনে সেনাসনপরিভোগৰসেন নিযমিতং সুৰণ্ণঘটাদিকং পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টমানম্পি কেৰলং অত্তনো সন্তকং কত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ন ৰট্টতি, এৰমিদং ভূমত্থরণৰসেন পরিভুঞ্জিযমানম্পি অত্তনো সন্তকং কত্ৰা তং তং ৰিহারং হরিত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ন ৰট্টতীতি দস্সনত্থং ‘‘পরিহরণেযেৰ পটিক্খেপো ৰেদিতব্বো’’তি ৰুত্তন্তি.

‘‘ফলক’’ন্তি ইমিনা পাঠাগতং ফলকপীঠমেৰ দস্সিতং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ফলকপীঠং নাম ফলকমযং পীঠ’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ১১২). পাদপুঞ্ছনিন্তি কদলিৰাকাদীহি কতং পাদপুঞ্ছনিকং. ভূমত্থরণং নাম চিমিলিকায সতি তস্সা উপরি, অসতি সুদ্ধভূমিযং অত্থরিতব্বা কটসারকাদিৰিকতি. উত্তরত্থরণং নাম সঙ্ঘিকমঞ্চপীঠাদীনং উপরি অত্থরিতব্বপচ্চত্থরণং.

পত্তাধারকন্তি পত্তৰলযাধারকং. তং যথাৰুত্তপরিক্খারং. গচ্ছতোতি লেড্ডুপাতং অতিক্কম্ম গচ্ছতো. সচে পন দাযকেহি দানকালেযেৰ সহস্সগ্ঘনকম্পি কম্বলং ‘‘পাদপুঞ্ছনিং কত্ৰা পরিভুঞ্জথা’’তি দিন্নং, তথেৰ পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. তস্মা ইমং মঞ্চপীঠাদিসেনাসনম্পি ‘‘অব্ভোকাসেপি যথাসুখং পরিভুঞ্জথা’’তি দাযকেহি দিন্নং চে, সব্বস্মিম্পি কালে অব্ভোকাসে নিক্খিপিতুং ৰট্টতীতি ৰদন্তি.

১০৬৬. আরঞ্ঞকেনাপি সচে গন্তব্বং হোতি, অনোৰস্সকে নোসতি মঞ্চপীঠাদিং রুক্খস্মিং লগ্গেত্ৰা যথাসুখং গন্তব্বন্তি যোজনা.

১০৬৭. উপচিকাদীহীতি এত্থ আদি-সদ্দেন মূসিকা গহিতা. ন লুজ্জতীতি ন নস্সতি. তং সব্বন্তি মঞ্চাদিকং সকলং.

১০৬৮. অত্তনো সন্তকেতি অত্তনো পুগ্গলিকে মঞ্চাদিৰিসযে. রুদ্ধেতি ৰুড্ঢভিক্খুনা ৰা ইস্সরাদীহি ৰা যক্খসীহাদীহি ৰা মঞ্চাদিকে রুদ্ধে অজ্ঝাৰুত্থে, অভিভৰিত্ৰা গহিতেতি অত্থো. আপদাসুপীতি ব্রহ্মচরিযন্তরাযাদীসু চ সন্তেসু. গচ্ছতো ভিক্খুনো অনাপত্তীতি যোজনা.

১০৬৯. কাযৰাচতো, কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠানং কথিনসমুট্ঠানং নাম. পঞ্ঞত্তিং অজানিত্ৰা সযং অনুদ্ধরন্তস্স কাযেন হোতি, অনাপুচ্ছন্তস্স ৰাচায হোতি, পঞ্ঞত্তিং জানিত্ৰা এৰং অকরোন্তস্স সচিত্তকেন তেনেৰ দ্ৰযেন সমুট্ঠাতীতি ৰেদিতব্বং. লেড্ডুপাতাতিক্কমো ক্রিযং. মঞ্চাদীনং অনুদ্ধরণাদি অক্রিযং.

পঠমসেনাসনকথাৰণ্ণনা.

১০৭০-৩. ভিসীতি পঠমসিক্খাপদে ৰুত্তপঞ্চপ্পকারা ইমিস্সা অট্ঠকথায ‘‘মঞ্চকভিসি ৰা পীঠকভিসি ৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১১৬) এৰং দস্সিতভিসি চ. পচ্চত্থরণং নাম পাৰারো কোজৰো ৰা. ‘‘এত্তকমেৰ ৰুত্তন্তি অট্ঠকথাসু ৰুত্তং. ‘ইদঞ্চ অট্ঠকথাসু তথাৰুত্তভাৰদস্সনত্থং ৰুত্তং, অঞ্ঞম্পি তাদিসং মঞ্চপীঠেসু অত্থরিতব্বং পচ্চত্থরণমেৰা’তি তীসুপি গণ্ঠিপদেসু ৰুত্ত’’ন্তি (সারত্থ. অট্ঠ. পাচিত্তিয ৩.১১৬) সারত্থদীপনিযা লিখিতং. নিসীদনন্তি নিসীদনচীৰরং.

তিণসন্থারো এরকাদীনি তিণানি দ্ৰীসু তীসু ঠানেসু গোপেত্ৰা কতসন্থারো. পণ্ণসন্থারো নাম নাল়িকেরাদিপণ্ণে তথেৰ গোপেত্ৰা কতসন্থারো. সযন্তি এত্থাতি সেয্যা. ‘‘সব্বচ্ছন্নপরিচ্ছন্নে’’তি ইদং সহসেয্যকথায ৰুত্তত্থমেৰ.

দসৰিধং সেয্যন্তি দসৰিধাসু সেয্যাসু অঞ্ঞতরন্তি ৰুত্তং হোতি. সন্থরিত্ৰাপি ৰাতি এত্থ পি-সদ্দো সম্পিণ্ডনত্থো, সো সন্থরাপেত্ৰাপীতি ইমং সম্পিণ্ডেতি. ৰা-সদ্দং ‘‘সযং অনুদ্ধরিত্ৰা’’তি এত্থ ‘‘অনুদ্ধরিত্ৰা ৰা’’তি যোজেত্ৰা ‘‘অনুদ্ধরাপেত্ৰা ৰা’’তি অযং ৰিকপ্পো সঙ্গয্হতি. তং সেয্যং.

আরামস্সূপচারন্তি ‘‘অপরিক্খিত্তস্স উপচারো নাম সেনাসনতো দ্ৰে লেড্ডুপাতা’’তি অট্ঠকথাযং ৰুত্তং উপচারমাহ. অস্সাতি ৰিহারস্স পরিক্খিত্তস্স.

১০৭৪. উভযেসন্তি সেনাসনসেয্যানং. অন্তোগব্ভে সন্থরিত্ৰা গচ্ছতোতি সম্বন্ধো.

১০৭৫. উপচারে ৰিহারস্সাতি এত্থ ৰিহারো নাম অন্তোগব্ভাদিসব্বপরিচ্ছন্নগুত্তসেনাসনং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ৰিহারোতি অন্তোগব্ভো ৰা অঞ্ঞং ৰা সব্বপরিচ্ছন্নং গুত্তসেনাসনং ৰেদিতব্ব’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ১১৭). তত্থ উপচারো নাম তংসমীপং ঠানং. যথাহ ‘‘উপচারেতি তস্স বহি আসন্নে ওকাসে’’তি. মণ্ডপো নাম পরিচ্ছন্নাপরিচ্ছন্নসন্নিপাতমণ্ডপো. যথাহ ‘‘মণ্ডপে ৰাতি অপরিচ্ছন্নে পরিচ্ছন্নে ৰাপি বহূনং সন্নিপাতমণ্ডপে’’তি. আদি-সদ্দেন উপট্ঠানসালারুক্খমূলানি সঙ্গহিতানি. উপট্ঠানসালা নাম অগুত্তা ভোজনসালা. যথাহ ‘‘উপট্ঠানসালাযং ৰাতি ভোজনসালাযং ৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১১৭). অগুত্ততা চ ‘‘ঠানস্স অগুত্ততাযা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১১৭) অট্ঠকথাৰচনতো ৰেদিতব্বাতি.

১০৭৬. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘সঙ্ঘিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, পুগ্গলিকসঞ্ঞী’’তি ৰারত্তযে পাচিত্তিযত্তযং ৰুত্তং. দসৰত্থূসু ভৰং তদন্তোগধত্তাতি দসৰত্থুকং, দসন্নং ৰা ৰত্থু দসৰত্থু, তংযেৰ দসৰত্থুকন্তি ভিসিআদিকং অঞ্ঞতরং সেয্যাভণ্ডং. তস্সাতি সন্থারকস্স. ‘‘পুগ্গলিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, পুগ্গলিকসঞ্ঞী অঞ্ঞস্স পুগ্গলিকে আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ১১৭) তিকদুক্কটং দীপিতং.

১০৭৭. উদ্ধরিত্ৰাতি অত্থতসেয্যং যথা উপচিকাহি ন খজ্জতি, তথা পটিসামেত্ৰা, ‘‘গচ্ছতো’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. অঞ্ঞেন ৰুদ্ধভিক্খুইস্সরাদিনা. পলিবুদ্ধেতি সেনাসনে পরিবুদ্ধে নিৰারিতে.

১০৭৮. সাপেক্খোৰ চ গন্ত্ৰাতি ‘‘অজ্জেৰ গন্ত্ৰা ইদং পটিসামেস্সামী’’তি অপেক্খাসহিতোৰ গামন্তরাদিং গন্ত্ৰা. যথাহ ‘‘অজ্জেৰ আগন্ত্ৰা পটিজগ্গিস্সামী’তি এৰং সাপেক্খো নদীপারং ৰা গামন্তরং ৰা গন্ত্ৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১১৮). তত্থ ঠত্ৰাতি গতট্ঠানে ঠত্ৰা, ততো বহি গচ্ছামীতি চিত্তে উপ্পন্নেতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ ‘‘যত্থস্স গমনচিত্তং উপ্পন্নং, তত্থেৰ ঠিতো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১১৮). তং পুচ্ছতীতি সম্বন্ধো. তং সেয্যং কঞ্চি পেসেত্ৰা আপুচ্ছতীতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ ‘‘কঞ্চি পেসেত্ৰা আপুচ্ছতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১১৮). এত্থ চ পুরিমসিক্খাপদে মঞ্চাদীনং পঞ্ঞত্তট্ঠানতো অন্তোৰিহারে ৰা হোতু বহি ৰা, লেড্ডুপাতাতিক্কমেন, ইধ উপচারাতিক্কমেন পাচিত্তিযন্তি অযং ৰিসেসো ৰেদিতব্বো.

অব্ভোকাসম্হি মঞ্চাদিং, ৰিহারে সেয্যমত্তকং;

হিত্ৰা ৰজন্তস্স দোসো, লেড্ডুপাতূপচারতোতি.

দুতিযসেনাসনকথাৰণ্ণনা.

১০৭৯. যো ভিক্খু সঙ্ঘিকাৰাসে পুব্বুপগতং ভিক্খুং জানং অনুপখজ্জ সেয্যং কপ্পেয্য চে, অস্স ভিক্খুনো পাচিত্তিযং সিযাতি যোজনা. পুব্বুপগতো নাম ৰস্সগ্গেন পাপেত্ৰা দিন্নং সেনাসনং গহেত্ৰা ৰসন্তো. জানন্তি ‘‘অনুট্ঠাপনীযো অয’’ন্তি জানন্তো. অনুট্ঠাপনীযা নাম ৰুদ্ধাদযো. যথাহ পদভাজনে ‘‘জানাতি নাম ৰুড্ঢোতি, গিলানোতি, সঙ্ঘেন দিন্নোতি জানাতী’’তি (পাচি. ১২১). অনুপখজ্জাতি অনুপৰিসিত্ৰা, তস্স পঠমং পঞ্ঞত্তং মঞ্চাদীনং আসন্নতরং ৰক্খমানলক্খণং উপচারং পৰিসিত্ৰাতি অত্থো. সেয্যং কপ্পেয্যাতি দসৰিধাসু সেয্যাসু অঞ্ঞতরং অত্থরিত্ৰা সযনং করেয্য, নিপজ্জেয্যাতি ৰুত্তং হোতি. ৰক্খতি চ ‘‘দসস্ৰঞ্ঞতরং সেয্য’’ন্তিআদি. ‘‘নিসজ্জং ৰা’’তি সেসো. যথাহ পদভাজনে ‘‘অভিনিসীদতি ৰা অভিনিপজ্জতি ৰা’’তি.

১০৮০-২. উদ্দিট্ঠমত্থং নিদ্দিসিতুকামো পঠমং ‘‘অনুপখজ্জসেয্যং কপ্পেয্যা’’তি এত্থ ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘পাদধোৰনপাসাণা…পে… দুক্কট’’ন্তি. সেনাসনং পৰিসন্তস্স ভিক্খুনো পাদধোৰনপাসাণা যাৰ তং মঞ্চং ৰা পীঠং ৰা নিক্খমন্তস্স পন মঞ্চপীঠতো যাৰ পস্সাৰট্ঠানং, এত্থন্তরে তু যং ঠানং, ইদমেৰ উপচারোতি ৰুচ্চতীতি যোজনা. তত্থ উপচারেতি যোজনা. বাধেতুকামস্সাতি ‘‘যস্স সম্বাধো ভৰিস্সতি, সো পক্কমিস্সতী’’তি এৰং উপ্পন্নচিত্তস্স. সযন্তি এত্থাতি ৰিগ্গহো.

১৯৮৩. ‘‘পাচিত্তিযস্সা’’তি উদ্দেসতো ৰুত্তং নিদ্দিসিতুমাহ ‘‘নিসীদন্তস্সা’’তিআদি. তত্থাতি তথা অনুপখজ্জ অত্থতায সেয্যায. ‘‘পাচিত্তিযদ্ৰয’’ন্তি ইদং ‘‘দ্ৰেপি করোন্তস্সা’’তি ইমং পচ্ছিমৰিকপ্পং সন্ধায ৰুত্তং. পুরিমৰিকপ্পদ্ৰযে পন ‘‘নিসীদন্তস্স ৰা পাচিত্তিযং, নিপজ্জন্তস্স ৰা পাচিত্তিয’’ন্তি ৰত্তব্বং. ইমস্মিং ৰিকপ্পত্তযে পচ্চেকং ‘‘তিকপাচিত্তিযং তিকদুক্কট’’ন্তি উভযস্সাপি ৰত্তব্বতা অট্ঠকথাযং ৰুত্তা. কথং? সঙ্ঘিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, পুগ্গলিকসঞ্ঞী নিসজ্জং কপ্পেতি, পাচিত্তিযন্তি নিসজ্জায তিকপাচিত্তিযং, এৰং সেয্যায তিকপাচিত্তিযং, উভযত্থ তিকপাচিত্তিযদ্ৰযন্তি এৰং ৰিকপ্পদ্ৰযে দ্ৰাদস পাচিত্তিযানি. পুগ্গলিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, পুগ্গলিকসঞ্ঞী অঞ্ঞস্স পুগ্গলিকে নিসজ্জং কপ্পেতি, দুক্কটন্তি নিসজ্জায তিকদুক্কটং, এৰং সেয্যায তিকদুক্কটং, উভযত্থ তিকদুক্কটদ্ৰযন্তি দ্ৰাদস দুক্কটানি চ ৰেদিতব্বানি.

১০৮৪. করোন্তস্সাতি এত্থ ‘‘নিসীদনাদি’’ন্তি পকরণতো লব্ভতি. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘সঙ্ঘিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, পুগ্গলিকসঞ্ঞী’’তি ৰিকপ্পত্তযে তিকপাচিত্তিযং পাল়িযং (পাচি. ১২২) ৰুত্তং. এৰং পুগ্গলিকেপি তিকদুক্কটং ৰুত্তং. তেনাহ ‘‘পুগ্গলে তিকদুক্কট’’ন্তি. ইমিনা যথাৰুত্তপাচিত্তিযদুক্কটানি সামঞ্ঞেন তিকে পক্খিপিত্ৰা এৰং ৰুত্তানীতি ৰেদিতব্বং.

১০৮৫-৬. ‘‘ৰুত্তূপচার’’ন্তিআদিগাথাদ্ৰযে ৰিহারস্স ৰুত্তূপচারং মুঞ্চিত্ৰা উপচারে ৰা অব্ভোকাসেপি ৰা সন্থরতোপি ৰা সন্থরাপযতোপি ৰা তত্থ নিসীদতো ৰা দুক্কটং ৰুত্তং. তত্থ সব্বত্থেৰ তস্স নিৰাসো ৰারিতোতি যোজনা. তত্থ ৰিহারস্সাতি যথাৰুত্তসেনাসনস্স. উপচারেতি অৰিদূরে. অব্ভোকাসেতি তস্স সেনাসনস্স নচ্চাসন্নে অঙ্গণপ্পদেসে.

নিসীদতো ৰাতি ৰাগ্গহণেন নিপজ্জতো ৰা দ্ৰেপি করোন্তস্স ৰাতি সঙ্গণ্হাতি. যথাহ পাল়িযং ‘‘অভিনিসীদতি ৰা অভিনিপজ্জতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ১২২). তত্থাতি তস্মিং পুব্বূপগতস্স পত্তে সেনাসনে. সব্বত্থেৰাতি যথাৰুত্তূপচারতো অন্তো চ বহি চ অন্তমসো অজ্ঝোকাসেপীতি সব্বত্থেৰ. তস্সাতি অনত্তমনস্স অনুপখজ্জ সেয্যং কপ্পযতো তস্স ৰিসভাগপুগ্গলস্স. নিৰাসো ৰারিতো পরৰিহেঠকেন সহৰাসস্স মহানত্থকরত্তাতি অধিপ্পাযো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘এৰরূপেন হি ৰিসভাগপুগ্গলেন একৰিহারে ৰা একঙ্গণে ৰা ৰসন্তেন অত্থো নত্থি, তস্মা সব্বত্থেৰস্স নিৰাসো ৰারিতো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১২২).

১০৮৭. ‘‘সীতাদিউপপীল়িতস্সা’’তি পদচ্ছেদো, সীতাদীহি উপপীল়িতস্স বাধিতস্সাতি অত্থো. আদি-সদ্দেন ‘‘উণ্হেন ৰা’’তিআদিকং সঙ্গণ্হাতি. যথাহ ‘‘সীতেন ৰা উণ্হেন ৰা পীল়িতো পৰিসতী’’তি. এত্থ আপদা নাম বহি সযন্তস্স জীৰিতব্রহ্মচরিযন্তরাযাপজ্জনং.

১০৮৮. ইদং সিক্খাপদং দুক্খৰেদনং হোতীতি যোজনা.

অনুপখজ্জকথাৰণ্ণনা.

১০৮৯. নিক্কড্ঢেয্যাতি নীহরেয্য. নিক্কড্ঢাপেয্য ৰাতি নীহরাপেয্য ৰা.

১৯৯০. বহূ ভূমিযো ৰালিকাতলসঙ্খাতা যস্স সো বহুভূমো, পাসাদো. সমাসন্তৰিধিৰসেন ‘‘বহুভূমো’’তি ৰুচ্চতি.

১০৯১. ঠপেত্ৰা ঠপেত্ৰাতি তস্মিং তস্মিং ঠানে গতিনিৰত্তিং কত্ৰা কত্ৰা.

১০৯২. অযং নযোতি ‘‘নিক্খমা’তি একৰচনেন গচ্ছন্তে অনেকেপি দ্ৰারকোট্ঠকে অতিক্কন্তে আণাপকস্স একাৰ আপত্তি হোতি, ঠিতট্ঠানতো ঠত্ৰা ঠত্ৰা নীহরন্তস্স দ্ৰারকোট্ঠগণনায হোতী’’তি অযং নযো. আণত্তিযা খণেযেৰাতি ‘‘ইমং নিক্কড্ঢাহী’’তি আণত্তিক্খণেযেৰ.

১০৯৩. একাৰাতি এত্থ ‘‘পাচিত্তি হোতী’’তি ৰত্তব্বো. বহুকানি চেতি এত্থ ‘‘দ্ৰারানী’’তি ৰত্তব্বং, অতিক্কামেতীতি সম্বন্ধো. ‘‘এত্তকে দ্ৰারকোট্ঠকে অতিক্কমাপেত্ৰা নিক্কড্ঢাহী’’তি চ ‘‘যাৰ পরিযন্তদ্ৰারকোট্ঠকা নিক্কড্ঢাহী’’তি চ ‘‘বহূ দ্ৰারকোট্ঠকে অতিক্কামেত্ৰা নিক্কড্ঢাহী’’তি চ আণত্তত্তা বহূ দ্ৰারকোট্ঠকে অতিক্কামেত্ৰা সচে নিক্কড্ঢতীতি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সচে পন এত্তকানি দ্ৰারানি নিক্কড্ঢাহী’তি ৰা ‘যাৰ মহাদ্ৰারং, তাৰ নিক্কড্ঢাহী’তি ৰা এৰং নিযমেত্ৰা আণত্তো হোতি, দ্ৰারগণনায পাচিত্তিযানী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১২৬). বহূনি পাচিত্তিযানি হোন্তীতি যোজনা.

১০৯৪. উপট্ঠানসালাদীতি এত্থ নিস্সক্কত্থে পচ্চত্তৰচনতো উপট্ঠানসালাদিতোতি অত্থো গহেতব্বো. ‘‘উপচারতো’’তি ইমিনা সমানাধিকরণত্তা ৰিহারস্স উপট্ঠানসালাদিতো উপচারতোতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ গণ্ঠিপদে ‘‘উপচারো নাম উপট্ঠানসালাদিমত্তমেৰা’’তি. কাযেনপি ৰাচাযপি তথা নিক্কড্ঢনে চ দুক্কটন্তি ৰক্খমানেন সহ যোজনা. তস্সাতি উপসম্পন্নস্স. আদি-সদ্দেন মণ্ডপাদযো গহিতা. যথাহ ‘‘ৰিহারস্স উপচারা ৰা উপট্ঠানসালায ৰা মণ্ডপা ৰা রুক্খমূলা ৰা অজ্ঝোকাসা ৰা নিক্কড্ঢতি ৰা নিক্কড্ঢাপেতি ৰা, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ১২৭). ‘‘ৰাচাযা’’তি ইমিনা ‘‘নিক্খমা’’তি চ ‘‘ইমং নিক্কড্ঢাহী’’তি আণাপনঞ্চ গহিতং. ‘‘তথা’’তি ইমিনা একেন পযোগেন একাপত্তি, নানাপযোগেসু পযোগগণনায, দ্ৰারগণনায ৰা হোতীতি ৰুত্তমেৰ পকারং উপসংহরতি.

১০৯৫. ‘‘তথা’’তি ইদং ‘‘ইতরং নিক্কড্ঢন্তস্স দুক্কট’’ন্তি ইমিনাপি যোজেতব্বং. যথা ৰিহারূপচারতো উপট্ঠানসালাদিতো উপসম্পন্নং নিক্কড্ঢন্তস্স, নিক্কড্ঢাপেন্তস্স চ দুক্কটং হোতি, তথা অনুপসম্পন্নস্স ৰিহারতো চ ৰিহারূপচারতো চ নিক্কড্ঢনাদিং করোন্তস্স ভিক্খুনো দুক্কটং হোতীতি অত্থো. তথা ৰিহারস্সূপচারা ৰা ৰিহারা ৰা সব্বেসম্পি পরিক্খারং নিক্কড্ঢন্তস্স দুক্কটন্তি যোজনা. সব্বেসন্তি উপসম্পন্নানুপসম্পন্নানং. পরিক্খারন্তি অন্তমসো রজনছল্লিপি সঙ্গয্হতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অন্তমসো রজনছল্লিম্পী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১২৬).

১০৯৬. ‘‘অসম্বদ্ধেসূ’’তি ইমিনা ব্যতিরেকতো অসিথিলবদ্ধেসু পরিক্খারেসু একিস্সাযেৰ আপত্তিযা সম্ভৰং দস্সেতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘গাল়্হং বন্ধিত্ৰা ঠপিতেসু পন একাৰ আপত্তী’তি মহাপচ্চরিযং ৰুত্ত’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ১২৬). সিথিলবন্ধনং পন সম্মা বন্ধনং ন হোতীতি অসম্বদ্ধৰচনেন গহিতন্তি দট্ঠব্বং. অস্স ভিক্খুস্স ৰত্থূনং গণনায দুক্কটং পরিদীপযেতি যোজনা, পরিক্খারং নীহরন্তস্স, নীহরাপেন্তস্স চ অস্স ভিক্খুনোতি ৰুত্তং হোতি.

১০৯৭-৮. অন্তেৰাসিন্তি চ সদ্ধিৰিহারিকন্তি চ এত্থ ‘‘অসম্মাৰত্তন্ত’’ন্তি সেসো. যথাহ অনাপত্তিৰারে ‘‘অন্তেৰাসিকং ৰা সদ্ধিৰিহারিকং ৰা ন সম্মা ৰত্তন্তং নিক্কড্ঢতী’’তিআদি (পাচি. ১২৮). নিক্কড্ঢন্তস্সাতি এত্থ ‘‘নিক্কড্ঢাপেন্তস্সা’’তি সেসো. অসম্মাৰত্তন্তং অন্তেৰাসিং ৰা অলজ্জিং ৰা তথা অসম্মাৰত্তন্তং সদ্ধিৰিহারিকং ৰা উম্মত্তকং ৰা তেসং অন্তেৰাসিআদীনং পরিক্খারং ৰা অত্তনো ৰসনট্ঠানা ৰা তথা ৰিস্সাসিকস্স ৰসনট্ঠানা ৰা নিক্কড্ঢন্তস্স, নিক্কড্ঢাপেন্তস্স ৰা উপসম্পন্নং ৰা অনুপসম্পন্নং ৰা সঙ্ঘিকৰিহারা নিক্কড্ঢন্তস্স সযং উম্মত্তকস্স ৰা অনাপত্তি পকাসিতাতি যোজনা.

অট্ঠকথাযং ‘‘অলজ্জীআদযো পন অত্তনো ৰসনট্ঠানতোযেৰ নিক্কড্ঢিতব্বা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১২৮) ৰুত্তং, পাল়িযঞ্চ ‘‘অত্তনো পুগ্গলিকে অনাপত্তী’’তি (পাচি. ১২৭) ৰুত্তং, ‘‘অত্তনো ৰিস্সাসিকস্স ৰসনট্ঠানা’’তি ইদং কস্মা ৰুত্তন্তি চে? ইমস্সেৰ পাঠস্স অনুলোমতো ৰুত্তং. অন্তেৰাসিকন্তিআদীসু পঠমং অসম্মাৰত্তনাদিভাৰেন ‘‘নিক্কড্ঢিস্সামী’’তি চিন্তেত্ৰা নিক্কড্ঢন্তস্স চিত্তলহুপরিৰত্তিতায কোপে উপ্পন্নেপি অনাপত্তি.

১০৯৯. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘নিক্কড্ঢন্তস্সা’’তি চ তত্থেৰ সেসং ‘‘নিক্কড্ঢাপেন্তস্সা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১২৬) চ ‘‘তস্স পরিক্খারং ৰা’’তি চ যথাৰুত্তং উপসংহরতি. ‘‘সঙ্ঘারামাপি সব্বস্মা’’তি ইদং কলহকারকেনেৰ যোজেতব্বং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ভণ্ডনকারককলহকারকমেৰ সকলসঙ্ঘারামতো নিক্কড্ঢিতুং লভতি. সো হি পক্খং লভিত্ৰা সঙ্ঘম্পি ভিন্দেয্যা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১২৮). ইদং তূতি এত্থ ৰিসেসত্থজোতকেন তু-সদ্দেন ৰুত্তৰিসেসনং ৰিনা অৰসেসৰিনিচ্ছযো অনন্তরসদিসোযেৰাতি দীপেতি. তিসমুট্ঠানং কাযচিত্তৰাচাচিত্তকাযৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠানতোতি.

নিক্কড্ঢনকথাৰণ্ণনা.

১১০০-১. মজ্ঝিমাসীসঘট্টাযাতি সীসং ন ঘট্টেতীতি অসীসঘট্টা, মজ্ঝিমস্স অসীসঘট্টা মজ্ঝিমাসীসঘট্টা, তায, পমাণমজ্ঝিমস্স পুরিসস্স সীসাঘট্টনপ্পমাণুব্বেধহেট্ঠিমতলাযাতি অত্থো. ৰেহাসকুটিযাতি পদরাদীহি উপরি অচ্ছন্নতলায দ্ৰিভূমিকাদিভেদায কুটিযা. উপরীতি মত্থকে, অকতপদরাদিঅত্থরণায তুলামত্তযুত্তায উপরিমতলেতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘যাহি কাহিচি উপরি অচ্ছন্নতলা দ্ৰিভূমিককুটি ৰা তিভূমিকাদিকুটি ৰা ‘ৰেহাসকুটী’তি ৰুচ্চতি, ইধ পন অসীসঘট্টা অধিপ্পেতা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৩১). আহচ্চপাদকে মঞ্চেতি ‘‘আহচ্চপাদকো নাম মঞ্চো অঙ্গে ৰিজ্ঝিত্ৰা ঠিতো হোতী’’তি পাল়িযং দস্সিতে অটনিসীসানি ৰিজ্ঝিত্ৰা পাদসিখং আৰুণিত্ৰা উপরিসিখায অনাকোটিতআণিম্হি ঠিতমঞ্চেতি অত্থো. আহচ্চপাদকে পীঠেতি সম্বন্ধো. যথাহ পাল়িযং ‘‘আহচ্চপাদকং নাম পীঠং অঙ্গে ৰিজ্ঝিত্ৰা ঠিতং হোতী’’তি (পাচি. ১৩১). সোযেৰত্থো.

তস্মিং আহচ্চপাদকে মঞ্চে ৰা পীঠে ৰা নিসীদন্তস্স ৰা নিপজ্জন্তস্স ৰা তস্স ভিক্খুনো পযোগগণনায পাচিত্তিযো সিযুন্তি যোজনা.

১১০২-৩. সঙ্ঘিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞিৰেমতিকপুগ্গলিকসঞ্ঞীনং ৰসেন তিকপাচিত্তিযং. পুগ্গলেতি পুগ্গলিকে ৰিহারে. ৰেহাসকুটিযা…পে… গণনাযেৰ তস্স তিকদুক্কটন্তি যোজনা. পুগ্গলিকে সঙ্ঘিকসঞ্ঞিৰেমতিকঅঞ্ঞপুগ্গলিকসঞ্ঞীনং ৰসেন তিকদুক্কটং.

হেট্ঠা অপরিভোগে ৰাতি দারুসম্ভারাদীনং ৰসেন হেট্ঠিমতলে অৰলঞ্জে ৰা. সীসঘট্টায ৰাতি সীসঘট্টনপ্পমাণতলায কুটিযা ৰা. অৰেহাসৰিহারে ৰাতি অৰেহাসকুটিযা ভূমিযং কতপণ্ণসালাদীসু. এত্থাপি ‘‘ৰিস্সাসিকৰিহারে’’তি ইদং ‘‘অত্তনো পুগ্গলিকে অনাপত্তী’’তি (পাচি. ১৩২) ইমস্স অনুলোমনতো ৰুত্তং.

১১০৪. যত্থ পটাণি ৰা দিন্নাতি যস্মিং মঞ্চে পাদসীসানং উপরি অটনিমত্থকতো তিরিযং আণি পৰেসিতা হোতি, তত্থ অভিনিসীদতো, অভিনিপজ্জতো ৰা ন দোসোতি যোজনা. তত্থাতি পুব্বে ৰুত্তঅপৰেসিতপটাণিম্হি মঞ্চে ৰা পীঠে ৰা. ‘‘ঠত্ৰা’’তি ইমিনা নিপজ্জনং নিৰত্তেতি. লগেতীতি উপরিবদ্ধঅঙ্কুসসিক্কাদীসু যং কিঞ্চি পরিক্খারং লগেতি. ইদং সিক্খাপদং সমুট্ঠানতো এল়কলোমেন সিক্খাপদেন সমং মতন্তি যোজনা.

ৰেহাসকুটিকথাৰণ্ণনা.

১১০৫. যাৰ দ্ৰারস্স কোসম্হাতি এত্থ ‘‘মহল্লকস্স ৰিহারস্সা’’তি সেসো, ‘‘মহল্লকো নাম ৰিহারো সস্সামিকো ৰুচ্চতী’’তি (পাচি. ১৩৬) পাল়িযং ৰুত্তত্তা কারাপেতানং দাযকানং সম্ভৰতো মহল্লকস্স ‘‘ৰিহারো নাম উল্লিত্তো ৰা হোতি অৰলিত্তো ৰা উল্লিত্তাৰলিত্তো ৰা’’তি দস্সিতভেদস্স ৰিহারস্স দ্ৰারকোসসঙ্খাতপিট্ঠসঙ্ঘাটস্স ‘‘সমন্তা হত্থপাসা’’তি (পাচি. ১৩৬) পাল়িযং ৰুত্তদ্ৰারকৰাটপুথুলপ্পমাণদ্ৰারবাহসমীপং অৰধিং কত্ৰাতি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘দ্ৰারকোসো নাম পিট্ঠসঙ্ঘাটস্স সমন্তা কৰাটৰিত্থারপ্পমাণো ওকাসো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৩৫).

অগ্গল়ট্ঠপনাযাতি এত্থ অগ্গল়সহচরিযেন তংসহিতদ্ৰারকৰাটেন যুত্তদ্ৰারবাহানমেৰ ৰুত্তত্তা দ্ৰারবাহানং নিচ্চলত্থাযাতি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সকৰাটস্স দ্ৰারবন্ধস্স নিচ্চলভাৰত্থাযাতি অত্থো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৩৫). লিম্পিতব্বন্তি এত্থ ‘‘পুনপ্পুন’’ন্তি সেসো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘পুনপ্পুনং লিম্পিতব্বো ৰা লেপাপেতব্বো ৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৩৫). তিণমত্তিকানং উপরি পুনপ্পুনং মত্তিকালেপো কাতব্বোতি অত্থো.

১১০৬-৭. যো ঞেয্যো, অযং নযোতি সম্বন্ধো, ‘‘পুনপ্পুনং লিম্পিতব্বং ৰা লেপাপেতব্বমেৰ ৰা’’তি যো ৰুত্তো, অযং নযো ৰেদিতব্বোতি অত্থো. আলোকং সন্ধেতি পিধেতীতি আলোকসন্ধি, ৰাতপানকৰাটানমেতং অধিৰচনং. যথাহ ‘‘আলোকসন্ধীতি ৰাতপানকৰাটকা ৰুচ্চন্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৩৫). এত্থ কৰাটস্স সামন্তা কৰাটদ্ৰারফলকৰিত্থারপ্পমাণং লেপট্ঠানং. যথাহ ‘‘সব্বদিসাসু কৰাটৰিত্থারপ্পমাণো ওকাসো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৩৫).

এত্থাযমধিপ্পাযো – ৰাতপানকৰাটস্স সামন্তা দ্ৰারফলকৰিত্থারপ্পমাণে ঠানে তিণ্ণং মত্তিকানং উপরিপি যত্তকং বহলং ইচ্ছতি, তত্তকে ঠানে আলোকসন্ধি পরিকম্মত্থায লিম্পিতব্বো ৰা লেপাপেতব্বো ৰাতি. ‘‘পুনপ্পুনং ছাদাপেসি পুনপ্পুনং লেপাপেসী’’তি (পাচি. ১৩৪) ইমস্মিং ৰত্থুস্মিং উপ্পন্নদোসেন সিক্খাপদস্স পঞ্ঞত্তত্তা লেপং অনুজানন্তেন চ দ্ৰারবন্ধনস্স সামন্তা অড্ঢতেয্যহত্থপ্পমাণেযেৰ পদেসে পুনপ্পুনং লেপস্স অনুঞ্ঞাতত্তা ততো অঞ্ঞত্থ পুনপ্পুনং লিম্পেন্তস্স ৰা লিম্পাপেন্তস্স ৰা ভিত্তিযং মত্তিকাহি কত্তব্বকিচ্চং নিট্ঠাপেত্ৰা পুন চতুত্থলেপে দিন্নে পাচিত্তিযেন ভৰিতব্বন্তি ৰদন্তি. গণ্ঠিপদেসু পন তীসুপি পুনপ্পুনং লেপদানস্স ৰুত্তপ্পমাণতো অঞ্ঞত্থ পটিক্খিত্তমত্তং ঠপেত্ৰা পাচিত্তিযস্স অৰুত্তত্তা দুক্কটং অনুরূপন্তি ৰুত্তং.

ছদনস্সাতি পদভাজনে ৰুত্তানং ইট্ঠকাসিলাসুধাতিণপণ্ণচ্ছদনানং অঞ্ঞতরস্স. দ্ৰত্তিপরিযাযন্তি এত্থ অট্ঠকথাযং ‘‘পরিযাযেনাতি পরিক্খেপেন, এৰং ছদনং পন তিণপণ্ণেহি লব্ভতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৩৬) ৰুত্তত্তা পরিযাযন্তি তিণেহি ৰা পণ্ণেহি ৰা পরিক্খিপিত্ৰা ছদনমেৰ গহেতব্বং. ইট্ঠকায ৰা সিলায ৰা সুধায ৰা ছদনে লব্ভমানং মগ্গেন ছদনং পন উপলক্খণৰসেন লব্ভতি. দ্ৰত্তিপরিযাযেন ছদনঞ্চ ‘‘সব্বম্পি চেতং ছদনং ছদনূপরি ৰেদিতব্ব’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ১৩৬) অট্ঠকথাৰচনতো উপরূপরি ছদনৰসেন ৰেদিতব্বং. হরিতং নাম পুব্বণ্ণাদি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘হরিতন্তি চেত্থ সত্তধঞ্ঞভেদং পুব্বণ্ণং, মুগ্গমাসতিলকুলত্থঅলাবুকুম্ভণ্ডাদিভেদঞ্চ অপরণ্ণং অধিপ্পেত’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ১৩৫). ইমেসু অঞ্ঞতরস্সাভাৰেন অহরিতং নাম.

অধিট্ঠেয্যন্তি ৰিধাতব্বং. ততো উদ্ধন্তি তীহি পরিযাযেহি ৰা তীহি মগ্গেহি ৰা উদ্ধং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘তিণ্ণং মগ্গানং ৰা পরিযাযানং ৰা উপরী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৩৬). পাচিত্তিযং হোতীতি ৰক্খমানদূরতায যুত্তে অহরিতট্ঠানে ঠত্ৰা সংৰিদহিত্ৰা তিক্খত্তুং ছাদাপেত্ৰা ততিযৰারে ‘‘এৰং করোহী’’তি আণাপেত্ৰা পক্কমিতব্বং. অপক্কমন্তেন তুণ্হীভূতেন ঠাতব্বং, ততো উত্তরি চতুত্থৰারে ছদনত্থং ৰিদহন্তস্স ইট্ঠকাদিগণনায, তিণেসু তিণগণনায, পণ্ণেসু পণ্ণগণনায পাচিত্তিযন্তি ৰুত্তং হোতি. যথাহ পাল়িযং ‘‘মগ্গেন ছাদেন্তস্স দ্ৰে মগ্গে অধিট্ঠহিত্ৰা ততিযায মগ্গং আণাপেত্ৰা পক্কমিতব্ব’’ন্তিআদি (পাচি. ১৩৬). ততিযায মগ্গন্তি এত্থ ততিযাযাতি উপযোগত্থে সম্পদানৰচনং, ততিযং মগ্গন্তি অত্থো. তত্থাতি হরিতে, ‘‘সচে হরিতে ঠিতো অধিট্ঠাতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ১৩৭) ৰচনতো অধিট্ঠানায তিট্ঠতোতি লব্ভতি. বীজরোপনতো পট্ঠায যাৰ সস্সং তিট্ঠতি, তাৰ হরিতং নাম. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘যস্মিম্পি খেত্তে ৰুত্তং বীজং ন তাৰ সম্পজ্জতি, ৰস্সে পন পতিতে সম্পজ্জিস্সতী’’তিআদি (পাচি. অট্ঠ. ১৩৫).

১১০৮-৯. অহরিতট্ঠানেপি তিট্ঠতো পরিচ্ছেদং দস্সেতুমাহ ‘‘পিট্ঠিৰংসে’’তিআদি. ‘‘পিট্ঠিৰংসে’’তি ইদং ৰংসযুত্তসেনাসনৰসেন ৰুত্তং. কণ্ণিকং গাহাপেত্ৰা কতসেনাসনস্সাপি উপলক্খণং হোতি. পিট্ঠিৰংসেতি চ ‘‘গঙ্গাযং ঘোসো’’তিআদীসু ৰিয সামীপিকাধারে ভুম্মং. কুতোযং ৰিসেসো লব্ভতীতি? অট্ঠকথাযং ‘‘পিট্ঠিৰংসস্স ৰা কূটাগারকণ্ণিকায ৰা উপরি, থুপিকায ৰা পস্সে নিসিন্নো হোতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৩৫) ৰুত্তৰিধানতো লব্ভতি. ‘‘নিসিন্নো’’তি অট্ঠকথাৰচনতো ঠিতোতি এত্থ গতিনিৰত্তিসামঞ্ঞেন নিসিন্নো চ ৰুত্তোতি গহেতব্বো. যস্মিং ঠানেতি এত্থ ‘‘অহরিতে’’তি পকরণতো লব্ভতি. ‘‘ঠাতু’’ন্তি ইদং অধিট্ঠানকরণত্থায ঠানং গহেত্ৰা ৰুত্তন্তি ‘‘তস্স অন্তো অহরিতেপি ঠত্ৰা অধিট্ঠাতুং ন লব্ভতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৩৬) অট্ঠকথাৰচনতো ৰিঞ্ঞাযতি.

পতনোকাসতোতি এত্থ পঠমত্থে তো-পচ্চযো. ঞ্হি ঠানং ৰিহারস্স পতনোকাসোতি যোজনা. হীতি হেতুঅত্থে ৰত্তমানতো যস্মা অহরিতে পতন্তস্স ৰিহারস্সেতং ঠানং পতনোকাসো, তস্মা তত্থ ঠাতুং ন ৰট্টতীতি গহেতব্বং.

১১১১. ইমস্মিং সিক্খাপদে আদো তাৰ ৰিহারপদস্স পদভাজনে ‘‘ৰিহারো নাম উল্লিত্তো ৰা’’তিআদিৰুত্তত্তা (পাচি. অট্ঠ. ১৩৬) তব্বিপরিযাযতো তিণেহেৰ কতছদনভিত্তিকা কুটি তিণকুটিকাতি ৰিঞ্ঞাযতীতি তিণছদনা কুটিকা তিণকুটিকা.

দ্ৰত্তিপরিযাযকথাৰণ্ণনা.

১১১২. জানন্তি তোযস্স সপ্পাণকভাৰং জানন্তো. সিঞ্চেয্য সিঞ্চাপেয্যাতি এত্থ ‘‘তেন উদকেনা’’তি ৰত্তব্বং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘তেন উদকেন সযং ৰা সিঞ্চেয্যা’’তিআদি (পাচি. অট্ঠ. ১৪০).

১১১৩. যো পন ধারং অচ্ছিন্দিত্ৰা সচে মত্তিকং সিঞ্চেয্য, এৰং সিঞ্চতো তস্সাতি যোজনা.

১১১৪-৫. সন্দমানকন্তি তোযৰাহিনিং. মাতিকং আল়িং. সম্মুখং করোন্তস্সাতি উদকং ন্হাযিতুমিচ্ছিতং যদি, সযং অভিমুখং করোন্তস্স. তত্থ তত্থ বন্ধতো অস্স ভিক্খুস্স পযোগগণনায আপত্তি সিযাতি যোজনা. পযোগগণনাতি পযোগগণনায, উদকং বন্ধিত্ৰা বন্ধিত্ৰা যথিচ্ছিতদিসাভিমুখকরণপযোগানং গণনাযাতি অত্থো.

১১১৬-৭. যং জলং তিণাদিম্হি পক্খিত্তে সচে খযং ৰা আৰিলত্তং ৰা গচ্ছতি, তাদিসে উদকে মত্তিকং, তিণমেৰ ৰা সচে সকটপুণ্ণম্পি একতো পক্খিপেয্য, এৰং পক্খিপন্তস্স একা পাচিত্তি. একেকং মত্তিকং, তিণমেৰ ৰা. ৰা-সদ্দেন কট্ঠগোমযাদিং ৰা পক্খিপন্তস্স পযোগগণনায পাচিত্তিযন্তি যোজনা. আৰিলত্তন্তি পাণকা যথা নস্সন্তি, তথা আলুল়িতভাৰং. ইমিনা এৰং অৰিনস্সমানপাণকে মহাউদকে তিণাদিং পক্খিপন্তস্স অনাপত্তিভাৰং দীপেতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ইদং পন মহাউদকং…পে… সন্ধায ৰুত্ত’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ১৪০).

১১১৮. দুক্কটং হোতীতি আণাপনপচ্চযা দুক্কটং হোতি. একা পাচিত্তি.

১১১৯. সব্বত্থাতি সপ্পাণকে চ অপ্পাণকে চ. ৰিমতিস্সাতি সহচরিযেন ৰিমতিসহিতমাহ.

১১২০. ‘‘সব্বত্থাপাণসঞ্ঞিস্সা’’তিআদীসু অধিকারতো লব্ভমানং ‘‘সিঞ্চনাদীসু যং কিঞ্চি করোন্তস্সা’’তি ইদং পচ্চেকং সম্বন্ধনীযং. সব্বত্থাতি সপ্পাণকে, অপ্পাণকে চ. অপাণসঞ্ঞিস্সাতি এৰং কতেন পযোগেন নস্সমানা পাণকা ন সন্তীতিসঞ্ঞিস্স. অসঞ্চিচ্চাতি যথা পাণকা ন নস্সন্তি, এৰং ঘটাদীহি গহিতং সপ্পাণকউদকং উদকেযেৰ ওসিঞ্চন্তস্স ৰা ওসিঞ্চাপেন্তস্স ৰা ৰট্টিত্ৰা তস্মিং উদকে তিণাদিম্হি পতিতে অসঞ্চিচ্চ কতং নাম হোতি. অসতিস্সাতি অসতিযা করোন্তস্স. অজানতোতি পাণকানং অত্থিভাৰং অজানিত্ৰা করোন্তস্স.

১১২১-২. ৰধকচিত্তে সতি সত্তমে সপ্পাণকৰগ্গে পঠমসিক্খাপদস্স ৰিসযভাৰতো ততো ৰিসেসেতুমাহ ‘‘ৰিনা ৰধকচিত্তেনা’’তি. ইমস্মিং সিক্খাপদে পাল়িযং (পাচি. ১৪০) ‘‘সপ্পাণকং উদক’’ন্তি ইমিনা অট্ঠকথাগতং পঠমঙ্গঞ্চ ‘‘জান’’ন্তি ইমিনা দুতিযঙ্গঞ্চ ‘‘সিঞ্চেয্য ৰা সিঞ্চাপেয্য ৰা’’তি ইমিনা চতুত্থঙ্গঞ্চ ৰুত্তং, ন ৰুত্তং ততিযঙ্গং. তঞ্চ খো ৰধকচিত্তস্স সত্তমৰগ্গে পঠমসিক্খাপদেন পাচিত্তিযৰচনতো এত্থ তদভাৰলক্খণং ততিযঙ্গং ৰুত্তমেৰ হোতীতিঅধিপ্পাযেন অট্ঠকথাযং ৰুত্তন্তি আহ ‘‘ৰিনা ৰধকচিত্তেনা’’তি. তেনেৰাহ ‘‘চত্তারেৰস্স অঙ্গানি, নিদ্দিট্ঠানি মহেসিনা’’তি. অস্সাতি ইমস্স সিক্খাপদস্স.

১১২৩. সপ্পাণকসঞ্ঞিস্স ‘‘পরিভোগেন পাণকা মরিস্সন্তী’’তি পুব্বভাগে জানন্তস্সাপি সিঞ্চনসিঞ্চাপনং ‘‘পদীপে নিপতিত্ৰা পটঙ্গাদিপাণকা মরিস্সন্তী’’তি জানন্তস্স পদীপুজ্জলনং ৰিয ৰিনাপি ৰধকচেতনায হোতীতি আহ ‘‘পণ্ণত্তিৰজ্জং তিচিত্ত’’ন্তি. এত্থ কিস্মিঞ্চি কুপিতস্স ৰা কীল়াপসুতস্স ৰা সিঞ্চতো অকুসলচিত্তং, মালাগচ্ছাদিং সিঞ্চতো কুসলচিত্তং, পণ্ণত্তিং অজানতো খীণাসৰস্স অব্যাকতচিত্তন্তি তিচিত্তং ৰেদিতব্বং. তস্সাতি সত্তমৰগ্গে পঠমসিক্খাপদস্স. অস্স চাতি ইমস্স সিঞ্চনসিক্খাপদস্স চ. ইদং ৰিসেসনন্তি ইদং নানাকরণং. এত্থ ইমস্মিং পকরণে নিদ্দিট্ঠং পকাসিতন্তি অত্থো. তং লোকৰজ্জং, ইদং পণ্ণত্তিৰজ্জং. তং অকুসলচিত্তং, ইদং তিচিত্তং. তং দুক্খৰেদনং, ইদং তিৰেদনন্তি ৰুত্তং হোতি.

সত্তমৰগ্গে দুতিযস্স ইমস্স চ কো ৰিসেসোতি চে? ইমস্স সিক্খাপদস্স ‘‘সিঞ্চেয্য ৰা সিঞ্চাপেয্য ৰা’’তি বাহিরপরিভোগৰসেন পঠমং পঞ্ঞত্তত্তা ‘‘সপ্পাণকং উদকং পরিভুঞ্জেয্যা’’তি (পাচি. ৩৮৮) সিক্খাপদং অত্তনো নহানপানাদিপরিভোগৰসেন পঞ্ঞত্তন্তি ৰেদিতব্বং. তস্মিং ৰা পঠমং পঞ্ঞত্তেপি অত্তনো পরিভোগৰসেনেৰ পঞ্ঞত্তত্তা পুন ইদং সিক্খাপদং বাহিরপরিভোগৰসেন পঞ্ঞত্তন্তি গহেতব্বং.

সপ্পাণককথাৰণ্ণনা.

সেনাসনৰগ্গো দুতিযো.

১১২৪-৬. অট্ঠঙ্গযুত্তস্সাতি এত্থ ‘‘সীলৰা’’তিআদি একমঙ্গং, ‘‘বহুস্সুতো’’তিআদি দুতিযং, ‘‘উভযানি খো পনস্সা’’তিআদি ততিযং, ‘‘কল্যাণৰাচো হোতী’’তিআদি চতুত্থং, ‘‘যেভুয্যেন ভিক্খুনীনং পিযো হোতি মনাপো’’তি পঞ্চমং, ‘‘পটিবলো হোতি ভিক্খুনিযো ওৰদিতু’’ন্তি ছট্ঠং, ‘‘ন খো পনেতং ভগৰন্তং উদ্দিস্সা’’তিআদি সত্তমং, ‘‘ৰীসতিৰস্সো ৰা হোতি অতিরেকৰীসতিৰস্সো ৰা’’তি অট্ঠমন্তি এতানি পাঠাগতানি অট্ঠ অঙ্গানি নাম. ভিক্খুনীনং ওৰাদো, তদত্থায সম্মুতীতি ৰিগ্গহো. ইধাতি ইমস্মিং সিক্খাপদে. ঞত্তি চতুত্থী যস্স কম্মস্সাতি ৰিগ্গহো. ‘‘কম্মেনা’’তি সেসো.

অট্ঠঙ্গযুত্তস্স ভিক্খুস্স মহেসিনা ঞত্তিচতুত্থেন কম্মেন যা ভিক্খুনোৰাদকসম্মুতি ইধ অনুঞ্ঞাতা, তায অসম্মতো যো ভিক্খূতি যোজনা.

গরুধম্মেহি অট্ঠহীতি ‘‘ৰস্সসতূপসম্পন্নায ভিক্খুনিযা তদহুপসম্পন্নস্স ভিক্খুনো অভিৰাদনং পচ্চুপট্ঠানং অঞ্জলিকম্মং সামীচিকম্মং কাতব্ব’’ন্তিআদীহি (পাচি. ১৪৯) পাল়িযং আগতেহি অট্ঠহি গরুধম্মেহি. একং ভিক্খুনিং, সম্বহুলা ৰা ভিক্খুনিযোতি ইদং পকরণতো লব্ভতি. ওসারেন্তোৰাতি পাল়িং উচ্চারেন্তোৰ. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ওসারেতব্বাতি পাল়ি ৰত্তব্বা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৪৯). তে ধম্মেতি পুব্বে ৰুত্তে তে অট্ঠ গরুধম্মে. ওৰদেয্যাতি অট্ঠগরুধম্মপাল়িভাসনসঙ্খাতং ওৰাদং করেয্য.

কিং ৰুত্তং হোতি? পাটিপদে ওৰাদত্থায আগন্ত্ৰা ৰন্দিত্ৰা একমন্তং নিসিন্না ভিক্খুনিযো ‘‘তেন ভিক্খুনা’’তিআদিনা পাঠাগতনযেন ‘‘সমগ্গত্থ ভগিনিযো’’তি পুচ্ছিত্ৰা ‘‘সমগ্গম্হয্যা’’তি যদি ৰদেয্যুং, ‘‘ৰত্তন্তি ভগিনিযো অট্ঠ গরুধম্মা’’তি পুনপি পুচ্ছিত্ৰা ‘‘ৰত্তন্তয্যা’’তি যদি ৰদেয্যুং, ‘‘এসো ভগিনিযো ওৰাদো’’তি নিয্যাদেয্য. ‘‘ন ৰত্তন্তয্যা’’তি যদি ৰদেয্যুং, ‘‘ৰস্সসতূপসম্পন্নাযা’’তিআদিনা অট্ঠগরুধম্মপাল়িভাসনৰসেন ওৰাদং করেয্যাতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ ‘‘ওসারেন্তোৰ তে ধম্মে ওৰদেয্যা’’তি.

১১২৭. অঞ্ঞেন ধম্মেনাতি সুত্তন্তেন ৰা অভিধম্মেন ৰা. একতোউপসম্পন্নন্তি ভিক্খুনিসঙ্ঘেযেৰ উপসম্পন্নং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘ভিক্খুনীনং সন্তিকে একতোউপসম্পন্নাযা’’তি. তথাতি ওৰদন্তস্স দুক্কটন্তি দস্সেতি.

১১২৮. ভিক্খূনং সন্তিকেযেৰ উপসম্পন্নন্তি মহাপজাপতিযা গোতমিযা সদ্ধিং পব্বজিতা পঞ্চসতা সাকিযানিযো সঙ্গণ্হাতি. লিঙ্গৰিপল্লাসে উপসম্পন্নভিক্খুনো লিঙ্গপরিৰত্তনে সতি তথা পাচিত্তি এৰ পকাসিতাতি অত্থো.

১১২৯. ওৰাদং অনিয্যাদেত্ৰাতি ‘‘ৰত্তন্তি ভগিনিযো অট্ঠ গরুধম্মা’’তি পুচ্ছিত্ৰা ‘‘ৰত্তন্তয্যা’’তি ৰুত্তেতি এত্থাপি সোযেৰত্থো.

১১৩০. গরুধম্মেহি ওৰদতো দুক্কটন্তি যোজনা.

১১৩১. অগণ্হন্তস্স ওৰাদন্তি এত্থ ওৰাদত্থং যাচনসন্দেসো তদত্থতায ওৰাদোতি গহিতোতি ওৰাদসাসনং অসম্পটিচ্ছন্তস্সাতি অত্থো. অপচ্চাহরতোপি তন্তি তং অত্তনা গহিতং ওৰাদসাসনং উপোসথগ্গে আরোচেত্ৰা পাতিমোক্খুদ্দেসকেন দিন্নং পটিসাসনং ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স নেত্ৰা অৰদন্তস্সাপি. বালন্তি সাসনসম্পটিচ্ছনঞ্চ উপোসথগ্গং নেত্ৰা আরোচনঞ্চ পটিসাসনং হরিত্ৰা পাটিপদে ভিক্খুনিসঙ্ঘগণপুগ্গলানং যথানুরূপং পচ্চারোচনঞ্চ কাতুং অজাননতায বালং. গিলানন্তি উপোসথগ্গং গন্ত্ৰাপি আরোচনস্স বাধকেন গেলঞ্ঞেন সমন্নাগতং গিলানং. গমিকন্তি পাটিপদং অনিসীদিত্ৰা গন্তব্বং অচ্চাযিকগমনং গমিকঞ্চ ঠপেত্ৰা দুক্কটং সিযাতি সম্বন্ধো.

১১৩২. কম্মস্মিন্তি এত্থ কম্ম-সদ্দেন ভিক্খুনোৰাদকস্স ঞত্তিচতুত্থেন কম্মেন দিন্নং সম্মুতিকম্মং অধিপ্পেতন্তি অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. ঞত্তিং, কম্মৰাচঞ্চ পরিহাপেত্ৰা, পরিৰত্তেত্ৰা ৰা কতং চে, অধম্মকম্মং নাম. ৰগ্গেতি ছন্দারহানং ছন্দস্স অনাহরণেন ৰা সন্নিপতিতানং উক্কোটেন ৰা ৰগ্গে সতি. তিকপাচিত্তিযং সিযাতি ‘‘অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, ৰেমতিকো ওৰদতি, সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ১৫০) অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞিপক্খে ৰুত্তপাচিত্তিযত্তযং হোতি.

১১৩৩. অধম্মে পন কম্মস্মিং ৰেমতিকস্সাপীতি যোজনা. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘ৰগ্গে ভিক্খুনিসঙ্ঘস্মিং, তিকপাচিত্তিযং সিযা’’তি ইদং সঙ্গণ্হাতি. কিং ৰুত্তং হোতি? অধম্মকম্মে ৰেমতিকপক্খে ‘‘ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ১৫০) অধম্মিককম্মেযেৰ ৰিমতিৰারে ৰুত্ততিকপাচিত্তিযং হোতীতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘ধম্মকম্মন্তি সঞ্ঞিনো’’তি ইমিনাপি ‘‘অধম্মে পন কম্মস্মি’’ন্তি ইদং যোজেতব্বং, ‘‘তথা’’তি সম্বন্ধো, তেন ‘‘ৰগ্গে’’তিআদিকং সঙ্গণ্হাতি. ‘‘অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, ৰেমতিকো, সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ১৫০) ৰুত্তং তিকপাচিত্তিযং হোতি. এৰমেতা পাচিত্তিযো সন্ধাযাহ ‘‘নৰ পাচিত্তিযো ৰুত্তা’’তি.

ইমস্মিং ৰিয অধম্মকম্মৰারে ‘‘সমগ্গে ভিক্খুনিসঙ্ঘস্মি’’ন্তি ৰিকপ্পে চ এৰমেৰ নৰ পাচিত্তিযো হোন্তীতি অতিদিসন্তো ‘‘সমগ্গেপি চ তত্তকা’’তি আহ. যথাহ ‘‘অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স. অধম্মকম্মে ৰেমতিকো সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স. অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ১৫০).

১১৩৪. দ্ৰিন্নং নৰকানং ৰসাতি যথাদস্সিতং ৰগ্গনৰকং, সমগ্গনৰকন্তি দ্ৰিন্নং নৰকানং ৰসেন. তাতি পাচিত্তিযো.

‘‘ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স. ধম্মকম্মে ৰেমতিকো ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী ৰগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি ৰগ্গপক্খে নৰ দুক্কটানি. ‘‘ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স. ধম্মকম্মে ৰেমতিকো সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰগ্গসঞ্ঞী, ৰেমতিকো ওৰদতি, আপত্তি দুক্কটস্স. ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী সমগ্গং ভিক্খুনিসঙ্ঘং সমগ্গসঞ্ঞী ওৰদতি, অনাপত্তী’’তি (পাচি. ১৫১) এত্থ অন্তে ৰুত্তং অনাপত্তিৰারং ৰিনা অৰসেসেসু অট্ঠসু ৰারেসু সমগ্গপক্খে অট্ঠ দুক্কটানি. এৰং পুরিমানি নৰ, ইমানি অট্ঠাতি ধম্মকম্মপক্খে সত্তরস দুক্কটানি হোন্তীতি আহ ‘‘দুক্কটং ধম্মকম্মেপি, সত্তরসৰিধং সিযা’’তি.

১১৩৫. ‘‘ওসারেহী’’তি ৰুত্তো কথেতি ৰাতি যোজনা. ‘‘অট্ঠগরুধম্মং কথেহী’’তি ৰুত্তো তং কথেতি ৰা. পঞ্হং পুট্ঠো কথেতি ৰাতি অট্ঠগরুধম্মৰিসযে পঞ্হং পুট্ঠো তমেৰ ৰদতি ৰা. সিক্খমানায কথেতি ৰাতি সম্বন্ধো. সিক্খমানায অট্ঠগরুধম্মে কথেতি ৰা, নেৰ দোসোতি অত্থো. উম্মত্তকাদিনো কথযতো নেৰ দোসোতি যোজনা.

১১৩৬. ইদানি তিণ্ণম্পি বহুস্সুতানং লক্খণে একত্থ দস্সিতে ভিক্খুনোৰাদকস্স ৰিসেসো সুৰিঞ্ঞেয্যো হোতীতি তং দস্সেতুমাহ ‘‘ৰাচুগ্গতাৰ কাতব্বা’’তিআদি. দ্ৰে মাতিকা পগুণা ৰাচুগ্গতা কাতব্বাতি যোজনা. ভিক্খুভিক্খুনিৰিভঙ্গে মাতিকা পগুণা ৰাচুগ্গতাৰ কাতব্বাতি যোজনা, ভিক্খুভিক্খুনিৰিভঙ্গমাতিকা পগুণা কত্ৰা তাসং অট্ঠকথং উগ্গহেত্ৰা পাল়িতো, অত্থতো চ ৰচনপথারুল়্হা ৰোহারক্খমাযেৰ কাতব্বাতি ৰুত্তং হোতি. চত্তারো ভাণৰারা পগুণা ৰাচুগ্গতাৰ কাতব্বাতি পকাসিতাতি যোজনা. ‘‘পগুণা’’তি ইমিনা পাল়িযং পগুণং কত্ৰা ধারেত্ৰা পরিপুচ্ছিতব্বন্তি দস্সেতি. ‘‘ৰাচুগ্গতাৰ কাতব্বা’’তি ইমিনা তদত্থং সুত্ৰা ধারেত্ৰা পরিপুচ্ছিতব্বমেৰাতি দস্সেতি.

১১৩৭. পরিকথত্থাযাতি সম্পত্তানং ধম্মকথনত্থায. কথামগ্গোতি মহাসুদস্সনকথামগ্গো. মঙ্গল…পে… অনুমোদনাতি অগ্গস্স দানাদিমঙ্গলেসু ভত্তানুমোদনাসঙ্খাতা দানকথা চ, কুমারমঙ্গলাদীসু মহামঙ্গলসুত্তাদিমঙ্গলানুমোদনা চ, অমঙ্গলং নাম কালকিরিযা, তত্থ মতকভত্তাদীসু তিরোকুট্টাদিকথা চাতি এৰং তিস্সোযেৰানুমোদনা.

১১৩৮. উপোসথাদিঅত্থাযাতি এত্থ আদি-সদ্দেন পৰারণাদীনং সঙ্গহো. কম্মাকম্মৰিনিচ্ছযোতি কম্মৰগ্গে ৰুত্তৰিনিচ্ছযো, পরিৰারে কম্মৰগ্গে আগতখুদ্দানুখুদ্দককম্মৰিনিচ্ছযোতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘কম্মট্ঠান’’ন্তি ইমিনা ‘‘উত্তমত্থস্স পাপক’’ন্তি ৰক্খমানত্তা ৰিপস্সনাকম্মট্ঠানমাহ. ৰিপস্সনাৰসেন উগ্গণ্হন্তেন চ ধাতুৰৰত্থানমুখেন উগ্গহেতব্বন্তি গণ্ঠিপদেসু ৰুত্তং. উত্তমত্থস্সাতি অরহত্তস্স.

১১৩৯. এত্তকং উগ্গহেত্ৰান বহুস্সুতোতি যথাৰুত্তধম্মানং উগ্গহিতত্তা বহুস্সুতো. পঞ্চৰস্সোতি উপসম্পদতো পট্ঠায পরিপুণ্ণপঞ্চসংৰচ্ছরো. ‘‘দসৰস্সো’’তি এত্থাপি এসেৰ নযো. সংৰচ্ছরৰসেন পঞ্চৰস্সেসু পরিপুণ্ণেসু ৰুত্থৰস্সৰসেন অপরিপুণ্ণেসুপি পঞ্চৰস্সোযেৰ. ইতরথা ঊনপঞ্চৰস্সোতি ৰেদিতব্বো. পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সূপসম্পদাদীসু ৰিয কেচি সংৰচ্ছরগণনং অৰিচারেত্ৰা ‘‘পঞ্চৰস্সো’’তিৰচনসামঞ্ঞেন ৰুত্থৰস্সগণনমেৰ গণ্হন্তি, তদযুত্তং. তথা গহণেসু যুত্তি ৰা মগ্গিতব্বা. মুঞ্চিত্ৰা নিস্সযন্তি নিস্সযৰাসং জহিত্ৰা. ইস্সরোতি নিস্সযাচরিযৰিরহেন ইস্সরো, ইমিনা নিস্সযমুত্তলক্খণং দস্সিতং.

১১৪০. দ্ৰে ৰিভঙ্গাতি ভিক্খুভিক্খুনিৰিভঙ্গদ্ৰযং. ইধ ‘‘ৰাচুগ্গতা’’তি ইদং পরিপুচ্ছম্পি সন্ধাযাহাতিপি ৰুত্তং. তেনাহ সারত্থদীপনিযং ‘‘দ্ৰে ৰিভঙ্গা পগুণা ৰাচুগ্গতা কাতব্বা’তিইদং পরিপুচ্ছাৰসেন উগ্গহণম্পি সন্ধায ৰুত্ত’ন্তি ৰদন্তী’’তি (সারত্থ. টী. পাচিত্তিয ৩.১৪৫-১৪৭). ব্যঞ্জনাদিতোতি এত্থ ব্যঞ্জনং নাম পদং, আদি-সদ্দেন সঙ্গহিতং অনুব্যঞ্জনং নাম অক্খরং, পদক্খরানি অপরিহাপেত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. চতূস্ৰপি নিকাযেসূতি দীঘমজ্ঝিমসংযুত্ত অঙ্গুত্তরনিকাযেসু, নিদ্ধারণে ভুম্মং. একো ৰা নিকাযো পোত্থকোপি চ একোতি যোজনা. অপি-সদ্দেন খুদ্দকনিকাযস্সাপি সঙ্গহো ৰেদিতব্বো. ‘‘পি ৰা’’তি ইমিনা খুদ্দকনিকাযে জাতকভাণকেন সাট্ঠকথং জাতকং উগ্গহেত্ৰাপি ধম্মপদং সহ ৰত্থুনা উগ্গহেতব্বমেৰাতি দস্সিতে দ্ৰে পোত্থকে সমুচ্চিনোতি, চত্তারি খন্ধকৰত্তানি ৰা.

১১৪২. দিসাপামোক্খো যত্থ যত্থ ৰসতি, তস্সা তস্সাদিসায পামোক্খো পধানো. যেনকামংগমোতি যত্থ কত্থচি দিসাভাগে যথাকামং ৰুত্তিকো হোতীতি অত্থো. পরিসং উপট্ঠাপেতুং কামং লভতে ইস্সরোতি যোজনা, ইস্সরো হুত্ৰা ভিক্খুপরিসায অত্তানং উপট্ঠাপেতুং যথারুচিযা লভতীতি অত্থো. এত্তাৰতা পরিসূপট্ঠাপকলক্খণং ৰুত্তং.

১১৪৩. ৰাচুগ্গন্তি ৰাচুগ্গতং. এত্থ চ ‘‘ইদানি অযং ভণ্ডপাথাৰিধি ন হোতীতি মিহকপরিপুচ্ছনকথানুরূপতো অত্থকরণং ন ৰাচুগ্গতকরণং নামাতি ৰিঞ্ঞাযতী’’তি নিস্সন্দেহে ৰুত্তং. ইমিনা যথাৰুত্তং দুতিযঙ্গমেৰ সঙ্গহিতং.

১১৪৪. অস্সাতি ইমস্স সিক্খাপদস্স. অসম্মততাদীনি তীণি অঙ্গানীতি অত্তনো অসম্মততা, ভিক্খুনিযা পরিপুণ্ণূপসম্পন্নতা, ওৰাদৰসেন অট্ঠগরুধম্মভণনন্তি ইমানি তীণি অঙ্গানি.

ওৰাদকথাৰণ্ণনা.

১১৪৬. তিকপাচিত্তিযন্তি ‘‘অত্থঙ্গতে সূরিযে অত্থঙ্গতসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, অনত্থঙ্গতসঞ্ঞী’’তি ৰিকপ্পত্তযে. একতোউপসম্পন্নন্তি ভিক্খুনিসঙ্ঘে উপসম্পন্নং. ‘‘ভিক্খুসঙ্ঘে উপসম্পন্নং পন ওৰদতো পাচিত্তিযমেৰা’’তি অট্ঠকথাযং ৰুত্তং.

১১৪৮. উদ্দেসাদিনযেনাতি ‘‘অনাপত্তি উদ্দেসং দেন্তো, পরিপুচ্ছং দেন্তো’’তিআদিনা অনাপত্তিৰারনযেন. অস্সাতি ভিক্খুস্স.

অত্থঙ্গতসূরিযকথাৰণ্ণনা.

১১৪৯. ‘‘সচে অসম্মতো’’তি ৰক্খমানত্তা ওৰদন্তস্সাতি এত্থ ‘‘সম্মতস্সা’’তি লব্ভতি. ভিক্খুনুপস্সযন্তি ভিক্খুনিৰিহারং. অঞ্ঞত্র কালাতি ‘‘তত্থাযং সমযো, গিলানা হোতি ভিক্খুনী’’তি ৰুত্তকালতো অঞ্ঞত্র. ‘‘গিলানা নাম ভিক্খুনী ন সক্কোতি ওৰাদায ৰা সংৰাসায ৰা গন্তু’’ন্তি (পাচি. ১৬১) দস্সিতে গিলানকালে অনাপত্তীতি ৰুত্তং হোতি.

১১৫০. পাচিত্তিযদ্ৰযং হোতীতি পঠমসিক্খাপদেন, ইমিনা চ সিক্খাপদেন দ্ৰে পাচিত্তিযানি হোন্তীতি. ‘‘তীণিপি পাচিত্তিযানী’’তি যোজেতব্বা, পঠমদুতিযততিযেহি সিক্খাপদেহি তীণি পাচিত্তিযানি হোন্তীতি অত্থো.

১১৫১. অঞ্ঞেন ধম্মেনাতি গরুধম্মতো অঞ্ঞেন বুদ্ধৰচনেন. দুক্কটদ্ৰযন্তি অসম্মতভিক্খুনুপস্সযগমনমূলকং দুক্কটদ্ৰযং. ভিক্খুনোতি অসম্মতস্স ‘‘সম্মতস্সাপী’’তি ৰক্খমানত্তা. ‘‘অট্ঠহি ৰা গরুধম্মেহি অঞ্ঞেন ৰা ধম্মেন ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ১৫৫) অত্থঙ্গতসিক্খাপদে ৰুত্তত্তা ‘‘রত্তিহেতুক’’ন্তি আহ, রত্তিওৰাদনমূলন্তি অত্থো.

১১৫২. পাচিত্তিযদ্ৰযন্তি দুতিযততিযমূলকং. গরুধম্মেন ওৰাদো গরুধম্মো, সো নিদানং যস্স পাচিত্তিযস্সাতি ৰিগ্গহো. সম্মতত্তা গরুধম্মনিদানস্স পাচিত্তিযস্স অভাৰতোতি সম্বন্ধো. ইমিনা পঠমসিক্খাপদেন অনাপত্তিভাৰং দস্সেতি.

১১৫৩. তস্সেৰাতি সম্মতস্সেৰ. দুক্কটং ইমিনা ততিযসিক্খাপদেন. অনাপত্তি পঠমসিক্খাপদেন, তেনেৰাহ ‘‘সম্মতত্তা’’তি. পাচিত্তি দুতিযসিক্খাপদেন, তেনেৰাহ ‘‘রত্তিয’’ন্তি.

১১৫৪. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘উপসম্পন্নায উপসম্পন্নসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী ভিক্খুনুপস্সযং উপসঙ্কমিত্ৰা অঞ্ঞত্র সমযা ওৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ১৬২) তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তং. ইতরদ্ৰযেতি ‘‘অনুপসম্পন্নায উপসম্পন্নসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স. অনুপসম্পন্নায ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ১৬২) দস্সিতে ইতরদ্ৰযে. ওৰদন্তস্সাতি যেন কেনচি ওৰদন্তস্স.

১১৫৫. তিকপাচিত্তিযং, দুক্কটট্ঠানে দুক্কটমেৰ হোতীতি দস্সেতুমাহ ‘‘তথা’’তি. ভিক্খুনুপস্সযং গন্ত্ৰা অঞ্ঞেন ধম্মেন ওৰদন্তস্স তথাতি যোজনা.

ভিক্খুনুপস্সযকথাৰণ্ণনা.

১১৫৬. চীৰরাদীনন্তি আদি-সদ্দেন পিণ্ডপাতাদিইতরপচ্চযত্তযঞ্চ সক্কারগরুকারমাননৰন্দনপূজনানি চ সঙ্গহিতানি. সম্মতেতি ভিক্খুনোৰাদকসম্মুতিযা সম্মতে.

১১৫৭. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, অধম্মকম্মসঞ্ঞী এৰং ৰদতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ১৬৭) তিকপাচিত্তিযং পাল়িযং দস্সিতমেৰ. ইধ কম্মং নাম যথাৰুত্তং সম্মুতিকম্মং. অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞিৰেমতিকঅধম্মকম্মসঞ্ঞীনং ৰসেন তিকদুক্কটং. ৰীসতিৰস্সো ৰা অতিরেকৰীসতিৰস্সো ৰাতি সম্মুতিযা অঙ্গানি.

১১৫৮. ‘‘সম্মতং অনুপসম্পন্ন’’ন্তি কং সন্ধাযাহাতি চে? সম্মতেন হুত্ৰা সিক্খং পচ্চক্খায সামণেরভাৰমুপগতং সন্ধায ৰুত্তং. আমিসত্থাযাতি চীৰরাদীনমত্থায.

আমিসকথাৰণ্ণনা.

১১৬২. ভিক্খুনিযা দিন্নন্তি এত্থ ‘‘ভিক্খুস্সা’’তি ৰত্তব্বং. ভিক্খুনা দিন্নন্তি যোজনা. ‘‘ভিক্খুনিযা’’তি সেসো. তত্থাতি চীৰরপটিগ্গহণসিক্খাপদে. সূচিতাতি পকাসিতা.

চীৰরদানকথাৰণ্ণনা.

১১৬৩. অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা চীৰরন্তি যোজনা.

১১৬৪. এত্থাতি ইমস্মিং সিক্খাপদে.

১১৬৫. সূচিং চীৰরং পৰেসেত্ৰাতি সম্বন্ধো. সূচিনীহরণেতি চীৰরতো.

১১৬৬. পযোগস্স ৰসাতি একক্খণে বহূ আৰুণিত্ৰা সূচিযা নীহরণপযোগগণনায. বহূ পাচিত্তিযোতি যোজনা, পযোগপ্পমাণাপত্তিযো হোন্তীতি অত্থো.

১১৬৯. অনেকা পাচিত্তিযাপত্তী হোন্তীতি যোজনা. আরপথেতি সূচিমগ্গে. দুতিযে পথেতি এত্থ আর-সদ্দো গাথাবন্ধসুখত্থং লুত্তোতি ৰেদিতব্বো.

১১৭০. কা হি নাম কথাতি ‘‘অনেকাপত্তিযো হোন্তী’’তি এত্থ কিং ৰত্তব্বন্তি অত্থো. তিকপাচিত্তিযন্তি ‘‘অঞ্ঞাতিকায অঞ্ঞাতিকসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, ঞাতিকসঞ্ঞী চীৰরং সিব্বতি ৰা সিব্বাপেতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ১৭৮) ৰুত্তং তিকপাচিত্তিযং.

১১৭২. অঞ্ঞং পরিক্খারন্তি উপাহনত্থৰিকাদিং. সিব্বতোতি এত্থ ‘‘সিব্বাপযতো’’তি অধিকারতো লব্ভতি. সিক্খমানসামণেরিযো সিক্খমানাদিকা নাম.

১১৭৩. সিব্বনকিরিযায আপজ্জিতব্বতো ক্রিযং.

চীৰরসিব্বনকথাৰণ্ণনা.

১১৭৪-৫. সংৰিধাযাতি ‘‘অজ্জ যাম, স্ৰে যামা’’তিআদিনা নযেন সংৰিদহিত্ৰা. যথাহ ‘‘অজ্জ ৰা হিয্যো ৰা পরে ৰা গচ্ছামাতি সংৰিদহতী’’তি (পাচি. ১৮৩). মগ্গন্তি একদ্ধানমগ্গং, অন্তমসো গামন্তরম্পি. অঞ্ঞত্র সমযাতি ‘‘তত্থাযং সমযো, সত্থগমনীযো হোতি মগ্গো সাসঙ্কসম্মতো সপ্পটিভযো’’তি (পাচি. ১৮২) ৰুত্তকালৰিসেসা অঞ্ঞত্রাতি ৰুত্তং হোতি. সত্থৰাহেহি ৰিনা অগমনীযো মগ্গো সত্থগমনীযো নাম. চোরানং সযিতনিসিন্নট্ঠিতখাদিতপীতট্ঠানানি যত্থ দিস্সন্তি, তাদিসো মগ্গো সাসঙ্কো নাম. চোরেহি হতমারিতঘাতৰিলুত্তমনুস্সা যত্থ পঞ্ঞাযন্তি, সো সপ্পটিভযো নাম. ইধাতি ইমস্মিং ভিক্খুনিযা সদ্ধিং কতসংৰিধানং অৰিরাধেত্ৰা তায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জনকালেতি অত্থো.

অঞ্ঞো গামো গামন্তরং, তত্থ ওক্কমনং উপগমনং গামন্তরোক্কমো, তস্মিং কতেতি অত্থো. অগামকে অরঞ্ঞে অদ্ধযোজনাতিক্কমে ৰাতি যোজনা, গামরহিতং অরঞ্ঞমগ্গম্পি দ্ৰিগাৰুতং অতিক্কন্তে ৰাতি অত্থো.

১১৭৬. ‘‘আপত্তি হোতী’’তি সামঞ্ঞতো দস্সিতআপত্তিযা ভেদাভেদং দস্সেতুমাহ ‘‘এত্থা’’তিআদি. এত্থাতি ইমস্মিং সিক্খাপদৰিনিচ্ছযে, পকরণে ৰা. দুক্কটং দীপিতন্তি সম্বন্ধো. অকপ্পিযভূমট্ঠোতি এত্থ অকপ্পিযা ভূমি নাম অন্তোগামে ভিক্খুনুপস্সযদ্ৰারকোট্ঠকোতি এৰমাদি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘সচে পন অন্তোগামে ভিক্খুনুপস্সযদ্ৰারে রথিকায, অঞ্ঞেসু ৰা চতুক্কসিঙ্ঘাটকহত্থিসালাদীসু সংৰিদহন্তি, ভিক্খুনো আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৮২-১৮৩). এত্থ চ চতুন্নং মগ্গানং সম্বন্ধট্ঠানং চতুক্কং. তিণ্ণং মগ্গানং সম্বন্ধট্ঠানং সিঙ্ঘাটকং.

১১৭৭. কপ্পিযভূমি নাম ভিক্খুনুপস্সযাদি. যথাহ ‘‘সচে উভোপি ভিক্খুনুপস্সযে ৰা অন্তরারামে ৰা আসনসালায ৰা তিত্থিযসেয্যায ৰা ঠত্ৰা সংৰিদহন্তি, অনাপত্তি. কপ্পিযভূমি কিরাযং. তস্মা এত্থ সংৰিদহনপচ্চযা দুক্কটাপত্তিং ন ৰদন্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৮২-১৮৩). তেনেৰাহ ‘‘ন ৰদন্তস্স দুক্কট’’ন্তি. ‘‘ন ৰদন্তি অস্সা’’তি পদচ্ছেদো.

১১৭৮. উভযত্থাতি অকপ্পিযভূমিযং ঠত্ৰা সংৰিধায গমনে, কপ্পিযভূমিযং ঠত্ৰা সংৰিধায গমনে চাতি উভযৰিকপ্পে. গচ্ছন্তস্সেৰাতি এৰকারেন নিক্খন্তস্স জোতকং. যথাহ ‘‘নিক্খমনে অনাপত্তী’’তি. ‘‘ভিক্খুনো’’তি ইমিনা ভিক্খুনিযা অনাপত্তিভাৰং দীপেতি. আপত্তিখেত্তনিযমনত্থমাহ ‘‘অনন্তরস্সা’’তিআদি.

১১৭৯. তত্রাপীতি কপ্পিযভূমিউপচারোক্কমনেপি. উদীরিতন্তি মহাপচ্চরিযং. যথাহ ‘‘মহাপচ্চরিযং ৰুত্ত’’ন্তি.

১১৮০. অন্তরাতি অত্তনো নিক্খন্তগামস্স, অনন্তরগামস্স চ ৰেমজ্ঝে. যথাহ ‘‘গামতো নিক্খমিত্ৰা পন যাৰ অনন্তরগামস্স উপচারং ন ওক্কমতি, এত্থন্তরে সংৰিদহিতেপি ভিক্খুনো দুক্কট’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ১৮২-১৮৩). ইমস্মিং সিক্খাপদে কালদ্ৰারমগ্গানং ৰসেন তযো সঙ্কেতৰিসঙ্কেতাতি তেসু মগ্গদ্ৰারৰিসঙ্কেতেপি আপত্তি হোতেৰাতি দস্সেতুমাহ ‘‘দ্ৰার…পে… ৰুচ্চতী’’তি. কালৰিসঙ্কেতে পন অনাপত্তিং ৰক্খতি. আপত্তি পাচিত্তি.

১১৮১. অসংৰিদহিতে কালেতি ‘‘পুরেভত্তং গমিস্সামা’’তিআদিনা কতসংৰিধানানং পচ্ছাভত্তাদি অসংৰিদহিতকালং নাম, তস্মিং. ভিক্খুস্সেৰ ৰিধানস্মিন্তি ভিক্খুনিযা সংৰিধানং ৰিনা ভিক্খুস্সেৰ ৰিধানে সতি আপত্তি দুক্কটং.

১১৮২. সমযে ৰিদহিত্ৰা গচ্ছতো ৰা অসমযে ৰিদহিত্ৰা ৰিসঙ্কেতেন গচ্ছতো ৰা আপদাসু ৰিদহিত্ৰা গচ্ছতো ৰা অনাপত্তীতি যোজনা. তথাতি ‘‘ৰিদহিত্ৰা গচ্ছতো অনাপত্তী’’তি ইদং অতিদিসতি.

তত্থ সমযো নাম যথাৰুত্তকালৰিসেসো. ৰিসঙ্কেতো নাম কালৰিসঙ্কেতো, ‘‘অসুকস্মিং দিৰসে অসুকৰেলায গমিস্সামা’’তি সংৰিদহিত্ৰা গমনকালে তস্স কালসঙ্কেতস্স ৰিভৰনন্তি ৰুত্তং হোতি. যথাহ ‘‘কালৰিসঙ্কেতেযেৰ অনাপত্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৮৫). আপদা নাম রট্ঠভেদে জনপদানং পলাযনকালো. যথাহ ‘‘রট্ঠভেদে চক্কসমারুল়্হা জনপদা পরিযাযন্তি, এৰরূপাসু আপদাসূ’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৮৫). এত্থ চ রট্ঠভেদেতি রট্ঠৰিলোপে. চক্কসমারুল়্হাতি ইরিযাপথচক্কং, সকটচক্কং ৰা সমারুল়্হা. উম্মত্তকাদিনোতি আদি-সদ্দেন খিত্তচিত্তাদযো গহিতা.

১১৮৩. কাযৰাচাদিকত্তযাতি এত্থ আদি-সদ্দেন চিত্তং গহিতং, কাযৰাচাচিত্তাতি ৰুত্তং হোতি.

সংৰিধানকথাৰণ্ণনা.

১১৮৪. উদ্ধং জৰতীতি উজ্জৰনী, পটিসোতগামিনী নাৰা, তং. অধো জৰনতো ওজৰনী, অনুসোতগামিনী নাৰা, তং. অভিরুহেয্যাতি এত্থ ‘‘সংৰিধাযা’’তি সেসো. যথাহ ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সংৰিধায একং নাৰং অভিরুহেয্যা’’তি (পাচি. ১৮৬). লোকস্সাদসঙ্খাতমিত্তসন্থৰেন তং নাৰং আরুয্হ কীল়নচিত্তং পুব্বঙ্গমং কত্ৰা অঞ্ঞমঞ্ঞং সংৰিধাযাতি অত্থো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘লোকস্সাদমিত্তসন্থৰৰসেন কীল়াপুরেক্খারো সংৰিদহিত্ৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৮৮).

১১৮৫. সগামতীরপস্সেন গমনে গামন্তরৰসেন ৰা পাচিত্তি, অগামতীরপস্সেন গমনে অদ্ধযোজনে পাচিত্তি অদ্ধযোজনাতিরেকে ঠানে গামে ৰিজ্জমানেপি অৰিজ্জমানেপি.

১১৮৬. যোজনপুথুলায নদিযা মজ্ঝেন গচ্ছতো অদ্ধযোজনৰসেন আপত্তিদস্সনত্থমাহ ‘‘তথা’’তিআদি. ‘‘ঊনযোজনপুথুলায নদিযা মজ্ঝং উভযভাগং ভজতীতি তাদিসিকায নদিযা মজ্ঝেন গচ্ছন্তস্স গামন্তরগণনায, অদ্ধযোজনগণনায চ আপত্তী’’তি ৰদন্তি.

১১৮৭. যথাসুখং সমুদ্দস্মিন্তি এত্থ ‘‘গন্তব্ব’’ন্তি সেসো. ‘‘সব্বঅট্ঠকথাসূ’’তিআদিনা যথাসুখগমনানুঞ্ঞায হেতুং দস্সেতি. ইমিনাৰ অসন্দমানোদকেসু ৰাপিতল়াকাদীসু অনাপত্তীতি ৰিঞ্ঞাযতি.

১১৮৮. তিত্থসম্পাদনত্থাযাতি পরতিত্থং পাপেতুং. তং নাৰং. যুত্তাতি নাৰাপাজকা.

১১৮৯. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘অনাপত্তি পকাসিতা’’তি ইমং সঙ্গণ্হাতি. অসংৰিদহিত্ৰা ভিক্খুনিযা সদ্ধিং একং নাৰং অভিরুহেয্য ৰা, তিরিযং তরণায ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সংৰিদহিত্ৰাপি একং নাৰং অভিরুহেয্য ৰা, আপদাসু ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সংৰিদহিত্ৰাপি একং নাৰং অভিরুহেয্য ৰা, তথা অনাপত্তি পকাসিতাতি যোজনা.

‘‘অনন্তরসমো’’তি ইমিনা ‘‘অসংৰিদহিতে কালে’’তিআদিনা ৰুত্তৰিনিচ্ছযং সঙ্গণ্হাতি. ইধাপি কালৰিসঙ্কেতে অনাপত্তি, তিত্থনাৰাৰিসঙ্কেতে আপত্তিযেৰ. যথাহ ‘‘ইধাপি কালৰিসঙ্কেতেনেৰ অনাপত্তী’’তিআদি (পাচি. অট্ঠ. ১৯১). ‘‘লোকস্সাদমিত্তসন্থৰৰসেন কীল়াপুরেক্খারো সংৰিদহিত্ৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৮৮) ৰচনতো কেচি ‘‘ইমং সিক্খাপদং অকুসলচিত্তং লোকৰজ্জ’’ন্তি ৰদন্তি, তং ন গহেতব্বং. কীল়াপুরেক্খারতায হি অভিরুহিত্ৰা গামন্তরোক্কমনে, অদ্ধযোজনাতিক্কমে ৰা কুসলাব্যাকতচিত্তসমঙ্গীপি হুত্ৰা আপত্তিং আপজ্জতি. যদি হি সো সংৰেগং পটিলভিত্ৰা অরহত্তং ৰা সচ্ছিকরেয্য, নিদ্দং ৰা ওক্কমেয্য, কম্মট্ঠানং ৰা মনসি করোন্তো গচ্ছেয্য, কুতো তস্স অকুসলচিত্তসমঙ্গিতা, যেনিদং সিক্খাপদং ‘‘অকুসলচিত্তং, লোকৰজ্জ’’ন্তি ৰুচ্চতি, তস্মা পণ্ণত্তিৰজ্জং, তিচিত্তন্তি সিদ্ধং.

নাৰাভিরুহনকথাৰণ্ণনা.

১১৯০. গিহিসমারম্ভং হিত্ৰা ভিক্খুনিযা পরিপাচিতং ভত্তং ঞত্ৰা ভুঞ্জতো ভিক্খুনো পাচিত্তি হোতীতি যোজনা. পরিপাচিতং নাম ভিক্খুনো সীলসুতাদিগুণং কুলানং ৰত্ৰা নিপ্ফাদিতং. যথাহ ‘‘ভিক্খুনিযা পরিপাচিতং, গুণপ্পকাসনেন নিপ্ফাদিতং লদ্ধব্বং কতন্তি অত্থো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১৯৪). গিহিসমারম্ভন্তি ভিক্খুনিযা পরিপাচনতো পুব্বেযেৰ গিহিপটিযত্তং. যথাহ ‘‘ভিক্খুনিযা পরিপাচনতো পঠমমেৰ যং গিহীনং পটিযাদিতং ভত্ত’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ১৯৪). ৰক্খতি হি ‘‘গিহিসম্পাদিতম্পি ৰা ৰিনা’’তি.

১১৯১. ‘‘তস্সা’’তি ৰক্খমানত্তা ‘‘যং ভোজন’’ন্তি যোজেতব্বং. তস্সাতি পঞ্চধা ৰুত্তস্স ভোজনস্স. সব্বেসু অজ্ঝোহারেসূতি সব্বেসু পরগলকরণপ্পযোগেসু.

১১৯২. ভিক্খুনিযা পরিপাচিতং ভুঞ্জতো দোসোতি যোজনা.

১১৯৩. উভোসূতি পরিপাচিতেপি অপরিপাচিতেপি. সব্বত্থাতি ইমেসু দ্ৰীসু পরিভুঞ্জতো অজ্ঝোহারৰসেনেৰ দুক্কটন্তি যোজনা.

১১৯৫. পঞ্চভোজনং ঠপেত্ৰা অঞ্ঞং পন যং কিঞ্চি যাগুখজ্জফলাদিকং ভুঞ্জন্তস্স অনাপত্তীতি যোজনা.

পরিপাচিতকথাৰণ্ণনা.

১১৯৭. ইদং সব্বং দসমং সিক্খাপদং সমুট্ঠাননযাদিনা দুতিযানিযতেনেৰ সদিসং মতন্তি যোজনা. ইদং সিক্খাপদন্তি ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুনিযা সদ্ধিং একো একায রহো নিসজ্জং কপ্পেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ১৯৯) ৰুত্তং রহোনিসজ্জসিক্খাপদং.

রহোনিসজ্জকথাৰণ্ণনা.

ভিক্খুনিৰগ্গো ততিযো.

১১৯৮. একোতি একদিৰসিকো. আৰসথো পিণ্ডোতি পুঞ্ঞত্থিকেহি একং পাসণ্ডং অনুদ্দিস্স যাৰদত্থং দাতুং সালাদীসু পঞ্ঞত্তং পঞ্চসু ভোজনেসু অঞ্ঞতরং ভোজনং. যথাহ ‘‘আৰসথপিণ্ডো নাম পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরং ভোজনং সালায ৰা মণ্ডপে ৰা রুক্খমূলে ৰা অজ্ঝোকাসে ৰা অনোদিস্স যাৰদত্থো পঞ্ঞত্তো হোতী’’তি (পাচি. ২০৬). অগিলানেনাতি এত্থ ‘‘অগিলানো নাম সক্কোতি তম্হা আৰসথা পক্কমিতু’’ন্তি ৰুত্ত পদভাজনিযঅট্ঠকথাযং ‘‘অদ্ধযোজনং ৰা যোজনং ৰা গন্তুং সক্কোতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২০৬) ৰুত্তত্তা তম্হা আৰসথা অদ্ধযোজনং ৰা যোজনং ৰা গন্তুং সমত্থেন অগিলানেনাতি অত্থো. ততো উদ্ধন্তি দুতিযদিৰসতো উত্তরি.

১১৯৯. অনোদিস্সেৰ পঞ্ঞত্তে পিণ্ডেতি যোজনা, ‘‘ইমেসংযেৰ ৰা’’তি অঞ্ঞতরং পাসণ্ডং ৰা ‘‘এত্তকানংযেৰ ৰা’’তি তত্থ পুগ্গলপরিচ্ছেদং ৰা অকত্ৰা সব্বসাধারণং কত্ৰা পঞ্ঞত্তে আৰসথপিণ্ডেতি অত্থো. যাৰদত্থে এৰ পিণ্ডে পঞ্ঞত্তেতি যোজনা, যাৰতা অত্থো কুচ্ছিপূরণাদিকং পযোজনমেত্থ পিণ্ডেতি ৰিগ্গহো, ‘‘এত্তকং দাতব্ব’’ন্তি অপরিচ্ছিন্দিত্ৰা ‘‘ভুঞ্জন্তানং যাৰদত্থং দাতব্ব’’ন্তি পঞ্ঞত্তে পিণ্ডে এৰাতি অত্থো. ভুঞ্জিতব্বন্তি কম্মসাধনং ৰা ভাৰসাধনং ৰা. ‘‘ভোজন’’ন্তি অজ্ঝাহরণীযং. সকিন্তি একৰারং. তত্থাতি আৰসথে.

১২০০. তস্স পিণ্ডস্স. অজ্ঝোহারেসু সব্বেসূতি সব্বেসু অজ্ঝোহারপ্পযোগেসু কতেসু. তস্স অজ্ঝোহারকস্স. পাচিত্তিযো পযোগগণনায.

১২০১. ‘‘একেন কুলেন নানেকট্ঠানভেদেসু পঞ্ঞত্তে’’তি, ‘‘নানাকুলেহি ৰা নানেকট্ঠানভেদেসু পঞ্ঞত্তে’’তি চাতি যোজনা. ‘‘পিণ্ডে’’তি অধিকারো. নানা চ একো চ নানেকা, ঠানানং ভেদা ঠানভেদা, নানেকা চ তে ঠানভেদা চাতি ৰিগ্গহো, তেসু. একভোগোতি একপিণ্ডপরিভোগো. এৰকারেন দুতিযদিৰসাদিপরিভোগং নিৰত্তেতি.

১২০৪. গিলানস্সাতি ৰুত্তলক্খণেন গিলানো হুত্ৰা পুনপ্পুনং ভুঞ্জন্তস্স গচ্ছতো ৰা আগচ্ছন্তস্স ৰা অনাপত্তীতি যোজনা, অন্তমসো অদ্ধযোজনম্পি গচ্ছতো, গন্ত্ৰা আগচ্ছতো ৰা অন্তরামগ্গে চ গতট্ঠানে চ একস্মিং দিৰসে ভুঞ্জন্তস্স অনাপত্তীতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ ‘‘যো গচ্ছন্তো অন্তরামগ্গে একদিৰসং, গতট্ঠানে চ একদিৰসং ভুঞ্জতি, তস্সাপি অনাপত্তি. আগচ্ছন্তেপি এসেৰ নযো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২০৮). ওদিস্স পঞ্ঞত্তেতি এত্থ ‘‘ভিক্খূ’’তি সেসো. যথাহ ‘‘ভিক্খূনংযেৰ অত্থায উদ্দিসিত্ৰা পঞ্ঞত্তো হোতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২০৮). পরিত্তেতি উদরপূরণায অপ্পহোনকে থোকে ভোজনে. যথাহ ‘‘যাৰদত্থং পঞ্ঞত্তো ন হোতি, থোকং থোকং লব্ভতি, তাদিসং নিচ্চম্পি পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২০৮). সকিন্তি যাৰদত্থং পঞ্ঞত্তং ৰুত্তনযেন একৰারং ভুঞ্জতো অনাপত্তি.

১২০৫. যাগুআদীনীতি আদি-সদ্দেন পঞ্চভোজনতো অঞ্ঞেসং অজ্ঝোহরণীযানং গহণং.

আৰসথকথাৰণ্ণনা.

১২০৬. ৰুত্তা সমযা অঞ্ঞত্রাতি যোজনা, ‘‘তত্থাযং সমযো, গিলানসমযো চীৰরদানসমযো চীৰরকারসমযো অদ্ধানগমনসমযো নাৰাভিরুহনসমযো মহাসমযো সমণভত্তসমযো’’তি (পাচি. ২১৭) ৰুত্তা সত্তৰিধকালা অঞ্ঞত্র.

তত্থ যদা পাদানং ফলিতত্তা ন সক্কোতি পিণ্ডায চরিতুং, অযং গিলানসমযো. অত্থতকথিনানং পঞ্চ মাসা, ইতরেসং কত্তিকমাসোতি অযং চীৰরদানসমযো. যদা চীৰরে করিযমানে কিঞ্চিদেৰ চীৰরে কত্তব্বং করোতি, অযং চীৰরকারসমযো. যদা অদ্ধযোজনম্পি গন্তুকামো ৰা হোতি, গচ্ছতি ৰা, গতো ৰা, অযং অদ্ধানগমনসমযো. নাৰাভিরুহনসমযেপি এসেৰ নযো. যদা গোচরগামে চত্তারো ভিক্খূ পিণ্ডায চরিত্ৰা ন যাপেন্তি, অযং মহাসমযো. যদা যো কোচি পব্বজিতো ভত্তেন নিমন্তেতি, অযং সমণভত্তসমযো. গণো কতমোতি আহ ‘‘গণো’’তিআদি.

১২০৭. গণভোজনং নাম কিন্তি আহ ‘‘য’’ন্তিআদি. যং পঞ্চন্নং অঞ্ঞতরং নিমন্তনতো, ৰিঞ্ঞত্তিতো ৰা লদ্ধং, তং ইধ ভোজনন্তি অধিপ্পেতং হোতীতি যোজনা. নিমন্তনতোতি ‘‘ভোজনান’’ন্তিআদিনা ৰক্খমানপ্পকারেন কতং অকপ্পিযনিমন্তনমাহ. ৰিঞ্ঞত্তিতোপি ৰাতি ‘‘সচেপী’’তিআদিনা ৰক্খমাননযেন কতমকপ্পিযৰিঞ্ঞত্তিমাহ.

১২০৮-১১. ভোজনানন্তি নিদ্ধারণে সামিৰচনং, ‘‘অঞ্ঞতরস্সা’’তি সেসো, ‘‘ওদনো সত্তু কুম্মাসো, মচ্ছো মংসঞ্চ ভোজন’’ন্তি সঙ্গহিতানং পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরস্স. নামন্তি ৰক্খমানং ওদনাদিনামং. ভিক্খূ নিমন্তেতীতি এত্থ ‘‘একতো, নানতো ৰা’’তি সেসো. যথাহ ‘‘একতো নিমন্তিতা. নানতো নিমন্তিতা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২১৭-২১৮). একতো নিমন্তনং নাম সব্বেসং ভিক্খূনং একতো ঠিতানং নিমন্তনং. নানতো নিমন্তনং নাম ভিক্খূনং ৰিসুং ৰিসুং ৰসনট্ঠানং গন্ত্ৰা ৰা একতো ঠিতট্ঠানং গন্ত্ৰা ৰা অনেকেহি নিমন্তনং. যথাহ ‘‘চত্তারি পরিৰেণানি ৰা ৰিহারে ৰা গন্ত্ৰা নানতো নিমন্তিতা, একট্ঠানে ঠিতেসুযেৰ ৰা একো পুত্তেন, একো পিতরাতি এৰম্পি নানতো নিমন্তিতা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২১৭-২১৮).

ৰেৰচনং নাম ওদনাদিসব্বপদানং, সম্পটিচ্ছথাতিআদিকিরিযাপদানঞ্চ পরিযাযৰচনং. ভাসন্তরং নাম মাগধৰচনতো অঞ্ঞং সীহল়দমিল়াদিৰোহারন্তরং. ৰেৰচনেহি এৰ ৰা ভাসন্তরেন ৰা নিমন্তেতীতি সম্বন্ধো.

ততো নিমন্তনানন্তরং. নিমন্তনন্তি যথাৰুত্তং অকপ্পিযনিমন্তনং. একতো গণ্হন্তীতি অঞ্ঞমঞ্ঞস্স দ্ৰাদসহত্থং অমুঞ্চিত্ৰা ঠিতা ৰা নিসিন্না ৰা একতো গণ্হন্তি.

‘‘গণভোজনকারণ’’ন্তি ইদং ভোজনপচ্চযা পাচিত্তিযং এৰং গহণমন্তরেন ন হোতীতি ৰুত্তং.

১২১২. একতো, নানতো ৰাপি যং গমনং, ভোজনম্পি ৰা, তং গণভোজনে ন কারণন্তিপি ৰিঞ্ঞূ ভণন্তীতি যোজনা. একতো নানতো ৰাপীতি এত্থ ‘‘ঠিতা ৰা নিসিন্না ৰা’’তি সেসো.

১২১৩-৪. ৰিঞ্ঞাপেত্ৰাতি ‘‘অম্হাকং চতুন্নম্পি ভত্তং দেহী’’তিআদিনা একতো ৰা ‘‘ময্হং দেহি, ময্হং দেহী’’তি পাটেক্কং ৰা ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা. এৰম্পীতি ৰিঞ্ঞত্তিতোপি.

১২১৫. দুৰিধস্সাতি নিমন্তকস্স, ৰিঞ্ঞাপকস্স চ.

১২১৬. সত্তসুপি সমযেসু ভুঞ্জতং অনাপত্তীতি যোজনা, ‘‘গণভোজন’’ন্তি পকরণতো লব্ভতি, যথাৰুত্তেসু গিলানাদীসু সত্তসু কালেসু লেসং ৰিনা ভুঞ্জন্তানন্তি অত্থো. ‘‘একতো’’তি ইদং ‘‘গহেত্ৰা’’তি ইমিনা যোজেতব্বং. ভুঞ্জতন্তি ভুঞ্জন্তানং. তথাতি ‘‘অনাপত্তী’’তি ইদং পচ্চামসতি.

১২১৭. অনুপসম্পন্নো চ চারী চ পত্তো চ অনিমন্তিতো চ অনুপসম্পন্ন…পে… নিমন্তিতা, তে চতুত্থে কত্ৰাতি অত্থো, অনুপসম্পন্নং ৰা পিণ্ডচারিং ৰা চতুত্থস্স পত্তং ৰা অনিমন্তিতং ৰা চতুত্থং কত্ৰা একতো গহেত্ৰা ভুঞ্জন্তানং গণভেদো মুনিনা পকাসিতো, গণস্স অপরিপুণ্ণতা দীপিতাতি ৰুত্তং হোতি. পিণ্ডায চরতি সীলেনাতি পিণ্ডচারী, সো ইধ পুব্বপদলোপেন ‘‘চারী’’তি ৰুত্তো, পিণ্ডপাতিকো. সো হি নিমন্তনং অসাদিযন্তো গণভোজনকো গণখাদকো ন হোতীতি অধিপ্পাযো. পত্তো নাম ৰিহারে নিসীদিত্ৰা চতুত্থেন অত্তনা লদ্ধব্বভোজনত্থায পেসিতো পত্তো. অনিমন্তিতো নাম পঠমং অকপ্পিযনিমন্তনায নিমন্তিতে অনন্তোগধো উপসম্পন্নো. এত্থাতি ইমস্মিং সিক্খাপদে. অপি-সদ্দো হেট্ঠা দস্সিতং দ্ৰিন্নং, তিণ্ণং ৰা ৰসেন ৰুত্তৰিনিচ্ছযং অপেক্খতি.

১২১৮. সমযলদ্ধানন্তি গিলানাদযো সত্তসমযা লদ্ধা যেহি তে সমযলদ্ধা, তেসং, নিদ্ধারণে সামিৰচনং. ‘‘অঞ্ঞতরস্সা’’তি সেসো, ‘‘ৰসেনা’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. নেৰ গণভেদোতি যোজনা. সমযলদ্ধকস্স অত্তনো অনাপত্তিভাৰমন্তরেন তং চতুত্থং কত্ৰা গণভোজনং গণ্হন্তানং পন আপত্তিসম্ভৰতো আহ ‘‘আপত্তি পন ৰেদিতব্বা’’তি. যথাহ মহাপচ্চরিযং ‘‘সমযলদ্ধকো সযমেৰ মুচ্চতি, সেসানং গণপূরকত্তা আপত্তিকরো হোতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২২০).

১২১৯. পঞ্চভোজনেসু অঞ্ঞতরস্স নামং গহেত্ৰা নিমন্তেত্ৰা তেসুযেৰ অঞ্ঞং দিয্যমানং গণ্হন্তস্স ৰিসঙ্কেতাভাৰং দস্সেতুমাহ ‘‘ভোজনানঞ্চা’’তিআদি. ভোজনানন্তি নিদ্ধারণে সামিৰচনং, অঞ্ঞতরস্স ৰসেনাতি ৰুত্তং হোতি. তং ৰিসঙ্কেতং, ওদনাদীনং নামেন নিমন্তেত্ৰা দিয্যমানং যাগুআদিং গণ্হন্তস্স গণভোজনং ন হোতীতি ৰুত্তং হোতি.

১২২১. ‘‘নিচ্চভত্ত’’ন্তি ধুৰভত্তং ৰুচ্চতি. ‘‘নিচ্চভত্তং গণ্হথা’’তি ৰদন্তি, বহূনম্পি একতো গহেতুং ৰট্টতি. সলাকভত্তাদীসুপি এসেৰ নযো.

গণভোজনকথাৰণ্ণনা.

১২২৩-৪. বহূহি মনুস্সকেহীতি ৰিসুং ৰিসুং নিমন্তিতেহি অনেকেহি মনুস্সেহি. পঞ্চসু যস্স কস্সাতি এত্থ ‘‘সহধম্মিকেসূ’’তি সেসো, নিদ্ধারণে ভুম্মং, পঞ্চসু সহধম্মিকেসু যস্স কস্সচীতি অত্থো. ‘‘হিত্ৰা’’তিআদিনা কিমাহাতি? যস্স ৰিকপ্পেতি, তস্মিং সন্নিহিতে ‘‘ময্হং ভত্তপচ্চাসং তুয্হং দম্মী’’তি সম্মুখা ৰিকপ্পনৰসেন ৰা তস্মিং অসন্নিহিতে তস্স নামং গহেত্ৰা ‘‘ময্হং ভত্তপচ্চাসং ইত্থন্নামস্স দম্মী’’তি অসম্মুখা ৰিকপ্পনৰসেন ৰা পঠমনিমন্তনায ৰিকপ্পনং হিত্ৰা, তং অৰিকপ্পেত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি.

ভত্তন্তি এত্থ ‘‘যো ভুঞ্জতী’’তি সেসো. নিমন্তিতো যো পচ্ছা নিমন্তিতং ভত্তং ভুঞ্জতি, তস্স পাচিত্তিযন্তি যোজনা. উপ্পটিপাটিযা একসিত্থম্পি ভুঞ্জতো তস্স পাচিত্তিযং সিযাতি যোজনাতি. কিং ৰুত্তং হোতি? পচ্ছা নিমন্তিতানং ভোজনং পঠমং ভুঞ্জিত্ৰা পঠমং নিমন্তিতানং ভোজনং পচ্ছা ভুঞ্জন্তস্স চ একপত্তেযেৰ হেট্ঠা পঠমং নিমন্তিতানং ভোজনং পক্খিপিত্ৰা ইতরং উপরি পক্খিপিত্ৰা হেট্ঠা হত্থং ওতারেত্ৰা হেট্ঠা ঠিতভোজনে একসিত্থম্পি পঠমং অভুঞ্জিত্ৰা উপরি ঠিতং পঠমং ভুঞ্জন্তস্স চাতি ৰুত্তং হোতি. তেনেৰ যথা উপ্পটিপাটি ন হোতি, তথা মিস্সীকতং ভোজনং ভুঞ্জন্তস্স ন দোসোতি মহাপচ্চরিযং ৰিনিচ্ছযো ব্যতিরেকতো দস্সিতো হোতি. যথাহ ‘‘দ্ৰে তীণি কুলানি নিমন্তেত্ৰা একস্মিং ঠানে নিসীদাপেত্ৰা ইতো চিতো চ আহরিত্ৰা ভত্তং আকিরন্তি, সূপব্যঞ্জনং আকিরন্তি, একমিস্সকং হোতি, এত্থ অনাপত্তীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্ত’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ২২৯).

১২২৫-৬. পরম্পরভোজনস্স সরূপং পদভাজনে ৰুত্তনযেন দস্সেতুমাহ ‘‘ভোজনানম্পী’’তিআদি. তেসমেৰ পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরং ভোজনং পরিভুঞ্জতীতি যোজনা. মহেসিনা পরিদীপিতন্তি পদভাজনে ‘‘পরম্পরভোজনং নাম পঞ্চন্নং ভোজনান’’ন্তিআদিনা (পাচি. ২২৭) নযেন ৰুত্তং.

১২২৭. যত্থাতি অনেকেহি একভাজনে পক্খিত্তে যস্মিং ভোজনেতি ৰুত্তং হোতি একেনেৰ দিন্নে ৰিচারণাভাৰা. সব্বমেকরসং সিযাতি ৰিসুং ৰিসুং ৰিঞ্ঞাযমানরসং অহুত্ৰা একরসমেৰ হোতি.

১২৩০. ‘‘গামেনা’’তি ইমিনা গামট্ঠাযেৰ ৰুত্তা. ‘‘নিমন্তিতস্স দোসো ন ৰিজ্জতী’’তি ইদং গামপূগনিগমেহি পচ্চেকং যোজেতব্বং. গাম-সদ্দেন ‘‘গামা ৰা অরঞ্ঞা ৰা’’তি (পারা. ৯১) এত্থ ৰিয নগরম্পি সঙ্গহিতং. পূগো নাম ৰিসুং ৰিসুং সমূহা হুত্ৰা পুঞ্ঞকারিনো ধম্মিকমনুস্সা. নিগমো নাম সাপণো মহাগামো. সকলগামেন নিমন্তিতো হুত্ৰা সম্পত্তে যত্থ কত্থচি গেহে ভুঞ্জন্তস্স অনাপত্তীতি অত্থো. পূগাদীসুপি এসেৰ নযো. যথাহ ‘‘সকলেন গামেন একতো হুত্ৰা নিমন্তিতস্সেৰ যত্থ কত্থচি ভুঞ্জতো অনাপত্তি. পূগেপি এসেৰ নযো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২২৯). নিচ্চভত্তে দোসো ন ৰিজ্জতীতি অনেকট্ঠানতো দিয্যমানং নিচ্চভত্তম্পি উপ্পটিপাটিযা ভুঞ্জন্তস্স ন দোসোতি ৰুত্তং হোতি.

১২৩১. কাযো ৰাচা কাযৰাচাচিত্তন্তি ইমেহি আপজ্জনং কথিনসমুট্ঠানং নাম. ইধ ক্রিযং নাম ভোজনং, অক্রিযং নাম পঠমনিমন্তনস্স অৰিকপ্পনং, ইদং দ্ৰযমেৰাহ ‘‘ভোজনঞ্চাৰিকপ্পন’’ন্তি.

পরম্পরভোজনকথাৰণ্ণনা.

১২৩২-৩. পূৰাতি অতিরসাদযো রসা. পহেণকত্থাযাতি পণ্ণাকারত্থায. পটিযত্তাতি সম্পাদিতা. পাথেয্যত্থাযাতি গমিকস্স সম্বলত্থায. পটিযত্তা মন্থা ৰাতি সম্বন্ধো. মন্থা নাম বদ্ধসত্তুঅবদ্ধসত্তুতিলতণ্ডুলাদযো. যথাহ ‘‘বদ্ধসত্তুঅবদ্ধসত্তুতিলতণ্ডুলাদি সব্বং ইধ মন্থোত্ৰেৰ সঙ্খং গচ্ছতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৩৩). যে পূৰা, মন্থা ৰাতি যোজনা. হীতি নিপাতমত্তং. তত্থ পটিযত্তেসু তেসু পূৰেসু ৰা মন্থেসু ৰা. ভিক্খুনাতি এত্থ ‘‘আকঙ্খমানেনা’’তি সেসো.

দ্ৰত্তিপত্তাতি দ্ৰে ৰা তযো ৰা পত্তাতি ৰিগ্গহো. পূরাতি মুখৰট্টিযা হেট্ঠিমরাজিসমং পুণ্ণা. যথাহ ‘‘মুখৰট্টিযা হেট্ঠিমলেখায সমপূরে পত্তে গহেত্ৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৩৩). ‘‘দ্ৰত্তিপত্তা পূরা’’তি চেত্থ পরিমাণং দস্সিতং, পরিমাণপরিমেয্যানং অভেদোপচারেন পূৰমন্থা গহেতব্বা যথা ‘‘দ্ৰে তিস্সো তণ্ডুলনাল়িযো’’তি. পূৰেহি ৰা সত্তূহি ৰাতি যোজনা. সত্তূতি বদ্ধসত্তুঅবদ্ধসত্তূনং গহণং, ইমিনাৰ তিলাদীনি উপলক্খিতানি. ততিযপত্তস্স মুখৰট্টিযা হেট্ঠারাজিযা উদ্ধং কত্ৰা পক্খিত্তঞ্চেতং ‘‘ততো উত্তরি’’ন্তি ইমিনা চ গয্হতি. যথাহ ‘‘সচে ততিযং পত্তং থূপীকতং গণ্হাতি, পূৰগণনায পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ২৩৩).

১২৩৭. তত্থ তেসু পূৰেসু ৰা মন্থেসু ৰা দ্ৰে চে পত্তপূরা লদ্ধাতি যোজনা. একো পত্তপূরো পদাতব্বোতি যোজনা. একতোতি একপত্তপূরতো ন পদাতব্বোতি যোজনা, কিঞ্চিপি অকামা ন দাতব্বন্তি অত্থো. যথাহ ‘‘যেন একো গহিতো, ন তেন কিঞ্চি অকামা দাতব্বং. যথারুচি কাতব্ব’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ২৩৩). এৰং দদন্তেন আসনসালায ৰা অত্তনো নিবদ্ধৰাসট্ঠানে ৰা দিট্ঠস্স ভিক্খুসঙ্ঘস্স সাধারণং কত্ৰা দানমন্তরেন ন মিত্তানমেৰ দাতব্বং. যথাহ ‘‘যথামিত্তং পন দাতুং ন লব্ভতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৩৩).

১২৩৮-৯. অপহেণকং অপাথেয্যং দেন্তানন্তি সম্বন্ধো. যথাহ ‘‘ন পহেণকত্থায ন পাথেয্যত্থায পটিযত্তং দেন্তী’’তি (পাচি. ২৩৫). ততোতি পহেণকপাথেয্যতো. ৰা-সদ্দেন ইধ অৰুত্তং ‘‘গমনে পটিপ্পস্সদ্ধে দেন্তী’’তি (পাচি. ২৩৫) অনাপত্তিৰারে ৰুত্তং সঙ্গণ্হাতি. তদূনকন্তি ততো দ্ৰত্তিপত্ততো ঊনকং. যথাহ ‘‘ঊনকদ্ৰত্তিপত্তপূরে পটিগ্গণ্হাতী’’তি (পাচি. ২৩৫). অপাথেয্যাদিঅত্থায পটিযাদিতন্তি সঞ্ঞায পাথেয্যাদিং গণ্হন্তস্সাপি আপত্তিযেৰ অচিত্তকত্তা সিক্খাপদস্স. অত্তনোযেৰ গহণত্থং ‘‘ইমস্স হত্থে দেহী’’তি ৰচনেনাপি আপজ্জনতো ৰচীকম্মং.

কাণমাতুকথাৰণ্ণনা.

১২৪০. অঞ্ঞেনাতি তদ্ধিতলোপেন নিদ্দেসো, অঞ্ঞতরেনাতি অত্থো, পৰারিতোতি সম্বন্ধো. ভোজনানন্তি নিদ্ধারণে ভুম্মং. পৰারিতোতি ‘‘গণ্হথ ভন্তে যাৰ ইচ্ছথা’তি এৰং যাৰদত্থপৰারণায, সযঞ্চ ‘অলং আৰুসো থোকং থোকং দেহী’তি এৰং পটিক্খেপপৰারণাযা’’তি অট্ঠকথায ৰুত্তপ্পকারদ্ৰযেন পৰারিতোতি অত্থো. ৰিকপ্পদ্ৰযে পকারদ্ৰযে পৰারিত-সদ্দে ৰর-ধাতুস্স পত্থনৰারণত্থৰসেনাযমত্থো ৰেদিতব্বো, ‘‘পাচিত্তি অনতিরিত্ত’’ন্তি পদচ্ছেদো. ‘‘অনতিরিত্তং ভোজন’’ন্তি ৰিসেসিতব্বমপেক্খিত্ৰা ‘‘অঞ্ঞেনা’’তি এত্থ ৰিভত্তিং ৰিপরিণামেত্ৰা ‘‘পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরং ভোজন’’ন্তি যোজেতব্বং, ৰক্খমানে অনতিরিত্তকতভোজননিদ্দেসে ৰুত্তেসু পঞ্চসু ভোজনেসু অঞ্ঞতরং ভোজনন্তি অত্থো. ‘‘খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা’’তি (পাচি. ২৩৬, ২৩৮) সহ দেসিতত্তা একযোগঞাযেন ‘‘খাদনীযং ৰা’’তি চ গহেতব্বং. পঞ্চ ভোজনানি, কালিকত্তযঞ্চ ঠপেত্ৰা সব্বং যাৰকালিকং খাদনীযন্তি ৰুত্তং.

১২৪১. অসনন্তি এত্থ ৰিপ্পকতভোজনং দিস্সতি, ভুঞ্জমানো চে পুগ্গলো হোতি, ভোজনকিরিযানুপচ্ছিন্না ৰত্ততীতি অত্থো. ভোজনন্তি পৰারণপহোনকওদনাদি হত্থাদীসু দিস্সতি. হত্থপাসোতি পৰারণপহোনকং ভোজনং দাতুং অভিহরিত্ৰা ঠিতোকাসো অড্ঢতেয্যহত্থপ্পমাণো হোতীতি ৰুত্তং হোতি. অভিহরণং অভিহারো, সো এৰ অভিহারতা, তথা দাতুং ঠিতস্স কাযেন কতো অভিহারো দিস্সতীতি ৰুত্তং হোতি. কাযৰাচাপটিক্খেপোতি তথা অভিহটে ভোজনে পটিগ্গাহকস্স হত্থৰিকারাদিকো কাযিকো ৰা ‘‘অল’’ন্তিআদিকো ৰাচসিকো ৰা পটিক্খেপো পঞ্ঞাযতীতি অত্থো.

১২৪২. নিপ্পপঞ্চেনাতি সহ ৰাসনায পহীনতণ্হাদিপপঞ্চত্তযরহিতেন তথাগতেন.

১২৪৩. তত্থাতি ওদনাদীসু. সত্তন্নন্তি ‘‘সালী’’তিআদিনা ৰক্খমানানুরূপানং.

১২৪৪. ওদকোতি উদকে ভৰো. এত্থাতি পঞ্চঙ্গপৰারণায. অযংনিচ্ছযোতি ৰক্খমানৰিধিপ্পকারং ৰিনিচ্ছযং দস্সেতি.

১২৪৫. সালীতি সব্বসালিজাতি. ৰীহীতি সব্বৰীহিজাতি. কঙ্গূতি সেতরত্তকাল়ভেদা সব্বা কঙ্গুজাতি. ৰরকো সেতৰরকো. ধঞ্ঞেন সম্ভতপুঞ্ঞসম্ভারেন ভগৰতা.

১২৪৬. তিণন্তি তিণবীজমেৰ ৰুত্তং. দীপিতং সঙ্গহিতং. ৰরকচোরকোতি সুখুমৰরকো.

১২৪৮. অঙ্গসম্পত্তিং দস্সেতুমাহ ‘‘হত্থেনা’’তিআদি.

১২৪৯. তনূতি তনুকা.

১২৫০. ন রক্খতি পৰারণং.

১২৫১-২. ধঞ্ঞরসাদীনীতি আদি-সদ্দেন দধিআদযো গহিতা. আরোপেত্ৰাতি উদ্ধনং আরোপেত্ৰা. ফলন্তি এলাল়ুকাদিফলং. পণ্ণন্তি সূপসাকং. কল়ীরন্তি ৰেল়ুআদীনং কল়ীরং. বহূনীতি তেসমেৰ ৰিসেসনং. তত্থ চাতি পক্খিত্তপণ্ণাদিম্হি তক্কাদিকে. ওধিং দস্সেতীতি এত্থ ‘‘পরিভোগকালে’’তি সেসো. সঞ্জনেতীতি এত্থ ‘‘ফলাদিযাগূ’’তি লব্ভতি.

১২৫৩-৪. রসেতি মংসাদিরসে. ‘‘যাগুং গণ্হথা’’তি ৰা ‘‘যাগু’’ন্তি ৰা ৰত্ৰাতি যোজেতব্বা. যাগু সঙ্গহিতাতি এত্থ ওধিপঞ্ঞাযনঅপঞ্ঞাযনৰিকপ্পদ্ৰযে যাগুযা সমো ৰিনিচ্ছযোতি অধিপ্পাযো.

১২৫৫. ছুপন্তীতি সম্ফুসন্তি. ছুপ সম্ফস্সেতি ধাতু, পক্খিপন্তীতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ ‘‘যত্থ মচ্ছমংসং পক্খিপন্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৩৮-২৩৯). সাসপমত্তম্পি মচ্ছমংসং ৰা সচে পঞ্ঞাযতীতি যোজনা. পৰারণন্তি এত্থ ‘‘জনেতী’’তি সেসো. যাগুযাতি পদং পচ্চত্তৰসেন ৰিপরিণামেত্ৰা যাগু জনেতীতি যোজেতব্বং.

১২৫৬. সংসট্ঠোতি পরিস্সাৰিতো ন সঞ্জনেতীতি যোজনা.

১২৫৭. সব্বসো ঠপেত্ৰাতি সম্বন্ধো. মংসাদিপক্খিত্তওদনাদিপ্পকরণাৰসেসতো অঙ্গং দস্সেতুমাহ ‘‘সব্বসো’’তি. সব্বসো ন পৰারেতীতি যোজনা. ৰেল়ুতণ্ডুলন্তি ৰেল়ুৰীহীনং তণ্ডুলং. আদি-সদ্দেন কন্দমূলং সঙ্গহিতং. যথাহ ‘‘ৰেণুতণ্ডুলাদীহি ৰা কন্দমূলফলেহি ৰা যেহি কেহিচি কতভত্ত’’ন্তি.

১২৫৮. ততোতি সালিআদিতো, ৰেল়ুআদিতো চ, ততো নিব্বত্তা পুথুকা ৰাতি অত্থো. তাহীতি পুথুকাহি. সুদ্ধাতি পুথুকাদীহি অমিস্সা ন পৰারেন্তীতি সম্বন্ধো.

১২৫৯. ভট্ঠানন্তি ভজ্জিতানং. সত্তূহি সঙ্গহিতং সত্তুসঙ্গহিতং.

১২৬১. সত্তূনং মোদকোতি সত্তুবদ্ধং, বদ্ধসত্তূতি অত্থো.

১২৬৩. তেহেৰাতি লাজেহি এৰ. সুদ্ধং খজ্জকং ৰাতি ৰক্খমাননযেন মচ্ছাদীহি অসম্মিস্সং খজ্জকং.

১২৬৪. ‘‘পূরিত’’ন্তিআদিনা তব্বিপরিযাযং দস্সেতি. ন্তি কুণ্ডকাদি.

১২৬৬. অকপ্পিযং মংসং. অৰত্থুত্তাতি অকপ্পিযমংসানং ৰারেতব্বত্তা পৰারণায অৰত্থুত্তা.

১২৬৭. ৰত্থুকত্তাতি কপ্পিযমংসস্স পৰারণায ৰত্থুভূতত্তা. পৰারেতীতি এত্থ ‘‘খাদিযমানস্স চ মংসত্তা’’তি সেসো দট্ঠব্বো. যথাহ ‘‘যং পন খাদতি, তং কিঞ্চাপি পটিক্খিপিতব্বট্ঠানে ঠিতং, খাদিযমানং পন মংসভাৰং ন জহতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৩৮-২৩৯).

১২৬৮. কিঞ্চি কপ্পিযভোজনন্তি পঞ্চসু ভোজনেসু যং কিঞ্চি কপ্পিযভোজনং.

১২৬৯. অকপ্পিযং মংসং অঞ্ঞন্তি অকপ্পিযমংসতো অৰসেসং কুলদূসনাদিৰসেন উপ্পন্নভোজনং গহিতং. যথাহ ‘‘কুলদূসনৰেজ্জকম্মউত্তরিমনুস্সধম্মারোচনসাদিতরূপিযাদীহি নিব্বত্তং বুদ্ধপটিকুট্ঠং অনেসনায উপ্পন্নং অকপ্পিযভোজনং পটিক্খিপতি, ন পৰারেতী’’তি.

১২৭০-১. অসনং ভোজনন্তি অঙ্গদ্ৰযে ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘সচে অজ্ঝোহট’’ন্তিআদি. অজ্ঝোহটন্তি পরগলগতং হোতি. ‘‘পত্তে’’তি ইমিনা থালকাদিভাজনঞ্চ গহিতং. কত্থচি ভোজনং নত্থীতি যোজনা. পত্তে, হত্থে, মুখে ৰা যত্থ কত্থচি পঞ্চন্নং ভোজনানং কিঞ্চি ন ৰিজ্জতি, গন্ধমত্তং পঞ্ঞাযতীতি ৰুত্তং হোতি.

১২৭২. আদাযাতি এত্থ ‘‘অঞ্ঞত্র ভুঞ্জিতু’’ন্তি সেসো. ‘‘যোপি অঞ্ঞত্র গন্ত্ৰা ভুঞ্জিতুকামো মুখে ভত্তং গিলিত্ৰা সেসং আদাযা’’তিআদিনা (পাচি. অট্ঠ. ২৩৮-২৩৯) মহাপচ্চরিযট্ঠকথাযং ৰুত্তৰচনস্স পমাণত্তা আহ ‘‘ন পৰারেতী’’তি.

১২৭৩. ‘‘মুখে ভত্তং গিলিতং, হত্থে ভত্তং ৰিঘাসাদস্স দাতুকামো, পত্তে ভত্তং ভিক্খুস্স দাতুকামো, সচে তস্মিং খণে পটিক্খিপতি, ন পৰারেতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৩৮-২৩৯) এৰমাগতং কুরুন্দট্ঠকথং সঙ্গহেতুং ‘‘মুখে চ ভত্ত’’ন্তিআদিৰচনতো চ ‘‘অসনস্স উপচ্ছেদা’’তিআদিনা ৰক্খমানায যুত্তিযা অসনাৰসানে যুজ্জমানত্তা চ ইমিস্সা গাথায ‘‘ভোত্তুকামো’’তি পাঠং অগ্গহেত্ৰা ‘‘দাতুকামো’’তি পাঠো গহেতব্বো.

১২৭৪. ‘‘অসনস্স উপচ্ছেদা’’তি ইমিনা তস্মিংযেৰ আসনে যথানিসিন্নেনেৰ কাতব্বে অসনে আসাৰচ্ছেদো দীপিতো. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘তস্মিং পন আসনে ন ভুঞ্জিতুকামো, ৰিহারং পৰিসিত্ৰা ভুঞ্জিতুকামো, অঞ্ঞস্স ৰা দাতুকামো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৩৮-২৩৯). কুরুন্দট্ঠকথাযং তস্স ৰিনিচ্ছযস্স দস্সিতত্তা ‘‘মহাপঞ্ঞা’’তি কুরুন্দট্ঠকথাচরিযং সন্ধাযাহ. কারণাকারণঞ্ঞুনোতি ‘‘পৰারণস্স ইদং কারণং, ইদং অকারণ’’ন্তি জানন্তা. ‘‘কারণাকারণঞ্ঞুনা’’তি কত্থচি পোত্থকে লিখন্তি. তত্থ মহাপঞ্ঞা কারণাকারণঞ্ঞুনো আচরিযা অসনস্স…পে… সোতি হি কারণং কথযন্তীতি যোজনা.

১২৭৫. হত্থপাসঙ্গে ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘গণ্হতো…পে… পসারিত’’ন্তি. গণ্হতোতি যেন ইরিযাপথেন সমন্নাগতো হুত্ৰা গণ্হাতি, এৰং গণ্হতো. পচ্ছিমং অঙ্গন্তি দাযকেন দিন্নস্স পটিগ্গাহকস্স যো অৰযৰো পরভাগে হোতি, তং ঠানাদিইরিযাপথসমন্নাগতস্স পটিগ্গাহকস্স পণ্হিআদিং পচ্ছিমং অঙ্গং. দদতো পসারিতং হত্থং ৰিনা পুরিমং অঙ্গন্তি যোজনা. পসারিতং হত্থন্তি এত্থ ‘‘দাতু’’ন্তি সেসো. উভিন্নন্তি এত্থ ‘‘অন্তরে’’তি সেসো. পটিগ্গাহকদাযকানং পচ্ছিমপুরিমানং উভিন্নং অঙ্গানং অন্তরে ওকাসে. অড্ঢং উপড্ঢং হত্থং তেয্যং ততিযং যস্সাতি ৰিগ্গহো, অতিরেকৰিদত্থিদ্ৰিরতনপ্পমাণন্তি অত্থো.

১২৭৬. অভিহারঙ্গে ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘তস্মি’’ন্তিআদি. অড্ঢতেয্যে তস্মিং ঠানে ঠত্ৰাতি যোজনা, দ্ৰিরতনৰিদত্থিপমাণে তস্মিং ঠানে ঠত্ৰাতি অত্থো. অভিহটন্তি উপনীতং. তাদিসন্তি অভিহটসদিসং, পৰারণপহোনকানং পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরন্তি অত্থো.

১২৭৭-৮. আধারকে ৰাপীতি ৰলযাদিপত্তাধারকেপি. ঊরূসূতি দ্ৰিন্নং ঊরূনং মজ্ঝে, অঙ্কেতি অত্থো. আহরিত্ৰাতি অভিহরিত্ৰা. ভত্তং গণ্হাতীতি এত্থ ‘‘ইতো’’তি সেসো, ‘‘ইতো ভত্তং গণ্হা’’তি অনন্তরে নিসিন্নো চ ভাসতীতি যোজনা. ভত্তন্তি উপলক্খণং, পঞ্চসু ভোজনেসু যং কিঞ্চীতি অত্থো. ন্তি তথা গণ্হিতুং ৰুত্তভত্তাদিভোজনং. অভিহারস্স চাতি এত্থ -সদ্দো পদপূরণত্থো, এৰকারত্থো ৰা, অভাৰা এৰাতি যোজনা.

১২৭৯. ‘‘ভত্তপচ্ছি’’ন্তি ইদং উপলক্খণং.

১২৮০. দীযমানেতি এত্থ ‘‘ভোজনে’’তি সেসো. ইতরোতি হত্থপাসে নিসিন্নো. অভিহারঙ্গস্স অভাৰা সো ন পৰারিতোতি.

১২৮১. পটিক্খেপঙ্গে ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘কাযেনা’’তিআদি. ৰাচাভিহারস্স অনঙ্গত্তা আহ ‘‘কাযেনাভিহট’’ন্তি. যথাহ ‘‘ৰাচায অভিহটং পটিক্খিপতো পৰারণা নত্থী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৩৮-২৩৯). অভিহটভোজনং পটিক্খিপিতুং অঙ্গুলিযো ৰা হত্থং ৰা হত্থগতস্স কস্সচি চলনাদিং যং কঞ্চি কাযৰিকারং করোন্তো, ভমুং উক্খিপন্তো, কুজ্ঝিত্ৰা ওলোকেন্তো ৰা কাযেন পটিক্খিপতীতি ৰুচ্চতি. ‘‘অল’’ন্তি ৰা ‘‘ন গণ্হামী’’তি ৰা ‘‘আগমেহী’’তি ৰা ‘‘অধিৰাসেহী’’তি ৰা ‘‘মা আকিরা’’তি ৰা ‘‘অপগচ্ছাহী’’তি ৰা এৰমাদিকং ৰদন্তো ৰাচায পটিক্খিপতীতি ৰুচ্চতি.

১২৮২-৩. আকিরাতি এত্থাপি ‘‘ইতি চা’’তি যোজেতব্বং. এৰং ৰদন্তস্স নিৰারেতুকামতাচিত্তে সতিপি নিৰারণৰচনেন হোন্তং পৰারণং আকিরাতিআদিৰিধিৰচনে ন হোতীতি আহ ‘‘ন পন’ন্তি পৰারণা’’তি. পৰারণা পন ন অত্থীতি যোজনা.

১২৮৪. ‘‘রসং গণ্হথা’’তি ৰদেতি সম্বন্ধো. তং সুত্ৰাতি তং ৰচনং সুত্ৰা.

১২৮৫. ‘‘সার’’ন্তি ইদং ৰণ্ণভণনমত্তং. ‘‘ইদ’’ন্তি সামঞ্ঞেন মচ্ছমংসং ৰদতি, পৰারণঙ্গং হোতি. মচ্ছরসং মংসরসন্তি এত্থ দ্ৰন্দসমাসস্সপি সম্ভৰতো ‘‘মচ্ছং, মংসং গণ্হা’’তি চ ৰুত্তং হোতি, তঞ্চ অঙ্গং হোতি.

১২৮৬. ‘‘রসং গণ্হা’’তি ৰুত্তে পনস্স ৰিকপ্পস্স অভাৰা পৰারণস্স অঙ্গং ন হোতি. তেনেৰাহ ‘‘অত্থি চ মংসং চে’’তি.

১২৮৭. মুহুত্তং আগমেহীতি কঞ্চি কালং ওলোকেহি.

১২৮৮. পনসাদীহীতি আদি-সদ্দেন ৰেত্তঙ্গাদীনং গহণং.

১২৯০. মচ্ছসূপং মংসসূপন্তি এত্থ সমাসৰিকপ্পা ‘‘মচ্ছরসং মংসরস’’ন্তি এত্থ ৰিয দট্ঠব্বা.

১২৯১. করম্বকন্তি মচ্ছমংসেন ৰা অঞ্ঞেন ৰা মিস্সস্সেৰ সূপৰিসেসস্স নামং. তেনেৰ চ ‘‘মংসকরম্বকং গণ্হথ, মচ্ছকরম্বকং গণ্হথা’’তি ৰুত্তে নিসেধেন পৰারণা হোতি, ‘‘করম্বকং গণ্হথা’’তি ৰুত্তে অনিযতৰচনত্তা ন হোতি. কল়ীরসূপাদীহি সমানৰিনিচ্ছযভাৰং দস্সেতুমাহ ‘‘এসেৰ নযো ৰুত্তো’’তি.

১২৯২. ৰুত্তস্মিন্তি ৰুত্তে.

১২৯৩. যেনাতি ভত্তেন. আপুচ্ছিতোতি ‘‘গণ্হথা’’তি ৰুত্তো. তস্স ভত্তস্স. অত্থিতায যাগুযা ৰিজ্জমানত্তা. ইতি কারণন্তি ইদং পৰারণকারণং.

১২৯৪. ‘‘যাগুমিস্সকং গণ্হা’’তি ৰুত্তে সা যাগু তত্থ তস্মিং অভিহটে ভাজনে পক্খিত্তভত্তেন সমা ৰা বহুতরা ৰা চে হোতি, সো এৰং ৰত্ৰা অভিহটং পটিক্খেপং ভিক্খু ন পৰারেতি কিরাতি যোজনা. কিরাতি অরুচিং সূচেতি. তেনেৰ ৰক্খতি ‘‘কারণং পন দুদ্দস’’ন্তি.

১২৯৫. সব্বত্থাতি সব্বঅট্ঠকথাসু.

১২৯৬. ৰিসুং কত্ৰাতি একসিত্থম্পি যথা ন হোতি, তথা রসং ৰা খীরং ৰা ভত্ততো ৰিযোজেত্ৰা.

১২৯৭. গচ্ছন্তেনেৰাতি যাৰ ভোজননিট্ঠানং, তাৰ গচ্ছন্তেনেৰ. যথাহ ‘‘গচ্ছন্তেন নদিপূরং পত্তেনপি অট্ঠত্ৰা নদিতীরে গুম্বং পরিক্খিপিত্ৰা ৰিচরন্তেন নাৰং ৰা সেতুং ৰা আরুল়্হেন অট্ঠত্ৰা ৰট্টেত্ৰা ৰিচরন্তেনা’’তি.

১২৯৮. সোতি গচ্ছন্তো. ততোতি ঠানতো, গমনইরিযাপথস্স ৰিকোপিতত্তাতি অধিপ্পাযো.

১২৯৯. আসনং অৰিচালেত্ৰাতি নিসজ্জাৰসেন ফুট্ঠট্ঠানং অচালেত্ৰা, অনুট্ঠহিত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘অদিন্নাদানে ৰিয ঠানাচাৰনং গহেতব্ব’’ন্তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং.

১৩০০. ততোতি পৰারিতকালতো উদ্ধং, ততো নিসিন্নট্ঠানতো ৰা. ইতো, এত্তো ৰা. ঈসকম্পি সংসরিতুন্তি নিসিন্নট্ঠানতো ইতো চিতো চ থোকম্পি সংসরিতুং, অপগন্তুন্তি অত্থো.

১৩০১. সব্বত্থাতি পীঠকাদিসংহারিমে সব্বস্মিং আসনে. ‘‘ৰিনযঞ্ঞুনা’’তি ইমিনা ‘‘সচে পন নং সহ মঞ্চেন উক্খিপিত্ৰা অঞ্ঞত্র নেন্তি, ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৩৮-২৩৯) অট্ঠকথাযং ‘‘পীঠকাদীসুপি অযমেৰ ৰিনিচ্ছযো’’তি ৰুত্তভাৰং জানন্তেনাতি ৰুত্তং হোতি.

১৩০২. নিপজ্জিত্ৰাতি এত্থ ‘‘পরিৰত্তন্তেন যেন পস্সেন নিপন্নো, তস্স ঠানং নাতিক্কমেতব্ব’’ন্তি ৰচনতো পুব্বসযিতট্ঠানং অৰিজহিত্ৰা সযিত্ৰাযেৰাতি অত্থো. তথেৰাতি উক্কুটিকো হুত্ৰাৰাতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘তস্স পন হেট্ঠা পলালপীঠং ৰা কিঞ্চি ৰা নিসীদনকং দাতব্ব’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ২৩৮-২৩৯) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং.

১৩০৩. অতিরিত্তং করোন্তেন সিক্খুনা ভাজনং ওনমেত্ৰান ভোজনে দস্সিতে অথ ‘‘অলমেতং সব্ব’’ন্তি ৰত্তব্বন্তি যোজনা. তত্থ অতিরিত্তং করোন্তেনাতি ‘‘অতিরিত্তং নাম কপ্পিযকতং হোতি, পটিগ্গহিতকতং হোতি, উচ্চারিতকতং হোতি, হত্থপাসে কতং হোতি, ভুত্তাৰিনা কতং হোতি, ভুত্তাৰিনা পৰারিতেন আসনা অৰুট্ঠিতেন কতং হোতি, ‘অলমেতং সব্ব’ন্তি ৰুত্তং হোতি, গিলানাতিরিত্তং হোতী’’তি (পাচি. ২৩৯) ৰুত্তেসু অট্ঠসু আকারেসু অন্তং ৰিনা পুরিমেহি সত্তহি ৰিনযকম্মাকারেহি অতিরিত্তং করোন্তেনাতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ ‘‘ইমেহি সত্তহি ৰিনযকম্মাকারেহি যং অতিরিত্ত’’ন্তিআদি (পাচি. অট্ঠ. ২৩৮-২৩৯).

ইধ অতিরিত্তং কাতুং অভিহটভোজনং কপ্পিযঞ্চ নাম হোতি, কপ্পিযকতেন সিঙ্গিৰেরলসুণাদিৰত্থুনা যুত্ততায চ অকপ্পিযমংসাভাৰেন চ কুলদূসনাদীহি অনুপ্পন্নভাৰেন চ কতঞ্চ নাম হোতি. ‘‘অলমেতং সব্ব’’ন্তি অতিরিত্তকতভাৰতো এৰং কপ্পিযঞ্চ তং কতং চাতি কপ্পিযকতন্তি ৰুত্তং হোতি. এৰমুপরিপি কত-সদ্দস্স অত্থো চ সমাসৰিগ্গহো চ ৰেদিতব্বো. অৰসিট্ঠপদেসু ভিক্খুনা পটিগ্গহিতং পটিগ্গহিতং নাম. তং কারাপেত্ৰা আগতেন ভিক্খুনা থোকং উচ্চারেত্ৰা, ওতারেত্ৰা ৰা দস্সিতং উচ্চারিতকতং নাম. কপ্পিযং কারাপেতুমাগতস্স অড্ঢতেয্যহত্থপ্পমাণহত্থপাসব্ভন্তরগতেন অতিরিত্তকতং ‘‘হত্থপাসে কত’’ন্তি ৰুচ্চতি. অন্তমসো পৰারণজনকং যং কিঞ্চি ভোজনং কুসগ্গেনাপি গহেত্ৰা ভুত্তত্তা ভুত্তাৰিনা. যথাহ ‘‘পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরং ভোজনং অন্তমসো কুসগ্গেনাপি ভুত্তং হোতী’’তি. ভুঞ্জন্তো পৰারিতো হুত্ৰা যো আসনং ন কোপেতি, সো ভুত্তাৰী পৰারিতো ‘‘আসনা অৰুট্ঠিতো’’তি ৰুচ্চতি, তেন কতং ‘‘ভুত্তাৰিনা…পে… অৰুট্ঠিতেন কত’’ন্তি ৰুত্তং. ‘‘অলমেতং সব্ব’’ন্তি ৰচীভেদং কত্ৰা ৰুত্তং ‘‘অলমেতং সব্বন্তি ৰুত্তং হোতী’’তি দস্সিতং. অযং সত্তৰিধো ৰিনযকম্মাকারো নাম.

গিলানাতিরিত্তকং পন ইমিস্সা গাথায অৰুত্তম্পি অনতিরিত্তসন্দস্সনত্থং ৰক্খমানায ‘‘কত’’ন্তিআদিগাথায ‘‘ন গিলানাতিরিত্তঞ্চা’’তি ইমস্স ৰিপরিযাযতো ৰেদিতব্বং. গিলানতো অতিরিত্তং, তস্স অঞ্ঞদিনেসু ভুঞ্জনত্থায উপট্ঠাপিতম্পি গিলানাতিরিত্তং নাম.

‘‘তেন ভিক্খুনা’’তি ইমিনা ‘‘ভুত্তাৰিনা’’তি চ ‘‘ভুত্তাৰিনা পৰারিতেন আসনা ৰুট্ঠিতেনা’’তি চ ৰুত্তপ্পকারেন ৰিসিট্ঠং তেনেৰ পাকটং ভিক্খুং পরামসতি, পৰারণজনকানং পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরং অপ্পমত্তকম্পি ভুত্তাৰিনা, ভুত্তাৰী পৰারিতোপি হুত্ৰা আসনা অৰুট্ঠিতেন ৰা ভিক্খুনাতি ৰুত্তং হোতি. ওনমিত্ৰান ভাজনেতি এত্থ ‘‘দস্সিতে ভোজনে’’তি সেসো, ‘‘অথা’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. কপ্পিযকরণারহানি সিঙ্গিৰেরাদীনি কপ্পিযং কারেত্ৰা পটিগ্গহাপেত্ৰা আগন্ত্ৰা হত্থপাসব্ভন্তরে পত্ৰা অতিরিত্তং কারাপেন্তেন ভিক্খুনা ভাজনং থোকং ওনামেত্ৰা উচ্চারেত্ৰা দস্সিতকালানন্তরাতি ৰুত্তং হোতি. উত্তরি কাতব্বং দস্সেতুমাহ ‘‘অল’’ন্তিআদি.

এত্তাৰতা ‘‘তেন ভিক্খুনা’’তি ইমিনা ‘‘ভুত্তাৰিনা কতং, ভুত্তাৰিনা পৰারিতেন আসনা অৰুট্ঠিতেন কত’’ন্তি অঙ্গদ্ৰযং সঙ্গহিতং. ‘‘ওনমেত্ৰান ভাজন’’ন্তি ইমিনা ‘‘উচ্চারিতকতং হোতী’’তি ইদং সঙ্গহিতং. ‘‘কপ্পিযকতং, পটিগ্গহিতকতং, হত্থপাসেকত’’ন্তি ইদং তযং অনন্তরিযৰাচিনা অথ-সদ্দেন সঙ্গহিতং. ‘‘অলমেতং সব্ব’’ন্তি ইদং পনেত্থ সরূপেনেৰ দস্সিতন্তি দট্ঠব্বং.

১৩০৪. পত্তে ঠিতভোজনমেৰ অতিরিত্তং কাতব্বন্তি নত্থি, পচ্ছিআদীসু যত্থ কত্থচি ভাজনে ঠিতম্পি কাতব্বন্তি দস্সেতুমাহ ‘‘কপ্পিযং পনা’’তি. কুণ্ডেতি ভণ্ডুক্খলিযং. ভাজনেতি যং কিঞ্চি ভাজনং গহিতং.

১৩০৫. এতন্তি অতিরিত্তকতং এতং ভোজনং. তং একমেৰ ঠপেত্ৰাতি যোজনা. ‘‘ৰট্টতেৰা’’তি ৰুত্তেপি অব্ভঙ্গাদীনমত্থাযাতি গণ্হেয্যুন্তি আহ ‘‘ভুঞ্জিতব্ব’’ন্তি, তমেকং ৰিনা পরেহি পরিভুঞ্জিতব্বন্তি অত্থো.

১৩০৬-৭. কপ্পিযং কারেত্ৰাতি অতিরিত্তং কারেত্ৰা. আকিরন্তি চেতি যদি পক্খিপন্তি. পুন তথা অতিরিত্তং কারেত্ৰা ভুঞ্জিতব্বন্তি যোজনা.

তং কেন অতিরিত্তং কাতব্বন্তি আহ ‘‘যেনা’’তিআদি. ন্তি অতিরিত্তকতং ভোজনং. যেন অকতন্তি যেন ভিক্খুনা পঠমং অতিরিত্তং ন কতং, তেন কাতব্বন্তি সম্বন্ধো. যথাহ ‘‘যেন অকতন্তি অঞ্ঞেন ভিক্খুনা যেন পঠমং ন কতং, তেন কাতব্ব’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ২৩৮-২৩৯). যং ৰা অকতং, তং ৰিসুং তেন ৰা কাতব্বন্তি যোজনা. যং ৰা অকতন্তি তস্মিং অতিরিত্তকতভোজনে অপক্খিত্তং যং ভোজনং অতিরিত্তং ন কতং. তং ৰিসুং তেন ৰা কাতব্বন্তি পচ্ছা পক্খিত্তং ভোজনং অতিরিত্তং কতেন যথা অমিস্সং হোতি, তথা অঞ্ঞস্স ভাজনস্স গহণৰসেন ৰিসুং কারেত্ৰা তেন পঠমং কতাতিরিত্তেনাপি অতিরিত্তং কাতব্বং. যথাহ – ‘‘যঞ্চ অকতন্তি যেন পঠমং কপ্পিযং কতং, তেনাপি যং অকতং, তং কাতব্বং. পঠমভাজনে পন কাতুং ন লব্ভতি. তত্থ হি করিযমানং পঠমং কতেন সদ্ধিং কতং হোতি, তস্মা অঞ্ঞস্মিং ভাজনে কাতুং ৰট্টতীতি অধিপ্পাযো’’তি.

১৩০৮. অকপ্পিযাদীহি সত্তহীতি ‘‘অনতিরিত্তং নাম অকপ্পিযকতং হোতি, অপ্পটিগ্গহিতকতং হোতি, অনুচ্চারিতকতং হোতি, অহত্থপাসে কতং হোতি, অভুত্তাৰিনা কতং হোতি, ভুত্তাৰিনা চ পৰারিতেন আসনা ৰুট্ঠিতেন কতং হোতি, ‘অলমেতং সব্ব’ন্তি অৰুত্তং হোতী’’তি (পাচি. ২৩৯) ৰুত্তেহি সত্তহি ৰিনযকম্মাকারেহি. অতিরিত্তং কতন্তি যোজনা. ‘‘হোতি অনতিরিত্তক’’ন্তি পদচ্ছেদো.

১৩০৯. উপকট্ঠৰেলাযপি অতিরিত্তং করোন্তেন ‘‘অহং পাতোৰ ভুঞ্জি’’ন্তি ৰা ‘‘থোকং পরিভুঞ্জি’’ন্তি ৰা অচিন্তেত্ৰা কাতব্বন্তি দস্সেতুমাহ ‘‘যোপী’’তিআদি. উপকট্ঠূপনীতম্পীতি উপকট্ঠৰেলায উপনীতম্পি ভোজনং.

১৩১০. যামাদিকালিকন্তি যামসত্তাহযাৰজীৰিককালিকং. অনামিস্সন্তি আমিসেন অমিস্সং. তং যামাদিকালিকং পরিভুঞ্জতোতি সম্বন্ধো.

১৩১২. গিলানস্স ভুত্তাতিরিত্তং ৰিয কদাচি ভুঞ্জিস্সতীতি উদ্দিস্স ঠপিতম্পি গিলানাতিরিত্তং নামাতি অট্ঠকথাযং (পাচি. অট্ঠ. ২৩৮-২৩৯ অত্থতো সমানং) ৰুত্তং. ‘‘ৰিহারাদীসু গিলানস্স পাপুণনকোট্ঠাসম্পি গিলানাতিরিত্তং নামা’’তি ৰদন্তি.

১৩১৩. কথিনেনাতি পঠমকথিনেন.

পঠমপৰারণকথাৰণ্ণনা.

১৩১৪. অনতিরিত্তেনাতি এত্থ ‘‘খাদনীযেন ৰা ভোজনীযেন ৰা’’তি সেসো. এত্থ ‘‘খাদনীযং নাম পঞ্চভোজনানি যামকালিকং সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকং ঠপেত্ৰা অৰসেস’’ন্তি (পাচি. ২৩৯) ৰুত্তং পঞ্চভোজনতো অঞ্ঞং সব্বং যাৰকালিকং খাদনীযং নাম. ‘‘ভোজনীযং নাম পঞ্চ ভোজনানি ওদনো কুম্মাসো সত্তু মচ্ছো মংস’’ন্তি (পাচি. ২৩৯) ৰুত্তং. এত্থ ৰিনিচ্ছযো অনন্তরসিক্খাপদে ৰুত্তো. পৰারেয্যাতি এত্থ ‘‘অভিহট্ঠু’’ন্তি সেসো. অভিহট্ঠুং পৰারেয্যাতি অভিহরিত্ৰা ‘‘হন্দ ভিক্খু যাৰতকং ইচ্ছসি, তাৰতকং গহেত্ৰা খাদ ৰা ভুঞ্জ ৰা’’তি এৰং পৰারেয্য. ‘‘পৰারিত’’ন্তিপদং ৰুত্তত্থমেৰ. জানন্তি সুত্ৰা ৰা দিস্ৰা ৰা তস্স পৰারিতভাৰং জানন্তো. আসাদনাপেক্খোতি আসাদনং চোদনং মঙ্কুকরণভাৰং অপেক্খমানো. ভুত্তেতি তস্স পযোগেন ইতরেন ভুঞ্জিত্ৰা পরিযোসাপিতে. তস্সাতি যো তস্স পৰারিতভাৰং ঞত্ৰা ‘‘ভুঞ্জা’’তি নিযোজেসি, তস্স.

১৩১৫-৬. একস্স ভুঞ্জনেন অঞ্ঞস্স পাচিত্তি হোতীতি কথমেতন্তি আসঙ্কায তথা ৰুত্তত্তা পরিহরিতুমাহ ‘‘দুক্কটং…পে… দস্সিত’’ন্তি. ইতরস্স গহণেতি পৰারিতভিক্খুনো ভুঞ্জনত্থায পটিগ্গহণে. অজ্ঝোহারপযোগেসু চাতি এত্থাপি ‘‘ইতরস্সা’’তি সম্বন্ধো. সব্বং দুক্কটং, পাচিত্তিযঞ্চ. দস্সিতন্তি ‘‘অভিহরতি, আপত্তি দুক্কটস্স. তস্স ৰচনেন ‘খাদিস্সামি ভুঞ্জিস্সামী’তি পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্স. অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি দুক্কটস্স. ভোজনপরিযোসানে আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ২৪৪) দেসিতং ভগৰতাতি অত্থো.

১৩১৭. উভযত্থাপি ৰিমতিস্সাতি পৰারিতে চ অপৰারিতে চ ৰিমতিস্স. দুক্কটং পরিদীপিতন্তি ‘‘পৰারিতে ৰেমতিকো. অপ্পৰারিতে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ২৪৫) দেসিতং.

১৩১৮. কারাপেত্ৰাতি এত্থ ‘‘ভুঞ্জাহী’’তি সেসো. অঞ্ঞস্সত্থাযাতি এত্থ ‘‘অভিহরন্তো গচ্ছাহী’’তি সেসো.

১৩১৯. ওমসৰাদতুল্যাৰাতি ইদং অদিন্নাদানসমুট্ঠানং সন্ধাযাহ.

দুতিযপৰারণকথাৰণ্ণনা.

১৩২০. খাদনীযং ৰাতি পঞ্চ ভোজনানি চ কালিকত্তযঞ্চ ৰিনা অৰসেসেসু যং কিঞ্চি ৰা. ভোজনীযং ৰাতি পঞ্চসু ভোজনেসু অঞ্ঞতরম্পি. ৰিকালেতি ৰিগতে কালে. কালো নাম অরুণুগ্গমনতো যাৰ মজ্ঝন্তিকা, তদঞ্ঞো ৰিকালো. যথাহ ‘‘ৰিকালো নাম মজ্ঝন্তিকে ৰীতিৰত্তে যাৰ অরুণুগ্গমনা’’তি (পাচি. ২৪৯). ঠিতমজ্ঝন্তিকোপি কালেযেৰ সঙ্গয্হতি. যথাহ ‘‘ঠিতমজ্ঝন্তিকোপি কালসঙ্গহং গচ্ছতি. ততো পট্ঠায পন খাদিতুং ৰা ভুঞ্জিতুং ৰা ন সক্কা, সহসা পিৰিতুং পন সক্কা ভৰেয্য. কুক্কুচ্চকেন পন ন কাতব্বং. কালপরিচ্ছেদজাননত্থঞ্চ কালত্থম্ভো যোজেতব্বো, কালব্ভন্তরেৰ ভত্তকিচ্চং কাতব্ব’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ২৪৮-২৪৯). দোসন্তি পাচিত্তিযং.

১৩২১. ‘‘খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা’’তি এত্থ ভোজনীযস্স পৰারণসিক্খাপদে দস্সিতসরূপত্তা খাদনীযং তাৰ সরূপতো দস্সেতুমাহ ‘‘যমামিসগত’’ন্তিআদি. এত্থাতি এতেসু খাদনীযভোজনীযেসু. যং পন ৰনমূলফলাদিকং আমিসগতং আমিসে যাৰকালিকে পরিযাপন্নং, তং খাদনীযন্তি যোজনা. কালিকেস্ৰসমোহত্থন্তি এত্থ গাথাবন্ধৰসেন ম-কারলোপো, অসম্মোহত্থন্তি ৰুত্তং হোতি. ইদন্তি ৰক্খমানং সন্ধাযাহ.

১৩২২. মূলন্তি যং কিঞ্চি রুক্খলতানং মূলং. কন্দন্তি রুক্খলতানমেৰ কন্দং. মুল়ালন্তি পদুমগচ্ছমূলকন্দং. মত্থকন্তি তালনাল়িকেরাদীনং মত্থকং, ৰেল়ুকল়ীরপল্লৰঙ্কুরানঞ্চ এত্থেৰ সঙ্গহো. খন্ধকন্তি উচ্ছুআদিখন্ধকং. তচন্তি ছল্লি. পত্তন্তি পণ্ণং. পুপ্ফন্তি কুসুমং. ফলন্তি রুক্খলতাদীনং ফলং. অট্ঠীতি রুক্খলতাদিবীজং. পিট্ঠন্তি ধঞ্ঞাদিপিট্ঠং. নিয্যাসন্তি সিলেসং. ‘‘খাদনীয’’ন্তি সব্বত্থ পকরণতো লব্ভতি.

১৩২৩. এৰং খাদনীযানং মাতিকং নিক্খিপিত্ৰা তে সরূপতো দস্সেতুমাহ ‘‘মূলখাদনীযাদীন’’ন্তিআদি. তত্থ রুক্খমূলমেৰ খাদনীযং, তং আদি যেসন্তি ৰিগ্গহো. মুখমত্তনিদস্সনং নিবোধথাতি এত্থ ‘‘মযা করিযমান’’ন্তি সেসো. মুখমত্তন্তি পৰেসদ্ৰারমত্তং, নিরৰসেসতো দস্সনে পপঞ্চভীরুকানং পুব্বে ভযং হোতীতি সঙ্খেপতো খাদনীযানি দস্সিস্সন্তি ৰুত্তং হোতি. তথা দস্সনে পযোজনমাহ ‘‘নামত্থেসু ভিক্খূনং পাটৰত্থাযা’’তি, মূলখাদনীযাদীনং নামেসু চ তদত্থেসু চ ভিক্খূনং পাটৰুপ্পাদনত্থন্তি অত্থো.

১৩২৪-৫. মূলকমূলাদীনি উপদেসতোযেৰ ৰেদিতব্বানি. ন হি তানি পরিযাযন্তরেন ৰুচ্চমানানিপি সক্কা ৰিঞ্ঞাতুং. পরিযাযন্তরেনপি হি ৰুচ্চমানে তং তং নামং অজানন্তানং সম্মোহোযেৰ সিযা, তস্মা তত্থ ন কিঞ্চি ৰক্খাম. সাকানন্তি সূপেয্যপণ্ণানং. ইধাতি ইমস্মিং সিক্খাপদে. আহারত্থন্তি আহারেন কত্তব্বপযোজনং, আহারকিচ্চন্তি ৰুত্তং হোতি. ‘‘আমিসত্থ’’ন্তিপি লিখন্তি. ফরন্তীতি ৰিত্থারেন্তি.

১৩২৬. জরট্ঠন্তি পুরাণকন্দং. যং তং জরট্ঠন্তি সম্বন্ধো. সেসানং জরট্ঠং যাৰকালিকন্তি যোজনা. সেসানন্তি মূলকাদীনি ৰুত্তানি. যথাহ ‘‘মূলকখারকজজ্ঝরীমূলানং পন জরট্ঠানিপি আমিসগতিকানেৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৪৮-২৪৯).

১৩৩১. ধোতোতি নিব্বত্তিতপিট্ঠো.

১৩৩২. অধোতো খীরৰল্লিযা কন্দোতি যোজনা. ৰাক্যপথাতীতাতি ‘‘অসুকো ৰা অসুকো ৰা’’তি ৰত্ৰা পরিযন্তং পাপেতুং অসক্কুণেয্যত্তা ৰচনপথাতীতা.

১৩৩৩. পুণ্ডরীকং সেতং. পদুমং রত্তং.

১৩৩৪. সম্ভৰং জাতং.

১৩৩৮. জরট্ঠবুন্দোতি কন্দস্স হেট্ঠা অতীৰ পরিণতট্ঠানং.

১৩৩৯. পথৰিযং গতোতি অন্তোপথৰিযং গতো, পথৰিযং নিমুজ্জিত্ৰা গততরুণদণ্ডোতি ৰুত্তং হোতি.

১৩৪০. এৰং অন্তোভূমিযং গতো. ‘‘পণ্ণদণ্ডো উপ্পলাদীন’’ন্তি পদচ্ছেদো. সব্বোতি তরুণোপি পরিণতোপি. উপ্পলাদীনং, পদুমজাতিযা চ সব্বো পণ্ণদণ্ডো যাৰকালিকোতি যোজনা.

১৩৪৫. পত্তখাদনীযংনামাতি পত্তসঙ্খাতং খাদনীযং নাম.

১৩৪৮. মূলকাদীনন্তি ‘‘মূলকং খারকঞ্চেৰা’’তিআদিকায গাথায ৰুত্তমূলকাদীনং.

১৩৪৯. কণ্ণিকাতি পদুমকণ্ণিকা.

১৩৬০. কেতকাদীনন্তি এত্থ আদি-সদ্দেন তিম্বরুসকং গহিতং. তালফলট্ঠীতি তরুণফলানং অট্ঠি.

১৩৬১. ‘‘পুন্নাগমধুকট্ঠীনী’’তি চ ‘‘পুন্নাগমধুকট্ঠিচা’’তি চ পোত্থকেসু উভযথা পাঠো দিস্সতি, অত্থো পন একোযেৰ. ‘‘সেলু অট্ঠী’’তি পদচ্ছেদো. অনামিসেতি যাৰজীৰিকে.

১৩৬৩. ধোতং তালপিট্ঠন্তি তালফেগ্গুং কোট্টেত্ৰা উদকে মদ্দিত্ৰা পরিস্সাৰেত্ৰা কললে ভাজনতলং ওতিণ্ণে পসন্নোদকং অপনেত্ৰা গহিততালপিট্ঠন্তি ৰুত্তং হোতি. তথা খীরৰল্লিযা পিট্ঠন্তি যোজনা, তথেৰ কোট্টেত্ৰা পরিস্সাৰেত্ৰা গহিতখীরৰল্লিযা পিট্ঠন্তি অত্থো.

১৩৬৪. অধোতং ৰুত্তৰিপরিযাযতো গহেতব্বং. ‘‘আহারত্থমসাধেন্তং, সব্বং তং যাৰজীৰিক’’ন্তি ৰচনতো তেসু তেসু জনপদেসু মনুস্সানং আহারকিচ্চং অকরোন্তং মূলাদি যাৰজীৰিকং, তদঞ্ঞং যাৰকালিকন্তি সঙ্খেপলক্খণং কাতব্বন্তি.

ৰিকালভোজনকথাৰণ্ণনা.

১৩৬৯. ভোজনং সন্নিধিং কত্ৰা খাদনং ৰাতি এত্থ ভোজনখাদনীযানি যথাৰুত্তভেদসরূপানেৰ. সন্নিধিং কত্ৰাতি পটিগ্গহেত্ৰা একরত্তম্পি অতিক্কামেত্ৰা, সন্নিদহিত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ ‘‘পটিগ্গহেত্ৰা একরত্তম্পি ৰীতিনামিতস্সেতং অধিৰচন’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ২৫৩). তদেৰ ৰক্খতি ‘‘সয’’ন্তিআদিনা. খাদনন্তি কম্মসাধনোযং, ‘‘খজ্জ’’ন্তি ইমিনা সমানত্থো.

১৩৭১. ‘‘সন্নিধিং কত্ৰা’’তি এত্থ নিদ্দেসং দস্সেতুমাহ ‘‘সয’’ন্তিআদি.

১৩৭২. ‘‘তং ন ৰট্টতী’’তি এত্থ অত্থং দস্সেতুমাহ ‘‘ততো’’তিআদি. ততোতি সন্নিধিকতভোজনতো. সুদ্ধচিত্তেনাতি সৰাসনসকলকিলেসপ্পহানতো নিম্মলচিত্তেন. তাদিনাতি অট্ঠসু লোকধম্মেসু নিব্বিকারভাৰেন তাদিনা. অথ ৰা যাদিসা পুরিমকা সম্মাসম্বুদ্ধা রূপারূপগুণেহি অহেসুং, তাদিসেন ভগৰতা.

১৩৭৩. ওদনাদীসু পঞ্চসু ভোজনেসু তাৰ অকপ্পিযমংসেন সন্নিধিৰসেন পাচিত্তিযঞ্চ আপত্তিৰিসেসঞ্চ দস্সেতুমাহ ‘‘অকপ্পিযেসূ’’তিআদি. পাচিত্তীতি সন্নিধিপাচিত্তিযমাহ. ইতরেতি সীহাদিমংসম্হি. দুক্কটেন সহ পাচিত্তীতি যোজনা.

১৩৭৪. যামকালিকসঙ্খাতং পরিভুঞ্জতোতি এত্থ ‘‘সন্নিধিং কত্ৰা’’তি অধিকারতো লব্ভতি. ‘‘দুক্কটেন সহা’’তি অৰত্ৰা ‘‘পাচিত্তী’’তি ৰুত্তত্তা সতি পচ্চযে পরিভুঞ্জতোতি গহেতব্বং. যথাহ ‘‘যামকালিকং সতি পচ্চযে অজ্ঝোহারতো পাচিত্তিযং. আহারত্থায অজ্ঝোহারতো দুক্কটেন সদ্ধিং পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ২৫৩).

১৩৭৫. অন্নন্তি এত্থাপি ‘‘সন্নিধিকত’’ন্তি ইদং পুরে ৰিয লব্ভতি, ‘‘পকতি’’ন্তি ইদং ‘‘অন্ন’’ন্তি এতস্স ৰিসেসনং, মনুস্সমংসাদীহি অসম্মিস্সং নাতিরিত্তকতং অন্নমত্তন্তি অত্থো. পাচিত্তিযদ্ৰযন্তি অনতিরিত্তপচ্চযা চ সন্নিধিপচ্চযা চ দ্ৰে পাচিত্তিযানি.

১৩৭৬. ‘‘দ্ৰে, দ্ৰয’’ন্তি উভযত্থাপি অযমেৰত্থো.

১৩৭৭. সামিসেন মুখেন দ্ৰেতি এত্থ ‘‘পঞ্চ ভোজনানি যামকালিকং সত্তাহকালিকং যাৰজীৰিকং ঠপেত্ৰা অৰসেসং খাদনীযং নামা’’তি (পাচি. ২৫৪) ৰুত্তত্তা খাদনীযাসঙ্গহিতেন যামকালিকেন চ তেন সম্মিস্সত্তা সন্নিধিনামেন মুখগতআমিসমূলকেন চ সন্নিধিপাচিত্তিযানি দ্ৰে হোন্তীতি অত্থো. সামিসেন মুখেনাতি উপলক্খণত্তা যথাকথঞ্চি আমিসে মিস্সীভূতে এত্তকা আপত্তিযোতি দট্ঠব্বং. নিরামিসং যামকালিকং ভুঞ্জতো একমেৰ পাচিত্তিযন্তি যোজনা, যেন কেনচি আকারেন অসম্মিস্সং যামকালিকং পরিভুঞ্জতো একমেৰ পাচিত্তিযং হোতীতি অত্থো.

১৩৭৮. তমেৰাতি সন্নিহিতমেৰ কালিকং. তেসু দ্ৰীসু ৰিকপ্পেসূতি সামিসনিরামিসৰিকপ্পদ্ৰযে. কেৰলং দুক্কটং ৰড্ঢতীতি পঠমৰিকপ্পে দ্ৰীহি পাচিত্তিযেহি সদ্ধিং দুক্কটং, দুতিযৰিকপ্পে পাচিত্তিযেন সদ্ধিং দুক্কটং হোতীতি ৰুত্তং হোতি.

১৩৭৯. সুদ্ধন্তি এত্থ ‘‘সন্নিধিকতং ভোজন’’ন্তি সেসো. ইদং ‘‘পকতিভোজনে’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৫৩) অট্ঠকথাযং, ইধ চ ‘‘ন দোসো যামকালিকে’’তি যামকালিকস্স ৰিসুং ৰক্খমানত্তা ৰিঞ্ঞাযতি, অকপ্পিযমংসযামকালিকেহি অমিস্সং ভোজনন্তি ৰুত্তং হোতি.

১৩৮০. মংসেতি এত্থ ‘‘অকপ্পিযে’’তি ইদং থুল্লচ্চযাদিৰচনেনেৰ লব্ভতি. ৰড্ঢতীতি পুব্বে ৰুত্তেহি পাচিত্তিযদ্ৰযেহি সদ্ধিং মনুস্সমংসে থুল্লচ্চযঞ্চ সীহাদিমংসে দুক্কটঞ্চ ৰড্ঢতি. মনুস্সমংসে সেসে সীহমংসাদিকে অকপ্পিযমংসে চ যথানুক্কমতো থুল্লচ্চযঞ্চেৰ দুক্কটঞ্চাতি দ্ৰযং ৰড্ঢতীতি যোজনা.

১৩৮১. অনতিরিত্তম্পি ভোজনং ৰিকালে পরিভুঞ্জতো ভিক্খুনো তন্নিমিত্তকো দোসো যথাৰুত্তেসু সব্বৰিকপ্পেসু নত্থীতি যোজনা. ‘‘ৰিকাল…পে… কালিকে’’তি যামকালিকস্স ৰিসুং ৰক্খমানত্তা চ অতিরিত্তকারাপনঞ্চ ভোজনেযেৰ সম্ভৰতীতি অনতিরিত্তন্তি এত্থ ‘‘নিহিতভোজন’’ন্তি সেসো. ‘‘অনতিরিত্তপচ্চযা পন ৰিকালে সব্বৰিকপ্পেসু অনাপত্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৫৩) অট্ঠকথাৰচনতো দোসোতি অনতিরিত্তপচ্চযা পাচিত্তিযমাহ. তেনেৰ ৰক্খতি ‘‘তন্নিমিত্তকো’’তি, অনতিরিত্তনিমিত্তকোতি অত্থো. সব্বৰিকপ্পেসূতি ‘‘সুদ্ধং ৰা মনুস্সমংসমিস্সং ৰা সীহাদিমংসমিস্সং ৰা যামকালিকমিস্সং ৰা’’তি সব্বেসু ৰিকপ্পেসু. ‘‘তন্নিমিত্তকো’’তি ৰচনেনেৰ ৰারিতৰিকালাদিনিমিত্তস্স দোসস্স সম্ভৰং দস্সেতি.

১৩৮২-৩. ৰিকালপচ্চযা ৰাতি এত্থ ৰা-সদ্দেন ‘‘অনতিরিত্তপচ্চযা’’তি ইদং সমুচ্চিতং. অপি-সদ্দো ‘‘যামকালিকেপী’’তি যোজেতব্বো. সত্তাহকালিকং, যাৰজীৰিকং আহারস্সেৰ অত্থায পটিগ্গণ্হতো গহণে, যথাৰুত্তস্স সত্তাহকালিকযাৰজীৰিকভেদেন দুৰিধস্স তু অজ্ঝোহারপযোগেসু নিরামিসে ৰা দুক্কটন্তি যোজনা. তু-সদ্দো এৰ-কারত্থো.

১৩৮৪. অথাতি ৰাক্যারম্ভে নিপাতো. আমিসসংসট্ঠং সত্তাহকালিকং, যাৰজীৰিকং ৰাতি যোজনা. গহেত্ৰাতি পটিগ্গহেত্ৰা. ঠপিতন্তি অরুণং অতিক্কামেত্ৰা ঠপিতং. পাচিত্তীতি সন্নিধিপাচিত্তি.

১৩৮৫. কালোতি অরুণুগ্গমনাদিমজ্ঝন্তিকাৰসানো কালো. যামোতি মজ্ঝন্তিকাদিদুতিযঅরুণুগ্গমনাৰসানো. তং তং কালং কালিকং অতিক্কামযতো তু দোসোতি যোজনা. তু-সদ্দো এৰকারত্থো. তং ৰা কালিকন্তি যথাক্কমং যাৰকালিকং যামকালিকং সত্তাহকালিকন্তি ৰুত্তং হোতি.

১৩৮৬. যাৰকালিকং অত্তনা সম্ভিন্নানি ইতরানি তীণি কালিকানি অত্তনোযেৰ সভাৰং উপনেতীতি যোজনা. সকো ভাৰো সভাৰো, তং.

১৩৮৭-৮. এৰমেৰ ৰিনিদ্দিসেতি ‘‘পুরিমং পুরিমং কালিকং অত্তনা সম্মিস্সং পচ্ছিমং পচ্ছিমং অত্তনো সভাৰমেৰ গাহাপেতী’’তি কথেয্যাতি ৰুত্তং হোতি.

ইমেসূতিআদীসু নিদ্ধারণে ভুম্মং. অন্তোৰুত্থং হোতীতি অকপ্পিযকুটিযং ঠপেত্ৰা অরুণুট্ঠাপনেন অন্তোৰুত্থং নাম হোতি. সন্নিধি চ হোতীতি পটিগ্গহেত্ৰা পটিগ্গহণং অৰিজহিত্ৰা অরুণুট্ঠাপনেন সন্নিধি চ নাম হোতি. পোত্থকেসু ‘‘সন্নিধি’’ন্তি সানুনাসিকো পাঠো দিস্সতি, ‘‘হোতী’’তি কিরিযায সম্বন্ধত্তা সন্নিধি-সদ্দো পঠমেকৰচনন্তোতি অনুনাসিকো আগমসন্ধিজোতি ৰেদিতব্বো. উভযম্পীতি যথাৰুত্তং অন্তোৰুত্থং, সন্নিধি চাতি উভযম্পি. ন হোতেৰাতি পুরিমকালিকদ্ৰযেন অমিস্সং ন হোতেৰ.

১৩৮৯. কপ্পিযকুটিনামেন অকতং, অসম্মতং, অপরিগ্গহং, পাকারাদীহি পরিক্খিত্তং সেনাসনং অকপ্পিযকুটি নামাতি সঙ্খেপতো গহেতব্বং. অন্তদ্ৰযেনাতি সত্তাহকালিকযাৰজীৰিকেন, সহত্থে করণৰচনং. ‘‘মিস্সিত’’ন্তি সেসো. গহিতন্তি পটিগ্গহিতং. তং পুব্বং দ্ৰযন্তি যাৰকালিকযামকালিকদ্ৰযং. পুরিমকালিকদ্ৰযে যং কিঞ্চি তদহুপটিগ্গহিতম্পি অকপ্পিযকুটিযাযেৰ ঠপেত্ৰা অরুণং উট্ঠাপিতেন পচ্ছিমকালিকদ্ৰযে যেন কেনচি সম্মিস্সং অন্তোৰুত্থং নাম হোতীতি ৰুত্তং হোতি.

১৩৯০. অন্তোৰুত্থেন পচ্ছিমকালিকদ্ৰযেন সংসট্ঠং যদিদং পুরিমকালিকদ্ৰযং, অযং মুখসন্নিধি নাম হোতীতি অট্ঠকথাযং (মহাৰ. অট্ঠ. ২৯৫ অত্থতো সমানং) ৰুত্তং. মহাপচ্চরিযং পন অন্তোৰুত্থং হোতি, ন কপ্পতি ইতি দল়্হং কত্ৰা ৰুত্তন্তি যোজনা.

তত্থ ‘‘মুখসন্নিধী’’তি চ ‘‘অন্তোৰুত্থ’’ন্তি চ নামমত্তমেৰ নানাকরণং, সোযেৰত্থোতি উভিন্নং অট্ঠকথাৰচনানং অনত্থন্তরতা ৰেদিতব্বা. তথা হি মুখ-সদ্দো অন্তো-সদ্দপরিযাযো, সন্নিধি-সদ্দো পরিৰুত্থ-সদ্দপরিযাযো. মুখে সন্নিধি মুখসন্নিধীতি কম্মসাধনং. বহি সন্নিধিনিৰত্তনত্থং অট্ঠকথাসু মুখ-গ্গহণং, অন্তো-গহণঞ্চ কতং. বহীতি চ পটিগ্গহেত্ৰা অকপ্পিযকুটিযা বহি যত্থ কত্থচি পরিৰুত্থং পচ্ছিমকালিকদ্ৰযং পুরিমেন কালিকদ্ৰযেন সংসট্ঠং অধিপ্পেতং. মুখসন্নিধিঅন্তোৰুত্থপদানং অনত্থন্তরভাৰো সমন্তপাসাদিকাযং ৰুত্তো.

যথাহ ‘‘সামণেরো ভিক্খুস্স তণ্ডুলাদিকং আমিসং আহরিত্ৰা কপ্পিযকুটিযং নিক্খিপিত্ৰা পুনদিৰসে পচিত্ৰা দেতি, অন্তোৰুত্থং ন হোতি. তত্থ অকপ্পিযকুটিযং নিক্খিত্তসপ্পিআদীসু যং কিঞ্চি পক্খিপিত্ৰা দেতি, মুখসন্নিধি নাম হোতি. মহাপচ্চরিযং পন ‘অন্তোৰুত্থং হোতী’তি ৰুত্তং, তত্থ নামমত্তমেৰ নানাকরণ’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২৯৫). নিস্সন্দেহে পন অঞ্ঞথা ৰুত্তো ৰিয ৰিঞ্ঞাযতি, তত্থপি অযমেৰ নযো ৰেদিতব্বো.

১৩৯১. দোসোতি সন্নিধিদোসো ন হোতি. নিদহিত্ৰাতি পটিগ্গহেত্ৰা পটিগ্গহণং অৰিজহিত্ৰা সকসককালব্ভন্তরেযেৰ নিদহিত্ৰা. এত্থ চ হেট্ঠিমন্ততো সন্নিধিং দস্সেতুং ‘‘পত্তং ধোৰিত্ৰা পুন তত্থ অচ্ছোদকং ৰা আসিঞ্চিত্ৰা অঙ্গুলিযা ৰা ঘংসিত্ৰা নিস্নেহভাৰো জানিতব্বো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৫৩) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. এতেন নিরপেক্খেন পটিগ্গহণং অৰিস্সজ্জেত্ৰাৰ সযং ৰা অঞ্ঞেন ৰা তুচ্ছং কত্ৰান সম্মা ধোৰিত্ৰা নিট্ঠাপিতে পত্তে লগ্গম্পি অৰিজহিতপটিগ্গহিতমেৰ হোতীতি তত্থ আপত্তি ৰুত্তাতি গণ্ঠিপদেসু ৰুত্তং. এতেন নিরপেক্খেন পটিগ্গহণে ৰিস্সট্ঠে তাদিসেপি পত্তে দোসো নত্থীতি সিদ্ধং.

সন্নিধিকথাৰণ্ণনা.

১৩৯৩. পণীতানি ভোজনানীতি পাল়িযং ‘‘সেয্যথিদং? সপ্পি নৰনীতং তেলং মধু ফাণিতং মচ্ছো মংসং খীরং দধী’’তি (পাচি. ২৫৯) উদ্দিসিত্ৰা –

‘‘সপ্পি নাম গোসপ্পি ৰা অজিকাসপ্পি ৰা মহিংসসপ্পি ৰা, যেসং মংসং কপ্পতি, তেসং সপ্পি. নৰনীতং নাম তেসঞ্ঞেৰ নৰনীতং. তেলং নাম তিলতেলং সাসপতেলং মধুকতেলং এরণ্ডকতেলং ৰসাতেলং. মধু নাম মক্খিকামধু. ফাণিতং নাম উচ্ছুম্হা নিব্বত্তং. মচ্ছো নাম ওদকো ৰুচ্চতি. মংসং নাম যেসং মংসং কপ্পতি, তেসং মংসং. খীরং নাম গোখীরং ৰা অজিকাখীরং ৰা মহিংসখীরং ৰা, যেসং মংসং কপ্পতি, তেসং খীরং. দধি নাম তেসঞ্ঞেৰ দধী’’তি (পাচি. ২৬০) –

নিদ্দিট্ঠানি নৰ পণীতভোজনানীতি অত্থো. অগিলানোতি ‘‘অগিলানো নাম যস্স ৰিনা পণীতভোজনানি ফাসু হোতী’’তি (পাচি. ২৬০) ৰুত্তো. অগিলানোতি এত্থ ‘‘হুত্ৰা’’তি সেসো.

১৩৯৪. সপ্পিনা দেহীতিআদি ৰিঞ্ঞাপনপ্পকারো. সপ্পিভত্তন্তি এত্থ কিঞ্চাপি সপ্পিসংসট্ঠং ভত্তং, সপ্পি চ ভত্তঞ্চ সপ্পিভত্তন্তি ৰিঞ্ঞাযতি, অট্ঠকথাসু পন ‘‘সালিভত্তং ৰিয সপ্পিভত্তং নাম নত্থী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৫৯) কারণং ৰত্ৰা দুক্কটস্সেৰ দল়্হতরং কত্ৰা ৰুত্তত্তা ন সক্কা অঞ্ঞং ৰত্তুং. অট্ঠকথাচরিযা এৰ হি ঈদিসেসু ঠানেসু পমাণং.

১৩৯৫. পাচিত্তি পরিযাপুতাতি ‘‘অজ্ঝোহারে অজ্ঝোহারে আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ২৬০) এৰং অজ্ঝোহারগণনায পাচিত্তি ৰুত্তা.

১৩৯৬. সুদ্ধানীতি অন্নেন অমিস্সানি. সেখিযেসূতি সিক্খাকরণীযে ৰুত্তন্তি অত্থো.

১৩৯৭. যস্মা সুদ্ধানং পণীতভোজনানং ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা পরিভুঞ্জনং দুক্কটৰিসযং, তস্মা. সত্তধঞ্ঞমযন্তি সালিআদীনং সত্তন্নং ধঞ্ঞানং অঞ্ঞতরস্স ৰিকারভূতং.

১৩৯৮. সচে দদাতীতি যোজনা. ৰিসঙ্কেতন্তি অনাপত্তি হোতীতি ৰুত্তং হোতি.

১৩৯৯. দেতি চেতি সম্বন্ধো. অঞ্ঞতরেনাতি সহত্থে করণৰচনং. ‘‘ভত্ত’’ন্তি অধিকারতো লব্ভতি. অস্স ভিক্খুস্স. ৰিসঙ্কেতন্তি অঞ্ঞং যাচিতস্স অঞ্ঞস্স দিন্নত্তা সঙ্কেতস্স ৰিরাধনেন অনাপত্তীতি ৰুত্তং হোতি.

১৪০০. যেন যেন হীতি এত্থাপি তথেৰ করণৰচনং. ‘‘ৰিঞ্ঞত্ত’’ন্তি ইদং অধিকতস্স ‘‘ভত্ত’’ন্তি এতস্স ৰিসেসনং. যেন যেনাতি অনিযমেন পণীতেন. তেন সপ্পিআদি ৰিসুং ৰিসুং গহিতমেৰ, সপ্পিআদীনং গোসপ্পিআদিভেদো চ সঙ্গহিতো. তস্মিং লদ্ধেপীতি যাচিতেযেৰ লদ্ধে সতি. তস্স তস্স মূলেপি লদ্ধেতি ৰিচ্ছাৰসেন যোজনা.

কিং ৰুত্তং হোতি? ‘‘সপ্পিনা ভত্তং দেহী’’তি সামঞ্ঞেন ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স তমেৰ ৰা ‘‘ইমিনা সপ্পিং কত্ৰা গণ্হথা’’তি নৰনীতাদীসু অঞ্ঞতরং ৰা ধেনুং ৰা মূলং ৰা দেতি চে, ‘‘গোসপ্পিনা ভত্তং দেহী’’তি ৰিসেসযুত্তং কত্ৰা ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স তমেৰ ৰা গোনৰনীতাদীনি ৰা গাৰিং ৰা ‘‘ইদং দত্ৰা সপ্পিং গণ্হথা’’তি মূলং ৰা সচে দেতি, ৰিসঙ্কেতং ন হোতি, যথাৰত্থুকমেৰ আপত্তিং আপজ্জতীতি ৰুত্তং হোতি.

ন অঞ্ঞথাতি সপ্পিং যাচিতৰতো ‘‘ইমং গহেত্ৰা সপ্পিং কত্ৰা গণ্হথা’’তি অৰত্ৰা ‘‘সপ্পি নত্থি, ইদং গণ্হথা’’তি ৰত্ৰা ৰা তুণ্হীভূতেন ৰা নৰনীতাদীসু কিস্মিঞ্চি দিন্নে ৰিসেসৰিঞ্ঞাপকস্স তদঞ্ঞদানেপি ৰিসঙ্কেতমেৰ হোতীতি অত্থো. পাল়িযা অনাগতেপি দিন্নে ৰিসঙ্কেতমেৰ হোতি. ‘‘সচে পন অঞ্ঞং পাল়িযা আগতং ৰা অনাগতং ৰা দেতি, ৰিসঙ্কেত’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ২৫৯) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং.

১৪০১. পাল়িযন্তি পুব্বে দস্সিতং ‘‘সপ্পি নাম গোসপ্পী’’তিআদিং নিদ্দেসপাল়িমাহ. যথাহ ‘‘পাল়িযং আগতনৰনীতাদীনি ঠপেত্ৰা’’তিআদি (পাচি. অট্ঠ. ২৫৯). অঞ্ঞেহি নৰনীতাদীহি. সহত্থে করণৰচনং.

১৪০২. ‘‘ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা’’তি ইমস্স কম্মভূতং ‘‘ভত্ত’’ন্তি অধিকতং. গাথাবন্ধৰসেন ৰা-সদ্দস্স রস্সো কতো. একতো ৰাতি যোজনা, ‘‘নানতো’’তিপি গহিতমেৰ, একট্ঠানতো ৰা নানট্ঠানতো ৰাতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ ‘‘সচে পন সব্বেহিপি সপ্পিআদীহি একট্ঠানে ৰা নানট্ঠানে ৰা ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা’’তিআদি (পাচি. অট্ঠ. ২৫৯). তেনেৰ ভুঞ্জতীতি এত্থ পরিকপ্পসূচকং ‘‘চে’’তি ইদঞ্চ অৰকংসসন্দস্সনত্থং ‘‘কুসগ্গেন একবিন্দুম্পী’’তি ইদঞ্চ অজ্ঝাহরিতব্বং. মতাতি অট্ঠকথাযং (পাচি. অট্ঠ. ২৫৯) ৰুত্তং সন্ধাযাহ. একতো ৰা নানতো ৰা ঠানা ভত্তং ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা একরসং কত্ৰা অন্তমসো কুসগ্গেন একবিন্দুম্পি ভুঞ্জতি চে, নৰ পাচিত্তিযো মতাতি যোজনা.

১৪০৩. অকপ্পিযেন সপ্পিনা দেহীতি ৰুত্তেপীতি যোজনা, সহত্থে করণৰচনং. ‘‘ভত্ত’’ন্তি অধিকতং. ‘‘যেসং মংসং কপ্পতি, তেসং সপ্পী’’তি (পাচি. ২৬০) ৰুত্তপ্পকারস্স ৰিপরিযাযতো অকপ্পিযং দট্ঠব্বং. তেন চে দেতীতি যদি তেন যাচিতেন তেনেৰ অকপ্পিযেন সদ্ধিং ওদনং দেতীতি.

১৪০৪. তথাসঞ্ঞিস্সাতি তথাসঞ্ঞিনো, গিলানোম্হীতিসঞ্ঞিনোতি অত্থো. যথাহ ‘‘গিলানো গিলানসঞ্ঞী, অনাপত্তী’’তি (পাচি. ২৬১).

১৪০৫. গিলানকালে ৰিঞ্ঞত্তং অগিলানস্স ভুঞ্জতো অনাপত্তি পকাসিতাতি যোজনা. এৰমিতরেহিপি দ্ৰীহি পদেহি যোজেতব্বং. যথাহ ‘‘অনাপত্তি গিলানো হুত্ৰা ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা অগিলানো ভুঞ্জতী’’তিআদি (পাচি. ২৬২). ঞাতকাদীনন্তি এত্থ ‘‘আযত্ত’’ন্তি সেসো. আদি-সদ্দেন ‘‘পৰারিতানং অঞ্ঞস্সত্থায অত্তনো ধনেন উম্মত্তকস্স আদিকম্মিকস্সা’’তি ইদং সঙ্গণ্হাতীতি.

১৪০৬. চত্তারি সমুট্ঠানানি দস্সেতুমাহ ‘‘কাযতো’’তিআদি.

পণীতভোজনকথাৰণ্ণনা.

১৪০৭. ‘‘অদিন্ন’’ন্তি ইমিনা অদিন্নাদানসিক্খাপদে (পারা. ৯১ আদযো) ৰিয পরপরিগ্গহিতং অৰত্ৰা অপ্পটিগ্গহিতমেৰ ৰত্তব্বং. যথাহ ‘‘অদিন্নং নাম অপ্পটিগ্গহিতকং ৰুচ্চতী’’তি (পাচি. ২৬৬). মুখদ্ৰারন্তি মুখে দ্ৰারং মুখদ্ৰারং, গলনাল়িকা, ইমিনা পন ৰচনেন যং কিঞ্চি অজ্ঝোহরণীযং, তং মুখেন ৰা পৰিসতু নাসিকায ৰা, গলবিলং পৰিট্ঠমেৰ আপত্তিকরন্তি দীপেতি. আহারন্তি উদকদন্তপোনেহি অঞ্ঞং অজ্ঝোহরিতব্বং যং কিঞ্চি যাৰকালিকাদিং. যথাহ ‘‘আহারো নাম উদকদন্তপোনং ঠপেত্ৰা যং কিঞ্চি অজ্ঝোহরণীয’’ন্তি (পাচি. ২৬৬).

আহরেয্যাতি মুখদ্ৰারং পৰেসেয্য, ইমিনা পরগলং অকত্ৰা মুখেন পটিগ্গহিতগ্গহণেপি নত্থি দোসোতি সূচিতং. তেনেৰাহ ‘‘দন্তপোনোদকং হিত্ৰা’’তি. তেনেৰ ৰুত্তং গণ্ঠিপদে ‘‘ভগৰতো দন্তকট্ঠস্স মুখদ্ৰারঠপনে অনাপত্তিৰচনেনেৰ যং কিঞ্চি ৰত্থুং পরগলং অকত্ৰা মুখে ঠপনে অনাপত্তিভাৰো ৰুত্তো’’তি. উদকঞ্হি যথাসুখং পাতুং, দন্তকট্ঠঞ্চ দন্তপোনপরিভোগেন পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি, তস্স পন রসং গিলিতুং ন ৰট্টতি. সচেপি দন্তকট্ঠরসো অজানন্তস্স অন্তো পৰিসতি, পাচিত্তিযমেৰ. দন্তে পুনন্তি নিম্মলে করোন্তি এতেনাতি দন্তপোনং.

১৪০৮-৯. ব্যতিরেকমুখেন অদিন্নলক্খণং, পদভাজনে চ ৰুত্তনযেন পঠমং দিন্নলক্খণং দস্সেন্তো আহ ‘‘হত্থপাসো’’তিআদি. হত্থপাসোতি পৰারণসিক্খাপদে –

‘‘গণ্হতো পচ্ছিমং অঙ্গং, দদতো পুরিমং পন;

উভিন্নং অড্ঢতেয্যং চে, ৰিনা হত্থং পসারিত’’ন্তি. (ৰি. ৰি. ১২৭৫) –

ৰুত্তলক্খণো হত্থপাসো. অভিনীহারোতি তত্থেৰ ৰুত্তনযেন অভিমুখং কত্ৰা হরণঞ্চ. মজ্ঝিমুচ্চারণক্খমোতি পটিগ্গহেতব্বভারস্স উক্কট্ঠপরিচ্ছেদেন থামমজ্ঝিমেন পুরিসেন উক্খিপনারহতা. ভাৰপ্পধানোযং নিদ্দেসো. অৰকংসো পন ‘‘অন্তমসো রথরেণুমত্তম্পী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৯) অট্ঠকথাৰচনতো ৰেদিতব্বো. উচ্চারণং উক্খিপনং. ‘‘অমনুস্সো’’তি ইমিনা তদঞ্ঞসত্তসামঞ্ঞেন তিরচ্ছানগতাপি ৰেদিতব্বা. ‘‘পক্খী ৰা’’তিআদিৰক্খমানেন ৰা ৰেদিতব্বা. কাযাদিনাতি কাযকাযপটিবদ্ধনিস্সগ্গিযানং অঞ্ঞতরেন. তেনেৰাহ ‘‘তিধা’’তি.

দ্ৰিধাতি কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা. পঞ্চঙ্গসংযোগেতি এত্থ ‘‘হত্থপাসো’’তি পঠমঙ্গং, ‘‘অভিনীহারো’’তি দুতিযং, ‘‘মজ্ঝিমুচ্চারণক্খমো’’তি ততিযং, ‘‘মনুস্সো…পে… তিধা’’তি চতুত্থং, ‘‘পটিগ্গণ্হাতি…পে… দ্ৰিধা’’তি পঞ্চমন্তি ইমানি পঞ্চ অঙ্গানি, পঞ্চন্নং অঙ্গানং সংযোগো সমাগমো সন্নিপাতো পঞ্চঙ্গসংযোগো, তস্মিং. গহণন্তি পটিগ্গহণং. তস্স ভিক্খুনো. রূহতি সম্পজ্জতি.

১৪১০-১২. ইতরোতি পটিগ্গাহকো. তস্স অঙ্গস্স. ন গচ্ছতীতি নগো, ‘‘নগো’’তি রুক্খোপি পব্বতোপি ৰুচ্চতি. এৰরূপেতি ঈদিসে উচ্চনীচট্ঠানে.

১৪১৩. সোণ্ডাযাতি হত্থেন.

১৪১৫-৬. ঈসকং ওনত্ৰা থোকং নামেত্ৰা তেন ভিক্খুনা তং হেট্ঠিমং ভাজনং একদেসেনাপি পটিচ্ছিতব্বন্তি যোজনা.

১৪১৭. উগ্ঘাটেত্ৰা উচ্চারেত্ৰা, ভাজনানি ৰিসুং ৰিসুং ওরোপেত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি.

১৪১৮. কাজভত্তন্তি ভত্তকাজং, ভত্তভরিতং পিটকন্তি ৰুত্তং হোতি. ওনত্ৰা দেতীতি সযং ওনমিত্ৰা ব্যাভঙ্গিং দেতি.

১৪১৯. ‘‘তিংসহত্থো’’তি ইদং তিংসরতনমত্তো চে হোতি, ‘‘দূর’’ন্তি ন পরিসঙ্কিতব্বোতি দস্সনত্থমাহ. গহিতেকস্মিন্তি উভযকোটীসু ঠপিতে দ্ৰে ঘটে পটিগ্গহাপেতুং হত্থপাসে ঠিতেন দাযকেন দিয্যমানং তিংসহত্থৰেণুং পটিগ্গণ্হন্তেন যেন কেনচি কাযপ্পদেসেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা ‘‘ইমং গণ্হামী’’তি আভোগং কত্ৰা মঞ্চাদীসু যত্থ কত্থচি ফুসিত্ৰা পটিগ্গহিতেতি ৰুত্তং হোতি. তং সব্বন্তি তেসু দ্ৰীসু ঘটেসু পক্খিত্তং সব্বমেৰ. গহিতমেৰাতি পটিগ্গহিতমেৰ হোতি, দাযকস্স হত্থপাসব্ভন্তরে গতত্তা ইদং তস্স কাযপটিবদ্ধন্তি ‘‘দূর’’ন্তি সঙ্কা ন কাতব্বাতি এৰকারেন দীপেতি. ‘‘দ্ৰীসু ঘটেসু ভূমিযং ঠপিতেসুপি তত্থ বন্ধনৰেল়ুযং পটিগ্গণ্হনমত্তেনেৰ পটিগ্গহিতং হোতী’’তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং.

১৪২০-২৪. ‘‘কটসারকে’’তি ইমিনা দোণিফলকাদযো উপলক্খিতা. ‘‘নিসীদতী’’তি ইদং ‘‘তিট্ঠতী’’তিআদীনং উপলক্খণং. মঞ্চাদীনি ফুসিত্ৰাতি এত্থ ‘‘অঙ্গুলিযাপী’’তি সেসো. যথাহ ‘‘পটিগ্গহণসঞ্ঞায মঞ্চাদীনি অঙ্গুলিযাপি ফুসিত্ৰা ঠিতেন ৰা নিসিন্নেন ৰা নিপন্নেন ৰা’’তিআদি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫). পত্তেসূতি তথা ঠপিতেসু সব্বেসু পত্তেসুযেৰ. যঞ্চ দীযতীতি এত্থ ‘‘তথা ঠিতেনা’’তি সামত্থিযা লব্ভতি.

মঞ্চাদীসু অঙ্গুলিআদিনা যেন কেনচি ফুট্ঠমত্তেপি পটিগ্গহণস্স রুহণভাৰং দস্সেত্ৰা ইদানি তদারোহণেনাপি সিজ্ঝতীতি দস্সেতুমাহ ‘‘পটিগ্গহেস্সামী’’তিআদি. সচে পন পটিগ্গহেস্সামিচ্চেৰ মঞ্চাদীনি আরুহিত্ৰা নিসীদতি, দাযকোপি হত্থপাসে ঠত্ৰান দেতি চে, তং সব্বং গহিতং হোতীতি যোজনা.

কুচ্ছিযা কুচ্ছিং আহচ্চ যে পত্তা ভূমিযং ঠিতা, তেসু যং যং পত্তং অঙ্গুলিযাপি ৰা সূচিযাপি ৰা ফুসিত্ৰা নিসিন্নো, তত্থ তত্থেৰ দীযমানম্পি পটিগ্গণ্হাতি, ৰট্টতীতি যোজনা.

১৪২৫. কটসারাদযো সচে মহন্তা, পটিগ্গহণং ন রুহেয্যাতি ৰিকপ্পো সিযাতি তন্নিৰত্তনত্থমাহ ‘‘কটসারকে’’তিআদি. ‘‘মহন্তস্মি’’ন্তি ইমিনা কটসারকস্স পুন ৰচনে হেতুমাহ. হত্থত্থরং নাম হত্থিপিট্ঠে অত্থরিতব্বং অত্থরণং. আদি-সদ্দেন অস্সত্থররথত্থরাদিং সঙ্গণ্হাতি. ঠিতপত্তেসু দিয্যমানং গণ্হতো পটিগ্গহণরুহণহেতুং দস্সেতি ‘‘হত্থপাসস্মিং ৰিজ্জমানে তূ’’তি. তু-সদ্দো ৰুত্তৰিসেসমেৰ জোতেতি.

১৪২৬. তত্থজাতকপণ্ণেসূতি রুক্খেযেৰ ঠিতেসু পণ্ণেসু. গহেতুন্তি পটিগ্গহেতুং. ‘‘ন পনেতানী’’তিআদি যেন হেতুনা ন ৰট্টতি, তস্স দস্সনং. হি-সদ্দো পসিদ্ধিং সূচেতি.

১৪২৭. থামমজ্ঝিমেন পুরিসেন উক্খিপিতুং অসক্কুণেয্যং অসংহারিযং. তাদিসেতি তথারূপে, অসংহারিযেতি ৰুত্তং হোতি. খাণুবদ্ধেতি ভূমিযং নিখাতখাণুকে বদ্ধে.

১৪২৮. তিন্তিণিকাতি চিঞ্চা. আদি-সদ্দেন তথা খুদ্দকানং কদম্বপুপ্ফপণ্ণাদীনং গহণং. ‘‘তিন্তিণিকাদিপণ্ণেসূ’’তি ৰচনতো সাখাসু পটিগ্গহণং রুহতীতি দট্ঠব্বং. ভূমিযং পত্থটেসূতি যোজেতব্বং. যথাহ ‘‘ভূমিযং অত্থতেসু সুখুমেসু তিন্তিণিকাদিপণ্ণেসুপি পটিগ্গহণং ন রুহতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫).

১৪২৯. পরিৰেসকোতি দাযকো.

১৪৩০. অসেসতো পুঞ্ছিত্ৰাতি যোজনা.

১৪৩১. পটিগ্গহেত্ৰাৰাতি পত্তং পটিগ্গহেত্ৰাৰ. ভিক্খা গহেতব্বাতি সম্বন্ধো.

১৪৩২. অপটিগ্গহিতেতি এত্থ ‘‘পত্তে’’তি সেসো. তং পচ্ছা পটিগ্গহেত্ৰা পরিভুঞ্জতো অনাপত্তীতি যোজনা.

১৪৩৩. অনাদিযিত্ৰাতি অগ্গহেত্ৰা, তস্মিং ৰচনে আদরং অকত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি.

১৪৩৫. অঞ্ঞস্স অনুপসম্পন্নস্স.

১৪৩৬. পুব্বাভোগস্স অনুরূপৰসেন ‘‘সামণেরস্স তং দত্ৰা…পে… পন ৰট্টতী’’তি ৰুত্তং. যস্মা পন তং ‘‘অঞ্ঞস্স দস্সামী’’তি চিত্তুপ্পাদমত্তেন পরসন্তকং নাম ন হোতি, তস্মা তস্স অদত্ৰাপি পটিগ্গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি.

১৪৩৭-৯. ভিক্খুনোতি অঞ্ঞস্স ভিক্খুস্স. ভত্তস্সাতি কঞ্জিকাদিদ্রৰমিস্সভত্তমাহ. উপ্লৰতীতি উপরি প্লৰতি. কঞ্জিকন্তি আরনালং, ইমস্স উপলক্খণত্তা খীরতক্কাদিদ্রৰং সঙ্গহিতং. পৰাহেত্ৰাতি মত্থকতো পলাপেত্ৰা. অন্তো পৰিট্ঠং সচে তন্তি তং রজং যদি ভত্তস্স অন্তো পৰিট্ঠং হোতি. পটিগ্গহেতব্বন্তি অনুপসম্পন্নে অসতি হত্থতো অমোচেন্তেনেৰ যত্থ অনুপসম্পন্নো অত্থি, তং তত্থ নেত্ৰা পটিগ্গহেতব্বং.

১৪৪০. অপনীযাৰাতি এত্থ ‘‘থূল’’ন্তি ইদং ‘‘সুখুমং চে’’তি ৰক্খমানৰিপরিযাযতো লব্ভতি. সভত্তং অপনীযাতি সম্বন্ধো. যথাহ ‘‘উপরিভত্তেন সদ্ধিং অপনেতব্বং, পটিগ্গহেত্ৰা ৰা ভুঞ্জিতব্ব’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫).

১৪৪১. থেৰোতি বিন্দু. থেৰো…পে… ৰট্টতীতি এত্থ যথা পঠমতরং পতিতথেৰে দোসো নত্থি, তথা আকিরিত্ৰা অপনেন্তানং পচ্ছা পতিতথেৰেপি অভিহটত্তা নেৰত্থি দোসো.

১৪৪২-৪. চরুকেনাতি খুদ্দকউক্খলিযা. ততো চরুকতো. মসীতি জল্লিকাআদিকা ভস্মা. ভাজনেতি ভাজনপত্তাদিভাজনে. তস্স চাতি তস্স মসিআদিনো চ.

অনন্তরস্স ভিক্খুস্স দীযমানং যং পত্ততো উপ্পতিত্ৰা ইতরস্স ভিক্খুনো পত্তে সচে পততি, তং পটিগ্গহিতমেৰ হোতি, তস্মা ৰট্টতেৰাতি যোজনা. ‘‘দীযমান’’ন্তি এত্থ ‘‘ভত্তাদিকং যং কিঞ্চী’’তি পকরণতো লব্ভতি. ৰট্টতেৰা যন্তি এত্থ ‘‘ৰট্টতেৰ অয’’ন্তি পদচ্ছেদো ন কাতব্বো ‘‘অয’’ন্তি ইমিনা সম্বন্ধনীযস্স অভাৰতো. তস্মা -কারো গাথাছন্দৰসেন দীঘং কত্ৰা ৰুত্তোতি ৰেদিতব্বো.

১৪৪৫-৬. পাযাসস্সাতি এত্থ পূরণযোগে সামিৰচনং, পাযাসেনাতি ৰুত্তং হোতি. উণ্হতোতি উণ্হত্তা. ন সক্কতীতি ন সক্কোতি. মুখৰট্টিযং ৰট্টতীতি মুখৰট্টিং উক্খিপিত্ৰা হত্থে ফুসাপিতে গণ্হিতুং ৰট্টতি. তথা মুখৰট্টিযা গহেতুং ন সক্কা চে, আধারকেনপি গহেতব্বোতি যোজনা.

১৪৪৭-৮. আহরিযমানং ৰা নেৰ জানাতি, দীযমানং ৰা ন জানাতীতি যোজনা. গাথাবন্ধৰসেন ‘‘জানতী’’তি রস্সো কতো. আভোগন্তি ‘‘গণ্হামী’’তি আভোগং. যথাহ মহাপচ্চরিযং ‘‘আভোগমত্তমেৰ হি এত্থ পমাণ’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫). ‘‘কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা পটিগ্গণ্হাতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫) ৰুত্তত্তা পত্তং গহেত্ৰা নিসিন্নত্তা ‘‘কাযপটিবদ্ধেন গণ্হিস্সামী’’তি আভোগং কত্ৰাতিপি যুজ্জতেৰ.

১৪৪৯. ‘‘হত্থেন মুঞ্চিত্ৰা’’তি ইদং ‘‘আধারকম্পি ৰা’’তি ইমিনাপি যোজেতব্বং. ‘‘পাদেন পেল্লেত্ৰা’’তি ইমিনা পন ‘‘আধারক’’ন্তি ইদমেৰ যোজেতব্বং. যথাহ ‘‘হত্থেন আধারকং মুঞ্চিত্ৰা পাদেন পেল্লেত্ৰা নিদ্দাযতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫). পেল্লেত্ৰাতি পীল়েত্ৰা, অক্কমিত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি.

১৪৫০. কমি-ধাতুস্স মজ্ঝে ‘‘অক্ক’’ইতি পদচ্ছেদো যতিহীনদোসোতি.

‘‘সিলোকে নিযতট্ঠানং, পদচ্ছেদং যতিং ৰিদূ;

তদপেতং যতিব্ভট্ঠং, সৰনুব্বেজনং যথা’’তি. –

দণ্ডিনা ৰুত্তলক্খণতো সিদ্ধতায দোসো যথা ন হোতি, তথা ৰিচারেত্ৰা গহেতব্বং. কেচি পনেত্থ ই-কারাগমস্স পচ্চযভাৰত্তা তংসহিতো ম-কারো তগ্গহণেন সঙ্গয্হতীতি উভযপক্খভাগীতি ধাতুপচ্চযানং মজ্ঝে যতিযা ইচ্ছিতত্তা ন দোসোতি পরিহরন্তি. জাগরস্সাপীতি অনিদ্দাযন্তস্সাপি. অনাদরোতি অনাদরভাৰো.

১৪৫১. তস্মাতি তথা গহণস্স অনাদরভাৰতো. ন্তি তং আধারকং পাদেন অক্কমিত্ৰা পটিগ্গহণঞ্চ. দীযমানন্তি দাযকেন পটিগ্গহাপিযমানং. পততীতি পটিগ্গাহকস্স হত্থং অফুসিত্ৰা রজোরহিতায সুদ্ধভূমিযা ৰা পদুমিনিপণ্ণাদীসু ৰা পততি. যথাহ ‘‘যং দিয্যমানং দাযকস্স হত্থতো পরিগল়িত্ৰা সুদ্ধায ভূমিযা ৰা পদুমিনিপণ্ণৰত্থকটসারকাদীসু ৰা পততি, তং সামং গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫). সরজায ভূমিযা পতিতে রজং পুঞ্ছিত্ৰা ৰা ধোৰিত্ৰা ৰা পটিগ্গহাপেত্ৰা ৰা পরিভুঞ্জিতব্বন্তি ইদং অট্ঠকথাযং পন ‘‘সরজায ভূমিযং পততী’’তিআদিনা দস্সিতং. গহেতুন্তি এত্থ ‘‘ভুঞ্জিতু’’ন্তি চ ৰট্টতীতি এত্থ ‘‘পরিচ্চত্তং দাযকেহী’’তি চ সেসো. যথাহ ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে যং দিয্যমানং পততি, তং সামং গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং. পরিচ্চত্তং তং ভিক্খৰে দাযকেহী’’তি (চূল়ৰ. ২৭৩). ‘‘যং দিয্যমানং পততী’’তি অৰিসেসেন ৰুত্তত্তা চতূসুপি কালিকেসু অযং নযো ৰেদিতব্বো.

১৪৫২. অব্বোহারিকনযং দস্সেতুমাহ ‘‘ভুঞ্জন্তান’’ন্তি.

১৪৫৩-৪. তং মলং. তেসূতি উচ্ছুআদীসু ৰত্থূসু. ন্তি মলমিস্সকং উচ্ছুআদিকং ৰত্থু. ন পঞ্ঞাযতীতি ন পন পঞ্ঞাযতি. তস্মিন্তি উচ্ছুআদিৰত্থুস্মিং.

১৪৫৫. নিসদোদুক্খলাদীনন্তি আদি-সদ্দেন নিসদপোতমুসলাদীনং গহণং.

১৪৫৬. ৰাসিযা উপলক্খণত্তা তজ্জাতিকং যং কিঞ্চি সত্থম্পি গহেতব্বং. খীরেতি অনুপসম্পন্নেন তাপিতখীরে, ইদং উপরি আমকস্স ৰিসুং গহণেন ৰিঞ্ঞাযতি. নীলিকাতি নীলৰণ্ণং. সত্থকে ৰিয নিচ্ছযোতি সত্থেন উট্ঠিতমলে উচ্ছুখণ্ডে ৰিয পটিগ্গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতব্বন্তি ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো.

১৪৫৭. ন্তি তং অগ্গিসন্তত্তৰাসিআদিং, তাপৰত্থুতো ৰাসি গহেতব্বা.

১৪৫৯. ন্তি তং হত্থাদিকাযাৰযৰং ৰা চীৰরং ৰা ধোৰিত্ৰা পতিতকিলিট্ঠজলমিস্সমোদনং. রুক্খমূলাদীসু নিসীদিত্ৰা ভুঞ্জন্তস্স পত্তাদীসু রুক্খপণ্ণাদিং ধোৰিত্ৰা পতিতকিলিট্ঠোদকেপি এসেৰ ৰিনিচ্ছযোতি দস্সেতুমাহ ‘‘এসেৰা’’তিআদি.

১৪৬০. জলং সচে সুদ্ধং পততি, ৰট্টতীতি যোজনা, ‘‘রুক্খতো’’তি লব্ভতি. অব্ভোকাসে চ সচে সুদ্ধং তোযং পততি, ৰট্টতীতি এত্থ ‘‘আকাসতো’’তি লব্ভতি. উভযত্থাপি রুক্খপণ্ণেসু, আকাসে চ রজস্স পঠমমেৰ ৰস্সোদকেন ধোৰিতত্তা আহ ‘‘সুদ্ধ’’ন্তি.

১৪৬১. অচ্ছুপন্তেনাতি অফুসন্তেন. তস্স সামণেরস্স.

১৪৬২. পত্তন্তি অনুপসম্পন্নস্স পত্তং. ছুপিত্ৰাতি অনুপসম্পন্নপত্তগতোদনং ফুসিত্ৰা. তং অত্তনো পত্তে ভত্তং. যথাহ ‘‘অপ্পটিগ্গহিতে ওদনং ছুপিত্ৰা পুন অত্তনো পত্তে ওদনং গণ্হন্তস্স উগ্গহিতকো হোতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫).

১৪৬৪. পচ্ছাতি তস্মিং গহিতেপি অগহিতেপি পচ্ছা. তং পটিগ্গহিতভোজনং.

১৪৬৭. তস্স অত্তনো পত্তগতস্স ভত্তস্স.

১৪৬৮. পরেনাতি অপ্পটিগ্গহিতপত্তেন.

১৪৬৯-৭০. ‘‘যাগুআদীনং পচনে ভিক্খূনং ভাজনে’’তি সম্বন্ধো. পচন্তি এত্থাতি পচনং, ভাজনং. ভাজনূপরি হত্থেসু সামণেরস্সাতি ভাজনস্স উপরি কতেসু সামণেরস্স হত্থেসু. পতিতং হত্থতো তস্মিন্তি তস্স সামণেরস্স হত্থতো পরিগল়িত্ৰা তস্মিং ভাজনে পতিতং.

১৪৭১. ‘‘ন করোতি অকপ্পিয’’ন্তি এত্থ কারণমাহ ‘‘পরিচ্চত্তঞ্হি ত’’ন্তি. তঞ্হি যস্মা পরিচ্চত্তং, তস্মা অকপ্পিযং ন করোতীতি ৰুত্তং হোতি. এৰং অকত্ৰাতি যথাৰুত্তপকারেন অকত্ৰা. আকিরতেৰ চেতি সচে ভাজনে আকিরতি এৰ. তং তথা পক্খিত্তং ভত্তভাজনং. নিরামিসং কত্ৰাতি তত্থ পতিতং আমিসং যথা ন তিট্ঠতি, এৰং ধোৰিত্ৰা ভুঞ্জিতব্বন্তি সম্বন্ধো.

১৪৭২-৩. কুটন্তি ঘটং. আৰজ্জেতীতি কুটং নামেত্ৰা যাগুং আসিঞ্চতি.

১৪৭৪. হত্থেতি দ্ৰে হত্থে. তত্থাতি তত্থ ভূমিযং ঠপিতেসু দ্ৰীসু হত্থতলেসু.

১৪৭৫-৬. একস্স গহণূপগং চে ভারন্তি থামমজ্ঝিমেন একেন পুরিসেন উক্খিপনপ্পমাণং ভারং সচে ভৰেয্য. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘একস্স গহণূপগং ভার’’ন্তি ইদং পচ্চামসতি.

১৪৭৭. লগ্গেন্তীতি ওলম্বন্তি. তত্থাতি তস্মিং মঞ্চপীঠে. ৰট্টতেৰাতি উগ্গহিতকং ন হোতীতি দীপেতি.

১৪৭৮. সম্মুজ্জন্তোতি সম্মজ্জন্তো. ঘট্টেতীতি অসঞ্চিচ্চ সম্মজ্জনিযা ফুসতি.

১৪৭৯. তং ঞত্ৰাতি পটিগ্গহিতভাৰং ঞত্ৰা. ঠপেতুং ৰট্টতি উগ্গহিতকং ন হোতীতি অধিপ্পাযো.

১৪৮০. ন্তি পটিগ্গহিতসঞ্ঞায গহিতং তং অপ্পটিগ্গহিতং. অঞ্ঞথা পন ন কত্তব্বন্তি অপিহিতং পিধাতুঞ্চ পিহিতং ৰিৰরিতুঞ্চ ন ৰট্টতীতি অত্থো.

১৪৮১. বহি ঠপেতি চেতি যদি পুব্বে ঠপিতট্ঠানতো বহি ঠপেতি. তেনাতি বহি ঠপেত্ৰা মুত্তহত্থেন তেন ভিক্খুনা. ন্তি বহি ঠপিতং হত্থতো মুত্তং. ঞত্ৰাতি অপ্পটিগ্গহিতভাৰং ঞত্ৰা. তং তথা ঞত্ৰা ঠপিতং.

১৪৮২-৩. উট্ঠেতি যদি কণ্ণিকাতি সচে কণ্ণিকা সঞ্জাযতি. সিঙ্গিৰেরাদিকেতি এত্থ আদি-সদ্দেন পিপ্ফলিআদীনং গহণং. মূলেতি পঞ্চমূলাদিকে মূলে. ঘুণচুণ্ণন্তি ঘুণপাণকেহি উপ্পাদিতচুণ্ণং. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘উট্ঠেতী’’তি কিরিযং পচ্চামসতি. তংসমুট্ঠানতোতি পটিগ্গহিততেলাদীসু সমুপ্পন্নত্তা. তঞ্ঞেৰাতি পৰুচ্চতীতি পঠমপটিগ্গহিতং তমেৰ তেলাদিকন্তি ৰুচ্চতি. তেনাহ ‘‘পটিগ্গহণ…পে… ন ৰিজ্জতী’’তি.

১৪৮৪-৫. কোচি পুগ্গলোতি সামণেরগমিকাদীসুপি যো কোচি সত্তো. তালপিণ্ডিন্তি তালকণ্ণিকং ফলং. অঞ্ঞো ভূমট্ঠোতি ভূমিযং ঠিতো অঞ্ঞো কোচি পুগ্গলো ইত্থী ৰা পুরিসো ৰা.

১৪৮৬. ছিন্দিত্ৰাতি ছিন্দং কত্ৰা. ৰতিন্তি হত্থপাসপ্পহোনকবহলৰতিং. যথাহ ‘‘হত্থপাসে সতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫). দণ্ডকে অফুসিত্ৰাৰাতি যত্তকেন গমনৰেগো নিব্বাযতি, এত্তকং, পহরণতো ৰতিদণ্ডকে ৰা অপ্পহরিত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. পহরিত্ৰা ঠত্ৰা গচ্ছতি চে, ন ৰট্টতি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘মযং পন ‘যং ঠানং পহটং, ততো সযং পতিতমিৰ হোতী’তি তক্কযাম. তস্মিম্পি অট্ঠত্ৰা গচ্ছন্তে যুজ্জতি সুঙ্কঘাতকতো পৰট্টেত্ৰা বহি পতিতভণ্ডং ৰিযা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫).

১৪৮৭-৮. পাকারোতি এত্থ ‘‘ৰতিং ৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫) অট্ঠকথাযং আগতত্তা ইদং অধিকারতো গহেতব্বং. ‘‘ন পুথুলো’’তি এত্থ অধিপ্পেতপ্পমাণং দস্সেতুমাহ ‘‘অন্তো…পে… পহোতি চে’’তি. ‘‘উদ্ধং হত্থসতং গন্ত্ৰা’’তি ইমিনা দাযকস্স দাতুমিচ্ছায আকাসং তং উক্খিপিত্ৰা ৰিস্সট্ঠভাৰং ঞাপেতি. সম্পত্তন্তি হত্থপ্পত্তং. গণ্হতোতি পটিগ্গহণসঞ্ঞায গণ্হতো.

১৪৮৯. ‘‘সামণের’’ন্তি ইদং উপলক্খণন্তি গিহিনোপি গহণং. তত্থেৰাতি খন্ধে এৰ. নিসিন্নো সামণেরো.

১৪৯১-২. ফলিনিং সাখন্তি ফলৰতিং সাখং. ‘‘খাদিতু’’ন্তি ইদং ‘‘চিত্তে সমুপ্পন্নে’’তি ইমিনা যোজেতব্বং. সচে ফলং খাদতি, এৰং খাদিতুং ৰট্টতীতি যোজনা. মক্খিকানং নিৰারত্থন্তি মক্খিকানং নিৰারেতুং.

১৪৯৩. ছাযত্থঞ্চ মক্খিকা নিৰারেতুঞ্চ গয্হমানা ফলসাখা সুখপরিভোগত্থায কপ্পিযং কারাপেত্ৰা পটিগ্গহিতা চে, খাদিতুমিচ্ছায সতি পুন অপ্পটিগ্গহিতাপি ৰট্টতীতি দস্সেতুমাহ ‘‘কপ্পিযং পন কারেত্ৰা’’তিআদি.

১৪৯৪-৫. ‘‘তং সো পটিগ্গহাপেত্ৰা’’তি ৰক্খমানত্তা ‘‘গহেত্ৰা’’তি ইদং অপ্পটিগ্গহাপেত্ৰা গহণং সন্ধায ৰুত্তন্তি গহেতব্বং. তং পটিগ্গহিতন্তি এত্থ ‘‘চে পুব্বমেৰা’’তি সেসো.

১৪৯৬-৯. ভিক্খুস্স পাথেয্যতণ্ডুলেতি সম্বন্ধো. সোতি সামণেরো. ইতরেহীতি ভিক্খুনা গহিতেহি অত্তনো তণ্ডুলেহি.

দ্ৰীসু পত্তেসূতি উপলক্খণং. বহূসুপি এসেৰ নযো. অত্তনা লদ্ধং ভিক্খূনং দত্ৰা তেহি লদ্ধং অত্তনা গহেত্ৰা অঞ্ঞেসং দানৰসেন বহুন্নম্পি দাতুং ৰট্টতীতি অট্ঠকথাযং (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫ অত্থতো সমানং) ৰুত্তং তমেৰ দস্সেতুমাহ ‘‘যাগুং ভিক্খুস্সা’’তিআদি. ‘‘আৰুসো তুয্হং যাগুং ময্হং দেহী’তি এৰং থেরেহি পটিপাটিযা যাচিত্ৰাপি পিৰিতুং ৰট্টতি, সব্বেহি সামণেরস্স সন্তকমেৰ ভুত্তং হোতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. সামণেরস্স পীতত্তাতি এত্থ ‘‘যাগুযা’’তিইদং অধিকারতো লব্ভতি.

১৫০০. ইমস্সাতি পাথেয্যতণ্ডুলহারকস্স. ‘‘ন ৰিসেসতা’’তি ইমিনা ৰিসুং অৰত্তব্বতং দীপেতি.

১৫০১. অস্স ৰিসেসস্সাতি যথাৰুত্তৰিনিচ্ছযৰিসেসস্স ৰিসুং ৰত্তব্বভাৰেতি সেসো. তস্সাতি সামণেরতণ্ডুলহারকস্স ভিক্খুস্স. সালযভাৰন্তি অত্তনা হটতণ্ডুলেসু পরিক্খীণেসু ‘‘ইদং অম্হাকম্পি পদস্সতী’’তি সালযভাৰো. ছাযাদীনমত্থায গয্হমানায সাখায ইমিস্সা ফলং খাদিতুকামতায সতি খাদনারহন্তি আলযস্স কাতুং সক্কুণেয্যত্তা অযম্পি অৰিসেসোতি ৰিঞ্ঞাযতি, তত্থ সম্ভৰন্তং পন ৰিসেসং দস্সেতুমাহাতি ৰত্তুং যুজ্জতি.

১৫০২-৪. নিচ্চালেতুং ন সক্কোতীতি নিচ্চালেত্ৰা সক্খরা অপনেতুং ন সক্কোতি. চেলকোতি চূল়সামণেরো. পক্ককালস্মিং ৰিৰরিত্ৰা পক্কতা ঞাতব্বাতি যোজনা. পি-সদ্দো পন-সদ্দত্থে. ওরোপেত্ৰাতি উদ্ধনতো ওরোপেত্ৰা. পুব্বতণ্ডুলধোৰনত্থায কতপটিগ্গহণস্সেৰ পমাণত্তা আহ ‘‘ন পচ্ছস্স পটিগ্গহণকারণ’’ন্তি. অস্সাতি ভোজনস্স.

১৫০৫. কারিতন্তস্স দ্ৰিকম্মকত্তা আহ ‘‘উদ্ধনং সুদ্ধভাজন’’ন্তি, উদ্ধনেতি ৰুত্তং হোতি.

১৫০৬. কোচীতি অনুপসম্পন্নো. তেন ভিক্খুনাতি উদ্ধনং সুদ্ধভাজনং আরোপেত্ৰা যেন অগ্গি কতো, তেন ভিক্খুনা. ইদঞ্চ উপলক্খণং অঞ্ঞেনপি ন কাতব্বত্তা.

১৫০৭. পচ্ছাতি তণ্ডুলপক্খেপতো পচ্ছা. তং যাগুং. সচে পচতীতি অগ্গিং করোন্তো পচতি. সামপাকা ন মুচ্চতীতি তং যাগুং পিৰন্তো সামপাকদুক্কটতো ন মুচ্চতি.

১৫০৮. ৰল্লিযা সহ তত্থ ৰল্লিযং জাতং ফলং কিঞ্চি ঈসকম্পি চালেতি, ততো লদ্ধং কিঞ্চি ফলং তস্সেৰ ভিক্খুনো ন ৰট্টতীতি যোজনা, তং পরিভুঞ্জতো দুরুপচিণ্ণদুক্কটং হোতীতি অধিপ্পাযো. তস্সেৰাতি এৰকারেন অঞ্ঞেসং ৰট্টতীতি দীপেতি.

১৫০৯. পরামট্ঠুন্তি আমসিতুং. অপস্সযিতুন্তি অৰলম্বিতুং, অপস্সনং ৰা কাতুং. ‘‘কিরা’’তি ইমিনা কেৰলং মহাপচ্চরিযং (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫) ৰুত্তভাৰং সূচেতি.

১৫১০-১. তত্থাতি তস্মিং তেলে. হত্থেন সণ্ডাসগ্গহণং অমুঞ্চন্তেন. তং তেলং.

১৫১৫-৬. লোণকিচ্চন্তি অলৰণট্ঠানে লোণেন কাতব্বকিচ্চং. সন্নিহিতসেসকালিকসম্মিস্সং যাৰজীৰিকং ৰিয সমুদ্দোদকস্স অসন্নিধিভাৰং দস্সেতুমাহ ‘‘যাৰজীৰিকসঙ্খাত’’ন্তিআদি. কালৰিনিম্মুত্তন্তি অকালিকং, চতূসু কালিকেসু অসঙ্গহিতন্তি অত্থো.

১৫১৭. হিমস্স করকাতি হিমোদকস্স মুত্তা ৰিয পত্থিনসক্খরা. বহলম্পি চাতি পক্খিত্তট্ঠানে মুখে ৰা কদ্দমৰণ্ণস্স অপঞ্ঞাযনপ্পমাণবহলং পানীযঞ্চ. অপ্পটিগ্গহিতং ৰট্টতি. সচে কদ্দমৰণ্ণং পঞ্ঞাযতি, ন ৰট্টতীতি. যথাহ ‘‘সচে পন মুখে চ হত্থে চ লগ্গতি, ন ৰট্টতি, পটিগ্গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতব্ব’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫).

১৫১৮. কসিতট্ঠানেতি কট্ঠট্ঠানে. ন ৰট্টতি অপ্পটিগ্গহিতং. এৰং সব্বত্থ.

১৫১৯. সোব্ভো দুক্খোগাহনজলাসযো. ‘‘আৰাটো’’তি কেচি. ককুধোতি অজ্জুনো.

১৫২০. পানীযস্স ঘটেতি পানীযঘটে. তং পানীযঘটং.

