📜
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
падарӯпасиддхи
гантха̄рамбха
[ка]
висуддхасаддхаммасахассадӣдхитим̣ ¶ ,
субуддхасамбодхийугандхародитам̣;
тибуддхакхеттекадива̄карам̣ джинам̣,
садхаммасан̇гхам̣ сираса̄’бхивандийа.
[кха]
качча̄йанан̃ча̄чарийам̣ намитва̄,
нисса̄йа качча̄йанаван̣н̣ана̄дим̣;
ба̄лаппабодхаттхамуджум̣ кариссам̣,
бйаттам̣ сукан̣д̣ам̣ падарӯпасиддхим̣.
1. сандхикан̣д̣а
таттха джинаса̄сана̄дхигамасса аккхаракосалламӯлакатта̄ там̣ сампа̄детаббанти дассетум̣ абхидхеййаппайоджанава̄кйамидамуччате.
йо кочи локийалокуттара̄дибхедо вачанаттхо, со саббо аккхарехева сан̃н̃а̄йате. ситхиладханита̄диаккхаравипаттийан̃хи аттхасса дуннайата̄ хоти, тасма̄ ¶ аккхаракосаллам̣ бахӯпака̄рам̣ буддхавачанесу, еттха пада̄нипи аккхарасаннипа̄тарӯпатта̄ аккхаресвева сан̇гайханти.
тасма̄ аккхаракосаллам̣, сампа̄деййа хитаттхико;
упат̣т̣хахам̣ гарум̣ самма̄, ут̣т̣ха̄на̄дӣхи пан̃чахи.
сан̃н̃а̄видха̄на
таттха̄до та̄ва саддалаккхан̣е воха̄равин̃н̃а̄панаттхам̣ сан̃н̃а̄видха̄нама̄рабхӣйате.
2. аккхара̄па̄дайо екачатта̄лӣсам̣.
аккхара̄ апи а̄дайо екачатта̄лӣсам̣, те ча кхо джинавачана̄нурӯпа̄ ака̄ра̄дайо ниггахӣтанта̄ екачатта̄лӣсаматта̄ ван̣н̣а̄ паччекам̣ аккхара̄ на̄ма хонти. там̣ йатха̄ – а̄ и ӣ у ӯ е о, ка кха га гха н̇а, ча чха джа джха н̃а, т̣а т̣ха д̣а д̣ха н̣а, та тха да дха на, па пха ба бха ма, йа ра лава са ха л̣а ам̣-ити аккхара̄.
наккхарантӣти аккхара̄, а а̄ди йесам̣ те а̄дайо. ака̄ра̄дӣнамануккамо панеса т̣ха̄на̄диккамасанниссито, татха̄ хи т̣ха̄накаран̣аппайатанехи ван̣н̣а̄ джа̄йанте, таттха чха т̣ха̄на̄ни кан̣т̣хата̄лумуддхадантаот̣т̣хана̄сика̄васена.
таттха – аван̣н̣а кавагга хака̄ра̄ кан̣т̣хаджа̄.
иван̣н̣а чавагга йака̄ра̄ та̄луджа̄. т̣авагга рака̄ра л̣ака̄ра̄ муддхаджа̄. тавагга лака̄ра сака̄ра̄ дантаджа̄. уван̣н̣а павагга̄ от̣т̣хаджа̄. ека̄ро кан̣т̣хата̄луджо. ока̄ро кан̣т̣хот̣т̣хаджо.
вака̄ро ¶ дантот̣т̣хаджо.
ниггахӣтам̣ на̄сикат̣т̣ха̄наджам̣.
н̇а н̃а н̣а на ма̄ сакат̣т̣ха̄наджа̄, на̄сикат̣т̣ха̄наджа̄ ча̄ти.
хака̄рам̣ пан̃чамехева, антат̣т̣ха̄хи ча сам̣йутам̣;
орасанти вадантеттха, кан̣т̣хаджам̣ тадасам̣йутам̣.
каран̣ам̣ дживха̄маджджхам̣ та̄луджа̄нам̣, дживхопаггам̣ муддхаджа̄нам̣, дживха̄ггам̣ дантаджа̄нам̣, сеса̄ сакат̣т̣ха̄накаран̣а̄.
пайатанам̣ сам̣вута̄дикаран̣ависесо. сам̣вутаттамака̄расса, виват̣аттам̣ сесасара̄нам̣ сака̄рахака̄ра̄нан̃ча, пхут̣т̣хам̣ вагга̄нам̣, ӣсам̣пхут̣т̣хам̣ йаралава̄нанти.
евам̣ т̣ха̄накаран̣аппайатанасутика̄лабхиннесу аккхаресу сара̄ ниссайа̄, итаре ниссита̄. таттха –
ниссайа̄до сара̄ вутта̄, бйан̃джана̄ ниссита̄ тато;
ваггекаджа̄ бахутта̄до, тато т̣ха̄налахуккама̄.
вуттан̃ча –
‘‘пан̃чаннам̣ пана т̣ха̄на̄нам̣, пат̣ипа̄т̣иваса̄пи ча;
ниссайа̄диппабхедехи, вутто тесамануккамо’’ти.
екена̄дхика̄ чатта̄лӣсам̣ екачатта̄лӣсам̣, етена ган̣анапариччхедена –
адхикаккхараванта̄ни, еката̄лӣсато ито;
на буддхавачана̄нӣти, дӣпета̄чарийа̄сабхо.
апиггахан̣ам̣ хет̣т̣ха̄ вутта̄нам̣ апеккха̄каран̣аттхам̣.
3. таттходанта̄ ¶ сара̄ ат̣т̣ха.
таттха тесу аккхаресу ака̄ра̄дӣсу ока̄ранта̄ ат̣т̣ха аккхара̄ сара̄ на̄ма хонти. там̣ йатха̄ – а а̄ и ӣ у ӯ е о-ити сара̄.
о анто йесам̣ те оданта̄, дака̄ро сандхиджо, саранти гаччхантӣти сара̄, бйан̃джане са̄рентӣтипи сара̄.
‘‘таттха̄’’ти ваттате.
таттха ат̣т̣хасу саресу лахуматта̄ тайо сара̄ расса̄ на̄ма хонти. там̣ йатха̄ – а и у-ити расса̄.
лахука̄ матта̄ пама̄н̣ам̣ йесам̣ те лахуматта̄, матта̄саддо четтха аччхара̄сан̇гха̄тааккхинимӣланасан̇кха̄там̣ ка̄лам̣ вадати, та̄йа матта̄йа екаматта̄ расса̄, двиматта̄ дӣгха̄, ад̣д̣хаматта̄ бйан̃джана̄. лахуггахан̣ан̃четтха чхандаси дийад̣д̣хаматтасса̄пи гахан̣аттхам̣. рассака̄лайогато расса̄, рассака̄лаванто ва̄ расса̄.
сарарассаггахан̣а̄ни ча ваттанте.
таттха ат̣т̣хасу саресу рассехи ан̃н̃е двиматта̄ пан̃ча сара̄ дӣгха̄ на̄ма хонти. там̣ йатха̄ – а̄ ӣ ӯ е о-ити дӣгха̄.
ан̃н̃аггахан̣ам̣ дийад̣д̣хаматтика̄нампи сан̇гахан̣аттхам̣. дӣгхака̄ле нийутта̄, таббанто ва̄ дӣгха̄. квачи сам̣йогапубба̄ ека̄рока̄ра̄ расса̄ ива вуччанте. йатха̄ – еттха, сеййо, от̣т̣хо, соттхи. квачӣти ким̣? мам̣ че твам̣ никхан̣ам̣ ване. путто тйа̄хам̣ маха̄ра̄джа.
6. думхи ¶ гару.
двиннам̣ самӯхо ду, тасмим̣ думхи. сам̣йогабхӯте аккхаре паре йо пуббо рассаккхаро, со гарусан̃н̃о хоти. йатха̄ – датва̄, хитва̄, бхутва̄.
‘‘гарӯ’’ти ваттате.
дӣгхо ча саро гарусан̃н̃о хоти. йатха̄ – на̄ва̄, надӣ, вадхӯ, две, тайо. гарукато ан̃н̃о ‘‘лахуко’’ти ведитаббо.
т̣хапетва̄ ат̣т̣ха саре сеса̄ ад̣д̣хаматта̄ аккхара̄ кака̄ра̄дайо ниггахӣтанта̄ теттим̣са бйан̃джана̄ на̄ма хонти. вуттехи ан̃н̃е сеса̄. бйан̃джӣйати етехи аттхоти бйан̃джана̄. там̣ йатха̄ – ка кха га гха н̇а, ча чха джа джха н̃а, т̣а т̣ха д̣а д̣ха н̣а, та тха да дха на, па пха ба бха ма, йа ра лава са ха л̣а ам̣-ити бйан̃джана̄. кака̄ра̄дӣсвака̄ро учча̄ран̣аттхо.
‘‘бйан̃джана̄’’ти ваттате.
9. вагга̄ пан̃чапан̃часо манта̄.
тесам̣ кхо бйан̃джана̄нам̣ кака̄ра̄дайо мака̄ранта̄ пан̃чавӣсати бйан̃джана̄ пан̃чапан̃чавибха̄гена вагга̄ на̄ма хонти. там̣ йатха̄ – ка кха га гха н̇а, ча чха джа джха н̃а, т̣а т̣ха д̣а д̣ха н̣а, та тха да дха на, па пха ба бха ма-ити вагга̄.
те пана пат̣хамаккхаравасена каваггачавагга̄дивоха̄рам̣ гата̄, вагготи самӯхо, таттха пан̃чапан̃чавибха̄гена̄ти ва̄ пан̃ча пан̃ча етесаматтхӣти ¶ ва̄ пан̃чапан̃часо, мо анто йесам̣ те манта̄.
ака̄ро учча̄ран̣аттхо, итисаддо пана̄нантаравуттанидассанаттхо, ам̣ити йам̣ ака̄рато парам̣ вуттам̣ бинду, там̣ ниггахӣтам̣ на̄ма хоти. рассассарам̣ нисса̄йа гайхати, каран̣ам̣ ниггахетва̄ гайхатӣти ва̄ ниггахӣтам̣.
каран̣ам̣ ниггахетва̄на, мукхена̄виват̣ена йам̣;
вуччате ниггахӣтанти, вуттам̣ бинду сара̄нугам̣.
идха авутта̄нам̣ парасаман̃н̃а̄нампи пайоджане сати гахан̣аттхам̣ парибха̄сама̄ха.
йа̄ ча пана парасмим̣ саккатагантхе, паресам̣ ва̄ веййа̄каран̣а̄нам̣ саман̃н̃а̄ гхоса̄гхосалопасаван̣н̣асам̣йогалин̇га̄дика̄, та̄ пайоге сати еттха̄пи йуджджанте.
парасмим̣, паресам̣ ва̄ саман̃н̃а̄ парасаман̃н̃а̄, веййа̄каран̣е, веййа̄каран̣амадхӣта̄нам̣ ва̄ саман̃н̃а̄тйаттхо. пайуджджанам̣ пайого, винийого.
таттха вагга̄нам̣ пат̣хамадутийа̄, сака̄ро ча агхоса̄. вагга̄нам̣ татийачатуттхапан̃чама̄, йа ра лава ха л̣а̄ ча̄ти екавӣсати гхоса̄ на̄ма.
еттха ча вагга̄нам̣ дутийачатуттха̄ дханита̄типи вуччанти, итаре ситхила̄ти. вина̄со лопо. рассассара̄ сакадӣгхехи ан̃н̃аман̃н̃ам̣ саван̣н̣а̄ на̄ма, йе сарӯпа̄типи вуччанти. сара̄нантарита̄ни ¶ бйан̃джана̄ни сам̣його. дха̄туппаччайавибхаттиваджджитаматтхавам̣ лин̇гам̣. вибхатйантам̣ падам̣. иччевама̄ди.
ити сан̃н̃а̄видха̄нам̣.
сарасандхивидха̄на
атха сарасандхи вуччате.
лока аггапуггало, пан̃н̃а̄ индрийам̣, тӣн̣и има̄ни, но хи етам̣, бхиккхунӣ ова̄до, ма̄ту упат̣т̣ха̄нам̣, самету а̄йасма̄, абхибхӯ а̄йатанам̣, дхана̄ ме аттхи, саббе ева, тайо ассу дхамма̄, асанто еттха на диссанти итӣдха сара̄дисан̃н̃а̄йам̣ саббасандхикаран̣ат̣т̣ха̄не бйан̃джанавийоджанаттхам̣ парибха̄сама̄ха.
12. пуббамадхот̣хитамассарам̣ сарена вийоджайе.
сарена̄ти ниссакке каран̣авачанам̣, сахайоге ва̄, сандхитаббе сарасахитам̣ пуббабйан̃джанам̣ анатиккаманто адхот̣хитамассаран̃ча катва̄ сарато вийоджайети сарато бйан̃джанам̣ вийоджетаббам̣. еттха ча ассараггахан̣аса̄маттхийена ‘‘бйан̃джана’’нти ладдхам̣.
сара̄ кхо саббепи саре паре т̣хите лопам̣ паппонти. лопоти адассанам̣ анучча̄ран̣ам̣. еттха сара̄ти ка̄рийӣниддесо. бахувачанам̣ панеттха екекасмим̣ саре паре бахӯнам̣ лопан̃а̄панаттхам̣. сарети нимиттаниддесо, нимиттасаттамӣ ча̄йам̣, нимиттопа̄да̄наса̄маттхийато ван̣н̣ака̄лабйавадха̄не сандхика̄рийам̣ на хоти. лопанти ка̄рийаниддесо, идам̣ пана суттам̣ ¶ упари паралопавидха̄нато пуббалопавидха̄нанти дат̣т̣хаббам̣, евам̣ саббаттха саттамӣниддесе пуббассева видхи, на парасса видха̄нанти ведитаббам̣.
‘‘ассарам̣, адхот̣хита’’нти ча ваттате, силит̣т̣хакатхане парибха̄сама̄ха.
сарарахитам̣ кхо бйан̃джанам̣ адхот̣хитам̣ параккхарам̣ найе йутте т̣ха̄нети паранайанам̣ ка̄таббам̣. еттха йуттаггахан̣ам̣ ниггахӣтаниседханаттхам̣, тена ‘‘аккоччхи мам̣ авадхи ма’’нтиа̄дӣсу паранайанасандехо на хоти.
локаггапуггало, пан̃н̃индрийам̣, тӣн̣има̄ни, нохетам̣, бхиккхунова̄до, ма̄тупат̣т̣ха̄нам̣, самета̄йасма̄, абхибха̄йатанам̣, дхана̄ маттхи, саббева, тайассу дхамма̄, асантеттха на диссанти.
йасса ида̄ни, сан̃н̃а̄ ити, чха̄йа̄ ива, катха̄ ева ка̄, ити апи, ассаман̣ӣ аси, чаккху индрийам̣, акатан̃н̃ӯ аси, а̄ка̄се ива, те апи, ванде ахам̣, со ахам̣, чатта̄ро име, васало ити, моггалла̄но а̄си бӣджако, па̄то ева̄тӣдха пуббалопе сампатте ‘‘саре’’ти адхика̄ро, идха пана ‘‘аттхаваса̄ вибхаттивипарин̣а̄мо’’ти катва̄ ‘‘саро, сарамха̄, лопа’’нти ча ваттама̄не –
асама̄нарӯпамха̄ сарамха̄ паро саро лопам̣ паппоти ва̄. сама̄нам̣ рӯпам̣ асса̄ти сарӯпо, на сарӯпо асарӯпо, асаван̣н̣о ¶ . йасма̄ пана марийа̄да̄йам̣, абхивидхимхи ча ваттама̄но а̄упасагго вийа ва̄саддо двидха̄ ваттате, каттхачи викаппе, каттхачи йатха̄ваваттхитарӯпапариггахе, идха пана паччхиме, тато ниччаманиччамасантан̃ча видхиметтха ва̄саддо дӣпети. ‘‘найе парам̣ йутте’’ти парам̣ нетаббам̣.
йассада̄ни йасса ида̄ни, сан̃н̃а̄ти сан̃н̃а̄ ити, чха̄йа̄ва чха̄йа̄ ива, катха̄ва ка̄ катха̄ ева ка̄, итӣпи ити апи, ассаман̣ӣси ассаман̣ӣ аси. чаккхундрийа мити ниччам̣. акатан̃н̃ӯси акатан̃н̃ӯ аси, а̄ка̄сева а̄ка̄се ива, тепи те апи, вандехам̣ ванде ахам̣, сохам̣ со ахам̣, чатта̄роме чатта̄ро име, васалоти васало ити, моггалла̄носи бӣджако моггалла̄но а̄си бӣджако, па̄това па̄то ева.
идха на бхавати – пан̃чиндрийа̄ни, саддхиндрийам̣, саттуттамо, екӯнавӣсати, йассете, сугатова̄до, дит̣т̣ха̄саво, дит̣т̣хогхо, чаккха̄йатанам̣, там̣ кутеттха лаббха̄ ичча̄ди.
бхавати ча ваваттхитавибха̄са̄йа.
аван̣н̣ато сарода̄нӣ-тӣвева̄дим̣ вина̄ паро;
на луппатан̃н̃ато дӣгхо, а̄сева̄дививаджджито.
бандхусса ива, упа иккхати, упа ито, ава ичча, джина ӣритам̣, на упети, чанда удайо, йатха̄ удаке итӣдха пубба̄ван̣н̣ассара̄нам̣ ¶ лопе кате ‘‘паро, асарӯпе’’ти ча ваттате, татха̄ ‘‘иван̣н̣о йам̣ нава̄’’ти ито иван̣н̣аггахан̣ан̃ча, ‘‘вамодуданта̄на’’нти ито уггахан̣ан̃ча сӣхагатийа̄ идха̄нуваттетаббам̣.
иван̣н̣абхӯто, ука̄рабхӯто ча паро саро асарӯпе пуббассаре лутте квачи асаван̣н̣ам̣ паппоти. наттхи саван̣н̣а̄ етесанти асаван̣н̣а̄, ека̄рока̄ра̄, таттха т̣ха̄на̄саннавасена иван̣н̣ука̄ра̄намека̄рока̄ра̄ хонти.
бандхуссева, упеккхати, упето, авечча, джинеритам̣, нопети, чандодайо, йатходаке. квачӣти ким̣? татриме, йассиндрийа̄ни, махиддхико, саббӣтийо, тенупасан̇ками, локуттаро. луттети ким̣? чха име дхамма̄, йатха̄ идам̣, кусаласса упасампада̄. асарӯпети ким̣? чатта̄рима̄ни, ма̄тупат̣т̣ха̄нам̣.
еттха ча сатипи хет̣т̣ха̄ ва̄ггахан̣е квачикаран̣ато аван̣н̣е ева лутте идха вуттавидхи хотӣти дат̣т̣хаббам̣. тато идха на бхавати – дит̣т̣хупа̄да̄нам̣, пан̃чахупа̄ли, мудиндрийам̣, йо миссароти.
татра айам̣, буддха ануссати, са аттхика̄, пан̃н̃ава̄ асса, тада̄ ахам̣, йа̄ни идха бхӯта̄ни, гаччха̄ми ити, ати ито, кикӣ ива, баху упака̄рам̣, мадху удакам̣, су упадха̄ритам̣, йопи айам̣ ¶ , ида̄ни ахам̣, саче айам̣, аппассуто айам̣, итара итарена, саддха̄ идха виттам̣, камма упаниссайо, татха̄ упамам̣, ратти упарато, ви упасамо иччатра пуббассара̄нам̣ лопе кате –
‘‘квачӣ’’ти адхика̄ро, ‘‘паро, лутте’’ти ча ваттате.
саро кхо паро пуббассаре лутте квачи дӣгхабха̄вам̣ паппотӣти т̣ха̄на̄саннавасена рассассара̄нам̣ саван̣н̣адӣгхо.
татра̄йам̣, буддха̄нуссати, са̄ттхика̄, пан̃н̃ава̄сса, тада̄хам̣, йа̄нӣдха бхӯта̄ни, гаччха̄мӣти, атӣто, кикӣва, бахӯпака̄рам̣, мадхӯдакам̣, сӯпадха̄ритам̣, йопа̄йам̣, ида̄на̄хам̣, сача̄йам̣, аппассута̄йам̣, итарӣтарена, саддхӣдха виттам̣, каммӯпаниссайо, татхӯпамам̣, раттӯпарато, вӯпасамо.
квачӣти ким̣? ачирам̣ вата’йам̣ ка̄йо, кимпима̄йа, тӣн̣има̄ни, пан̃часупа̄да̄наккхандхесу, тассаттхо, пан̃чан̇гико, муниндо, сатиндрийам̣, лахут̣т̣ха̄нам̣, гаччха̄махам̣, татридам̣, пан̃чахупа̄ли, наттхан̃н̃ам̣. луттети ким̣? йатха̄ айам̣, ними ива ра̄джа̄, кикӣ ива, су упадха̄ритам̣.
локасса ¶ ити, дева ити, ви ати патанти, ви ати на̄менти, сан̇гха̄т̣и апи, джӣвитахету апи, виджджу ива, ким̣су идха виттам̣, са̄дху ити итӣдха парассара̄нам̣ лопе кате –
‘‘лутте, дӣгха’’нти ча ваттате.
пуббо саро парассаре лутте квачидӣгхам̣ паппоти. чаггахан̣ам̣ луттадӣгхаггахан̣а̄нукад̣д̣ханаттхам̣, там̣ ‘‘ча̄нукад̣д̣хитамуттаратра на̄нуваттате’’ти н̃а̄панаттхам̣.
локасса̄ти, дева̄ти, вӣтипатанти, вӣтина̄менти, сан̇гха̄т̣ӣпи, джӣвитахетӯпи, виджджӯва, ким̣сӯдха виттам̣, са̄дхӯти.
квачӣти ким̣? йассада̄ни, итисса, ида̄нипи, тесупи, чаккхундрийам̣, киннума̄ва.
адхигато кхо ме айам̣ дхаммо, путто те ахам̣, те асса пахӣна̄, паббате ахам̣, йе асса итӣдха пуббалопе сампатте –
ека̄расса падантабхӯтасса т̣ха̄не саре паре квачи йака̄ра̄десо хоти. ака̄реметейесадда̄диссева̄йам̣ видхи, йанти йам̣ рӯпам̣, е ева анто еданто, а̄десит̣т̣ха̄не а̄диссатӣти а̄десо. ‘‘бйан̃джане’’ти адхикичча ‘‘дӣгха’’нти дӣгхо.
адхигато ¶ кхо мйа̄йам̣ дхаммо, путто тйа̄хам̣, тйа̄сса пахӣна̄, паббатйа̄хам̣, ййа̄сса.
квачӣти ким̣? те на̄гата̄, путта̄ маттхи. антаггахан̣ам̣ ким̣? дхаммачаккам̣ паваттенто, даменто читтам̣.
йа̄ватако асса ка̄йо, та̄ватако асса бйа̄мо, ко аттхо, атха кхо асса, ахам̣ кхо аджджа, йо айам̣, со асса, со ева, йато адхикаран̣ам̣, ану аддхама̄сам̣, ану ети, су а̄гатам̣, су а̄ка̄ро, ду а̄ка̄ро, чаккху а̄па̄тхам̣, баху а̄ба̄дхо, па̄ту ака̄си, на ту ева̄тӣдха –
ока̄рука̄ра̄нам̣ антабхӯта̄нам̣ саре паре квачи вака̄ра̄десо хоти. ка кха йа тасадда̄диока̄расседам̣ гахан̣ам̣.
йа̄ватаквасса ка̄йо, та̄ватаквасса бйа̄мо, кваттхо, атха кхвасса, ахам̣ кхваджджа, йва̄йам̣, свасса, свева, йатва̄дхикаран̣ам̣, анваддхама̄сам̣, анвебхи, сва̄гатам̣, сва̄ка̄ро, два̄ка̄ро, чаккхва̄па̄тхам̣, бахва̄ба̄дхо, па̄тва̄ка̄си, на твева.
квачӣти ким̣? ко аттхо, атха кхо ан̃н̃атара̄, йохам̣, сохам̣, чатта̄роме, са̄гатам̣, са̄дха̄вусо, хотӯти. антаггахан̣ам̣ ким̣? саванӣйам̣, вираванти.
пат̣исантха̄равутти ¶ асса, сабба̄ витти анубхуййате, ви ан̃джанам̣, ви а̄като, надӣ а̄санно итӣдха ман̣д̣ӯкагатийа̄ ‘‘асарӯпе’’ти ваттате.
пуббо иван̣н̣о асарӯпе саре паре йака̄рам̣ паппоти нава̄. и ева ван̣н̣о иван̣н̣о, нава̄саддо квачисаддапарийа̄йо.
пат̣исантха̄равутйасса, сабба̄ витйа̄нубхуййате, бйан̃джанам̣, бйа̄като, надйа̄санно.
нава̄ти ким̣? пан̃чахан̇гехи, та̄ни аттани, гаччха̄махам̣, муттача̄гӣ ануддхато. асарӯпети ким̣? итихидам̣, аггӣва, аттхӣти.
ати антам̣, ати ода̄та̄, пати айо, пати а̄харати, пати ети, ити асса, ити етам̣, итиа̄ди итӣдха ‘‘иван̣н̣о йам̣ нава̄’’ти йака̄ра̄десе сампатте –
атипатиитӣнам̣ тисаддасседам̣ гахан̣ам̣.
саббо тииччесо саддо саре паре квачи чака̄рам̣ паппоти. тӣти ниддесато акатайака̄рассева̄йам̣ видхи, итаратха̄ квачиггахан̣асса ча ‘‘атисса чантасса̄’’тисуттасса ча нираттхаката̄ сийа̄. ‘‘парадвебха̄во т̣ха̄не’’ти двиттам̣.
аччантам̣ ¶ , аччода̄та̄, паччайо, пачча̄харати, паччети, иччасса, иччетам̣, ичча̄ди.
квачӣти ким̣? итисса, ити а̄кан̇кхама̄нена.
‘‘те на ва̄иван̣н̣е’’ти ито ‘‘на иван̣н̣е’’ти ча ваттате.
атииччетасса антабхӯтасса тисаддасса иван̣н̣е паре ‘‘саббо чам̣ тӣ’’ти вуттарӯпам̣ на хоти. атисса̄ти атиупасагга̄нукаран̣аметам̣. теневеттха вибхаттилопа̄бха̄во. еттха ча антасаддо саддавидхиниседхаппакаран̣ато атисаддантабхӯтам̣ тисаддамева вадати, на иван̣н̣анти дат̣т̣хаббам̣, итаратха̄ идам̣ суттамева нираттхакам̣ сийа̄.
‘‘иван̣н̣о йам̣ нава̄’’тӣдха, асарӯпа̄дхика̄рато;
иван̣н̣асса сарӯпасмим̣, йа̄десо ча на самбхаве.
чака̄ро ануттасамуччайаттхо, тена итипатӣнамантасса ча на хоти. ати исиган̣о атӣсиган̣о, евам̣ атӣто, атӣритам̣, итӣти, итӣдам̣, патӣто.
абхи аккха̄нам̣, абхи уггато, абхи ока̄со итӣдха йака̄ре сампатте –
‘‘саре’’ти ваттате.
абхииччетасса саббасса саре паре аббха̄десо хоти.
‘‘абхӣ’’ти пат̣хамантасса, вуттийам̣ чхат̣т̣хийоджанам̣;
а̄деса̄пеккхато вуттам̣, ‘‘ам̣мо’’тиа̄дике вийа.
пуббассаралопо ¶ , аббхаккха̄нам̣, аббхуггато, аббхока̄со.
адхи агама̄, адхи упагато, адхи ога̄хетва̄ итӣдха
адхииччетасса саббасса саре паре аджджха̄десо хоти. аджджхагама̄, аджджхупагато, аджджхога̄хетва̄.
абхи иччхитам̣, адхи ӣритам̣ итӣдха
‘‘аббхо абхи, аджджхо адхӣ’’ти ча ваттате.
те ча кхо абхиадхииччете упасагга̄ иван̣н̣е паре аббхо аджджхоити вуттарӯпа̄ на хонти ва̄. саралопапаранайана̄ни. абхиччхитам̣, адхӣритам̣. ва̄ти ким̣? аббхӣритам̣, аджджхин̣амутто, аджджхит̣т̣хо.
екамидха ахантӣдха
дхаиччетасса саре паре квачи дака̄ро хоти. екасаддато парасса идхасса дхака̄рассева̄йам̣, саралопадӣгха̄. екамида̄хам̣. квачӣти ким̣? идхева.
часаддена квачи са̄дхусса дхасса хака̄ро, йатха̄ – са̄ху дассанам̣.
йатха̄ ева татха̄ ева̄тӣдха
‘‘нава̄’’ти ваттате, ‘‘сарамха̄’’ти ча.
28. ева̄дисса ¶ ри пуббо ча рассо.
йатха̄татха̄двайапарасседам̣ гахан̣ам̣. дӣгхасарамха̄ парасса евасадда̄дибхӯтасса ека̄расса рика̄ро хоти, пуббо ча саро рассо хоти нава̄. йатхарива, татхарива. нава̄ти ким̣? йатхева, татхева.
ти антам̣,ти аддхам̣, агги ага̄ре, саттамӣ аттхе, пан̃чамӣ антам̣, ду ан̇гикам̣, бхиккху а̄сане, путху а̄сане, сайамбхӯ а̄сане итӣдха йава̄десесу сампаттесу –
‘‘сан̃н̃а̄’’ти ваттате.
иван̣н̣ауван̣н̣аиччете йатха̄ккамам̣ джхаласан̃н̃а̄ хонти. ван̣н̣аггахан̣ам̣ саван̣н̣аггахан̣аттхам̣.
джхаласан̃н̃а̄ пасан̃н̃а̄ва, на лин̇гантам̣ва ниссита̄;
а̄кхйа̄те лин̇гамаджджхе ча, двилин̇ганте ча дассана̄.
30. джхала̄намийува̄ саре ва̄.
джхалаиччетесам̣ ийауваиччете а̄деса̄ хонти ва̄ саре паре, саралопо.
тийантам̣, тийаддхам̣, аггийа̄га̄ре, саттамийаттхе, пан̃чамийантам̣, дуван̇гикам̣, бхиккхува̄сане, путхува̄сане, сайамбхува̄сане. ва̄ти ким̣? агйа̄га̄ре, саттамӣаттхе, бхиккхуа̄сане нисӣдати.
го аджинам̣, го ел̣акам̣ итӣдха
‘‘го, аво, сама̄се’’ти ча ваттате.
31. о ¶ саре ча.
гоиччетасса ока̄расса саре паре ава̄десо хоти сама̄се. гава̄джинам̣, гавел̣акам̣. часаддаггахан̣ена уван̣н̣асса уваава̄деса̄. йатха̄ – бхуви, пасаво.
путха ева̄тӣдха
32. го саре путхасса̄гамо квачи.
путхаиччетасса нипа̄тасса анте квачи гака̄ра̄гамо хоти саре паре. а̄гаччхатӣти а̄гамо, асантуппатти а̄гамо. еттха ча ‘‘саре’’ти нимитта̄саннавасена путхасса антети лаббхати. путхагева, путха ева.
па̄ ева̄тӣдха
‘‘саре, го, а̄гамо, квачӣ’’ти ча ваттате.
па̄иччетасса анте саре паре квачи гака̄ра̄гамо хоти, па̄сса анто ча саро рассо хоти. пагева вутйасса, па̄ ева.
‘‘ва̄, саре’’ти ча ваттате.
34. йава ма да на та ра ла̄ ча̄гама̄.
саре паре йака̄ра̄дайо ат̣т̣ха а̄гама̄ хонти ва̄. часаддена гака̄ра̄гамо ча, ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо.
таттха ¶ йака̄ра̄гамо йатха̄дибхо ика̄река̄ра̄дӣсу. йатха̄ идам̣ йатхайидам̣, бйан̃джанети адхикичча ‘‘расса’’нти рассаттам̣, йатха̄ идам̣ ва̄, йатха̄ ева, йатха̄йева, йатхева, евам̣ ма̄йидам̣, ма̄йевам̣, там̣йидам̣, там̣йева, найидам̣, найимасса, найима̄ни, навайиме дхамма̄, буддха̄нам̣йева, сантийева, бодхийа̄йева, сатийева, патхавӣйева, дха̄туйева, тесуйева, сойева, па̄т̣ийеккам̣.
татха̄ саре випарийа̄дито ча. ви ан̃джана̄ вийан̃джана̄, бйан̃джана̄ ва̄, евам̣ вийа̄ка̄си, бйа̄ка̄си. париантам̣ парийантам̣, евам̣ парийа̄да̄нам̣, парийут̣т̣ха̄нам̣, парийесати, парийоса̄намити ниччам̣. ни а̄його нийа̄його. идха на бхавати, париккхато, упапариккхати.
вака̄ро тисадда̄дито аван̣н̣ука̄ресу. ти ан̇гулам̣ тиван̇гулам̣, евам̣ тиван̇гикам̣, бхӯва̄дайо, мигӣ бханта̄ вудиккхати, павуччати, па̄гун̃н̃авуджута̄.
мака̄ро лахуппабхутито саре чханда̄нураккхан̣а̄димхи. лаху ессати лахумессати, евам̣ гарумессати, идхама̄ху, кена те идха миджджхати, бхадро каса̄мива, а̄ка̄се мабхипӯджайи, екамекасса, йена мидхекачче, а̄сатимева.
дака̄ро ¶ уупасагга саки кеначи кин̃чи кисмин̃чи кочи самма̄ йа̄ва та̄ва пуна йа те’таттаса̄дӣхи. уупасаггато ниччам̣, у агго удагго, евам̣ удайо, удапа̄ди, уда̄хат̣ам̣, удито, удӣритам̣, удети.
нипа̄тато ча, саки ева сакидева, евам̣ сакада̄га̄ми, маха̄вуттисуттена ика̄расса ака̄ро. татха̄ кеначидева, кин̃чидева, кисмин̃чидева, кочидева, самма̄ аттхо саммадаттхо, рассаттам̣. евам̣ саммадаккха̄то, саммадан̃н̃а̄ вимутта̄нам̣, саммадева, йа̄вадаттхам̣, йа̄вадева, та̄вадева, пунадева.
на̄мато, йадаттхам̣, тадаттхам̣, йадантара̄, тадантара̄, тадан̇гавимутти, етадаттхам̣, аттадаттхам̣, садаттхапасуто сийа̄. йатетаттасехи сама̄сейева.
а̄дисаддена ан̃н̃адаттхам̣, манаса̄дан̃н̃а̄ вимутта̄нам̣, бахудева раттим̣, ахудева бхайам̣.
ва̄ти ким̣? кеначи аттхака̄мена, самма̄ ан̃н̃а̄йа, йа̄ва̄хам̣, та̄ва̄хам̣, пуна̄парам̣, аттаттхам̣.
нака̄ро а̄йата̄димхи. ито а̄йати ито на̄йати, чирам̣ на̄йати.
така̄ро йасма̄ тасма̄ аджджа̄дито ихагга̄димхи. йасма̄тиха, тасма̄тиха, аджджатагге.
рака̄ро ¶ ни дупа̄ту пуна дхӣ па̄та чатура̄дито. ни антарам̣ нирантарам̣, евам̣ нира̄лайо, нириндхано, нирӣхакам̣, нируттаро, нироджам̣. ду атиккамо дуратиккамо, дура̄гатам̣, дуруттам̣. па̄турахоси, па̄турахесум̣. пунара̄гаччхеййа, пунаруттам̣, пунарева, пунарети. дхираттху. па̄тара̄со.
чатусадда̄дито, чатуран̇гикам̣, чатура̄раккха̄, чатуриддхипа̄дапат̣ила̄бхо, чатурогханиттхаран̣аттхам̣. бхаттураттхе, вуттиреса̄, патхавӣдха̄туревеса̄.
татха̄ сарато ивевесу чханда̄нураккхан̣е. наккхаттара̄джа̄рива та̄рака̄нам̣, виджджуриваббхакӯт̣е, а̄раггерива са̄сапо, са̄сапорива а̄рагге, усабхорива, саббхирева сама̄сетха.
ва̄ти ким̣? два̄дхит̣т̣хитам̣, па̄тва̄ка̄си, пунапи.
лака̄ро чхасан̇кхйа̄хи. лал̣а̄намависесо. чха абхин̃н̃а̄ чхал̣абхин̃н̃а̄, чхал̣ан̇гам̣, чхал̣а̄сӣти, чхал̣ам̣са̄, сал̣а̄йатанам̣.
ва̄ти ким̣? чха абхин̃н̃а̄.
ити сарасандхивидха̄нам̣ нит̣т̣хитам̣.
иттхилин̇га
атха ¶ иттхилин̇га̄ни вуччанте.
ака̄ранто иттхилин̇гасаддо аппасиддхо.
а̄ка̄ранто иттхилин̇го кан̃н̃а̄саддо. ‘‘кан̃н̃а’’ити т̣хите –
иттхийам̣ ваттама̄на̄ ака̄рантато лин̇гамха̄ паро а̄ппаччайо хоти.
пакатйаттхаджотака̄ иттхи-ппаччайа̄ сйа̄дайо вийа;
н̣а̄дайо паччайаттхасса, сакаттхасса̄пи ва̄чака̄.
‘‘саралопо’’тиа̄дина̄ пуббассаре лутте, паранайане ча кате ‘‘дха̄туппаччайавибхаттиваджджитаматтхавам̣ лин̇га’’нти вуттатта̄ва паччайантасса̄пи алин̇гатта̄ вибхаттуппаттийамасампатта̄йам̣ ‘‘таддхитасама̄сакитака̄ на̄мам̣ ва̄’таветуна̄дӣсу ча̄’’ти еттха ваггахан̣ена иттхиппаччайантасса̄пи на̄мабйападесо. пуре вийа сйа̄дйуппатти, ‘‘сесато лопам̣ гасипӣ’’ти силопо. са̄ кан̃н̃а̄.
бахувачане ‘‘а̄лапане си гасан̃н̃о’’ти ито ‘‘сан̃н̃о’’, ‘‘те иттхикхйа̄ по’’ти ито ‘‘иттхикхйа̄’’ти ча ваттате.
лин̇гассанто а̄ка̄ро йада̄ иттхикхйо, тада̄ гхасан̃н̃о хотӣти гхасан̃н̃а̄йам̣ ‘‘гхапато ча йонам̣ лопо’’ти ¶ викаппена йолопо. та̄ кан̃н̃а̄ кан̃н̃а̄йо.
а̄лапане ‘‘сакхато гассе ва̄’’ти ито ‘‘гасса̄’’ти ваттате.
гхато парасса гасса ека̄ро хоти, саралопа̄ди. бхоти кан̃н̃е, бхотийо кан̃н̃а̄ кан̃н̃а̄йо.
ам̣мхи саралопапакатибха̄ва̄ кан̃н̃ам̣, кан̃н̃а̄ кан̃н̃а̄йо.
татийа̄дӣсу ‘‘а̄йа чатуттхекавачанасса тӯ’’ти ито ‘‘а̄йо, екавачана̄на’’нти ча ваттате.
гхасан̃н̃ато лин̇гасса̄ка̄ра̄ паресам̣ на̄дӣнам̣ смим̣парийанта̄нам̣ екавачана̄нам̣ вибхаттиган̣а̄нам̣ а̄йа̄десо хоти. саралопапаранайана̄ни. кан̃н̃а̄йа, кан̃н̃а̄хи кан̃н̃а̄бхи, кан̃н̃а̄йа, кан̃н̃а̄нам̣, кан̃н̃а̄йа, кан̃н̃а̄хи кан̃н̃а̄бхи, кан̃н̃а̄йа, кан̃н̃а̄нам̣.
смим̣мхи –
гхапато парасса смим̣вачанасса йам̣ хоти ва̄, ан̃н̃аттха̄йа̄десо. кан̃н̃а̄йам̣ кан̃н̃а̄йа, кан̃н̃а̄су.
еваман̃н̃епи –
саддха̄ медха̄ пан̃н̃а̄ виджджа̄, чинта̄ манта̄ вӣн̣а̄ тан̣ха̄;
иччха̄ муччха̄ еджа̄ ма̄йа̄, метта̄ матта̄ сиккха̄ бхиккха̄.
джан̇гха̄ ¶ гӣва̄ дживха̄ ва̄ча̄,
чха̄йа̄ а̄са̄ ган̇га̄ на̄ва̄;
га̄тха̄ сена̄ лекха̄ са̄ла̄,
ма̄ла̄ вела̄ пӯджа̄ кхид̣д̣а̄.
пипа̄са̄ ведана̄ сан̃н̃а̄, четана̄ тасин̣а̄ паджа̄;
девата̄ ват̣т̣ака̄ годха̄, бала̄ка̄ париса̄ сабха̄.
ӯка̄сепха̄лика̄ лан̇ка̄, сала̄ка̄ ва̄лика̄ сикха̄;
виса̄кха̄ висикха̄ са̄кха̄, вача̄ ван̃джха̄ джат̣а̄ гхат̣а̄.
джет̣т̣ха̄ сон̣д̣а̄ витан̣д̣а̄ ча, карун̣а̄ ванита̄ лата̄;
катха̄ нидда̄ судха̄ ра̄дха̄, ва̄сана̄ сим̣сапа̄ папа̄.
пабха̄ сӣма̄ кхама̄ джа̄йа̄,
кхаттийа̄ саккхара̄ сура̄;
дола̄ тула̄ сила̄ лӣла̄,
ла̄ле’ла̄ мекхала̄ кала̄.
вал̣ава̄’ламбуса̄ мӯса̄, ман̃джӯса̄ суласа̄ диса̄;
на̄са̄ джун̣ха̄ гуха̄ ӣха̄, ласика̄ васудха̄дайо.
амма̄дӣнам̣ а̄лапанева рӯпабхедо. амма̄, амма̄ амма̄йо.
гасса ‘‘гхате ча̄’’ти ека̄ре сампатте –
амма̄ анна̄иччевама̄дито парасса гасса а̄лапанекавачанасса на ека̄раттам̣ хоти. ‘‘а̄ка̄ро ва̄’’ти рассаттам̣.
бхоти амма бхоти амма̄, бхотийо амма̄ амма̄йо. евам̣ анна̄, анна̄ анна̄йо, бхоти анна бхоти анна̄, бхотийо анна̄ анна̄йо. амба̄ ¶ , амба̄ амба̄йо, бхоти амба бхоти амба̄, бхотийо амба̄ амба̄йо ичча̄ди.
а̄ка̄рантам̣.
ика̄ранто иттхилин̇го раттисаддо;
татхева сйа̄дйуппатти, силопо, ратти.
бахувачане ‘‘сан̃н̃а̄, иван̣н̣уван̣н̣а̄’’ти ча ваттате.
иттхийа̄ а̄кхйа̄ сан̃н̃а̄ иттхикхйа̄, лин̇гассанта̄ те иван̣н̣уван̣н̣а̄ йада̄ иттхикхйа̄, тада̄ пасан̃н̃а̄ хонтӣти пасан̃н̃а̄йам̣ ‘‘гхапато ча̄’’тиа̄дина̄ йолопо, ‘‘йосу ката’’ичча̄дина̄ дӣгхо. раттӣ раттийо ратйо ва̄, хе ратти, хе раттӣ хе раттийо.
‘‘ам̣мо’’тиа̄дина̄ ниггахӣтам̣, раттим̣, раттӣ раттийо;
татийа̄дӣсу ‘‘екавачана̄нам̣, на̄дӣна’’нти ча ваттате.
пасан̃н̃ато иван̣н̣уван̣н̣ехи паресам̣ на̄дӣнамекавачана̄нам̣ вибхаттиган̣а̄нам̣ йа̄а̄десо хоти. раттийа̄, раттӣхи раттӣбхи раттихи раттибхи, раттийа̄, раттӣнам̣ раттинам̣.
пан̃чамийам̣ –
184. ама̄ пато смим̣сма̄нам̣ ва̄.
паиччетасма̄ паресам̣ смим̣ сма̄иччетесам̣ йатха̄ккамам̣ ам̣ а̄а̄деса̄ хонти ва̄. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо ¶ , тена уван̣н̣антато на хонти, иван̣н̣антатопи йатха̄пайогам̣.
‘‘саре, йака̄ро’’ти ча ваттате, сӣхаман̣д̣ӯкагатӣхи йовачанекавачанаггахан̣ан̃ча.
пасан̃н̃асса иван̣н̣асса йовачанекавачанавибхаттӣнама̄десе саре паре йака̄ро хоти. еттха ча йака̄рассева̄дхика̄рато пасан̃н̃аггахан̣ена иван̣н̣ова гайхати, чаггахан̣ам̣ ‘‘ратто’’тиа̄дӣсу ниваттанаттхам̣. ратйа̄ раттийа̄, раттӣхи раттӣбхи раттихи раттибхи, раттийа̄, раттӣнам̣ раттинам̣. смим̣вачане ама̄десайака̄ра̄деса̄, ратйам̣. ‘‘гхапато смим̣ йам̣ ва̄’’ти йам̣а̄десо, раттийам̣.
ан̃н̃аттха ‘‘ам̣, смим̣, ва̄’’ти ча ваттате.
а̄дииччетасма̄ смим̣вачанасса ам̣ оа̄деса̄ хонти ва̄. часаддена ан̃н̃асма̄пи а̄ ам̣ оа̄деса̄. ратйа̄ раттим̣ ратто раттийа̄, раттӣсу раттису.
еваман̃н̃а̄нипи –
патти йутти вутти китти, мутти титти кханти канти;
санти танти сиддхи суддхи, иддхи вуддхи буддхи бодхи.
бхӯми джа̄ти пӣти сӯти, нанди сандхи са̄н̣и кот̣и;
дит̣т̣хи вуд̣д̣хи тут̣т̣хи йат̣т̣хи, па̄л̣и а̄л̣и на̄л̣и кел̣и;
сати мати гати чути, дхити йувати викати.
рати ручи расми асани васани осадхи ан̇гули дхӯли дундубхи дон̣и ат̣ави чхави а̄дӣни ика̄рантана̄ма̄ни.
ика̄рантам̣.
ӣка̄ранто ¶ иттхилин̇го иттхӣсаддо;
‘‘иттха’’итӣдха ‘‘иттхийам̣, паччайо’’ти ча ваттате.
нада̄дито ва̄ анада̄дито ва̄ иттхийам̣ ваттама̄на̄ лин̇гамха̄ ӣппаччайо хоти. ва̄ггахан̣аманада̄дисампин̣д̣анаттхам̣, тена путхугава̄дито ча ӣ.
саралопе ‘‘квача̄саван̣н̣ам̣ лутте’’ти асаван̣н̣е сампатте пакатибха̄во на̄мабйападесо, сйа̄дйуппатти. иттхӣ, иттхӣ ‘‘агхо расса’’нтиа̄дина̄ рассаттам̣, иттхийо. самбодхане ‘‘джхалапа̄ расса’’нти рассаттам̣. бхоти иттхи, бхотийо иттхӣ иттхийо.
дутийекавачане ‘‘гхапато смим̣ йам̣ ва̄’’ти ито ‘‘ва̄’’ти ваттате.
пасан̃н̃ато ӣка̄рато парасса ам̣вачанасса йам̣ хоти ва̄. иттхийам̣ иттхим̣, иттхӣ иттхийо, иттхийа̄, иттхӣхи иттхӣбхи, иттхийа̄, иттхӣнам̣, иттхийа̄, иттхӣхи иттхӣбхи, иттхийа̄, иттхӣнам̣, иттхийам̣ иттхийа̄, иттхӣсу.
евам̣ надӣ, надӣ. йолопа̄бха̄ве ‘‘тато йонамо тӯ’’ти еттха тусаддена йонамока̄ро ча, ‘‘пасан̃н̃асса ча̄’’ти ӣка̄расса йака̄ро, ‘‘йаватам̣ талана’’ичча̄дина̄ дйасса джака̄ро, двиттам̣. наджджо санданти, надийо.
еттха ¶ чевам̣ сиджджханта̄нам̣ наджджоа̄дӣнам̣ вуттийам̣ а̄наттаггахан̣а̄дина̄ ниппха̄данам̣ атраджа сугата̄дӣнам̣ вийа ниппха̄данӯпа̄йантарадассанаттханти дат̣т̣хаббам̣.
хе нади, хе надӣ хе наджджо хе надийо, надийам̣ надим̣, надӣ наджджо надийо.
ама̄дисутте а̄ патоти йогавибха̄гена квачи на̄са̄нан̃ча̄ттам̣, тена на джачча̄ васало хоти, патхабйа̄ екараджджена̄ти а̄ди ча сиджджхати, пуре вийа йака̄раджака̄ра̄десадвитта̄ни.
наджджа̄ катам̣ надийа̄, надӣхи надӣбхи, наджджа̄ надийа̄, надӣнам̣, наджджа̄ надийа̄, надӣхи надӣбхи, наджджа̄ надийа̄, надӣнам̣, наджджам̣ надийам̣ надийа̄, надӣсу.
ан̃н̃епи –
махӣ ветаран̣ӣ ва̄пӣ, па̄т̣алӣ кадалӣ гхат̣ӣ;
на̄рӣ кума̄рӣ тарун̣ӣ, ва̄рун̣ӣ бра̄хман̣ӣ сакхӣ.
гандхаббӣ киннарӣ на̄гӣ, девӣ йаккхӣ аджӣ мигӣ;
ва̄нарӣ сӯкарӣ сӣхӣ, хам̣сӣ ка̄кӣ ча куккут̣ӣ –
ичча̄дайо иттхӣсаддасама̄.
татхева ма̄туласаддато ӣппаччайе кате –
189. ма̄тула̄дӣнама̄наттамӣка̄ре.
ма̄тула аййакаварун̣аиччевама̄дӣнаманто а̄наттама̄паджджате ӣка̄ре паччайе паре, анта̄пеккха̄йам̣ чхат̣т̣хӣ, саралопа̄ди. ма̄тула̄нӣ, евам̣ аййака̄нӣ, варун̣а̄нӣ, сесам̣ иттхӣсаддасамам̣.
анада̄дӣсу ¶ путхусаддато ӣппаччайо. ‘‘о саре ча̄’’ти еттха часаддена ука̄расса ава̄десо. путхавӣ, путхавийо. сасма̄ смим̣су путхабйа̄ путхавийа̄, путхабйа̄ путхавийа̄, путхабйам̣ путхавийам̣ путхавийа̄ ичча̄ди.
госаддато ‘‘нада̄дито ва̄ ӣ’’ти ӣппаччайо. маха̄вуттина̄ ва̄ ‘‘га̄ва се’’ти еттха га̄ваити йогавибха̄гена ва̄ ока̄расса а̄ва̄десо. га̄вӣ, га̄вӣ га̄вийо ичча̄ди иттхӣсаддасамам̣.
‘‘ма̄нава’’итӣдха ‘‘иттхийам̣, ва̄, ӣ’’ти ча ваттате.
190. н̣ава н̣ика н̣еййа н̣антухи.
н̣ава н̣ика н̣еййа н̣антуппаччайантехи иттхийам̣ ваттама̄нехи лин̇гехи ӣппаччайо хоти. ва̄дхика̄ро каттхачи ниваттанаттхо, саралопа̄ди. ма̄навӣ, евам̣ на̄викӣ, венатеййӣ, готамӣ.
‘‘гун̣аванту ӣ’’итӣдха ‘‘ва̄’’ти ваттате.
саббассева нтуппаччайасса така̄ро хоти ва̄ ӣка̄раппаччайе паре, ан̃н̃аттха саралопа̄ди. гун̣аватӣ, гун̣аватӣ гун̣аватийо, гун̣авантӣ, гун̣авантӣ гун̣авантийо ичча̄ди иттхӣсаддасамам̣.
евам̣ кулаватӣ, сӣлаватӣ, йасаватӣ, рӯпаватӣ, сатиматӣ, готтаматӣ.
махантасаддато ‘‘нада̄дито ва̄ ӣ’’ти ӣппаччайо, нтубйападесо викаппена така̄ра̄десо. махатӣ махантӣ.
‘‘бхаванта ӣ’’итӣдха ‘‘ӣка̄ре’’ти ваттате.
192. бхавато ¶ бхото.
саббассева бхавантасаддасса бхота̄десо хоти ӣка̄ре иттхигате паре. са̄ бхотӣ, бхотӣ бхотийо, хе бхоти, хе бхотӣ бхотийо ичча̄ди.
‘‘бхиккху’’ итӣдха ‘‘иттхийа’’нти ваттате ‘‘ва̄’’ти ча.
193. патибхиккхура̄джӣка̄рантехи инӣ.
пати бхиккху ра̄джа иччетехи ӣка̄рантехи ча иттхийам̣ ваттама̄нехи лин̇гехи инӣппаччайо хоти.
‘‘саралопо’ма̄деса’’ичча̄дисутте туггахан̣ена квачи пуббалопасса ниседханато ‘‘ва̄ паро асарӯпа̄’’ти саралопо. бхиккхунӣ, бхиккхунӣ бхиккхунийо ичча̄ди.
гахапатисаддато инӣ, ‘‘атта’’мити ваттате.
патисаддасса анто аттама̄паджджате инӣппаччайе паре. татхева парасаре лутте ‘‘пуббо ча̄’’ти дӣгхо, гахапата̄нӣ.
татхева ра̄джасаддато инӣ, саралопапакатибха̄ва̄, ра̄джинӣ. ӣка̄рантесу дан̣д̣ӣсаддато инӣ, саралопа̄ди, дан̣д̣инӣ, дан̣д̣инӣ дан̣д̣инийо, евам̣ хаттхинӣ, медха̄винӣ, тапассинӣ, пийабха̄н̣инӣ ичча̄ди.
‘‘поккхаринӣ’’ итӣдха ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ ика̄ранака̄ра̄нам̣ ака̄ран̣ака̄ра̄деса̄, поккхаран̣ӣ, поккхаран̣ӣ. ‘‘тато йонамо тӯ’’ти сутте туггахан̣ена йонамока̄ро ¶ ча, ӣка̄расса йака̄ро, ‘‘йавата’’мичча̄дисутте ка̄раггахан̣ена н̣йасса н̃ака̄ро, двиттам̣. поккхаран̃н̃о поккхаран̣ийо ва̄ ичча̄ди.
ва̄дхика̄ро ануттасамуччайаттхо, тена видӯ йаккха̄дитопи инӣ, парачиттавидунӣ, саралопарассатта̄ни, парачиттавидунӣ парачиттавидунийо, йаккхинӣ йаккхинийо, сӣхинӣ сӣхинийо ичча̄ди.
ӣка̄рантам̣.
ука̄ранто иттхилин̇го йа̄гусаддо.
тасса раттисаддассева рӯпанайо. ама̄деса̄диабха̄вова висесо.
йа̄гу, йа̄гӯ йа̄гуйо, хе йа̄гу, хе йа̄гӯ йа̄гуйо, йа̄гум̣, йа̄гӯ йа̄гуйо, йа̄гуйа̄, йа̄гӯхи йа̄гӯбхи йа̄гухи йа̄губхи, йа̄гуйа̄, йа̄гӯнам̣ йа̄гунам̣, йа̄гуйа̄, йа̄гӯхи йа̄гӯбхи йа̄гухи йа̄губхи, йа̄гуйа̄, йа̄гӯнам̣ йа̄гунам̣, йа̄гуйам̣ йа̄гуйа̄, йа̄гӯсу йа̄гусу.
евам̣ дха̄ту дхену ка̄су дадду каччху кан̣д̣у раджджу карен̣у пийан̇гу сассуа̄дӣни.
ма̄тусаддасса бхедо. тасса питусаддассева рӯпанайо. ‘‘а̄ратта’’мити бха̄ваниддесена а̄ра̄деса̄бха̄ве ‘‘пато йа̄’’ти йа̄десова висесо.
ма̄та̄, ма̄таро, бхоти ма̄та, бхоти ма̄та̄ бхотийо ма̄таро, ма̄тарам̣, ма̄таре ма̄таро, ма̄тара̄ ма̄туйа̄ матйа̄, ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ ука̄ралопо ¶ , рассаттан̃ча. ма̄тарехи ма̄таребхи ма̄тӯхи ма̄тӯбхи ма̄тухи ма̄тубхи, ма̄ту ма̄тусса ма̄туйа̄, ма̄тара̄нам̣ ма̄та̄нам̣ ма̄тӯнам̣ ма̄тунам̣, ма̄тара̄ ма̄туйа̄, ма̄тарехи ма̄таребхи ма̄тӯхи ма̄тӯбхи, ма̄ту ма̄тусса ма̄туйа̄, ма̄тара̄нам̣ ма̄та̄нам̣ ма̄тӯнам̣ ма̄тунам̣, ма̄тари, ма̄таресу ма̄тӯсу ма̄тусу.
евам̣ дхӣта̄, дхӣтаро, духита̄, духитаро ичча̄ди.
ука̄рантам̣.
ӯка̄ранто иттхилин̇го джамбӯсаддо.
джамбӯ, джамбӯ джамбуйо, хе джамбу, хе джамбӯ джамбуйо, джамбум̣, джамбӯ джамбуйо ичча̄ди иттхӣсаддасамам̣.
евам̣ вадхӯ ча сарабхӯ, сарабӯ сутанӯ чамӯ;
ва̄мӯрӯ на̄гана̄сӯрӯ, сама̄ни кхалу джамбуйа̄.
ӯка̄рантам̣.
ока̄ранто иттхилин̇го госаддо.
тасса пуллин̇гагосаддассева рӯпанайо.
кан̃н̃а̄ ратти надӣ иттхӣ, ма̄тула̄нӣ ча бхиккхунӣ;
дан̣д̣инӣ йа̄гу ма̄та̄ ча, джамбӯ готиттхисан̇гахо.
иттхилин̇гам̣ нит̣т̣хитам̣.
напум̣сакалин̇га
атха ¶ напум̣сакалин̇га̄ни вуччанте.
ака̄ранто напум̣сакалин̇го читтасаддо.
пуре вийа сйа̄дйуппатти, ‘‘читта си’’ итӣдха –
‘‘напум̣сакехи, ато ничча’’нти ча ваттате.
си, ам̣ити двипадамидам̣. ака̄рантехи напум̣сакалин̇гехи парасса сивачанасса ам̣ хоти ниччам̣. саралопапакатибха̄ва̄ди, читтам̣.
бахувачане ‘‘йонам̣ ни напум̣сакехӣ’’ти ваттате.
ака̄рантехи напум̣сакалин̇гехи йонам̣ ниччам̣ ни хоти. ‘‘саббайонӣнама̄е’’ти нисса ва̄ а̄ка̄ро. ан̃н̃аттха ‘‘йосу ката’’ичча̄дина̄ дӣгхо. читта̄ читта̄ни.
йонам̣ нибха̄ве ча̄етте, сиддхепи ависесато;
‘‘ато ничча’’нти а̄рамбха̄, а̄еттам̣ квачидевидха.
а̄лапане галопо. хе читта, хе читта̄ читта̄ни, дутийа̄йам̣ нисса викаппенека̄ро. читтам̣, читте читта̄ни. сесам̣ пурисасаддена самам̣.
еваман̃н̃а̄нипи –
пун̃н̃а па̄па пхала рӯпа са̄дханам̣,
сота гха̄на сукха дуккха ка̄ран̣ам̣;
да̄на сӣла дхана джха̄на лочанам̣,
мӯла кӯла бала джа̄ламан̇галам̣.
нал̣ина ¶ лин̇га мукха’н̇га джала’мбуджам̣,
пулина дхан̃н̃а хиран̃н̃а пада̄’матам̣;
падума ван̣н̣а суса̄на вана̄’йудхам̣,
хадайа чӣвара ваттха кули’ндрийам̣.
найана вадана йа̄но’да̄на сопа̄на па̄нам̣,
бхавана бхувана лоха̄’ла̄та тун̣д̣а’н̣д̣а пӣт̣хам̣;
каран̣а маран̣а н̃а̄н̣а̄’рамман̣а̄’ран̃н̃а та̄н̣ам̣,
чаран̣а нагара тӣраччхатта чхиддо’дака̄ни –
ичча̄дӣни.
каммасаддасса татийекавачана̄дӣсу рӯпабхедо.
каммам̣, камма̄ камма̄ни, хе камма, хе камма̄ камма̄ни, каммам̣, камме камма̄ни.
‘‘ва̄, у, на̄мхи, ча̄’’ти ча ваттате.
каммасаддантасса ука̄ра ака̄ра̄деса̄ хонти ва̄ на̄мхи вибхаттимхи. антаггахан̣ена тха̄маддха̄дӣнамантассапи уттам̣. часаддаггахан̣ена йува магхава̄намантасса а̄ хоти квачи на̄ суиччетесу. каммуна̄ каммана̄ каммена ва̄, каммехи каммебхи.
сасма̄су ‘‘у на̄мхи ча̄’’ти еттха часаддена пума камматха̄мантасса чука̄ро ва̄ сасма̄сӯти уттам̣. каммуно каммасса, камма̄нам̣, каммуна̄ камма̄ каммамха̄ каммасма̄, каммехи каммебхи, каммуно каммасса, камма̄нам̣.
смим̣вачане ‘‘брахмато ту смим̣нӣ’’ти еттха тусаддена квачи ни хоти. каммани камме каммамхи каммасмим̣, каммесу.
евам̣ ¶ тха̄муна̄ тха̄мена тха̄маса̄ ва̄, тха̄муно тха̄масса, тха̄муна̄ тха̄ма̄. аддхуна̄, аддхуно ичча̄ди пуримасамам̣.
гун̣аванту си, ‘‘савибхаттисса, нтусса, симхӣ’’ти ча ваттате.
напум̣саке ваттама̄насса лин̇гасса самбандхино нтуппаччайасса савибхаттисса ам̣ хоти симхи вибхаттимхи. гун̣авам̣ читтам̣.
йомхи ‘‘нтуссанто йосу ча̄’’ти аттам̣, ика̄ро ча. гун̣аванти, гун̣аванта̄ни, сесам̣ н̃еййам̣.
гаччханта си, ‘‘симхи гаччханта̄дӣнам̣ нтасаддо а’’мити ам̣. гаччхам̣ гаччхантам̣, гаччханта̄ гаччханта̄ни.
ака̄рантам̣.
а̄ка̄ранто напум̣сакалин̇го ассаддха̄саддо.
‘‘ассаддха̄’’ити т̣хите –
‘‘сама̄сасса̄’’ти адхикичча ‘‘саро рассо напум̣саке’’ти сама̄сантасса рассаттам̣, сама̄сатта̄ на̄мабйападесо, сйа̄дйуппатти. сесам̣ читтасамам̣.
ассаддхам̣ кулам̣, ассаддха̄ ассаддха̄ни кула̄ни ичча̄ди.
татха̄ мукхана̄сика̄саддо. тасса двандекатта̄ саббаттхекавачанамева. мукхана̄сикам̣, хе мукхана̄сика, мукхана̄сикам̣, мукхана̄сикена ичча̄ди.
а̄ка̄рантам̣.
ика̄ранто ¶ напум̣сакалин̇го ат̣т̣хисаддо.
сйа̄дйуппатти, силопо, ат̣т̣хи.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
напум̣сакалин̇гехи паресам̣ саббесам̣ йонам̣ ни хоти ва̄.
ат̣т̣хӣни, ан̃н̃аттха ниччам̣ йолопо, дӣгхо ча, ат̣т̣хӣ, татха̄ хе ат̣т̣хи, хе ат̣т̣хӣ ат̣т̣хӣни, ат̣т̣хим̣, ат̣т̣хӣ ат̣т̣хӣни, ат̣т̣хина̄ ичча̄ди аггисаддасамам̣.
евам̣ саттхи дадхи ва̄ри аккхи аччхи аччи ичча̄дӣни.
ика̄рантам̣.
ӣка̄ранто напум̣сакалин̇го сукхака̄рӣсаддо.
‘‘сукхабха̄рӣ си’’ итӣдха анапум̣сакатта̄бха̄ва̄ сисмимпи ‘‘агхо расса’’мичча̄дина̄ рассаттам̣, силопо. сукхака̄ри да̄нам̣, сукхака̄рӣ сукхака̄рӣни, хе сукхака̄ри, хе сукхака̄рӣ хе сукхака̄рӣни, сукхака̄ринам̣ сукхака̄рим̣, сукхака̄рӣ сукхака̄рӣни.
сесам̣ дан̣д̣ӣсаддасамам̣. евам̣ сӣгхайа̄йӣа̄дӣни.
ӣка̄рантам̣.
ука̄ранто напум̣сакалин̇го а̄йусаддо. тасса ат̣т̣хисаддассева рӯпанайо.
а̄йу, а̄йӯ а̄йӯни, хе а̄йу, хе а̄йӯ хе а̄йӯни, а̄йум̣, а̄йӯ а̄йӯни, а̄йуна̄ а̄йуса̄ти ¶ маноган̣а̄дитта̄ сиддхам̣. а̄йӯхи а̄йӯбхи, а̄йуно а̄йусса, а̄йӯнамичча̄ди.
евам̣ чаккху васу дхану да̄ру типу мадху хин̇гу сиггу ваттху маттху джату амбу ассуа̄дӣни.
ука̄рантам̣.
ӯка̄ранто напум̣сакалин̇го готрабхӯсаддо.
готрабхӯ си, напум̣сакатта̄ рассаттам̣, силопо. готрабху читтам̣, готрабхӯ готрабхӯни, хе готрабху, хе готрабхӯ хе готрабхӯни, готрабхум̣, готрабхӯ готрабхӯни, готрабхуна̄ ичча̄ди пуллин̇ге абхибхӯсаддасамам̣.
евам̣ абхибхӯ сайамбхӯ дхамман̃н̃ӯа̄дӣни.
ӯка̄рантам̣.
ока̄ранто напум̣сакалин̇го читтагосаддо.
‘‘читта̄ га̄во асса куласса̄’’ти аттхе бахуббӣхисама̄се кате ‘‘саро рассо напум̣саке’’ти ока̄расса т̣ха̄наппайатана̄саннатта̄ рассаттамука̄ро, сйа̄дйуппатти, силопо. читтагу кулам̣, читтагӯ читтагӯни ичча̄ди а̄йусаддасамам̣.
ока̄рантам̣.
читтам̣ камман̃ча ассаддха-матхат̣т̣хи сукхака̄ри ча;
а̄йу готрабхӯ дхамман̃н̃ӯ, читтагӯти напум̣саке.
напум̣сакалин̇гам̣ нит̣т̣хитам̣.
саббана̄ма
атха ¶ саббана̄ма̄ни вуччанте.
сабба, катара, катама, убхайа, итара, ан̃н̃а, ан̃н̃атара, ан̃н̃атама, пубба, пара, апара, даккхин̣а, уттара, адхара, йа, та, ета, има, аму, ким̣, ека, убха, дви, ти, чату, тумха, амха ити саттавӣсати саббана̄ма̄ни, та̄ни саббана̄матта̄ тилин̇га̄ни.
таттха саббасаддо ниравасесаттхо, со йада̄ пуллин̇гависит̣т̣хаттха̄бхидха̄йӣ, тада̄ рӯпанайо. пуре вийа сйа̄дйуппатти, ‘‘со’’ти сисса ока̄ро, саралопапаранайана̄ни. саббо джано.
бахувачане ‘‘сабба йо’’ итӣдха ‘‘парасаман̃н̃а̄ пайоге’’ти сабба̄дӣнам̣ саббана̄масан̃н̃а̄.
‘‘йо’’ти ваттате.
200. саббана̄мака̄рате пат̣хамо.
саббесам̣ иттхипуманапум̣сака̄нам̣ на̄ма̄ни саббана̄ма̄ни, тесам̣ саббесам̣ саббана̄масан̃н̃а̄нам̣ лин̇га̄нам̣ ака̄рато паро пат̣хамо йо еттама̄паджджате. саббе пуриса̄.
ака̄ратоти ким̣? сабба̄ амӯ.
хе сабба сабба̄, хе саббе, саббам̣, саббе, саббена, саббехи саббебхи.
чатуттхекавачане а̄йа̄десе сампатте –
‘‘ато, а̄ е, сма̄смим̣нам̣, а̄йа чатуттхекавачанасса̄’’ти ча ваттате.
201. тайо ¶ нева ча саббана̄мехи.
ака̄рантехи саббана̄мехи паресам̣ сма̄ смим̣ иччетесам̣, чатуттхекавачанасса ча а̄ е а̄йаиччете а̄деса̄ нева хонтӣти а̄йа̄деса̄бха̄во. чаггахан̣ам̣ каттхачи пат̣иседханиваттанаттхам̣, тена пубба̄дӣхи сма̄ смим̣нам̣ а̄ е ча хонти. саббасса.
‘‘ака̄ро, е’’ти ча ваттате.
202. саббана̄ма̄нам̣ нам̣мхи ча.
саббесам̣ саббана̄ма̄нам̣ ака̄ро еттама̄паджджате нам̣мхи вибхаттимхи.
‘‘саббана̄мато’’ти ча ваттате.
203. саббато нам̣ сам̣са̄нам̣.
саббато саббана̄мато парасса нам̣вачанасса сам̣ са̄нам̣иччете а̄деса̄ хонти.
саббесам̣ саббеса̄нам̣, саббасма̄ саббамха̄, саббехи саббебхи, саббасса, саббесам̣ саббеса̄нам̣, саббасмим̣ саббамхи, саббесу.
иттхийам̣ ‘‘иттхийамато а̄ппаччайо’’ти а̄ппаччайо. ан̃н̃ам̣ кан̃н̃а̄саддасамам̣ ан̃н̃атра са нам̣ смим̣вачанехи. сабба̄ паджа̄, сабба̄ сабба̄йо, хе саббе, хе сабба̄ сабба̄йо, саббам̣, сабба̄ сабба̄йо, сабба̄йа, сабба̄хи сабба̄бхи.
чатуттхекавачане ‘‘саббана̄мато ва̄’’, саббато коти ито ‘‘саббато’’ти ча ваттате.
204. гхапато ¶ смим̣са̄нам̣ сам̣са̄.
саббато саббана̄мато гхапасан̃н̃ато смим̣ саиччетесам̣ йатха̄ккамам̣ сам̣са̄а̄деса̄ хонти ва̄.
‘‘сам̣са̄свекавачанесу ча̄’’ти ваттате.
гхасан̃н̃о а̄ка̄ро рассама̄паджджате сам̣са̄свекавачанесу вибхатта̄десесу паресу.
‘‘са̄гамо’’ти ваттате.
сам̣ са̄иччетесу екавачанат̣т̣ха̄насамбхӯтесу вибхатта̄десесу паресу лин̇гамха̄ сака̄ра̄гамо хоти.
саббасса̄ сабба̄йа, сабба̄сам̣ сабба̄са̄нам̣, сабба̄йа, сабба̄хи сабба̄бхи, саббасса̄ сабба̄йа, сабба̄сам̣ сабба̄са̄нам̣.
смим̣мхи ‘‘саббана̄мато, гхапато’’ти ча ваттате.
етехи саббана̄мехи гхапасан̃н̃ехи парасса смим̣вачанасса нева а̄йа йа̄деса̄ хонтӣти а̄йа̄бха̄во. ва̄дхика̄рато квачи хоти даккхин̣а̄йа уттара̄йа̄ти а̄ди.
сам̣йама̄деса̄, саббассам̣ сабба̄йам̣, сабба̄су.
напум̣саке саббам̣ читтам̣, сабба̄ни, хе сабба, хе сабба̄ни, саббам̣, сабба̄ни. сесам̣ пуллин̇ге вийа н̃еййам̣.
евам̣ ¶ катара̄дӣнам̣ ан̃н̃атамасаддапарийанта̄нам̣ тӣсупи лин̇гесу рӯпанайо.
таттха катаракатамасадда̄ пуччханаттха̄.
убхайасаддо двиавайавасамуда̄йавачано.
итарасаддо вуттаппат̣ийогавачано.
ан̃н̃асаддо адхиката̄паравачано.
ан̃н̃атара ан̃н̃атамасадда̄ анийаматтха̄.
‘‘йо, саббана̄мака̄рате пат̣хамо’’ти ча ваттате.
двандасама̄сат̣т̣ха̄ саббана̄мака̄рато паро пат̣хамо йо еттама̄паджджате ва̄. катаро ча катамо ча̄ти катаракатаме, катаракатама̄ ва̄ ичча̄ди.
пубба̄дайо диса̄диваваттха̄навачана̄.
пуббо ка̄ло. бахувачане ‘‘дха̄тулин̇гехи пара̄ паччайа̄’’ти еттха пара̄ти ниддесато пубба̄дӣхи йовачанасса викаппенека̄ро.
пуббе пубба̄, хе пубба, хе пуббе хе пубба̄, пуббам̣, пуббе, пуббена, пуббехи пуббебхи, пуббасса, пуббесам̣ пуббеса̄нам̣. ‘‘сма̄смим̣нам̣ ва̄’’ти викаппена̄ка̄река̄ра̄. пубба̄ пуббасма̄ пуббамха̄, пуббехи пуббебхи, пуббасса, пуббесам̣ пуббеса̄нам̣, пуббе пуббасмим̣ пуббамхи, пуббесу.
иттхийам̣ пубба̄ диса̄, пубба̄ пубба̄йо ичча̄ди сабба̄саддасамам̣.
напум̣саке ¶ пуббам̣ т̣ха̄нам̣, пубба̄ни, хе пубба, хе пубба̄ни, пуббам̣, пубба̄ни, сесам̣ пуллин̇гасамам̣. евам̣ пара̄парадаккхин̣уттара̄дхарасадда̄.
‘‘саббана̄мато, двандат̣т̣ха̄’’ти ча ваттате.
209. на̄н̃н̃ам̣ саббана̄микам̣.
двандат̣т̣ха̄ саббана̄мато парасса йовачанасса т̣хапетва̄ еттам̣ ан̃н̃ам̣ саббана̄микам̣ ка̄рийам̣ на хотӣти сам̣са̄нама̄деса̄бха̄во. пубба̄пара̄нам̣, пуббуттара̄нам̣ адхаруттара̄нам̣, ‘‘на̄н̃н̃ам̣ саббана̄мика’’нти вина̄дхика̄рена йогена татийа̄сама̄сепи. ма̄сапубба̄йа, ма̄сапубба̄нам̣.
‘‘на̄н̃н̃ам̣ саббана̄мика’’нти ча ваттате.
бахуббӣхимхи ча сама̄се саббана̄микавидха̄нам̣ на̄н̃н̃ам̣ хоти. пийапубба̄йа, пийапубба̄нам̣, пийапуббе.
часаддаггахан̣ена дисаттхасаббана̄ма̄нам̣ бахуббӣхимхи саббана̄микавидха̄нам̣ва хоти.
даккхин̣асса̄ ча пуббасса̄ ча йадантара̄л̣анти аттхе бахуббӣхи, даккхин̣апуббассам̣, даккхин̣апуббасса̄, евам̣ уттарапуббассам̣, уттарапуббасса̄ ичча̄ди.
йатетасадда̄дӣнама̄лапане рӯпам̣ на самбхавати. йасаддо анийаматтхо.
йо пурисо, йе пуриса̄, йам̣, йе. йа̄ кан̃н̃а̄, йа̄ йа̄йо, йам̣, йа̄ йа̄йо. йам̣ читтам̣, йа̄ни, йам̣, йа̄ни. сесам̣ саббаттха саббасаддасамам̣.
та ¶ ета има аму ким̣иччете параммукха самӣпа аччантасамӣпадӯра пуччханаттхавачана̄.
тасаддасса бхедо. ‘‘та си’’ итӣдха –
‘‘анапум̣сакасса̄йам̣ симхӣти, са’’мити ча ваттате.
ета таиччетесам̣ анапум̣сака̄нам̣ така̄ро сака̄рама̄паджджате симхи вибхаттимхи. со пурисо.
саббана̄маггахан̣ан̃ча, ито таггахан̣ан̃ча ваттате.
212. тасса ва̄ наттам̣ саббаттха.
таиччетасса саббана̄масса така̄расса наттам̣ хоти ва̄ саббаттха лин̇гесу. не те, нам̣ там̣, не те, нена тена, нехи небхи техи тебхи.
‘‘саббасса, тасса ва̄ саббаттха̄’’ти ча ваттате.
213. сасма̄смим̣сам̣са̄сваттам̣.
таиччетасса саббана̄масса саббассева аттам̣ хоти ва̄ са сма̄ смим̣ сам̣ са̄иччетесу вачанесу саббаттха лин̇гесу. асса насса тасса, несам̣ тесам̣ неса̄нам̣ теса̄нам̣.
‘‘сма̄хисмим̣нам̣ мха̄бхимхи ва̄’’ти ито ‘‘сма̄смим̣нам̣, мха̄мхӣ’’ти ча ваттате.
та имаиччетехи ката̄ка̄рехи паресам̣ сма̄смим̣нам̣ мха̄ мхииччете а̄деса̄ на хонти.
пакатисандхивидха̄на
атха ¶ сара̄намева сандхика̄рийе сампатте пакатибха̄во вуччате.
‘‘сара̄, пакатӣ’’ти ча ваттате.
сара̄ кхо саре паре квачи чхандабхеда̄сукхучча̄ран̣ат̣т̣ха̄не, сандхиччха̄рахитат̣т̣ха̄не ча пакатирӯпа̄ни хонти, на лопа̄десавика̄рама̄паджджантети аттхо.
таттха пакатит̣т̣ха̄нам̣ на̄ма а̄лапананта̄ анитисмим̣ аччханда̄нураккхан̣е асама̄се падантадӣгха̄ ча ика̄рука̄ра̄ ча на̄мападанта̄тӣтакрийа̄димхӣти евама̄ди.
а̄лапанантесу та̄ва – катама̄ ча̄нанда аниччасан̃н̃а̄, катама̄ ча̄нанда а̄дӣнавасан̃н̃а̄, са̄рипутта идхекаччо, ехи сивика ут̣т̣хехи, упа̄сака̄ идхекаччо, бхоти аййе, бхиккху арогам̣ тава сӣлам̣, син̃ча бхиккху имам̣ на̄вам̣, бхиккхаве евам̣ вада̄ми, пан̃чиме гахапатайо а̄нисам̣са̄ иччевама̄дӣсу пакатибха̄во, пуббассаралопайава̄деса̄дайо на хонти.
квачиггахан̣ена итисмим̣ чханда̄нураккхан̣е сандхи хоти, йатха̄ – сакка̄ девӣти, намо те буддха вӣраттху.
сарети ким̣? са̄дху маха̄ра̄джа̄ти, евам̣ кира бхиккхӯти.
асама̄се падантадӣгхесу – а̄йасма̄ а̄нандо га̄тха̄ аджджхабха̄си, дева̄ а̄бхассара̄ йатха̄, тевиджджа̄ иддхиппатта̄ ¶ ча, бхагава̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄, бхагава̄ етадавоча, абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си, гантва̄ олокенто, бхӯтава̄дӣ аттхава̄дӣ, йам̣ иттхӣ араха̄ асса, са̄ма̄ватӣ а̄ха, па̄пака̄рӣ убхайаттха таппати, надӣ оттхарати, йе те бхиккхӯ аппиччха̄, бхиккхӯ а̄мантеси, бхиккхӯуджджха̄йим̣су, бхиккхӯ евама̄хам̣су, имасмим̣ га̄ме а̄раккхака̄, саббе име, катаме ека̄даса, гамбхӣре одакантике, аппама̄до аматападам̣, сан̇гхо а̄гаччхату, ко имам̣ патхавим̣ виччессати, а̄локо удапа̄ди, еко ека̄йа, чатта̄ро огха̄.
нипа̄тесупи – аре ахампи, саче имасса ка̄йасса, но абхиккамо, ахо аччхарийо, атхо анто ча, атха кхо а̄йасма̄, атхо от̣т̣хавачиттака̄, тато а̄мантайӣ саттха̄.
квачиггахан̣ена ака̄ра итӣвеветтха̄дӣсу сандхипи. йатха̄ – а̄гататтха, а̄гатамха̄, катама̄ссу чатта̄ро, аппассута̄йам̣ пурисо, иттхӣти, ча марӣва, саббева, свева, есева найо, парисуддхеттха̄йасманто, неттха, там̣ кутеттха лаббха̄, сачеса бра̄хман̣а, татхӯпамам̣, йатха̄ха.
асама̄сети ким̣? дживха̄йатанам̣, авиджджогхо, иттхиндрийам̣, абхибха̄йатанам̣, бхайатупат̣т̣ха̄нам̣. аччханда̄нураккхан̣ети ¶ ким̣? саддхӣдха виттам̣ пурисасса сет̣т̣хам̣, йо миссаро.
на̄мападантаика̄рука̄ресу – га̄тха̄хи аджджхабха̄си, пуппха̄ни а̄харим̣су, саттху ада̄си.
квачӣти ким̣? манаса̄ка̄си.
сара̄ кхо бйан̃джане паре пакатирӯпа̄ хонтӣти йебхуййена дӣгхарассалопехи вика̄ра̄бха̄во. йатха̄ – аччайо, паччайо, бха̄сати ва̄ кароти ва̄, ведана̄ккхандхо, бха̄гйава̄, бхадро каса̄мива, дӣйати, тун̣хӣбхӯто, со дхаммам̣ десети.
ити пакатисандхивидха̄нам̣ нит̣т̣хитам̣.
бйан̃джанасандхивидха̄на
атха бйан̃джанасандхи вуччате.
‘‘бйан̃джане’’ти адхика̄ро, ‘‘сара̄, квачӣ’’ти ча ваттате.
сара̄ кхо бйан̃джане паре квачи дӣгхам̣ паппонтӣти суттасукхучча̄ран̣ачханда̄нураккхан̣ат̣т̣ха̄несу дӣгхо.
тйасса пахӣна̄ тйа̄сса пахӣна̄, свасса сва̄сса, мадхува ман̃н̃ати ба̄ло мадхува̄ ман̃н̃атӣ ба̄ло, татха̄ евам̣ га̄ме мунӣ ¶ чаре, кхантӣ парамам̣ тапо титиккха̄, на ман̇кӯ бхависса̄ми, сва̄ккха̄то, йва̄хам̣, ка̄мато джа̄йатӣ соко, ка̄мато джа̄йатӣ бхайам̣, сакко уджӯ ча сухуджӯ ча, анӯпагха̄то, дӯраккхам̣, дӯрамам̣, сӯраккхам̣, дӯхарата̄.
квачӣти ким̣? тйаджджа, свасса, патилиййати.
йит̣т̣хам̣ ва̄ хутам̣ ва̄ локе, йади ва̄ са̄ваке, пуггала̄ дхаммадаса̄ те, бхова̄дӣ на̄ма со хоти, йатха̄бха̄вӣ гун̣ена со итӣдха –
пуббасмим̣йева̄дхика̄ре –
сара̄ кхо бйан̃джане паре квачи рассам̣ паппонтӣти чханда̄нураккхан̣е, а̄гаме, сам̣йоге ча рассаттам̣.
чханда̄нураккхан̣е та̄ва йит̣т̣хам̣ва хутам̣ва локе, йадива са̄ваке, пуггала дхаммадаса̄ те, бхова̄ди на̄ма со хоти, йатха̄бха̄ви гун̣ена со.
а̄гаме йатхайидам̣, саммадаккха̄то.
сам̣йоге пара̄камо параккамо, а̄са̄до асса̄до, евам̣ тан̣хаккхайо, джха̄насса ла̄бхимхи, васимхи, тхуллаччайо.
квачӣти ким̣? ма̄йидам̣, манаса̄ дан̃н̃а̄ вимутта̄нам̣, йатха̄ккамам̣, а̄кхйа̄тикам̣, дӣййати, сӯййати.
есо кхо бйантим̣ ка̄хити, со гаччхам̣ на ниваттати иччатра –
тасмим̣йева̄дхика̄ре –
39. лопан̃ча ¶ татра̄ка̄ро.
сара̄ кхо бйан̃джане паре квачи лопам̣ паппонти, татра лутте т̣ха̄не ака̄ра̄гамо ча хоти. етатасаддантока̄рассева̄йам̣ лопо.
еса кхо бйантим̣ ка̄хити, са гаччхам̣ на ниваттати, евам̣ еса дхаммо, еса паттоси, са муни, са сӣлава̄.
квачӣти ким̣? есо дхаммо, со муни, со сӣлава̄.
часаддена етасаддантасса сарепи квачи лопо. йатха̄ – еса аттхо, еса а̄бхого, еса ида̄ни.
випарин̣а̄мена ‘‘сарамха̄, бйан̃джанасса̄’’ти ча ваттате.
сарамха̄ парасса бйан̃джанасса двебха̄во хоти т̣ха̄не. двиннам̣ бха̄во двибха̄во, со ева двебха̄во.
еттха ча т̣ха̄нам̣ на̄ма расса̄ка̄рато парам̣ па пати пат̣икамукуса кудха кӣ гаха джута н̃а̄си су самбхӯ сара саса̄дӣнама̄дибйан̃джана̄нам̣ двебха̄вам̣, тика тайа тим̣са вата̄дӣнама̄ди ча, вату ват̣удиса̄дӣнамантан̃ча, у ду ни-упасагга та чату чха сантасадда̄деса̄дипаран̃ча, ападанта̄ на̄ка̄радӣгхато йака̄ра̄ди ча,
йаватам̣ талана̄дӣна-ма̄десо ча сайа̄динам̣;
саха дха̄твантасса̄десо, сӣсака̄ро тапа̄дито.
чханда̄нураккхан̣е ча – гхара джхе дхам̣су бхама̄дӣнама̄ди ча, расса̄ка̄рато вагга̄нам̣ чатуттхадутийа̄ ча иччевама̄ди.
таттха ¶ па пати пат̣ӣсу та̄ва – идха пама̄до идхаппама̄до, евам̣ аппама̄до, виппайутто, суппасанно, самма̄ падха̄нам̣ саммаппадха̄нам̣, рассаттам̣, аппативаттийо, адхипатиппаччайо, суппатит̣т̣хито, аппат̣ипуггало, виппат̣иса̄ро, суппат̣ипанно, суппат̣ипатти.
кама̄дидха̄тӯсу – паккамо, пат̣иккамо, хетуккамо, а̄камати аккамати, евам̣ параккамати, йатха̄ккамам̣.
паккосати, пат̣иккосати, ануккосати, а̄косати, аккосати.
аккуддхо, атиккодхо.
дханаккӣто, виккайо, ануккайо.
паггахо, виггахо, ануггахо, ниггахо, чандаггахо, дит̣т̣хигга̄хо.
паджджото, виджджотати, уджджото.
катан̃н̃ӯ, вин̃н̃ӯ, пан̃н̃а̄н̣ам̣, вин̃н̃а̄н̣ам̣, анун̃н̃а̄, манун̃н̃а̄, саман̃н̃а̄.
авассайо, ниссайо, самуссайо.
аппассуто, виссуто, бахуссуто, а̄сава̄ ассава̄.
пассамбханто, виссамбхати.
ат̣т̣ассаро, виссарати, ануссарати.
пассасанто, виссасанто, махуссасанто, а̄са̄со асса̄со.
ависсадждженто, виссадждженто, париччаджанто, упаддаво, упаккилит̣т̣хо, миттадду, а̄йаббайо, удаббахи ичча̄ди.
сарамха̄ти ¶ ким̣? сампайутто, сампатиджа̄то, сампат̣иччханнам̣, сан̇каманто, сан̇гахо.
т̣ха̄нети ким̣? ма̄ ча пама̄до, патигайхати, вачӣпакопам̣ раккхеййа, йе паматта̄ йатха̄ мата̄, манопакопам̣ раккхеййа, идха модати, печча модати.
тика̄дӣсу – кусалаттикам̣, пӣтиттикам̣, хетуттикам̣, ведана̄ттикам̣, локаттайам̣, бодхиттайам̣, ваттхуттайам̣. екаттим̣са, дваттим̣са, чатуттим̣са. сӣлаббатам̣, суббато, саппӣтико, саманна̄гато, пунаппунам̣ ичча̄ди.
вату ват̣у диса̄дӣнаманте йатха̄ – ваттати, ват̣т̣ати, дассанам̣, пхассо ичча̄ди.
у ду ни упасагга̄дипаресу – укам̣со уккам̣со. дукарам̣ дуккарам̣, никан̇кхо никкан̇кхе.
евам̣ уггатам̣, дуччаритам̣, ниджджат̣ам̣, ун̃н̃а̄там̣, уннати, уттаро, дуккаро, ниддаро, уннато, дуппан̃н̃о, дуббало, ниммало, уййутто, дуллабхо, ниббатто, усса̄хо, дуссахо, нисса̄ро.
татха̄ таккаро, таджджо, таннинно, таппабхаво, таммайо.
чатуккам̣, чатуддисам̣, чатуппа̄до, чатуббидхам̣, чатусса̄лам̣.
чхаккам̣, чханнавути, чхаппадика̄, чхаббасса̄ни.
сакка̄ро, саккато, саддит̣т̣хи, саппурисо, махаббало.
т̣ха̄нети ким̣? ника̄йо, нида̄нам̣, нива̄со, нива̄то, тато, чатувӣсати, чхасат̣т̣хи.
йака̄ра̄димхи ¶ – нӣййати, сӯййати, абхибхӯййа, вичеййа, винеййа, дхеййам̣, неййам̣, сеййо, джеййо, веййа̄каран̣о.
а̄дисаддена етто, етта̄вата̄.
ана̄ка̄раггахан̣ам̣ ким̣? ма̄ла̄йа, дола̄йа, сама̄да̄йа.
т̣ха̄нети ким̣? упанӣйати, сӯйати, тойам̣.
йаватама̄десе – джа̄ти андхо, випали а̄со, ани а̄йо, йади евам̣, апи екачче, апи екада̄ иччатра, ика̄расса ‘‘иван̣н̣о йам̣ нава̄’’ти йака̄ре кате –
‘‘саббасса со да̄мхи ва̄’’ти ито ман̣д̣ӯкагатийа̄ ва̄ти ваттате.
41. йаватам̣ таланадака̄ра̄нам̣ бйан̃джана̄ни чалан̃аджака̄раттам̣.
йака̄раванта̄нам̣ таланадака̄ра̄нам̣ сам̣йогабйан̃джана̄ни йатха̄ккамам̣ чалан̃аджака̄раттама̄паджджанте ва̄.
ка̄раггахан̣ам̣ йаватам̣ сака̄ра ка ча т̣а павагга̄нам̣ сака̄ракачат̣апавагга̄десаттхам̣, татха̄ йаватам̣ та дха н̣ака̄ра̄нам̣ чха джхан̃ака̄ра̄десаттхан̃ча, тато йаватама̄десасса анена двибха̄во.
джаччандхо, випалла̄со, ан̃н̃а̄йо, йаджджевам̣, аппекачче аппекада̄.
ва̄ти ким̣? пат̣исантха̄равутйасса, ба̄лйам̣, а̄ласйам̣.
сарамха̄ти ким̣? ан̃а̄йо, а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣.
тапа̄дито симхи – тапассӣ, йасассӣ.
чханда̄нураккхан̣е ¶ – наппаджджахе ван̣н̣абалам̣ пура̄н̣ам̣, уджджугатесу сеййо, гаччханти суггатинти.
ваггачатуттхадутийесу пана тасмим̣йева̄дхика̄ре ‘‘парадвебха̄во т̣ха̄не’’ти ча ваттате.
ваггачатуттхадутийа̄нам̣ садисавасена двибха̄ве сампатте нийаматтхама̄ха.
42. вагге гхоса̄гхоса̄нам̣ татийапат̣хама̄.
сарамха̄ парабхӯта̄нам̣ вагге гхоса̄гхоса̄нам̣ бйан̃джана̄нам̣ йатха̄ккамам̣ ваггататийа пат̣хамаккхара̄ двибха̄вам̣ гаччханти т̣ха̄нети т̣ха̄на̄саннавасена таббагге татийапат̣хама̄ва хонти.
еттха ча сампатте нийаматта̄ гхоса̄гхосаггахан̣ена чатуттхадутийа̄ва адхиппета̄, итаратха̄ анит̣т̣хаппасан̇госийа̄. тена ‘‘катан̃н̃ӯ, таннайо, таммайо’’тиа̄дӣсу ваггапан̃чама̄нам̣ сатипи гхосатте татийаппасан̇гона хоти, т̣ха̄на̄дхика̄рато ва̄.
гхара̄дӣсу па у ду ниа̄дипарачатуттхесу та̄ва – пагхарати паггхарати, евам̣ уггхарати, уггха̄т̣ети, дуггхосо, ниггхосо, есева чаджджха̄напхало, пат̣хамаджджха̄нам̣, абхиджджха̄йати, уджджха̄йати, виддхам̣сети, уддхам̣сито, уддха̄ро, ниддха̄ро, ниддхано, ниддхуто, виббханто, уббхато, дуббхиккхам̣, ниббхайам̣, таббха̄во, чатуддха̄, чабхуббхи, чхаддха̄, саддхаммо, саббхӯто, махаддхано, махаббхайам̣.
йавата ма̄деса̄дӣсу – боджджхан̇га̄, а̄саббхам̣, буджджхитаббам̣, буджджхати.
т̣ха̄нети ¶ ким̣? сӣлавантасса джха̄йино, йе джха̄наппасута̄ дхӣра̄, нидха̄нам̣, маха̄дханам̣.
