📜

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

намакка̄рапа̄л̣и

1.

сугатам̣ сугатам̣ сет̣т̣хам̣, кусалам̣кусалам̣ джахам̣;

аматам̣ аматам̣ сантам̣, асамам̣ асамам̣ дадам̣.

саран̣ам̣ саран̣ам̣ локам̣, аран̣ам̣ аран̣ам̣ карам̣;

абхайам̣ абхайам̣ т̣ха̄нам̣, на̄йакам̣ на̄йакам̣ наме.

2.

найанасубхагака̄йан̇гам̣,

мадхураварасаропетам̣;

амитагун̣аган̣а̄дха̄рам̣,

дасабаламатулам̣ ванде.

3.

йо буддхо дхитима̄н̃н̃адха̄рако,

сам̣са̄ре анубхоси ка̄йикам̣;

дуккхам̣ четасикан̃ча локато,

там̣ ванде нарадеваман̇галам̣.

4.

ба̄ттим̣сатилаккхан̣ачитрадехам̣,

дехаджджутиниггатападжджалантам̣;

пан̃н̃а̄дхитисӣлагун̣огхавиндам̣,

ванде мунимантимаджа̄тийуттам̣.

5.

па̄тодайам̣ ба̄ладива̄карам̣ва,

маджджхе йатӣнам̣ лалитам̣ сирӣхи;

пун̣н̣индусан̇ка̄самукхам̣ анеджам̣,

ванда̄ми саббан̃н̃умахам̣ муниндам̣.

6.

упетапун̃н̃о варабодхимӯле,

сасенама̄рам̣ сугато джинитва̄;

абоджджхи бодхим̣ арун̣одайамхи,

нама̄ми там̣ ма̄раджинам̣ абхан̇гам̣.

7.

ра̄га̄дичхеда̄малан̃а̄н̣акхаггам̣,

сатӣсаман̃н̃а̄пхалака̄бхига̄хам̣;

сӣлогхалан̇ка̄равибхӯситам̣ там̣,

нама̄мибхин̃н̃а̄варамиддхупетам̣.

8.

дайа̄лайам̣ саббадхи дуккарам̣ карам̣,

бхаван̣н̣ава̄тиккамамаггатам̣ гатам̣;

тилокана̄тхам̣ сусама̄хитам̣ хитам̣,

самантачаккхум̣ пан̣ама̄ми там̣митам̣.

9.

тахим̣ тахим̣ па̄рамисан̃чайам̣ чайам̣,

гатам̣ гатам̣ саббхи сукхаппадам̣ падам̣;

нара̄нара̄нам̣ сукхасамбхавам̣ бхавам̣,

нама̄нама̄нам̣ джинапун̇гавам̣ гавам̣.

10.

магган̇гана̄вам̣ мунидаккхана̄вико,

ӣха̄пхийам̣ н̃а̄н̣акарена га̄хако;

а̄руйха йо та̄йа бахӯ бхаван̣н̣ава̄,

та̄реси там̣ буддхамагхаппахам̣ наме.

11.

саматим̣сатипа̄рамисамбхаран̣ам̣,

варабодхидуме чатусаччадасам̣;

варамиддхигатам̣ нарадевахитам̣,

тибхавӯпасамам̣ пан̣ама̄ми джинам̣.

12.

сатапун̃н̃аджалаккхан̣икам̣ вираджам̣,

гаганӯпамадхим̣ дхитимерусамам̣;

джаладжӯпамасӣталасӣлайутам̣,

патхавӣсаханам̣ пан̣ама̄ми джинам̣.

13.

йо буддхо сумати диве дива̄карова,

собханто ратиджанане сила̄санамхи;

а̄сӣно сивасукхадам̣ адеси дхаммам̣,

дева̄нам̣ тамасадисам̣ нама̄ми ниччам̣.

14.

йо па̄дапан̇каджамудутталара̄джикехи,

локехи тӣхивикалехи нира̄кулехи;

сампа̄пун̣е нирупамеййатамева на̄тхо,

там̣ саббалокамахитам̣ асамам̣ нама̄ми.

15.

буддхам̣ нара̄нарасамосаран̣ам̣ дхитаттам̣,

пан̃н̃а̄падӣпаджутийа̄ вихатандхака̄рам̣;

аттха̄бхика̄манарадевахита̄вахам̣ там̣,

ванда̄ми ка̄рун̣икамаггаманантан̃а̄н̣ам̣.

16.

акхилагун̣анидха̄но йо муниндопагантва̄,

ванамисипатанавхам̣ сан̃н̃ата̄нам̣ никетам̣;

тахимакусалачхедам̣ дхаммачаккам̣ паватто,

таматуламабхикантам̣ ванданеййам̣ нама̄ми.

17.

сучипарива̄ритам̣ суручираппабха̄хи раттам̣,

сиривисара̄лайам̣ гупитаминдрийехупетам̣;

рависасиман̣д̣алаппабхутилаккхан̣опачиттам̣,

суранарапӯджитам̣ сугатама̄дарам̣ нама̄ми.

18.

маггол̣умпена мухапат̣игха̄са̄диуллолавӣчим̣,

сам̣са̄рогхам̣ тари тамабхайам̣ па̄рапаттам̣ паджа̄нам̣;

та̄н̣ам̣ лен̣ам̣ асамасаран̣ам̣ екатиттхам̣ патит̣т̣хам̣,

пун̃н̃аккхеттам̣ парамасукхадам̣ дхаммара̄джам̣ нама̄ми.

19.

кан̣д̣амбам̣мӯле парахитакаро йо муниндо нисинно,

аччхерам̣ сӣгхам̣ найанасубхагам̣ а̄кулан̣н̣аггиджа̄лам̣;

дуджджа̄ладдхам̣сам̣ мунибхиджахитам̣ па̄т̣ихерам̣ ака̄си,

ванде там̣ сет̣т̣хам̣ парамаратиджам̣ иддхидхаммехупетам̣.

20.

муниндакко йвеко дайудайарун̣о н̃а̄н̣авиттхин̣н̣абимбо,

винеййаппа̄н̣огхам̣ камалакатхитам̣ дхаммарам̣сӣварехи;

субодхесӣ суддхе тибхавакухаре бйа̄питаккиттинан̃ча,

тилокекаччаккхум̣ дукхамасаханам̣ там̣ махесим̣ нама̄ми.

21.

йо джино анекаджа̄тийам̣ сапуттада̄раман̇гаджӣвитампи,

бодхипемато алаггама̄насо ада̄сийева аттхикасса;

да̄напа̄рамим̣ тато парам̣ апӯри сӣлапа̄рама̄дикампи,

та̄самиддхийопайа̄тамаггатам̣ тамекадӣпакам̣ нама̄ми.

22.

дева̄дева̄тидевам̣ нидханавапудхарам̣ ма̄рабхан̇гам̣ абхан̇гам̣,

дӣпам̣ дӣпам̣ паджа̄нам̣ джайаварасайане бодхипаттам̣дхипаттам̣;

брахма̄брахма̄гата̄нам̣ варагиракатхикам̣ па̄пахӣнам̣ пахӣнам̣,

лока̄лока̄бхира̄мам̣ сататамабхинаме там̣ муниндам̣ муниндам̣.

23.

буддхо нигродхабимбо мудукарачаран̣о брахмагхосен̣иджан̇гхо,

косаччха̄дан̇гаджа̄то пунарапи сугато суппатит̣т̣хитапа̄до;

мӯдода̄тун̣н̣аломо атхамапи сугато брахмуджуггаттабха̄во,

нӣлаккхӣ дӣгхапан̣хӣ сукхумамалачхавӣ тхомйарасаггасаггӣ.

24.

чатта̄лӣсаггаданто самакалапанаджо антарам̣саппапӣно,

чаккенан̇китапа̄до авирал̣адасано ма̄раджуссан̇кхапа̄до.

тит̣т̣ханто нонамантобхайакарамудуна̄ джан̣н̣ука̄на̄масанто,

ват̣т̣аккхандхо джино готарун̣апакхумако сӣхапуббад̣д̣хака̄йо.

25.

саттаппӣно ча дӣгхан̇гули матха сугато ломакӯпекаломо,

сампаннода̄тада̄т̣хо канакасаматачо нӣламуддхаггаломо.

самбуддхо тхӯладживхо атха сӣхахануко джа̄ликаппа̄дахаттхо,

на̄тхо ун̣хӣсасӣсо итигун̣асахитам̣ там̣ махесим̣ нама̄ми.

26.

буддхобуддхотигхосо атидулабхатаро ка̄ катха̄ буддхабха̄во,

локе тасма̄ вибха̄вӣ вивидхахитасукхам̣ са̄дхаво паттхайанта̄.

ит̣т̣хам̣ аттхам̣ вахантам̣ суранарамахитам̣ ниббхайам̣ даккхин̣еййам̣,

лока̄нам̣ нандивад̣д̣хам̣ дасабаламасамам̣ там̣ намассанту ниччам̣.

27.

пун̃н̃енетена сохам̣ нипун̣амати сато сампара̄йе ча титто,

даккхо дит̣т̣худжджупан̃н̃о авикалавӣрийо бхогава̄ сам̣вибха̄гӣ.

тиккхо сӯро дхитатто сапарахитачаро дӣгхаджӣвӣ арого,

дхан̃н̃о ван̣н̣о йасассӣ атибалавадхаро киттима̄ кхантупето.

28.

саддхо да̄тан̇гупето парамасиридхаро дит̣т̣хадхамме виратто,

ладжджӣ калйа̄н̣амитто абхиратакусало пан̃часӣла̄дираккхо.

аппиччхо аппакодхо ативуджухадайо иддхима̄ аппамеййо,

па̄сам̣со пемава̄чо суджанагун̣авидӯ ма̄мако со бхавеййам̣.

29.

иттхам̣ асан̇кхайе на̄тха, гун̣е лаккхан̣адӣпите;

га̄тха̄су сӯчака̄свека, га̄тхампи сарате будхо.

30.

чатура̄па̄йамутто со, са̄дхакаттхадвайасса ча;

хатӯпаддаваджа̄ло ча, ла̄бхӣ хитасукхасса ча.

31.

адхипо нарадева̄нам̣, чатудӣписсаропи ва̄;

бхавеййа антиме дехе, таман̃н̃ам̣ сетачхаттакам̣.

32.

бха̄вана̄йа̄нама̄руйха, самамессати суббато;

имасмим̣ аттабха̄вепи, арого дӣгхаджӣвико.

33.

пӯджито саббалокехи, бха̄вана̄бхиратӣмано;

джанаппийо мана̄по ча, ка̄ катха̄кхиладха̄ран̣е.

намакка̄рапа̄л̣и нит̣т̣хита̄.

намакка̄рат̣ӣка̄

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

1.

сугатантйа̄диван̣н̣ехи, пасаттхан̃ча сукхаддадам̣;

ванданта̄нам̣ джинам̣ натва̄, дхаммам̣ суддхам̣ ган̣уттамам̣.

2.

намакка̄рам̣ хитаттхӣхи, пора̄н̣а̄чарийехи ча;

ликхитва̄ т̣хапитам̣ пун̃н̃а, буддхийа̄ тена вандинам̣.

3.

тассаттхаван̣н̣анам̣ кассам̣, гамбхӣраттхасубодханам̣;

мовипуна̄мена сантена, сӣлупетена йа̄чито.

4.

ван̣н̣антопи ча тассаттхам̣, там̣ там̣ ат̣т̣хакатха̄дису;

вуттан̃а̄йена касса̄ми, саддха̄ сун̣а̄тха са̄дхаво.

5.

наманам̣ наматӣтӣ ва̄, наматӣ тена ва̄ намо;

тасса ка̄ронти та̄хӣти, намакка̄роти вуччати.

6.

тан̃ча буддхагхоса̄чари, йена пуббасутам̣ катам̣;

буддхагхосуппаттийан̃ча, там̣ там̣ пана катха̄дису.

7.

на дит̣т̣хам̣ катака̄ран̣ам̣, тасма̄ хитаттхикехи ча;

пора̄н̣а̄чарийехӣ ча, т̣хапитанти майа̄ вуттам̣;

там̣ ка̄ран̣ам̣ вин̃н̃ӯхӣ ча, вича̄ретва̄ виджа̄нитанти.

1.

сугатам̣ сугатам̣ сет̣т̣хам̣, кусалам̣кусалам̣ джахам̣;

аматам̣ аматам̣ сантам̣, асамам̣ асамам̣ дадам̣.

саран̣ам̣ саран̣ам̣ локам̣, аран̣ам̣ аран̣ам̣ карам̣;

абхайам̣ абхайам̣ т̣ха̄нам̣, на̄йакам̣ на̄йакам̣ наме.

1. [ка] ида̄ни пат̣хамам̣ та̄ва сугатантйа̄дӣхи ат̣т̣ха̄расахи гун̣ехи тхометва̄ буддхасса вандитука̄мена сугатантиа̄ди га̄тха̄двайам̣ а̄раддхам̣. айам̣ пана саббапа̄да̄дийамакапатхйа̄ ваттага̄тха̄ти дат̣т̣хаббам̣. там̣ пана йамакам̣ субодха̄лан̇ка̄ре килит̣т̣хадосанти вуттам̣.

вуттан̃хи таттха –

‘‘йам̣ килит̣т̣хападам̣ манда̄, бхидхеййам̣ йамака̄дикам̣;

килит̣т̣хапададосева, тампи анто карӣйатӣ’’ти.

айам̣ панеттха патӣтасаддарачитатта̄йева паса̄дагун̣а сан̇кха̄тена садда̄лан̇ка̄рена сам̣йутта̄ хоти. тасма̄ там̣ йамакам̣ сувуттанти дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пара̄су йамакага̄тха̄су. тена вуттам̣ пуна̄ лан̇ка̄ре

‘‘патӣтасаддарачитам̣, силит̣т̣хападасандхикам̣;

паса̄дагун̣асам̣йуттам̣, йамакам̣ матамедиса’’нти.

таттха сугатанти собханагаманатта̄ сундарам̣ т̣ха̄нам̣ гататта̄ самма̄ гататта̄ ча сугато, со хи собханам̣ арийамаггена гаччхатӣти сугатоти вуччати, супуббо гамудха̄ту та. сусаддо собханаттхо. арийамаггагаманена парисуддхам̣ анаваджджам̣ кхемам̣ дисам̣ асаджджама̄но гатоти аттхо. тан̃ча гаманам̣ дувидхам̣ хоти ка̄йагаманам̣, н̃а̄н̣агаманан̃ча̄ти. таттха бхагавато венеййаджанупасан̇каманам̣ екантена тесам̣ хитасукхасса ниппха̄да нато собханам̣ ка̄йена гаманам̣ ка̄йагаманам̣ на̄ма. сайамбхӯ н̃а̄н̣ена пана сакалампи локам̣ парин̃н̃а̄бхисамайавасена париджа̄нанато н̃а̄н̣ена гаманам̣ н̃а̄н̣агаманам̣ на̄ма. идха пана н̃а̄н̣агаманам̣ адхиппетам̣. ан̇гуттарат̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘собханам̣ гатам̣ гаманам̣ етасса̄ти сугато’’ти вуттам̣. сундарам̣ т̣ха̄нам̣ гаччхатӣти сугатоти ча вуччати, а̄рамман̣акаран̣авасена аматам̣ нибба̄нам̣ гатоти аттхо. самма̄ авипарӣтам̣ чеса гаччхатӣти сугатоти вуччати. сусаддо самма̄саддаттхо. тена тена маггена йе килеса̄ пахӣна̄, те килесе на пунети на паччети на пачча̄гаччхатӣти аттхо. атха ва̄ самма̄ а̄гаччхатӣти сугатоти ча вуччати, дӣпан̇карапа̄дамӯлато пабхути йа̄ва бодхиман̣д̣а̄ та̄ва саматим̣сапа̄рамипӯрика̄йа самма̄пат̣ипаттийа̄ саббалокасса хитасукхамева каронто сассатам̣ уччхедам̣ ка̄масукхам̣ аттакиламатхан̃ча̄ти име чанте анупагаччханто а̄гатоти аттхо. там̣ сугатам̣ буддхам̣ наме нама̄мӣти самбандхо.

пуна сугатанти самма̄ гадатта̄ сугато. со хи самма̄ гадати бха̄сатӣти сугатоти вуччати. супуббагададха̄ту бха̄са̄йам̣ вийаттийам̣ ва̄ча̄йам̣ ва̄, та, дасса то. чхасу ва̄ча̄су йуттат̣т̣ха̄не йуттамева двива̄чам̣ бха̄сатӣти аттхо. вуттан̃хи маджджхимапан̣н̣а̄сапа̄л̣ийам̣ абхайара̄джакума̄расутте

1

. ‘‘ра̄джакума̄ра йам̣ татха̄гато там̣ ва̄чам̣ джа̄на̄ти абхӯтам̣ атаччхам̣ анаттхасам̣хитам̣, са̄ ча паресам̣ аппийа̄ амана̄па̄, на там̣ татха̄гато ва̄чам̣ бха̄сати. 2. йампи татха̄гато ва̄чам̣ джа̄на̄ти бхӯтам̣ таччхам̣ анаттхасам̣хитам̣, са̄ ча паресам̣ аппийа̄ амана̄па̄. тампи татха̄гато ва̄чам̣ на бха̄сати. 3. йан̃ча кхо татха̄гато ва̄чам̣ джа̄на̄ти бхӯтам̣ таччхам̣ аттхасам̣хитам̣, са̄ ча паресам̣ аппийа̄ амана̄па̄, татрака̄лан̃н̃ӯ татха̄гато хоти тасса̄ ва̄ча̄йа веййа̄каран̣а̄йа. 4. йам̣ татха̄гато ва̄чам̣ джа̄на̄ти абхӯтам̣ атаччхам̣ анаттхасам̣хитам̣, са̄ ча паресам̣ пийа̄ мана̄па̄, на там̣ татха̄гато ва̄чам̣ бха̄сати. 5. йампи татха̄гато джа̄на̄ти бхӯтам̣ таччхам̣ анаттхасам̣хитам̣, са̄ ча паресам̣ пийа̄ мана̄па̄, тампи татха̄гато ва̄чам̣ на бха̄сати. 6. йан̃ча кхо татха̄гато ва̄чам̣ джа̄на̄ти бхӯтам̣ таччхам̣ аттхасам̣хитам̣, са̄ ча паресам̣ пийа̄ мана̄па̄. татра ка̄лан̃н̃ӯ татха̄гато хоти тасса̄ ва̄ча̄йа веййа̄каран̣а̄йа̄’’ти.

еттха па̄л̣ийам̣ панеса̄ сукхаггахан̣аттхам̣ сан̇кхепена ведитабба̄. катхам̣ хеса̄ абхӯта̄ анаттхасам̣хита̄ аппийа̄ ва̄ча̄ ча, бхӯта̄ анаттхасам̣хита̄ аппийа̄ ва̄ча̄ ча, бхӯта̄ аттха сам̣хита̄ аппийа̄ ва̄ча̄ ча, абхӯта̄ анаттхасам̣хита̄ пийа̄ ва̄ча̄ ча, бхӯта̄ анаттхасам̣хита̄ пийа̄ ва̄ча̄ ча, бхӯта̄ аттхасам̣хита̄ пийа̄ ва̄ча̄ ча̄ти чхаббидха̄ хотӣти. таттха ачорам̣йева чоро айантиа̄дивасена ваттаббава̄ча̄ пат̣хамава̄ча̄ на̄ма. чорам̣йева чоро айантиа̄дивасена ваттаббава̄ча̄ дутийава̄ча̄ на̄ма. акатапун̃н̃ата̄йа дуггато дуббан̣н̣о аппесаккхо, идха пана т̣хатва̄пи пуна пун̃н̃ам̣ на кароти, дутийачиттава̄ре катхам̣ чатӯхи апа̄йехи муччиссатӣти евам̣ маха̄джанасса аттхапуреккха̄рена дхаммапуреккха̄рена ануса̄санӣпуреккха̄рена ваттаббава̄ча̄ татийава̄ча̄ на̄ма. еко дхутто а̄ха-майхам̣ бхо ма̄ту майи куччхигате капит̣т̣хапхаладохал̣о ахоси. са̄ ан̃н̃ам̣ капит̣т̣хаха̄ракам̣ алабхама̄на̄ мам̣йева песеси. ахам̣ гантва̄ руккхам̣ абхирухитум̣ асакконто аттана̄ва атта̄нам̣ па̄де гахетва̄ муггарам̣ вийа руккхасса упари кхипим̣. атха са̄кхато са̄кхам̣ вичаранто пхала̄ни гахетва̄ отаритум̣ асакконто гхарам̣ гантва̄ ниссен̣им̣ а̄харитва̄ оруйха ма̄ту сантике гантва̄ пхала̄ни ма̄туйа̄ ада̄сим̣. та̄ни пана маханта̄ни хонти ча̄т̣иппа ма̄н̣а̄ни. тато ме ма̄тара̄ ека̄сане нисинна̄йа самасат̣т̣хипхала̄ни кха̄дита̄нӣти. евама̄дивасена ваттаббава̄ча̄ чатуттхава̄ча̄ на̄ма. а̄мисахету ча̄т̣укамйата̄дивасена на̄наппака̄ракам̣ паресам̣ тхомана̄ ва̄ча̄ чева ра̄джакатхам̣ чоракатхантиа̄динайаппаватта̄ тираччха̄накатха̄ ча пан̃чамава̄ча̄ на̄ма. арийасаччасанниссита̄ дхаммакатха̄ чхат̣т̣хамава̄ча̄ на̄ма. там̣ пана вассасатампи сун̣анта̄ пан̣д̣ита̄ нева титтим̣ гаччханти. та̄су пана бхагава̄ татийачхат̣т̣хама̄ двива̄ча̄ева бха̄сати. тасма̄ саппурисехи са̄йева двива̄ча̄ ваттабба̄ти. айам̣ тадат̣т̣хакатха̄йам̣ а̄гато сан̇кхепанайо. висуддхимагга маха̄т̣ӣка̄йам̣ пана са̄раттхадӣпанӣт̣ӣка̄йан̃ча тадан̃н̃а̄ка̄рена ван̣н̣ито. та̄су пана там̣ олокетва̄ гахетаббанти. айам̣ панеттха сан̇гахага̄тха̄ –

‘‘йо бхӯтаматтхасам̣хӣтам̣, паресамаппийа̄ ва̄чам̣;

бхӯтаматтхасахӣтан̃ча, паресам̣ пийава̄чанти;

двива̄чам̣ йуттат̣т̣ха̄нева, вадатӣти сугатоти;

вуччатӣ ча дака̄расса, катва̄ така̄равин̃н̃уна̄’’ти.

сет̣т̣ханти гун̣амахантатта̄ пасаттхатарам̣. со хи пасаттха̄нам̣ висесена пасаттхоти сет̣т̣хоти вуччати. пасаттхападам̣, висесатаддхите ит̣т̣хапаччайо. пасаттхасаддасса со, пасаттха̄нам̣ паччекабуддха̄рийаса̄вака̄дӣнам̣ сӣласама̄дхипан̃н̃а̄ди гун̣ехи висесена пасаттхоти аттхо. атха ва̄ сундаре сатипат̣т̣ха̄на̄дибхеде дхамме есати гавесати есим̣ гавесинти ва̄ сет̣т̣хо, буддхо. супуббоеса гавесане та. тасса рат̣т̣хо. сусаддо сундараттхо. сантехи саппурисехи еситаббо гавеситабботи ва̄ сет̣т̣хо. сантасаддӯпападо иса гавесане та, сантасаддасса со, ика̄рассе, тасса т̣т̣хо. сантехи саппурисехи иччхийати кантийа тӣти ва̄ сет̣т̣хо. сантасаддӯпападо ису иччха̄кантӣсу та. атха ва̄ санта̄нам̣ саппуриса̄нам̣ хитасукхам̣ иччхатӣти сет̣т̣хо, буддхо. каттуса̄дханойам̣. сундаре сатипат̣т̣ха̄на̄ дибхеде дхамме есети буддхетӣти ва̄ сет̣т̣хо. хету каттуса̄дханойам̣. супуббаесадха̄ту буддхийам̣ та. там̣ сет̣т̣хам̣.

кусалам̣кусалам̣ джаханти еттха кусалам̣ акусалам̣ джаханти падавибха̄го ка̄таббо. куччхитам̣ па̄падхаммам̣ салайати чалайати кампети виддхам̣сетӣти кусалам̣, чатубхӯмикакусалам̣ лаббхати. купуббо саладха̄ту а. таттха ка̄ма̄вачаракусалам̣ тадан̇гаппаха̄нена па̄падхаммам̣ салайати чалайати, махаггата кусалам̣ виккхамбханаппаха̄нена салайати кампети, локуттара кусалам̣ самуччхедаппаха̄нена салайати виддхам̣сетӣти аттхо.

атха ва̄ куччхитам̣ апа̄йадва̄рам̣ саланти сам̣варанти пидаханти са̄дхаво етена̄ти кусалам̣, каран̣аса̄дханойам̣. идха пана джаханти вуттатта̄ тебхӯмакакусаламева̄дхиппетам̣. там̣ пана анаваджджасукхавипа̄калаккхан̣ам̣, акусалавиддхам̣санарасам̣, вода̄на паччупат̣т̣ха̄нам̣, ит̣т̣хавипа̄капаччупат̣т̣ха̄нам̣ ва̄, йонисоманасика̄ра падат̣т̣ха̄нам̣. на кусалам̣ акусалам̣, миттапат̣ипаккхо амитто вийа паха̄йакапаха̄таббабха̄вена кусалапат̣ипаккханти аттхо. там̣ пана са̄ваджджадуккхавипа̄калаккхан̣ам̣, са̄ваджджа̄нит̣т̣хавипа̄ка лаккхан̣ам̣ ва̄, анаттхаджананарасам̣, анит̣т̣хавипа̄капаччупат̣т̣ха̄нам̣, айонисоманасика̄рападат̣т̣ха̄нам̣. пун̃н̃а̄бхисан̇кха̄раа̄нен̃джа̄ бхисан̇кха̄расан̇кха̄там̣ кусалам̣ апун̃н̃а̄бхисан̇кха̄расан̇кха̄там̣ акусалан̃ча кусалам̣кусалам̣. там̣ пана падам̣ джахантипаде каммам̣.

джаханти маггаккхан̣е самуччхедаппаха̄нена пхалаккхан̣е пат̣иппассамбханаппаха̄нена паджахантам̣ виддхам̣сентанти аттхо. тан̃хи арахаттамагган̃а̄н̣ена джахати паджахати, пхалан̃а̄н̣ена джахим̣ паджахим̣ пат̣иппассамбхинти ва̄ джахо, буддхо. ха̄дха̄ту ча̄ге а. кин̃ча̄пи панеттха кусалам̣ маггена паха̄таббадхамме на вуттам̣, ват̣т̣амӯлабхӯте авиджджа̄тан̣ха̄дикилесе пана арахаттамагга н̃а̄н̣ена джахите локийакусалуппаттийа̄ мӯлабхӯта̄йа авиджджа̄тан̣ха̄йа абха̄ва̄ пун̃н̃а̄бхисан̇кха̄ро сам̣са̄ре пуна пат̣исандхийа̄ ниббаттетум̣ на саккоти, тасма̄ ват̣т̣амӯлабхӯте килесе джахите пхалӯпача̄рена кусалампи джахитам̣ на̄ма хоти. рӯпам̣ бхиккхаве на тумха̄кам̣ там̣ паджахатха̄тиа̄дӣсу вийа. арахантена хи абхисама̄ча̄рикаваттам̣ катампи кусаланти на вуттам̣, крийа̄ти пана вуттанти ведитаббам̣.

вуттан̃хи нида̄наваггасам̣йуттат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘кхӣн̣а̄савена хи катам̣ каммам̣ нева кусалам̣ хоти на̄кусалам̣, авипа̄кам̣ хутва̄ крийаматте тит̣т̣хатӣ’’ти.

ан̇гуттарат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘арахаттамагго ча кусала̄кусала каммаккхайа̄йа сам̣ваттатӣти евам̣ тена там̣ бхиджджатӣ’’ти вуттам̣.

тена вуттам̣ чӯл̣аниддесапа̄л̣ийам̣ ‘‘арахаттамагган̃а̄н̣ена абхисан̇кха̄равин̃н̃а̄н̣асса ниродхена йе уппаджджеййум̣ на̄ман̃ча рӯпан̃ча, еттхете нируджджханти вӯпасаманти аттхам̣ гаччханти пат̣иппассамбхантӣ’’ти.

аматанти маран̣авирахитам̣. со джино хи на мато амато, маран̣адхаммасса ниббаттака̄нам̣ килеса̄нам̣ арахатта маггена самуччхиндитатта̄ пуна маран̣ато вирахитоти ва̄ амато. атха ва̄ нибба̄не а̄рамман̣акаран̣авасена адхигате наттхи матам̣ маран̣ам̣ йасса джинасса̄ти аматоти вуччати. джинена хи кхандхамаччума̄рам̣ аджитопи килесама̄рам̣ джайитва̄ тесам̣ авассам̣ джийама̄натта̄ пхалӯпача̄рена аматоти вуччатӣти ведитаббам̣.

пуна аматанти аматанибба̄насаманна̄гатам̣. наттхи матам̣ маран̣ам̣ еттха̄ти аматам̣, нибба̄нам̣. там̣ пана сантилаккхан̣ам̣, аччутарасам̣, анимиттапаччупат̣т̣ха̄нам̣, ниссаран̣апаччупат̣т̣ха̄нам̣ ва̄, нибба̄насса пана падат̣т̣ха̄нам̣ на лаббхати.

вуттан̃хи милиндапан̃хе на̄гасенаттхерена ‘‘на кеначи ка̄ран̣ена нибба̄нам̣ уппаджджатӣ’’ти.

там̣ асса аттхӣти амато, джино. саддха̄дито н̣а̄ти суттена ассатхйаттхе н̣апаччайо. саддхо пан̃н̃отиа̄дӣсу вийа. асса джинасса чатумагган̃а̄н̣ена саччхикатам̣ аматам̣ нибба̄нам̣ аттхӣти аттхо, там̣ аматам̣.

сантанти саббакилесадаратхехи ча ват̣т̣адуккхехи ча сувӯпасантам̣. со хи буддхо саббакилесадаратхават̣т̣адуккхехи самиттха вӯпасамиттха̄ти сантоти вуччати. самудха̄ту упасаме та. дха̄твантасса лопам̣ тапаччайассантоа̄десам̣ катва̄ падасиддхи ведитабба̄. сам̣са̄рават̣т̣е даратхака̄рака̄нам̣ килеса̄нам̣ бодхиман̣д̣е арахаттамагган̃а̄н̣ена самуччхиндитатта̄ сӣтибхӯто сантака̄йачиттоти вуттам̣ хоти, там̣ сантам̣.

асаманти сӣла̄дигун̣ехи кеначи пуггалена асадисам̣, со хи буддхо наттхи сӣла̄дигун̣ехи само садисо етасса̄ти асамоти вуччати. имасмим̣ сатталоке сӣла сама̄дхипан̃н̃а̄дигун̣ехи буддхена садисо кочи мануссо ва̄ дево ва̄ брахма̄ ва̄ наттхӣти аттхо. бхагавато хи асӣти анубйан̃джанапат̣иман̣д̣ита ба̄ттим̣са маха̄пурисалаккхан̣ехи вичитрарӯпака̄йо ча сабба̄ка̄рехи парисуддхасӣлаккхандха̄дигун̣а ратанасамиддхо дхаммака̄йо ча пун̃н̃амахаттатха̄мамахатта иддхимахаттайасамахаттапан̃н̃а̄махатта̄дигун̣ехи ча парамуккам̣сагато ча аттхи, тасма̄ бхагава̄ сӣла̄дигун̣ехи кеначи асамо асадисоти вуттам̣ хоти.

асамам̣ даданти локийадхаммена асадисам̣ маггапхаланибба̄на дхаммам̣ венеййа̄нам̣ сатта̄нам̣ десана̄н̃а̄н̣ена да̄йакам̣. еттха ча асаманти наттхи еттха етесам̣ ва̄ само садисо локийадхаммоти асамо, маггапхаланибба̄нам̣ лаббхати. атха ва̄ асаманти ан̃н̃есам̣ дхамма̄нам̣ аггабха̄вато чатуббидхена арийа маггена саччхика̄таббам̣ нибба̄нам̣ вуччати. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ ‘‘йа̄вата̄ бхиккхаве дхамма̄ сан̇кхата̄ ва̄ асан̇кхата̄ ва̄, вира̄го тесам̣ аггамаккха̄йатӣ’’ти. тасса пана падасса дадантипадена каммабха̄вена самбандхо. дада̄тӣти дадо, буддхо. да̄дха̄ту а, со кеначи локийадхаммена асамам̣ асадисам̣ маггапхаланибба̄насан̇кха̄там̣ локуттарадхаммам̣ маха̄карун̣а̄ппадха̄нена амата̄дхигамапат̣ипаттидассанена десана̄н̃а̄н̣ена венеййа̄нам̣ сатта̄нам̣ да̄та̄ти аттхо. там̣ асамам̣ дадам̣.

(кха) дутийага̄тха̄йам̣ пана саран̣анти саббасатталокасса пат̣исаран̣абхӯто пара̄йан̣о лен̣о та̄н̣оти вуттам̣ хоти. со хи буддхо саранти пат̣исаранти еттха сатталока̄ти саран̣оти вуччати. сарадха̄ту йу. атха ва̄ саранти осаранти самосаранти еттха сатталока̄ти саран̣оти вуччати. саранти чинтенти еттха саддха̄ пасанна̄ деваманусса̄ саран̣амиданти саран̣оти ча. саранти пат̣ивиджджханти еттхупагата̄ деваманусса̄ саддхамманти саран̣оти ча вуччати. сара чинта̄йам̣ йу. саран̣агаманат̣т̣ха̄не пана сарати хим̣сати бхайам̣ санта̄пам̣ дуккхам̣ килесан̃ча̄ти саран̣ам̣. ратанатта йанти ат̣т̣хакатха̄су вуттам̣. там̣ саран̣ам̣.

пуна саран̣ам̣ локанти саттасан̇кха̄рока̄сасан̇кхатам̣ локам̣ сарантам̣ джа̄нантам̣. еттха хи локайати патит̣т̣хайати еттха пун̃н̃а̄пун̃н̃ан̃ча таббипа̄ко ча̄ти локо, сатта локо лаббхати. локадха̄ту патит̣т̣ха̄йам̣ н̣а. луджджати палуджджатӣти локо, сан̇кха̄ралоко. луджадха̄тун̣а. локийати вичитта̄ка̄рена диссатӣти локо, локийанти патит̣т̣хийанти еттха ва̄ джан̇гама̄ ча тха̄вара̄ ча̄ти локо, чаккава̄л̣асан̇кхато ока̄салоко лаббхати. локадха̄тун̣а. еттха ча сассато локоти ва̄ асассато локоти ва̄ти а̄гатат̣т̣ха̄не индрийабаддха̄нам̣ рӯпа̄дӣнам̣ кхандха̄нам̣ самӯхо санта̄но ча саттойева локо сатталокоти вачанаттхена сатталокоти ведитаббо. еко локо саббе сатта̄ а̄ха̄ рат̣т̣хитика̄ти а̄гатат̣т̣ха̄не индрийабаддха̄нам̣ ва̄ аниндрийабаддха̄нам̣ ва̄ кхандха̄нам̣ самӯхо санта̄но ча паччайехи сан̇кхарийантӣти сан̇кха̄ра̄, сан̇кха̄ра̄ева локо сан̇кха̄ралокоти вачанаттхена сан̇кха̄ралокоти.

‘‘йа̄вата̄ чандимасӯрийа̄ парихаранти,

диса̄ бханти вирочама̄на̄;

та̄ва сахассадха̄ локо,

еттха те ваттати васо’’ти.

а̄гатат̣т̣ха̄не аниндрийабаддха̄нам̣ рӯпа̄дӣнам̣ самӯхо санта̄но ча авакасанти патит̣т̣хаханти еттха̄ти ока̄со, сойева локо ока̄салокоти вачанаттхена ока̄са локоти ведитаббо, там̣ локам̣. сарати джа̄на̄ти аджа̄нӣти ва̄ саран̣о, буддхо. сара чинта̄йам̣ йу. локам̣ саран̣анти самбандхо. буддхо пана сатталокам̣, сан̇кха̄ралокам̣, ока̄салокам̣, килесалокам̣, бхавалокам̣, индрийа локам̣, кхандхалокам̣, а̄йатаналокам̣ дха̄тулокан̃ча̄тиа̄диманекалокам̣ ана̄варан̣ан̃а̄н̣ена пат̣ивиджджхатӣти вуттам̣ хоти.

аран̣анти никкилесам̣, килесасан̇кха̄таран̣авирахитам̣ ва̄. ран̣асаддо ча килесесу ча йуддхе чун̣н̣авичун̣н̣акаран̣е ча диссати. татха̄ хи саран̣а̄ дхамма̄ аран̣а̄ дхамма̄тиа̄дӣсу килесесу диссати. те хи ран̣анти канданти сатта̄ етехӣти ран̣а̄ти вуччанти.

‘‘дхануггахо асадисо, ра̄джапутто махаббало;

сабба̄митте ран̣ам̣ катва̄, сам̣йамам̣ аджджхупа̄гамӣ’’ти.

асадисаджа̄таке йуддхе диссати. ран̣ам̣ катва̄ти хи йуддхам̣ катва̄, сам̣йаманти сам̣йатам̣ исипаббаджджам̣ аджджхупа̄гамӣти аттхо. тин̣ан̃ча кат̣т̣хан̃ча ран̣ам̣ каронто, дха̄вим̣су те ат̣т̣хадиса̄ самантатоти чхаддантаджа̄таке чун̣н̣авичун̣н̣акаран̣е диссати. ран̣ам̣ каронтоти хи чун̣н̣ам̣ вичун̣н̣ам̣ каронто. тети саббе ат̣т̣хасахассана̄га̄ти аттхо. идха пана килесе дат̣т̣хаббо. айам̣ панеттха вачанаттхо. ран̣анти сатте ра̄га̄дайо чун̣н̣енти пӣл̣ентӣти ран̣а̄, ран̣анти сатта̄ етехи канданти паридевантӣти ва̄ ран̣а̄, килеса̄. ран̣адха̄ту садде а. наттхи ран̣а̄ килеса̄ етасса̄ти аран̣оти вуччати. джинасса килесама̄расса бодхимӯле джийама̄натта̄ ран̣а̄ килеса̄ на сантӣти аттхо. там̣ аран̣ам̣.

аран̣ам̣ каранти венеййасанта̄не ран̣асан̇кхатакилесасса абха̄вакаран̣ам̣. еттха ча ран̣анти етам̣ йехи абхибхӯта̄ сатта̄ канданти паридаванти етесам̣ ра̄га̄дӣнам̣ адхивачанам̣. тесам̣ абха̄вам̣ венеййасанта̄не десана̄н̃а̄н̣ена кароти аттхо. атха ва̄ каротӣти каро, буддхо. там̣ карам̣.

абхайанти джа̄тибхайа̄дӣнам̣ абха̄вато ниббхайам̣. еттха хи бхайам̣ читтутра̄сабхайам̣, н̃а̄н̣абхайам̣, а̄рамман̣абхайам̣, оттаппа бхайан̃ча̄ти чатуббидхам̣ хоти. таттха бха̄йати читтена̄ти бхайам̣, читтутра̄сабхайам̣. н̃а̄н̣ена тӣретва̄ бха̄йатӣти бхайам̣, н̃а̄н̣ам̣. бха̄йати етасма̄ти бхайам̣, а̄рамман̣абхайам̣. бха̄йати етена па̄патоти бхайам̣, оттаппабхайам̣. бхӣдха̄ту бхайе н̣а.

маха̄ниддесапа̄л̣ийам̣ пана а̄гата̄ни джа̄тибхайам̣, джара̄бхайам̣, бйа̄дхибхайам̣, маран̣абхайам̣, ра̄джабхайам̣, чорабхайам̣, аггибхайам̣, удакабхайам̣, атта̄нува̄дабхайам̣, пара̄нува̄дабхайам̣, дан̣д̣абхайам̣, дуггатибхайам̣, ӯмибхайам̣, кумбхӣл̣абхайам̣, а̄ват̣т̣абхайам̣, сусукабхайам̣, а̄джӣвикабхайам̣, асилокабхайам̣, парисайаса̄раджджабхайам̣, мадана бхайам̣, дуггатибхайантиа̄дӣни гахита̄ни. наттхи бхайа̄ни етасса̄ти абхайо, буддхо. тасса бхайа̄нам̣ ка̄ран̣а бхӯта̄нам̣ саббакилеса̄нам̣ арахаттамаггена самуччхиндитатта̄ саббабхайам̣ наттхӣти аттхо.

пуна абхайам̣ т̣ха̄нам̣ на̄йаканти еттха абхайантипадам̣ т̣ха̄нантипаде висесанам̣. т̣ха̄нантипадам̣ на̄йакантипаде каммам̣. бхайасаддасса аттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. наттхи саббабхайам̣ еттха нибба̄нети абхайам̣, нибба̄нам̣. буддхапаччекабуддха араханта̄ т̣ханти уппаджджанти еттха̄ти т̣ха̄нам̣, нибба̄нам̣. венеййасатте нетӣти на̄йако, буддхо. нӣдха̄ту найане н̣ву. со буддхо бхаббе кулапутте магга̄дхи гамаппаттийа̄ дхаммадесана̄йа маггапхалан̃а̄н̣ам̣ адхигаменто нибба̄нат̣т̣ха̄нам̣ нетӣти аттхо, там̣ на̄йакам̣.

пуна на̄йакам̣ намети на̄йакам̣ буддхам̣ ахам̣ наме нама̄мӣти самбандхо. таттха на̄йаканти венеййасатте сам̣са̄ран̣н̣авато нибба̄напа̄рам̣ нетӣти на̄йако, буддхо. со хи йатха̄ на̄вико джане на̄ва̄йа ориматӣрато па̄риматӣрам̣ нети, евам̣ сатте магган̇гана̄ва̄йа сам̣са̄ран̣н̣авато нибба̄на па̄рам̣ нети па̄пун̣етӣти аттхо. атха ва̄ на̄йаканти тин̣н̣ам̣ лока̄нам̣ джет̣т̣хабха̄вагаманатта̄ на̄йако джет̣т̣ха сет̣т̣хавуд̣д̣хатаро. со хи джет̣т̣хабха̄вам̣ нети гаччхати па̄пун̣а̄тӣти на̄йакоти вуччати. нӣдха̄ту гатимхи н̣ву. со пана идха локе авиджджан̣д̣агата̄нам̣ саббападжа̄нам̣ пат̣хаматарам̣ авиджджан̣д̣акосам̣ арахаттамаггена пада̄летва̄ арийа̄йа джа̄тийа̄ джа̄татта̄ саббасатта̄нам̣ сет̣т̣хаджет̣т̣хавуд̣д̣хатарабха̄вам̣ гатоти аттхо. там̣ на̄йакам̣. намети ахам̣ тӣхи два̄рехи саккаччам̣ нама̄мӣти аттхо. еттха хи ваттама̄намивибхаттийа̄ квачидха̄тутйа̄дисуттена еа̄десо хоти. айам̣ панеттха ва̄ччаттха̄динайо. наметипадасса а̄кхйа̄тападатта̄ вачанаттхо на ка̄таббо. вуттан̃хи саддавидӯхи

‘‘рул̣хӣкхйа̄там̣ нипа̄тан̃чу, пасагга̄лапанам̣ татха̄;

саббана̄мантиметесу, на като виггахо чхасӯ’’ти.

там̣ пана падам̣ намудха̄туваттама̄наамхайогапарассападамивибхатйантам̣ а̄кхйа̄тападам̣. намудха̄туйа̄ ва̄ччаттхо наманакрийа̄ сан̇кха̄то кусалачиттуппа̄до падха̄навасена лаббхати. мивибхаттийа̄ ва̄ччаттхо тена читтуппа̄дена упалаккхито уппа̄да ванто тада̄ка̄ро пуггало аппадха̄навасена лаббхати. падасамуда̄йасса пана ва̄ччаттхо каттукаммабха̄весу каттубхӯто атӣта̄дика̄лесу паччуппаннака̄лабхӯто дха̄тваттха кирийа̄висесова лаббхати. айаметтха сан̇кхепо.

виттха̄ро паневам̣ ведитаббо. намудха̄туйа̄ ваччам̣ сугата̄ди буддхагун̣ам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ вандана̄ка̄раппаватто ка̄йавачӣ вин̃н̃аттисамут̣т̣ха̄пако саддха̄четана̄пан̃н̃а̄падха̄но кусала читтуппа̄до ча две вин̃н̃аттийо асамут̣т̣ха̄петва̄ манодва̄ре вандана̄ка̄раппаватто кусалачиттуппа̄до ча мукхйена лаббхати. буддхагун̣а̄нуссаран̣авасена паватто йонисоманасика̄ ра̄дипуречара̄нучаракусалачиттуппа̄до пхалӯпача̄рена. дит̣т̣хадхамми касампара̄йикасан̇кха̄там̣ паччхимапаччхимапхалам̣ рога̄диантара̄йа̄нам̣ абха̄ван̃ча ва̄ саггамоккхасампаттисукхан̃ча ка̄ран̣ӯпача̄рена, пуре пуре вандана̄ садисйӯпача̄рена, ванданасса на̄мапан̃н̃атти т̣ха̄нӯпача̄рена, ваттхудва̄ра̄рамман̣ам̣ т̣ха̄нӯпача̄рена, вандана гун̣ена лаккхитам̣ пуггаладаббам̣ гун̣ӯпача̄рена. уккат̣т̣хамаджджха мудуттаматтабха̄во гун̣йӯпача̄рена, авайавабхӯта̄ вандана̄ екадесӯпача̄рена. самӯхабхӯта̄ вандана̄ екадесйӯпача̄рена, пуббапуббакусалачиттуппа̄до самӣпӯпача̄рена, паччхимапаччхима кусалачиттуппа̄до самӣпйӯпача̄рена, пан̣а̄макусалачиттуппа̄дабхӯта̄нам̣ параматтхадхамма̄нам̣ нибйа̄па̄рабха̄во таддхаммӯпача̄рена. тесам̣ евам̣ дхаммата̄бха̄во атаддхаммӯпача̄рена, вандана̄ка̄ро абхедабхедӯпача̄рена. ванданасатти бхедаабхедӯпача̄рена лаббхати. мивибхаттийа̄ ва̄ччам̣ там̣мукхйа̄дӣхи лаккхито катту крийа̄висесена ча ваттама̄навибхаттисан̇кха̄тена вибхаттивисе сена ча парассападасан̇кха̄тена падависесена ча уттамапуриса висесена ча амхайогависесена ча саббадха̄тувисесена ча екавачанависесена ча паччуппаннака̄лависесена ча дха̄тваттхакрийа̄висесена ча алин̇га висесена ча бхӯва̄диган̣а висесена ча новикаран̣ависесена ча бха̄вакаммакаттӯсукаттувисесена ча лаккхито ахам̣сан̇кха̄то кхандхасан̇кхато санта̄но аппадха̄нена лаббхати. крийа̄падасса крийа̄йа падха̄нена ва̄чакатта̄ дха̄тваттхова падха̄нена лаббхати. апаччайасса ва̄ччам̣ бхӯва̄диган̣аджотака̄ рӯпасиддхиматта̄ пада силит̣т̣хата̄ лаббхати.

атха ва̄ йо ахам̣ нама̄мӣти со наме. са̄ман̃н̃аттха виггахойам̣. ва̄ччаттхо пана вуттанайена ведитаббо. наманан̃четтха буддхасса сӣла̄дианантагун̣есу ниннапаббха̄рата̄васена пан̣а̄макрийа̄бхиниппха̄дика̄ кусалачетана̄. са̄ ча ванданеййа ванданака̄нам̣ кхеттаджджха̄сайасампада̄хи дит̣т̣хадхаммаведанӣйабхӯта̄ йатха̄ладдхасампаттинимиттакасса пуримакаммасса анубалаппада̄на васена танниббаттитавипа̄касантатийа̄ антара̄йакара̄ни упапӣл̣акаупаччхедакакамма̄ни пат̣иба̄хитва̄ паваттика̄ле рога̄диантара̄йа̄намаппаваттим̣ са̄дхети. сампара̄йе ча упападжджаведанӣйабхӯта̄ саггамоккхасампаттисукхам̣ ниббаттетӣти.

айам̣ панеттха дассанаттханайо. наметиимина̄ буддхасса сугата̄дигун̣ам̣ а̄раббха паватта̄ тивидха̄ пан̣а̄макусала четана̄ мукхйена дассети. там̣ дассанена тасса̄ ка̄ран̣абхӯта̄ йонисоманасика̄ра̄дайо ча чатучаккасампаттин̃ча буддхуппа̄данавамакхеттан̃ча пуббабха̄ге паваттам̣ саддха̄пан̃н̃а̄падха̄нам̣ кусалачиттуппа̄дан̃ча пхалӯпача̄рена дӣпети. таддӣпанена тасса̄ пхалабхӯтам̣ дит̣т̣хадхаммарога̄диантара̄йависосанан̃ча саггамоккха сукхан̃ча пат̣хамака̄ран̣ӯпача̄рена пака̄сети. таппака̄санена буддхасса пан̣а̄ма̄рахабха̄вам̣ дутийака̄ран̣ӯпача̄рена вибха̄вети. там̣вибха̄ванена вандакасса ме кхеттан̇гатабха̄ван̃ча пан̣а̄ме таббабха̄ван̃ча татийака̄ран̣ӯпача̄рена анубха̄вети.

айам̣ панеттха алан̇ка̄ранайо. наметива̄чакападасса ва̄ччабхӯта̄ тивидха̄ буддхапан̣а̄макусалачетана̄ самат̣т̣ха̄йӣ бха̄во на̄ма. касма̄, сарӣратта̄. атха ва̄ тивидха̄йа буддхапан̣а̄ макусалачетана̄йа сампайутто сама̄дхиппадха̄но маха̄ кусалачиттуппа̄до самат̣т̣ха̄йӣбха̄во на̄ма. касма̄, буддхасса сугата̄дигун̣а̄рамман̣е екаггатта̄ сама̄хитачиттатта̄ ва̄. сойева пана сантарасо на̄ма. касма̄, буддхапан̣а̄мачетана̄ кусалан̇гена акусалан̇гасса пахӣнатта̄. буддхантипа̄т̣хасеса падасса ва̄ччабхӯто буддхадаббо а̄рамман̣авибха̄во на̄ма. касма̄, тасса пан̣а̄макусалачиттуппа̄дасса а̄рамман̣апаччайена упака̄ратта̄. буддхасса сугатантйа̄дигун̣о уддӣпанавибха̄во на̄ма. касма̄, пан̣а̄масса ка̄ран̣атта̄. ка̄ран̣абхӯтам̣ там̣ самат̣т̣ха̄йӣбха̄вам̣ упа̄да̄йа джа̄нитаббо дит̣т̣хадхаммарога̄ диантара̄йа̄бха̄во ча сампара̄йе саггамоккхасукхасампатти ча а̄нубха̄во на̄ма. касма̄, а̄нисам̣сапхалатта̄.

таттха хи кин̃ча̄пи а̄нубха̄вадӣпакам̣ падам̣ наттхи. ка̄ран̣асса пана пхалена вина̄бха̄вато ка̄ран̣асса пхалам̣ вин̃н̃еййанти. атха ва̄ наметипадасса са̄маттхийато а̄нубха̄во дасситойева̄ти дат̣т̣хаббо. а̄вибхӯто уссуко ча буддхапан̣а̄масса а̄нисам̣сападжа̄нана̄ мати ча аласа̄бха̄во ча читтаппаса̄до ча сама̄дхитйа̄ди ча бйабхича̄рӣбха̄во на̄ма. ломахам̣са̄дибха̄во сатвам̣ка̄бха̄во на̄ма̄ти алан̇ка̄ра найо ведитаббо. евам̣ паччхимапаччхимага̄тха̄сӯти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. сугатам̣ собханагатам̣ сундаранибба̄нат̣т̣ха̄нам̣ гатам̣ ва̄ самма̄ гатам̣ ва̄, сугатам̣ самма̄ вачанам̣ гадам̣ бха̄санам̣, сет̣т̣хам̣ пасаттхатарам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄дибхеде дхамме гавесантам̣ ва̄ сантехи гавеситаббам̣ ва̄ сатта̄нам̣ хитасукхам̣ иччхитам̣ ва̄, кусалам̣кусалам̣ кусалам̣акусалам̣, джахам̣ джахитам̣, аматам̣ маран̣авирахитам̣ аматам̣ аматанибба̄насаманна̄ гатам̣, сантам̣ килесадаратхавӯпасамам̣, асамам̣ локийадхаммена асадисам̣ маггапхаланибба̄надхаммам̣. дадам̣ да̄там̣ да̄йакам̣ ва̄, саран̣ам̣ саббасатталокасса пат̣исаран̣абхӯтам̣. локам̣ саттасан̇кха рока̄сасан̇кхатам̣ тилокам̣, саран̣ам̣ джа̄нантам̣, аран̣ам̣ никкилесам̣, килесасан̇кха̄таран̣авирахитам̣ ва̄. аран̣ам̣ саттесу килесараджасса̄бха̄вам̣, карам̣ десана̄н̃а̄н̣ена катам̣, абхайам̣ ниббхайам̣, абхайам̣ ниббхайат̣т̣ха̄нам̣ нибба̄надисам̣, на̄йакам̣ сатте нибба̄напа̄рам̣ нентам̣, на̄йакам̣ тилока̄нам̣ джет̣т̣хам̣ па̄моккхам̣ буддхам̣ саккаччам̣ тӣхи два̄рехи ахам̣ наме нама̄мӣти.

пат̣хамаванданага̄тха̄двайаван̣н̣ана̄ саматта̄.

2.

найанасубхагака̄йан̇гам̣,

мадхураварасаропетам̣;

амитагун̣аган̣а̄дха̄рам̣,

дасабаламатулам̣ ванде.

2. евам̣ пат̣хамам̣ га̄тха̄двайена буддхасса намасситва̄ ида̄ни найанасубхагака̄йан̇гантйа̄дӣхи пан̃чахи гун̣ехи тхомитва̄ буддхам̣ вандитум̣ найанасубхагака̄йан̇гантиа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана на на маган̣айуттатта̄ наваккхарехи лаккхита̄ бхуджагасу суга̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе ‘‘бхуджагасусумата̄ на̄мо’’ти.

айам̣ панеттха йоджана̄. йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ на̄ ча две наган̣а̄мо ча маган̣о ча йади сийа̄. са̄ бхуджагасусу га̄тха̄ти мата̄ н̃а̄табба̄ти. таттха пана найанасубхагака̄йан̇ганти саббасатта̄нам̣ чаккхусса собханам̣ гатена ка̄йан̇генасаманна̄гатам̣. еттха хи найананти самависамам̣ дассентам̣ аттабха̄вам̣ нетӣти найанам̣, чаккху лаббхати. нӣдха̄ту йу. субхам̣ собханам̣ гаччхатӣти субхагам̣, ка̄йан̇гам̣ лаббхати. субхасаддӯпападо гамудха̄ту кви. ка̄йасса ан̇гам̣ авайавам̣ ка̄йан̇гам̣. бхагавато ка̄йан̇гам̣ лаббхати. чхат̣т̣хӣтаппурисасама̄сойам̣. найанасса субхагам̣ найанасубхагам̣, там̣ ка̄йан̇гам̣ йасса буддхасса̄ти найанасубхага ка̄йан̇го, буддхо. со хи рӯпака̄йасса дассана̄ нуттарийагун̣айогато саббасатта̄нам̣ паса̄дачаккхусса собханам̣ гатена дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣ехи ча асӣтйа̄ нубйан̃джаналаккхан̣ехи ча лаккхитена ка̄йан̇гена саманна̄гатоти аттхо.

мадхураварасаропетанти пийапеманӣйауттамасаддена саманна̄гатам̣, со хи бхагава̄ мадхийати пийати пемийати ва̄ти мадхуро. мадхадха̄ту уро. вуттан̃хи маджджхимапан̣н̣а̄сат̣ӣка̄йам̣ ‘‘мадхуроти пийо пеманӣйо апалибуддхо’’ти. атха ва̄ мадхийати асса̄дийатӣти мадхуро, мадхати саббасатта̄нам̣ пӣтим̣ ундети вад̣д̣хетӣти мадхуро, мадхадха̄ту унде уро. тена вуттам̣ садданӣтийам̣ ‘‘мадха унде’’ти. варитаббо иччхитаббо паттхитаббо ва̄ти варо, саро. варадха̄ту иччха̄йам̣ а. сарати гаччхати сотавин̃н̃а̄н̣а̄рамман̣абха̄ванти саро, саддо. сарадха̄ту гатийам̣ а. сарати гаччхати суййама̄натанти ва̄ саро, сарийати сун̣ийатӣти ва̄ саро, бхагавато ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато саддо лаббхати. упасампаджджатӣти упето, упапуббаидха̄ту та. мадхуро ча варо ча со саро ча̄ти мадхураварасаро, тена упето сампанно саманна̄гатоти мадхураварасаропетоти вуччати. бхагавато пана хадайа ваттхуно сувисуддхатта̄ питтасемха̄дӣхи апалибуддхатта̄ дева мануссехи мадхурена пийена мана̄пийена варена иччхитапаттхи тена ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатена сарена саддена упето сампанно саманна̄гатоти вуттам̣ хоти.

еттха ча кин̃ча̄пи саропетанти са̄ман̃н̃авасена вуттам̣, бхагавато саро пана висат̣т̣хо ча, вин̃н̃еййо, ман̃джу, саванӣйо, бинду, ависа̄рӣ, гамбхӣро, нинна̄ди ча̄ти висесена ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатоти аттхо дат̣т̣хаббо. вуттан̃хи маджджхима пан̣н̣а̄се брахма̄йусутте ‘‘ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато кхо панасса готамасса мукхато гхосо ниччхарати висат̣т̣хо ча, вин̃н̃еййо ча, ман̃джу ча, саванӣйо ча, бинду ча, ависа̄рӣ ча, гамбхӣро ча, нинна̄ди ча. йатха̄парисам̣ кхо пана со бхавам̣ готамо сарена вин̃н̃а̄пети, на часса бахиддха̄ париса̄йа гхосо на ниччхаратӣ’’ти.

тасса̄т̣т̣хакатха̄йам̣ пана висат̣т̣хоти синиддхо апалибуддхо. вин̃н̃еййоти вин̃н̃а̄панӣйо па̄кат̣о. висат̣т̣хатта̄йева чеса вин̃н̃еййо хоти. ман̃джӯти мадхуро. саванӣйоти сотасукхо, мадхуратта̄йева чеса саванӣйо хоти. биндӯти сампин̣д̣ито. ависа̄рӣти ависат̣о. биндутта̄йева чеса ависа̄рӣ хоти. гамбхӣроти гамбхӣрасамут̣т̣хито. нинна̄дӣти ниннадава̄. гамбхӣратта̄йева чеса нинна̄ди хоти. йатха̄парисанти чаккава̄л̣апарийанта̄пи екабаддхам̣ парисам̣ вин̃н̃а̄пети. бахиддха̄ти ан̇гулиматтампи парисато бахиддха̄ на гаччхати. касма̄. со еварӯпо мадхурасаро ака̄ран̣а̄ ма̄ нассӣти. ити бхагавато гхосо париса̄йа маттакенева чаратӣти ван̣н̣итоти. абхидха̄наппадӣпика̄йан̃ча вутта̄ сан̇гахага̄тха̄ –

‘‘висат̣т̣хаман̃джувин̃н̃еййа̄, саванӣйа̄виса̄рино;

биндугамбхӣранинна̄ди, тйевамат̣т̣хан̇гико саро’’ти.

йатха̄ хи брахмуно саро питтасемхехи апалибуддхатта̄ висуддхо мадхуро хоти. йатха̄ ча сӣхабйаггха̄дӣхи ва̄л̣амигехи анубандха̄ дха̄ванта̄ кхуддакамига̄ каравӣкасакун̣асса викӯджама̄нам̣ саддам̣ сутва̄ сарасса мадхуратта̄ маран̣абхайам̣ хитва̄ адха̄витва̄ уккхиттапа̄дам̣ аниккхипитва̄ тит̣т̣ханта̄ сун̣анти, евам̣ каравӣкасса саддо дхаммата̄бха̄вена мадхуро пийо мана̄по хоти. евам̣ бхагавата̄ катам̣ каммам̣ ваттхум̣ содхети, ваттхусса суддхатта̄ питтасемхехи ча апалибуддхатта̄ бхагавато на̄бхито самут̣т̣хаханто саропи ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато сувисуддхо атимадхуро атипийо атимана̄по хоти. са̄ панеса̄ хӣнӯпама̄ хоти, бхагавато хи саро техи саддехи сатабха̄гена сахассабха̄гена атимадхуро атипийо атимана̄по хоти, татха̄ хи дхамма̄со каран̃н̃о асандхимитта̄ девӣ каравӣкасакун̣асса мадхурасаддам̣ сутва̄ чинтеси ‘‘имасса тираччха̄насса мадхуро саддо, ко на̄ма саббан̃н̃утан̃а̄н̣асирим̣ паттасса бхагавато атимадхуро саддо’’ти, пӣтим̣ уппа̄детва̄ там̣ пӣтим̣ авиджахитва̄ саттахи джан̇гхасатехи саддхим̣ сота̄паттипхале патит̣т̣ха̄ти, тасма̄ бхагавато мадхураварасаропетанти тхометӣти.

амитагун̣аган̣а̄дха̄ранти апаримин̣итаббасӣла̄дигун̣асамӯха̄нам̣ патит̣т̣ха̄набхӯтам̣. еттха ча самитоти паримин̣итабботи мито, ма̄дха̄ту парима̄н̣е та, на мито амито. гун̣оти сӣла̄дайо дхамма̄. те хи гун̣енти там̣саман̇гӣпуггалам̣ пака̄сентӣти гун̣а̄ти вуччанти. гун̣адха̄ту пака̄сане а. ман̣иса̄раман̃джӯса̄т̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘гун̣анти аттано а̄дха̄рам̣ па̄кат̣ам̣ каронтӣти гун̣а̄’’ти вуттам̣.

садданӣтидха̄тума̄ла̄йан̃ча ‘‘гун̣а а̄мантане, гун̣оти сӣла̄дайо дхамма̄, кенат̣т̣хена те гун̣а̄, гон̣а̄пийати а̄манта̄пийати аттани патит̣т̣хито пуггало дат̣т̣хум̣ сотум̣ пӯджитун̃ча иччхантехи джанехӣти гун̣о. еттха кин̃ча̄пи сӣла̄ди дхамма̄нам̣ а̄манта̄панам̣ наттхи, татха̄пи там̣хету а̄мантанам̣ нимантанан̃ча тейева каронти на̄ма̄ти евам̣ вуттам̣. ан̃н̃е пана гун̃джанте абйайанте ити гун̣а̄ти аттхам̣ ваданти. таданурӯпам̣ пана дха̄тусаддам̣на пасса̄ма. гун̣а а̄мантане иччева пасса̄ма. вича̄ретва̄ гахетабба’’нти вуттам̣. амито гун̣о амитагун̣о, тесам̣ ган̣о самӯхо амитагун̣аган̣о, тесам̣. а̄дха̄рати тит̣т̣хати еттха̄ти амитагун̣аган̣а̄дха̄ро, джино лаббхати. со пана самуддодакам̣ на̄л̣ипаттена апаримитам̣ вийа кеначи апаримита̄нам̣ сӣла̄дигун̣асамӯха̄нам̣ а̄дха̄ро патит̣т̣ха̄набхӯтоти аттхо.

дасабаланти ан̃н̃ехи аса̄дха̄ран̣ам̣ татха̄гатадасабаласампаннам̣. еттха хи баланти кехичи вируддхехи ка̄ран̣е хи баланти на кампенти тхирантӣти балам̣, даса бала̄ни йасса соти дасабало, буддхо. там̣ пана дувидхам̣ хоти татха̄ гатасса дасабалам̣ ка̄йадасабалан̃ча, н̃а̄н̣адасабалан̃ча̄ти. тесу хи ка̄йабалам̣ хаттхикула̄нуса̄рена ведитаббам̣. вуттан̃хетам̣ пора̄н̣ехи

‘‘ка̄л̣а̄ вакан̃ча ган̇геййам̣, пан̣д̣арам̣ тамбапин̇галам̣;

гандха ман̇галахеман̃ча, упосатхам̣ чхаддантиме даса̄’’ти.

има̄ни хи даса хаттхикула̄ни. таттха ка̄л̣а̄ваканти пакатихаттхикулам̣ дат̣т̣хаббам̣. йам̣ дасаннам̣ пуриса̄нам̣ ка̄йабалам̣, там̣ екасса ка̄л̣а̄вакахаттхино. йам̣ дасаннам̣ ка̄л̣а̄вака̄нам̣ балам̣, там̣ екасса ган̇геййасса. йам̣ дасаннам̣ ган̇геййа̄нам̣, там̣ екасса пан̣д̣арасса. йам̣ дасаннам̣ пан̣д̣ара̄нам̣, там̣ екасса тамбасса. йам̣ дасаннам̣ тамба̄нам̣, там̣ екасса пин̇галасса. йам̣ дасаннам̣ пин̇гала̄нам̣, там̣ екасса гандхахаттхино. йам̣ дасаннам̣ гандхахаттхӣнам̣, там̣ екасса ман̇галасса. йам̣ дасаннам̣ ман̇гала̄нам̣, там̣ екасса хемаватасса. йам̣ дасаннам̣ хемавата̄нам̣, там̣ упосатхасса. йам̣ дасаннам̣ упосатха̄нам̣, там̣ екасса чхаддантасса. йам̣ дасаннам̣ чхадданта̄нам̣, там̣ екасса татха̄гатасса, на̄ра̄йанасан̇гха̄табалантипи идамева вуччати. тадетам̣ пакатихаттхӣнам̣ ган̣ана̄йа хаттхикот̣исахасса̄нам̣. пурисаган̣ана̄йа дасаннам̣ пурисакот̣исахасса̄нам̣ балам̣ хоти. идам̣ татха̄гатасса ка̄йабалам̣ хоти. идам̣ пана та̄су та̄су па̄л̣ӣсу на а̄гатам̣. ат̣т̣хакатха̄суйева а̄гатам̣. тена вуттам̣ дасака нипа̄та ан̇гуттарат̣ӣка̄йам̣ ‘‘даса балан̃а̄н̣ам̣ пана па̄л̣ийам̣ а̄гатамева. на ка̄йабалам̣ вийа ат̣т̣ха катха̄рӯл̣хамева̄ти адхиппа̄йо’’ти. еттха ча на̄ра̄йана сан̇гха̄та баланти еттха на̄ра̄ вуччанти расмийо, та̄ бахӯ на̄на̄видха̄ ито уппаджджантӣти на̄ра̄йанам̣, ваджирам̣. тасма̄ на̄ра̄йанасан̇гха̄та баланти ваджирасан̇гха̄табаланти аттхоти.

н̃а̄н̣адасабалам̣ пана вибхан̇гапа̄л̣ийан̃ча мӯлапан̣н̣а̄се маха̄ сӣхана̄дасутте дасаканипа̄таан̇гуттарапа̄л̣ийан̃ча виттха̄рена а̄гатамева. сукхаггахан̣аттхам̣ пана сан̇кхепена дассайисса̄ми. сеййатхидам̣. т̣ха̄на̄т̣т̣ха̄нан̃а̄н̣ан̃ча, каммасама̄да̄на̄нам̣ випа̄кан̃а̄н̣ам̣, саббаттхага̄минипат̣ипада̄н̃а̄н̣ам̣, анекадха̄ту на̄на̄дха̄ту лока н̃а̄н̣ам̣, сатта̄нам̣ на̄на̄дхимуттикатам̣ н̃а̄н̣ам̣, парасатта̄нам̣ парапуггала̄нам̣ индрийапаропарийаттин̃а̄н̣ам̣, джха̄навимоккхасама̄дхисама̄паттӣнам̣ сам̣килесам̣ вода̄нам̣ вут̣т̣ха̄нам̣ н̃а̄н̣ам̣, пуббенива̄са̄нуссатин̃а̄н̣ам̣, сатта̄нам̣ чутӯпапа̄там̣ н̃а̄н̣ам̣, а̄сава̄нам̣ кхайан̃а̄н̣ан̃ча̄ти. айам̣ пана камо абхидхаммавибхан̇гапа̄л̣ийам̣ а̄гатаккамо.

чутӯпапа̄тан̃а̄н̣ат̣т̣ха̄не пана мӯлапан̣н̣а̄сапа̄л̣ийам̣ маха̄сӣхана̄дасутте ча дасаканипа̄таан̇гуттарапа̄л̣ийам̣ диббачаккхун̃а̄н̣ам̣ а̄гатам̣. аттхато пана диббачаккхун̃а̄н̣ена чутӯпапа̄тасса пасситатта̄ садисамева̄ти. таттха хи т̣ха̄на̄т̣т̣ха̄нан̃а̄н̣анти ка̄ран̣а̄ка̄ран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ джа̄нанан̃а̄н̣ам̣. ка̄ран̣ан̃хи йасма̄ таттха пхалам̣ тит̣т̣хати тада̄йаттавуттита̄йа уппаджджати чева паваттати ча, тасма̄ т̣ха̄нанти вуччати. каммасама̄да̄на̄нам̣ випа̄кан̃а̄н̣анти сама̄дийитва̄ ката̄нам̣ атӣта̄на̄гата паччуппанна̄нам̣ кусала̄кусалакамма̄нам̣ сугатидуггатипат̣исандхисан̇кха̄там̣ випа̄кам̣ нибба̄напхалан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанан̃а̄н̣ам̣. саббаттха га̄минипат̣ипадам̣ н̃а̄н̣анти саббагатига̄минин̃ча пат̣ипадам̣ маггам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанан̃а̄н̣ам̣. таттха ча пат̣ипаданти пат̣ипаджджати па̄пун̣а̄ти етена̄ти пат̣ипадам̣, маггам̣. гатига̄мининти нирайа̄дипан̃чагатига̄миним̣. агатига̄мининти нибба̄нага̄миним̣. вуттан̃хи ‘‘нибба̄нан̃ча̄хам̣ са̄рипутта паджа̄на̄ми нибба̄нага̄минин̃ча пат̣ипада’’нти.

анекадха̄туна̄на̄дха̄тулокам̣ н̃а̄н̣анти еттха анека дха̄тӯти чаккхудха̄туа̄дӣхи ка̄мадха̄тӯхи ва̄ бахудха̄тум̣. на̄на̄дха̄тӯти та̄сам̣йева дха̄тӯнам̣ вилаккхан̣атта̄ висадиса сабха̄ватта̄ на̄на̄ппака̄радха̄тум̣. локанти кхандха̄йатана дха̄тулокам̣. н̃а̄н̣анти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанан̃а̄н̣ам̣. сатта̄нам̣ адхимуттикатам̣ н̃а̄н̣анти сатта̄нам̣ хӣна̄дӣхи адхимуттӣхи на̄на̄дхимуттикабха̄вам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанан̃а̄н̣ам̣. парасатта̄нам̣ парапуггала̄нам̣ индрийапаропарийаттин̃а̄н̣анти еттха парасатта̄нанти падха̄насатта̄нам̣. парапуггала̄нанти тато паресам̣ хӣнасатта̄нам̣. екаттхамева ва̄ етам̣ пададвайам̣ венеййавасена дведха̄ вуттам̣. индрийапаропарийаттин̃а̄н̣анти саддха̄дӣнам̣ индрийа̄нам̣ парабха̄вам̣ вад̣д̣хан̃ча апарабха̄вам̣ ха̄нин̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанан̃а̄н̣ам̣.

джха̄навимоккхасама̄дхисама̄паттӣнам̣ сам̣килесам̣ вода̄нам̣ вут̣т̣ха̄нам̣ н̃а̄н̣анти еттха джха̄навимоккхасама̄дхисама̄паттӣнанти пат̣хама̄дӣнам̣ чатуннам̣ джха̄на̄нам̣, рӯпӣ рӯпа̄ни пассатӣтиа̄дӣнам̣ ат̣т̣ханнам̣ вимоккха̄нам̣, савитаккасавича̄ра̄дӣнам̣ тин̣н̣ам̣ сама̄дхӣнам̣, пат̣хамаджджха̄на сама̄паттиа̄дӣнан̃ча наваннам̣ анупуббасама̄паттӣнам̣. сам̣килесанти ха̄набха̄гийадхаммам̣. вода̄нанти висесабха̄гийадхаммам̣. вут̣т̣ха̄нанти йена ка̄ран̣ена джха̄на̄дӣхи вут̣т̣хаханти, там̣ ка̄ран̣ам̣. н̃а̄н̣анти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанан̃а̄н̣ам̣. пуббенива̄са̄нуссатин̃а̄н̣анти пуббе нивуттхаккхандха̄нуссаран̣асан̇кха̄там̣ паджа̄нанан̃а̄н̣ам̣. сатта̄нам̣ чутӯпапа̄там̣ н̃а̄н̣анти сатта̄нам̣ чутин̃ча упапа̄тан̃ча паджа̄нанам̣ диббачаккхун̃а̄н̣ам̣. а̄сава̄нам̣ кхайан̃а̄н̣анти ка̄ма̄сава̄дӣнам̣ кхайасан̇кха̄там̣ а̄саваниродхам̣ нибба̄нам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нана н̃а̄н̣анти. има̄ни пана н̃а̄н̣а̄ни ан̃н̃ехи аса̄дха̄ран̣а̄ни татха̄гатасса дасабалан̃а̄н̣а̄нӣти дат̣т̣хабба̄ни.

хонти четтха –

‘‘т̣ха̄на̄т̣т̣ха̄нам̣ випа̄кан̃ча, н̃а̄н̣ам̣ пат̣ипадам̣ н̃а̄н̣ам̣;

анекадха̄тулокан̃ча, сатта̄нам̣ адхимуттикам̣. [са̄ панеса̄ сетававипула̄га̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄;]

индрийапара̄паран̃ча, джха̄на̄динам̣ сам̣килесам̣;

вода̄нам̣ вут̣т̣ха̄нам̣ н̃а̄н̣ам̣, пуббенива̄са̄нуссатим̣;

сатта̄нам̣ чутӯпапа̄там̣, а̄саваккхайам̣ н̃а̄н̣анти;

дасима̄ни буддхасса ча̄, са̄дха̄ран̣а̄ни н̃а̄н̣а̄нӣ’’ти. [са̄ панеса̄ са̄ман̃н̃ага̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄;]

нану дасабалан̃а̄н̣ам̣ на̄ма па̄т̣ийеккам̣ наттхи, саббан̃н̃утан̃а̄н̣амева хоти, атха касма̄ там̣ н̃а̄н̣ам̣ дасабхедена вуттанти. вуччате. ан̃н̃амева хи дасабалан̃а̄н̣ам̣, ан̃н̃ам̣ саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣, дасабалан̃хи сакасакакиччамева джа̄на̄ти. саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣ пана тампи тато авасесампи паджа̄на̄ти. дасабалан̃а̄н̣есу хи пат̣хамам̣ ка̄ран̣а̄ка̄ран̣амева джа̄на̄ти. дутийам̣ каммантара випа̄кантарамева. татийам̣ каммапариччхедамева. чатуттхам̣ дха̄ту на̄наттака̄ран̣амева. пан̃чамам̣ сатта̄нам̣ аджджха̄сайа̄дхимуттимева. чхат̣т̣хам̣ индрийа̄нам̣ тиккхамудубха̄вамева. саттамам̣ джха̄на̄дӣхи саддхим̣ тесам̣ сам̣килеса̄димева. ат̣т̣хамам̣ пуббе нивуттхакхандхасантатимева. навамам̣ сатта̄нам̣ чутипат̣исандхимева. дасамам̣ саччапариччхедамева. саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣ пана етехи джа̄нитаббан̃ча тато уттарин̃ча паджа̄на̄ти. етесам̣ пана киччам̣ на саббам̣ кароти. тан̃хи джха̄нам̣ хутва̄ аппетум̣ на саккоти. иддхи хутва̄ викуббитум̣ на саккоти. магго хутва̄ килесе кхепетум̣ на саккоти. евам̣ тесам̣ н̃а̄н̣адвайа̄нам̣ висесоти. там̣ пана идха н̃а̄н̣адвайам̣ адхиппетанти.

атуланти сӣла̄дӣхи гун̣ехи кеначи пуггалена асадисам̣. айам̣ панеттха вачанаттхо. туланам̣ умма̄нам̣ тула̄, тула садисйам̣. садданӣтийан̃хи ‘‘тула умма̄не’’ти вуттам̣. атха ва̄ тулийати памийати ета̄йа̄ти тула̄, пакатитула̄. тула̄ вийа̄ти тула̄, н̃а̄н̣ам̣. та̄йа саммито туло. саммита таддхите апаччайо. туласадисан̃а̄н̣ена саммито пуггало. на туло атуло. каммадха̄райамиссакатаппуриса сама̄сойам̣. сӣла̄дигун̣ехи кеначи пуггалена асадисо бхагава̄ лаббхати. атха ва̄ наттхи туло садисо пуггало етасса̄ти атуло, бхагава̄. атаггун̣асам̣вин̃н̃а̄н̣ойам̣ бахуббӣхи. сӣла̄дигун̣ехи кеначи асадисо аггапуггалоти аттхо. садеваке локе аггапуггалабха̄вато. йатха̄ха ‘‘йа̄вата̄ бхиккхаве сатта̄ апада̄ ва̄ двипада̄ ва̄ чатуппада̄ ва̄, татха̄гато тесам̣ аггамаккха̄йати, вира̄го сет̣т̣хо дхамма̄нам̣ двипада̄нан̃ча чаккхума̄’’ти. там̣ атулам̣ буддханти самбандхо. вандети буддхасса найанасубхагака̄йан̇га̄дигун̣ам̣ ануссаритва̄ тӣхи два̄рехи саккаччам̣ ахам̣ ванда̄мӣти аттхо. еттха ча мивибхаттийа̄ маха̄висайасуттена ека̄ра̄ десоти дат̣т̣хаббо. вандана̄ пана тивидха̄ хоти ка̄йавачӣмановандана̄васена̄ти. йатха̄ха ‘‘тиссо има̄ бхиккхаве вандана̄. катама̄ тиссо. ка̄йена вандати, ва̄ча̄йа вандати, манаса̄ вандатӣ’’ти.