১৫২১. ৰাসত্থায পুপ্ফানি ৰাসপুপ্ফানি. তত্থাতি তস্মিং পানীযঘটে. কমল্লিকাসূতি পাটলিকুসুমাদীহিপি সহ কণ্টকমল্লিকাসু. দিন্নাসূতি পানীযে পক্খিত্তাসু.

১৫২২. ৰিসতীতি অন্তোগলং পৰিসতি. তেনেৰ অট্ঠকথাযং ‘‘অপ্পটিগ্গহেত্ৰা ঠপিতং পটিগ্গহেতব্ব’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫) ৰুত্তং. ইদং অট্ঠকথাৰচনং ‘‘অঞ্ঞত্র উদকদন্তপোনা’’তি (পাচি. ২৬৬) পাল়িযা ৰিরুজ্ঝতীতি চে? ন ৰিরুজ্ঝতি. সা হি কেৰলং দন্তকিচ্চং সন্ধায ৰুত্তা, ইদং রসং সন্ধায ৰুত্তন্তি. তেনেৰ তদনন্তরং ‘‘অজানন্তস্স রসে পৰিট্ঠেপি আপত্তিযেৰ. অচিত্তকঞ্হি ইদং সিক্খাপদ’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫) ৰুত্তং. তস্স সিক্খাপদস্স অচিত্তকতা ‘‘অপ্পটিগ্গহিতকে পটিগ্গহিতসঞ্ঞী’’তিআদিকায পাল়িযা কপ্পিযসঞ্ঞিনোপি পাচিত্তিযস্স ৰুত্তত্তা ৰিঞ্ঞাযতি. পসন্নোদকস্স পন অপ্পটিগ্গহেত্ৰাপি পাতব্বতায দন্তকট্ঠেন সদিসত্তা একযোগনিদ্দিট্ঠানং সহেৰ পৰত্তীতি ৰিঞ্ঞাযতি. উদকস্স চ দন্তপোনস্স চ তুল্যদোসেন ভৰিতব্বন্তি.

১৫২৩. মুত্তোদকসিঙ্ঘাণিকাদিদ্রৰঅস্সুখীরাদিদ্রৰস্স আপোধাতুপ্পকারত্তা, কণ্ণমলাদিনো ঘনদব্বস্স পথৰিধাতুপ্পকারত্তা ‘‘সরীরট্ঠেসু ভূতেসূ’’তি ইমিনা খীরাদিমাহ. ‘‘কি’’ন্তি ইদং ন ৰট্টতীতি পদেনপি যোজেতব্বং. কপ্পাকপ্পিযমংসানন্তি এত্থ ‘‘সত্তান’’ন্তি সামত্থিযা লব্ভতি.

১৫২৪. লোণন্তি এত্থ ‘‘এতং সব্বম্পী’’তি ইদং অধিকারতো লব্ভতি.

১৫২৫. এত্থাতি এতেসু যথাৰুত্তেসু কণ্ণমলাদীসু.

১৫২৮. চত্তারি ৰিকটানীতি মহাৰিকটং নাম গূথং, মত্তিকা, মুত্তং, ছারিকা চাতি ৰুত্তানি চত্তারি ৰিকটানি. তানি হি ৰিরুদ্ধানি সপ্পৰিসানি কতানি ৰিহতানীতি ‘‘ৰিকটানী’’তি ৰুচ্চন্তি. নত্থি দাযকো এত্থাতি নদাযকং, ঠানং, তস্মিং. ‘‘ন অ নো মা অলং পটিসেধে’’তি ৰুত্তত্তা পটিসেধৰাচিনা -সদ্দেন সমাসো, ‘‘অদাযকে’’তি ইমিনা অনত্থন্তরং. ইধ দুব্বচো চ অসমত্থো চ অসন্তো নামাতি অট্ঠকথাযং (পাচি. অট্ঠ. ২৬৫; কঙ্খা. অট্ঠ. দন্তপোনসিক্খাপদৰণ্ণনা, অত্থতো সমানং) ৰুত্তং. ইদং কালোদিস্সং নাম.

১৫২৯. পথৰিন্তি অকপ্পিযপথৰিং. তরুন্তি অল্লরুক্খং. ইমিনা সপ্পদট্ঠকালে অসতি কপ্পিযকারকে ৰিকটত্থায অত্তনা চ কত্তব্বন্তি দস্সেতি.

১৫৩০. অচ্ছেদগাহতোতি ৰিলুম্পিত্ৰা গণ্হনতো. ‘‘তস্সা’’তি ইদং সব্বেহি হেতুপদেহি যুজ্জতি. তস্সাতি অপ্পটিগ্গহিতস্সাতি অত্থো. অপরস্স অভিক্খুকস্স দানেন চাতি যোজনা. ‘‘অভিক্খুকস্সা’’তি পন ৰিসেসনেন উপসম্পন্নস্স দিন্নে পটিগ্গহণং ন ৰিজহতীতি দীপেতি. সব্বন্তি যথাৰুত্তং কাযেন গহণাদিপ্পকারস্স কল্যং গহিতং. এৰন্তি ইমিনা নিযামেন.

১৫৩১. দুরুপচিণ্ণেতি দুট্ঠু উপচিণ্ণে দুরামট্ঠে, অপ্পটিগ্গহিতস্স আমিসভত্তভাজনাদিনো কীল়াৰসেন হত্থেন পরামসনে চ তত্থজাতকফলিনিং সাখায ৰা ৰল্লিযা ৰা গহেত্ৰা চালনে চাতি অত্থো. উগ্গহিতস্স গহণেতি অপ্পটিগ্গহিতভাৰং ঞত্ৰাৰ গহিতস্স কস্সচি ৰত্থুনো পটিগ্গহণে চ. অন্তোৰুত্থে চাতি অকপ্পিযকুটিযা অন্তো ঠপেত্ৰা অরুণং উট্ঠাপিতে চ. সযংপক্কে চাতি যত্থ কত্থচি অত্তনা পক্কে চ. অন্তোপক্কে চাতি অকপ্পিযকুটিযা অন্তোযেৰ পক্কে চ. দুক্কটং নিদ্দিট্ঠন্তি সম্বন্ধো.

১৫৩২-৩. পটিগ্গহিতকে তস্মিং পটিগ্গহিতসঞ্ঞিস্সাতি সম্বন্ধো. দন্তপোনং দন্তকট্ঠং.

১৫৩৪. ভিক্খুনীনন্তি ভিক্খুনো চ ভিক্খুনিযা চ ভিক্খুনীনং, একদেসসরূপেকসেসো. এত্থ ইমস্মিং সিক্খাপদে. ৰিনিচ্ছযো নৰমজ্ঝিমথেরভিক্খুনীনং যতো অৰিসেসেন ইচ্ছিতব্বকো, ততো তস্মা হেতুনা সকলো অযং ৰিনিচ্ছযো অসমাসতো মযা কথিতোতি যোজনা. কুসলত্তিকাদীসু ৰিয অত্থসাকল্যস্স অত্থসঙ্খেপতোৰ ৰত্তুং সক্কুণেয্যত্তা ‘‘সকলো’’তি ৰত্ৰাপি কথায ৰিত্থারিতভাৰং দস্সেতুমাহ ‘‘অসমাসতো’’তি.

দন্তপোনকথাৰণ্ণনা.

ভোজনৰগ্গো চতুত্থো.

১৫৩৫. ‘‘অচেলকাদীন’’ন্তিআদীসু ‘‘অচেলকো নাম যো কোচি পরিব্বাজকসমাপন্নো নগ্গো’’তি (পাচি. ২৭১) পদভাজনে ৰুত্তং, তদট্ঠকথায ‘‘পরিব্বাজকসমাপন্নোতি পব্বজ্জং সমাপন্নো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৬৯) ৰুত্তং, তস্মা অচেলকপব্বজ্জমুপগতোযেৰেত্থ অচেলকো নাম. আদি-সদ্দেন ‘‘পরিব্বাজকস্স ৰা পরিব্বাজিকায ৰা’’তি (পাচি. ২৭০) মাতিকা-গতে দ্ৰে সঙ্গণ্হাতি. ইমেসু চ দ্ৰীসু ‘‘পরিব্বাজকো নাম ভিক্খুঞ্চ সামণেরঞ্চ ঠপেত্ৰা যো কোচি পরিব্বাজকসমাপন্নো’’তি (পাচি. ২৭১) ৰুত্তো পরিব্বাজকো নাম. ‘‘ভিক্খুনিঞ্চ সিক্খমানঞ্চ সামণেরিঞ্চ ঠপেত্ৰা যা কাচি পরিব্বাজিকসমাপন্না’’তি (পাচি. ২৭১) ৰুত্তা পরিব্বাজিকা নামাতি গহেতব্বা. পরিব্বাজকা পনেত্থ ছন্নাযেৰ গহেতব্বা. দেন্তস্সাতি এত্থ ‘‘ভিক্খুস্সা’’তি পকরণতো লব্ভতি, এত্থ ‘‘কাযাদিনা’’তি সেসো. যথাহ ‘‘দদেয্যাতি কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা নিস্সগ্গিযেন ৰা দেতী’’তি (পাচি. ২৭১).

১৫৩৬. তিকপাচিত্তিযন্তি তিত্থিযে তিত্থিযসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, অতিত্থিযসঞ্ঞীতি তিকে পাচিত্তিযত্তযং.

১৫৩৭. অতিত্থিযে তিত্থিযসঞ্ঞিস্স, ৰেমতিকস্স চ তস্স ভিক্খুনো দুক্কটন্তি যোজনা.

১৫৩৮-৯. তেসন্তি তিত্থিযানং. বহিলেপনন্তি বহিসরীরে লিম্পিতব্বং কিঞ্চি দেন্তস্স. তেসং তিত্থিযানং সন্তিকে সমীপে অত্তনো ভত্তপত্তাদিকং ভোজনং ঠপেত্ৰা ‘‘ভোজনং গণ্হথা’’তি ৰদন্তস্স চ অনাপত্তীতি যোজনা. ‘‘সমুট্ঠানং এল়কূপম’’ন্তি পদচ্ছেদো.

অচেলককথাৰণ্ণনা.

১৫৪০-২. ভিক্খু ভিক্খুনো যং কিঞ্চি আমিসং দাপেত্ৰা ৰা অদাপেত্ৰা ৰাতি যোজনা. কিং ৰুত্তং হোতি? ‘‘এহাৰুসো, গামং ৰা নিগমং ৰা পিণ্ডায পৰিসিস্সামা’’তি (পাচি. ২৭৫) সিক্খাপদে ৰুত্তনযেনেৰ ৰত্ৰা যেন সদ্ধিং গামং পিণ্ডায পৰিট্ঠো, তস্স ভিক্খুস্স খাদনীযাদিভেদং যং কিঞ্চি আমিসং দাপেত্ৰা ৰা অদাপেত্ৰা ৰাতি.

তং ভিক্খুং ‘‘গচ্ছা’’তি ৰত্ৰা উয্যোজেতীতি যোজনা. কিং ৰুত্তং হোতি? এৰং যো ভিক্খু তেন সদ্ধিং গামং পৰিট্ঠো, তং ‘‘গচ্ছাৰুসো, ন মে তযা সদ্ধিং কথা ৰা নিসজ্জা ৰা ফাসু হোতি, এককস্স মে কথা ৰা নিসজ্জা ৰা ফাসু হোতী’’তি (পাচি. ২৭৫) ৰত্ৰা তপ্পচ্চযা তেসং ইত্থিযাসদ্ধিং ৰচনাদীনং অনাচারানং পচ্চযা গন্তুং নিযোজেতীতি. তপ্পচ্চযাতি ‘‘উয্যোজনমত্তস্মি’’ন্তি ৰিসেসনং. পঠমেন চাতি এত্থ -সদ্দো অট্ঠানপ্পযুত্তো ‘‘উয্যোজনমত্তস্মিঞ্চা’’তি যোজেতব্বো. তস্সাতি উয্যোজকস্স.

অস্সাতি উয্যোজিতস্স, অৰযৰসম্বন্ধে সামিৰচনং. উপচারস্মিং অতিক্কন্তেতি ৰক্খমানলক্খণে দস্সনূপচারে ৰা সৰনূপচারে ৰা অতিক্কন্তেতি অত্থো, ভাৰলক্খণে ভুম্মং. পুন অস্সাতি উপচারস্স. দ্ৰাদসরতনপরিযোসানং, তদন্তোগধং পাকারাদি এৰ ৰা উপচারস্স সীমা নাম.

১৫৪৩. তং সরূপতো দস্সেতুমাহ ‘‘দস্সনে’’তিআদি. অজ্ঝোকাসে দস্সনে উপচারস্স দ্ৰাদস হত্থা পমাণং দেসিতাতি যোজনা. সৰনে চ অজ্ঝোকাসে এৰং সৰনূপচারস্স অজ্ঝোকাসে দ্ৰাদস হত্থা পমাণং দেসিতাতি যোজনা, সৰনে চ উপচারস্স অৰধি দ্ৰাদসহত্থপ্পমাণমেৰাতি ৰুত্তন্তি অত্থো. ন চেতরেতি ইতরস্মিং অনজ্ঝোকাসে এৰং উপচারস্স পমাণং দ্ৰাদসহত্থা ন চ দেসিতা, কিং নু ব্যাৰধাকরা কুট্টাদযো উপচারস্স পমাণন্তি দেসিতাতি ৰুত্তং হোতি. ৰুত্তঞ্চেতং অট্ঠকথাযং ‘‘সচে পন অন্তরা কুট্টদ্ৰারপাকারাদযো হোন্তি, তেহি অন্তরিতভাৰোযেৰ দস্সনূপচারাতিক্কমো, তস্স ৰসেন আপত্তি ৰেদিতব্বা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৭৬). ইধ উপচারদ্ৰযে সমানেপি উয্যোজিতমৰধিঅন্তং সন্ধায অসৰনূপচারং ৰুত্তন্তি ৰিঞ্ঞাযতি.

১৫৪৪. ‘‘তিকপাচিত্তীতি উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞিৰেমতিকঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞীহি তিকপাচিত্তিযং. ইতরেতি অনুপসম্পন্নে. তিকদুক্কটন্তি অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞিৰেমতিকঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞীনং ৰসেন তিকদুক্কটং. ‘‘ইতরেতি সামণেরেযেৰা’’তি নিস্সন্দেহে লিখিতং. এতস্সেৰত্থস্স ৰজিরবুদ্ধিনাপি ৰুত্তভাৰো দস্সিতো. তথাদস্সনং পঞ্চসহধম্মিকেসু ইধাধিপ্পেতমনুপসম্পন্নং সন্ধায ৰুত্তং চে, যুজ্জতি. অঞ্ঞথা পাল়িঅট্ঠকথাসু ‘‘অনুপসম্পন্নে’’তি সামঞ্ঞেন নিদ্দিট্ঠত্তা গহট্ঠানুপসম্পন্নম্পি তথা উয্যোজেন্তস্স অনাপত্তি ন ৰত্তব্বাতি অম্হাকং খন্তি.

উভিন্নন্তি উপসম্পন্নানুপসম্পন্নানং. নিস্সন্দেহে পন ‘‘ভিক্খুসামণেরান’’ন্তি লিখিতং. কলিসাসনারোপনেতি এত্থ কলীতি কোধো, তস্স সাসনং আণা কলিসাসনং, তস্স আরোপনং পৰত্তনং কলিসাসনারোপনং, তস্মিং, কোধৰসেন ঠাননিসজ্জাদীসু দোসং দস্সেত্ৰা ‘‘পস্সথ ভো ইমস্স ঠানং নিসজ্জং আলোকিতং ৰিলোকিতং, খাণুকো ৰিয তিট্ঠতি, সুনখো ৰিয নিসীদতি, মক্কটো ৰিয ইতো চিতো চ ৰিলোকেতী’’তি এৰং ‘‘অপ্পেৰ নাম ইমিনাপি উব্বাল়্হো পক্কমেয্যা’’তি অমনাপৰচনস্স ভণনেতি ৰুত্তং হোতি.

১৫৪৫. উয্যোজেন্তস্স কিচ্চেনাতি ৰিহারপালকাদীনং ভোজনহরণাদিকিচ্চেন পেসেন্তস্স, ইমস্স উপলক্খণত্তা ‘‘অনাপত্তি ‘উভো একতো ন যাপেস্সামা’তি উয্যোজেতী’’তিআদিনা (পাচি. ২৭৮) অনাপত্তিৰারাগতা সব্বেপি পকারা গহেতব্বা.

উয্যোজনকথাৰণ্ণনা.

১৫৪৬. খুদ্দকেতি এত্থ ‘‘সযনিঘরে’’তি সেসো উপরি ‘‘অসযনিঘরে তস্স, সযনিঘরসঞ্ঞিনো’’তি ৰক্খমানত্তা লব্ভতি. ‘‘মহল্লকে’’তি এত্থাপি এসেৰ নযো. পিট্ঠিসঙ্ঘাটতো অড্ঢতেয্যহত্থপ্পমাণং যস্স ৰেমজ্ঝে হোতি, ঈদিসে খুদ্দকে সযনিঘরেতি অত্থো. পিট্ঠিৰংসন্তি পিট্ঠিৰংসেন নিযমিতং গেহমজ্ঝং. তেনাহ অট্ঠকথাযং ‘‘পিট্ঠিৰংসং অতিক্কমিত্ৰা’তি ইমিনা মজ্ঝাতিক্কমং দস্সেতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৮০). সভোজনেতি সহ ভোজনেহীতি সভোজনং, তস্মিং সভোজনে. অথ ৰা সভোজনেতি সভোগে. রাগপরিযুট্ঠিতস্স পুরিসস্স হি ইত্থী ভোগো, ইত্থিযা চ পুরিসো, মেথুনরাগেন সারত্তপুরিসিত্থিসহিতেতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ পদভাজনে ‘‘সভোজনং নাম কুলং ইত্থী চেৰ হোতি পুরিসো চ, ইত্থী চ পুরিসো চ উভো অনিক্খন্তা হোন্তি, উভো অৰীতরাগা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৮১). ইমিনা পরিযুট্ঠিতস্স মেথুনরাগগ্গিনো তঙ্খণে নিব্বত্তভাৰো দীপিতো. কুলেতি ঘরে.

১৫৪৭. হত্থপাসন্তি অড্ঢতেয্যরতনপ্পমাণদেসং. পিট্ঠিসঙ্ঘাটকস্স চাতি দ্ৰারসবন্ধস্স চ. সযনস্সাতি সযন্তি এত্থাতি সযনং, তস্স, আসন্নে ঠানে যো নিসীদতি সভোজনে কুলে, ‘‘তস্সা’’তি ইমিনা যোজেতব্বং, সযনস্স সমীপে ঠানে যো নিসীদতীতি অত্থো. মহল্লকেতি পুব্বে ৰুত্তপ্পমাণতো মহন্তে সযনিঘরে. ‘‘ঈদিসঞ্চ সযনিঘরং মহাচতুসালাদীসু হোতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৮০) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং.

১৫৪৮. সযনমেতস্স অত্থীতি সযনী, সযনী চ তং ঘরঞ্চাতি ৰিগ্গহো. তত্থাতি সযনিঘরে.

১৫৪৯-৫০. দুতিযে সতীতি দুতিযে ভিক্খুম্হি সতি. যথাহ অনাপত্তিৰারে ‘‘ভিক্খু দুতিযো হোতী’’তি (পাচি. ২৮৩). ৰীতরাগেসূতি ৰীতরাগপরিযুট্ঠানেসু. ৰুত্তলক্খণং পদেসন্তি খুদ্দকমহন্তসেনাসনে ৰুত্তলক্খণপদেস. অনতিক্কম্ম নিসিন্নস্সাতি অনতিক্কমিত্ৰা নিসীদতো.

সভোজনকথাৰণ্ণনা.

১৫৫২. তেসন্তি দ্ৰিন্নং অনিযতসিক্খাপদানং. এসন্তি ইমেসং দ্ৰিন্নং রহোপটিচ্ছন্নরহোনিসজ্জসিক্খাপদানং, অযমেৰ ৰিসেসোতি অনন্তরসিক্খাপদেন সমুট্ঠানভাৰসঙ্খাতো অযং ৰিসেসো দীপিতোতি যোজনা.

রহোপটিচ্ছন্নরহোনিসজ্জকথাৰণ্ণনা.

১৫৫৩-৬. ৰুত্তোতি নিমন্তিতো. সন্তং ভিক্খুন্তি ‘‘কুলং উপসঙ্কমিস্সামী’’তি যস্মিং পদেসে চিত্তং উপ্পন্নং, তস্স সামন্তা দ্ৰাদসহত্থব্ভন্তরে ঠিতং ভিক্খুন্তি অত্থো. যথাহ ‘‘যত্থ ঠিতস্স কুলানি পযিরুপাসনচিত্তং উপ্পন্নং, ততো পট্ঠায যং পস্সে ৰা অভিমুখে ৰা পস্সতি, যস্স চ সক্কা হোতি পকতিৰচনেন আরোচেতুং, অযং সন্তো নামা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৯৮). এত্থ যং দ্ৰাদসহত্থব্ভন্তরে ঠিতেন সোতুং সক্কা ভৰেয্য, তং পকতিৰচনং নাম. অনাপুচ্ছাতি ‘‘অহং ইত্থন্নামস্স ঘরং গচ্ছামী’’তি ৰা ‘‘চারিত্তং আপুচ্ছামী’’তি ৰা ঈদিসেন ৰচনেন অনাপুচ্ছিত্ৰা. চারিত্তং আপজ্জেয্য চেতি যদি সঞ্চরেয্যাতি ৰুত্তং হোতি. অঞ্ঞত্র সমযাতি ‘‘তত্থাযং সমযো, চীৰরদানসমযো চীৰরকারসমযো’’তি (পাচি. ২৯৯) সিক্খাপদে অনুপঞ্ঞত্তিৰসেন ৰুত্তা দুৰিধা সমযা অঞ্ঞস্মিং কালে.

আপত্তিভেদং দস্সেতুমাহ ‘‘ঠপেত্ৰা’’তিআদি. ‘‘অৰীতিৰত্তে মজ্ঝন্হে’’তি ইমিনা পুরেভত্তং, পচ্ছাভত্তঞ্চ সঙ্গহিতং. এত্থ চ পুরেভত্তং পচ্ছাভত্তন্তি যেন ভত্তেন নিমন্তিতো, তস্মিং অভুত্তে ৰা ভুত্তে ৰাতি অত্থো. যথাহ ‘‘পুরেভত্তং নাম যেন নিমন্তিতো, তং অভুত্তাৰী. পচ্ছাভত্তং নাম যেন নিমন্তিতো, তং অন্তমসো কুসগ্গেনপি ভুত্তং হোতী’’তি (পাচি. ৩০০) পদভাজনে ৰুত্তং. অঞ্ঞস্স ঘরন্তি নিমন্তিততো অঞ্ঞস্স গেহং. ঘরূপচারোক্কমনে দুক্কটন্তি সম্বন্ধো, অত্তনা গতগেহস্স উপচারোক্কমনে দুক্কটন্তি অত্থো. পঠমেন পাদেনাতি সম্বন্ধো.

ঘরুম্মারেতি অঞ্ঞস্স গেহুম্মারে. ঘরূপচারে দুক্কটং সন্ধায ‘‘অপরম্পি চা’’তি ৰুত্তং. ‘‘সমতিক্কমে’’তি ইমিনা সহ ‘‘ঘরুম্মারে’’তি পদং ‘‘ঘরুম্মারস্সা’’তি ৰিভত্তিৰিপরিণামেন যোজেতব্বং.

১৫৫৭. ঠিতট্ঠানেতি যত্থ ঠিতস্স গমনচিত্তং উপ্পন্নং, তস্মিং ঠানে দ্ৰাদসহত্থব্ভন্তরেতি ইদং যথাৰুত্তনিযামেনেৰ গহেতব্বং. ওলোকেত্ৰাতি উভযপস্সং, অভিমুখঞ্চ ওলোকেত্ৰা. ‘‘যং পস্সে ৰা অভিমুখে ৰা পস্সতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ২৯৮) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং.

১৫৫৮. দূরেতি দ্ৰাদসহত্থতো দূরমেৰাহ. ইতো চিতো চ গৰেসিত্ৰা আরোচনে কিচ্চং নত্থীতি যোজনা.

১৫৫৯. ন দোসোতি অনাপত্তি. সমযেতি এত্থ ‘‘অনাপুচ্ছতো’’তি সেসো. এত্থ চ উপরি চ ‘‘ন দোসো’’তি পচ্চেকং যুজ্জতি. সন্তং ভিক্খুন্তি সম্বন্ধো. ঘরেনাতি অঞ্ঞস্স ঘরেন, এত্থ ‘‘ঘরূপচারেন চা’’তি সেসো. আরামং গচ্ছতোতি এত্থ তেন মগ্গেনাতি ৰুত্তং হোতি.

১৫৬০. ‘‘তেন মগ্গেনা’’তি চ ‘‘গচ্ছতো’’তি চ পদদ্ৰযং ‘‘তিত্থিযানং পস্সয’’ন্তি চ ‘‘ভিক্খুনিপস্সয’’ন্তি চ উভযত্থ তথা-সদ্দেন লব্ভতি. তেন ঘরেন, ঘরূপচারেন ৰা গন্তব্বমগ্গেন তিত্থিযারামং ৰা ভিক্খুনিপস্সযং ৰা গচ্ছতো অনাপত্তীতি অত্থো. আপদায গচ্ছতীতি যোজনা. জীৰিতব্রহ্মচরিযন্তরাযা আপদা. আসনসালং ৰাতি সীহল়দীপে ৰিয ভিক্খূনং ভুঞ্জনত্থায যত্থ দানপতীহি আসনানি পঞ্ঞাপীযন্তি, তং আসনসালং ৰা, ভোজনসালন্তি অত্থো. ‘‘আপদাযাসনসাল’’ন্তি ৰত্তব্বে গাথাবন্ধৰসেন যকারলোপো. ভত্তিযস্স ঘরন্তি নিমন্তিতঘরং ৰা সলাকভত্তদাযকানং ৰা ঘরং.

১৫৬১. পৰেসনং ক্রিযং. অনাপুচ্ছনং অক্রিযং. অচিত্তকসমুট্ঠানমিস্সকত্তা ‘‘অচিত্ত’’ন্তি ৰুত্তং. কুসলাকুসলাব্যাকতানং অঞ্ঞতরচিত্তসমঙ্গিনা আপজ্জিতব্বং সন্ধায ‘‘তিচিত্তঞ্চা’’তি ৰুত্তং.

চারিত্তকথাৰণ্ণনা.

১৫৬২. ‘‘সব্বা’’তি ইদং ৰিৰরন্তো ‘‘চতুমাসপৰারণা পুনপৰারণা নিচ্চপৰারণা’’তি পৰারণত্তযং দস্সেতি. এত্থ চ ‘‘চতুমাসপচ্চযপৰারণা সাদিতব্বাতি গিলানপচ্চযপৰারণা সাদিতব্বা’’তি (পাচি. ৩০৭) পদভাজনে ৰুত্তং. পুনপৰারণা চ চত্তারোযেৰ মাসে ভেসজ্জেন পৰারণং. তেনাহ অট্ঠুপ্পত্তিযং ‘‘তেন হি ত্ৰং মহানাম সঙ্ঘং অপরম্পি চতুমাসং ভেসজ্জেন পৰারেহী’’তি. নিচ্চপৰারণা নাম যাৰজীৰং ভেসজ্জেহেৰ পৰারণা. ৰুত্তম্পি চেতং ভগৰতা অট্ঠুপ্পত্তিযং ‘‘তেন হি ত্ৰং মহানাম সঙ্ঘং যাৰজীৰং ভেসজ্জেন পৰারেহী’’তি (পাচি. ৩০৩).

সব্বা চেতা পৰারণা ভেসজ্জপরিযন্তরত্তিপরিযন্ততদুভযপরিযন্তঅপরিযন্তৰসেন চতুব্বিধা হোন্তি. যথাহ –

‘‘ভেসজ্জপরিযন্তা নাম ভেসজ্জানি পরিগ্গহিতানি হোন্তি ‘এত্তকেহি ভেসজ্জেহি পৰারেমী’তি. রত্তিপরিযন্তা নাম রত্তিযো পরিগ্গহিতাযো হোন্তি ‘এত্তকাসু রত্তীসু পৰারেমী’তি. ভেসজ্জপরিযন্তা চ রত্তিপরিযন্তা চ নাম ভেসজ্জানি চ পরিগ্গহিতানি হোন্তি রত্তিযো চ পরিগ্গহিতাযো হোন্তি ‘এত্তকেহি ভেসজ্জেহি এত্তকাসু রত্তীসু পৰারেমী’তি. নেৰভেসজ্জপরিযন্তা নরত্তিপরিযন্তা নাম ভেসজ্জানি চ অপরিগ্গহিতানি হোন্তি রত্তিযো চ অপরিগ্গহিতাযো হোন্তী’’তি (পাচি. ৩০৭).

১৫৬৩. ‘‘সাদিতব্বা’’তি ৰুত্তে সাদিযনপ্পকারে দস্সেতুমাহ ‘‘ৰিঞ্ঞাপেস্সামী’’তিআদি. ভেসজ্জম্পি সতি মে পচ্চযে ৰিঞ্ঞাপেস্সামীতি যোজনা, ‘‘সাদিতব্বা’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. তদেৰ ব্যতিরেকতো দস্সেতুমাহ ‘‘ন পটিক্খিপিতব্বা’’তি. পটিক্খেপকারণং দস্সেতুমাহ ‘‘রোগোদানি ন মেতি চা’’তি. সা তিৰিধা পৰারণা.

১৫৬৪. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘ততুত্তরি ততুত্তরিসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, নততুত্তরিসঞ্ঞী ভেসজ্জং ৰিঞ্ঞাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৩০৯) ৰুত্তং পাচিত্তিযত্তযং. ইধ ততুত্তরীতি এত্থ যেহি ভেসজ্জেহি পৰারিতো, যাসু চ রত্তীসু পৰারিতো, ততো চে উত্তরি অধিকন্তি অত্থো. যথাহ ‘‘ভেসজ্জপরিযন্তে যেহি ভেসজ্জেহি পৰারিতো হোতি, তানি ভেসজ্জানি ঠপেত্ৰা অঞ্ঞানি ভেসজ্জানি ৰিঞ্ঞাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি চ ‘‘রত্তিপরিযন্তে যাসু রত্তীসু পৰারিতো হোতি, তা রত্তিযো ঠপেত্ৰা অঞ্ঞাসু রত্তীসু ৰিঞ্ঞাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৩০৮) চ. তত্থ ৰেমতিকস্স চ দুক্কটং ৰুত্তন্তি যোজনা.

১৫৬৫. ততো চতুমাসতো উত্তরি অতিরেকং ততুত্তরি, ততুত্তরি ন হোতীতি নততুত্তরি, নততুত্তরীতি সঞ্ঞা অস্স অত্থীতি নততুত্তরিসঞ্ঞী, ভিক্খু, তস্স অনাপত্তীতি যোজনা. যেহি ভেসজ্জেহি পৰারিতো, তানি ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি সহ সেসেন যোজেতব্বং. যথাহ ‘‘অনাপত্তি যেহি ভেসজ্জেহি পৰারিতো হোতি, তানি ভেসজ্জানি ৰিঞ্ঞাপেতী’’তি (পাচি. ৩১০). যেন ৰা যেহি ভেসজ্জেহি যাসু ৰা রত্তীসু পৰারিতো, ততো অঞ্ঞম্পি যথাতথং আচিক্খিত্ৰা ভিয্যো ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি সহ সেসেন যোজেতব্বং. যথাতথং আচিক্খিত্ৰা ভিয্যো ৰিঞ্ঞাপেন্তস্সাতি এত্থ ‘‘ইমেহি তযা ভেসজ্জেহি পৰারিতম্হ, অম্হাকঞ্চ ইমিনা চ ইমিনা চ ভেসজ্জেন অত্থো’তি আচিক্খিত্ৰা ৰিঞ্ঞাপেতি, ‘যাসু তযা রত্তীসু পৰারিতম্হ, তাযো চ রত্তিযো ৰীতিৰত্তা, অম্হাকঞ্চ ভেসজ্জেন অত্থো’তি আচিক্খিত্ৰা ৰিঞ্ঞাপেতী’’তি (পাচি. ৩১০) ৰচনতো যথাতথং ৰত্ৰা অধিকং ৰিঞ্ঞাপেন্তস্সাতি অত্থো.

১৫৬৬. অঞ্ঞস্স ভিক্খুস্স অত্থায ৰা ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স ভিক্খুস্স অনাপত্তীতি যোজনা. ঞাতকানং ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি এত্থ ঞাতকানং সন্তকং ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি অত্থো. অত্তনো ৰা ধনেন ৰিঞ্ঞাপেন্তস্স অনাপত্তীতি যোজনা. এত্থ ধনং নাম তণ্ডুলাদি কপ্পিযৰত্থু.

১৫৬৭. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘ৰিঞ্ঞাপেন্তস্সা’’তি ইদং পচ্চামসতি. উম্মত্তকাদীনন্তি ৰিসেসিতব্বমপেক্খিত্ৰা ‘‘ৰিঞ্ঞাপেন্তান’’ন্তি বহুৰচনং কাতব্বং.

ভেসজ্জকথাৰণ্ণনা.

১৫৬৮. উয্যুত্তন্তি সঙ্গামত্থায কতউয্যোগং, গামতো নিক্খম্ম গচ্ছন্তং ৰা একত্থ সন্নিৰিট্ঠং ৰা. যথাহ ‘‘উয্যুত্তা নাম সেনা গামতো নিক্খমিত্ৰা নিৰিট্ঠা ৰা হোতি পযাতা ৰা’’তি (পাচি. ৩১৪). অঞ্ঞত্র পচ্চযাতি ঠপেত্ৰা তথারূপপচ্চযং.

১৫৬৯. দস্সনস্সুপচারস্মিন্তি এত্থ দস্সনূপচারং নাম যস্মিং ঠানে ঠিতস্স সেনা পঞ্ঞাযতি, তং ঠানং. যথাহ ‘‘যত্থ ঠিতো পস্সতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৩১৪). উপচারং ৰিমুঞ্চিত্ৰা পস্সন্তস্সাতি যথাৰুত্তদস্সনোপচারট্ঠানং এত্থ ঠত্ৰা ওলোকেতুং ন সুকরন্তিআদিনা কারণেন তং ঠানং পহায অঞ্ঞত্থ ৰিলোকেন্তস্সাতি ৰুত্তং হোতি. কেনচি পটিচ্ছন্নং হুত্ৰা অদিস্সমানম্পি নিন্নং ঠানং ওতিণ্ণং অপঞ্ঞাযমানম্পি পঞ্ঞাযন্তম্পি ওলোকেতুং ন সক্কা এৰমেৰ ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. যথাহ ‘‘কেনচি অন্তরিতা ৰা নিন্নং ওরুল়্হা ৰা ন দিস্সতী’’তিআদি (পাচি. অট্ঠ. ৩১৪). পযোগতোতি যথাৰুত্তদস্সনপযোগগণনায.

১৫৭০. ইদানি চতুরঙ্গসেনালক্খণং দস্সেতুমাহ ‘‘আরোহা পন চত্তারো’’তিআদি. আরোহাতি এত্থ হত্থারোহা দট্ঠব্বা. তপ্পাদরক্খকাতি তস্স পাদরক্খকাতি ৰিগ্গহো. দ্ৰে দ্ৰেতি একেকং পাদং রক্খন্তা দ্ৰে দ্ৰে. দ্ৰাদসপোসোতি দ্ৰাদস পোসা এতস্সাতি ৰিগ্গহো. দ্ৰাদসপুরিসযুত্তো একো হত্থী নাম.

১৫৭১. আরোহোতি এত্থ অস্সারোহো ৰুচ্চতি. তিপুরিসোতি তযো পুরিসা অস্সাতি ৰিগ্গহো. হযোতি অস্সো. একো সারথীতি রথচারিকো. ‘‘যোধো একো’’তি পদচ্ছেদো. আণিরক্খাতি রথচক্কদ্ৰযস্স অগল়নত্থং অক্খকস্স উভোসু কোটীসু আকোটিতা দ্ৰে আণিযো রক্খনকা.

১৫৭২. চতুপোসোতি চত্তারো পোসা যস্সাতি ৰিগ্গহো. চতুসচ্চৰিভাৰিনাতি চতুন্নং অরিযসচ্চানং দেসকেন ভগৰতা. পদহত্থাতি আৰুধহত্থা. পজ্জতে গম্যতে অনেন পরে হনিতুন্তি পদং, আৰুধং, পদানি হত্থেসু যেসং তে পদহত্থাতি ভিন্নাধিকরণো বাহিরত্থসমাসো যথা ‘‘ৰজিরপাণী’’তি. পত্তিপদাতি-সদ্দো অনত্থন্তরা, মনুস্সসেনায অধিৰচনং.

১৫৭৩. চতুরঙ্গসমাযুত্তাতি চতূহি অঙ্গেহি অৰযৰেহি সমাযুত্তাতি ৰিগ্গহো.

১৫৭৪. হত্থিআদীসূতি যথাৰুত্তলক্খণহত্থিঅস্সরথপদাতিনামকেসু চতূসু অঙ্গেসু, নিদ্ধারণে ভুম্মং. একেকন্তি একেকং অঙ্গং. এতেসু অৰকংসতো একং পুরিসারুল়্হমপি হত্থিঞ্চ তথা অস্সঞ্চ একং পদহত্থপুরিসঞ্চ একমেকং কত্ৰা আহ ‘‘একেকং দস্সনত্থায গচ্ছতো’’তি. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অন্তমসো একপুরিসারুল়্হং একম্পি হত্থিম্পী’’তিআদি (পাচি. অট্ঠ. ৩১৫). অনুয্যুত্তেপীতি সঙ্গামং ৰিনা অঞ্ঞেন কারণেন নিক্খন্তে. যথাহ ‘‘অনুয্যুত্তা নাম রাজা উয্যানং ৰা নদিং ৰা গচ্ছতি, এৰং অনুয্যুত্তা হোতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩১৫).

১৫৭৫. সম্পত্তন্তি এত্থ ‘‘সেন’’ন্তি পকরণতো লব্ভতি. আপদাসূতি জীৰিতব্রহ্মচরিযন্তরাযে সতি ‘‘এত্থ গতো মুচ্চিস্সামী’’তি গচ্ছতো অনাপত্তি. তথারূপে পচ্চযে গিলানাৰলোকনাদিকে গমনানুরূপপচ্চযে সতি অনাপত্তীতি যোজনা.

উয্যুত্তকথাৰণ্ণনা.

১৫৭৬-৭. ‘‘সিযা চ তস্স ভিক্খুনো কোচিদেৰ পচ্চযো সেনং গমনায, দিরত্ততিরত্তং তেন ভিক্খুনা সেনায ৰসিতব্ব’’ন্তি (পাচি. ৩১৮) অনুঞ্ঞাতত্তা কেনচি করণীযেন সঙ্গামত্থং উয্যুত্তায সেনায দিরত্ততিরত্তং পটিপাটিযা ৰসিত্ৰা চতুত্থরত্তিযং ৰসন্তস্স পন ভিক্খুনো আপত্তিং দস্সেতুমাহ ‘‘চতুত্থে’’তিআদি. অনাপত্তিৰারে ‘‘গিলানো ৰসতী’’তি (পাচি. ৩২১) ৰুত্তত্তা আহ ‘‘অরোগৰা’’তি. সেনাযাতি এত্থ পরিক্খেপারহট্ঠানেন ৰা সঞ্চরণপরিযন্তেন ৰা সেনা পরিচ্ছিন্দিতব্বা, এৰং পরিচ্ছিন্নায সেনায অন্তোৰাতি অত্থো.

তিকপাচিত্তিযন্তি ‘‘অতিরেকতিরত্তে অতিরেকসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, ঊনকসঞ্ঞী সেনায ৰসতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৩২০) পাচিত্তিযত্তযং ৰুত্তং.

সেনাৰাসকথাৰণ্ণনা.

১৫৮০. উয্যোধিকং নাম সঙ্গামট্ঠানং. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘উগ্গন্ত্ৰা উগ্গন্ত্ৰা এত্থ যুজ্ঝন্তীতি উয্যোধিকং, সম্পহারট্ঠানস্সেতং অধিৰচন’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৩২২). বলগ্গন্তি ‘‘এত্তকা হত্থী’’তিআদিনা (পাচি. ৩২৪) পদভাজনাগতনযেন বলস্স গণনট্ঠানং বলগ্গং. যথাহ ‘‘বলস্স অগ্গং জানন্তি এত্থাতি বলগ্গং, বলগণনট্ঠানন্তি অত্থো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩২২). সেনাব্যূহন্তি ‘‘ইতো হত্থী হোন্তু, ইতো অস্সা, ইতো রথা, ইতো পত্তী হোন্তূ’’তি (পাচি. ৩২৪) পদভাজনে ৰুত্তসেনাসন্নিৰেসট্ঠানং সেনাব্যূহং. যথাহ ‘‘সেনায ৰিযূহং সেনাব্যূহং, সেনাসন্নিৰেসস্সেতং অধিৰচন’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৩২২).

১৫৮১. পুরিমেতি অনন্তরসিক্খাপদে. ‘‘দ্ৰাদসপুরিসো হত্থী’’ইতি যো হত্থী ৰুত্তোতি যোজনা. তেনাতি তেন হত্থিনা হেতুভূতেন.

১৫৮২. ‘‘সেসেসূ’’তি ইমিনা অস্সানীকরথানীকপত্তানীকা গহিতা. পত্তানীকং নাম ‘‘চত্তারো পুরিসা পদহত্থা পত্তী পচ্ছিমং পত্তানীক’’ন্তি (পাচি. ৩২৪) সেনঙ্গেসু পটিনিদ্দেসেন নিব্বিসেসং কত্ৰা ৰুত্তং. তিণ্ণন্তি এতেসং উয্যুত্তাদীনং.

উয্যোধিককথাৰণ্ণনা.

অচেলকৰগ্গো পঞ্চমো.

১৫৮৩. পিট্ঠাদীহীতি এত্থ আদি-সদ্দেন পূৰাদিং সঙ্গণ্হাতি. যথাহ ‘‘সুরা নাম পিট্ঠসুরা পূৰসুরা ওদনসুরা কিণ্ণপক্খিত্তা সম্ভারসংযুত্তা’’তি (পাচি. ৩২৮). এত্থ চ পিট্ঠং ভাজনে পক্খিপিত্ৰা তজ্জং উদকং দত্ৰা পক্খিপিত্ৰা কতা পিট্ঠসুরা. এৰং পূৰে, ওদনে চ ভাজনে পক্খিপিত্ৰা তজ্জং উদকং দত্ৰা মদ্দিত্ৰা কতা ‘‘পূৰসুরা, ওদনসুরা’’তি ৰুচ্চতি. ‘‘কিণ্ণা’’তি পন তস্সা সুরায বীজং ৰুচ্চতি, যে ‘‘সুরামোদকা’’তিপি ৰুচ্চন্তি, তে পক্খিপিত্ৰা কতা কিণ্ণপক্খিত্তা. হরীতকিসাসপাদিনানাসম্ভারেহি সংযোজিতা সম্ভারসংযুত্তা.

পুপ্ফাদীহীতি এত্থ আদি-সদ্দেন ফলাদীনং গহণং. যথাহ ‘‘মেরযো নাম পুপ্ফাসৰো ফলাসৰো মধ্ৰাসৰো গুল়াসৰো সম্ভারসংযুত্তো’’তি (পাচি. ৩২৮). তত্থ চ পুপ্ফাসৰো নাম মধুকপুপ্ফাদীনং জাতিরসকতো চেৰ তালনাল়িকেরপুপ্ফানঞ্চ রসো চিরপরিৰাসিতো. ফলাসৰো পন মুদ্দিকাপনসফলাদীনি মদ্দিত্ৰা তেসং রসেন কতো. মধ্ৰাসৰো নাম মুদ্দিকানং জাতিরসেন কতো. মক্খিকামধুনাপি করীযতীতি ৰদন্তি. উচ্ছুরসো গুল়াসৰো. হরীতকামলককটুকভণ্ডাদিনানাসম্ভারানং রসো চিরপরিৰাসিতো সম্ভারসংযুত্তো. আসৰো মেরযং হোতীতি যোজনা.

১৫৮৪. বীজতো পট্ঠাযাতি সম্ভারে পটিযাদিত্ৰা চাটিযং পক্খিত্তকালতো পট্ঠায তালনাল়িকেরাদীনং পুপ্ফরসে পুপ্ফতো গল়িতাভিনৰকালতোযেৰ চ পট্ঠায. পিৰন্তস্সাতি এত্থ ‘‘কুসগ্গেনা’’তিপি সেসো. উভযম্পি চাতি সুরং, মেরযঞ্চাতি উভযম্পি. বীজতো পন পট্ঠায কুসগ্গেন পিৰন্তস্সপি ভিক্খুনো পাচিত্তিযং হোতীতি যোজেতব্বং. পযোগবাহুল্লেন আপত্তিবাহুল্লং দস্সেতুমাহ ‘‘পযোগে চ পযোগে চা’’তি. ইদঞ্চ ৰিচ্ছিন্দিত্ৰা ৰিচ্ছিন্দিত্ৰা পিৰন্তস্স ভিক্খুনো পযোগে চ পযোগে চ পাচিত্তিযং হোতীতি যোজেতব্বং. যথাহ ‘‘ৰিচ্ছিন্দিত্ৰা ৰিচ্ছিন্দিত্ৰা পিৰতো পযোগগণনায আপত্তিযো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩২৮). একেনেৰ পযোগেন বহুম্পি পিৰন্তস্স একং এৰ আপত্তিং ব্যতিরেকতো দীপেতি. যথাহ ‘‘একেন পন পযোগেন বহুম্পি পিৰন্তস্স একা আপত্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩২৮).

১৫৮৫. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘মজ্জে মজ্জসঞ্ঞী, মজ্জে ৰেমতিকো, মজ্জে অমজ্জসঞ্ঞী পিৰতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৩২৮) তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তং.

১৫৮৬. ‘‘অনাপত্তি নমজ্জং হোতি মজ্জৰণ্ণং মজ্জগন্ধং মজ্জরসং, তং পিৰতী’’তি (পাচি. ৩২৮) ৰুত্তত্তা আহ ‘‘অমজ্জং মজ্জৰণ্ণ’’ন্তিআদি. অরিট্ঠং নাম আমলকফলরসাদীহি কতো আসৰৰিসেসো. লোণসোৰীরকং নাম অট্ঠকথাযং

‘‘হরীতকামলকৰিভীতককসাৰে, সব্বধঞ্ঞানি, সব্বঅপরণ্ণানি, সত্তন্নম্পি ধঞ্ঞানং ওদনং, কদলিফলাদীনি সব্বফলানি, ৰেত্তকেতকখজ্জূরিকল়ীরাদযো সব্বকল়ীরে, মচ্ছমংসখণ্ডানি, অনেকানি চ মধুফাণিতসিন্ধৰলোণতিকটুকাদীনি ভেসজ্জানি পক্খিপিত্ৰা কুম্ভিমুখং লিম্পিত্ৰা একং ৰা দ্ৰে ৰা তীণি ৰা সংৰচ্ছরানি ঠপেন্তি, তং পরিপচ্চিত্ৰা জম্বুরসৰণ্ণং হোতি. ৰাতকাসকুট্ঠপণ্ডুভগন্দলাদীনঞ্চ সিনিদ্ধভোজনভুত্তানঞ্চ উত্তরপানং ভত্তজীরণকভেসজ্জং তাদিসং নত্থি. তং পনেতং ভিক্খূনং পচ্ছাভত্তম্পি ৰট্টতি, গিলানানং পাকতিকমেৰ. অগিলানানং পন উদকসম্ভিন্নং পানপরিভোগেনা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.১৯২) –

ৰিভাৰিতো ভেসজ্জৰিসেসো. সুত্তং নাম অনেকেহি ভেসজ্জেহি অভিসঙ্খতো অমজ্জভূতো আসৰৰিসেসো.

১৫৮৭. ৰাসগাহাপনত্থাযাতি সুগন্ধিভাৰগাহাপনত্থং. ঈসকন্তি মজ্জৰণ্ণগন্ধরসা যথা ন পঞ্ঞাযন্তি, এৰং অপ্পমত্তকং. যথাহ ‘‘অনতিক্খিত্তমজ্জেযেৰ অনাপত্তি. যং পন অতিক্খিত্তমজ্জং হোতি, যত্থ মজ্জস্স ৰণ্ণগন্ধরসা পঞ্ঞাযন্তি, তস্মিং আপত্তিযেৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩২৯). সূপাদীনং তু পাকেতি এত্থ আদি-সদ্দেন মংসপাকাদযো সঙ্গহিতা. যথাহ ‘‘সূপসম্পাকে মংসসম্পাকে তেলসম্পাকে’’তি (পাচি. ৩২৮).

১৫৮৮. ৰত্থুঅজাননা অচিত্তন্তি সম্বন্ধো. যথাহ ‘‘ৰত্থুঅজাননতায চেত্থ অচিত্তকতা ৰেদিতব্বা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩২৯). ৰত্থুঅজাননতা চ নাম ‘‘মজ্জ’’ন্তি অজাননভাৰো. ইদন্তি ইদং সিক্খাপদং. -সদ্দেন অঞ্ঞানি চ গিরগ্গসমজ্জাদিসিক্খাপদানি সমুচ্চিনোতি. অকুসলেনেৰাতি অকুসলচিত্তেনেৰ. পানতোতি পাতব্বতো. লোকৰজ্জকন্তি সাধুলোকেন ৰজ্জেতব্বন্তি অত্থো. লোকৰজ্জমেৰ লোকৰজ্জকং.

ননু চেত্থ ৰত্থুঅজাননতায অচিত্তকত্তে তংৰত্থুঅজাননং কুসলাব্যাকতচিত্তসমঙ্গিনোপি সম্ভৰতি, কস্মা ‘‘অকুসলেনেৰ পানতো লোকৰজ্জক’’ন্তি ৰুত্তন্তি? ৰুচ্চতে – যস্মা অমজ্জসঞ্ঞায পিৰতো, মজ্জসঞ্ঞায চ পিৰতো মজ্জং ৰত্থুনিযামেন কিলেসুপ্পত্তিযাৰ পচ্চযো হোতি, যথা মজ্জং পীতং অজানন্তস্সাপি অকুসলানমেৰ পচ্চযো হোতি, ন কুসলানং, তথা অজ্ঝোহরণকালেপি ৰত্থুনিযামেন অকুসলস্সেৰ পচ্চযো হোতীতি কত্ৰা ৰুত্তং ‘‘অকুসলেনেৰ পানতো লোকৰজ্জক’’ন্তি. যথা তং নিল়িনিজাতকে (জা. ২.১৮.১ আদযো; জা. অট্ঠ. ৫.১৮.১ আদযো) ভেসজ্জসঞ্ঞায ইত্থিযা মগ্গে অঙ্গজাতং পৰেসেন্তস্স কুমারস্স ‘‘ইত্থী’’তি ৰা ‘‘তস্সা মগ্গে মেথুনং পটিসেৰামী’’তি ৰা সঞ্ঞায অভাৰেপি কামরাগুপ্পত্তিযা সীলাদিগুণপরিহানি ৰত্থুনিযামতো চ অহোসি, এৰমিধাপি দট্ঠব্বো.

কেচি পন ‘‘অকুসলেনেৰ পানতো’’তি ইদং ইমস্স সিক্খাপদস্স সচিত্তকপক্খং সন্ধায ৰুত্তং, অঞ্ঞথা পাণাতিপাতাদীসুপি অতিপ্পসঙ্গোতি মঞ্ঞমানা বহুকারণং, নিযমনঞ্চ দস্সেসুং. ৰিনযট্ঠকথাযং (পাচি. অট্ঠ. ৩২৯), পন খুদ্দকপাঠট্ঠকথাযং (খু. পা. অট্ঠ. সিক্খাপদৰণ্ণনা), ৰিভঙ্গট্ঠকথাদীসু চ ‘‘তিচিত্ত’’ন্তি অৰত্ৰা ‘‘অকুসলচিত্ত’’মিচ্চেৰ ৰুত্তত্তা, সিক্খাপদস্স সামঞ্ঞলক্খণং দস্সেন্তেন পক্খন্তরলক্খণদস্সনস্স অযুত্তত্তা চ অট্ঠকথাসু যথারুতৰসেনেৰ অত্থগ্গহণে চ কস্সচি ৰিরোধস্স অসম্ভৰতো সচিত্তকপক্খমেৰ সন্ধায অকুসলচিত্ততা, লোকৰজ্জতা চেত্থ ন ৰত্তব্বা. ‘‘ৰত্থুং জানিত্ৰাপি অজানিত্ৰাপি মজ্জং পিৰতো ভিক্খুস্স পাচিত্তিযং. সামণেরস্স পন জানিত্ৰাৰ পিৰতো সীলভেদো, ন অজানিত্ৰা’’তি (মাহাৰ. অট্ঠ. ১০৮ অত্থতো সমানং) যং ৰুত্তং, তত্থ কারণং মগ্গিতব্বং. সিক্খাপদপঞ্ঞত্তিযা বুদ্ধানমেৰ ৰিসযত্তা ন তং মগ্গিতব্বং, যথাপঞ্ঞত্তেযেৰ ৰত্তিতব্বং. ইদং পন সিক্খাপদং অকুসলচিত্তং, সুখোপেক্খাৰেদনানং ৰসেন দুৰেদনঞ্চ হোতি. ৰিনযট্ঠকথাযং (পাচি. অট্ঠ. ৩২৯), পন মাতিকট্ঠকথাযঞ্চ (কঙ্খা. অট্ঠ. সুরাপানসিক্খাপদৰণ্ণনা) ‘‘তিৰেদন’’ন্তি পাঠো দিস্সতি, খুদ্দকপাঠৰণ্ণনায (খু. পা. অট্ঠ. সিক্খাপদৰণ্ণনা), ৰিভঙ্গট্ঠকথাদীসু (ৰিভ. অট্ঠ. ৭০৩ আদযো) চ ‘‘সুখমজ্ঝত্তৰেদনাৰসেন দুৰেদন’’ন্তি চ ‘‘লোভমোহমূলৰসেন দ্ৰিমূলক’’ন্তি চ ৰুত্তত্তা সো ‘‘পমাদপাঠো’’তি গহেতব্বো.

সুরাপানকথাৰণ্ণনা.

১৫৮৯. যেন কেনচি অঙ্গেনাতি অঙ্গুলিআদিনা যেন কেনচি সরীরাৰযৰেন. হসাধিপ্পাযিনোতি হসে অধিপ্পাযো হসাধিপ্পাযো, সো এতস্স অত্থীতি ৰিগ্গহো, তস্স, ইমিনা কীল়াধিপ্পাযরহিতস্স অনাপত্তিং ব্যতিরেকতো দীপেতি. ৰক্খতি চ ‘‘অনাপত্তি নহসাধিপ্পাযস্সা’’তি. ফুসতো ফুসন্তস্স.

১৫৯০. সব্বত্থাতি সব্বেসু উপসম্পন্নানুপসম্পন্নেসু. কাযপটিবদ্ধাদিকে নযেতি ‘‘কাযেন কাযপটিবদ্ধং আমসতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তিএৰমাদিনা (পাচি. ৩৩২) দস্সিতে নযে. অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞিৰেমতিকঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞীনং ৰসেন তীণি দুক্কটানি ৰুত্তানীতি আহ ‘‘তথেৰানুপসম্পন্নে, দীপিতং তিকদুক্কট’’ন্তি. এত্থ চ ‘‘তথেৰা’’তি ইমিনা উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞিৰেমতিকঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞীনং ৰসেন তিকপাচিত্তিযস্স ৰুত্তভাৰো দীপিতো হোতি. যথা উপসম্পন্নে তিকপাচিত্তিযং দীপিতং, তথেৰ অনুপসম্পন্নে তিকদুক্কটং দীপিতন্তি যোজনা.

১৫৯১. এত্থ…পে… ভিক্খুনীতি এত্থ ভিক্খুপি ভিক্খুনিযা অনুপসম্পন্নট্ঠানে ঠিতোতি ৰেদিতব্বো.

১৫৯২. নহসাধিপ্পাযস্স ফুসতোতি হসাধিপ্পাযং ৰিনা ৰন্দনাদীসু পাদাদিসরীরাৰযৰেন পরং ফুসন্তস্স. কিচ্চে সতীতি পিট্ঠিপরিকম্মাদিকিচ্চে সতি.

অঙ্গুলিপতোদককথাৰণ্ণনা.

১৫৯৩. জলেতি এত্থ ‘‘উপরিগোপ্ফকে’’তি সেসো. যথাহ ‘‘উপরিগোপ্ফকে উদকে’’তি (পাচি. ৩৩৭). নিমুজ্জনাদীনন্তি এত্থ আদি-সদ্দেন উম্মুজ্জনপ্লৰনানি গহিতানি. যথাহ ‘‘উপরিগোপ্ফকে উদকে হসাধিপ্পাযো নিমুজ্জতি ৰা উম্মুজ্জতি ৰা পলৰতি ৰা’’তি (পাচি. ৩৩৭). ‘‘কেৰল’’ন্তি ইমিনা নহানাদিকিচ্চেন ওতরন্তস্স অনাপত্তীতি দীপেতি.

১৫৯৪. উপরিগোপ্ফকে জলেতি গোপ্ফকানং উপরিভাগপ্পমাণে জলে. নিমুজ্জেয্যপি ৰাতি অন্তোজলং পৰিসন্তো নিমুজ্জেয্য ৰা. তরেয্য ৰাতি প্লৰেয্য ৰা.

১৫৯৫-৬. অন্তোযেৰোদকে নিমুজ্জিত্ৰান গচ্ছতো তস্স হত্থপাদপযোগেহি পাচিত্তিং পরিদীপযেতি যোজনা.

১৫৯৭. হত্থাদিসকলসরীরাৰযৰং সঙ্গণ্হিতুং ‘‘যেন যেনা’’তি অনিযমামেডিতমাহ. জলং তরতো ভিক্খুনো যেন যেন পন অঙ্গেন তরণং হোতীতি যোজনা.

১৫৯৮. তরুতো ৰাপীতি রুক্খতোপি ৰা. তিকপাচিত্তিযন্তি উদকে হসধম্মে হসধম্মসঞ্ঞিৰেমতিকঅহসধম্মসঞ্ঞীনং ৰসেন তিকপাচিত্তিযং. ‘‘তিকদুক্কট’’ন্তি পাঠো দিস্সতি, ‘‘উদকে অহসধম্মে হসধম্মসঞ্ঞী, আপত্তি দুক্কটস্স. উদকে অহসধম্মে ৰেমতিকো, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ৩৩৮) ৰত্ৰা ‘‘উদকে অহসধম্মে অহসধম্মসঞ্ঞী, অনাপত্তী’’তি (পাচি. ৩৩৮) ততিযৰিকপ্পে পাল়িযং অনাপত্তি ৰুত্তাতি সো পমাদপাঠো, ‘‘দ্ৰিকদুক্কট’’ন্তি পাঠোযেৰ গহেতব্বো.

১৫৯৯. নাৰং তীরে উস্সারেন্তোপি ৰাতি সম্বন্ধো. উস্সারেন্তোতি তীরমারোপেন্তো. ‘‘কীল়তী’’তি ইদং ‘‘পাজেন্তো’’তি ইমিনাপি যোজেতব্বং.

১৬০০. কথলায ৰাতি খুদ্দককপালিকায ৰা. উদকন্তি এত্থ ‘‘ভাজনগতং ৰা’’তি সেসো. ‘‘ভাজনগতং উদকং ৰা’’তি (পাচি. ৩৩৮) হি পদভাজনে ৰুত্তং.

১৬০১. কঞ্চিকং ৰাতি ধঞ্ঞরসং ৰা. অপি-সদ্দো ‘‘খীরং ৰা তক্কং ৰা রজনং ৰা পস্সাৰং ৰা’’তি (পাচি. ৩৩৮) পাল়িযং আগতে সম্পিণ্ডেতি. চিক্খল্লং ৰাপীতি উদককদ্দমং ৰা. এত্থ ৰিসেসজোতকেন অপি-সদ্দেন ‘‘অপিচ উপরিগোপ্ফকে ৰুত্তানি উম্মুজ্জনাদীনি ঠপেত্ৰা অঞ্ঞেন যেন কেনচি আকারেন উদকং ওতরিত্ৰা ৰা অনোতরিত্ৰা ৰা যত্থ কত্থচি ঠিতং উদকং অন্তমসো বিন্দুং গহেত্ৰা খিপনকীল়াযপি কীল়ন্তস্স দুক্কটমেৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৩৬) অট্ঠকথাগতং ৰিনিচ্ছযৰিসেসং সম্পিণ্ডেতি. ৰিক্খিপন্তি ৰিক্খিপিত্ৰা.

১৬০২. সতি কিচ্চে জলং ৰিগাহিত্ৰা নিমুজ্জনাদিকং করোন্তস্স অনাপত্তীতি যোজনা. কিচ্চং নাম নহানাদিকং.

১৬০৩. অনন্তরস্সাতি অঙ্গুলিপতোদকসিক্খাপদস্স. ৰিসেসোৰ ৰিসেসতা, কোচি ৰিসেসো নত্থীতি অত্থো.

হসধম্মকথাৰণ্ণনা.

১৬০৪-৫. যো ভিক্খু ভিক্খুনা পঞ্ঞত্তেন ৰুচ্চমানো অস্স ৰচনং অকত্তুকামতায আদরং পন সচে ন করোতি, তস্স তস্মিং অনাদরিযে পাচিত্তিযমুদীরযেতি যোজনা, ইমিনা ৰাক্যেন পুগ্গলানাদরমূলকং পাচিত্তিযং ৰুত্তং. যথাহ ‘‘অনাদরিযং নাম দ্ৰে অনাদরিযানি পুগ্গলানাদরিযঞ্চ ধম্মানাদরিযঞ্চা’’তি (পাচি. ৩৪২), ‘‘পুগ্গলানাদরিযং নাম উপসম্পন্নেন পঞ্ঞত্তেন ৰুচ্চমানো ‘অযং উক্খিত্তকো ৰা ৰম্ভিতো ৰা গরহিতো ৰা ইমস্স ৰচনং অকতং ভৰিস্সতী’তি অনাদরিযং করোতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৩৪২) চ.

ধম্মমেৰ ৰা অসিক্খিতুকামো যো ভিক্খু ভিক্খুনা পঞ্ঞত্তেন ৰুচ্চমানো অস্স ৰচনং অকত্তুকামতায আদরং পন সচে ন করোতি, তস্স তস্মিং অনাদরিযে পাচিত্তিযমুদীরযেতি যোজনা, ইমিনা ধম্মানাদরিযমূলকং পাচিত্তিযং ৰুত্তং. যথাহ ‘‘ধম্মানাদরিযং নাম উপসম্পন্নেন পঞ্ঞত্তেন ৰুচ্চমানো কথাযং নস্সেয্য ৰা ৰিনস্সেয্য ৰা অন্তরধাযেয্য ৰা, তং নসিক্খিতুকামো অনাদরিযং করোতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৩৪২). অনাদরিযেতি নিমিত্তত্থে ভুম্মং.

১৬০৬. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী অনাদরিযং করোতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৩৪৩) তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তং. তিকাতীতেনাতি লোকত্তিকমতিক্কন্তেন. অনুপসম্পন্নানাদরে তিকদুক্কটন্তি অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞিৰেমতিকঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞীনং ৰসেন তিকদুক্কটং.

১৬০৭. সুত্তেনেৰাভিধম্মেনাতি এত্থ এৰকারো ‘‘দুক্কট’’ন্তি ইমিনা যোজেতব্বো. ‘‘সুত্তেন অভিধম্মেনা’’তি পদদ্ৰযেন অভেদোপচারতো সুত্তাভিধম্মাগতো পরিযত্তিধম্মো ৰুত্তো. অপঞ্ঞত্তেনাতি পঞ্ঞত্তসঙ্খাতৰিনযতো অঞ্ঞত্তা অপঞ্ঞত্তেন. ‘‘অপঞ্ঞত্তেনা’’তি ইদং ‘‘সুত্তেন অভিধম্মেনা’’তি পদদ্ৰযৰিসেসনং. ভিক্খুনা ৰুত্তস্স তস্মিং ভিক্খুম্হি ৰা ধম্মে ৰা অনাদরং করোতো দুক্কটমেৰ. সামণেরেন উভযেনপি পঞ্ঞত্তেন ৰা অপঞ্ঞত্তেন ৰা ৰুত্তস্স তস্মিং সামণেরে ৰা পঞ্ঞত্তে ৰা অপঞ্ঞত্তে ৰা ধম্মে অনাদরং করোতো ভিক্খুস্স দুক্কটমেৰাতি যোজনা.

১৬০৮. দোসোতি পাচিত্তিযদুক্কটসঙ্খাতো কোচি দোসো.

১৬০৯. এত্থাতি ইমস্মিং আচরিযানং গাহে. গারয্হো আচরিযুগ্গহো নেৰ গহেতব্বোতি যোজনা. গারয্হো আচরিযুগ্গহোতি এত্থ ‘‘যস্মা উচ্ছুরসো সত্তাহকালিকো, তস্স কসটো যাৰজীৰিকো, দ্ৰিন্নংযেৰ সমৰাযো উচ্ছুযট্ঠি, তস্মা ৰিকালে উচ্ছুযট্ঠিং খাদিতুং ৰট্টতি গুল়হরীতকে ৰিযা’’তি এৰমাদিকো সম্পতি নিব্বত্তো গারয্হাচরিযৰাদো. কতরো পন গহেতব্বোতি? পৰেণিযা আগতো আচরিযুগ্গহোৰ গহেতব্বো.

কুরুন্দিযং পন ‘‘লোকৰজ্জে আচরিযুগ্গহো ন ৰট্টতি, পণ্ণত্তিৰজ্জে পন ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৪৪) ৰুত্তং. মহাপচ্চরিযং ‘‘সুত্তং, সুত্তানুলোমঞ্চ উগ্গহিতকানংযেৰ আচরিযানং উগ্গহো পমাণং, অজানন্তানং কথা অপ্পমাণ’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৪৪) ৰুত্তং. ‘‘তং সব্বং পৰেণিযা আগতে সমোধানং গচ্ছতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৪৪) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. এত্থ লোকৰজ্জে আচরিযুগ্গহো ন ৰট্টতীতি লোকৰজ্জসিক্খাপদে আপত্তিট্ঠানে যো আচরিযৰাদো, সো ন গহেতব্বো, লোকৰজ্জমতিক্কমিত্ৰা ‘‘ইদং অম্হাকং আচরিযুগ্গহো’’তি ৰদন্তস্স উগ্গহো ন ৰট্টতীতি অধিপ্পাযো. সুত্তানুলোমং নাম অট্ঠকথা. পৰেণিযা আগতে সমোধানং গচ্ছতীতি ‘‘পৰেণিযা আগতো আচরিযুগ্গহোৰ গহেতব্বো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৪৪) এৰং ৰুত্তে মহাঅট্ঠকথাৰাদেযেৰ সঙ্গহং গচ্ছতীতি অধিপ্পাযো.

অনাদরিযকথাৰণ্ণনা.

১৬১০-১. ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খুং ভিংসাপেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ৩৪৬) মাতিকাৰচনতো ভযসঞ্জননত্থাযাতি এত্থ ‘‘ভিক্খুস্সা’’তি সেসো. তেনেৰ ৰক্খতি ‘‘ইতরস্স তু ভিক্খুস্সা’’তি. রূপাদিন্তি রূপসদ্দগন্ধাদিং. উপসংহরেতি উপট্ঠপেতি, দস্সেতীতি ৰুত্তং হোতি. ভযানকং কথন্তি চোরকন্তারাদিকথং. যথাহ ‘‘চোরকন্তারং ৰা ৰাল়কন্তারং ৰা পিসাচকন্তারং ৰা আচিক্খতী’’তি (পাচি. ৩৪৮). পরসন্তিকেতি এত্থ ‘‘পরো’’তি ৰুত্তনযেন লব্ভমানো উপসম্পন্নো গহেতব্বো.

দিস্ৰা ৰাতি উপট্ঠাপিতং তং রূপাদিং দিস্ৰা ৰা. সুত্ৰা ৰাতি তং ভযানকং কথং সুত্ৰা ৰা. যস্স ভযদস্সনত্থায তং উপট্ঠাপেসি, সো ভাযতু ৰা মা ৰা ভাযতু. ইতরস্সাতি তদুপট্ঠাপকস্স ভিক্খুস্স. তঙ্খণেতি উপট্ঠাপিতক্খণে.

১৬১২. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী ভিংসাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৩৪৮) তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তং. তিকদুক্কটন্তি অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞিৰেমতিকঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞীনং ৰসেন তিকদুক্কটং. ‘‘অনুপসম্পন্নং ভিংসাপেতুকামো’’তিআদিকে দুক্কটৰারে অনুপসম্পন্নগ্গহণেন গিহিনোপি সঙ্গয্হমানত্তা ‘‘সামণেরং গহট্ঠং ৰা’’তি আহ. সামণেরং…পে… ভিক্খুনো তথেৰ ভিংসাপেন্তস্স তিকদুক্কটং ৰুত্তন্তি যোজনা.

ভিংসাপনকথাৰণ্ণনা.

১৬১৪. জোতিন্তি অগ্গিং. তপ্পেতুকামোতি ৰিসিব্বেতুকামো. ‘‘তেন খো পন সমযেন ভিক্খূ পদীপেপি জোতিকেপি জন্তাঘরেপি কুক্কুচ্চাযন্তী’’তি (পাচি. ৩৫২) উপ্পন্নৰত্থুম্হি ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে তথারূপপচ্চযা জোতিং সমাদহিতুং সমাদহাপেতু’’ন্তি (পাচি. ৩৫২) ৰুত্তত্তা এত্থ ‘‘তথারূপং পচ্চয’’ন্তি ইমিনা পদীপুজ্জলনঞ্চ পত্তপচনসরীরসেদনাদিকম্মঞ্চ জন্তাঘরৰত্তঞ্চ গহেতব্বং. এত্থ চ জোতিকেপীতি পত্তপচনসেদনকম্মাদীসু জোতিকরণেতি অত্থো.

১৬১৫. সযংসমাদহন্তস্সাতি অত্তনা জালেন্তস্স.

১৬১৬. জালাপেন্তস্স …পে… দুক্কটন্তি আণত্তিযা আপজ্জিতব্বং দুক্কটং সন্ধাযাহ. আণত্তিযা জলিতে আপজ্জিতব্বাপত্তি ‘‘জালুট্ঠানে পনাপত্তি, পাচিত্তি পরিকিত্তিতা’’তি অনুৰত্তমানত্তা সিদ্ধাতি ৰিসুং ন ৰুত্তা.

১৬১৭. গিলানস্সাতি ‘‘গিলানো নাম যস্স ৰিনা অগ্গিনা ন ফাসু হোতী’’তি (পাচি. ৩৫৪) ৰুত্তস্স গিলানস্স. অৰিজ্ঝাতং অলাতং উক্খিপন্তস্সাতি গহণেন ভট্ঠং অনিব্বুতালাতং অগ্গিনো সমীপং করোন্তস্স, যথাঠানে ঠপেন্তস্সাতি ৰুত্তং হোতি.

১৬১৮-৯. ৰিজ্ঝাতং অলাতন্তি নিব্বুতালাতং. যথাৰত্থুকং পাচিত্তিযন্তি ৰুত্তং হোতি. অঞ্ঞেন ৰা কতং ৰিসিব্বেন্তস্স অনাপত্তীতি যোজনা. ৰিসিব্বেন্তস্সাতি তপ্পেন্তস্স. অঙ্গারন্তি ৰীতচ্চিকং অঙ্গারং. পদীপুজ্জলনাদিকেতি আদি-সদ্দেন ‘‘জোতিকে জন্তাঘরে তথারূপপচ্চযা’’তি (পাচি. ৩৫২) আগতং সঙ্গণ্হাতি. এত্থ চ তথারূপপচ্চযাতি ঠপেত্ৰা পদীপাদীনি অঞ্ঞেনপি তথারূপেন পচ্চযেন.

জোতিসমাদহনকথাৰণ্ণনা.

১৬২০-১. মজ্ঝিমে দেসেতি জম্বুদীপে যত্থ বোধিমণ্ডলং হোতি, তস্মিং নৰযোজনসতাৰট্টে মজ্ঝিমমণ্ডলে, ইমিনা ইদং সিক্খাপদং তত্থেৰ দেসোদিস্সকতায নিযতন্তি দস্সেতি. তেনেৰ ৰক্খতি অনাপত্তিৰারে ‘‘পচ্চন্তিমেপি ৰা দেসে’’তি. চুণ্ণন্তি সিরীসচুণ্ণাদিকং চুণ্ণং. অভিসঙ্খরতোতি পটিযাদেন্তস্স.

১৬২২-৩. ‘‘মাসে ঊনসঞ্ঞিনো’’তি পদচ্ছেদো. অতিরেকদ্ধমাসে ঊনসঞ্ঞিনো ৰা অতিরেকদ্ধমাসে ৰিমতিস্স ৰা দুক্কটন্তি যোজনা. অতিরেকদ্ধমাসে ন্হাযন্তস্স অনাপত্তীতি যোজনা. সমযেসু চ ন্হাযন্তস্স অনাপত্তীতি এত্থ ‘‘উণ্হসমযো পরিল়াহসমযো গিলানসমযো কম্মসমযো অদ্ধানগমনসমযো ৰাতৰুট্ঠিসমযো’’তি (পাচি. ৩৬৩) দস্সিতেসু ছসু সমযেসু অঞ্ঞতরে সম্পত্তে সমযে সতিং পচ্চুপট্ঠপেত্ৰা ঊনমাসেপি নহাযন্তস্স অনাপত্তীতি অত্থো.

তত্থ জেট্ঠমাসো চ আসাল়্হিমাসস্স পুরিমপক্খো চাতি দিযড্ঢমাসো উণ্হসমযো নাম. যথাহ ‘‘উণ্হসমযো নাম দিযড্ঢো মাসো সেসো গিম্হান’’ন্তি (পাচি. ৩৬৪), ৰস্সানস্স পঠমো মাসো পরিল়াহসমযো নাম. যথাহ ‘‘পরিল়াহসমযো নাম ৰস্সানস্স পঠমো মাসো’’তি (পাচি. ৩৬৪). ‘‘যস্স ৰিনা নহানা ন ফাসু হোতী’’তি (পাচি. ৩৬৪) ৰুত্তো সমযো গিলানসমযো নাম. ‘‘অন্তমসো পরিৰেণম্পি সম্মট্ঠং হোতী’’তি (পাচি. ৩৬৪) ৰুত্তো কম্মসমযো নাম. ‘‘অদ্ধযোজনং গচ্ছিস্সামী’তি নহাযিতব্ব’’ন্তি (পাচি. ৩৬৪) ৰুত্তো অদ্ধানগমনসমযো নাম. ‘‘ভিক্খূ সরজেন ৰাতেন ওকিণ্ণা হোন্তি, দ্ৰে ৰা তীণি ৰা উদকফুসিতানি কাযে পতিতানি হোন্তী’’তি (পাচি. ৩৬৪) ৰুত্তো ৰাতৰুট্ঠিসমযো নাম.

নদীপারং গচ্ছতোপি ঊনকদ্ধমাসে ন্হাযন্তস্স অনাপত্তীতি যোজনা. ৰালিকং উক্কিরিত্ৰানাতি এত্থ সুক্খায নদিযা ৰালিকং উক্কিরিত্ৰা. কতাৰাটেসুপি ঊনকদ্ধমাসে ন্হাযন্তস্সপি অনাপত্তীতি. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘ন্হাযন্তস্স অনাপত্তী’’তি ইদং পচ্চামসতি.

১৬২৪. পচ্চন্তিমেপি ৰা দেসেতি জম্বুদীপে যথাৰুত্তমজ্ঝিমদেসতো বহি পচ্চন্তিমেসু জনপদেসু, খুদ্দকেসু চ দীপেসু. সব্বেসন্তি লদ্ধসমযানং, অলদ্ধসমযানঞ্চ সব্বেসং ভিক্খূনং. আপদাসূতি ভমরঅনুবন্ধাদিআপদাসু. যথাহ ‘‘ভমরাদীহি অনুবদ্ধস্স উদকে নিমুজ্জিতুং ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৬৬). কাযচিত্তসমুট্ঠানং এল়কলোমসমুট্ঠানং নাম.

ন্হানকথাৰণ্ণনা.

১৬২৫-৭. ‘‘নৰং নাম অকতকপ্পং ৰুচ্চতী’’তি (পাচি. ৩৬৯) পাল়িৰচনতো চ ‘‘পটিলদ্ধনৰচীৰরেনাতি অত্থো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৬৮) অট্ঠকথাৰচনতো চ চীৰরন্তি এত্থ ‘‘নৰ’’ন্তি সেসো. কপ্পিযং বিন্দুং অদত্ৰা নৰং চীৰরং ভিক্খু পরিভুঞ্জতি, তস্সেৰং পরিভুঞ্জতো পাচিত্তীতি সম্বন্ধো. ছন্নন্তি খোমাদীনং, নিদ্ধারণে সামিৰচনং. অঞ্ঞতরং নৰং চীৰরন্তি নিদ্ধারেতব্বং. যত্থ কত্থচীতি ‘‘চতূসু ৰা কোণেসু তীসু ৰা দ্ৰীসু ৰা একস্মিং ৰা কোণে’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৬৮) অট্ঠকথাৰচনতো চীৰরকোণেসু যত্থ কত্থচি.

কংসনীলেনাতি চম্মকারনীলেন. চম্মকারনীলং নাম পকতিনীলং. গণ্ঠিপদে পন ‘‘চম্মকারা উদকে তিফলং, অযোগূথঞ্চ পক্খিপিত্ৰা চম্মং কাল়ং করোন্তি, তং চম্মকারনীল’’ন্তি ৰুত্তং. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘অযোমলং লোহমলং, এতং কংসনীলং নামা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৬৮) ৰুত্তং. পত্তনীলেন ৰাতি ‘‘যো কোচি নীলৰণ্ণো পণ্ণরসো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৬৮) অট্ঠকথায ৰুত্তেন নীলপণ্ণরসেন. যেন কেনচি কাল়েনাতি অঙ্গারজল্লিকাদীসু অঞ্ঞতরেন যেন কেনচি কাল়ৰণ্ণেন. ‘‘কদ্দমো নাম ওদকো ৰুচ্চতী’’তি (পাচি. ৩৬৯) ৰুত্তত্তা কদ্দমেনাতি উদকানুকদ্দমসুক্খকদ্দমাদিং সঙ্গণ্হাতি.

‘‘মঙ্গুলস্স পিট্ঠিপ্পমাণকং মযূরস্স অক্খিপ্পমাণক’’ন্তি যথাক্কমেন যোজনা.

১৬২৮. ‘‘পাল়িকপ্পো কণ্ণিকাকপ্পো’’তি যোজনা, মুত্তাৰলি ৰিয পাল়িং কত্ৰা অপ্পিতকপ্পো চ কণ্ণিকাকারেন অপ্পিতকপ্পো চাতি অত্থো. কত্থচীতি এত্থ ‘‘যথাৰুত্তপ্পদেসে’’তি সেসো. ‘‘চতূসু ৰা কোণেসু তীসু ৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৬৮) ৰুত্তত্তা ‘‘অনেকং ৰা’’তি আহ. ৰট্টমেৰ ৰট্টকং, ইমিনা অঞ্ঞং ৰিকারং ন ৰট্টতীতি দস্সেতি. যথাহ ‘‘ঠপেত্ৰা একং ৰট্টবিন্দুং অঞ্ঞেন কেনচিপি ৰিকারেন কপ্পো ন কাতব্বো’’তি (পাচি. ৩৬৮).

১৬২৯. ‘‘অনাপত্তি পকাসিতা’’তি ইদং ‘‘ৰিমতিস্সচা’’তি এত্থ -সদ্দেন সমুচ্চিতং ‘‘আদিন্নে আদিন্নসঞ্ঞিনো’’তি ততিযৰিকপ্পং সন্ধায ৰুত্তং. যথাহ ‘‘আদিন্নে আদিন্নসঞ্ঞী, অনাপত্তী’’তি.

১৬৩০. ‘‘কপ্পে নট্ঠেপি ৰা’’তিআদীহি চ যোজেতব্বং. পি-সদ্দেন ‘‘কপ্পকতোকাসে জিণ্ণে’’তি ইদং সম্পিণ্ডেতি. যথাহ ‘‘কপ্পকতোকাসো জিণ্ণো হোতী’’তি. তেন কপ্পকতেনাতি সহত্থে করণৰচনং. সংসিব্বিতেসূতি এত্থ ‘‘অকপ্পকতেসূ’’তি সেসো. যথাহ ‘‘কপ্পকতেন অকপ্পকতং সংসিব্বিতং হোতী’’তি. নিৰাসনপারুপনং ক্রিযং. কপ্পবিন্দুঅনাদানং অক্রিযং.

দুব্বণ্ণকরণকথাৰণ্ণনা.

১৬৩১-৪. ‘‘ৰিকপ্পনা নাম দ্ৰে ৰিকপ্পনা সম্মুখাৰিকপ্পনা চ পরম্মুখাৰিকপ্পনা চা’’তি (পাচি. ৩৭৪) ৰুত্তত্তা ‘‘ৰিকপ্পনা দুৰে’’তিআদিমাহ. ইতীতি নিদস্সনে, এৰন্তি অত্থো. কথং সম্মুখাৰিকপ্পনা হোতীতি আহ ‘‘সম্মুখায…পে… নিদ্দিসে’’তি. একস্সাতি এত্থ ‘‘ব্যত্তস্সা’’তি সেসো. ইধ ব্যত্তো নাম ৰিকপ্পনপচ্চুদ্ধারণৰিধিং জানন্তো.

যথাৰচনযোগতোতি ‘‘ইমং চীৰর’ন্তি ৰা, ‘ইমানি চীৰরানী’তি ৰা, ‘এতং চীৰর’ন্তি ৰা, ‘এতানি চীৰরানী’তি ৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৬৯) অট্ঠকথায ৰুত্তং অনতিক্কম্ম, ৰচনসম্বন্ধক্কমেনাতি অত্থো. তদেকদেসসরূপং দস্সেতি ‘‘ইমং চীৰর’’ন্তি.

‘‘অপচ্চুদ্ধটতো’’তি ইমিনা ‘‘ন কপ্পতী’’তি এতস্স হেতুং দস্সেতি.

১৬৩৫. ‘‘সন্তক’’মিচ্চাদি পচ্চুদ্ধরণপ্পকারো. যথাপচ্চযং করোহীতি তুয্হং রুচ্চনকং করোহীতি অত্থো.

১৬৩৬. সম্মুখাৰিকপ্পন্তরং দস্সেতুমাহ ‘‘অপরা সম্মুখা ৰুত্তা’’তিআদি. অত্তনা অভিরুচিতস্স যস্স কস্সচি নামং গহেত্ৰাতি যোজনা. সহধম্মিনন্তি এত্থ ‘‘পঞ্চন্ন’’ন্তি সেসো, নিদ্ধারণে সামিৰচনং.

১৬৩৯. এৰন্তি ৰক্খমানাপেক্খং. অপি-সদ্দো পন সদ্দস্সত্থে.

১৬৪০. মিত্তোতি দল়্হমিত্তো, ‘‘তেন ৰত্তব্বং ‘কো তে মিত্তো ৰা সন্দিট্ঠো ৰা’’তি (পাচি. ৩৭৪) ৰচনতো ইদং উপলক্খণং. পুন তেনপি ভিক্খুনা ৰত্তব্বন্তি যোজনা.

১৬৪১-২. ‘‘অহং তিস্সস্স ভিক্খুনো দম্মী’তি ৰা…পে… ‘তিস্সায সামণেরিযা দম্মী’তি ৰা’’তি (পারা. অট্ঠ. ২.৪৬৯) সেসঅট্ঠকথাপাঠেন ‘‘ইদ’’মিচ্চাদিপাঠো যোজেতব্বো.

১৬৪৩. দ্ৰীসূতি নিদ্ধারণে ভুম্মং, এত্থ ‘‘ৰিকপ্পনাসূ’’তি পকরণতো লব্ভতি.

১৬৪৪-৫. ইধ পন ইমস্মিং সাসনে যেন পন ভিক্খুনা সহ চীৰরসামিকেন তং ৰিনযকম্মং কতং, তস্স অৰিস্সাসেন ৰিস্সাসভাৰং ৰিনা সো ৰিনযকম্মকতো ভিক্খু তং চীৰরং পরিভুঞ্জেয্য, তস্স ভিক্খুনো পাচিত্তীতি যোজনা. ছন্দানুরক্খনত্থং ‘‘ৰিনযংকম্ম’’ন্তি অনুস্সারাগমো ৰেদিতব্বো, ৰিনযকম্মন্তি অত্থো. তং চীৰরং অধিট্ঠহন্তস্স ৰা ৰিস্সজ্জন্তস্স ৰা দুক্কটন্তি যোজনা.

১৬৪৬. পচ্চুদ্ধারকৰত্থেসূতি পচ্চুদ্ধটৰত্থেসু. অপচ্চুদ্ধারসঞ্ঞিনোতি অপচ্চুদ্ধটসঞ্ঞিনো. তত্থাতি অপচ্চুদ্ধটৰত্থেসু. ৰেমতিকস্সাতি ‘‘পচ্চুদ্ধটানি নু খো মযা, অপচ্চুদ্ধটানী’’তি সংসযাপন্নস্স.

১৬৪৭. পচ্চুদ্ধারণসঞ্ঞিস্সাতি পচ্চুদ্ধটমিদন্তি সঞ্ঞিস্স. ৰিস্সাসাতি যস্স ৰা চীৰরং ৰিকপ্পেসি, তেন অপচ্চুদ্ধটম্পি তস্স ৰিস্সাসা পরিভুঞ্জতো চ. যথাহ ‘‘তস্স ৰা ৰিস্সসন্তো পরিভুঞ্জতী’’তি (পাচি. ৩৭৬).

ৰিকপ্পনকথাৰণ্ণনা.

১৬৪৮-৯. ‘‘পত্তো নাম দ্ৰে পত্তা অযোপত্তো মত্তিকাপত্তো’’তি (পাচি. ৩৭৯) জাতিযা কপ্পিযপত্তানং ৰুত্তত্তা আহ ‘‘অধিট্ঠানুপগং পত্ত’’ন্তি. তাদিসন্তি অধিট্ঠানুপগং. সূচিঘরং নাম সসূচিকং ৰা অসূচিকং ৰা. কাযবন্ধনং নাম পট্টিকা ৰা সূকরন্তকং ৰা. নিসীদনং নাম সদসং ৰুচ্চতি.

‘‘পত্তং ৰা’’তিআদীহি উপযোগন্তপদেহি ‘‘অপনেত্ৰা নিধেন্তস্সা’’তি পচ্চেকং যোজেতব্বং. নিধেন্তস্সাতি এতস্স ‘‘হসাপেক্খস্সা’’তি ৰিসেসনং. যথাহ ‘‘হসাপেক্খোপীতি কীল়াধিপ্পাযো’’তি (পাচি. ৩৭৯). ‘‘কেৰল’’ন্তি ইমিনা দুন্নিক্খিত্তস্স পটিসামনাধিপ্পাযাদিঅঞ্ঞাধিপ্পাযাভাৰং দীপেতি. ৰক্খতি চ ‘‘দুন্নিক্খিত্তমনাপত্তি, পটিসামযতো পনা’’তি.

১৬৫০. তেনাপীতি আণত্তেন. তস্সাতি আণাপকস্স. তিকদুক্কটং ৰুত্তন্তি অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞিৰেমতিকঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞীনং ৰসেন তিকদুক্কটং ৰুত্তং, ইমিনা চ উপসম্পন্নসন্তকে তিকপাচিত্তিযন্তি ইদঞ্চ ৰুত্তমেৰ হোতি.

১৬৫১. অঞ্ঞন্তি পাল়িযং অনাগতং পত্তত্থৰিকাদিপরিক্খারং.

১৬৫২. সব্বেসূতি পাল়িযং আগতেসু চ অনাগতেসু চ সব্বেসু পরিক্খারেসু.

১৬৫৩. ধম্মকথং কত্ৰাতি ‘‘সমণেন নাম অনিহিতপরিক্খারেন ভৰিতুং ন ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৭৭) অট্ঠকথাগতনযেন ধম্মকথং কত্ৰা. অনিহিতপরিক্খারেনাতি অপ্পটিসামিতপরিক্খারেন. নিধেতি চে, তথা অনাপত্তীতি যোজনা. অৰিহেসেতুকামস্সাতি ৰিহেসাধিপ্পাযরহিতস্স. অকীল়স্সাতি কীল়াধিপ্পাযরহিতস্স কেৰলং ৰত্তসীসেন ‘‘পটিসামেত্ৰা দস্সামী’’তি অপনিধেন্তস্স.

১৬৫৪. অদিন্নাদানসমুট্ঠানাপত্তীনং অকুসলাদিৰসেনপি সচিত্তকত্তা আহ ‘‘ইদং অকুসলেনেৰ সচিত্ত’’ন্তি.

চীৰরাপনিধানকথাৰণ্ণনা.

সুরাপানৰগ্গো ছট্ঠো.

১৬৫৫. ‘‘তিরচ্ছানগতং পাণ’’ন্তি ইমিনা ‘‘যো পন ভিক্খু সঞ্চিচ্চ পাণং জীৰিতা ৰোরোপেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ৩৮৩) ইমস্মিং সিক্খাপদে অধিপ্পেতং পাণং দস্সেতি. আপত্তিনানত্তাভাৰা আহ ‘‘মহন্তং খুদ্দকম্পি ৰা’’তি. যথাহ ‘‘ইমস্মিঞ্চ সিক্খাপদে তিরচ্ছানগতোযেৰ ‘পাণো’তি ৰেদিতব্বো, তং খুদ্দকম্পি মহন্তম্পি মারেন্তস্স আপত্তিনানাকরণং নত্থি, মহন্তে পন উপক্কমমহন্তত্তা অকুসলং মহন্তং হোতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৮২). ‘‘মারেন্তস্স অস্সা’’তি পদচ্ছেদো. ‘‘খুদ্দকম্পি ৰা মারেন্তস্সা’’তি ইমিনা অট্ঠকথাযং ‘‘অন্তমসো মঞ্চপীঠং সোধেন্তো মঙ্গুলবীজকেপি পাণসঞ্ঞী নিক্কারুণিকতায তং ভিন্দন্তো অপনেতি, পাচিত্তিযং. তস্মা এৰরূপেসু ঠানেসু কারুঞ্ঞং উপট্ঠপেত্ৰা অপ্পমত্তেন ৰত্তং কাতব্ব’’ন্তি ৰুত্তৰিনিচ্ছযোপি সঙ্গহিতো.

১৬৫৬. উভযত্থ চাতি পাণে ৰা অপাণে ৰাতি উভযত্থাপি. অৰসেসৰিনিচ্ছযো পনেত্থ মনুস্সৰিগ্গহে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো.

সঞ্চিচ্চপাণকথাৰণ্ণনা.

১৬৫৮. সপ্পাণকন্তি সহ পাণকেহীতি সপ্পাণকং. যে পরিভোগেন মরন্তি, এৰরূপা ইধ ‘‘পাণকা’’তি অধিপ্পেতা. অস্সাতি ভিক্খুনো.

১৬৫৯. ‘‘অৰিচ্ছিজ্জা’’তি ইমিনা ৰিচ্ছেদেনেৰ পযোগনানত্তং হোতীতি দীপেতি. পত্তপূরম্পীতি এত্থ পি-সদ্দো ব্যতিরেকে.

১৬৬০-১. অস্স পাচিত্তি পরিদীপিতাতি সম্বন্ধো. তাদিসেনাতি সপ্পাণকেন. আৰিঞ্ছিত্ৰানাতি পরিব্ভমিত্ৰা. যাগুযোতি এত্থ ‘‘উণ্হা’’তি সামত্থিযা লব্ভতি. ইদঞ্চ পাণীনং মারণত্থং যং কিঞ্চি উণ্হৰত্থুং সপ্পাণকেন উদকেন অনিব্বাপেতুং উপলক্খণং. তং সপ্পাণকং উদকং. ন্হাযতোপি ৰাতি এত্থ পি-সদ্দেন অট্ঠকথাযং

‘‘উদকসোণ্ডিং ৰা পোক্খরণিং ৰা পৰিসিত্ৰা বহি নিক্খমনত্থায ৰীচিং উট্ঠাপযতোপি. সোণ্ডিং ৰা পোক্খরণিং ৰা সোধেন্তেহি ততো গহিতউদকং উদকেযেৰ আসিঞ্চিতব্বং. সমীপম্হি উদকে অসতি কপ্পিযউদকস্স অট্ঠ ৰা দস ৰা ঘটে উদকসণ্ঠানকপ্পদেসে আসিঞ্চিত্ৰা তত্থ আসিঞ্চিতব্বং. ‘পৰট্টিত্ৰা উদকে পতিস্সতী’তি উণ্হপাসাণে উদকং নাসিঞ্চিতব্বং. কপ্পিযউদকেন পন পাসাণং নিব্বাপেত্ৰা আসিঞ্চিতুং ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৮৭) –

ৰুত্তৰিনিচ্ছযং সম্পিণ্ডেতি.

১৬৬২. উভযত্থপীতি সপ্পাণকেপি অপ্পাণকেপীতি উভযত্থেৰ.

১৬৬৪-৬. পাণপটিবদ্ধতায কারণং দস্সেতুমাহ ‘‘পতন’’ন্তিআদি. সলভাদীনন্তি পটঙ্গাদীনং. ঞত্ৰাতি এত্থ পি-সদ্দো লুত্তনিদ্দিট্ঠো. এৰমুপরিপি. পদীপুজ্জলনন্তি এত্থ ‘‘ৰিযা’’তি সেসো. এত্থাতি ইমস্মিং সিক্খাপদে. সপ্পাণভাৰোৰ সপ্পাণভাৰতা, তং. ভুঞ্জতোতি ভুঞ্জিতব্বতো.

সলভাদীনং পতনং ঞত্ৰাপি সুদ্ধেন চেতসা পদীপুজ্জলনং ৰিয সপাণভাৰং ঞত্ৰাপি জলসঞ্ঞায ভুঞ্জিতব্বতো এত্থ পণ্ণত্তিৰজ্জতা ঞেয্যাতি যোজনা.

এৰং সন্তে সিঞ্চনসপ্পাণকসিক্খাপদানং উভিন্নম্পি কো ৰিসেসোতি আহ ‘‘সিঞ্চনে’’তিআদি. সিঞ্চনং সিঞ্চনসিক্খাপদং সিঞ্চনে ৰুত্তং সিঞ্চনৰিসযে পঞ্ঞত্তং, ইদং পন সপ্পাণকসিক্খাপদং পরিভোগে ৰুত্তং অজ্ঝোহারৰিসযে পঞ্ঞত্তন্তি অযমেৰ তস্স চেৰ অস্স চ ৰিসেসোতি যোজনা.

সপ্পাণককথাৰণ্ণনা.

১৬৬৭. যথাধম্মন্তি যো যস্স অধিকরণস্স ৰূপসমনায ধম্মো ৰুত্তো, তেনেৰ ধম্মেনাতি অত্থো. ‘‘কিচ্চাধিকরণ’’ন্তি ইমিনা ইতরানি অধিকরণানি উপলক্খিতানি. যথাহ ‘‘অধিকরণং নাম চত্তারি অধিকরণানি ৰিৰাদাধিকরণং অনুৰাদাধিকরণং আপত্তাধিকরণং কিচ্চাধিকরণ’’ন্তি (পাচি. ৩৯৪). অপলোকনকম্মাদীনি চত্তারি সঙ্ঘকিচ্চং নাম, তদেৰ সমথেহি অধিকরণীযত্তা ৰূপসমেতব্বত্তা অধিকরণন্তি কিচ্চাধিকরণং. পুন নীহাতব্বন্তি পুন নীহরিতব্বং, ৰূপসমেতব্বন্তি অত্থো. ইমিনা ‘‘অকতং কম্ম’’ন্তিআদিনা পাল়িযং দস্সিতা দ্ৰাদস উক্কোটা উপলক্খিতাতি দট্ঠব্বা. উক্কোটেন্তস্সাতি তস্স তস্স ভিক্খুনো সন্তিকং গন্ত্ৰা ‘‘অকতং কম্ম’’ন্তিআদীনি ৰত্ৰা উচ্চালেন্তস্স যথাপতিট্ঠিতভাৰেন পতিট্ঠাতুং ন দেন্তস্স. এত্থ চ পতিট্ঠাতুং ন দেন্তস্সাতি তস্স পৰত্তিআকারদস্সনত্থং ৰুত্তং. যং পন ধম্মেন অধিকরণং নিহটং, তং সুনিহটমেৰ.

১৬৬৮. ‘‘অকতং কম্মং, দুক্কটং কম্মং, পুন কাতব্বং কম্ম’’ন্তি ৰদতা ৰদন্তেন ভিক্খুনা তং কম্মং উচ্চালেতুং ন ৰট্টতীতি যোজনা.

১৬৬৯. ৰিপ্পকতেতি আরদ্ধানিট্ঠিতে. ন্তি পটিক্কোসন্তং. সঞ্ঞাপেত্ৰাতি কতকম্মস্স অনৰজ্জভাৰং ঞাপেত্ৰা. ন পনঞ্ঞথাতি তথা অসঞ্ঞাপেত্ৰা.

১৬৭০. অধম্মে পন কম্মস্মিন্তি যথাপাল়িআগতে কম্মস্মিং. উভযত্থাপীতি ধম্মকম্মে, অধম্মকম্মে ৰাতি উভযত্থ.

১৬৭১. ন চ কম্মারহস্স ৰাতি এত্থ -সদ্দো ‘‘ৰগ্গেন চা’’তি যোজেতব্বো. -সদ্দো ৰা-সদ্দত্থে দট্ঠব্বো. ‘‘অধম্মেন, ৰগ্গেন ৰা ন কম্মারহস্স ৰা কত’’ন্তি জানতো উক্কোটনে দোসো নত্থীতি যোজনা.

উক্কোটনকথাৰণ্ণনা.

১৬৭৩. ‘‘দুট্ঠুল্লা নাম আপত্তি চত্তারি চ পারাজিকানি তেরস চ সঙ্ঘাদিসেসা’’তি (পাচি. ৩৯৯) ৰচনতো পারাজিকানম্পি দুট্ঠুল্লত্তা, ইধ চ পারাজিকস্স অনধিপ্পেতত্তা ইধাধিপ্পেতমেৰ দস্সেতুং ‘‘সঙ্ঘাদিসেস’’ন্তি ইমিনা দুট্ঠুল্ল-পদং ৰিসেসিতং. যথাহ ‘‘এত্থ চত্তারি পারাজিকানি অত্থুদ্ধারৰসেন দস্সিতানি, সঙ্ঘাদিসেসাপত্তি পন অধিপ্পেতা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৩৯৯). ঞত্ৰাতি সামং ৰা অঞ্ঞতো ৰা জানিত্ৰা. ছাদযতো তস্স পরিযাপুতাতি ‘‘ইমং জানিত্ৰা চোদেস্সন্তি, সারেস্সন্তি, নারোচেস্সামী’’তি পটিচ্ছাদেন্তস্স তস্স পরিযাপুতা দেসিতা.

১৬৭৪-৫. ধুরং নিক্খিপিত্ৰাতি ‘‘অঞ্ঞস্স ন আরোচেস্সামী’’তি ধুরনিক্খেপং কত্ৰা. তস্সাতি দুট্ঠুল্লস্স. পটিচ্ছাদনং হেতু কারণং যস্স আরোচনস্সাতি ৰিগ্গহো. পটিচ্ছাদনহেতুকন্তি আরোচনকিরিযায ৰিসেসনং, ‘‘ইত্থন্নামো ইত্থন্নামং সঙ্ঘাদিসেসং আপন্নো, অঞ্ঞস্স ন আরোচেহী’’তি ৰত্ৰা আরোচনং করোতীতি ৰুত্তং হোতি. ইতীতি ৰুত্তনিদস্সনে, হীতি এৰকারত্থে, এৰমেৰ ৰদতীতি অত্থো.

যাৰ কোটি ন ছিজ্জতি, তাৰ এৰং ভিক্খূনং সতম্পি সহস্সম্পি তং আপত্তিং আপজ্জতি এৰাতি যোজনা.

১৬৭৬. মূলেনাতি সঙ্ঘাদিসেসং আপন্নপুগ্গলেন. আরোচিতস্স দুতিযস্সাতি সমানাধিকরণং. মূলেন ‘‘মম আপত্তিং আপন্নভাৰং অঞ্ঞস্স ন আরোচেহী’’তি আরোচিতস্স দুতিযভিক্খুস্স সন্তিকা সুণন্তেন ততিযেন নিৰত্তিত্ৰা তস্সেৰ দুতিযস্স পকাসিতে আরোচনস্স কোটি ছিন্নাতি ৰুচ্চতীতি যোজনা. কোটীতি আরোচনকিরিযাৰসানং ৰুচ্চতি.

১৬৭৭. দুট্ঠুল্লায চ দুট্ঠুল্লসঞ্ঞীতি এত্থ ‘‘আরোচেন্তো’’তি পকরণতো লব্ভতি. ইতরেসু পন দ্ৰীসূতি দুট্ঠুল্লায ৰেমতিকো, অদুট্ঠুল্লসঞ্ঞীতি দ্ৰীসু.

১৬৭৮. অদুট্ঠুল্লাযাতি পঞ্চৰিধায লহুকাপত্তিযা. সব্বত্থাতি সব্বেসু ৰিকপ্পেসু. তিকদুক্কটং নিদ্দিট্ঠন্তি অদুট্ঠুল্লায দুট্ঠুল্লসঞ্ঞিৰেমতিকঅদুট্ঠুল্লসঞ্ঞীনং ৰসেন দুক্কটত্তযং পাল়িযং (পাচি. ৪০০) দস্সিতন্তি অত্থো. সব্বত্থাতি সব্বেসু. অনুপসম্পন্নৰারেসূতি তীসু অনুপসম্পন্নৰিকপ্পেসু. দুক্কটন্তি অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞিৰেমতিকঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞীনং ৰসেন তিকদুক্কটন্তি অত্থো.

১৬৭৯-৮০. ‘‘সঙ্ঘস্স ভেদনাদীনি ভৰিস্সন্তী’’তিআদীহি সব্বেহি পদেহি ‘‘ন আরোচেতি চে, দোসো নত্থী’’তি ইদং পচ্চেকং যোজেতব্বং. সভাগং ৰা ন পস্সতীতি তথা অপস্সন্তো ন আরোচেতি চে, দোসো নত্থি. কক্খল়ো অযন্তি ন আরোচেতি চে, দোসো নত্থি.

১৬৮১. অঞ্ঞস্স অনারোচনেন আপজ্জিতব্বতো ‘‘অক্রিয’’ন্তি ৰুত্তং. ‘‘আরোচেতব্ব’’ন্তি অনুঞ্ঞাতস্স অনারোচনং অনাদরমন্তরেন ন হোতীতি আহ ‘‘দুক্খৰেদন’’ন্তি. এত্থ চ মাতিকট্ঠকথাযং ‘‘সমনুভাসনসদিসানেৰা’’তি (কঙ্খা. অট্ঠ. দুট্ঠল্লসিক্খাপদৰণ্ণনা) ৰুত্তং, ইধ ‘‘ধুরনিক্খেপতুল্যাৰা’’তি, উভযত্থ নামমত্তমেৰ ৰিসেসো, একমেৰ সমুট্ঠানন্তি ৰেদিতব্বং.

দুট্ঠুল্লকথাৰণ্ণনা.

১৬৮২. ঊনৰীসতিৰস্সন্তি এত্থ ‘‘জান’’ন্তি সেসো, ‘‘ঊনৰীসতিৰস্সো’’তি জানন্তোতি অত্থো. ঊনৰীসতিৰস্সো নাম পটিসন্ধিতো পট্ঠায অপরিপুণ্ণৰীসতিসংৰচ্ছরো. যোতি যো ভিক্খু উপজ্ঝাযো হুত্ৰা. করেয্যাতি কারাপেয্য. উপসম্পজ্জতীতি উপসম্পদো, তং. যো জানং ঊনৰীসতিৰস্সং পুগ্গলং উপসম্পদং উপসম্পন্নং করেয্য, তস্স এৰং উপসম্পাদেন্তস্স ভিক্খুনো পাচিত্তিযং হোতীতি যোজনা. সেসানন্তি ‘‘গণস্স চ আচরিযস্স চ আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ৪০৪) পাল়িযং দস্সিতানং গহণং.

১৬৮৩. ঊনৰীসতিৰস্সভাৰং জানতা ৰা অজানতা ৰা ভিক্খুনা যো পুগ্গলো চে উপসম্পাদিতো, সো অনুপসম্পন্নোৰ হোতি, পুন সো পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সো সমানো উপসম্পন্নো কাতব্বো উপসম্পাদেতব্বোযেৰাতি যোজনা.

১৬৮৪. দসৰস্সচ্চযেন পরিপুণ্ণদসৰস্সো হুত্ৰা উপজ্ঝাযস্স সতো অস্স ভিক্খুপটিঞ্ঞস্স অঞ্ঞেসং উপসম্পাদনে কোচি দোসো চে একংসেন নত্থি ন ৰিজ্জতীতি যোজনা.

১৬৮৫. তং ভিক্খুন্তি ঊনৰীসতিৰস্সো হুত্ৰা উপসম্পজ্জিত্ৰা পরিপুণ্ণদসৰস্সো উপজ্ঝাযো হুত্ৰা উপসম্পাদেন্তং তং ভিক্খুপটিঞ্ঞং. গণো চে পরিপূরতীতি মজ্ঝিমদেসে দসৰগ্গো, পচ্চন্তিমেসু জনপদেসু পঞ্চৰগ্গো গণো সচে অনূনো হোতি. তেতি উপসম্পাদিতা. সূপসম্পন্নাতি সুট্ঠু উপসম্পন্না.

১৬৮৬-৭. যো ভিক্খু উপজ্ঝাযো হুত্ৰা ‘‘ঊনৰীসতিৰস্সপুগ্গলং উপসম্পাদযিস্সামি’’ইতি গণম্পি ৰা আচরিযম্পি ৰা পত্তম্পি ৰা পরিযেসতি, মাল়কঞ্চ সম্মন্নতি বদ্ধসীমং বন্ধতি, তস্স সব্বেসু পযোগেসু দুক্কটং. তথা ঞত্তিযা দুক্কটং. তথা দ্ৰীসু কম্মৰাচাসুপি দুক্কটন্তি যোজনা.

১৬৮৮-৯. ৰীসতি চ তানি ৰস্সানি চাতি ৰীসতিৰস্সানি, ঊনানি ৰীসতিৰস্সানি যস্স সো ঊনৰীসতিৰস্সো, ঊনৰীসতিৰস্সোতি সঞ্ঞা ঊনৰীসতিৰস্সসঞ্ঞা, সা এতস্স অত্থীতি ‘‘ঊনৰীসতিৰস্সসঞ্ঞী’’ইতি ৰত্তব্বে নিপাতনলক্খণেন ৰস্স-সদ্দলোপং কত্ৰা ‘‘ঊনৰীসতিসঞ্ঞী’’তি ৰুত্তং, তস্স ঊনৰীসতিসঞ্ঞিস্স. পরিপুণ্ণানি ৰীসতিৰস্সানি এতস্সাতি ‘‘পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সো’’তি ৰত্তব্বে নিপাতনলক্খণেন ৰীসতিৰস্স-সদ্দলোপং কত্ৰা ‘‘পরিপুণ্ণো’’তি পুগ্গলো ৰুচ্চতি, তস্মিং পরিপুণ্ণে, পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সে পুগ্গলেতি অত্থো. উভযত্থাতি ঊনৰীসতিপরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সেসু উভোসু পুগ্গলেসু.

ঊনৰীসতিৰস্সকথাৰণ্ণনা.

১৬৯১. থেয্যসত্থেন সদ্ধিন্তি ‘‘থেয্যসত্থো নাম চোরা কতকম্মা ৰা হোন্তি অকতকম্মা ৰা’’তিআদিনা (পাচি. ৪০৯) পদভাজনে ৰুত্তসরূপেন সত্থসঙ্খাতেন জনসমূহেন সহাতি ৰুত্তং হোতি. সহাদিযোগে করণৰচনং. জানন্তোতি ‘‘থেয্যসত্থো’’তি জানন্তো. সংৰিধাযাতি ‘‘গচ্ছামাৰুসো, গচ্ছাম ভন্তে, গচ্ছামাৰুসো, অজ্জ ৰা হিয্যো ৰা পরে ৰা অপরে ৰা গচ্ছামা’’তি পদভাজনে ৰুত্তনযেন সংৰিদহিত্ৰাতি অত্থো. মগ্গন্তি একদ্ধানমগ্গং, এত্থ ‘‘অন্তমসো গামন্তরম্পী’’তি সেসো. যথাহ ‘‘একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জেয্য অন্তমসো গামন্তরম্পী’’তি. পাচিত্তিযং সিযাতি ‘‘গামে গামন্তরে গামন্তরে আপত্তি পাচিত্তিযস্স. অগামকে অরঞ্ঞে অদ্ধযোজনে অদ্ধযোজনে আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি ৰুত্তপ্পকারং পাচিত্তিযং ভৰেয্য.

১৬৯২. ন উদ্ধটোতি ইধ ন ৰুত্তো.

১৬৯৩-৪. মগ্গাটৰিৰিসঙ্কেতেতি মগ্গৰিসঙ্কেতে, অটৰিৰিসঙ্কেতে চ. যথাৰত্থুকমেৰাতি পাচিত্তিযমেৰ. তেসূতি সত্থিকেসু. অসংৰিদহন্তেসূতি সংৰিধানং অকরোন্তেসু. সযং ৰিদহতোপি চাতি অত্তনা সংৰিদহন্তস্স চ. উভযত্থাতি থেয্যসত্থে ৰা অথেয্যসত্থে ৰাতি দ্ৰীসু.

১৬৯৫. অথেয্যসত্থসঞ্ঞিস্সাতি এত্থ ‘‘উভযত্থা’’তি অনুৰত্তেতব্বং. কালস্সাযন্তি কালিকো, ৰিসঙ্কেতো, তস্মিং, কালসম্বন্ধিনি ৰিসঙ্কেতে চ অনাপত্তীতি অত্থো. ‘‘কালিকে’’তি ইমিনা ৰিসঙ্কেতৰিসেসনেন মগ্গাটৰিৰিসঙ্কেতেপি আপত্তিযেৰাতি দীপেতি.

১৬৯৬. কাযচিত্ততো, কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠানতো ইদং সিক্খাপদং থেয্যসত্থসমুট্ঠানং কথিতন্তি যোজনা.

থেয্যসত্থকথাৰণ্ণনা.

১৬৯৭. সত্তমন্তি ‘‘যো পন ভিক্খু মাতুগামেন সদ্ধিং সংৰিধাযা’’তিআদিনা (পাচি. ৪১৩) উদ্দিট্ঠং সত্তমসিক্খাপদং. ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সংৰিধানেনাতি ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সংৰিধানসিক্খাপদেন. সমুট্ঠানাদিনাতি সমুট্ঠানাদিনা ৰিনিচ্ছযেন. তুল্যন্তি সদিসং. কোচিপীতি অপ্পমত্তকোপি.

সংৰিধানকথাৰণ্ণনা.

১৬৯৮. এতে পঞ্চ ধম্মা অন্তরাযকরাতি পকাসিতাতি যোজনা. ইধ অযং অন্তরাযকর-সদ্দো পাল়িযং আগতেন অন্তরাযিক-সদ্দেন সমানত্থো. তস্মা কম্মন্তরাযিকা, কিলেসন্তরাযিকা, ৰিপাকন্তরাযিকা, উপৰাদন্তরাযিকা, আণাৰীতিক্কমন্তরাযিকাতি ইমে পঞ্চ অন্তরাযিকা ধম্মা ভগৰতা পকাসিতাতি ৰুত্তং হোতি.

তত্থ তংতংসম্পত্তিযা ৰিবন্ধনৰসেন সত্তসন্তানস্স অন্তরে ৰেমজ্ঝে এতি আগচ্ছতীতি অন্তরাযো, দিট্ঠধম্মিকাদিঅনত্থো, অনতিক্কমনট্ঠেন তস্মিং অন্তরাযে নিযুত্তা, অন্তরাযং ৰা ফলং অরহন্তি, অন্তরাযস্স ৰা করণসীলাতি অন্তরাযিকা (সারত্থ. টী. পাচিত্তিয ৩.৪১৭; কঙ্খা. অভি. টী. অরিট্ঠসিক্খাপদৰণ্ণনা).

পঞ্চানন্তরিযকম্মানেৰ কম্মন্তরাযিকা, তথা ভিক্খুনিদূসককম্মং. তং পন মোক্খস্সেৰ অন্তরাযং করোতি, ন সগ্গস্স. ইদঞ্চ মিচ্ছাচারলক্খণস্স অভাৰতো ৰুত্তং. ন হি ভিক্খুনিযা ধম্মরক্খিতভাৰো অত্থি. পাকতিকভিক্খুনিৰসেন চেতং ৰুত্তং. অরিযায পন পৰত্তং অপাযসংৰত্তনিকমেৰ. নন্দমাণৰকো (ম. নি. অট্ঠ. ৩.৭; ধ. প. অট্ঠ. ১.৬৮ উপ্পলৰণ্ণত্থেরীৰত্থু; অ. নি. অট্ঠ. ২.৩.৩৪) চেত্থ নিদস্সনং. উভিন্নং সমানচ্ছন্দতাৰসেন ৰা ন সগ্গন্তরাযিকতা, মোক্খন্তরাযিকতা পন মোক্খত্থায পটিপত্তিযা ৰিদূসনতো. অভিভৰিত্ৰা পন পৰত্তিযা সগ্গন্তরাযিকতাপি ন সক্কা নিৰারেতুন্তি ৰদন্তি.

অহেতুকদিট্ঠিঅকিরিযদিট্ঠিনত্থিকদিট্ঠিসঙ্খাতা মিচ্ছাদিট্ঠিধম্মা নিযতভাৰপ্পত্তা কিলেসন্তরাযিকা নাম. পণ্ডকতিরচ্ছানগতউভতোব্যঞ্জনকানং পটিসন্ধিচিত্তুপ্পাদধম্মা ৰিপাকন্তরাযিকা নাম. পণ্ডকাদিগ্গহণঞ্চেত্থ নিদস্সনমত্তং সব্বাযপি অহেতুকপটিসন্ধিযা ৰিপাকন্তরাযিকভাৰতো. অরিযূপৰাদা উপৰাদন্তরাযিকা নাম. তে পন যাৰ অরিযে ন খমাপেন্তি, তাৰদেৰ, ন ততো পরং. সঞ্চিচ্চ আপন্না সত্তাপত্তিক্খন্ধা আণাৰীতিক্কমন্তরাযিকা নাম. তেপি যাৰ ভিক্খুভাৰং ৰা পটিজানাতি, ন ৰুট্ঠাতি ৰা ন দেসেতি ৰা, তাৰদেৰ, ন ততো পরং.

১৬৯৯-৭০০.

‘‘অনন্তরাযিকা এতে;

যথা হোন্তি তথা অহং;

দেসিতং মুনিনা ধম্মং;

আজানামীতি যো ৰদে’’তি. –

এৰং দুতিযগাথা ৰত্তব্বা. তথা অৰুত্তে ‘‘তিক্খত্তু’’ন্তিআদিগাথা পঠমগাথায সদ্ধিং ঘটনা এৰ ন সিযা. তস্মা এত্থাযং গাথা পরিহীনাতি ৰিঞ্ঞাযতি.

এতেতি ‘‘অন্তরাযিকা’’তি ভগৰতা পকাসিতা পঞ্চ ধম্মা ‘‘যথা অনন্তরাযিকা হোন্তি, তথা অহং মুনিনা দেসিতং ধম্মং আজানামী’’তি যো ভিক্খু ৰদেয্য, সো পন ভিক্খু তিক্খত্তুং ৰত্তব্বোতি সম্বন্ধো. কেহি কথং ৰত্তব্বোতি আহ ‘‘যে পস্সন্তী’’তিআদি. যে তথাৰাদিতং ভিক্খুং পস্সন্তি, ‘‘অসুকো আযস্মা এৰংৰাদী’’তি পরতো সুণন্তি চ, তেহি. সো পন ভিক্খু ‘‘মা আযস্মা এৰং অৰচা’’তি তিক্খত্তুং ৰত্তব্বোতি যোজনা.

১৭০১. অৰদন্তস্সাতি তং দিস্ৰা ৰা সুত্ৰা ৰা যথাৰুত্তনযেন অৰদন্তস্স. দুক্কটন্তি ঞাতদুক্কটং. তং দুলদ্ধিং. অনিস্সজতোতি ভিক্খূহি এৰং ৰুত্তেপি অনিস্সজন্তস্স. তথা দুক্কটন্তি অতিদিসতি.

১৭০২. কম্মৰাচাযাতি ততিযায কম্মৰাচায. ওসানেতি পরিযোসানে, য্যকারে পত্তেতি অধিপ্পাযো. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী ন পটিনিস্সজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স. ধম্মকম্মে ৰেমতিকো ন পটিনিস্সজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স. ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞী ন পটিনিস্সজ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৪২১) তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তং. অধম্মে তিকদুক্কটং ৰুত্তন্তি অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞিৰেমতিকঅধম্মকম্মসঞ্ঞীনং ৰসেন তিকদুক্কটং ৰুত্তং.

১৭০৩. ‘‘অনাপত্তি অকতকম্মস্সা’’তি পদচ্ছেদো. কম্মং নাম সমনুভাসনকম্মং. যথাহ ‘‘অনাপত্তি অসমনুভাসন্তস্সা’’তি (পাচি. ৪২২).

অরিট্ঠকথাৰণ্ণনা.

১৭০৪. ঞত্ৰাতি অনোসারিতভাৰং সযমেৰ ৰা পরতো ৰা তস্স ৰা সন্তিকা ঞত্ৰা. অকতানুধম্মেনাতি অকতো ওসারণসঙ্খাতো অনুধম্মো যস্স সো অকতানুধম্মো, তেন, সহযোগে করণৰচনং. তথাৰাদিকভিক্খুনাতি ‘‘তথাহং ভগৰতা ধম্মং দেসিতং আজানামী’’তিআদিং ৰদন্তেন ভিক্খুনা. ‘‘অকতানুধম্মেনা’’তি ইমিনা সমানাধিকরণং. সংৰসেয্যাতি উপোসথাদিকং সঙ্ঘকম্মং করেয্য. ভুঞ্জেয্য চাতি আমিসসম্ভোগং ৰা ধম্মসম্ভোগং ৰা করেয্য. সহ সেয্য ৰাতি নানূপচারেপি একচ্ছন্নে নিপজ্জেয্য.

১৭০৫. ইদানি যথাৰুত্তপাচিত্তিযস্স খেত্তনিযমং দস্সেতুমাহ ‘‘উপোসথাদিকং কম্ম’’ন্তিআদি. আদি-সদ্দেন পৰারণং গহিতং. যথাহ ‘‘উপোসথং ৰা পৰারণং ৰা’’তি (পাচি. ৪২৫). তেন সহাতি উক্খিত্তকেন সহ. ‘‘কম্মস্স পরিযোসানে’’তি ইদং সংৰাসেন আপত্তিখেত্তনিদস্সনং.

১৭০৬. একেনেৰ পযোগেন বহুং যামকালিকাদিআমিসং গণ্হতো একং পাচিত্তিযং. তথা একেনেৰ পযোগেন বহুং আমিসং দদতোপি একং পাচিত্তিযং. বহূসু পযোগেসু বহূনি পাচিত্তিযানীতি যোজনা. ইমিনা চ আমিসসম্ভোগেন তুল্যফলং ধম্মসম্ভোগম্পি সহচরিযেন আহাতি ৰেদিতব্বং. তত্থ পন পদাদীহি উদ্দিসন্তস্স ৰা উদ্দিসাপেন্তস্স ৰা পদসোধম্মে ৰুত্তনযেন আপত্তি ৰেদিতব্বা.

১৭০৭. ইতরোতি পকতত্তো. ইতরস্মিন্তি উক্খিত্তকে. পরোতি পকতত্তো. উভোপি ৰাতি পকতত্তউক্খিত্তা দ্ৰেপি ৰা. ‘‘একত্থ একতো নিপজ্জন্তী’’তি সেসো. ইমেসু তীসুপি ঠানেসু ‘‘পাচিত্তী’’তি পকরণতো লব্ভতি.

১৭০৮. উট্ঠহিত্ৰা পুনপ্পুনং নিপজ্জন্তস্স নিপজ্জনপযোগানং ৰসেন আপত্তিযো সিযুন্তি অজ্ঝাহারযোজনা কাতব্বা. ‘‘উক্খিত্তকে নিপন্নস্মি’’ন্তিআদিনা ৰুত্তাপত্তিৰিনিচ্ছযো কত্থ হোতীতি আহ ‘‘একনানূপচারেসু, একচ্ছন্নে ৰিনিচ্ছযো’’তি. নানূপচারেসূতি এত্থ পি-সদ্দো চ ‘‘ৰিনিচ্ছযো’’তি এত্থ অযন্তি চ যোজেতব্বো. একো উপচারো অস্সাতি একূপচারং, নানা উপচারো অস্সাতি নানূপচারং, একূপচারঞ্চ নানূপচারঞ্চ একনানূপচারানি একদেসসরূপেকসেসেন, তেসু. একতো ছন্নানি একচ্ছন্নানি, তেসু একচ্ছন্নেসূতি ৰত্তব্বে ৰণ্ণলোপেন ৰা ৰচনৰিপল্লাসেন ৰা ‘‘একচ্ছন্নে’’তি ৰুত্তং. একনানূপচারেসুপি সেনাসনেসু একচ্ছন্নেসু অযং যথাৰুত্তআপত্তিৰিনিচ্ছযো দট্ঠব্বোতি অত্থো.

১৭০৯. উভযত্থাপীতি উক্খিত্তানুক্খিত্তেসু দ্ৰীসুপি.

১৭১০. ‘‘সঞ্ঞিস্স ওসারিতোতি চা’’তি পদচ্ছেদো.

উক্খিত্তকথাৰণ্ণনা.

১৭১২. তথা ৰিনাসিতন্তি ‘‘অজ্জতগ্গে তে আৰুসো সমণুদ্দেস ন চেৰ সো ভগৰা সত্থা অপদিসিতব্বো, যম্পি চঞ্ঞে সমণুদ্দেসা লভন্তি ভিক্খূহি সদ্ধিং দিরত্ততিরত্তং সহসেয্যং, সাপি তে নত্থি, চর পিরে ৰিনস্সা’’তি (পাচি. ৪২৯) ৰুত্তনযেন নাসিতং. ‘‘তথা নাসিতং সমণুদ্দেস’’ন্তি (পাচি. ৪২৮) ৰচনতো ‘‘সমণুদ্দেস’’ন্তি সেসো. জানন্তি ৰুত্তনযেন ‘‘নাসিতো অয’’ন্তি জানন্তো. উপলাপেয্যাতি ‘‘উপলাপেয্য ৰাতি তস্স পত্তং ৰা চীৰরং ৰা উদ্দেসং ৰা পরিপুচ্ছং ৰা দস্সামী’’তি (পাচি. ৪৩০) পদভাজনে আগতনযেন সঙ্গণ্হেয্য. তেনাতি নাসিতেন. উপট্ঠাপেয্য ৰাতি তেন দিয্যমানানি চুণ্ণমত্তিকাদীনি সাদিযন্তো তেন অত্তনো উপট্ঠানং কারাপেয্য ৰা. ‘‘তেনা’’তি ইদং সহত্থে করণৰসেন ‘‘সম্ভুঞ্জেয্যা’’তিআদীহি চ যোজেতব্বং. ৰাতি এত্থ গাথাবন্ধৰসেন রস্সো. সম্ভোগসহসেয্যা অনন্তরসিক্খাপদে ৰুত্তনযা এৰ. তস্মা আপত্তিপরিচ্ছেদোপেত্থ তস্মিং ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো.

১৭১৩. অত্থুদ্ধারৰসেন অট্ঠকথাযং (পাচি. অট্ঠ. ৪২৮) ৰুত্তা তিস্সো নাসনা দস্সেতুমাহ ‘‘সংৰাসেন…পে… তিস্সো’’তি. তত্থ তীসু কতমা অধিপ্পেতাতি আহ ‘‘এত্থা’’তিআদি. দণ্ডকম্মেন নাসনা এত্থ অধিপ্পেতাতি যোজনা. এতাসং ৰিভাগো চ ‘‘তত্থ আপত্তিযা অদস্সনাদীসু উক্খেপনা সংৰাসনাসনা নাম. ‘দূসকো নাসেতব্বো, মেত্তিযং ভিক্খুনিং নাসেথা’তি অযং লিঙ্গনাসনা নাম. ‘অজ্জতগ্গে তে আৰুসো সমণুদ্দেস ন চেৰ সো ভগৰা সত্থা অপদিসিতব্বো’তি অযং দণ্ডকম্মনাসনা নামা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৪২৮) অট্ঠকথায ৰুত্তো.

১৭১৫. ‘‘ৰুত্তা সমনুভাসনে’’তি (ৰি. ৰি. ১৭০৩) তত্থ ৰুত্তত্তা আহ ‘‘অরিট্ঠেন সমা মতা’’তি.

কণ্টককথাৰণ্ণনা.

সপ্পাণকৰগ্গো সত্তমো.

১৭১৬-৭. যো ভিক্খু সিক্খাপদং ৰীতিক্কমন্তো তং ৰীতিক্কমং যে পস্সন্তি, সুণন্তি চ, তেহি ভিক্খূহি সিক্খাপদেন ৰুচ্চমানো ‘‘মাৰুসো এৰং অকাসি, ন কপ্পতি এতং ভিক্খুস্সা’’তি সিক্খাপদে ৰুত্তনযেন ৰুচ্চমানো ‘‘এতস্মিং সিক্খাপদে যেন মং তুম্হে ৰদেথ, এতস্মিং সিক্খাপদত্থে যাৰ অঞ্ঞং ৰিযত্তং বহুস্সুতং পকতঞ্ঞুং ৰিনযধরং ন পুচ্ছামি, তাৰ অহং ন সিক্খিস্সামী’’তি ভণতি, তস্স এৰং ভণন্তস্স পাচিত্তিযং সিযাতি সাধিপ্পাযযোজনা.

১৭১৮-৯. অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞিৰেমতিকঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞীনং ৰসেন অনুপসম্পন্নে সত্থুনা তিকদুক্কটং দীপিতন্তি যোজনা, ইমিনা চ উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞিৰেমতিকঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞীনং ৰসেন উপসম্পন্নে তিকপাচিত্তিযং দীপিতং হোতি. অপঞ্ঞত্তেন ওৰদনপ্পকারং দস্সেতুমাহ ‘‘ন সল্লেখাযিদং হোতী’’তি. উভোহিপি উপসম্পন্নানুপসম্পন্নেহি. ‘‘ইদং সল্লেখায ন হোতী’’তি অপঞ্ঞত্তেন ৰুচ্চমানস্স ‘‘ন তাৰাহ’’ন্তিআদীনি ৰদতো তস্স ভিক্খুনো দুক্কটং হোতীতি যোজনা. ‘‘ন দোসো উম্মত্তকাদীন’’ন্তি পদচ্ছেদো.

সহধম্মিককথাৰণ্ণনা.

১৭২০. ‘‘যো পন ভিক্খু পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানে এৰং ৰদেয্যা’’তিআদিসিক্খাপদপাঠতো (পাচি. ৪৩৯) উদ্দিট্ঠেহীতি এত্থ ‘‘খুদ্দানুখুদ্দকেহি সিক্খাপদেহী’’তি সেসো. পারাজিকং ঠপেত্ৰা অৰসেসা উপাদাযুপাদায খুদ্দানুখুদ্দকাতি নিদ্দিট্ঠা. এত্থ কিন্তি পটিক্খেপে, এতেহি কিং, পযোজনং নত্থীতি ৰুত্তং হোতি. এতেহীতি সমীপত্থে ৰচনসামঞ্ঞেন ‘‘ইমেহী’’তি এতস্স পরিযাযো. ‘‘কিং পনিমেহী’’তি (পাচি. ৪৩৯) সিক্খাপদপাঠে পটিক্খেপস্স কারণং দস্সেতি ‘‘কুক্কুচ্চাদিনিদানতো’’তি. এত্থ আদি-সদ্দেন ৰিহেসাৰিলেখা গহিতা. এত্থ কুক্কুচ্চং নাম ‘‘কপ্পতি নু খো, ন কপ্পতি নু খো’’তি কুক্কুচ্চকরণং. ৰিহেসা নাম ৰিপ্পটিসারো. ৰিলেখা নাম ৰিচিকিচ্ছাসঙ্খাতা মনোৰিলেখতা মনোৰিলেখা, ইমেহি সকলেহি পদেহি সিক্খাপদৰিৰণ্ণকপ্পকারো দস্সিতো. ‘‘ইতি সিক্খাপদৰিৰণ্ণনে’’তি ইতি-সদ্দো অজ্ঝাহরিত্ৰা যোজেতব্বো. ৰিৰণ্ণনেতি নিমিত্তত্থে ভুম্মং.

কুক্কুচ্চাদিনিদানতো এতেহি খুদ্দানুখুদ্দকেহি সিক্খাপদেহি উদ্দিট্ঠেহি কিং ইতি সিক্খাপদৰিৰণ্ণনে পাচিত্তিযাপত্তি হোতীতি যোজনা.

১৭২১. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী ৰিনযং ৰিৰণ্ণেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স. উপসম্পন্নে ৰেমতিকো…পে… অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী…পে… পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৪৪১) তীণি পাচিত্তিযানি ৰুত্তানি. তং ৰিনযং সচে পন অনুপসম্পন্নস্স সন্তিকে ৰিৰণ্ণেতি, তিকদুক্কটন্তি যোজনা.

১৭২২-৪. উভিন্নম্পীতি উপসম্পন্নানং, অনুপসম্পন্নানং উভিন্নম্পি, ‘‘সন্তিকে’’তি সেসো. অঞ্ঞধম্মৰিৰণ্ণনেতি ৰিনযতো অঞ্ঞেসং সুত্তাভিধম্মানং ৰিৰণ্ণনে.

অনাপত্তিৰিসযং দস্সেতুমাহ ‘‘নৰিৰণ্ণেতুকামস্সা’’তিআদি. নৰিৰণ্ণেতুকামস্স ‘‘হন্দ সুত্তন্তং পরিযাপুণ, পচ্ছাপি ৰিনযং পরিযাপুণিস্সসি’’ ইতি এৰং ৰদন্তস্স অনাপত্তীতি যোজনা. সদিসা এৰ সাদিসা.

ৰিলেখনকথাৰণ্ণনা.

১৭২৫. মোহনকথাযং তাৰ –

‘‘অন্ৰড্ঢমাসং যো ভিক্খু;

পাতিমোক্খে অসেসতো;

উদ্দিস্সমানে অঞ্ঞাণ-

তায পুচ্ছতি অত্তনো’’তি. –

পঠমগাথায ভৰিতব্বং. এৰঞ্হি সতি ‘‘অঞ্ঞাণেনা’’তিআদিগাথা পরিপুণ্ণসম্বন্ধা সিযাতি ৰিঞ্ঞাযতি.

অঞ্ঞাণেনাতি এত্থ ৰা ‘‘আপন্নত্তা’’তি সেসো. আপত্তিমোক্খোতি আপত্তিযা মোক্খো. অঞ্ঞাণেন আপন্নত্তা আপত্তিমোক্খো নেৰ ৰিজ্জতীতি যোজনা. কিং কাতব্বন্তি আহ ‘‘কারেতব্বো’’তিআদি. যথা ধম্মো ঠিতো, তথা ভিক্খু কারেতব্বোতি সম্বন্ধো. ধম্ম-সদ্দো পাল়িৰাচকো, পাল়িযং যথা ৰুত্তং, তথা কারেতব্বোতি অত্থো, দেসনাগামিনী আপত্তি চে, দেসাপেতব্বো, ৰুট্ঠানগামিনী চে, ৰুট্ঠাপেতব্বোতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ ‘‘যথাধম্মো কারেতব্বো’’তি (পাচি. ৪৪৪). অঞ্ঞাণেন আপন্নত্তা তস্স আপত্তিযা মোক্খো নত্থি. যথা পন ধম্মো চ ৰিনযো চ ঠিতো, তথা ভিক্খু কারেতব্বো, দেসনাগামিনিং চে আপন্নো হোতি, দেসাপেতব্বো, ৰুট্ঠানগামিনিং চে, ৰুট্ঠাপেতব্বোতি অত্থো.

১৭২৬. উত্তরিন্তি যথাধম্মকরণতো উত্তরিং. দুতিযেনেৰাতি ঞত্তিদুতিযেনেৰ. নিন্দিত্ৰাতি ‘‘তস্স তে আৰুসো অলাভা’’তিআদিনা গরহিত্ৰা.

১৭২৭. এৰং আরোপিতে মোহেতি যথাধম্মকরণতো উপরি যথাৰুত্তনযেন তং পুগ্গলং গরহিত্ৰা ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায তস্স এৰং মোহে আরোপিতে. পুন যদি মোহেতীতি যোজনা. তস্মিং মোহনকে পুগ্গলে পাচিত্তি ৰুত্তাতি যোজনা.

১৭২৮. দীপিতং তিকদুক্কটন্তি ‘‘অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী মোহেতি, ৰেমতিকো, অধম্মকম্মসঞ্ঞী মোহেতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ৪৪৭) তিকদুক্কটং দস্সিতং. এতস্স ৰিপরিযাযতো তিকপাচিত্তিযং ৰেদিতব্বং. যথাহ ‘‘ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞী মোহেতি, ৰেমতিকো, অধম্মকম্মসঞ্ঞী মোহেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৪৪৭). এত্থ কম্মন্তি মোহারোপনকম্মং অধিপ্পেতং. যথাহ ‘‘ধম্মকম্মেতিআদীসু মোহারোপনকম্মং অধিপ্পেত’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৪৪৭).

১৭২৯-৩০. ‘‘ন চ মোহেতুকামস্সা’’তিআদীহি ‘‘অনাপত্তীতি ৰিঞ্ঞেয্য’’ন্তি ইদং পচ্চেকং যোজেতব্বং. ‘‘ৰিত্থারেন অসুতস্সা’’তি পদচ্ছেদো. এত্থ ‘‘পাতিমোক্খ’’ন্তি কম্মপদং অপেক্খিতব্বং. ৰিত্থারেন ঊনকদ্ৰত্তিক্খত্তুং সুতস্স চাতি যোজনা. তথাতি ইমিনা ‘‘অনাপত্তীতি ৰিঞ্ঞেয্য’’ন্তি ইদং পচ্চামসতি.

মোহনকথাৰণ্ণনা.

১৭৩১-২. কুদ্ধোতি কুপিতো. পহারং দেতীতি কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা নিস্সগ্গিযেন ৰা অন্তমসো উপ্পলপত্তেনাপি পহারং দেতি. যথাহ ‘‘পহারং দদেয্যাতি কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা নিস্সগ্গিযেন ৰা অন্তমসো উপ্পলপত্তেনাপি পহারং দেতী’’তি (পাচি. ৪৫১). এত্থ ‘‘অঞ্ঞস্স ভিক্খুস্সা’’তি সেসো. তস্সাতি অপেক্খিত্ৰা ‘‘যো’’তি লব্ভতি.

অট্ঠকথাগতং ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘সম্পহরিতুকামেনা’’তিআদি, ইমিনা মরণাধিপ্পাযেন পহটে পারাজিকন্তি ৰুত্তং হোতি.

১৭৩৩. ‘‘ইতি এৰং কতে অযং সঙ্ঘমজ্ঝেন ৰিরোচতী’’তি ৰিরূপকরণাপেক্খো ৰিরূপকরণে অপেক্খৰা তস্স চ অপেক্খিতস্স ভিক্খুস্স কণ্ণং ৰা নাসং ৰা যদি ছিন্দতি, দুক্কটন্তি যোজনা.

১৭৩৪. অনুপসম্পন্নেতি সামিৰচনত্থে ভুম্মং. ‘‘ইত্থিযা’’তিআদীহি পদেহি যথারহং যোজেতব্বং ‘‘অনুপসম্পন্নায ইত্থিযা অনুপসম্পন্নস্স পুরিসস্সা’’তি. তিরচ্ছানগতস্সপীতি এত্থ ‘‘অন্তমসো’’তি সেসো. যথাহ ‘‘অন্তমসো তিরচ্ছানগতস্সপী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৪৫২).

১৭৩৫. ‘‘সচে পহরতি ইত্থিঞ্চা’’তি পদচ্ছেদো. রত্তেন চেতসাতি কাযসংসগ্গরাগেন রত্তেন চিত্তেন. ৰিনিদ্দিট্ঠাতি ‘‘যো পন ভিক্খু ওতিণ্ণো ৰিপরিণতেন চিত্তেন মাতুগামেন সদ্ধিং কাযসংসগ্গং সমাপজ্জেয্যা’’তিআদিনা (পারা. ২৭০) দস্সিতা.

১৭৩৬. মোক্খাধিপ্পাযোতি ততো অত্তনো মোক্খং পত্থেন্তো. দোসো ন ৰিজ্জতীতি দুক্কটাদিকোপি দোসো নত্থি.

১৭৩৭-৯. হেঠেতুকামমাযন্তং চোরম্পি ৰা পচ্চত্থিকম্পি ৰা অন্তরামগ্গে পস্সিত্ৰাতি যোজনা. দিস্ৰা কথং পটিপজ্জিতব্বন্তি আহ ‘‘মা ইধাগচ্ছুপাসকা’’তিআদি, আগমনপটিক্খেপেন তত্থেৰ তিট্ঠাতি ৰুত্তং হোতি. আযন্তন্তি এৰং ৰুত্তে তং অনাদিযিত্ৰা আগচ্ছন্তং. যথাহ ‘‘ৰচনং অনাদিযিত্ৰা আগচ্ছন্ত’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৪৫৩).

এসেৰ নযোতি ‘‘মা আগচ্ছা’তি ৰুত্তেপি আগচ্ছন্তং পহটে মতেপি অনাপত্তী’’তি অযং নযো.

১৭৪০. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী পহারং দেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৪৫২) তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তং. সেসেতি অনুপসম্পন্নে. তিকদুক্কটন্তি ‘‘অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী, ৰেমতিকো, অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী পহারং দেতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ৪৫২) তিকদুক্কটং ৰুত্তং. অনাণত্তিকত্তা আহ ‘‘কাযচিত্তসমুট্ঠান’’ন্তি. কাযচিত্তানং সুখোপেক্খাপি সম্ভৰন্তীতি ততো ৰিসেসেতুমাহ ‘‘দুক্খৰেদন’’ন্তি.

পহারকথাৰণ্ণনা.

১৭৪১. কাযন্তি কাযেকদেসং হত্থাদিঅৰযৰমাহ. ৰাতি দুতিযত্থসম্পিণ্ডনে. কাযবদ্ধন্তি কাযপটিবদ্ধং পহরণযোগ্গাযোগ্গেসু কত্তরযট্ঠিসত্থাদীসু অঞ্ঞতরং. সচে উচ্চারেয্যাতি সচে পহরণাকারং দস্সেত্ৰা উক্খিপেয্য, ইদং ‘‘কাযং ৰা কাযপটিবদ্ধং ৰা’’তি ইমেহি পদেহি পচ্চেকং যোজেতব্বং. তস্সাতি উচ্চারিতকাযাদিকস্স. উগ্গিরণপচ্চযাতি উক্খিপনকারণা.

১৭৪২. অসম্পহরিতুকামেনাতি পহারদানং অনিচ্ছন্তেন. দিন্নত্তাতি পহারস্স দিন্নত্তা. অপ্পহরিতুকামত্তা পুরিমসিক্খাপদেন পাচিত্তিযং ন হোতি, উগ্গিরিতুকামতায কতপযোগস্স উগ্গিরণমত্তে অট্ঠত্ৰা পহারস্স দিন্নত্তা ইমিনাপি পাচিত্তিযং ন হোতি, অজ্ঝাসযস্স, পযোগস্স চ অসুদ্ধত্তা অনাপত্তিযাপি ন ভৰিতব্বন্তি দুক্কটং ৰুত্তং.

১৭৪৩. সচে তেন পহারেন ভিক্খুনো হত্থাদীসুপি যং কিঞ্চি অঙ্গং ভিজ্জতি, পহটস্স পহারদাযকস্স দুক্কটন্তি সম্বন্ধো.

১৭৪৪. সেসো ৰিনিচ্ছযো ‘‘মোক্খাধিপ্পাযো’’তিআদিকো ইধ অৰুত্তো ৰিনিচ্ছযো সমুট্ঠানাদিনা সদ্ধিং অনন্তরে ৰুত্তনযেন ৰিনযঞ্ঞুনা ৰেদিতব্বোতি যোজনা. ‘‘তিরচ্ছানাদীনং ৰচ্চকরণাদিং দিস্ৰান পলাপেতুকামতায কুজ্ঝিত্ৰাপি উগ্গিরন্তস্স মোক্খাধিপ্পাযো এৰা’’তি ৰদন্তি.

তলসত্তিকথাৰণ্ণনা.

১৭৪৫. অমূলকেনাতি দিট্ঠাদিমূলৰিরহিতেন, এত্থ ‘‘ভিক্খু’’ন্তি সেসো. সঙ্ঘাদিসেসেনাতি তেরসন্নং অঞ্ঞতরেন. তস্সাতি চোদকস্স, চোদাপকস্স ৰা পাপভিক্খুনো. সচে চুদিতকো তস্মিং খণে ‘‘এস মং চোদেতী’’তি জানাতি, পাচিত্তিযং সিযাতি যোজনা, ইমিনা ‘‘সচে এৰং ন জানাতি, চিরেন ৰা জানাতি, দুক্কটং হোতী’’তি সিদ্ধং.

১৭৪৬. তত্থাতি উপসম্পন্নে. তিকপাচিত্তিযন্তি ‘‘উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন অনুদ্ধংসেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স. ৰেমতিকো…পে… অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন অনুদ্ধংসেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৪৬২) তিকপাচিত্তিযং. দিট্ঠাচারৰিপত্তিযা চোদকো দুক্কটাপত্তীতি অমূলিকায দিট্ঠিৰিপত্তিযা ৰা আচারৰিপত্তিযা ৰা অনুদ্ধংসেন্তস্স দুক্কটাপত্তি হোতীতি অত্থো. সেসে চাতি অনুপসম্পন্নে. তিকদুক্কটন্তি অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞিৰেমতিকঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞীনং ৰসেন তীণি দুক্কটানি হোন্তীতি অত্থো.

১৭৪৭. ‘‘তথাসঞ্ঞিস্স অনাপত্তী’’তি পদচ্ছেদো. তথাসঞ্ঞিস্সাতি সমূলকসঞ্ঞিস্স.

অমূলককথাৰণ্ণনা.

১৭৪৮-৯. সঞ্চিচ্চাতি তস্স পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সাদিভাৰং জানন্তোযেৰ. ভিক্খুনোতি এত্থ ‘‘অঞ্ঞস্সা’’তি সেসো. ঊনৰীসতিৰস্সো ত্ৰং মঞ্ঞেতি এত্থ ‘‘মঞ্ঞে’’তি ইমিনা পরিকপ্পত্থৰাচিনা নিপাতেন ‘‘উদকং মঞ্ঞে আদিত্ত’’ন্তিআদীসু (পারা. ৩৮৩) ৰিয মুসাৰাদাপত্তিযা অৰিসযতং দীপেতি. হিতেসিতায অনুসিট্ঠিদানাদিকে তথারূপে অঞ্ঞস্মিং পচ্চযে কারণে অসতি ‘‘ঊনৰীসতিৰস্সো ত্ৰং মঞ্ঞে’’ ইতি এৰমাদিনা অঞ্ঞস্স ভিক্খুনো যো ভিক্খু সচে সঞ্চিচ্চ কুক্কুচ্চং উপ্পাদেয্য, তস্স এৰং কুক্কুচ্চং উপ্পাদেন্তস্স ভিক্খুনো ৰাচায ৰাচায পাচিত্তি হোতীতি যোজনা.

১৭৫০. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞী সঞ্চিচ্চ কুক্কুচ্চং উপদহতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স. ৰেমতিকো…পে… অনুপসম্পন্নসঞ্ঞী সঞ্চিচ্চ কুক্কুচ্চং উপদহতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৪৬৭) তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তং. সেসে চাতি অনুপসম্পন্নে চ. তিকদুক্কটন্তি অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞিৰেমতিকঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞীনং ৰসেন তিকদুক্কটং. ৰজ্জমেৰ ৰজ্জতা.

১৭৫১. হিতেসিতায ভাসতোতি সম্বন্ধো. মা এৰন্তি এত্থ ‘‘করোহী’’তি সেসো, পুনপি মা এৰং করোহীতি অত্থো. ‘‘অহং তং ইত্থিযা সহ নিসিন্নং মঞ্ঞে, তযা ৰিকালে ভুত্তং মঞ্ঞে, পুন মা এৰং করোহি’’ ইতি হিতেসিতায ভাসতো অনাপত্তি পকাসিতাতি যোজনা.

সঞ্চিচ্চকথাৰণ্ণনা.

১৭৫৩. ভণ্ডনং নাম কলহো, ভণ্ডনং জাতং যেসন্তি ৰিগ্গহো, জাতভণ্ডনানন্তি অত্থো, ‘‘ৰচন’’ন্তি সেসো. সোতুং উপস্সুতিং তিট্ঠেয্যাতি যোজনা. উপেচ্চ সুয্যতি এত্থাতি হি উপস্সুতি, ঠানং, যং ঠানং উপগতেন সক্কা হোতি কথেন্তানং সদ্দং সোতুং, তত্থাতি অত্থো. যো পন ভিক্খু ভণ্ডনজাতানং ভিক্খূনং ৰচনং সোতুং উপস্সুতিং সচে তিট্ঠেয্য, তস্স পাচিত্তিযং সিযাতি যোজনা.

১৭৫৪. চোদেতুকামতায গচ্ছতো অস্সাতি যোজনা.

১৭৫৫. সোতুন্তি পচ্ছতো গচ্ছন্তানং ভণ্ডনজাতানং ৰচনং সোতুং. ওহীযন্তস্সাতি পকতিগমনং হাপেত্ৰা ওসক্কন্তস্স. পুরতো গচ্ছতো ভিক্খুস্স দুক্কটন্তি যোজনা. গচ্ছতো তুরিতং ৰাপীতি পুরতো গচ্ছন্তানং ভণ্ডনজাতানং ৰচনং সোতুং পচ্ছতো সীঘং গচ্ছন্তস্সাপি. অযমেৰ ৰিনিচ্ছযোতি পদে পদে অযং এৰ ৰিনিচ্ছযো.

১৭৫৬. অত্তনো ঠিতোকাসন্তি সম্বন্ধো. উক্কাসিত্ৰাপি ৰাতি উক্কাসিতসদ্দং কত্ৰা ৰা. এত্থ অহন্তি ৰা ৰত্ৰা ঞাপেতব্বন্তি যোজনা.

১৭৫৭. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তং উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞিৰেমতিকঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞীনং ৰসেন. সেসে চাতি অনুপসম্পন্নে. তিকদুক্কটং অনুপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞিৰেমতিকঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞীনং ৰসেন.

১৭৫৮. ওরমিস্সন্তি মযা গহিতদুগ্গাহতো ৰিরমিস্সামি.

১৭৫৯. কাযচিত্ততো চ কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠানতো থেয্যসত্থসমুট্ঠানং. সিযা কিরিযং সোতুকামতায গমনৰসেন, সিযা অকিরিযং ঠিতট্ঠানং আগন্ত্ৰা মন্তযমানং অজানাপনৰসেন, তেনাহ ‘‘ইদং হোতি ক্রিযাক্রিয’’ন্তি. গমনেন সিজ্ঝনতো কাযকম্মং. তুণ্হীভাৰেন সিজ্ঝনতো ৰচীকম্মং. সদোসন্তি সাৰজ্জং, অকুসলচিত্তন্তি ৰুত্তং হোতি.

উপস্সুতিকথাৰণ্ণনা.

১৭৬০. ধম্মিকানন্তি ধম্মেন ৰিনযেন সত্থুসাসনেন কতানং. কম্মানন্তি অপলোকনকম্মং, ঞত্তিকম্মং, ঞত্তিদুতিযকম্মং, ঞত্তিচতুত্থকম্মন্তি ইমেসং চতুন্নং কম্মানং. খীযতীতি অরুচিং পকাসেতি.

১৭৬১. উভযত্থাতি অধম্মে, ধম্মে চ.

১৭৬২. অধম্মেনাতি এত্থ ‘‘কম্মেনা’’তি সেসো, ধম্মৰিরুদ্ধেন কম্মেনাতি অত্থো. ‘‘কম্মস্মি’’ন্তি ইদং ৰিভত্তিং ৰিপরিণামেত্ৰা ‘‘কম্মেনা’’তি অনুৰত্তেতব্বং. ৰগ্গেনাতি ‘‘ছন্দারহানং ছন্দো আহটো হোতি, সম্মুখীভূতা ন পটিক্কোসন্তী’’তি (মহাৰ. ৩৮৭) ৰুত্তসামগ্গিলক্খণস্স ৰিরুদ্ধত্তা অসমগ্গেন, এত্থ ‘‘সঙ্ঘেনা’’তি সেসো. ‘‘তথা অকম্মারহস্সা’’তি পদচ্ছেদো. ‘‘অধম্মেন কম্মেন ইমে কম্মং করোন্তী’’তি চ ‘‘অসমগ্গেন সঙ্ঘেন ইমে কম্মং করোন্তী’’তি চ ‘‘অধম্মেন কম্মেন ৰগ্গেন সঙ্ঘেন ইমে কম্মং করোন্তী’’তি চ তথা ‘‘অকম্মারহস্স ইমে কম্মং করোন্তী’’তি চ ঞত্ৰা যো খীযতি, তস্স চ অনাপত্তি পকাসিতাতি যোজনা.

কম্মপটিবাহনকথাৰণ্ণনা.

১৭৬৪-৫. আরোচিতং ৰত্থু যাৰ ন ৰিনিচ্ছিতং ৰাতি যোজনা, ‘‘চোদকেন চ চুদিতকেন চ অত্তনো কথা কথিতা, অনুৰিজ্জকো সম্মতো, এত্তাৰতাপি ৰত্থুমেৰ আরোচিতং হোতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৪৮১) অট্ঠকথায ৰুত্তত্তা আরোচিতং ৰত্থু যাৰ ন ৰিনিচ্ছিতং হোতীতি অত্থো. ঞত্তি ৰা ঠপিতা, কম্মৰাচা নিট্ঠং যাৰ ন গচ্ছতি, এতস্মিং…পে…হোতি আপত্তি দুক্কটন্তি যোজনা.

১৭৬৬. ছন্দং অদত্ৰা হত্থপাসে জহিতে তস্স পাচিত্তিযং সিযাতি যোজনা.

১৭৬৭-৯. অধম্মেপি কম্মস্মিং ধম্মকম্মন্তি সঞ্ঞিনো দুক্কটন্তি যোজনা. ধম্মকম্মে চ অধম্মকম্মসঞ্ঞিনো অনাপত্তি ইধ ন ৰুত্তা, পাল়িযং পন ৰুত্তত্তা ইধাপি যোজেতব্বা. ‘‘সঙ্ঘস্স ভণ্ডনাদীনি ভৰিস্সন্তী’’তি সঞ্ঞিনো গচ্ছতো চ যো ৰা গিলানো হোতি, তস্স গচ্ছতো চ গিলানস্স করণীযে সতি গচ্ছতো চ কম্মং নকোপেতুকামস্স গচ্ছতো চ পস্সাৰনাদিনা পীল়িতস্স গচ্ছতো চ ‘‘আগমিস্সামি’’ইতি এৰং গচ্ছতোপি ন দোসতাতি যোজনা. তত্থ দোসো এৰ দোসতা, আপত্তি, নদোসতা অনাপত্তি. হত্থপাসং ৰিজহিত্ৰা গমনেন, ছন্দস্স অদানেন চ আপজ্জনতো ক্রিযাক্রিযং.

ছন্দংঅদত্ৰাগমনকথাৰণ্ণনা.

১৭৭০-১. সমগ্গেন সঙ্ঘেন সদ্ধিন্তি সমানসংৰাসকেন সমানসীমাযং ঠিতেন সঙ্ঘেন সদ্ধিং. ৰুত্তঞ্হি ‘‘সমগ্গো নাম সঙ্ঘো সমানসংৰাসকো সমানসীমাযং ঠিতো’’তি (পাচি. ৪৮৬). চীৰরন্তি ৰিকপ্পনুপগমাহ. যথাহ ‘‘চীৰরং নাম ছন্নং চীৰরানং অঞ্ঞতরং চীৰরং ৰিকপ্পনুপগং পচ্ছিম’’ন্তি (পাচি. ৪৮৬). সম্মতস্সাতি সেনাসনপঞ্ঞাপকাদিসম্মুতিং পত্তেসু অঞ্ঞতরস্স. খীযতীতি ‘‘যো যো মিত্তো, তস্স তস্স দেন্তী’’তিআদিনা নযেন অৰণ্ণং ভণতি.

ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞিৰেমতিকঅধম্মকম্মসঞ্ঞীনং ৰসেন তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তং.

১৭৭২-৪. সঙ্ঘেনাসম্মতস্সাপি চীৰরং, অঞ্ঞমেৰ ৰা তথেৰ সমগ্গেন সঙ্ঘেন দত্ৰা খীযতি, তস্স দুক্কটন্তি যোজনা. অনুপসম্পন্নে তথেৰ সমগ্গেন সঙ্ঘেন দিন্নে সব্বত্থ চীৰরে, অঞ্ঞপরিক্খারে চ দুক্কটন্তি যোজনা. অনুপসম্পন্নেতি সম্পদানত্থে ভুম্মং, অনুপসম্পন্নস্সাতি অত্থো.

সভাৰতো ছন্দাদীনং ৰসেনেৰ করোন্তং খীযন্তস্স চ অনাপত্তীতি যোজনা. নযা ৰিনিচ্ছযক্কমা.

দুব্বলকথাৰণ্ণনা.

১৭৭৫. ইদং দ্ৰাদসমন্তি সম্বন্ধো, ‘‘যো পন ভিক্খু জানং সঙ্ঘিকং লাভং পরিণতং পুগ্গলস্স পরিণামেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ৪৯০) ইমং দ্ৰাদসমং সিক্খাপদন্তি অত্থো. তিংসককণ্ডস্মিং নিস্সগ্গিযকণ্ডে. অন্তিমেনাতি এত্থ ‘‘সিক্খাপদেনা’’তি পকরণতো লব্ভতি. -সদ্দো এৰকারত্থো. ‘‘যো পন ভিক্খু জানং সঙ্ঘিকং লাভং পরিণতং অত্তনো পরিণামেয্য, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি (পারা. ৬৫৮) ইমিনা অন্তিমেনেৰ সিক্খাপদেন সব্বথা সব্বং ৰত্তব্বং তুল্যন্তি যোজনা. অযমেৰ ৰিসেসতাতি এত্থ ৰিসেসোযেৰ ৰিসেসতা, অযমেৰ ৰিসেসোতি অত্থো.

১৭৭৬. তত্থাতি তস্মিং নিস্সগ্গিযাৰসানে সিক্খাপদে. অত্তনো পরিণামনাতি অত্তনো পরিণামনহেতু.

পরিণামনকথাৰণ্ণনা.

সহধম্মিকৰগ্গো অট্ঠমো.

১৭৭৭-৮. যো পন ভিক্খু দেৰিযা ৰাপি রঞ্ঞো ৰাপি অৰিদিতাগমনো অপ্পটিসংৰিদিতাগমনো সযনীযঘরা রাজস্মিং অনিক্খন্তে, দেৰিযা অনিক্খন্তায তস্স সযনীযঘরস্স উম্মারং ইন্দখীলং সচে অতিক্কমেয্য, তস্স ভিক্খুনো পঠমে পাদে দুক্কটং সিযা, দুতিযে পাদে পাচিত্তিযং সিযাতি যোজনা.

১৭৭৯. পটিসংৰিদিতেতি অত্তনো আগমনে নিৰেদিতে. নেৰপটিসংৰিদিতসঞ্ঞিনোতি অনিৰেদিতসঞ্ঞিনো. তত্থাতি তস্মিং পটিসংৰিদিতাগমনে. ৰেমতিকস্সাতি ‘‘পটিসংৰিদিতং নু খো, ন পটিসংৰিদিতং নু খো’’তি সংসযমাপন্নস্স.

১৭৮০-১. নেৰ খত্তিযস্স অপ্পটিসংৰিদিতেপি ৰা ন খত্তিযাভিসেকেন অভিসিত্তস্স অপ্পটিসংৰিদিতেপি ৰা পৰিসতো ন দোসোতি যোজনা, এৰরূপানং অনিৰেদিতেপি পৰিসন্তস্স অনাপত্তীতি অত্থো.

উভোসু রাজিনি চ দেৰিযা চ সযনিঘরতো বহি নিক্খন্তেসু পৰিসতোপি ৰা উভিন্নং অঞ্ঞতরস্মিং নিক্খন্তে পৰিসতোপি ৰা ন দোসোতি যোজনা. কথিনেনাতি এত্থ ‘‘সমুট্ঠানাদিনা সম’’ন্তি সেসো, ইদং সিক্খাপদং সমুট্ঠানাদিৰসেন কথিনসিক্খাপদেন সমানন্তি ৰুত্তং হোতি. সযনীযঘরপ্পৰেসো ক্রিযং. অপ্পটিসংৰেদনং অক্রিযং.

অন্তেপুরকথাৰণ্ণনা.

১৭৮২. রজতং, জাতরূপং ৰা অত্তনো অত্থায উগ্গণ্হন্তস্স, উগ্গণ্হাপযতোপি ৰা তস্স নিস্সগ্গিযাপত্তীতি যোজনা.

১৭৮৩. গণপুগ্গলসঙ্ঘানং অত্থায চেতিযে নৰকম্মস্স অত্থায উগ্গণ্হাপযতো, উগ্গণ্হতোপি ৰা দুক্কটং হোতীতি যোজনা. জাতরূপরজতানং সরূপং নিস্সগ্গিযে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বং.

১৭৮৪. মুত্তাদিরতনম্পি ৰুত্তসরূপমেৰ. সঙ্ঘাদীনম্পীতি এত্থ আদি-সদ্দেন গণপুগ্গলচেতিযানং সঙ্গহো.

১৭৮৫-৬. যং কিঞ্চি গিহিসন্তকং সচে কপ্পিযৰত্থু ৰা হোতু, অকপ্পিযৰত্থু ৰাপি হোতু, মাতুকণ্ণপিল়ন্ধনং তালপণ্ণম্পি ৰা হোতু, ভণ্ডাগারিকসীসেন পটিসামযতো তস্স পাচিত্তিযাপত্তি হোতীতি যোজনা.

১৭৮৭. ন নিধেতব্বমেৰাতি ন পটিসামেতব্বমেৰ.

১৭৮৮. এসো হি যস্মা পলিবোধো নাম, তস্মা ঠপেতুং পন ৰট্টতীতি যোজনা.

১৭৮৯. অনুঞ্ঞাতে ঠানেতি এত্থ ‘‘পতিত’’ন্তি সেসো. এত্থ অনুঞ্ঞাতট্ঠানং নাম অজ্ঝারামো ৰা অজ্ঝাৰসথো ৰা. যথাহ ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে রতনং ৰা রতনসম্মতং ৰা অজ্ঝারামে ৰা অজ্ঝাৰসথে ৰা উগ্গহেত্ৰা ৰা উগ্গহাপেত্ৰা ৰা নিক্খিপিতুং ‘যস্স ভৰিস্সতি, সো হরিস্সতী’’তি (পাচি. ৫০৪). এত্থ চ অজ্ঝারামো নাম পরিক্খিত্তস্স অন্তোপরিক্খেপো, অপরিক্খিত্তস্স দ্ৰিন্নং লেড্ডুপাতানং অন্তো. অজ্ঝাৰসথো নাম পরিক্খিত্তস্স অন্তোপরিক্খেপো, অপরিক্খিত্তস্স মুসলপাতব্ভন্তরং. ‘‘উগ্গহেত্ৰা’’তি ইদং উপলক্খণং, উগ্গহাপেত্ৰাতিপি ৰুত্তং হোতি.

১৭৯০-১. অনুঞ্ঞাতে পন ঠানে যথাৰুত্তঅজ্ঝারামাদিকে ঠানে রতনং ৰা রতনসম্মতং ৰা মনুস্সানং উপভোগপরিভোগং ৰা সযনভণ্ডং ৰা গহেত্ৰা নিক্খিপন্তস্স, রতনসম্মতং ৰিস্সাসং গণ্হন্তস্স চ তাৰকালিকমেৰ ৰা গণ্হন্তস্স উভযত্থ উম্মত্তকাদীনঞ্চ ন দোসোতি যোজনা.

সঞ্চরিত্তসমোদযন্তি এত্থ ‘‘সমুট্ঠানাদিনা ইদং সিক্খাপদ’’ন্তি ৰত্তব্বং, ইদং সিক্খাপদং সমুট্ঠানাদিনা সঞ্চরিত্তসমজাতিকন্তি অত্থো.

রতনকথাৰণ্ণনা.

১৭৯২. পুরেতি পুব্বভাগে.

১৭৯৩-৪. সন্তন্তি চারিত্তসিক্খাপদে ৰুত্তসরূপং. অনাপুচ্ছাতি ‘‘ৰিকালে গামপ্পৰেসনং আপুচ্ছামী’’তি অনাপুচ্ছিত্ৰা. পচ্চযং ৰিনাতি তাদিসং অচ্চাযিকং করণীযং ৰিনা. পরিক্খেপোক্কমেতি পরিক্খেপস্স অন্তোপৰেসে. উপচারোক্কমেতি এত্থাপি এসেৰ নযো.

১৭৯৫. অথাতি ৰাক্যন্তরারম্ভে.

১৭৯৬. ততো অঞ্ঞন্তি পঠমং ৰিকালে গামপ্পৰেসনং আপুচ্ছিত্ৰা ততো পৰিট্ঠগামতো অঞ্ঞং গামং. পুন ততোতি দুতিযগামমাহ. কত্থচি পোত্থকে ‘‘আপুচ্ছনে কিচ্চ’’ন্তি পাঠো দিস্সতি, ‘‘আপুচ্ছনকিচ্চ’’ন্তি পাঠোযেৰ পন যুত্ততরো. যথাআকঙ্খিতপমাণং দস্সেতুমাহ ‘‘গামসতেপি ৰা’’তি.

১৭৯৭. পস্সম্ভেত্ৰানাতি পটিৰিনোদেত্ৰা. অন্তরা অঞ্ঞং গামং পৰিসন্তি চেতি যোজনা.

১৭৯৮-৯. কুলঘরে ৰা অঞ্ঞত্থ আসনসালায ৰা ভত্তকিচ্চং কত্ৰা যো ভিক্খু সপ্পিভিক্খায ৰা তেলভিক্খায ৰা সচে চরিতুকামো সিযাতি যোজনা.

পস্সেতি পকতিৰচনসৰনারহে অত্তনো সমীপে, এতেনেৰ এত্তকা ঠানা দূরীভূতো অসন্তো নাম হোতীতি ব্যতিরেকতো লব্ভতীতি দস্সেতি. অসন্তেতি অৰিজ্জমানে ৰা ৰুত্তপ্পমাণতো দূরীভূতে ৰা. নত্থীতি এত্থ ‘‘চিন্তেত্ৰা’’তি সেসো.

১৮০২. অনোক্কম্মাতি অনুপসক্কিত্ৰা. মগ্গাতি গন্তব্বমগ্গা.

১৮০৩. তিকপাচিত্তিযন্তি ৰিকালে ৰিকালসঞ্ঞিৰেমতিককালসঞ্ঞীনং ৰসেন তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তং.

১৮০৪. অচ্চাযিকে কিচ্চে ৰাপীতি সপ্পদট্ঠাদীনং ভেসজ্জপরিযেসনাদিকে অচিরাযিতব্বকিচ্চে সতি গচ্ছতো.

১৮০৫. অন্তরারামন্তি গামব্ভন্তরে সঙ্ঘারামং. ভিক্খুনীনং উপস্সযন্তি ভিক্খুনিৰিহারং. তিত্থিযানং উপস্সযন্তি তিত্থিযারামং.

১৮০৬-৭. অন্তরারামাদিগমনে ন কেৰলং অনাপুচ্ছা গচ্ছতোযেৰ, কাযবন্ধনং অবন্ধিত্ৰা, সঙ্ঘাটিং অপারুপিত্ৰা গচ্ছন্তস্সাপি অনাপত্তি.

আপদাসুপীতি সীহো ৰা ব্যগ্ঘো ৰা আগচ্ছতি, মেঘো ৰা উট্ঠেতি, অঞ্ঞো ৰা কোচি উপদ্দৰো উপ্পজ্জতি, এৰরূপাসু আপদাসুপি বহিগামতো অন্তোগামং গচ্ছতো অনাপত্তীতি অত্থো.

ৰিকালগামপ্পৰেসনকথাৰণ্ণনা.

১৮০৮. অট্ঠিদন্তমযং ৰাপি ৰিসাণজং ৰাপি সূচিঘরন্তি যোজনা. অট্ঠি নাম যং কিঞ্চি অট্ঠি. দন্তোতি হত্থিদন্তো. ৰিসাণং নাম যং কিঞ্চি ৰিসাণং.

১৮০৯. লাভেতি পটিলাভে. ভেদনকন্তি ভেদনমেৰ ভেদনকং, তং অস্স অত্থীতি ভেদনকং, পঠমং ভিন্দিত্ৰা পচ্ছা দেসেতব্বত্তা তং ভেদনকং অস্স পাচিত্তিযস্স অত্থীতি ভেদনকং, পাচিত্তিযং, অস্সত্থিঅত্থে অ-কারপচ্চযো.

১৮১০-১. ‘‘অনাপত্তি অরণিকে’’তি পদচ্ছেদো. অরণিকেতি অরণিধনুকে. ৰিধেতি কাযবন্ধনস্স ৰিধকে. অঞ্জনিকাতি অঞ্জনিনাল়িকা. দকপুঞ্ছনিযাতি নহাতস্স গত্তে উদকপুঞ্ছনপেসিকায. ৰাসিজটেতি ৰাসিদণ্ডকে.

সূচিঘরকথাৰণ্ণনা.

১৮১২-৩. মঞ্চপীঠসরূপং দুতিযে ভূতগামৰগ্গে চতুত্থসিক্খাপদে ৰুত্তমেৰ. ‘‘সুগতঙ্গুলেন অট্ঠঙ্গুলপাদক’’ন্তি অট্ঠঙ্গুলপাদকস্স আগতত্তা ‘‘অট্ঠঙ্গুলপ্পমাণেনা’’তি এত্থ ‘‘পাদেনা’’তি সেসো.

হেট্ঠিমাটনিন্তি অটনিযা হেট্ঠিমতলং. অটনিযা হেট্ঠিমং হেট্ঠিমাটনী, তং ঠপেত্ৰা, অঞ্ঞত্র হেট্ঠিমায অটনিযাতি ৰুত্তং হোতি. দেসনাপুব্বভাগিযেন মঞ্চপাদচ্ছেদেন সহ ৰত্ততীতি সচ্ছেদা. তং পমাণং. অতিক্কমতোতি অতিক্কামযতো, গাথাবন্ধৰসেন য-কারলোপো.

১৮১৫. পমাণেন করোন্তস্সাতি অটনিযা হেট্ঠা ৰড্ঢকিরতনপ্পমাণেন পাদেন যোজেত্ৰা করোন্তস্স, এতেনেৰ ‘‘ঊনকং করোন্তস্সা’’তি ইদং উপলক্খিতং. তস্সাতি তস্স অপ্পমাণিকস্স. ছিন্দিত্ৰাতি অটনিতো হেট্ঠা ৰড্ঢকিরতনাতিরিত্তং ঠানং ছিন্দিত্ৰা.

১৮১৬. পমাণতো নিখণিত্ৰাতি এত্থ ‘‘অধিক’’ন্তি সামত্থিযা লব্ভতি, পমাণতো অধিকং ঠানং নিখণিত্ৰা, অন্তোভূমিং পৰেসেত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. উত্তানং ৰাপীতি উদ্ধং পাদং কত্ৰা ভূমিযং ৰা দারুঘটিকাসু ৰা ঠপেত্ৰা. অট্টং ৰা বন্ধিত্ৰা পরিভুঞ্জতোতি উক্খিপিত্ৰা তুলাসঙ্ঘাটে ঠপেত্ৰা অট্টং বন্ধিত্ৰা পরিভুঞ্জন্তস্স অনাপত্তি.

মঞ্চকথাৰণ্ণনা.

১৮১৭. তূলং ওনদ্ধমেত্থাতি তূলোনদ্ধং, তূলং পক্খিপিত্ৰা উপরি চিমিলিকায ওনদ্ধং, ‘‘তূলং নাম তীণি তূলানি রুক্খতূলং লতাতূলং পোটকিতূল’’ন্তি (পাচি. ৫২৮) ৰুত্ততূলানং অঞ্ঞতরং পক্খিপিত্ৰা উপরি পিলোতিকায সিব্বিত্ৰা কতন্তি ৰুত্তং হোতি. পোটকিতূলন্তি এরকতূলাদি যং কিঞ্চি তিণজাতীনং তূলং. উদ্দালনমেৰ উদ্দালনকং, তং অস্স অত্থীতি উদ্দালনকন্তি ৰুত্তনযমেৰ. অতিক্কন্তা ঈতি উপদ্দৰো যেন সো অনীতি, ভগৰা, তেন অনীতিনা.

১৮১৮. আযোগেতি আযোগপত্তে. বন্ধনেতি কাযবন্ধনে. অংসবদ্ধকেতি অংসবন্ধনকে. বিব্বোহনেতি উপধানে. থৰিকাতি পত্তথৰিকা. থৰিকাদীসূতি আদি-সদ্দেন সিপাটিকাদীনং সঙ্গহো. থৰিকাদীসু তূলোনদ্ধেসু পরিভুত্তেসু ভিক্খুনো অনাপত্তীতি যোজনা.

১৮১৯. অঞ্ঞেন চ কতন্তি এত্থ ‘‘মঞ্চং ৰা পীঠং ৰা’’তি পকরণতো লব্ভতি. উদ্দালেত্ৰাতি পিলোতিকং উপ্পাটেত্ৰা তূলং অপনেত্ৰা. নযাতি সমুট্ঠানাদযো.

তূলোনদ্ধকথাৰণ্ণনা.

১৮২০. নিসীদনন্তি নিসীদনচীৰরং. পমাণতোতি ‘‘তত্রিদং পমাণং, দীঘসো দ্ৰে ৰিদত্থিযো সুগতৰিদত্থিযা, তিরিযং দিযড্ঢং, দসা ৰিদত্থী’’তি (পাচি. ৫৩১) ৰুত্তপমাণতো. পমাণাতিক্কমে পযোগে তস্স দুক্কটং সিযাতি যোজনা.

১৮২১. সচ্ছেদন্তি পমাণতো অতিরিত্তপদেসস্স ছেদনকিরিযাসহিতপটিকম্মং পাচিত্তিযমুদীরিতন্তি অত্থো. তস্সাতি নিসীদনস্স. দ্ৰীসু ঠানেসু ফালেত্ৰা তিস্সো দসা কাতব্বা সিযুন্তি যোজনা.

১৮২২. তদূনকন্তি ততো পমাণতো ঊনকং. ৰিতানাদিং করোন্তস্সাতি এত্থ আদি-সদ্দেন অত্থরণসাণিপাকারভিসিবিব্বোহনানং সঙ্গহো. ‘‘সঞ্চরিত্তসমা নযা’’তি ইদং ৰুত্তত্থমেৰ.

নিসীদনকথাৰণ্ণনা.

১৮২৩. রোগেতি কণ্ডুপিল়কাদিরোগে সতি. যথাহ ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে যস্স কণ্ডু ৰা পিল়কাৰা অস্সাৰো ৰা থুল্লকচ্ছু ৰা আবাধো, তস্স কণ্ডুপটিচ্ছাদি’’ন্তি (মহাৰ. ৩৫৪). এত্থ কণ্ডূতি কচ্ছু. পিল়কাতি লোহিততুণ্ডিকা সুখুমপিল়কা. অস্সাৰোতি অরিসভগন্দলমধুমেহাদিৰসেন অসুচিপগ্ঘরণং. থুল্লকচ্ছু ৰা আবাধোতি মহাপিল়কাবাধো ৰুচ্চতি. পমাণতোতি ‘‘তত্রিদং পমাণং, দীঘসো চতস্সো ৰিদত্থিযো সুগতৰিদত্থিযা, তিরিযং দ্ৰে ৰিদত্থিযো’’তি (পাচি. ৫৩৮) ৰুত্তপ্পমাণতো.

কণ্ডুপটিচ্ছাদিকথাৰণ্ণনা.

১৮২৫. পমাণেনেৰাতি ‘‘তত্রিদং পমাণং, দীঘসো ছ ৰিদত্থিযো সুগতৰিদত্থিযা, তিরিযং অড্ঢতেয্যা’’তি (পাচি. ৫৪৩) ৰুত্তপ্পমাণেনেৰ. পমাণাতিক্কমেতি ৰস্সিকসাটিকায যথাৰুত্তপমাণতো অতিক্কমনে, নিমিত্তত্থে চেতং ভুম্মং. তস্স ভিক্খুস্স. নযোতি ছেদনপাচিত্তিযাদিকো ৰিনিচ্ছযনযো.

ৰস্সিকসাটিককথাৰণ্ণনা.

১৮২৬. সুগতস্স চীৰরেন তুল্যপ্পমাণং চীৰরং যো ভিক্খু সচে কারেয্য, তস্স চীৰরস্স করণে তস্স ভিক্খুস্স দুক্কটং সিযাতি যোজনা. তুল্যং পমাণং যস্সাতি ৰিগ্গহো.

১৮২৭. অত্তনো ৰত্থানং করণকারাপনং ৰিনা অঞ্ঞতো পটিলাভো নাম নত্থি, সূচিকম্মপরিযোসানে চীৰরসরূপস্স পটিলাভোযেৰেত্থ পটিলাভোতি ৰিঞ্ঞাযতি.

১৮২৮. তস্সাতি যং ‘‘সুগতস্স চীৰরেনা’’তি ৰুত্তং, তস্স সুগতচীৰরস্স. দীঘসো পমাণেন সুগতস্স ৰিদত্থিযা নৰ ৰিদত্থিযো, তিরিযং পমাণেন ছ ৰিদত্থিযো ৰিনিদ্দিট্ঠা সিক্খাপদেযেৰ কথিতাতি যোজনা.

নন্দকথাৰণ্ণনা.

রাজৰগ্গো নৰমো.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

পাচিত্তিযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

পঠমো ভাগো নিট্ঠিতো.

নমো তস্স ভগৰতো অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্স

ৰিনযপিটকে

ৰিনযৰিনিচ্ছয-টীকা (দুতিযো ভাগো)

পাটিদেসনীযকথাৰণ্ণনা

১৮৩০-১. এৰং নাতিসঙ্খেপৰিত্থারনযেন দ্ৰেনৰুতি পাচিত্তিযানি দস্সেত্ৰা তদনন্তরং নিদ্দিট্ঠে পাটিদেসনীযে দস্সেতুমাহ ‘‘যো চন্তরঘর’’ন্তিআদি. তত্থ অন্তরঘরন্তি রথিকাদিমাহ. যথাহ ‘‘অন্তরঘরং নাম রথিকা ব্যূহং সিঙ্ঘাটকং ঘর’’ন্তি.

যো পন ভিক্খু অন্তরঘরং পৰিট্ঠায অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা হত্থতো যং কিঞ্চি খাদনং, ভোজনম্পি ৰা সহত্থা পটিগ্গণ্হেয্য, তস্স ভিক্খুনো গহণে দুক্কটং, ভোগে অজ্ঝোহারে পাটিদেসনীযং সিযাতি যোজনা.

ইতো পট্ঠায চতস্সো গাথা উপ্পটিপাটিযা পোত্থকেসু লিখিতা, তাসং অযং পটিপাটি – ‘‘এত্থন্তরঘর’’ন্তি ততিযা, ‘‘তস্মা ভিক্খুনিযা’’তি চতুত্থী, ‘‘রথিকাদীসূ’’তি পঞ্চমী, ‘‘রথিকাযপি ৰা’’তি ছট্ঠী. পটিপাটি পনাযং মাতিকট্ঠকথক্কমেন ৰেদিতব্বা. ইমায পটিপাটিযা তাসং অত্থৰণ্ণনা হোতি –

১৮৩২-৩. পুরিমগাথাদ্ৰযেন পদভাজনাগতসামঞ্ঞৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা ইদানি অট্ঠকথাগতং ৰিসেসং দস্সেতুমাহ ‘‘এত্থা’’তিআদি. তত্থ এত্থাতি ইমস্মিং পঠমপাটিদেসনীযসিক্খাপদে. তস্সাতি অঞ্ঞাতিকভিক্খুনিযা. ৰাক্যতোতি ‘‘অন্তরঘরং পৰিট্ঠাযা’’তি ৰচনতো. হি-সদ্দো হেতুম্হি. যস্মা ভিক্খুস্স ঠিতট্ঠানং নপ্পমাণন্তি অট্ঠকথায (পাচি. অট্ঠ. ৫৫৩) ৰণ্ণিতং, তস্মা আরামাদীসু ঠত্ৰা দেন্তিযা ভিক্খুনিযা হত্থতো ৰীথিআদীসু ঠত্ৰা যো পটিগ্গণ্হেয্য চে, এৰং পটিগ্গণ্হতো তস্স ভিক্খুনো ন দোসোতি যোজনা. পরিভোগস্স পটিগ্গহণমূলকত্তা ন দোসো. ‘‘পটিগ্গণ্হতো’’তি ইমিনা পরিভোগে পাটিদেসনীযাভাৰো চ দীপিতো হোতি.

১৮৩৪. সচে ভিক্খুনী রথিকাদীসু ঠত্ৰা ভোজনং দেতি, ভিক্খু অন্তরারামে ঠত্ৰা পটিগ্গণ্হাতি চে, তস্স আপত্তীতি যোজনা. গাথাবন্ধৰসেন ‘‘ভিক্খুনি ভোজন’’ন্তি রস্সত্তং. আপত্তীতি চ পটিগ্গহণপরিভোগেসু দুক্কটপাটিদেসনীযাপত্তিযো সন্ধায ৰুত্তং.

১৮৩৫. রথিকাদীসু ঠত্ৰা ভিক্খুনী ভোজনং দেতি চে, তং রথিকাযপি ৰা…পে… অযং নযোতি যোজনা. তত্থ রথিকাতি রচ্ছা. ব্যূহন্তি অনিব্বিজ্ঝিত্ৰা ঠিতা গতপচ্চাগতরচ্ছা. সন্ধি নাম ঘরসন্ধি. সিঙ্ঘাটকন্তি চতুক্কোণং ৰা তিকোণং ৰা মগ্গসমোধানট্ঠানং. অযং নযোতি ‘‘আপত্তী’’তি অনন্তরগাথায ৰুত্তনযো.

১৮৩৭. আমিসেন অসম্ভিন্নরসং সন্ধায ইদং দুক্কটং ভাসিতং. আমিসেন সম্ভিন্নে একরসে যামকালিকাদিম্হি পটিগ্গহেত্ৰা অজ্ঝোহারে পাটিদেসনীযাপত্তি সিযাতি যোজনা.

১৮৩৮. একতোউপসম্পন্নহত্থতোতি ভিক্খুনীনং সন্তিকে উপসম্পন্নায হত্থতো. যথাহ ‘‘একতোউপসম্পন্নাযাতি ভিক্খুনীনং সন্তিকে উপসম্পন্নাযা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৫৫৩). ভিক্খূনং সন্তিকে উপসম্পন্নায পন যথাৰত্থুকমেৰাতি.

১৮৩৯. অঞ্ঞাতিকায ঞাতিকসঞ্ঞিস্স, তথেৰ ৰিমতিস্স চ দুক্কটন্তি যোজনা.

১৮৪০. অঞ্ঞাতিকায দাপেন্তিযা ভূমিযা নিক্খিপিত্ৰা দদমানায ৰা অন্তরারামাদীসু ঠত্ৰা দেন্তিযা পটিগ্গণ্হতো ভিক্খুস্স অনাপত্তীতি যোজনা. অন্তরারামাদীসূতি এত্থ আদি-সদ্দেন ভিক্খুনুপস্সযতিত্থিযসেয্যাপটিক্কমনাদিং সঙ্গণ্হাতি. পটিক্কমনং নাম ভোজনসালা.

১৮৪১. গামতো বহি নীহরিত্ৰা দেতীতি যোজনা.

১৮৪২. হত্থতোতি এত্থ ‘‘গহণে’’তি সেসো. তথাতি অনাপত্তি. সমুট্ঠানং ইদং সিক্খাপদং এল়কলোমেন সমং মতন্তি যোজনা.

পঠমপাটিদেসনীযকথাৰণ্ণনা.

১৮৪৩-৪. অৰুত্তেতি ৰক্খমাননযেন অৰুত্তে. একেনপি চ ভিক্খুনাতি সম্বন্ধো. অপসক্কাতি অপগচ্ছ. আদি-অত্থৰাচিনা ইতি-সদ্দেন ‘‘অপসক্ক তাৰ, ভগিনি, যাৰ ভিক্খূ ভুঞ্জন্তী’’তি ৰাক্যসেসো সঙ্গহিতোতি দট্ঠব্বো. ইমিনা অপসাদনাকারো সন্দস্সিতো. ‘‘একেনপি চ ভিক্খুনা’’তি ইমিনা অৰকংসো দস্সিতো. উক্কংসো পন ‘‘তেহি ভিক্খূহি সা ভিক্খুনী অপসাদেতব্বা’’তি পাল়িতোপি দট্ঠব্বো. ‘‘আমিস’’ন্তি সামঞ্ঞৰচনেপি পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরস্সেৰ গহণং. যথাহ ‘‘পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরেনা’’তি. ভোগেতি চ একতোউপসম্পন্নন্তি চ ৰুত্তত্থমেৰ.

১৮৪৫. তথেৰাতি দুক্কটং. তত্থাতি অনুপসম্পন্নায.

১৮৪৬. অত্তনো ভত্তে দিন্নেপি ইমিনা সিক্খাপদেন অনাপত্তি, পুরিমসিক্খাপদেন পন আপত্তিসম্ভৰা ‘‘ন দেতী’’তি ৰুত্তং. যথাহ ‘‘অত্তনো ভত্তং দাপেতি, ন দেতীতি এত্থ সচেপি অত্তনো ভত্তং দেতি, ইমিনা সিক্খাপদেন অনাপত্তিযেৰ, পুরিমসিক্খাপদেন আপত্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৫৫৮). তথাতি অনাপত্তি. উভযসিক্খাপদেহিপি অনাপত্তিং দস্সেতুমাহ ‘‘পদেতি চে’’তি. যথাহ ‘‘অঞ্ঞেসং ভত্তং দেতি, ন দাপেতীতি এত্থ পন সচেপি দাপেয্য, ইমিনা সিক্খাপদেন আপত্তি ভৰেয্য, দেন্তিযা পন নেৰ ইমিনা, ন পুরিমেন আপত্তী’’তি.

১৮৪৭. ভিক্খুনী যং ন দিন্নং, তং দাপেতি, যত্থ ৰা ন দিন্নং, তত্থ দাপেতি, তম্পি সব্বেসং মিত্তামিত্তানং সমং দাপেতি, তত্থাপি অনাপত্তি.

১৮৪৮. সিক্খমানা ৰা সামণেরিকা ৰা ‘‘ইধ সূপং দেথ, ওদনং দেথা’’তি ৰোসাসন্তী ৰিধানং করোন্তী ঠিতা, তং অনপসাদেন্তস্স অনাপত্তি. পঞ্চেৰ ভোজনানি ৰিনা অঞ্ঞং ৰোসাসন্তিং ভিক্খুনিং অনপসাদেন্তস্স অনাপত্তি. অনপসাদেন্তস্স উম্মত্তকাদিনোপি অনাপত্তীতি যোজনা.

১৮৪৯. সমুট্ঠানন্তি এত্থ ‘‘ইমস্সা’’তি সেসো. ভোজনং কিরিযং, ৰোসাসন্তিযা অনিৰারণং অকিরিযন্তি এৰমিদং ক্রিযাক্রিযং.

দুতিযপাটিদেসনীযকথাৰণ্ণনা.

১৮৫০-১. সেক্খন্তি সম্মতেতি ‘‘সেক্খসম্মতং নাম কুলং যং কুলং সদ্ধায ৰড্ঢতি, ভোগেন হাযতি, এৰরূপস্স কুলস্স ঞত্তিদুতিযেন কম্মেন সেক্খসম্মুতি দিন্না হোতী’’তি (পাচি. ৫৬৭) ৰুত্তং ইদং কুলং সেক্খসম্মতং নাম. তেনাহ ‘‘লদ্ধসম্মুতিকে কুলে’’তি. লদ্ধা সম্মুতি যেনাতি ৰিগ্গহো. ঘরূপচারং ওক্কন্তে নিমন্তিতোপি অনিমন্তিতোৰ হোতীতি আহ ‘‘ঘরূপচারোক্কমনা পুব্বেৰা’’তি. যথাহ ‘‘অনিমন্তিতো নাম অজ্জতনায ৰা স্ৰাতনায ৰা অনিমন্তিতো, ঘরূপচারং ওক্কমন্তে নিমন্তেতি, এসো অনিমন্তিতো নামা’’তি (পাচি. ৫৬৭).

‘‘অগিলানো নাম যো সক্কোতি পিণ্ডায চরিতু’’ন্তি ৰুত্তত্তা ভিক্খায চরিতুং সমত্থো অগিলানো নাম. গহেত্ৰাতি সহত্থা পটিগ্গহেত্ৰা. ‘‘আমিস’’ন্তি ইমিনা সম্বন্ধো. যথাহ ‘‘খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা সহত্থা পটিগ্গহেত্ৰা’’তি (পাচি. ৫৬৭). গহণেতি এত্থ ‘‘আহারত্থাযা’’তি সেসো.

১৮৫৩. তত্থাতি অসেক্খসম্মতে কুলে. তথেৰ পরিদীপিতন্তি দুক্কটং পরিদীপিতং.

১৮৫৪. নিমন্তিতস্স ৰাতি এত্থ ৰা-সদ্দেন নিমন্তিতস্স অৰসেসং গণ্হাতি. যথাহ ‘‘নিমন্তিতস্স ৰা গিলানস্স ৰা সেসকং ভুঞ্জতী’’তি. অঞ্ঞেসং ভিক্খা তত্থ দীযতীতি যোজনা. তত্থাতি তস্মিং সেক্খসম্মতে কুলে.

১৮৫৫. যত্থ কত্থচীতি আসনসালাদীসু যত্থ কত্থচি. নিচ্চভত্তাদিকে ৰাপীতি এত্থ আদি-সদ্দেন সলাকভত্তপক্খিকউপোসথিকপাটিপদিকভত্তানং গহণং.

১৮৫৬. দ্ৰারেতি এত্থ ‘‘ঠপেত্ৰা’’তি সেসো. সম্পত্তেতি এত্থ ‘‘পচ্ছা’’তি সেসো. যথাহ ‘‘সচেপি অনাগতে ভিক্খুম্হি পঠমংযেৰ নীহরিত্ৰা দ্ৰারে ঠপেত্ৰা পচ্ছা সম্পত্তস্স দেন্তি, ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৫৬৯).

১৮৫৭. মহাপচ্চরিযা(পআচি. অট্ঠ. ৫৬৯) গতৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘ভিক্খু’’ন্তিআদি. সমুট্ঠানেল়কূপমন্তি সমুট্ঠানতো এল়কলোমসিক্খাপদসদিসন্তি অত্থো.

ততিযপাটিদেসনীযকথাৰণ্ণনা.

১৮৫৮-৯. ‘‘পঞ্চন্নং পটিসংৰিদিতং, এতং অপ্পটিসংৰিদিতং নামা’’তি ৰচনতো চ ইধাপি ‘‘সহধম্মিকঞাপিত’’ন্তি ৰক্খমানত্তা চ অগহট্ঠ-সদ্দেন পরিব্বাজকানং গহণং. ৰুত্তমেৰ নযং ৰোহারন্তরেন দস্সেতুমাহ ‘‘ইত্থিযা পুরিসেন ৰা’’তি. ‘‘যানি খো পন তানি আরঞ্ঞকানি সেনাসনানী’’তি (পাচি. ৫৭৩) ৰচনতো আরামন্তি আরঞ্ঞকারামমাহ. সচে এৰমারোচিতং পটিসংৰিদিতন্তি হি ৰুত্তং পদভাজনেতি (পাচি. ৫৭৩) যোজনা. পটিসংৰিদিতন্তি পগেৰ নিৰেদিতং.

১৮৬০. পচ্ছা যথারোচিতং তমেৰ ৰা তস্স চ পরিৰারং কত্ৰা অঞ্ঞং বহুং ৰা আহরীযতু, তম্পি পটিসংৰেদিতং নামাতি যোজনা.

১৮৬১. যাগুযা ৰিদিতং কত্ৰাতি এত্থ ‘‘তং ঠপেত্ৰা’’তি ইদং সামত্থিযা লব্ভতি. ইদম্পি ৰিদিতং কুরুন্দিযং ৰট্টতীতি ৰুত্তন্তি যোজনা.

১৮৬২. পনাতি অপি-সদ্দত্থো. অঞ্ঞানিপি কুলানীতি যোজনা. এত্থ ‘‘অসুকং নাম কুলং পটিসংৰেদিতং কত্ৰা খাদনীযাদীনি গহেত্ৰা গচ্ছতীতি সুত্ৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৫৭৩) অট্ঠকথাসেসো. তেনাতি কতপটিসংৰেদিতেন. তম্পি চ সব্বং ৰট্টতীতি যোজনা.

১৮৬৩. এৰং যং অনারোচিতন্তি ‘‘আরামং ৰা উপচারং ৰা পৰিসিত্ৰা’’তিআদিনা নযেন যং পঠমং অনিৰেদিতং. ‘‘এৰ’’ন্তি ইদং ‘‘যং আরামমনাভত’’ন্তি ইমিনাপি যোজেতব্বং. এৰন্তি ‘‘তস্স পরিৰারং কত্ৰা’’তিআদিনা পকারেন. ‘‘তং অসংৰিদিতং নামা’’তি ইদং ‘‘সহধম্মিকঞাপিত’’ন্তি ইমিনাপি যোজেতব্বং. যথাহ ‘‘পঞ্চন্নং পটিসংৰিদিতং, এতং অপ্পটিসংৰিদিতং নামা’’তি (পাচি. ৫৭৩). অট্ঠকথাযঞ্চ ‘‘পঞ্চন্নং পটিসংৰিদিতন্তি পঞ্চসু সহধম্মিকেসু যং কিঞ্চি পেসেত্ৰা ‘খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা আহরিস্সামা’তি পটিসংৰিদিতং কতম্পি অপ্পটিসংৰিদিতমেৰাতি অত্থো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৫৭৩) ৰুত্তং.

১৮৬৪. কারাপেত্ৰাতি এত্থ ‘‘পটিসংৰিদিত’’ন্তি সেসো.

১৮৬৫. ভিক্খুনা ৰা গন্ত্ৰা অন্তরামগ্গে গহেতব্বন্তি যোজনা. এৰমকত্ৰাতি ‘‘বহিআরামং পেসেত্ৰা’’তিআদিনা ৰুত্তৰিধানং অকত্ৰা. উপচারতোতি এত্থ ভুম্মত্থে তো-পচ্চযো ৰেদিতব্বো.

১৮৬৮. ‘‘পটিসংৰিদিতে’’তিআদীনং পদানং ‘‘অনাপত্তে ৰা’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. পটিসংৰিদিতেতি এত্থ ‘‘গিলানস্সা’’তি সেসো. পটিসংৰিদিতে অনাপত্তি, গিলানস্সাপি অনাপত্তি, অপ্পটিসংৰিদিতেপি তস্স পটিসংৰিদিতস্স অৰসেসকে ৰা গিলানস্স অৰসেসকে ৰা অনাপত্তি এৰাতি সম্বন্ধো. যথাহ অনাপত্তিৰারে ‘‘পটিসংৰিদিতস্স ৰা গিলানস্স ৰা সেসকং ভুঞ্জতী’’তি (পাচি. ৫৭৫). বহারামে পটিগ্গহেত্ৰা অন্তোযেৰ ভুঞ্জতো অস্স অনাপত্তীতি যোজনা. গহেত্ৰা ৰাতি এত্থ ৰা-সদ্দো ‘‘তস্সা’’তিআদীসুপি যোজেতব্বো.

১৮৬৯. তত্থাতি তস্মিং আরঞ্ঞকারামে. খাদতো অনাপত্তি এৰাতি যোজনা, তত্থ ‘‘অঞ্ঞেন কপ্পিযং কত্ৰা দিন্নানী’’তি সেসো.

চতুত্থপাটিদেসনীযকথাৰণ্ণনা.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

পাটিদেসনীযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সেখিযকথাৰণ্ণনা

১৮৭০. এৰং পাটিদেসনীযৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা তদনন্তরং উদ্দিট্ঠানং সেখিযানং ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘যো অনাদরিযেনেৰা’’তিআদি. যোতি থেরো ৰা নৰো ৰা মজ্ঝিমো ৰা. এত্থ অনাদরিযং নাম সঞ্চিচ্চ আপত্তিআপজ্জনং, নিৰাসনাদিৰত্থস্স উগ্গহণে নিরুস্সাহঞ্চ. পচ্ছতোপি ৰাতি এত্থ ৰা-সদ্দেন ‘‘পস্সতোপি ৰা’’তি ইদং সঙ্গণ্হাতি. তস্স চাতি এত্থ -সদ্দো ৰক্খমানসমুচ্চযো.

১৮৭১. ন কেৰলং ৰুত্তনযেন নিৰাসেন্তস্সেৰ হোতি, খন্ধকাগতহত্থিসোণ্ডাদিআকারেনাপি নিৰাসেন্তস্স দুক্কটং হোতীতি আহ ‘‘হত্থিসোণ্ডাদী’’তিআদি. হত্থিসোণ্ডাদিনিৰাসনং পরতো খুদ্দকৰত্থুক্খন্ধকে (চূল়ৰ. ২৮০) আৰি ভৰিস্সতি. পরিমণ্ডলন্তি সমন্ততো মণ্ডলং কত্ৰা. ৰত্থব্বন্তি নিৰত্থব্বং নিৰাসেতব্বন্তি অত্থো.

১৮৭২. জাণুমণ্ডলতো হেট্ঠাতি এত্থ ‘‘জঙ্ঘট্ঠিসীসতো পট্ঠাযা’’তি সেসো. অট্ঠঙ্গুলপ্পমাণকন্তি ৰড্ঢকিঅঙ্গুলেন অট্ঠঙ্গুলমত্তন্তি আচরিযা. ‘‘যো পন সুক্খজঙ্ঘো ৰা মহাপিণ্ডিকমংসো ৰা হোতি, তস্স সারুপ্পত্থায জাণুমণ্ডলতো অট্ঠঙ্গুলাধিকম্পি ওতারেত্ৰা নিৰাসেতুং ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৫৭৬) অট্ঠকথং সঙ্গণ্হিতুমাহ ‘‘ততো ঊনং ন ৰট্টতী’’তি.

১৮৭৩. অসঞ্চিচ্চ অপরিমণ্ডলং নিৰাসেন্তস্স অনাপত্তীতি যোজনা. এৰমুপরিপি. অসঞ্চিচ্চাতি ‘‘অপরিমণ্ডলং নিৰাসেস্সামী’’তি এৰং অসঞ্চিচ্চ, অথ খো ‘‘পরিমণ্ডলংযেৰ নিৰাসেস্সামী’’তি ৰিরজ্ঝিত্ৰা অপরিমণ্ডলং নিৰাসেন্তস্স অনাপত্তি. অসতিস্সাপীতি অঞ্ঞৰিহিতস্সাপি তথা নিৰাসেন্তস্স অনাপত্তি. অজানন্তস্সাতি কেৰলং পরিমণ্ডলং নিৰাসেতুং অজানন্তস্স অনাপত্তি. অপিচ নিৰাসনৰত্তং উগ্গহেতব্বং. উগ্গহিতৰত্তোপি সচে ‘‘আরুল়্হ’’ন্তি ৰা ‘‘ওরুল়্হ’’ন্তি ৰা ন জানাতি, তস্সাপি অনাপত্তিযেৰ. গিলানস্সাতি যস্স জঙ্ঘায ৰা পাদে ৰা ৰণো হোতি, তস্স উক্খিপিত্ৰা ৰা ওতারেত্ৰা ৰা নিৰাসেন্তস্স অনাপত্তি. পাদোতি চেত্থ পাদসমীপং অধিপ্পেতং. আপদাসূতি ৰাল়া ৰা চোরা ৰা অনুবন্ধন্তি, এৰরূপাসু আপদাসু অনাপত্তি.

পরিমণ্ডলকথাৰণ্ণনা.

১৮৭৪. উভো কোণে সমং কত্ৰাতি পারুপনস্স একংসে কতস্স পিট্ঠিপস্সে, উদরপস্সে চ ওলম্বমানে উভো কণ্ণে হত্থিপিট্ঠে গণ্ডা ৰিয সমং কত্ৰা. পরিমণ্ডলং কত্ৰাতি এতস্সেৰ অত্থপদং. সাদরন্তি ভাৰনপুংসকনিদ্দেসো. সাদরং ৰা পারুপিতব্বন্তি যোজনা, সাদরং পারুপনং কত্তব্বন্তি অত্থো. এৰং অকরোন্তস্সাতি পারুপনৰত্তে আদরং জনেত্ৰা এৰং অপারুপন্তস্স.

১৮৭৫. ‘‘পরিমণ্ডলং নিৰাসেস্সামীতি সিক্খা করণীযা’’তি (পাচি. ৫৭৬) ৰা ‘‘পরিমণ্ডলং পারুপিস্সামীতি সিক্খা করণীযা’’তি (পাচি. ৫৭৭) ৰা ‘‘অন্তরঘরে’’তি অৰিসেসেত্ৰা ৰুত্তত্তা আহ ‘‘অৰিসেসেন ৰুত্ত’’ন্তি. ইদং সিক্খাপদদ্ৰযং যস্মা অৰিসেসেন ৰুত্তং, তস্মা ঘরে, ৰিহারে ৰা কাতব্বং পরিমণ্ডলন্তি যোজনা. ঘরেতি অন্তরঘরে. ৰিহারে ৰাতি বুদ্ধুপট্ঠানাদিকালং সন্ধায ৰুত্তং. পরিমণ্ডলং কত্তব্বন্তি পরিমণ্ডলমেৰ নিৰাসেতব্বং পারুপিতব্বন্তি অত্থো.

দুতিযং.

১৮৭৬. উভো কোণে সমং কত্ৰাতি সম্বন্ধো. গীৰমেৰ চ অনুৰাতেন ছাদেত্ৰাতি যোজনা.

১৮৭৭. তথা অকত্ৰাতি যথাৰুত্তৰিধানং অকত্ৰা. জত্তূনিপীতি উভো অংসকূটানিপি. উরম্পি চাতি হদযম্পি. ৰিৰরিত্ৰাতি অপ্পটিচ্ছাদেত্ৰা. যথাকামন্তি ইচ্ছানুরূপং. গচ্ছতোতি এত্থ ‘‘অন্তরঘরে’’তি সেসো. অন্তরঘরং নাম গামে ৰা হোতু ৰিহারে ৰা, পচিত্ৰা ভুঞ্জিত্ৰা গিহীনং ৰসনট্ঠানং.

ততিযং.

১৮৭৮-৯. ‘‘মণিবন্ধতো’’তি ইমিনাপি ‘‘হেট্ঠা’’তি যোজেতব্বং. ৰাসূপগস্সাতি এত্থ ‘‘কাযং ৰিৰরিত্ৰা নিসীদতো’’তি সেসো. ৰাসূপগো নাম রত্তিৰাসত্থায উপগতো, এতেন ৰাসত্থায অন্তরঘরং উপগচ্ছন্তেন সুপ্পটিচ্ছন্নেনেৰ উপগন্তব্বন্তি দীপিতং হোতি, এতেনেৰ ৰাসূপগতস্স সন্তিকং উপগতস্স যথাকামং গমনে ন দোসোতি চ ৰুত্তমেৰ হোতি. তেনাহ গণ্ঠিপদে ‘‘একদিৰসম্পি ৰাসূপগতস্স সন্তিকং যথাসুখং গন্তুং ৰট্টতি, কো পন ৰাদো চতুপঞ্চাহং ৰাসমধিট্ঠায ৰসিতভিক্খূনং সন্তিক’’ন্তি.

চতুত্থং.

১৮৮০. সুৰিনীতেনাতি হত্থপাদানং অকীল়াপনেনেৰ সুট্ঠু ৰিনীতেন.

পঞ্চমং.

১৮৮১. গাথাবন্ধৰসেন ‘‘সতীমতা’’তি দীঘো কতো. অৰিকারেনাতি তংতদৰলোকাসহিতেন. যুগং মত্তা পমাণং এতস্সাতি যুগমত্তং, রথযুগং চতুহত্থপ্পমাণং, তত্তকং পদেসং. পেক্খিনাতি ওলোকেন্তেন. ‘‘ভিক্খুনা ওক্খিত্তচক্খুনা’’তি পদচ্ছেদো.

১৮৮২. অন্তরঘরে যত্থ কত্থচিপি একস্মিম্পি ঠানে ঠত্ৰাতি যোজনা. এৰং ৰুত্তেপি তথারূপে অন্তরাযে সতি গচ্ছতোপি ওলোকেতুং লব্ভতি. একস্মিং পন ঠানে ঠত্ৰাতি এত্থ গচ্ছন্তোপি পরিস্সযাভাৰং ওলোকেতুং লব্ভতিযেৰ. ‘‘তথা গামে পূজ’’ন্তি গণ্ঠিপদেসু ৰুত্তং. পি-সদ্দো পন-সদ্দত্থো, ওলোকেতুং পন ৰট্টতীতি ৰুত্তং হোতি.

১৮৮৩. ওলোকেন্তো তহং তহন্তি যো অনাদরিযং পটিচ্চ তং তং দিসাভাগং পাসাদং কূটাগারং ৰীথিং ওলোকেন্তো.

সত্তমং.

১৮৮৪. একতো ৰাপীতি একঅংসকূটতো ৰা. উভতো ৰাপীতি উভযংসকূটতো ৰা. ইন্দখীলকতো অন্তোতি গামদ্ৰারিন্দখীলতো অন্তো, ঘরেতি ৰুত্তং হোতি.

নৰমং.

১৮৮৫. তথা নিসিন্নকালেপীতি ইন্দখীলস্স অন্তো নিসিন্নকালেপি. কুণ্ডিকং নীহরন্তেন চ চীৰরং অনুক্খিপিত্ৰা দাতব্বা কুণ্ডিকাতি যোজনা. কুণ্ডিকন্তি চ উপলক্খণমত্তং. ধম্মকরণাদীসুপি এসেৰ নযো.

দসমং.

পঠমো ৰগ্গো.

১৮৮৬. গন্তুঞ্চেৰ নিসীদিতুঞ্চ ন ৰট্টতীতি যোজনা. -সদ্দো কিরিযাসমুচ্চযো. হসনীযস্মিং ৰত্থুস্মিন্তি হাসজনকে কারণে. সিতমত্তন্তি মন্দহাসং.

পঠমদুতিযানি.

১৮৮৭. অপ্পসদ্দেনাতি ‘‘কিত্তাৰতা অপ্পসদ্দো হোতি? দ্ৰাদসহত্থে গেহে আদিম্হি সঙ্ঘত্থেরো, মজ্ঝে দুতিযত্থেরো, অন্তে ততিযত্থেরোতি এৰং নিসিন্নেসুযং সঙ্ঘত্থেরো দুতিযত্থেরেন সদ্ধিং মন্তেতি, দুতিযত্থেরো তস্স সদ্দঞ্চেৰ সুণাতি, কথঞ্চ ৰৰত্থপেতি. ততিযত্থেরো পন সদ্দমেৰ সুণাতি, কথং ন ৰৰত্থপেতি. এত্তাৰতা অপ্পসদ্দো হোতী’’তি (পাচি. ৫৮৮) ৰুত্তঅপ্পসদ্দযুত্তেন. সচে পন ততিযত্থেরো কথঞ্চ ৰৰত্থপেতি, মহাসদ্দো নাম হোতীতি.

ততিযং.

১৮৮৮. কাযপ্পচালকং কত্ৰাতি কাযং চালেত্ৰা চালেত্ৰা. উপরিপি এসেৰ নযো. হত্থস্স ৰুত্তলক্খণত্তা ‘‘বাহূ’’তি মণিবন্ধতো যাৰ অংসকূটা গহেতব্বা.

১৮৮৯. উজুং পগ্গহেত্ৰাতি উজুং ঠপেত্ৰা. আসিতব্বন্তি নিসীদিতব্বং. ‘‘সমেন ইরিযাপথেন তূ’’তি পদচ্ছেদো.

১৮৯০. ইত্থম্ভূতে করণৰচনং. গমনপটিসংযুত্তেসু সিক্খাপদেসু গমনস্স অসম্ভৰোতি আহ ‘‘নিসীদনেন যুত্তেসূ’’তি.

পঞ্চমছট্ঠসত্তমট্ঠমনৰমানি.

দুতিযো ৰগ্গো.

১৮৯১. খম্ভং কত্ৰাতি কটিযা একপস্সে ৰা দ্ৰীসু ৰা পস্সেসু কপ্পরসন্ধিতো আভুজিত্ৰা হত্থং ঠপেত্ৰা. যথাহ – ‘‘খম্ভকতো নাম কটিযং হত্থং ঠপেত্ৰা কতখম্ভো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৫৯৬). উক্কুটিকায ৰা গচ্ছতোতি যোজনা. উক্কুটিকা ৰুচ্চতি পণ্হিযো উক্খিপিত্ৰা অগ্গপাদেহি ৰা অগ্গপাদে উক্খিপিত্ৰা পণ্হীহি এৰ ৰা ভূমিং ফুসন্তস্স গমনং.

১৮৯২. দুস্সপল্লত্থিকাযাতি আযোগপল্লত্থিকায. অন্তরঘরে নিসীদন্তস্স তস্স দুক্কটং হোতীতি যোজনা.

১৮৯৩. দুতিযে চাতি ‘‘ন খম্ভকতো অন্তরঘরে নিসীদিস্সামী’’তি (পাচি. ৫৯৭) সিক্খাপদে চ. চতুত্থে চাতি ‘‘ন ওগুণ্ঠিতো অন্তরঘরে নিসীদিস্সামী’’তি (পাচি. ৫৯৯) সিক্খাপদে চ. ছট্ঠেতি ‘‘ন পল্লত্থিকায অন্তরঘরে’’ইচ্চাদি (পাচি. ৬০১) সিক্খাপদে চ. ইতি এৰং সারুপ্পা সমণাচারানুচ্ছৰিকা ছব্বীসতি সিক্খাপদানি পকাসিতানি.

পঠমদুতিযততিযচতুত্থপঞ্চমছট্ঠানি.

১৮৯৪. ৰিঞ্ঞুনা ভিক্খুনা সক্কচ্চং সতিযুত্তেন, পত্তসঞ্ঞিনা চ হুত্ৰা সমসূপোৰ পিণ্ডপাতো গহেতব্বোতি যোজনা. এৰং এতায গাথায সিক্খাপদত্তযং সঙ্গহিতং. সক্কচ্চন্তি সতিং উপট্ঠপেত্ৰা. ‘‘সতিযুত্তেনা’’তি ইদং ‘‘সক্কচ্চ’’ন্তি এতস্স অত্থপদং. ‘‘সতিং উপট্ঠপেত্ৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৬০২) হি অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. পত্তে সঞ্ঞা পত্তসঞ্ঞা, সা অস্স অত্থীতি পত্তসঞ্ঞী, অনঞ্ঞৰিহিতেন অত্তনো ভাজনেযেৰ উপনিবদ্ধসঞ্ঞিনাতি অত্থো.

১৮৯৫. ভত্তচতুব্ভাগোতি ভত্তস্স চতুব্ভাগপ্পমাণো. ততো অধিকং গণ্হতো দুক্কটং.

১৮৯৬. ‘‘রসরসে’’তি ৰত্তব্বে ‘‘রসেরসে’’তি গাথাবন্ধৰসেন ৰুত্তং. দ্ৰে সূপে ঠপেত্ৰা অৰসেসানি ওলোণিসাকসূপেয্যমচ্ছরসমংসরসাদীনি রসরসাতি ৰেদিতব্বানি. এত্থ চ ‘‘ওলোণীতি দধিকতং গোরস’’ন্তি কেচি. ‘‘একা ব্যঞ্জনৰিকতী’’তি অপরে. ‘‘যো কোচি সুদ্ধো কঞ্জিকতক্কাদিরসো’’তি অঞ্ঞে. সাকসূপেয্যগ্গহণেন যা কাচি সূপেয্যসাকেহি কতা ব্যঞ্জনৰিকতি ৰুত্তা. মংসরসাদীনীতি আদি-সদ্দেন অৰসেসা সব্বাপি ব্যঞ্জনৰিকতি সঙ্গহিতাতি দট্ঠব্বং. ঞাতকাদীনন্তি এত্থ ‘‘সন্তকং গণ্হন্তস্সা’’তি সেসো. অঞ্ঞত্থাযাতি এত্থ ‘‘কতং গণ্হন্তস্সা’’তি সেসো. ধনেনাতি এত্থ ‘‘অত্তনো’’তি চ ‘‘কীত’’ন্তি চ ‘‘গণ্হন্তস্সা’’তি চ সেসো. ঞাতকাদীনং সন্তকং গণ্হন্তস্স, অঞ্ঞত্থায কতং গণ্হন্তস্স, অত্তনো ধনেন কীতং গণ্হন্তস্স অনাপত্তীতি অত্থো.

সত্তমট্ঠমনৰমানি.

১৮৯৭. অধিট্ঠানূপগস্স পত্তস্স মুখৰট্টিযা অন্তোলেখাপমাণেন পূরিতোৰ গহেতব্বোতি যোজনা.

১৮৯৮. অনাপত্তিৰিসযং দস্সেত্ৰা আপত্তিৰিসযং দস্সেতুমাহ ‘‘তত্থা’’তিআদি. তত্থাতি অধিট্ঠানূপগে পত্তে. থূপীকতং কত্ৰাতি এত্থ ‘‘দিয্যমান’’ন্তি সেসো. যথাৰুত্তলেখাতিক্কমো যথা হোতি, এৰং থূপীকতং দিয্যমানং গণ্হতো আপত্তি দুক্কটন্তি সম্বন্ধো. ইমিনা পঠমং থূপীকতস্স অধিট্ঠানূপগপত্তস্স পচ্ছা পটিগ্গহণঞ্চ পঠমপটিগ্গহিতপত্তে পচ্ছা ভোজনস্স থূপীকতস্স পটিগ্গহণঞ্চ নিৰারিতন্তি ৰেদিতব্বং.

১৮৯৯. কালিকত্তযমেৰ চ থূপীকতং ৰট্টতেৰাতি যোজনা. সেসেতি অনধিট্ঠানূপগে পত্তে. সব্বন্তি চতুব্বিধং কালিকং থূপীকতং ৰট্টতীতি যোজনা.

১৯০০. পেসেতীতি এত্থ ‘‘ভিক্খূ’’তি সেসো. ভিক্খু ভিক্খূনং যদি পেসেতীতি যোজনা. ‘‘ৰিহারং পেসেতুং ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৬০৫) অট্ঠকথায অধিপ্পাযং দস্সেতুং ‘‘ভিক্খূন’’ন্তি ৰচনেন পটিগ্গহণং অৰিজহিত্ৰা ভিক্খুনা এৰ পেসিতং গণ্হন্তানং ভিক্খূনং অনাপত্তীতি দীপিতং হোতি. অঞ্ঞথা ‘‘পূরেতুং ৰট্টতী’’তি এত্তকমেৰ ৰত্তব্বন্তি ৰিঞ্ঞাযতি.

১৯০১. পক্খিপ্পমানন্তি মুখৰট্টিতো উচ্চং কত্ৰা মজ্ঝে পক্খিপিযমানং. ফলাদিকন্তি আদি-সদ্দেন ওদনাদিম্পি সঙ্গণ্হাতি. হেট্ঠা ওরোহতীতি সমন্তা ওকাসসম্ভৰতো চালিযমানং মুখৰট্টিপ্পমাণতো হেট্ঠা ভস্সতি.

১৯০২. তক্কোলকাদীনন্তি এত্থ আদি-সদ্দেন পূগফলাদীনং সঙ্গহো. ঠপেত্ৰাতি ভত্তমত্থকে নিক্খিপিত্ৰা. ৰটংসকন্তি অৰটংসকং.

১৯০৩. পূৰস্সাতি ৰিকারসম্বন্ধে সামিৰচনং, পূৰৰটংসকন্তি ৰুত্তং হোতি. পূৰস্স যাৰকালিকত্তা আহ ‘‘ইদং থূপীকতং সিযা’’তি.

১৯০৪. পণ্ণানং ৰিসুং ভাজনত্তা আহ ‘‘ৰট্টতী’’তি.

১৯০৫. অস্সাতি ভিক্খুস্স. তং তু সব্বন্তি ‘‘থূপীকতত্তা ন ৰট্টতী’’তি ৰুত্তং তং পন সব্বং. গহিতং সুগহিতন্তি ৰিরাধেত্ৰা পটিগ্গহিতং চে, সুপ্পটিগ্গহিতং.

দসমং.

ততিযো ৰগ্গো.

১৯০৬. ‘‘উপরি ওধি’’ন্তি পদচ্ছেদো. উপরীতি ভত্তস্স উপরি. ওধিন্তি পরিচ্ছেদং. পটিপাটিযাতি অত্তনো দিসায পরিযন্ততো পট্ঠায অনুক্কমেন.

১৯০৭. অঞ্ঞেসন্তি এত্থ ‘‘দেন্তো’’তি সেসো. অত্তনো ভত্তং অঞ্ঞেসং দেন্তো অঞ্ঞস্স ভাজনে আকিরং আকিরন্তো পন পটিপাটিং ৰিনাপি তহিং তহিং ওমসতি চে, নত্থি দোসোতি যোজনা. উত্তরিভঙ্গকং তথা আকিরন্তো তত্থ তত্থ ওমসতি, নত্থি দোসোতি যোজনা. ভুঞ্জনত্থায গণ্হন্তোপি চেত্থ ৰত্তব্বো. উত্তরিভঙ্গং নাম ব্যঞ্জনং.

ততিযং.

১৯০৮. মত্থকং ওমদ্দিত্ৰা পরিভুঞ্জতো দোসোতি যোজনা. ‘‘থূপকতোতি মত্থকতো, ৰেমজ্ঝতো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৬১০) অট্ঠকথাৰচনতো মত্থকন্তি এত্থ ভত্তমত্থকমাহ. ওমদ্দিত্ৰাতি হত্থেন ভত্তং অৰমদ্দিত্ৰা.

১৯০৯. সেসকে পরিত্তেপি চাতি অৰসিট্ঠে অপ্পকেপি চ. সংকড্ঢিত্ৰানাতি তস্মিং তস্মিং ঠানে ঠিতং সংহরিত্ৰা. একতো পন মদ্দিত্ৰা ভুঞ্জতো অনাপত্তীতি যোজনা.

পঞ্চমং.

১৯১০. ভিয্যোকম্যতাহেতূতি পুন গণ্হিতুকামতাহেতু. সূপং ৰাতি মুগ্গাদিসূপং ৰা. ব্যঞ্জনং ৰাতি উত্তরিভঙ্গং ৰা.

ছট্ঠং.

১৯১১. ৰিঞ্ঞত্তিযন্তি সূপোদনৰিঞ্ঞত্তিযং. ‘‘ঞাতকানং ৰা পৰারিতানং ৰা অঞ্ঞস্স অত্থায ৰা অত্তনো ধনেন ৰা’’তি ইদং অনাপত্তিযং অধিকং. গিলানোপি হুত্ৰা পরেসং পত্তং উজ্ঝানসঞ্ঞায ওলোকেন্তস্স আপত্তি হোতীতি আহ ‘‘উজ্ঝানে গিলানোপি ন মুচ্চতী’’তি. উজ্ঝানেতি নিমিত্তত্থে ভুম্মং.

১৯১২. দস্সামীতি ইমস্স ভত্তং ওলোকেত্ৰা ‘‘যং তত্থ নত্থি, তং দস্সামী’’তি ৰা ‘‘দাপেস্সামী’’তি ৰা. অৰমঞ্ঞিত্ৰা উজ্ঝাযনচিত্তং উজ্ঝানং, উজ্ঝানে সঞ্ঞা উজ্ঝানসঞ্ঞা, সা অস্স অত্থীতি ৰিগ্গহো. নউজ্ঝানসঞ্ঞিনো চ অনাপত্তীতি ঞাতব্বন্তি যোজনা.

সত্তমট্ঠমানি.

১৯১৩. ‘‘তেসং মজ্ঝপ্পমাণেনা’’তি ইমিনা অসারুপ্পৰসেন খুদ্দকপটিক্খেপো কতোতি ৰেদিতব্বো. ‘‘নাতিমহন্ত’’ন্তি চ অতিমহন্তস্সেৰ পটিক্খিত্তত্তা খুদ্দকে আপত্তি ন দিস্সতীতি. কবল়োতি আলোপো.

১৯১৪. মূলখাদনীযাদিকে সব্বত্থ খজ্জকে পনাতি যোজনা. ফলাফলেতি খুদ্দকে, মহন্তে চ ফলে.

নৰমং.

১৯১৫. দসমে নত্থি কিঞ্চি ৰত্তব্বং.

দসমং.

চতুত্থো ৰগ্গো.

১৯১৬. ‘‘অনাহটে’’তি এতস্স অত্থপদং ‘‘মুখদ্ৰারং অপ্পত্তে’’তি. যথাহ ‘‘অনাহটেতি অনাহরিতে, মুখদ্ৰারং অসম্পাপিতেতি অত্থো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৬১৭). ‘‘মুখদ্ৰারং ৰিৰরন্তস্সা’’তি এত্তকে ৰুত্তে মুখদ্ৰার-সদ্দস্স সম্বন্ধিসদ্দত্তা কস্সাতি অপেক্খায ‘‘মুখদ্ৰারং ৰিৰরিস্সামী’’তি অত্তনোপদেকৰচনেন ব্যঞ্জিতমেৰত্থং পকাসেতুং অত্তনো-গহণং কতন্তি ৰেদিতব্বং. -সদ্দো এৰকারত্থো, অপ্পত্তে ৰাতি যোজেতব্বো, অসম্পত্তেযেৰাতি অত্থো.

পঠমং.

১৯১৭. সকলং হত্থন্তি এত্থ হত্থ-সদ্দো তদেকদেসেসু অঙ্গুলীসু দট্ঠব্বো. ‘‘হত্থমুদ্দা’’তিআদীসু ৰিয সমুদাযে পৰত্তৰোহারস্স অৰযৰেপি পৰত্তনতো একঙ্গুলিম্পি মুখে পক্খিপিতুং ন ৰট্টতি.

১৯১৮. অস্সাতি ভিক্খুনো. ব্যাহরন্তস্সাতি কথেন্তস্স.

দুতিযততিযানি.

১৯২০. পিণ্ডুক্খেপকন্তি পিণ্ডং উক্খিপিত্ৰা উক্খিপিত্ৰা. ইধাপি খজ্জকফলাফলেসু অনাপত্তি. কবল়চ্ছেদকম্পি ৰাতি কবল়ং ছিন্দিত্ৰা. ইধ খজ্জকফলাফলেহি সদ্ধিং উত্তরিভঙ্গেপি অনাপত্তি. গণ্ডে কত্ৰাতি এত্থ ফলাফলমত্তেযেৰ অনাপত্তি.

চতুত্থপঞ্চমছট্ঠানি.

১৯২১-২. হত্থং নিদ্ধুনিত্ৰানাতি হত্থং নিদ্ধুনিত্ৰা ভত্তং ভুঞ্জতোতি চ সম্বন্ধো. সিত্থাৰকারকন্তি সিত্থানি অৰকিরিত্ৰা অৰকিরিত্ৰা. জিৰ্হানিচ্ছারকং ৰাপীতি জিৰ্হং নিচ্ছারেত্ৰা নিচ্ছারেত্ৰা. চপু চপূতি ৰাতি ‘‘চপু চপূ’’তি এৰং সদ্দং কত্ৰা. সত্তমেতি ‘‘ন হত্থনিদ্ধুনক’’ন্তি সিক্খাপদে. অট্ঠমেতি ‘‘ন সিত্থাৰকারক’’ন্তি সিক্খাপদে. কচৰরুজ্ঝনেতি কচৰরাপনযনে.

সত্তমট্ঠমনৰমদসমানি.

পঞ্চমো ৰগ্গো.

১৯২৩. ‘‘সুরু সুরূ’’তি এৰং সদ্দং কত্ৰা ন ভোত্তব্বন্তি যোজনা. হত্থনিল্লেহকং ৰাপীতি হত্থং নিল্লেহিত্ৰা নিল্লেহিত্ৰা.

১৯২৪. ফাণিতং, ঘনযাগুং ৰা অঙ্গুলীহি গহেত্ৰা অঙ্গুলিযো মুখে পৰেসেত্ৰাপি তং ভোত্তুং ৰট্টতীতি যোজনা.

১৯২৫. একায অঙ্গুলিকাযপি পত্তো ন লেহিতব্বোৰ. জিৰ্হায একওট্ঠোপি ন নিল্লেহিতব্বকোতি যোজনা. বহি ওট্ঠঞ্চ জিৰ্হায ন লেহিতব্বং. ওট্ঠে লগ্গং সিত্থাদিং যং কিঞ্চি উভোহি ওট্ঠমংসেহিযেৰ গহেত্ৰা অন্তো কাতুং ৰট্টতি.

পঠমদুতিযততিযচতুত্থানি.

১৯২৬-৮. চ গহেতব্বং, পটিক্কূলৰসেন পটিক্খিত্তন্তি যোজনা. হি-ইতি ‘‘যস্মা’’তি এতস্স অত্থে, তেনেৰ ৰক্খতি ‘‘তস্মা’’তি. ‘‘পানীযথালক’’ন্তি ইদং উপলক্খণমত্তং সঙ্খাদীনম্পি তথা নগহেতব্বত্তা. সরাৰং ৰাতি তট্টকং ৰা.

অনামিসেন হত্থেনাতি আমিসরহিতেন হত্থেকদেসেন. যথাহ ‘‘সচে পন হত্থস্স

একদেসো আমিসমক্খিতো ন হোতি, তেন পদেসেন গহেতুং ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৬৩১). আমিসমক্খিতেনেৰ হত্থেন ‘‘ধোৰিস্সামী’’তি ৰা ‘‘ধোৰাপেস্সামী’’তি ৰা গণ্হন্তস্স পন অনাপত্তি.

পঞ্চমং.

১৯২৯. উদ্ধরিত্ৰাতি সসিত্থকা পত্তধোৰনা সিত্থকানি উদ্ধরিত্ৰা তং পত্তধোৰনোদকং ঘরা বহি অন্তরঘরে ছড্ডেন্তস্স অনাপত্তি. ভিন্দিত্ৰাতি সসিত্থকে পত্তধোৰনে সিত্থকানি মদ্দিত্ৰা উদকেন সম্ভিন্দিত্ৰা উদকগতিকানেৰ কত্ৰা তং উদকং ঘরা বহি অন্তরঘরে ছড্ডেন্তস্স অনাপত্তি. গহেত্ৰাতি সসিত্থকং পত্তধোৰনোদকং গহেত্ৰা পটিগ্গহে ছড্ডেন্তস্স অনাপত্তি. সসিত্থকং পত্তধোৰনোদকং ঘরা বহি নীহরিত্ৰা অন্তরঘরে ছড্ডেন্তস্স অনাপত্তীতি অজ্ঝাহারযোজনা ৰেদিতব্বা. এত্থ পটিগ্গহো নাম খেল়মল্লাদিকো উচ্ছিট্ঠহত্থধোৰনভাজনৰিসেসো.

ছট্ঠং.

১৯৩০. ছত্তং যং কিঞ্চীতি ‘‘ছত্তং নাম তীণি ছত্তানি সেতচ্ছত্তং কিলঞ্জচ্ছত্তং পণ্ণচ্ছত্তং মণ্ডলবদ্ধং সলাকবদ্ধ’’ন্তি (পাচি. ৬৩৪) ৰুত্তেসু তীসু ছত্তেসু অঞ্ঞতরং. এত্থ চ সেতচ্ছত্তন্তি ৰত্থপলিগুণ্ঠিতং পণ্ডরচ্ছত্তং. কিলঞ্জচ্ছত্তন্তি ৰিলীৰচ্ছত্তং. পণ্ণচ্ছত্তন্তি তালপণ্ণাদীহি যেহি কেহিচি কতং. ‘‘মণ্ডলবদ্ধং সলাকবদ্ধ’’ন্তি ইদং পন তিণ্ণম্পি ছত্তানং পঞ্জরদস্সনত্থং ৰুত্তং. তানি হি মণ্ডলবদ্ধানি চেৰ হোন্তি সলাকবদ্ধানি চ. ‘‘যং কিঞ্চী’’তি অনৰসেসপরিগ্গহৰচনেন ‘‘যম্পি চ তত্থজাতদণ্ডেন কতং একপণ্ণচ্ছত্তং হোতি, তম্পি ছত্তমেৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৬৩৪) অট্ঠকথায ৰুত্তং ছত্তৰিসেসং গণ্হাতি. হত্থেনাতি এত্থ ‘‘অমুঞ্চিত্ৰা’’তি সেসো. সরীরাৰযৰেনাতি এত্থ ‘‘গহেত্ৰা’’তি সেসো. ৰা-সদ্দো অপি-সদ্দত্থো. অংসকূটাদিসরীরাৰযৰেন গহেত্ৰাপি হত্থেন অমুঞ্চিত্ৰা ধারেন্তস্সাতি অত্থো.