расса̄ка̄ратопарам̣ ваггадутийесу – пан̃ча кхандха̄ пан̃чаккхандха̄, евам̣рӯпаккхандхо, аккхамо, абхиккхан̣ам̣, авиккхепо, джа̄тиккхеттам̣, дха̄туккхобхо, а̄йуккхайо. сетачхаттам̣ сетаччхаттам̣, евам̣ саббаччханнам̣, виччхиннам̣, бодхиччха̄йа̄, джамбуччха̄йа̄, самуччхедо. татра т̣хито татрат̣т̣хито, евам̣ тхалат̣т̣хам̣, джалат̣т̣хам̣, адхит̣т̣хитам̣, нит̣т̣хитам̣, чатта̄рит̣т̣ха̄на̄ни, гарут̣т̣ха̄нийо, самут̣т̣хито, суппат̣т̣ха̄но. йасаттхеро, йаттха, таттха, паттхарати, виттха̄ро, абхиттхуто, виттхамбхито, ануттхунам̣, чатуттхо, куттха. паппхот̣ети, махаппхалам̣, ниппхалам̣, виппха̄ро, париппхусеййа, мадхуппха̄н̣итам̣.
а̄ка̄рато – а̄кха̄то а̄ккха̄то, евам̣ тан̣ха̄ккхайо, а̄н̣а̄ккхеттам̣, сан̃н̃а̄ккхандхо, а̄чха̄дайати, а̄ччха̄дайати, евам̣ а̄ччхиндати, на̄ва̄т̣т̣хам̣, а̄ттхарати, а̄ппхот̣ети.
сарамха̄ти ким̣? сан̇кха̄ро, тан̇кхан̣е, сан̃чханнам̣, тан̣т̣ха̄нам̣, сантхуто, тампхалам̣.
т̣ха̄нети ким̣? пӯвакхаджджакам̣, тасса чхавийа̄дӣни чхиндитва̄, йатха̄ т̣хитам̣, катхам̣, каммапхалам̣.
никамати, нипатти, ничайо, ничарати, нитаран̣ам̣ иччатра – ‘‘до дхасса ча̄’’ти еттха чаггахан̣асса бахулаттхатта̄ тена чаггахан̣ена йатха̄пайогам̣ бахудха̄ а̄десо сийа̄.
йатха̄ – ни упасаггато каму пада чи чара тара̄нам̣ пат̣хамасса ваггадутийо имина̄ двиттам̣, никкхамати, ниппхатти, ниччхайо, ниччхарати, ниттхаран̣ам̣.
татха̄ ¶ бо васса кува дива сива ваджа̄дӣнам̣ двирӯпасса̄ти вака̄радвайасса бака̄радвайам̣, йатха̄ – куббанто, евам̣ кубба̄но, куббанти, садха̄твантайа̄десасса двиттам̣. дивати диббати, евам̣ диббанто, сиббати, сиббанто, паваджати паббаджати, паббаджанто, нива̄нам̣ нибба̄нам̣, ниббуто, ниббиндати, удаббайам̣ ичча̄ди.
ло расса пари тарун̣а̄дӣнам̣ квачи. парипанно палипанно, евам̣ палибодхо, паллан̇кам̣, тарун̣о талуно, маха̄са̄ло, ма̄луто, сукхума̄ло.
т̣о тасса дукката̄дӣнам̣ квачи. йатха̄ – дуккатам̣ дуккат̣ам̣, евам̣ сукат̣ам̣, пахат̣о, паттхат̣о, уддхат̣о, висат̣о ичча̄ди.
ко тасса нийата̄дӣнам̣ квачи. нийато нийако.
йо джасса ниджа̄дисса ва̄, ниджам̣путтам̣ нийам̣путтам̣.
ко гасса кулӯпага̄дӣнам̣, кулӯпаго кулӯпако.
татха̄ н̣о насса па париа̄дито. панидха̄нам̣ пан̣идха̄нам̣, евам̣ пан̣ипа̄то, пан̣а̄мо, пан̣ӣтам̣, парин̣ато, парин̣а̄мо, ниннайо нин̣н̣айо, евам̣ ун̣н̣ато, он̣ато ичча̄ди.
патиагги, патихан̃н̃ати итӣдха –
патииччетасса упасаггасса саре ва̄ бйан̃джане ва̄ паре квачи пат̣иа̄десо хоти пуббассаралопо. пат̣агги, пат̣ихан̃н̃ати.
квачӣти ким̣? паччаттам̣, патилӣйати.
путхаджано путхабхӯтам̣ итӣдха ‘‘анто’’ти ваттате.
44. путхассу ¶ бйан̃джане.
путхаиччетасса анто саро ука̄ро хоти бйан̃джане паре, двиттам̣. путхуджджано, путхубхӯтам̣.
бйан̃джанети ким̣? путха айам̣. ‘‘путхасса а путха’’ити сама̄сенева сиддхе пуна антаггахан̣а̄дхика̄рена квачи апутхантасса̄пи уттам̣ саре.
мано ан̃н̃ам̣ манун̃н̃ам̣, евам̣ имам̣ евумам̣, паралопо, ити евам̣ итвевам̣, ука̄расса вака̄ро.
авака̄со, аванаддхо, ававадати, аваса̄намитӣдха –
‘‘квачи бйан̃джане’’ти ча ваттате.
аваиччетасса упасаггасса ока̄ро хоти квачи бйан̃джане паре. ока̄со, онаддхо, овадати, оса̄нам̣.
квачӣти ким̣? аваса̄нам̣, авасуссату.
бйан̃джанети ким̣? авайа̄гаманам̣, авеккхати.
авагате сӯрийе, авагаччхати, авагахетва̄ итӣдха –
‘‘авассе’’ти ваттате оггахан̣ан̃ча.
46. таббипарӣтӯпападе бйан̃джане ча.
авасаддасса упападе тит̣т̣хама̄насса тассока̄расса випарӣто ча хоти бйан̃джане паре.
тасса випарӣто таббипарӣто, упочча̄ритам̣ падам̣ упападам̣, ока̄равипарӣтоти ука̄рассетам̣ адхивачанам̣. часаддо каттхачи ¶ ниваттанаттхо, двиттам̣. уггате сӯрийе, уггаччхати, уггахетва̄.
атиппакхо та̄ва, парасатам̣, парасахассам̣ итӣдха –
‘‘а̄гамо’’ти ваттате.
бйан̃джане паре квачи ока̄ра̄гамо хотӣти атиппа парасаддехи ока̄ра̄гамо ‘‘йавамада’’ичча̄дисутте часаддена атиппато гака̄ра̄гамо ча.
атиппаго кхо та̄ва, паросатам̣, паросахассам̣, еттха ‘‘сара̄ саре лопа’’нти пуббассаралопо.
манамайам̣, айамайам̣ итӣдха ‘‘маноган̣а̄дӣна’’нти ваттате.
етесам̣ маноган̣а̄дӣнаманто оттама̄паджджате вибхаттилопе кате.
маномайам̣, айомайам̣, евам̣ маносет̣т̣ха̄, айопатто, таподхано, тамонудо, сирорухо, теджокасин̣ам̣, раджоджаллам̣, ахораттам̣, рахогато.
а̄дисаддена а̄подха̄ту, ва̄йодха̄ту.
сӣхагатийа̄ ва̄дхика̄рато идха на бхавати, манаматтена маначчхат̣т̣ха̄нам̣, айакапаллам̣, тамавинодано, манаа̄йатанам̣.
ити бйан̃джанасандхивидха̄нам̣ нит̣т̣хитам̣.
ниггахӣтасандхивидха̄на
атха ¶ ниггахӣтасандхи вуччате.
тан̣хам̣ каро, ран̣ам̣ джахо, сам̣ т̣хито, джутим̣ дхаро, сам̣ мато итӣдха ‘‘ниггахӣта’’нти адхика̄ро, ‘‘бйан̃джане’’ти ваттате.
ваггабхӯте бйан̃джане паре ниггахӣтам̣ кхо ваггантам̣ ва̄ паппотӣти нимитта̄нусвара̄нам̣ т̣ха̄на̄саннавасена таббаггапан̃чамо хоти. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо. тена ‘‘тан̣хан̇каро, ран̣ан̃джахо, сан̣т̣хито, джутиндхаро, саммато’’тиа̄дӣсу ниччам̣.
тан̇кароти там̣ кароти, тан̇кхан̣ам̣ там̣кхан̣ам̣, сан̇гахо сам̣гахо, тан̇гхатам̣ там̣ гхатам̣. дхамман̃чаре дхаммам̣ чаре, тан̃чханнам̣ там̣ чханнам̣, тан̃джа̄там̣ там̣ джа̄там̣, тан̃н̃а̄н̣ам̣ там̣ н̃а̄н̣ам̣. тан̣т̣ха̄нам̣ там̣ т̣ха̄нам̣, тан̣д̣ахати бхам̣ д̣ахати. тантаноти там̣ таноти, тантхирам̣ там̣ тхирам̣, танда̄нам̣ там̣ да̄нам̣, тандханам̣ там̣ дханам̣, танниччутам̣ там̣ ниччутам̣. тампатто там̣ патто, тампхалам̣ там̣ пхалам̣, тесамбодхо тесам̣ бодхо, самбхӯто сам̣бхӯто, таммиттам̣ там̣ миттам̣. кин̇като ким̣ като, да̄тун̇гато да̄тум̣ гатоти евама̄дӣсу викаппена.
идха на бхавати, на там̣ каммам̣ катам̣ са̄дху, саран̣ам̣ гаччха̄ми.
сати чопари ва̄ггахан̣е виджджхантаре ва̄ идха ва̄ггахан̣акаран̣аматтхантаравин̃н̃а̄панаттхам̣, тена ниггахӣтасса сам̣упасаггапумантасса ле лака̄ро. йатха̄ – пат̣исам̣лӣно пат̣исаллӣно, евам̣ пат̣исалла̄н̣о, саллаккхан̣а̄, саллекхо, салла̄по, пум̣лин̇гам̣ пуллин̇гам̣.
паччаттам̣ ева, там̣ ева, тан̃хи тасса, еван̃хи во итӣдха ‘‘ва̄’’ти адхика̄ро.
50. ехе ¶ н̃ам̣.
ека̄рахака̄ре паре ниггахӣтам̣ кхо н̃ака̄рам̣ паппоти ва̄, ека̄ре н̃а̄десасса двибха̄во.
паччаттан̃н̃евапаччаттам̣ ева, тан̃н̃ева там̣ ева, тан̃хи тасса тан̃хи тасса, еван̃хи во еван̃хи во.
ваваттхитавибха̄сатта̄ ва̄саддасса евахинипа̄тато ан̃н̃аттха на хоти, йатха̄ – еваметам̣, евам̣ хоти.
сам̣його, сам̣йоджанам̣, сам̣йато, сам̣йа̄чика̄йа, йам̣ йадева, а̄нантарикам̣ йама̄ху итӣдха ‘‘н̃а’’мити ваттате.
ниггахӣтам̣ кхо йака̄ре паре саха йака̄рена н̃ака̄рам̣ паппоти ва̄, н̃а̄десасса двиттам̣.
сан̃н̃ого сам̣його, сан̃н̃оджанам̣ сам̣йоджанам̣, сан̃н̃ато сам̣йато, сан̃н̃а̄чика̄йа сам̣йа̄чика̄йа, йан̃н̃адева йам̣ йадева, а̄нантарикан̃н̃ама̄ху а̄нантарикам̣ йама̄ху.
ва̄саддасса ваваттхитавибха̄сатта̄ва сам̣падантато ча саббана̄майака̄рапарато ча ниггахӣта̄ ан̃н̃аттха на хоти. йатха̄ – етам̣ йоджанам̣, там̣ йа̄нам̣, саран̣ам̣ йанти.
еттха ча ‘‘саха йе ча̄’’ти ваттаббе ‘‘са йе ча̄’’ти вачанато суттантесу сукхучча̄ран̣аттхамаккхаралопопӣти дат̣т̣хаббам̣, тена пат̣исан̇кха̄йа йонисо пат̣исан̇кха̄ йонисо, сайам̣ абхин̃н̃а̄йа саччхикатва̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄, парийесана̄йа парийесана̄тиа̄ди сиджджхати.
там̣ ¶ ахам̣ брӯми, йам̣ а̄ху, дханам̣ ева, ким̣ етам̣, ниндитум̣ арахати, йам̣ аниччам̣, там̣ анатта̄, етам̣ авоча, етам̣ ева иччатра –
ниггахӣтасса кхо саре паре мака̄радака̄ра̄деса̄ хонти ва̄. еттха ча ва̄садда̄дхика̄расса ваваттхитавибха̄сатта̄ дака̄ро йатетасаддато парассева.
тамахам̣ брӯми, йама̄ху, дханамева, киметам̣, ниндитумарахати, йаданиччам̣, таданатта̄, етадавоча, етадева.
ва̄ти ким̣? там̣ ахам̣, етам̣ ева, аккоччхи мам̣ авадхи мам̣.
еттха ча мада̄ти йогавибха̄гена бйан̃джанепи ва̄ мака̄ро. тена ‘‘буддхама саран̣ама гаччха̄мӣ’’тиа̄ди сиджджхати.
та̄сам̣ ахам̣ сантике, видӯнам̣ аггам̣, тасса ада̄сим̣ ахам̣ итӣдха ‘‘саре’’ти ваттате.
ниггахӣтам̣ кхо саре паре лопам̣ паппоти квачи чханда̄нураккхан̣е сукхучча̄ран̣ат̣т̣ха̄не. пуббассаралопо, парасса асам̣йогантасса дӣгхо.
та̄са̄хам̣ сантике, видӯнаггам̣, тасса ада̄са̄хам̣, татха̄гата̄хам̣, ева̄хам̣, кйа̄хам̣.
квачӣти ким̣? евамасса, кимахам̣.
арийасачча̄нам̣ дассанам̣, етам̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣, сам̣ратто, сам̣ра̄го, сам̣рамбхо, ависам̣ха̄ро, чирам̣ пава̄сим̣, гантум̣ ка̄мо, гантум̣ мано итӣдха ‘‘квачи лопа’’нти ваттате.
54. бйан̃джане ¶ ча.
ниггахӣтам̣ кхо бйан̃джане ча паре лопам̣ паппоти квачи чханда̄нураккхан̣а̄димхи. рака̄рахака̄ресу упасаггантасса дӣгхо.
арийасачча̄на дассанам̣, етам̣ буддха̄на са̄санам̣, са̄ратто, са̄ра̄го, са̄рамбхо, ависа̄ха̄ро, чираппава̄сим̣, двиттам̣, гантука̄мо, гантумано.
квачӣти ким̣? етам̣ ман̇галамуттамам̣.
катам̣ ити, ким̣ ити, абхинандум̣ ити, уттаттам̣ ива, чаккам̣ ива, калим̣ ида̄ни, ким̣ ида̄ни, твам̣ аси, идам̣ апи, уттарим̣ апи, да̄тум̣ апи, садисам̣ ева итӣдха ‘‘ниггахӣтамха̄, лопа’’нти ча ваттате.
ниггахӣтамха̄ паро саро лопам̣ паппоти ва̄. ниггахӣтасса ваггантаттам̣.
катанти, кинти, абхинандунти, уттаттам̣ва, чаккам̣ва, калинда̄ни, кинда̄ни, твам̣си, идампи, уттаримпи, да̄тумпи, садисам̣ва.
ва̄ти ким̣? катам̣ ити, кимити, да̄тумапи, са̄мам̣ ева.
айампи ва̄саддасса ваваттхитавибха̄сатта̄ итӣвӣда̄нисӣпева̄дито ан̃н̃аттха на хоти. йатха̄ – ахам̣ еттха, етам̣ ахоси.
евам̣ асса те а̄сава̄, пуппхам̣ асса̄ уппаджджати итӣдха саре паре лутте випарин̣а̄мена ‘‘парасмим̣, саре, лутте’’ти ча ваттате.
56. бйан̃джано ¶ ча висан̃н̃ого.
ниггахӣтамха̄ парасмим̣ саре лутте бйан̃джано сан̃н̃ого че, висан̃н̃огова хотӣти сам̣йогекадесасса пуримабйан̃джанасса лопо.
двиннам̣ бйан̃джана̄намекатра т̣хити сан̃н̃ого, идха пана сам̣йуджджатӣти сан̃н̃ого, пуримо ван̣н̣о, вигато сан̃н̃ого асса̄ти висан̃н̃ого, паро.
евам̣ са те а̄сава̄, пуппхам̣са̄ уппаджджати.
луттети ким̣? евамасса.
часаддена тин̣н̣ам̣ бйан̃джана̄нам̣ сарӯпасам̣йогопи висан̃н̃ого хоти. йатха̄ – агйа̄га̄рам̣, вутйасса.
чаккху удапа̄ди, ава сиро, йа̄вачидха бхиккхаве, ан̣утхӯла̄ни, та сампайутта̄ ибхӣдха ‘‘саре, а̄гамо, квачи, бйан̃джане’’ти ча ваттате.
ниггахӣтан̃ча а̄гамо хоти саре ва̄ бйан̃джане ва̄ квачи сукхучча̄ран̣ат̣т̣ха̄не. ниггахӣтасса расса̄нугататта̄ рассатойева̄йам̣.
чаккхум̣ удапа̄ди, авам̣сиро, йа̄ван̃чидха бхиккхаве, ан̣ум̣тхӯла̄ни, там̣сампайутта̄, евам̣ тан̇кхан̣е, там̣сабха̄во.
квачӣти ким̣? на хи етехи, идха чева.
евам̣ вутте, там̣ са̄дху, екам̣ самайам̣ бхагава̄, аггим̣ва санамам̣ итӣдха лопа̄десака̄рийе сампатте йебхуййена тадапава̄даттхама̄ха.
58. ам̣ ¶ бйан̃джане ниггахӣтам̣.
ниггахӣтам̣ кхо бйан̃джане паре ам̣ити хоти.
ака̄ро учча̄ран̣аттхо, ‘‘саралопо’’тиа̄дина̄ пуббассаралопо ва̄.
евам̣ вутте, там̣ са̄дху, екам̣ самайам̣ бхагава̄, аггим̣ва сандхамам̣.
идха авуттависеса̄нампи вуттанайа̄тидесаттхаматидесама̄ха.
59. анупадит̣т̣ха̄нам̣ вуттайогато.
йе идха амхехи висесато на упадит̣т̣ха̄ упасагганипа̄та̄дайо, тесам̣ вуттайогато вуттанайена сарасандха̄дӣсу вуттанайа̄нуса̄рена рӯпасиддхи ведитабба̄.
тена ‘‘до дхасса ча̄’’ти сутте часаддена парийа̄дӣнам̣ рахана̄диван̣н̣асса випарийайо йава̄дӣхи, йатха̄ – парийуда̄ха̄си пайируда̄ха̄си, арийасса айирасса, бахва̄ба̄дхо бавха̄ба̄дхо, на абхинеййа анабхинеййа.
‘‘там̣ имина̄пи джа̄на̄тха̄’’ти еттха ‘‘паро ва̄ саро’’ти саре лутте ‘‘татра̄ка̄ро’’ти йогавибха̄гена ака̄ро ниггахӣтасса дака̄ро, тадамина̄пи джа̄на̄тха ичча̄ди.
ити ниггахӣтасандхивидха̄нам̣ нит̣т̣хитам̣.
сан̃н̃а̄видха̄нам̣ сарасандхи сандхи,
ниседханам̣ бйан̃джанасандхи сандхи;
йо ниггахӣтасса ча сандхикаппе,
суниччхайо сопи майеттха вутто.
ити рӯпасиддхийам̣ сандхикан̣д̣о
пат̣хамо.
2. на̄макан̣д̣а
атха ¶ на̄микавибхатйа̄вата̄ро вуччате.
аттха̄бхимукхам̣ наманато, аттани чаттхасса на̄манато на̄мам̣, дабба̄бхидха̄нам̣.
там̣ пана дувидхам̣ анваттхарул̣хӣвасена, тивидхам̣ пумиттхинапум̣сакалин̇гавасена. йатха̄ – руккхо, ма̄ла̄, дханам̣.
чатуббидхам̣ са̄ман̃н̃агун̣акрийа̄йадиччха̄васена, йатха̄ – руккхо, нӣло, па̄чако, сиривад̣д̣хотиа̄ди.
ат̣т̣хавидхам̣ аван̣н̣иван̣н̣уван̣н̣ока̄раниггахӣтантапакатибхедена.
пуллин̇га
таттха пат̣хамам̣ ака̄рантамха̄ пуллин̇га̄ джа̄тинимитта̄ пурисасадда̄ сйа̄дивибхаттийо пара̄ йоджӣйанте.
адхика̄ройам̣. таттха пан̃ча ма̄ре джитава̄ти джино, буддхо. джинасса вачанам̣ джинавачанам̣, тасса джинавачанасса йуттам̣ джинавачанайуттам̣, тепит̣акасса буддхавачанасса ма̄гадхика̄йа сабха̄ванируттийа̄ йуттам̣ анурӯпамева̄ти идам̣ адхика̄раттхам̣ ведитаббам̣.
са̄ ма̄гадхӣ мӯлабха̄са̄, нара̄ йа̄йа̄дикаппика̄;
брахма̄но ча’ссута̄ла̄па̄, самбуддха̄ ча̄пи бха̄саре.
адхика̄ро пана тивидхо сӣхагатикаман̣д̣ӯкагатикайатха̄нупуббикавасена, айам̣ пана сӣхагатико пубба̄паравилоканато, йатха̄нупуббикойева ва̄.
саккатависадисам̣ ¶ катва̄ джинавачана̄нурӯпавасена пакатит̣т̣хапанаттхам̣ парибха̄сама̄ха.
лин̇гам̣па̄т̣ипадикам̣, йатха̄ йатха̄ джинавачанайуттан̃хи лин̇гам̣, татха̄ татха̄ идха лин̇гам̣ нипаччате т̣хапӣйати. часаддена дха̄таво ча̄ти джинавачана̄нурӯпато ‘‘пуриса’’ити лин̇ге т̣хапите тато тасса дха̄туппаччайавибхаттиваджджитасса аттхавато саддасса ‘‘парасаман̃н̃а̄ пайоге’’ти парибха̄сато лин̇гасан̃н̃а̄йам̣ –
ито парам̣ вибхаттиппаччайа̄дивидха̄не саббаттха лин̇гаггахан̣амануваттате.
тато джинавачанайуттехи лин̇гехи пара̄ вибхаттийо хонти. часаддаггахан̣ена таветуна̄дипаччайантанипа̄татопи. камма̄дивасена, екатта̄дивасена ча лин̇гаттхам̣ вибхаджантӣти вибхаттийо.
ка̄ ча пана та̄ вибхаттийо? ‘‘вибхаттийо’’ти адхика̄ро.
63. сийо, ам̣йо, на̄хи, санам̣, сма̄хи, санам̣, смим̣су.
сйа̄дайо двисатта вибхаттийо на̄ма хонти. таттха си, йо ити пат̣хама̄, ам̣, йо ити дутийа̄, на̄, хи ити татийа̄, са, нам̣ ити чатуттхӣ, сма̄, хи ити пан̃чамӣ, са, нам̣ ити чхат̣т̣хӣ, смим̣, су ити саттамӣ.
идам̣ ¶ пана сан̃н̃а̄дхика̄рапарибха̄са̄видхисуттесу сан̃н̃а̄суттанти дат̣т̣хаббам̣, вуттан̃хи вуттийам̣ ‘‘вибхаттииччанена кваттхо, амхасса мамам̣ савибхаттисса се’’ти, итаратха̄ пуримасуттена екайого каттабботи. еттха ча пат̣хама̄дивоха̄ро, екавачана̄дивоха̄ро ча анваттхавасена, парасаман̃н̃а̄васена ва̄ сиддхоти ведитаббо.
екасса вачанам̣ екавачанам̣, бахӯнам̣ вачанам̣ бахувачанам̣, двиннам̣ пӯран̣ӣ дутийа̄тиа̄ди, итаратха̄ пуримасутте часаддена сан̃н̃а̄каран̣е аппакатанираттхакавидхиппасан̇го сийа̄.
‘‘джинавачанайуттан̃хи, лин̇ган̃ча нипаччате’’ти ча ваттате. идха пана паданиппха̄данампи джинавачанасса̄виродхена̄ти н̃а̄петум̣ парибха̄сантарама̄ха.
йатха̄ йатха̄ тесам̣ джинавачана̄нам̣ упародхо на хоти, татха̄ татха̄ идха лин̇гам̣, часаддена̄кхйа̄тан̃ча нипаччате, ниппха̄дӣйатӣти аттхо. тенева идха ча а̄кхйа̄те ча двивачана̄ггахан̣ам̣, саккатависадисато вибхаттиппаччайа̄дивидха̄нан̃ча катанти дат̣т̣хаббам̣.
таттха ависесена саббасйа̄дивибхаттиппасан̇ге ‘‘ваттиччха̄нупуббика̄ саддаппаваттӣ’’ти ваттиччха̄васа̄ –
лин̇гаттха̄бхидха̄наматте пат̣хама̄вибхатти хотӣти пат̣хама̄. таттха̄пи анийаменекавачанабахувачанаппасан̇ге ‘‘екамхӣ ваттаббе екавачана’’нти парибха̄сато лин̇гаттхассекаттавачаниччха̄йам̣ пат̣хамекавачанам̣ си.
‘‘ато нена̄’’ти ито ‘‘ато’’ти ваттате, лин̇гаггахан̣ан̃ча.
66. со ¶ .
си, оити двипадамидам̣. лин̇гасса ака̄рато парасса сивачанасса ока̄ро хоти.
суттесу хи пат̣хама̄ниддит̣т̣хасса ка̄рийино чхат̣т̣хӣвипарин̣а̄мена виваран̣ам̣ а̄деса̄пеккханти дат̣т̣хаббам̣.
еттха ча сӣти вибхатти гайхате вибхаттика̄рийавидхиппакаран̣ато, ‘‘тато ча вибхаттийо’’ти ито вибхаттиггахан̣а̄нуваттанато ва̄, евам̣ саббаттха сйа̄дӣнам̣ ка̄рийавидха̄не вибхаттийева̄ти дат̣т̣хаббам̣.
‘‘ва̄ паро асарӯпа̄’’ти паралопе сампатте тадапава̄дена пуббалопама̄ха.
67. саралопо’ма̄десаппаччайа̄димхи саралопе ту пакати.
пуббассарасса лопо хоти ам̣вачане, а̄десаппаччайа̄дибхӯте ча саре паре, саралопе кате ту парасарасса пакатибха̄во хоти. еттха ча ‘‘саралопе’’ти пунаггахан̣ам̣ имина̄ва катасаралопанимиттейева парасса вика̄ре сампатте пакатибха̄ваттхам̣. парасарасса пакатибха̄вавидха̄наса̄маттхийато ама̄десаппаччайа̄дибхӯте саре паретипи сиддхам̣.
тйа̄дивибхаттийо четтха, паччайаттена гайхаре;
а̄диггахан̣ама̄кхйа̄та-китакесва̄гаматтхидам̣.
паччайаса̄хачарийа̄, ча̄десо пакатӣпаро;
падантассаралопо на, тена’ббха̄ха̄дике паре.
туггахан̣ам̣ ¶ бхиккхунӣа̄дӣсу саралопаниваттанаттхам̣, ‘‘найе парам̣ йутте’’ти парам̣ нетаббам̣. пурисо тит̣т̣хати.
пурисо ча пурисо ча̄ти пуриса пурисаити ваттаббе –
68. сарӯпа̄намекасесвасаким̣.
сарӯпа̄нам̣ сама̄нарӯпа̄нам̣ падабйан̃джана̄нам̣ маджджхе екова сиссате, ан̃н̃е лопама̄паджджанте асакинти екасесо. еттха ча ‘‘сарӯпа̄на’’нти вуттатта̄ва сиддхе асакимпайоге пуна̄саким̣гахан̣ам̣ екавибхаттивисайа̄намева̄сакимпайоге ева̄йанти дассанаттхам̣, на ча виччха̄пайоге’типпасан̇го. ‘‘вагга̄ пан̃чапан̃часо манта̄’’ти еттха ‘‘пан̃чапан̃часо’’ти ниддесенева виччха̄пайогасиддхийа̄ н̃а̄питатта̄, атха ва̄ сахавачаниччха̄йа’майа’мекасесо.
йогавибха̄гато четтха, екасесвасаким̣ ити;
вирӯпекасесо хоти, ва̄ ‘‘питӯна’’нтиа̄дису.
таттхева лин̇гаттхасса бахуттавачаниччха̄йам̣ ‘‘бахумхи ваттаббе бахувачана’’нти пат̣хама̄бахувачанам̣ йо, пуриса йо итӣдха ‘‘ато, ва̄’’ти ча ваттате.
ака̄рантато лин̇гамха̄ паресам̣ саббесам̣ пат̣хама̄йонӣнам̣, дутийа̄йонӣнан̃ча йайа̄ккамам̣ а̄ка̄река̄ра̄деса̄ хонти ва̄ти а̄ка̄ро, саббаггахан̣ам̣ сабба̄десаттхам̣, саралопа̄ди пуримасадисамева, пуриса̄ тит̣т̣ханти.
ва̄ иччева рӯпа̄ рӯпа̄ни, аггайо, мунайо.
ва̄саддойам̣ ваваттхитапибха̄саттхо, тена четтха –
ниччамева ¶ ча пуллин̇ге, аниччан̃ча напум̣саке;
асантам̣ джхе кататте ту, видхим̣ дӣпети ва̄сути.
таттхева̄лапанавачаниччха̄йам̣ ‘‘лин̇гаттхе пат̣хама̄’’ти ваттате.
абхимукхам̣ катва̄ лапанам̣ а̄лапанам̣, самбодханам̣. тасмим̣ а̄лапанаттха̄дхике лин̇гаттха̄бхидха̄наматте ча пат̣хама̄вибхатти хоти. пуре вийа екавачана̄ди.
пуриса си иччатра –
а̄лапанаттхе вихито си гасан̃н̃о хотӣти гасан̃н̃а̄йам̣ ‘‘бхо ге тӯ’’ти ито ‘‘ге’’ти ваттате.
лин̇гасса самбандхӣ ака̄ро ча питусаттхуиччевама̄дӣнаманто ча а̄ка̄раттама̄паджджате ге паре.
‘‘ге, расса’’мити ча ваттате.
лин̇гасса самбандхӣ а̄ка̄ро рассама̄паджджате ге паре викаппена, адӯрат̣т̣хасса̄лапанева̄йам̣.
‘‘сим̣, со, сйа̄ ча, сакхато гассе ва̄, гхате ча̄’’ти евама̄дӣхи ниддит̣т̣хехи ан̃н̃о сесо на̄ма, тато сесато лин̇гамха̄ гасииччете лопама̄паджджанте. апиггахан̣ам̣ ¶ дутийаттхасампин̣д̣анаттхам̣, еттха ча сатипи сиггахан̣е ваити вачанамева н̃а̄пакаман̃н̃аттха̄пи сиггахан̣е а̄лапана̄ггахан̣асса. кечи а̄лапана̄бхибйаттийа̄ бхавантасаддам̣ ва̄ хесаддам̣ ва̄ пайуджджанте. бхо пуриса тит̣т̣ха, хе пуриса̄ ва̄.
бахувачане на висесо, бхаванто пуриса̄ тит̣т̣хатха.
таттхева камматтхавачаниччха̄йам̣ ‘‘ва,’’ти ваттате.
йам̣ ва̄ кароти, йам̣ ва̄ викароти, йам̣ ва̄ па̄пун̣а̄ти, там̣ ка̄ракам̣ крийа̄нимиттам̣ каммасан̃н̃ам̣ хоти.
камматтхе дутийа̄вибхатти хоти. пуре вийа дутийекавачанам̣ ам̣, ‘‘саралопо’’тиа̄дина̄ саре лутте ‘‘дӣгха’’нти дӣгхе сампатте пакатибха̄во ча, пурисам̣ пасса.
бахувачане ‘‘саббайонӣнама̄е’’ти йовачанассека̄ро, пурисе пасса.
таттхева каттувачаниччха̄йам̣ –
йо аттаппадха̄но крийам̣ кароти, со каттусан̃н̃о хоти.
‘‘татийа̄’’ти ваттате.
каттари ча ка̄раке татийа̄вибхатти хотӣти татийекавачанам̣ на̄.
79. ато ¶ нена.
ена̄ти авибхаттиканиддесо. ака̄рантато лин̇гамха̄ парасса на̄вачанасса ена̄десо хоти, саралопа̄ди, пурисена катам̣.
бахувачанамхи –
су, хииччетесу вибхаттирӯпесу паресу лин̇гасса самбандхӣ ака̄ро еттама̄паджджате.
81. сма̄хисмим̣нам̣ мха̄бхимхи ва̄.
саббато лин̇гамха̄ сма̄ хи смим̣иччетесам̣ йатха̄ккамам̣ мха̄, бхи, мхииччете а̄деса̄ хонти ва̄, пурисехи, пурисебхи катам̣.
таттхева каран̣авачаниччха̄йам̣ –
82. йена ва̄ кайирате там̣ каран̣ам̣.
йена ва̄ кайирате, йена ва̄ пассати, йена ва̄ сун̣а̄ти, там̣ ка̄ракам̣ каран̣асан̃н̃ам̣ хоти.
каран̣ака̄раке татийа̄вибхатти хоти, сесам̣ каттусамам̣, а̄вит̣т̣хена пурисена со пун̃н̃ам̣ кароти, пурисехи, пурисебхи.
таттхева сампада̄навачаниччха̄йам̣ –
84. йасса ¶ да̄тука̄мо рочате дха̄райате ва̄ там̣ сампада̄нам̣.
йасса ва̄ да̄тука̄мо, йасса ва̄ рочате, йасса ва̄ дха̄райате, там̣ ка̄ракам̣ сампада̄насан̃н̃ам̣ хоти.
сампада̄нака̄раке чатуттхӣвибхатти хотӣти чатуттхийа̄ екавачанам̣ са.
саббато лин̇гамха̄ сака̄ра̄гамо хоти се вибхаттимхи паре. пурисасса дханам̣ дада̄ти.
бахувачанамхи ‘‘дӣгха’’нти ваттате.
су нам̣ хииччетесу паресу лин̇гасса антабхӯта̄ саббе рассасара̄ дӣгхама̄паджджанте, чаггахан̣амика̄рука̄ра̄нам̣ квачи ниваттанаттхам̣. пуриса̄нам̣.
таттхева̄па̄да̄навачаниччха̄йам̣ –
88. йасма̄ дапети бхайама̄датте ва̄ тадапа̄да̄нам̣.
йасма̄ ва̄ авадхибхӯта̄ апети, йасма̄ ва̄ бхайам̣, йасма̄ ва̄ а̄датте, там̣ ка̄ракам̣ апа̄да̄насан̃н̃ам̣ хоти.
89. апа̄да̄не ¶ пан̃чамӣ.
апа̄да̄нака̄раке пан̃чамӣвибхатти хотӣти пан̃чамийа̄ екавачанам̣ сма̄.
‘‘ато, саббесам̣, а̄ е’’ти ча ваттате.
ака̄рантато лин̇гамха̄ саббесам̣ сма̄ смим̣иччетесам̣ йатха̄ккамам̣ а̄ка̄река̄ра̄деса̄ хонти ва̄, ан̃н̃аттха мха̄десо. пуриса̄ апети, пурисамха̄, пурисасма̄.
бахувачане саббаттха татийа̄самам̣, хисса бхиа̄десо хоти. пурисехи, пурисебхи апети.
таттхева са̄мивачаниччха̄йам̣ –
91. йасса ва̄ париггахо там̣ са̄ми.
йасса ва̄ париггахо, там̣ са̄мисан̃н̃ам̣ хоти.
са̄мисмим̣ чхат̣т̣хӣвибхатти хоти. т̣хапетва̄ а̄йа̄десам̣ саббаттха чатуттхӣчхат̣т̣хӣнам̣ сама̄нам̣ рӯпам̣. пурисасса етам̣ дханам̣, пуриса̄нам̣.
таттхева ока̄савачаниччха̄йам̣ –
йо каттукамма̄нам̣ крийа̄йа а̄дха̄ро, там̣ ка̄ракам̣ ока̄сасан̃н̃ам̣ хоти.
94. ока̄се ¶ саттамӣ.
ока̄сака̄раке саттамӣвибхатти хотӣти саттамийа̄ екавачанам̣ смим̣, тасса ‘‘сма̄смим̣нам̣ ва̄’’ти ека̄ро, мхиа̄десо ча, пурисе патит̣т̣хитам̣, пурисамхи, пурисасмим̣.
бахувачане ‘‘сухисвака̄ро е’’ти ека̄ро, пурисесу.
пурисо, пуриса̄, бхо пуриса бхо пуриса̄ ва̄, бхаванто пуриса̄, пурисам̣, пурисе, пурисена, пурисехи пурисебхи, пурисасса, пуриса̄нам̣, пуриса̄ пурисасма̄ пурисамха̄, пурисехи пурисебхи, пурисасса, пуриса̄нам̣, пурисе пурисасмим̣ пурисамхи, пурисесу.
татха̄ сугато, сугата̄, бхо сугата бхо сугата̄ ва̄, бхаванто сугата̄, сугатам̣, сугате, сугатена, сугатехи сугатебхи, сугатасса, сугата̄нам̣, сугата̄ сугатасма̄ сугатамха̄, сугатехи сугатебхи, сугатасса, сугата̄нам̣, сугате сугатасмим̣ сугатамхи, сугатесу.
евам̣ сура̄’сура наро’рага на̄га йаккха̄,
гандхабба киннара манусса писа̄ча пета̄;
ма̄тан̇га джан̇гама туран̇га вара̄ха сӣха̄,
бйаггха’ччха каччхапа тараччха мига’сса сон̣а̄.
а̄лока лока нилайа̄’нила ча̄га йога̄, ва̄йа̄ма га̄ма
нигама̄’гама дхамма ка̄ма̄;
сан̇гхо’гха гхоса пат̣игха̄’сава кодха лобха̄,
са̄рамбха тхамбха мада ма̄на пама̄да маккха̄.
пунна̄га ¶ пӯга панаса̄’сана чампака’мба̄,
хинта̄ла та̄ла бакула’джджуна ким̣сука̄ ча;
манда̄ра кунда пучиманда каран̃джа руккха̄,
н̃еййа̄ майӯра сакунан̣д̣аджа кон̃ча хам̣са̄ –
ичча̄дайопи.
маноган̣а̄дисса ту на̄сасма̄смим̣су висесо. ан̃н̃аттха пурисасамам̣.
мано, мана̄, хе мана хе мана̄ ва̄, бхаванто мана̄, манам̣, мане.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
95. маноган̣а̄дито смим̣на̄намиа̄.
манопабхути ган̣о маноган̣о, маноган̣а̄дито смим̣, на̄иччетесам̣ йатха̄ккамам̣ ика̄ра̄ка̄ра̄деса̄ хонти ва̄. а̄диггахан̣ена билапада̄дитопи.
‘‘маноган̣а̄дито’’ти ваттате.
етехева маноган̣а̄дӣхи саре паре са̄гамо хоти ва̄. манаса̄, манена.
ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо, тена ‘‘мано мана̄ манам̣ мане манаа̄йатана’’нтиа̄дӣсу на хоти. ‘‘ма̄насикам̣, четасика’’нтиа̄дӣсу ниччам̣. манехи, манебхи.
‘‘маноган̣а̄дито, ва̄’’ти ча ваттате.
97. сасса ¶ чо.
маноган̣а̄дито парасса сасса вибхаттисса ока̄ро хоти ва̄. са̄гамо.
манасо манасса, мана̄нам̣, мана̄ манасма̄ манамха̄, манехи манебхи, манасо манасса, мана̄нам̣, манаси мане манасмим̣ манамхи, манесу.
евам̣ вачо вайо теджо,
тапо чето тамо йасо;
айо пайо сиро чхандо,
саро уро рахо ахо –
ичча̄ди маноган̣о.
гун̣авантусаддасса бхедо. гун̣аванту си итӣдха –
‘‘савибхаттисса, нтусса̄’’ти ча адхика̄ро.
саббассева нтупаччайасса савибхаттисса а̄а̄десо хоти симхи вибхаттимхи. гун̣ава̄.
‘‘йомхи, пат̣хаме’’сӣхагатийа̄ ‘‘ва̄’’ти ча ваттате.
саббассева нтупаччайасса савибхаттисса нтоа̄десо хоти ва̄ йомхи пат̣хаме, гун̣аванто тит̣т̣ханти.
‘‘сунам̣хису, атта’’нти ча ваттате.
100. нтуссанто ¶ йосу ча.
нтупаччайасса анто ука̄ро аттама̄паджджате сунам̣хи йоиччетесу, чаггахан̣ена ан̃н̃есу ам̣ на̄ сма̄смим̣су ча. гун̣аванта̄, чхат̣т̣хийа̄ сиддхепи анта̄десе пуна антаггахан̣акаран̣ато йонам̣ ика̄ро ча квачи. гун̣аванти.
‘‘а’’мити ваттате.
саббассева нтупаччайасса савибхаттисса ам̣ аван̣н̣аиччете а̄деса̄ хонти ге паре.
бхо гун̣авам̣ бхо гун̣ава бхо гун̣ава̄, бхаванто гун̣аванто гун̣аванта̄, гун̣авантам̣, гун̣аванте.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
саббассева нтупаччайасса савибхаттисса тоти та̄а̄деса̄ хонти ва̄ сасмим̣на̄иччетесу йатха̄сан̇кхйам̣. гун̣авата̄ гун̣авантена, гун̣авантехи гун̣авантебхи.
саббассева нтупаччайасса савибхаттисса нтассаиччайама̄десо хоти ва̄ се вибхаттимхи. гун̣авантасса гун̣авато.
саббассева нтупаччайасса савибхаттисса там̣а̄десо хоти ва̄ нам̣мхи вибхаттимхи. гун̣аватам̣ гун̣аванта̄нам̣.
‘‘амха ¶ тумха нту’’ичча̄дина̄ сма̄вачанасса на̄бйападесо.
гун̣авата̄ гун̣аванта̄ гун̣авантасма̄ гун̣авантамха̄, гун̣авантехи гун̣авантебхи, гун̣авантасса гун̣авато, гун̣аватам̣ гун̣аванта̄нам̣, гун̣авати гун̣аванте гун̣авантасмим̣ гун̣авантамхӣ, гун̣авантесу.
евам̣ ган̣ава̄ кулава̄ балава̄ йасава̄ дханава̄ сутава̄ бхагава̄ химава̄ пхалава̄ сӣлава̄ пан̃н̃ава̄ ичча̄дайо.
химавантусаддато симхи кате –
‘‘аттам̣, нтусса’нто’’ти ча ваттама̄не –
нтупаччайасса анто аттам̣ хоти ва̄ симхи вибхаттимхи. химаванто, химава̄, сесам̣ самам̣.
пуна ва̄ггахан̣акаран̣ам̣ химавантусаддато ан̃н̃атра аттаниседханаттхам̣, ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо. тена гун̣аванта̄дӣсу на̄типпасан̇го.
евам̣ сатима̄ дхитима̄ гатима̄ матима̄ мутима̄ муттима̄ джутима̄ сирима̄ хирима̄ тхутима̄ ратима̄ йатима̄ сучима̄ калима̄ балима̄ касима̄ ручима̄ буддхима̄ чаккхума̄ бандхума̄ хетума̄ сетума̄ кетума̄ ра̄хума̄ бха̄н̣ума̄ кха̄н̣ума̄ виджджума̄ ичча̄дайо.
таттха сатиманту бандхумантусадда̄нам̣ ам̣сесу рӯпабхедо. ‘‘аттам̣, нтусса̄’’ти ча ваттате.
саббассева нтупаччайасса аттам̣ хоти ва̄ ам̣саиччетесу. идха̄пи ва̄саддасса ваваттхитавибха̄сатта̄ на̄типпасан̇го ¶ . сатимам̣ сатимантам̣, бандхумам̣ бандхумантам̣, сатимасса сатимато сатимантасса, бандхумасса бандхумато бандхумантасса, сесам̣ самам̣.
гаччхантасаддасса бхедо, гаччханта си,
‘‘ва̄’’ти ваттате.
107. симхи гаччханта̄дӣнам̣ нтасаддо ам̣.
гаччхантиччевама̄дӣнам̣ антаппаччайанта̄нам̣ нтасаддо ам̣рӯпам̣ а̄паджджате ва̄ симхи вибхаттимхи. саралопасилопа̄, со гаччхам̣, гаччханто ва̄ ган̣ха̄ти.
‘‘гаччханта̄дӣнам̣, нтасаддо’’ти ча ваттама̄не –
гаччханта̄дӣнам̣ нтасаддо нтупаччайова дат̣т̣хаббо сесесу вибхаттиппаччайесу, асмимхи ка̄рийа̄тидесойам̣. сесам̣ гун̣авантусамам̣.
те гаччханто гаччханта̄, бхо гаччхам̣ бхо гаччха бхо гаччха̄, бхаванто гаччханто гаччханта̄, [гаччхам̣] гаччхантам̣, гаччханте, гаччхата̄ гаччхантена, гаччхантехи гаччхантебхи, гаччхато гаччхантасса, гаччхатам̣ гаччханта̄нам̣, гаччхата̄ гаччхантасма̄ гаччхантамха̄, гаччхантехи гаччхантебхи, гаччхато гаччхантасса, гаччхатам̣ гаччханта̄нам̣, гаччхати гаччханте гаччхантасмим̣ гаччхантамхӣ, гаччхантесу.
евам̣ махам̣ чарам̣ тит̣т̣хам̣, дадам̣ бхун̃джам̣ сун̣ам̣ пачам̣;
джайам̣ джӣрам̣ чавам̣ мӣйам̣, сарам̣ куббам̣ джапам̣ ваджам̣ –
ичча̄дайо.
бхавантасаддасса ¶ га йо на̄ савачанесу висесо. со бхавам̣.
‘‘бхавато’’ти ваттате.
109. обха̄во квачи йосу вака̄расса.
бхавантаиччетасса вака̄расса обха̄во хоти квачи йоиччетесу. те бхонто бхаванто бхаванта̄.
‘‘бхавато’’ти ваттате.
саббассева бхавантасаддасса бхо хоти ге паре. тусаддена бханте, бхонта̄ди ча, галопо, бхо бханте бхонта бхонта̄, бхонто бхаванто бхаванта̄, бхавантам̣, бхонте бхаванте.
на̄сесу ‘‘обха̄во квачӣ’’ти йогавибха̄гена обха̄во.
бхота̄ бхавата̄ бхавантена, бхото бхавато бхавантасса ичча̄ди.
111. бхадантасса бхадданта бханте.
саббассева бхадантасаддасса бхадданта бхантеиччете а̄деса̄ хонти квачи ге паре йосу ча. бхо бхадданта бханте, бхаданта бхаданта̄ ва̄ ичча̄ди пурисасаддасамам̣.
112. сантасаддасса со бхе бо чанте.
саббассева сантасаддасса сасадда̄десо хоти бхака̄ре паре, анте ча бака̄ра̄гамо хоти.
часаддаггахан̣ена ¶ абхака̄репи сама̄се квачи сака̄ра̄десо. саббхи.
бхети ким̣? сантехи, сесам̣ гаччхантасаддасамам̣.
аттхи ра̄джа брахма атта сакхасадда̄дӣнам̣ бхедо, татхева сйа̄дйуппатти, ‘‘ра̄джа си’’ити т̣хите –
‘‘брахматтасакхара̄джа̄дито’’ти адхика̄ро.
брахма атта сакха ра̄джаиччевама̄дито сивачанасса а̄ка̄ро хоти. а̄дисаддена а̄тума̄дисаддато ча. саралопа̄ди. ра̄джа̄ тит̣т̣хати.
брахматтасакхара̄джа̄дито йонам̣ а̄ноа̄десо хоти. ра̄джа̄но тит̣т̣ханти, бхо ра̄джа бхо ра̄джа̄, бхаванто ра̄джа̄но.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
115. брахматтасакхара̄джа̄дито ама̄нам̣.
брахма̄дӣхи парасса ам̣вачанасса а̄нам̣ хоти ва̄. ра̄джа̄нам̣ пасса ра̄джам̣ ва̄, ра̄джа̄но.
‘‘савибхаттисса, ра̄джасса̄’’ти ча ваттате.
саббассева ра̄джасаддасса савибхаттисса ран̃н̃а̄а̄десо хоти ва̄ на̄мхи вибхаттимхи. ран̃н̃а̄ катам̣ ра̄джена ва̄.
117. ра̄джасса ¶ ра̄джу сунам̣хису ча.
саббасса ра̄джасаддасса ра̄джуа̄десо хоти су нам̣ хииччетесу вачанесу. часаддо викаппанаттхо, ‘‘сунам̣хису ча̄’’ти дӣгхо, ра̄джӯхи ра̄джӯбхи, ра̄джехи ра̄джебхи ва̄.
‘‘савибхаттисса̄’’ти адхика̄ро.
118. ра̄джасса ран̃н̃ора̄джино се.
саббассева ра̄джасаддасса савибхаттисса ран̃н̃о ра̄джиноиччете а̄деса̄ хонти се вибхаттимхи. ран̃н̃о, ра̄джино дети.
‘‘ра̄джасса̄’’ти ваттате.
саббассева ра̄джасаддасса савибхаттисса ран̃н̃ам̣а̄десо хоти ва̄ нам̣мхи вибхаттимхи. ран̃н̃ам̣ ра̄джӯнам̣ ра̄джа̄нам̣.
пан̃чамийам̣ –
120. амхатумхантура̄джабрахматтасакхасаттхупита̄дӣхи сма̄ на̄ва.
амхатумхантура̄джабрахматтасакхасаттхупитуиччевама̄дӣхи сма̄вачанам̣ на̄ва дат̣т̣хаббанти сма̄вачанасса на̄бха̄ва̄тидесо. атидесо пана чхаббидхо.
вуттан̃ча –
‘‘бйападесо нимиттан̃ча, там̣рӯпам̣ там̣сабха̄вата̄;
суттан̃чева татха̄ ка̄ри-йа̄тидесоти чхаббидхо’’ти.
татра̄йам̣ ¶ брахматтасакха̄дӣсу па̄т̣хаса̄маттхийато рӯпа̄тидесо. сесам̣ татийа̄самам̣.
ран̃н̃а̄ апети, ра̄джӯхи ра̄джӯбхи, ра̄джехи ра̄джебхи, ран̃н̃о, ра̄джино сантакам̣, ран̃н̃ам̣ ра̄джӯнам̣ ра̄джа̄нам̣.
‘‘ра̄джасса̄’’ти ваттате.
121. смим̣мхи ран̃н̃е ра̄джини.
саббассева ра̄джасаддасса савибхаттисса ран̃н̃ера̄джинииччете а̄деса̄ хонти смим̣мхи вибхаттимхи. ран̃н̃е, ра̄джини патит̣т̣хитам̣, ра̄джӯсу ра̄джесу.
брахмасаддасса ча га на̄ са смим̣су висесо. брахма̄, брахма̄но.
а̄лапане ча ‘‘е’’ти ваттате.
брахмасаддато гасса ча ека̄ро хоти, чаггахан̣ам̣ еггахан̣а̄нукад̣д̣ханаттхам̣, бхо брахме, бхаванто брахма̄но, брахма̄нам̣ брахмам̣, брахма̄но.
випарин̣а̄мена ‘‘брахмасса, анто’’ти ча ваттате.
брахмасаддасса анто уттама̄паджджате са на̄иччетесу вачанесу. уттамити бха̄ваниддесо каттхачи абха̄вадассанаттхо. брахмуна̄, брахмехи брахмебхи.
сасмим̣ утте кате ‘‘иван̣н̣уван̣н̣а̄ джхала̄’’ти ласан̃н̃а̄йам̣ –
124. джхалато ¶ сасса но ва̄.
джхаласан̃н̃ехи иван̣н̣уван̣н̣ехи парасса саиччетасса вачанасса ноичча̄десо хоти ва̄. брахмуно брахмасса, брахма̄нам̣ брахмӯнам̣ ва̄, уттамити йогавибха̄гена ан̃н̃аттха̄пи уттам̣.
пан̃чамийам̣ на̄бха̄ва̄тидесо. брахмуна̄, брахмехи брахмебхи, брахмуно брахмасса, брахма̄нам̣ брахмӯнам̣ ва̄.
брахмасаддато смим̣вачанасса ни хоти. тусаддена каммачаммамуддха̄дито ча квачи. брахмани, брахмесу.
аттасаддасса татийа̄дӣсвева висесо.
атта̄, атта̄но, бхо атта бхо атта̄, бхаванто атта̄но, атта̄нам̣ аттам̣, атта̄но.
на̄мхи ‘‘акаммантасса ча̄’’ти еттха часаддена аттантасса аттам̣ ва̄. аттана̄ аттена ва̄.
аттасаддасса анто анаттама̄паджджате хисмим̣ паре. аттанехи аттанебхи.
‘‘тато, аттато’’ти ча ваттате.
тато аттасаддато сасса вибхаттисса но хоти. аттано, атта̄нам̣.
128. сма̄ ¶ на̄.
тато аттасаддато сма̄вачанасса на̄ хоти. аттана̄ апети.
на̄бха̄ва̄тидесенева сиддхепи уттарасуттена екайогамакатва̄ бхиннайогакаран̣ам̣ аттхантаравин̃н̃а̄панаттхам̣, тена аттантатака̄расса рака̄ро джака̄ре квачи. атраджо аттаджо ва̄. аттанехи аттанебхи, аттано, атта̄нам̣.
‘‘аттато’’ти ваттате.
тато аттасаддато смим̣вачанасса ни хоти. аттани, аттесу.
сакхасаддасса бхедо. сакха̄, сакха̄но.
‘‘йона’’мити ваттате.
сакхасаддато йонам̣ а̄йо ноа̄деса̄ ча хонти. сакха̄йо.
131. сакхантасси нона̄нам̣сесу.
сакхасаддантасса ика̄ра̄десо хоти нона̄нам̣саиччетесу паресу. сакхино тит̣т̣ханти.
а̄лапане гасан̃н̃а̄йам̣ –
132. сакхато ¶ гассе ва̄.
сакхато гасса ака̄ра а̄ка̄ра ика̄ра ӣка̄раека̄ра̄деса̄ хонти. ва̄саддена ан̃н̃асма̄пи квачи ека̄ро. йатха̄ – бхадданте исе ити.
а ча а̄ ча и ча ӣ ча е ча̄типи е, пуббассара̄нам̣ камена лопо.
бхо сакха бхо сакха̄ бхо сакхи бхо сакхӣ бхо сакхе, бхаванто сакха̄но сакха̄йо сакхино.
‘‘сакхантасса, а̄ро ча̄’’ти ча ваттате.
сакхантасса а̄ро бхоти ва̄ сунам̣ ам̣иччетесу паресу. сакха̄рам̣ сакха̄нам̣ сакхам̣, сакха̄но сакха̄йо сакхино, сакхина̄.
‘‘сакхантасса̄’’ти ваттате.
сакхантасса а̄ро хоти ва̄ химхи вибхаттимхи. сакха̄рехи сакха̄ребхи, сакхехи сакхебхи.
ика̄ра̄десе ‘‘джхалато сасса но ва̄’’ти но. сакхино сакхисса, сакха̄ра̄нам̣ сакхӣнам̣.
сма̄вачанасса на̄бха̄во. сакхина̄, сакха̄рехи сакха̄ребхи сакхехи сакхебхи, сакхино сакхисса, сакха̄ра̄нам̣ сакхӣнам̣.
‘‘сакхато’’ти ча ваттате.
135. смиме ¶ .
сакхато смим̣вачанасса ека̄ро хоти. ниччаттхойама̄рамбхо. сакхе, сакха̄ресу сакхесу.
а̄тумасаддасса пат̣хама̄дутийа̄су аттасаддассева рӯпанайо. а̄тума̄, а̄тума̄но, бхо а̄тума бхо а̄тума̄, бхаванто а̄тума̄но, а̄тума̄нам̣ а̄тумам̣, а̄тума̄но, а̄тумена ичча̄ди пурисасамам̣.
пумасаддасса бхедо. пума си,
‘‘савибхаттисса̄’’ти адхика̄ро.
пумасаддасса савибхаттисса а̄ка̄ра̄десо хоти симхи вибхаттимхи. антаггахан̣ена магхавайува̄дӣнамантасса ча. пума̄.
‘‘пумантасса̄’’ти адхика̄ро.
пумантасса савибхаттисса а̄ноа̄десо хоти йосу вибхаттӣсу. пума̄но.
пумантасса савибхаттисса ам̣ хоти а̄лапанекавачане паре. хе пумам̣, хе пума̄но, пумам̣, пума̄но.
‘‘а̄, ва̄’’ти ча ваттате.
139. у ¶ на̄мхи ча.
пумантасса а̄уа̄деса̄ хонти ва̄ на̄мхи вибхаттимхи. часаддена пумакамматха̄мантасса чу’ка̄ро ва̄ сасма̄су. пума̄на̄ пумуна̄ пумена ва̄.
‘‘а̄не’’ти ваттате.
пумантасса хивибхаттимхӣ ча а̄неа̄десо хоти. вибхаттиггахан̣ам̣ савибхаттиггахан̣аниваттанаттхам̣. пума̄нехи пума̄небхи.
часаддена йувамагхава̄дӣнамантасса ва̄ а̄на̄десо хоти саббавибхаттӣсу. ‘‘у на̄мхи ча̄’’ти еттха часаддена пумантассука̄ро ва̄ сасма̄су вибхаттӣсу. ‘‘джхалато сасса но ва̄’’ти но. пумуно пумасса, пума̄нам̣.
‘‘сма̄, на̄’’ти ваттате.
джхалаиччетехи сма̄вачанасса на̄ хоти. чаггахан̣ам̣ квачи ниваттанаттхам̣. пума̄на̄ пумуна̄ пума̄ пумасма̄ пумамха̄, пума̄нехи пума̄небхи пумехи пумебхи, пумуно пумасса, пума̄нам̣.
пумантасса савибхаттисса а̄неа̄десо хоти ва̄ смим̣мхи вибхаттимхи. пума̄не пуме пумасмим̣ пумамхи.
143. сусмима̄ ¶ ва̄.
пумантасса суиччетасмим̣ паре а̄а̄десо хоти ва̄. пума̄су пумесу.
йува̄дӣсу ‘‘йува си’’ итӣдха –
‘‘пумантасса̄ симхӣ’’ти еттха антаггахан̣ена а̄ка̄ро, ‘‘хивибхаттимхи ча̄’’ти сутте часаддена а̄на̄десо ча.
йува̄ йува̄но, йува̄на̄ йува̄, хе йува хе йува̄ хе йува̄на хе йува̄на̄, бхаванто йува̄на̄, йува̄нам̣ йувам̣, йува̄не йуве.
‘‘акаммантасса ча̄’’ти еттха часаддена йувамагхава̄дӣнамантасса а̄ хоти ва̄ на̄суиччетесӯти а̄ттам̣.
йува̄на̄ йувена йува̄нена ва̄, йува̄нехи йува̄небхи йувехи йувебхи, йува̄насса йувасса, йува̄на̄нам̣ йува̄нам̣, йува̄на̄ йува̄насма̄ йува̄намха̄, йува̄нехи йува̄небхи йувехи йувебхи, йува̄насса йувасса, йува̄на̄нам̣ йува̄нам̣, йува̄не йува̄насмим̣ йува̄намхи йуве йувамхи йувасмим̣, йува̄несу йува̄су йувесу.
евам̣ магхава̄ магхава̄но, магхава̄на̄ ичча̄ди йувасаддасамам̣.
ака̄рантам̣.
а̄ка̄ранто пуллин̇го са̄саддо.
са̄ си, силопо, са̄ сунакхо.
бахувачане –
144. агхо ¶ рассамекавачанайосвапи ча.
гхасан̃н̃акаа̄ка̄раваджджито лин̇гассанто саро рассама̄паджджате екавачанесу йосу ча паресӯти рассаттам̣. апиггахан̣ам̣ симхи ниваттанаттхам̣. сесам̣ неййам̣.
са̄ тит̣т̣ханти, хе са хе са̄, хе са̄, сам̣, се, сена, са̄хи са̄бхи, сасса са̄йа, са̄нам̣, са̄ сасма̄ самха̄, са̄хи са̄бхи, сасса, са̄нам̣, се сасмим̣ самхи, са̄су.
евам̣ паччаккхадхамма̄ га̄н̣д̣ӣвадханва̄пабхутайо.
а̄ка̄рантам̣.
ика̄ранто пуллин̇го аггисаддо. сйа̄дйуппатти, агги си,
‘‘анто, симхи, ва̄’’ти ча ваттате.
аггисса анто ини хоти ва̄ симхи вибхаттимхи. ‘‘сесато лопам̣ гасипӣ’’ти силопо. аггини агги.
бахувачане ‘‘иван̣н̣уван̣н̣а̄ джхала̄’’ти джхаласан̃н̃а̄йам̣ –
‘‘джхалато, ва̄’’ти ча ваттате.
гхапасан̃н̃ехи иттхива̄чакехи а̄ка̄риван̣н̣уван̣н̣ехи, джхаласан̃н̃ехи ча паресам̣ йовачана̄нам̣ лопо хоти ва̄. ваваттхитавибха̄са̄йам̣.
147. йосу ¶ катаника̄ралопесу дӣгхам̣.
лин̇гассантабхӯта̄ саббе рассасара̄ йосу катаника̄ралопесу дӣгхама̄паджджанте. ката̄ ника̄ралопа̄ йесам̣ те катаника̄ралопа̄. аггӣ.
‘‘пан̃ча̄дӣнаматта’’нти ито ‘‘атта’’мити ваттате.
йосу паресу акатарассо джхо аттама̄паджджате. аггайо.
джхоти ким̣? раттийо.
а̄лапанепевам̣. хе агги, хе аггӣ хе аггайо.
дутийекавачане пуббассаралопе сампатте –
149. ам̣ мо ниггахӣтам̣ джхалапехи.
джхалапаиччетехи парасса ам̣вачанасса, мака̄расса ча ниггахӣтам̣ а̄десо хоти. аггим̣.
аггӣ аггайо, аггина̄, аггӣхи аггӣбхи, ‘‘сунам̣хису ча̄’’ти еттха чаггахан̣ена каттхачи дӣгха̄бха̄во. аггихи аггибхи.
‘‘джхалато сасса но ва̄’’ти но. аггино аггисса, аггӣнам̣.
‘‘сма̄ на̄’’ти ваттама̄не ‘‘джхалато ча̄’’ти викаппена на̄. аггина̄ аггисма̄ аггимха̄, аггӣхи аггӣбхи аггихи аггибхи, аггино аггисса, аггӣнам̣ аггинам̣, аггимхи аггисмим̣, аггӣсу аггису.
еваман̃н̃епи –
джоти па̄н̣и ган̣т̣хи мут̣т̣хи, куччхи ваттхи са̄ли вӣхи;
бйа̄дхи одхи бодхи сандхи, ра̄си кеси са̄ти дӣпи.
иси ¶ муни ман̣и дхани йати гири рави кави,
капи аси маси нидхи видхи ахи кими пати;
хари ари тими кали бали джаладхи гахапати,
урудхити варамати нирупадхи адхипати.
ан̃джали са̄ратхи атитхи сама̄дхи удадхиппабхутайо.
ика̄рантам̣.
ӣка̄ранто пуллин̇го дан̣д̣ӣсаддо.
‘‘дан̣д̣ӣ си’’ итӣдха –
‘‘агхо рассамекавачанайосвапи ча̄’’ти рассатте сампатте еттхева̄пиггахан̣ена сисмим̣ тадабха̄ве сиддхе нийаматтхама̄ха.
‘‘расса’’нти ваттама̄не –
сисмим̣ напум̣сакаваджджита̄ни лин̇га̄ни на рассама̄паджджантети рассатта̄бха̄во, силопо. дан̣д̣ӣ тит̣т̣хати.
анапум̣сака̄нӣти ким̣? сукхака̄ри да̄нам̣.
еттха ча –
висада̄висада̄ка̄ра-воха̄робхайамуттака̄;
пума̄диджа̄нане хету-бха̄вато лин̇гамӣрита̄.
йолопе дан̣д̣ӣ тит̣т̣ханти.
итаратра ‘‘агхо расса’’мичча̄дина̄ рассатте кате –
‘‘джхато, катарасса̄’’ти ча ваттате.
151. йонам̣ ¶ но.
саббесам̣ йонам̣ са̄лапана̄нам̣ джхато катарасса̄ паресам̣ ноичча̄десо хоти. дан̣д̣ино тит̣т̣ханти.
катарасса̄ти ким̣? аггайо.
адхика̄рам̣ вина̄ ‘‘йонам̣,
но’’ти йогавибха̄гато;
квачи акатарасса̄пи,
но са̄раматино йатха̄.
а̄лапане ‘‘ге’’ти ваттате.
джхалапаиччете рассама̄паджджанте ге паре. бхо дан̣д̣и.
‘‘агхо расса’’нтиа̄дина̄ва сиддхепи рассатте пуна̄рамбхо нийаматтхо, тена ‘‘бхо го’’тиа̄дӣсу на бхавати. дан̣д̣ӣ дан̣д̣ино.
дутийа̄йам̣ рассатте кате ‘‘а’’мити ваттате, ‘‘гхапато смим̣ йам̣ ва̄’’ти ито ман̣д̣ӯкагатийа̄ ‘‘ва̄’’ти ваттате.
джхато катарасса̄ парасса ам̣вачанасса нам̣ хоти ва̄. дан̣д̣инам̣ дан̣д̣им̣, дан̣д̣ӣ дан̣д̣ино, дан̣д̣ина̄, дан̣д̣ӣхи дан̣д̣ӣбхи, дан̣д̣ино дан̣д̣исса, дан̣д̣ӣнам̣.
‘‘джхалато ча̄’’ти на̄. дан̣д̣ина̄ дан̣д̣исма̄ дан̣д̣имха̄, дан̣д̣ӣхи дан̣д̣ӣбхи, дан̣д̣ино дан̣д̣исса, дан̣д̣ӣнам̣.
‘‘джхато, катарасса̄’’ти ча ваттате, пуре вийа ‘‘ва̄’’ти ча.
154. смим̣ ¶ ни.
джхато катарасса̄ парасса смим̣вачанасса ниичча̄десо хоти ва̄. дан̣д̣ини дан̣д̣исмим̣ дан̣д̣имхи, дан̣д̣ӣсу.
еваман̃н̃а̄нипи –
дхаммӣ сан̇гхӣ н̃а̄н̣ӣ хаттхӣ, чаккӣ паккхӣ да̄т̣хӣ рат̣т̣хӣ;
чхаттӣ ма̄лӣ ваммӣ йогӣ, бха̄гӣ бхогӣ ка̄мӣ са̄мӣ.
дхаджӣ ган̣ӣ сасӣ кут̣т̣хӣ, джат̣ӣ йа̄нӣ сукхӣ сикхӣ;
дантӣ мантӣ карӣ ча̄гӣ, кусалӣ мусалӣ балӣ.
па̄пака̄рӣ саттугха̄тӣ, ма̄лйака̄рӣ дӣгхаджӣвӣ;
дхаммача̄рӣ сӣгхайа̄йӣ, сӣхана̄дӣ бхӯмиса̄йӣ –
ичча̄дӣни ӣка̄рантана̄ма̄ни.
га̄ман̣ӣсаддасса ту саттамийам̣ бхедо.
га̄ман̣ӣ, га̄ман̣ӣ га̄ман̣ино, бхо га̄ман̣и, бхонто га̄ман̣ӣ бхонто га̄ман̣ино, га̄ман̣инам̣ га̄ман̣им̣, га̄ман̣ӣ га̄ман̣ино.
сесам̣ дан̣д̣ӣсамам̣. ниа̄деса̄бха̄вова висесо. евам̣ сена̄нӣ судхӣппабхутайо.
ӣка̄рантам̣.
ука̄ранто пуллин̇го бхиккхусаддо.
татхева бхиккхусаддато си, силопо. со бхиккху.
бахувачане ‘‘гхапато ча йонам̣ лопо’’ти йолопо, ‘‘йосу ката’’ичча̄дина̄ дӣгхо. те бхиккхӯ.
лопа̄бха̄ве ‘‘ва̄, йона’’нти ча ваттате.
155. лато ¶ вока̄ро ча.
ласан̃н̃ато паресам̣ йовачана̄нам̣ вока̄ра̄десо хоти ва̄. ка̄раггахан̣ена йонам̣ но ча хоти. часаддаггахан̣ам̣ каттхачи ниваттанаттхам̣. атха ва̄ чаггахан̣ам̣ ноггахан̣а̄нуваттанаттхам̣, тена джантусаббан̃н̃ӯа̄дито йонам̣ но ча хоти. ва̄саддо ваваттхитавибха̄саттхо. тена –
бхиккхуппабхутито ниччам̣, во йонам̣ хетуа̄дито;
вибха̄са̄ на ча во но ча, амуппабхутито бхаве.
‘‘аттам̣, акатарассо’’ти ча ваттате.
ве воиччетесу ча паресу акатарассо ло аттама̄паджджате. бхиккхаво, бхо бхиккху, бхаванто бхиккхӯ.
лопа̄бха̄ве –
157. акатарасса̄ лато йва̄лапанасса вево.
акатарасса̄ лато парасса а̄лапане вихитасса йоиччетасса ве воа̄деса̄ хонти. аттам̣. бхаванто бхиккхаве бхиккхаво. ‘‘ам̣ мо ниггахӣтам̣ джхалапехӣ’’ти ниггахӣтам̣.
бхиккхум̣, бхиккхӯ бхиккхаво, бхиккхуна̄, бхиккхӯхи бхиккхӯбхи бхиккхухи бхиккхубхи, бхиккхуно бхиккхусса, бхиккхӯнам̣ ¶ бхиккхунам̣, бхиккхуна̄ бхиккхусма̄ бхиккхумха̄, бхиккхӯхи бхиккхӯбхи бхиккхухи бхиккхубхи, бхиккхуно бхиккхусса, бхиккхӯнам̣ бхиккхунам̣, бхиккхумхи бхиккхусмим̣, бхиккхӯсу бхиккхусу.
евам̣ сету кету ра̄ху бха̄ну пан̇гу уччху вел̣у маччу синдху бандху неру меру сатту ка̄ру хету джанту руру пат̣у ичча̄дайо.
хетуджантусадда̄нам̣ пат̣хама̄дутийа̄су висесо.
хету, хетӯ хетаво хетуйо, бхо хету, бхонто хетӯ хетаве хетаво, хетум̣, хетӯ хетаво хетуйо. сесам̣ бхиккхусамам̣.
джанту, джантӯ джантаво. ка̄раггахан̣ена йонам̣ но ча хоти. джантуно джантуйо, бхо джанту, джантӯ джантаве джантаво, джантум̣, джантӯ джантаво джантуно джантуйо ичча̄ди.
саттхусаддасса бхедо. ‘‘саттху си’’итӣдха –
‘‘анто’’ти ваттате.
158. саттхупита̄дӣнама̄ сисмим̣ силопо ча.
саттху питу ма̄ту бха̄ту дхӣту каттуиччевама̄дӣнаманто а̄ттама̄паджджате сисмим̣, силопо ча хоти. саттха̄.
‘‘саттху пита̄дӣна’’нти адхика̄ро.
159. ан̃н̃есва̄раттам̣ ¶ .
саттху пита̄дӣнаманто сивачанато ан̃н̃есу вачанесу а̄раттама̄паджджате. а̄раттамитибха̄ваниддесена каттхачи анийамам̣ дассети.
а̄раггахан̣амануваттате.
тато а̄ра̄десато саббесам̣ йонам̣ ока̄ра̄десо хоти.
туггахан̣ена ан̃н̃ехипи чатуубханадӣгава̄дӣхи йонамока̄ро хоти, саралопа̄ди. саттха̄ро.
а̄лапане ‘‘ака̄рапита̄дйанта̄нама̄’’ти а̄ттам̣. ‘‘ге расса’’нти адхикичча ‘‘а̄ка̄ро ва̄’’ти викаппена рассаттам̣, валопо. бхо саттха бхо саттха̄, бхаванто саттха̄ро, саттха̄рам̣, саттха̄ре саттха̄ро.
‘‘тато’’ти ча ваттате.
тато а̄ра̄десато на̄вачанасса а̄ка̄ра̄десо хоти. саттха̄ра̄, саттхуна̄ти а̄раттамитибха̄ваниддесена сиддхам̣. саттха̄рехи саттха̄ребхи.
‘‘ва̄ нам̣мхӣ’’ти ито ‘‘ва̄’’ти ваттате.
162. у ¶ сасмим̣ салопо ча.
саттху питуиччевама̄дӣнамантасса уттам̣ хоти ва̄ сасмим̣, салопо ча хоти. а̄ра̄деса̄пава̄дойам̣. саттху, ан̃н̃аттха бха̄ваниддесена̄ра̄бха̄во. саттхусса саттхуно.
‘‘а̄ратта’’нти ваттате.
саттху питуа̄дӣнаманто а̄раттама̄паджджате ва̄ нам̣мхи вибхаттимхи. саттха̄ра̄нам̣.
а̄ра̄бха̄ве ‘‘ва̄ нам̣мхӣ’’ти ваттате.
саттхусаддантасса, пита̄дӣнамантасса ча аттам̣ хоти ва̄ нам̣мхи вибхаттимхи, пуна саттхуггахан̣ам̣ саттхуно ниччавидха̄наттхам̣. саттха̄нам̣.
‘‘амхатумхантура̄джабрахматтасакхасаттхупита̄дӣхи сма̄ на̄ва̄’’ти сма̄вачанассана̄бха̄во. саттха̄ра̄, саттха̄рехи саттха̄ребхи, саттху саттхуно саттхусса, саттха̄ра̄нам̣ саттха̄нам̣.
‘‘а̄рато’’ти ваттате.
тато а̄ра̄десато смим̣вачанасса ика̄ра̄десо хоти. пуна татоггахан̣ена ан̃н̃асма̄пи смим̣вачанасса ика̄ро. йатха̄ – бхуви, диви.
166. а̄ро ¶ рассамика̄ре.
а̄ра̄десо рассама̄паджджате ика̄ре паре, саттхари, саттха̄ресу.
евам̣ катта̄, катта̄ро, бхо катта бхо катта̄, бхаванто катта̄ро, катта̄рам̣, катта̄ре катта̄ро, катта̄ра̄, катта̄рехи катта̄ребхи. ‘‘у сасмим̣ салопо ча̄’’ти уттам̣, салопо ча. катту каттуно каттусса, катта̄ра̄нам̣ катта̄нам̣ каттӯнам̣ каттунам̣, катта̄ра̄, катта̄рехи катта̄ребхи, катту каттуно каттусса, катта̄ра̄нам̣ катта̄нам̣ каттӯнам̣ каттунам̣, каттари, катта̄ресу, а̄ра̄бха̄ве каттӯсу каттусу.
евам̣ –
бхатту ватту нету соту, н̃а̄ту джету чхетту бхетту. да̄ту дха̄ту натту боддху, вин̃н̃а̄пету а̄дайопи.
‘‘у сасмим̣ салопо ча̄’’ти ваттате.
сакамандха̄туиччевама̄дӣнаманто ча уттама̄паджджате сасмим̣, салопо ча, ниччам̣ пунаббидха̄на̄. сакамандха̄ту вийа асса ра̄джино вибхаво, сесам̣ самам̣. евам̣ маха̄мандха̄туппабхутайо.
питусаддасса бхедо. симхи а̄ттам̣, силопо, пита̄.
йомхи ‘‘а̄ро, расса’’нти ча ваттате.
168. пита̄дӣнамасимхи ¶ .
пита̄дӣнама̄ра̄десо рассама̄паджджате асимхи вибхаттимхи. сисмим̣ а̄ра̄деса̄бха̄вепи асимхӣти адхикавачанаматтхантаравин̃н̃а̄панаттхам̣, тена тоа̄димхи пита̄дӣнамика̄ро ча. йатха̄ – питито, ма̄тито, бха̄тито, дхӣтито, питипаккхо, ма̄типаккхоти.
питаро, сесам̣ каттусамам̣. бхо пита бхо пита̄, бхаванто питаро, питарам̣, питаре питаро, питара̄ питуна̄, питарехи питаребхи. бха̄ваниддесена а̄ра̄деса̄бха̄ве питӯхи питӯбхи питухи питубхи, питу питуно питусса, питара̄нам̣ пита̄нам̣ питӯнам̣, дӣгха̄бха̄ве питунам̣ ва̄, питара̄, питарехи питаребхи питӯхи питӯбхи питухи питубхи, питу питуно питусса, питара̄нам̣ пита̄нам̣ питӯнам̣ питунам̣, питари, питаресу питӯсу питусу.
евам̣ бха̄та̄, бха̄таро ичча̄ди.
ука̄рантам̣.
ӯка̄ранто пуллин̇го абхибхӯсаддо.
татхева сйа̄дйуппатти, силопо. со абхибхӯ, йолопе кате те абхибхӯ.
‘‘агхо расса’’нтиа̄дина̄ рассаттам̣, вока̄ро. катарассатта̄ атта̄бха̄во. абхибхуво, бхо абхибху, бхаванто абхибхӯ абхибхуво.
катарассатта̄ веа̄десо на хоти. сесам̣ бхиккхусаддасамам̣, рассаттамева висесо. абхибхум̣, абхибхӯ абхибхуво ¶ , абхибхуна̄, абхибхӯхи абхибхӯбхи, абхибхуно абхибхусса, абхибхӯнам̣ ичча̄ди.
евам̣ сайамбхӯ, вессабхӯ, пара̄бхибхӯ, сахабхӯа̄дайо. сахабхӯсаддасса йонам̣ ноа̄десова висесо. сахабхӯ, сахабхӯ сахабхуво сахабхуно ичча̄ди.
татха̄ саббан̃н̃ӯсаддасса йосвева висесо. со саббан̃н̃ӯ те саббан̃н̃ӯ, йолопа̄бха̄ве рассаттам̣, ‘‘лато вока̄ро ча̄’’ти еттха ка̄раггахан̣ена йонам̣ ноа̄десо. ва̄дхика̄расса ваваттхитавибха̄сатта̄ на ча вока̄ро. саббан̃н̃уно, бхо саббан̃н̃у, бхонто саббан̃н̃ӯ саббан̃н̃уно, саббан̃н̃ум̣, саббан̃н̃ӯ саббан̃н̃уно ичча̄ди.
евам̣ магган̃н̃ӯ дхамман̃н̃ӯ аттхан̃н̃ӯ ка̄лан̃н̃ӯ раттан̃н̃ӯ маттан̃н̃ӯ катан̃н̃ӯ татхан̃н̃ӯ вин̃н̃ӯ видӯ ведагӯ па̄рагӯ ичча̄дайо.
ӯка̄рантам̣.
ека̄ранто аппасиддхо.
ока̄ранто пуллин̇го госаддо.
тато сйа̄дйуппатти, силопо, го гаччхати.
‘‘га̄ва се’’ти ито ‘‘го’’ти адхика̄ро, ‘‘а̄ва̄’’ти ча ваттате.
гоиччетасса ока̄расса а̄ва̄десо хоти йосу. часаддена на̄ сма̄ смим̣суиччетесу ча. ‘‘тато йонамо тӯ’’ти еттха туггахан̣ена йонамока̄ро, саралопа̄ди. га̄во тит̣т̣ханти.
170. авам̣мхи ¶ ча.
гоиччетасса ока̄расса а̄ва аваиччете а̄деса̄ хонти ам̣мхи вибхаттимхи. седдена йо на̄ са сма̄смим̣суиччетесу ча ава̄десо хоти. гаво гаччханти, хе го, хе га̄во хе гаво.
дутийа̄йам̣ ‘‘ам̣мхӣ’’ти ваттате.
а̄ваиччетасса га̄ва̄десасса антасарасса ука̄ра̄десо хоти ва̄ ам̣мхи вибхаттимхи. а̄васса а а̄ва, тасса а̄васаддантасса. ‘‘ам̣мо’’тиа̄дина̄ ниггахӣтам̣. га̄вум̣ га̄вам̣ гавам̣, га̄во гаво.
‘‘гон̣а, ва̄’’ти ваттате.
су хи на̄иччетесу саббасса госаддасса гон̣а̄десо хоти ва̄. часаддена сесесу ча. гон̣о, гон̣а̄, хе гон̣а хе гон̣а̄, гон̣ам̣, гон̣е, гон̣ена, гон̣ехи гон̣ебхи, гон̣асса.
саббасса госаддасса гон̣а̄десо хоти ва̄ нам̣мхи вибхаттимхи. гон̣а̄нам̣, гон̣а̄ гон̣асма̄ гон̣амха̄, гон̣ехи гон̣ебхи, гон̣асса, гон̣а̄нам̣, гон̣е гон̣асмим̣ гон̣амхи, гон̣есу.
гон̣а̄деса̄бха̄ве га̄вена гавена, гохи гобхи.
174. га̄ва ¶ се.
‘‘го а̄ва се’’ити типадамидам̣. госса о го, госаддока̄расса а̄ва̄десо хоти се вибхаттимхи. га̄васса гавасса.
нам̣мхи ‘‘го, ава̄’’ти ча ваттате.
175. тато намам̣ патимха̄лутте ча сама̄се.
тато госаддато парасса нам̣вачанасса ам̣а̄десо хоти, госаддока̄расса ава̄десо ча патимхи паре алутте ча сама̄се. часаддена асама̄сепи ам̣ ава̄деса̄. гавам̣патисса тхерасса, гавам̣.
‘‘сухина̄су ча̄’’ти еттха часаддена нам̣мхи гуа̄десо. ‘‘но ча два̄дито нам̣мхӣ’’ти сутте часаддена нака̄ра̄гамо ча. гуннам̣гонам̣ ва̄.
га̄ва̄ га̄вамха̄ га̄васма̄ гава̄ гавамха̄ гавасма̄, гохи гобхи, га̄васса гавасса, гавам̣ гуннам̣ гонам̣, га̄ве га̄вамхи га̄васмим̣ гаве гавамхи гавасмим̣, га̄весу гавесу госу.
ока̄рантам̣.
пурисо гун̣ава̄ ра̄джа̄, са̄’гги дан̣д̣ӣ ча бхиккху ча;
саттха̄’бхибхӯ ча саббан̃н̃ӯ, готи пуллин̇гасан̇гахо.
пуллин̇гам̣ нит̣т̣хитам̣.
асма̄ ¶ насма̄ тасма̄ намха̄ тамха̄, нехи небхи техи тебхи, асса насса тасса, несам̣ тесам̣ неса̄нам̣ теса̄нам̣, асмим̣ насмим̣ тасмим̣ намхи тамхи, несу тесу.
иттхийам̣ ‘‘та̄ си’’ итӣдха са̄десасилопа̄. са̄ кан̃н̃а̄, наттам̣. на̄ та̄ на̄йо та̄йо, нам̣ там̣, на̄ та̄ на̄йо та̄йо, на̄йа та̄йа, на̄хи та̄хи на̄бхи та̄бхи.
‘‘етима̄самӣ’’ти ито етима̄ггахан̣ан̃ча ‘‘тасса̄ ва̄’’ти ито таггахан̣ан̃ча пан̃чамийантавасена ваттате ‘‘ва̄’’ти ча.
тато та̄ ета̄ има̄то парасса сасса вибхаттисса сса̄йа̄десо хоти ва̄.
‘‘сам̣са̄свекавачанесу ча, и’’ити ча ваттате.
та̄иччетасса иттхийам̣ ваттама̄насса антасса ика̄ро хоти ва̄ сам̣ са̄свекавачанесу вибхатта̄десесу. тисса̄йа тасса̄йа асса̄йа насса̄йа асса̄ насса̄ тисса̄ тасса̄ на̄йа та̄йа, на̄сам̣ та̄сам̣.
пан̃чамӣчхат̣т̣хӣсу татийа̄чатуттхӣсамам̣. саттамийам̣ ассам̣ нассам̣ тиссам̣ тассам̣ на̄йам̣ та̄йам̣, на̄су та̄су.
напум̣саке симхиса̄деса̄бха̄ва̄ наттам̣. нам̣ там̣, на̄ни та̄ни, нам̣ там̣, на̄ни та̄ни, нена тена ичча̄ди пуллин̇гасамам̣.
ета си, ‘‘етатесам̣ то’’ти сака̄ра̄десо. есо пурисо, ете, етам̣, ете ичча̄ди саббасаддасамам̣.
иттхийам̣ ¶ ета̄ си, са̄десо. еса̄ кан̃н̃а̄, ета̄ ета̄йо, етам̣, ета̄ ета̄йо, ета̄йа, ета̄хи ета̄бхи.
са смим̣су пана ‘‘сам̣са̄свекавачанесу ча̄’’ти ваттате.
анта̄пеккха̄йам̣ чхат̣т̣хӣ, ета̄ има̄иччетесаманто саро ика̄ро хоти сам̣са̄свекавачанесу вибхатта̄десесу. са̄десагатикатта̄ сса̄йа̄десепи. часадда̄дхика̄рато ан̃н̃ека̄садда̄дӣнамантасса ча.
етисса̄йа етисса̄ ета̄йа, ета̄сам̣ ета̄са̄нам̣, ета̄йа, ета̄хи ета̄бхи, етисса̄йа етисса̄ ета̄йа, ета̄сам̣ ета̄са̄нам̣, етиссам̣ ета̄йам̣, ета̄су.
часаддато ан̃н̃исса̄ ан̃н̃а̄йа, ан̃н̃иссам̣ ан̃н̃а̄йам̣. екисса̄ ека̄йа, екиссам̣ ека̄йам̣. итарисса̄ итара̄йа, итариссам̣ итара̄йам̣ ичча̄ди.
напум̣саке етам̣, ета̄ни, етам̣, ета̄ни, сесам̣ н̃еййам̣.
имасаддасса бхедо. има си –
‘‘саббассимасса̄’’ти ваттате.
218. анапум̣сакасса̄йам̣ симхи.
имасаддасса саббассева анапум̣сакасса айам̣а̄десо хоти симхи вибхаттимхи, силопо. айам̣ пурисо, име, имам̣, име.
219. аними ¶ на̄мхи ча.
имасаддасса саббассева ана имиа̄деса̄ хонти на̄мхи вибхаттимхи. аниттхилин̇гассеветам̣ гахан̣ам̣. анена имина̄.
‘‘сунам̣хисӯ’’ти ваттате.
саббасса имасаддасса ека̄ро хоти ва̄ су нам̣ хииччетесу вачанесу.
а̄ппаччайанта̄ниддеса̄, саббаттха̄ти авуттато;
аниттхилин̇гассеветтха, гахан̣ан̃хи имассити.
ехи ебхи имехи имебхи.
‘‘саббасса, ва̄, саббаттха, сасма̄смим̣сам̣са̄сватта’’нти ча ваттате.
имасаддасса ча саббассева аттам̣ хоти ва̄ са сма̄ смим̣сам̣ са̄иччетесу вачанесу саббаттха лин̇гесу.
асса имасса, есам̣ еса̄нам̣ имесам̣ имеса̄нам̣, асма̄ имасма̄ имамха̄, ехи ебхи имехи имебхи, асса имасса, есам̣ еса̄нам̣ имесам̣ имеса̄нам̣, асмим̣ имасмим̣ имамхи, есу имесу.
иттхийам̣ има̄ си, айама̄десасилопа̄.
айам̣ кан̃н̃а̄, има̄ има̄йо, имам̣, има̄ има̄йо, има̄йа, има̄хи има̄бхи. чатуттхийам̣ аттам̣, ика̄ра- сса̄йа̄деса̄ ¶ ча, асса̄йа имисса̄йа асса̄ имисса̄ има̄йа, има̄сам̣ има̄са̄нам̣. саттамийам̣ ассам̣ имиссам̣ имисса̄ ва̄, ‘‘тесу вуддхилопа̄’’дина̄ смим̣вачанасса ва̄ са̄десо. има̄йам̣, има̄су. сесам̣ н̃еййам̣.
напум̣саке има си, ‘‘савибхаттисса, ва̄’’ти ча ваттате.
222. имассидамам̣сису на пум̣саке.
напум̣саке ваттама̄насса саббассева имасаддасса савибхаттисса идам̣ хоти ва̄ ам̣ сису паресу.
идам̣ читтам̣ вирочати, имам̣, има̄ни, идам̣ пуппхам̣ пассаси, имам̣, има̄ни, анена имина̄, ехи ебхи имехи имебхи ичча̄ди пуллин̇ге вийа н̃еййам̣.
амусаддасса бхедо. аму си –
‘‘ва̄, анапум̣сакасса, симхӣ’’ти ча ваттате.
анапум̣сакасса амусаддасса мака̄ро сака̄рама̄паджджате ва̄ симхи паре. асу ра̄джа̄.
‘‘саббана̄мато, ва̄’’ти ча ваттате.
саббато саббана̄мато паро каиччайама̄гамо хоти ва̄. пуна саббатоггахан̣ена хӣна̄дитопи ко. ‘‘амусса мо са’’нти вина̄дхика̄рена йогена кака̄репи са̄десо.
асуко ¶ , асука̄, асукам̣. са̄деса̄бха̄ве амуко, амука̄, амукам̣ ичча̄ди.
бахувачане ‘‘лато вока̄ро ча̄’’ти сутте ануваттама̄нава̄ггахан̣ена вока̄ро на хоти, ниччам̣ йолопо, дӣгхо ча.
амӯ пуриса̄, амум̣, амӯ, амуна̄, амӯхи амӯбхи амухи амубхи, амусса. ‘‘амусса̄ду’’нти вина̄дхика̄рена йогена адум̣а̄десо, адусса, амӯсам̣ амӯса̄нам̣ амусам̣ амуса̄нам̣, амусма̄ амумха̄, амӯхи амӯбхи амухи амубхи, амусса адусса, амӯсам̣ амӯса̄нам̣ амусам̣ амуса̄нам̣, амусмим̣ амумхи, амӯсу амусу.
иттхийам̣ симхи са̄деса̄ди.
асу кан̃н̃а̄ асука̄ амука̄ ва̄, амӯ амуйо, амум̣, амӯ амуйо, амуйа̄, амӯхи амӯбхи, амусса̄ амуйа̄, амӯсам̣ амӯса̄нам̣, амуйа̄, амӯхи амӯбхи, амусса̄ амуйа̄, амӯсам̣ амӯса̄нам̣, амуссам̣ амуйам̣ амуйа̄, амӯсу.
напум̣саке амуси. ‘‘савибхаттисса’’, имассидамичча̄дито ‘‘ам̣сису напум̣саке’’ти ча ваттате.
напум̣саке ваттама̄насса саббассева амусаддасса савибхаттисса адум̣ хоти ам̣сису паресу. адум̣ пуппхам̣, амӯ амӯни, адум̣, амӯ амӯни, амуна̄ ичча̄ди пуллин̇гасамам̣.
ким̣саддасса бхедо. ‘‘ким̣ си’’ итӣдха –
‘‘кисса ¶ ка ве ча̄’’ти ито ‘‘кисса, ка’’ити ча ваттате.
кимиччетасса касаддо а̄десо хоти ваппаччайато сесесу вибхаттибхедесу. еттха ча ‘‘кисса ка ве ча̄’’ти сутте часаддена ваппаччайа̄васит̣т̣ха тхама̄диппаччайа̄нам̣ гахитатта̄ сесаггахан̣ена вибхаттийова гайханте. чаггахан̣ам̣ каттхачи ниваттанаттхам̣, тена ‘‘кисса, кисми’’нтиа̄ди ча сиджджхати. ‘‘со’’ти сисса о, саралопа̄ди.
ко есо, ке, кам̣, ке, кена, кехи кебхи, касса кисса, ниггахӣталопа̄ди, кесам̣ кеса̄нам̣, касма̄ камха̄, кехи кебхи, касса кисса, кесам̣ кеса̄нам̣, касмим̣ кисмим̣ камхи кимхи, кесу.
иттхийам̣ ‘‘ким̣ си’’итӣдха ‘‘сесесу ча̄’’ти вибхаттийам̣ пара̄йам̣ ка̄десе кате ‘‘иттхийамато а̄ппаччайо’’ти маджджхе а̄ппаччайо, силопо.
ка̄ еса̄ кан̃н̃а̄, ка̄ ка̄йо, кам̣, ка̄ ка̄йо ичча̄ди сабба̄саддасамам̣.
напум̣саке ким̣ си, лопавидхисса балаватаратта̄ пат̣хамам̣ силопе кате пуна вибхаттипаратта̄бха̄ва̄, ‘‘таданупародхена̄’’ти парибха̄сато ва̄ ка̄деса̄бха̄во. ким̣ етам̣, ка̄ни.
дутийекавачане ‘‘квачи лопа’’нти ниггахӣталопе кате ‘‘ам̣мо ниггахӣтам̣ джхалапехӣ’’ти ниггахӣтам̣. ким̣, ка̄ни ичча̄ди пуллин̇гасамам̣.
екасаддо ¶ сан̇кхйа̄тулйа̄саха̄йан̃н̃авачано. йада̄ сан̇кхйа̄вачано, тада̄ саббаттхекавачанантова, ан̃н̃аттха бахувачанантопи. еко, ека̄, екам̣ ичча̄ди саббаттха саббасаддасамам̣. сам̣са̄свева висесо.
убхасаддо двисаддапарийа̄йо, сада̄ бахувачанантова.
‘‘убха йо’’ итӣдха ‘‘тато йонамо тӯ’’ти еттха туггахан̣ена квачи йонамока̄ро. убхо пуриса̄убхе ва̄, убхо пурисе убхе. су хису ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ квачи ека̄рассока̄ро. убхохи убхобхи убхехи убхебхи.
убхаиччевама̄дито нам̣вачанасса иннам̣ хоти.
убхиннам̣, убхохи убхобхи убхехи убхебхи, убхиннам̣, убхосу убхесу.
двиа̄дайо сан̇кхйа̄сан̇кхйеййавачана̄, бахӯнам̣ ва̄читатта̄ сада̄ бахувачананта̄ва.