таттха йонисо манасика̄рачиттам̣ паччупат̣т̣ха̄петва̄ джа̄н̣удвайакаппарадвайанала̄т̣асан̇кха̄та̄ни пан̃ча ан̇га̄ни бхӯмийам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ ванданеййа̄нам̣ абхимукхам̣ нипатанто ка̄йена вандати на̄ма. йам̣ сандха̄йа ‘‘пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄’’ти ат̣т̣ха катха̄дӣсу вуттам̣. буддхагун̣апада̄ни ва̄ча̄йа паваттенто ва̄ча̄йа вандати на̄ма. випассисса наматтху, сикхисса̄пи наматтху, весса бхусса наматтху, какусандхасса наматтху, кон̣а̄гаманасса наматтху, кассапасса наматтху, ан̇гӣрассасса наматтху тйа̄дӣсупи ва̄ча̄вандана̄йева. буддха̄ди гун̣а̄ни ануссаранто манаса̄ вандати на̄ма̄ти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. найанасубхагака̄йан̇гам̣ саббасатта̄нам̣ чаккхусса собханам̣ гатена ка̄йан̇гена саманна̄гатам̣, мадхураварасаропетам̣ пийапеманӣйена асса̄ди йена уттамасаддена саманна̄гатам̣, амитагун̣аган̣а̄дха̄рам̣ апаримин̣итаббасӣла̄дигун̣асамӯха̄нам̣ патит̣т̣ха̄набхӯтам̣, дасабалам̣ анан̃н̃аса̄дха̄ран̣ена татха̄гатасса ка̄йан̃а̄н̣адаса балена саманна̄гатам̣, атулам̣ сӣла̄дигун̣ехи кеначи асадисам̣ буддхам̣ тӣхи два̄рехи саккаччам̣ ахам̣ ванде ванда̄мӣти.

дутийаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

3.

йо буддхо дхитима̄н̃н̃адха̄рако,

сам̣са̄ре анубхоси ка̄йикам̣;

дуккхам̣ четасикан̃ча локато,

там̣ ванде нарадева ман̇галам̣.

3. евам̣ татийага̄тха̄йа буддхасса вандитва̄ ида̄ни сама̄дхи а̄дӣхи чатӯхи гун̣ехи тхомитва̄ вандитука̄мо йо буддхо дхитима̄н̃н̃адха̄рако тиа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана масаджаган̣а гаруйуттатта̄ дасаккхарехи лаккхита̄ суддхавира̄ джитага̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе-мса̄ джга̄ суддхавира̄ джитам̣ матанти. тассаттхо. йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ мса̄ масаган̣а̄ ча джга̄ джаган̣агарука̄ ча че сиййум̣, там̣ вуттам̣ суддхавира̄джитанти матам̣ н̃а̄таббанти. дхитима̄ ан̃н̃адха̄рако йо буддхо локато сам̣са̄ре ка̄йикам̣ дуккхан̃ча четасикам̣ дуккхан̃ча анубхоси нарадеваман̇галам̣, там̣ буддхам̣ ахам̣ вандети самбандхо.

таттха хи йоти анийаманиддесо. йо йа̄дисоти аттхо. тасса ча анийамава̄чака саббана̄мападатта̄ вачанаттхо на ка̄таббо. тасса пана йа оти падавибха̄го ка̄таббо. тесу ча йасаддасса ва̄ччам̣ анийамо буддхадаббо аппадха̄нена лаббхати, тасса йа̄дисайуттаджаччана̄маготтасӣлавиха̄рӣ гочарасан̇кха̄там̣ анийамаса̄ман̃н̃а̄ка̄раттагун̣амева падха̄нена лаббхати. пат̣хама̄сивибхаттийа̄ ка̄рийабхӯтасса ока̄расса ва̄ччам̣ пакатӯпаниссайасан̇кха̄там̣ каттука̄ракекавачанасан̇кхйам̣ лаббхати. атха ва̄ саббана̄мабха̄вам̣ йа̄ти гаччхатӣти йо, анийамава̄чакабха̄вам̣ йа̄ти гаччхатӣти ва̄ йо, саббана̄ма бха̄вена йа̄ти паваттатӣти ва̄ йо, саббана̄мабха̄вена йа̄таббо н̃а̄табботи ва̄ йо, йа̄таббо н̃а̄таббо етена ва̄ анийаматтхоти йо.

тена̄ху пора̄н̣а̄

‘‘на̄на̄ка̄ран̣ам̣ пат̣ичча, дха̄тупаччайавиггахам̣;

чинтака̄нам̣ пабха̄вова, падха̄нам̣ хоти чинтане’’ти.

буддхоти пат̣ивиддхачатусаччадхаммо. айам̣ панеттха вачанаттхо. буджджхати чатта̄ри сачча̄нӣти буддхо, бхагава̄. суддхакаттуса̄дханойам̣. будхадха̄ту та. бодхета̄ паджа̄йа̄ти ва̄ буддхо, хету каттуса̄дханойам̣. ан̃н̃есам̣ чатта̄ри сачча̄ни бодхетӣти аттхо. атха ва̄ анан̃н̃абодхито хутва̄ сава̄сана̄йа саммоханидда̄йа буджджхати джа̄гаротӣти буддхо, динакаракиран̣а сама̄гамена парамаручирасирӣсобхаггаппаттийа̄ викаситамива падумам̣ аггамагган̃а̄н̣асама̄гамена апаримитагун̣аган̣а̄лан̇ката саббан̃н̃утан̃а̄н̣аппаттийа̄ буджджхати викасатӣти ва̄ буддхо, нибба̄на сан̇кха̄там̣ ека̄йанамаггам̣ буджджхати гаччхатӣти ва̄ буддхо. будхасаддо хи н̃а̄н̣а̄дӣсу чатӯсваттхесу ваттати.

тена вуттам̣ –

‘‘н̃а̄н̣е викасане чева, гамане ча̄пи джа̄гаре;

чатӯсветесу аттхесу, будхасаддо паваттатӣ’’ти.

атха ва̄ саббан̃еййадхамме буджджхати джа̄на̄тӣти буддхо, па̄рами бха̄вита̄йа пан̃н̃а̄йа саббе сан̇кхата̄сан̇кхатадхамме буджджхати абуджджхи буджджхиссатӣти ва̄ буддхо, самма̄самбуддхо вата со бхагава̄ти адхигатан̃а̄н̣агун̣ависесехи буджджхитабботи ва̄ буддхо, бхагавата̄ буджджхитаббам̣ н̃а̄таббанти буддхам̣. ким̣ там̣, саббан̃н̃ута н̃а̄н̣ам̣, тадассаттхӣти буддхо, бхагава̄. аттхато пана па̄рамита̄ бха̄вито сайамбхӯн̃а̄н̣ена саха ва̄сана̄йа вихатавиддхаста ниравасесаклесо маха̄карун̣а̄саббан̃н̃утан̃а̄н̣а̄диапари меййагун̣аган̣а̄дха̄ро кхандхасанта̄но буддхо. йатха̄ха ‘‘буддхоти йо со бхагава̄ сайамбхӯ ана̄чарийако пуббе анануссутесу дхаммесу са̄мам̣ сачча̄ни абхисамбуджджхи, таттха ча саббан̃н̃утам̣ патто, балесу ча васӣбха̄ва’’нти.

еттха ча буддхо на̄ма саббан̃н̃убуддха, паччекабуддха, чатусаччабуддха, сута буддхавасена чатуббидхо хоти. таттха каппасатасахасса̄дхика̄ни чатта̄ри асан̇кхйеййа̄ни саматим̣сапа̄рамийо пӯретва̄ самбодхиппатто саббан̃н̃убуддхо на̄ма. каппасатасахасса̄дхика̄ни две асан̇кхйеййа̄ни па̄рамийо пӯретва̄ сайамбхӯпатто паччекабуддхо на̄ма. авасеса̄ кхӣн̣а̄сава̄ чатусаччабуддхо на̄ма. бахуссуто сутабуддхо на̄ма. идха пана саббан̃н̃убуддхо адхиппето.

дхитима̄н̃н̃адха̄ракоти еттха дхитима̄ ан̃н̃адха̄ракоти падаччхедо ка̄таббо. дхитима̄ти сама̄дхиванто, сампайутта дхамме ека̄рамман̣е дха̄ретӣти дхити, сама̄дхи. дха̄дха̄тути. а̄ка̄расса ика̄ра̄десо. дхийати т̣хапети ека̄рамман̣е сампайуттадхаммети дхити, читтена йогеневесо ека̄ рамман̣е патит̣т̣ха̄панавасена читтасса а̄рамман̣е ниччалабха̄вена патит̣т̣ха̄петӣти аттхо. дхити асса аттхӣти дхитима̄, буддхо. со хи йатха̄ маха̄меру чатӯхи диса̄хи бхусам̣ а̄гатехи ва̄техи на самин̃джати, евам̣ пат̣ипаккхехи миччха̄ва̄да ва̄техи ча ит̣т̣ха̄нит̣т̣ха̄рамман̣ехи ча ла̄бха̄ла̄бха йаса̄йаса нинда̄ пасам̣са сукхадуккхасан̇кха̄техи локадхаммехи ча на самин̃джати, сама̄дхивантойева хотӣти вуттам̣ хоти.

ан̃н̃адха̄ракоти арахаттапхалаха̄рако. вимуттисан̇кха̄там̣ арахаттапхаласетаччхаттам̣ дха̄ренто ва̄. джа̄на̄ти пат̣хама маггена дит̣т̣хасаччасса а̄марийа̄дам̣ анатиккамитва̄ ва̄ти ан̃н̃ам̣, арахаттапхалам̣. а̄пуббан̃а̄дха̄ту кви. а̄саддо марийа̄даттхо. сам̣йогапаратта̄ а̄ка̄расса рассо, там̣ дха̄ретӣти ан̃н̃адха̄рако. ан̃н̃асаддӯпапададхарадха̄ту н̣ву. сам̣са̄рети кхандхадха̄туа̄йатана̄нам̣ аббоччхиннам̣ паваттама̄не сам̣са̄рават̣т̣е.

вуттан̃хи ат̣т̣хакатха̄йам̣

‘‘кхандха̄нан̃ча пат̣ипа̄т̣и, дха̄туа̄йатана̄на ча;

аббоччхиннам̣ ваттама̄на̄, сам̣са̄роти павуччатӣ’’ти.

кхандхадха̄туа̄йатана̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃асамбандхена сам̣пунаппунам̣ сарати гаччхати паваттатӣти сам̣са̄ро. сам̣пуббасарадха̄ту гатимхи н̣а. атха ва̄ кхандха̄йатанадха̄туйо сам̣ аббоччхиннам̣ саранти гаччханти паваттанти еттха̄ти сам̣са̄роти вачанаттхо ка̄таббо, тасмим̣. анубхосӣти анупунаппунам̣ абхун̃джи, аведайӣти аттхо. ка̄йиканти ка̄йе сарӣре паваттам̣ ка̄йикам̣. четасиканти четаси паваттам̣ четасикам̣. там̣ пана пададвайам̣ дуккхантипаде висесанам̣. дуккханти ват̣т̣адуккхам̣. дуккханам̣ дуккхам̣, атха ва̄ дуккхайатӣти дуккхам̣, дуккхадха̄ту а. идам̣ пана ниббачанам̣ ка̄ритавасена вуттам̣. йасса уппаджджати, там̣ дуккхитам̣ каротӣти вуттам̣ хоти. локатоти сатталокахету. локийанти паваттанти еттха пун̃н̃а̄пун̃н̃а̄ни таббипа̄ко ча̄ти локо. локадха̄ту н̣а. атха ва̄ кусала̄дӣни ла̄ти ган̣ха̄тӣти локо. ла̄дха̄ту окапаччайо. сатта локова лаббхати. дхитима̄ ан̃н̃адха̄рако йо буддхо сам̣са̄рават̣т̣е нимугга̄нам̣ сатта̄наманудайа̄йа сам̣са̄рават̣т̣адуккхато памочетука̄мо каппасатасахасса̄дхика̄ни чатта̄ри асан̇кхйеййа̄ни атидуккара̄ни саматим̣сапа̄рамийо пан̃ча маха̄ паричча̄ге ча каронто сатталокахету ка̄йикам̣ четасикам̣ сам̣са̄рават̣т̣адуккхам̣ анубхавасӣти вуттам̣ хоти. танти та̄дисам̣ буддхам̣. вандети ванда̄ми.

нарадеваман̇галанти нарадева̄нам̣ ман̇галабхӯтам̣. айам̣ панеттха вачанатто. нирайам̣ нети па̄пун̣а̄тӣти наро, мануссо. нидха̄ту па̄пунане аро. арийамануссо пана бхӯтапуббагатика найена наро на̄ма̄ти. атха ва̄ сет̣т̣хабха̄вам̣ нетӣти наро, уттамам̣ паббаджджам̣ нетӣти аттхо. вима̄наваттхуат̣т̣хакатха̄йам̣ пана джет̣т̣хабха̄вам̣ нетӣти наро. путтабха̄тубхӯтопи хи пуггало ма̄туджет̣т̣хабхагинӣнам̣ питут̣т̣ха̄не тит̣т̣хати, пагева бхаттубхӯто итара̄санти вуттам̣. висуддхимаггамаха̄т̣ӣка̄йам̣ пана наратӣти наро, пурисо. йатха̄ хи пат̣хамапакатибхӯто сатто итара̄йа пакатийа̄ сет̣т̣хат̣т̣хена пуриучче т̣ха̄не сети паваттатӣти пурисоти вуччати, евам̣ найанат̣т̣хена нароти вуччати. путтабха̄ту бхӯтопи хи пуггало ма̄туджет̣т̣хабхагинӣнам̣ питут̣ха̄не тит̣т̣хати. пагева итара̄ итара̄санти вуттам̣. тасма̄ идха пана наранти са̄ман̃н̃ена вуттампи висесена пурисанаранти вин̃н̃а̄йати падха̄нанайена гахан̣асса йуттатта̄. диббанти ка̄магун̣а джха̄на̄бхин̃н̃а̄читтиссарийа̄дӣхи кӣл̣антӣти дева̄. дивудха̄ту н̣а. атха ва̄ сарӣра̄лан̇ка̄раджутийа̄ диббантӣти дева̄. дева̄ ча на̄ма тивидха̄ хонти саммутидева̄, упапаттидева̄, висуддхидева̄ ча̄ти. таттха маха̄самматака̄лато пат̣т̣ха̄йа локена дева̄ти саммататта̄ ра̄джа̄но девийо ра̄джакума̄ра̄ ча саммутидева̄ на̄ма. девалоке упапанна̄ упапаттидева̄ на̄ма. буддхапаччекабуддхакхӣн̣а̄сава̄ висуддхидева̄ на̄ма. идха пана упапаттидева̄ адхиппета̄.

ман̇галанти ман̇галабхӯтам̣. тантипаде висесанам̣. ман̇ганти вад̣д̣хенти саббасампаттӣхи сатта̄нам̣ етена̄ти ман̇гало, буддхо. ман̇гала дха̄ту вад̣д̣хане ало. атха ва̄ ман̇гам̣ вуччати па̄пам̣, там̣ венеййа̄нам̣ десана̄йа луна̄ти чхиндатӣти ман̇гало, буддхо. ман̇гасаддӯпападалудха̄ту кви. нара̄ ча дева̄ ча нарадева̄, тесам̣ ман̇гало нарадеваман̇гало, буддхо. со пана мануссадевабрахма̄нам̣ пӯджанӣйатта̄ ча сан̇кхе, чаккам̣, пун̣н̣акумбхо, гара̄, сирӣ, сетаччхаттам̣, ан̇кусо, дхаджам̣, соваттикан̃ча̄ти ат̣т̣хахи локийаман̇галехи сет̣т̣хатта̄ уттаматта̄ ча ман̇гало на̄ма̄ти вуччати, тасма̄ буддхасса нарадеваман̇галанти тхометӣти адхиппа̄йоти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. дхитима̄ сама̄дхиванто ан̃н̃адха̄рако арахаттапхаладха̄рако арахаттапхаласе таччхаттам̣ дха̄ренто ва̄, йо йа̄дисо буддхо, сам̣са̄ре сам̣са̄рават̣т̣е, ка̄йикам̣ ка̄йе паваттам̣ дуккхан̃ча ват̣т̣адуккхан̃ча четаси паваттам̣ дуккхан̃ча ват̣т̣адуккхан̃ча, локато локахету, анубхоси пунаппунам̣ абхаваси аведайи, нарадеваман̇галам̣ нарадева̄нам̣ ман̇галабхӯтам̣, там̣ та̄дисам̣ буддхам̣ ахам̣ ванде ванда̄мӣти.

татийаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

4.

ба̄ттим̣сатилаккхан̣ачитрадехам̣,

дехаджджутиниггатападжджалантам̣;

пан̃н̃а̄дхитисӣлагун̣огхавиндам̣,

ванде мунимантимаджа̄тийуттам̣.

4. евам̣ татийага̄тха̄йа буддхасса натва̄ ида̄ни ба̄ттим̣сатилаккхан̣ачитрадехантйа̄дӣхи чхахи гун̣ехи тхомитва̄ мунино вандитука̄мо ба̄ттим̣сати лаккхан̣а читра деха нтйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана та джа джа ган̣а гарудвайа йуттатта̄ ека̄дасаккхарехи лаккхита̄ упат̣т̣хита̄ га̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе тджа̄ джга̄ гаруна̄йамупат̣т̣хита̄ са̄’’ти. тассаттхо. йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ тджа̄ таджаган̣а̄ ча джга̄джаган̣агарӯ ча гаруна̄ па̄дантагаруна̄ че йутта̄, са̄ айам̣ га̄тха̄ упат̣т̣хита̄ на̄ма̄ти. еттха ча ека гаруке сатипи двигарукепи лаккхан̣асама̄натта̄ упат̣т̣хита̄ га̄тха̄ на̄ма̄ти дат̣т̣хабба̄. таттха ба̄ттим̣сати лаккхан̣а читра деханти дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣ехи вичитрам̣ сарӣравантам̣. еттха ча двӣхи адхикам̣ тим̣сам̣ ба̄ттим̣сати. двисаддасса ба̄десо. лаккхийати лаккхитаббам̣ буддхасарӣрам̣ етена̄ти лаккхан̣ам̣. дихати упачайати вад̣д̣хати ва̄ еттха кусала̄ кусаланти дехам̣, сарӣрам̣. дихадха̄ту упачайе вад̣д̣хане ва̄ н̣а. ба̄ттим̣сати маха̄пурисалаккхан̣ехи читрам̣ вичитрам̣ дехам̣ сарӣрам̣ йасса соти ба̄ттим̣сатилаккхан̣ачитрадехо, муни лаббхати.

идам̣ панеттха дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣асарӯпасса сан̇кхепа дассанам̣. суппатит̣т̣хитапа̄до ча, а̄йатапан̣хи, дӣгхан̇гули, мудута лун̣ахаттхапа̄до, джа̄лахаттхапа̄до, уссан̇кхапа̄до, ен̣иджан̇гхо, т̣хитакова анонаманто убхохи па̄н̣италехи джа̄н̣у ка̄ни паримасати паримаджджати, косохитаваттхагуйхо, суван̣н̣а ван̣н̣о кан̃чанасаннибхаттачо, сукхумаччхавӣ, екекаломо, уддхаггаломо, брахмуджугатто, саттуссадо, сӣхапуббаддха ка̄йо, читантарам̣со, нигродхапариман̣д̣ало, самават̣т̣аккхандхо, расаггарасӣ, сӣхахану, чатта̄лӣсаданто, самаданто, авирал̣аданто, сусуккада̄т̣хо, пахӯтадживхо, брахмассаро каравӣкабха̄н̣и, атинӣланетто, гопакхумо, ун̣н̣а̄ бхаму кантаре джа̄то, ун̣хӣсасӣсо ча̄ти дваттим̣савидха̄ни хонти маха̄пурисалаккхан̣а̄ни.

тена вуттам̣ па̄тхеййавагге лаккхан̣асутте ‘‘катама̄ни та̄ни бхиккхаве дваттим̣самаха̄пурисасса маха̄пурисалаккхан̣а̄ни, йехи саманна̄гатасса маха̄пурисасса две гатийо бхаванти, анан̃н̃а̄. саче ага̄рам̣ аджджха̄васати ра̄джа̄ хоти чаккаватти…пе… саче кхопана ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджати, арахам̣ хоти самма̄ самбуддхо локе виват̣аччхадо 1. идха бхиккхаве маха̄ пурисо суппатит̣т̣хитапа̄до хоти. йампи бхиккхаве маха̄ пурисо суппатит̣т̣хитапа̄до хоти. идампи бхиккхаве маха̄ пурисасса маха̄пурисалаккхан̣ам̣ бхавати 2. пуна чапарам̣ бхиккхаве маха̄пурисасса хет̣т̣ха̄па̄даталесу чакка̄ни джа̄та̄ни хонти сахасса̄ра̄ни санемика̄ни сана̄бхика̄ни сабба̄ ка̄рапарипӯра̄ни. идампи бхиккхаве маха̄пурисасса маха̄пуриса лаккхан̣ам̣ бхавати 3. пуна чапарам̣ бхиккхаве маха̄пурисо а̄йатапан̣хӣ хоти 4. дӣгхан̇гулӣ хоти 5. мудуталун̣а хаттхапа̄до хоти 6. джа̄лахаттхапа̄до хоти 7. уссан̇кхапа̄до хоти 8. ен̣иджан̇гхо хоти 9. т̣хитакова анонаманто убхохи па̄н̣италехи джа̄н̣ука̄ни паримасати паримаджджати 10. косохитаваттхагуйхо хоти 11. суван̣н̣аван̣н̣о кан̃чанасаннибхаттачо 12. сукхумаччхавӣ хоти сукхуматта̄ чхавийа̄ раджоджаллам̣ ка̄йе на упалимпати 13. екекаломо хоти, екека̄ни лома̄ни ломакӯпесу джа̄та̄ни 14. уддхаггаломо хоти. уддхагга̄ни лома̄ни джа̄та̄ни нӣла̄ни ан̃джанаван̣н̣а̄ни кун̣д̣ала̄ ватта̄ни падаккхин̣а̄ваттакаджа̄та̄ни 15. брахмуджугатто хоти 16. саттуссадо хоти 17. сӣхапуббаддха ка̄йо хоти 18. читантарам̣со хоти 19. нигродхапариман̣д̣ало хоти, йа̄ватаквасса бйа̄мо, та̄ва таквасса ка̄йо 20. самават̣т̣аккхандхо хоти 21. расагга саггӣ хоти 22. сӣхахану хоти 23. чатта̄лӣсаданто хоти 24. самаданто хоти 25. авирал̣аданто хоти 26. сусуккада̄т̣хо хоти 27. пахӯтадживхо хоти 28. брахмассаро хоти каравӣкабха̄н̣и 29. атинӣланетто хоти 30. гопакхумо хоти 31. ун̣н̣а̄ бхамукантаре джа̄та̄ хоти ода̄та̄ мудутӯла саннибха̄. йампи бхиккхаве маха̄пурисасса ун̣н̣а̄ бхамукантаре джа̄та̄ хоти ода̄та̄ мудутӯласаннибха̄. идампи бхиккхаве маха̄пурисасса маха̄пурисалаккхан̣ам̣ бхавати 32. пуна чапарам̣ бхиккхаве маха̄пурисо ун̣хӣсасӣсо хоти. йампи бхиккхаве маха̄пурисо ун̣хӣсасӣсо хоти. идампи бхиккхаве маха̄пурисасса маха̄пурисалаккхан̣ам̣ бхавати. има̄ни кхо та̄ни бхиккхаве дваттим̣самаха̄пурисасса маха̄пуриса лаккхан̣а̄нӣ’’ти. етесам̣ пана дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣а̄нам̣ аттхо паччха̄ а̄вибхависсатӣти.

дехаджджутиниггатападжджалантанти бхагавато рӯпака̄йато никкхантехи чхаббан̣н̣арам̣сӣсан̇кха̄техи обха̄сехи парисамантато виджджотавантам̣. джавати диббатӣти джути. джудха̄тути. нигаччхати ниччхаратӣти ниггата̄, расми. нипуббагамудха̄ту та. пака̄рена джалате диббате паджджалантам̣. еттха ча деханиггатаджутӣти ваттаббе чханда̄нураккхан̣аттхам̣ падавипарийа̄йена дехаджджутиниггатанти вуттам̣. тасма̄ дехато ниггата̄ джутӣти сама̄со дат̣т̣хаббо. дехато рӯпака̄йато ниггатехи ниччхарехи джутӣхи рам̣сӣхи паджджалантам̣ йасса соти дехаджджути ниггатападжджаланто, муни лаббхати. мунино хи пураттхимака̄йато чхаббан̣н̣арасмийо ут̣т̣хахитва̄ асӣтихаттхат̣т̣ха̄нам̣ агга хеси. паччхимака̄йато даккхин̣ахаттхато ва̄махаттхато чхаббан̣н̣а̄ расмийо ут̣т̣хахитва̄ асӣтихаттхат̣т̣ха̄нам̣ аггахеси. упари кесантато пат̣т̣ха̄йа саббакесаваттехи морагӣваван̣н̣а̄ расми ут̣т̣хахитва̄ гаганатале асӣтихаттхат̣т̣ха̄нам̣ аггахеси. хет̣т̣ха̄па̄даталехи пава̄л̣аван̣н̣а̄ расми ут̣т̣хахитва̄ гханапатхавийам̣ асӣтихаттхат̣т̣ха̄нам̣ аггахеси, евам̣ саманта̄ асӣтихаттхаматтам̣ т̣ха̄нам̣ чхаббан̣н̣а̄ буддхарасмийо виджджотама̄на̄ виппхандама̄на̄ кан̃чанадан̣д̣адӣпика̄хи ниччхаритва̄ а̄ка̄сам̣ паккхандаджа̄ла̄ вийа чатуддӣпика маха̄мегхато никкхантавиджджулата̄ вийа видха̄вим̣сӯти вуттам̣ хоти. тасма̄ дехаджджутиниггатападжджалантанти тхометӣти.

пан̃н̃а̄дхити сӣла гун̣огхавинданти еттха пан̃н̃а̄ти саббан̃н̃ута н̃а̄н̣ам̣. дхитӣти джха̄намаггапхаласампайуттасама̄дхи. сӣланти паччека буддха̄рийаса̄вакехи аса̄дха̄ран̣ам̣ сувисуддхам̣ чатупа̄рисуддхисӣлам̣. огханти самӯхам̣. винданти ладдхам̣. пака̄рена йатха̄сабха̄вам̣ саббан̃еййадхаммам̣ ва̄ джа̄на̄ти пат̣ивиджджхатӣти пан̃н̃а̄. саббан̃н̃ута н̃а̄н̣ам̣. папуббан̃а̄дха̄ту а. са̄ панеса̄ паджа̄наналаккхан̣а̄ пат̣иведхалаккхан̣а̄ обха̄саналаккхан̣а̄ ча, висайобха̄са раса̄, асаммохапаччупат̣т̣ха̄на̄, сама̄дхипадат̣т̣ха̄на̄. дхитисаддасса вачанаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. сӣлатӣти сӣлам̣. ка̄йавачӣкамма̄ни самма̄ дахати самма̄ т̣хапетӣти аттхо. атха ва̄ сӣлати сама̄дхийати ка̄йакамма̄дӣнам̣ сусилйа бха̄вена на виппакиратӣти сӣлам̣, сӣланти сама̄даханти читтам̣ етена̄ти ва̄ сӣлам̣, чатупа̄рисуддхисӣлам̣. сӣладха̄ту а. идам̣ пана патит̣т̣ха̄паналаккхан̣ам̣, дуссилйавиддхам̣санарасам̣ анаваджджарасам̣ ва̄, сочеййапаччупат̣т̣ха̄нам̣, хириоттаппападат̣т̣ха̄нам̣. гун̣асаддасса вачанаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. уханати самӯхам̣ кароти еттха авайаванти огхо, самӯхо. упуббаханадха̄ту н̣а. усса о. ханасса гхо. абхидха̄наппадӣпика̄т̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘авайавам̣ бйапийати гаччхатӣти огхо’’ти вуттам̣. винданам̣лабханам̣ виндам̣, виндийиттха лаббхиттха̄ти ва̄ виндам̣, пан̃н̃а̄ ча дхити ча сӣлан̃ча там̣ гун̣ан̃ча̄ти пан̃н̃а̄дхитисӣлагун̣а̄, тесам̣ огхо самӯхоти татха̄, там̣ виндам̣ лабханам̣ йасса̄ти пан̃н̃а̄дхитисӣлагун̣огхавиндо, муни. атха ва̄ виндам̣ лабхитаббам̣ пан̃н̃а̄дхитисӣлагун̣огхам̣ йена̄ти пан̃н̃а̄дхитисӣлагун̣огхавиндо. татийа̄бахуббӣхи сама̄сойам̣. винда̄нам̣ лабхитабба̄нам̣ пан̃н̃а̄дхитисӣла сан̇кха̄та̄нам̣ гун̣а̄нам̣ самӯхо аттхӣти аттхо. там̣.

вандети ахам̣ ванда̄ми. мунинти буддхам̣. муна̄ти джа̄на̄ти париччхиндати ва̄ хита̄хитанти муни, буддхо. мунадха̄ту н̃а̄н̣е и. атха ва̄ муна̄ти джа̄на̄ти убхо аттхети муни, кхандха̄ди локе тулам̣ а̄ропетва̄ минанто вийа име аджджхаттика̄ кхандха̄ име ба̄хира̄тиа̄дина̄ найена идхалокаттхан̃ча паралокаттхан̃ча бхагава̄ джа̄на̄тӣти аттхо. со панеса ага̄рийамуни, ана̄га̄рийамуни, секхамуни, асекхамуни, паччекамуни, мунимуни ча̄ти анекавидхо. таттха ага̄рийамунӣти гихипи а̄гатапхало вин̃н̃а̄таса̄сано. ана̄га̄рийамунӣти татха̄рӯпова паббаджито. секхамунӣти сатта секкха̄. асекхамунӣти кхӣн̣а̄саво. паччекамунӣти паччекабуддхо. мунимунӣти самма̄самбуддхо. тесу пана идха мунимуни адхиппето, там̣ муним̣. антимаджа̄тийуттанти антимена чаримабхавена йуттам̣. аваса̄нам̣ амати гаччхатӣти антам̣. амадха̄ту та. масса но. анте бхаво антимо, чаримабхаво. джа̄нанам̣ ниббаттанам̣ джа̄ти, кхандха̄нам̣ паватти. каммена джанийати ниббаттийатӣти ва̄ джа̄ти. упапаттибхаво лаббхати. джа̄нидха̄тути. дха̄тванта лопо. антимаджа̄тийа̄ йуттоти антимаджа̄тийутто, муни. а̄йатин̃хи тӣсу бхавесу пат̣исандхиджанака̄нам̣ сабба килеса̄нам̣ бодхипаллан̇кейева аггамаггена самуччхиндитатта̄ бхагавато ана̄гате пунаббхаво наттхи, тасма̄ айам̣ арийаджа̄ти паччхиматтабха̄вайуттоти вуттам̣ хоти.

тена вуттам̣ дхаммачаккапаваттанасутте

‘‘н̃а̄н̣ан̃ча медассанам̣ удапа̄ди, акуппа̄ме вимутти, айамантима̄ джа̄ти, наттхида̄ни пунаббхаво’’ти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. ба̄ттим̣сатилаккхан̣ачитрам̣ дехам̣ дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣ехи вичитрам̣ рӯпака̄йавантам̣, дехаджджутиниггата паджджалантам̣ рӯпака̄йато ниггатехи чхаббан̣н̣арам̣ сӣхи парисамантато виджджотавантам̣, пан̃н̃а̄дхитисӣлагун̣о гхавиндам̣ пан̃н̃а̄дхитисӣласан̇кхата̄нам̣ гун̣а̄нам̣ самӯхам̣ лабханавантам̣, виндитабба̄нам̣ пан̃н̃а̄дхитисӣласан̇кха̄та̄нам̣ гун̣а̄нам̣ самӯхавантам̣ ва̄, антимаджа̄тийуттам̣ чаримабхавена чариматтабха̄вена ва̄ йуттам̣ муним̣ буддхам̣ ахам̣ тӣхи два̄рехи саккаччам̣ ванде ванда̄мӣти.

чатуттхаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

5.

па̄тодайам̣ ба̄ладива̄карам̣ва,

маджджхе йатӣнам̣ лалитам̣ сирӣхи;

пун̣н̣индусан̇ка̄самукхам̣ анеджам̣,

ванда̄ми саббан̃н̃умахам̣ муниндам̣.

5. евам̣ чатуттхага̄тха̄йа буддхам̣ вандитва̄ ида̄ни сирӣхи лалитантйа̄дӣхи чатӯхи гун̣ехи тхомитва̄ вандитука̄мо па̄тодайантйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана та та джа ган̣адвигарӯхи йуттатта̄ ека̄дасаккхарехи лаккхита̄ индаваджира̄ га̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе ‘‘инда̄дика̄ та̄ ваджира̄ джага̄го’’ти. тассаттхо, йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ та̄ двета ган̣а̄ ча джага̄ джаган̣а гару ча го гару ча че бхаванти, са̄ инда̄ дика̄ индасаддаа̄дика̄ ваджира̄ ваджира̄га̄тха̄ на̄ма̄ти.

таттха па̄тодайанти еттха па̄то удайанти падаччхедо ка̄таббо. паге пуббан̣хасамайе па̄чӣналокадха̄туто уггатанти аттхо. па̄то паге па̄чӣналокадха̄туто удети уггаччхатӣти па̄тодайо, сӯрийо. па̄топубба удадха̄ту уггамане айо, там̣ па̄тодайам̣. ба̄ладива̄ карам̣ ва̄ти ба̄ладива̄карам̣ ива̄типадаччхедо. ба̄ладива̄карам̣ ва̄ти ниггата̄бхинавасӯрийам̣ вийа. еттха ча ба̄лоти сампати джа̄то тарун̣ада̄рако потако ва̄. со хи балати ассаситапассаситаматтена джӣвати на сет̣т̣хена пан̃н̃а̄джӣвитена̄ти ба̄ло, тарун̣ада̄рако. баладха̄ту па̄н̣ане джӣва̄йам̣ ва̄. сӯрийарам̣сина̄ дивати диббатӣти дива̄. дивудха̄ту а. атха ва̄ дӣйати кхӣйати андхака̄ро етена̄ти дива̄. дӣдха̄ту кхайе а, ва̄гамо. там̣ каротӣти дива̄каро, дива̄ дивасе ва̄ каро а̄бха̄ йасса̄ти дива̄каро, сӯрийо. ба̄ласадисо дива̄каро ба̄ладива̄каро. атха ва̄ ба̄ло ива дива̄кароти ба̄ладива̄каро, навуггатасӯрийо. со пана а̄ка̄се наккхаттата̄ра̄нам̣ маджджхе сахассарам̣сӣхи лалати вила̄сати вийа̄ти аттхо.

йатӣнанти бхиккхӯнам̣. те хи йатанти ут̣т̣хаханти гхат̣анти ва̄йаманти кусале дхаммети йатӣти вуччанти. йата дха̄ту патийатане ва̄йа̄ме ва̄ и. атха ва̄ йаманти упараманти акусале дхаммети йатӣти вуччанти. йамудха̄ту упараме и. дха̄тванталопо. тесам̣ йатӣнам̣. лалитанти вила̄ситам̣. лалати вила̄сетӣти лалито, муни. лаладха̄ту вила̄се та. там̣. сирӣхӣти бхагавато ка̄йан̇гасобхаггапаттехи сирӣхи, ба̄ттим̣салаккхан̣а̄сӣтйа̄ нубйан̃джаначхаббан̣н̣арам̣сӣсан̇кхатехи сампаттисирӣхи ва̄. катапун̃н̃е ниссайатӣти сирӣ. сидха̄ту сева̄йам̣ рапаччайо иттхи лин̇гаджотакаӣпаччайо ча. катапун̃н̃ехи севийатӣти ва̄ сирӣ, сампатти. мӯлат̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘сирӣти пан̃н̃а̄пун̃н̃а̄на метам̣ адхивачана’’нти вуттам̣. йатӣнам̣ бхиккхӯнам̣ маджджхе сирӣхи лалитам̣ вила̄ситанти самбандхо. еттха ча идам̣ вуттам̣ хоти, йатха̄ па̄то удито уггато сӯрийо а̄ка̄се наккхаттата̄ра̄нам̣ маджджхе сахассарам̣сӣхи лалати вила̄сати, евам̣ муни локе йатӣнам̣ бхиккхӯнам̣ маджджхе ба̄ттим̣салаккхан̣а̄ сӣтйа̄нубйан̃джаначхаббан̣н̣арам̣сӣхи алан̇катехи сарӣрасобхагга паттӣхи сампаттисирӣхи лалати вила̄сатӣти.

пун̣н̣индусан̇ка̄самукханти пун̣н̣ачандена садисам̣ а̄нанасампаннам̣. йатха̄ хи чандо ка̄л̣апаккхе па̄т̣ипададивасато пат̣т̣ха̄йа дине дине ӯно хоти, евам̣ на мунино мукхам̣ а̄нанам̣ ӯнам̣. бхагавато пана мукхам̣ ниччам̣ парипун̣н̣ачандаман̣д̣алам̣ вийа анӯнам̣ хутва̄ собхати, тасма̄ пун̣н̣асаддена висесетва̄ пун̣н̣индусан̇ка̄самукханти тхомети. сол̣асакалехи пӯретӣти пун̣н̣ам̣. пӯрадха̄ту та, тасса н̣н̣о. идати наккхаттата̄ра̄нам̣ иссарийам̣ каротӣти инду, идидха̄ту иссарийам̣ у. пун̣н̣ам̣ парипун̣н̣ам̣ инду пун̣н̣инду, чандо. сан̇ка̄санти садисам̣. сан̇ка̄сасаддо хи упама̄ва̄чако нипа̄то. вуттан̃хи

субодха̄лан̇ка̄ре

‘‘ива̄ди ива ва̄ тулйа, сама̄нанибхасаннибха̄;

йатха̄ сан̇ка̄са тулита, ппака̄са патирӯпака̄’’тйа̄ди.

пун̣н̣ачандам̣ вийа мукхати собхатӣти мукхам̣, а̄нанам̣. мукхадха̄ту а. пун̣н̣индуна̄ сан̇ка̄сам̣ садисам̣ мукхам̣ а̄нанам̣ йасса соти пун̣н̣индусан̇ка̄самукхо, муниндо. там̣. муниндасса пана пун̣н̣а чандасса сахассарам̣сӣхи сассирико вийа бхиккхӯнам̣ маджджхе ба̄ттим̣са маха̄пуриса лаккхан̣а̄сӣтйа̄нубйан̃джана пат̣иман̣д̣итехи сирӣхи ча бйа̄маппабха̄париккхиттехи а̄вел̣а̄вел̣а̄ йамака̄йамака̄ гумба̄гумба̄ хутва̄ виниччхарантӣхи гханабуддхарасмисан̇кха̄техи алан̇кито сассирикамукхо хотӣти вуттам̣ хоти. тасма̄ пун̣н̣индусан̇ка̄самукханти тхомети.

анеджанти ниттан̣хам̣. ла̄бха̄ла̄бха̄дим̣ пат̣ичча еджати кампатӣти еджа̄, тан̣ха̄. еджадха̄ту кампане а, наттхи еджа̄ йасса̄ти анеджо, муниндо. вуттан̃хи маха̄ниддесапа̄л̣ийам̣ ‘‘ла̄бха̄ла̄бха йаса̄йаса нинда̄нинда сукхадуккхехи на ин̃джатӣти анеджо, бхагава̄ лаббхатӣ’’ти.

саббан̃н̃унти пат̣ивиддха саббан̃еййадхаммам̣. сан̇кхаравика̄ралаккхан̣анибба̄на пан̃н̃аттивасена пан̃чавидхам̣ саббам̣ н̃еййадхаммам̣ джа̄на̄ти пат̣ивиджджхати сӣлена̄ти саббан̃н̃ӯ, муниндо. саббасаддӯпапада н̃а̄дха̄ту рӯ. еттха ча саббе сан̇кхатадхамма̄ сан̇кхара̄ на̄ма сакасакапаччайехи сан̇кхарийантӣти катва̄. вин̃н̃аттидвайам̣ лахута̄диттайан̃ча вика̄ро на̄ма чатӯхи маха̄бхӯтехи вирӯпам̣ карийатӣти катва̄. вин̃н̃аттидвайасса йатха̄ккамам̣ читтаджава̄йодха̄ту читтаджапатхавӣ дха̄тӯнам̣ висесагун̣атта̄, лахута̄диттайасса ча читто тва̄ха̄раджаниппханнарӯпа̄нам̣ висесагун̣атта̄. пхасса̄дидхамма̄нам̣ пхусана̄дилаккхан̣ан̃ча патхавӣдха̄тва̄дӣнам̣ каккхал̣а̄дилаккхан̣ан̃ча, читтасса а̄рамман̣авиджа̄наналаккхан̣ан̃ча, нибба̄насса сантилаккхан̣ан̃ча, рӯпасса руппаналаккхан̣ан̃ча, на̄масса наманалаккхан̣ан̃ча, аниччата̄диттайа̄ни ча упачайа̄дичатта̄ри лаккхан̣арӯпа̄ни ча лаккхан̣а̄ни на̄ма лаккхийанти етена лаккхитабба̄ дхамма̄ти катва̄. асан̇кхатадха̄тунибба̄нам̣ на̄ма ва̄нам̣ вуччати тан̣ха̄, тато никкхантанти катва̄. париччхедарӯпам̣ иттхипуриса̄дигхат̣апат̣а̄дайо сабба воха̄раттха̄ ча пан̃н̃атти на̄ма пан̃н̃а̄пийати пака̄рена н̃а̄пийатӣти катва̄. еттха ча сан̇кха̄ранибба̄на̄ни параматтхадхамма̄ хонти. вика̄ра̄дӣсу пана вика̄ралаккхан̣а̄ни пан̃н̃аттивисесатта̄ висум̣ вутта̄ни. имехи двӣхи винимутта̄ пана париччхедарӯпа̄ саббавоха̄раттха̄ пан̃н̃аттӣти вутта̄ти ведитабба̄. апада̄на ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘саббам̣ атӣта̄дибхедам̣ хаттха̄малакам̣ вийа джа̄на̄тӣти саббан̃н̃ӯ’’ти вуттам̣.

саббан̃н̃ӯти ча камасаббан̃н̃ӯ, саким̣ саббан̃н̃ӯ, сататасаббан̃н̃ӯ, сатти саббан̃н̃ӯ, н̃а̄тасаббан̃н̃ӯ ча̄ти пан̃чавидха̄ хоти саббан̃н̃ӯ. таттха йатха̄ккамам̣ саббам̣ джа̄нанадхаммо камасаббан̃н̃ӯ на̄ма. ека̄ваджджанена джаванава̄рена джа̄нитаббам̣ чатусаччадхаммам̣ джа̄нанадхаммо саким̣саббан̃н̃ӯ на̄ма. чаккхувин̃н̃а̄н̣а̄дӣнам̣ нийата̄рамман̣аттам̣ джа̄нанадхаммо сататасаббан̃н̃ӯ на̄ма. екаппаха̄рена саббадхаммам̣ джа̄нанасаматтхо дхаммо саттисаббан̃н̃ӯ на̄ма. а̄ваджджана̄бхедена джа̄нитаббам̣ саббадхаммам̣ джа̄нанадхаммо н̃а̄тасаббан̃н̃ӯ на̄ма. тесу ча саким̣ саббан̃н̃ӯ саттисаббан̃н̃ӯвасена две дхамма̄ магган̃а̄н̣а̄нийева. тадавасеса̄ саббан̃н̃утан̃а̄н̣а̄ни хонти. там̣ саббан̃н̃ум̣.

мунинданти еттха мунисаддасса аттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. мунӣнам̣ индо иссаро муниндо, там̣ муниндам̣ ахам̣ ванда̄мӣти самбандхоти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. па̄тодайам̣ пагева удайам̣ уггатам̣, ба̄ладива̄карам̣ва навуггатасӯрийама̄н̣авоива, йатӣнам̣ бхиккхӯнам̣ маджджхе сирӣхи ба̄ттим̣самаха̄пурисалаккхан̣а̄ сӣтйа̄нубйан̃джанасампаттисан̇кха̄техи сирӣхи лалитам̣ вила̄ситам̣, пун̣н̣индусан̇ка̄самукхам̣ пун̣н̣ачандена садисам̣ а̄нанавантам̣, анеджам̣ ниттан̣хам̣, локадхаммехи анин̃джанам̣ ва̄, саббан̃н̃ум̣ саббадхамма виджа̄нантам̣, муниндам̣ буддхам̣ саккаччам̣ тӣхи два̄рехи ахам̣ ванда̄мӣти.

пан̃чамаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

6.

упетапун̃н̃о варабодхимӯле,

сасенама̄рам̣ сугато джинитва̄;

абоджджхи бодхим̣ арун̣одайамхи,

нама̄ми там̣ ма̄раджинам̣ абхан̇гам̣.

6. евам̣ пан̃чамага̄тха̄йа муниндам̣ вандитва̄ ида̄ни ма̄раджинагун̣ена тхомитва̄ вандитука̄мо упетапун̃н̃о тйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана джа та джа ган̣а двигаруйуттатта̄ ека̄дасаккхарехи лаккхита̄ упендаваджира̄га̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе ‘‘упа̄дика̄ са̄ва джата̄ джага̄ го’’ти. тассаттхо, йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ джата̄ джаган̣а таган̣а̄ ча джага̄ джаган̣агарӯ ча го гару ча че сийа̄, са̄ва са̄га̄тха̄ева упа̄дика̄ упасадда̄дика̄ индаваджира̄га̄тха̄ на̄ма̄ти.

упетапун̃н̃о йо сугато варабодхимӯле сасена ма̄рам̣ джинитва̄ арун̣одайамхи бодхим̣ абоджджхи ма̄раджинам̣ абхан̇гам̣, там̣ сугатам̣ ахам̣ нама̄мӣти самбандхо. таттха упетапун̃н̃оти сампаннада̄насӣла̄дипа̄рамӣпун̃н̃ава̄. да̄насӣла̄ди па̄рамӣпун̃н̃ена саманна̄гато ва̄. да̄насӣла̄дипа̄рамӣпун̃н̃ена упето самупето упагато самупагато сампанно саманна̄гатоти аттхо. айам̣ панеттха вачанаттхо, упанно сампанно хутва̄ ети гаччхати паваттатӣти упетам̣, пун̃н̃ам̣. упапуббаидха̄ту гатийам̣ та. пуна̄ти аттано ка̄раканти пун̃н̃ам̣, па̄рамӣпун̃н̃ам̣ лаббхати. пудха̄ту пӣн̣ане содхане ва̄ н̣йо. тасса н̃о. таттха аттано ка̄раканти пунаппунам̣ паваттийа̄ сачиттасантатин̃ча сам̣джанитапан̣ӣтарӯпависат̣ена саниссайа рӯпасантатин̃ча пуна̄ти пӣн̣ети содхети ва̄ти аттхо. айам̣ пат̣исамбхида̄маггаган̣т̣хипаде вутто. пӯрети аджджха̄сайанти ва̄ пун̃н̃ам̣. пӯрадха̄ту н̣йа. йо пуггало пун̃н̃ам̣ кароти тасса аджджха̄сайам̣ пӯретӣти аттхо.

атха ва̄ пуджджан̃ча бхавам̣ ниббаттетӣти пун̃н̃ам̣. ниббаттитаддхита̄йам̣. пӯджа падам̣ н̣йапаччайо. йо пун̃н̃ам̣ кароти, тасса пӯджитаббам̣ бхавам̣ паваттетӣти аттхо. тена вуттам̣ саммохавиноданӣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘пуна̄ти аттано ка̄ракам̣ пӯрети часса аджджха̄сайам̣ пуджджан̃ча бхавам̣ ниббаттетӣти пун̃н̃о’’ти. мӯлат̣ӣка̄йан̃ча ‘‘пуна̄тӣти содхети апун̃н̃апхалато дуккхасам̣килесато ча хитаджджха̄сайена пун̃н̃ам̣ каротӣти там̣ ниппха̄данена ка̄ракассаджджха̄сайам̣ пӯретӣти пун̃н̃о. пӯрако пуджджаниббаттако ча нируттилаккхан̣ена пун̃н̃оти ведитаббо’’ти вуттам̣. висуддхимаггамаха̄т̣ӣка̄йан̃ча- ‘‘пуна̄ти аттано санта̄нам̣ апун̃н̃апхалато дуккхасам̣килесато ча висодхетӣти пун̃н̃ам̣. хитасукхаджджха̄сайена пун̃н̃ам̣ каротӣти там̣ниппха̄данена ка̄ракасса аджджха̄сайам̣ пӯрети, пуджджабхавам̣ ниббаттетӣти ва̄ пун̃н̃ам̣. ити пӯрако пуджджаниббаттако ча нируттинайена пун̃н̃анти ведитаббо’’ти вуттам̣. упетам̣ сампаннам̣ пун̃н̃ам̣ па̄рамӣпун̃н̃ам̣ йасса соти упетапун̃н̃о, сугато лаббхати.

варабодхимӯлети уттамасса бодхируккхасса самӣпе. таттха вароти варитаббо паттхитаббо иччхитабботи ва̄ варо. бодхимӯлети еттха бодхӣти вуччати руккхопи, маггопи, саббан̃н̃утан̃а̄н̣ампи, нибба̄нампи. таттха хи бодхируккхамӯле пат̣хама̄бхи самбуддхоти ча, антара̄ ча бодхим̣ антара̄ ча гайанти ча а̄гатат̣т̣ха̄не руккхо. бодхӣти вуччати чатӯсу маггесу н̃а̄н̣анти а̄гатат̣т̣ха̄не магго. паппоти бодхим̣ варабхӯри медхасоти а̄гатат̣т̣ха̄не саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣. патва̄на бодхим̣ аматам̣ асан̇кхатанти а̄гатат̣т̣ха̄не нибба̄нам̣ бодхӣти вуччати. идха пана бодхируккхоти адхиппето. айам̣ пана тесам̣ вачанаттхо. буджджхати абуджджхи буджджхиссати чатта̄ри арийасачча̄ни саббам̣ н̃еййадхаммампи еттха̄ти бодхи, бодхируккхо. будхадха̄ту н̣и. буджджхати чатта̄ри сачча̄нӣти бодхи, магго. буджджхати саббан̃еййадхамманти бодхи, саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣. арийена буджджхитаббанти бодхи, нибба̄нам̣ лаббхати. варо уттамо бодхируккхоти варабодхи, тасса мӯлам̣ самӣпам̣ варабодхимӯлам̣, тасмим̣.

сасенама̄ранти саха сена̄йа паваттам̣ ма̄рара̄джам̣. таттха сийати бандхийатӣти сена̄. сидха̄ту бандханейу. та̄йа саха паваттатӣти сасено, ма̄рара̄джа̄. анаттхе нийодженто гун̣ама̄ран̣ена сатте ма̄ретӣти ма̄ро. марадха̄ту н̣а. сатта̄нам̣ кусалам̣ ма̄рети вина̄сетӣти ва̄ ма̄ро. сасено ча со ма̄ро ча̄ти сасенама̄ро, ма̄рара̄джа̄. там̣. джинитва̄ти паде каммам̣. упетапун̃н̃о йо сугатоти самбандхо. сугатасаддасса аттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева.

джинитва̄ти виса̄кхапун̣н̣амийам̣ буддхадине анаттхан̇гатейева сӯрийе па̄рамӣпун̃н̃атеджена виджайитва̄ти аттхо. абоджджхӣти пат̣ивиджджхи адхигами ва̄. бодхинти ануттарам̣ самма̄ самбодхим̣, арахаттамаггасаббан̃н̃утан̃а̄н̣анти аттхо. саббан̃н̃ута н̃а̄н̣ападат̣т̣ха̄нан̃хи магган̃а̄н̣ам̣, магган̃а̄н̣ападат̣т̣ха̄нан̃ча саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣ бодхӣти вуччати. там̣ бодхим̣.

арун̣одайамхӣти арун̣аудайамхӣти падаччхедо. арун̣уггаманавела̄йанти аттхо. таттха а̄самантато а̄локам̣ каронто унати гаччхатӣти арун̣о. а̄пуббаунадха̄ту гатимхи н̣а. а̄ка̄расса рассо. рака̄ра̄гамо. насса н̣о. сӯрийасса удайато пуббе уггатарам̣си арун̣о на̄ма̄ти аттхо. вуттан̃хи дасаканипа̄та ан̇гуттарапа̄л̣ийам̣ ‘‘сӯрийасса бхиккхаве удайато етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣ йадидам̣ арун̣уггам̣, евамева кхо бхиккхаве кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣ йадидам̣ самма̄дит̣т̣хӣ’’ти. йам̣ сандха̄йа вуттам̣ абхидха̄наппадӣпика̄йам̣ ‘‘сӯрассодайато пуббу, т̣т̣хитарам̣си сийа̄рун̣о’’ти. абхидха̄наппадӣпика̄т̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘арун̣аван̣н̣ата̄йа арати гаччхатӣти арун̣о’’ти вуттам̣. удети уггаччхатӣти удайо, сӯрийо. удидха̄ту а. удайасса сӯрийасса арун̣о уггатарам̣сӣти арун̣одайо. тассам̣ арун̣уггаманавела̄йам̣. бодхим̣ абоджджхӣти самбандхо.

бхагава̄ хи виса̄кхапун̣н̣амийам̣ анаттхан̇гатейева сӯрийе ма̄рабалам̣ видхаметва̄ чӣварӯпари патама̄нехи бодхируккхан̇карехи раттапава̄л̣апаллавехи вийа пӯджайама̄но раттийа̄ пат̣хамайа̄ме пуббенива̄сам̣ ануссаритва̄ маджджхимайа̄ме диббачаккхум̣ висодхетва̄ паччхимайа̄ме пат̣иччасамуппа̄дам̣ ануломапат̣иломам̣ манасикаритва̄ а̄на̄па̄начатуттхаджджха̄нам̣ ниббаттетва̄ тадева па̄дакам̣ катва̄ маха̄ваджиран̃а̄н̣асан̇кха̄там̣ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ маггапат̣ипа̄т̣ийа̄ адхигатена чатуттхамагган̃а̄н̣ена саббакилесе кхепетва̄ йада̄ арун̣о уггамиссати, тада̄ саббан̃н̃утан̃а̄н̣а̄дисабба буддхагун̣е пат̣ивиджджхи адхигамӣти вуттам̣ хоти.

ма̄раджинанти пан̃чама̄ра̄нам̣ виджита̄вим̣. девапутта килеса̄бхи сан̇кха̄ракхандхамаччусан̇кха̄те пан̃чама̄ре джина̄ти аджини джиниссатӣти ма̄раджино, сугато. девапуттакилеса̄бхисан̇кхарасан̇кхатам̣ ма̄раттайам̣ джина̄ти аджини, кхандхамаччусан̇кхатам̣ ма̄радвайам̣ авассам̣ джиниссатӣти аттхо. йади евам̣ касма̄ виджита̄винти вуттанти. авираддхам̣ екантена джийама̄натта̄ти. абхан̇ганти сасенама̄расса бхан̃джитум̣ виддхам̣ситум̣ асаматтхам̣. йасса кассачи бхан̃джитум̣ виддхам̣ситум̣ асаматтхам̣ ва̄. татра̄йам̣ вачанаттхо. ма̄рена йена кеначи бхан̃джитум̣ на саккотӣти абхан̇го, тена ва̄ на бхан̃джийати на виддхам̣сийатӣти абхан̇го, сугато. напубба бханджадха̄ту та. тасса дха̄твантена гака̄ра̄десо. атха ва̄ бханджати виддхам̣сатӣти бхан̇го, ма̄ро. йо кочи ва̄. наттхи бхан̇го ма̄ро йо кочи ва̄ йасса̄ти абхан̇го, сугато. там̣ абхан̇гам̣. танти сугатам̣. ма̄раджинам̣ абхан̇гам̣ там̣ сугатам̣ ахам̣ нама̄мӣти самбандхо.

имиссам̣ пана га̄тха̄йам̣ еканипа̄таджа̄такат̣т̣хакатха̄йам̣, апада̄нат̣т̣хакатха̄йан̃ча а̄гатанайена буддхасса ма̄равиджайа̄дим̣ сотуджана̄нам̣ бахуссутаттхам̣ сан̇кхепена ведитаббам̣. бодхи сатто хи маха̄сампаттим̣ анубхавитва̄ хаттхагатам̣ чаккаваттираджджам̣ кхел̣апин̣д̣ам̣ вийа анапеккхо чхат̣т̣етва̄ екӯнатим̣савассе а̄сал̣хипун̣н̣ама̄йа уттарасал̣ханаккхаттена йутте маха̄бхиниккхамам̣ никкхамитва̄ аноманадӣтӣре гхат̣ӣка̄рабрахмуна̄ диннам̣ арахатта дхаджабхӯтам̣ ат̣т̣хапариккха̄рам̣ пат̣иггахетва̄ нива̄сетва̄ саман̣апаббаджджам̣ катва̄ чхаббасса̄ни дуккарака̄рикам̣ чаритва̄ нигродхаруккхамӯле сенанигаме сенакут̣умбикасса дхӣтара̄йа суджа̄та̄йа саха сатасахассаггхийа̄ суван̣н̣апа̄тийа̄ диннам̣ саббам̣ апподакам̣ мадхупа̄йа̄сам̣ екат̣т̣хита̄лапаккаппама̄н̣ам̣ екӯнапан̃н̃а̄са̄лопам̣ парибхун̃джитва̄ са̄йанхасамайе девата̄хи алан̇катена маггена бодхируккха̄бхимукхо гаччханте антарамагге соттхийена на̄ма тин̣аха̄ракена диннам̣ ат̣т̣хамут̣т̣хикатин̣ам̣ гахетва̄ бодхиман̣д̣ам̣ а̄руйха идам̣ т̣ха̄нам̣ саббабуддха̄нам̣ авиджахитам̣ ачалат̣т̣ха̄нам̣ килесабхан̃джанат̣т̣ха̄нанти н̃атва̄ та̄ни тин̣а̄ни агге гахетва̄ ча̄леси. та̄вадева чуддасахаттхо паллан̇ко ахоси. та̄нипи тин̣а̄ни татха̄рӯпена сан̣т̣ха̄нена сантхарим̣су сан̣т̣хахим̣су ва̄. йатха̄рӯпам̣ сукусалопи вичиттака̄ро ва̄ поттхата̄ро ва̄ а̄ликхитумпи саматтхо наттхи. бодхи сатто бодхикхандхам̣ пит̣т̣хито катва̄ пураттха̄бхимукхо дал̣хама̄насо хутва̄ –

‘‘ка̄мам̣ тачо ча нха̄ру ча, ат̣т̣хи ча авасуссату;

упасуссату нисесам̣, сарӣре мам̣салохита’’нти.

на твева самма̄самбодхим̣ апатва̄ имам̣ паллан̇кам̣ бхиндисса̄мӣти асанисатасаннипа̄тенапи абхеджджарӯпам̣ там̣ паллан̇кам̣ абхан̃джитва̄ нисӣди. тасмим̣ самайе ма̄ро девапутто сиддхаттхакума̄ро ‘‘майхам̣ васам̣ атиккамитука̄мо, на да̄ни асса атиккамитум̣ дасса̄мӣ’’ти ма̄рабаласса сантикам̣ гантва̄ етаматтхам̣ а̄рочетва̄ ма̄рагхосанам̣ на̄ма гхоса̄петва̄ ма̄рабалам̣ а̄да̄йа никкхами. са̄ ма̄расена̄ ма̄расса пурато два̄даса йоджана̄ хонти. даккхин̣ато ча ва̄мато ча два̄даса йоджана̄. паччхато чаккава̄л̣апарийантам̣ катва̄ т̣хита̄, уддхам̣ навайоджануббедха̄. йасса̄ унна̄дантийа̄ унна̄дасаддо йоджанасахассато пат̣т̣ха̄йа патхавӣундрийасаддо вийа суййати. атха ма̄ро девапутто дийад̣д̣хайоджанасатикам̣ гиримекхалам̣ на̄ма хаттхим̣ абхирӯхитва̄ ба̄хусахассам̣ ма̄петва̄ на̄на̄вудха̄ни аггахеси. авасеса̄йапи ма̄рапариса̄йа две джана̄ екасадисам̣ а̄вудхам̣ на ган̣хим̣су. на̄наппака̄раван̣н̣а̄ на̄наппака̄ра мукха̄ хутва̄ маха̄саттам̣ аджджхоттхарама̄на̄ а̄гамам̣су.

дасасахассачаккава̄л̣адевата̄ пана маха̄саттасса тхути йо вадама̄на̄ ат̣т̣хам̣су. сакко девара̄джа̄ виджайуттарасан̇кхам̣ дхамама̄но ат̣т̣ха̄си. со кира сан̇кхо вӣсахаттхасатико хоти. саким̣ ва̄там̣ га̄ха̄петва̄ дхаманто чатта̄ро ма̄се саддам̣ каритва̄ ниссаддо хоти. маха̄ка̄л̣ана̄га ра̄джа̄ атирекападасатена ван̣н̣ам̣ ваданто ат̣т̣ха̄си. маха̄брахма̄ сетаччхаттам̣ дха̄райама̄но ат̣т̣ха̄си. ма̄ра бале пана бодхиман̣д̣алам̣ упасан̇каманте тесам̣ екопи т̣ха̄тум̣ на̄саккхи. саммукха саммукхат̣т̣ха̄ненева пала̄йим̣су. ка̄л̣о на̄ма на̄гара̄джа̄ патхавим̣ нимуджджитва̄ пан̃чайоджанасатикам̣ мантиракана̄габхаванам̣ гантва̄ убхохи хаттхехи мукхам̣ пидахитва̄ нипанно. сакко виджайуттарасан̇кхам̣ пит̣т̣хийам̣ катва̄ чаккава̄л̣амукха ват̣т̣ийам̣ ат̣т̣ха̄си. маха̄брахма̄ сетаччхаттам̣ кот̣ийам̣ гахетва̄ брахмалокамева агама̄си. екадевата̄пи т̣ха̄тум̣ саматтхо на̄ма на̄хоси. маха̄пурисо екакова нисӣди. ма̄ропи аттано парисам̣ а̄ха ‘‘та̄та суддходанапуттена сиддхаттхена садисо ан̃н̃о пурисо на̄ма наттхи, майам̣ саммукха̄ йуддхам̣ да̄тум̣ на саккхисса̄ма, паччха̄ бха̄гена дасса̄ма̄’’ти. маха̄пурисопи тӣн̣и пасса̄ни олокетва̄ саббадевата̄нам̣ пала̄йитатта̄ сун̃н̃а̄ни аддаса. пуна уттарапассена ма̄рабалам̣ аджджхоттхарама̄нам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ еттако джано мам̣ екакам̣ сандха̄йа махантам̣ ва̄йа̄мам̣ кароти, имасмим̣ т̣ха̄не майхам̣ ма̄та̄ ва̄ пита̄ ва̄ бха̄та̄ ва̄ ан̃н̃о кочи н̃а̄тако ва̄ наттхи, има̄ пана даса па̄рамийова майхам̣ дӣгхараттам̣ путтапариджанасадиса̄, тасма̄ майа̄ па̄рамийова пхалакам̣ катва̄ па̄рамисаттхенева пахаритва̄ айам̣ балака̄йо майа̄ виддхам̣сетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти даса па̄рамийо а̄ваджджама̄но нисӣди.

атха ма̄ро девапутто етенева сиддхаттхам̣ пала̄песса̄мӣти ва̄таман̣д̣алам̣ самут̣т̣ха̄песи. тан̇кхан̣ан̃н̃ейева пураттхима̄ дибхеда̄ ва̄та̄ самут̣т̣хахитва̄ ад̣д̣хайоджанаекайоджана двийоджанатийоджанаппама̄н̣а̄ни паббатакӯт̣а̄ни пада̄летва̄ ванагаччхаруккха̄дӣни уддхам̣ мӯла̄ни катва̄ са̄манта̄ га̄манигаме чун̣н̣авичун̣н̣ам̣ ка̄тум̣ саматтха̄пи маха̄пурисасса пун̃н̃атеджена маха̄нубха̄вена бодхисаттам̣ патва̄ чӣваракан̣н̣аматтампи ча̄летум̣ на̄саккхим̣су. тато удакена аджджхоттхаритва̄ ма̄ресса̄ма̄ти маха̄вассам̣ самут̣т̣ха̄песи. тасса̄нубха̄вена упарӯпари сатапат̣аласахассапат̣ала̄дибхеда̄ вал̣а̄хака̄ ут̣т̣хахитва̄ вассим̣су. вут̣т̣хидха̄ра̄вегена патхавӣ бхинна̄ ахоси. ванаруккха̄дӣнам̣ упарибха̄гена маха̄мегхо а̄гантва̄ маха̄ саттасса чӣваре усса̄вабиндуггахан̣аматтампи теметум̣ на̄саккхи. тато па̄са̄н̣авассам̣ самут̣т̣ха̄песи. маханта̄ни паббатакӯт̣а̄ни дхӯма̄йанта̄ни паджджаланта̄ни а̄ка̄сена̄гантва̄ бодхисаттасса па̄дамӯле диббама̄ла̄гул̣абха̄вам̣ а̄паджджим̣су. тато пахаравассам̣ самут̣т̣ха̄песи. екатодха̄ра̄ убхатодха̄ра̄ асисаттикхураппа̄дайо дхӯма̄йанта̄ паджджаланта̄ а̄ка̄сена̄гантва̄ бодхисаттам̣ патва̄ диббапуппха̄ни ахесум̣. тато ан̇га̄равассам̣ самут̣т̣ха̄песи. ким̣сукаван̣н̣а̄ ан̇га̄ра̄ а̄ка̄сена̄гантва̄ бодхисаттасса па̄дамӯле дибба пуппха̄ни хутва̄ викирим̣су. тато куккул̣авассам̣ самут̣т̣ха̄песи. аччун̣хо аггиван̣н̣о куккул̣о а̄ка̄сена̄гантва̄ бодхисаттасса па̄дамӯле диббачанданачун̣н̣ам̣ хутва̄ нипатати. тато ва̄л̣укавассам̣ самут̣т̣ха̄песи. атисукхумава̄л̣ика̄ дхӯма̄йанта̄ паджджаланта̄ а̄ка̄сена̄гантва̄ бодхисаттасса па̄дамӯле диббапуппха̄ни хутва̄ нипатим̣су. тато калалавассам̣ самут̣т̣ха̄песи. там̣ калалавассам̣ дхӯма̄йантам̣ паджджалантам̣ а̄ка̄се на̄гантва̄ бодхисаттасса па̄дамӯле диббавилепанам̣ хутва̄ патати. тато имина̄ бхим̣сетва̄ сиддхаттхам̣ пала̄песса̄мӣти андхака̄рам̣ самут̣т̣ха̄песи. там̣ чатуран̇гасаманна̄гатам̣ андхака̄рам̣ вийа маха̄тамам̣ хутва̄ бодхисаттам̣ патва̄ сӯрийаппабха̄ вихатам̣ вийа антарадха̄йати.

евам̣ ма̄ро има̄хи навахи ва̄тавассапа̄са̄н̣апахараан̇га̄ра куккул̣ава̄л̣ука калалаандхака̄равут̣т̣хӣхи бодхисаттам̣ пала̄петум̣ асакконто ‘‘ким̣ бхан̣е тит̣т̣хатха имам̣ сиддхаттхакума̄рам̣ ган̣хатха ханатха пала̄петха̄’’ти парисам̣ а̄н̣а̄петва̄ сайампи гиримекхаласса хаттхино кхандхе нисинно чакка̄вудхам̣ а̄да̄йа бодхисаттам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘сиддхаттха ут̣т̣ха̄хи етасма̄ паллан̇ка̄, на̄йам̣ тумха̄кам̣ па̄пун̣а̄ти, майхам̣ева па̄пун̣а̄тӣ’’ти а̄ха. маха̄сатто тасса вачанам̣ сутва̄ авоча ‘‘ма̄ра нева тайа̄ дасапа̄рамийо пӯрита̄, на упапа̄рамийо на параматтха па̄рамийо на̄пи пан̃чамаха̄паричча̄га̄ париччатта̄ на н̃а̄таттхачарийа̄ на локаттхачарийа̄ на буддхаттхачарийа̄ пӯрита̄, сабба̄ та̄ майа̄йева пӯрита̄, тасма̄ на̄йам̣ паллан̇ко туйхам̣ па̄пун̣а̄ти, майхамева па̄пун̣а̄тӣ’’ти. ма̄ро куддхо кодхавегам̣ асаханто маха̄пурисасса чакка̄вудхам̣ виссаджджеси. там̣ тасса дасапа̄рамийо а̄ваджджантасса упарибха̄ге ма̄ла̄вита̄нам̣ хутва̄ ат̣т̣ха̄си. там̣ кира кхурачакка̄вудхам̣ ан̃н̃ада̄ тена куддхена виссат̣т̣хам̣ екагханапа̄са̄н̣а тхамбхе вам̣сакал̣ӣре вийа чхиндантам̣ гаччхати. ида̄ни пана тасмим̣ ма̄ла̄вита̄нам̣ хутва̄ т̣хите авасеса̄ ма̄рапариса̄ ида̄ни паллан̇като вут̣т̣ха̄йа пала̄йиссатӣти махантамаханта̄ни селакӯт̣а̄ни виссаджджесум̣. та̄нипи маха̄пурисасса па̄рамийо а̄ваджджантасса ма̄ла̄гул̣абха̄вам̣ а̄паджджитва̄ бхӯмийам̣ патим̣су.

девата̄ чаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ т̣хита̄ гӣвам̣ паса̄ретва̄ сӣсам̣ уккхипитва̄ ‘‘нат̣т̣хо вата бхо сиддхаттхакума̄расса рӯпаггаппатто аттабха̄во, ким̣ ну кхо кариссатӣ’’ти олокенти. тато маха̄пурисо пӯритапа̄рамӣнам̣ бодхисатта̄нам̣ абхи самбуджджханадивасе паттапаллан̇ко майхам̣ва па̄пун̣а̄тӣти ватва̄ т̣хитам̣ ма̄рам̣ а̄ха ‘‘ма̄ра туйхам̣ да̄насса диннабха̄ве ко саккхӣ’’ти. ма̄ро ‘‘еттака̄ джана̄ саккхино’’ти ма̄ра бала̄бхимукхам̣ хаттхам̣ паса̄рети. тасмим̣ кхан̣е ма̄рапариса̄йа ‘‘ахам̣ саккхӣ ахам̣ саккхӣ’’ти паваттасаддо патхавӣундрийасаддасадисо ахоси. атха кхо ма̄ро маха̄пурисам̣ а̄ха ‘‘сиддхаттха туйхам̣ да̄насса диннабха̄ве ко саккхӣ’’ти. маха̄пурисо ‘‘туйхам̣ та̄ва да̄насса диннабха̄ве сачетана̄ саккхино. майхам̣ пана имасмим̣ т̣ха̄не сачетано кочи саккхӣ на̄ма наттхи. тит̣т̣хату та̄ва ме авасесаттабха̄весу диннада̄нам̣, вессантараттабха̄ве пана т̣хатва̄ майхам̣ саттасаттака маха̄да̄насса диннабха̄ве ачетана̄пи гханамаха̄патхавӣ саккхӣ’’ти чӣварагаббхантарато даккхин̣ахаттхам̣ нӣхаритва̄ вессантараттабха̄ве майхам̣ саттасаттакамаха̄да̄насса диннабха̄ве твам̣ саккхи на саккхӣти маха̄патхавийа̄бхимукхам̣ хаттхам̣ паса̄реси. маха̄ патхавӣ ‘‘ахам̣ те да̄насса саккхӣ’’ти виравасахассена виравасатасахассена ма̄рабалам̣ аваттхарама̄на̄ вийа уннади.

тато маха̄пурисе диннам̣ те сиддхаттха маха̄да̄нам̣ уттама да̄нанти вессантарада̄нам̣ саммасанте дийад̣д̣хайоджанасатико гиримекхало хаттхӣ джа̄н̣укехи патит̣т̣ха̄си. ма̄рапариса̄ диса̄видиса̄ пала̄йим̣су. две екамаггена гата̄ на̄ма наттхи. сӣса̄бхаран̣а̄ни чева ваттха̄бхаран̣а̄ни ча паха̄йа саммукха саммукхат̣т̣ха̄не диса̄видиса̄хийева пала̄йим̣су. тато девасан̇гхо пала̄йама̄нам̣ ма̄рабалам̣ дисва̄ ма̄расса пара̄джайо джа̄то. сиддхаттхакума̄расса джайо. джайапӯджам̣ карисса̄ма̄ти на̄га̄ на̄га̄нам̣, супан̣н̣а̄ супан̣н̣а̄нам̣, девата̄ девата̄нам̣, брахма̄но брахма̄нам̣ песетва̄ гандхама̄ла̄ди хаттха̄ маха̄пурисасса сантикам̣ бодхипаллан̇кам̣ а̄гамам̣су. евам̣ гатесу ча панетесу –

‘‘джайо хи буддхасса сирӣмато айам̣,

ма̄расса ча па̄пимато пара̄джайо;

уггхосисум̣ бодхиман̣д̣е памодита̄,

джайам̣ тада̄ на̄гаган̣а̄ махесино.

джайо хи буддхасса сирӣмато айам̣,

ма̄расса ча па̄пимато пара̄джайо;

уггхосисум̣ бодхиман̣д̣е памодита̄,

джайам̣ тада̄ супан̣н̣асан̇гха̄ махесино.

джайо хи буддхасса сирӣмато айам̣,

ма̄расса ча па̄пимато пара̄джайо;

уггхосисум̣ бодхиман̣д̣е памодита̄,

джайам̣ тада̄ деваган̣а̄ махесино.

джайо хи буддхасса сирӣмато айам̣,

ма̄расса ча па̄пимато пара̄джайо;

уггхосисум̣ бодхиман̣д̣е памодита̄,

джайам̣ тада̄ брахмаган̣а̄пи та̄дино’’ти.

авасесесу дасасу чаккава̄л̣асахассесу девата̄ ма̄ла̄гандхавилепанехи ча пӯджайама̄на̄ на̄наппака̄ра тхутийо ча вадама̄на̄ ат̣т̣хам̣су. евам̣ анаттхан̇гатейева сӯрийе маха̄пурисо ма̄рабалам̣ видхаметва̄ чӣварӯпари пата ма̄нехи бодхируккхан̇курехи раттапава̄л̣апаллавехи вийа пӯджайама̄но пат̣хамайа̄ме пуббенива̄сан̃а̄н̣ам̣ ануссаритва̄ маджджхимайа̄ме диббачаккхум̣ висодхетва̄ паччхимайа̄ме пат̣ичча самуппа̄де н̃а̄н̣ам̣ ота̄реси. атхасса два̄дасападикам̣ паччайа̄ ка̄рам̣ ват̣т̣авиват̣т̣авасена ануломато пат̣иломато саммасантасса дасасахассилокадха̄ту удакапарийантам̣ катва̄ два̄дасаккхаттум̣ сампакампи. маха̄пурисена пана дасасахасси локадха̄тум̣ унна̄детва̄ арун̣уггаманавела̄йам̣ саббан̃н̃ута н̃а̄н̣ам̣ пат̣ивиджджхӣти вуттам̣ хоти. идха пана вутта̄васесам̣ та̄су ча олокетва̄ гахетаббанти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. упетапун̃н̃о сампанна да̄на̄дипа̄рамӣпун̃н̃ава̄ да̄на̄дипа̄рамӣпун̃н̃ена сампанно ва̄, йо сугато варабодхимӯле уттамасса бодхируккхасса самӣпе, сасенама̄рам̣ сена̄йа саха паваттам̣ ма̄рара̄джам̣, джинитва̄ па̄рамӣпун̃н̃атеджена виджайитва̄, арун̣одайамхи виса̄кхапун̣н̣амийам̣ арун̣уггаманавела̄йам̣, бодхим̣ арахаттамагган̃а̄н̣а саббан̃н̃утан̃а̄н̣асан̇кха̄там̣ бодхим̣, абоджджхи пат̣ивиджджхи адхигами ва̄, ма̄раджинам̣ пан̃чама̄ра̄нам̣ виджита̄вим̣, абхан̇гам̣ сасенама̄ро йо кочи ва̄ бхиндитум̣ асаматтхам̣ там̣ сугатам̣ ахам̣ нама̄мӣти.

чхат̣т̣хамаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

7.

ра̄га̄ди чхеда̄малан̃а̄н̣акхаггам̣,

сатӣсаман̃н̃а̄пхалака̄бхига̄хам̣;

сӣлогхалан̇ка̄равибхӯситам̣ там̣,

нама̄мибхин̃н̃а̄варамиддхупетам̣.

7. евам̣ чхат̣т̣хамага̄тха̄йа сугатам̣ вандитва̄ ида̄ни арахатта магган̃а̄н̣а̄дӣхи чатӯхи гун̣ехи тхомитва̄ вандитука̄мо ра̄га̄дитйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана индаваджира упендаваджира га̄тха̄двайасса лаккхан̣асса миссакатта̄ ека̄дасаккхарехи лаккхита̄ упаджа̄тига̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе ‘‘анантародӣриталаккхан̣а̄ че, па̄да̄вимисса̄ упаджа̄тийо та̄’’ти. тассаттхо. йасса̄ вуттийа̄ анантаро дӣриталаккхан̣а̄ анантаре удӣритам̣ вуттам̣ индаваджиропенда ваджирага̄тха̄нам̣ лаккхан̣аванта̄ па̄да̄ вимисса̄ сам̣сат̣т̣ха̄ че бхаванти, та̄ вуттийо упаджа̄тийо на̄ма̄ти.

таттха ра̄га̄дичхеда̄мала н̃а̄н̣акхагганти еттха ра̄гаа̄дичхеда амалан̃а̄н̣акхаггантипадаччхедо. ра̄га̄дикилесам̣ чхиндантам̣ малавира хитам̣ арахаттамагган̃а̄н̣асан̇кха̄там̣ асивантанти аттхо. татра̄йам̣ вачанаттхо. рӯпа̄дӣсу ран̃джатӣти ра̄го. ранджадха̄ту ра̄ге н̣а. ра̄го а̄ди йесантети ра̄га̄дайо, килеса̄. те чхиндатӣти ра̄га̄дичхедам̣, арахаттамагган̃а̄н̣ам̣. апа̄йам̣ малати дха̄ретӣти малам̣, ра̄га̄ди. атха ва̄ малати сам̣килиссати етена̄ти малам̣. маладха̄ту сам̣килесане а. малато вирахитам̣ амалам̣, н̃а̄н̣ам̣. чатта̄ри сачча̄ни джа̄на̄ти пат̣ивиджджхатӣти н̃а̄н̣ам̣, арахаттамагган̃а̄н̣ам̣. ра̄га̄дичхедан̃ча амалан̃ча там̣ н̃а̄н̣ан̃ча̄ти ра̄га̄дичхеда̄малан̃а̄н̣ам̣. руккха̄дим̣ кхаггати чхиндати етена̄ти ва̄ кхаггам̣, пакатиаси. кхаггам̣ вийа̄ти кхаггам̣, н̃а̄н̣ам̣. ра̄га̄дичхеда̄малан̃а̄н̣асан̇кхатам̣ кхаггам̣ йасса соти ра̄га̄дичхеда̄малан̃а̄н̣акхагго, буддхо. ра̄га̄дикилесам̣ чхиндантена малавира хитена аггамагган̃а̄н̣асан̇кхатена асина̄ саманна̄гатоти аттхо. там̣.