সচে পনস্স অঞ্ঞো ছত্তং ধারেতি, ছত্তপাদুকায ৰা ঠিতং হোতি, পস্সে ৰা ঠিতং হোতি,

হত্থতো অপগতমত্তে ছত্তপাণি নাম ন হোতি, তস্স ধম্মং দেসেতুং ৰট্টতি. ‘‘ন ছত্তপাণিস্স অগিলানস্সা’’তি ৰচনতো, ইধ ‘‘সব্বত্থ অগিলানস্সা’’তি ৰক্খমানত্তা চ এত্থ ‘‘অগিলানস্সা’’তি লব্ভতি. ধম্মপরিচ্ছেদো চেত্থ পদসোধম্মে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বো. এৰমুপরিপি.

সত্তমং.

১৯৩১. দণ্ডপাণিম্হীতি এত্থ দণ্ডো পাণিম্হি অস্সাতি ৰিগ্গহো. কিত্তকপ্পমাণো দণ্ডোতি আহ ‘‘চতুহত্থপ্পমাণো’’তিআদি. মজ্ঝিমহত্থতোতি পমাণমজ্ঝিমস্স পুরিসস্স হত্থতো, যো ‘‘ৰড্ঢকিহত্থো’’তি ৰুচ্চতি.

অট্ঠমং.

১৯৩২. সত্থপাণিস্সাতি এত্থাপি ৰিগ্গহো ৰুত্তনযোৰ. ৰক্খমানং সকলং ধনুৰিকতিং, সরৰিকতিঞ্চ ঠপেত্ৰা অৰসেসং খগ্গাদি সত্থং নাম. খগ্গং সন্নহিত্ৰা ঠিতোপি সত্থপাণি নু খোতি আসঙ্কায নিৰত্তনত্থমাহ ‘‘সত্থপাণী’’তিআদি. ‘‘ন হোতি অসি’’ন্তি পদচ্ছেদো.

নৰমং.

১৯৩৩-৫. সরেন সদ্ধিং ধনুং ৰা সুদ্ধধনুং ৰা সুদ্ধসরং ৰা সজিযং ধনুদণ্ডং ৰা নিজিযং ধনুদণ্ডং ৰা গহেত্ৰা ঠিতস্সাপি ৰা নিসিন্নস্সাপি ৰা নিপন্নস্সাপি ৰা সচে যো তথা পদসোধম্মে ৰুত্তলক্খণং সদ্ধম্মং দেসেতি, তস্স আপত্তি দুক্কটং হোতীতি যোজনা. সচে পনস্স ধনু খন্ধে পটিমুক্কং হোতি, যাৰ ন গণ্হাতি, তাৰ ৰট্টতি. জিযায সহ ৰত্ততীতি সজিযং.

দসমং.

ছট্ঠো ৰগ্গো.

১৯৩৬. পাদুকারুল়্হকস্সাতি পাদুকং আরুল়্হো পাদুকারুল়্হো, সোযেৰ পাদুকারুল়্হকো, তস্স. কথং আরুল়্হস্সাতি আহ ‘‘অক্কমিত্ৰা’’তিআদি. অক্কমিত্ৰা ঠিতস্সাতি ছত্তদণ্ডকে অঙ্গুলন্তরং অপ্পৰেসেত্ৰা কেৰলং পাদুকং অক্কমিত্ৰা ঠিতস্স. পটিমুক্কস্স ৰাতি পটিমুঞ্চিত্ৰা ঠিতস্স. এতং দ্ৰযম্পি ‘‘পাদুকারুল়্হকস্সা’’তি এতস্স অত্থপদং. যথাহ ‘‘ন পাদুকারুল়্হস্স অগিলানস্স ধম্মো দেসেতব্বো. যো অনাদরিযং পটিচ্চ অক্কন্তস্স ৰা পটিমুক্কস্স ৰা ওমুক্কস্স ৰা অগিলানস্স ধম্মং দেসেতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ৬৩৮).

পঠমং.

১৯৩৭-৪০. উপাহনগতস্সাপীতি অক্কন্তাদিআকারেন উপাহনারুল়্হস্স চ. যথাহ ‘‘অক্কন্তস্স ৰা পটিমুক্কস্স ৰা’’তি. সব্বত্থাতি ছত্তপাণিআদীসু সব্বসিক্খাপদেসু. অগিলানস্সাতি ইদং যোজেতব্বন্তি সেসো. যানে ৰা গতস্স অগিলানস্স ধম্মং দেসেতি, দুক্কটন্তি যোজনা. তত্থ যানে ৰা গতস্সাতি সচে দ্ৰীহি জনেহি হত্থসঙ্ঘাতেন গহিতো, সাটকে ৰা ঠপেত্ৰা ৰংসেন ৰয্হতি, অযুত্তে ৰা ৰয্হাদিকে যানে, ৰিসঙ্খরিত্ৰা ৰা ঠপিতে চক্কমত্তেপি নিসিন্নো হোতি, যানগতোত্ৰেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি.

সযনেপি ৰা অন্তমসো কটসারকে ৰা ছমায ৰা নিপন্নস্সাপি অগিলানস্সাতি যোজনা. যথাহ ‘‘সযনগতস্সাতি অন্তমসো কটসারকেপি পকতিভূমিযম্পি নিপন্নস্সা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৬৪১). উচ্চে পীঠে ৰা উচ্চে মঞ্চেপি ৰা নিসিন্নেন, ঠিতেন ৰা নিপন্নস্স দেসেতুং ন ৰট্টতীতি যোজনা. ‘‘ঠত্ৰা’’তি ইমিনা ‘‘নিসীদিত্ৰা’’তি ইদঞ্চ সঙ্গহিতমেৰ. সযনেসু গতস্স চ দেসেন্তেন সযনেসু গতেনাপি সমানে ৰাপি উচ্চে ৰা নিপন্নেনেৰ ৰট্টতীতি যোজনা.

১৯৪১. ‘‘তথেৰ চা’’তি ইমিনা ‘‘ৰট্টতী’’তি ইদং গহিতং.

দুতিযততিযচতুত্থানি.

১৯৪২. ‘‘পল্লত্থিকায নিসিন্নস্সা’’তি ৰত্তব্বে গাথাবন্ধৰসেন যকারস্স লোপং কত্ৰা ‘‘পল্লত্থিকা নিসিন্নস্সা’’তি ৰুত্তং, আযোগপল্লত্থিকায ৰা হত্থপল্লত্থিকায ৰা দুস্সপল্লত্থিকায ৰা যায কাযচি পল্লত্থিকায নিসিন্নস্সাতি অত্থো. ৰেঠিতসীসস্সাতি দুস্সৰেঠনেন ৰা মোলিআদীহি ৰা যথা কেসন্তো ন দিস্সতি, এৰং ৰেঠিতসীসস্স.

১৯৪৩. যদি কেসন্তং ৰিৰরাপেত্ৰা দেসেতি, ৰট্টতীতি যোজনা. ‘‘অযমেৰ ৰিনিচ্ছযো’’তি ইমিনা ‘‘সীসং ৰিৰরাপেত্ৰা দেসেতি, ৰট্টতী’’তি অনাপত্তিৰারোপি ৰুত্তো হোতি.

পঞ্চমছট্ঠসত্তমানি.

১৯৪৪-৫. অট্ঠমে ‘‘আসনে নিসিন্নস্সাতি অন্তমসো ৰত্থম্পি তিণানিপি সন্থরিত্ৰা নিসিন্নস্সা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৬৪৫) ইদঞ্চ নৰমে ‘‘উচ্চে আসনেতি অন্তমসো ভূমিপ্পদেসেপি উন্নতে ঠানে নিসিন্নস্স দেসেতুং ন ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৬৪৭) ইদঞ্চ দসমে ‘‘সচেপী’’তিআদিনা ৰক্খমানৰিনিচ্ছযঞ্চ ঠপেত্ৰা ৰত্তব্বৰিসেসাভাৰা আহ ‘‘অট্ঠমে নৰমে ৰাপি, দসমে নত্থি কিঞ্চিপী’’তি. এত্থ ‘‘ৰত্তব্ব’’ন্তি সেসো. থেরুপট্ঠানং গন্ত্ৰান ঠিতং দহরং আসনে নিসিন্নো থেরো চে পঞ্হং পুচ্ছতীতি অজ্ঝাহারযোজনা. কথেতব্বমুপাযং দস্সেতুমাহ ‘‘তস্স পস্সে পনঞ্ঞস্স, কথেতব্বং ৰিজানতা’’তি. এত্থ ‘‘ঠিতস্সা’’তি সেসো. তস্স সমীপৰত্তিনো কস্সচি অভাৰে সজ্ঝাযং অধিট্ঠহিত্ৰাপি ৰত্তুং ৰট্টতি.

অট্ঠমনৰমদসমানি.

সত্তমো ৰগ্গো.

১৯৪৬. গচ্ছতো পুরতোতি এত্থ ‘‘পচ্ছতো গচ্ছন্তেনা’’তি সেসো. পচ্ছতো গচ্ছন্তেন পুরতো গচ্ছতো পঞ্হং ন ৰত্তব্বন্তি যোজনা. সচে পুরতো গচ্ছন্তো পঞ্হং পুচ্ছতি, কিং কাতব্বন্তি আহ ‘‘পচ্ছিমস্সা’’তিআদি.

১৯৪৭. উগ্গহিতং ধম্মং পুরতো গচ্ছন্তেন সদ্ধিং পচ্ছতো গচ্ছন্তো সজ্ঝাযতি, ৰট্টতীতি যোজনা. সমমেৰ গচ্ছতো যুগগ্গাহং কথেতুং ৰট্টতীতি যোজনা. যুগগ্গাহন্তি অঞ্ঞমঞ্ঞং. অঞ্ঞমঞ্ঞ-সদ্দপরিযাযো হি যুগগ্গাহ-সদ্দো.

পঠমং.

১৯৪৮. সকটমগ্গে একেকস্স চক্কস্স পথেন গচ্ছন্তো একেকস্স চক্কস্স পথেন সমং গচ্ছতো ধম্মং দেসেতুং ৰট্টতি. উপ্পথেনাপি গচ্ছন্তো উপ্পথেন সমং গচ্ছন্তস্স ধম্মং দেসেতুং ৰট্টতীতি অজ্ঝাহারযোজনা. উপ্পথেনাতি অমগ্গেন. এৰং অনাপত্তিৰিসযে দস্সিতে তব্বিপরিযাযতো আপত্তিৰিসযো দস্সিতোযেৰাতি ৰেদিতব্বো.

দুতিযং.

১৯৪৯. ততিযে নত্থি ৰত্তব্বন্তি ‘‘ন ঠিতো অগিলানো উচ্চারং ৰা পস্সাৰং ৰা করিস্সামী’’তি (পাচি. ৬৫১) এতস্স ৰিনিচ্ছযো যথারুতৰসেন সুৰিঞ্ঞেয্যোতি কত্ৰা ৰুত্তং. সচে পটিচ্ছন্নং ঠানং গচ্ছন্তস্স সহসা উচ্চারো ৰা পস্সাৰো ৰা নিক্খমতি, অসঞ্চিচ্চ কতো নাম, অনাপত্তি. অযমেত্থ ৰিসেসো দট্ঠব্বো. সিঙ্ঘাণিকায খেল়েনেৰ সঙ্গহিতত্তেপি বাত্তিংসকোট্ঠাসেসু ৰিসুংযেৰ দস্সিতো একো কোট্ঠাসোতি সিক্খাপদেসু অৰুত্তম্পি সঙ্গহেত্ৰা আহ ‘‘উচ্চারাদিচতুক্ক’’ন্তি.

১৯৫০. এত্থ হরিতং নাম ইদন্তি দস্সেতুমাহ ‘‘জীৰরুক্খস্সা’’তিআদি. রুক্খস্সাতি উপলক্খণং জীৰমানকতিণলতাদীনম্পি হরিতেযেৰ সঙ্গহিতত্তা. ‘‘দিস্সমানং গচ্ছতী’’তি ৰচনেনেৰ অদিস্সমানগতং অহরিতন্তি ব্যতিরেকতো ৰিঞ্ঞাযতি. সাখা ৰা ভূমিলগ্গা দিস্সমানা গচ্ছতি, তং সব্বং হরিতমেৰাতি যোজনা.

১৯৫১. সহসা ৰচ্চং নিক্খমতেৰাতি সম্বন্ধো. অস্স ভিক্খুনো. ৰচ্চন্তি উপলক্খণং পস্সাৰাদীনম্পি দস্সিতত্তা. ৰট্টতীতি এত্থ ‘‘গিলানট্ঠানে ঠিতত্তা’’তি সেসো.

১৯৫২. পলালণ্ডুপকে ৰাপীতি পলালচুম্বটকেপি. এত্থ ‘‘অপ্পহরিতং অলভন্তেনা’’তি সেসো. কিস্মিঞ্চীতি সুক্খতিণাদিম্হি কিস্মিঞ্চি. তং ৰচ্চং পচ্ছা হরিতং ওত্থরতি, ৰট্টতীতি যোজনা.

১৯৫৩. এতীতি পৰিসতি. এত্থাতি ইমস্মিং সিক্খাপদে. ‘‘খেল়েন এৰ চা’’তি পদচ্ছেদো.

ততিযচতুত্থানি.

১৯৫৪. ৰচ্চকুটিসমুদ্দাদিউদকেসূতি এত্থ আদি-সদ্দেন সব্বং অপরিভোগজলং সঙ্গণ্হাতি. তেনেৰ ‘‘তেসং অপরিভোগত্তা’’তি অপরিভোগত্তমেৰ কারণমাহ.

১৯৫৫. উদকোঘেতি এত্থ ‘‘জাতে’’তি সেসো. অজলন্তি অজলট্ঠানং. জলেতি পরিভোগারহজলে. ইধাপি থলকতো উদকং ওত্থরতি, অনাপত্তি.

পঞ্চমং.

অট্ঠমো ৰগ্গো.

১৯৫৬-৭. পকিণ্ণকৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘সমুট্ঠানাদযো’’তিআদি. ঞেয্যাতি ৰক্খমাননযেন ৰেদিতব্বা. এত্থাতি এতেসু সেখিযেসু. উজ্জগ্ঘিকা আদি যেসন্তি ৰিগ্গহো, তগ্গুণসংৰিঞ্ঞাণোযং বাহিরত্থসমাসো, উজ্জগ্ঘিকাঅপ্পসদ্দপটিসংযুত্তানি চত্তারি সিক্খাপদানীতি অত্থো. ছমা চ নীচাসনঞ্চ ঠানঞ্চ পচ্ছা চ উপ্পথো চ ছমানীচাসনট্ঠানপচ্ছাউপ্পথা, তে সদ্দা এতেসং সিক্খাপদানং অত্থীতি তপ্পটিসংযুত্তানি সিক্খাপদানি ছমা…পে… উপ্পথৰা, ছমাদিপদৰন্তানি পঞ্চ সিক্খাপদানীতি অত্থো. এত্থ ঠান-সদ্দেন ঠা-ধাতুস্সেৰ রূপত্তা সিক্খাপদাগতো ঠিত-সদ্দো গহিতো. ‘‘দসসূ’’তি ৰত্তব্বে ৰণ্ণলোপেন, ৰিভত্তিৰিপল্লাসেন ৰা ‘‘দসা’’তি ৰুত্তং. সমনুভাসনে সমুট্ঠানাদীহি এতেসু দসসু সিক্খাপদেসু সমুট্ঠানাদযো তুল্যা ৰুত্তাতি যোজনা.

কিং ৰুত্তং হোতি? ইমানি দস সিক্খাপদানি সমনুভাসনসমুট্ঠানানি, একেকমেত্থ কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি ৰুত্তং হোতি.

১৯৫৮-৯. ‘‘ছত্ত’’ন্তিআদীনি সিক্খাপদানং উপলক্খণপদানি. এতানি একাদস সিক্খাপদানি সমুট্ঠানাদিনা পন ধম্মদেসনেন তুল্যাৰ সদিসা এৰাতি যোজনা. ইদং ৰুত্তং হোতি – ইমানি একাদস সিক্খাপদানি ধম্মদেসনাসমুট্ঠানানি, কিরিযাকিরিযানি, সঞ্ঞাৰিমোক্খানি, সচিত্তকানি, লোকৰজ্জানি, ৰচীকম্মানি, অকুসলচিত্তানি, দুক্খৰেদনানীতি.

সূপোদনেন ৰিঞ্ঞত্তীতি সূপোদন-সদ্দেন লক্খিতং ৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদং. ৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদানং বহুত্তা ইদমেৰ ৰিসেসিতং. থেয্যসত্থসমং মতন্তি সমুট্ঠানাদীহি থেয্যসত্থসিক্খাপদেন সমানং মতন্তি অত্থো. ইদং ৰুত্তং হোতি – সূপোদনৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদং থেয্যসত্থসমুট্ঠানং, কিরিযং, সঞ্ঞাৰিমোক্খং, সচিত্তকং, লোকৰজ্জং, কাযকম্মং, ৰচীকম্মং, অকুসলচিত্তং, দুক্খৰেদনন্তি.

১৯৬০. অৰসেসা তিপঞ্ঞাসাতি অৰসেসানি তেপঞ্ঞাসসিক্খাপদানি. সমানা পঠমেন তূতি পঠমেন পারাজিকেন সমুট্ঠানাদিতো সমানানীতি অত্থো, পঠমপারাজিকসদিসসমুট্ঠানানীতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘অনাপত্তি আপদাসূ’’তি পদচ্ছেদো. পরিমণ্ডলং নিৰাসেত্ৰা, পারুপিত্ৰা চরন্তানং চোরুপদ্দৰাদি আপদা নাম. অপি-সদ্দেন নদিসন্তরণাদিং সঙ্গণ্হাতি. সেখিযেসু সব্বেসূতি যেভুয্যৰসেন ৰুত্তং.

১৯৬১. ‘‘ন উজ্ঝানসঞ্ঞী পরেসং পত্তং ওলোকেস্সামী’’তিআদীনং (পাচি. ৬১৪) ইমস্স অনাপত্তিৰারস্স অসম্ভৰতো ন পনাগতোতি পাল়িযং ন ৰুত্তো. তস্সাপি যথাৰত্থুকাৰ আপত্তিযো দট্ঠব্বা.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা

ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

সেখিযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১৯৬২. যো ইমং ৰিনিচ্ছযং ৰিদিত্ৰা ঠিতো, সো হি যস্মা ৰিনযে ৰিসারদো হোতি, ৰিনীতমানসো চ হোতি, পরেহি দুপ্পধংসিযো চ হোতি, ততো তস্মা কারণা সমাহিতো সততং ইমং ৰিনযৰিনিচ্ছযং সিক্খেয্যাতি যোজনা.

তত্থ ইমং ৰিনিচ্ছযং ৰিদিত্ৰাতি সব্বলোকিযলোকুত্তরগুণসম্পত্তিনিদানং ইমং ৰিনযৰিনিচ্ছযং অত্থতো, গন্থতো, ৰিনিচ্ছযতো চ সক্কচ্চং ঞত্ৰা. ৰিসারদোতি সারজ্জনং সারদো, ৰিগতো সারদো অস্সাতি ৰিসারদো, ৰিনযপরিযত্তিযা, আপত্তাদিৰিভাগে চ নিব্ভযো নিরাসঙ্কোতি ৰুত্তং হোতি. ন কেৰলং ইমস্স জাননে এসোৰ আনিসংসো, অথ খো ৰিনীতমানসো চ হোতি, সংযতচিত্তো হোতীতি অত্থো. সোতি ইমং ৰিনিচ্ছযং সক্কচ্চং ৰিদিত্ৰা ঠিতো ভিক্খু. পরেহীতি ইমং অজানন্তেহি অঞ্ঞেহি. দুপ্পধংসিযো চ হোতীতি অনভিভৰনীযো চ হোতি.

ততোতি তস্মা ৰিনযে ৰিসারদতাদিসব্বগুণসম্পন্নহেতুত্তা. হীতি যস্মাতি অত্থো. সিক্খেতি সজ্ঝাযনসৰনাদিৰসেন সিক্খেয্য, উগ্গণ্হেয্যাতি অত্থো. ‘‘সতত’’ন্তি ইমিনা সব্বত্থককম্মট্ঠানে ৰিয এত্থাপি সততাভিযোগো কাতব্বোতি দস্সেতি. ৰিক্খিত্তস্স যথাভূতপটিৰেধাভাৰতো তপ্পটিপক্খায একগ্গতায নিযোজেন্তো আহ ‘‘সমাহিতো’’তি, সম্মা ৰিনযৰিনিচ্ছযে আহিতো পতিট্ঠিতো একগ্গচিত্তোতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ ‘‘অৰিক্খিত্তস্সাযং ধম্মো, নাযং ধম্মো ৰিক্খিত্তস্সা’’তি.

১৯৬৩. এৰং ইমায গাথায ৰুত্তমেৰত্থং পকারন্তরেনাপি দস্সেতুমাহ ‘‘ইম’’ন্তিআদি. তেতি অপেক্খিত্ৰা ‘‘যে’’তি লব্ভতি. যে থেরা ৰা নৰা ৰা মজ্ঝিমা ৰা. পরমন্তি অমতমহানিব্বানপ্পত্তিযা মূলকারণস্স সীলস্স পকাসনতো উত্তমং. অসংকরন্তি নিকাযন্তরলদ্ধীহি অসম্মিস্সং. সংকরন্তি ৰুত্তপ্পকারগুণোপেতত্তা কাযচিত্তসুখকারণং সম্মুখং করোতীতি সংকরং. সৰনামতন্তি সদ্দরসাদিযোগেন কণ্ণরসাযনং. অমতন্তি ততোযেৰ অমতং সুমধুরং. অমতমহানিব্বানাৰহত্তা ৰা ফলূপচারেন অমতং. ইমং ৰিনযৰিনিচ্ছযং. অৰেচ্চাতি সক্কচ্চং ৰিদিত্ৰা. অধিকেতি অধিসীলাদিসিক্খত্তযপ্পকাসনেন উক্কট্ঠে. হিতেতি লোকিযলোকুত্তরসুখহেতুত্তেন হিতে. হিনোতি অত্তনো ফলন্তি ‘‘হিত’’ন্তি সুখহেতু ৰুচ্চতি. কলিসাসনেতি লোভাদিকিলেসৰিদ্ধংসনে. সাসনেতি ৰিনযপরিযত্তিসঙ্খাতসাসনেকদেসে. পটুত্তন্তি ব্যত্তভাৰং. ন যন্তি ন গচ্ছন্তি. কে তেতি কতমে তে. ‘‘ন কেচি সন্তি চা’’তি নিস্সন্দেহে ইমিস্সা গাথায অত্থো লিখিতো.

এৰং এত্থ অত্থযোজনা ৰেদিতব্বা – পরমং উত্তমং অসংকরং নিকাযন্তরলদ্ধীহি অসম্মিস্সং সংকরং সকললোকিযলোকুত্তরসুখাভিনিপ্ফাদকং সৰনামতং সোতরসাযনং ইমং ৰিনিচ্ছযপ্পকরণং অৰেচ্চ সক্কচ্চং ৰিদিত্ৰা অধিকে অধিসীলাদিসিক্খত্তযপ্পকাসনেন উক্কট্ঠে হিতে লোকিযলোকুত্তরসুখহেতুভূতে কলিসাসনে সকলসংকিলেসৰিদ্ধংসকে সাসনে ৰিনযপিটকসঙ্খাতে পরিযত্তিসাসনে যে পটুত্তং ন যন্তি, তে কে নামাতি যোজনা, যে ইমং পকরণং অৰেচ্চ ৰিদিত্ৰা ঠিতা, তে একংসতো ৰিনযপিটকে পটুত্তং পাপুণন্তি যেৰাতি অধিপ্পাযো.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা

ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

ভিক্খুৰিভঙ্গকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

ভিক্খুনিৰিভঙ্গো

১৯৬৪. এৰং ভিক্খুৰিভঙ্গপাল়িযা, অট্ঠকথায চ আগতং ৰিনিচ্ছযসারং নাতিসঙ্খেপৰিত্থারনযেন দস্সেত্ৰা ইদানি তদনন্তরায ভিক্খুনিৰিভঙ্গপাল়িযা, তদট্ঠকথায চ আগতৰিনিচ্ছযসারং দস্সেতুমারভন্তো আহ ‘‘ভিক্খুনীন’’ন্তিআদি. তস্মিং অপীতি এত্থ অপি-সদ্দো ৰুত্তাপেক্খাযং. ‘‘সমাসেনা’’তি ইদং গন্থৰসেন সঙ্খিপনং সন্ধায ৰুত্তং. ‘‘কিঞ্চিমত্ত’’ন্তি ইদং অত্থৰসেনাতি ৰেদিতব্বং.

পারাজিককথাৰণ্ণনা

১৯৬৫. ছন্দসোতি মেথুনসেৰনরাগপটিসংযুত্তেন ছন্দেন. এতেন ‘‘ছন্দে পন অসতি বলক্কারেন পধংসিতায অনাপত্তী’’তি (কঙ্খা. অট্ঠ. মেথুনধম্মসিক্খাপদৰণ্ণনা) অট্ঠকথা সূচিতা হোতি. সা সমণী পারাজিকা নাম হোতীতি পৰুচ্চতীতি যোজনা.

১৯৬৬-৭. ‘‘সজীৰস্স অপি অজীৰস্সা’’তি পদচ্ছেদো. ‘‘সন্থতং ৰা অসন্থত’’ন্তি ইদং ‘‘অঙ্গজাত’’ন্তি ইমস্স ৰিসেসনং. অত্তনো তিৰিধে মগ্গেতি অত্তনো ৰচ্চপস্সাৰমুখমগ্গানং অঞ্ঞতরস্মিং মগ্গে. এত্থ ‘‘সন্থতে ৰা অসন্থতে ৰা’’তি সেসো, ‘‘অল্লোকাসে’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. ‘‘যেভুয্যঅক্খাযিতাদিক’’ন্তি পদচ্ছেদো. আদি-সদ্দেন অক্খাযিতং সঙ্গণ্হাতি.

মনুস্সপুরিসাদীনং নৰন্নং সজীৰস্সপি অজীৰস্সপি যস্স কস্সচি সন্থতং ৰা অসন্থতং ৰা যেভুয্যক্খাযিতাদিকং অঙ্গজাতং অত্তনো সন্থতে ৰা অসন্থতে ৰা তিৰিধে মগ্গে অল্লোকাসে তিলফলমত্তম্পি পৰেসেন্তী পরাজিতাতি যোজনা.

১৯৬৮. সাধারণৰিনিচ্ছযন্তি ভিক্খুভিক্খুনীনং সাধারণসিক্খাপদৰিনিচ্ছযং.

১৯৬৯-৭০. অধক্খকন্তি এত্থ অক্খকানং অধোতি ৰিগ্গহো. উব্ভজাণুমণ্ডলন্তি জাণুমণ্ডলানং উব্ভন্তি ৰিগ্গহো. উব্ভ-সদ্দো উদ্ধং-সদ্দপরিযাযো. ইধ ‘‘অত্তনো’’তি সেসো. অৰস্সুতস্সাতি কাযসংসগ্গরাগেন তিন্তস্স. অৰস্সুতাতি এত্থাপি এসেৰ নযো. যাতি ৰুত্তত্তা ‘‘সা’’তি লব্ভতি. সরীরন্তি এত্থ ‘‘যং কিঞ্চী’’তি সেসো. পরোপক্কমমূলকং পারাজিকং দস্সেতুমাহ ‘‘তেন ৰা ফুট্ঠা’’তি. এত্থ ‘‘যথাপরিচ্ছিন্নে কাযে’’তি চ ‘‘সাদিযেয্যা’’তি চ ৰত্তব্বং.

যা পন ভিক্খুনী অৰস্সুতা অৰস্সুতস্স মনুস্সপুগ্গলস্স যং কিঞ্চি সরীরং অত্তনো অধক্খকং উব্ভজাণুমণ্ডলং যং সরীরকং, তেন সরীরকেন ছুপেয্য, তেন মনুস্সপুরিসেন যথাপরিচ্ছিন্নে কাযে ফুট্ঠা সাদিযেয্য ৰা, সা পারাজিকা সিযাতি যোজনা.

১৯৭১-২. ‘‘গহিতং উব্ভজাণুনা’’তি ইমিনা কপ্পরতো উদ্ধং পারাজিকক্খেত্তমেৰাতি দীপেতি. অত্তনো যথাৰুত্তপ্পকারেন কাযেনাতি যোজনা, অত্তনো ‘‘অধক্খক’’ন্তিআদিৰুত্তপ্পকারেন কাযেনাতি অত্থো. তথা অৰস্সুতায অৰস্সুতস্স পুরিসস্স কাযপটিবদ্ধং ফুসন্তিযা থুল্লচ্চযং হোতি. অত্তনো যথাপরিচ্ছিন্নকাযপটিবদ্ধেন তথা অৰস্সুতায অৰস্সুতস্স পুরিসস্স কাযং ফুসন্তিযা থুল্লচ্চযং হোতি.

১৯৭৩. অত্তনো অৰসেসেন কাযেন অৰস্সুতায অৰস্সুতস্স পুরিসপুগ্গলস্স কাযং ফুসন্তিযা থুল্লচ্চযং হোতি. এৰং অত্তনো পযোগে চ পুরিসস্স পযোগে চ তস্সা ভিক্খুনিযাযেৰ থুল্লচ্চযং হোতীতি যোজনা.

১৯৭৪. যক্খপেততিরচ্ছানপণ্ডকানং কাযং ‘‘অধক্খকং উব্ভজাণুমণ্ডল’’ন্তি যথাপরিচ্ছিন্নং তথেৰ অত্তনো কাযেন উভতোঅৰস্সৰে সতি ফুসন্তিযা অস্সা ভিক্খুনিযা থুল্লচ্চযং, তথেৰ যক্খাদীনং পযোগেপি তস্সাযেৰ থুল্লচ্চযং হোতীতি যোজনা.

১৯৭৫. একতোৰস্সৰে চাপীতি ভিক্খুনিযা ৰসেন একতোঅৰস্সৰে চাপি. থুল্লচ্চযমুদীরিতন্তি পারাজিকক্খেত্তভূতেন অত্তনো কাযেন মনুস্সপুরিসস্স কাযং ফুসন্তিযা থুল্লচ্চযং অট্ঠকথাযং (পাচি. অট্ঠ. ৬৬২) ৰুত্তন্তি অত্থো. অৰসেসে চ সব্বত্থাতি যথাৰুত্তপারাজিকক্খেত্ততো অৰসেসে থুল্লচ্চযক্খেত্তে সব্বত্থ একতোঅৰস্সৰে সতি দুক্কটং হোতীতি অত্থো. কাযপটিবদ্ধেন কাযপটিবদ্ধামসনাদীসু সব্বত্থ উভতোঅৰস্সৰে ৰা একতোঅৰস্সৰে ৰা দুক্কটমেৰ হোতি.

১৯৭৬. ‘‘উব্ভক্খকমধোজাণুমণ্ডল’’ন্তি যং অপারাজিকক্খেত্তং ইধ দস্সিতং, এত্থ একতোঅৰস্সৰে দুক্কটং হোতি. কপ্পরস্স চ হেট্ঠাপি এত্থেৰ অধোজাণুমণ্ডলে সঙ্গহং গতন্তি যোজনা.

১৯৭৭-৯. ভিক্খু ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সচে কাযসংসগ্গং কেলাযতি সেৰতীতি যোজনা. ভিক্খুনিযা নাসো সিযাতি সীলৰিনাসো পারাজিকাপত্তি সিযাতি অত্থো. গেহপেমন্তি এত্থ ‘‘গেহসিতপেম’’ন্তি ৰত্তব্বে গাথাবন্ধৰসেন সিত-সদ্দলোপো, অত্থো পনস্স ভিক্খুৰিভঙ্গে ৰুত্তনযোৰ.

১৯৮০. অৰিসেসেনাতি ‘‘ভিক্খুনিযা’’তি ৰা ‘‘ভিক্খুস্সা’’তি ৰা ৰিসেসং অকত্ৰা.

১৯৮১. যস্সাতি ভিক্খুস্স ৰা ভিক্খুনিযা ৰা. যত্থাতি ভিক্খুনিযং ৰা ভিক্খুস্মিং ৰা. মনোসুদ্ধন্তি কাযসংসগ্গাদিরাগরহিতং. তস্স ভিক্খুস্স ৰা ভিক্খুনিযা ৰা তত্থ ভিক্খুনিযং ৰা ভিক্খুস্মিং ৰা ৰিসযে নদোসতা অনাপত্তীতি অত্থো.

১৯৮২. ভিন্দিত্ৰাতি সীলভেদং কত্ৰা. ভিক্খুনিযা অপকতত্তা আহ ‘‘নেৰ হোতি ভিক্খুনিদূসকো’’তি.

১৯৮৩. অথাতি ৰাক্যারম্ভে. ন হোতাপত্তি ভিক্খুনোতি এত্থ ভিক্খুনীহি কাযসংসগ্গসঙ্ঘাদিসেসমাহ.

১৯৮৪. ‘‘খেত্তে’’তি ৰক্খমানং ‘‘ফুট্ঠা’’তি ইমিনা যোজেত্ৰা ‘‘পারাজিক’’ন্তিআদীহি, ‘‘থুল্লচ্চযং খেত্তে’’তিআদীহি চ সম্বন্ধিতব্বং. ‘‘পারাজিক’’ন্তি ৰক্খমানত্তা ফুট্ঠাতি এত্থ ‘‘পারাজিকক্খেত্তে’’তি সেসো.

১৯৮৫. তথাতি নিচ্চলাপি সাদিযতি. খেত্তেতি থুল্লচ্চযাদীনং খেত্তে. কাযেন নিচ্চলাযপি চিত্তেন সাদিযন্তিযা আপত্তি কস্মা ৰুত্তাতি আহ ‘‘ৰুত্তত্তা…পে… সত্থুনা’’তি, ভিক্খুপাতিমোক্খে ৰিয ‘‘কাযসংসগ্গং সমাপজ্জেয্যা’’তি অৰত্ৰা ইধ ‘‘কাযসংসগ্গং সাদিযেয্যা’’তি ৰুত্তত্তাতি অধিপ্পাযো.

১৯৮৬. তস্সা আপত্তিযা. ক্রিযসমুট্ঠানন্তি কিরিযায সমুট্ঠানং. এৰং সতীতি সাদিযনমত্তেনেৰ আপজ্জিতব্বভাৰে সতি. ইদন্তি ‘‘কিরিযসমুট্ঠান’’মিতিৰিধানং. তব্বহুলেনেৰ নযেনাতি কিরিযসমুট্ঠানবাহুল্লেন নযেন খদিরৰনাদিৰোহারো ৰিযাতি দট্ঠব্বং.

১৯৮৭. তস্সা ভিক্খুনিযা অসঞ্চিচ্চ ৰিরজ্ঝিত্ৰা আমসন্তিযা অনাপত্তি, ‘‘অযং পুরিসো’’তি ৰা ‘‘ইত্থী’’তি ৰা অজানিত্ৰা আমসন্তিযা অনাপত্তি, পুরিসস্স আমসনে সতি ফস্সং অসাদিযন্তিযা ৰা অনাপত্তীতি যোজনা.

১৯৮৮. খিত্তচিত্তাযাতি যক্খুম্মত্তায. উম্মত্তিকায ৰাতি পিত্তকোপেন উম্মাদপ্পত্তায. ইদঞ্চ ‘‘অসুচী’’তি ৰা ‘‘চন্দন’’ন্তি ৰা ৰিসেসতং অজাননমেৰ পমাণং.

উব্ভজাণুমণ্ডলকথাৰণ্ণনা.

১৯৮৯-৯০. ‘‘পারাজিকত্তং জানন্তী’’তি ইমিনা অৰসেসাপত্তিং জানিত্ৰা ছাদেন্তিযা পারাজিকাভাৰং দীপেতি. সলিঙ্গে তু ঠিতাযাতি পব্বজ্জালিঙ্গেযেৰ ঠিতায. ইতি ধুরে নিক্খিত্তমত্তস্মিন্তি যোজনা. ইতি-সদ্দো নিদস্সনে. ইতরায পুব্বেযেৰ আপন্নত্তা তমপেক্খিত্ৰা ‘‘সা চা’’তি আহ.

১৯৯১. ৰুত্তাৰিসিট্ঠং সব্বং ৰিনিচ্ছযং সঙ্গহেতুমাহ ‘‘সেস’’ন্তিআদি. তত্থাতি দুট্ঠুল্লপটিচ্ছাদনে.

ৰজ্জপটিচ্ছাদিকথাৰণ্ণনা.

১৯৯২-৫. সঙ্ঘেনাতি সমগ্গেন সঙ্ঘেন. উক্খিত্তকোতি আপত্তিযা অদস্সনাদীসু উক্খিত্তকো. ‘‘উক্খেপনে ঠিতো’’তি ইমিনা উক্খেপনীযকম্মকতস্স অনোসারিতভাৰং দীপেতি. যা দিট্ঠি এতস্সাতি যংদিট্ঠিকো, সো উক্খিত্তকো ভিক্খু যায দিট্ঠিযা সমন্নাগতো হোতীতি অধিপ্পাযো. ‘‘তস্সা দিট্ঠিযা গহণেনা’’তি ইমিনা অনুৰত্তপ্পকারো দস্সিতো. তং উক্খিত্তকং ভিক্খুন্তি যোজনা. সা ভিক্খুনী অঞ্ঞাহি ভিক্খুনীহি ৰিসুম্পিচ সঙ্ঘমজ্ঝেপি ‘‘এসো খো অয্যে ভিক্খু সমগ্গেন সঙ্ঘেন উক্খিত্তো’’তিআদিনা (পাচি. ৬৬৯) নযেন তিক্খত্তুং ৰুচ্চমানাতি যোজনা. তং ৰত্থুং অচজন্তী গহেত্ৰা যদি তথেৰ তিট্ঠতীতি যোজনা. এত্থ ‘‘যাৰততিযং সমনুভাসিতব্বা’’তি সেসো. তস্স কম্মস্স ওসানেতি ততিযায কম্মৰাচায য্যকারপ্পত্তৰসেন অস্স সমনুভাসনকম্মস্স পরিযোসানে. অসাকিযধীতরাতি অসাকিযধীতা, পচ্চত্তে করণৰচনং. ‘‘পুন অপ্পটিসন্ধেযা’’তি ইমিনা পুন তেনেৰ চ অত্তভাৰেন ভিক্খুনিভাৰে পটিসন্ধাতুং অনরহতা ৰুত্তা.

১৯৯৬. তিকদুক্কটং নিদ্দিট্ঠন্তি অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞা, ৰেমতিকা, ধম্মকম্মসঞ্ঞাতি এতাসং ৰসেন তিকদুক্কটং ৰুত্তং. সমনুভাসনে ৰুত্তা সমুট্ঠানাদযো সব্বে ইধ ৰত্তব্বাতি যোজনা.

উক্খিত্তানুৰত্তিককথাৰণ্ণনা.

১৯৯৭. ‘‘হত্থগ্গহণং ৰা সাদিযেয্যাতি হত্থো নাম কপ্পরং উপাদায যাৰ অগ্গনখা. এতস্স অসদ্ধম্মস্স পটিসেৰনত্থায উব্ভক্খকং অধোজাণুমণ্ডলং গহণং সাদিযতি, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি (পাচি. ৬৭৬) ৰুত্তত্তা আহ ‘‘অপারাজিকখেত্তস্সা’’তিআদি. ‘‘ত’’ন্তি ৰক্খমানত্তা ‘‘য’’ন্তি লব্ভতি. অপারাজিকক্খেত্তস্স যস্স কস্সচি অঙ্গস্স যং গহণং, তং হত্থগ্গহণন্তি পৰুচ্চতীতি যোজনা. হত্থে গহণং হত্থগ্গহণং.

১৯৯৮. যস্স কস্সচীতি ৰুত্তপ্পকারেন যস্স কস্সচি চীৰরস্স যং গহণন্তি যোজনা.

১৯৯৯. অসদ্ধম্ম-সদ্দেন মেথুনস্সাপি ৰুচ্চমানত্তা ততো ৰিসেসেতুমাহ ‘‘কাযসংসগ্গ …পে… কারণা’’তি. ভিক্খুনী কাযসংসগ্গসঙ্খাতস্স অসদ্ধম্মস্স কারণা পুরিসস্স হত্থপাসস্মিং তিট্ঠেয্য ৰাতি যোজনা.

২০০০. ততোতি তস্স অসদ্ধম্মস্স কারণা. তত্থাতি হত্থপাসে. পুরিসেনাতি এত্থ ‘‘কত’’ন্তি সেসো, ‘‘সঙ্কেত’’ন্তি ইমিনা সম্বন্ধো. ‘‘আগমনং অস্সা’’তি পদচ্ছেদো. ইচ্ছেয্যাতি ৰুত্তেপি ন গমনিচ্ছামত্তেন, অথ খো ভিক্খুনিযা পুরিসস্স হত্থপাসং, পুরিসেন চ ভিক্খুনিযা হত্থপাসং ওক্কন্তকালেযেৰ ৰত্থুপূরণং দট্ঠব্বং. যথাহ ‘‘সঙ্কেতং ৰা গচ্ছেয্যাতি এতস্স অসদ্ধম্মস্স পটিসেৰনত্থায পুরিসেন ‘ইত্থন্নামং আগচ্ছা’তি ৰুত্তা গচ্ছতি, পদে পদে আপত্তি দুক্কটস্স. পুরিসস্স হত্থপাসং ওক্কন্তমত্তে আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি (পাচি. ৬৭৬) চ ‘‘পুরিসস্স অব্ভাগমনং সাদিযতি, আপত্তি দুক্কটস্স. হত্থপাসং ওক্কন্তমত্তে আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি (পাচি. ৬৭৬) চ. এত্থ চ ইত্থন্নামং আগচ্ছাতি ইত্থন্নামং ঠানং আগচ্ছাতি অত্থো.

২০০১. তদত্থাযাতি তস্সেৰ কাযসংসগ্গসঙ্খাতঅসদ্ধম্মস্স সেৰনত্থায. পটিচ্ছন্নট্ঠানঞ্চাতি ৰত্থাদিনা যেন কেনচি পটিচ্ছন্নওকাসং. পুরিসস্স হত্থপাসে ঠিতা তদত্থায কাযং উপসংহরেয্য ৰাতি যোজনা.

২০০২. হত্থগ্গহণাদীনং ৰুত্তপ্পকারানং অট্ঠন্নং ৰত্থূনং পূরণেন ‘‘অট্ঠৰত্থুকা’’তি সঙ্খাতা অযং ভিক্খুনী ৰিনট্ঠা হোতি সীলৰিনাসেন, ততোযেৰ অস্সমণী হোতি অভিক্খুনী হোতীতি যোজনা.

২০০৩. অনুলোমেন ৰাতি হত্থগ্গহণাদিপটিপাটিযা ৰা. পটিলোমেন ৰাতি তব্বিপরিযতো পটিলোমেন ৰা. একন্তরিকায ৰাতি একমেকং অন্তরিত্ৰা পুন তস্সাপি করণৰসেন একন্তরিকায ৰা. অনুলোমেন ৰা পটিলোমেন ৰা তথেকন্তরিকায ৰা অট্ঠমং ৰত্থুং পরিপূরেন্তী চুতাতি যোজনা.

২০০৪. এতদেৰ অত্থং ব্যতিরেকমুখেন সমত্থেতুমাহ ‘‘অথাদিতো’’তিআদি. সতক্খত্তুম্পীতি বহুক্খত্তুম্পি. সত-সদ্দো হেত্থ বহু-সদ্দপরিযাযো. পারাজিকা নেৰ সিযাতি যোজনা, ইমিনা তংতংৰত্থুমূলকং দুক্কটথুল্লচ্চযং আপজ্জতীতি ৰুত্তং হোতি.

২০০৫. যা পন আপত্তিযো আপন্না, দেসেত্ৰা তাহি মুচ্চতীতি যোজনা. ধুরনিক্খেপনং কত্ৰাতি ‘‘ন পুনেৰং করিস্সামী’’তি ধুরং নিক্খিপিত্ৰা. দেসিতা গণনূপিকাতি দেসিতা দেসিতগণনমেৰ উপেতি, পারাজিকস্স অঙ্গং ন হোতীতি অত্থো. তস্মা যা একং আপন্না, ধুরনিক্খেপং কত্ৰা দেসেত্ৰা পুন কিলেসৰসেন আপজ্জতি, পুন দেসেতি, এৰং অট্ঠ ৰত্থূনি পূরেন্তীপি পারাজিকা ন হোতি.

২০০৬. সউস্সাহায দেসিতাতি পুন আপজ্জনে অনিক্খিত্তধুরায ভিক্খুনিযা দেসিতাপি আপত্তি দেসনাগণনং ন উপেতি. কিং হোতীতি আহ ‘‘দেসিতাপি অদেসিতা’’তি, তস্মা পারাজিকাপত্তিযা অঙ্গমেৰ হোতীতি অধিপ্পাযো.

২০০৮. অযং অত্থোতি ‘‘অসদ্ধম্মো নাম কাযসংসগ্গো’’তি অযং অত্থো. উদ্দিসিতোতি পকাসিতো.

২০০৯. অযমত্থো কেন ৰচনেন উদ্দিসিতোতি আহ ‘‘ৰিঞ্ঞূ…পে… সাধকং ৰচনং ইদ’’ন্তি. ইদং ৰচনন্তি ‘‘ৰিঞ্ঞূ পটিবলো কাযসংসগ্গং সমাপজ্জিতু’’ন্তি (পাচি. ৬৭৬) ইদং ৰচনং. সাধকং পমাণং.

অট্ঠৰত্থুককথাৰণ্ণনা.

২০১০. অৰস্সুতা, ৰজ্জপটিচ্ছাদিকা, উক্খিত্তানুৰত্তিকা, অট্ঠৰত্থুকাতি ইমা চতস্সো পারাজিকাপত্তিযো মহেসিনা অসাধারণা ভিক্খুনীনমেৰ পঞ্ঞত্তাতি যোজনা.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা

ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

পারাজিককথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সঙ্ঘাদিসেসকথাৰণ্ণনা

২০১১. এৰং ভিক্খুনিৰিভঙ্গে আগতং পারাজিকৰিনিচ্ছযং ৰত্ৰা ইদানি তদনন্তরুদ্দিট্ঠং সঙ্ঘাদিসেসৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘যা পন ভিক্খুনী’’তিআদি. উস্সযৰাদাতি কোধুস্সযমানুস্সযৰসেন ৰিৰদমানা. ততোযেৰ অট্টং করোতি সীলেনাতি অট্টকারী. এত্থ চ ‘‘অট্টো’’তি ৰোহারিকৰিনিচ্ছযো ৰুচ্চতি, যং পব্বজিতা ‘‘অধিকরণ’’ন্তিপি ৰদন্তি. সব্বত্থ ৰত্তব্বে মুখমস্সা অত্থীতি মুখরী, বহুভাণীতি অত্থো. যেন কেনচি নরেন সদ্ধিন্তি ‘‘গহপতিনা ৰা গহপতিপুত্তেন ৰা’’তিআদিনা (পাচি. ৬৭৯) দস্সিতেন যেন কেনচি মনুস্সেন সদ্ধিং. ইধাতি ইমস্মিং সাসনে. কিরাতি পদপূরণে, অনুস্সৰনে ৰা.

২০১২. সক্খিং ৰাতি পচ্চক্খতো জাননকং ৰা. অট্টং কাতুং গচ্ছন্তিযা পদে পদে তথা দুক্কটন্তি যোজনা.

২০১৩. ৰোহারিকেতি ৰিনিচ্ছযামচ্চে.

২০১৪. অনন্তরন্তি তস্স ৰচনানন্তরং.

২০১৫. ইতরোতি অট্টকারকো. পুব্বসদিসোৰ ৰিনিচ্ছযোতি পঠমারোচনে দুক্কটং, দুতিযারোচনে থুল্লচ্চযন্তি ৰুত্তং হোতি.

২০১৬. ‘‘তৰ, মমাপি চ কথং তুৰমেৰ আরোচেহী’’তি ইতরেন ৰুত্তা ভিক্খুনীতি যোজনা. যথাকামন্তি তস্সা চ অত্তনো চ ৰচনে যং পঠমং ৰত্তুমিচ্ছতি, তং ইচ্ছানুরূপং আরোচেতু.

২০১৮-৯. উভিন্নম্পি যথা তথা আরোচিতকথং সুত্ৰাতি যোজনা. যথা তথাতি পুব্বে ৰুত্তনযেন কেনচি পকারেন. তেহীতি ৰোহারিকেহি. অট্টে পন চ নিট্ঠিতেতি অট্টকারকেসু একস্মিং পক্খে পরাজিতে. যথাহ ‘‘পরাজিতে অট্টকারকে অট্টপরিযোসানং নাম হোতী’’তি. অট্টস্স পরিযোসানেতি এত্থ ‘‘তস্সা’’তি সেসো. তস্স অট্টস্স পরিযোসানেতি যোজনা.

২০২০-২৩. অনাপত্তিৰিসযং দস্সেতুমাহ ‘‘দূতং ৰাপী’’তিআদি. পচ্চত্থিকমনুস্সেহি দূতং ৰাপি পহিণিত্ৰা সযম্পি ৰা আগন্ত্ৰা যা পন আকড্ঢীযতীতি যোজনা. অঞ্ঞেহীতি গামদারকাদীহি অঞ্ঞেহি. কিঞ্চি পরং অনোদিস্সাতি যোজনা. ইমিস্সা ওদিস্স ৰুত্তে তেহি গহিতদণ্ডে তস্সা চ গীৰাতি সূচিতং হোতি. যা রক্খং যাচতি, তত্থ তস্মিং রক্খাযাচনে তস্সা অনাপত্তি পকাসিতাতি যোজনা. অঞ্ঞতো সুত্ৰাতি যোজনা. উম্মত্তিকাদীনন্তি এত্থ আদি-সদ্দেন আদিকম্মিকা গহিতা.

সমুট্ঠানং কথিনেন তুল্যন্তি যোজনা. সেসং দস্সেতুমাহ ‘‘সকিরিযং ইদ’’ন্তি. ইদং সিক্খাপদং. কিরিযায সহ ৰত্ততীতি সকিরিযং অট্টকরণেন আপজ্জনতো. ‘‘সমুট্ঠান’’ন্তি ইমিনা চ সমুট্ঠানাদিৰিনিচ্ছযো উপলক্খিতোতি দট্ঠব্বো.

অট্টকারিকাকথাৰণ্ণনা.

২০২৪-৫. জানন্তীতি ‘‘সামং ৰা জানাতি, অঞ্ঞে ৰা তস্সা আরোচেন্তী’’তি (পাচি. ৬৮৪) ৰুত্তনযেন জানন্তী. চোরিন্তি যায পঞ্চমাসগ্ঘনকতো পট্ঠায যং কিঞ্চি পরসন্তকং অৰহরিতং, অযং চোরী নাম. ৰজ্ঝং ৰিদিতন্তি ‘‘তেন কম্মেন ৰধারহা অয’’ন্তি এৰং ৰিদিতং. সঙ্ঘন্তি ভিক্খুনিসঙ্ঘং. অনপলোকেত্ৰাতি অনাপুচ্ছা. রাজানং ৰাতি রঞ্ঞা অনুসাসিতব্বট্ঠানে তং রাজানং ৰা. যথাহ ‘‘রাজা নাম যত্থ রাজা অনুসাসতি, রাজা অপলোকেতব্বো’’তি. গণমেৰ ৰাতি ‘‘তুম্হেৰ তত্থ অনুসাসথা’’তি রাজূহি দিন্নং গামনিগমমল্লগণাদিকং গণং ৰা. মল্লগণং নাম পানীযট্ঠপনপোক্খরণিখণনাদিপুঞ্ঞকম্মনিযুত্তো জনসমূহো. এতেনেৰ এৰমেৰ দিন্নগামৰরা পূগা চ সেনিযো চ সঙ্গহিতা. ৰুট্ঠাপেয্যাতি উপসম্পাদেয্য. কপ্পন্তি চ ৰক্খমানলক্খণং কপ্পং. সা চোরিৰুট্ঠাপনন্তি সম্বন্ধো. উপজ্ঝাযা হুত্ৰা যা চোরিং উপসম্পাদেতি, সা ভিক্খুনীতি অত্থো. উপজ্ঝাযস্স ভিক্খুস্স দুক্কটং.

২০২৬. পঞ্চমাসগ্ঘনন্তি এত্থ পঞ্চমাসঞ্চ পঞ্চমাসগ্ঘনকঞ্চ পঞ্চমাসগ্ঘনন্তি একদেসসরূপেকসেসনযেন পঞ্চমাসস্সাপি গহণং. অতিরেকগ্ঘনং ৰাপীতি এত্থাপি এসেৰ নযো.

২০২৭. পব্বজিতং পুব্বং যায সা পব্বজিতপুব্বা. ৰুত্তপ্পকারং চোরকম্মং কত্ৰাপি তিত্থাযতনাদীসু যা পঠমং পব্বজিতাতি অত্থো.

২০২৮-৩০. ইদানি পুব্বপযোগদুক্কটাদিআপত্তিৰিভাগং দস্সেতুমাহ ‘‘ৰুট্ঠাপেতি চ যা চোরি’’ন্তিআদি. ইধ ‘‘উপজ্ঝাযা হুত্ৰা’’তি সেসো. ইদং কপ্পং ঠপেত্ৰাতি যোজনা. সীমং সম্মন্নতি চাতি অভিনৰং সীমং সম্মন্নতি, বন্ধতীতি ৰুত্তং হোতি. অস্সাতি ভৰেয্য. ‘‘দুক্কট’’ন্তি ইমিনা চ ‘‘থুল্লচ্চযং দ্ৰয’’ন্তি ইমিনা চ যোজেতব্বং.

কম্মন্তেতি উপসম্পদকম্মস্স পরিযোসানে, ততিযায কম্মৰাচায য্যকারপ্পত্তাযাতি ৰুত্তং হোতি.

২০৩১. অজানন্তীতি চোরিং অজানন্তী. (ইদং সিক্খাপদং.)

২০৩২. চোরিৰুট্ঠাপনং নামাতি ইদং সিক্খাপদং চোরিৰুট্ঠাপনসমুট্ঠানং নাম. ৰাচচিত্ততোতি খণ্ডসীমং অগন্ত্ৰা করোন্তিযা ৰাচাচিত্তেহি. কাযৰাচাদিতো চেৰাতি গন্ত্ৰা করোন্তিযা কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি. যথাহ ‘‘কেনচিদেৰ করণীযেন পক্কন্তাসু ভিক্খুনীসু অগন্ত্ৰা খণ্ডসীমং ৰা নদিং ৰা যথানিসিন্নট্ঠানেযেৰ অত্তনো নিস্সিতকপরিসায সদ্ধিং ৰুট্ঠাপেন্তিযা ৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠাতি, খণ্ডসীমং ৰা নদিং ৰা গন্ত্ৰা ৰুট্ঠাপেন্তিযা কাযৰাচাচিত্ততো সমুট্ঠাতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৬৮৩). ক্রিযাক্রিযন্তি অনাপুচ্ছাৰুট্ঠাপনৰসেন কিরিযাকিরিযং.

চোরিৰুট্ঠাপনকথাৰণ্ণনা.

২০৩৩-৪. গামন্তরন্তি অঞ্ঞং গামং. যা একা সচে গচ্ছেয্যাতি সম্বন্ধো. নদীপারন্তি এত্থাপি এসেৰ নযো. নদিযা পারং নদীপারং. ‘‘একা ৰা’’তি উপরিপি যোজেতব্বং. ওহীযেয্যাতি ৰিনা ভৰেয্য. ইধ ‘‘অরঞ্ঞে’’তি সেসো. অরঞ্ঞলক্খণং ‘‘ইন্দখীল’’ইচ্চাদিনা ৰক্খতি. ‘‘একা ৰা রত্তিং ৰিপ্পৰসেয্য, একা ৰা গণম্হা ওহীযেয্যা’’তি সিক্খাপদক্কমো, এৰং সন্তেপি গাথাবন্ধৰসেন ‘‘রত্তিং ৰিপ্পৰসেয্যা’’তি অন্তে ৰুত্তং. তেনেৰ ৰিভাগৰিনিচ্ছযে দেসনারুল়্হক্কমেনেৰ ‘‘পুরেরুণোদযাযেৰা’’তিআদিং ৰক্খতি. সা পঠমাপত্তিকং গরুকং ধম্মং আপন্না সিযাতি যোজনা. পঠমং আপত্তি এতস্সাতি পঠমাপত্তিকো, ৰীতিক্কমক্খণেযেৰ আপজ্জিতব্বোতি অত্থো. ‘‘গরুকং ধম্ম’’ন্তি ইমিনা সম্বন্ধো. সকগামা নিক্খমন্তিযাতি ভিক্খুনিযা অত্তনো ৰসনগামতো নিক্খমন্তিযা.

২০৩৫. ততো সকগামতো.

২০৩৬-৭. একেন পদৰারেন ইতরস্স গামস্স পরিক্খেপে অতিক্কন্তে, উপচারোক্কমে ৰা থুল্লচ্চযন্তি যোজনা. অতিক্কন্তে ওক্কন্তেতি এত্থ ‘‘পরিক্খেপে উপচারে’’তি অধিকারতো লব্ভতি.

২০৩৮-৯. নিক্খমিত্ৰাতি অত্তনো পৰিট্ঠগামতো নিক্খমিত্ৰা. অযমেৰ নযোতি ‘‘একেন পদৰারেন থুল্লচ্চযং, দুতিযেন গরুকাপত্তী’’তি অযং নযো.

ৰতিচ্ছিদ্দেন ৰা খণ্ডপাকারেন ৰাতি যোজনা. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘পাকারেনা’’তি এত্থাপি ৰা-সদ্দস্স সম্বন্ধনীযতং দস্সেতি. ‘‘ভিক্খুৰিহারস্স ভূমি তাসমকপ্পিযা’’তি ৰক্খমানত্তা ৰিহারস্স ভূমিন্তি ভিক্খুনিৰিহারভূমি গহিতা. ‘‘কপ্পিযন্তি পৰিট্ঠত্তা’’তি ইমিনা ৰক্খমানস্স কারণং দস্সেতি. কোচি দোসোতি থুল্লচ্চযসঙ্ঘাদিসেসো ৰুচ্চমানো যো কোচি দোসো.

২০৪০. তাসন্তি ভিক্খুনীনং. ‘‘অকপ্পিযা’’তি ইমিনা তত্থাপি পৰিট্ঠায গামন্তরপচ্চযা আপত্তিসম্ভৰমাহ.

২০৪১. ‘‘পঠমং পাদং অতিক্কামেন্তিযা’’তি (পাচি. ৬৯২) ৰুত্তত্তা ‘‘হত্থি…পে… অনাপত্তি সিযাপত্তি, পদসা গমনে পনা’’তি ৰুত্তং.

২০৪২. ‘‘যং কিঞ্চি…পে… আপত্তি পৰিসন্তিযা’’তি ৰুত্তস্সেৰত্থস্স উপসংহারত্তা ন পুনরুত্তিদোসো.

২০৪৩-৪. লক্খণেনুপপন্নাযাতি ‘‘নদী নাম তিমণ্ডলং পটিচ্ছাদেত্ৰা যত্থ কত্থচি উত্তরন্তিযা ভিক্খুনিযা অন্তরৰাসকো তেমিযতী’’তি (পাচি. ৬৯২) ৰুত্তলক্খণেন সমন্নাগতায নদিযা. যা পারং তীরং গচ্ছতীতি যোজনা.

পঠমং পাদং উদ্ধরিত্ৰান তীরে ঠপেন্তিযাতি ‘‘ইদানি পদৰারেন অতিক্কমতী’’তি ৰত্তব্বকালে পঠমং পাদং উক্খিপিত্ৰা পরতীরে ঠপেন্তিযা. ‘‘দুতিযপাদুদ্ধারে সঙ্ঘাদিসেসো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৬৯২) অট্ঠকথাৰচনতো ‘‘অতিক্কমে’’তি ইমিনা উদ্ধারো গহিতো.

২০৪৫. অন্তরনদিযন্তি নদিৰেমজ্ঝে. ভণ্ডিত্ৰাতি কলহং কত্ৰা. ওরিমং তীরন্তি আগতদিসায তীরং. তথা পঠমে থুল্লচ্চযং, দুতিযে গরু হোতীতি অত্থো. ইমিনা সকলেন ৰচনেন ‘‘ইতরিস্সা পন অযং পক্কন্তট্ঠানে ঠিতা হোতি, তস্মা পরতীরং গচ্ছন্তিযাপি অনাপত্তী’’তি অট্ঠকথাপি উল্লিঙ্গিতা.

২০৪৬. রজ্জুযাতি ৰল্লিআদিকায যায কাযচি রজ্জুযা.

২০৪৭. পিৰিতুন্তি এত্থ ‘‘পানীয’’ন্তি পকরণতো লব্ভতি. অৰুত্তসমুচ্চযত্থেন অপি-সদ্দেন ভণ্ডধোৰনাদিং সঙ্গণ্হাতি. অথাতি ৰাক্যারম্ভে নিপাতো. ‘‘নহানাদিকিচ্চং সম্পাদেত্ৰা ওরিমমেৰ তীরং আগমিস্সামী’’তি আলযস্স ৰিজ্জমানত্তা আহ ‘‘ৰট্টতী’’তি.

২০৪৮. পদসানদিং ওতরিত্ৰানাতি যোজনা. সেতুং আরোহিত্ৰা তথা পদসা উত্তরন্তিযা অনাপত্তীতি যোজনা.

২০৪৯. গন্ত্ৰানাতি এত্থ ‘‘নদি’’ন্তি সেসো. উত্তরণকালে পদসা যাতীতি যোজনা.

২০৫০. ৰেগেনাতি একেনেৰ ৰেগেন, অন্তরা অনিৰত্তিত্ৰাতি অত্থো.

২০৫১. ‘‘নিসীদিত্ৰা’’তি ইদং ‘‘খন্ধে ৰা’’তিআদীহিপি যোজেতব্বং. খন্ধাদযো চেত্থ সভাগানমেৰ গহেতব্বা. হত্থসঙ্ঘাতনে ৰাতি উভোহি বদ্ধহত্থৰলযে ৰা.

২০৫২-৩. পাসন্তি হত্থপাসং. ‘‘আভোগং ৰিনা’’তি ইমিনা ‘‘গমিস্সামী’’তি আভোগে কতে অজানন্তিযা অরুণে উট্ঠিতেপি অনাপত্তীতি দীপিতং হোতি. যথাহ ‘‘সচে সজ্ঝাযং ৰা সৰনং ৰা অঞ্ঞং ৰা কিঞ্চি কম্মং কুরুমানা ‘পুরেঅরুণেযেৰ দুতিযিকায সন্তিকং গমিস্সামী’তি আভোগং করোতি, অজানন্তিযা এৰ চস্সা অরুণো উগ্গচ্ছতি, অনাপত্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৬৯২). নানাগব্ভে ৰত্তব্বমেৰ নত্থীতি দস্সেতুমাহ ‘‘একগব্ভেপি ৰা’’তি. একগব্ভেপি ৰা দুতিযিকায হত্থপাসং অতিক্কম্ম অরুণং উট্ঠপেন্তিযা ভিক্খুনিযা আপত্তি সিযাতি যোজনা.

২০৫৪. দুতিযাপাসন্তি দুতিযিকায হত্থপাসং. ‘‘গমিস্সামী’’তি আভোগং কত্ৰা গচ্ছন্তিযা সচে অরুণং উট্ঠেতি, ন দোসোতি যোজনা.

২০৫৫-৬. অঞ্ঞত্থ পঞ্চধনুসতিকস্স (পারা. ৬৫৪) পচ্ছিমস্স আরঞ্ঞকসেনাসনস্স ৰুত্তত্তা ততো নিৰত্তেতুমাহ ‘‘ইন্দখীলমতিক্কম্মা’’তিআদি. এত্থাতি ইমস্মিং সিক্খাপদে. দীপিতন্তি অট্ঠকথায ‘‘অরঞ্ঞেতি এত্থ নিক্খমিত্ৰা বহি ইন্দখীলা সব্বমেতং অরঞ্ঞ’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৬৯২) এৰং ৰুত্তলক্খণমেৰ অরঞ্ঞং দস্সিতন্তি অত্থো.

দুতিযিকায দস্সনূপচারং ৰিজহন্তিযা তস্সাতি যোজনা. ‘‘জহিতে’’তি ইদং অপেক্খিত্ৰা ‘‘উপচারে’’তি ৰিভত্তিৰিপরিণামো কাতব্বো.

২০৫৭. সাণিপাকারপাকারতরুঅন্তরিতে ঠানে অসতি দস্সনূপচারে সতিপি সৰনূপচারে আপত্তি হোতীতি যোজনা.

২০৫৮-৬০. এত্থ কথন্তি যত্থ দূরেপি দস্সনং হোতি, এৰরূপে অজ্ঝোকাসে আপত্তিনিযমো কথং কাতব্বোতি অত্থো. অনেকেসু ঠানেসু ‘‘সৰনূপচারাতিক্কমে’’তি ৰুচ্চমানত্তা তত্থ লক্খণং ঠপেতুমাহ ‘‘মগ্গ…পে… এৰরূপকে’’তি. এত্থ ‘‘ঠানে’’তি সেসো. কূজন্তিযাতি যথাৰণ্ণৰৰত্থানং ন হোতি, এৰং অব্যত্তসদ্দং করোন্তিযা.

এৰরূপকে ঠানে ধম্মস্সৰনারোচনে ৰিয চ মগ্গমূল়্হস্স সদ্দেন ৰিয চ ‘‘অয্যে’’তি কূজন্তিযা তস্সা সদ্দস্স সৰনাতিক্কমে ভিক্খুনিযা গরুকা আপত্তি হোতীতি যোজনা. ‘‘ভিক্খুনিযা গরুকা হোতী’’তি ইদং ‘‘দুতিযিকং ন পাপুণিস্সামী’’তি নিরুস্সাহৰসেন ৰেদিতব্বং. তেনেৰ ৰক্খতি ‘‘ওহীযিত্ৰাথ গচ্ছন্তী’’তিআদি. এত্থাতি ‘‘গণম্হা ওহীযেয্যা’’তি ইমস্মিং.

২০৬১. অথ গচ্ছন্তী ওহীযিত্ৰাতি যোজনা. ‘‘ইদানি অহং পাপুণিস্সামি’’ ইতি এৰং সউস্সাহা অনুবন্ধতি, ৰট্টতি, দুতিযোপচারাতিক্কমেপি অনাপত্তীতি ৰুত্তং হোতি.

২০৬২. ‘‘গচ্ছতু অযং’’ ইতি উস্সাহস্সচ্ছেদং কত্ৰা ওহীনা চে, তস্সা আপত্তীতি অজ্ঝাহারযোজনা.

২০৬৩. ইতরাপীতি গন্তুং সমত্থাপি. ওহীযতু অযন্তি চাতি নিরুস্সাহপ্পকারো সন্দস্সিতো. ৰুত্তত্থমেৰ সমত্থযিতুমাহ ‘‘সউস্সাহা ন হোতি চে’’তি.

২০৬৪-৫. পুরিমা এককং মগ্গং যাতীতি যোজনা. একমেৰ এককং. তস্মাতি যস্মা একিস্সা ইতরা পক্কন্তট্ঠানে তিট্ঠতি, তস্মা. তত্থাতি তস্মিং গণম্হাওহীযনে. পি-সদ্দো এৰকারত্থো. অনাপত্তি এৰ পকাসিতাতি যোজনা.

২০৬৬-৭. গামন্তরগতাযাতি গামসীমগতায. ‘‘নদিযা’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. আপত্তিযোচতস্সোপীতি রত্তিৰিপ্পৰাস গামন্তরগমন নদিপারগমন গণম্হাওহীযন সঙ্খাতা চতস্সো সঙ্ঘাদিসেসাপত্তিযো. গণম্হাওহীযনমূলকাপত্তিযা গামতো বহি আপজ্জিতব্বত্তেপি গামন্তরোক্কমনমূলকাপত্তিযা অন্তোগামে আপজ্জিতব্বত্তেপি একক্খণেতি গামূপচারং সন্ধাযাহ.

২০৬৮-৯. যা সদ্ধিং যাতা দুতিযিকা, সা চ পক্কন্তা ৰা সচে হোতি, ৰিব্ভন্তা ৰা হোতি, পেতানং লোকং যাতা ৰা হোতি, কালকতা ৰা হোতীতি অধিপ্পাযো, পক্খসঙ্কন্তা ৰা হোতি, তিত্থাযতনসঙ্কন্তা ৰা হোতীতি অধিপ্পাযো, নট্ঠা ৰা হোতি, পারাজিকাপন্না ৰা হোতীতি অধিপ্পাযো. এৰরূপে কালে গামন্তরোক্কমনাদীনি…পে… অনাপত্তীতি ঞাতব্বন্তি যোজনা. উম্মত্তিকাযপি এৰং চত্তারিপি করোন্তিযা অনাপত্তীতি যোজনা.

২০৭০. ‘‘অগামকে অরঞ্ঞে’’তি ইদং গামাভাৰেন ৰুত্তং, ন ৰিঞ্ঝাটৰিসদিসতায.

২০৭১. গামভাৰতো নদিপারগমনগণম্হাওহীযনাপত্তি ন সম্ভৰতি, তস্সাপি সকগামত্তা গামন্তরগমনমূলিকাপত্তি চ দিৰসভাগত্তা রত্তিৰিপ্পৰাসমূলিকাপত্তি চ ন সম্ভৰতীতি আহ ‘‘সকগামে…পে… ন ৰিজ্জরে’’তি. যথাকামন্তি যথিচ্ছিতং, দুতিযিকায অসন্তিযাপীতি অত্থো.

২০৭২. সমুট্ঠানাদযো পঠমন্তিমৰত্থুনা তুল্যাতি যোজনা.

গামন্তরগমনকথাৰণ্ণনা.

২০৭৩. সীমাসম্মুতিযা চেৰাতি ‘‘সমগ্গেন সঙ্ঘেন ধম্মেন ৰিনযেন উক্খিত্তং ভিক্খুনিং কারকসঙ্ঘং অনাপুচ্ছা তস্সেৰ কারকসঙ্ঘস্স ছন্দং অজানিত্ৰা ওসারেস্সামী’’তি নৰসীমাসম্মন্ননে চ. দ্ৰীহি কম্মৰাচাহি দুৰে থুল্লচ্চযা হোন্তীতি যোজনা.

২০৭৪. কম্মস্স পরিযোসানেতি ওসারণকম্মস্স অৰসানে. তিকসঙ্ঘাদিসেসন্তি ‘‘ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞা ওসারেতি, আপত্তি সঙ্ঘাদিসেসস্স. ধম্মকম্মে ৰেমতিকা, ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞা ওসারেতি, আপত্তি সঙ্ঘাদিসেসস্সা’’তি (পাচি. ৬৯৭) তিকসঙ্ঘাদিসেসং ৰুত্তং. কম্মন্তি চ উক্খেপনীযকম্মং. অধম্মে তিকদুক্কটন্তি ‘‘অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞা ওসারেতি, আপত্তি দুক্কটস্স. অধম্মকম্মে ৰেমতিকা, অধম্মকম্মসঞ্ঞা ওসারেতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি তিকদুক্কটং ৰুত্তং.

২০৭৫. গণস্সাতি তস্সেৰ কারকগণস্স. ৰত্তে ৰা পন ৰত্তন্তিন্তি তেচত্তালীসপ্পভেদে নেত্তারৰত্তে ৰত্তমানং. তেচত্তালীসপ্পভেদং পন ৰত্তক্খন্ধকে (চূল়ৰ. ৩৭৬) আৰি ভৰিস্সতি. নেত্তারৰত্তেতি কম্মতো নিত্থরণস্স হেতুভূতে ৰত্তে.

২০৭৭. ওসারণং ক্রিযং. অনাপুচ্ছনং অক্রিযং.

চতুত্থং.

২০৭৮-৯. অৰস্সুতাতি মেথুনরাগেন তিন্তা. এৰমুপরিপি. ‘‘মনুস্সপুগ্গলস্সা’’তি ইমিনা যক্খাদীনং পটিক্খেপো. ‘‘উদকে…পে… দুক্কট’’ন্তি ৰক্খমানত্তা আমিসন্তি অঞ্ঞত্র দন্তপোনা অজ্ঝোহরণীযস্স গহণং. পযোগতোতি পযোগগণনায.

২০৮০. একতোৰস্সুতেতি পুমিত্থিযা সামঞ্ঞেন পুল্লিঙ্গনিদ্দেসো. কথমেতং ৰিঞ্ঞাযতীতি? ‘‘একতোঅৰস্সুতেতি এত্থ ভিক্খুনিযা অৰস্সুতভাৰো দট্ঠব্বোতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. মহাঅট্ঠকথাযং পনেতং ন ৰুত্তং, তং পাল়িযা সমেতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৭০১) ৰুত্তত্তা ৰিঞ্ঞাযতি. এত্থ চ এতং ন ৰুত্তন্তি ‘‘ভিক্খুনিযা অৰস্সুতভাৰো দট্ঠব্বো’’তি এতং নিযমনং ন ৰুত্তং. ন্তি তং নিযমেত্ৰা অৰচনং. পাল়িযা সমেতীতি ‘‘একতোঅৰস্সুতে’’তি (পাচি. ৭০১-৭০২) অৰিসেসেত্ৰা ৰুত্তপাল়িযা, ‘‘অনৰস্সুতোতি জানন্তী পটিগ্গণ্হাতী’’তি (পাচি. ৭০৩) ইমায চ পাল়িযা সমেতি. যদি হি পুগ্গলস্স অৰস্সুতভাৰো নপ্পমাণং, কিং ‘‘অনৰস্সুতোতি জানন্তী’’তি ইমিনা ৰচনেন. ‘‘অনাপত্তি উভো অনৰস্সুতা হোন্তি, অনৰস্সুতা পটিগ্গণ্হাতী’’তি এত্তকমেৰ ৰত্তব্বং সিযা. অজ্ঝোহারপযোগেসু বহূসু থুল্লচ্চযচযো থুল্লচ্চযানং সমূহো সিযা, পযোগগণনায বহূনি থুল্লচ্চযানি হোন্তীতি অধিপ্পাযো.

২০৮১. সম্ভৰে, ব্যভিচারে চ ৰিসেসনং সাত্থকং ভৰতীতি ‘‘মনুস্সৰিগ্গহান’’ন্তি ইদং ৰিসেসনং যক্খপেততিরচ্ছানপদেহি যোজেতব্বং. উভতোঅৰস্সুতে সতি মনুস্সৰিগ্গহানং যক্খপেততিরচ্ছানানং হত্থতো চ পণ্ডকানং হত্থতো চ তথাতি যোজনা. তথা-সদ্দেনেত্থ ‘‘যং কিঞ্চি আমিসং পটিগ্গণ্হাতি, দুক্কটং. অজ্ঝোহারপযোগেসু থুল্লচ্চযচযো সিযা’’তি যথাৰুত্তমতিদিসতি.

২০৮২. এত্থাতি ইমেসু যক্খাদীসু. একতোঅৰস্সুতে সতি আমিসং পটিগ্গণ্হন্তিযা দুক্কটং. সব্বত্থাতি সব্বেসু মনুস্সামনুস্সেসু একতো, উভতো ৰা অনৰস্সুতেসু. উদকে দন্তকট্ঠকেতি উদকস্স, দন্তকট্ঠস্স চ গহণে. পরিভোগে চাতি পটিগ্গহণে চেৰ পরিভোগে চ.

২০৮৩-৪. উভযাৰস্সুতাভাৰেতি ভিক্খুনিযা, পুগ্গলস্স চ উভিন্নং অৰস্সুতত্তে অসতি যদি আমিসং পটিগ্গণ্হাতি, ন দোসোতি যোজনা. অযং পুরিসপুগ্গলো. ন চ অৰস্সুতোতি নেৰ অৰস্সুতোতি ঞত্ৰা. যা পন আমিসং পটিগ্গণ্হাতি, তস্সা চ উম্মত্তিকাদীনঞ্চ অনাপত্তি পকাসিতাতি যোজনা. ‘‘যা গণ্হাতি, তস্সা অনাপত্তী’’তি ৰুত্তেপি পরিভুঞ্জন্তিযাৰ অনাপত্তিভাৰো দট্ঠব্বো.

পঞ্চমং.

২০৮৫. উয্যোজনেতি ‘‘কিং তে অয্যে এসো পুরিসপুগ্গলো করিস্সতি অৰস্সুতো ৰা অনৰস্সুতো ৰা, যতো ত্ৰং অনৰস্সুতা, ইঙ্ঘ অয্যে যং তে এসো পুরিসপুগ্গলো দেতি খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা, তং ত্ৰং সহত্থা পটিগ্গহেত্ৰা খাদ ৰা ভুঞ্জ ৰা’’তি (পাচি. ৭০৫) ৰুত্তনযেন নিযোজনে. একিস্সাতি উয্যোজিকায. ইতরিস্সাতি উয্যোজিতায. পটিগ্গহেতি অৰস্সুতস্স হত্থতো আমিসপটিগ্গহণে. দুক্কটানি চাতি উয্যোজিকায দুক্কটানি. ভোগেসূতি উয্যোজিতায তথা পটিগ্গহিতস্স আমিসস্স পরিভোগেসু. থুল্লচ্চযগণো সিযাতি উয্যোজিকায থুল্লচ্চযসমূহো সিযাতি অত্থো.

২০৮৬-৭. ভোজনস্সাৰসানস্মিন্তি উয্যোজিতায ভোজনপরিযন্তে. সঙ্ঘাদিসেসতাতি উয্যোজিকায সঙ্ঘাদিসেসাপত্তি হোতি.

যক্খাদীনন্তি এত্থ আদি-সদ্দেন পেতপণ্ডকতিরচ্ছানগতা গহিতা. তথেৰ পুরিসস্স চাতি অৰস্সুতস্স মনুস্সপুরিসস্স. ‘‘গহণে উয্যোজনে’’তি পদচ্ছেদো. গহণেতি উয্যোজিতায গহণে. উয্যোজনেতি উয্যোজিকায অত্তনো উয্যোজনে. তেসন্তি উদকদন্তপোনানং. পরিভোগেতি উয্যোজিতায পরিভুঞ্জনে. দুক্কটং পরিকিত্তিতন্তি উয্যোজিকায দুক্কটং ৰুত্তং.

২০৮৮. সেসস্সাতি উদকদন্তপোনতো অঞ্ঞস্স পরিভুঞ্জিতব্বামিসস্স. ‘‘গহণুয্যোজনে’’তিআদি ৰুত্তনযমেৰ.

২০৮৯-৯০. যা পন ভিক্খুনী ‘‘অনৰস্সুতো’’তি ঞত্ৰা উয্যোজেতি, ‘‘কুপিতা ৰা ন পটিগ্গণ্হতী’’তি উয্যোজেতি, ‘‘কুলানুদ্দযতা ৰাপি ন পটিগ্গণ্হতী’’তি উয্যোজেতি, তস্সা চ উম্মত্তিকাদীনঞ্চ অনাপত্তি পকাসিতাতি যোজনা. যথাহ ‘‘অনাপত্তি ‘অনৰস্সুতো’তি জানন্তী উয্যোজেতি, ‘কুপিতা ন পটিগ্গণ্হতী’তি উয্যোজেতি, ‘কুলানুদ্দযতায ন পটিগ্গণ্হতী’তি উয্যোজেতী’’তিআদি (পাচি. ৭০৮).

ছট্ঠং.

২০৯১. সত্তমন্তি ‘‘যা পন ভিক্খুনী কুপিতা অনত্তমনা এৰং ৰদেয্য বুদ্ধং পচ্চক্খামী’’তিআদিনযপ্পৰত্তং (পাচি. ৭১০) সত্তমসিক্খাপদঞ্চ. অট্ঠমন্তি ‘‘যা পন ভিক্খুনী কিস্মিঞ্চিদেৰ অধিকরণে পচ্চাকতা’’তিআদিনযপ্পৰত্তং (পাচি. ৭১৬) অট্ঠমসিক্খাপদঞ্চ.

সত্তমট্ঠমানি.

২০৯২. নৰমেতি ‘‘ভিক্খুনিযো পনেৰ সংসট্ঠা ৰিহরন্তী’’তিআদিসিক্খাপদে (পাচি. ৭২২) চ. দসমেতি ‘‘যা পন ভিক্খুনী এৰং ৰদেয্য সংসট্ঠাৰ অয্যে তুম্হে ৰিহরথ, মা তুম্হে নানা ৰিহরিত্থা’’তিআদিসিক্খাপদে (পাচি. ৭২৮) চ.

নৰমদসমানি.

২০৯৩. তেন মহাৰিভঙ্গাগতেন দুট্ঠদোসদ্ৰযেন চ তত্থেৰ আগতেন তেন সঞ্চরিত্তসিক্খাপদেন চাতি ইমেহি তীহি সদ্ধিং ইধাগতানি ছ সিক্খাপদানীতি এৰং নৰ পঠমাপত্তিকা. ইতো ভিক্খুনিৰিভঙ্গতো চত্তারি যাৰততিযকানি ততো মহাৰিভঙ্গতো চত্তারি যাৰততিযকানীতি এৰং অট্ঠ যাৰততিযকানি, পুরিমানি নৰ চাতি সত্তরস সঙ্ঘাদিসেসসিক্খাপদানি মযা চেত্থ দস্সিতানীতি অধিপ্পাযো.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

সঙ্ঘাদিসেসকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

নিস্সগ্গিযকথাৰণ্ণনা

২০৯৪-৫. এৰং সত্তরসসঙ্ঘাদিসেসে দস্সেত্ৰা ইদানি তদনন্তরানি নিস্সগ্গিযানি দস্সেতুমাহ ‘‘অধিট্ঠানুপগং পত্ত’’ন্তিআদি. ‘‘অধিট্ঠানুপগং পত্ত’’ন্তি ইমিনা পদেন কেনচি কারণেন অনধিট্ঠানুপগে পত্তে অনাপত্তিভাৰং দীপেতি. ‘‘তস্সা’’তি ত-সদ্দাপেক্খায ভিক্খুনীতি এত্থ ‘‘যা’’তি লব্ভতি. পত্তসন্নিধিকারণাতি অনধিট্ঠায, অৰিকপ্পেত্ৰা একরত্তম্পি পত্তস্স নিক্খিত্তকারণা.

২০৯৬. ইধ ইমস্মিং সিক্খাপদে সেসো সব্বো ৰিনিচ্ছযো কথামগ্গোতি যোজনা, অৰসেসসব্বৰিনিচ্ছযকথামগ্গোতি অত্থো. পত্তসিক্খাপদেতি মহাৰিভঙ্গপঠমপত্তসিক্খাপদে.

২০৯৭. ৰিসেসোৰ ৰিসেসতা.

পঠমং.

২০৯৮. অকালেতি ‘‘অনত্থতকথিনে ৰিহারে একাদস মাসা, অত্থতকথিনে ৰিহারে সত্ত মাসা’’তি (পাচি. ৭৪০ অত্থতো সমানং) এৰং ৰুত্তে অকালে. ৰিকপ্পন্তরং দস্সেতুমাহ ‘‘দিন্নং কালেপি কেনচী’’তিআদি. ৰুত্তৰিপরিযাযেন কালনিযমো ৰেদিতব্বো. কেনচি অকালে যং চীৰরং দিন্নং, কালেপি যং চীৰরং আদিস্স দিন্নং, তং অকালচীৰরং নামাতি যোজনা. আদিস্স দানপ্পকারং দস্সেতুমাহ ‘‘সম্পত্তা ভাজেন্তূ’’তি. নিযামিতন্তি ‘‘সম্পত্তা ভাজেন্তূ’’তি এৰং ৰত্ৰা দিন্নঞ্চ ‘‘ইদং গণস্স, ইদং তুয্হং দম্মী’’তি ৰত্ৰা ৰা দাতুকামতায পাদমূলে ঠপেত্ৰা ৰা দিন্নঞ্চ আদিস্স দিন্নং নামাতি অত্থো. যথাহ ‘‘সম্পত্তা ভাজেন্তূ’তি ৰত্ৰা ৰা ‘ইদং গণস্স, ইদং তুম্হাকং দম্মী’তি ৰত্ৰা ৰা দাতুকম্যতায পাদমূলে ঠপেত্ৰা ৰা দিন্নম্পি আদিস্স দিন্নং নাম হোতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৭৪০).

২০৯৯. অকালচীৰরন্তি ৰুত্তপ্পকারং অকালচীৰরং.

২১০০. অত্তনা পটিলদ্ধন্তি ততো যং চীৰরং অত্তনা ৰস্সগ্গেন পটিলদ্ধং. নিস্সজ্জিত্ৰা পটিলদ্ধকালে কত্তব্বৰিধিং দস্সেতুমাহ ‘‘লভিত্ৰা…পে… নিযোজযে’’তি. যথাদানে নিযোজযেতি যথা দাযকেন দিন্নং, তথা উপনেতব্বং, অকালচীৰরপক্খেযেৰ ঠপেতব্বন্তি ৰুত্তং হোতি.

২১০১. তস্সাতি ‘‘যথাদানে নিযোজযে’’তি ৰচনস্স. ৰিনযকম্মং কত্ৰা পটিলদ্ধম্পি তং পুন সেৰিতুং ন চ ৰট্টতীতি অযমধিপ্পাযোতি যোজনা.

২১০২. কালচীৰরে অকালৰত্থসঞ্ঞায দুক্কটন্তি যোজনা. উভযত্থপীতি অকালচীৰরেপি কালচীৰরেপি. ৰেমতিকায তথা দুক্কটন্তি যোজনা.

২১০৩. উভযত্থপি চীৰরে কালচীৰরে চ অকালচীৰরে চাতি উভযচীৰরেপি কালচীৰরসঞ্ঞায ভাজাপেন্তিযা নদোসোতি যোজনা. সচিত্তকসমুট্ঠানত্তযং সন্ধাযাহ ‘‘তিসমুট্ঠানতা’’তি.

দুতিযং.

২১০৪. সচে সযং অচ্ছিন্দতি অঞ্ঞায ভিক্খুনিযা সদ্ধিং চীৰরং পরিৰত্তেত্ৰা পচ্ছা ‘‘তুয্হং চীৰরং ত্ৰমেৰ গণ্হ, ময্হং চীৰরং দেহী’’তি এৰং যদি সযং অচ্ছিন্দতি. এত্থ ‘‘সকসঞ্ঞাযা’’তি সেসো. সকসঞ্ঞায গহিতত্তা পাচিত্তিযং, দুক্কটঞ্চ ৰুত্তং, ইতরথা ভণ্ডগ্ঘেন কারেতব্বো.

২১০৫. ইতরেসূতি অবন্ধনঞ্চ আণত্তিবহুত্তঞ্চ সঙ্গণ্হাতি. তেনাহ ‘‘ৰত্থূনং পযোগস্স ৰসা সিযা’’তি.

২১০৬. ‘‘তিকপাচিত্তী’’তি ইদমপেক্খিত্ৰা ‘‘উদ্দিট্ঠা’’তি সম্বন্ধনীযং, উপসম্পন্নায উপসম্পন্নসঞ্ঞা, ৰেমতিকা, অনুপসম্পন্নসঞ্ঞাতি এতাসং ৰসেন তিকপাচিত্তি ৰুত্তাতি অত্থো. অঞ্ঞস্মিং পরিক্খারেতি উপসম্পন্নানুপসম্পন্নানং অঞ্ঞস্মিং পরিক্খারে. ইতরিস্সাতি অনুপসম্পন্নায. তিকদুক্কটন্তি অনুপসম্পন্নায উপসম্পন্নসঞ্ঞাৰেমতিকাঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞানং ৰসেন তিকদুক্কটং উদ্দিট্ঠং.

২১০৭. তায ৰা দীযমানং তায অঞ্ঞায ভিক্খুনিযা দুট্ঠায ৰা তুট্ঠায ৰা দীযমানং গণ্হন্তিযা, তস্সা ৰিস্সাসমেৰ ৰা গণ্হন্তিযা অনাপত্তীতি যোজনা. ‘‘তিসমুট্ঠানতা মতা’’তি ইদং ৰুত্তত্থমেৰ.

ততিযং.

২১০৮. যা পন ভিক্খুনী ‘‘কিং তে, অয্যে, অফাসু, কিং আহরীযতূ’’তি ৰুত্তা অঞ্ঞং ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা তং আহটং পটিক্খিপিত্ৰা তঞ্চ অঞ্ঞঞ্চ গণ্হিতুকামা সচে অঞ্ঞং ৰিঞ্ঞাপেতি, তস্সা ৰিঞ্ঞত্তিদুক্কটং, লাভা নিস্সগ্গিযং সিযাতি সাধিপ্পাযযোজনা. ৰিঞ্ঞত্তিযা দুক্কটং ৰিঞ্ঞত্তিদুক্কটং.

২১০৯-১১. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘অঞ্ঞে অঞ্ঞসঞ্ঞা, অঞ্ঞে ৰেমতিকা, অঞ্ঞে অনঞ্ঞসঞ্ঞা অঞ্ঞং ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা অঞ্ঞং ৰিঞ্ঞাপেতি, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ৭৫১) তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তং. অনঞ্ঞে দ্ৰিকদুক্কটন্তি অনঞ্ঞে অঞ্ঞসঞ্ঞায, ৰেমতিকায চ ৰসেন দ্ৰিকদুক্কটং. ‘‘অনঞ্ঞেনঞ্ঞসঞ্ঞাযা’’তিআদিনা অনাপত্তিৰিসযো দস্সিতো. ‘‘অনঞ্ঞে অনঞ্ঞসঞ্ঞাযা’’তি পদচ্ছেদো. অনঞ্ঞে অনঞ্ঞসঞ্ঞায ৰিঞ্ঞাপেন্তিযা অনাপত্তি. তস্মিং পঠমৰিঞ্ঞাপিতে অপ্পহোন্তে ৰা তঞ্ঞেৰ ৰা ৰিঞ্ঞাপেন্তিযা অনাপত্তি. অঞ্ঞেনপি অত্থে সতি তেন সদ্ধিং অঞ্ঞং ৰিঞ্ঞাপেন্তিযা অনাপত্তি. ইদং ৰুত্তং হোতি – সচে পঠমং সপ্পি ৰিঞ্ঞত্তং, ‘‘আমকমংসং পচিতব্ব’’ন্তি চ ৰেজ্জেন ৰুত্তত্তা তেলেন অত্থো হোতি, ততো ‘‘তেলেনাপি মে অত্থো’’তি এৰং অঞ্ঞঞ্চ ৰিঞ্ঞাপেতীতি. আনিসংসঞ্চ দস্সেত্ৰা ততো অঞ্ঞং ৰিঞ্ঞাপেন্তিযাপি অনাপত্তীতি ঞাতব্বন্তি যোজনা. ইদং ৰুত্তং হোতি – সচে কহাপণস্স সপ্পি আভতং হোতি, ইমিনা মূলেন দিগুণং তেলং লব্ভতি, তেলেনাপি চ ইদং কিচ্চং নিপ্পজ্জতি, তস্মা তেলমাহরাতি এৰং আনিসংসং দস্সেত্ৰা ৰিঞ্ঞাপেতীতি.

চতুত্থং.

২১১২-৩. পুব্বং অঞ্ঞং চেতাপেত্ৰাতি যোজনা, অত্তনো কপ্পিযভণ্ডেন ‘‘ইদং নাম আহরা’’তি পুব্বং অঞ্ঞং পরিৰত্তাপেত্ৰাতি অত্থো. এৰন্তি এত্থ ‘‘ৰুত্তে’’তি সেসো. ধনেন নিব্বত্তং ধঞ্ঞং, অত্তনো ধনেন নিপ্ফাদিতত্তা তেলাদি ইধ ‘‘ধঞ্ঞ’’ন্তি অধিপ্পেতং, ন ৰীহাদি. এৰং ৰুত্তে ময্হং অঞ্ঞং ধঞ্ঞং আনেত্ৰা দেতি ইতি সঞ্ঞায পচ্ছা অঞ্ঞং চেতাপেয্যাতি যোজনা, ন মে ইমিনা অত্থো, অঞ্ঞং আহরাতি ৰুত্তে ইদঞ্চ দত্ৰা অঞ্ঞঞ্চ আহরিত্ৰা দেতীতি সঞ্ঞায ‘‘ন মে ইদং রুচ্চতি, অঞ্ঞং আহরা’’তি পচ্ছা অঞ্ঞং পরিৰত্তাপেয্যাতি অত্থো. চেতাপনপযোগেনাতি আণত্তায চেতাপনৰসেন. মূলট্ঠাযাতি আণাপিকায. তেন চ অঞ্ঞেন ৰা মূলেন আভতং হোতু, তস্স লাভে নিস্সগ্গিযং হোতীতি যোজনা.

২১১৪. সেসন্তি তিকপাচিত্তিযাদিকং ৰিনিচ্ছযৰিসেসং.

পঞ্চমং.

২১১৫-৬. অঞ্ঞদত্থায দিন্নেনাতি উপাসকেহি ‘‘এৰরূপং গহেত্ৰা ভাজেত্ৰা পরিভুঞ্জথা’’তি অঞ্ঞস্সত্থায দিন্নেন. ‘‘সঙ্ঘিকেন পরিক্খারেনা’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. পরিক্খারেনাতি কপ্পিযভণ্ডেন. সঙ্ঘিকেনাতি সঙ্ঘস্স পরিচ্চত্তেন. ইধাতি ইমস্মিং সাসনে. তস্সাতি যায চেতাপিতং. নিস্সগ্গিযং সিযাতি এত্থ নিস্সট্ঠপটিলদ্ধং যথাদানে উপনেতব্বন্তি ৰত্তব্বং. যথাহ ‘‘নিস্সট্ঠং পটিলভিত্ৰা যথাদানে উপনেতব্ব’’ন্তি (পাচি. ৭৬১). ইদং হেট্ঠা ৰুত্তত্থাধিপ্পাযমেৰ. এত্থাতি ইমস্মিং সিক্খাপদে. ‘‘অনঞ্ঞদত্থিকে অঞ্ঞদত্থিকসঞ্ঞা, আপত্তি দুক্কটস্স. অনঞ্ঞদত্থিকে ৰেমতিকা, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি ৰুত্তত্তা আহ ‘‘অনঞ্ঞদত্থিকে নিদ্দিট্ঠং দ্ৰিকদুক্কট’’ন্তি. ইমিনা চ ‘‘অঞ্ঞদত্থিকে তিকপাচিত্তিয’’ন্তি ইদং ৰুত্তমেৰ. ‘‘অঞ্ঞদত্থিকে অঞ্ঞদত্থিকসঞ্ঞা, ৰেমতিকা, অনঞ্ঞদত্থিকসঞ্ঞা অঞ্ঞং চেতাপেতি, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ৭৬১) হি ৰুত্তং.

২১১৭. সেসকন্তি যদত্থায দিন্নং, তং চেতাপেত্ৰা আহরিত্ৰা অতিরিত্তং মূলং অঞ্ঞদত্থায উপনেন্তিযা অনাপত্তীতি যোজেতব্বং. সামিকে পুচ্ছিত্ৰাতি ‘‘তুম্হেহি চীৰরত্থায দিন্নং, অম্হাকঞ্চ চীৰরং সংৰিজ্জতি, তেলাদীহি পন অত্থো’’তি এৰং সামিকে পুচ্ছিত্ৰা. ন্তি তং চেতাপন্নং. আপদাসূতি ভিক্খুনীহি ৰিহারং পহায গমনারহমুপদ্দৰো গহিতো. যথাহ ‘‘আপদাসূতি তথারূপেসু উপদ্দৰেসু ভিক্খুনিযো ৰিহারং ছড্ডেত্ৰা পক্কমন্তি, এৰরূপাসু আপদাসু যং ৰা তং ৰা চেতাপেতুং ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৭৬২).

২১১৮. সযং যাচিতকং ৰিনাতি ‘‘সংযাচিতক’’ন্তি পদং ৰিনা, এত্তকমেৰ ৰিসদিসন্তি ৰুত্তং হোতি.

ছট্ঠসত্তমানি.

২১১৯. অধিকৰচনং দস্সেতুমাহ ‘‘মহাজনিকসঞ্ঞাচিকেনা’’তি. পদতাধিকাতি পদমেৰ পদতা. মহাজনিকেনাতি গণস্স পরিচ্চত্তেন. সঞ্ঞাচিকেনাতি সযং যাচিতকেন.

২১২০. অনন্তরসমা মতাতি ইধ ‘‘পুগ্গলিকেনা’’তি পদং ৰিনা সমুট্ঠানাদিনা সদ্ধিং সব্বে ৰিনিচ্ছযা অনন্তরসিক্খাপদসদিসা মতাতি অত্থো. ‘‘যা পন ভিক্খুনী অঞ্ঞদত্থিকেন পরিক্খারেন অঞ্ঞুদ্দিসিকেন পুগ্গলিকেনা’’তি হি সিক্খাপদং. পুগ্গলিকেনাতি একভিক্খুনিযা পরিচ্চত্তেন. ‘‘কিঞ্চিপী’’তি লিখন্তি. ‘‘কোচিপী’’তি পাঠো সুন্দরো ‘‘ৰিসেসো’’তি ইমিনা তুল্যাধিকরণত্তা.

অট্ঠমনৰমদসমানি.

পঠমো ৰগ্গো.

২১২১-২. চত্তারি কংসানি সমাহটানি, চতুন্নং কংসানং সমাহারো ৰা চতুক্কংসং, চতুক্কংসতো অতিরেকং অতিরেকচতুক্কংসং, তেন অতিরেকচতুক্কংসগ্ঘনকং পাৰুরণমাহ, উপচারেন ‘‘অতিরেকচতুক্কংস’’ন্তি ৰুত্তং. কংসপরিমাণং পনেত্থ সযমেৰ ৰক্খতি ‘‘কহাপণচতুক্কং তু, কংসো নাম পৰুচ্চতী’’তি. তস্মা অতিরেকসোল়সকহাপণগ্ঘনকন্তি অত্থো. গরুপাৰুরণন্তি সীতকালে পারুপিতব্বপাৰুরণং. চেতাপেয্যাতি ৰিঞ্ঞাপেয্য. চত্তারি সচ্চানি সমাহটানি, চতুন্নং ৰা সচ্চানং সমাহারো চতুসচ্চং, তং পকাসেতি সীলেনাতি চতুসচ্চপ্পকাসী, তেন, চতুন্নং অরিযসচ্চানং নিদ্দিসকেন সম্মাসম্বুদ্ধেন. পযোগেতি ‘‘দেহী’’তি এৰং ৰিঞ্ঞাপনপযোগে. লাভেতি পটিলাভে.

চতুন্নং সমূহো চতুক্কং, কহাপণানং চতুক্কং কহাপণচতুক্কং. কহাপণো চেত্থ তংতংকালে, তংতংপদেসে চ ৰোহারূপগো গহেতব্বো. ইমা ৰুত্তপ্পকারা নিস্সগ্গিযাৰসানাপত্তিযো ‘‘ঞাতকানঞ্চ সন্তকে’’তি অনাপত্তিৰিসযে ৰক্খমানত্তা ‘‘যদা যেন অত্থো, তদা তং ৰদেয্যাথা’’তি এৰং নিচ্চপৰারণং অকত্ৰা তস্মিং কালে কিস্মিঞ্চি গুণে পসীদিত্ৰা ‘‘ৰদেয্যাথ যেন অত্থো’’তি এৰং পৰারিতট্ঠানে সম্ভৰন্তীতি দট্ঠব্বা.

২১২৩-৫. ঊনকচতুক্কংসে অতিরেকসঞ্ঞা, আপত্তি দুক্কটস্স. ঊনকচতুক্কংসে ৰেমতিকা, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি ৰুত্তত্তা আহ ‘‘ঊনকে তু চতুক্কংসে, উদ্দিট্ঠং দ্ৰিকদুক্কট’’ন্তি. ইমিনা ‘‘অতিরেকচতুক্কংসে অতিরেকসঞ্ঞা, ৰেমতিকা, ঊনকসঞ্ঞা চেতাপেতি, নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিয’’ন্তি তিকপাচিত্তিযঞ্চ দস্সিতং হোতি.

গরুকন্তি গরুপাৰুরণং. তদূনং ৰাতি চতুক্কংসতো ঊনকং ৰা. ঞাতকানঞ্চাতি এত্থ -সদ্দেন পৰারিতানং সঙ্গহো. যথাহ অনাপত্তিৰারে ‘‘ঞাতকানং, পৰারিতান’’ন্তি (পাচি. ৭৮৭). এত্থ চ ‘‘অতিরেকচতুক্কংসম্পী’’তি ৰত্তব্বং ‘‘তদূনং ৰা’’তি ইমিনা চতুক্কংসূনস্স ৰুত্তত্তা. ‘‘অপ্পমেৰ ৰা’’তি ইমিনা অতিরেকচতুক্কংসেপি মহগ্ঘতরং ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং.

একাদসমং.

২১২৬-৭. ‘‘লহুপাৰুরণং পন ভিক্খুনিযা চেতাপেন্তিযা অড্ঢতেয্যকংসপরমং চেতাপেতব্ব’’ন্তি (পাচি. ৭৮৯) ৰচনতো লহুপাৰুরণন্তি এত্থ ‘‘চেতাপেন্তিযা ভিক্খুনিযা’’তি চ অড্ঢতেয্যকংসগ্ঘনন্তি এত্থ ‘‘চেতাপেতব্ব’’ন্তি চ সেসো. লহুপাৰুরণন্তি উণ্হকালে পাৰুরণং. তিণ্ণং পূরণো তেয্যো, অড্ঢো তেয্যো অস্সাতি অড্ঢতেয্যো, অড্ঢতেয্যো চ সো কংসো চাতি অড্ঢতেয্যকংসো, তং অগ্ঘতীতি অড্ঢতেয্যকংসগ্ঘনং, দসকহাপণগ্ঘনকন্তি অত্থো. ততোতি অড্ঢতেয্যকংসগ্ঘনকতো. যং পন পাৰুরণং অড্ঢতেয্যকংসগ্ঘনকং, তং লহুপাৰুরণং. ততো অড্ঢতেয্যকংসগ্ঘনকতো লহুপাৰুরণতো. উত্তরিন্তি অতিরেকং. অড্ঢতেয্যকংসগ্ঘনকং যং পাৰুরণং যা ভিক্খুনী চেতাপেতি, তস্স পাৰুরণস্স পটিলাভে তস্সা ভিক্খুনিযা নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযা ৰুত্তাতি যোজনা.

‘‘অনন্তরসমং সেস’’ন্তি ইদং সমত্থেতুমাহ ‘‘নত্থি কাচি ৰিসেসতা’’তি. ৰিসেসোযেৰ ৰিসেসতা.

দ্ৰাদসমং.

২১২৮. ইদানি পাতিমোক্খুদ্দেসে আগতেসু সমতিংসনিস্সগ্গিযেসু কেসঞ্চি অত্তনো অৰচনে কারণঞ্চ অৰুত্তেহি সদ্ধিং ৰুত্তানং গহণঞ্চ দস্সেতুমাহ ‘‘সাধারণানী’’তিআদি. হি যস্মা ভিক্খুনীনং ভিক্খূহি সাধারণানি যানি সিক্খাপদানি সেসানি ইধ ৰুত্তেহি অঞ্ঞানি, তানি অট্ঠারস সিক্খাপদানি চেৰ ইধ ৰুত্তসরূপানি দ্ৰাদস সিক্খাপদানি চেতি ইচ্চেৰং নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযসিক্খাপদানি সমতিংসেৰ হোন্তীতি যোজনা.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

নিস্সগ্গিযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

পাচিত্তিযকথাৰণ্ণনা

২১২৯-৩০. এৰং তিংস নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযানি দস্সেত্ৰা ইদানি সুদ্ধপাচিত্তিযানি দস্সেতুমাহ ‘‘লসুণ’’ন্তিআদি. লসুণন্তি এত্থ ইতি-সদ্দো লুত্তনিদ্দিট্ঠো. ‘‘লসুণং’’ইতি ভণ্ডিকং ৰুত্তং অট্ঠকথাযং (পাচি. অট্ঠ. ৭৯৩-৭৯৫). চতুপঞ্চমিঞ্জাদিপ্পভেদং ভণ্ডিকং লসুণং নাম, ন ততো ঊনং. তেনাহ ‘‘ন একদ্ৰিতিমিঞ্জক’’ন্তি. পক্কলসুণতো, সীহল়দীপসম্ভৰতো চ ৰিসেসমাহ ‘‘আমকং মাগধংযেৰা’’তি. মগধেসু জাতং মাগধং, ‘‘ৰুত্ত’’ন্তি ইমিনা সম্বন্ধো. যথাহ ‘‘মগধরট্ঠে জাতলসুণমেৰ হি ইধ লসুণন্তি অধিপ্পেত’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৭৯৫). তং ‘‘খাদিস্সামী’’তি গণ্হতীতি সম্বন্ধো. ৰুত্তপ্পকারং পাচিত্তিযঞ্চ অজ্ঝোহারৰসেনাতি দস্সেতুমাহ ‘‘অজ্ঝোহারৰসেনেৰ, পাচিত্তিং পরিদীপযে’’তি.

২১৩১. তদেৰ ৰক্খতি ‘‘দ্ৰে তযো’’তিআদিনা. সদ্ধিন্তি একতো. সঙ্খাদিত্ৰাতি গলবিলং অপ্পৰেসেত্ৰা দন্তেহি সংচুণ্ণিযন্তী খাদিত্ৰা. অজ্ঝোহরতি পরগলং করোতি.

২১৩২. তত্থাতি তস্মিং ভণ্ডিকলসুণে. ‘‘মিঞ্জানং গণনাযা’’তি ইমিনা অজ্ঝোহারপযোগগণনাযেৰ দীপিতা. যথাহ ‘‘ভিন্দিত্ৰা একেকং মিঞ্জং খাদন্তিযা পন পযোগগণনায পাচিত্তিযানী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৭৯৫).

২১৩৩. সভাৰতো ৰট্টন্তেৰাতি যোজনা.

২১৩৫. যথাৰুত্তপলণ্ডুকাদীনং নানত্তং দস্সেতুমাহ ‘‘একা মিঞ্জা’’তিআদি. ইধ মিঞ্জানং ৰসেনেৰ নানত্তং দস্সিতং. অট্ঠকথাযং পন ৰণ্ণৰসেনাপি. যথাহ ‘‘পলণ্ডুকো পণ্ডুৰণ্ণো হোতি. ভঞ্জনকো লোহিতৰণ্ণো. হরিতকো হরিতপণ্ণৰণ্ণো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৭৯৭).

২১৩৬. ‘‘সাল়ৰে উত্তরিভঙ্গকে’’তি পদচ্ছেদো. ‘‘বদরসাল়ৰাদীসূ’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৭৯৭) অট্ঠকথাৰচনতো এত্থ বদর-সদ্দো সেসো. বদরসাল়ৰং নাম বদরফলানি সুক্খাপেত্ৰা চুণ্ণেত্ৰা কাতব্বা খাদনীযৰিকতি. উম্মত্তিকাদীনন্তি এত্থ আদি-সদ্দেন আদিকম্মিকা গহিতা. যথাহ ‘‘উম্মত্তিকায আদিকম্মিকাযা’’তি (পাচি. ৭৯৭).

পঠমং.

২১৩৭. সম্বাধেতি পটিচ্ছন্নোকাসে. তস্স ৰিভাগং দস্সেতুমাহ ‘‘উপকচ্ছেসু মুত্তস্স করণেপি ৰা’’তি.

২১৩৮. অস্সা তথা পাচিত্তীতি সম্বন্ধো. ‘‘ন লোমগণনাযা’’তি ইমিনা ‘‘পযোগগণনাযা’’তি ইদমেৰ সমত্থযতি.

২১৩৯. আবাধেতি কণ্ডুআদিকে রোগে. যথাহ – ‘‘আবাধপচ্চযাতি কণ্ডুকচ্ছুআদিআবাধপচ্চযা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৮০১). মগ্গসংৰিধানসমা মতাতি ভিক্খুনিযা সংৰিধায একদ্ধানসিক্খাপদেন সদিসা মতা ঞাতাতি অত্থো.

দুতিযং.

২১৪০. পদুমস্স ৰা পুণ্ডরীকস্স ৰা অন্তমসো কেসরেনাপি কামরাগেন মুত্তকরণস্স তলঘাতনে মুত্তকরণম্পি পহারদানে পাচিত্তি হোতীতি যোজনা. কেসরেনাপীতি অপি-সদ্দেন মহাপদুমপণ্ণেহি ৰত্তব্বমেৰ নত্থীতি দীপেতি. যথাহ – ‘‘অন্তমসো উপ্পলপত্তেনাপীতি এত্থ পত্তং তাৰ মহন্তং, কেসরেনাপি পহারং দেন্তিযা আপত্তিযেৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৮০৩).

২১৪১. তত্থাতি তস্মিং মুত্তকরণতলে.

ততিযং.

২১৪২. যা পন ভিক্খুনী কামরাগপরেতা কামরাগেন পীল়িতা অত্তনো ব্যঞ্জনে মুত্তপথে উপ্পলপত্তম্পি পৰেসেতি, ন ৰট্টতি পাচিত্তি হোতীতি যোজনা. পি-সদ্দেন ‘‘কেসরমত্তম্পি পন পৰেসেন্তিযা আপত্তিযেৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৮১২) অট্ঠকথা উল্লিঙ্গিতা.

২১৪৩-৪. যদ্যেৰং ‘‘জতুমট্ঠকে পাচিত্তিয’’ন্তি কস্মা ৰুত্তন্তি আহ ‘‘ইদং…পে… জতুমট্ঠক’’ন্তি. ইদং জতুমট্ঠকং ৰত্থুৰসেনেৰ ৰুত্তন্তি ‘‘অথ খো সা ভিক্খুনী জতুমট্ঠকং আদিযিত্ৰা ধোৰিতুং ৰিস্সরিত্ৰা একমন্তং ছড্ডেসি. ভিক্খুনিযো মক্খিকাহি সম্পরিকিণ্ণং পস্সিত্ৰা এৰমাহংসু ‘কস্সিদং কম্ম’ন্তি. সা এৰমাহ ‘ময্হিদং কম্ম’ন্তি. যা তা ভিক্খুনিযো অপ্পিচ্ছা, তা উজ্ঝাযন্তি খিয্যন্তি ৰিপাচেন্তি ‘কথঞ্হি নাম ভিক্খুনী জতুমট্ঠকং আদিযিস্সতী’’তি (পাচি. ৮০৬) আগতৰত্থুৰসেনেৰ ৰুত্তং, ন তং ৰিনা অঞ্ঞস্স ৰট্টকস্স সম্ভৰতোতি অধিপ্পাযো. জতুমট্ঠকং নাম জতুনা কতো মট্ঠদণ্ডকো.

দণ্ডন্তি এত্থ ‘‘যং কিঞ্চী’’তি সেসো. যথাহ ‘‘অন্তমসো উপ্পলপত্তম্পি মুত্তকরণং পৰেসেতী’’তি (পাচি. ৮০৮). এতম্পি চ অতিমহন্তং, কেসরমত্তম্পি পন পৰেসেন্তিযা আপত্তি এৰ. এল়ালুকন্তি কক্কারিফলং ৰা. তস্মিন্তি অত্তনো মুত্তকরণে.

২১৪৫. আবাধপচ্চযাতি মুত্তকরণপ্পদেসে জাতৰণাদিম্হি ৰণট্ঠাননিরুপনাদিপচ্চযা.

চতুত্থং.

২১৪৬. অগ্গপব্বদ্ৰযাধিকন্তি অগ্গপব্বদ্ৰযতো কেসগ্গমত্তম্পি অধিকং. যথাহ ‘‘অন্তমসো কেসগ্গমত্তম্পি অতিক্কামেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৮১২). দকসুদ্ধিং করোন্তিযাতি মুত্তকরণট্ঠানে ধোৰনং করোন্তিযা. যথাহ ‘‘উদকসুদ্ধিকং নাম মুত্তকরণস্স ধোৰনা ৰুচ্চতী’’তি (পাচি. ৮১২).

২১৪৭. ‘‘তীণী’’তি ইমিনা একঙ্গুলিযা পব্বদ্ৰযস্স পৰেসেত্ৰা ধোৰনে দোসাভাৰং দীপেতি. দীঘতোতি অঙ্গুলিযা দীঘতো. তীণি পব্বানি গম্ভীরতো মুত্তকরণে পৰেসেত্ৰা উদকসুদ্ধিং আদিযন্তিযা পাচিত্তিযং ভৰেতি যোজনা.

২১৪৮. তিস্সো, চতস্সো ৰা অঙ্গুলিযো একতো কত্ৰা ৰিত্থারেন পৰেসনে একপব্বেপি পৰিট্ঠে ‘‘দ্ৰঙ্গুলপব্বপরম’’ন্তি নিযমিতপ্পমাণাতিক্কমতো আহ ‘‘একপব্বম্পি যা পনা’’তি. যা পন ভিক্খুনী চতুন্নং ৰাপি অঙ্গুলীনং তিস্সন্নং ৰাপি অঙ্গুলীনং একপব্বম্পি ৰিত্থারতো পৰেসেতি, তস্সা পাচিত্তিযং সিযাতি যোজনা.

২১৪৯. ইতীতি এৰং. সব্বপ্পকারেনাতি গম্ভীরপৰেসনাদিনা সব্বেন পকারেন. অভিব্যত্ততরং কত্ৰাতি সুপাকটতরং কত্ৰা. অযমত্থোতি ‘‘একিস্সঙ্গুলিযা তীণী’’তিআদিনা ৰুত্তো অযমত্থো.

২১৫০. দ্ৰঙ্গুলপব্বে দোসো নত্থীতি যোজনা. উদকসুদ্ধিপচ্চযে পন সতিপি ফস্সসাদিযনে যথাৰুত্তপরিচ্ছেদে অনাপত্তি. অধিকম্পীতি দ্ৰঙ্গুলপব্বতো অধিকম্পি. উদকসুদ্ধিং করোন্তিযা দোসো নত্থীতি যোজনা.

২১৫১. তথা উদকসুদ্ধিং করোন্তীনং উম্মত্তিকাদীনং অনাপত্তি পকাসিতাতি যোজনা.

পঞ্চমং.

২১৫২. ভুঞ্জতো পন ভিক্খুস্সাতি পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরং ভুঞ্জতো ভিক্খুস্স. যথাহ ‘‘ভুঞ্জন্তস্সাতি পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরং ভোজনং ভুঞ্জন্তস্সা’’তি (পাচি. ৮১৭). পানীযং ৰা ৰিধূপনং ৰাতি ৰক্খমানং পানীযং, বীজনীযঞ্চ. উপতিট্ঠেয্যাতি ‘‘হত্থপাসে তিট্ঠতী’’তি (পাচি. ৮১৭) ৰচনতো এত্থ উপ-সদ্দো হত্থপাসসঙ্খাতং সমীপং ৰদতীতি ৰেদিতব্বং.

২১৫৩. ৰত্থকোণাদি যা কাচি ‘‘বীজনী’’তি ৰুচ্চতীতি যোজনা, ইমিনা ‘‘বীজনিকিচ্চং সম্পাদেস্সামী’’তি অধিট্ঠায গহিতচীৰরকোণপ্পকারং যং কিঞ্চি ‘‘বীজনী’’তি ৰুচ্চতীতি অত্থো.

২১৫৪. ‘‘অথ খো সা ভিক্খুনী তস্স ভিক্খুনো ভুঞ্জন্তস্স পানীযেন চ ৰিধূপনেন চ উপতিট্ঠিত্ৰা অচ্চাৰদতি. অথ খো সো ভিক্খু তং ভিক্খুনিং অপসাদেতি ‘মা, ভগিনি, এৰরূপং অকাসি, নেতং কপ্পতী’তি. ‘পুব্বে মং ত্ৰং এৰঞ্চ এৰঞ্চ করোসি, ইদানি এত্তকং ন সহসী’তি পানীযথালকং মত্থকে আসুম্ভিত্ৰা ৰিধূপনেন পহারং অদাসী’’তি (পাচি. ৮১৫) ইমস্মিং ৰত্থুম্হি ভিক্খূহি আরোচিতে ‘‘কথঞ্হি নাম, ভিক্খৰে, ভিক্খুনী ভিক্খুস্স পহারং দস্সতী’’তিআদীনি (পাচি. ৮১৫) ৰত্ৰা ‘‘যা পন ভিক্খুনী ভিক্খুস্স ভুঞ্জন্তস্স পানীযেন ৰা ৰিধূপনেন ৰা উপতিট্ঠেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ৮১৬) ৰুত্তত্তা পহারপচ্চযা নু খোতি আসঙ্কং নিৰত্তেতুমাহ ‘‘হত্থপাসে ইধ ঠানপচ্চযাপত্তি দীপিতা’’তি. এত্থ চ আসুম্ভিত্ৰাতি পাতেত্ৰা. ইধাতি ইমস্মিং সিক্খাপদে. ‘‘ন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনিযা ভিক্খুস্স পহারো দাতব্বো. যা দদেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (চূল়ৰ. ৪২০) ভিক্খুনিক্খন্ধকে ৰুত্তং গহেত্ৰা আহ ‘‘পহারপচ্চযা ৰুত্তং, খন্ধকে দুক্কটং ৰিসু’’ন্তি. ইমিনা ৰুত্তস্সেৰত্থস্স কারণং দস্সিতং হোতি.

২১৫৫. হত্থপাসং জহিত্ৰাতি এত্থ ‘‘ভোজনং ভুঞ্জতো’’তি চ খাদনং খাদতোতি এত্থ ‘‘হত্থপাসে’’তি চ ৰত্তব্বং. ভোজনং ভুঞ্জতো হত্থপাসং জহিত্ৰা উপতিট্ঠন্তিযা ৰা খাদনং খাদতো হত্থপাসে উপতিট্ঠন্তিযা ৰা হোতি আপত্তি দুক্কটন্তি যোজনা.

২১৫৬. দেতীতি পানীযং ৰা সূপাদিং ৰা ‘‘ইমং পিৰথ, ইমিনা ভুঞ্জথা’’তি দেতি. তালৰণ্টং ‘‘ইমিনা বীজন্তা ভুঞ্জথা’’তি দেতি. দাপেতীতি অঞ্ঞেন উভযম্পি দাপেতি. ইদং সিক্খাপদং সমুট্ঠানতো এল়কলোমেন সমং মতন্তি যোজনা.

ছট্ঠং.

২১৫৭. ৰিঞ্ঞত্ৰাতি সযং ৰিঞ্ঞত্ৰা, অঞ্ঞায ৰা ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা. ‘‘ৰিঞ্ঞত্ৰা ৰা ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ৰা’’তি (পাচি. ৮২১) হি সিক্খাপদং. আমকং ধঞ্ঞন্তি অপক্কং অভট্ঠং সালিআদিকং সত্তৰিধং ধঞ্ঞং. যথাহ – ‘‘আমকধঞ্ঞং নাম সালি ৰীহি যৰো গোধুমো কঙ্গু ৰরকো কুদ্রূসকো’’তি (পাচি. ৮২২). কোট্টেত্ৰাতি মুসলেহি কোট্টেত্ৰা. যদি পরিভুঞ্জতীতি যোজনা.

২১৫৮-৬০. ‘‘ভুঞ্জিস্সামীতি পটিগ্গণ্হাতি, আপত্তি দুক্কটস্সাতি ইদং পযোগদুক্কটং নাম, তস্মা ন কেৰলং পটিগ্গহণেযেৰ দুক্কটং হোতী’’তিআদিনা (পাচি. অট্ঠ. ৮২২) অট্ঠকথাগতং ৰিভাগং দস্সেতুমাহ ‘‘ন কেৰলং তু ধঞ্ঞান’’ন্তিআদি. পনাতি অপি-সদ্দত্থে, সুক্খাপনেপীতি অত্থো. ভজ্জনত্থাযাতি এত্থ ‘‘ৰদ্দলিদিৰসে’’তি সেসো. ‘‘কপল্লসজ্জনে উদ্ধনসজ্জনে’’তি পচ্চেকং যোজেতব্বং. দব্বিসজ্জনেতি কটচ্ছুসম্পাদনে. তত্থ কপল্লকে ধঞ্ঞপক্খিপনেতি যোজনা. ‘‘ঘট্টনকোট্টনে’’তি ৰত্তব্বে গাথাবন্ধৰসেন ন-কারলোপং কত্ৰা ‘‘ঘট্টকোট্টনে’’তি ৰুত্তং.

২১৬১-৩. পমাণ-সদ্দস্স আৰত্তলিঙ্গসঙ্খ্যত্তা আহ ‘‘ভোজনঞ্চেৰ ৰিঞ্ঞত্তিপমাণ’’ন্তি. আৰত্তলিঙ্গসঙ্খ্যত্তং নাম নিযতলিঙ্গেকত্তবহুত্তং. তথা হেত্থ পমাণ-সদ্দো নিযতনপুংসকলিঙ্গে নিযতেকত্তং ৰুচ্চতি. এত্থ ইমস্মিং সিক্খাপদে ভোজনঞ্চেৰ ৰিঞ্ঞত্তি চাতি ইদং দ্ৰযং হি যস্মা পমাণং, তস্মা সযং ৰিঞ্ঞত্ৰা ৰা অঞ্ঞতো ভজ্জনাদীনি কারাপেত্ৰা ৰা অঞ্ঞায পন ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা সযং ভজ্জনাদীনি কত্ৰা ৰা যা পন ভিক্খুনী অজ্ঝোহরতি, তস্সা অজ্ঝোহারপযোগেসু পাচিত্তিযো সিযুন্তি যোজনা.

মহাপচ্চরিযং (পাচি. অট্ঠ. ৮২৩) ৰুত্তং ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘মাতরং ৰা’’তিআদি. মাতরং ৰাপি যাচিত্ৰাতি এত্থ ৰা-সদ্দো অত্থন্তরৰিকপ্পনে. পি-সদ্দো সম্ভাৰনে. মাতরং ৰা পিতরং ৰা অঞ্ঞং ৰা ঞাতকং ৰা পৰারিতং ৰা আমকধঞ্ঞং যাচিত্ৰা ৰা অঞ্ঞায কারাপেত্ৰা ৰা যা পরিভুঞ্জতি, তস্সা পাচিত্তীতি যোজনা.

২১৬৪. অৰিঞ্ঞত্তিযা লদ্ধং সযং ৰা ভজ্জনাদীনি কত্ৰা ৰা অঞ্ঞায কারাপেত্ৰা ৰা যা পরিভুঞ্জতি, তস্সা দুক্কটন্তি যোজনা.

২১৬৫. অঞ্ঞায পন ৰিঞ্ঞত্তিযা লদ্ধং তায কারাপেত্ৰাপি সযং কত্ৰা ৰা অজ্ঝোহরন্তিযা তথা আপত্তি দুক্কটন্তি যোজনা. ইদঞ্চ মহাপচ্চরিযাগতনযং গহেত্ৰা ৰুত্তং. মহাঅট্ঠকথাযং পন ‘‘অঞ্ঞায ৰিঞ্ঞত্তং ভুঞ্জন্তিযা দুক্কট’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৮২২) ৰুত্তত্তা ৰিঞ্ঞত্তিযাপি অঞ্ঞায লদ্ধং আমকং ধঞ্ঞং তায কারাপেত্ৰা ৰা সযং কত্ৰা ৰা পরিভুঞ্জন্তস্সাপি দুক্কটমেৰ ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং.

২১৬৬-৭. সেদকম্মাদিঅত্থাযাতি ৰাতরোগাদিনা আতুরানং সেদনাদিপটিকারত্থায. ইধ ‘‘অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতট্ঠানেপী’’তি সেসো. ভিক্খূনম্পি এসেৰ নযো. ঠপেত্ৰা সত্ত ধঞ্ঞানি ঞাতকপৰারিতট্ঠানে সেসৰিঞ্ঞত্তিযাপি অনাপত্তীতি ঞাতব্বন্তি যোজনা. সেসৰিঞ্ঞত্তিযাতি মুগ্গমাসঅলাবুকুম্ভণ্ডকাদীনং ৰুত্তধঞ্ঞাৰসেসানং ৰিঞ্ঞত্তিযা.

সালিআদীনং সত্তন্নং ধঞ্ঞানং দুক্কটস্স ৰুত্তত্তা, অনামাসত্তা চ সব্বেন সব্বং ন ৰট্টন্তীতি দস্সেতুমাহ ‘‘ঞাতকানম্পী’’তিআদি.

২১৬৮. লদ্ধন্তি লব্ভমানং. নৰকম্মেসূতি নৰকম্মত্থায, নিমিত্তত্থে ভুম্মং. এত্থ ‘‘সম্পটিচ্ছিতু’’ন্তি সেসো. ‘‘অৰিঞ্ঞত্তিযা লব্ভমানং পন নৰকম্মত্থায সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৮২৩) মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং.

সত্তমং.

২১৬৯. সঙ্কারন্তি কচৰরং. ৰিঘাসকং ৰাতি উচ্ছিট্ঠকমচ্ছকণ্টকমংসট্ঠিচলকমুখধোৰনাদিকং যং কিঞ্চি. ছড্ডেয্য ৰাতি এত্থ ‘‘সয’’ন্তি সেসো ‘‘ছড্ডাপেয্য পরেহী’’তি ৰক্খমানত্তা. কুট্টস্স তিরো তিরোকুট্টং, তস্মিং, কুট্টস্স পরভাগেতি অত্থো. ‘‘পাকারেপি অযং নযো’’তি ৰক্খমানত্তা কুট্টন্তি ৰা ব্যতিরিত্তা ভিত্তি গহেতব্বা.

২১৭১. একাতি এত্থ আপত্তীতি সেসো. ‘‘তস্সা’’তি ইমিনা সম্বন্ধো.

২১৭২. ছড্ডনেতি এত্থ পি-সদ্দো লুত্তনিদ্দিট্ঠো. দন্তকট্ঠস্স ছড্ডনেপি ভিক্খুনিযা পাচিত্তি পরিদীপিতাতি যোজনা.

২১৭৩-৪. সব্বত্থাতি ৰুত্তপ্পকারেসু সব্বেসু ৰিকপ্পেসু. অনাপত্তিৰিসযং দস্সেতুমাহ ‘‘অৰলঞ্জেপী’’তিআদি. অৰলঞ্জে ঠানে অনোলোকেত্ৰা ছড্ডেন্তিযাপি ৰা ৰলঞ্জে ঠানে ওলোকেত্ৰাপি ৰা পন ছড্ডেন্তিযা অনাপত্তীতি যোজনা. ছড্ডনং ক্রিযং. অনোলোকনং অক্রিযং.

অট্ঠমং.

২১৭৫-৬. যা পন ভিক্খুনী খেত্তে ৰা নাল়িকেরাদিআরামে ৰা যত্থ কত্থচি রোপিমে হরিতট্ঠানে তানি ৰিঘাসুচ্চারসঙ্কারমুত্তসঙ্খাতানি চত্তারি ৰত্থূনি সচে সযং ছড্ডেতি ৰা, তথা পরে ছড্ডাপেতি ৰা, তস্সা ভিক্খুনিযা আপত্তিৰিনিচ্ছযো ৰুত্তনযো ‘‘একেক’’মিচ্চাদিনা যথাৰুত্তপকারোতি যোজনা.

২১৭৭-৮. যা পন ভিক্খুনী হরিতে খেত্তে নিসীদিত্ৰা ভুঞ্জমানা ৰা তথা হরিতে তত্থ খেত্তে উচ্ছুআদীনি খাদন্তি খাদমানা গচ্ছন্তী ৰা যদি উচ্ছিট্ঠং উদকং ৰা চলকাদিং ৰা ছড্ডেতি, তস্সা পাচিত্তিযং হোতীতি যোজনা. চলকং নাম ৰমিকরং.

২১৭৯. তাদিসে হরিতে ঠানে অন্তমসো মত্থকছিন্নং নাল়িকেরম্পি জলং পিৰিত্ৰা ছড্ডেন্তিযা আপত্তি সিযাতি যোজনা.

২১৮০. সব্বেসন্তি ভিক্খুভিক্খুনীনং.

২১৮১. লাযিতম্পি খেত্তং পুন রোহণত্থায মনুস্সা রক্খন্তি চে, তত্থ তস্মিং খেত্তে ৰিঘাসুচ্চারাদীনি ছড্ডেন্তিযা অস্সা ভিক্খুনিযা যথাৰত্থুকমেৰ হি পাচিত্তিযমেৰাতি যোজনা. ‘‘অস্সা যথাৰত্থুক’’ন্তি ইমিনা ভিক্খুস্স দুক্কটন্তি ৰুত্তমেৰ হোতি.

২১৮২. ছড্ডিতে খেত্তেতি মনুস্সেহি উদ্ধটসস্সে খেত্তে. যথাহ – ‘‘মনুস্সেসু সস্সং উদ্ধরিত্ৰা গতেসু ছড্ডিতখেত্তং নাম হোতি, তত্থ ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৮৩০). এৰং অকতেপি খেত্তে সামিকে আপুচ্ছিত্ৰা কাতুং ৰট্টতি. যথাহ ‘‘সামিকে অপলোকেত্ৰা ছড্ডেতী’’তি (পাচি. ৮৩২). ইধ খেত্তপালকা, আরামাদিগোপকা চ সামিকা এৰ. সঙ্ঘস্স খেত্তে, আরামে চ সচে ‘‘তত্থ কচৰরং ন ছড্ডেতব্ব’’ন্তি কতিকা নত্থি, ভিক্খুস্স ছড্ডেতুং ৰট্টতি সঙ্ঘপরিযাপন্নত্তা, ন ভিক্খুনীনং. তাসং পন ভিক্খুসঙ্ঘে ৰুত্তনযেন ন ৰট্টতি, ন তস্স ভিক্খুস্স, এৰং সন্তেপি সারুপ্পৰসেন কাতব্বন্তি. সব্বন্তি উচ্চারাদি চতুব্বিধং.

নৰমং.

২১৮৩. এত্থ ‘‘নচ্চং নাম যং কিঞ্চি নচ্চং. গীতং নাম যং কিঞ্চি গীতং. ৰাদিতং নাম যং কিঞ্চি ৰাদিত’’ন্তি (পাচি. ৮৩৫) ৰচনতো ‘‘যং কিঞ্চী’’তি সেসো. যা পন ভিক্খুনী যং কিঞ্চি নচ্চং ৰা যং কিঞ্চি গীতং ৰা যং কিঞ্চি ৰাদিতং ৰা দস্সনত্থায গচ্ছেয্যাতি যোজনা. তত্থ যং কিঞ্চি নচ্চন্তি নটাদযো ৰা নচ্চন্তু সোণ্ডা ৰা, অন্তমসো মোরসুকমক্কটাদযোপি, সব্বম্পেতং নচ্চমেৰ. যং কিঞ্চি গীতন্তি নটাদীনং ৰা গীতং হোতু অরিযানং পরিনিব্বানকালে রতনত্তযগুণূপসংহিতং সাধুকীল়িতগীতং ৰা অসঞ্ঞতভিক্খূনং ধম্মভাণকগীতং ৰা, সব্বম্পেতং গীতমেৰ. যং কিঞ্চি ৰাদিতন্তি ঘনাদিৰাদনীযভণ্ডৰাদিতং ৰা হোতু কুটভেরিৰাদিতং ৰা অন্তমসো উদরভেরিৰাদিতম্পি, সব্বম্পেতং ৰাদিতমেৰ. ‘‘দস্সনসৰনত্থাযা’’তি ৰত্তব্বে ৰিরূপেকসেসনযেন ‘‘দস্সনত্থাযা’’তি ৰুত্তং. পঞ্চন্নং ৰিঞ্ঞাণানং যথাসকং ৰিসযস্স আলোচনসভাৰতায ৰা ‘‘দস্সনত্থায’’ ইচ্চেৰ ৰুত্তং.

২১৮৪. পুব্বপযোগদুক্কটেন সহ পাচিত্তিযং দস্সেতুমাহ ‘‘দস্সনত্থায নচ্চস্সা’’তিআদি. গীতস্সাতি এত্থ ‘‘ৰাদিতস্সা’’তি পকরণতো লব্ভতি.

২১৮৫. একপযোগেনাতি একদিসাৰলোকনপযোগেন. তেনেৰ ৰক্খতি ‘‘অঞ্ঞস্মিম্পি…পে… সিযু’’ন্তি. পস্সতীতি এত্থ ‘‘নচ্চ’’ন্তি সেসো. তেসন্তি যেসং নচ্চং পস্সতি. পি-সদ্দেন ৰাদিতম্পি সম্পিণ্ডেতি. যথাহ ‘‘তেসংযেৰ গীতৰাদিতং সুণাতি, একমেৰ পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৮৩৬).

২১৮৬. অঞ্ঞতোতি অঞ্ঞস্মিং দিসাভাগে.

২১৮৭. ‘‘ৰিসুং পাচিত্তিযো সিযু’’ন্তি ইদমেৰ পকাসেতুমাহ ‘‘পযোগগণনাযেত্থ, আপত্তিগণনা সিযা’’তি. এত্থাতি ইমস্মিং নানাদিসাভাগে. নচ্চগীতৰাদিতানং দস্সনসৰনে অট্ঠকথাগতং ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘নচ্চিতু’’ন্তিআদি.

২১৮৮. ‘‘নচ্চ ইতী’’তি পদচ্ছেদো, ‘‘নচ্চাহী’’তিপি পাঠো. উপট্ঠানন্তি ভেরিসদ্দপূজং. সম্পটিচ্ছিতুন্তি ‘‘সাধূ’’তি অধিৰাসেতুং. ইমস্স উপলক্খণৰসেন ৰুত্তত্তা নচ্চগীতেপি এসেৰ নযো.

২১৮৯-৯০. সব্বত্থাতি নচ্চনাদীসু সব্বত্থ. উপট্ঠানং করোমাতি তুম্হাকং চেতিযস্স নচ্চাদীহি উপহারং করোমাতি. উপট্ঠানং পসত্থন্তি উপট্ঠানকরণং নাম সুন্দরন্তি.

যা আরামেযেৰ চ ঠত্ৰা পস্সতি ৰা সুণাতি ৰাতি যোজনা, ইধ ‘‘অন্তরারামে ৰা’’তিআদি সেসো. ‘‘আরামে ঠত্ৰা অন্তরারামে ৰা বহিআরামে ৰা নচ্চাদীনি পস্সতি ৰা সুণাতি ৰা, অনাপত্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৮৩৭) অট্ঠকথায ৰুত্তং. ‘‘ঠত্ৰা’’তি ৰুত্তেপি সব্বেসুপি ইরিযাপথেসু লব্ভতি. আরামে ঠত্ৰাতি ন কেৰলং ঠত্ৰাৰ, ততো গন্ত্ৰাপি সব্বিরিযাপথেহিপি লভতি. ‘‘আরামে ঠিতা’’তি (পাচি. ৮৩৭) পন আরামপরিযাপন্নদস্সনত্থং ৰুত্তং. ইতরথা নিসিন্নাপি ন লভেয্যাতি গণ্ঠিপদাদীসু ৰুত্তং. ভিক্খূনম্পি এসেৰ নযো.

২১৯১. যা অত্তনো ঠিতোকাসং আগন্ত্ৰা পযোজিতং পস্সতি ৰা সুণাতি ৰাতি যোজনা. ঠিতোকাসন্তি এত্থ গতিনিৰত্তিসামঞ্ঞেন সযিতনিসিন্নম্পি গয্হতি. তথারূপা হি কারণা গন্ত্ৰা পস্সন্তিযা ৰাপীতি যোজনা. কারণং নাম সলাকভত্তাদিকারণং. যথাহ ‘‘সতি করণীযেতি সলাকভত্তাদীনং ৰা অত্থায অঞ্ঞেন ৰা কেনচি করণীযেন গন্ত্ৰা গতট্ঠানে পস্সতি ৰা সুণাতি ৰা, অনাপত্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৮৩৭).

২১৯২. মগ্গং গচ্ছন্তী পটিপথে নচ্চং অট্ঠত্ৰা পস্সতীতি এৰং পস্সন্তিযাপি চ তথা অনাপত্তীতি অজ্ঝাহারযোজনা. পটিপথেতি গমনমগ্গাভিমুখে. আপদাসুপীতি তাদিসেন উপদ্দৰেন উপদ্দুতা সমজ্জট্ঠানং পৰিসতি, এৰং পৰিসিত্ৰা পস্সন্তিযা ৰা সুণন্তিযা ৰা অনাপত্তি.

২১৯৩. ইদং সিক্খাপদং সমুট্ঠানতো এল়কলোমসিক্খাপদেন সমং মতং ‘‘সমান’’ন্তি ৰিঞ্ঞাতং.

দসমং.

লসুণৰগ্গো পঠমো.

২১৯৪-৫. ইধ ইমস্মিং সাসনে যা পন ভিক্খুনী রত্তন্ধকারস্মিং অপ্পদীপে পুরিসেন সদ্ধিং একিকা সচে সন্তিট্ঠতি, তস্সা পাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি যোজনা. রত্তন্ধকারস্মিন্তি রত্তিযং. রত্তিপরিযাযো হি রত্তন্ধকার-সদ্দো. যথাহ পদভাজনে ‘‘রত্তন্ধকারেতি ওগ্গতে সূরিযে’’তি (পাচি. ৮৪০). অপ্পদীপেতি পজ্জোতচন্দসূরিযঅগ্গীসু একেনাপি অনোভাসিতে, ইমিনা রত্তিক্খেত্তং দস্সেতি. ‘‘সন্তিট্ঠতী’’তি ইমিনা গমননিসিন্নসযনসঙ্খাতং ইরিযাপথত্তিকঞ্চ উপলক্খিতন্তি দট্ঠব্বং. ৰুত্তঞ্হি ৰজিরবুদ্ধিনা ‘‘সন্তিট্ঠেয্যাতি এত্থ ঠানাপদেসেন চতুব্বিধোপি ইরিযাপথো সঙ্গহিতো, তস্মা পুরিসেন সদ্ধিং চঙ্কমনাদীনি করোন্তিযাপি পাচিত্তিযঞ্চ উপলব্ভতী’’তি (ৰজির. টী. পাচিত্তিয ৮৩৯ থোকং ৰিসদিসং). পুরিসেন সদ্ধিন্তি সন্তিট্ঠিতুং, সল্লপিতুঞ্চ ৰিঞ্ঞুনা মনুস্সপুরিসেন সদ্ধিং.

রহস্সাদৰসেন পুরিসস্স হত্থপাসং সমাগন্ত্ৰা তেন সদ্ধিং সল্লপন্তিযা ৰা পাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি যোজনা.

২১৯৬-৭. যা পন ভিক্খুনী সচে মনুস্সপুরিসস্স হত্থপাসং ৰিজহিত্ৰা সন্তিট্ঠতি ৰা সল্লপতি ৰা, যক্খপেততিরচ্ছানগতানং হত্থপাসং অৰিজহিত্ৰা সন্তিট্ঠতি ৰা সল্লপতি ৰা, তস্সা দুক্কটং পরিদীপিতন্তি যোজনা.

ৰিঞ্ঞুগ্গহণেন অৰিঞ্ঞূ পুরিসো অনাপত্তিং ন করোতীতি দীপেতি.

২১৯৮. অঞ্ঞৰিহিতাযাতি রহোঅস্সাদতো অঞ্ঞং চিন্তেন্তিযা. যথাহ ‘‘রহোঅস্সাদতো অঞ্ঞৰিহিতাৰ হুত্ৰা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৮৪১). চতুত্থেন, ছট্ঠেন চ সমুট্ঠানেন সমুট্ঠানতো থেয্যসত্থসমুট্ঠানং. সন্তিট্ঠনসল্লপনৰসেন ক্রিযং. সঞ্ঞায ৰিমোক্খো এতস্মিন্তি সঞ্ঞাৰিমোক্খকং.

পঠমং.

২১৯৯. পটিচ্ছন্নে ওকাসেতি কুট্টাদীসু যেন কেনচি পটিচ্ছন্নে ওকাসে. ইদং ৰচনং.

দুতিযং.

২২০০. ততিযে ‘‘অজ্ঝোকাসে’’তি চ চতুত্থে ‘‘রথিকায, ব্যূহে, সিঙ্ঘাটকে’’তি পদানি চ ৰজ্জেত্ৰা অৰসেসং সন্ধাযাহ ‘‘অপুব্বং নত্থি কিঞ্চিপী’’তি. এত্থ ‘‘ৰত্তব্ব’’ন্তি সেসো. এত্থ রথিকাযাতি রচ্ছায. ব্যূহেতি অনিব্বিদ্ধরচ্ছায. সিঙ্ঘাটকেতি চচ্চরে ওকাসে, তিকোণং ৰা চতুকোণং ৰা মগ্গসমোধানট্ঠানেতি ৰুত্তং হোতি.

ততিযচতুত্থানি.

২২০১-২. ‘‘যা পন ভিক্খুনী পুরেভত্তং কুলানি উপসঙ্কমিত্ৰা আসনে নিসীদিত্ৰা সামিকে অনাপুচ্ছা পক্কমেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ৮৫৫) ৰচনতো যা পন ভিক্খুনী পুরেভত্তং কুলানি উপসঙ্কমিত্ৰা ছদনন্তো আসনে নিসীদিত্ৰা সামিকে অনাপুচ্ছা অনোৰস্সকপ্পদেসং অতিক্কমেতি, যা চ অজ্ঝোকাসে ৰা নিসীদিত্ৰা সচে উপচারং অতিক্কমেতি, তস্সা পঠমে পদে দুক্কটং হোতি, দুতিযে পদে পাচিত্তি পরিযাপুতাতি যোজনা. ‘‘আসনে’’তি ইমিনা পল্লঙ্কমাভুজিত্ৰা নিসীদনারহমাসনং অধিপ্পেতং. যথাহ – ‘‘আসনং নাম পল্লঙ্কস্স ওকাসো ৰুচ্চতী’’তি (পাচি. ৮৫৬). অনোৰস্সপ্পদেসন্তি নিব্বকোসব্ভন্তরং. অব্ভোকাসে আপত্তিখেত্তং দস্সেতুমাহ ‘‘উপচারম্পি ৰা সচে’’তি. উপচারন্তি দ্ৰাদসহত্থপ্পমাণং পদেসং. যথাহ গণ্ঠিপদে ‘‘উপচারো দ্ৰাদসহত্থো’’তি.

২২০৩. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘দুক্কটং সমুদীরিত’’ন্তি ইদং পচ্চামসতি. আপুট্ঠে অনাপুট্ঠসঞ্ঞায আপুট্ঠে ৰিচিকিচ্ছতো পক্কমন্তিযা তথা দুক্কটন্তি যোজনা. এত্থ চ ‘‘ভিক্খুনিযা’’তি সম্বন্ধিনিযা সমানত্তা ‘‘ৰিচিকিচ্ছন্তিযা’’তি ৰত্তব্বে লিঙ্গৰিপল্লাসৰসেন ‘‘ৰিচিকিচ্ছতো’’তি ৰুত্তন্তি দট্ঠব্বং.

২২০৪. গিলানাযাতি যা তাদিসেন গেলঞ্ঞেন আপুচ্ছিতুং ন সক্কোতি. আপদাসূতি ঘরে অগ্গি উট্ঠিতো হোতি চোরা ৰা, এৰরূপে উপদ্দৰে অনাপুচ্ছা পক্কমন্তিযা অনাপত্তি.

পঞ্চমং.

২২০৫-৬. ‘‘গচ্ছন্তিযা ৰজন্তিযা’’তি চ নিসীদননিপজ্জনাৰসানদস্সনত্থং ৰুত্তং. পাচিত্তিযং পন পচ্ছাভত্তং সামিকে ‘‘ইধ নিসীদাম ৰা সযাম ৰা’’তি অনাপুচ্ছিত্ৰা নিসিন্ননিপন্নপচ্চযা হোতীতি ৰেদিতব্বং. পচ্ছাভত্তং সামিকে অনাপুচ্ছা আসনে নিসীদিত্ৰা গচ্ছন্তিযা একা পাচিত্তি হোতীতি যোজনা. এস নযো ‘‘নিপজ্জিত্ৰা’’তিআদীসুপি.

যথা পন তত্থ অসংহারিমে অনাপত্তি, এৰমিধ ধুৰপঞ্ঞত্তে ৰা অনাপত্তীতি.

ছট্ঠং.

২২০৭. তিসমুট্ঠানন্তি সচিত্তকেহি তীহি সমুট্ঠানেহি সমুট্ঠানতো.

অট্ঠমং.

২২০৮. যা পন ভিক্খুনী অত্তানম্পি ৰা পরম্পি ৰা নিরযব্রহ্মচরিযেহি অভিসপেয্য, তস্সা ৰাচতো ৰাচতো সিযা পাচিত্তীতি যোজনা. তত্থ অভিসপেয্যাতি সপথং করেয্য, ‘‘নিরযে নিব্বত্তামি, অৰীচিম্হি নিব্বত্তামী’’তি অত্তানং ৰা ‘‘নিরযে নিব্বত্ততু, অৰীচিম্হি নিব্বত্ততূ’’তি পরং ৰা ‘‘গিহিনী হোমি, ওদাতৰত্থা হোমী’’তি অত্তানং ৰা ‘‘গিহিনী হোতু, ওদাতৰত্থা হোতূ’’তি পরং ৰা অভিসপেয্যাতি ৰুত্তং হোতি.

২২১০. অক্কোসতি অত্তানং ৰা পরং ৰাতি সম্বন্ধো. তিকপাচিত্তিযন্তি উপসম্পন্নায উপসম্পন্নসঞ্ঞাৰেমতিকাঅনুপসম্পন্নসঞ্ঞাৰসেন. সেসাযাতি অনুপসম্পন্নায. অনুপসম্পন্নায উপসম্পন্নসঞ্ঞা, ৰেমতিকা, অনুপসম্পন্নসঞ্ঞা অক্কোসতি, দুক্কটন্তি এৰং তিকদুক্কটং.

২২১১. অত্থধম্মানুসাসনিং পুরক্খত্ৰা ৰদন্তীনং অনাপত্তীতি যোজনা. যথাহ অট্ঠকথাযং ‘‘অত্থপুরেক্খারাযাতি অট্ঠকথং কথেন্তিযা. ধম্মপুরেক্খারাযাতি পাল়িং ৰাচেন্তিযা. অনুসাসনিপুরেক্খারাযাতি ‘ইদানিপি ত্ৰং এদিসা, সাধু ৰিরমস্সু, নো চে ৰিরমসি, অদ্ধা পুন এৰরূপানি কম্মানি কত্ৰা নিরযে উপ্পজ্জিস্সসি, তিরচ্ছানযোনিযা উপ্পজ্জিস্সসী’তি এৰং অনুসাসনিযং ঠত্ৰা ৰদন্তিযা অনাপত্তী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৮৭৮).

নৰমং.

২২১২. ৰধিত্ৰাতি সত্থাদীহি পহরিত্ৰা. ৰধিত্ৰা ৰাতি এত্থ ৰা-সদ্দো পাল়িযং ‘‘ৰধিত্ৰা ৰধিত্ৰা’’তি (পাচি. ৮৮০) ৰুত্তং আমেডিতং সূচেতি.

২২১৩. এত্থাতি ইমস্মিং সিক্খাপদে. কাযৰাচাচিত্তসমুট্ঠানং ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং নাম, সমনুভাসনসমুট্ঠানন্তিপি এতস্সেৰ নামং.

দসমং.

অন্ধকারৰগ্গো দুতিযো.

২২১৪. যা পন ভিক্খুনী নগ্গা অনিৰত্থা অপারুতা হুত্ৰা নহাযতি, অস্সা সব্বপযোগে দুক্কটং. তস্স নহানস্স ৰোসানে পরিযোসানে সা ভিক্খুনী জিনৰুত্তং জিনেন ভগৰতা ভিক্খুনীনং পঞ্ঞত্তং দোসং পাচিত্তিযাপত্তিং সমুপেতি আপজ্জতীতি যোজনা. ভিক্খুনি দোসন্তি এত্থ গাথাবন্ধৰসেন রস্সো কতো.

২২১৫. অচ্ছিন্নচীৰরাতি অচ্ছিন্নউদকসাটিকচীৰরা. নট্ঠচীৰরাতি চোরাদীহি নট্ঠউদকসাটিকচীৰরা. আপদাসু ৰাতি ‘‘মহগ্ঘং ইমং দিস্ৰা চোরাপি হরেয্যু’’ন্তি এৰরূপাসু আপদাসু ৰা নগ্গায নহাযন্তিযা ন দোসো.

পঠমং.

২২১৬. দুতিযেতি ‘‘উদকসাটিকং পন ভিক্খুনিযা কারযমানাযা’’তিআদিসিক্খাপদে (পাচি. ৮৮৮).

দুতিযং.

২২১৭-৮. দুস্সিব্বিতং চীৰরন্তি অসক্কচ্চসিব্বিতং চীৰরং. ৰিসিব্বেত্ৰাতি দুস্সিব্বিতং পুন সিব্বনত্থায সযং ৰা ৰিগতসিব্বনং কত্ৰা. ‘‘ৰিসিব্বাপেত্ৰা’’তি সেসো. যথাহ ‘‘ৰিসিব্বেত্ৰা ৰা ৰিসিব্বাপেত্ৰা ৰা’’তি (পাচি. ৮৯৩). অনন্তরাযাতি দসসু অন্তরাযেসু অঞ্ঞতরন্তরাযরহিতা. তং ৰিসিব্বিতং, ৰিসিব্বাপিতং ৰা চীৰরং. ‘‘অনন্তরাযা তং পচ্ছা’’তি ৰত্তব্বে গাথাবন্ধৰসেন রস্সো কতো. ন সিব্বেয্যাতি এত্থাপি ‘‘ন সিব্বাপেয্যা’’তি সেসো. যথাহ ‘‘নেৰ সিব্বেয্য, ন সিব্বাপনায উস্সুক্কং করেয্যা’’তি (পাচি. ৮৯৩).

চতুপঞ্চাহন্তি এত্থ ‘‘উত্তরিছপ্পঞ্চৰাচাহি (পাচি. ৬২-৬৪), উত্তরিদিরত্ততিরত্ত’’ন্তিআদীসু (পাচি. ৫১-৫২) ৰিয অপ্পসঙ্খ্যায বহুসঙ্খ্যাযং অন্তোগধত্তেপি উভযৰচনং লোকৰোহারৰসেন ৰচনসিলিট্ঠতাযাতি দট্ঠব্বং. ধুরেতি সিব্বনুস্সাহে. নিক্খিত্তমত্তেতি ৰিস্সট্ঠমত্তে.

২২১৯. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি উপসম্পন্নায উপসম্পন্নসঞ্ঞা, ৰেমতিকা, অনুপসম্পন্নসঞ্ঞাতি তীসু ৰারেসু তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তং. সেসাযাতি অনুপসম্পন্নায. তিকদুক্কটন্তি ৰারত্তযে দুক্কটত্তযং.

২২২০. উভিন্নন্তি উপসম্পন্নানুপসম্পন্নানং. অঞ্ঞস্মিন্তি চীৰরতো অঞ্ঞস্মিং. অন্তরাযেপি ৰা সতীতি রাজচোরাদিঅন্তরাযানং দসন্নং অঞ্ঞতরে সতি.

২২২১. ‘‘ধুরনিক্খেপনং নাম, সমুট্ঠানমিদং মত’’ন্তি ইদং অট্ঠকথায ‘‘ধুরনিক্খেপসমুট্ঠান’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৮৯৩) ৰুত্তমেৰ গহেত্ৰা ৰুত্তং, তেরসসু সমুট্ঠানসীসেসু ‘‘ধুরনিক্খেপসমুট্ঠান’’ন্তি ৰিসুং সমুট্ঠানসীসং নাম নত্থি. মাতিকট্ঠকথাযঞ্চ ‘‘সমনুভাসনসমুট্ঠান’’ন্তি (কঙ্খা. অট্ঠ. চীৰরসিব্বনসিক্খাপদৰণ্ণনা, অত্থতো সমানং) ৰুত্তং, তং সমুট্ঠানসীসেসু অন্তোগধমেৰ. তস্মা ‘‘ধুরনিক্খেপসমুট্ঠান’’ন্তি ইদং সমনুভাসনসমুট্ঠানস্সেৰ পরিযাযোতি গহেতব্বং.

ততিযং.

২২২২. পঞ্চ অহানি পঞ্চাহং, পঞ্চাহমেৰ পঞ্চাহিকং. ‘‘অতিক্কমেয্যা’’তি কিরিযায দ্ৰিকম্মকত্তা ‘‘পঞ্চাহিক’’ন্তি চ ‘‘সঙ্ঘাটিচার’’ন্তি চ উপযোগত্থে এৰ উপযোগৰচনং. সঙ্ঘটিতট্ঠেন সঙ্ঘাটি, ইতি ৰক্খমানানং পঞ্চন্নং চীৰরানমেৰাধিৰচনং, সঙ্ঘাটীনং চারো সঙ্ঘাটিচারো, পরিভোগৰসেন ৰা ওতাপনৰসেন ৰা পরিৰত্তনন্তি অত্থো. ‘‘পঞ্চাহিকং সঙ্ঘাটিচারং অতিক্কমেয্যাতি পঞ্চমং দিৰসং পঞ্চ চীৰরানি নেৰ নিৰাসেতি ন পারুপতি ন ওতাপেতি পঞ্চমং দিৰসং অতিক্কামেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৮৯৯) ৰচনতো পঞ্চদিৰসব্ভন্তরে যং কিঞ্চি অকত্ৰা অতিক্কামেন্তিযা চীৰরগণনায পাচিত্তি হোতীতি দস্সেতুমাহ ‘‘যাতিক্কমেয্যা’’তিআদি.

২২২৩. তিচীৰরন্তি অন্তরৰাসকউত্তরাসঙ্গসঙ্ঘাটিসঙ্খাতং তিচীৰরঞ্চ. সংকচ্চীতি থনৰেঠনসঙ্খাতং চীৰরঞ্চ. দকসাটীতি উতুনিকালে নিৰাসেতব্বউদকসাটিচীৰরঞ্চ. ইতি ইমে পঞ্চ. পঞ্চ তূতি পঞ্চ চীৰরানি নাম.

২২২৪-৫. তিকপাচিত্তীতি পঞ্চাহাতিক্কন্তসঞ্ঞা, ৰেমতিকা, অনতিক্কন্তসঞ্ঞাতি ৰিকপ্পত্তযে পাচিত্তিযত্তযং হোতি. পঞ্চাহানতিক্কন্তে অতিক্কন্তসঞ্ঞাৰেমতিকানং ৰসেন দ্ৰিকদুক্কটং.

‘‘পঞ্চমে দিৰসে’’তিআদি অনাপত্তিৰারসন্দস্সনং. নিসেৰতীতি নিৰাসেতি ৰা পারুপতি ৰা. ওতাপেতীতি এত্থ ৰা-সদ্দো লুত্তনিদ্দিট্ঠো, ওতাপেতি ৰাতি অত্থো. আপদাসুপীতি মহগ্ঘং চীৰরং, ন সক্কা হোতি চোরভযাদীসু পরিভুঞ্জিতুং, এৰরূপে উপদ্দৰে অনাপত্তি.

চতুত্থং.

২২২৬. অঞ্ঞিস্সা সঙ্কমেতব্বচীৰরং অনাপুচ্ছা গহেত্ৰা যা পরিভুঞ্জতি, তস্সা পাচিত্তিযং সিযাতি যোজনা, অঞ্ঞিস্সা উপসম্পন্নায সন্তকং পঞ্চন্নং চীৰরানং অঞ্ঞতরং তস্সা অৰত্ৰা আদায পুন তস্সা দাতব্বং, অদত্ৰা যা ভিক্খুনী পটিসেৰতি, তস্সা পাচিত্তিযং হোতীতি অত্থো. ‘‘সঙ্কমেতব্বচীৰরং সঙ্কমনীয’’ন্তি পরিযাযসদ্দা এতে. যথাহ ‘‘চীৰরসঙ্কমনীযন্তি সঙ্কমেতব্বচীৰরং, অঞ্ঞিস্সা সন্তকং অনাপুচ্ছা গহিতং পুন পটিদাতব্বচীৰরন্তি অত্থো’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৯০৩).

২২২৭. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘উপসম্পন্নায উপসম্পন্নসঞ্ঞা…পে… ৰেমতিকা …পে… অনুপসম্পন্নসঞ্ঞা চীৰরসঙ্কমনীযং ধারেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৯০৫) এৰং তিকপাচিত্তিযং পাল়িযং ৰুত্তং. সেসাযাতি অনুপসম্পন্নায. ‘‘তিকদুক্কট’’ন্তি ইদঞ্চ ৰুত্তনযমেৰ. আপদাসূতি সচে অপারুতং ৰা অনিৰত্থং ৰা চোরা হরন্তি, এৰরূপাসু আপদাসু ৰা.

২২২৮. এতং সমুট্ঠানং কথিনেন তুল্যন্তি যোজনা. গহণং, পরিভোগো চ ক্রিযং. অনাপুচ্ছনং অক্রিযং.

পঞ্চমং.

২২২৯. লভিতব্বং তু চীৰরন্তি লভিতব্বং ৰিকপ্পনুপগং চীৰরং. নিৰারেতীতি যথা তে দাতুকামা ন দেন্তি, এৰং অন্তরাযং পরক্কমতি. পাচিত্তিং পরিদীপযেতি সচে তস্সা ৰচনেন তে ন দেন্তি, ভিক্খুনিযা পাচিত্তিযং ৰদেয্যাতি অত্থো.

২২৩০. এত্থ পঠমং ‘‘সঙ্ঘস্সা’’তি ৰুত্তত্তা গণস্সাতি দ্ৰে তযোৰ গহেতব্বা. লাভেতি এত্থ ‘‘নিৰারিতে’’তি সেসো. সচে অঞ্ঞং পরিক্খারং নিৰারেতি, তথেৰ দুক্কটন্তি যোজনা. অঞ্ঞন্তি ৰিকপ্পনুপগচীৰরতো অঞ্ঞং. পরিক্খারন্তি যং কিঞ্চি থালকাদীনং ৰা সপ্পিতেলাদীনং ৰা অঞ্ঞতরং.

২২৩১. আনিসংসং নিদস্সেত্ৰাতি ‘‘কিত্তকং অগ্ঘনকং দাতুকামত্থাতি পুচ্ছতি, ‘এত্তকং নামা’তি ৰদন্তি, ‘আগমেথ তাৰ, ইদানি ৰত্থু মহগ্ঘং, কতিপাহেন কপ্পাসে আগতে সমগ্ঘং ভৰিস্সতী’’তি এৰং আনিসংসং দস্সেত্ৰা. ন দোসতাতি ন দোসো, অনাপত্তীতি অত্থো.

ছট্ঠং.

২২৩২-৩. ধম্মিকং সমগ্গেন সঙ্ঘেন সন্নিপতিত্ৰা করিযমানং চীৰরানং ৰিভঙ্গং ভাজনং যা ভিক্খুনী পটিসেধেয্য পটিবাহেয্য, তস্সা এৰং পটিসেধেন্তিযা পাচিত্তিযং হোতীতি যোজনা. অধম্মে ধম্মসঞ্ঞায দুক্কটং পরিদীপিতন্তি যোজনা. উভো ৰেমতিকায ৰাতি উভোসু ৰেমতিকায. গাথাবন্ধৰসেন সু-সদ্দলোপো. ধম্মিকে অধম্মিকে চীৰরৰিভঙ্গে ৰেমতিকায পটিবাহন্তিযা দুক্কটং পরিদীপিতন্তি যোজনা. যথাহ ‘‘ধম্মিকে ৰেমতিকা পটিবাহতি, আপত্তি দুক্কটস্স. অধম্মিকে ৰেমতিকা পটিবাহতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি. আনিসংসং নিদস্সেত্ৰাতি ‘‘একিস্সা একং সাটকং নপ্পহোতি, আগমেথ তাৰ, কতিপাহেনেৰ উপ্পজ্জিস্সতি, ততো ভাজেস্সামী’’তি (পাচি. ৯১৪) এৰং আনিসংসং দস্সেত্ৰা.

সত্তমং.

২২৩৫-৬. নিৰাসনুপগং ৰা তথা পারুপনুপগং ৰা কপ্পবিন্দুকতং ৰা যং কিঞ্চি চীৰরং পঞ্চ সহধম্মিকে চ মাতাপিতরোপি মুঞ্চিত্ৰা অঞ্ঞস্স যস্স কস্সচি গহট্ঠস্স ৰা পরিব্বাজকস্স ৰা যদি দদেয্য, তস্সাপি পাচিত্তিযং পরিযাপুতন্তি যোজনা. এত্থ চ ‘‘পিতরো’’তি মাতা চ পিতা চ মাতাপিতরোতি ৰত্তব্বে ৰিরূপেকসেসৰসেন নিদ্দেসো দট্ঠব্বো.

২২৩৭. এত্থ ইমস্মিং সিক্খাপদে তা পন পাচিত্তিযো চীৰরানং গণনায ৰসেন গণেতব্বাতি যোজনা.

২২৩৮. তাৰ সম্পটিচ্ছিতো কালো এতস্সাতি তাৰকালিকং, চীৰরং. ‘‘অঞ্ঞস্সা’’তি পুব্বে ৰুত্তস্স দূরত্তা পুনপি ‘‘অঞ্ঞেস’’ন্তি আহ, সোযেৰত্থো.

অট্ঠমং.

২২৩৯. যা পন ভিক্খুনী ‘‘সচে মযং সক্কোম, দস্সাম করিস্সামাতি এৰং ৰাচা ভিন্না হোতী’’তি ৰুত্তায দুব্বলায চীৰরপচ্চাসায চীৰরস্স ৰিভঙ্গং নিসেধেত্ৰা চীৰরে কালং অতিক্কমেয্য, অস্সা দোসতা পাচিত্তিযাপত্তি হোতীতি যোজনা. চীৰরে কালন্তি ‘‘চীৰরকালসমযো নাম অনত্থতে কথিনে ৰস্সানস্স পচ্ছিমো মাসো, অত্থতে কথিনে পঞ্চমাসা’’তি (পাচি. ৯২২) পদভাজনে ৰুত্তং চীৰরকালং. অতিক্কমেয্যাতি ‘‘অনত্থতে কথিনে ৰস্সানস্স পচ্ছিমং দিৰসং, অত্থতে কথিনে কথিনুদ্ধারদিৰসং অতিক্কামেতী’’তি ৰুত্তৰিধিং অতিক্কামেয্য.

২২৪০. ‘‘অদুব্বলচীৰরে দুব্বলচীৰরসঞ্ঞা, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি ৰচনতো সুদুব্বলন্তি চেতসাতি এত্থ সু-সদ্দো পদপূরণে. উভোসূতি দুব্বলে, অদুব্বলে চ. কঙ্খিতায ৰাতি ৰেমতিকায ৰা.

২২৪১. আনিসংসং নিদস্সেত্ৰাতি ‘‘কিঞ্চাপি ‘ন মযং অয্যে সক্কোমা’তি ৰদন্তি, ইদানি পন তেসং কপ্পাসো আগমিস্সতি, সদ্ধো পসন্নো পুরিসো আগমিস্সতি, অদ্ধা দস্সতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৯২১) এৰং অট্ঠকথায ৰুত্তনযেন আনিসংসং দস্সেত্ৰা.

নৰমং.

২২৪২. ধম্মিকং কথিনুদ্ধারন্তি ‘‘ধম্মিকো নাম কথিনুদ্ধারো সমগ্গো ভিক্খুনিসঙ্ঘো সন্নিপতিত্ৰা উদ্ধরতী’’তি (পাচি. ৯২৯) ৰুত্তং কথিনুদ্ধারং.

২২৪৩. যস্সাতি যস্স কথিনস্স. অত্থারমূলকো আনিসংসো নাম ‘‘যো চ তত্থ চীৰরুপ্পাদো, সো নেসং ভৰিস্সতী’’তি (মহাৰ. ৩০৬) অনুঞ্ঞাতো তস্মিং ৰিহারে উপ্পজ্জনকচীৰরৰত্থানিসংসো. উদ্ধারমূলকো নাম অন্তরুব্ভারং কারাপেন্তেহি উপাসকেহি দিয্যমানচীৰরৰত্থানিসংসো.

২২৪৫. সমানিসংসোপীতি অত্থারআনিসংসেন সমানিসংসোপি উব্ভারো. সদ্ধাপালনকআরণাতি পসাদানুরক্খনত্থায দাতব্বোতি যোজনা. আনিসংসং নিদস্সেত্ৰাতি ‘‘ভিক্খুনিসঙ্ঘো জিণ্ণচীৰরো, কথিনানিসংসমূলকো মহালাভো’’তি এৰরূপং আনিসংসং দস্সেত্ৰা.

২২৪৬. সমুট্ঠানাদিনা সদ্ধিং সেসং পন ৰিনিচ্ছযজাতং অসেসেন সব্বাকারেন সত্তমেন সিক্খাপদেন সমং মতং ‘‘সদিস’’ন্তি ৰিঞ্ঞাতং. কিঞ্চিপি অপ্পকম্পি অপুব্বং তত্থ ৰুত্তনযতো অঞ্ঞং নত্থীতি যোজনা.

দসমং.

নগ্গৰগ্গো ততিযো.

২২৪৭. ‘‘যা পন ভিক্খুনিযো দ্ৰে একমঞ্চে তুৰট্টেয্যুং, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ৯৩৩) পঞ্ঞত্তসিক্খাপদে ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘একাযা’’তিআদি. একাযাতি একায ভিক্খুনিযা. অপরাতি অঞ্ঞা উপসম্পন্না. নিপজ্জেয্যুন্তি এত্থ ‘‘একমঞ্চে’’তি সেসো. দ্ৰেতি দ্ৰে ভিক্খুনিযো.

২২৪৮-৯. ‘‘একায চা’’তিআদি অনাপত্তিৰারনিদ্দেসো. উভো ৰাপি সমং নিসীদন্তীতি যোজনা. এল়কেনাতি এল়কলোমসিক্খাপদেন.

পঠমং.

২২৫০-১. পাৰারকটসারাদিন্তি এত্থ ভুম্মেকৰচনং. ‘‘সংহারিমেসূ’’তি ইমিনা সমানাধিকরণত্তা বহুৰচনপ্পসঙ্গে ৰচনৰিপল্লাসেনেত্থ একৰচননিদ্দেসোতি দট্ঠব্বো. পাৰারো চ কটসারো চ তে আদি যস্সাতি ৰিগ্গহো, নিদ্ধারণে চেতং ভুম্মং. এককন্তি নিদ্ধারিতব্বনিদস্সনং. একমেৰ এককং. সংহারিমেসু পাৰারাদীসু অঞ্ঞতরন্তি অত্থো. ‘‘পাৰারোতি কোজৰাদযো’’তি ৰদন্তি. কটসারোতি কটোযেৰ. আদি-সদ্দেন অত্থরিত্ৰা সযনারহং সব্বং সঙ্গণ্হাতি. তেনেৰাতি যং অত্থতং, তেনেৰ. পারুপিত্ৰা সচে যা পন দ্ৰে সহেৰ নিপজ্জন্তি, তাসং পাচিত্তিযং সিযাতি যোজনা. এত্থ চ অত্থরণপাৰুরণকিচ্চে একস্সেৰ নিদ্দিট্ঠত্তা একস্স অন্তস্স অত্থরণঞ্চ একস্স অন্তস্স পারুপনঞ্চ ৰিঞ্ঞাযতি. যথাহ ‘‘সংহারিমানং পাৰারত্থরণকটসারকাদীনং একং অন্তং অত্থরিত্ৰা একং পারুপিত্ৰা তুৰট্টেন্তীনমেতং অধিৰচন’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৯৩৭).

একস্মিং একত্থরণে ৰা একপাৰুরণে ৰা নিপজ্জনে সতি তাসং দ্ৰিন্নং ভিক্খুনীনং দুক্কটন্তি সম্বন্ধো. দ্ৰিকদুক্কটং ৰুত্তন্তি ‘‘নানত্থরণপাৰুরণে একত্থরণপাৰুরণসঞ্ঞা…পে… ৰেমতিকা, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ৯৩৯) ৰুত্তং দুক্কটদ্ৰযং.

২২৫২. ৰৰত্থানং নিদস্সেত্ৰাতি মজ্ঝে কাসাৰং ৰা কত্তরযট্ঠিং ৰা অন্তমসো কাযবন্ধনম্পি ঠপেত্ৰা নিপজ্জন্তি, অনাপত্তীতি অত্থো. সেসং সমুট্ঠানাদিৰিধানং. আদিনাতি ইমস্মিংযেৰ ৰগ্গে পঠমসিক্খাপদেন. তুল্যন্তি সমানং.

দুতিযং.

২২৫৩. অঞ্ঞিস্সা ভিক্খুনিযা. অফাসুকারণাতি অফাসুকরণহেতু. অনাপুচ্ছাতি অনাপুচ্ছিত্ৰা. তস্সা পুরতো চ চঙ্কমনাদযো যদি করেয্য, এৰং করোন্তিযা পাচিত্তিযাপত্তি হোতীতি যোজনা. চঙ্কমনাদযোতি এত্থ আদি-সদ্দেন ‘‘তিট্ঠতি ৰা নিসীদতি ৰা সেয্যং ৰা কপ্পেতি উদ্দিসতি ৰা উদ্দিসাপেতি ৰা সজ্ঝাযং ৰা করোতী’’তি (পাচি. ৯৪৩) পদভাজনে ৰুত্তানং সঙ্গহো.

২২৫৪. নিৰত্তনানং গণনাযাতি চঙ্কমন্তিযা চঙ্কমস্স উভযকোটিং পত্ৰা নিৰত্তন্তিযা নিৰত্তনগণনায. পযোগতোযেৰাতি পযোগগণনাযেৰ, ইরিযাপথপরিৰত্তনগণনাযেৰাতি ৰুত্তং হোতি. দোসাতি পাচিত্তিযাপত্তিযো.

২২৫৫. পদানং গণনাৰসাতি এত্থ আদি-সদ্দো লুত্তনিদ্দিট্ঠো. যথাহ ‘‘পদাদিগণনাযা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৯৪৩). তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি উপসম্পন্নায উপসম্পন্নসঞ্ঞা, ৰেমতিকা, অনুপসম্পন্নসঞ্ঞাতি ৰিকপ্পত্তযস্স ৰসেন পাচিত্তিযত্তযং ৰুত্তং. সেসাযাতি অনুপসম্পন্নায.

২২৫৬. চ অফাসুকামাযাতি আপুচ্ছিত্ৰা তস্সা ভিক্খুনিযা পুরতো চঙ্কমনাদীনি করোন্তিযা অনাপত্তীতি যোজনা.

২২৫৭. ক্রিযাক্রিযন্তি চঙ্কমনাদিকরণং কিরিযং. আপুচ্ছায অকরণং অকিরিযং. পাপমানসন্তি অকুসলচিত্তং.

ততিযং.

২২৫৮-৯. অনন্তরাযাতি ৰক্খমানেসু রাজন্তরাযাদীসু দসসু অন্তরাযেসু অঞ্ঞতররহিতা ভিক্খুনী. দুক্খিতন্তি গিলানং. যথাহ ‘‘দুক্খিতা নাম গিলানা ৰুচ্চতী’’তি (পাচি. ৯৪৮). সহজীৰিনিন্তি সদ্ধিৰিহারিনিং. যথাহ ‘‘সহজীৰিনী নাম সদ্ধিৰিহারিনী ৰুচ্চতী’’তি. অঞ্ঞায ৰা নুপট্ঠাপেয্যাতি অঞ্ঞায ভিক্খুনিযা, সিক্খমানায, সামণেরিযা ৰা গিহিনিযা ৰা উপট্ঠানং ন কারাপেয্য. নুপট্ঠেয্য সযম্পি ৰাতি যা উপট্ঠানং ন করেয্য. ধুরে নিক্খিত্তমত্তে ৰাতি ‘‘নেৰ উপট্ঠেস্সামি, ন উপট্ঠাপনায উস্সুক্কং করিস্সামী’’তি ধুরে উস্সাহে নিক্খিত্তমত্তেযেৰ. তস্সাতি উপজ্ঝাযায.

অন্তেৰাসিনিযা ৰাপীতি পব্বজ্জাউপসম্পদাধম্মনিস্সযৰসেন চতুব্বিধাসু অন্তেৰাসিনীসু অঞ্ঞতরায. ইতরাযাতি অনুপসম্পন্নায.

২২৬০. গিলানাযাতি সযং গিলানায. ‘‘গৰেসিত্ৰা অলভন্তিযা’’তি পদচ্ছেদো, অঞ্ঞং উপট্ঠাযিকং পরিযেসিত্ৰা অলভমানাযাতি অত্থো. ‘‘আপদাসু উম্মত্তিকাদীন’’ন্তি পদচ্ছেদো. গাথাবন্ধৰসেন ৰণ্ণলোপোপি দট্ঠব্বো. আপদাসূতি তথারূপে উপদ্দৰে সতি. ধুরনিক্খেপনোদযন্তি ধুরনিক্খেপসমুট্ঠানং. যদেত্থ ৰত্তব্বং, তং হেট্ঠা ৰুত্তমেৰ.

চতুত্থং.

২২৬১-২. পুগ্গলিকস্স অত্তাযত্তপরাযত্তৰসেন অনিযমিতত্তা ‘‘সক’’ন্তি ইমিনা নিযমেতি. সকং পুগ্গলিকন্তি অত্তনো পুগ্গলিকং. দত্ৰাতি এত্থ ‘‘ভিক্খুনিযা’’তি সেসো. সকৰাটন্তি পরিৰত্তকদ্ৰারকৰাটসহিতং. উপস্সযন্তি গেহং. দ্ৰারাদীসূতি এত্থ আদি-সদ্দেন গব্ভপমুখানং সঙ্গহো, নিদ্ধারণে চেতং ভুম্মং. বহূনিপীতি নিদ্ধারেতব্বনিদস্সনং. বহূনিপি দ্ৰারানি ৰা বহূ গব্ভে ৰা বহূনি পমুখানি ৰা. ন্তি যস্সা উপস্সযো দিন্নো, তং ভিক্খুনিং. নিক্কড্ঢন্তিযাতি অতিক্কামেন্তিযা. তস্সাতি যা নিক্কড্ঢতি, তস্সা.

২২৬৩. এত্থাতি নিক্কড্ঢনে. এসেৰ নযোতি ‘‘পযোগগণনায আপত্তী’’তি দস্সিতনযো. এত্থ পযোগো নাম আণাপনং, ইমিনা ‘‘একাযাণত্তিযা অনেকেসু দ্ৰারেসু অতিক্কামিতেসুপি একাৰ আপত্তি হোতী’’তি এৰমাদিকং অট্ঠকথাগতৰিনিচ্ছযং (পাচি. অট্ঠ. ৯৪৩, ৯৫২ অত্থতো সমানং) সঙ্গণ্হাতি.

২২৬৪. তেসু ৰিনিচ্ছযেসু একং ৰিনিচ্ছযৰিসেসং দস্সেতুমাহ ‘‘এত্তকাৰ ইমং দ্ৰারা’’তিআদি. দ্ৰারগণনায আপত্তিযো দ্ৰারগণনাপত্তিযো.

২২৬৫. অকৰাটম্হাতি অকৰাটবন্ধতো উপস্সযা নিক্কড্ঢন্তিযা দুক্কটন্তি যোজনা. সেসাযাতি অনুপসম্পন্নায. তিকদুক্কটন্তি অনুপসম্পন্নায উপসম্পন্নসঞ্ঞায, ৰেমতিকায, অনুপসম্পন্নসঞ্ঞায চ ৰসেন তিকদুক্কটং. উভিন্নন্তি উপসম্পন্নানুপসম্পন্নানং. পরিক্খারেসূতি পত্তচীৰরাদীসু পরিক্খারেসু. সব্বত্থাতি সব্বেসু পযোগেসু, নিক্কড্ঢিযমানেসু, নিক্কড্ঢাপিযমানেসু চাতি ৰুত্তং হোতি.

২২৬৬. এত্থ ইমস্মিং সিক্খাপদে সমুট্ঠানাদিৰিনিচ্ছযেন সহ সেসং ৰিনিচ্ছযজাতং অসেসেন সব্বপ্পকারেন সঙ্ঘিকা ৰিহারস্মা নিক্কড্ঢনসিক্খাপদেন সমং মতং ‘‘সদিস’’ন্তি সল্লক্খিতন্তি যোজনা.

পঞ্চমং.

২২৬৭. ছট্ঠেতি ‘‘যা পন ভিক্খুনী সংসট্ঠা ৰিহরেয্য গহপতিনা ৰা গহপতিপুত্তেন ৰা’’তিআদিমাতিকায (পাচি. ৯৫৬) নিদ্দিট্ঠে ছট্ঠসিক্খাপদে. ইধ ৰত্তব্বন্তি ইমস্মিং ৰিনযৰিনিচ্ছযে কথেতব্বং. অরিট্ঠস্স সিক্খাপদেনাতি অরিট্ঠসিক্খাপদেন. ৰিনিচ্ছযোতি সমুট্ঠানাদিকো.

ছট্ঠং.

২২৬৮. সাসঙ্কসম্মতেতি এত্থ ‘‘সপ্পটিভযে’’তি সেসো. উভযম্পি হেট্ঠা ৰুত্তত্থমেৰ. অন্তোরট্ঠেতি যস্স ৰিজিতে ৰিহরতি, তস্সেৰ রট্ঠে. সাসঙ্কসম্মতে সপ্পটিভযে অন্তোরট্ঠে সত্থেন ৰিনা চারিকং চরন্তিযা ভিক্খুনিযা আপত্তি সিযাতি যোজনা.

২২৬৯. এৰং চরন্তিযা সগামকট্ঠানে গামন্তরপ্পৰেসে চ অগামকে অরঞ্ঞে অদ্ধযোজনে চ ৰিনযঞ্ঞুনা ভিক্খুনা পাচিত্তিযনযো পাচিত্তিযাপত্তিৰিধানক্কমো ঞেয্যো ঞাতব্বোতি যোজনা.

২২৭০. সহ সত্থেন চরন্তিযা ন দোসোতি যোজনা. খেমট্ঠানে চরন্তিযা, আপদাসু ৰা চরন্তিযা ন দোসোতি যোজনা.

সত্তমং.

২২৭১. অট্ঠমে নৰমে ৰাপীতি ‘‘যা পন ভিক্খুনী তিরোরট্ঠে’’তিআদিকে (পাচি. ৯৬৬) অট্ঠমসিক্খাপদে চ ‘‘যা পন ভিক্খুনী অন্তোৰস্সং চারিকং চরেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ৯৭০) ৰুত্তনৰমসিক্খাপদে চ. অনুত্তানং ন ৰিজ্জতি, সব্বং উত্তানমেৰ, তস্মা এত্থ মযা ন ৰিচারীযতীতি অধিপ্পাযো.

অট্ঠমনৰমানি.

২২৭২. ‘‘যা পন ভিক্খুনী ৰস্সংৰুত্থা চারিকং ন পক্কমেয্য অন্তমসো ছপ্পঞ্চযোজনানিপি, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ৯৭৪) ৰুত্তসিক্খাপদে ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘পাচিত্তী’’তিআদি. অহং ন গমিস্সামি ন পক্কমিস্সামীতি ধুরনিক্খেপে কতে পাচিত্তীতি যোজনা. তথাতি পাচিত্তি.

২২৭৩. ৰস্সংৰুত্থায পৰারেত্ৰা অন্তমসো পঞ্চ যোজনানি গন্তুং ৰট্টতি. এত্থ অপি-সদ্দস্স সম্ভাৰনত্থতং দস্সেতুমাহ ‘‘ছসূ’’তিআদি. ইধ ইমস্মিং অনাপত্তিৰারে ছসু যোজনেসু যদত্থি ৰত্তব্বং, তং কিন্নু নাম সিযা, নত্থি কিঞ্চি ৰত্তব্বন্তি অত্থো. পৰারেত্ৰা ছ যোজনানি গচ্ছন্তিযা অনাপত্তিভাৰো অৰুত্তসিদ্ধোৰাতি দীপেতি.

২২৭৪. তীণি যোজনানি. তেনেৰাতি যেন গতা, তেনেৰ মগ্গেন. অঞ্ঞেন মগ্গেনাতি গতমগ্গতো অঞ্ঞেন পথেন.

২২৭৫. দসৰিধে অন্তরাযস্মিং সতীতি ৰক্খমানেসু অন্তরাযেসু অঞ্ঞতরস্মিং সতি. তস্সা অনাপত্তীতি যোজনা. আপদাসূতি অট্টাদিকারণেন কেনচি পলিবুদ্ধাদিভাৰসঙ্খাতাসু আপদাসু. গিলানাযাতি সযং গিলানায. দুতিযায ভিক্খুনিযা অলাভে ৰা অপক্কমন্তিযা অনাপত্তি.

২২৭৬. রাজা চ চোরা চ অমনুস্সা চ অগ্গি চ তোযঞ্চ ৰাল়া চ সরীসপা চাতি ৰিগ্গহো. মনুস্সোতি এত্থ গাথাবন্ধৰসেন পুব্বপদলোপো ‘‘লাবূনি সীদন্তী’’তিআদীসু (জা. ১.১.৭৭) ৰিয. জীৰিতঞ্চ ব্রহ্মচরিযা চ জীৰিতব্রহ্মচরিযন্তি সমাহারদ্ৰন্দে সমাসো, তস্স জীৰিতব্রহ্মচরিযস্স. অন্তরাযা এৰ অন্তরাযিকা. এতেসং দসন্নং অঞ্ঞতরস্মিং অপক্কমন্তিযা অনাপত্তি. যথাহ ‘‘অন্তরাযেতি দসৰিধে অন্তরাযে. ‘পরং গচ্ছিস্সামী’তি নিক্খন্তা, নদিপূরো পন আগতো, চোরা ৰা মগ্গে হোন্তি, মেঘো ৰা উট্ঠাতি, নিৰত্তিতুং ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৯৭৬).

২২৭৭. অপক্কমনং অক্রিযং. অনাদরিযেন আপজ্জনতো আহ ‘‘দুক্খৰেদন’’ন্তি.

দসমং.

তুৰট্টৰগ্গো চতুত্থো.

২২৭৮-৮০. রাজাগারন্তি রঞ্ঞো কীল়নঘরং. চিত্তাগারন্তি কীল়নচিত্তসালং. আরামন্তি কীল়নউপৰনং. কীল়ুয্যানন্তি কীল়নত্থায কতং উয্যানং. কীল়াৰাপিন্তি এত্থ কিঞ্চাপি পাল়িযং (পাচি. ৯৭৯) পোক্খরণী ৰুত্তা, সা পন সব্বজলাসযানং কীল়ায কতানং উপলক্খণৰসেন ৰুত্তাতি আহ ‘‘কীল়াৰাপি’’ন্তি, কীল়নত্থায কতৰাপিন্তি অত্থো. ‘‘নানাকার’’ন্তি ইদং যথাৰুত্তপদেহি পচ্চেকং যোজেতব্বং. সব্বসঙ্গাহিকৰসেন ‘‘তানী’’তি ৰুত্তং. নানাকারং রাজাগারং চিত্তাগারং আরামং কীল়ুয্যানং ৰা কীল়াৰাপিং দট্ঠুং গচ্ছন্তীনং তানি সব্বানি একতো দট্ঠুং গচ্ছন্তীনং তাসং ভিক্খুনীনং পদে পদে দুক্কটং মুনিনা নিদ্দিট্ঠন্তি যোজনা.

পঞ্চপীতি রাজাগারাদীনি পঞ্চপি. একাযেৰ পাচিত্তি আপত্তি পরিদীপিতাতি যোজনা. তং তং দিসাভাগং গন্ত্ৰা পস্সন্তি চে, পাটেক্কাপত্তিযো পযোগগণনায সিযুন্তি যোজনা.

২২৮১. গমনবাহুল্লেন আপত্তিবাহুল্লং পকাসেত্ৰা গীৰাপরিৰত্তনসঙ্খাতেন পযোগবাহুল্লেনাপি আপত্তিবাহুল্লং পকাসেতুমাহ ‘‘পযোগবহুতাযাপি, পাচিত্তিবহুতা সিযা’’তি. সব্বত্থাতি যত্থ ভিক্খুনিযা পাচিত্তিযং ৰুত্তং, তত্থ সব্বত্থ.

২২৮২. ‘‘অৰসেসোপি অনাপত্তী’’তি পদচ্ছেদো. অনাপত্তি চ কথামগ্গো চ অনাপত্তিকথামগ্গো, তেসং ৰিনিচ্ছযো অনাপত্তিকথামগ্গৰিনিচ্ছযো, ‘‘অনাপত্তি আরামে ঠিতা পস্সতী’’তিআদিকো (পাচি. ৯৮১) অনাপত্তিৰিনিচ্ছযো চ অট্ঠকথাগতো (পাচি. অট্ঠ. ৯৮১) অৰসেসৰিনিচ্ছযো চাতি অত্থো. ‘‘আরামে ঠিতা’’তি এতেন অজ্ঝারামে রাজাগারাদীনি করোন্তি, তানি পস্সন্তিযা অনাপত্তীতি অযমনাপত্তিৰারো দস্সিতো. এতেনেৰ অন্তোআরামে তত্থ তত্থ গন্ত্ৰা নচ্চাদীনি ৰিয রাজাগারাদীনিপি পস্সিতুং লভতীতিপি সিদ্ধং. আদি-সদ্দেন ‘‘পিণ্ডপাতাদীনং অত্থায গচ্ছন্তিযা মগ্গে হোন্তি, তানি পস্সতি, অনাপত্তি. রঞ্ঞো সন্তিকং কেনচি করণীযেন গন্ত্ৰা পস্সতি, অনাপত্তি. কেনচি উপদ্দুতা পৰিসিত্ৰা পস্সতি, অনাপত্তী’’তি এতে অনাপত্তিৰারা সঙ্গহিতা. নচ্চদস্সন…পে… সহাতি সমুট্ঠানাদিনা ৰিনিচ্ছযেন সহ নচ্চদস্সনসিক্খাপদসদিসোৰ.

পঠমং.

২২৮৩. মানতো পমাণতো অতীতা অপেতা মানাতীতা, আসন্দী, তং. ৰাল়েহি উপেতো ৰাল়ূপেতো, পল্লঙ্কো, তং. ‘‘আসন্দী নাম অতিক্কন্তপ্পমাণা ৰুচ্চতী’’তি ৰচনতো হেট্ঠা অট্টনিযা ৰড্ঢকিহত্থতো উচ্চতরপাদো আযামচতুরস্সো মঞ্চপীঠৰিসেসো আসন্দী নাম সমচতুরস্সানং অতিক্কন্তপ্পমাণানম্পি অনুঞ্ঞাতত্তা. ‘‘পল্লঙ্কো নাম আহরিমেহি ৰাল়েহি কতো’’তি (পাচি. ৯৮৪) ৰচনতো পমাণযুত্তোপি এৰরূপো ন ৰট্টতি. আহরিত্ৰা যথানুরূপট্ঠানে ঠপেতব্বৰাল়রূপানি আহরিমৰাল়া নাম, সংহরিমৰাল়রূপযুত্তোতি ৰুত্তং হোতি. মানাতীতং আসন্দিং ৰা ৰাল়ূপেতং পল্লঙ্কং ৰা সেৰন্তীনং অভিনিসীদন্তীনং, অভিনিপজ্জন্তীনঞ্চ যাসং ভিক্খুনীনং সত্থা পাচিত্তিযাপত্তিং আহ.

২২৮৪. তাসং নিসীদনস্সাপি নিপজ্জনস্সাপি পযোগবাহুল্লৰসেন পাচিত্তিযানং গণনা হোতি ইতি এৰং নিদ্দিট্ঠা এৰং অযং গণনা অচ্চন্তযসেন অনন্তপরিৰারেন ভগৰতা ৰুত্তাতি যোজনা. এত্থ চ ইচ্চেৰন্তি নিপাতসমুদাযো, ইতি-সদ্দো নিদস্সনে, এৰং-সদ্দো ইদমত্থে দট্ঠব্বো.

২২৮৫. পাদে আসন্দিযা ছেত্ৰাতি আসন্দিযা পাদে পমাণতো অধিকট্ঠানছিন্দনেন ছেত্ৰা. পল্লঙ্কস্স পাদে ৰাল়কা পল্লঙ্কৰাল়কা, তে হিত্ৰা অপনেত্ৰা, অনাপত্তীতি সেৰন্তীনং অনাপত্তি.

দুতিযং.

২২৮৬-৭. ছন্নন্তি খোমাদীনং ছন্নং, নিদ্ধারণে সামিৰচনং. অঞ্ঞতরং সুত্তন্তি নিদ্ধারিতব্বনিদস্সনং. হত্থাতি হত্থেন, করণত্থে চেতং নিস্সক্কৰচনং. অঞ্চিতন্তি হত্থাযামেন আকড্ঢিতং. তস্মিন্তি তস্মিং অঞ্ছিতে সুত্তপ্পদেসে. তক্কম্হীতি কন্তনসূচিম্হি. ৰেঠিতেতি পলিৰেঠিতে.

সুত্তকন্তনতো সব্বপুব্বপযোগেসূতি সুত্তকন্তনতো পুব্বেসু কপ্পাসৰিচিননাদিসব্বপযোগেসু. হত্থৰারতোতি হত্থৰারগণনায. যথাহ ‘‘কপ্পাসৰিচিননং আদিং কত্ৰা সব্বপুব্বপযোগেসু হত্থৰারগণনায দুক্কট’’ন্তি (পাচি. অট্ঠ. ৯৮৮).

২২৮৮. কন্তিতং সুত্তন্তি পঠমমেৰ কন্তিতং দসিকসুত্তাদিং. পুন কন্তন্তিযাতি কোটিযা কোটিং সঙ্ঘাটেত্ৰা পুন কন্তন্তিযা.

ততিযং.

২২৮৯. তণ্ডুলানং কোট্টনং তু আদিং কত্ৰা গিহীনং ৰেয্যাৰচ্চং করোন্তিযা সব্বপুব্বপযোগেসু দুক্কটন্তি যোজনা.

২২৯০. যাগুআদিসু নিপ্ফাদেতব্বেসু তদাধারানি ভাজনানি গণেত্ৰাৰ পাচিত্তিং পরিদীপযে, খজ্জকাদীসু রূপানং গণনায পাচিত্তিং পরিদীপযেতি যোজনা. যাগুআদিসূতি এত্থ আদি-সদ্দেন ভত্তসূপাদীনং সঙ্গহো. খজ্জকাদীসূতি আদি-সদ্দেন মচ্ছমংসাদিউত্তরিভঙ্গানং সঙ্গহো.

২২৯১. ‘‘সচেপি মাতাপিতরো আগচ্ছন্তি, যংকিঞ্চি বীজনিং ৰা সম্মজ্জনিদণ্ডং ৰা কারাপেত্ৰা ৰেয্যাৰচ্চকরট্ঠানে ঠপেত্ৰাৰ যং কিঞ্চি পচিতুং ৰট্টতী’’তি অট্ঠকথাগতং ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘সচে’’তিআদি. সচেতি এত্থ ‘‘মাতাপিতরো আগচ্ছন্তী’’তি সেসো. অত্তনো এৰমাগতানং মাতাপিতূনম্পি কিঞ্চি কম্মং অকারেত্ৰা কিঞ্চি কম্মং কাতুং ন ৰট্টতীতি যোজনা. অপি-সদ্দো সম্ভাৰনে, তেন অঞ্ঞেসং কথাযেৰ নত্থীতি দীপেতি.

২২৯২-৩. সঙ্ঘস্স যাগুপানে ৰেয্যাৰচ্চং করোন্তিযা অনাপত্তীতি যোজনা. ‘‘সঙ্ঘভত্তেপী’’তিআদীসুপি এসেৰ নযো. অত্তনো ৰেয্যাৰচ্চকরস্স ৰাতি সম্বন্ধো. যথাহ ‘‘যাগুপানেতি মনুস্সেহি সঙ্ঘস্সত্থায করিযমানে যাগুপানে ৰা সঙ্ঘভত্তে ৰা তেসং সহাযিকভাৰেন যং কিঞ্চি পচন্তিযা অনাপত্তি. চেতিযপূজায সহাযিকা হুত্ৰা গন্ধমালাদীনি পূজেতি, ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ৯৯৩).

চতুত্থং.

২২৯৪. ‘‘যা পন ভিক্খুনী ‘এহায্যে ইমং অধিকরণং ৰূপসমেহী’তি ৰুচ্চমানা ‘সাধূ’তি পটিস্সুণিত্ৰা সা পচ্ছা অনন্তরাযিকিনী নেৰ ৰূপসমেয্য ন ৰূপসমায উস্সুক্কং করেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ৯৯৫) সিক্খাপদস্স ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘পাচিত্তি ধুরনিক্খেপে’’তিআদি. ধুরনিক্খেপেতি ন দানি তং ৰূপসমেস্সামি, অঞ্ঞাহি ৰা ন ৰূপসমাপেস্সামী’’তি এৰং ধুরস্স উস্সাহস্স নিক্খেপে পাচিত্তীতি যোজনা. চীৰরসিব্বনে যথা পঞ্চাহপরিহারো লব্ভতি, ইধ পন তথা একাহম্পি পরিহারো ন লব্ভতীতি যোজনা.

২২৯৫. সেসন্তি ‘‘ধুরং নিক্খিপিত্ৰা পচ্ছা ৰিনিচ্ছিনন্তী আপত্তিং আপজ্জিত্ৰাৰ ৰিনিচ্ছিনাতী’’তিআদিকং ৰিনিচ্ছযজাতং. তত্থ চীৰরসিব্বনে ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বন্তি যোজনা.

পঞ্চমং.

২২৯৬-৭. যা পন ভিক্খুনী গিহীনং ৰা সহধম্মিকে ঠপেত্ৰা অঞ্ঞেসং পরিব্বাজকপরিব্বাজিকানং ৰা দন্তপোনোদকং ৰিনা অঞ্ঞং যং কিঞ্চি অজ্ঝোহরণীযং খাদনীযং, ভোজনীযং ৰা কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা নিস্সগ্গিযেন ৰা দদাতি, তস্সা পাচিত্তিযং হোতীতি যোজনা.

২২৯৮-৯. ইধ ইমস্মিং সিক্খাপদে মুনিনা দন্তকট্ঠোদকে দুক্কটং ৰুত্তন্তি যোজনা. যা পন ভিক্খুনী কাযাদীহি সযং ন দেতি অঞ্ঞেন দাপেতি, তস্সা চ কাযাদীহি অদত্ৰা ভূমিযং নিক্খিপিত্ৰা দেন্তিযাপি যা বাহিরলেপং ৰা দেতি, তস্সাপি উম্মত্তিকায চ ন দোসো অনাপত্তীতি যোজনা.

ছট্ঠং.

২৩০০-১. আৰসথচীৰরন্তি ‘‘উতুনিযো ভিক্খুনিযো পরিভুঞ্জন্তূ’’তি দিন্নং চীৰরং. যা ভিক্খুনী যং ‘‘আৰসথচীৰর’’ন্তি নিযমিতং চীৰরং, তং চতুত্থে দিৰসে ধোৰিত্ৰা অন্তমসো উতুনিযা সামণেরায ৰা অদত্ৰা সচে পরিভুঞ্জেয্য, তস্সা পাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি যোজনা. তিকপাচিত্তিযং সিযাতি ‘‘অনিস্সজ্জিতে অনিস্সজ্জিতসঞ্ঞা…পে… ৰেমতিকা…পে… নিস্সজ্জিতসঞ্ঞা পরিভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ১০০৬) ৰুত্তং পাচিত্তিযং হোতীতি যোজনা.

২৩০২-৩. তস্মিং চীৰরে নিস্সজ্জিতে অনিস্সজ্জিতসঞ্ঞায ৰা ৰেমতিকায ৰা তস্সা ভিক্খুনিযা দ্ৰিকদুক্কটং ৰুত্তন্তি যোজনা. অঞ্ঞাসং উতুনীনং অভাৰে অদত্ৰাপি পরিভুঞ্জন্তিযা অনাপত্তি. পুন পরিযযেতি পুন উতুনিৰারে যথাকালং পরিভুঞ্জন্তিযা অনাপত্তি. অচ্ছিন্নচীৰরাদীনঞ্চ অনাপত্তীতি যোজনা. পরিযযেতি গাথাবন্ধৰসেন রস্সত্তং. অচ্ছিন্নচীৰরাদীনন্তি এত্থ আদি-সদ্দেন নট্ঠচীৰরাদীনং সঙ্গহো. আপদাসুপীতি মহগ্ঘচীৰরং সরীরতো মোচেত্ৰা সুপ্পটিসামিতম্পি চোরা হরন্তি, এৰরূপাসু আপদাসু পরিভুঞ্জন্তিযা অনাপত্তীতি যোজনা.

সত্তমং.

২৩০৪. সকৰাটকং ৰিহারন্তি কৰাটবন্ধৰিহারং, দ্ৰারকৰাটযুত্তং সুগুত্তসেনাসনন্তি ৰুত্তং হোতি. রক্খনত্থায অদত্ৰাতি ‘‘ইমং জগ্গেয্যাসী’’তি এৰং অনাপুচ্ছিত্ৰা.

২৩০৫-৬. ‘‘হোতি পাচিত্তিযং তস্সা, চারিকং পক্কমন্তিযা’’তি ৰুত্তমেৰ পকাসেতুমাহ ‘‘অত্তনো গামতো’’তিআদি. অত্তনো গামতোতি অত্তনো ৰসনকগামতো. তথা ইতরস্সাতি অপরিক্খিত্তস্স ৰিহারস্স পরিক্খেপং উপচারং. ন্তিআদিপদত্তযে ভুম্মত্থে উপযোগৰচনং ৰেদিতব্বং. পরিক্খিত্তস্স ৰিহারস্স পরিক্খেপে পঠমেন পদেন সমতিক্কন্তে দুক্কটং, তথা ইতরস্স অপরিক্খিত্তস্স ৰিহারস্স তস্মিং উপচারে অতিক্কন্তে দুক্কটং. দুতিযেন পদেন পরিক্খেপে, উপচারে সমতিক্কন্তমত্তে পাচিত্তীতি যোজনা.

২৩০৭. অকৰাটবন্ধনস্মিং কৰাটবন্ধরহিতে ৰিহারে তথা অনিস্সজ্জন্তিযা দুক্কটং পরিদীপিতং. জগ্গিকং অলভন্তিযাতি এত্থ ‘‘পরিযেসিত্ৰা’’তি সেসো. জগ্গিকন্তি ৰিহারপটিজগ্গিকং.

২৩০৮. আপদাসূতি রট্ঠে ভিজ্জন্তে আৰাসে ছড্ডেত্ৰা গচ্ছন্তি, এৰরূপাসু আপদাসু. গিলানাযাতি ৰচীভেদং কাতুং অসমত্থাযাতি.

অট্ঠমং.

২৩০৯-১০. হত্থী চ অস্সো চ রথো চ হত্থিঅস্সরথা, তে আদি যেসং তে হত্থিঅস্সরথাদযো, তেহি. আদি-সদ্দেন ধনু থরূতি পদদ্ৰযং গহিতং. সংযুত্তন্তি যথাৰুত্তেহি হত্থিঅস্সাদিপদেহি সংযোজিতং, ‘‘হত্থীনং সিপ্পং হত্থিসিপ্প’’ন্তিআদিনা কতসমাসন্তি অত্থো, ‘‘হত্থিসিপ্পং অস্সসিপ্পং রথসিপ্পং ধনুসিপ্পং থরুসিপ্প’’ন্তি এৰং ৰুত্তং যং কিঞ্চি সিপ্পন্তি ৰুত্তং হোতি. হত্থিসিক্খাদিসিপ্পং সন্দীপকো গন্থো ৰচ্চৰাচকানং অভেদোপচারেন এৰং ৰুত্তোতি গহেতব্বং. তেনেৰ ৰক্খতি ‘‘পদাদীনং ৰসেনিধা’’তি. পরূপঘাতকং মন্তাগদযোগপ্পভেদকং কিঞ্চীতি পরেসং অন্তরাযকরং খিলনৰসীকরণসোসাপনাদিভেদং আথব্বণমন্তঞ্চ ৰিসযোগাদিপ্পভেদকঞ্চ যং কিঞ্চি সিপ্পন্তি অত্থো.

এত্থ খিলনমন্তো নাম দারুসারখিলং মন্তেত্ৰা পথৰিযং পৰেসেত্ৰা মারণমন্তো. ৰসীকরণমন্তো নাম পরং অত্তনো ৰসে ৰত্তাপনকমন্তো. সোসাপনকমন্তো নাম পরসরীরং রসাদিধাতুক্খযেন সুক্খভাৰং পাপনকমন্তো. আদি-সদ্দেন ৰিদেস্সনাদিমন্তানং সঙ্গহো. ৰিদেস্সনং নাম মিত্তানং অঞ্ঞমঞ্ঞস্স ৰেরিভাৰাপাদনং. ইধ ইমস্মিং সাসনে যা ভিক্খুনী হত্থি…পে… কিঞ্চি যস্স কস্সচি সন্তিকে পদাদীনং ৰসেন পরিযাপুণেয্য অধীযেয্য চে, তস্সা পাচিত্তিযং হোতীতি যোজনা.

২৩১১. লেখেতি লিখিতসিপ্পে. ধারণায চাতি ধারণসত্থে, যস্মিং ৰুত্তনযেন পটিপজ্জন্তা বহূনিপি গন্থানি ধারেন্তি. গুত্তিযাতি অত্তনো ৰা পরেসং ৰা গুত্তত্থায. পরিত্তেসু চ সব্বেসূতি যক্খপরিত্তচোরৰাল়াদিসব্বেসু পরিত্তেসু চ.

নৰমং.

২৩১২. দসমেতি ‘‘যা পন ভিক্খুনী তিরচ্ছানৰিজ্জং ৰাচেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ১০১৮) সমুদ্দিট্ঠে দসমসিক্খাপদে. ইদং দসমসিক্খাপদং.

দসমং.

চিত্তাগারৰগ্গো পঞ্চমো.

২৩১৩. সভিক্খুকং আরামন্তি যত্থ ভিক্খূ রুক্খমূলেপি ৰসন্তি, তং পদেসং. জানিত্ৰাতি ‘‘সভিক্খুক’’ন্তি জানিত্ৰা. যং কিঞ্চীতি ভিক্খুং ৰা সামণেরং ৰা আরামিকং ৰা যং কিঞ্চি.

২৩১৪-৫. ‘‘সভিক্খুকো নাম আরামো যত্থ ভিক্খূ রুক্খমূলেপি ৰসন্তী’’তি (পাচি. ১০২৫) ৰচনতো আহ ‘‘সচে অন্তমসো’’তিআদি. যা পন ভিক্খুনী অন্তমসো রুক্খমূলস্সপি অনাপুচ্ছা সচে পরিক্খেপং অতিক্কামেতি, তস্সা পঠমে পাদে দুক্কটং, অপরিক্খিত্তে তস্স ৰিহারস্স উপচারোক্কমে ৰাপি ভিক্খুনিযা দুক্কটং, দুতিযে পাদে অতিক্কামিতে পাচিত্তি সিযাতি যোজনা.

২৩১৬. অভিক্খুকে আরামে সভিক্খূতি সঞ্ঞায উভোসুপি সভিক্খুকাভিক্খুকেসু আরামেসু জাতকঙ্খায সঞ্জাতৰিচিকিচ্ছায, ৰেমতিকাযাতি অত্থো. তস্সা আপত্তি দুক্কটং হোতীতি যোজনা.

২৩১৭. সীসানুলোকিকা যা ভিক্খুনী গচ্ছতি, তস্সা চ অনাপত্তি পকাসিতাতি যোজনা. এৰমুপরিপি. তা ভিক্খুনিযো যত্থ সন্নিপতিতা হোন্তি, তাসং সন্তিকং ‘‘গচ্ছামী’’তি গচ্ছতি. যথাহ ‘‘যত্থ ভিক্খুনিযো পঠমতরং পৰিসিত্ৰা সজ্ঝাযং ৰা চেতিযৰন্দনাদীনি ৰা করোন্তি, তত্থ তাসং সন্তিকং গচ্ছামীতি গন্তুং ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১০২৭).

২৩১৮. ‘‘সন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা’’তি ৰচনেনেৰ অভিক্খুকং আরামং কিঞ্চি অনাপুচ্ছা পৰিসন্তিযা অনাপত্তীতি দীপিতং হোতি. আরামমজ্ঝতো ৰা মগ্গো হোতি, তেন গচ্ছন্তিযাপি. আপদাসূতি যেন কেনচি উপদ্দুতা হোতি, এৰরূপাসু আপদাসু পৰিসন্তিযা.

পঠমং.

২৩২০. অক্কোসেয্যাতি দসন্নং অক্কোসৰত্থূনং অঞ্ঞতরেন সম্মুখা, পরম্মুখা ৰা অক্কোসেয্য ৰা. পরিভাসেয্য ৰাতি ভয’মস্স উপদংসেয্য ৰা. তিকপাচিত্তিযন্তি ‘‘উপসম্পন্নে উপসম্পন্নসঞ্ঞা…পে… ৰেমতিকা…পে… অনুপসম্পন্নসঞ্ঞা অক্কোসতি ৰা পরিভাসতি ৰা, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ১০৩১) তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তং. সেসেতি অনুপসম্পন্নে. তিকদুক্কটং তস্সা হোতীতি যোজনা.

২৩২১. ‘‘পুরক্খত্ৰা’’তিআদীসু যং ৰত্তব্বং, তং ‘‘অভিসপেয্যা’’তি (পাচি. ৮৭৫) ৰুত্তসিক্খাপদে ৰুত্তনযমেৰ.

দুতিযং.

২৩২২-৩. সঙ্ঘন্তি ভিক্খুনিসঙ্ঘং. পরিভাসেয্যাতি ‘‘বালা এতা, অব্যত্তা এতা, নেতা জানন্তি কম্মং ৰা কম্মদোসং ৰা কম্মৰিপত্তিং ৰা কম্মসম্পত্তিং ৰা’’তি (পাচি. ১০৩৫) আগতনযেন পরিভাসেয্যাতি অত্থো. ইতরাযাতি এত্থ উপযোগত্থে করণৰচনং. একং ভিক্খুনিং ৰা সম্বহুলা ভিক্খুনিযো ৰা তথেৰ ইতরং অনুপসম্পন্নং ৰা পরিভাসন্তিযা তস্সা দুক্কটং পরিদীপিতন্তি যোজনা.

ততিযং.

২৩২৪-৬. যা নিমন্তনপৰারণা উভোপি গণভোজনসিক্খাপদে (পাচি. ২১৭-২১৯), পৰারণসিক্খাপদে (পাচি. ২৩৮-২৩৯) চ ৰুত্তলক্খণা, তাহি উভোহি নিমন্তনপৰারণাহি যা চ ভিক্খুনী সচে নিমন্তিতাপি ৰা পৰারিতাপি ৰা ভৰেয্য, সা পুরেভত্তং যাগুঞ্চ যামকালিকাদিকালিকত্তযঞ্চ ঠপেত্ৰা যং কিঞ্চি আমিসং যাৰকালিকং অজ্ঝোহরণত্থায পটিগ্গণ্হাতি চে, তস্সা গহণে দুক্কটং সিযা, অজ্ঝোহারৰসেন এত্থ ইমস্মিং সিক্খাপদে পাচিত্তি পরিদীপিতাতি যোজনা.

এত্থ চ নিমন্তিতা নাম ‘‘পঞ্চন্নং ভোজনানং অঞ্ঞতরেন ভোজনেন নিমন্তিতা’’তি গণভোজনসিক্খাপদে ৰুত্তলক্খণা. পৰারণা চ ‘‘পৰারিতো নাম অসনং পঞ্ঞাযতি, ভোজনং পঞ্ঞাযতি, হত্থপাসে ঠিতো অভিহরতি, পটিক্খেপো পঞ্ঞাযতী’’তি পৰারণসিক্খাপদে ৰুত্তলক্খণাতি ৰেদিতব্বা.

২৩২৭. কালিকানি চ তীণেৰাতি যামকালিকাদীনি তীণি কালিকানি এৰ.

২৩২৮-৯. নিমন্তিতপৰারিতানং দ্ৰিন্নং সাধারণাপত্তিং দস্সেত্ৰা অনাপত্তিং দস্সেতুমাহ ‘‘নিমন্তিতা’’তিআদি. ইধ ইমস্মিং সাসনে যা পন ভিক্খুনী নিমন্তিতা অপ্পৰারিতা সচে যাগুং পিৰতি, ৰট্টতি অনাপত্তীতি অত্থো. সামিকস্সাতি যেন নিমন্তিতা, তস্স নিমন্তনসামিকস্সেৰ. অঞ্ঞভোজনন্তি যেন নিমন্তিতা, ততো অঞ্ঞস্স ভোজনং. সচে সা ভুঞ্জতি, তথা ৰট্টতীতি যোজনা.

কালিকানি চ তীণেৰাতি যামকালিকাদীনি তীণি কালিকানেৰ. পচ্চযে সতীতি পিপাসাদিপচ্চযে সতি.

২৩৩০. ইমস্স সিক্খাপদস্স ইদং সমুট্ঠানং অদ্ধানেন তুল্যন্তি যোজনা. পৰারিতায, অপ্পৰারিতায ৰা নিমন্তিতায ৰসেন কিরিযাকিরিযতং দস্সেতুমাহ ‘‘নিমন্তিতা’’তিআদি. নিমন্তিতা পন সামিকং অনাপুচ্ছা ভুঞ্জতি চে, তস্সা ৰসেন ইদং সিক্খাপদং কিরিযাকিরিযং হোতি. এত্থ ভুঞ্জনং ক্রিযং. সামিকস্স অনাপুচ্ছনং অক্রিযং.

২৩৩১. ‘‘কপ্পিযং কারাপেত্ৰা’’তিআদিং পৰারিতমেৰ সন্ধাযাহ. যা যদি পরিভুঞ্জতি, তস্সা চ পাচিত্তি সিযা কিরিযতো হোতীতি যোজনা. সিযাতি অৰস্সং. পৰারণসিক্খাপদে ৰুত্তনযেন কপ্পিযং কারেত্ৰা ৰা অকারাপেত্ৰা ৰা পরিভুঞ্জন্তিযা তস্সা পরিভোগেনেৰ ইমিনা সিক্খাপদেন অৰস্সং আপত্তি হোতীতি অত্থো.

চতুত্থং.

২৩৩২. ‘‘যা পন ভিক্খুনী কুলমচ্ছরিনী অস্স, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ১০৪৩) ইমস্মিং সিক্খাপদে ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘ভিক্খুনীন’’ন্তিআদি. কুলসন্তিকে ভিক্খুনীনং অৰণ্ণং ৰদন্তিযা পাচিত্তীতি সম্বন্ধো, কুলস্স সন্তিকে ‘‘ভিক্খুনিযো দুস্সীলা পাপধম্মা’’তি ভিক্খুনীনং অৰণ্ণং ভাসন্তিযাতি অত্থো. কুলস্সাৰণ্ণনং ৰাপীতি ‘‘তং কুলং অস্সদ্ধং অপ্পসন্ন’’ন্তি ভিক্খুনীনং সন্তিকে কুলস্স অৰণ্ণং অগুণং ৰদন্তিযা পাচিত্তীতি সম্বন্ধো.

২৩৩৩. সন্তং ভাসন্তিযা দোসন্তি অমচ্ছরাযিত্ৰা কুলস্স ৰা ভিক্খুনীনং ৰা সন্তং দোসং আদীনৰং কথেন্তিযা.

পঞ্চমং.

২৩৩৪-৫. ওৰাদদাযকোতি অট্ঠহি গরুধম্মেহি ওৰাদং দেন্তো. ৰস্সং উপগচ্ছন্তিযাতি ৰস্সং ৰসন্তিযা.

২৩৩৬. ভিক্খূতি ওৰাদদাযকা ভিক্খূ.

ছট্ঠং.

২৩৩৮. যা সা ভিক্খুনী ৰস্সং ৰুত্থা পুরিমং ৰা পচ্ছিমং ৰা তেমাসং ৰুত্থা ততো অনন্তরং উভতোসঙ্ঘে ভিক্খুনিসঙ্ঘে চ ভিক্খুসঙ্ঘে চ ‘‘নাহং পৰারেস্সামী’’তি ধুরং নিক্খিপতি চেতি যোজনা.

সত্তমং.

২৩৪১. ওৰাদাদীনমত্থাযাতি অট্ঠগরুধম্মস্সৰনাদীনমত্থায. আদি-সদ্দেন উপোসথপুচ্ছনপৰারণানং গহণং.

২৩৪২. ওৰাদাদীনমত্থায অগমনেন অক্রিযং. কাযিকন্তি কাযকম্মং.

অট্ঠমং.

২৩৪৩. ‘‘অন্ৰদ্ধমাসং ভিক্খুনিযা ভিক্খুসঙ্ঘতো দ্ৰে ধম্মা পচ্চাসীসিতব্বা উপোসথপুচ্ছনঞ্চ ওৰাদূপসঙ্কমনঞ্চ, তং অতিক্কামেন্তিযা পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ১০৫৯) ইমস্মিং সিক্খাপদে ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘ন যাচিস্সামী’’তিআদি. তং উত্তানত্থমেৰ.

নৰমং.

২৩৪৬-৭. পসাখো নাম নাভিযা হেট্ঠা, জাণুমণ্ডলানং উপরি পদেসো. তথা হি যস্মা রুক্খস্স সাখা ৰিয উভো ঊরূ পভিজ্জিত্ৰা গতা, তস্মা সো পসাখোতি ৰুচ্চতি, তস্মিং পসাখে. সঞ্জাতন্তি উট্ঠিতং. গণ্ডন্তি যং কিঞ্চি গণ্ডং. রুধিতন্তি যং কিঞ্চি ৰণং. সঙ্ঘং ৰাতি ভিক্খুনিসঙ্ঘং ৰা. গণং ৰাতি সম্বহুলা ভিক্খুনিযো ৰা. একেনাতি এত্থ ‘‘পুরিসেনা’’তি সেসো, সহত্থে ইদং করণৰচনং. যথাহ ‘‘পুরিসেন সদ্ধিং একেনেকা’’তি. পুরিসোতি চ মনুস্সপুরিসোৰ গহেতব্বো.

ধোৰাতি এত্থ আদি-অত্থে ৰত্তমানেন ইতি-সদ্দেন ‘‘আলিম্পাপেয্য ৰা বন্ধাপেয্য ৰা মোচাপেয্য ৰা’’তি (পাচি. ১০৬৩) সিক্খাপদাগতানং ইতরেসং তিণ্ণং সঙ্গণ্হনতো ‘‘আলিম্প বন্ধ মোচেহী’’তি আণত্তিত্তযং সঙ্গহিতং. তেনেৰ ৰক্খতি ‘‘দুক্কটানিচ্ছ পাচিত্তিযো ছ চা’’তি.

যা পন ভিক্খুনী পসাখে জাতং গণ্ডং ৰা রুধিতং ৰা সঙ্ঘং ৰা গণং ৰা অনাপুচ্ছিত্ৰা একেন পুরিসেন একিকা ‘‘ভিন্দ ফালেহি ধোৰ আলিম্প বন্ধ মোচেহী’’তি সব্বানি কাতব্বানি আণাপেতি, তস্সা ছ দুক্কটানি, কতেসু ভিন্দনাদীসু ছসু কিচ্চেসু তস্সা ছ পাচিত্তিযো হোন্তীতি যোজনা.

২৩৪৮-৯. এত্থাতি গণ্ডে ৰা ৰণে ৰা. ‘‘যং কাতব্বং অত্থি, তং সব্বং ত্ৰং করোহি’’ইতি সচে এৰং যা আণাপেতীতি যোজনা. তস্সা একায আণাপনৰাচায ছ দুক্কটানি চ পাচিত্তিযচ্ছক্কঞ্চেতি দ্ৰাদসাপত্তিযো সিযুন্তি যোজনা.

২৩৫১. আপুচ্ছিত্ৰা ৰাতি সঙ্ঘং ৰা গণং ৰা আপুচ্ছিত্ৰা. দুতিযন্তি দুতিযিকং. ৰিঞ্ঞুং দুতিযং গহেত্ৰাপি ৰাতি যোজনা.

দসমং.

আরামৰগ্গো ছট্ঠো.

২৩৫৩. ‘‘গণপরিযেসনাদিস্মি’’ন্তি ৰত্তব্বে ছন্দানুরক্খনত্থং নিগ্গহিতাগমো. গব্ভিনিন্তি আপন্নসত্তং, কুচ্ছিপৰিট্ঠসত্তন্তি অত্থো. ৰুট্ঠাপেন্তিযাতি উপসম্পাদেন্তিযা. কম্মৰাচাহীতি দ্ৰীহি কম্মৰাচাহি.

২৩৫৪-৫. কম্মৰাচায ওসানেতি ততিযকম্মৰাচায পরিযোসানে, য্যকারপ্পত্তেতি অত্থো. গব্ভিনিসঞ্ঞায ন চ গব্ভিনিযাতি অগব্ভিনিযা গব্ভিনিসঞ্ঞায চ. উভো সঞ্জাতকঙ্খাযাতি উভোসু সমুপ্পন্নসংসযায, গব্ভিনিযা, অগব্ভিনিযা চ ৰেমতিকাযাতি অত্থো. গাথাবন্ধৰসেনেত্থ সু-সদ্দলোপো. তথা ৰুট্ঠাপেন্তিযা উপজ্ঝাযায আপত্তি দুক্কটং হোতীতি যোজনা. আচরিনিযা তস্সাতি উপজ্ঝাযা গব্ভিনিং ৰুট্ঠাপেতি, তস্সা কম্মৰাচং সাৰেন্তিযা আচরিনিযা চ. গণস্সাতি উপজ্ঝাযাচরিনীহি অঞ্ঞস্স ভিক্খুনিগণস্স চ. তথা দুক্কটং দীপিতন্তি যোজনা.

২৩৫৬. ‘‘দ্ৰীসু অগব্ভিনিসঞ্ঞাযা’’তি পদচ্ছেদো. দ্ৰীসূতি গব্ভিনিযা, অগব্ভিনিযা চ.

পঠমং.

২৩৫৭. দুতিযেতি ‘‘যা পন ভিক্খুনী পাযন্তিং ৰুট্ঠাপেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ১০৭৩) সিক্খাপদে. ইমস্মিং সিক্খাপদে পাযন্তী নাম মাতা ৰা হোতি ধাতি ৰাতি অযং ৰিসেসো.

দুতিযং.

২৩৫৮. যা পন ভিক্খুনী দ্ৰে ৰস্সানি ছসু ধম্মেসু অসিক্খিতসিক্খং সিক্খমানং সচে ৰুট্ঠাপেয্য, পাচিত্তি সিযাতি যোজনা. তত্থ দ্ৰে ৰস্সানীতি পৰারণৰসেন দ্ৰে সংৰচ্ছরানি. ছসু ধম্মেসূতি পাণাতিপাতাৰেরমণিআদীসু ৰিকালভোজনাৰেরমণিপরিযোসানেসু ছসু ধম্মেসু. অসিক্খিতসিক্খন্তি ‘‘পাণাতিপাতাৰেরমণিং দ্ৰে ৰস্সানি অৰীতিক্কম্ম সমাদানং সমাদিযামী’’তিআদিনা (পাচি. ১০৭৯) নযেন অনাদিন্নসিক্খাপদং ৰা এৰং সমাদিযিত্ৰাপি কুপিতসিক্খং ৰা. সিক্খমানং তেসু ছসু ধম্মেসু সিক্খনতো ৰা তে ৰা সিক্খাসঙ্খাতে ধম্মে মাননতো এৰং লদ্ধনামং অনুপসম্পন্নং. ৰুট্ঠাপেয্যাতি উপসম্পাদেয্য. আপত্তি সিযাতি পঠমসিক্খাপদে ৰুত্তনযেনেৰ কম্মৰাচাপরিযোসানে পাচিত্তি আপত্তি সিযা, পাচিত্তি হোতীতি অত্থো.

২৩৫৯. ‘‘ধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞা ৰুট্ঠাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স. ধম্মকম্মে ৰেমতিকা ৰুট্ঠাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স. ধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞা ৰুট্ঠাপেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি এৰং ধম্মকম্মে সত্থুনা তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তং. ‘‘অধম্মকম্মে ধম্মকম্মসঞ্ঞা, আপত্তি দুক্কটস্স. অধম্মকম্মে ৰেমতিকা আপত্তি দুক্কটস্স. অধম্মকম্মে অধম্মকম্মসঞ্ঞা ৰুট্ঠাপেতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ১০৮২) এৰং অধম্মে পন কম্মস্মিং সত্থুনা তিকদুক্কটং দীপিতং.

২৩৬০. অখণ্ডতো খণ্ডং অকত্ৰা.

২৩৬১. সচে উপসম্পদাপেক্খা পব্বজ্জায সট্ঠিৰস্সাপি হোতি, তস্সা ইমা ছ সিক্খাযো দ্ৰে ৰস্সানি অৰীতিক্কমনীযা পদাতব্বা, ইমা অদত্ৰা ন কারযে নেৰ ৰুট্ঠাপেয্যাতি যোজনা.

ততিযং.

২৩৬২. চতুত্থে নত্থি ৰত্তব্বন্তি ৰক্খমানৰিসেসতো অঞ্ঞং ৰত্তব্বং নত্থীতি যথাৰুত্তনযমেৰাতি অধিপ্পাযো. ‘‘ইধা’’তিআদিনা ইমস্মিং সিক্খাপদে লব্ভমানৰিসেসং দস্সেতি. ইধ ইমস্মিং সিক্খাপদে সঙ্ঘেন সম্মতং তং সিক্খমানং ৰুট্ঠাপেন্তিযা ভিক্খুনিযা অনাপত্তি হোতীতি যোজনা.

২৩৬৩. দ্ৰে ৰস্সানি ছসু ধম্মেসু সিক্খিতসিক্খায সিক্খমানায ভিক্খুনিসঙ্ঘেন উপসম্পদতো পঠমং ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায যা ৰুট্ঠানসম্মুতি দাতব্বা হোতি, সা ৰুট্ঠানসম্মুতি সচে পঠমং অদিন্না হোতি. তত্থ তস্মিং উপসম্পদমাল়কেপি পদাতব্বাযেৰাতি যোজনা.

২৩৬৪. ততিযঞ্চাতি ততিযসিক্খাপদঞ্চ. চতুত্থঞ্চাতি ইদং চতুত্থসিক্খাপদঞ্চ. পঠমেন সমং ঞেয্যন্তি পঠমেন সিক্খাপদেন সমুট্ঠানাদিনা ৰিনিচ্ছযেন সমানন্তি ঞাতব্বং. চতুত্থং পন সিক্খাপদং ৰুট্ঠাপনসম্মুতিং অদাপেত্ৰা ৰুট্ঠাপনৰসেন ক্রিযাক্রিযং হোতি.

চতুত্থং.

২৩৬৫. গিহিগতন্তি পুরিসন্তরগতং, পুরিসসমাগমপ্পত্তন্তি অত্থো. পরিপুণ্ণদ্ৰাদসৰস্সা পরিপুণ্ণা উত্তরপদলোপেন. কিঞ্চাপি ন দোসোতি যোজনা. ৰুট্ঠাপেন্তিযাতি উপজ্ঝাযা হুত্ৰা উপসম্পাদেন্তিযা.

২৩৬৬. সেসন্তি ৰুত্তং. অসেসেন সব্বসো.

পঞ্চমং.

২৩৬৮. দুক্খিতং সহজীৰিনিন্তি এত্থ ‘‘সিক্খাপদ’’ন্তি সেসো. তুৰট্টকৰগ্গস্মিং ‘‘দুক্খিতং সহজীৰিনি’’ন্তি ইমেহি পদেহি যুত্তং যং সিক্খাপদং ৰুত্তং, তেন সিক্খাপদেন অট্ঠমং সমং ঞেয্যং, ন ৰিসেসতা ৰিসেসো নত্থীতি যোজনা. অট্ঠমন্তি ‘‘যা পন ভিক্খুনী সহজীৰিনিং ৰুট্ঠাপেত্ৰা দ্ৰে ৰস্সানি নেৰ অনুগ্গণ্হেয্য ন অনুগ্গণ্হাপেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ১১০৮) ৰুত্তসিক্খাপদং. তত্থ সহজীৰিনিন্তি সদ্ধিৰিহারিনিং. নেৰ অনুগ্গণ্হেয্যাতি সযং উদ্দেসাদীহি নানুগ্গণ্হেয্য. ন অনুগ্গণ্হাপেয্যাতি ‘‘ইমিস্সা অয্যে উদ্দেসাদীনি দেহী’’তি এৰং ন অঞ্ঞায অনুগ্গণ্হাপেয্য. পাচিত্তিযন্তি ধুরে নিক্খিত্তমত্তে পাচিত্তিযং.

অট্ঠমং.