‘‘дви йо’’итӣдха ‘‘савибхаттисса, иттхипуманапум̣сакасан̇кхйа’’нти ча адхика̄ро.
двииччетасса сан̇кхйа̄саддасса иттхипуманапум̣саке ваттама̄насса савибхаттисса двеичча̄десо хоти йосу паресу. часаддена дуве ча, квачи дуви ча нам̣мхи. бахувачанучча̄ран̣ам̣ двисаддато ¶ бахувачанамева хотӣти н̃а̄панаттхам̣. две дхамма̄, две иттхийо, две рӯпа̄ни, дуве ва̄, евам̣ дутийа̄йампи, двӣхи двӣбхи.
нам̣мхи дӣгхе сампатте –
двииччевама̄дито сан̇кхйа̄то нака̄ра̄гамо хоти нам̣мхи вибхаттимхи. часаддаггахан̣ена иттхийам̣ ти ча тусаддато ссан̃ча̄гамо нам̣мхи вибхаттимхи. двиннам̣ дувиннам̣ ва̄, двӣхи двӣбхи, двиннам̣ дувиннам̣, двӣсу.
тисаддасса бхедо. ‘‘ти йо’’итӣдха
йолопе сампатте
‘‘йосӯ’’ти ваттате.
230. ти чатуннам̣ тиссо чатассо тайочатта̄ротӣн̣и чатта̄ри.
ти чатуннам̣ сан̇кхйа̄нам̣ иттхипуманапум̣саке ваттама̄на̄нам̣ савибхаттӣнам̣ йатха̄ккамам̣ тиссо чатассо тайо чатта̄ротӣн̣и чатта̄рииччете а̄деса̄ хонти йосу паресу. тайо пуриса̄, тайо пурисе пасса, тӣхи тӣбхи.
‘‘на’’мити ваттате.
231. ин̣н̣амин̣н̣аннам̣ тӣхи сан̇кхйа̄хи.
тииччетасма̄ сан̇кхйа̄садда̄ парасса нам̣вачанасса ин̣н̣ам̣ ин̣н̣аннам̣иччете а̄деса̄ хонти, саралопа̄ди. тин̣н̣ам̣ тин̣н̣аннам̣, тӣхи тӣбхи, тин̣н̣ам̣ тин̣н̣аннам̣, тӣсу.
иттхийам̣ ¶ тиссо иттхийо, тиссо, тӣхи тӣбхи, нам̣мхи ссан̃ча̄гамо, тиссаннам̣, ссам̣бйавадха̄нато ин̣н̣а̄бха̄во, сесам̣ самам̣.
напум̣саке тӣн̣и, тӣн̣и. сесам̣ пуллин̇гасамам̣.
татха̄ чатусаддассапи йосу ‘‘тичатунна’’нтиа̄дина̄ йатха̄вутта̄десо, ‘‘тато йонамо тӯ’’ти еттха тусаддена квачи ока̄ро ча. чатта̄ро чатуро ва̄, чатта̄ро чатуро, чатӯхи чатӯбхи чатуббхи, чатуннам̣, нака̄ра̄гамо. чатӯхи чатӯбхи чатуббхи, чатуннам̣, чатӯсу.
иттхийам̣ чатассо, чатассо, нам̣мхи ссан̃ча̄гамо, ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ чатурука̄расса ака̄ро. чатассаннам̣. сесам̣ самам̣.
напум̣саке чатта̄ри, чатта̄ри. сесам̣ пуллин̇гасамам̣.
татха̄ –
нӣла̄дигун̣ана̄ман̃ча, бахуббӣхи ча таддхитам̣;
са̄ман̃н̃авутйатӣта̄ди-китантам̣ ва̄ччалин̇гикам̣.
еттхедам̣ вуччате –
есе’со етамити ча,
пасиддхи аттхесу йесу локасса;
тхӣпуннапум̣сака̄нити,
вуччанте та̄ни на̄ма̄ни.
тилин̇гам̣ нит̣т̣хитам̣.
алин̇гана̄ма
атха̄лин̇гесу ¶ на̄месу тумхамхасадда̄ вуччанте.
тесам̣ пана̄лин̇гатта̄ тӣсу лин̇гесу сама̄нарӯпам̣. ‘‘тумхамха’’ити т̣хите сйа̄дйуппатти.
‘‘савибхаттӣнам̣, тумхамха̄ка’’нти адхика̄ро.
саббесам̣ тумхаамхасадда̄нам̣ савибхаттӣнам̣ йатха̄ккамам̣ твам̣ахам̣иччете а̄деса̄ хонти симхи вибхаттимхи. часаддена тумхасса туван̃ча хоти. твам̣ пума̄, твам̣ иттхӣ, твам̣ напум̣сакам̣, тувам̣ саттха̄ ва̄. ахам̣ пума̄, ахам̣ иттхӣ, ахам̣ напум̣сакам̣.
бахувачане ‘‘саббана̄мака̄рате пат̣хамо’’ти ека̄ро. тумхе тит̣т̣хатха, бхиййо амхе махемасе.
‘‘амхасса̄’’ти ваттате.
саббасса амхасаддасса савибхаттисса майам̣а̄десо хоти йомхи пат̣хаме. майам̣ гаччха̄ма.
еттха ча екасмимпи га̄равабахума̄нена бахуттасама̄ропа̄ бахувачанам̣ хоти.
‘‘ам̣мхӣ’’ти ваттате.
саббесам̣ тумха амхасадда̄нам̣ савибхаттӣнам̣ тавам̣ мамам̣иччете а̄деса̄ хонти нава̄ йатха̄ккамам̣ ам̣мхи вибхаттимхи. тавам̣, мамам̣ пасса.
235. там̣ ¶ мамам̣мхи.
саббесам̣ тумха амхасадда̄нам̣ савибхаттӣнам̣ там̣ мам̣иччете а̄деса̄ хонти йатха̄ккамам̣ ам̣мхи вибхаттимхи. там̣, мам̣.
236. тумхасса тувам̣ твамам̣мхи.
саббасса тумхасаддасса савибхаттисса тувам̣твам̣иччете а̄деса̄ хонти ам̣мхи вибхаттимхи. тувам̣ твам̣.
бахувачане ‘‘тумхамхехи, а̄ка’’нти ча ваттате.
тумхамхехи паро аппат̣хамо йо а̄кам̣ хоти ва̄. тумха̄кам̣ пасса̄ми, тумхе пасса̄ми, амха̄кам̣ пассаси, амхе пассаси.
саббесам̣ тумха амхасадда̄нам̣ савибхаттӣнам̣ тайа̄ майа̄иччете а̄деса̄ хонти йатха̄ккамам̣ на̄мхи вибхаттимхи.
239. тайа̄тайӣнам̣ така̄ро тваттам̣ ва̄.
тайа̄ тайииччетесам̣ така̄ро тваттама̄паджджате ва̄. твайа̄ тайа̄, майа̄, тумхехи тумхебхи, амхехи амхебхи.
‘‘сасмим̣, ва̄’’ти ваттате.
тумхамхехи сасса вибхаттисса ама̄десо хоти ва̄. тумхам̣, амхам̣ дӣйате.
241. тава ¶ мама се.
саббесам̣ тумха амхасадда̄нам̣ савибхаттӣнам̣ йатха̄ккамам̣ тавамамаиччете а̄деса̄ хонти се вибхаттимхи, викаппена̄йам̣ виджджхантарасса виджджама̄натта̄.
‘‘се’’ти ваттате.
саббесам̣ тумха амхасадда̄нам̣ савибхаттӣнам̣ йатха̄ккамам̣ туйхам̣майхам̣иччете а̄деса̄ ча хонти се вибхаттимхи. тава, мама туйхам̣, майхам̣ ва̄ дӣйате.
243. амхасса мамам̣ савибхаттисса се.
саббассева амхасаддасса савибхаттисса мамам̣а̄десо хоти се вибхаттимхи. мамам̣ дӣйате.
‘‘сасса’’нти ито сӣхагатийа̄ ‘‘а’’мити ваттате.
тумхамхехи парасса нам̣вачанасса а̄камичча̄десо хоти, ан̃ча. ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ амхасса квачи асма̄десо. тумхам̣ тумха̄кам̣, амхам̣ амха̄кам̣ асма̄кам̣ ва̄.
пан̃чамийам̣ ‘‘амхатумхантура̄джа’’ичча̄дина̄ сма̄вачанасса на̄бха̄ва̄тидесо. тайа̄, майа̄ апети, тумхехи, амхехи тумхебхи амхебхи, тумхам̣ амхам̣ тава мама, туйхам̣, майхам̣ мамам̣ париггахо, тумхам̣ тумха̄кам̣, амхам̣ амха̄кам̣ асма̄кам̣ дхаммата̄.
‘‘смим̣мхӣ’’ти ваттате.
245. тумхамха̄кам̣ ¶ тайи майи.
саббесам̣ тумха амхасадда̄нам̣ савибхаттӣнам̣ тайи майииччете а̄деса̄ хонти йатха̄ккамам̣ смим̣мхи вибхаттимхи. така̄расса тваттам̣. твайи тайи майи, тумхесу амхесу.
тесам̣ ева тумха амхасадда̄нам̣ падато паресам̣ квачи а̄десантаравидха̄не рӯпабхедо.
‘‘нава̄’’ти адхика̄ро.
246. падато дутийа̄чатуттхӣчхат̣т̣хӣсу во но.
саббесам̣ тумха амхасадда̄нам̣ савибхаттӣнам̣ падасма̄ паресам̣ во ноа̄деса̄ хонти йатха̄ккамам̣ дутийа̄чатуттхӣчхат̣т̣хӣсу бахувачанесу нава̄. еттха ча ‘‘екавачанесӯ’’ти ваккхама̄натта̄ ‘‘бахувачанесӯ’’ти ладдхам̣. паха̄йа во гамисса̄ми, ма̄ но аджджа викантим̣су, дхаммам̣ во бхиккхаве десисса̄ми, сам̣вибхаджетха но раджджена, тут̣т̣хосми во пакатийа̄, саттха̄ но бхагава̄ ануппатто.
нава̄ти ким̣? бхайам̣ тумха̄ка но сийа̄, есо амха̄кам̣ саттха̄.
‘‘падато, чатуттхӣчхат̣т̣хӣсӯ’’ти ваттате.
саббесам̣ тумха амхасадда̄нам̣ савибхаттӣнам̣ падасма̄ паресам̣ те меа̄деса̄ хонти йатха̄ккамам̣ чатуттхӣчхат̣т̣хӣсу екавачанесу ¶ нава̄. дада̄ми те га̄мавара̄ни пан̃ча, дада̄хи ме га̄маварам̣, идам̣ те рат̣т̣хам̣, айам̣ ме путто.
нава̄ти ким̣? идам̣ чӣварам̣ туйхам̣ викаппанаттха̄йа дамми, сун̣а̄тха вачанам̣ мама.
нава̄дхика̄рато четтха,
во но те мети йе име;
па̄да̄до ча ча ва̄ ева̄-
дийоге ча на хонти те.
йатха̄ –
на соча̄ми на рода̄ми, тава сутва̄на ма̄н̣ава;
туйхан̃ча̄пи маха̄ра̄джа, майхан̃ча рат̣т̣хавад̣д̣хана.
евамидам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ сандха̄витам̣ сам̣саритам̣ маман̃чева тумха̄кан̃ча̄ти.
падатоти ким̣? тава н̃а̄ти, мама н̃а̄ти.
‘‘те ме’’ти ваттате.
саббесам̣ тумха амхасадда̄нам̣ савибхаттӣнам̣ падасма̄ паресам̣ те меа̄деса̄ на хонти ам̣мхи вибхаттимхи. пассеййа там̣ вассасатам̣ а̄рогйам̣. со мамабравӣти.
‘‘темекавачане’’ти ваттате.
саббесам̣ тумха амхасадда̄нам̣ савибхаттӣнам̣ падасма̄ паресам̣ те ме а̄деса̄ хонти ва̄ йатха̄ккамам̣ татийекавачане паре ¶ . катам̣ те па̄пам̣, катам̣ тайа̄ па̄пам̣, катам̣ ме пун̃н̃ам̣, катам̣ майа̄ пун̃н̃ам̣.
‘‘ва̄, татийе’’ти ча ваттате.
саббесам̣ тумха амхасадда̄нам̣ савибхаттӣнам̣ падасма̄ паресам̣ во ноа̄деса̄ хонти ва̄ йатха̄ккамам̣ татийа̄бахувачане паре. катам̣ во каммам̣, катам̣ но каммам̣.
бахувачананиддесена квачи йомхи пат̣хаме ча во но хонти. га̄мам̣ во гаччхеййа̄тха, га̄мам̣ но гаччхеййа̄ма.
татха̄ пан̃ча̄дӣнамат̣т̣ха̄расанта̄нам̣, катисаддасса ча̄лин̇гатта̄ тилин̇гепи сама̄нарӯпам̣, алин̇гатта̄ ева пан̃ча̄дито иттхиппаччайа̄бха̄во.
‘‘пан̃ча йо’’итӣдха –
‘‘йосу двиннам̣ две ча̄’’ти ито ‘‘йосӯ’’ти ваттате, ‘‘иттхипуманапум̣сакасан̇кхйа’’нти ча.
анта̄пеккха̄йам̣ чхат̣т̣хӣ, пан̃ча̄дӣнам̣ ат̣т̣ха̄расанта̄нам̣ сан̇кхйа̄нам̣ иттхипуманапум̣саке ваттама̄на̄намантасса савибхаттисса ака̄ро хоти йосу паресу. а̄ еа̄деса̄пава̄дойам̣, пан̃чаккхандха̄, пан̃ча гатийо, пан̃ча индрийа̄ни. евам̣ дутийа̄йан̃ча.
‘‘сунам̣хисӯ’’ти ваттате.
пан̃ча̄дӣнамат̣т̣ха̄расанта̄нам̣ сан̇кхйа̄наманто аттама̄паджджате су нам̣ хииччетесу паресу. еттадӣгха̄пава̄дойам̣. пан̃чахи пан̃чабхи ¶ , пан̃чаннам̣, пан̃чахи пан̃чабхи, пан̃чаннам̣, пан̃часу. евам̣ чха са тта ат̣т̣ханава дасасадда̄.
‘‘екан̃ча даса ча̄’’ти аттхе двандасама̄се, ‘‘екена адхика̄ даса̄’’ти аттхе таппурисе ва̄ кате
‘‘сан̇кхйа̄не’’ти ваттате.
253. двекат̣т̣ха̄нама̄ка̄ро ва̄.
двиекаат̣т̣хаиччетесаманто а̄ка̄ро хоти ва̄ сан̇кхйа̄не уттарападе паре. ваваттхитавибха̄са̄йам̣. ека̄даса, два̄даса, ат̣т̣ха̄раса.
сан̇кхйа̄нети киматтхам̣? екаданто, двиданто, ат̣т̣хаттхамбхо.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
254. ека̄дито дасса ра сан̇кхйа̄не.
ека̄дито сан̇кхйа̄то парасса дасасса а̄дисса дасса рака̄ро хоти ва̄ сан̇кхйа̄не. сесам̣ самам̣. ека̄раса, ека̄даса.
две ча даса ча, двӣхи ва̄ адхика̄ даса̄ти двидаса итӣдха –
‘‘ва̄’’ти ваттате.
255. вӣсатидасесу ба̄ двисса ту.
вӣсати дасаиччетесу паресу двисаддасса ба̄ хоти ва̄. тусаддена тим̣са̄йампи. рака̄ро, а̄ттан̃ча. ба̄раса, два̄даса.
тайо ча даса ча, тӣхи ва̄ адхика̄ даса̄ти тераса. еттха ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ тисаддасса теа̄десо а̄навутийа̄.
чатта̄ро ¶ ча даса ча, чатӯхи ва̄ адхика̄ даса̄ти чатуддаса иччатра –
‘‘ган̣ане, дасасса̄’’ти ча ваттате.
256. чатӯпападасса лопо туттарапада̄ди часса чу чопи нава̄.
ган̣ане дасасса̄димхи т̣хитасса чатуиччетасса упападасса тусаддо лопо хоти, уттарапада̄димхи т̣хитасса чатӯпападасса чака̄расса чу чоа̄деса̄ хонти нава̄. чуддаса, чоддаса, чатуддаса.
апиггахан̣ена анупападасса̄пи ган̣ане пада̄дичака̄расса лопо, чу чо хонти нава̄. йатха̄ – та̄лӣсам̣, чутта̄лӣсам̣, чотта̄лӣсам̣, чатта̄лӣсам̣.
пан̃ча ча даса ча, пан̃чахи ва̄ адхика̄ даса̄ти аттхе пан̃чадаса. ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ пан̃часаддасса даса вӣсатӣсу квачи паннапан̣н̣аа̄деса̄. паннараса, пан̣н̣араса.
чха ча даса ча, чхахи ва̄ адхика̄ даса̄ти аттхе чхадаса итӣдха –
‘‘чхасса̄’’ти ваттате.
чхаиччетасса сан̇кхйа̄саддасса ниччам̣ со хоти дасе паре.
‘‘сан̇кхйа̄нам̣, ва̄’’ти ча ваттате.
сан̇кхйа̄нам̣ дака̄рарака̄ра̄нам̣ лака̄ра̄десо хоти ва̄.
лал̣а̄намависесо ¶ . ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо, тена ‘‘сол̣аса’’ ити ниччам̣, ‘‘тел̣аса, тераса, чатта̄лӣсам̣, чатта̄рӣса’’мити вибха̄са̄, даса паннараса̄дӣсу на ча хоти.
сатта ча даса ча, саттахи ва̄ адхика̄ даса̄ти аттхе саттараса, саттадаса.
ат̣т̣ха ча даса ча, ат̣т̣хахи ва̄ адхика̄ даса̄ти аттхе ат̣т̣хадаса итӣдха а̄тте кате –
‘‘ва̄, дасса, ра, сан̇кхйа̄не’’ти ча ваттате.
ат̣т̣ха̄дито ча дасасаддасса дака̄расса рака̄ро хоти ва̄ сан̇кхйа̄не. ат̣т̣ха̄раса, ат̣т̣ха̄даса.
ат̣т̣ха̄дитоти ким̣? чатуддаса.
катисаддо бахувачанантова, ‘‘кати йо’’ итӣдха
ниччам̣ йолопа̄ди, рассаттам̣, кати тит̣т̣ханти, кати пассаси, катихи катибхи, катинам̣, катихи катибхи, катинам̣, катису.
алин̇гана̄мам̣ нит̣т̣хитам̣.
вибхаттиппаччайавидха̄на
атха вибхаттиппаччайанта̄ вуччанте.
тесам̣ пана̄лин̇гатта̄, нипа̄татта̄ ча тилин̇ге, вачанадвайе ча сама̄нам̣ рӯпам̣.
пурисасма̄, пурисехи ва̄ти аттхе –
260. квачи ¶ то пан̃чамйаттхе.
саббасма̄ суддхана̄мато, саббана̄мато ча лин̇гамха̄ квачи топаччайо хоти пан̃чамйаттхе.
261. тва̄дайо вибхаттисан̃н̃а̄.
тоа̄ди йесам̣ да̄нипарийанта̄нам̣ паччайа̄нам̣ те хонти паччайа̄ тва̄дайо, те паччайа̄ вибхаттисан̃н̃а̄ хонти. тена таданта̄нампи вибхатйантападаттам̣ сиддхам̣ хоти.
пурисато, евам̣ ра̄джато ва̄, чорато ва̄, аггито ва̄, гахапатито ва̄, хаттхито, хетуто, саббан̃н̃уто, кан̃н̃ато, йуттито, иттхито, бхиккхунито, еттха ча ‘‘квача̄димаджджхуттара̄нам̣ дӣгхарасса̄паччайесу ча̄’’ти топаччайе рассаттам̣. йа̄гуто, джамбуто, читтато, а̄йуто ичча̄ди.
саббана̄мато саббасма̄, саббехӣти ва̄ аттхе саббато, евам̣ йато, тато, катарато, катамато, итарато, ан̃н̃ато, екато, убхайато, пуббато, парато, апарато, даккхин̣ато, уттарато, амуто.
‘‘кисса, ку’’ити ча ваттате.
кимиччетасса ку хоти трато тхаиччетесу ча паресу. касма̄, кехӣти ва̄ куто.
‘‘тотхесӯ’’ти ваттате.
263. саббассетасса̄ка̄ро ¶ ва̄.
саббасса етасаддасса ака̄ро хоти ва̄ тотхаиччетесу. етасма̄, етехӣти ва̄ ато.
‘‘саббассетасса̄’’ти ча ваттате.
саббасса етасаддасса ека̄ро хоти ва̄ тотхаиччетесу. двиттам̣, етто.
‘‘саббасса̄’’ти ваттате.
265. имасси тхам̣да̄нихатодхесу ча.
имасаддасса саббассева ика̄ро хоти тхам̣да̄нихатодхаиччетесу ча. имасма̄ти ито.
‘‘квачи то’’ти йогавибха̄гена а̄диппабхутӣхи то саттамийаттхе. аничча̄дӣхи татийаттхе ча. йатха̄ – а̄димхӣбхи аттхе а̄дито. евам̣ маджджхато, екато, пурато, паччхато, пассато, пит̣т̣хито, па̄дато, сӣсато, аггато, мӯлато, парато ичча̄дайо.
татийаттхе аниччена̄ти аниччато, аниччато саммасати. евам̣ дуккхато, рогато, ган̣д̣ато ичча̄дайо.
‘‘аттхе, квачӣ’’ти ча ваттате.
266. тратха саттамийа̄ саббана̄мехи.
саббана̄мехи пара̄ тра тхаиччете паччайа̄ хонти квачи саттамйаттхе. саббасмим̣, саббесу ча̄ти саббатра саббаттха. евам̣ ¶ йатра йаттха, татра таттха, итаратра итараттха, ан̃н̃атра ан̃н̃аттха, убхайатра убхайаттха, паратра параттха, кутра куттха, ‘‘тратотхесу ча̄’’ти куттам̣. ‘‘кисса ка ве ча̄’’ти сутте часаддена ка̄десо. каттха, амутра амуттха.
‘‘саббассетасса̄ка̄ро’’ти ваттате.
саббассева етасаддасса ака̄ро хоти ниччам̣ тре паре. атра. ‘‘саббассетасса̄ка̄ро ва̄’’ти аттам̣, ‘‘е тотхесу ча̄’’ти ека̄ро, аттха, еттха.
‘‘квачи, аттхе, саттамийа̄’’ти ча адхика̄ро, саббасминти аттхе –
саббаиччетасма̄ дхиппаччайо хоти квачи саттамйаттхе. саббадхи.
кимиччетасма̄ ваппаччайо хоти квачи саттамйаттхе.
кимиччетасса касаддо а̄десо хоти ваппаччайепаре. чаггахан̣ена тхахама̄диаваппаччайепи. ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ кака̄ре ака̄расса лопо ча вамхи. ква гатоси твам̣.
‘‘кисма̄’’ти ваттате.
271. хим̣хам̣хин̃чанам̣ ¶ .
кимиччетасма̄ хим̣ хам̣ хин̃чанам̣иччете паччайа̄ хонти квачи саттамйаттхе.
‘‘кисса̄’’ти ваттате.
кимиччетасса ку хоти хим̣ хам̣ иччетесу. чаггахан̣ена хин̃чанам̣да̄чанамичча̄дӣсупи. кисминти кухим̣, кухам̣, кухин̃чанам̣, кахам̣ ка̄десо.
‘‘хим̣ ха’’нти ваттате.
таиччетасма̄ ча саббана̄мато хим̣хам̣паччайа̄ хонти квачи саттамйаттхе. тасминти тахим̣, тахам̣.
имасаддато хадхаппаччайа̄ хонти квачи саттамйаттхе. ‘‘имасси тха’’нтиа̄дина̄ ика̄ро. имасминти иха, идха.
йаиччетасма̄ саббана̄мато хим̣паччайо хоти квачи саттамйаттхе. йасминти йахим̣.
‘‘ка̄ле’’ти адхика̄ройам̣.
касмим̣ ка̄лети аттхе
276. ким̣саббан̃н̃екайакухи ¶ да̄ да̄чанам̣.
ким̣ саббаан̃н̃аекайаиччетехи саббана̄мехи да̄паччайо хоти. куиччетасма̄ да̄чанан̃ча ка̄ле квачи саттамйаттхе.
‘‘кисса ка ве ча̄’’ти сутте часаддена ка̄десо, када̄.
саббаиччетасса саддасса сасадда̄десо хоти ва̄ да̄паччайе паре. саббасмим̣ ка̄лети сада̄, саббада̄.
евам̣ ан̃н̃ада̄, екада̄, йада̄, касмим̣ ка̄лети куда̄чанам̣, ‘‘ку хим̣хам̣су ча̄’’ти сутте часаддена куттам̣, ‘‘ку’’ити нипа̄танена ва̄.
‘‘да̄’’ти ваттате.
таиччетасма̄ саббана̄мато да̄нида̄паччайа̄ хонти ка̄ле квачи саттамйаттхе. тасмим̣ ка̄лети тада̄ни, тада̄.
279. имасма̄ рахидхуна̄да̄ни ча.
имасаддато рахи дхуна̄ да̄нииччете паччайа̄ хонти ка̄ле квачи саттамйаттхе.
‘‘саббасса, имасса̄’’ти ча ваттате.
280. ета ¶ рахимхи.
саббасса имасаддасса ета̄десо хоти рахимхи паччайе паре. имасмим̣ ка̄лети етарахи.
саббассева имасаддасса ака̄ро хоти дхуна̄паччайе паре. адхуна̄, имасаддасса ика̄ро. имасмим̣ ка̄лети ида̄ни.
вибхаттиппаччайавидха̄нам̣ нит̣т̣хитам̣.
опасаггикапада
атха̄лин̇гасан̇кхйа̄вибхаттибхеда̄ упасагганипа̄та̄ вуччанте.
па пара̄ ни нӣ у ду сам̣ ви ава ану пари адхи абхи пати су а̄ ати апи апа упа ити пӣсати упасагга̄.
таттха пасаддо пака̄ра̄’дикамма падха̄ни’ссарийа’нтобха̄вавийога таппара бхусаттха самбхаватитти ана̄вила паттхана̄дӣсу. паити айамупасагго етесу пака̄ра̄дӣсу аттхесу ваттати, йатха̄ – пака̄ре пан̃н̃а̄, а̄дикамме виппакатам̣, падха̄не пан̣ӣтам̣, падха̄нам̣ падха̄наттам̣, иссарийе пабхӯ айам̣ десасса, антобха̄ве паккхиттам̣, вийоге пава̄сӣ, таппаре па̄чарийо, бхусаттхе павуддхака̄йо, самбхаве химавата̄ ган̇га̄ пабхавати, титтийам̣ пахӯтаманнам̣, ана̄виле пасаннамудакам̣, паттхане пан̣ихитам̣.
пара̄ити ¶ париха̄ни пара̄джайа гативиккама̄’масана̄дӣсу. йатха̄ – париха̄нийам̣ пара̄бхаво, пара̄джайе пара̄джито, гатийам̣ пара̄йанам̣. виккаме параккамати, а̄масане ан̇гасса пара̄масанам̣.
ниити ниссеса ниггата нӣхаран̣а’нтопавесана̄’бха̄ваниседха никкханта па̄тубха̄ва̄’вадха̄ран̣а вибхаджана упамӯ’падха̄ран̣а̄’васа̄начхека̄дӣсу. ниссесе нирутти, ниравасесам̣ дети, ниггате никкилесо, ниййа̄ти, нӣхаран̣е ниддха̄ран̣ам̣, антопавесане никха̄то, абха̄ве ниммаккхикам̣, ниседхе нива̄рети, никкханте нибба̄но, нибба̄нам̣, па̄тубха̄ве ниммитам̣, авадха̄ран̣е ниччхайо, вибхаджане ниддесо, упама̄йам̣ нидассанам̣, упадха̄ран̣е ниса̄манам̣, аваса̄не нит̣т̣хитам̣, чхеке нипун̣о.
нӣити нӣхаран̣а̄’варан̣а̄дӣсу. нӣхаран̣е нӣхарати, а̄варан̣е нӣваран̣ам̣.
уити уггату’ддхакамма падха̄на вийога самбхава аттхала̄бхасатти сарӯпакатхана̄дӣсу. уггате уггаччхати, уддхакамме а̄сана̄ ут̣т̣хито, уккхепо, падха̄не уттамо, локуттаро, вийоге убба̄сито, самбхаве уббхӯто, аттхала̄бхе уппаннам̣ н̃а̄н̣ам̣, саттийам̣ уссахати гантум̣, сарӯпакатхане уддисати суттам̣.
дуити асобхана̄’бха̄вакуччхита̄’самиддхи киччха вирӯпата̄дӣсу. асобхане дуггандхо, абха̄ве дуббхиккхам̣, куччхите дуккат̣ам̣, асамиддхийам̣ дуссассам̣, киччхе дуккарам̣, вирӯпата̄йам̣ дуббан̣н̣о, думмукхо.
сам̣ити самодха̄на самма̄сама самантабха̄васан̇гата сан̇кхепабхусаттха сахаттха аппаттха пабхава̄’бхимукхабха̄ва сан̇гаха пидха̄на пунаппунакаран̣а самиддха̄дӣсу. самодха̄не сандхи, самма̄самесу сама̄дхи ¶ , сампайутто, самантабха̄ве сам̣кин̣н̣а̄ самуллапана̄, сан̇гате сан̇гамо, сан̇кхепе сама̄со, бхусаттхе са̄ратто, сахаттхе сам̣ва̄со, аппаттхе самаггхо. пабхаве самбхаво, абхимукхабха̄ве саммукхам̣, сан̇гахе сан̇ган̣ха̄ти, пидха̄не сам̣вутам̣, пунаппунакаран̣е сандха̄вати, самиддхийам̣ сампанно.
виити висеса вивидха вируддха вигата вийога вирӯпата̄дӣсу. висесе вимутти висит̣т̣хо, вивидхе вимати вичитрам̣, вируддхе вива̄до, вигате вималам̣, вийоге виппайутто, вирӯпата̄йам̣ вирӯпо.
аваити адхобха̄га вийога парибхава джа̄нана суддхи ниччхайадеса тхеййа̄дӣсу. адхобха̄ге аваккхиттачаккху, вийоге омуккаупа̄хано авакокилам̣ ванам̣, парибхаве аваджа̄нанам̣ аваман̃н̃ати, джа̄нане авагаччхати, суддхийам̣ вода̄нам̣, ниччхайе авадха̄ран̣ам̣, десе авака̄со, тхеййе аваха̄ро.
ануити анугата̄’нупаччхинна паччхаттха бхусаттха са̄дисса хӣнататийаттха лаккхан̣и’ттхамбхӯтаккха̄на бха̄га виччха̄дӣсу. анугате анвети, анупаччхинне анусайо, паччха̄саддаттхе ануратхам̣, бхусаттхе ануратто, са̄диссе анурӯпам̣. хӣне ануса̄рипуттам̣ пан̃н̃аванто, татийаттхе надиманвавасита̄ сена̄, лаккхан̣е руккхам̣ ану виджджотате виджджу, иттхамбхӯтаккха̄не са̄дху девадатто ма̄тарам̣ ану, бха̄ге йадеттха мам̣ анусийа̄ там̣ дӣйату, виччха̄йам̣ руккхам̣ руккхам̣ ану виджджотате чандо.
париити самантатобха̄ва париччхеда ваджджана̄’лин̇гана нива̄санапӯджа̄бходжана̄’ваджа̄нана досаккха̄на лаккхан̣а̄дӣсу. самантатобха̄ве паривуто, париччхеде парин̃н̃еййам̣, ваджджане парихарати ¶ , а̄лин̇гане париссаджати, нива̄сане ваттхам̣ паридхассати, пӯджа̄йам̣ па̄ричарийа̄, бходжане бхиккхум̣ паривисати. аваджа̄нане парибхавати, досаккха̄не парибха̄сати, лаккхан̣а̄дӣсу руккхам̣ пари виджджотате виджджуичча̄ди.
адхиити адхики’сса’рӯпарибха̄ва̄’дхибхаванаджджха̄йана̄’дхит̣т̣ха̄наниччхайапа̄пун̣ана̄дӣсу. адхике адхисӣлам̣, иссаре адхипати, адхи брахмадатте пан̃ча̄ла̄, упарибха̄ве адхирохати, патхавим̣ адхисессати, адхибхаване адхибхавати, аджджха̄йане бйа̄каран̣амадхӣте, адхит̣т̣ха̄не бхӯмикампа̄дим̣ адхит̣т̣ха̄ти, ниччхайе адхимоккхо, па̄пун̣ане бхогаккхандхам̣ адхигаччхати.
абхиити абхимукхабха̄ва висит̣т̣ха̄’дхи ку’ддхакамма кула са̄руппавандана лаккхан̣и’ттхамбхӯтаккха̄на виччха̄дӣсу. абхимукхабха̄ве абхимукхо абхиккамати, висит̣т̣хе абхидхаммо, адхике абхивассати, уддхакамме абхирухати, куле абхиджа̄то, са̄руппе абхирӯпо, вандане абхива̄дети, лаккхан̣а̄дӣсу пуримасамам̣.
патиити патигата пат̣иломапатинидхи патида̄на ниседханиваттана са̄дисса патикаран̣а̄’да̄на патибодха пат̣ичча лаккхан̣и’ттхамбхӯтаккха̄на бха̄гавиччха̄дӣсу. патигате паччаккхам̣, пат̣иломе патисотам̣, патинидхимхи а̄чарийато пати сиссо, патида̄не телаттхикасса гхатам̣ пати дада̄ти, ниседхе пат̣иседханам̣, ниваттане пат̣иккамати, са̄диссе патирӯпакам̣, патикаран̣е патика̄ро, а̄да̄не патигган̣ха̄ти, патибодхе пат̣иведхо, пат̣ичче паччайо, лаккхан̣а̄дӣсу пуримасамам̣.
суити собхана сут̣т̣хусамма̄ самиддхи сукхаттха̄дӣсу. собхане сугандхо, сут̣т̣хусамма̄даттхесу сут̣т̣ху гато сугато, самма̄ гатотипи сугато, самиддхийам̣ субхиккхам̣, сукхаттхе сукаро.
а̄ити ¶ абхимукхабха̄ву’ддхакамма марийа̄да̄’бхивидхи патти’ччха̄париссаджана а̄дикаммаггахан̣а нива̄са самӣпа’вха̄на̄дӣсу. абхимукхабха̄ве а̄гаччхати, уддхакамме а̄рохати, марийа̄да̄йам̣ а̄паббата̄ кхеттам̣, абхивидхимхи а̄кума̄рам̣ йасо качча̄йанасса, паттийам̣ а̄паттима̄панно, иччха̄йам̣ а̄кан̇кха̄, париссаджане а̄лин̇ганам̣, а̄дикамме а̄рамбхо, гахан̣е а̄дӣйати а̄ламбати, нива̄се а̄васатхо, самӣпе а̄саннам̣, авха̄не а̄мантеси.
атиити абхиккамана̄’тикканта̄’тисайа бхусаттха̄дӣсу. атиккамане атирочати амхехи, атӣто, атикканте аччантам̣, атисайе атикусало, бхусаттхе атиккодхо ативуддхи.
апиити самбха̄вана̄’пеккха̄ самуччайа гараха пан̃ха̄дӣсу. самбха̄вана̄йам̣ апи диббесу ка̄месу, мерумпи винивиджджхитва̄ гаччхеййа, апеккха̄йам̣ айампи дхаммо анийато, самуччайе итипи арахам̣, антампи антагун̣ампи а̄да̄йа, гарахе апи амха̄кам̣ пан̣д̣итака, пан̃хе апи бханте бхиккхам̣ лабхиттха.
апаити апагата гараха ваджджана пӯджа̄ падуссана̄дӣсу. апагате апама̄но апето, гарахе апагаббхо, ваджджане апаса̄ла̄йа а̄йанти ва̄н̣иджа̄, пӯджа̄йам̣ вуддха̄пача̄йӣ, падуссане апараджджхати.
упаити упагамана самӣпӯ’папатти са̄дисса̄’дхикӯ’парибха̄ва̄’насана досаккха̄на сан̃н̃а̄ пуббакамма пӯджа̄ гайха̄ка̄ра бхусаттха̄дӣсу. упагамане нисиннам̣ ва̄ упанисӣдеййа, самӣпе упанагарам̣, упапаттийам̣ саггам̣ локам̣ упападжджати, атха ва̄ упапатти йутти, йатха̄ ¶ – упапаттито иккхатӣти упеккха̄, са̄диссе упама̄нам̣ упама̄, адхике упа кха̄рийам̣ дон̣о, упарибха̄ве упасампанно, анасане упава̄со, досаккха̄не парам̣ упападати, сан̃н̃а̄йам̣ упадха̄ упасагго, пуббакамме упаккамо упака̄ро, пӯджа̄йам̣ буддхупат̣т̣ха̄ко, ма̄тупат̣т̣ха̄нам̣, гайха̄ка̄ре сочеййапаччупат̣т̣ха̄нам̣, бхусаттхе упа̄да̄нам̣, упа̄йа̄со, упаниссайоти. ити анекаттха̄ хи упасагга̄.
вуттан̃ча –
‘‘упасагга нипа̄та̄ ча, паччайа̄ ча име тайо;
некенекаттхависайа̄, ити неруттика̄браву’’нти.
таттха упасагга̄нам̣ на̄ма̄кхйа̄тависесакатта̄ лин̇гасан̃н̃а̄йам̣ анийамена сйа̄димхи сампатте тесам̣ сан̇кхйа̄камма̄дибхеда̄бха̄ва̄ техи пат̣хамекавачанамева бхавати.
‘‘лопа’’нти ваттама̄не
282. сабба̄сама̄вусопасагганипа̄та̄дӣхи ча.
а̄вусосаддато, упасагганипа̄техи ча сабба̄сам̣ пара̄сам̣ вибхаттӣнам̣ лопо хоти. а̄дисаддена квачи суттапада̄дӣхи ча. еттха ча а̄вусотимасса висум̣ гахан̣ам̣ сасан̇кхйаттадӣпанаттханти дат̣т̣хаббам̣.
упеччаттхам̣ саджджантӣти, упасагга̄ хи па̄дайо;
ча̄дӣ пада̄димаджджханте, нипа̄та̄ нипатантити.
пахаран̣ам̣ паха̄ро, евам̣ пара̄бхаво, нива̄со, нӣха̄ро, уха̄ро, духа̄ро, сам̣ха̄ро, виха̄ро, аваха̄ро, ануха̄ро, париха̄ро, адхиха̄ро, абхиха̄ро, патиха̄ро, суха̄ро, а̄ха̄ро, атиха̄ро, апиха̄ро, апаха̄ро ¶ , упаха̄ро. пахарати, пара̄бхавати, нивасати, нӣхарати, уддхарати ичча̄ди йоджетаббам̣.
дха̄тваттхам̣ ба̄дхате кочи, кочи тамануваттате;
тамеван̃н̃о висесети, упасаггагатӣ тидха̄.
опасаггикападам̣ нит̣т̣хитам̣.
непа̄тикапада
самуччайавикаппанапат̣иседхапӯран̣а̄диаттхам̣ асатвава̄чакам̣ непа̄тикам̣ падам̣.
татра чаити самуччайа̄’нва̄чайе’тарӣтарайогасама̄ха̄ра̄’вадха̄ран̣а̄дӣсу.
ва̄ити викаппанӯ’пама̄на самуччайа ваваттхитавибха̄са̄су.
на но ма̄ а алам̣ халам̣ иччете пат̣иседханаттхе.
алам̣ парийатти бхӯсанесу ча.
пӯран̣аттхам̣ дувидхам̣ аттхапӯран̣ам̣ падапӯран̣ан̃ча.
таттха атха кхалу вата ватха атхо ассу йаггхе хи чарахи нам̣ там̣ ва̄ ча тува во пана хаве кӣва ха тато йатха̄ судам̣ кхо ве хам̣ енам̣ сеййатхидам̣ иччевама̄дӣни падапӯран̣а̄ни.
таттха – атхаити пан̃ха̄’нантарийа̄’дхика̄ра̄дӣсу ча.
кхалуити пат̣иседха̄’вадха̄ран̣а пасиддхӣсу ча.
ватаити екам̣са кхеда̄’нукампасан̇каппесу ча.
атхоити анва̄десе ча.
хиити ¶ хету авадха̄ран̣есу ча.
туити висеса хету ниваттана̄дӣсу ча.
панаити висесепи.
хаве, веиччете екам̣саттхепи.
хам̣ити виса̄да самбхамесупи.
сеййатхиданти там̣ катаманти аттхепи.
аттхапӯран̣ам̣ дувидхам̣ вибхаттийуттам̣, авибхаттийуттан̃ча.
аттхи сакка̄ лаббха̄ иччете пат̣хама̄йам̣.
а̄вусо амбхо хамбхо ре аре харе джеиччете а̄мантане.
дива̄ бхиййо намо иччете пат̣хама̄йам̣, дутийа̄йан̃ча.
сайам̣ са̄мам̣ сам̣ самма̄ кинти иччете татийаттхе, сото дха̄паччайанта̄ ча. суттасо падасо аниччато дуккхато екадха̄ двидха̄ ичча̄ди.
таве тум̣паччайанта̄ чатуттхийа̄, ка̄таве да̄таве ка̄тум̣ ка̄ретум̣ да̄тум̣ да̄петум̣ ичча̄ди.
со топаччайанта̄ пан̃чамийаттхе, дӣгхасо орасо ра̄джато ва̄ чорато ва̄ ичча̄ди.
то саттамйаттхепи, тратха̄дипаччайанта̄ ча. екато пурато паччхато пассато пит̣т̣хито па̄дато сӣсато аггато мӯлато йатра йаттха йахим̣ татра таттха тахим̣ тахам̣ ичча̄ди.
саманта̄ са̄манта̄ парито абхито самантато екаджджхам̣ екамантам̣ хет̣т̣ха̄ упари уддхам̣ адхо тирийам̣ саммукха̄ ¶ параммукха̄ а̄ви рахо тиро уччам̣ нӣчам̣ анто антара̄ аджджхаттам̣ бахиддха̄ ба̄хира̄ ба̄хирам̣ бахи орам̣ па̄рам̣ а̄ра̄ а̄рака̄ паччха̄ пуре хурам̣ печча иччете саттамийа̄.
сампати а̄йати аджджа апараджджу параджджа суве све парасуве хиййо паре саджджу са̄йам̣ па̄то ка̄лам̣ каллам̣ дива̄ наттам̣ ниччам̣ сататам̣ абхин̣хам̣ абхиккхан̣ам̣ мухум̣ мухуттам̣ бхӯтапуббам̣ пура̄ йада̄ тада̄ када̄ ичча̄дайо ка̄ласаттамийа̄. ити вибхаттийутта̄ни.
авибхаттийуттесу ча аппева аппевана̄ма ну иччете сам̣сайаттхе.
аддха̄ ан̃н̃адаттху таггха джа̄ту ка̄мам̣ сасаккам̣иччете екам̣саттхе.
еваити авадха̄ран̣е.
каччину’киннунанукатхам̣ ким̣су ким̣иччете пуччханаттхе.
евам̣ ити иттхам̣ иччете нидассане.
ити хету ва̄кйапарисаматтӣсу ча.
йа̄ва та̄ва йа̄вата̄ та̄вата̄ китта̄вата̄ етта̄вата̄ кӣва иччете париччхеданаттхе.
евам̣ са̄ху лаху опа̄йикам̣ патирӯпам̣ а̄ма са̄дху ити сампат̣иччханаттхе.
йатха̄ татха̄ йатхева татхева евам̣ евамева евамевам̣ евампи йатха̄пи сеййатха̄пи сеййатха̄пина̄ма вийа ива йатхарива татхарива йатха̄на̄ма татха̄на̄ма йатха̄хи татха̄хи йатха̄чататха̄ча иччете пат̣ибха̄гаттхе.
йатха̄ити ¶ йоггата̄ виччха̄ падаттха̄нативаттанидассанесу ча.
евам̣ити упадеса пан̃ха̄дӣсу ча.
кин̃ча̄пиити ануггахаттхе.
ахоити гараха пасам̣сана паттханесу ча.
на̄маити гараха пасам̣сана сан̃н̃а̄ пан̃хесу ча.
са̄дхуити пасам̣сана йа̄чанесу ча.
ин̇гха ханда иччете чоданаттхе.
са̄дху сут̣т̣ху еваметанти анумодане.
кираити ануссаван̣а ассаддхеййесу.
нӯнаити анума̄на̄’нуссаран̣а паривитакканесу.
касма̄ити ка̄ран̣апуччхане.
йасма̄ тасма̄ татха̄хи тена иччете ка̄ран̣аччхеданаттхе.
саха саддхим̣ самам̣ ама̄ити самакрийа̄йам̣.
вина̄ ритеити виппайоге.
на̄на̄ путху бахуппака̄ре.
путху висум̣ асан̇гха̄те ча.
дут̣т̣ху ку джигуччха̄йам̣.
пуна аппат̣хаме.
катхан̃чи киччхаттхе ча.
дха̄ ккхаттум̣ сакин̃ча сан̇кхйа̄вибха̄ге.
ӣсакам̣ ¶ аппаттхе.
сан̣икам̣ мандаттхе.
кхиппам̣ арам̣ лаху а̄сум̣ тун̣н̣ам̣ ачирам̣ сӣгхаттхе.
чирам̣ чирассам̣ дӣгхака̄ле.
че йади сан̇ка̄ват̣т̣ха̄не.
дхувам̣ тхира̄вадха̄ран̣есу.
ха̄ виса̄де.
тун̣хӣ абха̄сане.
саччхи паччаккхе.
муса̄ миччха̄ аликам̣ асачче.
суваттхи а̄сӣсаттхе ичча̄ди.
туна тва̄на тва̄паччайанта̄ уссукканаттхе бхаванти.
йатха̄ – пасситуна пассийа пасситва̄на пасситва̄ дисва̄ дисва̄надассетва̄ да̄туна датва̄на датва̄ упа̄да̄йа да̄петва̄ вин̃н̃а̄петва̄ вичеййа винеййа нихачча самечча апечча упечча а̄раббха а̄гамма ичча̄ди.
евам̣ на̄ма̄кхйа̄топасаггавинимуттам̣ йадабйайалаккхан̣ам̣, там̣ саббам̣ нипа̄тападанти ведитаббам̣.
вуттан̃ча –
‘‘муттам̣ падаттайа̄ йасма̄, тасма̄ нипататйантара̄;
непа̄тиканти там̣ вуттам̣, йам̣ абйайа салаккхан̣а’’нти.
непа̄тикападам̣ нит̣т̣хитам̣.
пуллин̇гам̣ иттхилин̇ган̃ча, напум̣сакаматха̄парам̣;
тилин̇ган̃ча алин̇ган̃ча, на̄микам̣ пан̃чадха̄ т̣хитам̣.
ити падарӯпасиддхийам̣ на̄макан̣д̣о дутийо.
3. ка̄ракакан̣д̣а
атха ¶ вибхаттӣнаматтхабхеда̄ вуччанте.
таттха екампи аттхам̣ камма̄дивасена, екатта̄дивасена ча вибхаджантӣти вибхаттийо, сйа̄дайо. та̄ пана пат̣хама̄дибхедена саттавидха̄.
таттха касмим̣ аттхе пат̣хама̄?
лин̇гаттха̄бхидха̄наматте пат̣хама̄вибхатти хоти.
лин̇гасса аттхо лин̇гаттхо. еттха ча лӣнам̣ ан̇ганти лин̇гам̣, апа̄кат̣о авайаво, пурисотиа̄дӣнан̃хи пакатиппаччайа̄дивибха̄гакаппана̄йа ниппха̄дита̄нам̣ саддаппатирӯпака̄нам̣ на̄микапада̄нам̣ пат̣хамам̣ т̣хапетаббам̣ пакатирӯпам̣ апа̄кат̣атта̄, авайаватта̄ ча лин̇ганти вуччати. атха ва̄ висада̄висадобхайарахита̄ка̄равоха̄расан̇кха̄тена тивидхалин̇гена сахитаттхасса, таббинимуттассупасагга̄дӣнаматтхасса ча лӣнасса гаманато, лин̇ганато ва̄ лин̇ганти анваттхана̄мавасена ва̄ ‘‘дха̄туппаччайавибхаттиваджджитаматтхавам̣ лин̇га’’нти вачанато парасаман̃н̃а̄васена ва̄ лин̇ганти идха па̄т̣ипадика̄парана̄мадхеййам̣ сйа̄дивибхатйантападапакатирӯпамева вуччатӣти дат̣т̣хаббам̣.
лин̇гассаттхо на̄ма пабандхависеса̄ка̄рена паваттама̄не рӯпа̄дайо упа̄да̄йа пан̃н̃а̄пӣйама̄но тадан̃н̃а̄нан̃н̃абха̄вена аниббачанӣйо самӯхасанта̄на̄дибхедо упа̄да̄пан̃н̃аттисан̇кха̄то гхат̣апат̣а̄дивоха̄раттхо ча патхавӣдха̄тупхасса̄дӣнам̣ сабха̄вадхамма̄нам̣ ¶ ка̄ладеса̄дибхедабхинна̄нам̣ виджа̄тийавиниватто саджа̄тийаса̄дха̄ран̣о йатха̄сан̇кетама̄ропасиддхо таджджа̄пан̃н̃аттисан̇кха̄то каккхал̣аттапхусана̄диса̄ман̃н̃а̄ка̄ро ча.
со пана камма̄дисам̣сат̣т̣хо, суддхо ча̄ти дувидхо. таттха камма̄дӣсу дутийа̄дӣнам̣ видхӣйама̄натта̄ камма̄дисам̣саггарахито лин̇гасан̇кхйа̄парима̄н̣айутто, таббинимуттупасагга̄дипадаттхабхӯто ча суддхо саддаттхо идха лин̇гаттхо на̄ма.
йо пана а̄кхйа̄такитакатаддхитасама̄сехи вутто камма̄дисам̣сат̣т̣хо аттхо, сопи дутийа̄дӣнам̣ пуна аттана̄ ваттаббасса аттхависесасса̄бха̄вена ависайатта̄, лин̇гаттхаматтасса самбхавато ча пат̣хама̄йева висайо.
хоти четтха –
пат̣хама̄вупасаггаттхе, кесан̃чаттхе нипа̄тасадда̄нам̣;
лин̇га̄дике ча суддхе-бхихите камма̄диаттхепи.
салин̇ге та̄ва – есо пурисо, ете пуриса̄, еса̄ кан̃н̃а̄, ета̄ кан̃н̃а̄йо, етам̣ читтам̣, ета̄ни читта̄ни.
сасан̇кхйе – еко две.
сапарима̄н̣е – дон̣о кха̄рӣ а̄л̣хакам̣.
лин̇га̄дивинимутте сатта̄матте – ча ва̄ ха ахам̣ аттхи сакка̄лаббха̄ ичча̄ди.
‘‘лин̇гаттхе пат̣хама̄’’ти адхикичча ‘‘а̄лапане ча̄’’ти а̄лапанаттхе ча пат̣хама̄, абхимукхам̣ катва̄ лапанам̣ а̄лапанам̣, а̄мантанам̣ авха̄нанти аттхо.
еттха ча а̄мантанам̣ на̄ма пагева ладдхасарӯпасса саддена абхимукхӣкаран̣ам̣, ката̄бхимукхо пана ‘‘гаччха̄’’тиа̄дина̄ найена крийа̄йа ¶ йоджӣйати, тасма̄ а̄мантанасамайе крийа̄йога̄бха̄вато идам̣ ка̄ракавоха̄рам̣ на лабхати.
вуттан̃ча
‘‘саддена̄бхимукхӣка̄ро, виджджама̄насса ваттхуно;
а̄мантанам̣ видха̄таббе, наттхи ‘ра̄джа̄ бхаве’тида’’нти.
бхо пуриса ехи, бхо пуриса̄ ва̄, бхаванто пуриса̄ етха.
касмим̣ аттхе дутийа̄?
камматтхе лин̇гамха̄ дутийа̄вибхатти хоти.
анабхихите ева̄йам̣, ‘‘каммани дутийа̄йам̣ тто’’ти вачанан̃четтха н̃а̄пакам̣.
ким̣ каммам̣?
‘‘йена ва̄ кайирате там̣ каран̣а’’нти ито ‘‘ва̄’’ти ваттате.
285. йам̣ кароти там̣ каммам̣.
йам̣ ва̄ кароти, йам̣ ва̄ викароти, йам̣ ва̄ па̄пун̣а̄ти, там̣ ка̄ракам̣ каммасан̃н̃ам̣ хоти.
идха лин̇гака̄лавачанаматантам̣. карӣйатӣти каммам̣. таттха ка̄ракам̣, са̄дхакам̣ крийа̄ниппхаттийа̄ ка̄ран̣амуччате, там̣ пана ка̄ракам̣ чхаббидхам̣ каммам̣ катта̄ каран̣ам̣ сампада̄намапа̄да̄намока̄со ча̄ти. таттха сабха̄вато, парикаппато ва̄ камма̄димхи сатийева крийа̄бха̄вато камма̄дӣнам̣ чханнампи ка̄ракавоха̄ро сиддхова хоти.
там̣ ¶ пана каммам̣ тивидхам̣ ниббаттанӣйам̣ викаран̣ӣйам̣ па̄пан̣ӣйан̃ча̄ти. йатха̄ – ма̄та̄ путтам̣ виджа̄йати, а̄ха̄ро сукхам̣ джанайати. гхат̣ам̣ кароти девадатто, кат̣т̣хаман̇га̄рам̣ кароти, суван̣н̣ам̣ кейӯрам̣, кат̣акам̣ ва̄ кароти, вӣхайо луна̄ти. девадатто нивесанам̣ пависати, а̄диччам̣ пассати, дхаммам̣ сун̣а̄ти, пан̣д̣ите пайирупа̄сати.
вуттан̃ча
‘‘ниббаттивикатиппатти-бхедена тивидхам̣ матам̣;
катту крийа̄бхигаммам̣ там̣, сукхан̇га̄рам̣ нивесана’’нти.
еттха ча иччхита̄ниччхитакатхита̄катхита̄дибхедаманапеккхитва̄ саббасан̇га̄хакавасена ‘‘йам̣ кароти там̣ камма’’нти вуттатта̄, аттхантаравикаппанава̄дхика̄рато ча саббаттха имина̄ва каммасан̃н̃а̄ хоти.
таттха аниччхитакаммам̣ йатха̄ – кан̣т̣акам̣ маддати, висам̣ гилати, га̄мам̣ гаччханто руккхамӯлам̣ упагаччхати.
акатхитакаммам̣ йатха̄ – йан̃н̃адаттам̣ камбалам̣ йа̄чате бра̄хман̣о. еттха хи ‘‘камбала’’мити катхитакаммам̣ двикаммика̄йа йа̄чанакрийа̄йа паттумиччхитатаратта̄. ‘‘йан̃н̃адатта’’мити аппадха̄натта̄ акатхитакаммам̣. татха̄ самиддхам̣ дханам̣ бхиккхате, аджам̣ га̄мам̣ найати, пара̄бхавантам̣ пурисам̣, майам̣ пуччха̄ма готамам̣, бхагава̄ бхиккхӯ етадавоча ичча̄ди.
абхихитакамме пана на хоти, йатха̄ – кат̣о карӣйате девадаттена, сугатена десито дхаммо, йан̃н̃адатто камбалам̣ йа̄чӣйате бра̄хман̣ена ичча̄ди.
‘‘дутийа̄’’ти адхика̄ро.
286. гати ¶ буддхи бхуджа пат̣ха хара кара сайа̄дӣнам̣ ка̄рите ва̄.
гаму саппа гатимхи, будха бодхане, будха авагамане ва̄, бхуджа па̄ланабйавахаран̣есу, пат̣ха бйаттийам̣ ва̄ча̄йам̣, хара харан̣е, кара каран̣е, си сайе иччевама̄дӣнам̣ дха̄тӯнам̣ пайоге ка̄рите сати пайоджджакакаттубхӯте каммани лин̇гамха̄ дутийа̄вибхатти хоти ва̄. ниччасампатте викаппаттхойам̣, тена тасса паккхе татийа̄ хоти.
йо кочи пурисо га̄мам̣ гаччхати, таман̃н̃о пайоджайати. пурисо пурисам̣ га̄мам̣ гамайати, пурисена ва̄ га̄мам̣ гамайати. евам̣ сиссам̣ дхаммам̣ бодхети а̄чарийо, ма̄та̄ путтам̣ бходжанам̣ бходжайати, сиссам̣ дхаммам̣ па̄т̣хети а̄чарийо, пурисо пурисам̣ бха̄рам̣ ха̄рети, татха̄ пурисо пурисам̣ каммам̣ ка̄райати, пурисена ва̄ каммам̣ ка̄ра̄пайати, пурисо пурисам̣ сайа̄пайати. евам̣ саббаттха ка̄рите каттукаммани дутийа̄.
ка̄ритети ким̣? пурисо га̄мам̣ гаччхати.
абхихите на бхавати, пурисена пурисо га̄мам̣ гамӣйате, сиссо дхаммам̣ бодхӣйате ичча̄ди.
287. ка̄ладдха̄намаччантасам̣йоге.
аччантам̣ нирантарам̣ сам̣йогоаччантасам̣його. ка̄ладдха̄нам̣ даббагун̣акрийа̄хи аччантасам̣йоге техи ка̄ладдха̄нава̄чӣхи лин̇гехи дутийа̄вибхатти хоти.
ка̄ле та̄ва – сатта̄хам̣ гавапа̄нам̣, ма̄сам̣ мам̣соданам̣, сарадам̣ раман̣ӣйа̄ надӣ, саббака̄лам̣ раман̣ӣйам̣ нанданам̣, ма̄сам̣ саджджха̄йати, тайо ма̄се абхидхаммам̣ десеси.
аддха̄не ¶ – йоджанам̣ ванара̄джи, йоджанам̣ дӣгхо паббато, косам̣ саджджха̄йати.
аччантасам̣йогети ким̣? ма̄се ма̄се бхун̃джати, йоджане йоджане виха̄рам̣ патит̣т̣ха̄песи.
каммаппавачанӣйехи нипа̄топасаггехи йутте йоге сати лин̇гамха̄ дутийа̄вибхатти хоти.
каммам̣ павачанӣйам̣ йесам̣ те каммаппавачанӣйа̄, парасаман̃н̃а̄васена ва̄ анва̄дайо каммаппавачанӣйа̄.
таттха анусаддасса лаккхан̣е, сахаттхе, хӣне ча каммаппавачанӣйасан̃н̃а̄ вутта̄. йатха̄ – паббаджитаману паббаджим̣су, надиманвавасита̄ ба̄ра̄н̣асӣ, надийа̄ саха авабаддха̄ти аттхо, ану са̄рипуттам̣ пан̃н̃ава̄.
лаккхан̣а̄дӣсу ‘‘лаккхан̣и’ттхамбхӯтаккха̄набха̄га виччха̄су пати пари анаво’’ти пати пари анӯнам̣ каммаппавачанӣйасан̃н̃а̄ вутта̄.
лаккхан̣е сӯрийуггаманам̣ пати дибба̄ бхаккха̄ па̄тубхавеййум̣, руккхам̣ пати виджджотате чандо, руккхам̣ пари, руккхам̣ ану.
иттхамбхӯтаккха̄не са̄дху девадатто ма̄тарам̣ пати, ма̄тарам̣ пари, ма̄тарам̣ ану.
бха̄ге йадеттха мам̣ пати сийа̄, мам̣ пари, мам̣ ану, там̣ дӣйату.
виччха̄йоге ¶ аттхаматтхам̣ пати саддо нивисати, руккхам̣ руккхам̣ пати виджджотате чандо, руккхам̣ руккхам̣ пари, руккхам̣ руккхам̣ ану.
‘‘абхирабха̄ге’’ти абхисса бха̄гаваджджитесу лаккхан̣а̄дӣсу каммаппавачанӣйасан̃н̃а̄ вутта̄. там̣ кхо пана бхавантам̣ готамам̣ евам̣ калйа̄н̣о киттисаддо аббхуггато, са̄дху девадатто ма̄тарам̣ абхи.
нипа̄те дхи бра̄хман̣асса ханта̄ра миччевама̄ди.
289. квачи дутийа̄ чхат̣т̣хӣнаматтхе.
чхат̣т̣хӣнам̣ аттхе квачи дутийа̄вибхатти хоти. антара̄абхито парито пати пат̣ибха̄тийоге айам̣. антара̄ ча ра̄джагахам̣ антара̄ ча на̄л̣андам̣ аддха̄намаггаппат̣ипанно, ра̄джагахасса ча на̄л̣анда̄йа ча маджджхети аттхо. абхито га̄мам̣ васати, парито га̄мам̣ васати, надим̣ неран̃джарам̣ пати, неран̃джара̄йа надийа̄ самӣпети аттхо. пат̣ибханту там̣ чунда боджджхан̇га̄, упама̄ мам̣ пат̣ибха̄ти, упама̄ майхам̣ упат̣т̣хахатӣти аттхо.
‘‘квачи дутийа̄, аттхе’’ти ча ваттате.
татийа̄саттамӣнаматтхе ча квачи лин̇гамха̄ дутийа̄вибхатти хоти.
татийаттхе саче мам̣ на̄лаписсати, тван̃ча мам̣ на̄бхибха̄саси, вина̄ саддхаммам̣ куто сукхам̣, упа̄йамантарена на аттхасиддхи.
саттамийаттхе ¶ – ка̄ле, упа̄нваджджха̄васасса пайоге, адхисит̣т̣ха̄васа̄нам̣ пайоге, таппа̄нача̄ре ча дутийа̄.
ка̄ле та̄ва – пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄, екам̣ самайам̣ бхагава̄. имам̣ раттим̣ чатта̄ро маха̄ра̄джа̄но.
упа̄дипуббасса васадха̄тусса пайоге – га̄мам̣ упавасати, га̄мам̣ анувасати, виха̄рам̣ адхивасати, га̄мам̣ а̄васати, ага̄рам̣ аджджха̄васати. татха̄ патхавим̣ адхисессати, га̄мам̣ адхитит̣т̣хати, га̄мам̣ аджджха̄васати.
таппа̄нача̄ресу – надим̣ пивати, га̄мам̣ чарати ичча̄ди.
касмим̣ аттхе татийа̄?
каран̣ака̄раке татийа̄вибхатти хоти.
ким̣ каран̣ам̣?
292. йена ва̄ кайирате там̣ каран̣ам̣.
йена ва̄ катта̄ упакаран̣абхӯтена ваттхуна̄ крийам̣ абйавадха̄нена кароти, йена ва̄ викароти, йена ва̄ па̄пун̣а̄ти, там̣ ка̄ракам̣ каран̣асан̃н̃ам̣ хоти.
карӣйате анена̄ти каран̣ам̣, еттха ча сатипи саббака̄рака̄нам̣ крийа̄са̄дхакатте ‘‘йена ва̄ кайирате’’ти висесетва̄ вачанам̣ каттӯпакаран̣абхӯтесу ка̄ракесу са̄дхакатамассева гахан̣аттхам̣.
вуттан̃ча ¶
‘‘йасса саббависесена, крийа̄сам̣сиддхихетута̄;
самбха̄вӣйати там̣ вуттам̣, каран̣ам̣ на̄ма ка̄рака’’нти.
там̣ пана дувидхам̣ аджджхаттика ба̄хиравасена.
йатха̄ – хаттхена каммам̣ кароти, чаккхуна̄ рӯпам̣ пассати, манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа. даттена вӣхайо луна̄ти, аггина̄ кут̣им̣ джха̄пети.
‘‘татийа̄’’ти адхика̄ро.
каттари ча ка̄раке лин̇гамха̄ татийа̄вибхатти хоти. чаггахан̣ена иттхамбхӯталаккхан̣е, крийа̄павагге, пуббасадисасамӯнаттха калаха нипун̣а миссака сакхилаттха̄дийоге, ка̄ладдха̄несу, паччаттакамматтхапан̃чамийаттха̄дӣсу ча татийа̄.
ко ча катта̄?
йо крийам̣ аттаппадха̄но хутва̄ кароти, со каттусан̃н̃о хоти.
со тивидхо суддхакатта̄ хетукатта̄ каммакатта̄ти. таттха йо сайамева крийам̣ кароти, со суддхакатта̄. йо ан̃н̃ам̣ ка̄тум̣ саматтхам̣ акаронтам̣ каммам̣ нийоджети, со хетукатта̄, йатха̄ – гантум̣ саматтхо девадатто, таман̃н̃о пайоджети ‘‘гамайати девадатта’’нти.
йам̣ пана таттха таттха гаччхати девадатто, таман̃н̃о пайоджайати ‘‘гамайати девадатта’’нти хетваттханидассанам̣, тампи са̄маттхийадассанавасена ¶ вуттанти гахетаббам̣. ан̃н̃атха̄ йади сайамева гаччхати, ким̣ таттха пайоджакабйа̄па̄рена акаронтам̣ балена ка̄райати, па̄са̄н̣ам̣ ут̣т̣ха̄пайатӣтиа̄дикан̃ча на сиджджхеййа.
еттха пана
‘‘катта̄’’ти ваттате.
йо катта̄рам̣ ка̄рети, со хетусан̃н̃о хоти, катта̄ ча̄ти хетукаттусан̃н̃а̄.
йо пана парасса крийам̣ пат̣ичча каммабхӯтопи сукаратта̄ сайамева сиджджханто вийа хоти, со каммакатта̄ на̄ма, йатха̄ – сайам̣ карӣйате кат̣о, сайамева паччате оданоти.
вуттан̃ча
‘‘аттаппадха̄но кирийам̣, йо ниббаттети ка̄рако;
аппайутто пайутто ва̄, са катта̄ти павуччати.
хетукатта̄ти катхито,
каттуно йо пайоджако;
каммакатта̄ти сукаро,
каммабхӯто катхӣйате’’ти.
нану ча ‘‘сам̣його джа̄йате’’тиа̄дӣсу катхам̣ пуре асато джананакрийа̄йа каттубха̄восийа̄ти? вуччате – локасан̇кетасиддхо хи саддаппайого, авиджджама̄нампи хи локо садда̄бхидхеййата̄йа виджджама̄нам̣ вийа гахетва̄ вохарати ¶ , викаппабуддхигахита̄ка̄ройева хи саддена̄бхидхӣйате, на ту ваттхусабха̄во, ан̃н̃атха̄ сутамайан̃а̄н̣енапи паччаккхена вийа ваттхусабха̄васаччхикаран̣аппасан̇го ча муса̄ва̄да кудит̣т̣хива̄да̄дӣнамабха̄ваппасан̇го ча сийа̄, тасма̄ буддхипарикаппитапан̃н̃аттивасенапи саддаппаватти хотӣти асато сам̣йога̄диссапи хотева джананакрийа̄йа каттука̄раката̄ти.
йатха̄ха
‘‘воха̄рависайо саддо, некантапараматтхико;
буддхисан̇каппито аттхо, тассаттхоти павуччати.
буддхийа̄ гахитатта̄ хи, сам̣його джа̄йате ити;
сам̣його виджджама̄нова, катта̄ бхавати джа̄тийа̄’’ти.
татра татийа̄ джинена десито дхаммо, буддхена джито ма̄ро, ахина̄ дат̣т̣хо наро, буддхена бодхито локо, саддхехи ка̄рито виха̄ро.
абхихите на бхавати. кат̣ам̣ кароти девадатто, ка̄рети ва̄.
иттхамбхӯтасса лаккхан̣е – са̄ бхиннена сӣсена паггхарантена лохитена пат̣ивиссака̄нам̣ уджджха̄песи, ӯнапан̃чабандханена паттена ан̃н̃ам̣ навам̣ паттам̣ чета̄пеййа, тидан̣д̣акена парибба̄джакамаддаккхи.
апавагге – ека̄хенева ба̄ра̄н̣асим̣ па̄йа̄си, навахи ма̄сехи виха̄рам̣ нит̣т̣ха̄песи, йоджанена адхӣтам̣ бйа̄каран̣ам̣, крийа̄павагготи крийа̄йа а̄сум̣ паринит̣т̣ха̄панам̣.
пубба̄дийоге ¶ – ма̄сена пуббо, питара̄ садисо, ма̄тара̄ само, каха̄пан̣ена ӯно, дханена викало, асина̄ калахо, а̄ча̄рена нипун̣о, ва̄ча̄йа нипун̣о, гул̣ена миссакам̣, тилена миссакам̣, ва̄ча̄йа сакхило, ман̣ина̄ аттхо, дханена аттхо, питара̄ тулйо.
ка̄ладдха̄несу – ма̄сена бхун̃джати, йоджанена гаччхати.
паччатте – аттана̄ва атта̄нам̣ самманнати.
камматтхе – тилехи кхетте вапати.
пан̃чамийаттхе – сумутта̄ майам̣ тена маха̄саман̣ена.
саха саддхим̣ самам̣ на̄на̄ вина̄ алам̣ кимиччевама̄дӣхи йоге лин̇гамха̄ татийа̄вибхатти хоти, часаддена сахаттхепи.
таттха сахасаддена його крийа̄ гун̣а дабба самава̄йе самбхавати. йатха̄ – витаккена саха ваттати, путтена саха тхӯло, антева̄сикасаддхивиха̄рикехи саха а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ ла̄бхо, нисӣди бхагава̄ саддхим̣ бхиккхусан̇гхена, сахассена самам̣ мита̄, саббехи ме пийехи мана̄пехи на̄на̄бха̄во вина̄бха̄во, сан̇гхо вина̄пи гаггена упосатхам̣ кареййа, алам̣ те идха ва̄сена, ким̣ ме екена тин̣н̣ена, пурисена тха̄мадассина̄, ким̣ те джат̣а̄хи думмедха, ким̣ те аджинаса̄т̣ийа̄.
сахаттхе ¶ – девадатто ра̄джагахам̣ па̄виси кока̄ликена паччха̄саман̣ена, дуккхо ба̄лехи сам̣ва̄со.
йогаггахан̣амиха̄нуваттате, хетваттхе, хетваттхаппайоге ча лин̇гамха̄ татийа̄вибхатти хоти.
кисмин̃чи пхале дит̣т̣хаса̄маттхийам̣ ка̄ран̣ам̣ хету, сойева аттхо, тасмим̣ хетваттхе, аннена васати, дхаммена васати, виджджа̄йа васати.
на джачча̄васало хоти,
на джачча̄ хоти бра̄хман̣о;
каммуна̄ васало хоти,
каммуна̄ хоти бра̄хман̣о.
да̄нена бхогава̄, а̄ча̄рена кулӣ.
кена па̄н̣и ка̄мададо, кена па̄н̣и мадхуссаво;
кена те брахмачарийена, пун̃н̃ам̣ па̄н̣имхи иджджхати.
хетваттхаппайоге – кена нимиттена, кена пайоджанена, кенат̣т̣хена, кена хетуна̄ васати.
саттамйаттхе ча лин̇гамха̄ татийа̄вибхатти хоти.
ка̄ладдха̄надиса̄деса̄дӣсу ча̄йам̣. тена самайена, тена ка̄лена, ка̄лена дхаммассаван̣ам̣, со во мамаччайена саттха̄, ма̄сена бхун̃джати, йоджанена дха̄вати. пураттхимена дхатарат̣т̣хо, даккхин̣ена вирӯл̣хако, паччхимена вирӯпаккхо, уттарена ¶ касиванто джаногхамапарена ча, йена бхагава̄ тенупасан̇ками ичча̄ди.
йена бйа̄дхимата̄ ан̇гена ан̇гино вика̄ро лаккхӣйате, таттха татийа̄вибхатти хоти. еттха ча ан̇гамасса аттхӣти ан̇гам̣, сарӣрам̣. аккхина̄ ка̄н̣о, хаттхена кун̣ӣ, па̄дена кхан̃джо, пит̣т̣хийа̄ кхуджджо.
висесӣйати висеситаббам̣ анена̄ти висесанам̣, готта̄ди. тасмим̣ готтана̄маджа̄тисиппавайогун̣асан̇кха̄те висесанаттхе татийа̄вибхатти хоти, часаддена пакатиа̄дӣхи ча. готтена готамо на̄тхо.
са̄рипуттоти на̄мена, виссуто пан̃н̃ава̄ ча со;
джа̄тийа̄ кхаттийо буддхо, локе аппат̣ипуггало.
тадаху паббаджито санто, джа̄тийа̄ саттавассико;
сопи мам̣ ануса̄сеййа, сампат̣иччха̄ми маттхаке.
сиппена нал̣ака̄ро со, екӯнатим̣со вайаса̄, виджджа̄йа са̄дху, пан̃н̃а̄йа са̄дху, тапаса̄ уттамо, суван̣н̣ена абхирӯпо.
пакатиа̄дӣсу – пакатийа̄ абхирӯпо, йебхуййена маттика̄, самена дха̄вати, висамена дха̄вати, двидон̣ена дхан̃н̃ам̣ кин̣а̄ти, сахассена ассаке кин̣а̄ти ичча̄ди.
касмим̣ аттхе чатуттхӣ?
301. сампада̄не ¶ чатуттхӣ.
сампада̄нака̄раке лин̇гамха̄ чатуттхӣвибхатти хоти.
кин̃ча сампада̄нам̣?
302. йасса да̄тука̄мо рочате дха̄райате ва̄ там̣ сампада̄нам̣.
йасса ва̄ да̄тука̄мо, йасса ва̄ рочате, йасса ва̄ дха̄райате, там̣ ка̄ракам̣ сампада̄насан̃н̃ам̣ хоти. самма̄ падӣйате асса̄ти сампада̄нам̣, пат̣игга̄хако.
там̣ пана тивидхам̣ диййама̄насса̄нива̄ран̣аджджхесана̄нумативасена. йатха̄ – буддхасса пуппхам̣ йаджати, бодхируккхасса джалам̣ дада̄ти. аджджхесане – йа̄чака̄нам̣ дханам̣ дада̄ти. ануматийам̣ – бхиккхӯнам̣ да̄нам̣ дети.
йатха̄ха
‘‘анира̄каран̣а̄ра̄дха-на̄ббханун̃н̃авасена хи;
сампада̄нам̣ тидха̄ вуттам̣, руккха йа̄чака бхиккхаво’’ти.
да̄тука̄моти ким̣? ран̃н̃о дан̣д̣ам̣ дада̄ти.
рочана̄дӣсу пана – саман̣асса рочате саччам̣, ма̄йасманта̄нампи сан̇гхабхедо руччиттха, йасса̄йасмато кхамати, девадаттасса суван̣н̣аччхаттам̣ дха̄райате йан̃н̃адатто.
‘‘сампада̄нам̣, ва̄’’ти ча ваттате.
303. сила̄гха хану т̣ха̄ сапа дха̄ра пиха кудха духи сса̄сӯйа ра̄дхиккха пачча̄сун̣а анупатигин̣апуббакатта̄рочанаттхатадаттха туматтха̄ламаттха ман̃н̃а̄на̄дараппа̄н̣ини гатйаттхакаммани а̄сисаттха саммути бхиййасаттамйаттхесу ча.
чатуппадамидам̣ ¶ . сила̄гха каттхане, хану апанайане, т̣ха̄ гатиниваттимхи, сапа аккосе, дхара дха̄ран̣е, пиха иччха̄йам̣ иччетесам̣ дха̄тӯнам̣ пайоге, кудха копе, духа джигхам̣са̄йам̣, исса исса̄йам̣, усӯйа доса̄викаран̣е иччетесам̣ тадаттхава̄чӣнан̃ча дха̄тӯнам̣ пайоге ча ра̄дха хим̣са̄сам̣ра̄дхесу, иккха дассанан̇кесӯти имесам̣ пайоге ча пати а̄пуббасса су саван̣ети имасса ча анупатипуббасса гесаддети имасса ча пуббакатта̄ ча а̄рочанаттхаппайоге, тадаттхе, туматтхе, аламаттхаппайоге ча ман̃н̃атиппайоге ана̄даре аппа̄н̣ини ча гатйаттха̄нам̣ каммани ча а̄сисаттхаппайоге ча саммути бхиййаппайогесу ча саттамйаттхе ча̄ти там̣ камма̄дика̄ракам̣ сампада̄насан̃н̃ам̣ хоти, часаддаггахан̣ена пахин̣атикаппати пахоти упама̄н̃джаликаран̣а пха̄су аттхасеййаппабхутийоге ча пуре вийа чатуттхӣ.
сила̄гха̄диппайоге та̄ва – буддхасса сила̄гхате. упаджджха̄йасса сила̄гхате, тхометӣти аттхо.
хануте майхамева, хануте туйхамева, апалапатӣти аттхо.
упатит̣т̣хеййа сакйапутта̄нам̣ вад̣д̣хакӣ, еттха ча упат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма упагаманам̣. бхиккхусса бхун̃джама̄насса па̄нӣйена ва̄ видхӯпанена ва̄ упатит̣т̣хеййа.
туйхам̣ сапате, майхам̣ сапате, еттха ча сапанам̣ на̄ма саччакаран̣ам̣.
дха̄райатиппайоге дханикойева сампада̄нам̣, суван̣н̣ам̣ те дха̄райате, ин̣ам̣ дха̄райатӣти аттхо. тасса ран̃н̃о майам̣ на̄гам̣ дха̄райа̄ма.
пихаппайоге ¶ иччхитойева, дева̄пи тасса пихайанти та̄дино, дева̄пи тесам̣ пихайанти, самбуддха̄нам̣ сатӣматам̣, паттхентӣти аттхо.
кодха̄диаттха̄нам̣ пайоге йам̣ пати копо, тасса куджджха маха̄вӣра, йадихам̣ тасса куппеййам̣.
духайати диса̄нам̣ мегхо, йо митта̄нам̣ на дуббхати.
титтхийа̄ иссанти саман̣а̄нам̣.
дуджджана̄ гун̣аванта̄нам̣ усӯйанти, ка̄ усӯйа̄ виджа̄натам̣.
ра̄дхиккхаппайоге йасса випуччханам̣ каммавикхйа̄панаттхам̣, ва̄дхика̄рато дутийа̄ ча. а̄ра̄дхо ме ран̃н̃о, ран̃н̃о апараджджхати, ра̄джа̄нам̣ ва̄ апараджджхати, кйа̄хам̣ аййа̄нам̣ апараджджха̄ми, кйа̄хам̣ аййе апараджджха̄ми ва̄.
а̄йасмато упа̄литтхерасса упасампада̄пеккхо упатиссо, а̄йасмантам̣ ва̄.
пачча̄сун̣а анупатигин̣а̄нам̣ пуббакатта̄ ча сун̣отисса дха̄тусса пачча̄йоге, гин̣асса ча анупатийоге пуббасса каммуно йо катта̄, со сампада̄насан̃н̃о хоти. йатха̄ – бхагава̄ бхиккхӯ етадавоча, еттха ‘‘бхиккхӯ’’ти акатхитакаммам̣, ‘‘ета’’нти катхитакаммам̣, пуббасса вачанакаммасса катта̄ бхагава̄. бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣, а̄сун̣анти буддхасса бхиккхӯ, татха̄ бхиккху джанам̣ дхаммам̣ са̄вети, тасса бхиккхуно джано анугин̣а̄ти, тасса бхиккхуно джано патигин̣а̄ти, са̄дхука̄рада̄на̄дина̄ там̣ усса̄хайатӣти аттхо.
йо вадети са катта̄ти, вуттам̣ камманти вуччати;
йо пат̣игга̄хако тасса, сампада̄нам̣ виджа̄нийа̄ти.
а̄рочанаттхаппайоге ¶ йасса а̄рочети, там̣ сампада̄нам̣. а̄рочайа̄ми во бхиккхаве, пат̣иведайа̄ми во бхиккхаве, а̄мантайа̄ми те маха̄ра̄джа, а̄манта кхо там̣ гаччха̄ма̄ти ва̄. еттха ча а̄рочанасаддасса катханаппака̄раттхатта̄ десанаттха̄диппайогепи чатуттхӣ. дхаммам̣ во десесса̄ми, десету бханте бхагава̄ дхаммам̣ бхиккхӯнам̣, йатха̄ но бхагава̄ бйа̄кареййа, нируттим̣ те паваккха̄ми ичча̄ди.
тадаттхе сампада̄насан̃н̃а̄, чатуттхӣ ча.
‘‘ато, ва̄’’ти ча ваттате.
304. а̄йа чатуттхекавачанасса ту.
ака̄рантато лин̇гамха̄ парасса чатуттхекавачанасса а̄йа̄десо хоти ва̄, саралопа̄ди.
буддхассаттха̄йа дхаммассаттха̄йа сан̇гхассаттха̄йа джӣвитам̣ париччаджа̄ми, пин̣д̣апа̄там̣ пат̣исева̄ми нева дава̄йа на мада̄йа на ман̣д̣ана̄йа на вибхӯсана̄йа, ӯнасса па̄рипӯрийа̄, аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттати.
туматтхе – лока̄нукампа̄йа, локаманукампитунти аттхо. татха̄ пха̄сувиха̄ра̄йа.
алам̣саддасса аттха̄ арахапат̣иккхепа̄. арахаттхе – алам̣ ме раджджам̣, алам̣ бхиккху паттасса, аккхадхутто пурисапуггало на̄лам̣ да̄рабхаран̣а̄йа, алам̣ малло малласса, арахати малло малласса.
пат̣иккхепе ¶ – алам̣ те идха ва̄сена, алам̣ ме хиран̃н̃асуван̣н̣ена, ким̣ ме екена тин̣н̣ена, ким̣ те джат̣а̄хи думмедха, ким̣ теттха чатумат̣т̣хасса.
ман̃н̃атиппайоге ана̄даре аппа̄н̣ини камманийева – кат̣т̣хасса тувам̣ ман̃н̃е, кал̣ин̇гарасса тувам̣ ман̃н̃е, джӣвитам̣ тин̣а̄йапи на ман̃н̃ама̄но.
ана̄дарети ким̣? суван̣н̣ам̣ там̣ ман̃н̃е. аппа̄н̣инӣти ким̣? гадрабхам̣ тувам̣ ман̃н̃е.
гатйаттхакаммани ва̄дхика̄рато дутийа̄ ча. аппо сагга̄йа гаччхати, аппо саггам̣ гаччхати, нибба̄на̄йа ваджантийа̄, мӯла̄йа пат̣икассеййа, мӯлам̣ пат̣икассеййа.
а̄сӣсанаттхе а̄йубхаддакусала̄дийогейева, а̄йасмато дӣгха̄йу хоту, ‘‘тотита̄ сасмим̣на̄сӯ’’ти нтусса савибхаттисса то а̄десо. бхаддам̣ бхавато хоту, кусалам̣ бхавато хоту, ана̄майам̣ бхавато хоту, сукхам̣ бхавато хоту, аттхам̣ бхавато хоту, хитам̣ бхавато хоту, сва̄гатам̣ бхавато хоту, соттхи хоту саббасатта̄нам̣.
саммутиппайоге – са̄дху саммути ме тасса бхагавато дассана̄йа.
бхиййаппайоге бхиййосо матта̄йа.
саттамийаттхе а̄викаран̣а па̄тубхавана̄дийоге – туйхан̃часса а̄викароми, тасса ме сакко па̄турахоси.
часаддаггахан̣ена ¶ пахин̣а̄дикрийа̄йоге, пха̄суа̄дина̄мапайоге ча – тасса пахин̣еййа, бхиккхӯнам̣ дӯтам̣ па̄хеси, каппати саман̣а̄нам̣ а̄його, екасса диннам̣ двиннам̣ тин̣н̣ам̣ пахоти, упамам̣ те карисса̄ми, ан̃джалим̣ те пагган̣ха̄ми. татха̄ тасса пха̄су хоти, локассаттхо, ман̣ина̄ ме аттхо, сеййо ме аттхо ичча̄ди.
‘‘чатуттхӣ’’ти ваттате.
намосаддайоге, соттхисва̄гата̄дӣхи ча йоге лин̇гамха̄ чатуттхӣвибхатти хоти. намо те буддха вӣраттху, намо карохи на̄гасса, наматтху буддха̄нам̣, наматтху бодхийа̄, соттхи паджа̄нам̣, сва̄гатам̣ те маха̄ра̄джа, атхо те адура̄гатам̣.
‘‘ка̄ле, бхависсатӣ’’ти ча ваттате.
306. бха̄вава̄чимхи чатуттхӣ.
бха̄вава̄чимхи чатуттхӣвибхатти хоти бхависсатика̄ле. бхаванам̣ бха̄во. паччиссате, пачанам̣ ва̄ па̄ко, па̄ка̄йа ваджати, пачитум̣ гаччхатӣти аттхо. евам̣ бхога̄йа ваджати ичча̄ди.
касмим̣ аттхе пан̃чамӣ?
кимапа̄да̄нам̣?
308. йасма̄дапети ¶ бхайама̄датте ва̄ тадапа̄да̄нам̣.
йасма̄ ва̄ авадхито апети, йасма̄ ва̄ бхайахетуто бхайам̣ бхавати, йасма̄ ва̄ аккха̄та̄ра̄ виджджам̣ а̄дада̄ти, там̣ ка̄ракам̣ апа̄да̄насан̃н̃ам̣ хоти. апанетва̄ ито а̄дада̄тӣти апа̄да̄нам̣.
там̣ пана тивидхам̣ висайабхедена ниддит̣т̣хависайам̣, упа̄ттависайам̣, анумеййависайан̃ча̄ти.
апа̄да̄насан̃н̃а̄висайасса крийа̄висесасса ниддит̣т̣хатта̄ ниддит̣т̣хависайам̣. йатха̄ – га̄ма̄ апенти мунайо, нагара̄ ниггато ра̄джа̄.
еттха ча ‘‘па̄па̄ читтам̣ нива̄райе, па̄па̄ нива̄рентӣ’’тиа̄дӣсу йадипи ка̄йасам̣йогапуббака̄пагаманам̣ наттхи, татха̄пи читтасам̣йогапуббакасса апагаманасса самбхавато имина̄ ча апа̄да̄насан̃н̃а̄.
йаттха пана апагаманакрийам̣ упа̄ттам̣ аджджха̄хат̣ам̣ висайам̣ катва̄ паваттати, там̣ упа̄ттависайам̣. йатха̄ – вала̄хака̄ виджджотате виджджу, кусӯлато пачатӣти. еттха ча ‘‘вала̄хака̄ никкхамма, кусӯлато апанетва̄’’ти ча пуббакрийа̄ аджджха̄харӣйати.
анумеййависайам̣ йатха̄ – ма̄тхура̄ па̄т̣алипуттакехи абхирӯпа̄. еттха хи кеначи гун̣ена уккам̣сӣйантӣти анумеййова крийа̄висесо. идха пана дӯрантика̄дисутте вибхаттаггахан̣ена апа̄да̄насан̃н̃а̄.
вуттан̃ча
‘‘ниддит̣т̣хависайам̣ кин̃чи, упа̄ттависайам̣ татха̄;
анумеййависайан̃ча̄ти, апа̄да̄нам̣ тидха̄ мата’’нти.
тадева ¶ чала̄чалавасена дувидхампи хоти.
чалам̣ йатха̄ – дха̄вата̄ хаттхимха̄ патито ан̇кусадха̄рӣ.
ачалам̣ йатха̄ – паббата̄ отаранти ваначара̄.
бхайахетумхи – чора̄ бхайам̣ джа̄йати, тан̣ха̄йа джа̄йатӣ бхайам̣, па̄пато уттасати, аккха̄тари – упаджджха̄йа̄ сиккхам̣ ган̣ха̄ти, а̄чарийамха̄ адхӣте, а̄чарийато сун̣а̄ти.
‘‘апа̄да̄на’’нти адхика̄ро.
309. дха̄туна̄ма̄намупасаггайога̄дӣсвапи ча.
дха̄таво ча на̄ма̄ни ча дха̄туна̄ма̄ни, тесам̣ авихиталаккхан̣а̄нам̣ дха̄туна̄ма̄нам̣ пайоге, упасаггайоге ча а̄дисаддена нипа̄тайоге ча там̣йуттам̣ ка̄ракам̣ апа̄да̄насан̃н̃ам̣ хоти.
дха̄туппайоге та̄ва – пара̄джийоге йо асайхо, пабхӯйоге пабхаво, джанийоге джа̄йама̄насса пакати ча. йатха̄ – буддхасма̄ пара̄дженти ан̃н̃атиттхийа̄. химавата̄ пабхаванти пан̃ча маха̄надийо, анавататтамха̄ маха̄сара̄ пабхаванти, ачираватийа̄ пабхаванти куннадийо. ка̄мато джа̄йатӣ соко, йасма̄ со джа̄йате гини, урасма̄ джа̄то путто, каммато джа̄там̣ индрийам̣.
на̄маппайоге ан̃н̃аттхитара̄дӣхи йутте – на̄н̃н̃атра дуккха̄ самбхоти, на̄н̃н̃ам̣ дуккха̄ нируджджхати, тато ан̃н̃ена каммена, тато итарам̣, убхато суджа̄то путто ичча̄ди.
упасаггайуттесу ¶ апапарӣхи ваджджанаттхехи йоге, марийа̄да̄бхивидхиаттхе а̄йоге патина̄ патинидхипатида̄наттхена йоге ча. йатха̄ – апаса̄ла̄йа а̄йанти ва̄н̣иджа̄, са̄лам̣ ваджджетва̄ти аттхо. татха̄ парипаббата̄ дево вассати, паббатам̣ ваджджетва̄ти аттхо. марийа̄да̄йам̣ – а̄паббата̄ кхеттам̣. абхивидхимхи – а̄брахмалока̄ саддо аббхуггаччхати, брахмалокам̣ абхибйа̄петва̄ти аттхо. патинидхимхи – буддхасма̄ пати са̄рипутто дхаммадесана̄йа а̄лапати тема̄сам̣. патида̄не – гхатамасса теласма̄ пати дада̄ти, канакамасса хиран̃н̃асма̄ пати дада̄ти.
нипа̄тайуттесу рите на̄на̄ вина̄дӣхи йоге – рите саддхамма̄ куто сукхам̣ лабхати. те бхиккхӯ на̄на̄кула̄ паббаджита̄. вина̄ саддхамма̄ наттхан̃н̃о кочи на̄тхо локе виджджати. арийехи путхагева̄йам̣ джано, йа̄ва брахмалока̄ саддо аббхуггаччхати.
апиггахан̣ена камма̄па̄да̄нака̄ракамаджджхепи пан̃чамӣ ка̄ладдха̄нехи, паккхасма̄ виджджхати мигам̣ луддако, ито паккхасма̄ мигам̣ виджджхатӣти вуттам̣ хоти. евам̣ ма̄сасма̄ бхун̃джати бходжанам̣, коса̄ виджджхати кун̃джарам̣.
часаддаггахан̣ена пабхутйа̄диаттхе, тадаттхаппайоге ча – йатохам̣ бхагини арийа̄йа джа̄тийа̄ джа̄то, йато сара̄ми атта̄нам̣, йато паттосми вин̃н̃утам̣, йатва̄дхикаран̣аменам̣, йато пабхути, йато пат̣т̣ха̄йа, тато пат̣т̣ха̄йа ичча̄ди.
310. раккхан̣аттха̄намиччхитам̣ ¶ .
раккхан̣аттха̄нам̣ дха̄тӯнам̣ пайоге йам̣ иччхитам̣, там̣ ка̄ракам̣ апа̄да̄насан̃н̃ам̣ хоти, чака̄ра̄дхика̄рато аниччхитан̃ча. раккхан̣ан̃четтха нива̄ран̣ам̣, та̄йанан̃ча. ка̄ке раккханти тан̣д̣ула̄, йава̄ пат̣иседхенти га̄во.
аниччхитам̣ йатха̄ – па̄па̄ читтам̣ нива̄райе, па̄па̄нива̄ренти, ра̄джато ва̄ чорато ва̄ аггито ва̄ удакато ва̄ на̄на̄бхайато ва̄ на̄на̄рогато ва̄ на̄на̄упаддавато ва̄ а̄раккхам̣ ган̣ханту.
‘‘иччхита’’мити ваттате.
йена адассанамиччхитам̣ антарадха̄йантена, там̣ ка̄ракам̣ апа̄да̄насан̃н̃ам̣ хоти ва̄, антарадха̄нева̄йам̣. упаджджха̄йа̄ антарадха̄йати сиссо, нилӣйатӣти аттхо. ма̄та̄питӯхи антарадха̄йати путто.
ва̄ти ким̣? джетаване антарахито. йена̄ти ким̣? йаккхо таттхева антарадха̄йати.
312. дӯрантикаддхака̄ланимма̄натва̄лопадиса̄йогавибхатта̄раппайога суддхаппамочана хету вивиттаппама̄н̣а пуббайога бандхана гун̣авачана пан̃ха катханатхока̄каттӯсу ча.
дӯраттхе, антикаттхе, аддханимма̄не, ка̄ланимма̄не, тва̄лопе, диса̄йоге, вибхатте, а̄ратиппайоге, суддхаттхаппайоге, памочанаттхаппайоге, хетваттхе, вивиттаттхаппайоге, пама̄н̣аттхе, пуббайоге, бандханаттхаппайоге, гун̣авачане ¶ , пан̃хе, катхане, тхокаттхе, акаттари ча йадавадхибхӯтам̣, хетукамма̄дибхӯтан̃ча, там̣ ка̄ракам̣ апа̄да̄насан̃н̃ам̣ хоти, часаддена йатха̄йогам̣ дутийа̄, татийа̄, чхат̣т̣хӣ ча.