сатӣсаман̃н̃а̄ пхалака̄бхига̄ханти еттха сатисаман̃н̃а̄пхалака абхига̄хантипадаччхедо. самма̄сатина̄микам̣ пхалакам̣ дал̣хага̄ха канти аттхо. татра̄йам̣ вачанаттхо. саран̣ам̣ сати, сарати сампайуттадхамма̄ ета̄йа̄ти, саратӣти ва̄ сати. сарадха̄тути. атха ва̄ пама̄дам̣ сарати хим̣сатӣти сати, самма̄сати. сарадха̄ту хим̣са̄йам̣ти. самма̄ а̄джа̄на̄ти ета̄йа̄ти саман̃н̃а̄, сатиити саман̃н̃а̄ сатисаман̃н̃а̄, асиа̄дисаттхам̣ пхалати нива̄ретӣти пхалакам̣, кхет̣акам̣. пхаладха̄ту нива̄ран̣е н̣ву. сатисаман̃н̃ам̣ пхалакам̣ абхидал̣хам̣ ган̣хатӣти сатисаман̃н̃а̄пхала ка̄бхига̄хо, буддхо лаббхати. йатха̄ хи сена̄йа пхалакам̣ асиа̄дисаттхам̣ раккхати, евам̣ сатисам̣варо чаккха̄ди два̄ресу рӯпа̄диа̄рамман̣ам̣ пависитум̣ адатва̄ раккхати. тасма̄ бхагава̄ сатидхаммо сабба̄кусала̄нам̣ раккхакатта̄ саббакусала дхамма̄нам̣ упака̄ратта̄ саббаттха̄нам̣ са̄дхакатта̄ ча сатипхалакам̣ дал̣хам̣ ган̣хатӣти вуттам̣ хоти. вуттан̃хи ‘‘йе кечи кусала̄ дхамма̄, саббе те аппама̄дамӯлака̄ аппама̄дасамосаран̣а̄, аппама̄до тесам̣ дхамма̄нам̣ аггамаккха̄йатӣ’’ти ча. ‘‘сатим̣ кхва̄хам̣ бхиккхаве саббаттхикам̣ вада̄мӣ’’ти ча.

сӣлогхалан̇ка̄равибхӯситанти сӣлаогхаалан̇ка̄ра вибхӯ ситанти падаччхедо. висуддхасӣла̄нам̣ самӯхасан̇кха̄тена алан̇ка̄рена вибхӯситанти аттхо. таттха сӣланти локуттара сӣлам̣. тасса аттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. там̣ пана четана̄ сӣлам̣, четасикам̣ сӣлам̣, сам̣варо сӣлам̣, авӣтиккамо сӣлан̃ча̄ти чатуббидхам̣ хоти. таттха четана̄ сӣлам̣ на̄ма па̄н̣а̄типа̄та̄ дӣхи ва̄ вирамантасса ваттапат̣ипаттим̣ ва̄ пӯрентасса четана̄. четасикасӣлам̣ на̄ма па̄н̣а̄типа̄та̄дӣхи вирамантасса вирати. сам̣варо сӣланти еттха сам̣варо па̄тимоккхасам̣варо, сати сам̣варо, н̃а̄н̣асам̣варо, кхантисам̣варо, вӣрийасам̣варо ча̄ти пан̃чавидхо хоти, саббаметам̣ сам̣варо сӣлам̣ на̄ма. авӣтиккамо сӣлам̣ на̄ма сама̄диннасӣласса ка̄йикава̄часико анатиккамоти. вуттан̃хетам̣ пат̣исамбхида̄йам̣ ‘‘ким̣сӣлантичетана̄ сӣлам̣, четасикам̣ сӣлам̣, сам̣варо сӣлам̣, авӣтиккамо сӣла’’нти. идха пана авӣтиккамо сӣлам̣ на̄дхиппетам̣. касма̄. бхагавато сама̄диннасиккха̄падасса абха̄вато. буддха̄нан̃хи сиккха̄падам̣ на̄ма наттхӣти. огхоти самӯхо. огхасаддо хи самӯхава̄чако. тена вуттам̣ абхидха̄наппадӣпика̄йам̣

‘‘самӯхо ган̣асан̇гха̄та̄, самуда̄йо ча сан̃чайо;

сандохо нивахо огхо, висаро никаро чайо’’тйа̄ди.

аваханати гаччхати паваттати авайавам̣ еттха̄ти огхо, самӯхо. авапуббаханадха̄ту гатимхи н̣о. авасса о, ханасса гхо. абхидха̄наппадӣпика̄т̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘авайавам̣ катва̄ бйа̄пийати гаччхатӣти огхо’’ти вуттам̣. сӣла̄нам̣ огхо самӯхо сӣлогхо. алан̇ка̄роти пил̣андхано. алам̣ вибхусам̣ там̣ саман̇гӣпуггалам̣ кароти анена̄ти алан̇ка̄ро, сӣлам̣. алам̣саддӯпападакарадха̄ту н̣о. сӣлогхо ева алан̇ка̄ро сӣлогха̄лан̇ка̄ро, тена вибхӯ сийатӣти сӣлогхалан̇ка̄равибхӯсито, буддхо. тена пана ан̃н̃ехи аса̄дха̄ран̣ена локуттарасӣла̄лан̇ка̄рена вибхӯсито. на чӣвара̄дина̄лан̇ка̄рена̄ти аттхо. сӣла̄лан̇ка̄рена хи садисо алан̇ка̄ро на̄ма наттхи. там̣ сӣлогхалан̇ка̄равибхӯситам̣.

нама̄мибхин̃н̃а̄варамиддхупетанти еттха нама̄ми абхин̃н̃а̄варам̣ иддхи упетанти падаччхедо. таттха нама̄мӣти ванда̄ми. абхин̃н̃а̄варамиддхупетанти абхин̃н̃а̄сан̇кха̄та̄йа уттама̄йа иддхийа̄ саманна̄гатанти аттхо. абхивисесена джа̄на̄тӣти абхин̃н̃а̄, чхаббидхам̣ н̃а̄н̣ам̣. тан̃хи иддхивидхадиббасота парачитта виджа̄нана пуббенива̄са̄нуссати чутӯпапа̄та а̄саваккхайа н̃а̄н̣авасена чхаббидхам̣ хоти. таттха иддхивидхан̃а̄н̣анти екопи хутва̄ бахудха̄ хотӣтиа̄динайаппаватте иддхивидхе джа̄нана н̃а̄н̣ам̣. диббасотан̃а̄н̣анти дӯрасантика̄дибхедасадда̄рамман̣а̄йа диббасотадха̄туйа̄ джа̄нанан̃а̄н̣ам̣. парачиттавиджа̄нанан̃а̄н̣анти парасатта̄нам̣ читтапариччхедасса виджа̄нанан̃а̄н̣ам̣. пуббенива̄са̄ нуссатин̃а̄н̣анти аттасанта̄не вуттхавасена чева гочара нива̄савасена ча пуббе атӣтабхавесу кхандха̄дӣнам̣ ануссаран̣а сатийа̄ сампайуттам̣ н̃а̄н̣ам̣. чутӯпапа̄тан̃а̄н̣анти сатта̄нам̣ чутийан̃ча упапа̄те ча джа̄нанан̃а̄н̣ам̣. еттха ча ат̣т̣хакатха̄су чутӯпапа̄тан̃а̄н̣ат̣т̣ха̄не тасса са̄дхакатта̄ диббачаккхун̃а̄н̣анти вуттам̣. а̄саваккхайан̃а̄н̣анти саччапариччхедасса джа̄нанам̣ арахатта магган̃а̄н̣анти. варанти уттамам̣. иддхӣти иджджханам̣ самиджджханам̣. иджджхати самиджджхатӣти ва̄ иддхи. идхадха̄тути. абхин̃н̃а̄сан̇кха̄та̄йа вара̄йа иддхийа̄ упето самупето саманна̄гатоти абхин̃н̃а̄варамиддхупето, буддхо. там̣ абхин̃н̃а̄варамиддхупетам̣. там̣ буддхам̣ ахам̣ нама̄мӣти самбандхо.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. ра̄га̄дичхеда̄малан̃а̄н̣а кхаггам̣ ра̄га̄дикилесам̣ чхиндантам̣ малавирахитам̣ арахаттамагган̃а̄н̣а сан̇кха̄там̣ асивантам̣, сатӣсаман̃н̃а̄пхалака̄бхига̄хам̣ самма̄ сатина̄микам̣ пхалакам̣ дал̣хагахан̣ам̣, сӣлогхалан̇ка̄равибхӯситам̣ сӣла̄нам̣ самӯхасан̇кха̄тена алан̇ка̄рена вибхӯситам̣, абхин̃н̃а̄ варамиддхупетам̣ абхин̃н̃а̄сан̇кха̄та̄йа вара̄йа уттама̄йа иддхийа̄ упетам̣ самупетам̣ саманна̄гатам̣ там̣ буддхам̣ ахам̣ нама̄мӣти.

саттамаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

8.

дайа̄лайам̣ саббадхи дуккарам̣ карам̣,

бхаван̣н̣ава̄тиккамамаггатам̣ гатам̣;

тилокана̄тхам̣ сусама̄хитам̣ хитам̣,

самантачаккхум̣ пан̣ама̄ми там̣митам̣.

8. евам̣ саттамага̄тха̄йа буддхам̣ вандитва̄ ида̄ни маха̄карун̣а̄ дӣхи навахи гун̣ехи тхомитва̄ вандитука̄мо дайа̄лайантйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана джа та джа раган̣ехи йуттатта̄ два̄дасаккхарехи лаккхита̄ чатупа̄дантайамака̄ вам̣сат̣т̣хага̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе ‘‘ваданти вам̣сат̣т̣хамидам̣ джата̄ джара̄’’ти. тассаттхо, йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ джата̄ джатаган̣а̄ ча джара̄ джараган̣а̄ ча че бхаванти, идам̣ вуттам̣ вам̣сат̣т̣хам̣ вам̣сат̣т̣хага̄тха̄ на̄ма̄ти мунайо исайо вадантӣти.

таттха дайа̄лайанти маха̄карун̣а̄йа ча, метта̄йа ча а̄дха̄рам̣. дайа̄саддо хи карун̣а̄йа ча, метта̄йа ча ваттати. адайа̄панноти еттха хи карун̣а̄йа ваттати. никкарун̣икатам̣ а̄панноти аттхо. дайа̄панноти еттха метта̄йа меттачиттатам̣ а̄панноти аттхо. идха пана тадубхайампи ват̣т̣ати. тасма̄ дайа̄ ча дайа̄ ча дайа̄ти саддасарӯпекасесо ка̄таббо. вачанаттхо панеттха евам̣ ведитаббо. дайати хим̣сати ка̄рун̣иканти дайа̄, маха̄карун̣а̄. дайадха̄ту хим̣са̄йам̣ а. йа̄ карун̣а̄ йа̄ва йатха̄дхиппетам̣ парасса хитаниппхаттим̣ на па̄пун̣а̄ти, та̄ва ка̄рун̣икам̣ хим̣сатӣти аттхо. дайати хим̣сати апанети парадуккханти ва̄ дайа̄. атха ва̄ дайати аттано сукхампи паха̄йа кхедам̣ ган̣ха̄ти саджджано ета̄йа̄ти дайа̄, дайати анугган̣ха̄ти па̄паджанампи ета̄йа̄ти ва̄ дайа̄, дайанти ган̣ханти бодхисатта̄ самма̄самбодхим̣ ета̄йа̄ти ва̄ дайа̄, бодхисатта̄ буддхабха̄ва̄йа абхинӣха̄ракаран̣а ка̄ле хаттхагатампи аггапхалам̣ чхат̣т̣етва̄ маха̄карун̣а̄йа сам̣са̄раса̄гарато сатте самуддхаритука̄ма̄ анасса̄са карам̣ махантам̣ сам̣са̄радуккхан̃ча паччхимабхаве саха амата дха̄тупат̣ила̄бхена анекагун̣асамалан̇катам̣ саббан̃н̃утан̃а̄н̣ан̃ча ган̣хантӣти аттхо. дайати дада̄ти сатта̄нам̣ абхайам̣ ета̄йа̄ти дайа̄, метта̄. дайадха̄ту да̄не а. дайати гаччхати вибха̄гам̣ акатва̄ саттесу самам̣ паваттатӣти дайа̄. йатха̄ удакам̣ саббасаттесу сӣтена самам̣ пхарати раджомалан̃ча пава̄хети, евам̣ метта̄ па̄пакалйа̄н̣аджанесу вибха̄гам̣ акатва̄ самам̣ паваттатӣти аттхо.

апаро найо. дайанти анураккханти сатте ета̄йа, сайам̣ ва̄ ануддайати ануддайаматтамева ва̄ етанти дайа̄, карун̣а̄метта̄ лаббханти. та̄йа а̄лайати патит̣т̣хати еттха̄ти дайа̄лайо, буддхо. бхагава̄ хи девадатта̄дӣсу виродхи саттесу ча авиродхисаттесу орасе ра̄хуле ча самам̣ ниччам̣ хитаджджха̄сайата̄йа маха̄карун̣а̄йа метта̄йа ча т̣хито, тасма̄ дайа̄лайанти тхометӣти вуттам̣ хоти. вуттан̃хетам̣ апада̄напа̄л̣ийам̣

‘‘вадхаке девадатте ча, чоре ан̇гулима̄лаке;

дханапа̄ле ра̄хуле ча, самачитто маха̄мунӣ’’ти.

саббадхӣти саббасмим̣ аттабха̄ве. буддхабха̄ва̄йа абхинӣха̄рато пат̣т̣ха̄йа саббаттабха̄весӯти аттхо. дуккаранти дуккхена каритаббам̣ пан̃чамаха̄паричча̄га̄дикаммам̣ дуккхена каритаббанти дуккарам̣, пан̃чамаха̄паричча̄га̄дикаммам̣ лаббхати. еттха ча пан̃чамаха̄ паричча̄готи дханапаричча̄го, ан̇гапаричча̄го, путтапаричча̄го, бхарийапаричча̄го, джӣвитапаричча̄го ча̄ти пан̃чавидхо хоти. таттха хаттхиасса да̄сида̄са̄ди савин̃н̃а̄н̣акасса дханасса ва̄ мутта̄ман̣ираджата̄ди авин̃н̃а̄н̣акасса дханасса ва̄ паричча̄го дханапаричча̄го на̄ма. хаттхапа̄дачаккхукан̣н̣ана̄са̄дисарӣра̄ва йавасса паричча̄го ан̇гапаричча̄го на̄ма. путтасса ча дхӣтуйа̄ ча паричча̄го путтапаричча̄го на̄ма. бхарийа̄йа паричча̄го бхарийапаричча̄го на̄ма. джӣвитиндрийапат̣ибаддхасса сарӣрасса паричча̄го джӣвитапаричча̄го на̄ма. кин̃ча̄пи пана дханапаричча̄га̄ дайо да̄напа̄рамийам̣йева антогадха̄, татха̄пи паричча̄га висесабха̄вадассанаттхан̃чева судуккарабха̄вадассанаттхан̃ча маха̄паричча̄гавасена висум̣ катанти адхиппа̄йо. маха̄пада̄насуттат̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘ан̇гапаричча̄го, найанапаричча̄го, аттапаричча̄го, раджджапаричча̄го, путтада̄рапаричча̄готи име пан̃ча маха̄паричча̄га̄. таттхапи ка̄мам̣ ан̇гапаричча̄га̄дайопи да̄напа̄рамӣйева. татха̄пи паричча̄гависесабха̄вадассанаттхан̃чева судуккарабха̄вадассанаттхан̃ча маха̄паричча̄га̄нам̣ висум̣ гахан̣ам̣. татойева ча ан̇гапаричча̄гатопи висум̣ найанапаричча̄гаггахан̣ам̣. паричча̄габха̄васа̄ман̃н̃епи раджджапаричча̄га путтада̄рапаричча̄гаггахан̣ам̣ ката’’нти вуттам̣. там̣ дуккарам̣. идам̣ пана каранти етасса каммападам̣. каранти каронтам̣, каротӣти каро, буддхо. там̣.

бхаван̣н̣ава̄тиккамамаггатанти еттха бхаваан̣н̣аваатиккамам̣ аггатанти падаччхедо. бхаван̣н̣ава̄тиккаманти ка̄марӯпаарӯпабхавасан̇кхата̄ ан̣н̣ава̄ самуддато атиккантам̣. бхаванти сатта̄ еттха̄ти бхаво. ан̣н̣о вуччати удакам̣. там̣ етасмим̣ аттхӣти ан̣н̣ава̄, самуддо. бхавасан̇кха̄то ан̣н̣авоти бхаван̣н̣ава̄, маха̄самуддо. бахӯхи ӯмивега̄дӣхи бхайехи окин̣н̣о вийа тивидхопи бхаво бахӯхи джа̄тиджара̄маран̣а̄дӣхи дуккхабхайехи окин̣н̣о хоти, тасма̄ бхаван̣н̣ава̄ти вуччати. там̣ атиккамиттха уттариттха̄ти бхаван̣н̣ава̄тиккамо, буддхо. тасса хи гамбхӣре маха̄удакаккхандхе маха̄самудде удакам̣ аббоччхиннам̣ паваттати сандатиива тибхавасан̇кхате сам̣са̄ре пат̣исандхичутийо аббоччхиннам̣ ниббаттака̄нам̣ дийад̣д̣хасахассакилеса̄нам̣ бодхиман̣д̣е арахаттамагган̃а̄н̣ена асесам̣ виддхам̣ситатта̄ тӣсу бхавесу пунаббхаво наттхи. тасма̄ буддхам̣ бхаван̣н̣ава̄тиккаманти абхиттхавитум̣ арахатӣти вуттам̣ хоти. там̣ бхаван̣н̣ава̄тиккамам̣.

аггатанти саббасатта̄нам̣ сет̣т̣хабха̄вам̣. айам̣ панеттха аггасаддо а̄дикот̣икот̣т̣ха̄сасет̣т̣хесу диссати. татха̄ хеса аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гатантиа̄дӣсу а̄димхи диссати. тенева ан̇гулаггена там̣ ан̇гулаггам̣ пара̄масеййа̄тиа̄дӣсу кот̣ийам̣. ануджа̄на̄ми бхиккхаве виха̄раггена ва̄ паривен̣аггена ва̄ бха̄джетунтиа̄дӣсу кот̣т̣ха̄се. агго хамасми локасса̄тиа̄дӣсу сет̣т̣хе. сва̄йамидхапи сойева дат̣т̣хаббо. деваманусса̄нам̣ сет̣т̣хабха̄вам̣ аджати гаччхатӣти агго, буддхо. асадисат̣т̣хена гун̣ависит̣т̣хат̣т̣хена асамасамат̣т̣хена ча агго сет̣т̣хо на̄ма̄ти аттхо. атха ва̄ дуллабхапа̄ту бха̄вато аччхарийамануссабха̄вато бахуджанахитасукха̄вахато адутийаасаха̄йа̄дибха̄вато ча бхагава̄ локе агго сет̣т̣хо на̄ма̄ти аттхо. вуттан̃хи ан̇гуттарапа̄л̣ийам̣ ‘‘йа̄вата̄ бхиккхаве сатта̄ апада̄ ва̄ двипада̄ ва̄ чатуппада̄ ва̄ бахуппада̄ ва̄, татха̄гато тесам̣ аггамаккха̄йатӣ’’ти. аггасса бха̄во аггатам̣. там̣ пана гатантиетасса каммападам̣. гатанти паттам̣, па̄пун̣антанти аттхо.

тилокана̄тханти ка̄марӯпаарӯпасан̇кхата̄нам̣ тин̣н̣ам̣ лока̄нам̣ пат̣исаран̣ам̣. еттха ча локасаддасса аттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. тайо лока̄ тилока̄. на̄тхасаддо пана ниппханна̄ниппханнавасена дувидхо хоти. таттха аниппханнана̄тхасаддо пат̣исаран̣аттхо хоти сан̇кетавасена. татха̄ хи вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘сан̇кетавачанам̣ саччам̣, локасаммутика̄ран̣а’’нти. тилока̄нам̣ на̄тхо пат̣исаран̣оти тилокана̄тхо, буддхо. сабба̄наттхапариха̄ра пуббан̇гама̄йа ниравасесахитасукхавидха̄натаппара̄йаниратисайа̄йа пайогасампаттийа̄ ча садеваманусса̄йа паджа̄йа аччантупака̄рита̄йа апаримитанирупамаппабха̄вагун̣ависесасаман̇гита̄йа ча саббасаттуттамо бхагава̄ апарима̄н̣а̄су локадха̄тӯсу апарима̄н̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ екапат̣исаран̣о на̄ма̄ти аттхо.

ниппханнана̄тхасаддо пана йа̄чане, упата̄пе, иссарийе, а̄сӣсе ча̄ти чатӯсваттхесу ваттати. таттха йа̄чане на̄тхати йа̄чатӣти на̄тхо, буддхо. на̄тхадха̄ту а. со пана венеййасатте аттано хитакаран̣е йа̄читва̄пи нийоджетӣти аттхо. атха ва̄ бхагава̄ са̄дху бхиккхаве бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ аттасампаттим̣ паччавеккхеййа̄тиа̄дина̄ сатта̄нам̣ там̣ там̣ хитапат̣ипаттим̣ йа̄читва̄пи карун̣а̄йа самусса̄хито те таттха нийоджети. тасма̄ на̄тхо на̄ма̄ти аттхо. упата̄пе на̄тхати венеййагате килесе упата̄петӣти на̄тхо, буддхо. дхаммадесана̄йа венеййасанта̄не килесе виддхам̣са̄петӣти аттхо. иссарийе на̄тхати иссарийати саттети на̄тхо. парамена пана читтиссарийена саманна̄гато бхагава̄ саббасатте дхаммена исати абхибхаватӣти аттхо. а̄сӣсе пана на̄тхати а̄сӣсатӣти на̄тхо. венеййа̄нам̣ хитасукхам̣ метта̄йа навасена паттхетӣти аттхо. тилока̄нам̣ на̄тхо тилокана̄тхо, буддхо. там̣ тилокана̄тхам̣.

сусама̄хитанти ла̄бха̄ла̄бха̄дилокадхаммехи ачала ма̄натта̄ сундарасама̄дхивантам̣. сам̣самам̣ а̄дхийати ека̄рамман̣е сампайуттадхамме т̣хапети етена̄ти сама̄дхи. сам̣пубба дха̄ дха̄ту и. сундаро пасаттхо ва̄ сама̄дхи сусама̄дхи. там̣ асса аттхӣти сусама̄хито, буддхо. ассатхйаттхе то. паббатотиа̄дӣсу вийа. дхасса хо. чатӯхи диса̄хи а̄гатехи ва̄техи ачалама̄но маха̄мерупаббато вийа бхагава̄ ла̄бха̄ла̄бха̄дилокадхаммехи ча миччха̄ва̄да ва̄техи ча ачалама̄нена сама̄дхина̄ саманна̄гатоти аттхо. там̣ сусама̄хитам̣.

хитанти мануссадевабрахмасан̇кха̄та̄нам̣ саббасатта̄нам̣ пайоджана дха̄рентам̣. ка̄ран̣а̄нурӯпам̣ хиноти паваттатӣти хитам̣, пайоджанам̣. хидха̄ту гатийам̣ та. там̣ дха̄ретӣти хито, буддхо. китанта сама̄сойам̣. хитадхаранти ваттаббе чханда̄нураккхан̣аттха̄йа уттара падалопена хитанти ваттаббам̣. йатха̄ самаджджанӣ падӣпоти. атха ва̄ дуккхам̣ хим̣сатӣти хитам̣. хим̣садха̄ту хим̣са̄йам̣ тапаччайо. йатха̄ ча бйа̄дхийа̄ осамам̣ рогӣнам̣ хитанти вуччати, евам̣ дуккхахананато хитам̣ на̄ма хоти. сукхам̣ видадха̄тӣти ва̄ хитам̣. дха̄дха̄ту дха̄ран̣е та. йатха̄ ча рудхирамам̣са̄ди дха̄ту вад̣д̣ханам̣ раса̄йатанам̣ кисса̄нам̣ хитанти вуччати, евам̣ сукхаваханато хитанти вуччати. пайоджанам̣ там̣ дха̄ретӣти хито, буддхо. со пана дхаммадесана̄йа венеййаджана̄нам̣ дуккха̄панайанампи н̃а̄н̣апарипа̄чанампи катва̄ локийалокуттарахитасукхам̣ дха̄ретӣти вуттам̣ хоти. там̣ хитам̣.

самантачаккхунти еттха чаккху на̄ма буддхачаккху, дхаммачаккху, н̃а̄н̣а чаккху, самантачаккху, диббачаккхӯти пан̃чавидхам̣ хоти. таттха аддасам̣ кхо ахам̣ бхиккхаве буддхачаккхуна̄ локам̣ волокентоти идам̣ буддхачаккху на̄ма. вираджам̣ вӣтамалам̣ дхаммачаккхунти идам̣ хет̣т̣химамаггатта йасан̇кха̄там̣ дхаммачаккху на̄ма. чаккхум̣ удапа̄дӣти идам̣ н̃а̄н̣ачаккху на̄ма. самантачаккху вуччати саббан̃н̃утан̃а̄н̣анти идам̣ самантачаккху на̄ма. аддасам̣ кхо ахам̣ бхиккхаве диббена чаккхуна̄ висуддхена̄ти идам̣ диббачаккху на̄ма. идха пана самантачаккху адхиппетам̣. парисамантато саббан̃еййадхаммам̣ пассантам̣ саббан̃н̃утан̃а̄н̣авантанти аттхо. айам̣ панеттха вачанаттхо. самантато саббан̃еййадхаммам̣ чаккхати пассатӣти самантачаккху, саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣. чаккхадха̄ту у. тена вуттам̣ маха̄ниддесапа̄л̣ийам̣ ‘‘самантачаккху вуччати саббан̃н̃утан̃а̄н̣а’’нти. самантачаккху асса аттхӣти самантачаккху, буддхо. вуттан̃хетам̣ пат̣исамбхида̄магге

‘‘на тасса аддит̣т̣хамидхаттхи кин̃чи,

атхо авин̃н̃а̄тамаджа̄нитаббам̣;

саббам̣ абхин̃н̃а̄си йадаттхи неййам̣,

татха̄гато тена самантачаккхӯ’’ти.

тассаттхо. тасса татха̄гатасса аддит̣т̣хам̣ апассантам̣ кин̃чи дхаммаджа̄там̣ идхалоке на аттхи. атхо авин̃н̃а̄там̣ авидитам̣ апа̄кат̣ам̣ ва̄ аджа̄нитаббам̣ дхаммаджа̄там̣ на аттхи. неййам̣ н̃а̄таббам̣ йам̣ дхаммаджа̄там̣ аттхи. саббам̣ там̣ дхаммаджа̄там̣ татха̄гато абхин̃н̃а̄си пат̣ивиджджхи. тена тасма̄ татха̄гато самантачаккху на̄ма̄ти. там̣ самантачаккхум̣.

пан̣ама̄ми там̣митанти еттха пан̣ама̄ми там̣ амитанти падаччхедо. амитам̣ там̣ буддхам̣ ахам̣ пан̣ама̄мӣти самбандхо. таттха амитанти апаримеййам̣ н̃а̄н̣ена апариччхиннам̣ ва̄, сӣласама̄дхи пан̃н̃а̄дигун̣авантам̣. амитаббам̣ н̃а̄н̣ена апариччхиндитаббанти ва̄ амитам̣, сӣла̄дигун̣ам̣. напубба ма̄дха̄ту парима̄н̣е та. там̣ асса аттхӣти амито, буддхо. йатха̄ хи маха̄самудде на сукарам̣ удакасса пама̄н̣ам̣ ган̣етум̣ еттака̄ни удака̄л̣хака̄нӣти ва̄, еттака̄ни удака̄л̣хакасата̄нӣти ва̄, еттака̄ни удака̄л̣хакасахасса̄нӣти ва̄, еттака̄ни удака̄л̣хакасатасахасса̄нӣти ва̄ти. атха кхо асан̇кхйеййо аппамеййо маха̄удакаккхандхотвева сан̇кхйам̣ гаччхати, евамева буддхасса на сукарам̣ сӣла̄дигун̣асса пама̄н̣ам̣ ган̣етум̣ еттакам̣ сӣлагун̣ам̣, еттако сама̄дхигун̣о, еттака̄ пан̃н̃а̄гун̣а̄тиа̄дина̄ти. атха кхо асан̇кхйеййо аппамеййо маха̄гун̣аккхандхотвева сан̇кхйам̣ гаччхати. тенавуттам̣ апада̄напа̄л̣ийам̣

‘‘буддхопи буддхасса бхан̣еййа ван̣н̣ам̣,

каппампи че ан̃н̃амабха̄сама̄но;

кхӣйетха каппо чирадӣгхамантаре,

ван̣н̣о на кхӣйетха татха̄гата̄на’’нти ча.

‘‘асан̇кхйеййа̄ни на̄ма̄ни, сагун̣ена махесино;

гун̣ена на̄мамуддхеййам̣, апи на̄масахассато’’ти ча.

тена буддхам̣ амитанти тхометӣти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. дайа̄лайам̣ маха̄карун̣а̄йа метта̄йа а̄дха̄рам̣. саббадхи саббасмим̣ аттабха̄ве, дуккарам̣ дуккхена каритаббам̣ пан̃чамаха̄паричча̄га̄дикаммам̣ карам̣ каронтам̣, бхаван̣н̣ава̄тиккамам̣ тибхавасан̇кха̄тасамуддато атиккантам̣, аггатам̣ саббасатта̄нам̣ сет̣т̣хабха̄вам̣, гатам̣ паттам̣, тилокана̄тхам̣ ка̄марӯпа арӯпасан̇кха̄тасса тилокасса пат̣исаран̣ам̣, сусама̄хитам̣ сундара сама̄дхивантам̣, хитам̣ саббасатта̄нам̣ локийалокуттарасан̇кха̄там̣ аттхадха̄ран̣ам̣, самантачаккхум̣ парисамантато саббан̃еййадхаммам̣ пассантам̣ саббан̃н̃утан̃а̄н̣авантам̣, амитам̣ апаримеййам̣ сӣла̄дигун̣авантам̣, там̣ буддхам̣ ахам̣ пан̣ама̄ми ванда̄мӣти.

ат̣т̣хамаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

9.

тахим̣ тахим̣ па̄рамисан̃чайам̣ чайам̣,

гатам̣ гатам̣ саббхи сукхаппадам̣ падам̣;

нара̄нара̄нам̣ сукхасамбхавам̣ бхавам̣,

нама̄нама̄нам̣ джинапун̇гавам̣ гавам̣.

9. евам̣ ат̣т̣хамага̄тха̄йа буддхам̣ вандитва̄ ида̄ни па̄рамисан̃чайам̣ чайантйа̄дӣхи пан̃чахи гун̣ехи тхомитва̄ вандитука̄мо тахим̣ тахим̣ па̄рамисан̃чайам̣чайантйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана джатаджара ган̣ехи йуттатта̄ два̄дасаккхарехи лаккхита̄ саббапа̄да̄дйантайамака̄ вам̣сат̣т̣хага̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе ‘‘ваданти вам̣сат̣т̣хамидам̣ джата̄ джара̄’’ти. тассаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева.

таттха тахим̣ тахинти тасмим̣ тасмим̣ бхаве аттабха̄ве ва̄, буддхаварам̣ пан̣идха̄нато пат̣т̣ха̄йа тесу тесу бхавесу аттабха̄весу ва̄ти аттхо. па̄рамисан̃чайанти да̄на̄дипа̄ рамӣнам̣ самӯхам̣. еттха ча па̄рамӣ на̄ма да̄насӣланеккхаммапан̃н̃а̄ вӣрийа кхантисаччаадхит̣т̣ха̄наметта̄упеккха̄васена дасавидха̄ хоти. вуттан̃ча буддхавам̣се

‘‘да̄нам̣ сӣлан̃ча неккхаммам̣, пан̃н̃а̄ вӣрийена пан̃чамам̣;

кхантисаччамадхит̣т̣ха̄нам̣, меттупеккха̄ти те даса̄’’ти.

айам̣ пана па̄рамӣсаддасса вачанаттхо. да̄насӣла̄дигун̣а висесайогена саттуттамата̄йа маха̄бодхисатто парамо. тасса айам̣ бха̄во камманти ва̄ па̄рамӣ, да̄на̄ди крийа̄ва лаббхати. сантакабха̄вакамматаддхите н̣апаччайо. иттхилин̇гаджотака ӣпаччайо ча. атха ва̄ да̄на̄дӣни пӯретӣти парамо. да̄на̄дигун̣а̄нам̣ пӯрако па̄лако ча бодхисатто. пӯрадха̄ту амапаччайо. паре сатте мавати аттани бандхати гун̣ависесайогена̄ти ва̄ парамо, бодхисатто. парасаддӯпапада мудха̄ту бандхане кви. парам̣ атирекам̣ маджджати килесамалатоти ва̄ парамо. парасаддӯпа пада маджджадха̄ту сам̣суддхийам̣ кви. парасаддо атирекаттхо. парам̣ сет̣т̣хам̣ нибба̄нам̣ висесена майати гаччхатӣти ва̄ парамо. парасаддӯпапада майадха̄ту гатийам̣ кви. дха̄тванталопо. пара саддо сет̣т̣хаттхо. парам̣ локам̣ пама̄н̣абхӯтена н̃а̄н̣а висесена идхалокамива муна̄ти париччхиндатӣти ва̄ парамо. парасаддӯпа пада мунадха̄ту париччхиндане кви. парам̣ ати вийа сӣла̄дигун̣аган̣ам̣ аттано санта̄не миноти паккхипатӣти ва̄ парамо. парасаддӯпапада мидха̄ту паккхипане кви. парасаддо атирекава̄чако. парам̣ аттабхӯтадхаммака̄йато ан̃н̃ам̣ пат̣ипаккхам̣ ва̄ таданаттхакарам̣ килесачораган̣ам̣ мина̄ти хим̣сатӣти ва̄ парамо, маха̄бодхисатто. парасаддӯпапада мидха̄ту хим̣са̄йам̣ кви. парасаддо ан̃н̃ава̄чако, пат̣ипаккхава̄чако ва̄. парамасса айантиа̄дина̄ вуттанайена па̄рамӣти. апи ча па̄ре нибба̄не маджджати суджджхатӣти па̄рамӣ, маха̄бодхи сатто. суддхакаттуса̄дханойам̣. па̄расаддӯпапада маджадха̄ту сам̣суддхийам̣ кви. ӣ ча. па̄ре нибба̄не сатте маджджати содхетӣти ва̄ па̄рамӣ, хетукаттуса̄дханойам̣.

па̄ренибба̄не сатте мавати бандхати йоджетӣти ва̄ па̄рамӣ. па̄рам̣ нибба̄нам̣ майати гаччхати сатте ча ма̄йети гамети ва̄ па̄рамӣ. па̄рам̣ нибба̄нам̣ йа̄тха̄вато муна̄ти париччхиндатӣти ва̄ па̄рамӣ. па̄ре нибба̄не сатте миноти паккхипатӣти ва̄ па̄рамӣ. мидха̄ту паккхипане ӣ. па̄ре нибба̄не сатта̄нам̣ мина̄ти хим̣сатӣти ва̄ па̄рамӣ, маха̄бодхисатто. тасса айам̣ бха̄во камманти да̄на̄дикрийа̄ па̄рамӣти. имина̄ вуттанайена па̄рамӣсаддасса вачанаттхо ведитаббо. кин̃ча̄пи пана па̄рамӣсаддасса ниббачанам̣ сан̇кхепена вуттам̣. сотӯнам̣ пана нируттинайакосаллаттхам̣ виттха̄рена вуттанти дат̣т̣хаббам̣.

са̄ пана дасапа̄рамӣ, дасаупапа̄рамӣ, дасапараматтхапа̄рамӣ ча̄ти тивидха̄ хоти. таттха савин̃н̃а̄н̣а̄вин̃н̃а̄н̣акам̣ дханам̣ паричча̄гам̣ катва̄ пӯрита̄ бодхисамбха̄ра̄ дасапа̄рамийо на̄ма. хаттха па̄да кан̣н̣а на̄са̄диан̇гапаччан̇гапаричча̄гам̣ катва̄ пӯрита̄ бодхисамбха̄ра̄ дасаупапа̄рамийо на̄ма. джӣвитиндрийапаричча̄гам̣ катва̄ пӯрита̄ бодхисамбха̄ра̄ даса параматтхапа̄рамийо на̄ма̄ти. да̄на̄дипа̄рамӣнам̣ пана аттхо чарийапит̣акаат̣т̣хакатха̄дӣсу гахетаббо. авайавам̣ сан̇гахавасена чайати гаччхати паваттатӣти сан̃чайо, сам̣пубба чидха̄ту гатийам̣ н̣а. сан̃чиноти авайаванти ва̄ сан̃чайо, самӯхо. па̄рамӣнам̣ сан̃чайо самӯхоти па̄рамисан̃чайо, там̣ па̄рамисан̃чайам̣. там̣ пана чайанти етасса каммам̣. чайанти упачитам̣, парисамбхӯтанти аттхо. чайати упачина̄тӣти чайо, чийиттха упачийиттха̄ти ва̄ чайо, буддхо. чидха̄ту упачайе н̣а. там̣ чайам̣. саббхигатанти самбандхо.

таттха саббхӣти сантехи саппурисехи. ра̄га̄дикилесе саменти упасаментӣти санта̄, саппуриса̄. самудха̄ту упасамета, антапаччайо ва̄. сантехӣти ваттаббе сма̄хисмим̣нам̣ мха̄ бхимхива̄ти суттена хивибхаттийа̄ бхика̄рам̣ сантасаддасса со бхе бо чантети суттена бхака̄ре паре сантасаддасса сака̄рам̣ катва̄ анте ча бака̄ра̄гамам̣ катва̄ саббхӣти вуттам̣. техи саббхи. там̣ пана гатанти етасса авуттакатта̄. гатанти упагамитаббам̣. тан̃хи девамануссехи гамийати упагамийати упасан̇камийатӣти гатоти вуччати. там̣ буддхам̣ аттхака̄мехи саппурисехи девамануссехи сӣла̄дианантагун̣икатта̄ саран̣анти абхима̄на̄ пайирупа̄ситабботи вуттам̣ хоти. там̣ гатам̣. сукхаппадам̣ падам̣ гатанти самбандхо. таттха сукхаппаданти аччантасукхасса патит̣т̣ха̄набхӯтам̣. сукханам̣ сукхам̣, тасса паджджати тит̣т̣хати еттха̄ти сукхаппадам̣, нибба̄нам̣. паданти нибба̄нам̣. тан̃хи буддха̄дӣхи арийехи паджджийати гамийатӣти паданти вуччати. гатанти агаминти гато, буддхо. дуккха̄диасаммиссасса екантасукхасса патит̣т̣ха̄набхӯтам̣ нибба̄нам̣ а̄рамман̣акаран̣авасена апа̄пун̣инти вуттам̣ хоти. там̣ гатам̣.

нара̄нара̄нанти нараанара̄нанти падаччхедо. мануссадева̄нанти аттхо. паббаджджа̄дисет̣т̣хабха̄вам̣ нарати нетӣти наро, нарӣйати сакена каммена нийатӣти ва̄ наро, мануссо, сатто ва̄. нарадха̄ту найане а. на наро анаро, дево. наро ча анаро ча нара̄наро, тесам̣ нара̄нара̄нам̣. там̣ пана сукхасамбхаванти паде самбандхо.

сукхасамбхаванти локийалокуттарасукхасса ка̄ран̣ам̣. тивидхасукхасса лабханака̄ран̣абхӯтам̣ пун̃н̃ам̣ ва̄. сукхайатӣти сукхам̣. тивидхасукхам̣. йасса уппаджджати, там̣ сукхитам̣ каротӣти аттхо. атха ва̄ сут̣т̣ху дуккхам̣ кханатӣти сукхам̣. супуббакханудха̄ту авадха̄ран̣е а. самбхавати сукхасан̇кха̄там̣ пхалам̣ анена пун̃н̃ена̄ти самбхавам̣, пун̃н̃акаран̣ам̣. сам̣пуббабхӯдха̄ту сатта̄йам̣н̣а. сукхасса самбхавам̣ сукхасамбхавам̣, там̣ пана бхавантипаде каммам̣. бхаванти ниббаттентам̣. там̣ сукхасамбхавам̣ бха̄вети ниббаттетӣти бхаво, буддхо. там̣ бхавам̣. со хи маха̄карун̣а̄пуббан̇гама̄йа дхаммадесана̄йа деваманусса̄нам̣ локийалокуттарасукхасса лабханака̄ран̣абхӯтам̣ да̄насӣлабха̄вана̄сан̇кха̄там̣ пун̃н̃ам̣ ка̄рети, тасма̄ бхагавато нара̄нара̄нам̣ сукхасамбхавам̣ бхаванти тхометӣти дат̣т̣хаббам̣.

нама̄нама̄нанти падасса наме анама̄нанти падаччхедо. намети ахам̣ нама̄мӣти аттхо. еттха ча мивибхаттийа̄ ека̄ра̄десоти ведитаббо. анама̄нанти анамента̄нам̣ аванданта̄нам̣ ана̄дара̄нанти аттхо. там̣ пана гавантиетасса висесанам̣. гаванти гон̣асадиса̄нам̣ ба̄ла̄нам̣. гаванти хи чхат̣т̣хӣбахувачанантана̄мападам̣. тато намам̣ патимха̄лутте ча сама̄сети сутте самабхинивит̣т̣хена чаггахан̣ена нам̣вачанасса ам̣ а̄десан̃ча гоиччетасса ока̄расса ава̄десам̣ катва̄ рӯпасиддхи ведитабба̄. гаччхантӣти га̄во, гон̣а̄. га̄во вийа̄ти га̄во, тесам̣ гавам̣ ба̄ла̄нам̣. там̣ пана джинапун̇гавантипаде чхат̣т̣хӣкаммам̣. джинапун̇гаванти джайантапурисуттамам̣ буддхам̣ наме нама̄мӣти самбандхо. еттха ча пун̇гава саддо каммадха̄райасама̄се сет̣т̣хаттхава̄чако. мунипун̇гавотиа̄дӣсу вийа. вуттан̃ча амаракосе

‘‘уттарасмим̣ паде бйаггха, пун̇гавосабхакун̃джара̄;

сӣхасаддӯлана̄га̄дйа̄, пуме сет̣т̣хаттхагочара̄’’ти.

тассаттхо. каммадха̄райасама̄се уттарападе ваттама̄на̄ бйаггхапун̇гавосабхакун̃джара̄ бйаггхапун̇гаваусабхакун̃джарасадда̄ ча сӣха саддӯлана̄га̄дйа̄ сӣха саддӯла на̄га̄садда̄ ча пуме сет̣т̣хаттха ва̄чака̄ти. айам̣ панеттха вачанаттхо. го вийа буддхагун̣е аджа̄нанте анаманте ан̃н̃адит̣т̣хике ба̄ле джина̄ти аджинӣти ва̄ джино. пакат̣т̣хабха̄вам̣ падха̄набха̄вам̣ ва̄ уддхам̣ гаччхатӣти пун̇гаво. паупубба гамудха̄ту гатийам̣ авапаччайо. ниггахита̄ гамо. тасса каваггантам̣ дха̄тванталопан̃ча йада̄дина̄ катва̄ рӯпасиддхи ведитабба̄. джино ча со пун̇гаво ча̄ти джинапун̇гаво, буддхо. со пана гуннам̣ вийа буддха̄нам̣ сӣла̄дике аппамеййагун̣е аджа̄нанта̄нам̣ анаманта̄нам̣ ага̄раванта̄нам̣ аванданта̄нам̣ ан̃н̃а дит̣т̣хигатика̄нам̣ ба̄ла̄нам̣ асаттхена па̄рамӣпун̃н̃атеджена аджинӣти вуттам̣ хоти. там̣ джинапун̇гаванти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. тахим̣ тахим̣ тасмим̣ тасмим̣ бхаве, аттабха̄ве ва̄, па̄рамисан̃чайам̣ да̄на̄дипа̄рамӣнам̣ самӯхам̣, чайам̣ упачитам̣ парисамбхӯтам̣, саббхи сантехи саппурисехи, гатам̣ упагамитаббам̣ пайирупа̄ситаббам̣, сукхаппадам̣ аччантасукхасса патит̣т̣ха̄на бхӯтам̣, падам̣ нибба̄нам̣ гатам̣ паттам̣ агамим̣, нара̄нара̄нам̣ мануссадева̄нам̣, сукхасамбхавам̣ локийалокуттарасукхасса ка̄ран̣ам̣ тивидха сукхасса лабханака̄ран̣абхӯтам̣ пун̃н̃ам̣ ва̄ бхавам̣ ниббаттентам̣, анама̄нам̣ анаманта̄нам̣ ана̄дара̄нам̣ аванданта̄нам̣ ва̄, гавам̣ гон̣асадиса̄нам̣ ба̄ла̄нам̣ джинапун̇гавам̣ джайантапурисуттамам̣ буддхам̣ ахам̣ наме нама̄мӣти.

навамаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

10.

магган̇гана̄вам̣ мунидаккхана̄вико,

ӣха̄пхийам̣ н̃а̄н̣акарена га̄хако;

а̄руйха йо та̄йа бахӯ бхаван̣н̣ава̄,

та̄реси там̣ буддхамагхаппахам̣ наме.

10. евам̣ навамага̄тха̄йа буддхам̣ натва̄ ида̄ни бахӯ сатте тибхавасан̇кха̄та̄ сам̣са̄расамуддато та̄рентена гун̣ена ча сатта̄нам̣ дуккхаппаха̄нена гун̣ена ча тхомитва̄ буддхам̣ вандиту ка̄мо магган̇гана̄вантйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана тата джара ган̣ехи рачитатта̄ два̄дасаккхарехи йутта̄ индавам̣са га̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе ‘‘са̄йиндавам̣са̄ кхалу йаттха та̄ джара̄’’ти.

тассаттхо. йаттха йассам̣ га̄тха̄йам̣ та̄ таган̣адвайан̃ча джара̄ джаган̣а раган̣а̄ ча че сийум̣, са̄ га̄тха̄ кхалу екантам̣ индавам̣сага̄тха̄ на̄ма̄ти.

таттха йо мунидаккхана̄викоти самбандхо. йо буддха сан̇кха̄то чхеко на̄ва̄джет̣т̣хакоти аттхо. таттха мунӣти убхо локе муна̄ти джа̄на̄тӣти муни, бхагава̄. мунадха̄ту н̃а̄н̣е и. атха ва̄ монам̣ вуччати саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣, там̣ асса аттхӣти муни, бхагава̄. ассатхйаттхе ипаччайо. вуттан̃хи еканипа̄те ван̣н̣апатхаджа̄такат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘мунӣти монам̣ вуччати н̃а̄н̣ам̣. ка̄йа монеййа̄дӣсу ва̄ ан̃н̃атарена саманна̄гататта̄ пуггало мунӣти вуччати. со панеса ага̄рийамуни, анага̄рийамуни, секкхамуни, асеккхамуни, паччекамуни, мунимунӣти анекавидхо. таттха ага̄рийамунӣти гихи а̄гатапхало вин̃н̃а̄таса̄сано. анага̄рийамунӣти татха̄рӯпова паббаджито. секкхамунӣти саттасеккха̄. асеккхамунӣти кхӣн̣а̄саво. паччекамунӣти паччекасамбуддхо. мунимунӣти самма̄самбуддхо’’ти. идха пана мунимуни адхиппето.

даккхоти чхеко. самуддатаран̣е даккхати кусалаттам̣ гаччхатӣти даккхо, на̄вико. даккхадха̄ту гатийам̣ а. атха ва̄ даккхати кусалакамме ан̃н̃асмин̃ча кичча̄кичче адандхата̄йа сӣгхам̣ гаччхатӣти даккхо, йокочи кусало пуггало. даккхадха̄ту сӣгхаттхе а. даккхо вийа̄ти даккхо, буддхо. нӣтаттхена пана буддхо сатта̄нам̣ сам̣са̄расамуддато уддха̄ран̣асса ка̄ран̣ам̣ даккхати париччхиндати н̃а̄н̣ена̄ти даккхоти вуччати. на̄викоти самуддатӣрам̣ на̄ва̄йа таратӣти на̄вико, на̄ва̄джет̣т̣хако. таратитаддхите н̣ико. на̄вико вийа̄ти на̄вико, буддхо. нӣтаттхена пана буддхо нибба̄нам̣ па̄рам̣ ат̣т̣хамагган̇гана̄ва̄йа таратӣти на̄викоти вуччати. даккхо на̄вико даккхана̄вико, муни ча со даккхана̄викоча̄ти мунидаккхана̄вико, каммадха̄райасама̄сойам̣. атха ва̄ даккхана̄вико вийа даккхо мунӣти мунидаккхана̄вико, буддхо. упама̄каммадха̄райасама̄сойам̣. йатха̄ хи самуддатаран̣е чхеко на̄вико мануссе самуддапа̄рам̣ нети, евам̣ буддхо венеййасатте нибба̄напа̄рам̣ нетӣти вуттам̣ хоти.

магган̇гана̄вам̣ а̄руйха̄ти самбандхо. магган̇гана̄ванти ат̣т̣хамагган̇га сан̇кха̄там̣ на̄вам̣. а̄руйха̄ти а̄рохитва̄ти аттхо. килесе ма̄ренто а̄рамман̣акаран̣авасена нибба̄нам̣ гаччхатӣти магго. ма̄расаддӯпапада гамудха̄ту кви. ма̄рента готи ваттаббе нируттинайена магготи вуттам̣. атха ва̄ нибба̄нам̣ маггати гавесатӣти магго. маггадха̄ту гавесане а. нибба̄наттхикехи маггийати гавесийатӣти ва̄ магго. екантато джа̄ти джара̄бйа̄дхимаран̣адуккха̄дӣхи пӣл̣итехи саттехи дуккхаккхайам̣ нибба̄нам̣ па̄пун̣аттха̄йа маггитаббо гавеситабботи магго, чатумагго. вуттан̃хи ‘‘магготи кенат̣т̣хена нибба̄нам̣ магганат̣т̣хена нибба̄наттхикехи магганӣйат̣т̣хена ча̄’’ти. ан̇гати гаччхати пхаланибба̄нам̣ етена̄ти ан̇гам̣. агидха̄ту гамане а. маггасса ан̇гам̣ ка̄ран̣анти магган̇гам̣, самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппа самма̄ва̄ча̄ самма̄камманта самма̄а̄джӣва самма̄ва̄йа̄ма самма̄сати самма̄сама̄дхивасена ат̣т̣хамагган̇гам̣ лаббхати. нуйати тхавӣйатӣти на̄ва̄. нудха̄ту тхавийам̣ аво. атха ва̄ орато па̄рам̣ нетӣти на̄ва̄, бха̄рам̣ найанти ета̄йа̄ти ва̄ на̄ва̄. нидха̄ту найане аво. магган̇гасан̇кха̄та̄ на̄ва̄ магган̇гана̄ва̄. атха ва̄ на̄ва̄ вийа магган̇ганти магган̇га на̄ва̄. йатха̄ хи на̄ва̄ аттани а̄рул̣хе мануссе самудда надӣпа̄рам̣ нети, евам̣ ат̣т̣хамагган̇гадхамма̄ атта̄нам̣ пат̣ипаджджанте нибба̄на па̄рам̣ нентӣти вуттам̣ хоти. там̣ магган̇гана̄вам̣.

ӣха̄пхийанти вӣрийасан̇кха̄там̣ даббиса̄ракам̣. вуттан̃хи суттани па̄таат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘пхийена̄ти даббиса̄ракена̄’’ти. ӣхати а̄раббхатӣти ӣха̄. ӣхати ва̄йамати четайати етена̄ти ва̄ ӣха̄, вӣрийам̣. садданӣтийам̣ пана ‘‘ӣха чета̄йа’’нти вуттам̣. пха̄ти вад̣д̣хети удакам̣ етена̄ти пхийам̣. пха̄дха̄ту вад̣д̣хийам̣ ийо. пха̄ти гхат̣т̣ети удаканти ва̄ пхийам̣. атха ва̄ пха̄йати гаччхати на̄вам̣ етена̄ти пхийам̣. даббиса̄ракам̣. пха̄йи дха̄ту гатийам̣ а. а̄ка̄расса и. ӣха̄сан̇кха̄там̣ пхийанти ӣха̄пхийам̣. пхийам̣ вийа ӣха̄ти ӣха̄пхийам̣. йатха̄ хи пхийена на̄ва̄ иччхитат̣т̣ха̄нам̣ гаччхати, евам̣ ӣха̄сан̇кха̄тена вӣрийена там̣ там̣ киччам̣ са̄дхети, иччхитам̣ нибба̄нат̣т̣ха̄нам̣ гаччхатӣти адхиппа̄йо. там̣ пана га̄хакоти паде каммам̣. н̃а̄н̣акарена̄ти саббан̃н̃утан̃а̄н̣асан̇кха̄тена хаттхена. саббам̣ н̃еййадхаммам̣ джа̄на̄тӣти н̃а̄н̣ам̣, саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣. там̣ там̣ каммам̣ каротӣти каро, хаттхо. н̃а̄н̣асан̇кха̄то каро н̃а̄н̣а каро, карам̣ вийа н̃а̄н̣анти ва̄ н̃а̄н̣акаро, тена н̃а̄н̣акарена. га̄хакоти дал̣хаган̣хама̄но хутва̄. та̄йа̄ти ат̣т̣хамагган̇га сан̇кха̄та̄йа та̄йа на̄ва̄йа, бахӯти анеке венеййасатте. бхаван̣н̣ава̄ти тибхавасан̇кха̄та̄ сам̣са̄рават̣т̣асан̇кха̄та̄ ва̄ маха̄самуддато. тасса пана вачанаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева.

та̄ресӣти отин̣н̣еси, атиккамесӣти аттхо. буддханти пат̣ивиддхачатусаччадхаммам̣. агхаппаханти сатта̄нам̣ дуккхаппаджа хантам̣. дуккхавиддхам̣сентанти аттхо. атха ва̄ агхаппаханти сатта̄нам̣ килесаппаджахантам̣. килесавиддхам̣сентанти аттхо. еттха хи агхасаддо дуккхе килесе ча ваттати. таттха хи дуккхам̣ агхайати дуккхайатӣти агханти ча, агхайати дуккха̄ка̄рена паваттатӣти ва̄ агханти ча вуччати. килесо пана агхайанти па̄пам̣ каронти сатта̄ етена̄ти агхоти вуччати. агхадха̄ту па̄пакаран̣е а. агхам̣ паджахати виддхам̣сетӣти агхаппахо, буддхо. агхасаддӯпападапапуббаха̄дха̄ту ча̄ге. буддхо венеййасатта̄нам̣ дуккхан̃ча килесан̃ча дхаммадесана̄йа апанетӣти аттхо. еттха ча пат̣хамавикаппе дуккхасса аппаха̄таббадхамматта̄ маггена аппаха̄таббампи пхалӯпача̄рена дуккхаппаджахантанти вуттам̣. танти мунидаккхана̄викам̣ ахам̣ наме нама̄мӣти самбандхоти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. йо мунидаккхана̄вико йо буддхасан̇кха̄то чхеко на̄ва̄джет̣т̣хако, магган̇гана̄вам̣ ат̣т̣хамагган̇гасан̇кха̄там̣ на̄вам̣ а̄руйха а̄рохитва̄ ӣха̄пхийам̣ вӣрийасан̇кха̄там̣ даббиса̄ракам̣, н̃а̄н̣акарена саббан̃н̃утан̃а̄н̣асан̇кха̄тена хаттхена, га̄хако дал̣хам̣ ган̣хама̄но хутва̄ та̄йа ат̣т̣хамагган̇гана̄ва̄йа, бахӯ анеке венеййасатте бхаван̣н̣ава̄ тибхавасан̇кха̄тамаха̄самуддато, та̄реси ота̄реси, буддхам̣ пат̣ивиддхачатусаччадхаммам̣ агхаппахам̣ сатта̄нам̣ дуккхавиддхам̣сентам̣ килеса виддхам̣сентам̣ ва̄ там̣ мунидаккхана̄викам̣ ахам̣ наме нама̄мӣти.

дасамаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

11.

саматим̣сатипа̄рамисамбхаран̣ам̣,

варабодхидуме чатусаччадасам̣;

варамиддхигатам̣ нарадевахитам̣,

тибхавӯпасамам̣ пан̣ама̄ми джинам̣.

11. евам̣ дасамага̄тха̄йа буддхам̣ вандитва̄ ида̄ни саматим̣ сатипа̄рамисамбхаран̣а̄дӣхи пан̃чахи гун̣ехи тхомитва̄ джинам̣ вандитука̄мо саматим̣сатипа̄рамисамбхаран̣антйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана чатӯхи саган̣ехи рачитатта̄ два̄дасаккхарехи йутта̄ тот̣акага̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе ‘‘иха тот̣ака мамбудхисехи мита’’нти. тассаттхо. йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ амбудхисехи чатӯхи саган̣ехи митам̣ памитам̣ рачитам̣ лаккхитам̣ ва̄ вуттам̣ идха джагатичханде тот̣акам̣ на̄ма̄ти.

таттха пана саматим̣сатипа̄рамисамбхаран̣анти дасапа̄рамийо, даса упапа̄рамийо, даса параматтхапа̄рамийо ча̄ти саматим̣сапа̄рамийо самбхӯтам̣, парипӯританти аттхо. та̄сам̣ пана висесо па̄рамисаддасса ча вачанаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. самбхариттха парипӯрайиттха̄ти самбхаран̣о, джино. сам̣пуббабхарадха̄ту пӯран̣е йу. саматим̣сапа̄рамийо самбхаран̣оти саматим̣сатипа̄рамисамбхаран̣о, джино. дӣпан̇карабуддхасса па̄дамӯле ладдхабйа̄каран̣ато пат̣т̣ха̄йа каппасатасахасса̄дхика̄ни чатта̄ри асан̇кхйеййа̄ни саматим̣сапа̄рамийо пӯрайиттха̄ти аттхо. там̣ саматим̣сатипа̄рамисамбхаран̣ам̣. варабодхидумети уттамабодхируккхамӯле. еттха ча варабодхисаддасса вачанаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. давати гаччхати мӯлакхандхатачаса̄кха вит̣апа паллава пхалехи вуд̣д̣хим̣ вирӯл̣им̣ вепуллам̣ раджата суван̣н̣аман̣и санта̄ ручӣхи атисобханам̣ ва̄ па̄пун̣а̄тӣти думо, бодхисаттасса виджа̄тадивасейева бодхисаттена саддхим̣ саха джа̄то сатахаттхуббедхо асаттхадумара̄джа̄ лаббхати. дудха̄ту гатимхи амо. апада̄нат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘дуна̄ти кампатӣти думо. думати пӯрети а̄ка̄саталанти ва̄ думо’’ти вуттам̣. варо бодхи варабодхи, варабодхи ча со думо ча̄ти варабодхидумо, тасмим̣.

чатусаччадасанти чатта̄ри арийасачча̄ни магган̃а̄н̣ена пат̣ивиджджхитам̣. еттха ча саччасаддо анекесваттхесу диссати. сеййатхидам̣. саччам̣ бхан̣е на куджджхеййа̄тиа̄дӣсу ва̄ча̄сачче. сачче т̣хита̄ саман̣абра̄хман̣а̄тиа̄дӣсу виратисачче. касма̄ ну сачча̄ни ваданти на̄на̄ пава̄дийа̄се кусала̄вада̄на̄тиа̄дӣсу дит̣т̣хисачче. екан̃хи саччам̣ на дутийаматтхӣтиа̄дӣсу параматтхасачче нибба̄не чева магге ча, чатуннам̣ сачча̄нам̣ кати кусала̄тиа̄дӣсу арийасачче. сва̄йамидха̄пи арийасачче ваттатӣти ведитаббо. сатханам̣ саччам̣, авитатхам̣. сатхадха̄ту авитатхе н̣йо. йатха̄ хи аггӣнам̣ сабха̄во екантам̣ ун̣хойева хоти, на сӣтало, евам̣ дуккха̄дӣнам̣ пӣл̣ана̄ди сабха̄вам̣ екантам̣ саччам̣ татхам̣ авитатхам̣ анан̃н̃атхам̣ хоти. там̣ пана чатуббидхам̣ хоти дуккхасаччам̣, самудайасаччам̣, ниродхасаччам̣, маггасаччан̃ча̄ти. таттха дуккхасаччанти дуккхаччхитам̣ кхам̣ туччханти дуккхам̣. каммадха̄райасама̄сойам̣. вуттан̃хетам̣ саччавибхан̇гат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘дуити айам̣саддо куччхите диссати. куччхитан̃хи путтам̣ дупуттоти ваданти. кхам̣саддо пана туччхе. туччхан̃хи а̄ка̄сам̣ кханти вуччати. идан̃ча пат̣хамасаччам̣ куччхитам̣. анекаупаддава̄дхит̣т̣ха̄нато, туччхам̣ба̄ладжанапарикаппитадхувасубхасукхаттабха̄вавирахитато. тасма̄ куччхитатта̄ туччхатта̄ ча дуккханти вуччатӣ’’ти. дуккхан̃ча там̣ саччан̃ча̄ти дуккхасаччам̣. тебхӯмикават̣т̣ам̣ лаббхати.

самудайасаччанти айати паваттати дуккхапхалам̣ етена̄ти айо, лобхо. айадха̄ту гатимхи а. сам̣ авасеса паччайасам̣йоге сати у дуккхуппаттийа̄ айо ка̄ран̣оти самудайо. чхат̣т̣хӣтаппурисасама̄сойам̣. вуттен̃хетам̣ сачча вибхан̇гат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘сам̣ити ча айам̣саддо сама̄гамо саметантиа̄дӣсу сам̣йогам̣ дӣпети. уити айам̣саддо уппаннам̣ удитантиа̄дӣсу уппаттим̣. айасаддо пана ка̄ран̣ам̣ дӣпети. идан̃ча̄пи дутийасаччам̣ авасесапаччайасама̄йоге сати дуккхассуппаттика̄ран̣ам̣. ити дуккхасса сам̣йоге уппаттика̄ран̣атта̄ дуккхасамудайанти вуччатӣ’’ти. самудайо ча со саччан̃ча̄ти самудайасаччам̣, лобхасан̇кха̄та̄ тан̣ха̄ лаббхати. ниродхасаччанти родхати чарати паваттатӣти родхо, тебхӯмикават̣т̣адхаммо. родхадха̄ту чаран̣е н̣а. наттхи тебхӯмикават̣т̣адхаммасса родхо чаран̣ам̣ еттха̄ти ниродхо, нибба̄нам̣. атха ва̄ нируджджхати сам̣са̄радуккхам̣ еттха̄ти ниродхо, нибба̄нам̣. рудхидха̄ту а̄варан̣е н̣а. вуттан̃хетам̣ саччавибхан̇гат̣т̣ха катха̄йам̣ ‘‘татийасаччам̣ пана йасма̄ нисаддо абха̄вам̣. родха саддо ча̄ракам̣ дӣпети. тасма̄ абха̄во еттха сам̣са̄ра ча̄ракасан̇кха̄тасса дуккхародхасса саббагатисун̃н̃атта̄. самадхи гате ва̄ тасмим̣ сам̣са̄рача̄ракасан̇кха̄тасса дуккхародхасса абха̄во хоти таппат̣ипаккхатта̄типи дуккханиродханти вуччатӣ’’ти. дуккхасса ва̄ ануппа̄даниродхапаччайатта̄ дуккханиродханти. ниродхо ча со саччан̃ча̄ти ниродхасаччам̣. нибба̄нам̣. маггасаччанти дуккханиродхам̣ нибба̄нам̣ маггати гаччхати етена̄ти магго. ат̣т̣хан̇гико магго. маггадха̄ту гатийам̣ а. вуттан̃хетам̣ сачча вибхан̇гат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘чатуттхасаччам̣ пана йасма̄ етам̣ дуккханиродхам̣ гаччхати а̄рамман̣авасена тадабхимукхабхӯтатта̄ пат̣ипада̄ ча хоти дуккханиродхаппаттийа̄. тасма̄ дуккханиродхага̄минипат̣ипада̄ти вуччатӣ’’ти. магго ча со саччан̃ча̄ти маггасаччам̣. ат̣т̣хан̇гико магго лаббхати. йасма̄ панета̄ни буддха̄дайо арийа̄ пат̣ивиджджханти, тасма̄ арийасачча̄нӣтипи вуччанти. атха ва̄ буддха̄дӣхи арийехи пат̣ивиджджхийанти, тасма̄ арийасачча̄нӣтипи вуччанти.

тесам̣ пана лаккхан̣а̄дӣни евам̣ ведитабба̄ни. еттха хи ба̄дханалаккхан̣ам̣ дуккхасаччам̣, санта̄панарасам̣, паваттипаччупат̣т̣ха̄нам̣, пабхавалаккхан̣ам̣ самудайасаччам̣, анупаччхедакаран̣арасам̣, палибодхапаччупат̣т̣ха̄нам̣. сантилаккхан̣ам̣ ниродхасаччам̣, аччутирасам̣, анимиттапаччупат̣т̣ха̄нам̣. ниййа̄налаккхан̣ам̣ маггасаччам̣, килесаппаха̄на каран̣арасам̣, вут̣т̣ха̄напаччупат̣т̣ха̄нанти. етесу пана чатӯсу саччесу пат̣хамататийасачча̄ни пхала̄ни хонти. дутийа чатуттхасачча̄ни хетӯни хонти. пурима̄ни двесачча̄ни дудда сатта̄ гамбхӣра̄ни. паччхима̄ни двесачча̄ни гамбхӣратта̄ дуддаса̄ни.

апи ча кхо пана дуккханиродхам̣ арийасаччам̣ гамбхӣран̃чева дуддасан̃ча̄ти ведитаббам̣. екекасса пана саччасса чатуннам̣ чатуннам̣ аттха̄нам̣ васена сол̣аса саччат̣т̣ха̄ хонти. тена вуттам̣ пат̣исамбхида̄ маггапа̄л̣ийам̣ ‘‘дуккхасса пӣл̣анат̣т̣хо сан̇кхатат̣т̣хо санта̄пат̣т̣хо випарин̣а̄мат̣т̣хо, име чатта̄ро дуккхасса дуккхат̣т̣ха̄ татха̄ авитатха̄ анан̃н̃атха̄. евам̣ дуккхам̣ татхат̣т̣хена саччам̣. самудайасса а̄йӯханат̣т̣хо нида̄нат̣т̣хо сам̣йогат̣т̣хо палибодхат̣т̣хо, име чатта̄ро самудайасса самудайат̣т̣ха̄ татха̄ авитатха̄ анан̃н̃атха̄. евам̣ самудайо татхат̣т̣хена саччам̣. ниродхасса ниссаран̣ат̣т̣хо вивекат̣т̣хо асан̇кхатат̣т̣хо аматат̣т̣хо, име чатта̄ро ниродхасса ниродхат̣т̣ха̄ татха̄ авитатха̄ анан̃н̃атха̄, евам̣ ниродхо татхат̣т̣хена саччам̣. маггасса ниййа̄нат̣т̣хо хетват̣т̣хо дассанат̣т̣хо адхипатеййат̣т̣хо, име чатта̄ро маггасса маггат̣т̣ха̄ татха̄ авитатха̄ анан̃н̃атха̄, евам̣ магго татхат̣т̣хена сачча’’нти.

дассанам̣ дасам̣, дисати пассатӣти ва̄ дасам̣, чатумагган̃а̄н̣ам̣. дисадха̄ту апеккхане а. чатуннам̣ сачча̄нам̣ дассанам̣ асса̄ти чатусаччадасо, джино. атха ва̄ чатта̄ри сачча̄ни адасси апассӣти чатусаччадасо, джино. со чатта̄ри сачча̄ни чатумагган̃а̄н̣ена аппат̣ивиджджхӣти аттхо. там̣ чатусаччадасам̣. чатусаччан̃а̄н̣ам̣ пана дувидхам̣ хоти анубодхан̃а̄н̣ан̃ча, пат̣иведха н̃а̄н̣ан̃ча̄ти. таттха анубодхан̃а̄н̣ам̣ локийам̣ ануссава̄дивасена ниродхе магге ча паваттати, пат̣иведхан̃а̄н̣ам̣ локуттарам̣ ниродхама̄рамман̣ам̣ катва̄ киччато чатта̄рипи сачча̄ни пат̣ивиджджхати. йатха̄ха йо бхиккхаве дуккхам̣ пассати, дуккхасамудайампи со пассати. дуккханиродхампи пассати, дуккханиродхага̄минипат̣и падампи пассатӣти саббам̣ ваттаббам̣. чатусаччапат̣иведхан̃а̄н̣ам̣ пана анубодхан̃а̄н̣ена вина̄ на паваттати, тасма̄ анубодха н̃а̄н̣аттха̄йа пуббе чатусаччакаммат̣т̣ха̄нам̣ пан̣д̣итена сама̄рамбхи таббанти. нану ча арийаса̄вака̄ чатта̄ри сачча̄ни пат̣ивиджджханти. атха касма̄ джинойева чатусаччадасанти тхомитоти. бхагава̄ пана арийаса̄вакехи висит̣т̣хена анан̃н̃опадесена арахаттамагган̃а̄н̣ена чатта̄ри сачча̄ни пат̣ивиджджханти. тасма̄ бхагава̄йева чатусаччадасанти абхиттхавитоти. таттха пана т̣хапетва̄ тан̣хан̃ча нибба̄нан̃ча авасесадхамма̄ дуккхасаччам̣ на̄ма. ат̣т̣хасататан̣ха̄вичарита̄ самудайасаччам̣ на̄ма. нибба̄нам̣ ниродха саччам̣ на̄ма. ат̣т̣хан̇гико магго маггасаччам̣ на̄ма. вуттам̣ пана абхидхамматтхасан̇гахе

‘‘дуккхам̣ тебхӯмакам̣ ват̣т̣ам̣, тан̣ха̄ самудайо бхаве;

ниродхо на̄ма нибба̄нам̣, магго локуттаро мато’’ти.

варамиддхигатанти варам̣ иддхигатам̣. уттамам̣ атӣтабуддха̄нам̣ иддхим̣ паттанти аттхо. атха ва̄ уттама̄нам̣ иддхӣнам̣ патит̣т̣ха̄набхӯтанти аттхо. иджджханам̣ самиджджханам̣ иддхи, иджджхати самиджджхати ниппаджджатӣти ва̄ иддхи. иддхивидхан̃а̄н̣ан̃ча арахаттамагго ча лаббхати. вуттан̃хи висуддхимагге ‘‘татха̄ неккхаммам̣ иджджхатӣти иддхӣти ча арахаттамагго иджджхатӣти иддхӣ’’ти ча. атха ва̄ иджджханти сатта̄ ета̄йа иддха̄ вуддха̄ уккам̣сагата̄ хонтӣти иддхи, ат̣т̣хасама̄паттийо ча чатта̄ро магга̄ ча лаббханти. идхадха̄ту вуд̣д̣хийанти паччайо. атха ва̄ тапаччайо иттхилин̇гаджотако ӣпаччайо ча. иддхим̣ агаминти иддхигато, джино. атха ва̄ гаччхати патит̣т̣хахати еттха̄ти гато, вара̄нам̣ уттама̄нам̣ иддхӣнам̣ гато патит̣т̣ха̄набхӯтоти варамиддхигато, джино. там̣ варамиддхигатам̣. кин̃ча̄пи пана арийаса̄вака̄ иддхиппатта̄ хонти, буддха̄ пана висесато ета̄йа абхин̃н̃а̄йа иддха̄ самиддха̄ вуддха̄ атиуккам̣сагата̄ хонти, тасма̄ буддхойева варамиддхигатанти абхиттхавитум̣ арахатӣти ведитаббо.

нарадевахитанти мануссадева̄нам̣ локийалокуттара сан̇кха̄там̣ хитам̣ пайоджанам̣ дха̄ран̣ам̣. тесам̣ пана аттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. тибхавӯпасаманти тибхаваупасамам̣. пунаббхава̄бхиниббаттийа̄ абха̄вато ка̄марӯпаарӯпасан̇кха̄техи тӣхи бхавехи тӣсу бхавесу пунаббхава̄бхиниббаттито ва̄ упасамитам̣ ниббутам̣ нируддханти аттхо. бхаванти сатта̄ еттха̄ти бхаво, тайо бхава̄ тибхава̄, техи упасамиттха̄ти тибхавӯпасамо, джино. там̣ тибхавӯпасамам̣. бхагавато пана бодхипаллан̇кева ка̄марӯпа̄рӯпасан̇кха̄тесу тӣсу бхавесу пат̣исандхиджанака̄нам̣ авиджджа̄тан̣ха̄мӯлака̄нам̣ пун̃н̃а̄дисан̇кха̄ра̄нам̣ арахаттамагган̃а̄н̣ена ниравасесам̣ пахӣнатта̄ пунаббхава̄бхиниббатти наттхи. тасма̄ бхагавантам̣йева висесена тибхавӯпасаманти тхометӣти вуттам̣ хоти. джинанти пан̃чама̄раджайантам̣ буддхам̣. пан̣ама̄мӣти ахам̣ н̃а̄н̣асампайуттачиттена а̄дарам̣ ванда̄мӣти йоджана̄.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. саматим̣сати самбхаран̣ам̣ саматим̣сапа̄рамийо самбхӯтам̣ парипӯритам̣, варабодхидуме уттамабодхируккхамӯле, чатусаччадасам̣ чатта̄ри арийасачча̄ни магган̃а̄н̣ена пассантам̣ пат̣ивиджджхантам̣, варамиддхигатам̣ уттамам̣ атӣта буддха̄нам̣ иддхипаттам̣ уттама̄нам̣ иддхӣнам̣ патит̣т̣ха̄набхӯтам̣ ва̄, нарадевахитам̣ мануссадева̄нам̣ локийалокуттарасан̇кха̄там̣ пайоджанам̣ дха̄ран̣ам̣, тибхавӯпасамам̣ ка̄марӯпаарӯпасан̇кха̄техи тӣхи бхавехи упасамитам̣, ка̄марӯпа̄рӯпасан̇кха̄тесу тӣсу бхавесу пунаббхава̄ бхиниббаттито упасамитам̣ ниббутам̣ ва̄, джинам̣ пан̃чама̄раджайантам̣ буддхам̣ пан̣ама̄ми ахам̣ н̃а̄н̣асампайуттачиттена а̄дарам̣ ванда̄мӣти.

ека̄дасамаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

12.

сатапун̃н̃аджалаккхан̣икам̣ вираджам̣,

гаганӯпамадхим̣ дхитимерусамам̣;

джаладжӯпамасӣталасӣлайутам̣,

патхавӣсаханам̣ пан̣ама̄ми джинам̣.

12. евам̣ ека̄дасамага̄тха̄йа джинам̣ вандитва̄ ида̄ни сатапун̃н̃аджалаккхан̣икантйа̄дӣхи чхахи гун̣ехи тхомитва̄ джинам̣ вандиту ка̄мо сатапун̃н̃аджалаккхан̣икантйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана чатӯхи са ган̣ехи рачитатта̄ два̄дасаккхарехи йутта̄ тот̣акага̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. са̄дхакам̣ пана анантарага̄тха̄ван̣н̣ана̄йам̣ вуттамева.

таттха сатапун̃н̃аджалаккхан̣иканти анекапа̄рамӣпун̃н̃атеджена джа̄тена дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣ена сампаннам̣. еттха ча сатасаддо анекасан̇кхйа̄ва̄чако. сататеджо сахассарам̣ сӣтиа̄дӣсу вийа. сатена анекена па̄рамӣпун̃н̃атеджена джа̄танти сатапун̃н̃аджам̣, лаккхийати лаккхитаббам̣ буддхадаббам̣ етехӣти лаккхан̣ам̣, дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣а̄ди. лаккхадха̄ту дассанан̇кесуйу. сатапун̃н̃аджан̃ча там̣ лаккхан̣ан̃ча̄ти сатапун̃н̃аджа лаккхан̣ам̣. там̣ асса аттхӣти сатапун̃н̃аджалаккхан̣ико, джино. там̣. бхагава̄ хи анантесу чаккава̄л̣есу саббе сатта̄ екекам̣ пун̃н̃акаммам̣ сатаккхаттум̣ кареййум̣. еттакехи джанехи катам̣ пун̃н̃акаммам̣ бодхисатто екова екекам̣ сатагун̣ам̣ катва̄ ниббаттена па̄рамӣпун̃н̃атеджена джа̄техи дваттим̣са маха̄пурисалаккхан̣ехи ча асӣтианубйан̃джана лаккхан̣е хи ча сампанноти сатапун̃н̃аджалаккхан̣иканти тхометӣти адхиппа̄йо. вуттан̃хи буддхавам̣сат̣т̣хакатха̄йам̣

‘‘сатапун̃н̃а лаккхан̣оти анантесу чаккава̄л̣есу саббе сатта̄ екекам̣ пун̃н̃акаммам̣ сатаккхаттум̣ кареййум̣, еттакехи джанехи катакаммам̣ бодхисатто сайамева еко сатагун̣ам̣ катва̄ ниббатто. тасма̄ сатапун̃н̃алаккхан̣оти вуччати. кечи пана сатена сатена пун̃н̃акаммена ниббаттам̣ екекалаккхан̣оти ваданти. евам̣ санте йо кочи буддхо бхавеййа̄ти. там̣ ат̣т̣хакатха̄су пат̣иккхитта’’нти. па̄тхеййат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘сата пун̃н̃алаккхан̣анти сатена сатена пун̃н̃акаммена ниббаттам̣ екекам̣ лаккхан̣ам̣. евам̣ санте йо кочи буддхо бхавеййа̄ти на рочайим̣су. анантесу пана чаккава̄л̣есу саббе сатта̄ екекам̣ каммам̣ сатаккхаттум̣ кареййум̣. еттакехи джанехи катам̣ каммам̣ бодхисатто екова екекам̣ сатагун̣ам̣ катва̄ ниббатто. тасма̄ сатапун̃н̃алаккхан̣оти имаматтхам̣ рочайим̣сӯ’’ти вуттам̣. дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣ам̣ пана упари а̄вибхависсатӣти.

вираджанти ра̄гараджа̄дӣнам̣ абха̄ва̄ вигатараджам̣. ран̃джати сан̃джати рӯпа̄диа̄рамман̣есӯти раджо, ра̄га̄дираджо. ранджадха̄ту ра̄ге а. вигато раджо асса̄ти вираджо, джино. там̣ вираджам̣. джино хи бодхипаллан̇кейева саббакилесама̄ра раджасса джайитатта̄ вигатараджоти аттхо. гаганӯпамадхинти еттха дхӣ вуччати саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣. тасма̄ а̄ка̄сӯпамасаббан̃н̃ута н̃а̄н̣авантанти аттхо. гаччханти еттха вихан̇гама̄дайоти гаганам̣, а̄ка̄со. гамудха̄ту гатийам̣ йу. мака̄расса го. упамийате упама̄. бха̄васа̄дханойам̣. упапуббама̄дха̄ту парима̄не а. саббан̃еййадхаммам̣ дхарати джа̄на̄тӣти дхӣ, саббан̃н̃ута н̃а̄н̣ам̣. дхарадха̄ту н̃а̄н̣е кви, иттхилин̇гаджотакаӣпаччайо ча. гаганена а̄ка̄сена йутта̄ упама̄ гаганӯпама̄, там̣ садисам̣ дхӣ саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣ йасса̄ти гаганӯпамадхи, джино. там̣ гаганӯпамадхим̣. айам̣ пана ананта̄дигун̣ахӣнатта̄ дхаммахӣнопама̄ на̄ма. вуттан̃хи субодха̄лан̇ка̄ре ‘‘дхаммахӣна̄мукхамбходжа, садисам̣ мунино итӣ’’ти. йатха̄ хи а̄ка̄со анантоти вуттатта̄ а̄ка̄со ананто хутва̄ виттхарати, евам̣ бхагавато анантам̣ буддхан̃а̄н̣анти вуттатта̄ саббан̃н̃утан̃а̄н̣асса ананта̄рамман̣атта̄ ча н̃а̄н̣ам̣ анантам̣ хутва̄ виттхарати. тасма̄ гаганӯпамадхинти тхометӣти.