২৩৬৯. যা কাচি ভিক্খুনী ৰুট্ঠাপিতপৰত্তিনিং দ্ৰে ৰস্সানি নানুবন্ধেয্য চে, তস্সা পাচিত্তি পরিযাপুতা কথিতাতি যোজনা. ৰুট্ঠাপেতীতি ৰুট্ঠাপিতা, পৰত্তেতি সুসিক্খাপেতীতি পৰত্তিনী, ৰুট্ঠাপিতা চ সা পৰত্তিনী চাতি ৰুট্ঠাপিতপৰত্তিনী, উপজ্ঝাযাযেতং অধিৰচনং, তং, উপজ্ঝাযং. নানুবন্ধেয্যাতি চুণ্ণেন, মত্তিকায, দন্তকট্ঠেন, মুখোদকেনাতি এৰং তেন তেন করণীযেন উপট্ঠহেয্য.

২৩৭০. ‘‘দ্ৰে ৰস্সানি অহং নানুবন্ধিস্সামী’’তি ধুরং নিক্খিপতি চে, এৰং ধুরে নিক্খিত্তমত্তস্মিং পন তস্সা পাচিত্তিযং সিযাতি যোজনা.

২৩৭১. যা পন ভিক্খুনী উপজ্ঝাযং বালং ৰা অলজ্জিং ৰা নানুবন্ধতি, তস্সা, গিলানায ৰা আপদাসু ৰা উম্মত্তিকায ৰা নানুবন্ধন্তিযা ন দোসোতি যোজনা.

২৩৭২. অনুপট্ঠানেন হোতীতি আহ ‘‘অক্রিযং ৰুত্ত’’ন্তি.

নৰমং.

২৩৭৩-৫. যা কাচি ভিক্খুনী সহজীৰিনিং সদ্ধিৰিহারিনিং ৰুট্ঠাপেত্ৰা উপসম্পাদেত্ৰা তং গহেত্ৰা অন্তমসো ছপ্পঞ্চযোজনানিপি ন গচ্ছেয্য ন চঞ্ঞং আণাপেয্য ‘‘ইমং, অয্যে, গহেত্ৰা গচ্ছা’’তি অঞ্ঞঞ্চ ন নিযোজেয্য চে, ধুরে নিক্খিত্তমত্তস্মিং ‘‘ন দানি গচ্ছিস্সামি, অঞ্ঞঞ্চ গহেত্ৰা গন্তুং ন নিযোজেস্সামী’’তি উস্সাহে ৰিস্সট্ঠমত্তে তস্সা পাচিত্তিযং সিযাতি যোজনা.

অন্তরাযস্মিং সতি ৰা দুতিযং অলভন্তিযা ৰা আপদাসু ৰা গিলানায ৰা উম্মত্তিকায ৰা ন দোসোতি যোজনা.

দসমং.

গব্ভিনিৰগ্গো সত্তমো.

২৩৭৬. গিহিগতেহি তীহেৰাতি অনন্তরে গব্ভিনিৰগ্গে গিহিগতপদযুত্তেহি পঞ্চমছট্ঠসত্তমেহি তীহেৰ সিক্খাপদেহি. সদিসানীতি ইধ ৰীসতিৰস্সৰচনঞ্চ কুমারিভূতৰচনঞ্চ তত্থ দ্ৰাদসৰস্সৰচনঞ্চ গিহিগতৰচনঞ্চ ঠপেত্ৰা অৰসেসেহি ৰিনিচ্ছযেহি যথাক্কমং সদিসানেৰাতি.

২৩৭৭. মহূপপদাতি মহা উপপদো যাসং সিক্খমানানং তা মহূপপদা. উপপদং নাম পদানমেৰ যুজ্জতি, ন অত্থানন্তি ‘‘যাস’’ন্তি অঞ্ঞপদেন সিক্খমানাদিপদানং গহণং, সদ্দত্থানমভেদোপচারস্স পন ইচ্ছিতত্তা সিক্খমানপদগহিতানমেত্থ গহণং ৰেদিতব্বং, মহাসিক্খমানাতি ৰুত্তং হোতি. আদিতোতি এত্থ ‘‘ৰুত্তা’’তি সেসো, গব্ভিনিৰগ্গে তিস্সন্নং গিহিগতানং পুরিমেসু ততিযচতুত্থসিক্খাপদেসু আগতা দ্ৰে সিক্খমানাতি অত্থো. গিহিগতায ‘‘পরিপুণ্ণদ্ৰাদসৰস্সা’’তি চ কুমারিভূতায ‘‘পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সা’’তি চ ৰস্সৰসেন নানাকরণস্স ৰুত্তত্তা তাহি দ্ৰীহি মহাসিক্খমানায ৰস্সৰসেনেৰ নানাকরণং দস্সেতুমাহ ‘‘গতা ৰীসতিৰস্সাতি, ৰিঞ্ঞাতব্বা ৰিভাৰিনা’’তি, অতিক্কন্তৰীসতিৰস্সা মহাসিক্খমানা নাম হোতীতি অত্থো.

২৩৭৮. তা দ্ৰে মহাসিক্খমানা সচে গিহিগতা ৰা হোন্তু, ন চ পুরিসগতা ৰা হোন্তু, সম্মুতিআদিসু কম্মৰাচায ‘‘সিক্খমানা’’তি ৰত্তব্বাতি যোজনা. এত্থ চ সম্মুতি নাম ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায কাতব্বায সিক্খায সম্মুতি চেৰ ৰুট্ঠানসম্মুতি চ. আদি-সদ্দেন উপসম্পদাকম্মং গহিতং.

২৩৭৯. ইমাসং দ্ৰিন্নং সম্মুতিদানাদীসু ঞত্তিযা চ কম্মৰাচায চ ৰত্তব্বং দস্সেত্ৰা ইদানি অৰত্তব্বং দস্সেতুমাহ ‘‘ন তা’’তিআদি. তা এতা উভোপি মহাসিক্খমানা ‘‘কুমারিভূতা’’তি ৰা তথা ‘‘গিহিগতা’’তি ৰা কম্মৰাচায ন ৰত্তব্বা যস্মা, তস্মা এৰং ৰত্তুং ন ৰট্টতীতি যোজনা. ‘‘ন ৰত্তব্বা’’তি ইমিনা তথা চে কম্মৰাচা ৰুচ্চেয্য, তং কম্মং কুপ্পতীতি দীপেতি. ইধ পন-সদ্দো যস্মা-পদত্থোতি তদত্থৰসেন যোজনা দস্সিতা.

২৩৮০. সম্মুতিন্তি সিক্খমানসম্মুতিং. দসৰস্সাযাতি এত্থ ‘‘গিহিগতাযা’’তি সেসো. যথাহ – ‘‘গিহিগতায দসৰস্সকালে সিক্খাসম্মুতিং দত্ৰা দ্ৰাদসৰস্সকালে উপসম্পদা কাতব্বা’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১১১৯). সেসাসুপীতি একাদসৰস্সকালে দত্ৰা তেরসৰস্সকালে কাতব্বা, দ্ৰাদস, তেরস, চুদ্দস, পন্নরস, সোল়স, সত্তরস, অট্ঠারসৰস্সকালে সিক্খাসম্মুতিং দত্ৰা ৰীসতিৰস্সকালে কাতব্বাতি এৰং অট্ঠারসৰস্সপরিযন্তাসু সেসাসুপি সিক্খমানাসু. অযং নযোতি ‘‘সম্মুতিযা দিন্নসংৰচ্ছরতো আগামিনি দুতিযে সংৰচ্ছরে উপসম্পাদেতব্বা’’তি অযং নযো. তেনেৰ ৰুত্তং ‘‘একাদসৰস্সকালে দত্ৰা তেরসৰস্সকালে কাতব্বা’’তিআদি.

২৩৮১. ‘‘কুমারিভূতা’’তিপি ‘‘গিহিগতা’’তিপি ৰত্তুং ৰট্টতীতি অট্ঠকথাযং ৰুত্তাতি যোজনা.

২৩৮২. যা পন পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সা সামণেরী ‘‘কুমারিভূতা’’তি ৰুত্তা, সা কম্মৰাচায ‘‘কুমারিভূতা’’ইচ্চেৰ ৰত্তব্বা, অঞ্ঞথা পন ন ৰত্তব্বা ‘‘গিহিগতা’’তি ৰা ‘‘পুরিসন্তরগতা’’তি ৰা ন ৰত্তব্বাতি যোজনা. যথাহ ‘‘কুমারিভূতা পন ‘গিহিগতা’তি ন ৰত্তব্বা, ‘কুমারিভূতা’ইচ্চেৰ ৰত্তব্বা’’তি.

২৩৮৩. এতা তু পন তিস্সোপীতি মহাসিক্খমানা গিহিগতা, কুমারিভূতাতি ৰুত্তা পন এতা তিস্সোপি. অপি-সদ্দেন গিহিগতা কুমারিভূতা দ্ৰে সকসকনামেনাপি ৰত্তুং ৰট্টন্তীতি দীপেতি. ‘‘কুমারিভূতসিক্খমানাযা’’তি পাল়িযং অৰুত্তত্তা ন ৰট্টতীতি কোচি মঞ্ঞেয্যাতি আহ ‘‘ন সংসযো’’তি. তথা ৰত্তব্বতাহেতুদস্সনত্থমাহ ‘‘সিক্খাসম্মুতিদানতো’’তি.

পঠমদুতিযততিযানি.

২৩৮৪-৫. যা পন ভিক্খুনী ঊনদ্ৰাদসৰস্সাৰ উপসম্পদাৰসেন অপরিপুণ্ণদ্ৰাদসৰস্সা এৰ সযং উপজ্ঝাযা হুত্ৰা পরং সিক্খমানং সচে ৰুট্ঠাপেতি, পুব্বে ৰুত্তনযেনেৰ গণপরিযেসনাদিদুতিযানুস্সাৰনপরিযোসানেসু আপন্নানং দুক্কটানং অনন্তরং কম্মৰাচানং ওসানে ততিযানুস্সাৰনায য্যতারপ্পত্তায তস্সা পাচিত্তি পরিদীপিতাতি যোজনা.

চতুত্থং.

২৩৮৬. পঞ্চমেতি ‘‘যা পন ভিক্খুনী পরিপুণ্ণদ্ৰাদসৰস্সা সঙ্ঘেন অসম্মতা ৰুট্ঠাপেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ১১৪২) সিক্খাপদে. কাযচিত্তৰাচাচিত্তকাযৰাচাচিত্তৰসেন তিসমুট্ঠানং. ক্রিযাক্রিযন্তি ৰুট্ঠাপনং কিরিযং, সঙ্ঘসম্মুতিযা অগ্গহণং অকিরিযং.

পঞ্চমং.

২৩৮৭. সঙ্ঘেনাতি ভিক্খুনিসঙ্ঘেন. উপপরিক্খিত্ৰাতি অলজ্জিভাৰাদিং উপপরিক্খিত্ৰা. অলং তাৰাতি এত্থ ‘‘তে অয্যে’’তি সেসো. ৰারিতাতি এত্থ ‘‘সাধূতি পটিস্সুণিত্ৰা’’তি সেসো. ‘‘অলং তাৰ তে, অয্যে, উপসম্পাদিতেনা’’তি ৰারিতা ‘‘সাধূ’’তি পটিস্সুণিত্ৰা এত্থ এতস্মিং পৰারণে পচ্ছা খীযতি ‘‘অহমেৰ নূন বালা, অহমেৰ নূন অলজ্জিনী’’তিআদিনা অৰণ্ণং পকাসেতি, দোসতা পাচিত্তিযাপত্তি হোতীতি যোজনা.

২৩৮৮. ছন্দদোসাদীহি করোন্তিযাতি এত্থ ‘‘পকতিযা’’তি সেসো. পকতিযা ছন্দদোসাদীহি অগতিগমনেহি নিৰারণং করোন্তিযা সচে উজ্ঝাযতি, ন দোসোতি যোজনা.

ছট্ঠং.

২৩৮৯-৯০. লদ্ধে চীৰরেতি সিক্খামানায ‘‘সচে মে ত্ৰং, অয্যে, চীৰরং দস্সসি, এৰাহং তং ৰুট্ঠাপেস্সামী’’তি ৰত্ৰা যাচিতে তস্মিং চীৰরে লদ্ধে. পচ্ছাতি চীৰরলাভতো পচ্ছা. অসন্তে অন্তরাযিকেতি দসন্নং অন্তরাযানং অঞ্ঞতরস্মিং অন্তরাযে অৰিজ্জমানে. ৰুট্ঠাপেস্সামিনাহন্তি অহং তং ন সমুট্ঠাপেস্সামীতি ধুরনিক্খেপনে তস্সা পাচিত্তিযং হোতীতি যোজনা.

২৩৯১. ইদন্তি ইদং সিক্খাপদং. অৰুট্ঠাপনেন অক্রিযং.

সত্তমং.

২৩৯২. অট্ঠমন্তি ‘‘যা পন ভিক্খুনী সিক্খমানং ‘সচে মং ত্ৰং, অয্যে, দ্ৰে ৰস্সানি অনুবন্ধিস্সসি, এৰাহং তং ৰুট্ঠাপেস্সামী’’তিআদি (পাচি. ১১৫৫) সিক্খাপদং. নৰমেতি ‘‘যা পন ভিক্খুনী পুরিসসংসট্ঠং কুমারকসংসট্ঠং চণ্ডিং সোকাৰাসং সিক্খমানং ৰুট্ঠাপেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ১১৫৯) ৰুত্তসিক্খাপদে. ‘‘ৰত্তব্বং নত্থী’’তি ইদং সদ্দত্থৰিসেসমন্তরেন ৰিনিচ্ছযস্স সুৰিঞ্ঞেয্যত্তা ৰুত্তং. তেনেৰাহ ‘‘উত্তানমেৰিদ’’ন্তি.

সদ্দত্থো পন এৰং ৰেদিতব্বো – পুরিসসংসট্ঠন্তি পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সেন পুরিসেন অননুলোমিকেন কাযৰচীকম্মেন সংসট্ঠং. কুমারকসংসট্ঠন্তি ঊনৰীসতিৰস্সেন কুমারেন তথেৰ সংসট্ঠং. চণ্ডিন্তি কোধনং. সোকাৰাসন্তি সঙ্কেতং কত্ৰা আগচ্ছমানা পুরিসানং অন্তো সোকং পৰেসেতীতি সোকাৰাসা, তং সোকাৰাসং. অথ ৰা ঘরং ৰিয ঘরসামিকা, অযম্পি পুরিসসমাগমং অলভমানা সোকং আৰিসতি, ইতি যং আৰিসতি, স্ৰাস্সা আৰাসো হোতীতি সোকাৰাসা. তেনেৰস্স পদভাজনে ‘‘সোকাৰাসা নাম পরেসং দুক্খং উপ্পাদেতি, সোকং আৰিসতী’’তি (পাচি. ১১৬০) দ্ৰেধা অত্থো ৰুত্তো. পাচিত্তিযন্তি এৰরূপং ৰুট্ঠাপেন্তিযা ৰুত্তনযেনেৰ কম্মৰাচাপরিযোসানে উপজ্ঝাযায পাচিত্তিযং.

২৩৯৩. ‘‘নত্থি অজানন্তিযা’’তি পচ্ছেদো, সিক্খমানায পুরিসসংসট্ঠাদিভাৰং অজানন্তিযাতি অত্থো.

অট্ঠমনৰমানি.

২৩৯৪. ৰিজাতমাতরা ৰা জনকপিতরা ৰা সামিনা পরিগ্গাহকসামিনা ৰা নানুঞ্ঞাতং উপসম্পদত্থায অননুঞ্ঞাতং তং সিক্খমানং ৰুট্ঠাপেন্তিযা তস্সা পাচিত্তিযাপত্তি সিযাতি যোজনা.

২৩৯৫. ন ভিক্খুনাতি ভিক্খুনা দ্ৰিক্খত্তুং ন পুচ্ছিতব্বং, সকিমেৰ পুচ্ছিতব্বন্তি ৰুত্তং হোতি. যথাহ ‘‘ভিক্খুনীহি দ্ৰিক্খত্তুং আপুচ্ছিতব্বং পব্বজ্জাকালে চ উপসম্পদাকালে চ, ভিক্খূনং পন সকিং আপুচ্ছিতেপি ৰট্টতী’’তি (পাচি. অট্ঠ. ১১৬২).

২৩৯৬-৭. অত্থিতন্তি অত্থিভাৰং. চতূহি সমুট্ঠাতি, চত্তারি ৰা সমুট্ঠানানি এতস্সাতি চতুসমুট্ঠানং. কতমেহি চতূহি সমুট্ঠাতীতি আহ ‘‘ৰাচতো…পে… কাযৰাচাদিতোপি চা’’তি. কথং ৰাচাদীহি চতূহি সমুট্ঠাতি? অব্ভানকম্মাদীসু কেনচিদেৰ করণীযেন খণ্ডসীমাযং নিসিন্না ‘‘পক্কোসথ সিক্খমানং, ইধেৰ নং উপসম্পাদেস্সামা’’তি উপসম্পাদেতি, এৰং ৰাচতো সমুট্ঠাতি. ‘‘উপস্সযতো পট্ঠায উপসম্পাদেস্সামী’’তি ৰত্ৰা খণ্ডসীমং গচ্ছন্তিযা কাযৰাচতো সমুট্ঠাতি. দ্ৰীসুপি ঠানেসু পণ্ণত্তিং জানিত্ৰা ৰীতিক্কমং করোন্তিযা ৰাচাচিত্ততো, কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠাতি. উপসম্পাদনং ক্রিযং, অনাপুচ্ছনং অক্রিযং.

দসমং.

২৩৯৮. এত্থ ইমস্মিং সাসনে যা ভিক্খুনী পারিৰাসিকেন ছন্দদানেন সিক্খমানং সচে ৰুট্ঠাপেতি, তস্সা পাচিত্তিযং সিযাতি যোজনা. তত্থ পারিৰাসিকেন ছন্দদানেনাতি চতুব্বিধং পারিৰাসিযং পরিসপারিৰাসিযং, রত্তিপারিৰাসিযং, ছন্দপারিৰাসিযং, অজ্ঝাসযপারিৰাসিযন্তি.

তত্থ পরিসপারিৰাসিযং নাম ভিক্খূ কেনচিদেৰ করণীযেন সন্নিপতিতা হোন্তি, অথ মেঘো ৰা উট্ঠহতি, উস্সারণা ৰা করীযতি, মনুস্সা ৰা অজ্ঝোত্থরন্তা আগচ্ছন্তি, ভিক্খূ ‘‘অনোকাসো অযং, অঞ্ঞত্র গচ্ছামা’’তি ছন্দং অৰিস্সজ্জেত্ৰাৰ উট্ঠহন্তি. ইদং পরিসপারিৰাসিযং. কিঞ্চাপি পরিসপারিৰাসিযং, ছন্দস্স পন অৰিস্সট্ঠত্তা কম্মং কাতুং ৰট্টতি.

পুন ভিক্খূ ‘‘উপোসথাদীনি করিস্সামা’’তি রত্তিং সন্নিপতিত্ৰা ‘‘যাৰ সব্বে সন্নিপতন্তি, তাৰ ধম্মং সুণিস্সামা’’তি একং অজ্ঝেসন্তি, তস্মিং ধম্মকথং কথেন্তেযেৰ অরুণো উগ্গচ্ছতি. সচে ‘‘চাতুদ্দসিকং উপোসথং করিস্সামা’’তি নিসিন্না, ‘‘পন্নরসো’’তি কাতুং ৰট্টতি. সচে পন্নরসিকং কাতুং নিসিন্না, পাটিপদে অনুপোসথে উপোসথং কাতুং ন ৰট্টতি. অঞ্ঞং পন সঙ্ঘকিচ্চং কাতুং ৰট্টতি. ইদং পন রত্তিপারিৰাসিযং নাম.

পুন ভিক্খূ ‘‘কিঞ্চিদেৰ অব্ভানাদিসঙ্ঘকম্মং করিস্সামা’’তি নিসিন্না হোন্তি, তত্রেকো নক্খত্তপাঠকো ভিক্খু এৰং ৰদতি ‘‘অজ্জ নক্খত্তং দারুণং, মা ইদং কম্মং করোথা’’তি, তে তস্স ৰচনেন ছন্দং ৰিস্সজ্জেত্ৰা তত্থেৰ নিসিন্না হোন্তি, অথঞ্ঞো আগন্ত্ৰা –

‘‘নক্খত্তং পটিমানেন্তং, অত্থো বালং উপচ্চগা’’তি. (জা. ১.১.৪৯) –

ৰত্ৰা ‘‘কিং নক্খত্তেন, করোথা’’তি ৰদতি. ইদং ছন্দপারিৰাসিযঞ্চেৰ অজ্ঝাসযপারিৰাসিযঞ্চ. এতস্মিং পারিৰাসিযে পুন ছন্দপারিসুদ্ধিং অনাহরিত্ৰা কম্মং কাতুং ন ৰট্টতি. ইদং সন্ধায ৰুত্তং ‘‘পারিৰাসিকেন ছন্দদানেনা’’তি.

পাচিত্তিযং সিযাতি এৰং ৰুট্ঠাপেন্তিযা ৰুত্তনযেনেৰ কম্মৰাচাপরিযোসানে পাচিত্তিযং সিযাতি অত্থো.

২৩৯৯. ছন্দং অৰিহায ৰা অৰিস্সজ্জেত্ৰাৰ অৰুট্ঠিতায পরিসায তু যথানিসিন্নায পরিসায ৰুট্ঠাপেন্তিযা অনাপত্তীতি যোজনা. ৰা-সদ্দো এৰকারত্থো.

একাদসমং.

২৪০০. দ্ৰাদসেতি ‘‘যা পন ভিক্খুনী অনুৰস্সং ৰুট্ঠাপেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ১১৭১) সিক্খাপদে. তেরসেতি ‘‘যা পন ভিক্খুনী একং ৰস্সং দ্ৰে ৰুট্ঠাপেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ১১৭৫) সিক্খাপদে.

দ্ৰাদসমতেরসমানি.

কুমারিভূতৰগ্গো অট্ঠমো.

২৪০১. অগিলানাতি ছত্তুপাহনেন ৰূপসমেতব্বরোগরহিতা. যথাহ ‘‘অগিলানা নাম যস্সা ৰিনা ছত্তুপাহনা ফাসু হোতী’’তি. ছত্তঞ্চ উপাহনা চ ছত্তুপাহনং. তত্থ ছত্তং ৰুত্তলক্খণং, উপাহনা ৰক্খমানলক্খণা. ধারেয্যাতি উভযং একতো ধারেয্য. ৰিসুং ধারেন্তিযা হি দুক্কটং ৰক্খতি.

২৪০২. দিৰসন্তি অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. সচে ধারেতীতি যোজনা.

২৪০৩. কদ্দমাদীনীতি এত্থ আদি-সদ্দেন মহাৰালুকাদীনং গহণং.

২৪০৪. সচে গচ্ছতীতি সম্বন্ধো. দিস্ৰা গচ্ছাদিকন্তি ছত্তে লগ্গনযোগ্গং নীচতরং গচ্ছাদিকং দিস্ৰা. আদি-সদ্দেন গুম্বাদীনং গহণং. দুক্কটন্তি উপাহনমত্তস্সেৰ ধারণে দুক্কটং.

২৪০৫. অপনামেত্ৰাতি সীসতো অপনামেত্ৰা. ওমুঞ্চিত্ৰাতি পাদতো ওমুঞ্চিত্ৰা. হোতি পাচিত্তিযন্তি পুন পাচিত্তিযং হোতি.

২৪০৬. পযোগগণনাযেৰাতি ছত্তুপাহনস্স অপনেত্ৰা অপনেত্ৰা একতো ধারণপযোগগণনায. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি ‘‘অগিলানা অগিলানসঞ্ঞা, ৰেমতিকা, গিলানসঞ্ঞা ছত্তুপাহনং ধারেতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ১১৮১) এৰং তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তং. ‘‘গিলানা অগিলানসঞ্ঞা, গিলানা ৰেমতিকা, ছত্তুপাহনং ধারেতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পাচি. ১১৮২) এৰং দ্ৰিকদুক্কটং তথেৰ ৰুত্তন্তি সম্বন্ধো.

২৪০৭. যত্থ ভিক্খূ ৰা ভিক্খুনিযো ৰা নিৰসন্তি, তস্মিং আরামে ৰা উপচারে ৰা অপরিক্খিত্তস্স আরামস্স উপচারে ৰা. আপদাসূতি রট্ঠভেদাদিআপদাসু.

পঠমং.

২৪০৮. ভিক্খুনিযাতি এত্থ ‘‘অগিলানাযা’’তি সেসো, পাদেন গন্তুং সমত্থায অগিলানায ভিক্খুনিযাতি অত্থো. যথাহ ‘‘অগিলানা নাম সক্কোতি পদসা গন্তু’’ন্তি (পাচি. ১১৮৭). যানং নাম রথাদি, তং হেট্ঠা ৰুত্তসরূপমেৰ.

২৪০৯. আপদাসূতি রট্ঠভেদাদিআপদাসু. ছত্তুপাহনসিক্খাপদে আরামে, আরামূপচারে চ অনাপত্তি ৰুত্তা, ইধ তথা অৰুত্তত্তা সব্বত্থাপি আপত্তিযেৰ ৰেদিতব্বা.

দুতিযং.

২৪১০. ‘‘যং কিঞ্চিপি কটূপিয’’ন্তি ইদং ‘‘সঙ্ঘাণি’’ন্তি এতস্স অত্থপদং. যথাহ – ‘‘সঙ্ঘাণি নাম যা কাচি কটূপগা’’তি. সঙ্ঘাণি নাম মেখলাদিকটিপিল়ন্ধনং. কটূপিযন্তি কটিপ্পদেসোপগং.

২৪১২. কটিসুত্তং নাম কটিযং পিল়ন্ধনরজ্জুসুত্তকং.

২৪১৩. ইধ ইমস্মিং সিক্খাপদে চিত্তং অকুসলং, ইদং পন সিক্খাপদং লোকৰজ্জং, ইতি ইদং উভযমেৰ ৰিসেসতা পুরিমসিক্খাপদতো ইমস্স নানাকরণং.

ততিযং.

২৪১৪. সীসূপগাদিসু যং কিঞ্চি সচে যা ধারেতি, তস্সা তস্স ৰত্থুস্স গণনায আপত্তিযো সিযুন্তি যোজনা. সীসং উপগচ্ছতীতি সীসূপগং, সীসে পিল়ন্ধনারহন্তি অত্থো. আদি-সদ্দেন গীৰূপগাদীনং গহণং. যথাহ – ‘‘ইত্থালঙ্কারো নাম সীসূপগো গীৰূপগো হত্থূপগো পাদূপগো কটূপগো’’তি.

২৪১৫. ন চ দোসোতি যোজনা. ‘‘সদিসন্তি পরিদীপিত’’ন্তি ৰত্তব্বে ইতি-সদ্দো লুত্তনিদ্দিট্ঠো.

চতুত্থং.

২৪১৬. যেন কেনচি গন্ধেনাতি চন্দনতগরাদিনা যেন কেনচি গন্ধকক্কেন. সৰণ্ণাৰণ্ণকেন চাতি ৰণ্ণেন সহ ৰত্ততীতি সৰণ্ণকং, হলিদ্দিকক্কাদি, নত্থি এতস্স উব্বট্টনপচ্চযা দিস্সমানো ৰণ্ণৰিসেসোতি অৰণ্ণকং, সাসপকক্কাদি, সৰণ্ণকঞ্চ অৰণ্ণকঞ্চ সৰণ্ণাৰণ্ণকং, তেন সৰণ্ণাৰণ্ণকেন চ. উব্বট্টেত্ৰা ন্হাযন্তিযা ন্হানোসানে পাচিত্তিযাপত্তি পকাসিতাতি যোজনা.

২৪১৭. সব্বপযোগেতি সব্বস্মিং পুব্বপযোগে. আবাধপচ্চযাতি দদ্দুকুট্ঠাদিরোগপচ্চযা.

২৪১৮. ছট্ঠন্তি ‘‘যা পন ভিক্খুনী ৰাসিতকেন পিঞ্ঞাকেন নহাযেয্য, পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ১২০৩) সিক্খাপদং.

পঞ্চমছট্ঠানি.

২৪১৯. যা পন ভিক্খুনী অঞ্ঞায ভিক্খুনিযা সচে উব্বট্টাপেয্য ৰা সম্বাহাপেয্য ৰা, তস্সা ভিক্খুনিযা তথা পাচিত্তিযাপত্তি হোতীতি যোজনা.

২৪২০. এত্থ ইমস্মিং উব্বট্টনে, সম্বাহনে চ হত্থং অমোচেত্ৰা উব্বট্টনে একা আপত্তি সিযা, হত্থং মোচেত্ৰা মোচেত্ৰা উব্বট্টনে পযোগগণনায সিযাতি যোজনা.

২৪২১. আপদাসূতি চোরভযাদীহি সরীরকম্পনাদীসু. গিলানাযাতি অন্তমসো মগ্গগমনপরিস্সমেনাপি আবাধিকায.

২৪২২. অট্ঠমসিক্খাপদে ‘‘সিক্খমানাযা’’তি চ নৰমসিক্খাপদে ‘‘সামণেরিযা’’তি চ দসমসিক্খাপদে ‘‘গিহিনিযা’’তি চ ৰিসেসং ৰজ্জেত্ৰা অৰসেসৰিনিচ্ছযো সত্তমেনেৰ সমানোতি দস্সেতুমাহ ‘‘অট্ঠমাদীনি তীণিপী’’তি.

সত্তমট্ঠমনৰমদসমানি.

২৪২৩. অন্তোউপচারস্মিন্তি দ্ৰাদসরতনব্ভন্তরে. ‘‘ভিক্খুস্স পুরতো’’তি ইদং উপলক্খণং. তস্মা পুরতো ৰা হোতু পচ্ছতো ৰা পস্সতো ৰা, সমন্ততো দ্ৰাদসরতনব্ভন্তরেতি নিদস্সনপদমেতং. ছমাযপীতি অনন্তরহিতায ভূমিযাপি. যা নিসীদেয্যাতি সম্বন্ধো. ন ৰট্টতি পাচিত্তিযাপত্তি হোতীতি অত্থো.

২৪২৪. তিকপাচিত্তিযং ৰুত্তন্তি অনাপুচ্ছিতে অনাপুচ্ছিতসঞ্ঞা, ৰেমতিকা, আপুচ্ছিতসঞ্ঞাতি তীসু ৰিকপ্পেসু পাচিত্তিযত্তযং ৰুত্তং. আপুচ্ছিতে অনাপুচ্ছিতসঞ্ঞা, ৰেমতিকা ৰা ভিক্খুস্স পুরতো নিসীদেয্যাতি ৰিকপ্পদ্ৰযে দুক্কটদ্ৰযং হোতি. আপদাসূতি রট্ঠভেদাদিআপদাসু. আপুচ্ছিতুঞ্চ ঠাতুঞ্চ অসক্কোন্তিযা গিলানায.

২৪২৫. নিপজ্জনং ক্রিযং. অনাপুচ্ছনং অক্রিযং.

একাদসমং.

২৪২৬. ওকাসো কতো যেন সো ওকাসকতো, ন ওকাসকতো অনোকাসকতো, তং, অকতোকাসন্তি অত্থো, ‘‘অসুকস্মিং নাম ঠানে পুচ্ছামী’’তি অত্তনা পুচ্ছিতব্বৰিনযাদীনং নামং গহেত্ৰা ওকাসং কারাপনকালে অধিৰাসনৰসেন অকতোকাসন্তি ৰুত্তং হোতি. দোসতাতি পাচিত্তিযাপত্তি. একস্মিং পিটকে ওকাসং কারাপেত্ৰা অঞ্ঞস্মিং পিটকে পঞ্হং পুচ্ছন্তিযাপি পাচিত্তিযং হোতীতি দস্সেতুমাহ ‘‘ৰিনযে চা’’তিআদি.

পুচ্ছন্তিযাপি চাতি এত্থ পি-সদ্দেন ‘‘অভিধম্মং পুচ্ছন্তিযাপী’’তি ইদঞ্চ অনুত্তসমুচ্চযত্থেন -সদ্দেন ‘‘সুত্তন্তে ওকাসং কারাপেত্ৰা ৰিনযং ৰা অভিধম্মং ৰা পুচ্ছতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স. অভিধম্মে ওকাসং কারাপেত্ৰা সুত্তন্তং ৰা ৰিনযং ৰা পুচ্ছতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্সা’’তি ইদঞ্চ সঙ্গহিতং.

২৪২৭. অনোদিস্সাতি ‘‘অসুকস্মিং নাম পুচ্ছামী’’তি এৰং অনিযমেত্ৰা কেৰলং ‘‘পুচ্ছিতব্বং অত্থি, পুচ্ছামি অয্যা’’তি এৰং ৰত্ৰা.

দ্ৰাদসমং.

২৪২৮-৯. সংকচ্চিকন্তি থনৰেঠনচীৰরং, তং পন পারুপন্তিযা অধক্খকং উব্ভনাভিমণ্ডলং পটিচ্ছাদেন্তিযা পারুপিতব্বং. তেনাহ মাতিকট্ঠকথাযং ‘‘অসংকচ্চিকাতি অধক্খকউব্ভনাভিমণ্ডলসঙ্খাতস্স সরীরস্স পটিচ্ছাদনত্থং অনুঞ্ঞাতসংকচ্চিকচীৰররহিতা’’তি (কঙ্খা. অট্ঠ. অসংকচ্চিকসিক্খাপদৰণ্ণনা). ‘‘সংকচ্চিকায পমাণং তিরিযং দিযড্ঢহত্থন্তি পোরাণগণ্ঠিপদে ৰুত্ত’’ন্তি (ৰজির. টী. পাচিত্তিয ১২২৪-১২২৬) ৰজিরবুদ্ধিত্থেরো. পরিক্খেপোক্কমেতি পরিক্খেপস্স অন্তোপৰেসনে. উপচারোক্কমেপীতি অপরিক্খিত্তস্স গামস্স দুতিযলেড্ডুপাতব্ভন্তরপৰেসনেপি. এত্থাতি ইমস্মিং সিক্খাপদে. এসেৰ নযোতি ‘‘পঠমে পাদে দুক্কটং, দুতিযে পাচিত্তিয’’ন্তি যথাৰুত্তোযেৰ নযো মতো ৰিঞ্ঞাতোতি অত্থো.

২৪৩০. আপদাসুপীতি মহগ্ঘং হোতি সংকচ্চিকং, পারুপিত্ৰা গচ্ছন্তিযা চ উপদ্দৰো উপ্পজ্জতি, এৰরূপাসু আপদাসু অনাপত্তি.

২৪৩১. সেসন্তি ইধ সরূপতো অদস্সিতঞ্চ. ৰুত্তনযেনেৰাতি মাতিকাপদভাজনাদীসু ৰুত্তনযেনেৰ. সুনিপুণস্মিং ধম্মজাতং, অত্থজাতঞ্চ ৰিভাৰেতি ৰিৰিধেনাকারেন পকাসেতীতি ৰিভাৰী, তেন ৰিভাৰিনা.

তেরসমং.

ছত্তুপাহনৰগ্গো নৰমো.

এৰং নৰহি ৰগ্গেহি ভিক্খুনীনং ভিক্খূহি অসাধারণানি ছন্নৰুতি সিক্খাপদানি দস্সেত্ৰা ইতো পরেসু মুসাৰাদৰগ্গাদীসু সত্তসু ৰগ্গেসু ভিক্খূহি সাধারণসিক্খাপদানি ভিক্খুপাতিমোক্খৰিনিচ্ছযকথায ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বানীতি তানি ইধ ন দস্সিতানি.

সব্বানেৰ ভিক্খুনীনং খুদ্দকেসু ছন্নৰুতি, ভিক্খূনং দ্ৰেনৰুতীতি অট্ঠাসীতিসতং সিক্খাপদানি. ততো পরং সকলং ভিক্খুনিৰগ্গং, পরম্পরভোজনং, অনতিরিত্তভোজনং, অনতিরিত্তেন অভিহট্ঠুং পৰারণং, পণীতভোজনৰিঞ্ঞত্তি, অচেলকসিক্খাপদং, দুট্ঠুল্লপঅচ্ছাদনং, ঊনৰীসতিৰস্সউপসম্পাদনং, মাতুগামেন সদ্ধিং সংৰিধায অদ্ধানগমনং, রাজন্তেপুরপ্পৰেসনং, সন্তং ভিক্খুং অনাপুচ্ছা ৰিকালে গামপ্পৰেসনং, নিসীদনং, ৰস্সিকসাটিকন্তি ইমানি বাৰীসতি সিক্খাপদানি অপনেত্ৰা সেসানি সতঞ্চ ছসট্ঠি চ সিক্খাপদানি ভিক্খুনিপাতিমোক্খুদ্দেসমগ্গেন উদ্দিট্ঠানীতি ৰেদিতব্বানি.

তত্রাযং সঙ্খেপতো অসাধারণসিক্খাপদেসু সমুট্ঠানৰিনিচ্ছযো – গিরগ্গসমজ্জা, চিত্তাগারসিক্খাপদং, সঙ্ঘাণি, ইত্থালঙ্কারো, গন্ধৰণ্ণকো, ৰাসিতকপিঞ্ঞাকো, ভিক্খুনিআদীহি উম্মদ্দনপরিমদ্দনানীতি ইমানি দস সিক্খাপদানি অচিত্তকানি, লোকৰজ্জানি, অকুসলচিত্তানি. অযং পনেত্থ অধিপ্পাযো – ৰিনাপি চিত্তেন আপজ্জিতব্বত্তা অচিত্তকানি, চিত্তে পন সতি অকুসলেনেৰ আপজ্জিতব্বত্তা লোকৰজ্জানি চেৰ অকুসলচিত্তানি চ. অৰসেসানি অচিত্তকানি পণ্ণত্তিৰজ্জানেৰ. চোরিৰুট্ঠাপনং, গামন্তরং, আরামসিক্খাপদং, গব্ভিনিৰগ্গে আদিতো পট্ঠায সত্ত, কুমারিভূতৰগ্গে আদিতো পট্ঠায পঞ্চ, পুরিসসংসট্ঠং, পারিৰাসিযছন্দদানং, অনুৰস্সৰুট্ঠাপনং, একন্তরিকৰুট্ঠাপনন্তি ইমানি একূনৰীসতি সিক্খাপদানি সচিত্তকানি, পণ্ণত্তিৰজ্জানি. অৰসেসানি সচিত্তকানি লোকৰজ্জানেৰাতি.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

পাচিত্তিযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

পাটিদেসনীযকথাৰণ্ণনা

২৪৩২. এৰং পাচিত্তিযৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা ইদানি পাটিদেসনীযং দস্সেতুমাহ ‘‘অগিলানা’’তিআদি. যা পন ভিক্খুনী অগিলানা সযং অত্তনা ৰিঞ্ঞত্তিযা লদ্ধং সপ্পিং সচে ‘‘ভুঞ্জিস্সামী’’তি গণ্হতি, তস্সা এৰং গহণে দুক্কটং পরিদীপিতন্তি যোজনা. তত্থ যস্সা ৰিনা সপ্পিনা ফাসু হোতি, সা অগিলানা নাম. সপ্পিন্তি পুব্বে ৰুত্তৰিনিচ্ছযং পাল়িআগতং গোসপ্পিআদিকমেৰ.

২৪৩৩. তিপাটিদেসনীযন্তি অগিলানা অগিলানসঞ্ঞা, ৰেমতিকা, গিলানসঞ্ঞাতি তীসু ৰিকপ্পেসু তীণি পাটিদেসনীযানি. গিলানা দ্ৰিকদুক্কটন্তি গিলানায দ্ৰিকদুক্কটং. গিলানা অগিলানসঞ্ঞা, ৰেমতিকা ৰাতি দ্ৰীসু ৰিকপ্পেসু দ্ৰে দুক্কটানি.

২৪৩৪-৫. গিলানা হুত্ৰা সপ্পিং ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা পচ্ছা ৰূপসন্তগেলঞ্ঞা হুত্ৰা সেৰন্তিযা পরিভুঞ্জন্তিযাপি চ গিলানায অৰসেসং পরিভুঞ্জন্তিযা ৰা ঞাতকাদিতো ঞাতকপৰারিতট্ঠানতো ৰিঞ্ঞত্তং ভুঞ্জন্তিযা ৰা অঞ্ঞস্সত্থায ৰিঞ্ঞত্তং পরিভুঞ্জন্তিযা ৰা অত্তনো ধনেন গহিতং ভুঞ্জন্তিযা ৰা উম্মত্তিকায ৰা অনাপত্তীতি যোজনা.

পঠমং.

২৪৩৬. সেসেসু দুতিযাদীসূতি ‘‘যা পন ভিক্খুনী অগিলানা তেলং…পে… মধুং…পে… ফাণিতং…পে… মচ্ছং…পে… মংসং…পে… খীরং…পে… দধিং ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জেয্য, পটিদেসেতব্বং তায ভিক্খুনিযা গারয্হং অয্যে ধম্মং আপজ্জিং অসপ্পাযং পাটিদেসনীযং, তং পটিদেসেমী’’তি (পাচি. ১২৩৬) এৰং দুতিযাদীসু সত্তসু পাটিদেসনীযেসু. নত্থি কাচি ৰিসেসতাতি তেলাদিপদানি ৰিনা অঞ্ঞো কোচি ৰিসেসো নত্থীতি অত্থো.

২৪৩৭. পাল়িযং অনাগতেসু সব্বেসু সপ্পিআদীসু অট্ঠসু অঞ্ঞতরং ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জন্তিযাপি দুক্কটন্তি যোজনা.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

পাটিদেসনীযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সিক্খাকরণীযকথাৰণ্ণনা

২৪৩৮. পাটিদেসনীযানন্তরং উদ্দিট্ঠানি পঞ্চসত্ততি সেখিযানি মহাৰিভঙ্গে ৰুত্তৰিনিচ্ছযানেৰাতি তদেৰ অতিদিসন্তো আহ ‘‘সেখিযা পন যে ধম্মা’’তিআদি. যে পন পঞ্চসত্ততি সেখিযা ধম্মা পাটিদেসনীযানন্তরং উদ্দিট্ঠা, তেসং অত্থৰিনিচ্ছযো মহাৰিভঙ্গে ৰুত্তোৰাতি যোজনা, অত্থিকেহি ততোৰ গহেতব্বো, ন পুন ইধ দস্সেস্সামীতি অধিপ্পাযো.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

সিক্খাকরণীযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

২৪৩৯-৪০. সৰিভঙ্গানং উভতোৰিভঙ্গসহিতানং উভতোপাতিমোক্খানং ভিক্খূনং, ভিক্খুনীনঞ্চ পাতিমোক্খানং অট্ঠকথাসারো সব্বট্ঠকথানং সারভূতো যো সো অত্থো ৰিসেসতো সমন্তপাসাদিকাযং ৰুত্তো. তং সব্বং সারভূতং অত্থং সমাদায যো ৰিনযস্সৰিনিচ্ছযো ভিক্খূনং, ভিক্খুনীনঞ্চ হিতত্থায মযা কতো ৰিরচিতোতি সম্বন্ধো.

২৪৪১. নো অম্হাকং পটিভাণজং পটিভাণতো জাতং ইমং তু ইমং ৰিনযৰিনিচ্ছযং পন যে জন্তুনো সত্তা সুণন্তি, তে জন্তুনো জনস্স সত্তলোকস্স হিতে অধিসীলসিক্খাপকাসকত্তা উপকারকে সুমতস্স সোভণন্তি বুদ্ধাদীহি মতস্স, সোভণেহি ৰা বুদ্ধাদীহি মতস্স পটিৰিদ্ধস্স অমতমহানিব্বানস্স অযনে অঞ্জসভূতে জনস্স তাযনে কাযিকৰাচসিকৰীতিক্কমপটিপক্খত্তা অপাযভযনিৰারণট্ঠেন তাণভূতে ৰিনযে ৰিনযপিটকে পকতঞ্ঞুনো যথাসভাৰং জানন্তা তঞ্ঞুনো ভৰন্তি তং তং কপ্পিযাকপ্পিযং সেৰিতব্বাসেৰিতব্বং জানন্তা ভৰন্তেৰাতি অত্থো.

২৪৪২. বহৰো সারভূতা নযা এত্থাতি বহুসারনযো, তস্মিং বহুসারনযে. পরমে উত্তমে ৰিনযে ৰিনযপিটকে ৰিসারদতং ৰেসারজ্জং অসংহীরঞাণং অভিপত্থযতা ৰিসেসতো ইচ্ছন্তেন বুদ্ধিমতা ঞাণাতিসযমন্তেন যতিনা সব্বকালং তিৰিধসিক্খাপরিপূরণে অসিথিলপৰত্তসম্মাৰাযামেন ভিক্খুনা ইমস্মিং ৰিনযৰিনিচ্ছযে পরমা উত্তরিতরা মহতী আদরতা করণীযতমা ৰিসেসেন কাতব্বাযেৰাতি অত্থো.

২৪৪৩. ইচ্চেৰং সীলৰিসুদ্ধিসাধনে ৰিনযপিটকে ৰেসারজ্জহেতুতায ইমস্স ৰিনযৰিনিচ্ছযস্স সীলৰিসুদ্ধিআদিসত্তৰিসুদ্ধিপরম্পরায অধিগন্তব্বস্স অমতমহানিব্বানস্স পত্তিযাপি মূলভূততং দস্সেতুমাহ ‘‘অৰগচ্ছতী’’তিআদি.

যো পন ভিক্খু অত্থযুত্তং মহতা পযোজনত্থেন, অভিধেয্যত্থেন চ সমন্নাগতং ইমং ৰিনযস্সৰিনিচ্ছযং অৰগচ্ছতি অৰেচ্চ যাথাৰতো জানাতি, সো অপরম্পরং মরণাভাৰা অমরং জরাযাভাৰা অজরং রাগাদিকিলেসরজপটিপক্খত্তা অরজং অনেকপ্পকাররোগানং অপ্পৰত্তিহেতুত্তা অরুজং সন্তিপদং সব্বকিলেসদরথপরিল়াহানং ৰূপসমহেতুত্তা সন্তিসঙ্খাতং নিব্বানপদং অধিগচ্ছতি সীলৰিসুদ্ধিআদিসত্তৰিসুদ্ধিপরম্পরায গন্ত্ৰা পটিৰিজ্ঝতীতি যোজনা.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

ভিক্খুনিৰিভঙ্গকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

খন্ধককথা

মহাৰগ্গো

মহাখন্ধককথা

পব্বজ্জাকথাৰণ্ণনা

২৪৪৪. ইচ্চেৰং নাতিসঙ্খেপৰিত্থারৰসেন ৰিভঙ্গদ্ৰযে, তদট্ঠকথায চ আগতং ৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা ইদানি খন্ধকাগতং ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমারভন্তো আহ ‘‘সীলক্খন্ধাদী’’তিআদি. তত্থ সীলক্খন্ধাদিযুত্তেনাতি সীলসমাধিপঞ্ঞাৰিমুত্তিৰিমুত্তিঞাণদস্সনসঙ্খাতেহি পঞ্চহি খন্ধেহি গুণরাসীহি যুত্তেন সমন্নাগতেন. সুভক্খন্ধেনাতি সুৰণ্ণালিঙ্গসদিসৰট্টক্খন্ধতায সুভো সুন্দরো খন্ধো এতস্সাতি সুভক্খন্ধো, ভগৰা, তেন. ইমিনা বাত্তিংসলক্খণানমেকদেসভূতস্স সমৰট্টক্খন্ধতালক্খণস্স পরিদীপকেন ৰচনেন লক্খণাহারনযেন বাত্তিংসলক্খণাদিকা সব্বাপি রূপকাযসিরী সন্দস্সিতাতি ৰেদিতব্বা.

খন্ধকেতি খন্ধানং সমূহো খন্ধকো, খন্ধানং ৰা কাযনতো দীপনতো খন্ধকো. ‘‘খন্ধা’’তি চেত্থ পব্বজ্জূপসম্পদাদিৰিনযকম্মসঙ্খাতা, চারিত্তৰারিত্তসিক্খাপদসঙ্খাতা চ পঞ্ঞত্তিযো অধিপ্পেতা. পব্বজ্জাদীনি হি ভগৰতা পঞ্ঞত্তত্তা ‘‘পঞ্ঞত্তিযো’’তি ৰুচ্চন্তি. পঞ্ঞত্তিযঞ্চ খন্ধ-সদ্দো দিস্সতি ‘‘দারুক্খন্ধো (সং. নি. ৪.২৪১) অগ্গিক্খন্ধো (পটি. ম. ১.১১৬) উদকক্খন্ধো’’তিআদীসু (অ. নি. ৬.৩৭) ৰিয. অপিচ ভাগরাসত্থতা চেত্থ যুজ্জতিযেৰ তাসং পঞ্ঞত্তীনং ভাগসো, রাসিতো চ ৰিভত্তত্তা. তস্মিং খন্ধকে. পি-সদ্দো ৰুত্তাপেক্খায পঞ্চসতিকসত্তসতিকক্খন্ধকে দ্ৰে ৰজ্জেত্ৰা পব্বজ্জক্খন্ধকাদিকে ভিক্খুনিখন্ধকপরিযোসানে ৰীসতিৰিধে খন্ধকে ৰুত্তৰিনিচ্ছযস্স ইধ ৰক্খমানত্তা. তদেৰ সন্ধাযাহ ‘‘খন্ধকেপি পৰক্খামি, সমাসেন ৰিনিচ্ছয’’ন্তি.

২৪৪৫. ‘‘মাতরা পিতরা’’তি ইমিনা জনকাযেৰ অধিপ্পেতা. ‘‘ভণ্ডুকম্মং, সমণকরণং, পব্বাজনন্তি চ পরিযায-সদ্দা’’তি ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সঙ্ঘং অপলোকেতুং ভণ্ডুকম্মাযা’’তি (মহাৰ. ৯৮) ইমিস্সা পাল়িযা অট্ঠকথায (মহাৰ. অট্ঠ. ৯৮) ৰুত্তং. আপুচ্ছিত্ৰাতি এত্থ ‘‘সঙ্ঘ’’ন্তি সেসো.

২৪৪৬. ৰাৰটোতি পসুতো, যুত্তপযুত্তোতি অত্থো. ‘‘পব্বাজেত্ৰা আনয ইতি চা’’তি পদচ্ছেদো. এত্থ চ তিধা পব্বাজনং ৰেদিতব্বং কেসচ্ছেদনং, কাসাযঅচ্ছাদনং, সরণদানন্তি, ইমানি তীণি করোন্তো ‘‘পব্বাজেতী’’তি ৰুচ্চতি. তেসু একং, দ্ৰে ৰাপি করোন্তো তথা ৰোহরীযতিযেৰ. তস্মা ‘‘পব্বাজেত্ৰানযা’’তি ইমিনা কেসে ছিন্দিত্ৰা কাসাযানি অচ্ছাদেত্ৰা আনেহীতি অযমত্থো দীপিতোতি দট্ঠব্বো.

২৪৪৭. অৰুত্তোতি উপজ্ঝাযেন অনুয্যোজিতো. সো দহরো সচে তং সযমেৰ কেসচ্ছেদনকাসাযচ্ছাদনেহি পব্বাজেতি, ৰট্টতীতি যোজনা.

২৪৪৮. তত্থাতি অত্তনো সমীপে. খণ্ডসীমং নেত্ৰাতি ভণ্ডুকম্মারোচনপরিহারত্থং ৰুত্তং. তেন সভিক্খুকে ৰিহারে অঞ্ঞম্পি ভিক্খুং ‘‘এতস্স কেসে ছিন্দা’’তি ৰত্তুং ন ৰট্টতি. পব্বাজেত্ৰাতি কেসচ্ছেদনং সন্ধায ৰদতি.

২৪৫০. ‘‘পুরিসং ভিক্খুতো অঞ্ঞো, পব্বাজেতি ন ৰট্টতী’’তি ইদং সরণদানং সন্ধায ৰুত্তং. তেনেৰাহ ‘‘সামণেরো’’তিআদি.

২৪৫১. উভিন্নম্পি থেরথেরীনং ‘‘ইমেহি চীৰরেহি ইমং অচ্ছাদেহী’’তি আণত্তিযা সামণেরোপি ৰা হোতু, তথা সামণেরী ৰা হোতু, তে উভো সামণেরসামণেরী কাসাযানি দাতুং লভন্তীতি যোজনা.

২৪৫২-৪. পব্বাজেন্তেন ভিক্খুনাতি এত্থ ‘‘তচপঞ্চককম্মট্ঠানং দত্ৰা’’তি ৰত্তব্বং এৰঞ্হি কত্ৰা কেসাপনযনস্স অট্ঠকথাযং ৰুত্তত্তা. ৰুত্তঞ্হি তত্থ ‘‘আৰুসো, সুট্ঠু উপধারেহি, সতিং উপট্ঠাপেহীতি ৰত্ৰা তচপঞ্চককম্মট্ঠানং আচিক্খিতব্বং. আচিক্খন্তেন চ ৰণ্ণসণ্ঠানগন্ধাসযোকাসৰসেন অসুচিজেগুচ্ছপটিক্কূলভাৰং, নিজ্জীৰনিস্সত্তভাৰং ৰা পাকটং করোন্তেন আচিক্খিতব্ব’’ন্তিআদি. কিমত্থমেৰং করীযতীতি চে? সচে উপনিস্সযসম্পন্নো হোতি, তস্স খুরগ্গেযেৰ অরহত্তপাপুণনত্থং. ৰুত্তঞ্চেতং অট্ঠকথাযং

‘‘যে হি কেচি খুরগ্গে অরহত্তং পত্তা, সব্বে তে এৰরূপং সৰনং লভিত্ৰা কল্যাণমিত্তেন আচরিযেন দিন্ননযং নিস্সায, নো অনিস্সায, তস্মাস্স আদিতোৰ এৰরূপী কথা কথেতব্বা’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৪).

এতেনেৰ ব্যতিরেকতো ইতো অঞ্ঞা অনিয্যানিককথা ন কথেতব্বাতি দীপিতং হোতি. গোমযাদিনাতি গোমযচুণ্ণাদিনা. আদি-সদ্দেন মত্তিকাদীনং গহণং. পীল়কা ৰাতি থুল্লপীল়কা ৰা. কচ্ছু ৰাতি সুখুমকচ্ছু ৰা. নিযংপুত্তন্তি অত্তনো পুত্তং. ‘‘ভিক্খুনা’’তি ইমস্স পদস্স দূরত্তা ‘‘যতিনা’’তি আহ.

২৪৫৫-৬. কস্মা পন এৰং নহাপেতব্বোতি আহ ‘‘এত্তকেনাপী’’তিআদি. সোতি পব্বজ্জাপেক্খো. উপজ্ঝাযকাদিসূতি এত্থ আদি-সদ্দেন আচরিযসমানুপজ্ঝাযকাদীনং গহণং. পাপুণন্তি হীতি এত্থ হি-সদ্দো যস্মা-পদত্থে ৰত্ততি. যস্মা এত্তকেনাপি উপজ্ঝাযাদীসু সগারৰো হোতি, যস্মা চ এৰরূপং উপকারং লভিত্ৰা কুলপুত্তা উপ্পন্নং অনভিরতিং পটিৰিনোদেত্ৰা সিক্খাযো পরিপূরেত্ৰা নিব্বানং পাপুণিস্সন্তি, তস্মা এৰরূপো উপকারো কাতব্বোতি অত্থো.

২৪৫৮. একতোতি সব্বানি চীৰরানি একতো কত্ৰা.

২৪৫৯. অথাতি অধিকারন্তরারম্ভে নিপাতো. তস্স হত্থে অদত্ৰাপি উপজ্ঝাযো ৰা আচরিযো ৰাপি সযমেৰ তং পব্বজ্জাপেক্খং অচ্ছাদেতি, ৰট্টতীতি যোজনা.

২৪৬০. অদিন্নচীৰরস্স অগ্গহেতব্বত্তা আহ ‘‘অপনেত্ৰা ততো সব্বং, পুন দাতব্বমেৰ ত’’ন্তি. ততোতি তস্স সরীরতো. ন্তি চীৰরং.

২৪৬১-২. এতদেৰ আহ ‘‘ভিক্খুনা’’তিআদিনা. অদিন্নং ন ৰট্টতীতি এত্থ পব্বজ্জা ন রুহতীতি ৰদন্তি. তস্সেৰ সন্তকং ৰাপি চীৰরং অদিন্নং ন ৰট্টতি অত্তসন্তকে আচরিযুপজ্ঝাযানং অত্তনো সন্তকে চীৰরে কা কথা ৰত্তব্বমেৰ নত্থীতি অত্থো. ভিক্খূতি যে তত্থ সন্নিপতিতা. কারাপেত্ৰান উক্কুটিন্তি এত্থ সব্বধাত্ৰত্থানুগতো করোতি-সদ্দো গহিতোতি উক্কুটিকং নিসীদাপেত্ৰাতি অত্থো গহেতব্বো, ‘‘উক্কুটিক’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৪) অট্ঠকথাপাঠো গাথাবন্ধসুখত্থং ইধ ক-কারলোপেন নিদ্দিট্ঠো.

২৪৬৪. একপদং ৰাপীতি বুদ্ধমিচ্চাদিকং একম্পি ৰা পদং. একক্খরম্পি ৰাতি বুকারাদিঅক্খরেসু একম্পি ৰা অক্খরং. পটিপাটিন্তি ‘‘বুদ্ধ’’মিচ্চাদিকং পদপন্তিং.

২৪৬৫. অকত্তব্বপ্পকারন্তরং দস্সেতুমাহ ‘‘তিক্খত্তুং যদি ৰা’’তিআদি. তথা সেসেসূতি যদি ৰা ‘‘ধম্মং সরণ’’ন্তি তিক্খত্তুং দেতি, ‘‘সঙ্ঘং সরণ’’ন্তি যদি ৰা তিক্খত্তুং দেতি, এৰম্পি তীণি সরণানি অদিন্নানেৰ হোন্তি.

২৪৬৬. অনুনাসিকন্তানি কত্ৰা দাতব্বানীতি সম্বন্ধো. অনুনাসিকন্তং কত্ৰা দানকালে অন্তরাৰিচ্ছেদং অকত্ৰা দাতব্বানীতি দস্সেতুং ‘‘একাবদ্ধানি ৰা পনা’’তি ৰুত্তং. ৰিচ্ছিন্দিত্ৰা পদপটিপাটিতো ম-কারন্তং কত্ৰা দানসমযে ৰিচ্ছেদং কত্ৰা. মন্তানীতি ‘‘বুদ্ধং সরণং ইচ্চাদিনা ম-কারন্তানি. ‘‘বুদ্ধং সরণং গচ্ছামী’’তিআদিনা নযেন নিগ্গহিতন্তমেৰ কত্ৰা ন দাতব্বন্তি ‘‘অথা’’তি আহ.

২৪৬৭. সুদ্ধি নাম আচরিযস্স ঞত্তিযা, কম্মৰাচায চ উচ্চারণৰিসুদ্ধি. পব্বজ্জাতি সামণেরসামণেরিপব্বজ্জা. উভতোসুদ্ধিযা ৰিনাতি উভতোসুদ্ধিং ৰিনা আচরিযন্তেৰাসীনং উভিন্নং তীসু সরণত্তযদানগ্গহণেসু উচ্চারণসুদ্ধিং ৰিনা, একস্সাপি অক্খরস্স ৰিপত্তিসব্ভাৰে ন হোতীতি অত্থো.

২৪৬৮-৯. ‘‘পব্বজ্জাগুণমিচ্ছতা’’তি ইদং ‘‘আচরিযেন, অন্তেৰাসিকেনা’’তি পদদ্ৰযস্স ৰিসেসনং দট্ঠব্বং, অন্তেৰাসিকস্স পব্বজ্জাগুণং ইচ্ছন্তেন আচরিযেন, অত্তনো পব্বজ্জাগুণং ইচ্ছন্তেন অন্তেৰাসিকেন চ বু-দ্ধ-কারাদযো ৰণ্ণা বু-কার ধ-কারাদযো ৰণ্ণা অক্খরা ঠানকরণসম্পদং কণ্ঠতালুমুদ্ধদন্তওট্ঠনাসিকাভেদং ঠানসম্পদঞ্চ অক্খরুপ্পত্তিসাধকতমজিৰ্হামজ্ঝাদিকরণসম্পদঞ্চ অহাপেন্তেন অপরিহাপেন্তেন ৰত্তব্বাতি যোজনা. কস্মা ইদমেৰ দল়্হং কত্ৰা ৰুত্তন্তি আহ ‘‘একৰণ্ণৰিনাসেনা’’তিআদি. হি-সদ্দো যস্মা-পদত্থে, যস্মা একস্সাপি ৰণ্ণস্স ৰিনাসেন অনুচ্চারণেন ৰা দুরুচ্চারণেন ৰা পব্বজ্জা ন রুহতি, তস্মা এৰং ৰুত্তন্তি অধিপ্পাযো.

২৪৭০. যদি সিদ্ধাতি সাসঙ্কৰচনেন উভতোউচ্চারণসুদ্ধিযা দুক্করত্তং দীপেত্ৰা ‘‘অপ্পমত্তেহি ভৰিতব্ব’’ন্তি উভিন্নং আচরিযন্তেৰাসিকানং অনুসিট্ঠি দিন্না হোতি. সরণগমনতোৰাতি অৰধারণেন সামণেরপব্বজ্জা উপসম্পদা ৰিয ঞত্তিচতুত্থেন কম্মেন ন হোতি, ইদানিপি সরণগমনেনেৰ সিজ্ঝতীতি দীপেতি. হি-সদ্দো পসিদ্ধিযং. যথাহ –

‘‘যস্মা সরণগমনেন উপসম্পদা পরতো পটিক্খিত্তা, তস্মা সা এতরহি সরণগমনমত্তেনেৰ ন রুহতি. সামণেরস্স পব্বজ্জা পন যস্মা পরতোপি ‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ইমেহি তীহি সরণগমনেহি সামণেরপব্বজ্জ’ন্তি (মহাৰ. ১০৫) অনুঞ্ঞাতা এৰ, তস্মা সা এতরহিপি সরণগমনমত্তেনেৰ রুহতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৪).

সরণগমনতো এৰ পব্বজ্জা যদিপি কিঞ্চাপি সিদ্ধা নিপ্ফন্না, তথাপি অস্স সামণেরস্স ‘‘ইদঞ্চিদঞ্চ মযা পূরেতব্বং সীল’’ন্তি ঞত্ৰা পরিপূরণত্থায ভিক্খুনা দস সীলানি দাতব্বানীতি যোজনা. যথাহ ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সামণেরানং দস সিক্খাপদানি, তেসু চ সামণেরেহি সিক্খিতুং. পাণাতিপাতা ৰেরমণী’’তিআদি (মহাৰ. ১০৬).

পব্বজ্জাকথাৰণ্ণনা.

২৪৭১. উপজ্ঝাযন্তি ৰজ্জাৰজ্জে উপনিজ্ঝাযতীতি উপজ্ঝাযো, তং, ভগৰতা ৰুত্তেহি অঙ্গেহি সমন্নাগতো পরিপুণ্ণদসৰস্সো পুগ্গলো. নিৰাসেত্ৰা চ পারুপিত্ৰা চ সিরসি অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা অত্তনো অভিমুখে উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা ‘‘উপজ্ঝাযো মে, ভন্তে, হোহী’’তি তিক্খত্তুং ৰত্ৰা আযাচনায কতায ‘‘সাহু, লহু, ওপাযিকং, পটিরূপং, পাসাদিকেন সম্পাদেহী’’তি ইমেসু পঞ্চসু পদেসু অঞ্ঞতরং কাযেন ৰা ৰাচায ৰা উভযেন ৰা ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা তস্মিং সম্পটিচ্ছিতে পিতুট্ঠানে ঠত্ৰা অত্রজমিৰ তং গহেত্ৰা ৰজ্জাৰজ্জং উপপরিক্খিত্ৰা দোসেন নিগ্গণ্হিত্ৰা সদ্ধিৰিহারিকে সিক্খাপেন্তো উপজ্ঝাযো নাম.

ৰিজ্জাসিপ্পং, আচারসমাচারং ৰা সিক্খিতুকামেহি আদরেন চরিতব্বো উপট্ঠাতব্বোতি আচরিযো, তং, উপজ্ঝাযে ৰুত্তলক্খণসমন্নাগতোযেৰ পুগ্গলো. ৰুত্তনযেনেৰ নিসীদিত্ৰা ‘‘আচরিযো মে, ভন্তে, হোহি, আযস্মতো নিস্সায ৰচ্ছামী’’তি তিক্খত্তুং ৰত্ৰা আযাচনায কতায ‘‘সাহূ’’তিআদীসু পঞ্চসু অঞ্ঞতরং ৰত্ৰা তস্মিং সম্পটিচ্ছিতে পিতুট্ঠানে ঠত্ৰা পুত্তট্ঠানিযং অন্তেৰাসিং সিক্খাপেন্তো আচরিযো নাম.

এত্থ চ সাহূতি সাধু. লহূতি অগরু, মম তুয্হং উপজ্ঝাযভাৰে ভারিযং নত্থীতি অত্থো. ওপাযিকন্তি উপাযপটিসংযুত্তং, তং উপজ্ঝাযগ্গহণং ইমিনা উপাযেন ত্ৰং মে ইতো পট্ঠায ভারো জাতোসীতি ৰুত্তং হোতি. পটিরূপন্তি অনুরূপং তে উপজ্ঝাযগ্গহণন্তি অত্থো. পাসাদিকেনাতি পসাদাৰহেন কাযৰচীপযোগেন. সম্পাদেহীতি তিৰিধং সিক্খং নিপ্ফাদেহীতি অত্থো. কাযেন ৰাতি হত্থমুদ্দাদিং দস্সেন্তো কাযেন ৰা. নামৰিসেসং ৰিনা পূরেতব্বৰত্তানং সমতায উভোপি একতো ৰুত্তা.

এতানি ৰত্তানি উপজ্ঝাযস্স সদ্ধিৰিহারিকেন, আচরিযস্স অন্তেৰাসিকেনাপি এৰমেৰ কাতব্বানেৰাতি. ৰসতাতি ৰসন্তেন. পিযসীলেনাতি পিযং সীলমেতস্সাতি পিযসীলো, তেন, সীলং পরিপূরিতুকামেনাতি ৰুত্তং হোতি.

২৪৭২-৩. আসনং পঞ্ঞপেতব্বন্তি এত্থ ‘‘কালস্সেৰ ৰুট্ঠায উপাহনা ওমুঞ্চিত্ৰা একংসং উত্তরাসঙ্গং করিত্ৰা’’তি (মহাৰ. ৬৬) ৰুত্তা পুব্বকিরিযা ৰত্তব্বা. আসনং পঞ্ঞপেতব্বন্তি দন্তকট্ঠখাদনট্ঠানং সম্মজ্জিত্ৰা নিসীদনত্থায আসনং পঞ্ঞপেতব্বং. ইমিনা চ যাগুপানট্ঠানাদীসুপি আসনানি পঞ্ঞপেতব্বানেৰাতি দস্সিতং হোতি.

দন্তকট্ঠং দাতব্বন্তি মহন্তং, মজ্ঝিমং, খুদ্দকন্তি তীণি দন্তকট্ঠানি উপনেত্ৰা ততো যং তীণি দিৰসানি গণ্হাতি, চতুত্থদিৰসতো পট্ঠায তাদিসমেৰ দাতব্বং. সচে অনিযমং কত্ৰা যং ৰা তং ৰা গণ্হাতি, অথ যাদিসং লভতি, তাদিসং দাতব্বং.

মুখোদকং দাতব্বন্তি মুখধোৰনোদকং মুখোদকন্তি মজ্ঝেপদলোপীসমাসো, তং দেন্তেন সীতঞ্চ উণ্হঞ্চ উদকং উপনেত্ৰা ততো যং তীণি দিৰসানি ৰল়ঞ্জেতি, চতুত্থদিৰসতো পট্ঠায তাদিসমেৰ মুখধোৰনোদকং দাতব্বং. সচে অনিযমং কত্ৰা যং ৰা তং ৰা গণ্হাতি, অথ যাদিসং লভতি, তাদিসং দাতব্বং. সচে দুৰিধম্পি ৰল়ঞ্জেতি, দুৰিধম্পি উপনেতব্বং. ‘‘মুখোদকং মুখধোৰনট্ঠানে ঠপেত্ৰা অৰসেসট্ঠানানি সম্মজ্জিতব্বানি. সম্মজ্জন্তেন চ ৰচ্চকুটিতো পট্ঠায সম্মজ্জিতব্বং. থেরে ৰচ্চকুটিং গতে পরিৰেণং সম্মজ্জিতব্বং, এৰং পরিৰেণং অসুঞ্ঞং হোতী’’তি অট্ঠকথাযং (মহাৰ. অট্ঠ. ৬৪ অত্থতো সমানং) ৰুত্তনযেনেৰ সম্মজ্জিতব্বং.

ততো উত্তরিং কত্তব্বং দস্সেতুমাহ ‘‘তস্স কালেনা’’তিআদি. তস্সাতি উপজ্ঝাযস্স ৰা আচরিযস্স ৰা. কালেনাতি যাগুপানকালে. ইধাপি ‘‘আসনং পঞ্ঞপেতব্ব’’ন্তি সেসো. যথাহ ‘‘থেরে ৰচ্চকুটিতো অনিক্খন্তেযেৰ আসনং পঞ্ঞপেতব্বং. সরীরকিচ্চং কত্ৰা আগন্ত্ৰা তস্মিং নিসিন্নস্স ‘সচে যাগু হোতী’তিআদিনা নযেন ৰুত্তং ৰত্তং কাতব্ব’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৬৪).

যাগু তস্সুপনেতব্বাতি এত্থ ‘‘ভাজনং ধোৰিত্ৰা’’তি সেসো. যথাহ – ‘‘ভাজনং ধোৰিত্ৰা যাগু উপনামেতব্বা’’তি (মহাৰ. ৬৬). সঙ্ঘতো ৰাতি সলাকাদিৰসেন সঙ্ঘতো লব্ভমানা ৰা. কুলতোপি ৰাতি উপাসকাদিকুলতো ৰা.

‘‘পত্তে ৰত্তঞ্চ কাতব্ব’’ন্তি ইদং ‘‘যাগুং পীতস্স উদকং দত্ৰা ভাজনং পটিগ্গহেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন ধোৰিত্ৰা পটিসামেতব্বং, উপজ্ঝাযম্হি ৰুট্ঠিতে আসনং উদ্ধরিতব্বং. সচে সো দেসো উক্লাপো হোতি, সো দেসো সম্মজ্জিতব্বো’’তি (মহাৰ. ৬৬) আগতৰত্তং সন্ধাযাহ. দিৰা ভুত্তপত্তেপি কাতব্বং এতেনেৰ দস্সিতং হোতি.

ৰত্তং ‘‘গামপ্পৰেসনে’’তি ইদং ‘‘সচে উপজ্ঝাযো গামং পৰিসিতুকামো হোতি, নিৰাসনং দাতব্বং, পটিনিৰাসনং পটিগ্গহেতব্ব’’ন্তিআদিনযপ্পৰত্তং (মহাৰ. ৬৬) ৰত্তং সন্ধাযাহ. ‘‘কাতব্ব’’ন্তি ইদং সব্বপদেহি যোজেতব্বং.

২৪৭৪. চীৰরে যানি ৰত্তানীতি গামং পৰিসিতুকামস্স চীৰরদানে, পটিনিৰত্তস্স চীৰরগ্গহণসঙ্ঘরণপটিসামনেসু মহেসিনা যানি ৰত্তানি ৰুত্তানি, তানি চ কাতব্বানি. সেনাসনে তথাতি ‘‘যস্মিং ৰিহারে উপজ্ঝাযো ৰিহরতী’’তিআদিনা (মহাৰ. ৬৬) ৰুত্তনযেন ‘‘সেনাসনে কত্তব্ব’’ন্তি দস্সিতং সেনাসনৰত্তঞ্চ.

পাদপীঠকথলিকাদীসু তথাতি যোজনা. উপজ্ঝাযে গামতো পটিনিৰত্তে চ জন্তাঘরে চ ‘‘পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং উপনিক্খিপিতব্ব’’ন্তি (মহাৰ. ৬৬) এৰমাগতং ৰত্তঞ্চ কাতব্বং. আদি-সদ্দেন ‘‘উপজ্ঝাযো পানীযেন পুচ্ছিতব্বো’’তিআদিৰত্তং (মহাৰ. ৬৬) সঙ্গণ্হাতি.

২৪৭৫. এৰং সব্বত্থ ৰত্তেসু পাটিযেক্কং দস্সিযমানেসু পপঞ্চোতি খন্ধকং ওলোকেত্ৰা সুখগ্গহণত্থায গণনং দস্সেতুকামো আহ ‘‘এৰমাদীনী’’তিআদি. রোগতো ৰুট্ঠানাগমনন্তানীতি আচরিযুপজ্ঝাযানং রোগতো ৰুট্ঠানাগমনপরিযোসানানি. সত্ততিংসসতং সিযুন্তি সত্ততিংসাধিকসতৰত্তানীতি অত্থো.

তানি পন ৰত্তানি খন্ধকপাল়িযা (মহাৰ. ৬৬) আগতক্কমেন এৰং যথাৰুত্তগণনায সমানেতব্বানি – দন্তকট্ঠদানং, মুখোদকদানং, আসনপঞ্ঞাপনং, সচে যাগু হোতি, ভাজনং ধোৰিত্ৰা যাগুযা উপনামনং, যাগুং পীতস্স উদকং দত্ৰা ভাজনং পটিগ্গহেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন ধোৰিত্ৰা পটিসামনং, উপজ্ঝাযম্হি ৰুট্ঠিতে আসনস্স উদ্ধরণং, সচে সো দেসো উক্লাপো হোতি, তস্স সম্মজ্জনং, সচে উপজ্ঝাযো গামং পৰিসিতুকামো হোতি, তস্স নিৰাসনদানং, পটিনিৰাসনপটিগ্গহণং, কাযবন্ধনদানং, সগুণং কত্ৰা সঙ্ঘাটিদানং, ধোৰিত্ৰা সোদকপত্তস্স দানং, সচে উপজ্ঝাযো পচ্ছাসমণং আকঙ্খতি, তিমণ্ডলং পটিচ্ছাদেন্তেন পরিমণ্ডলং নিৰাসেত্ৰা কাযবন্ধনং বন্ধিত্ৰা সগুণং কত্ৰা সঙ্ঘাটিযো পারুপিত্ৰা গণ্ঠিকং পরিমুঞ্চিত্ৰা ধোৰিত্ৰা পত্তং গহেত্ৰা উপজ্ঝাযস্স পচ্ছাসমণেন গমনং, নাতিদূরনচ্চাসন্নে গমনং, পত্তপরিযাপন্নস্স পটিগ্গহণং, ন উপজ্ঝাযস্স ভণমানস্স অন্তরন্তরা কথাওপাতনং, উপজ্ঝাযস্স আপত্তিসামন্তা ভণমানস্স চ নিৰারণং, নিৰত্তন্তেন পঠমতরং আগন্ত্ৰা আসনপঞ্ঞাপনং, পাদোদকপাদপীঠপাদকথলিকানং উপনিক্খিপনং, পচ্চুগ্গন্ত্ৰা পত্তচীৰরপটিগ্গহণং, পটিনিৰাসনদানং, নিৰাসনপটিগ্গহণং, সচে চীৰরং সিন্নং হোতি, মুহুত্তং উণ্হে ওতাপনং, নেৰ উণ্হে চীৰরস্স নিদহনং, মজ্ঝে যথা ভঙ্গো ন হোতি, এৰং চতুরঙ্গুলং কণ্ণং উস্সারেত্ৰা চীৰরস্স সঙ্ঘরণং, ওভোগে কাযবন্ধনস্স করণং, সচে পিণ্ডপাতো হোতি, উপজ্ঝাযো চ ভুঞ্জিতুকামো হোতি, উদকং দত্ৰা পিণ্ডপাতস্স উপনামনং, উপজ্ঝাযস্স পানীযেন পুচ্ছনং, ভুত্তাৰিস্স উদকং দত্ৰা পত্তং পটিগ্গহেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন ধোৰিত্ৰা ৰোদকং কত্ৰা মুহুত্তং উণ্হে ওতাপনং, ন চ উণ্হে পত্তস্স নিদহনং, পত্তচীৰরং নিক্খিপিতব্বং –

পত্তং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন পত্তং গহেত্ৰা একেন হত্থেন হেট্ঠামঞ্চং ৰা হেট্ঠাপীঠং ৰা পরামসিত্ৰা পত্তস্স নিক্খিপনং, ন চ অনন্তরহিতায ভূমিযা পত্তস্স নিক্খিপনং, চীৰরং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন চীৰরং গহেত্ৰা একেন হত্থেন চীৰরৰংসং ৰা চীৰররজ্জুং ৰা পমজ্জিত্ৰা পারতো অন্তং ওরতো ভোগং কত্ৰা চীৰরস্স নিক্খিপনং, উপজ্ঝাযম্হি ৰুট্ঠিতে আসনস্স উদ্ধরণং, পাদোদকপাদপীঠপাদকথলিকানং পটিসামনং, সচে সো দেসো উক্লাপো হোতি, তস্স সম্মজ্জনং, সচে উপজ্ঝাযো ন্হাযিতুকামো হোতি, ন্হানস্স পটিযাদনং, সচে সীতেন অত্থো হোতি, সীতস্স সচে উণ্হেন অত্থো হোতি, উণ্হস্স পটিযাদনং, সচে উপজ্ঝাযো জন্তাঘরং পৰিসিতুকামো হোতি, চুণ্ণস্স সন্নযনং, মত্তিকাতেমনং, জন্তাঘরপীঠং আদায উপজ্ঝাযস্স পিট্ঠিতো পিট্ঠিতো গন্ত্ৰা জন্তাঘরপীঠং দত্ৰা চীৰরং পটিগ্গহেত্ৰা একমন্তং নিক্খিপনং, চুণ্ণদানং, মত্তিকাদানং, সচে উস্সহতি, জন্তাঘরং পৰিসিতব্বং –

জন্তাঘরং পৰিসন্তেন মত্তিকায মুখং মক্খেত্ৰা পুরতো চ পচ্ছতো চ পটিচ্ছাদেত্ৰা জন্তাঘরপ্পৰেসো, ন থেরানং ভিক্খূনং অনুপখজ্জ নিসীদনং, ন নৰানং ভিক্খূনং আসনেন পটিবাহনং, জন্তাঘরে উপজ্ঝাযস্স পরিকম্মস্স করণং, জন্তাঘরা নিক্খমন্তেন জন্তাঘরপীঠং আদায পুরতো চ পচ্ছতো চ পটিচ্ছাদেত্ৰা জন্তাঘরা নিক্খমনং, উদকেপি উপজ্ঝাযস্স পরিকম্মকরণং, ন্হাতেন পঠমতরং উত্তরিত্ৰা অত্তনো গত্তং ৰোদকং কত্ৰা নিৰাসেত্ৰা উপজ্ঝাযস্স গত্ততো উদকস্স পমজ্জনং, নিৰাসনদানং, সঙ্ঘাটিদানং, জন্তাঘরপীঠং আদায পঠমতরং আগন্ত্ৰা আসনস্স পঞ্ঞাপনং, পাদোদকপাদপীঠপাদকথলিকানং উপনিক্খিপনং, উপজ্ঝাযস্স পানীযেন পুচ্ছনং, সচে উদ্দিসাপেতুকামো হোতি, উদ্দিসাপনং, সচে পরিপুচ্ছিতুকামো হোতি, পরিপুচ্ছনং, যস্মিং ৰিহারে উপজ্ঝাযো ৰিহরতি, সচে সো ৰিহারো উক্লাপো হোতি, সচে উস্সহতি, তস্স সোধনং, ৰিহারং সোধেন্তেন পঠমং পত্তচীৰরস্স নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপনং, নিসীদনপচ্চত্থরণস্স নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপনং, ভিসিবিব্বোহনস্স নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপনং, মঞ্চস্স নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপীঠং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপনং, পীঠস্স নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপীঠং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপনং, মঞ্চপটিপাদকানং নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপনং, খেল়মল্লকস্স নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপনং, অপস্সেনফলকস্স নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপনং, ভূমত্থরণস্স যথাপঞ্ঞত্তস্স সল্লক্খেত্ৰা নীহরিত্ৰা একমন্তং নিক্খিপনং, সচে ৰিহারে সন্তানকং হোতি, উল্লোকা পঠমং ওহারণং, আলোকসন্ধিকণ্ণভাগানং পমজ্জনং, সচে গেরুকপরিকম্মকতা ভিত্তি কণ্ণকিতা হোতি, চোল়কং তেমেত্ৰা পীল়েত্ৰা পমজ্জনং, সচে কাল়ৰণ্ণকতা ভূমি কণ্ণকিতা হোতি, চোল়কং তেমেত্ৰা পীল়েত্ৰা পমজ্জনং, সচে অকতা হোতি ভূমি, উদকেন পরিপ্ফোসিত্ৰা পমজ্জনং ‘‘মা ৰিহারো রজেন উহঞ্ঞী’’তি, সঙ্কারং ৰিচিনিত্ৰা একমন্তং ছড্ডনং, ভূমত্থরণস্স ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞাপনং, মঞ্চপটিপাদকানং ওতাপেত্ৰা পমজ্জিত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাট্ঠানে ঠপনং, মঞ্চস্স ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপীঠং অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞাপনং, পীঠস্স ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা নীচং কত্ৰা সাধুকং অপ্পটিঘংসন্তেন অসঙ্ঘট্টেন্তেন কৰাটপীঠং অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞাপনং, ভিসিবিব্বোহনস্স ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞাপনং, নিসীদনপচ্চত্থরণস্স ওতাপেত্ৰা সোধেত্ৰা পপ্ফোটেত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাপঞ্ঞত্তং পঞ্ঞাপনং, খেল়মল্লকস্স ওতাপেত্ৰা পমজ্জিত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাট্ঠানে ঠপনং, অপস্সেনফলকস্স ওতাপেত্ৰা পমজ্জিত্ৰা অতিহরিত্ৰা যথাট্ঠানে ঠপনং, পত্তচীৰরং নিক্খিপিতব্বং –

পত্তং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন পত্তং গহেত্ৰা একেন হত্থেন হেট্ঠামঞ্চং ৰা হেট্ঠাপীঠং ৰা পরামসিত্ৰা পত্তস্স নিক্খিপনং, ন চ অনন্তরহিতায ভূমিযা পত্তস্স নিক্খিপনং, চীৰরং নিক্খিপন্তেন একেন হত্থেন চীৰরং গহেত্ৰা একেন হত্থেন চীৰরৰংসং ৰা চীৰররজ্জুং ৰা পমজ্জিত্ৰা পারতো অন্তং ওরতো ভোগং কত্ৰা চীৰরস্স নিক্খিপনং, সচে পুরত্থিমায সরজা ৰাতা ৰাযন্তি, পুরত্থিমানং ৰাতপানানং থকনং, তথা পচ্ছিমানং, তথা উত্তরানং, তথা দক্খিণানং ৰাতপানানং থকনং, সচে সীতকালো হোতি, দিৰা ৰাতপানানং ৰিৰরণং, রত্তিং থকনং, সচে উণ্হকালো হোতি, দিৰা ৰাতপানানং থকনং, রত্তিং ৰিৰরণং, সচে পরিৰেণং উক্লাপং হোতি, পরিৰেণস্স সম্মজ্জনং, সচে কোট্ঠকো উক্লাপো হোতি, কোট্ঠকস্স সম্মজ্জনং, সচে উপট্ঠানসালা উক্লাপা হোতি, তস্সা সম্মজ্জনং, সচে অগ্গিসালা উক্লাপা হোতি, তস্সা সম্মজ্জনং, সচে ৰচ্চকুটি উক্লাপা হোতি, তস্সা সম্মজ্জনং, সচে পানীযং ন হোতি, পানীযস্স উপট্ঠাপনং, সচে পরিভোজনীযং ন হোতি, পরিভোজনীযস্স উপট্ঠাপনং, সচে আচমনকুম্ভিযা উদকং ন হোতি, আচমনকুম্ভিযা উদকস্স আসিঞ্চনং, সচে উপজ্ঝাযস্স অনভিরতি উপ্পন্না হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন ৰূপকাসনং ৰূপকাসাপনং ৰা, ধম্মকথায ৰা তস্স করণং, সচে উপজ্ঝাযস্স কুক্কুচ্চং উপ্পন্নং হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন ৰিনোদনং ৰিনোদাপনং ৰা, ধম্মকথায ৰা তস্স করণং, সচে উপজ্ঝাযস্স দিট্ঠিগতং উপ্পন্নং হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন ৰিৰেচনং ৰিৰেচাপনং ৰা, ধম্মকথায ৰা তস্স করণং, সচে উপজ্ঝাযো গরুধম্মং অজ্ঝাপন্নো হোতি পরিৰাসারহো, সদ্ধিৰিহারিকেন উস্সুক্ককরণং ‘‘কিন্তি নু খো সঙ্ঘো উপজ্ঝাযস্স পরিৰাসং দদেয্যা’’তি, সচে উপজ্ঝাযো মূলাযপটিকস্সনারহো হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন উস্সুক্ককরণং ‘‘কিন্তি নু খো সঙ্ঘো উপজ্ঝাযং মূলায পটিকস্সেয্যা’’তি, সচে উপজ্ঝাযো মানত্তারহো হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন উস্সুক্ককরণং ‘‘কিন্তি নু খো সঙ্ঘো উপজ্ঝাযস্স মানত্তং দদেয্যা’’তি, সচে উপজ্ঝাযো অব্ভানারহো হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন উস্সুক্ককরণং ‘‘কিন্তি নু খো সঙ্ঘো উপজ্ঝাযং অব্ভেয্যা’’তি, সচে সঙ্ঘো উপজ্ঝাযস্স কম্মং কত্তুকামো হোতি তজ্জনীযং ৰা নিযস্সং ৰা পব্বাজনীযং ৰা পটিসারণীযং ৰা উক্খেপনীযং ৰা, সদ্ধিৰিহারিকেন উস্সুক্ককরণং ‘‘কিন্তি নু খো সঙ্ঘো উপজ্ঝাযস্স কম্মং ন করেয্য, লহুকায ৰা পরিণামেয্যা’’তি, কতং ৰা পনস্স হোতি সঙ্ঘেন কম্মং তজ্জনীযং ৰা নিযস্সং ৰা পব্বাজনীযং ৰা পটিসারণীযং ৰা উক্খেপনীযং ৰা, সদ্ধিৰিহারিকেন উস্সুক্ককরণং ‘‘কিন্তি নু খো উপজ্ঝাযো সম্মা ৰত্তেয্য, লোমং পাতেয্য, নেত্থারং ৰত্তেয্য, সঙ্ঘো তং কম্মং পটিপ্পস্সম্ভেয্যা’’তি, সচে উপজ্ঝাযস্স চীৰরং ধোৰিতব্বং হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন ধোৰনং উস্সুক্ককরণং ৰা ‘‘কিন্তি নু খো উপজ্ঝাযস্স চীৰরং ধোৰিযেথা’’তি, সচে উপজ্ঝাযস্স চীৰরং কাতব্বং হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন করণং উস্সুক্ককরণং ৰা ‘‘কিন্তি নু খো উপজ্ঝাযস্স চীৰরং করিযেথা’’তি, সচে উপজ্ঝাযস্স রজনং পচিতব্বং হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন পচনং উস্সুক্ককরণং ৰা ‘‘কিন্তি নু খো উপজ্ঝাযস্স রজনং পচিযেথা’’তি, সচে উপজ্ঝাযস্স চীৰরং রজেতব্বং হোতি, সদ্ধিৰিহারিকেন রজনং উস্সুক্ককরণং ৰা ‘‘কিন্তি নু খো উপজ্ঝাযস্স চীৰরং রজিযেথা’’তি, চীৰরং রজন্তেন সাধুকং সম্পরিৰত্তকং সম্পরিৰত্তকং রজনং, ন চ অচ্ছিন্নে থেৰে পক্কমনং, উপজ্ঝাযং অনাপুচ্ছা ন একচ্চস্স পত্তদানং, ন একচ্চস্স পত্তপটিগ্গহণং, ন একচ্চস্স চীৰরদানং, ন একচ্চস্স চীৰরপটিগ্গহণং, ন একচ্চস্স পরিক্খারদানং, ন একচ্চস্স পরিক্খারপটিগ্গহণং, ন একচ্চস্স কেসচ্ছেদনং, ন একচ্চেন কেসানং ছেদাপনং, ন একচ্চস্স পরিকম্মকরণং, ন একচ্চেন পরিকম্মস্স কারাপনং, ন একচ্চস্স ৰেয্যাৰচ্চকরণং, ন একচ্চেন ৰেয্যাৰচ্চস্স কারাপনং, ন একচ্চস্স পচ্ছাসমণেন গমনং, ন একচ্চস্স পচ্ছাসমণস্স আদানং, ন একচ্চস্স পিণ্ডপাতস্স নীহরণং, ন একচ্চেন পিণ্ডপাতনীহরাপনং, ন উপজ্ঝাযং অনাপুচ্ছা গামপ্পৰেসনং, ন সুসানগমনং, ন দিসাপক্কমনং, সচে উপজ্ঝাযো গিলানো হোতি, যাৰজীৰং উপট্ঠানং, ৰুট্ঠানমস্স আগমনন্তি তেসু কানিচি ৰত্তানি সৰিভত্তিকানি, কানিচি অৰিভত্তিকানি, তেসু অৰিভত্তিকানং ৰিভাগে ৰুচ্চমানে যথাৰুত্তগণনায অতিরেকতরানি হোন্তি, তং পন ৰিভাগং অনামসিত্ৰা পিণ্ডৰসেন গহেত্ৰা যথা অযং গণনা দস্সিতাতি ৰেদিতব্বা.

২৪৭৬. অকরোন্তস্সাতি এত্থ ‘‘ৰত্ত’’ন্তি সেসো. অনাদরৰসেনেৰ ৰত্তং অকরোন্তস্স ভিক্খুনো তেন ৰত্তভেদেন ৰত্তাকরণেন সব্বত্থ সত্ততিংসাধিকসতপ্পভেদট্ঠানে তত্তকংযেৰ দুক্কটং পকাসিতন্তি যোজনা.

উপজ্ঝাযাচরিযৰত্তকথাৰণ্ণনা.

২৪৭৭. এৰং উপজ্ঝাযাচরিযৰত্তানি সঙ্খেপেন দস্সেত্ৰা উপজ্ঝাযাচরিযেহি সদ্ধিৰিহারিকন্তেৰাসীনং কাতব্বৰত্তানি দস্সেতুমাহ ‘‘উপজ্ঝাযস্স ৰত্তানী’’তিআদি. উপজ্ঝাযস্স ৰত্তানীতি উপজ্ঝাযেন সদ্ধিৰিহারিকস্স যুত্তপত্তকালে কত্তব্বত্তা উপজ্ঝাযাযত্তৰত্তানীতি অত্থো. তথা সদ্ধিৰিহারিকেতি যথা সদ্ধিৰিহারিকেন উপজ্ঝাযস্স কাতব্বানি, তথা উপজ্ঝাযেন সদ্ধিৰিহারিকে কাতব্বানি.

উপজ্ঝাযাচরিযৰত্তেসু গামপ্পৰেসে পচ্ছাসমণেন হুত্ৰা নাতিদূরনচ্চাসন্নগমনং, ন অন্তরন্তরা কথাওপাতনং, আপত্তিসামন্তা ভণমানস্স নিৰারণং, পত্তপরিযাপন্নপটিগ্গহণন্তি চত্তারি ৰত্তানি, ন একচ্চস্স পত্তদানাদিঅনাপুচ্ছাদিসাপক্কমনাৰসানানি ৰীসতি পটিক্খেপা চেতি এতানি চতুৰীসতি ৰত্তানি ঠপেত্ৰা অৰসেসানি তেরসাধিকসতৰত্তানি সন্ধাযাহ ‘‘সতং তেরস হোন্তেৰা’’তি, তেরসাধিকসতৰত্তানি হোন্তীতি অত্থো. আচরিযেন অন্তেৰাসিকেপি চ কাতব্বৰত্তানি তথা তত্তকানেৰাতি অত্থো.

সদ্ধিৰিহারিকন্তেৰাসিকৰত্তকথাৰণ্ণনা.

২৪৭৮. উপজ্ঝাযাচরিযেহি সদ্ধিৰিহারিকন্তেৰাসিকানং নিস্সযপটিপ্পস্সদ্ধিপ্পকারং দস্সেতুমাহ ‘‘পক্কন্তে ৰাপী’’তিআদি. পক্কন্তে ৰাপি ৰিব্ভন্তে ৰাপি পক্খসঙ্কন্তে ৰাপি মতে ৰাপি আণত্তিযা ৰাপি এৰং পঞ্চধা উপজ্ঝাযা সদ্ধিৰিহারিকেন গহিতো নিস্সযো পটিপ্পস্সম্ভতীতি যোজনা. পক্কন্তেতি তদহু অপচ্চাগন্তুকামতায দিসং গতে. ৰিব্ভন্তেতি গিহিভাৰং পত্তে. পক্খসঙ্কন্তকেতি তিত্থিযাযতনং গতে. মতেতি কালকতে. আণত্তিযাতি নিস্সযপণামনেন.

২৪৭৯-৮০. আচরিযম্হাপি অন্তেৰাসিকেন গহিতনিস্সযস্স ভেদনং ছধা ছপ্পকারেন হোতীতি যোজনা. কথন্তি আহ ‘‘পক্কন্তে চা’’তিআদি. তং উপজ্ঝাযতো নিস্সযভেদে ৰুত্তনযমেৰ. ৰিসেসং পন সযমেৰ ৰক্খতি ‘‘আণত্তিয’’ন্তিআদিনা. আণত্তিযন্তি এত্থ ৰিসেসত্থজোতকো পন-সদ্দো লুত্তনিদ্দিট্ঠো. উভিন্নম্পি ধুরনিক্খেপনেপি চাতি আচরিযস্স নিস্সযপণামনে পন উভিন্নং আচরিযন্তেৰাসিকানংযেৰ অঞ্ঞমঞ্ঞনিরালযভাৰে সতি নিস্সযভেদো হোতি, ন একস্সাতি অত্থো. তমেৰত্থং ব্যতিরেকতো দল়্হীকরোতি ‘‘একেকস্সা’’তিআদিনা. একেকস্স ৰা উভিন্নং ৰা আলযে সতি ন ভিজ্জতীতি যোজনা. যথাহ –

‘‘আণত্তিযং পন সচেপি আচরিযো মুঞ্চিতুকামোৰ হুত্ৰা নিস্সযপণামনায পণামেতি, অন্তেৰাসিকো চ ‘কিঞ্চাপি মং আচরিযো পণামেতি, অথ খো হদযেন মুদুকো’তি সালযোৰ হোতি, নিস্সযো ন পটিপ্পস্সম্ভতিযেৰ. সচেপি আচরিযো সালযো, অন্তেৰাসিকো নিরালযো ‘ন দানি ইমং নিস্সায ৰসিস্সামী’তি ধুরং নিক্খিপতি, এৰম্পি ন পটিপ্পস্সম্ভতি. উভিন্নং সালযভাৰে পন ন পটিপ্পস্সম্ভতিযেৰ. উভিন্নং ধুরনিক্খেপেন পটিপ্পস্সম্ভতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৮৩).

অযং পন ৰিসেসো আচরিযাণত্তিযা নিস্সযভেদেযেৰ দস্সিতো, ন উপজ্ঝাযাণত্তিযা. সারত্থদীপনিযং পন ‘‘সচেপি আচরিযো মুঞ্চিতুকামোৰ হুত্ৰা নিস্সযপণামনায পণামেতীতিআদি সব্বং উপজ্ঝাযস্স আণত্তিযম্পি ৰেদিতব্ব’’ন্তি ৰুত্তং.

২৪৮১. এৰং পঞ্চ সাধারণঙ্গানি দস্সেত্ৰা অসাধারণঙ্গং দস্সেতুমাহ ‘‘উপজ্ঝাযসমোধান-গতস্সাপি চ ভিজ্জতী’’তি. তত্থ সমোধানগমনং সরূপতো, পভেদতো চ দস্সেতুমাহ ‘‘দস্সনং সৰনঞ্চাতি, সমোধানং দ্ৰিধা মত’’ন্তি. অযমেত্থ সঙ্খেপো, ৰিত্থারো পন সমন্তপাসাদিকাযং (মহাৰ. অট্ঠ. ৮৩) গহেতব্বো. গন্থৰিত্থারভীরূনং অনুগ্গহায পন ইধ ন ৰিত্থারিতো.

২৪৮২-৩. সভাগে দাযকে অসন্তে অদ্ধিকস্স চ গিলানস্স চ ‘‘গিলানেন মং উপট্ঠহা’’তি যাচিতস্স গিলানুপট্ঠাকস্স চ নিস্সযং ৰিনা ৰসিতুং দোসো নত্থীতি যোজনা. ‘‘গিলানুপট্ঠাকস্সা’’তি ৰত্তব্বে গাথাবন্ধৰসেন রস্সত্তং. ইমিনা সভাগে নিস্সযদাযকে সন্তে একদিৰসম্পি পরিহারো ন লব্ভতীতি দীপেতি. অত্তনো ৰনে ফাসুৰিহারতং জানতাতি অত্তনো সমথৰিপস্সনাপটিলাভস্স ৰনে ফাসুৰিহারং জানন্তেনপি. ‘‘সভাগে দাযকে অসন্তে’’তি পদচ্ছেদো. সব্বমেতং ৰিধানং অন্তোৰস্সতো অঞ্ঞস্মিং কালে ৰেদিতব্বং. অযমেত্থ সঙ্খেপো, ৰিত্থারো পন সমন্তপাসাদিকায গহেতব্বো.

নিস্সযপটিপ্পস্সম্ভনকথাৰণ্ণনা.

২৪৮৪. কুট্ঠমস্স অত্থীতি কুট্ঠী, তং. ‘‘গণ্ডি’’ন্তিআদীসুপি এসেৰ নযো. রত্তসেতাদিভেদেন যেন কেনচি কুট্ঠেন ৰেৰণ্ণিযং পত্তসরীরন্তি অত্থো. যথাহ –

‘‘রত্তকুট্ঠং ৰা হোতু কাল়কুট্ঠং ৰা, যং কিঞ্চি কিটিভদদ্দুকচ্ছুআদিপ্পভেদম্পি সব্বং কুট্ঠমেৰাতি ৰুত্তং. তঞ্চে নখপিট্ঠিপ্পমাণম্পি ৰড্ঢনকপক্খে ঠিতং হোতি, ন পব্বাজেতব্বো. সচে পন নিৰাসনপারুপনেহি পকতিপটিচ্ছন্নট্ঠানে নখপিট্ঠিপ্পমাণং অৰড্ঢনকপক্খে ঠিতং হোতি, ৰট্টতি. মুখে, পন হত্থপাদপিট্ঠেসু ৰা সচেপি অৰড্ঢনকপক্খে ঠিতং নখপিট্ঠিতো খুদ্দকপমাণম্পি ন ৰট্টতিযেৰাতি কুরুন্দিযং ৰুত্তং. তং তিকিচ্ছাপেত্ৰা পব্বাজেন্তেনাপি পকতিৰণ্ণে জাতেযেৰ পব্বাজেতব্বো’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৮৮).

নখপিট্ঠিপ্পমাণন্তি এত্থ ‘‘কনিট্ঠঙ্গুলিনখপিট্ঠি অধিপ্পেতা’’তি তীসুপি গণ্ঠিপদেসু ৰুত্তং.

গণ্ডিন্তি মেদগণ্ডাদিগণ্ডভেদৰন্তং. যথাহ ‘‘মেদগণ্ডো ৰা হোতু অঞ্ঞো ৰা, যো কোচি কোলট্ঠিমত্তকোপি চে ৰড্ঢনকপক্খে ঠিতো গণ্ডো হোতি, ন পব্বাজেতব্বো’’তিআদি (মহাৰ. অট্ঠ. ৮৮). কোলট্ঠীতি বদরট্ঠি. কিলাসিন্তি কিলাসৰন্তং. যথাহ – ‘‘কিলাসোতি নভিজ্জনকং নপগ্ঘরণকং পদুমপুণ্ডরীকপত্তৰণ্ণং কুট্ঠং, যেন গুন্নং ৰিয সবলং সরীরং হোতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৮৮). -সদ্দো সব্বেহি উপযোগৰন্তেহি পচ্চেকং যোজেতব্বো. সোসিন্তি খযরোগৰন্তং. যথাহ – ‘‘সোসোতি সোসব্যাধি. তস্মিং সতি ন পব্বাজেতব্বো’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৮৮). অপমারিকন্তি অপমারৰন্তং. যথাহ – ‘‘অপমারোতি পিত্তুম্মারো ৰা যক্খুম্মারো ৰা. তত্থ পুব্বৰেরিকেন অমনুস্সেন গহিতো দুত্তিকিচ্ছো হোতি, অপ্পমত্তকেপি পন অপমারে সতি ন পব্বাজেতব্বো’’তি.

রাজভটন্তি রঞ্ঞো ভত্তৰেতনভটং ৰা ঠানন্তরং পত্তং ৰা অপ্পত্তং ৰা রাজপুরিসং. যথাহ – ‘‘অমচ্চো ৰা হোতু মহামত্তো ৰা সেৰকো ৰা কিঞ্চি ঠানন্তরং পত্তো ৰা অপ্পত্তো ৰা, যো কোচি রঞ্ঞো ভত্তৰেতনভটো. সব্বো ‘রাজভটো’তি সঙ্খ্যং গচ্ছতী’’তি. চোরন্তি মনুস্সেহি অপ্পমাদনং গামঘাতপন্থঘাতাদিকম্মেন পাকটং চোরঞ্চ. লিখিতকন্তি যং কঞ্চি চোরিকং ৰা অঞ্ঞং ৰা গরুং রাজাপরাধং কত্ৰা পলাতং, রাজা চ নং পণ্ণে ৰা পোত্থকে ৰা ‘‘ইত্থন্নামো যত্থ দিস্সতি, তত্থ গহেত্ৰা মারেতব্বো’’তি ৰা ‘‘হত্থপাদাদীনিস্স ছিন্দিতব্বানী’’তি ৰা ‘‘এত্তকং নাম দণ্ডং হরাপেতব্বো’’তি ৰা লিখাপেতি, এৰরূপং লিখিতকং.

‘‘কারভেদক’’ন্তি গাথাবন্ধৰসেন রস্সো কতো. কারভেদকন্তি দাতব্বকরস্স ৰা কতচোরকম্মস্স ৰা কারণা কারাঘরে পক্খিত্তো ৰা নিগল়বন্ধনাদীহি বদ্ধো ৰা, ততো সো মুচ্চিত্ৰা পলাযতি, এৰরূপং কারাভেদকঞ্চ. যথাহ – ‘‘কারা ৰুচ্চতি বন্ধনাগারং, ইধ পন অন্দুবন্ধনং ৰা হোতু সঙ্খলিকবন্ধনং ৰা রজ্জুবন্ধনং ৰা গামবন্ধনং ৰা নিগমবন্ধনং ৰা নগরবন্ধনং ৰা পুরিসগুত্তি ৰা জনপদবন্ধনং ৰা দীপবন্ধনং ৰা, যো এতেসু যং কিঞ্চি বন্ধনং ছিন্দিত্ৰা ভিন্দিত্ৰা মুঞ্চিত্ৰা ৰিৰরিত্ৰা ৰা পস্সমানানং ৰা অপস্সমানানং ৰা পলাযতি, সো ‘কারাভেদকো’তি সঙ্খ্যং গচ্ছতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৯২).

২৪৮৫. কসাহতন্তি ইণং গহেত্ৰা দাতুং অসমত্থত্তা ‘‘অযমেৰ তে দণ্ডো হোতূ’’তি কসাদিনা দিন্নপ্পহারং অৰূপসন্তৰণং. যথাহ –

‘‘যো ৰচনপেসনাদীনি অকরোন্তো হঞ্ঞতি, ন সো কতদণ্ডকম্মো. যো পন কেণিযা ৰা অঞ্ঞথা ৰা কিঞ্চি গহেত্ৰা খাদিত্ৰা পুন দাতুং অসক্কোন্তো ‘অযমেৰ তে দণ্ডো হোতূ’তি কসাহি হঞ্ঞতি, অযং কসাহতো কতদণ্ডকম্মো. যো চ কসাহি ৰা হতো হোতু অদ্ধদণ্ডকাদীনং ৰা অঞ্ঞতরেন, যাৰ অল্লৰণো হোতি, তাৰ ন পব্বাজেতব্বো’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৯৪).

লক্খণাহতন্তি একংসং কত্ৰা পারুতেন উত্তরাসঙ্গেন অপ্পটিচ্ছাদনীযট্ঠানে তত্তেন লোহেন আহতং অসচ্ছৰিভূতলক্খণেন সমন্নাগতং. যথাহ –

‘‘যস্স পন নলাটে ৰা উরাদীসু ৰা তত্তেন লোহেন লক্খণং আহতং হোতি, সো সচে ভুজিস্সো, যাৰ অল্লৰণো হোতি, তাৰ ন পব্বাজেতব্বো. সচেপিস্স ৰণা রুল়্হা হোন্তি ছৰিযা সমপরিচ্ছেদা, লক্খণং পন পঞ্ঞাযতি, তিমণ্ডলং নিৰত্থস্স উত্তরাসঙ্গে কতে পটিচ্ছন্নোকাসে চে হোতি, পব্বাজেতুং ৰট্টতি. অপ্পটিচ্ছন্নোকাসে চে, ন ৰট্টতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৯৫).

ইণাযিকঞ্চাতি মাতাপিতুপিতামহাদীহি ৰা অত্তনা ৰা গহিতইণং. যথাহ –

‘‘ইণাযিকো নাম যস্স পিতিপিতামহেহি ৰা ইণং গহিতং হোতি, সযং ৰা ইণং গহিতং হোতি, যং ৰা আঠপেত্ৰা মাতাপিতূহি কিঞ্চি গহিতং হোতি, সো তং ইণং পরেসং ধারেতীতি ইণাযিকো. যং পন অঞ্ঞে ঞাতকা আঠপেত্ৰা কিঞ্চি গণ্হন্তি, সো ন ইণাযিকো. ন হি তে তং আঠপেতুং ইস্সরা. তস্মা তং পব্বাজেতুং ৰট্টতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৯৬).

দাসন্তি অন্তোজাতো, ধনক্কীতো, করমরানীতো, সযং ৰা দাসব্যং উপগতোতি চতুন্নং দাসানং অঞ্ঞতরং. দাসৰিনিচ্ছযো পনেত্থ সমন্তপাসাদিকায (মহাৰ. অট্ঠ. ৯৭) ৰিত্থারতো গহেতব্বো. পব্বাজেন্তস্স দুক্কটন্তি ‘‘কুট্ঠি’’ন্তিআদীহি উপযোগৰন্তপদেহি পচ্চেকং যোজেতব্বং.

২৪৮৬. হত্থচ্ছিন্নন্তি হত্থতলে ৰা মণিবন্ধে ৰা কপ্পরে ৰা যত্থ কত্থচি ছিন্নহত্থং. অট্ঠচ্ছিন্নন্তি যথা নখং ন পঞ্ঞাযতি, এৰং চতূসু অঙ্গুট্ঠকেসু অঞ্ঞতরং ৰা সব্বে ৰা যস্স ছিন্না হোন্তি, এৰরূপং. পাদচ্ছিন্নন্তি যস্স অগ্গপাদেসু ৰা গোপ্ফকেসু ৰা জঙ্ঘায ৰা যত্থ কত্থচি একো ৰা দ্ৰে ৰা পাদা ছিন্না হোন্তি. হত্থপাদছিন্নস্সাপি পাল়িযং (মহাৰ. ১১৯) আগতত্তা সোপি ইধ ৰত্তব্বো, যথাৰুত্তনযেনেৰ তস্স দুক্কটৰত্থুতা পঞ্ঞাযতীতি ন ৰুত্তোতি দট্ঠব্বং.

কণ্ণনাসঙ্গুলিচ্ছিন্নন্তি এত্থ ‘‘কণ্ণচ্ছিন্নং নাসচ্ছিন্নং কণ্ণনাসচ্ছিন্নং অঙ্গুলিচ্ছিন্ন’’ন্তি যোজনা. কণ্ণচ্ছিন্নন্তি যস্স কণ্ণমূলে ৰা কণ্ণসক্খলিকায ৰা একো ৰা দ্ৰে ৰা কণ্ণা ছিন্না হোন্তি. যস্স পন কণ্ণাৰট্টে ছিন্না হোন্তি, সক্কা চ হোন্তি সঙ্ঘাটেতুং, সো কণ্ণং সঙ্ঘাটেত্ৰা পব্বাজেতব্বো. নাসচ্ছিন্নন্তি যস্স অজপদকে ৰা অগ্গে ৰা একপুটে ৰা যত্থ কত্থচি নাসা ছিন্না হোতি. যস্স পন নাসিকা সক্কা হোতি সন্ধেতুং, সো তং ফাসুকং কত্ৰা পব্বাজেতব্বো. কণ্ণনাসচ্ছিন্নন্তি তদুভযচ্ছিন্নং. অঙ্গুলিচ্ছিন্নন্তি যস্স নখসেসং অদস্সেত্ৰা একা ৰা বহূ ৰা অঙ্গুলিযো ছিন্না হোন্তি. যস্স পন সুত্ততন্তুমত্তম্পি নখসেসং পঞ্ঞাযতি, তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি. কণ্ডরচ্ছিন্নমেৰ চাতি যস্স কণ্ডরনামকা মহান্হারূ পুরতো ৰা পচ্ছতো ৰা ছিন্না হোন্তি, যেসু একস্সাপি ছিন্নত্তা অগ্গপাদেন ৰা চঙ্কমতি, মূলেন ৰা চঙ্কমতি, ন ৰা পাদং পতিট্ঠাপেতুং সক্কোতি.

২৪৮৭. কাণন্তি পসন্নন্ধো ৰা হোতু পুপ্ফাদীহি ৰা উপহতপসাদো, যো দ্ৰীহি ৰা একেন ৰা অক্খিনা ন পস্সতি, তং কাণং. কুণিন্তি হত্থকুণী ৰা পাদকুণী ৰা অঙ্গুলিকুণী ৰা, যস্স এতেসু হত্থাদীসু যং কিঞ্চি ৰঙ্কং পঞ্ঞাযতি, সো কুণী. খুজ্জঞ্চাতি যো উরস্স ৰা পিট্ঠিযা ৰা পস্সস্স ৰা নিক্খন্তত্তা খুজ্জসরীরো, তং খুজ্জং. যস্স পন কিঞ্চি কিঞ্চি অঙ্গপচ্চঙ্গং ঈসকং ৰঙ্কং, তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি. মহাপুরিসো এৰ হি ব্রহ্মুজুগত্তো, অৰসেসো সত্তো অখুজ্জো নাম নত্থি.

ৰামনন্তি যো জঙ্ঘৰামনো ৰা কটিৰামনো ৰা উভযৰামনো ৰা, তং. তত্থ জঙ্ঘৰামনস্স কটিতো পট্ঠায হেট্ঠিমকাযো রস্সো হোতি, উপরিমকাযো পরিপুণ্ণো. কটিৰামনস্স কটিতো পট্ঠায উপরিমকাযো রস্সো হোতি, হেট্ঠিমকাযো পরিপুণ্ণো হোতি. উভযৰামনস্স উভোপি কাযা রস্সা হোন্তি. যেসং কাযরস্সত্তা ভূতানং ৰিয পরিৰটুমো মহাকুচ্ছিঘটসদিসো অত্তভাৰো হোতি. তং তিৰিধম্পি পব্বাজেতুং ন ৰট্টতি.

ফণহত্থকন্তি যস্স ৰগ্গুলিপক্খকা ৰিয অঙ্গুলিযো সম্বদ্ধা হোন্তি, তং. এতং পব্বাজেতুকামেন অঙ্গুলন্তরিকাযো ফালেত্ৰা সব্বং অন্তরচম্মং অপনেত্ৰা ফাসুকং কত্ৰা পব্বাজেতব্বো. যস্সাপি ছ অঙ্গুলিযো হোন্তি, তং পব্বাজেতুকামেন অধিকং অঙ্গুলিং ছিন্দিত্ৰা ফাসুকং কত্ৰা পব্বাজেতব্বো.

খঞ্জন্তি যো নতজাণুকো ৰা ভিন্নজঙ্ঘো ৰা মজ্ঝে সংকুটিতপাদত্তা কুণ্ডপাদকো ৰা পিট্ঠিপাদমজ্ঝেন চঙ্কমন্তো অগ্গে সংকুটিতপাদত্তা কুণ্ডপাদকো ৰা পিট্ঠিপাদগ্গেন চঙ্কমন্তো অগ্গপাদেনেৰ চঙ্কমনখঞ্জো ৰা পণ্হিকায চঙ্কমনখঞ্জো ৰা পাদস্স বাহিরন্তেন চঙ্কমনখঞ্জো ৰা পাদস্স অব্ভন্তরন্তেন চঙ্কমনখঞ্জো ৰা গোপ্ফকানং উপরি ভগ্গত্তা সকলেন পিট্ঠিপাদেন চঙ্কমনখঞ্জো ৰা, তং পব্বাজেতুং ন ৰট্টতি. এত্থ নতজাণুকোতি অন্তোপৰিট্ঠআনতপাদো. পক্খহতন্তি যস্স একো হত্থো ৰা পাদো ৰা অড্ঢসরীরং ৰা সুখং ন ৰহতি.

সীপদিন্তি ভারপাদং. যস্স পাদো থূলো হোতি সঞ্জাতপীল়কো খরো, সো ন পব্বাজেতব্বো. যস্স পন ন তাৰ খরভাৰং গণ্হাতি, সক্কা হোতি উপনাহং বন্ধিত্ৰা উদকআৰাটে পৰেসেত্ৰা উদকৰালিকায পূরেত্ৰা যথা সিরা পঞ্ঞাযন্তি, জঙ্ঘা চ তেলনাল়িকা ৰিয হোন্তি, এৰং মিলাপেতুং সক্কা, তস্স পাদং ঈদিসং কত্ৰা তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি. সচে পুন ৰড্ঢতি, উপসম্পাদেন্তেনাপি তথা কত্ৰাৰ উপসম্পাদেতব্বো. পাপরোগিনন্তি যো অরিসভগন্দরপিত্তসেম্হকাসসোসাদীসু যেন কেনচি রোগেন নিচ্চাতুরো অতেকিচ্ছরোগো জেগুচ্ছো অমনাপো, তং.

২৪৮৮. জরায দুব্বলন্তি যো জিণ্ণভাৰেন দুব্বলো অত্তনো চীৰররজনাদিকম্মম্পি কাতুং অসমত্থো, তং. যো পন মহল্লকোপি বলৰা হোতি অত্তানং পটিজগ্গিতুং সক্কোতি, সো পব্বাজেতব্বো. অন্ধন্তি জচ্চন্ধং. পধিরঞ্চেৰাতি যো সব্বেন সব্বং ন সুণাতি, তং. যো পন মহাসদ্দং সুণাতি, তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি. মম্মনন্তি যস্স ৰচীভেদো ৰত্ততি, সরণগমনং পরিপুণ্ণং ভাসিতুং ন সক্কোতি, তাদিসং মম্মনম্পি পব্বাজেতুং ন ৰট্টতি. যো পন সরণগমনমত্তং পরিপুণ্ণং ভাসিতুং সক্কোতি, তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি. অথ ৰা মম্মনন্তি খলিতৰচনং, যো একমেৰ অক্খরং চতুপঞ্চক্খত্তুং ৰদতি, তস্সেতমধিৰচনং. পীঠসপ্পিন্তি ছিন্নিরিযাপথং. মূগন্তি যস্স ৰচীভেদো নপ্পৰত্ততি.

২৪৮৯. অত্তনো ৰিরূপভাৰেন পরিসং দূসেন্তেন পরিসদূসকে (মহাৰ. অট্ঠ. ১১৯) দস্সেতুমাহ ‘‘অতিদীঘো’’তিআদি. অতিদীঘোতি অঞ্ঞেসং সীসপ্পমাণনাভিপ্পদেসো. অতিরস্সোতি ৰুত্তপ্পকারো উভযৰামনো ৰিয অতিরস্সো. অতিকাল়ো ৰাতি ঝাপিতখেত্তে খাণুকো ৰিয অতিকাল়ৰণ্ণো. মট্ঠতম্বলোহনিদস্সনো অচ্চোদাতোপি ৰাতি সম্বন্ধো, দধিতক্কাদীহি মজ্জিতমট্ঠতম্বলোহৰণ্ণো অতীৰ ওদাতসরীরোতি অত্থো.

২৪৯০. অতিথূলো ৰাতি ভারিযমংসো মহোদরো মহাভূতসদিসো. অতিকিসোতি মন্দমংসলোহিতো অট্ঠিসিরাচম্মসরীরো ৰিয. অতিমহাসীসো ৰাতি যোজনা. অতিমহাসীসো ৰাতি পচ্ছিং সীসে কত্ৰা ঠিতো ৰিয. ‘‘অতিখুদ্দকসীসেন অসহিতেনা’’তি পদচ্ছেদো. অসহিতেনাতি সরীরস্স অননুরূপেন. ‘‘অতিখুদ্দকসীসেনা’’তি এতস্স ৰিসেসনং. অসহিতেন অতিখুদ্দকসীসেন সমন্নাগতোতি যোজনা. যথাহ – ‘‘অতিখুদ্দকসীসো ৰা সরীরস্স অননুরূপেন অতিখুদ্দকেন সীসেন সমন্নাগতো’’তি.

২৪৯১. কুটকুটকসীসোতি তালফলপিণ্ডিসদিসেন সীসেন সমন্নাগতো. সিখরসীসকোতি উদ্ধং অনুপুব্বতনুকেন সীসেন সমন্নাগতো, মত্থকতো সংকুটিকো মূলতো ৰিত্থতো হুত্ৰা ঠিতপব্বতসিখরসদিসসীসোতি অত্থো. ৰেল়ুনাল়িসমানেনাতি মহাৰেল়ুপব্বসদিসেন. সীসেনাতি দীঘসীসেন. যথাহ – ‘‘নাল়িসীসো ৰা মহাৰেল়ুপব্বসদিসেন সীসেন সমন্নাগতো’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১১৯).

২৪৯২. কপ্পসীসোপীতি মজ্ঝে দিস্সমানআৰাটেন হত্থিকুম্ভসদিসেন দ্ৰিধাভূতসীসেন সমন্নাগতো. পব্ভারসীসো ৰাতি চতূসু পস্সেসু যেন কেনচি পস্সেন ওণতেন সীসেন সমন্নাগতো. ৰণসীসকোতি ৰণেহি সমন্নাগতসীসো. কণ্ণিককেসো ৰাতি পাণকেহি খাযিতকেদারে সস্সসদিসেহি তহিং তহিং উট্ঠিতেহি কেসেহি সমন্নাগতো. থূলকেসোপি ৰাতি তালহীরসদিসেহি কেসেহি সমন্নাগতো.

২৪৯৩. পূতিসীসোতি দুগ্গন্ধসীসো. নিল্লোমসীসো ৰাতি লোমরহিতসীসো. জাতিপণ্ডরকেসকোতি জাতিফলিতেহি পণ্ডরকেসো ৰা. জাতিযা তম্বকেসো ৰাতি আদিত্তেহি ৰিয তম্বৰণ্ণেহি কেসেহি সমন্নাগতো. আৰট্টসীসকোতি গুন্নং সরীরে আৰট্টসদিসেহি উদ্ধগ্গেহি কেসাৰট্টেহি সমন্নাগতো.

২৪৯৪. সীসলোমেকবদ্ধেহি ভমুকেহি যুতোপীতি সীসলোমেহি সদ্ধিং একাবদ্ধলোমেহি ভমুকেহি সমন্নাগতো. সম্বদ্ধভমুকো ৰাতি একাবদ্ধউভযভমুকো, মজ্ঝে সঞ্জাতলোমেহি ভমুকেহি সমন্নাগতোতি অত্থো. নিল্লোমভমুকোপি ৰাতি ভমুলোমরহিতো. নিল্লোমভমুকোপি ৰাতি পি-সদ্দেন অৰুত্তসমুচ্চযত্থেন মক্কটভমুকো সঙ্গহিতো.

২৪৯৫. মহন্তখুদ্দনেত্তো ৰাতি এত্থ নেত্ত-সদ্দো মহন্তখুদ্দ-সদ্দেহি পচ্চেকং যোজেতব্বো, মহন্তনেত্তো ৰা খুদ্দকনেত্তো ৰাতি অত্থো. মহন্তনেত্তো ৰাতি অতিমহন্তেহি নেত্তেহি সমন্নাগতো. খুদ্দকনেত্তো ৰাতি মহিংসচম্মে ৰাসিকোণেন পহরিত্ৰা কতছিদ্দসদিসেহি অতিখুদ্দকক্খীহি সমন্নাগতো. ৰিসমলোচনোতি একেন মহন্তেন, একেন খুদ্দকেন অক্খিনা সমন্নাগতো. কেকরো ৰাপীতি তিরিযং পস্সন্তো. এত্থ অপি-সদ্দেন নিক্খন্তক্খিং সম্পিণ্ডেতি, যস্স কক্কটকস্সেৰ অক্খিতারকা নিক্খন্তা হোন্তি. গম্ভীরনেত্তোতি যস্স গম্ভীরে উদপানে উদকতারকা ৰিয অক্খিতারকা পঞ্ঞাযন্তি. এত্থ চ উদকতারকা নাম উদকপুব্বুল়ং. অক্খিতারকাতি অক্খিগেণ্ডকা. ৰিসমচক্কলোতি একেন উদ্ধং, একেন অধোতি এৰং ৰিসমজাতেহি অক্খিচক্কেহি সমন্নাগতো.

২৪৯৬. জতুকণ্ণো ৰাতি অতিখুদ্দিকাহি কণ্ণসক্খলীহি সমন্নাগতো. মূসিককণ্ণো ৰাতি মূসিকানং কণ্ণসদিসেহি কণ্ণেহি সমন্নাগতো. হত্থিকণ্ণোপি ৰাতি অননুরূপাহি মহন্তাহি হত্থিকণ্ণসদিসাহি কণ্ণসক্খলীহি সমন্নাগতো. ছিদ্দমত্তককণ্ণো ৰাতি যস্স ৰিনা কণ্ণসক্খলীহি কণ্ণচ্ছিদ্দমেৰ হোতি. অৰিদ্ধকণ্ণকোতি কণ্ণবন্ধত্থায অৰিদ্ধেন কণ্ণেন সমন্নাগতো.

২৪৯৭. টঙ্কিতকণ্ণো ৰাতি গোভত্তনাল়িকায অগ্গসদিসেহি কণ্ণেহি সমন্নাগতো, গোহনুকোটিসণ্ঠানেহি কণ্ণেহি সমন্নাগতোতি অত্থো. পূতিকণ্ণোপি ৰাতি সদা পগ্ঘরিতপুব্বেন কণ্ণেন সমন্নাগতো. পূতিকণ্ণোপীতি অপি-সদ্দেন কণ্ণভগন্দরিকো গহিতো. কণ্ণভগন্দরিকোতি নিচ্চপূতিনা কণ্ণেন সমন্নাগতো. অৰিদ্ধকণ্ণো পরিসদূসকো ৰুত্তো, কথং যোনকজাতীনং পব্বজ্জাতি আহ ‘‘যোনকাদিপ্পভেদোপি, নাযং পরিসদূসকো’’তি, কণ্ণাৰেধনং যোনকানং সভাৰো, অযং যোনকাদিপ্পভেদো পরিসদূসকো ন হোতীতি ৰুত্তং হোতি.

২৪৯৮. অতিপিঙ্গলনেত্তোতি অতিসযেন পিঙ্গলেহি নেত্তেহি সমন্নাগতো. মধুপিঙ্গলং পন পব্বাজেতুং ৰট্টতি. নিপ্পখুমক্খি ৰাতি অক্খিদলরোমেহি ৰিরহিতঅক্খিকো. পখুম-সদ্দো হি লোকে অক্খিদলরোমেসু নিরুল়্হো. অস্সুপগ্ঘরনেত্তো ৰাতি পগ্ঘরণস্সূহি নেত্তেহি সমন্নাগতো. পক্কপুপ্ফিতলোচনোতি পক্কলোচনো পুপ্ফিতলোচনোতি যোজনা. পরিপক্কনেত্তো সঞ্জাতপুপ্ফনেত্তোতি অত্থো.

২৪৯৯. মহানাসোতি সরীরস্স অননুরূপায মহতিযা নাসায সমন্নাগতো. অতিখুদ্দকনাসিকোতি তথা অতিখুদ্দিকায নাসায সমন্নাগতো. চিপিটনাসো ৰাতি চিপিটায অন্তো পৰিট্ঠায ৰিয অল্লিনাসায সমন্নাগতো. চিপিটনাসো ৰাতি অৰুত্তৰিকপ্পত্থেন ৰা-সদ্দেন দীঘনাসিকো সঙ্গয্হতি. সো চ সুকতুণ্ডসদিসায জিৰ্হায লেহিতুং সক্কুণেয্যায নাসিকায সমন্নাগতো. কুটিলনাসিকোতি মুখমজ্ঝে অপ্পতিট্ঠহিত্ৰা একপস্সে ঠিতনাসিকো.

২৫০০. নিচ্চৰিস্সৰনাসো ৰাতি নিচ্চপগ্ঘরিতসিঙ্ঘাণিকনাসো ৰা. মহামুখোতি যস্স পটঙ্গমণ্ডুকস্সেৰ মুখনিমিত্তংযেৰ মহন্তং হোতি, মুখং পন লাবুসদিসং অতিখুদ্দকং. পটঙ্গমণ্ডুকো নাম মহামুখমণ্ডুকো. ৰঙ্কভিন্নমুখো ৰাপীতি এত্থ ‘‘ৰঙ্কমুখো ৰা ভিন্নমুখো ৰাপী’’তি যোজনা. ৰঙ্কমুখোতি ভমুকস্স, নলাতস্স ৰা একপস্সে নিন্নতায ৰঙ্কমুখো. ভিন্নমুখো ৰাতি মক্কটস্সেৰ ভিন্নমুখো. মহাওট্ঠোপি ৰাতি উক্খলিমুখৰট্টিসদিসেহি ওট্ঠেহি সমন্নাগতো.

২৫০১. তনুকওট্ঠো ৰাতি ভেরিচম্মসদিসেহি দন্তে পিদহিতুং অসমত্থেহি ওট্ঠেহি সমন্নাগতো. ভেরিচম্মসদিসেহীতি ভেরিমুখচম্মসদিসেহি. তনুকওট্ঠো ৰাতি এত্থ ৰা-সদ্দেন মহাধরোট্ঠো ৰা তনুকউত্তরোট্ঠো ৰা তনুকঅধরোট্ঠো ৰাতি তযো ৰিকপ্পা সঙ্গহিতা. ৰিপুলুত্তরওট্ঠকোতি মহাউত্তরোট্ঠো. ওট্ঠছিন্নোতি যস্স একো ৰা দ্ৰে ৰা ওট্ঠা ছিন্না হোন্তি. উপ্পক্কমুখোতি পক্কমুখো. এল়মুখোপি ৰাতি নিচ্চপগ্ঘরণমুখো.

২৫০২-৩. সঙ্খতুণ্ডোপীতি বহি সেতেহি অন্তো অতিরত্তেহি ওট্ঠেহি সমন্নাগতো. দুগ্গন্ধমুখোতি দুগ্গন্ধকুণপমুখো. মহাদন্তোপীতি অট্ঠকদন্তসদিসেহি সমন্নাগতো. অচ্চন্তন্তি অতিসযেন. ‘‘হেট্ঠা উপরিতো ৰাপি, বহি নিক্খন্তদন্তকো’’তি ইদং ‘‘অসুরদন্তকো’’তি এতস্স অত্থপদং. অসুরোতি দানৰো. ‘‘সিপ্পিদন্তো ৰা ওট্ঠদন্তো ৰা’’তি গণ্ঠিপদে লিখিতো. যস্স পন সক্কা হোন্তি ওট্ঠেহি পিদহিতুং, কথেন্তস্সেৰ পঞ্ঞাযতি, নো অকথেন্তস্স, তং পব্বাজেতুং ৰট্টতি. অদন্তোতি দন্তরহিতো. পূতিদন্তোতি পূতিভূতেহি দন্তেহি সমন্নাগতো.

২৫০৪. ‘‘অতিখুদ্দকদন্তকো’’তি ইমস্স ‘‘যস্সা’’তিআদি অপৰাদো. যস্স দন্তন্তরে কাল়কদন্তসন্নিভো কলন্দকদন্তসদিসো দন্তো সুখুমোৰ ঠিতো চে, তং তু পব্বাজেতুং ৰট্টতীতি যোজনা. পব্বাজেতুম্পীতি এত্থ পি-সদ্দো তু-সদ্দত্থো.

২৫০৫. যো পোসোতি সম্বন্ধো. মহাহনুকোতি গোহনুসদিসেন হনুনা সমন্নাগতো. ‘‘রস্সেন হনুনা যুতো’’তি ইদং ‘‘চিপিটহনুকো ৰা’’তি ইমস্স অত্থপদং. যথাহ – ‘‘চিপিটহনুকো ৰা অন্তোপৰিট্ঠেন ৰিয অতিরস্সেন হনুকেন সমন্নাগতো’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১১৯). চিপিটহনুকো ৰাপীতি এত্থ পি-সদ্দেন ‘‘ভিন্নহনুকো ৰা ৰঙ্কহনুকো ৰা’’তি ৰিকপ্পদ্ৰযং সঙ্গণ্হাতি.

২৫০৬. নিম্মস্সুদাঠিকো ৰাপীতি ভিক্খুনিসদিসমুখো. অতিদীঘগলোপি ৰাতি বকগলসদিসেন গলেন সমন্নাগতো. অতিরস্সগলোপি ৰাতি অন্তোপৰিট্ঠেন ৰিয গলেন সমন্নাগতো. ভিন্নগলো ৰা গণ্ডগলোপি ৰাতি যোজনা, ভিন্নগলট্ঠিকো ৰা গণ্ডেন সমন্নাগতগলোপি ৰাতি অত্থো.

২৫০৭. ভট্ঠংসকূটো ৰাতি মাতুগামস্স ৰিয ভট্ঠেন অংসকূটেন সমন্নাগতো. ভিন্নপিট্ঠি ৰা ভিন্নউরোপি ৰাতি যোজনা, সুদীঘহত্থো ৰা সুরস্সহত্থো ৰাতি যোজনা, অতিদীঘহত্থো ৰা অতিরস্সহত্থো ৰাতি অত্থো. ৰা-সদ্দেন অহত্থএকহত্থানং গহণং. কচ্ছুসমাযুতো ৰা কণ্ডুসমাযুতো ৰাতি যোজনা. ৰা-সদ্দেন ‘‘দদ্দুগত্তো ৰা গোধাগত্তো ৰা’’তি ইমে দ্ৰে সঙ্গণ্হাতি. তত্থ গোধাগত্তো ৰাতি যস্স গোধায ৰিয গত্ততো চুণ্ণানি পতন্তি.

২৫০৮. মহানিসদমংসোতি ইমস্স অত্থপদং ‘‘উদ্ধনগ্গুপমাযুতো’’তি. যথাহ – ‘‘মহাআনিসদো ৰা উদ্ধনকূটসদিসেহি আনিসদমংসেহি অচ্চুগ্গতেহি সমন্নাগতো’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১১৯). মহানিসদমংসো ৰাতি এত্থ ৰা-সদ্দেন ভট্ঠকটিকো সঙ্গহিতো. ৰাতণ্ডিকোতি অণ্ডকোসেসু ৰুদ্ধিরোগেন সমন্নাগতো. মহাঊরূতি সরীরস্স অননুরূপেহি মহন্তেহি সত্তীহি সমন্নাগতো. সঙ্ঘট্টনকজাণুকোতি অঞ্ঞমঞ্ঞং সঙ্ঘট্টেহি জাণূহি সমন্নাগতো.

২৫০৯. ভিন্নজাণূতি যস্স একো ৰা দ্ৰে ৰা জাণূ ভিন্না হোন্তি. মহাজাণূতি মহন্তেন জাণুনা সমন্নাগতো. দীঘজঙ্ঘোতি যট্ঠিসদিসজঙ্ঘো. ৰিকটো ৰাতি তিরিযং গমনপাদেহি সমন্নাগতো, যস্স চঙ্কমতো জাণুকা বহি নিগ্গচ্ছন্তি. পণ্হো ৰাতি পচ্ছতো পরিৰত্তপাদেহি সমন্নাগতো, যস্স চঙ্কমতো জাণুকা অন্তো পৰিসন্তি. ‘‘পন্তো’’তি চ ‘‘সণ্হো’’তি চ এতস্সেৰ ৰেৰচনানি. উব্বদ্ধপিণ্ডিকোতি হেট্ঠা ওরুল়্হাহি ৰা উপরি আরুল়্হাহি ৰা মহতীহি জঙ্ঘপিণ্ডিকাহি সমন্নাগতো.

২৫১০. যট্ঠিজঙ্ঘোতি যট্ঠিসদিসায জঙ্ঘায সমন্নাগতো. মহাজঙ্ঘোতি সরীরস্স অননুরূপায মহতিযা জঙ্ঘায সমন্নাগতো. মহাপাদোপি ৰাতি সরীরস্স অননুরূপেহি মহন্তেহি পাদেহি সমন্নাগতো. অপি-সদ্দেন থূলজঙ্ঘপিণ্ডিকো সঙ্গহিতো, ভত্তপুটসদিসায থূলায জঙ্ঘপিণ্ডিযা সমন্নাগতোতি অত্থো. পিট্ঠিকপাদো ৰাতি পাদৰেমজ্ঝতো উট্ঠিতজঙ্ঘো. মহাপণ্হিপি ৰাতি অননুরূপেহি অতিমহন্তেহি পণ্হীহি সমন্নাগতো.

২৫১১. ৰঙ্কপাদোতি অন্তো ৰা বহি ৰা পরিৰত্তপাদৰসেন দুৰিধো ৰঙ্কপাদো. গণ্ঠিকঙ্গুলিকোতি সিঙ্গিৰেরফণসদিসাহি অঙ্গুলীহি সমন্নাগতো. ‘‘অন্ধনখো ৰাপী’’তি এতস্স অত্থপদং ‘‘কাল়পূতিনখোপি চা’’তি. যথাহ – ‘‘অন্ধনখো ৰা কাল়ৰণ্ণেহি পূতিনখেহি সমন্নাগতো’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১১৯).

২৫১২. ইচ্চেৰন্তি যথাৰুত্তৰচনীযনিদস্সনত্থোযং নিপাতসমুদাযো. অঙ্গৰেকল্লতায বহুৰিধত্তা অনৰসেসং ৰেকল্লপ্পকারং সঙ্গণ্হিতুমাহ ‘‘ইচ্চেৰমাদিক’’ন্তি.

পরিসদূসককথাৰণ্ণনা.

২৫১৪. পত্তচীৰরন্তি এত্থ ‘‘সামণেরস্সা’’তি অধিকারতো লব্ভতি. অন্তো নিক্খিপতোতি ওৰরকাদীনং অন্তো নিক্খিপন্তস্স. সব্বপযোগেসূতি পত্তচীৰরস্স আমসনাদিসব্বপযোগেসু.

২৫১৫-৬. দণ্ডকম্মং কত্ৰাতি দণ্ডকম্মং যোজেত্ৰা. দণ্ডেন্তি ৰিনেন্তি এতেনাতি দণ্ডো, সোযেৰ কত্তব্বত্তা কম্মন্তি দণ্ডকম্মং, আৰরণাদি. অনাচারস্স দুব্বচসামণেরস্স কেৰলং হিতকামেন ভিক্খুনা দণ্ডকম্মং কত্ৰা দণ্ডকম্মং যোজেত্ৰা যাগুং ৰা ভত্তং ৰা ৰা-সদ্দেন পত্তং ৰা চীৰরং ৰা দস্সেত্ৰা ‘‘দণ্ডকম্মে আহটে ত্ৰং ইদং লচ্ছসি’’ ইতি ভাসিতুং ৰট্টতীতি যোজনা. কিরাতি পদপূরণত্থে নিপাতো.

২৫১৭. ধম্মসঙ্গাহকত্থেরেহি ঠপিতদণ্ডকম্মং দস্সেতুমাহ ‘‘অপরাধানুরূপেনা’’তিআদি. তং অপরাধানুরূপদণ্ডকম্মং নাম ৰালিকাসলিলাদীনং আহরাপনমেৰাতি যোজেতব্বং. আদি-সদ্দেন দারুআদীনং আহরাপনং গণ্হাতি. তঞ্চ খো ‘‘ওরমিস্সতী’’তি অনুকম্পায, ন ‘‘নস্সিস্সতি ৰিব্ভমিস্সতী’’তিআদিনযপ্পৰত্তেন পাপজ্ঝাসযেন.

২৫১৮-৯. অকত্তব্বং দণ্ডকম্মং দস্সেতুমাহ ‘‘সীসে ৰা’’তিআদি. সীসে ৰাতি এত্থ ‘‘সামণেরস্সা’’তি অধিকারতো লব্ভতি. পাসাণাদীনীতি এত্থ আদি-সদ্দেন ইট্ঠকাদীনং গহণং. সামণেরং উণ্হে পাসাণে নিপজ্জাপেতুং ৰা উণ্হায ভূমিযা নিপজ্জাপেতুং ৰা উদকং পৰেসেতুং ৰা ভিক্খুনো ন ৰট্টতীতি যোজনা.

ভগৰতা অনুঞ্ঞাতদণ্ডকম্মং দস্সেতুমাহ ‘‘ইধা’’তিআদি. ইধাতি ইমস্মিং দণ্ডকম্মাধিকারে. আৰরণমত্তন্তি ‘‘মা ইধ পাৰিসী’’তি নিৰারণমত্তং. পকাসিতন্তি ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, যত্থ ৰা ৰসতি, যত্থ ৰা পটিক্কমতি, তত্থ আৰরণং কাতু’’ন্তি (মহাৰ. ১০৭) ভাসিতং.

‘‘যত্থ ৰা ৰসতি, যত্থ ৰা পটিক্কমতীতি যত্থ ৰসতি ৰা পৰিসতি ৰা, উভযেনাপি অত্তনো পরিৰেণঞ্চ ৰস্সগ্গেন পত্তসেনাসনঞ্চ ৰুত্ত’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১০৭) অট্ঠকথায ৰুত্তত্তা যাৰ যোজিতং দণ্ডকম্মং করোন্তি, তাৰ অত্তনো পুগ্গলিকপরিৰেণং ৰা ৰস্সগ্গেন পত্তসেনাসনং ৰা পৰিসিতুং অদত্ৰা নিৰারণং আৰরণং নাম. অট্ঠকথাযং ‘‘অত্তনো’’তি ৰচনং যে আৰরণং করোন্তি, তে আচরিযুপজ্ঝাযে সন্ধায ৰুত্তন্তি ৰিঞ্ঞাযতি. কেচি পনেত্থ ‘‘অত্তনো’’তি ইদং যস্স আৰরণং করোন্তি, তং সন্ধায ৰুত্তন্তি গহেত্ৰা তত্থ ৰিনিচ্ছযং ৰদন্তি. কেচি উভযথাপি অত্থং গহেত্ৰা উভযত্থাপি আৰরণং কাতব্বন্তি ৰদন্তি. ৰীমংসিত্ৰা যমেত্থ যুত্ততরং, তং গহেতব্বং.

নিৰারণকথাৰণ্ণনা.

২৫২০. পক্খো চ ওপক্কমিকো চ আসিত্তো চাতি ৰিগ্গহো. এত্থ চ ‘‘অনুপোসথে উপোসথং করোতী’’তিআদীসু যথা উপোসথদিনে কত্তব্বকম্মং ‘‘উপোসথো’’তি ৰুচ্চতি, তথা মাসস্স পক্খে পণ্ডকভাৰমাপজ্জন্তো ‘‘পক্খো’’তি ৰুত্তো. অথ ৰা পক্খপণ্ডকো পক্খো উত্তরপদলোপেন যথা ‘‘ভীমসেনো ভীমো’’তি. ইদঞ্চ পাপানুভাৰেন কণ্হপক্খেযেৰ পণ্ডকভাৰমাপজ্জন্তস্স অধিৰচনং. যথাহ ‘‘অকুসলৰিপাকানুভাৰেন কাল়পক্খে কাল়পক্খে পণ্ডকো হোতি, জুণ্হপক্খে পনস্স পরিল়াহো ৰূপসম্মতি, অযং পক্খপণ্ডকো’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১০৯).

যস্স উপক্কমেন বীজানি অপনীতানি, অযং ওপক্কমিকপণ্ডকো. যস্স পরেসং অঙ্গজাতং মুখেন গহেত্ৰা অসুচিনা আসিত্তস্স পরিল়াহো ৰূপসম্মতি, অযং আসিত্তপণ্ডকো. উসূযকোতি যস্স পরেসং অজ্ঝাচারং পস্সতো উসূযায উপ্পন্নায পরিল়াহো ৰূপসম্মতি, অযং উসূযপণ্ডকো. যো পটিসন্ধিযংযেৰ অভাৰকো উপ্পন্নো, অযং নপুংসকপণ্ডকো.

২৫২১. তেসূতি তেসু পঞ্চসু পণ্ডকেসু. ‘‘পক্খপণ্ডকস্স যস্মিংপক্খে পণ্ডকো হোতি, তস্মিংযেৰস্স পক্খে পব্বজ্জা ৰারিতা’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১০৯) কুরুন্দিযং ৰুত্তত্তা ‘‘তিণ্ণং নিৰারিতা’’তি ইদং তস্স পণ্ডকস্স পণ্ডকপক্খং সন্ধায ৰুত্তন্তি গহেতব্বং.

২৫২২. ‘‘নাসেতব্বো’’তি ইদং লিঙ্গনাসনং সন্ধায ৰুত্তং. যথাহ ‘‘সোপি লিঙ্গনাসনেনেৰ নাসেতব্বো’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১০৯). এস নযো উপরিপি ঈদিসেসু ঠানেসু.

পণ্ডককথাৰণ্ণনা.

২৫২৩. থেনেতীতি থেনো, লিঙ্গস্স পব্বজিতৰেসস্স থেনো লিঙ্গথেনো. সংৰাসস্স ভিক্খুৰস্সগণনাদিকস্স থেনো সংৰাসথেনো. তদুভযস্স চাতি তস্স লিঙ্গস্স, সংৰাসস্স চ উভযস্স থেনোতি সম্বন্ধো. এস তিৰিধোপি থেয্যসংৰাসকো নাম পৰুচ্চতীতি যোজনা.

২৫২৪-৬. তত্থ তেসু তীসু থেয্যসংৰাসকেসু যো সযমেৰ পব্বজিত্ৰা ভিক্খুৰস্সানি ন গণ্হতি, যথাৰুড্ঢং ৰন্দনম্পি নেৰ গণ্হতি, অপি-সদ্দেন আসনেন নেৰ পটিবাহতি উপোসথপৰারণাদীসু নেৰ সন্দিস্সতীতি সঙ্গণ্হনতো তদুভযম্পি ন করোতি, অযং লিঙ্গমত্তস্স পব্বজিতৰেসমত্তস্স থেনতো চোরিকায গহণতো লিঙ্গত্থেনো সিযাতি যোজনা.

যো চ পব্বজিতো হুত্ৰা ভিক্খুৰস্সানি গণ্হতি, সো যথাৰুড্ঢৰন্দনাদিকং সংৰাসং সাদিযন্তোৰ সংৰাসত্থেনকো মতোতি যোজনা. যথাহ – ‘‘ভিক্খুৰস্সগণনাদিকো হি সব্বোপি কিরিযভেদো ইমস্মিং অত্থে ‘সংৰাসো’তি ৰেদিতব্বো’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১১০).

ৰুত্তনযোযেৰাতি উভিন্নং পচ্চেকং ৰুত্তলক্খণমেৰ এতস্স লক্খণন্তি কত্ৰা ৰুত্তং. অযং তিৰিধোপি থেয্যসংৰাসকো অনুপসম্পন্নো ন উপসম্পাদেতব্বো, উপসম্পন্নো নাসেতব্বো, পুন পব্বজ্জং যাচন্তোপি ন পব্বাজেতব্বো. ব্যতিরেকমুখেন থেয্যসংৰাসলক্খণং নিযমেতুং অট্ঠকথায (মহাৰ. অট্ঠ. ১১০) ৰুত্তগাথাদ্ৰযং উদাহরন্তো আহ ‘‘যথাহ চা’’তি. যথা অট্ঠকথাচরিযো রাজদুব্ভিক্খাদিগাথাদ্ৰযমাহ, তথাযমত্থো ব্যতিরেকতো ৰেদিতব্বোতি অধিপ্পাযো.

২৫২৭-৮. রাজদুব্ভিক্খকন্তার-রোগৰেরিভযেহি ৰাতি এত্থ ভয-সদ্দো পচ্চেকং যোজেতব্বো ‘‘রাজভযেন দুব্ভিক্খভযেনা’’তিআদিনা. চীৰরাহরণত্থং ৰাতি অত্তনা পরিচ্চত্তচীৰরং পুন ৰিহারং আহরণত্থায. ইধ ইমস্মিং সাসনে. সংৰাসং নাধিৰাসেতি, যাৰ সো সুদ্ধমানসোতি রাজভযাদীহি গহিতলিঙ্গতায সো সুদ্ধমানসো যাৰ সংৰাসং নাধিৰাসেতীতি অত্থো.

যো হি রাজভযাদীহি ৰিনা কেৰলং ভিক্খূ ৰঞ্চেত্ৰা তেহি সদ্ধিং ৰসিতুকামতায লিঙ্গং গণ্হাতি, সো অসুদ্ধচিত্ততায লিঙ্গগ্গহণেনেৰ থেয্যসংৰাসকো নাম হোতি. অযং পন তাদিসেন অসুদ্ধচিত্তেন ভিক্খূ ৰঞ্চেতুকামতায অভাৰতো যাৰ সংৰাসং নাধিৰাসেতি, তাৰ থেয্যসংৰাসকো নাম ন হোতি. তেনেৰ ‘‘রাজভযাদীহি গহিতলিঙ্গানং ‘গিহী মং সমণোতি জানন্তূ’তি ৰঞ্চনাচিত্তে সতিপি ভিক্খূনং ৰঞ্চেতুকামতায অভাৰা দোসো ন জাতো’’তি তীসুপি গণ্ঠিপদেসু ৰুত্তং.

কেচি পন ‘‘ৰূপসন্তভযতা ইধ সুদ্ধচিত্ততা’’তি ৰদন্তি, এৰঞ্চ সতি সো ৰূপসন্তভযো যাৰ সংৰাসং নাধিৰাসেতি, তাৰ থেয্যসংৰাসকো নাম ন হোতীতি অযমত্থো ৰিঞ্ঞাযতি. ইমস্মিঞ্চ অত্থে ৰিঞ্ঞাযমানে অৰূপসন্তভযস্স সংৰাসসাদিযনেপি থেয্যসংৰাসকতা ন হোতীতি আপজ্জেয্য, ন চ অট্ঠকথাযং অৰূপসন্তভযস্স সংৰাসসাদিযনে অথেয্যসংৰাসকতা দস্সিতা. ‘‘সব্বপাসণ্ডিযভত্তানি ভুঞ্জন্তো’’তি চ ইমিনা অৰূপসন্তভযেনাপি সংৰাসং অসাদিযন্তেনেৰ ৰসিতব্বন্তি দীপেতি. তেনেৰ তীসুপি গণ্ঠিপদেসু ৰুত্তং ‘‘যস্মা ৰিহারং আগন্ত্ৰা সঙ্ঘিকং গণ্হন্তস্স সংৰাসং পরিহরিতুং দুক্করং, তস্মা ‘সব্বপাসণ্ডিযভত্তানি ভুঞ্জন্তো’তি ইদং ৰুত্ত’’ন্তি. তস্মা রাজভযাদীহি গহিতলিঙ্গতা চেত্থ সুদ্ধচিত্ততাতি গহেতব্বং.

তাৰ এস থেয্যসংৰাসকো নাম ন ৰুচ্চতীতি যোজনা. অযমেত্থ সঙ্খেপো, ৰিত্থারো পন ‘‘তত্রাযং ৰিত্থারনযো’’তি অট্ঠকথাযং (মহাৰ. অট্ঠ. ১১০) আগতনযেন ৰেদিতব্বো.

থেয্যসংৰাসককথাৰণ্ণনা.

২৫২৯-৩০. যো উপসম্পন্নো ভিক্খু ‘‘অহং তিত্থিযো ভৰিস্স’’ন্তি সলিঙ্গেনেৰ অত্তনো ভিক্খুৰেসেনেৰ তিত্থিযানং উপস্সযং যাতি চেতি সম্বন্ধো. তিত্থিযেসু পক্কন্তকো পৰিট্ঠো তিত্থিযপক্কন্তকো. তেসং লিঙ্গে নিস্সিতেতি তেসং তিত্থিযানং ৰেসে গহিতে.

২৫৩১. ‘‘অহং তিত্থিযো ভৰিস্স’’ন্তি কুসচীরাদিকং যো সযমেৰ নিৰাসেতি, সোপি পক্কন্তকো তিত্থিযপক্কন্তকো সিযাতি যোজনা.

২৫৩২-৪. নগ্গো তেসং আজীৰকাদীনং উপস্সযং গন্ত্ৰাতি যোজনা. কেসে লুঞ্চাপেতীতি অত্তনো কেসে লুঞ্চাপেতি. তেসং ৰতানি আদিযতি ৰাতি যোজনা. ৰতানি আদিযতীতি উক্কুটিকপ্পধানাদীনি ৰা ৰতানি আদিযতি. তেসং তিত্থিযানং মোরপিঞ্ছাদিকং লিঙ্গং সঞ্ঞাণং সচে গণ্হাতি ৰা তেসং পব্বজ্জং, লদ্ধিমেৰ ৰা সারতো ৰা এতি উপগচ্ছতি ৰাতি যোজনা. ‘‘অযং পব্বজ্জা সেট্ঠাতি সেট্ঠভাৰং ৰা উপগচ্ছতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১১০ তিত্থিযপক্কন্তককথা) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. এস তিত্থিযপক্কন্তকো হোতি এৰ, ন পন ৰিমুচ্চতি তিত্থিযপক্কন্তভাৰতো. নগ্গস্স গচ্ছতোতি ‘‘আজীৰকো ভৰিস্স’’ন্তি কাসাযাদীনি অনাদায নগ্গস্স আজীৰকানং উপসংগচ্ছতো.

২৫৩৫. থেয্যসংৰাসকো অনুপসম্পন্নৰসেন ৰুত্তো, নো উপসম্পন্নৰসেন. ইমিনা ‘‘উপসম্পন্নো ভিক্খু কূটৰস্সং গণ্হন্তোপি অস্সমণো ন হোতি. লিঙ্গে সউস্সাহো পারাজিকং আপজ্জিত্ৰা ভিক্খুৰস্সাদীনি গণেন্তোপি থেয্যসংৰাসকো ন হোতী’’তি অট্ঠকথাগতৰিনিচ্ছযং দীপেতি. তথা ৰুত্তোতি যোজনা. ‘‘উপসম্পন্নভিক্খুনা’’তি ইমিনা অনুপসম্পন্নং নিৰত্তেতি. তেন চ ‘‘সামণেরো সলিঙ্গেন তিত্থাযতনং গতোপি পুন পব্বজ্জঞ্চ উপসম্পদঞ্চ লভতী’’তি কুরুন্দট্ঠকথাগতৰিনিচ্ছযং দস্সেতি.

তিত্থিযপক্কন্তকস্স কিং কাতব্বন্তি? ন পব্বাজেতব্বো, পব্বাজিতোপি ন উপসম্পাদেতব্বো, উপসম্পাদিতো চ কাসাযানি অপনেত্ৰা সেতকানি দত্ৰা গিহিভাৰং উপনেতব্বো. অযমত্থো চ ‘‘তিত্থিযপক্কন্তকো ভিক্খৰে অনুপসম্পন্নো ন উপসম্পাদেতব্বো, উপসম্পন্নো নাসেতব্বো’’তি (মহাৰ. ১১০) পাল়িতো চ ‘‘সো ন কেৰলং ন উপসম্পাদেতব্বো, অথ খো ন পব্বাজেতব্বোপী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১১০ তিত্থিযপক্কন্তককথা) অট্ঠকথাৰচনতো চ ৰেদিতব্বো.

তিত্থিযপক্কন্তককথাৰণ্ণনা.

২৫৩৬. ইধাতি ইমস্মিং পব্বজ্জূপসম্পদাধিকারে. মনুস্সজাতিকতো অঞ্ঞস্স তিরচ্ছানগতেযেৰ অন্তোগধত্তং দস্সেতুমাহ ‘‘যক্খো সক্কোপি ৰা’’তি. তিরচ্ছানগতো ৰুত্তোতি এত্থ ইতি-সদ্দো লুত্তনিদ্দিট্ঠো. ‘‘তিরচ্ছানগতো, ভিক্খৰে, অনুপসম্পন্নো ন উপসম্পাদেতব্বো, উপসম্পন্নো নাসেতব্বো’’তি (মহাৰ. ১১১) ৰচনতো পব্বজ্জাপি উপলক্খণতো নিৰারিতাযেৰাতি কত্ৰা ৰুত্তং ‘‘পব্বাজেতুং ন ৰট্টতী’’তি. তেন তিরচ্ছানগতো চ ভগৰতো অধিপ্পাযঞ্ঞূহি অট্ঠকথাচরিযেহি ন পব্বাজেতব্বোতি (মহাৰ. অট্ঠ. ১১১) ৰুত্তং.

তিরচ্ছানকথাৰণ্ণনা.

২৫৩৭. পঞ্চানন্তরিকে পোসেতি মাতুঘাতকো, পিতুঘাতকো, অরহন্তঘাতকো, লোহিতুপ্পাদকো, সঙ্ঘভেদকোতি আনন্তরিযকম্মেহি সমন্নাগতে পঞ্চ পুগ্গলে.

তত্থ মাতুঘাতকো (মহাৰ. অট্ঠ. ১১২) নাম যেন মনুস্সিত্থিভূতা জনিকা মাতা সযম্পি মনুস্সজাতিকেনেৰ সতা সঞ্চিচ্চ জীৰিতা ৰোরোপিতা, অযং আনন্তরিযেন মাতুঘাতককম্মেন মাতুঘাতকো, এতস্স পব্বজ্জা চ উপসম্পদা চ পটিক্খিত্তা. যেন পন মনুস্সিত্থিভূতাপি অজনিকা পোসাৰনিকমাতা ৰা চূল়মাতা ৰা মহামাতা ৰা জনিকাপি ৰা নমনুস্সিত্থিভূতা মাতাঘাতিতা, তস্স পব্বজ্জা ন ৰারিতা, ন চ আনন্তরিযো হোতি. যেন সযং তিরচ্ছানভূতেন মনুস্সিত্থিভূতা মাতা ঘাতিতা, সোপি আনন্তরিযো ন হোতি, তিরচ্ছানগতত্তা পনস্স পব্বজ্জা পটিক্খিত্তাৰ. পিতুঘাতকেপি এসেৰ নযো. সচেপি হি ৰেসিযা পুত্তো হোতি, ‘‘অযং মে পিতা’’তি ন জানাতি, যস্স সম্ভৰেন নিব্বত্তো, সো চে অনেন ঘাতিতো, ‘‘পিতুঘাতকো’’ত্ৰেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি, আনন্তরিযঞ্চ ফুসতি.

অরহন্তঘাতকোপি মনুস্সঅরহন্তৰসেনেৰ ৰেদিতব্বো. মনুস্সজাতিযঞ্হি অন্তমসো অপব্বজিতম্পি খীণাসৰং দারকং ৰা দারিকং ৰা সঞ্চিচ্চ জীৰিতা ৰোরোপেন্তো অরহন্তঘাতকোৰ হোতি, আনন্তরিযঞ্চ ফুসতি, পব্বজ্জা চস্স ৰারিতা. অমনুস্সজাতিকং পন অরহন্তং, মনুস্সজাতিকং ৰা অৰসেসং অরিযপুগ্গলং ঘাতেত্ৰা আনন্তরিযো ন হোতি, পব্বজ্জাপিস্স ন ৰারিতা, কম্মং পন বলৰং হোতি. তিরচ্ছানো মনুস্সঅরহন্তম্পি ঘাতেত্ৰা আনন্তরিযো ন হোতি, কম্মং পন ভারিযং.

যো দেৰদত্তো ৰিয দুট্ঠচিত্তেন ৰধকচিত্তেন তথাগতস্স জীৰমানকসরীরে খুদ্দকমক্খিকায পিৰনকমত্তম্পি লোহিতং উপ্পাদেতি, অযং লোহিতুপ্পাদকো নাম, এতস্স পব্বজ্জা চ উপসম্পদা চ ৰারিতা. যো পন রোগৰূপসমনত্থং জীৰকো ৰিয সত্থেন ফালেত্ৰা পূতিমংসঞ্চ লোহিতঞ্চ নীহরিত্ৰা ফাসুং করোতি, বহুং সো পুঞ্ঞং পসৰতি.

যো দেৰদত্তো ৰিয সাসনং উদ্ধম্মং উব্বিনযং কত্ৰা চতুন্নং কম্মানং অঞ্ঞতরৰসেন সঙ্ঘং ভিন্দতি, অযং সঙ্ঘভেদকো নাম, এতস্স পব্বজ্জা চ উপসম্পদা চ ৰারিতা. ‘‘মাতুঘাতকো, ভিক্খৰে, অনুপসম্পন্নো ন উপসম্পাদেতব্বো, উপসম্পন্নো নাসেতব্বো’’তিআদিকায (মহাৰ. ১১২) পাল়িযা উপসম্পদাপটিক্খেপো পব্বজ্জাপটিক্খেপস্স উপলক্খণন্তি আহ ‘‘পব্বাজেন্তস্স দুক্কট’’ন্তি.

উভতোব্যঞ্জনঞ্চেৰ ভিক্খুনিদূসকঞ্চ তথা পব্বাজেন্তস্স দুক্কটন্তি সম্বন্ধো. উভতোব্যঞ্জনন্তি ক-কারলোপেন নিদ্দেসো. ইত্থিনিমিত্তুপ্পাদনকম্মতো চ পুরিসনিমিত্তুপ্পাদনকম্মতো চ উভতো ব্যঞ্জনমস্স অত্থীতি উভতোব্যঞ্জনকো. সো দুৰিধো হোতি ইত্থিউভতোব্যঞ্জনকো, পুরিসউভতোব্যঞ্জনকোতি.

তত্থ ইত্থিউভতোব্যঞ্জনকস্স (মহাৰ. অট্ঠ. ১১৬) ইত্থিনিমিত্তং পাকটং হোতি, পুরিসনিমিত্তং পটিচ্ছন্নং. পুরিসউভতোব্যঞ্জনকস্স পুরিসনিমিত্তং পাকটং হোতি, ইত্থিনিমিত্তং পটিচ্ছন্নং. ইত্থিউভতোব্যঞ্জনকস্স ইত্থীসু পুরিসত্তং করোন্তস্স ইত্থিনিমিত্তং পটিচ্ছন্নং হোতি, পুরিসনিমিত্তং পাকটং হোতি. পুরিসউভতোব্যঞ্জনকস্স পুরিসানং ইত্থিভাৰং উপগচ্ছন্তস্স পুরিসনিমিত্তং পটিচ্ছন্নং হোতি, ইত্থিনিমিত্তং পাকটং হোতি. ইত্থিউভতোব্যঞ্জনকো সযঞ্চ গব্ভং গণ্হাতি, পরঞ্চ গব্ভং গণ্হাপেতি. পুরিসউভতোব্যঞ্জনকো সযং ন গণ্হাতি, পরং গণ্হাপেতীতি ইদমেতেসং নানাকরণং. ইমস্স পন দুৰিধস্সাপি উভতোব্যঞ্জনকস্সনেৰ পব্বজ্জা অত্থি, ন উপসম্পদাতি ইদমিধ সন্নিট্ঠানং ৰেদিতব্বং.

যো পকতত্তং ভিক্খুনিং (মহাৰ. অট্ঠ. ১১৫) তিণ্ণং মগ্গানং অঞ্ঞতরস্মিং দূসেতি, অযং ভিক্খুনিদূসকো নাম, এতস্স পব্বজ্জা চ উপসম্পদা চ ৰারিতা. যো পন কাযসংসগ্গেন সীলৰিনাসং পাপেতি, তস্স পব্বজ্জা চ উপসম্পদা চ ন ৰারিতা. বলক্কারেন পন ওদাতৰত্থৰসনং কত্ৰা অনিচ্ছমানংযেৰ দূসেন্তোপি ভিক্খুনিদূসকোযেৰ. বলক্কারেন পন ওদাতৰত্থৰসনং কত্ৰা ইচ্ছমানং দূসেন্তো ভিক্খুনিদূসকো ন হোতি. কস্মা? যস্মা গিহিভাৰে সম্পটিচ্ছিতমত্তেযেৰ সা অভিক্খুনী হোতি. সকিং সীলৰিপন্নং পন পচ্ছা দূসেন্তো নেৰ ভিক্খুনিদূসকো হোতি, পব্বজ্জম্পি উপসম্পদম্পি লভতি.

২৫৩৮. পাল়িঅট্ঠকথাৰিমুত্তং আচরিযপরম্পরাভতৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘একতো’’তিআদি. ‘‘একতো’’তি ইমিনা ভিক্খুসঙ্ঘস্সাপি গহণং ভৰেয্যাতি তং পরিৰজ্জেতুং ‘‘ভিক্খুনীনং তু সন্তিকে’’তি ৰুত্তং. এতেন তংদূসকস্স ভব্বতং দীপেতি. সো নেৰ ভিক্খুনিদূসকো সিযা, ‘‘উপসম্পদং লভতেৰ চ পব্বজ্জং, সা চ নেৰ পরাজিতা’’তি ইদং দুতিযগাথায ইধানেত্ৰা যোজেতব্বং. কেৰলং ভিক্খুনিসঙ্ঘে উপসম্পন্না নাম ন হোতীতি অধিপ্পাযেনেৰ ৰুত্তং. ‘‘সা চ নেৰ পরাজিতা’’তি ইমিনা তস্সা চ পুন পব্বজ্জূপসম্পদায ভব্বতং দীপেতি. অযমত্থো অট্ঠকথাগণ্ঠিপদেপি ৰুত্তোযেৰ ‘‘ভিক্খুনীনং ৰসেন একতোউপসম্পন্নং দূসেত্ৰা ভিক্খুনিদূসকো ন হোতি, পব্বজ্জাদীনি লভতি, সা চ পারাজিকা ন হোতীতি ৰিনিচ্ছযো’’তি.

২৫৩৯. ‘‘সিক্খমানাসামণেরীসু চ ৰিপ্পটিপজ্জন্তো নেৰ ভিক্খুনিদূসকো হোতি, পব্বজ্জম্পি উপসম্পদম্পি লভতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১১৫) অট্ঠকথাগতৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘সচে অনুপসম্পন্নদূসকো’’তি. ‘‘উপসম্পদং লভতেৰ চ পব্বজ্জ’’ন্তি ইদং যথাঠানেপি যোজেতব্বং. সা চ নেৰ পরাজিতাতি ইদং পন অট্ঠকথায অনাগতত্তা চ অনুপসম্পন্নায উপসম্পন্নৰিকপ্পাভাৰা চ ন যোজেতব্বং. অসতি হি উপসম্পন্নৰিকপ্পে পরাজিতৰিকপ্পাসঙ্গহো পটিসেধো নিরত্থকোতি সা পব্বজ্জূপসম্পদানং ভব্বাযেৰাতি দট্ঠব্বা. ইমে পন পণ্ডকাদযো একাদস পুগ্গলা ‘‘পণ্ডকো, ভিক্খৰে, অনুপসম্পন্নো ন উপসম্পাদেতব্বো, উপসম্পন্নো নাসেতব্বো’’তিআদিৰচনতো (মহাৰ. ১০৯) অভব্বাযেৰ, নেসং পব্বজ্জা চ উপসম্পদা চ ন রুহতি, তস্মা ন পব্বাজেতব্বা. জানিত্ৰা পব্বাজেন্তো, উপসম্পাদেন্তো চ দুক্কটং আপজ্জতি. অজানিত্ৰাপি পব্বাজিতা, উপসম্পাদিতা চ জানিত্ৰা লিঙ্গনাসনায নাসেতব্বা.

একাদসঅভব্বপুগ্গলকথাৰণ্ণনা.

২৫৪০. নূপসম্পাদনীযোৰাতি ন উপসম্পাদেতব্বোৰ. অনুপজ্ঝাযকোতি অসন্নিহিতউপজ্ঝাযো ৰা অগ্গহিতউপজ্ঝাযগ্গহণো ৰা. করোতোতি অনুপজ্ঝাযকং উপসম্পাদযতো. দুক্কটং হোতীতি আচরিযস্স চ গণস্স চ দুক্কটাপত্তি হোতি. ন কুপ্পতি সচে কতন্তি সচে অনুপজ্ঝাযকস্স উপসম্পদাকম্মং কতং ভৰেয্য, তং ন কুপ্পতি সমগ্গেন সঙ্ঘেন অকুপ্পেন ঠানারহেন কতত্তা.

২৫৪১. একেতি অভযগিরিৰাসিনো. ‘‘ন গহেতব্বমেৰা’’তি অট্ঠকথায দল়্হং ৰুত্তত্তা ৰুত্তং. তং ৰচনং. এত্থ চ উপজ্ঝাযে অসন্নিহিতেপি উপজ্ঝাযগ্গহণে অকতেপি কম্মৰাচাযং পন উপজ্ঝাযকিত্তনং কতংযেৰাতি দট্ঠব্বং. অঞ্ঞথা ‘‘পুগ্গলং ন পরামসতী’’তি ৰুত্তায কম্মৰিপত্তিযা সম্ভৰতো কম্মং কুপ্পেয্য. তেনেৰ ‘‘উপজ্ঝাযং অকিত্তেত্ৰা’’তি অৰত্ৰা ‘‘উপজ্ঝং অগ্গাহাপেত্ৰা’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১১৭) অট্ঠকথাযং ৰুত্তং. যথা চ অপরিপুণ্ণপত্তচীৰরস্স উপসম্পদাকালে কম্মৰাচাযং ‘‘পরিপুণ্ণস্স পত্তচীৰর’’ন্তি অসন্তং ৰত্থুং কিত্তেত্ৰা কম্মৰাচায কতাযপি উপসম্পদা রুহতি, এৰং ‘‘অযং বুদ্ধরক্খিতো আযস্মতো ধম্মরক্খিতস্স উপসম্পদাপেক্খো’’তি অসন্তং পুগ্গলং কিত্তেত্ৰা কেৰলং সন্তপদনীহারেন কম্মৰাচায কতায উপসম্পদা রুহতিযেৰাতি দট্ঠব্বং. তেনেৰাহ ‘‘ন কুপ্পতি সচে কত’’ন্তি. ‘‘ন, ভিক্খৰে, অনুপজ্ঝাযকো উপসম্পাদেতব্বো, যো উপসম্পাদেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (মহাৰ. ১১৭) এত্তকমেৰ ৰত্ৰা ‘‘সো চ পুগ্গলো অনুপসম্পন্নো’’তি অৰুত্তত্তা, কম্মৰিপত্তিলক্খণস্স চ অসম্ভৰতো ‘‘ন গহেতব্বমেৰ ত’’ন্তি ৰুত্তং.

সেসেসু সব্বত্থপীতি সঙ্ঘগণপণ্ডকথেয্যসংৰাসকতিত্থিযপক্কন্তকতিরচ্ছানগতমাতুপিতুঅরহন্তঘাতকভিক্খুনিদূসকসঙ্ঘভেদকলোহিতুপ্পাদকউভতোব্যঞ্জনকসঙ্খাতেহি উপজ্ঝাযেহি উপসম্পাদিতেসু সব্বেসু তেরসসু ৰিকপ্পেসু. ৰুত্তঞ্হি ভগৰতা ‘‘ন, ভিক্খৰে, সঙ্ঘেন উপজ্ঝাযেন উপসম্পাদেতব্বো, যো উপসম্পাদেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তিআদি. ন কেৰলং এতেসুযেৰ তেরসসু, অথ ‘‘অপত্তকঅচীৰরকঅচীৰরপত্তকযাচিতকপত্তযাচিতকচীৰরযাচিতকপত্তচীৰরকা’’তি এতেসু ছসু ৰিকপ্পেসু অযং নযো যোজেতব্বোতি. সেস-গ্গহণেন এতেসম্পি সঙ্গহো. ৰুত্তঞ্হেতং ভগৰতা ‘‘ন, ভিক্খৰে, অপত্তকো উপসম্পাদেতব্বো, যো উপসম্পাদেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তিআদি (মহাৰ. ১১৮). অযং নযোতি ‘‘ন কুপ্পতি সচে কত’’ন্তি ৰুত্তনযো.

২৫৪২. পঞ্চৰীসতীতি চতুৰীসতি পারাজিকা, ঊনৰীসতিৰস্সো চাতি পঞ্চৰীসতি. ৰুত্তঞ্হি ‘‘ন, ভিক্খৰে, জানং ঊনৰীসতিৰস্সো পুগ্গলো উপসম্পাদেতব্বো. যো উপসম্পাদেয্য, যথাধম্মো কারেতব্বো’’তি (মহাৰ. ৯৯). ওসারোতি উপসম্পদাসঙ্খাতো ওসারো. তেনেৰ চম্পেয্যক্খন্ধকে ‘‘তঞ্চে সঙ্ঘো ওসারেতি, একচ্চো সোসারিতো’’তিআদিপাঠস্স (মহাৰ. ৩৯৬) অট্ঠকথাযং ‘‘ওসারেতীতি উপসম্পদাকম্মৰসেন পৰেসেতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৯৬) ৰুত্তং. ‘‘নাসনারহো’’তি ইমিনা ‘‘পণ্ডকো, ভিক্খৰে, অনুপসম্পন্নো ন উপসম্পাদেতব্বো’’তিআদিৰচনতো (মহাৰ. ১০৯) উপসম্পাদিতস্সাপি সেতকানি দত্ৰা গিহিভাৰং পাপেতব্বতং দীপেতি.

২৫৪৩. হত্থচ্ছিন্নাদি বাত্তিংসাতি চম্পেয্যক্খন্ধকে

‘‘হত্থচ্ছিন্নো, ভিক্খৰে, অপ্পত্তো ওসারণং, তঞ্চে সঙ্ঘো ওসারেতি, সোসারিতো. পাদচ্ছিন্নো…পে… হত্থপাদচ্ছিন্নো… কণ্ণচ্ছিন্নো… নাসচ্ছিন্নো… কণ্ণনাসচ্ছিন্নো… অঙ্গুলিচ্ছিন্নো… অল়চ্ছিন্নো… কণ্ডরচ্ছিন্নো… ফণহত্থকো… খুজ্জো… ৰামনো… গলগণ্ডী… লক্খণাহতো… কসাহতো… লিখিতকো… সীপদিকো… পাপরোগী… পরিসদূসকো… কাণো… কুণী… খঞ্জো… পক্খহতো… ছিন্নিরিযাপথো… জরাদুব্বলো… অন্ধো… মূগো… পধিরো… অন্ধমূগো… অন্ধপধিরো… মূগপধিরো… অন্ধমূগপধিরো, ভিক্খৰে, অপ্পত্তো ওসারণং, তঞ্চে সঙ্ঘো ওসারেতি, সোসারিতো’’তি (মহাৰ. ৩৯৬) বাত্তিংস.

কুট্ঠিআদি চ তেরসাতি মহাখন্ধকে আগতা –

‘‘কুট্ঠিং গণ্ডিং কিলাসিঞ্চ, সোসিঞ্চ অপমারিকং;

তথা রাজভটং চোরং, লিখিতং কারভেদকং.

‘‘কসাহতং নরঞ্চেৰ, পুরিসং লক্খণাহতং;

ইণাযিকঞ্চ দাসঞ্চ, পব্বাজেন্তস্স দুক্কট’’ন্তি. –

যথাৰুত্তা তেরস.

এৰমেতে পঞ্চচত্তালীস ৰুত্তা. তেসু কসাহতলক্খণাহতলিখিতকানং তিণ্ণং উভযত্থ আগতত্তা অগ্গহিতগ্গহণেন দ্ৰাচত্তালীসেৰ দট্ঠব্বা.

‘‘হত্থচ্ছিন্নাদিবাত্তিংস, কুট্ঠিআদি চ তেরসা’’তি যে পুগ্গলা ৰুত্তা, তেসং. ওসারো অপ্পত্তোতি উপসম্পদাঅননুরূপাতি অত্থো. কতো চেতি অকত্তব্বভাৰমসল্লক্খন্তেহি ভিক্খূহি যদি উপসম্পদাসঙ্খাতো ওসারো কতো ভৰেয্য. রূহতীতি সিজ্ঝতি, তে পুগ্গলা উপসম্পন্নাযেৰাতি অধিপ্পাযো. আচরিযাদযো পন আপত্তিং আপজ্জন্তি. যথাহ চম্পেয্যক্খন্ধকট্ঠকথাযং – ‘‘হত্থচ্ছিন্নাদযো পন দ্ৰত্তিংস সুওসারিতা, উপসম্পাদিতা উপসম্পন্নাৰ হোন্তি, ন তে লব্ভা কিঞ্চি ৰত্তুং. আচরিযুপজ্ঝাযা, পন কারকসঙ্ঘো চ সাতিসারা, ন কোচি আপত্তিতো মুচ্চতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৯৬).

২৫৪৪-৫. ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, দ্ৰে তযো একানুস্সাৰনে কাতুং, তঞ্চ খো একেন উপজ্ঝাযেনা’’তি (মহাৰ. ১২৩) ৰচনতো সচে তযো আচরিযা একসীমাযং নিসিন্না একস্স উপজ্ঝাযস্স নামং গহেত্ৰা তিণ্ণং উপসম্পদাপেক্খানং ৰিসুং ৰিসুংযেৰ কম্মৰাচং একক্খণে ৰত্ৰা তযো উপসম্পাদেন্তি, ৰট্টতীতি দস্সেতুমাহ ‘‘একূপজ্ঝাযকো হোতী’’তিআদি.

‘‘তযো’’তি ইদং অট্ঠুপ্পত্তিযং ‘‘সম্বহুলানং থেরান’’ন্তি (মহাৰ. ১২৩) আগতত্তা ৰুত্তং. একতোতি একক্খণে. অনুসাৰনন্তি কম্মৰাচং. ওসারেত্ৰাতি ৰত্ৰা. কম্মন্তি উপসম্পদাকম্মং. ন চ কুপ্পতীতি ন ৰিপজ্জতি. কপ্পতীতি অৰিপজ্জনতো এৰং কাতুং ৰট্টতি.

২৫৪৬-৭. ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, দ্ৰে তযো একানুস্সাৰনে কাতু’’ন্তি (মহাৰ. ১২৩) ৰচনতো সচে একো আচরিযো ‘‘বুদ্ধরক্খিতো চ ধম্মরক্খিতো চ সঙ্ঘরক্খিতো চ আযস্মতো সারিপুত্তস্স উপসম্পদাপেক্খো’’তি উপসম্পদাপেক্খানং পচ্চেকং নামং গহেত্ৰা কম্মৰাচং ৰত্ৰা দ্ৰে তযোপি উপসম্পাদেতি, ৰট্টতীতি দস্সেতুমাহ ‘‘একূপজ্ঝাযকো হোতী’’তিআদি.

উপসম্পদং অপেক্খন্তীতি ‘‘উপসম্পদাপেক্খা’’তি উপসম্পজ্জনকা ৰুচ্চন্তি. তেসং নামন্তি তেসং উপসম্পজ্জন্তানঞ্চেৰ উপজ্ঝাযানঞ্চ নামং. অনুপুব্বেন সাৰেত্ৰাতি যোজনা, ‘‘বুদ্ধরক্খিতো’’তিআদিনা যথাৰুত্তনযেন কম্মৰাচাযং সকট্ঠানে ৰত্ৰা সাৰেত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. তেনাতি একেন আচরিযেন. একতোতি দ্ৰে তযো জনে একতো কত্ৰা. অনুসাৰেত্ৰাতি কম্মৰাচং ৰত্ৰা. কতং উপসম্পদাকম্মং.

২৫৪৮. অঞ্ঞমঞ্ঞানুসাৰেত্ৰাতি অঞ্ঞমঞ্ঞস্স নামং অনুসাৰেত্ৰা, গহেত্ৰাতি অত্থো, অঞ্ঞমঞ্ঞস্স নামং গহেত্ৰা কম্মৰাচং ৰত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি.

২৫৪৯. তং ৰিধিং দস্সেতুমাহ ‘‘সুমনো’’তিআদি. সুমনোতি আচরিযো. তিস্সথেরস্স উপজ্ঝাযস্স. সিস্সকং সদ্ধিৰিহারিকং. অনুসাৰেতীতি কম্মৰাচং সাৰেতি. তিস্সোতি পঠমং উপজ্ঝাযভূতস্স গহণং. সুমনথেরস্সাতি পঠমং আচরিযত্থেরমাহ. ইমে দ্ৰে একসীমাযং নিসীদিত্ৰা একক্খণে অঞ্ঞমঞ্ঞস্স সদ্ধিৰিহারিকানং কম্মৰাচং ৰদন্তা অত্তনো অত্তনো সদ্ধিৰিহারিকং পটিচ্চ উপজ্ঝাযাপি হোন্তি, অন্তেৰাসিকে পটিচ্চ আচরিযাপি হোন্তি, অঞ্ঞমঞ্ঞস্স গণপূরকা চ হোন্তীতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ –

‘‘সচে পন নানাচরিযা নানাউপজ্ঝাযা হোন্তি, তিস্সত্থেরো সুমনত্থেরস্স সদ্ধিৰিহারিকং, সুমনত্থেরো তিস্সত্থেরস্স সদ্ধিৰিহারিকং অনুস্সাৰেতি, অঞ্ঞমঞ্ঞঞ্চ গণপূরকা হোন্তি, ৰট্টতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১২৩).

২৫৫০. ইধাতি ইমস্মিং উপসম্পদাধিকারে. পটিক্খিত্তাতি ‘‘ন ত্ৰেৰ নানুপজ্ঝাযেনা’’তি (মহাৰ. ১২৩) পটিসিদ্ধা. লোকিযেহি আদিচ্চপুত্তো মনূতি যো পঠমকপ্পিকো মনুস্সানং আদিরাজা ৰুচ্চতি, তস্স ৰংসে জাতত্তা আদিচ্চো বন্ধু এতস্সাতি আদিচ্চবন্ধু, ভগৰা, তেন.

মহাখন্ধককথাৰণ্ণনা.

উপোসথক্খন্ধককথাৰণ্ণনা

২৫৫১-২. যা একাদসহি সীমাৰিপত্তীহি ৰজ্জিতা তিসম্পত্তিসংযুতা নিমিত্তেন নিমিত্তং ঘটেত্ৰা সম্মতা, সা অযং বদ্ধসীমা নাম সিযাতি যোজনা. তত্থ অতিখুদ্দকা, অতিমহতী, খণ্ডনিমিত্তা, ছাযানিমিত্তা, অনিমিত্তা, বহিসীমে ঠিতসম্মতা, নদিযা সম্মতা, সমুদ্দে সম্মতা, জাতস্সরে সম্মতা, সীমায সীমং সম্ভিন্দন্তেন সম্মতা, সীমায সীমং অজ্ঝোত্থরন্তেন সম্মতাতি ‘‘ইমেহি একাদসহি আকারেহি সীমতো কম্মানি ৰিপজ্জন্তী’’তি (পরি. ৪৮৬) ৰচনতো ইমা একাদস ৰিপত্তিসীমাযো নাম, ৰিপন্নসীমাতি ৰুত্তং হোতি.

তত্থ অতিখুদ্দকা নাম যত্থ একৰীসতি ভিক্খূ নিসীদিতুং ন সক্কোন্তি. অতিমহতী নাম যা অন্তমসো কেসগ্গমত্তেনাপি তিযোজনং অতিক্কমিত্ৰা সম্মতা. খণ্ডনিমিত্তা নাম অঘটিতনিমিত্তা ৰুচ্চতি. পুরত্থিমায দিসায নিমিত্তং কিত্তেত্ৰা অনুক্কমেনেৰ দক্খিণায, পচ্ছিমায, উত্তরায দিসায কিত্তেত্ৰা পুন পুরত্থিমায দিসায পুব্বকিত্তিতং পটিকিত্তেত্ৰা ঠপেতুং ৰট্টতি, এৰং অখণ্ডনিমিত্তা হোতি. সচে পন অনুক্কমেন আহরিত্ৰা উত্তরায দিসায নিমিত্তং কিত্তেত্ৰা তত্থেৰ ঠপেতি, খণ্ডনিমিত্তা নাম হোতি. অপরাপি খণ্ডনিমিত্তা নাম যা অনিমিত্তুপগং তচসাররুক্খং ৰা খাণুকং ৰা পংসুপুঞ্জৰালিকাপুঞ্জানং ৰা অঞ্ঞতরং অন্তরা একং নিমিত্তং কত্ৰা সম্মতা. ছাযানিমিত্তা নাম পব্বতচ্ছাযাদীনং যং কিঞ্চি ছাযং নিমিত্তং কত্ৰা সম্মতা. অনিমিত্তা নাম সব্বেন সব্বং নিমিত্তানি অকিত্তেত্ৰা সম্মতা. বহিসীমে ঠিতসম্মতা নাম নিমিত্তানি কিত্তেত্ৰা নিমিত্তানং বহি ঠিতেন সম্মতা.

নদিযা সমুদ্দে জাতস্সরে সম্মতা নাম এতেসু নদিআদীসু সম্মতা. সা হি এৰং সম্মতাপি ‘‘সব্বা, ভিক্খৰে, নদী অসীমা, সব্বো সমুদ্দো অসীমো, সব্বো জাতস্সরো অসীমো’’তি (মহাৰ. ১৪৮) ৰচনতো অসম্মতাৰ হোতি. সীমায সীমং সম্ভিন্দন্তেন সম্মতা নাম অত্তনো সীমায পরেসং সীমং সম্ভিন্দন্তেন সম্মতা. সচে হি পোরাণকস্স ৰিহারস্স পুরত্থিমায দিসায অম্বো চেৰ জম্বূ চাতি দ্ৰে রুক্খা অঞ্ঞমঞ্ঞং সংসট্ঠৰিটপা হোন্তি, তেসু অম্বস্স পচ্ছিমদিসাভাগে জম্বূ, ৰিহারসীমা চ জম্বুং অন্তো কত্ৰা অম্বং কিত্তেত্ৰা বদ্ধা হোতি, অথ পচ্ছা তস্স ৰিহারস্স পুরত্থিমায দিসায ৰিহারে কতে সীমং বন্ধন্তা ভিক্খূ তং অম্বং অন্তো কত্ৰা জম্বুং কিত্তেত্ৰা বন্ধন্তি, সীমায সীমং সম্ভিন্না হোতি. সীমায সীমং অজ্ঝোত্থরন্তেন সম্মতা নাম অত্তনো সীমায পরেসং সীমং অজ্ঝোত্থরন্তেন সম্মতা. সচে হি পরেসং বদ্ধসীমং সকলং ৰা তস্সা পদেসং ৰা অন্তো কত্ৰা অত্তনো সীমং সম্মন্নতি, সীমায সীমা অজ্ঝোত্থরিতা নাম হোতীতি. ইতি ইমাহি একাদসহি ৰিপত্তিসীমাহি ৰজ্জিতাতি অত্থো.

তিসম্পত্তিসংযুতাতি নিমিত্তসম্পত্তি, পরিসাসম্পত্তি, কম্মৰাচাসম্পত্তীতি ইমাহি তীহি সম্পত্তীহি সমন্নাগতা. তত্থ নিমিত্তসম্পত্তিযুত্তা নাম ‘‘পব্বতনিমিত্তং, পাসাণনিমিত্তং, ৰননিমিত্তং, রুক্খনিমিত্তং, মগ্গনিমিত্তং, ৰম্মিকনিমিত্তং, নদিনিমিত্তং, উদকনিমিত্ত’’ন্তি (মহাৰ. ১৩৮) এৰং ৰুত্তেসু অট্ঠসু নিমিত্তেসু তস্মিং তস্মিং দিসাভাগে যথালদ্ধানি নিমিত্তুপগানি নিমিত্তানি ‘‘পুরত্থিমায দিসায কিং নিমিত্তং? পব্বতো, ভন্তে, এসো পব্বতো নিমিত্ত’’ন্তিআদিনা নযেন সম্মা কিত্তেত্ৰা সম্মতা.

পরিসাসম্পত্তিযুত্তা নাম সব্বন্তিমেন পরিচ্ছেদেন চতূহি ভিক্খূহি সন্নিপতিত্ৰা যাৰতিকা তস্মিং গামখেত্তে বদ্ধসীমং ৰা নদিসমুদ্দজাতস্সরে ৰা অনোক্কমিত্ৰা ঠিতা ভিক্খূ, তে সব্বে হত্থপাসে ৰা কত্ৰা, ছন্দং ৰা আহরিত্ৰা সম্মতা.

কম্মৰাচাসম্পত্তিযুত্তা নাম ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, যাৰতা সমন্তা নিমিত্তা কিত্তিতা’’তিআদিনা (মহাৰ. ১৩৯) নযেন ৰুত্তায পরিসুদ্ধায ঞত্তিদুতিযকম্মৰাচায সম্মতা. এৰং একাদস ৰিপত্তিসীমাযো অতিক্কমিত্ৰা তিৰিধসম্পত্তিযুত্তা নিমিত্তেন নিমিত্তং ঘটেত্ৰা সম্মতা সীমা বদ্ধসীমাতি ৰেদিতব্বা.

২৫৫৩-৪. খণ্ডসমানসংৰাসঅৰিপ্পৰাসা আদযো আদিভূতা, আদিম্হি ৰা যাসং সীমানং তা খণ্ডসমানসংৰাসাৰিপ্পৰাসাদী, তাসং, তাহি ৰা পভেদো খণ্ডসমানসংৰাসাদিভেদো, ততো খণ্ডসমানসংৰাসাদিভেদতো, খণ্ডসীমা, সমানসংৰাসসীমা, অৰিপ্পৰাসসীমাতি ইমাসং সীমানং এতাহি ৰা করণভূতাহি, হেতুভূতাহি ৰা জাতেন ৰিভাগেনাতি ৰুত্তং হোতি. সমানসংৰাসাৰিপ্পৰাসানমন্তরে খণ্ডা পরিচ্ছিন্না তাহি অসঙ্করা সীমা খণ্ডসীমা নাম. সমানসংৰাসেহি ভিক্খূহি একতো উপোসথাদিকো সংৰাসো এত্থ করীযতীতি সমানসংৰাসা নাম. অৰিপ্পৰাসায লক্খণং ‘‘বন্ধিত্ৰা’’তিআদিনা ৰক্খতি. ইতি বদ্ধা তিধা ৰুত্তাতি এৰং বদ্ধসীমা তিপ্পভেদা ৰুত্তা.

উদকুক্খেপাতি হেতুম্হি নিস্সক্কৰচনং. সত্তন্নং অব্ভন্তরানং সমাহারা সত্তব্ভন্তরা, ততোপি চ. অবদ্ধাপি তিৰিধাতি সম্বন্ধো. তত্থাতি তাসু তীসু অবদ্ধসীমাসু. গামপরিচ্ছেদোতি সব্বদিসাসু সীমং পরিচ্ছিন্দিত্ৰা ‘‘ইমস্স পদেসস্স এত্তকো করো’’তি এৰং করেন নিযমিতো গামপ্পদেসো. যথাহ – ‘‘যত্তকে পদেসে তস্স গামস্স ভোজকা বলিং হরন্তি, সো পদেসো অপ্পো ৰা হোতু মহন্তো ৰা, ‘গামসীমা’ত্ৰেৰ সঙ্খ্যং গচ্ছতি. যম্পি একস্মিংযেৰ গামক্খেত্তে একং পদেসং ‘অযং ৰিসুং গামো হোতূ’তি পরিচ্ছিন্দিত্ৰা রাজা কস্সচি দেতি, সোপি ৰিসুংগামসীমা হোতিযেৰা’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১৪৭).

‘‘গামপরিচ্ছেদো’’তি ইমিনা চ নগরপরিচ্ছেদো চ সঙ্গহিতো. যথাহ – ‘‘গামগ্গহণেন চেত্থ নগরম্পি গহিতমেৰ হোতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১৪৭). নিগমসীমায ৰিসুংযেৰ ৰুত্তত্তা তস্সা ইধ সঙ্গহো ন ৰত্তব্বো. ৰুত্তঞ্হি পাল়িযং ‘‘যং গামং ৰা নিগমং ৰা উপনিস্সায ৰিহরতি. যা তস্স ৰা গামস্স গামসীমা, নিগমস্স ৰা নিগমসীমা, অযং তত্থ সমানসংৰাসা একুপোসথা’’তি (মহাৰ. ১৪৭). ইমিস্সা ৰিসুংযেৰ লক্খণস্স ৰুত্তত্তা গামসীমালক্খণেনেৰ উপলক্খিতা.

২৫৫৫. ‘‘জাতস্সরে’’তিআদীসু জাতস্সরাদীনং লক্খণং এৰং ৰেদিতব্বং – যো পন কেনচি খণিত্ৰা অকতো সযংজাতো সোব্ভো সমন্ততো আগতেন উদকেন পূরিতো তিট্ঠতি, যত্থ নদিযং ৰক্খমানপ্পকারে ৰস্সকালে উদকং সন্তিট্ঠতি, অযং জাতস্সরো নাম. যোপি নদিং ৰা সমুদ্দং ৰা ভিন্দিত্ৰা নিক্খন্তউদকেন খণিতো সোব্ভো এতং লক্খণং পাপুণাতি, অযম্পি জাতস্সরোযেৰ. সমুদ্দো পাকটোযেৰ.

যস্সা ধম্মিকানং রাজূনং কালে অন্ৰড্ঢমাসং অনুদসাহং অনুপঞ্চাহং অনতিক্কমিত্ৰা দেৰে ৰস্সন্তে ৰলাহকেসু ৰিগতমত্তেসু সোতং পচ্ছিজ্জতি, অযং নদিসঙ্খ্যং ন গচ্ছতি. যস্সা পন ঈদিসে সুৰুট্ঠিকালে ৰস্সানস্স চতুমাসে সোতং ন পচ্ছিজ্জতি, যত্থ তিত্থেন ৰা অতিত্থেন ৰা সিক্খাকরণীযে আগতলক্খণেন তিমণ্ডলং পটিচ্ছাদেত্ৰা অন্তরৰাসকং অনুক্খিপিত্ৰা উত্তরন্তিযা ভিক্খুনিযা একদ্ৰঙ্গুলমত্তম্পি অন্তরৰাসকো তেমিযতি, অযং সমুদ্দং ৰা পৰিসতু তল়াকং ৰা, পভৰতো পট্ঠায নদী নাম.

সমন্ততোতি সমন্তা. মজ্ঝিমস্সাতি থামমজ্ঝিমস্স পুরিসস্স. উদকুক্খেপোতি ৰক্খমানেন নযেন থামপ্পমাণেন খিত্তস্স উদকস্স ৰা ৰালুকায ৰা পতিতট্ঠানেন পরিচ্ছিন্নো অন্তোপদেসো. যথা অক্খধুত্তা দারুগুল়ং খিপন্তি, এৰং উদকং ৰা ৰালুকং ৰা হত্থেন গহেত্ৰা থামমজ্ঝিমেন পুরিসেন সব্বথামেন খিপিতব্বং, তত্থ যত্থ এৰং খিত্তং উদকং ৰা ৰালুকা ৰা পততি, অযং উদকুক্খেপো নামাতি. উদকুক্খেপসঞ্ঞিতোতি ‘‘উদকুক্খেপো’’তি সল্লক্খিতো.

২৫৫৬. অগামকে অরঞ্ঞেতি ৰিঞ্ঝাটৰিসদিসে গামরহিতে মহাঅরঞ্ঞে. সমন্ততো সত্তেৰব্ভন্তরাতি অত্তনো ঠিতট্ঠানতো পরিক্খিপিত্ৰা সত্তেৰ অব্ভন্তরা যস্সা সীমায পরিচ্ছেদো, অযং সত্তব্ভন্তরনামিকা সীমা নাম.

২৫৫৭. গুল়ুক্খেপনযেনাতি অক্খধুত্তকানং দারুগুল়ুক্খিপনাকারেন. উদকুক্খেপকাতি উদকুক্খেপসদিসৰসেন.

২৫৫৮. ইমাসং দ্ৰিন্নং সীমানং ৰড্ঢনক্কমং দস্সেতুমাহ ‘‘অব্ভন্তরূদকুক্খেপা, ঠিতোকাসা পরং সিযু’’ন্তি. ঠিতোকাসা পরন্তি পরিসায ঠিতট্ঠানতো পরং, পরিসপরিযন্ততো পট্ঠায সত্তব্ভন্তরা চ মিনিতব্বা, উদকুক্খেপো চ কাতব্বোতি অত্থো.

২৫৫৯-৬০. অন্তোপরিচ্ছেদেতি উদকুক্খেপেন ৰা সত্তব্ভন্তরেহি ৰা পরিচ্ছিন্নোকাসস্স অন্তো. হত্থপাসং ৰিহায ঠিতো ৰা পরং তত্তকং পরিচ্ছেদং অনতিক্কম্ম ঠিতো ৰাতি যোজনা, সীমন্তরিকত্থায ঠপেতব্বং একং উদকুক্খেপং ৰা সত্তব্ভন্তরং এৰ ৰা অনতিক্কম্ম ঠিতোতি অত্থো.

কম্মং ৰিকোপেতীতি অন্তো ঠিতো কম্মস্স ৰগ্গভাৰকরণতো, বহি তত্তকং পদেসং অনতিক্কমিত্ৰা ঠিতো অঞ্ঞস্স সঙ্ঘস্স গণপূরণভাৰং গচ্ছন্তো সীমায সঙ্করভাৰকরণেন কম্মং ৰিকোপেতি. ইতি যস্মা অট্ঠকথানযো, তস্মা সো অন্তোসীমায হত্থপাসং ৰিজহিত্ৰা ঠিতো হত্থপাসে ৰা কাতব্বো, সীমন্তরিকত্থায পরিচ্ছিন্নোকাসতো বহি ৰা কাতব্বো. তত্তকং পরিচ্ছেদং অনতিক্কমিত্ৰা ঠিতো যথাঠিতোৰ সচে অঞ্ঞস্স কম্মস্স গণপূরকো ন হোতি, কম্মং ন কোপেতীতি গহেতব্বং.

২৫৬১-২. সণ্ঠানন্তি তিকোটিসণ্ঠানং. নিমিত্তন্তি পব্বতাদিনিমিত্তং. দিসকিত্তনন্তি ‘‘পুরত্থিমায দিসায কিং নিমিত্ত’’ন্তিআদিনা দিসাকিত্তনং. পমাণন্তি তিযোজনপরমং পমাণং. সোধেত্ৰাতি যস্মিং গামক্খেত্তে সীমং বন্ধতি, তত্থ ৰসন্তে উপসম্পন্নভিক্খূ বদ্ধসীমৰিহারে ৰসন্তে সীমায বহি গন্তুং অদত্ৰা, অবদ্ধসীমৰিহারে ৰসন্তে হত্থপাসং উপনেতব্বে হত্থপাসং নেত্ৰা অৰসেসে বহিসীমায কত্ৰা সব্বমগ্গেসু আরক্খং ৰিদহিত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি. সীমন্তি খণ্ডসীমং.

কীদিসন্তি আহ ‘‘তিকোণ’’ন্তিআদি. পণৰূপমন্তি পণৰসণ্ঠানং মজ্ঝে সংখিত্তং উভযকোটিযা ৰিত্থতং. ‘‘ৰিতানাকারং ধনুকাকার’’ন্তি আকার-সদ্দো পচ্চেকং যোজেতব্বো. ধনুকাকারন্তি আরোপিতধনুসণ্ঠানং, ‘‘মুদিঙ্গূপমং সকটূপম’’ন্তি উপমা-সদ্দো পচ্চেকং যোজেতব্বো. মুদিঙ্গূপমন্তি মজ্ঝে ৰিত্থতং উভযকোটিযা তনুকং তুরিযৰিসেসং মুদিঙ্গন্তি ৰদন্তি, তাদিসন্তি অত্থো. সীমং বন্ধেয্যাতি যোজনা.

২৫৬৩. পব্বতাদিনিমিত্তুপগনিমিত্তানি দস্সেতুমাহ ‘‘পব্বত’’ন্তিআদি. ইতি অট্ঠ নিমিত্তানি দীপযেতি যোজনা. তত্রেৰং সঙ্খেপতো নিমিত্তুপগতা ৰেদিতব্বা – সুদ্ধপংসুসুদ্ধপাসাণউভযমিস্সকৰসেন (কঙ্খা. অট্ঠ. নিদানৰণ্ণনা; মহাৰ. অট্ঠ. ১৩৮) তিৰিধোপি হি পব্বতো হত্থিপ্পমাণতো পট্ঠায উদ্ধং নিমিত্তুপগো, ততো ওমকতরো ন ৰট্টতি. অন্তোসারেহি ৰা অন্তোসারমিস্সকেহি ৰা রুক্খেহি চতুপঞ্চরুক্খমত্তম্পি ৰনং নিমিত্তুপগং, ততো ঊনতরং ন ৰট্টতি. পাসাণনিমিত্তে অযগুল়ম্পি পাসাণসঙ্খ্যমেৰ গচ্ছতি, তস্মা যো কোচি পাসাণো উক্কংসেন হত্থিপ্পমাণতো ওমকতরং আদিং কত্ৰা হেট্ঠিমপরিচ্ছেদেন দ্ৰত্তিংসপলগুল়পিণ্ডপরিমাণো নিমিত্তুপগো, ন ততো খুদ্দকতরো. পিট্ঠিপাসাণো পন অতিমহন্তোপি ৰট্টতি. রুক্খো জীৰন্তোযেৰ অন্তোসারো ভূমিযং পতিট্ঠিতো অন্তমসো উব্বেধতো অট্ঠঙ্গুলো পরিণাহতো সূচিদণ্ডপ্পমাণোপি নিমিত্তুপগো, ন ততো ওরং ৰট্টতি. মগ্গো জঙ্ঘমগ্গো ৰা হোতু সকটমগ্গো ৰা, যো ৰিনিৰিজ্ঝিত্ৰা দ্ৰে তীণি গামক্খেত্তানি গচ্ছতি, তাদিসো জঙ্ঘসকটসত্থেহি ৰল়ঞ্জিযমানোযেৰ নিমিত্তুপগো, অৰল়ঞ্জো ন ৰট্টতি. হেট্ঠিমপরিচ্ছেদেন তংদিৰসং জাতো অট্ঠঙ্গুলুব্বেধো গোৰিসাণমত্তোপি ৰম্মিকো নিমিত্তুপগো, ততো ওরং ন ৰট্টতি. উদকং যং অসন্দমানং আৰাটপোক্খরণিতল়াকজাতস্সরলোণিসমুদ্দাদীসু ঠিতং, তং আদিং কত্ৰা অন্তমসো তঙ্খণংযেৰ পথৰিযং খতে আৰাটে ঘটেহি আহরিত্ৰা পূরিতম্পি যাৰ কম্মৰাচাপরিযোসানা সণ্ঠহনকং নিমিত্তুপগং, ইতরং সন্দমানকং, ৰুত্তপরিচ্ছেদকালং অতিট্ঠন্তং, ভাজনগতং ৰা ন ৰট্টতি. যা অবদ্ধসীমালক্খণে নদী ৰুত্তা, সা নিমিত্তুপগা, অঞ্ঞা ন ৰট্টতীতি.

২৫৬৪. তেসূতি নিদ্ধারণে ভুম্মং. তীণীতি নিদ্ধারিতব্বদস্সনং, ইমিনা একং ৰা দ্ৰে ৰা নিমিত্তানি ন ৰট্টন্তীতি দস্সেতি. যথাহ – ‘‘সা এৰং সম্মন্নিত্ৰা বজ্ঝমানা একেন, দ্ৰীহি ৰা নিমিত্তেহি অবদ্ধা হোতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১৩৮). সতেনাপীতি এত্থ পি-সদ্দো সম্ভাৰনাযং দট্ঠব্বো, তেন ৰীসতিযা, তিংসায ৰা নিমিত্তেহি ৰত্তব্বমেৰ নত্থীতি দীপেতি.

২৫৬৫. তিযোজনং পরং উক্কট্ঠো পরিচ্ছেদো এতিস্সাতি তিযোজনপরা. ‘‘ৰীসতী’’তিআদীনং সঙ্খ্যানে, সঙ্খ্যেয্যে চ ৰত্তনতো ইধ সঙ্খ্যানে ৰত্তমানং ৰীসতি-সদ্দং গহেত্ৰা একৰীসতি ভিক্খূনন্তি ভিন্নাধিকরণনিদ্দেসো কতোতি দট্ঠব্বং. ‘‘একৰীসতি’’ন্তি ৰত্তব্বে গাথাবন্ধৰসেন নিগ্গহীতলোপো, ৰীসতিৰগ্গকরণীযপরমত্তা সঙ্ঘকম্মস্স কম্মারহেন সদ্ধিং ভিক্খূনং একৰীসতিং গণ্হন্তীতি অত্থো, ইদঞ্চ নিসিন্নানং ৰসেন ৰুত্তং. হেট্ঠিমন্ততো হি যত্থ একৰীসতি ভিক্খূ নিসীদিতুং সক্কোন্তি, তত্তকে পদেসে সীমং বন্ধিতুং ৰট্টতীতি.

২৫৬৬. যা উক্কট্ঠাযপি যা চ হেট্ঠিমাযপি কেসগ্গমত্ততোপি অধিকা ৰা ঊনা ৰা, এতা দ্ৰেপি সীমাযো ‘‘অসীমা’’তি আদিচ্চবন্ধুনা ৰুত্তাতি যোজনা.

২৫৬৭. সমন্ততো সব্বমেৰ নিমিত্তং কিত্তেত্ৰাতি পুব্বদিসানুদিসাদীসু পরিতো সব্বদিসাসু যথালদ্ধং নিমিত্তোপগং সব্বনিমিত্তং ‘‘ৰিনযধরেন পুচ্ছিতব্বং ‘পুরত্থিমায দিসায কিং নিমিত্ত’ন্তি? ‘পব্বতো, ভন্তে’তি. পুন ৰিনযধরেন ‘এসো পব্বতো নিমিত্ত’’ন্তিআদিনা (মহাৰ. অট্ঠ. ১৩৮) অট্ঠকথাযং ৰুত্তনযেন নিমিত্তেন নিমিত্তং ঘটেত্ৰা কিত্তেত্ৰা. ঞত্তি দুতিযা যস্সাতি ৰিগ্গহো, ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, যাৰতা সমন্তা নিমিত্তা কিত্তিতা’’তিআদিনা (মহাৰ. ১৩৯) পদভাজনে ৰুত্তেন ঞত্তিদুতিযেন কম্মেনাতি অত্থো. অরহতি পহোতি ৰিনযধরোতি অধিপ্পাযো.

২৫৬৮. বন্ধিত্ৰাতি যথাৰুত্তলক্খণনযেন সমানসংৰাসসীমং পঠমং বন্ধিত্ৰা. অনন্তরন্তি কিচ্চন্তরেন ব্যৰহিতং অকত্ৰা, কালক্খেপং অকত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি, সীমং সমূহনিতুকামানং পচ্চত্তিকানং ওকাসং অদত্ৰাতি অধিপ্পাযো. পচ্ছাতি সমানসংৰাসসম্মুতিতো পচ্ছা. চীৰরাৰিপ্পৰাসকং সম্মন্নিত্ৰান যা বদ্ধা, সা ‘‘অৰিপ্পৰাসা’’তি ৰুচ্চতীতি যোজনা.

তত্থ চীৰরাৰিপ্পৰাসকং সম্মন্নিত্ৰান যা বদ্ধাতি ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, যা সা সঙ্ঘেন সীমা সম্মতা সমানসংৰাসা একুপোসথা…পে… ঠপেত্ৰা গামঞ্চ গামূপচারঞ্চ, খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি (মহাৰ. ১৪৪) ৰুত্তনযেন চীৰরেন অৰিপ্পৰাসং সম্মন্নিত্ৰা যা বদ্ধা. সা অৰিপ্পৰাসাতি ৰুচ্চতীতি তত্থ ৰসন্তানং ভিক্খূনং চীৰরেন ৰিপ্পৰাসনিমিত্তাপত্তিযা অভাৰতো তথা ৰুচ্চতি, ‘‘অৰিপ্পৰাসসীমা’’তি ৰুচ্চতীতি ৰুত্তং হোতি.

২৫৬৯. ‘‘যা কাচি নদিলক্খণপ্পত্তা নদী নিমিত্তানি কিত্তেত্ৰা ‘এতং বদ্ধসীমং করোমা’তি কতাপি অসীমাৰ হোতী’’তিআদিকং (মহাৰ. অট্ঠ. ১৪৭) অট্ঠকথানযং দস্সেতুমাহ ‘‘নদী…পে… ন ৰোত্থরতী’’তি, ন পত্থরতি সীমাভাৰেন ব্যাপিনী ন হোতীতি অত্থো. তেনেৰাতি যেন ন ৰোত্থরতি, তেনেৰ কারণেন. অব্রৰীতি ‘‘সব্বা, ভিক্খৰে, নদী অসীমা, সব্বো সমুদ্দো অসীমো, সব্বো জাতস্সরো অসীমো’’তি (মহাৰ. ১৪৭) অৰোচ.

সীমাকথাৰণ্ণনা.

২৫৭০. অট্ঠমিযাপি উপোসথৰোহারত্তা দিনৰসেন উপোসথানং অতিরেকত্তেপি ইধ অধিপ্পেতেযেৰ উপোসথে গহেত্ৰা আহ ‘‘নৰেৰা’’তি.

২৫৭১-৩. তে সরূপতো দস্সেতুমাহ ‘‘চাতুদ্দসো…পে… কম্মেনুপোসথা’’তি. চতুদ্দসন্নং পূরণো চাতুদ্দসো. পন্নরসন্নং পূরণো পন্নরসো. যদা পন কোসম্বক্খন্ধকে (মহাৰ. ৪৫১ আদযো) আগতনযেন ভিন্নে সঙ্ঘে ওসারিতে তস্মিং ভিক্খুস্মিং সঙ্ঘো তস্স ৰত্থুস্স ৰূপসমায সঙ্ঘসামগ্গিং করোতি, তদা ‘‘তাৰদেৰ উপোসথো কাতব্বো, পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্ব’’ন্তি (মহাৰ. ৪৭৫) ৰচনতো ঠপেত্ৰা চাতুদ্দসপন্নরসে অঞ্ঞোপি যো কোচি দিৰসো সামগ্গী উপোসথোতি. এত্থ ইতি-সদ্দো লুত্তনিদ্দিট্ঠো. চাতুদ্দসো, পন্নরসো, সামগ্গী চ উপোসথোতি এতে তযোপি উপোসথা দিৰসেনেৰ নিদ্দিট্ঠা দিৰসেনেৰ ৰুত্তাতি যোজনা.

সঙ্ঘেউপোসথোতি সঙ্ঘেন কাতব্বউপোসথো. গণেপুগ্গলুপোসথোতি এত্থাপি এসেৰ নযো. সাধ্যসাধনলক্খণস্স সম্বন্ধস্স লব্ভমানত্তা ‘‘সঙ্ঘে’’তিআদীসু সামিৰচনপ্পসঙ্গে ভুম্মনিদ্দেসো. উপোসথো সাধ্যো কম্মভাৰতো, সঙ্ঘগণপুগ্গলা সাধনং কারকভাৰতো.

সুত্তস্স উদ্দেসো সুত্তুদ্দেসো, সুত্তুদ্দেসোতি অভিধানং নামং যস্স সো সুত্তুদ্দেসাভিধানো. কম্মেনাতি কিচ্চৰসেন.

২৫৭৪. ‘‘অধিট্ঠান’’ন্তি ৰাচ্চলিঙ্গমপেক্খিত্ৰা ‘‘নিদ্দিট্ঠ’’ন্তি নপুংসকনিদ্দেসো. ৰাচ্চলিঙ্গা হি তব্বাদযোতি পাতিমোক্খো নিদ্দিট্ঠো, পারিসুদ্ধি নিদ্দিট্ঠাতি পুমিত্থিলিঙ্গেন যোজেতব্বা.

২৫৭৫. ৰুত্তাতি ‘‘পঞ্চিমে, ভিক্খৰে, পাতিমোক্খুদ্দেসা, নিদানং উদ্দিসিত্ৰা অৰসেসং সুতেন সাৰেতব্বং, অযং পঠমো পাতিমোক্খুদ্দেসো’’তিআদিনা (মহাৰ. ১৫০) দেসিতা, সযঞ্চ তেসঞ্চ উদ্দেসে সঙ্খেপতো দস্সেতুমাহ ‘‘নিদান’’ন্তিআদি. সাৰেতব্বন্তি এত্থ ‘‘সুতেনা’’তি সেসো. সেসকন্তি অনুদ্দিট্ঠট্ঠানং –

‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো…পে… আৰিকতা হিস্স ফাসু হোতীতি ইমং নিদানং উদ্দিসিত্ৰা ‘উদ্দিট্ঠং খো আযস্মন্তো নিদানং, তত্থাযস্মন্তে পুচ্ছামি কচ্চিত্থ পরিসুদ্ধা, দুতিযম্পি পুচ্ছামি…পে… এৰমেতং ধারযামী’তি ৰত্ৰা ‘উদ্দিট্ঠং খো আযস্মন্তো নিদানং. সুতা খো পনাযস্মন্তেহি চত্তারো পারাজিকা ধম্মা…পে… অৰিৰদমানেহি সিক্খিতব্ব’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১৫০) –

অট্ঠকথায ৰুত্তনযেন অৰসেসং সুতেন সাৰেতব্বং.

২৫৭৬. সেসেসুপীতি উদ্দিট্ঠাপেক্খায সেসেসু পারাজিকুদ্দেসাদীসুপি. ‘‘অযমেৰ নযো ঞেয্যো’’তি সামঞ্ঞেন ৰুত্তেপি ‘‘ৰিত্থারেনেৰ পঞ্চমো’’তি ৰচনতো ৰিত্থারুদ্দেসে ‘‘সাৰেতব্বং তু সেসক’’ন্তি অযং নযো ন লব্ভতি. ‘‘সাৰেতব্বং তু সেসক’’ন্তি ৰচনতো পারাজিকুদ্দেসাদীসু যস্মিং ৰিপ্পকতে অন্তরাযো উপ্পজ্জতি, তেন সদ্ধিং অৰসেসং সুতেন সাৰেতব্বং. নিদানুদ্দেসে পন অনুদ্দিট্ঠে সুতেন সাৰেতব্বং নাম নত্থি. ভিক্খুনিপাতিমোক্খে অনিযতুদ্দেসস্স পরিহীনত্তা ‘‘ভিক্খুনীনঞ্চ চত্তারো’’তি ৰুত্তং. উদ্দেসা নৰিমে পনাতি ভিক্খূনং পঞ্চ, ভিক্খুনীনং চত্তারোতি উভতোপাতিমোক্খে ইমে নৰ উদ্দেসা ৰুত্তাতি অত্থো.

২৫৭৭. উপোসথেতি সঙ্ঘুপোসথে. অন্তরাযন্তি রাজন্তরাযাদিকং দসৰিধং অন্তরাযং. যথাহ – ‘‘রাজন্তরাযো চোরন্তরাযো অগ্যন্তরাযো উদকন্তরাযো মনুস্সন্তরাযো অমনুস্সন্তরাযো ৰাল়ন্তরাযো সরীসপন্তরাযো জীৰিতন্তরাযো ব্রহ্মচরিযন্তরাযো’’তি (মহাৰ. ১৫০).

তত্থ সচে ভিক্খূসু ‘‘উপোসথং করিস্সামা’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১৫০) নিসিন্নেসু রাজা আগচ্ছতি, অযং রাজন্তরাযো. চোরা আগচ্ছন্তি, অযং চোরন্তরাযো. দৰদাহো আগচ্ছতি ৰা, আৰাসে ৰা অগ্গি উট্ঠহতি, অযং অগ্যন্তরাযো. মেঘো ৰা উট্ঠেতি, ওঘো ৰা আগচ্ছতি, অযং উদকন্তরাযো. বহূ মনুস্সা আগচ্ছন্তি, অযং মনুস্সন্তরাযো. ভিক্খুং যক্খো গণ্হাতি, অযং অমনুস্সন্তরাযো. ব্যগ্ঘাদযো চণ্ডমিগা আগচ্ছন্তি, অযং ৰাল়ন্তরাযো. ভিক্খুং সপ্পাদযো ডংসন্তি, অযং সরীসপন্তরাযো. ভিক্খু গিলানো ৰা হোতি, কালং ৰা করোতি, ৰেরিনো ৰা তং মারেতুং গণ্হন্তি, অযং জীৰিতন্তরাযো. মনুস্সা একং ৰা বহুং ৰা ভিক্খূ ব্রহ্মচরিযা চাৰেতুকামা গণ্হন্তি, অযং ব্রহ্মচরিযন্তরাযো.

‘‘চেৰা’’তি ইমিনা অন্তরাযেৰ অন্তরাযসঞ্ঞিনা ৰিত্থারুদ্দেসে অকতেপি অনাপত্তীতি দীপেতি. অনুদ্দেসোতি ৰিত্থারেন অনুদ্দেসো. নিৰারিতোতি ‘‘ন, ভিক্খৰে, অসতি অন্তরাযে সংখিত্তেন পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্ব’’ন্তিআদিনা (মহাৰ. ১৫০) পটিসিদ্ধো. ইমিনা ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সতি অন্তরাযে সংখিত্তেন পাতিমোক্খং উদ্দিসিতু’’ন্তি (মহাৰ. ১৫০) ইদম্পি ৰিভাৰিতং হোতি.

২৫৭৮. তস্সাতি পাতিমোক্খস্স. ইস্সরণস্স হেতুমাহ ‘‘‘থেরাধেয্য’ন্তি পাঠতো’’তি. থেরাধেয্যন্তি থেরাধীনং, থেরাযত্তন্তি অত্থো. পাঠতোতি পাল়িৰচনতো. ‘‘যো তত্থ ভিক্খু ব্যত্তো পটিবলো, তস্সাধেয্যং পাতিমোক্খ’’ন্তি (মহাৰ. ১৫৫) ৰচনতো আহ ‘‘অৰত্তন্তেনা’’তিআদি. অৰত্তন্তেনাতি অন্তমসো দ্ৰেপি উদ্দেসে উদ্দিসিতুং অসক্কোন্তেন. থেরেন যো অজ্ঝিট্ঠো, এৰমজ্ঝিট্ঠস্স যস্স পন থেরস্স, নৰস্স, মজ্ঝিমস্স ৰা সো পাতিমোক্খো ৰত্ততি পগুণো হোতি, সো ইস্সরোতি সম্বন্ধো.

অজ্ঝিট্ঠোতি ‘‘ত্ৰং, আৰুসো, পাতিমোক্খং উদ্দিসা’’তি আণত্তো, ইমিনা অনাণত্তস্স উদ্দিসিতুং সামত্থিযা সতিপি অনিস্সরভাৰো দীপিতো হোতি. যথাহ – ‘‘সচে থেরস্স পঞ্চ ৰা চত্তারো ৰা তযো ৰা পাতিমোক্খুদ্দেসা নাগচ্ছন্তি, দ্ৰে পন অখণ্ডা সুৰিসদা ৰাচুগ্গতা হোন্তি, থেরাযত্তোৰ পাতিমোক্খো. সচে পন এত্তকম্পি ৰিসদং কাতুং ন সক্কোতি, ব্যত্তস্স ভিক্খুনো আযত্তো হোতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১৫৫).

২৫৭৯. উদ্দিসন্তেতি পাতিমোক্খুদ্দেসকে পাতিমোক্খং উদ্দিসন্তে. সমা ৰাতি আৰাসিকেহি গণনেন সমা ৰা. অপ্পা ৰাতি ঊনা ৰা. আগচ্ছন্তি সচে পনাতি সচে পন আগন্তুকা ভিক্খূ আগচ্ছন্তি. সেসকন্তি অনুদ্দিট্ঠট্ঠানং.

২৫৮০. উদ্দিট্ঠমত্তেতি উদ্দিট্ঠক্খণেযেৰ কথারম্ভতো পুব্বমেৰ. ‘‘ৰা’’তি ইদং এত্থাপি যোজেতব্বং, ইমিনা অৰুত্তং ‘‘অৰুট্ঠিতায ৰা’’তি ইমং ৰিকপ্পং সম্পিণ্ডেতি. অৰুট্ঠিতায পরিসাযাতি চ ভিক্খুপরিসায অঞ্ঞমঞ্ঞং সুখকথায নিসিন্নাযযেৰাতি অত্থো. পরিসাযাতি এত্থ ‘‘একচ্চাযা’’তি চ ‘‘সব্বাযা’’তি চ সেসো. ভিক্খূনং একচ্চায পরিসায ৰুট্ঠিতায ৰা সব্বায পরিসায ৰুট্ঠিতায ৰাতি যোজনা. তেসন্তি ৰুত্তপ্পকারানং আৰাসিকানং. মূলেতি সন্তিকে. পারিসুদ্ধি কাতব্বাতি যোজনা. ‘‘ইধ পন, ভিক্খৰে…পে… আগচ্ছন্তি বহুতরা, তেহি, ভিক্খৰে, ভিক্খূহি পুন পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্ব’’ন্তি ৰুত্তনযং দস্সেতুমাহ ‘‘সচে বহূ’’তি. এত্থ ‘‘পুন পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্ব’’ন্তি সেসো. সব্বৰিকপ্পেসু পুব্বকিচ্চং কত্ৰা পুন পাতিমোক্খং উদ্দিসিতব্বন্তি অত্থো. অযং পনেত্থ সেসৰিনিচ্ছযো –

‘‘পন্নরসোৰাসিকানং, ইতরানং সচেতরো;

সমানেতরেনুৰত্তন্তু, পুরিমানং সচেধিকা;

পুরিমা অনুৰত্তন্তু, তেসং সেসেপ্যযং নযো.

‘‘পাটিপদোৰাসিকানং,

ইতরানং উপোসথো;

সমথোকানং সামগ্গিং,

মূলট্ঠা দেন্তু কামতো.

বহি গন্ত্ৰান কাতব্বো,

নো চে দেন্তি উপোসথো;

দেয্যানিচ্ছায সামগ্গী,

বহূসু বহি ৰা ৰজে.

‘‘পাটিপদেগন্তুকানং, এৰমেৰ অযং নযো;

সাৰেয্য সুত্তং সঞ্চিচ্চ, অস্সাৰেন্তস্স দুক্কটন্তি.

২৫৮১. ৰিনিদ্দিট্ঠস্সাতি আণত্তস্স, ইমিনা ইতরেসং অনাপত্তীতি দীপেতি. ইধ ‘‘অগিলানস্সা’’তি সেসো. থেরেন আণাপেন্তেন ‘‘কিঞ্চি কম্মং করোন্তো ৰা সদাকালমেৰ একো ৰা ভারনিত্থরণকো ৰা সরভাণকধম্মকথিকাদীসু অঞ্ঞতরো ৰা ন উপোসথাগারসম্মজ্জনত্থং আণাপেতব্বো, অৰসেসা পন ৰারেন আণাপেতব্বা’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১৫৯) অট্ঠকথায ৰুত্তৰিধিনা আণাপেতব্বো. সচে আণত্তো সম্মজ্জনিং তাৰকালিকম্পি ন লভতি, সাখাভঙ্গং কপ্পিযং কারেত্ৰা সম্মজ্জিতব্বং. তম্পি অলভন্তস্স লদ্ধকপ্পিযং হোতি.

আসনপঞ্ঞাপনাণত্তিযম্পি ৰুত্তনযেনেৰ আণাপেতব্বো. আণাপেন্তেন চ সচে উপোসথাগারে আসনানি নত্থি, সঙ্ঘিকাৰাসতোপি আহরিত্ৰা পঞ্ঞপেত্ৰা পুন আহরিতব্বানি. আসনেসু অসতি কটসারকেপি তট্টিকাযোপি পঞ্ঞপেতুং ৰট্টতি, তট্টিকাসুপি অসতি সাখাভঙ্গানি কপ্পিযং কারেত্ৰা পঞ্ঞপেতব্বানি, কপ্পিযকারকং অলভন্তস্স লদ্ধকপ্পিযং হোতি.

পদীপকরণেপি ৰুত্তনযেনেৰ আণাপেতব্বো. আণাপেন্তেন চ ‘‘অসুকস্মিং নাম ওকাসে তেলং ৰা ৰট্টি ৰা কপল্লিকা ৰা অত্থি, তং গহেত্ৰা করোহী’’তি ৰত্তব্বো. সচে তেলাদীনি নত্থি, ভিক্খাচারেনপি পরিযেসিতব্বানি. পরিযেসিত্ৰা অলভন্তস্স লদ্ধকপ্পিযং হোতি. অপিচ কপালে অগ্গিপি জালেতব্বো.

২৫৮২. দীপন্তি এত্থ ‘‘জালেত্ৰা’’তি সেসো. অথ ৰা ‘‘কত্ৰা’’তি ইমিনা চ যোজেতব্বং. গণঞত্তিং ঠপেত্ৰাতি ‘‘সুণন্তু মে, আযস্মন্তা, অজ্জুপোসথো পন্নরসো, যদাযস্মন্তানং পত্তকল্লং, মযং অঞ্ঞমঞ্ঞং পারিসুদ্ধিউপোসথং করেয্যামা’’তি এৰং গণঞত্তিং নিক্খিপিত্ৰা. কত্তব্বো তীহুপোসথোতি তীহি ভিক্খূহি উপোসথো কাতব্বো. তীসু থেরেন একংসং উত্তরাসঙ্গং কত্ৰা উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা দ্ৰে এৰং তিক্খত্তুমেৰ ৰত্তব্বো ‘‘পরিসুদ্ধো অহং, আৰুসো, ‘পরিসুদ্ধো’তি মং ধারেথা’’তি (মহাৰ. ১৬৮). দুতিযেন, ততিযেন চ যথাক্কমং ‘‘পরিসুদ্ধো অহং, ভন্তে, ‘পরিসুদ্ধো’তি মং ধারেথা’’তি তিক্খত্তুমেৰ ৰত্তব্বং.

২৫৮৩. পুব্বকিচ্চাদীনি কত্ৰা ঞত্তিং অট্ঠপেত্ৰা থেরেন নৰো এৰং তিক্খত্তুমেৰ ৰত্তব্বো ‘‘পরিসুদ্ধো অহং, আৰুসো, ‘পরিসুদ্ধো’তি মং ধারেহী’’তি (মহাৰ. ১৬৮), নৰেন থেরোপি ‘‘পরিসুদ্ধো অহং, ভন্তে, ‘পরিসুদ্ধো’তি মং ধারেথা’’তি (মহাৰ. ১৬৮) তিক্খত্তুং ৰত্তব্বো. ইমস্মিং পন ৰারে ঞত্তিযা অট্ঠপনঞ্চ ‘‘ধারেহী’’তি একৰচননিদ্দেসো চাতি এত্তকোৰ ৰিসেসোতি তং অনাদিযিত্ৰা পুগ্গলেন কাতব্বং উপোসথৰিধিং দস্সেতুমাহ ‘‘পুব্বকিচ্চং সমাপেত্ৰা, অধিট্ঠেয্য পনেককো’’তি. অধিট্ঠেয্যাতি ‘‘অজ্জ মে উপোসথো, পন্নরসো’তি ৰা ‘চাতুদ্দসো’তি ৰা অধিট্ঠামী’’তি অধিট্ঠেয্য. অস্সাতি অৰসানে ৰুত্তপুগ্গলং সন্ধায একৰচননিদ্দেসো. যথাৰুত্তো সঙ্ঘোপি তযোপি দ্ৰেপি অত্তনো অত্তনো অনুঞ্ঞাতং উপোসথং অন্তরাযং ৰিনা সচে ন করোন্তি, এৰমেৰ আপত্তিমাপজ্জন্তীতি ৰেদিতব্বো.

২৫৮৪-৫. ইদানি ‘‘চত্তারিমানি, ভিক্খৰে, উপোসথকম্মানি, অধম্মেন ৰগ্গং উপোসথকম্ম’’ন্তিআদিনা (মহাৰ. ১৪৯) নযেন ৰুত্তং কম্মচতুক্কং দস্সেতুমাহ ‘‘অধম্মেন চ ৰগ্গেনা’’তিআদি. অধম্মেন ৰগ্গেন কম্মং, অধম্মতো সমগ্গেন কম্মং, ধম্মেন ৰগ্গেন কম্মং, ধম্মতো সমগ্গেন কম্মন্তি এতানি চত্তারি উপোসথস্স কম্মানীতি জিনো অব্রৰীতি যোজনা. চতূস্ৰপি পনেতেসূতি এতেসু চতূসু কম্মেসু পন. চতুত্থন্তি ‘‘সমগ্গেন চ ধম্মতো’’তি ৰুত্তং চতুত্থং উপোসথকম্মং ‘‘ধম্মকম্ম’’ন্তি অধিপ্পেতং.

২৫৮৬-৭. তানি কম্মানি ৰিভাৰেতুমাহ ‘‘অধম্মেনিধা’’তিআদি. ইধ ইমস্মিং সাসনে এত্থ এতেসু চতূসু উপোসথেসু. অধম্মেন ৰগ্গো উপোসথো কতমোতি কথেতুকামতাপুচ্ছা. যত্থ যস্সং একসীমাযং ভিক্খুনো চত্তারো ৰসন্তীতি যোজনা.