еттха ча дӯрантикан̃ча дӯрантикаттхан̃ча̄ти дӯрантиканти сарӯпекасесам̣ катва̄ вуттанти дат̣т̣хаббам̣, тена дӯрантикаттхаппайоге, тадаттхе ча апа̄да̄насан̃н̃о хоти.
дӯраттхаппайоге та̄ва – кӣвадӯро ито нал̣ака̄рага̄мо, тато хаве дӯратарам̣ ваданти, га̄мато на̄тидӯре. а̄рака̄ те могхапуриса̄ имасма̄ дхаммавинайа̄, а̄рака̄ техи бхагава̄. дӯраттхе – дӯратова намассанти, аддаса дӯратова а̄гаччхантам̣.
антикаттхаппайоге – антикам̣ га̄ма̄, а̄саннам̣ га̄ма̄, самӣпам̣ га̄ма̄, га̄масса самӣпанти аттхо.
дутийа̄, татийа̄ ча, дӯрам̣ га̄мам̣ а̄гато, дӯрена га̄мена а̄гато, дӯрато га̄ма̄ а̄гатоти аттхо. дӯрам̣ га̄мена ва̄. антикам̣ га̄мам̣ а̄гато, антикам̣ га̄мена ва̄, а̄саннам̣ га̄мам̣, а̄саннам̣ га̄мена ва̄ ичча̄ди.
аддхака̄ланимма̄не нимма̄нам̣ на̄ма парима̄н̣ам̣, тасмим̣ гамйама̄не – ито матхура̄йа чатӯсу йоджанесу сан̇кассам̣, ра̄джагахато пан̃чачатта̄лӣсайоджанаматтхаке са̄ваттхи.
ка̄ланимма̄не – ито еканавутикаппаматтхаке випассӣ бхагава̄ локе удапа̄ди, ито вассасахассаччайена буддхо локе уппаджджиссати.
тва̄паччайантасса лопо на̄ма тадаттхасамбхавепи авиджджама̄ната̄, тасмим̣ тва̄лопе камма̄дхикаран̣есу – па̄са̄да̄ сан̇камеййа, па̄са̄дам̣ абхирухитва̄ сан̇камеййа̄ти аттхо ¶ . татха̄ хаттхиккхандха̄ сан̇камеййа, абхидхамма̄ пуччханти, абхидхаммам̣ сутва̄ ва̄, абхидхамма̄ катхайанти, абхидхаммам̣ пат̣хитва̄ ва̄, а̄сана̄ вут̣т̣хахеййа, а̄сане нисӣдитва̄ ва̄.
дисаттхава̄чӣхи йоге, дисаттхе ча – ито са̄ пурима̄ диса̄, ито са̄ даккхин̣а̄ диса̄, ито са̄ паччхима̄ диса̄, ито са̄ уттара̄ диса̄, авӣчито упарибхавагга̄, уддхам̣ па̄датала̄, адхо кесаматтхака̄ ичча̄ди. дисаттхе – пураттхимато даккхин̣атотиа̄ди. еттха пана саттамийаттхе топаччайопи бхависсати.
вибхаттам̣ на̄ма сайам̣ вибхаттассева тадан̃н̃ато гун̣ена вибхаджанам̣, тасмим̣ вибхатте – йато пан̣ӣтатаро ва̄ висит̣т̣хатаро ва̄ наттхи, аттаданто тато варам̣. кин̃ча̄пи да̄нато сӣламева варам̣, тато майа̄ сута̄ ассутамева бахутарам̣, сӣламева сута̄ сеййо. чхат̣т̣хӣ ча, чханнавутӣнам̣ па̄сан̣д̣а̄нам̣ паварам̣ йадидам̣ сугатавинайо.
а̄ратиппайого на̄ма вираман̣аттхасаддаппайого. таттха – асаддхамма̄ а̄рати, вирати па̄па̄, па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ӣ, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато, аппат̣ивирато муса̄ва̄да̄.
суддхаттхаппайоге – лобханӣйехи дхаммехи суддхо асам̣сат̣т̣хо, ма̄тито ча питито ча суддхо анупаккут̣т̣хо агарахито.
памочанаттхаппайоге ¶ – паримутто дуккхасма̄ти вада̄ми, мутто ма̄рабандхана̄, на те муччанти маччуна̄, муттохам̣ саббапа̄сехи.
хетваттхе, сарӯпекасесасса гахитатта̄ хетваттхаппайоге ча саббана̄мато – касма̄ ну тумхам̣ дахара̄ на мӣйаре, касма̄ идхева маран̣ам̣ бхависсати, касма̄ хетуна̄, йасма̄ ча камма̄ни каронти, йасма̄ тиха бхиккхаве, тасма̄ тиха бхиккхаве евам̣ сиккхитаббам̣, тасма̄ буддхосми бра̄хман̣а, йасма̄ ка̄ран̣а̄, тасма̄ ка̄ран̣а̄, ким̣ ка̄ран̣а̄. дутийа̄, чхат̣т̣хӣ ча, ким̣ ка̄ран̣ам̣, там̣ кисса хету, кисса тумхе киламатха.
кена хетуна̄, кена ка̄ран̣ена, йена мидхекачче сатта̄, тена нимиттена, тена вуттамичча̄дӣсу ‘‘хетваттхе ча̄’’ти татийа̄.
вивиттам̣ на̄ма вивечанам̣, тадаттхаппайоге – вивитто па̄пака̄ дхамма̄, вивиччева ка̄мехи, вивичча акусалехи дхаммехи.
пама̄н̣аттхе татийа̄ ча, а̄йа̄мато ча виттха̄рато ча йоджанам̣, гамбхӣрато ча путхулато ча йоджанам̣ чандабха̄га̄йа парима̄н̣ам̣, париккхепато навайоджанасатапарима̄н̣о маджджхимападесо.
дӣгхасо нава видаттхийо сугатавидаттхийа̄ пама̄н̣ика̄ ка̄ретабба̄.
еттха ча ‘‘сма̄хисмим̣на’’мичча̄дито ‘‘сма̄’’ти ча ‘‘со, ва̄’’ти ча ваттама̄не
313. дӣгхорехи ¶ .
дӣгха ораиччетети сма̄вачанасса соа̄десо хоти ва̄.
дӣгхасо, дӣгхамха̄ ва̄, [орасо, орамха̄ ва̄] татийа̄ ча, йоджанам̣ а̄йа̄мена, йоджанам̣ виттха̄рена, йоджанам̣ уббедхена са̄сапара̄си.
пат̣хаматтхава̄чакена пуббасаддена його пуббайого, еттха ча пуббаггахан̣ам̣ адисаттхавуттино пубба̄диггахан̣ассупалаккхан̣анти дат̣т̣хаббам̣, тена пара̄дийогепи. йатха̄ – пуббева ме бхиккхаве самбодха̄, ито пуббена̄хоси, тато парам̣ паччантима̄ джанапада̄, дха̄тулин̇гехи пара̄ паччайа̄, тато апарена самайена, тато уттаримпи ичча̄ди.
бандханаттхаппайоге бандханахетумхи ин̣е пан̃чамӣ, татийа̄ ча хоти, сатасма̄ баддхо наро ран̃н̃а̄, сатена ва̄ баддхо наро.
пхаласа̄дханахетубхӯтасса гун̣асса вачанам̣ гун̣авачанам̣, тасмим̣ гун̣авачане пан̃чамӣ, татийа̄ ча, иссарийа̄ джанам̣ раккхати ра̄джа̄, иссарийена ва̄, сӣлато нам̣ пасам̣санти, сӣлена ва̄, пан̃н̃а̄йа вимуттимано ичча̄ди.
пан̃хакатханесу – кутоси твам̣, куто бхавам̣, па̄т̣алипуттато. еттха ча катханам̣ на̄ма виссаджджанам̣.
тхокаттхе асатвавачане каран̣е татийа̄ ча, тхока̄ муччати, тхокена муччати ва̄, аппаматтака̄ муччати, аппаматтакена ва̄, киччха̄ муччати, киччхена ва̄.
акаттари ¶ ака̄раке н̃а̄пакахетумхи – каммасса кататта̄ упачитатта̄ уссаннатта̄ випулатта̄ уппаннам̣ хоти чаккхувин̃н̃а̄н̣а, на та̄видам̣ на̄марӯпам̣ ахетукам̣ саббаттха саббада̄ саббесан̃ча екасадисабха̄ва̄паттито.
хутва̄ абха̄вато ничча̄, удайаббайапӣл̣ана̄;
дуккха̄ авасаваттитта̄, анатта̄ти тилаккхан̣ам̣.
‘‘пан̃чамӣ’’ти ваттате.
кароти аттано пхаланти ка̄ран̣ам̣, ка̄ракахету [джанакахету], тасмим̣ ка̄ран̣аттхе ча пан̃чамӣвибхатти хоти, викаппена̄йам̣, хетваттхе татийа̄йа ча вихитатта̄, ананубодха̄ аппат̣иведха̄ чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ йатха̄бхӯтам̣ адассана̄ евамидам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ сандха̄витам̣ сам̣саритам̣, авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄, сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣, авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо, сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо, вин̃н̃а̄н̣аниродха̄ ичча̄ди.
касмим̣ аттхе чхат̣т̣хӣ?
ко ча са̄мӣ?
316. йасса ва̄ париггахо там̣ са̄мӣ.
париггайхатӣти париггахо, йо йасса париггахо а̄йатто самбандхӣ, там̣ пати со аттхо са̄мисан̃н̃о хоти. ва̄ггахан̣ена са̄митабба руджа̄дийогепи.
еттха ¶ ча крийа̄бхисамбандха̄бха̄ва̄ на ка̄раката̄ самбхавати. са̄мибха̄во хи крийа̄ка̄ракабха̄васса пхалабха̄вена гахито, татха̄ хи ‘‘ран̃н̃о пурисо’’ти вутте йасма̄ ра̄джа̄ дада̄ти, пурисо ча патигган̣ха̄ти, тасма̄ ‘‘ра̄джапурисо’’ти вин̃н̃а̄йати. евам̣ йо йасса а̄йатто севака̄дибха̄вена ва̄ бхан̣д̣абха̄вена ва̄ самӣпа самӯха̄вайававика̄ра ка̄рийааваттха̄ джа̄ти гун̣а крийа̄дивасена ва̄, тасса саббасса̄пи со самбандха̄дха̄рабхӯто висесанат̣т̣ха̄нӣ а̄гамӣвасена тивидхопи аттхо са̄мӣ на̄ма̄ти гахетаббо.
вуттан̃ча
‘‘крийа̄ка̄ракасан̃джа̄то,
асседам̣ бха̄вахетуко;
самбандхо на̄ма со аттхо,
таттха чхат̣т̣хӣ видхӣйате.
па̄ратантйан̃хи самбандхо,
таттха чхат̣т̣хӣ бхаветито;
упа̄дхит̣т̣ха̄на̄ гамито,
на висесйа̄дито тито’’ти.
висесанато та̄ва – ран̃н̃о пурисоти, еттха ча ра̄джа̄ пурисам̣ ан̃н̃аса̄мито висесети ниваттетӣти висесанам̣, пурисо тена висесӣйатӣти висеситаббо, евам̣ саббаттха висеситаббайоге висесанатова чхат̣т̣хӣ.
бхан̣д̣ена самбандхе – пахӯтам̣ ме дханам̣ сакка, етасса пат̣ивӣсо, бхиккхусса паттачӣварам̣.
самӣпасамбандхе – амбаванасса авидӯре, нибба̄нассева сантике.
самӯхасамбандхе ¶ – суван̣н̣асса ра̄си, бхиккхӯнам̣ самӯхо.
авайавасамбандхе – мануссассева те сӣсам̣, руккхасса са̄кха̄.
вика̄расамбандхе – суван̣н̣асса викати, бхат̣т̣хадхан̃н̃а̄нам̣ сатту.
ка̄рийасамбандхе – йавасса ан̇куро, мегхасса саддо, путта̄пи тасса бахаво, камма̄нам̣ пхалам̣ випа̄ко.
аваттха̄самбандхе – кхандха̄нам̣ па̄тубха̄во, кхандха̄нам̣ джара̄, кхандха̄нам̣ бхедо.
джа̄тисамбандхе – мануссасса бха̄во, манусса̄нам̣ джа̄ти.
гун̣асамбандхе – суван̣н̣асса ван̣н̣о, ван̣н̣о на кхӣйетха татха̄гатасса, буддхасса гун̣агхосо, пуппха̄нам̣ гандхо, пхала̄нам̣ расо, читтасса пхусана̄, сиппика̄нам̣ сатам̣ наттхи, тила̄нам̣ мут̣т̣хи, тесам̣ сама̄його, сандхино вимоккхо, татха̄гатасса пан̃н̃а̄па̄рамим̣ а̄раббха, пуббачарийам̣ ва̄, сукхам̣ те, дуккхам̣ те, четасо паривитакко удапа̄ди, пан̃н̃а̄йа пат̣убха̄во, рӯпасса лахута̄, рӯпасса мудута̄, рӯпасса упачайо.
крийа̄самбандхе – па̄дасса уккхипанам̣, па̄дасса аваккхепанам̣ ва̄, хаттхасса самин̃джанам̣, па̄да̄нам̣ паса̄ран̣ам̣, дха̄тӯнам̣ гаманам̣, дха̄тӯнам̣йева т̣ха̄нам̣, нисаджджа̄, сайанам̣ ва̄. татха̄ тасса на̄маготта̄ди, тасса ка̄ран̣ам̣, тасса ма̄та̄питаро, тасса пурато па̄турахоси, тасса паччхато, нагарасса даккхин̣ато, васса̄нам̣ татийе ма̄се, на тасса упама̄, куверасса бали ичча̄ди.
т̣ха̄нито ¶ – йамедантасса̄десо, о авасса.
а̄гамито – путхасса̄гамо ичча̄ди.
са̄мийоге – дева̄наминдо, мига̄нам̣ ра̄джа̄.
табба руджа̄дийоге – маха̄сена̄патӣнам̣ уджджха̄петаббам̣ викандитаббам̣ виравитаббам̣, девадаттасса руджати, тасса рого уппаджджати, раджакасса ваттхам̣ дада̄ти, муса̄ва̄дасса оттаппам̣ ичча̄ди.
‘‘квачи, татийа̄саттамӣна’’нти ча ваттате.
татийа̄саттамӣнаматтхе квачи чхат̣т̣хӣвибхатти хоти.
йаджасса каран̣е – пуппхасса буддхам̣ йаджати, пуппхена ва̄, гхатасса аггим̣ джухоти.
сухитаттхайоге – паттам̣ оданасса пӯретва̄, оданена̄ти аттхо. имамева ка̄йам̣ пӯрам̣ на̄наппака̄расса асучино паччавеккхати, пӯрам̣ хиран̃н̃асуван̣н̣асса, пӯрати ба̄ло па̄пасса.
тулйаттхакималама̄дийоге – питусса тулйо, питара̄ ва̄ тулйо, ма̄ту садисо, ма̄тара̄ садисо ва̄, ким̣ тасса ча тут̣т̣хасса, ким̣ тена тут̣т̣хена̄ти аттхо. алам̣ тасса ча тут̣т̣хасса.
каттари китаппаччайайоге – собхана̄ качча̄йанасса кати, качча̄йанена ва̄, ран̃н̃о саммато, ран̃н̃а̄ ва̄, евам̣ ран̃н̃о ¶ пӯджито, ран̃н̃о саккато, ран̃н̃о апачито, ран̃н̃о ма̄нито, аматам̣ тесам̣ бхиккхаве апарибхуттам̣, йесам̣ ка̄йагата̄сати апарибхутта̄ ичча̄ди.
саттамийаттхе кусала̄дийоге – кусала̄ наччагӣтасса сиккхита̄ ча̄туриттхийо, кусало твам̣ ратхасса ан̇гапаччан̇га̄нам̣, кусало маггасса, кусало амаггасса, санти хи бханте ул̣а̄ра̄ йаккха̄ бхагавато пасанна̄, дивасасса тиккхаттум̣, дивасе тиккхаттум̣ ва̄, ма̄сасса двиккхаттум̣ ичча̄ди.
‘‘квачи, чхат̣т̣хӣ’’ти ча ваттате.
дутийа̄пан̃чамӣнаматтхе ча квачи чхат̣т̣хӣвибхатти хоти.
дутийаттхе каммани китакайоге – тасса бхаванти ватта̄ро, сахаса̄ каммасса катта̄ро, аматасса да̄та̄, бхинна̄нам̣ сандха̄та̄, сахита̄нам̣ ануппада̄та̄, бодхета̄ паджа̄йа, каммасса ка̄рако наттхи, випа̄касса ча ведако, ависам̣ва̄дако локасса, па̄па̄нам̣ акаран̣ам̣ сукхам̣, чатуннам̣ маха̄бхӯта̄нам̣ упа̄да̄йа паса̄до, аччхарийо араджакена ваттха̄нам̣ ра̄го, аччхарийо агопа̄лакена га̄вӣнам̣ дохо.
татха̄ сариччха̄дӣнам̣ каммани – ма̄ту сарати, ма̄тарам̣ сарати, на тесам̣ кочи сарати, сатта̄нам̣ каммаппаччайа̄, путтасса иччхати, путтамиччхати.
каротисса ¶ патийатане ча – патийатанам̣ абхисан̇кха̄ро, удакасса патикуруте, удакам̣ патикуруте, кан̣д̣асса патикуруте, кан̣д̣ам̣ патикуруте.
пан̃чамийаттхе париха̄нибхайаттхайоге – ассаваната̄ дхаммасса париха̄йанти, ким̣ ну кхо ахам̣ тасса сукхасса бха̄йа̄ми, саббе тасанти дан̣д̣асса, саббе бха̄йанти маччуно, бхӣто чатуннам̣ а̄сивиса̄нам̣ ичча̄ди.
квачӣти ким̣? гамбхӣран̃ча катхам̣ катта̄, ка̄лена дхаммим̣ катхам̣ бха̄сита̄ хоти, паресам̣ пун̃н̃а̄ни анумодита̄, буджджхита̄ сачча̄ни, кат̣ам̣ ка̄рако, пасаво гха̄тако.
татха̄ на нит̣т̣ха̄дӣсу ча – сукхака̄мӣ виха̄рам̣ като, ратхам̣ катаванто, ратхам̣ ката̄вӣ, кат̣ам̣ катва̄, кат̣ам̣ каронто, кат̣ам̣ кара̄но, кат̣ам̣ курума̄но ичча̄ди.
касмим̣ аттхе саттамӣ?
ока̄сака̄раке саттамӣвибхатти хоти.
ко ча ока̄со?
а̄дха̄рӣйати асминти а̄дха̄ро, адхикаран̣ам̣. каттукаммасамавета̄нам̣ нисаджджапачана̄дикрийа̄нам̣ патит̣т̣ха̄нат̣т̣хена йо а̄дха̄ро, там̣ ка̄ракам̣ ока̄сасан̃н̃ам̣ хоти.
кат̣е ¶ нисӣдати девадатто, тха̄лийам̣ оданам̣ пачати. еттха хи девадаттатан̣д̣ула̄нам̣ каттукамма̄нам̣ дха̄ран̣ато там̣самаветам̣ а̄санапачанасан̇кха̄там̣ крийам̣ дха̄рети на̄ма.
со пана̄йамока̄со чатуббидхо бйа̄пико опасилесико са̄мӣпико весайикоти.
таттха бйа̄пико на̄ма йаттха сакалопи а̄дха̄рабхӯто аттхо а̄дхеййена паттхат̣о хоти, йасмин̃ча а̄дхеййабхӯтам̣ кин̃чи бйа̄петва̄ тит̣т̣хати, там̣ йатха̄ – тилесу телам̣ аттхи, кхӣлесу джалам̣, дадхимхи саппӣти.
опасилесико на̄ма паччекасиддха̄нам̣ бха̄ва̄нам̣ йаттха упасилесена упагамо хоти, йасмин̃ча а̄дхеййо упасилиссати аллӣйитва̄ тит̣т̣хати, там̣ йатха̄ – а̄сане нисинно сан̇гхо, тха̄лийам̣ оданам̣ пачати, гхат̣есу удакам̣ аттхи, дӯре т̣хито, самӣпе т̣хитоти.
са̄мӣпико на̄ма йаттха самӣпе самӣпивоха̄рам̣ катва̄ тада̄йаттавуттита̄дӣпанаттхам̣ а̄дха̄рабха̄во викаппӣйати, там̣ йатха̄ – ган̇га̄йам̣ гхосо васати, ган̇га̄йа самӣпе ваджо васатӣти аттхо. бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване, са̄ваттхийа̄ самӣпети аттхо.
весайико на̄ма йаттха ан̃н̃аттха̄бха̄вавасена, десантара̄ваччхедавасена ва̄ а̄дха̄рабха̄во парикаппо, там̣ йатха̄ – а̄ка̄се сакун̣а̄ паккханти, бхӯмӣсу манусса̄ чаранти, джалесу маччха̄, па̄десу патито, па̄пасмим̣ раматӣ мано, пасанно буддхаса̄сане, пан̃н̃а̄йа са̄дху, винайе нипун̣о, ма̄тари са̄дху, питари нипун̣о ичча̄ди.
саббопи ¶ ча̄йама̄дха̄ро падха̄навасена ва̄ парикаппитавасена ва̄ крийа̄йа патит̣т̣ха̄ бхаватӣти ока̄сотвева вуттоти ведитаббо.
вуттан̃четам̣
‘‘кирийа̄ каттукамма̄нам̣,
йаттха хоти патит̣т̣хита̄;
‘ока̄со’ти павутто со,
чатудха̄ бйа̄пика̄дито.
бйа̄пико тилакхӣра̄ди,
кат̣о опасилесико;
са̄мӣпико ту ган̇га̄ди,
а̄ка̄со висайо мато’’ти.
‘‘чхат̣т̣хӣ, саттамӣ’’ти ча адхика̄ро.
321. са̄миссара̄дхипатида̄йа̄дасаккхӣпатибхӯпасӯтакусалехи ча.
са̄мӣ иссара адхипати да̄йа̄да саккхипатибхӯ пасӯта кусалаиччетехи йоге чхат̣т̣хӣвибхатти хоти, саттамӣ ча. убхайаттхам̣ вачанам̣.
гавам̣ са̄ми, госу са̄ми, гавам̣ иссаро, госу иссаро, гавам̣ адхипати, госу адхипати, гавам̣ да̄йа̄до, госу да̄йа̄до, гавам̣ саккхи, госу саккхи, гавам̣ патибхӯ, госу патибхӯ, гавам̣ пасӯто, госу пасӯто, гавам̣ кусало, госу кусало.
нӣхаритва̄ дха̄ран̣ам̣ ниддха̄ран̣ам̣, джа̄ти гун̣а крийа̄ на̄мехи самуда̄йато екадесасса путхаккаран̣ам̣, тасмим̣ ниддха̄ран̣аттхе гамйама̄не ¶ тато самуда̄йава̄чилин̇гамха̄ чхат̣т̣хӣвибхатти хоти, саттамӣ ча.
манусса̄нам̣ кхаттийо сӯратамо, мануссесу кхаттийо сӯратамо, кан̣ха̄ га̄вӣнам̣ сампаннакхӣратама̄, кан̣ха̄ га̄вӣсу сампаннакхӣратама̄, аддхика̄нам̣ дха̄ванто сӣгхатамо, аддхикесу дха̄ванто сӣгхатамо, а̄йасма̄ а̄нандо арахатам̣ ан̃н̃атаро ахоси, арахантесу ва̄ ичча̄ди.
ана̄даре гамйама̄не бха̄вавата̄ лин̇гамха̄ чхат̣т̣хӣвибхатти хоти, саттамӣ ча. ака̄мака̄нам̣ ма̄та̄питӯнам̣ руданта̄нам̣ паббаджи, ма̄та̄питӯсу рудантесу паббаджи.
а̄кот̣айанто со нети,
сивира̄джасса пеккхато;
маччу гаччхати а̄да̄йа,
пеккхама̄не маха̄джане.
324. каммакаран̣анимиттаттхесу саттамӣ.
каммакаран̣анимиттаиччетесваттхесу лин̇гамха̄ саттамӣвибхатти хоти.
камматтхе – бхиккхӯсу абхива̄денти, муддхани чумбитва̄, пурисасса ба̄ха̄су гахетва̄.
каран̣аттхе – хаттхесу пин̣д̣а̄йа чаранти, паттесу пин̣д̣а̄йа чаранти, патхесу гаччханти, сопи мам̣ ануса̄сеййа, сампат̣иччха̄ми маттхаке.
нимиттаттхе ¶ – дӣпи чаммесу хан̃н̃ате, кун̃джаро дантесу хан̃н̃ате, ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ, сампаджа̄намуса̄ва̄де па̄читтийам̣, муса̄ва̄данимиттам̣ муса̄ва̄даппаччайа̄ти аттхо.
‘‘саттамӣ’’ти адхика̄ро.
сампада̄наттхе ча лин̇гамха̄ саттамӣвибхатти хоти. сан̇гхе диннам̣ махаппхалам̣, сан̇гхе готами дехи, сан̇гхе те динне ахан̃чева пӯджито бхависса̄ми.
йа̄ пала̄ламайам̣ ма̄лам̣, на̄рӣ датва̄на четийе;
алаттха кан̃чанамайам̣, ма̄лам̣ боджджхан̇гикан̃ча са̄.
пан̃чамйаттхе ча лин̇гамха̄ саттамӣвибхатти хоти. кадалӣсу гадже раккханти.
ка̄ло на̄ма нимеса кхан̣а лайа мухутта пуббан̣ха̄дико, бха̄во на̄ма крийа̄, са̄ четтха крийантарӯпалаккхан̣а̄ва адхиппета̄, тасмим̣ ка̄латтхе ча бха̄валаккхан̣е бха̄ваттхе ча лин̇гамха̄ саттамӣвибхатти хоти.
ка̄ле – пуббан̣хасамайе гато, са̄йанхасамайе а̄гато, ака̄ле вассати тасса, ка̄ле тасса на вассати, пхуссама̄самха̄ тӣсу ма̄сесу веса̄кхама̄со, ито сатасахассамхи, каппе уппаджджи чаккхума̄.
бха̄венабха̄валаккхан̣е ¶ – бхиккхусан̇гхесу бходжӣйама̄несу гато, бхуттесу а̄гато, госу дуйхама̄на̄су гато, дуддха̄су а̄гато, джа̄йама̄не кхо са̄рипутта бодхисатте айам̣ дасасахассилокадха̄ту сам̣кампи сампакампи сампаведхи.
па̄са̄н̣а̄ саккхара̄ чева, кат̣хала̄ кха̄н̣укан̣т̣ака̄;
саббе магга̄ вивадждженти, гаччханте локана̄йаке.
имасмим̣ сати идам̣ хоти ичча̄ди.
328. упа̄джха̄дхикиссаравачане.
двипадамидам̣. адхикаттхе, иссараттхе ча ваттама̄нехи упаадхииччетехи йоге адхикиссаравачане гамйама̄не лин̇гамха̄ саттамӣвибхатти хоти.
адхикавачане – упа кха̄рийам̣ дон̣о, кха̄рийа̄ дон̣о адхикоти аттхо. татха̄ упа никкхе каха̄пан̣ам̣, адхи девесу буддхо, саммутиупапаттивисуддхидевасан̇кха̄техи тивидхехипи девехи саббан̃н̃ӯ буддхова адхикоти аттхо.
иссаравачане – адхи брахмадатте пан̃ча̄ла̄, брахмадаттиссара̄ пан̃ча̄ла̄ти аттхо.
329. ман̣д̣итуссуккесу татийа̄ ча.
ман̣д̣итауссуккаиччетесваттхесу гамйама̄несу лин̇гамха̄ татийа̄вибхатти хоти, саттамӣ ча. ман̣д̣итасаддо панеттха пасаннаттхава̄чако, уссуккасаддо саӣхаттхо. н̃а̄н̣ена пасанно, н̃а̄н̣асмим̣ пасанно, н̃а̄н̣ена уссукко, н̃а̄н̣асмим̣ уссукко саппурисо.
ка̄ракам̣ ¶ чхаббидхам̣ сан̃н̃а̄-васа̄ чхаббӣсатӣвидхам̣;
пабхеда̄ саттадха̄ каммам̣, катта̄ пан̃чавидхо бхаве.
каран̣ам̣ дувидхам̣ хоти, сампада̄нам̣ тидха̄ матам̣;
апа̄да̄нам̣ пан̃чавидхам̣, а̄дха̄ро ту чатуббидхо.
вибхаттийо пана паччаттавачана̄дивасена ат̣т̣хавидха̄ бхаванти. йатха̄ха
‘‘паччаттамупайоган̃ча, каран̣ам̣ сампада̄нийам̣;
ниссаккам̣ са̄мивачанам̣, бхумма̄лапанамат̣т̣хама’’нти.
ити падарӯпасиддхийам̣ ка̄ракакан̣д̣о
татийо.
4. сама̄сакан̣д̣а
атха на̄мамева ан̃н̃аман̃н̃асамбандхӣнам̣ сама̄соти на̄манисситатта̄, сайан̃ча на̄микатта̄ на̄ма̄нантарам̣ сама̄со вуччате.
со ча сан̃н̃а̄васена чхаббидхо абйайӣбха̄во каммадха̄райо дигу таппурисо бахуббӣхи двандо ча̄ти.
абйайӣбха̄васама̄са
татра пат̣хамам̣ абйайӣбха̄васама̄со вуччате;
со ча ниччасама̄соти ассападавиггахо.
‘‘упанагарам̣’’итӣдха – упасаддато пат̣хамекавачанам̣ си, тасса упасаггапаратта̄ ‘‘сабба̄сама̄вусопасагганипа̄та̄дӣхи ча̄’’ти лопо, нагарасаддато чхат̣т̣хекавачанам̣ са, нагарасса самӣпанти ан̃н̃ападена виггахе –
‘‘на̄ма̄нам̣ сама̄со йуттаттхо’’ти сама̄савидха̄не саббаттха ваттате.
330. упасагганипа̄тапуббако абйайӣбха̄во.
упасаггапуббако, нипа̄тапуббако ча на̄мико йуттаттхо техева аттапуббакехи упасагганипа̄техи саха ниччам̣ самасӣйате, со ча сама̄со абйайӣбха̄васан̃н̃о хоти. идха абйайӣбха̄ва̄дисан̃н̃а̄видха̄йакасутта̄нева ва̄ сан̃н̃а̄видха̄намукхена сама̄савидха̄йака̄нӣти дат̣т̣хабба̄ни.
таттха абйайамити упасагганипа̄та̄нам̣ сан̃н̃а̄, лин̇гавачанабхедепи бйайарахитатта̄, абйайа̄нам̣ аттхам̣ вибха̄вайатӣти абйайӣбха̄во абйайаттхапуббан̇гаматта̄, анабйайам̣ абйайам̣ бхаватӣти ва̄ ¶ абйайӣбха̄во. пуббападаттхаппадха̄но хи абйайӣбха̄во, еттха ча ‘‘упасагганипа̄тапуббако’’ти вуттатта̄ упасагганипа̄та̄намева пуббанипа̄то.
331. на̄ма̄нам̣ сама̄со йуттаттхо.
тесам̣ на̄ма̄нам̣ пайуджджама̄нападаттха̄нам̣ йо йуттаттхо, со сама̄сасан̃н̃о хоти, тадан̃н̃ам̣ ва̄кйамити рул̣хам̣.
на̄ма̄ни сйа̄дивибхатйанта̄ни, самассатети сама̄со, сан̇кхипийатӣти аттхо.
вуттан̃хи
‘‘сама̄со падасан̇кхепо, падаппаччайасам̣хитам̣;
таддхитам̣ на̄ма хотевам̣, вин̃н̃еййам̣ тесамантара’’нти.
дувидхан̃часса самасанам̣ саддасамасанаматтхасамасанан̃ча, тадубхайампи луттасама̄се парипун̣н̣амева лаббхати. алуттасама̄се пана аттхасамасанамева вибхаттилопа̄бха̄вато, таттха̄пи ва̄ екападаттӯпагаманато дувидхампи лаббхатева. две хи сама̄сасса пайоджана̄ни екападаттамекавибхаттиттан̃ча̄ти.
йутто аттхо йуттатто, атха ва̄ йутто сан̇гато, самбандхо ва̄ аттхо йасса сойам̣ йуттаттхо, етена сан̇гататтхена йуттаттхавачанена бхиннаттха̄нам̣ екаттхӣбха̄во сама̄салаккхан̣анти вуттам̣ хоти. еттха ча ‘‘на̄ма̄на’’нти вачанена ‘‘девадатто пачатӣ’’тиа̄дӣсу а̄кхйа̄тена сама̄со на хотӣти дассети. самбандхаттхена пана йуттаттхаггахан̣ена ‘‘бхат̣о ран̃н̃о путто девадаттасса̄’’тиа̄дӣсу ан̃н̃аман̃н̃а̄напеккхесу, ‘‘девадаттасса кан̣ха̄ данта̄’’тиа̄дӣсу ча ан̃н̃аса̄пеккхесу ¶ айуттаттхата̄йа сама̄со на хотӣти дӣпети.
‘‘аттхаваса̄ вибхаттивипарин̣а̄мо’’ти випарин̣а̄мена ‘‘йуттаттха̄на’’нти ваттате.
332. тесам̣ вибхаттийо лопа̄ ча.
идха падантарена ва̄ таддхитаппаччайехи ва̄ а̄йа̄диппаччайехи ва̄ екаттхӣбхӯта̄ йуттаттха̄ на̄ма, тена ‘‘тесам̣ йуттаттха̄нам̣ сама̄са̄нам̣, таддхита̄йа̄диппаччайанта̄нан̃ча вибхаттийо лопанӣйа̄ хонтӣ’’ти аттхо. сама̄саггахан̣а̄дхика̄ре пана сати тесам̣гахан̣ена ва̄ таддхита̄йа̄диппаччайанта вибхаттилопо. чаггахан̣ам̣ ‘‘пабхан̇каро’’тиа̄дӣсу лопаниваттанаттхам̣.
випарин̣а̄мена ‘‘лутта̄су, вибхаттӣсӯ’’ти ваттате, йуттаттхаггахан̣ан̃ча.
лутта̄су вибхаттӣсу сарантасса асса йуттаттхабхӯтасса тивидхассапи лин̇гасса пакатибха̄во хоти. часаддена ким̣самудайа идаппаччайата̄дӣсу ниггахӣтантассапи. нимитта̄бха̄ве немиттака̄бха̄васса идха аниччхитатта̄ айаматидесо.
сакаттхавирахенидха сама̄сасса ча лин̇габха̄ва̄бха̄ва̄ вибхаттуппаттийамасампатта̄йам̣ на̄мабйападеса̄тидесама̄ха.
334. таддхитасама̄сакитака̄ на̄мам̣ва̄’таветуна̄дӣсу ча.
таддхитанта̄ ¶ , китанта̄, сама̄са̄ ча на̄мамива дат̣т̣хабба̄ таветуна тва̄на тва̄диппаччайанте ваджджетва̄. чаггахан̣ам̣ киччаппаччайаа̄ӣинӣиттхиппаччайанта̄диссапи на̄мабйападесаттхам̣. идха сама̄саггахан̣ам̣ аттхаватам̣ самуда̄йа̄нам̣ на̄мабйападесо сама̄сассева̄ти нийаматтханти апаре.
‘‘абйайӣбха̄во’’ти ваттате.
со абйайӣбха̄васама̄со напум̣сакалин̇гова дат̣т̣хабботи напум̣сакалин̇гаттам̣. еттха хи сатипи лин̇га̄тидесе ‘‘адхипан̃н̃а’’нтиа̄дӣсу ‘‘адхин̃а̄н̣ам̣’’нтиа̄ди рӯпаппасан̇го на хоти саддантаратта̄, ‘‘типан̃н̃а’’нтиа̄дӣсу вийа̄ти дат̣т̣хаббам̣, на ча̄йам̣ атидесо, сутте атидесалин̇гасса ивасаддасса адассанато. пуре вийа сйа̄дйуппатти.
‘‘квачӣ’’ти ваттате.
336. ам̣ вибхаттӣнамака̄ранта̄ абйайӣбха̄ва̄.
тасма̄ ака̄ранта̄ абйайӣбха̄ва̄ пара̄сам̣ вибхаттӣнам̣ квачи ам̣ хоти, сесам̣ неййам̣.
там̣ упанагарам̣, нагарасса самӣпам̣ тит̣т̣хатӣти аттхо. та̄ни упанагарам̣, а̄лапанепевам̣, там̣ упанагарам̣ пасса, та̄ни упанагарам̣.
на пан̃чамйа̄йамамбха̄во, квачӣти адхика̄рато;
татийа̄саттамӣчхат̣т̣хӣ-нанту хоти викаппато.
тена упанагарам̣ катам̣, упанагарена ва̄, техи упанагарам̣, упанагарехи ва̄, тасса упанагарам̣ дехи, тесам̣ упанагарам̣, упанагара̄ а̄найа, упанагарамха̄ упанагарасма̄, упанагарехи, упанагарам̣ сантакам̣, упанагарасса ва̄, тесам̣ упанагарам̣, упанагара̄нам̣ ва̄ ¶ , упанагарам̣ нидхехи, упанагарамхи упанагарасмим̣, упанагарам̣ упанагаресу ва̄. евам̣ упакумбхам̣.
абха̄ве – даратха̄нам̣ абха̄во ниддаратхам̣, ниммасакам̣.
паччха̄аттхе – ратхасса паччха̄ ануратхам̣, анува̄там̣.
йоггата̄йам̣ – йатха̄сарӯпам̣, анурӯпам̣, рӯпайогганти аттхо.
виччха̄йам̣ – атта̄наматта̄нам̣ пати паччаттам̣, аддхама̄сам̣ аддхама̄сам̣ ану анваддхама̄сам̣.
анупуббийам̣ – джет̣т̣ха̄нам̣ анупуббо ануджет̣т̣хам̣.
пат̣иломе – сотасса пат̣иломам̣ пат̣исотам̣, пат̣ипатхам̣, патива̄там̣, атта̄нам̣ адхикичча паватта̄ аджджхаттам̣.
парийа̄да̄бхивидхӣсу а̄па̄н̣акот̣ийа̄ а̄па̄н̣акот̣икам̣, ‘‘квачи сама̄сантагата̄намака̄ранто’’ти каппаччайо, а̄кума̄рехи йасо качча̄йанасса а̄кума̄рам̣.
самиддхийам̣ – бхиккха̄йа самиддхӣти аттхе сама̄сева напум̣сакалин̇гатте ча кате –
‘‘сама̄сасса, анто’’ти ча ваттате.
напум̣саке ваттама̄насса сама̄сасса анто саро рассо хоти. еттха ча абйайӣбха̄ваггахан̣ам̣ на̄нуваттетаббам̣, тена дигудвандабахуббӣхӣсупи напум̣саке ваттама̄насса сама̄сантассарасса рассаттам̣ сиддхам̣ хоти. ‘‘ам̣ вибхаттӣна’’мичча̄дина̄ ама̄десо, субхиккхам̣. ган̇га̄йа самӣпе ваттатӣти упаган̇гам̣, ман̣ика̄йа самӣпам̣ упаман̣икам̣.
иттхӣсу ¶ амикичча̄ти аттхе сама̄санапум̣сакарассатта̄дӣсу катесу –
‘‘абйайӣбха̄ва̄, вибхаттӣна’’нти ча ваттате.
ака̄рантато ан̃н̃асма̄ абйайӣбха̄васама̄са̄ пара̄сам̣ вибхаттӣнам̣ лопо ча хоти. адхитти, иттхӣсу адхикичча катха̄ паваттатӣти аттхо. адхиттхи пасса, адхиттхи катам̣ ичча̄ди, евам̣ адхикума̄ри, вадхуйа̄ самӣпам̣ упавадху, гуннам̣ самӣпам̣ упагу, ока̄расса рассаттам̣ ука̄ро. евам̣ упасаггапуббако.
нипа̄тапуббако йатха̄ – вуд̣д̣ха̄нам̣ пат̣ипа̄т̣и, йе йе вуд̣д̣ха̄ ва̄ йатха̄вуд̣д̣хам̣, падаттха̄натиккаме – йатха̄ккамам̣, йатха̄сатти, йатха̄балам̣ кароти, баламанатиккамитва̄ каротӣти аттхо. джӣвасса йаттако париччхедо йа̄ваджӣвам̣, йа̄вата̄йукам̣, каппаччайо. йаттакена аттхо йа̄вадаттхам̣, паббатасса парабха̄го тиропаббатам̣, тиропа̄ка̄рам̣, тирокут̣т̣ам̣, па̄са̄дасса анто антопа̄са̄дам̣, антонагарам̣, антовассам̣, нагарасса бахи бахинагарам̣, па̄са̄дасса упари упарипа̄са̄дам̣, упариман̃чам̣, ман̃часса хет̣т̣ха̄ хет̣т̣ха̄ман̃чам̣, хет̣т̣ха̄па̄са̄дам̣, бхаттасса пуре пуребхаттам̣, евам̣ паччха̄бхаттам̣.
са̄каллаттхе – саха маккхика̄йа самаккхикам̣ бхун̃джати, на кин̃чи париваджджетӣти аттхо. ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ сахасаддасса са̄десо. ган̇га̄йа орам̣ ораган̇гамичча̄ди.
абйайӣбха̄васама̄со нит̣т̣хито.
каммадха̄райасама̄са
атха ¶ каммадха̄райасама̄со вуччате.
со ча нававидхо висесанапуббападо висесануттарападо висесанобхайападо упама̄нуттарападо самбха̄вана̄пуббападо авадха̄ран̣апуббападо нанипа̄тапуббападо купуббападо па̄дипуббападо ча̄ти.
таттха висесанапуббападо та̄ва – ‘‘маханта пуриса’’итӣдха убхайаттха пат̣хамекавачанам̣ си, тулйа̄дхикаран̣абха̄ваппасиддхаттхам̣ часадда тасаддаппайого, маханто ча со пурисо ча̄ти виггахе –
ито парам̣ ‘‘вибха̄са̄ руккхатин̣а’’ичча̄дито ‘‘вибха̄са̄’’ти сама̄савидха̄не саббаттха ваттате.
339. двипаде тулйа̄дхикаран̣е каммадха̄райо.
две пада̄ни на̄мика̄ни тулйа̄дхикаран̣а̄ни ан̃н̃аман̃н̃ена саха вибха̄са̄ самасйанте, тасмим̣ двипаде тулйа̄дхикаран̣е сати со сама̄со каммадха̄райасан̃н̃о ча хоти.
две пада̄ни двипадам̣, тулйам̣ сама̄нам̣ адхикаран̣ам̣ аттхо йасса пададвайасса там̣ тулйа̄дхикаран̣ам̣, тасмим̣ двипаде тулйа̄дхикаран̣е. бхиннаппаваттинимитта̄нам̣ двиннам̣ пада̄нам̣ висесанависеситаббабха̄вена екасмим̣ аттхе паватти тулйа̄дхикаран̣ата̄. каммамива двайам̣ дха̄райатӣти каммадха̄райо. йатха̄ хи каммам̣ крийан̃ча пайоджанан̃ча двайам̣ дха̄райати, камме сати крийа̄йа, пайоджанасса ча самбхавато, татха̄ айам̣ сама̄со екасса аттхасса две на̄ма̄ни дха̄райати, тасмим̣ сама̄се сати екаттхаджотакасса на̄мадвайасса самбхавато.
пуре ¶ вийа сама̄сасан̃н̃а̄вибхаттилопапакатибха̄ва̄, сама̄сенева тулйа̄дхикаран̣абха̄васса вуттатта̄ ‘‘вуттаттха̄намаппайого’’ти часадда тасадда̄намаппайого.
340. махатам̣ маха̄ тулйа̄дхикаран̣е паде.
маханта саддасса маха̄ хоти тулйа̄дхикаран̣е уттарападе паре. махатанти бахувачанаггахан̣ена квачи махаа̄десо ча, еттха ча висесанасса пуббанипа̄то висесанабхӯтасса пуббападасса маха̄десавидха̄натова вин̃н̃а̄йати.
‘‘каммадха̄райо, дигӯ’’ти ча ваттате.
убхе каммадха̄райадигусама̄са̄ таппурисасан̃н̃а̄ хонти.
тасса пурисо таппурисо, таппурисасадисатта̄ айампи сама̄со анваттхасан̃н̃а̄йа таппурисоти вутто. йатха̄ хи таппурисасаддо гун̣амативатто, татха̄ айам̣ сама̄сопи. уттарападаттхаппадха̄но хи таппурисоти. тато на̄мабйападесо сйа̄дйуппатти. айам̣ пана таппурисо абхидхеййавачано, паралин̇го ча.
маха̄пурисо, маха̄пуриса̄ ичча̄ди пурисасаддасамам̣, евам̣ маха̄вӣро, маха̄муни, махантан̃ча там̣ балан̃ча̄ти маха̄балам̣, махаббхайам̣, махаа̄десо. санто ча со пурисо ча̄ти саппурисо, ‘‘сантасаддасса со бхе бо чанте’’ти еттха часаддена сантасаддасса сама̄се абхака̄репи са̄десо, татха̄ пуббапурисо, парапурисо, пат̣хамапурисо, маджджхимапурисо, уттамапурисо, дантапурисо, парамапурисо, вӣрапурисо, сетахаттхӣ, кан̣хасаппо, нӣлуппалам̣, лохитачанданам̣.
квачи ¶ вибха̄са̄дхика̄рато на бхавати, йатха̄ – пун̣н̣о манта̄нипутто, читто гахапати, сакко девара̄джа̄ти.
пума̄ ча со кокило ча̄ти аттхе сама̄се кате –
‘‘лопа’’нти ваттате.
342. пумасса лин̇га̄дӣсу сама̄сесу.
пумаиччетасса анто ака̄ро лопама̄паджджате лин̇га̄дӣсу парападесу сама̄сесу, ‘‘ам̣мо ниггахӣтам̣ джхалапехӣ’’ти мака̄расса ниггахӣтам̣. пун̇кокило. евам̣ пунна̄го.
кхаттийа̄ ча са̄ кан̃н̃а̄ ча̄ти виггайха сама̄се кате –
‘‘тулйа̄дхикаран̣е, паде, иттхийам̣ бха̄ситапумиттхӣ пума̄ва че’’ти ча ваттате.
каммадха̄райасан̃н̃е ча сама̄се иттхийам̣ ваттама̄не тулйа̄дхикаран̣е уттарападе паре пуббабхӯто иттхива̄чако саддо пуббе бха̄ситапума̄ че, со пума̄ ива дат̣т̣хабботи пуббападе иттхиппаччайасса ниватти хоти.
кхаттийакан̃н̃а̄, кхаттийакан̃н̃а̄йо ичча̄ди. евам̣ ратталата̄, дутийабхиккха̄, бра̄хман̣ӣ ча са̄ да̄рика̄ ча̄ти бра̄хман̣ада̄рика̄, на̄гама̄н̣авика̄.
пуббападассева̄йам̣ пумбха̄ва̄тидесо, тена ‘‘кхаттийакума̄рӣ кума̄расаман̣ӣ тарун̣абра̄хман̣ӣ’’тиа̄дӣсу уттарападесу иттхиппаччайасса на ниватти хоти.
иттхийамиччева ¶ ким̣? кума̄рӣратанам̣, саман̣ӣпадумам̣.
бха̄ситапума̄ти ким̣? ган̇га̄надӣ, тан̣ха̄надӣ, патхавӣдха̄ту. ‘‘нанда̄поккхаран̣ӣ, нанда̄девӣ’’тиа̄дӣсу пана сан̃н̃а̄саддатта̄ на хоти.
татха̄ пураттхимо ча со ка̄йо ча̄ти пураттхимака̄йо, еттха ча ка̄йекадесо ка̄йасаддо. евам̣ паччхимака̄йо, хет̣т̣химака̄йо, упаримака̄йо, саббака̄йо, пура̄н̣авиха̄ро, нава̄ва̄со, катараника̄йо, катаманика̄йо, хетуппаччайо, абахулам̣ бахулам̣ катанти бахулӣкатам̣, джӣвитаппадха̄нам̣ навакам̣ джӣвитанавакам̣ ичча̄ди.
висесануттарападе джинавачана̄нупародхато тхера̄чарийапан̣д̣ита̄ди висесанам̣ паран̃ча бхавати. йатха̄ – са̄рипутто ча со тхеро ча̄ти са̄рипуттаттхеро. евам̣ маха̄моггалла̄наттхеро, маха̄кассапаттхеро, буддхагхоса̄чарийо, дхаммапа̄ла̄чарийо, а̄чарийагуттилоти ва̄, махосадхо ча со пан̣д̣ито ча̄ти махосадхапан̣д̣ито. евам̣ видхурапан̣д̣ито, ваттхувисесо.
висесанобхайападо йатха̄ – сӣтан̃ча там̣ ун̣хан̃ча̄ти сӣтун̣хам̣, синиддхо ча со ун̣хо ча̄ти синиддхун̣хо, ма̄со. кхан̃джо ча со кхуджджо ча̄ти кхан̃джакхуджджо. евам̣ андхабадхиро, ката̄катам̣, чхидда̄вачхиддам̣, учча̄вачам̣, чхиннабхиннам̣, ситтасаммат̣т̣хам̣, гатапачча̄гатам̣.
упама̄нуттарападе абхидха̄на̄нуродхато упама̄набхӯтам̣ висесанам̣ парам̣ бхавати. йатха̄ – сӣхо вийа сӣхо, муни ча со сӣхо ча̄ти мунисӣхо. евам̣ мунивасабхо, мунипун̇гаво, буддхана̄го, буддха̄диччо, рам̣си вийа рам̣си, саддхаммо ча ¶ со рам̣си ча̄ти саддхаммарам̣си. евам̣ винайаса̄гаро, пун̣д̣арӣкамива пун̣д̣арӣко, саман̣о ча со пун̣д̣арӣко ча̄ти саман̣апун̣д̣арӣко, саман̣ападумо. чандо вийа чандо, мукхан̃ча там̣ чандо ча̄ти мукхачандо. евам̣ мукхападумам̣ ичча̄ди.
самбха̄вана̄пуббападо йатха̄ – дхаммо ити буддхи дхаммабуддхи. евам̣ дхаммасан̃н̃а̄, дхаммасан̇кха̄то, дхаммасаммато, па̄н̣асан̃н̃ита̄, асубхасан̃н̃а̄, аниччасан̃н̃а̄, анаттасан̃н̃а̄, дха̄тусан̃н̃а̄, дхӣтусан̃н̃а̄, аттасан̃н̃а̄, аттхисан̃н̃а̄, аттадит̣т̣хи ичча̄ди.
авадха̄ран̣апуббападо йатха̄ – гун̣о ева дханам̣ гун̣адханам̣. евам̣ саддха̄дханам̣, сӣладханам̣, пан̃н̃а̄дханам̣, чаккху ева индрийам̣ чаккхундрийам̣. евам̣ чаккха̄йатанам̣, чаккхудха̄ту, чаккхудва̄рам̣, рӯпа̄рамман̣амичча̄ди.
нанипа̄тапуббападо йатха̄ – на бра̄хман̣оти аттхе каммадха̄райасама̄се, вибхаттилопа̄димхи ча кате –
‘‘убхе таппуриса̄’’ти таппурисасан̃н̃а̄.
насса нипа̄тападасса таппурисе уттарападе паре саббассева аттам̣ хоти. таппурисекадесатта̄ таппурисо, абра̄хман̣о.
на ниседхо сато йутто,
деса̄динийамам̣ вина̄;
асато ча̄пхало тасма̄,
катхамабра̄хман̣оти че?
ниседхаттха̄нува̄дена, пат̣иседхавидхи квачи;
парасса миччха̄н̃а̄н̣атта̄-кхйа̄пана̄йопападжджате.
дувидхо чассаттхо пасаджджаппат̣иседхапарийуда̄савасена.
таттха ¶ йо ‘‘асӯрийапасса̄ ра̄джада̄ра̄’’тиа̄дӣсу вийа уттарападаттхасса саббатха̄ абха̄вам̣ дӣпети, со пасаджджаппат̣иседхава̄чӣ на̄ма. йо пана ‘‘абра̄хман̣а аманусса̄’’тиа̄дӣсу вийа уттарападаттхам̣ парийуда̄ситва̄ там̣садисе ваттхумхи ка̄рийам̣ пат̣ипа̄дайати, со парийуда̄сава̄чӣ на̄ма.
вуттан̃ча
‘‘пасаджджаппат̣иседхасса, лаккхан̣ам̣ ваттхунаттхита̄;
ваттхуто ан̃н̃атра вутти, парийуда̄салаккхан̣а’’нти.
нанвевам̣ сантепи ‘‘абра̄хман̣о’’тиа̄дӣсу катхамуттарападаттхаппадха̄ната̄ сийа̄ти?
вуччате – бра̄хман̣а̄дисадда̄нам̣ бра̄хман̣а̄диаттхассева там̣садиса̄диаттхасса̄пи ва̄чакатта̄, бра̄хман̣а̄дисадда̄ хи кевала̄бра̄хман̣а̄диаттхесвева па̄кат̣а̄, бхӯсаддо вийасатта̄йам̣, йада̄ те пана ан̃н̃ена садиса̄дива̄чакена наити нипа̄тена йуджджанти, тада̄ там̣садисатадан̃н̃атаббируддхатадабха̄весупи ваттанти, бхӯсаддо вийа анвабхийа̄дийоге анубхаванаабхибхавана̄дӣсу, тасма̄ уттарападаттхаджотакойеветтха наити нипа̄тоти на досо, тена абра̄хман̣оти бра̄хман̣асадисоти вуттам̣ хоти. евам̣ амануссо, ассаман̣о.
ан̃н̃аттхе – на бйа̄ката̄ абйа̄ката̄, асам̣килит̣т̣ха̄, апарийа̄панна̄.
вируддхаттхе – на кусала̄ акусала̄, кусалапат̣ипаккха̄ти аттхо. евам̣ алобхо, амитто.
пасаджджаппат̣иседхе – на катва̄ акатва̄, ака̄туна пун̃н̃ам̣ акаронто.
‘‘насса, таппурисе’’ти ча ваттате.
345. саре ¶ ана.
наиччетасса падасса таппурисе уттарападе ана хоти саре паре.
на ассо анассо, на арийо анарийо. евам̣ аниссаро, анит̣т̣хо, анупава̄до, на а̄да̄йа ана̄да̄йа, анолокетва̄ ичча̄ди.
купуббападо йатха̄ – куччхитаманнанти ниччасама̄сатта̄ ан̃н̃ападена виггахо, каммадха̄райасама̄се кате –
‘‘таппурисе, саре’’ти ча ваттате.
куиччетасса нипа̄тасса таппурисе уттарападе када хоти саре паре. каданнам̣. евам̣ кадасанам̣.
сарети ким̣? куда̄ра̄, купутта̄, куда̄са̄, кудит̣т̣хи.
‘‘кусса̄’’ти ваттате.
куиччетасса аппаттхе ваттама̄насса ка̄ хоти таппурисе уттарападе паре. бахувачанучча̄ран̣ато куччхитаттхе ча квачи таппурисе. аппакам̣ лаван̣ам̣ ка̄лаван̣ам̣. евам̣ ка̄пуппхам̣, куччхито пурисо ка̄пурисо, купурисо ва̄.
па̄дипуббападо ча ниччасама̄сова, падха̄нам̣ вачанам̣ па̄вачанам̣, бхусам̣ ваддхам̣ паваддхам̣, сарӣрам̣, самам̣, самма̄ ва̄ а̄дха̄нам̣ сама̄дха̄нам̣, вивидха̄ мати вимати, вивидхо каппо викаппо, висит̣т̣хо ва̄ каппо ¶ викаппо, адхико дево атидево. евам̣ адхидево, адхисӣлам̣, сундаро гандхо сугандхо, куччхито гандхо дуггандхо, собханам̣ катам̣ сукатам̣, асобханам̣ катам̣ дуккат̣ам̣ ичча̄ди.
йе идха авихиталаккхан̣а̄ на̄манипа̄топасагга̄, тесам̣ ‘‘на̄ма̄нам̣ сама̄со’’ти йогавибха̄гена сама̄со дат̣т̣хаббо. йатха̄ – апунагеййа̄ га̄тха̄, ачандамуллокика̄ни мукха̄ни, ассаддхабходжӣ, алаван̣абходжӣтиа̄дӣсу айуттаттхатта̄ на̄н̃н̃ена сама̄со.
татха̄ дит̣т̣хо пуббанти дит̣т̣хапуббо татха̄гатам̣. евам̣ сутапуббо дхаммам̣, гатапуббо маггам̣, каммани дит̣т̣ха̄ пуббанти дит̣т̣хапубба̄ дева̄ тена. евам̣ сутапубба̄ дхамма̄, гатапубба̄ диса̄, паха̄ро, пара̄бхаво, виха̄ро, а̄ха̄ро, упаха̄ро ичча̄ди.
каммадха̄райасама̄со.
дигусама̄са
атха дигусама̄со вуччате.
тайо лока̄ сама̄хат̣а̄ читтена сампин̣д̣ита̄, тин̣н̣ам̣ лока̄нам̣ сама̄ха̄роти ва̄ аттхе –
‘‘на̄ма̄нам̣ сама̄со йуттаттхо’’ти ваттама̄не ‘‘двипаде’’тиа̄дина̄ каммадха̄райасама̄со, тато сама̄сасан̃н̃а̄йам̣, вибхаттилопе, пакатибха̄ве ча кате –
‘‘каммадха̄райо’’ти ваттате.
348. сан̇кхйа̄пуббо ¶ дигу.
сан̇кхйа̄пуббо каммадха̄райасама̄со дигусан̃н̃о хоти.
две га̄во дигу, дигусадисатта̄ айампи сама̄со дигӯти вутто. атха ва̄ сан̇кхйа̄пуббаттанапум̣сакекаттасан̇кха̄техи двӣхи лаккхан̣ехи гато авагатоти дигӯти вуччати, двӣхи ва̄ лаккхан̣ехи гаччхати паваттатӣти дигу. еттха ча ‘‘сан̇кхйа̄пуббо’’ти вуттатта̄ сан̇кхйа̄саддассева пуббанипа̄то, ‘‘убхе таппуриса̄’’ти таппурисасан̃н̃а̄.
‘‘напум̣сакалин̇го’’ти ваттате.
дигусса сама̄сасса екаттам̣ хоти, напум̣сакалин̇гаттан̃ча.
сама̄ха̄радигуссетам̣ гахан̣ам̣, таттха саббаттхекавачанамева хоти, ан̃н̃атра пана бахувачанампи, на̄мабйападесасйа̄дйуппатти ама̄деса̄ди.
тилокам̣, хе тилока, тилокам̣, тилокена, тилокасса, тилока̄ тилокасма̄ тилокамха̄, тилокасса, тилоке тилокамхи тилокасмим̣.
евам̣ тайо дан̣д̣а̄ тидан̣д̣ам̣, тӣн̣и мала̄ни сама̄хат̣а̄ни, тин̣н̣ам̣ мала̄нам̣ сама̄ха̄роти ва̄ тималам̣, тилаккхан̣ам̣, чатуссаччам̣, чатассо диса̄ чатуддисам̣, ‘‘саро рассо напум̣саке’’ти рассаттам̣, пан̃часиккха̄падам̣, сал̣а̄йатанам̣, сатта̄хам̣, ат̣т̣хасӣлам̣, навалокуттарам̣, дасасӣлам̣, сатайоджанам̣.
татха̄ – две раттийо двираттам̣, тиссо раттийо тираттам̣, две ан̇гулийо дван̇гулам̣, сатта года̄варийо, та̄сам̣ сама̄ха̄роти ва̄ саттагода̄варам̣.
еттха ча ратти ан̇гули года̄варӣнамантасса –
350. квачи сама̄сантагата̄намака̄ранто.
ра̄джа̄диган̣ассетам̣ гахан̣ам̣, тена сама̄сантагата̄нам̣ ра̄джа̄дӣнам̣ на̄ма̄нам̣ анто квачи ака̄ро хотӣти аттхо. ка̄раггахан̣ена бахуббӣха̄димхи сама̄санте квачи каппаччайо хоти, сурабхи су ду пӯтӣхи гандхантассика̄ро ча.
атха ва̄ а ча ко ча ака̄, рака̄ро падасандхикаро, тена квачи сама̄сантагата̄наманто хутва̄ а ка иччете паччайа̄ хонтӣти аттхо. тена пан̃ча га̄во сама̄хат̣а̄ти аттхе сама̄са̄дим̣ катва̄ сама̄санте аппаччайе, ‘‘о саре ча̄’’ти ава̄десе ча кате ‘‘пан̃чагава’’нтиа̄ди ча сиджджхати. ‘‘двиратта’’нтиа̄дӣсу пана аппаччайе кате пуббасарасса ‘‘саралопо’’тиа̄дина̄ лопо.
асама̄ха̄радигу йатха̄ – еко ча со пуггало ча̄ти екапуггало. евам̣ екадхаммо, екапутто, тайо бхава̄ тибхава̄, чатассо диса̄ чатуддиса̄, дасасахассачаккава̄л̣а̄ни ичча̄ди.
дигусама̄со.
таппурисасама̄са
атха таппурисасама̄со вуччате.
со пана дутийа̄дӣсу чхасу вибхаттӣсу бха̄вато чхаббидхо. таттха дутийа̄таппурисо гатаниссита̄тӣта̄тиккантаппатта̄панна̄дӣхи бхавати.
саран̣ам̣ гатоти виггахе –
‘‘таппурисо’’ти ваттате.
351. ама̄дайо ¶ парападебхи.
ама̄дивибхатйанта̄ни йуттаттха̄ни пуббапада̄ни на̄мехи парападебхи саха вибха̄са̄ самасйанте, со сама̄со таппурисасан̃н̃о хоти. айан̃ча таппурисо абхидхеййавачаналин̇го.
гата̄дисадда̄ китантатта̄ тилин̇га̄, вибхаттилопа̄ди саббам̣ пуббасамам̣. со саран̣агато, те саран̣агата̄. са̄ саран̣агата̄, та̄ саран̣агата̄йо. там̣ кулам̣ саран̣агатам̣, та̄ни кула̄ни саран̣агата̄ни ичча̄ди.
евам̣ аран̃н̃агато, бхӯмигато, дхаммам̣ ниссито дхамманиссито, аттханиссито, бхавам̣ атӣто бхава̄тӣто, ка̄ла̄тӣто, пама̄н̣ам̣ атиккантам̣ пама̄н̣а̄тиккантам̣. лока̄тиккантам̣, сукхам̣ патто сукхаппатто, дуккхаппатто, сотам̣ а̄панно сота̄панно, ниродхасама̄панно, ратхам̣ а̄рул̣хо ратха̄рул̣хо, саббараттим̣ собхано саббараттисобхано, мухуттасукхам̣.
упападасама̄се пана вуттийева тасса ниччатта̄. йатха̄ – каммам̣ каротӣти каммака̄ро, кумбхака̄ро, аттхам̣ ка̄метӣти аттхака̄мо, дхаммака̄мо, дхаммам̣ дха̄ретӣти дхаммадхаро, винайадхаро, саччам̣ вадитум̣ сӣламасса̄ти саччава̄дӣ ичча̄ди.
тавантума̄нанта̄дикитантехи ва̄кйамева ваваттхитавибха̄са̄дхика̄рато. йатха̄ – оданам̣ бхуттава̄, дхаммам̣ сун̣ама̄но, дхаммам̣ сун̣анто, кат̣ам̣ кара̄но, анабхидха̄нато ва̄, абхидха̄налаккхан̣а̄ хи таддхитасама̄сакитака̄ти.
дутийа̄таппурисо.
татийа̄ ¶ китака пубба садиса самӯнаттха калаха нипун̣а миссасакхила̄дӣхи.
буддхена бха̄сито буддхабха̄сито, дхаммо. евам̣ джинадесито, саттха̄ра̄ ван̣н̣ито саттхуван̣н̣ито, вин̃н̃ӯхи гарахито вин̃н̃угарахито, вин̃н̃уппасаттхо, иссаракатам̣, сайам̣катам̣, сукехи а̄хат̣ам̣ сука̄хатам̣, ран̃н̃а̄ хато ра̄джахато, рогапӣл̣ито, аггидад̣д̣хо, саппадат̣т̣хо, саллена виддхо саллавиддхо, иччха̄йа апакато иччха̄пакато, сӣлена сампанно сӣласампанно. евам̣ сукхасахагатам̣, н̃а̄н̣асампайуттам̣, миттасам̣сагго, пийавиппайого, джа̄титтхаддхо, гун̣ахӣно, гун̣авуд̣д̣хо, чатуваггакаран̣ӣйам̣, чатувагга̄дикаттаббам̣, ка̄кехи пеййа̄ ка̄капеййа̄, надӣ.
квачи вуттийева, урена гаччхатӣти ураго, па̄дена пиватӣти па̄дапо. квачи ва̄кйамева, парасуна̄ чхиннава̄, ка̄кехи па̄табба̄, дассанена паха̄табба̄.
пубба̄дийоге – ма̄сена пуббо ма̄сапуббо. евам̣ ма̄тусадисо, питусамо, екӯнавӣсати, сӣлавикало, асикалахо, ва̄ча̄нипун̣о, йа̄вака̄ликасам̣миссам̣, ва̄ча̄сакхило, саттха̄ра̄ садисо саттхукаппо, пун̃н̃ена аттхико пун̃н̃аттхико, гун̣а̄дхико, гул̣ена сам̣сат̣т̣хо одано гул̣одано, кхӣродано, ассена йутто ратхо ассаратхо, маггачиттам̣, джамбуйа̄ пан̃н̃а̄то лаккхито дӣпо джамбудӣпо, екена адхика̄ даса ека̄даса, джа̄тийа̄ андхо джаччандхо, пакатийа̄ медха̄вӣ пакатимедха̄вӣ ичча̄ди.
татийа̄таппурисо.
чатуттхӣ ¶ тадаттхааттхахитадеййа̄дӣхи.
тадаттхе – катхинасса дуссам̣ катхинадуссам̣, катхиначӣвараттха̄йа̄ти аттхо. евам̣ чӣварадуссам̣, чӣварамӯлйам̣, йа̄гуйа̄ аттха̄йа тан̣д̣ула̄ йа̄гутан̣д̣ула̄, бхаттатан̣д̣ула̄, сан̇гхассаттха̄йа бхаттам̣ сан̇гхабхаттам̣, а̄гантука̄наматтха̄йа бхаттам̣ а̄гантукабхаттам̣. евам̣ гамикабхаттам̣, па̄са̄да̄йа даббам̣ па̄са̄дадаббам̣.
аттхе бхиккхусан̇гхассаттха̄йа виха̄ро бхиккхусан̇гхаттхо виха̄ро, бхиккхусан̇гхаттха̄ йа̄гу, бхиккхусан̇гхаттхам̣ чӣварам̣. йассаттха̄йа йадаттхо, йадаттха̄, йадаттхам̣. евам̣ тадаттхо, тадаттха̄. тадаттхам̣. етадаттхо ва̄йа̄мо, етадаттха̄ катха̄, етадаттхам̣ сота̄вадха̄нам̣. киматтхам̣, аттаттхам̣, параттхам̣, винайо сам̣вараттха̄йа, сукхам̣ сама̄дхаттха̄йа, ниббида̄ вира̄гаттха̄йа, вира̄го вимуттаттха̄йа. татха̄ локасса хито локахито, буддхасса деййам̣ буддхадеййам̣, пуппхам̣. сан̇гхадеййам̣, чӣварам̣. идха на бхавати, сан̇гхасса да̄таббам̣, сан̇гхасса да̄тум̣ ичча̄ди.
чатуттхӣтаппурисо.
пан̃чамӣ апагамана бхайа вирати мочанаттха̄дӣхи.
метхунасма̄ апето метхуна̄пето. евам̣ пала̄па̄пагато, нагараниггато, пин̣д̣апа̄тапат̣икканто. га̄мато никкхантам̣ га̄маниккхантам̣, руккхагга̄ патито руккхаггапатито, са̄саначуто, а̄паттивут̣т̣ха̄нам̣, дхаран̣италуггато, саббабхавехи ниссат̣о саббабхаваниссат̣о.
бхайаттха̄дийоге йатха̄ – ра̄джато бхайам̣ ра̄джабхайам̣, чорехи бхайам̣ чорабхайам̣, амануссехи бхайам̣ амануссабхайам̣, аггито бхайам̣ аггибхайам̣. па̄пато бхӣто па̄пабхӣто ¶ , па̄пабхӣруко, акаттаббато вирати акаттаббавирати. евам̣ ка̄йадуччаритавирати, вачӣдуччаритавирати, бандхана̄ мутто бандханамутто, ванамутто, бандханамоккхо, каммато самут̣т̣хитам̣ каммасамут̣т̣хитам̣, уккат̣т̣хуккат̣т̣хам̣, омакомакам̣.
квачи вуттийева, каммато джа̄там̣ каммаджам̣. евам̣ читтаджам̣, утуджам̣, а̄ха̄раджам̣. идха на бхавати, па̄са̄да̄ патито.
пан̃чамӣтаппурисо.
чхат̣т̣хӣ ран̃н̃о путто ра̄джапутто. евам̣ ра̄джапурисо, а̄чарийапӯджако, буддхаса̄вако, буддхарӯпам̣, джинавачанам̣, самуддагхосо, дхан̃н̃а̄нам̣ ра̄си дхан̃н̃ара̄си, пуппхагандхо, пхаларасо, ка̄йасса лахута̄ ка̄йалахута̄, маран̣ассати, руккхамӯлам̣, айасса патто айопатто, евам̣ суван̣н̣акат̣а̄хам̣, па̄нӣйатха̄лакам̣, саппикумбхо.
‘‘дева̄нам̣ ра̄джа̄’’ти аттхе сама̄са̄димхи кате ‘‘квачи сама̄сантагата̄намака̄ранто’’ти ака̄ро, тато ‘‘сйа̄ ча̄’’ти а̄ттам̣ на бхавати. девара̄джо, девара̄джа̄, девара̄джам̣, девара̄дже ичча̄ди пурисасаддасамам̣. атта̄бха̄ве со девара̄джа̄, те девара̄джа̄но ичча̄ди ра̄джасаддасамам̣. татха̄ дева̄нам̣ сакха̄ девасакхо, девасакха̄, со девасакха̄, те девасакха̄но ичча̄ди.
пумасса лин̇гам̣ пуллин̇гам̣. евам̣ пумбха̄во, пуманталопа̄ди.
хаттхипадам̣, иттхирӯпам̣, бхиккхунисан̇гхо, джамбуса̄кха̄, еттха ча ‘‘квача̄димаджджхуттара̄на’’нтиа̄дина̄ маджджхе ӣка̄рӯка̄ра̄нам̣ рассаттам̣.
вибха̄са̄дхика̄рато ¶ квачи ва̄кйамева, сахаса̄ каммасса катта̄ро, бхинна̄нам̣ сандха̄та̄, каппасса татийо бха̄го, йа̄ ча паккхасса ат̣т̣хамӣ, манусса̄нам̣ кхаттийо сӯратамо.
йуттаттхо иччева? ‘‘бхат̣о ран̃н̃о пурисо девадаттасса̄’’ти еттха ‘‘бхат̣асамбандхе чхат̣т̣хӣ’’ти ан̃н̃аман̃н̃а̄напеккхата̄йа айуттаттхабха̄вато сама̄со на бхавати, ‘‘косаласса ран̃н̃о путто’’тиа̄дӣсу пана са̄пеккхата̄йа асаматтхатта̄ на бхавати, самбандхӣсадда̄нам̣ пана ниччам̣ са̄пеккхаттепи гамакатта̄ сама̄со, йатха̄ – девадаттасса гурукулам̣, бхагавато са̄вакасан̇гхотиа̄ди.
чхат̣т̣хӣтаппурисо.
саттамӣ рӯпе сан̃н̃а̄ рӯпасан̃н̃а̄, евам̣ рӯпасан̃четана̄, сам̣са̄радуккхам̣, чаккхумхи саннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣, дхамме рато дхаммарато, дхамма̄бхирати, дхаммаручи, дхаммага̄раво, дхаммесу нирутти дхамманирутти, да̄на̄дхимутти, бхавантаракатам̣, дассане асса̄до дассанасса̄до, аран̃н̃е ва̄со аран̃н̃ава̄со, вика̄ле бходжанам̣ вика̄лабходжанам̣, ка̄ле вассам̣ ка̄лавассам̣, ване пуппхам̣ ванапуппхам̣. евам̣ ванамахисо, га̄масӯкаро, самуддамаччхо, а̄ва̄т̣акаччхапо, а̄ва̄т̣аман̣д̣ӯко, кӯпаман̣д̣ӯко, титтхана̄ва̄, иттхӣсу дхутто иттхидхутто чха̄йа̄йа суккхо чха̄йа̄суккхо, ан̇га̄рапаккам̣, ча̄ракабаддхо.
идха вуттийева, йатха̄ – ване чаратӣти ваначаро, куччхимхи сайатӣти куччхисайо, тхале тит̣т̣хатӣти тхалат̣т̣хо. евам̣ джалат̣т̣хо, паббатат̣т̣хо, маггат̣т̣хо, пан̇ке джа̄там̣ пан̇каджам̣, сире рухатӣти сирорухам̣ ичча̄ди.
идха ¶ на бхавати, бходжане маттан̃н̃ута̄, индрийесу гуттадва̄рата̄, а̄сане нисинно, а̄сане нисӣдитаббам̣.
саттамӣтаппурисо.
‘‘таданупародхена̄’’ти вуттатта̄ йатха̄бхидха̄нам̣ таппурисе квачи аччанта̄дӣсу ама̄дивибхатйантам̣ пуббападам̣ парам̣ самбхавати.
йатха̄ – антам̣ атиккантам̣ аччантам̣, аччанта̄ни, велам̣ атикканто ативело, рассаттам̣. евам̣ ма̄лам̣ атӣто атима̄ло, паттаджӣвико, а̄паннаджӣвико, аккхам̣ патигатам̣ нисситанти паччаккхам̣ дассанам̣, паччаккхо аттабха̄во, паччаккха̄ буддхи, аттхам̣ анугатам̣ анваттхам̣, кокила̄йа авакут̣т̣хам̣ авакокилам̣ ванам̣, париччаттанти аттхо. авамайӯрам̣, аджджхайана̄йа паригила̄но парийаджджхайано, каммасса алам̣ саматтхоти алам̣каммо, вачана̄йа аланти алам̣вачано, ва̄нато никкхантам̣ нибба̄нам̣, килесехи никкханто никкилесо, ниран̇ган̣о, косамбийа̄ никкханто никкосамбӣ, ванато ниййа̄то ниббано, а̄чарийато паро па̄чарийо. евам̣ паййако, парахиййо, ган̇га̄йа упари упариган̇гам̣. евам̣ хет̣т̣ха̄надӣ, антосама̄патти, хам̣са̄нам̣ ра̄джа̄ ра̄джахам̣со, хам̣сара̄джа̄ ва̄, ма̄сасса аддхам̣ аддхама̄сам̣, ма̄саддхам̣ ва̄, а̄малакасса аддхам̣ аддха̄малакам̣, а̄малакаддхам̣ ва̄, каха̄пан̣асса ад̣д̣хам̣ ад̣д̣хакаха̄пан̣ам̣, ад̣д̣хама̄сакам̣, раттийа̄ ад̣д̣хам̣ ад̣д̣хараттам̣, раттийа̄ пуббам̣ пуббараттам̣, раттийа̄ паччха̄ паччха̄раттам̣. еттха ча ‘‘квачи сама̄сантагата̄намака̄ранто’’ти раттисаддантасса аттам̣, ахасса пуббам̣ пуббанхам̣. евам̣ са̄йанхам̣, ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ ахасса анха̄десо.
ама̄дипаратаппурисо.
квачи ¶ таппурисе ‘‘пабхан̇кара̄’’дӣсу вибхаттилопо на бхавати.
йатха̄ – пабхам̣ каротӣти аттхе ‘‘ама̄дайо парападебхӣ’’ти сама̄со, ‘‘на̄ма̄нам̣ сама̄со йуттаттхо’’ти сама̄сасан̃н̃а̄, тато ‘‘тесам̣ вибхаттийо лопа̄ ча̄’’ти вибхаттилопе сампатте таттхева чаггахан̣ена пуббападе вибхаттилопа̄бха̄во. сесам̣ самам̣. пабхан̇каро, аматам̣ дада̄тӣти аматандадо, ран̣ам̣ джаха̄тӣти ран̣ан̃джахо, джутим̣ дха̄ретӣти джутиндхаро, татха̄ сахаса̄катам̣, парассападам̣. аттанопадам̣, бхайато упат̣т̣ха̄нам̣ бхайатӯпат̣т̣ха̄нам̣, паратогхосо, гавам̣патиттхеро, манасика̄ро, пуббенива̄со, пуббенива̄са̄нуссати, маджджхекалйа̄н̣ам̣, антева̄сӣ, антева̄сико, джанесуто, урасиломо, кан̣т̣хека̄л̣о, сарасиджамичча̄ди.
алопатаппурисо.
таппурисасама̄со нит̣т̣хито.
бахуббӣхисама̄са
атха бахуббӣхисама̄со вуччате.
со ча нававидхо двипадо тулйа̄дхикаран̣о, двипадо бхинна̄дхикаран̣о, типадо нанипа̄тапуббападо, сахапуббападо упама̄напуббападо сан̇кхйобхайападо дисантара̄л̣аттхо бйатиха̄ралаккхан̣о ча̄ти.
таттха двипадо тулйа̄дхикаран̣о бахуббӣхи камма̄дӣсу чхасу вибхатйаттхесу бхавати.
таттха ¶ дутийаттхе та̄ва – ‘‘а̄гата̄ саман̣а̄ имам̣ сан̇гха̄ра̄ма’’нти виггахе –
352. ан̃н̃ападаттхесу бахуббӣхи.
самасйама̄нападато ан̃н̃есам̣ пат̣хамадутийа̄дивибхатйанта̄нам̣ пада̄наматтхесу йуттаттха̄ни на̄ма̄ни вибха̄са̄ самасйанте, со сама̄со бахуббӣхисан̃н̃о ча хоти.
бахаво вӣхайо йасса со бахуббӣхи, бахуббӣхисадисатта̄ айамписама̄со анваттхасан̃н̃а̄васена бахуббӣхӣти вутто, ан̃н̃ападаттхаппадха̄но хи бахуббӣхи.
дувидхо ча̄йам̣ бахуббӣхи таггун̣асам̣вин̃н̃а̄н̣а̄таггун̣асам̣вин̃н̃а̄н̣авасена, тесу йаттха висесанабхӯто аттхо ан̃н̃ападаттхаггахан̣ена гайхати, со таггун̣асам̣вин̃н̃а̄н̣о, йатха̄ – ламбакан̣н̣ама̄найа̄ти.
йаттха пана на гайхати, со атаггун̣асам̣вин̃н̃а̄н̣о, йатха̄ – бахудханама̄найа̄ти.
идха бахуббӣхисадде вийа висесанасса пуббанипа̄то, сесам̣ пуббасамам̣.
а̄гатасаман̣о сан̇гха̄ра̄мо. еттха ча а̄гатасаддо, саман̣асаддо ча аттано аттхе ат̣т̣хатва̄ дутийа̄вибхатйаттхабхӯте сан̇гха̄ра̄масан̇кха̄те ан̃н̃ападаттхе ваттанти, тадаттхаджотанаттхамева таданантарам̣ ‘‘сан̇гха̄ра̄мо’’ти падантарам̣ пайуджджати, тато сама̄сенева камматтхасса абхихитатта̄ пуна дутийа̄ на хоти. идам̣саддасса ча аппайого, евам̣ саббаттха. бахуббӣхи ча̄йам̣ абхидхеййалин̇гавачано.
татха̄ а̄гатасаман̣а̄ са̄ваттхи, а̄гатасаман̣ам̣ джетаванам̣, пат̣ипанна̄ аддхика̄ йам̣ патхам̣ сойам̣ пат̣ипаннаддхико патхо ¶ , абхирул̣ха̄ ва̄н̣иджа̄ йам̣ на̄вам̣ са̄ абхирул̣хава̄н̣иджа̄ на̄ва̄. евам̣ камматтхе бахуббӣхи.
татийаттхе бахуббӣхи йатха̄ – джита̄ни индрийа̄ни йена саман̣ена сойам̣ джитиндрийо саман̣о. евам̣ дит̣т̣хадхаммо, паттадхаммо, катакиччо, джита̄ ма̄ра̄ анена̄ти джитама̄ро бхагава̄, пат̣ивиддхасаббадхаммо.
чатуттхийаттхе бахуббӣхи йатха̄ – динно сун̇ко йасса ран̃н̃о сойам̣ диннасун̇ко ра̄джа̄, упанӣтам̣ бходжанам̣ асса саман̣асса̄ти упанӣтабходжано саман̣о, упахат̣о бали асса̄ти упахат̣абали йаккхо.
пан̃чамийаттхе бахуббӣхи йатха̄ – ниггата̄ джана̄ асма̄ га̄ма̄ сойам̣ ниггатаджано га̄мо, ниггато айо асма̄ти нирайо, ниггата̄ килеса̄ етасма̄ти никкилесо, апетам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ асма̄ти апетавин̃н̃а̄н̣о матака̄йо, апагатам̣ бхайабхеравам̣ асма̄ти апагатабхайабхераво араха̄.
чхат̣т̣хийаттхе бахуббӣхи йатха̄ – чхинна̄ хаттха̄ йасса пурисасса сойам̣ чхиннахаттхо пурисо. евам̣ парипун̣н̣асан̇каппо, кхӣн̣а̄саво, вӣто ра̄го асса̄ти вӣтара̄го, две пада̄ни асса̄ти двипадо, двихаттхо пат̣о, тевиджджо, чатуппадо, пан̃ча чаккхӯни асса̄ти пан̃чачаккху бхагава̄, чхал̣абхин̃н̃о, рассаттам̣, наван̇гам̣ саттхуса̄санам̣, дасабало, анантан̃а̄н̣о, тӣн̣и даса парима̄н̣аметесанти тидаса̄ дева̄, сама̄сантасса аттам̣, идха парима̄н̣асаддасса саннидха̄нато ¶ дасасаддо сан̇кхйа̄не ваттате, айам̣ паччайо етесанти идаппаччайа̄, ко пабхаво асса̄ти ким̣пабхаво айам̣ ка̄йо, вигатам̣ маламасса̄ти вимало, сундаро гандхо асса̄ти сугандхам̣ чанданам̣. евам̣ сусӣло, сумукхо, куччхито гандхо асса̄ти дуггандхам̣ кун̣апам̣, дут̣т̣ху мано асса̄ти думмано. евам̣ дуссӣло, думмукхо, тапо ева дханам̣ асса̄ти таподхано, кхантисан̇кха̄там̣ балам̣ асса̄ти кхантибало, индоти на̄мам̣ етасса̄ти индана̄мо.
чхандаджа̄та̄дӣсу висесанависеситабба̄нам̣ йатхиччхитатта̄ убхайам̣ пуббам̣ нипатати, йатха̄ – чхандо джа̄то асса̄ти чхандаджа̄то, джа̄то чхандо асса̄типи джа̄тачхандо. евам̣ сан̃джа̄тапӣтисоманассо, пӣтисоманассасан̃джа̄то, ма̄саджа̄то, джа̄тама̄со, чхиннахаттхо, хаттхаччхинно.
‘‘дӣгха̄ джан̇гха̄йасса̄’’ти виггайха сама̄са̄димхи кате –
‘‘тулйа̄дхикаран̣е, паде’’ти ча ваттате.
353. иттхийам̣ бха̄ситапумиттхӣ пума̄ва че.
иттхийам̣ ваттама̄не тулйа̄дхикаран̣е паде паре пуббе бха̄ситапума̄ иттхива̄чако саддо аттхи че, со пума̄ ива дат̣т̣хабботи пуббападе иттхиппаччайа̄бха̄во, бахуббӣхивисайойам̣, упари ‘‘каммадха̄райасан̃н̃е ча̄’’ти ваккхама̄натта̄.
354. квача̄димаджджхуттара̄нам̣ дӣгхарасса̄паччайесу ча.
квачи таддхитасама̄сана̄мопасагга̄дӣсу падесу а̄димаджджхуттарабхӯта̄нам̣ сара̄нам̣ джинавачана̄нупародхена дӣгхарасса̄ хонти паччайесу, апаччайесу паресу, апарабхӯтесу ча.
таттха ¶
дӣгхаттам̣ па̄кат̣а̄нӯпа- гха̄та̄до мадхува̄дису;
рассаттам̣ аджджаве иттхи- рӯпа̄до ча ка, та̄дисӯти.
бахуббӣхисама̄се сати пуллин̇ге уттарападантасса рассаттам̣. дӣгхаджан̇гхо пурисо, татха̄ пахӯта̄ дживха̄ асса̄ти пахӯтадживхо бхагава̄. махатӣ пан̃н̃а̄ асса̄ти маха̄пан̃н̃о. ‘‘махатам̣ маха̄ тулйа̄дхикаран̣е паде’’ти маха̄десо.
иттхийамити ким̣? кхама̄дхано. бха̄ситапума̄ти ким̣? саддха̄дхуро, саддха̄пакатико, пан̃н̃а̄пакатико, пан̃н̃а̄висуддхико, еттха ча ‘‘квачи сама̄сантагата̄намака̄ранто’’ти каппаччайо. тулйа̄дхикаран̣е иччева? саман̣ибхаттико, кума̄рибхаттико, кума̄рибхатти.
пуббападассева̄йам̣ пумбха̄ва̄тидесо, тена идха на бхавати. бахуда̄сико пурисо. бахукума̄рикам̣ кулам̣.
‘‘га̄н̣т̣хиво дхану асса̄’’ти виггайха сама̄са̄димхи кате –
типадамидам̣. квачисама̄сантагата̄ дханусадда̄ а̄паччайо хоти, часаддена дхамма̄дито ча, ‘‘вамодуданта̄на’’нти вака̄ро, га̄н̣т̣хивадханва̄. евам̣ паччаккхадхамма̄.
квачӣти ким̣? сахассатха̄мадхану, паччаккхадхаммо, видитадхаммо.
на̄на̄думапатитапуппхава̄ситаса̄ну иччатра – на̄наппака̄ра̄ дума̄ на̄на̄дума̄, на̄на̄думехи патита̄ни на̄на̄думапатита̄ни, на̄на̄думапатита̄ни ча та̄ни пуппха̄ни ча̄ти на̄на̄думапатитапуппха̄ни, техи ва̄сита̄ на̄на̄думапатитапуппхава̄сита̄, на̄на̄думапатитапуппхава̄сита̄ са̄нӯ йасса паббатасса сойам̣ на̄на̄думапатитапуппхава̄ситаса̄ну ¶ паббато. айам̣ пана каммадха̄райатаппурисагаббхо тулйа̄дхикаран̣абахуббӣхи.
татха̄ бйа̄ламбо амбудхаро бйа̄ламбамбудхаро, тасса биндӯни бйа̄ламбамбудхарабиндӯни, техи чумбито бйа̄ламбамбудхарабиндучумбито, та̄дисо кӯт̣о йасса сойам̣ бйа̄ламбамбудхарабиндучумбитакӯт̣о ичча̄ди.
саттамийаттхе бахуббӣхи йатха̄ – сампанна̄ни сасса̄ни йасмим̣ джанападе сойам̣ сампаннасассо джанападо, сулабхо пин̣д̣о имасминти сулабхапин̣д̣о десо. а̄кин̣н̣а̄ манусса̄ йассам̣ ра̄джадха̄нийам̣ са̄ а̄кин̣н̣аманусса̄ ра̄джадха̄нӣ, бахаво та̄паса̄ етасминти бахута̄пасо ассамо, упачитам̣ мам̣салохитам̣ асминти упачитамам̣салохитам̣ сарӣрам̣, бахаво са̄мино асминти бахусса̄микам̣ нагарам̣.
‘‘бахӯ надийо асми’’нти аттхе сама̄са̄димхи кате –
сама̄сантаггахан̣ам̣, каппаччайо ча ваттате.
сама̄сантагата̄ надимха̄ каппаччайо хоти, часаддена туанта̄ ча. ниччаттхам̣ вачанам̣. надӣти четтха иттхива̄чака̄нам̣ ӣка̄рӯка̄ра̄нам̣ парасаман̃н̃а̄, тато ‘‘квача̄димаджджхуттара̄на’’нтиа̄дина̄ надисан̃н̃асса каппаччайе рассаттам̣, бахунадико джанападо. евам̣ бахуджамбукам̣ ванам̣. бахуна̄рикоти чхат̣т̣хӣбахуббӣхина̄ сиддхам̣. бахаво катта̄ро асмим̣, асса̄ти ва̄ бахукаттуко десо. евам̣ бахубхаттуко.
бхинна̄дхикаран̣о йатха̄ – екараттим̣ ва̄со асса̄ти екараттива̄со, сама̄нена джанена саддхим̣ ва̄со асса̄ти сама̄нава̄со ¶ пурисо. убхато бйан̃джанамасса аттхӣти убхабхобйан̃джанако, чхаттам̣ па̄н̣имхи асса̄ти чхаттапа̄н̣и пурисо. евам̣ дан̣д̣апа̄н̣и, саттхапа̄н̣и, ваджирапа̄н̣и, кхаггахаттхо, саттхахаттхо, да̄не аджджха̄сайо асса̄ти да̄наджджха̄сайо, да̄на̄дхимуттико, буддхабхаттико, саддхаммага̄раво ичча̄ди.
типадо йатха̄ – параккамена̄дхигата̄ сампада̄ йехи те бхаванти параккама̄дхигатасампада̄ маха̄пуриса̄. евам̣ дхамма̄дхигатабхога̄, он̣ӣто паттато па̄н̣и йена сойам̣ он̣ӣтапаттапа̄н̣и, сӣхасса пуббаддхам̣ вийа ка̄йо асса̄ти сӣхапуббаддхака̄йо, матта̄ бахаво ма̄тан̇га̄ асминти маттабахума̄тан̇гам̣ ванам̣ ичча̄ди.
нанипа̄тапуббападо йатха̄ – наттхи етасса самоти асамо бхагава̄. идха ‘‘аттам̣ насса таппурисе’’ти сутте ‘‘аттам̣ насса̄’’ти йогавибха̄гена насса аттам̣. евам̣ аппат̣ипуггало, апуттако, ахетуко, ‘‘квачи сама̄санта’’ичча̄дина̄ каппаччайо, наттхи сам̣ва̄со етесанти асам̣ва̄са̄, на виджджате вут̣т̣хи еттха̄ти авут̣т̣хико джанападо, абхиккхуко виха̄ро, наттхи етасса уттароти ануттаро, ‘‘саре ана’’ти ана, таппурисаггахан̣амупалаккхан̣ам̣, атхава̄ ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ насса ана. евам̣ наттхи анто асса̄ти анантам̣, на виджджанти а̄сава̄ етесанти ана̄сава̄ ичча̄ди.
пат̣хама̄йаттхе сахапуббападо йатха̄ – саха хетуна̄ йо ваттатети сахетуко, сахету ва̄, ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ ¶ сахасаддасса са̄десо, ‘‘квачи сама̄санта’’ичча̄дина̄ каппаччайо ча, саха пӣтийа̄ име ваттантӣти саппӣтика̄. евам̣ саха паччайехи ваттантӣти саппаччайа̄, сакилесо, саупа̄да̄но, сапарива̄ро, саха мӯлена уддхато самӯлуддхато руккхо.
упама̄напуббападо пат̣хама̄йаттхе та̄ва – упама̄нопамеййабха̄ваппасиддхаттхам̣ ивасаддаппайого, ка̄йабйа̄ма̄нам̣ самаппама̄н̣ата̄йа нигродхо ива париман̣д̣ало йо ра̄джакума̄ро сойам̣нигродхапариман̣д̣ало ра̄джакума̄ро. ‘‘вуттаттха̄намаппайого’’ти ивасаддасса аппайого, сан̇кхо вийа пан̣д̣аро айанти сан̇кхапан̣д̣аро, ка̄ко вийа сӯро айанти ка̄касӯро, чаккху ива бхӯто айам̣ параматтхадассанатоти чаккхубхӯто бхагава̄. евам̣ аттхабхӯто. дхаммабхӯто, брахмабхӯто, андхо вийа бхӯто айанти андхабхӯто ба̄ло. мун̃джапаббаджамива бхӯта̄ айанти мун̃джапаббаджабхӯта̄ кудит̣т̣хи. танта̄кулакамива джа̄та̄ айанти танта̄кулакаджа̄та̄.
чхат̣т̣хийаттхе – суван̣н̣аван̣н̣о вийа ван̣н̣о йасса сойам̣ суван̣н̣аван̣н̣о бхагава̄. уттарападалопо, на̄гасса вийа асса гатӣти на̄гагати. евам̣ сӣхагати, на̄гавиккамо, сӣхавиккамо, сӣхахану, ен̣исса вийа асса джан̇гха̄ти ен̣иджан̇гхо, сӣхасса пуббаддхам̣ вийа асса ка̄йоти сӣхапуббаддхака̄йо, брахмуно вийа ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато саро асса̄ти брахмассаро.
ва̄саддаттхе ¶ сан̇кхйобхайападо йатха̄ – две ва̄ тайо ва̄ патта̄ дваттипатта̄, ‘‘двекат̣т̣ха̄нама̄ка̄ро ва̄’’ти двисаддантасса а̄ттам̣, рассаттам̣, двӣхам̣ ва̄ тӣхам̣ ва̄ двӣхатӣхам̣, чха ва̄ пан̃ча ва̄ ва̄ча̄ чхаппан̃чава̄ча̄. евам̣ саттат̣т̣хама̄са̄, екайоджанадвийоджана̄ни.