дхитимерусаманти еттха дхити вуччати сама̄дхи. синерупаббата садисам̣ ачаласама̄дхивантанти аттхо. дхийати т̣хапийати сампайуттадхамме ека̄рамман̣е етена̄ти дхити, бхагавато локийалокуттараджха̄насама̄дхи. дхидха̄ту дха̄ран̣ети. рам̣сийа̄ андхака̄рам̣ мина̄ти хим̣сатӣти меру, паббатара̄джа̄. мӣдха̄ту хим̣са̄йам̣ рупаччайо. имам̣ вачанаттхан̃хи синерусса па̄чӣнапассам̣ раджатамайам̣, даккхин̣апассам̣ ман̣имайам̣, паччхимапассам̣ пхалликамайам̣, уттарапассам̣ суван̣н̣амайам̣ хотӣти вуттавачанам̣ сандха̄йа вуттам̣. атха ва̄ мина̄ти хим̣сати саббе паббате аттано уччатарат̣т̣хена̄ти меру, меруна̄ само дхити сама̄дхи йасса̄ти дхитимерусамо, джино. там̣ дхитимеру самам̣. йатха̄ хи мерура̄джа̄ ат̣т̣хахи диса̄хи а̄гатехи ва̄техи на кампати на чалати, евам̣ джино ка̄маччханда̄динӣваран̣е паджахитва̄ локуттараджджха̄насама̄дхина̄ саманна̄гататта̄ ат̣т̣хахи локадхаммехи ча миччха̄дит̣т̣хива̄техи ча на кампати на чалатӣти дхитимерусаманти тхомети.

джаладжӯпамасӣталасӣлайутанти удакаджа̄таппадумасадисена атисӣталена асан̇кхйеййасӣлена сам̣йуттам̣. вуттан̃хи апада̄на па̄л̣ийам̣ ‘‘сӣлам̣ тасса асан̇кхйеййа’’нти. тадат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘бхагавато пана сӣлам̣ асан̇кхйеййамева̄’’ти. джалати диббатӣти джалам̣, удакам̣. джаладха̄ту диттийам̣ а. джале удаке джа̄там̣ джаладжам̣, падумам̣. джаладжена падумена упамам̣ садисанти джаладжӯпамам̣, сӣлам̣. сукхаттхикехи севийатӣти сӣталам̣, сӣлам̣. сидха̄ту сева̄йам̣ талапаччайо. атха ва̄ сӣтагун̣ам̣ ла̄ти ган̣ха̄тӣти сӣталам̣, сӣлам̣. сӣтасаддӯпапада ла̄дха̄ту гахан̣е кви. удаке пана джа̄там̣ падумам̣ удакена ун̣хасса самитатта̄ сӣталам̣ вийа. сӣлам̣ пана буддхасса килесата̄ панасса саметатта̄ аччантасӣталам̣ хоти. сураккхитан̃хи висуддхам̣ сӣлам̣ килесаппаха̄нена сатта̄нам̣ килесапарил̣а̄хам̣ упасамети на харитачанданам̣ мутта̄ха̄ро ман̣и удакам̣ ва̄то чандакиран̣о ча. тасма̄ сӣламева сӣталанти аччантасӣталанти вуччати. тена вуттам̣ висуддхимагге

‘‘на там̣ саджалада̄ ва̄та̄, на ча̄пи харичанданам̣;

нева ха̄ра̄ на ман̣айо, на чандакиран̣ан̇кура̄;

самайантӣдха сатта̄нам̣, парил̣а̄хам̣ сураккхитам̣;

йам̣ саметидам̣ арийам̣, сӣлам̣ аччантасӣтала’’нти.

айам̣ пана тасса га̄тха̄двайассаттхо. сураккхитам̣ сут̣т̣хураккхитам̣ арийам̣ висуддхам̣ аччантасӣталам̣ идам̣ сӣлам̣ идхалоке сатта̄нам̣ йам̣ парил̣а̄хам̣ самети, там̣ парил̣а̄хам̣ саджалада̄ удакададена мегхена саха паватта̄ ва̄та̄ сӣтава̄та̄ на самайанти харитачанданан̃ча̄пи на самайати. ха̄ра̄ мутта̄ха̄ра̄ нева самайанти. ман̣айо вел̣урийа̄диман̣ийо на самайанти. чандакиран̣ан̇кура̄ чандасса рам̣сиан̇кура̄ на самайантӣти. сӣлати сама̄дхийати ка̄йакамма̄дӣнам̣ сусӣлйавасена на виппакиратӣти сӣлам̣. сӣладха̄ту сама̄дхимхи а. атха ва̄ сӣланти сама̄даханти читтам̣ етена̄ти сӣлам̣, сӣленти ва̄ етена кусале дхамме упадха̄ренти а̄бхусо дха̄ренти са̄дхавоти сӣлам̣, четана̄дхаммо, кусалачиттуппа̄до ва̄ лаббхати. сӣладха̄ту упадха̄ран̣е а. вуттан̃хетам̣ висуддхимаггат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘кенат̣т̣хена сӣланти сӣланат̣т̣хена сӣлам̣. кимидам̣ сӣлам̣ на̄ма, сама̄дха̄нам̣ ва̄, ка̄йакамма̄дӣнам̣ сусӣлйавасена авиппакин̣н̣ата̄ти аттхо. упадха̄ран̣ам̣ ва̄, кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ патит̣т̣ха̄навасена а̄дха̄рабха̄воти аттхо’’ти. джаладжӯпамена падумасадисена сӣталена аччантасӣталена сӣлена асан̇кхйеййасӣлена йуттоти джаладжӯпамасӣталасӣлайуто, джино. там̣ джаладжӯпамасӣталасӣлайутам̣. йатха̄ хи удаке джа̄там̣ падумам̣ джалена сӣталам̣ хоти, евам̣ бхагавато маггасӣлена килесупата̄панасса пахӣнатта̄ там̣ сӣталам̣ аччантасӣталам̣. тена сампайуттоти джаладжӯпамасӣталасӣла йутанти тхометӣти вуттам̣ хоти.

патхавӣсахананти патхавӣ вийа кхантисампаннам̣ кхантивантам̣ ва̄. патханти патит̣т̣хаханти еттха тарупаббата̄дайоти патхавӣ, бхӯми. патхадха̄ту патит̣т̣ха̄йам̣ вӣпаччайо. атха ва̄ путху хутва̄ джа̄танти патхавӣ. джа̄татаддхитаттхе вӣпаччайо. сахайате кхамийате саханам̣, сахати кхаматӣти ва̄ саханам̣, адхива̄санакханти. сахадха̄ту кхантийам̣ йу. патхавӣ вийа саханам̣ кхаманам̣ йасса соти патхавӣсахано, джино. там̣ патхавӣсаханам̣. йатха̄ хи патхавӣ аттано упари паккхиттам̣ сучимпи асучимпи саббам̣ сахати, на пат̣игха̄нунайам̣ кароти, евам̣ джино ит̣т̣ха̄рамман̣ампи анит̣т̣ха̄рамман̣ампи саббам̣ сахати, на таттха пат̣игха̄нунайам̣ каротӣти патхавӣсахананти тхометӣти адхиппа̄йо. тена вуттам̣ апада̄напа̄л̣ийам̣

‘‘ла̄бха̄ла̄бхе на саджджанти, самма̄нанавима̄нане;

патхавӣсадиса̄ буддха̄, тасма̄ те на вира̄дхийа̄’’ти.

ахам̣ джинам̣ пан̣ама̄ми ванда̄мӣти самбандхо.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. сатапун̃н̃аджалаккхан̣икам̣ анекапа̄рамӣпун̃н̃атеджена джа̄тена дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣ена сампаннам̣, вираджам̣ ра̄гараджа̄дӣнам̣ абха̄ва̄ вигатараджам̣, гаганӯпамадхим̣ а̄ка̄сӯпамасаббан̃н̃утан̃а̄н̣авантам̣, дхитимерусамам̣ синерупаббатасадисам̣ ачаласама̄дхивантам̣, джаладжӯпамасӣтала сӣлайутам̣. удакаджа̄таппадумасадисена аччантаатисӣталена асан̇кхйеййасӣлена сампайуттам̣, патхавӣсаханам̣ патхавӣ вийа кхантисампаннам̣, кхантивантам̣ ва̄, джинам̣ пан̃чама̄равиджайам̣ буддхам̣ ахам̣ саккаччам̣ пан̣ама̄ми ванда̄мӣти.

два̄дасамаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

13.

йо буддхо сумати диве дива̄карова,

собханто ратиджанане сила̄санамхи;

а̄сӣно сивасукхадам̣ адеси дхаммам̣,

дева̄нам̣ тамасадисам̣ нама̄ми ниччам̣.

13. евам̣ два̄дасамага̄тха̄йа джинам̣ вандитва̄ ида̄ни та̄ватим̣сапуре ма̄тудевапуттаппамукха̄нам̣ упапаттидева̄нам̣ абхидхаммам̣ десака гун̣ена абхиттхавитва̄ вандитука̄мо йо буддхо суматитйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана ма на джа ра ган̣ехи ча екагаруна̄ ча тӣхи йатӣхи ча дасахи йатӣхи ча рачитатта̄ терасаккхара сам̣йутта̄ пахассин̣ӣга̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хетам̣ вуттодайе ‘‘мна̄ джара̄ го тидасайатиппахассин̣ӣ са̄’’ти.

тассаттхо. йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ мна̄ маган̣а наган̣а̄ ча джара̄ джа ган̣а раган̣а̄ ча го гару ча тидасайати тийати ча дасайати ча че сийа̄, са̄ га̄тха̄ пахассин̣ӣга̄тха̄ на̄ма̄ти. таттха сумати йо буддхо дхаммам̣ дева̄нам̣ адесӣти самбандхо. йоти анийамава̄чакасаббана̄мападам̣. тасса вачанаттхо на ка̄таббо. вуттан̃хи саддавидӯхи

‘‘рул̣хӣкхйа̄там̣ нипа̄тан̃чу, пасагга̄лапанам̣ татха̄;

саббана̄манти етесу, на като виггахо чхасӯ’’ти.

атха ва̄ саббана̄мабха̄вам̣ йа̄тӣти йо, анийамава̄чака бха̄вам̣ йа̄тӣти ва̄ йо. саббана̄мабха̄вена йа̄ти паваттатӣти ва̄ йо. анийамава̄чакабха̄вена йа̄ти паваттатӣти ва̄ йо. саббана̄мабха̄вена йа̄таббо н̃а̄табботи ва̄ йо, йа̄таббо н̃а̄таббо етена анийаматтхоти ва̄ йо. саббана̄масан̇кха̄там̣ йаитипадам̣ лаббхати. йо йа̄ди соти аттхо. буддхоти пат̣ивиддхачатусаччадхаммо, пат̣ивиддхасаббан̃еййадхаммо ва̄. тасса пана вачанаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. суматӣти сундарасаббан̃н̃утан̃а̄н̣ава̄то, десана̄н̃а̄н̣ава̄то ва̄. адеси дхаммам̣ дева̄нанти вуччама̄натта̄ хи идха саббан̃н̃ута н̃а̄н̣ам̣ суматӣти вуччати. манати джа̄на̄ти саббан̃еййадхаммам̣ десетаббадхаммам̣ ва̄ти мати. манадха̄ту н̃а̄н̣ети. сундара̄ мати сумати, саббан̃еййадхамма̄нам̣ йатха̄сабха̄ваджа̄нанасаматтхам̣ тесам̣ десе таббаппака̄раджа̄нанасаматтхам̣ бодхетаббапуггала̄нам̣ а̄сайа̄дхи муттийа̄дивибха̄ванасаматтхан̃ча̄ти тисаматтхасампаннам̣ саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣ лаббхати. суматӣти имина̄ хи саббан̃н̃утан̃а̄н̣амева абхидхаммакатха̄йа самут̣т̣ха̄набха̄ве саматтхам̣. на̄н̃н̃анти имаматтхам̣ дӣпенто абхидхаммакатха̄йа анан̃н̃аса̄дха̄ран̣абха̄вам̣ дассети. сундара̄ мати асса асмим̣ ва̄ аттхӣти сумати, буддхо. сама̄санта таддхита̄йам̣. тадассаттхӣтивӣ ча̄ти сутте часаддена апаччайо. йатха̄ пӣтисукханти. вуттан̃хи па̄ра̄джикан̣д̣ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘айан̃ча пӣти идан̃ча сукхам̣ асса джха̄насса асмим̣ ва̄ джха̄не аттхӣти идам̣ джха̄нам̣ пӣтисукханти вуччатӣ’’ти.

дивети дивасе. сӯрийобха̄сена диббати еттха̄ти диво. дивудха̄ту джутийам̣ а. тасмим̣ диве. дива̄ карова̄ти сӯрийо ива. дива̄динам̣ каротӣти дива̄каро, сӯрийо. дива̄саддӯпа пада карадха̄ту каран̣е а. атха ва̄ дива̄ дивасе каро рам̣си асса̄ти дива̄каро. карасаддо хи рам̣сива̄чако. собхантоти вирочама̄но хутва̄. субхати вирочати чхаббан̣н̣арам̣сиа̄дӣхӣти собханто, буддхо. субхадха̄ту собхе, диттийам̣ ва̄ антапаччайо. бхагава̄ хи чхаббан̣н̣арам̣сӣхи дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣ехи асӣтйа̄нубйан̃джаналаккхан̣ехи ча дева̄нам̣ маджджхе собхати вирочатӣти аттхо. ратиджананети дева̄нам̣ атаппакапӣтисоманассуппа̄дане, пемуппа̄дане ва̄. раманам̣ рати. рамудха̄ту кӣл̣а̄йанти. там̣ джанети уппа̄детӣти ратиджананам̣. сила̄санам̣. ратисаддӯпапада джанадха̄ту джанане йу. тасмим̣ ратиджанане.

сила̄санамхӣти тидаса̄лайе, па̄риччхаттакамӯле джа̄те никкхитте ва̄ дӣгхато сат̣т̣хийоджане виттха̄рато пан̣н̣а̄са йоджане путхулато паннарасайоджане ван̣н̣ато джайасуманапуппхасадисе раттакампалаван̣н̣е ва̄ сан̣хасукхуме пан̣д̣укампа лана̄маке сила̄сане. саккена севийатӣти силам̣. па̄са̄н̣о. сидха̄ту сева̄йам̣ алапаччайо. а̄сийати еттха̄ти а̄санам̣. атха ва̄ а̄гантва̄ севийати еттха̄ти а̄санам̣. а̄пуббасидха̄ту сева̄йам̣ йу. силам̣ева а̄санам̣ сила̄санам̣. пан̣д̣укампаласила̄санам̣ лаббхати. тасмим̣ сила̄санамхи. а̄сӣноти дасахи чаккава̄л̣асахассехи а̄гамма саннисинна̄нам̣ дева̄нам̣ ган̣ена парива̄рито хутва̄ нисӣданто. а̄сӣданам̣ нисаджджанам̣ а̄сӣно. а̄самантато сӣдати васатӣти ва̄ а̄сӣно. абхидхаммакатха̄бхимукхам̣ сӣдати нисаджджатӣти ва̄ а̄сӣно, буддхо. а̄пуббасӣдадха̄ту нисаджджа̄йам̣. висаран̣а гатйа̄васа̄несу ва̄ тапаччайо. тасса ӣн̣а̄десо, н̣ассанаттам̣, дха̄тванталопо. сивасукхаданти нибба̄насукхада̄йакам̣. арийехи севийатӣти сивам̣, нибба̄нам̣. сидха̄ту сева̄йам̣ аво. атха ва̄ ра̄гаггиа̄дӣхи самати упасамати еттха̄ти сивам̣, нибба̄нам̣. самудха̄ту упасаме риво. абхидха̄наппадӣпикат̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘сивам̣ кхемабха̄вам̣ каротӣти сивам̣, сам̣са̄рабхӣрукехи севитаббатта̄ ва̄ сивам̣. йада̄дина̄ вапаччайо’’ти вуттам̣. сукхайатӣти сукхам̣. йассуппаджджати, там̣ сукхитам̣ каротӣти аттхо. атха ва̄ сут̣т̣ху дуккхам̣ кханатӣти сукхам̣. супубба кханудха̄ту авада̄ран̣е кви. сивасса нибба̄насса сукхам̣ сивасукхам̣, там̣ дада̄тӣти сивасукхадам̣, абхидхаммадхаммо. сивасукхасаддӯпападада̄дха̄ту а. йо хи абхидхаммадхаммам̣ сун̣а̄ти, со тасса нибба̄насукхам̣ дада̄тӣти аттхо.

адеси дхаммам̣ дева̄нанти дева̄нам̣ дхаммам̣ адесӣти самбандхо. еттха ча дхамманти на̄на̄найавичиттам̣ гамбхӣрам̣ сан̣хасукхумам̣ дуддасам̣ абхидхамма дхаммам̣. аттано сабха̄вам̣ дха̄ретӣти дхаммо, пан̣д̣итехи дха̄рийати на ба̄лехӣти ва̄ дхаммо, абхидхаммапит̣акам̣. дхарадха̄ту дха̄ран̣е раммапаччайо. там̣ дхаммам̣. дева̄нанти пуббе мануссалоке ма̄тубхӯтадевапуттаппамукха̄нам̣ упапаттидева̄нам̣. вуттан̃хетам̣ ат̣т̣хаса̄линӣат̣т̣хакатха̄йам̣

‘‘ма̄тарам̣ памукхам̣ катва̄, тасса̄ пан̃н̃а̄йа теджаса̄;

абхидхаммакатха̄маггам̣, дева̄нам̣ сампаваттайӣ’’ти.

еттха ча ма̄тарантипадасса пуббе мануссалоке ма̄тубхӯтам̣ девапуттанти аттхо дат̣т̣хаббо. вуттан̃хетам̣ джина̄лан̇ка̄рапа̄л̣ийам̣

‘‘тато путтам̣ гахетва̄на, гата̄ ма̄та̄ сакам̣ гхарам̣;

саттамийам̣ чута̄ гантва̄, девапуттаттама̄гамӣ’’ти.

тат̣т̣ӣка̄йан̃ча ‘‘бодхисаттама̄та̄ габбхавут̣т̣ха̄нато саттаме дивасе ка̄лан̇катва̄ туситапуре девапутто хутва̄ ниббаттӣ’’ти вуттам̣. еттха ча девапуттасаддена вуттамева. ка̄л̣уда̄йӣ тхерага̄тха̄ат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘парива̄рита̄ти ча иттхилин̇ганиддесо пуриматтабха̄васиддхам̣ иттхибха̄вам̣ девата̄бха̄вам̣ ва̄ сандха̄йа като. девӯпапатти пана пурисабха̄вена джа̄та̄’’ти вуттам̣. джа̄такат̣ӣка̄йан̃ча ‘‘девороханети ма̄тудевапуттасса тема̄сам̣ абхидхаммапит̣акам̣ десетва̄ девороханака̄ле’’ти ма̄тудевапуттасаддена вуттам̣. абхидхамма̄вата̄рат̣ӣка̄йан̃ча ‘‘дева̄нанти тада̄ дхаммапат̣игга̄хака̄нам̣ дасасахассачаккава̄л̣а̄дхива̄сӣнам̣ ма̄тудевапуттаппамукха̄нам̣ упапаттидева̄на’’нти ма̄тудевапутта саддена вуттам̣. сирӣмаха̄ма̄йа̄саттхе ча ‘‘сирӣмаха̄ма̄йа̄ девӣпи саттадивасейева васитва̄ ка̄лан̇катва̄ аттано пун̃н̃а̄нубха̄вена туситабхаване девапутто хутва̄ ниббаттӣ’’ти девапуттасаддена вуттам̣. ман̣идӣпат̣ӣка̄йан̃ча ‘‘ма̄таранти пуббе мануссалоке ма̄тубхӯтам̣ девапуттанти аттхо. сирӣмаха̄ма̄йа̄ хи бодхисаттам̣ виджа̄йитва̄ сатта̄хаматтам̣ т̣хатва̄ ито чавитва̄ туситабхаване пурисабха̄венева ниббатто, на иттхибха̄вена̄’’ти вуттам̣. тасма̄ ма̄тарантипадасса ма̄тубхӯтам̣ девапуттанти аттхо мукхйена дат̣т̣хаббо.

мадхуса̄раттха дӣпанӣт̣ӣка̄йам̣ пана –

‘‘суддходано на̄ма пита̄ махесино,

буддхасса ма̄та̄ пана ма̄йа̄ на̄ма.

бодхисаттам̣ парихарийа куччхина̄,

ка̄йасса бхеда̄ тидивасмим̣ модати;

са̄ готамӣ ка̄лам̣ката̄ ито чута̄,

диббехи ка̄мехи саман̇гибхӯта̄;

а̄модати ка̄магун̣ехи пан̃чахи,

парива̄рита̄ деваган̣ехи техӣ’’ти; тхера̄па̄л̣и;

тадат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘парива̄рита̄ти ча иттхилин̇ганиддесо пуриматта бха̄васиддхам̣ иттхибха̄вам̣ девата̄бха̄вам̣ ва̄ сандха̄йа като. девӯпапатти пана пурисабха̄вена джа̄та̄ти вуттатта̄ ма̄таранти мануссаттабха̄вавасена вутта’’нти ваданти. тхерат̣т̣хакатха̄ пана насан̇гаха̄рул̣ха̄. ан̃н̃ат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄су ча та̄дисам̣ вачанам̣ наттхи. паттхана̄ка̄ле ча буддхама̄та̄ хутва̄ паччха̄ пурисо хомӣти паттхана̄ наттхи. тим̣садхаммата̄йан̃ча буддхама̄туйа̄ пурисабха̄во на̄ма наттхи. тасма̄ там̣ вӣмам̣ситаббантипи видӯ вадантӣти вуттам̣. там̣ пана на гахетаббам̣. касма̄, сам̣сайавачанена вӣмам̣ситаббанти видӯвадантӣти ча вуттатта̄ ча йатха̄вуттат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄вачанехи уджукам̣ вируддхатта̄ ча. девата̄саддо хи девапутте брахме девадхӣта̄йа ча ваттати. татха̄хеса ‘‘атха кхо ан̃н̃атара̄ девата̄ абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄’’тиа̄дӣсу девапутте. вуттан̃хи кхуддакапа̄т̣хаат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘ан̃н̃атара̄ти анийамита ниддесо. са̄ хи на̄маготтато апа̄кат̣а̄. тасма̄ ан̃н̃атара̄ти вутта̄. девойева девата̄. иттхипурисаса̄дха̄ран̣амеветам̣. идха пана пурисоева. со девапутто. кинтуса̄дха̄ран̣ана̄мавасена девата̄ти вутто’’ти. сунӣтаттхераапада̄на па̄л̣ийам̣ а̄гата̄су ‘‘татха̄ та̄ девата̄ саттасата̄ ул̣а̄ра̄ брахма̄ вима̄на̄ абхиниккхамитва̄’’тиа̄дӣсу брахме. падӣпавима̄наваттхупа̄л̣ийам̣ вутта̄су –

‘‘абхиккантена ван̣н̣ена, йа̄ твам̣ тит̣т̣хати девате;

обха̄сентӣ диса̄ сабба̄, осадхӣ вийа та̄рака̄’’ти.

а̄дӣсу девадхӣта̄йа. евам̣ пана парива̄рита̄саддопи ведитаббо. тасма̄ а̄чарийадхаммапа̄латтхерена ката̄йа тхерат̣т̣хакатха̄йа вуттавачанам̣ джа̄такат̣ӣка̄йа вуттавачанан̃ча а̄чарийасуман̇галаттхерена ката̄йа абхидхамма̄вата̄рат̣ӣка̄йа вуттавачанам̣ пама̄н̣ам̣ катва̄ ма̄тудевапуттоти аттхойева дат̣т̣хаббо. етарахи пана кечи а̄чарийа̄ тхера̄па̄л̣ийам̣ а̄гатам̣ парива̄рита̄саддан̃ча мадхуса̄раттхадӣпанӣт̣ӣка̄вачанан̃ча пат̣ичча ма̄тудевадхӣта̄ти ваданти. там̣ пана тесам̣ матиматтанти дат̣т̣хаббам̣. адесӣти маха̄карун̣а̄пуббан̇гамена саббан̃н̃утан̃а̄н̣ена катхеси. асадисам̣ танти самбандхо. еттха ча танти буддхам̣. асадисанти аппат̣ипуггалам̣. наттхи етасса садисо пат̣ипуггалоти асадисо, буддхо. садеваке локе сӣла̄дигун̣ена буддхена садисо кочи пуггало наттхӣти аттхо. тена̄ха винайамаха̄ваггапа̄л̣ийам̣

‘‘на ме а̄чарийо аттхи, садисо ме на виджджати;

садевакасмим̣ локасмим̣, наттхи ме пат̣ипуггало’’ти.

ниччантисататам̣ самитам̣, саббака̄лам̣ нирантаранти аттхо. асадисам̣ там̣ буддхам̣ ниччам̣ нама̄мӣти самбандхоти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. сумати сундарасаббан̃н̃ута н̃а̄н̣ава̄то, десана̄н̃а̄н̣ава̄то ва̄. йо йа̄дисо буддхо. диве дивасе дива̄карова сӯрийоива, собханто вирочама̄но хутва̄, ратиджанане дева̄нам̣ атаппакапӣти соманассуппа̄дане, пемуппа̄дане ва̄, сила̄санамхи пан̣д̣у кампалана̄маке сила̄сане, а̄сӣно нисӣданто хутва̄ сивасукхадам̣ нибба̄насукхада̄йакам̣, дхаммам̣ абхидхаммадхаммам̣, дева̄нам̣ ма̄ту пуббадевапуттаппамукха̄нам̣ упапаттидева̄нам̣ адеси катхеси. асадисам̣ аппат̣ипуггалам̣ там̣ буддхам̣ ахам̣ ниччам̣ сататам̣ нама̄ми ванда̄мӣти.

терасамаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

14.

йо па̄дапан̇каджамудутталара̄джикехи,

локехи тӣхивикалехи нира̄кулехи;

сампа̄пун̣е нирупамеййатамева на̄тхо,

там̣ саббалокамахитам̣ асамам̣ нама̄ми.

14. евам̣ терасамага̄тха̄йа буддхам̣ вандитва̄ ида̄ни буддхасса па̄датале вичиттаппаваттехи ат̣т̣хасатачаккалаккхан̣ехи тхомитва̄ вандитука̄мо йо па̄дапан̇каджатйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана та бха джа джа ган̣ехи ча гарудвайена рачитатта̄ чуддасаккхарехи йутта̄ васантатилака̄га̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хетам̣ вуттодайе ‘‘вутта̄ васантатилака̄ та бха джа̄ джага̄ го’’ти. тасса̄йаматтхо. йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ та бха джа̄ та бха джа ган̣а̄ ча джага̄ джаган̣агарука̄ ча го гару ча че бхаванти, са̄ га̄тха̄ васантатилака̄га̄тха̄ти чханда̄чарийехи вутта̄ти.

таттха пана йо на̄тхо авикалехи нира̄кулехи па̄дапан̇каджамудутталехитӣхи локехи нирупамеййатам̣ сампа̄пун̣еева саббалокамахитам̣ асамам̣ там̣ на̄тхам̣ ахам̣ нама̄мӣти самбандхо. еттха пана саддаккамена адассетва̄ аттхаккамена ван̣н̣анам̣ дассайисса̄ма. йо на̄тхоти йо йа̄дисо саббасатта̄нам̣ пат̣исаран̣о буддхо. там̣ пана падам̣ сампа̄пун̣еева̄типаде каттубха̄вена самбандхитаббам̣. на̄тхасса пана вачанаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. авикалехӣти кеначи авекаллехи саббапа̄дачаккалаккхан̣ехи сампун̣н̣ехӣти аттхо. вирӯпам̣ калати гаччхатӣти викало. випуббакаладха̄ту гатийам̣ а. наттхи кин̃чи викалам̣ етисса̄ ра̄джийа̄ти авикала̄, па̄дара̄джи. па̄дадвайе парибйаттам̣ сан̣т̣ха̄нарӯпам̣ кин̃чи викалам̣ наттхӣти аттхо. техи авикалехи.

нира̄кулехӣти а̄кулавирахитехи. па̄дачаккалаккхан̣а̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ асам̣миссехи асам̣сат̣т̣хехӣти аттхо. а̄бхусо кулати бандхатӣти а̄кулам̣, а̄пубба куладха̄ту бандхане а. атха ва̄ а̄бхусо кулати а̄варати собхананти а̄кулам̣, наттхи а̄кулам̣ ан̃н̃аман̃н̃амиссам̣ етисса̄ па̄дара̄джи йа̄ти нира̄кула̄, па̄дара̄джи. техи нира̄кулехи. там̣ пана пададвайам̣ па̄дапан̇каджамудутталара̄джикехӣтипаде висесанам̣. па̄дапан̇каджамудутталара̄джикехӣти па̄дасан̇кха̄тападумасса сан̣ха тале джа̄техи ат̣т̣хасатачаккалаккхан̣ара̄джикехи падати гаччхати етена̄ти па̄до. пададха̄ту гатимхин̣а. пан̇ке каддаме джа̄танти пан̇каджам̣, падумам̣. па̄дасан̇кха̄там̣ пан̇каджам̣ па̄дапан̇каджам̣. пан̇каджам̣ива па̄до ва̄ па̄дапан̇каджам̣, па̄до. сан̣хабха̄вена мудати паваттатӣти муду, мудадха̄ту гатийам̣ у. талати патит̣т̣хати еттха̄ти талам̣. таладха̄ту патит̣т̣ха̄йам̣ а. муду ча там̣ талан̃ча̄ти мудутталам̣, па̄дапан̇каджасса мудутталам̣ па̄дапан̇каджамудутталам̣, ра̄джати диссатӣти ра̄джика̄, ра̄джати собхати етена̄ти ра̄джика̄. ра̄джадха̄ту собхане н̣ико. па̄дапан̇каджа мудуттале джа̄там̣ ат̣т̣хасатачаккалаккхан̣асан̇кха̄там̣ ра̄джиканти па̄дапан̇каджамудутталара̄джикам̣, техи.

там̣ пана ат̣т̣хасатапа̄дачаккалаккхан̣ам̣ на̄мевам̣ ведитаббам̣. бхагавато па̄дапан̇каджамудуталасса маджджхе на̄бхи диссати. на̄бхипат̣иччхинна̄ ват̣т̣алекха̄ диссати. на̄бхимукхапариккхепапат̣т̣о диссати. пана̄л̣имукхам̣ диссати. ара̄ диссанти. аресу ват̣т̣алекха̄ диссанти. неми диссати. немиман̣ика̄ диссанти. идам̣ та̄ва па̄л̣иа̄гатамева. сампахулава̄ро пана ана̄гато, со евам̣ дат̣т̣хаббо. сатти, сирӣваччхо, нандийа̄ват̣т̣ам̣, соваттико, ват̣ам̣сако, вад̣д̣хама̄накам̣, маччхайугалам̣, бхаддапӣт̣хам̣, ан̇кусам̣, томаро, па̄са̄до, торан̣ам̣, сетаччхаттам̣, кхагго, та̄лаван̣д̣ам̣, морахаттхако, ва̄л̣абӣджани, ун̣хӣсам̣, патто, ман̣икусумада̄мам̣, нӣлуппалам̣, раттуппалам̣, сетуппалам̣, падумам̣, пун̣д̣арикам̣, пун̣н̣агхат̣о, пун̣н̣апа̄ти, самуддо, чаккава̄л̣ам̣, химава̄, синеру, чандимасӯрийа̄, наккхатта̄ни, чатта̄ро маха̄дӣпа̄, двепариттадӣпасахасса̄ни антамасо чаккаватти ран̃н̃о парисам̣ упа̄да̄йа саббо чаккалаккхан̣ассева парива̄роти еттакамева маджджхимапан̣н̣а̄сат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттанти ведитаббам̣.

джина̄лан̇ка̄рат̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘хет̣т̣ха̄па̄даталесу чакка̄ни джа̄та̄нӣти чаккалаккхан̣ам̣ на̄ма двӣсу па̄даталесу две чакка̄ни екекасмим̣ сахассаматта̄ ара̄ йутта̄ хонти. немивалайам̣ суван̣н̣аван̣н̣ам̣. на̄бхи инданӣламан̣иван̣н̣а̄. тасмим̣ маджджхе ча на̄бхипарийанте ча на̄бхимукхе ча ват̣т̣алекха̄ маджджхе чхиддам̣ чаккапарийанте немито бахиддха̄ ват̣т̣е. сатти, сирӣваччхо, нандийа̄ват̣т̣ам̣, соваттико, ват̣ам̣сакам̣, вад̣д̣хама̄накам̣, бхаддапӣт̣хам̣, ан̇кусо, па̄са̄дам̣, торан̣ам̣, сетаччхаттам̣, кхаггам̣, та̄лаван̣д̣ам̣, майӯрахаттхам̣, ча̄марам̣, ун̣хӣсам̣, паттам̣, ман̣и, суманада̄мам̣, нӣлуппалам̣, раттуппалам̣, раттападумам̣, сетападумам̣, пун̣д̣арикам̣, пун̣н̣акаласам̣, пун̣н̣апаттам̣, самуддо, чаккава̄л̣апаббато, химавантапаббато, мерупаббато, сӯрийаман̣д̣алам̣, чандаман̣д̣алам̣, наккхаттам̣, сапарива̄ра̄ чатумаха̄дӣпа̄, сапарива̄ро саттаратанасаман̇гӣ чаккаватти, даккхин̣а̄ват̣т̣а сетасан̇кхам̣, суван̣н̣амаччхайугал̣ам̣, чакка̄вудхам̣, саттамаха̄ган̇га̄, саттакулапаббата̄, саттасӣдантаса̄гара̄, суван̣н̣а хам̣сара̄джа̄, сам̣сума̄ро, дхаджапат̣а̄ко, суван̣н̣асивика̄, суван̣н̣ава̄л̣абӣджани, кела̄сапаббато, сӣхара̄джа̄, бйаггхара̄джа̄, вала̄хакаассара̄джа̄, упосатхачхаддантахаттхира̄джа̄, ва̄сукӣна̄гара̄джа̄, хам̣сара̄джа̄, усабхара̄джа̄, ера̄ван̣а хаттхира̄джа̄, суван̣н̣амакарам̣, чатумукхасуван̣н̣ана̄ва̄, саваччхака̄ дхену, ким̣пурисо, киннарӣ, каравӣко, майӯрара̄джа̄, кон̃чара̄джа̄, чаккава̄кара̄джа̄, джӣван̃джӣвакара̄джа̄ чха девалока̄, сол̣аса брахмалока̄ти име еттака̄ аггаман̇галалаккхан̣а̄ па̄датале пан̃н̃а̄йантӣ’’ти вуттам̣. имина̄ ча вачанена ат̣т̣хасата па̄дачаккалаккхан̣ам̣ парипун̣н̣ам̣ ведитаббанти.

тӣхи локехӣти самбандхо. тӣхи ка̄марӯпа̄рӯпа локехӣти аттхо. тасса пана вачанаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. там̣ панетам̣ катваттхе каран̣авачанам̣. тасса пана падасса нирупамеййа̄ти падена каттубха̄вена самбандхо. нирупамеййатанти аппамеййабха̄вам̣. упамитаббанти упамеййам̣. упапубба ма̄дха̄ту пама̄не н̣йо. упамеййасса бха̄во упамеййатам̣. наттхи упамеййатам̣ асса ра̄джикасса̄ти нирупамеййатам̣. атха ва̄ наттхи упамеййам̣ етасса ра̄джикасса̄ти нирупамеййо, па̄дачаккалаккхан̣ара̄джико лаббхати. тасса бха̄во нирупамеййатам̣. там̣ пана падам̣ сампа̄пун̣е ева̄типаде каммам̣. сампа̄пун̣еева̄ти самбандхо. самма̄ гаччхатиева̄ти аттхо. касма̄ пана тӣхи локехи па̄дапан̇каджамудуталехи нирупамеййатам̣ па̄пун̣а̄тӣти. буддхато ан̃н̃асса кассачи девамануссасса па̄даталамаджджхе па̄дачаккалаккхан̣асса абха̄вато. бхагавато хи па̄дапан̇каджамудутале па̄рамипун̃н̃а̄нубха̄вена ниббатта̄ни ат̣т̣хасатапа̄дачаккалаккхан̣а̄ни сампа̄пун̣анти, на ан̃н̃есам̣. тасма̄ нирупамеййатам̣ па̄пун̣а̄тӣти.

саббалокамахитанти саббалокена пӯджитам̣. саббена девамануссалокена махитаббо пӯджитабботи саббалока махито, на̄тхо лаббхати. там̣. уппанне хи татха̄гате йе кечи махесаккха̄ деваманусса̄ буддхасса пӯдженти, пагева ан̃н̃а̄. татха̄ хи брахма̄ сахампати синеруматтена ратана да̄мена татха̄гатам̣ пӯджети. йатха̄балан̃ча ан̃н̃епи дева̄ манусса̄ ча бимбиса̄ракосалара̄джа̄дайо ниббутампи бхагавантам̣ уддисса чханнавутикот̣идханам̣ виссаджджетва̄ асока маха̄ра̄джа̄ сакаладжамбудӣпе чатура̄сӣтивиха̄расахасса̄ни патит̣т̣ха̄пети. ка̄ катха̄ пана ан̃н̃есам̣ пӯджа̄ти вуттам̣ хоти.

асаманти саббамануссадевабрахмехи асадисам̣. аппат̣ипуггаланти аттхо. наттхи само садисо пуггало асса̄ти асамо, на̄тхо. со пана асӣтианубйан̃джанапат̣иман̣д̣ита дваттим̣са маха̄пурисалаккхан̣а вичитрарӯпака̄йо. сабба̄ка̄ра парисуддха сӣлаккхандха̄дигун̣аратанасамиддхадхаммака̄йо. пун̃н̃амахатта тха̄мамахаттаиддхимахатта йасамахатта пан̃н̃а̄махатта̄нам̣ парамуккам̣са гато ча хоти, тасма̄ татха̄гатена само садисо на̄ма наттхӣти аттхо. там̣ асамам̣. танти на̄тхам̣ ахам̣ нама̄мӣти самбандхо.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. йо на̄тхо йо йа̄дисо саббасатта̄нам̣ пат̣исаран̣о буддхо, авикалехи кехичи авекаллехи, нира̄кулехи а̄кулавирахитехи, па̄дапан̇каджа мудутталара̄джикехи па̄дасан̇кха̄тападумасса сан̣хатале джа̄техи ат̣т̣хасатачаккалаккхан̣ара̄джикехи, тӣхи локехи каттубхӯтехи, нирупамеййатам̣ аппамеййабха̄вам̣ аппамитабба бха̄вам̣ ва̄, сампа̄пун̣еева самма̄ гаччхатиева, саббалокамахитам̣ саббалокена пӯджитам̣, асамам̣ саббамануссадевабрахмехи асадисам̣ там̣ на̄тхам̣ ахам̣ нама̄мӣти.

чуддасамаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

15.

буддхам̣ нара̄нарасамосаран̣ам̣ дхитаттам̣,

пан̃н̃а̄падӣпаджутийа̄ вихатандхака̄рам̣;

аттха̄бхика̄манарадевахита̄вахам̣ там̣,

ванда̄ми ка̄рун̣икамаггаманантан̃а̄н̣ам̣.

15. евам̣ чуддасамага̄тха̄йа на̄тхам̣ натва̄ ида̄ни нара̄нараса мосаран̣антйа̄дӣхи саттахи гун̣ехи тхомитва̄ буддхам̣ вандиту ка̄мо буддхам̣ нара̄нарасамосаран̣антйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана табхаджаджаган̣ехи гарудвайена ча рачитатта̄ чуддасаккхарехи йутта̄ васантатилака̄га̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. са̄дхакам̣ панеттха хет̣т̣ха̄ вуттамева.

таттха пана нара̄нарасамосаран̣анти еттха нараанарасамам̣ осаран̣анти падавибха̄го. мануссадева̄нам̣ самам̣ осаран̣ам̣ саннипатитат̣т̣ха̄нанти аттхо. нара̄нарасаддасса вачанаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. самам̣ авасаранти саннипатанти еттха̄ти самосаран̣о, буддхо. самаавапубба сарадха̄ту гатийам̣ йу. нара̄нара̄нам̣ мануссадева̄нам̣ самосаран̣о нара̄нарасамосаран̣о, буддхо. йатха̄ хи маха̄нигродхо пхалака̄ма̄нам̣ сакун̣а самӯха̄нам̣ самосаран̣ам̣ хоти, евам̣ буддхо локийа локуттарасампаттика̄ма̄нам̣ мануссадева̄нам̣ самосаран̣о саннипатито пат̣исаран̣о ва̄ хоти. тасма̄ нара̄нарасамосаран̣анти тхомети.

дхитаттанти сама̄хитачиттам̣. еттха аттасаддо аттасамма̄ пан̣идхи ча̄тиа̄дӣсу аттасаддо вийа читтава̄чако дат̣т̣хаббо. дхийати т̣хапийати еттха етена ва̄ ека̄рамман̣е сампайутта дхамма̄ти дхито, сама̄дхи. дха̄дха̄ту патит̣т̣ха̄йам̣ та. а̄рамман̣ам̣ адати а̄дада̄тӣти аттам̣, читтам̣. ададха̄ту а̄да̄не та. дхитам̣ сама̄хитам̣ аттам̣ читтам̣ йасса̄ти дхитатто, буддхо. там̣ дхитаттам̣.

пан̃н̃а̄падӣпаджутийа̄ти арахаттамагган̃а̄н̣асан̇кха̄тападӣпобха̄сена каран̣абхӯтена. паджа̄на̄тӣти пан̃н̃а̄, арахаттамагга н̃а̄н̣ам̣. йатха̄сабха̄вам̣ саббаппака̄рехи чатусаччадхаммам̣ пат̣ивиджджхатӣти аттхо. пан̃н̃а̄ва н̃еййа̄варан̣аппаха̄нато саббапака̄рехи дхаммасабха̄вам̣ дӣпетӣти пан̃н̃а̄падӣпо. джотетӣти джути, пан̃н̃а̄падӣпобха̄со. джудха̄ту диттийанти. пан̃н̃а̄ падӣпоева джути пан̃н̃а̄падӣпаджути. атха ва̄ пан̃н̃а̄падӣпасса джути пан̃н̃а̄падӣпаджути, айам̣ пана сама̄со абхедабхедӯ пача̄рена дат̣т̣хаббо. та̄йа пан̃н̃а̄падӣпаджутийа̄.

вихатандхака̄ранти ханитаббаавиджджа̄сан̇кха̄тамохатамам̣. сава̄санакилесаппаха̄нато висесена ханитабботи вихато. випуббаханадха̄ту хим̣са̄йам̣ та. андхам̣ тамам̣ каротӣти андхака̄ро, авиджджа̄сан̇кха̄тамохо. висайасабха̄вапат̣иччха̄данато андхака̄расариккхаката̄йа мохо андхака̄роти вуччати. атха ва̄ андхам̣ пан̃н̃а̄чаккхуандхам̣ каротӣти андхака̄ро, мохо. андхасаддӯпапада карадха̄ту н̣а. вихато андхака̄ро йена соти вихатандхака̄ро, буддхо. там̣ вихатандхака̄рам̣. йатха̄ хи локе падӣпо аттано джутийа̄ андхака̄рам̣ ханати, евам̣ буддхасса арахаттамаггапан̃н̃а̄пи авиджджандхака̄рам̣ ханатӣти вутта̄. айам̣ пана хӣнӯпама̄ти вуччати. пан̃н̃а̄вато хи екапаллан̇кенапи нисиннасса дасасахасси локадха̄ту екападжджота̄ хоти. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ ‘‘чатта̄роме бхиккхаве паджджота̄. катаме чатта̄ро. чандападжджото, сӯрийападжджото, аггипаджджото, пан̃н̃а̄ паджджото. име кхо бхиккхаве чатта̄ро паджджота̄. етадаггам̣ бхиккхаве имесам̣ чатуннам̣ паджджота̄нам̣ йадидам̣ пан̃н̃а̄ паджджото’’ти.

пан̃н̃а̄падӣпаджутийа̄ вихатандхака̄ранти еттха пана пан̃н̃а̄падӣпа джутийа̄тиимина̄ буддхасса арахаттамагган̃а̄н̣ам̣ мукхйена дассети. там̣ дассанена па̄рамӣн̃а̄н̣ан̃ча випассана̄н̃а̄н̣ан̃ча хет̣т̣химамаггапхала н̃а̄н̣ан̃ча пхалӯпача̄рена дӣпети. таддӣпакена авиджджандхака̄раппаха̄нам̣ пат̣хамака̄ран̣ӯпача̄рена пака̄сети. таппака̄санена арахатта пхалан̃а̄н̣алабханам̣ дутийака̄ран̣ӯпача̄рена вибха̄вети. там̣ вибха̄ванена саббан̃н̃утан̃а̄н̣а̄дисаббабуддхагун̣алабханам̣ татийа ка̄ран̣ӯпача̄рена а̄нубха̄вети.

нану ча саббесампи кхӣн̣а̄сава̄нам̣ пан̃н̃а̄падӣпаджутийа̄ вихатандхака̄рата̄ самбхавати, атха касма̄ ан̃н̃аса̄дха̄ран̣а̄висеса гун̣ена буддхасса тхомана̄ ката̄ти. сава̄санаппаха̄нена анан̃н̃аса̄дха̄ран̣ависесата̄йа самбхавато. саббесампи хи кхӣн̣а̄сава̄нам̣ сатипи пан̃н̃а̄падӣпаджутийа̄ вихатандхака̄ратте арийаса̄вакапаччекабуддха̄нам̣ сава̄сана̄йа килесаппаха̄нам̣ на виджджати. самма̄самбуддха̄нам̣йева сава̄санаппаха̄нена килесаппаха̄насса висесо виджджатӣти са̄тисайавасена авиджджандхака̄раппаха̄нена бхагавантам̣йева пан̃н̃а̄падӣпаджутийа̄ вихатандхака̄ранти тхометӣти.

аттха̄бхика̄манти сатталокасса локийалокуттара сан̇кха̄там̣ пайоджанам̣ ативийа иччхантам̣. ка̄ран̣а̄нурӯпам̣ асати бхаватӣти аттхам̣, пхалам̣. асадха̄ту бхувимхи тха. там̣ абхиатирекам̣ ка̄мети иччхатӣти аттха̄бхика̄мо, буддхо. аттхасаддӯпапада абхипуббакамудха̄ту иччха̄йам̣ н̣а. там̣ аттха̄бхика̄мам̣. нарадевахита̄ваханти мануссадева̄нам̣ хитам̣ дха̄ракам̣. хитам̣ нарати нетӣти наро, мануссо. атха ва̄ нарийати сакена каммена ниййатӣти наро, мануссо. нарадха̄ту найане а. вуттан̃хи ‘‘каммена ниййати локо’’ти. ка̄магун̣а джха̄на̄бхин̃н̃ачиттиссарийа̄дӣхи диббанти кӣл̣антӣти дева̄, тесу ва̄ вихарантӣти дева̄, дивудха̄ту кӣл̣а̄дӣсу н̣а. нара̄ ча дева̄ ча нарадева̄. хиноти вад̣д̣хатӣти хитам̣, пхалам̣. хидха̄ту вад̣д̣хане та. нарадева̄нам̣ хитам̣ нарадевахитам̣, там̣ а̄вахатӣти нарадевахита̄вахо, буддхо. нарадевахитасаддӯпападаа̄пубба вахадха̄ту харан̣е н̣а. буддхо хи саббадеваманусса̄нам̣ локийалокуттарасампаттиаттхам̣ дхаммадесана̄йа дха̄ретӣти вуттам̣ хоти, там̣ нарадевахита̄вахам̣. ка̄рун̣икамаггамананта н̃а̄н̣анти еттха ка̄рун̣икам̣ аггам̣ анантан̃а̄н̣антипадаччхедо. таттха ка̄рун̣иканти саббасаттесу маха̄карун̣а̄йа йуттам̣, маха̄карун̣авантам̣ ва̄. киратӣти карун̣а̄. кирадха̄ту апанайане ун̣апаччайо. парадуккхам̣ виккхипати апанетӣти аттхо.

атха ва̄ кина̄тӣти карун̣а̄. кидха̄ту хим̣са̄йам̣ рун̣апаччайо. парадуккхе сати ка̄рун̣икам̣ хим̣сати виба̄дхатӣти аттхо. парадуккхе сати са̄дхӯнам̣ хадайакампанам̣ каротӣти ва̄ карун̣а̄. карадха̄ту ун̣апаччайо. атха ва̄ кам̣ вуччати сукхам̣, там̣ рундхатӣти карун̣а̄. кам̣саддӯпапада рудхидха̄ту а̄варан̣е йупаччайо. еса̄ хи парадуккха̄панайанака̄мата̄ лаккхан̣а̄. аттасукханирапеккхата̄йа ка̄рун̣ика̄нам̣ сукхам̣ рундхати виба̄дхатӣти аттхо. карун̣а̄йа маха̄карун̣а̄йа йутто ка̄рун̣ико. карун̣а̄ асса аттхӣти ва̄ ка̄рун̣ико, буддхо. там̣ ка̄рун̣итам̣. агганти джа̄типун̃н̃а гун̣амахаттабха̄вена саббасаттуттамам̣ сет̣т̣хабха̄вам̣ аджати гаччхатӣти агго, буддхо. аджадха̄ту гатийам̣ а. джасса го. буддхо хи асамбхиннакхаттийавам̣се джа̄татта̄ джа̄тивасена ча пӯритапа̄рамӣпун̃н̃атта̄ пун̃н̃авасена ча апаримитанирупамасӣла̄ди гун̣ависесена саманна̄гататта̄ гун̣авасена ча ананталокадха̄тӯсу саббасаттуттамабха̄вам̣ гаччхатӣти агго. нибба̄нам̣ аджати гаччхатӣти ва̄ агго. атха ва̄ аджети кхепети килесети агго, буддхо. аджадха̄ту кхепане а. там̣ аггам̣. анантан̃а̄н̣анти ган̣анавасена ча сабха̄вавасена ча висайавасена ча антавирахитан̃а̄н̣ам̣. кеначи пуггалена н̃а̄н̣ена анантам̣ апариччхиннам̣, саббан̃н̃утан̃а̄н̣авантам̣ ва̄. наттхи антам̣ йасса̄ти анантам̣, н̃а̄н̣ам̣. саббан̃еййадхаммам̣ джа̄на̄тӣти н̃а̄н̣ам̣, саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣. анантам̣ н̃а̄н̣ам̣ йасса соти анантан̃а̄н̣о, буддхо. буддхасса хи н̃а̄н̣ам̣ кочи мануссо ва̄ дево ва̄ брахма̄ ва̄ еттаканти париччхиндитум̣ на саккоти, тасма̄ анантам̣ апарима̄н̣ам̣ хотӣти вуттам̣ хоти.

вуттан̃хетам̣ са̄рипуттаттхераапада̄не

‘‘сакка̄ самудде удакам̣, паметум̣ ал̣хакена ва̄;

натвева тава саббан̃н̃у, н̃а̄н̣ам̣ сакка̄ паметаве’’ти.

ка̄рун̣икамаггаманантан̃а̄н̣анти еттха ча карун̣аггахан̣ена самма̄самбодхийа̄ мӯлам̣ дассети, маха̄карун̣а̄сан̃чодитама̄насо хи бхагава̄ сам̣са̄рапан̇като сатта̄нам̣ самуддхаран̣аттхам̣ дӣпан̇карапа̄дамӯле ката̄бхинӣха̄ро каппасатасахасса̄дхика̄ни чатта̄ри асан̇кхйеййа̄ни анупуббена па̄рамийо пӯретва̄ ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ адхигатоти карун̣а̄ самма̄самбодхийа̄ мӯланти. агганти етена бхагавато апаримитанирупамасӣла̄дигун̣асаман̇гӣта̄йа апарима̄н̣а̄су локадха̄тӯсу апарима̄н̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ уттамабха̄вам̣ дассети. анантан̃а̄н̣антиетена самма̄самбодхим̣ дассети. саббан̃н̃утан̃а̄н̣ападат̣т̣ха̄нан̃хи аггамагган̃а̄н̣ам̣, аггамагган̃а̄н̣ападат̣т̣ха̄нан̃ча саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣ самма̄самбодхӣти вуччати. тасса ча са̄маттхийена чатупат̣исамбхида̄н̃а̄н̣ам̣ чатувеса̄раджджан̃а̄н̣ам̣ чхааса̄дха̄ран̣ан̃а̄н̣а̄ни ча чхаабхин̃н̃а̄ ат̣т̣хасу париса̄су акампана н̃а̄н̣а̄ни дасабалан̃а̄н̣а̄ни сол̣асан̃а̄н̣ачарийа̄ ча чатучатта̄рӣсан̃а̄н̣аваттхӯни саттасаттатин̃а̄н̣аваттхӯни ча̄ти евама̄дӣнам̣ анекесам̣ пан̃н̃а̄пабхеда̄нам̣ васена н̃а̄н̣а̄ча̄рам̣ дассетӣти. там̣ буддхам̣ ахам̣ виппасаннена четаса̄ ванда̄мӣти самбандхоти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. нара̄нарасамосаран̣ам̣ мануссадева̄нам̣ самам̣ осаран̣ам̣ саннипатитат̣т̣ха̄нам̣, дхитаттам̣ сама̄хитачиттам̣, пан̃н̃а̄падӣпаджутийа̄ арахаттамагган̃а̄н̣асан̇кха̄та падӣпобха̄сена каран̣абхӯтена вихатандхака̄рам̣ ханитабба авиджджа̄сан̇кха̄тамохатамам̣, аттха̄бхика̄мам̣ сатталокасса локийалокуттарасан̇кха̄тапайоджанам̣ ативийа иччхантам̣, нарадевахита̄вахам̣ мануссадева̄нам̣ хитам̣ дха̄ракам̣, ка̄рун̣икам̣ саббасаттесу маха̄карун̣а̄йа йуттам̣ маха̄карун̣авантам̣ ва̄, аггам̣ джа̄типун̃н̃агун̣амахаттабха̄вена саббасаттуттамам̣, ананта н̃а̄н̣ам̣ ган̣авасена ча сабха̄вавасена ча висайавасена ча антавирахитан̃а̄н̣ам̣, анантам̣ саббан̃н̃утан̃а̄н̣авантам̣ ва̄ там̣ буддхам̣ ахам̣ виппасаннена четаса̄ ванда̄мӣти.

паннарасамаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

16.

акхилагун̣анидха̄но йо муниндопагантва̄,

ванамисипатанавхам̣ сан̃н̃ата̄нам̣ никетам̣;

тахимакусалачхедам̣ дхаммачаккам̣ паватто,

таматуламабхикантам̣ ванданеййам̣ нама̄ми.

16. евам̣ паннарасамага̄тха̄йа буддхам̣ вандитва̄ ида̄ни исипатана мигада̄йе дхаммачаккапаваттана̄дигун̣ехи тхомитва̄ муниндам̣ вандиту ка̄мо акхилагун̣анидха̄но тйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана нанамайайаган̣ехи рачитатта̄ паннарасаккхарехи йутта̄ ма̄линӣ га̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе ‘‘нанамайайайута̄йам̣ ма̄линӣбхогисӣхӣ’’ти. тассаттхо. йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ бхогисӣхи ат̣т̣хасаттайатӣхи йутта̄ ча нанамайайайута̄ нанаган̣амаган̣а йайаган̣ехи йутта̄ ча че сийум̣, айам̣ га̄тха̄ ма̄линӣга̄тха̄ на̄ма̄ти. еттха ча бхогисӣхӣти бхогаисӣхӣти падаччхедо. бхогасаддо ат̣т̣хасан̇кхйа̄ ва̄чако. исисаддо саттасан̇кхйа̄ва̄чакоти дат̣т̣хаббо.

таттха акхилагун̣анидха̄ноти саббалокийалокуттара сан̇кха̄та̄нам̣ сӣласама̄дхипан̃н̃а̄дигун̣асамӯха̄нам̣ патит̣т̣ха̄но. еттха ча акхиласаддо анавасесава̄чако. сабботи аттхо. вуттан̃хи мадхут̣ӣка̄йам̣ ‘‘кхиласаддо хеттха авасесава̄чако’’ти. на кхилам̣ акхилам̣. атха ва̄ на кхӣйатӣти акхилам̣, саббам̣. напуббакхидха̄ту кхайе ло. гун̣асаддасса вачанаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. акхила̄ни сабба̄ни гун̣а̄ни акхилагун̣а̄ни, тесам̣ нидха̄ти тит̣т̣хати еттха̄ти акхилагун̣анидха̄но, муниндо лаббхати. йоти йо йа̄дисо. муниндопагантва̄ти еттха муниндо упагантва̄ти падаччхедо. муниндоти ага̄рийамуни, анага̄рийамуни, секкхамуни, асеккхамуни, паччека мунивасена пан̃чаннам̣ мунӣнам̣ индо иссароти аттхо. тасса пана вачанаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. акхилагун̣анидха̄но йо муниндо сан̃н̃ата̄нам̣ никетам̣ исипатанаавхам̣ ванам̣ упагантва̄ тахим̣ акусалачхедам̣ дхаммачаккам̣ паваттоти самбандхо.

ванамисипатанавханти ванам̣ исипатанаавханти падаччхедо. еттха вананти мигада̄йаванам̣. тан̃хи вивекака̄мехи ванитаббам̣ самбхаджитаббам̣ еттха̄ти вананти вуччати. ванадха̄ту самбхаттийам̣ кви. исипатанавханти исипатанана̄микам̣ исӣнам̣ патанат̣т̣ха̄натта̄ исипатананти вохаритаббам̣ ва̄, сӣлаккхандха̄дике есанти гавесантӣти иси, паччекабуддха̄дайо. исадха̄ту гавесане ипаччайо. те патанти саннипатанти еттха̄ти исипатанам̣, ванам̣. исисаддӯпападапатадха̄ту гатийам̣ йу. атха ва̄ исӣнам̣ патанам̣ исипатанам̣, ванам̣. авхетаббам̣ вохаритаббанти авхам̣. а̄пуббавхедха̄ту авхайане кви. сам̣йогапаратта̄ а̄ка̄расса расса̄десо. исипатананти авхетаббанти исипатанавхам̣, ванам̣. сан̃н̃ата̄нанти ка̄йавачӣманосам̣йаманта̄нам̣ са̄дхӯнам̣. сам̣йамантӣти сан̃н̃ата̄, паччекабуддха̄дайо са̄дхӯ. сам̣пуббайамудха̄ту упараме та. тесам̣ сан̃н̃ата̄нам̣. никетанти васанат̣т̣ха̄нам̣, рамман̣ат̣т̣ха̄нам̣ ва̄. никитати нивасати раммати ва̄ еттха̄ти никетам̣, ванам̣. нипубба китадха̄ту нива̄се н̣а. упагантва̄ти гамитва̄. тахинти тасмим̣ исипатанана̄маке мигада̄йаване. акусалачхеданти акусаласса самуччхедам̣. акусалам̣ чхиндати самуччхиндати етена суттена̄ти акусалачхедам̣, дхаммачакка паваттанасуттам̣. акусаласаддӯпападачхидидха̄ту двидха̄каран̣е н̣а.

дхаммачакканти дхаммачаккапаваттанасуттам̣. еттха хи чаккасаддо сампаттийам̣, лаккхан̣е, ратхан̇ге, ирийа̄патхе, да̄не, ратана дхаммакхурачакка̄дӣсу ча диссати. чатта̄рима̄ни бхиккхаве чакка̄ни, йехи саманна̄гата̄нам̣ деваманусса̄нантиа̄дӣсу хи сампаттийам̣ диссати. па̄даталесу чакка̄ни джа̄та̄нӣти еттха лаккхан̣е. чаккам̣ва вахато паданти еттха ратхан̇ге. чатучаккам̣ навадва̄ранти еттха ирийа̄патхе. дадам̣ бхун̃джа ма̄ ча пама̄до чаккам̣ ваттайа саббапа̄н̣ӣнанти еттха да̄не. диббачаккаратанам̣ па̄турахосӣти еттха ратаначакке. майа̄ паваттитам̣ чакканти еттха дхаммачакке. иччха̄хатасса посасса чаккам̣ бхамати маттхакети еттха кхурачакке. кхурапарийантена чаккена̄ти еттха пахаран̣ачакке. асанивичакканти еттха асаниман̣д̣але. идха пана̄йам̣ дхаммачакке дат̣т̣хаббо. тан̃хи сатипат̣т̣ха̄на̄дидхаммам̣ чаккети паваттетӣти дхаммачакканти вуччати. арийасачча̄дидхаммам̣ ва̄ чаккети паваттетӣти чакканти. атха ва̄ дхаммато анапетатта̄ дхамман̃ча там̣ а̄н̣а̄чаккан̃ча̄ти дхаммачаккам̣. дхаммена н̃а̄йена чакканти дхаммачаккам̣, тена вуттам̣ пат̣исамбхида̄йам̣ ‘‘дхаммачакканти кенат̣т̣хена дхаммачаккам̣. дхамман̃ча паваттети чаккан̃ча̄ти дхаммачаккам̣, чаккан̃ча паваттети дхамман̃ча̄ти дхаммачаккам̣, дхаммена паваттетӣти дхаммачаккам̣, дхаммачарийа̄йа паваттетӣти дхаммачаккам̣, дхамме т̣хито паваттетӣти дхаммачакка’’нтиа̄ди. апи ча дхаммачакканти пат̣иведхан̃а̄н̣ампи десана̄н̃а̄н̣ампи. таттха пат̣иведхан̃а̄н̣ам̣ на̄ма йена н̃а̄н̣ена бодхипаллан̇ке нисинно чатта̄ри сачча̄ни сол̣асаха̄ка̄рехи сат̣т̣хинайасахассехи пат̣ивиджджхи. десана̄н̃а̄н̣ам̣ на̄ма йена н̃а̄н̣ена типариват̣т̣ам̣ два̄даса̄ка̄рам̣ дхаммачаккам̣ паваттеси. убхайампетам̣ дасабаласса уре джа̄тан̃а̄н̣амева. тесу пана дхаммадесана̄н̃а̄н̣ам̣ адхиппетам̣. суттам̣ пана т̣ха̄нӯпача̄рена дхаммачакканти вуччати. паваттоти пан̃чаваггийа̄нам̣ бхиккхӯнам̣ двеме бхиккхаве анта̄ паббаджитена на севитабба̄тиа̄дина̄ адесайи.

таматуламабхикантанти там̣ атулам̣ абхикантанти падаччхедо. еттха танти муниндам̣. атуланти сӣла̄дӣхи гун̣ехи кеначи асадисам̣. наттхи туло садисо пуггало етасса̄ти атуло, муниндо. тасса хи апарима̄н̣а̄су лока дха̄тӯсу сӣла̄дӣхи гун̣ехи садисо пуггало наттхи. асадисехи буддхехи самоти аттхо. абхикантанти саббадевамануссехи ативийа кантам̣ каманӣйам̣ сарӣраван̣н̣авантам̣. атирекам̣ туситаббасарӣраван̣н̣асампаннам̣ ва̄. абхиккантаван̣н̣анти хи ваттаббе чханда̄нураккхан̣аттхам̣ кака̄ралопан̃ча ван̣н̣ападалопам̣ катва̄ вуттасандхивасена абхикантанти вуттам̣. уттарападалопа васена ва̄. муниндасса пана сарӣраван̣н̣ам̣ саббадевамануссехи ативийа атирекам̣ ва̄ камийати тосийатӣти абхикантанти вуччати. абхипуббакамудха̄ту иччха̄кантӣсу та. абхикантам̣ ван̣н̣ам̣ сарӣраван̣н̣ам̣ йасса соти абхиканто, муниндо. тасса хи дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣ехи ча асӣтйа̄нубйан̃джана лаккхан̣ехи ча чхаббан̣н̣арам̣сӣхи ча суван̣н̣аван̣н̣ена ча саманна̄ гататта̄ сарӣрасобхаггаппаттито саббадевамануссехи ативийа каманӣйо тут̣т̣хо сарӣраван̣н̣о аттхӣти абхикантанти тхомети. там̣ абхикантам̣. ванданеййанти деваманусса̄нам̣ вандана̄рахам̣. техи вандитаббам̣ ва̄, вандийате тхомийате ва̄ ванданам̣. бха̄васа̄дханойам̣. вандадха̄ту вадидха̄ту ва̄ абхива̄данатхутӣсу йу. там̣ арахатӣти ванданеййо, муниндо. вандападам̣ арахатитаддхите н̣еййо.

атха ва̄ девамануссехи вандитаббам̣ тхомитаббанти ва̄ ванданеййо, муниндо. со хи а̄димаджджхапарийоса̄на гун̣ехи саманна̄гататта̄ саббадеваманусса̄нам̣ вандана̄рахо техи ва̄ вандитаббо хоти. таттха ча а̄дигун̣ам̣ на̄ма карун̣а̄нида̄нам̣ сӣлам̣ па̄н̣а̄типа̄та̄дивиратиппаваттито. маджджха гун̣ам̣ на̄ма сама̄дхи джха̄наттайайогато. парийоса̄нагун̣ам̣ на̄ма пан̃н̃а̄ тато уттари каран̣ӣйа̄бха̄ватоти висесена бхагавато ванданеййанти тхомети. ахам̣ тӣхи два̄рехи нама̄ми ванда̄мӣти самбандхо.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. акхиланидха̄но сабба локийалокуттарасан̇кха̄та̄нам̣ сӣласама̄дхипан̃н̃а̄дигун̣а самӯха̄нам̣ патит̣т̣ха̄но йо йа̄дисо муниндо пан̃чаннам̣ мунӣнам̣ индо иссаро бхагава̄, сан̃н̃ата̄нам̣ ка̄йавачӣманосам̣йа манта̄нам̣ са̄дхӯнам̣, никетам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ рамман̣ат̣т̣ха̄нам̣ ва̄, исипатанавхам̣ исипатанана̄микам̣ исипатананти вохаритаббам̣ ва̄, ванам̣ мигада̄йаванам̣, упагантва̄ гамитва̄ тахим̣ тасмим̣ исипатанана̄маке мигада̄йа ване, акусаласса самуччхедам̣, дхаммачаккам̣ дхаммачаккаппаваттанасуттам̣, паватто пан̃чаваггийа̄нам̣ бхиккхӯнам̣ адесайи, атулам̣ сӣла̄дӣхи гун̣ехи кеначи асадисам̣, абхикантам̣ саббадевамануссехи ативийа кантам̣ каманӣйам̣ тут̣т̣хи сарӣраван̣н̣авантам̣, ванданеййам̣ дева манусса̄нам̣ вандана̄рахам̣ техи ва̄ вандитаббам̣, там̣ муниндам̣ ахам̣ тӣхи два̄рехи нама̄ми ванда̄мӣти.

сол̣асамаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

17.

сучипарива̄ритам̣ суручираппабха̄хи раттам̣,

сиривисара̄лайам̣ гупитаминдрийехупетам̣;

рависасиман̣д̣алаппабхутилаккхан̣опачиттам̣,

суранарапӯджитам̣ сугатама̄дарам̣ нама̄ми.

17. евам̣ сол̣асамага̄тха̄йа муниндам̣ вандитва̄ ида̄ни сучипарива̄ритантйа̄дӣхи саттахи гун̣ехи тхомитва̄ вандитука̄мо сучипарива̄ритантйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана на джабхаджараган̣ехи ча екагаруна̄ ча рачитатта̄ сол̣асаккхарехи йутта̄ва̄н̣инӣга̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе ‘‘наджабхаджара̄ йада̄ бхавати ва̄н̣инӣ гайутта̄’’ти. тассаттхо. йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ наджабхаджара̄ наган̣а джаган̣а бхаган̣а джаган̣а раган̣а̄ йада̄ гайутта̄ па̄дантагаруна̄ сам̣йога̄ че сийум̣, тада̄ са̄ вутта̄ ва̄н̣инӣ ва̄н̣инӣга̄тха̄ на̄ма бхаватӣти.

таттха сучипарива̄ританти ра̄га̄дималависуддха̄хи арийаса̄вака̄дипариса̄хи париккха̄ритам̣ килесамалависуддхам̣ париккха̄равантам̣ ва̄. ра̄га̄дималехи сучати суджджхатӣти сучи, париса̄. сучадха̄ту сочеййе и. парисамантато арийабхиккхуа̄дӣхи дева мануссехи ва̄рийати париккхарийатӣти парива̄ро, сугато. парипуббаварадха̄ту а̄варан̣е париккха̄ре ва̄ н̣а. сучӣхи париса̄хи парива̄рито сучипарива̄рито, сугато. татийа таппурисасама̄сойам̣. бхагавато хи сада̄ ра̄га̄димала висуддхехи арийабхиккхуа̄дӣхи чатӯхи париса̄хи ат̣т̣хахи париса̄хи ва̄ парива̄рито хотӣти адхиппа̄йо. атха ва̄ сучипарисуддхам̣ парива̄ритам̣ йасса соти сучипарива̄рито, сугато. суручираппабха̄хӣти сут̣т̣ху кантитасарӣраниккханта бйа̄маматтарам̣сӣхи каран̣абхӯтехи сут̣т̣ху ручийати камийати тусийатӣти суручира̄, рам̣си. супубба ручадха̄ту рочане иро. пака̄рена бха̄ти диббатӣти пабха̄, рам̣си. папубба бха̄дха̄ту диббане кви. суручира̄ ча са̄ пабха̄ ча̄ти суручираппабха̄, та̄хи суручираппабха̄хи. раттанти ниччам̣ ран̃джитаббака̄йам̣. ран̃джийатӣти ратто, ка̄йо. ранджадха̄ту ра̄ге та. ратто ка̄йо йасса соти ратто, сугато. уттарападалопасама̄ сойам̣. рӯпасса бхаво рӯпам̣ вийа, там̣ раттам̣. бхагавато хи сарӣрато ниччам̣ никкхантехи бйа̄маматтарам̣сӣхи ран̃джитаббо рӯпака̄йо аттхӣти вуттам̣ хоти.

сиривисара̄лайанти пан̃н̃а̄пун̃н̃асан̇кха̄талаккхисамӯха̄нам̣ патит̣т̣ха̄нам̣. еттха ча сирӣти пан̃н̃а̄пун̃н̃а̄наметам̣ адхивачанам̣. атха ва̄ пун̃н̃аниббатта̄ сарӣрасобхагга̄дисампатти. са̄ хи катапун̃н̃е сийати ниссайати, катапун̃н̃ехи ва̄ сийати ниссийатӣти сирӣти вуччати, пан̃н̃а̄пун̃н̃ам̣, иссарийам̣ ва̄. сарӣрасобхагга̄ди сампатти ва̄ лаббхати. вуттан̃хи вима̄наваттхуат̣т̣хакатха̄дӣсу ‘‘сирӣти буддхипун̃н̃а̄нам̣ адхивачананти ча. сирӣти иссарийанти ча сирӣти рӯпака̄йасампаттӣ’’ти ча. сидха̄ту сева̄йам̣, рапаччайо ча, иттхилин̇гаджотакаӣпаччайо ча. сирӣти хи дӣгхавасена ваттаббе га̄тха̄бандхатта̄ чханда̄нураккхан̣аттхам̣ рассавасена вуттам̣. висара̄лайанти висараа̄лайанти падаччхедо. висароти самӯхо. висанти пависанти авайава̄ йасмим̣ самӯхети висаро, самӯхо. висадха̄ту павесане арапаччайо. атха ва̄ висаранти самосаранти авайава̄ йасминти висаро. випубба сарадха̄ту самосаран̣е а. поттхакесу пана висайа̄ла йанти йака̄рена па̄т̣хо диссати. на со йуджджати. касма̄, висарасаддассева самӯхава̄чакатта̄. вуттан̃хи абхидха̄наппа дӣпика̄йам̣

‘‘самӯхо ган̣асан̇гха̄та̄,

самуда̄йо ча сан̃чайо;

сандохо нивахо огхо,

висаро никаро чайо’’тйа̄ди.

а̄лайанти патит̣т̣ха̄нам̣. а̄лайанти патит̣т̣ханти еттха̄ти а̄лайо, сугато. а̄пубба лидха̄ту аллийане н̣а. сирӣнам̣ пан̃н̃а̄сан̇кха̄талаккхӣнам̣ висаро самӯхо сирӣвисаро, тесам̣ а̄лайо сирӣвисара̄лайо, сугато. там̣ сиривисара̄лайам̣. гупитаминдрийехупетанти гопитаббехи сам̣варитаббехи чаккха̄дӣхи чхахи индрийехи упетам̣ самупетам̣ саманна̄гатам̣. гупийанти раккхийантӣти гупита̄ни. гупадха̄ту раккхане та. иданти сахаджа̄тадхамме иссарийам̣ каронтӣти индрийа̄ни. идидха̄ту парамиссарийе ийо. гупита̄ни индрийа̄ни гупитаминдрийа̄ни, чаккха̄дииндрийа̄ни лаббханти. техи. упети сампаджджатӣти упето, сугато. упапубба идха̄ту гатийам̣ та, там̣ упетам̣. кин̃ча̄пи буддхато ан̃н̃ехи арийаса̄вака̄дӣхи пуггалехи чаккха̄дииндрийа̄ни раккхита̄ни. буддхойева пана бодхипаллан̇ке саха ва̄сана̄йа сабба килеса̄нам̣ арахаттамаггена виддхам̣ситатта̄ висит̣т̣хена чаккха̄ди индрийам̣ раккхито хотӣти тасса гупитаминдрийехупетанти тхомети.

рависасиман̣д̣алаппабхутилаккхан̣опачиттанти сӯрийаман̣д̣ала чандаман̣д̣ала̄дӣхи па̄дачаккалаккхан̣ехи абхивичитрапа̄дам̣. упасаддо четтха бхусат̣т̣хава̄чако. абхивичитрам̣ сӯрийаман̣д̣ала чандаман̣д̣ала̄дим̣ па̄дачаккалаккхан̣авантам̣ ва̄. еттха ча равӣти сӯрийо, со хи равати сӣгхам̣ гаччхатӣти равӣти вуччати. рудха̄ту гатийам̣ н̣и. вуттан̃хи па̄тхеййат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘чандо уджукам̣ сан̣икам̣ гаччхати, сӯрийасса пана уджукам̣ гаманам̣ сӣгха’’нти. н̣ва̄ди моггалла̄не пана ‘‘русадде и. о ава̄десо. равати гаджджатӣти рави. а̄диччо’’ти вуттам̣. абхидха̄на т̣ӣка̄йан̃ча ‘‘раванти етена сатта̄ пабха̄витатта̄ти равӣ’’ти вуттам̣. сасӣти чандо. со хи сасати тин̣ена па̄н̣ати джӣватӣти сасо, сасапан̣д̣ито. сасадха̄ту па̄н̣е а. сасарӯпалаккхан̣аметтха аттхӣти сасӣти вуччати. атӣте хи сасара̄джа̄ бра̄хман̣авесена а̄гантва̄ йа̄чакасса саккаран̃н̃о ан̇га̄рара̄симхи лан̇гхитва̄ джӣвитам̣ париччаджитва̄ ка̄йам̣ ада̄си. атха пана сакко ра̄джа̄ тасса сасапан̣д̣итасса джӣвитапариччаджитасса джӣвитада̄нагун̣о сакалакаппам̣ па̄кат̣о хотӯти паббатам̣ пӣл̣етва̄ паббатарасам̣ а̄да̄йа чандаман̣д̣але сасарӯпалаккхан̣ам̣ ликхитва̄ т̣хапеси. тасма̄ чандо сасӣти локехи вохарийати. тасса пана виттха̄ро сасапан̣д̣итаджа̄таке пасситва̄ гахетаббо.

атха ва̄ сасати хим̣сати ун̣хагун̣анти сасӣти вуччати. сасудха̄ту хим̣са̄йам̣ ӣпаччайо. ман̣д̣ийати вибхӯсийати париччхедакаран̣авасена̄ти ман̣д̣алам̣. ман̣д̣адха̄ту мад̣идха̄ту ва̄ вибхӯсане ало. атха ва̄ ман̣д̣ам̣ вибхӯсанам̣ парисамантато ла̄ти ган̣ха̄тӣти ман̣д̣алам̣. ман̣д̣асаддӯпапада ла̄дха̄ту гахан̣е кви. равино ман̣д̣алам̣ равиман̣д̣алам̣, сасино ман̣д̣алам̣ сасиман̣д̣алам̣, равиман̣д̣алан̃ча сасиман̣д̣алан̃ча рависасиман̣д̣алам̣, ман̣д̣аласаддо рависаддепи йоджетаббо. ман̣д̣аласаддасса двандападато суййама̄натта̄. пабхутӣтиа̄ди. со хи а̄дйаттхава̄чако абйайанипа̄то. рависасиман̣д̣алам̣ пабхутиа̄ди йасса̄ти рависасиман̣д̣алаппабхути, па̄дачаккалаккхан̣ам̣ лаббхати. лаккхийати лаккхитаббам̣ етена̄ти лаккхан̣ам̣, па̄даппа ваттачаккалаккхан̣ам̣, рависасиман̣д̣алаппабхути ча там̣ лаккхан̣ан̃ча̄ти рависасиман̣д̣алаппабхутилаккхан̣ам̣, тена упачиттам̣ ативичитрам̣ па̄дам̣ йасса соти рависасиман̣д̣алаппабхутилаккхан̣опа читто, сугато. атха ва̄ упачиттам̣ ативичитрам̣ рависаси ман̣д̣алаппабхутилаккхан̣ам̣ па̄дачаккалаккхан̣ам̣ асса̄ти татха̄, сугато. там̣.