তত্র একস্স পারিসুদ্ধিং আনযিত্ৰা তে তযো জনা পারিসুদ্ধিং উপোসথং করোন্তি চে, এৰং কতো উপোসথো অধম্মো ৰগ্গুপোসথো নামাতি যোজনা, একসীমট্ঠেহি চতূহি সঙ্ঘুপোসথে কাতব্বে গণুপোসথস্স কতত্তা অধম্মো চ সঙ্ঘমজ্ঝং ৰিনা গণমজ্ঝং পারিসুদ্ধিযা অগমনতো তস্স হত্থপাসং অনুপগমনেন ৰগ্গো চ হোতীতি অত্থো.

২৫৮৮. অধম্মেন সমগ্গোতি এত্থ ‘‘উপোসথো কতমো’’তি অনুৰত্তেতব্বং. ‘‘ভিক্খুনো একতো’’তি পদচ্ছেদো. ‘‘হোতি অধম্মিকো’’তি পদচ্ছেদো. চতূহি সমগ্গেহি সঙ্ঘুপোসথে কাতব্বে গণুপোসথকরণং অধম্মো, হত্থপাসুপগমনতো সমগ্গো হোতি.

২৫৮৯-৯০. যো উপোসথো ধম্মেন ৰগ্গো হোতি, সো কতমোতি যোজনা. যত্থ যস্সং একসীমাযং চত্তারো ভিক্খুনো ৰসন্তি, তত্র একস্স পারিসুদ্ধিং আনযিত্ৰা তে তযো জনা পাতিমোক্খং উদ্দিসন্তে চে, ধম্মেন ৰগ্গো উপোসথো হোতীতি যোজনা. একসীমট্ঠেহি চতূহি সঙ্ঘুপোসথস্স কতত্তা ধম্মো, একস্স হত্থপাসং অনুপগমনেন ৰগ্গো চ হোতীতি অত্থো.

২৫৯১. যো ধম্মতো সমগ্গো, সো কতমোতি যোজনা. ইধ ইমস্মিং সাসনে চত্তারো ভিক্খুনো একতো পাতিমোক্খং উদ্দিসন্তি চে, অযং ধম্মতো সমগ্গো উপোসথোতি মতো অধিপ্পেতোতি যোজনা. চতূহি সঙ্ঘুপোসথস্স কতত্তা ধম্মো, একস্সাপি হত্থপাসং অৰিজহনেন সমগ্গোতি অধিপ্পাযো.

২৫৯২. ৰগ্গে সঙ্ঘে ৰগ্গোতি সঞ্ঞিনো, সমগ্গে চ সঙ্ঘে ৰগ্গোতি সঞ্ঞিনো উভযত্থ ৰিমতিস্স ৰা উপোসথং করোন্তস্স দুক্কটং আপত্তি হোতীতি যোজনা.

২৫৯৩. ভেদাধিপ্পাযতোতি ‘‘নস্সন্তেতে, ৰিনস্সন্তেতে, কো তেহি অত্থো’’তি এৰং ভেদপুরেক্খারতায ‘‘উপোসথং করোন্তস্সা’’তি আনেত্ৰা যোজেতব্বং. তস্স ভিক্খুনো থুল্লচ্চযং হোতি অকুসলবলৰতায চ থুল্লচ্চযং হোতীতি. যথাহ – ‘‘ভেদপুরেক্খারপন্নরসকে অকুসলবলৰতায থুল্লচ্চযং ৰুত্ত’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১৭৬). ৰগ্গে ৰা সমগ্গে ৰা সঙ্ঘে সমগ্গো ইতি সঞ্ঞিনো উপোসথং করোন্তস্স অনাপত্তীতি যোজনা. অৰসেসো পনেত্থ ৰত্তব্বৰিনিচ্ছযো পৰারণৰিনিচ্ছযাৰসানে ‘‘পারিসুদ্ধিপ্পদানেনা’’তিআদীহি (ৰি. ৰি. ২৬৪২) একতো ৰত্তুমিচ্ছন্তেন ন ৰুত্তো.

২৫৯৪-৫. ‘‘উক্খিত্তেনা’’তিআদিকানি করণৰচনন্তানি পদানি ‘‘সহা’’তি ইমিনা সদ্ধিং ‘‘উপোসথো ন কাতব্বো’’তি পদেন পচ্চেকং যোজেতব্বানি. উক্খিত্তেনাতি আপত্তিযা অদস্সনে উক্খিত্তকো, আপত্তিযা অপ্পটিকম্মে উক্খিত্তকো, পাপিকায দিট্ঠিযা অপ্পটিনিস্সগ্গে উক্খিত্তকোতি তিৰিধেন উক্খিত্তেন. এতেসু হি তিৰিধে উক্খিত্তকে সতি উপোসথং করোন্তো সঙ্ঘো পাচিত্তিযং আপজ্জতি.

‘‘গহট্ঠেনা’’তি ইমিনা তিত্থিযোপি সঙ্গহিতো. সেসেহি সহধম্মিহীতি ভিক্খুনী, সিক্খমানা, সামণেরো, সামণেরীতি চতূহি সহধম্মিকেহি. চুতনিক্খিত্তসিক্খেহীতি এত্থ চুতো চ নিক্খিত্তসিক্খো চাতি ৰিগ্গহো. চুতো নাম অন্তিমৰত্থুং অজ্ঝাপন্নকো. নিক্খিত্তসিক্খো নাম সিক্খাপচ্চক্খাতকো.

একাদসহীতি পণ্ডকো, থেয্যসংৰাসকো, তিত্থিযপক্কন্তকো, তিরচ্ছানগতো, মাতুঘাতকো, পিতুঘাতকো, অরহন্তঘাতকো, ভিক্খুনিদূসকো, সঙ্ঘভেদকো, লোহিতুপ্পাদকো, উভতোব্যঞ্জনকোতি ইমেহি একাদসহি অভব্বেহি.

সভাগাপত্তিকেন ৰা সহ উপোসথো ন কাতব্বো, পারিৰুত্থেন ছন্দেন উপোসথো ন কাতব্বো, করোতো দুক্কটং হোতীতি যোজনা. এৰং উক্খিত্তৰজ্জিতেসু সব্বৰিকপ্পেসু দুক্কটমেৰ ৰেদিতব্বং. ‘‘যং দ্ৰেপি জনা ৰিকালভোজনাদিনা সভাগৰত্থুনা আপত্তিং আপজ্জন্তি, এৰরূপা ৰত্থুসভাগা ‘সভাগা’তি ৰুচ্চতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১৬৯) ৰচনতো ‘‘সভাগাপত্তী’’তি ৰত্থুসভাগাপত্তিযেৰ গহেতব্বা.

উপোসথদিৰসে সব্বোৰ সঙ্ঘো সচে সভাগাপত্তিং আপন্নো হোতি,

‘‘ইধ পন, ভিক্খৰে, অঞ্ঞতরস্মিং আৰাসে তদহুপোসথে সব্বো সঙ্ঘো সভাগং আপত্তিং আপন্নো হোতি, তেহি, ভিক্খৰে, ভিক্খূহি একো ভিক্খু সামন্তা আৰাসা সজ্জুকং পাহেতব্বো ‘গচ্ছাৰুসো, তং আপত্তিং পটিকরিত্ৰা আগচ্ছ, মযং তে সন্তিকে তং আপত্তিং পটিকরিস্সামা’তি. এৰঞ্চেতং লভেথ, ইচ্চেতং কুসলং. নো চে লভেথ, ব্যত্তেন ভিক্খুনা পটিবলেন সঙ্ঘো ঞাপেতব্বো – ‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, অযং সব্বো সঙ্ঘো সভাগং আপত্তিং আপন্নো, যদা অঞ্ঞং ভিক্খুং সুদ্ধং অনাপত্তিকং পস্সিস্সতি, তদা তস্স সন্তিকে তং আপত্তিং পটিকরিস্সতী’’তি (মহাৰ. ১৭১) চ,

ৰেমতিকো চে হোতি,

‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, অযং সব্বো সঙ্ঘো সভাগায আপত্তিযা ৰেমতিকো, যদা নিব্বেমতিকো ভৰিস্সতি, তদা তং আপত্তিং পটিকরিস্সতী’’তি (মহাৰ. ১৭১) চ,

ৰুত্তনযেন উপোসথো কাতব্বো.

এত্থ চ সজ্ঝুকন্তি তদহেৰাগমনত্থায. গণুপোসথাদীসুপি এসেৰ নযো. ৰুত্তঞ্হি অট্ঠকথাগণ্ঠিপদে ‘‘যথা সঙ্ঘো সভাগং আপত্তিং আপজ্জিত্ৰা সুদ্ধং অলভিত্ৰা ‘যদা সুদ্ধং পস্সিস্সতি, তদা তস্স সন্তিকে তং আপত্তিং পটিকরিস্সতী’তি ৰত্ৰা উপোসথং কাতুং লভতি, এৰং দ্ৰীহিপি অঞ্ঞমঞ্ঞং আরোচেত্ৰা উপোসথং কাতুং ৰট্টতি. একেনাপি ‘পরিসুদ্ধং লভিত্ৰা পটিকরিস্সামী’তি আভোগং কত্ৰা কাতুং ৰট্টতি কিরা’’তি. কিরাতি চেত্থ অনুস্সৰত্থে দট্ঠব্বো, ন পনারুচিযং.

পারিৰুত্থেন ছন্দেনাতি ছন্দং আহরিত্ৰা কম্মং কাতুং নিসিন্নেনপি ‘‘অসুভলক্খণতাদিনা কেনচি কারণেন ন করিস্সামী’’তি ৰিস্সট্ঠে ছন্দে সচে পুন করিস্সতি, পুন ছন্দপারিসুদ্ধিং আহরিত্ৰা কাতব্বং. যথাহ – ‘‘এতস্মিং পারিৰাসিযে পুন ছন্দপারিসুদ্ধিং অনানেত্ৰা কম্মং কাতুং ন ৰট্টতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১১৬৭).

২৫৯৬. অদেসেত্ৰা পনাপত্তিন্তি আপন্নং আপত্তিং অদেসেত্ৰা. নাৰিকত্ৰান ৰেমতিন্তি ‘‘অহং, ভন্তে, সম্বহুলাসু আপত্তীসু ৰেমতিকো, যদা নিব্বেমতিকো ভৰিস্সামি, তদা তা আপত্তিযো পটিকরিস্সামী’’তি ৰিমতিং অনারোচেত্ৰা. ‘‘যদা নিব্বেমতিকোতি এত্থ সচে পনেস নিব্বেমতিকো ন হোতি, ৰত্থুং কিত্তেত্ৰাৰ দেসেতুং ৰট্টতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১৬৯) অন্ধকট্ঠকথাযং ৰুত্তং. তত্রাযং দেসনাৰিধি – সচে মেঘচ্ছন্নে সূরিযে ‘‘কালো নু খো, ৰিকালো’’তি ৰেমতিকো ভুঞ্জতি, তেন ভিক্খুনা ‘‘অহং, ভন্তে, ৰেমতিকো ভুঞ্জিং, সচে কালো অত্থি, সম্বহুলা দুক্কটা আপত্তিযো আপন্নোম্হি. নো চে অত্থি, সম্বহুলা পাচিত্তিযাপত্তিযো আপন্নোম্হী’’তি এৰং ৰত্থুং কিত্তেত্ৰা ‘‘অহং, ভন্তে, যা তস্মিং ৰত্থুস্মিং সম্বহুলা দুক্কটা ৰা পাচিত্তিযা ৰা আপত্তিযো আপন্নো, তা তুম্হমূলে পটিদেসেমী’’তি ৰত্তব্বং. এসেৰ নযো সব্বাপত্তীসূতি.

গণ্ঠিপদেসু পনেৰং ৰিনিচ্ছযো ৰুত্তো – ‘‘অহং, আৰুসো, ইত্থন্নামায আপত্তিযা ৰেমতিকো, যদা নিব্বেমতিকো ভৰিস্সামি, তদা তং আপত্তিং পটিকরিস্সামী’তি ৰত্ৰা উপোসথো কাতব্বো, পাতিমোক্খং সোতব্ব’’ন্তি (মহাৰ. ১৭০) ৰচনতো যাৰ নিব্বেমতিকো ন হোতি, তাৰ সভাগাপত্তিং পটিগ্গহেতুং ন লভতি. অঞ্ঞেসঞ্চ কম্মানং পরিসুদ্ধো নাম হোতি. ‘‘পুন নিব্বেমতিকো হুত্ৰা দেসেতব্বমেৰা’’তি (কঙ্খা. অভি. টী. নিদানৰণ্ণনা) নেৰ পাল়িযং, ন অট্ঠকথাযং অত্থি, দেসিতে পন ন দোসো. ‘‘ইতো ৰুট্ঠহিত্ৰা তং আপত্তিং পটিকরিস্সামী’’তি (মহাৰ. ১৭০) এত্থাপি এসেৰ নযোতি.

২৫৯৭. উপোসথেতি দিনকারককত্তব্বাকারৰসেন পন্নরসী, সঙ্ঘুপোসথো, সুত্তুদ্দেসোতি ইমেহি তীহি লক্খণেহি সমন্নাগতে উপোসথে. সভিক্খুম্হা চ আৰাসাতি ‘‘যস্মিং উপোসথে কিচ্চ’’ন্তিআদিনা ৰক্খমানপ্পকারা সভিক্খুকা আৰাসা. ইধ ‘‘অনাৰাসা’’তি সেসো. আৰাসো ৰা অনাৰাসো ৰাতি এত্থ ‘‘অভিক্খুকো ৰা নানাসংৰাসকেহি সভিক্খুকো ৰা’’তি চ ন গন্তব্বোতি এত্থ ‘‘অঞ্ঞত্র সঙ্ঘেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা’’তি চ সেসো. ‘‘অনাৰাসো’’তি উদোসিতাদযো ৰুত্তা. ভিক্খুনা উপোসথে সভিক্খুম্হা আৰাসা ৰা অনাৰাসা ৰা অভিক্খুকো ৰা নানাসংৰাসকেহি সভিক্খুকো ৰা আৰাসো ৰা অনাৰাসো ৰা অঞ্ঞত্র সঙ্ঘেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা কুদাচনং কদাচিপি ন গন্তব্বোতি যোজনা.

২৫৯৮. যস্মিং আৰাসে পন উপোসথে কিচ্চং সচে ৰত্ততি, সো আৰাসো ‘‘সভিক্খুকো নামা’’তি পকাসিতোতি যোজনা, ইমিনা সচে যত্থ উপোসথো ন ৰত্ততি, সো সন্তেসুপি ভিক্খূসু অভিক্খুকো নামাতি দীপেতি.

২৫৯৯. উপোসথস্স পযোজনং, তপ্পসঙ্গেন পৰারণায চ নিদ্ধারেতুকামতাযাহ ‘‘উপোসথো কিমত্থাযা’’তিআদি.

২৬০০. পটিক্কোসেয্যাতি নিৰারেয্য. অদেন্তস্সপি দুক্কটন্তি এত্থ ‘‘কোপেতুং ধম্মিকং কম্ম’’ন্তি আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বং.

২৬০১. সো চাতি (কঙ্খা. অট্ঠ. নিদানৰণ্ণনা) চতুৰগ্গাদিপ্পভেদেন পঞ্চৰিধো সো সঙ্ঘো চ. হেট্ঠিমপরিচ্ছেদেন কত্তব্বকম্মানং ৰসেন পরিদীপিতো, ন ছব্বগ্গাদীনং কাতুং অযুত্ততাদস্সনৰসেন.

২৬০২. চতুৰগ্গাদিভেদনিবন্ধনং কম্মং দস্সেতুমাহ ‘‘পৰারণ’’ন্তিআদি. পৰারণঞ্চ তথা অব্ভানঞ্চ উপসম্পদঞ্চ ঠপেত্ৰা চতুৰগ্গেন অকত্তব্বং কম্মং ন ৰিজ্জতীতি যোজনা.

২৬০৩. মজ্ঝদেসে উপসম্পদা মজ্ঝদেসূপসম্পদা, তং. অব্ভানং, মজ্ঝদেসূপসম্পদঞ্চ ৰিনা পঞ্চৰগ্গেন সব্বং কম্মং কাতুং ৰট্টতীতি যোজনা.

২৬০৪. কিঞ্চিপি কম্মং ন ন কত্তব্বন্তি যোজনা, সব্বম্পি কম্মং কত্তব্বমেৰাতি অত্থো. দ্ৰে পটিসেধা পকতত্থং গমযন্তীতি. ৰীসতিৰগ্গেন সঙ্ঘেন সব্বেসম্পি কম্মানং কত্তব্বভাৰে কিমত্থং অতিরেকৰীসতিৰগ্গস্স গহণন্তি আহ ‘‘ঊনে দোসোতি ঞাপেতুং, নাধিকে অতিরেকতা’’তি. যথাৰুত্তে চতুব্বিধে সঙ্ঘে গণনতো ঊনে দোসো হোতি, অধিকে দোসো ন হোতীতি ঞাপেতুং অতিরেকতা দস্সিতা, অতিরেকৰীসতিৰগ্গসঙ্ঘো দস্সিতোতি অধিপ্পাযো.

২৬০৫. চতুৰগ্গেন কত্তব্বে পকতত্তাৰ চত্তারো কম্মপ্পত্তাতি দীপিতাতি যোজনা. সেসা পকতত্তা ছন্দারহাতি সেসো. পকতত্তাতি অনুক্খিত্তা চেৰ অন্তিমৰত্থুং অনজ্ঝাপন্না চ গহেতব্বা. সেসেসু চাতি পঞ্চৰগ্গাদীসুপি.

২৬০৬. চতুৰগ্গাদিকত্তব্বকম্মং অসংৰাসপুগ্গলং গণপূরং কত্ৰা করোন্তস্স দুক্কটং হোতি. ন কেৰলং দুক্কটমেৰ, কতঞ্চ কম্মং কুপ্পতীতি যোজনা.

২৬০৭. পরিৰাসাদীতি এত্থ আদি-সদ্দেন মূলাযপটিকস্সনাদীনং গহণং. তত্রট্ঠন্তি পরিৰাসাদীসু ঠিতং. ‘‘তথা’’তি ইমিনা ‘‘কতং কুপ্পতি দুক্কট’’ন্তি ইদং অনুৰত্তেতি. সেসং তূতি পরিৰাসাদিকম্মতো অঞ্ঞং পন উপোসথাদিকম্মং. ৰট্টতীতি তে পারিৰাসিকাদযো গণপূরকে কত্ৰা কাতুং ৰট্টতি.

উপোসথক্খন্ধককথাৰণ্ণনা.

ৰস্সূপনাযিকক্খন্ধককথাৰণ্ণনা

২৬০৮. ৰস্সূপনাযিকা ৰুত্তাতি সেসো. পচ্ছিমা চাতি এত্থ ইতি-সদ্দো নিদস্সনে. ৰস্সূপনাযিকাতি ৰস্সূপগমনা. আলযো, ৰচীভেদো ৰা কাতব্বো উপগচ্ছতাতি ইমিনা ৰস্সূপগমনপ্পকারো দস্সিতো. উপগচ্ছতা আলযো কত্তব্বো, ৰচীভেদো ৰা কত্তব্বোতি সম্বন্ধো. উপগচ্ছন্তেন চ সেনাসনে অসতি ‘‘ইধ ৰস্সং ৰসিস্সামী’’তি চিত্তুপ্পাদমত্তং ৰা কাতব্বং, সেনাসনে সতি ‘‘ইমস্মিং ৰিহারে ইমং তেমাসং ৰস্সং উপেমী’’তি চ ‘‘ইধ ৰস্সং উপেমী’’তি চ ৰচীভেদো ৰা কাতব্বোতি অত্থো.

২৬০৯. জানং ৰস্সূপগমনং অনুপগচ্ছতো ৰাপীতি যোজনা. তেমাসন্তি এত্থ ‘‘পুরিমং ৰা পচ্ছিমং ৰা’’তি সেসো. চরন্তস্সাপীতি এত্থ ‘‘চারিক’’ন্তি সেসো. পুরিমং ৰা তেমাসং পচ্ছিমং ৰা তেমাসং অৰসিত্ৰাৰ চারিকং চরন্তস্সাপি দুক্কটন্তি যোজনা. তেমাসন্তি অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. যথাহ – ‘‘ন, ভিক্খৰে, ৰস্সং উপগন্ত্ৰা পুরিমং ৰা তেমাসং পচ্ছিমং ৰা তেমাসং অৰসিত্ৰা চারিকা পক্কমিতব্বা, যো পক্কমেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (মহাৰ. ১৮৫).

২৬১০. রুক্খস্স সুসিরেতি এত্থ ‘‘সুদ্ধে’’তি সেসো. যথাহ – ‘‘রুক্খসুসিরেতি এত্থ সুদ্ধে রুক্খসুসিরেযেৰ ন ৰট্টতি, মহন্তস্স পন রুক্খসুসিরস্স অন্তো পদরচ্ছদনং কুটিকং কত্ৰা পৰিসনদ্ৰারং যোজেত্ৰা উপগন্তুং ৰট্টতী’’তি. ‘‘রুক্খস্স সুসিরে’’তি ইমিনা রুক্খেকদেসো ৰিটপোপি সঙ্গহিতো, সোপি সুদ্ধোৰ ন ৰট্টতি. যথাহ – ‘‘রুক্খৰিটভিযাতি এত্থাপি সুদ্ধে ৰিটপমত্তে ন ৰট্টতি, মহাৰিটপে পন অট্টকং বন্ধিত্ৰা তত্থ পদরচ্ছদনং কুটিকং কত্ৰা উপগন্তুং ৰট্টতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২০৩).

‘‘ছত্তেতি এত্থাপি চতূসু থম্ভেসু ছত্তং ঠপেত্ৰা আৰরণং কত্ৰা দ্ৰারং যোজেত্ৰা উপগন্তুং ৰট্টতি, ছত্তকুটিকা নামেসা হোতি. চাটিযাতি এত্থাপি মহন্তেন কপল্লেন ছত্তে ৰুত্তনযেন কুটিং কত্ৰাৰ উপগন্তুং ৰট্টতী’’তি অট্ঠকথাৰচনতো এৰমকতাসু সুদ্ধছত্তচাটীসু নিৰারণং ৰেদিতব্বং. ছৰকুটীতি টঙ্কিতমঞ্চাদযো ৰুত্তা. যথাহ – ‘‘ছৰকুটিকা নাম টঙ্কিতমঞ্চাদিভেদা কুটি, তত্থ উপগন্তুং ৰট্টতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২০৩).

সুসানে পন অঞ্ঞং কুটিকং কত্ৰা উপগন্তুং ৰট্টতি. ‘‘ছৰসরীরং ঝাপেত্ৰা ছারিকায, অট্ঠিকানঞ্চ অত্থায কুটিকা করীযতী’’তি অন্ধকট্ঠকথাযং ছৰকুটি ৰুত্তা. ‘‘টঙ্কিতমঞ্চোতি কসিকুটিকাপাসাণঘরন্তি লিখিত’’ন্তি (ৰজির. টী. মহাৰগ্গ ২০৩) ৰজিরবুদ্ধিত্থেরো. চতুন্নং পাসাণানং উপরি পাসাণং অত্থরিত্ৰা কতো গেহোপি ‘‘টঙ্কিতমঞ্চো’’তি ৰুচ্চতি. দীঘে মঞ্চপাদে মজ্ঝে ৰিজ্ঝিত্ৰা অটনিযো পৰেসেত্ৰা মঞ্চং করোন্তীতি তস্স ইদং উপরি, ইদং হেট্ঠাতি নত্থি, পরিৰত্তেত্ৰা অত্থতোপি তাদিসোৰ হোতি, তং সুসানে, দেৰট্ঠানে চ ঠপেন্তি, অযম্পি টঙ্কিতমঞ্চো নাম.

২৬১১. ‘‘সতি পচ্চযৰেকল্লে, সরীরাফাসুতায ৰা’’তি অৰসেসন্তরাযানং ৰক্খমানত্তা ‘‘অন্তরাযো’’তি ইমিনা রাজন্তরাযাদি দসৰিধো গহেতব্বো.

২৬১২-৪. ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সত্তন্নং সত্তাহকরণীযেন অপ্পহিতেপি গন্তুং, পগেৰ পহিতে ভিক্খুস্স ভিক্খুনিযা সিক্খমানায সামণেরস্স সামণেরিযা মাতুযা চ পিতুস্স চা’’তি (মহাৰ. ১৯৮) ৰুত্তনযং দস্সেতুমাহ ‘‘মাতাপিতূন’’ন্তিআদি.

মাতাপিতূনং দস্সনত্থং, পঞ্চন্নং সহধম্মিকানং দস্সনত্থং ৰা নেসং অত্থে সতি ৰা নেসং অন্তরে গিলানং দট্ঠুং ৰা তদুপট্ঠাকানং ভত্তাদিং পরিযেসনত্থং ৰা নেসং ভত্তাদিং পরিযেসনত্থং ৰা তথা নেসং পঞ্চন্নং সহধম্মিকানং অঞ্ঞতরং অনভিরতং উক্কণ্ঠিতং অহং গন্ত্ৰা ৰূপকাসেস্সং ৰা ৰূপকাসাপেস্সামি ৰা ধম্মকথমস্স করিস্সামীতি ৰা তস্স পঞ্চন্নং সহধম্মিকানং অঞ্ঞতরস্স উট্ঠিতং উপ্পন্নং দিট্ঠিং ৰিৰেচেস্সামি ৰা ৰিৰেচাপেস্সামি ৰা ধম্মকথমস্স করিস্সামীতি ৰা তথা উপ্পন্নং কুক্কুচ্চং ৰিনোদেস্সামীতি ৰা ৰিনোদাপেস্সামীতি ৰা ধম্মকথমস্স করিস্সামীতি ৰা এৰং ৰিনযঞ্ঞুনা ভিক্খুনা সত্তাহকিচ্চেন অপেসিতেপি গন্তব্বং, পগেৰ পহিতেতি যোজনা.

ভত্তাদীতি এত্থ আদি-সদ্দেন ভেসজ্জপরিযেসনাদিং সঙ্গণ্হাতি. যথাহ – ‘‘গিলানভত্তং ৰা পরিযেসিস্সামি, গিলানুপট্ঠাকভত্তং ৰা পরিযেসিস্সামি, গিলানভেসজ্জং ৰা পরিযেসিস্সামি, পুচ্ছিস্সামি ৰা উপট্ঠহিস্সামি ৰা’’তি. ৰূপকাসেস্সন্তি যত্থ অনভিরতি উপ্পন্না, ততো অঞ্ঞত্থ গহেত্ৰা গমিস্সামীতি অত্থো.

ৰিনোদেস্সামহন্তি ৰাতি এত্থ ৰা-সদ্দেন ‘‘ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খু গরুধম্মং অজ্ঝাপন্নো হোতি পরিৰাসারহো, সো চে ভিক্খূনং সন্তিকে দূতং পহিণেয্য ‘অহঞ্হি গরুধম্মং অজ্ঝাপন্নো পরিৰাসারহো, আগচ্ছন্তু ভিক্খূ, ইচ্ছামি ভিক্খূনং আগত’ন্তি. গন্তব্বং, ভিক্খৰে, সত্তাহকরণীযেন অপ্পহিতেপি, পগেৰ পহিতে ‘পরিৰাসদানং উস্সুক্কং করিস্সামি ৰা অনুস্সাৰেস্সামি ৰা গণপূরকো ৰা ভৰিস্সামী’’তিআদিনযং (মহাৰ. ১৯৩) সঙ্গণ্হাতি. এৰং সত্তাহকিচ্চেন গচ্ছন্তেন অন্তোউপচারসীমায ঠিতেনেৰ ‘‘অন্তোসত্তাহে আগচ্ছিস্সামী’’তি আভোগং কত্ৰা গন্তব্বং. সচে আভোগং অকত্ৰা উপচারসীমং অতিক্কমতি, ছিন্নৰস্সো হোতীতি ৰদন্তি.

২৬১৫. ‘‘অযং পনেত্থ পাল়িমুত্তকরত্তিচ্ছেদৰিনিচ্ছযো’’তি অট্ঠকথাগতং রত্তিচ্ছেদৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘ৰস্সং উপগতেনেত্থা’’তিআদি. এত্থাতি ইমস্মিং সত্তাহকিচ্চাধিকারে. অযং পাল়িমুত্তকৰিনিচ্ছযো দট্ঠব্বোতি অত্থো.

২৬১৬. ‘‘অসুকং নাম দিৰস’’ন্তিআদিনা নিমন্তনাকারং ৰক্খতি. পুব্বন্তি পঠমং. ৰট্টতীতি সত্তাহকিচ্চেন গন্তুং ৰট্টতি. যথাহ – ‘‘সচে একস্মিং মহাৰাসে পঠমংযেৰ কতিকা কতা হোতি ‘অসুকদিৰসং নাম সন্নিপতিতব্ব’ন্তি, নিমন্তিতোযেৰ নাম হোতি, গন্তুং ৰট্টতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১৯৯). ‘‘উপাসকেহি ‘ইমস্মিং নাম দিৰসে দানাদীনি করোম, সব্বে এৰ সন্নিপতন্তূ’তি কতিকাযপি কতায গন্তুং ৰট্টতি, নিমন্তিতোযেৰ নাম হোতী’’তি কেচি.

২৬১৭. ভণ্ডকন্তি অত্তনো চীৰরভণ্ডং. ন ৰট্টতীতি সত্তাহকিচ্চেন গন্তুং ন ৰট্টতি. পহিণন্তীতি চীৰরধোৰনাদিকম্মেন পহিণন্তি. আচরিযুপজ্ঝাযানং আণত্তিযেন কেনচি অনৰজ্জকিচ্চেন সত্তাহকরণীযেন গন্তুং ৰট্টতীতি ইমিনাৰ দীপিতং হোতি.

২৬১৮. উদ্দেসাদীনমত্থাযাতি পাল়িৰাচনানি সন্ধায. আদি-সদ্দেন পরিপুচ্ছাদিং সঙ্গণ্হাতি. গরূনন্তি অগিলানানম্পি আচরিযুপজ্ঝাযানং. গন্তুং লভতীতি সত্তাহকরণীযেন গন্তুং লভতি. পুগ্গলোতি পকরণতো ভিক্খুংযেৰ গণ্হাতি.

২৬১৯. আচরিযোতি নিদস্সনমত্তং, উপজ্ঝাযেন নিৰারিতেপি এসেৰ নযো. ‘‘সচে পন নং আচরিযো ‘অজ্জ মা গচ্ছা’তি ৰদতি, ৰট্টতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১৯৯) অট্ঠকথানযং দস্সেতুমাহ ‘‘রত্তিচ্ছেদে অনাপত্তি, হোতীতি পরিদীপিতা’’তি. রত্তিচ্ছেদেতি ৰস্সচ্ছেদনিমিত্তং. ‘‘রত্তিচ্ছেদে’’তি সব্বত্থ ৰস্সচ্ছেদোতি সন্নিট্ঠানং কত্ৰা ৰদন্তি, এৰং সত্তাহকরণীযেন গতং নং অন্তোসত্তাহেযেৰ পুন আগচ্ছন্তং সচে আচরিযো ৰা উপজ্ঝাযো ৰা ‘‘অজ্জ মা গচ্ছা’’তি ৰদতি, সত্তাহাতিক্কমেপি অনাপত্তীতি অধিপ্পাযো, ৰস্সচ্ছেদো পন হোতিযেৰাতি দট্ঠব্বং সত্তাহস্স বহিদ্ধা ৰীতিনামিতত্তা.

২৬২০. যস্স কস্সচি ঞাতিস্সাতি মাতাপিতূহি অঞ্ঞস্স ঞাতিজনস্স. ‘‘গচ্ছতো দস্সনত্থাযা’’তি ইমিনা সেসঞাতিকেহি ‘‘মযং গিলানা ভদন্তানং আগমনং ইচ্ছামা’’তি চ ‘‘উপট্ঠাককুলেহি দানং দস্সাম, ধম্মং সোস্সাম, ভিক্খূনং দস্সনং ইচ্ছামা’’তি চ এৰং কত্তব্বং নিদ্দিসিত্ৰা দূতে ৰা পেসিতে সত্তাহকরণীযেন গচ্ছতো রত্তিচ্ছেদো চ দুক্কটঞ্চ ন হোতীতি ৰুত্তং হোতি. যথাহ ‘‘ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খুস্স ঞাতকো গিলানো হোতি…পে… গন্তব্বং, ভিক্খৰে, সত্তাহকরণীযেন পহিতে, ন ত্ৰেৰ অপ্পহিতে’’তি (মহাৰ. ১৯৯) চ ‘‘ইধ পন, ভিক্খৰে, উপাসকেন সঙ্ঘং উদ্দিস্স ৰিহারো কারাপিতো হোতি…পে… ইচ্ছামি দানঞ্চ দাতুং ধম্মঞ্চ সোতুং ভিক্খূ চ পস্সিতুন্তি. গন্তব্বং, ভিক্খৰে, সত্তাহকরণীযেন পহিতে, ন ত্ৰেৰ অপ্পহিতে’’তি (মহাৰ. ১৮৮) চ.

২৬২১. ‘‘অহং গামকং গন্ত্ৰা অজ্জেৰ আগমিস্সামী’’তি আগচ্ছং আগচ্ছন্তো সচে পাপুণিতুং ন সক্কোতেৰ, ৰট্টতীতি যোজনা. ৰট্টতীতি এত্থ ‘‘অজ্জেৰ আগমিস্সামী’’তি গন্ত্ৰা আগচ্ছন্তস্স অন্তরামগ্গে সচে অরুণুগ্গমনং হোতি, ৰস্সচ্ছেদোপি ন হোতি, রত্তিচ্ছেদদুক্কটঞ্চ নত্থীতি অধিপ্পাযো.

২৬২২. ৰজেতি (মহাৰ. অট্ঠ. ২০৩) গোপালকানং নিৰাসনট্ঠানে. সত্থেতি জঙ্ঘসত্থসকটসত্থানং সন্নিৰিট্ঠোকাসে. তীসু ঠানেসু ভিক্খুনো, ৰস্সচ্ছেদে অনাপত্তীতি তেহি সদ্ধিং গচ্ছন্তস্সেৰ নত্থি আপত্তি, তেহি ৰিযুঞ্জিত্ৰা গমনে পন আপত্তিযেৰ, পৰারেতুঞ্চ ন লভতি.

ৰজাদীসু ৰস্সং উপগচ্ছন্তেন ৰস্সূপনাযিকদিৰসে তেন ভিক্খুনা উপাসকা ৰত্তব্বা ‘‘কুটিকা লদ্ধুং ৰট্টতী’’তি. সচে করিত্ৰা দেন্তি, তত্থ পৰিসিত্ৰা ‘‘ইধ ৰস্সং উপেমী’’তি তিক্খত্তুং ৰত্তব্বং. নো চে দেন্তি, সালাসঙ্খেপেন ঠিতসকটস্স হেট্ঠা উপগন্তব্বং. তম্পি অলভন্তেন আলযো কাতব্বো. সত্থে পন কুটিকাদীনং অভাৰে ‘‘ইধ ৰস্সং উপেমী’’তি ৰচীভেদং কত্ৰা উপগন্তুং ন ৰট্টতি, আলযকরণমত্তমেৰ ৰট্টতি. আলযো নাম ‘‘ইধ ৰস্সং ৰসিস্সামী’’তি চিত্তুপ্পাদমত্তং.

সচে মগ্গপ্পটিপন্নেযেৰ সত্থে পৰারণদিৰসো হোতি, তত্থেৰ পৰারেতব্বং. অথ সত্থো অন্তোৰস্সেযেৰ ভিক্খুনা পত্থিতট্ঠানং পত্ৰা অতিক্কমতি. পত্থিতট্ঠানে ৰসিত্ৰা তত্থ ভিক্খূহি সদ্ধিং পৰারেতব্বং. অথাপি সত্থো অন্তোৰস্সেযেৰ অন্তরা একস্মিং গামে তিট্ঠতি ৰা ৰিপ্পকিরতি ৰা, তস্মিংযেৰ গামে ভিক্খূহি সদ্ধিং ৰসিত্ৰা পৰারেতব্বং, অপ্পৰারেত্ৰা ততো পরং গন্তুং ন ৰট্টতি.

নাৰায ৰস্সং উপগচ্ছন্তেনাপি কুটিযংযেৰ উপগন্তব্বং. পরিযেসিত্ৰা অলভন্তে আলযো কাতব্বো. সচে অন্তোতেমাসং নাৰা সমুদ্দেযেৰ হোতি, তত্থেৰ পৰারেতব্বং. অথ নাৰা কূলং লভতি, সযঞ্চ পরতো গন্তুকামো হোতি, গন্তুং ন ৰট্টতি. নাৰায লদ্ধগামেযেৰ ৰসিত্ৰা ভিক্খূহি সদ্ধিং পৰারেতব্বং. সচেপি নাৰা অনুতীরমেৰ অঞ্ঞত্থ গচ্ছতি, ভিক্খু চ পঠমং লদ্ধগামেযেৰ ৰসিতুকামো, নাৰা গচ্ছতু, ভিক্খুনা তত্থেৰ ৰসিত্ৰা ভিক্খূহি সদ্ধিং পৰারেতব্বং.

ইতি ৰজে, সত্থে, নাৰাযন্তি তীসু ঠানেসু নত্থি ৰস্সচ্ছেদে আপত্তি, পৰারেতুঞ্চ লভতি.

২৬২৩. সতি পচ্চযৰেকল্লেতি পিণ্ডপাতাদীনং পচ্চযানং ঊনত্তে সতি. সরীরাফাসুতায ৰাতি সরীরস্স অফাসুতায আবাধে ৰা সতি. ৰস্সং ছেত্ৰাপি পক্কমেতি ৰস্সচ্ছেদং কত্ৰাপি যথাফাসুকট্ঠানং গচ্ছেয্য. অপি-সদ্দেন ৰস্সং অছেত্ৰা ৰস্সচ্ছেদকারণে সতি সত্তাহকরণীযেন গন্তুম্পি ৰট্টতীতি দীপেতি.

২৬২৪. যেন কেনন্তরাযেনাতি রাজন্তরাযাদীসু যেন কেনচি অন্তরাযেন. যো ভিক্খু ৰস্সং নোপগতো, তেনাপি ছিন্নৰস্সেন ৰাপি দুতিযা ৰস্সূপনাযিকা উপগন্তব্বাতি যোজনা.

২৬২৫-৬. সত্তাহন্তি অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. ‘‘ৰীতিনামেতী’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. উপগন্ত্ৰাপি ৰা বহিদ্ধা এৰ সত্তাহং ৰীতিনামেতি চে. যো গচ্ছতি, যো চ ৰীতিনামেতি, তস্স ভিক্খুস্স. পুরিমাপি ন ৰিজ্জতীতি অনুপগতত্তা, ছিন্নৰস্সত্তা চ পুরিমাপি ৰস্সূপনাযিকা ন ৰিজ্জতি ন লভতি. ইমেসং দ্ৰিন্নং যথাক্কমং উপচারাতিক্কমে, সত্তাহাতিক্কমে চ আপত্তি ৰেদিতব্বা.

পটিস্সৰে চ ভিক্খুস্স, হোতি আপত্তি দুক্কটন্তি ‘‘ইধ ৰস্সং ৰসথা’’তি ৰুত্তে ‘‘সাধূ’’তি পটিস্সুণিত্ৰা তস্স ৰিসংৰাদে অসচ্চাপনে আপত্তি হোতি. কতমাতি আহ ‘‘দুক্কট’’ন্তি. ন কেৰলং এতস্সেৰ ৰিসংৰাদে আপত্তি হোতি, অথ খো ইতরেসম্পি পটিস্সৰানং ৰিসংৰাদে আপত্তি ৰেদিতব্বা. যথাহ – ‘‘পটিস্সৰে চ আপত্তি দুক্কটস্সাতি এত্থ ন কেৰলং ‘ইমং তেমাসং ইধ ৰস্সং ৰসথা’তি এতস্সেৰ পটিস্সৰস্স ৰিসংৰাদে আপত্তি, ‘ইমং তেমাসং ভিক্খং গণ্হথ, উভোপি মযং ইধ ৰস্সং ৰসিস্সাম, একতোৰ উদ্দিসাপেস্সামা’তি এৰমাদিনাপি তস্স তস্স পটিস্সৰস্স ৰিসংৰাদে দুক্কট’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২০৭). তঞ্চ খো পটিস্সৰকালে সুদ্ধচিত্তস্স পচ্ছা ৰিসংৰাদনপচ্চযা হোতি. পঠমং অসুদ্ধচিত্তস্স পন পটিস্সৰে পাচিত্তিযং, ৰিসংৰাদেন দুক্কটন্তি পাচিত্তিযেন সদ্ধিং দুক্কটং যুজ্জতি.

২৬২৭. ‘‘ৰস্সং উপগন্ত্ৰা পন অরুণং অনুট্ঠাপেত্ৰা তদহেৰ সত্তাহকরণীযেন পক্কমন্তস্সাপি অন্তোসত্তাহে নিৰত্তন্তস্স অনাপত্তী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২০৭) অট্ঠকথাৰচনতো, ‘‘কো ৰাদো ৰসিত্ৰা বহি গচ্ছতো’’তি ৰক্খমানত্তা ‘‘নুট্ঠাপেত্ৰা পনারুণ’’ন্তি পাঠো গহেতব্বো. কত্থচি পোত্থকেসু ‘‘উট্ঠাপেত্ৰা পনারুণ’’ন্তি পাঠো দিস্সতি, সো ন গহেতব্বো.

২৬২৮. ৰসিত্ৰাতি দ্ৰীহতীহং ৰসিত্ৰা. যথা ৰস্সং ৰসিত্ৰা অরুণং অনুট্ঠাপেত্ৰাৰ সত্তাহকরণীযেন গচ্ছতো অনাপত্তি, তথা গতট্ঠানতো অন্তোসত্তাহে আগন্ত্ৰা পুনপি অরুণং অনুট্ঠাপেত্ৰাৰ সত্তাহকরণীযেন গচ্ছতো অনাপত্তি. ‘‘সত্তাহৰারেন অরুণো উট্ঠাপেতব্বো’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২০১) অট্ঠকথাৰচনং সত্তমারুণেন পটিবদ্ধদিৰসং সত্তমেন অরুণেনেৰ সঙ্গহেত্ৰা সত্তমঅরুণব্ভন্তরে অনাগন্ত্ৰা অট্ঠমং অরুণং বহি উট্ঠাপেন্তস্স রত্তিচ্ছেদদস্সনপরং, ন সত্তমঅরুণস্সেৰ তত্থ উট্ঠাপেতব্বভাৰদস্সনপরন্তি গহেতব্বং সিক্খাভাজনঅট্ঠকথায, সীহল়গণ্ঠিপদেসু চ তথা ৰিনিচ্ছিতত্তা.

২৬২৯. ‘‘নোপেতি অসতিযা’’তি পদচ্ছেদো, নোপেতীতি ‘‘ইমস্মিং ৰিহারে ইমং তেমাসং ৰস্সং উপেমী’’তি ৰচীভেদেন ন উপগচ্ছতি.

২৬৩০. ৰুত্তমেৰত্থং সমত্থেতুমাহ ‘‘ন দোসো কোচি ৰিজ্জতী’’তি.

২৬৩১. ‘‘ইমস্মিং ৰিহারে ইমং তেমাসং ৰস্সং উপেমী’’তি তিক্খত্তুং ৰচনে নিচ্ছারিতে এৰ ৰস্সং উপগতো সিযাতি যোজনা. ‘‘নিচ্ছারিতেৰ তিক্খত্তু’’ন্তি ইদং উক্কংসৰসেন ৰুত্তং, সকিং, দ্ৰিক্খত্তুং ৰা নিচ্ছারিতেপি ৰস্সূপগতো নাম হোতীতি. যথাহ – ‘‘ইমস্মিং ৰিহারে ইমং তেমাসং ৰস্সং উপেমীতি সকিং ৰা দ্ৰত্তিক্খত্তুং ৰা ৰাচং নিচ্ছারেত্ৰাৰ ৰস্সং উপগন্তব্ব’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ১৮৪).

২৬৩২. নৰমিতো পট্ঠায গন্তুং ৰট্টতি, আগচ্ছতু ৰা মা ৰা, অনাপত্তী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২০৭) অট্ঠকথানযং দস্সেতুমাহ ‘‘আদিং তু নৰমিং কত্ৰা’’তিআদি. নৰমিং পভুতি আদিং কত্ৰা, নৰমিতো পট্ঠাযাতি ৰুত্তং হোতি. গন্তুং ৰট্টতীতি সত্তাহকরণীযেনেৰ গন্তুং ৰট্টতি, তস্মা পৰারণদিৰসেপি তদহেৰ আগন্তুং অসক্কুণেয্যট্ঠানং পৰারণত্থায গচ্ছন্তেন লব্ভমানেন সত্তাহকরণীযেন গন্তুং ৰট্টতি. ‘‘পৰারেত্ৰা পন গন্তুং ৰট্টতি পৰারণায তংদিৰসসন্নিস্সিতত্তা’’তি (ৰজির. টী. মহাৰগ্গ ২০৭) হি ৰজিরবুদ্ধিত্থেরো. সো পচ্ছা আগচ্ছতু ৰা মা ৰা, দোসো ন ৰিজ্জতীতি যোজনা.

ৰস্সূপনাযিকক্খন্ধককথাৰণ্ণনা.

পৰারণক্খন্ধককথাৰণ্ণনা

২৬৩৩. ‘‘পৰারণা’’তি ইদং ‘‘চাতুদ্দসী’’তিআদীহি পচ্চেকং যোজেতব্বং. তস্মিং তস্মিং দিনে কাতব্বা পৰারণা অভেদোপচারেন তথা ৰুত্তা. সামগ্গী উপোসথক্খন্ধককথাৰণ্ণনায ৰুত্তসরূপাৰ. সামগ্গিপৰারণং করোন্তেহি চ পঠমং পৰারণং ঠপেত্ৰা পাটিপদতো পট্ঠায যাৰ কত্তিকচাতুমাসিপুণ্ণমা এত্থন্তরে কাতব্বা, ততো পচ্ছা ৰা পুরে ৰা ন ৰট্টতি. তেৰাচী দ্ৰেকৰাচীতি ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে…পে… তেৰাচিকং পৰারেয্য, দ্ৰেৰাচিকং পৰারেয্য, একৰাচিকং পৰারেয্যা’’তি তং তং ঞত্তিং ঠপেত্ৰা কাতব্বা পৰারণা ৰুচ্চতি.

২৬৩৪. তীণি কম্মানি মুঞ্চিত্ৰা, অন্তেনেৰ পৰারযেতি ‘‘চত্তারিমানি, ভিক্খৰে, পৰারণকম্মানি, অধম্মেন ৰগ্গং পৰারণকম্মং…পে… ধম্মেন সমগ্গং পৰারণকম্ম’’ন্তি (মহাৰ. ২১২) ৰত্ৰা ‘‘তত্র, ভিক্খৰে, যদিদং অধম্মেন ৰগ্গং পৰারণকম্মং, ন, ভিক্খৰে, এৰরূপং পৰারণকম্মং কাতব্বং…পে… তত্র, ভিক্খৰে, যদিদং ধম্মেন সমগ্গং পৰারণকম্মং, এৰরূপং, ভিক্খৰে, পৰারণকম্মং কাতব্ব’’ন্তিআদিৰচনতো (মহাৰ. ২১২) তীণি অকত্তব্বানি পৰারণকম্মানি মুঞ্চিত্ৰা কাতুং অনুঞ্ঞাতেন চতুত্থেন পৰারণকম্মেন পৰারেয্যাতি অত্থো. তস্স ৰিভাগেকদেসং ‘‘পঞ্চ যস্মিং পনাৰাসে’’তিআদিনা ৰক্খতি.

২৬৩৫. পুব্বকিচ্চং সমাপেত্ৰাতি –

‘‘সম্মজ্জনী পদীপো চ, উদকং আসনেন চ;

পৰারণায এতানি, ‘পুব্বকরণ’ন্তি ৰুচ্চতি.

‘‘ছন্দপারিসুদ্ধিউতুক্খানং, ভিক্খুগণনা চ ওৰাদো;

পৰারণায এতানি, ‘পুব্বকিচ্চ’ন্তি ৰুচ্চতী’’তি. –

ৰুত্তং নৰৰিধং পুব্বকিচ্চং নিট্ঠাপেত্ৰা.

পত্তকল্লে সমানিতেতি –

‘‘পৰারণা যাৰতিকা চ ভিক্খূ কম্মপ্পত্তা,

সভাগাপত্তিযো চ ন ৰিজ্জন্তি;

ৰজ্জনীযা চ পুগ্গলা তস্মিং ন হোন্তি,

‘পত্তকল্ল’ন্তি ৰুচ্চতী’’তি. –

ৰুত্তে চতুব্বিধে পত্তকল্লে সমোধানিতে পরিসমাপিতে.

ঞত্তিং ঠপেত্ৰাতি ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, অজ্জ পৰারণা, যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো পৰারেয্যা’’তি (মহাৰ. ২১০) এৰং সব্বসঙ্গাহিকৰসেন চ ‘‘তেৰাচিকং পৰারেয্যা’’তি চ দানাদিকরণেন যেভুয্যেন রত্তিযা খেপিতায চ রাজাদিঅন্তরাযে সতি চ তদনুরূপতো ‘‘দ্ৰেৰাচিকং, একৰাচিকং, সমানৰস্সিকং পৰারেয্যা’’তি চ ঞত্তিং ঠপেত্ৰা, তাসং ৰিসেসো অট্ঠকথাযং দস্সিতোযেৰ. যথাহ –

‘‘এৰঞ্হি ৰুত্তে তেৰাচিকঞ্চ দ্ৰেৰাচিকঞ্চ একৰাচিকঞ্চ পৰারেতুং ৰট্টতি, সমানৰস্সিকং ন ৰট্টতি. ‘তেৰাচিকং পৰারেয্যা’তি ৰুত্তে পন তেৰাচিকমেৰ ৰট্টতি, অঞ্ঞং ন ৰট্টতি, ‘দ্ৰেৰাচিকং পৰারেয্যা’তি ৰুত্তে দ্ৰেৰাচিকঞ্চ তেৰাচিকঞ্চ ৰট্টতি, একৰাচিকঞ্চ সমানৰস্সিকঞ্চ ন ৰট্টতি. ‘একৰাচিকং পৰারেয্যা’তি ৰুত্তে পন একৰাচিকদ্ৰেৰাচিকতেৰাচিকানি ৰট্টন্তি, সমানৰস্সিকমেৰ ন ৰট্টতি. ‘সমানৰস্সিক’ন্তি ৰুত্তে সব্বং ৰট্টতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২১০).

কাতব্বাতি থেরেন ভিক্খুনা একংসং উত্তরাসঙ্গং করিত্ৰা উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা এৰমস্স ৰচনীযো ‘‘সঙ্ঘং, আৰুসো, পৰারেমি দিট্ঠেন ৰা…পে… ততিযম্পি আৰুসো, সঙ্ঘং পৰারেমি দিট্ঠেন ৰা…পে… পস্সন্তো পটিকরিস্সামী’’তি (মহাৰ. ২১০) ৰুত্তনযেন কাতব্বা. নৰকেন ভিক্খুনা একংসং উত্তরাসঙ্গং করিত্ৰা…পে… ততিযম্পি, ভন্তে, সঙ্ঘং পৰারেমি দিট্ঠেন ৰা…পে… পস্সন্তো পটিকরিস্সামীতি (মহাৰ. ২১০) ৰুত্তনযেন কাতব্বা.

২৬৩৬. থেরেসু পৰারেন্তেসু যো পন নৰো, সো সযং যাৰ পৰারেতি, তাৰ উক্কুটিকং নিসীদেয্যাতি যোজনা.

২৬৩৭. চত্তারো ৰা তযোপি ৰা একাৰাসে একসীমাযং ৰসন্তি চে, ঞত্তিং ৰত্ৰা ‘‘সুণন্তু মে, আযস্মন্তো, অজ্জ পৰারণা, যদাযস্মন্তানং পত্তকল্লং, মযং অঞ্ঞমঞ্ঞং পৰারেয্যামা’’তি (মহাৰ. ২১৬) গণঞত্তিং ঠপেত্ৰা পৰারেয্যুন্তি যোজনা.

পৰারেয্যুন্তি এত্থ থেরেন ভিক্খুনা একংসং উত্তরাসঙ্গং কত্ৰা উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা তে তযো ৰা দ্ৰে ৰা ভিক্খূ এৰমস্সু ৰচনীযা ‘‘অহং, আৰুসো, আযস্মন্তে পৰারেমি দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা, ৰদন্তু মং আযস্মন্তো অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তো পটিকরিস্সামি. দুতিযম্পি…পে… ততিযম্পি অহং, আৰুসো, আযস্মন্তে পৰারেমি দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা, ৰদন্তু মং আযস্মন্তো অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তো পটিকরিস্সামী’’তি (মহাৰ. ২১৬) পৰারেতব্বং. নৰেনপি ‘‘অহং, ভন্তে, আযস্মন্তে পৰারেমি দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা, ৰদন্তু মং আযস্মন্তো অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তো পটিকরিস্সামি. দুতিযম্পি…পে… ততিযম্পি অহং, ভন্তে, আযস্মন্তে পৰারেমি দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা, ৰদন্তু মং আযস্মন্তো অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তো পটিকরিস্সামী’’তি পৰারেতব্বং.

২৬৩৮. অঞ্ঞমঞ্ঞং পৰারেয্যুং, ৰিনা ঞত্তিং দুৰে জনা. তেসু থেরেন ‘‘অহং, আৰুসো, আযস্মন্তং পৰারেমি দিট্ঠেন ৰা সুতেন ৰা পরিসঙ্কায ৰা, ৰদতু মং আযস্মা অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তো পটিকরিস্সামি. দুতিযম্পি…পে… ততিযম্পি অহং, আৰুসো, আযস্মন্তং পৰারেমি…পে… পটিকরিস্সামী’’তি (মহাৰ. ২১৭) পৰারেতব্বং. নৰেনপি ‘‘অহং, ভন্তে, আযস্মন্তং পৰারেমি…পে… ৰদতু মং আযস্মা অনুকম্পং উপাদায, পস্সন্তো পটিকরিস্সামি. দুতিযম্পি…পে… ততিযম্পি অহং, ভন্তে, আযস্মন্তং পৰারেমি…পে… পটিকরিস্সামী’’তি পৰারেতব্বং.

অধিট্ঠেয্যাতি পুব্বকিচ্চং সমাপেত্ৰা ‘‘অজ্জ মে পৰারণা চাতুদ্দসী’’তি ৰা ‘‘পন্নরসী’’তি ৰা ৰত্ৰা ‘‘অধিট্ঠামী’’তি অধিট্ঠেয্য. যথাহ ‘‘অজ্জ মে পৰারণাতি এত্থ সচে চাতুদ্দসিকা হোতি, ‘অজ্জ মে পৰারণা চাতুদ্দসী’তি, সচে পন্নরসিকা, ‘অজ্জ মে পৰারণা পন্নরসী’তি এৰং অধিট্ঠাতব্ব’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২১৮), ইমিনা সব্বসঙ্গাহাদিঞত্তীসু চ তস্মিং তস্মিং দিৰসে সো সো ৰোহারো কাতব্বোতি দীপিতমেৰ.

সেসা সঙ্ঘপৰারণাতি পঞ্চহি, অতিরেকেহি ৰা ভিক্খূহি কত্তব্বা পৰারণা সঙ্ঘপৰারণা.

২৬৩৯. পৰারিতেতি পঠমপৰারণায পৰারিতে. অনাগতোতি কেনচি অন্তরাযেন পুরিমিকায চ পচ্ছিমিকায চ ৰস্সূপনাযিকায ৰস্সং অনুপগতো. অৰুত্থোতি পচ্ছিমিকায উপগতো. ৰুত্তঞ্হি খুদ্দসিক্খাৰণ্ণনায ‘‘অৰুত্থোতি পচ্ছিমিকায উপগতো অপরিনিট্ঠিতত্তা ‘অৰুত্থো’তি ৰুচ্চতী’’তি. পারিসুদ্ধিউপোসথং করেয্যাতি যোজনা. এত্থ ‘‘তেসং সন্তিকে’’তি সেসো.

২৬৪০-১. যস্মিং পনাৰাসে পঞ্চ ৰা চত্তারো ৰা তযো ৰা সমণা ৰসন্তি, তে তত্থ একেকস্স পৰারণং হরিত্ৰান সচে অঞ্ঞমঞ্ঞং পৰারেন্তি, আপত্তি দুক্কটন্তি যোজনা.

সেসন্তি ‘‘অধম্মেন সমগ্গ’’ন্তিআদিকং ৰিনিচ্ছযং. ইধাতি ইমস্মিং পৰারণাধিকারে. বুধোতি ৰিনযধরো. উপোসথে ৰুত্তনযেনাতি উপোসথৰিনিচ্ছযে ৰুত্তক্কমেন. নযেতি জানেয্য.

২৬৪২. সম্পাদেতত্তনো সুচিন্তি অত্তনো উপোসথং সম্পাদেতি. সব্বং সাধেতীতি উপোসথাদিসব্বং কম্মং নিপ্ফাদেতি. নত্তনোতি অত্তনো উপোসথং ন নিপ্ফাদেতি.

২৬৪৩. তস্মাতি যস্মা অত্তনো সুচিং ন সাধেতি, তস্মা. উভিন্নন্তি অত্তনো চ সঙ্ঘস্স চ. কিচ্চসিদ্ধত্থমেৰিধাতি উপোসথাদিকম্মনিপ্পজ্জনত্থং ইধ ইমস্মিং উপোসথকম্মাদিপকরণে. পারিসুদ্ধিপীতি এত্থ পি-সদ্দেন পৰারণা সঙ্গহিতা. তেনেৰ ৰক্খতি ‘‘ছন্দং ৰা পারিসুদ্ধিং ৰা, গহেত্ৰা ৰা পৰারণ’’ন্তি.

ছন্দপারিসুদ্ধিপৰারণং দেন্তেন সচে সাপত্তিকো হোতি, আপত্তিং দেসেত্ৰা একংসং উত্তরাসঙ্গং কত্ৰা উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা ছন্দাদিহারকো ভিক্খু ৰত্তব্বো ‘‘ছন্দং দম্মি, ছন্দং মে হর, ছন্দং মে আরোচেহী’’তি (মহাৰ. ১৬৫), ‘‘পারিসুদ্ধিং দম্মি, পারিসুদ্ধিং মে হর, পারিসুদ্ধিং মে আরোচেহী’’তি (মহাৰ. ১৬৪), ‘‘পৰারণং দম্মি, পৰারণং মে হর, পৰারণং মে আরোচেহি, মমত্থায পৰারেহী’’তি (মহাৰ. ২১৩).

২৬৪৪. ‘‘ছন্দো একেনা’’তি পদচ্ছেদো. একেন বহূনম্পি ছন্দো হাতব্বো, তথা পারিসুদ্ধি হাতব্বা. পি-সদ্দেন পৰারণা হাতব্বাতি যোজনা. পরম্পরাহটো ছন্দোতি বহূনং ৰা একস্স ৰা ছন্দাদিহারকস্স হত্থতো অন্তরা অঞ্ঞেন গহিতা ছন্দপারিসুদ্ধিপৰারণা. ৰিসুদ্ধিযা ন গচ্ছতি অনৰজ্জভাৰায ন পাপুণাতি বিল়ালসঙ্খলিকছন্দাদীনং সঙ্ঘমজ্ঝং অগমনেন ৰগ্গভাৰকরণতো.

এত্থ চ যথা বিল়ালসঙ্খলিকায পঠমৰলযং দুতিযৰলযং পাপুণাতি, ন ততিযং, এৰমিমেপি ছন্দাদযো দাযকেন যস্স দিন্না, ততো অঞ্ঞত্থ ন গচ্ছতীতি বিল়ালসঙ্খলিকাসদিসত্তা ‘‘বিল়ালসঙ্খলিকা’’তি ৰুত্তা. বিল়ালসঙ্খলিকাগ্গহণঞ্চেত্থ যাসং কাসঞ্চি সঙ্খলিকানং উপলক্খণমত্তন্তি দট্ঠব্বং.

২৬৪৫-৬. ছন্দং ৰা পারিসুদ্ধিং ৰা পৰারণং ৰা গহেত্ৰা ছন্দাদিহারকো সঙ্ঘমপ্পত্ৰা সচে সামণেরাদিভাৰং পটিজানেয্য ৰা ৰিব্ভমেয্য ৰা মরেয্য ৰা, তং সব্বং ছন্দাদিভাৰং নাহটং হোতি, সঙ্ঘং পত্ৰা এৰং সিযা সামণেরাদিভাৰং পটিজানন্তো, ৰিব্ভন্তো, কালকতো ৰা ভৰেয্য, তং সব্বং হটং আনীতং হোতীতি যোজনা.

তত্থ সামণেরাদিভাৰং ৰা পটিজানেয্যাতি ‘‘অহং সামণেরো’’তিআদিনা ভূতং সামণেরাদিভাৰং কথেয্য, পচ্ছা সামণেরভূমিযং পতিট্ঠহেয্যাতি অত্থো. আদি-সদ্দেন অন্তিমৰত্থুং অজ্ঝাপন্নো গহিতো.

২৬৪৭. সঙ্ঘং পত্ৰাতি অন্তমসো তংতংকম্মপ্পত্তস্স চতুৰগ্গাদিসঙ্ঘস্স হত্থপাসং পত্ৰাতি অত্থো. পমত্তোতি পমাদং সতিসম্মোসং পত্তো. সুত্তোতি নিদ্দূপগতো. খিত্তচিত্তকোতি যক্খাদীহি ৰিক্খেপমাপাদিতচিত্তো. নারোচেতীতি অত্তনো ছন্দাদীনং আহটভাৰং একস্সাপি ভিক্খুনো ন কথেতি. সঞ্চিচ্চাতি সঞ্চেতেত্ৰা জানন্তোযেৰ অনাদরিযো নারোচেতি, দুক্কটং হোতি.

২৬৪৮. যে তেতি যে তে ভিক্খূ থেরা ৰা নৰা ৰা মজ্ঝিমা ৰা. ৰিপস্সনাতি সহচরিযেন সমথোপি গয্হতি. সমথৰিপস্সনা চ ইধ তরুণাযেৰ অধিপ্পেতা, তস্মা ৰিপস্সনাযুত্তাতি এত্থ তরুণাহি সমথৰিপস্সনাহি সমন্নাগতাতি অত্থো. রত্তিন্দিৰন্তি অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. অতন্দিতাতি অনলসা.

‘‘রত্তিন্দিৰ’’ন্তি এত্থ রত্তি-সদ্দেন রত্তিযাযেৰ গহণং, উদাহু একদেসস্সাতি আহ ‘‘পুব্বরত্তাপররত্ত’’ন্তি. পুব্বা চ সা রত্তি চাতি পুব্বরত্তি, পঠমযামো, অপরা চ সা রত্তি চাতি অপররত্তি, পচ্ছিমযামো, পুব্বরত্তি চ অপররত্তি চাতি সমাহারদ্ৰন্দে সমাসন্তে অ-কারপচ্চযং কত্ৰা ‘‘পুব্বরত্তাপররত্ত’’ন্তি ৰুত্তং. ইধাপি অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. মজ্ঝিমযামে কাযদরথৰূপসমনত্থায সুপনং অনুঞ্ঞাতন্তি তং ৰজ্জেত্ৰা পুরিমপচ্ছিমযামেসু নিরন্তরভাৰনানুযোগো কাতব্বোতি দস্সনত্থমেৰ ৰুত্তং. ৰিপস্সনা পরাযনা সমথৰিপস্সনাৰ পরং অযনং পতিট্ঠা এতেসন্তি ৰিপস্সনাপরাযনা, সমথৰিপস্সনায যুত্তপযুত্তা হোন্তীতি ৰুত্তং হোতি.

২৬৪৯. লদ্ধো ফাসুৰিহারো যেহি তে লদ্ধফাসুৰিহারা, তেসং. ফাসুৰিহারোতি চ সুখৰিহারস্স মূলকারণত্তা তরুণা সমথৰিপস্সনা অধিপ্পেতা, পটিলদ্ধতরুণসমথৰিপস্সনানন্তি অত্থো. সিযা ন পরিহানিতি পরিহানি নাম এৰং কতে ন ভৰেয্য.

কত্তিকমাসকেতি চীৰরমাসসঙ্খাতে কত্তিকমাসে পৰারণায সঙ্গহো ৰুত্তোতি যোজনা. গাথাবন্ধৰসেন ‘‘সঙ্গাহো’’তি দীঘো কতো, পৰারণাসঙ্গহো ৰুত্তোতি অত্থো. যথাহ –

‘‘পৰারণাসঙ্গহো চ নামাযং ৰিস্সট্ঠকম্মট্ঠানানং থামগতসমথৰিপস্সনানং সোতাপন্নাদীনঞ্চ ন দাতব্বো. তরুণসমথৰিপস্সনালাভিনো পন সব্বে ৰা হোন্তু, উপড্ঢা ৰা, একপুগ্গলো ৰা, একস্সপি ৰসেন দাতব্বোযেৰ. দিন্নে পৰারণাসঙ্গহে অন্তোৰস্সে পরিহারোৰ হোতি, আগন্তুকা তেসং সেনাসনং গহেতুং ন লভন্তি. তেহিপি ছিন্নৰস্সেহি ন ভৰিতব্বং, পৰারেত্ৰা পন অন্তরাপি চারিকং পক্কমিতুং লভন্তী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২৪১).

পৰারণাসঙ্গহস্স দানপ্পকারো পন পাল়িতো গহেতব্বো.

পৰারণক্খন্ধককথাৰণ্ণনা.

চম্মক্খন্ধককথাৰণ্ণনা

২৬৫০. এল়কা চ অজা চ মিগা চাতি ৰিগ্গহো. পসূনং দ্ৰন্দে একত্তনপুংসকত্তস্স ৰিভাসিতত্তা বহুৰচননিদ্দেসো. এল়কানঞ্চ অজানঞ্চ মিগানং রোহিতেণিকুরুঙ্গানঞ্চ. পসদা চ মিগমাতা চ পসদমিগমাতা, ‘‘পসদমিগমাতুযা’’তি ৰত্তব্বে গাথাবন্ধৰসেন ‘‘পসদ’’ন্তি নিগ্গহিতাগমো. পসদমিগমাতুযা চ চম্মং ভিক্খুনো ৰট্টতীতি যোজনা. ‘‘মিগান’’ন্তি ইমিনা গহিতানমেৰেত্থ ৰিভাগদস্সনং ‘‘রোহিতেণী’’তিআদি. রোহিতাদযো মিগৰিভাগৰিসেসা.

২৬৫১. এতেসং যথাৰুত্তসত্তানং চম্মং ঠপেত্ৰা অঞ্ঞং চম্মং দুক্কটাপত্তিযা ৰত্থুভূতন্তি অত্থো. অঞ্ঞন্তি চ –

‘‘মক্কটো কাল়সীহো চ, সরভো কদলীমিগো;

যে চ ৰাল়মিগা হোন্তি, তেসং চম্মং ন ৰট্টতী’’তি. (মহাৰ. অট্ঠ. ২৫৯) –

অট্ঠকথায পটিক্খিত্তং চম্মমাহ. মক্কটো নাম সাখমিগো. কাল়সীহো নাম মহামুখৰানরজাতিকো. ৰাল়মিগা নাম সীহব্যগ্ঘাদযো. যথাহ – ‘‘তত্থ ৰাল়মিগাতি সীহব্যগ্ঘঅচ্ছতরচ্ছা, ন কেৰলঞ্চ এতেযেৰ, যেসং পন চম্মং ৰট্টতীতি ৰুত্তং, তে ঠপেত্ৰা অৰসেসা অন্তমসো গোমহিংসস্সমিল়ারাদযোপি সব্বে ইমস্মিং অত্থে ‘ৰাল়মিগা’ত্ৰেৰ ৰেদিতব্বা’’তি.

থৰিকা চ উপাহনা চ থৰিকোপাহনং. অমানুসং মনুস্সচম্মরহিতং সব্বং চম্মং থৰিকোপাহনে ৰট্টতীতি যোজনা. এত্থ থৰিকাতি উপাহনাদিকোসকস্স গহণং. যথাহ ‘‘মনুস্সচম্মং ঠপেত্ৰা যেন কেনচি চম্মেন উপাহনা ৰট্টতি. উপাহনাকোসকসত্থককোসককুঞ্জিকাকোসকেসুপি এসেৰ নযো’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২৫৯).

২৬৫২. ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সব্বপচ্চন্তিমেসু জনপদেসু গুণঙ্গুণূপাহন’’ন্তি (মহাৰ. ২৫৯) ৰচনতো ‘‘ৰট্টন্তি মজ্ঝিমে দেসে, ন গুণঙ্গুণূপাহনা’’তি ৰুত্তং. মজ্ঝিমে দেসেতি ‘‘পুরত্থিমায দিসায গজঙ্গলং নাম নিগমো’’তিআদিনা (মহাৰ. ২৫৯) ৰুত্তসীমাপরিচ্ছেদে মজ্ঝিমদেসে. গুণঙ্গুণূপাহনাতি চতুপটলতো পট্ঠায বহুপটলা উপাহনা. যথাহ – ‘‘গুণঙ্গুণূপাহনাতি চতুপটলতো পট্ঠায ৰুচ্চতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২৪৫). মজ্ঝিমদেসে গুণঙ্গুণূপাহনা ন ৰট্টন্তীতি যোজনা. অন্তোআরামেতি এত্থ পকরণতো ‘‘সব্বেস’’ন্তি লব্ভতি, গিলানানমিতরেসঞ্চ সব্বেসন্তি অত্থো. সব্বত্থাপি চাতি অন্তোআরামে, বহি চাতি সব্বত্থাপি. রোগিনোতি গিলানস্স ৰট্টন্তীতি যোজনা.

২৬৫৩. পুটবদ্ধা খল্লকবদ্ধাচাতি পচ্চেকং যোজেতব্বং. ৰিসেসো পনেতাসং অট্ঠকথাযমেৰ ৰুত্তো ‘‘পুটবদ্ধাতি যোনকউপাহনা ৰুচ্চতি, যা যাৰজঙ্ঘতো সব্বপাদং পটিচ্ছাদেতি. খল্লকবদ্ধাতি পণ্হিপিধানত্থং তলে খল্লকং বন্ধিত্ৰা কতা’’তি. পালিগুণ্ঠিমা চ ‘‘পলিগুণ্ঠিত্ৰা কতা, যা উপরি পাদমত্তমেৰ পটিচ্ছাদেতি, ন জঙ্ঘ’’ন্তি অট্ঠকথাযং দস্সিতাৰ. তূলপুণ্ণাতি তূলপিচুনা পূরেত্ৰা কতা.

সব্বাৰ নীলা সব্বনীলা, সা আদি যাসং তা সব্বনীলাদযো. আদি-সদ্দেন মহানামরত্তপরিযন্তানং গহণং. এতাসং সরূপং অট্ঠকথাযমেৰ ৰুত্তং ‘‘নীলিকা উমাপুপ্ফৰণ্ণা হোতি, পীতিকা কণিকারপুপ্ফৰণ্ণা, লোহিতিকা জযসুমনপুপ্ফৰণ্ণা, মঞ্জিট্ঠিকা মঞ্জিট্ঠৰণ্ণা এৰ, কণ্হা অদ্দারিট্ঠকৰণ্ণা, মহারঙ্গরত্তা সতপদিপিট্ঠিৰণ্ণা, মহানামরত্তা সম্ভিন্নৰণ্ণা হোতি পণ্ডুপলাসৰণ্ণা. কুরুন্দিযং পন ‘পদুমপুপ্ফৰণ্ণা’তি ৰুত্ত’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২৪৬). সব্বনীলাদযোপি চাতি অপি-সদ্দেন নীলাদিৰদ্ধিকানং গহণং.

২৬৫৪. চিত্রাতি ৰিচিত্রা. মেণ্ডৰিসাণূপমৰদ্ধিকাতি মেণ্ডানং ৰিসাণসদিসৰদ্ধিকা, কণ্ণিকট্ঠানে মেণ্ডসিঙ্গসণ্ঠানে ৰদ্ধে যোজেত্ৰা কতাতি অত্থো. ‘‘মেণ্ডৰিসাণূপমৰদ্ধিকা’’তি ইদং অজৰিসাণূপমৰদ্ধিকানং উপলক্খণং. মোরস্স পিঞ্ছেন পরিসিব্বিতাতি তলেসু ৰা ৰদ্ধেসু ৰা মোরপিঞ্ছেহি সুত্তকসদিসেহি পরিসিব্বিতা. উপাহনা ন চ ৰট্টন্তীতি যোজনা.

২৬৫৫. মজ্জারাতি বিল়ারা. কাল়কা রুক্খকণ্টকা. ঊলূকা পক্খিবিল়ালা. সীহাতি কেসরসীহাদযো সীহা. উদ্দাতি চতুপ্পদজাতিকা. দীপী সদ্দলা. অজিনস্সাতি এৰংনামিকস্স. পরিক্খটাতি উপাহনপরিযন্তে চীৰরে অনুৰাতং ৰিয ৰুত্তপ্পকারং চম্মং যোজেত্ৰা কতা.

২৬৫৬. সচে ঈদিসা উপাহনা লভন্তি, তাসং ৰল়ঞ্জনপ্পকারং দস্সেতুমাহ ‘‘পুটাদিং অপনেত্ৰা’’তিআদি. পুটাদিং সব্বসো ছিন্দিত্ৰা ৰা অপনেত্ৰা ৰা উপাহনা ধারেতব্বাতি যোজনা. এৰমকত্ৰা লদ্ধনীহারেনেৰ ধারেন্তস্স দুক্কটং. যথাহ – ‘‘এতাসু যং কিঞ্চি লভিত্ৰা সচে তানি খল্লকাদীনি অপনেত্ৰা সক্কা হোন্তি ৰল়ঞ্জিতুং, ৰল়ঞ্জেতব্বা, তেসু পন সতি ৰল়ঞ্জন্তস্স দুক্কট’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২৪৬).

ৰণ্ণভেদং তথা কত্ৰাতি এত্থ ‘‘একদেসেনা’’তি সেসো. ‘‘সব্বসো ৰা’’তি আহরিত্ৰা সব্বসো ৰা একদেসেন ৰা ৰণ্ণভেদং কত্ৰা সব্বনীলাদযো উপাহনা ধারেতব্বাতি যোজনা. তথা অকত্ৰা ধারেন্তস্স দুক্কটং. যথাহ ‘‘এতাসু যং কিঞ্চি লভিত্ৰা রজনং চোল়কেন পুঞ্ছিত্ৰা ৰণ্ণং ভিন্দিত্ৰা ধারেতুং ৰট্টতি. অপ্পমত্তকেপি ভিন্নে ৰট্টতিযেৰা’’তি. নীলৰদ্ধিকাদযোপি ৰণ্ণভেদং কত্ৰা ধারেতব্বা.

২৬৫৭. তত্থ ঠানে পস্সাৰপাদুকা, ৰচ্চপাদুকা, আচমনপাদুকাতি তিস্সো পাদুকাযো ঠপেত্ৰা সব্বাপি পাদুকা তালপত্তিকাদিভেদা সব্বাপি সঙ্কমনীযা পাদুকা ধারেতুং ন ৰট্টন্তীতি যোজনা.

২৬৫৮. অতিক্কন্তপমাণং উচ্চাসযনসঞ্ঞিতং আসন্দিঞ্চেৰ পল্লঙ্কঞ্চ সেৰমানস্স দুক্কটন্তি যোজনা. আসন্দী ৰুত্তলক্খণাৰ. পল্লঙ্কোতি পাদেসু আহরিমানি ৰাল়রূপানি ঠপেত্ৰা কতো, একস্মিংযেৰ দারুম্হি কট্ঠকম্মৰসেন ছিন্দিত্ৰা কতানি অসংহারিমানি তত্রট্ঠানেৰ ৰাল়রূপানি যস্স পাদেসু সন্তি, এৰরূপো পল্লঙ্কো কপ্পতীতি ‘‘আহরিমেনা’’তি ইমিনাৰ দীপিতং. ‘‘অকপ্পিযরূপকতো অকপ্পিযমঞ্চো পল্লঙ্কো’’তি হি সারসমাসে ৰুত্তং.

২৬৫৯. গোনকন্তি দীঘলোমকমহাকোজৰং. চতুরঙ্গুলাধিকানি কির তস্স লোমানি, কাল়ৰণ্ণঞ্চ হোতি. ‘‘চতুরঙ্গুলতো ঊনকপ্পমাণলোমো কোজৰো ৰট্টতী’’তি ৰদন্তি. কুত্তকন্তি সোল়সন্নং নাটকিত্থীনং ঠত্ৰা নচ্চনযোগ্গং উণ্ণামযত্থরণং. চিত্তন্তি ভিত্তিচ্ছিদ্দাদিকৰিচিত্রং উণ্ণামযত্থরণং. পটিকন্তি উণ্ণামযং সেতত্থরণং. পটলিকন্তি ঘনপুপ্ফকং উণ্ণামযং লোহিতত্থরণং, যো ‘‘আমলকপত্তো’’তিপি ৰুচ্চতি.

একন্তলোমিন্তি উভতো উগ্গতলোমং উণ্ণামযত্থরণং. ৰিকতিন্তি সীহব্যগ্ঘাদিরূপৰিচিত্রং উণ্ণামযত্থরণং. ‘‘একন্তলোমীতি একতোদসং উণ্ণামযত্থরণ’’ন্তি দীঘনিকা. তূলিকন্তি রুক্খতূললতাতূলপোটকিতূলসঙ্খাতানং তিণ্ণং তূলানং অঞ্ঞতরপুণ্ণং পকতিতূলিকং. উদ্দলোমিকন্তি একতো উগ্গতলোমং উণ্ণামযত্থরণং. ‘‘উদ্দলোমীতি উভতোদসং উণ্ণামযত্থরণং. একন্তলোমীতি একতোদসং উণ্ণামযত্থরণ’’ন্তি (দী. নি. অট্ঠ. ১.১৫) দীঘনিকাযট্ঠকথাযং ৰুত্তং. সারসমাসে পন ‘‘উদ্দলোমীতি একতো উগ্গতপুপ্ফং. একন্তলোমীতি উভতো উগ্গতপুপ্ফ’’ন্তি ৰুত্তং.

২৬৬০. কট্টিস্সন্তি রতনপরিসিব্বিতং কোসেয্যকট্টিস্সমযং পচ্চত্থরণং. ‘‘কোসেয্যকট্টিস্সমযন্তি কোসেয্যকসটময’’ন্তি (দী. নি. টী. ১.১৫) আচরিযধম্মপালত্থেরেন ৰুত্তং, কন্তিতকোসেয্যপুটমযন্তি অত্থো. কোসেয্যন্তি রতনপরিসিব্বিতং কোসিযসুত্তমযং পচ্চত্থরণং. রতনপরিসিব্বনরহিতং সুদ্ধকোসেয্যং পন ৰট্টতি.

দীঘনিকাযট্ঠকথাযং পনেত্থ ‘‘ঠপেত্ৰা তূলিকং সব্বানেৰ গোনকাদীনি রতনপরিসিব্বিতানি ন ৰট্টন্তী’’তি (দী. নি. অট্ঠ. ১.১৫) ৰুত্তং. তত্থ ‘‘ঠপেত্ৰা তূলিক’’ন্তি এতেন রতনপরিসিব্বনরহিতাপি তূলিকা ন ৰট্টতীতি দীপেতি. ‘‘রতনপরিসিব্বিতানি ন ৰট্টন্তী’’তি ইমিনা পন যানি রতনপরিসিব্বিতানি, তানি ভূমত্থরণৰসেন যথানুরূপং মঞ্চাদীসু চ উপনেতুং ৰট্টতীতি দীপিতন্তি ৰেদিতব্বং. এত্থ চ ৰিনযপরিযাযং পত্ৰা গরুকে ঠাতব্বত্তা ইধ ৰুত্তনযেনেৰেত্থ ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো. সুত্তন্তিকদেসনাযং পন গহট্ঠানম্পি ৰসেন ৰুত্তত্তা নেসং সঙ্গণ্হনত্থং ‘‘ঠপেত্ৰা তূলিকং…পে… ৰট্টন্তীতি ৰুত্ত’’ন্তি (দী. নি. অট্ঠ. ১.১৫) অপরে.

হত্থিঅস্সরথত্থরন্তি হত্থিপিট্ঠে অত্থরিতং অত্থরণং হত্থত্থরণং নাম. অস্সরথত্থরেপি এসেৰ নযো. কদলিমিগপৰর-পচ্চত্থরণকম্পি চাতি কদলিমিগচম্মং নাম অত্থি, তেন কতং পৰরপচ্চত্থরণন্তি অত্থো. তং কির সেতৰত্থস্স উপরি কদলিমিগচম্মং পত্থরিত্ৰা সিব্বেত্ৰা করোন্তি. পি-সদ্দেন অজিনপ্পৰেণী গহিতা. অজিনপ্পৰেণী নাম অজিনচম্মেহি মঞ্চপমাণেন সিব্বেত্ৰা কতা পৰেণী. তানি কির চম্মানি সুখুমতরানি, তস্মা দুপট্টতিপট্টানি কত্ৰা সিব্বন্তি. তেন ৰুত্তং ‘‘অজিনপ্পৰেণী’’তি.

২৬৬১. রত্তৰিতানস্স হেট্ঠাতি কুসুম্ভাদিরত্তস্স লোহিতৰিতানস্স হেট্ঠা কপ্পিযপচ্চত্থরণেহি অত্থতং সযনাসনঞ্চ. কসাৰরত্তৰিতানস্স পন হেট্ঠা কপ্পিযপচ্চত্থরণেন অত্থতং ৰট্টতি. তেনেৰ ৰক্খতি ‘‘হেট্ঠা অকপ্পিযে’’তিআদি.

দ্ৰিধা রত্তূপধানকন্তি সীসপস্সে, পাদপস্সে চাতি উভতোপস্সে পঞ্ঞত্তরত্তবিব্বোহনৰন্তঞ্চ সযনাসনং. ইদং সব্বং অকপ্পিযং পরিভুঞ্জতো দুক্কটং হোতি. ‘‘যং পন একমেৰ উপধানং উভোসু পস্সেসু রত্তং ৰা হোতি পদুমৰণ্ণং ৰা ৰিচিত্রং ৰা, সচে পমাণযুত্তং, ৰট্টতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২৫৪) অট্ঠকথাৰিনিচ্ছযো এতেনেৰ ব্যতিরেকতো ৰুত্তো হোতি. ‘‘যেভুয্যরত্তানিপি দ্ৰে বিব্বোহনানি ন ৰট্টন্তী’’তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং. তেনেৰ যেভুয্যেন রত্তৰিতানম্পি ন ৰট্টতীতি ৰিঞ্ঞাযতি.

এত্থ চ কিঞ্চাপি দীঘনিকাযট্ঠকথাযং ‘‘অলোহিতকানি দ্ৰেপি ৰট্টন্তিযেৰ, ততো উত্তরি লভিত্ৰা অঞ্ঞেসং দাতব্বানি, দাতুং অসক্কোন্তো মঞ্চে তিরিযং অত্থরিত্ৰা উপরি পচ্চত্থরণং দত্ৰা নিপজ্জিতুম্পি লভতী’’তি (দী. নি. অট্ঠ. ১.১৫) অৰিসেসেন ৰুত্তং. সেনাসনক্খন্ধকসংৰণ্ণনাযং পন ‘‘অগিলানস্স সীসূপধানঞ্চ পাদূপধানঞ্চাতি দ্ৰযমেৰ ৰট্টতি, গিলানস্স বিব্বোহনানি সন্থরিত্ৰা উপরি পচ্চত্থরণং দত্ৰা নিপজ্জিতুম্পি ৰট্টতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ২৯৭) ৰুত্তত্তা গিলানোযেৰ মঞ্চে তিরিযং অত্থরিত্ৰা নিপজ্জিতুং লভতীতি ৰেদিতব্বং.

২৬৬২. উদ্ধং সেতৰিতানম্পি হেট্ঠা অকপ্পিযে পচ্চত্থরণে সতি ন ৰট্টতীতি যোজনা. তস্মিন্তি অকপ্পিযপচ্চত্থরণে.

২৬৬৩. ‘‘ঠপেত্ৰা’’তি ইমিনা আসন্দাদিত্তযস্স ৰট্টনাকারো নত্থীতি দীপেতি. সেসং সব্বন্তি গোনকাদি দ্ৰিধারত্তূপধানকপরিযন্তং সব্বং. গিহিসন্তকন্তি গিহীনং সন্তকং তেহিযেৰ পঞ্ঞত্তং, ইমিনা পঞ্চসু সহধম্মিকেসু অঞ্ঞতরেন ৰা তেসং আণত্তিযা ৰা পঞ্ঞত্তং ন ৰট্টতীতি দীপেতি. লভতেতি নিসীদিতুং লভতি.

২৬৬৪. তং কত্থ লভতীতি পদেসনিযমং দস্সেতুমাহ ‘‘ধম্মাসনে’’তিআদি. ধম্মাসনেতি এত্থ অট্ঠকথাযং ‘‘যদি ধম্মাসনে সঙ্ঘিকম্পি গোনকাদিং ভিক্খূহি অনাণত্তা আরামিকাদযো সযমেৰ পঞ্ঞাপেন্তি চেৰ নীহরন্তি চ, এতং গিহিৰিকতনীহারং নাম. ইমিনা গিহিৰিকতনীহারেন ৰট্টতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২০; ৰি. সঙ্গ. অট্ঠ. পকিণ্ণকৰিনিচ্ছযকথা ৫৬ অত্থতো সমানং) ৰুত্তং. ভত্তগ্গে ৰাতি ৰিহারে নিসীদাপেত্ৰা পরিৰেসনট্ঠানে ৰা ভোজনসালাযং ৰা. অপিসদ্দেন গিহীনং গেহেপি তেহি পঞ্ঞত্তে গোনকাদিম্হি নিসীদিতুং অনাপত্তীতি দীপেতি. ধম্মাসনাদিপদেসনিযমনেন ততো অঞ্ঞত্থ গিহিপঞ্ঞত্তেপি তত্থ নিসীদিতুং ন ৰট্টতীতি ব্যতিরেকতো ৰিঞ্ঞাযতি.

ভূমত্থরণকেতি এত্থ ‘‘কতে’’তি সেসো. তত্থাতি সঙ্ঘিকে ৰা গিহিসন্তকে ৰা গোনকাদিম্হি সহধম্মিকেহি অনাণত্তেহি গিহীহি এৰ ভূমত্থরণে কতে. সযিতুন্তি উপরি অত্তনো পচ্চত্থরণং দত্ৰা নিপজ্জিতুং ৰট্টতি. অপি-সদ্দেন নিসীদিতুম্পি ৰাতি সমুচ্চিনোতি. ‘‘ভূমত্থরণকে’’তি ইমিনা গিহীহি এৰ মঞ্চাদীসু সযনত্থং অত্থতে উপরি অত্তনো পচ্চত্থরণং দত্ৰা সযিতুং ৰা নিসীদিতুং ৰা ন ৰট্টতীতি দীপেতি.

চম্মক্খন্ধককথাৰণ্ণনা.

ভেসজ্জক্খন্ধককথাৰণ্ণনা

২৬৬৫. গহপতিস্স ভূমি, সম্মুতিভূমি, উস্সাৰনন্তিকাভূমি, গোনিসাদিভূমীতি কপ্পিযভূমিযো চতস্সো হোন্তীতি ৰুত্তা ভগৰতাতি যোজনা.

২৬৬৬. কথং কপ্পিযং কত্তব্বন্তি ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, চতস্সো কপ্পিযভূমিযো উস্সাৰনন্তিকং গোনিসাদিকং গহপতিং সম্মুতি’’ন্তি (মহাৰ. ২৯৫) এৰং চতস্সো ভূমিযো উদ্ধরিত্ৰা তাসং সামঞ্ঞলক্খণং দস্সেতুমাহ ‘‘সঙ্ঘস্সা’’তিআদি. সঙ্ঘস্স সন্তকং ৰাসত্থায কতং গেহং ৰা ভিক্খুনো সন্তকং ৰাসত্থায কতং গেহং ৰাতি যোজনা. কপ্পিযং কত্তব্বন্তি কপ্পিযট্ঠানং কত্তব্বং. সহসেয্যপ্পহোনকন্তি সব্বচ্ছন্নপরিচ্ছন্নাদিলক্খণেন সহসেয্যারহং.

২৬৬৭. ইদানি চতস্সোপি ভূমিযো সরূপতো দস্সেতুমাহ ‘‘ঠপেত্ৰা’’তিআদি. ভিক্খুং ঠপেত্ৰা অঞ্ঞেহি কপ্পিযভূমিযা অত্থায দিন্নং ৰা তেসং সন্তকং ৰা যং গেহং, ইদং এৰ গহপতিভূমি নামাতি যোজনা.

২৬৬৮. যা পন কুটি সঙ্ঘেন সম্মতা ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায, সা সম্মুতিকা নাম. তস্সা সম্মন্ননকালে কম্মৰাচং অৰত্ৰা অপলোকনং ৰা কাতুং ৰট্টতেৰাতি যোজনা.

২৬৬৯-৭০. পঠমইট্ঠকায ৰা পঠমপাসাণস্স ৰা পঠমত্থম্ভস্স ৰা আদি-গ্গহণেন পঠমভিত্তিপাদস্স ৰা ঠপনে পরেসু মনুস্সেসু উক্খিপিত্ৰা ঠপেন্তেসু সমন্ততো পরিৰারেত্ৰা ‘‘কপ্পিযকুটিং করোম, কপ্পিযকুটিং করোমা’’তি অভিক্খণং ৰদন্তেহি আমসিত্ৰা ৰা সযমেৰ উক্খিপিত্ৰা ৰা ইট্ঠকা ঠপেয্য পাসাণো ৰা থম্ভো ৰা ভিত্তিপাদো ৰা ঠপেয্য ঠপেতব্বো, অযং উস্সাৰনন্তিকা কুটীতি যোজনা.

২৬৭১. ইট্ঠকাদিপতিট্ঠানন্তি পঠমিট্ঠকাদীনং ভূমিযং পতিট্ঠানং. ৰদতন্তি ‘‘কপ্পিযকুটিং করোম, কপ্পিযকুটিং করোমা’’তি ৰদন্তানং. সমকালং তু ৰট্টতীতি এককালং ৰট্টতি, ইমিনা ‘‘সচে হি অনিট্ঠিতে ৰচনে থম্ভো পতিট্ঠাতি, অপ্পতিট্ঠিতে ৰা তস্মিং ৰচনং নিট্ঠাতি, অকতা হোতি কপ্পিযকুটী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২৯৫) অট্ঠকথাৰিনিচ্ছযো সূচিতো.

২৬৭২. আরামো সকলো অপরিক্খিত্তো ৰা যেভুয্যতো অপরিক্খিত্তো ৰাতি দুৰিধোপি ৰিঞ্ঞূহি ৰিনযধরেহি ‘‘গোনিসাদী’’তি ৰুচ্চতি. পৰেসনিৰারণাভাৰেন পৰিট্ঠানং গুন্নং নিসজ্জাযোগতো তথা ৰুচ্চতীতি যোজনা.

২৬৭৩. পযোজনং দস্সেতুমাহ ‘‘এত্থ পক্কঞ্চা’’তিআদি. আমিসন্তি পুরিমকালিকদ্ৰযং. ‘‘আমিস’’ন্তি ইমিনা নিরামিসং ইতরকালিকদ্ৰযং অকপ্পিযকুটিযং ৰুত্থম্পি পক্কম্পি কপ্পতীতি দীপেতি.

২৬৭৪-৫. ইমা কপ্পিযকুটিযো কদা জহিতৰত্থুকা হোন্তীতি আহ ‘‘উস্সাৰনন্তিকা যা সা’’তিআদি. যা উস্সাৰনন্তিকা যেসু থম্ভাদীসু অধিট্ঠিতা, সা তেসু থম্ভাদীসু অপনীতেসু তদঞ্ঞেসুপি থম্ভাদীসু তিট্ঠতীতি যোজনা.

সব্বেসু থম্ভাদীসু অপনীতেসু সা জহিতৰত্থুকা সিযাতি যোজনা. গোনিসাদিকুটি পরিক্খিত্তা ৰতিআদীহি জহিতৰত্থুকা সিযা. পরিক্খিত্তাতি চ ‘‘আরামো পন উপড্ঢপরিক্খিত্তোপি বহুতরং পরিক্খিত্তোপি পরিক্খিত্তোযেৰ নামা’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ২৯৫) কুরুন্দিমহাপচ্চরিযাদীসু ৰুত্তত্তা ন কেৰলং সব্বপরিক্খিত্তাৰ, উপড্ঢপরিক্খিত্তাপি যেভুয্যপরিক্খিত্তাপি গহেতব্বা.

সেসাতি গহপতিসম্মুতিকুটিযো. ছদননাসতো জহিতৰত্থুকা সিযুন্তি যোজনা. ছদননাসতোতি এত্থ ‘‘গোপানসিমত্তং ঠপেত্ৰা’’তি সেসো. সচে গোপানসীনং উপরি একম্পি পক্খপাসমণ্ডলং অত্থি, রক্খতি. যত্র পনিমা চতস্সোপি কপ্পিযভূমিযো নত্থি, তত্থ কিং কাতব্বং? অনুপসম্পন্নস্স দত্ৰা তস্স সন্তকং কত্ৰা পরিভুঞ্জিতব্বং.

২৬৭৬. ভিক্খুং ঠপেত্ৰা অঞ্ঞেসং হত্থতো পটিগ্গহো চ তেসং সন্নিধি চ তেসং অন্তোৰুত্থঞ্চ ভিক্খুস্স ৰট্টতীতি যোজনা.

২৬৭৭. ভিক্খুস্স সন্তকং সঙ্ঘিকম্পি ৰা অকপ্পিযভূমিযং সহসেয্যপ্পহোনকে গেহে অন্তোৰুত্থঞ্চ অন্তোপক্কঞ্চ ভিক্খুস্স ন ৰট্টতি. ভিক্খুনিযা সন্তকং সঙ্ঘিকম্পি ৰা অকপ্পিযভূমিযং সহসেয্যপ্পহোনকে গেহে অন্তোৰুত্থঞ্চ অন্তোপক্কঞ্চ ভিক্খুনিযা ন ৰট্টতীতি এৰং উভিন্নং ভিক্খুভিক্খুনীনং ন ৰট্টতীতি যোজনা.

২৬৭৮. অকপ্পকুটিযাতি অকপ্পিযকুটিযা, ‘‘অকপ্পিযভূমিযং সহসেয্যপ্পহোনকে গেহে’’তি অট্ঠকথাযং ৰুত্তায অকপ্পিযভূমিযাতি অত্থো. আদি-সদ্দেন নৰনীততেলমধুফাণিতানং গহণং.

২৬৭৯. তেহেৰ অন্তোৰুত্থেহি সপ্পিআদীহি সত্তাহকালিকেহি সহ ভিক্খুনা পক্কং তং যাৰজীৰিকং নিরামিসং সত্তাহং পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতেৰাতি যোজনা.

২৬৮০. পক্কং সামংপক্কং তং যাৰজীৰিকং সচে আমিসসংসট্ঠং পরিভুঞ্জতি, অন্তোৰুত্থঞ্চ ভুঞ্জতি, কিঞ্চ ভিয্যো সামংপক্কঞ্চ ভুঞ্জতীতি যোজনা. যাৰজীৰিকস্স আমিসসংসট্ঠস্স আমিসগতিকত্তা ‘‘অন্তোৰুত্থ’’ন্তি ৰুত্তং.

২৬৮২. উদকং ন হোতি কালিকং চতূসু কালিকেসু অসঙ্গহিতত্তা.

২৬৮৩. তিকালিকা যাৰকালিকা যামকালিকা সত্তাহকালিকাতি তযো কালিকা পটিগ্গহৰসেনেৰ অত্তনো অত্তনো কালং অতিক্কমিত্ৰা ভুত্তা দোসকরা হোন্তি, ততিযং সত্তাহাতিক্কমে নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযৰত্থুত্তা অভুত্তম্পি দোসকরন্তি যোজনা.

‘‘ভুত্তা দোসকরা’’তি ইমিনা পুরিমকালিকদ্ৰযং পটিগ্গহেত্ৰা কালাতিক্কমনমত্তেন আপত্তিযা কারণং ন হোতি, ভুত্তমেৰ হোতি. সত্তাহকালিকং কালাতিক্কমেন অপরিভুত্তম্পি আপত্তিযা কারণং হোতীতি দীপেতি. তেসু সত্তাহকালিকেযেৰ ৰিসেসং দস্সেতুমাহ ‘‘অভুত্তং ততিযম্পি চা’’তি. -সদ্দো তু-সদ্দত্থে. যাৰজীৰিকং পন পটিগ্গহেত্ৰা যাৰজীৰং পরিভুঞ্জিযমানং ইতরকালিকসংসগ্গং ৰিনা দোসকরং ন হোতীতি ন গহিতং.

২৬৮৪. অম্বাদযো সদ্দা রুক্খানং নামভূতা তংতংফলেপি ৰত্তমানা ইধ উপচারৰসেন তজ্জে পানকে ৰুত্তা, তেনেৰাহ ‘‘পানকং মত’’ন্তি. চোচং অট্ঠিককদলিপানং. মোচং ইতরকদলিপানং. মধূতি মুদ্দিকফলানং রসং. মুদ্দিকাতি সীতোদকে মদ্দিতানং মুদ্দিকফলানং পানং. ‘‘সালূকপানন্তি রত্তুপ্পলনীলুপ্পলাদীনং সালূকে মদ্দিত্ৰা কতপান’’ন্তি পাল়িযং, অট্ঠকথায (মহাৰ. অট্ঠ. ৩০০) চ সালূক-সদ্দস্স দীঘৰসেন সংযোগদস্সনতো ‘‘সালু ফারুসকঞ্চা’’তি গাথাবন্ধৰসেন রস্সো কতো.

সালূকং কুমুদুপ্পলানং ফলরসং. খুদ্দসিক্খাৰণ্ণনাযং পন ‘‘সালূকপানং নাম রত্তুপ্পলনীলুপ্পলাদীনং কিঞ্জক্খরেণূহি কতপান’’ন্তি ৰুত্তং. ‘‘ফারুসক’ন্তিআদীসু একো রুক্খো’’তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং. তস্স ফলরসো ফারুসকং নাম. এতেসং অট্ঠন্নং ফলানং রসো উদকসম্ভিন্নো ৰট্টতি, সীতুদকে মদ্দিতো পসন্নো নিক্কসটোৰ ৰট্টতি, উদকেন পন অসম্ভিন্নো রসো যাৰকালিকো.

২৬৮৫. ফলন্তি অম্বাদিফলং. সৰত্থুকপটিগ্গহোতি পানৰত্থুকানং ফলানং পটিগ্গহো. ৰসতি এত্থ পানন্তি ৰত্থু, ফলং, ৰত্থুনা সহ ৰট্টতীতি সৰত্থুকং, পানং, সৰত্থুকস্স পটিগ্গহো সৰত্থুকপটিগ্গহো. সৰত্থুকস্স পটিগ্গহং নাম ৰত্থুপটিগ্গহণমেৰাতি কত্ৰা ৰুত্তং ‘‘পানৰত্থুকানং ফলানং পটিগ্গহো’’তি.

২৬৮৬. ‘‘সুকোট্টেত্ৰা’’তি ৰুচ্চমানত্তা ‘‘অম্বপক্ক’’ন্তি আমকমেৰ অম্বফলং ৰুচ্চতি. উদকেতি সীতোদকে. পরিস্সৰং পরিস্সাৰিতং. কত্ৰাতি মধুআদীহি অভিসঙ্খরিত্ৰা. যথাহ – ‘‘তদহুপটিগ্গহিতেহি মধুসক্করকপ্পূরাদীহি যোজেত্ৰা কাতব্ব’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩০০). পাতুং ৰট্টতীতি এত্থ ৰিনিচ্ছযো ‘‘এৰং কতং পুরেভত্তমেৰ কপ্পতি, অনুপসম্পন্নেহি কতং লভিত্ৰা পন পুরেভত্তং পটিগ্গহিতং পুরেভত্তং সামিসপরিভোগেনাপি ৰট্টতি, পচ্ছাভত্তং নিরামিসপরিভোগেন যাৰ অরুণুগ্গমনা ৰট্টতিযেৰ. এস নযো সব্বপানেসূ’’তি অট্ঠকথাযং ৰুত্তো.

২৬৮৭. সেসপানকেসুপীতি জম্বুপানকাদীসুপি.

২৬৮৮. উচ্ছুরসো অন্তোগধত্তা ইধ ৰুত্তো, ন পন যামকালিকত্তা, সো পন সত্তাহকালিকোযেৰ.

২৬৮৯. মধুকস্স রসন্তি মধুকপুপ্ফস্স রসং. এত্থ মধুকপুপ্ফরসো অগ্গিপাকো ৰা হোতু আদিচ্চপাকো ৰা, পচ্ছাভত্তং ন ৰট্টতি. পুরেভত্তম্পি যং পানং গহেত্ৰা মজ্জং করোন্তি, সো আদিতো পট্ঠায ন ৰট্টতি. মধুকপুপ্ফং পন অল্লং ৰা সুক্খং ৰা ভজ্জিতং ৰা তেন কতফাণিতং ৰা যতো পট্ঠায মজ্জং ন করোন্তি, তং সব্বং পুরেভত্তং ৰট্টতি.

পক্কডাকরসন্তি পক্কস্স যাৰকালিকস্স রসং. সব্বো পত্তরসো যামকালিকো ৰুত্তোতি যোজনা. অট্ঠকথাযং ‘‘যাৰকালিকপত্তানঞ্হি পুরেভত্তংযেৰ রসো কপ্পতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩০০) ইমমেৰ সন্ধায ৰুত্তং.

২৬৯০. সানুলোমানং সত্তন্নং ধঞ্ঞানং ফলজং রসং ঠপেত্ৰা সব্বো ফলজো রসো ৰিকালে যামসঞ্ঞিতে অনুলোমতো পরিভুঞ্জিতুং অনুঞ্ঞাতোতি যোজনা.

২৬৯১. যাৰকালিকপত্তানং সীতুদকে মদ্দিত্ৰা কতো রসোপি অপক্কো, আদিচ্চপাকোপি ৰিকালে পন ৰট্টতীতি যোজনা.

২৬৯২-৩. সত্তধঞ্ঞানুলোমানি সরূপতো দস্সেতুমাহ ‘‘তালঞ্চনাল়িকেরঞ্চা’’তিআদি. অপরণ্ণং মুগ্গাদি. ‘‘সত্তধঞ্ঞানুলোমিক’’ন্তি ইমিনা এতেসং রসো যাৰকালিকো যামকালসঙ্খাতে ৰিকালে পরিভুঞ্জিতুং ন ৰট্টতীতি দস্সেতি.

২৬৯৫. এৰমাদীনং খুদ্দকানং ফলানং রসো পন অট্ঠপানানুলোমত্তা অনুলোমিকে যামকালিকানুলোমিকে নিদ্দিট্ঠো কথিতোতি যোজনা.

২৬৯৬. ইধ ইমস্মিং লোকে সানুলোমস্স ধঞ্ঞস্স ফলজং রসং ঠপেত্ৰা অযামকালিকো অঞ্ঞো ফলরসো নত্থীতি যোজনা, সব্বো যামকালিকোযেৰাতি দীপেতি.

ভেসজ্জক্খন্ধককথাৰণ্ণনা.

কথিনক্খন্ধককথাৰণ্ণনা

২৬৯৭. ৰুত্থৰস্সানং পুরিমিকায ৰস্সং উপগন্ত্ৰা যাৰ মহাপৰারণা, তাৰ রত্তিচ্ছেদং অকত্ৰা ৰুত্থৰস্সানং ভিক্খূনং একস্স ৰা দ্ৰিন্নং তিণ্ণং চতুন্নং পঞ্চন্নং অতিরেকানং ৰা ভিক্খূনং পঞ্চন্নং আনিসংসানং ৰক্খমানানং অনামন্তচারাদীনং পঞ্চন্নং আনিসংসানং পটিলাভকারণা মুনিপুঙ্গৰো সব্বেসং অগারিকাদিমুনীনং সকলগুণগণেহি উত্তমো ভগৰা কথিনত্থারং ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰস্সংৰুত্থানং ভিক্খূনং কথিনং অত্থরিতু’’ন্তি (মহাৰ. ৩০৬) অব্র্ৰি কথেসীতি যোজনা.

এত্থাযং ৰিনিচ্ছযো – ‘‘কথিনত্থারং কে লভন্তি, কে ন লভন্তীতি? গণনৰসেন তাৰ পচ্ছিমকোটিযা পঞ্চ জনা লভন্তি, উদ্ধং সতসহস্সম্পি, পঞ্চন্নং হেট্ঠা ন লভন্তী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩০৬) ইদং অট্ঠকথায অত্থারকস্স ভিক্খুনো সঙ্ঘস্স কথিনদুস্সদানকম্মং সন্ধায ৰুত্তং. ‘‘ৰুত্থৰস্সৰসেন পুরিমিকায ৰস্সং উপগন্ত্ৰা পঠমপৰারণায পৰারিতা লভন্তি, ছিন্নৰস্সা ৰা পচ্ছিমিকায উপগতা ৰা ন লভন্তি. অঞ্ঞস্মিং ৰিহারে ৰুত্থৰস্সাপি ন লভন্তীতি মহাপচ্চরিযং ৰুত্ত’’ন্তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩০৬) ইদং অট্ঠকথায আনিসংসলাভং সন্ধায ৰুত্তং, ন কম্মং.

ইদানি তদুভযং ৰিভজিত্ৰা দস্সেতি –

‘‘পুরিমিকায উপগতানং পন সব্বে গণপূরকা হোন্তি, আনিসংসং ন লভন্তি, আনিসংসো ইতরেসংযেৰ হোতি. সচে পুরিমিকায উপগতা চত্তারো ৰা হোন্তি, তযো ৰা দ্ৰে ৰা একো ৰা, ইতরে গণপূরকে কত্ৰা কথিনং অত্থরিতব্বং. অথ চত্তারো ভিক্খূ উপগতা, একো পরিপুণ্ণৰস্সো সামণেরো, সো চে পচ্ছিমিকায উপসম্পজ্জতি, গণপূরকো চেৰ হোতি, আনিসংসঞ্চ লভতি. তযো ভিক্খূ দ্ৰে সামণেরা, দ্ৰে ভিক্খূ তযো সামণেরা, একো ভিক্খু চত্তারো সামণেরাতি এত্থাপি এসেৰ নযো. সচে পুরিমিকায উপগতা কথিনত্থারকুসলা ন হোন্তি, অত্থারকুসলা খন্ধকভাণকত্থেরা পরিযেসিত্ৰা আনেতব্বা, কম্মৰাচং সাৰেত্ৰা কথিনং অত্থরাপেত্ৰা দানঞ্চ ভুঞ্জিত্ৰা গমিস্সন্তি, আনিসংসো পন ইতরেসংযেৰ হোতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩০৬).

কথিনং কেন দিন্নং ৰট্টতীতি? যেন কেনচি দেৰেন ৰা মনুস্সেন ৰা পঞ্চন্নং ৰা সহধম্মিকানং অঞ্ঞতরেন দিন্নং ৰট্টতি. কথিনদাযকস্স ৰত্তং অত্থি, সচে সো তং অজানন্তো পুচ্ছতি ‘‘ভন্তে, কথং কথিনং দাতব্ব’’ন্তি, তস্স এৰং আচিক্খিতব্বং ‘‘তিণ্ণং চীৰরানং অঞ্ঞতরপ্পহোনকং সূরিযুগ্গমনসমযে ৰত্থং ‘কথিনচীৰরং দেমা’তি দাতুং ৰট্টতি, তস্স পরিকম্মত্থং এত্তকা নাম সূচিযো, এত্তকং সুত্তং, এত্তকং রজনং, পরিকম্মং করোন্তানং এত্তকানং ভিক্খূনং যাগুভত্তঞ্চ দাতুং ৰট্টতী’’তি.

কথিনত্থারকেনাপি ধম্মেন সমেন উপ্পন্নং কথিনং অত্থরন্তেন ৰত্তং জানিতব্বং. তন্তৰাযগেহতো হি আভতসন্তানেনেৰ খলিমক্খিতসাটকোপি ন ৰট্টতি, মলীনসাটকোপি ন ৰট্টতি, তস্মা কথিনত্থারসাটকং লভিত্ৰা সুদ্ধং ধোৰিত্ৰা সূচিআদীনি চীৰরকম্মূপকরণানি সজ্জেত্ৰা বহূহি ভিক্খূহি সদ্ধিং তদহেৰ সিব্বিত্ৰা নিট্ঠিতসূচিকম্মং রজিত্ৰা কপ্পবিন্দুং দত্ৰা কথিনং অত্থরিতব্বং. সচে তস্মিং অনত্থতেযেৰ অঞ্ঞো কথিনসাটকং অত্থরিতব্বকং আহরতি, অঞ্ঞানি চ বহূনি কথিনানিসংসৰত্থানি দেতি, যো আনিসংসং বহুং দেতি, তস্স সন্তকেনেৰ অত্থরিতব্বং. ইতরো যথা তথা ওৰদিত্ৰা সঞ্ঞাপেতব্বো.

কথিনং পন কেন অত্থরিতব্বং? যস্স সঙ্ঘো কথিনচীৰরং দেতি. সঙ্ঘেন পন কস্স দাতব্বং? যো জিণ্ণচীৰরো হোতি. সচে বহূ জিণ্ণচীৰরা হোন্তি, ৰুড্ঢস্স দাতব্বং. ৰুড্ঢেসুপি যো মহাপরিৰারো তদহেৰ চীৰরং কত্ৰা অত্থরিতুং সক্কোতি, তস্স দাতব্বং. সচে ৰুড্ঢো ন সক্কোতি, নৰকতরো সক্কোতি, তস্স দাতব্বং. অপি চ সঙ্ঘেন মহাথেরস্স সঙ্গহং কাতুং ৰট্টতি, তস্মা ‘‘তুম্হে, ভন্তে, গণ্হথ, মযং কত্ৰা দস্সামা’’তি ৰত্তব্বং.

তীসু চীৰরেসু যং জিণ্ণং হোতি, তদত্থায দাতব্বং. পকতিযা দুপট্টচীৰরস্স দুপট্টত্থাযেৰ দাতব্বং. সচেপিস্স একপট্টচীৰরং ঘনং হোতি, কথিনসাটকো চ পেলৰো, সারুপ্পত্থায দুপট্টপ্পহোনকমেৰ দাতব্বং. ‘‘অহং অলভন্তো একপট্টং পারুপামী’’তি ৰদন্তস্সাপি দুপট্টং দাতুং ৰট্টতি. যো পন লোভপকতিকো হোতি, তস্স ন দাতব্বং. তেনাপি কথিনং অত্থরিত্ৰা ‘‘পচ্ছা ৰিসিব্বিত্ৰা দ্ৰে চীৰরানি করিস্সামী’’তি ন গহেতব্বং.

যস্স পন দিয্যতি, তস্স –

‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, ইদং সঙ্ঘস্স কথিনদুস্সং উপ্পন্নং, যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইমং কথিনদুস্সং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো দদেয্য কথিনং অত্থরিতুং, এসা ঞত্তি.

‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, ইদং সঙ্ঘস্স কথিনদুস্সং উপ্পন্নং, সঙ্ঘো ইমং কথিনদুস্সং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো দেতি কথিনং অত্থরিতুং, যস্সাযস্মতো খমতি ইমস্স কথিনদুস্সস্স ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো দানং কথিনং অত্থরিতুং, সো তুণ্হস্স, যস্স নক্খমতি, সো ভাসেয্য.

‘‘দিন্নং ইদং সঙ্ঘেন কথিনদুস্সং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো কথিনং অত্থরিতুং, খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি (মহাৰ. ৩০৭) –

এৰং ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায দাতব্বন্তি এৰং দিন্নং.

২৬৯৮-৯. ন উল্লিখিতমত্তাদি-চতুৰীসতিৰজ্জিতন্তি পাল়িযং আগতেহি ‘‘ন উল্লিখিতমত্তেন অত্থতং হোতি কথিন’’ন্তি (মহাৰ. ৩০৮) উল্লিখিতমত্তাদীহি চতুৰীসতিযা আকারেহি ৰজ্জিতং. চীৰরন্তি ‘‘অহতেন অত্থতং হোতি কথিন’’ন্তি (মহাৰ. ৩০৯) পাল়িযং আগতানং সোল়সন্নং আকারানং অঞ্ঞতরেন যুত্তং কতপরিযোসিতং দিন্নং কপ্পবিন্দুং তিণ্ণং চীৰরানং অঞ্ঞতরচীৰরং. তে পন চতুৰীসতি আকারা, সোল়সাকারা চ পাল়িতো (মহাৰ. ৩০৮), অট্ঠকথাতো (মহাৰ. অট্ঠ. ৩০৮) চ গহেতব্বা. গন্থগারৰপরিহারত্থমিধ ন ৰুত্তা.

ভিক্খুনা ৰক্খমানে অট্ঠধম্মে জানন্তেন অত্থরকেন আদায গহেত্ৰা পুরাণকং অত্তনা পরিভুঞ্জিযমানং অত্থরিতব্বচীৰরেন একনামকং পুরাণচীৰরং উদ্ধরিত্ৰা পচ্চুদ্ধরিত্ৰা নৰং অত্থরিতব্বং চীৰরং অধিট্ঠহিত্ৰা পুরাণপচ্চুদ্ধটচীৰরস্স নামেন অধিট্ঠহিত্ৰাৰ তং অন্তরৰাসকং চে, ‘‘ইমিনা অন্তরৰাসকেন কথিনং অত্থরামি’’ইতি ৰচসা ৰত্তব্বন্তি যোজনা. সচে উত্তরাসঙ্গো হোতি, ‘‘ইমিনা উত্তরাসঙ্গেন কথিনং অত্থরামি’’, সচে সঙ্ঘাটি হোতি, ‘‘ইমায সঙ্ঘাটিযা কথিনং অত্থরামী’’তি ৰত্তব্বং.

২৭০০-১. ইচ্চেৰং তিক্খত্তুং ৰুত্তে কথিনং অত্থতং হোতীতি যোজনা. তেন পন ভিক্খুনা নৰকেন কথিনচীৰরং আদায সঙ্ঘং উপসঙ্কম্ম ‘‘অত্থতং, ভন্তে, সঙ্ঘস্স কথিনং, ধম্মিকো কথিনত্থারো, অনুমোদথ’’ইতি ৰত্তব্বন্তি যোজনা.

২৭০২. অনুমোদকেসু চ থেরেহি ‘‘অত্থতং, আৰুসো, সঙ্ঘস্স কথিনং, ধম্মিকো কথিনত্থারো, অনুমোদামা’’তি ৰত্তব্বং, নৰেন পন ‘‘অত্থতং, ভন্তে, সঙ্ঘস্স কথিনং, ধম্মিকো কথিনত্থারো, অনুমোদামী’’তি ইতি পুন ঈরযে কথেয্যাতি যোজনা. গাথায পন অনুমোদনপাঠস্স অত্থদস্সনমুখেন ‘‘সুঅত্থতং তযা ভন্তে’’তি ৰুত্তং, ন পাঠক্কমদস্সনৰসেনাতি ৰেদিতব্বং.

অত্থারকেসু চ অনুমোদকেসু চ নৰেহি ৰুড্ঢানং ৰচনক্কমো ৰুত্তো, ৰুড্ঢেহি নৰানং ৰচনক্কমো পন তদনুসারেন যথারহং যোজেত্ৰা ৰত্তব্বোতি গাথাসু ন ৰুত্তোতি ৰেদিতব্বো. অত্থারকেন থেরেন ৰা নৰেন ৰা গণপুগ্গলানং ৰচনক্কমো চ গণপুগ্গলেহি অত্থারকস্স ৰচনক্কমো চ ৰুত্তনযেন যথারহং যোজেতুং সক্কাতি ন ৰুত্তো.

এৰং অত্থতে পন কথিনে সচে কথিনচীৰরেন সদ্ধিং আভতং আনিসংসং দাযকা ‘‘যেন অম্হাকং কথিনং গহিতং, তস্সেৰ চ দেমা’’তি দেন্তি, ভিক্খুসঙ্ঘো অনিস্সরো. অথ অৰিচারেত্ৰাৰ দত্ৰা গচ্ছন্তি, ভিক্খুসঙ্ঘো ইস্সরো. তস্মা সচে কথিনত্থারকস্স সেসচীৰরানিপি দুব্বলানি হোন্তি, সঙ্ঘেন অপলোকেত্ৰা তেসম্পি অত্থায ৰত্থানি দাতব্বানি, কম্মৰাচায পন একাযেৰ ৰট্টতি. অৰসেসে কথিনানিসংসে বলৰৰত্থানি ৰস্সাৰাসিকঠিতিকায দাতব্বানি, ঠিতিকায অভাৰে থেরাসনতো পট্ঠায দাতব্বানি, গরুভণ্ডং ন ভাজেতব্বং. সচে পন একসীমায বহূ ৰিহারা হোন্তি, সব্বে ভিক্খূ সন্নিপাতেত্ৰা একত্থ কথিনং অত্থরিতব্বং, ৰিসুং ৰিসুং অত্থরিতুং ন ৰট্টতি.

২৭০৩. ‘‘কথিনস্স চ কিং মূল’’ন্তিআদীনি সযমেৰ ৰিৰরিস্সতি.

২৭০৬. অট্ঠধম্মুদ্দেসগাথায পুব্বকিচ্চং পুব্ব-ৰচনেনেৰ উত্তরপদলোপেন ৰুত্তং. তেনেৰ ৰক্খতি ‘‘পুব্বকিচ্চন্তি ৰুচ্চতী’’তি. ‘‘পচ্চুদ্ধার’’ইতি ৰত্তব্বে ‘‘পচ্চুদ্ধর’’ইতি গাথাবন্ধৰসেন রস্সো. তেনেৰ ৰক্খতি ‘‘পচ্চুদ্ধারো’’তি. অধিট্ঠহনং অধিট্ঠানং. পচ্চুদ্ধারো চ অধিট্ঠানঞ্চ পচ্চুদ্ধরাধিট্ঠানা. ইতরীতরযোগেন দ্ৰন্দসমাসো. অত্থারোতি এত্থ ‘‘কথিনত্থারো’’তি পকরণতো লব্ভতি.

‘‘মাতিকা’’তি ইমিনা ‘‘অট্ঠ কথিনুব্ভারমাতিকা’’তি পকরণতো ৰিঞ্ঞাযতি. যথাহ – ‘‘অট্ঠিমা, ভিক্খৰে, মাতিকা কথিনস্স উব্ভারাযা’’তি (মহাৰ. ৩১০). মাতিকাতি মাতরো জনেত্তিযো, কথিনুব্ভারং এতা অট্ঠ জনেন্তীতি অত্থো. উদ্ধারোতি কথিনস্স উদ্ধারো. আনিসংসাতি এত্থ ‘‘কথিনস্সা’’তি পকরণতো লব্ভতি. কথিনস্স আনিসংসাতি ইমে অট্ঠ ধম্মাতি যোজনা. যথাহ ‘‘অত্থতকথিনানং ৰো, ভিক্খৰে, পঞ্চ কপ্পিস্সন্তী’’তিআদি (মহাৰ. ৩০৬). ‘‘আনিসংসেনা’’তিপি পাঠো. আনিসংসেন সহ ইমে অট্ঠ ধম্মাতি যোজনা.

২৭০৭. ‘‘ন উল্লিখিতমত্তাদি-চতুৰীসতিৰজ্জিত’’ন্তিআদিনা কথিনং অত্থরিতুং কতপরিযোসিতং চীৰরং চে লদ্ধং, তত্থ পটিপজ্জনৰিধিং দস্সেত্ৰা সচে অকতসিব্বনাদিকম্মং ৰত্থমেৰ লদ্ধং, তত্থ পটিপজ্জনৰিধিং পুব্বকিচ্চৰসেন দস্সেতুমাহ ‘‘ধোৰন’’ন্তিআদি. তত্থ ধোৰনন্তি কথিনদুস্সস্স সেতভাৰকরণং. ৰিচারোতি ‘‘পঞ্চকং ৰা সত্তকং ৰা নৰকং ৰা একাদসকং ৰা হোতূ’’তি ৰিচারণং. ছেদনন্তি যথাৰিচারিতস্স ৰত্থস্স ছেদনং. বন্ধনন্তি মোঘসুত্তকারোপনং. সিব্বনন্তি সব্বসূচিকম্মং. রজনন্তি রজনকম্মং. কপ্পন্তি কপ্পবিন্দুদানং. ‘‘পুব্বকিচ্চ’’ন্তি ৰুচ্চতি ইদং সব্বং কথিনত্থারস্স পঠমমেৰ কত্তব্বত্তা.

২৭০৮. অন্তরৰাসকোতি এত্থ ইতি-সদ্দো লুত্তনিদ্দিট্ঠো. সঙ্ঘাটি, উত্তরাসঙ্গো, অথো অন্তরৰাসকোতি এসমেৰ তু পচ্চুদ্ধারোপি অধিট্ঠানম্পি অত্থারোপি ৰুত্তোতি যোজনা.

২৭০৯. অট্ঠমাতিকা (মহাৰ. ৩১০-৩১১; পরি. ৪১৫; মহাৰ. অট্ঠ. ৩১০-৩১১) দস্সেতুমাহ ‘‘পক্কমনঞ্চা’’তিআদি. পক্কমনং অন্তো এতস্সাতি পক্কমনন্তিকাতি ৰত্তব্বে উত্তরপদলোপেন ‘‘পক্কমন’’ন্তি ৰুত্তং. এস নযো সব্বত্থ. অট্ঠিমাতি এত্থ ‘‘মাতিকা’’তি পকরণতো লব্ভতি. ইমা অট্ঠ মাতিকাতি যোজনা.

২৭১০. উদ্দেসানুক্কমেন নিদ্দিসিতুমাহ ‘‘কতচীৰরমাদাযা’’তিআদি. ‘‘কতচীৰরমাদাযা’’তি ইমিনা চীৰরপলিবোধুপচ্ছেদো দস্সিতো. ‘‘আৰাসে নিরপেক্খকো’’তি ইমিনা দুতিযো আৰাসপলিবোধুপচ্ছেদো দস্সিতো. এত্থ সব্বৰাক্যেসু ‘‘অত্থতকথিনো যো ভিক্খু সচে পক্কমতী’’তি সেসো. অতিক্কন্তায সীমাযাতি ৰিহারসীমায অতিক্কন্তায. হোতি পক্কমনন্তিকাতি এত্থ ‘‘তস্স ভিক্খুনো’’তি সেসো, তস্স ভিক্খুনো পক্কমনন্তিকা নাম মাতিকা হোতীতি অত্থো.

২৭১১-২. আনিসংসং নাম ৰুত্থৰস্সেন লদ্ধং অকতসূচিকম্মৰত্থং. তেনেৰ ৰক্খতি ‘‘করোতী’’তিআদি. ‘‘ৰিহারে অনপেক্খকো’’তি ইমিনা এত্থ পঠমং আৰাসপলিবোধুপচ্ছেদো দস্সিতো. সুখৰিহরণং পযোজনমস্সাতি সুখৰিহারিকো, ৰিহারোতি. তত্থ তস্মিং ৰিহারে ৰিহরন্তোৰ তং চীৰরং যদি করোতি, তস্মিং চীৰরে নিট্ঠিতে নিট্ঠানন্তা নিট্ঠানন্তিকাতি ৰুচ্চতীতি যোজনা. ‘‘নিট্ঠিতেচীৰরে’’তি ইমিনা চীৰরপলিবোধুপচ্ছেদো দস্সিতো.

২৭১৩. তমস্সমন্তি তং ৰুত্থৰস্সাৰাসং. ধুরনিক্খেপেতি উভযধুরনিক্খেপৰসেন চিত্তপ্পৰত্তক্খণে. সন্নিট্ঠানং নাম ধুরনিক্খেপো. এত্থ পলিবোধদ্ৰযস্স একক্খণেযেৰ উপচ্ছেদো অট্ঠকথাযং ৰুত্তো ‘‘সন্নিট্ঠানন্তিকে দ্ৰেপি পলিবোধা ‘নেৰিমং চীৰরং কারেস্সং, ন পচ্চেস্স’ন্তি চিন্তিতমত্তেযেৰ একতো ছিজ্জন্তী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩১১).

২৭১৪. কথিনচ্ছাদনন্তি কথিনানিসংসং চীৰরৰত্থুং. ন পচ্চেস্সন্তি ন পচ্চাগমিস্সামি. করোন্তস্সেৰাতি এত্থ ‘‘চীৰর’’ন্তি পকরণতো লব্ভতি. ‘‘কথিনচ্ছাদন’’ন্তি ইদং ৰা সম্বন্ধনীযং. করোন্তস্সাতি অনাদরে সামিৰচনং. নট্ঠন্তি চোরেহি হটত্তা ৰা উপচিকাদীহি খাদিতত্তা ৰা নট্ঠং. দড্ঢং ৰাতি অগ্গিনা দড্ঢং ৰা. নাসনন্তিকাতি এৰং চীৰরস্স নাসনন্তে লব্ভমানা অযং মাতিকা নাসনন্তিকা নামাতি অত্থো. এত্থ ‘‘ন পচ্চেস্স’’ন্তি ইমিনা পঠমং আৰাসপলিবোধুপচ্ছেদো দস্সিতো. ‘‘করোন্তস্সেৰা’’তি ইমিনা দুতিযং চীৰরপলিবোধুপচ্ছেদো দস্সিতো.

২৭১৫. লদ্ধানিসংসোতি লদ্ধকথিনানিসংসচীৰরো. আনিসংসে চীৰরে সাপেক্খো অপেক্খৰা বহিসীমগতো ৰস্সংৰুত্থসীমায বহিসীমগতো তং চীৰরং করোতি, সো কতচীৰরো অন্তরুব্ভারং অন্তরা উব্ভারং সুণাতি চে, সৰনন্তিকা নাম হোতীতি যোজনা. ‘‘বহিসীমগতো’’তিআদিনা দুতিযপলিবোধুপচ্ছেদো দস্সিতো. এত্থ ‘‘কতচীৰরো’’তি ৰুত্তত্তা চীৰরপলিবোধুপচ্ছেদো পঠমং হোতি, ইতরো পন ‘‘সহ সৰনেন আৰাসপলিবোধো ছিজ্জতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩১১) অট্ঠকথায ৰুত্তত্তা পচ্ছা হোতি.

২৭১৬-৭. চীৰরাসায ৰস্সংৰুত্থো আৰাসতো পক্কন্তো ‘‘তুয্হং চীৰরং দস্সামী’’তি কেনচি ৰুত্তো বহিসীমগতো পন সৰতি, পুন ‘‘তৰ চীৰরং দাতুং ন সক্কোমী’’তি ৰুত্তো আসায ছিন্নমত্তায চীৰরে পচ্চাসায উপচ্ছিন্নমত্তায আসাৰচ্ছেদিকা নাম মাতিকাতি মতা ঞাতাতি যোজনা. আসাৰচ্ছাদিকে কথিনুব্ভারে আৰাসপলিবোধো পঠমং ছিজ্জতি, চীৰরাসায উপচ্ছিন্নায চীৰরপলিবোধো ছিজ্জতি.

২৭১৮-২০. যো ৰস্সংৰুত্থৰিহারম্হা অঞ্ঞং ৰিহারং গতো হোতি, সো আগচ্ছং আগচ্ছন্তো অন্তরামগ্গে কথিনুদ্ধারং অতিক্কমেয্য, তস্স সো কথিনুদ্ধারো সীমাতিক্কন্তিকো মতোতি যোজনা. তত্থ সীমাতিক্কন্তিকে কথিনুব্ভারে চীৰরপলিবোধো পঠমং ছিজ্জতি, তস্স বহিসীমে আৰাসপলিবোধো ছিজ্জতি.

এত্থ চ ‘‘সীমাতিক্কন্তিকো নাম চীৰরকালসীমাতিক্কন্তিকো’’তি কেনচি ৰুত্তং. ‘‘বহিসীমাযং চীৰরকালসমযস্স অতিক্কন্তত্তা সীমাতিক্কন্তিকো’’তি (সারত্থ. টী. মহাৰ. ৩১১) সারত্থদীপনিযং ৰুত্তং. ‘‘আগচ্ছং অন্তরামগ্গে, তদুদ্ধারমতিক্কমে’’তি ৰুত্তত্তা পন সঙ্ঘেন করিযমানং অন্তরুব্ভারং আগচ্ছন্তো ৰিহারসীমং অসম্পত্তেযেৰ কথিনুব্ভারস্স জাতত্তা তং ন সম্ভুণেয্য, তস্সেৰং সীমমতিক্কন্তস্সেৰ সতো পুন আগচ্ছতো অন্তরামগ্গে জাতো কথিনুব্ভারো সীমাতিক্কন্তিকোতি অম্হাকং খন্তি.

কথিনানিসংসচীৰরং আদায সচে আৰাসে সাপেক্খোৰ গতো হোতি, পুন আগন্ত্ৰা কথিনুদ্ধারং কথিনস্স অন্তরুব্ভারমেৰ সম্ভুণাতি চে যদি পাপুণেয্য, তস্স সো কথিনুদ্ধারো হোতি, সো ‘‘সহুব্ভারো’’তি ৰুচ্চতীতি যোজনা. সহুব্ভারে দ্ৰে পলিবোধা অপুব্বং অচরিমং ছিজ্জন্তি.

২৭২১. ‘‘সীমাতিক্কন্তিকেনা’’তি ৰত্তব্বে উত্তরপদলোপেন ‘‘সীমতো’’তি ৰুত্তং. পক্কমনঞ্চ নিট্ঠানঞ্চ সন্নিট্ঠানঞ্চ সীমতো সীমাতিক্কন্তিকেন সহ ইমে চত্তারো কথিনুব্ভারা পুগ্গলাধীনা পুগ্গলাযত্তা সহুব্ভারসঙ্খাতো অন্তরুব্ভারো সঙ্ঘাধীনোতি যোজনা. ‘‘অন্তরুব্ভরো’’তি গাথাবন্ধৰসেন রস্সত্তং.

২৭২২. নাসনন্তি নাসনন্তিকো. সৰনন্তি সৰনন্তিকো. আসাৰচ্ছেদিকাপি চাতি তযোপি কথিনুব্ভারা. ন তু সঙ্ঘা ন ভিক্খুতোতি সঙ্ঘতোপি ন হোন্তি, পুগ্গলতোপি ন হোন্তীতি অত্থো. চীৰরস্স ৰিনাসো সঙ্ঘস্স ৰা চীৰরসামিকস্স ৰা পযোগেন ন জাতোতি নাসনকো তাৰ কথিনুব্ভারো উভতোপি ন হোতীতি ৰুত্তো. সৰনঞ্চ উভযেসং পযোগতো ন জাতন্তি তথা ৰুত্তং. তথা আসাৰচ্ছেদিকাপি.

২৭২৩. আৰাসোযেৰ পলিবোধোতি ৰিগ্গহো. পলিবোধো চ চীৰরেতি এত্থ চীৰরেতি ভেদৰচনিচ্ছায নিমিত্তত্থে ভুম্মং, চীৰরনিমিত্তপলিবোধোতি অত্থো, চীৰরসঙ্খাতো পলিবোধোতি ৰুত্তং হোতি. সচ্চাদিগুণযুত্তং মুসাৰাদাদিদোসৰিমুত্তং অত্থং ৰদতি সীলেনাতি যুত্তমুত্তত্থৰাদী, তেন.

২৭২৪. অট্ঠন্নং মাতিকানন্তি বহিসীমগতানং ৰসেন ৰুত্তা পক্কমনন্তিকাদযো সত্ত মাতিকা, বহিসীমং গন্ত্ৰা অন্তরুব্ভারং সম্ভুণন্তস্স ৰসেন ৰুত্তো সহুব্ভারোতি ইমাসং অট্ঠন্নং মাতিকানং ৰসেন চ. অন্তরুব্ভারতোপি ৰাতি বহিসীমং অগন্ত্ৰা তত্থেৰ ৰসিত্ৰা কথিনুব্ভারকম্মেন উব্ভারকথিনানং ৰসেন লব্ভনতো অন্তরুব্ভারতো চাতি মহেসিনা কথিনস্স দুৰে উব্ভারাপি ৰুত্তাতি যোজনা. বহিসীমং গন্ত্ৰা আগতস্স ৰসেন সহুব্ভারো, বহিসীমং আগতানং ৰসেন অন্তরুব্ভারোতি একোযেৰ উব্ভারো দ্ৰিধা ৰুত্তো, তস্মা অন্তরুব্ভারং ৰিসুং অগ্গহেত্ৰা অট্ঠেৰ মাতিকা পাল়িযং (মহাৰ. ৩১০) ৰিভত্তাতি ৰেদিতব্বা.

২৭২৫. অনামন্তচারো উত্তরপদলোপৰসেন ‘‘অনামন্তা’’ ইতি ৰুত্তো. যাৰ কথিনং ন উদ্ধরীযতি, তাৰ অনামন্তেত্ৰা চরণং কপ্পিস্সতি, চারিত্তসিক্খাপদেন অনাপত্তি ভৰিস্সতীতি অত্থো.

অসমাদানচারো ‘‘অসমাদান’’ন্তি উত্তরপদলোপেন ৰুত্তো. অসমাদানচারোতি তিচীৰরং অসমাদায চরণং, চীৰরৰিপ্পৰাসো কপ্পিস্সতীতি অত্থো.

‘‘গণতো’’তি ইমিনা উত্তরপদলোপেন গণভোজনং দস্সিতং. গণভোজনম্পি কপ্পিস্সতি, তং সরূপতো পাচিত্তিযকণ্ডে ৰুত্তং.

‘‘যাৰদত্থিক’’ন্তি ইমিনা যাৰদত্থচীৰরং ৰুত্তং. যাৰদত্থচীৰরন্তি যাৰতকেন চীৰরেন অত্থো, তাৰতকং অনধিট্ঠিতং অৰিকপ্পিতং কপ্পিস্সতীতি অত্থো.

‘‘তত্থ যো চীৰরুপ্পাদো’’তি ইমিনা ‘‘যো চ তত্থ চীৰরুপ্পাদো’’তি (মহাৰ. ৩০৬) ৰুত্তো আনিসংসো দস্সিতো. যো চ তত্থ চীৰরুপ্পাদোতি তত্থ কথিনত্থতসীমাযং মতকচীৰরং ৰা হোতু সঙ্ঘস্স উদ্দিস্স দিন্নং ৰা সঙ্ঘিকেন তত্রুপ্পাদেন আভতং ৰা, যেন কেনচি আকারেন যং সঙ্ঘিকং চীৰরং উপ্পজ্জতি, তং তেসং ভৰিস্সতীতি অত্থো. ইমে পঞ্চ কথিনানিসংসা চ ৰুত্তাতি সম্বন্ধো.

কথিনক্খন্ধককথাৰণ্ণনা.

চীৰরক্খন্ধককথাৰণ্ণনা

২৭২৬-৭. চীৰরং উপ্পজ্জতি এতাসূতি ‘‘উপ্পাদা’’তি জনিকাৰ ৰুচ্চন্তি, চীৰরৰত্থপরিলাভক্খেত্তন্তি অত্থো. যথাহ – ‘‘যথাৰুত্তানং চীৰরানং পটিলাভায খেত্তং দস্সেতুং অট্ঠিমা ভিক্খৰে মাতিকাতিআদিমাহা’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৭৯). চীৰরমাতিকাতি চীৰরুপ্পাদহেতুভূতমাতরো. তেনাহ কথিনক্খন্ধকৰণ্ণনাযং ‘‘মাতিকাতি মাতরো, জনেত্তিযোতি অত্থো’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩১০). মাতিকাতি চেত্থ চীৰরদানমধিপ্পেতং. যথাহ ‘‘সীমায দানং একা মাতিকা, কতিকায দানং দুতিযা’’তিআদি. সীমায দেতি, কতিকায দেতি, ভিক্খাপঞ্ঞত্তিযা দেতি, সঙ্ঘস্স দেতি, উভতোসঙ্ঘে দেতি, ৰস্সংৰুত্থসঙ্ঘস্স দেতি, আদিস্স দেতি, পুগ্গলস্স দেতি. ‘‘ইমা পন অট্ঠ মাতিকা’’তি ৰুত্তমেৰ নিগমনৰসেন ৰুত্তং.

২৭২৮. তত্থাতি তাসু অট্ঠমাতিকাসু. সীমায দেতীতি ‘‘সীমায দম্মী’’তি এৰং সীমং পরামসিত্ৰা দেন্তো সীমায দেতি, এৰং দিন্নং অন্তোসীমগতেহি ভিক্খূহি ভাজেতব্বন্তি ৰণ্ণিতন্তি যোজনা. তত্থ অন্তোসীমগতেহীতি দাযকো যং সীমং অপেক্খিত্ৰা এৰমাহ, তস্সা সীমায অন্তোগতেহি সব্বেহি. ভাজেতব্বন্তি তং চীৰরং ভাজেতব্বং. ৰরৰণ্ণিনাতি ‘‘ইতিপি সো ভগৰা অরহ’’ন্তিআদিনা সকললোকব্যাপিগুণাতিসযযুত্তেন ব্যামপ্পভায, ছব্বণ্ণানং রংসীনঞ্চ ৰসেন উত্তমপ্পভাতিসযযুত্তেন ৰরৰণ্ণিনা ৰণ্ণিতং কথিতং. অযমেত্থ পদৰণ্ণনা, অযং পন ৰিনিচ্ছযো – সীমায দেতীতি এত্থ তাৰ খণ্ডসীমা উপচারসীমা সমানসংৰাসসীমা অৰিপ্পৰাসসীমা লাভসীমা গামসীমা নিগমসীমা নগরসীমা অব্ভন্তরসীমা উদকুক্খেপসীমা জনপদসীমা রট্ঠসীমা রজ্জসীমা দীপসীমা চক্কৰাল়সীমা ইতি পন্নরস সীমা ৰেদিতব্বা.

তত্থ খণ্ডসীমা সীমাকথাযং ৰুত্তা. উপচারসীমা পরিক্খিত্তস্স ৰিহারস্স পরিক্খেপেন, অপরিক্খিত্তস্স ৰিহারস্স পরিক্খেপারহট্ঠানেন পরিচ্ছিন্না হোতি. অপিচ ভিক্খূনং ধুৰসন্নিপাতট্ঠানতো ৰা পরিযন্তে ঠিতভোজনসালতো ৰা নিবদ্ধৰসনকআৰাসতো ৰা থামমজ্ঝিমস্স পুরিসস্স দ্ৰিন্নং লেড্ডুপাতানং অন্তো উপচারসীমা ৰেদিতব্বা. সা পন আৰাসেসু ৰড্ঢন্তেসু ৰড্ঢতি, পরিহাযন্তেসু পরিহাযতি. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘ভিক্খূসুপি ৰড্ঢন্তেসু ৰড্ঢতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৭৯) ৰুত্তং. তস্মা সচে ৰিহারে সন্নিপতিতভিক্খূহি সদ্ধিং একাবদ্ধা হুত্ৰা যোজনসতম্পি পূরেত্ৰা নিসীদন্তি, যোজনসতম্পি উপচারসীমাৰ হোতি, সব্বেসং লাভো পাপুণাতি. সমানসংৰাসঅৰিপ্পৰাসসীমাদ্ৰযম্পি ৰুত্তমেৰ.

লাভসীমা নাম নেৰ সম্মাসম্বুদ্ধেন অনুঞ্ঞাতা, ন ধম্মসঙ্গাহকত্থেরেহি ঠপিতা, অপিচ খো রাজরাজমহামত্তা ৰিহারং কারেত্ৰা গাৰুতং ৰা অড্ঢযোজনং ৰা যোজনং ৰা সমন্ততো পরিচ্ছিন্দিত্ৰা ‘‘অযং অম্হাকং ৰিহারস্স লাভসীমা’’তি নামলিখিতকে থম্ভে নিখণিত্ৰা ‘‘যং এত্থন্তরে উপ্পজ্জতি, সব্বং তং অম্হাকং ৰিহারস্স দেমা’’তি সীমং ঠপেন্তি, অযং লাভসীমা নাম. গামনিগমনগরঅব্ভন্তরউদকুক্খেপসীমাপি ৰুত্তা এৰ.

জনপদসীমা নাম কাসিকোসলরট্ঠাদীনং অন্তো বহূ জনপদা হোন্তি, এত্থ একেকো জনপদপরিচ্ছেদো জনপদসীমা. রট্ঠসীমা নাম কাসিকোসলাদিরট্ঠপরিচ্ছেদো. রজ্জসীমা নাম মহাচোল়ভোগো কেরল়ভোগোতি এৰং একেকস্স রঞ্ঞো আণাপৰত্তিট্ঠানং. দীপসীমা নাম সমুদ্দন্তেন সমুচ্ছিন্নমহাদীপা চ অন্তরদীপা চ. চক্কৰাল়সীমা নাম চক্কৰাল়পব্বতেনেৰ পরিচ্ছিন্না.

এৰমেতাসু সীমাসু খণ্ডসীমায কেনচি কম্মেন সন্নিপতিতং সঙ্ঘং দিস্ৰা ‘‘এত্থেৰ সীমায সঙ্ঘস্স দেমী’’তি ৰুত্তে যাৰতিকা ভিক্খূ অন্তোখণ্ডসীমগতা, তেহি ভাজেতব্বং. তেসংযেৰ হি তং পাপুণাতি, অঞ্ঞেসং সীমন্তরিকায ৰা উপচারসীমায ৰা ঠিতানম্পি ন পাপুণাতি. খণ্ডসীমায ঠিতে পন রুক্খে ৰা পব্বতে ৰা ঠিতস্স হেট্ঠা ৰা পথৰিযা ৰেমজ্ঝং গতস্স পাপুণাতিযেৰ.

‘‘ইমিস্সা উপচারসীমায সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি দিন্নং পন খণ্ডসীমাসীমন্তরিকাসু ঠিতানম্পি পাপুণাতি. ‘‘সমানসংৰাসসীমায দম্মী’’তি দিন্নং পন খণ্ডসীমাসীমন্তরিকাসু ঠিতানং ন পাপুণাতি. অৰিপ্পৰাসসীমালাভসীমাসু দিন্নং তাসু সীমাসু অন্তোগতানংযেৰ পাপুণাতি. গামসীমাদীসু দিন্নং তাসং সীমানং অব্ভন্তরে বদ্ধসীমায ঠিতানম্পি পাপুণাতি. অব্ভন্তরসীমাউদকুক্খেপসীমাসু দিন্নং তত্থ অন্তোগতানংযেৰ পাপুণাতি. জনপদরট্ঠরজ্জদীপচক্কৰাল়সীমাসুপি গামসীমাদীসু ৰুত্তসদিসোযেৰ ৰিনিচ্ছযো.

সচে পন জম্বুদীপে ঠিতো ‘‘তম্বপণ্ণিদীপে সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি ৰদতি, তম্বপণ্ণিদীপতো একোপি গন্ত্ৰা সব্বেসং গণ্হিতুং লভতি. সচেপি তত্রেৰ একো সভাগভিক্খু সভাগানং ভাগং গণ্হাতি, ন ৰারেতব্বো. এৰং তাৰ যো সীমং পরামসিত্ৰা দেতি, তস্স দানে ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো.

যো পন ‘‘অসুকসীমাযা’’তি ৰত্তুং ন জানাতি, কেৰলং ‘‘সীমা’’তি ৰচনমত্তমেৰ জানন্তো ৰিহারং আগন্ত্ৰা ‘‘সীমায দম্মী’’তি ৰা ‘‘সীমট্ঠকসঙ্ঘস্স দম্মী’’তি ৰা ভণতি, সো পুচ্ছিতব্বো ‘‘সীমা নাম বহুৰিধা, কতরং সীমং সন্ধায ভণসী’’তি, সচে ৰদতি ‘‘অহং ‘অসুকসীমা’তি ন জানামি, সীমট্ঠকসঙ্ঘো ভাজেত্ৰা গণ্হতূ’’তি, কতরসীমায ভাজেতব্বং? মহাসীৰত্থেরো কিরাহ ‘‘অৰিপ্পৰাসসীমাযা’’তি. ততো নং আহংসু ‘‘অৰিপ্পৰাসসীমা নাম তিযোজনাপি হোতি, এৰং সন্তে তিযোজনে ঠিতা লাভং গণ্হিস্সন্তি, তিযোজনে ঠত্ৰা আগন্তুকৰত্তং পূরেত্ৰা আরামং পৰিসিতব্বং ভৰিস্সতি, গমিকো তিযোজনং গন্ত্ৰা সেনাসনং আপুচ্ছিস্সতি, নিস্সযপটিপন্নস্স তিযোজনাতিক্কমে নিস্সযো পটিপ্পস্সম্ভিস্সতি, পারিৰাসিকেন তিযোজনং অতিক্কমিত্ৰা অরুণং উট্ঠাপেতব্বং ভৰিস্সতি, ভিক্খুনিযা তিযোজনে ঠত্ৰা আরামপ্পৰেসনং আপুচ্ছিতব্বং ভৰিস্সতি, সব্বম্পেতং উপচারসীমাপরিচ্ছেদৰসেনেৰ কত্তুং ৰট্টতি. তস্মা উপচারসীমাযমেৰ ভাজেতব্ব’’ন্তি.

২৭২৯. যে ৰিহারা সঙ্ঘেন কতিকায একলাভকা সমানলাভকা এত্থ এতেসু ৰিহারেসু দিন্নং ‘‘কতিকায দম্মী’’তি দিন্নং সব্বেহি ভিক্খূহি সহ ভাজেতব্বং চীৰরং কতিকায ৰুচ্চতীতি যোজনা.

অযমেত্থ ৰিনিচ্ছযো – কতিকা নাম সমানলাভকতিকা, তত্রেৰং কতিকা কাতব্বা – একস্মিং ৰিহারে সন্নিপতিতেহি ভিক্খূহি যং ৰিহারং সঙ্গণ্হিতুকামা সমানলাভং কাতুং ইচ্ছন্তি, অস্স নামং গহেত্ৰা ‘‘অসুকো নাম ৰিহারো পোরাণকো’’তি ৰা ‘‘বুদ্ধাধিৰুত্থো’’তি ৰা ‘‘অপ্পলাভো’’তি ৰা যং কিঞ্চি কারণং ৰত্ৰা ‘‘তং ৰিহারং ইমিনা ৰিহারেন সদ্ধিং একলাভং কাতুং সঙ্ঘস্স রুচ্চতী’’তি তিক্খত্তুং সাৰেতব্বং. এত্তাৰতা তস্মিং ৰিহারে নিসিন্নোপি ইধ নিসিন্নোৰ হোতি. তস্মিং ৰিহারেপি সঙ্ঘেন এৰমেৰ কাতব্বং. এত্তাৰতা ইধ নিসিন্নোপি তস্মিং ৰিহারে নিসিন্নোৰ হোতি. একস্মিং লাভে ভাজিযমানে ইতরস্মিং ঠিতস্স ভাগং গহেতুং ৰট্টতি. এৰং একেন ৰিহারেন সদ্ধিং বহূপি আৰাসা একলাভা কাতব্বাতি.

২৭৩০. চীৰরদাযকেন ধুৰকারা পাকৰত্তাদিনিচ্চসক্কারা যত্থ সঙ্ঘস্স ক্রীযন্তি করীযন্তি তত্থ তস্মিং ৰিহারে তেনেৰ দাযকেন সঙ্ঘস্স দিন্নং ৰিহারং ‘‘ভিক্খাপঞ্ঞত্তিযা দিন্ন’’ন্তি মহেসিনা ৰুত্তন্তি যোজনা.

তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো – যস্মিং ৰিহারে ইমস্স চীৰরদাযকস্স সন্তকং সঙ্ঘস্স পাকৰত্তং ৰা ৰত্ততি, যস্মিং ৰা ৰিহারে ভিক্খূ অত্তনো ভারং কত্ৰা সদা গেহে ভোজেতি, যত্থ ৰা তেন আৰাসো কারিতো, সলাকভত্তাদীনি ৰা নিবদ্ধানি, যেন পন সকলোপি ৰিহারো পতিট্ঠাপিতো, তত্থ ৰত্তব্বমেৰ নত্থি, ইমে ধুৰকারা নাম. তস্মা সচে সো ‘‘যত্থ ময্হং ধুৰকারা করীযন্তি, এত্থ দম্মী’’তি ৰা ‘‘তত্থ দেথা’’তি ৰা ভণতি, বহূসু চেপি ঠানেসু ধুৰকারা হোন্তি, সব্বত্থ দিন্নমেৰ হোতি.

সচে পন একস্মিং ৰিহারে ভিক্খূ বহুতরা হোন্তি, তেহি ৰত্তব্বং ‘‘তুম্হাকং ধুৰকারে একত্থ ভিক্খূ বহূ, একত্থ অপ্পকা’’তি, সচে ‘‘ভিক্খুগণনায গণ্হথা’’তি ভণতি, তথা ভাজেত্ৰা গণ্হিতুং ৰট্টতি. এত্থ চ ৰত্থভেসজ্জাদি অপ্পকম্পি সুখেন ভাজীযতি, যদি পন মঞ্চো ৰা পীঠকং ৰা একমেৰ হোতি, তং পুচ্ছিত্ৰা যস্স ৰা ৰিহারস্স একৰিহারেপি ৰা যস্স সেনাসনস্স সো ৰিচারেতি, তত্থ দাতব্বং. সচে ‘‘অসুকভিক্খু গণ্হতূ’’তি ৰদতি, ৰট্টতি.

অথ ‘‘ময্হং ধুৰকারে দেথা’’তি ৰত্ৰা অৰিচারেত্ৰাৰ গচ্ছতি, সঙ্ঘস্সপি ৰিচারেতুং ৰট্টতি. এৰং পন ৰিচারেতব্বং – ‘‘সঙ্ঘত্থেরস্স ৰসনট্ঠানে দেথা’’তি ৰত্তব্বং. সচে তত্থ সেনাসনং পরিপুণ্ণং হোতি. যত্থ নপ্পহোতি, তত্থ দাতব্বং. সচে একো ভিক্খু ‘‘ময্হং ৰসনট্ঠানে সেনাসনপরিভোগভণ্ডং নত্থী’’তি ৰদতি, তত্থ দাতব্বন্তি.

২৭৩১. সঙ্ঘস্স পন যং দিন্নন্তি ৰিহারং পৰিসিত্ৰা ‘‘ইমানি চীৰরানি সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি যং চীৰরং দিন্নং. ‘‘সম্মুখীভূতেনা’’তি ৰত্তব্বে গাথাবন্ধেন রস্সত্তং. সম্মুখিভূতেনাতি চ উপচারসীমায ঠিতেন. ভাজেতব্বন্তি ঘণ্টিং পহরিত্ৰা কালং ঘোসেত্ৰা ভাজেতব্বং. ইদমেত্থ মুখমত্তদস্সনং. ৰিনিচ্ছযো অট্ঠকথায (মহাৰ. অট্ঠ. ৩৭৯) ৰেদিতব্বো. সেয্যথিদং – চীৰরদাযকেন ৰিহারং পৰিসিত্ৰা ‘‘ইমানি চীৰরানি সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি দিন্নেসু ভাজিযমানেসু সীমট্ঠস্স অসম্পত্তস্সপি ভাগং গণ্হন্তো ন ৰারেতব্বো. ৰিহারো মহা হোতি, থেরাসনতো পট্ঠায ৰত্থেসু দিয্যমানেসু অলসজাতিকা মহাথেরা পচ্ছা আগচ্ছন্তি, ‘‘ভন্তে, ৰীসতিৰস্সানং দিয্যতি, তুম্হাকং ঠিতিকা অতিক্কন্তা’’তি ন ৰত্তব্বা, ঠিতিকং ঠপেত্ৰা তেসং দত্ৰা পচ্ছা ঠিতিকায দাতব্বং.

‘‘অসুকৰিহারে কির বহুং চীৰরং উপ্পন্ন’’ন্তি সুত্ৰা যোজনন্তরিকৰিহারতোপি ভিক্খূ আগচ্ছন্তি, সম্পত্তসম্পত্তানং ঠিতট্ঠানতো পট্ঠায দাতব্বং. অসম্পত্তানম্পি উপচারসীমং পৰিট্ঠানং অন্তেৰাসিকাদীসু গণ্হন্তেসু দাতব্বমেৰ. ‘‘বহি উপচারসীমায ঠিতানং দেথা’’তি ৰদন্তি, ন দাতব্বং. সচে পন উপচারসীমং ওক্কন্তেহি একাবদ্ধা হুত্ৰা অত্তনো ৰিহারদ্ৰারে ৰা অন্তোৰিহারেযেৰ ৰা হোন্তি, পরিসৰসেন ৰড্ঢিতা নাম সীমা হোতি, তস্মা দাতব্বং. সঙ্ঘনৰকস্স দিন্নেপি পচ্ছা আগতানং দাতব্বমেৰ. দুতিযভাগে পন থেরাসনং আরুল়্হে আগতানং পঠমভাগো ন পাপুণাতি, দুতিযভাগতো ৰস্সগ্গেন দাতব্বং.

একস্মিং ৰিহারে দস ভিক্খূ হোন্তি, দস ৰত্থানি ‘‘সঙ্ঘস্স দেমা’’তি দেন্তি, পাটেক্কং ভাজেতব্বানি. সচে ‘‘সব্বানেৰ অম্হাকং পাপুণন্তী’’তি গহেত্ৰা গচ্ছন্তি, দুপ্পাপিতানি চেৰ দুগ্গহিতানি চ, গতগতট্ঠানে সঙ্ঘিকানেৰ হোন্তি. একং পন উদ্ধরিত্ৰা ‘‘ইদং তুম্হাকং পাপুণাতী’’তি সঙ্ঘত্থেরস্স দত্ৰা সেসানি ‘‘ইমানি অম্হাকং পাপুণন্তী’’তি গহেতুং ৰট্টতি.

একমেৰ ৰত্থং ‘‘সঙ্ঘস্স দেমা’’তি আহরন্তি, অভাজেত্ৰাৰ ‘‘অম্হাকং পাপুণাতী’’তি গণ্হন্তি, দুপ্পাপিতঞ্চেৰ দুগ্গহিতঞ্চ, সত্থকেন, পন হলিদ্দিআদিনা ৰা লেখং কত্ৰা একং কোট্ঠাসং ‘‘ইমং ঠানং তুম্হাকং পাপুণাতী’’তি সঙ্ঘত্থেরস্স পাপেত্ৰা সেসং ‘‘অম্হাকং পাপুণাতী’’তি গহেতুং ৰট্টতি. যং পন ৰত্থস্সেৰ পুপ্ফং ৰা ৰলি ৰা, তেন পরিচ্ছেদং কাতুং ন ৰট্টতি. সচে একং তন্তং উদ্ধরিত্ৰা ‘‘ইদং ঠানং তুম্হাকং পাপুণাতী’’তি সঙ্ঘত্থেরস্স দত্ৰা সেসং ‘‘অম্হাকং পাপুণাতী’’তি গণ্হন্তি, ৰট্টতি. খণ্ডং খণ্ডং ছিন্দিত্ৰা ভাজিযমানং ৰট্টতিযেৰ.

একভিক্খুকে ৰিহারে সঙ্ঘস্স চীৰরেসু উপ্পন্নেসু সচে পুব্বে ৰুত্তনযেনেৰ সো ভিক্খু ‘‘সব্বানি ময্হং পাপুণন্তী’’তি গণ্হাতি, সুগ্গহিতানি, ঠিতিকা পন ন তিট্ঠতি. সচে একেকং উদ্ধরিত্ৰা ‘‘ইদং ময্হং পাপুণাতী’’তি গণ্হাতি, ঠিতিকা তিট্ঠতি. তত্থ ঠিতিকায অট্ঠিতায পুন অঞ্ঞস্মিং চীৰরে উপ্পন্নে সচে একো ভিক্খু আগচ্ছতি, মজ্ঝে ছিন্দিত্ৰা দ্ৰীহিপি গহেতব্বং. ঠিতায ঠিতিকায পুন অঞ্ঞস্মিং চীৰরে উপ্পন্নে সচে নৰকতরো আগচ্ছতি, ঠিতিকা হেট্ঠা ওরোহতি. সচে ৰুড্ঢতরো আগচ্ছতি, ঠিতিকা উদ্ধং আরোহতি. অথ অঞ্ঞো নত্থি, পুন অত্তনো পাপেত্ৰা গহেতব্বং.

‘‘সঙ্ঘস্স দেমা’’তি ৰা ‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স দেমা’’তি ৰা যেন কেনচি আকারেন সঙ্ঘং আমসিত্ৰা দিন্নং পন পংসুকূলিকানং ন ৰট্টতি ‘‘গহপতিচীৰরং পটিক্খিপামি, পংসুকূলিকঙ্গং সমাদিযামী’’তি ৰুত্তত্তা, ন পন অকপ্পিযত্তা. ভিক্খুসঙ্ঘেন অপলোকেত্ৰা দিন্নম্পি ন গহেতব্বং. যং পন ভিক্খু অত্তনো সন্তকং দেতি, তং ভিক্খুদত্তিযং নাম ৰট্টতি. পংসুকূলং পন ন হোতি. এৰং সন্তেপি ধুতঙ্গং ন ভিজ্জতি. ‘‘ভিক্খূনং দেম, থেরানং দেমা’’তি ৰুত্তে পন পংসুকূলিকানম্পি ৰট্টতি. ‘‘ইদং ৰত্থং সঙ্ঘস্স দেম, ইমিনা উপাহনত্থৰিকপত্তত্থৰিকআযোগঅংসবদ্ধকাদীনি করোথা’’তি দিন্নম্পি ৰট্টতি.

পত্তত্থৰিকাদীনং অত্থায দিন্নানি বহূনিপি হোন্তি, চীৰরত্থাযপি পহোন্তি, ততো চীৰরং কত্ৰা পারুপিতুং ৰট্টতি. সচে পন সঙ্ঘো ভাজিতাতিরিত্তানি ৰত্থানি ছিন্দিত্ৰা উপাহনত্থৰিকাদীনং অত্থায ভাজেতি, ততো গহেতুং ন ৰট্টতি. সামিকেহি ৰিচারিতমেৰ হি ৰট্টতি, ন ইতরং.

‘‘পংসুকূলিকসঙ্ঘস্স ধম্মকরণঅংসবদ্ধাদীনং অত্থায দেমা’’তি ৰুত্তেপি গহেতুং ৰট্টতি. পরিক্খারো নাম পংসুকূলিকানম্পি ইচ্ছিতব্বো. যং তত্থ অতিরেকং হোতি, তং চীৰরেপি উপনেতুং ৰট্টতি. সুত্তং সঙ্ঘস্স দেন্তি, পংসুকূলিকেহিপি গহেতব্বং. অযং তাৰ ৰিহারং পৰিসিত্ৰা ‘‘ইমানি চীৰরানি সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি দিন্নেসু ৰিনিচ্ছযো.

সচে পন বহি উপচারসীমায অদ্ধানপটিপন্নে ভিক্খূ দিস্ৰা ‘‘সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি সঙ্ঘত্থেরস্স ৰা সঙ্ঘনৰকস্স ৰা আরোচেতি, সচেপি যোজনং ফরিত্ৰা পরিসা ঠিতা হোতি, একাবদ্ধা চে, সব্বেসং পাপুণাতি. যে পন দ্ৰাদসহি হত্থেহি পরিসং অসম্পত্তা, তেসং ন পাপুণাতীতি.

২৭৩২. ইদানি ‘‘উভতোসঙ্ঘে দেতী’’তি মাতিকং ৰিৰরন্তো আহ ‘‘উভতোসঙ্ঘমুদ্দিস্সা’’তিআদি. উভতোসঙ্ঘমুদ্দিস্সাতি ভিক্খুসঙ্ঘং, ভিক্খুনিসঙ্ঘঞ্চ উদ্দিসিত্ৰা. দেতীতি ‘‘উভতোসঙ্ঘস্স দেমী’’তি দেতি. ‘‘বহু ৰা’’তি এত্থ ‘‘বহূ ৰা’’তি ৰত্তব্বে গাথাবন্ধৰসেন রস্সত্তং. ভিক্খুনীনং ভিক্খূ থোকা ৰা হোন্তু বহূ ৰা, পুগ্গলগ্গেন অকত্ৰা উভতোসঙ্ঘৰসেন সমভাগোৰ কাতুং ৰট্টতীতি যোজনা.

তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো – ‘‘উভতোসঙ্ঘস্স দম্মী’’তি ৰুত্তেপি ‘‘দ্ৰেধাসঙ্ঘস্স দম্মি, দ্ৰিন্নং সঙ্ঘানং দম্মি, ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স চ দম্মী’’তি ৰুত্তেপি উভতোসঙ্ঘস্স দিন্নমেৰ হোতি, দ্ৰে ভাগে সমে কত্ৰা একো দাতব্বো.

‘‘উভতোসঙ্ঘস্স চ তুয্হঞ্চ দম্মী’’তি ৰুত্তে সচে দস দস ভিক্খূ, ভিক্খুনিযো চ হোন্তি, একৰীসতি পটিৰীসে কত্ৰা একো পুগ্গলস্স দাতব্বো, দস ভিক্খুসঙ্ঘস্স, দস ভিক্খুনিসঙ্ঘস্স. যেন পুগ্গলিকো লদ্ধো, সো সঙ্ঘতোপি অত্তনো ৰস্সগ্গেন গহেতুং লভতি. কস্মা? উভতোসঙ্ঘগ্গহণেন গহিতত্তা.

‘‘উভতোসঙ্ঘস্স চ চেতিযস্স চ দম্মী’’তি ৰুত্তেপি এসেৰ নযো. ইধ পন চেতিযস্স সঙ্ঘতো পাপুণনকোট্ঠাসো নাম নত্থি, একপুগ্গলস্স পত্তকোট্ঠাসসমোৰ কোট্ঠাসো হোতি.

‘‘উভতোসঙ্ঘস্স চ তুয্হঞ্চ চেতিযস্স চা’’তি ৰুত্তে পন দ্ৰাৰীসতি কোট্ঠাসে কত্ৰা দস ভিক্খূনং, দস ভিক্খুনীনং, একো পুগ্গলস্স, একো চেতিযস্স দাতব্বো. তত্থ পুগ্গলো সঙ্ঘতোপি অত্তনো ৰস্সগ্গেন পুন গহেতুং লভতি. চেতিযস্স একোযেৰ.

‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ ভিক্খুনীনঞ্চ দম্মী’’তি ৰুত্তে পন মজ্ঝে ভিন্দিত্ৰা ন দাতব্বং, ভিক্খূ চ ভিক্খুনিযো চ গণেত্ৰা দাতব্বং.

‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ ভিক্খুনীনঞ্চ তুয্হঞ্চা’’তি ৰুত্তে পন পুগ্গলো ৰিসুং ন লভতি, পাপুণনট্ঠানতো একমেৰ লভতি. কস্মা? ভিক্খুসঙ্ঘগ্গহণেন গহিতত্তা.

‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ ভিক্খুনীনঞ্চ তুয্হঞ্চ চেতিযস্স চা’’তি ৰুত্তেপি চেতিযস্স একপুগ্গলপটিৰীসো লব্ভতি, পুগ্গলস্স ৰিসুং ন লব্ভতি. তস্মা একং চেতিযস্স দত্ৰা অৰসেসং ভিক্খূ চ ভিক্খুনিযো চ গণেত্ৰা ভাজেতব্বং.

‘‘ভিক্খূনঞ্চ ভিক্খুনীনঞ্চ দম্মী’’তি ৰুত্তেপি ন মজ্ঝে ভিন্দিত্ৰা দাতব্বং, পুগ্গলগণনায এৰ ৰিভজিতব্বং.

‘‘ভিক্খূনঞ্চ ভিক্খুনীনঞ্চ তুয্হঞ্চ চেতিযস্স চা’’তি এৰং ৰুত্তেপি চেতিযস্স একপুগ্গলপটিৰীসো লব্ভতি, পুগ্গলস্স ৰিসুং নত্থি, ভিক্খূ চ ভিক্খুনিযো চ গণেত্ৰা এৰ ভাজেতব্বং. যথা চ ভিক্খুসঙ্ঘং আদিং কত্ৰা নযো নীতো, এৰং ভিক্খুনিসঙ্ঘং আদিং কত্ৰাপি নেতব্বো.

‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ তুয্হঞ্চা’’তি ৰুত্তে পুগ্গলস্স ৰিসুং ন লব্ভতি, ৰস্সগ্গেনেৰ গহেতব্বং.

‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ চেতিযস্স চা’’তি ৰুত্তে পন চেতিযস্স ৰিসুং পটিৰীসো লব্ভতি.

‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স চ তুয্হঞ্চ চেতিযস্স চা’’তি ৰুত্তেপি চেতিযস্সেৰ লব্ভতি, ন পুগ্গলস্স.

‘‘ভিক্খূনঞ্চ তুয্হঞ্চা’’তি ৰুত্তেপি ৰিসুং ন লব্ভতি.

‘‘ভিক্খূনঞ্চ চেতিযস্স চা’’তি ৰুত্তে পন চেতিযস্স লব্ভতি.

‘‘ভিক্খূনঞ্চ তুয্হঞ্চ চেতিযস্স চা’’তি ৰুত্তেপি চেতিযস্সেৰ ৰিসুং লব্ভতি, ন পুগ্গলস্স. ভিক্খুনিসঙ্ঘং আদিং কত্ৰাপি এৰমেৰ যোজেতব্বং.

পুব্বে বুদ্ধপ্পমুখস্স উভতোসঙ্ঘস্স দানং দেন্তি, ভগৰা মজ্ঝে নিসীদতি, দক্খিণতো ভিক্খূ, ৰামতো ভিক্খুনিযো নিসীদন্তি, ভগৰা উভিন্নং সঙ্ঘত্থেরো, তদা ভগৰা অত্তনো লদ্ধপচ্চযে অত্তনাপি পরিভুঞ্জতি, ভিক্খূনম্পি দাপেতি. এতরহি পন পণ্ডিতমনুস্সা সধাতুকং পটিমং ৰা চেতিযং ৰা ঠপেত্ৰা বুদ্ধপ্পমুখস্স উভতোসঙ্ঘস্স দানং দেন্তি, পটিমায ৰা চেতিযস্স ৰা পুরতো আধারকে পত্তং ঠপেত্ৰা দক্খিণোদকং দত্ৰা ‘‘বুদ্ধানং দেমা’’তি তত্থ যং পঠমং খাদনীযং ভোজনীযং দেন্তি, ৰিহারং ৰা আহরিত্ৰা ‘‘ইদং চেতিযস্স দেমা’’তি পিণ্ডপাতঞ্চ মালাগন্ধাদীনি চ দেন্তি, তত্থ কথং পটিপজ্জিতব্বন্তি? মালাগন্ধাদীনি তাৰ চেতিযে আরোপেতব্বানি, ৰত্থেহি পটাকা, তেলেন পদীপা কাতব্বা. পিণ্ডপাতমধুফাণিতাদীনি পন যো নিবদ্ধং চেতিযস্স জগ্গকো হোতি পব্বজিতো ৰা গহট্ঠো ৰা, তস্স দাতব্বানি. নিবদ্ধজগ্গকে অসতি আহটপত্তং ঠপেত্ৰা ৰত্তং কত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. উপকট্ঠে কালে ভুঞ্জিত্ৰা পচ্ছাপি ৰত্তং কাতুং ৰট্টতিযেৰ.

মালাগন্ধাদীসু চ যং কিঞ্চি ‘‘ইদং হরিত্ৰা চেতিযস্স পূজং করোথা’’তি ৰুত্তে দূরম্পি হরিত্ৰা পূজেতব্বং. ‘‘ভিক্খং সঙ্ঘস্স হরা’’তি ৰুত্তেপি হরিতব্বং. সচে পন ‘‘অহং পিণ্ডায চরামি, আসনসালায ভিক্খূ অত্থি, তে হরিস্সন্তী’’তি ৰুত্তে ‘‘ভন্তে, তুয্হংযেৰ দম্মী’’তি ৰদতি, ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. অথ পন ‘‘ভিক্খুসঙ্ঘস্স দস্সামী’’তি হরন্তস্স গচ্ছতো অন্তরাৰ কালো উপকট্ঠো হোতি, অত্তনো পাপেত্ৰা ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি.

২৭৩৩. যং পন চীৰরং ‘‘যস্মিং আৰাসে ৰস্সংৰুত্থস্স সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি দেতি, তস্মিংযেৰ আৰাসে ৰুত্থৰস্সেন সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা পুগ্গলেন ৰা তং চীৰরং ভাজেতব্বন্তি ৰণ্ণিতং দেসিতন্তি যোজনা.

তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো – ৰিহারং পৰিসিত্ৰা ‘‘ইমানি চীৰরানি ৰস্সংৰুত্থসঙ্ঘস্স দম্মী’’তি দেতি, যাৰতিকা ভিক্খূ তস্মিং আৰাসে ৰস্সংৰুত্থা, যত্তকা ৰস্সচ্ছেদং অকত্ৰা পুরিমৰস্সংৰুত্থা, তেহি ভাজেতব্বং, অঞ্ঞেসং ন পাপুণাতি. দিসাপক্কন্তস্সাপি সতি গাহকে যাৰ কথিনস্স উব্ভারা দাতব্বং. অনত্থতে পন কথিনে অন্তোহেমন্তে এৰঞ্চ ৰত্ৰা দিন্নং পচ্ছিমৰস্সংৰুত্থানম্পি পাপুণাতীতি লক্খণঞ্ঞূ ৰদন্তি. অট্ঠকথাসু পনেতং অৰিচারিতং.

সচে পন বহি উপচারসীমাযং ঠিতো ‘‘ৰস্সংৰুত্থসঙ্ঘস্স দম্মী’’তি ৰদতি, সম্পত্তানং সব্বেসং পাপুণাতি. অথ ‘‘অসুকৰিহারে ৰস্সংৰুত্থসঙ্ঘস্সা’’তি ৰদতি, তত্র ৰস্সংৰুত্থানমেৰ যাৰ কথিনস্সুব্ভারা পাপুণাতি. সচে পন গিম্হানং পঠমদিৰসতো পট্ঠায এৰং ৰদতি, তত্র সম্মুখীভূতানংযেৰ সব্বেসং পাপুণাতি. কস্মা? পিট্ঠিসমযে উপ্পন্নত্তা. অন্তোৰস্সেযেৰ ‘‘ৰস্সং ৰসন্তানং দম্মী’’তি ৰুত্তে ছিন্নৰস্সা ন লভন্তি, ৰস্সং ৰসন্তাৰ লভন্তি. চীৰরমাসে পন ‘‘ৰস্সং ৰসন্তানং দম্মী’’তি ৰুত্তে পচ্ছিমিকায ৰস্সূপগতানংযেৰ পাপুণাতি, পুরিমিকায ৰস্সূপগতানঞ্চ ছিন্নৰস্সানঞ্চ ন পাপুণাতি.

চীৰরমাসতো পট্ঠায যাৰ হেমন্তস্স পচ্ছিমো দিৰসো, তাৰ ‘‘ৰস্সাৰাসিকং দেমা’’তি ৰুত্তে কথিনং অত্থতং ৰা হোতু অনত্থতং ৰা, অতীতৰস্সংৰুত্থানমেৰ পাপুণাতি. গিম্হানং পঠমদিৰসতো পট্ঠায ৰুত্তে পন মাতিকা আরোপেতব্বা ‘‘অতীতৰস্সাৰাসস্স পঞ্চ মাসা অভিক্কন্তা, অনাগতে চাতুমাসচ্চযেন ভৰিস্সতি, কতরৰস্সাৰাসস্স দেসী’’তি. সচে ‘‘অতীতৰস্সংৰুত্থানং দম্মী’’তি ৰদতি, তং অন্তোৰস্সং ৰুত্থানমেৰ পাপুণাতি. দিসাপক্কন্তানম্পি সভাগা গণ্হিতুং লভন্তি.

সচে ‘‘অনাগতে ৰস্সাৰাসিকং দম্মী’’তি ৰদতি, তং ঠপেত্ৰা ৰস্সূপনাযিকদিৰসে গহেতব্বং. অথ ‘‘অগুত্তো ৰিহারো, চোরভযং অত্থি, ন সক্কা ঠপেতুং, গণ্হিত্ৰা ৰা আহিণ্ডিতু’’ন্তি ৰুত্তে ‘‘সম্পত্তানং দম্মী’’তি ৰদতি, ভাজেত্ৰা গহেতব্বং. সচে ৰদতি ‘‘ইতো মে, ভন্তে, ততিযে ৰস্সে ৰস্সাৰাসিকং ন দিন্নং, তং দম্মী’’তি, তস্মিং অন্তোৰস্সে ৰুত্থভিক্খূনং পাপুণাতি. সচে তে দিসাপক্কন্তা, অঞ্ঞো ৰিস্সাসিকো গণ্হাতি, দাতব্বং. অথ একোযেৰ অৰসিট্ঠো, সেসা কালকতা, সব্বং একস্সেৰ পাপুণাতি. সচে একোপি নত্থি, সঙ্ঘিকং হোতি, সম্মুখীভূতেহি ভাজেতব্বন্তি.

২৭৩৪. যাগুযা পন পীতায ৰা ভত্তে ৰা ভুত্তে সচে পন আদিস্স ‘‘যেন মে যাগু পীতা, তস্স দম্মি, যেন মে ভত্তং ভুত্তং, তস্স দম্মী’’তি পরিচ্ছিন্দিত্ৰা চীৰরং দেতি, ৰিনযধরেন তত্থ তত্থেৰ দানং দাতব্বন্তি যোজনা. এস নযো খাদনীযচীৰরসেনাসনভেসজ্জাদীসু.

তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো – ভিক্খূ অজ্জতনায ৰা স্ৰাতনায ৰা যাগুযা নিমন্তেত্ৰা তেসং ঘরং পৰিট্ঠানং যাগুং দেতি, যাগুং দত্ৰা পীতায যাগুযা ‘‘ইমানি চীৰরানি যেহি ময্হং যাগু পীতা, তেসং দম্মী’’তি দেতি, যেহি নিমন্তিতেহি যাগু পীতা, তেসংযেৰ পাপুণন্তি, যেহি পন ভিক্খাচারৰত্তেন ঘরদ্ৰারেন গচ্ছন্তেহি ৰা ঘরং পৰিট্ঠেহি ৰা যাগু লদ্ধা, যেসং ৰা আসনসালতো পত্তং আহরিত্ৰা মনুস্সেহি নীতা, যে ৰা থেরেহি পেসিতা, তেসং ন পাপুণন্তি.

সচে পন নিমন্তিতভিক্খূহি সদ্ধিং অঞ্ঞেপি বহূ আগন্ত্ৰা অন্তোগেহঞ্চ বহিগেহঞ্চ পূরেত্ৰা নিসিন্না, দাযকো চ এৰং ৰদতি ‘‘নিমন্তিতা ৰা হোন্তু অনিমন্তিতা ৰা, যেসং মযা যাগু দিন্না, সব্বেসং ইমানি ৰত্থানি হোন্তূ’’তি, সব্বেসং পাপুণন্তি. যেহি পন থেরানং হত্থতো যাগু লদ্ধা, তেসং ন পাপুণন্তি. অথ সো ‘‘যেহি ময্হং যাগু পীতা, সব্বেসং হোন্তূ’’তি ৰদতি, সব্বেসং পাপুণন্তি. ভত্তখাদনীযেসুপি এসেৰ নযো.

চীৰরে ৰাতি পুব্বেপি যেন ৰস্সং ৰাসেত্ৰা ভিক্খূনং চীৰরং দিন্নপুব্বং হোতি, সো চে ভিক্খূ ভোজেত্ৰা ৰদতি ‘‘যেসং মযা পুব্বে চীৰরং দিন্নং, তেসংযেৰ ইমং চীৰরং ৰা সুত্তং ৰা সপ্পিমধুফাণিতাদীনি ৰা হোন্তূ’’তি, সব্বং তেসংযেৰ পাপুণাতি.

সেনাসনে ৰাতি ‘‘যো মযা কারিতে ৰিহারে ৰা পরিৰেণে ৰা ৰসতি, তস্সিদং হোতূ’’তি ৰুত্তে তস্সেৰ হোতি.

ভেসজ্জে ৰাতি ‘‘মযং কালেন কালং থেরানং সপ্পিআদীনি ভেসজ্জানি দেম, যেহি তানি লদ্ধানি, তেসংযেৰিদং হোতূ’’তি ৰুত্তে তেসংযেৰ হোতীতি.

২৭৩৫. দীযতেতি দানন্তি কম্মসাধনেন চীৰরং ৰুচ্চতি. যং-সদ্দেন চীৰরস্স পরামট্ঠত্তা তং-সদ্দেনাপি তদেৰ পরামসিতব্বন্তি.

তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো – ‘‘ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স দম্মী’’তি এৰং পরম্মুখা ৰা ‘‘ইদং মে, ভন্তে, তুম্হাকং দম্মী’’তি এৰং সম্মুখা ৰা পাদমূলে ঠপেত্ৰা ৰা দেতি, তং তস্সেৰ হোতি. সচে পন ‘‘ইদং তুম্হাকঞ্চ তুম্হাকং অন্তেৰাসিকানঞ্চ দম্মী’’তি এৰং ৰদতি, থেরস্স চ অন্তেৰাসিকানঞ্চ পাপুণাতি. উদ্দেসং গহেতুং আগতো গহেত্ৰা গচ্ছন্তো চ অত্থি, তস্সাপি পাপুণাতি. ‘‘তুম্হেহি সদ্ধিং নিবদ্ধচারিকভিক্খূনং দম্মী’’তি ৰুত্তে উদ্দেসন্তেৰাসিকানং ৰত্তং কত্ৰা উদ্দেসপরিপুচ্ছাদীনি গহেত্ৰা ৰিচরন্তানং সব্বেসং পাপুণাতীতি.

২৭৩৭. ৰদতিচ্চেৰমেৰ চেতি ইচ্চেৰং যথাৰুত্তনযেন ৰদতি চে. ন্তি তং পরিক্খারং. তেসন্তি মাতুআদীনং. সঙ্ঘস্সেৰ সন্তকং হোতীতি যোজনা.

২৭৩৮. ‘‘পঞ্চন্নং…পে… হোতী’’তি ইমিনা পুরিমগাথাদ্ৰযেন ৰিত্থারিতমেৰত্থং সংখিপিত্ৰা দস্সেতি. পঞ্চন্নং সহধম্মিকানং. অচ্চযেতি কালকিরিযায. দানন্তি ‘‘মযি কালকতে ইমং পরিক্খারং তুয্হং হোতু, তৰ সন্তকং করোহী’’তিআদিনা পরিচ্চজনং. কিঞ্চিপীতি অন্তমসো দন্তকট্ঠম্পি. গিহীনং পন দানং তথা দাযকানং গিহীনমেৰ অচ্চযে রূহতীতি যোজনা.

২৭৩৯. ভিক্খু ৰা সামণেরো ৰা ভিক্খুনিউপস্সযে কালং করোতি, অস্স ভিক্খুস্স ৰা সামণেরস্স ৰা পরিক্খারা ভিক্খূনংযেৰ সন্তকা ভিক্খুসঙ্ঘস্সেৰ সন্তকাতি যোজনা. ভিক্খুসঙ্ঘস্সেৰ সন্তকা কালকতস্স ভিক্খুসঙ্ঘপরিযাপন্নত্তা.

২৭৪০. সামণেরী ৰাতি এত্থ ৰা-সদ্দেন ‘‘সিক্খমানা ৰা’’তি ইদং সঙ্গণ্হাতি. ৰিহারস্মিং ভিক্খূনং নিৰাসনট্ঠানে. তস্সাতি ভিক্খুনিযা ৰা সামণেরিযা ৰা সিক্খমানায ৰা পরিক্খারা ভিক্খুনীনং সন্তকা হোন্তীতি যোজনা. সন্তকাতি এত্থাপি ভিক্খূসু ৰুত্তনযেনেৰত্থো গহেতব্বো.

২৭৪১. দেহি নেত্ৰাতি এত্থ ‘‘ইমং চীৰর’’ন্তি পকরণতো লব্ভতি. ‘‘ইমং চীৰরং নেত্ৰা অসুকস্স দেহী’’তি যং চীৰরং দিন্নং, তং তস্স পুরিমস্সেৰ সন্তকং হোতি. ‘‘ইদং চীৰরং অসুকস্স দম্মী’’তি যং চীৰরং দিন্নং, তং যস্স পহিয্যতি, তস্স পচ্ছিমস্সেৰ সন্তকং হোতীতি যোজনা.

২৭৪২. যথাৰুত্তৰচনপ্পকারানুরূপেন সামিকে ঞত্ৰা সামিকেসু ৰিস্সাসেন ৰা তেসু মতেসু মতকচীৰরম্পি গণ্হিতুং ৰট্টতীতি দস্সেতুং আহ ‘‘এৰ’’ন্তিআদি. ‘‘মতস্স ৰা অমতস্স ৰা’’তি পদচ্ছেদো. ৰিস্সাসং ৰাপি গণ্হেয্যাতি জীৰন্তস্স সন্তকং ৰিস্সাসগ্গাহং গণ্হেয্য. গণ্হে মতকচীৰরন্তি মতস্স চীৰরং মতকপরিক্খারনীহারেন পাপেত্ৰা গণ্হেয্য.

২৭৪৩. রজতে অনেনাতি রজনন্তি মূলাদিসব্বমাহ. ৰন্তদোসেনাতি সৰাসনসমুচ্ছিন্নরাগাদিদোসেন. তাদিনাতি রূপাদীসু ছল়ারম্মণেসু রাগাদীনং অনুপ্পত্তিযা অট্ঠসু লোকধম্মেসু নিব্বিকারতায একসদিসেন.

২৭৪৪-৫. ‘‘মূলে’’তিআদীসু নিদ্ধারণে ভুম্মং. মূলরজনে হলিদ্দিং ঠপেত্ৰা সব্বং মূলরজনং ৰট্টতি. খন্ধেসু রজনেসু মঞ্জেট্ঠঞ্চ তুঙ্গহারকঞ্চ ঠপেত্ৰা সব্বং খন্ধরজনং ৰট্টতি. পত্তেসু রজনেসু অল্লিযা পত্তং তথা নীলিযা পত্তঞ্চ ঠপেত্ৰা সব্বং পত্তরজনং ৰট্টতি. পুপ্ফরজনেসু কুসুম্ভঞ্চ কিংসুকঞ্চ ঠপেত্ৰা সব্বং পুপ্ফরজনং ৰট্টতি. তচরজনে লোদ্দঞ্চ কণ্ডুলঞ্চ ঠপেত্ৰা সব্বং তচরজনং ৰট্টতি. ফলরজনং সব্বম্পি ৰট্টতীতি যোজনা.

মঞ্জেট্ঠন্তি একো সকণ্টকরুক্খো, ৰল্লিৰিসেসো চ, যস্স রজনং মঞ্জেট্ঠবীজৰণ্ণং হোতি. মঞ্জেট্ঠরুক্খস্স খন্ধো সেতৰণ্ণোতি সো ইধ ন গহেতব্বো রজনাধিকারত্তা. তুঙ্গহারকো নাম একো সকণ্টকরুক্খো, যস্স রজনং হরিতালৰণ্ণং হোতি. অল্লীতি চুল্লতাপিঞ্ছরুক্খো, যস্স পণ্ণরজনং হলিদ্দিৰণ্ণং হোতি. নীলীতি গচ্ছৰিসেসো, যস্স পন রজনং নীলৰণ্ণং হোতি. কিংসুকং নাম ৰল্লিকিংসুকপুপ্ফং, যস্স রজনং লোহিতৰণ্ণং হোতি.

২৭৪৬. কিলিট্ঠসাটকন্তি মলীনসাটকং. ধোৰিতুন্তি একৰারং ধোৰিতুং. অল্লিযা ধোতং কির সম্মদেৰ রজনং পটিগ্গণ্হাতি.

২৭৪৭. চীৰরানং কথা সেসাতি ভেদকারণপ্পকারকথাদিকা ইধ অৰুত্তকথা. পঠমে কথিনে ৰুত্তাতি সেসো. ৰিভাৰিনাতি খন্ধকভাণকেন.

চীৰরক্খন্ধককথাৰণ্ণনা.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

মহাৰগ্গৰিনিচ্ছযৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

চূল়ৰগ্গো

পারিৰাসিকক্খন্ধককথাৰণ্ণনা

২৭৪৮. এৰং মহাৰগ্গৰিনিচ্ছযং সঙ্খেপেন দস্সেত্ৰা চূল়ৰগ্গাগতৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘তজ্জনীয’’ন্তিআদি. তজ্জনীযন্তি কলহকারকানং ভিক্খূনং ততো ৰিরমনত্থায নিগ্গহৰসেন অনুঞ্ঞাতং ঞত্তিচতুত্থং তজ্জনীযকম্মঞ্চ. নিযস্সন্তি বালস্স অব্যত্তস্স আপত্তিবহুলস্স অনপদানস্স অননুলোমিকেহি গিহিসংসগ্গেহি সংসট্ঠস্স ৰিহরতো ভিক্খুনো নিগ্গহৰসেন নিস্সায ৰসনত্থায কাতুং অনুঞ্ঞাতং ঞত্তিচতুত্থং নিযস্সকম্মঞ্চ.

পব্বাজন্তি কুলদূসকস্স ভিক্খুনো যত্থ তেন কুলদূসনং কতং, তত্থ ন লভিতব্বআৰাসত্থায নিগ্গহৰসেন অনুঞ্ঞাতং ঞত্তিচতুত্থং পব্বাজনীযকম্মঞ্চ. পটিসারণন্তি সদ্ধস্স উপাসকস্স দাযকস্স কারকস্স সঙ্ঘুপট্ঠাকস্স জাতিআদীহি অক্কোসৰত্থূহি অক্কোসকস্স ভিক্খুনো তংখমাপনত্থায নিগ্গহৰসেন অনুঞ্ঞাতং ঞত্তিচতুত্থং পটিসারণীযকম্মঞ্চ.

তিৰিধুক্খেপনন্তি আপত্তিযা অদস্সনে, আপত্তিযা অপ্পটিকম্মে, পাপিকায দিট্ঠিযা অপ্পটিনিস্সগ্গে চ ততো ওরমিতুং নিগ্গহৰসেন অনুঞ্ঞাতং ঞত্তিচতুত্থং তিৰিধং উক্খেপনীযকম্মঞ্চাতি. দীপযেতি পাল়িযা, অট্ঠকথায চ ৰুত্তনযেন পকাসেয্যাতি অত্থো.

তজ্জনীযাদিকম্মানং ওসারণনিস্সারণৰসেন পচ্চেকং দুৰিধত্তেপি তং ভেদং অনামসিত্ৰা কেৰলং জাতিৰসেন ‘‘সত্ত কম্মানী’’তি ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং. যথা দস্সিতো পনেতেসং ৰিসেসো অত্থুপ্পত্তিৰসেনাতি দট্ঠব্বো. ৰিত্থারো পনেসং কম্মক্খন্ধকতো ৰেদিতব্বো.

২৭৪৯. খন্ধকে কম্মসঙ্খাতে খন্ধকে আগতানি তেচত্তালীস ৰত্তানি. তদনন্তরেতি তস্স কম্মক্খন্ধকস্স অনন্তরে. খন্ধকেতি পারিৰাসিকক্খন্ধকে. নৰ অধিকানি যেসং তে নৰাধিকানি তিংসেৰ ৰত্তানি, একূনচত্তালীস ৰত্তানীতি ৰুত্তং হোতি.

কম্মক্খন্ধকে তাৰ –

‘‘আপত্তিযা অদস্সনে উক্খেপনীযকম্মকতেন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনা সম্মা ৰত্তিতব্বং. তত্রাযং সম্মাৰত্তনা – ন উপসম্পাদেতব্বং, ন নিস্সযো দাতব্বো, ন সামণেরো উপট্ঠাপেতব্বো, ন ভিক্খুনোৰাদকসম্মুতি সাদিতব্বা, সম্মতেনাপি ভিক্খুনিযো ন ওৰদিতব্বা, যায আপত্তিযা সঙ্ঘেন আপত্তিযা অদস্সনে উক্খেপনীযকম্মং কতং হোতি, সা আপত্তি ন আপজ্জিতব্বা, অঞ্ঞা ৰা তাদিসিকা, ততো ৰা পাপিট্ঠতরা, কম্মং ন গরহিতব্বং, কম্মিকা ন গরহিতব্বা, ন পকতত্তস্স ভিক্খুনো অভিৰাদনং পচ্চুট্ঠানং অঞ্জলিকম্মং সামীচিকম্মং আসনাভিহারো সেয্যাভিহারো পাদোদকং পাদপীঠং পাদকথলিকং পত্তচীৰরপটিগ্গহণং নহানে পিট্ঠিপরিকম্মং সাদিতব্বং, ন পকতত্তো ভিক্খু সীলৰিপত্তিযা অনুদ্ধংসেতব্বো, ন আচারৰিপত্তিযা অনুদ্ধংসেতব্বো, ন দিট্ঠিৰিপত্তিযা অনুদ্ধংসেতব্বো, ন আজীৰৰিপত্তিযা অনুদ্ধংসেতব্বো, ন ভিক্খু ভিক্খূহি ভেদেতব্বো, ন গিহিদ্ধজো ধারেতব্বো, ন তিত্থিযদ্ধজো ধারেতব্বো, ন তিত্থিযা সেৰিতব্বা, ভিক্খূ সেৰিতব্বা, ভিক্খুসিক্খায সিক্খিতব্বং, ন পকতত্তেন ভিক্খুনা সদ্ধিং একচ্ছন্নে আৰাসে ৰত্থব্বং, ন একচ্ছন্নে অনাৰাসে ৰত্থব্বং, ন একচ্ছন্নে আৰাসে ৰা অনাৰাসে ৰা ৰত্থব্বং, পকতত্তং ভিক্খুং দিস্ৰা আসনা ৰুট্ঠাতব্বং, ন পকতত্তো ভিক্খু আসাদেতব্বো অন্তো ৰা বহি ৰা, ন পকতত্তস্স ভিক্খুনো উপোসথো ঠপেতব্বো, ন পৰারণা ঠপেতব্বা, ন সৰচনীযং কাতব্বং, ন অনুৰাদো পট্ঠপেতব্বো, ন ওকাসো কারেতব্বো, ন চোদেতব্বো, ন সারেতব্বো, ন ভিক্খূহি সম্পযোজেতব্ব’’ন্তি (চূল়ৰ. ৫১) –

এৰং চেতানি তেচত্তালীস ৰত্তানি সন্ধায ৰুত্তং ‘‘তেচত্তালীস ৰত্তানি, খন্ধকে কম্মসঞ্ঞিতে’’তি.

পারিৰাসিকক্খন্ধকে (চূল়ৰ. ৭৬-৮২) –

‘‘পারিৰাসিকেন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনা সম্মা ৰত্তিতব্বং. তত্রাযং সম্মাৰত্তনা – ন উপসম্পাদেতব্বং, ন নিস্সযো দাতব্বো, ন সামণেরো উপট্ঠাপেতব্বো, ন ভিক্খুনোৰাদকসম্মুতি সাদিতব্বা, সম্মতেনপি ভিক্খুনিযো ন ওৰদিতব্বা, যায আপত্তিযা সঙ্ঘেন পরিৰাসো দিন্নো হোতি, সা আপত্তি ন আপজ্জিতব্বা, অঞ্ঞা ৰা তাদিসিকা, ততো ৰা পাপিট্ঠতরা, কম্মং ন গরহিতব্বং, কম্মিকা ন গরহিতব্বা, ন পকতত্তস্স ভিক্খুনো উপোসথো ঠপেতব্বো, ন পৰারণা ঠপেতব্বা, ন সৰচনীযং কাতব্বং, ন অনুৰাদো পট্ঠপেতব্বো, ন ওকাসো কারেতব্বো, ন চোদেতব্বো, ন সারেতব্বো, ন ভিক্খূহি সম্পযোজেতব্বং.

‘‘ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা পকতত্তস্স ভিক্খুনো পুরতো গন্তব্বং, ন পুরতো নিসীদিতব্বং, যো হোতি সঙ্ঘস্স আসনপরিযন্তো সেয্যাপরিযন্তো ৰিহারপরিযন্তো, সো তস্স পদাতব্বো, তেন চ সো সাদিতব্বো.

‘‘ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা পকতত্তস্স ভিক্খুনো পুরেসমণেন ৰা পচ্ছাসমণেন ৰা কুলানি উপসঙ্কমিতব্বানি, ন আরঞ্ঞিকঙ্গং সমাদাতব্বং, ন পিণ্ডপাতিকঙ্গং সমাদাতব্বং, ন চ তপ্পচ্চযা পিণ্ডপাতো নীহরাপেতব্বো ‘মা মং জানিংসূ’তি.

‘‘পারিৰাসিকেন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনা আগন্তুকেন আরোচেতব্বং, আগন্তুকস্স আরোচেতব্বং, উপোসথে আরোচেতব্বং, পৰারণায আরোচেতব্বং, সচে গিলানো হোতি, দূতেনপি আরোচেতব্বং.

‘‘ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা অভিক্খুকো আৰাসো গন্তব্বো অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা.

‘‘ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা অভিক্খুকো অনাৰাসো গন্তব্বো অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা. ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা অভিক্খুকো আৰাসো ৰা অনাৰাসো ৰা গন্তব্বো অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা.

‘‘ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা অনাৰাসা অভিক্খুকো আৰাসো গন্তব্বো অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা. ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা অনাৰাসা অভিক্খুকো অনাৰাসো গন্তব্বো অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা. ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা অনাৰাসা অভিক্খুকো আৰাসো ৰা অনাৰাসো ৰা গন্তব্বো অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা.

‘‘ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা ৰা অনাৰাসা ৰা অভিক্খুকো আৰাসো গন্তব্বো অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা. ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা ৰা অনাৰাসা ৰা অভিক্খুকো অনাৰাসো গন্তব্বো অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা. ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা ৰা অনাৰাসা ৰা অভিক্খুকো আৰাসো ৰা অনাৰাসো ৰা গন্তব্বো অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা.

‘‘ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা সভিক্খুকো আৰাসো গন্তব্বো যত্থস্সু ভিক্খূ নানাসংৰাসকা অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা. ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা সভিক্খুকো অনাৰাসো গন্তব্বো যত্থস্সু ভিক্খূ নানাসংৰাসকা অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা. ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা সভিক্খুকো আৰাসো ৰা অনাৰাসো ৰা গন্তব্বো যত্থস্সু ভিক্খূ নানাসংৰাসকা অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা.

‘‘ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা অনাৰাসা সভিক্খুকো আৰাসো গন্তব্বো যত্থস্সু ভিক্খূ নানাসংৰাসকা অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা. ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা অনাৰাসা সভিক্খুকো অনাৰাসো গন্তব্বো যত্থস্সু ভিক্খূ নানাসংৰাসকা অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা. ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা অনাৰাসা সভিক্খুকো আৰাসো ৰা অনাৰাসো ৰা গন্তব্বো যত্থস্সু ভিক্খূ নানাসংৰাসকা অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা.

‘‘ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা ৰা অনাৰাসা ৰা সভিক্খুকো আৰাসো গন্তব্বো যত্থস্সু ভিক্খূ নানাসংৰাসকা অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা. ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা ৰা অনাৰাসা ৰা সভিক্খুকো অনাৰাসো গন্তব্বো যত্থস্সু ভিক্খূ নানাসংৰাসকা অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা. ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা ৰা অনাৰাসা ৰা সভিক্খুকো আৰাসো ৰা অনাৰাসো ৰা গন্তব্বো যত্থস্সু ভিক্খূ নানাসংৰাসকা অঞ্ঞত্র পকতত্তেন অঞ্ঞত্র অন্তরাযা.

‘‘গন্তব্বো, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা সভিক্খুকো আৰাসো যত্থস্সু ভিক্খূ সমানসংৰাসকা যং জঞ্ঞা ‘সক্কোমি অজ্জেৰ গন্তু’ন্তি.

‘‘গন্তব্বো, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা সভিক্খুকো অনাৰাসো যত্থস্সু ভিক্খূ সমানসংৰাসকা যং জঞ্ঞা ‘সক্কোমি অজ্জেৰ গন্তু’ন্তি.

‘‘গন্তব্বো, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা সভিক্খুকো আৰাসো ৰা অনাৰাসো ৰা যত্থস্সু ভিক্খূ সমানসংৰাসকা যং জঞ্ঞা ‘সক্কোমি অজ্জেৰ গন্তু’ন্তি.

‘‘গন্তব্বো, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা অনাৰাসা সভিক্খুকো আৰাসো যত্থস্সু ভিক্খূ সমানসংৰাসকা যং জঞ্ঞা ‘সক্কোমি অজ্জেৰ গন্তু’ন্তি.

‘‘গন্তব্বো, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা অনাৰাসা সভিক্খুকো অনাৰাসো যত্থস্সু ভিক্খূ সমানসংৰাসকা যং জঞ্ঞা ‘সক্কোমি অজ্জেৰ গন্তু’ন্তি.

‘‘গন্তব্বো, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা অনাৰাসা সভিক্খুকো আৰাসো ৰা অনাৰাসো ৰা যত্থস্সু ভিক্খূ সমানসংৰাসকা যং জঞ্ঞা ‘সক্কোমি অজ্জেৰ গন্তু’ন্তি.

‘‘গন্তব্বো, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা ৰা অনাৰাসা ৰা সভিক্খুকো আৰাসো যত্থস্সু ভিক্খূ সমানসংৰাসকা যং জঞ্ঞা ‘সক্কোমি অজ্জেৰ গন্তু’ন্তি.

‘‘গন্তব্বো, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা ৰা অনাৰাসা ৰা সভিক্খুকো অনাৰাসো যত্থস্সু ভিক্খূ সমানসংৰাসকা যং জঞ্ঞা ‘সক্কোমি অজ্জেৰ গন্তু’ন্তি.

‘‘গন্তব্বো, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা সভিক্খুকা আৰাসা ৰা অনাৰাসা ৰা সভিক্খুকো আৰাসো ৰা অনাৰাসো ৰা যত্থস্সু ভিক্খূ সমানসংৰাসকা যং জঞ্ঞা ‘সক্কোমি অজ্জেৰ গন্তু’ন্তি.

‘‘ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা পকতত্তেন ভিক্খুনা সদ্ধিং একচ্ছন্নে আৰাসে ৰত্থব্বং, ন একচ্ছন্নে অনাৰাসে ৰত্থব্বং, ন একচ্ছন্নে আৰাসে ৰা অনাৰাসে ৰা ৰত্থব্বং, পকতত্তং ভিক্খুং দিস্ৰা আসনা ৰুট্ঠাতব্বং, পকতত্তো ভিক্খু আসনেন নিমন্তেতব্বো, ন পকতত্তেন ভিক্খুনা সদ্ধিং একাসনে নিসীদিতব্বং, ন নীচে আসনে নিসিন্নে উচ্চে আসনে নিসীদিতব্বং, ন ছমাযং নিসিন্নে আসনে নিসীদিতব্বং, ন একচঙ্কমে চঙ্কমিতব্বং, ন নীচে চঙ্কমে চঙ্কমন্তে উচ্চে চঙ্কমে চঙ্কমিতব্বং, ন ছমাযং চঙ্কমন্তে চঙ্কমে চঙ্কমিতব্বং.

‘‘ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা পারিৰাসিকেন ৰুড্ঢতরেন ভিক্খুনা সদ্ধিং…পে… মূলাযপটিকস্সনারহেন ভিক্খুনা সদ্ধিং…পে… মানত্তারহেন ভিক্খুনা সদ্ধিং…পে… মানত্তচারিকেন ভিক্খুনা সদ্ধিং…পে… অব্ভানারহেন ভিক্খুনা সদ্ধিং একচ্ছন্নে আৰাসে ৰত্থব্বং, ন একচ্ছন্নে অনাৰাসে ৰত্থব্বং, ন একচ্ছন্নে আৰাসে ৰা অনাৰাসে ৰা ৰত্থব্বং, ন একাসনে নিসীদিতব্বং, ন নীচে আসনে নিসিন্নে উচ্চে আসনে নিসীদিতব্বং, ন ছমাযং নিসিন্নে আসনে নিসীদিতব্বং, ন একচঙ্কমে চঙ্কমিতব্বং, ন নীচে চঙ্কমে চঙ্কমন্তে উচ্চে চঙ্কমে চঙ্কমিতব্বং, ন ছমাযং চঙ্কমন্তে চঙ্কমে চঙ্কমিতব্বং.

‘‘পারিৰাসিকচতুত্থো চে, ভিক্খৰে, পরিৰাসং দদেয্য, মূলায পটিকস্সেয্য, মানত্তং দদেয্য, তংৰীসো অব্ভেয্য, অকম্মং ন চ করণীয’’ন্তি (চূল়ৰ. ৭৬-৮২) –

এৰং পারিৰাসিকানং চতুনৰুতি ৰত্তানি.

সা চ নেসং চতুনৰুতিসঙ্খা এৰং ৰেদিতব্বা – নউপসম্পাদনাদিনকম্মিকগরহপরিযোসানানি নৰ ৰত্তানি, ততো পকতত্তস্স উপোসথট্ঠপনাদিভিক্খূহিসম্পযোজনপরিযোসানানি অট্ঠ, ততো নপুরতোগমনাদী পঞ্চ, নপুরেগমনাদী চত্তারি, আগন্তুকেন আরোচনাদী চত্তারীতি তিংস, সভিক্খুকাৰাসাদিতো অভিক্খুকাৰাসাদিগমনপঅসংযুত্তানি তীণি নৰকানি চাতি সত্তপঞ্ঞাস, ততো নপকতত্তেন সদ্ধিং একচ্ছন্নৰাসাদিপটিসংযুত্তানি একাদস, ততো নপারিৰাসিকৰুড্ঢতরমূলাযপটিকস্সনারহমানত্তারহমানত্তচারিকঅব্ভানারহেহি সদ্ধিং একচ্ছন্নৰাসাদিপটিসংযুত্তানি পচ্চেকং একাদস কত্ৰা পঞ্চপঞ্ঞাসায ৰত্তেসু পারিৰাসিকৰুড্ঢতরমূলাযপটিকস্সনারহমানত্তারহানং তিণ্ণং সমানত্তা তেসু একং একাদসকং, মানত্তচারিকঅব্ভানারহানং দ্ৰিন্নং সমানত্তা তেসু একং একাদসকন্তি দুৰে একাদসকানি, অন্তে পারিৰাসিকচতুত্থস্স সঙ্ঘস্স পরিৰাসাদিদানচতুক্কে গণপূরণত্থদোসতো নিৰত্তিৰসেন চত্তারি চত্তারীতি চতুনৰুতি ৰত্তানি. তানি অগ্গহিতগ্গহণেন একূনচত্তালীসৰত্তানি নাম. আদিতো নৰ, উপোসথট্ঠপনাদীনি অট্ঠ, পকতত্তেন একচ্ছন্নৰাসাদী চত্তারি চাতি একৰীসতি ৰত্তানি কম্মক্খন্ধকে গহিতত্তা ইধ গণনায অগ্গহেত্ৰা ততো সেসেসু তেসত্ততিযা ৰত্তেসু পারিৰাসিকৰুড্ঢতরাদীহি একচ্ছন্নে ৰাসাদিপটিসংযুত্তানি দ্ৰাৰীসতি ৰত্তানি পকতত্তেহি সমানত্তা তানি চ ‘‘গন্তব্বো ভিক্খৰে’’তিআদিকং নৰকং তথা গচ্ছন্তস্স অনাপত্তিদস্সনপরং, ন আৰাসতো গচ্ছন্তস্স আপত্তিদস্সনপরন্তি তঞ্চ অগ্গহেত্ৰা অৰসেসেসু দ্ৰাচত্তালীসৰত্তেসু পারিৰাসিকচতউত্থাদিকম্মচতুক্কং গরুকাপত্তিৰুট্ঠানায গণপূরণত্থসামঞ্ঞেন একং কত্ৰা তযো অপনেত্ৰা গণিতানি একূনচত্তালীসানি হোন্তীতি ৰুত্তং ‘‘নৰাধিকানি তিংসেৰ, খন্ধকে তদনন্তরে’’তি.

২৭৫০. ইমানি একূনচত্তালীস ৰত্তানি পুরিমেহি তেচত্তালীসৰত্তেহি সদ্ধিং দ্ৰাসীতি হোন্তীতি আহ ‘‘এৰং সব্বানি…পে… গহিতাগহণেন তূ’’তি.

এৰং কম্মক্খন্ধকপারিৰাসিকক্খন্ধকেসু মহেসিনা ৰুত্তানি খন্ধকৰত্তানি গহিতাগহণেন দ্ৰাসীতি এৰ হোন্তীতি যোজনা. এৰমেত্থ দ্ৰাসীতিক্খন্ধকৰত্তানি দস্সিতানি.

আগমট্ঠকথাৰণ্ণনাযং পন –

‘‘পারিৰাসিকানং ভিক্খূনং ৰত্তং পঞ্ঞপেস্সামীতি (চূল়ৰ. ৭৫) আরভিত্ৰা ‘ন উপসম্পাদেতব্বং…পে… ন ছমাযং চঙ্কমন্তে চঙ্কমে চঙ্কমিতব্ব’ন্তি (চূল়ৰ. ৭৬-৮১) ৰুত্তাৰসানানি ছসট্ঠি, ততো পরং ‘ন, ভিক্খৰে, পারিৰাসিকেন ভিক্খুনা পারিৰাসিকেন ৰুড্ঢতরেন ভিক্খুনা সদ্ধিং, মূলাযপটিকস্সনারহেন, মানত্তারহেন, মানত্তচারিকেন, অব্ভানারহেন ভিক্খুনা সদ্ধিং একচ্ছন্নে আৰাসে ৰত্থব্ব’ন্তিআদীনং (চূল়ৰ. ৮২) পকতত্তে চরিতব্বেহি অনঞ্ঞত্তা ৰিসুং তে অগণেত্ৰা পারিৰাসিকৰুড্ঢতরাদীসু পুগ্গলন্তরেসু চরিতব্বত্তা তেসং ৰসেন সম্পিণ্ডেত্ৰা একেকং কত্ৰা গণিতানি পঞ্চাতি একসত্ততি ৰত্তানি, উক্খেপনীযকম্মকতৰত্তেসু ৰত্তপঞ্ঞাপনৰসেন ৰুত্তং ‘ন পকতত্তস্স ভিক্খুনো অভিৰাদনং …পে… নহানে পিট্ঠিপরিকম্মং সাদিতব্ব’ন্তি (চূল়ৰ. ৫১) ইদং অভিৰাদনাদীনং অসাদিযনং একং, ‘ন পকতত্তো ভিক্খু সীলৰিপত্তিযা অনুদ্ধংসেতব্বো’তিআদীনি চ দসাতি এৰমেতানি দ্ৰাসীতি হোন্তি. এতেস্ৰেৰ কানিচি তজ্জনীযকম্মাদিৰত্তানি, কানিচি পারিৰাসিকাদিৰত্তানীতি অগ্গহিতগ্গহণেন দ্ৰাসীতি এৰা’’তি (ম. নি. টী. ২.২৫; সারত্থ. টী. ২.৩৯; ৰি. ৰি. টী. ১.৩৯) –

ৰুত্তং. এতানি পন ৰত্তানি কদাচি তজ্জনীযকম্মকতাদিকালে, পারিৰাসিকাদিকালে চ চরিতব্বানি খুদ্দকৰত্তানীতি গহেতব্বানি আগন্তুকৰত্তাদীনং চুদ্দসমহাৰত্তানং ৰক্খমানত্তা.

২৭৫১. ইদানি পারিৰাসিকস্স ভিক্খুনো রত্তিচ্ছেদং, ৰত্তভেদঞ্চ দস্সেতুমাহ ‘‘পরিৰাসঞ্চ ৰত্তঞ্চা’’তিআদি. পরিৰাসঞ্চ ৰত্তঞ্চ সমাদিন্নস্সাতি ‘‘পরিৰাসং সমাদিযামী’’তি পরিৰাসঞ্চ ‘‘ৰত্তং সমাদিযামী’’তি ৰত্তঞ্চ পকতত্তস্স ভিক্খুনো সন্তিকে উক্কুটিকং নিসীদিত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গহেত্ৰা ৰচীভেদং কত্ৰা সমাদিন্নস্স. ভিক্খুনোতি পারিৰাসিকস্স ভিক্খুনো.

২৭৫২. সহৰাসাদযো ‘‘একচ্ছন্নে’’তিআদিনা সযমেৰ ৰক্খতি. সহৰাসো, ৰিনাৰাসো, অনারোচনমেৰ চাতি ইমেহি তীহি পারিৰাসিকভিক্খুস্স রত্তিচ্ছেদো চ দুক্কটঞ্চ হোতীতি যোজনা.

২৭৫৩. উদকপাতেন সমন্তা নিব্বকোসস্স উদকপাতট্ঠানেন. একচ্ছন্নেতি একচ্ছন্নে পরিচ্ছন্নে ৰা অপরিচ্ছন্নে ৰা আৰাসে. পকতত্তেন ভিক্খুনা সহ উক্খিত্তস্স নিৰাসো নিৰারিতোতি যোজনা. ‘‘নিৰারিতো’’তি ইমিনা দুক্কটং হোতীতি দীপেতি.

২৭৫৪. অন্তোযেৰাতি একচ্ছন্নস্স আৰাসপরিচ্ছেদস্স অন্তোযেৰ. ‘‘ন লব্ভতী’’তি ইমিনা রত্তিচ্ছেদো চ দুক্কটঞ্চ হোতীতি দীপেতি.

২৭৫৫. মহাঅট্ঠকথাদিসূতি আদি-সদ্দেন কুরুন্দট্ঠকথাদিং সঙ্গণ্হাতি. উভিন্নন্তি উক্খিত্তকপারিৰাসিকানং. ইতি অৰিসেসেন নিদ্দিট্ঠন্তি যোজনা.

২৭৫৬. ইমিনা সহৰাসেন রত্তিচ্ছেদঞ্চ দুক্কটঞ্চ দস্সেত্ৰা ৰিনাৰাসেন দস্সেতুমাহ ‘‘অভিক্খুকে পনাৰাসে’’তি. আৰাসেতি ৰসনত্থায কতসেনাসনে. অনাৰাসেতি ৰাসত্থায অকতে চেতিযঘরে ৰা বোধিঘরে ৰা সম্মজ্জনিঅট্টকে ৰা দারুঅট্টকে ৰা পানীযমাল়ে ৰা ৰচ্চকুটিযং ৰা দ্ৰারকোট্ঠকে ৰা অঞ্ঞত্র ৰা যত্থ কত্থচি এৰরূপে ঠানে. ৰিপ্পৰাসং ৰসন্তস্সাতি পকতত্তেন ৰিনা ৰাসং কপ্পেন্তস্স. রত্তিচ্ছেদো চ দুক্কটন্তি রত্তিচ্ছেদো চেৰ ৰত্তভেদদুক্কটঞ্চ হোতি.

২৭৫৭. এৰং ৰিপ্পৰাসেন রত্তিচ্ছেদদুক্কটানি দস্সেত্ৰা অনারোচনেন দস্সেতুমাহ ‘‘পারিৰাসিকভিক্খুস্সা’’তিআদি. ভিক্খুং দিস্ৰানাতি আকাসেনাপি গচ্ছন্তং সমানসংৰাসকং আগন্তুকং ভিক্খুং দিস্ৰা. তঙ্খণেতি তস্মিং দিট্ঠক্খণেযেৰ. ‘‘অনারোচেন্তস্স এৰ এতস্সা’’তি পদচ্ছেদো. এৰকারেন রত্তিচ্ছেদো চ দুক্কটঞ্চাতি উভযং এতস্স হোতীতি দীপেন্তেন অদিট্ঠো চে, রত্তিচ্ছেদোৰ হোতীতি ঞাপেতি. যথাহ – ‘‘সোপিস্স রত্তিচ্ছেদং করোতি, অঞ্ঞাতত্তা পন ৰত্তভেদদুক্কটং নত্থী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৭৫). নানাসংৰাসকেন সহ ৰিনযকম্মং কাতুং ন ৰট্টতি, তস্স অনারোচনেপি রত্তিচ্ছেদো ন হোতি.

২৭৫৮-৯. পারিৰাসিকো ভিক্খু যত্থ সঙ্ঘনৰকট্ঠানে ঠিতো, তত্থেৰ তস্মিংযেৰ ঠানে ঠত্ৰা যথাৰুড্ঢং পকতত্তেহিপি সদ্ধিং ৰুড্ঢপটিপাটিযা পঞ্চ কিচ্চানি কাতুং ৰট্টতীতি যোজনা.

তানি সরূপতো দস্সেতুমাহ ‘‘উপোসথপৰারণ’’ন্তিআদি. উপোসথপৰারণং যথাৰুড্ঢং কাতুং লভতীতি যোজনা. দেন্তীতি এত্থ ‘‘ঘণ্টিং পহরিত্ৰা’’তি সেসো. সঙ্ঘদাযকাতি কম্মধারযসমাসো. সঙ্ঘস্স একত্তেপি গরূসু বহুৰচননিদ্দেসো. ‘‘দেতি চে সঙ্ঘদাযকো’’তিপি পাঠো. তত্থ ঘণ্টিং পহরিত্ৰা ভাজেত্ৰা দেন্তো সঙ্ঘো ৰস্সিকসাটিকং দেতি চে, পারিৰাসিকো যথাৰুড্ঢং অত্তনো পত্তট্ঠানে লভতীতি যোজনা.

ওণোজনন্তি ৰিস্সজ্জনং, সঙ্ঘতো অত্তনো পত্তানং দ্ৰিন্নং, তিণ্ণং ৰা উদ্দেসভত্তাদীনং অত্তনো পুগ্গলিকভত্তপচ্চাসায পটিগ্গহেত্ৰা ‘‘ময্হং অজ্জ ভত্তপচ্চাসা অত্থি, স্ৰে গণ্হিস্সামী’’তি ৰত্ৰা সঙ্ঘৰিস্সজ্জনং লভতীতি ৰুত্তং হোতি. ভত্তন্তি আগতাগতেহি ৰুড্ঢপটিপাটিযা গহেত্ৰা গন্তব্বং ৰিহারে সঙ্ঘস্স চতুস্সালভত্তং. তথা পারিৰাসিকো যথাৰুড্ঢং লভতীতি যোজনা. ইমে পঞ্চাতি ৰুত্তমেৰত্থং নিগমযতি.

তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৭৫) – উপোসথপৰারণে তাৰ পাতিমোক্খে উদ্দিস্সমানে হত্থপাসে নিসীদিতুং ৰট্টতি. মহাপচ্চরিযং পন ‘‘পাল়িযা অনিসীদিত্ৰা পাল়িং ৰিহায হত্থপাসং অমুঞ্চন্তেন নিসীদিতব্ব’’ন্তি ৰুত্তং. পারিসুদ্ধিউপোসথে করিযমানে সঙ্ঘনৰকট্ঠানে নিসীদিত্ৰা তত্থেৰ নিসিন্নেন অত্তনো পাল়িযা পারিসুদ্ধিউপোসথো কাতব্বোৰ. পৰারণাযপি সঙ্ঘনৰকট্ঠানে নিসীদিত্ৰা তত্থেৰ নিসিন্নেন অত্তনো পাল়িযা পৰারেতব্বং. সঙ্ঘেন ঘণ্টিং পহরিত্ৰা ভাজিযমানং ৰস্সিকসাটিকম্পি অত্তনো পত্তট্ঠানে গহেতুং ৰট্টতি.

ওণোজনে সচে পারিৰাসিকস্স দ্ৰে তীণি উদ্দেসভত্তাদীনি পাপুণন্তি, অঞ্ঞা চস্স পুগ্গলিকভত্তপচ্চাসা হোতি, তানি পটিপাটিযা গহেত্ৰা ‘‘ভন্তে, হেট্ঠা গাহেথ, অজ্জ ময্হং ভত্তপচ্চাসা অত্থি, স্ৰেৰ গণ্হিস্সামী’’তি ৰত্ৰা ৰিস্সজ্জেতব্বানি, এৰং তানি পুনদিৰসেসু গণ্হিতুং লভতি. ‘‘পুনদিৰসে সব্বপঠমং এতস্স দাতব্ব’’ন্তি কুরুন্দিযং ৰুত্তং. যদি পন ন গণ্হাতি ন ৰিস্সজ্জেতি, পুনদিৰসে ন লভতি. ইদং ওণোজনং নাম পারিৰাসিকস্সেৰ ওদিস্স অনুঞ্ঞাতং. কস্মা? তস্স হি সঙ্ঘনৰকট্ঠানে নিসিন্নস্স ভত্তগ্গে যাগুখজ্জকাদীনি পাপুণন্তি ৰা ন ৰা, তস্মা ‘‘সো ভিক্খাহারেন মা কিলমিত্থা’’তি ইদমস্স সঙ্গহকরণত্থায ওদিস্স অনুঞ্ঞাতং.

ভত্তে চতুস্সালভত্তং যথাৰুড্ঢং লভতি, পাল়িযা পন গন্তুং ৰা ঠাতুং ৰা ন লভতি. তস্মা পাল়িতো ওসক্কিত্ৰা হত্থপাসে ঠিতেন হত্থং পসারেত্ৰা যথা সেনো নিপতিত্ৰা গণ্হাতি, এৰং গণ্হিতব্বং. আরামিকসমণুদ্দেসেহি আহরাপেতুং ন লভতি. সচে সযমেৰ আহরন্তি, ৰট্টতি. রঞ্ঞো মহাপেল়ভত্তেপি এসেৰ নযো. চতুস্সালভত্তে পন সচে ওণোজনং কত্তুকামো হোতি, অত্তনো অত্থায উক্খিত্তে পিণ্ডে ‘‘অজ্জ মে ভত্তং অত্থি, স্ৰেৰ গণ্হিস্সামী’’তি ৰত্তব্বং. ‘‘পুনদিৰসে দ্ৰে পিণ্ডে লভতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৭৫) মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. উদ্দেসভত্তাদীনিপি পাল়িতো ওসক্কিত্ৰাৰ গহেতব্বানি. যত্থ পন নিসীদাপেত্ৰা পরিৰিসন্তি, তত্থ সামণেরানং জেট্ঠকেন ভিক্খূনং সঙ্ঘনৰকেন হুত্ৰা নিসীদিতব্বন্তি.

পারিৰাসিকক্খন্ধককথাৰণ্ণনা.

সমথক্খন্ধককথাৰণ্ণনা

২৭৬০. ইদানি সমথৰিনিচ্ছযং দস্সেতুং যেসু অধিকরণেসু সন্তেসু সমথেহি ভৰিতব্বং, তানি তাৰ দস্সেন্তো আহ ‘‘ৰিৰাদাধারতা’’তিআদি. ৰিৰাদাধারতাতি ৰিৰাদাধিকরণং. আপত্তাধারতাতি এত্থাপি এসেৰ নযো. আধারতাতি অধিকরণপরিযাযো. আধারীযতি অভিভুয্যতি ৰূপসম্মতি সমথেহীতি আধারো, ৰিৰাদো চ সো আধারো চাতি ৰিৰাদাধারো, সো এৰ ৰিৰাদাধারতা. এৰমাধারাধিকরণ-সদ্দানং ৰিৰাদাদিসদ্দেহি সহ কম্মধারযসমাসো দট্ঠব্বো. অধিকরীযতি অভিভুয্যতি ৰূপসম্মতি সমথেহীতি অধিকরণন্তি ৰিৰাদাদিচতুব্বিধমেৰ পাল়িযং দস্সিতং. অযমত্থো ‘‘এতেসং তু চতুন্নম্পি, সমত্তা সমথা মতা’’তি ৰক্খমানেন ৰিঞ্ঞাযতি.

২৭৬১. এতানি চত্তারি অধিকরণানি চ ‘‘ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খূ ৰিৰদন্তি ‘ধম্মো’তি ৰা ‘অধম্মো’তি ৰা’’তি (চূল়ৰ. ২১৫) অট্ঠারস ভেদকারকৰত্থূনি চ মহেসিনা ৰুত্তানি. তত্থ তেসু চতূসু অধিকরণেসু ৰিৰাদো অধিকরণসঙ্খাতো এতানি অট্ঠারস ভেদকরৰত্থূনি নিস্সিতো নিস্সায পৰত্তোতি যোজনা.

২৭৬২. ৰিপত্তিযো চতস্সোৰাতি ‘‘ইধ পন, ভিক্খৰে, ভিক্খূ ভিক্খুং অনুৰদন্তি সীলৰিপত্তিযা ৰা আচারৰিপত্তিযা ৰা দিট্ঠিৰিপত্তিযা ৰা আজীৰৰিপত্তিযা ৰা’’তি (চূল়ৰ. ২১৫) ৰুত্তা চতস্সো ৰিপত্তিযো. দিট্ঠাদীনং অনুগন্ত্ৰা সীলৰিপত্তিআদীহি ৰদনং চোদনা অনুৰাদো. উপাগতোতি নিস্সিতো, অনুৰাদো চতস্সো ৰিপত্তিযো নিস্সায পৰত্তোতি অত্থো. ‘‘তত্থা’’তি পঠমমেৰ নিদ্ধারণস্স ৰুত্তত্তা ইধ পুনৰচনে পযোজনং ন দিস্সতি, ‘‘সম্ভৰা’’তি ৰচনস্সাপি ন কোচি অত্থৰিসেসো দিস্সতি. তস্মা ‘‘আপত্তাধারতা তত্থ, সত্তআপত্তিসম্ভৰা’’তি পাঠো ন যুজ্জতি, ‘‘আপত্তাধারতা নাম, সত্ত আপত্তিযো মতা’’তি পাঠো যুত্ততরো, আপত্তাধারতা নাম আপত্তাধিকরণং নাম সত্ত আপত্তিযো মতা সত্ত আপত্তিযোৰ অধিপ্পেতাতি অত্থো.

২৭৬৩. সঙ্ঘকিচ্চানি নিস্সাযাতি অপলোকনকম্মাদীনি চত্তারি সঙ্ঘকম্মানি উপাদায কিচ্চাধিকরণাভিধানং সিযা, কিচ্চাধিকরণং নাম চত্তারি সঙ্ঘকম্মানীতি অত্থো. এতেসং তু চতুন্নম্পীতি এতেসং পন চতুন্নম্পি অধিকরণানং. সমত্তাতি ৰূপসমহেতুত্তা. সমথা মতাতি সম্মুখাৰিনযাদযো সত্ত অধিকরণসমথাতি অধিপ্পেতা. অধিকরণানি সমেন্তি, সম্মন্তি ৰা এতেহীতি ‘‘সমথা’’তি ৰুচ্চন্তীতি ‘‘সমত্তা সমথা মতা’’তি ইমিনা সমথ-সদ্দস্স অন্ৰত্থং দীপেতি.

২৭৬৪-৫. তে সরূপতো দস্সেতুমাহ ‘‘সম্মুখা’’তিআদি. ‘‘ৰিনযো’’তি ইদং সম্মুখাদিপদেহি পচ্চেকং যোজেতব্বং ‘‘সম্মুখাৰিনযো সতিৰিনযো অমূল়্হৰিনযো’’তি. ‘‘পটিঞ্ঞাৰিনযো’’তি চ পটিঞ্ঞাতকরণং ৰুত্তং. সত্তমো ৰিনযোতি সমথো অধিপ্পেতো. তিণৰত্থারকোতি ইমে সত্ত সমথা বুদ্ধেনাদিচ্চবন্ধুনা ৰুত্তাতি যোজনা.

২৭৬৬. চতূসু অধিকরণেসু যং অধিকরণং যত্তকেহি সমথেহি সম্মতি, তে সঙ্গহেত্ৰা দস্সেন্তো আহ ‘‘ৰিৰাদো’’তিআদি.

২৭৬৭-৯. ‘‘ৰিৰাদো’’তিআদিনা উদ্দিট্ঠমত্থং নিদ্দিসন্তো আহ ‘‘ছট্ঠেনা’’তিআদি. এত্থ এতেসু চতূসু অধিকরণেসু, সমথেসু চ কিং কেন সম্মতীতি চে? ৰিৰাদো ৰিৰাদাধিকরণং ছট্ঠেন যেভুয্যসিকায, পঠমেন সমথেন সম্মুখাৰিনযেন চাতি দ্ৰীহি সমথেহি সম্মতি. যস্সা কিরিযায ধম্মৰাদিনো বহুতরা, এসা যেভুয্যসিকা. ‘‘সঙ্ঘসম্মুখতা, ধম্মসম্মুখতা, ৰিনযসম্মুখতা, পুগ্গলসম্মুখতা’’তি (চূল়ৰ. ২২৯, ২৩৪, ২৩৬, ২৩৭, ২৪২) ৰুত্তানং সঙ্ঘাদীনং চতুন্নং সন্নিধানেন ৰা গণপুগ্গলেহি সমিযমানং ৰিৰাদাধিকরণং সঙ্ঘসম্মুখতং ৰিনা ইতরেহি তীহি ৰা সম্মতীতি ৰুত্তং হোতি.

এত্থ চ কারকসঙ্ঘস্স সঙ্ঘসামগ্গিৰসেন সম্মুখীভাৰো সঙ্ঘসম্মুখতা, সমেতব্বস্স ৰত্থুনো ভূততা ধম্মসম্মুখতা, যথা তং সমেতব্বং, তথেৰস্স সমনং ৰিনযসম্মুখতা, যো চ ৰিৰদতি, যেন চ ৰিৰদতি, তেসং উভিন্নং অত্থপচ্চত্থিকানং সম্মুখীভাৰো পুগ্গলসম্মুখতা.