дисантара̄л̣аттхо йатха̄ – пуббасса̄ ча даккхин̣асса̄ ча диса̄йа йадантара̄л̣ам̣ са̄йам̣ пуббадаккхин̣а̄ видиса̄. еттха тулйа̄дхикаран̣ападапаратта̄бха̄ва̄ на пумбха̄ва̄тидесо, ‘‘квача̄димаджджхуттара̄на’’нтиа̄дина̄ дисантара̄л̣аттхе пуббападасса рассаттам̣. евам̣ пуббуттара̄, апарадаккхин̣а̄, паччхимуттара̄. йада̄ пана даккхин̣а̄ ча са̄ пубба̄ ча̄ти каммадха̄райасама̄со хоти, тада̄ пумбха̄ва̄тидесо уттарападаттхаппадха̄натта̄, саббана̄микавидха̄нампи ниччам̣ бхаватийева, йатха̄ – даккхин̣апуббасса̄, даккхин̣апуббассамити.
бйатиха̄ралаккхан̣о йатха̄ – кесесу ча кесесу ча гахетва̄ идам̣ йуддхам̣ паваттатӣти кеса̄кеси, дан̣д̣ехи ча дан̣д̣ехи ча пахаритва̄ идам̣ йуддхам̣ паваттатӣти дан̣д̣а̄дан̣д̣и, ‘‘квача̄димаджджхуттара̄на’’нтиа̄дина̄ маджджхедӣгхо, ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ антассика̄ро.
пат̣хама̄вибхатйаттхабахуббӣхи.
бахуббӣхисама̄со нит̣т̣хито.
двандасама̄са
атха двандасама̄со вуччате.
со ча дувидхо итарӣтарайога сама̄ха̄раттхабхедена.
таттха ¶ итарӣтарайоге та̄ва – ‘‘са̄рипуттамоггалла̄на’’итӣдха убхайаттха̄пи пат̣хамекавачанам̣, самуччайаджотанаттхам̣ часаддаппайого ча.
‘‘са̄рипутто ча моггалла̄но ча̄’’ти виггахе –
357. на̄ма̄нам̣ самуччайо двандо.
на̄на̄на̄ма̄намева екавибхаттика̄нам̣ йуттаттха̄нам̣ йо самуччайо, со вибха̄са̄ сама̄со бхавати, двандасан̃н̃о ча.
еттха ча самуччайо на̄ма сампин̣д̣анам̣, со пана аттхавасена кеваласамуччайо анва̄чайо итарӣтарайого сама̄ха̄ро ча̄ти чатуббидхо.
таттха кеваласамуччайе, анва̄чайе ча сама̄со на бхавати, крийа̄са̄пеккхата̄йа на̄ма̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ айуттаттхабха̄вато, йатха̄ – чӣварам̣ пин̣д̣апа̄тан̃ча паччайам̣ сайана̄санам̣ ада̄си, да̄нан̃ча дехи, сӣлан̃ча раккха̄хи. итарӣтарайоге, сама̄ха̄ре ча сама̄со бхавати, таттха на̄ма̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ йуттаттхабха̄вато.
две две пада̄ни дванда̄, двандат̣т̣ха̄ ва̄ дванда̄, двандасадисатта̄ айам̣ сама̄сопи анваттхасан̃н̃а̄йа двандоти вуччати, убхайападаттхаппадха̄но хи двандо.
нану ча убхайападаттхаппадха̄натте сати дванде катхамекаттхӣбха̄во сийа̄ти? вуччате – садиса̄диаттхепи саддаппаваттисамбхавенадвиннам̣ пада̄нам̣ екаккхан̣ейева аттхадвайадӣпакатта̄ на виродхо, тан̃ча двандависайамева, тесаматтхадвайадӣпакатта̄. йатха̄ хи бхӯсаддо анубхаваабхибхава̄дике аттхе анвабхиа̄диупасаггасахитова дӣпети, на кевало, евам̣ ‘‘гавассака’’нтиа̄дӣсу ¶ гава̄дӣнам̣ асса̄дисаддантарасахита̄намева аттхадвайадӣпанам̣, на кевала̄нанти тан̃ча двандависайамева, на саббаттха̄ти дат̣т̣хаббам̣. атха ва̄ двиннампи йатха̄вуттасамуччайадӣпакатта̄ аттхи двандепекаттхита̄ти на кочи виродхо, тато сама̄сасан̃н̃а̄вибхаттилопа̄ди вуттанайамева, сама̄сенева чаттхасса вуттатта̄ ‘‘вуттаттха̄намаппайого’’ти часаддасса аппайого.
идха дванде аччитатарам̣ пуббам̣ нипатати, парассева лин̇ган̃ча. итарӣтарайогасса авайаваппадха̄натта̄ саббаттха бахувачанамева.
са̄рипуттамоггалла̄на̄, са̄рипуттамоггалла̄не, са̄рипуттамоггалла̄нехи ичча̄ди, саман̣о ча бра̄хман̣о ча саман̣абра̄хман̣а̄. евам̣ бра̄хман̣агахапатика̄, кхаттийабра̄хман̣а̄, деваманусса̄, чандимасӯрийа̄, ма̄та̄ ча пита̄ ча ма̄та̄питаро, ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ дванде ма̄туа̄дипуббападука̄расса а̄ка̄ро. евам̣ пита̄путта̄.
‘‘джа̄йа̄ ча пати ча̄ти джа̄йа̄пати’’итӣдха –
‘‘квачӣ’’ти ваттате.
358. джа̄йа̄йа тудам̣ джа̄ни патимхи.
джа̄йа̄саддасса тудам̣ джа̄нииччете а̄деса̄ хонти патисадде паре квачи. тудам̣пати, джа̄нипати, джайампатика̄. еттха ниггахӣта̄гамо, ‘‘квача̄’’дина̄ рассаттан̃ча.
квачи аппасарам̣ пуббам̣ нипатати, йатха̄ – чандо ча сӯрийо ча чандасӯрийа̄, нигама̄ ча джанапада̄ ча нигамаджанапада̄, сура̄ ча асура̄ ¶ ча гарул̣а̄ ча мануджа̄ ча бхуджага̄ ча гандхабба̄ ча сура̄сурагарул̣амануджабхуджагагандхабба̄.
квачи иван̣н̣уван̣н̣анта̄нам̣ пуббанипа̄то, йатха̄ – агги ча дхӯмо ча аггидхӯма̄. евам̣ гатибуддхибхуджапат̣хахаракарасайа̄, дха̄таво ча лин̇га̄ни ча дха̄тулин̇га̄ни.
квачи сара̄диака̄ранта̄нам̣ пуббанипа̄то, йатха̄ – аттхо ча дхаммо ча аттхадхамма̄. евам̣ аттхасадда̄, саддаттха̄ ва̄.
сама̄ха̄ре пана – ‘‘чаккху ча сотан̃ча̄’’ти аттхе ‘‘на̄ма̄нам̣ самуччайо двандо’’ти двандасама̄сам̣ катва̄ вибхаттилопа̄димхи кате –
‘‘напум̣сакалин̇гам̣, екаттан̃ча̄’’ти ваттате.
359. татха̄ дванде па̄н̣и тӯрийа йогга сенан̇га кхуддаджантука вивидха вируддха висабха̄гаттха̄дӣнан̃ча.
йатха̄ дигусама̄се, татха̄ сама̄ха̄радвандасама̄сепи па̄н̣и тӯрийа йогга сенан̇гаттха̄нам̣, кхуддаджантукавивидха вируддхависабха̄гаттхаиччевама̄дӣнан̃ча екаттам̣ хоти, напум̣сакалин̇гаттан̃ча.
па̄н̣ино ча тӯрийа̄ни ча йогга̄ни ча сена̄ ча̄ти па̄н̣итӯрийа йоггасена̄, та̄саман̇га̄ни па̄н̣итӯрийайоггасенан̇га̄ни, двандато паратта̄ ан̇гасаддо паччекамабхисамбаджджхате. кхудда̄ ча те джантука̄ чети кхуддаджантука̄, вивидхена̄ка̄рена вируддха̄ вивидхавируддха̄, ниччавиродхино. сама̄но бха̄го йесам̣ те сабха̄га̄, ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ сама̄насса саа̄десо, вивидха̄ ча те лаккхан̣ато сабха̄га̄ ча киччатоти висабха̄га̄. па̄н̣итӯрийайоггасенан̇га̄ни ча кхуддаджантука̄ ча вивидхавируддха̄ ча висабха̄га̄ ча̄ти двандо, идха бахутта̄ пуббанипа̄тасса анийамо, те аттха̄ йесам̣ ¶ те па̄н̣итӯрийайоггасенан̇гакхуддаджантукавивидхавируддхависабха̄гаттха̄, те а̄дайо йесам̣ те тада̄дайо.
а̄диггахан̣ена ан̃н̃он̃н̃алин̇гависесита сан̇кхйа̄парима̄н̣аттха пачаначан̣д̣а̄латтха дисаттха̄дӣнан̃ча дванде екаттам̣, напум̣сакалин̇гаттан̃ча, ити па̄н̣йан̇гаттхабха̄вато чаккхусотасадда̄нам̣ имина̄ екаттам̣, напум̣сакалин̇гаттан̃ча катва̄ сама̄сатта̄ на̄мабйападесе кате сйа̄дйуппатти ама̄деса̄ди.
чаккхусотам̣, хе чаккхусота, чаккхусотам̣, чаккхусотена. евам̣ саббаттхекавачанамева. мукхан̃ча на̄сика̄ ча мукхана̄сикам̣, ‘‘саро рассо напум̣саке’’ти антасса рассаттам̣, хану ча гӣва̄ ча ханугӣвам̣. евам̣ кан̣н̣ана̄сам̣, па̄н̣ипа̄дам̣, чхавимам̣салохитам̣. хаттхапа̄да̄ мам̣салохита̄нӣтиа̄дӣнам̣ пана итарӣтарайогена сиддхам̣. евам̣ па̄н̣йан̇гаттхе.
тӯрийан̇гаттхе гӣтан̃ча ва̄дитан̃ча гӣтава̄дитам̣, самман̃ча та̄л̣ан̃ча саммата̄л̣ам̣, самманти кам̣сата̄л̣ам̣. та̄л̣анти хаттхата̄л̣ам̣. сан̇кхе ча пан̣аво ча д̣ин̣д̣имо ча, сан̇кха̄ ча пан̣ава̄ ча д̣ам̣н̣д̣има̄ ча̄ти ва̄ сан̇кхапан̣авад̣ин̣д̣имам̣, пан̣ава̄дайо двепи бхеривисесо.
йогган̇гаттхе йатха̄ – пха̄ло ча па̄чанан̃ча пха̄лапа̄чанам̣, йуган̃ча нан̇галан̃ча йуганан̇галам̣.
сенан̇гаттхе хаттхино ча асса̄ ча хаттхиассам̣, ратха̄ ча паттика̄ ча ратхапаттикам̣, аси ча чамман̃ча асичаммам̣, чамманти сарава̄ран̣апхалакам̣. дхану ча кала̄по ча дханукала̄пам̣, кала̄поти тӯн̣ӣрам̣.
кхуддаджантукаттхе д̣ам̣са̄ ча макаса̄ ча д̣ам̣самакасам̣. евам̣ кунтхакипилликам̣, кӣт̣апат̣ан̇гам̣, кӣт̣асарӣсапам̣. таттха кунтха̄ сукхумакипиллика̄, кӣт̣а̄ капа̄лапит̣т̣хикапа̄н̣а̄.
вивидхавируддхаттхе ¶ ахи ча накуло ча, ахӣ ча накула̄ ча̄ти ва̄ ахинакулам̣. евам̣ бил̣а̄рамӯсикам̣, антасса рассаттам̣, ка̄колӯкам̣, саппаман̣д̣ӯкам̣, гарул̣асаппам̣.
висабха̄гаттхе сӣлан̃ча пан̃н̃а̄н̣ан̃ча сӣлапан̃н̃а̄н̣ам̣, саматхо ча випассана̄ ча саматхавипассанам̣. евам̣ на̄марӯпам̣, хироттаппам̣. сатисампаджан̃н̃ам̣, лобхамохам̣, досамохам̣, ахирика̄ноттаппам̣, тхинамиддхам̣, уддхаччакуккуччамичча̄ди. ‘‘ам̣мо ниггахӣтам̣ джхалапехӣ’’ти еттха ‘‘ам̣мо’’ти ниддесадассанато каттхачи напум̣сакалин̇гаттам̣ на хотӣти дат̣т̣хаббам̣, тена а̄дхипаччапарива̄ро чхандапа̄рисуддхи пат̣исандхиппаваттийантиа̄ди сиджджхати.
ан̃н̃он̃н̃алин̇гависесита̄нам̣ дванде да̄сӣ ча да̄со ча да̄сида̄сам̣, ‘‘квача̄дӣ’’тиа̄дина̄ маджджхе рассаттам̣. евам̣ иттхипумам̣, паттачӣварам̣, са̄кха̄пала̄самичча̄ди.
сан̇кхйа̄парима̄н̣аттха̄нам̣ дванде екакан̃ча дукан̃ча екакадукам̣, сан̇кхйа̄дванде аппасан̇кхйа̄ пуббам̣ нипатати. евам̣ дукатикам̣, тикачатуккам̣, чатуккапан̃чакам̣, дӣгхо ча маджджхимо ча дӣгхамаджджхимам̣.
пачаначан̣д̣а̄латтха̄нам̣ дванде ораббхика̄ ча сӯкарика̄ ча ораббхикасӯкарикам̣. евам̣ са̄кун̣икама̄гавикам̣, сапа̄ко ча чан̣д̣а̄ло ча сапа̄качан̣д̣а̄лам̣, пуккусачхавад̣а̄хакам̣, венаратхака̄рам̣. таттха вена̄ таччхака̄, ратхака̄ра̄ чаммака̄ра̄.
дисаттха̄нам̣ дванде пубба̄ ча апара̄ ча̄ти аттхе двандасама̄сам̣, вибхаттилопан̃ча катва̄ идха̄диггахан̣ена екатте, напум̣сакалин̇гатте ча кате ‘‘саро рассо напум̣саке’’ти рассаттам̣, пубба̄парам̣ ¶ , хе пубба̄пара, пубба̄парам̣, пубба̄парена, пубба̄парасса ичча̄ди. евам̣ пураттхимапаччхимам̣, даккхин̣уттарам̣, адхаруттарам̣.
‘‘напум̣сакалин̇гам̣, екаттам̣, дванде’’ти ча ваттате.
360. вибха̄са̄ руккха тин̣а пасу дхана дхан̃н̃а джанапада̄дӣнан̃ча.
руккха тин̣а пасу дхана дхан̃н̃а джанапада̄дӣнамекаттам̣, напум̣сакалин̇гаттан̃ча вибха̄са̄ хоти дванде сама̄се. екатта̄бха̄ве бахувачанам̣, парассева лин̇ган̃ча.
таттха руккха̄нам̣ дванде ассаттха̄ ча капиттха̄ ча̄ти аттхе сама̄ха̄ре двандасама̄са̄димхи кате имина̄ викаппенекаттам̣, напум̣сакалин̇гаттан̃ча. ассаттхакапиттхам̣, ассаттхакапиттха̄ ва̄. евам̣ амбапанасам̣, амбапанаса̄ ва̄, кхадирапала̄сам̣, кхадирапала̄са̄ ва̄, дхавассакан̣н̣акам̣, дхавассакан̣н̣ака̄ ва̄.
тин̣а̄нам̣ дванде усӣра̄ни ча бӣран̣а̄ни ча усӣрабӣран̣ам̣, усӣрабӣран̣а̄ни ва̄. евам̣ мун̃джапаббаджам̣, мун̃джапаббаджа̄ ва̄, ка̄сакусам̣, ка̄сакуса̄ ва̄.
пасӯнам̣ дванде аджа̄ ча ел̣ака̄ ча аджел̣акам̣, аджел̣ака̄ ва̄, хаттхӣ ча га̄во ча асса̄ ча вал̣ава̄ ча хаттхигавассавал̣авам̣, хаттхигавассавал̣ава̄ ва̄, ‘‘квача̄’’тиа̄дина̄ рассаттам̣, ‘‘осаре ча̄’’ти ава̄десо ча, гомахим̣сам̣, гомахим̣са̄ ва̄, ен̣еййавара̄хам̣, ен̣еййавара̄ха̄ ва̄, сӣхабйаггхатараччхам̣, сӣхабйаггхатараччха̄ ва̄.
дхана̄нам̣ дванде хиран̃н̃ан̃ча суван̣н̣ан̃ча хиран̃н̃асуван̣н̣ам̣, хиран̃н̃асуван̣н̣а̄ни ва̄. евам̣ джа̄тарӯпараджатам̣, джа̄тарӯпараджата̄ни ва̄, ман̣имуттасан̇кхавел̣урийам̣, ман̣имуттасан̇кхавел̣урийа̄ ва̄.
дхан̃н̃а̄нам̣ ¶ дванде са̄лӣ ча йава̄ ча са̄лийавам̣, са̄лийава̄ ва̄. евам̣ тиламуггама̄сам̣, тиламуггама̄са̄ ва̄.
джанапада̄нам̣ дванде ка̄сӣ ча косала̄ ча ка̄сикосалам̣, ка̄сикосала̄ ва̄, ваджджӣ ча малла̄ ча ваджджималлам̣, ваджджималла̄ ва̄, ан̇га̄ ча магадха̄ ча ан̇гамагадхам̣, ан̇гамагадха̄ ва̄.
а̄диггахан̣ена ан̃н̃он̃н̃аппат̣ипаккхадхамма̄нам̣, сакун̣аттха̄нан̃ча дванде вибха̄са̄ екаттам̣ хоти, напум̣сакалин̇гаттан̃ча. кусалан̃ча акусалан̃ча кусала̄кусалам̣, кусала̄кусала̄ ва̄, евам̣ са̄ваджджа̄наваджджам̣, са̄ваджджа̄наваджджа̄ ва̄, хӣнаппан̣ӣтам̣, хӣнаппан̣ӣта̄ ва̄, кан̣хасуккам̣, кан̣хасукка̄ ва̄, сукхадуккхам̣, сукхадуккха̄ни ва̄, пат̣игха̄нунайам̣, пат̣игха̄нунайа̄ ва̄, чха̄йа̄тапам̣, чха̄йа̄тапа̄ ва̄, а̄локандхака̄рам̣, а̄локандхака̄ра̄ ва̄, ратти ча дива̄ ча раттиндивам̣, раттиндива̄ ва̄, ахан̃ча ратти ча ахораттам̣, ахоратта̄ ва̄, ‘‘квачи сама̄санта’’ичча̄дина̄ а̄ка̄рика̄ра̄наматтам̣.
сакун̣а̄нам̣ дванде хам̣са̄ ча бака̄ ча хам̣сабакам̣, хам̣сабака̄ ва̄. евам̣ ка̄ран̣д̣авачаккава̄кам̣, ка̄ран̣д̣авачаккава̄ка̄ ва̄, майӯракон̃чам̣, майӯракон̃ча̄ ва̄, сукаса̄ликам̣, сукаса̄лика̄ ва̄.
сама̄ха̄радвандо.
йебхуййена четтха –
аччитаппасарам̣ пуббам̣, иван̣н̣уван̣н̣акам̣ квачи;
дванде сара̄дйака̄рантам̣, бахӯсванийамо бхаве.
двандасама̄со нит̣т̣хито.
пуббуттарубхайан̃н̃аттха-ппадха̄натта̄ ¶ чатуббидхо;
сама̄сойам̣ дигу камма-дха̄райехи ча чхаббидхо.
дувидхо абйайӣбха̄во, навадха̄ каммадха̄райо;
дигу дудха̄ таппурисо, ат̣т̣хадха̄ навадха̄ бхаве;
бахуббӣхи двидха̄ двандо, сама̄со чатурат̣т̣хадха̄ти.
ити падарӯпасиддхийам̣ сама̄сакан̣д̣о
чатуттхо.
5. таддхитакан̣д̣а
апаччатаддхита
атха ¶ на̄мато ева вибхатйанта̄ апачча̄диаттхависесе таддхитуппаттӣти на̄мато парам̣ таддхитавидха̄нама̄рабхӣйате.
таттха тасма̄ тивидхалин̇гато парам̣ хутва̄ хита̄ сахита̄ти таддхита̄, н̣а̄дипаччайа̄наметам̣ адхивачанам̣, тесам̣ ва̄ на̄мика̄нам̣ хита̄ упака̄ра̄ таддхита̄ти анваттхабхӯтапарасаман̃н̃а̄васена̄пи н̣а̄диппаччайа̄ва таддхита̄ на̄ма.
‘‘васит̣т̣хасса апачча’’нти виггахе –
‘‘лин̇ган̃ча нипаччате’’ти ито лин̇гаггахан̣амануваттате.
чхат̣т̣хийантато лин̇гамха̄ н̣аппаччайо хоти викаппена ‘‘тасса апачча’’миччетасмим̣ аттхе.
со ча –
362. дха̄тулин̇гехи пара̄ паччайа̄.
дха̄тӯхи, лин̇гехи ча паччайа̄ пара̄ва хонтӣти парибха̄сато апаччаттхасамбандхилин̇гато чхат̣т̣хийанта̄йева паро хоти. пат̣ичча етасма̄ аттхо етӣти паччайо, патӣйанти анена аттха̄ти ва̄ паччайо, ‘‘вуттаттха̄намаппайого’’ти апаччасаддасса аппайого, ‘‘тесам̣ вибхаттийо лопа̄ че’’ти вибхаттилопо ча.
363. тесам̣ ¶ н̣о лопам̣.
тесам̣ таддхитаппаччайа̄нам̣ н̣а̄нубандха̄нам̣ н̣ака̄ро лопама̄паджджате.
364. вуддха̄дисарасса ва̄сам̣йогантасса сан̣е ча.
а̄дисарасса ва̄ а̄дибйан̃джанасса ва̄ асам̣йогантасса вуддхи хоти сан̣ака̄раппаччайе паре. сам̣його анто асса̄ти сам̣йоганто, тадан̃н̃о асам̣йоганто. атха ва̄ ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо, тада̄ ча пакатибхӯте лин̇ге сара̄нама̄дисарасса асам̣йогантасса вуддхи хоти сан̣ака̄ре таддхитаппаччайе парети аттхо.
тена –
ва̄сит̣т̣ха̄дӣсу ничча̄йам̣, аниччол̣умпика̄дису;
на вуддхи нӣлапӣта̄до, ваваттхитавибха̄сато.
часаддаггахан̣амавадха̄ран̣аттхам̣.
тасса̄ вуддхийа̄ анийамаппасан̇ге нийаматтхам̣ парибха̄сама̄ха.
365. айуван̣н̣а̄нан̃ча̄йо вуддхӣ.
тесам̣ ака̄раиван̣н̣уван̣н̣а̄намева йатха̄ккамам̣ а̄ еоиччете вуддхийо хонти. часаддаггахан̣амавуддхисампин̣д̣анаттхам̣, авадха̄ран̣аттхам̣ ва̄. и ча у ча йу, йу ева ван̣н̣а̄ йуван̣н̣а̄, а ча йуван̣н̣а̄ ча айуван̣н̣а̄. а̄ ча е ча о ча а̄йо. пуна вуддхиггахан̣ам̣ ‘‘негамаджа̄напада̄’’тиа̄дӣсу уттарападавуддхибха̄ваттхам̣, еттха ча ‘‘айуван̣н̣а̄на’’нти т̣ха̄нанийамавачанам̣ а̄йонам̣ вуддхибха̄ваппасан̇ганиваттанаттхам̣.
йатха̄ ¶ хи катавуддхӣнам̣, пуна вуддхи на хотиха;
татха̄ сабха̄вавуддхӣнам̣, а̄йонам̣ пуна вуддхи на.
тато ака̄расса а̄ка̄ро вуддхи, ‘‘саралопома̄десаппаччайа̄димхи саралопе ту пакатӣ’’ти саралопапакатибха̄ва̄, ‘‘найе парам̣ йутте’’ти паранайанам̣ катва̄ таддхитатта̄ ‘‘таддхитасама̄са’’ичча̄дина̄ на̄мабйападесе кате пуре вийа сйа̄дйуппатти.
ва̄сит̣т̣хо, васит̣т̣хасса путто ва̄, ва̄сит̣т̣ха̄ ичча̄ди пурисасаддасамам̣. тасса наттупанатта̄дайопи тадупача̄рато ва̄сит̣т̣ха̄йева. евам̣ саббаттха готтатаддхите пат̣хамаппакатитойева паччайо хоти.
иттхийам̣ н̣аппаччайантатта̄ ‘‘н̣ава н̣ика н̣еййа н̣а нтӯхӣ’’ти ва̄сит̣т̣хасаддато ӣпаччайо. саралопа̄дим̣ катва̄ иттхиппаччайантатта̄ ‘‘таддхитасама̄са’’ичча̄дисутте чаггахан̣ена на̄мабйападесе кате сйа̄дйуппатти, ва̄сит̣т̣хӣ кан̃н̃а̄, ва̄сит̣т̣хӣ, ва̄сит̣т̣хийо ичча̄ди иттхисаддасамам̣.
напум̣саке ва̄сит̣т̣хам̣ апаччам̣, ва̄сит̣т̣ха̄ни апачча̄ни ичча̄ди читтасаддасамам̣. евам̣ упарипи таддхитантасса тилин̇гата̄ ведитабба̄.
бха̄радва̄джасса путто бха̄радва̄джо, веса̄миттасса путто веса̄митто, готамасса путто готамо. еттха ча айуван̣н̣атта̄бха̄ва̄ а̄ка̄ра̄дӣнам̣ на вуддхи хоти. васудевасса апаччам̣ ва̄судево, баладево. ‘‘читтако’’тиа̄дӣсу пана сам̣йогантатта̄ вуддхи на бхавати.
‘‘ваччхасса апачча’’нти виггахе н̣амхи сампатте ‘‘ва̄ н̣а’пачче’’ти ито ва̄ти таддхитавидха̄не саббаттха ваттате, тена саббаттха ва̄кйавуттийо бхаванти. ‘‘апачче’’ти падам̣ йа̄ва сам̣сат̣т̣хаггахан̣а̄ва ваттате.
366. н̣а̄йана ¶ н̣а̄на ваччха̄дито.
ваччха каччаиччевама̄дито чхат̣т̣хийантато готтаган̣ато н̣а̄йана н̣а̄наиччате паччайа̄ хонти ва̄ ‘‘тасса̄пачча’’миччетасмим̣ аттхе. саббаттха н̣ака̄ра̄нубандхо вуддхаттхо, сесам̣ пуббасамам̣, сам̣йогантатта̄ вуддхиабха̄вова висесо.
ваччха̄йано ваччха̄но ваччхасса путто ва̄. евам̣ каччасса путто качча̄йано качча̄но, моггалласса путто моггалла̄йано моггалла̄но. евам̣ аггивесса̄йано аггивесса̄но, кан̣ха̄йано кан̣ха̄но, са̄кат̣а̄йано са̄кат̣а̄но, мун̃ча̄йано мун̃ча̄но, кун̃джа̄йано кун̃джа̄но ичча̄ди. а̄катиган̣о’йам̣.
‘‘каттика̄йа апачча’’нти виггахе –
а̄дисаддойам̣ пака̄ре ваттате. каттика̄ вината̄рохин̣ӣиччевама̄дӣхи иттхийам̣ ваттама̄нехи лин̇гехи н̣еййаппаччайо хоти ва̄ ‘‘тасса̄пачча’’миччетасмим̣ аттхе.
вибхаттилопе ‘‘пакати часса сарантасса̄’’ти пакатибха̄во. каттикеййо, каттика̄йа путто ва̄. евам̣ вината̄йа апаччам̣ венатеййо, ика̄рассека̄ро вуддхи, рохин̣ийа̄ путто рохин̣еййо, ган̇га̄йа апаччам̣ ган̇геййо, бхагинийа̄ путто бха̄гинеййо, надийа̄путто на̄деййо. евам̣ антеййо, а̄хеййо, ка̄меййо. сучийа̄ ¶ апаччам̣ сочеййо, еттха ука̄рассока̄ро вуддхи, ба̄ла̄йа апаччам̣ ба̄леййо ичча̄ди.
‘‘даккхасса̄пачча’’нти виггахе н̣амхи сампатте –
ака̄рантато лин̇гамха̄ н̣ипаччайо хоти ва̄ ‘‘тасса̄пачча’’миччетасмим̣ аттхе. даккхи, даккхӣ, даккхайо, дон̣асса апаччам̣ дон̣и. евам̣ ва̄сави, сакйапутти, на̄т̣апутти, да̄сапутти, да̄саратхи. ва̄рун̣и, кан̣д̣и, ба̄ладеви, па̄ваки, джинадаттасса апаччам̣ дженадатти, суддходани, ануруддхи ичча̄ди.
пуна ва̄ггахан̣ена апаччаттхе н̣икаппаччайо, адитиа̄дито н̣йаппаччайо ча. йатха̄ – сакйапуттасса путто сакйапуттико, ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ кака̄расса йака̄ро, сакйапуттийо. евам̣ на̄т̣апуттико, дженадаттико, вима̄туйа̄ путто вема̄тико.
‘‘адитийа̄ путто’’ти аттхе н̣йаппаччайо, вуддхи ча.
аван̣н̣о таддхитабхӯте йаппаччайе паре лопама̄паджджате. часаддена иван̣н̣опӣти ика̄ралопо, ‘‘йаватам̣ таланадака̄ра̄нам̣ бйан̃джана̄ни ча ла н̃а джака̄ратта’’нти тйака̄расам̣йогасса чака̄ро, ‘‘парадвебха̄во т̣ха̄не’’ти двиттам̣, а̄диччо. евам̣ дитийа̄ путто деччо.
‘‘кун̣д̣анийа̄ путто’’ти аттхе н̣йаппаччайе кате –
‘‘квача̄димаджджхуттаресӯ’’ти ваттате.
370. тесу ¶ вуддхилопа̄гамавика̄равипарӣта̄деса̄ ча.
тесу а̄димаджджхуттаресу авихиталаккхан̣есу джинавачана̄нупародхена квачи вуддхи лопа а̄гама вика̄ра випарӣтаа̄деса̄ хонтӣти сам̣йогантаттепи а̄дивуддхи, ика̄ралопе нйассан̃а̄десо, кон̣д̣ан̃н̃о, куруно путто корабйо, еттха̄пи тенева ука̄расса ава̄десо, бха̄туно путто бха̄табйо.
‘‘упагусса апачча’’нти виггахе –
упагу мануиччевама̄дӣхи ука̄рантехи готтаган̣ехи н̣аваппаччайо хоти ва̄ ‘‘тасса̄пачча’’миччетасмим̣ аттхе. а̄дисаддасса четтха пака̄рава̄чакатта̄ ука̄рантатойева̄йам̣. опагаво, опагавӣ, опагавам̣, мануно апаччам̣ ма̄наво, ‘‘ма̄нусо’’ти н̣аппаччайе, са̄гаме ча кате рӯпам̣, бхаггуно апаччам̣ бхаггаво, пан̣д̣уно апаччам̣ пан̣д̣аво, упавиндусса апаччам̣ опавиндаво ичча̄ди.
‘‘видхава̄йа апачча’’нти аттхе –
видхава̄дито н̣ераппаччайо хоти ва̄ апаччаттхе. вигато дхаво пати етисса̄ти видхава̄, ведхаверо, бандхукийа̄ абхиса̄рин̣ийа̄ путто бандхукеро, саман̣асса упаджджха̄йасса путто путтат̣т̣ха̄нийатта̄ти са̄ман̣еро, на̄л̣икеро ичча̄ди.
апаччатаддхитам̣.
сам̣сат̣т̣ха̄дианекаттхатаддхита
‘‘тилена ¶ сам̣сат̣т̣ха’’нти виггахе –
373. йена ва̄ сам̣сат̣т̣хам̣ тарати чарати вахати н̣ико.
йена ва̄ сам̣сат̣т̣хам̣, йена ва̄ тарати, йена ва̄ чарати, йена ва̄ вахати, тато татийантато лин̇гамха̄ тесу сам̣сат̣т̣ха̄дӣсваттхесу н̣икаппаччайо хоти ва̄. теликам̣ бходжанам̣, тилена абхисан̇кхатанти аттхо. теликӣ йа̄гу. гул̣ена сам̣сат̣т̣хам̣ ега̄л̣икам̣. евам̣ гха̄тикам̣, да̄дхикам̣, ма̄ричикам̣, лон̣икам̣.
на̄ва̄йа таратӣти на̄вико, ул̣умпена таратӣти ол̣умпико, вуддхиабха̄вапаккхе ул̣умпико. евам̣ куллико, гопуччхико. сакат̣ена чаратӣти са̄кат̣ико. евам̣ па̄дико, дан̣д̣ико, дхаммена чарати паваттатӣти дхаммико. сӣсена вахатӣти сӣсико, ва̄ггахан̣ена ӣка̄расса вуддхи на хоти. евам̣ ам̣сико, кхандхико, хаттхико, ан̇гулико.
пуна ва̄ггахан̣ена ан̃н̃аттхесупи н̣икаппаччайо, парада̄рам̣ гаччхатӣти па̄рада̄рико, патхам̣ гаччхатӣти патхико.
‘‘винайамадхӣте, авечча̄дхӣте’’ти ва̄ виггахе –
‘‘н̣ико’’ти ваттате.
374. тамадхӣте тенаката̄дисаннидха̄нанийогасиппабхан̣д̣аджӣвикаттхесу ча.
чатуппадамидам̣. тамадхӣтети аттхе, тена ката̄дӣсваттхесу ча тамхи саннидха̄но, таттха нийутто, тамасса сиппам̣, тамасса бхан̣д̣ам̣ ¶ , тамасса джӣвика̄ иччетесваттхесу ча дутийа̄дивибхатйантехи лин̇гехи н̣икаппаччайо хоти ва̄. венайико. евам̣ суттантико, а̄бхидхаммико.
‘‘бйа̄каран̣амадхӣте’’ти аттхе н̣икаппаччайа̄димхи кате –
‘‘вуддха̄дисарасса ва̄сам̣йогантасса сан̣е ча̄’’ти ваттама̄не –
и уиччебхесам̣ а̄дисара̄нам̣ асам̣йоганта̄нам̣ ма̄ вуддхи хоти сан̣е, татрева вуддхи а̄гамо хоти ча т̣ха̄нети ека̄равуддха̄гамо.
‘‘т̣ха̄не’’ти вачана̄ четтха, йӯнама̄десабхӯтато;
йавехи пуббева ео-вуддхийо хонти а̄гама̄.
йака̄расса двибха̄во.
веййа̄каран̣ико, нйа̄йамадхӣтети неййа̄йико. евам̣ таккико, ведико, немиттико, ка̄йена като пайого ка̄йико, ка̄йена катам̣ каммам̣ ка̄йикам̣, вачаса̄ катам̣ каммам̣ ва̄часикам̣. евам̣ ма̄насикам̣, еттха ча ‘‘сасаре ва̄гамо’’ти сутте ваваттхитава̄саддена паччайе парепи са̄гамо, тхерехи ката̄ сан̇гӣти тхерика̄. евам̣ пан̃часатика̄, саттасатика̄, еттха ‘‘н̣аван̣ика̄’’дисутте ануваттитава̄ггахан̣ена ӣпаччайо на хоти.
саннидха̄наттхе сарӣре саннидха̄на̄ ведана̄ са̄рӣрика̄, са̄рӣрикам̣ дуккхам̣. евам̣ ма̄насика̄, ма̄насикам̣.
нийуттаттхе ¶ два̄ре нийутто дова̄рико, еттха ‘‘ма̄йӯнама̄гамо т̣ха̄не’’ти вака̄рато пуббеока̄ра̄гамо. евам̣ бхан̣д̣а̄га̄рико, на̄гарико, навакаммико, ванакаммико, а̄дикаммико, одарико, ратхико, патхико, упа̄йе нийутто опа̄йико, четаси нийутта̄ четасика̄.
сиппаттхе вӣн̣а̄ва̄данам̣ вӣн̣а̄, вӣн̣а̄ асса сиппам̣ вен̣ико. евам̣ па̄н̣авико, модин̇гико, вам̣сико.
бхан̣д̣аттхе гандхо асса бхан̣д̣анти гандхико. евам̣ телико, гол̣ико, пӯвико, пан̣н̣ико, тамбӯлико, лон̣ико.
джӣвикаттхе ураббхам̣ хантва̄ джӣвати, ураббхамасса джӣвика̄ти ва̄ ораббхико. евам̣ ма̄гавико, еттха вака̄ра̄гамо. сӯкарико, са̄кун̣ико, маччхико ичча̄ди.
‘‘тена ката̄дӣ’’ти еттха а̄диггахан̣ена тена хатам̣, тена баддхам̣, тена кӣтам̣, тена диббати, со асса а̄вудхо, со асса а̄ба̄дхо, таттха пасанно, тасса сантакам̣, тамасса парима̄н̣ам̣, тасса ра̄си, там̣ арахати, тамасса сӣлам̣, таттха джа̄то, таттха васати, татра видито, тадаттха̄йа сам̣ваттати, тато а̄гато, тато самбхӯто, тадасса пайоджананти евама̄диаттхе ча н̣икаппаччайо хоти. йатха̄ – джа̄лена хато, ханатӣти ва̄ джа̄лико. евам̣ ба̄л̣исико, ва̄карико, суттена баддхо суттико, варатта̄йа баддхо ва̄раттико на̄го.
ваттхена ¶ кӣтам̣ бхан̣д̣ам̣ ваттхикам̣. евам̣ кумбхикам̣, пха̄ликам̣, сован̣н̣икам̣, са̄тикам̣. аккхена диббатӣти аккхико. евам̣ са̄ла̄кико, тиндукико, амбапхалико. ча̄по асса а̄вудхоти ча̄пико. евам̣ томарико, муггарико, мосалико.
ва̄то асса а̄ба̄дхоти ва̄тико. евам̣ семхико, питтико.
буддхе пасанно буддхико. евам̣ дхаммико, сан̇гхико. буддхасса сантако буддхико. евам̣ дхаммико, сан̇гхико виха̄ро, сан̇гхика̄ бхӯми, сан̇гхикам̣ чӣварам̣, пуггаликам̣.
кумбхо асса парима̄н̣анти кумбхикам̣. евам̣ кха̄рикам̣, дон̣икам̣. кумбхасса ра̄си кумбхико. кумбхам̣ арахатӣти кумбхико. евам̣ дон̣ико, ат̣т̣хама̄сико, каха̄пан̣ико, а̄сӣтика̄ га̄тха̄, на̄вутика̄, са̄тикам̣, са̄хассикам̣. сандит̣т̣хамарахатӣти сандит̣т̣хико, ‘‘ехи пасса̄’’ти имам̣ видхим̣ арахатӣти ехипассико.
сӣлаттхе пам̣сукӯладха̄ран̣ам̣ пам̣сукӯлам̣, там̣ сӣламасса̄ти пам̣сукӯлико. евам̣ течӣварико, ека̄сане бходжанасӣло ека̄санико, руккхамӯле васанасӣло руккхамӯлико, татха̄ а̄ран̃н̃ико, соса̄нико.
джа̄таттхе апа̄йе джа̄то а̄па̄йико. евам̣ нерайико, са̄муддико маччхо, вассесу джа̄то вассико, вассика̄, вассикам̣ пуппхам̣, са̄радико, хемантико, ва̄сантико, ча̄туддасико, ра̄джагахе джа̄то, ра̄джагахе ¶ васатӣти ва̄ ра̄джагахико джано, магадхесу джа̄то, васатӣти ва̄ ма̄гадхико, ма̄гадхика̄, ма̄гадхикам̣, са̄ваттхийам̣ джа̄то, васатӣти ва̄ са̄ваттхико, ка̄пилаваттхико, веса̄лико.
локе видито локико, лока̄йа сам̣ваттатӣтипи локико. татха̄ ма̄тито а̄гатам̣ ма̄тикам̣, питито а̄гатам̣ петтикам̣ на̄мам̣.
самбхӯтаттхе ма̄тито самбхӯтам̣ маттикам̣. евам̣ петтикам̣. упадхитасса пайоджанам̣ опадхикам̣.
сакаттхепи асан̇кха̄ройева асан̇кха̄рикам̣. евам̣ сасан̇кха̄рикам̣, на̄мамева на̄микам̣. евам̣ а̄кхйа̄тикам̣, опасаггикам̣, непа̄тикам̣, чатумаха̄ра̄дже бхатти етесанти ча̄тумаха̄ра̄джика̄. евам̣ ан̃н̃аттхепи йоджетаббам̣.
‘‘каса̄вена ратта’’нти виггахе –
376. н̣а ра̄га̄ тенараттам̣ тасседаман̃н̃аттхесу ча.
ра̄гаттхава̄чака̄ лин̇гамха̄ ‘‘тена ратта’’миччетасмим̣ аттхе, ‘‘тассе’’ти чхат̣т̣хийантато ‘‘ида’’миччетасмим̣ аттхе ча ан̃н̃аттхесу ча н̣аппаччайо хоти ва̄.
ка̄са̄вам̣ ваттхам̣. евам̣ ка̄са̄йам̣, кусумбхена раттам̣ косумбхам̣, халиддийа̄ раттам̣ ха̄лиддам̣, паттан̇гам̣, ман̃джит̣т̣хам̣, кун̇кумам̣, нӣлена раттам̣ нӣлам̣. евам̣ пӣтам̣.
идаматтхе ¶ махим̣сасса идам̣ ма̄хим̣сам̣ мам̣сам̣, дадхи саппи чамма̄дикам̣ ва̄, сӯкарасса идам̣ сӯкарам̣, качча̄йанасса идам̣ качча̄йанам̣ бйа̄каран̣ам̣. евам̣ согатам̣ са̄санам̣.
‘‘исисса ида’’нти аттхе н̣аппаччайе кате вуддхимхи сампатте –
‘‘сан̣е, йӯнама̄гамо т̣ха̄не’’ти ча ваттате.
и уиччетесам̣ а̄дисара̄нам̣ а̄ттан̃ча хоти сан̣ака̄раппаччайе паре, часаддена рика̄ра̄гамо ча т̣ха̄нети ика̄расса а̄ттам̣.
т̣ха̄на̄дхика̄рато а̄ттам̣, исӯсабхауджа̄динам̣;
исисса ту рика̄ра̄га-мо ча̄тта̄нантаре бхаве.
а̄рисйам̣, усабхасса идам̣ а̄сабхам̣ т̣ха̄нам̣, а̄сабхӣ ва̄ча̄.
ан̃н̃аттхаггахан̣ена пана авидӯрабхаво, татра бхаво, татра джа̄то, тато а̄гато, со асса нива̄со, тасса иссаро, каттика̄дӣхи нийутто ма̄со, са̄сса девата̄, тамавечча̄дхӣте, тасса висайо десо, тасмим̣ десе аттхи, тена ниббаттам̣, там̣ арахати, тасса вика̄ро, тамасса парима̄н̣анти иччевама̄дӣсваттхесу ча н̣аппаччайо. йатха̄ – видиса̄йа авидӯре бхаво ведисо га̄мо, удумбарасса авидӯре бхавам̣ одумбарам̣ вима̄нам̣.
бхаваттхе манаси бхавам̣ ма̄насам̣ сукхам̣, са̄гамо. саре бхаво са̄расо сакун̣о, са̄раса̄ сакун̣ӣ, са̄расам̣ пуппхам̣ ¶ , ураси бхаво орасо путто, ураси сам̣вад̣д̣хитатта̄, митте бхава̄ метта̄, меттӣ ва̄, пуре бхава̄ порӣ ва̄ча̄.
джа̄та̄дӣсу па̄вусе джа̄то па̄вусо мегхо, па̄вуса̄ ратти, па̄вусам̣ аббхам̣, сараде джа̄то са̄радо ма̄со, са̄рада̄ ратти, са̄радам̣ пуппхам̣. евам̣ сисиро, хеманто, васанто, вимхо, матхура̄йам̣ джа̄то ма̄тхуро джано, ма̄тхура̄ ган̣ика̄, ма̄тхурам̣ ваттхам̣. матхура̄йа а̄гато ма̄тхуро, матхура̄ асса нива̄соти ма̄тхуро, матхура̄йа иссаро ма̄тхуро ра̄джа̄. ‘‘саббато ко’’ти еттха пуна саббатоггахан̣ена таддхитатопи квачи сасаракака̄ра̄гамо, ма̄тхурако ва̄, ра̄джагахе джа̄то, ра̄джагаха̄ а̄гато, ра̄джагахо асса нива̄соти ва̄, ра̄джагахасса иссароти ва̄ ра̄джагахо, ра̄джагахако ва̄. евам̣ са̄гало, са̄галако ва̄, па̄т̣алипутто, па̄т̣алипуттако ва̄, веса̄лийам̣ джа̄тотиа̄диаттхе веса̄ло, веса̄лако ва̄, кусина̄ре джа̄то косина̄ро, косина̄рако ва̄. евам̣ са̄кето, са̄кетако ва̄, косамбо, косамбако ва̄, индапатто, индапаттако ва̄, капилло, капиллако ва̄, бха̄рукаччхо, бха̄рукаччхако ва̄, нагаре джа̄то, нагара̄ а̄гато, нагаре васатӣти ва̄ на̄гаро, на̄гарако ва̄. евам̣ джа̄нападо.
джанападана̄месу пана саббаттха бахувачанамева бхавати. йатха̄ – ан̇гесу джа̄то, ан̇гехи а̄гато, ан̇га̄ асса нива̄со, ан̇га̄нам̣ иссаро ва̄ ан̇го, ан̇гако ва̄, ма̄гадхо, ма̄гадхако ва̄, косало, косалако ва̄ ¶ , ведехо, ведехако ва̄, камбоджо, камбоджако ва̄, гандха̄ро, гандха̄рако ва̄, совӣро, совӣрако ва̄, синдхаво, синдхавако ва̄, ассако, ка̄лин̇го, пан̃ча̄ло, сакко, татха̄ сурат̣т̣хе джа̄то, сурат̣т̣хасса иссаро ва̄ сорат̣т̣хо, сорат̣т̣хако ва̄. евам̣ маха̄рат̣т̣хо, маха̄рат̣т̣хако ва̄ ичча̄ди.
наккхаттайоге каттика̄йа пун̣н̣ачандайутта̄йа йутто ма̄со каттико, магасирена чандайуттена наккхаттена йутто ма̄со ма̄гасиро. евам̣ пхуссена йутто ма̄со пхуссо, магха̄йа йутто ма̄со ма̄гхо, пхаггунийа̄ йутто ма̄со пхаггуно, читта̄йа йутто ма̄со читто, виса̄кха̄йа йутто ма̄со веса̄кхо, джет̣т̣ха̄йа йутто ма̄со джет̣т̣хо, уттара̄са̄л̣ха̄йа йутто ма̄со а̄са̄л̣хо, а̄са̄л̣хӣ ва̄, саван̣ена йутто ма̄со са̄ван̣о, са̄ван̣ӣ. бхаддена йутто ма̄со бхаддо, ассайуджена йутто ма̄со ассайуджо, буддхо асса девата̄ти буддхо. евам̣ согато, ма̄хиндо, йа̄мо, сомо.
бйа̄каран̣ам̣ авечча̄дхӣте веййа̄каран̣о. евам̣ мохутто, немитто, ан̇гавиджджо, ваттхувиджджо. васа̄тӣнам̣ висайо десо ва̄са̄то, удумбара̄ асмим̣ падесе сантӣти одумбаро десо.
сахассена ниббатта̄ са̄хассӣ парикха̄, пайаса̄ ниббаттам̣ па̄йа̄сам̣, сахассам̣ арахатӣти са̄хассӣ га̄тха̄, айасо ¶ вика̄ро а̄йасо. евам̣ сован̣н̣о, пурисо парима̄н̣амасса̄ти порисам̣ удакам̣.
чаггахан̣ена таттха джа̄то, таттха васати, тасса хитам̣, там̣ арахатӣтиа̄дӣсу н̣еййаппаччайо. ба̄ра̄н̣асийам̣ джа̄то, васатӣти ва̄ ба̄ра̄н̣асеййако, пуре вийа кака̄ра̄гамо. евам̣ чампеййако, са̄галеййако, митхилеййако джано, ган̇геййо маччхо, сила̄йа джа̄там̣ селеййакам̣, куле джа̄то колеййако сунакхо, ване джа̄там̣ ва̄неййам̣ пуппхам̣. евам̣ паббатеййо ма̄нусо, паббатеййа̄ надӣ, паббатеййам̣ осадхам̣, патхасса хитам̣ па̄тхеййам̣, сапатисса хитам̣ са̄патеййам̣ дханам̣, падӣпеййам̣ телам̣, ма̄ту хитам̣ маттеййам̣. евам̣ петтеййам̣. даккхин̣амарахатӣти даккхин̣еййо ичча̄ди.
джа̄таиччевама̄дӣнам̣ садда̄нам̣ аттхе има ийаиччете паччайа̄ хонти ва̄.
паччха̄ джа̄то паччхимо, паччхима̄ джаната̄, паччхимам̣ читтам̣, анте джа̄то антимо, антима̄, антимам̣. евам̣ маджджхимо, пуримо, упаримо, хет̣т̣химо, паччантимо, гоппхимо, гантхимо.
татха̄ ¶ ийаппаччайе мануссаджа̄тийа̄ джа̄то мануссаджа̄тийо, мануссаджа̄тийа̄, мануссаджа̄тийам̣. евам̣ ассаджа̄тийо, хаттхиджа̄тийо, бодхисаттаджа̄тийо, даббаджа̄тийо, сама̄наджа̄тийо, локийо ичча̄ди.
а̄диггахан̣ена таттха нийутто, тадасса аттхи, таттха бхавотиа̄дӣсвапи има ийаппаччайа̄ хонти, часаддена икаппаччайо ча. анте нийутто антимо, антийо, антико, путто асса аттхи, тасмим̣ ва̄ виджджатӣти путтимо, путтийо, вуттико, каппо асса аттхӣти каппийо, джат̣а̄ асса аттхӣти джат̣ийо, ха̄набха̄го асса аттхӣти ха̄набха̄гийо. евам̣ т̣хитибха̄гийо, бодхисса паккхе бхава̄ бодхипаккхийа̄, пан̃чавагге бхава̄ пан̃чаваггийа̄. евам̣ чхаббаггийа̄, ударийам̣, аттано иданти аттанийам̣, нака̄ра̄гамо.
часаддаггахан̣ена кийа йан̣йаппаччайа̄ ча. джа̄тийа̄ нийутто джа̄тикийо. евам̣ андхакийо, джаччандхе нийутто джаччандхакийо. сасса айанти сакийо. евам̣ паракийо.
йаппаччайо са̄дхухитабхаваджа̄та̄диаттхесу. йатха̄ – каммани са̄дху камман̃н̃ам̣. сабха̄йам̣ са̄дху саббхам̣, ‘‘йаватам̣ талана̄’’дина̄ ука̄ра̄ди. евам̣ медха̄йа хитам̣ меджджхам̣ гхат̣ам̣. па̄да̄нам̣ хитам̣ паджджам̣ телам̣, ратхасса хита̄ раччха̄, га̄ме бхаво гаммо ¶ , гаве бхавам̣ габйам̣, ‘‘осаре ча̄’’ти сутте часаддена йаппаччайе парепи ава̄десо. кавимхи бхавам̣ кабйам̣, диви бхава̄ дибйа̄, тханато джа̄там̣ тхан̃н̃ам̣, дхана̄йа сам̣ваттатӣти дхан̃н̃ам̣.
н̣йаппаччайо париса̄йам̣ са̄дху па̄рисаджджо, дака̄ра̄гамо, саман̣а̄нам̣ хита̄ са̄ман̃н̃а̄ джана̄, бра̄хман̣а̄нам̣ хита̄ бра̄хман̃н̃а̄, арӯпе бхава̄ а̄руппа̄ ичча̄ди.
‘‘ра̄джапутта̄нам̣ самӯхо’’ти виггахе –
чхат̣т̣хийантато ‘‘тесам̣ самӯхо’’ти аттхе кан̣ан̣аиччете паччайа̄ хонти. ра̄джапуттако, ра̄джапуттакам̣ ва̄, ра̄джапутто. евам̣ ма̄нуссако, ма̄нуссо, ма̄тхурако, ма̄тхуро, порисако, порисо, вуддха̄нам̣ самӯхо вуддхако, вуддхо. евам̣ ма̄йӯрако, ма̄йӯро, ка̄пото, кокило, ма̄хим̣сако, ма̄хим̣со, от̣т̣хако, ораббхако, ат̣т̣ханнам̣ самӯхо ат̣т̣хако, ра̄джа̄нам̣ самӯхо ра̄джако, бхиккха̄нам̣ самӯхо бхиккхо, сиккха̄нам̣ самӯхо сиккхо, двиннам̣ самӯхо двайам̣, ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ ика̄расса айа̄десо. евам̣ тин̣н̣ам̣ самӯхо тайам̣ ичча̄ди.
‘‘самӯхаттхе’’ти ваттате.
380. га̄маджанабандхусаха̄йа̄дӣхи та̄.
га̄маджанабандхусаха̄йаиччевама̄дӣхи та̄паччайо хоти самӯхаттхе. га̄ма̄нам̣ самӯхо га̄мата̄. евам̣ джаната̄, бандхута̄, саха̄йата̄, на̄гарата̄. ‘‘та̄’’ти йогавибха̄гена сакаттхепи девойева девата̄, та̄паччайантасса ниччамиттхилин̇гата̄.
‘‘тадасса т̣ха̄на’’миччетасмим̣ аттхе чхат̣т̣хийантато ийаппаччайо хоти. маданасса т̣ха̄нам̣ маданийо, маданийа̄, маданийам̣, бандханасса т̣ха̄нам̣ бандханийам̣. евам̣ муччханийам̣. раджанийам̣, гаманийам̣, дассанийам̣, упа̄да̄нийам̣, паса̄данийам̣. часаддена хита̄диаттхепи упа̄да̄на̄нам̣ хита̄ упа̄да̄нийа̄ ичча̄ди.
упаматтхе упама̄ва̄чилин̇гато а̄йитаттаппаччайо хоти. дхӯмо вийа диссатӣти дхӯма̄йитаттам̣. евам̣ тимира̄йитаттам̣.
‘‘тадасса т̣ха̄на’’нти ваттате.
‘‘танниссита’’нти аттхе, ‘‘тадассат̣ха̄на’’нти аттхе ча лаппаччайо хоти. дут̣т̣ху нисситам̣, дут̣т̣ху т̣ха̄нам̣ ва̄ дут̣т̣хуллам̣, дут̣т̣хулла̄ ва̄ча̄, ласса двибха̄во. евам̣ ведаллам̣.
‘‘абхиджджха̄ ¶ асса пакати, абхиджджха̄ асса бахула̄’’ти ва̄ виггахе –
пат̣хама̄вибхатйантато а̄луппаччайо хоти ‘‘тадасса бахула’’миччетасмим̣ аттхе. абхиджджха̄лу, абхиджджха̄лӯ, абхиджджха̄лаво. евам̣ сӣта̄лу, дхаджа̄лу, дайа̄лу. ‘‘саббато ко’’ти еттха пуна саббатоггахан̣ена кака̄ра̄гамо, абхиджджха̄луко, абхиджджха̄лука̄, абхиджджха̄лукам̣. евам̣ сӣта̄луко, дайа̄луко, татха̄ хӣнова хӣнако. евам̣ потако, кума̄рако, ма̄н̣авако, мудуко, уджуко, аппаматтакам̣, ораматтакам̣, сӣламаттакам̣ ичча̄ди.
‘‘йаданупапанна̄ нипа̄тана̄ сиджджхантӣ’’ти имина̄ пат̣ибха̄гакуччхитасан̃н̃а̄нукампа̄диаттхесу каппаччайо. пат̣ибха̄гаттхе хаттхино ива хаттхика̄. евам̣ ассака̄. куччхитаттхе куччхито саман̣о саман̣ако. евам̣ бра̄хман̣ако, мун̣д̣ако, пан̣д̣итако, веййа̄каран̣ако. сан̃н̃а̄йам̣ катако, бхат̣ако. анукампа̄йам̣ путтако.
татха̄ ким̣йатетато парима̄н̣аттхе ттакавантуппаччайа̄. ким̣ парима̄н̣амасса̄ти киттакам̣. евам̣ йаттакам̣, таттакам̣, еттакам̣. вантумхи а̄ттан̃ча, йам̣ парима̄н̣амасса̄ти йа̄ва̄, йа̄ванто ¶ , гун̣авантусамам̣. евам̣ та̄ва̄, та̄ванто. ета̄ва̄, ета̄ванто ичча̄ди.
‘‘суван̣н̣ена паката’’нти виггахе –
таппакативачанаттхе майаппаччайо хоти, пакарӣйатӣти пакати, тена пакати таппакати, таппакатийа̄ вачанам̣ катханам̣ таппакативачанам̣. суван̣н̣амайо ратхо, сован̣н̣амайо ва̄, суван̣н̣амайа̄ бха̄джанавикати, суван̣н̣амайам̣ бха̄джанам̣. евам̣ рӯпийамайам̣, раджатамайам̣, джатумайам̣, да̄румайам̣, маттика̄майам̣, иддхийа̄ ниббаттам̣ иддхимайам̣.
манато ниппханна̄ маномайа̄, айаса̄пакатам̣ айомайам̣. еттха ча ‘‘маноган̣а̄дӣна’’нти ваттама̄не –
етесам̣ маноган̣а̄дӣнам̣ анто оттама̄паджджате вибхаттилопе катети ока̄ро.
гавена пакатам̣ карӣсам̣, гото ниббаттанти ва̄ гомайам̣. ‘‘майо’’тийогавибха̄гена сакаттхепи да̄намева да̄намайам̣, сӣламайам̣ ичча̄ди.
сам̣сат̣т̣ха̄дианекаттхатаддхитам̣.
бха̄ватаддхита
‘‘аласасса ¶ бха̄во’’ти виггахе –
чхат̣т̣хийантато н̣йаттата̄иччете паччайа̄ хонти ‘‘тасса бха̄во’’ иччетасмим̣ аттхе, тусаддаггахан̣ена ттанан̣еййа̄диппаччайа̄ ча. бхаванти етасма̄ буддхисадда̄ ити бха̄во, саддаппаваттинимиттам̣ вуччати, вуттан̃ча – ‘‘йасса гун̣асса хи бха̄ва̄ даббе садданивесо тадабхидха̄нен̣йаттата̄дайо’’ти. н̣йаттаттананта̄нам̣ ниччам̣ напум̣сакаттам̣, та̄паччайантасса сабха̄вато ниччамиттхилин̇гата̄. н̣йаппаччайойам̣ гун̣авачане бра̄хман̣а̄дӣхи, таттха ‘‘аван̣н̣о йе лопан̃ча̄’’ти аван̣н̣алопо, а̄дивуддхи.
а̄ласйам̣. евам̣ а̄рогйам̣, удаггасса бха̄во одагйам̣, сакхино бха̄во сакхйам̣, ан̣ан̣асса бха̄во а̄н̣ан̣йам̣, видхава̄йа бха̄во ведхабйам̣, дуббаласса бха̄во дуббалйам̣, чапаласса бха̄во ча̄палйам̣.
вийаттасса бха̄во веййаттийам̣, маччхарасса бха̄во маччхарийам̣. евам̣ иссарийам̣, а̄ласийам̣, мун̣д̣ийам̣, мӯл̣хийам̣. еттха ‘‘веййаттийа’’нтиа̄дӣсу ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ йамхи ика̄ра̄гамо.
‘‘пан̣д̣итасса бха̄во пан̣д̣итйа’’нтиа̄дӣсу ‘‘йаватам̣ таланадака̄ра̄нам̣ бйан̃джана̄ни чалан̃аджака̄ратта’’нти тйака̄расам̣йога̄дӣнам̣ чалан̃аджака̄ра̄деса̄ ¶ , двиттам̣. пан̣д̣иччам̣, бахуссутасса бха̄во ба̄хуссаччам̣, ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ ука̄расса ака̄ро, евам̣ порохиччам̣, адхипатисса бха̄во а̄дхипаччам̣, мут̣т̣хассатисса бха̄во мут̣т̣хассаччам̣, иван̣н̣алопо. кусаласса бха̄во косаллам̣. евам̣ вепуллам̣, сама̄на̄нам̣ бха̄во са̄ман̃н̃ам̣, гила̄насса бха̄во гелан̃н̃ам̣, ‘‘квача̄димаджджхуттара̄’’дисуттена сам̣йоге паре рассаттам̣.
сухадасса бха̄восохаджджам̣. евам̣ веса̄раджджам̣, кусӣдассабха̄вокосаджджам̣, ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ ӣка̄расса ака̄ро. татха̄ ‘‘пурисасса бха̄во пориса’’нтиа̄дӣсу ‘‘йаватам̣ талана̄’’дисутте ка̄раггахан̣ена йаватам̣ сака̄ракачат̣апавагга̄нам̣ сака̄ракачат̣апавагга̄деса̄. суманасса бха̄во соманассам̣. евам̣ доманассам̣, совачассам̣, довачассам̣, еттха сака̄ра̄гамо. татха̄ нипакасса бха̄во непаккам̣, двиттам̣. евам̣ а̄дхиккам̣, дубхагасса бха̄во добхаггам̣, ва̄н̣иджасса бха̄во ва̄н̣иджджам̣, ра̄джино бха̄во раджджам̣, ‘‘квача̄’’дина̄ рассаттам̣. сарӯпасса бха̄во са̄руппам̣. евам̣ опаммам̣, сокхуммам̣.
татхасса бха̄во таччхам̣, думмедхасса бха̄во думмеджджхам̣, саман̣асса бха̄во са̄ман̃н̃ам̣. евам̣ бра̄хман̃н̃ам̣, нипун̣асса бха̄во непун̃н̃ам̣. ‘‘таччха’’нтиа̄дӣсупи ка̄раггахан̣енева йаватам̣ тхадхан̣ака̄ра̄нам̣ чхаджхан̃ака̄ра̄деса̄.
ттата̄паччайесу ¶ – пам̣сукӯликасса бха̄во пам̣сукӯликаттам̣, пам̣сукӯликата̄. евам̣ течӣварикаттам̣, течӣвариката̄, одарикаттам̣, одариката̄, мануссаттам̣, мануссата̄ джа̄ти, нӣлаттам̣, нӣлата̄ гун̣о, йа̄чакаттам̣, йа̄чаката̄ крийа̄, дан̣д̣иттам̣, дан̣д̣ита̄ даббам̣, саччава̄дита̄, па̄рамита̄, катан̃н̃ута̄, саббан̃н̃ута̄, ‘‘квача̄’’дина̄ та̄паччайе рассаттам̣, аппиччхата̄, асам̣саггата̄, бхасса̄ра̄мата̄, нидда̄ра̄мата̄, лахута̄ ичча̄ди.
ттанапаччайе – путхуджджанасса бха̄во путхуджджанаттанам̣, веданаттанам̣, джа̄йаттанам̣.
н̣еййе – сучисса бха̄во сочеййам̣. евам̣ а̄дхипабхеййам̣, кависса бха̄вока̄веййам̣, тхенасса бха̄во тхеййам̣, маха̄вуттина̄ нака̄расса лопо.
‘‘н̣йаттата̄’’ти йогавибха̄гена каммани, сакаттхе ча н̣йа̄дайо, вӣра̄нам̣ бха̄во, каммам̣ ва̄ вӣрийам̣, парибхат̣асса каммам̣ па̄рибхат̣йам̣, па̄рибхат̣йасса бха̄во па̄рибхат̣йата̄. евам̣ совачассата̄, бхисаггасса каммам̣ бхесаджджам̣, бйа̄ват̣асса каммам̣ веййа̄ваччам̣, сат̣хасса бха̄во, каммам̣ ва̄ са̄т̣хеййам̣.
сакаттхе пана – йатха̄бхӯтамева йатха̄бхуччам̣, карун̣а̄йева ка̄рун̃н̃ам̣, паттака̄ламева паттакаллам̣, а̄ка̄са̄нантамева ¶ а̄ка̄са̄нан̃чам̣, ка̄йапа̄гун̃н̃амева ка̄йапа̄гун̃н̃ата̄ ичча̄ди.
‘‘висамасса бха̄во’’ти виггахе –
‘‘ттата̄, бха̄ве’’ти ча ваттате.
висамаиччевама̄дӣхи чхат̣т̣хийантехи н̣аппаччайо хоти, тта та̄ ча ‘‘тасса бха̄во’’ иччетасмим̣ аттхе. а̄катиган̣ойам̣. весамам̣, висаматтам̣, висамата̄. сучисса бха̄во сочам̣, сучиттам̣, сучита̄, гаруно бха̄во га̄раво, а̄дивуддхи, ‘‘о саре ча̄’’ти сутте часаддаггахан̣ена ука̄расса ча ава̄десо. пат̣уно бха̄во па̄т̣авам̣, пат̣уттам̣, пат̣ута̄.
уджуно бха̄во аджджавам̣, мудуно бха̄во маддавам̣ иччатра ‘‘а̄ттан̃ча̄’’ти н̣амхи ика̄рука̄ра̄нам̣ а̄ттам̣, двибха̄во, сам̣йоге а̄дирассаттан̃ча. уджута̄, мудута̄. евам̣ исисса бха̄во а̄рисйам̣, а̄сабхам̣, кума̄расса бха̄вокома̄рам̣, йувасса бха̄во йоббанам̣, маха̄вуттина̄ нака̄ра̄гамо, парама̄нам̣ бха̄во, каммам̣ ва̄ па̄рамӣ да̄на̄дикрийа̄, ‘‘н̣аван̣ика̄’’дисуттена ӣпаччайо, самагга̄нам̣ бха̄во са̄маггӣ.
раман̣ӣйаиччевама̄дито кан̣апаччайо хоти, тта та̄ ча бха̄ваттхе. раман̣ӣйасса бха̄во ра̄ман̣ӣйакам̣, раман̣ӣйаттам̣, раман̣ӣйата̄ ¶ . евам̣ ма̄нун̃н̃акам̣, манун̃н̃аттам̣, манун̃н̃ата̄, пийарӯпакам̣, пийарӯпаттам̣, пийарӯпата̄, калйа̄н̣акам̣, калйа̄н̣аттам̣, калйа̄н̣ата̄, чоракам̣, чорика̄ ва̄, чораттам̣, чората̄, ад̣д̣хакам̣, ад̣д̣хаттам̣, ад̣д̣хата̄ ичча̄ди.
бха̄ватаддхитам̣.
висесатаддхита
‘‘саббе име па̄па̄ айамимесам̣ висесена па̄по’’ти виггахе –
390. висесе таратамисикийит̣т̣ха̄.
висесаттхе тара тама исика ийа ит̣т̣хаиччете паччайа̄ хонти. па̄патаро, па̄патара̄, па̄патарам̣. татопи адхико па̄патамо, па̄патама̄, па̄патамам̣. па̄писико, па̄писика̄, па̄писикам̣. па̄пийо, па̄пийа̄, па̄пийам̣. па̄пит̣т̣хо, па̄пит̣т̣ха̄, па̄пит̣т̣хам̣. атисайена па̄пит̣т̣хо, па̄пит̣т̣хатаро. евам̣ пат̣утаро, пат̣утамо, пат̣исико, пат̣ийо, пат̣ит̣т̣хо. саббесам̣ атисайена варо варатаро, варатамо, варисико, варийо, варит̣т̣хо. евам̣ пан̣ӣтатаро, пан̣ӣтатамо.
‘‘саббе име вуд̣д̣ха̄ айамимесам̣ висесена вуд̣д̣хо’’ти аттхе ийаит̣т̣хаппаччайа̄ хонти.
391. вуд̣д̣хасса ¶ джо ийит̣т̣хесу.
саббассева вуд̣д̣хасаддасса джо хоти ийа ит̣т̣хаиччетесу паччайесу. джеййо, джет̣т̣хо, еттха ча ‘‘саралопа̄ди’’сутте туггахан̣ена лопамакатва̄ ‘‘сара̄ саре лопа’’нти пуббасаре лутте ‘‘квача̄саван̣н̣ам̣ лутте’’ти ека̄ро.
‘‘ийит̣т̣хесӯ’’ти адхика̄ро, ‘‘джо’’ти ча ваттате.
саббассева пасаттхасаддасса са̄десо хоти, джо ча ийит̣т̣хесу. айан̃ча пасаттхо айан̃ча пасаттхо саббе име пасаттха̄ айамимесам̣ висесена пасаттхоти сеййо, сет̣т̣хо, джеййо, джет̣т̣хо.
саббассева антикасаддасса неда̄десо хоти ийит̣т̣хесу. висесена антикоти недийо, недит̣т̣хо.
саббассева ба̄л̣хасаддасса са̄дха̄десо хоти ийит̣т̣хесу. висесена ба̄л̣хоти са̄дхийо, са̄дхит̣т̣хо.
саббасса аппасаддасса кан̣а хоти ийит̣т̣хесу. висесена аппоти кан̣ийо, кан̣ит̣т̣хо.
‘‘висесена йува̄’’ти аттхе ‘‘кан̣а’’ити ваттате.
396. йува̄нан̃ча ¶ .
саббасса йувасаддасса кан̣а хоти ийит̣т̣хесу. ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ н̣ака̄расса нака̄ро. канийо, канит̣т̣хо.
397. ванту манту вӣнан̃ча лопо.
вантумантувӣ иччетесам̣ паччайа̄нам̣ лопо хоти ийит̣т̣хесу. саббе име гун̣аванто айамимесам̣ висесена гун̣ава̄ти гун̣ийо, гун̣ит̣т̣хо, висесена сатима̄ти сатийо, сатит̣т̣хо, висесена медха̄вӣти медхийо, медхит̣т̣хо ичча̄ди.
висесатаддхитам̣.
ассаттхитаддхита
‘‘медха̄ йасса аттхи, тасмим̣ ва̄ виджджатӣ’’ти виггахе –
пат̣хама̄вибхатйанта̄ ‘‘тадасса аттхи, тасмим̣ ва̄ виджджати’’ иччетесваттхесу вӣпаччайо хоти. медха̄ма̄йа̄ саддехи ча̄йам̣. медха̄вӣ, медха̄вино. иттхийам̣ ӣка̄рантатта̄ ‘‘патибхиккхура̄джӣка̄рантехи инӣ’’ти инӣ, медха̄винӣ, медха̄винийо. напум̣саке медха̄ви кулам̣. евам̣ ма̄йа̄вӣ, ма̄йа̄винӣ, ма̄йа̄ви читтам̣.
чаггахан̣ена со и лава а̄ла̄диппаччайа̄ ча. йатха̄ – сумедха̄ йасса аттхи, тасмим̣ ва̄ виджджатӣти сумедхасо, рассаттам̣. евам̣ ломасо. пиччхам̣ асса аттхи, тасмим̣ ¶ ва̄ виджджатӣти пиччхило. евам̣ пхенило, тун̣д̣ило, джат̣ило. кеса̄ асса аттхӣти кесаво, ва̄ча̄ло ичча̄ди.
‘‘тапо асса аттхи, тасмим̣ ва̄ виджджатӣ’’ти виггахе –
‘‘тадассаттхӣ’’ти адхика̄ро.
тапаиччевама̄дито сӣпаччайо хоти ‘‘тадассаттхи’’ иччетасмим̣ аттхе. сасса двибха̄во. тапассӣ, тапассино, тапассинӣ, тапасси. евам̣ теджассӣ, йасассӣ, манассӣ, пайассӣ.
‘‘дан̣д̣о асса аттхи, тасмим̣ ва̄ виджджатӣ’’ти виггахе –
а̄дисаддойам̣ пака̄раттхо, дан̣д̣аиччевама̄дито аван̣н̣анта̄ ика ӣ иччете паччайа̄ хонти ‘‘тадассаттхи’’ иччетасмим̣ аттхе. дан̣д̣ико, дан̣д̣ӣ, дан̣д̣ино, дан̣д̣инӣ. евам̣ ма̄лико, ма̄лӣ, ма̄линӣ, чхаттико, чхаттӣ, рӯпико, рӯпӣ, кесико, кесӣ, сан̇гхӣ, н̃а̄н̣ӣ, хаттхӣ ичча̄ди.
мадхуа̄дито раппаччайо хоти ‘‘тадассаттхӣ’’ти аттхе. мадху асса аттхи, тасмим̣ ва̄ виджджатӣти мадхуро гул̣о, мадхура̄ саккхара̄, мадхурам̣ кхӣрам̣, кун̃джа̄ ханӯ етасса сантӣти кун̃джаро, саббасмим̣ ¶ ваттаббе мукхамасса аттхӣти мукхаро, суси асса аттхӣти сусиро. евам̣ ручиро, нагаро.
‘‘гун̣о асса аттхи, тасмим̣ ва̄ виджджатӣ’’ти виггахе –
гун̣аиччевама̄дито вантуппаччайо хоти ‘‘тадасса аттхӣ’’ти аттхе. вибхаттилопе, на̄мабйападесе ча кате сйа̄дйуппатти. гун̣аванту си, ‘‘савибхаттисса, нтусса̄’’ти адхикичча ‘‘а̄ симхӣ’’ти а̄ттам̣, гун̣ава̄ пурисо, сесам̣ н̃еййам̣. евам̣ ган̣ава̄, кулава̄ ичча̄дайо. иттхийам̣ ‘‘н̣ава н̣ика н̣еййан̣антӯхӣ’’ти ӣпаччайо, ‘‘ва̄’’ти ваттама̄не ‘‘нтусса тамӣка̄ре’’ти така̄ро, гун̣аватӣ, гун̣авантӣ ичча̄ди. напум̣саке ‘‘ам̣ напум̣саке’’ти савибхаттисса нтусса ама̄десо, гун̣авам̣ ичча̄ди.
‘‘сати асса аттхи, тасмим̣ ва̄ виджджатӣ’’ти виггахе –
‘‘тадассаттхӣ’’ти ваттате.
сатииччевама̄дӣхи аван̣н̣антарахитехи пат̣хама̄вибхатйантехи лин̇гехи мантуппаччайо хоти ‘‘тадассаттхӣ’’ти аттхе. сесам̣ гун̣авантусамам̣. сатима̄, сатиматӣ, сатимантӣ, сатимам̣. евам̣ дхитима̄, гатима̄ ичча̄дайо.
татха̄ ‘‘а̄йу асса аттхӣти а̄йу манту’’иччатра –
404. а̄йуссука̄ра̄самантумхи ¶ .
а̄йусса ука̄ро аса хоти мантумхӣти аса̄десо. а̄йасма̄, сесам̣ самам̣. га̄во асса сантӣти гома̄, гоманто, гоматӣ, гомантӣ, гомам̣ кулам̣ ичча̄ди.
‘‘саддха̄ асса аттхӣ’’ти виггахе –
саддха̄ пан̃н̃а̄иччевама̄дито н̣аппаччайо хоти ‘‘тадассаттхи’’иччетасмим̣ аттхе. саддхо пурисо, саддха̄ кан̃н̃а̄, саддхам̣ кулам̣. евам̣ пан̃н̃о, амаччхаро, татха̄ буддхам̣, буддхи асса аттхӣти буддхо ичча̄ди.
ассаттхитаддхитам̣.
сан̇кхйа̄таддхита
‘‘пан̃чаннам̣ пӯран̣о’’ти виггахе –
пӯрайати сан̇кхйа̄ анена̄ти пӯран̣о, сан̇кхйа̄йа пӯран̣о сан̇кхйа̄пӯран̣о, тасмим̣ сан̇кхйа̄пӯран̣аттхе чхат̣т̣хийантато маппаччайо хоти. пан̃чамо, пан̃чаннам̣ пӯран̣ӣ пан̃чамӣ, ‘‘нада̄дито ва̄ ӣ’’ти ӣпаччайо. ‘‘иттхийамато а̄паччайо’’ти а̄паччайо, пан̃чама̄ вӣрийапа̄рамӣ, пан̃чамам̣ джха̄нам̣. евам̣ саттамо, саттамӣ, саттама̄, саттамам̣, ат̣т̣хамо, ат̣т̣хамӣ, ат̣т̣хама̄, ат̣т̣хамам̣, навамо ¶ , навамӣ, навама̄, навамам̣, дасамо, дасамӣ, дасама̄, дасамам̣ ичча̄ди.
‘‘сан̇кхйа̄пӯран̣е’’ти адхика̄ро.
чатучхаиччетехи тхат̣хаиччете паччайа̄ хонти сан̇кхйа̄пӯран̣аттхе. чатуннам̣ пӯран̣о чатуттхо, двиттам̣, чатуттхӣ, чатуттха̄, чатуттхам̣, чханнам̣ пӯран̣о чхат̣т̣хо, чхат̣т̣хӣ, чхат̣т̣ха̄, чхат̣т̣хам̣, чхат̣т̣хо ева чхат̣т̣хамо.
чха̄хам̣, чхал̣а̄йатанам̣ иччатра –
чхасса сака̄ра̄десо хоти ва̄ сан̇кхйа̄не. чха̄хамасса джӣвитам̣ са̄хам̣, чха̄хам̣ ва̄, сал̣а̄йатанам̣.
‘‘двиннам̣ пӯран̣о’’ти виггахе –
двитииччетехи тийаппаччайо хоти сан̇кхйа̄пӯран̣аттхе. випарин̣а̄мена ‘‘дви тин̣н̣а’’нти ваттама̄не –
двитииччетесам̣ дутаичча̄деса̄ хонти тийаппаччайе паре. дутийо пурисо, дутийа̄, дутийам̣. евам̣ тин̣н̣ам̣ пӯран̣о татийо, татийа̄, татийам̣. апиггахан̣ена ан̃н̃аттха̄пи двисаддасса дуа̄десо хоти, часаддена ди ча. две раттийо дураттам̣, дувидхам̣, дуван̇гам̣, дираттам̣, дигун̣ам̣, дигу.
411. тесамад̣д̣хӯпападена ад̣д̣худ̣д̣хадивад̣д̣хадийад̣д̣хад̣д̣хатийа̄.
тесам̣ чатуттхадутийататийа̄нам̣ ад̣д̣хӯпапада̄нам̣ ад̣д̣хӯпападена саха ад̣д̣худ̣д̣хадивад̣д̣хадийад̣д̣хаад̣д̣хатийа̄деса̄ хонти.
еттха ча –
ад̣д̣хӯпападапа̄да̄на-са̄маттха̄ ад̣д̣хапуббака̄;
тесам̣саддена гайханте, чатуттхадутийа̄дайо.
ад̣д̣хена чатуттхо ад̣д̣худ̣д̣хо, ад̣д̣хена дутийо дивад̣д̣хо, дийад̣д̣хо, ад̣д̣хена татийо ад̣д̣хатийо.
‘‘екан̃ча даса ча̄’’ти аттхе двандасама̄се, ‘‘екена адхика̄ даса̄’’ти аттхе таппурисасама̄се ва̄ кате ‘‘сан̇кхйа̄не’’ти ваттама̄не ‘‘двекат̣т̣ха̄нама̄ка̄ро ва̄’’ти а̄ттам̣. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо.
тена четтха –
двекат̣т̣ха̄нам̣ дасе ниччам̣, двисса̄’навутийа̄ нава̄;
итареса’масантан̃ча, а̄ттам̣ дӣпети ва̄сути.
‘‘ека̄дито дасара сан̇кхйа̄не’’ти раттам̣.
ра̄десо ван̣н̣аматтатта̄, ван̣н̣аматтаппасан̇гипи;
сийа̄ дасасса дассева, нимитта̄саннабха̄вато.
тато бахувачанам̣ йо, ‘‘пан̃ча̄дӣнамака̄ро’’ти савибхаттисса антасса аттам̣. ека̄раса, ека̄даса, лин̇гаттайепи сама̄нам̣.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
412. ека̄дито ¶ дасассӣ.
ека̄дито парасса дасасса анте ӣпаччайо хоти ва̄ пӯран̣аттхе.
дасасса паччайа̄йога̄, ладдхамантети аттхато;
тадантасса сабха̄вена, иттхийам̣йева самбхаво.
ека̄дасаннам̣ пӯран̣ӣ ека̄дасӣ, ан̃н̃атра ека̄дасамо, ека̄дасамам̣.
две ча даса ча, двӣхи ва̄ адхика̄ даса̄ти ‘‘дви даса’’иччатра ‘‘ва̄’’ти ваттате.
‘‘вӣсати дасесу ба̄ двисса тӯ’’ти ба̄десо, дасса ра̄десо. ба̄раса, ан̃н̃атра а̄ттам̣, два̄даса. два̄дасаннам̣ пӯран̣о ба̄расамо, два̄дасамо, два̄дасӣ.
тайо ча даса ча, тӣхи ва̄ адхика̄ даса̄ти тераса, ‘‘тесу вуддхи лопа̄’’дина̄ тисса теа̄дасо а̄навутийа̄, терасамо, терасӣ.
чатта̄ро ча даса ча, чатӯхи ва̄ адхика̄ даса̄ти чатуддаса иччатра ‘‘ган̣ане дасасса̄’’ти ча ваттама̄не ‘‘чатӯпападасса лопо туттарапада̄ди часса чучопи нава̄’’ти тулопо, чучо ча. чуддаса, чоддаса, чатуддаса. чуддасамо, чатуддасамо, чакуддасӣ, ча̄туддасӣ ва̄.
пан̃ча ча даса ча, пан̃чахи ва̄ адхика̄ даса̄ти пан̃чадаса, ‘‘тесу вуддхи лопа̄’’дина̄ пан̃часаддасса даса вӣсесу паннапан̣н̣аа̄деса̄пи, ‘‘ат̣т̣ха̄дито ча̄’’ти раттам̣. паннараса, пан̃чадаса. паннарасамо, пан̃чадасамо, паннарасӣ, пан̃чадасӣ.
‘‘чха ¶ ча даса ча, чхахи ва̄ адхика̄ даса̄’’ти сама̄се кате ‘‘чхасса̄’’ти ваттама̄не ‘‘дасе со ниччан̃ча̄’’ти со, ‘‘сан̇кхйа̄нам̣, ва̄’’ти ча ваттате, ‘‘ла дара̄на’’нти латтам̣, ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо.
л̣о ниччам̣ сол̣асе дасса, чатта̄лӣсе ча терасе;
ан̃н̃атра на ча хота̄йам̣, ваваттхитавибха̄сато.
лал̣а̄намависесо квачи, сол̣аса. тел̣аса, чатта̄лӣсам̣, чатта̄рӣсам̣. сол̣асамо, сол̣асӣ.
‘‘ва̄, дасара сан̇кхйа̄не’’ти адхикичча ‘‘ат̣т̣ха̄дито ча̄’’ти раттам̣. ат̣т̣ха̄раса, ат̣т̣ха̄даса, а̄ттам̣. ат̣т̣ха̄расаннам̣ пӯран̣о ат̣т̣ха̄расамо, ат̣т̣ха̄дасамо. евам̣ саттараса, саттадаса. саттарасамо, саттадасамо.
ат̣т̣ха̄дитоти киматтхам̣? чатуддаса.
екена ӯна̄ вӣсатӣти таппурисо, екӯнавӣсати. екӯнавӣсата̄дайо а̄навутийа̄ екавачананта̄, иттхилин̇га̄ ча дат̣т̣хабба̄, те ча сан̇кхйа̄не, сан̇кхйеййе ча ваттанте, йада̄ сан̇кхйа̄не ваттанте, тада̄ бхиккхӯнамекӯнавӣсати тит̣т̣хати, бхоти бхиккхӯнамекӯнавӣсати тит̣т̣хату, бхиккхӯнамекӯнавӣсатим̣ пасса, бхиккхӯнамекӯнавӣсатийа̄ катам̣ ичча̄ди.
сан̇кхйеййе пана екӯнавӣсати бхиккхаво тит̣т̣ханти, бхонто екӯнавӣсати бхиккхаво тит̣т̣хатха, екӯнавӣсатим̣ бхиккхӯ пасса, екӯнавӣсатийа̄ бхиккхӯхи катам̣ ичча̄ди. евам̣ вӣсата̄дӣсупи йоджетаббам̣, екӯнавӣсатийа̄ пӯран̣о екӯнавӣсатимо.
даса ча даса ча̄ти аттхе двандасама̄сам̣ катва̄ ‘‘дасадаса̄’’ти ваттаббе ‘‘сарӯпа̄намекасесвасаки’’нти екасесе кате ¶ дасасаддато пат̣хама̄бахувачанам̣ йо. ‘‘даса йо’’итӣдха –
413. ган̣ане дасасса двити чату пан̃ча чха сатта ат̣т̣ханавака̄нам̣ вӣти чатта̄ра пан̃н̃а̄ чха сатта̄са нава̄ йосу йонан̃чӣ сама̄сам̣ т̣хири тӣтути.
ган̣ане дасасса самбандхӣнам̣ двика тика чатукка пан̃чака чхаккасаттака ат̣т̣хака навака̄нам̣ катекасеса̄нам̣ йатха̄ккамам̣ вӣти чатта̄ра пан̃н̃а̄ чха сатта аса нава ичча̄деса̄ хонти йосу паресу, йонан̃ча ӣсам̣ а̄сам̣ т̣хи рити ӣти утииччете а̄деса̄ хонтӣти двидасаттхава̄чакасса дасасса вӣа̄десо хоти, йовачанасса ӣсан̃ча, саралопа̄ди.
‘‘сан̇кхйа̄нам̣, ва̄, анте’’ти ча ваттате.
та̄сам̣ сан̇кхйа̄наманте тика̄ра̄гамо хоти ва̄. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо.
вибха̄са̄ вӣса тим̣са̄на-манте хоти тиа̄гамо;
ан̃н̃аттха на ча хотева, ваваттхитавибха̄сато.
‘‘бйан̃джане ча̄’’ти ниггахӣталопо, пуна таддхитатта̄ на̄мабйападесе сйа̄дйуппатти. бхиккхӯнам̣ вӣсати, вӣсам̣ ва̄, вӣсати бхиккхӯ, вӣсам̣ ва̄ ичча̄ди. вӣсатимо. татха̄ екавӣсати кусалачитта̄ни, екавӣсам̣ ва̄. екавӣсатимо. ба̄вӣсати, ба̄вӣсам̣ ва̄. ба̄вӣсатимо. два̄вӣсати, два̄вӣсам̣ ва̄. два̄вӣсатимо. тевӣсати, тевӣсам̣ ва̄. тевӣсатимо. чатувӣсати, чатувӣсам̣ ва̄. чатувӣсатимо. пан̣н̣авӣсати, пан̣н̣авӣсам̣ ва̄. пан̣н̣авӣсатимо. пан̃чавӣсати, пан̃чавӣсам̣ ва̄. пан̃чавӣсатимо. чхаббӣсати ¶ , чхаббӣсам̣ ва̄. чхаббӣсатимо. саттавӣсати, саттавӣсам̣ ва̄. саттавӣсатимо. ат̣т̣хавӣсати, ат̣т̣хавӣсам̣ ва̄. ат̣т̣хавӣсатимо. екӯнатим̣сати, екӯнатим̣сам̣ва̄. екӯнатим̣сатимо.
даса ча даса ча даса ча̄ти ‘‘даса даса даса̄’’ти ваттаббе екасесе кате ‘‘ган̣ане дасасса̄’’тиа̄дина̄ тиӣсама̄деса̄, ‘‘квача̄’’дина̄ рассаттам̣, ниггахӣта̄гамо ча, сесам̣ вӣсатисамам̣. тим̣сати, тим̣сам̣, тим̣са васса̄ни, ниггахӣталопо, тим̣сам̣, тим̣са̄йа ичча̄ди. екатим̣сати, екатим̣сам̣ ва̄, ба̄ттим̣сам̣, дваттим̣сам̣, теттим̣сам̣ ичча̄ди.
чатудасаттхава̄чакасса катекасесасса дасасса чатта̄ра, йовачанасса ӣсам̣, чатта̄лӣсам̣, ‘‘ла дара̄на’’нти расса латтам̣, та̄лӣсам̣ ва̄. чатта̄лӣсатимо. екачатта̄лӣсам̣, два̄чатта̄лӣсам̣, двичатта̄лӣсам̣, течатта̄лӣсам̣, тичатта̄лӣсам̣ ичча̄ди.
пан̃чадасаттхава̄чакасса дасасса пан̃н̃а̄, йовачанасса а̄сан̃ча. пан̃н̃а̄сам̣, ‘‘тесу вуддхи лопа̄’’дина̄ пан̣н̣а̄десо, пан̣н̣а̄сам̣ ва̄. екапан̃н̃а̄сам̣, двепан̃н̃а̄сам̣, двипан̃н̃а̄сам̣.
чхадасаттхава̄чакасса дасасса чха, йовачанасса т̣хиа̄десо, ‘‘са чхасса ва̄’’ти сака̄ра̄десо, сат̣т̣хи, два̄сат̣т̣хи, двесат̣т̣хи, двисат̣т̣хи, тесат̣т̣хи, тисат̣т̣хи.
саттадасаттхава̄чакасса дасасса сатта, йовачанасса ри, ти ча. саттари, саттати, два̄саттари, два̄саттати, двисаттари, дисаттати, тесаттати, тисаттати ичча̄ди.
ат̣т̣хадасаттхава̄чакасса дасасса аса, йовачанасса ӣтиа̄десо ча. асӣти, ека̄сӣти, двеасӣти, теасӣти, чатура̄сӣти, ‘‘квача̄’’дина̄ дӣгхо.
навадасаттхава̄чакасса ¶ дасасса нава, йовачанасса ути ча, навути, два̄навути, двенавути, двинавути, тенавути, тинавути, чатунавути, чханнавутийа̄, чханнавутӣнам̣ па̄сан̣д̣а̄нам̣.
‘‘ган̣ане, дасасса̄’’ти ча ваттате.
415. дасадасакам̣ сатам̣ дасака̄нам̣ сатам̣ сахассан̃ча йомхи.
ган̣ане парийа̄паннасса дасадасакаттхава̄чакасса дасасаддасса сатам̣ хоти, сатадасакаттхава̄чакасса дасасса сахассам̣ хоти йомхи. имина̄ нипа̄танена йолопо, таддхитатта̄ пуна на̄мабйападесе сйа̄дйуппатти, ниггахӣтасса лопо, ‘‘си’’нти ама̄десо, йоджана̄нам̣ сатам̣, сахассам̣. сатам̣ напум̣сакамекавачанантан̃ча, татха̄ сахассам̣, ваггабхеде саббаттха бахувачанампи бхавати. две вӣсатийо. евам̣ тим̣са̄дӣсупи, две сата̄ни, бахӯни сата̄ни, две сахасса̄ни, бахӯни сахасса̄ни.
сатасса двиканти аттхе чхат̣т̣хӣтаппурисам̣ катва̄ ‘‘сатам̣ двика’’нти ваттаббе ‘‘двика̄дӣнам̣ тадуттарапада̄нан̃ча нипаччанте’’ти вуттийам̣ вачанато имина̄ нипа̄танена уттарападасса пуббанипа̄то, кака̄ралопо ча хоти. двисатам̣. евам̣ сатасса тикам̣ тисатам̣, татха̄ чатусатам̣, пан̃часатам̣, чхасатам̣, саттасатам̣, ат̣т̣хасатам̣, навасатам̣, дасасатам̣ сахассам̣ хоти. атха ва̄ две сата̄ни двисатанти дигусама̄со. евам̣ тисатам̣, чатусатам̣ ичча̄ди.
416. йа̄ва тадуттари дасагун̣итан̃ча.
йа̄ва та̄сам̣ сан̇кхйа̄намуттари, та̄ва дасагун̣итан̃ча ка̄таббам̣, еттха дака̄ро сандхиджо. йатха̄ – дасасса ган̣анасса дасагун̣итам̣ ¶ сатам̣ хоти, сатасса дасагун̣итам̣ сахассам̣, сахассасса дасагун̣итам̣ дасасахассам̣, идам̣ нахутантипи вуччати, дасасахассасса дасагун̣итам̣ сатасахассам̣, там̣ лаккхантипи вуччати, сатасахассасса дасагун̣итам̣ дасасатасахассам̣.
‘‘йаданупапанна̄ нипа̄тана̄ сиджджхантӣ’’ти ваттате.
йа̄сам̣ пана сан̇кхйа̄нам̣ аниддит̣т̣хана̄мадхеййа̄нам̣ йа̄ни рӯпа̄ни, та̄ни сакехи на̄мехи нипаччанте. сатасахасса̄нам̣ сатам̣ кот̣и, иттхилин̇га̄, екавачананта̄ ча, ваггабхеде бахувачанан̃ча бхавати, кот̣исатасахасса̄нам̣ сатам̣ пакот̣и, пакот̣исатасахасса̄нам̣ сатам̣ кот̣иппакот̣и. евам̣ нахутам̣, ниннахутам̣, аккхобхинӣ, бинду, аббудам̣, нираббудам̣, ахахам̣, абабам̣, ат̣ат̣ам̣, согандхикам̣, уппалам̣, кумудам̣, пун̣д̣арӣкам̣, падумам̣, катха̄нам̣, маха̄катха̄нам̣, асан̇кхйеййанти.
иччевам̣ т̣ха̄нато т̣ха̄нам̣, саталаккхагун̣ам̣ матам̣;
кот̣иппабхутинам̣ вӣса-сан̇кхйа̄нан̃ча йатха̄ккамам̣.
‘‘две парима̄н̣а̄ни етасса̄’’ти виггахе –
двииччевама̄дито ган̣анато каппаччайо хоти анекаттхе. двико ра̄си двикам̣. евам̣ тикам̣, чатуккам̣, пан̃чакам̣, чхаккам̣, саттакам̣, ат̣т̣хакам̣, навакам̣, дасакам̣, пан̣н̣а̄сакам̣, сатакам̣, сахассакам̣ ичча̄ди.