суранарапӯджитанти девамануссехи пӯджитаббам̣. суранти иссарийа кӣл̣а̄дӣхи диббантӣти сура̄, дева̄. сурадха̄ту диббане а. атха ва̄ сурати исати девиссарийам̣ па̄пун̣а̄ти вирочати ча̄ти сура̄, дева̄. сурадха̄ту иссарийадиттӣсу а. сундара̄ ра̄ва̄ча̄ етесанти ва̄ сура̄, дева̄. кхандхасанта̄нам̣ сакакаммам̣ ва̄ наранти нийантӣти нара̄, манусса̄. нарадха̄ту найане а. сура̄ ча нара̄ ча суранара̄, техи пӯджитабботи суранара пӯджито, сугато. там̣. сугатанти буддхам̣. со хи собханам̣ гатам̣ гаманам̣ етасса̄ти сугатоти вуччати. бхагавато хи венеййаджанӯпасан̇каманам̣ екантена тесам̣ хитасукханиппха̄данато собханам̣. татха̄ лаккхан̣а̄нубйан̃джанаппат̣и ман̣д̣итарӯпака̄йата̄йа дутавиламбитакхалита̄нукад̣д̣хананиппил̣инуккут̣ика кут̣ила̄кут̣илата̄ди досарахита мавахасита ра̄джахам̣саусабха ва̄ран̣а мигара̄джагаманам̣ ка̄йагаманам̣. н̃а̄н̣агаманан̃ча випула ниммала карун̣а̄ сати вӣрийа̄ди гун̣ависеса сахита абхинӣха̄рато йа̄ва маха̄бодхи анаваджджата̄йа собханамева̄ти.

атха ва̄ сайамбхӯн̃а̄н̣ена сакалампи локам̣ парин̃н̃а̄бхи самайавасена париджа̄нанто н̃а̄н̣ена самма̄ гато авагатоти сугато, татха̄ локасамудайам̣ паха̄на̄тисамайавасена паджаханто ануппаттидхамматам̣ а̄па̄денто самма̄ гато авагатоти сугато, локаниродхам̣ нибба̄нам̣ саччхикирийа̄бхисамайавасена самма̄ гато авагатоти сугато, локаниродхага̄миниппат̣ипадам̣ бха̄вана̄бхи самайавасена самма̄ гато пат̣ипанноти сугато, сота̄паттимаггена йе килеса̄ пахӣна̄, те килесе на пунети на паччети на пачча̄гаччхатӣти сугатотиа̄дина̄ найена айаматтхо вибха̄ветаббо. атха ва̄ сундарам̣ т̣ха̄нам̣ самма̄самбодхим̣ нибба̄намева ва̄ гато адхигатоти сугато. йасма̄ ва̄ бхӯтам̣ таччхам̣ аттхасам̣хитам̣ венеййа̄нам̣ йатха̄рахам̣ йуттамева ча дхаммам̣ бха̄сати, тасма̄ самма̄ гадатӣти сугато дака̄расса така̄рам̣ катва̄. ити собхана гаманата̄дӣхи сугато, там̣ сугатам̣. а̄даранти саккаччам̣, а̄даранам̣ а̄даро. а̄пубба дарадха̄ту а̄даре н̣а. там̣ а̄дарам̣. нама̄мӣти ахам̣ ванда̄мӣти аттхоти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. сучипарива̄ритам̣ ра̄га̄димала висуддха̄хи арийаса̄вака̄дипариса̄хи париккха̄ритам̣ килесамалависуддхам̣ париккха̄равантам̣ ва̄, суручираппабха̄хи сут̣т̣ху кантита сарӣраниккхантабйа̄маматтарам̣сӣхи каран̣абхӯтехи, раттам̣ ниччам̣ ран̃джитаббака̄йам̣, сиривисара̄лайам̣ пан̃н̃а̄пун̃н̃асан̇кха̄талаккхиса мӯха̄нам̣ патит̣т̣ха̄нам̣, гупитаминдрийехи гупитаббехи сам̣варитаббехи чхахи чаккха̄дииндрийехи, упетам̣ самупетам̣ саманна̄гатам̣, рависасиман̣д̣алаппабхутилаккхан̣опачиттам̣ сӯрийаман̣д̣алачандаман̣д̣ала̄дӣхи па̄дачаккалаккхан̣ехи абхивичитрапа̄дам̣, абхивичитрам̣ сӯрийа ман̣д̣алачандаман̣д̣ала̄дим̣ па̄дачаккалаккхан̣авантам̣ ва̄, суранарапӯджитам̣ девамануссехи пӯджитаббам̣, сугатам̣ буддхам̣ а̄дарам̣ саккаччам̣ ахам̣ нама̄ми ванда̄мӣти.

саттарасамаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

18.

маггол̣умпена мухапат̣игха̄са̄диуллолавӣчим̣,

сам̣са̄рогхам̣ тари тамабхайам̣ па̄рапаттам̣ паджа̄нам̣;

та̄н̣ам̣ лен̣ам̣ асамасаран̣ам̣ екатиттхам̣ патит̣т̣хам̣,

пун̃н̃аккхеттам̣ парамасукхадам̣ дхаммара̄джам̣ нама̄ми.

18. евам̣ саттарасамага̄тха̄йа сугатам̣ вандитва̄ ида̄ни сам̣са̄рогхам̣ тарита̄дӣхи навахи гун̣ехи тхомитва̄ вандитука̄мо маггол̣умпенатйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана ма бха на та та ган̣ехи ча гарудвайена ча рачитатта̄ саттарасаккхарехи йутта̄ мандакканта̄га̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе ‘‘мандакканта̄ ма бха на тата га̄ го йугутвасса кехӣ’’ти. тасса̄ пана̄йаматтхо. йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ йугутвассакехи чату чха саттайатӣхи ма бха на та та га̄ маган̣а бхаган̣а наган̣а таган̣а таган̣а гарӯ ча го гару ча че йутта̄, мандакканта̄га̄тха̄на̄ма̄ти. йугутвассакехӣти еттха ча йугасаддасса маггапхалачатуббидхапурисайугал̣ава̄чакатта̄ йугасаддо чатусан̇кхйа̄ва̄чако, утӯнам̣ хемантасисира вассанта гимха васса̄на сарада утувасена чхаббидхатта̄ утусаддо чхасан̇кхйа̄ва̄чако. ассасаддо саттасан̇кхйа̄ва̄чакоти ведитаббо. чхаппаччайат̣ӣка̄дӣсу хи ‘‘ассасаддасса саттасан̇кхйа̄ва̄чакабха̄во вутто’’ти.

таттха пана йо дхаммара̄джа̄ мухапат̣игха̄са̄диуллолавӣчим̣ сам̣са̄рогхам̣ маггол̣умпена тари, абхайам̣ па̄рапаттам̣ паджа̄нам̣ та̄н̣ам̣ лен̣ам̣ асамасаран̣ам̣ екатиттхам̣ патит̣т̣хам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ парамасукхадам̣ там̣ дхаммара̄джам̣ ахам̣ нама̄мӣти самбандхо. етиссам̣ пана аттхаккамена ван̣н̣айисса̄ми. мухапат̣игха̄са̄ди уллолавӣчинти мохадосатан̣ха̄дисан̇кха̄там̣ маха̄таран̇га кхуддаӯмикам̣. муйханти етена сампайуттадхамма̄, сайам̣ ва̄ муйхати, муйханаматтамеветанти мухо, мохо. мухадха̄ту векхитте н̣а. пат̣ихан̃н̃анти сампайуттадхамма̄, сайам̣ ва̄ пат̣ихан̃н̃ати пат̣ихан̃н̃анаматтамеветанти пат̣игхо, досо. пат̣ипубба ханадха̄ту хим̣са̄гатӣсу а. ханасса гхо. асанам̣ иччханам̣ а̄са̄, исати иччхатӣти ва̄ а̄са̄, тан̣ха̄. исудха̄ту иччха̄йам̣ а. исса а̄. мухо ча пат̣игхо ча а̄са̄ ча мухапат̣игха̄са̄, те а̄ди йесантети мухапат̣игха̄са̄ди, лобха̄дикилеса̄ лаббханти. еттха ча а̄дисаддена ма̄на дит̣т̣хи вичикиччха̄ тхина уддхачча ахирика аноттаппакилесе ча акусалачиттуппа̄де ча сан̇ган̣ха̄ти. уддхам̣ удакам̣ лолати а̄кулетӣти уллоло, маха̄таран̇го. упуббалола дха̄ту умма̄дане н̣а. тӣрам̣ улати гаччхатӣти ва̄ уллоло. уладха̄ту гатийам̣ олапаччайо. вимхайам̣ вичиттам̣ чинотӣти вӣчи, кхуддакаӯми. випубба чидха̄ту чайе кви. уллоло ча вӣчи ча уллолавӣчи. кесучи поттхакесу ча куллолавӣчинтипа̄т̣хо диссати. на со йуджджати, касма̄, кулласаддасса ул̣умпаттхава̄чакатта̄. уллоласаддойева хи маха̄таран̇гаттха ва̄чако хотӣти. вуттан̃хи абхидха̄наппадӣпика̄йам̣ ‘‘уллоло ту ча каллоло, маха̄вӣчису катхйате’’ти.

мӯлапан̣н̣а̄сат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘кулло на̄ма таран̣аттха̄йа кала̄пам̣ катва̄ бандхо. паттхаритва̄ баддха̄ пана падарача̄т̣и а̄дайо ул̣умпо’’ти вутто. мухапат̣игха̄са̄диева уллолавӣчи. са̄ асмим̣ сам̣са̄рогхе аттхӣти мухапат̣игха̄са̄диуллолавӣчи. сама̄сантатаддхита̄йам̣. пӣтисукхам̣, маха̄саннам̣, раттидивантйа̄дӣсу вийа. евам̣ панеттха вачанаттхо ка̄таббо. пӣти ча сукхан̃ча пӣтисукхам̣, там̣ асса джха̄насса аттхи, тасмим̣ ва̄ виджджатӣти пӣтисукхам̣, джха̄нам̣. махантам̣ а̄санам̣ маха̄санам̣, тасса бха̄во маха̄саннам̣. ратти ча дива̄ ча раттидивам̣. раттидивам̣ катам̣ раттидиванти. атха ва̄ уллолавӣчи вийа мухапат̣игха̄са̄ди уллолавӣчи, сам̣са̄рогхам̣ лаббхати. упама̄ бахуббӣхисама̄сойам̣. йатха̄ пана маха̄самудде бха̄йитабба̄ маха̄таран̇гаӯмивега̄дайо ча сам̣сума̄ра тими типин̇гала̄ди маччхамака̄ра̄дайо ча окин̣н̣а̄ хонти, евам̣ моха̄дикилеса̄ ча акусалачиттуппа̄да̄ ча техи ниббатта̄ бхайа̄нака̄ бахӯ джа̄тиджара̄бйа̄дхимаран̣адуккха̄дайо ча кхандха̄дайо ча окин̣н̣а̄ хонтӣти вуттам̣ хоти. сам̣са̄рогханти сам̣са̄расан̇кха̄там̣ огхам̣ самуддаджалаппава̄хам̣. сам̣пунаппунам̣ аббоччхиннам̣ ва̄ сарати гаччхати паваттатӣти сам̣са̄ро. сам̣пуббасарадха̄ту гатийам̣ н̣а. кхандхадха̄туа̄йата на̄нам̣ аббоччхиннам̣ паваттатӣти аттхо. тена вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄су

‘‘кхандха̄нан̃ча пат̣ипа̄т̣и, дха̄туа̄йатана̄на ча;

аббоччхиннам̣ ваттама̄на̄, сам̣са̄роти павуччатӣ’’ти.

сатте оттхаритва̄ аджджхоттхаритва̄ хет̣т̣ха̄ ханати харатӣти огхо, джалаппава̄хо. авапубба ханадха̄ту харан̣е н̣а. ханасса гхо. авасаддо оттхаран̣аттхо. аттани патите сатте хет̣т̣ха̄ катва̄ ханети осӣда̄петӣти ва̄ огхо, джалаппава̄хо. авапубба ханадха̄ту осӣда̄пане н̣а. авасаддо хет̣т̣ха̄бха̄гаттхо. огхо вийа̄ти огхо, сам̣са̄ро. атха ва̄ саттасан̇кха̄ре оттхаритва̄ аджджхоттхаритва̄ абхибхавитва̄ ват̣т̣асмим̣ ханати харатӣти огхо, оханети осӣда̄пети ват̣т̣асмим̣ саттасан̇кха̄рети ва̄ огхо, ра̄га̄ди килеса̄ лаббханти. сам̣са̄роева огхо сам̣са̄рогхо, там̣ сам̣са̄рогхам̣.

маггол̣умпена̄ти еттха маггаол̣умпена̄ти падаччхедо. ат̣т̣хамагган̇гасан̇кха̄тена куллена̄ти аттхо. еттха ча магго вуччати ат̣т̣хан̇гикамагго. магганти гаччханти буддха̄ ча арийаса̄вака̄ ча агатам̣ дисам̣ нибба̄нанти магго. ат̣т̣хан̇гико магго. маггадха̄ту гатийам̣ а. вуттан̃хи пат̣исамбхида̄магге ‘‘етена маггена буддха̄ ча са̄вака̄ ча агатам̣ дисам̣ нибба̄нам̣ гаччхантӣти ат̣т̣хан̇гико магго’’ти. атха ва̄ нибба̄нам̣ маггати гавесатӣти магго, нибба̄наттхикехи маггийати гавесийатӣти ва̄ магго, ат̣т̣хан̇гико магго. н̃а̄н̣ена дассийатӣти аттхо. маггадха̄ту гавесане а. вуттан̃хетам̣ маха̄ваггасам̣йуттат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘магготи кенат̣т̣хена магго, нибба̄нам̣ магганат̣т̣хена нибба̄наттхикехи магганийат̣т̣хена ча̄’’ти. атха ва̄ маггийати пат̣ипаджджийатӣти магго, нибба̄наттхикехи ат̣т̣хан̇гико магго пат̣ипаджджийатӣти аттхо. ул̣у вуччати удакам̣, тато па̄ти раккхатӣти ул̣упо, сойева ниггахита̄гамавасена ул̣умпо, кулло. ул̣усаддӯпападапа̄дха̄ту раккхане кви. маггоева ул̣умпо маггол̣умпо, маггасан̇кха̄то ва̄ ул̣умпо татха̄, маггасадисо ва̄ ул̣умпо татха̄, магго вийа ва̄ ул̣умпо татха̄, магго ча ул̣умпо ча маггол̣умпо. атха ва̄ ул̣умпоева магго маггол̣умпо, ул̣умпасан̇кха̄то ва̄ магго татха̄, ул̣умпа садисо ва̄ магго татха̄, ул̣умпо вийа ва̄ магго татха̄, ул̣умпо ча магго ча маггол̣умпоти евам̣ рӯпакасадисаупама̄ самупеккхаттхавасена ча парапаккха сакапаккхаттхавасена ча вачанаттхо ведитаббо. тена маггол̣умпена. тарӣти атари. дхаммара̄джа̄ хи ат̣т̣хамагган̇гана̄ва̄йа сам̣са̄рогхам̣ таритва̄ нибба̄натӣрам̣ па̄пун̣а̄ти. атӣта̄ буддха̄ па̄пун̣им̣су. ана̄гата̄ буддха̄ па̄пун̣иссантӣти вуттам̣ хоти. вуттан̃хи маха̄ваггасам̣йутте

‘‘ека̄йанам̣ джа̄тикхайантадассӣ,

маггам̣ паджа̄на̄ти хита̄нукампӣ;

етена маггена тарим̣су пуббе,

тариссантийева таранти огха’’нти; буддхавам̣се ча

‘‘сам̣са̄расотам̣ чхиндитва̄, виддхам̣сетва̄ тайо бхаве;

дхаммана̄вам̣ сама̄руйха, та̄реми джанатам̣ баху’’нти.

абхайанти джа̄тиджара̄бйа̄дхимаран̣абхайа̄дӣнам̣ абха̄вато ниббхайам̣. со хи бхагава̄ наттхи бхайам̣ етасса̄ти абхайоти вуччати. атха ва̄ абхайанти кхемам̣. тан̃хи нибба̄нам̣ наттхи джа̄тиа̄дибхайам̣ еттха̄ти абхайанти вуччати. етасмим̣ пана дутийавикаппе там̣ падам̣ па̄рантипаде висесанам̣. па̄рапаттанти еттха па̄ранти сам̣са̄рават̣т̣асса паратӣрат̣т̣хена вуччати нибба̄нам̣. тан̃хи удакам̣ па̄ти раккхатӣти па̄рам̣, самуддапа̄рам̣. па̄дха̄ту раккхане аро. атха ва̄ па̄рети саматтхети таран̇га̄дайо ва̄ретунти па̄рам̣. па̄радха̄ту саматтхийам̣ а. па̄рам̣ вийа̄ти па̄ранти вуччати. нӣтаттхена пана евам̣ вачанаттхо ка̄таббо. джа̄ти бхайа̄дим̣ па̄ти раккхати еттха̄ти па̄рам̣, па̄рети саматтхети еттха ва̄ джа̄тибхайа̄дайо ва̄ретунти па̄рам̣, нибба̄нам̣. там̣ паджджиттха адхигамиттха̄ти па̄рапатто, дхаммара̄джа̄. па̄расаддӯпапада пададха̄ту гатийам̣ та. атха ва̄ мутто мочеййантиа̄дина̄ найена паваттасса маха̄бхинӣха̄расса сакаласса сам̣са̄радуккхасса ва̄ саббан̃н̃утан̃а̄н̣а̄дигун̣а̄нам̣ ва̄ па̄рам̣ парийантам̣ патто гатоти па̄рапатто, дхаммара̄джа̄. па̄расаддо хи парийанта ва̄чако. там̣ па̄рапаттам̣. паджа̄нанти саббасатта̄нам̣. техи каммакилесехи пака̄рена джанийати ниббаттийатӣти паджа̄ти вуччанти. тесам̣ паджа̄нам̣.

та̄н̣анти та̄йанат̣т̣хена та̄н̣ам̣. сатта̄нам̣ сам̣са̄ра бхайато та̄йати раккхатӣти та̄н̣о, дхаммара̄джа̄. та̄дха̄ту раккхане йу. атха ва̄ та̄н̣анти сатта̄нам̣ сам̣са̄рават̣т̣адуккхато парипа̄ланат̣т̣хена та̄н̣ам̣. со хи дхаммара̄джа̄ сатта̄нам̣ сам̣са̄рават̣т̣адуккхато дхаммадесана̄йа магга пхаланибба̄насукхам̣ даданто та̄йати па̄летӣти та̄н̣оти вуччати. там̣ та̄н̣ам̣. лен̣анти нилӣйанат̣т̣хена лен̣ам̣, джа̄тибхайа̄дӣхи пӣл̣итехи саттехи лӣйанти нилӣйанти еттха̄ти лен̣о, дхаммара̄джа̄. лӣдха̄ту нилӣйане йу. атха ва̄ лен̣анти сам̣са̄рабхайам̣ пассантехи нилӣйанат̣т̣хена лен̣ам̣. со хи дхаммара̄джа̄ сам̣са̄раниссаран̣аттхикехи лӣйанти нилӣйанти еттха̄ти лен̣оти вуччати. там̣ лен̣ам̣. дхаммара̄джа̄ хи сам̣са̄рабхайехи пӣл̣ита̄нам̣ саббасатта̄нам̣ та̄н̣ам̣ лен̣ам̣ саран̣ам̣ пара̄йанам̣ т̣ха̄нам̣ хотӣти вуттам̣ хоти.

асамасаран̣анти саббасатта̄нам̣ асадисаавассайанам̣, наттхи етасса само садисо сӣла̄дигун̣ена̄ти асамо, дхаммара̄джа̄. сарати гаччхати авассайати еттха̄ти саран̣о, дхаммара̄джа̄. сарадха̄ту гатимхи йу. асамо асадисо хутва̄ саран̣оти асамасаран̣о, дхаммара̄джа̄. самбха̄ва на̄каммадха̄райасама̄сойам̣. дхаммара̄джа̄ хи саббасампаттисукха̄нам̣ да̄йакатта̄ саббасатта̄нам̣ анан̃н̃аса̄дха̄ран̣ам̣ асамам̣ саран̣ам̣ авассайанам̣ пара̄йанам̣ хотӣти аттхо. там̣ асамасаран̣ам̣. екатиттханти нибба̄напа̄рагамана̄нам̣ екатиттхабхӯтам̣. таранти уттаранти еттха етена ва̄ наджджасамудда̄динти титтхам̣. наджджасамудда̄дӣнам̣ па̄риматӣрагаманаттхам̣ отаран̣ат̣т̣ха̄нам̣ лаббхати. тарадха̄ту отаран̣е тха. расса то, ика̄ра̄гамо. манусса̄нам̣ екам̣ титтхам̣ екатиттхам̣, там̣ вийа̄ти екатиттхо, дхаммара̄джа̄. йатха̄ хи титтхена наджджа̄дим̣ таранта̄ манусса̄ па̄риматӣрам̣ сукхам̣ па̄пун̣анти, на атиттхена, евам̣ сет̣т̣хабхӯтена буддхатиттхена сам̣са̄рогхам̣ таранта̄ венеййасатта̄ нибба̄напа̄рам̣ сукхам̣ па̄пун̣анти, на атиттхена ан̃н̃атиттхийена, тасма̄ дхаммара̄джам̣ екатиттхоти тхомети. нӣтаттхена пана еко сет̣т̣хо хутва̄ нибба̄напа̄рам̣ таранти уттаранти еттха̄ти ека титтхо, дхаммара̄джа̄. кхемам̣ нибба̄напа̄рам̣ таритука̄ма̄ венеййасатта̄ еттха буддхатиттхе деситадхаммам̣ сутва̄ деситадхамма̄нурӯпам̣ пат̣ипаджджитва̄ сам̣са̄рогхам̣ ат̣т̣хамагган̇гана̄ва̄йа чхиндитва̄ кхемам̣ нибба̄напа̄рам̣ сукхам̣ таранти, ититасма̄ еттха̄типадена ниддит̣т̣хо со буддхо саббасатта̄нам̣ еко сет̣т̣хо титтхо на̄ма. на ан̃н̃атиттхийа̄ екатиттха̄ на̄ма хонтӣти аттхо. там̣ екатиттхам̣.

патит̣т̣ханти саббасатта̄нам̣ маха̄дӣпам̣ вийа патит̣т̣хам̣ а̄дха̄рабхӯтам̣. пат̣исаран̣ам̣ лен̣ам̣ пара̄йананти аттхо. патит̣т̣хаханти еттха̄ти патит̣т̣хо, дхаммара̄джа̄. патипуббат̣т̣ха̄дха̄ту гатиниваттимхи а. дхаммара̄джа̄ хи саббасукхаттхика̄нам̣ сатта̄нам̣ маха̄дӣпо вийа патит̣т̣хо пат̣исаран̣о лен̣о пара̄йано хотӣти аттхо, там̣ патит̣т̣хам̣. пун̃н̃аккхеттанти нибба̄насукхаттхика̄нам̣ пун̃н̃абӣджасса кхеттабхӯтам̣. пун̃н̃аттхика̄нам̣ пун̃н̃абӣджасса вапанат̣ха̄нам̣ кхеттабхӯтам̣ ва̄, аттано ка̄ракам̣ павати содхетӣти пун̃н̃ам̣, кусалам̣. пудха̄ту содхане н̣йо. атха ва̄ парам̣ пуджджабха̄вам̣ джанетӣти пун̃н̃ам̣, сада̄ пӯджитам̣ ва̄ джанетӣти пун̃н̃ам̣, кусалам̣. пӯджасаддӯпапада джанадха̄ту н̣йо. нируттинайена саддасиддхи ведитабба̄. авасесам̣ апун̃н̃ам̣ пуна̄ти содхетӣти ва̄ пун̃н̃ам̣, кусалам̣. пудха̄ту содхане н̣йо. кхиттам̣ вуттам̣ бӣджам̣ та̄йати раккхатӣти кхеттам̣, кеда̄ра̄ди. кхипасаддӯпапада та̄дха̄ту раккхане кви. бӣджа̄ни вапанта̄нам̣ манусса̄нам̣ махаппхалабха̄вакаран̣ена бӣджам̣ раккхатӣти аттхо. атха ва̄ кхипанти вапанти еттха бӣджа̄нӣти кхеттам̣. кхипадха̄ту перан̣е кхепе ва̄ та. кхеттам̣ вийа̄ти кхетто. дхаммара̄джа̄. нӣтаттхена пана пун̃н̃абӣджа̄ни вапанта̄нам̣ сатта̄нам̣ махаппхала бха̄вакаран̣ена кхиттам̣ вуттам̣ пун̃н̃абӣджам̣ та̄йати раккхатӣти кхетто. атха ва̄ нибба̄наттхикехи пун̃н̃абӣджа̄ни кхипийанти вапийанти еттха̄ти кхетто. дхаммара̄джа̄ти ка̄таббо. пун̃н̃а̄нам̣ кхеттам̣ пун̃н̃аккхетто, дхаммара̄джа̄. йатха̄ хи ран̃н̃о ва̄ амачча̄дӣнам̣ ва̄ са̄лӣнам̣ ва̄ йава̄нам̣ ва̄ вирӯханат̣т̣ха̄нам̣ ран̃н̃о ва̄ амачча̄дӣнам̣ ва̄ са̄ликхеттам̣ йавакхеттанти вуччати. евам̣ дхаммара̄джа̄ саббалокасса пун̃н̃амахаббалабха̄вакаран̣ена пун̃н̃а̄нам̣ вирӯха нат̣т̣ха̄нам̣ дхаммара̄джам̣ нисса̄йа сатталокасса на̄на̄ппака̄рахита сукхасам̣ваттаника̄ни пун̃н̃а̄ни вирӯханти, тасма̄ дхаммара̄джа̄ пун̃н̃аккхеттанти абхиттхавитоти вуттам̣ хоти. там̣ пун̃н̃аккхеттам̣.

парамасукхаданти уттамам̣ нибба̄насукхам̣ дадама̄нам̣. вуттан̃хи ‘‘нибба̄нам̣ парамам̣ сукха’’нти. еттха ча парамасаддо уттаматтхава̄чако аниппханнапа̄т̣и падико. атха ва̄ парам̣ атирекам̣ арийехи ма̄нитаббанти парамам̣, нибба̄нам̣. парапуббама̄дха̄ту ма̄не а. пака̄рена арийехи рамийати еттха̄ти ва̄ парамам̣, нибба̄нам̣. папуббарамудха̄ту рамане н̣а. абхидха̄нат̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘парам̣ паччанӣкам̣ ма̄ретӣти парамам̣. пакат̣т̣хабха̄ве раматӣти парамам̣. н̣о’’ти вуттам̣. тасса сукхам̣ парамасукхам̣. парамам̣ уттамам̣ ва̄ сукхам̣ парамасукхам̣. там̣ дада̄тӣти парамасукхадо, дхаммара̄джа̄. парамасукхасаддӯпапада да̄дха̄ту да̄не кви. дхаммара̄джа̄ пана венеййасатта̄нам̣ дхаммадесана̄йа ча чатупаччайаппат̣иггахан̣ена ча нибба̄насукхам̣ детӣти вуттам̣ хоти. там̣ парамасукхадам̣. дхаммара̄джанти буддхам̣. со хи локийа локуттарадхаммехи деваманусса̄нам̣ ран̃джети тосетӣти дхаммара̄джа̄ти. атха ва̄ па̄рамӣдхамменева буддхаттам̣ патва̄ ра̄джа̄ джа̄тоти дхаммара̄джа̄ти. па̄рамӣдхамменева джа̄то ва̄ ра̄джа̄ти дхаммара̄джа̄ти ча вуччати. там̣ дхаммара̄джам̣ ахам̣ нама̄мӣти самбандхо.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. йо дхаммара̄джа̄ муха пат̣игха̄са̄диуллолавӣчим̣ мохадосатан̣ха̄дисан̇кха̄там̣ маха̄таран̇га кхуддакаӯмикам̣, сам̣са̄рогхам̣ сам̣са̄расан̇кха̄там̣ огхам̣ самуддаджалаппава̄хам̣. маггол̣умпена ат̣т̣хамагган̇гасан̇кха̄тена куллена тари атарим̣, абхайам̣ кхемам̣, джа̄тиа̄дӣнам̣ абха̄вато ниббхайам̣ ва̄, па̄рапаттам̣ нибба̄напа̄рам̣ паттам̣ адхигатам̣, паджа̄нам̣ сабба сатта̄нам̣, та̄н̣ам̣ та̄йанат̣т̣хена та̄н̣ам̣ раккхан̣ам̣. лен̣ам̣ нилӣйанат̣т̣хена лен̣ам̣ нилӣйанам̣, асамасаран̣ам̣ саббасатта̄нам̣ асадисаавассайанам̣, екатиттхам̣ нибба̄напа̄рагамана̄нам̣ екатиттха бхӯтам̣, патит̣т̣хам̣ саббасатта̄нам̣ маха̄дӣпам̣ вийа патит̣т̣хам̣ а̄дха̄рабхӯтам̣, пун̃н̃аккхеттам̣ нибба̄насукхаттхика̄нам̣ пун̃н̃абӣджасса кхеттабхӯтам̣, пун̃н̃аттхика̄нам̣ пун̃н̃абӣджасса вапанат̣т̣ха̄нам̣ кхеттабхӯтам̣ ва̄, парамасукхам̣ уттамам̣ нибба̄насукхам̣ дадама̄нам̣, дхаммара̄джам̣ буддхам̣ локийалокуттара дхаммехи паджа̄нам̣ ран̃джа̄панам̣ ва̄, па̄рамӣдхамменева буддхабха̄вам̣ джа̄там̣ буддхам̣ ва̄, ахам̣ тӣхи два̄рехи нама̄мӣти.

ат̣т̣ха̄расамаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

19.

кан̣д̣амбам̣мӯле парахитакаро йо муниндо нисинно;

аччхерам̣ сӣгхам̣ найанасубхагам̣ а̄кулан̣н̣аггиджа̄лам̣;

дуджджа̄ладдхам̣сам̣ мунибхиджахитам̣ па̄т̣ихерам̣ ака̄си;

ванде там̣ сет̣т̣хам̣ парамаратиджам̣ иддхидхаммехупетам̣.

19. евам̣ ат̣т̣ха̄расамага̄тха̄йа дхаммара̄джам̣ вандитва̄ ида̄ни са̄ваттхийам̣ кан̣д̣амбамӯле иддхипа̄т̣ихера̄дӣхи гун̣ехи муниндасса тхометва̄ вандитука̄мо кан̣д̣амбам̣мӯлетйа̄ди га̄тхама̄ха. айам̣ пана матанайайайаган̣ехи ча пан̃ча йати чхайати саттайа тӣхи ча рачитатта̄ ат̣т̣ха̄расаккхарехи йутта̄ кусумиталата̄ веллита̄га̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе ‘‘мо то но йо йа̄ кусумиталата̄ веллита̄ккхутвисӣхӣ’’ти. айам̣ панеттха йоджана̄. йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ аккхутвисӣхи пан̃чайати чхайати саттайатӣхи моган̣о ча тоган̣о ча ноган̣о ча йоган̣о ча йа̄ йаган̣адвайан̃ча че йутта̄, са̄ га̄тха̄ кусумиталата̄ веллита̄ кусумиталата̄ веллита̄ га̄тха̄ на̄ма̄ти. еттха ча аккхасаддасса пан̃чиндрийава̄чакатта̄ аккхасаддо пан̃часан̇кхйа̄ва̄чакоти ведитаббо. утӯнам̣ хемантасисӣравассантагимхавасса̄насарадавасена чхаббидхатта̄ утусаддо чхасан̇кхйа̄ва̄чакоти. исисаддо випассӣа̄дӣнам̣ буддха̄нам̣ саттавидхатта̄ саттасан̇кхйа̄ва̄чакоти ведитабботи.

таттха пана парахитакаро йо муниндо кан̣д̣амбамӯле нисинно па̄т̣ихерам̣ сӣгхам̣ ака̄си, там̣ муниндам̣ ахам̣ ванде ванда̄мӣти самбандхо. аттхаккамена панеттха ван̣н̣айисса̄ми. парахитакароти аттана̄ паресам̣ саббасатта̄нам̣ хитам̣ аттхам̣ каронто. хиноти вад̣д̣хати сукхам̣ етена̄ти хитам̣, аттхам̣ пайоджанам̣ ва̄. хидха̄ту вад̣д̣хане та. там̣саман̇гино локийалокуттарасукхам̣ вад̣д̣хатӣти аттхо. паресам̣ хитам̣ парахитам̣, там̣ каротӣти парахитакаро, муниндо. со хи дӣпан̇карасса бхагавато па̄дамӯле ладдхабйа̄каран̣ато пат̣т̣ха̄йа аттано сукхам̣ паджаханто сатталокасса хитасукхаттха̄йа каппасата сахасса̄дхика̄ни чатта̄ри асан̇кхйеййа̄ни саматим̣сапа̄рамийо пан̃чамаха̄паричча̄ге ча каронто саббан̃н̃убуддхабха̄вам̣ паттака̄ле ча пан̃чачатта̄лӣсавасса̄ни дхамма десана̄йа сатталокасса локийалокуттарахита сукхам̣ каротӣти парахитакароти тхомети. йоти йо йа̄дисо. муниндоти буддхо. со хи ага̄рийа муни, анага̄рийамуни, секкхамуни, асеккхамуни, паччекамунивасена пан̃чаннам̣ мунӣнам̣ индоти муниндоти вуччати. кан̣д̣амбамӯлети еттха кан̣д̣аамбамӯлети падаччхедо. чханда̄нураккхан̣аттхам̣ бинда̄гамо. кан̣д̣ана̄микена пасенадӣкосаларан̃н̃о уййа̄напа̄лена ропитасса сетамбаруккхасса самӣпети аттхо. еттха ча кан̣д̣анти тассева на̄мам̣. атха ва̄ кам̣ вуччати сукхам̣, там̣ д̣ети гаччхати па̄пун̣а̄тӣти кан̣д̣о, уййа̄напа̄ло. кам̣саддӯпападад̣и дха̄ту гатийам̣ н̣а. кам̣ вуччати ва̄ удакам̣, там̣ руккхесу син̃чанам̣ т̣ина̄ти джа̄на̄тӣти кан̣д̣о, уййа̄напа̄ло уййа̄на на̄йако ва̄. пхалака̄мехи джанехи амийати гамийатӣти амбо, сетамбаруккхо. амадха̄ту гатийам̣ бо. кан̣д̣ана̄микена уййа̄напа̄лена ропито амбо кан̣д̣амбо, тасса мӯлам̣ самӣпанти кан̣д̣амбамӯлам̣, тасмим̣ кан̣д̣амбамӯле.

нисинноти васама̄но. вимха̄панийат̣т̣хена аччхерам̣. айан̃хи аччхерасаддо вимхайаттхава̄чако аниппханнапа̄т̣и падико. атха ва̄ а̄бхусо вимхайо чарати паваттатӣти аччхерам̣, па̄т̣ихерам̣. а̄пубба чарадха̄ту гатийам̣ а. чарадха̄туссаччхера̄десо. а̄ка̄расса рассо. андхасса паббата̄роханам̣ вийа ниччам̣ на чарати на паваттатӣти аччхерам̣, па̄т̣ихерам̣. напубба чарадха̄ту гатийам̣ а. йатха̄ хи андхасса пабба̄та̄роханам̣ ниччам̣ на хоти, када̄чийева хоти, евамева бхагавато па̄т̣иха̄рийам̣ ниччам̣ на хоти, када̄чийева хоти. тасма̄ там̣ аччхеранти вуччати. тена вуттам̣ неттиат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘йам̣ абхин̣хам̣ на паваттати, там̣ аччхарийа’’нти. атха ва̄ аччхарам̣ пахаритум̣ йогганти аччхарийам̣. йоггатаддхите н̣ийапаччайо. аччхарийанти хи ваттаббе чханда̄нураккхан̣аттхам̣ ийасаддалопена аччхеранти вуттам̣. вуттан̃хетам̣ сӣлаккхандхаваггат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘андхасса паббата̄роханам̣ вийа ниччам̣ на хотӣти аччхарийам̣. айам̣ та̄ва садданайо. айам̣ пана ат̣т̣хакатха̄найо, аччхара̄йогганти аччхарийам̣, аччхарам̣ пахаритум̣ йуттанти аттхо’’ти. найанасубхаганти деваманусса̄нам̣ паса̄дачаккхусса собханапаттам̣. самависамам̣ дассентам̣ аттабха̄вам̣ нетӣти найанам̣, паса̄дачаккху. нӣдха̄ту найе йу. тасса субхам̣ собханам̣ гаччхатӣти найанасубхагам̣, па̄т̣ихерам̣. найанасубха саддӯпападагамудха̄ту гатийам̣ кви. там̣ найанасубхагам̣.

а̄кулан̣н̣аггиджа̄ланти еттха а̄кулаан̣н̣ааггиджа̄ланти падаччхедо. парикин̣н̣а удакадха̄ра аггисикха̄вантам̣. атха ва̄ парисамантато кулам̣ пакин̣н̣ам̣ ан̃н̃аман̃н̃амиссакам̣ йамакам̣ йамакам̣ удакаджа̄лааггиджа̄лавантанти аттхо. а̄бхусо кулати удакаггиджа̄лам̣ ан̃н̃аман̃н̃амиссакам̣ каротӣти а̄кулам̣, удакаггиджа̄лам̣. а̄пуббакуладха̄ту каран̣е а. а̄бхусам̣ кулати бандхати ан̃н̃аман̃н̃анти ва̄ а̄кулам̣. атха ва̄ а̄самантато кулати йамакам̣ йамакам̣ удакаггиджа̄лам̣ паваттатӣти а̄кулам̣, удакаггиджа̄лам̣. удакаджа̄лам̣ аггиджа̄лена аггиджа̄лан̃ча удакаджа̄лена саммиссо хотӣти аттхо. ананти джӣванти етена сатта̄ти ан̣н̣ам̣, удакам̣. анадха̄ту джӣва̄йам̣ а. насса н̣о. тасса двиттам̣. двибха̄во ва̄. атха ва̄ арати гаччхати там̣ там̣ т̣ха̄нанти ан̣н̣ам̣. арадха̄ту гатимхито. тасса анна̄десо, дха̄тванталопо, ннасса н̣н̣аттам̣. ан̣н̣асса дха̄рам̣ ан̣н̣ам̣. уттарападалопена. кут̣илабха̄вена аджати гаччхатӣти агги, аджадха̄ту гатийам̣ и. джасса гго. джалати диббатӣти джа̄лам̣, сикхам̣. джаладха̄ту диттийам̣ н̣а. аггино джа̄лам̣ аггиджа̄лам̣. ан̣н̣ан̃ча аггиджа̄лан̃ча ан̣н̣аггиджа̄лам̣, а̄кулам̣ парикин̣н̣ам̣ ан̣н̣аггиджа̄лам̣ асса̄ти а̄кулан̣н̣аггиджа̄лам̣, йамака па̄т̣ихерам̣ лаббхати. там̣ а̄кулан̣н̣аггиджа̄лам̣.

дуджджа̄ладдхам̣санти дут̣т̣ху дит̣т̣хива̄дасан̇кха̄таджа̄лам̣ виддхам̣ситам̣. дут̣т̣ху джалати бандхати сам̣са̄рават̣т̣ети дуджджа̄лам̣, дит̣т̣хива̄даджа̄лам̣. титтхийа ва̄до хи наттхи диннантиа̄динайапаватто сам̣са̄рато ниссаритумаппада̄навасена джа̄ласадисатта̄ дуджджа̄ланти аттхо. дупубба джаладха̄ту бандхане н̣о. там̣ дхам̣сати виддхам̣сатӣти дуджджа̄ладдхам̣сам̣, йамакапа̄т̣иха̄рийам̣. мунибхиджахитанти мунибхи аджахитанти падаччхедо. таттха мунибхӣти саббасамма̄самбуддхехи. те хи монам̣ вуччати саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣, там̣ етесам̣ аттхӣти мунӣти вуччанти. ка̄йамонеййа вачӣмонеййа маномонеййам̣ етесам̣ аттхӣти ва̄ муни. ассаттхитаддхите н̣ӣпаччайо. атха ва̄ идхалока паралокам̣ аттахита парахитам̣ хита̄хитан̃ча мунанти джа̄нантӣти мунӣти вуччанти. техи мунӣбхи.

аджахитанти авиджахитам̣ апариччаттам̣ ва̄, ха̄таббам̣ чаджитаббанти джахитам̣. ха̄дха̄ту ча̄ге та. на джахитам̣ аджахитам̣, па̄т̣ихерам̣. там̣ аджахитам̣. бхагавато хи са̄ваттхинагарасса даккхин̣адва̄ре кан̣д̣амбаруккхамӯле катам̣ па̄т̣иха̄рийан̃ча бхагава̄ пана тасмим̣ па̄т̣иха̄рийа̄васа̄не та̄ватим̣сапурам̣ гато, тасмим̣ па̄ричхаттакамӯламхи пан̣д̣укамбалана̄маке сила̄сане саннисинно дева̄нам̣ абхидхаммакатха̄йа десана̄ ча саббасамма̄самбуддхехи авиджахита̄ дхаммата̄йева хотӣти вуттам̣ хоти. буддхавам̣сат̣т̣хакатха̄йан̃хи саматим̣садхаммата̄пака̄сане са̄ваттхи нагарадва̄ре йамакапа̄т̣иха̄рийакаран̣ам̣. та̄ватим̣се бхаване абхидхаммадесана̄ти дхаммата̄бха̄вена вуттам̣. тасма̄ па̄т̣ихерам̣ мунӣбхиджахитанти тхомети.

па̄т̣ихеранти паччанӣкапат̣ихаран̣авасена па̄т̣иха̄рийам̣, пат̣ипаккхе титтхийе маддитва̄ хиноти паваттатӣти па̄т̣ихерам̣. пат̣ипуббахидха̄ту гатийам̣ н̣о. хисса херан̣идесо. атха ва̄ бхагавато ча са̄санасса ча пат̣ипаккхе титтхийе харати апанетӣти па̄т̣ихерам̣, иддхивидхан̃а̄н̣ам̣. пат̣ипуббахарадха̄ту апанайане н̣о. пат̣ихарати апанети сатта̄нам̣ дит̣т̣хима̄нопагата̄ни читта̄нӣти ва̄ па̄т̣ихерам̣. аппасанна̄нам̣ паса̄дам̣ а̄харатӣти ва̄ па̄т̣ихерам̣. сама̄хите читте вигатӯпаккилесе катакиччена пат̣ипаччха̄ харитаббам̣ паваттетаббанти ва̄ па̄т̣ихерам̣. пат̣ӣти хи айам̣саддо паччха̄ти етасса аттхам̣ бодхети. тасмим̣ пат̣ипавит̣т̣хамхи ан̃н̃о а̄гаччхи бра̄хман̣отиа̄дӣсу вийа. атха ва̄ пат̣ипунаппунам̣ удакаггиджа̄лам̣ аббоччхиннам̣ йамакам̣ йамакам̣ хутва̄ харати паваттатӣти па̄т̣ихерам̣, йамакапа̄т̣иха̄рийам̣. тан̃ча пана иддхипа̄т̣иха̄рийа, а̄десана̄па̄т̣иха̄рийа, ануса̄ санӣ па̄т̣иха̄рийавасена тивидхам̣ хоти. тесу пана идха иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ адхиппетанти. сӣгханти кхиппам̣ а̄сум̣ лахум̣ ва̄. там̣ пана ака̄сӣтипаде крийа̄висесанам̣. сети лаху хутва̄ паваттатӣти сӣгхам̣. сидха̄ту гатимхи гхапаччайо. дӣгхо. ака̄сӣти акари.

еттха ча па̄т̣иха̄рийамевам̣ ведитаббам̣. бхагава̄ хи абхисамбодхито саттаме сам̣ваччхаре са̄ваттхинагарасса даккхин̣адва̄ре кан̣д̣амбаруккхамӯле дева̄наминдена саккена а̄н̣а̄питена висукаммадевапуттена ниммите два̄дасайоджане ратана ман̣д̣апе бхагавата̄ ниммите йоджанаппама̄н̣е ратанапаллан̇ке ратаначан̇каме ча нисӣдитва̄ тийоджанике диббасетаччхатте дха̄райама̄не самантато два̄дасайоджана̄йа париса̄йа аттха̄да̄напаридӣпанам̣ титтхийамадданам̣ упаримака̄йато аггиккхандхо паваттати, хет̣т̣химака̄йато удакадха̄ра̄ паваттати, хет̣т̣химака̄йато аггиккхандхо, упаримака̄йато удакадха̄ра̄. пураттхимака̄йато аггиккхандхо, паччхимака̄йато удакадха̄ра̄. паччхимака̄йато аггиккхандхо, пураттхимака̄йато удакадха̄ра̄, даккхин̣ааккхито аггиккхандхо, ва̄мааккхито удакадха̄ра̄. ва̄мааккхито аггиккхандхо, даккхин̣ааккхито удакадха̄ра̄. даккхин̣акан̣н̣асотато аггиккхандхо, ва̄макан̣н̣асотато удакадха̄ра̄. ва̄макан̣н̣асотато аггиккхандхо, даккхин̣акан̣н̣асотато удакадха̄ра̄. даккхин̣а на̄сика̄сотато аггиккхандхо, ва̄мана̄сика̄со тато удакадха̄ра̄. ва̄мана̄сика̄сотато аггиккхандхо, даккхин̣ана̄сика̄сотато удакадха̄ра̄. даккхин̣аам̣сакӯт̣ато аггиккхандхо, ва̄маам̣сакӯт̣ато удакадха̄ра̄. ва̄маам̣сакӯт̣ато аггиккхандхо, даккхин̣аам̣сакӯт̣ато удакадха̄ра̄. даккхин̣ахаттхато аггиккхандхо, ва̄махаттхато удакадха̄ра̄. ва̄махаттхато аггиккхандхо, даккхин̣ахаттхато удакадха̄ра̄. даккхин̣апассато аггиккхандхо, ва̄мапассато удакадха̄ра̄. ва̄мапассато аггиккхандхо, даккхин̣апассато удакадха̄ра̄. даккхин̣апа̄дато аггиккхандхо, ва̄мапа̄дато удакадха̄ра̄. ва̄мапа̄дато аггиккхандхо, даккхин̣апа̄дато удакадха̄ра̄. ан̇гулан̇гулехи аггиккхандхо, ан̇гулантарика̄хи удакадха̄ра̄. ан̇гулантарика̄хи аггиккхандхо, ан̇гулан̇гулехи удакадха̄ра̄. екекаломато аггиккхандхо, екекаломато удакадха̄ра̄. ломакӯпато ломакӯпато аггиккхандхо, ломакӯпато ломакӯпато удакадха̄ра̄ паваттати. чханнам̣ ван̣н̣а̄нам̣ нӣла̄нам̣ пӣта̄нам̣ лохитака̄нам̣ ода̄та̄нам̣ ман̃джат̣т̣ха̄нам̣ пабхассара̄нам̣ уббаханабхӯта̄нам̣ йамака̄ йамака̄ ван̣н̣а̄ паваттанти. бхагава̄ чан̇камати, ниммито тит̣т̣хати ва̄ нисӣдати ва̄ сеййам̣ ва̄ каппети. бхагава̄ тит̣т̣хати, ниммито чан̇камати ва̄ нисӣдати ва̄ сеййам̣ ва̄ каппети. бхагава̄ нисӣдати, ниммито чан̇камати ва̄ тит̣т̣хати ва̄ сеййам̣ ва̄ каппети. бхагава̄ сеййам̣ каппети, ниммито чан̇камати ва̄ тит̣т̣хати ва̄ нисӣдати ва̄. ниммито чан̇камати, бхагава̄ тит̣т̣хати ва̄ нисӣдати ва̄ сеййам̣ ва̄ каппети. ниммито тит̣т̣хати, бхагава̄ чан̇камати ва̄ нисӣдати ва̄ сеййам̣ ва̄ каппети. ниммито нисӣдати, бхагава̄ чан̇камати ва̄ тит̣т̣хати ва̄ сеййам̣ ва̄ каппети. ниммито сеййам̣ каппети, бхагава̄ чан̇камати ва̄ тит̣т̣хати ва̄ нисӣдати ва̄ти вивидхам̣ йамакапа̄т̣иха̄рийам̣ титтхийа̄нам̣ мадданаттха̄йа ака̄сӣти. еттха ча пана йо кочи еварӯпам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ ка̄тум̣ саматтхо че. со а̄гаччхатӯти чодана̄садисатта̄ вуттам̣ аттха̄да̄напаридӣпананти. аттха̄да̄нан̃хи ануйого, пат̣ипаккхасса аттхасса а̄да̄нам̣ гахан̣анти катва̄, тасса паридӣпанам̣ аттха̄да̄напаридӣпанам̣. титтхийамаддананти па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄ма̄ти куха̄йанавасена пуббе ут̣т̣хита̄нам̣ титтхийа̄нам̣ мадданам̣. тан̃ча татха̄ ка̄тум̣ асаматтхата̄ сампа̄данамева. тадетам̣ пададвайам̣ йамакапа̄т̣иха̄рийанти етена самбандхитаббанти.

сет̣т̣ханти пасаттхатарам̣. тасса вачанаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. парамаратиджанти деваманусса̄нам̣ уттамаратим̣ джанакам̣. парама̄нам̣ уттамаса̄дхӯнам̣ читтараманам̣ джана̄петам̣ ва̄, еттха ча пат̣хамавикаппе парамасаддо уттамава̄чако аниппханнапа̄т̣ипадико нипа̄то. дутийавикаппе са̄дхува̄чако ниппханнапа̄т̣ипадико. деваманусса̄нам̣ парамам̣ уттамам̣ ратим̣ джанетӣти парамаратиджо, муниндо. парамаратисаддӯпапада джанадха̄ту джанане кви. атха ва̄ пака̄рена саддхамме рамантӣти парама̄, са̄дхӯ лаббханти. папубба рамудха̄ту кӣл̣а̄йам̣ а. тесам̣ читтасса ратим̣ раманам̣ джанетӣти парамаратиджо, муниндо. там̣ парамаратиджам̣. со хи дхамма десана̄йа ча па̄т̣иха̄рийена иддхийа̄ сарӣрасобхагга сампаттиа̄дӣхи ча деваманусса̄нам̣ читтасса абхиратим̣ абхиккантам̣ джанетӣти парамаратиджанти тхомети.

иддхидхаммехупетанти иддхидхаммехи упетанти падаччхедо. иддхи дхаммехӣти ачинтеййааппамеййехи буддхаиддхисан̇кха̄тагун̣ехи. дхаммасаддо хи гун̣е ваттати буддхадхамма̄тиа̄дӣсу вийа. иджджханам̣ самиджджханам̣ иддхи. иджджхати самиджджхатӣти ва̄ иддхи. иджджхати самиджджхати йатхиччхитаттхо ета̄йа̄ти иддхи. идхадха̄ту вуддхийам̣ и, типаччайо ва̄. бхагава̄ ета̄йа иддхийа̄ йатхиччхитаттхо иддхо вуддхо уккам̣сагато хотӣти аттхо. дха̄рети пака̄сети там̣саман̇гино даббанти дхаммо, гун̣о. иддхиева дхаммо иддхидхаммо, техи дхаммехи. упетанти саманна̄гатам̣. упагаччхати сампаджджатӣти упето, муниндо. упапуббаидха̄ту гатийам̣ та. там̣ упетам̣.

иддхи пана адхит̣т̣ха̄на̄ иддхи, викуппана̄ иддхи, маномайа̄ иддхи, н̃а̄н̣авиппха̄ра̄ иддхи, сама̄дхивиппха̄ра̄ иддхи, арийа̄ иддхи, каммавипа̄каджа̄ иддхи, пун̃н̃авато иддхи, виджджа̄майа̄ иддхи, таттха таттха самма̄пайогапаччайа̄ иджджханат̣т̣хена иддхи ча̄ти дасавидха̄ хоти. таттха пакатийа̄ еко бахукам̣ а̄паджджати. сатам̣ ва̄ сахассам̣ ва̄ а̄ваджджитва̄ н̃а̄н̣ена адхит̣т̣ха̄ти бахуко хомӣти евам̣ вибхаджитва̄ дассита̄ иддхи адхит̣т̣ха̄на васена ниппханнатта̄ адхит̣т̣ха̄на̄ иддхи на̄ма. пакативан̣н̣ам̣ виджахитва̄ кума̄раван̣н̣ам̣ ва̄ дассети на̄гаван̣н̣ам̣ ва̄ супан̣н̣аван̣н̣ам̣ ва̄ йаккхаван̣н̣ам̣ ва̄…пе… вивидхампи сена̄бйӯхам̣ дассетӣти евам̣ а̄гата̄ иддхи пакативан̣н̣авиджаханавика̄равасена паваттатта̄ викуппана̄ иддхи на̄ма. идха бхиккху имамха̄ ка̄йа̄ ан̃н̃ам̣ ка̄йам̣ абхиниммина̄ти рӯпам̣ маномайанти имина̄ найена а̄гата̄ иддхи сарӣраббхантаре ан̃н̃ассева маномайасса сарӣрасса ниппхаттивасена паваттатта̄ маномайа̄ иддхи на̄ма. н̃а̄н̣уппаттито пуббе ва̄ паччха̄ ва̄ тан̇кхан̣е ва̄ н̃а̄н̣а̄нубха̄ваниббатта̄ висеса̄ н̃а̄н̣авиппха̄ра̄ иддхи на̄ма. еттха ча а̄йасмато ба̄кулаттхерасса ча а̄йасмато сам̣киччаттхерасса ча а̄йасмато бхӯтапа̄латтхерасса ча н̃а̄н̣авиппха̄ра̄ иддхи ведитабба̄. сама̄дхито пуббе ва̄ паччха̄ ва̄ тан̇кхан̣е ва̄ саматха̄нубха̄вена ниббатта̄ висеса̄ сама̄дхивиппха̄ра̄ иддхи на̄ма. еттха ча а̄йасмато са̄рипуттаттхерасса ча а̄йасмато сан̃джӣваттхерасса ча а̄йасмато кха̄н̣укон̣д̣ан̃н̃аттхерасса ча уттара̄йа упа̄сика̄йа ча са̄ма̄ватийа̄ упа̄сика̄йа ча сама̄дхивиппха̄ра̄ иддхи ведитабба̄.

пат̣икӯла̄дӣсу аппат̣икӯласан̃н̃ӣ виха̄ра̄дика̄ пана арийа̄ иддхи на̄ма. паккхидева̄дӣнам̣ веха̄сагамана̄дика̄ камма випа̄каджа̄ иддхи на̄ма. йатха̄ха ‘‘катама̄ випа̄каджа̄ иддхи. саббесам̣ паккхӣнам̣ саббесам̣ дева̄нам̣ екачча̄нам̣ манусса̄нам̣ екачча̄ нан̃ча винипа̄тика̄нам̣ айам̣ каммавипа̄каджа̄ иддхӣ’’тиа̄ди. чаккаваттиа̄дӣнам̣ веха̄сагамана̄дика̄ пана пун̃н̃авато иддхи на̄ма. йатха̄ха ‘‘катама̄ пун̃н̃авато иддхи. ра̄джа̄ чаккаватти веха̄сам̣ гаччхати саддхим̣ чатуран̇гинийа̄ сена̄йа антамасо ассабандхагобандхапурисе упа̄да̄йа. джотикасса гахапатисса пун̃н̃авато иддхи. джат̣иласса гахапатисса пун̃н̃авато иддхи. гхосакасса гахапатисса пун̃н̃авато иддхи. мен̣д̣акасса гахапатисса пун̃н̃авато иддхи. пан̃чаннам̣ маха̄пун̃н̃а̄нам̣ пун̃н̃авато иддхӣ’’ти. виджджа̄дхара̄дӣнам̣ веха̄сагамана̄дика̄ пана виджджа̄майа̄ иддхи на̄ма. еттха ча а̄дисаддена а̄ка̄се анталиккхе хаттхимпи дассети. ассампи…пе… вивидхампи сена̄бйӯхам̣ дассети тйа̄дим̣ сан̇ган̣ха̄ти. тена тена самма̄пайогена тасса тасса каммасса иджджханам̣ таттха таттха самма̄ пайогапаччайа̄ иджджханат̣т̣хена иддхи на̄ма.

айам̣ панеттха сан̇кхепо. виттха̄ро пана пат̣исамбхида̄магге иддхикатха̄йа ча висуддхимаггат̣т̣хакатха̄йа ча гахетаббо. та̄су пана иддхӣсу бхагавато т̣хапетва̄ виджджа̄майиддхим̣ авасеса̄ аттхӣти ведитабба̄. атха ва̄ бхагавато тӣхи виджджа̄хи ча ат̣т̣хахи виджджа̄хи ча саманна̄гататта̄ сабба̄ буддхаиддхийо сантӣти виджджа̄майиддхипи лаббхатӣти дат̣т̣хабба̄. там̣ муниндам̣ ахам̣ ванде ванда̄мӣти самбандхо.

айам̣ панеттха сан̇кхепаттхайоджана̄. парахитакаро аттана̄ паресам̣ саббасатта̄нам̣ аттхам̣ пайоджанам̣ каронто, йо муниндо йо йа̄дисо буддхо, кан̣д̣амбам̣мӯле кан̣д̣ана̄микена пасенадикосаларан̃н̃о уййа̄напа̄лена ропитасса сетамбаруккхасса самӣпе саннисинно васама̄но аччхерам̣ вимха̄панӣйам̣ найанасубхагам̣ деваманусса̄нам̣ паса̄да чаккхусса собханапаттам̣ а̄кулан̣н̣аггиджа̄лам̣ парикин̣н̣аудака дха̄рааггисикхавантам̣ парисамантато кулам̣ парикин̣н̣ам̣ ан̃н̃аман̃н̃а миссакам̣ йамакам̣ йамакам̣ удакаджа̄лааггиджа̄лавантам̣ ва̄, дуджджа̄ладдхам̣сам̣ дут̣т̣хум̣ миччха̄дит̣т̣хива̄дасан̇кха̄там̣ джа̄лам̣ виддхам̣ситам̣, мунибхиджахитам̣ саббасамма̄самбуддхехи авиджахитам̣, па̄т̣ихерам̣ паччанӣка пат̣иха̄ракам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ удакаггийамакам̣йамакам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ ва̄, сӣгхам̣ кхиппам̣ ака̄си акари, сет̣т̣хам̣ пасаттхатарам̣, парамаратиджам̣ деваманусса̄нам̣ уттамаратим̣ джанакам̣ уттама̄нам̣ са̄дхӯнам̣ читтараманам̣ джана̄петам̣ ва̄, иддхидхаммехи ачинтеййааппамеййехи буддхаиддхи гун̣ехи упетам̣ саманна̄гатам̣, там̣ муниндам̣ ахам̣ сираса̄ ванде ванда̄мӣти.

екӯнавӣсатимаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

20. муниндакко йвеко дайудайарун̣о н̃а̄н̣авиттхин̣н̣абимбо, винеййаппа̄н̣огхам̣ камалакатхитам̣ дхаммарам̣сӣварехи. субодхесӣ суддхе тибхавакухаре бйа̄питаккиттинан̃ча, тилокекаччаккхум̣ дукхамасаханам̣ там̣ махесим̣ нама̄ми.

20. евам̣ екӯнавӣсатима̄йа га̄тха̄йа муниндам̣ вандитва̄ ида̄ни винеййаппа̄н̣огхам̣ дхаммадесана̄йа чатусаччадхаммам̣ бодханеййа̄дӣхи навахи гун̣ехи тхомитва̄ муниндаккам̣ вандитука̄мо муниндаккотйа̄дига̄тхама̄ха. айам̣ пана йа ма на са ра раган̣ехи ча екагаруна̄ ча чхайатӣхи ча саттайатӣхи ча рачитатта̄ екӯнавӣсатаккхара̄ мегхавиппхуджджита̄га̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе ‘‘расутвассехи йма̄ на са ра ра гарӯ мегхавиппхуджджита̄ са̄’’ти. айам̣ панеттха йоджана̄. йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ расутвассехи чха чха сатта йатӣхи йма̄ йаган̣амаган̣а̄ ча на са рара гарӯ наган̣а саган̣а раган̣а раган̣а екагару ча че йутта̄, са̄ га̄тха̄ мегхавиппхуджджита̄ мегха виппхуджджита̄ га̄тха̄ на̄ма̄ти. еттха ча раса̄нам̣ каса̄ва титта мадхуралаван̣а амбила кат̣укавасена чхаббидхатта̄ расасаддо чхасан̇кхйа̄ва̄чакоти дат̣т̣хаббо. утӯнам̣ хеманта сисӣра васанта гимхавасса̄насарадавасена чхаббидхатта̄ утусаддо чхасан̇кхйа̄ва̄чакоти. ассасаддо саттасан̇кхйа̄ва̄чакоти дат̣т̣хаббо. ассасаддасса хи саттасан̇кхйа̄ва̄чакабха̄во чхандат̣ӣка̄су вуттоти.

таттха пана дайудайарун̣о н̃а̄н̣авиттхин̣н̣абимбо еко йо муниндакко суддхе тибхавакухаре камалакатхитам̣ винеййаппа̄н̣огхам̣ дхаммарам̣сӣварехи субодхеси бйа̄питаккитти нан̃ча тилокекаччаккхум̣ дукхамасаханам̣ махесим̣ там̣ муниндаккам̣ нама̄мӣти йоджана̄.

имисса̄ га̄тха̄йа ча аттхаккаменева сукхаджа̄нанаттхам̣ ван̣н̣айисса̄ма, на саддаккамена. дайудайарун̣отипадасса дайа̄удайаарун̣оти падавибха̄го ка̄таббо. маха̄карун̣а̄сан̇кха̄таудайапаббатуггатасӯрийа̄рун̣о. атха ва̄ удайапаббатато уггатасӯрийа̄рун̣о вийа маха̄карун̣а̄ ва̄ти аттхо. еттха ча дайа̄саддо карун̣а̄метта̄су ваттати. адайа̄ти вуччати никкарун̣атанти еттха хи карун̣а̄йам̣. дайа̄панноти еттха метта̄йам̣ ваттати. метта̄читтатам̣ а̄панноти аттхо. идха пана карун̣а̄ адхиппета̄.

айам̣ пана вачанаттхо. дайати хим̣сати ка̄рун̣икам̣ йа̄ва йатха̄дхиппетам̣ парасса хитаниббаттим̣ на па̄пун̣а̄ти та̄ва̄ти дайа̄, маха̄карун̣а̄. дайадха̄ту хим̣са̄йам̣ а. дайати анугган̣ха̄ти па̄паджанампи ета̄йа̄ти ва̄ дайа̄. дайадха̄ту ануггахан̣е. дайати аттано сукхампи паха̄йа кхедам̣ ган̣ха̄тӣти ва̄ дайа̄. дайадха̄ту гахан̣е. атха ва̄ дайанти ган̣ханти ета̄йа бодхисатта̄ сам̣са̄радуккхан̃ча саббан̃н̃утан̃а̄н̣ан̃ча̄ти дайа̄, маха̄карун̣а̄. маха̄бодхисатта̄ хи буддхабха̄ва̄йа абхинӣха̄ракаран̣ака̄ле хаттхагатампи арахатта пхалам̣ чхат̣т̣етва̄ сам̣са̄раса̄гарато сатте самуддхаритука̄ма̄ анасса̄сакарам̣ атибхайа̄накам̣ сам̣са̄радуккхам̣ паччхимабхаве ча саха аматадха̄тупат̣ила̄бхена анекагун̣асамалан̇катам̣ саббан̃н̃утан̃а̄н̣ан̃ча ган̣хантӣти аттхо. карун̣а̄мӯлака̄ хи саббе буддхагун̣а̄. тена вуттам̣ ан̇гуттарат̣ӣка̄йам̣ ‘‘саббесан̃ча буддхагун̣а̄нам̣ карун̣а̄ а̄ди, таннида̄набха̄вато’’ти.

апи ча дайанти анураккханти сатте ета̄йа, сайам̣ ва̄ ануддайати анудайаматтамева ва̄ етанти дайа̄. дайадха̄ту анураккхан̣е апаччайо. удети вад̣д̣хетӣти удайо, паббато. удидха̄ту пасаване н̣а. а̄самантато а̄локам̣ каронто ун̣ати гаччхатӣти арун̣о, сӯрийарам̣сӣ висесо. а̄пуббаун̣адха̄ту гатийам̣ н̣а. дайа̄сан̇кха̄тато удайапаббатато уггатасӯрийасса арун̣о йасса̄ти дайудайарун̣о. атха ва̄ удайапаббатато уггатасӯрийа̄рун̣о вийа дайа̄ маха̄карун̣а̄ йасса̄ти дайудайарун̣о, муниндакко. йатха̄ хи уггатасӯрийасса арун̣о а̄локасса а̄ди хоти, евам̣ бодхисатто дӣпан̇карабуддхасса па̄дамӯле каропайа̄там̣ нибба̄насукхамосаджджа маха̄карун̣а̄йа сам̣са̄расамуддато сатте самуддхаритука̄мо буддхабха̄ва̄йа судуккара̄ да̄на̄дайо даса па̄рамийо ча пан̃ча маха̄паричча̄ге ча каппасатасахасса̄дхика̄ни чатта̄ри асан̇кхйеййа̄ни ака̄сӣти карун̣а̄ буддхабха̄ва̄йа а̄ди. тасма̄ буддхассева дайудайарун̣оти абхиттхавитум̣ арахатӣти вуттам̣ хоти.

н̃а̄н̣авиттхин̣н̣абимботи саббан̃н̃утан̃а̄н̣асан̇кха̄то виттха̄ра париман̣д̣ало. виттха̄рачаккава̄л̣аман̣д̣алам̣ вийа випула̄рамман̣а саббан̃н̃утан̃а̄н̣ава̄. сан̇кхата̄сан̇кхатабхедам̣ саббен̃еййадхаммам̣ джа̄на̄тӣти н̃а̄н̣ам̣, саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣. н̃а̄дха̄ту авабодханейу. висесена таноти виттха̄ретӣти виттхин̣н̣ам̣, н̃а̄н̣ам̣. випуббатанудха̄ту виттха̄ре тапаччайо. тасса ин̣н̣а̄десо. дха̄твантасса лопо, асарӯпадвиттам̣. атха ва̄ виттхарати паттхаратӣти виттхин̣н̣ам̣. тхарадха̄тумеветтха висесо. вамати париман̣д̣ала̄ка̄рена гаччхати паваттатӣти бимбам̣, н̃а̄н̣аман̣д̣алам̣. вамадха̄ту гатийам̣ бо. асси. васса бо.

н̣ва̄димоггалла̄не пана ‘‘вама уггиран̣е ба. вамисса васса биттам̣. вамати уггиратӣти бимбам̣, сарӣра’’нти вуттам̣. там̣ пана бимбасаддасса сарӣрава̄чаке йуттамева. на париман̣д̣алава̄чаке. идха пана бимбасаддасса париман̣д̣алава̄чакатта̄. а̄чарийа̄ пана идха бимбасаддасса аттхам̣ чаккаман̣д̣аланти ваданти. там̣ пана вича̄ретаббам̣. касма̄, абхидха̄наппадӣпика̄йам̣ ‘‘бимбам̣ ту пат̣ибимбе ча, ман̣д̣але бимбика̄пхале’’ти ча. тат̣т̣ӣка̄йан̃ча ‘‘ман̣д̣але пат̣иман̣д̣але’’ти ча вуттатта̄. н̃а̄н̣ам̣ саббан̃н̃утан̃а̄н̣асан̇кха̄там̣ виттхин̣н̣ам̣ виттха̄рам̣ бимбам̣ париман̣д̣алам̣ асса̄ти н̃а̄н̣авиттхин̣н̣абимбо. атха ва̄ виттхин̣н̣ам̣ виттха̄рам̣ бимбам̣ чаккава̄л̣апариман̣д̣алам̣ вийа випула̄рамман̣ам̣ н̃а̄н̣ам̣ саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣ асса̄ти н̃а̄н̣авиттхин̣н̣абимбо, муниндакко. йатха̄ хи чаккава̄л̣асса анантатта̄ чаккава̄л̣аман̣д̣алам̣ випулам̣ махантам̣ хоти, ева мева буддхасса саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣ ананта̄рамман̣атта̄ випулам̣ махантам̣. тасма̄ тасса н̃а̄н̣авиттхин̣н̣абимботи тхометӣти. йвекоти йо екоти падаччхедо. йекотипи каттхачи па̄т̣хо. тасса пана йо екоти падаччхедо ка̄таббо. там̣ пана па̄т̣хадвайам̣ йуттамева. йвекоти хи па̄т̣хе а̄десасандхи хоти. йекоти па̄т̣хе пана лопасандхӣти айаметесам̣ висесо. йо муниндаккоти самбандхо.

екоти асаха̄йо, адутийако ека буддхабхӯтоти аттхо. еттха ча екасаддо ан̃н̃асет̣т̣ха̄саха̄йа сан̇кхйа̄дӣсу диссати. татха̄хеса сассато атта̄ ча локо ча, идамева саччам̣ могхаман̃н̃анти иттхеке абхивадантӣтиа̄дӣсу ан̃н̃аттхе диссати. четасо екодибха̄вантиа̄дӣсу сет̣т̣хе. еко вӯпакат̣т̣хотиа̄дӣсу асаха̄йе. екова кхо бхиккхаве кхан̣о ча самайо ча брахмачарийа̄йа̄тиа̄дӣсу сан̇кхйа̄йам̣. идха пана асаха̄йе адхиппето. айам̣ панасса вачанаттхо. асаха̄йо хутва̄ ети гаччхати паваттатӣти еко, адутийако хутва̄ ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ ети джа̄на̄ти пат̣ивиджджхатӣти ва̄ еко, муниндакко. едха̄ту идха̄ту ва̄ н̃а̄н̣агатӣсу н̣ву. атха ва̄ еко бхагава̄ паббаджджасан̇кха̄тена еко. адутийат̣т̣хена еко, тан̣ха̄йа паха̄нат̣т̣хена еко, екантавӣтара̄готи еко, екантавӣтадосоти еко, екантавӣтамохоти еко, екантаниккилесоти еко, ека̄йа маггам̣ гатоти еко, ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхоти екотиа̄дина̄ а̄гатена маха̄ниддесанайенапеттха аттхо ведитаббо.

апи ча анантачаккава̄л̣есуйева екова буддхо ети уппаджджати викасати ва̄ти еко. вуттан̃хи еканипа̄та ан̇гуттара па̄л̣ийам̣ ‘‘ат̣т̣ха̄наметам̣ бхиккхаве анавака̄со, йам̣ екисса̄ локадха̄туйа̄ две араханто самма̄самбуддха̄ апуббам̣ ачаримам̣ уппаджджеййум̣, нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. т̣ха̄нан̃ча кхо етам̣ бхиккхаве виджджати, йам̣ екисса̄ локадха̄туйа̄ екова арахам̣ самма̄самбуддхо уппаджджеййа, т̣ха̄наметам̣ виджджатӣ’’ти. тадат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘екисса̄ локадха̄туйа̄ти дасасахассилокадха̄туйа̄. тӣн̣и хи кхетта̄ни джа̄тиккхеттам̣ а̄н̣аккхеттам̣ висайаккхеттанти. таттха джа̄тиккхеттам̣ на̄ма дасасахассилокадха̄ту. са̄ хи татха̄гатасса ма̄тукуччхим̣ оккаманака̄ле никкхаманака̄ле самбодхика̄ле дхаммачаккаппаваттане а̄йу сан̇кха̄равоссаджджане паринибба̄не ча кампати, кот̣исатасахасса чаккава̄л̣ам̣ пана а̄н̣аккхеттам̣ на̄ма. а̄т̣а̄на̄т̣ийапаритта морапариттадхаджаггапаритта ратанапаритта̄дӣнан̃хи еттха а̄н̣а̄ паваттати. висайаккхеттасса пана парима̄н̣ам̣ наттхи. буддха̄нан̃хи йа̄ватакам̣ н̃а̄н̣ам̣, та̄ватакам̣ н̃еййам̣. йа̄ватакам̣ н̃еййам̣, та̄ватакам̣ н̃а̄н̣ам̣. н̃а̄н̣апарийантикам̣ н̃еййам̣, н̃еййапарийантикам̣ н̃а̄н̣анти вачанато ависайо на̄ма наттхи. имесу пана тӣсу кхеттесу т̣хапетва̄ имам̣ чаккава̄л̣ам̣ ан̃н̃асмим̣ чаккава̄л̣е буддха̄ уппаджджантӣти суттам̣ наттхи. на уппаджджантӣти пана аттхи. тӣн̣и хи пит̣ака̄ни винайапит̣акам̣, суттантапит̣акам̣, абхидхаммапит̣акам̣. тиссо сам̣гӣтийо маха̄кассапаттхерасса сам̣гӣти, йасаттхерасса сам̣гӣти, моггалипуттаттхерасса сам̣гӣти, има̄ тиссо сам̣гӣтийо а̄рул̣хе тепит̣аке буддхавачане имам̣ чаккава̄л̣ам̣ мун̃читва̄ ан̃н̃аттха буддха̄ уппаджджантӣти суттам̣ наттхи. на уппаджджантӣти пана аттхӣ’’ти.

еттха ча екисса̄ локадха̄туйа̄ти дасасахасси локадха̄туйа̄ти идам̣ джа̄тиккхеттам̣ сандха̄йа вуттам̣. дасасахассилокадха̄ту хи имам̣ локадха̄тум̣ парива̄ретва̄ т̣хита̄ хоти. таттака̄нам̣йева джа̄тиккхеттабха̄во дхаммата̄ васена ведитаббо. имесу пана тӣсу кхеттесӯти имина̄ дасасахассилокадха̄тусан̇кха̄те джа̄тиккхетте кот̣исатасахассачаккава̄л̣асан̇кха̄те а̄н̣аккхетте анантачаккава̄л̣а сан̇кха̄те висайаккхетте ча̄ти имесу тӣсу буддхаккхеттесу ито чаккава̄л̣ато ан̃н̃есу анантачаккава̄л̣есу буддха̄ нуппаджджантӣти дассети. тивидхан̃хи буддхаккхеттам̣ дассетва̄ имесу пана тӣсу кхеттесӯти а̄дха̄рабха̄вена вуттам̣, на ниддха̄ран̣абха̄вена. касма̄, ат̣т̣хакатха̄йам̣ ниддха̄ран̣ӣйападасса абха̄вато. сати хи ат̣т̣хакатха̄чарийо тасса падасса ниддха̄ран̣аттхе адхиппете имесу тӣсу кхеттесу а̄н̣аккхетте т̣хапетва̄ имам̣ чаккава̄л̣антиа̄ди вуччеййа. на. тасма̄ тасса падасса а̄дха̄раттхойева гахетаббо. пуббаниссайа̄ чарийехи ча тасса падасса а̄дха̄рабха̄вена аттхайоджана̄ ката̄ти. татхева пана абхидхамман̃а̄н̣авибхан̇гапа̄л̣ийан̃ча, тадат̣т̣хакатха̄йан̃ча упарипан̣н̣а̄се бахудха̄тусуттапа̄л̣ийан̃ча, тадат̣т̣хакатха̄йан̃ча неттипа̄л̣ийан̃ча тадат̣т̣хакатха̄йан̃ча там̣ ка̄ран̣ам̣ а̄гатамева̄ти. там̣ ан̇гуттарат̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘на уппаджджантӣти пана аттхӣти на ме а̄чарийо аттхи, садисо ме навиджджатӣтиа̄ди. имисса̄ локадха̄туйа̄ т̣хатва̄ вадантена бхагавата̄ ким̣пана̄вусо са̄рипутта аттхетарахи ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ бхагавата̄ самасамо самбодхийанти евам̣ пут̣т̣хохам̣ бханте ноти вадеййанти ватва̄ тасса ка̄ран̣ам̣ дассетум̣ ат̣т̣ха̄наметам̣ анавака̄со, йам̣ екисса̄ локадха̄туйа̄ две араханто самма̄самбуддха̄ апуббам̣ ачаримам̣ уппаджджеййунти имам̣ суттам̣ а̄харантена дхамма сена̄патина̄ ча буддхаккхеттабхӯтам̣ имам̣ локадха̄тум̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃аттха ануппатти вутта̄ хотӣти адхиппа̄йо’’ти вуттам̣. татхева пана н̃а̄н̣авибхан̇гамӯлат̣ӣка̄йам̣, упарипан̣н̣а̄сабахудха̄ту суттат̣ӣка̄йан̃ча вуттам̣. еттха ча имам̣ локадха̄тум̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃аттха ануппатти вутта̄ хотӣти имина̄ буддхаккхеттабхӯтато ито чаккава̄л̣ато ан̃н̃есу анантачаккава̄л̣есу буддха̄нам̣ ануппатти дассита̄ хоти. ан̃н̃аттха̄ти хи са̄ман̃н̃ена вуттепи ат̣т̣хакатха̄йам̣ вуттена имесу тӣсу кхеттесӯти саддантарасаннидха̄нена анантачаккава̄л̣абхӯто висесаттхо гахетаббо. са̄ман̃н̃авачанопи хи саддо саддантарасаннидха̄нена висесависайоти.

айам̣ панеттха апаро найо. ат̣т̣хакатха̄йам̣ вутте буддха̄ хи уппаджджама̄на̄ имасмим̣йева чаккава̄л̣е уппаджджанти. уппаджджанат̣т̣ха̄не пана ва̄рите ито ан̃н̃есу чаккава̄л̣есу нуппаджджантӣти ва̄ритамева хотӣтиеттха ва̄кйе имасмим̣ йева̄типаде самабхинивит̣т̣хо евасаддо ниватта̄пана̄вадха̄ран̣аттхо. етена ан̃н̃есу анантачаккава̄л̣есу ан̃н̃есам̣ буддха̄нам̣ уппаттим̣ ниваттети. йадипи хи ан̃н̃есу анантачаккава̄л̣есу ан̃н̃е буддха̄ уппаджджеййум̣. евам̣ сантесу сан̇кхата̄сан̇кхатабхедам̣ саббадхаммам̣ джа̄нанто пассанто амха̄кам̣ бхагава̄ ан̃н̃ачаккава̄л̣есу ан̃н̃е буддха̄ уппаджджантӣти евам̣ вуччеййа. на. тан̣хан̇кара̄дайо хи ат̣т̣хавӣсати самбуддха̄ ито чаккава̄л̣ато ан̃н̃есу чаккава̄л̣есу уппаджджантӣтивачанам̣ тепит̣аке буддхавачане наттхи, татха̄ ат̣т̣хакатха̄ т̣ӣка̄су ча. тасма̄ ито чаккава̄л̣ато ан̃н̃есу ананта чаккава̄л̣есу ан̃н̃е буддха̄ нуппаджджантӣти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хетам̣ суттантамаха̄ваггат̣т̣хакатха̄йам̣ маха̄самайасуттаван̣н̣ана̄йам̣

‘‘атхасса етадахоси ма̄дисо буддхойева саккун̣еййа. аттхи пана каттхачи ан̃н̃о буддхоти ананта̄су локадха̄тӯсу анантан̃а̄н̣ам̣ паттхаритва̄ олокенто ан̃н̃ам̣ буддхам̣ на аддаса. аначчхарийан̃четам̣, йам̣ ида̄ни аттана̄ самам̣ на пассеййа. йо джа̄тадивасепи брахмаджа̄ласуттаван̣н̣ана̄йам̣ вуттанайена аттана̄ самам̣ апассанто аггохамасми локасса̄ти аппат̣иваттийам̣ сӣхана̄дам̣ нади. евам̣ ан̃н̃ам̣ аттана̄ самам̣ апасситва̄ чинтесӣ’’ти. татхеветам̣. пура̄бхедасутта маха̄ниддесат̣т̣хакатха̄йан̃ча, там̣ маха̄самайасуттат̣ӣка̄йан̃ча екисса̄ локадха̄туйа̄ти сутте а̄гатанайена саббаттхева пана апуббам̣ ачаримам̣ две буддха̄ на̄ма на хонтева. тенева̄ха ‘‘ананта̄су лока дха̄тӯсу…пе… на аддаса̄’’ти сам̣ван̣н̣ети.