‘‘অনুৰাদো চতূহিপী’’তি উদ্দিট্ঠং নিদ্দিসন্তো আহ ‘‘সম্মুখা’’তিআদি. অনুপুব্বেনাতি অনুপটিপাটিযা. সম্মুখাৰিনযাদীহি তীহিপীতি সম্মুখাৰিনযসতিৰিনযঅমূল়্হৰিনযেহি তীহিপি. তথেৰাতি যথা তীহি, তথা পঞ্চমেন তস্সপাপিযসিকাসমথেনাপি অনুৰাদো সম্মতি, পগেৰ চতূহীতি অত্থো.

যো পাপুস্সন্নতায পাপিযো পুগ্গলো, তস্স কত্তব্বতো ‘‘তস্সপাপিযসিকা’’তি কম্মং ৰুচ্চতি. আযস্মতো দব্বস্স মল্লপুত্তস্স ৰিয সতিৰেপুল্লপ্পত্তস্স খীণাসৰস্স কতা অমূলিকা সীলৰিপত্তিচোদনা সম্মুখাৰিনযেন, ঞত্তিচতুত্থায কম্মৰাচায দিন্নেন সতিৰিনযেন চ সম্মতি. উম্মত্তকস্স ভিক্খুনো কতা আপত্তিচোদনা সম্মুখাৰিনযেন চ তথেৰ দিন্নেন অমূল়্হৰিনযেন চ সম্মতি. সঙ্ঘমজ্ঝে আপত্তিযা চোদিযমানস্স অৰজানিত্ৰা পটিজাননাদিং করোন্তস্স পাপভিক্খুনো বহুলাপত্তিচোদনা সম্মুখাৰিনযেন চেৰ তথেৰ পকতেন তস্সপাপিযসিকাকম্মেন চ ৰূপসম্মতীতি ৰুত্তং হোতি.

‘‘আপত্তি পন তীহেৰা’’তি উদ্দেসস্স নিদ্দেসমাহ ‘‘সম্মুখেনা’’তিআদি. সম্মুখেন সম্মুখাৰিনযেন, পটিঞ্ঞায পটিঞ্ঞাতকরণেন, তিণৰত্থারকেন ৰা ইমেহি তীহি এৰ সমথেহি সা আপত্তি আপত্তাধিকরণং উপসমং যাতীতি যোজনা. এত্থ পটিঞ্ঞাতকরণং নাম আপত্তিং পটিগ্গণ্হন্তেন ‘‘পস্সসী’’তি ৰুত্তে আপত্তিং দেসেন্তেন ‘‘আম পস্সামী’’তি সম্পটিচ্ছনং. তিণৰত্থারকং পন সযমেৰ ৰক্খতি.

তীহেৰ সমথেহীতি এত্থ গরুকাপত্তি সম্মুখাৰিনযেন, পটিঞ্ঞাতকরণেন চাতি দ্ৰীহি, লহুকাপত্তিং আপজ্জিত্ৰা সঙ্ঘে ৰা গণে ৰা পুগ্গলে ৰা দেসনায সম্মুখাৰিনযেন চেৰ পটিঞ্ঞাতকরণেন চ, কোসম্বকানং ৰিগ্গহসদিসং মহাৰিগ্গহং করোন্তেহি আপন্না অনেকৰিধা আপত্তিযো সচে হোন্তি, তাসু ৰক্খমানসরূপং থুল্লৰজ্জাদিং ঠপেত্ৰা অৰসেসা সব্বা আপত্তিযো সম্মুখাৰিনযেন, তিণৰত্থারকেন চ সম্মন্তীতি অত্থো.

কিচ্চং কিচ্চাধিকরণং একেন সম্মুখাৰিনযেনেৰ সম্মতীতি যোজনা.

২৭৭০. যেভুয্যসিককম্মেতি এত্থ নিমিত্তত্থে ভুম্মং. সলাকং গাহযেতি ৰিনিচ্ছযকারকে সঙ্ঘে ধম্মৰাদীনং বহুত্তং ৰা অপ্পতরত্তং ৰা জানিতুং ৰক্খমানেন নযেন সলাকং গাহাপেয্য. বুধোতি ‘‘ন ছন্দাগতিং গচ্ছতি…পে… গহিতাগহিতঞ্চ জানাতী’’তি ৰুত্তং পঞ্চহি অঙ্গেহি সমন্নাগতং পুগ্গলং দস্সেতি. ‘‘গূল়্হেনা’’তিআদিনা সলাকগ্গাহপ্পকারো দস্সিতো. কণ্ণজপ্পেনাতি এত্থ কণ্ণে জপ্পো যস্মিং সলাকগ্গাহপযোগেতি ৰিগ্গহো. এত্থ গূল়্হসলাকগ্গাহো নাম ধম্মৰাদিসলাকা চ অধম্মৰাদিসলাকা চ ৰিসুং ৰিসুং চীৰরকণ্ণে পক্খিপিত্ৰা পুগ্গলানং সন্তিকং ৰিসুং ৰিসুং উপসঙ্কমিত্ৰা সলাকা ৰিসুং ৰিসুং দস্সেত্ৰা ‘‘ইতো তৰ রুচ্চনকং গণ্হাহী’’তি রহো ঠত্ৰা গাহাপনং. ৰিৰটকং নাম ধম্মৰাদীনং বহুভাৰং ঞত্ৰা সব্বেসু জানন্তেসু পুগ্গলানং সন্তিকং গাহাপনং. কণ্ণজপ্পনং নাম এৰমেৰ কণ্ণমূলে রহো ঠত্ৰা গাহাপনং.

২৭৭১. অলজ্জুস্সদেতি এত্থ ‘‘সঙ্ঘে’’তি সেসো. লজ্জিসু বালেসূতি এত্থাপি ‘‘উস্সদেসূ’’তি ৰত্তব্বং.

২৭৭২. সকেন কম্মুনাযেৰাতি অত্তনো যং কিচ্চং, তেনেৰাতি.

২৭৭৩-৫. ‘‘আপজ্জতী’’তিআদি ‘‘অলজ্জী, লজ্জী, বালো’’তি জাননস্স হেতুভূতকম্মদস্সনং. দুচ্চিন্তিতোতি অভিজ্ঝাদিতিৰিধমনোদুচ্চরিতৰসেন দুট্ঠু চিন্তেন্তো. দুব্ভাসীতি মুসাৰাদাদিচতুব্বিধৰচীদুচ্চরিতৰসেন ৰচীদ্ৰারে পঞ্ঞত্তানং সিক্খাপদানং ৰীতিক্কমৰসেন দুট্ঠু ভাসনসীলো. দুক্কটকারিকোতি পাণাতিপাতাদিতিৰিধকাযদুচ্চরিতৰসেন কাযদ্ৰারে পঞ্ঞত্তসিক্খাপদানং ৰীতিক্কমৰসেন কুচ্ছিতকম্মস্স করণসীলো. ইতি লক্খণেনেৰাতি যথাৰুত্তং অলজ্জীলজ্জীবাললক্খণং নিগমেতি.

২৭৭৬. ‘‘যেভুয্যসিকা’’তিআদিগাথাহি নিদ্দিট্ঠমেৰ অত্থং নিগমেতুমাহ ‘‘তিধা’’তিআদি. তিধাসলাকগাহেনাতি তিৰিধস্স সলাকগাহস্স অঞ্ঞতরেন. বহুকা ধম্মৰাদিনো যদি সিযুন্তি যোজনা. কাতব্বন্তি এত্থ ‘‘ৰিৰাদাধিকরণৰূপসমন’’ন্তি সেসো.

২৭৭৭. যো পুগ্গলো অলজ্জী চ হোতি সানুৰাদো চ কম্মতো কাযকম্মতো, ৰচীকম্মতো চ অসুচি চ সম্বুদ্ধজিগুচ্ছনীযোতি অত্থো. সো এৰংৰিধো পাপপুগ্গলো তস্স পাপিযসিককম্মস্স যোগো হোতীতি সম্বন্ধো. সানুৰাদোতি এত্থ অনুৰাদো নাম চোদনা, সহ অনুৰাদেন ৰত্ততীতি সানুৰাদো, পাপগরহিতপুগ্গলেহি কাতব্বচোদনায অনুরূপোতি অত্থো.

২৭৭৮-৯. ভণ্ডনেতি কলহস্স পুব্বভাগে. কলহেতি কাযৰচীদ্ৰারপ্পৰত্তে হত্থপরামসাদিকে কলহে চ. ৰিৰাদম্হি অনপ্পকেতি বহুৰিধে ৰিৰাদে জাতে. বহুঅস্সামণে চিণ্ণেতি সমণানং অননুচ্ছৰিকে নানপ্পকারে কাযিকৰাচসিকৰীতিক্কমে চ কতে. অনগ্গেতি অনন্তে. ভস্সকেতি কুচ্ছিতে অমনাপৰচনে চিণ্ণেতি যোজনা, ভাসিতেতি অত্থো. গৰেসন্তন্তি গৰেসিযমানং, আপত্তাধিকরণন্তি সেসো. ৰাল়ন্তি চণ্ডং. কক্খল়ন্তি আসজ্জং. কাতব্বন্তি ৰূপসমেতব্বং.

২৭৮০-২. যথা চ ৰূপসম্মতি, তথা তিণৰত্থারকে সুদ্ধো হোতীতি সম্বন্ধো.

থুল্লৰজ্জন্তি পারাজিকঞ্চেৰ সঙ্ঘাদিসেসঞ্চ. গিহীহি পটিসংযুতন্তি গিহীনং জাতিআদীহি পাল়িযা আগতেহি দসহি অক্কোসৰত্থূহি, অট্ঠকথাগতেহি চ তদঞ্ঞেহি অক্কোসৰত্থূহি খুংসনৰম্ভনপচ্চযা চ ধম্মিকপটিস্সৰস্স অসচ্চাপনপচ্চযা চ আপন্নাপত্তিং. এসা এৰ হি আপত্তি গিহিপটিসংযুত্তা নাম পরিৰারে ‘‘অত্থি গিহিপটিসংযুত্তা, অত্থি নগিহিপটিসংযুত্তা’’তি দুকং নিক্খিপিত্ৰা ‘‘গিহিপটিসংযুত্তাতি সুধম্মত্থেরস্স আপত্তি, যা চ ধম্মিকস্স পটিস্সৰস্স অসচ্চাপনে আপত্তি. অৰসেসা নগিহিপটিসংযুত্তা’’তি (পরি. অট্ঠ. ৩২১) ৰচনতো.

সুধম্মত্থেরস্স আপত্তীতি চ তেন চিত্তস্স গহপতিনো জাতিং পটিচ্চ খুংসনৰম্ভনপচ্চযা আপন্না ওমসৰাদসিক্খাপদৰিভাগগতা দুক্কটাপত্তি গহেতব্বা. ইদঞ্চ উপলক্খণমত্তং, তস্মা ইতরেহিপি অক্কোসৰত্থূহি গিহিং খুংসেন্তানং ৰম্ভেন্তানং ইতরেসং ভিক্খূনং সা আপত্তি গিহিপটিসংযুত্তাৰাতি ৰেদিতব্বং. তথা আপন্নং আপত্তিং দেসাপেন্তেন দস্সনূপচারং অৰিজহাপেত্ৰা সৰনূপচারং জহাপেত্ৰা একংসে উত্তরাসঙ্গং কারাপেত্ৰা উক্কুটিকং নিসীদাপেত্ৰা অঞ্জলিং পগ্গণ্হাপেত্ৰা সা আপত্তি দেসাপেতব্বা.

দিট্ঠাৰিকম্মিকন্তি দিট্ঠাৰিকম্মে নিযুত্তো দিট্ঠাৰিকম্মিকো, তং, অট্ঠকথাযং ‘‘যে পন ‘ন মেতং খমতী’তি অঞ্ঞমঞ্ঞং দিট্ঠাৰিকম্মং করোন্তী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ২১৪) যে পুগ্গলা দস্সিতা, তেসমঞ্ঞতরস্সেৰ গহণং.

যোতি ভণ্ডনকারকেহি ভিক্খূহি সদ্ধিং মহন্তং ৰিগ্গহং কত্ৰা সম্বহুলা আপত্তিযো আপন্নো যো ভিক্খু. তত্থাতি তস্মিং তিণৰত্থারকসমথকারকে ভিক্খুসমূহে. ন হোতীতি ছন্দং দত্ৰা তং ভিক্খুপরিসং অনাগতত্তা ন সংৰিজ্জতি. তঞ্চ ঠপেত্ৰাতি যোজনা.

তিণৰত্থারকে কতে সতি যাৰ উপসম্পদমাল়তো পভুতি আপন্নায সেসায আপত্তিযা নিরাপত্তি হুত্ৰা সুদ্ধো হোতি সঙ্ঘোতি যোজনা.

সমথক্খন্ধককথাৰণ্ণনা.

খুদ্দকৰত্থুক্খন্ধককথাৰণ্ণনা

২৭৮৩. কুট্টেতি ইট্ঠকাসিলাদারুকুট্টানং অঞ্ঞতরস্মিং. অট্টানেতি এত্থ অট্টানং নাম রুক্খে ফলকং ৰিয তচ্ছেত্ৰা অট্ঠপদাকারেন রাজিযো ছিন্দিত্ৰা নহানতিত্থে নিখণন্তি, তত্থ চুণ্ণানি আকিরিত্ৰা মনুস্সা কাযং ঘংসন্তি.

২৭৮৪. গন্ধব্বহত্থেনাতি নহানতিত্থে ঠপিতেন দারুমযহত্থেন. তেন কির চুণ্ণানি গহেত্ৰা মনুস্সা সরীরং ঘংসন্তি. কুরুৰিন্দকসুত্তিযাতি কুরুৰিন্দকপাসাণচুণ্ণানি লাখায বন্ধিত্ৰা কতগুল়িককলাপকো ৰুচ্চতি, তং উভোসু অন্তেসু গহেত্ৰা সরীরং ঘংসন্তি. মল্লকেনাতি মকরদন্তকং ছিন্দিত্ৰা মল্লকমূলসণ্ঠানেন কতেন মল্লকেন, ইদং গিলানস্সাপি ন ৰট্টতি. অঞ্ঞমঞ্ঞঞ্চ কাযতোতি অঞ্ঞমঞ্ঞং সরীরেন ঘংসেয্য.

২৭৮৫. অকতং মল্লকং নাম মকরদন্তে অচ্ছিন্দিত্ৰা কতং, ইদং অগিলানস্স ন ৰট্টতি.

২৭৮৬. কপালিট্ঠকখণ্ডানীতি কপালখণ্ডইট্ঠকখণ্ডানি. সব্বস্সাতি গিলানাগিলানস্স সরীরে ঘংসিত্ৰা উব্বট্টেতুং ৰট্টতি. ‘‘পুথুপাণিক’’ন্তি হত্থপরিকম্মং ৰুচ্চতি, তস্মা সব্বস্স হত্থেন পিট্ঠিপরিকম্মং কাতুং ৰট্টতি. ‘‘ৰত্থৰট্টী’’তি ইদং পাল়িযং ৰুত্তউক্কাসিকস্স পরিযাযং, তস্মা নহাযন্তস্স যস্স কস্সচি নহানসাটকৰট্টিযাপি ঘংসিতুং ৰট্টতি.

২৭৮৭. ফেণকং নাম সমুদ্দফেণং. কথলন্তি কপালখণ্ডং. পাদঘংসনে ৰুত্তা অনুঞ্ঞাতা. কতকং নাম পদুমকণ্ণিকাকারং পাদঘংসনত্থং কণ্টকে উট্ঠাপেত্ৰা কতং, এতং নেৰ পটিগ্গহেতুং, ন পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি.

২৭৮৮. যং কিঞ্চিপি অলঙ্কারন্তি হত্থূপগাদিঅলঙ্কারেসু যং কিঞ্চি অলঙ্কারং.

২৭৮৯. ওসণ্ঠেয্যাতি অলঙ্কারত্থং সঙ্খরোন্তো নমেয্য. হত্থফণকেনাতি হত্থেনেৰ ফণকিচ্চং করোন্তা অঙ্গুলীহি ওসণ্ঠেন্তি. ফণকেনাতি দন্তমযাদীসু যেন কেনচি. কোচ্ছেনাতি উসিরমযেন ৰা মুঞ্জপব্বজমযেন ৰা কোচ্ছেন.

২৭৯০. সিত্থতেলোদতেলেহীতি সিত্থতেলঞ্চ উদকতেলঞ্চাতি ৰিগ্গহো, তেহি. তত্থ সিত্থতেলং নাম মধুসিত্থকনিয্যাসাদি যং কিঞ্চি চিক্কণং. চিক্কণং নাম নিয্যাসং. উদকতেলং নাম উদকমিস্সকং তেলং. কত্থচি পোত্থকেসু ‘‘সিট্ঠা’’তি পাঠো, সোযেৰত্থো. অনুলোমনিপাতত্থন্তি নলাটাভিমুখং অনুলোমেন পাতনত্থং. উদ্ধলোমেনাতি উদ্ধগ্গং হুত্ৰা ঠিতলোমেন.

২৭৯১. হত্থং তেলেন তেমেত্ৰাতি করতলং তেলেন মক্খেত্ৰা. সিরোরুহা কেসা. উণ্হাভিতত্তস্সাতি উণ্হাভিতত্তরজসিরস্স. অল্লহত্থেন সিরোরুহে পুঞ্ছিতুং ৰট্টতীতি যোজনা.

২৭৯২. আদাসে উদপত্তে ৰাতি এত্থ কংসপত্তাদীনিপি, যেসু মুখনিমিত্তং পঞ্ঞাযতি, সব্বানি আদাসসঙ্খমেৰ গচ্ছন্তি, কঞ্জিযাদীনিপি চ উদপত্তসঙ্খমেৰ, তস্মা যত্থ কত্থচি ওলোকেন্তস্স দুক্কটং.

২৭৯৩. যেন হেতুনা মুখং ওলোকেন্তস্স অনাপত্তি, তং দস্সেতুমাহ ‘‘সঞ্ছৰি’’ন্তিআদি. আবাধপচ্চযা ‘‘মে মুখে ৰণো সঞ্ছৰি নু খো, উদাহু ন সঞ্ছৰী’’তি মুখং দট্ঠুঞ্চ ‘‘অহং জিণ্ণো নু খো, উদাহু নো’’তি অত্তনো আযুসঙ্খারজাননত্থঞ্চ মুখং দট্ঠুং ৰট্টতীতি যোজনা.

২৭৯৪. নচ্চং ৰাতি যং কিঞ্চি নচ্চং অন্তমসো মোরনচ্চম্পি. গীতন্তি যং কিঞ্চি নটগীতং ৰা সাধুগীতং ৰা অন্তমসো দন্তগীতম্পি, যং ‘‘গাযিস্সামা’’তি পুব্বভাগে ওকূজন্তা করোন্তি, এতম্পি ন ৰট্টতি. ৰাদিতন্তি যং কিঞ্চি ৰাদিতং. দট্ঠুং ৰা পন সোতুং ৰাতি নচ্চং দট্ঠুং ৰা গীতং ৰাদিতং সোতুং ৰা.

২৭৯৫. সযং নচ্চন্তস্স ৰা নচ্চাপেন্তস্স ৰা গাযন্তস্স ৰা গাযাপেন্তস্স ৰা ৰাদেন্তস্স ৰা ৰাদাপেন্তস্স ৰা দুক্কটমেৰ অট্ঠকথায (চূল়ৰ. অট্ঠ. ২৪৮) ৰুত্তন্তি তদেকদেসং দস্সেতুমাহ ‘‘দট্ঠুমন্তমসো’’তিআদি.

২৭৯৬. সুণাতীতি গীতং ৰা ৰাদিতং ৰা. পস্সতীতি নচ্চং পস্সতি.

২৭৯৭. পস্সিস্সামীতি এত্থ ‘‘সুণিস্সামী’’তি সেসো. ‘‘নচ্চং পস্সিস্সামি, গীতং, ৰাদিতং ৰা সুণিস্সামী’’তি ৰিহারতো ৰিহারং গচ্ছতো ৰাপি দুক্কটং হোতীতি যোজনা.

২৭৯৮. উট্ঠহিত্ৰান গচ্ছতোতি ‘‘নচ্চং পস্সিস্সামী’’তি, ‘‘গীতং, ৰাদিতং ৰা সুণিস্সামী’’তি নিসিন্নট্ঠানতো উট্ঠহিত্ৰা অন্তোৰিহারেপি তং তং দিসং গচ্ছতো আপত্তি হোতীতি যোজনা. ৰীথিযং ঠত্ৰা গীৰং পসারেত্ৰা পস্সতোপি চ আপত্তীতি যোজনা.

২৭৯৯. দীঘাতি দ্ৰঙ্গুলতো দীঘা. ন ধারেয্যাতি ন ধারেতব্বা. দ্ৰঙ্গুলং ৰা দুমাসং ৰাতি এত্থ দ্ৰে অঙ্গুলানি পরিমাণং এতস্সাতি দ্ৰঙ্গুলো, কেসো. দ্ৰে মাসা উক্কট্ঠপরিচ্ছেদো অস্সাতি দুমাসো. কেসং ধারেন্তো দ্ৰঙ্গুলং ৰা ধারেয্য দুমাসং ৰা. ততো উদ্ধং ন ৰট্টতীতি ততো দ্ৰঙ্গুলতো ৰা দুমাসতো ৰা কেসতো উদ্ধং কেসং ধারেতুং ন ৰট্টতি.

অথ ৰা দ্ৰে অঙ্গুলানি সমাহটানি দ্ৰঙ্গুলং, দ্ৰে মাসা সমাহটা দুমাসং, উভযত্থ অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. কেসে ধারেন্তো দ্ৰঙ্গুলমত্তং ৰা ধারেয্য দুমাসমত্তং ৰা, ততো কালপরিমাণতো উদ্ধং কেসে ধারেতুং ন ৰট্টতীতি অত্থো. সচে কেসে অন্তোদ্ৰেমাসে দ্ৰঙ্গুলে পাপুণন্তি, অন্তোদ্ৰেমাসেযেৰ ছিন্দিতব্বা. দ্ৰঙ্গুলে হি অতিক্কমেতুং ন ৰট্টতি. সচেপি ন দীঘা, দ্ৰেমাসতো একদিৰসম্পি অতিক্কমেতুং ন লভতিযেৰ. এৰমযং উভযেনপি উক্কট্ঠপরিচ্ছেদেনেৰ ৰুত্তো, ততো ওরং পন নৰট্টনভাৰো নাম নত্থি.

২৮০০. দীঘে নখে, দীঘানি নাসিকলোমানি চ ন ধারযেতি যোজনা, ন ধারেয্য, ছিন্দেয্যাতি অত্থো. ৰীসতিমট্ঠন্তি ৰীসতিযা নখানং মট্ঠং লিখিতমট্ঠভাৰং কাতুং ভিক্খুনো ন ৰট্টতীতি যোজনা. সত্থকেন তচ্ছেত্ৰা চুণ্ণকেন পমজ্জিত্ৰা ফলিকমণীনং ৰিয উজ্জলকরণং লিখিতমট্ঠং নাম. ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, মলমত্তং অপকড্ঢিতু’’ন্তি (চূল়ৰ. ২৭৪) অনুঞ্ঞাতত্তা মুগ্গফলতচাদীহি নখমলং অপনেতুং ৰট্টতি.

২৮০১. কপ্পাপেয্য ৰিসুং মস্সুন্তি যো কেসচ্ছিন্নো ৰিসুং মস্সুং কপ্পাপেয্য. দাঠিকং ঠপেয্যাতি কেসে ছিন্দাপেত্ৰা মস্সুং অকপ্পাপেত্ৰা ৰিসুং ঠপেয্য. সম্বাধেতি উপকচ্ছকমুত্তকরণসঙ্খাতে সম্বাধট্ঠানে. লোমং সংহরাপেয্যৰাতি সত্থেন ৰা সণ্ডাসেন ৰা অঞ্ঞেন যেন কেনচি পরেন ছিন্দাপেয্য, সযং ৰা ছিন্দেয্য. ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আবাধপচ্চযা সম্বাধে লোমং সংহরাপেতু’’ন্তি (চূল়ৰ. ২৭৫) অনুঞ্ঞাতত্তা যথাৰুত্তসম্বাধে গণ্ডপিল়কৰণাদিকে আবাধে সতি লোমং সংহরাপেতুং ৰট্টতি.

২৮০২. অগিলানস্স ছিন্দতো দুক্কটং ৰুত্তং. অঞ্ঞেন ৰা পুগ্গলেন তথা কত্তরিযা ছিন্দাপেন্তস্স দুক্কটং ৰুত্তন্তি সম্বন্ধো.

২৮০৩. সেসঙ্গছেদনেতি অঙ্গুলিযাদিঅৰসেসসরীরাৰযৰানং ছেদনে. অত্তৰধেতি অত্তুপক্কমেন ৰা আণত্তিযা উপক্কমেন ৰা অত্তনো জীৰিতনাসে.

২৮০৪. অঙ্গন্তি অঙ্গজাততো অৰসেসং সরীরাৰযৰং. অহিকীটাদিদট্ঠস্স তপ্পটিকারৰসেন অঙ্গং ছিন্দতো ন দোসো. তাদিসাবাধপচ্চযা তপ্পটিকারৰসেন অঙ্গং ছিন্দতো ন দোসো. লোহিতং মোচেন্তস্সাপি ন দোসোতি যোজনা.

২৮০৫. অপরিস্সাৰনো ভিক্খু সচে মগ্গং গচ্ছতি, দুক্কটং. মগ্গে অদ্ধানে তং পরিস্সাৰনং যাচমানস্স যো ন দদাতি, তস্স অদদতো অদেন্তস্সাপি তথেৰ দুক্কটমেৰাতি যোজনা. যো পন অত্তনো হত্থে পরিস্সাৰনে ৰিজ্জমানেপি যাচতি, তস্স ন অকামা দাতব্বং.

২৮০৬. ‘‘নগ্গো’’তি পদং ‘‘ন ভুঞ্জে’’তিআদি কিরিযাপদেহি পচ্চেকং যোজেতব্বং. ন ভুঞ্জেতি ভত্তাদিং ভুঞ্জিতব্বং ন ভুঞ্জেয্য. ন পিৰেতি যাগুআদিং পাতব্বং ন পিৰেয্য. ন চ খাদেতি মূলখাদনীযাদিকং খাদনীযং ন খাদেয্য. ন সাযযেতি ফাণিতাদিকং সাযিতব্বঞ্চ ন সাযেয্য ন লিহেয্য. ন দদেতি অঞ্ঞস্স ভত্তাদিং কিঞ্চি ন দদেয্য. ন গণ্হেয্যাতি তথা সযং নগ্গো হুত্ৰা ন পটিগ্গণ্হেয্য. অঞ্জসং মগ্গং.

২৮০৭. পরিকম্মং ন কাতব্বন্তি পিট্ঠিপরিকম্মাদিপরিকম্মং ন কাতব্বং. কারযেতি সযং নগ্গো হুত্ৰা অঞ্ঞেন পিট্ঠিপরিকম্মাদিপরিকম্মং ন কারাপেয্যাতি অত্থো.

২৮০৮. পিট্ঠিকম্মাদিকে পরিকম্মে জন্তাঘরাদিকা তিস্সো পটিচ্ছাদী ৰুত্তা ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তিস্সো পটিচ্ছাদিযো জন্তাঘরপটিচ্ছাদিং উদকপটিচ্ছাদিং ৰত্থপটিচ্ছাদি’’ন্তি (চূল়ৰ. ২৬১) অনুঞ্ঞাতাতি যোজনা. পটিচ্ছাদেতি হিরিকোপিনন্তি পটিচ্ছাদি, জন্তাঘরমেৰ পটিচ্ছাদি জন্তাঘরপটিচ্ছাদি. উদকমেৰ পটিচ্ছাদি উদকপটিচ্ছাদি. ৰত্থমেৰ পটিচ্ছাদি ৰত্থপটিচ্ছাদি. ‘‘সব্বত্থ পন ৰট্টতী’’তি ইমিনা ইতরপটিচ্ছাদিদ্ৰযং পরিকম্মেযেৰ ৰট্টতীতি দীপেতি. সব্বত্থাতি ভোজনাদিসব্বকিচ্চেসু.

২৮০৯. যত্থ কত্থচি পেল়াযন্তি তম্বলোহৰট্টলোহকংসলোহকাল়লোহসুৰণ্ণরজতাদীহি কতায ৰা দারুমযায ৰা যায কাযচি পেল়ায আসিত্তকূপধানে. ভুঞ্জিতুং ন চ ৰট্টতীতি ভাজনং ঠপেত্ৰা ভুঞ্জিতুং ন ৰট্টতি. যথাহ – ‘‘আসিত্তকূপধানং নাম তম্বলোহেন ৰা রজতেন ৰা কতায পেল়ায এতং অধিৰচনং, ‘ন ভিক্খৰে আসিত্তকূপধানে ভুঞ্জিতব্ব’ন্তি সামঞ্ঞেন পটিক্খিত্তত্তা পন দারুমযাপি ন ৰট্টতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ২৬৪). ‘‘অনুজানামি ভিক্খৰে মল়োরিক’’ন্তি (চূল়ৰ. ২৬৪) অনুঞ্ঞাতত্তা মল়োরিকায ঠপেত্ৰা ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. ‘‘মল়োরিকা’’তি চ দণ্ডাধারকো ৰুচ্চতি, যং তযো, চত্তারো, বহূ ৰা দণ্ডকে উপরি চ হেট্ঠা চ ৰিত্থতং মজ্ঝে সঙ্কুচিতং কত্ৰা বন্ধিত্ৰা আধারকং করোন্তি. যট্ঠিআধারকপণ্ণাধারকপচ্ছিকপিট্ঠঘটককৰাটকাদিভাজনমুখউদুক্খলাদীনিপি এত্থেৰ সঙ্গহং গচ্ছন্তি. যট্ঠিআধারকোতি যট্ঠিংযেৰ উজুকং ঠপেত্ৰা বন্ধীকতআধারকো.

একভাজনে ৰিসুং ৰিসুং ভোজনস্সাপি সম্ভৰতো ‘‘ভুঞ্জতো একভাজনে’’তি এত্তকেযেৰ ৰুত্তে তস্সাপি পসঙ্গো সিযাতি তন্নিৰত্তনত্থমাহ ‘‘একতো’’তি. ‘‘ভুঞ্জতো’’তি ইদং উপলক্খণং. একতো একভাজনে যাগুআদিপানম্পি ন ৰট্টতি. যথাহ – ‘‘ন, ভিক্খৰে, একথালকে পাতব্ব’’ন্তি (চূল়ৰ. ২৬৪). অথ ৰা ভুঞ্জতোতি অজ্ঝোহারসামঞ্ঞেন পানম্পি সঙ্গহিতন্তি ৰেদিতব্বং. অযমেত্থ ৰিনিচ্ছযো – সচে একো ভিক্খু ভাজনতো ফলং ৰা পূৰং ৰা গহেত্ৰা গচ্ছতি, তস্মিং অপগতে ইতরস্স সেসকং ভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. ইতরস্সাপি তস্মিং খণে পুন গহেতুং ৰট্টতীতি.

২৮১০. যে দ্ৰে ৰা তযো ৰা ভিক্খূ একপাৰুরণা ৰা একত্থরণা ৰা একত্থরণপাৰুরণা ৰা নিপজ্জন্তি, তেসঞ্চ, যে একমঞ্চেপি একতো নিপজ্জন্তি, তেসঞ্চ আপত্তি দুক্কটং হোতীতি যোজনা.

২৮১১. সঙ্ঘাটিপল্লত্থিকমুপাগতোতি এত্থ সঙ্ঘাটীতি সঙ্ঘাটিনামেন অধিট্ঠিতচীৰরমাহ. সঙ্ঘাটিপল্লত্থিকং উপগতেন যুত্তো হুত্ৰাতি অত্থো. ন নিসীদেয্যাতি ৰিহারে ৰা অন্তরঘরে ৰা যত্থ কত্থচি ন নিসীদেয্য. ‘‘সঙ্ঘাটীতি নামেন অধিট্ঠিতচীৰরৰোহারপ্পত্তমধিট্ঠিতচীৰরং ‘সঙ্ঘাটী’তি ৰুত্ত’’ন্তি নিস্সন্দেহে, খুদ্দসিক্খাৰণ্ণনাযম্পি ‘‘সঙ্ঘাটিযা ন পল্লত্থেতি অধিট্ঠিতচীৰরেন ৰিহারে ৰা অন্তরঘরে ৰা পল্লত্থিকো ন কাতব্বো’’তি ৰুত্তং. অট্ঠকথাযং পন ‘‘অন্তোগামে ৰাসত্থায উপগতেন অধিট্ঠিতং সঙ্ঘাটিং ৰিনা সেসচীৰরেহি পল্লত্থিকায নিসীদিতুং ৰট্টতী’’তি ৰুত্তং.

কিঞ্চি কীল়ং ন কীল়েয্যাতি জুতকীল়াদিকং যং কিঞ্চি কাযিকৰাচসিককীল়িকং ন কীল়েয্য. ন চ গাহযেতি ন চ গাহাপেয্য, ন হরাপেয্যাতি অত্থো.

২৮১২. দাঠিকাযপীতি মস্সুম্হি. উগ্গতন্তি এত্থ ‘‘বীভচ্ছ’’ন্তি সেসো. অঞ্ঞন্তি অপলিতং. তাদিসন্তি বীভচ্ছং.

২৮১৩. ‘‘অগিলানো’’তি ইমিনা গিলানস্স অনাপত্তিভাৰং দীপেতি. ‘‘ধারেয্যা’’তি ইমিনা সুদ্ধকত্তুনিদ্দেসেন অগিলানস্সপি পরং ধারাপনে, পরস্স ধারণসাদিযনে চ অনাপত্তীতি ৰিঞ্ঞাযতীতি. অত্তনো গুত্তত্থং, চীৰরাদীনং গুত্তত্থঞ্চ ৰট্টতীতি যোজনা. তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো (চূল়ৰ. অট্ঠ. ২৭০) – যস্স কাযদাহো ৰা পিত্তকোপো ৰা হোতি, চক্খু ৰা দুব্বলং, অঞ্ঞো ৰা কোচি আবাধো ৰিনা ছত্তেন উপ্পজ্জতি, তস্স গামে ৰা অরঞ্ঞে ৰা ছত্তং ৰট্টতি. ৰাল়মিগচোরভযেসু অত্তগুত্তত্থং, ৰস্সে পন চীৰরগুত্তত্থম্পি ৰট্টতি. একপণ্ণচ্ছত্তং পন সব্বত্থেৰ ৰট্টতি. ‘‘একপণ্ণচ্ছত্তং নাম তালপত্ত’’ন্তি গণ্ঠিপদেসু ৰুত্তন্তি.

২৮১৪. হত্থিসোণ্ডাকারো অভেদোপচারেন ‘‘হত্থিসোণ্ড’’ন্তি ৰুত্তো. এৰমুপরিপি. চীৰরস্স নামধেয্যং ‘‘ৰসন’’ন্তি ইদং. ‘‘নিৰাসেন্তস্স দুক্কট’’ন্তি পদদ্ৰযঞ্চ ‘‘হত্থিসোণ্ড’’ন্তিআদীহি সব্বপদেহি পচ্চেকং যোজেতব্বং. ৰেল্লিযন্তি এত্থ গাথাবন্ধৰসেন সং-সদ্দলোপো, সংৰেল্লিযন্তি অত্থো.

এত্থ হত্থিসোণ্ডং (চূল়ৰ. অট্ঠ. ২৮০) নাম নাভিমূলতো হত্থিসোণ্ডসণ্ঠানং ওলম্বকং কত্ৰা নিৰত্থং চোল়িকিত্থীনং নিৰাসনং ৰিয. চতুক্কণ্ণং নাম উপরিতো দ্ৰে, হেট্ঠতো দ্ৰেতি এৰং চত্তারো কণ্ণে দস্সেত্ৰা নিৰত্থং. মচ্ছৰাল়কং নাম একতো দসন্তং একতো পাসন্তং ওলম্বেত্ৰা নিৰত্থং. সংৰেল্লিযন্তি মল্লকম্মকারাদযো ৰিয কচ্ছং বন্ধিত্ৰা নিৰাসনং. তালৰণ্টকং নাম তালৰণ্টাকারেন সাটকং ওলম্বেত্ৰা নিৰাসনং. -সদ্দেন সতৰলিকং সঙ্গণ্হাতি. সতৰলিকং নাম দীঘসাটকং অনেকক্খত্তুং ওভঞ্জিত্ৰা ওৰট্টিকং করোন্তেন নিৰত্থং, ৰামদক্খিণপস্সেসু ৰা নিরন্তরং ৰলিযো দস্সেত্ৰা নিৰত্থং. সচে পন জাণুতো পট্ঠায একা ৰা দ্ৰে ৰা ৰলিযো পঞ্ঞাযন্তি, ৰট্টতি. এৰং নিৰাসেতুং গিলানস্সপি মগ্গপটিপন্নস্সপি ন ৰট্টতি.

যম্পি মগ্গং গচ্ছন্তা একং ৰা দ্ৰে ৰা কোণে উক্খিপিত্ৰা অন্তরৰাসকস্স উপরি লগ্গেন্তি, অন্তো ৰা একং কাসাৰং তথা নিৰাসেত্ৰা বহি অপরং নিৰাসেন্তি, সব্বং ন ৰট্টতি. গিলানো পন অন্তোকাসাৰস্স ওৰট্টিকং দস্সেত্ৰা অপরং উপরি নিৰাসেতুং লভতি. অগিলানেন দ্ৰে নিৰাসেন্তেন সগুণং কত্ৰা নিৰাসেতব্বানি. ইতি যঞ্চ ইধ পটিক্খিত্তং, যঞ্চ সেখিযৰণ্ণনাযং, তং সব্বং ৰজ্জেত্ৰা নিব্বিকারং তিমণ্ডলং পটিচ্ছাদেন্তেন পরিমণ্ডলং নিৰাসেতব্বং. যং কিঞ্চি ৰিকারং করোন্তো দুক্কটা ন মুচ্চতি.

২৮১৫. গিহিপারুপনন্তি ‘‘সেতপটপারুতং (চূল়ৰ. অট্ঠ. ২৮০) পরিব্বাজকপারুতং একসাটকপারুতং সোণ্ডপারুতং অন্তেপুরিকপারুতং মহাজেট্ঠকপারুতং কুটিপৰেসকপারুতং ব্রাহ্মণপারুতং পাল়িকারকপারুত’’ন্তি এৰমাদিপরিমণ্ডললক্খণতো অঞ্ঞথা পারুতং, সব্বমেতং গিহিপারুতং নাম. তস্মা যথা সেতপটা অড্ঢপালকনিগণ্ঠা পারুপন্তি, যথা চ একচ্চে পরিব্বাজকা উরং ৰিৰরিত্ৰা দ্ৰীসু অংসকূটেসু পাৰুরণং ঠপেন্তি, যথা চ একসাটকা মনুস্সা নিৰত্থসাটকস্স একেনন্তেন পিট্ঠিং পারুপিত্ৰা উভো কণ্ণে উভোসু অংসকূটেসু ঠপেন্তি, যথা চ সুরাসোণ্ডাদযো সাটকেন গীৰং পরিক্খিপন্তা উভো অন্তে উদরে ৰা ওলম্বেন্তি, পিট্ঠিযং ৰা খিপন্তি, যথা চ অন্তেপুরিকাযো অক্খিতারকমত্তং দস্সেত্ৰা ওগুণ্ঠিকং পারুপন্তি, যথা চ মহাজেট্ঠা দীঘসাটকং নিৰাসেত্ৰা তস্সেৰ একেনন্তেন সকলসরীরং পারুপন্তি, যথা চ কস্সকা খেত্তকুটিং পৰিসন্তা সাটকং পলিৰেঠেত্ৰা উপকচ্ছকে পক্খিপিত্ৰা তস্সেৰ একেনন্তেন সরীরং পারুপন্তি, যথা চ ব্রাহ্মণা উভিন্নং উপকচ্ছকানং অন্তরেন সাটকং পৰেসেত্ৰা অংসকূটেসু পক্খিপন্তি, যথা চ পাল়িকারকো ভিক্খু একংসপারুপনেন পারুতং ৰামবাহং ৰিৰরিত্ৰা চীৰরং অংসকূটং আরোপেতি, এৰং অপারুপিত্ৰা সব্বেপি এতে, অঞ্ঞে চ এৰরূপে পারুপনদোসে ৰজ্জেত্ৰা নিব্বিকারং পরিমণ্ডলং পারুপিতব্বং. তথা অপারুপিত্ৰা আরামে ৰা অন্তরঘরে ৰা অনাদরেন যং কিঞ্চি ৰিকারং করোন্তস্স দুক্কটং. পরিমণ্ডলতো ৰিমুত্তলক্খণনিৰাসনপারুপনদোসে ৰজ্জেত্ৰা পরিমণ্ডলভাৰোযেৰ ৰুত্তলক্খণো অধিপ্পেতোতি অত্থো.

২৮১৬. লোকাযতং ন ৰাচেয্যাতি ‘‘সব্বং উচ্ছিট্ঠং, সব্বং অনুচ্ছিট্ঠং, সেতো কাকো, কাল়ো বকো ইমিনা চ ইমিনা চ কারণেনা’’তি এৰমাদিনিরত্থককারণপটিসংযুত্তং তিত্থিযসত্থং অঞ্ঞেসং ন ৰাচেয্য. ন চ তং পরিযাপুণেতি তং লোকাযতং ন চ পরিযাপুণেয্য ন উগ্গণ্হেয্য. তিরচ্ছানৰিজ্জাতি হত্থিসিপ্পঅস্সসিপ্পধনুসিপ্পাদিকা পরোপঘাতকরা ৰিজ্জা চ. ভিক্খুনা ন পরিযাপুণিতব্বা, ন ৰাচেতব্বাতি যোজনা.

২৮১৭. সব্বাচামরিবীজনীতি সেতাদিৰণ্ণেহি সব্বেহি চমরৰালেহি কতা বীজনী. ন চালিম্পেয্য দাযং ৰাতি দৰডাহাদিউপদ্দৰনিৰারণায অনুঞ্ঞাতং পটগ্গিদানকারণং ৰিনা অরঞ্ঞং অগ্গিনা ন আলিম্পেয্য. দৰডাহে পন আগচ্ছন্তে অনুপসম্পন্নে অসতি পটগ্গিং দাতুং, অপ্পহরিতকরণেন ৰা পরিখাখণনেন ৰা পরিত্তাণং কাতুং, সেনাসনং পত্তং ৰা অপ্পত্তং ৰা অগ্গিং অল্লসাখং ভঞ্জিত্ৰা নিব্বাপেতুঞ্চ লভতি. উদকেন পন কপ্পিযেনেৰ লভতি, নেতরেন. অনুপসম্পন্নে পন সতি তেনেৰ কপ্পিযৰোহারেন কারাপেতব্বং. মুখং ন চ লঞ্জেতি মনোসিলাদিনা মুখং ন লিম্পেয্য, তিলকেন অঙ্গং ন করেয্যাতি অত্থো.

২৮১৮. উভতোকাজন্তি উভতোকোটিযা ভারৰহনকোটিকাজং. অন্তরকাজকন্তি উভযকোটিযা ঠিতৰাহকেহি ৰহিতব্বং মজ্ঝেভারযুত্তকাজং. সীসক্খন্ধকটিভারাদযো হেট্ঠা ৰুত্তলক্খণাৰ.

২৮১৯. যো ভিক্খু ৰড্ঢকিঅঙ্গুলেন অট্ঠঙ্গুলাধিকং ৰা তেনেৰ অঙ্গুলেন চতুরঙ্গুলপচ্ছিমং ৰা দন্তকট্ঠং খাদতি, এৰং খাদতো তস্স আপত্তি দুক্কটং হোতীতি যোজনা.

২৮২০. কিচ্চে সতিপীতি সুক্খকট্ঠাদিগ্গহণকিচ্চে পন সতি. পোরিসন্তি পুরিসপ্পমাণং, ব্যামমত্তন্তি ৰুত্তং হোতি. আপদাসূতি ৰাল়মিগাদযো ৰা দিস্ৰা মগ্গমূল়্হো ৰা দিসা ওলোকেতুকামো হুত্ৰা দৰডাহং ৰা উদকোঘং ৰা আগচ্ছন্তং দিস্ৰা ৰা এৰরূপাসু আপদাসু. ৰট্টতেৰাভিরূহিতুন্তি অতিউচ্চম্পি রুক্খং আরোহিতুং ৰট্টতি এৰ.

২৮২১. সচে অকল্লকো গিলানো ন সিযা, লসুণং মাগধং আমকং ভণ্ডিকলসুণং ন চ খাদেয্য নেৰ পরিভুঞ্জেয্যাতি যোজনা. ভণ্ডিকলসুণং নাম চতুমিঞ্জতো পট্ঠায বহুমিঞ্জং. পলণ্ডুকভঞ্জনকাদিলসুণে মগধেসু জাতত্তেপি ন দোসো. লসুণৰিভাগো হেট্ঠা দস্সিতোযেৰ. গিলানস্স পন লসুণং খাদিতুং ৰট্টতি. যথাহ – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, আবাধপচ্চযা লসুণং খাদিতু’’ন্তি (চূল়ৰ. ২৮৯). আবাধপচ্চযাতি যস্স আবাধস্স লসুণং ভেসজ্জং হোতি, তপ্পচ্চযাতি অত্থো. বুদ্ধৰচনন্তি সঙ্গীতিত্তযারুল়্হা পিটকত্তযপাল়ি. অঞ্ঞথাতি সক্কটাদিখলিতৰচনমযং ৰাচনামগ্গং ন রোপেতব্বং, তথা ন ঠপেতব্বন্তি ৰুত্তং হোতি.

২৮২২. খিপিতেতি যেন কেনচি খিপিতে. ‘‘জীৰা’’তি ন ৰত্তব্বন্তি যোজনা. ভিক্খুনা খিপিতে গিহিনা ‘‘জীৰথা’’তি ৰুত্তেন পুন ‘‘চিরং জীৰা’’তি ৰত্তুং ৰট্টতীতি যোজনা. ‘‘চির’’ন্তি পদে সতিপি ৰট্টতি.

২৮২৩. আকোটেন্তস্সাতি কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধাদীহি ৰা পহরন্তস্স. পুপ্ফসংকিণ্ণেতি পুপ্ফসন্থতে.

২৮২৪. ন্হাপিতা পুব্বকা এতস্সাতি ন্হাপিতপুব্বকো, ন্হাপিতজাতিকোতি অত্থো. খুরভণ্ডন্তি ন্হাপিতপরিক্খারং. ন গণ্হেয্যাতি ন পরিহরেয্য. সচে যো ন্হাপিতজাতিকো হোতি, সো খুরভণ্ডং গহেত্ৰা ন হরেয্যাতি অত্থো. অঞ্ঞস্স হত্থতো গহেত্ৰা কেসচ্ছেদাদি কাতুং ৰট্টতি. উণ্ণীতি কেসকম্বলং ৰিনা উণ্ণমযা পাৰুরণজাতি. ‘‘গোনকং কুত্তকং চিত্তক’’মিচ্চাদিনা ৰুত্তভেদৰন্ততায আহ ‘‘সব্বা’’তি. উণ্ণমযং অন্তোকরিত্ৰা পারুপিতুং ৰট্টতীতি আহ ‘‘বাহিরলোমিকা’’তি. যথাহ – ‘‘ন, ভিক্খৰে, বাহিরলোমী উণ্ণীধারেতব্বা’’তি (চূল়ৰ. ২৪৯). সিক্খাপদট্ঠকথাযং ‘‘উণ্ণলোমানি বহি কত্ৰা উণ্ণপাৰারং পারুপন্তি, তথা ধারেন্তস্স দুক্কটং. লোমানি অন্তো কত্ৰা পারুপিতুং ৰট্টতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ২৪৯).

২৮২৫. অঙ্গরাগং নাম কুঙ্কুমাদি. করোন্তস্সাতি অব্ভঞ্জন্তস্স. অকাযবন্ধনস্স গামং পৰিসতোপি দুক্কটং সমুদীরিতন্তি যোজনা. এত্থ চ অসতিযা অবন্ধিত্ৰা নিক্খন্তেন যত্থ সরতি, তত্থ বন্ধিতব্বং. ‘‘আসনসালায বন্ধিস্সামী’’তি গন্তুং ৰট্টতি. সরিত্ৰা যাৰ ন বন্ধতি, ন তাৰ পিণ্ডায চরিতব্বং.

২৮২৬. সব্বং আযুধং ৰিনা সব্বং লোহজং লোহমযভণ্ডঞ্চ পত্তং, সঙ্কমনীযপাদুকং, যথাৰুত্তলক্খণং পল্লঙ্কং, আসন্দিঞ্চ ৰিনা সব্বং দারুজং দারুমযভণ্ডঞ্চ ৰুত্তলক্খণমেৰ কতকং, কুম্ভকারিকং ধনিযস্সেৰ সব্বমত্তিকামযং কুটিঞ্চ ৰিনা সব্বং মত্তিকামযং ভণ্ডঞ্চ কপ্পিযন্তি যোজনা.

খুদ্দকৰত্থুক্খন্ধককথাৰণ্ণনা.

সেনাসনক্খন্ধককথাৰণ্ণনা

২৮২৭. আসন্দিকোতি চতুরস্সপীঠং. অতিক্কন্তপমাণোতি হেট্ঠা অটনিযা ৰড্ঢকিহত্থতো উচ্চতরপ্পমাণপাদকো. একপস্সতো দীঘো পন উচ্চপাদকো ন ৰট্টতি. যথাহ – ‘‘উচ্চকম্পি আসন্দিকন্তি ৰচনতো একতোভাগেন দীঘপীঠমেৰ হি অট্ঠঙ্গুলাধিকপাদকং ন ৰট্টতি, চতুরস্সআসন্দিকো পন পমাণাতিক্কন্তোপি ৰট্টতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ২৯৭).

তথাতি ইমিনা ‘‘অতিক্কন্তপমাণো’’তি ইদং পচ্চামসতি. পঞ্চঙ্গপীঠন্তি চত্তারো পাদা, অপস্সেনন্তি ইমেহি পঞ্চঙ্গেহি যুত্তপীঠং. সত্তঙ্গন্তি তীসু দিসাসু অপস্সযে যোজেত্ৰা কতং. তঞ্হি চতূহি পাদেহি, তীহি অপস্সেহি চ যুত্তত্তা ‘‘সত্তঙ্গপীঠ’’ন্তি ৰুত্তং. এস নযো মঞ্চেপি. যথাহ – ‘‘সত্তঙ্গো নাম তীসু দিসাসু অপস্সযং কত্ৰা কতমঞ্চো, অযম্পি পমাণাতিক্কন্তো ৰট্টতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ২৯৭).

২৮২৮. তূলোনদ্ধাতি উপরি তূলং পক্খিপিত্ৰা বদ্ধা. ঘরেযেৰাতি গিহীনং গেহেযেৰ নিসীদিতুং ৰট্টতীতি সম্বন্ধো. ‘‘নিসীদিতু’’ন্তি ইমিনাৰ সযনং পটিক্খিত্তং. সীসপাদূপধানন্তি সীসূপধানঞ্চেৰ পাদূপধানঞ্চ. -সদ্দো পি-সদ্দত্থে সো ‘‘অগিলানস্সা’’তি এত্থ আনেত্ৰা সম্বন্ধিতব্বো, তেন অগিলানস্সাপি তাৰ ৰট্টতি, পগেৰ গিলানস্সাতি দীপেতি.

২৮২৯. ন কেৰলং গিলানস্স সীসপাদূপধানমেৰ ৰট্টতি, অথ খো ইদম্পীতি দস্সেতুমাহ ‘‘সন্থরিত্ৰা’’তিআদি. উপধানানি সন্থরিত্ৰাতি বহূ উপধানানি অত্থরিত্ৰা. তত্থ চাতি তস্মিং উপধানসন্থরে. পচ্চত্থরণকং দত্ৰাতি উপরি পচ্চত্থরণকং অত্থরিত্ৰা.

২৮৩০. তিরিযন্তি ৰিত্থারতো. মুট্ঠিরতনন্তি পাকতিকমুট্ঠিকরতনং. তং পন ৰড্ঢকীনং ৰিদত্থিমত্তং. মিতন্তি পাকটিতং পমাণযুত্তং হোতীতি যোজনা. কত্থচি পোত্থকেসু ‘‘মত’’ন্তি পাঠো দিস্সতি, সো ন গহেতব্বো. দীঘতোতি বিম্বোহনস্স দীঘতো. দিযড্ঢন্তি দিযড্ঢহত্থং ৰা দ্ৰিহত্থং ৰা হোতীতি কুরুন্দিযং ৰুত্তন্তি সম্বন্ধো. ইদমেৰ হি ‘‘সীসপ্পমাণবিম্বোহন’’ন্তি অধিপ্পেতং. যথাহ –

‘‘সীসপ্পমাণং নাম যস্স ৰিত্থারতো তীসু কণ্ণেসু দ্ৰিন্নং কণ্ণানং অন্তরং মিনিযমানং ৰিদত্থি চেৰ চতুরঙ্গুলঞ্চ হোতি, মজ্ঝট্ঠানং মুট্ঠিরতনং হোতি. দীঘতো পন দিযড্ঢরতনং ৰা দ্ৰিরতনং ৰাতি কুরুন্দিযং ৰুত্তং. অযং সীসপ্পমাণস্স উক্কট্ঠপরিচ্ছেদো, ইতো উদ্ধং ন ৰট্টতি, হেট্ঠা পন ৰট্টতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ২৯৭).

২৮৩১. চোল়ন্তি পিলোতিকা. পণ্ণন্তি রুক্খলতানং পণ্ণং. উণ্ণাতি এল়কাদীনং লোমং. তিণন্তি দব্বতিণাদি যং কিঞ্চি তিণং. ৰাকন্তি কদলিঅক্কমকচিৰাকাদিকং. এতেহি পঞ্চহি পূরিতা ভিসিযো তূলানং গণনাৰসা হেতুগব্ভানং এতেসং পঞ্চন্নং গব্ভানং গণনাৰসেন পঞ্চ ভাসিতাতি যোজনা.

২৮৩২. বিম্বোহনগব্ভং দস্সেতুমাহ ‘‘ভিসী’’তিআদি. পঞ্চেৰাতি যথাৰুত্তচোল়াদিপঞ্চেৰ. তথা তূলানি তীণিপীতি ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, তীণি তূলানি রুক্খতূলং লতাতূলং পোটকিতূল’’ন্তি (চূল়ৰ. ২৯৭) অনুঞ্ঞাতানি তীণিপি তূলানি. এত্থ চ রুক্খতূলং নাম সিম্বলিরুক্খাদীনং যেসং কেসঞ্চি রুক্খানং তূলং. লতাতূলং নাম খীরৰল্লিআদীনং যাসং কাসঞ্চি ৰল্লীনং তূলং. পোটকিতূলং নাম পোটকিতিণাদীনং যেসং কেসঞ্চি তিণজাতিকানং অন্তমসো উচ্ছুনল়াদীনম্পি তূলং. লোমানি মিগপক্খীনন্তি সীহাদিচতুপ্পদানং, মোরাদিপক্খীনং লোমানি. ইমেতি ভিসিগব্ভাদযো ইমে দস বিম্বোহনস্স গব্ভাতি সম্বন্ধো.

২৮৩৩. এৰং কপ্পিযং ভিসিবিম্বোহনগব্ভং দস্সেত্ৰা ইদানি অকপ্পিযং দস্সেতুমাহ ‘‘মনুস্সলোম’’ন্তিআদি. লোমেসু মনুস্সলোমঞ্চ পুপ্ফেসু বকুলপিযঙ্গুপুপ্ফাদিকং সব্বং পুপ্ফঞ্চ পণ্ণেসু সুদ্ধং কেৰলং তমালপত্তঞ্চ ন ৰট্টতীতি যোজনা. ‘‘সুদ্ধ’’ন্তি ইমিনা তমালপত্তং সেসগব্ভেহি মিস্সং ৰট্টতীতি ব্যতিরেকতো দীপেতি.

২৮৩৪. মসূরকেতি চম্মছৰিভিসিবিম্বোহনে.

২৮৩৫. ‘‘সুদ্ধ’’ন্তি ইমিনা ব্যতিরেকতো দস্সিতমেৰত্থং সরূপতো ৰিভাৰেতুমাহ ‘‘মিস্স’’ন্তিআদি.

২৮৩৬. তিরচ্ছানগতস্স ৰাতি অন্তমসো গণ্ডুপ্পাদস্সাপি. কারেন্তস্সাতি চিত্তকম্মকট্ঠকম্মাদিৰসেন কারাপেন্তস্স ৰা করোন্তস্স ৰা.

২৮৩৭. জাতকন্তি অপণ্ণকজাতকাদিজাতকঞ্চ. ৰত্থুন্তি ৰিমানৰত্থুআদিকং পসাদজনকং ৰা পেতৰত্থুআদিকং সংৰেগজনকং ৰা ৰত্থুং. ৰা-সদ্দেন অট্ঠকথাগতং ইধ দস্সিতপকরণং সঙ্গণ্হাতি. পরেহি ৰাতি এত্থ ৰা-সদ্দো অৰধারণে, তেন পরেহি কারাপেতুমেৰ ৰট্টতি, ন সযং কাতুন্তি দীপেতি. সযং কাতুম্পীতি এত্থ অপি-সদ্দো পগেৰ কারাপেতুন্তি দীপেতি.

২৮৩৮. যো পন ভিক্খু দ্ৰীহি ৰস্সেহি ৰা একেন ৰা ৰস্সেন যস্স ভিক্খুনো ৰুড্ঢতরো ৰা হোতি দহরতরো ৰা, সো তেন ভিক্খুনা সমানাসনিকো নাম হোতীতি যোজনা.

২৮৩৯. ‘‘সত্তৰস্সেন পঞ্চৰস্সো’’তি ইদং দ্ৰীহি ৰস্সেহি ৰুড্ঢনৰকানং সমানাসনিকত্তে উদাহরণং. ‘‘ছ ৰস্সেন পঞ্চৰস্সো’’তি ইদং একৰস্সেন ৰুড্ঢনৰকানং সমানাসনিকত্তে উদাহরণং.

২৮৪০. যং তিণ্ণং নিসীদিতুং পহোতি, তং হেট্ঠা দীঘাসনং নামাতি যোজনা. ‘‘সমানাসনিকা মঞ্চে নিসীদিত্ৰা মঞ্চং ভিন্দিংসু, পীঠে নিসীদিত্ৰা পীঠং ভিন্দিংসূ’’তি (চূল়ৰ. ৩২০) আরোপিতে ৰত্থুম্হি ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, দুৰগ্গস্স মঞ্চং দুৰগ্গস্স পীঠ’’ন্তি (চূল়ৰ. ৩২০) অনুঞ্ঞাতত্তা ‘‘দ্ৰে’’তি সমানাসনিকে দ্ৰে সন্ধায ৰুত্তং.

২৮৪১. উভতোব্যঞ্জনং, ইত্থিং, পণ্ডকং ঠপেত্ৰা সব্বেহিপি গহট্ঠেহি, পব্বজিতেহি ৰা পুরিসেহি সহ দীঘাসনে নিসীদিতুং অনুঞ্ঞাতন্তি যোজনা. পোত্থকেসু পন কত্থচি ‘‘সব্বেস’’ন্তি সামিৰচনন্তো পাঠো দিস্সতি, ততো ‘‘সব্বেহিপী’’তি করণৰচনন্তোৰ পাঠো যুত্ততরো. করণৰচনপ্পসঙ্গে ৰা সামিৰচননিদ্দেসোতি ৰেদিতব্বং. যথাহ ‘‘যং তিণ্ণং পহোতি, তং সংহারিমং ৰা হোতু অসংহারিমং ৰা, তথারূপে অপি ফলকখণ্ডে অনুপসম্পন্নেনাপি সদ্ধিং নিসীদিতুং ৰট্টতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২০).

২৮৪২. পুরিমিকোতি ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায সম্মতেন ‘‘ন ছন্দাগতিং গচ্ছেয্য…পে… গহিতাগহিতঞ্চ জানেয্যা’’তি (চূল়ৰ. ৩১৭) ৰুত্তেহি পঞ্চহি অঙ্গেহি সমন্নাগতেন ভিক্খুনা পুরিমৰস্সূপনাযিকদিৰসে ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঠমং ভিক্খূ গণেতুং, পঠমং ভিক্খূ গণেত্ৰা সেয্যা গণেতুং, সেয্যা গণেত্ৰা সেয্যগ্গেন গাহেতু’’ন্তিআদিনা (চূল়ৰ. ৩১৮) নযেন অনুঞ্ঞাতনিযামেনেৰ সেনাসনগ্গাহাপনং পুরিমিকো নাম সেনাসনগ্গাহো. এৰমেৰ পচ্ছিমিকায ৰস্সূপনাযিকদিৰসে সেনাসনগ্গাহাপনং পচ্ছিমিকো নাম. এৰমেৰ মহাপৰারণাদিৰসস্স অনন্তরদিৰসে ‘‘ভন্তে, অন্তরামুত্তকং সেনাসনং গণ্হথা’’তি ৰত্ৰা ৰুড্ঢপটিপাটিযা সেনাসনগ্গাহাপনং অন্তরামুত্তকো নাম. পকাসিতো ‘‘অপরজ্জুগতায আসাল়্হিযাপুরিমিকো গাহাপেতব্বো, মাসগতায আসাল়্হিযা পচ্ছিমিকো গাহেতব্বো, অপরজ্জুগতায পৰারণায আযতিং ৰস্সাৰাসত্থায অন্তরামুত্তকো গাহেতব্বো’’তি (চূল়ৰ. ৩১৮) ৰুত্তো.

২৮৪৩. ৰুত্তমেৰত্থং নিযমেত্ৰা দস্সেতুমাহ ‘‘পুব্বারুণা’’তিআদি. ইধ পাটিপদা নাম দ্ৰে ৰস্সূপনাযিকদিৰসা চেৰ মহাপৰারণায অনন্তরদিৰসো চ. ইমেসং তিণ্ণং পাটিপদদিৰসানং অরুণো পুব্বারুণো নাম. তে দিৰসে অতিক্কম্ম দুতিযতিথিপটিবদ্ধো অরুণো পুনারুণো নাম. ইদন্তি উভযারুণানন্তরং. সেনাসনগাহকস্সাতি এত্থ সকত্থে ক-পচ্চযো, সেনাসনগ্গাহস্সাতি অত্থো. যথাহ – ‘‘ইদঞ্হি সেনাসনগ্গাহস্স খেত্ত’’ন্তি. ৰস্সূপগতে ৰস্সূপগমে কাতব্বে সতি, সাধেতব্বপযোজনে ভুম্মং. ৰস্সূপগতেতি ৰা নিমিত্তত্থে ভুম্মং. পুরিমিকায, হি পচ্ছিমিকায চ ৰস্সূপগমনস্স তং তদহু সেনাসনগ্গাহো নিমিত্তং, অন্তরামুত্তকো পন আগমিনো ৰস্সূপগমনস্সাতি এৰং তিৰিধোপি সেনাসনগ্গাহো ৰস্সূপগমনস্স নিমিত্তং হোতি.

২৮৪৪. পাটিপদদিৰসস্স অরুণে উগ্গতেযেৰ সেনাসনে পন গাহিতে অঞ্ঞো ভিক্খু আগন্ত্ৰা সচে সেনাসনপঞ্ঞাপকং সেনাসনং যাচতি, সো ভিক্খু সেনাসনপঞ্ঞাপকেন ‘‘সেনাসনং গাহিত’’ন্তি ৰত্তব্বোতি যোজনা.

২৮৪৫. ৰস্সাৰাসস্স ইদং ৰস্সাৰাসিকং, ৰস্সংৰুত্থানং দাতব্বচীৰরং, গাথাবন্ধৰসেন ‘‘ৰস্সৰাসিক’’ন্তি রস্সত্তং. সঙ্ঘিকং অপলোকেত্ৰা গহিতং ৰস্সাৰাসিকং চীৰরং সচে তত্রজং তত্রুপ্পাদং হোতি, অন্তোৰস্সে ৰিব্ভন্তোপি লভতেতি যোজনা. ‘‘তত্রজং সচে’’তি ইমিনা চস্স দাযকানং ৰস্সাৰাসিকপচ্চযৰসেন গাহিতং পন ন লভতীতি দীপেতি. যথাহ – ‘‘পচ্চযৰসেন গাহিতং পন ন লভতীতি ৰদন্তী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩১৮).

২৮৪৬-৮. সচে ৰুত্থৰস্সো যো ভিক্খু আৰাসিকহত্থতো কিঞ্চি তিচীৰরাদিকং কপ্পিযভণ্ডং অত্তনো গহেত্ৰা ‘‘অসুকস্মিং কুলে ময্হং গহিতং ৰস্সাৰাসিকচীৰরং গণ্হ’’ ইতি এৰং ৰত্ৰা তস্স আৰাসিকস্স দত্ৰা দিসং গচ্ছতি পক্কমতি, সো তত্থ গতট্ঠানে সচে উপ্পব্বজতি গিহী হোতি, তস্স দিসংগতস্স সম্পত্তং তং ৰস্সাৰাসিকং তেন তথা দিন্নম্পি আৰাসিকো ভিক্খু গহেতুং ন লভতি, তস্স পাপিতং ৰস্সাৰাসিকচীৰরং সঙ্ঘিকংযেৰ সিযাতি যোজনা. যথাহ – ‘‘ইধ, ভিক্খৰে, ৰস্সংৰুত্থো ভিক্খু ৰিব্ভমতি, সঙ্ঘস্সেৰেত’’ন্তি.

২৮৪৯. তস্মিং কুলে দাযকে মনুস্সে সম্মুখা চে পটিচ্ছাপেতি, তস্স দিসংগমিস্স সম্পত্তং ৰস্সাৰাসিকচীৰরং আৰাসিকো লভতীতি যোজনা.

২৮৫০. তত্থ আরামো নাম পুপ্ফারামো ৰা ফলারামো ৰা. ৰিহারো নাম যং কিঞ্চি পাসাদাদিসেনাসনং. ৰত্থূনি দুৰিধস্সপীতি আরামৰত্থু, ৰিহারৰত্থূতি দুৰিধস্স ৰত্থূনি চ. আরামৰত্থু নাম তেসংযেৰ আরামানং অত্থায পরিচ্ছিন্দিত্ৰা ঠপিতোকাসো, তেসু ৰা আরামেসু ৰিনট্ঠেসু তেসং পোরাণকভূমিভাগো. ৰিহারৰত্থু নাম তস্স পতিট্ঠানোকাসো. ভিসি নাম উণ্ণভিসিআদীনং পঞ্চন্নং অঞ্ঞতরা. বিম্বোহনং নাম ৰুত্তপ্পকারানং বিম্বোহনানং অঞ্ঞতরং. মঞ্চং নাম মসারকো বুন্দিকাবদ্ধো, কুল়ীরপাদকো, আহচ্চপাদকোতি ইমেসং পুব্বে ৰুত্তানং চতুন্নং মঞ্চানং অঞ্ঞতরং. পীঠং নাম মসারকাদীনংযেৰ চতুন্নং পীঠানং অঞ্ঞতরং.

২৮৫১. লোহকুম্ভী নাম কাল়লোহেন ৰা তম্বলোহেন ৰা যেন কেনচি লোহেন কতা কুম্ভী. কটাহো পাকটোৰ. ‘‘ভাণক’’ন্তি অলঞ্জরো ৰুচ্চতি. অলঞ্জরোতি চ বহুউদকগণ্হনিকা মহাচাটি, জলং গণ্হিতুং অলন্তি অলঞ্জরো. ‘‘ৰট্টচাটি ৰিয হুত্ৰা থোকং দীঘমুখো মজ্ঝে পরিচ্ছেদং দস্সেত্ৰা কতো’’তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং. ৰারকোতি ঘটো. কু ৰুচ্চতি পথৰী, তস্সা দালনতো ৰিদারণতো ‘‘কুদালো’’তি অযোমযউপকরণৰিসেসো ৰুচ্চতি.

২৮৫২. ৰল্লিৰেল়ুআদীসু ৰেল়ূতি মহাৰেণু. তিণন্তি গেহচ্ছাদনং তিণং. পণ্ণং তালপণ্ণাদিকং. মুঞ্জন্তি মুঞ্জতিণং. পব্বজন্তি পব্বজতিণং, মত্তিকা পকতিমত্তিকা ৰা গেরুকাদিপঞ্চৰণ্ণা ৰা মত্তিকা. আহ চ অট্ঠকথাচরিযো.

২৮৫৩. দ্ৰেতি পঠমদুতিযগরুভণ্ডানি. দ্ৰীহি সঙ্গহিতানি ‘‘আরোমো, আরামৰত্থু, ইদং পঠমং. ৰিহারো, ৰিহারৰত্থু, ইদং দুতিয’’ন্তি (চূল়ৰ. ৩২১-৩২২) ৰুত্তত্তা. চতুসঙ্গহন্তি চতূহি ভিসিআদীহি সঙ্গহো যস্সাতি ৰিগ্গহো. নৰকোট্ঠাসন্তি লোহকুম্ভিআদযো নৰ কোট্ঠাসা অস্সাতি ৰিগ্গহো. অট্ঠধা ৰল্লিআদীহি অট্ঠহি পকারেহি.

২৮৫৪. ইতীতি নিদস্সনত্থে. এৰং ৰুত্তনযেন পঞ্চহি রাসীহি নিদ্দিট্ঠানং গরুভণ্ডগণনানং পিণ্ডৰসেন পঞ্চৰীসতিৰিধং গরুভণ্ডং পঞ্চনিম্মললোচনো নাথো পকাসযীতি যোজনা. পঞ্চ নিম্মলানি লোচনানি যস্সাতি ৰিগ্গহো, মংসদিব্বধম্মবুদ্ধসমন্তচক্খুৰসেন পঞ্চৰিধৰিপ্পসন্নলোচনোতি অত্থো.

২৮৫৫. ৰিস্সজ্জেন্তোতি ইস্সরৰতায পরস্স ৰিস্সজ্জেন্তো. ৰিভাজেন্তোতি ৰস্সগ্গেন পাপেত্ৰা ৰিভাজেন্তো. ইদঞ্হি সব্বম্পি গরুভণ্ডং সেনাসনক্খন্ধকে (চূল়ৰ. ৩২১) ‘‘অৰিস্সজ্জিযং. কিটাগিরিৰত্থুম্হি (চূল়ৰ. ৩২২) অৰেভঙ্গিয’’ন্তি চ ৰুত্তং. উভযত্থ আগতৰোহারভেদদস্সনমুখেন তত্থ ৰিপ্পটিপজ্জন্তস্স আপত্তিং দস্সেন্তো আহ ‘‘ভিক্খু থুল্লচ্চযং ফুসে’’তি. পরিৰারে পন –

অৰিস্সজ্জিযং অৰেভঙ্গিযং, পঞ্চ ৰুত্তা মহেসিনা;

ৰিস্সজ্জেন্তস্স পরিভুঞ্জন্তস্স অনাপত্তি;

পঞ্হা মেসা কুসলেহি চিন্তিতাতি. (পরি. ৪৭৯) –

আগতং. তস্মা মূলচ্ছেজ্জৰসেন অৰিস্সজ্জিযং, অৰেভঙ্গিযঞ্চ, পরিৰত্তনৰসেন পন ৰিস্সজ্জেন্তস্স, পরিভুঞ্জন্তস্স চ অনাপত্তীতি এৰমেত্থ অধিপ্পাযো.

২৮৫৬. ভিক্খুনা পুগ্গলেন ৰা সঙ্ঘেন ৰা গণেন ৰা গরুভণ্ডং তু ৰিস্সজ্জিতং অৰিস্সট্ঠমেৰ হোতি, ৰিভত্তঞ্চ অৰিভাজিতমেৰ হোতীতি যোজনা.

২৮৫৭. এত্থ এতেসু পঞ্চসু গরুভণ্ডেসু পুরিমেসু তীসু অগরুভণ্ডকং কিঞ্চি ন চ অত্থীতি যোজনা. চতুত্থে পন গরুভণ্ডে অট্ঠকথায ‘‘লোহকুম্ভী, লোহভাণকং, লোহকটাহন্তি ইমানি তীণি মহন্তানি ৰা হোন্তু খুদ্দকানি ৰা, অন্তমসো পসতমত্তউদকগণ্হনকানিপি গরুভণ্ডানিযেৰা’’তি ৰুত্তনযং দস্সেতুমাহ ‘‘লোহকুম্ভী’’তিআদি.

২৮৫৮. ইদং তিৰিধন্তি সম্বন্ধো. পাদগণ্হনকোতি এত্থ পাদো নাম মগধনাল়িযা পঞ্চনাল়িমত্তগণ্হনকো ভাজনৰিসেসো. ভাজনানং পমাণং করোন্তা সীহল়দীপে যেভুয্যেন তেনেৰ পাদেন মিনন্তি. তস্মা অট্ঠকথাযং ‘‘সীহল়দীপে পাদগণ্হনকো ভাজেতব্বো’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) ৰুত্তং. লোহৰারকোতি কাল়লোহতম্বলোহৰট্টলোহকংসলোহানং যেন কেনচি কতো. ভাজিযোতি ভাজেতব্বো.

২৮৫৯. ততো উদ্ধন্তি ততো পাদগণ্হনকৰারকতো উদ্ধং অধিকং গণ্হনকো. এৰং পাল়িআগতানং ৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা অট্ঠকথাগতানং (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) দস্সেতুমাহ ‘‘ভিঙ্গারাদীনী’’তিআদি. ভিঙ্গারো নাম উক্খিত্তহত্থিসোণ্ডাকারেন কতজলনিগ্গমকণ্ণিকো উচ্চগীৰো মহামুখউদকভাজনৰিসেসো. আদি-সদ্দেন অট্ঠকথাগতানি ‘‘পটিগ্গহউল়ুঙ্কদব্বিকটচ্ছুপাতিতট্টকসরকসমুগ্গঅঙ্গারকপল্লধূমকটচ্ছুআদীনি খুদ্দকানি ৰা মহন্তানি ৰা’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) ৰুত্তানি সঙ্গণ্হাতি. সব্বানীতি খুদ্দকানি ৰা মহন্তানি ৰা.

২৮৬০. তম্বথালকা অযথালকা ভাজেতব্বাতি যোজনা. -সদ্দেন অট্ঠকথাযং ৰুত্তং ‘‘ঠপেত্ৰা পন ভাজনৰিকতিং অঞ্ঞস্মিম্পি কপ্পিযলোহভণ্ডে অঞ্জনী অঞ্জনিসলাকা কণ্ণমলহরণী সূচি পণ্ণসূচি খুদ্দকো পিপ্ফলকো খুদ্দকং আরকণ্টকং কুঞ্চিকা তাল়ং কত্তরযট্ঠিৰেধকো নত্থুদানং ভিন্দিৰালো লোহকূটো লোহকুট্টি লোহগুল়ো লোহপিণ্ডি লোহঅরণী চক্কলিকং অঞ্ঞম্পি ৰিপ্পকতং লোহভণ্ডং ভাজিয’’ন্তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) ৰচনং সঙ্গণ্হাতি. ধূমনেত্তন্তি ধূমনাল়িকা. আদি-সদ্দেন ‘‘ফালদীপরুক্খদীপকপল্লকওলম্বকদীপকইত্থিপুরিসতিরচ্ছানগতরূপকানি পন অঞ্ঞানি ৰা ভিত্তিচ্ছদনকৰাটাদীসু উপনেতব্বানি অন্তমসো লোহখিলকং উপাদায সব্বানি লোহভণ্ডানি গরুভণ্ডানিযেৰ হোন্তী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) ৰুত্তং সঙ্গণ্হাতি.

২৮৬১. অত্তনা পটিলদ্ধন্তি এত্থ পি-সদ্দো লুত্তনিদ্দিট্ঠো, অত্তনা পটিলদ্ধম্পীতি অত্থো. ভিক্খুনা অত্তনা পটিলদ্ধম্পি তং লোহভণ্ডং কিঞ্চিপি পুগ্গলিকপরিভোগেন ন ভুঞ্জিতব্বন্তি যোজনা.

২৮৬২. কংসৰট্টলোহানং ৰিকারভূতানি তম্বমযভাজনানিপি পুগ্গলিকপরিভোগেন সব্বসো পরিভুঞ্জিতুং ন ৰট্টন্তীতি যোজনা.

২৮৬৩. এসেৰ নযোতি ‘‘ন পুগ্গলিকভোগেনা’’তিআদিনা দস্সিতনযো. সঙ্ঘিকেসু ৰা গিহীনং সন্তকেসু ৰা যথাৰুত্তভণ্ডেসু পরিভোগপচ্চযা দোসো ন অত্থীতি যোজনা. ‘‘কংসলোহাদিভাজনং সঙ্ঘস্স দিন্নম্পি পারিহারিযং ন ৰট্টতি, গিহিৰিকতনীহারেনেৰ পরিভুঞ্জিতব্ব’’ন্তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) মহাপচ্চরিযং ৰুত্তং. এত্থ চ পারিহারিযং ন ৰট্টতি অত্তনো সন্তকং ৰিয গহেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ন ৰট্টতীতি. ‘‘গিহিৰিকতনীহারেনেৰ পরিভুঞ্জিতব্ব’’ন্তি ইমিনা সচে আরামিকাদযো পটিসামেত্ৰা পটিদেন্তি, পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতীতি দস্সেতি.

২৮৬৪. খীরপাসাণন্তি মুদুকা পাণজাতি. ৰুত্তঞ্হি মাতিকাট্ঠকথাগণ্ঠিপদে ‘‘খীরপাসাণো নাম মুদুকো পাসাণো’’তি. গরুকন্তি গরুভণ্ডং. তট্টকাদিকন্তি আদি-সদ্দেন সরকাদীনং সঙ্গহো. ঘটকোতি খীরপাসাণমযোযেৰ ৰারকো. ‘‘পাদগণ্হনতো উদ্ধ’’ন্তি ইমিনা পাদগণ্হনকো অগরুভণ্ডন্তি দীপেতি.

২৮৬৫. ‘‘সুৰণ্ণরজতহারকূটজাতিফলিকভাজনানি গিহিৰিকতানিপি ন ৰট্টন্তি, পগেৰ সঙ্ঘিকপরিভোগেন ৰা পুগ্গলিকপরিভোগেন ৰা’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) অট্ঠকথাযং ৰুত্তনযং দস্সেতুমাহ ‘‘সিঙ্গী’’তিআদি. সিঙ্গীতি সুৰণ্ণং. সজ্ঝু রজতং. হারকূটং নাম সুৰণ্ণৰণ্ণং লোহজাতং. ফলিকেন উব্ভৰং জাতং, ফলিকমযং ভাজনন্তি অত্থো. গিহীনং সন্তকানিপীতি অপি-সদ্দেন গিহিৰিকতপরিভোগেনাপি তাৰ ন ৰট্টন্তি, পগেৰ সঙ্ঘিকপরিভোগেন ৰা পুগ্গলিকপরিভোগেন ৰাতি দীপেতি. সেনাসনপরিভোগে পন আমাসম্পি অনামাসম্পি সব্বং ৰট্টতি.

২৮৬৬. খুদ্দাতি যায ৰাসিযা ঠপেত্ৰা দন্তকট্ঠচ্ছেদনং ৰা উচ্ছুতচ্ছনং ৰা অঞ্ঞং মহাকম্মং কাতুং ন সক্কা, এৰরূপা খুদ্দকা ৰাসি ভাজনীযা. মহত্তরীতি যথাৰুত্তপ্পমাণায ৰাসিযা মহন্ততরা যেন কেনচি আকারেন কতৰাসি গরুভণ্ডং. ৰেজ্জানং সিরাৰেধনকম্পি চ ফরসু তথা গরুভণ্ডন্তি যোজনা.

২৮৬৭. কুঠারীতি এত্থ ফরসুসদিসোৰ ৰিনিচ্ছযো. যা পন আৰুধসঙ্খেপেন কতা, অযং অনামাসা. কুদালো অন্তমসো চতুরঙ্গুলমত্তোপি. সিখরন্তি ধনুরজ্জুতো নামেত্ৰা দারুআদীনং ৰিজ্ঝনককণ্টকো. তেনেৰাতি নিখাদনেনেৰ.

২৮৬৮. নিখাদনস্স ভেদৰন্ততায তং ৰিভজিত্ৰা দস্সেতুমাহ ‘‘চতুরস্সমুখং দোণিমুখ’’ন্তি. দোণিমুখন্তি দোণি ৰিয উভযপস্সেন নামিতমুখং. ৰঙ্কন্তি অগ্গতো নামেত্ৰা কতনিখাদনং. পি-সদ্দেন উজুকং সঙ্গণ্হাতি. তত্থ চাতি তস্মিং নিখাদনে. সদণ্ডং খুদ্দকঞ্চ নিখাদনং সব্বং গরুভণ্ডন্তি যোজনা. ‘‘সদণ্ডং খুদ্দক’’ন্তি ইমিনা ৰিসেসনদ্ৰযেন অদণ্ডং ফলমত্তং সিপাটিকায ঠপেত্ৰা পরিহরণযোগ্গং সম্মজ্জনিদণ্ডৰেধনকং নিখাদনং অগরুভণ্ডং, ততো মহন্তং নিখাদনং অদণ্ডম্পি গরুভণ্ডন্তি দীপেতি. যেহি মনুস্সেহি ৰিহারে ৰাসিআদীনি দিন্নানি চ হোন্তি, তে চে ঘরে দড্ঢে ৰা চোরেহি ৰা ৰিলুত্তে ‘‘দেথ নো, ভন্তে, উপকরণে পুন পাকতিকে করিস্সামা’’তি ৰদন্তি, দাতব্বা. সচে আহরন্তি, ন ৰারেতব্বা, অনাহরন্তাপি ন চোদেতব্বা.

২৮৬৯. ‘‘কম্মারতট্টকারচুন্দকারনল়কারমণিকারপত্তবন্ধকানং অধিকরণিমুট্ঠিকসণ্ডাসতুলাদীনি সব্বানি লোহমযউপকরণানি সঙ্ঘে দিন্নকালতো পট্ঠায গরুভণ্ডানি. তিপুকোট্টকসুৰণ্ণকারচম্মকারউপকরণেসুপি এসেৰ নযো. অযং পন ৰিসেসো – তিপুকোট্টকউপকরণেসুপি তিপুচ্ছেদনসত্থকং, সুৰণ্ণকারউপকরণেসু সুৰণ্ণচ্ছেদনসত্থকং, চম্মকারউপকরণেসু কতপরিকম্মচম্মছিন্দনকং খুদ্দকসত্থন্তি ইমানি ভাজনীযভণ্ডানী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) অট্ঠকথাগতং ৰিনিচ্ছযেকদেসং দস্সেতুমাহ ‘‘মুট্ঠিক’’ন্তিআদি. তুলাদিকন্তি এত্থ আদি-সদ্দেন কত্তরিআদিউপকরণং সঙ্গণ্হাতি.

২৮৭০. ‘‘নহাপিততুন্নকারানং উপকরণেসুপি ঠপেত্ৰা মহাকত্তরিং, মহাসণ্ডাসং, মহাপিপ্ফলকঞ্চ সব্বং ভাজনীযং. মহাকত্তরিআদীনি গরুভণ্ডানী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) অট্ঠকথাগতং ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘ন্হাপিতকস্সা’’তিআদি. ন্হাপিতকস্স উপকরণেসু সণ্ডাসো, মহত্তরী কত্তরী চ তুন্নকারানঞ্চ উপকরণেসু মহত্তরী কত্তরী চ মহাপিপ্ফলকঞ্চ গরুভণ্ডকন্তি যোজনা.

২৮৭১. এত্তাৰতা চতুত্থগরুভণ্ডে ৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা ইদানি পঞ্চমগরুভণ্ডে ৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘ৰল্লী’’তিআদি. ৰেত্তলতাদিকা ৰল্লি দুল্লভট্ঠানে সঙ্ঘস্স দিন্না ৰা তত্থ সঙ্ঘস্স ভূমিযং জাতা, রক্খিতা গোপিতা ৰা অড্ঢবাহুপ্পমাণা গরুভণ্ডং হোতীতি যোজনা. ‘‘অড্ঢবাহূতি কপ্পরতো পট্ঠায যাৰ অংসকূট’’ন্তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং. ‘‘অড্ঢবাহু নাম ৰিদত্থিচতুরঙ্গুল’’ন্তিপি ৰদন্তি. সচে সা ৰল্লি সঙ্ঘকম্মে, চেতিযকম্মে চ কতে অতিরেকা হোতি, পুগ্গলিককম্মেপি উপনেতুং ৰট্টতি. অরক্খিতা পন গরুভণ্ডমেৰ ন হোতি.

২৮৭২. অট্ঠকথাযং ‘‘সুত্তমকচিৰাকনাল়িকেরহীরচম্মমযা রজ্জুকা ৰা যোত্তানি ৰা ৰাকে চ নাল়িকেরহীরে চ ৰট্টেত্ৰা কতা একৰট্টা ৰা দ্ৰিৰট্টা ৰা সঙ্ঘস্স দিন্নকালতো পট্ঠায গরুভণ্ডং. সুত্তং পন অৰট্টেত্ৰা দিন্নং, মকচিৰাকনাল়িকেরহীরা চ ভাজনীযা’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) আগতৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘সুত্তৰাকাদিনিব্বত্তা’’তিআদি. ৰাকাদীতি আদি-সদ্দেন মকচিৰাকনাল়িকেরহীরচম্মানং গহণং. নাতিদীঘা রজ্জুকা. অতিদীঘং যোত্তকং.

২৮৭৩. নাল়িকেরস্স হীরে ৰা মকচিৰাকে ৰা ৰট্টেত্ৰা কতা একৰট্টাপি গরুভণ্ডকন্তি যোজনা. যেহি পনেতানি রজ্জুকযোত্তাদীনি দিন্নানি হোন্তি, তে অত্তনো করণীযেন হরন্তা ন ৰারেতব্বা.

২৮৭৪. ৰড্ঢকিঅঙ্গুলেন অট্ঠঙ্গুলাযতো সূচিদণ্ডমত্তো পরিণাহতো সীহল়দীপে লেখকানং লেখনিসূচিদণ্ডমত্তো সঙ্ঘস্স দিন্নো ৰা তত্থজাতকো ৰা রক্খিতো গোপিতো ৰেল়ু গরুভণ্ডং সিযাতি যোজনা. ‘‘যং মজ্ঝিমপুরিসস্স কনিট্ঠঙ্গুলিযা অগ্গপ্পমাণং, ইদং সীহল়দীপে লেখকানং লেখনিসূচিযা পমাণ’’ন্তি ৰদন্তি. সো চ সঙ্ঘকম্মে চ চেতিযকম্মে চ কতে অতিরেকো পুগ্গলিককম্মে দাতুং ৰট্টতি.

২৮৭৫. দণ্ডো চ সলাকা চ দণ্ডসলাকা, ছত্তস্স দণ্ডসলাকাতি ৰিগ্গহো. ছত্তদণ্ডো নাম ছত্তপিণ্ডি. ছত্তসলাকাতি ছত্তপঞ্জরসলাকা. দণ্ডোতি উপাহনদণ্ডকো. ‘‘দণ্ডো’’তি সামঞ্ঞেন ৰুত্তেপি অট্ঠকথাগতেসু সরূপেন ইধাৰুত্তো উপাহনদণ্ডোযেৰ সামঞ্ঞৰচনেন পারিসেসতো গহেতব্বোতি. দড্ঢগেহমনুস্সা গণ্হিত্ৰা গচ্ছন্তা ন ৰারেতব্বা.

২৮৭৬. মুঞ্জাদীসু গেহচ্ছদনারহেসু তিণেসু যং কিঞ্চি মুট্ঠিমত্তং তিণং ৰা গেহচ্ছদনারহং তালপণ্ণাদি একম্পি সঙ্ঘস্স দিন্নং ৰা তত্থ সঙ্ঘিকভূমিযং জাতং ৰা গরুভণ্ডং সিযাতি যোজেতব্বা. তত্থ মুট্ঠিমত্তং নাম করল়মত্তং. ইদঞ্চ করল়ং কত্ৰা ছাদেন্তানং ছদনকরল়ৰসেন গহেতব্বং. তালপণ্ণাদীতি আদি-সদ্দেন নাল়িকেরপণ্ণাদিগেহচ্ছদনপণ্ণানং গহণং. তম্পি মুঞ্জাদি সঙ্ঘকম্মে চ চেতিযকম্মে চ কতে অতিরেকং পুগ্গলিককম্মে দাতুং ৰট্টতি. দড্ঢগেহমনুস্সা গহেত্ৰা গচ্ছন্তি, ন ৰারেতব্বাতি.

২৮৭৭-৮. অট্ঠঙ্গুলপ্পমাণোতি দীঘতো অট্ঠঙ্গুলমত্তো. কেচি ‘‘পুথুলতো’’তি ৰদন্তি. রিত্তপোত্থকোতি লেখাহি সুঞ্ঞপোত্থকো, ন লিখিতপোত্থকোতি ৰুত্তং হোতি. ‘‘অট্ঠঙ্গুলপ্পমাণো’’তি ইমিনা অট্ঠঙ্গুলতো ঊনপ্পমাণো ভাজিযো, ‘‘রিত্তপোত্থকো’’তি ইমিনা অট্ঠঙ্গুলতো অতিরেকপ্পমাণোপি লিখিতপোত্থকো ভাজিযোতি দস্সেতি.

‘‘মত্তিকা পকতিমত্তিকা ৰা হোতু পঞ্চৰণ্ণা ৰা সুধা ৰা সজ্জুরসকঙ্গুট্ঠসিলেসাদীসু ৰা যং কিঞ্চি দুল্লভট্ঠানে আনেত্ৰা ৰা দিন্নং তত্থজাতকং ৰা রক্খিতগোপিতং তালফলপক্কমত্তং গরুভণ্ডং হোতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) অট্ঠকথাগতৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘মত্তিকা’’তিআদি. পাকতিকা ৰা সেতগেরুকাদিপঞ্চৰণ্ণা ৰাপি মত্তিকাতি যোজনা. সিলেসো নাম কবিট্ঠাদিসিলেসো. আদি-সদ্দেন সজ্জুরসকঙ্গুট্ঠাদীনং গহণং. তালপক্কপমাণন্তি একট্ঠিতালফলপমাণাপি. তম্পি মত্তিকাদি সঙ্ঘকম্মে, চেতিযকম্মে চ নিট্ঠিতে অতিরেকং পুগ্গলিককম্মে দাতুং ৰট্টতি.

২৮৭৯-৮০. ‘‘ৰেল়ুআদিক’’ন্তি পদচ্ছেদো. রক্খিতং গোপিতং ৰাপি গণ্হতা সমকং ৰা অতিরেকং ৰা থাৰরং অন্তমসো তংঅগ্ঘনকং ৰালিকমেৰ ৰা দত্ৰা গহেতব্বন্তি যোজনা.

অট্ঠকথাযং পন ‘‘রক্খিতগোপিতং ৰেল়ুং গণ্হন্তেন সমকং ৰা অতিরেকং ৰা থাৰরং অন্তমসো তংঅগ্ঘনকৰালিকাযপি ফাতিকম্মং কত্ৰা গহেতব্বো. ফাতিকম্মং অকত্ৰা গণ্হন্তেন তত্থেৰ ৰল়ঞ্জেতব্বো, গমনকালে সঙ্ঘিকে আৰাসে ঠপেত্ৰা গন্তব্বং. অসতিযা গহেত্ৰা গতেন পন পহিণিত্ৰা দাতব্বো. দেসন্তরগতেন সম্পত্তৰিহারে সঙ্ঘিকাৰাসে ঠপেতব্বো’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) ৰেল়ুম্হিযেৰ অযং ৰিনিচ্ছযো ৰুত্তো, ইধ পন ‘‘ৰল্লিৰেল়াদিকং কিঞ্চী’’তি ৰল্লিআদীনম্পি সামঞ্ঞেন ৰুত্তত্তা তং উপলক্খণমত্তং ৰল্লিআদীসুপি যথারহং লব্ভতীতি ৰেদিতব্বং.

২৮৮১. অঞ্জনন্তি সিলামযো. এৰং হরিতালমনোসিলাপি.

২৮৮২. দারুভণ্ডে অযং ৰিনিচ্ছযো – পরিণাহতো যথাৰুত্ত সূচিদণ্ডপ্পমাণকো অট্ঠঙ্গুলদীঘো যো কোচি দারুভণ্ডকো দারুদুল্লভট্ঠানে সঙ্ঘস্স দিন্নো ৰা তত্থজাতকো ৰা রক্খিতগোপিতো গরুভণ্ডং হোতীতি যোজনা.

২৮৮৩. এৰং কুরুন্দট্ঠকথায আগতৰিনিচ্ছযং দস্সেত্ৰা মহাঅট্ঠকথায (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) আগতং দস্সেতুমাহ ‘‘মহাঅট্ঠকথায’’ন্তিআদি. তত্থ আসন্দিকসত্তঙ্গা ৰুত্তলক্খণাৰ. ‘‘ভদ্দপীঠ’’ন্তি ৰেত্তমযং পীঠং ৰুচ্চতি. পীঠিকাতি পিলোতিকাবদ্ধপীঠমেৰ.

২৮৮৪. এল়কপাদপীঠং নাম দারুপট্টিকায উপরি পাদে ঠপেত্ৰা ভোজনপল্লঙ্কং ৰিয কতপীঠং ৰুচ্চতি. ‘‘আমলকৰট্টকপীঠ’’ন্তি এতস্স ‘‘আমণ্ডকৰট্টক’’ন্তি পরিযাযো, তস্মা উভযেনাপি আমলকাকারেন যোজিতং বহুপাদকপীঠং ৰুচ্চতি. কেসুচি পোত্থকেসু ‘‘তথামণ্ডকপীঠক’’ন্তি পাঠো. গাথাবন্ধৰসেন মণ্ডক-সদ্দপযোগো. কোচ্ছং ভূতগামৰগ্গে চতুত্থসিক্খাপদে ৰুত্তসরূপং. পলালপীঠন্তি নিপজ্জনত্থায কতা পলালভিসি, ইমিনা কদলিপত্তাদিমযপীঠম্পি উপলক্খণতো দস্সিতং. যথাহ – ‘‘পলালপীঠেন চেত্থ কদলিপত্তাদিপীঠানিপি সঙ্গহিতানী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১). ধোৰনে ফলকন্তি চীৰরধোৰনফলকং, ধোৰনাদিসদ্দানং ৰিযেত্থ ৰিভত্তিঅলোপো. ইমেসু তাৰ যং কিঞ্চি খুদ্দকং ৰা হোতু মহন্তং ৰা, সঙ্ঘস্স দিন্নং গরুভণ্ডং হোতি. ব্যগ্ঘচম্মওনদ্ধম্পি ৰাল়রূপপরিক্খিত্তং রতনপরিসিব্বিতং কোচ্ছং গরুভণ্ডমেৰ.

২৮৮৫. ভণ্ডিকাতি দণ্ডকট্ঠচ্ছেদনভণ্ডিকা. মুগ্গরোতি দণ্ডমুগ্গরো. দণ্ডমুগ্গরো নাম যেন রজিতচীৰরং পোথেন্তি. ৰত্থঘট্টনমুগ্গরোতি চীৰরঘট্টনমুগ্গরো, যেন অনুৰাতাদিং ঘট্টেন্তি. অম্বণন্তি ফলকেহি পোক্খরণিসদিসং কতপানীযভাজনং. মঞ্জূসা নাম দোণিপেল়া. নাৰা পোতো. রজনদোণিকা নাম যত্থ চীৰরং রজন্তি, পক্করজনং ৰা আকিরন্তি.

২৮৮৬. উল়ুঙ্কোতি নাল়িকেরফলকটাহাদিমযো উল়ুঙ্কো. উভযং পিধানসমকো সমুগ্গো. ‘‘খুদ্দকো পরিৰিধনো করণ্ড’’ন্তি ৰদন্তি. করণ্ডো চ পাদগণ্হনকতো অতিরেকপ্পমাণো ইধ অধিপ্পেতো. কটচ্ছূতি দব্বি. আদি-সদ্দেন পানীযসরাৰপানীযসঙ্খাদীনং গহণং.

২৮৮৭. গেহসম্ভারন্তি গেহোপকরণং. থম্ভতুলাসোপানফলকাদি দারুমযং, পাসাণমযম্পি ইমিনাৰ গহিতং. কপ্পিযচম্মন্তি ‘‘এল়কাজমিগান’’ন্তিআদিনা (ৰি. ৰি. ২৬৫০) হেট্ঠা দস্সিতং কপ্পিযচম্মং. তব্বিপরিযাযং অকপ্পিযং. অভাজিযং গরুভণ্ডত্তা. ভূমত্থরণং কত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি.

২৮৮৮. অট্ঠকথাযং ‘‘এল়কচম্মং পন পচ্চত্থরণগতিকমেৰ হোতি, তম্পি গরুভণ্ডমেৰা’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) ৰুত্তত্তা আহ ‘‘এল়চম্মং গরুং ৰুত্ত’’ন্তি. কুরুন্দিযং পন ‘‘সব্বং মঞ্চপ্পমাণং চম্মং গরুভণ্ড’’ন্তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) ৰুত্তং. এত্থ চ ‘‘পচ্চত্থরণগতিকমেৰা’’তি ইমিনা মঞ্চপীঠেপি অত্থরিতুং ৰট্টতীতি দীপেতি. ‘‘পাৰারাদিপচ্চত্থরণম্পি গরুভণ্ড’’ন্তি একে, ‘‘নো’’তি অপরে, ৰীমংসিত্ৰা গহেতব্বং. মঞ্চপ্পমাণন্তি চ পমাণযুত্তং মঞ্চং. পমাণযুত্তমঞ্চো নাম যস্স দীঘসো নৰ ৰিদত্থিযো তিরিযঞ্চ তদুপড্ঢং. উদ্ধং মুখমস্সাতি উদুক্খলং. আদি-সদ্দেন মুসলং, সুপ্পং, নিসদং, নিসদপোতো, পাসাণদোণি, পাসাণকটাহঞ্চ সঙ্গহিতং. পেসকারাদীতি আদি-সদ্দেন চম্মকারাদীনং গহণং. তুরিৰেমাদি পেসকারভণ্ডঞ্চ ভস্তাদি চম্মকারভণ্ডঞ্চ কসিভণ্ডঞ্চ যুগনঙ্গলাদি সঙ্ঘিকং সঙ্ঘসন্তকং গরুভণ্ডন্তি যোজনা.

২৮৮৯. ‘‘তথেৰা’’তি ইমিনা ‘‘সঙ্ঘিক’’ন্তি ইদং পচ্চামসতি. আধারকোতি পত্তাধারো. তালৰণ্টন্তি তালৰণ্টেহি কতং. ৰেল়ুদন্তৰিলীৰেহি ৰা মোরপিঞ্ছেহি ৰা চম্মৰিকতীহি ৰা কতম্পি তংসদিসং ‘‘তালৰণ্ট’’ন্তেৰ ৰুচ্চতি. ৰট্টৰিধূপনানং তালৰণ্টেযেৰ অন্তোগধত্তা ‘‘বীজনী’’তি চতুরস্সৰিধূপনঞ্চ কেতকপারোহকুন্তালপণ্ণাদিমযদন্তমযৰিসাণমযদণ্ডকমকসবীজনী চ ৰুচ্চতি. পচ্ছি পাকটাযেৰ. পচ্ছিতো খুদ্দকো তালপণ্ণাদিমযো ভাজনৰিসেসো চঙ্কোটকং. সব্বা সম্মজ্জনীতি নাল়িকেরহীরাদীহি বদ্ধা যট্ঠিসম্মজ্জনী, মুট্ঠিসম্মজ্জনীতি দুৰিধা পরিৰেণঙ্গণাদিসম্মজ্জনী চ তথেৰ দুৰিধা খজ্জূরিনাল়িকেরপণ্ণাদীহি বদ্ধা গেহসম্মজ্জনী চাতি সব্বাপি সম্মজ্জনী গরুভণ্ডং হোতি.

২৮৯০. চক্কযুত্তকযানন্তি হত্থৰট্টকসকটাদিযুত্তযানঞ্চ.

২৮৯১. ছত্তন্তি পণ্ণকিলঞ্জসেতচ্ছত্তৰসেন তিৰিধং ছত্তং. মুট্ঠিপণ্ণন্তি তালপণ্ণং সন্ধায ৰুত্তং. ৰিসাণভাজনঞ্চ তুম্বভাজনঞ্চাতি ৰিগ্গহো, একদেসসরূপেকসেসো, গাথাবন্ধৰসেন নিগ্গহিতাগমো চ. ৰিসাণমযং, ভাজনং তুম্বমযং ভাজনঞ্চাতি অত্থো. ইধ ‘‘পাদগণ্হনকতো অতিরিত্তপ্পমাণ’’ন্তি সেসো. অরণী অরণিসহিতং. আদি-সদ্দেন আমলকতুম্বং অনুঞ্ঞাতৰাসিযা দণ্ডঞ্চ সঙ্গণ্হাতি. লহু অগরুভণ্ডং, ভাজনীযন্তি অত্থো. পাদগণ্হনকতো অতিরিত্তপ্পমাণং গরুভণ্ডং.

২৮৯২. ৰিসাণন্তি গোৰিসাণাদি যং কিঞ্চি ৰিসাণং. অতচ্ছিতং যথাগতমেৰ ভাজনীযং. অনিট্ঠিতং মঞ্চপাদাদি যং কিঞ্চি ভাজনীযন্তি যোজনা. যথাহ – ‘‘মঞ্চপাদো মঞ্চঅটনী পীঠপাদো পীঠঅটনী ৰাসিফরসুআদীনং দণ্ডোতি এতেসু যং কিঞ্চি ৰিপ্পকততচ্ছনকম্মং অনিট্ঠিতমেৰ ভাজনীযং, তচ্ছিতমট্ঠং পন গরুভণ্ডং হোতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১).

২৮৯৩. নিট্ঠিতো তচ্ছিতো ৰাপীতি তচ্ছিতনিট্ঠিতোপি. ৰিধোতি কাযবন্ধনে অনুঞ্ঞাতৰিধো. হিঙ্গুকরণ্ডকোতি হিঙ্গুমযো ৰা তদাধারো ৰা করণ্ডকো. অঞ্জনীতি অঞ্জননাল়িকা চ অঞ্জনকরণ্ডকো চ. সলাকাযোতি অঞ্জনিসলাকা. উদপুঞ্ছনীতি হত্থিদন্তৰিসাণাদিমযা উদকপুঞ্ছনী. ইদং সব্বং ভাজনীযমেৰ.

২৮৯৪. পরিভোগারহন্তি মনুস্সানং উপভোগপরিভোগযোগ্গং. কুলালভণ্ডন্তি ঘটপিঠরাদিকুম্ভকারভণ্ডম্পি. পত্তঙ্গারকটাহন্তি পত্তকটাহং, অঙ্গারকটাহঞ্চ. ধূমদানং নাল়িকা. কপল্লিকাতি দীপকপল্লিকা.

২৮৯৫. থুপিকাতি পাসাদাদিথুপিকা. দীপরুক্খোতি পদীপাধারো. চযনচ্ছদনিট্ঠকাতি পাকারচেতিযাদীনং চযনিট্ঠকা চ গেহাদীনং ছদনিট্ঠকা চ. সব্বম্পীতি যথাৰুত্তং সব্বম্পি অনৰসেসং পরিক্খারং.

২৮৯৬. কঞ্চনকোতি সরকো. ঘটকোতি পাদগণ্হনকতো অনতিরিত্তপ্পমাণো ঘটকো. ‘‘যথা চ মত্তিকাভণ্ডে, এৰং লোহভণ্ডেপি কুণ্ডিকা ভাজনীযকোট্ঠাসমেৰ ভজতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) অট্ঠকথানযং সঙ্গহেতুমাহ ‘‘লোহভণ্ডেপি কুণ্ডিকাপি চ ভাজিযা’’তি.

২৮৯৭. গরু নাম পচ্ছিমং গরুভণ্ডত্তযং. থাৰরং নাম পুরিমদ্ৰযং. সঙ্ঘস্সাতি সঙ্ঘেন. পরিৰত্তেত্ৰাতি পুগ্গলিকাদীহি তাদিসেহি তেহি পরিৰত্তেত্ৰা. তত্রাযং পরিৰত্তননযো (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২১) – সঙ্ঘস্স নাল়িকেরারামো দূরে হোতি, কপ্পিযকারকা তং বহুতরং খাদন্তি, ততো সকটৰেতনং দত্ৰা অপ্পমেৰ আহরন্তি, অঞ্ঞেসং পন তস্স আরামস্স অৰিদূরগামৰাসীনং মনুস্সানং ৰিহারস্স সমীপে আরামো হোতি, তে সঙ্ঘং উপসঙ্কমিত্ৰা সকেন আরামেন তং আরামং যাচন্তি, সঙ্ঘেন ‘‘রুচ্চতি সঙ্ঘস্সা’’তি অপলোকেত্ৰা সম্পটিচ্ছিতব্বো. সচেপি ভিক্খূনং রুক্খসহস্সং হোতি, মনুস্সানং পঞ্চসতানি, ‘‘ননু তুম্হাকং আরামো খুদ্দকো’’তি ন ৰত্তব্বং. কিঞ্চাপি হি অযং খুদ্দকো, অথ খো ইতরতো বহুতরং আযং দেতি. সচেপি সমকমেৰ দেতি, এৰম্পি ইচ্ছিতিচ্ছিতক্খণে পরিভুঞ্জিতুং সক্কাতি গহেতব্বমেৰ.

সচে পন মনুস্সানং বহুতরা রুক্খা হোন্তি, ‘‘ননু তুম্হাকং বহুতরা রুক্খা’’তি ৰত্তব্বং. সচে ‘‘অতিরেকং অম্হাকং পুঞ্ঞং হোতু, সঙ্ঘস্স দেমা’’তি ৰদন্তি, জানাপেত্ৰা সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতি. ভিক্খূনং রুক্খা ফলধারিনো, মনুস্সানং রুক্খা ন তাৰ ফলং গণ্হন্তি. কিঞ্চাপি ন গণ্হন্তি, ন চিরস্সেৰ গণ্হিস্সন্তীতি সম্পটিচ্ছিতব্বমেৰ. মনুস্সানং রুক্খা ফলধারিনো, ভিক্খূনং ন তাৰ ফলং গণ্হন্তি. ‘‘ননু তুম্হাকং রুক্খা ফলধারিনো’’তি ৰত্তব্বং. সচে ‘‘গণ্হথ, ভন্তে, অম্হাকং পুঞ্ঞং ভৰিস্সতী’’তি ৰদন্তি, জানাপেত্ৰা সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতি. এৰং আরামেন আরামো পরিৰত্তেতব্বো. এতেনেৰ নযেন আরামৰত্থুপি ৰিহারোপি ৰিহারৰত্থুপি আরামেন পরিৰত্তেতব্বং. আরামৰত্থুনা চ মহন্তেন ৰা খুদ্দকেন ৰা আরামআরামৰত্থুৰিহারৰিহারৰত্থূনি.

কথং ৰিহারেন ৰিহারো পরিৰত্তেতব্বো? সঙ্ঘস্স অন্তোগামে গেহং হোতি, মনুস্সানং ৰিহারমজ্ঝে পাসাদো, উভোপি অগ্ঘেন সমকা, সচে মনুস্সা তেন পাসাদেন তং গেহং যাচন্তি, সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতি. ভিক্খূনং চে মহগ্ঘতরং গেহং হোতি, ‘‘মহগ্ঘতরং অম্হাকং গেহ’’ন্তি ৰুত্তে চ ‘‘কিঞ্চাপি মহগ্ঘতরং, পব্বজিতানং পন অসারুপ্পং, ন সক্কা তত্থ পব্বজিতেহি ৰসিতুং, ইদং পন সারুপ্পং, গণ্হথা’’তি ৰদন্তি, এৰম্পি সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতি. সচে পন মনুস্সানং মহগ্ঘং হোতি, ‘‘ননু তুম্হাকং গেহং মহগ্ঘ’’ন্তি ৰত্তব্বং. ‘‘হোতু, ভন্তে, অম্হাকং পুঞ্ঞং ভৰিস্সতি, গণ্হথা’’তি ৰুত্তে পন সম্পটিচ্ছিতুং ৰট্টতি. এৰং ৰিহারেন ৰিহারো পরিৰত্তেতব্বো. এতেনেৰ নযেন ৰিহারৰত্থুপি আরামোপি আরামৰত্থুপি ৰিহারেন পরিৰত্তেতব্বং. ৰিহারৰত্থুনা চ মহগ্ঘেন ৰা অপ্পগ্ঘেন ৰা ৰিহারৰিহারৰত্থুআরামআরামৰত্থূনি. এৰং তাৰ থাৰরেন থাৰরপরিৰত্তনং ৰেদিতব্বং.

গরুভণ্ডেন গরুভণ্ডপরিৰত্তনে পন মঞ্চপীঠং মহন্তং ৰা হোতু খুদ্দকং ৰা, অন্তমসো চতুরঙ্গুলপাদকং গামদারকেহি পংস্ৰাগারকেসু কীল়ন্তেহি কতম্পি সঙ্ঘস্স দিন্নকালতো পট্ঠায গরুভণ্ডং হোতি. সচেপি রাজরাজমহামত্তাদযো একপ্পহারেনেৰ মঞ্চসতং ৰা মঞ্চসহস্সং ৰা দেন্তি, সব্বে কপ্পিযমঞ্চা সম্পটিচ্ছিতব্বা, সম্পটিচ্ছিত্ৰা ৰুড্ঢপটিপাটিযা ‘‘সঙ্ঘিকপরিভোগেন পরিভুঞ্জথা’’তি দাতব্বা, পুগ্গলিকৰসেন ন দাতব্বা. অতিরেকমঞ্চে ভণ্ডাগারাদীসু পঞ্ঞপেত্ৰা পত্তচীৰরং নিক্খিপিতুম্পি ৰট্টতি.

বহিসীমায ‘‘সঙ্ঘস্স দেমা’’তি দিন্নমঞ্চো সঙ্ঘত্থেরস্স ৰসনট্ঠানে দাতব্বো. তত্থ চে বহূ মঞ্চা হোন্তি, মঞ্চেন কম্মং নত্থি, যস্স ৰসনট্ঠানে কম্মং অত্থি, তত্থ ‘‘সঙ্ঘিকপরিভোগেন পরিভুঞ্জথা’’তি দাতব্বো. মহগ্ঘেন সতগ্ঘনকেন, সহস্সগ্ঘনকেন ৰা মঞ্চেন অঞ্ঞং মঞ্চসতং লভতি, পরিৰত্তেত্ৰা গহেতব্বং. ন কেৰলং মঞ্চেন মঞ্চোযেৰ, আরামআরামৰত্থুৰিহারৰিহারৰত্থুপীঠভিসিবিম্বোহনানিপি পরিৰত্তেতুং ৰট্টন্তি. এস নযো পীঠভিসিবিম্বোহনেসুপি এতেসু হি কপ্পিযাকপ্পিযং ৰুত্তনযমেৰ. তত্থ অকপ্পিযং ন পরিভুঞ্জিতব্বং, কপ্পিযং সঙ্ঘিকপরিভোগেন পরিভুঞ্জিতব্বং. অকপ্পিযং ৰা মহগ্ঘং কপ্পিযং ৰা পরিৰত্তেত্ৰা ৰুত্তৰত্থূনি গহেতব্বানি, অগরুভণ্ডুপগং পন ভিসিবিম্বোহনং নাম নত্থীতি.

২৮৯৮. ভিক্খু অধোতেন পাদেন, অল্লপাদেন ৰা সেনাসনং নক্কমেতি সম্বন্ধো. সযন্তি এত্থ, আসন্তি চাতি সযনাসনং, পরিকম্মকতভূমত্থরণাদি. অল্লপাদেন ৰাতি যেন অক্কন্তট্ঠানে উদকং পঞ্ঞাযতি, এৰরূপেন তিন্তপাদেন. যথাহ – ‘‘অল্লেহি পাদেহীতি যেহি অক্কন্তট্ঠানে উদকং পঞ্ঞাযতি, এৰরূপেহি পাদেহি পরিভণ্ডকতভূমি ৰা সেনাসনং ৰা ন অক্কমিতব্বং. সচে পন উদকসিনেহমত্তমেৰ পঞ্ঞাযতি, ন উদকং, ৰট্টতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২৪). সউপাহনোতি এত্থ ‘‘ধোতপাদক’’ন্তি ৰত্তব্বং. পাদে পটিমুক্কাহি উপাহনাহি সউপাহনো ভিক্খু ধোতপাদকং ধোতপাদেহি অক্কমিতব্বট্ঠানং তথেৰ ন অক্কমেতি যোজনা.

২৮৯৯. পরিকম্মকতাযাতি সুধাদিপরিকম্মকতায. নিট্ঠুভন্তস্সাতি খেল়ং পাতেন্তস্স. পরিকম্মকতং ভিত্তিন্তি সেতভিত্তিং ৰা চিত্তকম্মকতং ৰা ভিত্তিং. ন কেৰলঞ্চ ভিত্তিমেৰ, দ্ৰারম্পি ৰাতপানম্পি অপস্সেনফলকম্পি পাসাণত্থম্ভম্পি রুক্খত্থম্ভম্পি চীৰরেন ৰা কেনচি ৰা অপ্পটিচ্ছাদেত্ৰা অপস্সযিতুং ন লভতিযেৰ. ‘‘দ্ৰারৰাতপানাদযো পন অপরিকম্মকতাপি অপটিচ্ছাদেত্ৰা ন অপস্সযিতব্বা’’তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং.

২৯০১. নিদ্দাযতো তস্স কোচি সরীরাৰযৰো পচ্চত্থরণে সঙ্কুটিতে সহসা যদি মঞ্চং ফুসতি, দুক্কটন্তি যোজনা.

২৯০২. লোমেসু মঞ্চং ফুসন্তেসু. হত্থপাদানং তলেন অক্কমিতুং ৰট্টতীতি যোজনা. মঞ্চপীঠং নীহরন্তস্স কাযে পটিহঞ্ঞতি, অনাপত্তি.

‘‘দাযকেহি ‘কাযেন ফুসিত্ৰা যথাসুখং পরিভুঞ্জথা’তি দিন্নসেনাসনং, মঞ্চপীঠাদিঞ্চ দাযকেন ৰুত্তনিযামেন পরিভুঞ্জন্তস্স দোসো নত্থী’’তি মাতিকট্ঠকথায সীহল়গণ্ঠিপদে ৰুত্তত্তা তথা পরিভুঞ্জন্তস্স অনাপত্তি. ‘‘ইমং মঞ্চপীঠাদিং সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি ৰুত্তে গরুভণ্ডং হোতি, ন ভাজেতব্বং সঙ্ঘস্স পরামট্ঠত্তা. ‘‘ইমং মঞ্চপীঠাদিং ভদন্তানং ৰস্সগ্গেন গণ্হিতুং দম্মী’’তি ৰুত্তে সতিপি গরুভণ্ডভাৰে কপ্পিযৰত্থুং ভাজেত্ৰা গণ্হিতুং ৰট্টতি, অকপ্পিযভণ্ডমেৰ ভাজেত্ৰা গহেতুং ন লব্ভতি. ‘‘ইমং মঞ্চপীঠং ৰস্সগ্গেন গহেতুং সঙ্ঘস্স দম্মী’’তি ৰুত্তে ৰস্সগ্গেন ভাজেত্ৰা গহেতব্বং ৰস্সগ্গেন ভাজনং পঠমং ৰত্ৰা পচ্ছা সঙ্ঘস্স পরামট্ঠত্তা. ‘‘সঙ্ঘস্স ইমং মঞ্চপীঠং ৰস্সগ্গেন গণ্হিতুং দম্মী’’তি ৰুত্তে পন গরুভণ্ডং হোতি পঠমং সঙ্ঘস্স পরামট্ঠত্তাতি অযম্পি ৰিসেসো মাতিকট্ঠকথা গণ্ঠিপদেযেৰ ৰুত্তো.

২৯০৩-৪. উদ্দেসভত্তৰিনিচ্ছযেকদেসং দস্সেতুমাহ ‘‘সহস্সগ্ঘনকো’’তিআদি. সহস্সগ্ঘনকো সচীৰরো পিণ্ডপাতো অৰস্সিকং ভিক্খুং পত্তো, তস্মিং ৰিহারে চ ‘‘এৰরূপো পিণ্ডপাতো অৰস্সিকং ভিক্খুং পত্তো’’তি লিখিত্ৰা ঠপিতোপি চ হোতি, ততো সট্ঠিৰস্সানমচ্চযে তাদিসো সহস্সগ্ঘনকো সচীৰরো কোচি পিণ্ডপাতো সচে উপ্পন্নো হোতি, তং পিণ্ডপাতং বুধো ৰিনিচ্ছযকুসলো ভিক্খু অৰস্সিকট্ঠিতিকায অদত্ৰা সট্ঠিৰস্সিকট্ঠিতিকায দদেয্যাতি যোজনা.

২৯০৫. উদ্দেসভত্তং ভুঞ্জিত্ৰাতি উপসম্পন্নকালে অত্তনো ৰস্সগ্গেন পত্তং উদ্দেসভত্তং পরিভুঞ্জিত্ৰা. জাতো চে সামণেরকোতি সিক্খাপচ্চক্খানাদিৰসেন সচে সামণেরো জাতো. ন্তি উপসম্পন্নকালে গহিতং তদেৰ উদ্দেসভত্তং. সামণেরস্স পাল়িযাতি সামণেরপটিপাটিযা অত্তনো পত্তং পচ্ছা গহেতুং লভতি.

২৯০৬. যো সামণেরো সম্পুণ্ণৰীসতিৰস্সো ‘‘স্ৰে উদ্দেসং লভিস্সতী’’তি ৰত্তব্বো, অজ্জ সো উপসম্পন্নো হোতি, ঠিতিকা অতীতা সিযাতি যোজনা, স্ৰে পাপেতব্বা সামণেরট্ঠিতিকা অজ্জ উপসম্পন্নত্তা অতিক্কন্তা হোতীতি অত্থো, তং ভত্তং ন লভতীতি ৰুত্তং হোতি.

২৯০৭. উদ্দেসভত্তানন্তরং সলাকভত্তং দস্সেতুমাহ ‘‘সচে পনা’’তিআদি. সচে সলাকা লদ্ধা, তংদিনে ভত্তং ন লদ্ধং, পুনদিনে তস্স ভত্তং গহেতব্বং, ন সংসযো ‘‘গহেতব্বং নু খো, ন গহেতব্ব’’ন্তি এৰং সংসযো ন কাতব্বোতি যোজনা.

২৯০৮. উত্তরি উত্তরং অতিরেকং ভঙ্গং ব্যঞ্জনং এতস্সাতি উত্তরিভঙ্গং, তস্স, অতিরেকব্যঞ্জনস্সাতি অত্থো. একচরস্সাতি একচারিকস্স. সলাকাযেৰ সলাকিকা.

২৯০৯. উত্তরিভঙ্গমেৰ উত্তরিভঙ্গকং.

২৯১০. যেন যেন হীতি গাহিতসলাকেন যেন যেন ভিক্খুনা. যং যন্তি ভত্তব্যঞ্জনেসু যং যং ভত্তং ৰা যং যং ব্যঞ্জনং ৰা.

২৯১১. সঙ্ঘুদ্দেসাদিকন্তি সঙ্ঘভত্তউদ্দেসভত্তাদিকং. আদি-সদ্দেন নিমন্তনং, সলাকং, পক্খিকং, উপোসথিকং, পাটিপদিকন্তি পঞ্চ ভত্তানি গহিতানি.

তত্থ সব্বসঙ্ঘস্স দিন্নং সঙ্ঘভত্তং নাম. ‘‘সঙ্ঘতো এত্তকে ভিক্খূ উদ্দিসিত্ৰা দেথা’’তিআদিনা ৰত্ৰা দিন্নং উদ্দেসভত্তং. ‘‘সঙ্ঘতো এত্তকানং ভিক্খূনং ভত্তং গণ্হথা’’তিআদিনা ৰত্ৰা দিন্নং নিমন্তনং নাম. অত্তনো অত্তনো নামেন সলাকগাহকানং ভিক্খূনং দিন্নং সলাকভত্তং নাম. চাতুদ্দসিযং দিন্নং পক্খিকং. উপোসথে দিন্নং উপোসথিকং. পাটিপদে দিন্নং পাটিপদিকং. তংতংনামেন দিন্নমেৰ তথা তথা ৰোহরীযতি. এতেসং পন ৰিত্থারকথা ‘‘অভিলক্খিতেসূ’’তিআদিনা (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২৫ পক্খিকভত্তাদিকথা) অট্ঠকথাযং ৰুত্তনযেন ৰেদিতব্বা. আগন্তুকাদীতি এত্থ আদি-সদ্দেন গমিকভত্তং, গিলানভত্তং, গিলানুপট্ঠাকভত্তন্তি তীণি গহিতানি. আগন্তুকানং দিন্নং ভত্তং আগন্তুকভত্তং. এসেৰ নযো সেসেসু.

২৯১২. ৰিহারন্তি ৰিহারভত্তং উত্তরপদলোপেন, ৰিহারে তত্রুপ্পাদভত্তস্সেতং অধিৰচনং. ৰারভত্তন্তি দুব্ভিক্খসমযে ‘‘ৰারেন ভিক্খূ জগ্গিস্সামা’’তি ধুরগেহতো পট্ঠায দিন্নং. নিচ্চন্তি নিচ্চভত্তং উত্তরপদলোপেন, তঞ্চ তথা ৰত্ৰাৰ দিন্নং. কুটিভত্তং নাম সঙ্ঘস্স আৰাসং কত্ৰা ‘‘অম্হাকং সেনাসনৰাসিনো অম্হাকং ভত্তং গণ্হন্তূ’’তি দিন্নং. পন্নরসৰিধং সব্বমেৰ ভত্তং ইধ ইমস্মিং সেনাসনক্খন্ধকে উদ্দিট্ঠং কথিতং. এতেসং ৰিত্থারৰিনিচ্ছযো অত্থিকেহি সমন্তপাসাদিকায গহেতব্বো.

২৯১৩. পচ্চযভাজনে মিচ্ছাপটিপত্তিযা মহাদীনৰত্তা অপ্পমত্তেনেৰ পটিপজ্জিতব্বন্তি পচ্চযভাজনকং অনুসাসন্তো আহ ‘‘পাল়ি’’ন্তিআদি.

সেনাসনক্খন্ধককথাৰণ্ণনা.

ৰত্তক্খন্ধককথাৰণ্ণনা

২৯১৪-৫. আগন্তুকো চ আৰাসিকো চ পিণ্ডচারিকো চ সেনাসনঞ্চ আরঞ্ঞকো চ অনুমোদনা চাতি ৰিগ্গহো, তাসু ৰত্তানি, ইতরীতরযোগদ্ৰন্দসমাসস্স উত্তরপদলিঙ্গত্তা ইত্থি লিঙ্গনিদ্দেসো. ভত্তে ভত্তগ্গে, উত্তরপদলোপো. ‘‘ভত্তে’’তিআদীহি পদেহি ‘‘ৰত্তানী’’তি পচ্চেকং যোজেতব্বং.

আচরিযো চ উপজ্ঝাযকো চ সিস্সো চ সদ্ধিৰিহারিকো চ, তেসং ৰত্তানীতি ৰিগ্গহো. সব্বসোতি সব্বাৰযৰভেদেহি. চতুদ্দসেৰাতি অৰযৰভেদেহি বহুৰিধানিপি ৰত্তানি ৰিসযভেদেন চুদ্দস এৰ ৰুত্তানি. ৰিসুদ্ধচিত্তেনাতি সৰাসনসকলসংকিলেসপ্পহানতো অচ্চন্তপরিসুদ্ধচিত্তসন্তানেন. ৰিনাযকেনাতি সত্তে ৰিনেতীতি ৰিনাযকো, অনুত্তরপুরিসদম্মসারথিভাৰেন দম্মদেৰব্রহ্মনাগাদিকে সত্তে নানাৰিধেন ৰিনযনুপাযেন দমেতীতি অত্থো. অথ ৰা ৰিগতো নাযকো অস্সাতি ৰিনাযকো, তেন.

২৯১৬. আরামন্তি এত্থ তংসমীপে তব্বোহারো. যথাহ ‘‘ইদানি ‘আরামং পৰিসিস্সামী’তি ইমিনা উপচারসীমসমীপং দস্সেতি, তস্মা উপচারসীমং পত্ৰা উপাহনাওমুঞ্চনাদি সব্বং কাতব্ব’’ন্তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩৫৭). ‘‘পন অপনেতব্ব’’ন্তি পদচ্ছেদো. মুঞ্চিতব্বাতি উপাহনা পাদতো অপনেতব্বা.

২৯১৭. ওগুণ্ঠনন্তি সসীসপারুপনং. সীসে চীৰরমেৰ ৰা ন কাতব্বন্তি সম্বন্ধো. তেনাতি আগন্তুকেন. পানীযৰারিনাতি পাতব্বজলেন.

২৯১৮. পুচ্ছিত্ৰাতি ৰস্সগণনং পুচ্ছিত্ৰা. ৰিহারে ৰুড্ঢভিক্খুনো আগন্তুকেন ভিক্খুনা ৰন্দিতব্বাৰ. কালেতি কালস্সেৰ. তেন আগন্তুকেন ভিক্খুনা সেনাসনং ‘‘ময্হং কতরং সেনাসনং পাপুণাতী’’তি পুচ্ছিতব্বঞ্চাতি যোজনা.

২৯১৯. ‘‘পুচ্ছিতব্ব’’ন্তি ইদং ‘‘ৰচ্চট্ঠান’’ন্তিআদিকেহি সব্বেহি উপযোগন্তপদেহি পচ্চেকং যোজেতব্বং. পানীযমেৰ চাতি ‘‘কিং ইমিস্সা পোক্খরণিযা পানীযমেৰ পিৰন্তি, উদাহু নহানাদিপরিভোগম্পি করোন্তী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩৫৭) অট্ঠকথাগতনযেন পানীযঞ্চ. তথা পরিভোজনীযঞ্চ. সঙ্ঘকতিকন্তি ‘‘কেসুচি ঠানেসু ৰাল়মিগা ৰা অমনুস্সা ৰা হোন্তি, তস্মা কং কালং পৰিসিতব্বং, কং কালং নিক্খমিতব্ব’’ন্তি অট্ঠকথাগতনযেন সঙ্ঘস্স কতিকসণ্ঠানঞ্চ. গোচরাদিকন্তি এত্থ চ ‘‘গোচরো পুচ্ছিতব্বোতি ‘গোচরগামো আসন্নে, উদাহু দূরে, কালস্সেৰ চ পিণ্ডায চরিতব্বং, উদাহু নো’তি এৰং ভিক্খাচারো পুচ্ছিতব্বো’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩৫৭) ৰুত্তনযেন গোচরঞ্চ. আদি-সদ্দেন অগোচরং গহিতং. ‘‘অগোচরো নাম মিচ্ছাদিট্ঠিকানং ৰা গামো পরিচ্ছিন্নভিক্খো ৰা গামো, যত্থ একস্স ৰা দ্ৰিন্নং ৰা ভিক্খা দিয্যতি, সোপি পুচ্ছিতব্বো’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩৫৭) ৰুত্তনযেন অগোচরঞ্চ.

২৯২০. এৰং আগন্তুকৰত্তং দস্সেত্ৰা ইদানি আৰাসিকৰত্তং দস্সেতুমাহ ‘‘ৰুড্ঢ’’ন্তিআদি. পচ্চুগ্গন্ত্ৰা পত্তঞ্চ চীৰরঞ্চ পটিগ্গহেতব্বন্তি যোজনা. চ-সদ্দো লুত্তনিদ্দিট্ঠো.

২৯২১. তস্সাতি আগন্তুকস্স. পাদোদকঞ্চাতি -সদ্দেন ধোতাধোতপাদা যত্থ ঠপীযন্তি, তং পাদপীঠং, পাদকথলিকঞ্চ উপনিক্খিপিতব্বন্তি এতং গহিতং. পুচ্ছিতব্বঞ্চ ৰারিনাতি ‘‘পানীযেন পুচ্ছন্তেন সচে সকিং আনীতং পানীযং সব্বং পিৰতি, ‘পুন আনেমী’তি পুচ্ছিতব্বোযেৰা’’তি ৰুত্তনযেন পানীযেন পুচ্ছিতব্বো. ইধ -সদ্দেন –

‘‘অপিচ বীজনেনপি বীজিতব্বো, বীজন্তেন সকিং পাদপিট্ঠিযং বীজিত্ৰা সকিং মজ্ঝে, সকিং সীসে বীজিতব্বং, ‘অলং হোতূ’তি ৰুত্তেন ততো মন্দতরং বীজিতব্বং. পুন ‘অল’ন্তি ৰুত্তেন ততো মন্দতরং বীজিতব্বং. ততিযৰারং ৰুত্তেন বীজনী ঠপেতব্বা. পাদাপিস্স ধোৰিতব্বা, ধোৰিত্ৰা সচে অত্তনো তেলং অত্থি, তেন মক্খেতব্বা. নো চে অত্থি, তস্স সন্তকেন মক্খেতব্বা’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩৫৯) –

ৰুত্তৰত্তানি সঙ্গণ্হাতি.

২৯২২-৩. ৰন্দেয্যোতি ৰুড্ঢাগন্তুকো ৰন্দিতব্বো. পঞ্ঞপেতব্বন্তি ‘‘কত্থ ময্হং সেনাসনং পাপুণাতী’’তি পুচ্ছিতেন সেনাসনং পঞ্ঞপেতব্বং, ‘‘এতং সেনাসনং তুম্হাকং পাপুণাতী’’তি এৰং আচিক্খিতব্বন্তি অত্থো. ‘‘ৰত্তব্বো’’তি ইদং ‘‘অজ্ঝাৰুত্থমৰুত্থ’’ন্তিআদীহি পদেহি তংতংলিঙ্গৰচনানুরূপেন পরিৰত্তেত্ৰা পচ্চেকং যোজেতব্বং. অজ্ঝাৰুত্থন্তি পঞ্ঞত্তসেনাসনস্স ভিক্খূহি পঠমং ৰুত্থভাৰং. অৰুত্থং ৰাতি চীৰরকালং তস্মিং ভিক্খূহি অনজ্ঝাৰুত্থভাৰং ৰা. গোচরাগোচরং ৰুত্তমেৰ.

সেক্খকুলানি চাতি লদ্ধসেক্খসম্মুতিকানি কুলানি চ ৰত্তব্বানি. ‘‘পৰেসে নিক্খমে কালো’’তি ইদং ‘‘সঙ্ঘকতিক’’ন্তি এত্থ ৰুত্তত্থমেৰ. পানীযাদিকন্তি আদি-সদ্দেন পরিভোজনীযকত্তরযট্ঠীনং আচিক্খনং সঙ্গণ্হাতি.

২৯২৪. যথানিসিন্নেনেৰাতি অত্তনা নিসিন্নট্ঠানেযেৰ নিসিন্নেন. অস্সাতি নৰকস্স.

২৯২৫. ‘‘অত্র পত্তং ঠপেহি, ইদমাসনং নিসীদাহী’’তি ইচ্চেৰং ইমিনা পকারেন সব্বং ৰত্তব্বন্তি যোজনা. দেয্যং সেনাসনম্পি চাতি সেনাসনঞ্চ দাতব্বং. -সদ্দেন ‘‘অৰুত্থং ৰা অজ্ঝাৰুত্থং ৰা আচিক্খিতব্ব’’ন্তিআদিনা ৰুত্তং সম্পিণ্ডেতি. মহাআৰাসেপি অত্তনো সন্তিকং সম্পত্তস্স আগন্তুকস্স ৰত্তং অকাতুং ন লব্ভতি.

২৯২৬. ‘‘মাতিকায নিদ্দিট্ঠক্কমেনেৰ ৰত্তানি কাতব্বানি, উদাহু যথানুপ্পত্তিৰসেনা’’তি কোচি মঞ্ঞেয্যাতি মাতিকাক্কমেনেৰ কাতব্বন্তি নিযমো নত্থি, যথানুপ্পত্তৰসেনেৰ কাতব্বন্তি ৰিঞ্ঞাপেতুং মাতিকাক্কমমনাদিযিত্ৰা গমিকৰত্তং আরদ্ধং. অথ ৰা ৰত্তিচ্ছানুপুব্বকত্তা সদ্দপযোগস্স মাতিকাক্কমমনাদিযিত্ৰা যথিচ্ছং নিদ্দেসো কতোতি ৰেদিতব্বোতি. দারুমত্তিকভণ্ডানীতি মঞ্চপীঠাদীনি চেৰ রজনভাজনানি চ. পটিসামেত্ৰাতি গুত্তট্ঠানে ঠপেত্ৰা. আৰসথম্পি থকেত্ৰাতি আৰসথে দ্ৰারকৰাটাদীনি চ থকেত্ৰা.

২৯২৭. আপুচ্ছিত্ৰাপীতি ভিক্খুস্স ৰা সামণেরস্স ৰা আরামিকস্স ৰা ‘‘ইমং পটিজগ্গাহী’’তি নিয্যাদেত্ৰা ৰা. পুচ্ছিতব্বে অসন্তেপীতি এত্থ পি-সদ্দো পন-সদ্দত্থো. গোপেত্ৰা ৰাপি সাধুকন্তি ‘‘চতূসু পাসাণেসু মঞ্চং পঞ্ঞপেত্ৰা মঞ্চে মঞ্চং আরোপেত্ৰা’’তিআদিনা (চূল়ৰ. ৩৬০) ৰুত্তনযেন সম্মা পটিসামেত্ৰা গন্তব্বন্তি যোজনা.

২৯২৮. পিণ্ডচারিকৰত্তং দস্সেতুমাহ ‘‘সহসা’’তিআদি. পিণ্ডচারিকো ভিক্খু অন্তরঘরং পৰিসন্তো সহসা ন পৰিসে সীঘং ন পৰিসেয্য, নিক্খমন্তো সহসা ন নিক্খমে সীঘং ন নিক্খমেয্য, ভিক্খুসারুপ্পেন পৰিসেয্য, নিক্খমেয্য চ. পিণ্ডচারিনা ভিক্খুনা গেহদ্ৰারং সম্পত্তেন অতিদূরে ন ঠাতব্বং নিব্বকোসতো অতিদূরট্ঠানে ন ঠাতব্বং. অচ্চাসন্নে ন ঠাতব্বং নিব্বকোসতো আসন্নতরে ঠানে ন ঠাতব্বং.

২৯২৯. উচ্চারেত্ৰাতি উপনামেত্ৰা. ভাজনন্তি পত্তং. দক্খিণেন পণামেত্ৰাতি দক্খিণেন হত্থেন উপনামেত্ৰা. ভিক্খং গণ্হেয্যাতি এত্থ ‘‘উভোহি হত্থেহি পটিগ্গহেত্ৰা’’তি সেসো. যথাহ – ‘‘উভোহি হত্থেহি পত্তং পটিগ্গহেত্ৰা ভিক্খা গহেতব্বা’’তি (চূল়ৰ. ৩৬৬).

২৯৩০. সূপং দাতুকামা ৰা অদাতুকামা ৰা ইতি মুহুত্তকং সল্লক্খেয্য তিট্ঠেয্য. অন্তরাতি ভিক্খাদানসমযে. ভিক্খাদাযিকাতি ইত্থী ৰা হোতু পুরিসো ৰা, ভিক্খাদানসমযে মুখং ন ওলোকেতব্বন্তি.

২৯৩১. পিণ্ডচারিকৰত্তং দস্সেত্ৰা আরঞ্ঞিকৰত্তং দস্সেতুমাহ ‘‘পানীযাদী’’তিআদি. পানীযাদীতি আদি-সদ্দেন পরিভোজনীযঅগ্গিঅরণিসহিতকত্তরযট্ঠীনং গহণং. তত্রাযং ৰিনিচ্ছযো – পানীযং উপট্ঠাপেতব্বন্তি সচে ভাজনানি নপ্পহোন্তি, পানীযমেৰ পরিভোজনীযম্পি কত্ৰা উপট্ঠাপেতব্বং. ভাজনং অলভন্তেন ৰেল়ুনাল়িকাযপি উপট্ঠাপেতব্বং. তম্পি অলভন্তস্স যথা সমীপে খুদ্দকআৰাটো হোতি, এৰং কাতব্বং. অরণিসহিতে অসতি অগ্গিং অকাতুম্পি চ ৰট্টতি. যথা চ আরঞ্ঞিকস্স, এৰং কন্তারপটিপন্নস্সাপি অরণিসহিতং ইচ্ছিতব্বং. গণৰাসিনো পন তেন ৰিনাপি ৰট্টতীতি.

নক্খত্তন্তি অস্সযুজাদিসত্তৰীসতিৰিধং নক্খত্তং জানিতব্বন্তি সম্বন্ধো. কথং জানিতব্বন্তি আহ ‘‘তেন যোগো চা’’তি, তেন নক্খত্তেন চন্দস্স যোগো ঞাতব্বোতি অত্থো. জানিতব্বা দিসাপি চাতি অরঞ্ঞে ৰিহরন্তেন অট্ঠপি দিসা অসম্মোহতো জানিতব্বা.

২৯৩২. অঞ্ঞৰত্তং দস্সেতুমাহ ‘‘ৰচ্চপস্সাৰতিত্থানী’’তিআদি. পটিপাটিযা ভৰন্তীতি গতানুক্কমেন সেৰিতব্বা ভৰন্তি. যথাহ – ‘‘ৰচ্চকুটিযং, পস্সাৰট্ঠানে, ন্হানতিত্থেতি তীসুপি আগতপটিপাটিযেৰ পমাণ’’ন্তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩৭৩). যথাৰুড্ঢং করোন্তস্সাতি গতপটিপাটিং ৰিনা ৰুড্ঢপটিপাটিযা করোন্তস্স.

২৯৩৩. ৰচ্চকুটিং পৰিসন্তো সহসা ন পৰিসেয্য. উব্ভজিত্ৰাতি চীৰরং উক্খিপিত্ৰা.

২৯৩৪. নিত্থুনন্তেন ভিক্খুনা ৰচ্চং ন কাতব্বন্তি যোজনা. ‘‘ৰচ্চস্স দুন্নিগ্গমনেন উপহতো হুত্ৰা নিত্থুনতি চে, ন দোসো’’তি সিক্খাভাজনৰিনিচ্ছযে ৰুত্তং. দণ্ডকট্ঠং খাদতো ৰচ্চং করোতো ভিক্খুনো দুক্কটং হোতীতি যোজনা.

২৯৩৬. খরেনাতি ফরুসেন ৰা ফালিতকট্ঠেন ৰা গণ্ঠিকেন ৰা কণ্টকেন ৰা সুসিরেন ৰা পূতিনা ৰা দণ্ডেন ন অৰলেখেয্য ন পুঞ্ছেয্য. ন কট্ঠং ৰচ্চকূপকে ছড্ডেয্যাতি তং কট্ঠং ৰচ্চকূপে ন ছড্ডেয্য. পস্সাৰদোণিযা খেল়ং ন পাতেয্যাতি যোজনা.

২৯৩৭. পাদুকাসূতি ৰচ্চপস্সাৰপাদুকাসু. নিক্খমনে নিক্খমনকালে. তত্থেৰাতি ৰচ্চপস্সাৰপাদুকাস্ৰেৰ. পটিচ্ছাদেয্যাতি উক্খিত্তং চীৰরং ওতারেত্ৰা সরীরং পটিচ্ছাদেয্য.

২৯৩৮. যো ৰচ্চং কত্ৰা সলিলে সতি সচে নাচমেয্য উদককিচ্চং ন করেয্য, তস্স দুক্কটং উদ্দিট্ঠন্তি যোজনা. মোহনাসিনাতি সৰাসনস্স মোহস্স, তেন সহজেকট্ঠপহানেকট্ঠানং সকলসংকিলেসানঞ্চ পহাযিনা আসৰক্খযঞাণেন সমুচ্ছিন্দতা মুনিনা সব্বঞ্ঞুনা সম্মাসম্বুদ্ধেন. ‘‘সলিলে সতী’’তি ইমিনা অসতি নিদ্দোসতং দীপেতি. যথাহ –

‘‘সতি উদকেতি এত্থ সচে উদকং অত্থি, পটিচ্ছন্নট্ঠানং পন নত্থি, ভাজনেন নীহরিত্ৰা আচমিতব্বং. ভাজনে অসতি পত্তেন নীহরিতব্বং. পত্তেপি অসতি অসন্তং নাম হোতি. ‘ইদং অতিৰিৰটং, পুরতো অঞ্ঞং উদকং ভৰিস্সতী’তি গতস্স উদকং অলভন্তস্সেৰ ভিক্খাচারৰেলা হোতি, কট্ঠেন ৰা কেনচি ৰা পুঞ্ছিত্ৰা গন্তব্বং, ভুঞ্জিতুম্পি অনুমোদনম্পি কাতুং ৰট্টতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩৭৩).

২৯৩৯. সসদ্দন্তি উদকসদ্দং কত্ৰা. ‘‘পাসাণাদিট্ঠানে পহরিত্ৰা উদকং সদ্দাযতি চে, ন দোসো’’তি সিক্খাভাজনৰিনিচ্ছযে ৰুত্তং. চপু চপূতি চাতি তাদিসং অনুকরণং কত্ৰা নাচমেতব্বন্তি যোজনা. আচমিত্ৰাতি উদককিচ্চং কত্ৰা. সরাৰে আচমনভাজনে উদকং ন সেসেতব্বন্তি যোজনা, ইদং পন সব্বসাধারণট্ঠানং সন্ধায ৰুত্তং. যথাহ অট্ঠকথাযং

‘‘আচমনসরাৰকেতি সব্বসাধারণট্ঠানং সন্ধাযেতং ৰুত্তং. তত্র হি অঞ্ঞে অঞ্ঞে আগচ্ছন্তি, তস্মা উদকং ন সেসেতব্বং. যং পন সঙ্ঘিকেপি ৰিহারে একদেসে নিবদ্ধগমনত্থায কতং ঠানং হোতি পুগ্গলিকট্ঠানং ৰা, তস্মিং ৰট্টতি. ৰিরেচনং পিৰিত্ৰা পুনপ্পুনং পৰিসন্তস্সাপি ৰট্টতিযেৰা’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩৭৪).

২৯৪০. ঊহতম্পীতি অঞ্ঞেন ৰা অত্তনা ৰা অসঞ্চিচ্চ ঊহতং মলেন দূসিতট্ঠানং. অধোৰিত্ৰাতি জলে সতি অসোধেত্ৰা জলে অসতি কট্ঠেন ৰা কেনচি ৰা পুঞ্ছিত্ৰা গন্তব্বং. যথাহ – ‘‘উদকং অত্থি ভাজনং নত্থি, অসন্তং নাম হোতি, ভাজনং অত্থি উদকং নত্থি, এতম্পি অসন্তং, উভযে পন অসতি অসন্তমেৰ, কট্ঠেন ৰা কেনচি ৰা পুঞ্ছিত্ৰা গন্তব্ব’’ন্তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩৭৪). উক্লাপাপি সচে হোন্তীতি ৰচ্চপস্সাৰট্ঠানানি সচে কচৰরাকিণ্ণানি হোন্তি. ‘‘অসেসতো সোধেতব্ব’’ন্তি ইমিনা ততো কস্সচি কচৰরস্স অপনযনং সোধনং নাম ন হোতি, নিস্সেসকচৰরাপনযনমেৰ সোধনন্তি দীপেতি.

২৯৪১. পিঠরোতি অৰলেখনকট্ঠনিক্খেপনভাজনং. কুম্ভী চে রিত্তাতি আচমনকুম্ভী সচে তুচ্ছা.

২৯৪২. এৰং ৰচ্চকুটিৰত্তং দস্সেত্ৰা সেনাসনৰত্তং দস্সেতুমাহ ‘‘অনজ্ঝিট্ঠো’’তিআদি. অনজ্ঝিট্ঠোতি অননুঞ্ঞাতো.

২৯৪৩. ৰুড্ঢং আপুচ্ছিত্ৰা কথেন্তস্সাতি যোজনা. ৰুড্ঢতরাগমেতি যং আপুচ্ছিত্ৰা কথেতুমারদ্ধো, ততোপি ৰুড্ঢতরস্স ভিক্খুনো আগমে সতি.

২৯৪৪. একৰিহারস্মিন্তি একস্মিং গেহে. ‘‘অনাপুচ্ছা’’তি ইদং ৰক্খমানেহি যথারহং যোজেতব্বং.

২৯৪৫. পঠমং যত্থ কত্থচি ৰুড্ঢানং সন্নিধানে কত্তব্বৰত্তং নিদ্দিট্ঠন্তি ইদানি একৰিহারে ৰসন্তেনাপি তস্স কাতব্বতং দস্সেতুং পুনপি ‘‘ন চ ধম্মো কথেতব্বো’’তি আহ. ধম্মচক্খুনাতি ধম্মলোচনেন ধম্মগরুকেন, ইমিনা অতাদিসস্স কতো ৰারো নিরত্থকোতি দীপেতি.

২৯৪৬. কাতব্বোতি জালেতব্বো. সোতি দীপো. ‘‘দ্ৰারং নাম যস্মা মহাৰল়ঞ্জং, তস্মা তত্থ আপুচ্ছনকিচ্চং নত্থী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩৬৯) ৰচনতো তং অৰত্ৰা আপত্তিক্খেত্তমেৰ দস্সেতুমাহ ‘‘ৰাতপানকৰাটানি, থকেয্য ৰিৰরেয্য নো’’তি.

২৯৪৭. ৰুড্ঢতো পরিৰত্তযেতি যেন ৰুড্ঢো, ততো পরিৰত্তযে, পিট্ঠিং অদস্সেত্ৰা ৰুড্ঢাভিমুখো তেন পরিৰত্তযেতি অত্থো. চীৰরকণ্ণেন ৰা কাযেন ৰা তং ৰুড্ঢং ন চ ঘট্টযে.

২৯৪৮. এৰং সেনাসনৰত্তং দস্সেত্ৰা জন্তাঘরৰত্তং দস্সেতুমাহ ‘‘পুরতো’’তিআদি. থেরানং পুরতো নেৰ ন্হাযেয্য, উপরি পটিসোতে ন চ ন্হাযেয্য, ওতরন্তানং ৰুড্ঢানং উত্তরং উত্তরন্তো মগ্গং দদেয্য, ন ঘট্টযে কাযেন ৰা চীৰরেন ৰা ন ঘট্টযেয্যাতি যোজনা.

‘‘তিমণ্ডলং পটিচ্ছাদেন্তেন পরিমণ্ডলং নিৰাসেত্ৰা কাযবন্ধনং বন্ধিত্ৰা’’তিআদিনা (চূল়ৰ. ৩৬৪) নযেন ৰুত্তানং ভত্তগ্গৰত্তানং সেখিযকথায ৰুত্তত্তা চ উপজ্ঝাযৰত্তাদীনং মহাখন্ধককথায ৰুত্তত্তা চ অনুমোদনৰত্তানং ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ভত্তগ্গে চতূহি পঞ্চহি থেরানুথেরেহি ভিক্খূহি আগমেতু’’ন্তিআদিনা (চূল়ৰ. ৩৬২) নযেন ভত্তগ্গৰত্তেযেৰ অন্তোগধভাৰেন ৰুত্তত্তা চ নিদ্দেসে তানি ন ৰুত্তানি, তথাপি তেসু অনুমোদনৰত্তং এৰং ৰেদিতব্বং (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩৬২) – সঙ্ঘত্থেরে অনুমোদনত্থায নিসিন্নে হেট্ঠা পটিপাটিযা চতূহি নিসীদিতব্বং. অনুথেরে নিসিন্নে মহাথেরেন চ হেট্ঠা চ তীহি নিসীদিতব্বং. পঞ্চমে নিসিন্নে উপরি চতূহি নিসীদিতব্বং. সঙ্ঘত্থেরেন হেট্ঠা দহরভিক্খুস্মিং অজ্ঝিট্ঠেপি সঙ্ঘত্থেরতো পট্ঠায চতূহি নিসীদিতব্বমেৰ. সচে পন অনুমোদকো ভিক্খু ‘‘গচ্ছথ, ভন্তে, আগমেতব্বকিচ্চং নত্থী’’তি ৰদতি, গন্তুং ৰট্টতি. মহাথেরেন ‘‘গচ্ছাম, আৰুসো’’তি ৰুত্তে ‘‘গচ্ছথা’’তি ৰদতি, এৰম্পি ৰট্টতি. ‘‘বহিগামে আগমেস্সামা’’তি আভোগং কত্ৰাপি বহিগামং গন্ত্ৰা অত্তনো নিস্সিতকে ‘‘তুম্হে তস্স আগমনং আগমেথা’’তি ৰত্ৰাপি গন্তুং ৰট্টতিযেৰ. সচে পন মনুস্সা অত্তনো রুচিতেন একেন অনুমোদনং কারেন্তি, নেৰ তস্স অনুমোদতো আপত্তি, ন চ মহাথেরস্স ভারো হোতি. উপনিসিন্নকথাযমেৰ হি মনুস্সেসু কথাপেন্তেসু মহাথেরো আপুচ্ছিতব্বো, মহাথেরেন চ অনুমোদনায অজ্ঝিট্ঠোৰ আগমেতব্বোতি ইদমেত্থ লক্খণন্তি.

২৯৪৯. ৰত্তন্তি যথাৰুত্তং আভিসমাচারিকৰত্তং. যথাহ – ‘‘আভিসমাচারিকং অপরিপূরেত্ৰা সীলং পরিপূরেস্সতীতি নেতং ঠানং ৰিজ্জতী’’তি. ন ৰিন্দতীতি ন লভতি.

২৯৫০. অনেকগ্গোতি ৰিক্খিত্তত্তাযেৰ অসমাহিতচিত্তো. ন চ পস্সতীতি ঞাণচক্খুনা ন পস্সতি, দট্ঠুং সমত্থো ন হোতীতি অত্থো. দুক্খাতি জাতিদুক্খাদিদুক্খতো.

২৯৫১. তস্মাতি যস্মা দুক্খা ন পরিমুচ্চতি, তস্মা. ওৰাদং কত্ৰা কিং ৰিসেসং পাপুণাতীতি আহ ‘‘ওৰাদং বুদ্ধসেট্ঠস্স, কত্ৰা নিব্বানমেহিতী’’তি. এহিতি পাপুণিস্সতি.

ৰত্তক্খন্ধককথাৰণ্ণনা.

ভিক্খুনিক্খন্ধককথাৰণ্ণনা

২৯৫২. ৰিৰরিত্ৰান চীৰরং অপনেত্ৰা.

২৯৫৩. যং কিঞ্চি সম্পযোজেন্তিযাতি যং কিঞ্চি অনাচারং করোন্তিযা. ততোতি তেন অনাচারসঙ্খাতেন অসদ্ধম্মেন. ভাসন্তিযাতি ৰাচায ভাসন্তিযা.

২৯৫৪-৬. দীঘন্তি একপরিক্খেপতো দীঘং. ৰিলীৰেন চ পট্টেনাতি সণ্হেহিপি ৰিলীৰেহি কতপট্টেন. চম্মপট্টেনাতি চম্মমযপট্টেন. দুস্সপট্টেনাতি সেতৰত্থেন. দুস্সৰেণিযাতি দুস্সেন গণ্ঠিতৰেণিযা. দুস্সৰট্টিযাতি দুস্সেন কতৰট্টিযা. ন ফাসুকা নমেতব্বাতি মজ্ঝিমস্স তনুভাৰত্থায গামদারিকা ৰিয ফাসুলিকা ন নামেতব্বা. জঘনন্তি মুত্তকরণপ্পদেসং. অট্ঠিকাদিনাতি গোজাণুট্ঠিকাদিনা. ন ঘংসাপেয্যাতি ন ঘট্টাপেয্য. ‘‘অট্ঠিকাদিনা’’তি ইদং ‘‘ন ঘংসাপেয্যা’’তি ইমিনা চ ‘‘কোট্টাপেতী’’তি ইমিনা কিরিযাপদেন চ সম্বন্ধিতব্বং.

২৯৫৭. ‘‘কোট্টাপেতী’’তি ইদং ‘‘হত্থং ৰা’’তিআদীহি উপযোগন্তপদেহি পচ্চেকং যোজেতব্বং. হত্থন্তি অগ্গবাহং. হত্থকোচ্ছন্তি পিট্ঠিহত্থং. পাদন্তি জঙ্ঘং.

২৯৫৮. ন মুখং লিম্পিতব্বন্তি ছৰিপসাদকরেন তিলসাসপকক্কাদিনা অনেকৰিধেন লিম্পনেন ন লিম্পিতব্বং. ন চুণ্ণেতব্বন্তি মুখচুণ্ণলেপনং ন কাতব্বং. মনোসিলায মুখং লঞ্জন্তিযা আপত্তি সিযাতি যোজনা.

২৯৫৯. অঙ্গরাগো ন কাতব্বোতি হলিদ্দিকুঙ্কুমাদীহি সরীরচ্ছৰিরাগো ন কাতব্বো. অৰঙ্গং ন চ কাতব্বন্তি অঞ্জনং বহি অক্খিকোটিযা লেখং ঠপেত্ৰা ন অঞ্জিতব্বং. ন কাতব্বং ৰিসেসকন্তি গণ্ডপদেসে ৰিচিত্রসণ্ঠানং ৰিসেসকং ৰত্তভঙ্গং ন কাতব্বং.

২৯৬০. ওলোকনকতোতি ৰাতপানতো. রাগাতি কামরাগেন. ওলোকেতুন্তি অন্তরৰীথিং ৰিলোকেতুং, সালোকে ন চ ঠাতব্বন্তি যোজনা. সালোকে দ্ৰারং ৰিৰরিত্ৰা উপড্ঢকাযং দস্সেন্তীহি ন ঠাতব্বং. সনচ্চন্তি নটসমজ্জং.

২৯৬১. গণিকং ৰুট্ঠাপেন্তিযা ৰেসিং ৰুট্ঠাপেন্তিযা. ‘‘ৰিক্কিণন্তিযা’’তি ইদং ‘‘সুর’’ন্তিআদীহি উপযোগন্তপদেহি পচ্চেকং যোজেতব্বং.

২৯৬৩. চেৰুপট্ঠাপেতব্বোতি অত্তনো ৰেয্যাৰচ্চং নেৰ কারাপেতব্বো. তিরচ্ছানগতোপি দাসো ৰা দাসী ৰা তিরচ্ছানগতোপি কম্মকরো ৰা ন চেৰ উপট্ঠাপেতব্বো নেৰ অত্তনো ৰেয্যাৰচ্চং কারাপেতব্বো. অপি-সদ্দেন পগেৰ মনুস্সভূতোতি দীপেতি.

২৯৬৪. ‘‘সব্বনীলাদি’’ন্তি ইমিনা –

‘‘সব্বনীলকমঞ্জেট্ঠ-কণ্হলোহিতপীতকে;

মহানামমহারঙ্গ-রত্তেসূ’’তি. (ৰি. ৰি. ৫৯৮) –

ৰুত্তানি অকপ্পিযচীৰরানি সঙ্গহিতানি. ‘‘নমতকং নাম এল়কলোমেহি কতং অৰাযিমং চম্মখণ্ডপরিভোগেন পরিভুঞ্জিতব্ব’’ন্তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ২৬৪) অট্ঠকথায ৰুত্তত্তা, গণ্ঠিপদে চ ‘‘সন্থরণসদিসো পিলোতিকাহি কতো পরিক্খারৰিসেসো’’তি ৰুত্তত্তা চ নিপজ্জায পরিভুঞ্জিতব্বো পরিক্খারৰিসেসো নমতকং নাম.

২৯৬৫. ছন্নম্পি পুরিসব্যঞ্জনং ‘‘এত্থা’’তি চিন্তেত্ৰা রাগচিত্তেন ওলোকেন্তিযা দুক্কটং হোতি. সব্বন্তি ৰুত্তপ্পকারং সব্বং.

২৯৬৬. ভিক্খুং দূরতোৰ পস্সিত্ৰা তস্স ভিক্খুনো দূরতো ওক্কমিত্ৰান মগ্গো দাতব্বোতি যোজনা.

২৯৬৭. ভিক্খং চরন্তিযা ভিক্খুনিযা ভিক্খুং পস্সিত্ৰা পন যেন ভিক্খায চরতি, তং পত্তং নীহরিত্ৰা উপরি ছাদেত্ৰা ঠিতং সঙ্ঘাটিচীৰরং অপনেত্ৰা উক্কুজ্জং উদ্ধংমুখং কত্ৰা ভিক্খুনো দস্সেতব্বন্তি যোজনা.

২৯৬৮. উতুনীনং ভিক্খুনীনং উতুকালে সঞ্জাতপুপ্ফে কালে সংৰেল্লিকং কাতুং কচ্ছং বন্ধিতুং মহেসিনা কটিসুত্তকং অনুঞ্ঞাতন্তি যোজনা, ইমিনা অঞ্ঞস্মিং কালে কটিসুত্তকং বন্ধিতুং ন ৰট্টতীতি দীপেতি. যথাহ – ‘‘ন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনিযা সব্বকালং কটিসুত্তকং ধারেতব্বং, যা ধারেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স. অনুজানামি, ভিক্খৰে, উতুনিযা কটিসুত্তক’’ন্তি (চূল়ৰ. ৪২২).

২৯৬৯. ইত্থিপোসযুতন্তি ইত্থীহি ৰা পুরিসেহি ৰা ইত্থিপুরিসেহি ৰা যুত্তং. ইত্থিপোসযুত্তং হত্থৰট্টকমেৰ ৰা. পাটঙ্কীতি পটপোট্টলিকং.

২৯৭০. গরুধম্মেতি সঙ্ঘাদিসেসে. মানত্তন্তি পক্খমানত্তং. সম্মন্নিত্ৰাতি ঞত্তিদুতিযায কম্মৰাচায সম্মন্নিত্ৰা.

২৯৭১. যস্সা ইত্থিযা পব্বজিতকালে গব্ভো ৰুট্ঠাতি ৰিজাযতি যদি, পুত্তো চে, তস্সাপি দারকমাতু যাৰ সো দারকো ৰিঞ্ঞুতং পাপুণাতি, যাৰ খাদিতুং, ভুঞ্জিতুং, নহাযিতুঞ্চ অত্তনো ধম্মতায সক্কোতি, তাৰ দুতিযা ভিক্খুনী তথা সম্মন্নিত্ৰা দাতব্বাতি যোজনা.

২৯৭২. সা পন মাতা ভিক্খুনী অত্তনো পুত্তং পাযেতুং, ভোজেতুং, মণ্ডেতুং, উরে কত্ৰা সযিতুঞ্চ লভতীতি যোজনা.

২৯৭৩. দুতিযিকায ভিক্খুনিযা দারকেন সহসেয্যং ঠপেত্ৰা যথা অঞ্ঞেসু পুরিসেসু ৰত্তিতব্বং পটিপজ্জিতব্বং, তথা এৰ তস্মিং দারকে ৰত্তিতব্বন্তি যোজনা.

২৯৭৪. ৰিব্ভমেনেৰাতি অত্তনো রুচিযা সেতৰত্থানং গহণেনেৰ. যথাহ – ‘‘যস্মা সা ৰিব্ভন্তা অত্তনো রুচিযা খন্তিযা ওদাতানি ৰত্থানি নিৰত্থা, তস্মাযেৰ সা অভিক্খুনী, ন সিক্খাপচ্চক্খানেনা’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৪৩৪). ইধাতি ইমস্মিং সাসনে.

২৯৭৫. গতাযাতি এত্থ ‘‘সকাৰাসা’’তি সেসো. যথাহ – ‘‘যা সা, ভিক্খৰে, ভিক্খুনী সকাৰাসা তিত্থাযতনং সঙ্কন্তা, সা আগতা ন উপসম্পাদেতব্বা’’তি. ন কেৰলং ন উপসম্পাদেতব্বা, পব্বজ্জম্পি ন লভতি. ওদাতানি গহেত্ৰা ৰিব্ভন্তা পন পব্বজ্জামত্তং লভতি.

২৯৭৬. ৰন্দনন্তি পাদে সম্বাহেত্ৰা ৰন্দনং. সাদিতুং ৰট্টতীতি ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সাদিতু’’ন্তি (চূল়ৰ. ৪৩৪) অনুঞ্ঞাতত্তা ৰট্টতি. তত্রেকে আচরিযা ‘‘সচে একতো ৰা উভতো ৰা অৰস্সুতা হোন্তি সারত্তা, যথাৰত্থুকমেৰা’’তি ৰদন্তি. একে আচরিযা ‘‘নত্থি এত্থ আপত্তী’’তি ৰদন্তীতি এৰং আচরিযৰাদং দস্সেত্ৰা ‘‘ইদং ওদিস্স অনুঞ্ঞাতং ৰট্টতী’’তি অট্ঠকথাসু ৰুত্তং, তং পমাণং. ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, সাদিতু’’ন্তি (চূল়ৰ. ৪৩৪) হি ৰচনেনেৰ কপ্পিযং.

২৯৭৭. যায কাযচি ৰচ্চকুটিযা ৰচ্চো ন কাতব্বো, হেট্ঠা ৰিৰটে উদ্ধং পটিচ্ছন্নে পন ৰচ্চং কাতুং ৰট্টতি. হেট্ঠা ৰিৰটে উপরি পটিচ্ছন্নেতি অট্ঠকথাযং ‘‘সচে কূপো খতো হোতি, উপরি পন পদরমত্তমেৰ সব্বদিসাসু পঞ্ঞাযতি, এৰরূপেপি ৰট্টতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৪৩৫) ৰুত্তং.

২৯৭৮. সব্বত্থাতি ভিক্খুনিউপস্সযঅন্তরঘরাদিসব্বট্ঠানেসু. গিলানাযাতি যস্সা ৰিনা পল্লঙ্কং ন ফাসু হোতি. অড্ঢপল্লঙ্কন্তি একপাদং আভুজিত্ৰা কতপল্লঙ্কং. সো একং পণ্হিং ঊরুমূলাসন্নং কত্ৰা ইতরং দূরে কত্ৰা আভুজিতপল্লঙ্কো নাম.

২৯৭৯. নরতিত্থেতি পুরিসানং নহানতিত্থে. যথাহ – ‘‘ন, ভিক্খৰে, ভিক্খুনিযা পুরিসতিত্থে নহাযিতব্বং, যা নহাযেয্য, আপত্তি দুক্কটস্স. অনুজানামি, ভিক্খৰে, মহিলাতিত্থে নহাযিতু’’ন্তি (চূল়ৰ. ৪৩৬).

২৯৮০. যা সমণী গন্ধচুণ্ণেন ৰা ৰাসিতমত্তিযা ৰাসিতকায মত্তিকায ৰা পটিসোতে ৰা ন্হাযেয্য, তস্সা আপত্তি দুক্কটন্তি যোজনা. ৰাসিতৰিসেসনেন অৰাসিতা ৰট্টতীতি দীপেতি. যথাহ – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পকতিমত্তিক’’ন্তি (চূল়ৰ. ৪৩৬).

২৯৮১. অভুত্ৰাতি এত্থ আমিসঅগ্গং গহণমত্তম্পি অকত্ৰা, পত্তচীৰরং কতিপযদিৰসানিপি অপরিভুঞ্জিত্ৰাতি অত্থো. সচে অসপ্পাযং, সব্বম্পি অপনেতুং ৰট্টতি.

২৯৮২. অনুপসম্পন্নে অসন্তে সব্বং ভিক্খূহি পটিগ্গহিতং ৰা অপ্পটিগ্গহিতং ৰা সন্নিধিকতং ৰা সব্বং অজ্ঝোহরণীযং ভিক্খূহি পটিগ্গহাপেত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ভিক্খুনীনং ৰট্টতীতি যোজনা. ‘‘ভিক্খুনীনং ৰট্টতী’’তি ইদং পকরণৰসেন ৰুত্তং. ভিক্খুনীহিপি পটিগ্গহাপেত্ৰা ভিক্খূনম্পি তথাৰিধং পরিভুঞ্জিতুং ৰট্টতি. যথাহ – ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ভিক্খূনং সন্নিধিং ভিক্খুনীহি পটিগ্গাহাপেত্ৰা পরিভুঞ্জিতু’’ন্তি (চূল়ৰ. ৪২১).

ভিক্খুনিক্খন্ধককথাৰণ্ণনা.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

খন্ধককথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

চতুব্বিধকম্মকথাৰণ্ণনা

২৯৮৩. অপলোকনসঞ্ঞিতং কম্মং, ঞত্তিকম্মং, ঞত্তিদুতিযকম্মং, ঞত্তিচতুত্থকম্মন্তি ইমানি চত্তারি কম্মানীতি যোজনা. তত্থ চত্তারীতি গণনপরিচ্ছেদো. ইমানীতি অনন্তরমেৰ ৰক্খমানত্তা আসন্নপচ্চক্খৰচনং. কম্মানীতি পরিচ্ছিন্নকম্মনিদস্সনং. ‘‘অপলোকনসঅঞত’’ন্তিআদি তেসং সরূপদস্সনং.

তত্রাযং সঙ্খেপতো ৰিনিচ্ছযো (চূল়ৰ. অট্ঠ. ২১৫; পরি. অট্ঠ. ৪৮২) – অপলোকনকম্মং নাম সীমট্ঠকসঙ্ঘং সোধেত্ৰা ছন্দারহানং ছন্দং আহরিত্ৰা সমগ্গস্স সঙ্ঘস্স অনুমতিযা তং তং ৰত্থুং কিত্তেত্ৰা ‘‘রুচ্চতি সঙ্ঘস্সা’’তি তিক্খত্তুং সাৰেত্ৰা কত্তব্বং কম্মং ৰুচ্চতি. ঞত্তিকম্মং নাম ৰুত্তনযেনেৰ সমগ্গস্স সঙ্ঘস্স অনুমতিযা একায ঞত্তিযা কত্তব্বং কম্মং. ঞত্তিদুতিযকম্মং নাম ৰুত্তনযেনেৰ সমগ্গস্স সঙ্ঘস্স অনুমতিযা একায ঞত্তিযা, একায চ অনুস্সাৰনাযাতি এৰং ঞত্তিদুতিযায অনুস্সাৰনায কত্তব্বং কম্মং. ঞত্তিচতুত্থকম্মং নাম ৰুত্তনযেনেৰ সমগ্গস্স সঙ্ঘস্স অনুমতিযা একায ঞত্তিযা, তীহি চ অনুস্সাৰনাহীতি এৰং ঞত্তিচতুত্থাহি তীহি অনুস্সাৰনাহি কত্তব্বং কম্মং. ঞত্তি দুতিযা যস্স অনুস্সাৰনস্স তং ঞত্তিদুতিযং, তেন কত্তব্বং কম্মং ঞত্তিদুতিযকম্মং. ঞত্তি চতুত্থা যস্স অনুস্সাৰনত্তযস্স তং ঞত্তিচতুত্থং, তেন কাতব্বং কম্মং ঞত্তিচতুত্থকম্মং.

২৯৮৪-৭. তেসং ঠানৰসেন ভেদং দস্সেতুমাহ ‘‘অপলোকনকম্ম’’ন্তিআদি. নৰন্নং ঠানানং সমাহারো নৰট্ঠানং, ‘‘গচ্ছতী’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. ঞত্তিকম্মন্তি গমনকিরিযাকত্তুনিদস্সনং. নৰট্ঠানন্তি কম্মনিদস্সনং. দুতিযন্তি ঞত্তিদুতিযকম্মং. সত্ত ঠানানি গচ্ছতীতি যোজনা.

ইদানি তং ঠানভেদং সরূপতো দস্সেতুমাহ ‘‘নিস্সারণঞ্চা’’তিআদি. নিস্সারণাদি কম্মৰিসেসানং সঞ্ঞা. অপলোকনকম্মঞ্হি নিস্সারণং…পে… পঞ্চমং কম্মলক্খণন্তি ইমানি পঞ্চ ঠানানি গচ্ছতীতি যোজনা.

এৰং নামৰসেন দস্সিতানি নিস্সারণাদীনি অত্থতো ৰিভজিত্ৰা দস্সেতুমাহ ‘‘নিস্সারণঞ্চা’’তিআদি. সমণুদ্দেসতোতি কণ্টকসামণেরতো নিস্সারণঞ্চ ওসারণঞ্চ ৰদেতি যোজনা. তত্থ কণ্টকসামণেরস্স নিস্সারণা তাদিসানংযেৰ সম্মাৰত্তং দিস্ৰা পৰেসনা ‘‘ওসারণা’’তি ৰেদিতব্বা.

পব্বজন্তেন হেতুভূতেন ভণ্ডুকং ভণ্ডুকম্মপুচ্ছনং ৰদেয্যাতি অত্থো. পব্বজ্জাপেক্খস্স কেসচ্ছেদনপুচ্ছনং ভণ্ডুকম্মং নাম. ছন্নেন হেতুভূতেন ব্রহ্মদণ্ডকং কম্মং ৰদেতি যোজনা. তথারূপস্সাতি ছন্নসদিসস্স মুখরস্স ভিক্খূ দুরুত্তৰচনেন ঘট্টেন্তস্স. কাতব্বোতি ‘‘ভন্তে, ইত্থন্নামো ভিক্খু মুখরো ভিক্খূ দুরুত্তৰচনেহি ঘট্টেন্তো ৰিহরতি, সো ভিক্খু যং ইচ্ছেয্য, তং ৰদেয্য. ভিক্খূহি ইত্থন্নামো ভিক্খু নেৰ ৰত্তব্বো, ন ওৰদিতব্বো, ন অনুসাসিতব্বো. সঙ্ঘং, ভন্তে, পুচ্ছামি ‘ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো ব্রহ্মদণ্ডস্স দানং রুচ্চতি সঙ্ঘস্সা’তি. দুতিযম্পি পুচ্ছামি… ততিযম্পি পুচ্ছামি ‘ইত্থন্নামস্স, ভন্তে, ভিক্খুনো ব্রহ্মদণ্ডস্স দানং রুচ্চতি সঙ্ঘস্সা’’তি (পরি. অট্ঠ. ৪৯৫-৪৯৬) এৰং ব্রহ্মদণ্ডো কাতব্বো.

২৯৮৮-৯. ‘‘আপুচ্ছিত্ৰানা’’তি পুব্বকিরিযায ‘‘গহিতাযা’’তি অপরকিরিযা অজ্ঝাহরিতব্বা, ‘‘রুচিযা’’তি এতস্স ৰিসেসনং. দেতীতি এত্থ ‘‘অচ্ছিন্নচীৰরাদীন’’ন্তি সেসো. সব্বো সঙ্ঘো সন্নিপতিত্ৰান সব্বসো সব্বে সীমট্ঠে আগতাগতে ভিক্খূ আপুচ্ছিত্ৰান ‘‘ইত্থন্নামেন পরিক্খারেন ভৰিতব্বং, রুচ্চতি তস্স দান’’ন্তি ৰিসুং পুচ্ছিত্ৰা গহিতায ভিক্খূনং রুচিযা তিক্খত্তুং অপলোকেত্ৰা চীৰরাদিপরিক্খারং অচ্ছিন্নচীৰরাদীনং দেতি, যং এৰংভূতং সঙ্ঘস্স দানং, তং তস্স অপলোকনকম্মস্স কম্মলক্খণং হোতীতি যোজনা. লক্খীযতীতি লক্খণং, কম্মমেৰ লক্খণং, ন নিস্সারণাদীনীতি কম্মলক্খণং.

২৯৯০-১. এৰং অপলোকনকম্মস্স পঞ্চ ঠানানি উদ্দেসনিদ্দেসৰসেন দস্সেত্ৰা ইদানি ঞত্তিকম্মস্স কম্মলক্খণং তাৰ দস্সেতুমাহ ‘‘নিস্সারণ’’ন্তিআদি. ইতি ‘‘ঞত্তিযা নৰ ঠানানী’’তি অযমুদ্দেসো ৰক্খমানেন ‘‘ৰিনিচ্ছযে’’তিআদিনিদ্দেসেনেৰ ৰিভাৰীযতি.

২৯৯২. ৰিনিচ্ছযেতি উব্বাহিকৰিনিচ্ছযে. অসম্পত্তেতি নিট্ঠং অগতে. থেরস্সাতি ধম্মকথিকস্স. তেনেৰাহ ‘‘অৰিনযঞ্ঞুনো’’তি. তস্স ‘‘সুণন্তু মে আযস্মন্তা, অযং ইত্থন্নামো ভিক্খু ধম্মকথিকো, ইমস্স নেৰ সুত্তং আগচ্ছতি, নো সুত্তৰিভঙ্গো, সো অত্থং অসল্লক্খেত্ৰা ব্যঞ্জনচ্ছাযায অত্থং পটিবাহতি, যদাযস্মন্তানং পত্তকল্লং, ইত্থন্নামং ভিক্খুং ৰুট্ঠাপেত্ৰা অৰসেসা ইমং অধিকরণং ৰূপসমেয্যামা’’তি (চূল়ৰ. ২৩৩) এৰং উব্বাহিকৰিনিচ্ছযে ধম্মকথিকস্স ভিক্খুনো যা নিস্সরণা ৰুত্তা, সা ঞত্তিকম্মে ‘‘নিস্সারণা’’তি ৰুত্তাতি যোজনা.

২৯৯৩-৪. উপসম্পদাপেক্খস্স ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, ইত্থন্নামো ইত্থন্নামস্স আযস্মতো উপসম্পদাপেক্খো, অনুসিট্ঠো সো মযা, যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, ইত্থন্নামো আগচ্ছেয্যাতি. আগচ্ছাহী’’তি (মহাৰ. ১২৬) ৰচনপটিসংযুত্তস্স সঙ্ঘস্স সম্মুখানযনং, সা ওসারণা নাম. ‘‘আগচ্ছ ওসারণা’’তি পদচ্ছেদো.

উপোসথৰসেনাপি, পৰারণাৰসেনাপি. ঞত্তিযা ঠপিতত্তাতি ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, অজ্জুপোসথো পন্নরসো, যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো উপোসথং করেয্য’’ (মহাৰ. ১৩৪), ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, অজ্জ পৰারণা পন্নরসী, যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো পৰারেয্যা’’তি (মহাৰ. ২১০) উপোসথপৰারণাৰসেন ঞত্তিযা ঠপিতত্তা উপোসথো, পৰারণা ৰাতি ইমানি দ্ৰে ঞত্তিকম্মানি.

‘‘উপসম্পদাপেক্খঞ্হি, অনুসাসেয্যহন্তি চা’’তি ইমিনা ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, ইত্থন্নামো ইত্থন্নামস্স আযস্মতো উপসম্পদাপেক্খো, যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, অহং ইত্থন্নামং অনুসাসেয্য’’ন্তি (মহাৰ. ১২৬) অযং একা ঞত্তি গহিতা.

২৯৯৫. ‘‘ইত্থন্নামমহং ভিক্খুং, পুচ্ছেয্যং ৰিনযন্তি চা’’তি ইমিনা ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, অহং ইত্থন্নামং ৰিনযং পুচ্ছেয্য’’ন্তি (মহাৰ. ১৫১) অযং একা ঞত্তি গহিতা. এৰমাদীতি আদি-সদ্দেন ‘‘যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, ইত্থন্নামো ইত্থন্নামং অনুসাসেয্যা’’তি, ‘‘যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, অহং ইত্থন্নামং অন্তরাযিকে ধম্মে পুচ্ছেয্য’’ন্তি (মহাৰ. ১২৬), ‘‘যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, ইত্থন্নামো ইত্থন্নামং অন্তরাযিকে ধম্মে পুচ্ছেয্যা’’তি, ‘‘যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, ইত্থন্নামো ইত্থন্নামং ৰিনযং পুচ্ছেয্যা’’তি (মহাৰ. ১৫১), ‘‘যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, অহং ইত্থন্নামেন ৰিনযং পুট্ঠো ৰিস্সজ্জেয্য’’ন্তি (মহাৰ. ১৫২), ‘‘যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, ইত্থন্নামো ইত্থন্নামেন ৰিনযং পুট্ঠো ৰিস্সজ্জেয্যা’’তি – (মহাৰ. ১৫২) ইমা ছ ঞত্তিযো গহিতা. এৰং পুরিমা দ্ৰে, ইমা চ ছাতি এদিসা ইমা অট্ঠ ঞত্তিযো ‘‘সম্মুতী’’তি ৰুত্তা.

২৯৯৬. নিস্সট্ঠচীৰরাদীনং দানন্তি ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, ইদং চীৰরং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো নিস্সগ্গিযং সঙ্ঘস্স নিস্সট্ঠং, যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, সঙ্ঘো ইমং চীৰরং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো দদেয্যা’’তি (পারা. ৪৬৪) এৰং নিস্সট্ঠচীৰরপত্তাদীনং দানং ‘‘দান’’ন্তি ৰুচ্চতি. আপত্তীনং পটিগ্গাহোতি ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, অযং ইত্থন্নামো ভিক্খু আপত্তিং সরতি ৰিৰরতি উত্তানিং করোতি দেসেতি, যদি সঙ্ঘস্স পত্তকল্লং, অহং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো আপত্তিং পটিগ্গণ্হেয্য’’ন্তি (চূল়ৰ. ২৩৯), ‘‘যদাযস্মন্তানং পত্তকল্লং, অহং ইত্থন্নামস্স ভিক্খুনো আপত্তিং পটিগ্গণ্হেয্য’’ন্তি (চূল়ৰ. ২৩৯). তেন ৰত্তব্বো ‘‘পস্সসী’’তি. ‘‘আম পস্সামী’’তি. ‘‘আযতিং সংৰরেয্যাসী’’তি. এৰং আপত্তীনং পটিগ্গাহো ‘‘পটিগ্গাহো’’তি ৰুচ্চতি.

২৯৯৭. পৰারুক্কড্ঢনাতি পৰারণুক্কড্ঢনা. গাথাবন্ধৰসেন ণ-কারলোপো. অথ ৰা পৰারণং পৰারোতি পৰারণ-সদ্দপরিযাযো পৰার-সদ্দো. ‘‘ইমং উপোসথং কত্ৰা, কাল়ে পৰারযামী’’তি ইমিনা ‘‘সুণন্তু মে আযস্মন্তা আৰাসিকা, যদাযস্মন্তানং পত্তকল্লং, ইদানি উপোসথং করেয্যাম, পাতিমোক্খং উদ্দিসেয্যাম, আগমে কাল়ে পৰারেয্যামা’’তি (মহাৰ. ২৪০) অযং ঞত্তি উপলক্খণতো দস্সিতা. এৰং কতপৰারণা ‘‘পচ্চুক্কড্ঢনা’’তি মতা. এত্থ চ কাল়েতি পুব্বকত্তিকমাসস্স কাল়পক্খুপোসথে. ইমিনা চ ‘‘আগমে জুণ্হে পৰারেয্যামা’’তি অযং ঞত্তি চ উপলক্খিতা. জুণ্হেতি অপরকত্তিকজুণ্হপক্খউপোসথে.

২৯৯৮. তিণৰত্থারকেতি তিণৰত্থারকসমথে. সব্বপঠমা ঞত্তীতি সব্বসঙ্গাহিকা ঞত্তি ৰুচ্চতি. ইতরা চাতি উভযপক্খে পচ্চেকং ঠপিতা দ্ৰে ঞত্তিযো চাতি এৰং তিধা পৰত্তং এতং ঞত্তিকম্মং কম্মলক্খণং ইতি এৰং ৰুত্তনযেন ‘‘ৰিনিচ্ছযে’’তিআদিনা ঞত্তিযা নৰ ঠানানি ৰেদিতব্বানীতি যোজনা.

২৯৯৯-৩০০০. এৰং ঞত্তিকম্মে নৰ ঠানানি দস্সেত্ৰা ইদানি ঞত্তিদুতিযকম্মে সত্ত ঠানানি দস্সেতুমাহ ‘‘ঞত্তিদুতিযকম্মম্পী’’তিআদি. ‘‘ঞত্তিদুতিযকম্ম’’ন্তিআদিকা উদ্দেসগাথা উত্তানত্থাৰ.

নিদ্দেসে পত্তনিক্কুজ্জনাদীতি আদি-সদ্দেন পত্তুক্কুজ্জনং গহিতং. নিস্সারোসারণা মতাতি ‘‘নিস্সারণা, ওসারণা’’তি চ মতা. তত্থ ভিক্খূনং অলাভায পরিসক্কনাদিকেহি অট্ঠহি অঙ্গেহি সমন্নাগতস্স উপাসকস্স সঙ্ঘেন অসম্ভোগকরণত্থং পত্তনিক্কুজ্জনৰসেন নিস্সারণা চ তস্সেৰ সম্মা ৰত্তন্তস্স পত্তুক্কুজ্জনৰসেন ওসারণা চ ৰেদিতব্বা. সা খুদ্দকৰত্থুক্খন্ধকে ৰড্ঢলিচ্ছৰিৰত্থুস্মিং (চূল়ৰ. ২৬৫) ৰুত্তা.

৩০০১. সীমাদিসম্মুতি সম্মুতি নাম. সা পঞ্চদসধা মতাতি সীমাসম্মুতি তিচীৰরেনঅৰিপ্পৰাসসম্মুতি সন্থতসম্মুতি ভত্তুদ্দেসক সেনাসনগ্গাহাপক ভণ্ডাগারিক চীৰরপটিগ্গাহক যাগুভাজক ফলভাজক খজ্জভাজক অপ্পমত্তকৰিস্সজ্জক সাটিযগ্গাহাপক পত্তগ্গাহাপক আরামিকপেসক সামণেরপেসকসম্মুতীতি এৰং সা সম্মুতি পঞ্চদসৰিধা মতাতি অত্থো. কথিনস্স ৰত্থং, তস্স. মতোযেৰ মতকো, মতকস্স ৰাসো মতকৰাসো, তস্স মতকৰাসসো, মতকচীৰরস্স.

৩০০২. আনিসংসখেত্তভূতপঞ্চমাসব্ভন্তরেযেৰ উব্ভারো অন্তরুব্ভারো. কুটিৰত্থুস্স, ৰিহারস্স ৰত্থুনো চ দেসনা দেসনা নামাতি যোজনা.

৩০০৩. তিণৰত্থারকে দ্ৰিন্নং পক্খানং সাধারণৰসেন ঠপেতব্বঞত্তি চ পচ্ছা পক্খদ্ৰযে ৰিসুং ৰিসুং ঠপেতব্বা দ্ৰে ঞত্তিযো চাতি তিস্সো ঞত্তিযো কম্মৰাচায অভাৰেন ঞত্তিকম্মে ‘‘কম্মলক্খণ’’ন্তি দস্সিতা, পচ্ছা ৰিসুং ৰিসুং দ্ৰীসু পক্খেসু ৰত্তব্বা দ্ৰে ঞত্তিদুতিযকম্মৰাচা ঞত্তিদুতিযকম্মে ‘‘কম্মলক্খণ’’ন্তি দস্সিতাতি তং দস্সেতুমাহ ‘‘তিণৰত্থারকে কম্মে’’তি. ‘‘মোহারোপনতাদিসূ’’তি ইমিনা পাচিত্তিযেসু দস্সিতমোহারোপনকম্মঞ্চ অঞ্ঞৰাদকৰিহেসকারোপনকম্মাদিঞ্চ সঙ্গণ্হাতি. এত্থাতি ইমস্মিং ঞত্তিদুতিযকম্মে. কম্মলক্খণমেৰ কম্মলক্খণতা.

৩০০৪-৫. ইতি এৰং যথাৰুত্তনযেন ইমে সত্ত ঠানভেদা ঞত্তিদুতিযকম্মস্স. এৰং ঞত্তিদুতিযকম্মে সত্ত ঠানানি দস্সেত্ৰা ঞত্তিচতুত্থকম্মে ঠানভেদং দস্সেতুমাহ ‘‘তথা’’তিআদি.

৩০০৬. তজ্জনাদীনন্তি আদি-সদ্দেন নিযস্সাদীনং গহণং. তেসং সত্তন্নং কম্মানং. পস্সদ্ধি ৰূপসমো.

৩০০৭. ‘‘ভিক্খুনীনং ওৰাদো’’তি ভিক্খুনোৰাদকসম্মুতি ফলূপচারেন ৰুত্তা.

৩০০৮-৯. মূলপটিক্কস্সো মূলায পটিকস্সনা, গাথাবন্ধৰসেন ক-কারস্স দ্ৰেভাৰো. উক্খিত্তস্সানুৰত্তিকাতি উক্খিত্তানুৰত্তিকা একা যাৰততিযকা, অট্ঠ সঙ্ঘাদিসেসা, অরিট্ঠো চণ্ডকাল়ী চ দ্ৰে, ইমে একাদস যাৰততিযকা ভৰন্তি. ইমেসং ৰসাতি উক্খিত্তানুৰত্তিকাদীনি পুগ্গলাধিট্ঠানেন ৰুত্তানি, ইমেসং সমনুভাসনকম্মানং ৰসেন. দসেকাতি একাদস.

৩০১১. এৰং চতুন্নম্পি কম্মানং ঠানভেদং দস্সেত্ৰা অন্ৰযতো, ব্যতিরেকতো চ কাতব্বপ্পকারং দস্সেতুমাহ ‘‘অপলোকনকম্মঞ্চা’’তিআদি. ঞত্তিযাপি ন কারযে, ঞত্তিদুতিযেনপি ন কারযেতি যোজনা.

৩০১২. অপলোকনকম্মে ৰুত্তলক্খণেন ঞত্তিকম্মাদীনম্পি কাতব্বপ্পকারো সক্কা ৰিঞ্ঞাতুন্তি তং অদস্সেত্ৰা ঞত্তিদুতিযকম্মে লব্ভমানৰিসেসং দস্সেতুমাহ ‘‘ঞত্তিদুতিযকম্মানী’’তিআদি. অপলোকেত্ৰা কাতব্বানি লহুকানিপি ঞত্তিদুতিযকম্মানি অত্থীতি যোজনা. তানি পন কতমানীতি আহ ‘‘সব্বা সম্মুতিযো সিযু’’ন্তি. এত্থ সীমাসম্মুতিং ৰিনা সেসা তিচীৰরেনঅৰিপ্পৰাসসম্মুতিআদযো সব্বাপি সম্মুতিযোতি অত্থো.

৩০১৩. সেসানীতি যথাৰুত্তেহি সেসানি সীমাসম্মুতিআদীনি ছ কম্মানি. ন ৰট্টতীতি ন ৰট্টন্তি, গাথাবন্ধৰসেন ন-কারলোপো. যথাহ ‘‘সীমাসম্মুতি, সীমাসমূহননং, কথিনদানং, কথিনুদ্ধারো, কুটিৰত্থুদেসনা, ৰিহারৰত্থুদেসনাতি ইমানি ছ কম্মানি গরুকানি অপলোকেত্ৰা কাতুং ন ৰট্টন্তি, ঞত্তিদুতিযকম্মৰাচং সাৰেত্ৰাৰ কাতব্বানী’’তি (পরি. অট্ঠ. ৪৮২). ‘‘অপলোকেত্ৰা কাতুং পন ন ৰট্টতী’’তি ইদং নিদস্সনমত্তং, ঞত্তিচতুত্থকম্মৰসেনাপি কাতুং ন ৰট্টন্তেৰ. তেনেৰাহ ‘‘যথাৰুত্তনযেনেৰ, তেন তেনেৰ কারযে’’তি, যো যো নযো তং তং কম্মং কাতুং ৰুত্তো, তেনেৰ তেনেৰ নযেনাতি অত্থো.

চতুব্বিধকম্মকথাৰণ্ণনা.

কম্মৰিপত্তিকথাৰণ্ণনা

৩০১৪. কম্মানং ৰিপত্তিযা দস্সিতায সম্পত্তিপি ব্যতিরেকতো ৰিঞ্ঞাযতীতি কম্মৰিপত্তিং তাৰ দস্সেতুমাহ ‘‘ৰত্থুতো’’তিআদি. ৰসতি এত্থ কম্মসঙ্খাতং ফলং তদাযত্তৰুত্তিতাযাতি ৰত্থু, কম্মস্স পধানকারণং, ততো ৰত্থুতো চ. অনুস্সাৰনসীমতোতি অনুস্সাৰনতো, সীমতো চ. পঞ্চেৰাতি এৰকারেন কম্মদোসানং এতংপরমতং দস্সেতি.

৩০১৫. যথানিক্খিত্তকম্মদোসমাতিকানুক্কমে কম্মৰিপত্তিং ৰিভজিত্ৰা দস্সেতুমাহ ‘‘সম্মুখা’’তিআদি. সঙ্ঘধম্মৰিনযপুগ্গলসম্মুখাসঙ্খাতং চতুব্বিধং সম্মুখাৰিনযং উপনেত্ৰা কাতব্বং কম্মং সম্মুখাকরণীযং নাম.

তত্থ যাৰতিকা ভিক্খূ কম্মপত্তা, তে আগতা হোন্তি, ছন্দারহানং ছন্দো আহটো হোতি, সম্মুখীভূতা ন পটিক্কোসন্তি, অযং সঙ্ঘসম্মুখতা. যেন ধম্মেন যেন ৰিনযেন যেন সত্থুসাসনেন সঙ্ঘো তং কম্মং করোতি, অযং ধম্মসম্মুখতা, ৰিনযসম্মুখতা. তত্থ ধম্মোতি ভূতং ৰত্থু. ৰিনযোতি চোদনা চেৰ সারণা চ. সত্থুসাসনং নাম ঞত্তিসম্পদা চেৰ অনুস্সাৰনসম্পদা চ. যস্স সঙ্ঘো তং কম্মং করোতি, তস্স সম্মুখভাৰো পুগ্গলসম্মুখতা. এৰং চতুব্বিধেন সম্মুখাৰিনযেন যং সঙ্ঘকম্মং ‘‘করণীয’’ন্তি ৰুত্তং, তং অসম্মুখা করোতি চতুব্বিধলক্খণতো একম্পি পরিহাপেত্ৰা করোতি, তং কম্মং ৰত্থুৰিপন্নং সম্মুখাৰিনযসঙ্খাতেন ৰত্থুনা ৰেকল্লং ‘‘অধম্মকম্ম’’ন্তি পৰুচ্চতীতি যোজনা.

৩০১৬-৮. এৰং সম্মুখাকরণীযে ৰত্থুতো কম্মৰিপত্তিং দস্সেত্ৰা অসম্মুখাকরণীযং ৰিভজিত্ৰা দস্সেতুমাহ ‘‘অসম্মুখা’’তিআদি.

দেৰদত্তস্স কতং পকাসনীযকম্মঞ্চ. সেক্খসম্মুতি উম্মত্তকসম্মুতীতি যোজনা. অৰন্দিযকম্মং পুগ্গলসীসেন ‘‘অৰন্দিযো’’তি ৰুত্তং. অড্ঢকাসিযা গণিকায অনুঞ্ঞাতা দূতেন উপসম্পদা দূতূপসম্পদা. ইতি ইমানি অট্ঠ কম্মানি ঠপেত্ৰান সেসানি পন সব্বসো সব্বানি কম্মানি ‘‘সম্মুখাকরণীযানী’’তি সোভনগমনাদীহি সুগতো সত্থা অব্র্ৰি কথেসীতি যোজনা.

৩০১৯-২০. এৰং ৰত্থুতো কম্মৰিপত্তিং দস্সেত্ৰা ঞত্তিতো দস্সেতুমাহ ‘‘ঞত্তিতো’’তিআদি. ৰিপজ্জননযাতি ৰিনযৰিপজ্জনক্কমা. ৰত্থুং ন পরামসতীতি যস্স উপসম্পদাদিকম্মং করোতি, তং ন পরামসতি তস্স নামং ন গণ্হাতি. ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, অযং ধম্মরক্খিতো আযস্মতো বুদ্ধরক্খিতস্স উপসম্পদাপেক্খো’’তি ৰত্তব্বে ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, আযস্মতো বুদ্ধরক্খিতস্স উপসম্পদাপেক্খো’’তি ৰদতি. এৰং ৰত্থুং ন পরামসতি.

সঙ্ঘং ন পরামসতীতি সঙ্ঘস্স নামং ন পরামসতি তস্স নামং ন গণ্হাতি. ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, অযং ধম্মরক্খিতো’’তি ৰত্তব্বে ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, অযং ধম্মরক্খিতো’’তি ৰদতি. এৰং সঙ্ঘং ন পরামসতি.

পুগ্গলং ন পরামসতীতি যো উপসম্পদাপেক্খস্স উপজ্ঝাযো, তং ন পরামসতি তস্স নামং ন গণ্হাতি. ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, অযং ধম্মরক্খিতো আযস্মতো বুদ্ধরক্খিতস্স উপসম্পদাপেক্খো’’তি ৰত্তব্বে ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, অযং ধম্মরক্খিতো উপসম্পদাপেক্খো’’তি ৰদতি. এৰং পুগ্গলং ন পরামসতি.

ঞত্তিং ন পরামসতীতি সব্বেন সব্বং ঞত্তিং ন পরামসতি, ঞত্তিদুতিযকম্মে ঞত্তিং অট্ঠপেত্ৰা দ্ৰিক্খত্তুং কম্মৰাচায এৰ অনুস্সাৰনকম্মং করোতি, ঞত্তিচতুত্থকম্মেপি ঞত্তিং অট্ঠপেত্ৰা চতুক্খত্তুং কম্মৰাচায এৰ অনুস্সাৰনকম্মং করোতি. এৰং ঞত্তিং ন পরামসতি.

পচ্ছা ৰা ঞত্তিং ঠপেতীতি পঠমং কম্মৰাচায অনুস্সাৰনকম্মং কত্ৰা ‘‘এসা ঞত্তী’’তি ৰত্ৰা ‘‘খমতি সঙ্ঘস্স, তস্মা তুণ্হী, এৰমেতং ধারযামী’’তি ৰদতি. এৰং পচ্ছা ঞত্তিং ঠপেতি. পঞ্চহেতেহীতি এতেহি পঞ্চহি কারণেহি.

৩০২১-২. এৰং ঞত্তিতো কম্মৰিপত্তিং দস্সেত্ৰা ইদানি অনুস্সাৰনতো দস্সেতুমাহ ‘‘অনুস্সাৰনতো’’তিআদি. অনুস্সাৰনতো কম্মদোসা পঞ্চ পকাসিতাতি যোজনা. ‘‘ন পরামসতি ৰত্থুং ৰা’’তিআদীসু ৰত্থুআদীনি ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বানি. এৰং পন নেসং অপরামসনং হোতি (পরি. অট্ঠ. ৪৮৫) – ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো’’তি পঠমানুস্সাৰনে ৰা ‘‘দুতিযম্পি এতমত্থং ৰদামি… ততিযম্পি এতমত্থং ৰদামি, ‘‘সুণাতু মে ভন্তে সঙ্ঘো’’তি দুতিযততিযানুস্সাৰনেসু ৰা ‘‘অযং ধম্মরক্খিতো আযস্মতো বুদ্ধরক্খিতস্স উপসম্পদাপেক্খো’’তি ৰত্তব্বে ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, আযস্মতো বুদ্ধরক্খিতস্সা’’তি ৰদন্তো ৰত্থুং ন পরামসতি নাম.

‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, অযং ধম্মরক্খিতো’’তি ৰত্তব্বে ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে, অযং ধম্মরক্খিতো’’তি ৰদন্তো সঙ্ঘং ন পরামসতি নাম.

‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, অযং ধম্মরক্খিতো আযস্মতো বুদ্ধরক্খিতস্সা’’তি ৰত্তব্বে ‘‘সুণাতু মে, ভন্তে সঙ্ঘো, অযং ধম্মরক্খিতো উপসম্পদাপেক্খো’’তি ৰদন্তো পুগ্গলং ন পরামসতি নাম.

সাৰনং হাপেতীতি সব্বেন সব্বং কম্মৰাচায অনুস্সাৰনং ন করোতি, ঞত্তিদুতিযকম্মে দ্ৰিক্খত্তুং ঞত্তিমেৰ ঠপেতি, ঞত্তিচতুত্থকম্মে চতুক্খত্তুং ঞত্তিমেৰ ঠপেতি. এৰং অনুস্সাৰনং হাপেতি. যোপি ঞত্তিদুতিযকম্মে একং ঞত্তিং ঠপেত্ৰা একং কম্মৰাচং অনুস্সাৰেন্তো অক্খরং ৰা ছড্ডেতি, পদং ৰা দুরুত্তং করোতি, অযম্পি অনুস্সাৰনং হাপেতিযেৰ. ঞত্তিচতুত্থকম্মে পন একং ঞত্তিং ঠপেত্ৰা সকিমেৰ ৰা দ্ৰিক্খত্তুং ৰা কম্মৰাচায অনুস্সাৰনং করোন্তোপি অক্খরং ৰা পদং ৰা ছড্ডেন্তোপি দুরুত্তং করোন্তোপি অনুস্সাৰনং হাপেতিযেৰাতি ৰেদিতব্বো.

দুরুত্তং করোতীতি এত্থ পন অযং ৰিনিচ্ছযো (পরি. অট্ঠ. ৪৮৫) – যো হি অঞ্ঞস্মিং অক্খরে ৰত্তব্বে অঞ্ঞং ৰদতি, অযং দুরুত্তং করোতি নাম. তস্মা কম্মৰাচং করোন্তেন ভিক্খুনা য্ৰাযং –

‘‘সিথিলং ধনিতঞ্চ দীঘরস্সং;

গরুকং লহুকঞ্চ নিগ্গহিতং;

সম্বন্ধং ৰৰত্থিতং ৰিমুত্তং;

দসধা ব্যঞ্জনবুদ্ধিযা পভেদো’’তি. (পরি. অট্ঠ. ৪৮৫) –

ৰুত্তো, অযং সুট্ঠু উপলক্খেতব্বো.

এত্থ হি সিথিলং নাম পঞ্চসু ৰগ্গেসু পঠমততিযং. ধনিতং নাম তেস্ৰেৰ দুতিযচতুত্থং. দীঘন্তি দীঘেন কালেন ৰত্তব্বং আকারাদি. রস্সন্তি ততো উপড্ঢকালেন ৰত্তব্বং অকারাদি. গরুকন্তি দীঘমেৰ, যং ৰা ‘‘আযস্মতো বুদ্ধরক্খিতত্থেরস্স, যস্স নক্খমতী’’তি এৰং সংযোগপরং কত্ৰা ৰুচ্চতি. লহুকন্তি রস্সমেৰ, যং ৰা ‘‘আযস্মতো বুদ্ধরক্খিতথেরস্স, যস্স ন খমতী’’তি এৰং অসংযোগপরং কত্ৰা ৰুচ্চতি. নিগ্গহিতন্তি যং করণানি নিগ্গহেত্ৰা অৰিস্সজ্জেত্ৰা অৰিৰটেন মুখেন অনুনাসিকং কত্ৰা ৰত্তব্বং. সম্বন্ধন্তি যং পরপদেন সম্বন্ধিত্ৰা ‘‘তুণ্হস্সা’’তি ৰা ‘‘তুণ্হিস্সা’’তি ৰা ৰুচ্চতি. ৰৰত্থিতন্তি যং পরপদেন অসম্বন্ধং কত্ৰা ৰিচ্ছিন্দিত্ৰা ‘‘তুণ্হী অস্সা’’তি ৰা ‘‘তুণ্হ অস্সা’’তি ৰা ৰুচ্চতি. ৰিমুত্তন্তি যং করণানি অনিগ্গহেত্ৰা ৰিস্সজ্জেত্ৰা ৰিৰটেন মুখেন অনুনাসিকং অকত্ৰা ৰুচ্চতি.

তত্থ ‘‘সুণাতু মে’’তি ৰত্তব্বে ত-কারস্স থ-কারং কত্ৰা ‘‘সুণাথু মে’’তি ৰচনং সিথিলস্স ধনিতকরণং নাম, তথা ‘‘পত্তকল্লং, এসা ঞত্তী’’তি ৰত্তব্বে ‘‘পত্থকল্লং, এসা ঞত্থী’’তিআদিৰচনঞ্চ. ‘‘ভন্তে সঙ্ঘো’’তি ৰত্তব্বে ভকারঘকারানং বকারগকারে কত্ৰা ‘‘বন্তে সংগো’’তি ৰচনং ধনিতস্স সিথিলকরণং নাম. ‘‘সুণাতু মে’’তি ৰিৰটেন মুখেন ৰত্তব্বে পন ‘‘সুণংতু মে’’তি ৰা ‘‘এসা ঞত্তী’’তি ৰত্তব্বে ‘‘এসং ঞত্তী’’তি ৰা অৰিৰটেন মুখেন অনুনাসিকং কত্ৰা ৰচনং ৰিমুত্তস্স নিগ্গহিতৰচনং নাম. ‘‘পত্তকল্ল’’ন্তি অৰিৰটেন মুখেন অনুনাসিকং কত্ৰা ৰত্তব্বে ‘‘পত্তকল্লা’’তি ৰিৰটেন মুখেন অনুনাসিকং অকত্ৰা ৰচনং নিগ্গহিতস্স ৰিমুত্তৰচনং নাম. ইতি সিথিলে কত্তব্বে ধনিতং, ধনিতে কত্তব্বে সিথিলং, ৰিমুত্তে কত্তব্বে নিগ্গহিতং, নিগ্গহিতে কত্তব্বে ৰিমুত্তন্তি ইমানি চত্তারি ব্যঞ্জনানি অন্তোকম্মৰাচায কম্মং দূসেন্তি. এৰং ৰদন্তো হি অঞ্ঞস্মিং অক্খরে ৰত্তব্বে অঞ্ঞং ৰদতি, দুরুত্তং করোতীতি ৰুচ্চতি.

ইতরেসু পন দীঘরস্সাদীসু ছসু ব্যঞ্জনেসু দীঘট্ঠানে দীঘমেৰ, রস্সট্ঠানে চ রস্সমেৰাতি এৰং যথাঠানে তং তদেৰ অক্খরং ভাসন্তেন অনুক্কমাগতং পৰেণিং অৰিনাসেন্তেন কম্মৰাচা কাতব্বা. সচে পন এৰং অকত্ৰা দীঘে ৰত্তব্বে রস্সং, রস্সে ৰা ৰত্তব্বে দীঘং ৰদতি, তথা গরুকে ৰত্তব্বে লহুকং, লহুকে ৰা ৰত্তব্বে গরুকং ৰদতি, সম্বন্ধে ৰা পন ৰত্তব্বে ৰৰত্থিতং, ৰৰত্থিতে ৰা ৰত্তব্বে সম্বন্ধং ৰদতি, এৰং ৰুত্তেপি কম্মৰাচা ন কুপ্পতি. ইমানি হি ছ ব্যঞ্জনানি কম্মং ন কোপেন্তি.

যং পন সুত্তন্তিকত্থেরা ‘‘দ-কারো ত-কারমাপজ্জতি, ত-কারো দ-কারমাপজ্জতি, চ-কারো জ-কারমাপজ্জতি, জ-কারো চ-কারমাপজ্জতি, য-কারো ক-কারমাপজ্জতি, ক-কারো য-কারমাপজ্জতি, তস্মা দ-কারাদীসু ৰত্তব্বেসু ত-কারাদিৰচনং ন ৰিরুজ্ঝতী’’তি ৰদন্তি, তং কম্মৰাচং পত্ৰা ন ৰট্টতি. তস্মা ৰিনযধরেন নেৰ দ-কারো ত-কারো কাতব্বো…পে… ন ক-কারো য-কারো. যথাপাল়িযা নিরুত্তিং সোধেত্ৰা দসৰিধায ব্যঞ্জননিরুত্তিযা ৰুত্তদোসে পরিহরন্তেন কম্মৰাচা কাতব্বা. ইতরথা হি সাৰনং হাপেতি নাম.

অসমযে সাৰেতীতি সাৰনায অকালে অনৰকাসে ঞত্তিং অট্ঠপেত্ৰা পঠমংযেৰ অনুস্সাৰনকম্মং কত্ৰা পচ্ছা ঞত্তিং ঠপেতি. ইতি ইমেহি পঞ্চহাকারেহি অনুস্সাৰনতো কম্মানি ৰিপজ্জন্তি. তেনাহ – ‘‘এৰং পন ৰিপজ্জন্তি, অনুস্সাৰনতোপি চা’’তি.

৩০২৩. এৰং অনুস্সাৰনতো কম্মৰিপত্তিং দস্সেত্ৰা সীমতো কম্মৰিপত্তি উপোসথক্খন্ধককথায ৰুত্তনযা এৰাতি তমেৰ অতিদিসন্তো আহ ‘‘একাদসহি…পে… মযা’’তি. কম্মদোসোযেৰ কম্মদোসতা. তাৰ পঠমং.

৩০২৪-৭. এৰং সীমতো কম্মৰিপত্তিং অতিদেসতো দস্সেত্ৰা ইদানি পরিসৰসেন দস্সেতুমাহ ‘‘চতুৰগ্গেনা’’তিআদি. কম্মপত্তাতি এত্থ ‘‘চত্তারো পকতত্তা’’তি সেসো. যথাহ – ‘‘চতুৰগ্গকরণে কম্মে চত্তারো ভিক্খূ পকতত্তা কম্মপত্তা’’তি (পরি. ৪৯৭). এত্থ চ পকতত্তা নাম অনুক্খিত্তা অনিস্সারিতা পরিসুদ্ধসীলা চত্তারো ভিক্খূ. কম্মপত্তা কম্মস্স অরহা অনুচ্ছৰিকা সামিনো. ন তেহি ৰিনা তং কম্মং করীযতি, ন তেসং ছন্দো ৰা পারিসুদ্ধি ৰা এতি. অনাগতাতি পরিসায হত্থপাসং অনাগতা. ছন্দোতি এত্থ ‘‘ছন্দারহান’’ন্তি সেসো. যথাহ ‘‘অৰসেসা পকতত্তা ছন্দারহা’’তি. ইমিনা অযমত্থো দীপিতো হোতি – ‘‘অৰসেসা পন সচেপি সহস্সমত্তা হোন্তি, সচে সমানসংৰাসকা, সব্বে ছন্দারহাৰ হোন্তি, ছন্দপারিসুদ্ধিং দত্ৰা আগচ্ছন্তু ৰা মা ৰা, কম্মং পন তিট্ঠতী’’তি. সম্মুখাতি সম্মুখীভূতা.

তিৰঙ্গিকোতি কম্মপত্তানাগমনছন্দানাহরণপটিক্কোসনসঙ্খাতঅঙ্গত্তযযুত্তো. দোসো কম্মৰিপত্তিলক্খণো. পরিসায ৰসা সিযাতি পরিসৰসেন হোতি.

পটিসেধেন্তীতি পটিক্কোসন্তি. দুতিযে চতুৰগ্গিকে কম্মে দুৰঙ্গিকো দোসো পরিসায ৰসা সিযাতি যোজনা.

এত্থ এতস্মিং ততিযে চতুৰগ্গিকে পটিক্কোসোৰ অত্থি, ন ইতরে পরিসদোসাতি একঙ্গিকো দোসো পরিসায ৰসা সিযাতি যোজনা. দুৰঙ্গ যুত্তপরিসাদোসস্স দুতিযং দেসিতত্তা দুৰঙ্গ যুত্তপরিসাদোসো ‘‘দুতিযো’’তি ৰুত্তো. তথা ততিযং দেসিতত্তা একঙ্গযুত্তো ততিযো ৰেদিতব্বো. ইমমেৰ নযং পঞ্চৰগ্গাদিসঙ্ঘত্তযস্স অতিদিসন্তো আহ ‘‘এৰং…পে… তিৰিধেসুপী’’তি. আদি-সদ্দেন দসৰগ্গৰীসতিৰগ্গসঙ্ঘানং গহণং.

৩০২৮. এৰং চতূসু সঙ্ঘেসু চতুন্নং তিকানং ৰসেন পরিসতো কম্মৰিপত্তিযা দ্ৰাদসৰিধতং দস্সেতুমাহ ‘‘চতুত্থিকা’’তি. অনুৰাদেন ‘‘দস দ্ৰে সিযু’’ন্তি ৰিধীযতি. পরিসাৰসা চতুত্থিকা দোসা দস দ্ৰে দ্ৰাদস সিযুন্তি যোজনা. এত্থাতি এতেসু ‘‘ৰত্থুতো’’তিআদিনা ৰুত্তেসু পঞ্চসু কম্মদোসেসু, নিদ্ধারণে ভুম্মং. ‘‘পরিসাৰসা’’তি ইদং নিদ্ধারেতব্বং. কম্মানীতি অপলোকনাদীনি চত্তারি. এত্থ চ চতুৰগ্গাদিকরণীযেসু কম্মেসু পকতত্তেন কম্মৰাচং সাৰেত্ৰা কতমেৰ কম্মং কম্মপত্তেন কতং হোতি. কম্মপত্তে পকতত্তে ঠপেত্ৰা অপকতত্তেন কেনচি, কেৰলেনেৰ কম্মৰাচং সাৰেত্ৰা কতং অপকতত্তকম্মপত্তলক্খণাভাৰা, কম্মপত্তেন চ কম্মৰাচায অস্সাৰিতত্তা অনুস্সাৰনদোসেন ৰিপন্নং হোতীতি ৰেদিতব্বং. তেনেৰ পোরাণকৰিনযধরত্থেরা কম্মৰিপত্তিসঙ্কাপরিহারত্থং দ্ৰীহি তীহি একতো কম্মৰাচং সাৰযন্তি. অযমেত্থ সঙ্খেপো, ৰিত্থারো পন পরিৰারাৰসানে পাল়িযা (পরি. ৪৮২ আদযো) ৰা অট্ঠকথায (পরি. অট্ঠ. ৪৮২ আদযো) চ গহেতব্বো.

কম্মৰিপত্তিকথাৰণ্ণনা.

পকিণ্ণকৰিনিচ্ছযকথাৰণ্ণনা

৩০২৯. ছত্তং পণ্ণমযং কিঞ্চীতি তালপণ্ণাদিপণ্ণচ্ছদনং যং কিঞ্চি ছত্তং. বহীতি উপরি. অন্তোতি হেট্ঠা. সিব্বিতুন্তি রূপং দস্সেত্ৰা সূচিকম্মং কাতুং.

৩০৩০. পণ্ণেতি ছদনপণ্ণে. অড্ঢচন্দন্তি অড্ঢচন্দাকারং. মকরদন্তকন্তি মকরদন্তাকারং, যং ‘‘গিরিকূট’’ন্তি ৰুচ্চতি. ছিন্দিতুং ন ৰট্টতীতি সম্বন্ধো. মুখৰট্টিযা নামেত্ৰা বদ্ধপণ্ণকোটিযা ৰা মত্থকিমণ্ডলকোটিযা ৰা গিরিকূটাদিং করোন্তি, ইমিনা তং পটিক্খিত্তং. দণ্ডেতি ছত্তদণ্ডে. ঘটকন্তি ঘটাকারো. ৰাল়রূপং ৰাতি ব্যগ্ঘাদিৰাল়ানং রূপকং ৰা. লেখাতি উক্কিরিত্ৰা ৰা ছিন্দিত্ৰা ৰা চিত্তকম্মৰসেন ৰা কতরাজি.

৩০৩১. পঞ্চৰণ্ণানং সুত্তানং অন্তরে নীলাদিএকৰণ্ণেন সুত্তেন থিরত্থং ছত্তং অন্তো চ বহি চ সিব্বিতুং ৰা ছত্তদণ্ডগ্গাহকসলাকপঞ্জরং থিরত্থং ৰিনন্ধিতুং ৰা ৰট্টতীতি যোজনা. ‘‘পঞ্চৰণ্ণানং একৰণ্ণেন থিরত্থ’’ন্তি ইমিনা অনেকৰণ্ণেহি সুত্তেহি ৰণ্ণমট্ঠত্থায সিব্বিতুঞ্চ ৰিনন্ধিতুঞ্চ ন ৰট্টতীতি দীপেতি.

পোত্থকেসু পন ‘‘পঞ্চৰণ্ণেনা’’তি পাঠো দিস্সতি, তস্স একৰণ্ণেন, পঞ্চৰণ্ণেন ৰা সুত্তেন থিরত্থং সিব্বিতুং, ৰিনন্ধিতুং ৰা ৰট্টতীতি যোজনা কাতব্বা হোতি, সো এত্থেৰ হেট্ঠা ৰুত্তেন –

‘‘পঞ্চৰণ্ণেন সুত্তেন, সিব্বিতুং ন চ ৰট্টতী’’তি –

পাঠেন চ ‘‘কেচি তালপণ্ণচ্ছত্তং অন্তো ৰা বহি ৰা পঞ্চৰণ্ণেন সুত্তেন সিব্বন্তা ৰণ্ণমট্ঠং করোন্তি, তং ন ৰট্টতি. একৰণ্ণেন পন নীলেন ৰা পীতকেন ৰা যেন কেনচি সুত্তেন অন্তো ৰা বহি ৰা সিব্বিতুং ছত্তদণ্ডগ্গাহকং সলাকপঞ্জরং ৰা ৰিনন্ধিতুং ৰট্টতি, তঞ্চ খো থিরকরণত্থং, ন ৰণ্ণমট্ঠত্থাযা’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.৮৫ পাল়িমুত্তকৰিনিচ্ছয) অট্ঠকথাপাঠেন চ ৰিরুজ্ঝতি, তস্মা সো ন গহেতব্বো.

৩০৩২. লেখা ৰা পন কেৰলাতি যথাৰুত্তপ্পকারা সলাকলেখা ৰা. ছিন্দিত্ৰাতি উক্কিরিত্ৰা কতং ছিন্দিত্ৰা. ঘংসিত্ৰাতি চিত্তকম্মাদিৰসেন কতং ঘংসিত্ৰা.

৩০৩৩. দণ্ডবুন্দম্হীতি ছত্তদণ্ডস্স পঞ্জরে গাহণত্থায ফালিতবুন্দম্হি, মূলেতি অত্থো. অযমেত্থ নিস্সন্দেহে ৰুত্তনযো. খুদ্দসিক্খাগণ্ঠিপদে পন ‘‘ছত্তপিণ্ডিযা মূলে’’তি ৰুত্তং. অহিছত্তকসণ্ঠানন্তি ফুল্লঅহিছত্তাকারং. রজ্জুকেহি গাহাপেত্ৰা দণ্ডে বন্ধন্তি, তস্মিং বন্ধট্ঠানে ৰলযমিৰ উক্কিরিত্ৰা উট্ঠাপেত্ৰা. বন্ধনত্থাযাতি ৰাতেন যথা ন চলতি, এৰং রজ্জূহি দণ্ডে পঞ্জরস্স বন্ধনত্থায. উক্কিরিত্ৰা কতা লেখা ৰট্টতীতি যোজনা. যথাহ – ‘‘ৰাতপ্পহারেন অচলনত্থং ছত্তমণ্ডলিকং রজ্জুকেহি গাহাপেত্ৰা দণ্ডে বন্ধন্তি, তস্মিং বন্ধনট্ঠানে ৰলযমিৰ উক্কিরিত্ৰা লেখং ঠপেন্তি, সা ৰট্টতী’’তি. ‘‘সচেপি ন বন্ধন্তি, বন্ধনারহট্ঠানত্তা ৰলযং উক্কিরিতুং ৰট্টতী’’তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং.

৩০৩৪. সমং সতপদাদীনন্তি সতপদাদীহি সদিসং, তুল্যত্থে করণৰচনপ্পসঙ্গে সামিৰচনং.

৩০৩৫. পত্তস্স পরিযন্তে ৰাতি অনুৰাতস্স উভযপরিযন্তে ৰা. পত্তমুখেপি ৰাতি দ্ৰিন্নং আরামৰিত্থারপত্তানং সঙ্ঘটিতট্ঠানে কণ্ণেপি ৰা, একস্সেৰ ৰা পত্তস্স ঊনপূরণত্থং সঙ্ঘটিতট্ঠানেপি ৰা. ৰেণিন্তি কুদ্রূসসীসাকারেন সিব্বনং. কেচি ‘‘ৰরকসীসাকারেনা’’তি ৰদন্তি. সঙ্খলিকন্তি বিল়ালদামসদিসং সিব্বনং. কেচি ‘‘সতপদিসম’’ন্তি ৰদন্তি.

৩০৩৬. পট্টন্তি পট্টম্পি. অট্ঠকোণাদিকো ৰিধি পকারো এতস্সাতি অট্ঠকোণাদিকৰিধি, তং. ‘‘অট্ঠকোণাদিক’’ন্তি গাথাবন্ধৰসেন নিগ্গহিতাগমো. ‘‘অট্ঠকোণাদিকং ৰিধি’’ন্তি এতং ‘‘পট্ট’’ন্তি এতস্স সমানাধিকরণৰিসেসনং, কিরিযাৰিসেসনং ৰা, ‘‘করোন্তী’’তি ইমিনা সম্বন্ধো. অথ ৰা পট্টন্তি এত্থ ভুম্মত্থে উপযোগৰচনং, পট্টেতি অত্থো. ইমস্মিং পক্খে ‘‘অট্ঠকোণাদিক’’ন্তি উপযোগৰচনং. ‘‘ৰিধি’’ন্তি এতস্স ৰিসেসনং. ইধ ৰক্খমানচতুকোণসণ্ঠানতো অঞ্ঞং অট্ঠকোণাদিকং নামং. তত্থাতি তস্মিং পট্টদ্ৰযে. অগ্ঘিযগদারূপন্তি অগ্ঘিযসণ্ঠানঞ্চেৰ গদাসণ্ঠানঞ্চ সিব্বনং. মুগ্গরন্তি লগুল়সণ্ঠানসিব্বনং. আদি-সদ্দেন চেতিযাদিসণ্ঠানানং গহণং.

৩০৩৭. তত্থাতি পট্টদ্ৰযে তস্মিং ঠানে. কক্কটকক্খীনীতি কুল়ীরঅচ্ছিসদিসানি সিব্বনৰিকারানি. উট্ঠাপেন্তীতি করোন্তি. তত্থাতি তস্মিং গণ্ঠিকপাসকপট্টকে. সুত্তাতি কোণতো কোণং সিব্বিতসুত্তা চেৰ চতুরস্সে সিব্বিতসুত্তা চ. পিল়কাতি তেসমেৰ সুত্তানং নিৰত্তেত্ৰা সিব্বিতকোটিযো চ. দুৰিঞ্ঞেয্যাৰাতি রজনকালে দুৰিঞ্ঞেয্যরূপা অনোল়ারিকা দীপিতা ৰট্টন্তীতি. যথাহ – ‘‘কোণসুত্তপিল়কা চ চীৰরে রত্তে দুৰিঞ্ঞেয্যরূপা ৰট্টন্তী’’তি.

৩০৩৮. গণ্ঠিপাসকপট্টকাতি গণ্ঠিকপট্টকপাসকপট্টকাতি যোজনা. কণ্ণকোণেসু সুত্তানীতি চীৰরকণ্ণেসু সুত্তানি চেৰ গণ্ঠিকপাসকপট্টানং কোণেসু সুত্তানি চ ছিন্দেয্য. এত্থ চ চীৰরে আযামতো, ৰিত্থারতো চ সিব্বিত্ৰা অনুৰাততো বহি নিক্খন্তসুত্তং চীৰরং রজিত্ৰা সুক্খাপনকালে রজ্জুযা ৰা চীৰরৰংসে ৰা বন্ধিত্ৰা ওলম্বিতুং অনুৰাতে বদ্ধসুত্তানি চ কণ্ণসুত্তানি নাম. যথাহ – ‘‘চীৰরস্স কণ্ণসুত্তকং ন ৰট্টতি, রজিতকালে ছিন্দিতব্বং. যং পন ‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, কণ্ণসুত্তক’ন্তি (মহাৰ. ৩৪৪) এৰং অনুঞ্ঞাতং, তং অনুৰাতে পাসকং কত্ৰা বন্ধিতব্বং, রজনকালে লগ্গনত্থাযা’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.৮৫ পাল়িমুত্তকৰিনিচ্ছয).

৩০৩৯. সূচিকম্মৰিকারং ৰাতি চীৰরমণ্ডনত্থায নানাসুত্তকেহি সতপদিসদিসং সিব্বন্তা আগন্তুকপট্টং ঠপেন্তি, এৰরূপং সূচিকম্মৰিকারং ৰা. অঞ্ঞং ৰা পন কিঞ্চিপীতি অঞ্ঞম্পি যং কিঞ্চি মালাকম্মমিগপক্খিপাদাদিকং সিব্বনৰিকারং. কাতুন্তি সযং কাতুং. কারাপেতুন্তি অঞ্ঞেন ৰা কারাপেতুং.

৩০৪০. যো ভিক্খু পরং উত্তমং ৰণ্ণমট্ঠং অভিপত্থযং পত্থযন্তো কঞ্জিপিট্ঠখলিঅল্লিকাদীসু চীৰরং পক্খিপতি, তস্স পন ভিক্খুনো দুক্কটা মোক্খো ন ৰিজ্জতীতি যোজনা. কঞ্জীতি ৰাযনতন্তমক্খনকঞ্জিসদিসা থূলাকঞ্জি. পিট্ঠন্তি তণ্ডুলপিট্ঠং. তণ্ডুলপিট্ঠেহি পক্কা খলি. অল্লিকাতি নিয্যাসো. আদি-সদ্দেন লাখাদীনং গহণং.

৩০৪১. চীৰরস্স করণে করণকালে সমুট্ঠিতানং সূচিহত্থমলাদীনং ধোৰনত্থং, কিলিট্ঠকালে চ ধোৰনত্থং কঞ্জিপিট্ঠিখলিঅল্লিকাদীসু পক্খিপতি, ৰট্টতীতি যোজনা.

৩০৪২. তত্থাতি যেন কসাৰেন চীৰরং রজতি, তস্মিং রজনে চীৰরস্স সুগন্ধভাৰত্থায গন্ধং ৰা উজ্জলভাৰত্থায তেলং ৰা ৰণ্ণত্থায লাখং ৰা. কিঞ্চীতি এৰরূপং যং কিঞ্চি.

৩০৪৩. মণিনাতি পাসাণেন. অঞ্ঞেনপি চ কেনচীতি যেন উজ্জলং হোতি, এৰরূপেন মুগ্গরাদিনা অঞ্ঞেনাপি কেনচি ৰত্থুনা. দোণিযাতি রজনম্বণে. ন ঘংসিতব্বং হত্থেন গাহেত্ৰা ন ঘট্টেতব্বং.

৩০৪৪. রত্তং চীৰরং হত্থেহি কিঞ্চি থোকং পহরিতুং ৰট্টতীতি যোজনা. ‘‘যত্থ পক্করজনং পক্খিপন্তি, সা রজনদোণি, তত্থ অংসবদ্ধককাযবন্ধনাদিং ঘট্টেতুং ৰট্টতী’’তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং.

৩০৪৫. গণ্ঠিকেতি ৰেল়ুদন্তৰিসাণাদিমযগণ্ঠিকে. লেখা ৰাতি ৰট্টাদিভেদা লেখা ৰা. পিল়কা ৰাতি সাসপবীজসদিসা খুদ্দকপুব্বুল়া ৰা. পাল়িকণ্ণিকভেদকোতি মণিকাৰল়িরূপপুপ্ফকণ্ণিকরূপভেদকো. কপ্পবিন্দুৰিকারো ৰা ন ৰট্টতীতি যোজনা.

৩০৪৬. আরগ্গেনাতি আরকণ্টকগ্গেন, সূচিমুখেন ৰা. কাচিপি লেখাতি ৰট্টকগোমুত্তাদিসণ্ঠানা যা কাচিপি রাজি.

৩০৪৭. ভমং আরোপেত্ৰাতি ভমে অল্লিযাপেত্ৰা.

৩০৪৮. পত্তমণ্ডলকেতি পত্তে ছৰিরক্খনত্থায তিপুসীসাদীহি কতে পত্তস্স হেট্ঠা আধারাদীনং উপরি কাতব্বে পত্তমণ্ডলকে. ভিত্তিকম্মন্তি ৰিভত্তং কত্ৰা নানাকাররূপককম্মচিত্তং. যথাহ ‘‘ন ভিক্খৰে চিত্রানি পত্তমণ্ডলানি ধারেতব্বানি রূপকাকিণ্ণানি ভিত্তিকম্মকতানী’’তি (চূল়ৰ. ২৫৩). তত্থাতি তস্মিং পত্তমণ্ডলে. অস্সাতি ভিক্খুস্স. মকরদন্তকন্তি গিরিকূটাকারং.

৩০৪৯. মুখৰট্টিযং যা লেখা পরিস্সাৰনবন্ধনত্থায অনুঞ্ঞাতা, তং লেখং ঠপেত্ৰা ধম্মকরণচ্ছত্তে ৰা কুচ্ছিযং ৰা কাচিপি লেখা ন ৰট্টতীতি যোজনা.

৩০৫০. তহিং তহিন্তি মত্তিকায তত্থ তত্থ. ন্তি তথাকোট্টিতদিগুণসুত্তকাযবন্ধনং.

৩০৫১. অন্তেসু দল়্হত্থায দসামুখে দিগুণং কত্ৰা কোট্টেন্তি, ৰট্টতীতি যোজনা. চিত্তিকম্পীতি মালাকম্মলতাকম্মচিত্তযুত্তম্পি কাযবন্ধনং.

৩০৫২. অক্খীনীতি কুঞ্জরক্খীনি. তত্থাতি কাযবন্ধনে ৰট্টতীতি কা কথা. উট্ঠাপেতুন্তি উক্কিরিতুং.

৩০৫৩. ঘটন্তি ঘটসণ্ঠানং. দেড্ডুভসীসং ৰাতি উদকসপ্পসীসমুখসণ্ঠানং ৰা. যং কিঞ্চি ৰিকাররূপং দসামুখে ন ৰট্টতীতি যোজনা.