сан̇кхйа̄таддхитам̣.
абйайатаддхита
‘‘екасмим̣ ¶ ва̄ре бхун̃джати, двива̄ре бхун̃джатӣ’’ти виггахе –
419. ека̄дито сакисса ккхаттум̣.
екадвитииччевама̄дито ган̣анато сакисса т̣ха̄не ва̄раттхе ккхаттум̣паччайо хоти. екаккхаттум̣, двиккхаттум̣ бхун̃джати, ‘‘сабба̄сама̄вусо’’тиа̄дина̄ силопо. евам̣ тиккхаттум̣, чатуккхаттум̣, пан̃чаккхаттум̣, чхаккхаттум̣, саттаккхаттум̣, ат̣т̣хаккхаттум̣, наваккхаттум̣, дасаккхаттум̣, сатаккхаттум̣, сахассаккхаттум̣, бахуккхаттум̣, катиккхаттум̣.
‘‘екена вибха̄гена̄’’ти виггахе –
ман̣д̣ӯкагатийа̄ сан̇кхйа̄ггахан̣амануваттате.
вибха̄гаттхе ека̄дисан̇кхйа̄то дха̄паччайо хоти. часаддена екадвито джджха ча, сутта̄дито со ча. екадха̄. двӣхи вибха̄гехи двидха̄, дудха̄ ва̄, дведха̄. тӣхи вибха̄гехи тидха̄, тедха̄ ва̄, ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ ика̄рассека̄ро. евам̣ чатудха̄, пан̃чадха̄, чхадха̄, саттадха̄, ат̣т̣хадха̄, навадха̄, дасадха̄, сатадха̄, сахассадха̄, катидха̄, бахудха̄.
джджхаппаччайе екадха̄ каротӣти екаджджхам̣. евам̣ дведжджхам̣.
сопаччайе суттена вибха̄гена суттасо. евам̣ бйан̃джанасо, падасо, аттхасо, бахусо, сабба̄ка̄рена саббасо ¶ , упа̄йасо, хетусо, т̣ха̄насо, йонисо.
421. саббана̄мехи пака̄равачане ту тха̄.
саббана̄мехи пака̄равачанаттхе тха̄паччайо хоти, тусаддена тхатта̄паччайо ча. са̄ман̃н̃асса бхедако висесо пака̄ро, тасса̄бхидха̄нети аттхо, со пака̄ро татха̄, там̣ пака̄рам̣ татха̄, тена пака̄рена татха̄, йена пака̄рена йатха̄. евам̣ саббатха̄, ан̃н̃атха̄, итаратха̄, убхайатха̄, тхатта̄паччайе тена пака̄рена татхатта̄. евам̣ йатхатта̄, ан̃н̃атхатта̄.
ко пака̄роти аттхе –
ким̣имаиччетехи тхам̣паччайо хоти пака̄равачанаттхе. ‘‘кисса ка ве ча̄’’ти еттха часаддена кисса ка̄десо. катхам̣, кам̣ пака̄рам̣ катхам̣, кена пака̄рена катхам̣, айам̣ пака̄ро иттхам̣, имам̣ пака̄рам̣ иттхам̣. анена пака̄рена иттхам̣, ‘‘имасси тхам̣ да̄ниха то дхесу ча̄’’ти имасаддасса ика̄ро, двиттам̣. еттха хи ккхаттум̣ а̄дитхам̣парийоса̄наппаччайанта̄нам̣ абйайатаддхитатта̄ на̄мабйападесам̣ катва̄ вибхаттимхи кате ‘‘сабба̄сама̄вусо’’тиа̄дина̄ вибхаттилопо, ‘‘квачи то пан̃чамйаттхе’’тиа̄дина̄ вуттатоа̄диппаччайанта̄ ча идхева абйайатаддхите сан̇гайханти.
423. йаданупапанна̄ ¶ нипа̄тана̄ сиджджханти.
йе садда̄ лаккхан̣ена анупапанна̄ аниддит̣т̣халаккхан̣а̄ аккхара̄дито, на̄мопасагганипа̄тато ва̄ сама̄сатаддхита̄дито ва̄, те нипа̄тана̄ сиджджханти.
таддхитато та̄ва –
имасма̄ джджа сийа̄ ка̄ле, сама̄на̄парато джджу ча;
имасаддасса’ка̄ро ча, сама̄насса ча со сийа̄.
имасмим̣ ка̄ле, имасмим̣ дивасе ва̄ аджджа, сама̄не ка̄ле саджджу, апарасмим̣дивасе апараджджу. нипа̄техи бхаваттхе танаппаччайо. аджджа бхавам̣ аджджатанам̣, аджджа бхава̄ аджджатанӣ, све бхавам̣ сва̄танам̣. евам̣ пура̄танам̣, хиййо бхавам̣ хиййаттанам̣, хиййо бхава̄ хиййаттанӣ ичча̄ди.
абйайатаддхитам̣.
са̄ман̃н̃авуттибха̄ваттха̄-бйайато таддхитам̣ тидха̄;
татра̄ди чатудха̄пачча̄-некаттхассаттхисан̇кхйа̄то.
ити падарӯпасиддхийам̣ таддхитакан̣д̣о
пан̃чамо.
6. а̄кхйа̄такан̣д̣а
бхӯва̄диган̣а
вибхаттивидха̄на
атха ¶ а̄кхйа̄тавибхаттийо крийа̄ва̄чӣхи дха̄тӯхи пара̄ вуччанте.
таттха крийам̣ а̄чиккхатӣти а̄кхйа̄там̣, крийа̄падам̣. вуттан̃хи ‘‘ка̄лака̄ракапурисапаридӣпакам̣ крийа̄лаккхан̣ама̄кхйа̄тика’’нти. таттха ка̄лоти атӣта̄дайо, ка̄ракамити каммакаттубха̄ва̄, пуриса̄ти пат̣хамамаджджхимуттама̄, крийа̄ти гаманапачана̄дико дха̄тваттхо, крийа̄лаккхан̣ам̣ сан̃н̃а̄н̣ам̣ етасса̄ти крийа̄лаккхан̣ам̣, атилин̇ган̃ча.
вуттампи четам̣ –
‘‘йам̣ тика̄лам̣ типурисам̣, крийа̄ва̄чи тика̄ракам̣;
атилин̇гам̣ двивачанам̣, тада̄кхйа̄танти вуччатӣ’’ти.
ка̄ла̄дивасена дха̄тваттхам̣ вибхаджантӣти вибхаттийо, тйа̄дайо, та̄ пана ваттама̄на̄ пан̃чамӣ саттамӣ пароккха̄хиййаттанӣ аджджатанӣ бхависсантӣ ка̄ла̄типатти ча̄ти ат̣т̣хавидха̄ бхаванти.
крийам̣ дха̄рентӣти дха̄таво, бхӯва̄дайо, кха̄дидха̄туппаччайанта̄ ча, те пана аттхаваса̄ двидха̄ бхаванти сакаммака̄, акаммака̄ ча̄ти. татра сакаммака̄ йе дха̄тавокамма̄пеккхам̣ крийам̣ ваданти, йатха̄ – кат̣ам̣ кароти, га̄мам̣ гаччхати, оданам̣ пачатӣтиа̄дайо, акаммака̄ йе камманирапеккхам̣ крийам̣ ваданти, йатха̄ – аччхати, сети, тит̣т̣хатӣтиа̄дайо.
те ¶ пана саттавидха̄ бхаванти викаран̣аппаччайабхедена, катхам̣? авикаран̣а̄ бхӯва̄дайо. ниггахӣтапуббакаавикаран̣а̄ рудха̄дайо, йавикаран̣а̄ дива̄дайо, н̣ун̣а̄ ун̣а̄викаран̣а̄ сва̄дайо, на̄ппан̣ха̄викаран̣а̄ кийа̄дайо, ойиравикаран̣а̄ тана̄дайо, сакаттхе н̣е н̣айанта̄ чура̄дайоти.
таттха пат̣хамам̣ авикаран̣есу бхӯва̄дӣсу дха̄тӯсу пат̣хамабхӯта̄ акаммака̄ бхӯиччетасма̄ дха̄туто тйа̄дайо пара̄ йоджӣйанте.
бхӯсатта̄йам̣, ‘‘бхӯ’’иччайам̣ дха̄ту сатта̄йаматтхе ваттате, крийа̄са̄ман̃н̃абхӯте бхаване ваттатети аттхо.
‘‘бхӯ’’ити т̣хите –
бхӯиччевама̄дайо йе крийа̄ва̄чино саддаган̣а̄, те дха̄тусан̃н̃а̄ хонти. бхӯ а̄ди йесам̣ те бхӯва̄дайо, атха ва̄ бхӯва̄ а̄дӣ пака̄ра̄ йесам̣ те бхӯва̄дайо.
бхӯва̄дӣсу вака̄ройам̣, н̃еййо а̄гамасандхиджо;
бхӯва̄ппака̄ра̄ ва̄ дха̄тӯ, сакамма̄каммакаттхато.
‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дито ‘‘квачӣ’’ти ваттате.
425. дха̄туссанто лопонекассарасса.
анекассарасса дха̄тусса анто квачи лопо хоти.
квачиггахан̣ам̣ ‘‘махӣйати саматхо’’тиа̄дӣсу ниваттанаттхам̣, ити анекассаратта̄бха̄ва̄ идха дха̄тванталопо на хоти.
тато ¶ дха̄тва̄дхика̄равихита̄некаппаччайаппасан̇ге ‘‘ваттиччха̄нупуббика̄ саддаппат̣ипаттӣ’’ти катва̄ ваттама̄навачаниччха̄йам̣ –
426. ваттама̄на̄ тианти, ситха, мима, теанте, севхе, емхе.
тйа̄дайо два̄даса ваттама̄на̄сан̃н̃а̄ хонтӣти тйа̄дӣнам̣ ваттама̄наттхависайатта̄ ваттама̄на̄сан̃н̃а̄.
айамадхика̄ро.
ито парам̣ тйа̄дивибхаттивидха̄не саббаттха ваттате.
паччуппанне ка̄ле гамйама̄не ваттама̄на̄вибхатти хоти, ка̄лоти четтха крийа̄, каран̣ам̣ ка̄ро, рака̄расса лака̄ро, ка̄ло.
тасма̄ –
крийа̄йа гамйама̄на̄йа, вибхаттӣнам̣ видха̄нато;
дха̄тӯхева бхавантӣти, сиддхам̣ тйа̄дивибхаттийо.
идха пана ка̄ласса атӣта̄на̄гатапаччуппанна̄н̣аттипарикаппака̄ла̄бхипаттивасена чхадха̄ бхиннатта̄ ‘‘паччуппанне’’ти висесети. там̣ там̣ ка̄ран̣ам̣ пат̣ичча уппанно паччуппанно, пат̣иладдхасабха̄во, на та̄ва атӣтоти аттхо.
паччуппаннасамӣпепи, таббоха̄рӯпача̄рато;
ваттама̄на̄ атӣтепи, там̣ка̄лавачаниччхайа̄ти.
тасмим̣ паччуппанне ваттама̄на̄вибхаттим̣ катва̄, тасса̄ т̣ха̄на̄нийаме ‘‘дха̄тулин̇гехи пара̄ паччайа̄’’ти парибха̄сато дха̄туто ¶ парам̣ ваттама̄наппаччайе катва̄, тесаманийамаппасан̇гесати ‘‘ваттиччха̄нупуббика̄ саддаппат̣ипаттӣ’’ти парассападавачаниччха̄йам̣ –
429. атха пубба̄ни вибхаттӣнам̣ чха парассапада̄ни.
атха таддхита̄нантарам̣ вуччама̄на̄нам̣ сабба̄сам̣ ваттама̄на̄дӣнам̣ ат̣т̣хавидха̄нам̣ вибхаттӣнам̣ йа̄ни йа̄ни пуббака̄ни чха пада̄ни, та̄ни та̄ни аттхато ат̣т̣хачатта̄лӣсаматта̄ни парассападасан̃н̃а̄ни хонтӣтиа̄димхи чханнам̣ парассападасан̃н̃а̄, парассаттха̄ни пада̄ни парассапада̄ни, табба̄хуллато таббоха̄ро.
‘‘дха̄тӯхи н̣е н̣айа’’ичча̄дито ‘‘дха̄тӯхӣ’’ти ваттама̄не –
каттарика̄раке абхидхеййе саббадха̄тӯхи парассападам̣ хотӣти парассападам̣ катва̄, тасса̄пйанийамаппасан̇ге ваттиччха̄васа̄ –
випарин̣а̄мена ‘‘парассапада̄нам̣, аттанопада̄на’’нти ча ваттате.
431. две две пат̣хамамаджджхимуттамапуриса̄.
та̄сам̣ вибхаттӣнам̣ парассапада̄на’маттанопада̄нан̃ча две две вачана̄ни йатха̄ккамам̣ пат̣хамамаджджхимуттамапурисасан̃н̃а̄ни хонти. там̣ йатха̄? ти антиити пат̣хамапуриса̄, си тхаити маджджхимапуриса̄, ми маити уттамапуриса̄. аттанопадесупи те антеити пат̣хамапуриса̄, се вхеити маджджхимапуриса̄, е мхеити уттамапуриса̄. евам̣ сеса̄су саттасу вибхаттӣсупи йоджетаббанти ¶ . евам̣ ат̣т̣хавибхаттивасена чханнавутивидхе а̄кхйа̄тападе дваттим̣са дваттим̣са пат̣хамамаджджхимауттамапуриса̄ хонтӣти ваттама̄напарассапада̄димхи двиннам̣ пат̣хамапурисасан̃н̃а̄.
432. на̄мамхи пайуджджама̄непитулйа̄дхикаран̣е пат̣хамо.
тумха̄мхасаддаваджджите тулйа̄дхикаран̣абхӯте са̄дхакава̄чаке на̄мамхи пайуджджама̄непи аппайуджджама̄непи дха̄тӯхи пат̣хамапурисо хотӣти пат̣хамапурисам̣ катва̄, тасса̄пйанийамаппасан̇ге крийа̄са̄дхакасса каттуно екатте ваттумиччхите ‘‘екамхи ваттаббе екавачана’’нти ваттама̄напарассападапат̣хамапурисекавачанам̣ ти.
‘‘паро, паччайо, дха̄тӯ’’ти ча адхика̄ро, ‘‘йатха̄ каттари ча̄’’ти ито ‘‘каттарӣ’’ти викаран̣аппаччайавидха̄не саббаттха ваттате.
бхӯиччевама̄дито дха̄туган̣ато паро апаччайо хоти каттари вихитесу вибхаттиппаччайесу паресу. саббадха̄тукамхийева̄йамиссате.
‘‘асам̣йогантасса, вуддхӣ’’ти ча ваттате.
ка̄ритато ан̃н̃есу паччайесу асам̣йоганта̄нам̣ дха̄тӯнам̣ вуддхи хоти. чаггахан̣ена н̣уппаччайасса̄пи вуддхи хоти. еттха ча ‘‘гхат̣а̄дӣнам̣ ва̄’’ти ито ва̄саддо ануваттетаббо, со ча ваваттхитавибха̄саттхо. тена –
иван̣н̣уван̣н̣анта̄нан̃ча, лахӯпанта̄на дха̄тунам̣;
иван̣н̣уван̣н̣а̄намева, вуддхи хоти парасса на.
йуван̣н̣а̄нампи ¶ йа н̣у н̣а̄-на̄нит̣т̣ха̄дӣсу вуддхи на;
туда̄дисса̄викаран̣е, на чхетва̄дӣсу ва̄ сийа̄.
тасса̄пйанийамаппасан̇ге – ‘‘айуван̣н̣а̄нан̃ча̄йо вуддхӣ’’ти парибха̄сато ӯка̄рассока̄ро вуддхи.
випарин̣а̄мена ‘‘дха̄тӯна’’нти ваттате.
ока̄расса дха̄твантасса саре паре ава̄десо хоти. ‘‘саралопо ма̄деса’’ичча̄дина̄ саралопа̄димхи кате ‘‘найе парам̣ йутте’’ти паранайанам̣ ка̄таббам̣.
со пурисо са̄дху бхавати, са̄ кан̃н̃а̄ са̄дху бхавати, там̣ читтам̣ са̄дху бхавати.
еттха хи –
каттунобхихитатта̄ва, а̄кхйа̄тена на каттари;
татийа̄ пат̣хама̄ хоти, лин̇гаттхам̣ панапеккхийа.
сатипи крийа̄йекатте каттӯнам̣ бахутта̄ ‘‘бахумхи ваттаббе бахувачана’’нти ваттама̄напарассападапат̣хамапурисабахувачанам̣ анти, пуре вийа аппаччайавуддхиава̄деса̄, саралопа̄ди. те пуриса̄ бхаванти, аппайуджджама̄непи бхавати, бхаванти.
‘‘пайуджджама̄непи, тулйа̄дхикаран̣е’’ти ча ваттате.
тулйа̄дхикаран̣абхӯте тумхасадде пайуджджама̄непи аппайуджджама̄непи дха̄тӯхи маджджхимапурисо хотӣти ваттама̄напарассападамаджджхимапурисекавачанам̣си, сесам̣ пуримасамам̣. твам̣ бхаваси, тумхе бхаватха, аппайуджджама̄непи бхаваси, бхаватха.
тулйа̄дхикаран̣ети ¶ киматтхам̣? тайа̄ паччате одано.
тасмим̣йева̄дхика̄ре –
тулйа̄дхикаран̣абхӯте амхасадде пайуджджама̄непи аппайуджджама̄непи дха̄тӯхи уттамапурисо хотӣти ваттама̄напарассападауттамапурисекавачанам̣ ми, аппаччайавуддхиава̄деса̄.
438. ака̄ро дӣгхам̣ химимесу.
ака̄ро дӣгхама̄паджджате химимаиччета̄су вибхаттӣсу. ахам̣ бхава̄ми, майам̣ бхава̄ма. бхава̄ми, бхава̄ма.
‘‘вибхаттӣнам̣, чха̄’’ти ча ваттате.
сабба̄сам̣ ваттама̄на̄нам̣ ат̣т̣хавидха̄нам̣ вибхаттӣнам̣ йа̄ни йа̄ни пара̄ни чха пада̄ни, та̄ни та̄ни аттанопадасан̃н̃а̄ни хонтӣти теа̄дӣнам̣ аттанопадасан̃н̃а̄.
‘‘дха̄тӯхи, аттанопада̄нӣ’’ти ча ваттате.
каттари ча ка̄раке абхидхеййе дха̄тӯхи аттанопада̄ни хонти. чаггахан̣ам̣ каттхачи ниваттанаттхам̣, сесам̣ парассападе вуттанайенева ведитаббам̣. бхавате, бхаванте, бхавасе, бхававхе, бхаве, бхава̄мхе.
пача па̄ке, дха̄тусан̃н̃а̄йам̣ дха̄тванталопо, вуттанайенева тйа̄дйуппатти, иван̣н̣уван̣н̣а̄намабха̄ва̄ вуддхиабха̄воветтха висесо. со девадатто оданам̣ пачати, пачанти, пачаси ¶ , пачатха, пача̄ми, пача̄ма, со оданам̣ пачате, те пачанте, твам̣ пачасе, тумхе пачавхе, ахам̣ паче, майам̣ пача̄мхе.
пат̣хамапуриса̄дӣнамекаджджхаппаваттиппасан̇ге парибха̄сама̄ха –
441. саббесамека̄бхидха̄не паро пурисо.
саббесам̣ пат̣хамамаджджхима̄нам̣, пат̣хамуттама̄нам̣, маджджхимуттама̄нам̣ тин̣н̣ам̣ ва̄ пуриса̄нам̣ екатобхидха̄не ка̄таббе паро пурисо йоджетаббо. екака̄ла̄намева̄бхидха̄не ча̄йам̣. со ча пачати, тван̃ча пачасӣти парийа̄йаппасан̇ге тумхе пачатха̄ти бхавати. евам̣ со ча пачати, ахан̃ча пача̄мӣти майам̣ пача̄ма, татха̄ тван̃ча пачаси, ахан̃ча пача̄ми, майам̣ пача̄ма, со ча пачати, тван̃ча пачаси, ахан̃ча пача̄ми, майам̣ пача̄ма. евам̣ саббаттха йоджетаббам̣.
ека̄бхидха̄нети киматтхам̣? ‘‘со ча пачати, тван̃ча пачиссаси, ахам̣ пачим̣’’ еттха бхиннака̄латта̄ ‘‘майам̣ пачимха̄’’ти на бхавати.
гаму саппа гатимхи, пуре вийа дха̄тусан̃н̃а̄йам̣ дха̄тванталопо.
каттари тйа̄дйуппатти.
442. гамиссанто ччхо ва̄ сабба̄су.
гамуиччетасса дха̄туссанто мака̄ро ччхо хоти ва̄ сабба̄су вибхаттӣсу, саббаггахан̣ена ма̄нанта йа ка̄ритаппаччайесу ча. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо. тена̄йам̣ –
видхим̣ ниччан̃ча ва̄саддо, ма̄на’нтесу ту каттари;
дӣпета̄ниччаман̃н̃аттха, пароккха̄йамасантакам̣.
аппаччайапаранайана̄ни ¶ , со пурисо га̄мам̣ гаччхати, те гаччханти, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ гарупуббарассато парасса пат̣хамапурисабахувачанасса ре ва̄ хоти, гаччхаре. твам̣ гаччхаси, тумхе гаччхатха. ахам̣ гаччха̄ми, майам̣ гаччха̄ма.
ччха̄деса̄бха̄ве ‘‘лопан̃четтамака̄ро’’ти аппаччайасса ека̄ро. гамети, гаменти, саралопо. гамеси, гаметха. гамеми, гамема.
аттанопадепи со га̄мам̣ гаччхате, гаччханте, гаччхаре. гаччхасе, гаччхавхе. гаччхе, гаччха̄мхе.
‘‘куто ну твам̣ а̄гаччхаси, ра̄джагахато а̄гаччха̄мӣ’’тиа̄дӣсу пана паччуппаннасамӣпе ваттама̄навачанам̣.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
гамуиччетасса дха̄тусса саббасса гхамма̄десо хоти ва̄. гхаммати, гхамманти ичча̄ди.
бха̄вакаммесу пана –
444. аттанопада̄ни бха̄ве ча каммани.
бха̄ве ча каммани ча ка̄раке абхидхеййе аттанопада̄ни хонти, часаддена каммакаттарипи. бхаванам̣ бха̄во, со ча ка̄ракантарена асам̣сат̣т̣хо кевало бхаваналавана̄дико дха̄тваттхо. карӣйатӣти каммам̣. акаммака̄пи дха̄таво сопасагга̄ сакаммака̄пи бхаванти, тасма̄ каммани анупубба̄ бхӯдха̄туто ваттама̄наттанопадапат̣хамапурисекавачанам̣ те.
‘‘дха̄тӯхи ¶ н̣е н̣айа’’ичча̄дито ‘‘дха̄тӯхӣ’’ти ваттама̄не –
саббадха̄тӯхи паро бха̄вакаммесу йаппаччайо хоти. аттанопадависайева̄йамиссате, ‘‘ан̃н̃есу ча̄’’ти сутте ануваттитава̄ггахан̣ена йаппаччайе вуддхи на бхавати, анубхӯйате сукхам̣ девадаттена.
а̄кхйа̄тена авуттатта̄, татийа̄ хоти каттари;
каммасса̄бхихитатта̄ на, дутийа̄ пат̣хама̄видха.
анубхӯйанте сампаттийо тайа̄. анубхӯйасе твам̣ девадаттена, анубхӯйавхе тумхе. ахам̣ анубхӯйе тайа̄, майам̣ анубхӯйа̄мхе.
‘‘квачи дха̄ту’’ичча̄дито ‘‘квачӣ’’ти ваттама̄не –
446. аттанопада̄ни парассападаттам̣.
аттанопада̄ни квачи парассападаттама̄паджджанте, акаттарийеветам̣. йака̄расса двиттам̣, анубхӯййати майа̄ сукхам̣, анубхӯййате ва̄, анубхӯййанти. анубхӯййаси, анубхӯййатха. анубхӯййа̄ми, анубхӯййа̄ма. двитта̄бха̄ве – анубхӯйати, анубхӯйанти.
квачӣти ким̣? анубхӯйате.
бха̄ве адаббавуттино бха̄вассекатта̄ екавачанамева, тан̃ча пат̣хамапурисассева, бхӯйате девадаттена, девадаттена сампати бхавананти аттхо.
пачадха̄туто ¶ каммани аттанопаде йаппаччайе ча кате –
випарин̣а̄мена ‘‘йасса̄’’ти ваттама̄не –
447. тасса чаваггайака̄равака̄раттам̣ садха̄твантасса.
тасса бха̄вакаммависайасса йаппаччайасса чаваггайака̄равака̄раттам̣ хоти дха̄твантена саха йатха̄самбхавам̣. еттха ча ‘‘иван̣н̣а̄гамо ва̄’’ти ито сӣхагатийа̄ ва̄саддо ануваттетаббо, со ча ваваттхитавибха̄саттхо. тена –
чавагго ча та вагга̄нам̣, дха̄тванта̄нам̣ йаваттанам̣;
рава̄нан̃ча сайаппачча-йа̄нам̣ хоти йатха̄ккаманти.
дха̄твантасса чавагга̄дитта̄ чака̄ре кате ‘‘парадвебха̄во т̣ха̄не’’ти чака̄расса двиттам̣. паччате одано девадаттена, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ гарупуббарассато парасса пат̣хамапурисабахувачанасса квачи ре хоти. паччаре, паччанте. паччасе, паччавхе. пачче, пачча̄мхе.
парассапада̄десе паччати, паччанти. паччаси, паччатха. пачча̄ми, пачча̄ма. татха̄ каммакаттари паччате одано сайамева, паччанте. паччати, паччанти ва̄ ичча̄ди.
гамито каммани аттанопаде, йаппаччайе ча кате –
‘‘дха̄тӯхи, тасмим̣, йе’’ти ча ваттате.
саббехи дха̄тӯхи тасмим̣ бха̄вакаммависайе йаппаччайе паре иван̣н̣а̄гамо хоти ва̄ти ӣка̄ра̄гамо. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо. ччха̄десо, гаччхӣйате га̄мо девадаттена ¶ , гаччхӣйанте. гаччхӣйасе, гаччхӣйавхе. гаччхӣйе, гаччхӣйа̄мхе.
ччха̄деса̄бха̄ве –
‘‘дха̄тӯхи, йо, ва̄’’ти ча ваттате.
хет̣т̣ха̄нуттехи парассеведам̣, тена кат̣апаваггайака̄раласантехева дха̄тӯхи паро йаппаччайо пуббарӯпама̄паджджате ва̄ти мака̄ра̄ парасса йака̄расса мака̄ро. гаммате, гамӣйате, гамманте, гамӣйанте. гаммасе, гамӣйасе, гаммавхе, гамӣйавхе. гамме, гамӣйе, гамма̄мхе, гамӣйа̄мхе.
парассападатте – гаччхӣййати, гаччхӣййанти. гаччхӣйати, гаччхӣйанти ва̄. гаммати, гамманти. гамӣйати, гамӣйанти. ика̄ра̄гаме гамиййати, гамиййанти. татха̄ гхаммӣйати, гхаммӣйанти ичча̄ди.
ваттама̄на̄вибхатти.
450. пан̃чамӣ ту анту, хи тха, ми ма, там̣ антам̣, ссувхо, е а̄масе.
тва̄дайо два̄даса пан̃чамӣсан̃н̃а̄ хонти.
451. а̄н̣атйа̄сит̣т̣хенуттака̄ле пан̃чамӣ.
а̄н̣атйаттхе ча а̄сӣсаттхе ануттака̄ле пан̃чамӣвибхатти хоти.
сатипи ка̄ла̄дхика̄ре пуна ка̄лаггахан̣ена видхинимантана̄джджхесана̄нуматипаттхана̄паттака̄ла̄дӣсу ча пан̃чамӣ. а̄н̣а̄панама̄н̣атти, а̄сӣсанама̄сит̣т̣хо, со ча ит̣т̣хасса асампаттасса ¶ аттхасса паттханам̣, тасмим̣ а̄н̣атйа̄сит̣т̣хе. ану самӣпе уттака̄ло ануттака̄ло, паччуппаннака̄лоти аттхо, на уттака̄лоти ва̄ ануттака̄ло, тасмим̣ ануттака̄ле, ка̄ламана̄маситва̄ хотӣти аттхо.
таттха а̄сӣсанаттхе бхӯдха̄туто пан̃чамӣпарассападапат̣хамапурисекавачанам̣ ту, аппаччайавуддхиава̄деса̄. со сукхӣ бхавату, те сукхита̄ бхаванту.
випарин̣а̄мена ‘‘ака̄рато’’ти ваттате.
ака̄рато паро хивибхатти лопама̄паджджате ва̄. твам̣ сукхӣ бхава, бхава̄хи ва̄, химхи дӣгхо. тумхе сукхита̄ бхаватха. ахам̣ сукхӣ бхава̄ми, майам̣ сукхино бхава̄ма.
аттанопаде со сукхӣ бхаватам̣, те сукхита̄ бхавантам̣. твам̣ сукхӣ бхавассу, тумхе сукхита̄ бхававхо. ахам̣ сукхӣ бхаве, майам̣ сукхита̄ бхава̄масе.
каммани анубхӯйатам̣ тайа̄, анубхӯйантам̣. анубхӯйассу, анубхӯйавхо. анубхӯйе, анубхӯйа̄масе. парассападатте анубхӯййату, анубхӯййанту. анубхӯйату, анубхӯйанту ва̄, анубхӯййа̄хи ичча̄ди. бха̄ве бхӯйатам̣.
а̄н̣аттийам̣ каттари девадатто да̄ни оданам̣ пачату, пачанту. пача, пача̄хи, пачатха. пача̄ми, пача̄ма. пачатам̣, пачантам̣. пачассу, пачавхо. паче, пача̄масе.
каммани йаппаччайачавагга̄ди, паччатам̣ одано девадаттена, паччантам̣. паччассу, паччавхо. пачче, пачча̄масе. парассападатте паччату, паччанту. пачча, пачча̄хи, паччатха. пачча̄ми, пачча̄ма.
татха̄ ¶ со га̄мам̣ гаччхату, гаччханту. гаччха, гаччха̄хи, гаччхатха. гаччха̄ми, гаччха̄ма. гамету, гаменту. гама, гама̄хи, гаметха. гамеми, гамема. гаччхатам̣, гаччхантам̣. гаччхассу, гаччхавхо. гаччхе, гаччха̄масе. гхамма̄десе гхаммату, гхамманту ичча̄ди.
каммани гаччхӣйатам̣, гаччхӣйату, гамӣйатам̣, гамӣйату, гамматам̣, гаммату ичча̄ди.
видхимхи идха паббато хоту, айам̣ па̄са̄до суван̣н̣амайо хотӯтиа̄ди.
нимантане адхива̄сету ме бханте бхагава̄ бходжанам̣, идха нисӣдату бхавам̣.
аджджхесане десету бханте бхагава̄ дхаммам̣.
ануматийам̣ пуччхату бхавам̣ пан̃хам̣, пависату бхавам̣, еттха нисӣдату.
паттхана̄ йа̄чана̄, дада̄хи ме га̄мавара̄ни пан̃ча, екам̣ ме найанам̣ дехи.
паттака̄ле сампатто те ка̄ло кат̣акаран̣е, кат̣ам̣ кароту бхавам̣ ичча̄ди.
пан̃чамӣвибхатти.
453. саттамӣ еййа еййум̣, еййа̄си еййа̄тха, еййа̄миеййа̄ма, етха ерам̣, етхо еййа̄вхо, еййам̣еййа̄мхе.
еййа̄дайо два̄даса саттамӣсан̃н̃а̄ хонти.
‘‘ануттака̄ле’’ти ваттате.
454. ануматипарикаппаттхесу ¶ саттамӣ.
ануматйаттхе ча парикаппаттхе ча ануттака̄ле саттамӣвибхатти хоти.
аттхаггахан̣ена видхинимантана̄дӣсу ча саттамӣ. каттумиччхато парасса ануджа̄нанам̣ анумати, парикаппанам̣ парикаппо, ‘‘йади на̄ма бхавеййа̄’’ти саллаккхан̣ам̣ нирӯпанам̣, хетукрийа̄йа самбхаве пхалакрийа̄йа самбхавапарикаппо ча.
таттха парикаппе саттамӣпарассападапат̣хамапурисекавачанам̣ еййа, аппаччайавуддха̄ди пуримасамам̣, ‘‘квачи дха̄ту вибхаттӣ’’тиа̄дина̄ еййа еййа̄си еййа̄ми еййам̣иччетесам̣ викаппена ека̄ра̄десо. со да̄ни ким̣ ну кхо бхаве, йади со пат̣хамавайе паббаджеййа, араха̄ бхавеййа, саче сан̇кха̄ра̄ ничча̄ бхавеййум̣, на нируджджхеййум̣. йади твам̣ бхавеййа̄си, тумхе бхавеййа̄тха. катхамахам̣ дево бхавеййа̄ми, ким̣ ну кхо майам̣ бхавеййа̄ма. татха̄ бхаветха, бхаверам̣. бхаветхо, бхавеййа̄вхо.
паттхане ту ахам̣ сукхӣ бхаве, буддхо бхавеййам̣, бхавеййа̄мхе.
каммани сукхам̣ тайа̄ анубхӯйетха, анубхӯйерам̣. анубхӯйетхо, анубхӯйеййа̄вхо. анубхӯйе, анубхӯйеййам̣, анубхӯйеййа̄мхе. парассападатте анубхӯйеййа, анубхӯйеййум̣. анубхӯйеййа̄си ичча̄ди. бха̄ве бхӯйетха.
видхимхи со оданам̣ паче, пачеййа, пачеййум̣. твам̣ паче, пачеййа̄си, тумхе пачеййа̄тха. ахам̣ паче, пачеййа̄ми, майам̣ пачеййа̄ма. пачетха, пачерам̣. пачетхо, пачеййа̄вхо. паче, пачеййам̣, пачеййа̄мхе.
каммани ¶ паччетха, паччерам̣. паччетхо, паччеййа̄вхо. пачче, паччеййам̣, паччеййа̄мхе. парассападатте пачче, паччеййа, паччеййум̣. паччеййа̄си ичча̄ди.
ануматийам̣ со га̄мам̣ гаччхе, гаччхеййа, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ еййусса ум̣ ва̄, гаччхум̣, гаччхеййум̣. твам̣ гаччхе, гаччхеййа̄си, гаччхеййа̄тха. гаччхе, гаччхеййа̄ми, гаччхеййа̄ма. гаме, гамеййа, гамум̣, гамеййум̣. гаме, гамеййа̄си, гамеййа̄тха. гаме, гамеййа̄ми, гамеййа̄ма. гаччхетха, гаччхерам̣. гаччхетхо, гаччхеййа̄вхо. гаччхе, гаччхеййам̣, гаччхеййа̄мхе. гаметха, гамерам̣ ичча̄ди.
каммани гаччхӣйетха, гамӣйетха, гаччхӣйерам̣, гамӣйерам̣ ичча̄ди. парассападатте гаччхӣйеййа, гамӣйеййа, гаммеййа, гаммеййум̣ ичча̄ди. татха̄ гхамме, гхаммеййа, гхаммеййум̣ ичча̄ди.
саттамӣвибхатти.
паччуппанна̄н̣аттипарикаппака̄ликавибхаттинайо.
455. хиййаттанӣ а̄ӯ, оттха, ам̣мха̄, ттхаттхум̣, севхам̣, им̣мхасе.
а̄а̄дайо два̄даса хиййаттанӣсан̃н̃а̄ хонти.
‘‘аппаччаккхе, атӣте’’ти ча ваттате.
456. хиййопабхути паччаккхе хиййаттанӣ.
хиййопабхути атӣте ка̄ле паччаккхе ва̄ аппаччаккхе ва̄ хиййаттанӣвибхатти хотӣти хиййаттанӣпарассападапат̣хамапурисекавачанам̣ а̄.
‘‘квачи дха̄ту’’ичча̄дито ‘‘квачи, дха̄тӯна’’нти ча ваттате.
457. ака̄ра̄гамо ¶ хиййаттанӣ аджджатанӣка̄ла̄типаттӣсу.
квачи дха̄тӯнама̄димхи ака̄ра̄гамо хоти хиййаттанӣаджджатанӣка̄ла̄типаттииччета̄су тӣсу вибхаттӣсу. катхамайамака̄ра̄гамо дха̄тва̄димхӣти че?
сатиссарепи дха̄тванте, пунака̄ра̄гамассидха;
нираттхатта̄ пайога̄ну родха̄ дха̄тва̄дито айам̣.
аппаччайавуддхиава̄десасаралопа̄ди вуттанайамева.
абхава̄, абхавӯ. абхаво, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ ока̄расса аа̄десо ва̄, абхава, абхаваттха. абхавам̣, абхавамха̄. абхаваттха, абхаваттхум̣. абхавасе, абхававхам̣. абхавим̣, абхавамхасе.
каммани йаппаччайо, тайа̄ сукхаманвабхӯйаттха, ака̄ра̄гама̄бха̄ве анубхӯйаттха, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ ттхасса тха̄десо, анвабхӯйатха, анубхӯйатха, анвабхӯйаттхум̣, анубхӯйаттхум̣. анвабхӯйасе, анубхӯйасе, анвабхӯйавхам̣, анубхӯйавхам̣. анвабхӯйим̣, анубхӯйим̣, анвабхӯйамхасе, анубхӯйамхасе. парассападатте анвабхӯйа̄, анубхӯйа̄ ичча̄ди. бха̄ве анвабхӯйаттха.
татха̄ со оданам̣ апача̄, пача̄, апачӯ, пачӯ. апачо, пачо, апачаттха, пачаттха. апачам̣, пачам̣, апачамха̄, пачамха̄. апачаттха, пачаттха, апачаттху, пачаттхум̣. апачасе, пачасе, апачавхам̣, пачавхам̣. апачим̣, пачим̣, апачамхасе, пачамхасе.
каммани ¶ апаччатха, апаччаттха, апаччаттхум̣. апаччасе, апаччавхам̣. апаччим̣, апаччамхасе. апачча̄, апаччӯ ичча̄ди.
татха̄ агаччха̄, агаччхӯ. агаччхо, агаччха, агаччхаттха. агаччхам̣, агаччхамха̄. агаччхаттха, агаччхаттхум̣. агаччхасе, агаччхавхам̣. агаччхим̣, агаччхамхасе. агама̄, агамӯ. агамо, агама, агаматтха. агамам̣, агамамха̄. агаматтха, агаматтхум̣. агамасе, агамавхам̣. агамим̣, агамамхасе.
каммани агаччхӣйаттха, гаччхӣйаттха, агамӣйаттха, гамӣйаттха, агаччхӣйаттхум̣, гаччхӣйаттхум̣, агамӣйаттхум̣, гамӣйаттхум̣ ичча̄ди. татха̄ агхамма̄, агхаммӯ ичча̄ди.
хиййаттанӣвибхатти.
458. хиййаттанӣ саттамӣ пан̃чамӣ ваттама̄на̄ саббадха̄тукам̣.
хиййаттана̄дайо чатассо вибхаттийо саббадха̄тукасан̃н̃а̄ хонтӣти хиййаттана̄дӣнам̣ саббадха̄тукасан̃н̃атта̄ ‘‘ика̄ра̄гамо асаббадха̄тукамхӣ’’ти вутто ика̄ра̄гамо на бхавати.
саббадха̄тукам̣.
459. пароккха̄ а у, е ттха, ам̣ мха, ттха ре, тхо вхо, им̣мхе.
аа̄дайо два̄даса пароккха̄сан̃н̃а̄ хонти. аккха̄нам̣ индрийа̄нам̣ парам̣ пароккха̄, таддӣпакатта̄ айам̣ вибхатти пароккха̄ти вуччати.
460. апаччаккхе ¶ пароккха̄тӣте.
апаччаккхе ваттуно индрийа̄висайабхӯте атӣте ка̄ле пароккха̄вибхатти хоти. атиккамма итоти атӣто, хутва̄ атиккантоти аттхо.
хет̣т̣ха̄ вуттанайена пароккха̄парассападапат̣хамапурисекавачанам̣ а. ‘‘бхӯ а’’итӣдха –
випарин̣а̄мена ‘‘дха̄тӯна’’нти ваттате.
461. квача̄диван̣н̣а̄намекассара̄нам̣ двебха̄во.
дха̄тӯнама̄дибхӯта̄нам̣ ван̣н̣а̄намекассара̄нам̣ квачи двебха̄во хоти. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ квачисаддо, тена –
кха чха сесу пароккха̄йам̣, двебха̄во саббадха̄тунам̣;
аппаччайе джухотйа̄ди-ссапи кичча̄дике квачи.
‘‘бхӯ бхӯ а’’итӣдха –
двебхӯтасса дха̄тусса йо пуббо авайаво, со аббха̄сасан̃н̃о хотӣти аббха̄сасан̃н̃а̄.
аббха̄саггахан̣амануваттате.
463. антассиван̣н̣а̄ка̄ро ва̄.
аббха̄сасса антасса иван̣н̣о хоти ва̄, ака̄ро ча. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо. тена –
кха ¶ чха сесу аван̣н̣асса,
ика̄ро сагупусса ӣ;
ва̄сса бхӯсса пароккха̄йам̣,
ака̄ро на̄парассимети.
ӯка̄расса ака̄ро.
464. дутийачатуттха̄нам̣ пат̣хамататийа̄.
аббха̄сагата̄нам̣ дутийачатуттха̄нам̣ ваггабйан̃джана̄нам̣ йатха̄ккамам̣ пат̣хамататийа̄ хонтӣти бхака̄расса бака̄ро.
465. брӯбхӯнама̄хабхӯва̄ пароккха̄йам̣.
брӯбхӯиччетесам̣ дха̄тӯнам̣ а̄хабхӯваиччете а̄деса̄ хонти пароккха̄вибхаттийанти бхӯсаддасса бхӯваа̄десо, ‘‘саралопо ма̄десаппаччайа̄димхӣ’’тиа̄дина̄ саралопа̄ди, со кира ра̄джа̄ бабхӯва, те кира бабхӯву. твам̣ кира бабхӯве.
‘‘дха̄тӯхӣ’’ти ваттате, сӣхагатийа̄ квачиггахан̣ан̃ча.
466. ика̄ра̄гамо асаббадха̄тукамхи.
саббасмим̣ асаббадха̄тукамхи паре квачи дха̄тӯхи паро ика̄ра̄гамо хоти.
асаббадха̄туке бйан̃джа-на̄димхе ва̄йама̄гамо;
квача̄дхика̄рато бйан̃джа-на̄допи квачи но сийа̄.
еттха ча ‘‘на саббадха̄тукам̣ асаббадха̄тука’’мити катва̄ ‘‘хиййаттанӣ саттамӣ пан̃чамӣ ваттама̄на̄ саббадха̄тука’’нти хиййаттанӣа̄дӣнам̣ саббадха̄тукасан̃н̃а̄йа вуттатта̄ тадан̃н̃а̄ чатассо вибхаттийо асаббадха̄туканти вуччати.
тумхе ¶ кира бабхӯвиттха. ахам̣ кира бабхӯвам̣, майам̣ кира бабхӯвимха. аттанопаде со бабхӯвиттха, бабхӯвире. бабхӯвиттхо, бабхӯвивхо. бабхӯвим̣, бабхӯвимхе.
каммани аттанопаде ӣка̄ра̄гамайаппаччайика̄ра̄гама̄, анубабхӯвӣйиттха, йаппаччайасса асаббадха̄тукамхи ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ лопе кате иван̣н̣а̄гамо на бхавати, тайа̄ кира анубабхӯвиттха, анубабхӯвире ичча̄ди. бха̄ве бабхӯвӣйиттха, бабхӯвиттха ва̄.
татха̄ папача, папачӯ. папаче, папачиттха. папачам̣, папачимха. папачиттха, папачире. папачиттхо, папачивхо. папачим̣, папачимхе.
каммани папаччиттха, папаччире ичча̄ди. татха̄ апачча, апаччӯ ичча̄ди.
гамимхи ‘‘квача̄диван̣н̣а̄на’’нтиа̄дина̄ двебха̄во, ‘‘пуббоббха̄со’’ти аббха̄сасан̃н̃а̄.
‘‘аббха̄се’’ти ваттате.
аббха̄се ваттама̄насса каваггасса чавагго хотӣти вака̄расса джака̄ро, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ анаббха̄сасса пат̣хамапурисекавачанамхи дӣгхо. со га̄мам̣ джага̄ма кира, джагама ва̄, джагаму. джагаме, джагамиттха. джагамам̣, джагамимха. джагамиттха, джагамире. джагамиттхо, джагамивхо. джагамим̣, джагамимхе.
каммани джагамӣйиттха, джагамиттха ва̄ ичча̄ди.
пароккха̄вибхатти.
468. аджджатанӣ ¶ ӣ ум̣, о ттха, им̣ мха̄, а̄ ӯ, се вхам̣, амхе.
ӣа̄дайо два̄даса аджджатанӣсан̃н̃а̄ хонти. аджджа бхаво аджджатано, таддӣпакатта̄ айам̣ вибхатти аджджатанӣти вуччати.
‘‘апаччаккхе, атӣте, паччаккхе’’ти ча ваттате.
самӣпе самӣпато пат̣т̣ха̄йа аджджаппабхути атӣте ка̄ле паччаккхе ча апаччаккхе ча аджджатанӣвибхатти хотӣти аджджатанӣпарассападапат̣хамапурисекавачанам̣ ӣ.
пуре вийа ака̄ра̄гамо, вуддха̄ди ча, ‘‘квачи дха̄тувибхаттӣ’’тиа̄дина̄ ӣмха̄дивибхаттӣнам̣ квачи рассаттам̣, оа̄авачана̄нам̣ иттхаама̄деса̄ ча, саралопа̄ди, со абхави, абхавӣ ва̄, ака̄ра̄гама̄бха̄ве бхави.
ман̣д̣ӯкагатийа̄ ‘‘ва̄’’ти ваттате.
саббехи дха̄тӯхи ум̣вибхаттисса им̣сва̄десо хоти ва̄.
те абхавим̣су, бхавим̣су ва̄, абхавум̣, бхавум̣ ва̄. твам̣ абхави, бхави ва̄, абхаво, бхаво ва̄, тумхе абхавиттха, бхавиттха ва̄, ика̄ра̄гамо. ахам̣ абхавим̣, бхавим̣ ва̄, майам̣ абхавимха, бхавимха ва̄, абхавимха̄, бхавимха̄ ва̄. со абхавиттха, бхавиттха ва̄, абхава̄, бхава̄ ва̄, абхавӯ, бхавӯ ва̄. абхависе, бхависе ва̄, абхавивхам̣, бхавивхам̣ ва̄. абхавам̣ ¶ , бхавам̣ ва̄, абхава, бхава ва̄, абхавимхе, бхавимхе ва̄.
каммани йаппаччайалопе вуддхиава̄деса̄ди, сукхам̣ тайа̄ анубхавиттха, анвабхӯйиттха, анубхӯйиттха ва̄ ичча̄ди. парассападатте тайа̄ анвабхӯйи, анубхӯйи, анвабхӯйӣ, анубхӯйӣ ва̄, анвабхӯйим̣су, анубхӯйим̣су, анвабхӯйум̣, анубхӯйум̣. твам̣ анвабхӯйи, анубхӯйи, тумхе анвабхӯйиттха, анубхӯйиттха. ахам̣ анвабхӯйим̣, анубхӯйим̣, майам̣ анвабхӯйимха, анубхӯйимха, анвабхӯйимха̄, анубхӯйимха̄ ва̄. бха̄ве абхавиттха, абхӯйиттха тайа̄.
со апачи, пачи, апачӣ, пачӣ ва̄, те апачим̣су, пачим̣су, апачум̣, пачум̣. твам̣ апачи, пачи, апачо, пачо ва̄, тумхе апачиттха, пачиттха. ахам̣ апачим̣, пачим̣, майам̣ апачимха, пачимха, апачимха̄, пачимха̄ ва̄. со апачиттха, пачиттха, апача̄, пача̄ ва̄, апачӯ, пачӯ. апачисе, апачивхам̣. апачам̣, пачам̣, апача, пача ва̄, апачимхе, пачимхе.
каммани апаччиттха, паччиттха ичча̄ди. парассападатте апаччи, паччи, апаччӣ, паччӣ ва̄, апаччим̣су, паччим̣су, апаччум̣, паччум̣. апаччи, паччи, апаччо, паччо ва̄, апаччиттха, паччиттха. апаччим̣, паччим̣, апаччимха, паччимха, апаччимха̄, паччимха̄ ва̄.
со га̄мам̣ агаччхӣ, гаччхӣ, агаччхи, гаччхи ва̄, те агаччхим̣су, гаччхим̣су, агаччхум̣, гаччхум̣. твам̣ агаччхи, гаччхи, агаччхо, гаччхо ва̄, тумхе агаччхиттха, гаччхиттха. ахам̣ агаччхим̣, гаччхим̣, майам̣ агаччхимха, гаччхимха, агаччхимха̄, гаччхимха̄ ва̄.
‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ аджджатанимхи гамисса ччхасса квачи н̃чха̄десо, аган̃чхи, ган̃чхи, аган̃чхӣ, ган̃чхӣ ва̄, те аган̃чхим̣су ¶ , ган̃чхим̣су, аган̃чхум̣, ган̃чхум̣. твам̣ аган̃чхи, ган̃чхи, аган̃чхо, ган̃чхо ва̄, тумхе аган̃чхиттха, ган̃чхиттха. ахам̣ аган̃чхим̣, ган̃чхим̣, майам̣ аган̃чхимха, ган̃чхимха, аган̃чхимха̄, ган̃чхимха̄ ва̄.
ччха̄деса̄бха̄ве со агами, гами, агамӣ, гамӣ ва̄, ‘‘карасса ка̄саттамаджджатанимхӣ’’ти еттха бха̄ваниддесена, ‘‘саттамаджджатанимхӣ’’ти йогавибха̄гена ва̄ са̄гаме ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ бйан̃джанато а̄ка̄ра̄гамо, агама̄си, ум̣вачанасса квачи ам̣сва̄десо, уча̄гамо ттхамхесу квачи, агамим̣су, гамим̣су, агамам̣су, гамам̣су, агамум̣, гамум̣, твам̣ агами, гами, агамо, гамо ва̄, агамиттха, гамиттха, агамуттха, гамуттха. ахам̣ агамим̣, гамим̣, агамимха, гамимха, агамумха, гамумха, агамимха̄, гамимха̄ ва̄.
‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ гамисса аджджатанимхи га̄десо ча, со аджджхага̄, паралопо, те аджджхагум̣. твам̣ аджджхаго, тумхе аджджхагуттха. ахам̣ аджджхагим̣, майам̣ аджджхагумха.
аттанопаде со агаччхиттха, гаччхиттха, аган̃чхиттха, ган̃чхиттха ичча̄ди. ччха̄деса̄бха̄ве со агамиттха, гамиттха, агама̄, гама̄, те агамӯ, гамӯ, аджджхагӯ, агӯ. твам̣ агамисе, гамисе, агамивхам̣, гамивхам̣. ахам̣ агамам̣, гамам̣, агама, гама, аджджхагам̣ ва̄, агамимхе, гамимхе.
камме га̄мо агаччхӣйиттха тена, гаччхӣйиттха, аган̃чхийиттха, ган̃чхийиттха, агамӣйиттха, гамӣйиттха, агамиттха, гамиттха ичча̄ди. парассападатте агаччхӣйи, гаччхӣйи ва̄, агамӣйи, гамӣйи ¶ ва̄, агаччхӣйум̣, агамӣйум̣ ва̄. татха̄ агхаммӣйи, агхаммӣйим̣су ичча̄ди.
‘‘хиййаттанӣ, аджджатанӣ’’ти ча ваттате.
йада̄ма̄його, тада̄ хиййаттанаджджатанӣвибхаттийо саббака̄лепи хонти, часаддена пан̃чамӣ ча. ма̄ бхавати, ма̄ бхава̄, ма̄ бхависсатӣти ва̄ аттхе хиййаттанаджджатанӣпан̃чамӣ вибхаттийо, сесам̣ неййам̣, со ма̄ бхава̄, ма̄ бхавӣ, ма̄ те бхавантвантара̄йа̄. ма̄ пача̄, ма̄ пачӣ, ма̄ пачату. ма̄ гаччха̄, ма̄ гаччхӣ, ма̄ гаччхату. ма̄ кан̃чи па̄пама̄гама̄, ма̄ агами, ма̄ гама̄, ма̄ гамӣ, ма̄ гамету. твам̣ ма̄ гаччхо, ма̄ гаччхи, ма̄ гаччха̄хи ичча̄ди.
атӣтака̄ликавибхатти.
472. бхависсантӣ ссати ссанти, ссаси ссатха, сса̄мисса̄ма, ссате ссанте, ссасе ссавхе, ссам̣сса̄мхе.
ссатйа̄дӣнам̣ два̄дасаннам̣ вачана̄нам̣ бхависсантӣсан̃н̃а̄ хоти. бхависсатӣти бхависсанто, там̣ка̄ладӣпакатта̄ айам̣ вибхатти бхависсантӣти вуччати.
ана̄гате ка̄ле бхависсантӣвибхатти хоти.
атӣтепи бхависсантӣ, там̣ка̄лавачаниччхайа̄;
‘‘анекаджа̄тисам̣са̄рам̣, сандха̄висса’’нтиа̄дису.
на ¶ а̄гато ана̄гато, паччайаса̄маггийам̣ сати а̄йатим̣ уппаджджана̄рахоти аттхо, ика̄ра̄гамо, вуддхиава̄деса̄, саралопа̄ди ча.
бхависсати, бхависсанти. бхависсаси, бхависсатха. бхависса̄ми, бхависса̄ма. бхависсате, бхависсанте. бхависсасе, бхависсавхе. бхависсам̣, бхависса̄мхе.
камме йаппаччайалопо, сукхам̣ тайа̄ анубхависсате, анубхависсанте. анубхависсасе, анубхависсавхе. анубхависсам̣, анубхависса̄мхе. парассападатте анубхависсати девадаттена, анубхависсанти ичча̄ди. бха̄ве бхависсате тена, йаппаччайалопа̄бха̄ве анубхӯйиссате, анубхӯйиссанте ичча̄ди. бха̄ве бхӯйиссате.
татха̄ пачиссати, пачиссанти. пачиссаси, пачиссатха. пачисса̄ми, пачисса̄ма. пачиссате, пачиссанте. пачиссасе, пачиссавхе. пачиссам̣, пачисса̄мхе.
камме паччиссате одано девадаттена, паччиссанте ичча̄ди. парассападатте паччиссати, паччиссанти. паччиссаси, паччиссатха. паччисса̄ми, паччисса̄ма.
гаччхиссати, гаччхиссанти. гаччхиссаси, гаччхиссатха. гаччхисса̄ми, гаччхисса̄ма. гаччхиссате, гаччхиссанте. гаччхиссасе, гаччхиссавхе. гаччхиссам̣, гаччхисса̄мхе. со саггам̣ гамиссати, гамиссанти. гамиссаси, гамиссатха. гамисса̄ми, гамисса̄ма ичча̄ди.
камме гаччхӣйиссате, гаччхӣйиссанте. гаччхӣйиссати, гаччхӣйиссанти ва̄, гамӣйиссате, гамӣйиссанте. гамӣйиссати, гамӣйиссанти ва̄ ичча̄ди. йаппаччайалопе гамиссате ¶ , гамиссанте. гамиссати, гамиссанти ва̄. татха̄ гхаммиссати, гхаммиссанти ичча̄ди.
бхависсантӣвибхатти.
484. ка̄ла̄типатти сса̄ ссам̣су, ссе ссатха, ссам̣сса̄мха̄, ссатха ссису, ссасе ссавхе, ссим̣сса̄мхасе.
сса̄дӣнам̣ два̄дасаннам̣ ка̄ла̄типаттисан̃н̃а̄ хоти. ка̄ласса атипатанам̣ ка̄ла̄типатти, са̄ пана вируддхапаччайӯпанипа̄тато, ка̄ран̣авекаллато ва̄ крийа̄йа анабхиниббатти, таддӣпакатта̄ айам̣ вибхатти ка̄ла̄типаттӣти вуччати.
475. крийа̄типаннетӣте ка̄ла̄типатти.
крийа̄типаннаматте атӣте ка̄ле ка̄ла̄типаттивибхатти хоти. крийа̄йа атипатанам̣ крийа̄типаннам̣, там̣ пана са̄дхакасаттивирахена крийа̄йа аччанта̄нуппатти. еттха ча кин̃ча̄пи на крийа̄ атӣтасаддена вохаритабба̄, татха̄пи таккирийуппаттиппат̣ибандхакаракрийа̄йа ка̄лабхедена атӣтавоха̄ро лаббхатева̄ти дат̣т̣хаббам̣.
ка̄ла̄типаттипарассападапат̣хамапурисекавачанам̣ сса̄, ака̄рика̄ра̄гама̄, вуддхиава̄деса̄ ча, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ сса̄ сса̄мха̄вибхаттӣнам̣ квачи рассаттам̣, ссевачанасса ча аттам̣.
со че пат̣хамавайе паббаджджам̣ алабхисса, араха̄ абхависса, бхависса, абхависса̄, бхависса̄ва̄, те че там̣ алабхиссам̣су, араханто абхависсам̣су, бхависсам̣су. евам̣ твам̣ абхависса, бхависса, абхависсе ва̄, тумхе абхависсатха, бхависсатха. ахам̣ абхависсам̣, бхависсам̣, майам̣ ¶ абхависсамха, бхависсамха, абхависса̄мха̄, бхависса̄мха̄ ва̄. со абхависсатха, абхависсису. абхависсасе, абхависсавхе. абхависсим̣, абхависса̄мхасе.
камме анвабхависсатха, анвабхависсису. анвабхӯйиссатха ва̄ ичча̄ди. парассападатте анвабхависса, анвабхависсам̣су. анвабхӯйисса ва̄ ичча̄ди. бха̄ве абхависсатха девадаттена, абхӯйиссатха.
татха̄ со че там̣ дханам̣ алабхисса, оданам̣ апачисса, пачисса, апачисса̄, пачисса̄ ва̄, апачиссам̣су, пачиссам̣су. апачисса, пачисса, апачиссе, пачиссе ва̄, апачиссатха, пачиссатха. апачиссам̣, пачиссам̣, апачиссамха, пачиссамха, апачисса̄мха̄, пачисса̄мха̄ ва̄. апачиссатха, пачиссатха, апачиссису, пачиссису. апачиссасе, пачиссасе, апачиссавхе, пачиссавхе. апачиссим̣, пачиссим̣, апачисса̄мхасе, пачисса̄мхасе.
камме апачиссатха одано девадаттена, апачиссису. йаппаччайалопа̄бха̄ве апачӣйиссатха ичча̄ди. парассападатте апаччисса тена, паччисса, апаччисса̄, паччисса̄ ва̄, апаччиссам̣су, паччиссам̣су ичча̄ди.
со агаччхисса, гаччхисса, агаччхисса̄, гаччхисса̄ва̄, агаччхиссам̣су, гаччхиссам̣су. твам̣ агаччхисса, гаччхисса, агаччхиссе, гаччхиссе ва̄, агаччхиссатха, гаччхиссатха. агаччхиссам̣, гаччхиссам̣, агаччхиссамха, гаччхиссамха, агаччхисса̄мха̄, гаччхисса̄мха̄ ва̄. агамисса, гамисса, агамисса̄, гамисса̄ ва̄, агамиссам̣су, гамиссам̣су. агамисса, гамисса, агамиссе ва̄, агамиссатха, гамиссатха. агамиссам̣ ¶ , гамиссам̣, агамиссамха, гамиссамха, агамисса̄мха̄, гамисса̄мха̄ ва̄. агаччхиссатха, гаччхиссатха ва̄ ичча̄ди.
камме агаччхӣйиссатха, агамӣйиссатха, агаччхӣйисса, агамӣйиссаичча̄ди. татха̄ агхаммисса̄, агхаммиссам̣су ичча̄ди.
ка̄ла̄типаттивибхатти.
пан̃чамӣ саттамӣ ватта-ма̄на̄ сампатина̄гате;
бхависсантӣ пароккха̄дӣ, чатассотӣтака̄лика̄.
чхака̄ликавибхаттивидха̄нам̣.
викаран̣авидха̄на
ису иччха̄кантӣсу, пуре вийа дха̄тванталопо, тйа̄дйуппатти, аппаччайо ча.
‘‘дха̄тӯна’’нти ваттама̄не –
476. исуйамӯнаманто ччхо ва̄.
исуйамуиччетесам̣ дха̄тӯнам̣ анто ччхо хоти ва̄. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо, ‘‘анто ччхо ва̄’’ти йогавибха̄гена а̄сассапи. со саггам̣ иччхати, иччханти. иччхаси, иччхатха. иччха̄ми, иччха̄ма. ччха̄деса̄бха̄ве асам̣йогантатта̄ ‘‘ан̃н̃есу ча̄’’ти вуддхи, есати, есанти ичча̄ди.
камме аттанопадасса йебхуййена парассападаттамева пайоджӣйати, тена четтха аттанопаде рӯпа̄ни сан̇кхиписса̄ма. со иччхӣйати, есӣйати, иссате, иссати, йака̄расса ¶ пуббарӯпаттам̣. татха̄ иччхату, есату. иччхеййа, есеййа. пароккха̄хиййаттанӣсу пана рӯпа̄ни саббаттха пайогаманугамма пайоджетабба̄ни, иччхи, еси. иччхиссати, есиссати. иччхисса̄, есисса̄ иччха̄ди.
йаму упараме, нипуббо, ччха̄десо ча. нийаччхати, нийаччханти. нийамати, нийаманти. сам̣пуббо ‘‘сайе ча̄’’ти н̃аттам̣, двиттан̃ча. сан̃н̃амати, сан̃н̃аманти.
камме нийаччхӣйати, нийамӣйати, нийаммати, сан̃н̃амӣйати ва̄. татха̄ нийаччхату, сан̃н̃амату. нийаччхеййа, сан̃н̃амеййа. нийаччхӣ, сан̃н̃амӣ. нийаччхиссати, сан̃н̃амиссати. нийаччхисса, сан̃н̃амисса ичча̄ди.
а̄са упавесане, йогавибха̄гена ччха̄десо, рассаттам̣. аччхати, аччханти. аччхаси, аччхатха. аччха̄ми, аччха̄ма. ан̃н̃атра упапуббо упа̄сати, упа̄санти. аччхӣйати, упа̄сӣйати. аччхату, упа̄сату. аччхеййа, упа̄сеййа. аччхӣ, упа̄сӣ. аччхиссати, упа̄сиссати. аччхисса, упа̄сисса ичча̄ди.
лабха ла̄бхе, лабхати, лабханти. лабхаси, лабхатха. лабха̄ми, лабха̄ма. лабхате, лабханте. лабхасе, лабхавхе. лабхе, лабха̄мхе.
камме йака̄расса пуббарӯпатте кате ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ пуримабхака̄расса бака̄ро, лаббхате, лаббханте. лаббхати, лаббханти. лаббхатам̣, лаббхату. лаббхе, лаббхеййа.
аджджатанимхи ‘‘ва̄, анталопо’’ти ча ваттама̄не –
477. лабхасма̄ ӣ им̣нам̣ ттхаттхам̣.
лабхаиччетасма̄ дха̄туто паресам̣ ӣим̣нам̣ вибхаттӣнам̣ ттха ттхам̣иччете а̄деса̄ хонти ва̄, дха̄твантасса лопо ¶ ча. алаттха, алабхи, лабхи, алабхим̣су, лабхим̣су. алабхо, лабхо, алабхи, лабхи, алабхиттха, лабхиттха. алаттхам̣, алабхим̣, лабхим̣, алабхимха, лабхимха ичча̄ди.
бхависсантимхи ‘‘карасса саппаччайасса ка̄хо’’ти еттха саппаччайаггахан̣ена вача муча бхуджа̄дито ссассакха̄десо, васа чхида лабха̄дито чха̄десо ча ва̄ хотӣти ссасса чха̄десо, ‘‘бйан̃джанантасса чо чхаппаччайесу ча̄’’ти дха̄твантасса чака̄ро, лаччхати, лаччханти. лаччхаси, лаччхатха. лаччха̄ми, лаччха̄ма. чха̄деса̄бха̄ве лабхиссати, лабхиссанти. лабхиссаси, лабхиссатха. лабхисса̄ми, лабхисса̄ма ичча̄ди. алабхисса, алабхиссам̣су ичча̄ди.
вача вийаттийам̣ ва̄ча̄йам̣, вачати, вачанти. вачаси, вачатха. вача̄ми, вача̄ма.
камме аттанопаде, йаппаччайе ча кате –
478. вача васа ваха̄дӣнамука̄ро васса йе.
вача васа вахаиччевама̄дӣнам̣ дха̄тӯнам̣ вака̄расса ука̄ро хоти йаппаччайе паре, а̄дисаддена вад̣д̣хасса ча. ‘‘васса а ва’’ити сама̄сена дутийан̃четтха ваггахан̣ам̣ иччхитаббам̣, тена ака̄рассапи ука̄ро хоти, пуримапаккхе паралопо. ‘‘тасса чавагга’’ичча̄дина̄ садха̄твантасса йака̄расса чака̄ро, двиттам̣. уччате, уччанте. вуччате, вуччанте. вуччати, вуччанти ва̄ ичча̄ди. татха̄ вачату, вуччату. вачеййа, вуччеййа. авача̄, авачча̄, авачӯ, аваччӯ. авача, авачо, авачуттха. авача, авачам̣, авачамха̄. авачуттха ичча̄ди.
479. вачассаджджатанимхи ¶ мака̄ро о.
вачаиччетасса дха̄тусса ака̄ро оттама̄паджджате аджджатанимхи вибхаттимхи. авочи, авочум̣. авочо, авочуттха. авочим̣, авочумха, ука̄ра̄гамо. авоча, рассаттам̣, авочу ичча̄ди. авуччиттха.
бхависсантимхи саппаччайаггахан̣ена ссасса кха̄десо, ‘‘бйан̃джанантасса̄’’ти ваттама̄не ‘‘ко кхе ча̄’’ти дха̄твантасса ка̄десо, ваккхати, ваккханти. ваккхаси, ваккхатха. ваккха̄ми, ваккха̄ма ичча̄ди.
васа нива̄се, васати, васанти.
камме уттам̣, пуббарӯпаттан̃ча вуссати, вуссанти ичча̄ди. васату. васеййа. аваси, васи.
бхависсантийам̣ ссасса чха̄десо, дха̄твантасса чака̄ро ча, ваччхати, ваччханти. ваччхаси, ваччхатха. ваччха̄ми, ваччха̄ма. васиссати, васиссанти. авасисса, авасиссам̣су.
татха̄ руда ассувимочане, родати, руччхати. родиссати ичча̄ди.
куса аккосе, а̄пуббо двиттарассатта̄ни, аппаччайавуддхийо ча. аккосати. аккосату. аккосеййа.
‘‘анталопо’’ти ваттате, ман̣д̣ӯкагатийа̄ ‘‘ва̄’’ти ча.
куса иччетасма̄ дха̄туто ӣвибхаттисса ччхиа̄десо хоти, дха̄твантасса лопо ча. аккоччхи мам̣, аккоси ва̄. аккосиссати. аккосисса ичча̄ди.
ваха ¶ па̄пун̣ане, вахати, ваханти.
камме аттанопаде, йаппаччайе ча кате –
‘‘йе’’ти ваттате.
хака̄расса випарийайо хоти йаппаччайе паре, йаппаччайасса ча лака̄ро хоти ва̄. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо, тена ‘‘гайхатӣ’’тиа̄дӣсу латтам̣ на хоти, нимиттабхӯтасса йака̄рассеветам̣ латтам̣, ‘‘вачаваса’’ичча̄дина̄ уттам̣. вуйхати, вулхати, вуйханти. вахату, вуйхату. вахеййа, вуйхеййа. авахӣ, авуйхиттха, авахиттха. авахиссати, вуйхиссати. авахисса, авуйхисса ичча̄ди.
джара вайоха̄нимхи.
482. джарамара̄нам̣ джӣраджӣййамӣййа̄ ва̄.
джарамара иччетесам̣ дха̄тӯнам̣ джӣраджӣййамӣййа̄деса̄ хонти ва̄, саралопа̄ди. джӣрати, джӣранти. джӣййати, джӣййанти. ‘‘квача̄’’дисуттена екайака̄расса квачи лопо хоти. джӣйати, джӣйанти.
камме джӣрӣйати, джӣрӣйанти. джӣйиййати, джӣйиййанти. джӣрату, джӣййату. джӣреййа, джӣййеййа. аджӣрӣ, джӣрӣ, джӣййӣ. джӣриссати, джӣййиссати. аджӣрисса, аджӣййисса.
мара па̄н̣ача̄ге, мӣййа̄десо, мӣййати, мӣййанти. мӣйати, мӣйанти ва̄. марати, маранти ичча̄ди.
диса пеккхан̣е.
483. дисасса ¶ пасса дисса даккха̄ ва̄.
дисаиччетасса дха̄тусса пасса дисса даккхаиччете а̄деса̄ хонти ва̄. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо, тена дисса̄десо каммани саббадха̄туке ева. пассати, пассанти. даккхати, даккханти.
каммани йака̄ралопо, диссате, диссанте. диссати, диссанти. випассӣйати, даккхӣйати. пассату, даккхату, диссату. пассеййа, даккхеййа, диссеййа.
хиййаттанийам̣ ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дха̄туика̄расса аттам̣, аддаса̄, аддаса. каммани адисса.
татха̄ апасси, пасси, апассим̣су, пассим̣су. апасси, пасси, апасситтха, пасситтха. апассим̣, пассим̣, апассимха, пассимха. аддаси, даси, аддасам̣су, дасам̣су. каммани адиссам̣су. аддаккхи, аддаккхим̣су.
пассиссати, пассиссанти. ‘‘бхависсантимхи ссасса ча̄’’ти йогавибха̄гена ссасса лопо, ика̄ра̄гамо ча, даккхити, даккхинти. лопа̄бха̄ве даккхиссати, даккхиссанти. апассисса, адаккхисса ичча̄ди.
сада висаран̣агатйа̄васа̄несу.
‘‘саббаттха̄’’ти ваттате, ман̣д̣ӯкагатийа̄ ‘‘квачӣ’’ти ча.
садаиччетасса дха̄тусса сӣда̄десо хоти саббаттха вибхаттиппаччайесу квачи. сесам̣ неййам̣. нисӣдати, нисӣданти. бха̄ве нисаджджате, идха квача̄дхика̄рена сӣда̄-десо ¶ на бхавати. нисӣдату. нисӣде. нисӣди. нисӣдиссати. нисӣдисса ичча̄ди.
йаджа девапӯджа̄сан̇гатикаран̣ада̄несу. йаджати, йаджанти.
каммани ‘‘йамхӣ’’ти ваттате.
йаджаиччетасса дха̄тусса а̄дисса йака̄расса ика̄ра̄десо хоти йаппаччайе паре, саралопо. иджджате майа̄ буддхо. татха̄ йаджату, иджджатам̣. йадже, иджджетха. йаджи, иджджиттха. йаджиссати, иджджиссате. йаджисса, иджджиссатха ичча̄ди.
вада вийаттийам̣ ва̄ча̄йам̣, тйа̄дйуппатти, аппаччайо ча.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
вадаиччетасса дха̄тусса саббасса ваджджа̄десо хоти ва̄ сабба̄су вибхаттӣсу. вибхатйа̄дхика̄ратта̄ четтха сабба̄сӯти аттхато сиддхам̣.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
бхӯва̄дито паро аппаччайо еттама̄паджджате, лопан̃ча ва̄. викаран̣ака̄рийавидхиппакаран̣ато четтха ака̄роти аппаччайо гайхати.
бхӯва̄дито джухотйа̄ди-то ча аппаччайо паро;
лопама̄паджджате на̄н̃н̃о, ваваттхитавибха̄сатоти.
аппаччайасса ека̄ро, саралопа̄ди, ваджджети, вадети, вадати, антимхи –
488. квачи ¶ дха̄тувибхаттиппаччайа̄нам̣ дӣгхавипарӣта̄десалопа̄гама̄ ча.
идха дха̄тва̄дхика̄ре а̄кхйа̄те, китаке ча авихиталаккхан̣есу пайогесу квачи дха̄тӯнам̣, тйа̄дивибхаттӣнам̣, дха̄тувихитаппаччайа̄нан̃ча дӣгхатаббипарӣтаа̄десалопа̄гамаиччета̄ни ка̄рийа̄ни джинавачана̄нурӯпато бхаванти. таттха –
на̄мхи рассо кийа̄дӣнам̣, сам̣йоге чан̃н̃адха̄тунам̣;
а̄йӯнам̣ ва̄ вибхаттӣнам̣, мха̄, сса̄нтасса ча рассата̄.
гамито ччхасса н̃чхо ва̄сса, гамиссаджджатанимхи га̄;
уча̄гамо ва̄ ттхамхесу, дха̄тӯнам̣ йамхи дӣгхата̄.
еййеййа̄сеййа̄меттан̃ча, ва̄ ссессеттан̃ча па̄пун̣е;
ока̄ра̄ аттамиттан̃ча, а̄ттха̄ паппонти ва̄ ттхатхе.
татха̄ брӯтоти антӣнам̣, ау ва̄ха ча дха̄туйа̄;
пароккха̄йа вибхаттимхи, анаббха̄сасса дӣгхата̄.
сам̣йоганто ака̄реттха, вибхаттиппаччайа̄ди ту;
лопа ма̄паджджате ничча-мека̄рока̄рато пароти.
ека̄рато парасса антиака̄расса лопо, вадждженти, ваденти, ваданти. ваджджеси, вадеси, вадаси, ваджджетха, вадетха, вадатха. ваджджеми, ваджджа̄ми, вадеми, вада̄ми, ваджджема, вадема, ваджджа̄ма, вада̄ма.
каммани ваджджӣйати, ваджджӣйанти. ваджджати, ваджджанти. вадӣйати ва̄. ваджджету, вадету, вадату. вадждже, ваджджеййа, ваде, вадеййа, ваджджеййум̣, вадеййум̣. ваджджеййа̄си, ваджджеси, вадеййа̄си. авади, вади, вадим̣су. вадиссати, вадиссанти. авадисса ичча̄ди.
каму ¶ падавиккхепе, аппаччайе кате ‘‘квача̄диван̣н̣а̄намекассара̄нам̣ двебха̄во’’ти двиттам̣, каваггасса чавагго.
аббха̄саггахан̣амантаггахан̣ам̣, ва̄ггахан̣ан̃ча ваттате.
аббха̄санте ниггахӣтан̃ча̄гамо хоти ва̄. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо, тена кама̄дӣнамеветам̣. чан̇камати, чан̇каманти ичча̄ди. камати, каманти ичча̄ди.
чала кампане, чан̃чалати, чалати.
чала далане, даддаллати.
джхечинта̄йам̣, аппаччайе ‘‘о, саре, е’’ти ча адхикичча ‘‘те а̄ва̄йа̄’’ти йогавибха̄гена ака̄ритепи ека̄расса а̄йа̄десо, джха̄йати, джха̄йанти ичча̄ди, висесавидха̄нам̣.
авуддхикабхӯва̄динайо.
туда бйатхане, тйа̄дйуппатти аппаччайо, ‘‘ан̃н̃есу ча̄’’ти еттха̄нуваттита ва̄ггахан̣ена туда̄дӣнам̣ вуддхиабха̄вова висесо, тудати, туданти. тудаси, тудатха. туда̄ми, туда̄ма.
камме ‘‘тасса чавагга’’ичча̄дина̄ садака̄расса йаппаччайасса джака̄ро двиттам̣, туджджате, туджджанте. туджджати, туджджанти, туджджаре ва̄. татха̄ тудату, туданту. туде, тудеййа, тудеййум̣. атуди, тудим̣су. атуди, атудиттха. атудим̣, атудимха. атуджджиттха, атуджджи. тудиссати. атудисса ичча̄ди.
виса павесане папуббо, со га̄мам̣ пависати, пависанти. пависаси, пависатха. пависа̄ми, пависа̄ма.
камме ¶ пависиййате, пависиййанте. пависиййати, пависиййанти. пависсате ва̄. татха̄ пависату, пависанту. пависеййа. па̄виси, пависи, па̄веккхи патхавим̣, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ аджджатанимхи висасса веккха̄десо ча. па̄висим̣су, пависим̣су.
камме па̄висӣйиттха, пависӣйиттха, па̄висӣйи, пависӣйи. пависиссати, пависиссанти. пависӣйиссате, пависиссате. па̄висисса. па̄висӣйисса ичча̄ди.
нуда кхепе, нудати, нуданти.
диса атисаджджане, уддисати, уддисанти.
ликха лекхане, ликхати, ликханти.
пхуса сампхассе, пхусати, пхусанти ичча̄ди.
туда̄динайо.
хӯ, бхӯ сатта̄йам̣, тйа̄дйуппатти ‘‘бхӯва̄дито а’’ити аппаччайо, ‘‘ва̄’’ти адхикичча ‘‘лопан̃четтамака̄ро’’ти бхӯва̄дито парасса аппаччайасса лопо, ‘‘ан̃н̃есу ча̄’’ти вуддхи. со хоти, те хонти, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ парасарасса лопо. хоси, хотха. хоми, хома. бха̄ве хӯйате.
татха̄ хоту, хонту. хохи, анака̄рапаратта̄ хилопо на бхавати, хотха. хоми, хома. бха̄ве хӯйатам̣.
саттамийам̣ саралопа̄ди, хеййа, хеййум̣. хеййа̄си, хеййа̄тха. хеййа̄ми, хеййа̄ма. хеййам̣ ва̄. бха̄ве хӯйетха.
хиййаттанийам̣ ¶ аппаччайалопе ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ хӯдха̄тусса ӯка̄расса ува̄десо. ахува̄, ахуву, ахувӯ. ахува, ахуво, ахуваттха. ахувам̣, ахувамха. ахуваттха, ахуваттхум̣. ахувасе, ахувавхам̣. ахувим̣, ахувамхасе. бха̄ве ахӯйаттха.
аджджатанимхи ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ хӯто ӣвибхаттисса лопо рассаттам̣, со аху, лопа̄бха̄ве ‘‘карасса ка̄саттамаджджатанимхӣ’’ти еттха ‘‘саттамаджджатанимхӣ’’ти йогавибха̄гена са̄гамо, вуддхи, ахоси, ахесум̣, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ ока̄рассека̄ро. ахавум̣ ва̄. ахоси, ахоситтха. ахосим̣, ахум̣, парасарасса лопо, рассаттан̃ча, ахосимха, ахумха, рассаттам̣. бха̄ве ахӯйиттха.
‘‘хи лопам̣ ва̄’’ти ито ‘‘лопо, ва̄’’ти ча ваттате.
490. хотиссаре’хохе бхависсантимхи ссасса ча.
хӯиччетасса дха̄тусса саро еха оха еттама̄паджджате бхависсантимхи вибхаттимхи, ссасса ча лопо хоти ва̄. ика̄ра̄гамо, саралопа̄ди.
хехити, хехинти. хехиси, хехитха. хеха̄ми, хеха̄ма. лопа̄бха̄ве – хехиссати, хехиссанти. хехиссаси, хехиссатха. хехисса̄ми, хехисса̄ма. оха̄десе – хохити, хохинти. хохиси, хохитха. хоха̄ми, хоха̄ма. татха̄ хохиссати, хохиссанти. хохиссаси, хохиссатха. хохисса̄ми, хохисса̄ма. ека̄ра̄десе – хети, хенти. хеси, хетха. хеми ¶ , хема. хессати, хессанти. хессаси, хессатха. хесса̄ми, хесса̄ма. бха̄ве хӯйиссате.
ка̄ла̄типаттийам̣ ахависса, ахависсам̣су. ахуйиссатха ичча̄ди.
хӯ, бхӯ сатта̄йам̣, бхӯ итӣдха анупуббо, тйа̄дйуппатти аппаччайасса лопавуддхийо, анубхоти, анубхонти. анубхоси, анубхотха. анубхоми, анубхома.
камме анубхӯйати, анубхӯйанти. татха̄ анубхоту, анубхонту. анубхохи, анубхотха. анубхоми, анубхома. анубхӯйату, анубхӯйанту. анубхаве, анубхавеййа. анубхӯйеййа. анубхоси, анубхави. анубхоссати, анубхоссанти. анубхоссаси, анубхоссатха. анубхосса̄ми, анубхосса̄ма. анубхависсати ва̄. анубхосса, анубхависса ва̄ ичча̄ди.
сӣ сайе аппаччайалопо, вуддхи ча, сети, сенти. сеси, сетха. семи, сема. сете, сенте ичча̄ди.
аппаччайалопа̄бха̄ве –
‘‘саре’’ти ваттате, дха̄туггахан̣ан̃ча.
ека̄расса дха̄твантасса саре паре айа̄десо хоти, саралопа̄ди. сайати, сайанти. сайаси, сайатха. сайа̄ми, сайа̄ма.
камме ¶ атипуббо, ‘‘квачи дха̄тва̄’’дина̄ йамхи рассасарасса дха̄твантасса дӣгхо, атисӣйате, атисӣйанте. атисӣйати, атисӣйанти. бха̄ве сӣйате.
татха̄ сету, сенту. сехи, сетха. семи, сема. сайату, сайанту. сайа, сайа̄хи, сайатха. сайа̄ми, сайа̄ма. сайатам̣, сайантам̣. сайассу, сайавхо. сайе, сайа̄масе. атисӣйатам̣, атисӣйантам̣. атисӣйату, атисӣйанту. бха̄ве сӣйатам̣.
сайе, сайеййа, сайеййум̣. атисӣйеййа. бха̄ве сӣйетха.
асайи, сайи, асайим̣су, сайим̣су, асайум̣. са̄гаме атисеси, атисесум̣. камме аччасӣйиттха, аччасӣйи, атисӣйи. бха̄ве сӣйиттха.
сайиссати, сайиссанти. ика̄ра̄гама̄бха̄ве сессати, сессанти. камме атисӣйиссатха, атисӣйиссати. бха̄ве сӣйиссате.
асайисса̄, асайиссам̣су. камме аччасӣйиссатха ичча̄ди.
нӣ па̄пун̣ане, двикаммакойам̣, аджам̣ га̄мам̣ нети, ненти. неси, нетха. неми, нема. лопа̄бха̄ве найати, найанти ичча̄ди. камме нӣйате га̄мам̣ аджо девадаттена, нӣйаре, нӣйанте. нӣйати, нӣйанти.
татха̄ нету, найату. нӣйатам̣, нӣйантам̣. найе, найеййа. нӣйетха, нӣйеййа. анайи, найи, анайим̣су, найим̣су. винеси, винесум̣. анӣйиттха, нӣйиттха. найиссати ¶ , нессати. найиссате, нӣйиссате, нӣйиссати. анайисса, анӣйисса ичча̄ди.
т̣ха̄ гатиниваттимхи, ‘‘ва̄’’ти ваттате.
т̣ха̄иччетасса дха̄тусса тит̣т̣ха̄десо хоти ва̄. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо, аппаччайалопо. тит̣т̣хати, тит̣т̣ханти. т̣ха̄ти, т̣ханти. лопа̄бха̄ве ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ т̣ха̄то хака̄ра̄гамо ча рассаттам̣, сам̣пуббо сан̣т̣хахати, сан̣т̣хаханти. етте адхит̣т̣хети, адхит̣т̣хенти.
камме –
493. йамхи да̄дха̄ ма̄ т̣ха̄ ха̄ па̄ маха матха̄дӣнамӣ.
бха̄вакаммависайе йамхи паччайе паре да̄ дха̄ ма̄ т̣ха̄ ха̄па̄ маха матха иччевама̄дӣнам̣ дха̄тӯнам̣ анто ӣка̄рама̄паджджате, ниччаттхойама̄рамбхо. упат̣т̣хӣйати, упат̣т̣хӣйанти. хака̄ра̄гаме рассаттам̣, ӣка̄ра̄гамо ча, патит̣т̣хахӣйати, патит̣т̣хахӣйанти. бха̄ве т̣хӣйате.
татха̄ тит̣т̣хату, тит̣т̣ханту. т̣ха̄ту, т̣ханту. сан̣т̣хахату, сан̣т̣хаханту. тит̣т̣хе, тит̣т̣хеййа. сан̣т̣хе, сан̣т̣хеййа, сан̣т̣хеййум̣. сан̣т̣хахе, сан̣т̣хахеййум̣. ат̣т̣ха̄си, ат̣т̣хам̣су. сан̣т̣хахи, сан̣т̣хахим̣су. пакит̣т̣хиссати, патит̣т̣хиссанти. т̣хассати, т̣хассанти. патит̣т̣хахиссати, патит̣т̣хахиссанти. патит̣т̣хисса, патит̣т̣хиссам̣су. патит̣т̣хахисса, патит̣т̣хахиссам̣су ичча̄ди.
па̄ па̄не, ‘‘ва̄’’ти ваттате.
494. па̄ ¶ пибо.
па̄иччетасса дха̄тусса пиба̄десо хоти ва̄. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо.
пибати. пибату. пибеййа. ‘‘квачи дха̄тва̄’’дина̄ бака̄расса вака̄ро, пивати, пиванти. па̄ти, па̄нти, панти ва̄. пӣйате, пӣйанте. пӣйати, пӣйанти. пивату. пивеййа. апа̄йи, пиви. пивиссати. апивисса ичча̄ди.
аса бхуви, вибхаттуппатти, аппаччайалопо, аса итӣдха –
‘‘асасма̄, анталопо’’ти ча ваттате.
асаиччетасма̄ дха̄тумха̄ парасса тисса вибхаттисса ттхиттам̣ хоти, дха̄твантасса лопо ча. аттхи.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
496. саббаттха̄сасса̄ди лопо ча.
саббаттха вибхаттиппаччайесу ча асаиччета̄йа дха̄туйа̄ а̄дисса лопо хоти ва̄, ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо. санти.
‘‘асасма̄, анталопо’’ти ча адхика̄ро.
асадха̄тусса анталопо хоти симхи вибхаттимхи ча. твам̣ аси.
498. тхасса ¶ ттхаттам̣.
асаиччета̄йа дха̄туйа̄ парасса тхасса вибхаттисса ттхаттам̣ хоти, дха̄твантасса лопо ча. тумхе аттха.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
499. асасма̄ мима̄нам̣ мхимха̄нталопо ча.
асаиччета̄йа дха̄туйа̄ пара̄сам̣ ми маиччета̄сам̣ вибхаттӣнам̣ мхимхаиччете а̄деса̄ хонти ва̄, дха̄твантасса лопо ча. амхи, амха. асми, асма.
асаиччета̄йа дха̄туйа̄ парасса тусса вибхаттисса ттхуттам̣ хоти, дха̄твантасса лопо ча. аттху. асасса̄дилопо ча, санту. а̄хи, аттха. асми, асма.
саттамийам̣ асасса̄дилопо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ асато еййаеййум̣ вибхаттӣнам̣ ийа̄ийун̃ча хонти. сийа̄, сийум̣.
лопа̄бха̄ве ‘‘квачи дха̄тва̄’’дина̄ асато еййа̄дӣнам̣ садха̄тванта̄нам̣ сса ссу сса ссатха ссам̣ сса̄маа̄деса̄ хонти.
евамасса вачанӣйо, ассу. асса, ассатха. ассам̣, асса̄ма.
аджджатанийам̣ ака̄ра̄гамо, дӣгхо ча, а̄си, а̄сим̣су, а̄сум̣. а̄си, а̄ситтха. а̄сим̣, а̄симха.
‘‘ва̄ ¶ , асасса̄’’ти ча ваттате.
асассева дха̄тусса бхӯа̄десо хоти ва̄ асаббадха̄туке. бхависсати, бхависсанти. абхависса, абхависсам̣су.
ва̄ти киматтхам̣? а̄сум̣.
брӯ вийаттийам̣ ва̄ча̄йам̣, тйа̄дйуппатти, аппаччайалопо ча.
‘‘квачӣ’’ти ваттате.
брӯиччета̄йа дха̄туйа̄ паро ӣка̄ра̄гамо хоти тимхи вибхаттимхи квачи, вуддхиава̄деса̄, саралопа̄ди. бравӣти, брӯти, ‘‘ан̃н̃есу ча̄’’ти сутта̄нуваттитава̄ггахан̣ена брӯдха̄тусса бйан̃джане вуддхи на хоти, бахувачане ‘‘джхала̄намийува̄ саре ва̄’’ти ӯка̄расса саре ува̄десо, бруванти. ‘‘квачи дха̄тва̄’’дина̄ брӯто тиантӣнам̣ ва̄ а у а̄деса̄ брӯсса а̄ха̄десо ча.
а̄ха, а̄ху. брӯси, брӯтха. брӯми, брӯма. брӯте, бруванте. брӯсе, брувавхе. бруве, брӯмхе. брӯту, бруванту. брӯхи, брӯтха. брӯми, брӯма. брӯтам̣, брувантам̣. бруве, брувеййа, брувеййум̣. брувеййа̄си, брувеййа̄тха. брувеййа̄ми, брувеййа̄ма. бруветха, бруверам̣. абрува̄, абрувӯ.
пароккха̄йам̣ ¶ ‘‘брӯбхӯнама̄хабхӯва̄ пароккха̄йа’’нти брӯдха̄тусса а̄хаа̄десо, саралопа̄ди, супине кира ма̄ха, тена̄ху пора̄н̣а̄, а̄хам̣су ва̄ ичча̄ди.
аджджатанийам̣ абрави, абруви, абравум̣. брависсати. абрависса ичча̄ди.
хана хим̣са̄гатӣсу, тимхи квачи аппаччайалопо, ханти, ханати, хананти. ханаси, ханатха. хана̄ми, хана̄ма.
камме ‘‘тасса чавагга’’ичча̄дина̄ н̃аттам̣, двиттан̃ча, хан̃н̃ате, хан̃н̃анте, хан̃н̃аре. хан̃н̃ати, хан̃н̃анти. ханату, хананту. ханеййа.
‘‘ханасса̄’’ти ваттате.
ханаиччетасса дха̄тусса вадха̄десо хоти ва̄ саббаттха вибхаттиппаччайесу, ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо. вадхети. вадхӣйати. вадхету. вадхӣйату. вадхеййа. авадхи, авадхим̣су. ахани, аханим̣су. вадхиссати, ханиссати. кха̄десе пат̣ихан̇кха̄ми, пат̣иханисса̄ми. авадхисса, аханисса ичча̄ди.
хӯва̄динайо.
ху да̄на̄данахабйаппада̄несу, тйа̄дйуппатти, аппаччайо ча, ‘‘квача̄диван̣н̣а̄намекассара̄нам̣ двебха̄во’’ти двиттам̣, ‘‘пуббоббха̄со’’ти аббха̄сасан̃н̃а̄.
‘‘аббха̄се’’ти ваттате.
504. хасса ¶ джо.
хака̄расса аббха̄се ваттама̄насса джо хоти. ‘‘лопан̃четта мака̄ро’’ти аппаччайалопо, вуддхи. джухоти.
лопа̄бха̄ве ‘‘джхала̄нам̣, саре’’ти ча ваттама̄не –
джхаласан̃н̃а̄нам̣ иван̣н̣уван̣н̣а̄нам̣ йака̄равака̄ра̄деса̄ хонти саре парети ападантасса ука̄расса вака̄ро.
джухвати, джухоти, джухванти, джухонти. джухваси, джухоси, джухватха, джухотха. джухва̄ми, джухоми, джухва̄ма, джухома.
камме ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дӣгхо, хӯйате, хӯйанте. хӯйати, хӯйанти.
татха̄ джухоту, джухонту, джухванту ва̄. джухе, джухеййа, джухеййум̣. аджухави, аджухавум̣. аджухоси, аджухосум̣. ахӯйиттха агги. джухиссати, джухиссанти. джухоссати, джухоссанти ва̄. аджухисса, аджухиссам̣су ичча̄ди.
ха̄ ча̄ге, пуре вийа двебха̄ваджа̄деса аппаччайалопа̄.
‘‘аббха̄се’’ти ваттате.
аббха̄се ваттама̄насса сарасса рассо хоти.
джаха̄ти, джаханти. джаха̄си, джаха̄тха. джаха̄ми, джаха̄ма.
камме ¶ ‘‘йамхи да̄дха̄ма̄т̣ха̄ха̄па̄махаматха̄дӣнамӣ’’ти дха̄твантасса ӣка̄ро. хӣйате, хӣйанте, хӣйаре. хӣйати, хӣйанти.
татха̄ джаха̄ту, джаханту. джахе, джахеййа, джахеййум̣. хӣйетха, хӣйеййа. аджаха̄си, аджахим̣су, аджаха̄сум̣. паджахи, паджахим̣су, паджахам̣су, паджахум̣. камме паджахӣйиттха, паджахӣйи. паджахиссати, паджахиссанти. хӣйиссати, хӣйиссанти. паджахисса, паджахиссам̣су ичча̄ди.
да̄ да̄не, тйа̄дйуппатти, двебха̄варассатта̄ни, аппаччайасса лопо, дада̄ти, даданти. дада̄си, дада̄тха. дада̄ми, дада̄ма.
двитта̄бха̄ве ман̣д̣ӯкагатийа̄ ‘‘ва̄’’ти ваттате.