апан̣н̣акаджа̄такат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘саттха̄ упа̄сака̄ хет̣т̣ха̄ авӣчим̣ упари бхаваггам̣ париччхедам̣ катва̄ апарима̄н̣а̄су локадха̄тӯсу сӣла̄дӣхи гун̣ехи буддхена садисо на̄ма наттхи. куто адхикатаро…пе… а̄ха̄’’ти вуттам̣. има̄су двӣсу ат̣т̣хакатха̄су ча ананта̄су локадха̄тӯсӯти ча апарима̄н̣а̄су локадха̄тӯсӯти ча анантаапарима̄н̣а саддена вуттам̣. техи двӣхи саддехи т̣ӣка̄вачанена ча ананта̄су локадха̄тӯсу ан̃н̃есам̣ буддха̄нам̣ ануппаттим̣ дассети.

саммохавиноданӣат̣т̣хакатха̄йа йоджана̄йам̣ пана имесу пана̄тиа̄дина̄ кот̣исатасахасса чаккава̄л̣ато ан̃н̃асмим̣ чаккава̄л̣е буддха̄ на уппаджджантӣти н̃а̄пети. майам̣ пана евам̣ витаккайа̄ма. ан̃н̃асмим̣ чаккава̄л̣ети ито чаккава̄л̣ато ан̃н̃есу саббесупи тӣсу буддхаккхеттесӯти аттхе гайхама̄не сати кот̣исатасахассачаккава̄л̣ато ан̃н̃асмим̣ чаккава̄л̣е буддха̄ на уппаджджантӣти вин̃н̃а̄йати. йади пана ан̃н̃асмим̣ чаккава̄л̣ети ито ан̃н̃асмим̣ джа̄тиа̄н̣а̄кхеттабхӯте чаккава̄л̣ети аттхе гахите кот̣исатасахассачаккава̄л̣ато ан̃н̃асмим̣ чаккава̄л̣е буддха̄нам̣ уппатти бхавеййа̄ти вин̃н̃а̄йати. ‘‘ат̣т̣ха̄наметам̣ анавака̄со, йам̣ екисса̄ локадха̄туйа̄ две араханто самма̄самбуддха̄’’тиа̄дипа̄л̣ийа̄ ча. ‘‘ат̣т̣ха̄наметам̣ анавака̄со, йам̣ екисса̄ локадха̄туйа̄ две ра̄джа̄но чаккаваттӣ’’тиа̄дипа̄л̣ийа̄ саддхим̣ катханато кот̣исатасахассачаккава̄л̣ато буддха̄нам̣ ануппатти вийа ан̃н̃исса̄ локадха̄туйа̄ чаккаваттиран̃н̃о ануппатти бхавеййа. катха̄ваттхуппакаран̣е ча кот̣исатасахассачаккава̄л̣ато ан̃н̃асмим̣ чаккава̄л̣е буддха̄нам̣ уппатти на пат̣иседхита̄. тасма̄ а̄н̣аккхеттабхӯтато кот̣исатасахассачаккава̄л̣ато ан̃н̃асмим̣ чаккава̄л̣е буддхасса бхавеййа̄ти айам̣ амха̄кам̣ кханти. вӣмам̣сетва̄ гахетаббанти вуттам̣.

еттха ча йам̣ катха̄ваттхуппакаран̣е ча…пе… на пат̣иседхита̄ти вуттам̣. там̣ пана катха̄ваттхупа̄л̣ийам̣ наттхева. имисса̄ пана саббадиса̄катха̄йам̣ парава̄дӣнам̣ парикаппавачанаматтамева аттхи. тена вуттам̣ тассам̣ па̄л̣ийам̣ ‘‘саббадиса̄ буддха̄ тит̣т̣хантӣти. а̄манта̄. пураттхима̄йа диса̄йа буддхо тит̣т̣хатӣти. нахевам̣ ваттаббе…пе… пураттхима̄йа диса̄йа буддхо тит̣т̣хатӣти. а̄манта̄. кинна̄мо со бхагава̄ ким̣джаччо ким̣готто, кинна̄ма̄ тасса бхагавато ма̄та̄питаро, кинна̄мам̣ тасса бхагавато са̄вакайугам̣, ко на̄мо тасса бхагавато упат̣т̣хако, ким̣дисам̣ чӣварам̣ дха̄рети, ким̣дисам̣ паттам̣ дха̄рети. катарасмим̣ га̄ме ва̄ нигаме ва̄ нагаре ва̄ рат̣т̣хе ва̄ джанападе ва̄ти. нахевам̣ ваттаббе’’тйа̄ди.

тадат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘ида̄ни саббадиса̄катха̄ на̄ма хоти. таттха чатӯсу диса̄су хет̣т̣ха̄ упарӣти самантато локадха̄тусаннивесам̣ саббалокадха̄тӯсу ча буддхо аттхӣти аттано викаппасиппам̣ уппа̄детва̄ саббадиса̄су буддха̄ тит̣т̣хантӣти йесам̣…пе… сеййатха̄пи маха̄сан̇гхика̄нам̣, те сандха̄йа пуччха̄ сакава̄дисса. пат̣ин̃н̃а̄ итарасса. пураттхима̄йа̄ти пут̣т̣хо сакйамуним̣ сандха̄йа пат̣иккхипати. пуна пут̣т̣хо ладдхивасена ан̃н̃алокадха̄туйам̣ т̣хитам̣ сандха̄йа пат̣иджа̄на̄ти. кинна̄мо со бхагава̄тиа̄ди саче твам̣ джа̄на̄си. на̄ма̄дивасена нам̣ катхехӣти чоданаттхам̣ вуттам̣. имина̄ упа̄йена саббаттха аттхо ведитаббо’’ти вуттам̣. еттха ча чатӯсу диса̄су…пе… сеййатха̄пи маха̄сан̇гхика̄нанти имина̄ парава̄дӣнам̣ ладдхим̣ дассети. таттха пана чатӯсу диса̄су ча хет̣т̣ха̄ ча упари ча ити евам̣ самантато локадха̄тусаннивесам̣ аттхӣти йоджана̄. йесам̣…пе… маха̄сан̇гхика̄нанти йесам̣ парава̄дӣнам̣ ладдхи хоти. кесам̣ ладдхи вийа. маха̄сан̇гхика̄нам̣ ладдхи сеййатха̄пӣти аттхо. те сандха̄йа̄ти те парава̄дӣпуггале сандха̄йа н̃а̄н̣ена дха̄ретва̄ саллаккхетва̄ти аттхо. пуччха̄ сакава̄дисса̄ти сакава̄дисса саббадиса̄су буддха̄ тит̣т̣хантӣти пуччха̄ хоти. пат̣ин̃н̃а̄ итарасса̄ти парава̄дисса пат̣иджа̄нана̄ хоти. пураттхима̄йа̄ти пут̣т̣хоти сакава̄дина̄ пураттхи ма̄йа̄тиа̄дина̄ пуччхите сати. сакйамунинти сакйавам̣са кхаттийаджа̄тибхӯтам̣ амха̄кам̣ готамабуддхам̣ сандха̄йа. пат̣иккхипатӣти парава̄дӣпуггало апанети. пуна пут̣т̣хоти сакава̄дина̄ пуна пураттхима̄йа буддхо тит̣т̣хатӣти пуччхите сати. ладдхивасена̄ти аттано ан̃н̃алокадха̄туйам̣ буддхо аттхи ча уппаджджати ча̄ти миччха̄ладдхивасена пат̣иджа̄на̄тӣти парава̄дӣ пуггало пат̣иджа̄на̄ти. йади пана ан̃н̃алокадха̄туйам̣ буддхо тит̣т̣хати. евам̣ сати тасса на̄маготта̄дим̣ твам̣ катхехӣти сакава̄дисса чодана̄вачанам̣ дассетум̣ кинна̄мо со бхагава̄тиа̄дима̄ха. имина̄ ча ито чаккава̄л̣ато ан̃н̃есу анантачаккава̄л̣есу ан̃н̃есам̣ буддха̄нам̣ абха̄вам̣ дассети. тена вуттам̣ катха̄ваттхупа̄л̣ийам̣ ‘‘кинна̄мо со бхагава̄ ким̣джаччо…пе… джанападева̄ти. нахевам̣ ваттаббе’’ти.

еттха ча пана сакава̄дина̄ кинна̄мотйа̄дина̄ пуччхите парава̄дӣпуггало аттано ладдхийа̄ саббалокадха̄тӯсу уппаджджама̄на̄нам̣ буддха̄нам̣ на̄ма̄дим̣ аджа̄нанто апассанто на хевам̣ ваттаббети пат̣иккхипати. тасма̄ панеттха сакава̄дӣ пуггаласса ладдхийа̄ ан̃н̃есу анантачаккава̄л̣есу ан̃н̃есам̣ буддха̄нам̣ уппаджджана̄бха̄во вин̃н̃а̄йати. йадипи хи ан̃н̃а̄нантачаккава̄л̣есу ан̃н̃абуддха̄ уппаджджеййум̣. евам̣ сантесу буддхасса матим̣ йатха̄бхӯтато джа̄нанто пассанто маха̄пан̃н̃о иддхима̄ диббачаккхуа̄дӣхи чхал̣абхин̃н̃ехи сампанно пат̣исамбхида̄ патто саттха̄ра̄ диннама̄тика̄найена катха̄ваттхупа̄л̣им̣ десенто а̄йасма̄ маха̄моггалипуттаттхеро ан̃н̃а̄нантачаккава̄л̣есу ан̃н̃абуддха̄нам̣ уппаттим̣ катхеййа ча. на̄ти. тасма̄ айам̣ катха̄ваттхупа̄л̣и ча тадат̣т̣хакатха̄вачанан̃ча ан̃н̃а̄нантачаккава̄л̣есу ан̃н̃абуддха̄нам̣ абха̄вадӣпане саббат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄су вуттавачанехи дал̣хатарам̣ падха̄навачанамева хотӣти дат̣т̣хаббам̣.

на пана буддха̄ева ан̃н̃а̄нантачаккава̄л̣есу на уппаджджеййум̣, атха кхо ладдхабйа̄каран̣а̄ маха̄бодхисатта̄ ча паччекабодхи сатта̄ аггаса̄вакамаха̄са̄вакабодхисатта̄ парипа̄киндрийа̄ са̄вакабодхисатта̄ ча буддхаккхеттабхӯте имасмим̣йева чаккава̄л̣е уппаджджанти, на ан̃н̃аттха. касма̄, тесу буддха̄нам̣ ануппаннатта̄, тесам̣ пана абхинӣха̄ро па̄рамӣсамбхаран̣ам̣ н̃а̄н̣апарипа̄чанан̃ча тасмим̣ева самиджджхати, на ан̃н̃аттха. тена вуттам̣ маха̄пада̄на суттат̣ӣка̄йам̣

‘‘пуримабуддха̄нам̣ маха̄бодхисатта̄нам̣ паччекабуддха̄нан̃ча ниббаттийа̄ са̄вакабодхисатта̄нам̣ са̄вакабодхийа̄ абхинӣха̄ро са̄вакапа̄рамийа̄ самбхаран̣ам̣ парипа̄чанан̃ча буддхаккхеттабхӯте имасмим̣ чаккава̄л̣е джамбудӣпеева иджджхати, на ан̃н̃аттха̄’’ти. татхеветам̣ еканипа̄таан̇гуттарат̣ӣка̄йан̃ча̄ти.

етарахи пана апаре а̄чарийа̄ ‘‘а̄н̣аккхеттабхӯтато кот̣исатасахассачаккава̄л̣ато ан̃н̃есу чаккава̄л̣есу буддха̄ уппаджджантӣ’’ти ваданти. тесам̣ пана вачанам̣ айуттамева. касма̄, ат̣т̣хакатха̄йам̣ вутте ан̃н̃асмим̣ чаккава̄л̣ети еттха ан̃н̃асаддасса т̣хапетва̄ имам̣ чаккава̄л̣антипадато ан̃н̃асса апа̄да̄насса асамбхавато ча анантачаккава̄л̣есу бахӯсу буддхесу уппаннесу буддхасса аначчхарийатта̄ ча. аччхарийамануссо хи самма̄самбуддхо. вуттан̃хи еканипа̄та ан̇гуттарапа̄л̣ийам̣

‘‘екапуггало бхиккхаве локе уппаджджама̄но уппаджджати аччхарийамануссо. катамо екапуггало, татха̄гато арахам̣ самма̄самбуддхо. айам̣ кхо бхиккхаве екапуггало локе уппаджджати аччхарийамануссо’’ти. ан̃н̃ам̣ пана ка̄ран̣ам̣ майа̄ хет̣т̣ха̄ вуттанайенапи вин̃н̃ӯхи вин̃н̃а̄таббанти. ан̃н̃е пана а̄чарийа̄ буддхаапада̄напа̄л̣ийам̣

‘‘диса̄ дасавидха̄ локе, йа̄йато наттхи антакам̣;

тасмин̃ча диса̄бха̄гамхи, буддхаккхетте асан̇кхайа̄;

пабха̄ пакиттита̄ майхам̣, йамака̄ рам̣сива̄хана̄;

еттхантаре рам̣сиджа̄лам̣, а̄локо випуло бхаве’’ти.

вутта̄су двӣсу га̄тха̄су пат̣хамага̄тха̄йа аттхам̣ буддхасса ана̄дхиппа̄йена гахетва̄ миччха̄н̃а̄н̣ена ан̃н̃а̄нантачаккава̄л̣есу уппаджджама̄на̄ буддха̄ асан̇кхайа̄ти ваданти. тесам̣ панетам̣ айуттамева асундарамева. касма̄, па̄л̣ийа̄ ча ат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄вачанехи ча вируддхатта̄ ча тасса̄ га̄тха̄йа аттхаггахан̣асса миччхатта̄ ча. има̄йа хи па̄л̣ийа̄ га̄тха̄йа ва̄ ан̃н̃а̄нантачаккава̄л̣есу ан̃н̃е буддха̄ уппаджджантӣти аттхе гайхама̄не ат̣т̣хакатха̄су имесу пана тӣсу кхеттесу т̣хапетва̄ имам̣ чаккава̄л̣ам̣ ан̃н̃асмим̣ чаккава̄л̣е буддха̄ уппаджджантӣти суттам̣ наттхи, на уппаджджантӣти пана аттхӣти вуттавачанена ча, тӣн̣и хи пит̣ака̄ни…пе… има̄ тиссо сам̣гӣтийо а̄рул̣хе тепит̣аке буддхавачане…пе… суттам̣ наттхи. на уппаджджантӣти пана аттхӣти вуттавачанена ча уджукам̣ вируджджхати ча. бхаддантамаха̄ буддхагхоса̄дайо ат̣т̣хакатха̄чарийа̄ там̣ па̄л̣им̣ на пассантӣти аттано дуггахитена ат̣т̣хакатха̄чарийа̄нам̣ аббхаккха̄нам̣ а̄паджджати ча. ким̣ панете типит̣акадхара̄ тиккхависададжавана гамбхӣра̄дин̃а̄н̣ика̄ ат̣т̣хакатха̄чарийа̄ на пассеййум̣. пассеййум̣ ева. тасма̄ айуттамева. ат̣т̣хакатха̄су пана а̄гатам̣ суттам̣ наттхӣтиа̄дивачанамева йуттатарам̣ хотӣти дат̣т̣хаббам̣.

еттха ча буддхаккхеттетипадам̣ тасмин̃ча диса̄бха̄гамхӣтипаде висесанам̣, асан̇кхайа̄типадам̣ дутийага̄тха̄йа пабха̄типадасса висесананти дат̣т̣хаббам̣. айам̣ панеттха йоджана̄. локе чаккава̄л̣алоке дасавидха̄ даса кот̣т̣ха̄са̄ диса̄ хонти. таттха кот̣т̣ха̄се йа̄йато йа̄йантасса гаччхантасса ме антакам̣ парийоса̄нам̣ наттхи. буддхаккхетте буддхасса дасасахассисан̇кха̄таджа̄тиккхеттабхӯте тасмин̃ча диса̄бха̄гамхи майхам̣ асан̇кхайа̄ сан̇кха̄рахита̄ йамака̄ йугал̣а̄ йугал̣а̄ хутва̄ рам̣сива̄хана̄ рам̣сиваханта̄ рам̣симун̃чама̄на̄ ва̄ пабха̄ чаккаратанаман̣иратана̄дӣнам̣ а̄лока̄ пакиттита̄ па̄кат̣а̄ паттхарита̄ ва̄. еттхантаре дасасахассачаккава̄л̣антаре рам̣сиджа̄лам̣ рам̣сисамӯхена випуло бахутаро а̄локо бхаве ахосинти. айаматтхо чаккинда̄бхисирӣсаддхамма дхаджамаха̄дхаммара̄джа̄дхира̄джагурӯтиладдхалан̃чхитена а̄чарийабудхена ликхитоти дат̣т̣хаббо.

бхагава̄ хи има̄хи га̄тха̄хи чаккаваттира̄джака̄ле майхам̣чаккаратанаман̣ӣратана̄дӣнам̣ асан̇кхайа̄ пабха̄ буддхаккхеттабхӯте дасасахассичаккава̄л̣е па̄кат̣а̄ паттхарита̄ти дассети. на анантачаккава̄л̣есу уппаджджанабуддха̄нам̣ асан̇кхайабха̄ванти.

вуттан̃хетам̣ буддхаапада̄нат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘диса̄ дасавидха̄ локети чаккава̄л̣алоке дасавидха̄ дасакот̣т̣ха̄са̄ диса̄ хонти. таттха кот̣т̣ха̄се йа̄йато йа̄йантасса гаччхантасса антакам̣ наттхӣти аттхо. чаккаваттика̄ле тасмим̣ майа̄ гатат̣т̣ха̄не диса̄бха̄ге ва̄ буддхаккхетте буддхависайа̄ асан̇кхайа̄ сан̇кха̄рахита̄. пабха̄ пакиттита̄ти тада̄ чаккаватти ра̄джака̄ле майхам̣ пабха̄ чаккаратанаман̣иратана̄дӣнам̣ пабха̄ а̄лока̄ йамака̄ йугал̣а̄ йугал̣а̄ хутва̄ рам̣сива̄хана̄ рам̣симун̃чама̄на̄ пакиттита̄ па̄кат̣а̄. еттхантаре дасасахассачаккава̄л̣антаре рам̣сиджа̄лам̣ рам̣сисамӯхам̣ а̄локо випуло бахутаро бхаве ахосинти аттхо’’ти. еттха ча пат̣хамага̄тха̄йа пуббад̣д̣хасса екава̄кйабха̄вато диса̄ дасавидха̄ локети чаккава̄л̣алоке…пе… антакам̣ наттхӣти аттхоти вуттам̣. апарад̣д̣хасса дутийага̄тха̄йам̣ антогадхатта̄ чаккаваттика̄ле…пе… асан̇кхайа̄ сан̇кха̄рахита̄ пабха̄ пакиттита̄ти тада̄ чаккаваттика̄ле…пе… бхаве ахосинти аттхоти вуттам̣. тасма̄ асан̇кхайа̄типадам̣ дутийага̄тха̄йа пабха̄типадасса висесананти дат̣т̣хаббам̣.

джина̄лан̇ка̄рат̣ӣка̄йам̣ пана евамасса саббадхаммесу аппат̣ихата н̃а̄н̣а̄ча̄рам̣ дассетва̄ ида̄ни локе та̄дисасса ан̃н̃асса абха̄вам̣ дассенто а̄ха.

‘‘анантасаттесу ча локадха̄тусу,

екова саббепи сама̄ на тена̄’’ти.

таттха ананталокадха̄тӯсу екекиссам̣ локадха̄туйа̄ анантасаттесу тена татха̄гатена само екопи наттхи. саче еко пана само на бхавеййа. саббе сатта̄ екаджджхам̣ хутва̄ сама̄ бхавеййунти че. татха̄пи наттхи, саббе екаджджхам̣ хутва̄пи имина̄ екакена сама̄ на хонтӣти адхиппа̄йоти вуттам̣. еттха ча ананталокадха̄тусӯтиа̄дина̄ ито чаккава̄л̣ато ан̃н̃есу анантачаккава̄л̣есу ан̃н̃есам̣ буддха̄нам̣ абха̄вам̣ дассети. евам̣ пана майа̄ патхаводжам̣ уддхаритва̄ дассито вийа дасситехи атидал̣хатарехи са̄дхакавачанехи ито чаккава̄л̣ато ан̃н̃ачаккава̄л̣есу буддха̄ уппаджджантӣти миччха̄ва̄до сӯрийо андхака̄рам̣ пат̣иханати вийа пат̣иханийати апанийатӣти саддхахакам̣ дат̣т̣хабботи.

муниндаккоти мунинда аккоти падаччхедо. буддха̄диччоти аттхо. саббадхамме манати джа̄на̄тӣти муни. манадха̄ту н̃а̄н̣е и. мака̄ре ассуттам̣. атха ва̄ муна̄ти саббадхамме сака са̄ман̃н̃алаккхан̣а̄дина̄ пат̣ивиджджхатӣти муни. мунати хита̄хитам̣ париччхиндатӣти ва̄ муни, бхагава̄. мунадха̄ту пат̣ивиджджхане, чатусаччадхамме муна̄ти джа̄на̄тӣти ва̄ монам̣. чатумагган̃а̄н̣ам̣. вуттан̃хи сам̣йуттат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘монанти чатумагган̃а̄н̣ам̣. тан̃хи муна̄тӣти монам̣, чатусаччадхамме джа̄на̄тӣти аттхо’’ти. монам̣ асса аттхӣти муни, бхагава̄. муни ча со индати венеййасатте дхаммена абхибхавати индо ча̄ти муниндо, бхагава̄. атха ва̄ мунӣнам̣ пан̃чамунӣнам̣ индоти муниндо, бхагава̄. на камати на гаччхати па̄дена аттано пун̃н̃аджавима̄нена гаччхатӣти акко, а̄диччо. напубба камудха̄ту гатийам̣ кви. дха̄тванталопо. касса двиттам̣. атха ва̄ йугандхаруббедхаппама̄н̣е а̄ка̄се арати гаччхатӣти акко. арадха̄ту гамане капаччайо. касса двиттам̣. там̣ там̣ ра̄сито там̣ там̣ ра̄сим̣ арати йа̄тӣти ва̄ акко. атха ва̄ махантаджутата̄йа аккийати абхиттхавийати таппасаннехи джанехӣти акко, а̄диччо. аккадха̄ту тхаване а. муниндо ча со акко ча̄ти муниндакко, акко а̄диччо вийа ва̄ муниндоти муниндакко, буддхо. йатха̄ хи сӯрийо аттано сахассарам̣сийа̄ екачаккава̄л̣е тимирандхака̄рам̣ видхаметва̄ дине дине навайоджанасатасахассаппадесам̣ кот̣исахассаппадесам̣ ва̄ дасадисам̣ ва̄ обха̄сетва̄ вирочама̄но чарати, евамева бхагава̄пи аттано саддхаммарам̣ сийа̄ буддхаккхеттабхӯтесу дасасахассачаккава̄л̣есу винеййа̄нам̣ авиджджандхака̄рам̣ видхаметва̄ дине дине тасмим̣ тасмим̣ диса̄бха̄ге венеййасаттасамӯхам̣ чатусаччадхаммобха̄сена джотайама̄но вирочанам̣ чаратӣти т̣ха̄на̄нурӯпам̣ муниндаккоти тхомети. айам̣ сама̄сопама̄ хӣнӯпама̄ти дат̣т̣хабба̄.

суддхети ра̄га̄дималехи висуддхе. суджджхати висуджджхатӣти суддхо, тибхаво. судхадха̄ту сочеййети. тибхава кухарети тибхавасан̇кха̄такамаласаре. камаласарам̣ вийа тибхавасмим̣ ва̄ бхаванти сатта̄ еттха̄ти бхаво. бхӯдха̄ту сатта̄йам̣ н̣а. тайо бхава̄ тибхава̄, ка̄марӯпа̄рӯпабхӯми лаббхати. кум̣ вуччати удакам̣, там̣ харатӣти кухаро. купуббахарадха̄ту харан̣е а. тайо бхава̄ ча те кухаро ча̄ти тибхавакухаро, кухаро вийа тайо бхава̄ти ва̄ татха̄. тасмим̣ тибхавакухаре. камала катхитанти уппаланти катхетаббам̣ кам̣ джалам̣ алайати вибхӯсайатӣти камалам̣, уппалам̣. кам̣саддӯпапада аладха̄ту вибхӯсане а. атха ва̄ камийати иччхийатӣти камалам̣. камудха̄ту иччха̄йам̣ алапаччайо. камаланти уппаланти катхийатӣти камалакатхитам̣. винеййаппа̄н̣огханти винеййапа̄н̣аогханти падавибха̄го. винетаббасаттасамӯханти аттхо. винетаббо даметаббо саттха̄ра̄ти винеййо, сатто. випуббанидха̄ту дамане н̣йо. пан̣анти джӣванти сатта̄ анена̄ти па̄н̣ам̣, джӣвитиндрийам̣. пан̣адха̄ту джӣва̄йам̣ н̣а. там̣ асса аттхи тасмим̣ ва̄ виджджатӣти па̄н̣о, сатто. ассаттхитаддхите н̣апаччайо. винеййо ча со па̄н̣о ча̄ти винеййаппа̄н̣о. авайавена саха ханати гаччхати паваттатӣти огхо, самӯхо. авапубба ханадха̄ту гатийам̣ н̣о. авасса о. ханасса гхо. винеййаппа̄н̣а̄нам̣ огхо самӯхоти винеййаппа̄н̣огхо, там̣.

дхаммарам̣сиварехӣти уттамадхаммасан̇кха̄тарам̣сӣхи. еттха ча дхаммоти йатха̄нусит̣т̣хам̣ пат̣ипаджджама̄не сатте чатӯсу апа̄йесу ват̣т̣адуккхесу ча апатама̄не катва̄ дха̄ретӣти дхаммо. дхарадха̄ту дха̄ран̣е раммапаччайо. дха̄рети ча апа̄йа̄диниббаттакакилесам̣ виддхам̣сетӣти аттхо. чатурийамагго ча нибба̄нан̃ча ниппарийа̄йато лаббхати. касма̄, арийамаггасса килеса̄нам̣ самуччхедаппаха̄навасена самуччхедакатта̄, нибба̄насса ча ниссаран̣аппаха̄навасена тасса а̄рамман̣абха̄вам̣ патва̄ тадаттхасиддхихетутта̄. чатурийапхалан̃ча парийаттидхаммо ча парийа̄йато лаббхати. касма̄, пхаласса маггена виддхам̣си табба̄нам̣ килеса̄нам̣ пат̣иппассамбханаппаха̄навасена магга̄нукӯлаппа ваттатта̄. парийаттидхаммасса ча тадан̇гаппаха̄навасена тададхигама хетутта̄. атха ва̄ килесе дхуна̄ти кампати чалати виддхам̣сетӣти дхаммо, чатурийамагго. дхунадха̄ту кампане раммо. арийехи дха̄рийати пат̣ивиджджхийати саччхикарийати а̄рамман̣а каран̣авасена̄ти дхаммо, нибба̄нам̣. дхарадха̄ту н̃а̄н̣е. дхам̣сети пат̣иппассамбхети маггаппахӣнакилесава̄сананти дхаммо, арийапхалам̣. дхам̣садха̄ту виддхам̣сане. аттано сабха̄вам̣ дха̄рети ча дха̄рийати ча пан̣д̣итехи на ба̄лехӣти дхаммо, парийаттидхаммо. дхаммо ча дхаммо ча дхаммо ча дхаммо ча̄ти дхаммо ека сесанайена, дасавидхо дхаммо лаббхати. вуттан̃хетам̣ чхаттавима̄не

‘‘ра̄гавира̄гаманеджамасокам̣,

дхаммамасан̇кхатамаппат̣икӯлам̣;

мадхурамимам̣ пагун̣ам̣ сувибхаттам̣,

дхаммамимам̣ саран̣аттамупехӣ’’ти.

айам̣ панеттха йоджана̄. ма̄н̣ава ра̄гавира̄гам̣ ра̄гавигатам̣ имам̣ дхаммам̣ маггадхамман̃ча анеджам̣ еджа̄сан̇кха̄татан̣ха̄вирахитам̣ асокам̣ сокавирахитам̣ имам̣ дхаммам̣ пхаладхамман̃ча, асан̇кхатам̣ сан̇кхатавирахитам̣ имам̣ дхаммам̣ нибба̄надхамман̃ча. аппат̣икӯлам̣ авиродханам̣ мадхурам̣ аттхабйан̃джана сампаннатта̄ мадхурам̣, пагун̣ам̣ пакат̣т̣хагун̣ам̣ сувибхаттам̣ сут̣т̣ху вибхаджитаббам̣, имам̣ дхаммам̣ парийаттидхамман̃ча саран̣аттам̣ саран̣абха̄вам̣ упехи упагаччха̄хӣти.

еттха хи ка̄мара̄га̄дибхедо саббопи ра̄го вираджджати пахийати етена̄ти ра̄гавира̄готи магго катхито. еджа̄сан̇кха̄та̄йа тан̣ха̄йа антониджджха̄налаккхан̣асса ча сокасса тадуппаттийа̄ саббасо париккхӣн̣атта̄ анеджама соканти пхалам̣ катхитам̣. кеначи паччайена асан̇кхататта̄ дхаммамасан̇кхатанти нибба̄нам̣ катхитам̣. авиродхадӣпанато пана аттхабйан̃джанасса сампанната̄йа пакат̣т̣хагун̣авибха̄ванато сут̣т̣ху вибхаджитатта̄ ча аппат̣икӯлантиа̄дина̄ саббопи парийатти дхаммо катхито. вуттан̃хи тадат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘еттха хи ра̄гавира̄ганти магго катхито. анеджамасоканти пхалам̣. дхаммамасан̇кхатанти нибба̄нам̣. аппат̣икӯлам̣ мадхурамимам̣ пагун̣ам̣ сувибхаттанти пит̣акаттайена вибхатта̄ саббадхаммаккхандха̄’’ти. идха пана са̄ман̃н̃ато дасавидхо дхаммо. висесато пана парийатти дхаммо адхиппето. касма̄, субодхесӣти вуччама̄натта̄. рам̣сӣти расийанти асса̄дийантӣти рам̣сӣ, расанти асса̄денти сатта̄ ета̄йа̄ти ва̄ рам̣сӣ, расадха̄ту асса̄дане а ча ӣ ча. атха ва̄ расийати синехийати там̣ джанехӣти рам̣сӣ. расадха̄ту синехе. ниггахӣта̄гамо.

вароти уттамо, варитаббо паттхитабботи варо, варати нива̄рети хӣнанти ва̄ варо. варадха̄ту паттхане нива̄ран̣е ва̄ а. дхаммо ча со рам̣си ча̄ти дхаммарам̣си, дхаммасса ва̄ рам̣си дхаммарам̣си. айам̣ пана сама̄со абхедӯпача̄рена вутто. варо ча со дхаммарам̣си ча̄ти дхаммарам̣сиваро, техи дхаммарам̣сиварехи. субодхесӣти чатусаччадхаммам̣ пат̣ивиджджхайама̄нена сут̣т̣ху пабодхеси вика̄сетӣти аттхо. йатха̄ хи сӯрийо аттано рам̣сийа̄ пхусайитва̄ кухара сан̇кха̄те саре джа̄там̣ уппалам̣ вика̄сети, евамева бхагава̄пи аттано дхаммадесана̄сан̇кха̄тарам̣сийа̄ камаласарасан̇кха̄те бхаваттайе васантам̣ пун̃н̃ӯпаниссайам̣ пат̣ивиджджха̄рахам̣ камала сан̇кха̄там̣ винеййаппа̄н̣огхам̣ чатусаччадхаммам̣ пат̣ивиджджхайама̄но пхаладхаммена пабодхеси вика̄сетӣти вуттам̣ хоти.

бйа̄питаккиттинан̃ча̄ти тилоке паттхат̣апарикиттанам̣. сӣла̄дигун̣ехи паттхат̣атхутигхосиканти аттхо. часаддо четтха падапӯран̣аматтойева. висесена вивидхам̣ ва̄ а̄пати вад̣д̣хатӣти бйа̄пито. випуббаа̄падха̄ту бйа̄пане вад̣д̣хане ва̄ та. бйа̄панам̣ ва̄ бйа̄питам̣. киттийате абхиттхавийате киттинам̣. бха̄васа̄дханойам̣. тхутикрийа̄ лаббхати. киттийати абхиттхавийати девамануссехӣти киттинам̣, тхутигхосо. киттадха̄ту абхиттхаване йу. бйа̄пито паттхат̣о киттано тхутигхосо йасса соти бйа̄питаккиттино, муниндакко. там̣. бхагавато хи тилоке девамануссехи сӣла̄дигун̣ехи ча арахам̣ самма̄самбуддхотйа̄дӣхи гун̣ехи ча тхомито киттисаддо йа̄ва бхаваггам̣ аббхуггаччхатӣти бйа̄питаккиттинанти тхометӣти вуттам̣ хоти.

тилокекаччаккхунти тилоке екачаккхӯти падаччхедо. ка̄марӯпа арӯпасан̇кха̄та̄нам̣ тилока̄нам̣ екам̣ пан̃н̃а̄чаккхубхӯтанти аттхо. тайо лока̄ тилокам̣. тасса чаккху вийа ека бхӯтам̣пан̃н̃а̄чаккху йасса соти тилокекаччаккху, муниндакко. еттха ча екачаккхусаддасса лопо хоти брахмассаротиа̄дӣсу вийа. атха ва̄ тилокасса екам̣ пан̃н̃а̄чаккхум̣ бхӯто паттоти тилокекаччаккху, муниндакко. тилокекаччаккхубхӯтанти ваттаббе чханда̄нураккхан̣аттхам̣ бхӯтасаддалопам̣ катва̄ тилокекаччаккхунти вуттам̣. атха ва̄ тилокасса екабхӯто пан̃н̃а̄чаккху хутва̄ саббадхамме чаккхати пассатӣти тилокекаччаккху, муниндакко. там̣. бхагава̄ хи пан̃н̃а̄чаккху майатта̄ саттесу ча тадуппа̄данато тилокасса чаккхубхӯто н̃а̄н̣абхӯто дхаммабхӯто брахмабхӯто хоти. вуттан̃хи мадхупин̣д̣икасутте ‘‘со ха̄вусо бхагава̄ джа̄нам̣ джа̄на̄ти, пассам̣ пассати чаккхубхӯто н̃а̄н̣абхӯто дхаммабхӯто брахмабхӯто ватта̄ паватта̄ аттхасса ниннета̄ аматасса да̄та̄ дхаммасса̄мӣ татха̄гато’’ти. тасма̄ тилокекаччаккхунти тхомети.

дукхамасахананти путхуджджанехи атидуккхамитат̣т̣ха̄нам̣ кхаманам̣. путхуджджанехи дуккхена касирена кхамитаббанти дукхамам̣, ит̣т̣ха̄нит̣т̣ха̄ди а̄рамман̣ам̣. дуккхаманти ваттаббе гаджджабандхатта̄ чханда̄нураккхан̣аттхам̣ кака̄ралопам̣ катва̄ дукхаманти вуттам̣. там̣ сахати кхаматӣти дукхамасахано, муниндакко. сахадха̄ту парисахане йу. там̣ дукхамасаханам̣. бхагава̄ хи путхуджджанехи судуккхамитам̣ ит̣т̣ха̄ нит̣т̣ха̄диа̄рамман̣ам̣ сӣтун̣ха̄дим̣ ла̄бха̄ла̄бхайаса̄йаса ниндапасам̣сасукхадуккхасан̇кха̄там̣ локадхамман̃ча ативийа кхамати адхива̄сети, тасма̄ дукхамасахананти тхомети.

махесинти махантам̣ сӣлаккхандха̄дим̣ парийесама̄нам̣ махантам̣ нибба̄нам̣ гавесама̄нам̣ ва̄ маханте сӣлаккхандха̄дике есати гавесати парийесатӣти махесӣ, муниндакко. махантасаддӯпа пада есадха̄ту гавесане ӣ. вуттан̃хи маха̄ниддесе ‘‘махесӣти махесӣ. бхагава̄ махантам̣ сӣлаккхандхам̣ еси гавеси парийесӣти махесӣ. махантам̣ сама̄дхиккхандхам̣ махантам̣ пан̃н̃а̄ккхандхам̣ махантам̣ вимуттиккхандхам̣ махантам̣ вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махесӣ’’ти. маханте саттатим̣сабодхипаккхийа дхамме есати гавесатӣти ва̄ махесӣ, махантам̣ нибба̄нам̣ есати гавесатӣти ва̄ махесӣ. вуттан̃хи маха̄ниддесе ‘‘маханте сатипат̣т̣ха̄не маханте саммаппадха̄не маханте иддхипа̄де маханта̄ни индрийа̄ни маханта̄ни бала̄ни маханте боджджхан̇ге махантам̣ арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ махантам̣ параматтхам̣ аматам̣ нибба̄нам̣ есӣ гавесӣ парийесӣти махесӣ’’ти. атха ва̄ махесаккхехи саттехи есийати гавесийати парийесийати амха̄кам̣ кахам̣ буддхоти махесӣ. вуттан̃хи маха̄ниддесе ‘‘махесаккхехи ва̄ саттехи есито гавесито кахам̣ буддхо’’тйа̄ди. там̣ махесим̣. танти муниндаккам̣. ахам̣ сираса̄ нама̄мӣти самбандхо.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. дайудайарун̣о маха̄карун̣а̄сан̇кха̄таудайапаббатуггатасӯрийа̄рун̣о, удайапабба тато уггатасӯрийа̄рун̣о вийа маха̄карун̣а̄ ва̄, н̃а̄н̣а виттхин̣н̣абимбо саббан̃н̃утан̃а̄н̣асан̇кха̄то виттха̄рапариман̣д̣ало, виттха̄рачаккава̄л̣аман̣д̣алам̣ вийа випула̄рамман̣асаббан̃н̃утан̃а̄н̣ава̄, еко асаха̄йо екабуддхабхӯто, йо йа̄дисо муниндакко буддха̄диччо суддхе ра̄га̄дималехи висуддхе тибхава кухаре тибхавасан̇кха̄такамаласаре, камалакатхитам̣ уппаланти катхетаббам̣, винеййаппа̄н̣огхам̣ винетаббасаттасамӯхам̣, дхаммарам̣ сӣварехи уттамадхаммасан̇кха̄тарам̣сӣхи, субодхеси чатусаччадхаммам̣ пат̣иведхайама̄нена сут̣т̣ху пабодхеси вика̄сеси, бйа̄питаккиттинам̣ тилоке паттхат̣апарикиттанам̣, сӣла̄дигун̣ехи паттхат̣атхутигхосикам̣ ва̄, тилокекаччаккхум̣ ка̄марӯпаарӯпа сан̇кха̄та̄нам̣ тилока̄нам̣ екам̣ пан̃н̃а̄чаккхубхӯтам̣, дукхамасаханам̣ путхуджджанехи атидуккхамитат̣т̣ха̄нам̣ кхаманам̣, махесим̣ махантам̣ сӣлаккхандха̄дим̣ парийесама̄нам̣ махантам̣ нибба̄нам̣ гавесама̄нам̣ ва̄, там̣ муниндаккам̣ ахам̣ сираса̄ нама̄ми ванда̄мӣти.

вӣсатимаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

21.

йо джино анекаджа̄тийам̣ сапуттада̄раман̇гаджӣвитампи;

бодхипемато алаггама̄насо ада̄сийева аттхи касса;

да̄напа̄рамим̣ тато парам̣ апӯри сӣлапа̄рама̄дикампи;

та̄самиддхийопайа̄тамаггатам̣ тамекадӣпакам̣ нама̄ми.

21. евам̣ вӣсатима̄йа га̄тха̄йа муниндаккам̣ вандитва̄ ида̄ни пуббе анекаджа̄тийам̣ бодхисаттака̄ле джӣвитапаричча̄га̄дӣхи ча да̄на̄дидасапа̄рамийо пӯрентехи гун̣ехи ча тхометва̄ джинам̣ вандитука̄мо йо джино тйа̄дима̄ха. айам̣ пана раджа раджа раджа ган̣ехи ча гарулахӯхи ча рачитатта̄ вӣсатаккхарехи лаккхита̄ вуттага̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе ‘‘вутта мӣдисанту на̄мато раджа̄ раджа̄ раджа̄ гаруллахӯ ча̄’’ти.

айам̣ панеттха йоджана̄. йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ раджа̄ раджаган̣а̄ ча раджа̄ раджаган̣а̄ ча раджа̄ раджаган̣а̄ ча гаруллахӯ ча че сиййум̣, ӣдисанту ӣдисам̣ пана га̄тха̄ на̄мато на̄мена вуттам̣ вутта га̄тха̄ на̄ма̄ти.

таттха пана йо джиноти йо буддхо. со хи девапуттакилеса̄бхисан̇кха̄ракхандхамаччувасена пан̃чама̄ре аджини джина̄ти джиниссатӣти джиноти вуччати. нану ча буддхаса̄вака̄пи пан̃чама̄ре джинатта̄ джина̄ на̄ма̄ти че. на бхагавато парӯпа ниссайавираханиратисайавасена пан̃чама̄раджинатта̄ бхагава̄йева джино на̄ма̄ти. вуттан̃хи дха̄тукатха̄мӯлат̣ӣка̄йам̣

‘‘таттха балавидхамана висайа̄тиккамавасена девапуттама̄расса, апаваттикаран̣авасена килеса̄бхисан̇кха̄рама̄ра̄нам̣, самудайаппаха̄напарин̃н̃а̄васена кхандхама̄расса, маччума̄расса, ча бодхимӯле ева бхан̃джитатта̄ парӯпаниссайарахитам̣ ниратисайам̣ там̣ бхан̃джанам̣ упа̄да̄йа бхагава̄ева ма̄рабхан̃джаноти тхомито’’ти.

анекаджа̄тийанти анекасам̣са̄рабхаве. еттха хи айам̣ джа̄тисаддо анекаттхо. татха̄ хеса екампи джа̄тим̣ двепи джа̄тийоти еттха бхаве а̄гато. аттхи виса̄кхе ниган̣т̣ха̄ на̄ма саман̣аджа̄тӣти еттха ника̄йе. тири на̄ма тин̣аджа̄ти на̄бхийа̄ уггантва̄ набхам̣ а̄хачча т̣хита̄ ахосӣти еттха пан̃н̃аттийам̣. джа̄ти двӣхи кхандхехи сан̇гахита̄ти еттха сан̇кхаталаккхан̣е. йам̣ ма̄тукуччхийам̣ пат̣хамам̣ читтам̣ уппаннам̣ пат̣хамам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ па̄тубхӯтам̣. тадупа̄да̄йа са̄васса джа̄тӣти еттха пат̣исандхийам̣. сампатиджа̄то а̄нанда бодхисаттоти еттха пасӯтийам̣. анупакут̣т̣хо джа̄тива̄дена̄ти еттха куле. йатохам̣ бхагини арийа̄йа джа̄тийа̄ джа̄тоти еттха арийасӣле. идха пана̄йам̣ бхаве ваттати. тасма̄ анекасам̣са̄рабхавети аттхо вин̃н̃а̄таббо. со хи джа̄йати йони гатиа̄ди вибха̄готи джа̄тӣти вуччати. атха ва̄ джа̄йанти ниббаттанти еттха кхандха̄дайоти джа̄ти, бхаво. джанидха̄ту ниббаттанети. на ека̄ анека̄, анека̄ ча са̄ джа̄ти ча̄ти анека джа̄ти. тассам̣ анекаджа̄тийам̣.

сапуттада̄ранти путтена ча бхарийа̄йа ча сахитам̣. аттано кулам̣ пуна̄ти павати содхетӣти ва̄ путто. пудха̄ту паване та. ма̄та̄питӯнам̣ манам̣ пӯретӣти ва̄ путто. пӯрадха̄ту пӯран̣е та. путто ча дхӣта̄ ча путто. вирӯпека сесойам̣. са̄микена дхарийатети да̄ро. дхарадха̄ту дха̄ран̣е н̣о. дхасса до. атха ва̄ пурисена бхогам̣ дӣйатӣти да̄ро. да̄дха̄ту да̄не рапаччайо. да̄куччхита̄ ка̄рена пурисена рамийати еттха̄ти ва̄ да̄ро, бхарийа̄. да̄пуббарамудха̄ту рамане кви. да̄саддо куччхитаттхо. абхидха̄нат̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘да̄райанте йена̄ти да̄ро, дара вида̄ран̣е. акаттари ча ка̄раке сан̃н̃а̄йам̣ н̣о’’ти вуттам̣. путто ча да̄ро ча путтада̄ро. сама̄ха̄радвандепи хи пуллин̇гам̣ иччханти а̄чарийа̄. тена саха ваттати йасса̄ти сапуттада̄ро, путтада̄рапаричча̄го. там̣ сапуттада̄рам̣. ан̇гаджӣвитампӣти хаттхапа̄дакан̣н̣ана̄сачаккха̄дисарӣра̄вайаван̃ча джӣвитиндрийа пат̣ибаддхасакаласарӣран̃ча ан̇гати гаччхати ка̄йети ан̇го, чаккха̄дисарӣра̄вайаво. агидха̄ту гатийам̣ а. джӣванти сатта̄ етена̄ти джӣвитам̣, джӣвитиндрийам̣. джӣвадха̄ту па̄н̣адха̄ран̣е та. ан̇го ча джӣвитан̃ча ан̇гаджӣвитам̣. еттха ча писаддо сампин̣д̣анаттхо. тена дханарат̣т̣хапаричча̄гам̣ сампин̣д̣ети. вуттан̃хи сӣлаккхандхат̣т̣ха катха̄йам̣

‘‘ан̇гапаричча̄гам̣ джӣвитадханараджджапуттада̄рапаричча̄ганти име пан̃ча маха̄паричча̄ге париччаджитва̄’’ти. атха ва̄ самбха̄ванаттхо. тена бхагава̄ саббан̃н̃утан̃а̄н̣ахетупи путтада̄раан̇гаджӣвитампи алаггама̄насо париччаджети, пагева дхана̄диба̄хираваттху паричча̄гепӣти самбха̄вети.

бодхипематоти арахаттамаггасаббан̃н̃утан̃а̄н̣асан̇кха̄та̄йа бодхийа̄ пийама̄натта̄, хетваттхе хи топаччайо. чатта̄ри сачча̄ни буджджхатӣти бодхи, арахаттамагган̃а̄н̣ам̣. сабба н̃еййадхамме буджджхатӣти бодхи, саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣. будхадха̄ту н̃а̄н̣е н̣а. иттхилин̇гаджотако ӣпаччайо ча. вуттан̃хи абхидха̄наппадӣпика̄йам̣ – ‘‘бодхи саббан̃н̃утан̃а̄н̣е, арийамагге ча на̄рийа’’нти. бодхи ча бодхи ча бодхи сарӯпекасе савасена. пийанам̣ пемо, пийа̄йитабботи ва̄ пемо. пӣдха̄ту таппанакантӣсу манипаччайо. бодхийа̄ пемо бодхипемо, тато бодхипемато. бхагавата̄ хи путтада̄раан̇гаджӣвитехипи сатагун̣ена сахассагун̣ена сата сахассагун̣енапи бодхин̃а̄н̣амева пийанти вуттам̣ хоти. вуттан̃хи вессантараджа̄таке

‘‘на ме десса̄ убхо путта̄, маддӣ девӣ на дессийа̄;

саббан̃н̃утам̣ пийам̣ майхам̣, тасма̄ пийе ада̄саха’’нти.

алаггама̄насоти путтада̄раан̇гаджӣвита̄дӣсу аналлӣйана читто хутва̄ лаганам̣ сан̇ганам̣ лагго, лагати сан̇гати аллайати ва̄ти лагго. лагадха̄ту сан̇ге аллӣйане ва̄ гапаччайо. на лагго алагго, наттхи лагго еттха путтада̄ра ан̇гаджӣвита̄дӣсӯти ва̄ алагго. манати джа̄на̄ти а̄рамман̣анти мано. сойева ма̄насо. алагго ма̄насо йасса соти алаггама̄насо, джино. аттхикасса̄ти путта да̄ра̄дим̣ ка̄микасса, йа̄чакасса пат̣игга̄хакасса ва̄ти аттхо. аттхо ка̄мо асса аттхӣти аттхико, н̣ико. тасса аттхикасса. ада̄сийева̄ти пӯджа̄нуггахака̄мата̄йа н̃а̄н̣асампайуттапаричча̄гачетана̄йа ада̄сиева̄ти аттхо. бодхисатто хи па̄рамӣпӯран̣а ка̄ле сара̄гасадосасамохассева сато а̄гата̄ гата̄нам̣ йа̄чака̄нам̣ алан̇катапат̣ийаттам̣ сӣсам̣ кантитва̄ галалохитам̣ нӣхаритва̄ суан̃джита̄ни аккхӣни уппа̄т̣етва̄ кулавам̣саппадӣпам̣ путтам̣ мана̄пача̄риним̣ бхарийан̃ча кхел̣апин̣д̣амива анапеккхо париччаджитва̄ дӣйама̄нова самма̄самбодхин̃а̄н̣ам̣ ладдхум̣ сакка̄, на путтада̄раан̇гаджӣвитампи апариччаджитва̄. пан̃ча хи маха̄паричча̄ге апариччаджитва̄ буддхабхӯтапубба̄ на̄ма наттхи. паччекабуддха̄рийаса̄вака̄ пана путтада̄раан̇гаджӣвитам̣ апариччаджанта̄пи паччекабуддха̄рийаса̄вакабодхин̃а̄н̣ам̣ ладдхум̣ саматтха̄ва. тасма̄йева бхагавантам̣йева сапуттада̄раман̇гаджӣвитампи бодхипемато алаггама̄насо ада̄сийева аттхи касса̄ти тхомети. вуттан̃хетам̣ вессантараджа̄такат̣т̣ха катха̄йам̣ ‘‘саббабодхисатта̄ дханапаричча̄гам̣, путтапаричча̄гам̣, бхарийапаричча̄гам̣, ан̇гапаричча̄гам̣, джӣвитапаричча̄ганти име пан̃ча маха̄паричча̄ге апариччаджитва̄ буддхабхӯтапубба̄ на̄ма наттхӣ’’ти.

евам̣ пан̃чахи маха̄паричча̄гагун̣ехи бхагавато тхоманам̣ катва̄ ида̄ни да̄на̄дипа̄рамӣпӯран̣агун̣ена тхоманам̣ катту ка̄мо да̄напа̄раминтиа̄дима̄ха. таттха да̄нанти тивидхам̣ хоти ча̄гачетана̄ ча, вирати ча, деййадхаммо ча̄ти. саддха̄ хирийам̣ кусалан̃ча да̄нанти а̄гатат̣т̣ха̄не хи ча̄гачетана̄ да̄нам̣ на̄ма. абхайам̣ детӣти а̄гатат̣т̣ха̄не виратӣ да̄нам̣ на̄ма. да̄нам̣ дети аннам̣ па̄нанти а̄гатат̣т̣ха̄не деййадхаммо да̄нам̣ на̄ма. таттха ча̄гачетана̄ дети ва̄ деййадхаммам̣ денти ва̄ ета̄йа деййадхамманти да̄нам̣. вирати авакхан̣д̣анат̣т̣хена лаванат̣т̣хена ва̄ да̄нам̣. са̄ хи уппаджджама̄на̄ бхайабхеравасан̇кха̄там̣ дуссилйам̣ четанам̣ да̄ти луна̄ти ча̄ти да̄нам̣, деййадхаммо диййатӣти да̄нам̣. идха пана тивидхам̣ да̄нам̣ адхиппетам̣. па̄рамӣсаддасса вачанаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. атха ва̄ па̄рам̣ нибба̄нам̣ ети гаччхати ета̄йа̄ти па̄рами. па̄расаддӯпапада идха̄ту гатийам̣ кви. па̄рам̣ итӣти падаччхедо ка̄таббо. да̄намева па̄рамӣ да̄напа̄рамӣ, там̣ да̄напа̄рамим̣. татоти да̄напа̄рамито. паранти ан̃н̃ам̣. сӣлапа̄рама̄дикампӣти сӣлатӣти сӣлам̣. сӣла дха̄ту сама̄дхимхи а. ка̄йавачӣкамма̄ни сама̄дахати сама̄дхапетӣти аттхо. сӣлати сама̄дхийати ка̄йакамма̄дӣнам̣ сусилйавасена на виппакиратӣти ва̄ сӣлам̣, сӣланти сама̄даханти читтам̣ етена̄ти ва̄ сӣлам̣. атха ва̄ сӣлайати упадха̄ретӣти сӣлам̣, сӣладха̄ту упадха̄ран̣е а. кусала дхамма̄нам̣ патит̣т̣ха̄набха̄вена а̄бхусо дха̄ретӣти аттхо. сӣленти ва̄ етена кусале дхамме упадха̄ренти са̄дхавоти сӣлам̣, сӣлийати упадха̄рийати саппурисехи хадайамам̣сантарам̣ упанетва̄ти ва̄ сӣлам̣, сӣлети упадха̄рети там̣ саман̇гӣ пуггалам̣ апа̄йесу уппаттинӣва̄ран̣авасена суггати нибба̄нанти ва̄ сӣлам̣, сӣламева па̄рамӣ сӣлапа̄рамӣ, са̄ а̄ди йа̄сантети сӣлапа̄рама̄дика̄. еттха ча а̄дисаддена неккхаммапан̃н̃а̄ вӣрийакхантисаччаадхит̣т̣ха̄наметта̄упеккха̄па̄рамим̣ сан̇ган̣ха̄ти. вуттан̃хетам̣ буддхавам̣сапа̄л̣ийам̣

‘‘да̄нам̣ сӣлан̃ча неккхаммам̣, пан̃н̃а̄ вӣрийена пан̃чамам̣;

кхантисаччамадхит̣т̣ха̄нам̣, меттупеккха̄ има̄ даса̄’’ти.

писаддо четтха сампин̣д̣анаттхо. тена пан̃ча маха̄паричча̄ге сампин̣д̣ети.

апӯрӣти самма̄самбодхаттха̄йа пӯран̣ам̣ ака̄сӣти аттхо. бхагавато хи дӣпан̇карапа̄дамӯле ат̣т̣ха дхамме самодха̄нетва̄ буддхаттха̄йа абхинӣха̄рато пат̣т̣ха̄йа анекаджа̄тӣсу самма̄самбодхим̣ пат̣ивиджджхитум̣ ва̄йаманто адиннада̄нам̣ на̄ма наттхи, араккхитасӣлам̣ на̄ма наттхи. апӯрита̄ па̄рамӣ на̄ма наттхи. атибахумпи пӯран̣ам̣ ака̄сийева. бхагава̄ хи бодхисатта бхӯто чатӯсу маха̄самуддесу удакам̣ пара̄джетва̄ адхикам̣ лохитада̄намака̄си. сакалапатхавийа̄ пам̣сум̣ пара̄джетва̄ адхикам̣ мам̣самада̄си. синерупаббатара̄джам̣ пара̄джетва̄ адхикам̣ сӣсада̄намада̄си. а̄ка̄се та̄ракасамӯхам̣ пара̄джетва̄ адхикам̣ найанамада̄си.

тена вуттам̣ джина̄лан̇ка̄ре

‘‘со са̄гаре джаладхикам̣ рудхирам̣ ада̄си,

бхӯмим̣ пара̄джийа самам̣самада̄си да̄нам̣;

меруппама̄н̣амадхикан̃ча самол̣исӣсам̣,

кхе та̄рака̄дхикатарам̣ найанам̣ ада̄сӣ’’ти.

васантатилакага̄тха̄.

таттха ча соти со евам̣видхо бодхисатто. са̄гарети чатӯсу маха̄самуддесу. джаладхиканти удакато адхикам̣ катва̄. рудхирам̣ ада̄сӣти лохитада̄намада̄си. бхӯмим̣ пара̄джийа̄ти пам̣супатхавийа̄ пам̣сум̣ пара̄джетва̄ аттано сарӣрамам̣сам̣ адхикам̣ ада̄си. меруппама̄н̣амадхиканти йоджана ат̣т̣хасат̣т̣хисатасахассуббедхасса гирира̄джасса пама̄н̣атопи адхикам̣ катва̄. самол̣исӣсанти мол̣ийа̄ саха абхиситтасӣсам̣ ада̄си. кхети чаккава̄л̣апаббатапарийанте а̄ка̄се. та̄рака̄дхикатаранти наккхатта̄дита̄ракарӯпатопи адхикам̣ катва̄. найанам̣ ада̄сӣти неттада̄нам̣ ада̄сӣти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо.

та̄самиддхийопайа̄тамаггатанти та̄сам̣ иддхийа̄ упайа̄там̣ аггатанти падаччхедо. та̄санти та̄сам̣ па̄рамӣнам̣. иддхийа̄ти самиддхийа̄, хетваттхе четам̣ каран̣авачанам̣. упайа̄танти упагатам̣. аггатанти саббасатта̄нам̣ уттамабха̄вам̣, сет̣т̣хабхӯтам̣ буддхаттанти аттхо. там̣ пана падам̣ упайа̄тантипаде каммам̣. аггасаддо четтха уттамава̄чако аниппханнапа̄т̣ипадико. атха ва̄ аггати уттамабха̄вам̣ сет̣т̣хабхӯтам̣ ва̄ буддхабха̄вам̣ па̄пун̣а̄тӣти агго, джино. аггадха̄ту гатийам̣ а. аггасса бха̄во аггатам̣. бхагава̄ хи ананталокадха̄тӯсу сабба сатта̄нам̣ агго уттаматаро сет̣т̣хатароти аттхо. вуттан̃хетам̣ дасанипа̄та ан̇гуттарапа̄л̣ийам̣

‘‘йа̄вата̄ бхиккхаве сатта̄ апада̄ ва̄ двипада̄ ва̄ чатуппада̄ ва̄ бахуппада̄ ва̄ рӯпино ва̄ арӯпино ва̄ сан̃н̃ино ва̄ асан̃н̃ино ва̄ невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ино ва̄, татха̄гато тесам̣ аггамаккха̄йати арахам̣ самма̄самбуддхо’’ти.

тамекадӣпаканти там̣ екадӣпаканти падаччхедо. танти джинам̣. екадӣпаканти саббасатта̄нам̣ екапат̣исаран̣абхӯтам̣ патит̣т̣хабхӯтам̣ ва̄. дӣпакасаддо хи пат̣исаран̣апатит̣т̣хава̄чако ниппханнапа̄т̣ипадико. вуттан̃хи сам̣йуттат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘патит̣т̣ха̄панат̣т̣хена дӣпа’’нти. дӣпанти патит̣т̣хаханти пат̣исаран̣абха̄вена сатта̄ еттха̄ти ва̄ дӣпако, джино. дӣпадха̄ту патит̣т̣ха̄йам̣ ако. екасаддо сан̇кхйа̄ва̄чако. еко екабхӯто дӣпакоти екадӣпако, джино. атха ва̄ екадӣпаканти манусса̄нам̣ пат̣исаран̣абхӯтам̣ патит̣т̣ха̄набхӯтам̣ самуддадӣпакамива саббасатта̄нам̣ пат̣исаран̣абхӯтам̣ патит̣т̣ха̄набхӯтам̣ екабуддхабхӯтам̣.

айам̣ панеттха вачанаттхо. джаламаджджхе диппатӣти дӣпо. двидха̄ а̄посандати еттха̄ти ва̄ дӣпо. сойева дӣпако. совийа еко буддхо хутва̄ ети гаччхати паваттатӣти екадӣпако, джино. йатха̄ хи маха̄самудде бхиннана̄ва̄нам̣ манусса̄нам̣ самуддадӣпо пат̣исаран̣о патит̣т̣хо хоти, евам̣ джино сам̣са̄раса̄гаре алаббханеййапатит̣т̣хе осӣданта̄нам̣ саббасатта̄нам̣ екабуддхабхӯто пат̣исаран̣о патит̣т̣хо хотӣти екадӣпаканти тхомети. там̣ джинам̣ ахам̣ нама̄мӣти самбандхоти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. йо джино анека джа̄тийам̣ анекасам̣са̄рабхаве, сапуттада̄рам̣ путтена ча бхарийа̄йа ча сахитам̣, ан̇гаджӣвитампи ан̇гапаччан̇гаджӣвитиндрийампи. атха ва̄ хаттхапа̄дакан̣н̣ана̄сачаккха̄дисарӣра̄вайаван̃ча джӣвитиндрийа пат̣ибаддхасакаласарӣран̃ча, бодхипемато арахаттамагга саббан̃н̃утан̃а̄н̣асан̇кха̄та̄йа бодхийа̄ пийама̄натта̄, алагга ма̄насоти путтада̄раан̇гаджӣвита̄дӣсу аналлӣйаначитто хутва̄, аттхикасса путтада̄ра̄дим̣ ка̄микасса йа̄чакасса ада̄сийева паричча̄гачетана̄йа ада̄сиева. да̄напа̄рамимпи тато да̄напа̄рамито парам̣ ан̃н̃ам̣ сӣлапа̄рама̄дикампи сӣлапа̄рамӣа̄дикампи, апӯри самма̄самбодхаттха̄йа пӯран̣ам̣ ака̄си, та̄сам̣ па̄рамӣнам̣ иддхийа̄ самиддхийа̄ аггатам̣ уттама бха̄вам̣ сет̣т̣хабуддхаттам̣ ва̄, упайа̄там̣ упагатам̣, екадӣпакам̣ саббасатта̄нам̣ екапат̣исаран̣абхӯтам̣ екапатит̣т̣ха̄набхӯтам̣ ва̄, дӣпакамива екапат̣исаран̣абхӯтам̣ патит̣т̣ха̄набхӯтам̣ ва̄ там̣ джинам̣ тӣхи два̄рехи нама̄мӣти.

екавӣсатимаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

22.

дева̄дева̄тидевам̣ нидханавапудхарам̣ ма̄рабхан̇гам̣ абхан̇гам̣,

дӣпам̣ дӣпам̣ паджа̄нам̣ джайаварасайане бодхипаттам̣дхипаттам̣;

брахма̄брахма̄гата̄нам̣ варагиракатхикам̣ па̄пахӣнам̣ пахӣнам̣,

лока̄лока̄бхира̄мам̣ сататамабхинаме там̣ муниндам̣ муниндам̣.

22. евам̣ екавӣсатима̄йа га̄тха̄йа джинам̣ вандитва̄ ида̄ни дева̄дева̄тидевантйа̄дӣхи дасахи гун̣ехи тхометва̄ муниндам̣ вандитука̄мо дева̄дева̄тидевантиа̄дима̄ха. айам̣ пана ма ра бха на йа йа ган̣ехи ча тимунийатӣхи ча рачитатта̄ екавӣсатаккхарехи йутта̄ а̄дйантайамака̄ саддхара̄ га̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хи вуттодайе ‘‘мра̄ бхна̄ йо йотра йена тимунийатийута̄ саддхара̄ киттита̄йа’’нти.

айам̣ панеттха йоджана̄. йассам̣ пат̣ипа̄дам̣ мра̄ мараган̣а̄ ча бхна̄ бханаган̣а̄ ча йоган̣о ча йена йаган̣ена саха йоган̣о ча тимунийатийута̄ саттамаккхарантетӣхи йатӣхи йутта̄ ча че сийум̣. атра имасмим̣ пакати чханде айам̣ га̄тха̄ саддхара̄га̄тха̄ти киттита̄ти. еттха ча мунисаддо саттасан̇кхйа̄ва̄чакоти дат̣т̣хаббо. екасмим̣ па̄де саттамаккхаранте саттамаккхаранте йатӣнам̣ типариваттатта̄ тимунийатийута̄ти вуттам̣. екавӣсатаккхаравантоти вуттам̣ хоти.

таттха ча дева̄дева̄тидеванти ра̄джасан̇кха̄тасаммутидева чатумаха̄ра̄джа̄дикаупапаттидева̄нам̣ атиуттамам̣ атисет̣т̣хам̣ висуддхидевабхӯтам̣. еттха хи дева̄ти саммутидева̄. те хи ма̄нуссаиссарийасампаттӣхи диббантӣти мануссара̄джадевӣ кума̄ра̄ дева̄ти вуччанти. пуна дева̄ти упапаттидева̄. те хи диббаиссарийасампаттӣхи диббантӣти чатумаха̄ра̄джика̄ дева̄ вуччанти, диббанти ка̄магун̣а̄дӣхи кӣл̣анти лал̣анти, тесу ва̄ вихаранти, виджайасаматтхата̄йогена паччаттхике виджетум̣ иччханти, иссарийадхана̄дисакка̄рада̄наггахан̣ам̣ там̣ там̣ аттха̄нуса̄санан̃ча каронта̄ вохаранти. пун̃н̃а̄тисайайога̄нубха̄ваппатта̄йа джутийа̄ джотанти. йатха̄дхиппетан̃ча висайам̣ аппат̣игха̄тена гаччханти. йатхиччхитаниппха̄дане ча сакконтӣти дева̄ти висуддхимаггамаха̄т̣ӣка̄йам̣ а̄гатанайенапи ведитаббо. атидеванти тесам̣ дева̄нам̣ атиуттамам̣ атисет̣т̣хам̣ ва̄ висуддхи девабхӯтам̣ бхагавантанти аттхо. со хи тесам̣ саммути упапаттидева̄нам̣ сӣла̄дигун̣ехи атирекатта̄ атиреко девоти бхагава̄ атидевоти вуччати. дево дева̄нам̣ атиреко атиуттамо атисет̣т̣хо ативисит̣т̣хо дево дева̄дева̄тидево, висуддхидевабхӯто муниндо лаббхати. там̣ дева̄дева̄тидевам̣.

вуттан̃хи дхаммахадайавибхан̇ге ‘‘дева̄ти тайо дева̄ саммути дева̄, упапаттидева̄, висуддхидева̄. саммутидева̄ на̄ма ра̄джа̄но девийо ра̄джакума̄ра̄. упапаттидева̄ на̄ма чатумаха̄ра̄джике деве упа̄да̄йа тадупари дева̄. висуддхидева̄ на̄ма араханто вуччантӣ’’ти.

бхагава̄ пана нира̄тисайа̄йа абхин̃н̃а̄кӣл̣а̄йа уттамехи диббабрахмаарийавиха̄рехи сапарасанта̄нагатапан̃чавидхама̄равиджа йиччха̄ниппхаттийа̄читтиссарийа саттадхана̄ди самма̄пат̣ипатти авеччаппаса̄дасакка̄рада̄наггахан̣асан̇кха̄тена дхаммасабха̄вапуггаладжджха̄сайа̄нурӯпа̄нуса̄санӣсан̇кха̄тена ча воха̄ра̄тисайена парама̄йа пан̃н̃а̄сарӣраппабха̄сан̇кха̄та̄йа джутийа̄ анан̃н̃аса̄дха̄ран̣а̄йа н̃а̄н̣асарӣрагатийа̄ ма̄равиджайа саббан̃н̃угун̣апарахита ниппха̄данесу аппат̣ихата̄йа саттийа̄ ча саманна̄гататта̄ садевакена локена саран̣анти гаманӣйато абхиттхаванӣйато бхаттивасена каманӣйато ча саббе те деве техи гун̣ехи абхибхуййа т̣хитатта̄ тесам̣ дева̄нам̣ атисет̣т̣хо атиуттамо девоти дева̄дева̄тидевоти висуддхимагга маха̄т̣ӣка̄йам̣ а̄гатанайенапи ведитаббо.

нидханавапудхаранти антимака̄йадха̄ран̣ам̣. еттха ча нидханасаддо парийоса̄нава̄чако аниппханнапа̄т̣ипадико. атха ва̄ нидхети парийоса̄нам̣ кароти етена̄ти нидханам̣. нидхети вина̄сети бхаванти ва̄ нидханам̣, антимака̄йо лаббхати. нипубба дха̄ дха̄ту на̄се йу. вапати кусала̄кусалабӣджаметтха̄ти вапу, ка̄йо. вападха̄ту бӣджасанта̄не у. нидханан̃ча там̣ вапу ча̄ти нидханавапу, там̣ дха̄ретӣти нидханавапудхаро, муниндо. там̣ нидханавапудхарам̣. со хи анаматаггасам̣са̄рабхавесу ниббаттента̄нам̣ саббакилеса̄нам̣ бодхиман̣д̣е аггамагган̃а̄н̣асаттхена самуччхинди татта̄ пунаббхава̄бхиниббатти наттхи. айан̃хи буддхабха̄ваджа̄ти антима бхаво хоти, тасма̄ висесена муниндамева нидханавапудхаранти тхомети. вуттан̃хетам̣ ан̇гуттарапа̄л̣ийам̣ ‘‘буддхо антима дхаро’’ти.

ма̄рабхан̇ганти девапутта̄дипан̃чама̄ре виддхам̣санам̣. ма̄расаддаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. пан̃чама̄ре бхан̃джати абхан̃джи бхан̃джиссатӣти ма̄рабхан̇го, муниндо. ма̄расаддӯпапада бханджадха̄ту авамаддане тапаччайо. тасса саха дха̄твантена гоа̄десо. нака̄расса ниггахита̄десо. тасса кавагганта̄десо. там̣ ма̄рабхан̇гам̣. абхан̇ганти ма̄расена̄йа бхан̃джитум̣ виддхам̣ситум̣ асаматтхам̣, бхан̃джийате бхан̇го. набхан̇го абхан̇го. атха ва̄ ма̄расена̄йа на бхан̃джийатӣти абхан̇го. ма̄расена̄йа бхан̃джитум̣ на арахатӣти аттхо. ма̄расена̄ бхан̃джитум̣ на саматтхоти ва̄ абхан̇го, муниндо. там̣ абхан̇гам̣.

дӣпам̣дӣпам̣ паджа̄нанти еттха паджа̄нам̣ дӣпам̣ дӣпанти самбандхо. таттха паджа̄нанти сатта̄нам̣. техи каммакилесехи паджа̄йанти ниббаттийанти, пака̄рена ва̄ джа̄йанти ниббаттанти пат̣исандхичутивасена̄ти паджа̄ти вуччанти. дӣпанти пан̃н̃а̄падӣпам̣. тан̃хи кусала̄кусале дхамме вибхаджитва̄ дӣпети пака̄сети джотетӣти дӣпанти вуччати. атха ва̄ диппати джотетӣти дӣпо. андхака̄рам̣ видхаметва̄ а̄локам̣ пака̄сетӣти аттхо. дӣпадха̄ту диттийам̣ а. дӣпамива̄ти дӣпа̄, пан̃н̃а̄. йатха̄ хи падӣпо андхака̄рам̣ видхамитва̄ а̄локам̣ пака̄сети, евам̣ пан̃н̃а̄ авиджджандхака̄рам̣ хантва̄ дхамма̄локам̣ пака̄сетӣти вуттам̣ хоти. там̣ дӣпам̣. пуна дӣпанти дӣпакам̣ пака̄сентанти аттхо. со хи дӣпети пака̄сетӣти дӣпоти вуччати. муниндо хи пайирупа̄санавасена гата̄гата̄нам̣ винеййасатта̄нам̣ дхаммадесана̄йа чатумагган̃а̄н̣а̄дипан̃н̃а̄падӣпам̣ пака̄сетӣти вуттам̣ хоти. там̣ дӣпам̣.

джайаварасайанети пан̃чама̄равиджайантат̣т̣ха̄набхӯте уттама бодхипаллан̇ка̄сане. пан̃чама̄ре джина̄ти еттха̄ти джайо, бодхируккхапаллан̇ко. джидха̄ту джайе н̣а. варитаббо паттхи табботи варо, варадха̄ту паттхане а. варати нива̄рети хӣнанти ва̄ варо. варадха̄ту нива̄ран̣е а. буддхена севийати бхаджийати еттха̄ти сайано. сидха̄ту сева̄йам̣йу. варо уттамо сайано варасайано, джайоева варасайано джайаварасайано, бодхируккхапаллан̇ко. тасмим̣.

бодхипаттам̣дхипаттанти бодхипаттам̣ адхипаттанти падаччхедо. бодхипаттанти арахаттамаггасаббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣ гатам̣. еттха ча бодхисаддо руккхамагган̃а̄н̣асаббан̃н̃утан̃а̄н̣анибба̄несупи ваттати. татха̄ хеса бодхируккхамӯле пат̣хама̄бхисамбуддхотиа̄дӣсу руккхе ваттати. бодхи вуччати чатӯсу маггесу н̃а̄н̣антиа̄дӣсу магге. паппоти бодхим̣ варабхӯрӣ медхасотиа̄дӣсу саббан̃н̃утан̃а̄н̣е. патва̄на бодхим̣ аматам̣ асан̇кхатантиа̄дӣсу нибба̄не. идха пана бхагавато арахаттамаггасаббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣ адхиппетам̣. чатта̄ри сачча̄ни буджджхатӣти бодхи, арахатта магган̃а̄н̣ам̣. саббан̃еййадхамме буджджхатӣти бодхи, саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣. будхадха̄ту н̃а̄н̣е н̣а ӣ ча. бодхи ча бодхи ча бодхи сарӯпекасесавасена. там̣ ападжджим̣ агаминти бодхи патто, муниндо. там̣ бодхипаттам̣. адхипаттанти садеваке локе саббадеваманусса̄нам̣ джет̣т̣хабха̄вам̣ гатанти аттхо. саббадеваманусса̄нам̣ адхикам̣ джет̣т̣хабха̄вам̣ вуд̣д̣хатарабха̄вам̣ патто гатоти адхипатто, муниндо. там̣ адхипаттам̣. йатха̄ хи куккут̣апотака̄нам̣ йо куккут̣апотако ан̣д̣акосам̣ пада̄летва̄ абхиниббхидо, со тесам̣ джет̣т̣хабха̄вам̣ вуд̣д̣хатарабха̄вам̣ гато, евамева бхагава̄ садеваке локе авиджджа̄ гата̄йа паджа̄йа там̣ авиджджан̣д̣акосам̣ пада̄летва̄ пат̣хаматарам̣ арийа̄йа джа̄тийа̄ джа̄татта̄ ча сӣласама̄дхипан̃н̃а̄ди саббагун̣ехи адхикатта̄ ча аппат̣исаматта̄ ча саббадеваманусса̄нам̣ джет̣т̣хабха̄вам̣ вуд̣д̣хатарабха̄вам̣ сет̣т̣хабха̄вам̣ аппат̣исамабха̄ван̃ча патто гатоти вуттам̣ хоти. тасма̄ адхипаттанти тхомети.

брахма̄брахма̄гата̄нанти брахма абрахма а̄гата̄нанти падаччхедо. а̄гата̄нам̣ пайирупа̄санавасена а̄гата̄нам̣ брахма девамануссапариса̄нанти аттхо. таттха брахма̄ти брахмапа̄рисаджджа̄ди брахма̄. те хи джха̄на̄дигун̣ехи брӯханти вад̣д̣хантӣти брахма̄ти вуччанти, абрахма̄ти деваманусса̄. те хи на брахма̄ абрахма̄ти вуччанти, а̄гаччханти пайирупа̄санавасена̄ти а̄гата̄, брахма̄ брахма̄но лаббханти. а̄пуббагамудха̄ту гатийам̣ та. а̄гата̄ брахма̄ ча абрахма̄ ча̄ти брахма̄брахма̄гата̄, тесам̣. висесана паранипа̄тападаметам̣ агйа̄хитотиа̄дӣсу вийа. там̣ пана падам̣ варагиракатхикантипаде сампада̄нам̣. пайирупа̄сана̄нам̣ брахма девамануссапариса̄нанти аттхо.

варагиракатхиканти уттамам̣ дхаммава̄чам̣ десентам̣. сет̣т̣хава̄ча̄йа дхаммам̣ десама̄нам̣ ва̄, га̄йати катхийатӣти гира̄, ва̄ча̄. га̄дха̄ту садде ӣро. вара̄ сет̣т̣ха̄ гира̄ ва̄ча̄ варагира̄. та̄йа дхаммам̣ катхетӣти варагиракатхико, муниндо. уттама̄йа мана̄пабхӯтава̄ча̄йа дхаммам̣ десетӣти аттхо. там̣.

па̄пахӣнанти ла̄макаакусалакилесам̣. тан̃хи апа̄йа̄ди дуккхам̣ па̄петӣти па̄поти вуччати. акусалакилесо. папуббаападха̄ту па̄пун̣ане. кусаладхаммена ха̄таббам̣ чаджи таббанти хӣнанти вуччати. ла̄макадхаммо. ха̄дха̄ту ча̄ге тапаччайо, тассино. па̄поева хӣнам̣ па̄пахӣнам̣. пахӣнанти арахаттамагган̃а̄н̣ена сусамуччхиннам̣. паджахатӣти пахӣно, муниндо. папуббаха̄дха̄ту ча̄ге ино. саббе акусаладхамме аггамагган̃а̄н̣ена самуччхиндатӣти аттхо.

лока̄лока̄бхира̄манти локаалокаабхира̄манти падаччхедо. мануссалокадевабрахмалока̄нам̣ абхира̄мат̣т̣ха̄набхӯтанти аттхо. локоти манусса локо, со хи локайати патит̣т̣хахати паваттати ва̄ еттха пун̃н̃а̄пун̃н̃ам̣ таббипа̄ко ча̄ти локо, манусса локо. локадха̄ту патит̣т̣ха̄йам̣ а. на локо алоко. девабрахмалоко. локо ча алоко ча лока̄лока̄, тесам̣ сатталока̄нам̣ абхиадхикам̣ раманти еттха̄ти лока̄лока̄бхира̄мо. муниндо, там̣. со хи тилока̄нам̣ пӯджа̄нуггаха̄дикаран̣авасена абхира̄мат̣т̣ха̄нам̣ хотӣти лока̄лока̄бхира̄манти тхомети. сататанти ниччам̣. раттидивам̣ абхин̣ханти аттхо. мунинданти пан̃чамуниссарам̣, там̣ муниндам̣. абхинамети ахам̣ абхисаккаччам̣ нама̄мӣти самбандхоти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. дева̄дева̄тидевам̣ саммутидеваупапаттидева̄нам̣ атиуттамам̣ висуддхидевабхӯтам̣ нидханавапудхарам̣ антимака̄йадха̄ран̣ам̣, ма̄рабхан̇гам̣ девапутта̄дипан̃чама̄ре виддхам̣санам̣ абхан̇гам̣ ма̄расена̄йа бхан̃джитум̣ асаматтхам̣, ма̄расена̄ бхан̃джана̄рахам̣ ва̄, паджа̄нам̣ сатта̄нам̣ дӣпам̣ пан̃н̃а̄падӣпам̣, каммабхӯтам̣ дӣпам̣ дӣпакам̣ пака̄сентам̣, джайаварасайане пан̃чама̄равиджайантат̣т̣ха̄набхӯте уттамабодхипаллан̇ка̄сане а̄дха̄рабхӯте, бодхипаттам̣ арахаттамаггасаббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣ гатам̣ адхипаттам̣ садеваке локе саббадеваманусса̄нам̣ джет̣т̣хабха̄вам̣ гатам̣, брахма̄ брахма̄гата̄нам̣ пайирупа̄санавасена а̄гата̄нам̣ брахмадева мануссапариса̄нам̣ варагиракатхикам̣ сет̣т̣хава̄ча̄йа дхаммам̣ десама̄нам̣ па̄пахӣнам̣ ла̄макаакусалакилесам̣ пахӣнам̣ арахаттамагга н̃а̄н̣ена сусамуччхиннам̣ лока̄лока̄бхира̄мам̣ манусса локадевабрахмалока̄нам̣ абхира̄мабхӯтам̣, муниндам̣ пан̃чамуниссарам̣ там̣ муниндам̣ сататам̣ ниччам̣ абхин̣хам̣ ахам̣ абхинаме абхисаккаччам̣ нама̄мӣти.