৩০৫৪. মচ্ছকণ্টন্তি মচ্ছকণ্টকাকারং. খজ্জূরিপত্তকাকারন্তি খজ্জূরিপত্তসণ্ঠানং. মচ্ছকণ্টং ৰা মট্ঠং পট্টিকং ৰা খজ্জূরিপত্তকাকারং ৰা উজুকং কত্ৰা কোট্টিতং ৰট্টতীতি যোজনা. এত্থ চ উভযপস্সেসু মচ্ছকণ্টকযুত্তং মচ্ছস্স পিট্ঠিকণ্টকং ৰিয যস্স পট্টিকায ৰাযনং হোতি, ইদং কাযবন্ধনং মচ্ছকণ্টকং নাম. যস্স খজ্জূরিপত্তসণ্ঠানমিৰ ৰাযনং হোতি, তং খজ্জূরিপত্তকাকারং নাম.

৩০৫৫. পকতিৰীতা পট্টিকা. সূকরন্তংনাম কুঞ্চিকাকোসকসণ্ঠানং. তস্স দুৰিধস্স কাযবন্ধনস্স. তত্থ রজ্জুকা সূকরন্তানুলোমিকা, দুস্সপট্টং পট্টিকানুলোমিকং. আদি-সদ্দেন মুদ্দিককাযবন্ধনং গহিতং, তঞ্চ সূকরন্তানুলোমিকং. যথাহ – ‘‘একরজ্জুকং, পন মুদ্দিককাযবন্ধনঞ্চ সূকরন্তকং অনুলোমেতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ২৭৮). তত্থ একরজ্জুকা নাম একৰট্টা. বহুরজ্জুকস্স অকপ্পিযভাৰং ৰক্খতি. ‘‘মুদ্দিককাযবন্ধনং নাম চতুরস্সং অকত্ৰা সজ্জিত’’ন্তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং.

৩০৫৬. মুরজং নাম মুরজৰট্টিসণ্ঠানং ৰেঠেত্ৰা কতং. ৰেঠেত্ৰাতি নানাসুত্তেহি ৰেঠেত্ৰা. সিক্খাভাজনৰিনিচ্ছযে পন ‘‘বহুকা রজ্জুযো একতো কত্ৰা একায রজ্জুযা ৰেঠিতং মুরজং নামা’’তি ৰুত্তং. মদ্দৰীণং নাম পামঙ্গসণ্ঠানং. দেড্ডুভকং নাম উদকসপ্পসীসসদিসং. কলাবুকং নাম বহুরজ্জুকং. রজ্জুযোতি উভযকোটিযং একতো অবদ্ধা বহূ রজ্জুযো, তথা বদ্ধা কলাবুকং নাম হোতীতি. ন ৰট্টন্তীতি মুরজাদীনি ইমানি সব্বানি কাযবন্ধনানি ন ৰট্টন্তি. পুরিমা দ্ৰেতি মুরজং, মদ্দৰীণঞ্চাতি দ্ৰে. ‘‘দসাসু সিযু’’ন্তি ৰত্তব্বে গাথাবন্ধৰসেন ৰণ্ণলোপেন ‘‘দসা সিযু’’ন্তি ৰুত্তং. যথাহ – ‘‘মুরজং মদ্দৰীণ’ন্তি ইদং দসাসুযেৰ অনুঞ্ঞাত’’ন্তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ২৭৮).

৩০৫৭. পামঙ্গসণ্ঠানাতি পামঙ্গদামং ৰিয চতুরস্সসণ্ঠানা.

৩০৫৮. একরজ্জুমযন্তি নানাৰট্টে একতো ৰট্টেত্ৰা কতরজ্জুমযং কাযবন্ধনং. ৰট্টং ৰট্টতীতি ‘‘রজ্জুকা দুস্সপট্টাদী’’তি এত্থ একৰট্টরজ্জুকা গহিতা, ইধ পন নানাৰট্টে একতো ৰট্টেত্ৰা কতাৰ একরজ্জুকা গহিতা. তঞ্চাতি তম্পি একরজ্জুককাযবন্ধনং. পামঙ্গসণ্ঠানং একম্পি ন চ ৰট্টতীতি কেৰলম্পি ন ৰট্টতি.

৩০৫৯. বহূ রজ্জুকে একতো কত্ৰাতি যোজনা. ৰট্টতি বন্ধিতুন্তি মুরজং, কলাবুকং ৰা ন হোতি, রজ্জুককাযবন্ধনমেৰ হোতীতি অধিপ্পাযো. অযং পন ৰিনিচ্ছযো ‘‘বহূ রজ্জুকে একতো কত্ৰা একেন নিরন্তরং ৰেঠেত্ৰা কতং ‘বহুরজ্জুক’ন্তি ন ৰত্তব্বং, তং ৰট্টতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.৮৫ পাল়িমুত্তকৰিনিচ্ছয) অট্ঠকথাগতোৰ ইধ ৰুত্তো. সিক্খাভাজনৰিনিচ্ছযে ‘‘বহুকা রজ্জুযো একতো কত্ৰা একায রজ্জুযা ৰেঠিতং মুরজং নামা’’তি যং ৰুত্তং, তং ইমিনা ৰিরুজ্ঝনতো ন গহেতব্বং.

৩০৬০. দন্ত-সদ্দেন হত্থিদন্তা ৰুত্তা. জতূতি লাখা. সঙ্খমযন্তি সঙ্খনাভিমযং. ৰিধকা মতাতি এত্থ ‘‘ৰেঠকা’’তিপি পাঠো ৰিধপরিযাযো.

৩০৬১. কাযবন্ধনৰিধেতি কাযবন্ধনস্স দসায থিরভাৰত্থং কট্ঠদন্তাদীহি কতে ৰিধে. ৰিকারো অট্ঠমঙ্গলাদিকো. তত্থ তত্থাতি তস্মিং তস্মিং ঠানে, উভযকোটিযন্তি অত্থো. তু-সদ্দেন ঘটাকারোপি ৰট্টতীতি দীপেতি.

৩০৬২. মালা …পে… ৰিচিত্তিতাতি মালাকম্মলতাকম্মেহি চ মিগপক্খিরূপাদিনানারূপেহি চ ৰিচিত্তিতা. জনরঞ্জনীতি বালজনপলোভিনী.

৩০৬৪. অট্ঠংসা ৰাপীতি এত্থ অপি-সদ্দেন সোল়সংসাদীনং গহণং. ৰণ্ণমট্ঠাতি মালাকম্মাদিৰণ্ণমট্ঠা.

৩০৬৫. অঞ্জনিসলাকাপি তথা ৰণ্ণমট্ঠা ন ৰট্টতীতি যোজনা. ‘‘অঞ্জনিত্থৰিকায চ, নানাৰণ্ণেহি সুত্তেহি, চিত্তকম্মং ন ৰট্টতী’’তি পাঠো যুজ্জতি. ‘‘থৰিকাপি চা’’তি পাঠো দিস্সতি, সো ন গহেতব্বো.

৩০৬৬. রত্তাদিনা যেন কেনচি একৰণ্ণেন সুত্তেন পিলোতিকাদিমযং যং কিঞ্চি সিপাটিকং সিব্বেত্ৰা ৰল়ঞ্জন্তস্স ৰট্টতীতি যোজনা.

৩০৬৭. মণিকন্তি থূলপুব্বুল়ং. পিল়কন্তি সুখুমপুব্বুল়ং. পিপ্ফলেতি ৰত্থচ্ছেদনসত্থে. আরকণ্টকেতি পত্তাধারৰলযানং ৰিজ্ঝনকণ্টকে. ঠপেতুন্তি উট্ঠাপেতুং. যং কিঞ্চীতি সেসং ৰণ্ণমট্ঠম্পি চ.

৩০৬৮. দণ্ডকেতি পিপ্ফলদণ্ডকে. যথাহ – ‘‘পিপ্ফলকেপি মণিকং ৰা পিল়কং ৰা যং কিঞ্চি উট্ঠাপেতুং ন ৰট্টতি, দণ্ডকে পন পরিচ্ছেদলেখা ৰট্টতী’’তি. পরিচ্ছেদলেখামত্তন্তি আণিবন্ধনট্ঠানং পত্ৰা পরিচ্ছিন্দনত্থং একাৰ লেখা ৰট্টতি. ৰলিত্ৰাতি উভযকোটিযা মুখং কত্ৰা মজ্ঝে ৰলিযো গাহেত্ৰা. নখচ্ছেদনং যস্মা করোন্তি, তস্মা ৰট্টতীতি যোজনা.

৩০৬৯. অরণিসহিতে কন্তকিচ্চকরো দণ্ডো উত্তরারণী নাম. ৰাপীতি পি-সদ্দেন অধরারণিং সঙ্গণ্হাতি, উদুক্খলদণ্ডস্সেতং অধিৰচনং. অঞ্ছনকযন্তধনু ধনুকং নাম. মুসলমত্থকপীল়নদণ্ডকো পেল্লদণ্ডকো নাম.

৩০৭০. সণ্ডাসেতি অগ্গিসণ্ডাসং ৰদন্তি. কট্ঠচ্ছেদনৰাসিযা তথা যং কিঞ্চি ৰণ্ণমট্ঠং ন ৰট্টতীতি সম্বন্ধো. দ্ৰীসু পস্সেসূতি ৰাসিযা উভোসু পস্সেসু. লোহেনাতি কপ্পিযলোহেন. বন্ধিতুং ৰট্টতীতি উজুকমেৰ চতুরস্সং ৰা অট্ঠংসং ৰা বন্ধিতুং ৰট্টতি. ‘‘সণ্ডাসেতি অগ্গিসণ্ডাসে’’তি নিস্সন্দেহে ৰুত্তং. অট্ঠকথাযং পনেত্থ সূচিসণ্ডাসো দস্সিতো.

৩০৭১. হেট্ঠতোতি হেট্ঠা অযোপট্টৰলযস্স. ‘‘উপরি অহিচ্ছত্তমকুলমত্ত’’ন্তি অট্ঠকথাযং ৰুত্তং.

৩০৭২. ৰিসাণেতি তেলাসিঞ্চনকগৰযমহিংসাদিসিঙ্গে. নাল়িযং ৰাপীতি ৰেল়ুনাল়িকাদিনাল়িযং. অপি-সদ্দেন অলাবুং সঙ্গণ্হাতি. আমণ্ডসারকেতি আমলকচুণ্ণমযতেলঘটে. তেলভাজনকেতি ৰুত্তপ্পকারেযেৰ তেলভাজনে. সব্বং ৰণ্ণমট্ঠং ৰট্টতীতি পুমিত্থিরূপরহিতং মালাকম্মাদি সব্বং ৰণ্ণমট্ঠং ৰট্টতি.

৩০৭৩-৫. পানীযস্স উল়ুঙ্কেতি পানীযউল়ুঙ্কে. দোণিযং রজনস্সপীতি রজনদোণিযম্পি. ফলকপীঠেতি ফলকমযে পীঠে. ৰলযাধারকাদিকেতি দন্তৰলযাদিআধারকে. আদি-সদ্দেন দণ্ডাধারকো সঙ্গহিতো. পাদপুঞ্ছনিযন্তি চোল়াদিমযপাদপুঞ্ছনিযং. পীঠেতি পাদপীঠে. সহচরিযেন পাদকথলিকাযঞ্চ. চিত্তং সব্বমেৰ চ ৰট্টতীতি যথাৰুত্তে ভিক্খুপরিক্খারে মাতুগামরূপরহিতং, ভিক্খুনিপরিক্খারে পুরিসরূপরহিতং অৰসেসং সব্বং চিত্তকম্মং.

৩০৭৬. নানা চ তে মণযো চাতি নানামণী, ইন্দনীলাদযো, নানামণীহি কতা নানামণিমযা, থম্ভা চ কৰাটা চ দ্ৰারা চ ভিত্তিযো চ থম্ভকৰাটদ্ৰারভিত্তিযো, নানামণিমযা থম্ভকৰাটদ্ৰারভিত্তিযো যস্মিং তং তথা ৰুত্তং. কা কথা ৰণ্ণমট্ঠকেতি মালাকম্মলতাকম্মচিত্তকম্মাদিৰণ্ণমট্ঠকে ৰত্তব্বমেৰ নত্থীতি অত্থো.

৩০৭৭. থাৰরস্স রতনমযপাসাদস্স কপ্পিযভাৰং দস্সেত্ৰা সুৰণ্ণাদিমযস্সাপি সব্বপাসাদপরিভোগস্স কপ্পিযভাৰং দস্সেতুমাহ ‘‘সোৰণ্ণয’’ন্তিআদি. সোৰণ্ণযন্তি সুৰণ্ণমযং. দ্ৰারকৰাটানং অনন্তরগাথায দস্সিতত্তা ‘‘দ্ৰারকৰাটবন্ধ’’ন্তি ইমিনা দ্ৰারকৰাটবাহাসঙ্খাতং পিট্ঠসঙ্ঘাটং গহিতং. দ্ৰারঞ্চ কৰাটঞ্চ দ্ৰারকৰাটানি, দ্ৰারকৰাটানং বন্ধং দ্ৰারকৰাটবন্ধং, উত্তরপাসকুম্মারসঙ্খাতং পিট্ঠসঙ্ঘাটন্তি অত্থো. নানা চ তে মণযো চাতি নানামণী, সুৰণ্ণঞ্চ নানামণী চ সুৰণ্ণনানামণী, ভিত্তি চ ভূমি চ ভিত্তিভূমি সুৰণ্ণনানামণীহি কতা ভিত্তিভূমি সুৰণ্ণনানামণিভিত্তিভূমি. ইতি ইমেসু সেনাসনাৰযৰেসু. ন কিঞ্চি একম্পি নিসেধনীযন্তি একম্পি সেনাসনপরিক্খারং কিঞ্চি ন নিসেধনীযং, সেনাসনম্পি ন পটিক্খিপিতব্বন্তি অত্থো. সেনাসনং ৰট্টতি সব্বমেৰাতি সব্বমেৰ সেনাসনপরিভোগং ৰট্টতি. যথাহ –

‘‘সব্বং পাসাদপরিভোগন্তি সুৰণ্ণরজতাদিৰিচিত্রানি কৰাটানি মঞ্চপীঠানি তালৰণ্টানি সুৰণ্ণরজতমযানি পানীযঘটপানীযসরাৰানি যং কিঞ্চি চিত্তকম্মকতং, সব্বং ৰট্টতি. ‘পাসাদস্স দাসিদাসং খেত্তৰত্থুং গোমহিংসং দেমা’তি ৰদন্তি, পাটেক্কং গহণকিচ্চং নত্থি, পাসাদে পটিগ্গহিতে পটিগ্গহিতমেৰ হোতি. গোনকাদীনি সঙ্ঘিকৰিহারে ৰা পুগ্গলিকৰিহারে ৰা মঞ্চপীঠকেসু অত্থরিত্ৰা পরিভুঞ্জিতুং ন ৰট্টন্তি. ধম্মাসনে পন গিহিৰিকতনীহারেন লব্ভন্তি, তত্রাপি নিপজ্জিতুং ন ৰট্টতী’’তি (চূল়ৰ. অট্ঠ. ৩২০).

‘‘সোৰণ্ণদ্ৰারকৰাটবন্ধ’’ন্তি ৰা পাঠো, বহুব্বীহিসমাসো. ইমিনা চ দুতিযপদেন চ সেনাসনং ৰিসেসীযতি.

৩০৭৮. ন দৰং করেতি ‘‘কিং বুদ্ধো সিলকবুদ্ধো? কিং ধম্মো গোধম্মো অজধম্মো? কিং সঙ্ঘো গোসঙ্ঘো অজসঙ্ঘো মিগসঙ্ঘো’’তি পরিহাসং ন করেয্য. তিত্থিযব্বতং মূগব্বতাদিকং নেৰ গণ্হেয্যাতি যোজনা.

৩০৭৯. তা ভিক্খুনিযো উদকাদিনা ৰাপি ন সিঞ্চেয্যাতি যোজনা.

৩০৮০. অঞ্ঞত্থ অঞ্ঞস্মিং ৰিহারে ৰস্সংৰুত্থো অঞ্ঞত্থ অঞ্ঞস্মিং ৰিহারে ভাগং ৰস্সাৰাসিকভাগং গণ্হাতি চে, দুক্কটং. তস্মিং চীৰরে নট্ঠে ৰা জজ্জরে জিণ্ণে ৰা গীৰা পুন দাতব্বন্তি যোজনা.

৩০৮১. সোতি অঞ্ঞত্থ ভাগং গণ্হনকো ভিক্খু. তেহীতি চীৰরসামিকেহি. ন্তি তথা গহিতং ৰস্সাৰাসিকভাগং. তেসন্তি চীৰরসামিকানং.

৩০৮২. করোতোতি কারাপযতো. দৰা সিলং পৰিজ্ঝন্তোতি পন্তিকীল়ায কীল়ত্থিকানং সিপ্পদস্সনৰসেন সক্খরং ৰা নিন্নট্ঠানং পৰট্টনৰসেন পাসাণং ৰা পৰিজ্ঝন্তো. ন কেৰলঞ্চ পাসাণং, অঞ্ঞম্পি যং কিঞ্চি দারুখণ্ডং ৰা ইট্ঠকখণ্ডং ৰা হত্থেন ৰা যন্তেন ৰা পৰিজ্ঝিতুং ন ৰট্টতি. চেতিযাদীনং অত্থায পাসাণাদযো হসন্তা হসন্তা পৰট্টেন্তিপি খিপন্তিপি উক্খিপন্তিপি, কম্মসমযোতি ৰট্টতি.

৩০৮৩. গিহিগোপকদানস্মিন্তি গিহীনং উয্যানগোপকাদীহি অত্তনা গোপিতউয্যানাদিতো ফলাদীনং দানে যাৰদত্থং দিয্যমানেপি. ন দোসো কোচি গণ্হতোতি পটিগ্গণ্হতো ভিক্খুনো কোচি দোসো নত্থি. সঙ্ঘচেতিযসন্তকে তালফলাদিম্হি উয্যানগোপকাদীহি দিয্যমানে পরিচ্ছেদনযো তেসং ৰেতনৰসেন পরিচ্ছিন্নানংযেৰ গহণে অনাপত্তিনযো ৰুত্তোতি যোজনা.

৩০৮৪. পুরিসসংযুত্তন্তি পরিৰিসকেহি পুরিসেহি ৰুয্হমানং. হত্থৰট্টকন্তি হত্থেনেৰ পৰট্টেতব্বসকটং.

৩০৮৫. ভিক্খুনিযা সদ্ধিং কিঞ্চিপি অনাচারং ন সম্পযোজেয্য ন কারেয্যাতি যোজনা. ‘‘কিঞ্চী’’তিপি পাঠো, গহট্ঠং ৰা পব্বজিতং ৰা কিঞ্চি ভিক্খুনিযা সদ্ধিং অনাচারৰসেন ন সম্পযোজেয্যাতি অত্থো. ওভাসেন্তস্সাতি কামাধিপ্পাযং পকাসেন্তস্স.

৩০৮৬. হৰেতি একংসত্থে নিপাতো.

৩০৮৭. অত্তনো পরিভোগত্থং দিন্নন্তি ‘‘তুম্হেযেৰ পরিভুঞ্জথা’’তি ৰত্ৰা দিন্নং তিচীৰরাদিং.

৩০৮৮. অসপ্পাযন্তি পিত্তাদিদোসানং কোপনৰসেন অফাসুকারণং. অপনেতুম্পি জহিতুম্পি, পগেৰ দাতুন্তি অধিপ্পাযো. অগ্গং গহেত্ৰা দাতুং ৰাতি তথা গহণারহং অন্নাদিং সন্ধায ৰুত্তং. ‘‘কতিপাহং ভুত্ৰা’’তি সেসো. পিণ্ডপাতাদিতো অগ্গং গহেত্ৰা পত্তাদিং কতিপাহং ভুত্ৰা দাতুং ৰট্টতীতি অত্থো.

৩০৮৯. পঞ্চৰগ্গূপসম্পদাতি ৰিনযধরপঞ্চমেন সঙ্ঘেন কাতব্বউপসম্পদা. নৰাতি অঞ্ঞেহি একৰারম্পি অপরিভুত্তা. গুণঙ্গুণউপাহনা চতুপটলতো পট্ঠায বহুপটলউপাহনা. চম্মত্থারোতি কপ্পিযচম্মত্থরণঞ্চ. ধুৰন্হানন্তি পকতিনহানং.

৩০৯০. সম্বাধস্সাতি ৰচ্চমগ্গপস্সাৰমগ্গদ্ৰযস্স সামন্তা দ্ৰঙ্গুলা অন্তো সত্থৰত্থিকম্মং ৰারিতন্তি যোজনা. সত্থেন অন্তমসো নখেনাপি ছেদনফালনাদিৰসেন সত্থকম্মঞ্চ ৰত্থীহি ভেসজ্জতেলস্স অন্তো পৰিসনৰসেন কাতব্বং ৰত্থিকম্মঞ্চ থুল্লচ্চযাপত্তিৰিধানেন ৰারিতন্তি অত্থো. পস্সাৰমগ্গস্স সামন্তা দ্ৰঙ্গুলং অঙ্গজাতস্স অগ্গতো পট্ঠায গহেতব্বং.

৩০৯১. ‘‘পাকত্থ’’ন্তি ইমিনা নিব্বাপেতুং চলনে নিদ্দোসভাৰং দীপেতি.

৩০৯২. উপল়ালেতীতি ‘‘পত্তচীৰরাদিপরিক্খারং তে দম্মী’’তি ৰত্ৰা পলোভেত্ৰা গণ্হাতি. তত্থাতি তস্মিং পুগ্গলে. আদীনৰন্তি অলজ্জিতাদিভাৰং দস্সেত্ৰা তেন সহ সম্ভোগাদিকরণে অলজ্জিভাৰাপজ্জনাদিআদীনৰং. তস্সাতি ততো ৰিযোজেতব্বস্স তস্স.

৩০৯৩. আদীনৰদস্সনপ্পকারং দস্সেতুমাহ ‘‘মক্খন’’ন্তিআদি. ‘‘নহাযিতুং গতেন গূথমুত্তেহি মক্খনং ৰিয দুস্সীলং নিস্সায ৰিহরতা তযা কত’’ন্তি এৰং তত্থ আদীনৰং ৰত্তুং ৰট্টতীতি যোজনা.

৩০৯৪-৫. ভত্তগ্গে ভোজনসালায ভুঞ্জমানো. যাগুপানেতি যাগুং পিৰনকালে. অন্তোগামেতি অন্তরঘরে. ৰীথিযন্তি নিগমনগরগামাদীনং রথিকায. অন্ধকারেতি অন্ধকারে ৰত্তমানে, অন্ধকারগতোতি অত্থো. তঞ্হি ৰন্দন্তস্স মঞ্চপাদাদীসুপি নলাটং পটিহঞ্ঞেয্য. অনাৰজ্জোতি কিচ্চপসুতত্তা ৰন্দনং অসমন্নাহরন্তো. একাৰত্তোতি একতো আৰত্তো সপত্তপক্খে ঠিতো ৰেরী ৰিসভাগপুগ্গলো. অযঞ্হি ৰন্দিযমানো পাদেনপি পহরেয্য. ৰাৰটোতি সিব্বনকম্মাদিকিচ্চন্তরপসুতো.

সুত্তোতি নিদ্দং ওক্কন্তো. খাদন্তি পিট্ঠকখজ্জকাদীনি খাদন্তো. ভুঞ্জন্তোতি ওদনাদীনি ভুঞ্জন্তো. ৰচ্চং মুত্তম্পি ৰা করন্তি উচ্চারং ৰা পস্সাৰং ৰা করোন্তো ইতি ইমেসং তেরসন্নং ৰন্দনা অযুত্তত্থেন ৰারিতাতি সম্বন্ধো.

৩০৯৬-৭. কম্মলদ্ধিসীমাৰসেন তীসু নানাসংৰাসকেসু কম্মনানাসংৰাসকস্স উক্খিত্তগ্গহণেন গহিতত্তা, সীমানানাসংৰাসকৰুড্ঢতরপকতত্তস্স ৰন্দিযত্তা, পারিসেসঞাযেন ‘‘নানাসংৰাসকো ৰুড্ঢতরো অধম্মৰাদী অৰন্দিযো’’তি (পরি. ৪৬৭) ৰচনতো চ লদ্ধিনানাসংৰাসকো ইধ ‘‘নানাসংৰাসকো’’তি গহিতোতি ৰেদিতব্বো. উক্খিত্তোতি তিৰিধেনাপি উক্খেপনীযকম্মেন উক্খিত্তকো. গরুকট্ঠা চ পঞ্চাতি পারিৰাসিকমূলাযপটিকস্সনারহমানত্তারহমানত্তচারিকঅব্ভানারহসঙ্খাতা পঞ্চ গরুকট্ঠা চ. ইমে পন অঞ্ঞমঞ্ঞস্স যথাৰুড্ঢং ৰন্দনাদীনি লভন্তি, পকতত্তেন অৰন্দিযত্তাৰ অৰন্দিযেসু গহিতা. ইমে বাৰীসতি পুগ্গলেতি নগ্গাদযো যথাৰুত্তে.

৩০৯৮. ‘‘ধম্মৰাদী’’তি ইদং ‘‘নানাসংৰাসৰুড্ঢকো’’তি এতস্স ৰিসেসনং. যথাহ ‘‘তযোমে, ভিক্খৰে, ৰন্দিযা. পচ্ছা উপসম্পন্নেন পুরেউপসম্পন্নো ৰন্দিযো, নানাসংৰাসকো ৰুড্ঢতরো ধম্মৰাদী ৰন্দিযো, সদেৰকে লোকে, ভিক্খৰে, সমারকে…পে… তথাগতো অরহং সম্মাসম্বুদ্ধো ৰন্দিযো’’তি (চূল়ৰ. ৩১২).

৩০৯৯. ‘‘এতেযেৰ ৰন্দিযা, ন অঞ্ঞে’’তি নিযামস্স অকতত্তা অঞ্ঞেসম্পি ৰন্দিযানং সব্ভাৰং দস্সেতুমাহ ‘‘তজ্জনাদী’’তিআদি. এত্থ আদি-সদ্দেন নিযস্সপব্বাজনীযপঅসারণীযকম্মে সঙ্গণ্হাতি. এত্থাতি এতস্মিং ৰন্দনীযাধিকারে. কম্মন্তি অপলোকনাদি চতুব্বিধং কম্মং.

৩১০০. সঙ্ঘেন অধম্মকম্মে করিযমানে তং ৰারেতুং অসক্কোন্তেন, অসক্কোন্তেহি চ পটিপজ্জিতব্বৰিধিং দস্সেতুমাহ ‘‘অধিট্ঠান’’ন্তিআদি. অধিট্ঠানং পনেকস্স উদ্দিট্ঠন্তি যোজনা, অধম্মকম্মং করোন্তানং ভিক্খূনমন্তরে নিসীদিত্ৰা তং ‘‘অধম্ম’’ন্তি জানিত্ৰাপি তং ৰারেতুং অসক্কোন্তস্স একস্স ‘‘ন মেতং খমতী’’তি চিত্তেন অধিট্ঠানমুদ্দিট্ঠন্তি ৰুত্তং হোতি. দ্ৰিন্নং ৰা তিণ্ণমেৰ চাতি তমেৰ ৰারেতুং অসক্কোন্তানং দ্ৰিন্নং ৰা তিণ্ণং ৰা ভিক্খূনং অঞ্ঞমঞ্ঞং ‘‘ন মেতং খমতী’’তি দিট্ঠাৰিকম্মং সকসকদিট্ঠিযা পকাসনং উদ্দিট্ঠন্তি অত্থো. ততো উদ্ধং তীহি উদ্ধং চতুন্নং কম্মস্স পটিক্কোসনং ‘‘ইদং অধম্মকম্মং মা করোথা’’তি পটিক্খিপনং উদ্দিট্ঠন্তি অত্থো.

৩১০১. ৰিস্সাসগ্গাহলক্খণং অগ্গহিতগ্গহণেন পঞ্চৰিধন্তি দস্সেতুমাহ ‘‘সন্দিট্ঠো’’তিআদি. যোজনা পনেত্থ এৰং ৰেদিতব্বা – সন্দিট্ঠো চ হোতি, জীৰতি চ, গহিতে চ অত্তমনো হোতি, সম্ভত্তো চ হোতি, জীৰতি চ, গহিতে চ অত্তমনো হোতি, আলপিতো চ হোতি, জীৰতি চ, গহিতে চ অত্তমনো হোতীতি এৰং সন্দিট্ঠসম্ভত্তআলপিতানং তিণ্ণমেকেকস্স তীণি তীণি ৰিস্সাসগ্গাহলক্খণানি কত্ৰা নৰৰিধং হোতীতি ৰেদিতব্বং. ৰচনত্থো, পনেত্থ ৰিনিচ্ছযো চ হেট্ঠা ৰুত্তোৰ.

৩১০২. সীলৰিপত্তি, দিট্ঠিৰিপত্তি চ আচারাজীৰসম্ভৰা দ্ৰে ৰিপত্তিযো চাতি যোজনা, আচারৰিপত্তি, আজীৰৰিপত্তি চাতি ৰুত্তং হোতি.

৩১০৩. তত্থাতি তেসু চতূসু ৰিপত্তীসু. অপ্পটিকম্মা পারাজিকা ৰুট্ঠানগামিনী সঙ্ঘাদিসেসাপত্তিকা দুৰে আপত্তিযো সীলৰিপত্তীতি পকাসিতাতি যোজনা.

৩১০৪. যা চ অন্তগ্গাহিকা দিট্ঠি, যা দসৰত্থুকা দিট্ঠি, অযং দুৰিধা দিট্ঠি দিট্ঠিৰিপত্তীতি দীপিতাতি যোজনা. তত্থ অন্তগ্গাহিকদিট্ঠি নাম উচ্ছেদন্তসস্সতন্তগাহৰসেন পৰত্তা দিট্ঠি. ‘‘নত্থি দিন্ন’’ন্তিআদিনযপ্পৰত্তা দসৰত্থুকা দিট্ঠি.

৩১০৫. থুল্লচ্চযাদিকা দেসনাগামিনিকা যা পঞ্চ আপত্তিযো, আচারকুসলেন ভগৰতা সা আচারৰিপত্তীতি ৰুত্তাতি যোজনা. আদি-সদ্দেন পাচিত্তিযপাটিদেসনীযদুক্কটদুব্ভাসিতানং গহণং. যাতি পঞ্চাপত্তিযো অপেক্খিত্ৰা বহুত্তং. সাতি আচারৰিপত্তি সামঞ্ঞমপেক্খিত্ৰা একত্তং.

৩১০৬. কুহনাদীতি আদি-সদ্দেন লপনা নেমিত্তিকতা নিপ্পেসিকতা লাভেন লাভং নিজিগীসনতা গহিতা, কুহনাদীনং ৰিত্থারো ৰিসুদ্ধিমগ্গে (ৰিসুদ্ধি. ১.১৬) ৰুত্তনযেন ৰেদিতব্বো. আজীৰো পচ্চযো হেতু যস্সা আপত্তিযাতি ৰিগ্গহো. ছব্বিধাতি চতুত্থপারাজিকসঞ্চরিত্তথুল্লচ্চযপাচিত্তিযপাটিদেসনীযদুক্কটাপত্তীনং ৰসেন ছব্বিধা. পকাসিতা

‘‘আজীৰহেতু আজীৰকারণা পাপিচ্ছো ইচ্ছাপকতো অসন্তং অভূতং উত্তরিমনুস্সধম্মং উল্লপতি, আপত্তি পারাজিকস্স. আজীৰহেতু…পে… সঞ্চরিত্তং সমাপজ্জতি, আপত্তি সঙ্ঘাদিসেসস্স. আজীৰহেতু…পে… ‘যো তে ৰিহারে ৰসতি, সো ভিক্খু অরহা’তি ভণতি, পটিজানন্তস্স আপত্তি থুল্লচ্চযস্স. আজীৰহেতু…পে… ভিক্খু পণীতভোজনানি অগিলানো অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জতি, আপত্তি পাচিত্তিযস্স. আজীৰহেতু…পে… ভিক্খুনী পণীতভোজনানি অগিলানা অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জতি, আপত্তি পাটিদেসনীযস্স. আজীৰহেতু আজীৰকারণা সূপং ৰা ওদনং ৰা অগিলানো অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জতি, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পরি. ২৮৭) –

দেসিতা. ইমিনা আজীৰৰিপত্তি দীপিতা.

৩১০৭. ‘‘উক্খিত্তো’’তিআদি যথাক্কমেন তেসং তিণ্ণং নানাসংৰাসকানং সরূপদস্সনং. তত্থ তযো উক্খিত্তকা ৰুত্তাযেৰ.

৩১০৮-৯. ‘‘যো সঙ্ঘেন উক্খেপনীযকম্মকতানং অধম্মৰাদীনং পক্খে নিসিন্নো ‘তুম্হে কিং ভণথা’তি তেসঞ্চ ইতরেসঞ্চ লদ্ধিং সুত্ৰা ‘ইমে অধম্মৰাদিনো, ইতরে ধম্মৰাদিনো’তি চিত্তং উপ্পাদেতি, অযং তেসং মজ্ঝে নিসিন্নোৰ তেসং নানাসংৰাসকো হোতি, কম্মং কোপেতি. ইতরেসম্পি হত্থপাসং অনাগতত্তা কোপেতী’’তি (মহাৰ. অট্ঠ. ৪৫৫) আগত অট্ঠকথাৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘অধম্মৰাদিপক্খস্মি’’ন্তিআদি.

অধম্মৰাদিপক্খস্মিন্তি উক্খেপনীযকম্মেন নিস্সারিতানং অধম্মৰাদীনং পক্খস্মিং. নিসিন্নোৰাতি হত্থপাসং অৰিজহিত্ৰা গণপূরকো হুত্ৰা নিসিন্নোৰ. ৰিচিন্তযন্তি ‘‘ইমে নু খো ধম্মৰাদিনো, উদাহু এতে’’তি ৰিৰিধেনাকারেন চিন্তযন্তো. ‘‘এতে পন ধম্মৰাদী’’তি মানসং উপ্পাদেতি, এৰং উপ্পন্নে পন মানসে. অধম্মৰাদিপক্খস্মিং নিসিন্নোৰ এৰং মানসং উপ্পাদেন্তো অযং ভিক্খু. লদ্ধিযাতি এৰং উপ্পাদিতমানসসঙ্খাতায লদ্ধিযা. তেসং অধম্মৰাদীনং নানাসংৰাসকো নাম হোতীতি পকাসিতো.

তত্রট্ঠো পন সোতি তস্মিং অধম্মৰাদিপক্খস্মিং নিসিন্নোৰ সো. সদ-ধাতুযা গতিনিৰারণত্থত্তা তত্র নিসিন্নো ‘‘তত্রট্ঠো’’তি ৰুচ্চতি. দ্ৰিন্নন্তি ধম্মৰাদিঅধম্মৰাদিপক্খানং দ্ৰিন্নং সঙ্ঘানং. কম্মন্তি চতুৰগ্গাদিসঙ্ঘেন করণীযকম্মং. কোপেতীতি অধম্মৰাদীনং অসংৰাসভাৰং গন্ত্ৰা তেসং গণপূরণত্তা, ইতরেসং একসীমাযং ঠত্ৰা হত্থপাসং অনুপগতত্তা, ছন্দস্স চ অদিন্নত্তা কম্মং কোপেতি. যো পন অধম্মৰাদীনং পক্খে নিসিন্নো ‘‘অধম্মৰাদিনো ইমে, ইতরে ধম্মৰাদিনো’’তি তেসং মজ্ঝে পৰিসতি, যত্থ ৰা তত্থ ৰা পক্খে নিসিন্নো ‘‘ইমে ধম্মৰাদিনো’’তি গণ্হাতি, অযং অত্তনাৰ অত্তানং সমানসংৰাসকং করোতীতি ৰেদিতব্বো.

৩১১০. বহিসীমাগতো পকতত্তো ভিক্খু সচে হত্থপাসে ঠিতো হোতি, সো সীমায নানাসংৰাসকো মতোতি যোজনা. তং গণপূরণং কত্ৰা কতকম্মম্পি কুপ্পতি. এৰং যথাৰুত্তনিযামেন তযো নানাসংৰাসকা মহেসিনা ৰুত্তাতি যোজনা.

৩১১১. চুতোতি পারাজিকাপন্নো সাসনতো চুতত্তা ‘‘চুতো’’তি গহিতো. ‘‘ভিক্খুনী একাদস অভব্বা’’তি পদচ্ছেদো. ইমেতি ভেদমনপেক্খিত্ৰা সামঞ্ঞেন সত্তরস জনা. অসংৰাসাতি ন সংৰসিতব্বা, নত্থি ৰা এতেহি পকতত্তানং এককম্মাদিকো সংৰাসোতি অসংৰাসা নাম সিযুং.

৩১১২. অসংৰাসস্স সব্বস্সাতি যথাৰুত্তস্স সত্তরসৰিধস্স সব্বস্স অসংৰাসস্স. তথা কম্মারহস্স চাতি ‘‘যস্স সঙ্ঘো কম্মং করোতি, সো নেৰ কম্মপত্তো, নাপি ছন্দারহো, অপিচ কম্মারহো’’তি (পরি. ৪৮৮) এৰং পরিৰারে ৰুত্তকম্মারহস্স চ. উম্মত্তকাদীনন্তি আদি-সদ্দেন খিত্তচিত্তাদীনং গহণং. সঙ্ঘে তজ্জনীযাদীনি করোন্তে. পটিক্খেপোতি পটিক্কোসনা. ন রূহতীতি পটিক্কোসট্ঠানে ন তিট্ঠতি, কম্মং ন কোপেতীতি অধিপ্পাযো.

৩১১৩. সসংৰাসেক…পে… ভিক্খুনোতি ৰুত্তনযেন কম্মেন ৰা লদ্ধিযা ৰা অসংৰাসিকভাৰং অনুপগতত্তা সমানসংৰাসকস্স সীমায অসংৰাসিকভাৰং অনুপগন্ত্ৰা একসীমায ঠিতস্স অন্তিমৰত্থুং অনজ্ঝাপন্নত্তা পকতত্তস্স ভিক্খুনো. অনন্তরস্সপি হত্থপাসে ৰচনেন ৰচীভেদকরণেন পটিক্খেপো পটিক্কোসো রুহতি পটিক্কোসনট্ঠানেযেৰ তিট্ঠতি, কম্মং কোপেতীতি অধিপ্পাযো.

৩১১৪. ছহি আকারেহীতি (পাচি. অট্ঠ. ৪৩৮; কঙ্খা. অট্ঠ. নিদানৰণ্ণনা) লজ্জিতায, অঞ্ঞাণতায, কুক্কুচ্চপকততায, সতিসম্মোসায, অকপ্পিযেকপ্পিযসঞ্ঞিতায, কপ্পিযেঅকপ্পিযসঞ্ঞিতাযাতি ইমেহি ছহি আকারেহি. পঞ্চ সমণকপ্পা চ ৰুত্তা, পঞ্চ ৰিসুদ্ধিযো চ ৰুত্তাতি যোজনা.

‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, পঞ্চহি সমণকপ্পেহি ফলং পরিভুঞ্জিতুং, অগ্গিপরিজিতং সত্থপরিজিতং নখপরিজিতং অবীজং নিব্বট্টবীজঞ্ঞেৰ পঞ্চম’’ন্তি (চূল়ৰ. ২৫০) খুদ্দকৰত্থুকে অনুঞ্ঞাতা পঞ্চ সমণকপ্পা নাম. পঞ্চ ৰিসুদ্ধিযোতি পরিৰারে একুত্তরে ‘‘পঞ্চ ৰিসুদ্ধিযো’’তি ইমস্স নিদ্দেসে ‘‘নিদানং উদ্দিসিত্ৰা অৰসেসং সুতেন সাৰেতব্বং, অযং পঠমা ৰিসুদ্ধী’’তিআদিনা (পরি. ৩২৫) নযেন দস্সিতা পঞ্চ পাতিমোক্খুদ্দেসসঙ্খাতা পঞ্চ ৰিসুদ্ধিযো চ ‘‘সুত্তুদ্দেসো পারিসুদ্ধিউপোসথো অধিট্ঠানুপোসথো পৰারণা সামগ্গিউপোসথোযেৰ পঞ্চমো’’তি (পরি. ৩২৫) এৰং ৰুত্তা পঞ্চ ৰিসুদ্ধিযো চাতি দ্ৰেপঞ্চৰিসুদ্ধিযো ‘‘দ্ৰিপঞ্চৰিঞ্ঞাণানী’’তিআদীসু ৰিয সামঞ্ঞৰচনেন সঙ্গহিতা.

৩১১৫-৭. নিস্সেসেন দীযতি পঞ্ঞপীযতি এত্থ সিক্খাপদন্তি নিদানং, তেসং তেসং সিক্খাপদানং পঞ্ঞত্তিযা ঠানভূতং ৰেসালীআদি. পুং ৰুচ্চতি নিরযো, তং গলতি মদ্দতি নেরযিকদুক্খং অনুভৰতীতি পুগ্গলো, সত্তো. অরিযপুগ্গলা তংসদিসত্তা, ভূতপুব্বগতিযা ৰা ‘‘পুগ্গলা’’তি ৰেদিতব্বা. ইধ পনেতে সিক্খাপদৰীতিক্কমস্স আদিকম্মিকা অধিপ্পেতা. ইদানি পুগ্গলনিদ্দেসং ৰক্খতি. ৰসতি এত্থ ভগৰতো আণাসঙ্খাতা সিক্খাপদপঞ্ঞত্তি তং পটিচ্চ পৰত্ততীতি ৰত্থু, তস্স তস্স পুগ্গলস্স সিক্খাপদপঞ্ঞত্তিহেতুভূতো অজ্ঝাচারো.

ৰিধানং ৰিভজনং ৰিধি, পভেদো. পঞ্ঞাপীযতি ভগৰতো আণা পকারেন ঞাপীযতি এতাযাতি পঞ্ঞত্তি, পঞ্ঞত্তিযা ৰিধি পভেদো ‘‘পঞ্ঞত্তিৰিধি’’ন্তি ৰত্তব্বে ‘‘ৰিধিং পঞ্ঞত্তিযা’’তি গাথাবন্ধৰসেন অসমত্থনিদ্দেসো. সা পন পঞ্ঞত্তিৰিধি পঞ্ঞত্তিঅনুপঞ্ঞত্তি অনুপ্পন্নপঞ্ঞত্তি সব্বত্থপঞ্ঞত্তি পদেসপঞ্ঞত্তি সাধারণপঞ্ঞত্তি অসাধারণপঞ্ঞত্তি একতোপঞ্ঞত্তি উভতোপঞ্ঞত্তিৰসেন নৰৰিধা হোতি.

‘‘ৰিপত্তি আপত্তি অনাপত্তী’’তি পদচ্ছেদো, ৰিপজ্জন্তি এতায সীলাদযোতি ৰিপত্তি. সা পন সীলআচারদিট্ঠিআজীৰানং ৰসেন চতুব্বিধা. সা পন উদ্দেসৰসেন হেট্ঠা দস্সিতাৰ. আপজ্জন্তি এতায অকুসলাব্যাকতভূতায ভগৰতো আণাৰীতিক্কমন্তি আপত্তি. সা পুব্বপযোগাদিৰসেন অনেকপ্পভেদা আপত্তি. অনাপত্তি অজাননাদিৰসেন আণায অনতিক্কমনং. সমুট্ঠাতি এতেহি আপত্তীতি সমুট্ঠানানি, কাযাদিৰসেন ছব্বিধানি আপত্তিকারণানি. সমুট্ঠানানং নযো সমুট্ঠাননযো, তং.

ৰজ্জঞ্চ কম্মঞ্চ কিরিযা চ সঞ্ঞা চ চিত্তঞ্চ আণত্তি চ ৰজ্জকম্মক্রিযাসঞ্ঞাচিত্তাণত্তিযো, তাসং ৰিধি তথা ৰুচ্চতি, তং. ৰজ্জৰিধিন্তি ‘‘যস্সা সচিত্তকপক্খে চিত্তং অকুসলমেৰ হোতি, অযং লোকৰজ্জা, সেসা পণ্ণত্তিৰজ্জা’’তি (কঙ্খা. অট্ঠ. পঠমপারাজিকৰণ্ণনা) ৰুত্তং ৰজ্জৰিধিং. কম্মৰিধিন্তি ‘‘সব্বা চ কাযকম্মৰচীকম্মতদুভযৰসেন তিৰিধা হোন্তী’’তি (কঙ্খা. অট্ঠ. পঠমপারাজিকৰণ্ণনা) দস্সিতং কম্মৰিধিং. ক্রিযাৰিধিন্তি ‘‘অত্থাপত্তি কিরিযতো সমুট্ঠাতি, অত্থি অকিরিযতো, অত্থি কিরিযাকিরিযতো, অত্থি সিযা কিরিযতো সিযা অকিরিযতো’’তিআদিনা (কঙ্খা. অট্ঠ. পঠমপারাজিকৰণ্ণনা) নযেন দস্সিতং কিরিযাৰিধিং. সঞ্ঞাৰিধিন্তি ‘‘সঞ্ঞাৰিমোক্খা’’তিআদিনা (কঙ্খা. অট্ঠ. পঠমপারাজিকৰণ্ণনা) নযেন দস্সিতং সঞ্ঞাৰিধিং.

চিত্তৰিধিন্তি ‘‘সব্বাপি চিত্তৰসেন দুৰিধা হোন্তি সচিত্তকা, অচিত্তকা চা’’তি (কঙ্খা. অট্ঠ. পঠমপারাজিকৰণ্ণনা) ৰুত্তং চিত্তৰিধিং. আণত্তিৰিধিন্তি ‘‘সাণত্তিকং অনাণত্তিক’’ন্তি ৰুত্তং আণত্তিৰিধিং. অঙ্গৰিধানন্তি সব্বসিক্খাপদেসু আপত্তীনং ৰুত্তং অঙ্গৰিধানঞ্চ. ৰেদনাত্তিকং, কুসলত্তিকঞ্চাতি যোজনা. তং পন ‘‘অকুসলচিত্তং, দ্ৰিচিত্তং, তিচিত্তং, দুক্খৰেদনং, দ্ৰিৰেদনং, তিৰেদন’’ন্তি তত্থ তত্থ দস্সিতমেৰ.

সত্তরসৰিধং এতং লক্খণন্তি যথাৰুত্তনিদানাদিসত্তরসপ্পভেদং সব্বসিক্খাপদানং সাধারণলক্খণং. দস্সেত্ৰাতি পকাসেত্ৰা. বুধো ৰিনযকুসলো. তত্থ তত্থ সিক্খাপদেসু যথারহং যোজেয্যাতি সম্বন্ধো.

৩১১৮. ইমেসু সত্তরসসু লক্খণেসু নিদানপুগ্গলে তাৰ নিদ্দিসিতুমাহ ‘‘নিদান’’ন্তিআদি. তত্থাতি তেসু সত্তরসসু সাধারণলক্খণেসু, নিদ্ধারণে চেতং ভুম্মং. নিদানন্তি নিদ্ধারিতব্বদস্সনং. ‘‘পুর’’ন্তি ইদং ‘‘ৰেসালী’’তিআদিপদেহি পচ্চেকং যোজেতব্বং. সক্কভগ্গাতি এতেহি জনপদৰাচীহি সদ্দেহি ঠাননিস্সিতা নাগরাৰ গহেতব্বা. তানি চ ‘‘সক্কেসু ৰিহরতি কপিলৰত্থুস্মিং, ভগ্গেসু ৰিহরতি সুসুমারগিরে’’তি তত্থ তত্থ সিক্খাপদনিদানে নিদস্সিতানেৰ.

৩১১৯. ‘‘দস ৰেসালিযা’’তিআদীনং অত্থৰিনিচ্ছযো উত্তরে আৰি ভৰিস্সতি. গিরিব্বজেতি রাজগহনগরে. তঞ্হি সমন্তা ঠিতেহি ইসিগিলিআদীহি পঞ্চহি পব্বতেহি ৰজসদিসন্তি ‘‘গিরিব্বজ’’ন্তি ৰুচ্চতি.

৩১২১. ভিক্খূনং পাতিমোক্খস্মিং সুদিন্নধনিযাদযো তেৰীসতিৰিধা আদিকম্মিকপুগ্গলা ৰুত্তাতি যোজনা.

৩১২২. উভযপাতিমোক্খে আগতা তে সব্বে আদিকম্মিকপুগ্গলা পরিপিণ্ডিতা তিংস ভৰন্তীতি যোজনা. ৰত্থুআদীনং ৰিনিচ্ছযো উত্তরে ৰক্খমানত্তা ইধ ন ৰুত্তো. ননু চ নিদানপুগ্গলৰিনিচ্ছযম্পি তত্থ ৰক্খতীতি সো ইধ কস্মা ৰুত্তোতি? নাযং দোসো, ইমস্স পকরণত্তা ইধাপি ৰত্তব্বোতি. যদি এৰং ৰত্থুআদিৰিনিচ্ছযোপি ইধ ৰত্তব্বো সিযা, সো কস্মা ন ৰুত্তোতি? একযোগনিদ্দিট্ঠস্স ইমস্স ৰচনেন সোপি ৰুত্তোযেৰ হোতীতি একদেসদস্সনৰসেন সংখিত্তোতি দট্ঠব্বো.

৩১২৩. যো এনং তরুং জানাতি, সো পঞ্ঞত্তিং অসেসতো জানাতীতি সম্বন্ধো. এত্থ ‘‘এনং তরু’’ন্তি ইমিনা নিদানাদিসত্তরসপ্পকারং সব্বসিক্খাপদসাধারণলক্খণসমুদাযং রূপকেন দস্সেতি. কিং ৰিসিট্ঠং তরুন্তি আহ ‘‘তিমূল’’ন্তিআদি.

তত্থ তিমূলন্তি নিদানপুগ্গলৰত্থুসঙ্খাতানি তীণি মূলানি এতস্সাতি তিমূলং. নৰপত্তন্তি নৰৰিধপণ্ণত্তিসঙ্খাতানি পত্তানি এতস্সাতি নৰপত্তং. দ্ৰযঙ্কুরন্তি লোকৰজ্জপণ্ণত্তিৰজ্জসঙ্খাতা দ্ৰে অঙ্কুরা এতস্সাতি দ্ৰযঙ্কুরং. ‘‘দ্ৰিঅঙ্কুর’’ন্তি ৰত্তব্বে ই-কারস্স অযাদেসং কত্ৰা ‘‘দ্ৰযঙ্কুর’’ন্তি ৰুত্তং. সত্তফলন্তি আণত্তিআপত্তিঅনাপত্তিৰিপত্তিসঞ্ঞাৰেদনাকুসলত্তিকসঙ্খাতানি সত্ত ফলানি এতস্সাতি সত্তফলং. ছপুপ্ফন্তি ছসমুট্ঠানসঙ্খাতানি পুপ্ফানি এতস্সাতি ছপুপ্ফং. দ্ৰিপ্পভৰন্তি চিত্তকম্মসঙ্খাতা দ্ৰে পভৰা এতস্সাতি দ্ৰিপ্পভৰং. দ্ৰিসাখন্তি কিরিযঅঙ্গসঙ্খাতা দ্ৰে সাখা এতস্সাতি দ্ৰিসাখং. এনং তরুং যো জানাতীতি যো ৰুত্তো ভিক্খু ৰুত্তসরূপসাধারণসত্তরসলক্খণরাসিৰিনিচ্ছযসঙ্খাততরুং জানাতি. সোতি সো ভিক্খু. পঞ্ঞত্তিন্তি ৰিনযপিটকং. অসেসতোতি সব্বসো.

৩১২৪. ইতি এৰং মধুরপদত্থং অনাকুলং পরমং উত্তমং ইমং ৰিনিচ্ছযং যো পঠতি ৰাচুগ্গতং করোন্তো পরিযাপুণাতি, গরুসন্তিকে সাধুকং সুণাতি, পরিপুচ্ছতে চ অত্থং পরিপুচ্ছতি চ, সো ভিক্খু ৰিনয ৰিনিচ্ছযে উপালিসমো ভৰতি ৰিনযধরানং এতদগ্গট্ঠানে নিক্খিত্তেন উপালিমহাথেরেন সদিসো ভৰতীতি যোজনা.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

পকিণ্ণকৰিনিচ্ছযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

কম্মট্ঠানৰিভাৰনাৰিধানকথাৰণ্ণনা

৩১২৫. ‘‘আদিম্হি সীলং দস্সেয্য.

মজ্ঝে মগ্গং ৰিভাৰযে;

পরিযোসানে চ নিব্বানং;

এসা কথিকসণ্ঠিতী’’তি. (দী. নি. অট্ঠ. ১.১৯০; ম. নি. অট্ঠ. ১.২৯১; অ. নি. অট্ঠ. ২.৩.৬৪) –

ৰুত্তং ধম্মকথিকলক্খণং সমনুস্সরন্তোযমাচরিযো পাতিমোক্খসংৰরসীলপরিদীপকং ৰিনিচ্ছযং নাতিসঙ্খেপৰিত্থারমুখেন দস্সেত্ৰা তংমূলকানং ইতরেসঞ্চ তিণ্ণং সীলানং তংদস্সনেনেৰ দস্সিতভাৰঞ্চ সীলৰিসুদ্ধিমূলিকা চিত্তৰিসুদ্ধিআদিযো পঞ্চৰিসুদ্ধিযো চ তংমূলিকঞ্চ অরিযমগ্গসঙ্খাতং ঞাণদস্সনৰিসুদ্ধিং তদধিগমনীযং নিব্বানঞ্চ দস্সেত্ৰা যথারদ্ধং ৰিনযকথং পরিযোসাপেতুকামো আহ ‘‘পামোক্খে’’তিআদি. তত্থ পামোক্খেতি সমাধিআদীনং অনৰজ্জধম্মানং পতিট্ঠাভাৰেন উত্তমে. মোক্খপ্পৰেসনেতি অমতমহানিব্বাননগরস্স পৰেসননিমিত্তে. মুখে অসহাযদ্ৰারভূতে. যথাহ –

‘‘সগ্গারোহণসোপানং, অঞ্ঞং সীলসমং কুতো;

দ্ৰারং ৰা পন নিব্বান-নগরস্স পৰেসনে’’তি. (ৰিসুদ্ধি. ১.৯; বু. বং. অট্ঠ. ৩.দীপঙ্করবুদ্ধৰংসৰণ্ণনা);

সব্বদুক্খক্খযেতি জাতিদুক্খাদিসব্বদুক্খানং খযস্স অরিযমগ্গস্স অধিগমূপাযত্তা ফলূপচারেন সব্বদুক্খক্খযসঙ্খাতে. ‘‘পামোক্খে’’তি চ ‘‘মোক্খপ্পৰেসনে মুখে’’তি চ ‘‘সব্বদুক্খক্খযে’’তি চ ‘‘পাতিমোক্খস্মি’’ন্তি এতস্স ৰিসেসনং. ৰুত্তেতি পারাজিকতো পট্ঠায নানপ্পকারতো নিদ্দিট্ঠে সতি. ইতরত্তযং ৰুত্তমেৰাতি সম্বন্ধো. ইন্দ্রিযসংৰরসীলআজীৰপারিসুদ্ধিসীলপচ্চযসন্নিস্সিতসীলসঙ্খাতং ইতরং সীলত্তযং ৰুত্তমেৰ হোতি ‘‘রাজা আগতো’’তি ৰুত্তে পরিসায আগমনং ৰিয, তস্মা তং ন ৰক্খামাতি অধিপ্পাযো.

৩১২৬. ইদং চতুব্বিধং সীলন্তি পাতিমোক্খসংৰরসীলাদিং চতুপারিসুদ্ধিসীলং. ঞত্ৰাতি লক্খণাদিতো, ৰোদানতো, হানভাগিযট্ঠিতিভাগিযৰিসেসভাগিযনিব্বেধভাগিযাদিপ্পকারতো চ জানিত্ৰা. তত্থাতি চতুব্বিধসীলে. পতিট্ঠিতোতি অচ্ছিদ্দাদিঅঙ্গসমন্নাগতভাৰমাপাদনেন পতিট্ঠিতো. সমাধিন্তি উপচারপ্পনাভেদলোকিযসমাধিং. ভাৰেত্ৰাতি সমচত্তালীসায কম্মট্ঠানেসু পুনপ্পুনং অনুযোগৰসেন ৰড্ঢেত্ৰা. পঞ্ঞাযাতি তিলক্খণাকারাদিপরিচ্ছেদিকায লোকুত্তরায পঞ্ঞায হেতুভূতায, করণভূতায চ. পরিমুচ্চতীতি সব্বকিলেসবন্ধনং ছেত্ৰা সংসারচারকা সমন্ততো মুচ্চতি, অনুপাদিসেসায নিব্বানধাতুযা পরিনিব্বাযতীতি অধিপ্পাযো.

৩১২৭. এৰং সমাসতো ৰুত্তমেৰত্থং নিদ্দিসন্তো আহ ‘‘দসানুস্সতিযো’’তিআদি. দস অনুস্সতিযো চ দস কসিণা চ দস অসুভা চ চতস্সো অপ্পমঞ্ঞাযো চ তথা চত্তারো আরুপ্পা চ ৰুত্তা. অপরং কম্মট্ঠানদ্ৰযঞ্চ ৰুত্তন্তি সম্বন্ধো.

তত্থ দসানুস্সতিযো নাম ‘‘বুদ্ধানুস্সতি, ধম্মানুস্সতি, সঙ্ঘানুস্সতি, সীলানুস্সতি, চাগানুস্সতি, দেৰতানুস্সতি, কাযগতাসতি, মরণানুস্সতি, আনাপানসতি, উপসমানুস্সতী’’তি (ৰিসুদ্ধি. ১.৪৭) এৰং ৰুত্তা দস অনুস্সতিযো.

দস কসিণা নাম ‘‘পথৰীকসিণং, আপোকসিণং, তেজোকসিণং, ৰাযোকসিণং, নীলকসিণং, পীতকসিণং, লোহিতকসিণং, ওদাতকসিণং, আলোককসিণং, পরিচ্ছিন্নাকাসকসিণ’’ন্তি (ৰিসুদ্ধি. ১.৪৭) ৰুত্তা ইমে দস কসিণা.

দস অসুভা নাম ‘‘উদ্ধুমাতকং, ৰিনীলকং, ৰিপুব্বকং, ৰিচ্ছিদ্দকং, ৰিক্খাযিতকং, ৰিক্খিত্তকং, হতৰিক্খিত্তকং, লোহিতকং, পুল়ুৰকং, অট্ঠিক’’ন্তি (ৰিসুদ্ধি. ১.৪৭) ৰুত্তা ইমে দস অসুভা.

চতস্সো অপ্পমঞ্ঞাযো নাম ‘‘মেত্তা, করুণা, মুদিতা, উপেক্খা’’তি (ৰিসুদ্ধি. ১.৪৭) ৰুত্তা ইমে অপ্পমঞ্ঞাযো.

চত্তারো আরুপ্পা নাম ‘‘আকাসানঞ্চাযতনং, ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং, আকিঞ্চঞ্ঞাযতনং, নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতন’’ন্তি (ৰিসুদ্ধি. ১.৪৭) ৰুত্তা ইমে আরুপ্পা. অপরং কম্মট্ঠানদ্ৰযং নাম ‘‘আহারেপটিক্কূলসঞ্ঞা, চতুধাতুৰৰত্থান’’ন্তি ৰুত্তং ট্ঠানউভযং.

৩১২৮. ইচ্চেৰং চত্তালীসৰিধং মনোভুনো কম্মট্ঠানং সব্বম্পি কম্মট্ঠানং সমুদ্দিট্ঠং সিযাতি যোজনা. কম্মস্স যোগসঙ্খাতস্স ঠানং আরম্মণভাৰেন পৰত্তিট্ঠানন্তি কম্মট্ঠানং. তিট্ঠতি এত্থ ফলং তদাযত্তৰুত্তিতাযাতি ঠানং, কারণং, কম্মস্স ৰিপস্সনায ঠানং কারণং কম্মট্ঠানং, কস্সাতি আহ ‘‘মনোভুনো’’তি. মনো অভিভৰতীতি মনোভূ, তস্স মনোভুনো, কুসলচিত্তপ্পৰত্তিনিৰারণেন তথালদ্ধনামস্স কামদেৰস্সাতি অত্থো. ইমিনা কম্মট্ঠানগণনাপরিচ্ছেদো দস্সিতো.

৩১২৯-৩০. ইমেসং কম্মট্ঠানানং ভাৰনামযং ভিন্দিত্ৰা দস্সেতুং মাতিকং তাৰ দস্সেন্তো আহ ‘‘উপচারপ্পনাতো’’তিআদি. তত্থ উপচারপ্পনাতোতি ‘‘এত্তকানি কম্মট্ঠানানি উপচারাৰহানি, এত্তকানি অপ্পনাৰহানী’’তি এৰং উপচারপ্পনাৰসেন চ. ঝানভেদাতি ‘‘এত্তকানি পঠমজ্ঝানিকানি, এত্তকানি তিকচতুক্কজ্ঝানিকানি, এত্তকানি পঞ্চকজ্ঝানিকানী’’তিআদিনা ঝানভেদা চ. অতিক্কমাতি অঙ্গানং, আরম্মণানঞ্চ অতিক্কমতো. ৰড্ঢনাৰড্ঢনা চাপীতি অঙ্গুলদ্ৰঙ্গুলাদিৰসেন ৰড্ঢেতব্বা, অৰড্ঢেতব্বা চ. আরম্মণভূমিতোতি নিমিত্তারম্মণাদিআরম্মণতো চেৰ লব্ভমানালব্ভমানভূমিতো চ.

গহণাতি দিট্ঠাদিৰসেন গহেতব্বতো. পচ্চযাতি তংতংঠানানং পচ্চযভাৰতো চ. ভিয্যোতি পুন-সদ্দত্থনীহারত্থো. চরিযানুকূলতোতি রাগচরিযাদীনং অনুকূলভাৰতোতি অযং ৰিসেসো অযং ভেদো. এতেসু চত্তালীসায কম্মট্ঠানেসু.

৩১৩১. এৰং মাতিকং নিদ্দিসিত্ৰা যথাক্কমং নিদ্দিসন্তো পঠমং তাৰ উপচারাৰহাদযো দস্সেতুমাহ ‘‘অট্ঠানুস্সতিযো’’তিআদি. তত্থাতি তিস্সং মাতিকাযং, তেসু ৰা চত্তালীসায কম্মট্ঠানেসু. অট্ঠানুস্সতিযোতি কাযগতাসতিআনাপানসতিদ্ৰযৰজ্জিতা বুদ্ধানুস্সতিআদিকা অট্ঠ অনুস্সতিযো চ. সঞ্ঞা আহারেপটিক্কূলসঞ্ঞা চ. ৰৰত্থানঞ্চ চতুধাতুৰৰত্থানঞ্চাতি ইমে দস. উপচারাৰহাতি বুদ্ধগুণাদীনং পরমত্থভাৰতো, অনেকৰিধত্তা, একস্সাপি গম্ভীরভাৰতো চ এতেসু দসসু কম্মট্ঠানেসু অপ্পনাৰসেন সমাধিস্স পতিট্ঠাতুমসক্কুণেয্যত্তা অপ্পনাভাৰনাপ্পত্তো সমাধি উপচারভাৰেযেৰ পতিট্ঠাতি, তস্মা এতে উপচারাৰহা.

ননু চেত্থ দুতিযচতুত্থারুপ্পসমাধি, লোকুত্তরো চ সমাধি পরমত্থধম্মে অপ্পনং পাপুণাতি, তস্মা ‘‘পরমত্থভাৰতো’’তি হেতু অপ্পনমপাপুণনে কারণভাৰেন ন ৰুচ্চতীতি? ন, তস্স ভাৰনাৰিসেসেন পরমত্থধম্মে পৰত্তিসম্ভৰতো, ইমস্স চ রূপাৰচরচতুত্থভাৰনাৰিসেসসম্ভৰতো চ. তথা হি দুতিযচতুত্থারুপ্পসমাধি অপ্পনাপত্তস্স অরূপাৰচরসমাধিস্স চতুত্থজ্ঝানস্স আরম্মণসমতিক্কমমত্তভাৰনাৰসেন সভাৰারম্মণেপি অপ্পনং পাপুণাতি. ৰিসুদ্ধিভাৰনানুক্কমবলেন লোকুত্তরো সমাধি অপ্পনং পাপুণাতীতি.

৩১৩২. তত্থাতি তেসু ঝানাৰহেসু তিংসকম্মট্ঠানেসু. অসুভাতি উদ্ধুমাতকাদযো দস অসুভা. কাযগতাসতীতি কাযগতাসতি চাতি ইমে একাদস. পঠমজ্ঝানিকাতি ইমেসং পটিক্কূলারম্মণত্তা, পটিক্কূলারম্মণে চ চিত্তস্স চণ্ডসোতায নদিযা অরিত্তবলেন নাৰাট্ঠানং ৰিয ৰিতক্কবলেনেৰ পৰত্তিসম্ভৰতো অৰিতক্কানং দুতিযজ্ঝানাদীনং অসম্ভৰোতি সৰিতক্কস্স পঠমজ্ঝানস্সেৰ সম্ভৰতো পঠমজ্ঝানিকা. আনাপানঞ্চ কসিণা চাতি ইমে একাদস চতুক্কজ্ঝানিকা রূপাৰচরচতুক্কজ্ঝানিকা চ চতুক্কনযেন, পঞ্চকজ্ঝানিকা চ.

৩১৩৩. তিস্সোৰ অপ্পমঞ্ঞাতি মেত্তা, করুণা, মুদিতাতি অপ্পমঞ্ঞা তিস্সোৰ. সামঞ্ঞনিদ্দেসে এতাসমেৰ গহণং কথং ৰিঞ্ঞাযতীতি? ‘‘অথ পচ্ছিমা’’তিআদিনা চতুত্থায অপ্পমঞ্ঞায চতুত্থজ্ঝানিকভাৰস্স ৰক্খমানত্তা পারিসেসতো তং ৰিঞ্ঞাযতি. তিকজ্ঝানানীতি তিকজ্ঝানিকা. ‘‘তিকজ্ঝানা’’তি ৰত্তব্বে লিঙ্গৰিপল্লাসেন এৰং ৰুত্তন্তি দট্ঠব্বং. মেত্তাদীনং দোমনস্সসহগতব্যাপাদৰিহিংসানভিরতীনং পহাযকত্তা দোমনস্সপটিপক্খেন সোমনস্সেনেৰ সহগততা ৰুত্তাতি চতুক্কনযেন তিকজ্ঝানিকতা ৰুত্তা, পঞ্চকনযেন চতুক্কজ্ঝানিকতা চ.

‘‘অথা’’তি ইদং ‘‘পচ্ছিমা’’তি পদস্স ‘‘তিস্সো’’তি ইমিনা পুরিমপদেন সম্বন্ধনিৰত্তনত্থং. পচ্ছিমা অপ্পমঞ্ঞা, চত্তারো আরুপ্পা চ চতুত্থজ্ঝানিকা মতা চতুক্কনযেন, পঞ্চমজ্ঝানিকা চ. ‘‘সব্বে সত্তা সুখিতা হোন্তু, দুক্খা মুচ্চন্তু, লদ্ধসুখসম্পত্তিতো মা ৰিগচ্ছন্তূ’’তি মেত্তাদিতিৰিধৰসপ্পৰত্তং ব্যাপারত্তযং পহায কম্মস্সকতাদস্সনেন সত্তেসু মজ্ঝত্তাকারপ্পত্তভাৰনানিব্বত্তায তত্রমজ্ঝত্তোপেক্খায বলৰতরত্তা অপ্পনাপ্পত্তস্স উপেক্খাব্রহ্মৰিহারস্স সুখসহগততাসম্ভৰতো উপেক্খাসহগততা ৰুত্তা.

৩১৩৪. অঙ্গারম্মণতো অতিক্কমো দ্ৰিধা ৰুত্তোতি যোজনা. চতুক্কতিকজ্ঝানেসূতি দসকসিণা, আনাপানসতীতি একাদসসু চতুক্কজ্ঝানিকেসু চেৰ মেত্তাদিপুরিমব্রহ্মৰিহারত্তযসঙ্খাতেসু তিকজ্ঝানিকেসু চ কম্মট্ঠানেসু. অঙ্গাতিক্কমতাতি একস্মিংযেৰ আরম্মণে ৰিতক্কাদিঝানঙ্গ সমতিক্কমেন পঠমজ্ঝানাদীনং আরম্মণেযেৰ দুতিযজ্ঝানাদীনং উপ্পত্তিতো অঙ্গাতিক্কমো অধিপ্পেতোতি অত্থো. অঙ্গাতিক্কমোযেৰ অঙ্গাতিক্কমতা.

৩১৩৫. অঙ্গাতিক্কমতোতি ততিযজ্ঝানসম্পযুত্তসোমনস্সাতিক্কমনতো. আরম্মণমতিক্কম্মাতি পটিভাগনিমিত্তকসিণুগ্ঘাটিমাকাসতব্বিসযপঠমারুপ্পৰিঞ্ঞাণতদভাৰসঙ্খাতানি চত্তারি আরম্মণানি যথাক্কমং অতিক্কমিত্ৰা. কসিণুগ্ঘাটিমাকাসতব্বিসযপঠমারুপ্পৰিঞ্ঞাণতদভাৰতব্বিসযততিযারুপ্পৰিঞ্ঞাণসঙ্খাতেসু চতূসু আরম্মণেসু আরুপ্পা আকাসানঞ্চাযতনাদীনি চত্তারি অরূপাৰচরজ্ঝানানি জাযরে উপ্পজ্জন্তি.

৩১৩৬. এত্থাতি এতেসু আরম্মণেসু. ৰড্ঢেতব্বানীতি ‘‘যত্তকং ওকাসং কসিণেন ফরতি, তদব্ভন্তরে দিব্বায সোতধাতুযা সদ্দং সোতুং, দিব্বেন চক্খুনা রূপং পস্সিতুং, পরসত্তানঞ্চ চেতসা চিত্তং অঞ্ঞাতুং সমত্থো হোতী’’তি ৰুত্তপ্পযোজনং সন্ধায অঙ্গগণনাদিৰসেন পরিচ্ছিন্দিত্ৰা যত্তকং ইচ্ছতি, তত্তকং ৰড্ঢেতব্বানি. সেসং অসুভাদি সব্বং তং কম্মট্ঠানং পযোজনাভাৰা ন ৰড্ঢেতব্বমেৰাতি যোজনা.

৩১৩৭. তত্থ তেসু কম্মট্ঠানেসু দস কসিণা চ দস অসুভা চ কাযগতাসতি, আনাপানসতীতি ইমে বাৰীসতি কম্মট্ঠানানি পটিভাগারম্মণানীতি যোজনা. এত্থ ‘‘কসিণা’’তিআদিনা তদারম্মণানি ঝানানি গহিতানি.

৩১৩৮. ধাতুৰৰত্থনন্তি চতুধাতুৰৰত্থানং, গাথাবন্ধৰসেন রস্সত্তং. ৰিঞ্ঞাণঞ্চাতি ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনং. নেৰসঞ্ঞাতি নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনং. দস দ্ৰেতি দ্ৰাদস. ভাৰগোচরাতি সভাৰধম্মগোচরা, পরমত্থধম্মালম্বণাতি ৰুত্তং হোতি.

৩১৩৯. দ্ৰে চ আরুপ্পমানসাতি আকাসানঞ্চাযতনআকিঞ্চঞ্ঞাযতনসঙ্খাতা অরূপাৰচরচিত্তুপ্পাদা দ্ৰে চ. ছ ইমে ধম্মা নৰত্তব্বগোচরা নিদ্দিট্ঠাতি যোজনা চতুন্নং অপ্পমঞ্ঞানং সত্তপঞ্ঞত্তিযা, পঠমারুপ্পস্স কসিণুগ্ঘাটিমাকাসপঞ্ঞত্তিযা, ততিযারুপ্পস্স পঠমারুপ্পৰিঞ্ঞাণাভাৰপঞ্ঞত্তিযা চ আরম্মণত্তা.

৩১৪০. পটিক্কূলসঞ্ঞাতি আহারেপটিক্কূলসঞ্ঞা. কাযগতাসতীতি দ্ৰাদসেৰ ভূমিতো দেৰেসু কামাৰচরদেৰেসু কুণপানং, পটিক্কূলারহস্স চ অসম্ভৰা ন পৰত্তন্তীতি যোজনা.

৩১৪১. তানি দ্ৰাদস চ. ভিয্যোতি অধিকত্থে নিপাতো, ততো অধিকং আনাপানসতি চাতি তেরস রূপারূপলোকে অস্সাসপস্সাসানঞ্চ অভাৰা সব্বসো ন জাযরেতি যোজনা.

৩১৪২. অরূপাৰচরে অরূপভৰে চতুরো আরুপ্পে ঠপেত্ৰা অঞ্ঞে ছত্তিংস ধম্মা রূপসমতিক্কমাভাৰা ন জাযন্তীতি যোজনা. সব্বে সমচত্তালীস ধম্মা মানুসে মনুস্সলোকে সব্বেসমেৰ লব্ভমানত্তা জাযন্তি.

৩১৪৩. চতুত্থকসিণং হিত্ৰাতি ৰাযোকসিণং দিট্ঠফুট্ঠেন গহেতব্বত্তা তং ৰজ্জেত্ৰা নৰ কসিণা চ দস অসুভা চাতি তে একূনৰীসতি ধম্মা দিট্ঠেনেৰ চক্খুৰিঞ্ঞাণেন পুব্বভাগে পরিকম্মকালে গহেতব্বা ভৰন্তীতি যোজনা. পুব্বভাগে চক্খুনা ওলোকেত্ৰা পরিকম্মং কতং, তেন উগ্গহিতনিমিত্তং তেসং গহেতব্বন্তি ৰুত্তং হোতি.

৩১৪৪. ফুট্ঠেনাতি নাসিকগ্গে, উত্তরোট্ঠে ৰা ফুট্ঠৰসেন. কাযগতাসতিযং তচপঞ্চকং দিট্ঠেন গহেতব্বং. মালুতোতি ৰাযোকসিণং দিট্ঠফুট্ঠেন গহেতব্বং উচ্ছুসস্সাদীনং পত্তেসু চলমানৰণ্ণগ্গহণমুখেন, কাযপ্পসাদঘট্টনেন চ গহেতব্বত্তা. এত্থ এতেসু কম্মট্ঠানেসু. সেসকন্তি ৰুত্তাৰসেসং. বুদ্ধানুস্সতিআদিকা অট্ঠানুস্সতিযো, চত্তারো ব্রহ্মৰিহারা, চত্তারো আরুপ্পা, আহারেপটিক্কূলসঞ্ঞা, চতুধাতুৰৰত্থানং, কাযগতাসতিযং ৰক্কপঞ্চকাদীনি চাতি সব্বমেতং পরতো সুত্ৰা গহেতব্বত্তা সুতেনেৰ গহেতব্বন্তি ৰুত্তং.

৩১৪৫. এত্থ এতেসু কম্মট্ঠানেসু আকাসকসিণং ঠপেত্ৰা নৰ কসিণা পঠমারুপ্পচিত্তস্স আরম্মণভূতকসিণুগ্ঘাটিমাকাসস্স হেতুভাৰতো পচ্চযা জাযরে পচ্চযা ভৰন্তীতি যোজনা.

৩১৪৬. দসপি কসিণা অভিঞ্ঞানং দিব্বচক্খুঞাণাদীনং পচ্চযা ভৰন্তীতি যোজনা. চতুত্থস্সাতি চতুত্থস্স ব্রহ্মৰিহারস্স.

৩১৪৭. হেট্ঠিমহেট্ঠিমারুপ্পন্তি আকাসানঞ্চাযতনাদিকং. পরস্স চ পরস্স চাতি ৰিঞ্ঞাণঞ্চাযতনাদিউত্তরজ্ঝানস্স পচ্চযোতি পকাসিতন্তি যোজনা. নেৰসঞ্ঞাতি নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনং. নিরোধস্সাতি সঞ্ঞাৰেদযিতনিরোধস্স, তায নিরোধসমাপত্তিযা.

৩১৪৮. সব্বেতি সমচত্তালীসকম্মট্ঠানধম্মা. সুখৰিহারস্সাতি দিট্ঠধম্মসুখৰিহারস্স. ভৰনিস্সরণস্স চাতি ৰিভৰূপনিস্সযতায ৰিপস্সনাপাদকত্তেন আসৰক্খযঞাণেন অধিগন্তব্বস্স নিব্বানস্স চ. ভৰসুখানঞ্চাতি পরিকম্মোপচারভাৰনাৰসপ্পৰত্তানি কামাৰচরকুসলচিত্তানি কামসুগতিভৰসুখানং, রূপাৰচরপ্পনাৰসপৰত্তানি রূপাৰচরচিত্তানি রূপাৰচরভৰসুখানং, ইতরানি অরূপাৰচরভূতানি অরূপাৰচরভৰসুখানঞ্চ পচ্চযাতি দীপিতা.

৩১৪৯. দস অসুভা, কাযগতাসতীতি ইমে একাদস রাগচরিতস্স ৰিসেসতো অনুকূলা ৰিঞ্ঞেয্যাতি যোজনা. ‘‘ৰিসেসতো’’তি ইমিনা রাগস্স উজুৰিপচ্চনীকভাৰেন চ অতিসপ্পাযতো চ ৰুত্তো, ইতরে চ অপটিক্খিত্তাতি দীপেতি. ৰুত্তঞ্হেতং ৰিসুদ্ধিমগ্গে ‘‘সব্বঞ্চেতং উজুৰিপচ্চনীকৰসেন চ অতিসপ্পাযৰসেন চ ৰুত্তং, রাগাদীনং পন অৰিক্খম্ভিকা, সদ্ধাদীনং ৰা অনুপকারা কুসলভাৰনা নাম নত্থী’’তি (ৰিসুদ্ধি. ১.৪৭).

৩১৫০. সৰণ্ণকসিণাতি চতূহি ৰণ্ণকেহি কসিণেহি সহিতা. চতস্সো অপ্পমঞ্ঞাযোতি ইমে অট্ঠ দোসচরিতস্স অনুকূলাতি পকাসিতাতি যোজনা.

৩১৫১. মোহপ্পকতিনোতি মোহচরিতস্স. ‘‘আনাপানসতি একাৰা’’তি পদচ্ছেদো.

৩১৫২. মরণূপসমেতি মরণঞ্চ উপসমো চ মরণূপসমং, তস্মিং মরণূপসমে. সতীতি মরণানুস্সতি, উপসমানুস্সতি চাতি এতে চত্তারো ধম্মা. পঞ্ঞাপকতিনোতি বুদ্ধিচরিতস্স.

৩১৫৩. আদিঅনুস্সতিচ্ছক্কন্তি বুদ্ধধম্মসঙ্ঘসীলচাগদেৰতানুস্সতিসঙ্খাতং ছক্কং. সদ্ধাচরিতৰণ্ণিতন্তি সদ্ধাচরিতস্স অনুকূলন্তি কথিতং. আরুপ্পাতি চত্তারো আরুপ্পা. সেসা কসিণাতি ভূতকসিণআলোকাকাসকসিণানং ৰসেন ছ কসিণাতি সেসা দস ধম্মা. সব্বানুরূপকাতি সব্বেসং ছন্নং চরিযানং অনুকূলাতি অত্থো.

৩১৫৪-৮. এৰং যথানিক্খিত্তমাতিকানুক্কমেন কম্মট্ঠানপ্পভেদং ৰিভাৰেত্ৰা ইদানি ভাৰনানযং দস্সেতুমাহ ‘‘এৰ’’ন্তিআদি. এৰং পভেদতো ঞত্ৰা কম্মট্ঠানানীতি যথাৰুত্তভেদনযমুখেন ভাৰনামযারম্ভদস্সনং. পণ্ডিতোতি তিহেতুকপটিসন্ধিপঞ্ঞায পঞ্ঞৰা ভব্বপুগ্গলো. তেসূতি নিদ্ধারণে ভুম্মং. মেধাৰীতি পারিহারিযপঞ্ঞায সমন্নাগতো. দল়্হং গহেত্ৰানাতিআদিমজ্ঝপরিযোসানে সুট্ঠু সল্লক্খন্তেন দল়্হং অট্ঠিং কত্ৰা সক্কচ্চং উগ্গহেত্ৰা. কল্যাণমিত্তকোতি –

‘‘পিযো গরু ভাৰনীযো;

ৰত্তা চ ৰচনক্খমো;

গম্ভীরঞ্চ কথং কত্তা;

নো চট্ঠানে নিযোজকো’’তি. (ৰিসুদ্ধি. ১.৩৭; নেত্তি. ১১৩) –

ৰুত্তলক্খণকো সীলসুতপঞ্ঞাদিগুণসমন্নাগতকল্যাণমিত্তকো.

পঠমমেৰ পলিবোধানং উচ্ছেদং কত্ৰাতি যোজনা. পঠমন্তি ভাৰনারম্ভতো পঠমমেৰ. পলিবোধানং উচ্ছেদং কত্ৰাতি –

‘‘আৰাসো চ কুলং লাভো;

গণো কম্মঞ্চ পঞ্চমং;

অদ্ধানং ঞাতি আবাধো;

গন্থো ইদ্ধীতি তে দসা’’তি. (ৰিসুদ্ধি. ১.৪১) –

ৰুত্তানং দসমহাপলিবোধানং, দীঘকেসনখলোমচ্ছেদনচীৰররজনপত্তপচনাদীনং খুদ্দকপঅবোধানঞ্চাতি উভযেসং পলিবোধানং উচ্ছেদং কত্ৰা নিট্ঠাপনেন ৰা আলযপরিচ্চাগেন ৰা উচ্ছেদং কত্ৰা. ইদ্ধি পনেত্থ ৰিপস্সনায পলিবোধো হোতি, ন সমাধিভাৰনায. ৰুত্তঞ্হেতং ৰিসুদ্ধিমগ্গে ‘‘ইদ্ধীতি পোথুজ্জনিকা ইদ্ধি. সা হি উত্তানসেয্যকদারকো ৰিয, তরুণসস্সং ৰিয চ দুপ্পরিহারা হোতি, অপ্পমত্তকেনেৰ ভিজ্জতি. সা পন ৰিপস্সনায পলিবোধো হোতি, ন সমাধিস্স সমাধিং পত্ৰা পত্তব্বত্তা’’তি (ৰিসুদ্ধি. ১.৪১).

দোসৰজ্জিতে, অনুরূপে চ ৰিহারে ৰসন্তেনাতি যোজনা. দোসৰজ্জিতেতি –

‘‘মহাৰাসং নৰাৰাসং, জরাৰাসঞ্চ পন্থনিং;

সোণ্ডিং পণ্ণঞ্চ পুপ্ফঞ্চ, ফলং পত্থিতমেৰ চ.

‘‘নগরং দারুনা খেত্তং, ৰিসভাগেন পট্টনং;

পচ্চন্তসীমাসপ্পাযং, যত্থ মিত্তো ন লব্ভতি.

‘‘অট্ঠারসেতানি ঠানানি, ইতি ৰিঞ্ঞায পণ্ডিতো;

আরকা পরিৰজ্জেয্য, মগ্গং পটিভযং যথা’’তি. (ৰিসুদ্ধি. ১.৫২) –

অট্ঠকথাসু ৰুত্তেহি ইমেহি অট্ঠারসহি দোসেহি গজ্জিতে.

অনুরূপে ৰসন্তেনাতি –

‘‘ইধ, ভিক্খৰে, সেনাসনং নাতিদূরং হোতি নচ্চাসন্নং গমনাগমনসম্পন্নং, দিৰা অপ্পাকিণ্ণং, রত্তিং অপ্পসদ্দং অপ্পনিগ্ঘোসং, অপ্পডংসমকসৰাতাতপসরীসপসম্ফস্সং, তস্মিং খো পন সেনাসনে ৰিহরন্তস্স অপ্পকসিরেনেৰ উপ্পজ্জন্তি চীৰরপিণ্ডপাতসেনাসনগিলানপচ্চযভেসজ্জপরিক্খারা, তস্মিং খো পন সেনাসনে যে তে ভিক্খূ ৰিহরন্তি বহুস্সুতা আগতাগমা ধম্মধরা ৰিনযধরা মাতিকাধরা, তে কালেন কালং উপসঙ্কমিত্ৰা পরিপুচ্ছতি পরিপঞ্হতি ‘ইদং, ভন্তে, কথং, ইমস্স কো অত্থো’তি, তস্স তে আযস্মন্তো অৰিৰটঞ্চেৰ ৰিৰরন্তি, অনুত্তানীকতঞ্চ উত্তানিং করোন্তি, অনেকৰিহিতেসু চ কঙ্খট্ঠানীযেসু ধম্মেসু কঙ্খং পটিৰিনোদেন্তি. এৰং খো, ভিক্খৰে, সেনাসনং পঞ্চঙ্গসমন্নাগতং হোতী’’তি (অ. নি. ১০.১১) –

এৰং ভগৰতা ৰণ্ণিতেহি পঞ্চহি গুণেহি সমন্নাগতত্তা অনুরূপে ভাৰনাকম্মানুগুণে ৰিহারে ৰিহরন্তেনাতি অত্থো. পঠমাদীনীতি পঠমদুতিযাদীনি রূপাৰচরজ্ঝানানি. সব্বসো ভাৰেত্ৰাতি ৰিসুদ্ধিমগ্গে ‘‘সব্বং ভাৰনাৰিধানং অপরিহাপেন্তেন ভাৰেতব্বো’’তি (ৰিসুদ্ধি. ১.৪১) নিক্খিত্তস্স মাতিকাপদস্স ৰিত্থারক্কমেন ভাৰেত্ৰা, চিত্তৰিসুদ্ধিং সম্পাদেত্ৰাতি ৰুত্তং হোতি.

সপ্পঞ্ঞোতি কম্মজতিহেতুকপটিসন্ধিপঞ্ঞায চেৰ কম্মট্ঠানমনসিকারসপ্পাযানি পরিগ্গহেত্ৰা অসপ্পাযং পরিৰজ্জেত্ৰা সপ্পাযসেৰনোপকারায পারিহারিযপঞ্ঞায চ সমন্নাগতো যোগাৰচরো. ততোতি নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনৰজ্জিতরূপারূপজ্ঝানং ৰিপস্সনাপাদকভাৰেন সমাপজ্জিত্ৰা অট্ঠন্নং ৰিপস্সনাপাদকজ্ঝানানমঞ্ঞতরতো ঝানা ৰুট্ঠায. তেনাহ ৰিসুদ্ধিমগ্গে ‘‘ঠপেত্ৰা নেৰসঞ্ঞানাসঞ্ঞাযতনং অৰসেসরূপারূপাৰচরজ্ঝানানং অঞ্ঞতরতো ৰুট্ঠাযা’’তি (ৰিসুদ্ধি. ২.৬৬৩).

নামরূপৰৰত্থানং কত্ৰাতি ৰিসুদ্ধিমগ্গে দিট্ঠিৰিসুদ্ধিনিদ্দেসে ৰুত্তনযেন পঞ্চক্খন্ধাদিমুখেসু যথিচ্ছিতেন মুখেন পৰিসিত্ৰা নামরূপং ৰৰত্থপেত্ৰা ‘‘ইদং নামং, ইদং রূপং, ইমম্হা নামরূপতো ব্যতিরিত্তং অত্তাদি কিঞ্চি ৰত্তব্বং নত্থী’’তি নিট্ঠং গন্ত্ৰা, ইমিনা দিট্ঠিৰিসুদ্ধি দস্সিতা.

কঙ্খং ৰিতীরিযাতি যথাদিট্ঠনামরূপধম্মানং ৰিসুদ্ধিমগ্গে কঙ্খাৰিতরণৰিসুদ্ধিনিদ্দেসে (ৰিসুদ্ধি. ২.৬৭৮ আদযো) ৰুত্তনযেন পঞ্চধা পরিগ্গহেত্ৰা ‘‘ন তাৰিদং নামরূপং অহেতুকং, ন অত্তাদিহেতুক’’ন্তি যাথাৰতো নামরূপস্স পঞ্চধা দস্সনেন অদ্ধত্তযগতং ‘‘অহোসিং নু খো অহং অতীতমদ্ধান’’ন্তিআদিনযপ্পৰত্তং (ম. নি. ১.১৮; সং. নি. ২.২০; মহানি. ১৭৪) সোল়সৰিধং কঙ্খং, ‘‘সত্থরি কঙ্খতী’’তিআদিনযপ্পৰত্তং (ধ. স. ১০০৮) অট্ঠৰিধঞ্চ কঙ্খং ৰীরিযেন তরিত্ৰা পজহিত্ৰা, ইমিনা কঙ্খাৰিতরণৰিসুদ্ধি দস্সিতা হোতি.

এৰং কঙ্খাৰিতরণৰিসুদ্ধিনিপ্ফাদনেন ঞাতপরিঞ্ঞায ঠিতো যোগাৰচরো সপ্পাযং নামরূপং লক্খণত্তযং আরোপেত্ৰা কঙ্খাৰূপসমঞাণেন মগ্গামগ্গঞাণদস্সনৰিসুদ্ধিনিদ্দেসে (ৰিসুদ্ধি. ২.৬৯২ আদযো) ৰুত্তনযেন সঙ্খারে সম্মসন্তো ওভাসো, ঞাণং, পীতি, পস্সদ্ধি, সুখং, অধিমোক্খো, পগ্গহো, উপট্ঠানং, উপেক্খা, নিকন্তীতি দসসু উপক্কিলেসেসু পাতুভূতেসু তথা পাতুভূতে ওভাসাদযো দস উপক্কিলেসে ‘‘অমগ্গো’’তি মগ্গৰীথিপটিপন্নং ৰিপস্সনাঞাণমেৰ ‘‘মগ্গো’’তি পণ্ডিতো পঞ্ঞৰা যোগাৰচরো জানাতীতি অত্থো, ইমিনা মগ্গামগ্গঞাণদস্সনৰিসুদ্ধি সঙ্খেপতো দস্সিতা হোতি.

৩১৫৯. এত্তাৰতা তেসং তিণ্ণং ৰৰত্থানেতি যোজনা. এত্তাৰতাতি ‘‘নামরূপৰৰত্থানং কত্ৰা’’তিআদিনা সঙ্খেপতো দস্সিতনযেন. তেসং তিণ্ণন্তি দিট্ঠিৰিসুদ্ধি, কঙ্খাৰিতরণৰিসুদ্ধি, মগ্গামগ্গঞাণদস্সনৰিসুদ্ধীতি তীহি ৰিসুদ্ধীহি সকসকৰিপস্সনানং নামরূপতপ্পচ্চযমগ্গামগ্গানং তিণ্ণং. ৰৰত্থানে কতে নিযমে কতে. তিণ্ণং সচ্চানন্তি দুক্খসমুদযমগ্গসঙ্খআতানং তিণ্ণং সচ্চানং. ৰৰত্থানং কতং সিযাতি ঞাততীরণপরিঞ্ঞাসঙ্খাতেন লোকিযেনেৰ ঞাণেন অনুবোধৰসেন নিচ্ছযো কতো হোতীতি অত্থো. কথং? নামরূপৰৰত্থানসঙ্খাতেন দিট্ঠিৰিসুদ্ধিঞাণেন দুক্খসচ্চৰৰত্থানং কতং হোতি, পচ্চযপরিগ্গহসঙ্খাতেন কঙ্খাৰিতরণৰিসুদ্ধিঞাণেন সমুদযসচ্চৰৰত্থানং, মগ্গামগ্গৰৰত্থানসঙ্খাতেন মগ্গামগ্গঞাণদস্সনেন মগ্গসচ্চৰৰত্থানং.

৩১৬০-১. এৰং ঞাততীরণপরিঞ্ঞাদ্ৰযং সঙ্খেপতো দস্সেত্ৰা পহানপরিঞ্ঞায সরীরভূতানি নৰ ঞাণানি দস্সেতুমাহ ‘‘উদযব্বযা’’তিআদি. তত্থ উদযব্বযাতি উপ্পাদভঙ্গানুপস্সনাৰসপ্পৰত্তা উত্তরপদলোপেন ‘‘উদযব্বযা’’তি ৰুত্তা. তত্থ উদযং মুঞ্চিত্ৰা ৰযে ৰা পৰত্তা ভঙ্গানুপস্সনা ‘‘ভঙ্গা’’তি ৰুত্তা. ভযঞ্চ আদীনৰো চ নিব্বিদা চ ভযাদীনৰনিব্বিদা, সঙ্খারানং ভযতো অনুপস্সনৰসেন পৰত্তা ভযানুপস্সনা চ দিট্ঠভযানং আদীনৰতো পেক্খনৰসেন পৰত্তা আদীনৰানুপস্সনা চ দিট্ঠাদীনৰেসু নিব্বেদৰসেন পৰত্তা নিব্বিদানুপস্সনা চ তথা ৰুত্তা. নিব্বিন্দিত্ৰা সঙ্খারেহি মুচ্চিতুকামতাৰসেনেৰ পৰত্তং ঞাণং মুচ্চিতুকামতাঞাণং. মুচ্চনস্স উপাযসম্পটিপাদনত্থং পুন সঙ্খারত্তযপটিগ্গহৰসপৰত্তং ঞাণং পটিসঙ্খানুপস্সনা.

সঙ্খারধম্মে ভযনন্দিৰিৰজ্জনৰসেন অজ্ঝুপেক্খিত্ৰা পৰত্তঞাণং সঙ্খারুপেক্খাঞাণং, সচ্চানুলোমো তদধিগমায একন্তপচ্চযো হোতীতি ‘‘সচ্চানুলোমিক’’ন্তি চ কলাপসম্মসনঞাণাদীনং পুরিমানং নৰন্নং কিচ্চনিপ্ফত্তিযা, উপরি চ সত্ততিংসায বোধিপক্খিযধম্মানঞ্চ অনুলোমনতো ‘‘অনুলোমঞাণ’’ন্তি চ ৰুত্তং নৰমং ঞাণঞ্চাতি যা নৰানুপুব্বৰিপস্সনাসঙ্খাতা পহানপরিঞ্ঞা দস্সিতা, অযং ‘‘পটিপদাঞাণদস্সন’’ন্তি পকাসিতাতি যোজনা.

৩১৬২. ততো অনুলোমঞাণতো পরং মগ্গস্স আৰজ্জনট্ঠানিযং হুত্ৰা নিব্বানমালম্বিত্ৰা উপ্পন্নস্স পুথুজ্জনগোত্তস্স অভিভৰনতো, অরিযগোত্তস্স ভাৰনতো ৰড্ঢনতো চ ‘‘গোত্রভূ’’তি সঙ্খং গতস্স চিত্তস্স সমনন্তরমেৰ চ. সন্তিমারম্মণং কত্ৰাতি সব্বকিলেসদরথানঞ্চ সঙ্খারদুক্খগ্গিনো চ ৰূপসমনিমিত্তত্তা ‘‘সন্তি’’ন্তি সঙ্খাতং নিরোধমালম্বিত্ৰা. ঞাণদস্সনন্তি চতুন্নং অরিযসচ্চানং পরিঞ্ঞাভিসমযাদিৰসেন জাননট্ঠেন ঞাণং, চক্খুনা ৰিয পচ্চক্খতো দস্সনট্ঠেন দস্সনন্তি সঙ্খং গতং সোতাপত্তিমগ্গঞাণসঙ্খাতং সত্তমৰিসুদ্ধিঞাণং জাযতে উপ্পজ্জতীতি অত্থো.

৩১৬৩. পচ্চৰেক্খণপরিযন্তন্তি পচ্চৰেক্খণজৰনপরিযোসানং. তস্সাতি ঞাণদস্সনসঙ্খাতস্স সোতাপত্তিমগ্গস্স. ফলন্তি ফলচিত্তং অনু পচ্ছা মগ্গানন্তরং হুত্ৰা জাযতে.

এত্থ ‘‘পচ্চৰেক্খণপরিযন্ত’’ন্তি ইদং ‘‘ফল’’ন্তি এতস্স ৰিসেসনং, কিরিযাৰিসেসনং ৰা, পচ্চৰেক্খণজৰনং মরিযাদং কত্ৰাতি অত্থো. মগ্গানন্তরং ফলে দ্ৰিক্খত্তুং, তিক্খত্তুং ৰা উপ্পজ্জিত্ৰা নিরুদ্ধে তদনন্তরমেৰ ভৰঙ্গং হোতি, ভৰঙ্গং আৰট্টেত্ৰা পচ্চৰেক্খিতব্বং মগ্গমালম্বিত্ৰা মনোদ্ৰারাৰজ্জনং উপ্পজ্জতি, ততো পচ্চৰেক্খণজৰনানি. এৰং ফলচিত্তং ভৰঙ্গপরিযন্তমেৰ হোতি, ন পচ্চৰেক্খণপরিযন্তং. তথাপি অঞ্ঞেন জৰনেন অনন্তরিকং হুত্ৰা ফলজৰনানমনন্তরং পচ্চৰেক্খণজৰনমেৰ পৰত্ততীতি দস্সনত্থং ফলপচ্চৰেক্খণজৰনানন্তরে উপ্পন্নানি ভৰঙ্গাৰজ্জনানি অব্বোহারিকানি কত্ৰা ‘‘পচ্চৰেক্খণপরিযন্তং, ফলং তস্সানুজাযতে’’তি ৰুত্তন্তি গহেতব্বং.

পচ্চৰেক্খণঞ্চ মগ্গফলনিব্বানপহীনকিলেসঅৰসিট্ঠকিলেসানং পচ্চৰেক্খণৰসেন পঞ্চৰিধং হোতি. তেসু একেকং একেকেন জৰনৰারেন পচ্চৰেক্খতীতি পঞ্চ পচ্চৰেক্খণজৰনৰারানি হোন্তি. তানি পচ্চৰেক্খণগ্গহণেন সামঞ্ঞতো দস্সিতানীতি দট্ঠব্বানি.

৩১৬৪. তেনেৰ চ উপাযেনাতি উদযব্বযানুপস্সনাদিৰিপস্সনানং পঠমং মগ্গো অধিগতো, তেনেৰ উপাযেন. সো ভিক্খূতি সো যোগাৰচরো ভিক্খু. পুনপ্পুনং ভাৰেন্তোতি পুনপ্পুনং ৰিপস্সনং ৰড্ঢেত্ৰা. যথা পঠমমগ্গফলানি পত্তো, তথা. সেসমগ্গফলানি চাতি দুতিযাদিমগ্গফলানি চ পাপুণাতি.

৩১৬৫. ইচ্চেৰং যথাৰুত্তনযেন উপ্পাদৰযন্তাতীতকত্তা অচ্চন্তং অমতং ধম্মং অৰেচ্চ পটিৰিজ্ঝিত্ৰা অসেসং অকুসলং ৰিদ্ধংসযিত্ৰা সমুচ্ছেদপ্পহানেন পজহিত্ৰা তযো ভৰে কামভৰাদীসু তীসু ভৰেসু নিকন্তিযা সোসনৰসেন তযো ভৰে ৰিসেসেন সোসযিত্ৰা সো অগ্গদক্খিণেয্যো খীণাসৰো ভিক্খু পঠমং কিলেসপরিনিব্বানে সোসিতৰিপাকক্খন্ধকটত্তারূপসঙ্খাতউপাদিসেসরহিতত্তা নিরুপাদিসেসং নিব্বানধাতুং উপেতি অধিগচ্ছতীতি যোজনা.

ইচ্চেৰং সঙ্খেপতো কম্মট্ঠানভাৰনানযো আচরিযেন দস্সিতোতি গন্থভীরুজনানুগ্গহৰসেন ৰিত্থারৰণ্ণনং অনামসিত্ৰা অনুপদৰণ্ণনামত্তমেৰেত্থ কতং. ৰিত্থারৰণ্ণনা পনস্স ৰিসুদ্ধিমগ্গতো, তব্বণ্ণনতো চ গহেতব্বা.

৩১৬৬-৭. ৰিঞ্ঞাসক্কমতো ৰাপীতি অক্খরপদৰাক্যসঙ্খাতগন্থরচনক্কমতো ৰা. পুব্বাপরৰসেন ৰাতি ৰত্তব্বানমত্থৰিসেসানং পটিপাটিৰসেন ৰা. অক্খরবন্ধে ৰাতি সদ্দসত্থঅলঙ্কারসত্থছন্দোৰিচিতিসত্থানুপাতেন কাতব্বায অক্খরপদরচনায, গাথাবন্ধেতি অত্থো. অযুত্তং ৰিয যদি দিস্সতীতি যোজনা.

ন্তি তং ‘‘অযুত্ত’’ন্তি দিস্সমানট্ঠানং. তথা ন গহেতব্বন্তি দিস্সমানাকারেনেৰ অযুত্তন্তি ন গহেতব্বং. কথং গহেতব্বন্তি আহ ‘‘গহেতব্বমদোসতো’’তি. তস্স কারণমাহ ‘‘মযা উপপরিক্খিত্ৰা, কতত্তা পন সব্বসো’’তি. যো যো পনেত্থ দোসো দিস্সতি খিত্তদোসো ৰা হোতু ৰিপল্লাসগ্গহণদোসো ৰা, নাপরং দোসোতি দীপেতি. তেনেতং পকরণং সব্বেসং তিপিটকপরিযত্তিপ্পভেদাযতনবহুস্সুতানং সিক্খাকামানং থেরানং অত্তনো পমাণভূততং সূচেতি. অত্তনো পমাণসূচনেন অত্তনা ৰিরচিতস্স ৰিনযৰিনিচ্ছযস্সাপি পমাণতং ৰিভাৰেন্তো তস্স সৰনুগ্গহধারণাদীসু সোতুজনং নিযোজেতীতি দট্ঠব্বং.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনিযা ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনায

কম্মট্ঠানভাৰনাৰিধানকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

নিগমনকথাৰণ্ণনা

৩১৬৮-৭৮. এৰং ‘‘ৰিনযো সংৰরত্থায, সংৰরো অৰিপ্পটিসারত্থায, অৰিপ্পটিসারো পামোজ্জত্থায, পামোজ্জং পীতত্থায, পীতি পস্সদ্ধত্থায, পস্সদ্ধি সুখত্থায, সুখং সমাধত্থায, সমাধি যথাভূতঞাণদস্সনত্থায, যথাভূতঞাণদস্সনং নিব্বিদত্থায, নিব্বিদা ৰিরাগত্থায, ৰিরাগো ৰিমুত্তত্থায, ৰিমুত্তি ৰিমুত্তিঞাণদস্সনত্থায, ৰিমুত্তিঞাণদস্সনং অনুপাদাপঅনিব্বানত্থাযা’’তি (পরি. ৩৬৫) দস্সিতানিসংসপরম্পরানিদ্ধারণমুখেন অনুপাদিসেসনিব্বানধাতুপরিযন্তং সানিসংসং ৰিনযকথং কথেত্ৰা তস্সা পমাণতঞ্চ ৰিভাৰেত্ৰা অত্তনো সুতবুদ্ধত্তা ‘‘সনিদানং, ভিক্খৰে, ধম্মং দেসেমী’’তি (অ. নি. ৩.১২৬; কথা. ৮০৬) ৰচনতো ভগৰতো চরিতমনুৰত্তন্তো তস্স দেসকালাদিৰসেন নিদানং দস্সেতুমাহ ‘‘সেট্ঠস্সা’’তিআদি.

তত্থ সেট্ঠস্সাতি ধনধঞ্ঞৰত্থালঙ্কারাদিউপভোগপরিভোগসম্পত্তিযা চেৰ গামরাজধানিখেত্তৰত্থুনদিতল়াকারামাদিসম্পত্তিযা চ পসত্থতরস্স. নাভিভূতেতি মজ্ঝৰত্তিতায নাভিসদিসে. নিরাকুলেতি মজ্ঝৰত্তিতাযেৰ পরিমণ্ডলাদিসম্ভৰতো ৰিলোপাদিআকুলরহিতে. সব্বস্স পন লোকস্স রামণীযকে সম্পিণ্ডিতে ৰিয রমণীযতরে ভূতমঙ্গলে গামেতি সম্বন্ধো.

পুনপি কিংৰিসিট্ঠেতি আহ ‘‘কদলী’’তিআদি. কদলী চ সালঞ্চ তালঞ্চ উচ্ছু চ নাল়িকেরা চ কদলী…পে… নাল়িকেরা, তেসং ৰনানি কদলী…পে… নাল়িকেরৰনানি, তেহি আকুলে আকিণ্ণেতি অত্থো. কমলানি চ উপ্পলানি চ কমলুপ্পলানি, তেহি সঞ্ছন্না কমলুপ্পলসঞ্ছন্না, সলিলস্স আসযা সলিলাসযা, কমলুপ্পলসঞ্ছন্না চ তে সলিলাসযা চাতি কমল…পে… সলিলাসযা, তেহি সোভিতো কমলুপ্পলসঞ্ছন্নসলিলাসযসোভিতো, তস্মিং.

কাৰেরিযা জলং কাৰেরিজলং, কাৰেরিজলস্স সম্পাতো পৰত্তনং কাৰেরিজলসম্পাতো, তেন পরি সমন্ততো ভূতং পৰত্তিতং মহীতলং এতস্সাতি কাৰেরিজলসম্পাতপরিভূতমহীতলো, তস্মিং. ইদ্ধেতি নানাসম্পত্তিযা সমিদ্ধে. সব্বঙ্গসম্পন্নেতি সব্বসুখোপকরণসম্পন্নে. মঙ্গলেতি জনানং ইদ্ধিৰুদ্ধিকারণভূতে. ভূতমঙ্গলেতি এৰংনামকে গামে.

পৰরো তিরতারীণতলাদিগণেহি কুলাচলচক্কভোগিনা ভোগৰলযসীদন্তরসাগরাদি আকারো এতাসন্তি পৰরাকারা, পাকারা চ পরিখা চ পাকারপরিখা, পৰরাকারা চ তা পাকারপরিখা চাতি পৰরাকারপাকারপরিখা, তাহি পরিৰারিতো পৰরাকারপাকারপরিখাপরিৰারিতো, তস্মিং. দস্সনীযেতি দস্সনারহে. মনো রমতি এত্থাতি মনোরমো, তস্মিং.

তীরস্স অন্তো তীরন্তো, তীরমেৰ ৰা অন্তো তীরন্তো, পোক্খরণিসোব্ভউদকৰাহকপরিখাদীনং কূলপ্পদেসো, তীরন্তে রুহিংসু জাযিংসূতি তীরন্তরুহা, তীরন্তরুহা চ তে বহুত্তা অতীরা অপরিচ্ছেদা চাতি তীরন্তরুহৰাতীরা. ৰ-কারো সন্ধিজো, তরূনং রাজানো তরুরাজানো, তীরন্তরুহৰাতীরা চ তে তরুরাজানো চাতি তীরন্তরুহৰাতীরতরুরাজানো, তেহি ৰিরাজিতো তীরন্ত…পে… ৰিরাজিতো, তস্মিং, পুপ্ফূপগফলূপগছাযূপগেহি মহারুক্খেহি পটিমণ্ডিতেতি অত্থো. ‘‘তীরন্তরুহৰানতরুরাজিৰিরাজিতে’’তি ৰা পাঠো, তীরন্তরুহানং ৰানতরূনং ৰেতরূপরুক্খানং রাজীহি পন্তীহি পটিমণ্ডিতেতি অত্থো. দিজানং গণা দিজগণা, নানা চ তে দিজগণা চাতি নানাদিজগণা, তে ততো ততো আগন্ত্ৰা রমন্তি এত্থাতি নানাদিজগণারামো, তস্মিং, সুককোকিলমযূরাদিসকুণানং আগন্ত্ৰা রমনট্ঠানভূতেতি অত্থো. নানারামমনোরমেতি নানা অনেকে আরামা পুপ্ফফলারামা নানারামা, তেহি মনোরমোতি নানারামমনোরমো, তস্মিং.

চারূ চ তে পঙ্কজা চাতি চারুপঙ্কজা, কমলুপ্পলকুমুদাদযো, চারুপঙ্কজেহি সংকিণ্ণা সঞ্ছন্না চারুপঙ্কজসংকিণ্ণা, চারুপঙ্কজসংকিণ্ণা চ তে তল়াকা চেতি চারুপঙ্কজসংকিণ্ণতল়াকা, তেহি সমলঙ্কতো ৰিভূসিতো চারু…পে… সমলঙ্কতো, তস্মিং. সুন্দরো মধুরো রসো অস্সাতি সুরসং, সুরসঞ্চ তং উদকঞ্চাতি সুরসোদকং, সুরসোদকেন সম্পুণ্ণা সুরসোদকসম্পুণ্ণা, ৰরা চ তে কূপা চাতি ৰরকূপা, সুরসোদকসম্পুণ্ণা চ তে ৰরকূপা চেতি সুরসোদকসম্পুণ্ণৰরকূপা, তেহি উপসোভিতো সুরসো…পে… কূপসোভিতো, তস্মিং.

ৰিসেসেন চিত্রাতি ৰিচিত্রা, ৰিচিত্রা চ তে ৰিপুলা চাতি ৰিচিত্রৰিপুলা, ৰিচিত্রৰিপুলা চ তে মণ্ডপা চাতি…পে… মণ্ডপা, অতিসযেন উগ্গতা অচ্চুগ্গতা, অচ্চুগ্গতা চ তে ৰরমণ্ডপা চাতি অচ্চুগ্গৰরমণ্ডপা, গাথাবন্ধৰসেন ৰণ্ণলোপো, ৰিচিত্রৰিপুলা চ তে অচ্চুগ্গৰরমণ্ডপা চাতি ৰিচিত্রৰিপুলঅচ্চুগ্গৰরমণ্ডপা, তেহি মণ্ডিতো ৰিভূসিতো ৰিচিত্র…পে… মণ্ডিতো, তস্মিং. মণ্ডং সূরিযরস্মিং পাতি রক্খতীতি মণ্ডপো. ততো ততো আগম্ম ৰসন্তি এত্থাতি আৰাসো, পাসাদহম্মিযমাল়াদযো. অনেকেহীতি বহূহি. অচ্চন্তন্তি অতিসযেন.

ধরণীতলং ভেত্ৰা উগ্গতেন ৰিয, খরং ফরুসং কেলাসসিখরং জিত্ৰা অৰহসন্তেন ৰিয থূপেন চ উপসোভিতে ৰিহারেতি যোজনা.

অম্বুং দদাতীতি অম্বুদো, সরদে অম্বুদো সরদম্বুদো, থুল্লনতমহন্তভাৰসামঞ্ঞেন সরদম্বুদেন সঙ্কাসো সরদম্বুদসঙ্কাসো, তস্মিং. সম্মা উস্সিতো উগ্গতোতি সমুস্সিতো, তস্মিং. ওলোকেন্তানং, ৰসন্তানঞ্চ পসাদং চিত্তস্স তোসং জনেতীতি পসাদজননং, তস্মিং. এত্তাৰতা ৰিনযৰিনিচ্ছযকথায পৰত্তিতদেসং দস্সেতি, ‘‘ৰসতা মযা’’তি কত্তারং.

দেৰদত্তচিঞ্চমাণৰিকাদীহি কতাপরাধস্স, সীতুণ্হাদিপরিস্সযস্স চ সহনতো, সসন্তানগতকিলেসাদীনং হননতো চ সীহো ৰিযাতি সীহো, বুদ্ধো চ সো সীহো চাতি বুদ্ধসীহো. সেট্ঠপরিযাযো ৰা সীহ-সদ্দো, বুদ্ধসেট্ঠেনাতি অত্থো. ৰুত্তস্সাতি দেসিতস্স. ৰিনযস্স ৰিনযপিটকস্স. ৰিনিচ্ছযোতি পাঠাগতো চেৰ অট্ঠকথাগতো চ আচরিযপরম্পরাভতো চ ৰিনিচ্ছযো. বুদ্ধসীহন্তি এৰংনামকং মহাথেরং. সমুদ্দিস্সাতি উদ্দিসিত্ৰা, তেন কতআযাচনং পটিচ্চাতি ৰুত্তং হোতি. ইমিনা বাহিরনিমিত্তং দস্সিতং.

অযং ৰিনিচ্ছযো মম সদ্ধিৰিহারিকং বুদ্ধসীহং সমুদ্দিস্স ভিক্খূনং হিতত্থায সমাসতো ৰরপাসাদে ৰসতা মযা কতোতি যোজনা.

কিমত্থাযাতি আহ ‘‘ৰিনযস্সাৰবোধত্থং, সুখেনেৰাচিরেন চা’’তি, অনুপাদিসেসেন নিব্বানপরিযন্তানিসংসস্স ৰিনযপিটকস্স পকরণস্স গন্থৰসেন সমাসেত্ৰা অত্থৰসেন সুট্ঠু ৰিনিচ্ছিতত্তা সুখেন চেৰ অচিরেন চ অৰবোধনত্থন্তি ৰুত্তং হোতি. ভিক্খূনন্তি পধাননিদস্সনং, একসেসনিদ্দেসো ৰা হেট্ঠা –

‘‘ভিক্খূনং ভিক্খুনীনঞ্চ হিতত্থায সমাহিতো. পৰক্খামী’’তি (ৰি. ৰি. গন্থারম্ভকথা ২) –

আরদ্ধত্তা. ইমিনা পযোজনং দস্সিতং.

৩১৭৯. এৰং দেসকত্তুনিমিত্তপযোজনানি দস্সেত্ৰা কালনিযমং দস্সেতুমাহ ‘‘অচ্চুতা’’তিআদি. ৰিক্কমনং ৰিক্কন্তো, ৰিক্কমোতি অত্থো. অচ্চুতং কেনচি অনভিভূতং, তঞ্চ তং ৰিক্কন্তঞ্চাতি অচ্চুতৰিক্কন্তং, অচ্চুতস্স নারাযনস্স ৰিয অচ্চুতৰিক্কন্তং এতস্সাতি অচ্চুতচ্চুতৰিক্কন্তো. কো সো? রাজা, তস্মিং. কলম্ভকুলং নন্দযতীতি কলম্ভকুলনন্দনো, তস্মিং. ইমিনা তস্স কুলৰংসো নিদস্সিতো. কলম্ভকুলৰংসজাতে অচ্চুতচ্চুতৰিক্কন্তনামে চোল়রাজিনি মহিং চোল়রট্ঠং সমনুসাসন্তে সম্মা অনুসাসন্তে সতি তস্মিং চোল়রাজিনি রজ্জং কারেন্তে সতি অযং ৰিনিচ্ছযো মযা আরদ্ধো চেৰ সমাপিতো চাতি. ইমিনা কালং নিদস্সেতি.

৩১৮০. ইদানি ইমং ৰিনযৰিনিচ্ছযপ্পকরণং করোন্তেন অত্তনো পুঞ্ঞসম্পদং সকললোকহিতত্থায পরিণামেন্তো আহ ‘‘যথা’’তিআদি. অযং ৰিনযৰিনিচ্ছযো অন্তরাযং ৰিনা যথা সিদ্ধিং নিপ্ফত্তিং পত্তো, তথা সত্তানং ধম্মসংযুতা কুসলনিস্সিতা সঙ্কপ্পা চিত্তুপ্পাদা, অধিপ্পেতত্থা ৰা সব্বে অন্তরাযং ৰিনা সিজ্ঝন্তু নিপ্পজ্জন্তূতি যোজনা.

৩১৮১. তেনেৰ পুঞ্ঞপ্ফলভাৰেন সকললোকহিতেকহেতুনো ভগৰতো সাসনস্স চিরট্ঠিতিমাসীসন্তো আহ ‘‘যাৰ তিট্ঠতী’’তিআদি. ‘‘মন্দারো’’তি ৰুচ্চতি সীতসিনিদ্ধএকপব্বতরাজা. কং ৰুচ্চতি উদকং, তেন দারিতো নিগ্গমপ্পদেসো ‘‘কন্দরো’’তি ৰুচ্চতি. সীতসিনিদ্ধৰিপুলপুলিনতলেহি, সন্দমানসাতসীতলপসন্নসলিলেহি, কীল়মাননানপ্পকারমচ্ছগুম্বেহি, উভযতীরপুপ্ফফলপল্লৰালঙ্কততরুলতাৰনেহি, কূজমানসুকসালিককওকিলমযূরহংসাদিসকুন্তাভিরুতেহি, তত্থ তত্থ পরিভমন্তভমরামৰজ্জাহি চ চারু মনুঞ্ঞা কন্দরা এতস্সাতি চারুকন্দরো. কলি ৰুচ্চতি অপরাধো, তং সাসতি হিংসতি অপনেতীতি কলিসাসনং. ‘‘কলুসাসন’’ন্তি ৰা পাঠো. কলুসং ৰুচ্চতি পাপং, তং অসতি ৰিক্খিপতি দূরমুস্সারযতীতি কলুসাসনং, পরিযত্তিপটিপত্তিপটিৰেধসঙ্খাতং তিৰিধসাসনং.

৩১৮২. এৰং ওকস্স দিট্ঠধম্মিকসম্পরাযিকপরমত্থহিতসাধকস্স সাসনস্স চিরট্ঠিতিং পত্থেত্ৰা তেনেৰ পুঞ্ঞকম্মানুভাৰেন লোকস্স দিট্ঠধম্মিকত্থহেতুমাসীসন্তো আহ ‘‘কালে’’তিআদি. কালেতি সস্সসমিদ্ধীনং অনুরূপে কালে. সম্মা পৰস্সন্তূতি অৰুট্ঠিঅতিৰুট্ঠিদোসরহিতা যথা সস্সাদীনি সম্পজ্জন্তি, তথা ৰস্সং ৰুট্ঠিধারং পৰস্সন্তূতি অত্থো. ৰস্সৰলাহকাতি ৰস্সৰলাহকাধিট্ঠিতা পজ্জুন্নদেৰপুত্তা. মহীপালাতি রাজানো. ধম্মতোতি দসরাজধম্মতো. সকলং মহিন্তি পথৰিনিস্সিতসব্বজনকাযং.

৩১৮৩. এৰং সব্বলোকস্স লোকিযলোকুত্তরসম্পত্তিসাধনত্থায অত্তনো পুঞ্ঞপরিণামং কত্ৰা ইদানি ৰিদিতলোকুত্তরসম্পত্তিনিপ্ফাদনৰসেনেৰ পুঞ্ঞপরিণামং করোন্তো আহ ‘‘ইম’’ন্তিআদি. ইমিনা অত্তনো ৰিরচিতং পচ্চক্খং ৰিনিচ্ছযমাহ. সারভূতন্তি সীলসারাদিতিৰিধসিক্খাসারস্স পকাসনতো হত্থসারমিৰ ভূতং. হিতন্তি তদত্থে পটিপজ্জন্তানং অনুপাদিসেসনিব্বানাৰসানস্স হিতস্স আৰহনতো, সংসারদুক্খস্স চ ৰূপসমনতো অমতোসধং ৰিয হিতং. অত্থযুত্তন্তি দিট্ঠধম্মিকসম্পরাযিকপরমত্থানং ৰিনযনাদীহি যুত্তত্তা অত্থযুত্তং. করোন্তেনাতি রচযন্তেন মযা. যং পুঞ্ঞং পত্তন্তি কারকং পুনাতীতি পুঞ্ঞং, পুজ্জভৰফলনিপ্ফাদনতো ৰা ‘‘পুঞ্ঞ’’ন্তি সঙ্খং গতং যং কুসলকম্মং অপরিমেয্যভৰপরিযন্তং পসুতং অধিগতং. তেন পুঞ্ঞেন হেতুভূতেন. অযং লোকোতি অযং সকলোপি সত্তলোকো. মুনিন্দপ্পযাতন্তি মুনিন্দেন সম্মাসম্বুদ্ধেন সম্পত্তং. ৰীতসোকন্তি ৰিগতসোকং. সোকপরিদেৰদুক্খদোমনস্সউপাযাসাদীহি ৰিগতত্তা, তেসং নিক্কমননিমিত্তত্তা চ অপগতসোকাদিসংসারদুক্খং. সিৰং পুরং নিব্বানপুরং পাপুণাতু সচ্ছিকরোতু, কিলেসপরিনিব্বানেন, অনুপাদিসেসায নিব্বানধাতুযা চ পরিনিব্বাতূতি ৰুত্তং হোতি.

ইতি তম্বপণ্ণিযেনাতিআদি পকরণকারকস্স পভৰসুদ্ধিবাহুসচ্চাদিগুণমুখেন পকরণে গারৰং জনেতুকামেন এতস্স সিস্সেন ঠপিতং ৰাক্যং.

তত্থ তম্বপণ্ণিযেনাতি তম্বপণ্ণিম্হি জাতো, তত্থ ৰিদিতো, ততো আগতোতি ৰা তম্বপণ্ণিযো, তেন. ব্যাকরণমৰেচ্চ অধীতৰাতি ৰেয্যাকরণো, পরমো চ উত্তমো চ সো ৰেয্যাকরণো চাতি পরমৰেয্যাকরণো, তেন. তীণি পিটকানি সমাহটানি, তিণ্ণং পিটকানং সমাহারো ৰা তিপিটকং, নীযন্তি বুজ্ঝীযন্তি সেয্যত্থিকেহীতি নযা, নযন্তি ৰা এতেহি লোকিযলোকুত্তরসম্পত্তিং ৰিসেসেনাতি নযা, পাল়িনযঅত্থনযএকত্তনযাদযোৰ, তিপিটকে আগতা নযা তিপিটকনযা, ৰিধানং পসাসনং, পৰত্তনং ৰা ৰিধি, তিপিটকনযানং ৰিধি তিপিটকনযৰিধি, তিপিটকনযৰিধিম্হি কুসলো তিপিটকনযৰিধিকুসলো, তেন.

পরমা চ তে কৰিজনা চাতি পরমকৰিজনা, পরমকৰিজনানং হদযানি পরমকৰিজনহদযানি, পদুমানং ৰনানি পদুমৰনানি, পরমকৰিজনহদযানি চ তানি পদুমৰনানি চাতি পরমকৰিজনহদযপদুমৰনানি, তেসং ৰিকসনং বোধং সূরিযো ৰিয করোতীতি পরমকৰিজনহদযপদুমৰনৰিকসনকরো, তেন. কৰী চ তে ৰরা চাতি কৰিৰরা, কৰীনং ৰরাতি ৰা কৰিৰরা, কৰিৰরানং ৰসভো উত্তমো কৰিৰরৰসভো, তেন, কৰিরাজরাজেনাতি অত্থো.

পরমা চ সা রতি চাতি পরমরতি, পরমরতিং করোন্তীতি পরমরতিকরানি, ৰরানি চ তানি মধুরানি চাতি ৰরমধুরানি, ৰরমধুরানি চ তানি ৰচনানি চাতি ৰরমধুরৰচনানি, পরমরতিকরানি চ তানি ৰরমধুরৰচনানি চাতি পরমরতিকরৰরমধুরৰচনানি, উগ্গিরণং কথনং উগ্গারো, পরমরতিকরৰরমধুরৰচনানং উগ্গারো এতস্সাতি পরম…পে… ৰচনুগ্গারো, তেন. উরগপুরং পরমপৰেণিগামো অস্স নিৰাসোতি উরগপুরো, তেন. বুদ্ধদত্তেনাতি এৰংনামকেন থেরেন, আচরিযবুদ্ধদত্তত্থেরেনাতি অত্থো. অযং ৰিনযৰিনিচ্ছযো রচিতোতি সম্বন্ধো.

নিট্ঠিতা চাযং ৰিনযত্থসারসন্দীপনী নাম

ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনা.

ৰিনযৰিনিচ্ছয-টীকা সমত্তা.

নমো তস্স ভগৰতো অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্স

উত্তরৰিনিচ্ছয-টীকা

গন্থারম্ভকথাৰণ্ণনা

(ক)

দেৰাতিদেৰং সুগতং, দেৰব্রহ্মিন্দৰন্দিতং;

ধম্মঞ্চ ৰট্টুপচ্ছেদং, নত্ৰা ৰট্টাতিতং গণং.

(খ)

ৰন্দনামযপুঞ্ঞেন, কম্মেন রতনত্তযে;

ছেত্ৰা উপদ্দৰে সব্বে, আরভিস্সং সমাহিতো.

(গ)

থেরেন বুদ্ধদত্তেন, রচিতস্স সমাসতো;

সংৰণ্ণনমসংকিণ্ণং, উত্তরস্স যথাবলং.

. অথাযমাচরিযো অত্তনো ৰিরচিতে ৰিনযে তস্সুপনিস্সযে ৰিনযপিটকে চ ভিক্খূনং নানপ্পকারকোসল্লজননত্থং পরিৰারট্ঠকথাযঞ্চ আগতৰিনিচ্ছযং সঙ্গহেত্ৰা উত্তরপকরণং ৰণ্ণযিতুকামো পঠমং তাৰ অন্তরাযনিৰারণেন যথাধিপ্পেতসাধনত্থং রতনত্তযং ৰন্দন্তো আহ ‘‘সব্বসত্তুত্তম’’ন্তিআদি.

পকরণারম্ভে রতনত্তযৰন্দনাপযোজনং তত্থ তত্থাচরিযেহি বহুধা পপঞ্চিতং, অম্হেহি চ ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনাযং সমাসতো দস্সিতন্তি ন তং ইধ ৰণ্ণযিস্সাম. পকরণাভিধেয্য করণপ্পকারপযোজনানিপি তত্থ দস্সিতনযানুসারেন ইধাপি ৰেদিতব্বানি. সম্বন্ধাদিদস্সনমুখেন অনুত্তানপদৰণ্ণনমেৰেত্থ করিস্সামি.

জিনং, ধম্মঞ্চ, গণঞ্চ ৰন্দিত্ৰা উত্তরং দানি করিস্সামীতি সম্বন্ধো. কিংৰিসিট্ঠং জিনং, ধম্মং, গণঞ্চ ৰন্দিত্ৰাতি আহ ‘‘সব্বসত্তুত্তম’’ন্তিআদি. তত্থ সব্বসত্তুত্তমন্তি পঞ্চসু কামগুণেসু সত্তা আসত্তা ৰিসত্তা লগ্গিতাতি সত্তা, পরমত্থতো সত্তপঞ্ঞত্তিযা উপাদানভূতা উপাদানক্খন্ধা ৰোহারতো খন্ধসন্ততিং উপাদায পঞ্ঞত্তা সম্মুতি ‘‘সত্তা’’তি ৰুচ্চন্তি. তে পন কামাৰচরাদিভূমিৰসেন, নিরযাদিপদেসৰসেন, অহেতুকাদিপটিসন্ধিৰসেনাতি এৰমাদীহি অনন্তপভেদা. তেসু খীণাসৰানং যথাৰুত্তনিব্বচনত্থেন সত্তৰোহারো ন লব্ভতি. তথাপি তে ভূতপুব্বগতিযা ৰা তংসদিসত্তা ৰা ‘‘সত্তা’’তি ৰুচ্চন্তি. সব্বে চ তে সত্তা চা তি সব্বসত্তা. উদ্ধটতমত্তা, উগ্গততমত্তা, সেট্ঠত্তা চ উত্তমো, সব্বসত্তানং লোকিযলোকুত্তরেহি রূপারূপগুণেহি উত্তমো, সব্বসত্তেসু ৰা উত্তমো পৰরো সেট্ঠোতি সব্বসত্তুত্তমো. ‘‘জিন’’ন্তি এতস্স ৰিসেসনং.

পুনপি কিংৰিসিট্ঠন্তি আহ ‘‘ধীর’’ন্তি. ধী ৰুচ্চতি পঞ্ঞা, তায ঈরতি ৰত্ততীতি ধীরো, তং. তাদিভাৰেন ইন্দখীলসিনেরুআদযো ৰিয অট্ঠলোকধম্মসঙ্খাতেন ভুসৰাতেন অকম্পিযট্ঠেন, চতুৰেসারজ্জৰসেন সদেৰকে লোকে কেনচি অকম্পনীযট্ঠেন চ ধীরং, ধিতিসম্পন্নন্তি অত্থো. ইদম্পি তস্সেৰ ৰিসেসনং.

ৰন্দিত্ৰাতি কাযৰচীমনোদ্ৰারেহি অভিৰাদেত্ৰাতি অত্থো, যথাভুচ্চগুণসংকিত্তনেন থোমেত্ৰা. সিরসাতি ভত্তিভাৰনতুত্তমঙ্গেন করণভূতেন. ইমিনা ৰিসেসতো কাযপণামো দস্সিতো, গুণসংকিত্তনেন ৰচীপণামো, উভযপণামেহি নানন্তরিযকতায মনোপণামোপি দস্সিতো চ হোতি.

জিনন্তি দেৰপুত্তকিলেসাভিসঙ্খারমচ্চুখন্ধমারসঙ্খাতে পঞ্চৰিধে মারে বলৰিধমনসমউচ্ছেদপহানসহাযৰেকল্লনিদানোপচ্ছেদৰিসযাতিক্কমৰসেন পঞ্চহি আকারেহি জিতৰাতি জিনো, তং.

‘‘ধম্ম’’ন্তি এতস্স নিব্বচনাদিৰসেন অত্থৰিনিচ্ছযো হেট্ঠা দস্সিতোৰ. অধম্মৰিদ্ধংসন্তি ধম্মসঙ্খাতস্স কুসলস্স পটিপক্খত্তা অধম্মো ৰুচ্চতি অকুসলধম্মো, তং অকুসলসঙ্খাতং অধম্মং ৰিদ্ধংসেতি ৰিনাসেতি পজহতি তদঙ্গৰিক্খম্ভনসমুচ্ছেদপটিপ্পস্সদ্ধিনিস্সরণপ্পহানেনাতি অধম্মৰিদ্ধংসো, সপরিযত্তিকো নৰলোকুত্তরো ধম্মো. পরিযত্তি হি পঞ্চন্নং পহানানং মূলকারণত্তা ফলূপচারেন তথা ৰুচ্চতি, তং অধম্মৰিদ্ধংসং. ‘‘ধম্ম’’ন্তি এতস্স ৰিসেসনং.

গণন্তি অট্ঠন্নং অরিযপুগ্গলানং সমূহং, সঙ্ঘন্তি অত্থো. অঙ্গণনাসনন্তি অত্তনো নিস্সযং অঙ্গন্তি মত্থেন্তীতি অঙ্গণা, কিলেসা রাগদোসমোহা, তে অঙ্গণে নাসেতি যথাযোগং তদঙ্গৰিক্খম্ভনসমুচ্ছেদপটিপ্পস্সদ্ধিনিস্সরণপ্পহানেহি পজহতীতি অঙ্গণনাসনো, তং. ‘‘গণ’’ন্তি এতস্স ৰিসেসনং.

. মযা ৰিনযস্স যো সারো ৰিনিচ্ছযো রচিতো, তস্স ৰিনিচ্ছযস্সাতি যোজনা. নত্থি তস্স উত্তরোতি অনুত্তরো, সব্বেসু ৰিনিচ্ছযেসু, সব্বেসং ৰা ৰিনিচ্ছযানং অনুত্তরো উত্তমো ৰিনিচ্ছযোতি সব্বানুত্তরো, তং. উত্তরং পকরণং ইদানি করিস্সামীতি যোজনা.

. ভণতোতি ভণন্তস্স পগুণং ৰাচুগ্গতং করোন্তস্স. পঠতোতি পঠন্তস্স ৰাচুগ্গতং সজ্ঝাযন্তস্স. পযুঞ্জতোতি তত্থ পকারেন যুঞ্জন্তস্স, তং অঞ্ঞেসং ৰাচেন্তস্স ৰা. সুণতোতি পরেহি ৰুচ্চমানং সুণন্তস্স. চিন্তযতোতি যথাসুতং অত্থতো, সদ্দতো চ চিন্তেন্তস্স. ‘‘অবুদ্ধস্স বুদ্ধিৰড্ঢন’’ন্তি ৰত্তব্বে গাথাবন্ধৰসেন ৰিভত্তিলোপো. অবুদ্ধস্স বালস্স ৰিনযে অপ্পকতঞ্ঞুনো ভিক্খুভিক্খুনিজনস্স. বুদ্ধিৰড্ঢনং ৰিনযৰিনিচ্ছযে পঞ্ঞাৰুদ্ধিনিপ্ফাদকং. অথ ৰা বুদ্ধস্স ৰিনিচ্ছযে কতপরিচযত্তা পঞ্ঞৰতো জনস্স বুদ্ধিৰড্ঢনং বুদ্ধিযা পঞ্ঞায তিক্খৰিসদভাৰাপাদনেন ভিয্যোভাৰসাধকং. পরমং উত্তমং উত্তরং নাম পকরণং ৰদতো কথেন্তস্স মে মম সন্তিকা নিরতা ৰিনিচ্ছযে, তীসু সিক্খাসু ৰা ৰিসেসেন রতা নিবোধথ জানাথ সুতমযঞাণং অভিনিপ্ফাদেথাতি সোতুজনং সৰনে নিযোজেতি.

মহাৰিভঙ্গসঙ্গহকথাৰণ্ণনা

. এৰং সোতুজনং সৰনে নিযোজেত্ৰা যথাপটিঞ্ঞাতং উত্তরৰিনিচ্ছযং দস্সেতুমাহ ‘‘মেথুন’’ন্তিআদি. ‘‘কতি আপত্তিযো’’তি অযং দিট্ঠসংসন্দনা, অদিট্ঠজোতনা, ৰিমতিচ্ছেদনা, অনুমতি, কথেতুকম্যতাপুচ্ছাতি পঞ্চন্নং পুচ্ছানং কথেতুকম্যতাপুচ্ছা. তিস্সো আপত্তিযো ফুসেতি তস্সা সঙ্খেপতো ৰিস্সজ্জনং.

. এৰং গণনাৰসেন দস্সিতানং ‘‘ভৰে’’তিআদি সরূপতো দস্সনং. খেত্তেতি তিণ্ণং মগ্গানং অঞ্ঞতরস্মিং অল্লোকাসে তিলবীজমত্তেপি পদেসে. মেথুনং পটিসেৰন্তস্স পারাজিকং ভৰেতি সম্বন্ধো. ‘‘থুল্লচ্চয’’ন্তি ৰুত্তন্তি যোজনা. ‘‘যেভুয্যক্খাযিতে’’তি ইদং নিদস্সনমত্তং, উপড্ঢক্খাযিতেপি থুল্লচ্চযস্স হেট্ঠা ৰুত্তত্তা. ৰট্টকতে মুখে অফুসন্তং অঙ্গজাতং পৰেসেন্তস্স দুক্কটং ৰুত্তন্তি যোজনা.

. ‘‘অদিন্নং আদিযন্তো’’তিআদযোপি ৰুত্তনযাযেৰ.

. পঞ্চমাসগ্ঘনে ৰাপীতি পোরাণকস্স নীলকহাপণস্স চতুত্থভাগসঙ্খাতে পঞ্চমাসে, তদগ্ঘনকে ৰা. অধিকে ৰাতি অতিরেকপঞ্চমাসকে ৰা তদগ্ঘনকে ৰা. অদিন্নে পঞ্চৰীসতিযা অৰহারানং অঞ্ঞতরেন অৰহটে পরাজযো হোতীতি অত্থো. মাসে ৰা ঊনমাসে ৰা তদগ্ঘনকে ৰা দুক্কটং. ততো মজ্ঝেতি পঞ্চমাসকতো মজ্ঝে. পঞ্চ মাসা সমাহটা, পঞ্চন্নং মাসানং সমাহারোতি ৰা পঞ্চমাসং, পঞ্চমাসং অগ্ঘতীতি পঞ্চমাসগ্ঘনং, পঞ্চমাসঞ্চ পঞ্চমাসগ্ঘনঞ্চ পঞ্চমাসগ্ঘনং, একদেসসরূপেকসেসোযং, তস্মিং. মাসে ৰাতি এত্থাপি মাসো চ মাসগ্ঘনকঞ্চ মাসমাসগ্ঘনকোতি ৰত্তব্বে ‘‘মাসে’’তি একদেসসরূপেকসেসো, উত্তরপদলোপো চ দট্ঠব্বো.

‘‘পঞ্চমাসগ্ঘনে’’তি সামঞ্ঞেন ৰুত্তেপি পোরাণকস্স নীলকহাপণস্সেৰ চতুত্থভাগৰসেন পঞ্চমাসনিযমো কাতব্বো. তথা হি ভগৰতা দুতিযপারাজিকং পঞ্ঞাপেন্তেন ভিক্খূসু পব্বজিতং পুরাণৰোহারিকমহামত্তং ভিক্খুং ‘‘কিত্তকেন ৰত্থুনা রাজা মাগধো সেনিযো বিম্বিসারো চোরং গহেত্ৰা হনতি ৰা বন্ধতি ৰা পব্বাজেতি ৰা’’তি পুচ্ছিত্ৰা তেন ‘‘পাদেন ৰা পাদারহেন ৰা’’তি ৰুত্তে তেনেৰ পমাণেন অদিন্নং আদিযন্তস্স পঞ্ঞত্তং. অট্ঠকথাযঞ্চ

‘‘পঞ্চমাসকো পাদোতি পাল়িং উল্লিঙ্গিত্ৰা ‘তদা রাজগহে ৰীসতিমাসকো কহাপণো হোতি, তস্মা পঞ্চমাসকো পাদো’. এতেন লক্খণেন সব্বজনপদেসু কহাপণস্স চতুত্থো ভাগো ‘পাদো’তি ৰেদিতব্বো. সো চ খো পোরাণকস্স নীলকহাপণস্স ৰসেন, ন ইতরেসং দুদ্রদামকাদীনং. তেন হি পাদেন অতীতা বুদ্ধাপি পারাজিকং পঞ্ঞপেসুং, অনাগতাপি পঞ্ঞপেস্সন্তি. সব্ববুদ্ধানঞ্হি পারাজিকৰত্থুম্হি ৰা পারাজিকে ৰা নানত্তং নত্থি, ইমানেৰ চত্তারি পারাজিকৰত্থূনি, ইমানেৰ চত্তারি পারাজিকানি, ইতো ঊনং ৰা অতিরেকং ৰা নত্থি. তস্মা ভগৰাপি ধনিযং ৰিগরহিত্ৰা পাদেনেৰ দুতিযপারাজিকং পঞ্ঞপেন্তো ‘যো পন ভিক্খু অদিন্নং থেয্যসঙ্খাত’ন্তিআদিমাহা’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.৮৮) ৰুত্তং.

সারত্থদীপনিযঞ্চ

‘‘চতুত্থো ভাগো পাদোতি ৰেদিতব্বোতি ইমিনাৰ সব্বজনপদেসু কহাপণস্সেৰ ৰীসতিমো ভাগোমাসকোতি ইদঞ্চ ৰুত্তমেৰ হোতীতি দট্ঠব্বং. পোরাণসত্থানুরূপং লক্খণসম্পন্না উপ্পাদিতা নীলকহাপণাতি ৰেদিতব্বা. দুদ্রদামেন উপ্পাদিতো দুদ্রদামকো. সো কির নীলকহাপণস্স তিভাগং অগ্ঘতী’তি ৰত্ৰা ‘যস্মিং পদেসে নীলকহাপণা ন সন্তি, তত্থাপি নীলকহাপণৰসেনেৰ পরিচ্ছেদো কাতব্বো. কথং? নীলকহাপণানং ৰল়ঞ্জনট্ঠানে চ অৰল়ঞ্জনট্ঠানে চ সমানঅগ্ঘৰসেন পৰত্তমানং ভণ্ডং নীলকহাপণেন সমানগ্ঘং গহেত্ৰা তস্স চতুত্থভাগগ্ঘনকং নীলকহাপণস্স পাদগ্ঘনকন্তি পরিচ্ছিন্দিত্ৰা ৰিনিচ্ছযো কাতব্বো’’তি (সারত্থ. টী. ২.৮৮) অযমত্থোৰ ৰুত্তো.

এত্থ কহাপণং নাম করোন্তা সুৰণ্ণেনপি করোন্তি রজতেনপি তম্বেনপি সুৰণ্ণরজততম্বমিস্সকেনপি. তেসু কতরং কহাপণং নীলকহাপণন্তি? কেচি তাৰ ‘‘সুৰণ্ণকহাপণ’’ন্তি. কেচি ‘‘মিস্সককহাপণ’’ন্তি. তত্থ ‘‘সুৰণ্ণকহাপণ’’ন্তি ৰদন্তানং অযমধিপ্পাযো – পারাজিকৰত্থুনা পাদেন সব্বত্থ একলক্খণেন ভৰিতব্বং, কালদেসপরিভোগাদিৰসেন অগ্ঘনানত্তং পাদস্সেৰ ভৰিতব্বং. ভগৰতা হি ধম্মিকরাজূহি হননবন্ধনপব্বাজনানুরূপেনেৰ অদিন্নাদানে পারাজিকং পঞ্ঞত্তং, ন ইতরথা. তস্মা এসা সব্বদা সব্বত্থ অব্যভিচারীতি সুৰণ্ণমযস্স কহাপণস্স চতুত্থেন পাদেন ভৰিতব্বন্তি.

‘‘মিস্সককহাপণ’’ন্তি ৰদন্তানং পন অযমধিপ্পাযো –

অট্ঠকথাযং

‘‘তদা রাজগহে ৰীসতিমাসকো কহাপণো হোতি, তস্মা পঞ্চমাসকো পাদো. এতেন লক্খণেন সব্বজনপদেসু কহাপণস্স চতুত্থো ভাগো ‘পাদো’তি ৰেদিতব্বো. সো চ খো পোরাণকস্স নীলকহাপণস্স ৰসেন, ন ইতরেসং দুদ্রদামকাদীন’’ন্তি (পারা. অট্ঠ. ১.৮৮) –

ৰুত্তত্তা, সারত্থদীপনিযঞ্চ

‘‘পোরাণসত্থানুরূপং লক্খণসম্পন্না উপ্পাদিতা নীলকহাপণাতি ৰেদিতব্বা’’তি (সারত্থ. টী. ২.৮৮) –

ৰুত্তত্তা চ ‘‘ৰিনযৰিনিচ্ছযং পত্ৰা গরুকে ঠাতব্ব’’ন্তি ৰচনতো চ মিস্সককহাপণোযেৰ নীলকহাপণো. তত্থেৰ হি পোরাণসত্থৰিহিতং লক্খণং দিস্সতি. কথং? পঞ্চ মাসা সুৰণ্ণস্স, তথা রজতস্স, দস মাসা তম্বস্সাতি এতে ৰীসতি মাসে মিস্সেত্ৰা বন্ধনত্থায ৰীহিমত্তং লোহং পক্খিপিত্ৰা অক্খরানি চ হত্থিআদীনমঞ্ঞতরঞ্চ রূপং দস্সেত্ৰা কতো নিদ্দোসত্তা নীলকহাপণো নাম হোতীতি.

সিক্খাভাজনৰিনিচ্ছযে চ কেসুচি পোত্থকেসু ‘‘পাদো নাম পঞ্চ মাসা সুৰণ্ণস্সা’’তি পুরিমপক্খৰাদীনং মতেন পাঠো লিখিতো. কেসুচি পোত্থকেসু দুতিযপক্খৰাদীনং মতেন ‘‘পঞ্চ মাসা হিরঞ্ঞস্সা’’তি পাঠো লিখিতো. সীহল়ভাসায পোরাণকেহি লিখিতায সামণেরসিক্খায পন –

‘‘পোরাণকস্স নীলকহাপণস্সাতি ৰুত্তঅট্ঠকথাৰচনস্স, পোরাণকে রতনসুত্তাভিধানকসুত্তে ৰুত্তকহাপণলক্খণস্স চ অনুরূপতো ‘সুৰণ্ণরজততম্বানি মিস্সেত্ৰা উট্ঠাপেত্ৰা কতকহাপণং কহাপণং নামা’তি চ ‘সামণেরানমুপসম্পন্নানঞ্চ অদিন্নাদানপারাজিকৰত্থুম্হি কো ৰিসেসো’তি পুচ্ছং কত্ৰা ‘সামণেরানং দসিকসুত্তেনাপি পারাজিকো হোতি, উপসম্পন্নানং পন সুৰণ্ণস্স ৰীসতিৰীহিমত্তেনা’’তি –

চ ৰিসেসো দস্সিতো.

তং পন সুৰণ্ণমাসকৰসেন অড্ঢতিযমাসকং হোতি, পঞ্চমাসকেন চ ভগৰতা পারাজিকং পঞ্ঞত্তং. তস্মা তস্স যথাৰুত্তলক্খণস্স কহাপণস্স সব্বদেসেসু অলব্ভমানত্তা সব্বদেসসাধারণেন তস্স মিস্সককহাপণস্স পঞ্চমাসপাদগ্ঘনকেন সুৰণ্ণেনেৰ পারাজিকৰত্থুম্হি নিযমিতে সব্বদেসৰাসীনং উপকারায হোতীতি এৰং সুৰণ্ণেনেৰ পারাজিকৰত্থুপরিচ্ছেদো কতো. অযমেৰ নিযমো সীহল়াচরিযৰাদেহি সারোতি গহিতো. তস্মা সিক্খাগরুকেহি সব্বত্থ পেসলেহি ৰিনযধরেহি অযমেৰ ৰিনিচ্ছযো সারতো পচ্চেতব্বো. হোন্তি চেত্থ –

‘‘হেমরজততম্বেহি, সত্থে নিদ্দিট্ঠলক্খণং;

অহাপেত্ৰা কতো ৰীস-মাসো নীলকহাপণো.

হেমপাদং সজ্ঝুপাদং, তম্বপাদদ্ৰযঞ্হি সো;

মিস্সেত্ৰা রূপমপ্পেত্ৰা, কাতুং সত্থেসু দস্সিতো.

‘এলা’তি ৰুচ্চতে দোসো, নিদ্দোসত্তা তথীরিতো;

তস্স পাদো সুৰণ্ণস্স, ৰীসৰীহগ্ঘনো মতো.

যস্মিং পন পদেসে সো, ন ৰত্ততি কহাপণো;

ৰীসসোৰণ্ণৰীহগ্ঘং, তপ্পাদগ্ঘন্তি ৰেদিযং.

ৰীসসোৰণ্ণৰীহগ্ঘং, থেনেন্তা ভিক্খৰো ততো;

চৰন্তি সামঞ্ঞগুণা, ইচ্চাহু ৰিনযঞ্ঞুনো’’তি.

. ওপাতন্তি আৰাটং. দুক্খে জাতেতি যোজনা.

১০. উত্তরিং ধম্মন্তি এত্থ ‘‘উত্তরিমনুস্সধম্ম’’ন্তি ৰত্তব্বে নিরুত্তিনযেন মজ্ঝপদলোপং, নিগ্গহীতাগমঞ্চ কত্ৰা ‘‘উত্তরিং ধম্ম’’ন্তি ৰুত্তং. উত্তরিমনুস্সানং ঝাযীনঞ্চেৰ অরিযানঞ্চ ধম্মং উত্তরিমনুস্সধম্মং. অত্তুপনাযিকন্তি অত্তনি তং উপনেতি ‘‘মযি অত্থী’’তি সমুদাচরন্তো, অত্তানং ৰা তত্থ উপনেতি ‘‘অহং এত্থ সন্দিস্সামী’’তি সমুদাচরন্তোতি অত্তুপনাযিকো, তং অত্তুপনাযিকং, এৰং কত্ৰা ৰদন্তোতি সম্বন্ধো.

১১. পরিযাযেতি ‘‘যো তে ৰিহারে ৰসতি, সো ভিক্খু অরহা’’তিআদিনা (পরি. ২৮৭) পরিযাযভণনে. ঞাতেতি যং উদ্দিস্স ভণতি, তস্মিং ৰিঞ্ঞুম্হি মনুস্সজাতিকে অচিরেন ঞাতে. নো চেতি নো চে জানাতি.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

পারাজিককথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১৩. চেতেতি, উপক্কমতি, মুচ্চতি, এৰং অঙ্গত্তযে পুণ্ণে গরুকং ৰুত্তং. দ্ৰঙ্গে চেতেতি, উপক্কমতি যদি ন মুচ্চতি, এৰং অঙ্গদ্ৰযে থুল্লচ্চযন্তি যোজনা. পযোগেতি পযোজেত্ৰা উপক্কমিতুং অঙ্গজাতামসনং, পরস্স আণাপনন্তি এৰরূপে সাহত্থিকাণত্তিকপযোগে.

১৪. ৰুত্তনযেনেৰ উপরূপরি পঞ্হাপুচ্ছনং ঞাতুং সক্কাতি তং অৰত্তুকামো আহ ‘‘ইতো পট্ঠাযা’’তিআদি. মযম্পি যদেত্থ পুব্বে অৰুত্তমনুত্তানত্থঞ্চ, তদেৰ ৰণ্ণযিস্সাম.

১৫. কাযেনাতি অত্তনো কাযেন. কাযন্তি ইত্থিযা কাযং. এস নযো ‘‘কাযবদ্ধ’’ন্তি এত্থাপি.

১৬. অত্তনো কাযেন পটিবদ্ধেন ইত্থিযা কাযপটিবদ্ধে ফুট্ঠে তু দুক্কটন্তি যোজনা.

১৭. তিস্সো আপত্তিযো সিযুন্তি যোজনা. দ্ৰিন্নং মগ্গানন্তি ৰচ্চমগ্গপস্সাৰমগ্গানং.

১৮. ৰণ্ণাদিভঞ্ঞেতি ৰণ্ণাদিনা ভণনে. কাযপটিবদ্ধে ৰণ্ণাদিনা ভঞ্ঞে দুক্কটন্তি যোজনা.

১৯. অত্তকামচরিযাযাতি অত্তকামপারিচরিযায.

২০. পণ্ডকস্স সন্তিকেপি অত্তকামপারিচরিযায ৰণ্ণং ৰদতো তস্স ভিক্খুনোতি যোজনা. তিরচ্ছানগতস্সাপি সন্তিকেতি এত্থাপি এসেৰ নযো.

২১. ইত্থিপুরিসানমন্তরে সঞ্চরিত্তং সঞ্চরণভাৰং সমাপন্নে ভিক্খুম্হি পটিগ্গণ্হনৰীমংসাপচ্চাহরণকত্তিকে সম্পন্নে তস্স বুধো গরুকং নিদ্দিসেতি যোজনা.

২২. দ্ৰঙ্গসমাযোগেতি তীস্ৰেতেসু দ্ৰিন্নং অঙ্গানং যথাকথঞ্চি সমাযোগে. অঙ্গে সতি পনেকস্মিন্তি তিণ্ণমেকস্মিং পন অঙ্গে সতি.

২৪. পযোগেতি ‘‘অদেসিতৰত্থুকং পমাণাতিক্কন্তং কুটিং, অদেসিতৰত্থুকং মহল্লকৰিহারঞ্চ কারেস্সামী’’তি উপকরণত্থং অরঞ্ঞগমনতো পট্ঠায সব্বপযোগে. একপিণ্ডে অনাগতেতি সব্বপরিযন্তিমং পিণ্ডং সন্ধায ৰুত্তং.

২৫. ইধ যো ভিক্খু অমূলকেন পারাজিকেন ধম্মেন অনুদ্ধংসেতীতি যোজনা.

২৬. ওকাসং ন চ কারেত্ৰাতি ‘‘করোতু মে, আযস্মা, ওকাসং, অহং তে ৰত্তুকামো’’তি এৰং তেন ভিক্খুনা ওকাসং অকারাপেত্ৰা.

২৮. অঞ্ঞভাগিযেতি অঞ্ঞভাগিযপদেন উপলক্খিতসিক্খাপদে. এৰং অঞ্ঞত্রপি ঈদিসেসু ঠানেসু অত্থো ৰেদিতব্বো.

২৯. ‘‘সমনুভাসনায এৰা’’তি পদচ্ছেদো. ন পটিনিস্সজন্তি অপ্পটিনিস্সজন্তো.

৩০. ঞত্তিযা দুক্কটং আপন্নো সিযা, দ্ৰীহি কম্মৰাচাহি থুল্লতং আপন্নো সিযা, কম্মৰাচায ওসানে গরুকং আপন্নো সিযাতি যোজনা. ‘‘থুল্লত’’ন্তি ইদং থুল্লচ্চযাপত্তিউপলক্খণৰচনং.

৩১. চতূসু যাৰততিযকেসু পঠমে আপত্তিপরিচ্ছেদং দস্সেত্ৰা ইতরেসং তিণ্ণং তেনপি একপরিচ্ছেদত্তা তত্থ ৰুত্তনযমেৰ তেসু অতিদিসন্তো আহ ‘‘ভেদানুৰত্তকে’’তিআদি.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

সঙ্ঘাদিসেসকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৩২. অতিরেকচীৰরন্তি অনধিট্ঠিতং, অৰিকপ্পিতং ৰিকপ্পনুপগপমাণং চীৰরং লদ্ধা দসাহং অতিক্কমন্তো একমেৰ নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং আপজ্জতি. তিচীৰরেন একরত্তিম্পি ৰিনা ৰসন্তো একমেৰ নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযং আপজ্জতি. ইদঞ্চ জাতিৰসেন একত্তং সন্ধায ৰুত্তং ৰত্থুগণনায আপত্তীনং পরিচ্ছিন্দিতব্বত্তা.

৩৩. গহেত্ৰাকালচীৰরন্তি অকালচীৰরং পটিগ্গহেত্ৰা. মাসন্তি সতিযা পচ্চাসায নিক্খিপিতুং অনুঞ্ঞাতং মাসং. অতিক্কমন্তোতি সতিযাপি পচ্চাসায ৰীতিক্কমন্তো অন্তোমাসে অনধিট্ঠহিত্ৰা, অৰিকপ্পেত্ৰা ৰা তিংসদিৰসানি অতিক্কমন্তো, চীৰরুপ্পাদদিৰসং অরুণং আদিং কত্ৰা একতিংসমং অরুণং উট্ঠাপেন্তোতি অত্থো. একং নিস্সগ্গিযং আপত্তিং আপজ্জতীতি উদীরিতন্তি যোজনা.

৩৪. অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা. যংকিঞ্চি পুরাণচীৰরন্তি একৰারম্পি পরিভুত্তং সঙ্ঘাটিআদীনমঞ্ঞতরং চীৰরং.

৩৫. পযোগস্মিন্তি ‘‘ধোৰা’’তিআদিকে ভিক্খুনো আণত্তিকপযোগে, এৰং আণত্তায চ ভিক্খুনিযা উদ্ধনাদিকে সব্বস্মিং পযোগে চ. ‘‘নিস্সগ্গিযাৰ পাচিত্তি হোতীতি নিস্সগ্গিযা পাচিত্তি চ হোতীতি যোজনা.

৩৬. পটিগণ্হতোতি এত্থ ‘‘অঞ্ঞত্র পারিৰত্তকা’’তি যোজনা.

৩৮. পযোগস্মিন্তি ৰিঞ্ঞাপনপযোগে. ৰিঞ্ঞাপিতেতি ৰিঞ্ঞাপিতচীৰরে পটিলদ্ধে.

৩৯. ভিক্খূতি অচ্ছিন্নচীৰরো ৰা নট্ঠচীৰরো ৰা ভিক্খু. তদুত্তরিন্তি সন্তরুত্তরপরমতো উত্তরিং.

৪১. পযোগেতি ৰিকপ্পনাপজ্জনপযোগে.

৪২. দুৰেতি দুক্কটপাচিত্তিযৰসেন দুৰে আপত্তিযো ফুসেতি যোজেতব্বং.

৪৪. পযোগেতি অনুঞ্ঞাতপযোগতো অতিরেকাভিনিপ্ফাদনপযোগে. লাভেতি চীৰরস্স পটিলাভে.

কথিনৰগ্গৰণ্ণনা পঠমা.

৪৫. কোসিযৰগ্গস্স আদীসু পঞ্চসু সিক্খাপদেসু দ্ৰে দ্ৰে আপত্তিযোতি যোজনা. পযোগেতি করণকারাপনপযোগে. লাভেতি কত্ৰা ৰা কারেত্ৰা ৰা পরিনিট্ঠাপনে.

৪৬. ‘‘গহেত্ৰা এল়কলোমানী’’তি পদচ্ছেদো. অতিক্কমন্তি অতিক্কমন্তো.

৪৭. অঞ্ঞাযাতি অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা. ‘‘ধোৰাপেতি এল়লোমক’’ন্তি পদচ্ছেদো. এল়লোমকন্তি এল়কলোমানি. নিরুত্তিনযেন ক-কারস্স ৰিপরিযাযো. পযোগেতি ধোৰাপনপযোগে.

৪৮. পযোগেতি পটিগ্গণ্হনপযোগে.

৪৯. নানাকারন্তি নানপ্পকারং. সমাপজ্জন্তি সমাপজ্জন্তো ভিক্খু. সমাপন্নেতি সংৰোহারে সমাপন্নে সতি. পযোগেতি সমাপজ্জনপযোগে.

৫০. পযোগেতি কযৰিক্কযাপজ্জনপযোগে. তস্মিং কতেতি তস্মিং ভণ্ডে অত্তনো সন্তকভাৰং নীতে.

কোসিযৰগ্গৰণ্ণনা দুতিযা.

৫১. অতিরেককন্তি অনধিট্ঠিতং, অৰিকপ্পিতং ৰা পত্তং. দসাহং অতিক্কমেন্তস্স তস্স ভিক্খুনো একাৰ নিস্সগ্গিযাপত্তি হোতীতি যোজনা.

৫২-৩. নত্থি এতস্স পঞ্চ বন্ধনানীতি অপঞ্চবন্ধনো, তস্মিং, ঊনপঞ্চবন্ধনে পত্তেতি অত্থো. পযোগেতি ৰিঞ্ঞাপনপযোগে. তস্স পত্তস্স লাভে পটিলাভে.

৫৪. ভেসজ্জন্তি সপ্পিআদিকং.

৫৫. পযোগেতি পরিযেসনপযোগে.

৫৬. পযোগেতি অচ্ছিন্দনঅচ্ছিন্দাপনপযোগে. হটেতি অচ্ছিন্দিত্ৰা গহিতে.

৫৭. দ্ৰে পনাপত্তিযো ফুসেতি ৰাযাপনপযোগে দুক্কটং, ৰিকপ্পনুপগপচ্ছিমচীৰরপমাণেন ৰীতে নিস্সগ্গিযন্তি দ্ৰে আপত্তিযো আপজ্জতীতি অত্থো.

৫৮-৯. যো পন ভিক্খু অপ্পৰারিতো অঞ্ঞাতকস্সেৰ তন্তৰাযে সমেচ্চ উপসঙ্কমিত্ৰা চীৰরে ৰিকপ্পং আপজ্জন্তো হোতি. সোতি সো ভিক্খু. দ্ৰে আপত্তিযো আপজ্জতি, ন সংসযোতি যোজনা. পযোগেতি ৰিকপ্পাপজ্জনপযোগে.

৬০. অচ্চেকসঞ্ঞিতং চীৰরং পটিগ্গহেত্ৰাতি যোজনা. কালন্তি চীৰরকালং.

৬১. তিণ্ণমঞ্ঞতরং ৰত্থন্তি তিণ্ণং চীৰরানং অঞ্ঞতরং চীৰরং. ঘরেতি অন্তরঘরে. নিদহিত্ৰাতি নিক্খিপিত্ৰা. তেন চীৰরেন ৰিনা ছারত্ততো অধিকং দিৰসং যস্স আরঞ্ঞকস্স ৰিহারস্স গোচরগামে তং চীৰরং নিক্খিত্তং, তম্হা ৰিহারা অঞ্ঞত্র ৰসন্তো নিস্সগ্গিযং ফুসেতি যোজনা.

৬২. সঙ্ঘিকং লাভং পরিণতং জানং জানন্তো.

৬৩. পযোগেতি পরিণামনপযোগে. সব্বত্থাতি পারাজিকাদীসু সব্বসিক্খাপদেসু. অপ্পনাৰারপরিহানীতি পরিৰারে পঠমং ৰুত্তকত্থপঞ্ঞত্তিৰারস্স পরিহাপনং, ইধ অৰচনন্তি অত্থো, তস্স ৰারস্স পরিৰারে সব্বপঠমত্তা পঠমং ৰত্তব্বভাৰেপি তত্থ ৰত্তব্বং পচ্ছা গণ্হিতুকামেন মযা তং ঠপেত্ৰা পঠমং আপত্তিদস্সনত্থং তদনন্তরো কতাপত্তিৰারো পঠমং ৰুত্তোতি অধিপ্পাযো.

পত্তৰগ্গৰণ্ণনা ততিযা.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

তিংসনিস্সগ্গিযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

৬৪. মনুস্সুত্তরিধম্মেতি উত্তরিমনুস্সধম্মে. অভূতস্মিং উত্তরিমনুস্সধম্মে সমুল্লপিতে পরাজযো পারাজিকাপত্তি.

৬৫. অমূলন্তিমৰত্থুনা অমূলকেন পারাজিকেন ধম্মেন ভিক্খুং চোদনায গরু সঙ্ঘাদিসেসো হোতীতি যোজনা. পরিযাযৰচনেতি ‘‘যো তে ৰিহারে ৰসতী’’তিআদিনা (পরি. ২৮৭) পরিযাযেন কথনে. ঞাতেতি যস্স কথেতি, তস্মিং ৰচনানন্তরমেৰ ঞাতে.

৬৬. নো চে পন ৰিজানাতীতি অথ তং পরিযাযেন ৰুত্তং ৰচনানন্তরমেৰ সচে ন জানাতি. সমুদাহটন্তি কথিতং.

৬৭. ওমসতো ভিক্খুস্স দুৰে আপত্তিযো ৰুত্তা. উপসম্পন্নং ওমসতো পাচিত্তি সিযা. ইতরং অনুপসম্পন্নং ওমসতো দুক্কটং সিযাতি যোজনা.

৬৮. পেসুঞ্ঞহরণেপি দ্ৰে আপত্তিযো হোন্তি.

৬৯. পযোগেতি পদসো ধম্মং ৰাচেন্তস্স ৰচনকিরিযারম্ভতো পট্ঠায যাৰ পদাদীনং পরিসমাপনং, এত্থন্তরে অক্খরুচ্চারণপযোগে দুক্কটং. পদানং পরিসমত্তিযং পাচিত্তিযং.

৭০. ‘‘তিরত্তা অনুপসম্পন্নসহসেয্যাযা’’তি পদচ্ছেদো. অনুপসম্পন্নেন সহসেয্যা অনুপসম্পন্নসহসেয্যা, তায. তিরত্তা উত্তরিং অনুপসম্পন্নসহসেয্যাযাতি যোজনা. পযোগেতি সযনত্থায সেয্যাপঞ্ঞাপনকাযাৰজ্জনাদিপুব্বপযোগে. পন্নেতি কাযপসারণলক্খণেন সযনেন নিপন্নে.

৭১. যো পন ভিক্খু একরত্তিযং মাতুগামেন সহসেয্যং কপ্পেতি. দুক্কটাদযোতি ‘‘পযোগে দুক্কটং, নিপন্নে পাচিত্তিয’’ন্তি যথাৰুত্তদ্ৰেআপত্তিযো আপজ্জতীতি যোজনা.

৭২. পযোগেতি যথাৰুত্তলক্খণপযোগে.

৭৩. অনুপসম্পন্নেতি সমীপত্থে চেতং ভুম্মং. অনুপসম্পন্নস্স সন্তিকে ভূতং উত্তরিমনুস্সধম্মং যো সচে আরোচেতীতি যোজনা. দুক্কটাদযোতি যস্স আরোচেতি, সো নপ্পটিৰিজানাতি, দুক্কটং, পটিৰিজানাতি, পাচিত্তিযন্তি এৰং দ্ৰে আপত্তিযো তস্স হোন্তি.

৭৪. অঞ্ঞতো অঞ্ঞস্স উপসম্পন্নস্স দুট্ঠুল্লস্স আপত্তিং অনুপসম্পন্নে অনুপসম্পন্নস্স সন্তিকে ৰদং ৰদন্তোতি যোজনা. পযোগেতি আরম্ভতো পট্ঠায পুব্বপযোগে দুক্কটং আগচ্ছতি দুক্কটং আপজ্জতি. আরোচিতে পাচিত্তি সিযাতি যোজনা.

৭৫. পযোগেতি ‘‘অকপ্পিযপথৰিং খণিস্সামী’’তি কুদাল পরিযেসনাদিসব্বপযোগেতি.

মুসাৰাদৰগ্গৰণ্ণনা পঠমা.

৭৬. পাতেন্তোতি ৰিকোপেন্তো. তস্সাতি ভূতগামস্স. পাতেতি ৰিকোপনে.

৭৭. অঞ্ঞৰাদকৰিহেসকানং একযোগনিদ্দিট্ঠত্তা তত্থ ৰুত্তনযেনেৰ ৰিহেসকে চ ঞাতুং সক্কাতি তত্থ ৰিসুং আপত্তিভেদো ন ৰুত্তো.

৭৮. পরন্তি অঞ্ঞং সঙ্ঘেন সম্মতসেনাসনপঞ্ঞাপকাদিকং উপসম্পন্নং. উজ্ঝাপেন্তোতি তস্স অযসং উপ্পাদেতুকামতায ভিক্খূহি অৰজানাপেতুং ‘‘ছন্দায ইত্থন্নামো ইদং নাম করোতী’’তিআদীনি ৰত্ৰা অৰঞ্ঞায ওলোকাপেন্তো, লামকতো ৰা চিন্তাপেন্তো. পযোগেতি উজ্ঝাপনত্থায তস্স অৰণ্ণভণনাদিকে পুব্বপযোগে.

৮৩. সঙ্ঘিকে ৰিহারে পুব্বূপগতং ভিক্খুং জানং জানন্তো অনুপখজ্জ সেয্যং কপ্পেতি, তস্সেৰং সেয্যং কপ্পযতোতি যোজনা. পযোগেদুক্কটাদযোতি এত্থ অলুত্তসমাসো. আদি-সদ্দেন সেয্যাকপ্পনে পাচিত্তিযং সঙ্গণ্হাতি.

৮৪. পযোগেতি ‘‘নিক্কড্ঢথ ইম’’ন্তিআদিকে আণত্তিকে ৰা ‘‘যাহি যাহী’’তিআদিকে ৰাচসিকে ৰা হত্থেন তস্স অঙ্গপরামসনাদিৰসেন কতে কাযিকে ৰা নিক্কড্ঢনপযোগে. সেসন্তি পাচিত্তিযং.

৮৫. ‘‘ৰেহাসকুটিযা উপরী’’তি পদচ্ছেদো. আহচ্চপাদকেতি এত্থ ‘‘মঞ্চে ৰা পীঠে ৰা’’তি সেসো. সীদন্তি নিসীদন্তো. দুক্কটাদযোতি পযোগে দুক্কটং, নিপজ্জায পাচিত্তিযন্তি ইমা আপত্তিযো ফুসেতি অত্থো.

৮৬. অস্স পজ্জস্স পঠমপাদং দসক্খরপাদকং ছন্দোৰিচিতিযং ৰুত্তগাথা, ‘‘গাথাছন্দো অতীতদ্ৰয’’ন্তি ইমিনা ছন্দোৰিচিতিলক্খণেন গাথাছন্দত্তা অধিট্ঠিত্ৰা দ্ৰত্তিপরিযাযেতি এত্থ অক্খরদ্ৰযং অধিকং ৰুত্তন্তি দট্ঠব্বং. পযোগেতি অধিট্ঠানপযোগে. অধিট্ঠিতেতি দ্ৰত্তিপরিযাযানং উপরি অধিট্ঠানে কতে.

৮৭. পযোগেতি সিঞ্চনসিঞ্চাপনপযোগে. সিত্তেতি সিঞ্চনকিরিযপরিযোসানে.

ভূতগামৰগ্গৰণ্ণনা দুতিযা.

৮৮. দুক্কটং ফুসেতি যোজনা. ওৰদিতে পাচিত্তি সিযাতি যোজনা.

৮৯. ৰিভাগোযেৰ ৰিভাগতা.

৯০. অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা অঞ্ঞত্র পারিৰত্তকা চীৰরং দেন্তো ভিক্খু দুৰে আপত্তিযো ফুসেতি যোজনা. পযোগেতি দানপযোগে.

৯৩. ‘‘নাৰং এক’’ন্তি পদচ্ছেদো. পযোগেতি অভিরুহণপযোগে. দুক্কটাদযোতি আদি-সদ্দেন অভিরুল়্হে পাচিত্তিযং সঙ্গণ্হাতি.

৯৪. ‘‘দুৰিধং আপত্তি’’ন্তি পদচ্ছেদো.

৯৬. ভিক্খুনিযা সদ্ধিং রহো নিসজ্জং কপ্পেন্তো ভিক্খু পযোগেদুক্কটাদযো দ্ৰেপি আপত্তিযো ফুসেতি যোজনা.

ওৰাদৰগ্গৰণ্ণনা ততিযা.

৯৭. তদুত্তরিন্তি ততো ভুঞ্জিতুং অনুঞ্ঞাতএকদিৰসতো উত্তরিং দুতিযদিৰসতো পট্ঠায. অনন্তরস্স ৰগ্গস্সাতি ওৰাদৰগ্গস্স. নৰমেনাতি ভিক্খুনিযা পরিপাচিতপিণ্ডপাতসিক্খাপদেন.

৯৯. দ্ৰত্তিপত্তেতি দ্ৰত্তিপত্তপূরে. তদুত্তরিন্তি দ্ৰত্তিপত্তপূরতো উত্তরিং. পযোগেতি পটিগ্গহণপযোগে.

১০১. অভিহট্ঠুন্তি অভিহরিত্ৰা.

১০২. তস্সাতি অভিহরন্তস্স. পিটকেতি ৰিনযপিটকে.

১০৩. দসমেপীতি এত্থ ‘‘দসমে অপী’’তি পদচ্ছেদো.

ভোজনৰগ্গৰণ্ণনা চতুত্থা.

১০৪. অচেলকাদিনোতি আদি-সদ্দেন ‘‘পরিব্বাজকস্স ৰা পরিব্বাজিকায ৰা’’তি (পাচি. ২৭০) ৰুত্তে সঙ্গণ্হাতি. ভোজনাদিকন্তি আদি-সদ্দেন খাদনীযং সঙ্গণ্হাতি. পযোগেতি সহত্থা দানপযোগে.

১০৫. দাপেত্ৰা ৰা অদাপেত্ৰা ৰা কিঞ্চি আমিসং. পযোগেতি উয্যোজনপযোগে. তস্মিন্তি তস্মিং ভিক্খুম্হি. উয্যোজিতে পাচিত্তি সিযাতি যোজনা.

১০৯. উম্মারাতিক্কমেতি ইন্দখীলাতিক্কমে.

১১০. তদুত্তরিন্তি ততো পরিচ্ছিন্নরত্তিপরিযন্ততো ৰা পরিচ্ছিন্নভেসজ্জপরিযন্ততো ৰা উত্তরিং.

১১১. উয্যুত্তং দস্সনত্থায গচ্ছন্তো দ্ৰে আপত্তিযো ফুসেতি যোজনা.

অচেলকৰগ্গৰণ্ণনা পঞ্চমা.

১১৪. মেরেয্যন্তি মেরযং. নিরুত্তিনযেন অ-কারস্স এ-কারো, য-কারস্স চ দ্ৰিত্তং. মেরয-সদ্দপরিযাযো ৰা মেরেয্য-সদ্দো. মুনীতি ভিক্খু.

১১৫. ‘‘ভিক্খু অঙ্গুলিপতোদেনা’’তি পদচ্ছেদো. পযোগেতি হাসাপনপযোগে. তস্সাতি হাসাপেন্তস্স.

১১৬. গোপ্ফকা হেট্ঠা উদকে দুক্কটং. গোপ্ফকতো উপরি উপরিগোপ্ফকং, উদকং, তস্মিং, গোপ্ফকতো অধিকপ্পমাণে উদকেতি অত্থো.

১১৭. অনাদরিযন্তি পুগ্গলানাদরিযং, ধম্মানাদরিযং ৰা. পযোগেতি অনাদরিযৰসেন পৰত্তে কাযপযোগে ৰা ৰচীপযোগে ৰা. কতে অনাদরিযে.

১১৮. পযোগেতি ভিংসাপনপযোগে.

১১৯. জোতিন্তি অগ্গিং. সমাদহিত্ৰানাতি জালেত্ৰা. ‘‘ৰিসিব্বেন্তো’’তি ইমিনা ফলূপচারেন কারণং ৰুত্তং. ৰিসিব্বনকিরিযা হি সমাদহনকিরিযায ফলন্তি ৰিসিব্বনকিরিযাৰোহারেন সমাদহনকিরিযাৰ. তস্মা ৰিসিব্বেন্তোতি এত্থ সমাদহন্তোতি অত্থো. পযোগেতি সমাদহনসমাদহাপনপযোগে. ৰিসীৰিতেতি ৰুত্তনযেন সমাদহিতেতি অত্থো.

১২০. পযোগেতি চুণ্ণমত্তিকাভিসঙ্খরণাদিসব্বপযোগে. ইতরন্তি পাচিত্তিযং.

১২১. তিণ্ণং দুব্বণ্ণকরণানন্তি কংসনীলপত্তনীলকদ্দমসঙ্খাতানং তিণ্ণং দুব্বণ্ণকরণানং. একং অঞ্ঞতরং অনাদিয অদত্ৰা. চীৰরন্তি নৰচীৰরং.

১২২. নত্থি এতস্স উদ্ধারন্তি অনুদ্ধারো, তং অনুদ্ধারন্তি ৰত্তব্বে গাথাবন্ধৰসেন রস্সত্তং, অকতপচ্চুদ্ধারন্তি অত্থো.

১২৩. অপনিধেন্তোতি অপনেত্ৰা নিধেন্তো নিক্খিপেন্তো. পত্তাদিকন্তি আদি-সদ্দেন চীৰরনিসীদনসূচিঘরকাযবন্ধনানং গহণং. পযোগেতি অপনিধানপযোগে. তস্মিং পত্তাদিকে পঞ্চৰিধে পরিক্খারে. অপনিহিতে সেসা পাচিত্তিযাপত্তি সিযাতি যোজনা.

সুরাপানৰগ্গৰণ্ণনা ছট্ঠা.

১২৪. তপোধনোতি পাতিমোক্খসংৰরসীলসঙ্খাতং তপোধনমস্সাতি তপোধনো, ভিক্খু.

১২৫. তস্মিং ওপাতে.

১২৬. মনুস্সৰিগ্গহো মনুস্সসরীরো. তিরচ্ছানগতো নাগো ৰা সুপণ্ণো ৰা. তস্স ওপাতখণকস্স.

১২৭. পটুবুদ্ধিনাতি সব্বেসু ঞেয্যধম্মেসু নিপুনঞাণেন ভগৰতা.

১২৮. পযোগেতি পরিভোগত্থায গহণাদিকে পযোগে. তস্সাতি ভিক্খুস্স.

১২৯. উক্কোটেন্তোতি উচ্চালেন্তো যথাঠানে ঠাতুং অদেন্তো. পযোগেতি উক্কোটনপযোগে. উক্কোটিতে পাচিত্তিযং সিযাতি যোজনা.

১৩০. দুট্ঠুল্লং ৰজ্জকন্তি সঙ্ঘাদিসেসাদিকে. একং পাচিত্তিযং আপত্তিং আপজ্জতি ইতি দীপিতন্তি যোজনা.

১৩১. পযোগেতি গণপরিযেসনাদিপযোগে. দুক্কটং পত্তো সিযা দুক্কটাপত্তিং আপন্নো ভৰেয্যাতি অত্থো. সেসাতি পাচিত্তিযাপত্তি উপসম্পাদিতে সিযা. গাথাবন্ধৰসেন উপসগ্গলোপো.

১৩২-৩. জানং থেয্যসত্থেন সহ সংৰিধায মগ্গং পটিপজ্জতো চ তথেৰ মাতুগামেন সহ সংৰিধায মগ্গং পটিপজ্জতো চাতি যোজনা. পযোগেতি সংৰিধায গন্তুং পটিপুচ্ছাদিকরণপযোগে. পটিপন্নেতি মগ্গপটিপন্নে. অনন্তরন্তি অদ্ধযোজনগামন্তরাতিক্কমনানন্তরং.

১৩৪. ঞত্তিযা ওসানে দুক্কটং ফুসেতি যোজনা.

১৩৫. অকতানুধম্মেনাতি অনুধম্মো ৰুচ্চতি আপত্তিযা অদস্সনে ৰা অপ্পটিকম্মে ৰা পাপিকায দিট্ঠিযা অপ্পটিনিস্সগ্গে ৰা ধম্মেন ৰিনযেন সত্থুসাসনেন উক্খিত্তকস্স অনুলোমৰত্তং দিস্ৰা কত্ৰা ওসারণা, সো ওসারণসঙ্খাতো অনুধম্মো যস্স ন কতো, অযং অকতানুধম্মো নাম, তাদিসেন ভিক্খুনা সদ্ধিন্তি অত্থো. সম্ভুঞ্জন্তোতি আমিসসম্ভোগং করোন্তো ভিক্খু. পযোগেতি ভুঞ্জিতুং আমিসপটিগ্গহণাদিপযোগে. ভুত্তেতি সম্ভুত্তে, উভযসম্ভোগে, তদঞ্ঞতরে ৰা কতেতি অত্থো.

১৩৬. উপলাপেন্তোতি পত্তচীৰরউদ্দেসপরিপুচ্ছনাদিৰসেন সঙ্গণ্হন্তো. পযোগেতি উপলাপনপযোগে.

সপ্পাণকৰগ্গৰণ্ণনা সত্তমা.

১৩৭. সহধম্মিকন্তি করণত্থে উপযোগৰচনং, পঞ্চহি সহধম্মিকেহি সিক্খিতব্বত্তা, তেসং ৰা সন্তকত্তা ‘‘সহধম্মিক’’ন্তি লদ্ধনামেন বুদ্ধপঞ্ঞত্তেন সিক্খাপদেন ৰুচ্চমানস্সাতি অত্থো. ভণতোতি ‘‘ভিক্খুস্সা’’তি ইমিনা সমানাধিকরণং.

১৩৮. ৰিৰণ্ণেন্তোতি ‘‘কিং পনিমেহি খুদ্দানুখুদ্দকেহি সিক্খাপদেহি উদ্দিট্ঠেহী’’তিআদিনা গরহন্তো. পযোগেতি ‘‘কিং ইমেহী’’তিআদিনা গরহণৰসেন পৰত্তে ৰচীপযোগে. ৰিৰণ্ণিতে গরহিতে.

১৩৯. মোহেন্তোতি ‘‘ইদানেৰ খো অহং, আৰুসো, জানামী’’তিআদিনা অত্তনো অজাননত্তেন আপন্নভাৰং দীপেত্ৰা ভিক্খুং মোহেন্তো, ৰঞ্চেন্তোতি অত্থো. মোহেতি মোহারোপনকম্মে. অরোপিতে কতে.

১৪০. ভিক্খুস্স কুপিতো পহারং দেন্তো ফুসেতি যোজনা. পযোগেতি দণ্ডাদানাদিপযোগে.

১৪১. পযোগেতি উগ্গিরণপযোগে. উগ্গিরিতেতি উচ্চারিতে.

১৪২. অমূলেনেৰাতি দিট্ঠাদিমূলৰিরহিতেনেৰ. যোগেতি ওকাসকারাপনাদিপযোগে. উদ্ধংসিতেতি চোদিতে.

১৪৩. কুক্কুচ্চং জনযন্তোতি ‘‘ঊনৰীসতিৰস্সো ত্ৰং মঞ্ঞে উপসম্পন্নো’’তিআদিনা কুক্কুচ্চং উপদহন্তো. যোগেতি কুক্কুচ্চুপ্পাদনপযোগে. উপ্পাদিতেতি কুক্কুচ্চে উপ্পাদিতে.

১৪৪. ‘‘তিট্ঠন্তো উপস্সুতি’’ন্তি পদচ্ছেদো. সুতিযা সমীপং উপস্সুতি, সৰনূপচারেতি অত্থো.

১৪৫. ধম্মিকানং তু কম্মানন্তি ধম্মেন ৰিনযেন সত্থুসাসনেন কতানং অপলোকনাদীনং চতুন্নং কম্মানং. ততো পুনাতি ছন্দদানতো পচ্ছা. খীযনধম্মন্তি অত্তনো অধিপ্পেতভাৰৰিভাৰনমন্তনং. দ্ৰে ফুসে দুক্কটাদযোতি খীযনধম্মাপজ্জনপযোগে দুক্কটং, খীযনধম্মে আপন্নে পাচিত্তিযন্তি এৰং দুক্কটাদযো দ্ৰে আপত্তিযো আপজ্জেয্যাতি অত্থো.

১৪৬. সঙ্ঘে সঙ্ঘমজ্ঝে. ৰিনিচ্ছযেতি ৰত্থুতো ওতিণ্ণৰিনিচ্ছযে. নিট্ঠং অগতেতি ৰত্থুম্হি অৰিনিচ্ছিতে, ঞত্তিং ঠপেত্ৰা কম্মৰাচায ৰা অপরিযোসিতায.

১৪৮. সমগ্গেন সঙ্ঘেনাতি সমানসংৰাসকেন সমানসীমাযং ঠিতেন সঙ্ঘেন.

সহধম্মিকৰগ্গৰণ্ণনা অট্ঠমা.

১৫০. অৰিদিতো হুত্ৰাতি রঞ্ঞো অৰিদিতাগমনো হুত্ৰা.

১৫২. রতনন্তি মুত্তাদিদসৰিধং রতনং. পযোগেতি রতনগ্গহণপযোগে.

১৫৩. ৰিকালেতি মজ্ঝন্তিকাতিক্কমতো পট্ঠায অরুণে.

১৫৫. অট্ঠিদন্তৰিসাণাভিনিব্বত্তন্তি অট্ঠিদন্তৰিসাণমযং. পযোগেতি কারাপনপযোগে.

১৫৬. তস্মিং মঞ্চাদিম্হি কারাপিতে সেসা পাচিত্তিযাপত্তি সিযাতি যোজনা.

রতনৰগ্গৰণ্ণনা নৰমা.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

পাচিত্তিযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১৫৯. চতূসু পাটিদেসনীযেসুপি অৰিসেসেন আদিচ্চবন্ধুনা বুদ্ধেন দ্ৰিধা আপত্তি নিদ্দিট্ঠাতি যোজনা.

১৬০. সব্বত্থাতি সব্বেসু চতূসু.

পাটিদেসনীযকথাৰণ্ণনা.

১৬১. সেখিযকথা উত্তানত্থাযেৰ.

সেখিযকথাৰণ্ণনা.

১৬২. পরিৰারে পঠমং দস্সিতসোল়সৰারপ্পভেদে মহাৰিভঙ্গে ‘‘পঠমং পারাজিকং কত্থ পঞ্ঞত্ত’’ন্তিআদিপ্পভেদো (পরি. ১) কত্থপঞ্ঞত্তিৰারো, ‘‘মেথুনং ধম্মং পটিসেৰন্তো কতি আপত্তিযো আপজ্জতী’’তিআদিপ্পভেদো (পরি. ১৫৭) কতাপত্তিৰারো, ‘‘মেথুনং ধম্মং পটিসেৰন্তস্স আপত্তিযো চতুন্নং ৰিপত্তীনং কতি ৰিপত্তিযো ভজন্তী’’তিআদিপ্পভেদো (পরি. ১৮২) ৰিপত্তিৰারো, ‘‘মেথুনং ধম্মং পটিসেৰন্তস্স আপত্তিযো সত্তন্নং আপত্তিক্খন্ধানং কতিহি আপত্তিক্খন্ধেহি সঙ্গহিতা’’তিআদিপ্পভেদো (পরি. ১৮২) সঙ্গহৰারো, ‘‘মেথুনং ধম্মং পটিসেৰন্তস্স আপত্তিযো ছন্নং আপত্তিসমুট্ঠানানং কতিহি সমুট্ঠানেহি সমুট্ঠহন্তী’’তিআদিপ্পভেদো (পরি. ১৮৪) সমুট্ঠানৰারো, ‘‘মেথুনং ধম্মং পটিসেৰন্তস্স আপত্তিযো চতুন্নং অধিকরণানং কতমং অধিকরণ’’ন্তিআদিপ্পভেদো (পরি. ১৮৫) অধিকরণৰারো, ‘‘মেথুনং ধম্মং পটিসেৰন্তস্স আপত্তিযো সত্তন্নং সমথানং কতিহি সমথেহি সম্মন্তী’’তিআদিপ্পভেদো (পরি. ১৮৬) সমথৰারো, তদনন্তরো ইমেহি সত্তহি ৰারেহি মিস্সো অট্ঠমো সমুচ্চযৰারোতি ইমেসু অট্ঠসু ৰারেসু আদিভূতে কত্থপঞ্ঞত্তিনামধেয্যে অপ্পনাৰারে সঙ্গহেতব্বানং নিদানাদিসত্তরসলক্খণানং উভযৰিভঙ্গসাধারণতো উপরি ৰক্খমানত্তা তং ৰারং ঠপেত্ৰা তদনন্তরং অসাধারণং কতাপত্তিৰারং সেখিযাৰসানং পাল়িক্কমানুরূপং দস্সেত্ৰা তদনন্তরা ৰিপত্তিৰারাদযো ছ ৰারা উভযৰিভঙ্গসাধারণতো ৰক্খমানাতি কত্ৰা তেপি ঠপেত্ৰা ইমে পচ্চযসদ্দেন অযোজেত্ৰা দস্সিতা অট্ঠেৰ ৰারা, পুন ‘‘মেথুনং ধম্মং পটিসেৰনপচ্চযা পারাজিকং কত্থ পঞ্ঞত্ত’’ন্তিআদিনা (পরি. ১৮৮) পচ্চয-সদ্দং যোজেত্ৰা দস্সিতা অপরে অট্ঠ ৰারা যোজিতাতি তত্থাপি দুতিযং কতাপত্তিপচ্চযৰারং ইমিনা কতাপত্তিৰারেন একপরিচ্ছেদং কত্ৰা দস্সেতুমাহ ‘‘পঞ্ঞত্তা’’তিআদি. পটিসেৰনপচ্চযাতি পটিসেৰনহেতুনা.

১৬৩. অল্লোকাসপ্পৰেসনেতি জীৰমানসরীরে তিণ্ণং মগ্গানং অঞ্ঞতরস্মিং মগ্গে অল্লোকাসপ্পৰেসনে. মতে অক্খাযিতে ৰা পি-সদ্দেন যেভুয্যঅক্খাযিতে পৰেসনে পৰেসননিমিত্তং মেথুনং ধম্মং পটিসেৰন্তো ভিক্খু পারাজিকং ফুসেতি সম্বন্ধো.

১৬৪. তথা যেভুয্যক্খাযিতে, উপড্ঢক্খাযিতে চ মেথুনং ধম্মং পটিসেৰন্তো ভিক্খু থুল্লচ্চযং ফুসেতি যোজনা. ৰট্টকতে মুখে দুক্কটং ৰুত্তন্তি সম্বন্ধো. জতুমট্ঠকেতি ভিক্খুনিযা জতুমট্ঠকে দিন্নে পাচিত্তি ৰুত্তাতি সম্বন্ধো.

১৬৬. অৰস্সুতস্সাতি কাযসংসগ্গরাগেন তিন্তস্স. পোসস্সাতি গহণকিরিযাসম্বন্ধে সামিৰচনং. ভিক্খুনিযাতি অত্তসম্বন্ধে সামিৰচনং. ‘‘অত্তনো’’তি সেসো. অৰস্সুতেন পোসেন অত্তনো অধক্খকাদিগহণং সাদিযন্তিযা তথা অৰস্সুতায ভিক্খুনিযা পারাজিকন্তি যোজনা.

১৬৭. কাযেনাতি অত্তনো কাযেন. কাযন্তি মাতুগামস্স কাযং. ফুসতোতি কাযসংসগ্গরাগেন ফুসতো. কাযেন কাযবদ্ধন্তি এত্থাপি এসেৰ নযো.

১৬৮. কাযেন পটিবদ্ধেনাতি অত্তনো কাযপটিবদ্ধেন. পটিবদ্ধন্তি ইত্থিযা কাযপটিবদ্ধং ফুসন্তস্স দুক্কটং. তস্স ভিক্খুস্স.

‘‘মহাৰিভঙ্গসঙ্গহো নিট্ঠিতো’’তি কস্মা ৰুত্তং, ননু সোল়সৰারসঙ্গহে মহাৰিভঙ্গে কতাপত্তিৰারোযেৰেত্থ ৰুত্তো, ন ইতরে ৰারাতি? সচ্চং, অৰযৰে পন সমুদাযোপচারেন ৰুত্তং. সাধারণাসাধারণানং মহাৰিভঙ্গে গতানং সব্বাপত্তিপভেদানং দস্সনোপচারভূতো কতাপত্তিৰারো দস্সিতোতি তংদস্সনেন অপ্পধানা ইতরেপি ৰারা উপচারতো দস্সিতা হোন্তীতি চ তথা ৰুত্তন্তি ৰেদিতব্বং.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

মহাৰিভঙ্গসঙ্গহৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

ভিক্খুনিৰিভঙ্গো

১৭০. ৰিনযস্স ৰিনিচ্ছযে ভিক্খূনং পাটৰত্থাযাতি ভিক্খুনীনং পাটৰস্সাপি তদধীনত্তা পধানদস্সনৰসেন ৰুত্তং. অথ ৰা দস্সনলিঙ্গন্তরসাধারণত্তে ইচ্ছিতে পুল্লিঙ্গেন, নপুংসকলিঙ্গেন ৰা নিদ্দেসো সদ্দসত্থানুযোগতোতি ‘‘ভিক্খূন’’ন্তি পুল্লিঙ্গেন ৰুত্তং.

১৭১. নন্দন্তী সাদিযন্তী.

১৭২. তিস্সো আপত্তিযো ফুসেতি যোজনা. জাণুস্স উদ্ধং, অক্খকস্স অধো গহণং সাদিযন্তিযা তস্সা পারাজিকন্তি যোজনা.

১৭৩. কাযপটিবদ্ধে ৰা গহণং সাদিযন্তিযা দুক্কটং.

১৭৪. ৰজ্জন্তি অঞ্ঞিস্সা ভিক্খুনিযা পারাজিকাপত্তিং.

১৭৬. তং লদ্ধিন্তি উক্খিত্তস্স যং লদ্ধিং অত্তনো রোচেসি, তং লদ্ধিং ন নিস্সজ্জন্তীতি যোজনা.

১৭৮. ‘‘ইধ আগচ্ছা’’তি পদচ্ছেদো. ‘‘ৰুত্তা আগচ্ছতী’’তি পদচ্ছেদো.

১৭৯. হত্থপাসপ্পৰেসনেতি হত্থপাসূপগমনে. ‘‘হত্থগতপ্পৰেসনে’’তি ৰা পাঠো, সোযেৰ অত্থো.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা ভিক্খুনিৰিভঙ্গে

পারাজিককথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১৮০. একস্সাতি অত্তনো অত্তনো অট্টকারস্স ৰা. আরোচনেতি ৰত্তব্বস্স ৰোহারিকানং নিৰেদনে.

১৮১. দুতিযারোচনেতি দুতিযস্স, দুতিযং এৰং আরোচনে.

১৮২. দ্ৰীহীতি দ্ৰীহি কম্মৰাচাহি. কম্মৰাচোসানেতি কম্মৰাচাওসানে.

১৮৩. পরিক্খেপে অতিক্কন্তেতি অত্তনো গামতো গন্ত্ৰা ইতরং গামং পৰিসন্তিযা পঠমেন পাদেন তস্স গামস্স পরিক্খেপে অতিক্কন্তে, পঠমপাদে পরিক্খেপং অতিক্কমেত্ৰা অন্তোগামসঙ্খেপং গতেতি অত্থো.

১৮৪. দুতিযেনাতি গামপরিক্খেপতো বহি ঠিতেন দুতিযপাদেন. অতিক্কন্তেতি তস্মিং গামপরিক্খেপে অতিক্কন্তে, তস্মিং পাদে অন্তোগামং পৰেসিতেতি অত্থো. সেসং উত্তানত্থমেৰ.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা ভিক্খুনিৰিভঙ্গে

সঙ্ঘাদিসেসকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১৯৩. ইহ ভিক্খুনী পত্তসন্নিচযং করোন্তী হোতি, সা একং নিস্সগ্গিযং পাচিত্তিযংযেৰ ফুসেতি যোজনা.

১৯৪. অকালচীৰরং কালচীৰরং কত্ৰা ভাজাপেন্তিযাতি যোজনা. পযোগেতি ভাজনপযোগে.

১৯৫. ছিন্নেতি অচ্ছিন্নে.

১৯৬. ততো পরন্তি ততো পঠমতো অঞ্ঞং.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা ভিক্খুনিৰিভঙ্গে

নিস্সগ্গিযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

১৯৯. লসুণং খাদতি চে, দ্ৰে আপত্তিযো ফুটাতি যোজনা.

২০০. পযোগেতি সংহারাপনপযোগে. সংহটেতি অত্তনা সংহটে, পরেন সংহরাপিতে চ আপত্তি পাচিত্তি হোতি.

২০১. কতেতি তলঘাতে কতে.

২০২. জতুনা মট্ঠকন্তি জতুনা কতং মট্ঠদণ্ডকং. ‘‘দুক্কটং আদিন্নে’’তি পদচ্ছেদো.

২০৪. ভুঞ্জমানস্স ভিক্খুস্স হত্থপাসেতি যোজনা. হিত্ৰা হত্থপাসং.

২০৫. ৰিঞ্ঞাপেত্ৰাতি অন্তমসো মাতরম্পি যাচিত্ৰা. অজ্ঝোহারে পাচিত্তিং দীপযেতি যোজনা.

২০৬. উচ্চারাদিন্তি আদি-সদ্দেন ৰিঘাসসঙ্কারমুত্তানং গহণং.

লসুণৰগ্গৰণ্ণনা পঠমা.

২০৯. ইধ ইমস্মিং রত্তন্ধকারৰগ্গে. পঠমে, দুতিযে, ততিযে, চতুত্থেপি ৰিনিচ্ছযো লসুণৰগ্গস্স ছট্ঠেন সিক্খাপদেন তুল্যো সদিসোতি যোজনা.

২১০. আসনেতি পল্লঙ্কে তস্সোকাসভূতে. সামিকে অনাপুচ্ছাতি তস্মিং কুলে যং কিঞ্চি ৰিঞ্ঞুমনুস্সং অনাপুচ্ছা.

২১১. অনোৰস্সন্তি ভিত্তিযা বহি নিব্বকোসব্ভন্তরং. দুতিযাতিক্কমেতি দুতিযেন পাদেন নিব্বকোসস্স উদকপাতট্ঠানাতিক্কমে.

২১২. নিসীদিতেতি নিসিন্নে.

২১৩. পযোগেতি উজ্ঝাপনপযোগে.

২১৪. নিরযাদিনা অত্তানং ৰা পরং ৰা অভিসপ্পেন্তী সপথং করোন্তী দ্ৰে ফুসেতি যোজনা. অভিসপ্পিতেতি অভিসপিতে.

২১৫. ৰধিত্ৰাতি হত্থাদীহি পহরিত্ৰা. ‘‘করোতি এক’’ন্তি পদচ্ছেদো.

রত্তন্ধকারৰগ্গৰণ্ণনা দুতিযা.

২১৬. নগ্গাতি অনিৰত্থা ৰা অপারুতা ৰা. পযোগেতি চুণ্ণমত্তিকাঅভিসঙ্খরণাদিপযোগে.

২১৭. পমাণাতিক্কন্তন্তি ‘‘দীঘসোচতস্সো ৰিদত্থিযো সুগতৰিদত্থিযা, তিরিযং দ্ৰে ৰিদত্থিযো’’তি (পাচি. ৮৮৮) ৰুত্তপমাণমতিক্কন্তং. পযোগেতি কারাপনপযোগে.

২১৮. ৰিসিব্বেত্ৰাতি দুস্সিব্বিতং পুন সিব্বনত্থায ৰিসিব্বেত্ৰা.

২১৯. পঞ্চ অহানি পঞ্চাহং, পঞ্চাহমেৰ পঞ্চাহিকং. সঙ্ঘাটীনং চারো সঙ্ঘাটিচারো, পরিভোগৰসেন ৰা ওতাপনৰসেন ৰা সঙ্ঘটিতট্ঠেন ‘‘সঙ্ঘাটী’’তি লদ্ধনামানং ‘‘তিচীৰরং, উদকসাটিকা, সংকচ্চিকা’’তি ইমেসং পঞ্চন্নং চীৰরানং পরিৰত্তনং. অতিক্কমেতি ভিক্খুনী অতিক্কমেয্য. অস্সা পন একাৰ পাচিত্তি পরিদীপিতাতি যোজনা.

২২০. সঙ্কমনীযন্তি সঙ্কমেতব্বং. অঞ্ঞিস্সা সন্তকং অনাপুচ্ছা গহিতং পুন দাতব্বং পঞ্চন্নং অঞ্ঞতরং.

২২১. গণচীৰরলাভস্সাতি ভিক্খুনিসঙ্ঘেন লভিতব্বচীৰরস্স. অন্তরাযং করোতীতি যথা তে দাতুকামা ন দেন্তি, এৰং পরক্কমতি.

২২২. ধম্মিকন্তি সমগ্গেন সঙ্ঘেন সন্নিপতিত্ৰা করিযমানং. পটিবাহন্তীতি পটিসেধেন্তী. পটিবাহিতে পটিসেধিতে.

২২৩. অগারিকাদিনোতি আদি-সদ্দেন ‘‘পরিব্বাজকস্স ৰা পরিব্বাজিকায ৰা’’তি (পারা. ৯১৭) ৰুত্তে সঙ্গণ্হাতি. সমণচীৰরন্তি কপ্পকতং নিৰাসনপারুপনুপগং. পযোগেতি দানপযোগে.

২২৪. চীৰরে দুব্বলাসাযাতি দুব্বলচীৰরপচ্চাসায ‘‘সচে সক্কোম, দস্সামা’’তি এত্তকমত্তং সুত্ৰা উপ্পাদিতায আসাযাতি অত্থো. কালন্তি চীৰরকালসমযং. সমতিক্কমেতি ভিক্খুনীহি কালচীৰরে ভাজিযমানে ‘‘আগমেথ, অয্যে, অত্থি সঙ্ঘস্স চীৰরপচ্চাসা’’তি ৰত্ৰা তং চীৰরৰিভঙ্গং সমতিক্কমেয্য.

২২৫. ধম্মিকং কথিনুদ্ধারন্তি সমগ্গেন সঙ্ঘেন করিযমানং কথিনস্স অন্তরুব্ভারং. পটিবাহন্তিযাতি নিৰারেন্তিযা.

ন্হানৰগ্গৰণ্ণনা ততিযা.

২২৬. তুৰট্টেয্যুন্তি নিপজ্জেয্যুং. ইতরং পাচিত্তিযং.

২২৭. পযোগেতি ভিক্খুনিযা অফাসুককরণপযোগে করিযমানে.

২২৮. দুক্খিতন্তি গিলানং. নুপট্ঠাপেন্তিযা ৰাপীতি তস্সা উপট্ঠানং পরেহি অকারাপেন্তিযা, সযং ৰা অকরোন্তিযা.

২২৯. উপস্সযং দত্ৰাতি কৰাটবন্ধং অত্তনো পুগ্গলিকৰিহারং দত্ৰা. কড্ঢিতেতি নিক্কড্ঢিতে.

২৩০. সংসট্ঠাতি গহপতিনা ৰা গহপতিপুত্তেন ৰা সংসট্ঠৰিহারী ভিক্খুনী সঙ্ঘেন সংসট্ঠৰিহারতো নিৰত্তিযমানা. ঞত্তিযা দুক্কটং ফুসেতি সমনুভাসনকম্মঞত্তিযা দুক্কটং আপজ্জেয্য.

২৩১. অন্তোরট্ঠেতি যস্স ৰিজিতে ৰিহরতি, তস্স রট্ঠে. পটিপন্নাযাতি চারিকং কপ্পেন্তিযা. সেসকন্তি পাচিত্তিযং.

তুৰট্টৰগ্গৰণ্ণনা চতুত্থা.

২৩৩. রাজাগারাদিকন্তি আদি-সদ্দেন চিত্তাগারাদীনং গহণং.

২৩৫. পযোগেতি কপ্পাসৰিচারণং আদিং কত্ৰা সব্বপযোগে. উজ্জৰুজ্জৰনেতি যত্তকং হত্থেন অঞ্ছিতং হোতি, তস্মিং তক্কম্হি ৰেঠিতে.

২৩৭. পযোগেতি অগারিকস্স ৰা পরিব্বাজকস্স ৰা পরিব্বাজিকায ৰা সহত্থা খাদনীযাদীনং দানপযোগে.

২৩৮. ‘‘সমং আপত্তিপভেদতো’’তি পদচ্ছেদো.

২৩৯. তিরচ্ছানগতং ৰিজ্জন্তি যং কিঞ্চি বাহিরকং অনত্থসংহিতং পরূপঘাতকরং হত্থিসিক্খাদিসিপ্পং. পঠন্তিযাতি সিক্খন্তিযা. পযোগেতি দুরুপসঙ্কমনাদিপযোগে. পদে পদেতি পদাদিৰসেন পরিযাপুণন্তিযা পদে পদে অক্খরপদানং ৰসেন.

২৪০. নৰমে ‘‘পরিযাপুণাতী’’তি পদং, দসমে ‘‘ৰাচেতী’’তি পদন্তি এৰং পদমত্তমেৰ উভিন্নং ৰিসেসকং ভেদকং.

চিত্তাগারৰগ্গৰণ্ণনা পঞ্চমা.

২৪১. তমারামন্তি যত্থ ভিক্খূ রুক্খমূলেপি ৰসন্তি, তং সভিক্খুকং পদেসং.

২৪৩. অক্কোসতীতি দসন্নং অক্কোসৰত্থূনং অঞ্ঞতরেন সম্মুখা ৰা পরম্মুখা ৰা অক্কোসতি. পরিভাসতীতি ভযদস্সনেন তজ্জেতি. ‘‘পাচিত্তি অক্কোসিতে’’তি পদচ্ছেদো.

২৪৪. চণ্ডিকভাৰেনাতি কোধেন. গণন্তি ভিক্খুনিসঙ্ঘং. পরিভাসতীতি ‘‘বালা এতা’’তিআদীহি ৰচনেহি অক্কোসতি. পযোগেতি পরিভাসনপযোগে. পরিভট্ঠেতি অক্কোসিতে. ইতরং পাচিত্তিযং.

২৪৫. নিমন্তিতাতি গণভোজনে ৰুত্তনযেন নিমন্তিতা. পৰারিতাতি পৰারণসিক্খাপদে ৰুত্তনযেন ৰারিতা. খাদনং ভোজনম্পি ৰাতি যাগুপূৰখজ্জকং, যাৰকালিকং মূলখাদনীযাদিখাদনীযং, ওদনাদিভোজনম্পি ৰা যা ভিক্খুনী ভুঞ্জন্তী হোতি, সা পন দ্ৰেযেৰ আপত্তিযো ফুসেতি যোজনা.

২৪৭. মচ্ছরাযন্তীতি মচ্ছরং করোন্তী, অত্তনো পচ্চযদাযককুলস্স অঞ্ঞেহি সাধারণভাৰং অসহন্তীতি অত্থো. পযোগেতি তদনুরূপে কাযৰচীপযোগে. মচ্ছরিতেতি মচ্ছরৰসেন কতপযোগে নিপ্ফন্নে.

২৪৮. অভিক্খুকে পনাৰাসেতি যতো ভিক্খুনুপস্সযতো অদ্ধযোজনব্ভন্তরে ওৰাদদাযকা ভিক্খূ ন ৰসন্তি, মগ্গো ৰা অখেমো হোতি, ন সক্কা অনন্তরাযেন গন্তুং, এৰরূপে আৰাসে. পুব্বকিচ্চেসূতি ‘‘ৰস্সং ৰসিস্সামী’’তি সেনাসনপঞ্ঞাপনপানীযউপট্ঠাপনাদিপুব্বকিচ্চে পন করিযমানে দুক্কটং ভৰেতি যোজনা.

২৪৯. ৰস্সংৰুত্থাতি পুরিমং ৰা পচ্ছিমং ৰা তেমাসং ৰুত্থা. উভতোসঙ্ঘেতি ভিক্খুনিসঙ্ঘে, ভিক্খুসঙ্ঘে চ. তীহিপি ঠানেহীতি ‘‘দিট্ঠেন ৰা’’তিআদিনা ৰুত্তেহি তীহি কারণেহি.

২৫০. ওৰাদত্থাযাতি গরুধম্মোৰাদনত্থায. সংৰাসত্থাযাতি উপোসথপুচ্ছনত্থায চেৰ পৰারণত্থায চ. ন গচ্ছতীতি ভিক্খুং ন উপগচ্ছতি.

২৫১. ওৰাদম্পি ন যাচন্তীতি উপোসথাদিৰসেন ওৰাদূপসঙ্কমনং ভিক্খুং ন যাচন্তী ন পুচ্ছন্তী. উপোসথন্তি উপোসথদিৰসতো পুরিমদিৰসে তেরসিযং ৰা চাতুদ্দসিযং ৰা উপোসথং ন পুচ্ছন্তী.

২৫২. অপুচ্ছিত্ৰাৰ সঙ্ঘং ৰাতি সঙ্ঘং ৰা গণং ৰা অনপলোকেত্ৰাৰ. ‘‘ভেদাপেতী’’তি ইদং নিদস্সনমত্তং ‘‘ফালাপেয্য ৰা ধোৰাপেয্য ৰা আলিম্পাপেয্য ৰা বন্ধাপেয্য ৰা মোচাপেয্য ৰা’’তি ইমেসম্পি কিরিযাৰিকপ্পানং সঙ্গহেতব্বত্তা. পসাখজন্তি নাভিযা হেট্ঠা, জাণুমণ্ডলানং উপরি পদেসে জাতং গণ্ডং ৰা রুধিতং ৰা. পযোগেতি ভেদাপনাদিপযোগে.

আরামৰগ্গৰণ্ণনা ছট্ঠা.

২৫৩. গব্ভিনিন্তি আপন্নসত্তং সিক্খমানং. ৰুট্ঠাপেন্তীতি উপজ্ঝাযা হুত্ৰা উপসম্পাদেন্তী. পযোগেতি গণপরিযেসনাদিপযোগে. ৰুট্ঠাপিতেতি উপসম্পাদিতে, কম্মৰাচাপরিযোসানেতি অত্থো.

২৫৫. সহজীৰিনিন্তি সদ্ধিৰিহারিনিং. নানুগ্গণ্হন্তীতি উদ্দেসদানাদীহি ন সঙ্গণ্হন্তী.

গব্ভিনিৰগ্গৰণ্ণনা সত্তমা.

২৫৮. ‘‘অলং ৰুট্ঠাপিতেনা’’তি ৰুচ্চমানা ভিক্খুনীহি নিৰারিযমানা. খীযতীতি অঞ্ঞাসং ব্যত্তানং লজ্জীনং ৰুট্ঠানসম্মুতিং দীযমানং দিস্ৰা ‘‘অহমেৰ নূন বালা’’তিআদিনা ভণমানা খীযতি. পযোগেতি খীযমানপযোগে. খীযিতেতি খীযনপযোগে নিট্ঠিতে.

কুমারিভূতৰগ্গৰণ্ণনা অট্ঠমা.

২৬০. ছত্তুপাহনন্তি ৰুত্তলক্খণং ছত্তঞ্চ উপাহনাযো চ. পযোগেতি ধারণপযোগে.

২৬১. যানেনাতি ৰয্হাদিনা. যাযন্তীতি সচে যানেন গতা হোতি.

২৬২. সঙ্ঘাণিন্তি যং কিঞ্চি কটূপগং. ধারেন্তিযাতি কটিযং পটিমুচ্চন্তিযা.

২৬৩. গন্ধৰণ্ণেনাতি যেন কেনচি ৰণ্ণেন চ যেন কেনচি গন্ধেন চ. গন্ধো নাম চন্দনালেপাদি. ৰণ্ণো নাম কুঙ্কুমহলিদ্দাদি. পযোগেতি গন্ধাদিপযোগে রচনতো পট্ঠায পুব্বপযোগে.

২৬৬. অনাপুচ্ছাতি ‘‘নিসীদামি, অয্যা’’তি অনাপুচ্ছিত্ৰা. নিসীদিতে ভিক্খুস্স উপচারে অন্তমসো ছমায নিসিন্নে.

২৬৭. অনোকাসকতন্তি ‘‘অসুকস্মিং নাম ঠানে পুচ্ছিস্সামী’’তি এৰং অকতওকাসং.

২৬৮. পৰিসন্তিযাতি ৰিনিচ্ছযং আরামৰগ্গস্স পঠমেনেৰ সিক্খাপদেন সদিসং কত্ৰা ৰদেয্যাতি যোজনা.

ছত্তুপাহনৰগ্গৰণ্ণনা নৰমা.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা ভিক্খুনিৰিভঙ্গে

পাচিত্তিযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

২৬৯-৭০. অট্ঠসু পাটিদেসনীযসিক্খাপদেসুপি দ্ৰিধা আপত্তি হোতীতি যোজনা. ততোতি গহণহেতু. সব্বেসূতি পাটিদেসনীযসিক্খাপদেসু.

পাটিদেসনীযকথাৰণ্ণনা.

২৭১-২. ইমং পরমং উত্তমং নিরুত্তরং কেনচি ৰা ৰত্তব্বেন উত্তরেন রহিতং নিদ্দোসং উত্তরং এৰংনামকং ধীরো পঞ্ঞৰা ভিক্খু অত্থৰসেন ৰিদিত্ৰা দুরুত্তরং কিচ্ছেন উত্তরিতব্বং পঞ্ঞত্তমহাসমুদ্দং ৰিনযমহাসাগরং সুখেনেৰ যস্মা উত্তরতি, তস্মা কঙ্খচ্ছেদে ৰিনযৰিচিকিচ্ছায ছিন্দনে সত্থে সত্থসদিসে অস্মিং সত্থে ইমস্মিং উত্তরপকরণে উস্মাযুত্তো কম্মজতেজোধাতুযা সমন্নাগতো জীৰমানো ভিক্খু নিচ্চং নিরন্তরং সত্তো অভিরতো নিচ্চং যোগং সততাভিযোগং কাতুং যুত্তো অনুরূপোতি যোজনা.

ভিক্খুনিৰিভঙ্গো নিট্ঠিতোতি এত্থাপি উপ্পত্তি ৰুত্তনযেনেৰ ৰেদিতব্বা.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

ভিক্খুনিৰিভঙ্গৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

চতুৰিপত্তিকথাৰণ্ণনা

২৭৩. ইদানি উভযসাধারণং কত্ৰা ৰিপত্তিৰারাদীনং ৰিসিট্ঠৰারানং সঙ্গহং কাতুমাহ ‘‘কতি আপত্তিযো’’তিআদি.

২৭৪. ভিক্খুনী সচে ছাদেতি, চুতা হোতি. সচে ৰেমতিকা ছাদেতি, থুল্লচ্চযং সিযাতি যোজনা.

২৭৫. সঙ্ঘাদিসেসন্তি পরস্স সঙ্ঘাদিসেসং.

২৭৬. ‘‘কতি আচারৰিপত্তিপচ্চযা’’তি পদচ্ছেদো.

২৭৭. আচারৰিপত্তিন্তি অত্তনো ৰা পরস্স ৰা আচারৰিপত্তিং.

২৭৯. পাপিকং দিট্ঠিন্তি অহেতুকঅকিরিযনত্থিকদিট্ঠিআদিং লামিকং দিট্ঠিং.

২৮১. মনুস্সুত্তরিধম্মন্তি উত্তরিমনুস্সধম্মং.

২৮২. আজীৰহেতু সঞ্চরিত্তং সমাপন্নোতি যোজনা. পরিযাযৰচনেতি ‘‘যো তে ৰিহারে ৰসতি, সো ভিক্খু অরহা’’তিআদিকে লেসৰচনে. ঞাতেতি যং উদ্দিস্স ৰদতি, তস্মিং মনুস্সজাতিকে ৰচনসমনন্তরমেৰ ঞাতে.

২৮৩. ৰত্ৰাতি অগিলানো অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা. ভিক্খুনী পন সচে এৰং হোতি, ভিক্খুনী অগিলানা অত্তনো অত্থায পণীতভোজনং ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুত্তাৰিনী সচে হোতীতি অধিপ্পাযো. তস্সা পাটিদেসনীযং সিযাতি যোজনা.

২৮৪. ‘‘অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰানা’’তি ইমিনা পরস্স ঞাতকপৰারিতে তস্সেৰত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা তেন দিন্নং ৰা তস্স ৰিস্সাসেন ৰা পরিভুঞ্জন্তস্স তেসং অত্তনো অঞ্ঞাতকঅপ্পৰারিতে সুদ্ধচিত্ততায অনাপত্তীতি দীপেতি.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

চতুৰিপত্তিকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

অধিকরণপচ্চযকথাৰণ্ণনা

২৮৫. ৰিৰাদাধিকরণম্হাতি ‘‘অধম্মং ‘ধম্মো’তি দীপেতী’’তিআদিনযপ্পৰত্তা অট্ঠারসভেদকরৰত্থুনিস্সিতা ৰিৰাদাধিকরণম্হা.

২৮৬. উপসম্পন্নং ওমসতো ভিক্খুস্স পাচিত্তি হোতীতি যোজনা.

২৮৭. অনুৰাদাধিকরণপচ্চযাতি চোদনাপরনামধেয্যং অনুৰাদাধিকরণমেৰ পচ্চযো, তস্মা, অনুৰাদনাধিকরণহেতূতি অত্থো.

২৮৯. ‘‘তথা’’তি ইমিনা অমূলকত্তং অতিদিসতি.

২৯০. আপত্তিপচ্চযাতি আপত্তাধিকরণপচ্চযা.

২৯৩. কিচ্চাধিকরণপচ্চযাতি অপলোকনাদিচতুব্বিধকম্মসঙ্খাতকিচ্চাধিকরণহেতু.

২৯৪. অচ্চজন্তীৰাতি অত্তনো লদ্ধিং অপরিচ্চজন্তী এৰ.

২৯৭. পাপিকায দিট্ঠিযা পরিচ্চজনত্থায কতায যাৰততিযকং সমনুভাসনায তং দিট্ঠিং অচ্চজন্তিযা তস্সা ভিক্খুনিযা, তস্স ভিক্খুস্স চ অচ্চজতো পাচিত্তি হোতীতি যোজনা.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

অধিকরণপচ্চযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

খন্ধকপুচ্ছাকথাৰণ্ণনা

৩০০. সেসেসূতি অভব্বপুগ্গলপরিদীপকেসু সব্বপদেসু.

৩০২. ‘‘নস্সন্তু এতে’’তি পদচ্ছেদো. পুরক্খকাতি এত্থ সামিঅত্থে পচ্চত্তৰচনং, ভেদপুরেক্খকস্স, ভেদপুরেক্খকাযাতি অত্থো.

৩০৩. সেসেসূতি অৰসেসেসু অসংৰাসকাদিদীপকেসু পটিক্খেপপদেসু.

৩০৪. একাৰ দুক্কটাপত্তি ৰুত্তাতি ৰস্সং অনুপগমনাদিপচ্চযা জাতিতো একাৰ দুক্কটাপত্তি ৰুত্তা.

৩০৫. উপোসথসমা মতাতি উপোসথক্খন্ধকে ৰুত্তসদিসা জাতা আপত্তিযো মতা অধিপ্পেতা.

৩০৬. চম্মেতি চম্মক্খন্ধকে. ৰচ্ছতরিং গহেত্ৰা মারেন্তানং ছব্বগ্গিযানং পাচিত্তি ৰুত্তাতি সম্বন্ধো. ৰচ্ছতরিন্তি বলসম্পন্নং তরুণগাৰিং. সা হি ৰচ্ছকভাৰং তরিত্ৰা অতিক্কমিত্ৰা ঠিতত্তা ‘‘ৰচ্ছতরী’’তি ৰুচ্চতি.

৩০৭. অঙ্গজাতং ছুপন্তস্সাতি গাৰীনং অঙ্গজাতং অত্তনো অঙ্গজাতেন বহি ছুপন্তস্স. সেসেসূতি গাৰীনং ৰিসাণাদীসু গহণে, পিট্ঠিঅভিরুহণে চ. যথাহ ‘‘ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ অচিরৰতিযা নদিযা গাৰীনং তরন্তীনং ৰিসাণেসুপি গণ্হন্তী’’তিআদি (মহাৰ. ২৫২).

৩০৯. তত্থ ভেসজ্জক্খন্ধকে. সামন্তা দ্ৰঙ্গুলেতি ৰচ্চমগ্গপস্সাৰমগ্গানং সামন্তা দ্ৰঙ্গুলমত্তে পদেসে. সত্থকম্মং করোন্তস্স থুল্লচ্চযমুদীরিতন্তি যোজনা. যথাহ – ‘‘ন, ভিক্খৰে, সম্বাধস্স সামন্তা দ্ৰঙ্গুলে সত্থকম্মং ৰা ৰত্থিকম্মং ৰা কারেতব্বং, যো কারেয্য, আপত্তি থুল্লচ্চযস্সা’’তি (মহাৰ. ২৭৯). এত্থ চ ‘‘সামন্তা দ্ৰঙ্গুলে’’তি ইদং সত্থকম্মংযেৰ সন্ধায ৰুত্তং. ৰত্থিকম্মং পন সম্বাধেযেৰ পটিক্খিত্তং.

‘‘ন, ভিক্খৰে, অঞ্ঞত্র নিমন্তিতেন অঞ্ঞস্স ভোজ্জযাগু পরিভুঞ্জিতব্বা, যো পরিভুঞ্জেয্য, যথাধম্মো কারেতব্বো’’তি (মহাৰ. ২৮৩) ৰুত্তত্তা আহ ‘‘ভোজ্জযাগূসু পাচিত্তী’’তি. এত্থ ভোজ্জযাগু নাম বহলযাগু. ‘‘পিণ্ডং ৰট্টেত্ৰা পাতব্বযাগূ’’তি গণ্ঠিপদে ৰুত্তং. পাচিত্তীতি পরম্পরভোজনপৰারণসিক্খাপদেহি পাচিত্তি. সেসেসূতি অন্তোৰুত্থঅন্তোপক্কসযংপক্কপরিভোগাদীসু. যথাহ ‘‘ন, ভিক্খৰে, অন্তোৰুত্থং অন্তোপক্কং সামংপক্কং পরিভুঞ্জিতব্বং, যো পরিভুঞ্জেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তিআদি (মহাৰ. ২৭৪).

৩১০. চীৰরসংযুত্তেতি চীৰরক্খন্ধকে.

৩১৩. চম্পেয্যকে চ কোসম্বেতি চম্পেয্যক্খন্ধকে চেৰ কোসম্বকক্খন্ধকে চ. ‘‘কম্মস্মি’’ন্তিআদীসুপি এসেৰ নযো.

৩১৭. রোমন্থেতি ভুত্তস্স লহুং পাকত্তায কুচ্ছিগতং মুখং আরোপেত্ৰা সণ্হকরণৰসেন অনুচালনে.

৩১৮. সেনাসনস্মিন্তি সেনাসনক্খন্ধকে. গরুনোতি গরুভণ্ডস্স.

৩২০. সঙ্ঘভেদেতি সঙ্ঘভেদকক্খন্ধকে.

৩২১. ভেদানুৰত্তকানন্তি সঙ্ঘভেদানুৰত্তকানং. গণভোগেতি গণভোজনে.

৩২২. সাতি এত্থ সব্বৰত্তেসু অনাদরিযেন হোতীতি সেসো. সেসং উত্তানত্থমেৰ.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

খন্ধকপুচ্ছাকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সমুট্ঠানসীসকথাৰণ্ণনা

৩২৫-৬. মহেসিনা দ্ৰীসু ৰিভঙ্গেসু পঞ্ঞত্তানি যানি পারাজিকাদীনি সিক্খাপদানি উপোসথে উদ্দিসন্তি, তেসং সিক্খাপদানং সমুট্ঠানং ভিক্খূনং পাটৰত্থায ইতো পরং পৰক্খামি, তং সমাহিতা সুণাথাতি যোজনা.

৩২৭. কাযো চ ৰাচা চ কাযৰাচা চাতি অচিত্তকানি যানি তীণি সমুট্ঠানানি, তানেৰ চিত্তেন পচ্চেকং যোজিতানি সচিত্তকানি তীণি সমুট্ঠানানি হোন্তীতি এৰমেৰ সমুট্ঠানং পুরিমানং দ্ৰিন্নং ৰসেন একঙ্গিকং, ততিযচতুত্থপঞ্চমানং ৰসেন দ্ৰঙ্গিকং, ছট্ঠস্স ৰসেন তিৰঙ্গিকঞ্চাতি এৰং ছধা সমুট্ঠানৰিধিং ৰদন্তীতি যোজনা. কাযো, ৰাচাতি একঙ্গিকং দ্ৰযং, কাযৰাচা, কাযচিত্তং, ৰাচাচিত্তন্তি দুৰঙ্গিকত্তযং, কাযৰাচাচিত্তন্তি অঙ্গভেদেন তিৰিধম্পি অৰযৰভেদেন সমুট্ঠানভেদৰিধিং ছপ্পকারং ৰদন্তীতি অধিপ্পাযো.

৩২৮. তেসু ছসু সমুট্ঠানেসু একেন ৰা সমুট্ঠানেন দ্ৰীহি ৰা তীহি ৰা চতূহি ৰা ছহি ৰা সমুট্ঠানেহি নানা আপত্তিযো জাযরেতি সম্বন্ধো.

৩২৯. তত্থ তাসু নানাপত্তীসু. পঞ্চ সমুট্ঠানানি এতিস্সাতি পঞ্চসমুট্ঠানা, এৰরূপা কাচি আপত্তি ন ৰিজ্জতি. একমেকং সমুট্ঠানং যাসন্তি ৰিগ্গহো. পচ্ছিমেহেৰ তীহিপীতি সচিত্তকেহেৰ তীহি সমুট্ঠানেহি, যা আপত্তি একসমুট্ঠানা হোতি, সা সচিত্তকানং তিণ্ণমঞ্ঞতরেন হোতীতি অধিপ্পাযো.

৩৩০-১. ততিযচ্ছট্ঠতোপি চাতি কাযৰাচতো, কাযৰাচাচিত্ততো চ. চতুত্থচ্ছট্ঠতো চেৰাতি কাযচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ. পঞ্চমচ্ছট্ঠতোপি চাতি ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো চ. ‘‘কাযতো কাযচিত্ততো’’তি পঠমং দ্ৰিসমুট্ঠানং, ‘‘ৰাচতো ৰাচাচিত্ততো’’তি দুতিযং, ‘‘কাযৰাচতো কাযৰাচাচিত্ততো’’তি ততিযং, ‘‘কাযচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো’’তি চতুত্থং, ‘‘ৰাচাচিত্ততো কাযৰাচাচিত্ততো’’তি পঞ্চমং দ্ৰিসমুট্ঠানন্তি এৰং পঞ্চধা এৰ ঠিতেহি দ্ৰীহি সমুট্ঠানেহি এসা দ্ৰিসমুট্ঠানাপত্তি জাযতে সমুট্ঠাতি. ন অঞ্ঞতোতি কাযতো ৰাচতোতি একং, ৰাচতো কাযৰাচতোতি একন্তি এৰং যথাৰুত্তক্কমৰিপরিযাযেন যোজিতেহি অঞ্ঞেহি সমুট্ঠানেহি ন সমুট্ঠাতি.

৩৩২. পঠমেহি চ তীহীতি ‘‘কাযতো, ৰাচতো, কাযৰাচতো’’তি পঠমং নিদ্দিট্ঠেহি তীহি অচিত্তকসমুট্ঠানেহি. পচ্ছিমেহি চাতি ‘‘কাযচিত্ততো, ৰাচাচিত্ততো, কাযৰাচাচিত্ততো’’তি এৰং পচ্ছা ৰুত্তেহি সচিত্তকেহি তীহি সমুট্ঠানেহি. ন অঞ্ঞতোতি ‘‘কাযতো, ৰাচতো, কাযচিত্ততো, ৰাচতো, কাযৰাচতো, কাযচিত্ততো’’তি এৰং ৰুত্তৰিপল্লাসতো অঞ্ঞেহি তীহি সমুট্ঠানেহি ন সমুট্ঠাতি.

৩৩৩-৪. পঠমা ততিযা চেৰ, চতুত্থচ্ছট্ঠতোপি চাতি কাযতো, কাযৰাচতো, কাযচিত্ততো, কাযৰাচাচিত্ততোতি এতেহি চতূহি সমুট্ঠানেহি চেৰ. দুতিযা…পে… চ্ছট্ঠতোপি চাতি ৰাচতো, কাযৰাচতো, ৰাচাচিত্ততো, কাযৰাচাচিত্ততোতি ইমেহি চতূহি চাতি চতুসমুট্ঠানেনাপত্তি.

সা এৰং দ্ৰিধা ঠিতেহি চতূহি সমুট্ঠানেহি জাযতে. ন পনঞ্ঞতোতি ‘‘কাযতো, ৰাচতো, কাযৰাচতো, কাযচিত্ততো’’তি এৰমাদিনা ৰিপল্লাসনযেন যোজিতেহি চতূহি সমুট্ঠানেহি ন সমুট্ঠাতি. ছ সমুট্ঠানানি যস্সা সা ছসমুট্ঠানা. সচিত্তকেহি তীহি, অচিত্তকেহি তীহীতি ছহি এৰ সমুট্ঠানেহি সমুট্ঠাতীতি. পকারন্তরাভাৰা ইধ ‘‘ন অঞ্ঞতো’’তি ন ৰুত্তং.

আহ চ অট্ঠকথাচরিযো মাতিকট্ঠকথাযং.