да̄иччетасса дха̄тусса саббасса даджджа̄десо хоти ва̄, ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо, аппаччайалопо. даджджати, даджджанти. даджджаси, даджджатха. даджджа̄ми, даджджа̄ма. даджджа̄деса̄бха̄ве ‘‘лопан̃четтамака̄ро’’ти аппаччайасса ека̄ро, да̄нам̣ дети, денти. деси, детха.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
да̄иччетасса дха̄тусса антасса ам̣ хоти ва̄ мимаиччетесу паресу, ниггахӣтасса ваггантаттам̣. дамми, дамма. деми, дема.
камме ‘‘йамхи да̄дха̄’’ичча̄дина̄ ӣка̄ро, дӣйате, дӣйанте. дӣйати, дӣйанти. дӣййате, дӣййанте. дӣййати, дӣййанти ва̄ ичча̄ди.
дада̄ту ¶ , даданту. дада̄хи, дада̄тха. дада̄ми, дада̄ма. дадатам̣, дадантам̣. дадассу, дадавхо. даде, дада̄масе. даджджату, даджджанту ичча̄ди. дету, денту. дехи, детха. деми, дема. камме дӣйатам̣, дӣйантам̣. дӣйату, дӣйанту.
саттамийам̣ даде, дадеййа, дадеййум̣. дадеййа̄си, дадеййа̄тха. дадеййа̄ми, дадеййа̄ма. дадетха, дадерам̣. дадетхо, дадеййа̄вхо. дадеййам̣, дадеййа̄мхе. дадждже, даджджеййа.
‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ еййасса̄ттан̃ча, даджджа̄, даджджум̣, даджджеййум̣. даджджеййа̄си, даджджеййа̄тха. даджджам̣, еййа̄мисса ама̄десо ча, даджджеййа̄ми, даджджеййа̄ма. двитта̄бха̄ве деййа, деййум̣. деййа̄си, деййа̄тха. дӣйетха, дӣйеййа.
хиййаттанийам̣ адада̄, ададӯ. ададо, ададаттха. ададам̣, ададамха. ададаттха, ададамхасе. камме адӣйиттха.
аджджатанимхи адади, ададим̣су, ададум̣. ададжджи, ададжджим̣су. ада̄си, адам̣су. ада̄си, адо, адиттха. ада̄сим̣, ада̄симха, адамха. ада̄да̄нам̣ пуриндадо. камме адӣйиттха, адӣййи.
бхависсантийам̣ ика̄ра̄гамо, саралопа̄ди, дадиссати, дадиссанти. даджджиссати, даджджиссанти. рассаттам̣, дассати, дассанти. дассаси, дассатха. дасса̄ми, дасса̄ма. дассате. дӣйиссате, дӣйиссати.
ка̄ла̄типаттийам̣ ададисса, ададжджисса, ададжджисса̄, адасса, адасса̄, адассам̣су. адӣйиссатха, адӣйисса ичча̄ди.
дха̄ ¶ дха̄ран̣е, пуре вийа вибхаттуппатти, двиттарассатта̄ни, аппаччайалопо ча, ‘‘дутийачатуттха̄нам̣ пат̣хамататийа̄’’ти дхака̄расса дака̄ро, дадха̄ти, дадханти. апипуббо тасса ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ ака̄ралопо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дхака̄расса хака̄ро, рассаттан̃ча, два̄рам̣ пидахати, пидаханти. двебха̄ва̄бха̄ве нидхим̣ нидхети, нидхенти.
камме дхӣйате, дхӣйати, пидхӣйате, пидхӣйати.
татха̄ дадха̄ту, пидахату, нидхету, нидхенту. дадхе, дадхеййа, пидахе, пидахеййа, нидхе, нидхеййа. дадха̄си, пидахи. дхассати, пидахиссати, паридахессати. адхасса, пидахисса ичча̄ди.
джухотйа̄динайо.
авуддхика̄ туда̄дӣ ча, хӯва̄ди ча татха̄паро;
джухотйа̄ди чатуддхевам̣, н̃еййа̄ бхӯва̄дайо идха.
бхӯва̄диган̣о.
рудха̄диган̣а
рудха а̄варан̣е, пуре вийа дха̄тусан̃н̃а̄димхи кате вибхаттуппатти.
‘‘а’’ити ваттате.
509. рудха̄дито ниггахӣтапуббан̃ча.
чатуппадамидам̣. рудхаиччевама̄дито дха̄туган̣ато аппаччайо хоти каттари вибхаттиппаччайесу, ниггахӣтан̃ча тато пуббам̣ ¶ хутва̄ а̄гамо хоти, тан̃ча ниггахӣтам̣ пакатийа̄ сара̄нугататта̄ дха̄туссарато парам̣ хоти. часаддена иӣеопаччайа̄ ча, ниггахӣтасса ваггантаттам̣. идха сам̣йогантатта̄ на вуддхи хоти, тада̄гамасса таггахан̣ена гахан̣ато.
со маггам̣ рундхати, рундханти. рундхаси, рундхатха. рундха̄ми, рундха̄ма. рундхате, рундханте ичча̄ди, ика̄ра̄диппаччайесу пана рундхити, рундхӣти, рундхети, рундхотӣтипи хоти.
камме нипуббо йаппаччайасса ‘‘тасса чавагга’’ичча̄дина̄ садха̄твантасса джхака̄ре кате ‘‘вагге гхоса̄’’тиа̄дина̄ двиттам̣, магго нируджджхате тена, нируджджханте. парассападатте нируджджхати, нируджджханти. нируджджхаси, нируджджхатха. нируджджха̄ми, нируджджха̄ма.
рундхату, рундханту. рундха̄хи, рундхатха. рундха̄ми, рундха̄ма. рундхатам̣, рундхантам̣. рундхассу, рундхавхо. рундхе, рундха̄масе. нируджджхатам̣, нируджджхантам̣. нируджджхату, нируджджханту. рундхе, рундхеййа, рундхеййум̣. рундхетха, рундхерам̣. нируджджхетха, нируджджхеййа ичча̄ди. рундхи, рундхим̣су. арундхи, нируджджхиттха. нируджджхи, нируджджхим̣су. рундхиссати, рундхиссанти. нируджджхиссате, нируджджхиссанте. нируджджхиссати, нируджджхиссанти. арундхисса, арундхиссам̣су. нируджджхиссатха, нируджджхисса ичча̄ди.
чхиди двидха̄каран̣е, чхиндати, чхинданти. камме чхиджджате, чхиджджанте. чхиджджати, чхиджджанти. татха̄ чхиндату, чхинданту. чхиджджату, чхиджджанту. чхинде, чхиндеййа. чхиджджеййа. ачхинди, чхинди, чхиндим̣су. ачхиджджиттха, чхиджджи. чхиндиссати, чхиндиссанти. ссасса чха̄десе – чхеччхати, чхеччханти. чхеччхити ва̄. камме чхиджджиссате, чхиджджиссанте. чхиджджиссати, чхиджджиссанти. ачхиндисса. ачхиджджисса ичча̄ди.
бхиди ¶ вида̄ран̣е, бхиндати, бхинданти ичча̄ди.
йуджа йоге, йун̃джати, йун̃джанти. йуджджате, йуджджанте. йуджджати, йуджджанти. йун̃джату. йуджджатам̣. йун̃дже. йуджджетха. айун̃джи, айун̃джим̣су. айуджджиттха, айуджджи. йун̃джиссати, йун̃джиссанти. йуджджиссате, йуджджиссанте. йуджджиссати, йуджджиссанти. айун̃джисса. айуджджиссатха, айуджджисса ичча̄ди.
бхуджа па̄ланабйавахаран̣есу, бхун̃джати, бхун̃джанти ичча̄ди.
бхависсантийам̣ ‘‘карасса саппаччайасса ка̄хо’’ти сутте саппаччайаггахан̣ена бхуджато ссасса кха̄десо, ‘‘ко кхе ча̄’’ти дха̄твантасса кака̄ро, вуддхи, бхоккхати, бхоккханти. бхоккхаси, бхоккхатха. бхоккха̄ми, бхоккха̄ма. кха̄деса̄бха̄ве бхун̃джиссати, бхун̃джиссанти ичча̄ди.
муча мочане, мун̃чати, мун̃чанти. муччате, муччанте. мун̃чату, мун̃чанту. муччатам̣, муччантам̣. мун̃че, мун̃чеййа, мун̃чеййум̣. муччетха, муччерам̣. амун̃чи, амун̃чим̣су. амуччиттха. моккхати, моккханти. мун̃чиссати, мун̃чиссанти. муччиссате, муччиссанте. амун̃чисса, амуччиссатха ичча̄ди.
рудха̄диган̣о.
дива̄диган̣а
диву кӣл̣а̄виджигӣса̄бйаваха̄раджутитхутикантигатӣсу. пуре вийа дха̄тванталопавибхаттуппаттийо.
510. дива̄дито ¶ йо.
дива̄дито дха̄туган̣ато йаппаччайо хоти каттари вихитесу вибхаттиппаччайесу.
‘‘йаггахан̣ам̣, чавагга йака̄ра вака̄раттам̣ садха̄твантасса, пуббарӯпа’’нти ча ваттате.
йатха̄ бха̄вакаммесу йаппаччайасса̄десо хоти, татха̄ каттарипи йаппаччайасса садха̄твантасса чавагга йака̄равака̄ра̄десо, пуббарӯпан̃ча ка̄табба̄нӣти дха̄твантасса вака̄ратта̄ саха тена йака̄расса вака̄ре кате двибха̄во, ‘‘до дхасса ча̄’’ти еттха чаггахан̣ена ‘‘бо васса̄’’ти вуттатта̄ вака̄радвайасса бака̄радвайам̣, диббати, диббанти. диббаси, диббатха. дибба̄ми, дибба̄ма.
камме диббате, диббанте. диббати, диббанти. диббату. диббатам̣. диббе. диббетха. адибби. адиббиттха. диббиссати. диббиссате. адиббисса ичча̄ди.
сиву тантасанта̄не, сиббати, сиббанти. сиббату. сиббеййа. асибби, сибби. сиббиссати. асиббисса ичча̄ди.
пада гатимхи, упуббо двиттам̣, ‘‘татха̄ каттари ча̄’’ти садха̄твантасса йака̄расса джака̄ро, двиттан̃ча.
уппаджджати, уппаджджанти. уппаджджате, уппаджджанте, уппаджджаре.
камме пат̣ипаджджате, пат̣ипаджджанте. пат̣ипаджджати, пат̣ипаджджанти. бха̄ве уппаджджате тайа̄.
татха̄ ¶ уппаджджату. уппаджджеййа. удападжджа̄. удападжджатха. удапа̄ди, уппаджджӣ. уппаджджиттха. уппаджджиссати. уппаджджисса, уппаджджисса̄ ичча̄ди.
будха авагамане, йаппаччайапаратта̄ на вуддхи, джхака̄ра̄десова висесо, дхаммам̣ буджджхати, буджджханти. буджджхате, буджджханте, буджджхаре ва̄.
камме буджджхате майа̄ дхаммо, буджджханте. буджджхати, буджджханти. буджджхату. буджджхеййа. абуджджхи. абуджджхиттха. буджджхиссати. абуджджхисса.
йудха сампаха̄ре, йуджджхати, йуджджханти.
кудха копе, куджджхати, куджджханти.
видха та̄л̣ане, виджджхати, виджджханти ичча̄ди.
наха бандхане, ‘‘ха випарийайо’’ти йогавибха̄гена випарийайо. саннайхати, саннайханти ичча̄ди.
мана н̃а̄н̣е, н̃а̄десова висесо, ман̃н̃ати, ман̃н̃анти ичча̄ди.
да̄ а̄да̄не, сам̣а̄пуббо ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ йамхи дха̄твантасса ика̄ро, сӣлам̣ сама̄дийати, сама̄дийанти ичча̄ди.
туса пӣтимхи, йаппаччайасса пуббарӯпаттам̣, туссати, туссанти ичча̄ди.
татха̄ саму упасаме, саммати, самманти.
купа копе, куппати, куппанти.
джанаджанане, ‘‘джана̄дӣнама̄ тимхи ча̄’’ти еттха ‘‘джана̄дӣнама̄’’ти йогавибха̄гена йамхи дха̄твантасса а̄ка̄ро. джа̄йати, джа̄йанти. джа̄йате, джа̄йанте.
камме ¶ джанӣйати, джанӣйанти. джа̄йату. джа̄йеййа. аджа̄йи, аджани. джа̄йиссати, джаниссати. аджа̄йисса, аджанисса ичча̄ди.
дива̄диган̣о.
сва̄диган̣а
су саван̣е, пуре вийа вибхаттуппатти.
512. сва̄дито н̣ун̣а̄ун̣а̄ ча.
суиччевама̄дито дха̄туган̣ато н̣у н̣а̄ун̣а̄иччете паччайа̄ хонти каттари вихитесу вибхаттиппаччайесу. ‘‘ан̃н̃есу ча̄’’ти еттха чаггахан̣ена н̣уппаччайасса вуддхи. таттхева̄нуваттитава̄ггахан̣ена сва̄дӣнам̣ н̣ун̣а̄дӣсу на вуддхи.
дхаммам̣ сун̣оти, саралопа̄ди, сун̣анти. сун̣оси, сун̣отха. сун̣оми, сун̣ома. н̣а̄паччайе сун̣а̄ти, сун̣анти. сун̣а̄си, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ рассаттам̣, сун̣аси, сун̣а̄тха, сун̣атха. сун̣а̄ми, сун̣а̄ма.
камме йаппаччайе ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дӣгхо, сӯйате, сӯйанте. сӯйати, сӯйанти. двитте рассаттам̣, суййати, суййанти. сӯййати, сӯййанти ва̄.
сун̣оту, сун̣анту. сун̣охи, сун̣отха. сун̣оми, сун̣ома. сун̣а̄ту, сун̣анту. сун̣а, сун̣а̄хи, сун̣а̄тха. сун̣а̄ми, сун̣а̄ма. сун̣атам̣, сун̣антам̣ ¶ . сун̣ассу, сун̣авхо. сун̣е, сун̣а̄масе. камме сӯйатам̣, сӯйантам̣. сӯйату, сӯйанту.
сун̣е, сун̣еййа, сун̣еййум̣. сун̣еййа̄си, сун̣еййа̄тха. сун̣еййа̄ми, сун̣еййа̄ма. сун̣етха, сун̣ерам̣. сун̣етхо, сун̣еййа̄вхо. сун̣еййам̣, сун̣еййа̄мхе. сӯйетха, сӯйеййа.
асун̣и, сун̣и, асун̣им̣су, сун̣им̣су. асун̣и, асун̣иттха. асун̣им̣, сун̣им̣, асун̣имха, сун̣имха. асун̣иттха, сун̣иттха. н̣а̄паччайалопо, вуддхи, сасса двибха̄во, са̄гамо, ассоси, ассосим̣су, паччассосум̣. ассоси, ассоситтха. ассосим̣, ассосимха, ассосимха̄ ва̄, ассоситтха. асӯйиттха, ассӯйи.
саралопа̄ди, сун̣иссати, сун̣иссанти. сун̣иссаси, сун̣иссатха. сун̣исса̄ми, сун̣исса̄ма. сун̣иссате, сун̣иссанте. сун̣иссасе, сун̣иссавхе. сун̣иссам̣, сун̣исса̄мхе. н̣а̄паччайалопо, вуддхи, соссати, соссанти. соссаси, соссатха. сосса̄ми, сосса̄ма. соссате. сӯйиссате, сӯйиссати. асун̣исса. асӯйисса ичча̄ди.
хи гатимхи, папуббо н̣а̄паччайо, пахин̣а̄ти, пахин̣ати ва̄, пахин̣анти. пахин̣а̄ту, пахин̣анту. пахин̣еййа. пахин̣и, дӯтам̣ па̄хеси. пахин̣иссати. пахин̣исса ичча̄ди.
ву сам̣варан̣е, а̄вун̣а̄ти, а̄вун̣анти ичча̄ди.
ми паккхепе, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ н̣асса наттам̣, миноти, минанти ичча̄ди.
апа ¶ па̄пун̣ане, папуббо саралопе ‘‘дӣгха’’нти дӣгхо, ун̣а̄паччайо, сампаттим̣ па̄пун̣а̄ти, па̄пун̣анти. па̄пун̣а̄си, па̄пун̣а̄тха. па̄пун̣а̄ми, па̄пун̣а̄ма.
камме па̄пӣйати, па̄пӣйанти. татха̄ па̄пун̣а̄ту. па̄пӣйату. па̄пун̣е, па̄пун̣еййа. па̄пӣйеййа. па̄пун̣и, па̄пун̣им̣су. па̄пӣйи. па̄пун̣иссати. па̄пӣйиссати. па̄пун̣исса. па̄пӣйисса ичча̄ди.
сака саттимхи, двибха̄во, саккун̣а̄ти, саккун̣анти. бха̄ве ‘‘пуббарӯпан̃ча̄’’ти пуббарӯпаттам̣, саккате тайа̄, саккати ва̄, саккун̣а̄ту. саккун̣еййа. ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ сакантасса кха̄десо аджджатана̄димхи, асаккхи, саккхи, асаккхим̣су, саккхим̣су. саккхиссати, саккхиссанти. асаккхисса, асаккхиссам̣су ичча̄ди.
сва̄диган̣о.
кийа̄диган̣а
кӣ даббавинимайе, випуббо двиттам̣, пуре вийа вибхаттуппатти.
кӣиччева ма̄дито дха̄туган̣ато на̄паччайо хоти каттари. на̄паратта̄ на вуддхи, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ кийа̄дӣнам̣ на̄мхи рассаттам̣, кӣто на̄паччайанака̄расса н̣аттан̃ча.
бхан̣д̣ам̣ виккин̣а̄ти, виккин̣анти. виккӣйати, виккӣйанти. виккин̣а̄ту, виккин̣анту. виккӣйату, виккӣйанту. виккин̣е, виккин̣еййа ¶ . виккӣйеййа, виккӣйеййум̣. авиккин̣и, виккин̣и. виккӣйиттха, виккӣйи. виккин̣иссати, виккин̣иссанти. виккӣйиссати, виккӣйиссанти. авиккин̣исса, авиккин̣иссам̣су. виккӣйисса, виккӣйиссам̣су ичча̄ди.
джи джайе, килесе джина̄ти, джинанти. джӣйати, джӣйанти. евам̣ джина̄ту. джӣйату. джинеййа. джӣйеййа. аджини, джини, аджиним̣су, джиним̣су. аджеси, аджесум̣. аджиниттха. аджӣйиттха, аджӣйи. джиниссати, джиниссанти. виджессати, виджессанти. джӣйиссати, джӣйиссанти. аджинисса. аджӣйисса ичча̄ди.
татха̄ чи чайе, чина̄ти, чинанти ичча̄ди.
н̃а̄ авабодхане на̄паччайо.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
н̃а̄иччетасса дха̄тусса джа̄ джам̣ на̄иччете а̄деса̄ хонти ва̄.
джа̄десо на̄мхи джам̣ н̃а̄мхи, на̄бха̄во тимхи евидха;
ваваттхитавибха̄саттха-ва̄саддасса̄нуваттана̄;
дхаммам̣ виджа̄на̄ти, вина̄йати ва̄, виджа̄нанти.
камме вин̃н̃а̄йати, вин̃н̃а̄йанти. иван̣н̣а̄гаме пуббалопо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ ека̄ро, двиттан̃ча, н̃еййати, н̃еййанти. виджа̄на̄ту, виджа̄нанту, рассаттам̣. виджа̄на, виджа̄на̄хи, виджа̄на̄тха. виджа̄на̄ми, виджа̄на̄ма. виджа̄натам̣, виджа̄нантам̣. виджа̄нассу. вин̃н̃а̄йату, вин̃н̃а̄йанту.
515. еййасса ¶ н̃а̄то ийа̄ н̃а̄ ва̄.
еййасса вибхаттисса н̃а̄иччета̄йа дха̄туйа̄ парасса ийа̄ н̃а̄иччете а̄деса̄ хонти ва̄, саралопа̄ди. виджа̄нийа̄.
н̃а̄десе н̃а̄сса джам̣а̄десо.
‘‘н̃а̄то, ва̄’’ти ча ваттате.
516. на̄сса лопо йака̄раттам̣.
н̃а̄иччета̄йа дха̄туйа̄ парасса на̄паччайасса лопо хоти ва̄, йака̄раттан̃ча, ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо. тена –
н̃а̄мхи ниччан̃ча на̄лопо,
вибха̄са̄джджатана̄дису;
ан̃н̃аттха на ча хота̄йам̣,
на̄то тимхи йака̄рата̄.
ниггахӣтасса ваггантаттам̣, виджан̃н̃а̄, виджа̄неййа, виджа̄неййум̣. виджа̄неййа̄си, виджа̄неййа̄тха. виджа̄неййа̄ми, виджа̄неййа̄ма, виджа̄нему ва̄. виджа̄нетха. вин̃н̃а̄йеййа, вин̃н̃а̄йеййум̣.
самаджа̄ни, сан̃джа̄ни, сан̃джа̄ним̣су. на̄лопе ан̃н̃а̄си, ан̃н̃а̄сум̣. виджа̄ниттха. вин̃н̃а̄йиттха. пан̃н̃а̄йи, пан̃н̃а̄йим̣су. виджа̄ниссати, виджа̄ниссанти. н̃ассати, н̃ассанти. вин̃н̃а̄йиссате, вин̃н̃а̄йиссанте. пан̃н̃а̄йиссати, пан̃н̃а̄йиссанти. ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ ссасса ¶ хи ча, пан̃н̃а̄йихити, пан̃н̃а̄йихинти. аджа̄нисса. аджа̄ниссатха. ан̃н̃а̄йиссатха, ан̃н̃а̄йисса ичча̄ди.
ма̄ ма̄не, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ ма̄нтасса ика̄ро, мина̄ти, минанти. камме мӣйати, мӣйанти ичча̄ди.
лӯ чхедане, на̄мхи рассаттам̣, луна̄ти, лунанти. лӯйати, лӯйанти ичча̄ди.
дхӯ кампане, дхуна̄ти, дхунанти. дхӯйати, дхӯйанти ичча̄ди.
гаха упа̄да̄не, на̄мхи сампатте –
гахаиччевама̄дито дха̄туто ппа н̣ха̄иччете паччайа̄ хонти каттари. а̄дисаддойам̣ пака̄ро.
‘‘гахасса̄’’ти ваттате.
гахаиччетасса дха̄тусса хака̄расса лопо хоти н̣ха̄мхи паччайе паре. сӣлам̣ ган̣ха̄ти, рассатте ган̣хати ва̄, ган̣ханти. ган̣ха̄си, ган̣ха̄тха. ган̣ха̄ми, ган̣ха̄ма.
камме ‘‘йе’’ти ваттама̄не ‘‘хавипарийайо ло ва̄’’ти хака̄расса йака̄рена випарийайо хоти. гайхати, гайханти.
ган̣ха̄ту, ган̣ханту. ган̣ха, ган̣ха̄хи, ган̣ха̄тха. ган̣ха̄ми, ган̣ха̄ма. ган̣хатам̣, ган̣хантам̣. гайхатам̣, гайхантам̣. гайхату, гайханту. ган̣хе, ган̣хеййа, ган̣хеййум̣. гайхеййа, гайхеййум̣. агган̣хи, ган̣хи, агган̣хим̣су, ган̣хим̣су.
йада̄ ¶ ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ асаббадха̄туке викаран̣апаччайасса лопо, ика̄ра̄гамасса ека̄ро ча, тада̄ са̄гамо.
аггахеси, аггахесум̣. аггахи, аггахим̣су, аггахум̣. аггайхиттха, аггайхи. ган̣хиссати, ган̣хиссанти. гахессати, гахессанти. гахӣйиссате, гахӣйиссанте. гайхиссати, гайхиссанти. агган̣хисса, аггахисса. агган̣хиссатха, аггахиссатха. аггайхиссатха, аггайхисса ичча̄ди.
ппаппаччайе –
гахаиччетасса дха̄тусса саббасса гхеа̄десо хоти ппаппаччайе паре. гхеппати ичча̄ди.
кийа̄диган̣о.
тана̄диган̣а
тану виттха̄ре, пуре вийа дха̄тванталопавибхаттуппаттийо.
тануиччевама̄дито дха̄туган̣ато ойираиччете паччайа̄ хонти каттари. каратова̄йам̣ йираппаччайо.
дхаммам̣ таноти, танонти. таноси, танотха. таноми, танома.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
521. уттамока̄ро ¶ .
тана̄дито ока̄раппаччайо уттама̄паджджате ва̄. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо. еттха ча викаран̣ака̄рийавидхиппакаран̣ато ‘‘ока̄ро’’ти овикаран̣ам̣ гайхати. тануте, бахувачане ‘‘йавака̄ра̄ ча̄’’ти ваттам̣, танванте. танусе, танувхе. танве, танумхе.
камме ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ танудха̄твантасса йамхи а̄ка̄ро, пата̄йате, пата̄йанте. пата̄йати, пата̄йанти. а̄ка̄ра̄бха̄ве патан̃н̃ати, патан̃н̃анти. таноту, танонту. танеййа, танеййум̣. атани, атаним̣су. ата̄йиттха, пата̄йи. таниссати, таниссанти. пата̄йиссати, пата̄йиссанти. атанисса. пата̄йисса ичча̄ди.
кара каран̣е, пун̃н̃ам̣ кароти.
бахувачане ‘‘ва̄’’ти ваттама̄не, ‘‘уттамока̄ро’’ти утте кате –
‘‘ва̄, утта’’нти ча ваттате.
караиччетасса дха̄тусса ака̄ро уттама̄паджджате ва̄. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо, ‘‘йавака̄ра̄ ча̄’’ти ападантасса параука̄расса вака̄ро, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дха̄турака̄расса вака̄расмим̣ лопо, вака̄расса двитте тасса ‘‘ббо ввасса̄’’ти бака̄радвайам̣, куббанти, каронти. кароси, каротха. кароми, карома. татха̄ куруте, куббанте. курусе, курувхе. куббе, курумхе. йираппаччайе рака̄ралопо, кайирати, кайиранти ичча̄ди.
камме ¶ йаппаччайе ‘‘иван̣н̣а̄гамо ва̄’’ти ӣка̄ра̄гамо, йака̄расса двиттам̣, карӣййате кат̣о тена, карӣййати, карӣййанти. карӣйати, карӣйанти ва̄. ӣка̄ра̄бха̄ве ‘‘тасса чавагга’’ичча̄дина̄ садха̄твантасса йака̄раттам̣, двиттан̃ча. каййати, каййанти. ика̄ра̄гаме ‘‘квачи дха̄ту’’ичча̄дисутте чаггахан̣ена райа̄нам̣ випарийайо, кайирати кат̣о тена, кайиранти ичча̄ди.
татха̄ кусалам̣ кароту, куруту ва̄, куббанту, каронту. карохи, каротха. кароми, карома. курутам̣, куббантам̣. куруссу, курассу ва̄, курувхо. куббе, кубба̄масе.
камме карӣйату, карӣйанту, каййатам̣, кайиратам̣, кайирату.
саттамийам̣ каре, кареййа, кареййум̣. кареййа̄си, кареййа̄тха. кареййа̄ми, кареййа̄ма. утте куббе, куббеййа.
йираппаччайе –
йирато а̄ттамеййасса, етха̄диссеййума̄дису;
еййасаддасса лопо ча, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄.
саралопа̄ди, кайира̄, кайирум̣. кайира̄си, кайира̄тха. кайира̄ми, кайира̄ма. аттанопаде кайира̄тха дхӣро, куббетха, каретха ва̄, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ кусса кру ча, круббетха, крубберам̣. круббетхо, круббеййа̄вхо. круббеййам̣, круббеййа̄мхе. камме карӣйеййа, карӣйеййум̣.
хиййаттанийам̣ ¶ ‘‘карасса ка̄’’ти йогавибха̄гена ка̄ хоти, саралопа̄ди.
ака̄, акара̄, акарӯ. акаро, акаттха, акароттха. акам̣, акарам̣, акамха, акарамха. акаттха. акарим̣, акарамхасе.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
523. карасса ка̄саттамаджджатанимхи.
кара иччетасса дха̄тусса саббассева ка̄саттам̣ хоти ва̄ аджджатанимхи вибхаттимхи паре. ‘‘ка̄сатта’’мити бха̄ваниддесена ан̃н̃асма̄пи дха̄туто са̄гамо. атха ва̄ йада̄ карасса ка̄ хоти, саттан̃ча̄гамо аджджатанимхи ва̄ти аттхо, тада̄ ‘‘саттамаджджатанимхӣ’’ти йогавибха̄гена ан̃н̃асма̄пи дха̄туто са̄гамопи сиджджхати, ‘‘йогавибха̄гато ит̣т̣хаппасиддхӣ’’ти йебхуййена дӣгхатова хоти, ‘‘карасса ка̄’’ти йогавибха̄гена ка̄бха̄во ча хиййаттанийам̣ сиддхо хоти.
ака̄си, ака̄сум̣. ака̄си, ака̄ситтха. ака̄сим̣, ака̄симха. ака̄ситтха. ка̄сатта̄бха̄ве акари, кари, акарим̣су, карим̣су, акам̣су, акарум̣. акари, акариттха. акарим̣, карим̣, акаримха, каримха. акариттха. акарӣйиттха, акарӣйи ва̄.
‘‘ва̄, лопо, бхависсантимхи ссасса ча̄’’ти ча ваттате.
524. карасса саппаччайасса ка̄хо.
караиччетасса ¶ дха̄тусса саппаччайасса ка̄ха̄десо хоти ва̄ бхависсантимхи, ссасса ча лопо хоти. адхикабхӯтасаппаччайаггахан̣ена вачамучабхуджа̄дито ссасса кха̄десо, васа чхиди лабха̄дито чха̄десо ча хоти.
ка̄хати, ка̄ханти. ка̄хаси, ка̄хатха. ка̄ха̄ми, ка̄ха̄ма. ика̄ра̄гаме ка̄хити, ка̄хинти ичча̄ди. ка̄ха̄бха̄ве кариссати, кариссанти. кариссаси, кариссатха. карисса̄ми, карисса̄ма. кариссате, кариссанте. кариссасе, кариссавхе. кариссам̣, карисса̄мхе. карӣйиссати, карӣйиссанти. акарисса. акарӣйисса̄ ичча̄ди.
йада̄ сам̣пуббо, тада̄ ‘‘пурасамупапарӣхи каротисса кха кхара̄ ва̄’’ти йогавибха̄гена тйа̄дивибхаттӣсупи сам̣пуббакаротисса кхара̄десо.
абхисан̇кхароти, абхисан̇кхаронти. абхисан̇кхарӣйати, абхисан̇кхарӣйанти. абхисан̇кхароту. абхисан̇кхареййа. абхисан̇кхари, кха̄десе абхисан̇кха̄си ва̄. абхисан̇кхариссати. абхисан̇кхарисса ичча̄ди.
сака саттимхи, опаччайо, саккоти, сакконти. саккоси, саккотха. саккоми, саккома ичча̄ди.
апа па̄пун̣ане, папуббо, паппоти, паппонти. паппоси, паппотха. паппоми, паппома. паппоту, паппонту ичча̄ди.
тана̄диган̣о.
чура̄диган̣а
дхура ¶ тхеййе, пуре вийа дха̄тванталопо, вибхаттуппатти.
‘‘татха̄ каттари ча̄’’ти ито ‘‘каттарӣ’’ти ча сӣхавилоканена бха̄вакаммаггахан̣а̄ни ча ваттанте, ман̣д̣ӯкагатийа̄ ка̄ритаггахан̣ан̃ча.
чураиччевама̄дито дха̄туган̣ато н̣е н̣айаиччете паччайа̄ хонти каттари, бха̄ве ча каммани, вибхаттиппаччайесу. ‘‘ка̄ритам̣ вийа н̣а̄нубандхо’’ти н̣е н̣айа̄нам̣ ка̄ритабйападесо.
ка̄ритаппаччайа̄нам̣ н̣ака̄ро лопама̄паджджате.
527. асам̣йогантасса вуддхи ка̄рите.
асам̣йогантасса дха̄тусса ка̄рите паре вуддхи хотӣти ука̄рассока̄ро вуддхи.
дханам̣ чорети, чоренти. чореси, чоретха. чореми, чорема. н̣айаппаччайе – чорайати, чорайанти. чорайаси, чорайатха. чорайа̄ми, чорайа̄ма. чорайате, чорайанте. чорайасе, чорайавхе. чорайе, чорайа̄мхе.
камме йаппаччайе ӣка̄ра̄гамо, саралопа̄ди ча, чорӣйате девадаттена, чорӣйати, чорӣйанти ичча̄ди.
чорету ¶ , чоренту. чорехи. чорайату, чорайанту. чорайа, чорайа̄хи.
чореййа, чореййум̣. чорайе, чорайеййум̣. ачореси, чореси, ачоресум̣, чоресум̣. ачорайи, чорайи, ачорайим̣су, чорайим̣су, ачорайум̣, чорайум̣. ачореси, ачореситтха. твам̣ ачорайи, ачорайиттха. ачоресим̣, ачоресимха. ачорайим̣, ачорайимха. ачорайиттха. ачорӣйиттха, ачорӣйи.
чориссати, чориссанти. чорайиссати, чорайиссанти. чорӣйиссате, чорӣйиссанте. чорӣйиссати, чорӣйиссанти. ачорисса, ачорайисса. ачорӣйиссатха, ачорӣйисса ичча̄ди.
татха̄ чинта чинта̄йам̣, сам̣йогантатта̄ вуддхиабха̄вова висесо.
чинтети, чинтайати, чинтенти, чинтайанти. чинтету, чинтайату. чинтеййа, чинтайеййа. ачинтеси, чинтеси, ачинтайи, чинтайи. чинтессати, чинтайиссати. ачинтисса, ачинтайисса ичча̄ди.
манта гуттабха̄сане, мантети, мантайати ичча̄ди пуримасамам̣.
па̄ла раккхан̣е, дхаммам̣ па̄лети, па̄лайати. па̄лӣйати. па̄лету, па̄лайату ичча̄ди.
гхат̣а гхат̣ане, гха̄т̣ети, гха̄т̣айати, гхат̣ети, гхат̣айати, гхат̣а̄дитта̄ викаппена вуддхи.
вида н̃а̄н̣е, ведети, ведайати.
ган̣а ¶ сан̇кхйа̄не, ‘‘гхат̣а̄дӣнам̣ ва̄’’ти на вуддхи, ган̣ети, ган̣айати ичча̄ди, саббаттха субодхам̣.
чура̄диган̣о.
бхӯва̄дӣ ча рудха̄дӣ ча, дива̄дӣ сва̄дайо ган̣а̄;
кийа̄дӣ ча тана̄дӣ ча, чура̄дӣ чидха саттадха̄.
викаран̣авидха̄нам̣ саматтам̣.
дха̄туппаччайантанайа
атха дха̄туппаччайанта̄ вуччанте.
таттха дха̄тваттхе ниддит̣т̣ха̄ кха̄дика̄ританта̄ паччайа̄ дха̄туппаччайа̄ на̄ма.
тиджа ниса̄на бандханакхама̄су, дха̄тусан̃н̃а̄ди.
‘‘дха̄тулин̇гехи пара̄ паччайа̄’’ти ито дха̄туггахан̣ам̣ ануваттате, ‘‘пара̄, паччайа̄’’ти ча адхика̄ро.
528. тиджа гупа кита ма̄нехи кха чха са̄ ва̄.
тиджа гупа кита ма̄на иччетехи дха̄тӯхи кха чха са иччете паччайа̄ пара̄ хонти ва̄.
тиджато кхантийам̣ кхова, нинда̄йам̣ гупато ту чхо;
кита̄ чхо сова ма̄намха̄, ваваттхитавибха̄сато.
‘‘квача̄диван̣н̣а̄намекассара̄нам̣ двебха̄во’’ти дха̄тва̄дисса двибха̄во.
‘‘бйан̃джанантасса̄’’ти ваттама̄не –
дха̄твантасса ¶ бйан̃джанасса кака̄ра̄десо хоти кхаппаччайе паре.
титиккха ити т̣хите –
дха̄тувихита̄нам̣ тйа̄дивибхаттӣнам̣ адха̄туто аппаваттийама̄ха.
530. дха̄туппаччайехи вибхаттийо.
дха̄тваттхе ниддит̣т̣хехи кха̄дика̄ритантехи паччайехи тйа̄дайо вибхаттийо хонтӣти пуре вийа ваттама̄на̄дайо йоджетабба̄.
атива̄кйам̣ титиккхати, титиккханти. камме титиккхӣйати. татха̄ титиккхату, титиккханту. титиккхеййа, титиккхеййум̣. атитиккхи, атитиккхим̣су. титиккхиссати. атитиккхисса ичча̄ди.
кхаппаччайа̄бха̄ве аппаччайасса ека̄ро, теджети, теджати ва̄, теджанти ичча̄ди.
гупа гопане, чхаппаччайе двибха̄во, ‘‘пуббоббха̄со’’ти аббха̄сасан̃н̃а̄, ‘‘аббха̄сасса̄’’ти ваттама̄не ‘‘антассиван̣н̣а̄ка̄ро ва̄’’ти аббха̄сантассика̄ро, ‘‘каваггасса чавагго’’ти аббха̄сагака̄расса джака̄ро ча.
531. бйан̃джанантасса чо чхаппаччайесу ча.
дха̄твантхасса бйан̃джанасса чака̄ра̄десо хоти чхаппаччайесу паресу. тато вибхаттийо, ка̄йам̣ джигуччхати, джигуччханти. сесам̣ пуримасамам̣. чха̄бха̄ве гопети, гопенти ичча̄ди.
кита рога̄панайане, чхаппаччайо, двиттан̃ча.
аббха̄саггахан̣амануваттате ¶ .
532. ма̄накита̄нам̣ вататтам̣ ва̄.
аббха̄сагата̄нам̣ ма̄на китаиччетесам̣ дха̄тӯнам̣ вака̄ратака̄раттам̣ хоти ва̄ йатха̄ккаманти така̄ро, дха̄твантасса чака̄ро, сесам̣ самам̣. рогам̣ тикиччхати, тикиччханти ичча̄ди. така̄ра̄бха̄ве ‘‘каваггасса чавагго’’ти чака̄ро, вичикиччхати, вичикиччханти ичча̄ди.
ма̄на вӣмам̣сапӯджа̄су, саппаччайадвибха̄ваӣка̄равака̄ра̄.
533. тато па̄ма̄на̄нам̣ ва̄ мам̣ сесу.
тато аббха̄сато пара̄сам̣ па̄ма̄на̄нам̣ дха̄тӯнам̣ ва̄мам̣иччете а̄деса̄ хонти йатха̄ккамам̣ саппаччайе паре. сесӯти бахувачананиддесо пайогепи вачанавипалла̄сан̃а̄панаттхам̣. аттхам̣ вӣмам̣сати, вӣмам̣санти ичча̄ди.
ан̃н̃аттха ‘‘лопан̃четтамака̄ро’’ти аппаччайассека̄ро, ма̄нети, ма̄ненти.
бхуджа па̄ланабйавахаран̣есу, бхоттумиччхатӣти аттхе –
‘‘кха чха са̄, ва̄’’ти ча ваттате.
534. бхуджа гхаса хара су па̄дӣхи тумиччхаттхесу.
бхуджа гхаса хара су па̄ иччевама̄дӣхи дха̄тӯхи тумиччхаттхесу ча кха чха саиччете паччайа̄ хонти ва̄. тумиччха̄нам̣, тумантайуттаиччха̄йа ва̄ аттха̄ тумиччхаттха̄, тена тумантарахитесу ‘‘бходжанамиччхатӣ’’тиа̄дӣсу на хонти, ‘‘вуттаттха̄намаппайого’’ти ва̄кйасса аппайого, дха̄тва̄дисса двебха̄ве кате ¶ ‘‘дутийачатуттха̄нам̣ пат̣хамататийа̄’’ти аббха̄сабхака̄расса бака̄ро, дха̄твантасса ‘‘ко кхе ча̄’’ти кака̄ро, бубхуккхати, бубхуккханти ичча̄ди.
ва̄ти киматтхам̣? бхоттумиччхати, иччхаттхесӯти киматтхам̣? бхоттум̣ гаччхати.
гхаса адане, гхаситумиччхатӣти аттхе чхаппаччайо, двиттам̣, татийа чавагга ика̄ра чака̄ра̄деса̄, джигхаччхати, джигхаччханти.
хара харан̣е, харитумиччхатӣти аттхе саппаччайо.
хараиччетасса дха̄тусса саббасса гӣ хоти се паччайе паре. ‘‘гӣсе’’ти йогавибха̄гена джиссапи, т̣ха̄нӯпача̄рена̄десасса̄пи дха̄тувоха̄ратта̄ двиттам̣, бхиккхам̣ джигӣсати, джигӣсанти.
су саван̣е, сотумиччхати суссӯсати, суссӯсанти, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дӣгхо.
па̄ па̄не, па̄тумиччхатӣти аттхе саппаччайадвиттарассаттаика̄ра̄деса̄, ‘‘тато па̄ма̄на̄нам̣ ва̄мам̣ сесӯ’’ти ва̄десо, пива̄сати, пива̄санти ичча̄ди.
джи джайе, виджетумиччхати виджигӣсати ичча̄ди.
сан̇гхо паббатамива атта̄нама̄чарати, паббато ива а̄чаратӣти ва̄ аттхе –
536. а̄йа на̄мато каттупама̄на̄да̄ча̄ре.
а̄чаран̣акрийа̄йа каттуно упама̄набхӯтамха̄ на̄мато а̄йаппаччайо хоти а̄ча̄раттхе. упамӣйати етена̄ти ¶ упама̄нам̣, каттуно упама̄нам̣ каттупама̄нам̣, ‘‘вуттаттха̄намаппайого’’ти ивасадданиватти, дха̄туппаччайантатта̄ ‘‘тесам̣ вибхаттийо лопа̄ ча̄’’ти сутте тесам̣гахан̣ена вибхаттилопо, ‘‘пакати часса сарантасса̄’’ти пакатибха̄во, саралопа̄ди, ‘‘дха̄туппаччайехи вибхаттийо’’ти вибхаттуппатти, паббата̄йати сан̇гхо, евам̣ самуддамива атта̄нама̄чарати самудда̄йати, чиччит̣амива атта̄нама̄чарати чиччит̣а̄йати саддо. евам̣ дхӯма̄йати.
‘‘на̄мато, а̄ча̄ре’’ти ча ваттате.
упама̄набхӯта̄ на̄мато ӣйаппаччайо хоти а̄ча̄раттхе. пуна упама̄наггахан̣ам̣ каттуггахан̣аниваттанаттхам̣, тена камматопи сиджджхати, сесам̣ самам̣. ачхаттам̣ чхаттамива̄чарати чхаттӣйати, апуттам̣ путтамива̄чарати путтӣйати сиссама̄чарийо.
упама̄на̄ти ким̣? дхаммама̄чарати, а̄ча̄рети ким̣? ачхаттам̣ чхаттамива раккхати.
‘‘ӣйо’’ти ваттате.
на̄мамха̄ аттано иччхаттхе ӣйаппаччайо хоти. аттано паттамиччхати паттӣйати, евам̣ ваттхӣйати, париккха̄рӣйати, чӣварӣйати, пат̣ӣйати, дханӣйати, путтӣйати.
аттиччхаттхети киматтхам̣? ан̃н̃асса паттамиччхати.
дал̣хам̣ кароти вӣрийанти аттхе –
ка̄ритаггахан̣амануваттате.
539. дха̄турӯпе ¶ на̄масма̄ н̣айоча.
дха̄туйа̄ рӯпе ниппха̄детаббе, ‘‘там̣ кароти, тена атиккамати’’ичча̄дике пайуджджитаббе ва̄ сати на̄мамха̄ н̣айаппаччайо хоти, ка̄ритасан̃н̃а̄ ча. н̣алопе, вибхаттилопасаралопа̄дӣсу катесу вибхаттуппатти, дал̣хайати вӣрийам̣, евам̣ пама̄н̣айати, амиссайати, татха̄ хаттхина̄ атиккамати атихаттхайати, вӣн̣а̄йа упага̄йати упавӣн̣айати, висуддха̄ хоти ратти висуддхайати, кусалам̣ пуччхати кусалайати ичча̄ди.
540. дха̄тӯхи н̣е н̣айа н̣а̄пе н̣а̄пайа̄ ка̄рита̄ни хетваттхе.
саббехи дха̄тӯхи хетваттхе абхидхеййе н̣е н̣айан̣а̄пе н̣а̄пайа иччете паччайа̄ пара̄ хонти, те ка̄ритасан̃н̃а̄ ча хонти. хетуйева аттхо хетваттхо, со ча ‘‘йо ка̄рети са хетӯ’’ти ладдхахетусан̃н̃о суддхакаттуно пайоджако хетукатта̄, аттхато песанаджджхесана̄дико пайоджакабйа̄па̄ро идха хету на̄ма.
еттха ча –
н̣е н̣айа̄ва уван̣н̣анта̄, а̄то две паччхима̄ сийум̣;
сесато чатуро две ва̄, ва̄саддасса̄нуваттито.
акамма̄ дха̄таво хонти, ка̄рите ту сакаммака̄;
сакаммака̄ двикамма̄ссу, двикамма̄ ту тикаммака̄.
тасма̄ каттари камме ча, ка̄рита̄кхйа̄тасамбхаво;
на бха̄ве суддхакатта̄ ча, ка̄рите каммасан̃н̃ито.
нийа̄дӣнам̣ ¶ падха̄нан̃ча, аппадха̄нам̣ духа̄динам̣;
ка̄рите суддхакатта̄ ча, каммама̄кхйа̄тагочаранти.
таттха йо кочи бхавати, таман̃н̃о ‘‘бхава̄хи бхава̄хи’’ иччевам̣ бравӣти, атха ва̄ бхавантам̣ бхавитум̣ саматтхам̣ пайоджайати, бхавитум̣ пайоджетӣти ва̄ аттхе имина̄ н̣ен̣айаппаччайа̄, ка̄ритасан̃н̃а̄ ча, ‘‘вуттаттха̄намаппайого’’ти ва̄кйасса аппайого, ‘‘ка̄рита̄нам̣ н̣о лопа’’нти н̣алопо, ‘‘асам̣йогантасса вуддхи ка̄рите’’ти ӯка̄рассока̄ро вуддхи.
‘‘о, е’’ти ча ваттате, дха̄туггахан̣ан̃ча.
те дха̄твантабхӯта̄ ока̄река̄ра̄ а̄ваа̄йа̄десе па̄пун̣анти ка̄рите паре. ‘‘те а̄ва̄йа̄’’ти йогавибха̄гена джхеа̄дӣнам̣ ака̄ритепи хонтӣти ока̄расса а̄ва̄десо, саралопа̄ди, ‘‘дха̄туппаччайехи вибхаттийо’’ти тйа̄дайо.
со сама̄дхим̣ бха̄вети, бха̄вайати, бха̄венти, бха̄вайанти. бха̄веси, бха̄вайаси, бха̄ветха, бха̄вайатха. бха̄веми, бха̄вайа̄ми, бха̄вема, бха̄вайа̄ма. бха̄вайате, бха̄вайанте.
камме аттанопадайаппаччайаӣка̄ра̄гама̄, саралопа̄ди ча, тена бха̄вӣйате сама̄дхи, бха̄вӣйанте. бха̄вӣйати, бха̄вӣйанти.
татха̄ бха̄вету, бха̄вайату, бха̄венту, бха̄вайанту. бха̄вехи, бха̄вайа, бха̄вайа̄хи, бха̄ветха, бха̄вайатха ¶ . бха̄веми, бха̄вайа̄ми, бха̄вема, бха̄вайа̄ма. бха̄вайатам̣, бха̄вайантам̣.
камме бха̄вӣйатам̣, бха̄вӣйату, бха̄вӣйанту.
бха̄веййа, бха̄вайе, бха̄вайеййа, бха̄веййум̣, бха̄вайеййум̣. бха̄веййа̄си, бха̄вайеййа̄си, бха̄веййа̄тха, бха̄вайеййа̄тха. бха̄веййа̄ми, бха̄вайеййа̄ми, бха̄веййа̄ма, бха̄вайеййа̄ма. бха̄ветха, бха̄вайетха, бха̄верам̣, бха̄вайерам̣.
камме бха̄вӣйеййа, бха̄вӣйеййум̣.
аджджатанийам̣ ‘‘саттамаджджатанимхӣ’’ти йогавибха̄гена ка̄ританта̄пи дӣгхато сака̄ра̄гамо.
абха̄веси, бха̄веси, абха̄вайи, бха̄вайи, абха̄весум̣, бха̄весум̣, абха̄вайим̣су, бха̄вайим̣су, абха̄вайум̣, бха̄вайум̣. абха̄веси, абха̄вайаси, абха̄виттха, абха̄вайиттха. абха̄весим̣, бха̄весим̣, абха̄вайим̣, бха̄вайим̣, абха̄вимха, абха̄вайимха.
камме абха̄вӣйиттха, абха̄вӣйи.
бха̄вессати, бха̄вайиссати, бха̄вессанти, бха̄вайиссанти. бха̄вессаси, бха̄вайиссаси, бха̄виссатха, бха̄вайиссатха. бха̄весса̄ми, бха̄вайисса̄ми, бха̄весса̄ма, бха̄вайисса̄ма.
камме бха̄вӣйиссате, бха̄вӣйиссанте. бха̄вӣйиссати, бха̄вӣйиссанти.
абха̄висса, абха̄вайисса, абха̄виссам̣су, абха̄вайиссам̣су. камме абха̄вӣйиссатха, абха̄вӣйисса ичча̄ди.
татха̄ ¶ йо кочи пачати, таман̃н̃о ‘‘пача̄хи пача̄хи’’ иччевам̣ бравӣти, атха ва̄ пачантам̣ пайоджети, пачитум̣ ва̄ пайоджетӣти аттхе вуттанайена н̣е н̣айа̄дайо, ака̄расса̄ка̄ро вуддхи, сесам̣ неййам̣.
со девадаттам̣ оданам̣ па̄чети, па̄ченти. па̄чеси, па̄четха. па̄чеми, па̄чема. па̄чайати, па̄чайанти. па̄чайаси, па̄чайатха. па̄чайа̄ми, па̄чайа̄ма. н̣а̄пен̣а̄пайесу пана со пурисо там̣ пурисам̣ оданам̣ па̄ча̄пети, па̄ча̄пенти. па̄ча̄пайати, па̄ча̄пайанти.
камме со оданам̣ па̄чӣйати тена, па̄чайӣйати, па̄ча̄пӣйати, па̄ча̄пайӣйати.
татха̄ па̄чету, па̄чайату, па̄ча̄пету, па̄ча̄пайату. па̄чӣйатам̣, па̄чӣйату, па̄чайӣйатам̣, па̄чайӣйату, па̄ча̄пӣйатам̣, па̄ча̄пӣйату, па̄ча̄пайӣйатам̣, па̄ча̄пайӣйату. па̄чеййа, па̄чайеййа, па̄ча̄пеййа, па̄ча̄пайеййа. па̄чӣйеййа, па̄чӣйеййум̣. апа̄чеси, апа̄чайи, апа̄ча̄песи, апа̄ча̄пайи. па̄чессати, па̄чайиссати, па̄ча̄пессати, па̄ча̄пайиссати. апа̄чисса, апа̄чайисса, апа̄ча̄писса, апа̄ча̄пайисса ичча̄ди.
гаччхантам̣, гантум̣ ва̄ пайоджетӣти аттхе н̣е н̣айа̄дайо, вуддхийам̣ сампатта̄йам̣ –
‘‘асам̣йогантасса вуддхи ка̄рите’’ти ваттате.
гхат̣а̄дӣнам̣ дха̄тӯнам̣ асам̣йоганта̄нам̣ вуддхи хоти ва̄ ка̄ритети еттха ва̄ггахан̣ена вуддхи на хоти, ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо.
со ¶ там̣ пурисам̣ га̄мам̣ гамети, гамайати, гаччха̄пети, гаччха̄пайати. со га̄мам̣ гамӣйати тена, гамайӣйати, гаччха̄пӣйати, гаччха̄пайӣйати ичча̄ди. саббаттха йоджетаббам̣. евам̣ упарипи.
гхат̣а ӣха̄йам̣, гхат̣антам̣ пайоджайати, гхат̣ети, гхат̣а̄дӣнам̣ ва̄ти на вуддхи, гхат̣айати, гхат̣а̄пети, гхат̣а̄пайати.
‘‘ка̄рите’’ти ваттате.
гухадусаиччетесам̣ дха̄тӯнам̣ саро дӣгхама̄паджджате ка̄рите паре, вуддха̄пава̄дойам̣.
гуха сам̣варан̣е, гухитум̣ пайоджайати гӯхайати, гӯхайанти. дуса аппӣтимхи, дуссантам̣ пайоджайати дӯсайати, дӯсайанти ичча̄ди.
татха̄ иччхантам̣ пайоджайати иччха̄пети, иччха̄пайати, есети, есайати. нийаччхантам̣ пайоджайати нийа̄мети, нийа̄майати. а̄сантам̣ пайоджайати а̄сети, а̄сайати, аччха̄пети, аччха̄пайати. лабхантам̣ пайоджайати ла̄бхети, ла̄бхайати. вачантам̣ пайоджайати ва̄чети, ва̄чайати, ва̄ча̄пети, ва̄ча̄пайати. евам̣ ва̄сети, ва̄сайати, ва̄са̄пети, ва̄са̄пайати. ва̄хети, ва̄хайати, ва̄ха̄пети, ва̄ха̄пайати. джӣрети, джӣрайати, джӣра̄пети, джӣра̄пайати. ма̄рети, ма̄райати, ма̄ра̄пети, ма̄ра̄пайати. дассети, дассайати ичча̄ди.
татха̄ тудантам̣ пайоджайати тодети, тодайати, тода̄пети, тода̄пайати. пависантам̣ пайоджайати, пависитум̣ ва̄ павесети, павесайати, павеса̄пети ¶ , павеса̄пайати. уддисантам̣ пайоджайати уддиса̄пети, уддиса̄пайати. пахонтам̣ пайоджайати паха̄вети, паха̄вайати. сайантам̣ пайоджайати са̄йети, са̄йайати, са̄йа̄пети, са̄йа̄пайати. еттха ека̄расса а̄йа̄десо, сайа̄пети, сайа̄пайати, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ н̣а̄пен̣а̄пайесу а̄йа̄десасса рассаттам̣. найантам̣ пайоджайати найа̄пети, найа̄пайати. патит̣т̣хантам̣ пайоджайати патит̣т̣ха̄пети, патит̣т̣ха̄пайати, патит̣т̣хапети ва̄.
ханантам̣ пайоджайатӣти аттхе н̣ен̣айа̄дайо.
‘‘н̣амхӣ’’ти ваттате.
ханаиччетасса дха̄тусса гха̄та̄десо хоти н̣ака̄равати ка̄ритаппаччайе паре. гха̄тети, гха̄тайати, гха̄та̄пети, гха̄та̄пайати, ‘‘вадхо ва̄ саббаттха̄’’ти вадха̄десе вадхети, вадха̄пети.
джухонтам̣ пайоджайати джуха̄вети, джуха̄вайати. джахантам̣ пайоджайати джаха̄пети, джаха̄пайати, ха̄пети, ха̄пайати. дадантам̣ пайоджайати да̄пети, да̄пайати. пидахантам̣ пайоджайати пидха̄пети, пидха̄пайати, пидаха̄пети, пидаха̄пайати.
рундхантам̣ пайоджайати родхети, родхайати, родха̄пети, родха̄пайати. чхиндантам̣ пайоджайати чхедети, чхедайати, чхеда̄пети, чхеда̄пайати. йун̃джантам̣ пайоджайати ¶ йоджети, йоджайати, йоджа̄пети, йоджа̄пайати. бхун̃джантам̣ пайоджайати бходжети, бходжайати, бходжа̄пети, бходжа̄пайати. мун̃чантам̣ пайоджайати мочети, мочайати, моча̄пети, моча̄пайати.
диббантам̣ пайоджайати девети, девайати. уппаджджантам̣ пайоджайати уппа̄дети, уппа̄дайати. буджджхантам̣ пайоджайати бодхети, бодхайати. ‘‘да̄дха̄нтато йо квачӣ’’ти йака̄ра̄гамо, буджджха̄пети, буджджха̄пайати. туссантам̣ пайоджайати тосети, тосайати, тоса̄пети, тоса̄пайати. саммантам̣ пайоджайати самети, самайати, гхат̣а̄дитта̄ на вуддхи. куппантам̣ пайоджайати копети, копайати. джа̄йантам̣ пайоджайати джанети, джанайати, гхат̣а̄дитта̄ на вуддхи.
сун̣антам̣ пайоджайати дхаммам̣ са̄вети, са̄вайати. па̄пун̣антам̣ пайоджайати па̄пети, па̄пайати.
виккин̣антам̣ пайоджайати викка̄йа̄пети, викка̄йа̄пайати. джинантам̣ пайоджайати джайа̄пети, джайа̄пайати. джа̄нантам̣ пайоджайати н̃а̄пети, н̃а̄пайати. ган̣хантам̣ пайоджайати га̄хети, га̄хайати, га̄ха̄пети, га̄ха̄пайати, ган̣ха̄пети, ган̣ха̄пайати.
витанантам̣ пайоджайати вита̄нети, вита̄найати. йо кочи кароти, таман̃н̃о ‘‘карохи карохи’’иччевам̣ бравӣти, каронтам̣ пайоджайати, ка̄тум̣ ва̄ ка̄рети, ка̄райати, ка̄ра̄пети, ка̄ра̄пайати ичча̄ди.
чорентам̣ пайоджайати чора̄пети, чора̄пайати. чинтентам̣ пайоджайати чинта̄пети, чинта̄пайати ¶ , пӯджентам̣ пайоджайати пӯджа̄пети, пӯджа̄пайати ичча̄ди. саббаттха субодхам̣.
дха̄туппаччайато ча̄пи, ка̄ритаппаччайа̄ сийум̣;
сака̄ритехи йун̣вӯнам̣, дассанан̃четтха н̃а̄пакам̣.
тена титиккхантам̣ пайоджайати титиккхети, титиккха̄пети. тикиччхантам̣ пайоджайати тикиччхети, тикиччхайати, тикиччха̄пети, тикиччха̄пайати. евам̣ бубхуккхети, бубхуккхайати, бубхуккха̄пети, бубхуккха̄пайати, паббата̄йантам̣ пайоджайати паббата̄йайати. путтӣйайати ичча̄дипи сиддхам̣ бхавати.
дха̄туппаччайантанайо.
са̄санаттхам̣ самуддит̣т̣хам̣, а̄кхйа̄там̣ сакабуддхийа̄;
ба̄хусаччабаленӣдам̣, чинтайанту вичаккхан̣а̄.
бхавати тит̣т̣хати сети, ахоси евама̄дайо;
акаммака̄ти вин̃н̃еййа̄, каммалаккхан̣авин̃н̃уна̄.
акаммака̄пи хетваттха-ппаччайанта̄ сакаммака̄;
там̣ йатха̄ бхиккху бха̄вети, маггам̣ ра̄га̄дидӯсаканти.
ити падарӯпасиддхийам̣ а̄кхйа̄такан̣д̣о
чхат̣т̣хо.
7. киббидха̄накан̣д̣а
тека̄лика
киччаппаччайантанайа
атха дха̄тӯхийева бха̄вакаммакаттукаран̣а̄диса̄дханасахитам̣ киббидха̄нама̄рабхӣйате.
таттха киччакитакавасена дувидха̄ хи паччайа̄, тесу киччасан̃н̃а̄йа пат̣хамам̣ вуттатта̄, кичча̄намаппакатта̄ ча киччаппаччайа̄ та̄ва вуччанте.
бхӯ сатта̄йам̣, ‘‘бхӯйате, абхавиттха, бхависсате ва̄ девадаттена̄’’ти виггахе –
‘‘дха̄туйа̄ камма̄димхи н̣о’’ти ито ‘‘дха̄туйа̄’’ти саббаттха паччайа̄дивидха̄не ваттате, ‘‘пара̄, паччайа̄’’ти ча адхика̄ро.
545. бха̄вакаммесу табба̄нӣйа̄.
бха̄вакаммаиччетесваттхесу саббадха̄тӯхи табба анӣйаиччете паччайа̄ пара̄ хонти. йогавибха̄гена ан̃н̃аттха̄пи.
таттха –
акаммакехи дха̄тӯхи, бха̄ве кичча̄ бхаванти те;
сакаммакехи камматтхе, арахасаккаттхадӣпака̄.
те ча –
546. н̣а̄дайо ¶ тека̄лика̄.
тика̄ле нийутта̄ тека̄лика̄, йе идха татийе дха̄тва̄дхика̄ре вихита̄ аниддит̣т̣хака̄ла̄ н̣а̄дайо паччайа̄, те тека̄лика̄ хонтӣти парибха̄сато ка̄латтайепи хонти.
сӣхагатийа̄ ‘‘квачӣ’’ти ваттате.
йатха̄гамам̣ йатха̄пайогам̣ джинавачана̄нупародхена дха̄тӯхи паро ика̄ра̄гамо хоти квачи бйан̃джана̄дикесу киччакитакаппаччайесу, ‘‘ан̃н̃есу ча̄’’ти вуддхи, ‘‘о ава саре’’ти ава̄десо, ‘‘найе парам̣ йутте’’ти парам̣ нетаббам̣.
548. те кичча̄.
йе идха вутта̄ табба̄нӣйан̣йа теййа риччаппаччайа̄, те киччасан̃н̃а̄ хонтӣти ведитабба̄. тато ‘‘ан̃н̃е кити’’ти вачанато киччаппаччайа̄намакитакатта̄ на̄мабйападесе асампатте ‘‘таддхитасама̄сакитака̄ на̄мам̣ва̄таветуна̄дӣсу ча̄’’ти еттха чаггахан̣ена на̄мабйападесо, тато сйа̄дйуппатти. бха̄ве бха̄вассекатта̄ екавачанамева, ‘‘си’’нти ама̄десо. бхавитаббам̣ бхавата̄ пан̃н̃ена, бхаванӣйам̣.
идха бйан̃джана̄дитта̄бха̄ва̄ ануваттитаквачиггахан̣ена ика̄ра̄гама̄бха̄во. бха̄ве киччаппаччайанта̄ напум̣сака̄. камме тилин̇га̄.
каммани абхипуббо, абхибхӯйате, абхибхӯйиттха, абхибхӯйиссатети абхибхавитаббо кодхо пан̣д̣итена, абхибхавитабба̄ ¶ тан̣ха̄, абхибхавитаббам̣ дуккхам̣, евам̣ абхибхаванӣйо, абхибхаванӣйа̄, абхибхаванӣйам̣, пуриса кан̃н̃а̄ читтасадданайена нетаббам̣, евам̣ саббаттха.
еттха хи –
табба̄дӣхева каммасса, вуттатта̄ва пунаттана̄;
ваттаббасса абха̄ва̄ на, дутийа̄ пат̣хама̄ тато.
а̄са упавесане, а̄сӣйиттха, а̄сӣйате, а̄сӣйиссатети а̄ситаббам̣ тайа̄, а̄санӣйам̣. камме упа̄ситаббо гару, упа̄санӣйо.
сӣ сайе, асӣйиттха, сӣйате, сӣйиссатети сайитаббам̣ бхавата̄, сайанӣйам̣, ‘‘е айа̄’’ти айа̄десо, атисайитаббо паро, атисайанӣйо.
пада гатимхи, уппаджджиттха, уппаджджате, уппаджджиссатети уппаджджитаббам̣ тена, уппаджджанӣйам̣, еттха ча ‘‘каттарӣ’’ти адхика̄рам̣ вина̄ ‘‘дива̄дито йо’’ти вина̄дхика̄райогавибха̄гена йаппаччайо, ‘‘тасса чаваггайака̄ра’’ичча̄дина̄ чавагго, ‘‘парадвебха̄во т̣ха̄не’’ти двибха̄во, пат̣ипаджджитаббо магго, пат̣ипаджджанӣйо.
будха авагамане, абуджджхиттха, буджджхате, буджджхиссатети буджджхитаббо дхаммо, буджджханӣйо.
су саван̣е, асӯйиттха, сӯйате, сӯйиссатети сотаббо дхаммо, идха йатха̄гамаггахан̣ена ика̄ра̄гама̄бха̄во, сун̣итаббо, ‘‘сва̄дито н̣у н̣а̄ ун̣а̄ ча̄’’ти вина̄дхика̄райогавибха̄гена н̣а̄паччайо, саван̣ӣйо.
кара каран̣е, карӣйиттха, карӣйати, карӣйиссатӣти аттхе табба̄’нӣйа̄.
‘‘антасса, карасса, ча, татта’’нти ча ваттате.
549. тум̣ ¶ ту на таббесу ва̄.
караиччетасса дха̄тусса антабхӯтасса рака̄расса така̄раттам̣ хоти ва̄ тум̣ ту на таббаиччетесу паччайесу паресу. каттаббо бхавата̄ дхаммо, каттабба̄ пӯджа̄, каттаббам̣ кусалам̣, татта̄бха̄ве ‘‘каротисса̄’’ти ваттама̄не ‘‘таветуна̄дӣсу ка̄’’ти еттха а̄дисаддена таббепи ка̄десо, ка̄таббам̣ хитам̣.
рака̄ра хаха̄ра̄дйантехи дха̄тӯхи парасса ана̄нӣйа̄динака̄расса н̣ака̄ро хоти. а̄дисаддена раму апан̃а̄та̄дитопи.
раха̄дито парассеттха, нака̄расса асамбхава̄;
ана̄нӣйа̄динассева, са̄матхйа̄йам̣ н̣ака̄рата̄.
каран̣ӣйо дхаммо, каран̣а̄рахоти аттхо, каран̣ӣйа̄, каран̣ӣйам̣.
бхара бхаран̣е, бхарӣйатӣти бхаритаббо, бхаран̣ӣйо.
гаха упа̄да̄не, агайхиттха, гайхати, гайхиссатӣти гахетаббо, ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ ика̄рассека̄ро, сан̇ган̣хитаббо, ‘‘гаха̄дито ппан̣ха̄’’ти вина̄дхика̄райогавибха̄гена н̣ха̄паччайо, халопасаралопа̄ди, сан̇ган̣хан̣ӣйо, гахан̣ӣйо.
а̄диггахан̣ена раму кӣл̣а̄йам̣, рамӣйиттха, рамӣйати, рамӣйиссатӣти рамитаббо, раман̣ӣйо виха̄ро.
апа ¶ па̄пун̣ане, ун̣а̄паччайо, па̄пӣйатӣти па̄пун̣итаббо, ‘‘гупа̄дӣнан̃ча̄’’ти дха̄твантасса лопо, двиттан̃ча, паттаббо, паттеййо, па̄пун̣ан̣ӣйо, па̄пан̣ӣйо.
‘‘антасса, ва̄’’ти ча ваттате.
551. гама кхана хана̄дӣнам̣ тум̣табба̄дӣсу на.
гама кхана ханаиччевама̄дӣнам̣ мака̄ра нака̄ранта̄нам̣ дха̄тӯнамантасса нака̄ро хоти ва̄ тум̣ табба таве туна тва̄натва̄иччевама̄дӣсу така̄ра̄диппаччайесу паресу. агаччхӣйиттха, гаччхӣйати, гаччхӣйиссатӣти гантаббо магго, гамитаббам̣, гаманӣйам̣.
кхану авада̄ран̣е, акхан̃н̃иттха, кхан̃н̃ати, кхан̃н̃иссатӣти кхантаббам̣ а̄ва̄т̣ам̣, кханитаббам̣, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ кханантасса н̣аттан̃ча, кхан̣итаббам̣, кхан̣ан̣ӣйам̣, кхананӣйам̣ ва̄.
хана хим̣са̄ гатӣсу, ахан̃н̃иттха, хан̃н̃ате, хан̃н̃иссатети хантаббам̣, ханитаббам̣, хананӣйам̣.
мана н̃а̄н̣е, аман̃н̃иттха, ман̃н̃ате, ман̃н̃иссатети мантаббо, манитаббо, йаппаччайе чавагга̄ди, ман̃н̃итаббам̣, ман̃н̃анӣйам̣.
пӯджа пӯджа̄йам̣, апӯджӣйиттха, пӯджӣйати, пӯджӣйиссатӣти аттхе табба̄нӣйа̄. ‘‘чура̄дито н̣е н̣айа̄’’ти акаттарипи н̣ен̣айа̄, ика̄ра̄гама̄нӣйесу ‘‘саралопо’’тиа̄дина̄ ка̄ритасарасса лопо, пӯджетаббо, пӯджайитаббо, пӯджанӣйо бхагава̄.
‘‘табба̄нӣйа̄’’ти йогавибха̄гена каттукаран̣есупи, йа̄ па̄пун̣ане, ниййа̄тӣти ниййа̄нӣко магго. гаччхантӣти гаманӣйа̄ ¶ бхога̄. наха соче, наха̄йати етена̄ти наха̄нӣйам̣ чун̣н̣ам̣.
‘‘бха̄вакаммесӯ’’ти адхика̄ро.
бха̄вакаммесу саббадха̄тӯхи н̣йаппаччайо хоти, чаггахан̣ена ‘‘н̃а̄теййа’’нтиа̄дӣсу теййаппаччайо ча.
553. ка̄ритам̣ вийа н̣а̄нубандхо.
анубандхо аппайогӣ, н̣ака̄ра̄нубандхо паччайо ка̄ритам̣ вийа дат̣т̣хабботи ка̄ритабйападесо, ‘‘ка̄рита̄нам̣ н̣о лопа’’нти н̣алопо, ‘‘асам̣йогантасса вуддхи ка̄рите’’ти вуддхи, ика̄ра̄гамо, каттаббам̣ ка̄рийам̣.
хара харан̣е, ахарӣйиттха, харӣйати, харӣйиссатӣти ва̄ харитаббам̣ ха̄рийам̣.
бхара бхаран̣е, бхаритаббам̣ бха̄рийам̣.
лабха ла̄бхе, лабхитаббам̣ лаббхам̣, ‘‘йаватам̣ талана’’ичча̄дисутте ка̄раггахан̣ена йавато бхака̄расса бхака̄ро, двиттам̣.
са̄са анусит̣т̣химхи, са̄ситаббо сиссо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ а̄ка̄рассика̄ро.
вача вийаттийам̣ ва̄ча̄йам̣, н̣йаппаччайа̄димхи кате ‘‘анта̄нам̣, н̣а̄нубандхе’’ти ча ваттате.
554. кага̄ ¶ чаджа̄нам̣.
чаджаиччетесам̣ дха̄тванта̄нам̣ кака̄ра гака̄ра̄деса̄ хонти н̣ака̄ра̄нубандхе паччайе парети часса ка̄десо. вачанӣйам̣ ва̄кйам̣.
бхаджа сева̄йам̣, бхаджанӣйам̣ бха̄гйам̣, джасса га̄десо.
чи чайе, ачӣйиттха, чӣйати, чӣйиссатӣти четаббам̣ чеййам̣, ика̄рассека̄ро вуддхи, йака̄расса двиттам̣, винипуббо ‘‘до дхасса ча̄’’ти сутте чаггахан̣ена чака̄расса чхака̄ро, виниччхеййам̣, виниччхитаббам̣, виниччханӣйам̣. ‘‘кийа̄дито на̄’’ти вина̄дхика̄райогавибха̄гена табба̄нӣйа тум̣ туна̄ дӣсу ча на̄паччайо, виниччхинитаббам̣, виниччхинанӣйам̣.
нӣ па̄пун̣ане, анӣйиттха, нӣйати, нӣйиссатӣти неййо, неййа̄, неййам̣. нетаббам̣.
н̣йаггахан̣ам̣ чхат̣т̣хӣйантавасена̄нуваттате, ман̣д̣ӯкагатийа̄ антаггахан̣ан̃ча татийантавасена.
бхӯ иччетасма̄ парасса н̣йаппаччайасса саха дха̄твантена абба̄десо хоти. бхавитаббо бхаббо, бхабба̄, бхаббам̣.
‘‘н̣йасса, антена̄’’ти ча ваттате.
556. вада мада гаму йуджа гараха̄ка̄ра̄дӣхи джджаммаггайхеййа̄га̄ро ва̄.
вада мада гаму йуджа гарахаиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи, а̄ка̄рантехи ча парасса н̣йаппаччайасса дха̄твантена саха йатха̄ккамам̣ ¶ джджа мма гга йха е ййаиччете а̄деса̄ хонти ва̄, гарасса ча га̄ра̄десо, гарахасса гарассева̄йам̣ га̄ро. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо.
вада вийаттийам̣ ва̄ча̄йам̣, аваджджиттха, ваджджати, ваджджиссатӣти ва̄ ваджджам̣ ваданӣйам̣, рассаттам̣. ваджджам̣ досо.
мада умма̄де, амаджджиттха, маджджате, маджджиссати етена̄ти маджджам̣ маданӣйам̣. мадаггахан̣ена каран̣епи н̣йаппаччайо. гаму саппа гатимхи, гантаббам̣ гаммам̣.
йуджа йоге, айуджджиттха, йуджджате, йуджджиссатӣти йоггам̣, нийоджджо ва̄.
гараха нинда̄йам̣, агарайхиттха, гарахӣйати, гарахӣйиссатӣти аттхе н̣йаппаччайо, тассимина̄ дха̄твантена саха йха̄десо, гарасса га̄ра̄десо ча, га̄райхо, га̄райха̄, га̄райхам̣, гарахан̣ӣйам̣.
а̄дисаддена ан̃н̃епи дамаджаханта̄ гайханте. гада вийаттийам̣ ва̄ча̄йам̣, гаджджате, гаданӣйам̣ ва̄ гаджджам̣. пада гатимхи, паджджанӣйам̣ паджджам̣ га̄тха̄. кха̄да бхаккхан̣е, кхаджджатети кхаджджам̣ кха̄данӣйам̣. даму дамане, адаммиттха, даммате, дамӣйиссатӣти даммо даманӣйо. бхуджа па̄ланабйавахаран̣есу, абхуджджиттха, бхуджджати, бхуджджиссатӣти бхоггам̣, бходжджам̣ ва̄, ка̄раггахан̣ена йасса джака̄ро. гахетаббам̣ гайхамичча̄ди.
а̄ка̄рантато пана да̄ да̄не, адӣйиттха, дӣйати, дӣйиссатӣти аттхе н̣йаппаччайо, тассимина̄ дха̄твантена а̄ка̄рена саха еййа̄десо, деййам̣, да̄таббам̣. анӣйе ‘‘саралопо’’тиа̄дина̄ пуббасарасса лопе сампатте таттхева ¶ туггахан̣ена ниседхетва̄ ‘‘сара̄ саре лопа’’нти а̄ка̄ре лутте парасарасса дӣгхо, да̄нӣйам̣.
па̄ па̄не, апӣйиттха, пӣйати, пӣйиссатӣти пеййам̣, па̄таббам̣, па̄нӣйам̣. ха̄ ча̄ге, ахӣйиттха, хӣйати, хӣйиссатӣти хеййам̣, ха̄таббам̣, ха̄нӣйам̣. ма̄ ма̄не, амӣйиттха, мӣйати, мӣйиссатӣти меййам̣, ма̄таббам̣, минитаббам̣, метаббам̣ ва̄. н̃а̄ авабодхане, ан̃н̃а̄йиттха, н̃а̄йати, н̃а̄йиссатӣти н̃еййам̣, н̃а̄таббам̣, н̃а̄теййам̣. ‘‘н̃а̄сса джа̄ джам̣ на̄’’ти джа̄десе ‘‘кийа̄дито на̄’’ти вина̄дхика̄райогавибха̄гена на̄паччайо, ика̄ра̄гамо ча, джа̄нитаббам̣, виджа̄нанӣйам̣. кхйа̄пакатхане, сан̇кхйа̄таббам̣, сан̇кхйеййам̣ ичча̄ди.
карадха̄туто риччаппаччайо хоти бха̄вакаммесу.
рака̄ра̄нубандхе паччайе паре саббо дха̄тванто ра̄ди паччайарака̄рамарийа̄до но хоти, лопама̄паджджатети аттхо. рантоти еттха рака̄ро сандхиджо, каттаббам̣ киччам̣. ‘‘ричча̄’’ти йогавибха̄гена бхара̄дитопи риччаппаччайо, йатха̄, бхарӣйатӣти бхаччо, саралопо. и гатимхи, пати етаббо пат̣иччо.
559. песа̄тисаггапаттака̄лесу кичча̄.
песа атисагга паттака̄лаиччетесваттхесу киччаппаччайа̄ хонти. песанам̣ на̄ма ‘‘каттаббамидам̣ бхавата̄’’ти а̄н̣а̄панам̣, аджджхесанан̃ча. атисаггона̄ма ‘‘кимидам̣ майа̄ каттабба’’нти пут̣т̣хасса ва̄ ¶ ‘‘па̄н̣о на хантаббо’’тиа̄дина̄ пат̣ипаттидассанамукхена ва̄ каттаббасса анун̃н̃а̄. паттака̄ло на̄ма сампаттасамайо йо аттано киччакаран̣асамайаманупапариккхитва̄ на кароти, тасса самайа̄рочанам̣, на таттха аджджхесанаматтхӣти. те ча ‘‘бха̄вакаммесу киччаттаккхаттха̄’’ти вуттатта̄ бха̄вакаммесвева бхаванти.
песане та̄ва – карӣйату бхавата̄ камманти аттхе имина̄ табба̄нӣйа̄, сесам̣ вуттанайамева, каттаббам̣ каммам̣ бхавата̄, каран̣ӣйам̣ киччам̣ бхавата̄.
атисагге бхуджджату бхавата̄ти аттхе табба̄ди, ‘‘ан̃н̃есу ча̄’’ти вуддхи.
‘‘тасса̄’’ти ваттате.
560. бхуджа̄дӣнаманто но дви ча.
бхуджаиччевама̄дӣнам̣ джака̄ра̄дианта̄нам̣ дха̄тӯнаманто но хоти, парасса киччакитакаппаччайатака̄расса ча двебха̄во хоти. бхоттаббам̣ бходжанам̣ бхавата̄, бходжанӣйам̣ бходжджам̣ бхавата̄.
ика̄ра̄гамайуттатака̄ре пана – ‘‘намакара̄наманта̄нам̣ нийуттатамхӣ’’ти еттха ‘‘анта̄нам̣ нийуттатамхӣ’’ти йогавибха̄гена дха̄тванталопа̄диниседхо, ‘‘рудха̄дито ниггахӣтапубба’’нти вина̄дхика̄райогавибха̄гена, ‘‘ниггахӣтан̃ча̄’’ти ва̄ ниггахӣта̄гамо, бхун̃джитаббам̣ тайа̄, йун̃джитаббам̣.
самайа̄рочане пана – и аджджхайане адхипуббо, адхӣйатам̣ бхавата̄ти аттхе табба̄нӣйа̄ди, ика̄ра̄гамавуддхиайа̄десааджджха̄деса̄ ча, н̣йаппаччайе ту вуддхи, йака̄расса двиттан̃ча, аджджхайитаббам̣, аджджхеййам̣ бхавата̄, аджджхайанӣйам̣ бхавата̄, авассам̣ ¶ каттаббанти ва̄кйе пана ‘‘кичча̄’’ти адхикичча ‘‘авассака̄дхамин̣есу н̣ӣ ча̄’’ти авассака̄дхамин̣аттхе ча табба̄дайо, каттаббам̣ ме бхавата̄ гехам̣, каран̣ӣйам̣, ка̄рийам̣. евам̣ да̄таббам̣ ме бхавата̄ сатам̣, да̄нӣйам̣, деййам̣.
дхара дха̄ран̣е, чура̄дитта̄ н̣ен̣айа̄, вуддхи, ика̄ра̄гамо ча, дха̄ретаббам̣, дха̄райитаббам̣ ичча̄ди.
‘‘нуда̄дӣхи йун̣вӯнамана̄нана̄ка̄нанака̄ сака̄ритехи ча̄’’ти сака̄ритехипи йун̣вӯнама̄десавидха̄натойева дха̄туппаччайантатопи киччакитакаппаччайа̄ бхавантӣти дат̣т̣хаббо. тена титиккха̄пӣйатӣти титиккха̄петаббо. евам̣ тикиччха̄петаббо тикиччха̄панӣйо. абха̄вӣйиттха, бха̄вӣйати, бха̄вӣйиссатӣти бха̄ветаббо магго. бха̄вайитаббо, бха̄ванӣйо, бха̄ванӣйам̣, бха̄ванӣйа̄, ака̄рӣйиттха, ка̄рӣйати, ка̄рӣйиссатӣти ка̄ретаббам̣, ка̄райитаббам̣, ка̄ра̄петаббам̣, ка̄ра̄пайитаббам̣, ка̄ра̄панӣйамичча̄ди ча сиддхам̣ бхавати.
каттаббам̣ каран̣ӣйан̃ча, ка̄рийам̣ киччамиччапи;
ка̄ретаббам̣ татха̄ ка̄ра̄-петаббам̣ киччасан̇гахо.
киччаппаччайантанайо.
тека̄лика
китакаппаччайантанайа
ида̄ни китакаппаччайа̄ вуччанте.
кара каран̣е, пуре вийа дха̄тусан̃н̃а̄ди.
кумбхаиччупападам̣, тато дутийа̄.
‘‘кумбхам̣ кароти, ака̄си, кариссатӣ’’ти ва̄ виггахе –
‘‘пара̄, паччайа̄’’ти ча ваттате.
561. дха̄туйа̄ ¶ камма̄димхи н̣о.
каммасмим̣ а̄димхи сати дха̄туйа̄ паро н̣аппаччайо хоти.
со ча –
татийе дха̄тва̄дхика̄ре вихита̄ киччехи ан̃н̃е паччайа̄ китиччева сан̃н̃а̄ хонтӣти китасан̃н̃а̄ ката̄.
каттари ка̄раке китапаччайо хотӣти нийамато каттари бхавати, со ча ‘‘н̣а̄дайо тека̄лика̄’’ти вуттатта̄ ка̄латтайе ча хоти. пуре вийа ка̄ритабйападесан̣алопавуддхийо, паччайантасса̄лин̇гатта̄ сйа̄димхи асампатте ‘‘таддхитасама̄сакитака̄ на̄мам̣ва̄таветуна̄дӣсу ча̄’’ти китакантатта̄ на̄мам̣ва кате сйа̄дйуппатти, тато кумбхам̣ каротӣти аттхе ‘‘ама̄дайо парападебхӣ’’ти дутийа̄таппурисасама̄со, ‘‘на̄ма̄на’’нтиа̄дина̄ сама̄сасан̃н̃а̄, ‘‘тесам̣ вибхаттийо лопа̄ ча̄’’ти вибхаттилопо, ‘‘пакати часса сарантасса̄’’ти пакатибха̄во, пуна сама̄сатта̄ на̄мамива кате сйа̄дйуппатти.
со кумбхака̄ро, те кумбхака̄ра̄ ичча̄ди. иттхийам̣ кумбхака̄рӣ, кумбхака̄рийо ичча̄ди, татха̄ каммам̣ каротӣти каммака̄ро. евам̣ ма̄ла̄ка̄ро, кат̣т̣хака̄ро, ратхака̄ро, суван̣н̣ака̄ро, суттака̄ро, вуттика̄ро, т̣ӣка̄ка̄ро.
гаха упа̄да̄не, паттам̣ аган̣хи, ган̣ха̄ти, ган̣хиссатӣти ва̄ паттагга̄хо. евам̣ расмигга̄хо, раджджугга̄хо.
ве ¶ тантасанта̄не, тантам̣ ава̄йи, ва̄йати, ва̄йиссатӣти ва̄ тантава̄йо, ‘‘те а̄ва̄йа̄ ка̄рите’’ти а̄йа̄десо, ва̄кйе панеттха ‘‘те а̄ва̄йа̄’’ти йогавибха̄гена а̄йа̄десо. евам̣ туннава̄йо.
ма̄ парима̄н̣е, дхан̃н̃ам̣ амини, мина̄ти, миниссатӣти ва̄ аттхе н̣аппаччайе кате –
‘‘н̣амхӣ’’ти ваттате.
а̄ка̄ранта̄нам̣ дха̄тӯнам̣ антасса а̄йа̄десо хоти н̣ака̄ра̄нубандхе паччайе паре, саралопа̄ди. дхан̃н̃ама̄йо. евам̣ да̄нам̣ дада̄тӣти да̄нада̄йо.
каму кантимхи, дхаммам̣ ака̄майи, ка̄майати, ка̄майиссатӣти ва̄ дхаммака̄мо пурисо, дхаммака̄ма̄ кан̃н̃а̄, дхаммака̄мам̣ читтам̣. евам̣ аттхака̄мо, хитака̄мо, сукхака̄мо, дхаммам̣ па̄летӣти дхаммапа̄ло ичча̄ди.
даму дамане, ‘‘арим̣ адами, дамети, дамиссатӣ’’ти виггахе ‘‘дха̄туйа̄’’ти адхика̄ро, ‘‘камма̄димхӣ’’ти ча ваттате.
каммӯпападе а̄димхи сати сан̃н̃а̄йам̣ гамйама̄на̄йам̣ дха̄туйа̄ аппаччайо хоти, упападанте нука̄ра̄гамо ча. еттха ча ‘‘ну ниггахӣтам̣ паданте’’ти сутте ‘‘паданте’’ти вачанато упападантейева нука̄ра̄гамо хотӣти дат̣т̣хаббам̣. ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ ука̄ралопо. айам̣ пана нва̄гамо сама̄сам̣ ¶ катва̄ упападавибхаттилопе катейева хотӣти ведитаббам̣.
упападабхӯтана̄мападанте ваттама̄но нука̄ра̄гамо ниггахӣтама̄паджджате, ниггахӣтасса ваггантаттам̣, сесам̣ самам̣, вуддха̄бха̄вова висесо, ариндамо ра̄джа̄.
татха̄ тара таран̣е, вессам̣ таратӣти вессантаро, тан̣хам̣ кароти хим̣сатӣти тан̣хан̇каро бхагава̄. евам̣ медхан̇каро, саран̣ан̇каро, дӣпан̇каро.
‘‘а̄димхи, а’’ити ча ваттате.
пурасадде а̄димхи сати ‘‘дада да̄не’’иччета̄йа дха̄туйа̄ аппаччайо хоти, пурасадде ака̄расса ин̃ча хоти. еттха ча ‘‘таданупародхена̄’’ти парибха̄сато пурасаддантассева им̣ хотӣти дат̣т̣хаббам̣. н̣а̄дӣнам̣ тека̄ликаттепи упападаттхависесена атӣтейева̄йамаппаччайо хотӣти дат̣т̣хаббам̣. пуре да̄нам̣ ададӣти пуриндадо сакко. идха̄пи вибхаттилопе катейева им̣а̄десо.
‘‘камма̄димхи, а’’ити ча ваттате.
568. саббато н̣ву тва̄вӣ ва̄.
саббато дха̄туто камма̄димхи ва̄ акамма̄димхи ва̄ сати а н̣ву ту а̄вӣ иччете чатта̄ро паччайа̄ хонти. ва̄ггахан̣ам̣ ‘‘акамма̄димхи ва̄’’ти викаппанаттхам̣.
аппаччайе ¶ та̄ва – дхара дха̄ран̣е, дхаммам̣ адхари, дхарати, дхариссатӣти ва̄ дхаммадхаро. евам̣ винайадхаро. татха̄ там̣ каротӣти таккаро, двиттам̣. евам̣ хитакаро, дивасакаро, динакаро, дива̄каро, ниса̄каро, дханум̣ ган̣ха̄тӣти дхануггахо. евам̣ кат̣аггахо, саббака̄мам̣ дада̄тӣти саббака̄мададо, саббададо.
а̄то пана – аннам̣ ада̄си, дада̄ти, дадиссатӣти аннадо. евам̣ дханадо, саччам̣ сандахатӣти саччасандхо. па̄ па̄не, маджджам̣ пиватӣти маджджапо. та̄ па̄лане, гавам̣ саддам̣ та̄йатӣти готтам̣. евам̣ каттари.
акамма̄димхи пана ‘‘йасма̄ дапетӣ’’ти сутте бхайаггахан̣ена сесаса̄дханепи аппаччайо.
нӣ па̄пун̣ане випуббо, винеси, винети, винессати етена, еттха̄ти ва̄ винайо, ‘‘ан̃н̃есу ча̄’’ти вуддхи, айа̄десо ча, найанам̣ найо. си сева̄йам̣ нипуббо, ниссӣйиттха, ниссӣйати, ниссӣйиссатӣти ва̄ ниссайо. си сайе, анусайи, анусети, анусессатӣти ва̄ анусайо.
и гатимхи патипуббо, пат̣ичча екасма̄ пхаламетӣти паччайо, самудайо. чи чайе, виниччхӣйате анена, виниччхайанам̣ ва̄ виниччхайо, уччайанам̣ уччайо, сан̃чайо, дхаммам̣ вичина̄тӣти дхаммавичайо. кхӣ кхайе, кхайанам̣ кхайо. джи джайе, виджайанам̣ виджайо, джайо. кӣ даббавинимайе, виккайанам̣ виккайо, кайо. лӣ силесане, аллӣйати еттха̄ти а̄лайо, лайо. евам̣ иван̣н̣антато.
а̄сун̣антӣти ¶ ассава̄, ава̄десо, пат̣иссаванам̣ пат̣иссаво. су гатимхи, а̄бхавагга̄ савантӣти а̄сава̄. ру садде, раватӣти раво. бхаватӣти бхаво. пабхавати етасма̄ти пабхаво. лӯ чхедане, лаванам̣ лаво. евам̣ уван̣н̣антато.
нигган̣ха̄ти, ниггахан̣ам̣ ва̄ ниггахо, паггахо, сан̇ган̣ха̄ти тена, сан̇гахан̣ам̣ ва̄ сан̇гахо. вара варан̣е, сам̣варан̣ам̣ сам̣варо. дара а̄даре, а̄даран̣ам̣ а̄даро. а̄гаччхати, а̄гамананти ва̄ а̄гамо, а̄гамӣйанти еттха, етена ва̄ аттха̄ти а̄гамо парийатти. саппатӣти саппо. диббатӣти дево. каму падавиккхепе, паккаманам̣, паккаматӣти ва̄ паккамо. евам̣ виккамо.
чара чаран̣е, ване чаратӣти ваначаро, ка̄мо авачарати еттха̄ти ка̄ма̄вачаро локо, ка̄ма̄вачара̄ сан̃н̃а̄, ка̄ма̄вачарам̣ читтам̣. га̄во чаранти еттха̄ти гочаро, чхат̣т̣хӣтаппурисо.
па̄дена пиватӣти па̄дапо. евам̣ каччхапо, татийа̄таппурисо.
руха джанане, сирасмим̣ рухатӣти сирорухо, гуха̄йам̣ сайатӣти гуха̄сайам̣ читтам̣. евам̣ куччхисайа̄ ва̄та̄. т̣ха̄ гатиниваттимхи, паббате ат̣т̣ха̄си, тит̣т̣хати, т̣хассатӣти ва̄ паббатат̣т̣хо пурисо, паббатат̣т̣ха̄ надӣ, паббатат̣т̣хам̣ осадхам̣. евам̣ тхалат̣т̣хам̣, джалат̣т̣хам̣, саттамӣтаппурисо.
гахаиччетасса дха̄тусса упадхасса еттам̣ хоти ва̄, упадха̄ти антаккхарато пуббаккхарасса парасаман̃н̃а̄, гайхатӣти гехам̣, гахам̣ ва̄.
н̣вуппаччайе ¶ ратхам̣ каротӣти аттхе н̣вуппаччайо, со ча ‘‘ан̃н̃е кита’’ти китасан̃н̃атта̄ ‘‘каттари кита’’ти каттарийева бхавати, тато ка̄ритабйападеса н̣алопавуддхийо.
йун̣вуиччетесам̣ паччайа̄нам̣ ана акаиччете а̄деса̄ хонтӣти ака̄десо. сесам̣ кумбхака̄расаддасамам̣, ратхака̄рако. татха̄ аннам̣ дада̄тӣти аннада̄йако, ‘‘а̄ка̄ранта̄нама̄йо’’ти а̄йа̄десо, ‘‘иттхийамато а̄паччайо’’ти а̄паччайо, ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ ака̄расса ика̄ро, аннада̄йика̄ кан̃н̃а̄, аннада̄йакам̣ кулам̣. локам̣ нетӣти локана̄йако, винети саттети вина̄йако, ‘‘те а̄ва̄йа̄ ка̄рите’’ти а̄йа̄десо.
акаммӯпападе каротӣти ка̄рако, ка̄рика̄, ка̄ракам̣. дада̄тӣти да̄йако, да̄йика̄, да̄йакам̣. нетӣти на̄йако, на̄йика̄, на̄йакам̣. бхагавато ова̄да̄нуса̄саним̣ асун̣и, сун̣а̄ти, сун̣иссатӣти ва̄ са̄вако, са̄вика̄, а̄ва̄десо. луна̄тӣти ла̄вако. пу паване, пуна̄тӣти па̄вако, бхаватӣти бха̄вако, упа̄сатӣти упа̄сако, упа̄сика̄. ган̣ха̄тӣти га̄хако.
пачатӣти па̄чако. айаджи, йаджати, йаджиссатӣти ва̄ йа̄джако. еттха хи ‘‘кага̄ чаджа̄на’’нти чаджа̄нам̣ кагатте сампатте –
571. на ¶ кагаттам̣ чаджа̄ н̣вумхи.