два̄вӣсатимаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

23.

буддхо нигродхабимбо мудукарачаран̣о брахмагхосен̣иджан̇гхо,

косаччха̄дан̇гаджа̄то пунарапи сугато суппатит̣т̣хитапа̄до;

мӯдода̄тун̣н̣аломо атхамапи сугато брахмуджуггаттабха̄во,

нӣлаккхӣ дӣгхапан̣хӣ сукхумамалачхавӣ тхомйарасаггасаггӣ.

24.

чатта̄лӣсаггаданто самакалапанаджо антарам̣саппапӣно,

чаккенан̇китапа̄до авирал̣адасано ма̄раджуссан̇кхапа̄до;

тит̣т̣ханто нонамантобхайакарамудуна̄ джан̣н̣ука̄на̄масанто,

ват̣т̣аккхандхо джино готарун̣апакхумако сӣхапуббад̣д̣хака̄йо.

25.

саттаппӣно ча дӣгхан̇гули матха сугато ломакӯпекаломо,

сампаннода̄тада̄т̣хо канакасаматачо нӣламуддхаггаломо;

самбуддхо тхӯладживхо атха сӣхахануко джа̄ликаппа̄дахаттхо,

на̄тхо ун̣хӣсасӣсо итигун̣асахитам̣ там̣ махесим̣ нама̄ми.

23. евам̣ два̄вӣсатима̄йа га̄тха̄йа муниндасса пан̣а̄мам̣ катва̄ ида̄ни буддхо нигродхабимботйа̄дӣхи тӣхи га̄тха̄хи буддхасса дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣асампаннехи гун̣ехи тхомитва̄ махесим̣ вандитука̄мо буддхо нигродхабимботйа̄дига̄тха̄ттайама̄ха. там̣ пана га̄тха̄ттайам̣ саддхара̄га̄тха̄ти дат̣т̣хаббам̣. са̄дхакам̣ пана хет̣т̣ха̄ вуттамева.

таттха пат̣хамага̄тха̄йам̣ буддхоти пат̣ивиддхачатусаччадхаммо пат̣ивиддханиравасесасаббадхаммо ва̄. там̣ пана падам̣ нигродхабимбо тйа̄дӣсу падесу тулйалин̇гаттабха̄вена самбандхитаббам̣. со хи чатта̄ри сачча̄ни буджджхати абуджджхи буджджхиссатӣти ча, ниравасесасаббадхамме буджджхати абуджджхи буджджхиссатӣти ча буддхоти вуччати. тесу пана двӣсу викаппесу пат̣хамавикаппе будхадха̄тусса ва̄ччам̣ чатусаччадхаммапат̣ивиджджханам̣ арахаттамагган̃а̄н̣ам̣ мукхйена лаббхати. хет̣т̣ха̄ маггапхалан̃а̄н̣ан̃ча випассана̄н̃а̄н̣ан̃ча па̄рамӣн̃а̄н̣ан̃ча пхалӯпача̄рена. арахаттапхалан̃а̄н̣ан̃ча саббан̃н̃утан̃а̄н̣а̄дипаччхимапаччхиман̃а̄н̣а̄ни ча ка̄ран̣ӯпача̄рена. тапаччайасса ва̄ччам̣ тена мукхйопача̄рена упалаккхито апаримитагун̣аган̣а̄лан̇ка̄рам̣ кхандхапан̃чакам̣ пат̣ичча буддхобуддхоти пан̃н̃атто саттависесо лаббхати. дутийа викаппе будхадха̄тусса ва̄ччам̣ саббан̃еййадхаммапат̣ивиджджханасаматтхам̣ саббан̃н̃утан̃а̄н̣ам̣ мукхйена лаббхати. чатумаггапхалан̃а̄н̣ан̃ча випассана̄ па̄рамӣн̃а̄н̣ан̃ча пхалӯпача̄рена. а̄сайа̄нусайан̃а̄н̣а̄дипаччхима паччхиман̃а̄н̣а̄ни ка̄ран̣ӯпача̄рена. тапаччайасса ва̄ччам̣ тена мукхйопача̄рена упалаккхито апарима̄н̣агун̣огха̄лан̇катам̣ кхандхапан̃чакам̣ пат̣ичча буддхобуддхоти пан̃н̃атто саттависесо лаббхати. ким̣панеттха будхадха̄тусса ва̄ччабхӯтам̣ н̃а̄н̣амева буддхо на̄ма хоти. уда̄ху тапаччайасса ва̄ччабхӯто кхандхасанта̄но буддхо на̄ма̄ти. н̃а̄н̣ена пана малакара килеса̄нам̣ сава̄сана̄нам̣ ниравасесам̣ пахӣнатта̄ читта санта̄но суддхо хоти. тасса пана суддхатта̄ тасса ниссайабхӯто рӯпака̄йопи суддхо хоти. тасма̄ тапаччайасса ва̄ччабхӯто арахаттамагган̃а̄н̣а̄дӣнам̣ а̄дха̄рабхӯто кхандхасанта̄но на̄мапан̃н̃аттивоха̄рена буддхо на̄ма̄ти. тена вуттам̣ пат̣исамбхида̄маггат̣т̣хакатха̄йам̣

‘‘саббесу дхаммесу аппат̣ихатан̃а̄н̣а нимитта̄нуттаравимоккха̄дхигамапарибха̄витам̣ кхандхасанта̄нам̣ упа̄да̄йа пан̣н̣аттико саббан̃н̃утападат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ сачча̄бхисамбодхимупа̄да̄йа пан̣н̣аттико саттависесо буддхо’’ти.

параматтхабхӯте хи кхандхасанта̄не воха̄расукхаттхам̣ сатта пуггала̄дивоха̄ро а̄ропито. евам̣ воха̄раппатто сатто йа̄ва бодхин̃а̄н̣аттха̄йа на ва̄йамати, пан̣идха̄нам̣ на кароти. та̄ва саттотвева сан̇кхам̣ гаччхати. йато пана пат̣т̣ха̄йа бодхин̃а̄н̣аттха̄йа ва̄йамати, пан̣идха̄нам̣ кароти, тада̄ бодхисатто на̄ма воха̄ро хоти. со пана йада̄ бодхин̃а̄н̣ам̣ лабхати, тада̄ буддхо на̄ма воха̄ро хоти. тасма̄ пан̃н̃аттисан̇кха̄то кхандхасанта̄но буддхо на̄ма̄ти дат̣т̣хаббо. вуттан̃хи маха̄ниддесе ‘‘буддхоти нетам̣ на̄мам̣ ма̄тара̄ катам̣, на питара̄ катам̣, на бха̄тара̄ катам̣, на бхагинийа̄ катам̣, на митта̄маччехи катам̣, на н̃а̄тиса̄ лохитехи катам̣, на саман̣абра̄хман̣ехи катам̣, на девата̄хи катам̣, вимоккхантикаметам̣ буддха̄нам̣ бхагаванта̄нам̣ бодхийа̄ мӯле саха саббан̃н̃утан̃а̄н̣асса пат̣ила̄бха̄ саччхика̄ пан̃н̃атти йадидам̣ буддхоти там̣ буддха’’нти. атха ва̄ пат̣т̣ха̄нанайена ва̄ на̄нантариканайена ва̄ н̃а̄н̣аппадха̄но сувисуддхакхандхасанта̄но буддхо на̄ма̄ти аттхопи йуджджатева̄ти.

нигродхабимботи нигродхаруккхасса париман̣д̣ало вийа париман̣д̣аласарӣро. адхобха̄гам̣ рундхатӣти нигродхо, ват̣аруккхо. нипуббарудхадха̄ту а̄варан̣е н̣а, уссо га̄гамо. вамати уггиратӣти бимбо, сарӣро. вамудха̄ту уггиран̣е бо. вамисса васса биттам̣. нигродхасса париман̣д̣ало вийа париман̣д̣ало бимбо сарӣро йасса̄ти нигродхабимбо, буддхо. нигродхапариман̣д̣алабимботи ваттаббе париман̣д̣аласаддалопе невам̣ вуттам̣. йатха̄ хи пан̣н̣а̄сахаттхата̄йа ва̄ сатахаттхата̄йа ва̄ самаккхандхаса̄кхо нигродхо дӣгхатопи виттха̄ратопи екаппама̄н̣ова хоти, евам̣ ка̄йатопи бйа̄матопи екаппама̄н̣о. йатха̄ ан̃н̃есам̣ ка̄йо ва̄ дӣгхо хоти, бйа̄мо ва̄ на евам̣ висамаппама̄н̣оти аттхо. вуттан̃хи брахма̄йусутте ‘‘нигродхапариман̣д̣ало кхо пана бхавам̣ готамо. йа̄ватаква̄сса ка̄йо, та̄ва таква̄сса бйа̄мо. йа̄ватаква̄сса бйа̄мо, та̄ва таква̄сса ка̄йо’’ти.

мудукарачаран̣оти сан̣хахаттхапа̄до. еттха ча мудусаддо сан̣хасукхумава̄чако аниппханнапа̄т̣ипадико. атха ва̄ мудети модайати саттети муду, сан̣хахаттхапа̄до. мудадха̄ту модане ха̄се ва̄ у. там̣ там̣ каммам̣ кароти етена̄ти каро, хаттхо чарати гаччхати етена там̣ там̣ т̣ха̄нанти чаран̣о, па̄до. чарадха̄ту гатийам̣ йу. мудукаро ча чаран̣о ча йасса̄ти мудукарачаран̣о, буддхо. саппи ман̣д̣е оса̄ритва̄ т̣хапитам̣ сатава̄рам̣ вихатакаппа̄сапат̣алам̣ вийа мудуджа̄таматтакума̄расса вийа ча ниччака̄лам̣ мудухаттха па̄доти аттхо.

брахмагхосен̣иджан̇гхоти брахмагхосо ен̣иджан̇гхоти падаччхедо. брахмагхосоти брахмуно саро вийа ат̣т̣хан̇га сампаннасаравантоти аттхо. джха̄на̄дигун̣ехи брӯхати вад̣д̣хатӣтибрахма̄. брӯхадха̄ту манипаччайо. гхусийати саддийати катхийатӣти гхосо, саро. гхусадха̄ту садде н̣а. брахмуно гхосо саро брахмагхосо, со вийа гхосо саро йасса̄ти брахмагхосо, буддхо. йатха̄ хи маха̄брахмуно питтасемхехи апалибуддхатта̄ саро висуддхо хоти, евамева татха̄гатенапи катам̣ каммам̣ ваттхум̣ содхети, ваттхусса суддхатта̄ на̄бхито пат̣т̣ха̄йа самут̣т̣хаханто саро висуддхо ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатоти аттхо. тасма̄ брахмагхосо вийа ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатасаравантоти тхомети.

ен̣иджан̇гхоти ен̣имигасса джан̇гха̄ вийа суват̣т̣аджа̄н̣уко. ети гаччхатӣти ен̣и, миго. идха̄ту гатийам̣ н̣и. джа̄йати каманамета̄йа̄ти джан̇гхо, джа̄н̣у. джанадха̄ту джанане гхо. насса ниггахита̄десо. ен̣имигасса джан̇гхо вийа джан̇гхо йасса соти ен̣иджан̇гхо, буддхо. йатха̄ хи ен̣имигасса джан̇гхо суват̣т̣о хоти, евамева буддхасса мам̣суссадена парипун̣н̣аджан̇гхо. на екато бандхапин̣д̣икамам̣со. самантато самасан̣т̣хитена мам̣сена париккхитта̄хи суват̣т̣ита̄хи са̄ли габбхайавагаббхасадиса̄хи джан̇гха̄хи саманна̄гатоти аттхо. тасма̄ ен̣имигаджан̇гхасадисо суват̣т̣аджа̄н̣укоти тхомети.

косаччха̄дан̇гаджа̄тоти косаччха̄даан̇гаджа̄тоти падаччхедо. усабхава̄ран̣а̄дӣнам̣ ан̇гаджа̄то вийа суван̣н̣ападума кан̣н̣икасадисена ваттхакосена пат̣иччханнена гуйхан̇гаджа̄тена саманна̄гатоти аттхо. кусати тит̣т̣хати еттха̄ти косо. кусадха̄ту гатийам̣ н̣а. чха̄дийатӣти чха̄до. чхададха̄ту пат̣иччханне н̣а. косена чха̄до косаччха̄до. ан̇ге сарӣра̄вайаве джа̄танти ан̇гаджа̄там̣. косаччха̄дам̣ ан̇гаджа̄там̣ бйан̃джанам̣ йасса̄ти косаччха̄дан̇гаджа̄то, буддхо. бхагавато хи усабхава̄ран̣а̄дӣнам̣ ан̇гаджа̄то вийа суван̣н̣ападумакан̣н̣и касадисена косохитаваттхагуйхена бйан̃джанена саманна̄гатоти аттхо. тасма̄ косаччха̄дан̇гаджа̄тасампанноти тхомети. пунарапӣти пуна апӣти падаччхедо. рака̄ра̄ гамо. пуна̄ти есо аттхантараттхе нипа̄то. аписаддо сампин̣д̣анаттхо. сугатоти буддхо. со хи сундарам̣ нибба̄нам̣ гаччхатӣти сугатоти вуччати.

суппатит̣т̣хитапа̄доти суван̣н̣апа̄дукаталамива бхӯмийам̣ самам̣ сут̣т̣ху патит̣т̣хитапа̄до. самам̣ сут̣т̣ху бхӯмийам̣ патит̣т̣хатӣти суппатит̣т̣хито, па̄до. су пати пуббо т̣ха̄ дха̄ту гатиниваттийам̣ та. паджджати гаччхати етена̄ти па̄до. пададха̄ту гатимхи н̣а. суппатит̣т̣хито па̄до йасса̄ти суппатит̣т̣хитапа̄до, сугато. йатха̄ хи ан̃н̃есам̣ бхӯмийам̣ па̄дам̣ т̣хапента̄нам̣ аггаталам̣ ва̄ пан̣хим̣ ва̄ пассам̣ ва̄ пат̣хамам̣ пхусати вемаджджхам̣ ва̄ пана чхиддам̣ хоти, уккхипанта̄нампи аггатала̄дӣсу екакот̣т̣ха̄сова пат̣хамам̣ ут̣т̣хахати, на евам̣ тасса. тасса пана суван̣н̣апа̄дукаталам̣ вийа екаппаха̄ренева сакалапа̄даталам̣ бхӯмим̣ пхусати, бхӯмито ут̣т̣хахати. сачепи хи бхагава̄ анекасатапорисам̣ наракам̣ аккамисса̄мӣти па̄дам̣ нӣхарати, та̄вадева ниннат̣т̣ха̄нам̣ ва̄тапӯритам̣ вийа камма̄рабхастам̣ уннамитва̄ патхавӣсамам̣ хоти, уннатат̣т̣ха̄нампи анто пависати, дӯре аккамисса̄мӣти абхинӣхарантасса синеруппама̄н̣опи паббато седитаветтхан̇куро вийа намитва̄ па̄дасамӣпам̣ а̄гаччхати. татха̄ хисса йамакапа̄т̣иха̄рийам̣ катва̄ йугандхарапаббатам̣ аккамисса̄мӣти па̄де абхинӣхарато паббато намитва̄ па̄дасамӣпам̣ а̄гато. со там̣ аккамитва̄ дутийапа̄дена та̄ватим̣сабхаванам̣ акками. на хи чаккалаккхан̣ена патит̣т̣ха̄таббат̣т̣ха̄нам̣ висамам̣ бхавитум̣ саккоти. кха̄н̣у ва̄ кан̣д̣ако ва̄ саккхаракатхала̄ ва̄ учча̄рапасса̄во ва̄ кхел̣асин̇гхан̣ика̄дӣни ва̄ пуриматара̄ва апагаччханти. таттха таттхева патхавим̣ пависанти. татха̄гатасса хи сӣлатеджена пан̃н̃а̄теджена дхамматеджена дасаннам̣ па̄рамӣнам̣ а̄нубха̄вена айам̣ маха̄патхавӣ сама̄ муду пуппха̄кин̣н̣а̄ хонти. татра татха̄гато самам̣ па̄дам̣ никкхипати. самам̣ уддхарати, сабба̄вантехи па̄даталехи бхӯмим̣ пхусати, тасма̄ суппатит̣т̣хитапа̄доти тхомети.

мӯдо да̄тун̣н̣аломоти муда ода̄та ун̣н̣аломоти падаччхедо. бхамукантаре джа̄то сан̣хасукхумо сето суддхо ун̣н̣аломавантоти аттхо. еттха ча мудасаддо сан̣хасукхумава̄чако аниппханнапа̄т̣ипадико. атха ва̄ мудети мудайати саттети мудо, сукхумо. мудадха̄ту модане а. авада̄йати кхан̣д̣ийатӣти ода̄то. авапубба да̄дха̄ту авакхан̣д̣ане та. атха ва̄ авада̄йати суджджхатӣти ода̄то, йатха̄ вода̄нанти. мудо ча ода̄то ча мудода̄то, ун̣ати уддхам̣ гаччхатӣти ун̣н̣а̄, ломо. ун̣н̣асаддо хи локе ломасаддапарийа̄йоти ваданти а̄чарийа̄. мам̣сасса упари паваттатӣти аттхо. ун̣адха̄ту гатийам̣ н̣а. мам̣сачамма̄ни луна̄ти чхиндатӣти ломо. лудха̄ту чхиндане манипаччайо. лунитабботи ва̄ ломо, ун̣н̣а̄ ча са̄ ломо ча̄ти ун̣н̣аломо, ломависесо. мудо да̄то ун̣н̣аломо йасса соти мудода̄тун̣н̣а ломо, сугато. ун̣н̣а̄ломам̣ пана бхагавато двиннам̣ бхамука̄нам̣ вемаджджхе на̄симаттхакейева джа̄там̣. уггантва̄ пана нала̄т̣амаджджхе джа̄там̣. саппиман̣д̣е оса̄ретва̄ т̣хапитасата витатакаппа̄сапат̣алам̣ вийа мудам̣. парисуддхаосадхита̄ракаван̣н̣ам̣ вийа ча сиппалитӯлалата̄тӯлам̣ вийа ча вигатамалена ода̄там̣ ун̣н̣а̄ломам̣ аттхи, на ан̃н̃есанти аттхо. вуттан̃хетам̣ брахма̄йусутте

‘‘ун̣н̣а̄ кхо панасса бхото готамасса бхамукантаре джа̄та̄ ода̄та̄ муду тӯласаннибха̄’’ти.

там̣ панетам̣ кот̣ийам̣ гахетва̄ а̄кад̣д̣хийама̄нам̣ упад̣д̣ха ба̄хуппама̄н̣ам̣ хоти. виссат̣т̣хам̣ даккхин̣а̄ват̣т̣авасена а̄ват̣т̣итва̄ уддхагга̄ хутва̄ сантит̣т̣хати. суван̣н̣апхалакамаджджхе т̣хапитараджата пуппхул̣акам̣ вийа, суван̣н̣агхат̣ато никкхаммама̄нам̣ кхӣрадха̄рам̣ вийа арун̣аппабха̄ран̃джите гаганатале осадхита̄ракам̣ вийа ча атиманохара̄йа сирийа̄ вирочати, тасма̄ мӯдода̄тун̣н̣аломоти тхомети.

атхамапӣти тадан̃н̃ам̣ апи. сугатоти буддхо. со хи сундарава̄чам̣ гадати вадатӣти сугатоти вуччати. брахмуджуггаттабха̄воти брахмауджууггатааттабха̄воти падавибха̄го. брахмуно уджу уггатааттабха̄во вийа уджумева уггатааттабха̄во дӣгхасарӣроти аттхо. брахма̄йусутте пана ‘‘брахмуджугатто’’типа̄т̣хо. тадат̣т̣хакатха̄йан̃ча брахмуджугаттоти брахма̄ вийа уджугатто уджумева уггатадӣгхасарӣроти виварати. там̣ пана сандха̄йа брахмуджуггаттабха̄воти вуттам̣.

айам̣ панеттха вачанаттхо. джха̄на̄дигун̣ехи упарӯпарибрӯхати вад̣д̣хатӣти брахма̄. брӯхадха̄ту вад̣д̣хане ма, арати аван̇кабха̄вена паваттатӣти уджу, аван̇ко. арадха̄ту гатийам̣ джупаччайо. арисса уа̄десо. уддхам̣ гаччхати па̄пун̣а̄тӣти уггато. упубба гамудха̄ту гатийам̣ то. а̄хито а̄ропито ахам̣ ма̄но еттха̄ти атта̄, сарӣро. а̄пубба дха̄ дха̄ту ропане манипаччайо тупаччайо ва̄. дхасса то. масса то. атха ва̄ сукхадуккхам̣ адати анубхаватӣти атта̄. ададха̄ту анубхаване манипаччайо. качча̄йанасаддасаттхе пана ‘‘сукхадуккхам̣ адати бхаккхатӣти атта̄, джа̄тиджара̄маран̣а̄дӣхи адийате бхаккхийатети ва̄ атта̄. а̄тума̄’’ти вуттам̣. кхйа̄дӣхи манимача това̄ти суттена падасиддхи ведитабба̄. атта̄ти абхидха̄нам̣ буддхи ча бхаванти етасма̄ти аттабха̄во, рӯпака̄йо. анут̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘а̄хито ахам̣ ма̄но еттха̄ти атта̄, соева бхавати уппаджджати на парапарикаппито вийа ниччоти аттабха̄во. атта̄ти ва̄ дит̣т̣хигатикехи гахетабба̄ка̄рена бхавати паваттатӣти аттабха̄во’’ти вуттам̣. брахмуно уджумева уггато аттабха̄во вийа уджумева уггато аттабха̄во йасса соти брахмуджуггаттабха̄во, сугато. йебхуййена хи сатта̄ кхандхе кат̣ийам̣ джа̄н̣усӯти тӣсу т̣ха̄несу наманти. тхокам̣ кат̣ийам̣ наманта̄ паччхато наманти. итаресу двӣсу т̣ха̄несу пурато. дӣгхасарӣра̄ панеке пасса̄ ван̇ка̄ хонти, еке мукхам̣ уннаметва̄ наккхатта̄ни ган̣айанта̄ вийа чаранти, еке аппамам̣салохита̄ сӯласадиса̄ хонти, паведхама̄на̄ гаччханти, татха̄гато пана уджумева уггантва̄ дӣгхаппама̄н̣о деванагаре усситасуван̣н̣а торан̣ам̣ вийа хоти. тасма̄ брахмуджуггаттабха̄воти тхомети.

нӣлаккхӣти нӣлааккхӣти падаччхедо. атинӣланеттена саманна̄гатоти аттхо. иккхати пассати анена рӯпа̄рамман̣ам̣ самависамам̣ ва̄ти аккхи, неттам̣. иккхадха̄ту дассане и. исса аттам̣. нӣла̄ атинӣла̄ аккхи нетта̄ йасса̄ти нӣлаккхи, сугато. бхагавато хи на сакаланӣлаккхива хоти. нӣлайуттат̣т̣ха̄не панасса умма̄рапуппхасадисена ативисуддхена нӣлаван̣н̣ена саманна̄гата̄ни аккхӣни хонти. пӣтайуттат̣т̣ха̄не кан̣ика̄рапуппхасадисена лохитаван̣н̣ена. лохитайуттат̣т̣ха̄не бандхуджӣвакапуппхасадисена лохитаван̣н̣ена. сета йуттат̣т̣ха̄не осадхита̄ракасадисена сетаван̣н̣ена. ка̄л̣а йуттат̣т̣ха̄не адда̄рит̣т̣хакасадисена ка̄л̣аван̣н̣ена саманна̄гата̄ни суван̣н̣авима̄не уггха̄т̣итаман̣исӣхапан̃джарасадиса̄ни кха̄йанти. вуттан̃хи маха̄ниддесе ‘‘мам̣сачаккхумхи бхагавато пан̃чаван̣н̣а̄ сам̣виджджанти. нӣло ча ван̣н̣о, пӣтако ча ван̣н̣о, лохитако ча ван̣н̣о, кан̣хо ча ван̣н̣о, ода̄то ча ван̣н̣о аккхилома̄ни ча бхагавато, йаттха ча аккхи лома̄ни патит̣т̣хита̄ни. там̣ нӣлам̣ хоти сунӣлам̣ па̄са̄дикам̣ дассанеййам̣ умма̄рапуппхасама̄нам̣. тасса парато пӣтакам̣ хоти супӣтакам̣ суван̣н̣аван̣н̣ам̣ па̄са̄дикам̣ дассанеййам̣ кан̣ика̄рапуппхасама̄нам̣. убхато аккхикут̣а̄ни бхагавато лохитака̄ни хонти сулохика̄ни па̄са̄дика̄ни дассанеййа̄ни индагопакасама̄на̄ни. маджджхе кан̣хам̣ хоти сукан̣хам̣ алӯкхам̣ суддхам̣ па̄са̄дикам̣ дассанеййам̣ адда̄рит̣т̣хака сама̄нам̣. тасса парато ода̄там̣ хоти суода̄там̣ сетам̣ пан̣д̣арам̣ па̄са̄дикам̣ дассанеййам̣ осадхита̄ракасама̄на’’нти. бхагава̄ пана тена мам̣сачаккхуна̄ чатуран̇гасаманна̄гате андхака̄репи саманта̄ йоджанам̣ пассати дива̄ чева раттин̃ча.

вуттан̃хи маха̄ниддесе

‘‘тена бхагава̄ па̄катикена мам̣сачаккхуна̄ аттабха̄ва парийа̄паннена пуримасучаритакамма̄бхиниббаттена саманта̄ йоджанам̣ пассати дива̄ чева раттин̃ча. йада̄пи чатуран̇гасаманна̄гато андхака̄ро хоти, сӯрийо ча аттхан̇гамито хоти, ка̄л̣апаккхо ча упосатхо хоти, тиббо ча ванасан̣д̣о хоти, маха̄ ча ка̄л̣амегхо аббхут̣т̣хито хоти, еварӯпепи чатуран̇гасаманна̄гате андхака̄ре саманта̄ йоджанам̣ пассати. наттхи со кут̣т̣о ва̄ кава̄т̣ам̣ ва̄ па̄ка̄ро ва̄ паббато ва̄ гаччхо ва̄ лата̄ ва̄ а̄варан̣ам̣ рӯпа̄нам̣ дассана̄йа̄’’ти. тасма̄ упалаккхан̣анайена нӣлаккхӣти тхомети.

дӣгхапан̣хӣти а̄йатапан̣хи. парипун̣н̣апан̣хӣти аттхо. пасати ба̄дхати анена паресанти пан̣хи, па̄дасса паччха̄бха̄го. пасадха̄ту ба̄дхане н̣и. сасса хо. н̣ва̄димоггалла̄не пана ‘‘пан̣а бйаваха̄ратхутӣсу хи пан̣ийати воха̄рийатӣти пан̣хи, па̄дасса паччха̄бха̄го’’ти вуттам̣. дӣгха̄ пан̣хи йасса соти дӣгхапан̣хи, сугато. йатха̄ хи ан̃н̃есам̣ агга па̄до дӣгхо хоти. пан̣химаттхаке джан̇гха̄ патит̣т̣ха̄ти пан̣хим̣ таччхетва̄ т̣хапита̄ вийа хоти. на евам̣ татха̄гатасса. татха̄гатасса пана чатӯсу кот̣т̣ха̄сесу две кот̣т̣ха̄са̄ аггапа̄да̄ хонти. татийе кот̣т̣ха̄се джан̇гха̄ патит̣т̣ха̄ти. чатуттхе кот̣т̣ха̄се а̄раггена ват̣т̣етва̄ т̣хапита̄ вийа раттакамбале ген̣д̣укасадиса̄ пан̣хи хоти. тасма̄ дӣгхапан̣хӣти тхомети.

сукхумамалачхавӣти сукхума амала чхавӣти падаччхедо. сан̣хамалависуддхатачо сан̣хамалавирахитатачо ва̄ти аттхо. еттха ча сукхумасаддо сан̣хава̄чако аниппханнапа̄т̣ипадико. атха ва̄ сукхайати сан̣хабха̄вена̄ти сукхумам̣, сан̣хам̣. сукхадха̄ту таккарийам̣ умапаччайо. там̣саман̇гӣпуггалам̣ килит̣т̣хам̣ малати дха̄ретӣти малам̣, раджа̄дималам̣. маладха̄ту дха̄ран̣е а, наттхи маламетисса̄ти амала̄, чхавӣ. мам̣сам̣ чха̄детӣти чхавӣ. чхада дха̄ту сам̣варан̣е равапаччайо ӣпаччайо ча. сукхума̄ сан̣ха̄ амала̄ малавирахита̄ чхавӣ йасса̄ти сукхумамалачхавӣ, сугато. бхагавато хи суван̣н̣асиниддхасан̣хасарӣратта̄ кан̃чанасаннибха тачатта̄ ча рӯпака̄йе падумапала̄се удакабиндху вийа раджоджаллам̣ ва̄ малам̣ ва̄ на лимпати. вуттан̃хи маджджхимапан̣н̣а̄се брахма̄йусутте

‘‘сукхумаччхавӣ кхо пана бхавам̣ готамо сукхуматта̄ чхавийа̄ раджоджаллам̣ ка̄йе на упалимпатӣ’’ти. тасма̄ сукхума малачхавӣти тхомети.

тхомйарасаггасаггӣти тхомйараса гаса аггӣти падаччхедо. тхомитабба расахаран̣асаттасахассанха̄рӯ уддхаггика̄ти аттхо. тхомийатӣти тхомйо, нха̄ру. тхомадха̄ту сӣла̄гха̄йам̣ н̣йо. мадхура̄дибхедам̣ расам̣ гасенти анто павесентӣти расаггаса̄, нха̄ру. расасаддӯпападагасадха̄ту адане а. атха ва̄ расам̣ гасати харати етехӣти расаггаса̄, нха̄ру. гасадха̄ту харан̣е а. дха̄тусаддо хи анекаттхо. расаггаса̄нам̣ агга̄ти расаггасагга̄, те еттха сантӣти расаггасаггӣ, нха̄ру. ассатхйаттхе ӣпаччайо. тхомйо расаггасаггӣ йасса соти тхомйарасаггасаггӣ, сугато. татха̄гатасса хи саттарасахаран̣исахасса̄ни уддхагга̄ни хутва̄ гӣва̄йамева пат̣имукка̄ни. тилапхаламаттопи а̄ха̄ро дживхагге т̣хапито саббам̣ ка̄йам̣ анупхарати. тенева маха̄падха̄нам̣ падахантасса екатан̣д̣ула̄дӣхипи кал̣а̄йайӯсапасатенапи ка̄йасса йа̄панам̣ хоти. ан̃н̃есам̣ пана татха̄ абха̄ва̄ на сакалака̄йам̣ оджа̄ пхарати. тена те бахва̄ба̄дха̄ хонти. идам̣ лаккхан̣ам̣ аппа̄ба̄дхата̄сан̇кха̄тасса ниссандапхалассавасена па̄кат̣ам̣ хоти, тасма̄ тхомйарасаггасаггӣти тхомети.

тевӣсатимаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

24. дутийага̄тха̄йам̣ джиноти пан̃чама̄раджитава̄ буддхо. тасса пана падасса самачатта̄лӣсаггадантотйа̄дӣхи падехи тулйалин̇гаттабха̄вена самбандхо. чатта̄лӣсаггадантоти чатта̄лӣсааггадантоти падаччхедо. самачатта̄лӣса уттамадантоти аттхо. еттха ча аггасаддо уттамава̄чако аниппханнапа̄т̣ипадико. атха ва̄ уттамабха̄вам̣ аджати гаччхатӣти агго, данто. дам̣сати видам̣сати бходжджаманена̄ти данто. дам̣садха̄ту дам̣сане та. тасса нто дха̄тванталопо. самачатта̄лӣсам̣ агго уттамо данто йасса̄ти чатта̄лӣсаггаданто, джино. упаримахануке патит̣т̣хита̄ данта̄ вӣсати хет̣т̣химе вӣсатӣти самачатта̄лӣсаданта̄ хонтӣти аттхо. ан̃н̃есан̃хи парипун̣н̣аданта̄нампи дваттим̣саданта̄ хонти. татха̄ гатасса пана чатта̄лӣсам̣. тасма̄ чатта̄лӣсаггадантоти тхомети.

самакалапанаджоти какачена чхиндитва̄ т̣хапито вийа самадантоти аттхо. лапати вадати етена̄ти лапанам̣, мукхам̣. лападха̄ту вадане йу. тасмим̣ лапане мукхе джа̄тоти лапанаджо, данто. таппурисасама̄сойам̣, самако лапанаджо данто йасса̄ти самакалапанаджо, джино. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘самаданто’’ти па̄т̣хо аттхи. айамеваттхо. ан̃н̃есан̃хи кечи данта̄ учча̄, кечи нӣча̄ти висама̄ хонти. татха̄гатасса пана айапат̣т̣ачхиннасан̇кхапат̣алам̣ вийа сама̄ хонти. тасма̄ самакалапанаджоти тхомети.

антарам̣саппапӣноти антараам̣сапӣноти падавибха̄го. га̄тха̄бандхавасена чханда̄нураккхан̣аттхам̣ пака̄ра̄гамам̣ катва̄ евам̣ вуттам̣. двиннам̣ ам̣са̄нам̣ кхандха̄нам̣ антарам̣ вемаджджхе парипун̣н̣апит̣т̣хиталоти аттхо. еттха ча ам̣сасаддо кхандхаттхе ваттати. вуттан̃хетам̣ абхидха̄наппадӣпика̄йам̣ ‘‘ам̣со ниттхи бхуджасиро, кхандхо тассандхи джатту та’’нти.

анати джӣвати етена̄ти ам̣со, кхандхо. анадха̄ту па̄н̣е сопаччайо. насса ниггахита̄десо. сарӣрасса авайавабха̄вена анати гаччхати паваттатӣти ва̄ ам̣со, двиннам̣ ам̣са̄нам̣ кхандха̄нам̣ антарам̣ вемаджджханти антарам̣со, пин̣ати пӯратӣти пӣно, пит̣т̣хиталам̣. пин̣адха̄ту пинане пӯран̣е ва̄ н̣а. н̣асса но. двиннам̣ ам̣са̄нам̣ кхандха̄нам̣ антарам̣ вемаджджхе пӣнам̣ парипун̣н̣ам̣ пит̣т̣хиталам̣ йасса̄ти антарам̣саппапӣно, джино. уттарападалопабахуббӣхисама̄сойам̣. ан̃н̃есан̃хи там̣ т̣ха̄нам̣ ниннам̣ хоти, две пит̣т̣хикот̣т̣а̄ па̄т̣иеккам̣ пан̃н̃а̄йанти. татха̄гатасса пана кат̣ито пат̣т̣ха̄йа мам̣сапат̣алам̣ йа̄ва кхандха̄ уггамма самусситасуван̣н̣апхалакам̣ вийа пит̣т̣хим̣ чха̄детва̄ патит̣т̣хитам̣. тасма̄ антарам̣саппапӣноти тхомети. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘читантарам̣со’’ти па̄т̣хо. тадат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘читантарам̣ соти антарам̣сам̣ вуччати двиннам̣ кот̣т̣а̄намантарам̣. там̣ парипун̣н̣а масса̄ти антарам̣со’’ти вуттам̣.

чаккенан̇китапа̄доти чаккена ан̇китапа̄доти падаччхедо. ат̣т̣хасатапа̄дачаккалаккхан̣ена лаккхитапа̄даталоти аттхо. чаккена ат̣т̣хасатапа̄дачаккена ан̇кито лаккхито па̄до йена соти чаккенан̇китапа̄до, джино. татийа̄бахуббӣхи сама̄сойам̣. ан̃н̃есан̃хи па̄датале ат̣т̣хасатапа̄дачакка лаккхан̣ам̣ наттхи. татха̄гатасса па̄даталеева вичитрам̣ ат̣т̣хасата па̄дачаккалаккхан̣ам̣ аттхи. тасма̄ чаккенан̇китапа̄доти тхомети.

вуттан̃хи брахма̄йусутте ‘‘хет̣т̣ха̄ кхо пана тасса бхото готамасса па̄даталесу чакка̄ни джа̄та̄ни сахасса̄ра̄ни санемика̄ни сана̄бхика̄ни сабба̄ка̄рапарипӯра̄нӣ’’ти. ат̣т̣хасатапа̄дачаккалаккхан̣асарӯпам̣ пана йо па̄дапан̇каджамудутталара̄ джикехӣти га̄тха̄ван̣н̣ана̄йам̣ вуттамева̄ти.

авирал̣адасаноти авивараданто. авиварадантена сампанноти аттхо. виварати пхуллатӣти вирал̣о. варадха̄ту пхулланел̣о. асси. на вирал̣о авирал̣о, наттхи вирал̣о етасса̄ти авирал̣о, данто. дам̣сати видам̣сати кха̄данӣйам̣ ва̄ бходжанӣйам̣ ва̄ етена̄ти дасано, данто. дам̣садха̄ту дам̣сане йу. ниггахиталопо. авирал̣о дасано данто йасса̄ти авирал̣адасано, джино. ан̃н̃есан̃хи кумбхила̄нам̣ вийа данта̄ вирал̣а̄ хонти. маччхамам̣са̄дӣни кха̄данта̄нам̣ дантантарам̣ пӯрати. татха̄гатасса пана канакалата̄йа самусса̄питаваджира панти вийа авирал̣а̄ тулика̄йа дасситапариччхеда̄ вийа данта̄ хонти, тасма̄ авирал̣адасаноти тхомети.

ма̄раджуссан̇кхапа̄доти ма̄раджи уссан̇кхапа̄доти падаччхедо. еттха ча ма̄раджӣти пан̃чама̄раджитава̄ буддхо каттубхӯто. со хи пан̃чама̄ре джитава̄ти ма̄раджӣти вуччати. уссан̇кхапа̄доти па̄дасса упари т̣хитена сан̇кхасадисатта̄ сан̇кхана̄микена гоппхакена саманна̄гатоти аттхо. сам̣сут̣т̣хум̣ патхавим̣ кханатӣти сан̇кхе. сам̣пуббакханудха̄ту авада̄ран̣е кви. апада̄нат̣т̣хакатха̄йам̣ пана ‘‘сам̣сут̣т̣хум̣ кха̄данто кхан̣анто гаччхатӣти сан̇кхе. самуддаджалапарийанте чарама̄но гаччхати чаратӣти аттхо’’ти вуттам̣. сан̇кхе вийа̄ти сан̇кхе, гоппхако. па̄дасса уддхам̣ упари т̣хитам̣ сан̇кхасадисам̣ гоппхака масса̄ти уссан̇кхапа̄до, джино. вуттан̃хи брахма̄йусуттат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘уддхам̣ патит̣т̣хитагоппхакатта̄ уссан̇кха̄ па̄да̄ асса̄ти уссан̇кхапа̄до’’ти. ан̃н̃есан̃хи пит̣т̣хипа̄де гоппхака̄ хонти. тена тесам̣ па̄да̄ а̄н̣ибаддха̄ вийа баддха̄ хонти. на йатха̄сукхам̣ париваттанти. гаччханта̄нам̣ па̄датала̄ни на диссанти. татха̄гатасса пана абхирӯхитва̄ упари гоппхака̄ патит̣т̣хаханти. тенасса на̄бхито пат̣т̣ха̄йа упаримака̄йо на̄ва̄йа т̣хапита суван̣н̣апат̣има̄ вийа ниччало хоти. адхока̄йова ин̃джати. сукхена па̄да̄ париваттанти. пуратопи паччхато убхайапассесупи т̣хатва̄ пассанта̄нам̣ па̄датала̄ни пан̃н̃а̄йанти. на хаттхӣнам̣ вийа паччхатойева̄ти. тасма̄ уссан̇кхапа̄доти тхомети.

тит̣т̣ханто нонамантобхайакарамудуна̄ джан̣н̣ука̄на̄ма сантоти еттха тит̣т̣ханто но наманто убхайа карамудуна̄ джан̣н̣ука̄ни а̄масантоти падавибха̄го. тит̣т̣хантоти т̣хитакова. нонамантоти анамама̄но хутва̄. убхайа карамудуна̄ти сукхумена хаттхадвайена. джан̣н̣ука̄нӣти джан̇гха̄ни. джа̄йати гамана̄гаманам̣ анена̄ти джан̣н̣у, джанадха̄ту джанане н̣у. соева джан̣н̣ука̄, джан̇гхорӯнам̣ сандхи лаббхати. та̄ни. а̄масантоти паримаджджитум̣ сакконто. еттха ча тит̣т̣ханто нонамантоти имина̄ татха̄гатасса акхуджджаава̄манабха̄во дӣпито. авасесаджана̄ хи кхуджджа̄ ва̄ хонти ва̄мана̄ ва̄. кхуджджа̄нам̣ упаримака̄йо апарипун̣н̣о хоти ва̄мана̄нам̣ хет̣т̣химака̄йо. те апарипун̣н̣ака̄йатта̄ на сакконти нонаманто джан̣н̣ука̄ни паримаджджитум̣. татха̄гато пана парипун̣н̣аубхайака̄йатта̄ саккоти, тасма̄ тит̣т̣ханто…пе… джан̣н̣ука̄ на̄масантоти тхомети.

ват̣т̣аккхандхоти суван̣н̣а̄лин̇го вийа самават̣т̣итагалико. вуттан̃хи брахма̄йусутте ‘‘самават̣т̣аккхандхо’’ти. париман̣д̣ала̄ ка̄рена ват̣т̣ати паваттатӣти ват̣т̣о, париман̣д̣ало. ват̣т̣адха̄ту ват̣т̣ане а. бходжанам̣ кха̄дати етена галена̄ти кхандхо, гало. кха̄дадха̄ту кха̄дане бхаккхане ва̄ квипаччайо. кха̄да̄магама̄нам̣ кхандхандхагандха̄ти суттена падасиддхи ведитабба̄. абхидха̄нат̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘кам̣ маттхакам̣ дадха̄тӣти кандхо. соева кака̄расса кхака̄ракаран̣авасена̄’’ти вуттам̣. ват̣т̣о самапариман̣д̣ало кхандхо гало йасса̄ти ват̣т̣аккхандхо, джино. йатха̄ хи еке кон̃ча̄ вийа бака̄ вийа вара̄ха̄ вийа ча дӣгхагала̄ ван̇кагала̄ путхугала̄ ча хонти. катханака̄ле сира̄джалам̣ пан̃н̃а̄йати. мандо саро никкхамати, на евам̣ тасса. татха̄гатасса пана суват̣т̣итасуван̣н̣а̄лин̇гасадисо кхандхо гало хоти. катханака̄ле сира̄джалам̣ на пан̃н̃а̄йати. мегхасса вийа гаджджато саро маха̄ хоти. тасма̄ ват̣т̣аккхандхоти тхомети.

пуна джиноти буддхо каттубхӯто. тасса пана падасса готарун̣апакхумакотйа̄дӣхи падехи тулйалин̇гаттабха̄вена самбандхо. готарун̣апакхумакоти там̣мухуттаджа̄таратта ваччхасса чаккхубхан̣д̣о вийа виппасанначаккхубхан̣д̣о, виппасанначаккхубхан̣д̣ена саманна̄гато ва̄. еттха ча пакхумакоти сакалам̣ чаккхубхан̣д̣ам̣ адхиппетам̣. чаккхубхан̣д̣анти чаккхупарива̄рам̣. чаккхубхан̣д̣анти аккхидаланти кечи. аккхидалапаттанти ваданти ан̃н̃е. аккхидале хи пана саддхим̣ аккхибимбанти ведитаббам̣. айам̣ панеттха вачанаттхо. патати чаккхум̣ парива̄рети етена̄ти пакхумам̣, памха̄дипарива̄рам̣. патадха̄ту парива̄ре умо. така̄расса кхо. атха ва̄ аккхино паккхадвайе джа̄танти пакхумам̣, памхам̣. джа̄татаддхите умо. паккхуманти ваттаббе кака̄ралопавасена пакхуманти вуччати. пакхумам̣йева пакхумако. готарун̣асса там̣мухуттаджа̄тараттаваччхасса пакхумам̣ вийа пакхумам̣ йасса соти готарун̣апакхумако, джино. готарун̣асса там̣мухуттаджа̄тараттаваччхасса пакхумасадисам̣ виппасанначаккхубхан̣д̣ам̣ аттхӣти аттхо. ан̃н̃есан̃хи аккхибхан̣д̣о апарипун̣н̣о хоти. хаттхимӯсикака̄ка̄дӣнам̣ аккхисадисехи виниггатехи гамбхӣрехипи аккхӣхи саманна̄гата̄. татха̄гатасса пана дховитва̄ маджджитва̄ т̣хапитаман̣игул̣ика̄ вийа мудусиниддханӣла сукхумапакхума̄чита̄ни аккхӣни хонти. тасма̄ готарун̣апакхумакоти тхомети.

сӣхапуббад̣д̣хака̄йоти сӣхасса пуббад̣д̣хака̄йо вийа парипун̣н̣ака̄йо. ва̄та̄тапа̄дипариссайам̣ сахати кхаматӣти сӣхо, сахадха̄ту кхамане а. ӣка̄ра̄гамо. атха ва̄ сӯкарамахим̣са̄дайо сатте хим̣сатӣти сӣхо. хим̣садха̄ту ханане н̣а. хим̣соти ваттаббе аккхаравипарийа̄йена сӣхоти вуччати. атха ва̄ саббирийа̄патхесу дал̣хавӣрийатта̄ сут̣т̣ху ӣхати ва̄йаматӣти сӣхо, кесарасӣхо. супубба ӣхадха̄ту чета̄йам̣ а. тена вуттам̣ садданӣтийам̣ ‘‘сахахим̣са ӣха̄васа̄, сӣхасаддагатим̣ ваде’’ти. сӣхасса пуббад̣д̣хе джа̄то ка̄йо вийа парипун̣н̣ака̄йо йасса̄ти сӣхапуббад̣д̣хака̄йо, джино. йатха̄ хи сӣхасса пуббад̣д̣хака̄йова парипун̣н̣о хоти, на евам̣ тасса. татха̄гатасса пана ка̄йо саббапарипун̣н̣оти аттхо. сӣхасса пана пуримака̄йова парипун̣н̣о хоти, паччхима ка̄йо апарипун̣н̣о. татха̄гатасса пана сӣхасса пуббад̣д̣хака̄йоива саббо ка̄йо парипун̣н̣о. сопи сӣхассева на таттха таттха винатунната̄дивасена дуссан̣т̣хита висан̣т̣хито. дӣгхайуттат̣т̣ха̄не пана дӣгхо. рассакисатхӯла ануват̣т̣итайуттат̣т̣ха̄несу татха̄видхова хоти. вуттан̃хетам̣ ‘‘мана̄пийе ча кхо бхиккхаве каммавипа̄ке паччупат̣т̣хите йехи ан̇гехи дӣгхехи собхати, та̄ни ан̇га̄ни тхӯла̄ни сан̣т̣хаханти. йехи ан̇гехи кисехи собхати, та̄ни ан̇га̄ни киса̄ни сан̣т̣хаханти. йехи ан̇гехи ват̣т̣ехи собхати, та̄ни ан̇га̄ни ват̣т̣а̄ни сан̣т̣хахантӣ’’ти. ити на̄на̄читтена пун̃н̃ачиттена читтито дасахи па̄рамӣхи саджджито татха̄гатасса аттабха̄во тасса локе саббасиппино ва̄ иддхиманто ва̄ патирӯпакампи ка̄тум̣ на сакконти. тасма̄ сӣхапуббад̣д̣хака̄йоти тхомети.

чатувӣсатимаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

25. татийа га̄тха̄йам̣ сугатоти буддхо каттубхӯто. тасса пана падасса саттаппӣнотйа̄дӣхи падехи тулйалин̇гаттабха̄вена самбандхо. саттаппӣноти двихаттхапа̄да ам̣сакӯт̣а екагалавасена саттасу т̣ха̄несу парипун̣н̣амам̣сикоти аттхо. а̄чарийа̄ пана парипун̣н̣адвихаттхапа̄да ам̣сакӯт̣а кхандхасан̇кха̄тасаттат̣т̣ха̄ноти аттхам̣ ваданти. мам̣сена пӣн̣ати парипӯратӣти пӣно. пӣн̣ате парипӯрате ва̄ пӣно. пӣн̣адха̄ту пӣн̣ане, пӯран̣е ва̄ н̣а. н̣асса но. две хаттхапит̣т̣хийо две па̄дапит̣т̣хийо две ам̣сакӯт̣а̄ни екагало ча̄ти саттасу т̣ха̄несу пӣно парипун̣н̣о мам̣со асса̄ти саттапӣно, сугато лаббхати. ан̃н̃есан̃хи хаттхапа̄дапит̣т̣хӣсу нха̄руджа̄ла̄ пан̃н̃а̄йанти ам̣сакӯт̣агалесу ат̣т̣хикот̣ийо. те манусса̄ пета̄ вийа кха̄йанти. на татха̄гато. татха̄гато пана саттасу т̣ха̄несу парипун̣н̣амам̣суссадатта̄ нигул̣анха̄руджа̄лехи хаттхапит̣т̣ха̄дӣхи ват̣т̣етва̄ т̣хапитасуван̣н̣аван̣н̣а̄лин̇гасадисена галена сӣла̄рӯпакам̣ вийа читтакаммарӯпакам̣ вийа ча кха̄йати, тасма̄ саттаппӣноти тхомети.

брахма̄йусутте пана ‘‘саттуссадо’’ти па̄т̣хо. тасса пана саттасу т̣ха̄несу парипун̣н̣амам̣суссадоти аттхо дат̣т̣хаббо.

дӣгхан̇гулӣти дӣгхаан̇гулӣти падаччхедо. самаа̄йатахаттха па̄дан̇гулӣти аттхо. ан̇гати уддхам̣ гаччхатӣти ан̇гули. ан̇гати там̣ там̣ ка̄йан̇гам̣ пара̄масати ета̄йа̄ти ва̄ ан̇гули, караса̄кха̄. агидха̄ту гатийам̣ улипаччайо. атха ва̄ ан̇гам̣ ка̄йан̇гам̣ улати гаччхати пара̄масати ета̄йа̄ти ан̇гули, караса̄кха̄. ан̇га саддӯпападауладха̄ту гатийам̣ и. самадӣгха̄ ан̇гули хаттха па̄дан̇гули йасса соти дӣгхан̇гули, сугато. самадӣгха̄ хаттхапа̄дан̇гули аттхӣти аттхо. йатха̄ хи ан̃н̃есам̣ ка̄чи ан̇гули дӣгха̄ хоти ка̄чи расса̄, на евам̣ татха̄гатасса. татха̄гатасса пана маккат̣ассева дӣгхахаттхапа̄дан̇гулийо мӯле тхӯла̄ анупуббена гантва̄ агге танука̄ ниййа̄сателена маддитва̄ ват̣т̣итахарита̄лават̣т̣асадиса̄ хонти. тасма̄ дӣгхан̇гулӣти тхомети. матха̄ти маатха̄ти падаччхедо. мака̄ро хи падасандхикаро. атха̄ти аттхантаре нипа̄то. тадан̃н̃анти аттхо.

ломакӯпекаломоти ломакӯпаекаломоти падаччхедо. екекаломакӯпе екекаджа̄таломоти аттхо. чаммамам̣сам̣ луна̄ти чхиндатӣти ломо, вад̣д̣хама̄нам̣ лунитаббанти ва̄ ломо, лӯдха̄ту чхедане манипаччайо. кувуччати удакам̣, там̣ па̄ти раккхатӣти кӯпо. купуббапа̄дха̄ту раккхане кви. усса дӣгхо. кӯпо вийа̄ти кӯпо, атха ва̄ кувуччати ломам̣, там̣ па̄ти раккхатӣти кӯпо. абхидха̄нат̣ӣка̄йам̣ пана ‘‘кусадде по. дӣгха̄ди. кӯпо. кена убхатӣти ва̄ кӯпо. бхасса по’’ти вуттам̣. ломасса кӯпо ломакӯпо. тасмим̣ тасмим̣ джа̄то екека ломо йасса̄ти ломакӯпекаломо, сугато. йатха̄ хи ан̃н̃есам̣ екекасмимпи ломакӯпе анека̄ни лома̄ни джа̄йанти, на евам̣ татха̄гатасса. татха̄гатасса пана екекасмим̣ ломакӯпе екекаломо джа̄йати. вуттан̃хи брахма̄йусутте ‘‘екекаломо кхо пана бхавам̣ готамо. екека̄ни лома̄ни ломакӯпесу джа̄та̄ нӣ’’ти. тасма̄ ломакӯпекаломоти тхомети.

сампаннода̄тада̄т̣хоти сампанноода̄тада̄т̣хоти падаччхедо. сампаннасуккада̄т̣хоти аттхо. сампаджджатӣти сампанно. сам̣пуббапададха̄ту гатийам̣ та. тасса анно. авада̄йати авакхан̣д̣ийати ан̃н̃аван̣н̣обха̄санти ода̄то. авапубба да̄дха̄ту авакхан̣д̣ане та. дам̣сати одана̄дим̣ ета̄йа̄ти да̄т̣хо, дантависесо. дам̣садха̄ту дам̣сане т̣хо. дам̣сисса да̄. сампанно ча ода̄то ча да̄т̣хо йасса̄ти сампанно да̄тада̄т̣хо, сугато. ан̃н̃есан̃хи пӯтиданта̄ ут̣т̣хаханти. тена ка̄чи да̄т̣ха̄ ка̄л̣а̄пи виван̣н̣а̄пи хонти. татха̄гато пана суккада̄т̣хо осадхита̄ракампи атиккамма вирочама̄на̄йа пабха̄йа саманна̄гатада̄т̣хо хоти. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘сусуккада̄т̣хо’’ти па̄т̣хо. айамеваттхо. тасма̄ сампаннода̄тада̄т̣хоти тхомети.

канакасаматачоти суван̣н̣ена садисачаммо. канати диббати обха̄сена̄ти канакам̣. канийати иччхийати мануссе хӣти ва̄ канакам̣, суван̣н̣ам̣. канадха̄ту диттигатикантӣсу акапаччайо, сам̣садисена амати гаччхати паваттатӣти самам̣. сам̣пуббаамадха̄ту гатийам̣ а. тачати мам̣сам̣ чха̄дети сам̣варати ва̄ти тачо, тачати диббати суван̣н̣обха̄сена̄ти ва̄ тачо, чаммам̣. тачадха̄ту сам̣варан̣адиттӣсу а. канакена суван̣н̣ена само садисо тачо йасса̄ти канака саматачо, сугато. йатха̄ хи ан̃н̃есам̣ тачо кочи нӣлатачо сетатачо пӣтатачо хоти, на евам̣ татха̄гатасса. татха̄гатасса пана джа̄тихин̇гулакена маджджитва̄ нисада̄йа гхам̣ситва̄ герукапарикаммам̣ катва̄ т̣хапита гханасуван̣н̣арӯпакам̣ вийа кан̃чанасадисатачо хоти. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘суван̣н̣аван̣н̣о кан̃чанасаннибхаттачо’’ти вутто. еттха ча суван̣н̣аван̣н̣о вийа ван̣н̣о йасса̄ти суван̣н̣аван̣н̣о, кан̃чанена саннибхам̣ садисам̣ тачамасса̄ти кан̃чанасаннибхаттачоти вачанаттхо ка̄таббо. еттха ча суван̣н̣аван̣н̣анти имина̄ татха̄гатасса гханасиниддхасан̣хасарӣратам̣ дассети. кан̃чанасаннибхаттачоти имина̄ чхавиван̣н̣ам̣ дассети. атха ва̄ вевачанаметам̣ пададвайам̣. тасма̄ канакасаматачоти тхомети.

нӣламуддхаггаломоти нӣлам̣ уддхам̣ аггаломоти падаччхедо. нӣлам̣ уддхам̣ агга̄ кот̣и хутва̄ мукхасобхам̣ уллокайама̄но вийа т̣хиталомо, нӣла̄ни уддхам̣ агга̄ни кот̣ӣни хутва̄ т̣хита̄ни лома̄ни йасса̄ти нӣламуддхаггаломо, сугато. йатха̄ хи ан̃н̃есам̣ лома̄ни хет̣т̣ха̄ агга̄ни хутва̄ тит̣т̣ханти, на евам̣ татха̄гатасса. татха̄гатасса пана лома̄ни а̄ват̣т̣апарийоса̄не уддхам̣ агга̄ни хутва̄ мукхасобхам̣ уллокайама̄на̄ни вийа тит̣т̣ханти. вуттан̃хетам̣ брахма̄йусутте ‘‘уддхаггаломо бхавам̣ готамо. уддхагга̄ни лома̄ни джа̄та̄ни нӣла̄ни ан̃джанаван̣н̣а̄ни кун̣д̣ала̄ват̣т̣а̄ни падаккхин̣а̄ват̣т̣акаджа̄та̄нӣ’’ти. тасма̄ нӣламуддхаггаломоти тхомети.

самбуддхоти татха̄гато. со хи анан̃н̃абуддхо хутва̄ са̄мам̣йева чатта̄ри сачча̄ни буджджхатӣти самбуддхоти вуччати. тасса пана падасса тхӯладживхотйа̄дӣхи тӣхи падехи тулйалин̇гаттабха̄вена самбандхо.

тхӯладживхоти мудудӣгхапутхула дживха̄йа сампанноти аттхо. га̄тха̄бандхавасена хи мудудӣгхасаддалопам̣ катва̄ евам̣ вуттам̣. тена вуттам̣ ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘мудудживха̄ дӣгха̄ тхӯла̄ ван̣н̣а сампанна̄’’ти. тхӯлати брӯхатӣти тхӯла̄, дживха̄. тхӯладха̄ту буддхийам̣ а. джӣвати па̄н̣ам̣ дха̄ретӣти дживха̄, расана̄. джӣвадха̄ту па̄н̣адха̄ран̣е хапаччайо. джӣванти сатта̄ етена расена̄ти джӣвитам̣, чхаббидхарасо. там̣ авха̄йатӣти дживха̄, дживха̄паса̄дарӯпам̣. самбха̄радживха̄ т̣ха̄нӯпача̄рена лаббхати. джӣвитасаддӯпапада авхадха̄ту авха̄йане а. джӣвитаавха̄ти ваттаббе нируттинайена витасаддалопам̣ катва̄ дживха̄ти вуттам̣. тхӯла̄ маханта̄ дӣгха̄ мудука̄ дживха̄ йасса̄ти тхӯладживхо, самбуддхо. ан̃н̃есан̃хи дживха̄ тхӯла̄пи хоти киса̄пи расса̄пи тхаддха̄пи висама̄пи. татха̄гатасса пана мудудживха̄ дӣгха̄ путхула̄ ван̣н̣а сампанна̄ хоти. со там̣ лаккхан̣ам̣ парийеситум̣ а̄гата̄нам̣ брахма̄йубра̄хман̣а̄дӣнам̣ кан̇кха̄виноданаттхам̣ дживха̄йа мудукатта̄ там̣ дживхам̣ катхинасӯчи вийа ват̣т̣етва̄ убхопи на̄сика̄сота̄ни пара̄масати, дӣгхатта̄ убхо кан̣н̣асота̄ни пара̄масати, путхулатта̄ кесантапарийоса̄нам̣ кевалампи нала̄т̣ам̣ пат̣иччха̄дети, евам̣ тасса̄ мудудӣгхапутхулабха̄вам̣ пака̄сенто кан̇кха̄винодети, евам̣ тилаккхан̣асампаннам̣ дживхам̣ сандха̄йа тхӯла дживхоти тхомети. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘пахӯтадживхо’’ти па̄т̣хо. айамеваттхо.

атха̄ти аттхантараттхе нипа̄то. тадан̃н̃анти аттхо. сӣхаханукоти сӣхасса хет̣т̣ха̄ хану вийа парипун̣н̣а хануко. сӣхасаддаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. ханати одана̄дӣнам̣ ван̣н̣ависесам̣ на̄сетӣти хану. ханадха̄ту хим̣са̄йам̣ у. сӣхасса хет̣т̣ха̄ хану вийа хану йасса̄ти сӣхахануко, самбуддхо. сама̄санте ко. сӣхасса хи хет̣т̣химаханумева парипун̣н̣ам̣ хоти, на упаримам̣. татха̄гатасса пана сӣхасса хет̣т̣химам̣ вийа двепи парипун̣н̣а̄ни два̄дасийам̣ паккхасса чандасадиса̄ни хонти. тасма̄ сӣхаханукоти тхомети.

джа̄ликаппа̄дахаттхоти кусалена вад̣д̣хакина̄ ва̄тапа̄не самма̄йоджитаджа̄лам̣ вийа чаммена аппат̣ибаддхахаттхапа̄дан̇гулантаро. джалати диббатӣти джа̄лам̣, джаладха̄ту диттийам̣ н̣а. джа̄лам̣ асса аттхи тасмим̣ ва̄ виджджатӣти джа̄ликам̣, ва̄тапа̄нам̣. ассатхйаттхе н̣ико. атха ва̄ джа̄лам̣ ева джа̄ликам̣. паджджати гаччхати етена̄ти па̄до, чаран̣о. пададха̄ту гамане н̣а. там̣ там̣ бха̄рам̣ харатӣти хаттхо, каро. харадха̄ту харан̣е тхо. джа̄ликам̣ вийа хаттхапа̄дан̇гулантарам̣ йасса̄ти джа̄ликаппа̄дахаттхо, самбуддхо. кусалена вад̣д̣хакина̄ ва̄тапа̄не самма̄йоджита̄ни джа̄ласадиса̄ни хаттхапа̄дан̇гулантара̄ни хонти. на ча чаммена пат̣ибаддхаан̇гулантара̄нӣти аттхо. еттха джа̄ликаппа̄дахаттхан̇гулантаранти ваттаббе уттарападалопена евам̣ вуттам̣. чаммена пат̣ибаддхахаттхапа̄дан̇гулантаро хи пхан̣ахаттхако пурисадосена упахато паббаджджампи на лабхати. татха̄гатасса пана чатассо хаттхан̇гулийо пан̃чапи па̄дан̇гулийо екаппама̄н̣а̄ хонти. та̄сам̣ екаппама̄н̣а та̄йа йавалаккхан̣ам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пат̣ивиджджхитва̄ тит̣т̣хати. атхасса хаттхапа̄да̄ кусалена вад̣д̣хакина̄ самма̄йоджитаджа̄лава̄та па̄насадиса̄ хонти, тасма̄ джа̄ликаппа̄дахаттхоти тхомети. па̄л̣ийам̣ пана ‘‘джа̄лахаттхапа̄до’’ти па̄т̣хо. айамеваттхо.

на̄тхоти буддхо каттувасена. со хи на̄тхати винеййа̄нам̣ хитапат̣ипаттим̣ йа̄чати, парасанта̄нагатам̣ ва̄ килесабйасам̣ упата̄пети, парамена читтиссарийена саманна̄ гато. саббасатте ва̄ гун̣ехи ӣсати абхибхавати, венеййа̄нам̣ хитасукхам̣ ва̄ а̄сӣсатӣти на̄тхоти вуччати. вуттан̃хи садданӣтийам̣ ‘‘на̄тхадха̄ту йа̄чане упата̄пе иссарийе а̄сисане ча̄ти чатӯсваттхесу паваттатӣ’’ти.

тасса пана падасса ун̣хӣсасӣсотипадена тулйалин̇гаттабха̄вена самбандхо. ун̣хӣсасӣсоти ран̃н̃о баддхаун̣хӣса пат̣т̣о вийа вирочама̄но пакатимам̣сапин̣д̣асан̇кха̄то ун̣хӣсапат̣т̣асӣсо. нала̄т̣е нахийати бандхийатӣти ун̣хӣсо. упуббанахадха̄ту бандхане, ӣсо. ван̣н̣авика̄ро. вуттан̃хи джа̄линийам̣

‘‘ван̣н̣а̄гамо ван̣н̣авипарийа̄йо,

две ча̄паре ван̣н̣авика̄рана̄са̄;

дха̄тӯнаматтха̄тисайена його,

тадуччате пан̃чавидхам̣ нирутти’’нти.

таттха ча авиджджама̄насса а̄гама̄ ван̣н̣а̄гамо на̄ма. виджджама̄нааккхара̄нам̣ хет̣т̣хупарийа̄йавасена ван̣н̣авипарийа̄йо на̄ма. ан̃н̃аккхарасса ан̃н̃аккхара̄паджджаната̄ ван̣н̣авика̄ро на̄ма. виджджама̄наккхаравина̄со ван̣н̣авина̄со на̄ма. таттха таттха йатха̄йогам̣ висесаттхайого дха̄тӯнам̣ аттха̄тисайа його на̄ма̄ти адхиппа̄йо. еттха пана нака̄расса н̣ака̄рам̣ кататта̄ ван̣н̣авика̄роти дат̣т̣хаббо. ма̄ла̄дим̣ сийати бандхийатӣти сӣсо, уттаман̇го. сидха̄ту бандхане ӣсо. ра̄джӯнам̣ ун̣хӣсапат̣т̣ена вет̣хитасӣсо вийа сӣсо йасса̄ти ун̣хӣсасӣсо. атха ва̄ ра̄джӯнам̣ ун̣хӣсам̣ вийа саббаттха париман̣д̣аласӣсо йасса̄ти ун̣хӣсасӣсо, на̄тхо.

вуттан̃хи брахма̄йусуттат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘ун̣хӣсасӣсоти идам̣ парипун̣н̣анала̄т̣ан̃чева парипун̣н̣асӣсан̃ча̄ти две аттхавасе пат̣ичча вуттам̣. татха̄гатасса хи даккхин̣акан̣н̣ачӯл̣икато пат̣т̣ха̄йа мам̣сапат̣ам̣ ут̣т̣хахитва̄ сакалам̣ нала̄т̣ам̣ чха̄дайама̄нам̣ пӯрайама̄нам̣ гантва̄ ва̄макан̣н̣ачӯл̣ика̄йа патит̣т̣хитам̣. ран̃н̃о баддхаун̣хӣсапат̣т̣о вийа вирочати. паччхимабхавикабодхисатта̄нам̣ кира имам̣ лаккхан̣ам̣ видитва̄ ра̄джӯнам̣ ун̣хӣсапат̣т̣ам̣ акам̣су. айам̣ та̄ва еко аттхо. ан̃н̃е пана джана̄ апарипун̣н̣асӣса̄ хонти. кечи каписӣса̄, кечи пхаласӣса̄, кечи ат̣т̣хисӣса̄, кечи тумба сӣса̄, кечи паббха̄расӣса̄. татха̄гатасса пана а̄раггена ват̣т̣етва̄ т̣хапитам̣ вийа супарипун̣н̣ам̣ удакапуппхуласадисам̣ сӣсам̣ хоти. таттха пуриманайена ун̣хӣсавет̣хитасӣсо вийа̄ти ун̣хӣсасӣсо. дутийанайена ун̣хӣсам̣ вийа саббаттха париман̣д̣ала сӣсоти ун̣хӣсасӣсо’’ти. тат̣т̣ӣка̄йан̃ча ‘‘две аттха васе пат̣ичча вуттанти, йасма̄ буддха̄ чаккаваттино ча парипун̣н̣а нала̄т̣ата̄йа парипун̣н̣асӣсабимбата̄йа ун̣хӣсасӣса̄ти вуччанти. тасма̄ те две аттхавасе пат̣ичча ун̣хӣсасӣсоти вутта’’нти ван̣н̣ети. тасма̄ ун̣хӣсасӣсоти тхомети.

итигун̣асахитанти имина̄ вуттаппака̄рена нигродхабимботйа̄дина̄ дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣агун̣ена сампаннам̣. итиевам̣ вуттаппака̄рам̣ гун̣ам̣ итигун̣ам̣. тена саха ито паттоти итигун̣асахито, махесӣ. ан̃н̃е хи дваттим̣са маха̄пурисалаккхан̣ехи сампанна̄ на хонти, чаккаваттира̄джа̄но маха̄пурисалаккхан̣ехи сампанна̄пи т̣хапетва̄ косохитаваттха гуйхалаккхан̣ам̣ авасесехи сампанна̄ хонти. татха̄гатойева саббамаха̄пурисалаккхан̣ехи саманна̄гато. тасма̄ бхагавантам̣йева итигун̣асахитанти тхоманам̣ арахатӣти вуттам̣ хоти. там̣ махесинти сӣлаккхандха̄дике ча нибба̄нан̃ча есати гавесатӣти махесӣ. там̣ махесим̣ ахам̣ тӣхи два̄рехи нама̄ми ванда̄мӣти самбандхо.

пан̃чавӣсатимаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

23. айам̣ пана има̄су тӣсу га̄тха̄су сан̇кхепаттхайоджана̄. буддхо каттубхӯто нигродхабимбо нигродхасса париман̣д̣ало вийа париман̣д̣аласарӣро мудукарачаран̣о сан̣хахаттхапа̄до, брахмагхосо брахмуно саро вийа ат̣т̣хан̇гасампаннасараванто, ен̣иджан̇гха̄ ен̣имигасса джан̇гха̄ вийа суват̣т̣аджа̄н̣уко, косаччха̄дан̇гаджа̄то усабхава̄ран̣а̄ дӣнам̣ ан̇гаджа̄то вийа суван̣н̣ападумакан̣н̣икасадисена ваттхакосена пат̣иччханнена гуйхан̇гаджа̄тена саманна̄гато, пунарапи пунаапи, сугато буддхо суппатит̣т̣хитапа̄до суван̣н̣а па̄дукаталамива бхӯмийам̣ самам̣ сут̣т̣ху патит̣т̣хитапа̄до, мӯдо да̄тун̣н̣аломо бхамукантаре джа̄то сан̣хасукхумо сето суддхо ун̣н̣аломаванто, атхамапи тадан̃н̃ам̣апи, сугато буддхо, брахмуджуггаттабха̄во брахмуно уджууггата аттабха̄во вийа уджумева аттабха̄во, нӣлаккхӣ атинӣланеттена саманна̄гато, дӣгхапан̣хи а̄йатапан̣хи парипун̣н̣апан̣хи ва̄, сукхумамалачхавӣ сан̣хамалависуддхатачо сан̣хамала вирахитатачо ва̄, тхомйарасаггасаггӣ тхомитаббасаттара сахаран̣асахассанха̄рууддхаггика̄.

24. джино пан̃чама̄раджитава̄ буддхо, чатта̄лӣсаггаданто самачатта̄лӣсауттамаданто, самакалапанаджо какачена чхиндитва̄ т̣хапито вийа самаданто, антарам̣саппапӣно двиннам̣ ам̣са̄нам̣ кхандха̄нам̣ антарам̣ вемаджджхе парипун̣н̣апит̣т̣хитало, чаккенан̇китапа̄до ат̣т̣хасатапа̄дачаккалаккхан̣ена лаккхита па̄датало, авирал̣адасано авиварадантена сампанно, ма̄раджи пан̃чама̄раджитава̄ буддхо, уссан̇кхапа̄до па̄дасса упари т̣хитена сан̇кхасадисатта̄ сан̇кхана̄микена гоппхакена саманна̄гато, тит̣т̣ханто т̣хитакова нонаманто анамама̄но хутва̄ убхайакарамудуна̄ сукхумена хаттхадвайена джан̣н̣ука̄ни джан̇гха̄ни а̄масанто паримаджджитум̣ сакконто, ват̣т̣аккхандхо суван̣н̣а̄лин̇го вийа самават̣т̣итагалико, готарун̣а пакхумако там̣мухуттаджа̄тараттаваччхасса чаккхубхан̣д̣о вийа виппасанначаккхубхан̣д̣о, виппасанначаккхубхан̣д̣ена саманна̄гато ва̄, сӣхапуббад̣д̣хака̄йо сӣхасса пуббад̣д̣хака̄йо вийа парипун̣н̣ака̄йо.

25. сугато буддхо, саттапӣно двихаттхапа̄даам̣сакӯт̣аекагалавасена саттасу т̣ха̄несу парипун̣н̣амам̣сико, дӣгхан̇гули самаа̄йатахаттхапа̄дан̇гули, атха тадан̃н̃ам̣ лома кӯпекаломо екекаломакӯпе екекаджа̄таломо, сампаннода̄тада̄т̣хо сампаннасуккада̄т̣хо, канака саматачо суван̣н̣ена садисачаммо нӣламуддхаггаломо нӣлам̣ уддхам̣ агга̄ кот̣и хутва̄ мукхасобхам̣ уллокайама̄но вийа т̣хиталомо, самбуддхо татха̄гато, тхӯладживхо мудудӣгхапутхуладживха̄йа сампанно, атха тадан̃н̃ам̣, сӣхахануко сӣхасса хет̣т̣ха̄хану вийа парипун̣н̣ахануко, джа̄ликаппа̄да хаттхо кусалена вад̣д̣хакина̄ ва̄тапа̄не самма̄йоджита джа̄лам̣ вийа чаммена аппат̣ибаддхахаттхапа̄дан̇гулантаро, на̄тхо буддхо, ун̣хӣсасӣсо ран̃н̃о ун̣хӣсапат̣т̣о вийа вирочама̄но пакатимам̣сапин̣д̣асан̇кха̄то ун̣хӣсапат̣т̣асӣсо, ити гун̣асахитам̣ евам̣ имина̄ вуттаппака̄рена дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣агун̣ена саманна̄гатам̣ там̣ махесим̣ буддхам̣ тӣхи два̄рехи ахам̣ нама̄ми ванда̄мӣти.

тӣсу га̄тха̄су сан̇кхепаттхайоджана̄ саматта̄.

имиссам̣ пана намакка̄рапа̄л̣ийам̣ дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣ам̣ буддхавачанапа̄л̣ийам̣ а̄гатанайа̄нуккамена на вуттам̣. га̄тха̄бандхавасена чханда̄нураккхан̣аттхамева пана нигродхабимботйа̄дина̄ аккамена вуттам̣. тасма̄ па̄тхеййавагге лаккхан̣асутте вуттам̣ дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣аккамам̣ сан̇кхепена дассайисса̄ма бахуссутапан̃н̃а̄вад̣д̣ханаттхам̣.

1

. буддхо суппатит̣т̣хитапа̄до 2. хет̣т̣ха̄па̄даталесу чаккаджа̄то 3. а̄йатапан̣хи 4. дӣгхан̇гули 5. мудуталуна хаттхапа̄до 6. джа̄лахаттхапа̄до 7. уссан̇кхапа̄до 8. ен̣иджан̇гхо 9. т̣хитакова анонаманто убхохи па̄н̣италехи джа̄н̣ука̄ни паримасати 10. косохита ваттхагуйхо 11. суван̣н̣аван̣н̣о кан̃чанасаннибхаттачо 12. сукхумаччхавӣ 13. екекаломакӯпесу екекаломо 14. нӣламуддхаггаломо 15. брахмуджугатто 16. саттуссадо 17. сӣхапуббад̣д̣хака̄йо 18. читантарам̣со 19. нигродхапариман̣д̣ало 20. самават̣т̣аккхандхо 21. расаггасаггӣ 22. сӣхахануко 23. чатта̄лӣсаданто 24. самаданто 25. авирал̣аданто 26. сусуккада̄т̣хо 27. пахута дживхо 28. брахмасаро 29. абхинӣланетто 30. гопа кхумо 31. ун̣н̣а̄ бхамукантаре джа̄та̄ ода̄та̄ мудутӯла саннибха̄ 32. ун̣хӣсасӣсоти дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣асса камо ведитаббо. има̄ни пана бхагавато дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣а̄ни па̄рамӣпун̃н̃акаммена йатха̄рахам̣ каммасариккхакам̣ лаббхантӣти ведитабба̄ни. та̄ни пана камма̄ни па̄тхеййавагге лаккхан̣асутте вутта̄ни, та̄ни панеттха олокетва̄ гахетабба̄нӣти.

тиссо ванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

26.

буддхобуддхотигхосо атидулабхатаро ка̄ катха̄ буддхабха̄во,

локе тасма̄ вибха̄вӣ вивидхахитасукхам̣ са̄дхаво паттхайанта̄;

ит̣т̣хам̣ аттхам̣ вахантам̣ суранарамахитам̣ ниббхайам̣ даккхин̣еййам̣,

лока̄нам̣ нандивад̣д̣хам̣ дасабаламасамам̣ там̣ намассанту ниччам̣.

26. евам̣ сугатантиа̄дӣхи пан̃чавӣсативанданага̄тха̄хи буддхасса пан̣а̄мам̣ катва̄ ида̄ни тасса вандане уййоджанам̣ каронто а̄ха буддхо буддхотигхосо тйа̄дига̄тхам̣. айам̣ пана саддхара̄га̄тха̄ти дат̣т̣хаббо.