৩৩৫. সমুট্ঠাতি এতস্মাতি সমুট্ঠানং, কাযাদি ছব্বিধং, একং সমুট্ঠানং কারণং যস্সা সা একসমুট্ঠানা. পকারন্তরাভাৰা তিধা. কথং? সচিত্তকানং তিণ্ণং সমুট্ঠানানং ৰসেন তিৰিধা. দ্ৰীহি সমুট্ঠানেহি সমুট্ঠিতা দ্ৰিসমুট্ঠিতা, দ্ৰিসমুট্ঠানাপত্তীতি অত্থো. পঞ্চধাতি ৰুত্তনযেন পঞ্চপ্পকারা. তীণি সমুট্ঠানানি যস্সা সা তিসমুট্ঠানা, চত্তারি সমুট্ঠানানি যস্সা সা চতুরুট্ঠানা, তিসমুট্ঠানা চ চতুরুট্ঠানা চ তিচতুরুট্ঠানাতি একদেসসরূপেকসেসো, তিসমুট্ঠানা দ্ৰিধা ৰিভত্তা, চতুসমুট্ঠানা চ দ্ৰিধা এৰ ৰিভত্তাতি অত্থো. ছহি সমুট্ঠানেহি সমুট্ঠিতা ছসমুট্ঠিতা, ছসমুট্ঠানাতি অত্থো. একধাতি পকারন্তরাভাৰা একধাৰ ঠিতাতি অধিপ্পাযো.

৩৩৬. সব্বা আপত্তিযো সমুট্ঠানৰিসেসতো এৰং তেরসধা ঠিতানং সমুট্ঠানভেদানং নানত্ততো তেহি সমুট্ঠিতানং পঠমং পঞ্ঞত্তত্তা সীসভূতানং সিক্খাপদানং ৰসেন তেরসেৰ নামানি লভন্তি, তানি ইতো পরং ৰক্খামীতি যোজনা.

৩৩৭. পঠমন্তিমৰত্থুঞ্চাতি পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং. দুতিযন্তি অদিন্নাদানসমুট্ঠানং. সঞ্চরিত্তকন্তি সঞ্চরিত্তসমুট্ঠানং. সমনুভাসনন্তি সমনুভাসনসমুট্ঠানং. ‘‘কথিনং এল়কলোমক’’ন্তি পদচ্ছেদো, কথিনসমুট্ঠানং এল়কলোমসমুট্ঠানঞ্চ.

৩৩৮. পদসোধম্মন্তি পদসোধম্মসমুট্ঠানং. অদ্ধানং থেয্যসত্থন্তি অদ্ধানসমুট্ঠানং থেয্যসত্থসমুট্ঠানং. দেসনাতি ধম্মদেসনাসমুট্ঠানং. ভূতারোচনকন্তি ভূতারোচনসমুট্ঠানং. চোরিৰুট্ঠাপনন্তি চোরিৰুট্ঠাপনসমুট্ঠানং.

৩৩৯. অননুঞ্ঞাতকঞ্চাতি অননুঞ্ঞাতকসমুট্ঠানঞ্চাতি এতানি তেরস তেহি সমুট্ঠানেহি সমুট্ঠিতানং তেসং সিক্খাপদানং পঠমং পঠমং নিদ্দিট্ঠানং পঠমপারাজিকাদিসিক্খাপদসমুট্ঠানানং ইতরেসং পুব্বঙ্গমভাৰতো ‘‘সীসানী’’তি ৰুত্তানি. যথাহ পরিৰারট্ঠকথাযং ‘‘পঠমপারাজিকং নাম একং সমুট্ঠানসীসং, সেসানি তেন সদিসানী’’তিআদি (পরি. অট্ঠ. ২৫৮). তেরসেতে সমুট্ঠাননযাতি এতে সীসৰসেন দস্সিতা তেরস সমুট্ঠাননযা. ৰিঞ্ঞূহি উপালিত্থেরাদীহি.

৩৪০. তত্থ তেরসসু সমুট্ঠানসীসেসু. যাতি যা পন আপত্তি. আদিপারাজিকুট্ঠানাতি পঠমপারাজিকসমুট্ঠানা.

৩৪১. অদিন্নাদান-সদ্দো পুব্বকো পঠমো এতিস্সা তংসমুট্ঠানাপত্তিযাতি অদিন্নাদানপুব্বকা, অদিন্নাদানসমুট্ঠানাতি উদ্দিট্ঠাতি যোজনা.

৩৪২. জাতূতি একংসেন.

৩৪৩. অযং সমুট্ঠানৰসেন ‘‘সমনুভাসনাসমুট্ঠানা’’তি ৰুত্তাতি যোজনা.

৩৪৪. কথিন-সদ্দো উপপদো যস্সা তংসমুট্ঠানায আপত্তিযা সা কথিনুপপদা, কথিনসমুট্ঠানাতি মতা ঞাতা, অযং সমুট্ঠানৰসেন ‘‘কথিনসমুট্ঠানা’’তি ঞাতাতি অত্থো.

৩৪৫. এল়কলোম-সদ্দো আদি যস্সা তংসমুট্ঠানাপত্তিযা সা এল়কলোমাদিসমুট্ঠানাতি অত্থো.

৩৪৯. এত্থ সমুট্ঠানেসু.

৩৫০. ভূতারোচন-সদ্দো পুব্বভাগো এতিস্সা তংসমুট্ঠানায আপত্তিযাতি ভূতারোচনপুব্বকা, ভূতারোচনসমুট্ঠানাতি অত্থো.

৩৫১. সমুট্ঠানং সমুট্ঠিতং, চোরিৰুট্ঠাপনং সমুট্ঠিতং যস্সা সা চোরিৰুট্ঠাপনসমুট্ঠিতা, চোরিৰুট্ঠাপনসমুট্ঠানাতি অত্থো.

৩৫৩. তত্থাতি তেরসসমুট্ঠানসীসেসু, ‘‘সমুট্ঠানং সচিত্তক’’ন্তি ইদং ‘‘পঠম’’ন্তিআদীহি পচ্চেকং যোজেতব্বং. পঠমং সমুট্ঠানন্তি পঠমপারাজিকসমুট্ঠানং. দুতিযং সমুট্ঠানন্তি অদিন্নাদানসমুট্ঠানং. চতুত্থং সমুট্ঠানন্তি সমনুভাসনসমুট্ঠানং. নৰমং সমুট্ঠানন্তি থেয্যসত্থসমুট্ঠানং. দসমং সমুট্ঠানন্তি ধম্মদেসনাসমুট্ঠানং. দ্ৰাদসমং সমুট্ঠানন্তি চোরিৰুট্ঠাপনসমুট্ঠানং.

৩৫৪. সমুট্ঠানেতি সমুট্ঠানসীসে. সদিসাতি তেন তেন সমুট্ঠানসীসেন সমুট্ঠানা আপত্তিযো. ইধাতি ইমস্মিং সমুট্ঠানৰিনিচ্ছযে. দিস্সরেতি দিস্সন্তে, দিস্সন্তীতি অত্থো. অথ ৰা ইধ দিস্সরেতি ইধ উভতোৰিভঙ্গে এতেসু তেরসসমুট্ঠানেসু একেকস্মিং অঞ্ঞানিপি সদিসানি সমুট্ঠানানি দিস্সন্তীতি অত্থো. ইদানি তানি সরূপতো নিদস্সেতুমাহ ‘‘সুক্কঞ্চা’’তিআদি. তত্থ সুক্কন্তি সুক্কৰিস্সট্ঠিসিক্খাপদং. এস নযো ‘‘কাযসংসগ্গো’’তিআদীসুপি. যদেত্থ দুৰিঞ্ঞেয্যং, তং ৰক্খাম.

৩৫৫. পুব্বুপপরিপাকো চাতি ‘‘জানং পুব্বুপগতং ভিক্খু’’ন্তি (পাচি. ১২০) সিক্খাপদঞ্চ ‘‘ভিক্খুনিপরিপাচিত’’ন্তি (পাচি. ১৯২, ১৯৪) পিণ্ডপাতসিক্খাপদঞ্চ. রহো ভিক্খুনিযাসহাতি ভিক্খুনিযা সদ্ধিং রহো নিসজ্জসিক্খাপদঞ্চ. সভোজনে, রহো দ্ৰে চাতি সভোজনে কুলে অনুপখজ্জসিক্খাপদঞ্চ দ্ৰে রহোনিসজ্জসিক্খাপদানি চ. অঙ্গুলী উদকে হসন্তি অঙ্গুলিপতোদঞ্চ উদকহসধম্মসিক্খাপদঞ্চ.

৩৫৬. পহারে উগ্গিরে চেৰাতি পহারদানসিক্খাপদঞ্চ তলসত্তিউগ্গিরণসিক্খাপদঞ্চ. তেপঞ্ঞাসা চ সেখিযাতি পঞ্চসত্ততিসেখিযাসু ৰক্খমানানি উজ্জগ্ঘিকাদীনি সমনুভাসনসমুট্ঠানানি দস, ছত্তপাণিআদীনি ধম্মদেসনাসমুট্ঠানানি একাদস, থেয্যসত্থসমুট্ঠানং, সূপোদনৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদঞ্চাতি বাৰীসতি সিক্খাপদানি ঠপেত্ৰা পরিমণ্ডলনিৰাসনাদীনি ইতরানি তেপঞ্ঞাস সেখিযসিক্খাপদানি চ. অধক্খকুব্ভজাণুঞ্চাতি ভিক্খুনীনং অধক্খকউব্ভজাণুসিক্খাপদঞ্চ. গামন্তরমৰস্সুতাতি গামন্তরগমনং, অৰস্সুতস্স হত্থতো খাদনীযগ্গহণসিক্খাপদঞ্চ.

৩৫৭-৮. তলমট্ঠুদসুদ্ধি চাতি তলঘাতং, জতুমট্ঠং, উদকসুদ্ধিকাদিযনঞ্চ. ৰস্সংৰুত্থাতি ‘‘ৰস্সংৰুত্থা…পে… ছপ্পঞ্চযোজনানী’’তি (পাচি. ৯৭৪) সিক্খাপদঞ্চ. ওৰাদায ন গচ্ছন্তীতি ওৰাদায অগমনসিক্খাপদঞ্চ. নানুবন্ধে পৰত্তিনিন্তি ‘‘ৰুট্ঠাপিতং পৰত্তিনিং দ্ৰে ৰস্সানি নানুবন্ধেয্যা’’তি (পাচি. ১১১২) সিক্খাপদঞ্চাতি উভতোৰিভঙ্গে নিদ্দিট্ঠা ইমে পঞ্চসত্ততি ধম্মা কাযচিত্তসমুট্ঠিতা মেথুনেন সমা একসমুট্ঠানা মতাতি যোজনা.

এত্থ চ পাল়িযং ‘‘ছসত্ততী’’তি গণনপরিচ্ছেদো সমুট্ঠানসিক্খাপদেন সহ দস্সিতো. ইধ পন তং ৰিনা তংসদিসানমেৰ গণনা দস্সিতা. তেনেৰ পঠমং সমুট্ঠানসীসং পাল়িযং গণনাযপি দস্সিতং, ইধেৰ ন দস্সিতং. উপরি কত্থচি সমুট্ঠানসীসস্স দস্সনং পনেত্থ ৰক্খমানানং তংসদিসভাৰদস্সনত্থং, গণনায ৰক্খমানায অন্তোগধভাৰদস্সনত্থং. তেনেৰ তত্থপি তং ৰিনা গণনং ৰক্খতি.

পঠমপারাজিকসমুট্ঠানৰণ্ণনা.

৩৫৯. ৰিগ্গহন্তি মনুস্সৰিগ্গহসিক্খাপদং. উত্তরি চেৰাতি উত্তরিমনুস্সধম্মসিক্খাপদঞ্চ. দুট্ঠুল্লন্তি দুট্ঠুল্লৰাচাসিক্খাপদং. অত্তকামতাতি অত্তকামপারিচরিযসিক্খাপদঞ্চ. দুট্ঠদোসা দুৰে চেৰাতি দ্ৰে দুট্ঠদোসসিক্খাপদানি চ. দুতিযানিযতোপি চাতি দুতিযঅনিযতসিক্খাপদঞ্চ.

৩৬০. অচ্ছিন্দনঞ্চাতি সামং চীৰরং দত্ৰা অচ্ছিন্দনঞ্চ. পরিণামোতি সঙ্ঘিকলাভস্স অত্তনো পরিণামনঞ্চ. মুসাওমসপেসুণাতি মুসাৰাদো চ ওমসৰাদো চ ভিক্খুপেসুঞ্ঞঞ্চ. দুট্ঠুল্লারোচনঞ্চেৰাতি দুট্ঠুল্লাপত্তিআরোচনসিক্খাপদঞ্চ. পথৰীখণনম্পি চাতি পথৰীখণনসিক্খাপদঞ্চ.

৩৬১. ভূতগামঞ্চ ৰাদো চাতি ভূতগামসিক্খাপদং, অঞ্ঞৰাদকসিক্খাপদঞ্চ. উজ্ঝাপনকমেৰ চাতি উজ্ঝাপনকসিক্খাপদঞ্চ. নিক্কড্ঢো সিঞ্চনঞ্চেৰাতি ৰিহারতো নিক্কড্ঢনঞ্চ উদকে তিণাদিসিঞ্চনঞ্চ. আমিসহেতু চাতি আমিসহেতু ভিক্খুনিযো ওৰাদসিক্খাপদঞ্চ.

৩৬২. ভুত্তাৰিন্তি ভুত্তাৰিং অনতিরিত্তেন খাদনীযাদিনা পৰারণসিক্খাপদঞ্চ. এহনাদরিন্তি ‘‘এহাৰুসো, গামং ৰা’’তি (পাচি. ২৭৫) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ অনাদরিযসিক্খাপদঞ্চ. ভিংসাপনমেৰ চাতি ভিক্খুভিংসনকঞ্চ. অপনিধেয্যাতি পত্তাদিঅপনিধানসিক্খাপদঞ্চ. সঞ্চিচ্চ পাণন্তি সঞ্চিচ্চ পাণং জীৰিতাৰোরোপনঞ্চ. সপ্পাণকম্পি চাতি জানং সপ্পাণকউদকসিক্খাপদঞ্চ.

৩৬৩. উক্কোটনঞ্চাতি পুনকম্মায উক্কোটনঞ্চ. ঊনোতি ঊনৰীসতিৰস্সসিক্খাপদঞ্চ. সংৰাসোতি উক্খিত্তকেন সদ্ধিং সংৰাসসিক্খাপদঞ্চ. নাসনে চাতি নাসিতকসামণেরসম্ভোগসিক্খাপদঞ্চ. সহধম্মিকন্তি সহধম্মিকং ৰুচ্চমানসিক্খাপদঞ্চ. ৰিলেখা চাতি ‘‘ৰিলেখায সংৰত্তন্তী’’তি (পাচি. ৪৩৯) আগতসিক্খাপদঞ্চ. মোহনাতি মোহনসিক্খাপদঞ্চ. অমূলকেন চাতি অমূলকেন সঙ্ঘাদিসেসেন অনুদ্ধংসনসিক্খাপদঞ্চ.

৩৬৪. কুক্কুচ্চং খীযনং দত্ৰাতি কুক্কুচ্চউপ্পাদনঞ্চ ধম্মিকানং কম্মানং ছন্দং দত্ৰা খীযনঞ্চ চীৰরং দত্ৰা খীযনঞ্চ. পরিণামেয্য পুগ্গলেতি সঙ্ঘিকং লাভং পুগ্গলস্স পরিণামনসিক্খাপদঞ্চ. কিং তে, অকালং, অচ্ছিন্দেতি ‘‘কিং তে, অয্যে, এসো পুরিসপুগ্গলো করিস্সতী’’তি (পাচি. ৭০৫) আগতসিক্খাপদঞ্চ অকালচীৰরং ‘‘কালচীৰর’’ন্তি অধিট্ঠহিত্ৰা ভাজনসিক্খাপদঞ্চ ভিক্খুনিযা সদ্ধিং চীৰরং পরিৰত্তেত্ৰা অচ্ছিন্দনসিক্খাপদঞ্চ. দুগ্গহনিরযেন চাতি দুগ্গহিতেন দুপধারিতেন পরং উজ্ঝাপনসিক্খাপদঞ্চ নিরযেন ৰা ব্রহ্মচরিযেন ৰা অভিসপনসিক্খাপদঞ্চ.

৩৬৫. গণস্স চাতি ‘‘গণস্স চীৰরলাভং অন্তরাযং করেয্যা’’তি (পাচি. ৯০৮) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ৰিভঙ্গঞ্চাতি ‘‘ধম্মিকং চীৰরৰিভঙ্গং পটিবাহেয্যা’’তি (পাচি. ৯১২) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. দুব্বলাসা তথেৰ চাতি ‘‘দুব্বলচীৰরপচ্চাসায চীৰরকালসমযং অতিক্কামেয্যা’’তি (পাচি. ৯২১) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ধম্মিকং কথিনুদ্ধারন্তি ‘‘ধম্মিকং কথিনুদ্ধারং পটিবাহেয্যা’’তি (পাচি. ৯২৮) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. সঞ্চিচ্চাফাসুমেৰ চাতি ‘‘ভিক্খুনিযা সঞ্চিচ্চ অফাসুং করেয্যা’’তি (পাচি. ৯৪২) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ.

৩৬৬. সযং উপস্সযং দত্ৰাতি ‘‘ভিক্খুনিযা উপস্সযং দত্ৰা কুপিতা অনত্তমনা নিক্কড্ঢেয্যা’’তি (পাচি. ৯৫১) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. অক্কোসেয্য চাতি ‘‘ভিক্খুং অক্কোসেয্য ৰা পরিভাসেয্য ৰা’’তি (পাচি. ১০২৯) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. চণ্ডিকাতি ‘‘চণ্ডীকতা গণং পরিভাসেয্যা’’তি (পাচি. ১০৩৪) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. কুলমচ্ছরিনী অস্সাতি ‘‘কুলমচ্ছরিনী অস্সা’’তি (পাচি. ১০৪৩) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. গব্ভিনিং ৰুট্ঠাপেয্য চাতি ‘‘গব্ভিনিং ৰুট্ঠাপেয্যা’’তি (পাচি. ১০৬৮) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ.

৩৬৭. পাযন্তিন্তি ‘‘পাযন্তিং ৰুট্ঠাপেয্যা’’তি (পাচি. ১০৭৩) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. দ্ৰে চ ৰস্সানীতি ‘‘দ্ৰে ৰস্সানি ছসু ধম্মেসু অসিক্খিতসিক্খং সিক্খমানং ৰুট্ঠাপেয্যা’’তি (পাচি. ১০৮০) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. সঙ্ঘেনাসম্মতন্তি ‘‘সিক্খিতসিক্খং সিক্খমানং সঙ্ঘেন অসম্মতং ৰুট্ঠাপেয্যা’’তি (পাচি. ১০৮৬) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. তিস্সো গিহিগতা ৰুত্তাতি ‘‘ঊনদ্ৰাদসৰস্সং গিহিগতং (পাচি. ১০৯১), পরিপুণ্ণদ্ৰাদসৰস্সং গিহিগতং দ্ৰে ৰস্সানি ছসু ধম্মেসু অসিক্খিতসিক্খং (পাচি. ১০৯৭), দ্ৰেৰস্সানি সিক্খিতসিক্খং সঙ্ঘেন অসম্মত’’ন্তি (পাচি. ১১০৩) ৰুত্তসিক্খাপদানি চ. তিস্সোযেৰ কুমারিকাতি ‘‘ঊনৰীসতিৰস্সং কুমারিভূত’’ন্তিআদিনা (পাচি. ১১২০) নযেন ৰুত্তা তিস্সো চ.

৩৬৮. ঊনদ্ৰাদসৰস্সা দ্ৰেতি ‘‘ঊনদ্ৰাদসৰস্সা ৰুট্ঠাপেয্য (পাচি. ১১৩৭), পরিপুণ্ণদ্ৰাদসৰস্সা সঙ্ঘেন অসম্মতা ৰুট্ঠাপেয্যা’’তি (পাচি. ১১৪২) ৰুত্তানি দ্ৰে সিক্খাপদানি চ. অলং তাৰ তেতি ‘‘অলং তাৰ তে, অয্যে, ৰুট্ঠাপিতেনা’’তি (পাচি. ১১৪৭) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. সোকাৰস্সাতি ‘‘চণ্ডিং সোকাৰাসং সিক্খমানং ৰুট্ঠাপেয্যা’’তি (পাচি. ১১৫৯) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. পারিৰাসিকচ্ছন্দদানতোতি ‘‘পারিৰাসিকছন্দদানেন সিক্খমানং ৰুট্ঠাপেয্যা’’তি (পাচি. ১১৬৭) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ.

৩৬৯. অনুৰস্সং দুৰে চাতি ‘‘অনুৰস্সং ৰুট্ঠাপেয্য (পাচি. ১১৭১), একং ৰস্সং দ্ৰে ৰুট্ঠাপেয্যা’’তি (পাচি. ১১৭৫) ৰুত্তসিক্খাপদানি চাতি একূনসত্ততি সিক্খাপদানি. অদিন্নাদানতুল্যত্তাতি অদিন্নাদানেন সমানসমুট্ঠানত্তা. তিসমুট্ঠানিকা কতাতি সচিত্তকেহি তীহি সমুট্ঠানেহি সমুট্ঠহন্তীতি ৰুত্তা.

দুতিযপারাজিকসমুট্ঠানৰণ্ণনা.

৩৭০. সঞ্চরিকুটিমহল্লকন্তি সঞ্চরিত্তং, সঞ্ঞাচিকায কুটিকরণং, মহল্লকৰিহারকরণঞ্চ. ধোৰাপনঞ্চ পটিগ্গহোতি অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা পুরাণচীৰরধোৰাপনঞ্চ চীৰরপটিগ্গহণঞ্চ. চীৰরস্স চ ৰিঞ্ঞত্তিন্তি অঞ্ঞাতকং গহপতিং ৰা গহপতানিং ৰা চীৰরৰিঞ্ঞাপনসিক্খাপদঞ্চ. গহণঞ্চ তদুত্তরিন্তি তদুত্তরিসাদিযনসিক্খাপদঞ্চ.

৩৭১. উপক্খটদ্ৰযঞ্চেৰাতি ‘‘চীৰরচেতাপন্নং উপক্খটং হোতী’’তি (পারা. ৫২৮) আগতসিক্খাপদদ্ৰযঞ্চ. তথা দূতেন চীৰরন্তি দূতেনচীৰরচেতাপন্নপহিতসিক্খাপদঞ্চ. কোসিযন্তি কোসিযমিস্সকসিক্খাপদঞ্চ. সুদ্ধকাল়ানন্তি ‘‘সুদ্ধকাল়কান’’ন্তিআদিসিক্খাপদঞ্চ (পারা. ৫৪৮). দ্ৰে ভাগাদানমেৰ চাতি ‘‘দ্ৰে ভাগা আদাতব্বা’’তি (পারা. ৫৫৩) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ.

৩৭২. ছব্বস্সানীতি ছব্বস্সানি ধারণসিক্খাপদঞ্চ. পুরাণস্সাতি ‘‘পুরাণসন্থতস্সা’’তি (পারা. ৫৬৭) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. লোমধোৰাপনম্পি চাতি এল়কলোমধোৰাপনসিক্খাপদঞ্চ. রূপিযস্স পটিগ্গাহোতি রূপিযপটিগ্গহণসিক্খাপদঞ্চ. উভো নানপ্পকারকাতি রূপিযসংৰোহারকযৰিক্কযসিক্খাপদানি চ.

৩৭৩. ঊনবন্ধনপত্তো চাতি ঊনপঞ্চবন্ধনপত্তসিক্খাপদঞ্চ. ৰস্সসাটিকসুত্তকন্তি ৰস্সিকসাটিকসিক্খাপদঞ্চ সুত্তং ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা চীৰরকারাপনসিক্খাপদঞ্চ. ৰিকপ্পাপজ্জনন্তি তন্তৰাযে উপসঙ্কমিত্ৰা চীৰরে ৰিকপ্পাপজ্জনঞ্চ. যাৰ দ্ৰারদানঞ্চ সিব্বনন্তি ‘‘যাৰ দ্ৰারকোসা অগ্গল়ট্ঠপনাযা’’তি (পাচি. ১৩৫) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ ‘‘অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা চীৰরং দদেয্য (পাচি. ১৭১), চীৰরং সিব্বেয্যা’’তি (পাচি. ১৭৬) ৰুত্তসিক্খাপদদ্ৰযঞ্চ.

৩৭৪. পূৰেহীতি পূৰেহি ৰা মন্থেহি ৰা অভিহট্ঠুং পৰারণসিক্খাপদঞ্চ. পচ্চযোতি চতুমাসপচ্চযপৰারণসিক্খাপদঞ্চ. জোতীতি জোতিযা সমাদহনসিক্খাপদঞ্চ. রতনন্তি রতনসিক্খাপদঞ্চ. সূচি…পে… সুগতস্স চাতি সূচিঘরসিক্খাপদাদীনি সত্ত সিক্খাপদানি চ.

৩৭৫. অঞ্ঞৰিঞ্ঞত্তিসিক্খা চাতি ‘‘অঞ্ঞং ৰিঞ্ঞাপেয্যা’’তি (পাচি. ৭৪৯) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. অঞ্ঞং চেতাপনম্পি চাতি ‘‘অঞ্ঞং চেতাপেত্ৰা অঞ্ঞং চেতাপেয্যা’’তি (পাচি. ৭৪৯) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. সঙ্ঘিকেন দুৰে ৰুত্তাতি ‘‘সঙ্ঘিকেন অঞ্ঞং চেতাপেয্য (পাচি. ৭৫৯), সঙ্ঘিকেন সঞ্ঞাচিকেন অঞ্ঞং চেতাপেয্যা’’তি (পাচি. ৭৬৪) ৰুত্তানি দ্ৰে সিক্খাপদানি চ. দ্ৰে মহাজনিকেনাতি ‘‘মহাজনিকেন অঞ্ঞং চেতাপেয্য (পাচি. ৭৬৯), মহাজনিকেন সঞ্ঞাচিকেন অঞ্ঞং চেতাপেয্যা’’তি (পাচি. ৭৭৪) ৰুত্তানি দ্ৰে সিক্খাপদানি চ.

৩৭৬. তথা পুগ্গলিকেনেকন্তি ‘‘পুগ্গলিকেন সঞ্ঞাচিকেন অঞ্ঞং চেতাপেয্যা’’তি (পাচি. ৭৭৯) ৰুত্তমেকসিক্খাপদঞ্চ. গরুপাৰুরণন্তি গরুপাৰুরণচেতাপনসিক্খাপদঞ্চ. লহুন্তি লহুপাৰুরণচেতাপনসিক্খাপদং. ‘‘ৰিঘাসা উদসাটি চা’’তি পদচ্ছেদো. দ্ৰে ৰিঘাসাতি ‘‘উচ্চারং ৰা পস্সাৰং ৰা সঙ্কারং ৰা ৰিঘাসং ৰা তিরোকুট্টে ৰা তিরোপাকারে ৰা ছড্ডেয্য ৰা ছড্ডাপেয্য ৰা (পাচি. ৮২৫), হরিতে ছড্ডেয্য ৰা ছড্ডাপেয্য ৰা’’তি (পাচি. ৮২৯) এৰং ৰুত্তানি দ্ৰে ৰিঘাসসিক্খাপদানি চ. উদসাটি চাতি উদকসাটিকসিক্খাপদঞ্চ. তথা সমণচীৰরন্তি তথা ‘‘সমণচীৰরং দদেয্যা’’তি (পাচি. ৯১৭) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চাতি.

৩৭৭. ইতি এতে একূনপণ্ণাস ধম্মা দুক্খন্তদস্সিনা ভগৰতা ছসমুট্ঠানিকা তেযেৰ সঞ্চরিত্তসমা সঞ্চরিত্তসিক্খাপদেন সমা কতা অনুমতা পঞ্ঞত্তাতি যোজনা.

সঞ্চরিত্তসমুট্ঠানৰণ্ণনা.

৩৭৮. সঙ্ঘভেদোতি সঙ্ঘভেদসিক্খাপদঞ্চ. ভেদানুৰত্তদুব্বচদূসকাতি ভেদানুৰত্তকদুব্বচকুলদূসকসিক্খাপদানি চ. দুট্ঠুল্লচ্ছাদনন্তি দুট্ঠুল্লপটিচ্ছাদনসিক্খাপদঞ্চ. দিট্ঠীতি দিট্ঠিঅপ্পটিনিস্সজ্জনসিক্খাপদঞ্চ. ছন্দউজ্জগ্ঘিকা দুৰেতি ছন্দংঅদত্ৰাগমনসিক্খাপদঞ্চ উজ্জগ্ঘিকায অন্তরঘরে গমননিসীদনসিক্খাপদদ্ৰযঞ্চ.

৩৭৯. অপ্পসদ্দা দুৰে ৰুত্তাতি ‘‘অপ্পসদ্দো অন্তরঘরে গমিস্সামি, নিসীদিস্সামী’’তি (পাচি. ৫৮৮, ৫৮৯) ৰুত্তানি দ্ৰে সিক্খাপদানি চ. ন ব্যাহরেতি ‘‘ন সকবল়েন মুখেন ব্যাহরিস্সামী’’তি (পাচি. ৬১৯) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ছমা, নীচাসনে, ঠানন্তি ‘‘ছমাযং নিসীদিত্ৰা (পাচি. ৬৪৫), নীচে আসনে নিসীদিত্ৰা (পাচি. ৬৪৭), ঠিতো নিসিন্নস্সা’’তি (পাচি. ৬৪৮) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. পচ্ছতো উপ্পথেন চাতি ‘‘পচ্ছতো গচ্ছন্তো পুরতো গচ্ছন্তস্স (পাচি. ৬৪৯), উপ্পথেন গচ্ছন্তো পথেন গচ্ছন্তস্সা’’তি (পাচি. ৬৫০) ৰুত্তসিক্খাপদদ্ৰযঞ্চ.

৩৮০. ৰজ্জচ্ছাদাতি ৰজ্জতো পটিচ্ছাদনসিক্খাপদঞ্চ. অনুৰত্তা চাতি উক্খিত্তানুৰত্তনসিক্খাপদঞ্চ. গহণন্তি ‘‘হত্থগ্গহণং ৰা সাদিযেয্যা’’তি (পাচি. ৬৭৫) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ওসারেয্য চাতি ‘‘অনপলোকেত্ৰা কারকসঙ্ঘং অনঞ্ঞায গণস্স ছন্দং ওসারেয্যা’’তি (পাচি. ৬৯৫) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. পচ্চক্খামীতি সিক্খা চাতি ‘‘বুদ্ধং পচ্চাচিক্খামী’’তি (পাচি. ৭১০) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. তথা কিস্মিঞ্চিদেৰ চাতি ‘‘কিস্মিঞ্চিদেৰ অধিকরণে পচ্চাকতা’’তি (পাচি. ৭১৬) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ.

৩৮১. সংসট্ঠা দ্ৰে চাতি ‘‘ভিক্খুনিযো পনেৰ সংসট্ঠা ৰিহরন্তী’’তি (পাচি. ৭২২) চ ‘‘যা পন ভিক্খুনী এৰং ৰদেয্য সংসট্ঠাৰ, অয্যে, তুম্হে ৰিহরথা’’তিআদিৰচনং (পাচি. ৭২৮) পটিচ্চ ৰুত্তসিক্খাপদদ্ৰযঞ্চ. ৰধিত্ৰা চাতি ‘‘অত্তানং ৰধিত্ৰা ৰধিত্ৰা রোদেয্যা’’তি (পাচি. ৮৮০) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ৰিসিব্বেত্ৰা চাতি ‘‘ভিক্খুনিযা চীৰরং ৰিসিব্বেত্ৰা ৰা ৰিসিব্বাপেত্ৰা ৰা’’তি (পাচি. ৮৯৩) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. দুক্খিতন্তি ‘‘দুক্খিতং সহজীৰিনি’’ন্তি (পাচি. ৯৪৭) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. পুনদেৰ চ সংসট্ঠাতি ‘‘সংসট্ঠা ৰিহরেয্য গহপতিনা ৰা গহপতিপুত্তেন ৰা’’তি (পাচি. ৯৫৬) এৰং পুন ৰুত্তসংসট্ঠসিক্খাপদঞ্চ. নেৰ ৰূপসমেয্য চাতি ‘‘‘এহায্যে, ইমং অধিকরণং ৰূপসমেহী’তি (পাচি. ৯৯৫) ৰুচ্চমানা ‘সাধূ’তি পটিস্সুণিত্ৰা সা পচ্ছা অনন্তরাযিকিনী নেৰ ৰূপসমেয্যা’’তি ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ.

৩৮২. জানং সভিক্খুকারামন্তি ‘‘জানং সভিক্খুকং আরামং অনাপুচ্ছা পৰিসেয্যা’’তি (পাচি. ১০২৪) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. তথেৰ ন পৰারযেতি ‘‘উভতোসঙ্ঘে তীহি ঠানেহি ন পৰারেয্যা’’তি (পাচি. ১০৫১) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. তথা অন্ৰদ্ধমাসঞ্চাতি ‘‘অন্ৰদ্ধমাসং ভিক্খুনিযা ভিক্খুসঙ্ঘতো দ্ৰে ধম্মা পচ্চাসীসিতব্বা’’তি (পাচি. ১০৫৯) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. সহজীৰিনিযো দুৰেতি ‘‘সহজীৰিনিং ৰুট্ঠাপেত্ৰা দ্ৰে ৰস্সানি নেৰ অনুগ্গণ্হেয্য (পাচি. ১১০৮), সহজীৰিনিং ৰুট্ঠাপেত্ৰা নেৰ ৰূপকাসেয্যা’’তি (পাচি. ১১১৬) ৰুত্তসিক্খাপদদ্ৰযঞ্চ.

৩৮৩-৪. সচে মে চীৰরং অয্যেতি ‘‘সচে মে ত্ৰং, অয্যে, চীৰরং দস্সসি, এৰাহং তং ৰুট্ঠাপেস্সামী’’তি (পাচি. ১১৫১) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. অনুবন্ধিস্সসীতি ‘‘সচে মং ত্ৰং, অয্যে, দ্ৰে ৰস্সানি অনুবন্ধিস্সসি, এৰাহং তং ৰুট্ঠাপেস্সামী’’তি (পাচি. ১১৫৫) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. অসমেন সম্বুদ্ধেন পকাসিতা ইমে সত্ততিংস ধম্মা সব্বে কাযৰাচাদিতো কাযৰাচাচিত্ততো একসমুট্ঠানা কতা সমনুভাসনা সিযুং সমুট্ঠানতো সমনুভাসনসিক্খাপদেন সদিসা সিযুন্তি যোজনা.

সমনুভাসনসমুট্ঠানৰণ্ণনা.

৩৮৫. কথিনানি চ তীণীতি ‘‘নিট্ঠিতচীৰরস্মিং ভিক্খুনা উব্ভতস্মিং কথিনে’’তি (পারা. ৪৬২) ৰুত্তানি আদিতো তীণি সিক্খাপদানি. পত্তোতি ‘‘দসাহপরমং অতিরেকপত্তো’’তি (পারা. ৬০১) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ভেসজ্জমেৰ চাতি ‘‘পটিসাযনীযানি ভেসজ্জানী’’তি (পারা. ৬২২) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. অচ্চেকম্পি চাতি অচ্চেকসিক্খাপদঞ্চ. সাসঙ্কন্তি তদনন্তরমেৰ সাসঙ্কসিক্খাপদঞ্চ. পক্কমন্তদ্ৰযম্পি চাতি ‘‘তং পক্কমন্তো নেৰ উদ্ধরেয্যা’’তি (পাচি. ১০৯, ১১৫) ভূতগামৰগ্গে ৰুত্তসিক্খাপদদ্ৰযঞ্চ.

৩৮৬. তথা উপস্সযং গন্ত্ৰাতি ‘‘ভিক্খুনুপস্সযং উপসঙ্কমিত্ৰা ভিক্খুনিযো ওৰদেয্যা’’তি (পাচি. ১৫৮) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. পরম্পরং ভোজনন্তি ‘‘পরম্পরভোজনে পাচিত্তিয’’ন্তি (পাচি. ২২১) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. অনতিরিত্তন্তি ‘‘অনতিরিত্তং খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা’’তি (পাচি. ২৩৮) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. সভত্তোতি ‘‘নিমন্তিতো সভত্তো সমানো’’তি (পাচি. ২৯৯) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ৰিকপ্পেত্ৰা তথেৰ চাতি ‘‘চীৰরং ৰিকপ্পেত্ৰা’’তি (পাচি. ৩৭৩) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ.

৩৮৭. রঞ্ঞোতি ‘‘রঞ্ঞো খত্তিযস্সা’’তি (পাচি. ৪৯৮) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ৰিকালেতি ‘‘ৰিকালে গামং পৰিসেয্যা’’তি (পাচি. ৫০৯-৫১২) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ৰোসাসাতি ‘‘ৰোসাসমানরূপা ঠিতা’’তি (পাচি. ৫৫৮) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ‘‘আরঞ্ঞকে উস্সযৰাদিকা’’তি পদচ্ছেদো. আরঞ্ঞকেতি ‘‘তথারূপেসু আরঞ্ঞকেসু সেনাসনেসু পুব্বে অপ্পটিসংৰিদিত’’ন্তি (পাচি. ৫৭০) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. উস্সযৰাদিকাতি ‘‘উস্সযৰাদিকা ৰিহরেয্যা’’তি (পাচি. ৬৭৯) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. পত্তসন্নিচযঞ্চেৰাতি ‘‘পত্তসন্নিচযং করেয্যা’’তি (পাচি. ৭৩৪) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. পুরে, পচ্ছা, ৰিকালকেতি ‘‘যা পন ভিক্খুনী পুরেভত্তং কুলানি উপসঙ্কমিত্ৰা’’তি (পাচি. ৮৫৫) চ ‘‘পচ্ছাভত্তং কুলানি উপসঙ্কমিত্ৰা’’তি (পাচি. ৮৬০) চ ‘‘ৰিকালে কুলানি উপসঙ্কমিত্ৰা’’তি (পাচি. ৮৬৫) চ ৰুত্তসিক্খাপদত্তযঞ্চ.

৩৮৮-৯. পঞ্চাহিকন্তি ‘‘পঞ্চাহিকং সঙ্ঘাটিচারং অতিক্কমেয্যা’’তি (পাচি. ৮৯৮) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. সঙ্কমনিন্তি ‘‘চীৰরসঙ্কমনীযং ধারেয্যা’’তি (পাচি. ৯০৩) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. তথা আৰসথদ্ৰযন্তি ‘‘আৰসথচীৰরং অনিস্সজ্জিত্ৰা পরিভুঞ্জেয্য (পাচি. ১০০৪), আৰসথং অনিস্সজ্জিত্ৰা চারিকং পক্কমেয্যা’’তি (পাচি. ১০০৯) এৰং আৰসথেন সদ্ধিং ৰুত্তসিক্খাপদদ্ৰযঞ্চ. পসাখেতি ‘‘পসাখে জাতং গণ্ডং ৰা’’তি (পাচি. ১০৬৩) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. আসনে চাতি ‘‘ভিক্খুস্স পুরতো অনাপুচ্ছা আসনে নিসীদেয্যা’’তি (পাচি. ১২১৫) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চাতি ইমে পন একূনতিংস ধম্মা কাযৰাচতো, কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠানতো সব্বে দ্ৰিসমুট্ঠানিকা, ততোযেৰ কথিনসম্ভৰা কথিনসমুট্ঠানা হোন্তীতি যোজনা.

কথিনসমুট্ঠানৰণ্ণনা.

৩৯০. দ্ৰে সেয্যাতি দ্ৰে সহসেয্যসিক্খাপদানি চ. আহচ্চপাদো চাতি আহচ্চপাদকসিক্খাপদঞ্চ. পিণ্ডঞ্চাতি আৰসথপিণ্ডভোজনসিক্খাপদঞ্চ. গণভোজনন্তি গণভোজনসিক্খাপদঞ্চ. ৰিকালেতি ৰিকালভোজনসিক্খাপদঞ্চ. সন্নিধিঞ্চেৰাতি সন্নিধিকারকসিক্খাপদঞ্চ. দন্তপোনন্তি দন্তপোনসিক্খাপদঞ্চ. অচেলকন্তি অচেলকসিক্খাপদঞ্চ.

৩৯১. উয্যুত্তঞ্চাতি ‘‘উয্যুত্তং সেনং দস্সনায গচ্ছেয্যা’’তি (পাচি. ৩১১) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ‘‘ৰসে উয্যোধি’’ন্তি পদচ্ছেদো. ৰসেতি ‘‘সেনায ৰসেয্যা’’তি (পাচি. ৩১৮) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. উয্যোধিন্তি ‘‘উয্যোধিকং ৰা…পে… অনীকদস্সনং ৰা গচ্ছেয্যা’’তি (পাচি. ৩২৩) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. সুরাতি সুরাপানসিক্খাপদঞ্চ. ওরেন ন্হাযনন্তি ওরেনদ্ধমাসনহাযনসিক্খাপদঞ্চ. দুব্বণ্ণকরণঞ্চেৰাতি ‘‘তিণ্ণং দুব্বণ্ণকরণান’’ন্তি (পাচি. ৩৬৮) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. পাটিদেসনীযদ্ৰযন্তি ৰুত্তাৰসেসং পাটিদেসনীযদ্ৰযঞ্চ.

৩৯২. লসুণন্তি লসুণসিক্খাপদঞ্চ. উপতিট্ঠেয্যাতি ‘‘ভিক্খুস্স ভুঞ্জন্তস্স পানীযেন ৰা ৰিধূপনেন ৰা উপতিট্ঠেয্যা’’তি (পাচি. ৮১৬) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. নচ্চদস্সনমেৰ চাতি ‘‘নচ্চং ৰা গীতং ৰা ৰাদিতং ৰা দস্সনায গচ্ছেয্যা’’তি (পাচি. ৮৩৪) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. নগ্গন্তি ‘‘নগ্গা নহাযেয্যা’’তি (পাচি. ৮৮৪) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. অত্থরণন্তি ‘‘একত্থরণপাৰুরণা তুৰট্টেয্যু’’ন্তি (পাচি. ৯৩৭) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. মঞ্চেতি ‘‘একমঞ্চে তুৰট্টেয্যু’’ন্তি (পাচি. ৯৩৩) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. অন্তোরট্ঠেতি ‘‘অন্তোরট্ঠে সাসঙ্কসম্মতে’’তি (পাচি. ৯৬২) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. তথা বহীতি ‘‘তিরোরট্ঠে সাসঙ্কসম্মতে’’তি (পাচি. ৯৬৬) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ.

৩৯৩. অন্তোৰস্সন্তি ‘‘অন্তোৰস্সং চারিকং চরেয্যা’’তি (পাচি. ৯৭০) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. অগারঞ্চাতি ‘‘রাজাগারং ৰা চিত্তাগারং ৰা…পে… পোক্খরণিং ৰা দস্সনায গচ্ছেয্যা’’তি (পাচি. ৯৭৮) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. আসন্দিন্তি ‘‘আসন্দিং ৰা পল্লঙ্কং ৰা পরিভুঞ্জেয্যা’’তি (পাচি. ৯৮৩) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. সুত্তকন্তনন্তি ‘‘সুত্তং কন্তেয্যা’’তি (পাচি. ৯৮৭) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ৰেয্যাৰচ্চন্তি ‘‘গিহিৰেয্যাৰচ্চং করেয্যা’’তি (পাচি. ৯৯১) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. সহত্থা চাতি ‘‘অগারিকস্স ৰা পরিব্বাজকস্স ৰা পরিব্বাজিকায ৰা সহত্থা খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা দদেয্যা’’তি (পাচি. ১০০০) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. আৰাসে চ অভিক্খুকেতি ‘‘অভিক্খুকে আৰাসে ৰস্সং ৰসেয্যা’’তি (পাচি. ১০৪৭) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ.

৩৯৪. ছত্তন্তি ‘‘ছত্তুপাহনং ধারেয্যা’’তি (পাচি. ১১৭৮) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. যানঞ্চাতি ‘‘যানেন যাযেয্যা’’তি (পাচি. ১১৮৬) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. সঙ্ঘাণিন্তি ‘‘সঙ্ঘাণিং ধারেয্যা’’তি (পাচি. ১১৯১) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. অলঙ্কারন্তি ‘‘ইত্থালঙ্কারং ধারেয্যা’’তি (পাচি. ১১৯৫) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. গন্ধৰাসিতন্তি ‘‘গন্ধৰণ্ণকেন নহাযেয্য (পাচি. ১১৯৯), ৰাসিতকেন পিঞ্ঞাকেন নহাযেয্যা’’তি (পাচি. ১২০৩) ৰুত্তসিক্খাপদদ্ৰযঞ্চ. ‘‘ভিক্খুনী…পে… গিহিনিযা’’তি এতেন ‘‘ভিক্খুনিযা উম্মদ্দাপেয্যা’’তিআদীনি (পাচি. ১২০৭) চত্তারি সিক্খাপদানি ৰুত্তানি.

৩৯৫. তথাসংকচ্চিকাতি ‘‘অসংকচ্চিকা গামং পৰিসেয্যা’’তি (পাচি. ১২২৫) এৰং ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ইমে পন তেচত্তালীস ধম্মা সব্বে কাযচিত্তৰসেন দ্ৰিসমুট্ঠানিকা. এল়কলোমেন সমুট্ঠানতো সমা হোন্তীতি যোজনা.

এল়কলোমসমুট্ঠানৰণ্ণনা.

৩৯৬-৭. অঞ্ঞত্রাতি ‘‘মাতুগামস্স উত্তরিছপ্পঞ্চৰাচাহি ধম্মং দেসেয্য অঞ্ঞত্র ৰিঞ্ঞুনা পুরিসৰিগ্গহেনা’’তি (পাচি. ৬৩) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. অসম্মতো চেৰাতি ‘‘অসম্মতো ভিক্খুনিযো ওৰদেয্যা’’তি (পাচি. ১৪৬) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. তথা অত্থঙ্গতেন চাতি ‘‘অত্থঙ্গতে সূরিযে ভিক্খুনিযো ওৰদেয্যা’’তি (পাচি. ১৫৪) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. তিরচ্ছানৰিজ্জা দ্ৰে ৰুত্তাতি ‘‘তিরচ্ছানৰিজ্জং পরিযাপুণেয্য, ৰাচেয্যা’’তি (পাচি. ১০১৪, ১০১৮) এৰং ৰুত্তানি দ্ৰে সিক্খাপদানি চ. অনোকাসকতম্পি চাতি ‘‘অনোকাসকতং ভিক্খুং পঞ্হং পুচ্ছেয্যা’’তি (পাচি. ১২২০) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চাতি ইমে পন সব্বে ছ ধম্মা ৰাচতো, ৰাচাচিত্ততো চাতি ইমেহি দ্ৰীহি সমুট্ঠানেহি সমুট্ঠানিকা হোন্তি. পদসোধম্মতুল্যতা অযমেতেসং পদসোধম্মেন সদিসভাৰোতি যোজনা.

পদসোধম্মসমুট্ঠানৰণ্ণনা.

৩৯৮-৯. একন্তি ‘‘ভিক্খুনিযা সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জেয্যা’’তি (পাচি. ১৮০) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. নাৰন্তি ‘‘একনাৰং অভিরুহেয্যা’’তি (পাচি. ১৮৮) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. পণীতঞ্চাতি ‘‘পণীতভোজনানি অগিলানো অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰাভুঞ্জেয্যা’’তি (পাচি. ২৫৯) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. সংৰিধানঞ্চাতি মাতুগামেন সদ্ধিং সংৰিধায গমনসিক্খাপদঞ্চ. সংহরেতি ‘‘সম্বাধে লোমং সংহরাপেয্যা’’তি (পাচি. ৭৯৯) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ধঞ্ঞন্তি ‘‘আমকধঞ্ঞং ৰিঞ্ঞত্ৰা ৰা’’তি (পাচি. ৮২১) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. নিমন্তিতা চেৰাতি ‘‘নিমন্তিতা ৰা পৰারিতা ৰা খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা খাদেয্য ৰা ভুঞ্জেয্য ৰা’’তি (পাচি. ১০৩৮) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. পাটিদেসনিযট্ঠকন্তি ভিক্খুনীনং ৰুত্তা অট্ঠ পাটিদেসনীযা চেতি বুদ্ধসেট্ঠেন পঞ্ঞত্তা এতা চুদ্দস সিক্খা চতুসমুট্ঠানা কাযতো, কাযৰাচতো, কাযচিত্ততো, ৰাচাচিত্ততো চাতি চতূহি সমুট্ঠানেহি সমুট্ঠহন্তি. সমুট্ঠানতো অদ্ধানেন অদ্ধানসিক্খাপদেন সমা হোন্তীতি মতাতি যোজনা.

অদ্ধানসমুট্ঠানৰণ্ণনা.

৪০০-১. সুতিন্তি উপস্সুতিতিট্ঠনসিক্খাপদঞ্চ. সূপাদিৰিঞ্ঞত্তিন্তি সূপোদনৰিঞ্ঞত্তিসিক্খাপদঞ্চ. অন্ধকারেতি ‘‘রত্তন্ধকারে অপ্পদীপে’’তি (পাচি. ৮৩৯) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. তথেৰ চ পটিচ্ছন্নেতি ‘‘পটিচ্ছন্নে ওকাসে’’তি (পাচি. ৮৪৩) ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ওকাসেতি ‘‘অজ্ঝোকাসে পুরিসেন সদ্ধি’’ন্তি (পাচি. ৮৪৭) এৰং ৰুত্তসিক্খাপদঞ্চ. ব্যূহে চাতি তদনন্তরমেৰ ‘‘রথিকায ৰা ব্যূহে ৰা সিঙ্ঘাটকে ৰা পুরিসেন সদ্ধি’’ন্তি (পাচি. ৮৫১) আগতসিক্খাপদঞ্চাতি ইমে সব্বেপি আদিচ্চবন্ধুনা দেসিতা ছ ধম্মা চতুত্থচ্ছট্ঠতো কাযচিত্ততো, কাযৰাচাচিত্ততো চ সমুট্ঠহন্তা থেয্যসত্থসমুট্ঠানা থেয্যসত্থসিক্খাপদেন সমানসমুট্ঠানা সিযুন্তি যোজনা.

থেয্যসত্থসমুট্ঠানৰণ্ণনা.

৪০২. ছত্ত, দণ্ডকরস্সাপীতি ‘‘ন ছত্তপাণিস্স দণ্ডপাণিস্সা’’তি (পাচি. ৬৩৫) ৰুত্তসিক্খাপদদ্ৰযঞ্চ. সত্থাৰুধকরস্সাপীতি ‘‘ন সত্থপাণিস্স (পাচি. ৬৩৬), ন আৰুধপাণিস্সা’’তি (পাচি. ৬৩৭) ৰুত্তসিক্খাপদদ্ৰযঞ্চ. পাদুকূপাহনা, যানন্তি ‘‘ন পাদুকারুল়্হস্স (পাচি. ৬৩৮), ন উপাহনারুল়্হস্স (পাচি. ৬৩৯), ন যানগতস্সা’’তি (পাচি. ৬৪০) ৰুত্তসিক্খাপদত্তযঞ্চ. সেয্যা, পল্লত্থিকায চাতি ‘‘ন সযনগতস্স (পাচি. ৬৪১), ন পল্লত্থিকায নিসিন্নস্সা’’তি (পাচি. ৬৪২) ৰুত্তসিক্খাপদদ্ৰযঞ্চ.

৪০৩. ৰেঠিতোগুণ্ঠিতো চাতি ‘‘ন ৰেঠিতসীসস্স (পাচি. ৬৪৩), ন ওগুণ্ঠিতসীসস্সা’’তি (পাচি. ৬৪৪) ৰুত্তসিক্খাপদদ্ৰযঞ্চাতি নিদস্সিতা সব্বে একাদস ধম্মা ৰাচাচিত্তসঙ্খাতেন একেন সমুট্ঠানেন সমুট্ঠিতা ধম্মদেসনসমুট্ঠানাতি সঞ্ঞিতা সল্লক্খিতাতি যোজনা.

ধম্মদেসনসমুট্ঠানৰণ্ণনা.

৪০৪. এৰং তাৰ সম্ভিন্নসমুট্ঠানং ৰেদিতব্বং, নিযতসমুট্ঠানং তিৰিধং, তং একস্সেৰ সিক্খাপদস্স হোতীতি ৰিসুংযেৰ দস্সেতুমাহ ‘‘ভূতারোচনকঞ্চেৰা’’তিআদি. ভূতারোচনকঞ্চেৰাতি তীহি অচিত্তকসমুট্ঠানেহি সমুট্ঠিতং ভূতারোচনসিক্খাপদঞ্চ. চোরিৰুট্ঠাপনম্পি চাতি ৰাচাচিত্ততো, কাযৰাচাচিত্ততো চাতি দ্ৰীহি সমুট্ঠিতং চোরিৰুট্ঠাপনসিক্খাপদঞ্চ. অননুঞ্ঞাতমেৰ অননুঞ্ঞাতমত্তং. অননুঞ্ঞাতমত্তন্তি ৰাচতো, কাযৰাচতো, ৰাচাচিত্ততো, কাযৰাচাচিত্ততো চাতি চতূহি সমুট্ঠিতং অননুঞ্ঞাতসিক্খাপদঞ্চাতি. ইদং তযন্তি ইদং সিক্খাপদত্তযং. অসম্ভিন্নন্তি কেনচি অঞ্ঞেন সিক্খাপদেন অসম্মিস্সসমুট্ঠানং.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

সমুট্ঠানসীসকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

আপত্তিসমুট্ঠানকথাৰণ্ণনা

৪০৫. আদিনাতি পঠমেন কাযসঙ্খাতেন সমুট্ঠানেন.

৪০৬-৭. দুক্কটাদযোতি আদি-সদ্দেন থুল্লচ্চযসঙ্ঘাদিসেসা গহিতা. যথাহ – ‘‘পযোগে দুক্কটং. একং পিণ্ডং অনাগতে আপত্তি থুল্লচ্চযস্স. তস্মিং পিণ্ডে আগতে আপত্তি সঙ্ঘাদিসেসস্সা’’তি (পরি. ২৭৭). ৰিকালে পন পাচিত্তীতি ৰিকালভোজনপাচিত্তি. অঞ্ঞাতিহত্থতোতি অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা অন্তরঘরং পৰিট্ঠায হত্থতো. গহেত্ৰাতি খাদনীযং ৰা ভোজনীযং ৰা সহত্থা পটিগ্গহেত্ৰা. ‘‘পঞ্চ ইমা আপত্তিযো’’তি পদচ্ছেদো.

৪০৮. দুতিযেনাতি ৰাচাসঙ্খাতেন সমুট্ঠানেন.

৪০৯-১০. সমাদিসতি কথেতি চে. সব্বথা ৰিপন্নন্তি অদেসিতৰত্থুকতাদিনা সব্বপ্পকারেন ৰিপন্নপ্পদেসং. কুটিন্তি সঞ্ঞাচিকায কুটিং. যথাহ পরিৰারে ‘‘তস্স কুটিং করোন্তি অদেসিতৰত্থুকং পমাণাতিক্কন্তং সারম্ভং অপরিক্কমন’’ন্তি (পরি. ২৭৮). পদসোধম্মং মূলং সমুট্ঠানং যস্স পাচিত্তিযস্সাতি তথা ৰুত্তং, তেন পদসোধম্মমূলেন, সহত্থে চেতং করণৰচনং.

৪১১. ততিযেন সমুট্ঠানেনাতি কাযৰাচাসঙ্খাতেন সমুট্ঠানেন.

৪১২. সংৰিদহিত্ৰানাতি সদ্ধিং ৰিদহিত্ৰা, ‘‘কুটিং করোমা’’তি অঞ্ঞেহি সদ্ধিং মন্তেত্ৰাতি অত্থো.

৪১৩. ৰত্ৰাতি অত্তনো অত্থায ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা. ভিক্খুনিন্তি ভিক্খূনং ভুঞ্জনট্ঠানে ঠত্ৰা ‘‘ইধ সূপং দেথ, ইধ ওদনং দেথা’’তি ৰোসাসমানং উপাসকানং ৰত্ৰা দাপেন্তিং ভিক্খুনিং. ন নিৰারেত্ৰাতি ‘‘অপসক্ক তাৰ, ভগিনি, যাৰ ভিক্খূ ভুঞ্জন্তী’’তি অনপসাদেত্ৰা ভুঞ্জতোতি যোজনা.

৪১৪. চতুত্থেন কাযচিত্তসমুট্ঠানেন কতি আপত্তিযো সিযুন্তি যোজনা.

৪১৭. পঞ্চমেনাতি ৰাচাচিত্তসমুট্ঠানেন. ৰদন্তি ৰদন্তো সমুদাচরন্তো.

৪১৮. কুটিন্তি নিদস্সনমত্তং, অদেসিতৰত্থুকং পমাণাতিক্কন্তং সারম্ভং অপরিক্কমনং সেনাসনম্পি গহণং ৰেদিতব্বং.

৪১৯. ৰাচেতি পদসো ধম্মন্তি এত্থ ‘‘অনুপসম্পন্ন’’ন্তি সেসো. যথাহ – ‘‘ভিক্খু অকপ্পিযসঞ্ঞী অনুপসম্পন্নং পদসো ধম্মং ৰাচেতী’’তি (পরি. ২৮১). দৰকম্যতা ৰদন্তস্সাতি জাতিআদীহি অক্কোসৰত্থূহি কীল়াধিপ্পাযেন ৰদন্তস্স. দৰকম্যতাতি চ ‘‘পটিসঙ্খা যোনিসো’’তিআদীসু (ম. নি. ১.২২, ২৪, ৪২২; অ. নি. ৬.৫৮; ৮.৯; মহানি. ১৯৯, ২০৬; ধ. স. ১৩৫৫; ৰিভ. ৫১৮) ৰিয য-কারলোপেন নিদ্দেসো.

৪২০. ছট্ঠেন কাযৰাচাচিত্তসমুট্ঠানেন. সংৰিদহিত্ৰানাতি সংৰিধায, ‘‘ত্ৰঞ্চ অহঞ্চ একতো অৰহরিস্সামা’’তি সম্মন্তনং কত্ৰা. ভণ্ডং হরতীতি ‘‘ভারিযং ত্ৰং একং পস্সং গণ্হ, অহং ইম’’ন্তি ৰত্ৰা তেন সহ ঠানা চাৰেতি চে.

৪২৩. ইধ ইমস্মিং সাসনে. ৰিমতূপরমং পরমন্তি এত্থ ‘‘কপ্পিযং নু খো, অকপ্পিয’’ন্তি ৰা ‘‘আপত্তি নু খো, অনাপত্তী’’তি ৰা ‘‘ধম্মো নু খো, অধম্মো’’তি ৰা এৰমাদিনা নযেন ৰিৰিধেনাকারেন পৰত্তা ৰিমতি ৰিচিকিচ্ছা ৰিমতি. ৰিমতিং উপরমেতি ৰিনাসেতীতি ৰিমতূপরমং. পরমং উত্তমং. উত্তরন্তি ৰিভঙ্গখন্ধকাগতানং নিদানাদিৰিনিচ্ছযানং পঞ্হউত্তরভাৰেন ঠিতত্তা উত্তরং. ইমং উত্তরং নাম পকরণং যো উত্তরতি পঞ্ঞায ওগাহেত্ৰা পরিযোসাপেতি. ইধ ‘‘উত্তরং উত্তর’’ন্তি পদদ্ৰযে একং গুণনিদস্সনং, একং সত্থনিদস্সনন্তি গহেতব্বং. সুনযেন যুতো সো পুগ্গলো ৰিনযং পিটকং উত্তরতীতি সম্বন্ধো. কিং ৰিসিট্ঠন্তি আহ ‘‘সুনয’’ন্তিআদি. সুট্ঠু চারিত্তৰারিত্তদল়্হীকরণসিথিলকরণভেদা পঞ্ঞত্তিঅনউপঞ্ঞত্তাদিনযা এত্থাতি সুনযো, তং. সুট্ঠু নীযতি ৰিনিচ্ছযো এতেনাতি সুনযো, উত্তরৰিনিচ্ছযো, তেন. ৰিনিচ্ছযাৰবোধেন সংযুত্তো সমন্নাগতো. দুক্খেন উত্তরীযতীতি দুত্তরং. পাতিমোক্খসংৰরসীলদীপকত্তেন সমাধিপঞ্ঞানিব্বানসঙ্খাতউত্তরপ্পত্তিযা পতিট্ঠাভাৰতো উত্তরং উত্তরতি ওগাহেত্ৰা পরিযোসানং পাপুণাতীতি অত্থো.

ইধ যো ৰিমতূপরমং পরমং উত্তরং উত্তরং নাম পকরণং উত্তরতি, সুনযেন যুতো সো পুগ্গলো সুনযং দুত্তরং উত্তরং ৰিনযং উত্তরতীতি যোজনা. চ-সদ্দেন সত্থন্তরসমুচ্চযত্থেন ইমমত্থং দীপেতি. সেয্যথিদং, ইধ যো সুনযং দুত্তরং উত্তরং ৰিনযং উত্তরতি, সুনযেন যুতো সো পুগ্গলো ৰিমতূপরমং পরমং উত্তরং উত্তরং নাম পকরণং উত্তরতীতি. ইমিনা যো উত্তরং জানাতি, সো ৰিনযং জানাতি. যো ৰিনযং জানাতি, সো উত্তরং জানাতীতি উত্তরপকরণস্স ৰিনযপিটকজাননে অচ্চন্তূপকারিতা ৰিভাৰিতাতি দট্ঠব্বং.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

আপত্তিসমুট্ঠানকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

একুত্তরনযকথাৰণ্ণনা

৪২৪. ইতো পরন্তি ইতো সমুট্ঠানৰিনিচ্ছযকথায পরং. পরন্তি উত্তমং. একুত্তরং নযন্তি একেকঅঙ্গাতিরেকতায একুত্তরসঙ্খাতং এককদুকাদিনযং.

৪২৫-৭. কে আপত্তিকরা ধম্মা…পে… কা চাদেসনগামিনীতি একেকপঞ্হৰসেন উত্তানত্থোযেৰ.

৪২৮. সমুট্ঠানানীতি আদিকো ৰিস্সজ্জনসঙ্খাতো উত্তরৰাদো. তত্থ সমুট্ঠানানি…পে… দীপিতাতি যস্মা এতেসং ৰসেন পুগ্গলো আপত্তিং করোতি আপজ্জতি, তস্মা ‘‘আপত্তিকরা’’তি ৰুত্তা.

৪২৯. তত্থাতি তাসু আপত্তীসু. লহুকাতি লহুকেন ৰিনযকম্মেন ৰিসুজ্ঝনতো লহুকা. গরুকেন ৰিনযকম্মেন ৰিসুজ্ঝনতো সঙ্ঘাদিসেসাপত্তি, কেনচি আকারেন অনাপত্তিভাৰং উপনেতুং অসক্কুণেয্যতো পারাজিকাপত্তি চ গরুকাপত্তি নাম, তা পন লহুকাসু ৰুত্তাসু তব্বিপরিযাযতো ঞাতুং সক্কাতি ৰিস্সজ্জনে ৰিসুং ন ৰুত্তা.

৪৩১. দুট্ঠুং কুচ্ছিতভাৰং পরমজেগুচ্ছং নিন্দনীযভাৰং উলতি গচ্ছতীতি দুট্ঠুল্লং, পারাজিকসঙ্ঘাদিসেসং. তেনাহ ‘‘দুৰিধাপত্তি আদিতো’’তি.

৪৩২. পঞ্চানন্তরিযসংযুত্তাতি মাতুঘাতকপিতুঘাতকঅরহন্তঘাতকেহি আপন্না মনুস্সৰিগ্গহপারাজিকাপত্তি চ লোহিতুপ্পাদকসঙ্ঘভেদকানং অভব্বতাহেতুকা কাযৰচীদ্ৰারপ্পৰত্তা অকুসলচেতনাসঙ্খাতা পারাজিকা চ অনন্তরমেৰ অপাযুপ্পত্তিহেতুতায ইমে পঞ্চ অনন্তরসংযুত্তা নাম. তা পন মিচ্ছত্তনিযতেসু অন্তোগধত্তা ‘‘নিযতা’’তি ৰুত্তা.

পরিৰারে (পরি. ৩২১) পন অঞ্ঞেপি অন্তরাযিকাদী বহূ এককা দস্সিতা, তে পন গন্থভীরুকজনানুগ্গহেন আচরিযেন ইধ ন দস্সিতা. অত্থিকেহি পরিৰারেযেৰ (পরি. ৩২১) গহেতব্বা. এত্থ চ সত্তপি আপত্তিযো সঞ্চিচ্চ ৰীতিক্কন্তা সগ্গন্তরাযঞ্চেৰ মোক্খন্তরাযঞ্চ করোন্তীতি অন্তরাযিকা. অজানন্তেন ৰীতিক্কন্তা পন পণ্ণত্তিৰজ্জাপত্তি নেৰ সগ্গন্তরাযং, ন মোক্খন্তরাযং করোতীতি অনন্তরাযিকা. অন্তরাযিকং আপন্নস্সপি দেসনাগামিনিং দেসেত্ৰা ৰুট্ঠানগামিনিতো ৰুট্ঠায সুদ্ধিপত্তস্স, সামণেরভূমিযং ঠিতস্স চ অৰারিতো সগ্গমগ্গমোক্খমগ্গোতি.

একককথাৰণ্ণনা.

৪৩৫. অদ্ধৰিহীনো নাম ঊনৰীসতিৰস্সো. অঙ্গৰিহীনো নাম হত্থচ্ছিন্নাদিভেদো. ৰত্থুৰিপন্নো নাম পণ্ডকো, তিরচ্ছানগতো, উভতোব্যঞ্জনকো চ. অৰসেসা থেয্যসংৰাসকাদযো অট্ঠ অভব্বট্ঠানপ্পত্তা দুক্কটকারিনো নাম, ইমস্মিংযেৰ অত্তভাৰে দুক্কটেন অত্তনো কম্মেন অভব্বট্ঠানপ্পত্তাতি অত্থো. অপরিপুণ্ণোতি অপরিপুণ্ণপত্তচীৰরো. নো যাচতীতি উপসম্পন্নং ন যাচতি. পটিসিদ্ধাতি ‘‘দ্ৰে পুগ্গলা ন উপসম্পাদেতব্বা’’তিআদিনা (পরি. ৩২২) ৰারিতা.

৪৩৬. হৰেতি একংসত্থে নিপাতো. লদ্ধসমাপত্তিস্স ভিক্খুনো দীপিতা আপত্তি অত্থি হৰে অত্থেৰ. নো লদ্ধসমাপত্তিস্সাতি অলদ্ধসমাপত্তিস্স দীপিতা আপত্তি অত্থেৰাতি যোজনা.

৪৩৭. ভূতস্সাতি অত্তনি সন্তস্স উত্তরিমনুস্সধম্মস্স. অভূতারোচনাপত্তীতি চতুত্থপারাজিকাপত্তি. অসমাপত্তিলাভিনো নিদ্দিসেতি যোজনা.

৪৩৮. ‘‘অত্থি সদ্ধম্মসংযুত্তা’’তিআদীসু অত্থি-সদ্দো পচ্চত্তেকৰচনন্তেহি পচ্চেকং যোজেতব্বো.

৪৩৯. পদসোধম্মমূলাদীতি আদি-সদ্দেন ‘‘উত্তরিছপ্পঞ্চৰাচাধম্মদেসনা’’তি আপত্তীনং গহণং.

৪৪০. ভোগেতি পরিভোগে. ‘‘সপরিক্খারসংযুতা’’তি ইদঞ্চ নিদস্সনমত্তং. ‘‘পত্তচীৰরানং নিস্সজ্জনে, কিলিট্ঠচীৰরানং অধোৰনে, মলগ্গহিতপত্তস্স অপচনে’’তি এৰমাদিকা অযুত্তপরিভোগা আপত্তিযোপি সকপরিক্খারসংযুত্তাযেৰ.

৪৪১. মঞ্চপীঠাদিন্তি আদি-সদ্দেন ভিসিআদীনং গহণং. অজ্ঝোকাসত্থরেপি চাতি অজ্ঝোকাসে অত্থরে অত্থরাপনে সতি. অনাপুচ্ছাৰ গমনেতি অনাপুচ্ছিত্ৰা ৰা গমনে. ৰা-সদ্দেন অনুদ্ধরিত্ৰা ৰা অনুদ্ধরাপেত্ৰা ৰা গমনং সঙ্গণ্হাতি. পরসন্তকসংযুতাতি পরপরিক্খারপটিবদ্ধা.

৪৪৩. ‘‘সিখরণীসী’’তি যং ৰচনং সচ্চং, তং ভণতো গরুকং দুট্ঠুল্লৰাচাসঙ্ঘাদিসেসো সিযাতি যোজনা.

৪৪৫. গরুকাপত্তীতি উত্তরিমনুস্সধম্মপারাজিকাপত্তি. ভূতস্সারোচনেতি ভূতস্স উত্তরিমনুস্সধম্মস্স অনুপসম্পন্নস্স আরোচনে. সচ্চং ৰদতোতি সচ্চং ৰচনং ৰদন্তস্স. লহুকাতি পাচিত্তিযাপত্তি.

৪৪৭. ৰিকোপেতুন্তি ৰগ্গকরণেন ৰিকোপেতুং. হত্থপাসং জহন্তি অন্তোসীমায এৰ হত্থপাসং জহন্তো, হত্থপাসং জহিত্ৰা একমন্তং নিসীদন্তোতি অত্থো. ফুসেতি ভূমিগতো ফুসেয্য.

৪৪৮. ৰেহাসকুটিযা উপরি আহচ্চপাদকং মঞ্চং ৰা পীঠং ৰা অভিনিসীদন্তো ৰেহাসগতো আপজ্জতীতি যোজনা. সচে তং ভূমিযং পঞ্ঞপেত্ৰা নিসজ্জেয্য, ন আপজ্জেয্য. তেন ৰুত্তং ‘‘ন ভূমিতো’’তি.

৪৪৯. পৰিসন্তোতি আরামং পৰিসন্তো. নিক্খমন্তি ততো এৰ নিক্খমন্তো. ন্তি আরামং.

৪৫০. ৰত্তমপূরেত্ৰানাতি সীসতো ছত্তাপনযনং, পাদতো উপাহনামুঞ্চনৰত্তং অকত্ৰা. নিক্খমন্তি বহি নিক্খমন্তো ছত্তুপাহনং ধারেন্তোপি ন আপজ্জতি.

৪৫১. ‘‘নিক্খমন্তো’’তি ইদং ‘‘নিক্খম’’ন্তি এতস্স অত্থপদং. পৰিসং ন চাতি যং আরামং সন্ধায গতো, তং পৰিসন্তো ন আপজ্জেয্য.

৪৫৩. যা কাচি ভিক্খুনী অতিগম্ভীরং উদকসুদ্ধিকং আদিযন্তী আপত্তিং আপজ্জতীতি যোজনা.

৪৫৭. ৰত্তং পনত্তনোতি যং অত্তনো নেত্থারৰত্তং ৰুত্তং, সো তং অসমাদিযন্তোৰ আপজ্জতি নামাতি যোজনা.

৪৬০. ইতরস্স আচরিযস্স, তথা সদ্ধিৰিহারিকস্স চ.

৪৬২. দদমানোতি পারিৰত্তকং ৰিনা দদমানো.

৪৬৩. মুদূতি মুদুপিট্ঠিকো. ‘‘লম্বীআদিনো’’তি পদচ্ছেদো. আদি-সদ্দেন ‘‘হত্থেন উপক্কমিত্ৰা অসুচিং মোচেন্তস্স, ঊরুনা অঙ্গজাতং পেল্লন্তস্স, অত্তানং ৰধিত্ৰা ৰধিত্ৰা রোদন্তিযা ভিক্খুনিযা আপত্তী’’তি এৰমাদীনং সঙ্গহো. অত্তাতি এত্থ নিস্সিতাতি উত্তরপদলোপো, ৰিভত্তিলোপো চ নিরুত্তিলক্খণেন দট্ঠব্বো. সেসাতি মেথুনধম্মকাযসংসগ্গপহারদানাদীসু ৰুত্তাপত্তি. পরনিস্সিতাতি পরং নিস্সায আপজ্জিতব্বাতি অত্থো.

৪৬৫. ‘‘ন, ভিক্খৰে, ওৰাদো ন গহেতব্বো’’তি ৰচনতো ওৰাদং ন গণ্হন্তো ন পটিগ্গণ্হন্তো ৰজ্জতং আপজ্জতি নাম.

৪৭০. অরুণুগ্গেতি অরুণুগ্গমনে. নঅরুণুগ্গমেতি অরুণুগ্গমনতো অঞ্ঞস্মিং কালে.

৪৭১. একরত্তাতিক্কমে ছারত্তাতিক্কমে সত্তাহাতিক্কমে দসাহাতিক্কমেতি যোজনা. আদি-সদ্দেন মাসাদীনং সঙ্গহো. ৰুত্তমাপত্তিন্তি সব্বত্থ নিস্সগ্গিযে পাচিত্তিযাপত্তিং. ‘‘আপজ্জতি অরুণুগ্গমে’’তি পদচ্ছেদো.

৪৭৩. পরসন্তকং রুক্খলতাদিং থেয্যায ছিন্দন্তস্স পারাজিকং, ছিন্দন্তস্স পাচিত্তিমত্তং হোতীতি আহ ‘‘ভূতগামং ছিন্দন্তো পারাজিকঞ্চ পাচিত্তিঞ্চ ফুসে’’তি.

৪৭৫. ছাদেন্তো পনাতি এত্থ ‘‘কা আপত্তী’’তি সেসো. তত্র আহ ‘‘আপত্তিং ছাদেন্তো নরো আপজ্জতী’’তি.

অচ্ছিন্নোতি অচ্ছিন্নচীৰরো. নচ্ছাদেন্তোতি তিণেন ৰা পণ্ণেন ৰা সাখাভঙ্গাদিনা যেন কেনচি অত্তনো হিরিকোপিনং অপ্পটিচ্ছাদেন্তো. যথাহ – ‘‘তিণেন ৰা পণ্ণেন ৰা পটিচ্ছাদেত্ৰা আগন্তব্বং, ন ত্ৰেৰ নগ্গেন আগন্তব্বং. যো আগচ্ছেয্য, আপত্তি দুক্কটস্সা’’তি (পারা. ৫১৭).

৪৭৬. কুসচীরাদিন্তি আদি-সদ্দেন ৰাকচীরফলকচীরাদীনং তিত্থিযধজানং গহণং. ধারেন্তো কোচি আপজ্জতীতি সেসো. তত্রাহ – ‘‘কুসচীরাদীনি ধারেন্তো ধারেন্তো আপজ্জতী’’তি (পরি. অট্ঠ. ৩২২).

৪৭৭. যং নিস্সট্ঠপত্তং ‘‘অযং তে ভিক্খু পত্তো যাৰভেদনায ধারেতব্বো’’তি দিন্নং, তং সক্কচ্চং অধারেন্তো দোসৰা হোতি আপজ্জতি আপত্তিং. সচিত্তকাচিত্তকদুকস্স সঞ্ঞাৰিমোক্খদুকং যথাক্কমং পরিযাযোতি আহ ‘‘সচিত্তকদুক’’ন্তিআদি.

দুককথাৰণ্ণনা.

৪৭৮. যা আপত্তি নাথে তিট্ঠন্তে হোতি, নো পরিনিব্বুতে, সা আপত্তি অত্থি. যা আপত্তি নাথে পরিনিব্বুতে হোতি, ন তু তিট্ঠন্তে, সাপি অত্থি. যা আপত্তি নাথে তিট্ঠন্তেপি হোতি পরিনিব্বুতেপি, সা আপত্তি অত্থীতি যোজনা.

৪৭৯. সা কতমাতি আহ ‘‘রুহিরুপ্পাদনাপত্তী’’তিআদি. তত্থ থেরমাৰুসৰাদেন, ৰদতো পরিনিব্বুতেতি ‘‘যথা খো পনানন্দ, এতরহি ভিক্খূ অঞ্ঞমঞ্ঞং আৰুসোৰাদেন সমুদাচরন্তি, ন খো মমচ্চযেন এৰং সমুদাচরিতব্বং…পে… নৰকতরেন ভিক্খুনা থেরতরো ভিক্খু ‘ভন্তে’তি ৰা ‘আযস্মা’তি ৰা সমুদাচরিতব্বো’’তি (দী. নি. ২.২১৬) ৰচনতো থেরং আৰুসোৰাদেন সমুদাচরণপচ্চযা আপত্তিং পরিনিব্বুতে ভগৰতি আপজ্জতি, নো তিট্ঠন্তেতি অত্থো.

৪৮১. কথং কালেযেৰ আপত্তি সিযা, ন ৰিকালে. কথং ৰিকালেযেৰ আপত্তি সিযা, কালে ন সিযা. কথং কালে চেৰ ৰিকালে চাতি উভযত্থ সিযাতি পঞ্হে.

৪৮২. যথাক্কমং ৰিস্সজ্জেন্তো আহ ‘‘ভুঞ্জতো’’তিআদি.

৪৮৩. অৰসেসং পন সব্বং আপত্তিং কালৰিকালেসু সব্বদা আপজ্জতি, তত্থ চ সংসযো নত্থীতি যোজনা.

৪৮৪. ‘‘অত্থাপত্তি রত্তিং আপজ্জতি, নো দিৰা, অত্থাপত্তি দিৰা আপজ্জতি, নো রত্তিং, অত্থাপত্তি রত্তিঞ্চেৰ আপজ্জতি দিৰা চা’’তি (পরি. ৩২৩) ৰুত্তং তিকং দস্সেতুমাহ ‘‘রত্তিমেৰা’’তিআদি.

৪৮৬. অত্থাপত্তি দসৰস্সো আপজ্জতি, নো ঊনদসৰস্সো, সা কথং সিযা. অত্থাপত্তি ঊনদসৰস্সো আপজ্জতি, নো দসৰস্সো, সা কথং হোতি. অত্থাপত্তি দসৰস্সোপি আপজ্জতি ঊনদসৰস্সোপীতি উভযত্থপি আপত্তি কথং হোতীতি যোজনা.

৪৮৭. তত্থ ৰিস্সজ্জনমাহ ‘‘উপট্ঠাপেতী’’তিআদি. ‘‘বালো’’তি এতস্স হি অত্থপদং ‘‘অব্যত্তো’’তি.

৪৮৮. ঊনদসৰস্সো এৰং ‘‘অহং পণ্ডিতো’’তি পরিসং গণ্হতি, তথা আপত্তিং আপজ্জতীতি যোজনা. ‘‘দসৰস্সো ঊনো’’তি পদচ্ছেদো. দসৰস্সো, ঊনদসৰস্সো চাতি উভোপেতে পরিসুপট্ঠাপনাপত্তিতো অঞ্ঞং আপত্তিং আপজ্জতীতি যোজনা. এত্থ চ ‘‘আপজ্জন্তে’’তি ৰত্তব্বে গাথাবন্ধৰসেন ন-কারলোপো.

৪৮৯. কথং কাল়ে আপত্তিং আপজ্জতি, ন জুণ্হে, কথং জুণ্হে আপত্তিং আপজ্জতি, ন কাল়স্মিং, কথং কাল়ে চ জুণ্হে চাতি উভযত্থপি আপজ্জতীতি যোজনা.

৪৯০. ৰিস্সজ্জনমাহ ‘‘ৰস্স’’ন্তিআদি. ‘‘আপজ্জতে অপ্পৰারেন্তো’’তি পদচ্ছেদো. জুণ্হেতি পুরিমপক্খে. কাল়কেতি অপরপক্খে.

৪৯১. অৰিপত্তিনাতি চতুব্বিধৰিপত্তিরহিতত্তা অৰিপত্তিনা ভগৰতা পঞ্ঞত্তং. অৰসেসন্তি ৰস্সং অনুপগমনাপত্তিযা চ পৰারণাপত্তিযা চ অৰসেসং সব্বং আপত্তিং.

৪৯২. ৰস্সূপগমনং কাল়ে কপ্পতি, জুণ্হে নো কপ্পতি, পৰারণা জুণ্হে কপ্পতি, কাল়ে নো কপ্পতি, সেসং অনুঞ্ঞাতং সব্বং সঙ্ঘকিচ্চং কাল়ে চ জুণ্হে চাতি উভযত্থপি কপ্পতীতি যোজনা.

৪৯৩. অত্থাপত্তি হেমন্তে হোতি, ইতরউতুদ্ৰযে গিম্হানৰস্সানসঙ্খাতে ন হোতি, অত্থাপত্তি গিম্হেযেৰ হোতি, ন সেসেসু ৰস্সানহেমন্তসঙ্খাতেসু, অত্থাপত্তি ৰস্সে হোতি, নো ইতরদ্ৰযে হেমন্তগিম্হসঙ্খাতেতি যোজনা.

৪৯৪-৬. সা তিৰিধাপি আপত্তি কতমাতি আহ ‘‘দিনে পাটিপদক্খাতে’’তিআদি. তত্থ দিনে…পে… পুণ্ণমাসিযাতি অপরকত্তিকপুণ্ণমাসিযা কাল়পক্খপাটিপদদিৰসে পচ্চুদ্ধরিত্ৰা ৰিকপ্পেত্ৰা ঠপিতং পন তং ৰস্সসাটিকচীৰরং সচে হেমন্তে নিৰাসেতি, হেমন্তে আপজ্জতীতি যোজনা.

পচ্ছিমেতি এত্থ সামিৰচনপ্পসঙ্গে ভুম্মং. পচ্ছিমস্স কত্তিকস্স যস্মিং পুণ্ণমে দিৰসে ৰস্সিকসাটিকচীৰরং পচ্চুদ্ধরিতব্বং, তস্মিং দিৰসে তং অপচ্চুদ্ধরিত্ৰাৰ পাটিপদে অরুণং উট্ঠাপেন্তো অপচ্চুদ্ধরণপচ্চযা আপত্তি হেমন্তেযেৰ আপজ্জতি, ইতরে গিম্হানৰস্সানউতুদ্ৰযে ন আপজ্জতীতি কুরুন্দট্ঠকথাযং (পরি. অট্ঠ. ৩২৩) নিদ্দিট্ঠন্তি যোজনা. ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, ৰস্সিকসাটিকং ৰস্সানং চতুমাসং অধিট্ঠাতুং, ততো পরং ৰিকপ্পেতু’’ন্তি (মহাৰ. ৩৫৮) ৰুত্তপাল়িযা কুরুন্দট্ঠকথাৰচনস্স অৰিরুজ্ঝনতো ‘‘তম্পি সুৰুত্ত’’ন্তি (পরি. অট্ঠ. ৩২৩) সমন্তপাসাদিকায ৰুত্তত্তা ‘‘হেমন্তে আপজ্জতী’’তি ৰচনস্স উভযম্পি অত্থো হোতীতি গহেতব্বং.

৪৯৭. গিম্হানমাসানং সম্বন্ধিনি গিম্হিকে উতুম্হি. মাসতো অতিরেকো অতিরেকমাসোতি কত্ৰা অতিরেকমাসো কালো সেসোতি ৰত্তব্বে কালে. পরিযেসন্তোতি অঞ্ঞাতিকঅপ্পৰারিতট্ঠানতো সতুপ্পাদকরণেন ৰস্সিকসাটিকং পরিযেসন্তো চ অতিরেকমাসো সেসোতি কত্ৰা নিৰাসেন্তো চ গিম্হে আপত্তিং আপজ্জতি. ‘‘ন তু এৰ ইতরউতুদ্ৰযে’’তি পদচ্ছেদো. গিম্হে পরিযেসন্তো পুরিমমাসত্তযে আপজ্জতীতি কত্ৰা নিৰাসেন্তো অড্ঢমাসাধিকে গিম্হমাসত্তযে আপজ্জতি. নিস্সন্দেহে ‘‘গিম্হানং পচ্ছিমমাসতো পুরিমেসু সত্তসু মাসেসূ’’তি ৰুত্তং, তদযুত্তং ‘‘গিম্হানেযেৰ আপজ্জতী’’তি গিম্হাপত্তিযা দস্সিতত্তা, ‘‘ইতরউতুদ্ৰযে’’তি পটিসিদ্ধত্তা চ. এত্থ চ গাথায পরিযেসনাপত্তিযাযেৰ দস্সনং নিদস্সনমত্তন্তি কত্ৰা নিৰাসনাপত্তিযা চ গিম্হেযেৰ সম্ভৰোতি সাপি দস্সিতা.

৪৯৮. ইধ পন ইমস্মিং সাসনে যো ভিক্খু ৰস্সিকসাটিকচীৰরে ৰিজ্জমানে নগ্গো কাযং ওৰস্সাপেতি, সো হৰে একংসেন ৰস্সে ৰস্সানউতুম্হি আপজ্জতীতি যোজনা.

৪৯৯. ‘‘অত্থাপত্তি সঙ্ঘো আপজ্জতি, ন গণো ন পুগ্গলো, অত্থাপত্তি গণো আপজ্জতি, ন সঙ্ঘো ন পুগ্গলো, অত্থাপত্তি পুগ্গলো আপজ্জতি, ন সঙ্ঘো ন গণো’’তি (পরি. ৩২৩) ৰুত্তত্তিকং দস্সেতুমাহ ‘‘আপজ্জতি হি সঙ্ঘোৰা’’তিআদি.

৫০০. কথমাপজ্জতীতি আহ ‘‘অধিট্ঠান’’ন্তিআদি. অধিট্ঠানন্তি অধিট্ঠানুপোসথং করোন্তো পারিসুদ্ধিউপোসথং ৰাতি সম্বন্ধো. ইধ অত্তনো যথাপত্তমুপোসথং অকত্ৰা অপত্তউপোসথকরণং আপজ্জিতব্বাপত্তিদস্সনস্স অধিপ্পেতত্তা, অত্তকরণদোসস্স ৰিসুং ৰিসুং ৰক্খমানত্তা চ ন গণো ন চ পুগ্গলোতি এত্থ অধিট্ঠানং করোন্তো পুগ্গলো চ পারিসুদ্ধিং করোন্তো গণো চ নাপজ্জতীতি যথালাভযোজনা কাতব্বা. যথাক্কমং যোজনং করোমীতি ৰিপরিযাযৰিকপ্পো ন কাতব্বো. এৰমুপরিপি ৰিপরিযাযৰিপক্খং কত্ৰা যথালাভযোজনাৰ কাতব্বা.

৫০১. ‘‘উপোসথ’’ন্তি ইদং ‘‘সুত্তুদ্দেসমধিট্ঠান’’ন্তি পদেহি পচ্চেকং যোজেতব্বং.

৫০২. সুত্তুদ্দেসং করোন্তো ৰাতি এত্থ ৰা-সদ্দেন পারিসুদ্ধিং গণ্হাতি. সুত্তুদ্দেসং, পারিসুদ্ধিং ৰা উপোসথং করোন্তো পুগ্গলো আপত্তিং আপজ্জতি, সুত্তুদ্দেসং করোন্তো সঙ্ঘো চ নাপজ্জতি, পারিসুদ্ধিং করোন্তো গণো চ ন আপজ্জতীতি যোজনা.

৫০৩. কথং পন গিলানোৰ আপত্তিং আপজ্জতি, ন অগিলানো, কথং অগিলানোৰ আপত্তিং আপজ্জতি, নো গিলানো, কথং গিলানো চ অগিলানো চ উভোপি আপজ্জন্তীতি যোজনা.

৫০৪. যো পন অকল্লকো গিলানো অঞ্ঞেন পন ভেসজ্জেন অত্থে সতি তদঞ্ঞং ততো অঞ্ঞং ভেসজ্জং ৰিঞ্ঞাপেতি, সো আপজ্জতি পাচিত্তিযাপত্তিন্তি যোজনা.

৫০৫. ভেসজ্জেন অত্থে অৰিজ্জমানেপি সচে ভেসজ্জং ৰিঞ্ঞাপেতি, অগিলানোৰ ৰিঞ্ঞত্তিপচ্চযা আপত্তিং আপজ্জতি. সেসং পন আপত্তিং গিলানঅগিলানা উভোপি আপজ্জন্তি.

৫০৬. অত্থাপত্তি অন্তোৰ আপজ্জতি, ন বহিদ্ধা, তথা অত্থাপত্তি বহি এৰ আপজ্জতি, ন অন্তো, অত্থাপত্তি অন্তো, বহিদ্ধাতি উভযত্থপি আপজ্জতীতি যোজনা.

৫০৭. কেৰলং অন্তোযেৰ আপজ্জতীতি যোজনা.

৫০৮. মঞ্চাদিন্তি সঙ্ঘিকমঞ্চাদিং.

৫০৯. ‘‘অন্তোসীমায এৰ আপত্তি’’ন্তি পদচ্ছেদো. কথং অন্তোসীমায এৰ আপত্তিং আপজ্জতি, নেৰ বহিসীমায আপত্তিং আপজ্জতি, কথং বহিসীমায এৰ আপত্তিং আপজ্জতি, নো অন্তোসীমায আপত্তিং আপজ্জতি, কথং অন্তোসীমায চ বহিসীমায চাতি উভযত্থপি আপজ্জতীতি যোজনা.

৫১০. সছত্তুপাহনো ভিক্খূতি ছত্তুপাহনসহিতো আগন্তুকো ভিক্খু. পৰিসন্তো তপোধনোতি আগন্তুকৰত্তং অদস্সেত্ৰা সঙ্ঘারামং পৰিসন্তো.

৫১১. ‘‘উপচারস্স অতিক্কমে’’তি পদচ্ছেদো.

৫১২. সেসং সব্বং আপত্তিং অন্তোসীমায চ বহিসীমায চ আপজ্জতীতি যোজনা. এত্থ চ কিঞ্চাপি ৰস্সচ্ছেদাপত্তিং বহিসীমাগতো আপজ্জতি, ভিক্খুনীআরামপৰেসনাপত্তিং অন্তোসীমায আপজ্জতি, তদুভযং পন আগন্তুকগমিকৰত্তভেদাপত্তীহি একপরিচ্ছেদন্তি উপলক্খণতো এতেনেৰ ৰিঞ্ঞাযতীতি ৰিসুং ন ৰুত্তন্তি গহেতব্বং. এৰং সব্বত্থ ঈদিসেসু ঠানেসু ৰিনিচ্ছযো ৰেদিতব্বো.

তিককথাৰণ্ণনা.

৫১৫. ৰচীদ্ৰারিকমাপত্তিন্তি মুসাৰাদপেসুঞ্ঞহরণাদিৰসেন ৰচীদ্ৰারে আপজ্জিতব্বাপত্তিং. পরৰাচায সুজ্ঝতীতি সঙ্ঘমজ্ঝে একৰাচিকায তিণৰত্থারককম্মৰাচায সুজ্ঝতি.

৫১৬. ৰজ্জমেৰ ৰজ্জতা, তং, পাচিত্তিযন্তি অত্থো.

৫১৮-৯. তং দেসেত্ৰা ৰিসুজ্ঝন্তোতি তং দেসেত্ৰা ৰিসুদ্ধো হোন্তো. যাৰততিযকং পনাতি যাৰততিযেন সমনুভাসনকম্মেন আপন্নং সঙ্ঘাদিসেসাপত্তিং পন. পরিৰাসাদীতি আদি-সদ্দেন মানত্তমূলাযপটিকস্সনঅব্ভানানি গহিতানি.

৫২২. কাযদ্ৰারিকমাপত্তিন্তি কাযদ্ৰারেন আপজ্জিতব্বং পহারদানাদিআপত্তিং.

৫২৩. কাযেনেৰ ৰিসুজ্ঝতীতি তিণৰত্থারকং গন্ত্ৰা কাযসামগ্গিং দেন্তো ৰিসুজ্ঝতি.

৫২৬. যো সুত্তো আপত্তিং আপজ্জতি, সো কথং পটিবুদ্ধো ৰিসুজ্ঝতি. যো পটিবুদ্ধোৰ আপন্নো, সো কথং সুত্তো সুজ্ঝতীতি যোজনা.

৫২৮. সগারসেয্যকাদিন্তি মাতুগামেন সহসেয্যাদিআপত্তিং.

৫২৯. জগ্গন্তোতি জাগরন্তো নিদ্দং ৰিনোদেন্তো.

৫৩১. পটিবুদ্ধোতি অনিদ্দাযন্তো.

৫৩২. অচিত্তোতি ‘‘সিক্খাপদং ৰীতিক্কমিস্সামী’’তি চিত্তা ভাৰেন অচিত্তো.

৫৩৫. সচিত্তকাপত্তিন্তি ৰিকালভোজনাদিআপত্তিং. তিণৰত্থারে সযন্তো নিদ্দাযন্তো তিণৰত্থারককম্মে করিযমানে ‘‘ইমিনাহং কম্মেন আপত্তিতো ৰুট্ঠামী’’তি চিত্তরহিতো ৰুট্ঠহন্তো অচিত্তকো ৰিসুজ্ঝতি.

৫৩৬. পচ্ছিমং তু পদদ্ৰযন্তি –

‘‘আপজ্জিত্ৰা অচিত্তোৰ, অচিত্তোৰ ৰিসুজ্ঝতি;

আপজ্জিত্ৰা সচিত্তোৰ, সচিত্তোৰ ৰিসুজ্ঝতী’’তি. –

পদদ্ৰযং. অমিস্সেত্ৰাতি অচিত্তসচিত্তপদেহি এৰমেৰ মিস্সং অকত্ৰা. এত্থাতি পুরিমপদদ্ৰযে. ৰুত্তানুসারেনাতি ৰুত্তনযানুসারেন.

৫৩৯. কম্মতোতি সমনুভাসনকম্মতো.

৫৪০. আপজ্জিত্ৰা অকম্মতোতি সমনুভাসনকম্মং ৰিনাৰ আপজ্জিত্ৰা.

৫৪১. সমনুভাসনে আপজ্জিতব্বং সঙ্ঘাদিসেসাপত্তিং সমনুভাসনমাহ কারণূপচারেন.

৫৪২. অৰসেসন্তি মুসাৰাদপাচিত্তিযাদিকং.

৫৪৩. ৰিসুজ্ঝতি অসম্মুখাতি সঙ্ঘস্স অসম্মুখা ৰিসুজ্ঝতি. ইদঞ্চ সম্মুখাৰিনযেন চেৰ পটিঞ্ঞাতকরণেন চ সমেন্তং আপত্তাধিকরণং সন্ধায ৰুত্তং. তত্থ পুগ্গলসম্মুখতায সব্ভাৰেপি সঙ্ঘস্স অসম্মুখতায আপজ্জতি ৰা ৰিসুজ্ঝতি ৰাতি ‘‘অসম্মুখা’’তি ৰুত্তং.

৫৫১. ‘‘অচিত্তকচতুক্কং অজানন্তচতুক্ক’’ন্তি কুসলত্তিকফস্সপঞ্চকাদিৰোহারো ৰিয আদিপদৰসেন ৰুত্তো.

৫৫২-৩. অত্থাপত্তি আগন্তুকো আপজ্জতি, ন চেতরো আৰাসিকো আপজ্জতি, অত্থাপত্তি আৰাসিকোৰ আপজ্জতি, ন চেতরো আগন্তুকো আপজ্জতি, অত্থাপত্তি আগন্তুকো চ আৰাসিকো চ তে উভোপি আপজ্জন্তি, উভো সেসং ন আপজ্জন্তি অত্থীতি যোজনা.

৫৫৫. ইতরোতি আৰাসিকো. আৰাসৰত্তন্তি আৰাসিকেন আগন্তুকস্স কাতব্বৰত্তং. আৰাসীতি আৰাসিকো.

৫৫৬. ন চেৰাগন্তুকোতি তং আৰাসিকৰত্তং অকরোন্তো আগন্তুকো ন চেৰ আপজ্জতি. সেসং কাযৰচীদ্ৰারিকং আপত্তিং. উভোপি আগন্তুকআৰাসিকা. ভিক্খুভিক্খুনীনং অসাধারণং আপত্তিং ন আপজ্জন্তি.

৫৫৭. ৰত্থুনানত্ততাতি ৰীতিক্কমনানত্ততা. আপত্তিনানত্ততাতি পারাজিকাদীনং সত্তন্নং আপত্তিক্খন্ধানং অঞ্ঞমঞ্ঞনানত্ততা.

৫৬৩. ‘‘পারাজিকানং…পে… নানভাৰো’’তি ইদং নিদস্সনমত্তং সঙ্ঘাদিসেসানং অনিযতাদীহি ৰত্থুনানতায চেৰ আপত্তিনানতায চ লব্ভমানত্তা.

৫৬৫. অযমেৰ ৰিনিচ্ছযোতি ন কেৰলং পারাজিকাপত্তীসুযেৰ সাধারণাপত্তিযো একতো চ ৰিসুঞ্চ আপজ্জন্তানং যথাৰুত্তৰিনিচ্ছযো, অথ খো অৰসেসসাধারণাপত্তিযোপি ৰুত্তনযেন আপজ্জতি, অযমেৰ ৰিনিচ্ছযো যোজেতব্বো.

৫৭৭. আদিযন্তো গণ্হন্তো. পযোজেন্তোতি গণ্হাপেন্তো.

৫৭৯. ঊনকং পাদং…পে… লহুং ফুসেতি থুল্লচ্চযং, দুক্কটঞ্চ সন্ধাযাহ.

৫৮০. এতেনেৰ উপাযেন, সেসকম্পি পদত্তযন্তি যো অযং পঠমৰিনিচ্ছযে ৰুত্তনযো, এতেনেৰ নযেন ঊনপাদং আদিযন্তো লহুকাপত্তিং আপজ্জতি, পাদং ৰা অতিরেকপাদং ৰা গহণত্থং আণাপেন্তো গরুং পারাজিকাপত্তিং আপজ্জতি, পাদং ৰা অতিরেকপাদং ৰা গণ্হন্তো চ গহণত্থায আণাপেন্তো চ গরুকে পারাজিকাপত্তিযংযেৰ তিট্ঠতি, ঊনপাদং গণ্হন্তো চ গহণত্থায আণাপেন্তো চ লহুকে থুল্লচ্চযে, দুক্কটে ৰা তিট্ঠতীতি এৰং সেসকম্পি ইমং পদত্তযং. অত্থসম্ভৰতোযেৰাতি যথাৰুত্তস্স অত্থস্স সম্ভৰৰসেনেৰ.

৫৮১-২. কথং কালেযেৰ আপত্তি সিযা, নো ৰিকালে, ৰিকালেযেৰ আপত্তি সিযা, ন চ কালে, অত্থাপত্তি কালে চ পকাসিতা ৰিকালে চ, অত্থাপত্তি নেৰ কালে চ পকাসিতা নেৰ ৰিকালে চাতি যোজনা.

৫৮৬-৭. কালে পটিগ্গহিতং কিং কালে কপ্পতি ৰিকালে তু নো কপ্পতি, ৰিকালে গহিতং কিং ৰিকালে কপ্পতি, নো কালে কপ্পতি, কালে চ ৰিকালে চ পটিগ্গহিতং কিং নাম কালে চ ৰিকালে চ কপ্পতি, কালে চ ৰিকালে চ পটিগ্গহিতং কিং নাম কালে চ ৰিকালে চ ন কপ্পতি, ৰদ ভদ্রমুখাতি যোজনা.

৫৮৯. ৰিকালেযেৰ কপ্পতি, অপরজ্জু কালেপি ন কপ্পতীতি যোজনা.

৫৯২. কুলদূসনকম্মাদিন্তি আদি-সদ্দেন অভূতারোচনরূপিযসংৰোহারৰিঞ্ঞত্তিকুহনাদীনং সঙ্গহো.

৫৯৩-৪. কতমা আপত্তি পচ্চন্তিমেসু দেসেসু আপজ্জতি, ন মজ্ঝিমে, কতমা আপত্তি মজ্ঝিমে পন দেসস্মিং আপজ্জতি, ন চ পচ্চন্তিমেসু, কতমা আপত্তি পচ্চন্তিমেসু চেৰ দেসেসু আপজ্জতি মজ্ঝিমে চ, কতমা আপত্তি পচ্চন্তিমেসু চেৰ দেসেসু ন আপজ্জতি ন মজ্ঝিমে চাতি যোজনা.

৫৯৬. ‘‘সো গুণঙ্গুণুপাহন’’ন্তি পদচ্ছেদো. সো ভিক্খূতি অত্থো.

৫৯৯. এৰং ‘‘আপজ্জতি, নাপজ্জতী’’তি পদৰসেন পচ্চন্তিমচতুক্কং দস্সেত্ৰা ‘‘নেৰ কপ্পতি, ন কপ্পতী’’তি পদৰসেন দস্সেতুমাহ ‘‘পচ্চন্তিমেসূ’’তিআদি.

৬০১. ৰুত্তন্তি ‘‘গণেন পঞ্চৰগ্গেনা’’তিআদিগাথায হেট্ঠা ৰুত্তং.

৬০৩. এৰং ৰত্তুন্তি ‘‘ন কপ্পতী’’তি ৰত্তুং. পঞ্চলোণাদিকন্তি ‘‘অনুজানামি, ভিক্খৰে, লোণানী’’তিআদি.

৬০৮. অনুঞ্ঞাতট্ঠানস্স অন্তো নো আপজ্জতি, তং অতিক্কমন্তো বহিযেৰ চ আপজ্জতীতি যোজনা.

৬১২. সেক্খপঞ্ঞত্তীতি সেখিযপঞ্ঞত্তি.

৬১৩. অগণাতি অদুতিযা. এত্থ হি একাপি গণো নাম.

৬১৪. উভযত্থপি অসাধারণমাপত্তিন্তি ভিক্খুনীনং নিযতাপঞ্ঞত্তি ৰেদিতব্বা.

৬১৬. গিলানো চ নাপজ্জতি, অগিলানো চ নাপজ্জতীতি এৰং উভোপি নাপজ্জন্তীতি যোজনা. তিকাদীসু দস্সিতানং পদানং চতুক্কাদিদস্সনৰসেন পুনপ্পুনং গহণং.

৬১৮. ‘‘আপজ্জতি অগিলানোৰা’’তি পদচ্ছেদো.

চতুক্ককথাৰণ্ণনা.

৬২০. ‘‘গরুথুল্লচ্চয’’ন্তি ৰত্তব্বে ‘‘গরু’’ন্তি নিগ্গহীতাগমো.

৬২১. পঞ্চ কথিনানিসংসা হেট্ঠা ৰুত্তাযেৰ.

৬২৬. অগ্গিসত্থনখক্কন্তন্তি অগ্গিসত্থনখেহি অক্কন্তং ফুট্ঠং, পহটন্তি অত্থো. অবীজন্তি নোবীজং. উব্বট্টবীজকন্তি নিব্বট্টবীজকং.

৬২৮. পৰারণাপীতি পটিক্খেপপৰারণাপি. ওদনাদীহীতি আদি-সদ্দেন সত্তুকুম্মাসমচ্ছমংসানং গহণং. কাযাদিগহণেনাতি কাযেন ৰা কাযপটিবদ্ধেন ৰা গহণেন. ‘‘দাতুকামাভিহারো চ, হত্থপাসেরণক্খম’’ন্তি ইমেহি চতূহি অঙ্গেহি সদ্ধিং তেসং দ্ৰিন্নমেকং গহেত্ৰা পটিগ্গহণা পঞ্চেৰ হোন্তি.

৬২৯-৩০. ৰিনযঞ্ঞুকস্মিন্তি ৰিনযধরে পুগ্গলে. সকঞ্চ সীলন্তি অত্তনো পাতিমোক্খসংৰরসীলঞ্চ. সুরক্খিতং হোতীতি আপত্তানাপত্তিকপ্পিযাকপ্পিযানং ৰিজানন্ততায অসেৰিতব্বং পহায সেৰিতব্বংযেৰ সেৰনৰসেন সুট্ঠু রক্খিতং হোতি. কুক্কুচ্চমঞ্ঞস্স নিরাকরোতীতি অঞ্ঞস্স সব্রহ্মচারিনো কপ্পিযাকপ্পিযৰিসযে উপ্পন্নং কুক্কুচ্চং নিৰারেতি. ৰিসারদো ভাসতি সঙ্ঘমজ্ঝেতি কপ্পিযাকপ্পিযানং ৰিনিচ্ছযকথায উপ্পন্নায নিরাসঙ্কো নিব্ভযো ৰোহরতি. ৰেরিভিক্খূতি অত্তপচ্চত্থিকে পুগ্গলে. ধম্মস্স চেৰ ঠিতিযা পৰত্তোতি ‘‘ৰিনযো নাম সাসনস্স আযু, ৰিনযে ঠিতে সাসনং ঠিতং হোতী’’তি (পারা. অট্ঠ. ১.পঠমমহাসঙ্গীতিকথা; দী. নি. অট্ঠ. ১.পঠমমহাসঙ্গীতিকথা; খু. পা. অট্ঠ. ৫.মঙ্গলসুত্তৰণ্ণনা; থেরগা. অট্ঠ. ১.২৫১) ৰচনতো সদ্ধম্মট্ঠিতিযা পটিপন্নো হোতি. তস্মা কারণা. তত্থ ৰিনযঞ্ঞুভাৰে. ধীরো পঞ্ঞৰা ভিক্খু.

পঞ্চককথাৰণ্ণনা.

৬৩১-২. ছল়ভিঞ্ঞেনাতি ছ অভিঞ্ঞা এতস্সাতি ছল়ভিঞ্ঞো, তেন. অতিক্কন্তপমাণং মঞ্চপীঠং, অতিক্কন্তপমাণং নিসীদনঞ্চ তথা অতিক্কন্তপমাণং কণ্ডুপ্পটিচ্ছাদিৰস্সসাটিকচীৰরঞ্চ সুগতস্স চীৰরে পমাণিকচীৰরন্তি ছ.

৬৩৩-৪. অঞ্ঞাণঞ্চ কুক্কুচ্চঞ্চ অঞ্ঞাণকুক্কুচ্চা, তেহি, অঞ্ঞাণতায চেৰ কুক্কুচ্চপকততায চাতি ৰুত্তং হোতি. ৰিপরীতায সঞ্ঞায কপ্পিযে অকপ্পিযসঞ্ঞায, অকপ্পিযে কপ্পিযসঞ্ঞায.

তত্থ কথং অলজ্জিতায আপজ্জতি? অকপ্পিযভাৰং জানন্তোযেৰ মদ্দিত্ৰা ৰীতিক্কমং করোতি (কঙ্খা. অট্ঠ. নিদানৰণ্ণনা). ৰুত্তম্পি চেতং –

‘‘সঞ্চিচ্চ আপত্তিং আপজ্জতি;

আপত্তিং পরিগূহতি;

অগতিগমনঞ্চ গচ্ছতি;

এদিসো ৰুচ্চতি অলজ্জী পুগ্গলো’’তি. (পরি. ৩৫৯);

কথং অঞ্ঞাণতায আপজ্জতি? অঞ্ঞাণপুগ্গলো মন্দো মোমূহো কত্তব্বাকত্তব্বং অজানন্তো অকত্তব্বং করোতি, কত্তব্বং ৰিরাধেতি. এৰং অঞ্ঞাণতায আপজ্জতি.

কথং কুক্কুচ্চপকততায আপজ্জতি? কপ্পিযাকপ্পিযং নিস্সায কুক্কুচ্চে উপ্পন্নে ৰিনযধরং পুচ্ছিত্ৰা কপ্পিযং চে, কত্তব্বং সিযা, অকপ্পিযং চে, ন কত্তব্বং, অযং পন ‘‘ৰট্টতী’’তি মদ্দিত্ৰা ৰীতিক্কমতিযেৰ. এৰং কুক্কুচ্চপকততায আপজ্জতি.

কথং কপ্পিযে অকপ্পিযসঞ্ঞায আপজ্জতি? সূকরমংসং ‘‘অচ্ছমংস’’ন্তি খাদতি, কালে ৰিকালসঞ্ঞায ভুঞ্জতি. এৰং কপ্পিযে অকপ্পিযসঞ্ঞায আপজ্জতি.

কথং অকপ্পিযে কপ্পিযসঞ্ঞায আপজ্জতি? অচ্ছমংসং ‘‘সূকরমংস’’ন্তি খাদতি, ৰিকালে কালসঞ্ঞায ভুঞ্জতি. এৰং অকপ্পিযে কপ্পিযসঞ্ঞায আপজ্জতি.

কথং সতিসম্মোসায আপজ্জতি? সহসেয্যচীৰরৰিপ্পৰাসাদীনি সতিসম্মোসায আপজ্জতি.

৬৩৫-৮. ‘‘ভিক্খুনা উপট্ঠপেতব্বো’’তি পদচ্ছেদো. ধম্মচক্খুনাতি পাতিমোক্খসংৰরসীলসঙ্খাতো পটিপত্তিধম্মোৰ চক্খু এতস্সাতি ধম্মচক্খু, তেন ছহি অঙ্গেহি যুত্তেন ধম্মচক্খুনা পন ভিক্খুনা উপসম্পাদনা কাতব্বা, নিস্সযো চেৰ দাতব্বো, সামণেরো উপট্ঠাপেতব্বোতি যোজনা. আপত্তিং জানাতি, অনাপত্তিং জানাতি, গরুং আপত্তিং জানাতি, লহুং আপত্তিং জানাতীতি যোজনা. অস্স ভিক্খুনো উভযানি পাতিমোক্খানি ৰিত্থারা স্ৰাগতানি ভৰন্তি, অত্থতো সুৰিভত্তানি ভৰন্তি, সুত্তসো অনুব্যঞ্জনসো সুৰিনিচ্ছিতানি ভৰন্তি, দসৰস্সো ৰা হোতি, অতিরেকদসৰস্সো ৰাতি যোজনা.

ছক্ককথাৰণ্ণনা.

৬৩৯. সত্ত সামীচিযো ৰুত্তাতি ‘‘সো চ ভিক্খু অনব্ভিতো, তে চ ভিক্খূ গারয্হা, অযং তত্থ সামীচি, যুঞ্জন্তাযস্মন্তো সকং, মা ৰো সকং ৰিনস্সাতি অযং তত্থ সামীচি, অযং তে ভিক্খু পত্তো যাৰ ভেদনায ধারেতব্বোতি, অযং তত্থ সামীচি, ততো নীহরিত্ৰা ভিক্খূহি সদ্ধিং সংৰিভজিতব্বং, অযং তত্থ সামীচি, অঞ্ঞাতব্বং পরিপুচ্ছিতব্বং পরিপঞ্হিতব্বং, অযং তত্থ সামীচি, যস্স ভৰিস্সতি, সো হরিস্সতীতি, অযং তত্থ সামীচী’’তি ছ সামীচিযো ভিক্খুপাতিমোক্খেৰুত্তা, ‘‘সা চ ভিক্খুনী অনব্ভিতা, তা চ ভিক্খুনিযো গারয্হা, অযং তত্থ সামীচী’’তি ভিক্খুনিপাতিমোক্খে ৰুত্তায সদ্ধিং সত্ত সামীচিযো ৰুত্তা. সত্তেৰ সমথাপি চাতি সম্মুখাৰিনযাদিসমথাপি সত্তেৰ ৰুত্তা. পঞ্ঞত্তাপত্তিযো সত্তাতি পারাজিকাদযো পঞ্ঞত্তাপত্তিযো সত্ত ৰুত্তা. সত্তবোজ্ঝঙ্গদস্সিনাতি সতিসম্বোজ্ঝঙ্গাদযো সত্ত বোজ্ঝঙ্গে যাথাৰতো পস্সন্তেন ভগৰতা.

সত্তককথাৰণ্ণনা.

৬৪০-১. ইধ কুলদূসকো ভিক্খু আজীৰস্সেৰ কারণা পুপ্ফেন, ফলেন, চুণ্ণেন, মত্তিকায, দন্তকট্ঠেহি, ৰেল়ুযা, ৰেজ্জিকায, জঙ্ঘপেসনিকেনাতি ইমেহি অট্ঠহি আকারেহি কুলানি দূসেতীতি যোজনা. ‘‘পুপ্ফেনা’’তিআদিনা পুপ্ফাদিনা দানমেৰ উপলক্খণতো দস্সেতি. পুপ্ফেনাতি পুপ্ফদানেনাতি অত্থো গহেতব্বো. পুপ্ফদানাদযো কুলদূসনে ৰুত্তা.

৬৪২-৫. ‘‘অট্ঠধানতিরিত্তাপি, অতিরিত্তাপি অট্ঠধা’’তিদ্ৰীসু অট্ঠকেসু অট্ঠ অনতিরিত্তে তাৰ দস্সেতুমাহ ‘‘অকপ্পিযকতঞ্চেৰা’’তিআদি. গিলানানতিরিত্তকন্তি নিদ্দিট্ঠা ইমে অট্ঠেৰ অনতিরিত্তকা ঞেয্যাতি যোজনা. অকপ্পিযকতাদযো পৰারণসিক্খাপদকথাৰণ্ণনায ৰুত্তা.

৬৪৬. ঞাতঞত্তিসূতি ঞাতদুক্কটং, ঞত্তিদুক্কটঞ্চ. পটিসাৰনেতি পটিস্সৰে. অট্ঠদুক্কটানং ৰিনিচ্ছযো দুতিযপারাজিককথাৰণ্ণনায ৰুত্তো.

৬৪৮-৯. এহিভিক্খূপসম্পদাতি যসকুলপুত্তাদীনং ‘‘এহি ভিক্খূ’’তি ৰচনেন ভগৰতা দিন্নউপসম্পদা. সরণগমনেন চাতি পঠমবোধিযং তীহি সরণগমনেহি অনুঞ্ঞাতউপসম্পদা. পঞ্হাব্যাকরণোৰাদাতি সোপাকস্স পঞ্হাব্যাকরণোপসম্পদা, মহাকস্সপত্থেরস্স দিন্নওৰাদপটিগ্গহণোপসম্পদা চ. গরুধম্মপটিগ্গহোতি মহাপজাপতিযা গোতমিযা অনুঞ্ঞাতগরুধম্মপটিগ্গহণোপসম্পদা.

ঞত্তিচতুত্থেন কম্মেনাতি ইদানি ভিক্খুউপসম্পদা. অট্ঠৰাচিকাতি ভিক্খুনীনং সন্তিকে ঞত্তিচতুত্থেন কম্মেন, ভিক্খূনং সন্তিকে ঞত্তিচতুত্থেন কম্মেনাতি অট্ঠহি কম্মৰাচাহি ভিক্খুনীনং উপসম্পদা অট্ঠৰাচিকা নাম. দূতেন ভিক্খুনীনন্তি অড্ঢকাসিযা গণিকায অনুঞ্ঞাতা ভিক্খুনীনং দূতেন উপসম্পদা.

৬৫০. সুদ্ধদিট্ঠিনাতি সুট্ঠু সৰাসনকিলেসানং পহানেন পরিসুদ্ধা সমন্তচক্খুসঙ্খাতা দিট্ঠি এতস্সাতি সুদ্ধদিট্ঠি, তেন সমন্তচক্খুনা সম্মাসম্বুদ্ধেন.

৬৫১. পাপিচ্ছা নাম অসন্তগুণসম্ভাৰনিচ্ছা.

৬৫২-৩. চ মজ্জপো সিযাতি মজ্জপো ন সিযা মজ্জং পিৰন্তো ন ভৰেয্য, মজ্জং ন পিৰেয্যাতি অত্থো. অব্রহ্মচরিযাতি (অ. নি. অট্ঠ. ২.৩.৭১) অসেট্ঠচরিযতো মেথুনা ৰিরমেয্য. রত্তিং ন ভুঞ্জেয্য ৰিকালভোজনন্তি উপোসথং উপৰুত্থো রত্তিভোজনঞ্চ দিৰাৰিকালভোজনঞ্চ ন ভুঞ্জেয্য. ন চ গন্ধমাচরেতি গন্ধঞ্চ ন ৰিলিম্পেয্য. মঞ্চে ছমাযং ৰ সযেথ সন্থতেতি কপ্পিযমঞ্চে ৰা সুধাদিপরিকম্মকতায ভূমিযা ৰা তিণপণ্ণপলালাদীনি সন্থরিত্ৰা কতে সন্থতে ৰা সযেথাতি অত্থো. এতঞ্হি অট্ঠঙ্গিকমাহুপোসথন্তি এতং পাণাতিপাতাদীনি অসমাচরন্তেন উপৰুত্থং উপোসথং অট্ঠহঙ্গেহি সমন্নাগতত্তা ‘‘অট্ঠঙ্গিক’’ন্তি ৰদন্তি. দুক্খন্তগুনাতি ৰট্টদুক্খস্স অন্তং অমতমহানিব্বানং গতেন পত্তেন বুদ্ধেন পকাসিতন্তি যোজনা.

৬৫৪. ভিক্খুনোৰাদকভিক্খুনো অট্ঠঙ্গানি ভিক্খুনোৰাদকথাৰণ্ণনায দস্সিতানেৰ.

অট্ঠককথাৰণ্ণনা.

৬৫৫. ভোজনানি পণীতানি নৰ ৰুত্তানীতি পণীতানি হি ভোজনসিক্খাপদে ৰুত্তানি. দসসু অকপ্পিযমংসেসু মনুস্সমংসৰজ্জিতানি নৰ মংসানি খাদন্তস্স দুক্কটং নিদ্দিট্ঠন্তি যোজনা.

৬৫৬. পাতিমোক্খ…পে… পরিদীপিতাতি ভিক্খূনং পঞ্চুদ্দেসা, ভিক্খুনীনং অনিযতুদ্দেসেহি ৰিনা চত্তারোতি উদ্দেসা নৰ দীপিতা. উপোসথা নৰেৰাতি দিৰসৰসেন তযো, কারকৰসেন তযো, করণৰসেন তযোতি নৰ উপোসথা. এত্থাতি ইমস্মিং সাসনে. সঙ্ঘো নৰহি ভিজ্জতীতি নৰহি পুগ্গলেহি সঙ্ঘো ভিজ্জতীতি যোজনা. যথাহ –

‘‘একতো, উপালি, চত্তারো হোন্তি, একতো চত্তারো, নৰমো অনুস্সাৰেতি, সলাকং গাহেতি ‘অযং ধম্মো, অযং ৰিনযো, ইদং সত্থুসাসনং, ইমং গণ্হথ, ইমং রোচেথা’তি. এৰম্পি খো, উপালি, সঙ্ঘরাজি চেৰ হোতি সঙ্ঘভেদো চ. নৰন্নং ৰা, উপালি, অতিরেকনৰন্নং ৰা সঙ্ঘরাজি চেৰ হোতি সঙ্ঘভেদো চা’’তি (চূল়ৰ. ৩৫১).

নৰককথাৰণ্ণনা.

৬৫৭. দস অক্কোসৰত্থূনি ৰক্খতি. দস সিক্খাপদানি পাকটানেৰ. মনুস্সমংসাদীনি দস অকপ্পিযমংসানি হেট্ঠা ৰুত্তানেৰ. সুক্কানি ৰে দসাতি নীলাদীনি দস সুক্কানি.

৬৫৯. রঞ্ঞো অন্তেপুরপ্পৰেসনে দস আদীনৰা এৰং পাল়িপাঠেন ৰেদিতব্বা –

‘‘দসযিমে, ভিক্খৰে, আদীনৰা রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে. কতমে দস? ইধ, ভিক্খৰে, রাজা মহেসিযা সদ্ধিং নিসিন্নো হোতি, তত্র ভিক্খু পৰিসতি, মহেসী ৰা ভিক্খুং দিস্ৰা সিতং পাতুকরোতি, ভিক্খু ৰা মহেসিং দিস্ৰা সিতং পাতুকরোতি, তত্থ রঞ্ঞো এৰং হোতি ‘অদ্ধা ইমেসং কতং ৰা করিস্সন্তি ৰা’তি. অযং, ভিক্খৰে, পঠমো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে.

‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রাজা বহুকিচ্চো বহুকরণীযো অঞ্ঞতরং ইত্থিং গন্ত্ৰা ন সরতি, সা তেন গব্ভং গণ্হাতি, তত্থ রঞ্ঞো এৰং হোতি ‘ন খো ইধ অঞ্ঞো কোচি পৰিসতি অঞ্ঞত্র পব্বজিতেন, সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’ন্তি. অযং, ভিক্খৰে, দুতিযো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে.

‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রঞ্ঞো অন্তেপুরে অঞ্ঞতরং রতনং নস্সতি, তত্থ রঞ্ঞো এৰং হোতি ‘ন খো ইধ অঞ্ঞো কোচি পৰিসতি অঞ্ঞত্র পব্বজিতেন, সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’ন্তি. অযং, ভিক্খৰে, ততিযো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে.

‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রঞ্ঞো অন্তেপুরে অব্ভন্তরা গুয্হমন্তা বহিদ্ধা সম্ভেদং গচ্ছন্তি, তত্থ রঞ্ঞো এৰং হোতি ‘ন খো ইধ অঞ্ঞো কোচি পৰিসতি অঞ্ঞত্র পব্বজিতেন, সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’ন্তি. অযং, ভিক্খৰে, চতুত্থো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে.

‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রঞ্ঞো অন্তেপুরে পিতা ৰা পুত্তং পত্থেতি, পুত্তো ৰা পিতরং পত্থেতি, তেসং এৰং হোতি ‘ন খো ইধ অঞ্ঞো কোচি পৰিসতি অঞ্ঞত্র পব্বজিতেন, সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’ন্তি. অযং, ভিক্খৰে, পঞ্চমো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে.

‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রাজা নীচট্ঠানিযং উচ্চে ঠানে ঠপেতি, যেসং তং অমনাপং, তেসং এৰং হোতি ‘রাজা খো পব্বজিতেন সংসট্ঠো, সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’ন্তি. অযং, ভিক্খৰে, ছট্ঠো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে.

‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রাজা উচ্চট্ঠানিযং নীচে ঠানে ঠপেতি, যেসং তং অমনাপং, তেসং এৰং হোতি ‘রাজা খো পব্বজিতেন সংসট্ঠো, সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’ন্তি. অযং, ভিক্খৰে, সত্তমো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে.

‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রাজা অকালে সেনং উয্যোজেতি, যেসং তং অমনাপং, তেসং এৰং হোতি ‘রাজা খো পব্বজিতেন সংসট্ঠো, সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’ন্তি. অযং, ভিক্খৰে, অট্ঠমো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে.

‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রাজা কালে সেনং উয্যোজেত্ৰা অন্তরামগ্গতো নিৰত্তাপেতি, যেসং তং অমনাপং, তেসং এৰং হোতি ‘রাজা খো পব্বজিতেন সংসট্ঠো, সিযা নু খো পব্বজিতস্স কম্ম’ন্তি. অযং, ভিক্খৰে, নৰমো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে.

‘‘পুন চপরং, ভিক্খৰে, রঞ্ঞো অন্তেপুরং হত্থিসম্মদ্দং অস্সসম্মদ্দং রথসম্মদ্দং রজনীযানি রূপসদ্দগন্ধরসফোট্ঠব্বানি, যানি ন পব্বজিতস্স সারুপ্পানি, অযং, ভিক্খৰে, দসমো আদীনৰো রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে. ইমে খো, ভিক্খৰে, দস আদীনৰা রাজন্তেপুরপ্পৰেসনে’’তি (অ. নি. ১০.৪৫; পাচি. ৪৯৭).

তত্থ চ পিতা ৰা পুত্তং পত্থেতীতি পুত্তং মারেতুমিচ্ছতীতি অত্থো. এসেৰ নযো পুত্তো পিতরং পত্থেতীতি. হত্থিসম্মদ্দন্তি হত্থীনং সম্মদ্দো সংসট্ঠো এত্থাতি হত্থিসম্মদ্দং. এৰং ‘‘অস্সসম্মদ্দ’’ন্তিআদীসুপি.

দসাকারেহীতি –

‘‘আপত্তিনুক্খিত্তমনন্তরায-

পহুত্ততাযো তথসঞ্ঞিতা চ;

ছাদেতুকামো অথ ছাদনাতি;

ছন্না দসঙ্গেহরুণুগ্গমম্হীতি. –

গহিতেহি দসহি অঙ্গেহি.

৬৬০. দস কম্মপথা পুঞ্ঞাতি পাণাতিপাতাৰেরমণিআদযো দস কুসলকম্মপথা. অপুঞ্ঞাপি তথা দসাতি পাণাতিপাতাদযো দস অকুসলকম্মপথাৰ. দস দানৰত্থূনি ৰক্খতি. দসেৰ রতনানি চাতি –

‘‘মুত্তা মণী ৰেল়ুরিযা চ সঙ্খা;

সিলা পৰাল়ং রজতঞ্চ হেমং;

লোহীতকঞ্চাপি মসারগল্লা;

দস্সেতি ধীরো রতনানি জঞ্ঞা’’তি. –

নিদ্দিট্ঠানি দস রতনানি.

৬৬২. মুনিন্দেন অৰন্দিযা দস পুগ্গলা দীপিতাতি যোজনা. কথং? ‘‘দসযিমে, ভিক্খৰে, অৰন্দিযা. পুরে উপসম্পন্নেন পচ্ছা উপসম্পন্নো অৰন্দিযো, অনুপসম্পন্নো অৰন্দিযো, নানাসংৰাসকো ৰুড্ঢতরো অধম্মৰাদী অৰন্দিযো, মাতুগামো অৰন্দিযো, পণ্ডকো অৰন্দিযো, পারিৰাসিকো অৰন্দিযো, মূলাযপটিকস্সনারহো অৰন্দিযো, মানত্তারহো অৰন্দিযো, মানত্তচারিকো অৰন্দিযো, অব্ভানারহো অৰন্দিযো. ইমে খো, ভিক্খৰে, দস অৰন্দিযা’’তি (চূল়ৰ. ৩১২).

৬৬৩-৪. সোসানিকন্তি সুসানে ছড্ডিতং. পাপণিকন্তি আপণদ্ৰারে ছড্ডিতং. উন্দূরক্খাযিতন্তি উন্দূরেহি খাযিতং পরিচ্চত্তং পিলোতিকং. গোখাযিতাদীসুপি এসেৰ নযো. থূপচীৰরিকন্তি বলিকম্মত্থায ৰম্মিকে পরিক্খিপিত্ৰা পরিচ্চত্তৰত্থং. আভিসেকিযন্তি রাজূনং অভিসেকমণ্ডপে পরিচ্চত্তৰত্থং. গতপচ্চাগতঞ্চাতি সুসানগতমনুস্সেহি পচ্চাগন্ত্ৰা নহাযিত্ৰা ছড্ডিতং পিলোতিকং.

৬৬৫. সব্বনীলাদযো ৰুত্তা, দস চীৰরধারণাতি ‘‘সব্বনীলকানি চীৰরানি ধারেন্তীতি ৰুত্তৰসেন দসা’’তি (পরি. অট্ঠ. ৩৩০) কুরুন্দিযং ৰুত্তং. এত্থ ইমস্মিং দসকে সংকচ্চিকায ৰা উদকসাটিকায ৰা সদ্ধিং তিচীৰরানি নামেন অধিট্ঠিতানি নৰ চীৰরানি ‘‘দসচীৰরধারণা’’তি ৰুত্তানি. যথাহ – ‘‘নৰসু কপ্পিযচীৰরেসু উদকসাটিকং ৰা সংকচ্চিকং ৰা পক্খিপিত্ৰা দসাতি ৰুত্ত’’ন্তি (পরি. অট্ঠ. ৩৩০).

দসককথাৰণ্ণনা.

৬৬৬. পণ্ডকাদযো একাদস অভব্বপুগ্গলা পন উপসম্পাদিতাপি অনুপসম্পন্না হোন্তীতি যোজনা.

৬৬৭. ‘‘অকপ্পিযা’’তি ৰুত্তা পত্তা একাদস ভৰন্তীতি যোজনা. দারুজেন পত্তেনাতি দারুমযেন পত্তেন. রতনুব্ভৰাতি রতনমযা দস পত্তা একাদস ভৰন্তীতি যোজনা. দারুজেন চাতি এত্থ -সদ্দেন তম্বলোহমযপত্তস্স সঙ্গহো. যথাহ ‘‘একাদস পত্তাতি তম্বলোহমযেন ৰা দারুমযেন ৰা সদ্ধিং দসরতনমযা’’তি. ইধ রতনং নাম মুত্তাদিদসরতনং.

৬৬৮. অকপ্পিযা পাদুকা একাদস হোন্তীতি যোজনা. যথাহ ‘‘একাদস পাদুকাতি দস রতনমযা, একা কট্ঠপাদুকা. তিণপাদুকমুঞ্জপাদুকপব্বজপাদুকাদযো পন কট্ঠপাদুকসঙ্গহমেৰ গচ্ছন্তী’’তি.

৬৬৯-৭০. অতিখুদ্দকা অতিমহন্তাতি যোজনা. খণ্ডনিমিত্তকা ছাযানিমিত্তকাতি যোজনা. বহিট্ঠেন সম্মতাতি সীমায বহি ঠিতেন সম্মতা. নদিযং, জাতস্সরে, সমুদ্দে ৰা তথা সম্মতাতি যোজনা. সীমায সম্ভিন্না সীমায অজ্ঝোত্থটা সীমাতি যোজনা. ইমা একাদস অসীমাযো সিযুন্তি যোজনা.

৬৭১. একাদসেৰ পথৰী কপ্পিযা, একাদসেৰ পথৰী অকপ্পিযাতি যোজনা.

তত্থ একাদস কপ্পিযপথৰী নাম সুদ্ধপাসাণা, সুদ্ধসক্খরা, সুদ্ধকথলা, সুদ্ধমরুম্বা, সুদ্ধৰালুকা, যেভুয্যেনপাসাণা, যেভুয্যেনসক্খরা, যেভুয্যেনকথলা, যেভুয্যেনমরুম্বা, যেভুয্যেনৰালুকাতি ইমা দস দড্ঢায পথৰিযা ৰা চতুমাসোৰট্ঠকপংসুপুঞ্জেন ৰা মত্তিকাপুঞ্জেন ৰা সদ্ধিং একাদস. ‘‘অপ্পপংসুকা, অপ্পমত্তিকা’’তি (পাচি. ৮৬) অপরাপি পথৰিযো ৰুত্তা, তা যেভুয্যেনপাসাণাদীসু পঞ্চসুযেৰ সঙ্গহিতা.

একাদস অকপ্পিযপথৰী নাম ‘‘সুদ্ধপংসু সুদ্ধমত্তিকা অপ্পপাসাণা অপ্পসক্খরা অপ্পকথলা অপ্পমরুম্বা অপ্পৰালুকা যেভুয্যেনপংসুকা যেভুয্যেনমত্তিকা, অদড্ঢাপি ৰুচ্চতি জাতা পথৰী. যোপি পংসুপুঞ্জো ৰা মত্তিকাপুঞ্জো ৰা অতিরেকচাতুমাসং ওৰট্ঠো, অযম্পি ৰুচ্চতি জাতপথৰী’’তি (পাচি. ৮৬) ৰুত্তা একাদস.

গণ্ঠিকা কপ্পিযা ৰুত্তা, একাদস চ ৰীধকাতি এত্থ কপ্পিযা গণ্ঠিকা ৰিধকা চ একাদস ৰুত্তাতি যোজনা. তে পন –

‘‘ৰেল়ুদন্তৰিসাণট্ঠি-কট্ঠলাখাফলামযা;

সঙ্খনাভিমযা সুত্ত-নল়লোহমযাপি চ;

ৰিধা কপ্পন্তি কপ্পিযা, গণ্ঠিযো চাপি তম্মযা’’তি. –

ইমায গাথায সঙ্গহিতাতি ৰেদিতব্বা.

৬৭৪-৫. উক্খিত্তস্সানুৰত্তিকা ভিক্খুনী উভিন্নং ভিক্খুভিক্খুনীনং ৰসা সঙ্ঘাদিসেসেসু অট্ঠ যাৰততিযকাতি ইমে একাদস যাৰততিযকাতি পকাসিতাতি যোজনা.

৬৭৬. নিস্সযস্স পটিপ্পস্সদ্ধিযো দসেকাৰ একাদসেৰ ৰুত্তাতি যোজনা. ছধাচরিযতো ৰুত্তাতি –

‘‘পক্কন্তে পক্খসঙ্কন্তে, ৰিব্ভন্তে চাপি নিস্সযো;

মরণাণত্তুপজ্ঝায-সমোধানেহি সম্মতী’’তি. –

আচরিযতো ছধা নিস্সযপটিপ্পস্সদ্ধিযো ৰুত্তা. উপজ্ঝাযা তু পঞ্চধাতি তাসু উপজ্ঝাযসমোধানং ৰিনা অৰসেসাহি পঞ্চধা উপজ্ঝাযপটিপ্পস্সদ্ধিযো ৰুত্তাতি ইমে একাদস.

একাদসককথাৰণ্ণনা.

৬৭৭. তেরসেৰ ধুতঙ্গানীতি পংসুকূলিকঙ্গাদীনি ধুতঙ্গানি তেরসেৰ হোন্তি.

পরমানি চ চুদ্দসাতি ‘‘দসাহপরমং অতিরেকচীৰরং ধারেতব্বং, মাসপরমং তেন ভিক্খুনা তং চীৰরং নিক্খিপিতব্বং, সন্তরুত্তরপরমং তেন ভিক্খুনা ততো চীৰরং সাদিতব্বং, ছক্খত্তুপরমং তুণ্হীভূতেন উদ্দিস্স ঠাতব্বং, নৰং পন ভিক্খুনা সন্থতং কারাপেত্ৰা ছব্বস্সানি ধারেতব্বং ছব্বস্সপরমতা ধারেতব্বং, তিযোজনপরমং সহত্থা হরিতব্বানি, দসাহপরমং অতিরেকপত্তো ধারেতব্বো, সত্তাহপরমং সন্নিধিকারকং পরিভুঞ্জিতব্বানি, ছারত্তপরমং তেন ভিক্খুনা তেন চীৰরেন ৰিপ্পৰসিতব্বং, চতুক্কংসপরমং, অড্ঢতেয্যকংসপরমং, দ্ৰঙ্গুলপব্বপরমং আদাতব্বং, অট্ঠঙ্গুলপরমং মঞ্চপটিপাদকং, অট্ঠঙ্গুলপরমং দন্তকট্ঠ’’ন্তি ইতি ইমানি চুদ্দস পরমানি.

সোল়সেৰ তু ‘‘জান’’ন্তি পঞ্ঞত্তানীতি ‘‘জান’’ন্তি এৰং ৰত্ৰা পঞ্ঞত্তানি সোল়স. তে এৰং ৰেদিতব্বা – জানং সঙ্ঘিকং লাভং পরিণতং অত্তনো পরিণামেয্য, জানং পুব্বুপগতং ভিক্খুং অনুপখজ্জ সেয্যং কপ্পেয্য, জানং সপ্পাণকং উদকং তিণং ৰা মত্তিকং ৰা সিঞ্চেয্য ৰা সিঞ্চাপেয্য ৰা, জানং ভিক্খুনিপরিপাচিতং পিণ্ডপাতং পরিভুঞ্জেয্য, জানং আসাদনাপেক্খো, ভুত্তস্মিং পাচিত্তিযং, জানং সপ্পাণকং উদকং পরিভুঞ্জেয্য, জানং যথাধম্মং নিহটাধিকরণং পুন কম্মায উক্কোটেয্য, জানং দুট্ঠুল্লং আপত্তিং পটিচ্ছাদেয্য, জানং ঊনৰীসতিৰস্সং পুগ্গলং উপসম্পাদেয্য, জানং থেয্যসত্থেন সদ্ধিং সংৰিধায একদ্ধানমগ্গং পটিপজ্জেয্য, জানং তথাৰাদিনা ভিক্খুনা অকতানুধম্মেন, জানং তথানাসিতং সমণুদ্দেসং, জানং সঙ্ঘিকং লাভং পরিণতং পুগ্গলস্স পরিণামেয্য, জানং পারাজিকং ধম্মং অজ্ঝাপন্নং ভিক্খুনিং নেৰত্তনা পটিচোদেয্য, জানং চোরিং ৰজ্ঝং ৰিদিতং অনপলোকেত্ৰা, জানং সভিক্খুকং আরামং অনাপুচ্ছা পৰিসেয্যাতি.

৬৭৮. ইধ ইমস্মিং সাসনে যো ভিক্খু অনুত্তরং সউত্তরং উত্তরপকরণেন সহিতং সকলম্পি ৰিনযৰিনিচ্ছযং জানাতি, মহত্তরে অতিৰিপুলে অনুত্তরে উত্তরৰিরহিতে উত্তমে ৰিনযনযে ৰিনযাগতে আপত্তিঅনাপত্তিগরুকলহুককপ্পিযঅকপ্পিযাদিৰিনিচ্ছযকম্মে. অথ ৰা ৰিনযনযে ৰিনযপিটকে পৰত্তমানো সো ভিক্খু নিরুত্তরো ভৰতি পচ্চত্থিকেহি ৰত্তব্বং উত্তরং অতিক্কমিত্ৰা ঠিতো, সেট্ঠো ৰা ভৰতি, তস্স চেৰ পরেসঞ্চ সংসযো ন কাতব্বোতি যোজনা. জানতীতি গাথাবন্ধৰসেন রস্সো.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

একুত্তরনযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সেদমোচনকথাৰণ্ণনা

৬৭৯. সুণতং সুণন্তানং ভিক্খূনং পটুভাৰকরা ৰিনযৰিনিচ্ছযে পঞ্ঞাকোসল্লসাধিকা ততোযেৰ ৰরা উত্তমা. সেদমোচনগাথাযোতি অত্থপচ্চত্থিকানং, সাসনপচ্চত্থিকানঞ্চ ৰিস্সজ্জেতুমসক্কুণেয্যভাৰেন চিন্তযন্তস্স খিন্নসরীরা সেদে মোচেন্তীতি সেদমোচনা. অত্থানুগতপঞ্হা উপালিত্থেরেন ঠপিতা পঞ্হগাথাযো, তপ্পটিবদ্ধা ৰিস্সজ্জনগাথাযো চ ইতো পরং ৰক্খামীতি যোজনা.

৬৮১. কবন্ধং নাম অসীসং উরসি জাতঅক্খিমুখসরীরং. যথাহ – ‘‘অসীসকং কবন্ধং, যস্স উরে অক্খীনি চেৰ মুখঞ্চ হোতী’’তি (পরি. অট্ঠ. ৪৭৯). মুখেন করণভূতেন. কত্ৰাতি সেৰিত্ৰা.

৬৮২. তস্স ভিক্খুনো কথং পারাজিকো সিযা পারাজিকধম্মো কথং সিযা.

৬৮৪. কিঞ্চীতি পাদং ৰা পাদারহং ৰা পরসন্তকং. পরঞ্চ ন সমাদপেতি ‘‘অমুকস্স ইত্থন্নামং ভণ্ডং অৰহরাহী’’তি পরং ন আণাপেয্য.

৬৮৫. পরস্স কিঞ্চি নাদিযন্তোতি সম্বন্ধো. আণত্তিঞ্চাতি -সদ্দেন সংৰিধানং, সঙ্কেতঞ্চ সঙ্গণ্হাতি.

৬৮৬. গরুকং ভণ্ডন্তি পাদগ্ঘনকভাৰেন গরুভণ্ডং. ‘‘পরিক্খার’’ন্তি এতস্স ৰিসেসনং. পরস্স পরিক্খারন্তি পরসন্তকং যং কিঞ্চি পরিক্খারং.

৬৯২. মনুস্সুত্তরিকে ধম্মেতি উত্তরিমনুস্সধম্মৰিসযে. কতিকং কত্ৰানাতি ‘‘এৰং নিসিন্নে এৰং ঠিতে এৰং গমনে অত্থং আৰিকরোতী’’তিআদিং কত্ৰা. সম্ভাৰনাধিপ্পাযোতি ‘‘অরহা’’তি গহেত্ৰা মহাসম্ভাৰনং করোতীতি অধিপ্পাযো হুত্ৰা. অতিক্কমতি চেতি তথা কতং কতিকং অতিক্কমতি চে, তথারূপং নিসজ্জং ৰা ঠানং ৰা গমনং ৰা করোতীতি অত্থো. চুতোতি তথারূপং নিসজ্জাদিং দিস্ৰা কেনচি মনুস্সজাতিকেন ‘‘অরহা’’তি তঙ্খণে ঞাতে সো পুগ্গলো পারাজিকং আপজ্জতি.

৬৯৩. একৰত্থুকা কথং ভৰেয্যুন্তি যোজনা.

৬৯৪. ইত্থিযাতি একিস্সা ইত্থিযা. পটিপজ্জন্তোতি একক্খণে অঞ্ঞেন পুরিসেন ৰুত্তসাসনং ৰত্ৰা, ইমিনা চ ‘‘পটিগ্গণ্হাতি, ৰীমংসতী’’তি অঙ্গদ্ৰযস্স পুরিমসিদ্ধতং দীপেতি ইমস্স পচ্চাহরণকতঞ্চ. কাযসংসগ্গং সমাপজ্জিত্ৰা দুট্ঠুল্লং ৰত্ৰা অত্তকামপারিচরিযায ৰণ্ণং ভণন্তো.

৬৯৫. যথাৰুত্তং ৰত্তং অচরিত্ৰাতি ভগৰতা ৰুত্তং পরিৰাসাদিৰত্তং অচরিত্ৰা.

৬৯৬. ভিক্খুনীহি অসাধারণসিক্খাপদত্তা আহ ‘‘নত্থি সঙ্ঘাদিসেসতা’’তি.

৬৯৭. যেন কুদ্ধো পসংসিতোতি এত্থ ‘‘নিন্দিতো চা’’তি সেসো.

৬৯৮. তিত্থিযানং ৰণ্ণম্হি ভঞ্ঞমানে যো কুজ্ঝতি, সো আরাধকোতি যোজনা, পরিতোসিতো পসংসিতোতি অধিপ্পাযো. তিত্থিযপুব্বো ইমস্মিং সাসনে পব্বজ্জং লভিত্ৰা তিত্থিযানং ৰণ্ণস্মিং ভঞ্ঞমানে সুত্ৰা সচে কুপ্পতি অনত্তমনং করোতি, আরাধকো সঙ্ঘারাধকো সঙ্ঘং পরিতোসেন্তো হোতি, সম্বুদ্ধস্স ৰণ্ণস্মিং ভঞ্ঞমানে যদি কুজ্ঝতি, নিন্দিতোতি যোজনা. এত্থ সম্বুদ্ধস্সাতি উপলক্খণং.

৭০১. গহেত্ৰাতি পটিগ্গহেত্ৰা.

৭৫১. ‘‘ন রত্তচিত্তো’’তিআদিনা পুরিমানং তিণ্ণং পারাজিকানং ৰীতিক্কমচিত্তুপ্পাদমত্তস্সাপি অভাৰং দীপেতি. মরণাযাতি এত্থ ‘‘মনুস্সজাতিকস্সা’’তি ইদং পারাজিকপকরণতোৰ লব্ভতি. তস্সাতি কিঞ্চি দেন্তস্স. ন্তি তথা দীযমানং.

৭৫২. ‘‘পরাজযো’’তি ইদং অভব্বপুগ্গলেসু সঙ্ঘভেদকস্স অন্তোগধত্তা ৰুত্তং. সলাকগ্গাহেনাপি সঙ্ঘং ভিন্দন্তো সঙ্ঘভেদকোৰ হোতি.

৭৫৩. অদ্ধযোজনে যং তিণ্ণং চীৰরানং অঞ্ঞতরং একং চীৰরং নিক্খিপিত্ৰানাতি যোজনা.

৭৫৪. সুপ্পতিট্ঠিতনিগ্রোধসদিসে রুক্খমূলকে তিচীৰরং নিক্খিপিত্ৰা অদ্ধযোজনে অরুণং উট্ঠাপেন্তস্সাতি যোজনা.

৭৫৫. কাযিকা নানাৰত্থুকাযো সম্বহুলা আপত্তিযো অপুব্বং অচরিমং একক্খণে কথং ফুসেতি যোজনা.

৭৫৭. ৰাচসিকা ন কাযিকা নানাৰত্থুকাযো সম্বহুলা আপত্তিযো অপুব্বং অচরিমং একক্খণে কথং ফুসেতি যোজনা.

৭৫৮. ৰিনযনসত্থেতি ৰিনযপিটকে. তস্স ভিক্খুস্স.

৭৫৯. ‘‘ইত্থিযা’’তিআদীসু সহত্থে করণৰচনং. ইত্থিযা ৰা পুরিসেন ৰা পণ্ডকেন ৰা নিমিত্তকে মেথুনং ন সেৰন্তো ন পটিসেৰন্তো মেথুনপচ্চযা চুতোতি যোজনা.

৭৬০. কাযসংসগ্গোযেৰ কাযসংসগ্গতা, তং আপন্না. অট্ঠৰত্থুকং ছেজ্জন্তি এৰংনামকং পারাজিকং.

৭৬২. সমযে পিট্ঠিসঞ্ঞিতেতি গিম্হানং পচ্ছিমমাসস্স পঠমদিৰসতো যাৰ হেমন্তস্স পঠমদিৰসো, এত্থন্তরে সত্তমাসমত্তে পিট্ঠিসঞ্ঞিতে সমযে. ‘‘মাতুযাপি চা’’তি ৰত্তব্বে ‘‘মাতরম্পি চা’’তি ৰুত্তং. সোযেৰ ৰা পাঠো.

৭৬৪. ‘‘অৰস্সুতহত্থতো হি পিণ্ডং গহেত্ৰা’’তি ইমিনা সঙ্ঘাদিসেসস্স ৰত্থুমাহ, লসুণন্তি পাচিত্তিযস্স ৰত্থুং, মনুস্সমংসন্তি থুল্লচ্চযৰত্থুং, অকপ্পমঞ্ঞন্তি দুক্কটৰত্থুং. অকপ্পমঞ্ঞন্তি এত্থ ‘‘মংস’’ন্তি সেসো. ‘‘সব্বে একতো’’তি পদচ্ছেদো. একতোতি এত্থ ‘‘মদ্দিত্ৰা’’তি সেসো, অকপ্পিযমংসেহি সদ্ধিং একতো মদ্দিত্ৰা খাদতীতি অত্থো. সব্বমেতং ‘‘গহেত্ৰা, মদ্দিত্ৰা, খাদতী’’তি কিরিযানং কম্মৰচনং. মনুস্সমংসঞ্চাতি এত্থ -সদ্দো পচ্চেকং যোজেতব্বো হোতি. তস্সাতি ভিক্খুনিযা. সঙ্ঘাদিসেসপাচিত্তিযদুক্কটপাটিদেসনীযথুল্লচ্চযানি একক্খণে হোন্তি.

৭৬৫. ‘‘পুগ্গলো একো’’তি পদচ্ছেদো. দ্ৰেপি চ পুণ্ণৰস্সাতি পরিপুণ্ণৰীসতিৰস্সা চ দ্ৰে সামণেরা. একাৰ তেসং পন কম্মৰাচাতি তেসং উভিন্নং সামণেরানং একেন আচরিযেন একাৰ উপসম্পদকম্মৰাচা কতা. একস্সাতি একস্সাপি সামণেরস্স. কম্মন্তি উপসম্পদকম্মং. ন রূহতেতি ন সম্পজ্জতি, কিমেত্থ কারণং, ৰদ ভদ্দমুখাতি অধিপ্পাযো.

৭৬৬. মহিদ্ধিকেসূতি দ্ৰীসু সামণেরেসু. সচে পন একো কেসগ্গমত্তম্পি আকাসগো আকাসট্ঠো হোতি, আকাসগতস্সেৰ কতং তং উপসম্পদকম্মং নেৰ রূহতি নেৰ সম্পজ্জতি, ভূমিগতস্স রূহতীতি যোজনা.

৭৬৭. ইদ্ধিযা আকাসে ঠিতেন সঙ্ঘেন ভূমিগতস্স সামণেরস্স উপসম্পদকম্মং ন কাতব্বং. যদি করোতি, কুপ্পতীতি যোজনা. ইদঞ্চ সব্বকম্মানং সাধারণলক্খণং. যথাহ – ‘‘সঙ্ঘেনাপি আকাসে নিসীদিত্ৰা ভূমিগতস্স কম্মং ন কাতব্বং. সচে করোতি, কুপ্পতী’’তি (পরি. অট্ঠ. ৪৮১).

৭৬৮. ৰত্থং কপ্পকতঞ্চ ন হোতি, রত্তঞ্চ ন হোতি, কেসকম্বলাদি অকপ্পিযঞ্চ হোতি, নিৰত্থস্স পনাপত্তি তং পন নিৰত্থস্স ভিক্খুনো আপত্তি হোতি. অনাপত্তি কথং সিযা, ৰদ ভদ্দমুখাতি যোজনা.

৭৬৯. এত্থ এতস্মিং অকপ্পিযৰত্থুধারণে তন্নিমিত্তং. অচ্ছিন্নচীৰরস্স ভিক্খুনো অনাপত্তি সিযাতি যোজনা. ‘‘কিঞ্চিপী’’তিআদিনা ৰুত্তমেৰত্থং সমত্থেতি. অস্স অচ্ছিন্নচীৰরস্স ভিক্খুস্স অকপ্পিযং নাম কিঞ্চিপি চীৰরং ন ৰিজ্জতি, তস্মা অনাপত্তীতি অধিপ্পাযো.

৭৭০. কুতোপি চ পুরিসস্স হত্থতো ভোজনস্স কিঞ্চি ন গণ্হতি, ভোজনতো কিঞ্চিপি সযম্পি কস্সচি পুরিসস্স ন দেতি, তথাপি গরুকং ৰজ্জং সঙ্ঘাদিসেসাপত্তিং উপেতি আপজ্জতি, তং কথমাপজ্জতি, ত্ৰং যদি ৰিনযে কুসলো অসি, মে ময্হং ৰদ এতং কারণং কথেহীতি যোজনা. হৰেতি নিপাতমত্তং.

৭৭১. যা পন ভিক্খুনী অঞ্ঞায ভিক্খুনিযা ‘‘ইঙ্ঘ, অয্যে, যং তে এসো পুরিসপুগ্গলো দেতি খাদনীযং ৰা’’তিআদিনা (পাচি. ৭০৫) সঙ্ঘাদিসেসমাতিকায ৰুত্তনযেন উয্যোজিতা অৰস্সুতম্হা পুরিসপুগ্গলা যং কিঞ্চি ভোজনং আদায পটিগ্গহেত্ৰা সচে ভুঞ্জতি, সা তথা ভুঞ্জন্তী যায উয্যোজিতা ভুঞ্জতি, তস্সা উয্যোজিকায ধীরা ৰিনযধরা পণ্ডিতা সঙ্ঘাদিসেসং কথযন্তি তস্সা উয্যোজিতায ভোজনপরিযোসানে উয্যোজিকায সঙ্ঘাদিসেসং ৰদন্তীতি যোজনা. যথাহ – ‘‘তস্সা হি ভোজনপরিযোসানে উয্যোজিকায সঙ্ঘাদিসেসো হোতী’’তি (পরি. অট্ঠ. ৪৮১).

৭৭২. তং কথং যদি বুজ্ঝসি জানাসি, সাধুকং ব্রূহি কথেহীতি যোজনা.

৭৭৩. নিসেৰিতেতি তায উয্যোজিতায ভিক্খুনিযা তস্স পুরিসপুগ্গলস্স হত্থতো পটিগ্গহিতে তস্মিং দন্তপোনে পরিভুত্তে উয্যোজিকা লহুৰজ্জং আপজ্জতীতি অত্থো.

৭৭৫. ‘‘উক্খিত্তকো’’তি ইমিনা আপত্তিৰজ্জমাহ. যথাহ – ‘‘তেন হি সদ্ধিং ৰিনযকম্মং নত্থি, তস্মা সো সঙ্ঘাদিসেসং আপজ্জিত্ৰা ছাদেন্তো ৰজ্জং ন ফুসতী’’তি.

৭৭৬. সপ্পাণপ্পাণজন্তি সপ্পাণকে চ অপ্পাণকে চ জাতং. নেৰ জঙ্গমন্তি পাদেহি ভূমিযং নেৰ চরন্তং. ন ৰিহঙ্গমন্তি আকাসে পক্খং পসারেত্ৰা ন চরন্তং. দ্ৰিজন্তি দ্ৰীহি পচ্চযেহি, দ্ৰিক্খত্তুং ৰা জাতত্তা দ্ৰিজং. কন্তন্তি মনোহরং. অকন্তন্তি অমনোহরং.

৭৭৭. সপ্পাণজো সদ্দো চিত্তজো ৰুত্তো, অপ্পাণজো উতুজো সদ্দো ৰুত্তো, সো পন দ্ৰীহেৰ পচ্চযেহি জাতত্তা ‘‘দ্ৰিজো’’তি মতোতি যোজনা.

৭৭৮. ‘‘ৰিনযে’’তিআদিগাথা ৰণ্ণিতত্থাযেৰ.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

সেদমোচনকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সাধারণাসাধারণকথাৰণ্ণনা

৭৭৯-৮০. সব্বসিক্খাপদানন্তি উভতোৰিভঙ্গাগতানং সব্বসিক্খাপদানং. ভিক্খূহি ভিক্খুনীহীতি উভযত্থ সহত্থে করণৰচনং. ভিক্খূহি ভিক্খুনীনঞ্চ, ভিক্খুনীহি ভিক্খূনঞ্চাতি উভযত্থ অসাধারণপঞ্ঞত্তঞ্চ, তথা ভিক্খূহি ভিক্খুনীনঞ্চ, ভিক্খুনীহি ভিক্খূনঞ্চাতি উভযত্থ সাধারণসিক্খাপদঞ্চ অহং ৰক্খামীতি যোজনা. সমাহিতাতি একগ্গচিত্তা. তং মযা ৰুচ্চমানং নিদানাদিনযং. সুণাথাতি সোতুজনং সক্কচ্চসৰনে নিযোজেতি.

৭৮১. ‘‘নিদান’’ন্তিআদিগাথা ৰুত্তত্থাৰ.

৭৮২-৩. ‘‘কতি ৰেসালিযা’’তিআদি পুচ্ছাগাথা উত্তানত্থাযেৰ.

৭৮৬. ‘‘দস ৰেসালিযা’’তিআদিৰিস্সজ্জনগাথানং ‘‘মেথুন’’ন্তিআদযো নিদ্দেসৰসেন ৰুত্তা. ৰিগ্গহোতি মনুস্সৰিগ্গহং পারাজিকং. চতুত্থন্তিমৰত্থুকন্তি উত্তরিমনুস্সধম্মপারাজিকং. অতিরেকচীৰরন্তি পঠমকথিনং. সুদ্ধকাল়কেল়কলোমকন্তি এল়কলোমৰগ্গে দুতিযং.

৭৮৭. ভূতন্তি পঠমে মুসাৰাদৰগ্গে অট্ঠমং. পরম্পরঞ্চেৰাতি পরম্পরভোজনসিক্খাপদং. মুখদ্ৰারন্তি চতুত্থে ভোজনৰগ্গে দসমং. ভিক্খুনীসু চ অক্কোসোতি ভিক্খুনিপাতিমোক্খে ছট্ঠে আরামৰগ্গে দুতিযং.

৭৮৮. দ্ৰে অনুদ্ধংসনানীতি অট্ঠমনৰমসঙ্ঘাদিসেসা. চীৰরস্স পটিগ্গহোতি চীৰরৰগ্গে পঞ্চমং.

৭৮৯. রূপিযন্তি এল়কলোমৰগ্গে অট্ঠমং. সুত্তৰিঞ্ঞত্তীতি পত্তৰগ্গে ছট্ঠং. উজ্ঝাপনন্তি দুতিযে ভূতগামৰগ্গে ততিযং. পরিপাচিতপিণ্ডোতি ততিযে ওৰাদৰগ্গে নৰমং. তথেৰ গণভোজনন্তি চতুত্থে ভোজনৰগ্গে দুতিযং.

৭৯০. ৰিকালে ভোজনঞ্চেৰাতি তত্থেৰ সত্তমং. চারিত্তন্তি অচেলকৰগ্গে পঞ্চমে ছট্ঠং. ন্হানন্তি সুরাপানৰগ্গে ছট্ঠে সত্তমং. ঊনৰীসতিৰস্সন্তি সত্তমে সপ্পাণকৰগ্গে পঞ্চমং. দত্ৰা সঙ্ঘেন চীৰরন্তি অট্ঠমে সহধম্মিকৰগ্গে নৰমং.

৭৯১. ৰোসাসন্তীতি দুতিযং ভিক্খুপাটিদেসনীযং. নচ্চং ৰা গীতং ৰাতি পঠমে লসুণৰগ্গে দসমং. চারিকদ্ৰযন্তি চতুত্থে তুৰট্টৰগ্গে সত্তমট্ঠমানি. ছন্দদানেনাতি অট্ঠমে কুমারিভূতৰগ্গে একাদসমং. ‘‘ছন্দদানেতী’’তি ৰা পাঠো. ‘‘ছন্দদানং ইতি ইমে’’তি পদচ্ছেদো.

৭৯২. কুটীতি ছট্ঠো সঙ্ঘাদিসেসো. কোসিযন্তি নিস্সগ্গিযেসু দুতিযে এল়কলোমৰগ্গে পঠমং. সেয্যন্তি মুসাৰাদৰগ্গে পঞ্চমং. পথৰীতি মুসাৰাদৰগ্গে দসমং. ভূতগামকন্তি ভূতগামৰগ্গে দুতিযে পঠমং. সপ্পাণকঞ্চ সিঞ্চন্তীতি ভূতগামৰগ্গে দসমং.

৮০০. ছঊনানি তীণেৰ সতানীতি ছহি ঊনানি তীণেৰ সতানি, চতুনৰুতাধিকানি দ্ৰিসতানীতি অত্থো. সমচেতসাতি –

‘‘ৰধকে দেৰদত্তম্হি, চোরে অঙ্গুলিমালকে;

ধনপালে রাহুলে চ, সব্বত্থ সমমানসো’’তি. (মি. প. ৬.৬.৫; ধ. প. অট্ঠ. ১.১৬ দেৰদত্তৰত্থু; ইতিৰু. অট্ঠ. ১০০) –

ৰচনতো সব্বেসু হিতাহিতেসু, লাভালাভাদীসু চ অট্ঠসু লোকধম্মেসু নিব্বিকারতায চ সমানচিত্তেন তথাগতেন.

ৰুত্তাৰসেসাতি ৰেসালিযাদীসু ছসু নগরেসু ৰুত্তেহি অৰসিট্ঠানি. ইমে সব্বে ইমানি সব্বানি সিক্খাপদানি সাৰত্থিযং কতানি ভৰন্তি, পঞ্ঞত্তানি হোন্তীতি অত্থো.

৮০১. পারাজিকানি চত্তারীতি ৰেসালিযং ৰুত্তং মেথুনমনুস্সৰিগ্গহউত্তরিমনুস্সধম্মং, রাজগহে অদিন্নাদানন্তি চত্তারি. সত্ত সঙ্ঘাদিসেসকাতি রাজগহে ৰুত্তা দ্ৰে অনুদ্ধংসনা, দ্ৰে চ ভেদা, আল়ৰিযং কুটিকারো, কোসম্বিযং মহল্লকৰিহারো, দোৰচস্সন্তি সত্ত. নিস্সগ্গিযানি অট্ঠেৰাতি ৰেসালিযং অতিরেকচীৰরং, কাল়কএল়কলোমং, রাজগহে চীৰরপটিগ্গহণং, রূপিযপটিগ্গহণং, সুত্তৰিঞ্ঞত্তি, আল়ৰিযং কোসিযমিস্সকং, কপিলৰত্থুম্হি এল়কলোমধোৰনং, ঊনপঞ্চবন্ধনন্তি অট্ঠ.

দ্ৰত্তিংসেৰ চ খুদ্দকাতি ৰেসালিযং ভূতারোচনং, পরম্পরভোজনং, অপ্পটিগ্গহণং, অচেলকং, ‘‘যা পন ভিক্খুনী ভিক্খুং অক্কোসেয্যা’’তি পঞ্চ, রাজগহে উজ্ঝাপনকং, ভিক্খুনিপরিপাচিতপিণ্ডো, গণভোজনং, ৰিকালভোজনং, ‘‘যো পন ভিক্খু নিমন্তিতো’’তিআদি চ, ‘‘ওরেনড্ঢমাসং নহাযেয্যা’’তি, ঊনৰীসতিৰস্সং, ‘‘সমগ্গেন সঙ্ঘেন চীৰরং দত্ৰা’’তি ভিক্খূনং অট্ঠ, ভিক্খুনীনং পন ‘‘নচ্চং ৰা গীতং ৰা’’তিআদি চ, ‘‘যা পন ভিক্খুনী অন্তোৰস্স’’ন্তিআদি চ, ‘‘যা পন ভিক্খুনী ৰস্সংৰুত্থা’’তিআদি চাতি দ্ৰযং, ‘‘যা পন ভিক্খুনী পারিৰাসিকছন্দদানেনা’’তিআদি চাতি চত্তারি, আল়ৰিযং অনুপসম্পন্নেন উত্তরি দিরত্ততিরত্তং, ‘‘পথৰিং খণেয্য ৰা’’তিআদি, ভূতগামপাতব্যতায, ‘‘জানং সপ্পাণকং উদক’’ন্তি চত্তারি, কোসম্বিযং অঞ্ঞৰাদকে ৰিহেসকে, যাৰদ্ৰারকোসা অগ্গল়ট্ঠপনায, সুরামেরযপানে, অনাদরিযে, ‘‘যো পন ভিক্খু ভিক্খূহি সহধম্মিক’’ন্তিআদি চাতি পঞ্চ, কপিলৰত্থুম্হি ‘‘ভিক্খুনুপস্সযং গন্ত্ৰা’’তিআদি, ‘‘অগিলানেন ভিক্খুনা চাতুমাস’’ন্তিআদি, ‘‘অট্ঠিমযং ৰা দন্তমযং ৰা’’তিআদি তীণি ভিক্খূনং, ভিক্খুনীনং পন ‘‘উদকসুদ্ধিকং পনা’’তিআদি, ‘‘ওৰাদায ৰা’’তিআদীতি দ্ৰে, ভগ্গেসু ‘‘অগিলানো ৰিসিব্বনাপেক্খো’’তিআদি একন্তি এতানি বাত্তিংসেৰ পাচিত্তিযানি.

৮০২. দ্ৰে গারয্হাতি ‘‘ভিক্খু পনেৰ কুলেসূ’’তিআদি, ‘‘যানি খো পন তানি আরঞ্ঞকানী’’তিআদি চাতি দ্ৰে পাটিদেসনীযা. তযো সেখাতি কোসম্বিযং ন সুরুসুরুকারকং, ভগ্গেসু ন সামিসেন হত্থেন পানীযথালকং, ন সসিত্থকং পত্তধোৰনন্তি তীণি সেখিযানি. ছপ্পঞ্ঞাসেৰ সিক্খাপদানি পিণ্ডিতানি ৰেসালিযাদীসু ছসু নগরেসু পঞ্ঞত্তানি ভৰন্তীতি যোজনা.

৮০৩. সত্তসু নগরেসু পঞ্ঞত্তানি এতানি সব্বানেৰ সিক্খাপদানি পন অড্ঢুড্ঢানি সতানেৰ ভৰন্তি. সাৰত্থিযং পঞ্ঞত্তেহি চতুনৰুতাধিকদ্ৰিসতসিক্খাপদেহি সদ্ধিং ছসু নগরেসু পঞ্ঞত্তানি ছপঞ্ঞাস সিক্খাপদানি পঞ্ঞাসাধিকানি তীণি সতানি ভৰন্তীতি অত্থো. অড্ঢেন চতুত্থং যেসং তানি অড্ঢুড্ঢানি.

৮০৪-১০. এৰং নিদানৰসেন নগরং দস্সেত্ৰা ইদানি নিদানমঞ্ঞমসেসেত্ৰা উভতোৰিভঙ্গাগতানং সব্বেসং সিক্খাপদানং কেৰলং পিণ্ডৰসেন গণনং দস্সেতুমাহ ‘‘সিক্খাপদানি ভিক্খূন’’ন্তিআদি.

৮১১. এৰং সব্বসিক্খাপদানং নিদানঞ্চ গণনঞ্চ দস্সেত্ৰা ইদানি অসাধারণানি দস্সেতুমাহ ‘‘ছচত্তালীসা’’তিআদি. ভিক্খূনং ভিক্খুনীহি অসাধারণভাৰং মহেসিনা গমিতানি সিক্খাপদানি ছচত্তালীসেৰ হোন্তীতি যোজনা. ইমিনা উদ্দেসমাহ.

৮১৪. ‘‘ছ চ সঙ্ঘাদিসেসা’’তিআদীহি দ্ৰীহি গাথাহি নিদ্দেসং দস্সেত্ৰা ‘‘ৰিস্সট্ঠী’’তিআদিনা পটিনিদ্দেসমাহ.

৮১৫. ‘‘নিস্সগ্গিযে আদিৰগ্গস্মি’’ন্তি পদচ্ছেদো. ধোৰনন্তি অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা চীৰরধোৰনং. পটিগ্গহোতি তস্সাযেৰ হত্থতো চীৰরপটিগ্গহণং.

৮১৬. আরঞ্ঞন্তি একূনতিংসতিমং সিক্খাপদং.

৮১৭. ভিক্খূনং, ভিক্খুনীনঞ্চ ৰুত্তানি সব্বানি পাচিত্তিযানি গণনাৰসা অট্ঠাসীতিসতং ভৰন্তীতি যোজনা. অট্ঠাসীতিসতন্তি ভিক্খুনিপাতিমোক্খাগতং ছসট্ঠিসতপাচিত্তিযং ৰক্খমানেহি ভিক্খুনিযতেহি বাৰীসতিপাচিত্তিযেহি সদ্ধিং অট্ঠাসীতিসতং হোতি. ততোতি অট্ঠাসীতাধিকসতপাচিত্তিযতো নিদ্ধারিতানি এতানি দ্ৰাৰীসতি খুদ্দকানি ভিক্খূনং পাতিমোক্খকে ভৰন্তীতি যোজনা.

৮১৮. ভিক্খুনিৰগ্গোতি ভিক্খুনীনং ওৰাদৰগ্গো. পরম্পরভোজনে পঞ্ঞত্তং সিক্খাপদং পরম্পরভোজনং, পরম্পরভোজনেন সহ ৰত্ততীতি সপরম্পরভোজনো.

৮২২. ‘‘একতো পন পঞ্ঞত্তা’’তিআদি নিগমনং. ভিক্খুনীহি অসাধারণতং গতা একতোৰ পঞ্ঞত্তা ইমে ইমানি সিক্খাপদানি পিণ্ডিতানি ছচত্তালীস হোন্তীতি যোজনা.

৮২৩. মহেসিনা ভিক্খূহি অসাধারণভাৰং গমিতানি ভিক্খুনীনং সিক্খাপদানি পরিপিণ্ডিতানি সতং, তিংস চ ভৰন্তীতি যোজনা.

৮২৪. এৰং উদ্দিট্ঠানং নিদ্দেসমাহ ‘‘পারাজিকানী’’তিআদিনা. পারাজিকানি চত্তারীতি উব্ভজাণুমণ্ডলিকৰজ্জপটিচ্ছাদিকউক্খিত্তানুৰত্তিকঅট্ঠৰত্থুকসঙ্খাতানি চত্তারি পারাজিকানি.

৮২৬. দ্ৰীহি গাথাহি নিদ্দিট্ঠানং পটিনিদ্দেসো ‘‘ভিক্খুনীনং তু সঙ্ঘাদিসেসেহী’’তিআদি. চতুন্নং পারাজিকানং উদ্দেসৰসেনেৰ পাকটত্তা পটিনিদ্দেসে অগ্গহণং. আদিতো ছাতি উস্সযৰাদিকাদযো ছ সঙ্ঘাদিসেসা. ‘‘আদিতো’’তি ইদং ‘‘যাৰততিযকা’’তি ইমিনাপি যোজেতব্বং, অট্ঠসু যাৰততিযকেসু পুরিমানি চত্তারি সিক্খাপদানীতি ৰুত্তং হোতি.

৮২৭. সত্তঞ্ঞদত্থিকাদীনীতি আদি-সদ্দেন অঞ্ঞদত্থিকসিক্খাপদতো পচ্ছিমানি চত্তারি, পুরিমানি ‘‘অঞ্ঞং ৰিঞ্ঞাপেয্য, অঞ্ঞং চেতাপেয্যা’’তি দ্ৰে চ গহিতানি. পত্তো চেৰাতি পঠমং পত্তসন্নিচযসিক্খাপদমাহ. দুতিযৰগ্গে পুরিমসিক্খাপদদ্ৰযং ‘‘গরুং লহু’’ন্তি ইমিনা গহিতং.

৮২৮. ইধ ভিক্খুনিপাতিমোক্খে এতানি পন দ্ৰাদসেৰ নিস্সগ্গিযানি সত্থারা ভিক্খুনীনং ৰসেন একতো পঞ্ঞত্তানীতি যোজনা.

৮২৯-৩০. ‘‘সব্বেৰ গণনাৰসা’’তিআদি নিগমনং. ভিক্খূহি অসাধারণতং গতা ভিক্খুনীনং একতো পঞ্ঞত্তা সতং, তিংস ভৰন্তীতি যোজনা.

৮৩১-৩. ‘‘অসাধারণা উভিন্ন’’ন্তি পদচ্ছেদো. উভিন্নং অসাধারণসিক্খাপদানি সতঞ্চ সত্ততি চ ছ চ ভৰন্তি. এৰমুদ্দিট্ঠানং নিদ্দেসো ‘‘পারাজিকানি চত্তারী’’তিআদি. ভিক্খূহি অসাধারণানি ভিক্খুনীনং চত্তারি পারাজিকানি. দসচ্ছ চাতি ভিক্খূহি অসাধারণানি ভিক্খুনীনং সঙ্ঘাদিসেসা দস, ভিক্খুনীহি অসাধারণানি ভিক্খূনং ৰিস্সট্ঠিআদিকা সঙ্ঘাদিসেসা ছ চাতি সঙ্ঘাদিসেসা সোল়স.

অনিযতা দুৰে চেৰাতি ভিক্খুনীহি অসাধারণানি ভিক্খূনং অনিযতা দ্ৰে চ. নিস্সগ্গা চতুৰীসতীতি ভিক্খুনীহি অসাধারণানি ভিক্খূনং দ্ৰাদস, ভিক্খূহি অসাধারণানি ভিক্খুনীনং দ্ৰাদসাতি এৰং নিস্সগ্গিযা চতুৰীসতি চ. সতং অট্ঠারস খুদ্দকাতি ভিক্খুনীহি অসাধারণানি ভিক্খূনং বাৰীসতি, ভিক্খূহি অসাধারণানি ভিক্খুনীনং ছন্নৰুতীতি অট্ঠারসাধিকসতং খুদ্দকানি চ. এত্থাতি ইমস্মিং অসাধারণসঙ্গহে.

দ্ৰাদসেৰ চ গারয্হাতি ভিক্খুনীহি অসাধারণানি ভিক্খূনং চত্তারি, ভিক্খূহি অসাধারণানি ভিক্খুনীনং অট্ঠাতি এতে পাটিদেসনীযা চাতি ইমে ছসত্ততিঅধিকানি সতসিক্খাপদানি উভিন্নম্পি অসাধারণানীতি যোজনা.

৮৩৪. উভিন্নম্পি সাধারণানি সত্থুনা পঞ্ঞত্তানি সিক্খাপদানি সতঞ্চ সত্ততি চ চত্তারি চ ভৰন্তীতি পকাসিতাতি যোজনা.

৮৩৫-৬. পারাজিকানি চত্তারীতি মেথুনঅদিন্নাদানমনুস্সৰিগ্গহউত্তরিমনুস্সধম্মপারাজিকানি চত্তারি চ. সত্ত সঙ্ঘাদিসেসকাতি সঞ্চরিত্তঅমূলকঅঞ্ঞভাগিযা, চত্তারো যাৰততিযকা চাতি সঙ্ঘাদিসেসা সত্ত চ. অট্ঠারস চ নিস্সগ্গাতি নিস্সগ্গিযেসু পঠমে চীৰরৰগ্গে ধোৰনপটিগ্গহণসিক্খাপদদ্ৰযৰজ্জিতানি অট্ঠ, এল়কলোমৰগ্গে অট্ঠমনৰমদসমানীতি তযো, পত্তৰগ্গে পঠমপত্তৰস্সিকসাটিকআরঞ্ঞকসিক্খাপদত্তযস্স ৰজ্জিতানি সত্ত চাতি ইমানি অট্ঠারস নিস্সগ্গিযসিক্খাপদানি চ. সমসত্ততি খুদ্দকাতি –

‘‘সব্বো ভিক্খুনিৰগ্গোপি…পে… দ্ৰাৰীসতি ভৰন্তি হী’’তি. (উ. ৰি. ৮১৮-৮২১) –

ৰুত্তা ভিক্খূনং ভিক্খুনীহি অসাধারণাতি ইমেহি বাৰীসতিপাচিত্তিযেহি ৰজ্জিতানি অৰসেসানি সত্ততি পাচিত্তিযানি চ উভযসাধারণৰসেন পঞ্ঞত্তানি. পঞ্চসত্ততি সেখিযাপি চাতি উভিন্নং ভিক্খুভিক্খুনীনং সমসিক্খতা সাধারণসিক্খাপদানি সব্বসো সতং, সত্ততি, চত্তারি চ হোন্তীতি যোজনা.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

সাধারণাসাধারণকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

লক্খণকথাৰণ্ণনা

৮৩৭. ইতোতি সাধারণাসাধারণকথায পরং. সব্বগন্তি সব্বসিক্খাপদসাধারণং. ৰদতো মেতি ৰদতো মম ৰচনং. নিবোধথাতি নিসামেথ, একগ্গচিত্তা হুত্ৰা সক্কচ্চং সুণাথাতি অত্থো.

৮৩৮-৯. ‘‘ৰিপত্তি আপত্তি অনাপত্তী’’তি পদচ্ছেদো. ‘‘আণত্তি অঙ্গ’’ন্তি পদচ্ছেদো. ৰজ্জকম্মপভেদকন্তি ৰজ্জপভেদকং কম্মপভেদকং. তিকদ্ৰযন্তি কুসলত্তিকৰেদনাত্তিকদ্ৰযং. সব্বত্থাতি ইদং পন সত্তরসৰিধসব্বসাধারণলক্খণং. সব্বত্থ সব্বেসু সিক্খাপদেসু.

৮৪০. ইধ ইমস্মিং সত্তরসৰিধে যং লক্খণং পুব্বে ৰুত্তনযং, যঞ্চ উত্তানং, তং সব্বং ৰজ্জেত্ৰা অত্থজোতনং অত্থপ্পকাসনং করিস্সামীতি যোজনা.

৮৪১. নিদানং নাম রাজগহাদিসিক্খাপদপঞ্ঞত্তিট্ঠানভূতানি সত্ত নগরানি, তং পুব্বে দস্সিতন্তি অৰসিট্ঠানি দস্সেতুমাহ ‘‘পুগ্গলো’’তিআদি. পুগ্গলো নাম কতমো? যং যং ভিক্খুনিং, ভিক্খুঞ্চ আরব্ভ সিক্খাপদং পঞ্ঞত্তং, অযং ভিক্খুনী চ ভিক্খু চ সিক্খাপদপঞ্ঞত্তিযা আদিকম্মিকো পুগ্গলোতি ৰুচ্চতীতি যোজনা.

৮৪২. ধনিযাদযোতি আদি-সদ্দেন সম্বহুলা ভিক্খূ, ৰগ্গুমুদাতীরিযা ভিক্খূ, সেয্যসকো, উদাযী, আল়ৰকা ভিক্খূ, ছন্নো, মেত্তিযভূমজকা, দেৰদত্তো, অস্সজিপুনব্বসুকা ভিক্খূ, ছব্বগ্গিযা ভিক্খূ, উপনন্দো সক্যপুত্তো, অঞ্ঞতরো ভিক্খু, হত্থকো সক্যপুত্তো, অনুরুদ্ধো, সত্তরসৰগ্গিযা ভিক্খূ, চূল়পন্থকো, বেলট্ঠসীসো, আযস্মা আনন্দো, সাগতত্থেরো, অরিট্ঠো ভিক্খু, আযস্মা আনন্দোতি ইমে একৰীসতি সঙ্গহিতা.

৮৪৩. থুল্লনন্দাদযোতি আদি-সদ্দেন সুন্দরীনন্দা, ছব্বগ্গিযা ভিক্খুনিযো, অঞ্ঞতরা ভিক্খুনী, চণ্ডকাল়ী, সম্বহুলা ভিক্খুনিযো, দ্ৰে ভিক্খুনিযোতি ছযিমে সঙ্গহিতা. সব্বেতি উভযপাতিমোক্খে আদিকম্মিকা সব্বে পুগ্গলা.

৮৪৪. ৰত্থূতি ৰত্থু নাম সুদিন্নাদিনো তস্স তস্সেৰ পুগ্গলস্স মেথুনাদিকস্স চ ৰত্থুনো সব্বপ্পকারেন অজ্ঝাচারো ৰীতিক্কমো পৰুচ্চতীতি যোজনা.

৮৪৫-৬. কেৰলা মূলভূতা পঞ্ঞত্তি. অনু চ অনুপ্পন্নো চ সব্বত্থ চ পদেসো চ অন্ৰনুপ্পন্নসব্বত্থপদেসা, তেযেৰ পদানি অন্ৰনুপ্পন্নসব্বত্থপদেসপদানি, তানি পুব্বকানি যাসং পঞ্ঞত্তীনং তা অন্ৰনুপ্পন্নসব্বত্থপদেসপদপুব্বিকা. তথেৰ সা পঞ্ঞত্তীতি যোজনা. অনুপঞ্ঞত্তি অনুপ্পন্নপঞ্ঞত্তি সব্বত্থপঞ্ঞত্তি পদেসপঞ্ঞত্তি হোতি. একতো উভতো পুব্বা কথেৰ সা পঞ্ঞত্তীতি যোজনা. একতোপদং উভতোপদঞ্চ পুব্বমস্সাতি একতোউভতোপুব্বা, একতোপঞ্ঞত্তি উভতোপঞ্ঞত্তীতি ৰুত্তং হোতি.

৮৪৭. তত্থ নৰধাসু পঞ্ঞত্তীসু. পঞ্ঞত্তি নাম কতমাতি আহ ‘‘যো মেথুন’’ন্তিআদি. ‘‘যো ভিক্খু মেথুনং ধম্মং পটিসেৰেয্যা’’তি চ ‘‘যো ভিক্খু অদিন্নং আদিযেয্যা’’তি চ এৰমাদিকা সিক্খাপদস্স মূলভূতা পঞ্ঞত্তি হোতীতি যোজনা.

৮৪৮. ইচ্চেৰমাদিকাতি আদি-সদ্দেন ‘‘সিক্খং অপচ্চক্খায দুব্বল্যং অনাৰিকত্ৰা’’তি চ ‘‘গামা ৰা অরঞ্ঞা ৰা’’তি চ এৰমাদীনং সঙ্গহো.

৮৪৯. ৰজ্জকে অনুপ্পন্নেযেৰ পঞ্ঞত্তা অনুপ্পন্নপঞ্ঞত্তি, সা অনুপ্পন্নপঞ্ঞত্তি.

৮৫০-১. গুণঙ্গুণুপাহনসিক্খাপদেন সহ চম্মত্থরণসিক্খাপদঞ্চ ধুৰন্হানং ধুৰনহানসিক্খাপদং, পঞ্চৰগ্গেন উপসম্পাদনসিক্খাপদঞ্চাতি এসা চতুব্বিধা পঞ্ঞত্তি পদেসপঞ্ঞত্তি নামাতি ৰুত্তাতি যোজনা. মজ্ঝিমদেসস্মিংযেৰ হোতীতি মজ্ঝিমদেসস্মিংযেৰ আপত্তিকরা হোতি. ন অঞ্ঞতোতি ন অঞ্ঞত্র পচ্চন্তিমেসু জনপদেসু দেসন্তরে ঠানে.

৮৫২. ইতোতি চতুব্বিধপদেসপঞ্ঞত্তিতো. এত্থাতি ইমস্মিং পঞ্ঞত্তিভেদে. সাধারণদুকাদিকন্তি সাধারণপঞ্ঞত্তি অসাধারণপঞ্ঞত্তি, একতোপঞ্ঞত্তি উভতোপঞ্ঞত্তীতি দুকদ্ৰযং. অত্থতো একমেৰাতি অত্থতো অঞ্ঞমঞ্ঞসমানমেৰ. ৰিপত্তাপত্তানাপত্তিৰিনিচ্ছযো ৰিত্থারিতোতি ইধ ন দস্সিতো. অযং পনেত্থ সঙ্খেপো – ৰিপত্তীতি সীলআচারদিট্ঠিআজীৰৰিপত্তীনং অঞ্ঞতরা. আপত্তীতি পুব্বপযোগাদিৰসেন আপত্তিভেদো. অনাপত্তীতি অজাননাদিৰসেন অনাপত্তি.

৮৫৩. আপত্তি পন সাণত্তিকাপি হোতি, অনাণত্তিকাপি হোতীতি যোজনা. ‘‘আণত্তীতি চ নামেসা আণাপনা’’তি ইমিনা আণত্তি-সদ্দস্স সভাৰসাধারণত্তাতি ইধাহ.

৮৫৪. সব্বসিক্খাপদেসুপি সব্বাসং আপত্তীনং সব্বো পন অঙ্গভেদোপি ৰিভাৰিনা ঞাতব্বোতি যোজনা.

৮৫৬. ‘‘সা চ অক্রিযসমুট্ঠানা’’তি পদচ্ছেদো. কাযেন, ৰাচায ৰা দসাহব্ভন্তরে অতিরেকচীৰরস্স অনধিট্ঠানেন নিস্সগ্গিযপাচিত্তিযং হোতীতি ‘‘পঠমে কথিনে ৰিযা’’তি উদাহরণং কতং.

৮৫৭. ক্রিযাক্রিযতো হোতীতি কিরিযতো চ অকিরিযতো চ হোতি. তত্থ উদাহরণমাহ ‘‘চীৰরগ্গহণে ৰিযা’’তি. অঞ্ঞাতিকায ভিক্খুনিযা হত্থতো চীৰরগ্গহণং ক্রিযা, পারিৰত্তকস্স অদানং অক্রিযাতি এৰং কিরিযায চেৰ অকিরিযায চ ইমং আপজ্জতি.

৮৫৮. সিযা পন করোন্তস্স অকরোন্তস্সাতি যা পন আপত্তি সিযা করোন্তস্স, সিযা অকরোন্তস্স হোতি, অযং সিযা কিরিযতো, সিযা অকিরিযতো সমুট্ঠাতি. সিযাতি চ কদাচি-সদ্দত্থে নিপাতো. অত্রোদাহরণমাহ ‘‘রূপিযোগ্গহণে ৰিযা’’তি. রূপিযস্স উগ্গহণে, উগ্গণ্হাপনে সিযা কদাচি কিরিযতো সমুট্ঠাতি, উপনিক্খিত্তস্স সাদিযনে কাযৰাচাহি কাতব্বস্স অকরণেন কদাচি অকরোন্তস্স হোতীতি.

৮৫৯. যা করোতো অকুব্বতো, কদাচি করোন্তস্স চ হোতি, সা আপত্তি সিযা কিরিযাকিরিযতো, সিযা কিরিযতোপি চ হোতীতি যোজনা. ‘‘কুটিকারাপত্তি ৰিযা’’তি ৰত্তব্বং. সা হি ৰত্থুং দেসাপেত্ৰা পমাণাতিক্কন্তং করোতো কিরিযতো সমুট্ঠাতি, অদেসাপেত্ৰা পমাণাতিক্কন্তং, পমাণযুত্তং ৰা করোতো কিরিযাকিরিযতো সমুট্ঠাতি.

৮৬১. যতো আপত্তিতো. অযং আপত্তি. সঞ্ঞায করণভূতায ৰিমোক্খো এতাযাতি সঞ্ঞাৰিমোক্খা. এত্থ চ ৰীতিক্কমসঞ্ঞা অৰিজ্জমানাপি আপত্তিযা ৰিমুচ্চনস্স সাধকতমট্ঠেন গহিতা. যথা ৰুট্ঠিযা অভাৰেন জাতং দুব্ভিক্খং ‘‘ৰুট্ঠিকত’’ন্তি ৰুচ্চতি, এৰংসম্পদমিদং ৰেদিতব্বং. অযং সচিত্তকাপত্তি.

৮৬২-৪. ইতরা পন অচিত্তকাপত্তি. ৰীতিক্কমসঞ্ঞায অভাৰেন নত্থি ৰিমোক্খো এতাযাতি নোসঞ্ঞাৰিমোক্খা. সুচিত্তেন সৰাসনকিলেসপ্পহানেন, সকললোকিযলোকুত্তরকুসলসম্পযোগেন চ সুন্দরচিত্তেন ভগৰতা পকাসিতা সব্বাৰ আপত্তি চিত্তস্স ৰসেন দুৰিধা সিযুন্তি যোজনা. সচিত্তকসমুট্ঠানৰসেন পনাতি সচিত্তকসমুট্ঠানৰসেনেৰ. সচিত্তকমিস্সকৰিৰজ্জনত্থায পন-সদ্দো এৰকারত্থো ৰুত্তো.

যা সচিত্তকেহি ৰা অচিত্তকমিস্সকসমুট্ঠানৰসেন ৰা সমুট্ঠাতি, অযং অচিত্তকা.

৮৬৫. সুৰিজ্জেনাতি সোভমানাহি তীহি ৰিজ্জাহি ৰা অট্ঠহি ৰা ৰিজ্জাহি সমন্নাগতত্তা সুৰিজ্জেন. অনৰজ্জেনাতি সৰাসনকিলেসাৰজ্জরহিতত্তা অনৰজ্জেন ভগৰতা. লোকপণ্ণত্তিৰজ্জতো লোকপণ্ণত্তিৰজ্জৰসেন সব্বাৰ আপত্তিযো ৰজ্জৰসেন দুৰিধা দুকা ৰুত্তাতি যোজনা.

৮৬৬. যস্সা সচিত্তকে পক্খে, চিত্তং অকুসলং সিযাতি যস্সা সচিত্তকাচিত্তকসমুট্ঠানায অচিত্তকায সুরাপানাদিআপত্তিযা সচিত্তকসমুট্ঠানপক্খে চিত্তং অকুসলমেৰ হোতি, অযং লোকৰজ্জা নামাতি অত্থো. যস্সা পন সচিত্তকসমুট্ঠানায পঠমপারাজিকাদিআপত্তিযা চিত্তং অকুসলমেৰ হোতি, তস্সা লোকৰজ্জতায ৰত্তব্বমেৰ নত্থি. অচিত্তকাপি ৰা আপত্তি সচিত্তকপক্খে কুসলচিত্তে সতি লোকৰজ্জতায সিদ্ধায অচিত্তকপক্খেপি লোকৰজ্জো হোতি, কিমঙ্গং পন অকুসলচিত্তেনেৰ আপজ্জিতব্বায আপত্তিযা লোকৰজ্জতাতি সা ৰিসুং ন ৰুত্তা.

যস্মা পন পণ্ণত্তিৰজ্জায ৰত্থুৰীতিক্কমৰজ্জা সিযা কুসলং, সিযা অব্যাকতং, তস্মা তস্সা সচিত্তকপক্খে চিত্তং কুসলমেৰাতি অযং নিযমো নত্থীতি আহ ‘‘সেসা পণ্ণত্তিৰজ্জকা’’তি. ‘‘পণ্ণত্তিৰজ্জকা’’তি ইমিনা চ লক্খণেন ৰত্থুৰিজাননচিত্তেন সচিত্তকপক্খে চিত্তং সিযা কুসলং, সিযা অকুসলং, সিযা অব্যাকতং, তস্মা তস্সা সচিত্তকপক্খে চিত্তং অকুসলমেৰাতি অযং নিযমো নত্থীতি আহ.

৮৬৭. কাযদ্ৰারেন আপজ্জিতব্বা কাযকম্মং. উভযত্থ আপজ্জিতব্বা তদুভযং কাযকম্মং ৰচীকম্মং. মনোদ্ৰারে আপত্তি নাম নত্থীতি মনোকম্মং ন ৰুত্তং. ‘‘মনোদ্ৰারে আপত্তি নাম নত্থীতি চ ইদং যেভুয্যৰসেন ৰুত্তং উপনিক্খিত্তসাদিযনাদীসু মনোদ্ৰারেপি আপত্তিসম্ভৰতো’’তি আচরিযা.

৮৬৮-৯. কুসলাদিতিকদ্ৰযন্তি কুসলত্তিকঞ্চেৰ ৰেদনাত্তিকঞ্চ. আপত্তিং আপজ্জন্তো কুসলাকুসলচিত্তো, তথা অব্যাকতচিত্তো ৰা হুত্ৰা আপজ্জতীতি যোজনা.

দুক্খাদিসংযুতোতি আদি-সদ্দেন উপেক্খাৰেদনাসমঙ্গিনো সঙ্গহো. এৰং সন্তেপি সব্বসিক্খাপদেসু অকুসলচিত্তৰসেন একং চিত্তং, কুসলাব্যাকতৰসেন দ্ৰে চিত্তানি, সব্বেসং ৰসেন তীণি চিত্তানি. দুক্খৰেদনাৰসেন একা ৰেদনা, সুখউপেক্খাৰসেন দ্ৰে, সব্বাসং ৰসেন তিস্সো ৰেদনাতি অযমেৰ ভেদো লব্ভতি, ন অঞ্ঞো ভেদো.

কুসলত্তিকং সচেপি গহিতং, ন পন সব্বেসমেৰ চিত্তানং ৰসেন লব্ভতি, অথ খো আপত্তিসমুট্ঠাপকানং বাত্তিংসচিত্তানমেৰ ৰসেন লব্ভতি. বাত্তিংসেৰ হি চিত্তানি আপত্তিসমুট্ঠাপকানি. দ্ৰাদস অকুসলানি, অট্ঠ কামাৰচরকুসলানি, দস কামাৰচরকিরিযচিত্তানি, কুসলতো, কিরিযতো চ দ্ৰে অভিঞ্ঞাচিত্তানি চাতি এৰং বাত্তিংসচিত্তেহি সমুট্ঠিতাপি আপত্তি অকুসলা ৰা হোতি অব্যাকতা ৰা, নত্থি আপত্তি কুসলং. যথাহ সমথক্খন্ধকে ‘‘আপত্তাধিকরণং সিযা অকুসলং সিযা অব্যাকতং, নত্থি আপত্তাধিকরণং কুসল’’ন্তি (চূল়ৰ. ২২২; পরি. ৩০৩). অযং পন পাঠো পণ্ণত্তিৰজ্জংযেৰ সন্ধায ৰুত্তো, ন লোকৰজ্জং. যস্মিঞ্হি পথৰিখণনভূতগামপাতব্যতাদিকে আপত্তাধিকরণে কুসলচিত্তং অঙ্গং হোতি, তস্মিঞ্চ সতি ন সক্কা ৰত্তুং ‘‘নত্থি আপত্তাধিকরণং কুসল’’ন্তি. তস্মা নযিদং অঙ্গপহোনকচিত্তং সন্ধায ৰুত্তং. যং তাৰ আপত্তাধিকরণং লোকৰজ্জং, তং একন্ততো অকুসলমেৰ. তত্থ ‘‘সিযা অকুসল’’ন্তি ৰিকপ্পো নত্থি. যং পন পণ্ণত্তিৰজ্জং, তং যস্মা সঞ্চিচ্চ ‘‘ইমং আপত্তিং ৰীতিক্কমামী’’তি ৰীতিক্কমন্তস্সেৰ অকুসলং হোতি, অসঞ্চিচ্চ পন কিঞ্চি অজানন্তস্স সহসেয্যাদিৰসেন আপজ্জনতো অব্যাকতং হোতি, তস্মা তত্থ সঞ্চিচ্চাসঞ্চিচ্চৰসেন ইমং ৰিকপ্পভাৰং সন্ধায ইদং ৰুত্তং ‘‘আপত্তাধিকরণং সিযা অকুসলং সিযা অব্যাকতং, নত্থি আপত্তাধিকরণং কুসল’’ন্তি. সচে পন ‘‘যং কুসলচিত্তো আপজ্জতি, ইদং ৰুচ্চতি আপত্তাধিকরণং কুসল’’ন্তি ৰদেয্য, অচিত্তকানং এল়কলোমপদসোধম্মাদিসমুট্ঠানানম্পি কুসলচিত্তং আপজ্জেয্য, ন চ তত্থ ৰিজ্জমানম্পি কুসলচিত্তং আপত্তিযা অঙ্গং, কাযৰচীৰিঞ্ঞত্তিৰসেন পন চলিতপৰত্তানং কাযৰাচানং অঞ্ঞতরমেৰ অঙ্গং, তঞ্চ রূপক্খন্ধপরিযাপন্নত্তা অব্যাকতন্তি.

৮৭০. ইদং তু লক্খণন্তি ইদং নিদানাদিসাধারণৰিনিচ্ছযলক্খণং.

৮৭১. ‘‘তরু’’ন্তিআদিগাথা পুব্বে ৰুত্তত্থাৰ. অযং পন ৰিসেসো – তত্থ ‘‘দ্ৰযঙ্কুর’’ন্তি ৰুত্তং, ইধ ‘‘চতুস্সিখ’’ন্তি. তত্থ ‘‘দ্ৰযঙ্কুর’’ন্তি লোকৰজ্জপণ্ণত্তিৰজ্জানং গহণং, ইধ চতুস্সিখন্তি চতুন্নং ৰিপত্তীনং. চত্তারো সীখা অঙ্কুরা এতস্সাতি ৰিগ্গহো. তত্থ ৰিপত্তি ‘‘সত্তফল’’ন্তি সত্তফলেসু অন্তোগধা, ইধ ৰিপত্তিট্ঠানে ৰজ্জং গহেত্ৰা সত্তফলানি.

৮৭২. অনুত্তরতং গতং অত্তনা উত্তরস্স উত্তমস্স কস্সচি অৰিজ্জমানত্তা ইমং উত্তরং উত্তরং নাম পকরণং যো থেরনৰমজ্ঝিমেসু অঞ্ঞতরো পরিযাপুণাতি পাঠস্স পগুণৰাচুগ্গতকরণেন অধীযতি, পরিপুচ্ছতি অত্থঞ্চ অত্থৰণ্ণনং সুত্ৰা সক্কচ্চং উগ্গহেত্ৰা মনসা পেক্খিত্ৰা পঞ্ঞায সুপ্পটিৰিজ্ঝিত্ৰা ধারেতি, সো চ ভিক্খু -সদ্দেন এৰমেৰ ৰিনযৰিনিচ্ছযে যো ভিক্খু যুত্তো, সো চ কাযৰাচৰিনযে কাযৰাচাৰীতিক্কমানং ৰিনযনে সংৰরণে ৰিনযে ৰিনযপিটকে অনুত্তরতং উপযাতি অত্তনো উত্তরিতরস্স অৰিজ্জমানতং উপগচ্ছতি. এত্থ কারণমাহ ‘‘উত্তরতো’’তি, পগুণৰাচুগ্গতকরণেন অধীতেন অত্থৰণ্ণনং সুত্ৰা ধারণেন সুট্ঠু ধারিতেন ইমিনা উত্তরপকরণেন হেতুভূতেনাতি অত্থো.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

লক্খণকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

সব্বসঙ্কলননযকথাৰণ্ণনা

৮৭৩. পরিৰারে মুখাগতা কত্থপঞ্ঞত্তিৰারাদযো অট্ঠ ৰারা, তেযেৰ পচ্চয-সদ্দেন যোজেত্ৰা ৰুত্তা অট্ঠপচ্চযৰারাতি ৰিভঙ্গদ্ৰযে ৰিসুং ৰিসুং দস্সিতা সোল়স পরিৰারা অস্সাতি সোল়সপরিৰারো, তস্স সোল়সপরিৰারস্স. সব্বং সঙ্কলনং নযন্তি সব্বেসং ৰুত্তানং সঙ্কলননযানং সঙ্গহেতব্বতো সব্বং সঙ্কলভেদনং নযং.

৮৭৫. কাযিকা ছব্বিধাতি পঠমপারাজিকাপত্তি, কুটিকরণে পযোগে দুক্কটাপত্তি, একং পিণ্ডং অনাগতে থুল্লচ্চযাপত্তি, তস্মিং আগতে সঙ্ঘাদিসেসাপত্তি, ৰিকালভোজনে পাচিত্তিযাপত্তি, পঠমপাটিদেসনীযাপত্তীতি ছব্বিধা.

তথা ৰাচসিকাপি চাতি চতুত্থপারাজিকা, কুটিযা কারাপনে পুব্বগতিযো, পদসোধম্মপাচিত্তিযং, দৰকম্যতায হীনেন খুংসনং, তস্স দুব্ভাসিতন্তি তথা ছব্বিধা.

ছাদেন্তস্স চ তিস্সোতি ভিক্খুনিযা ৰজ্জপটিচ্ছাদিকায পারাজিকং, ভিক্খুনো সঙ্ঘাদিসেসছাদনে পাচিত্তিযং, অত্তনো দুট্ঠুল্লচ্ছাদনে দুক্কটন্তি তিস্সো চ.

পঞ্চ সংসগ্গপচ্চযাতি কাযসংসগ্গে ভিক্খুনিযা পারাজিকং, ভিক্খুনো সঙ্ঘাদিসেসো, কাযেন কাযপটিবদ্ধে থুল্লচ্চযং, নিস্সগ্গিযেন কাযপটিবদ্ধে দুক্কটং, অঙ্গুলিপতোদকে পাচিত্তিযন্তি কাযসংসগ্গপচ্চযা পঞ্চ আপত্তিযো.

৮৭৭. ভিক্খুনিযা ৰজ্জপটিচ্ছাদিকায পারাজিকং, ভিক্খুস্স সঙ্ঘাদিসেসপটিচ্ছাদকস্স পাচিত্তিযন্তি দুট্ঠুল্লচ্ছাদনে দুৰে.

৮৭৯. ‘‘গামন্তরে চতস্সোৰা’’তিআদি পটিনিদ্দেসতো চ ৰিঞ্ঞাযতি.

৮৮১. ৰজন্তিযাতি গচ্ছন্তিযা.

৮৮৫. যা পন ভিক্খুনী রত্তন্ধকারে অপ্পদীপে হত্থপাসে পুরিসেন সদ্ধিং যদি সল্লপেয্য, তস্সা পাচিত্তি. দূরে ঠিতা হত্থপাসং ৰিজহিত্ৰা ঠিতা ৰদেয্য চে, দুক্কটমেৰাতি যোজনা.

৮৮৬. যা পন ভিক্খুনী ছন্নে পটিচ্ছন্নট্ঠানে দিৰা পুরিসেন সদ্ধিং অস্স পুরিসস্স হত্থপাসে ঠিতা ৰদেয্য সল্লপেয্য, তস্সা পাচিত্তি. হত্থপাসং ৰিজহিত্ৰা ৰদেয্য চে, দুক্কটমেৰাতি যোজনা.

৮৯১. সনিস্সগ্গা চ পাচিত্তীতি নিস্সজ্জনৰিনযকম্মসহিতাযেৰ পাচিত্তি.

৮৯৩. ইধ ইমস্মিং সাসনে.

৮৯৬. দুৰিন্নন্তি দ্ৰিন্নং.

৮৯৮. সমানসংৰাসকভূমি নাম পকতত্তস্স ভিক্খুনো সমানলদ্ধিকস্স একসীমাযং ঠিতভাৰো. নানাপদং পুব্বং এতিস্সাতি নানাপদপুব্বিকা, নানাসংৰাসকভূমীতি অত্থো. উক্খিত্তনানালদ্ধিকনানাসীমগতা নানাসংৰাসকভূমি. ইমা দ্ৰেযেৰ সংৰাসকভূমিযো হি মহেসিনা কারুণিকেন ৰুত্তাতি যোজনা.

৮৯৯. দুৰিন্নন্তি পারিৰাসিকমানত্তচারীনং দ্ৰিন্নং পুগ্গলানং. দ্ৰযাতীতেনাতি কামসুখল্লিকানুযোগঅত্তকিলমথানুযোগসঙ্খাতং অন্তদ্ৰযং অতিক্কম্ম মজ্ঝিমায পটিপদায ঠিতেন. অথ ৰা সস্সতুচ্ছেদদ্ৰযং অতিক্কন্তেন.

৯০০. ‘‘দ্ৰঙ্গুলপব্বপরমং আদাতব্ব’’ন্তি চ তথেৰ ‘‘দ্ৰঙ্গুলং ৰা দুমাসং ৰা’’তি চ দ্ৰঙ্গুলা দুৰে পঞ্ঞত্তাতি যোজনা.

৯০৫. আণত্তিযা মনুস্সমারণং, আণত্তিযা অদিন্নাদানম্পীতি যোজনা.

৯০৭. তিস্সো ওভাসনাযিমাতি ইমা তিস্সো মেথুনাধিপ্পাযপ্পকাসনা.

৯০৮. সঙ্ঘাদিসেসো এৰ সঙ্ঘাদিসেসতা.

৯১০. ৰনপ্পতি নাম পুপ্ফং ৰিনা ফলন্তী নিগ্রোধউদুম্বরঅস্সত্থপিলক্খকাদিরুক্খজাতি, ইধ পন ৰনজেট্ঠো রক্খিতগোপিতচেতিযরুক্খো ৰনপ্পতীতি অধিপ্পাযো. থুল্লতাতি থুল্লচ্চযং.

৯১২. ৰিস্সট্ঠীতি ৰিস্সজ্জি সম্ভৰধাতু. ছড্ডনেতি উপক্কমিত্ৰা মোচনে. ‘‘হরিতে উচ্চারং পস্সাৰং ছড্ডনে’’তি পদচ্ছেদো.

৯১৩. কিং পমাণমেতাসন্তি কিত্তকা.

৯১৫. ভিক্খু ভিক্খুনিযা সদ্ধিন্তি এত্থ ভিক্খূতি সামিৰচনপ্পসঙ্গে পচ্চত্তং, ভিক্খুনোতি অত্থো. গাথাবন্ধৰসেন ৰা ৰণ্ণলোপো.

৯১৮. দুতিযায হত্থপাসকং.

৯২২. ‘‘যাৰততিযকে তিস্সো আপত্তিযো’’তি (পরি. অট্ঠ. ৪৭৬ অত্থতো সমানং) পদস্স নিদ্দেসে ‘‘থুল্লচ্চযং সিযা সঙ্ঘ-ভেদকস্সানুৰত্তিনো’’তি পঠন্তি. ‘‘তিণ্ণং সঙ্ঘভেদানুৰত্তাকানং কোকালিকাদীনং সঙ্ঘাদিসেসো’’তি অট্ঠকথাযং ৰুত্তত্তা তথা পাঠো ন গহেতব্বো.

৯২৩. যাৰততিযকেতি তিণ্ণং পূরণী ততিযা, কম্মৰাচা, যাৰততিযায কম্মৰাচায পরিযোসানে আপজ্জিতব্বা আপত্তি যাৰততিযকা নাম.

৯২৬. ‘‘অৰস্সুতস্স…পে… কিঞ্চী’’তি ইদং গরুকাপত্তিযা ৰত্থুদস্সনং. ‘‘সব্বং মংসং অকপ্পিয’’ন্তি ইদং থুল্লচ্চযদুক্কটানং ৰত্থুদস্সনং.

৯২৭. ‘‘ৰিঞ্ঞাপেত্ৰান…পে… ভোজনম্পি চা’’তি ইদং পাটিদেসনীযৰত্থুদস্সনং. ‘‘লসুণম্পি চা’’তি ইদং পাচিত্তিযৰত্থুদস্সনং. ‘‘একতো অজ্ঝোহরন্তিযা’’তি পদচ্ছেদো.

৯৩০. রত্তচিত্তেন ইত্থিযা অঙ্গজাতং ওলোকেন্তস্স দুক্কটং ৰুত্তন্তি যোজনা.

৯৩১. সম্মাৰত্তনাৰ সম্মাৰত্তনকা. তেচত্তালীস ৰত্তনা দ্ৰাসীতিক্খন্ধকৰত্তানং পরিপূরণট্ঠানে দস্সিতা.

৯৩২. অদস্সনঅপটিকম্মে আপন্নাপত্তিযা দুৰে পুগ্গলা, পাপিকায দিট্ঠিযা অপ্পটিনিস্সগ্গে আপন্নাপত্তিযা একোতি ইমে তযো উক্খিত্তপুগ্গলা.

৯৩৪. দূসকোতি ভিক্খুনিদূসকো. কণ্টকোতি কণ্টকসামণেরো.

৯৩৭. দদেয্যচ্চেৰমাদিকাতি ঞত্তিকালে ‘‘সঙ্ঘো দদেয্যা’’তিআদিভেদা ঞত্তিকপ্পনা, ঞত্তিকিরিযাতি অত্থো. দেতি সঙ্ঘো করোতীতিআদীতি কম্মৰাচাকালে ‘‘সঙ্ঘো দেতী’’তি ৰা ‘‘করোতী’’তি ৰা আদিভেদা ৰচনকম্মস্স অনিট্ঠিতত্তা ৰিপ্পকতপচ্চুপ্পন্নং নাম সিযা.

৯৩৮. দিন্নং কতং পনিচ্চাদীতি কম্মৰাচায নিট্ঠিতায ‘‘দিন্নং সঙ্ঘেনা’’তি ৰা ‘‘কতং সঙ্ঘেনা’’তি ৰাতিআদিৰচনং অতীতকরণং নাম সিযা.

৯৩৯. সঙ্ঘেতি সঙ্ঘমজ্ঝে.

‘‘কারণেহি পন দ্ৰীহি, সঙ্ঘো ভিজ্জতি নঞ্ঞথা’’তি কস্মা ৰুত্তং, ননু ‘‘পঞ্চহুপালি, আকারেহি সঙ্ঘো ভিজ্জতি. কতমেহি পঞ্চহি? কম্মেন, উদ্দেসেন, ৰোহরন্তো, অনুস্সাৰনেন, সলাকগ্গাহেনা’’তি (পরি. ৪৫৮) ৰুত্তত্তা, অট্ঠকথাযঞ্চ (পরি. অট্ঠ. ৪৫৮) ‘‘পঞ্চহি কারণেহী’’তি ৰচনতো চ ইধ ইমেহি দ্ৰীহেৰ কারণেহি সঙ্ঘভেদকথনং অযুত্তন্তি? ৰুচ্চতে – নাযুত্তং পুব্বপযোগকারকৰসেন ৰুত্তত্তা. তথা হি অট্ঠকথাযং

‘‘কম্মেনাতি অপলোকনাদীসু চতূসু কম্মেসু অঞ্ঞতরেন কম্মেন. উদ্দেসেনাতি পঞ্চসু পাতিমোক্খুদ্দেসেসু অঞ্ঞতরেন উদ্দেসেন. ৰোহরন্তোতি কথযন্তো, তাহি তাহি উপপত্তীহি ‘অধম্মং ধম্মো’তিআদীনি অট্ঠারস ভেদকরৰত্থূনি দীপেন্তো. অনুস্সাৰনেনাতি ‘ননু তুম্হে জানাথ ময্হং উচ্চাকুলা পব্বজিতভাৰং, বহুস্সুতভাৰঞ্চ, মাদিসো নাম উদ্ধম্মং উব্বিনযং সত্থুসাসনং করেয্যাতি চিত্তে উপ্পাদেতুং তুম্হাকং যুত্তং, কিং ময্হং অৰীচি নীলুপ্পলৰনমিৰ সীতলো, কিমহং অপাযতো ন ভাযামী’তিআদিনা নযেন কণ্ণমূলে ৰচীভেদং কত্ৰা অনুস্সাৰনেন. সলাকগ্গাহেনাতি এৰং অনুস্সাৰেত্ৰা তেসং চিত্তং উপত্থম্ভেত্ৰা অনিৰত্তিধম্মে কত্ৰা ‘গণ্হথ ইমং সলাক’ন্তি সলাকগ্গাহেন.

‘‘এত্থ চ কম্মমেৰ, উদ্দেসো ৰা পমাণং, ৰোহারানুস্সাৰনসলাকগ্গাহা পন পুব্বভাগা. অট্ঠারসৰত্থুদীপনৰসেন হি ৰোহরন্তে তত্থ রুচিজননত্থং অনুস্সাৰেত্ৰা সলাকায গহিতাযপি অভিন্নোৰ হোতি সঙ্ঘো. যদা পন এৰং চত্তারো ৰা অতিরেকে ৰা সলাকং গাহেত্ৰা আৰেণিকং কম্মং ৰা উদ্দেসং ৰা করোতি, তদা সঙ্ঘো ভিন্নো নাম হোতী’’তি (পরি. অট্ঠ. ৪৫৮) –

ৰুত্তত্তা সলাকগ্গাহকম্মানি দ্ৰে পধানকারণানীতি ইধ তানেৰ দস্সিতানি.

ননু চ সলাকগ্গাহোপি সঙ্ঘভেদস্স পুব্বভাগো ৰুত্তো, উদ্দেসকম্মানেৰ পধানভাৰেন ৰুত্তানি, তস্মা কথমস্স সলাকগ্গাহস্স পধানকারণভাৰোতি? ৰুচ্চতে – উদ্দেসকম্মানিপি সলাকগ্গাহে সিদ্ধে অৰস্সম্ভৰনতো অত্থসাধনপযোগেন ৰিনা অসিদ্ধানেৰ হোন্তীতি সো পধানভাৰেন ইধ গহিতো, উদ্দেসো পন পঞ্ঞত্তকম্মপুব্বঙ্গমত্তা কম্মেনেৰ সঙ্গহিতোতি ইধ ৰিসুং ন ৰুত্তোতি দট্ঠব্বং.

৯৪১. পযুত্তাযুত্তৰাচাযাতি পচ্চযুপ্পাদনত্থায পযুত্তা চ সা সক্যপুত্তিযভাৰস্স অযুত্তা অননুরূপা চাতি পযুত্তাযুত্তা, সাযেৰ ৰাচাতি পযুত্তাযুত্তৰাচা, তায.

৯৪৪. যা ভিক্খুনী ৰিঞ্ঞাপেত্ৰা ভুঞ্জতি, তস্সা চ পাটিদেসনীযং সিযাতি যোজনা.

৯৪৫. অনামযোতি অগিলানো.

৯৪৬. ‘‘দসসতানী’’তিআদিগাথায রত্তীনন্তি এত্থ ‘‘সত’’ন্তি সেসো. ছাদনকিরিযায অচ্চন্তসংযোগে উপযোগৰচনং. দসসতানি আপত্তিযো রত্তীনং সতং ছাদেত্ৰাতি যোজনা. এৰং কত্তব্বযোজনাযং –

‘‘দস সতং রত্তিসতং, আপত্তিযো ছাদযিত্ৰান;

দস রত্তিযো ৰসিত্ৰান, মুচ্চেয্য পারিৰাসিকো’’তি. (পরি. ৪৭৭) –

অযং পরিৰারগাথাপমাণং. একদিৰসং সতংসঙ্ঘাদিসেসাপত্তিযো আপজ্জিত্ৰা দসদিৰসে ছাদনৰসেন সতংদিৰসে সহস্সসঙ্ঘাদিসেসাপত্তিযো ছাদযিত্ৰাতি অত্থো. অযমেত্থ সঙ্খেপত্থো – যো দসদিৰসে সতং সঙ্ঘাদিসেসা আপত্তিযো আপজ্জিত্ৰা দসদিৰসে পটিচ্ছাদেতি, তেন রত্তিসতং আপত্তিসহস্সং পটিচ্ছাদিতং হোতীতি. দস রত্তিযো ৰসিত্ৰানাতি ‘‘সব্বাৰ তা আপত্তিযো দসাহপটিচ্ছন্না’’তি পরিৰাসং যাচিত্ৰা দস রত্তিযো ৰসিত্ৰাতি অত্থো. মুচ্চেয্য পারিৰাসিকোতি পরিৰাসং ৰসন্তো ভিক্খু অত্তনা ৰসিতব্বপরিৰাসতো মুচ্চেয্য, মুত্তো ভৰেয্যাতি অত্থো.

৯৪৭. পারাজিকানি অট্ঠেৰাতি অগ্গহিতগ্গহণেন. তেৰীস গরুকাতি ভিক্খূহি অসাধারণা ভিক্খুনীনং দস, ভিক্খুনীহি অসাধারণা ভিক্খূনং ছ, উভিন্নং সাধারণা সত্তাতি এৰং তেৰীস সঙ্ঘাদিসেসা.

৯৪৮. ৰুত্তানীতি যথাৰুত্তানি নিস্সগ্গিযানি. দ্ৰেচত্তালীস হোন্তীতি ভিক্খুৰিভঙ্গাগতা তিংস, ভিক্খূহি অসাধারণা ভিক্খুনীনং আদিতো দ্ৰাদস চাতি দ্ৰাচত্তালীস নিস্সগ্গিযানি হোন্তি. অট্ঠাসীতিসতং পাচিত্তিযা পুব্বে দস্সিতাৰ.

৯৪৯. সুসিক্খেনাতি সুট্ঠু সিক্খিতঅধিসীলাদিতিৰিধসিক্খেন ভগৰতা.

৯৫০. সুপঞ্ঞেনাতি সোভণা দসবলচতুৰেসারজ্জছঅসাধারণাদযো পঞ্ঞা যস্স সো সুপঞ্ঞো, তেন. যসস্সিনাতি অট্ঠঅরিযপুগ্গলসমূহসঙ্খাতপরিৰারযসা চ সব্বলোকব্যাপকগুণঘোসসঙ্খাতকিত্তিযসা চ তেন সমন্নাগতত্তা যসস্সিনা. অড্ঢুড্ঢানি সতানি ভৰন্তীতি যথাদস্সিতগণনায পিণ্ডৰসেন পঞ্ঞাসাধিকানি তীণি সতানি ভৰন্তীতি অত্থো. সুপঞ্ঞেন যসস্সিনা গোতমেন পঞ্ঞত্তানি সব্বানি সিক্খাপদানি অড্ঢুড্ঢানি সতানি ভৰন্তীতি যোজনা.

৯৫১. এতেসু সিক্খাপদেসু যো সারভূতো ৰিনিচ্ছযো ৰত্তব্বো, সো সকলো মযা সমাসেন সব্বথা সব্বাকারেন ৰুত্তোতি যোজনা.

৯৫২. ইদং উত্তরং নাম পকরণং.

৯৫৩. তস্মাতি মযা ৰিচারেত্ৰা ৰুত্তত্তাৰ. অত্থেতি ৰচনত্থভাৰত্থাদিভেদে অত্থে ৰা. অক্খরবন্ধে ৰাতি অক্খরসঙ্খাতপদবন্ধে ৰা. ৰিঞ্ঞাসস্স কমেপি ৰাতি উদ্দেসৰসেন গন্থনিক্খেপস্স কমেপি. কঙ্খা ন কাতব্বাতি ‘‘যথাঅধিপ্পেতস্স ইদং ৰাচকং নু খো, অৰাচক’’ন্তি ৰা ‘‘ইদমযুত্তং নু খো, যুত্ত’’ন্তি ৰা ‘‘ইদমধিকং নু খো, ঊন’’ন্তি ৰা ‘‘ইদমঘট্টিতক্কমং নু খো, ঘট্টিতক্কম’’ন্তি ৰা ‘‘ইদং ৰিরুদ্ধসমযং নু খো, অৰিরুদ্ধসময’’ন্তি ৰা ‘‘ইদং দুরুত্তং নু খো, সুৰুত্ত’’ন্তি ৰা ‘‘ইদং সত্থকং নু খো, নিরত্থক’’ন্তি ৰা কঙ্খা ৰিমতি যেন কেনচি ন কাতব্বা. বহুমানতাতি ‘‘ৰিনযো সংৰরত্থাযা’’তিআদিনা (পরি. ৩৬৬) নিদ্দিট্ঠপযোজনপরম্পরায মূলকারণত্তা মহতী সম্মানা কাতব্বাতি অত্থো.

৯৫৪. যো ভিক্খু সউত্তরং উত্তরপকরণেন সহিতং ৰিনযস্সৰিনিচ্ছযং নাম পকরণং জানাতি ধম্মতো চেৰ অত্থতো চ ৰিনিচ্ছযতো চ সব্বথা অৰবুজ্ঝতি, সো ভিক্খু অত্তনা সিক্খিতব্বায সিক্খায সব্বসো ৰিঞ্ঞাতত্তা সিক্খাপকেন আচরিযেন ৰিনাপি সিক্খিতুং সমত্থোতি. নিস্সযং ৰিমুঞ্চিত্ৰাতি আচরিযুপজ্ঝাযে নিস্সায ৰাসং মুঞ্চিত্ৰা. যথাকামঙ্গতো সিযাতি যাদিসা যাদিসা অত্তনা গামিতা, তত্থ তত্থ গমনারহো ভৰেয্যাতি অত্থো.

৯৫৫. নিস্সযং দাতুকামেন. সহ ৰিভঙ্গেন সৰিভঙ্গং. সহ মাতিকায সমাতিকং. ইদং সউত্তরং ৰিনযৰিনিচ্ছযপকরণং সুট্ঠু ৰাচুগ্গতং কত্ৰা গন্থতো সুট্ঠু পগুণং ৰাচুগ্গতং কত্ৰা অত্থতো, ৰিনিচ্ছযতো চ সম্মা জানিত্ৰা এৰং দাতব্বন্তি যোজনা.

৯৫৬-৭. যো ভিক্খু ইমং সউত্তরং ৰিনযৰিনিচ্ছযপকরণং ৰাচায পঠতি, মনসা চিন্তেতি, অঞ্ঞেহি ৰুচ্চমানং সুণাতি, অত্থং পরিপুচ্ছতি, পরং ৰাচেতি, নিচ্চং অত্থং উপপরিক্খতি যথাপরিপুচ্ছিতমত্থং হেতুউদাহরণপৰত্তিৰসেন উপগন্ত্ৰা সমন্ততো ইক্খতি পঞ্ঞায নিযমেতি ৰৰত্থপেতি, তস্স পন ভিক্খুস্স ৰিনযনিস্সিতা সব্বেৰ অত্থা আপত্তানাপত্তিকপ্পিযাকপ্পিযাদিপভেদা সব্বে অত্থা হত্থে আমলকং ৰিয করতলে অমলমণিরতনং ৰিয উপট্ঠহন্তি পাকটা ভৰন্তীতি যোজনা. নত্থি এতস্স মলন্তি অমলং, অমলমেৰ আমলকন্তি মণিরতনং ৰুচ্চতি.

৯৫৮. নত্থি এতেসং বুদ্ধীতি অবুদ্ধী, অবুদ্ধী চ তে জনা চাতি অবুদ্ধিজনা, অবুদ্ধিজনানং সারং অৰসারং ওসীদনং দদাতি আদদাতি করোতীতি অবুদ্ধিজনসারদং, বুদ্ধিৰিরহিতানং অগাধং গম্ভীরং. তেহি অলদ্ধপতিট্ঠং অমতসাগরং সদ্দত্থরসামতস্স, নিব্বানামতস্স ৰা পটিলাভকারণত্তা সাগরসদিসং পরমং উত্তমং ইমং উত্তরং সাগরং আসন্নপচ্চক্খং উত্তরপকরণসঙ্খাতং সমুদ্দসাগরং সারদো হুত্ৰা উত্তরং উত্তরন্তো পরিযোসাপেন্তো নরো ভিক্খু হি যস্মা ৰিনযপারগো ৰিনযপিটকস্স পরিযন্তং গতো হুত্ৰা পারগো পারং সংসারস্স পারসঙ্খাতং নিব্বানং গচ্ছন্তো সিযা ভৰেয্যাতি যোজনা.

৯৫৯. অতোতি তস্মাদেৰ কারণা অৰপূরতোরতো পাপপূরতো নিরাসঙ্কতায ওরতো নিৰত্তো পাপভীরুকো নরো তমং ৰিধূয পাপভীরুকতায এৰ চিত্তপরিযুট্ঠানৰসেন উপ্পজ্জনকং মোহন্ধকারং তদঙ্গপহানৰসেন ৰিধমেত্ৰা. সব্বঙ্গণকম্মদং সব্বেসং রাগাদীনং অঙ্গণানং কম্মং তদঙ্গাদিপহানং দদাতি আৰহতীতি ‘‘সব্বঙ্গণকম্মদ’’ন্তি লদ্ধনামং সুখস্স পদং লোকিযলোকুত্তরস্স সুখস্স কারণং গুণসংহিতং সীলাদীহি অত্থভূতেহি গুণেহি সংহিতং যুত্তং গুণপ্পকাসকং হিতং অমতোসধং ৰিয সব্বদোসসব্বব্যাধিরহিততায অজরাঅমতাদিগুণাৰহত্তা হিতং ইমং উত্তরং নাম পকরণং সক্কচ্চং আদরো হুত্ৰা নিচ্চং সততং সিক্খে ‘‘এৰং পরিচযন্তং করোমী’’তি চিন্তেত্ৰা একন্তেন যথাৰুত্তপযোজনসাধনযোগ্গং কত্ৰা অজ্ঝেনাদিৰসেন সিক্খেয্য এৰ, ন অজ্ঝুপেক্খকো ভৰেয্যাতি যোজনা.

৯৬০. পটুভাৰকরে পাতিমোক্খসংৰরসীলপূরণে, সাসনপচ্চত্থিকাভিভৰনে চ পটুভাৰং ছেকত্তং ৰেসারজ্জং করোতি অত্তানং ধারেন্তানং লজ্জিপুগ্গলানন্তি পটুভাৰকরে পরমে ততোযেৰ উত্তমে পিটকে ৰিনযপিটকে পটুতং পাটৰং পঞ্ঞাকোসল্লং অভিপত্থযন্তেন পটুনা যতিনা নিম্মলপ্পৰত্তিকেন পটুনা ৰিধিনা ছেকেন সারেন ৰিধানেন ইদং সউত্তরং ৰিনযৰিনিচ্ছযপকরণং সততং নিরন্তরং পরিযাপুণিতব্বং উগ্গহণধারণপরিপুচ্ছাচিন্তনাদিৰসেন সিক্খিতব্বন্তি যোজনা.

ইতি উত্তরে লীনত্থপকাসনিযা

সব্বসঙ্কলননযকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

নিগমনকথাৰণ্ণনা

৯৬১-৩. মহেসিনো তিৰিধস্সাপি সাসনস্স সুচিরট্ঠিতিকামেন অতিচিরকালপ্পৰত্তিং ইচ্ছন্তেন ধীমতা পসত্থতরঞাণেন সুদ্ধচিত্তেন লাভসক্কারনিরপেক্খতায পরিসুদ্ধজ্ঝাসযেন বুদ্ধদত্তেন বুদ্ধদত্তাভিধানেন আচরিযৰরেন রচিতো.

পজ্জৰসেন গন্থতো, অত্থতো চেৰ পরমুত্তরো উত্তরো ৰিনিচ্ছযো অন্তরাযং অন্তরেন অজ্ঝত্তিকং, বাহিরং ৰা অন্তরাযং ৰিনা যথা সিদ্ধিং উপাগতো পরিনিট্ঠানং পত্তো, তথা সত্তানং ধম্মসংযুতা কুসলূপসংহিতা সঙ্কপ্পা মনোরথা সিজ্ঝন্তু অন্তরাযং ৰিনা নিপ্পজ্জন্তু, এতেন উত্তরৰিনিচ্ছযরচনামযেন মহতা পুঞ্ঞোদযেন চতূহি সঙ্গহৰত্থূহি জনং রঞ্জেতীতি ‘‘রাজা’’তি সঙ্খং গতো মহীপালো মহিং পথৰিসন্নিস্সিতং জনকাযং সম্মা ঞাযেন দস রাজধম্মে অকোপেন্তো পালেতু. দেৰো পজ্জুন্নো কালে থাৰরজঙ্গমানং উপযোগারহকালে সম্মা পৰস্সতু অৰুট্ঠিঅতিৰুট্ঠিকং অকত্ৰা সম্মা পৰচ্ছতু.

৯৬৪. সেলিন্দো সিনেরুপব্বতরাজা যাৰ তিট্ঠতি যাৰ লোকে পৰত্ততি, চন্দো সকলজনপদনযনসাযনো যাৰ ৰিরোচতি যাৰ অত্তনো সভাৰং জোতেতি, তাৰ যসস্সিনো গোতমস্স অরহতো সম্মাসম্বুদ্ধস্স সদ্ধম্মো পরিযত্তিপটিপত্তিপটিৰেধৰসেন তিৰিধো সদ্ধম্মো তিট্ঠতু পৰত্ততু.

৯৬৫. সীহাদীনং, দাহাদীনঞ্চ বাহিরজ্ঝত্তিকানং পরিস্সযানং খমনং সহনং অভিভৰিত্ৰা পৰত্তনং খন্তি. সোরচ্চন্তি সোভনে রতোতি সুরতো, সুরতস্স ভাৰো সোরচ্চং. সুন্দরং অখণ্ডতাদিগুণসমন্নাগতং সীলং অস্সাতি সুসীলো. সুসীলস্স ভাৰো.

নিগমনকথাৰণ্ণনা নিট্ঠিতা.

উত্তরৰিনিচ্ছযটীকা নিট্ঠিতা.

ইতি ৰিনযত্থসারসন্দীপনী নাম ৰিনযৰিনিচ্ছযৰণ্ণনা,

লীনত্থপকাসনী নাম উত্তরৰিনিচ্ছযৰণ্ণনা চ

সমত্তা.

পচ্ছা ঠপিতগাথাযো

থেরেন থিরচিত্তেন, সাসনুজ্জোতনত্থিনা;

পুঞ্ঞৰা ঞাণৰা সীলী, সুহজ্জো মুদুকো তথা.

যো সীহল়ারিমদ্দেসু, চন্দিমা সূরিযো ৰিয;

পাকটো সীৰলিত্থেরো, মহাতেজো মহাযসো.

তেন নীতা সীহল়া যা, ইধ পত্তা সুধীমতা;

এসা সংৰণ্ণনা সীহ-ল়ক্খরেন সুলিক্খিতা.

রেৰতো ইতি নামেন, থেরেন থিরচেতসা;

অরিমদ্দিকে রক্খন্তেন, পরিৰত্তেত্ৰান সাধুকং.

লিখাপিতা হিতত্থায, ভিক্খূনং অরিমদ্দিকে;

এসা সংৰণ্ণনা সুট্ঠু, সন্নিট্ঠানমুপাগতা;

তথেৰ সব্বসত্তানং, সব্বত্থো চ সমিজ্ঝতূতি.