таттха пана локе буддхо буддхоти гхосо атидулабхатаро буддхабха̄во ка̄ катха̄ти самбандхо. еттха ча локети мануссалоке тилоке ва̄ анантачаккава̄л̣а локе ва̄. буддхо буддхотигхосоти буддхо буддхо ити киттисаддо тхутисаддо ва̄. гхусанам̣ гхосо. гхусийати катхийатӣти ва̄ гхосо, киттисаддо. гхусадха̄ту садде н̣а. атха ва̄ гхусийати тхавийатӣти гхосо, тхутисаддо. тена вуттам̣ па̄ра̄джикан̣д̣ат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘киттисаддоти киттиева. тхутигхосо ва̄’’ти. буддхо буддхо ити паватто гхосо тхутигхосоти буддхобуддхотигхосо. атидулабхатароти ативийа дуллабхатамо. дуллабхатароти хи ваттаббе чханда̄нураккхан̣аттхам̣ лака̄ралопена дулабхатароти вуттам̣. дуккхена лабхийатӣти дуллабхо. дупуббалабхадха̄ту лабхане а. атха ва̄ лабхасса асамиддханти дуллабхо, дуббхиджа̄неййа абйайӣбха̄васама̄сойам̣. дусаддо асамиддхаттхо, йатха̄ дуббхиккхоти. ати вийа дуллабхоти атидулабхо. тесам̣ висесена атидуллабхоти атидулабхатаро. буддха̄ хи локе када̄чи карахачи уппаджджанти. тасма̄ буддхо буддхоти гхосо атидулабхатароти вуттам̣. вуттан̃хетам̣ чӯл̣аваггакхандхаке ‘‘гхосопи кхо есо гахапати дуллабхо локасмим̣, йадидам̣ буддхо буддхо’’ти. йатха̄ ча хи локе удумбарикапуппхам̣ дуллабхам̣. чандамхи сасакам̣ хаттхена ган̣хитум̣. ва̄йаса̄нам̣ кхӣрам̣, евам̣ буддхабха̄во атидуллабхатароти вуттам̣ хоти. айам̣ пана хӣнӯпама̄ти дат̣т̣хабба̄. вуттан̃хетам̣ апада̄напа̄л̣ийам̣

‘‘удумбарикапуппхам̣ва, чандамхи сасакам̣ йатха̄;

ва̄йаса̄нам̣ йатха̄ кхӣрам̣, дуллабхам̣ локана̄йака’’нти ча;

дуллабхо буддхуппа̄до локасми’’нти ча;

кин̃ча̄пи хи локе чаккаваттира̄джӯнам̣ уппаджджама̄но дуллабхо. екасмимпи пана каппе чаккаваттира̄джа̄но анека̄ уппаджджанти. татха̄гата̄ пана локе уппаджджама̄на̄пи екасмим̣ каппе ека двити чату пан̃ча буддха̄йева уппаджджанти, на тадуттари. йасма̄ хи асан̇кхйеййепи каппе татха̄гатасун̃н̃о хоти. тасма̄ татха̄гатассева када̄чи карахачи уппаджджанато буддхобуддхотигхосо атидулабхатаро ка̄ катха̄ буддхабха̄воти вутто. вуттампи четам̣ бхагавата̄ маха̄паринибба̄насамайе ‘‘девата̄ а̄нанда уджджха̄йанти. дура̄ватамха̄ а̄гата̄ татха̄гатам̣ дассана̄йа када̄чи карахачи татха̄гата̄ локе уппаджджанти араханто самма̄самбуддха̄. аджджа раттийа̄ паччӯсасамайе татха̄гатасса паринибба̄нам̣ бхависсати. айан̃ча махесаккхо бхиккху бхагавато пурато т̣хито ова̄ренто отаренто ва̄ на майам̣ лабха̄ма паччхиме ка̄ле татха̄гатам̣ дассана̄йа̄’’ти.

буддхабха̄воти буддхасса бха̄во. ка̄ катха̄ти ким̣ ваттаббоева̄ти аттхо. касма̄ пана буддхо атидуллабхатароти ча, буддхо када̄чи карахачи уппаджджантӣти ча вуттам̣. нану буддха̄ локе анека̄ уппаджджантӣти. саччаметам̣. буддхо на̄ма пана анека̄сан̇кхйеййава̄рена ва̄ анека̄сан̇кхйеййадивасама̄сасам̣ваччхарам̣ ва̄ анека̄сан̇кхйеййакаппам̣ ва̄ дасапа̄рамийо ча пан̃чамаха̄паричча̄ге ча пӯретва̄ва бхавитум̣ саккоти, на екекава̄ра̄дина̄. атха кхо пана антамасо каппасатасахасса̄дхика̄ни чатта̄ри асан̇кхйеййа̄ни дасапа̄рамийо ча пан̃ча маха̄паричча̄ге ча пӯретва̄ва буддхо бхавитум̣ саккоти. тасма̄ буддхо атидуллабхатароти ча, буддха̄ када̄чи карахачи уппаджджантӣти ча вуттанти.

евам̣ буддхасса атидуллабхатаратта̄ ча када̄чи карахачи уппаннатта̄ чаева буддхобуддхоти киттайантасса махаппхалам̣ хоти. вуттан̃хетам̣ апада̄не

‘‘буддхоти киттайантасса, ка̄йе бхавати йа̄ пӣти;

варамева хи са̄ пӣти, касин̣енапи джамбудӣпасса̄’’ти.

тасма̄ти йасма̄ буддхо буддхоти гхосо атидуллабхатаро, буддхабха̄во ка̄ катха̄. тасма̄. вибха̄вӣти медха̄вӣ. те хи хита̄хитам̣ ка̄ран̣а̄ка̄ран̣ам̣ ва̄ висесена бха̄вети пака̄сетӣти вибха̄ва̄, пан̃н̃а̄. випубба бхӯдха̄ту сатта̄йам̣ н̣а. са̄ етесам̣ аттхӣти вибха̄вӣти вуччанти, са̄дхаво лаббхати. там̣ пана са̄дхавоти паде висесанам̣.

вивидхахитасукханти на̄наппака̄рам̣ локийалокуттара сан̇кха̄там̣ хитасукхам̣. тасса пана аттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. там̣ пана паттхайанта̄типаде каммам̣. са̄дхавоти саппуриса̄. те хи сапарахитам̣ са̄дхети ниббаттетӣти са̄дхавоти вуччати. са̄дхадха̄ту сам̣сиддхийам̣ аво. тасса пана падасса намассантӯти падена каттубха̄вена самбандхо. паттхайанта̄ти йа̄чанта̄. вивидхахитасукхам̣ паттхайанти йа̄чантӣти паттхайанта̄, са̄дхаво. паттхадха̄ту йа̄чане анто. йака̄ра̄гамо. там̣ пана са̄дхавотипаде висесанам̣. ит̣т̣ханти ка̄майама̄нам̣. иччхитаббам̣ камитаббанти ит̣т̣хам̣. исудха̄ту иччха̄ кантӣсу тапаччайо. тасса рат̣т̣хо, дха̄тванталопо. аттханти дит̣т̣хадхаммикасампара̄йика̄диаттхам̣. аттхийати паттхийатӣти аттхо, випа̄ка̄нисам̣сапхалам̣. аттхадха̄ту йа̄чана̄йам̣ а. атха ва̄ асати бхавати пхалабха̄вена̄ти аттхо. асадха̄ту бхувимхи тха. там̣ пана пададвайам̣ вахантантипаде каммам̣. вахантанти дха̄ракам̣. вахати харатӣти ваханто, буддхо. вахадха̄ту вахане па̄пун̣ане ва̄ анто. буддхо хи сатта̄нам̣ локийалокуттарахитасукхам̣ дхаммадесана̄йа дха̄ретӣти аттхо.

суранарамахитанти девехи ча мануссехи ча чатупаччайа̄дӣхи пӯджитам̣. идам̣ панеттха ниббачанам̣. иссарийакӣл̣а̄дӣхи суранти диббантӣти сура̄, дева̄. сурадха̄ту диттийам̣. атха ва̄ суранти ӣсанти девиссарийам̣ па̄пун̣анти вирочанти ча̄ти сура̄, дева̄. сундара̄ ра̄ ва̄ча̄ етесанти ва̄ сура̄, дева̄. кхандхасанта̄нам̣ наранти нентӣти нара̄, манусса̄. нарадха̄ту найане а. сура̄ ча нара̄ ча суранара̄. техи махитабба̄ пӯджитабба̄ти суранарамахито, буддхо. махадха̄ту пӯджа̄йам̣ та. там̣ суранарамахитам̣. ниббхайанти абхайам̣. бхийате бхайам̣. наттхи бхайам̣ етасса̄ти ниббхайо, буддхо. там̣ ниббхайам̣. татха̄гатасса ат̣т̣хасу париса̄су кеначи ка̄ран̣ена бхайам̣ хадайачаланам̣ кампанам̣ наттхӣти аттхо.

даккхин̣еййанти паралокам̣ саддахитва̄ да̄таббауттамада̄на̄рахам̣. да̄табба̄ти даккхин̣а̄, деййадхаммаваттху. да̄дха̄ту да̄неккхин̣апаччайо. атха ва̄ даккханти вад̣д̣ханти ета̄йа сатта̄ йатха̄дхиппета̄хи сампаттӣхӣти даккхин̣а̄, паралокам̣ саддахитва̄ да̄таббада̄нам̣. даккхадха̄ту вад̣д̣ханейу, там̣ арахатӣти даккхин̣еййо, буддхо. арахатитаддхите н̣еййо. атха ва̄ даккхин̣а̄йа хитам̣ анурӯпам̣ махаппхалакаран̣ата̄йа висодхетӣти даккхин̣еййо, буддхо. висодхетитаддхита̄йам̣. буддхойева хи даккхин̣а̄йа махаппхалакаран̣авасена ча, висодханавасена ча, девасаккабрахмехи ча, косалара̄джа̄дӣхи ча, ана̄тхапин̣д̣икасет̣т̣ха̄дӣхи ча паралокам̣ саддахитва̄ да̄таббам̣ уттамада̄нам̣ висесена арахати, тасма̄ даккхин̣еййанти тхомети.

лока̄нанти сатталока̄нам̣. тасса пана аттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. нандивад̣д̣ханти пӣтийа̄ вад̣д̣ха̄пентам̣. нандийате нанди. бха̄васа̄дханойам̣. нандадха̄ту самиддхийам̣ нандане ва̄ и. пӣтийа̄ адхивачанаметам̣. са̄ вад̣д̣хети буддхетӣти нандивад̣д̣хо, буддхо. нандисаддӯпападавад̣д̣хадха̄ту вад̣д̣хане а. буддхо хи дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣а̄сӣта̄нубйан̃джаналаккхан̣асампаннена ча саббан̃н̃утан̃а̄н̣а̄дигун̣асампаннена дхаммадесана̄йа ча локе саббасатта̄нам̣ пӣтим̣ вад̣д̣хетӣти аттхо. саббасатта̄нан̃хи буддхадассане дхаммасаване ча титто наттхи, тасма̄ лока̄нам̣ нандивад̣д̣ханти тхомети. вуттан̃хетам̣ апада̄нат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘пакатийа̄ева хи буддхадассане пун̣н̣ачандасамуддара̄джадассане атитто локоти. катхам̣ пана саббасатта̄нам̣ буддхадассане атитто хотӣ’’ти. буддхасса пана ба̄ттим̣самаха̄пурисалаккхан̣а̄дӣхи сӣла̄диаса̄дха̄ран̣агун̣ехи ча адхика сампанно хутва̄ саббадевамануссехи ативирочама̄натта̄. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ та̄ватим̣се –

‘‘на кочи дево ван̣н̣ена, самбуддхам̣ атирочати;

саббе деве адхиггайха, самбуддхова вирочатӣ’’ти.

дасабаланти ан̃н̃ехи паччекабуддха̄рийаса̄вакехи аса̄дха̄ран̣ена дасака̄йабалена ча дасан̃а̄н̣абалена сампаннам̣. тан̃хи кехичи вируддхехи ка̄ран̣ехи баланти на кампентӣти баланти вуччати. атха ва̄ баланти джӣвитам̣ каппенти етена̄ти балам̣, ка̄йабалам̣. баладха̄ту па̄н̣е а. баланти бха̄рам̣ вахитум̣ саккун̣антӣти ва̄ балам̣, баланти джа̄нанти саббадхамманти балам̣, н̃а̄н̣а балам̣. дасабалан̃ча дасабалан̃ча дасабала̄ни екасесанайена. та̄ни йасса соти дасабало, буддхо. идха пана са̄ман̃н̃авасена вуттопи висесат̣т̣ха̄нийатта̄ бхагавато дасака̄йабала̄ни ча, дасан̃а̄н̣абала̄ни ча адхиппета̄ни. тесам̣ пана сарӯ паттхам̣ найанасубхагака̄йан̇гантйа̄ди га̄тха̄ван̣н̣ана̄йам̣ вуттамева.

асаманти сӣла̄дигун̣ехи кеначи асадисам̣. наттхи само садисо пуггало етасса̄ти асамо, буддхо. там̣ асамам̣. танти та̄дисам̣ гун̣асампаннам̣ буддхам̣. ниччанти сататам̣ самитам̣ саббака̄лам̣ нирантаранти аттхо. намассантӯти абхивандантӯти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. локе тилоке мануссалоке ва̄, буддхобуддхотигхосо буддхо буддхоити киттисаддо тхутисаддо ва̄, атидулабхатаро ативийа дуллабхатамо, буддхабха̄во буддхасса бха̄во, ка̄ катха̄ ким̣ваттаббо ева, тасма̄ буддхобуддхоти гхосасса атидуллабхатаратта̄, вибха̄вӣ медха̄вӣ вивидхахитасукхам̣ на̄наппака̄рам̣ локийалокуттарасан̇кха̄там̣ хитасукхам̣ паттхайанта̄ йа̄чанта̄, са̄дхаво саппуриса̄ ит̣т̣хам̣ ка̄майама̄нам̣, аттхам̣ дит̣т̣хадхаммикасампара̄йика̄диаттхам̣, вахантам̣ дха̄ракам̣, суранарамахитам̣ девамануссехи пӯджитам̣, ниббхайам̣ абхайам̣ асанта̄сам̣ ва̄, даккхин̣еййам̣ паралокам̣ саддахитва̄ да̄таббауттамада̄на̄рахам̣, лока̄нам̣ сатталока̄нам̣ нандивад̣д̣хам̣ пӣтийа̄ вад̣д̣ха̄панентам̣. дасабалам̣ аса̄дха̄ран̣ена дасака̄йан̃а̄н̣абалена сампаннам̣, асамам̣ сӣла̄дигун̣ехи кеначи асадисам̣ там̣ та̄дисам̣ гун̣асампаннам̣ буддхам̣ ниччам̣ сататам̣ самитам̣ саббака̄лам̣ нирантарам̣, намассанту абхивандантӯти.

чхаббӣсатимаванданага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

27.

пун̃н̃енетена сохам̣ нипун̣амати сато сампара̄йе ча титто,

даккхо дит̣т̣худжджупан̃н̃о авикалавӣрийо бхогава̄ сам̣вибха̄гӣ;

тиккхо сӯро дхитатто сапарахитадхаро дӣгхаджӣвӣ арого,

дхан̃н̃о ван̣н̣о йасассӣ атибалавадхаро киттима̄ кхантупето.

28.

саддхо да̄тан̇гупето парамасиридхаро дит̣т̣хадхамме виратто,

ладжджӣ калйа̄н̣амитто абхиратакусало пан̃часӣла̄дираккхо;

аппиччхо аппакодхо ативуджухадайо иддхима̄ аппамеййо,

па̄сам̣со пемава̄чо суджанагун̣авидӯ ма̄мако со бхавеййам̣.

27. евам̣ буддхо буддхоти гхосотйа̄дига̄тха̄йа буддхавандане уййоджанам̣ катва̄ ида̄ни сугатантйа̄дӣхи га̄тха̄хи буддхам̣ вандитва̄ пан̣идхим̣ каронто а̄ха пун̃н̃енетена сохантйа̄ди га̄тха̄двайам̣. айам̣ пана га̄тха̄двайампи саддхара̄га̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄. таттха пат̣хамага̄тха̄йам̣ соахам̣ етена пун̃н̃ена сампара̄йе нипун̣амати ча сато ча…пе… кхантупето ча бхавеййанти самбандхо. соханти со ахам̣. буддхасса намакка̄ро соаханти аттхо. етена пун̃н̃ена̄ти имина̄ буддхаванданапун̃н̃акаммена аттано ка̄ракам̣ павати содхетӣти пун̃н̃ам̣. пудха̄ту содхане н̣йа. пун̃н̃анти ча идха пана буддхапан̣а̄макрийа̄бхиниппха̄дика̄ кусалачетана̄ адхиппета̄. са̄ ча ванданеййавандака̄нам̣ кхеттаджджха̄сайасампада̄хи дит̣т̣хадхамма веданӣйабхӯта̄ йатха̄ладдхасампаттинимиттакасса каммасса анубалаппада̄навасена танниббаттитавипа̄касантатийа̄ антара̄йакара̄ни упапӣл̣акаупаччхедакакамма̄ни пат̣иба̄хитва̄ таннида̄на̄нам̣ йатха̄дхиппетасиддхивибандхака̄нам̣ рога̄диантара̄йа̄намаппаваттим̣са̄дхети ча̄ти аттхо ча ведитаббо. сампара̄йе ча̄ти еттха часаддо ат̣т̣ха̄найого. со ча нипун̣аматитйа̄дӣсу падесу йоджетаббо. сампара̄йети паралоке. со хи сампара̄йитабба̄ упагамитабба̄ еттха саттехӣти ча, каммакилесавасена саттехи сампара̄йитабба̄ па̄пун̣итабба̄ти ва̄ еттха̄ти ча сампара̄йоти вуччати. сам̣парипубба айадха̄ту хи гатийам̣ н̣а. атха ва̄ каммавасена абхимукхо сампарети гаччхати паваттатӣти сампара̄йоти вуччати. сам̣пуббапарадха̄ту гатийам̣ н̣йа. ити кхо а̄нанда кусала̄ни сӣла̄ни анупуббена агга̄йа парентӣтиа̄дӣсу вийа хи чура̄ди ган̣авасена парасаддам̣ гатийамиччханти саддавидӯ. тасмим̣ сампара̄йе.

нипун̣аматӣти сан̣хасукхумапан̃н̃ава̄ ча. сан̣хасукхумам̣ аттхантарам̣ пат̣ивиджджханасаматтха̄йа пан̃н̃а̄йа сампанно ча ва̄. еттха ча нипун̣асаддо сан̣хасукхумава̄чако аниппханнапа̄т̣ипадико. хита̄хитам̣ манати джа̄на̄тӣти мати, пан̃н̃а̄. манадха̄ту н̃а̄н̣ети. нипун̣а̄ сан̣ха̄ мати пан̃н̃а̄ йасса мети нипун̣амати. сатоти сатима̄ ча. саратӣти сати, сарадха̄ту чинта̄йанти. са̄ асса ме аттхӣти сато. титтоти таппано ча. йатха̄ладдхаваттхуна̄ сантут̣т̣хо ча̄ти аттхо. тисанам̣ таппанам̣ титто. тисадха̄ту таппане тапаччайо. сака̄расса тоа̄десо. йатха̄ла̄бха сантосо, йатха̄баласантосо, йатха̄са̄руппасанто со ча̄ти тивидхена сантосена сантут̣т̣хоти вуттам̣ хоти.

даккхоти там̣ там̣ кичче чхеко ча кусало ча ва̄. со хи кусалакамме ан̃н̃асмин̃ча кичча̄кичче адандхата̄йа сӣгхам̣ гаччхатӣти даккхо. даккхадха̄ту сӣгхаттхе а. дит̣т̣худжджупан̃н̃оти дит̣т̣хиуджупан̃н̃оти падаччхедо. уджу дит̣т̣хипан̃н̃а̄йа саманна̄гатоти аттхо. кесучи поттхакесу дит̣т̣хиджджу пан̃н̃оти па̄т̣хо. дит̣т̣хиуджупан̃н̃оти падаччхедо, сойе ваттхо. уджӯти акут̣илабха̄вена бхаватӣти уджу, аджджаво. уджудха̄ту аджджаве кви. атха ва̄ арати акут̣илабха̄вена паваттатӣти уджу, аван̇ко. арадха̄ту гатийам̣ джупаччайо. арисса уа̄десо. самма̄ пассатӣти дит̣т̣хи, мати. дисадха̄ту пассане тапаччайо. тасса рат̣т̣ха̄десо. дха̄тванталопо ча ӣ ча. уджу аджджава̄ дит̣т̣хи мати дит̣т̣худжу висесанапаранипа̄тавасена. пака̄рена джа̄на̄ти аничча̄дивасена авабуджджхатӣти пан̃н̃а̄. папуббан̃а̄дха̄ту авабодхане а. уджудит̣т̣хи ча уджупан̃н̃а̄ ча йасса мети дит̣т̣худжджупан̃н̃о, пуггало. авикалавӣрийоти анӯнавӣрийо ча парипун̣н̣авӣрийо ча̄ти аттхо. вихӣнам̣ каротӣти викало. випуббакарадха̄ту каран̣е а. рассало. вӣра̄нам̣ каммам̣ вӣрийам̣. авикалам̣ анӯнам̣ вӣрийам̣ ассамети авикалавӣрийо. на сакка̄ кусӣтенева навалокуттарадхамма̄ ладдхум̣, а̄раддхавӣрийенева сакка̄. тасма̄ авикалавӣрийоти паттхетӣти вуттам̣ хоти.

бхогава̄ти бхун̃джитаббасампаттисукхена сампанно ча. бхун̃джитабботи бхого, сампатти. бхуджадха̄ту па̄ланабйавахаран̣есу н̣а. бхого асса ме аттхӣти бхогава̄. сам̣вибха̄гӣти сам̣вибхаджанасӣло ча сам̣вибхаджанасампанно ча ва̄, сам̣вибхаджати сӣлена̄ти сам̣вибха̄гӣ. сам̣вибхаджанасӣлоти ва̄ сам̣вибха̄гӣ, сам̣вибхаджитум̣ сӣламасса̄ти ва̄ сам̣вибха̄гӣ. сам̣вибха̄ге сӣламасса̄ти сам̣вибха̄гӣ. айам̣ тассӣлаттхо. сам̣вибхаджати дхаммена̄ти сам̣вибхаджанадхаммоти ва̄. сам̣вибхаджитум̣ дхаммо асса̄ти ва̄, сам̣вибхаджане дхаммо асса̄ти ва̄ сам̣вибха̄гӣ. айам̣ таддхамматтхо. сам̣вибхаджанам̣ са̄дхука̄ро асса аттхи. са̄дхука̄рина̄ сам̣вибхаджатӣти ва̄, сам̣вибхаджитум̣ са̄дхука̄рӣти ва̄, сам̣вибхаджане са̄дхука̄рӣти ва̄ сам̣вибха̄гӣ. айам̣ тасса̄ дхука̄раттхо. сам̣випубба бхаджадха̄ту вибха̄ге н̣а. джасса го. атха ва̄ сам̣вибхаджанам̣ сам̣вибха̄го. со ме асса аттхӣти сам̣вибха̄гӣ. ассатхйаттхе ӣ. паресам̣ йа̄чака̄нам̣ анна̄дида̄наваттхум̣ ниччам̣ париччаджанака̄рӣти вуттам̣ хоти.

тиккхоти тиккхаппан̃н̃ава̄ ча ниса̄напан̃н̃ава̄ ва̄. тиджанам̣ нисанам̣ тиккха̄, пан̃н̃а̄. тиджадха̄ту ниса̄не кха. джасса ко. тиккха̄ пан̃н̃а̄ ме асса аттхӣти тиккхо. ассатхйаттхе н̣о. тиккха пан̃н̃а̄йа сампанно ча̄ти аттхо. пан̃н̃а̄йа ча сабба кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ сет̣т̣хатта̄ мӯлака̄ран̣атта̄ ча тиккхоти паттханам̣ кароти. вуттан̃хи милиндапан̃хе

‘‘пан̃н̃а̄ пасат̣т̣ха̄ локасмим̣, ката̄ саддхаммат̣т̣хитийа̄;

пан̃н̃а̄йа виматим̣ хантва̄, сантим̣ паппоти пан̣д̣ито’’ти.

сӯроти чатӯсу париса̄су ат̣т̣хасу париса̄су ча вӣро ча. саттиванто ниббхайоти аттхо. сӯрайате вирайате сӯро. бха̄васа̄дханойам̣. сӯрадха̄ту виккантийам̣ вӣре ва̄ а. атха ва̄ абхируачхамбхианутра̄сабха̄вена сӯрати гаччхати паваттатӣти сӯро. сӯрадха̄ту гатийам̣ а. сӣхо вийа парисамаджджхе сӯравӣрасампанно ча̄ти аттхо. са̄сани кехи пана саддхаммавидӯхи сӯрасаддасса ниббачанам̣ на дасситам̣. кевалам̣ пана сӯроти висит̣т̣хасӯроти аттхавиваран̣аматтамева дасситам̣. дхитаттоти еттха дхита аттоти падаччхедо. дхитоти сама̄дхи. аттанти читтам̣. екаггачиттасампанно ча̄ти аттхо. дха̄ти тит̣т̣хати ека̄рамман̣ехи дхито, ека̄рамман̣е сампайуттадхамме дха̄ретӣти ва̄ дхито, сама̄дхи. дха̄дха̄ту дха̄ран̣е та. а̄рамман̣ам̣ арати джа̄на̄тӣти аттам̣, читтам̣. арадха̄ту гатийам̣ та. расса то. дхито сама̄дхи аттам̣ читтам̣ асса мети дхитатто.

сапарахитачароти аттахитапарахитачаро, аттано ча парасса ча аттхам̣ пат̣ипаннако ча̄ти аттхо. аттано ча парасса ча хитам̣ аттхам̣ пайоджанам̣ чарати пат̣ипаджджатӣти сапарахитачаро. сапарахитасаддӯпапада чарадха̄ту чаран̣е а. дӣгхаджӣвӣти дӣгха̄йуко ча. дӣгхена джӣвитиндрийена сампанно ва̄. дӣгхо джӣво джӣвитам̣ асса мети дӣгхаджӣви. а̄йукаппампи дӣгхаджӣвитасампанно ча̄ти аттхо. ароготи рогавирахо ча а̄рогйам̣ ва̄. руджджати бхан̃джати ан̇гапаччан̇га̄нӣти рого, бйа̄дхи. руджадха̄ту бхан̇ге н̣а. атха ва̄ руджджати хим̣сатӣти рого. руджадха̄ту хим̣са̄йам̣ н̣а. наттхи рого тасса мети арого, чханнавутирога̄нам̣ абха̄во бхавеййанти аттхо. дхан̃н̃оти сирӣпун̃н̃апан̃н̃а̄лаккхан̣асампанно ча. дхан̃н̃асаддо хи сирӣпун̃н̃апан̃н̃а̄лаккхан̣ава̄чакоти дат̣т̣хаббо. вуттан̃хи вессантараджа̄таке ‘‘дхан̃н̃ам̣ ман̇гала саммата’’нти ча. темийаджа̄таке ‘‘дхан̃н̃апун̃н̃алаккхан̣асампаннам̣ путтам̣ виджа̄йӣ’’ти ча. идам̣ пана ниббачанам̣. дхананам̣ сампаджджанам̣ дхан̃н̃ам̣, сирӣпан̃н̃а̄пун̃н̃алаккхан̣а̄нам̣ сампаннанти аттхо. дханадха̄ту сампанне. дха̄тӯнам̣ анекаттхатта̄ н̣йапаччайо. н̣ака̄ра̄нубандхе лопе кате йапаччайена саддхим̣ нака̄расса н̃ака̄рам̣ катва̄ дхан̃н̃анти рӯпасиддхи ведитабба̄. атха ва̄ дханам̣ сирӣпан̃н̃а̄ пун̃н̃алаккхан̣асампадам̣ асса ме аттхӣти дхан̃н̃о. ассатхйаттхе н̣йо.

ван̣н̣оти ван̣н̣асампанно ча. еттха ча ван̣н̣о дувидхо хоти сарӣраван̣н̣агун̣аван̣н̣авасена. таттха сарӣра ван̣н̣о на̄ма рӯпака̄йасса па̄са̄дикарӯпасампанната̄. гун̣а ван̣н̣о на̄ма сӣласама̄дхипан̃н̃а̄дигун̣ена ча дхутан̇га̄дипат̣ипада̄гун̣ена ча сампанната̄. идам̣ пана ниббачанам̣. ван̣н̣ети вика̄рама̄панна̄нам̣ хадайан̇гатабха̄вам̣ пака̄сетӣти ван̣н̣о, сарӣрарӯпам̣. ван̣н̣ети аттано даббам̣ пака̄сетӣти ван̣н̣о, гун̣о. ван̣н̣адха̄ту пака̄сане а. идха пана тадубхайампи йуджджати. ван̣н̣ам̣ асса ме аттхӣти ван̣н̣о. ассатхйаттхе а. йасассӣти парива̄расампанно киттиванто ва̄. еттха ча дувидхо хоти йасо парива̄ракиттийасавасена. таттха йаджийати пӯджийати етена парива̄рена̄ти йасо, парива̄ро. йаджадха̄ту пӯджа̄йам̣ а. джасса со. атха ва̄ йа̄ти гаччхати па̄пун̣а̄ти са̄микасса парива̄ранти йасо, парива̄ро. йа̄дха̄ту гатийам̣ сопаччайо. йаджийати пӯджийати етена̄ти йасо, киттисаддо. йаджадха̄ту девапӯджа̄сан̇гахакаран̣ада̄надхаммесу а. джасса со. атха ва̄ йа̄ти гаччхати па̄пун̣а̄ти саббаттха бйа̄пананти йасо, киттигхосо тхутисаддо ва̄. йа̄дха̄ту гатийам̣ сопаччайо. йасо ча йасо ча йасо екасесанайена. со асса ме аттхӣти йасассӣ, ассатхйаттхе сӣпаччайо.

атибалавадхароти атибалавантадха̄рако ча ативийа ка̄йабалан̃а̄н̣абалавантам̣ дха̄ретӣти атибалавадхаро. аджа̄тасаттура̄джа̄дайо вийа пан̃чахаттхи дасахаттхибаласса дха̄ран̣асаматтхо ча, са̄рипуттаттхера̄дайо вийа н̃а̄н̣абаласса дха̄ран̣асаматтхо ча бхавеййанти аттхо. киттима̄ти киттигхосаванто ча. киттийате катхийате гун̣анти китти, тхутигхосо. киттадха̄ту садде и. киттигхосо асса ме аттхӣти киттима̄. ассатхйаттхе мантупаччайо. кхантупетоти кхантийа̄ упето самупето саманна̄гато ча. кхаманам̣ саханам̣ кханти. кхамудха̄ту сахане тапаччайо. тассанти та̄йа упето самупето саманна̄гатоти кхантупето. кхантива̄дата̄пасо вийа кхантупето ча бхавеййанти аттхо. кхантийа̄ хи дуккаратта̄ саббакусала дхамма̄нам̣ падха̄натта̄ сет̣т̣хатапатта̄ ча кхантупетоти паттханам̣ кароти. вуттан̃хетам̣ бхагавата̄ ‘‘кхантӣ парамам̣ тапо титиккха̄’’ти ча. ‘‘кхантйа̄ бхиййо на виджджатӣ’’ти ча. ‘‘кхантӣбалам̣ бала̄нӣка’’нти ча.

‘‘сӣласама̄дхипан̃н̃а̄нам̣, кхантиппадха̄нака̄ран̣ам̣;

саббепи кусала̄ дхамма̄, кхантйа̄йатта̄ва вад̣д̣харе’’ти ча.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. сохам̣ со ахам̣, етена пун̃н̃ена имина̄ буддхаванданапун̃н̃акаммена сампара̄йе паралоке, нипун̣амати ча сан̣хасукхумапан̃н̃ава̄ ча, сато сатима̄ ча титто таппано йатха̄ладдхаваттхуна̄ сантут̣т̣хо ча, даккхо там̣там̣кичче чхеко ча, дит̣т̣худжджупан̃н̃о уджудит̣т̣хи пан̃н̃а̄йа сампанно ча авӣкалавӣрийо анӯнавӣрийо ча парипун̣н̣авӣрийо ва̄, бхогава̄бхун̃джитаббасампаттисукхена сампанно ча сам̣вибха̄гӣ сам̣вибхаджанасӣло ча тиккхо тиккхапан̃н̃ава̄ ча, сӯроти саттиванто ниббхайо ча, дхитатто сама̄хита читто ча екаггачитто ва̄, сапарахитачаро аттахита парахитапат̣ипаннако ча дӣгхаджӣвӣ дӣгха̄йуко ча арого рогавирахо ча дхан̃н̃о сирӣпун̃н̃апан̃н̃а̄лаккхан̣асампанно ча ван̣н̣о ван̣н̣асампанно ча йасассӣ парива̄расампанно ча атибалавадхаро атибалавантадха̄рако ча киттима̄ китти гхосаванто ча кхантупето кхантийа̄ упето самупето саманна̄гато ча бхавеййанти.

саттавӣсатимага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

28. евам̣ пун̃н̃енетенатйа̄дига̄тха̄йа сампара̄йе пан̣идхим̣ катва̄ ида̄ни дит̣т̣хадхамме паттханам̣ каттука̄мо саддхо да̄тан̇гупето тйа̄дига̄тхама̄ха. таттха саддхоти камма̄ди саддаханалаккхан̣а̄йа саддха̄йа сампанно ча. саддаханам̣ саддха̄, саддахатӣти ва̄ саддха̄. саддаханти сампайуттадхамма̄ ета̄йа̄ти саддха̄. сам̣пуббадха̄дха̄ту дха̄ран̣е та. са̄ пана камма̄дӣсу саддаханалаккхан̣а̄. окаппаналаккхан̣а̄ ва̄. паса̄дараса̄. удакаппаса̄дакаман̣и вийа. паккханданараса̄ ва̄. огхуттаран̣о вийа. ака̄луссийапаччупат̣т̣ха̄на̄ адхимуттипаччупат̣т̣ха̄на̄ ва̄, саддхеййаваттхупадат̣т̣ха̄на̄ сота̄паттийан̇гападат̣т̣ха̄на̄ ва̄. са̄ хаттхавиттабӣджа̄ни вийа дат̣т̣хабба̄. бхагавата̄ хи са̄ саддха̄ ‘‘саддха̄хаттхо маха̄на̄го’’ти ча. ‘‘саддхӣдха виттам̣ пурисасса сет̣т̣ха’’нти ча. ‘‘саддха̄бӣджам̣ тапо вут̣т̣хӣ’’ти ча ‘‘саддха̄йа тарати огха’’нти ча ‘‘саддха̄ бандхати па̄тхеййам̣, саддха̄ дутийа̄ пурисасса хотӣ’’ти ча, ‘‘саддхесико бхиккхаве арийаса̄вако’’ти ча, ‘‘саддха̄дхана’’нти ча.

‘‘йесам̣ аттхи саддха̄ буддхе, дхамме ча сан̇гхаратане;

те мам̣ ативирочанти, а̄йуна̄ йасаса̄ сирийа̄’’ти.

ча. ‘‘саддхам̣ упанисса̄йа да̄нам̣ дети, сӣлам̣ сама̄дийати, упосатхакаммам̣ кароти, джха̄нам̣ уппа̄дети, випассанам̣ уппа̄дети, маггам̣ уппа̄дети, абхин̃н̃ам̣ уппа̄дети, сама̄паттим̣ уппа̄детӣ’’ти ча. ‘‘дуллабха̄ саддха̄сампаттӣ’’ти ча вутта̄. тасма̄ саддхо ча бхавеййанти паттханам̣ кароти.

са̄ ча пана чатуббидха̄ хоти а̄гамасаддха̄, адхигамасаддха̄, окаппанасаддха̄, паса̄дасаддха̄ ча̄ти. таттха саббан̃н̃убодхисатта̄нам̣ абхинӣха̄рато а̄гататта̄ а̄гамасаддха̄ на̄ма. арийаса̄вака̄нам̣ саччапат̣иведхена адхигататта̄ адхигамасаддха̄ на̄ма. буддхо дхаммо сан̇гхоти вутте ачалабха̄вена окаппанам̣ окаппанасаддха̄ на̄ма. буддха̄дӣсу паса̄дуппаттиматта̄ паса̄дасаддха̄ на̄ма. идха пана пан̣идха̄нат̣т̣ха̄натта̄ саббасаддха̄ адхиппета̄. саддха̄ асса ме аттхӣти саддхо. ассатхйаттхе н̣а.

да̄тан̇гупетоти да̄тасса ан̇га̄йа ка̄ран̣абхӯта̄йа дханасампаттийа̄ упето самупето саманна̄гато ча. да̄таббаваттху ча, таппат̣игга̄хакапуггало ча, саддха̄ ча̄ти тӣхи ан̇гехи упето самупето саманна̄гато ча ва̄. дийате да̄там̣. бха̄васа̄дханойам̣. да̄дха̄ту да̄не а. ан̇гӣйати н̃а̄йати етена̄ти ан̇го, дханасампатти. да̄тасса ан̇го да̄тан̇го, тена упето самупето саманна̄гатоти да̄тан̇гупето, атха ва̄ дийатӣти да̄там̣, да̄наваттху. да̄тасса ан̇го да̄тан̇го, тена упето самупето саманна̄гатоти да̄тан̇гупето, да̄таббаваттху ча, таппат̣игга̄хака пуггало ча, саддха̄ ча̄ти тӣхи ан̇гехи сампаджджа̄мӣти паттханам̣ каротӣти вуттам̣ хоти. вуттан̃хи итивуттат̣т̣хакатха̄йам̣ ‘‘саддха̄ деййадхаммо пат̣игга̄хако ча̄ти имесам̣ тин̣н̣ам̣ самукхӣбхӯтака̄лейева хи да̄нам̣ самбхаватӣ’’ти.

парамасиридхароти уттамасирӣдха̄рако ча. уттамасирим̣ дха̄ран̣асаматтхо ча ва̄. еттха ча сирӣти пан̃н̃а̄пун̃н̃асарӣрасобхаггасампаттӣнаметам̣ адхивачанам̣. катапун̃н̃ехи севийатӣти сирӣ, катапун̃н̃е пуггале севати ниссайатӣти ва̄ сирӣ, пан̃н̃а̄пун̃н̃асарӣрасобхаггасампатти лаббхати. сидха̄ту сева̄йам̣ иро ӣ ча. парама̄ уттама̄ сирӣ парамасирӣ, там̣ дха̄ретӣти парамасирӣдхаро, парамасирийа̄ дха̄ран̣асаматтхоти аттхо.

дит̣т̣хадхаммети паччаккхабхӯте аттабха̄ве. еттха ча дит̣т̣хадхаммо вуччати паччаккхабхӯто аттабха̄во. со хи пасситабботи дит̣т̣хо, аттабха̄во. дит̣т̣хо пасситаббо дхаммо сабха̄во асса̄ти дит̣т̣хадхаммоти вуччати. тасмим̣ дит̣т̣хадхамме. вираттоти ка̄магун̣есу вигатаратто ча, раджджанам̣ ратто. ранджадха̄ту ра̄ге. вигато ратто асса мети виратто. ладжджӣти па̄пахириванто ча, па̄паджигуччханалаккхан̣а̄йа ладжджа̄йа сампанно ча ва̄. атха ва̄ ладжджӣти хироттаппасампанно ча. ладжджӣсаддена хи лаккхан̣а̄ха̄ранайена оттаппампи гахетаббам̣. касма̄, кусала лаккхан̣асабха̄вена сама̄натта̄. вуттан̃хетам̣ неттипа̄л̣ийам̣

‘‘вуттамхи екадхамме, йе дхамма̄ екалаккхан̣а̄ кечи;

вутта̄ бхаванти саббо, соха̄ро лаккхан̣о на̄ма̄’’ти.

ладжджатӣти ладжджа̄, хири. ладжджадха̄ту хирийам̣. ладжджа̄ асса ме аттхӣти ладжджа̄, ка̄йадуччарита̄дито хироттаппасаманна̄гато ча̄ти аттхо. калйа̄н̣амиттоти сундарамитта сампанно ча. калйа̄н̣асаддо хи сундарава̄чако аниппханна па̄т̣ипадико. атха ва̄ калйам̣ хитам̣ ан̣айати па̄пайатӣти калйа̄н̣о, сумитто. калйасаддӯпападаан̣адха̄ту гатийам̣ н̣а. миджджати синехатӣти митто, миджджийати синехийатӣти ва̄ митто, мидадха̄ту синехе та. калйа̄н̣о митто асса мети калйа̄н̣амитто. хитадхарасумиттасампанно ча бхавеййанти аттхо. идха пана саддха̄сӣласутача̄гавӣрийасати сама̄дхипан̃н̃а̄гун̣ехи саманна̄гато калйа̄н̣амитто адхиппето. там̣ пана сандха̄йа бхагавата̄ син̇га̄ласутте

‘‘упака̄ро ча йо митто, сукхадуккхе ча йо сакха̄;

аттхаккха̄йӣ ча йо митто, йо ча митта̄нукампако;

етепи митте чатта̄ро, ити вин̃н̃а̄йа пан̣д̣ито; саккаччам̣

пайирупа̄сеййа, ма̄та̄ путтам̣ва ораса’’нти вутто.

висуддхимагге ча

‘‘пийо гару бха̄ванӣйо, ватта̄ ча вачанаккхамо. гамбхӣран̃ча катхам̣ катта̄, но ча̄т̣т̣ха̄не нийоджайе’’ти вутто. ити еварӯпасса ча калйа̄н̣амиттасса дуллабхатта̄ калйа̄н̣амиттена сампаджджа̄мӣти паттханам̣ каротӣти вуттам̣ хоти.

абхиратакусалоти да̄на̄дипун̃н̃акусаладхаммесу абхираман̣о ча. куччхитам̣ апа̄йадва̄рам̣ саланти сам̣варанти пидаханти са̄дхаво етена̄ти кусалам̣, да̄на̄дипун̃н̃адхамма̄. купубба саладха̄ту сам̣варан̣е а. тесу абхиатирекам̣ раматӣти абхиратакусало, китантасама̄сойам̣. кусала̄бхиратоти ваттаббе чханда̄нураккхан̣аттхам̣ падавипарийа̄йена евам̣ вуттанти. атха ва̄ абхиатирекам̣ раманам̣ абхирато, кусалесу абхирато йасса мети абхиратакусало, ниччам̣ кусалапун̃н̃асса каран̣е абхиратачиттасампанно ча̄ти аттхо.

пан̃часӣла̄дираккхоти пан̃часӣла̄дӣнам̣ раккхитум̣ саматтхо ча. еттха ча а̄дисаддена гихӣнам̣ ат̣т̣хан̇гупосатхасӣлам̣, са̄ман̣ера̄нам̣ дасан̇гасӣлан̃ча, бхиккхӯнам̣ чатупа̄рисуддхисӣлан̃ча сан̇ган̣ха̄ти. пан̃часӣлам̣ а̄ди йесам̣ тети пан̃часӣла̄ди, там̣ раккхати раккхитум̣ саматтхетӣти пан̃часӣла̄дираккхо. гахат̣т̣ха̄нам̣ ниччасӣлавасена пан̃часӣлам̣ сати усса̄хасаматтхе упосатхан̇гавасена ат̣т̣хан̇гасӣлам̣ дасан̇гасӣлан̃ча акхан̣д̣ам̣ аччхиддам̣ асабалам̣ акамма̄сам̣ катва̄ раккхитум̣ са̄ман̣ерасӣлавасена дасасӣлан̃ча, бхиккхусӣлавасена чатупа̄рисуддхисӣлан̃ча раккхитум̣ саматтхо ча̄ти аттхо. бхагавата̄ хи ‘‘сӣлавипаттихету ва̄ бхиккхаве сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджантӣ’’ти ча. ‘‘сӣласампада̄хету ва̄ бхиккхаве сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджантӣ’’ти ча. ‘‘сӣласампанно махантам̣ бхогаккхандхам̣ адхигаччхати калйа̄н̣о киттисаддо аббхуггаччхати. чатупарисам̣ виса̄радо упасан̇камати аман̇кубхӯто. асаммӯл̣хо ка̄лам̣ кароти, ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджатӣ’’ти ча вуттатта̄ ча. ат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘сӣла̄лан̇ка̄расадисо алан̇ка̄ро наттхи, сӣласадисам̣ пуппхам̣ наттхи, сӣлагандхасадисо гандхо наттхӣ’’ти ча. ‘‘сӣла сампаттин̃хи нисса̄йа тиссо виджджа̄ па̄пун̣а̄тӣ’’ти ча. ‘‘а̄димхи сӣлам̣ висодхеййа̄’’ти ча. ‘‘сатта̄ сӣлена висуджджхантӣ’’ти ча. ‘‘сӣлам̣ са̄санасса а̄дӣ’’ти ча. ‘‘саттасу висуддхӣсу сӣлависуддхи сарӣрам̣ на̄ма̄’’ти ча. ‘‘сӣлам̣ на̄метам̣ авассайо патит̣т̣ха̄ а̄рамман̣ам̣ та̄н̣ам̣ лен̣ам̣ гати пара̄йана’’нти ча вуттатта̄ пан̃часӣла̄дираккхоти паттханам̣ каротӣти вуттам̣ хоти.

аппиччхоти аниччхо ча, рӯпа̄дика̄магун̣есу аниччхантоти аттхо. абха̄ваттхохеттха аппасаддо. аппад̣ам̣самакасава̄ та̄тапа̄тиа̄дӣсу вийа иччханам̣ иччха̄, рӯпа̄дика̄магун̣ам̣ иччхатӣти ва̄ иччха̄, ка̄матан̣ха̄. исудха̄ту иччха̄кантӣсу а. дха̄твантассаччхо. наттхи иччха̄ йасса мети аппиччхо, рӯпа̄дӣсу ка̄месу аниччханто ча̄ти аттхо. аппиччхо пана чатуббидхо хоти паччайааппиччхо, парийаттиаппиччхо, дхутан̇гааппиччхо, пат̣иведхааппиччхо ча̄ти. таттха чатӯсу паччайесу аппиччхо паччайааппиччхо. йо пана паччайе бахум̣ денте аппам̣ ган̣хати, аппам̣ денте аппатарам̣ ва̄ ган̣хати на ва̄ ган̣хати. на анавасесага̄хӣ хоти. айам̣ паччайааппиччхо на̄ма. йо пана тепит̣акопи сама̄но на бахуссутабха̄вам̣ джа̄на̄петука̄мо хоти, айам̣ парийаттиаппиччхо на̄ма. дхутан̇гасама̄да̄насса пана дхутан̇гапарихаран̣абха̄вам̣ ан̃н̃есам̣ джа̄нитум̣ на дети, айам̣ дхутан̇гааппиччхо на̄ма. йо пана сота̄панна̄дӣсу ан̃н̃атаро хутва̄ сота̄панна̄дибха̄вам̣ джа̄на̄петум̣ на иччхати, айам̣ адхигамааппиччхо на̄ма. имехи аппиччхагун̣ехи сампанно ча ахам̣ бхавеййанти вуттам̣ хоти.

аппакодхоти дуссаналаккхан̣адосато вирахито ча. со хи куджджхатӣти кодхоти вуччати. досассетам̣ адхивачанам̣. наттхи кодхо асса мети аппакодхо.

куддхо аттхам̣ на джа̄на̄ти, куддхо дхаммам̣ на пассати;

андхатамам̣ тада̄ хоти, йам̣ кодхо сахате наранти.

вуттадесанам̣ манасикаритва̄ аппакодхоти паттханам̣ каротӣти вуттам̣ хоти.

ативуджухадайоти атиева уджучиттасаманна̄гато ча. арати гаччхати паваттати акут̣илабха̄вена̄ти уджу, аджджавам̣. арадха̄ту гатийам̣ джу. арисса у. а̄рамман̣ам̣ харатӣти хадайам̣, читтам̣. харадха̄ту харан̣е айа. расса до. атха ва̄ а̄рамман̣ам̣ харантам̣ айати гаччхати паваттатӣти хадайам̣, читтам̣. харасаддӯпапада айадха̄ту гатийам̣ а. уджу ча там̣ хадайан̃ча̄ти уджухадайам̣. атиева уджу хадайам̣ асса мети ативуджухадайо. гомуттаван̇ко ча чандалекха̄ван̇ко ча нан̇галакот̣и ван̇ко ча̄ти тӣхи ван̇кехи вигато хутва̄ ативийа уджучиттасаманна̄гато ча бхавеййанти аттхо. таттха ча йо па̄пам̣ катва̄ва на каромӣти бха̄сати. со гантва̄ паччосакканата̄йа гомуттаван̇ко на̄ма. йо па̄пам̣ каронтова бха̄йа̄махам̣ па̄пасса̄ти бха̄сати. со йебхуййена кут̣илата̄йа чандалекха̄ ван̇ко на̄ма. йо па̄пам̣ каронтова ко па̄пасса на бха̄йеййа̄ти бха̄сати, со на̄тикут̣илата̄йа нан̇галакот̣иван̇ко на̄ма хоти. йасса ва̄ тӣн̣и каммадва̄ра̄ни асуддха̄ни. со гомуттаван̇ко на̄ма хоти. йасса йа̄ни ка̄ничи две. со чандалекха̄ ван̇ко на̄ма. йасса йам̣кин̃чи екам̣. со нан̇галакот̣иван̇ко на̄ма̄ти ведитаббо.

иддхима̄ти иддхийа̄ саманна̄гато ча, иддхисаддасса вачанаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. иддхи асса ме аттхӣти иддхима̄. ассатхйаттхе мантупаччайо. ма̄нуссика̄ле мануссиддхийа̄ девуппаттика̄ле девиддхийа̄ саман̣уппаттика̄ле саман̣иддхийа̄ ча сампун̣н̣еййанти аттхо.

аппамеййоти аппаметаббехи сӣла̄дигун̣ехи сампанно ча. паметабботи памеййо. папуббама̄дха̄ту пама̄н̣е н̣йа. на памеййо аппамеййо, аппамеййо сӣла̄дигун̣о ме асса аттхӣти аппамеййо. ассатхйаттхе н̣а. аппамеййехи сӣла̄дигун̣ехи ча бхогасампаттӣхи ча сампаджджа̄мӣти паттханам̣ каротӣти вуттам̣ хоти.

па̄сам̣соти сӣла̄дигун̣ехи буддха̄дисаппуриса̄нам̣ пасам̣са̄рахо ча, пасам̣сийате тхавийате пасам̣со. бха̄ва са̄дханойам̣. папуббасам̣садха̄ту тхутийам̣, там̣ арахатӣти па̄сам̣со. арахатитаддхите н̣а. буддха̄дисаппурисехи пасам̣си таббехи да̄насӣла̄дигун̣ехи сампанно ча бхавеййанти вуттам̣ хоти.

пемава̄чоти аттхабйан̃джанамадхурата̄йа буддха̄дисаппурисехи пемитаббава̄ча̄йа сампанно ча. пийатети пема̄, ва̄ча̄. пӣдха̄ту таппанакантӣсу имо. вачитабба̄ти ва̄ча̄. вачадха̄ту вийаттийам̣ ва̄ча̄йам̣ н̣а. пема̄ ва̄ча̄ асса мети пема ва̄чо. буддха̄дисаппурисехи пемийа̄ чатуран̇гасаманна̄гата ва̄ча̄йа сампанно ча̄ти аттхо. саппуриса̄нам̣ пана ва̄ча̄ чатуран̇гасаманна̄гата̄ хоти. субха̄ситава̄ча̄ ча дхаммава̄ча̄ пийава̄ча̄ саччава̄ча̄ти. татха̄хетам̣ вуттам̣ сага̄тха̄вагга сам̣йутте

субха̄ситам̣ уттамама̄ху санто,

дхаммам̣ бхан̣е на̄дхаммам̣ там̣ дутийам̣;

пийам̣ бхан̣е на̄ппийам̣ там̣ татийам̣,

саччам̣ бхан̣е на̄ликам̣ там̣ чатуттханти.

айам̣ панеттха йоджана̄. санто саппуриса̄ уттамам̣ субха̄ситам̣ сут̣т̣ху бха̄ситам̣ ва̄чам̣ а̄ху, дхаммам̣ бхан̣е бхан̣еййа адхаммам̣ на бхан̣е на бхан̣еййа, дутийам̣ там̣ ва̄чам̣ а̄ху, пийам̣ бхан̣е бхан̣еййа, аппийам̣ на бхан̣е на бхан̣еййа, татийам̣ там̣ ва̄чам̣ а̄ху, саччам̣ бхан̣е бхан̣еййа аликам̣ на бхан̣е на бхан̣еййа, чатуттхам̣ там̣ ва̄чам̣ а̄хӯти.

суджанагун̣авидӯти буддха̄дисаппуриса̄нам̣ сӣла̄дигун̣ам̣ виджа̄нако ча. сундаро джано суджано. гун̣ати пака̄сети сӣла̄дигун̣асаман̇гитам̣ пуггаланти гун̣ам̣, сӣла̄дигун̣ам̣. гун̣адха̄ту пака̄сане а. суджана̄нам̣ буддха̄дисаппуриса̄нам̣ гун̣о суджанагун̣о, там̣ видати джа̄на̄тӣти суджанагун̣авидӯ. суджана гун̣асаддӯпападавидадха̄ту н̃а̄н̣е ӯ. буддха̄дисаппуриса̄нам̣ сӣласама̄дхипан̃н̃а̄дигун̣ам̣ джа̄нитум̣ саматтхо ча бхавеййанти аттхо.

ма̄макоти буддха̄дисаджджана̄нам̣ ма̄мако ча. мама̄йатӣти ма̄мако. мамадха̄ту ма̄нане пеме ва̄ н̣ву. тасса ако. буддха̄диратанаттайан̃ча саддхамман̃ча ма̄нанто ча бхавеййанти аттхо. соти со ахам̣. бхавеййанти бхава̄мӣти.

айам̣ панеттха сан̇кхепайоджана̄. со ахам̣ дит̣т̣хадхамме паччаккхабхӯте аттабха̄ве, саддхо саддха̄йа саманна̄гато ча, да̄тан̇гупето да̄тасса ан̇га̄йа ка̄ран̣абхӯта̄йа дхана сампаттийа̄ упето самупето саманна̄гато ча, да̄табба ваттху ча, таппат̣игга̄хакапуггало ча, саддха̄ ча̄ти тӣхи ан̇гехи упето самупето саманна̄гато ча ва̄, парамасиридхаро уттамасирӣдха̄рако ча, уттамасирим̣ дха̄ран̣асаматтхо ча ва̄, виратто ка̄магун̣есу вигатаратто ча, ладжджӣ па̄пахириванто ча, па̄паджигуччханалаккхан̣а̄йа ладжджа̄йа сампанно ча ва̄, хироттаппасаманна̄гато ча ва̄, калйа̄н̣амитто сундарамитта сампанно ча, абхиратакусало да̄на̄дипун̃н̃акусаладхаммесу абхираман̣о ча, пан̃часӣла̄дираккхо пан̃часӣла̄дӣни раккхитум̣ саматтхо ча, аппиччхо аниччхо ча, рӯпа̄дика̄магун̣есу аниччханто ча ва̄, аппакодхо дуссаналаккхан̣адосато вирахито ча, ативуджухадайо атиева уджучиттасаманна̄гато ча, иддхийа̄ саманна̄гато ча, аппамеййо аппамеййехи сӣла̄дигун̣ехи сампанно ча, па̄сам̣со сӣла̄дигун̣ехи буддха̄дисаппуриса̄нам̣ пасам̣са̄рахо ча, пемава̄чо аттхабйан̃джанамадхурата̄йа буддха̄дисаппурисехи пемитаббава̄ча̄йа сампанно ча, суджанагун̣авидӯ буддха̄дисаппуриса̄нам̣ сӣла̄дигун̣ам̣ виджа̄нако ча, ма̄мако буддха̄дисаджджана̄нам̣ ма̄мако ча, буддха̄диратанаттайан̃ча саддхамман̃ча ма̄нанто ча ва̄, бхавеййам̣ бхава̄мӣти.

ат̣т̣хавӣсатимага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

29.

иттхам̣ асан̇кхайе на̄тха, гун̣е лаккхан̣адӣпите;

га̄тха̄су сӯчака̄свека, га̄тхампи сарате будхо.

30.

чатура̄па̄йамутто со, са̄дхакаттхадвайасса ча;

хатӯпаддаваджа̄ло ча, ла̄бхӣ хитасукхасса ча.

31.

адхипо нарадева̄нам̣, чатудӣписсаропи ва̄;

бхавеййа антиме дехе, таман̃н̃ам̣ сетачхаттакам̣.

32.

бха̄вана̄йа̄нама̄руйха, самамессати суббато;

имасмим̣ аттабха̄вепи, арого дӣгхаджӣвико.

33.

пӯджито саббалокехи, бха̄вана̄бхиратӣмано;

джанаппийо мана̄по ча, ка̄ катха̄кхиладха̄ран̣е.

29. евам̣ пун̃н̃енетенатйа̄ди га̄тха̄двайена пан̣идхим̣ катва̄ ида̄ни буддхаванданасса пхала̄нисам̣сам̣ дассенто иттхантйа̄ди га̄тха̄пан̃чакам̣ а̄ха. там̣ пана мӯла̄чарийехи на вуттам̣, паччха̄ пана хитака̄мехи пан̣д̣итехи паккхиттам̣ га̄тха̄пан̃чаканти дат̣т̣хаббам̣. та̄ пана га̄тха̄йо патхйа̄ваттага̄тха̄ти дат̣т̣хабба̄.

та̄су пана пат̣хамага̄тха̄йам̣ иттхам̣ асан̇кхайе лаккхан̣адӣпите на̄тхагун̣е сӯчака̄су га̄тха̄су екага̄тхампи йо будхо саратети самбандхо. иттханти имина̄ сугатантиа̄дина̄ вуттаппака̄рена. асан̇кхайети еттака̄ буддхагун̣а̄ти ган̣етум̣ асаматтхе. сан̇кхийате сан̇кхайа̄. сан̇кхийати ган̣ийатӣти ва̄ сан̇кхайа̄. сакхидха̄ту сан̇кхйа̄йам̣ йапаччайо. атха ва̄ сан̇кхитум̣ на сакконтӣти асан̇кхайа̄. еттака̄ буддхагун̣а̄ еттака̄ буддхагун̣а̄ти ниравасесато екабуддхопи анекавасса сатасахассакот̣ийа̄пи ган̣етум̣ асаматтхова. пагева пана ан̃н̃ети аттхо. вуттампи четам̣ апада̄не

‘‘буддхопи буддхасса бхан̣еййа ван̣н̣ам̣,

каппампи че ан̃н̃амабха̄сама̄но;

кхӣйетха каппо чирадӣгхамантаре,

ван̣н̣о на кхӣйетха татха̄гатасса̄’’ти ча.

‘‘сакка̄ самудде удакам̣, паметум̣ а̄л̣хакена ва̄;

натвева тава саббан̃н̃у, н̃а̄н̣ам̣ сакка̄ паметаве’’ти ча.

маха̄ваггасам̣йуттат̣т̣хакатха̄йан̃ча ‘‘аппама̄н̣а̄ хи буддха̄ тесам̣ буддха̄пи анавасесато ван̣н̣ам̣ ваттум̣ асаматтха̄, пагева итара̄ паджа̄’’ти ча. лаккхан̣адӣпитети упалаккхан̣а найена пака̄ситаббе. еттха ча падха̄нанайо нидассана найо ча лаббхати. на̄тхагун̣ети буддхасса сӣласама̄дхи пан̃н̃а̄дигун̣е. тасса пана падасса вачанаттхо хет̣т̣ха̄ вуттойева. сӯчака̄свекага̄тхампӣти сӯчака̄су екага̄тхампӣти падаччхедо. сӯчака̄сӯти пака̄сака̄су. га̄тха̄сӯти сугатантйа̄дина̄ вутта̄су чхаббӣсативанданага̄тха̄су. ниддха̄ран̣е четам̣ бхуммавачанам̣. кавӣхи га̄йати катхийатӣти га̄тха̄. паджджависесо. гедха̄ту садде тха. гедха̄тусса га̄десо. атха ва̄ гам̣ вуччати н̃а̄н̣ам̣. там̣ тит̣т̣хати еттха̄ти га̄тха̄. гам̣саддӯпападатха̄дха̄ту гатиниваттийам̣. гам̣ вуччати н̃а̄н̣ам̣, тена кавӣхи бандхитва̄ тхийати тхапийатӣти ва̄ га̄тха̄, та̄су га̄тха̄су. екага̄тхампӣти екападжджампи. еттха ча писаддо гарахаттхо. тена анекага̄тха̄йа буддхагун̣асаран̣е ка̄ катха̄ва̄ти самбха̄вети. будхоти йо пан̣д̣ито. со хи аттха̄наттхам̣ будхати джа̄на̄тӣтибудхоти вуччати. саратети сарати. чханда̄нураккхан̣аттхан̃хи парассападативибхаттийа̄ аттанопадатевибхатта̄десо.

30. соти со будхо бхавеййа̄ти самбандхо. чатура̄па̄йамуттоти нирайатираччха̄напетаасурака̄йасан̇кха̄техи чатӯхи апа̄йехи вимутто ча. пун̃н̃асаммата̄ айа̄йебхуййена апагатоти апа̄йо. айато сукхато апагатоти ва̄ апа̄йо. абйайӣбха̄васама̄сойам̣. атха ва̄ тиссо сампаттийо айанти гаччханти паваттанти етена̄ти айо, пун̃н̃ам̣. айадха̄ту гатийам̣ а. пун̃н̃ато айати гаччхати паваттатӣти ва̄, пун̃н̃ака̄рӣхи айитаббо паваттетабботи ва̄ айо, сукхам̣. тато апагатоти апа̄йо. чатуро апа̄йо чатура̄па̄йо, техи мутто вимуттоти чатура̄па̄йамутто. са̄дхакаттхадвайасса ча̄ти са̄дхако аттхадвайасса ча̄ти падаччхедо. аттхадвайасса̄ти дит̣т̣хадхаммикасампара̄йикасан̇кха̄тасса аттхадвайасса. еттха часаддо ат̣т̣ха̄найого. со пана са̄дхако тйа̄дӣсу падесу йутто. са̄дхакоти ниппха̄дако ча. со хи са̄дхети ниппха̄детӣти са̄дхакоти вуччати.

хатӯпаддаваджа̄ло ча̄ти хато упаддавасан̇кха̄таджа̄ло ча. ханайиттха апанайиттха̄ти хато. ханадха̄ту хим̣са̄йам̣ та. упагантва̄ давати хим̣сатӣти упаддаво, джа̄тибхайа̄ди сол̣асаупаддаво. упапуббадудха̄ту хим̣са̄йам̣, упаддава̄ на̄ма пана сол̣асавидха̄ хонти джа̄тибхайам̣, джара̄бхайам̣, бйа̄дхибхайам̣, маран̣абхайам̣, ра̄джабхайам̣, чорабхайам̣, аггибхайам̣, удакабхайам̣, ӯмибхайам̣, кумбхилабхайам̣, а̄ват̣т̣абхайам̣, сусука̄бхайам̣, атта̄нува̄дабхайам̣, пара̄нува̄дабхайам̣, дан̣д̣абхайам̣, дуггатибхайан̃ча̄ти. джалати хим̣сати маччхе етена̄ти джа̄лам̣, маччхаджа̄лам̣. джа̄лам̣ вийа̄ти джа̄ло, упаддаво. нитаттхена пана джалати хим̣сати сатте етена̄ти джа̄ло. упаддаво. джаладха̄ту хим̣са̄йам̣ н̣а. хато упаддавасан̇кха̄таджа̄ло йена соти хатӯпаддаваджа̄ло. буддхапан̣а̄мачетана̄йа пахито упаддавасан̇кха̄таджа̄ло бхавеййа̄ти аттхо. ла̄бхӣ хитасукхасса ча̄ти хитасса ча сукхасса ча ла̄бхӣ ча. лабханам̣ ла̄бхо, там̣ асса аттхӣти ла̄бхӣ, хиноти вад̣д̣хатӣти хитам̣, аттхам̣. сукхайатӣти сукхам̣. йассуппаджджати, там̣ сукхитам̣ каротӣти аттхо. атха ва̄ сут̣т̣ху дуккхам̣ кханатӣти сукхам̣. супубба кханудха̄ту авадха̄ран̣е кви. хитан̃ча сукхан̃ча хитасукхам̣, тасса ла̄бхӣ бхавеййа̄ти аттхо.

31-32. нарадева̄нам̣ адхипо ча чатудӣписсаропи ва̄ бхавеййа̄ти самбандхо. нарадева̄нанти нара̄ ча дева̄ ча нарадева̄, тесам̣. камматтхе четам̣ чхат̣т̣хӣвачанам̣. адхипоти иссаро ча. со хи атта̄дхӣнам̣ па̄ти раккхати дхаммена ва̄ адхиабхибхавитва̄ па̄ти раккхатӣти адхипоти вуччати. адхипуббапа̄дха̄ту раккхане а, нара̄нам̣ адхипо иссаро мануссара̄джа̄ ча дева̄нам̣ адхипо иссаро девара̄джа̄ ча бхавеййа̄ти аттхо. чатудӣписсаропи ва̄ти еттха писаддо самбха̄ванаттхе нипа̄то. тена пагева екадӣписсарара̄джабха̄во ча, паде сиссарара̄джабха̄во ча̄ти самбха̄вети. ва̄ саддо падапӯран̣а маттойева. чатудӣписсароти пуббавидехо, апараго йа̄но, джамбудӣпо, уттаракуру ча̄ти чатуннам̣ дӣпа̄нам̣ иссаро чаккаваттира̄джа̄пи бхавеййа̄ти аттхо. таттха пуббавидехоти синеруно пуре бхавам̣ пуббам̣, ведена пан̃н̃а̄йа ӣханти ва̄йаманти еттха̄ти ведехо, видасаддӯпапада ӣхадха̄ту ва̄йа̄ме н̣а. сойева видехо. имам̣ дӣпамупа̄да̄йа синеруно пуббадисабха̄гатта̄ пуббо ча со видехо ча̄ти пуббавидехо, пуббадӣпо.

апарагойа̄ноти синеруно апаре паччхиме бхаво апаро. гавена йанти гаччханти еттха̄ти гойа̄но. госаддӯпапада йа̄дха̄ту гамане йу. синеруно паччхима дисабха̄гатта̄ апаро ча со гойа̄но ча̄ти апарагойа̄но, паччхимадӣпо. джамбудӣпоти джа̄йатӣти джамбӯ. йоджанасатуббедхо руккхо. джанадха̄ту джанане ӯ. насса мо. бака̄ра̄гамо. джаламаджджхе диппатӣти дӣпо, диппанти джотанти еттха саддхамма̄ти ва̄ дӣпо. дӣпадха̄ту диттийам̣ а. тасса пана двиа̄поти падаччхедам̣ катва̄ двидха̄ а̄по сандати еттха̄ти дӣпоти бахуббӣхисама̄сопи йуджджати. джамбуйа̄ лаккхито пан̃н̃а̄то ва̄ дӣпо джамбудӣпо, даккхин̣адӣпо. уттаракурӯти синеруно уттаре бхава̄ уттара̄. дхаммата̄сиддхасса пан̃часӣласса а̄нубха̄вена кам̣ сукхам̣ урумахантам̣ еттха̄ти куру. бахуббӣхисама̄сойам̣. кум̣ вуччати па̄пам̣. там̣ рундханти еттха̄ти ва̄ куру. купуббарудхидха̄ту а̄варан̣е кви. дха̄твантасса лопо. синеруно уттарадисабха̄гатта̄ уттаро ча со куру ча̄ти уттаракуру. уттарадӣпоти чатуннам̣ дӣпа̄нам̣ иссаро чатудӣписсаро, чаккаваттира̄джа̄ лаббхати.

евам̣ локийахитам̣ дассетва̄ ида̄ни локуттарахитам̣ дассенто а̄ха антиме дехе…пе… суббатоти антиме дехе суббато бха̄вана̄йа̄нам̣ а̄руйха ан̃н̃ам̣ там̣ сетачхаттакам̣ дха̄ренто самам̣ ессатӣти самбандхо. таттха пана аттхаккамена ван̣н̣айисса̄ма. антимети чариме паччхиме ва̄. анте парийоса̄не бхаво антимо, паччхимасарӣро. тасмим̣. дехети сарӣре. дихати упачийати вад̣д̣хатӣти дехо, сарӣро. дихадха̄ту упачайе н̣а. атха ва̄ дихати упачайати етена пун̃н̃а̄пун̃н̃анти дехо, паччхимабхавабхӯте бхаббакулапуттабхӯте ва̄ сарӣрети аттхо. суббатоти сут̣т̣ху пат̣ипаннако хутва̄. сут̣т̣ху ватам̣ пат̣ипаннам̣ асса̄ти суббато. вака̄рассаббо. бха̄вана̄йа̄нама̄руйха̄ти бха̄вана̄йа̄нам̣ а̄руйха̄ти падаччхедо. випассана̄бха̄вана̄сан̇кха̄тайа̄нам̣ а̄рухитва̄ти аттхо. бха̄ветабба̄ вад̣д̣хетабба̄ти бха̄вана̄. тебхӯмака сан̇кха̄ра̄рамман̣ам̣. атха ва̄ тада̄рамман̣ам̣ бха̄вети вад̣д̣хетӣти бха̄вана̄, випассана̄пан̃н̃а̄. бхӯдха̄ту сатта̄йам̣ вад̣д̣хане ва̄ йу. са̄ ча саматхавипассана̄ бха̄вана̄васена дувидха̄ хоти. таттха идха пана ан̃н̃ам̣ сетачхаттаканти саддантарасаннит̣т̣ха̄нена випассана̄бха̄вана̄ адхиппета̄. йанти па̄пун̣анти етена нибба̄нанти йа̄нам̣, аничча̄дивипассана̄н̃а̄н̣ам̣. йа̄дха̄ту гатийам̣ йу. бха̄вана̄сан̇кха̄там̣ йа̄нам̣ бха̄вана̄йа̄нам̣, бха̄вана̄ ча са̄ йа̄нан̃ча̄ти ва̄ бха̄вана̄йа̄нам̣.

а̄руйха̄ти а̄рохитва̄. пакатийа̄насадисам̣ аничча дуккхаанаттайа̄нам̣ а̄рухитва̄ти аттхо. аничча̄дилаккхан̣ена хи вина̄ маггапхаланибба̄нам̣ патто на̄ма наттхи. тасма̄ бха̄вана̄йа̄нама̄руйха̄ти вуттам̣. ан̃н̃анти арахаттапхалам̣. тан̃хи пат̣хамамаггена а̄дит̣т̣хамарийа̄дам̣ анатиккамитва̄ чатусаччадхаммам̣ авабуджджхатӣти ан̃н̃анти вуччати. а̄пуббан̃а̄дха̄ту авабодхане кви. а̄саддо марийа̄даттхо. сетачхаттаканти ода̄та̄тапаттам̣. севийатӣти сетам̣, дхавалам̣. сидха̄ту сева̄йам̣ та. килесатапам̣ чха̄детӣти чхаттам̣. чхададха̄ту сам̣варан̣е та. там̣йева чхаттакам̣. сетан̃ча там̣ чхаттакан̃ча̄ти сетачхаттакам̣. арахаттапхалаа̄тапаттам̣ лаббхати. ан̃н̃ам̣ арахаттапхаласан̇кха̄там̣ сетачхаттакам̣ дха̄ренто хутва̄ти самбандхо. саманти нибба̄нам̣. тан̃хи саббам̣ ват̣т̣адуккхам̣ самати вӯпасамати нируджджхати еттха̄ти саманти вуччати. ессатӣти па̄пун̣иссатӣти.

ида̄ни дит̣т̣хадхаммикаттхам̣ дассенто имасмим̣ аттабха̄вепӣтиа̄дима̄ха. таттха имасмим̣ аттабха̄вепи арого ча дӣгха̄йуко ча саббалокехи пӯджито ча бха̄вана̄бхи ратимано ча джанаппийо ча мана̄по ча бхавеййа̄ти йоджана̄. аттабха̄вепӣти еттха писаддо сампин̣д̣анаттхо. тена сампара̄йикаттхам̣ сампин̣д̣ети. атта̄ти бхавати етена абхидха̄нам̣ буддхи ча̄ти аттабха̄во. кхандхапан̃чакассетамадхивачанам̣. ароготи саббабйа̄дхивирахо ча. со хи наттхи рого асса̄ти ароготи вуччати. дӣгхаджӣвикоти дӣгха̄йуко ча. со хи дӣгха̄ джӣви а̄йу асса̄ти дӣгхаджӣвикоти вуччати.

33. саббалокехӣти саббадевамануссехи. пӯджитоти пӯджитаббо ча. бха̄вана̄бхиратиманоти саматхавипассана̄ сан̇кха̄та̄йа бха̄вана̄йа абхираман̣ачитто ча. джанаппийоти саббаджанехи пийа̄йитаббо ча. мана̄поти саббасатта̄нам̣ читтавад̣д̣ханако ча бхавеййа̄ти самбандхо.

евам̣ чхаббӣсатийа̄ ванданага̄тха̄су екага̄тха̄маттампи буддхагун̣а̄нуссаран̣е пхала̄нисам̣сам̣ дассетва̄ ида̄ни саббага̄тха̄йо вачаса̄ дха̄ретва̄ буддхавандане анека̄ни пхала̄нисам̣са̄ни дассетум̣ ка̄ катха̄кхиладха̄ран̣ети а̄ха. таттха ка̄ катха̄кхиладха̄ран̣ети ка̄ катха̄ акхиладха̄ран̣ети падаччхедо. саббабуддхаванданага̄тха̄йа вачаса̄ дха̄ран̣е ким̣ ваттабба̄ йева̄ти аттхо.

еттха ча акхиласаддо саббава̄чако аниппханнапа̄т̣ипадико. атха ва̄ кхийанам̣ кхилам̣. кхидха̄ту кхайе лапаччайо. кхайам̣ ла̄ти ган̣ха̄тӣти ва̄ кхилам̣, аппакам̣. кхайасаддӯпападала̄дха̄ту гахан̣е а. на кхилам̣ акхилам̣, саббага̄тха̄йо. дха̄рийате дха̄ран̣ам̣, акхила̄йа сабба̄йа га̄тха̄йа дха̄ран̣ам̣ акхиладха̄ран̣ам̣, тасмим̣. чхаббӣсатийа̄ буддхаванданага̄тха̄су екам̣ га̄тхам̣ вачаса̄ дха̄райитва̄ буддхавандане йатха̄вуттапхала̄нисам̣са̄ни лаббханти, пагева пана саббабуддхаванданага̄тха̄йо вачаса̄ дха̄райитва̄ дине дине буддхаванданети аттхоти. имина̄ пана га̄тха̄пан̃чакена йатха̄вутта пхала̄нисам̣сам̣ н̃атва̄ саддахако самма̄дит̣т̣хико кулапутто саббабуддхаванданага̄тха̄йо вачаса̄ дха̄райитва̄ раттиндивам̣ пуббан̣хака̄ле ча са̄йанхака̄ле ча раттийа̄ пат̣хамайа̄ме ча паччхимайа̄ме ча сататам̣ самитам̣ нирантарам̣ буддхам̣ вандеййа̄ти уййоджанам̣ дассетӣти.

пан̃чакага̄тха̄ван̣н̣ана̄ саматта̄.

ити пора̄н̣а̄чарийехи вандитасса намакка̄расса саддаттханайехи чханда̄лан̇ка̄ранайехи ча сан̣хасукхумасудуддаса гамбхӣрасса буддхасса дуппат̣ивидхагун̣апаридӣпакасса саппуриса̄нам̣ читтапасаннаджанакасса са̄т̣т̣хакатхе пит̣акаттайе асам̣хира виса̄радан̃а̄н̣ача̄рина̄ са̄санасодхакена бхаддантарева таттхераварена рачита̄ буддхагун̣аппадӣпикана̄мика̄ ван̣н̣ана̄.

нигамана

идам̣ пана пурам̣ ниммитена сирӣпаваравиджайа̄нантайасапан̣д̣ита трибхавана̄дитйа̄дхипатимаха̄дхаммара̄джа̄дхира̄джа̄ти лан̃чхитана̄микена пит̣акаттайапа̄л̣им̣ сила̄рӯл̣хам̣ ка̄райитва̄ пан̃чама сан̇гӣтикаран̣ена тимаха̄дхаммара̄джена ратана̄пун̃джанти саммате ра̄джадха̄нӣбхӯте на̄на̄куласам̣кин̣н̣е пун̃н̃адхан̃н̃аванта̄нам̣ са̄дхӯнан̃ча сӣласама̄дхипан̃н̃аванта̄нам̣ бхиккхӯнан̃ча нива̄сабхӯте буддхадхаммасан̇гхаратана̄каре чандимасӯрийа̄ вийа буддхаса̄сануджджотане мантале нагаре ити парикиттите маха̄ра̄ме десе васантена упа̄сака гун̣асампаннена на̄микена упа̄сакена ча тассупат̣т̣ха̄ка̄йа на̄мика̄йа упа̄сика̄йа ча самакусалаччхандам̣ катва̄ нибба̄насса саччхикаран̣аттха̄йа ка̄рите манораме суван̣н̣ена лимпитатта̄ суван̣н̣аватӣ на̄мике двибхуммике махит̣т̣хакавиха̄ре ат̣т̣хахи диса̄хи а̄гата̄нам̣ сутесанабхиккхӯнам̣ са̄т̣т̣хакатхам̣ пит̣акаттайам̣ дине дине сататам̣ нирантарам̣ ва̄чентена адхивасантена са̄т̣т̣хакатхе пит̣акаттайе асам̣хирависа̄радан̃а̄н̣ача̄рина̄ мантале пуре парийаттиса̄санахитадхамма̄чарийаган̣асса джет̣т̣хуккат̣т̣хабхӯтена ревата̄бхипан̣д̣итадхаджаса̄санавам̣самаха̄дхаммара̄джагурӯти ча агга маха̄пан̣д̣ита̄ти ча ладдхалан̃чхитена мӯладва̄дасаса̄сана карамаха̄ган̣асса джет̣т̣хамаха̄на̄йакабхӯтена са̄сана̄прун̃н̃о а̄чарийоти виссутена са̄санасодхака маха̄на̄йакаттхераварена пора̄н̣ехи таттха таттха па̄л̣ийам̣ бхагавата̄ вуттехи буддхагун̣аппака̄сакехи буддхагун̣ападехи тхомитва̄ вандитасса аттхабйан̃джанена чханда̄лан̇ка̄ранайена ча патхавӣсандха̄ракасса удакаккхандхасса вийа гамбхӣрасса паббатена пат̣иччха̄детва̄ т̣хапитасса ваттхусса вийа атидуддасасса сатадха̄ бхиннасса ва̄ласса аггакот̣ийа̄ вийа атисан̣ха сукхумасса путхуджджанан̃а̄н̣ена буддхасса дуппат̣ивидхагун̣апаридӣпакасса намакка̄расса лӣнаттхаппака̄сана̄ буддхагун̣аппадӣпикана̄мика̄ сам̣ван̣н̣ана̄ та̄су та̄су ат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄су а̄гатам̣ сам̣ван̣н̣ана̄найам̣ нисса̄йа пан̃н̃а̄па̄т̣аваттха̄йа са̄санавуддхийа̄ ча ката̄.

етта̄вата̄ ча –

сампатте чаккавассе са̄, двисахассе чатӯсате;

нава̄дхика̄ситӣйа̄ ча, саккара̄дже ча сампатте.

саттатисатасахасса, вассе пхуссама̄сассева;

ка̄лапаккхасаттаме ча, буддхадине сунит̣т̣хита̄; са̄ман̃н̃а.

еса̄ ча сан̇кхаронтена, йам̣ пун̃н̃ам̣ пасутам̣ майа̄;

ан̃н̃ампи тена пун̃н̃ена, патва̄ самбодхимуттамам̣.

сам̣са̄рато бахӯ сатте, та̄райитва̄ тан̣хаккхайам̣;

нибба̄нам̣ саччхика̄реййам̣, магган̃а̄н̣уттарена ча.

сада̄ раккханту ра̄джа̄но, дхамменева паджам̣ имам̣;

саббе сатта̄ сукхӣ хонту, джотенту джинаса̄санам̣.

мраммарат̣т̣хе манусса̄ ча, саббада̄ нирупаддава̄;

ниччам̣ калйа̄н̣асан̇каппа̄, паппонту аматам̣ паданти.

буддхагун̣аппадӣпикана̄мика̄

намакка̄рат̣ӣка̄ саматта̄.