дха̄твантабхӯта̄ чака̄раджака̄ра̄ кака̄ра гака̄раттам̣ на̄паджджанте н̣вуппаччайе парети пат̣исиддхатта̄ на бхавати.
джана джанане, джанетӣти джанако, джаника̄, ‘‘гхат̣а̄дӣнам̣ ва̄’’ти еттха ва̄ггахан̣ена вуддхи на хоти. евам̣ кханатӣти кханако, саметӣти самако, гаметӣти гамако, даметӣти дамако, ахани, ханти, ханиссатӣти ва̄ вадхако, ‘‘вадхо ва̄ саббаттха̄’’ти ханасса вадха̄десо, хантӣти йа̄тако, ‘‘ханасса гха̄то’’ти н̣вумхи гха̄та̄десо, га̄во ханатӣти гогха̄тако, рундхатӣти рундхако, ниггахӣта̄гамо, сам̣йогантатта̄ на вуддхи хоти. евам̣ бхун̃джатӣти бхун̃джако, кин̣а̄тӣти ка̄йако, па̄летӣти па̄лако, пӯджетӣти пӯджако.
572. нуда̄дӣхи йун̣вӯнамана̄нана̄ка̄нанака̄ сака̄ритехи ча.
нуда̄дӣхи дха̄тӯхи, сака̄ритехи ча дха̄тӯхи паресам̣ йун̣вуппаччайа̄нам̣ йатха̄ккамам̣ ана а̄нана ака а̄нанакаиччете а̄деса̄ хонти.
еттха хи –
сака̄ритехи йун̣вӯнам̣, ка̄рийасса видха̄нато;
киччакиттхамбхаво дха̄ту-ппаччайехипи ведийо.
нуда кхепе папуббо, пануди, панудати, панудиссатӣти ва̄ аттхе н̣вуппаччайо, тассимина̄ ака̄десо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ нудисса дӣгхо, панӯдако.
сӯда ¶ паггхаран̣е, сӯдатӣти сӯдако. н̃а̄ авабодхане, ан̃н̃а̄си, джа̄на̄ти, джа̄ниссатӣти ва̄ аттхе н̣вуппаччайо, тасса̄нена а̄нанака̄десо, ‘‘н̃а̄сса джа̄джам̣на̄’’ти джа̄десо, саралопа̄ди, джа̄нанако.
сака̄ритехи пана а̄н̣а песане, а̄н̣а̄песи, а̄н̣а̄пети, а̄н̣а̄пессатӣти ва̄ аттхе ‘‘саббато н̣вутва̄вӣ ва̄’’ти н̣вуппаччайо, тассимина̄ ака̄десо, саралопа̄ди, а̄н̣а̄пако, сан̃н̃а̄петӣти сан̃н̃а̄пако, сан̃джа̄нанако, еттха а̄нанака̄десо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ ка̄риталопо. татха̄ да̄петӣти да̄пако, ‘‘анака̄ йун̣вӯна’’нти ака̄десо, патит̣т̣ха̄петӣти патит̣т̣ха̄пако, нибба̄нам̣ сампа̄петӣти нибба̄насампа̄пако, ка̄ра̄петӣти ка̄ра̄пако, ка̄ра̄пика̄ ичча̄ди.
туппаччайе ака̄си, кароти, кариссатӣти ва̄ аттхе ‘‘саббато н̣вутва̄вӣ ва̄’’ти туппаччайо, со ча китасан̃н̃атта̄ н̣вуппаччайо вийа саббаттха каттарийева бхавати.
‘‘антасса̄’’ти ваттате.
573. карасса ча таттам̣ тусмим̣.
караиччетасса дха̄тусса антасса рака̄расса така̄раттам̣ хоти туппаччайе паре. часаддена бхара̄дӣнан̃ча, тато на̄мамива кате сйа̄дйуппатти, ‘‘саттхупита̄дӣнама̄ сисмим̣ силопо ча̄’’ти а̄ттам̣, силопо, тасса катта̄ таккатта̄, чхат̣т̣хӣсама̄со. татха̄ бхаратӣти бхатта̄.
хара харан̣е, харатӣти хатта̄, бхиндатӣти бхетта̄, бхедита̄ ва̄, чхиндатӣти чхетта̄, дада̄тӣти да̄та̄, бходжанасса да̄бха̄ бходжанада̄та̄, сандахатӣти сандха̄та̄, авачи, вачати ¶ , ваккхатӣти ва̄ ватта̄, ‘‘бхуджа̄дӣнаманто но дви ча̄’’ти дха̄тванталопо, двиттан̃ча, бхун̃джатӣти бхотта̄, абуджджхи, буджджхати, буджджхиссатӣти ва̄ буджджхита̄, йака̄рика̄ра̄гама̄, джа̄на̄тӣти н̃а̄та̄, джина̄тӣти джета̄, сун̣а̄тӣти сота̄, ган̣ха̄тӣти гахета̄, бхаватӣти бхавита̄, саратӣти сарита̄, гаччхатӣти ганта̄. ‘‘гама кхана хана̄дӣнам̣ тум̣ табба̄дӣсу на’’ити дха̄твантасса наттам̣. евам̣ кханатӣти кханта̄, ханатӣти ханта̄, ман̃н̃атӣти манта̄, па̄летӣти па̄лета̄, па̄лайита̄.
ка̄рите бха̄ветӣти бха̄вета̄, бха̄вайита̄. евам̣ са̄рета̄, са̄райита̄, да̄пета̄, да̄пайита̄, ха̄пета̄, ха̄пайита̄, ниродхета̄, ниродхайита̄, бодхета̄, бодхайита̄, н̃а̄пета̄, н̃а̄пайита̄, са̄вета̄, са̄вайита̄, га̄хебха̄, га̄хайита̄, ка̄рета̄, ка̄райита̄, ка̄ра̄пета̄, ка̄ра̄пайита̄ ичча̄ди.
а̄вӣпаччайе диса пеккхане, бхайам̣ апасси, пассати, пассиссатӣти ва̄ аттхе а̄вӣпаччайо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дисасса дасса̄десо, бхайадасса̄вӣ, бхайадасса̄вино ичча̄ди дан̣д̣ӣва неййам̣. иттхийам̣ бхайадасса̄винӣ. напум̣саке бхайадасса̄ви читтам̣.
са̄са анусит̣т̣химхи, садевакам̣ локам̣ дит̣т̣хадхаммика̄дивасена са̄сатӣти аттхе –
са̄саиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи раттхуппаччайо хоти.
‘‘рамхи ранто ра̄ди но’’ти ра̄дилопо, саралопа̄ди, на̄мабйападесо, сйа̄дйуппатти, а̄ттам̣, силопо. саттха̄, саттха̄ро.
па̄ раккхан̣е, путтам̣ па̄тӣти аттхе –
575. па̄дито ¶ риту.
па̄иччевама̄дито дха̄тугган̣ато ритуппаччайо хоти, ра̄дилопо саралопа̄ди. пита̄. дхара дха̄ран̣е, ма̄та̄питӯхи дхарӣйатӣти дхӣта̄, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ ика̄расса дӣгхо.
ма̄на пӯджа̄йам̣, дхаммена путтам̣ ма̄нетӣти аттхе –
ма̄на бха̄саиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи ра̄туппаччайо хоти, ра̄дилопо, ма̄та̄. бха̄са вийаттийам̣ ва̄ча̄йам̣, пуббе бха̄сатӣти бха̄та̄ ичча̄ди.
виса павесане папуббо, па̄виси, пависати, пависиссатӣти ва̄ аттхе –
577. виса руджа пада̄дито н̣а.
виса руджа падаиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи паро н̣аппаччайо хотӣти н̣аппаччайо. со ча китасан̃н̃атта̄ каттари бхавати, ка̄ритабйападесан̣алопа вуддхийо, павесо.
татха̄ руджа роге, аруджи, руджати, руджиссатӣти ва̄ рого, ‘‘кага̄чаджа̄на’’нти джака̄расса гака̄ро, уппаджджатӣти уппа̄до. пхуса пхусане, апхуси, пхусати, пхусиссати, пхусанти ва̄ тена сампайутта̄ти пхассо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ пхусасса пхассо, сам̣йогантатта̄ на вуддхи. бхаватӣти бха̄во. уча самава̄йе, учатӣти око, чака̄расса кака̄ро. айа гатимхи, айи, айати, айиссати, айати ва̄ итоти а̄йо. будха авагамане, самма̄ буджджхатӣти самбодхо, а̄харатӣти ¶ а̄ха̄ро, упаханатӣти упагха̄то, ‘‘ханасса гха̄то’’ти гха̄та̄десо.
ранджа ра̄ге, ранджатӣти аттхе н̣аппаччайо.
578. ниггахӣта сам̣йога̄ди но.
сам̣йогасмим̣ а̄дибхӯто нака̄ро ниггахӣтама̄паджджате. ниггахӣтасса ваггантаттам̣, джака̄расса гаттам̣, ран̇го.
579. н̣амхи ранджасса джо бха̄вакаран̣есу.
ранджаиччетасса дха̄тусса антабхӯтасса нджасса джака̄ра̄десо хоти бха̄вакаран̣аиччетесваттхесу вихите н̣ака̄раватиппаччайе паре.
еттха хи –
н̣амхи ранджасса каран̣е, джа̄десасса видха̄нато;
акаттарипи вин̃н̃еййо, ка̄раке н̣асса самбхавоти.
ранджанти анена̄ти ра̄го, ран̃джӣйати анена̄ти ва̄ ра̄го, сайам̣ ран̃джатӣтипи ра̄го. ‘‘н̣амхи ранджасса джо’’ти йогавибха̄гена джака̄ро. паджджате анена̄ти па̄до, патуджджате анена̄ти патодо, джарӣйати анена̄ти джа̄ро. евам̣ да̄ро. татха̄ камма̄дӣсу, бхуджджатӣти бхого. евам̣ бха̄го, бха̄ро, лаббхатӣти ла̄бхо, вохарӣйатӣти воха̄ро, дӣйатӣти да̄йо, вихан̃н̃ати етасма̄ти вигха̄то, вихаранти еттха̄ти виха̄ро, а̄раманти етасминти а̄ра̄мо. евам̣ папа̄то ичча̄ди.
‘‘н̣а’’ити ваттате.
бха̄ваттхе бха̄ва̄бхидхеййе дха̄тӯхи н̣аппаччайо хоти. бхӯйате, бхаванам̣ ва̄ бха̄во, паччате, пачанам̣ ва̄ па̄ко, ‘‘кага̄ чаджа̄на’’нти ка̄десо.
сича паггхаран̣е, сечанам̣ секо. суча соке, сочанам̣ соко. чаджа ха̄нимхи, ачаджджиттха, чаджджате, чаджджиссате, чаджанам̣ ва̄ ча̄го. йаджа девапӯджа̄сан̇гатикаран̣ада̄несу, иджджиттха, иджджате, иджджиссате, йаджанам̣ ва̄ йа̄го, йун̃джанам̣ його. бхаджа сева̄йам̣, абхаджджиттха, бхаджджате, бхаджджиссате, бхаджанам̣ ва̄ бха̄го, араджджиттха, раджджате, раджджиссате, раджанам̣ ва̄ ра̄го, джасса гака̄ро.
даха бхасмӣкаран̣е, парид̣айхиттха, парид̣айхати, парид̣айхиссати, парид̣айханам̣ ва̄ти аттхе н̣аппаччайо.
‘‘н̣амхи, ва̄’’ти ча ваттате.
дахаиччетасса дха̄тусса дака̄ро латтама̄паджджате н̣аппаччайе паре ва̄. парил̣а̄хо, парида̄хо. бханджа авамаддане, бхан̃джанам̣ бхан̇го. санджа сан̇ге, сан̃джанам̣ сан̇го, насса ниггахӣтам̣.
паччайехи сан̇гамма карӣйати, сан̇кхарӣйати тена ва̄ти аттхе висаруджапада̄дина̄, сан̇кхаран̣анти аттхе ‘‘бха̄ве ча̄’’ти ва̄ н̣аппаччайо.
‘‘н̣амхӣ’’ти ваттате.
582. пурасамупапарӣхи ¶ каротисса кхакхара̄ ва̄ таппаччайесу ча.
пура сам̣ упа парииччетехи парасса каротисса дха̄тусса кха кхараиччете а̄деса̄ хонти ва̄ таппаччайе, н̣аппаччайе ча паре. ‘‘таппаччайесӯ’’ти бахувачананиддесена тум̣ тва̄дӣсупи. дха̄тва̄десасса̄пи т̣ха̄нопача̄рена дха̄тувоха̄рато ‘‘асам̣йогантасса вуддхи ка̄рите’’ти вуддхи, сан̇кха̄ро. евам̣ париккха̄ро, пуреккха̄ро.
ва̄ти ким̣? упака̄ро.
лубха гиддхимхи, луббханти тена, сайам̣ ва̄ луббхати, луббханаматтамева ва̄ танти лобхо. дуса аппӣтимхи, дуссанти тена, сайам̣ ва̄ дуссати, дуссанаматтамева ва̄ танти досо. муха вечитте, муйханти тена, сайам̣ ва̄ муйхати, муйханаматтамева ва̄ танти мохо ичча̄ди каттукаран̣абха̄весу йатха̄рахам̣ йоджетаббам̣.
гаха упа̄да̄не, гайхатӣти аттхе висаруджапада̄дина̄ каммани н̣аппаччайо.
гахаиччетасса дха̄тусса гхара̄десо хоти ва̄ н̣аппаччайе паре, саралопа̄ди, гхарам̣, гхара̄ни.
ва̄ти ким̣? ган̣ха̄ти, гахан̣ам̣ ва̄ га̄хо.
самбхаватӣти аттхе –
584. кви ¶ ча.
саббадха̄тӯхи квипаччайо хоти, со ча китасан̃н̃атта̄ каттари бхавати.
квино саббасса лопо хоти. китантатта̄ на̄мамива катва̄ сйа̄дйуппатти, силопо, самбхӯ. евам̣ вибхаватӣти вибхӯ, абхибхӯ, сайамбхӯ.
татха̄ дхӯ кампане, сандхуна̄тӣти сандхӯ. бха̄ диттимхи, вибха̄тӣти вибха̄, пабха̄тӣти пабха̄, саха, сан̇гамма ва̄ бханти, бха̄санти ва̄ еттха̄ти сабха̄, сахасса са̄десо, ниггахӣталопо ча.
бхуджена гаччхатӣти аттхе квиппаччайо.
586. дха̄твантасса лопо квимхи.
дха̄твантасса бйан̃джанасса лопо хоти квиппаччайе паре. квилопо, бхуджаго. евам̣ ураса̄ гаччхатӣти ураго, турам̣ сӣгхам̣ туритатурито гаччхатӣти тураго, кхе гаччхатӣти кхаго, виха̄йасе гаччхатӣти вихаго, виха̄десо, на гаччхатӣти аго, наго.
кхану авадха̄ран̣е сам̣пуббо, сан̇кхани, сан̇кханати, сан̇кханиссатӣти ва̄ сан̇кхо. раму кӣл̣а̄йам̣, кун̃дже раматӣти кун̃джаро. джана джанане, каммато джа̄тоти аттхе квиппаччайо, дха̄твантасса лопа̄ди пуримасамам̣, пан̃чамӣтаппурисова висесо. каммаджо випа̄ко, каммаджа̄ пат̣исандхи, каммаджам̣ рӯпам̣ ¶ . евам̣ читтаджам̣, утуджам̣, а̄ха̄раджам̣, аттаджо путто. ва̄римхи джа̄то ва̄риджо. евам̣ тхаладжо, пан̇каджам̣, джаладжам̣, ан̣д̣аджам̣, сираджам̣, саттамӣсама̄со. двиккхаттум̣ джа̄то двиджо, паччха̄ джа̄то ануджо ичча̄ди.
вида н̃а̄н̣е, локам̣ аведӣти аттхе квиппаччайо.
‘‘квимхӣ’’ти ваттате.
видадха̄туно анте ӯка̄ра̄гамо хоти квимхи, квилопо. локавидӯ.
диса пеккхан̣е, имамива нам̣ апасси, пассати, пассиссатӣти, айамива диссатӣти ва̄ аттхе квиппаччайо.
‘‘дха̄твантасса лопо квимхӣ’’ти дха̄тванталопе сампатте –
588. ийатамакиеса̄намантассаро дӣгхам̣ квачи дисасса гун̣ам̣ до рам̣ саккхӣ ча.
има йа та амха ким̣ ета сама̄наиччетесам̣ саббана̄ма̄нам̣ упама̄нупападабха̄вена дисасса дха̄тусса гун̣абхӯта̄нам̣ анто саро дӣгхама̄паджджате, дисаиччетасса дха̄тусса антасса са ккха ӣиччете а̄деса̄ ча хонти. дисасса дака̄ро рака̄рама̄паджджатети квимхи дха̄твантасса сасадда̄десам̣ катва̄ квилопа̄димхи ча кате иити нипа̄танена имасаддассика̄ре, тассимина̄ дӣгхе ча кате сйа̄дйуппатти.
ӣдисо ¶ пурисо, ӣдиса̄ кан̃н̃а̄, ӣдисӣ ва̄, ӣдисам̣ читтам̣. татха̄ йамива нам̣ пассати, йо вийа диссатӣти ва̄ йа̄дисо, йа̄диса̄, йа̄дисӣ, йа̄дисам̣. тамива нам̣ пассати, со вийа диссатӣти ва̄ та̄дисо, та̄диса̄, та̄дисӣ, та̄дисам̣. мамива нам̣ пассати, ахам̣ вийа со диссатӣти ва̄ ма̄дисо, ма̄диса̄, ма̄дисӣ, ма̄дисам̣, маити нипа̄танена амхасаддасса масадда̄десо. кимива нам̣ пассати, ко вийа диссатӣти ва̄ кӣдисо, кӣдиса̄, кӣдисӣ, кӣдисам̣. етамива нам̣ пассати, есо вийа диссатӣти ва̄ едисо, ета̄дисо ва̄, едиса̄, едисӣ, едисам̣, еити нипа̄танена етасаддасса ека̄ро. сама̄нам̣ катва̄ нам̣ пассати, сама̄но вийа диссатӣти са̄дисо, садисо, саити нипа̄танена сама̄насса са̄десо, тадантасса ва̄ дӣгхо, са̄диса̄, са̄дисӣ, садиса̄, садисӣ, са̄дисам̣, садисам̣.
дака̄расса рака̄ра̄десе пана ӣрисо, йа̄рисо, та̄рисо, ма̄рисо, кӣрисо, ерисо, са̄рисо, сарисо. ккха̄десе ӣдиккхо, йа̄диккхо, та̄диккхо, ма̄диккхо, кӣдиккхо, едиккхо, са̄диккхо, садиккхо. рака̄ра̄десе са̄риккхо, сариккхо, ӣка̄ра̄десе ӣдӣ, йа̄дӣ, та̄дӣ, ма̄дӣ, кӣдӣ, едӣ, са̄дӣ.
часаддена тумха̄диупападепи тумхе вийа диссатӣти тумха̄дисо, тумха̄дисӣ, кхандха̄ вийа диссантӣти кхандха̄диса̄ ичча̄ди.
дхара дха̄ран̣е, апа̄йесвапатама̄не адхигатамагга̄дике сатте дха̄рети, дхаранти тена̄ти ва̄, салаккхан̣ам̣ дха̄рети ва̄, паччайехи дхарӣйати ва̄ти аттхе –
589. дхара̄дӣхи ¶ раммо.
дхараиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи раммаппаччайо хоти.
со ча –
каммаггахан̣абхо бха̄ва- каммесӯтеттха ведийо;
акаттарипи хотӣти, ка̄раке раммаппаччайо.
ра̄дилопо, дхаммо, евам̣ карӣйатӣти каммам̣. вара варан̣е, ваммам̣.
сам̣са пасам̣сане папуббо, пийаиччупападам̣, пийам̣ пасам̣ситум̣ сӣлам̣ йасса̄ти ва̄ пийам̣ пасам̣санасӣло, пийам̣ пасам̣санадхаммо, пийам̣ пасам̣сане са̄дхука̄рӣти ва̄ аттхе –
590. тассӣла̄дӣсу н̣ӣтва̄вӣ ча.
сӣлам̣ пакати, тассӣла таддхамма тасса̄дхука̄рӣсваттхесу гамйама̄несу саббадха̄тӯхи н̣ӣ ту а̄вӣиччете паччайа̄ хонтӣти каттари н̣ӣпаччайо, сам̣йогантатта̄на вуддхи. сесам̣ неййам̣.
пийапасам̣сӣ ра̄джа̄. атха ва̄ пийам̣ пасам̣си, пасам̣сати, пасам̣сиссати ва̄ сӣлена ва̄ дхаммена ва̄ са̄дху ва̄ти пийапасам̣сӣ, пийапасам̣синӣ, пийапасам̣си кулам̣. брахмам̣ чаритум̣ сӣлам̣ йасса̄ти ва̄ брахмам̣ чарати сӣлена, дхаммена, са̄дху ва̄ти брахмача̄рӣ, брахмача̄ринӣ, брахмача̄ри. евам̣ саччава̄дӣ, дхаммава̄дӣ, сӣгхайа̄йӣ, па̄пака̄рӣ, ма̄ла̄ка̄рӣ ичча̄ди.
часаддена аттама̄непи н̣ӣ, пан̣д̣итам̣ атта̄нам̣ ман̃н̃атӣти пан̣д̣итама̄нӣ ба̄ло, бахуссутама̄нӣ ичча̄ди.
вату ¶ ваттане папуббо, пасайха паваттитум̣ сӣлам̣ йасса̄ти аттхе имина̄ туппаччайо, пасайхапаватта̄. атха ва̄ вача вийаттийам̣ ва̄ча̄йам̣, пасайха паваттитум̣ сӣламасса̄ти пасайхапаватта̄, пасайхапаватта̄ро, бхуджа̄дитта̄ дха̄тванталопадвитта̄ни, сесам̣ каттусамам̣.
бхайам̣ пасситум̣ сӣлам̣ йасса̄ти ва̄ бхайам̣ дассанасӣло, бхайам̣ дассанадхаммо, бхайам̣ дассане са̄дхука̄рӣти ва̄ бхайадасса̄вӣ, бхайадасса̄винӣ, бхайадасса̄ви читтам̣. евам̣ а̄дӣнавадасса̄вӣ.
‘‘тассӣла̄дӣсӯ’’ти адхика̄ро.
591. садда ку дха ча ла ма н̣д̣а ттха руча̄дӣхи йу.
садда ку дха ча ла ман̣д̣аттхехи дха̄тӯхи, руча̄дӣхи ча йуппаччайо хоти тассӣла̄дӣсваттхесу.
гхуса садде, гхоситум̣ сӣлам̣ асса̄ти ва̄ гхосанасӣлоти ва̄ агхосайи, гхосайати, гхосайиссати сӣлена, дхаммена, са̄дху ва̄ти аттхе имина̄ йуппаччайо, тасса ‘‘анака̄ йун̣вӯна’’нти ана̄десо, ‘‘ан̃н̃есу ча̄’’ти вуддхи, со гхосано, са̄ гхосана̄. бха̄са вийаттийам̣ ва̄ча̄йам̣, бха̄ситум̣ сӣламасса̄ти ва̄ бха̄санасӣло, бха̄санадхаммо, бха̄сане са̄дхука̄рӣти ва̄ бха̄сано.
кудха копе, куджджхитум̣ сӣламасса̄ти ва̄ куджджханасӣлоти ва̄ кодхано, кодхана̄, кодханам̣.
руса росе, роситум̣ сӣламасса̄ти ва̄ росанасӣлоти ва̄ росано.
чала кампане, чалитум̣ сӣлам̣ йасса̄ти ва̄ чалати сӣлена̄ти ва̄ чалано. капичалане, кампитум̣ сӣлам̣ йасса̄ти ва̄ ¶ акампи, кампати, камписсати сӣлена̄ти ва̄ кампано, ика̄ра̄нубандхидха̄тусарато ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄, ‘‘ниггахӣтан̃ча̄’’ти ва̄ ниггахӣта̄гамо. пхади кин̃чичалане, пхандитум̣ сӣлам̣ йасса̄ти ва̄ пхандати сӣлена̄ти ва̄ пхандано.
мад̣и бхӯса̄йам̣, ман̣д̣айитум̣ сӣлам̣ йасса̄ти ва̄ ман̣д̣айати сӣлена̄ти ва̄ ман̣д̣ано. бхӯса алан̇ка̄ре, бхӯсанасӣлоти ва̄ абхӯсайи, бхӯсайати, бхӯйайиссати сӣлена̄ти ва̄ бхӯсано, бхӯсана̄, бхӯсанам̣.
руча диттимхи, аруччи, руччати, руччиссати сӣлена̄ти ва̄ рочано. джута диттимхи, аджоти, джотати, джотиссати сӣлена̄ти ва̄ джотано. вад̣д̣ха вад̣д̣хане, вад̣д̣хитум̣ сӣламасса̄ти вад̣д̣хано ичча̄ди.
па̄ра̄диупападехи парасма̄ гамииччетасма̄ дха̄тумха̄ паро рӯпаччайо хоти тассӣла̄дӣсваттхесу каттарийева. па̄ро а̄ди йесам̣ те па̄ра̄дайо, па̄ра̄дӣхи гами па̄ра̄дигами. ра̄дилопо, бхавапа̄рам̣ гантум̣ сӣлам̣ йасса̄ти ва̄ бхавапа̄рам̣ гаманасӣло, бхавапа̄рам̣ гаманадхаммо, бхавапа̄рам̣ гамане са̄дхука̄рӣти ва̄ бхавапа̄рагӯ, бхавапа̄рагуно. антам̣ гаманасӣло антагӯ. евам̣ ведагӯ, аддхагӯ.
‘‘рӯ’’ти ваттате.
бхиккхаиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи рӯпаччайо хоти тассӣла̄дӣсваттхесу. бхиккха йа̄чане, бхиккхитум̣ сӣлам̣ йасса̄ти ва̄ абхиккхи, бхиккхати, бхиккхиссати сӣлена̄ти ва̄ бхиккханадхаммоти ¶ ва̄ бхиккхане са̄дхука̄рӣти ва̄ бхиккху, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ рассаттам̣. иккха дассанан̇кесу, сам̣са̄ре бхайам̣ иккхатӣтипи бхиккху, виджа̄нитум̣ сӣлам̣ йасса, виджа̄нанасӣлоти ва̄ вин̃н̃ӯ, саббам̣ джа̄на̄тӣти саббан̃н̃ӯ. евам̣ маттан̃н̃ӯ, дхамман̃н̃ӯ, аттхан̃н̃ӯ, ка̄лан̃н̃ӯ, катан̃н̃ӯ ичча̄дайо.
ханатйа̄дӣнам̣ дха̄тӯнаманте н̣укаппаччайо хоти тассӣла̄дӣсваттхесу каттари, анта̄пеккха̄йам̣ чхат̣т̣хӣ, н̣ака̄ро вуддхаттхо. а̄хананасӣло а̄гха̄туко, гха̄та̄десо, саралопа̄ди, каран̣асӣло ка̄руко сиппи. бхӣ бхайе, бха̄йанасӣло бхӣруко, рака̄ра̄гамо. ава раккхан̣е, а̄вуко пита̄.
595. сам̣ханан̃н̃а̄йа ва̄ ро гхо.
сам̣пубба̄йа ханаиччета̄йа дха̄туйа̄, ан̃н̃а̄йа ча дха̄туйа̄ паро раппаччайо хоти, ханасса гхо ча. ва̄ггахан̣ам̣ сампин̣д̣анаттхам̣, викаппанаттхам̣ ва̄, тена сан̇гха̄тотипи сиддхам̣ хоти.
ханассева̄йам̣ гхо хоти, абхидха̄на̄нурӯпато;
асам̣пубба̄ ча ро тена, пат̣игхотипи сиджджхати.
хана хим̣са̄гатӣсу сам̣ пуббо, сам̣ханати самаггам̣ каммам̣ самупагаччхати, саммадева килесадаратхе ханатӣти ва̄ сан̇гхо, ра̄дилопо ¶ , самантато нагарасса ба̄хийе кхан̃н̃атӣти парикха̄, иттхийам̣ а̄паччайо, антам̣ каротӣти антако маччу.
‘‘бха̄вакаммесӯ’’ти ваттате.
нандаиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи паро йуппаччайо хоти бха̄вакаммесу. ‘‘анака̄ йун̣вӯна’’нти йуппаччайасса ана̄десо, нанда самиддхимхи, нанда нандане ва̄. бха̄ве – нандӣйате нанданам̣. камме – анандӣйиттха, нандӣйати, нандӣйиссати, нандитаббанти ва̄ нанданам̣ ванам̣, гайхати, гахан̣ӣйам̣ ва̄ гахан̣ам̣, ган̣ханам̣ ва̄, чаритаббам̣ чаран̣ам̣, бхӯйате бхаванам̣, хӯйате хаванам̣. рундхитаббам̣ рундханам̣, родханам̣ ва̄, бхун̃джитаббам̣ бхун̃джанам̣, бходжанам̣ ва̄. буджджхитаббам̣ буджджханам̣, бодханам̣ ва̄. сӯйати, сути ва̄ саван̣ам̣, па̄пӣйатӣти па̄пун̣анам̣, па̄панам̣ ва̄, па̄лӣйатӣти па̄ланам̣ ичча̄ди.
‘‘йӯ’’ти ваттате.
каттукаран̣ападесаиччетесваттхесу ча саббадха̄тӯхи йуппаччайо хоти. еттха ча падесоти адхикаран̣ака̄ракам̣ вуччати. каттари та̄ва – раджам̣ харатӣти раджохаран̣ам̣ тойам̣. а̄раман̣ам̣ виджа̄на̄тӣти вин̃н̃а̄н̣ам̣, виджа̄нанам̣ ва̄, а̄нанаджа̄деса̄. гха̄ гандхопа̄да̄не, гха̄йатӣти гха̄нам̣, джхе чинта̄йам̣, джха̄йатӣти джха̄нам̣, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ а̄ттам̣.
каран̣е ¶ – кара каран̣е, кароти тена̄ти каран̣ам̣, йатха̄сарӯпам̣ садда̄ бйа̄карӣйанти етена̄ти бйа̄каран̣ам̣. пӯра пӯран̣е, пӯрайати тена̄ти пӯран̣ам̣. дӣйати анена̄ти да̄нам̣, памӣйати анена̄ти пама̄нам̣, вуччати анена̄ти вачанам̣, панудати, пануджджате анена̄ти ва̄ панӯдано. сӯда паггхаран̣е, сӯдати, суджджате анена̄ти ва̄ сӯдано, сун̣а̄ти, сӯйати етена̄ти ва̄ саван̣ам̣. лӯ чхедане, луна̄ти, лӯйати анена̄ти ва̄ лаванам̣, лаван̣ам̣, лон̣ам̣ ва̄. найати, нӣйати етена̄ти ва̄ найанам̣. пӯ паване, пуна̄ти, пӯйате анена̄ти ва̄ павано, самети, самӣйати ва̄ па̄пам̣ анена̄ти саман̣о, саман̣ам̣ ва̄. татха̄ бха̄вети, бха̄вӣйати ека̄йа̄ти ва̄ бха̄вана̄. евам̣ па̄чанам̣, па̄ча̄панам̣ ичча̄ди.
адхикаран̣е – т̣ха̄ гатиниваттимхи, тит̣т̣хати тасминти т̣ха̄нам̣. евам̣ сайанам̣, сенам̣ ва̄, а̄санам̣, адхикарӣйати еттха̄ти адхикаран̣ам̣.
часаддена сампада̄на̄па̄да̄несупи – самма̄ пака̄рена дада̄ти асса̄ти сампада̄нам̣, апечча етасма̄ а̄дада̄тӣти апа̄да̄нам̣.
598. сан̃н̃а̄йам̣ да̄дха̄то и.
сан̃н̃а̄йам̣ гамйама̄на̄йам̣ да̄дха̄иччетехи дха̄тӯхи иппаччайо хоти, бха̄вакамма̄диадхика̄рева̄йам̣, саралопа̄ди. да̄ да̄не а̄пуббо, а̄дӣйатӣтиа̄ди. евам̣ упа̄ди. дха̄ дха̄ран̣е ¶ , удакам̣ дадха̄тӣти удадхи, тесу вуддхилопа̄дина̄ сан̃н̃а̄йам̣ удакасса уда̄десо. джалам̣ дхӣйате асминти джаладхи, ва̄ла̄ни дадха̄ти тасминти ва̄ладхи, сандхӣйати, сандадха̄тӣти ва̄ сандхи, нидхӣйатӣти нидхи. евам̣ видхӣйати, видадха̄ти, видха̄нам̣ ва̄ видхи, самма̄, самам̣ ва̄ читтам̣ а̄дадха̄тӣти сама̄дхи.
иттхийам̣ абхидхеййа̄йам̣ саббадха̄тӯхи ака̄ратийуиччете паччайа̄ хонти ва̄ бха̄вакамма̄дӣсу. аппаччайе та̄ва джара вайоха̄нимхи, джӣрати, джӣран̣анти ва̄ джара̄, ‘‘иттхийамато а̄паччайо’’ти а̄паччайо, пат̣исамбхиджджатӣти пат̣исамбхида̄. пат̣ипаджджати ета̄йа̄ти пат̣ипада̄. евам̣ сампада̄, а̄пада̄. упа̄дӣйатӣти упа̄да̄. сан̃джа̄на̄тӣти сан̃н̃а̄, паджа̄на̄тӣти пан̃н̃а̄. упеккхатӣти упеккха̄. чинтанам̣ чинта̄. патит̣т̣ха̄нам̣ патит̣т̣ха̄. сиккха виджджопа̄да̄не, сиккханам̣, сиккхӣйатӣти ва̄ сиккха̄. евам̣ бхиккха̄. джхе чинта̄йам̣, парасампаттим̣ абхимукхам̣ джха̄йатӣти абхиджджха̄, хитеситам̣ упат̣т̣хапетва̄ джха̄йатӣти упаджджха̄, упаджджха̄йо, самма̄ джха̄йати еттха̄ти саджджха̄.
ису ¶ иччха̄йам̣, есананти аттхе аппаччайо, ‘‘ису йамӯнаманто ччхо ва̄’’ти ччха̄десо, иччха̄. пуччха пуччхане, пуччханам̣ пуччха̄, тикиччханам̣ тикиччха̄, гхаситумиччха̄ джигхаччха̄, титиккха̄, бубхуккха̄, па̄тумиччха̄ пипа̄са̄, ман̣д̣ӯкагатийа̄ ва̄дхика̄рато ва̄деса̄бха̄во. бйа̄питумиччха̄ виччха̄ ичча̄ди.
типпаччайе самбхаванам̣ самбхӯти. ва̄дхика̄рато типпаччайамхи на вуддхи, саван̣ам̣ сути, найанам̣, нӣйати ета̄йа̄ти ва̄ нӣти. мана н̃а̄н̣е, ман̃н̃атӣти мати.
‘‘те, но, тимхӣ’’ти ча ваттате.
600. гамакханаханарама̄дӣнаманто.
гама кхана хана рамаиччевама̄дӣнам̣ мака̄ранака̄ранта̄нам̣ дха̄тӯнам̣ анто бйан̃джано но хоти таппаччайе, тимхи ча̄ти дха̄тванталопо. гаманам̣, гантабба̄ти ва̄ гати, упахананам̣ упахати, раманти та̄йа, раман̣ам̣ ва̄ рати. тану виттха̄ре, тананам̣ тати. йаму упараме, нийаманам̣ нийати. ‘‘рамато, раматӣ’’тиа̄дӣсу пана ака̄рабйавахитатта̄ на дха̄тванталопо, бхун̃джанам̣ бхутти, йун̃джанам̣ йутти, ‘‘бхуджа̄дӣнаманто но дви ча̄’’ти дха̄тванталопо, двиттан̃ча. сама̄паджджанам̣, сама̄паджджатети ва̄ сама̄патти, сампатти, ‘‘гупа̄дӣнан̃ча̄’’ти дха̄тванталопадвитта̄ни. ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ ха̄дито тисса ни хоти. ха̄ни, джа̄ни ичча̄ди.
йуппаччайе чита сан̃четане, четайатӣти аттхе йуппаччайо, ана̄десавуддхӣ, а̄паччайо, четана̄. вида анубхаване ¶ , ведайатӣти ведана̄. дисӣ учча̄ран̣е, десӣйатӣти десана̄, бха̄вӣйатӣти бха̄вана̄ ичча̄ди.
‘‘иттхийам̣, ва̄’’ти ча ваттате.
карадха̄туто иттхийаманиттхийам̣ ва̄ абхидхеййа̄йам̣ ририйаппаччайо хоти, ра̄дилопо. каттабба̄ кирийа̄. каран̣ӣйам̣ кирийам̣.
‘‘каттарӣ’’ти ваттате.
джииччета̄йа дха̄туйа̄ паро инаппаччайо хоти саббака̄ле каттари. джи джайе, па̄паке акусале дхамме аджини, джина̄ти, джиниссатӣти ва̄ джино.
‘‘ина̄’’ти ваттате.
супаиччета̄йа дха̄туйа̄ ча паро инаппаччайо хоти. супа сайе, супати, супананти ва̄ супино, супинам̣.
сӣ сайе, ‘‘ӣсам̣’’ити упападам̣, ӣсам̣ сӣйати бхавата̄ти аттхе –
ӣсам̣дусуиччетехи упападехи парехи дха̄тӯхи кхаппаччайо хоти.
со ча –
605. бха̄вакаммесу ¶ киччактаккхаттха̄.
бха̄вакаммаиччетесваттхесу киччактаккхаттхаиччете паччайа̄ хонтӣти нийамато бха̄вакаммесвева хоти. ‘‘квачи дха̄тӯ’’ти ккхака̄ра̄нубандхасса лопо, вуддхи, айа̄десадвитта̄ни, ӣсассайо бхавата̄, дуккхена сӣйати дуссайо, сукхена сӣйати суссайо.
камме – ӣсам̣ карӣйатӣти ӣсаккарам̣ каммам̣ бхавата̄. евам̣ дуккхена карӣйатӣти дуккарам̣ хитам̣ бхавата̄, сукарам̣ па̄пам̣ ба̄лена, дуккхена бхарӣйатӣти дуббхаро махиччхо. сукхена бхарӣйатӣти субхаро аппиччхо. дуккхена раккхитаббанти дураккхам̣ читтам̣. дуккхена пасситабботи дуддасо дхаммо. сукхена пасситаббанти судассам̣ параваджджам̣. дуккхена анубуджджхитабботи дуранубодхо дхаммо. сукхена буджджхитаббанти субодхамичча̄ди.
будха авагамане, саббе сан̇кхата̄сан̇кхатасаммутибхеде дхамме абуджджхи, буджджхати, буджджхиссатӣти ва̄ аттхе –
‘‘та’’ити ваттате.
606. будхагама̄диттхе каттари.
будхагамуиччегама̄дӣхи дха̄тӯхи тадаттхе гамйама̄не каттари таппаччайо хоти саббака̄ле.
‘‘тасса̄’’ти ваттате.
607. дхад̣хабхахехи дха д̣ха̄ ча.
дхад̣ханта бхахантехи дха̄тӯхи парасса паччайатака̄расса йатха̄ккамам̣ дхака̄рад̣хака̄ра̄деса̄ хонтӣти дхабхато така̄расса ¶ дхака̄ро, ‘‘хачатуттха̄на’’нти еттха хака̄раггахан̣ато хака̄ратопи квачи дхаттам̣, абйавадха̄не ча̄йам̣, тена ‘‘рундхати, а̄ра̄дхито, вад̣д̣хито, лабхитва̄, гахито’’тиа̄дӣсу паччайа̄гамабйавахитатта̄ на бхавати.
608. хачатуттха̄наманта̄нам̣ до дхе.
хака̄раваггачатуттха̄нам̣ дха̄твантабхӯта̄нам̣ дака̄ра̄десо хоти дхака̄ре паре. буддхо бхагава̄. саран̣ам̣ агаччхи, гаччхати, гаччхиссатӣти ва̄ саран̣ан̇гато упа̄сако, ‘‘гамакханаханарама̄дӣнаманто’’ти дха̄тванталопо. евам̣ джа̄на̄тӣти н̃а̄то. и гатимхи, упетӣти упето. чинта чинта̄йам̣, чинтетӣти читтам̣, ‘‘гупа̄дӣнан̃ча̄’’ти дха̄тванталопадвитта̄ни. санджа сан̇ге, рӯпа̄дӣсу асаджджи, саджджати, саджджиссатӣти ва̄ сатто, ‘‘бхуджа̄дӣнаманто но дви ча̄’’ти дха̄тванталопо, двиттан̃ча.
‘‘сан̃н̃а̄йа’’мити ваттате.
сан̃н̃а̄йамабхидхеййа̄йам̣ а̄сит̣т̣хе гамйама̄не дха̄тӯхи типпаччайо хоти, китапаччайо ча. джино енам̣ буджджхатӯти джинабуддхи, дхака̄радака̄ра̄деса̄, дханамасса бхаватӯти дханабхӯти.
китапаччайе бхаватӯти бхӯто, дхаммо енам̣ дада̄тӯти дхаммадинно, ‘‘бхида̄дито инна анна ӣн̣а̄ ва̄’’ти таппаччайасса инна̄десо. вад̣д̣хатӯти вад̣д̣хама̄но, ‘‘бхӯва̄дито а’’ити ма̄нантесу аппаччайо, нандатӯти нандако, джӣватӯти джӣвако ичча̄ди.
610. а̄гама̄ ¶ туко.
а̄пубба̄ гамито тукаппаччайо хоти, китакатта̄ каттари. а̄гаччхатӣти а̄гантуко.
‘‘гама̄’’ти ваттате.
гамито икаппаччайо хоти бхаббаттхе. гантум̣ бхабботи гамико бхиккху.
тека̄ликаппаччайантанайо.
атӣтаппаччайантанайа
612. атӣте та таванту та̄вӣ.
атӣте ка̄ле саббехи дха̄тӯхи та таванту та̄вӣ иччете паччайа̄ хонти. ете ева парасаман̃н̃а̄йа нит̣т̣хасан̃н̃ака̄пи, те ча китасан̃н̃атта̄ каттари бхаванти. абхавӣти бхӯто, бхӯта̄, бхӯтам̣, ‘‘ан̃н̃есу ча̄’’ти еттха̄нуваттитава̄ггахан̣ена та тавантута̄вӣсу вуддхи на хоти. ху да̄на̄данахабйаппада̄несу, ахавӣти хуто аггим̣.
тавантуппаччайе – ‘‘а̄ симхӣ’’ти а̄ка̄ро, аггим̣ хутава̄, хутаванто ичча̄ди гун̣авантусамам̣. та̄вӣмхи – аггим̣ хута̄вӣ, аггим̣ хута̄вино ичча̄ди дан̣д̣ӣсамам̣. иттхийам̣ инӣпаччайо – хута̄винӣ, напум̣саке – рассаттам̣ хута̄ви.
васа нива̄се, вассам̣ авасӣти аттхе таппаччайо, сака̄рантатта̄ ‘‘са̄дисанта’’ичча̄дина̄ т̣ха̄десе сампатте –
‘‘тасса̄’’ти адхика̄ро, ‘‘са̄дӣ’’ти ча.
613. васато ¶ уттха.
васаиччетасма̄ дха̄тумха̄ парасса така̄расса саха̄дибйан̃джанена уттха̄десо хоти, саралопа̄ди. вассам̣ вуттхо, вуттха̄ са̄, ‘‘саралопо’’тиа̄дисутте туггахан̣ато пуббалопа̄бха̄ве ‘‘адхиваттха̄ девата̄, ваттхабба’’нтиа̄дӣсу паралопо.
‘‘васасса̄’’ти випарин̣а̄мена ваттате.
васаиччетасса дха̄тусса вака̄расса така̄ре паре ука̄ро хоти, таттха вака̄ра̄гамо ча ва̄ хоти. нит̣т̣хатака̄ре ева̄йам̣. атха ва̄ ‘‘вӯ’’ти еттха вака̄ро сандхиджо, тантан̃а̄йена дутийан̃четтха ва̄ггахан̣амиччхитаббам̣, тена ака̄рассапи ука̄ро сиддхо бхавати, усито брахмачарийам̣, вусито, татха̄ вуситава̄, вусита̄вӣ, ика̄ра̄гамена бйавахитатта̄ уттха̄десо на бхавати.
бхуджа па̄ланабйавахаран̣есу, оданам̣ абхун̃джӣти аттхе татавантута̄вӣ, ‘‘бхуджа̄дӣнаманто но дви ча̄’’ти дха̄тванталопо, така̄расса двиттан̃ча, бхутто, бхуттава̄, бхутта̄вӣ. татха̄ ранджа ра̄ге, аран̃джӣти ратто, ратта̄, раттам̣. йуджа йоге, айун̃джӣти йутто, йутта̄, йуттам̣. вича вивечане випуббо, вивиччӣти вивитто, вивитта̄, вивиттам̣. муча мочане, амуччӣти бандхана̄ мутто. татха̄ типпаччайепи имина̄ дха̄тванталопадвитта̄ни, а̄саджджанам̣ а̄сатти, вимуччанам̣, вимуччати ета̄йа̄ти ва̄ вимутти.
кудха ¶ копе, акуджджхӣти аттхе таппаччайо, тасса ‘‘дхад̣хабхахехи дхад̣ха̄ ча̄’’ти дхаттам̣, ‘‘хачатуттха̄наманта̄нам̣ додхе’’ти дхака̄расса дака̄ро, куддхо. йудха сампаха̄ре, айуджджхӣти йуддхо, йуддхам̣. сидха сам̣сиддхимхи, асиджджхӣти сиддхо. а̄пуббо рабха ра̄бхассе, а̄рабхӣти а̄раддхо гантум̣. наха бандхане сам̣пуббо, саннайхӣти саннаддхо, ‘‘дхад̣хабхахехи дхад̣ха̄ ча̄’’ти наха̄дито така̄расса дхака̄ро.
вад̣д̣ха вад̣д̣хане, авад̣д̣хӣти аттхе таппаччайо, тасса д̣хаттам̣, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дха̄тва̄ка̄рассуттам̣, д̣алопо ча.
‘‘хачатуттха̄наманта̄на’’нти ваттате.
хачатуттха̄нам̣ дха̄тванта̄нам̣ д̣ака̄ра̄десо хоти д̣хака̄ре паре. вуд̣д̣хо, вуд̣д̣ха̄, ‘‘бо васса̄’’ти батте буд̣д̣хо. типпаччайе – буджджханам̣, буджджхати ва̄ ета̄йа̄ти буддхи. евам̣ сиддхи, вад̣д̣хи. таббаппаччайе – боддхаббамичча̄ди.
‘‘анто, но’’ти ча адхика̄ро.
тараиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи парасса таппаччайасса ин̣н̣а̄десо хоти, дха̄тванто ча но хоти, саралопа̄ди. тара таран̣е, сам̣са̄ран̣н̣авам̣ атарӣти тин̣н̣о та̄реййам̣. евам̣ уттин̣н̣о, тин̣н̣ам̣ ва̄. пӯра пӯран̣е, сам̣пӯрӣти сам̣пун̣н̣о, ‘‘саралопо’’тиа̄дисутте туггахан̣ато пуббалопа̄бха̄ве уван̣н̣ато парасса ‘‘ва̄ паро асарӯпа̄’’ти лопо, сам̣йоге рассаттам̣. тура веге, атурӣти тун̣н̣ам̣ ¶ , туритам̣ ва̄. джара вайоха̄нимхи, париджӣрӣти париджин̣н̣о. кира викиран̣е, а̄кирӣти а̄кин̣н̣о ичча̄ди.
617. суса пача сакато ккхакка̄ ча.
суса пача сакаиччетехи дха̄тӯхи парасса таппаччайасса ккхакка̄деса̄ хонти, анто ча бйан̃джано но хоти. часаддена муча̄дито кка̄десо. суса сосане, асуссӣти суккхо руккхо. апаччӣти паккам̣ пхалам̣. сака са̄маттхе, асаккхӣти сакко асса, омуччӣти омукка̄ упа̄хана̄. ‘‘пачитум̣, пачитабба’’нтиа̄дӣсу пана на бхавати, ика̄рена бйавахитатта̄. евам̣ саббаттха бйавадха̄не на бхавати.
сӣхагатийа̄ тиггахан̣амануваттате.
паккамаиччевама̄дӣхи мака̄рантехи дха̄тӯхи парасса таппаччайасса нта̄десо хоти, дха̄тванто ча но хоти. часаддена типпаччайасса нти ча хоти. каму падавиккхепе, паккамӣти пакканто. евам̣ сан̇канто, никкханто, ‘‘до дхасса ча̄’’ти сутте чаггахан̣ена касса кхаттам̣. бхаму анават̣т̣ха̄не, виббхамӣти виббханто, бханто. кхаму сахане, аккхамӣти кханто. саму упасаме, асамӣти санто. даму дамане, адамӣти данто.
тимхи – сан̇каманам̣ сан̇канти. евам̣ окканти, виббханти, кханти, санти данти ичча̄ди.
619. джана̄дӣнама̄ ¶ тимхи ча.
джанаиччевама̄дӣнам̣ дха̄тӯнамантасса бйан̃джанасса а̄ттам̣ хоти таппаччайе, тимхи ча. йогавибха̄гена ан̃н̃аттха̄пи. джана джанане, аджанӣти джа̄то, виджа̄йӣти путтам̣ виджа̄та̄, джананам̣ джа̄ти. таппаччайе сатипи така̄ре пуна тиггахан̣акаран̣ам̣ паччайантаратака̄ре а̄ттаниваттанаттхам̣, йатха̄ – джанту. ‘‘джанитва̄, джаниту’’нтиа̄дӣсу пана ика̄рена бйавахитатта̄ на бхавати.
‘‘а̄, тимхи, ча̄’’ти ча ваттате.
т̣ха̄ па̄иччетесам̣ дха̄тӯнам̣ антасса а̄ка̄расса йатха̄ккамам̣ ика̄раӣка̄ра̄деса̄ хонти таппаччайе, тимхи ча. часаддена ан̃н̃атра̄пи квачи. т̣ха̄ гатиниваттимхи, ат̣т̣ха̄сӣти т̣хито, упат̣т̣хито гарум̣, т̣хитава̄, адхит̣т̣хитва̄, т̣ха̄нам̣ т̣хити. па̄ па̄не, апа̄йӣти пӣта̄, йа̄гум̣ пӣтава̄, па̄нам̣ пӣти, пӣтва̄.
621. хантехи хо хасса ло ва̄ адаханаха̄нам̣.
хака̄рантехи дха̄тӯхи парасса таппаччайасса, тисса ча хака̄ра̄десо хоти, хасса ча дха̄твантасса лака̄ро хоти ва̄ даханахе ваджджетва̄, д̣хатта̄пава̄дойам̣. руха джанане, арухӣти а̄рул̣хо руккхам̣. лал̣а̄намависесо, а̄рулхо ва̄, руханам̣ рул̣хӣ. га̄ху вилол̣ане, ага̄хӣти га̄л̣хо, аджджхога̄л̣хо махан̣н̣авам̣. баха вуддхимхи, абахӣти ба̄л̣хо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дӣгхо. муха вечитте, амуйхӣти мӯл̣хо. гуха сам̣варан̣е, агухӣти гӯл̣хам̣. ваха па̄пун̣ане ¶ , упавахӣти упавул̣хо, ‘‘вача васа ваха̄дӣнамука̄ро васса̄’’ти йогавибха̄гена уттам̣.
адаханаха̄нанти киматтхам̣? дад̣д̣хо, саннаддхо. ва̄ти ким̣? дуддхо, синиддхо. ‘‘гахитам̣, махита’’нтиа̄дӣсу пана ика̄ра̄гамена бйавахитатта̄ на бхавати.
дха̄туппаччайантатопи ‘‘атӣте та тавантута̄вӣ’’ти таппаччайо, абубхуккхӣти бубхуккхито. евам̣ джигхаччхито, пипа̄сито ичча̄ди.
евам̣ каттари нит̣т̣ханайо.
‘‘атӣте’’ти ваттате.
атӣте ка̄ле гамйама̄не саббадха̄тӯхи таппаччайо хоти бха̄вакаммаиччетесваттхесу.
бха̄ве та̄ва –
ге садде, га̄йанам̣, ага̄йиттха̄ти ва̄ аттхе таппаччайо.
геиччетасса дха̄тусса гӣа̄десо хоти саббаттха, таппаччайатипаччайесвева̄йам̣. тасса гӣтам̣, га̄йанам̣, га̄йитабба̄ти ва̄ гӣти.
бха̄ве – таппаччайанта̄ напум̣сака̄. каммани – тилин̇га̄.
ната гаттавина̄ме, наччанам̣, аначчиттха̄ти ва̄ аттхе таппаччайо.
624. паччайа̄ данит̣т̣ха̄ нипа̄тана̄ сиджджханти.
йе идха саппаччайа̄ садда̄ паччайехи на нит̣т̣хам̣ гата̄, те нипа̄танато сиджджхантӣти дха̄твантена саха таппаччайасса чча т̣т̣а̄деса̄. наччам̣, нат̣т̣ам̣. хаса хасане, хасанам̣ хаситам̣, ика̄ра̄гамо. гаманам̣ гатам̣. евам̣ т̣хитам̣, сайитам̣, ва̄дхика̄расса ваваттхитавибха̄сатта̄ вуддхи. руда ассувимочане, аруджджхиттха̄ти родитам̣, рун̣н̣ам̣ ва̄ ичча̄ди.
каммани –
абхибхӯйиттха̄ти абхибхӯто кодхо бхавата̄, абхибхӯта̄, абхибхӯтам̣. бха̄са бйаттийам̣ ва̄ча̄йам̣, абха̄ситтха тена̄ти бха̄сито дхаммо, бха̄сита̄ га̄тха̄, бха̄ситам̣ суттам̣. дисӣ учча̄ран̣е, чура̄дитта̄ н̣е. адесӣйиттха̄ти десито дхаммо бхагавата̄, ика̄ра̄гаме ка̄ритасаралопо. джи джайе, аджӣйиттха̄ти джито ма̄ро. нӣ па̄пун̣ане, анӣйим̣сӯти нӣта̄ га̄мамаджа̄, суто тайа̄ дхаммо, н̃а̄то.
са̄са анусит̣т̣химхи, ануса̄сӣйиттха̄ти аттхе таппаччайо.
625. са̄садисато тасса рит̣т̣хо ча.
са̄садисаиччетехи дха̄тӯхи парасса таппаччайасса рит̣т̣ха̄десо хоти, часаддена тисса рит̣т̣хи ча, дисато киччатака̄ратум̣тва̄дӣнан̃ча рат̣т̣ха рат̣т̣хум̣ рат̣т̣ха̄деса̄ ча хонти, ра̄дилопо, анусит̣т̣хо со майа̄, анусит̣т̣ха̄ са̄, анусит̣т̣хам̣. диса пеккхан̣е, адисситтха̄ти дит̣т̣хам̣ ме рӯпам̣.
тимхи – ануса̄санам̣ анусит̣т̣хи, дассанам̣ дит̣т̣хи.
кичча̄дӣсу ¶ – дассанӣйам̣ дат̣т̣хаббам̣, дат̣т̣хеййам̣, пасситунти дат̣т̣хум̣ гаччхати, пасситва̄ти неккхамам̣ дат̣т̣хум̣, дат̣т̣ха̄, ика̄ра̄гамена антарикасса на бхавати, йатха̄ – ануса̄ситам̣, ануса̄ситаббам̣, ануса̄ситум̣, ануса̄ситва̄, дасситам̣ ичча̄ди.
туса пӣтимхи, атуссӣти аттхе каттари таппаччайо.
‘‘тасса̄’’ти адхика̄ро.
626. са̄ди, сантапуччхабханджаханса̄дӣхи т̣т̣хо.
а̄дина̄ саха ваттатӣти са̄ди. сака̄рантехи, пуччха бханджахансаиччевама̄дӣхи ча дха̄тӯхи парасса анантарикасса така̄расса саха̄дибйан̃джанена дха̄твантенат̣т̣ха̄десо хоти. хансасса сатипи сантатте пунаггабхан̣ам̣ квачи т̣т̣ха̄десасса аниччата̄дӣпанаттхам̣, тена ‘‘виддхасто утрасто’’тиа̄дӣсу на хоти. тут̣т̣хо, сантусито. бхаса бхассане, абхассӣти бхат̣т̣хо, бхассито. наса адассане, нассӣти нат̣т̣хо. дам̣са дам̣сане, адам̣сӣйиттха̄ти дат̣т̣хо саппена, д̣ам̣сито ва̄, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дасса д̣аттам̣. пхуса пхассане, апхусӣйиттха̄ти пхут̣т̣хо рогена, пхуссито ва̄. ису иччха̄йам̣, есӣйиттха̄ти ит̣т̣хо, иччхито, есито. маса а̄масане, а̄масӣйиттха̄ти а̄мат̣хо. васасечане, авассӣти вут̣т̣хо дево, пависӣйиттха̄ти павит̣т̣хо, уддисӣйиттха̄ти уддит̣т̣хо. пуччха пуччхане, апуччхӣйиттха̄ти пут̣т̣хо пан̃хам̣, пуччхито. бханджа авамаддане, абхан̃джӣйиттха̄ти бхат̣т̣хам̣ дхан̃н̃ам̣. ханса пӣтимхи, ахам̣сӣти хат̣т̣хо, пахат̣т̣хо, пахам̣сито.
а̄дисаддена ¶ йаджа девапӯджа̄сан̇гатикаран̣ада̄несу, иджджиттха̄ти аттхе таппаччайо, тасса т̣т̣ха̄десо.
йаджаиччетасса дха̄тусса сарасса ика̄ра̄десо хоти т̣т̣хе паре. йит̣т̣хо майа̄ джино. саджа виссагге сам̣пуббо, сам̣саджджиттха̄ти сам̣сат̣т̣хо тена, виссат̣т̣хо. маджа суддхимхи, амаджджӣти мат̣т̣хо ичча̄ди.
киччатака̄ра̄дӣсу тусситаббам̣ тот̣т̣хаббам̣, пхуситаббам̣ пхот̣т̣хаббам̣, пуччхитум̣ пут̣т̣хум̣, йаджитум̣ йит̣т̣хум̣, абхихаритум̣ абхихат̣т̣хум̣, тосанам̣ тут̣т̣хи, есанам̣ ет̣т̣хи, вассанам̣ вут̣т̣хи, виссаджджанам̣ виссат̣т̣хи ичча̄ди.
‘‘тасса, са̄дӣ’’ти ча ваттате.
бханджато дха̄тумха̄ таппаччайасса саха̄дибйан̃джанена гго а̄десо хоти. бхагго ра̄го анена. васанива̄се, паривасӣйиттха̄ти паривут̣т̣хо парива̄со, вуситам̣ брахмачарийам̣, ут̣т̣ха уа̄деса̄. васа аччха̄дане, нивасӣйиттха̄ти ниваттхам̣ ваттхам̣, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ стака̄расам̣йогасса ттхаттам̣, евам̣ ниваттхаббам̣. сам̣са пасам̣сане, пасам̣сӣйиттха̄ти пасаттхо пасам̣сито, пасам̣санам̣ пасаттхи. бадха бандхане, абаджджхиттха̄ти баддхо ран̃н̃а̄, алабхӣйиттха̄ти ладдхам̣ ме дханам̣, дхаттадатта̄ни. рабха ра̄бхассе, а̄рабхӣйиттха̄ти а̄раддхам̣ вӣрийам̣. даха бхасмӣкаран̣е ¶ , адайхитта̄ти дад̣д̣хам̣ ванам̣, абхуджджиттха̄ти бхутто одано, бхуджа̄дитта̄ дха̄тванталопо, двиттан̃ча. чаджа ха̄нимхи, париччаджӣйиттха̄ти париччаттам̣ дханам̣, амуччиттха̄ти мутто саро.
вача вийаттийам̣ ва̄ча̄йам̣, авачӣйиттха̄ти аттхе таппаччайо.
‘‘анто, но, дви, ча̄’’ти ча адхика̄ро.
чатуппадамидам̣. вачаиччетасса дха̄тусса вака̄расса ука̄ра̄десо хоти ва̄, дха̄тванто ча чака̄ро но хоти, таппаччайасса ча двибха̄во хоти. ва̄ггахан̣амавадха̄ран̣аттхам̣, дха̄тва̄димхи вака̄ра̄гамо. вуттамидам̣ бхагавата̄, уттам̣ ва̄.
гупаиччевама̄дӣнам̣ дха̄тӯнаманто ча бйан̃джано но хоти, парасса така̄расса ча двибха̄во хоти. гупа гопане, сугопӣйиттха̄ти сугутто, сугопито, ика̄рена бйавахитатта̄ на дха̄тванталопо, ‘‘ан̃н̃есу ча̄’’ти сутте ва̄дхика̄расса ваваттхитавибха̄сатта̄ нит̣т̣хатака̄репи квачи вуддхи. гопанам̣ гутти.
липа лимпане, алимпӣйиттха̄ти литто сугандхена. тапа санта̄пе, сантапӣйиттха̄ти сантатто теджена. дӣпа диттимхи, а̄дӣпӣйиттха̄тиа̄дитто аггина̄, рассаттам̣, дӣпанам̣ дитти. апа па̄пун̣ане, па̄пӣйиттха̄ти патто га̄мо, па̄пун̣ӣти патто сукхам̣, па̄пун̣анам̣ патти, паттаббам̣. мада умма̄де, памаджджӣти паматто. супа сайане, асупӣти сутто ичча̄ди.
чара ¶ чаран̣е, ачарӣйиттха̄ти чин̣н̣о дхаммо, ин̣н̣а̄десо, чарито ва̄. евам̣ пун̣н̣о, пӯрито.
нуда кхепе, пануджджиттха̄ти пан̣унно, насса н̣аттам̣, панудито. да̄ да̄не, а̄дӣйиттха̄тиа̄динно, атто ва̄, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ да̄саддасса така̄ро, рассаттам̣.
631. бхида̄дито иннааннаӣн̣а̄ ва̄.
бхидаиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи парасса таппаччайасса инна аннаӣн̣аиччете а̄деса̄ хонти ва̄, анто ча но хоти. ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо, саралопа̄ди.
бхиди вида̄ран̣е, абхиджджиттха̄ти бхинно гхат̣о бхавата̄, бхиджджӣти ва̄ бхинно девадатто. чхиди двидха̄каран̣е, ачхиджджиттха̄ти чхинно руккхо, аччхиннам̣ чӣварам̣, уччхиджджӣти уччхинно. адӣйиттха̄бхи динно сун̇ко. сада висаран̣агатйа̄васа̄несу, нисӣдӣти нисинно. кхида утта̄сане, кхида дӣнабха̄ве ва̄, акхиджджӣти кхинно.
анна̄десе чхада апава̄ран̣е, аччха̄дӣйиттха̄ти чханно, пат̣иччханнам̣ гехам̣, пасӣдӣти пасанно. пада гатимхи, уппаджджӣти уппанно, джха̄нам̣ сама̄панно. руди ассувимочане, рун̣н̣о, паралопо.
кхӣ кхайе ӣн̣а̄десо, акхӣйӣти кхӣн̣о досо, кхӣн̣а̄ джа̄ти, кхӣн̣ам̣ дханам̣. ха̄ ча̄ге, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ ха̄дито ӣн̣а̄десе н̣ака̄расса наттам̣, пахӣйиттха̄ти пахӣно килесо, париха̄йӣти парихӣно. а̄са упавесане ¶ , аччхӣти а̄сӣно. лӣ силесане, лӣйӣти лӣно, нилӣно. джи джайе, джийӣти джӣно виттаманусочати, джито ва̄. дӣ кхайе, дӣно. пӣ таппане, пӣно. лӯ чхедане, лӯйиттха̄ти лӯно ичча̄ди.
ваму уггиран̣е, вамӣйиттха̄ти вантам̣, вамитам̣, ‘‘паккама̄дӣхи нто’’ти нта̄десо. агаччхӣйиттха̄ти гато га̄мо тайа̄, га̄мам̣ гато ва̄, ‘‘гамакханаханарама̄дӣнаманто’’ти дха̄тванталопо. акхан̃н̃иттха̄ти кхато кӯпо, упахан̃н̃иттха̄ти упахатам̣ читтам̣, арамӣти рато, абхирато. мана н̃а̄н̣е, аман̃н̃иттха̄ти мато, саммато. тану виттха̄ре, атаниттха̄ти татам̣, витатам̣. йаму упараме, нийаччхӣти нийато.
‘‘но, тамхи, тимхӣ’’ти ча ваттате.
рака̄ро ча дха̄тӯнамантабхӯто но хоти таппаччайе, типпаччайе ча паре. пакарӣйиттха̄ти пакато кат̣о бхавата̄, ката̄ ме раккха̄, катам̣ ме пун̃н̃ам̣. ‘‘до дхасса ча̄’’ти етта часаддена т̣о тасса, йатха̄ – сукат̣ам̣, дуккат̣ам̣, пуре акарӣйиттха̄ти пураккхато, ‘‘пурасамупапарӣхи каротисса кхакхара̄ ва̄ таппаччайесу ча̄’’ти кхака̄ро, паччайехи сан̇гамма карӣйиттха̄ти сан̇кхато, абхисан̇кхато, упакарӣйиттха̄ти упаккхато, упаккхат̣о, парикарӣйиттха̄ти париккхато.
типпаччайе пакаран̣а пакати. сара гатичинта̄йам̣, асарӣти сато, висарӣти висат̣о, саран̣ам̣, сарати ета̄йа̄ти ва̄ сати, нӣхарӣйиттха̄ти нӣхат̣о. дхара дха̄ран̣е, уддхарӣйиттха̄ти ¶ уддхат̣о, абхарӣйиттха̄ти бхато, бхаран̣ам̣, бхарати ета̄йа̄ти ва̄ бхати.
ика̄ра̄гамайуттесу ‘‘гамито’’тиа̄дӣсу дха̄тванталопе сампатте –
‘‘лопо’’ти ваттате.
633. намакара̄наманта̄нам̣ нийуттатамхи.
нака̄ра мака̄ра кака̄ра рака̄ра̄нам̣ дха̄тванта̄нам̣ лопо на хоти ика̄ра̄гамайутте така̄ре парети лопа̄бха̄во. агаччхӣ, гамӣйиттха̄ти ва̄ гамито, рамиттха̄ти рамито. евам̣ вамито, намито. саки сан̇ка̄йам̣, сан̇кито, сарито, бхарито. татха̄ кханитаббам̣, ханитаббам̣, гамитаббам̣, рамитаббам̣ ичча̄ди.
нидхӣйиттха̄ти нихито, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дхисса хи таппаччайе. евам̣ вихито.
ка̄рите абха̄вӣйиттха̄ти аттхе ‘‘бха̄вакаммесу та’’ити таппаччайо, ‘‘йатха̄гамамика̄ро’’ти ика̄ра̄гамо, саралопа̄ди, бха̄вито магго тена, бха̄вайито, апа̄чӣйиттха̄ти па̄чито оданам̣ йан̃н̃адатто девадаттена, па̄чайито, па̄ча̄пито, па̄ча̄пайито, каммам̣ ка̄рӣйиттха̄ти ка̄рито, ка̄райито, ка̄ра̄пито, ка̄ра̄пайито ичча̄ди.
‘‘бха̄вакаммесу та’’ити еттха ‘‘та’’ити йогавибха̄гена ачалана гати бходжанаттха̄дӣхи адхикаран̣епи таппаччайо, йатха̄ – а̄са упавесане, адхикаран̣е аччхим̣су еттха тети идам̣ тесам̣ а̄ситам̣ т̣ха̄нам̣. бха̄ве идха техи а̄ситам̣. каммани айам̣ техи аджджха̄сито га̄мо. каттари ¶ идха те а̄сита̄. татха̄ ат̣т̣хам̣су еттха̄ти идам̣ тесам̣ т̣хитам̣ т̣ха̄нам̣, идха техи т̣хитам̣, айам̣ техи адхит̣т̣хито ока̄со, идха те т̣хита̄. нисӣдим̣су еттха̄ти идам̣ тесам̣ нисиннам̣ т̣ха̄нам̣, айам̣ тесам̣ нисиннака̄ло, те идха нисинна̄. нипаджджим̣су еттха̄ти идам̣ тесам̣ нипаннам̣ т̣ха̄нам̣, идха те нипанна̄.
йа̄ гатипа̄пун̣ане. айа̄сум̣ те еттха̄ти айам̣ тесам̣ йа̄то магго, идха техи йа̄там̣, айам̣ техи йа̄то, магго, идха те йа̄та̄. татха̄ идам̣ тесам̣ гатат̣т̣ха̄нам̣, айам̣ тесам̣ гатака̄ло, идха техи гатам̣, айам̣ техи гато га̄мо, идха те гата̄.
бхун̃джим̣су етасминти идам̣ тесам̣ бхуттат̣т̣ха̄нам̣, айам̣ тесам̣ бхуттака̄ло, идха техи бхутто одано, идха те бхутта̄. пивим̣су те еттха̄ти идам̣ тесам̣ пӣтам̣ т̣ха̄нам̣, идха техи пӣта̄ йа̄гу, идха те пӣта̄. диссанти еттха̄ти идам̣ тесам̣ дит̣т̣хат̣т̣ха̄нам̣ ичча̄ди.
‘‘каттари кити’’ти ито ман̣д̣ӯкагатийа̄ ‘‘каттарӣ’’ти ваттате.
камматтхе дутийа̄йам̣ вибхаттийам̣ виджджама̄на̄йам̣ дха̄тӯхи каттари ктаппаччайо хоти. идамева вачанам̣ н̃а̄пакам̣ абхихите камма̄димхи дутийа̄дӣнамабха̄васса. да̄нам̣ ада̄сӣти аттхе ктаппаччайо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ паччайакака̄расса лопо, тасса инна̄десо, да̄нам̣ динно девадатто. раккха па̄лане, сӣлам̣ араккхӣти сӣлам̣ раккхито, бхаттам̣ абхун̃джӣти бхаттам̣ бхутто, гарум̣ упа̄сӣти гарумупа̄сито ичча̄ди.
635. бхйа̄дӣхи матибудхипӯджа̄дӣхи ча кто.
бхӣиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи, мати будхи пӯджа̄дӣхи ча ктаппаччайо хоти. со ча ‘‘бха̄вакаммесу киччаттаккхаттха̄’’ти вуттатта̄ бха̄вакаммесвева бхавати.
бхӣ бхайе, абха̄йиттха̄ти бхӣтам̣ бхавата̄. супа сайе, асупӣйиттха̄ти суттам̣ бхавата̄. евам̣ сайитам̣ бхавата̄. аса бходжане, аситам̣ бхавата̄, пачито одано бхавата̄.
идха матйа̄дайо иччхаттха̄, будхиа̄дайо н̃а̄н̣аттха̄.
мана н̃а̄н̣е сам̣пуббо, ‘‘будхагама̄диттхе каттарӣ’’ти таппаччайе сампатте имина̄ каммани ктаппаччайо, ‘‘гама кхана̄’’тиа̄дина̄ дха̄тванталопо, ран̃н̃а̄ саммато. каппа таккане, сан̇каппито. дхара дха̄ран̣е, чура̄дитта̄ н̣е, вуддхи, ика̄ра̄гамо, саралопа̄ди, авадха̄рито.
будха авагамане, авабуджджхиттха̄ти буддхо бхагава̄ махесаккхехи девамануссехи. и аджджхайане, адхӣйиттха̄ти адхӣто.
и гатимхи, абхисамито. вида н̃а̄н̣е, аведӣйиттха̄ти видито. н̃а̄ авабодхане, ан̃н̃а̄йиттха̄ти н̃а̄то. видха ведхане, пат̣ивиджджхиттха̄ти пат̣ивиддхо дхаммо. такка витакке, таккито.
пӯджанаттхесу –
пӯджа пӯджа̄йам̣, апӯджӣйиттха̄ти пӯджито бхагава̄. ча̄йа санта̄напӯджанесу апапуббо, апача̄йито. ма̄на пӯджа̄йам̣, ма̄нито. чи чайе, апачито. ванда абхивандане, вандито. кара каран̣е, саккато. сакка̄ра пӯджа̄йам̣, сакка̄рито ичча̄ди.
хуто ¶ хута̄вӣ хутава̄, вут̣т̣хо вусита джин̣н̣ако;
паккам̣ паккантако джа̄то, т̣хито рул̣хо бубхуккхито.
гӣтам̣ наччам̣ джито дит̣т̣хо, тут̣т̣хо йит̣т̣хо ча бхаггава̄;
вуттан̃ча гутто аччхинно, пахӣно гамито гато.
катобхисан̇кхато бхуттам̣, т̣ха̄нам̣ гарумупа̄сито;
бхӣтан̃ча саммато буддхо, пӯджитотӣтака̄лика̄.
атӣтаппаччайантанайо.
таветуна̄диппаччайантанайа
‘‘пун̃н̃а̄ни ка̄тумиччхи, иччхати, иччхиссати ва̄’’ти виггахе –
636. иччхаттхесу сама̄на катту кесу та ве тум̣ ва̄.
иччха̄ аттхо йесам̣ те иччхаттха̄, тесу иччхаттхесу дха̄тӯсу сама̄накаттукесу сантесу саббадха̄тӯхи таветум̣иччете паччайа̄ хонти ва̄, ‘‘таветум̣ ва̄’’ти йогавибха̄гена тадаттхакрийа̄йан̃ча, те ча китакатта̄ каттари хонти.
‘‘каротисса, ва̄’’ти ча ваттате.
таветунаиччевама̄дӣсу паччайесу паресу каротисса дха̄тусса ка̄десо хоти ва̄, а̄дисаддена тум̣тва̄на тва̄ таббесу ча.
‘‘таддхитасама̄сакитака̄ на̄мам̣ва̄таветуна̄дӣсу ча̄’’ти еттха ‘‘атаве туна̄дӣсӯ’’ти на̄мабйападесасса ниседханато таданта̄нам̣ нипа̄таттам̣ сиддхам̣ бхавати, тато нипа̄татта̄ таветунамантато ‘‘сабба̄сама̄вусо’’тиа̄дина̄ вибхаттилопо. со пун̃н̃а̄ни ка̄таве иччхати, ка̄тумиччхати.
ка̄деса̄бха̄ве ¶ ‘‘тум̣тунатаббесу ва̄’’ти рака̄расса таттам̣. каттум̣ ка̄метӣти каттука̄мо, абхисан̇кхаритума̄кан̇кхати. татха̄ саддхаммам̣ сотаве, сотум̣, сун̣итум̣ ва̄ паттхети. евам̣ анубхавитум̣, пачитум̣, гантум̣, гамитум̣, кхантум̣, кханитум̣, хантум̣, ханитум̣, мантум̣, манитум̣, харитум̣, ануссаритумиччхати, еттха ика̄райуттатамхи ‘‘намакара̄на’’мичча̄дина̄ пат̣исиддхатта̄ на дха̄тванталопо.
татха̄ тудабйатхане, тудитум̣, пависитум̣, уддисибхум̣, хотум̣, сайибхум̣, нетум̣, джухотум̣, паджахитум̣, паха̄тум̣, да̄тум̣. роддхум̣, рундхитум̣, тум̣туна̄дӣсупи йогавибха̄гена каттари викаран̣аппаччайа̄, саралопа̄ди ча. бхоттум̣, бхун̃джитум̣, чхеттум̣, чхиндитум̣. сиббитум̣, боддхум̣, буджджхитум̣. джа̄йитум̣, джанитум̣. паттум̣, па̄пун̣итум̣. джетум̣, джинитум̣, кетум̣, кин̣итум̣, виниччхетум̣, виниччхинитум̣, н̃а̄тум̣, джа̄нитум̣, гахетум̣, ган̣хитум̣. чоретум̣, чорайитум̣, па̄летум̣, па̄лайитум̣.
ка̄рите бха̄ветум̣, бха̄вайитум̣, ка̄ретум̣, ка̄райитум̣, ка̄ра̄петум̣, ка̄ра̄пайитумиччхати ичча̄ди.
‘‘таветум̣ ва̄’’ти йогавибха̄гена крийаттхакрийа̄йан̃ча гаммама̄на̄йам̣ тум̣паччайо. йатха̄ – субуддхум̣ ваккха̄ми, бхоттум̣ ваджати, бходжана̄йа ваджатӣти аттхо. евам̣ дат̣т̣хум̣ гаччхати, гантума̄рабхати, гантум̣ пайоджайати, дассетума̄ха ичча̄ди.
‘‘ту’’мити ваттате.
арахасаккабхабба̄нуччхавика̄нурӯпаиччевама̄дӣсваттхесу пайуджджама̄несу саббадха̄тӯхи тум̣паччайо хоти, часаддена ка̄ласамайавела̄дӣсупи. нинда гараха̄йам̣, ко там̣ ниндитумарахати ¶ , ра̄джа̄ арахаси бхавитум̣, арахо бхавам̣ ваттум̣. сакка̄ джетум̣ дханена ва̄, сакка̄ ладдхум̣, ка̄тум̣ саккхиссати. бхаббо нийа̄мам̣ оккамитум̣, абхаббо ка̄тум̣. ануччхавико бхавам̣ да̄нам̣ пат̣иггахетум̣. идам̣ ка̄тум̣ анурӯпам̣. да̄нам̣ да̄тум̣ йуттам̣, да̄тум̣ ваттун̃ча лабхати, евам̣ ват̣т̣ати бха̄ситум̣, чхиндитум̣ на ча каппати ичча̄ди. татха̄ ка̄ло бхун̃джитум̣, самайо бхун̃джитум̣, вела̄ бхун̃джитум̣.
‘‘ту’’мити ваттате.
639. паттавачане аламаттхесу ча.
аламаттхесу паттавачане сати саббадха̄тӯхи тум̣паччайо хоти, алам̣саддасса аттха̄ аламаттха̄ бхӯсанапарийаттинива̄ран̣а̄, тесу аламаттхесу. паттасса вачанам̣ паттавачанам̣, аламева да̄на̄ни да̄тум̣, аламева пун̃н̃а̄ни ка̄тум̣, сампаттамева парийаттамева̄ти аттхо.
катва̄ каммам̣ агаччхи, гаччхати, гаччхиссатӣти ва̄ аттхе –
640. пуббака̄лекакаттука̄нам̣ туна тва̄на тва̄ ва̄.
пуббака̄лоти пуббакрийа̄, еко катта̄ йесам̣ те екакаттука̄, тесам̣ екакаттука̄нам̣ сама̄накаттука̄нам̣ дха̄тӯнамантаре пуббака̄ле ваттама̄надха̄тумха̄ туна тва̄на тва̄иччете паччайа̄ хонти ва̄.
ва̄саддасса ваваттхитавибха̄сатта̄ тунаппаччайо каттхачийева бхавати. те ча китасан̃н̃атта̄, ‘‘екакаттука̄на’’нти вуттатта̄ ча каттарийева бхаванти. туне ‘‘таветуна̄дӣсу ка̄’’ти ка̄десо, нипа̄татта̄ силопо. со ка̄туна каммам̣ гаччхати, ака̄туна пун̃н̃ам̣ киламиссанти сатта̄.
тва̄натва̄су ¶ ‘‘рака̄ро ча̄’’ти дха̄тванталопо, каммам̣ катва̄на бхадракам̣, да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни катва̄ саггам̣ гаччхати, абхисан̇кхаритва̄, каритва̄. татха̄ сиббитва̄, джа̄йитва̄, джанитва̄, дхаммам̣ сутва̄, сутва̄на дхаммам̣ модати, сун̣итва̄, патва̄, па̄пун̣итва̄. кин̣итва̄, джетва̄, джинитва̄, джитва̄. чоретва̄, чорайитва̄, пӯджетва̄, пӯджайитва̄. татха̄ меттам̣ бха̄ветва̄, бха̄вайитва̄, виха̄рам̣ ка̄ретва̄, ка̄райитва̄, ка̄ра̄петва̄, ка̄ра̄пайитва̄ саггам̣ гамиссанти ичча̄ди.
пуббака̄лети киматтхам̣? пат̣хати, пачати. екакаттука̄нанти ким̣? бхутте девадатте йан̃н̃адатто ваджати.
‘‘апатва̄на надим̣ паббато, атиккамма паббатам̣ надӣ’’тиа̄дӣсу пана саббаттха ‘‘бхаватӣ’’ти самбандхато екакаттуката̄, пуббака̄лата̄ ча гамйате.
‘‘ва̄’’ти ваттате.
саббехи сопасагга̄нупасаггехи дха̄тӯхи паресам̣ туна̄дӣнам̣ паччайа̄нам̣ йасадда̄десо хоти ва̄. ванда абхивандане абхипуббо, тва̄паччайасса йо, ика̄ра̄гамо ча, абхивандийа бха̄сиссам̣, абхивандитва̄, вандийа, вандитва̄. татха̄ абхибхуййа, двиттарассатта̄ни, абхибхавитва̄, абхибхотва̄.
си сева̄йам̣, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ ика̄расса а̄ттам̣, нисса̄йа, нисситва̄.
бхаджа сева̄йам̣, ‘‘татха̄ каттари ча̄’’ти пуббарӯпаттам̣, вибхаджджа, вибхаджийа, вибхаджитва̄.
диса ¶ атисаджджане, уддисса, уддисийа, уддиситва̄. пависса, пависийа, пависитва̄.
нӣ па̄пун̣ане, упанӣйа, упанетва̄. атисеййа, атисайитва̄. оха̄йа, охитва̄, джахитва̄, хитва̄. а̄да̄йа, а̄дийитва̄, ‘‘дива̄дито йо’’ти йаппаччайо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дха̄твантассика̄ро ча, датва̄, датва̄на. пидха̄йа, пидахитва̄. бхун̃джийа, бхун̃джитва̄, бхотва̄. вичеййа, вичинитва̄. вин̃н̃а̄йа, виджа̄нитва̄, н̃атва̄.
‘‘йатха̄гамам̣, туна̄дӣсӯ’’ти ча ваттате.
дака̄радхака̄рантехи дха̄тӯхи йатха̄гамам̣ йака̄ра̄гамо хоти квачи туна̄дӣсу паччайесу. йавато дака̄расса джака̄ро, сама̄паджджитва̄, уппаджджитва̄, бхиджджитва̄, чхиджджитва̄ гато. будха авагамане, ‘‘татха̄ каттари ча̄’’ти сакха̄твантасса йака̄расса чавагго, буджджхийа, буджджхитва̄. вираджджхийа, вираджджхитва̄. рундхийа, рундхитва̄.
‘‘туна̄дӣна’’нти адхика̄ро, ‘‘ва̄’’ти ча.
чака̄ранака̄рантехи дха̄тӯхи паресам̣ туна̄дӣнам̣ паччайа̄нам̣ рачча̄десо хоти ва̄, ‘‘рачча’’нти йогавибха̄гена ан̃н̃асма̄пи, ваваттхитавибха̄саттхойам̣ ва̄саддо, ра̄дилопо. вича вивечане випуббо, вивичча, вивиччитва̄, ‘‘йо квачӣ’’ти йогавибха̄гена йака̄ра̄гамо.
пава па̄ке, пачча, паччийа, паччитва̄. вимучча, вимуччитва̄.
хана ¶ хим̣са̄гатӣсу, а̄хачча, упахачча, а̄хантва̄, упахантва̄.
ва̄ти ким̣? аваман̃н̃а, аваман̃н̃итва̄, мантва̄, нйассан̃ака̄ро.
и гатимхи, йогавибха̄гена рачча̄десо, пат̣ичча, авечча, упечча упетва̄. кара каран̣е, саккачча, адхикичча, ика̄ра̄гамо, карийа.
диса пеккхан̣е –
644. диса̄ сва̄насва̄нталопо ча.
дисаиччета̄йа дха̄туйа̄ паресам̣ туна̄дӣнам̣ паччайа̄нам̣ сва̄на сва̄ичча̄деса̄ хонти ва̄, дха̄твантасса лопо ча. дисва̄насса етадахоси, чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄.
ва̄ти ким̣? неккхаммам̣ дат̣т̣хум̣, дат̣т̣ха̄. пассийа, пасситуна, пасситва̄.
антаггахан̣ам̣ анталопаггахан̣ан̃ча̄нуваттате.
645. ма ха да бхехи мма йха джджа ббха ддха̄ ча.
ма ха да бхаиччевамантехи дха̄тӯхи паресам̣ туна̄дӣнам̣ паччайа̄нам̣ йатха̄ккамам̣ мма йха джджа ббха ддха̄иччете а̄деса̄ хонти ва̄, дха̄тванталопо ча. мака̄рантехи та̄ва а̄гамма, а̄гантва̄. каму падавиккхепе, оккамма, оккамитва̄, никкхамма, никкхамитва̄, абхирамма, абхирамитва̄.
хака̄рантехи паггайха, пагган̣хитва̄, паггахетва̄. муха вечитте, саммуйха, саммуйхитва̄, йака̄ра̄гамо, а̄руйха, а̄рухитва̄, огайха, огахетва̄.
дака̄рантехи ¶ уппаджджа, уппаджджитва̄, памаджджа, памаджджитва̄, упасампаджджа, упасампаджджитва̄. чхиди двидха̄каран̣е, аччхиджджа, чхиджджа, чхиджджитва̄, чхиндийа, чхиндитва̄, чхетва̄.
бхака̄рантехи рабха ра̄бхассе, а̄раббха катхеси, а̄раддха̄, а̄рабхитва̄. лабха ла̄бхе, упалаббха, упаладдха̄, саддхам̣ пат̣илабхитва̄ пун̃н̃а̄ни каронти ичча̄ди.
таветуна̄диппаччайантанайо.
ваттама̄нака̄ликама̄нантаппаччайантанайа
а̄раддхо апарисаматто аттхо ваттама̄но, тасмим̣ ваттама̄не ка̄ле гаммама̄не саббадха̄тӯхи ма̄наантаиччете паччайа̄ хонти. те ча китасан̃н̃атта̄ ‘‘каттари кита’’ти каттари бхаванти.
антама̄наппаччайа̄нан̃четтха ‘‘парасаман̃н̃а̄пайоге’’ти парасаман̃н̃а̄васена парассападаттанопадасан̃н̃атта̄ тйа̄дӣсу вийа антама̄несу ча викаран̣аппаччайа̄ бхаванти.
тенева ма̄наппаччайо ‘‘аттанопада̄ни бха̄ве ча камманӣ’’ти бха̄вакаммесупи хоти, тасса ча ‘‘аттанопада̄ни парассападатта’’нти квачи антаппаччайа̄десо ча.
гаму, саппа гатимхи, гаччхатӣти аттхе антаппаччайо, ‘‘бхӯва̄дито а’’ити аппаччайо, ‘‘гамиссанто ччхо ва̄ сабба̄сӯ’’ти дха̄твантасса ччха̄десо, саралопа̄ди, на̄мабйападесе сйа̄дйуппатти. гаччханта си итӣдха ‘‘ва̄’’ти ваттама̄не ‘‘симхи гаччханта̄дӣнам̣ нтасаддо ам̣’’ ити нтасса ама̄десо.
ва̄саддасса ¶ ваваттхибхавибха̄сатта̄ ека̄рока̄рапарасса на бхавати, саралопа̄ди, со пурисо гаччхам̣, гаччханто ган̣ха̄ти, сесам̣ гун̣авантусамам̣.
иттхийам̣ ‘‘нада̄дито ва̄ ӣ’’ти ӣпаччайо, ‘‘сесесу нтува̄’’ти нтубйападесе ‘‘ва̄’’ти адхикичча ‘‘нтусса тамӣка̄ре’’ти така̄ре саралопасилопа̄, са̄ кан̃н̃а̄ гаччхатӣ, гаччхантӣ ичча̄ди иттхисамам̣.
напум̣саке пуре вийа нтасса ама̄десо, там̣ читтам̣ гаччхам̣, гаччхантам̣, гаччханта̄ни ичча̄ди пуллин̇гасамам̣.
татха̄ гаччхатӣти аттхе ма̄наппаччайо, ччха̄деса̄ди ча, со гаччхама̄но ган̣ха̄ти, те гаччхама̄на̄ ичча̄ди пурисасаддасамам̣. са̄ гаччхама̄на̄, та̄ гаччхама̄на̄йо ичча̄ди кан̃н̃а̄саддасамам̣. там̣ гаччхама̄нам̣, та̄ни гаччхама̄на̄ни ичча̄ди читтасаддасамам̣.
гаччхӣйатӣти аттхе ‘‘аттанопада̄ни бха̄ве ча камманӣ’’ти каммани ма̄наппаччайо, ‘‘бха̄вакаммесу йо’’ти йаппаччайо, ‘‘иван̣н̣а̄гамо ва̄’’ти ика̄ра̄гамо, ччха̄десо, со тена гаччхийама̄но, са̄ гаччхийама̄на̄, там̣ гаччхийама̄нам̣.
ччха̄деса̄бха̄ве ‘‘пуббарӯпан̃ча̄’’ти йака̄расса мака̄ро, дхаммо адхигаммама̄но хита̄йа бхавати, адхигаммама̄на̄, адхигаммама̄нам̣.
татха̄ маха пӯджа̄йам̣, махатӣти махам̣, маханто, махатӣ, махантӣ, махам̣, махантам̣, махама̄но, махама̄на̄, махама̄нам̣. каммани ‘‘йамхи да̄дха̄ма̄т̣ха̄ха̄па̄ маха матха̄дӣнамӣ’’ити дха̄твантасса ака̄расса ӣка̄ро, махӣйама̄но, махӣйама̄на̄, махӣйама̄нам̣.
евам̣ ¶ чаратӣти чарам̣, чаратӣ, чарантӣ, чарантам̣, чарама̄но, чарийама̄но, пачатӣти пачам̣, пачатӣ, пачантӣ, пачантам̣, пачама̄но, паччама̄но, ‘‘тасса чавагга’’ичча̄дина̄ чаваггаттам̣, двиттан̃ча.
бхӯ сатта̄йам̣, бхаватӣти аттхе антаппаччайо, аппаччайавуддхиава̄деса̄ди, со бхавам̣, бхаванто. иттхийам̣ ӣпаччайо, ‘‘бхавато бхото’’ти бхота̄десо, бхотӣ, бхотӣ, бхотийо. напум̣саке бхавам̣, бхавантам̣, бхаванта̄ни, абхибхавама̄но. бха̄ве бхӯйама̄нам̣. каммани абхибхӯйама̄но.
джара вайоха̄нимхи, ‘‘джара мара̄на’’нтиа̄дина̄ джӣра джӣййа̄деса̄, джӣратӣти джӣрам̣, джӣрантӣ, джӣрантам̣, джӣрама̄но, джӣрӣйама̄но, джӣйам̣, джӣйантӣ, джӣйантам̣, джӣйама̄но, джӣййама̄но.
мара па̄н̣ача̄ге, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ екасса йака̄расса лопо, маратӣти мӣйам̣, мӣйантӣ, мӣйантам̣, мӣйама̄но, мӣййама̄но, марам̣, марантӣ, марантам̣, марама̄но, марӣйама̄но. лабхам̣, лабхантӣ, лабхантам̣, лабхама̄но, лаббхама̄но. вахам̣, вахантӣ, вахантам̣, вахама̄но, вуйхама̄но. ‘‘исуйамӯнаманто ччхо ва̄’’ти ччха̄десо, иччхатӣти иччхам̣, иччхантӣ, иччхантам̣, иччхама̄но, иччхӣйама̄но, иссама̄но.
‘‘дисасса пассадиссадаккха̄ ва̄’’ти пасса дисса даккха̄деса̄, пассатӣти пассам̣, пассантӣ, пассантам̣, пассама̄но, випассӣйама̄но, диссама̄но, диссанто, ма̄насса анта̄десо, диссам̣, диссантӣ, диссантам̣, даккхам̣, даккхантӣ, даккхантам̣, даккхама̄но даккхийама̄но ичча̄ди.
туда бйатхане, тудатӣти тудам̣, тудантӣ, тудантам̣, тудама̄но, туджджама̄но. пависатӣти пависам̣, пависантӣ, пависантам̣, пависама̄но, пависӣйама̄но ичча̄ди.
хӯ, ¶ бхӯ сатта̄йам̣, аппаччайалопо, пахотӣти пахонто, пахонтӣ, пахонтам̣, пахӯйама̄нам̣ тена. сетӣти сенто, сентӣ, сентам̣, сема̄но, сайам̣, сайантӣ, сайантам̣, сайама̄но, сайа̄но ва̄, ма̄насса а̄на̄десо, атисӣйама̄но.
аса саббха̄ве, ‘‘саббаттха̄сасса̄дилопо ча̄’’ти ака̄расса лопо, аттхӣти сам̣, санто, сатӣ, сантӣ, сантам̣, сама̄но, сама̄на̄, сама̄нам̣.
т̣ха̄ гатиниваттимхи, ‘‘ва̄’’ти ваттама̄не ‘‘т̣ха̄ тит̣т̣хо’’ти тит̣т̣ха̄десо, тит̣т̣хам̣, тит̣т̣хантӣ, тит̣т̣хантам̣, тит̣т̣хама̄но. тит̣т̣ха̄бха̄ве ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ т̣ха̄то хака̄ра̄гамо, рассаттан̃ча, упат̣т̣хахам̣, упат̣т̣хахантӣ, упат̣т̣хахантам̣, упат̣т̣хахама̄но. т̣хӣйама̄нам̣ тена, упат̣т̣хӣйама̄но, упат̣т̣хахӣйама̄но.
па̄ па̄не, ‘‘па̄ пибо’’ти пиба̄десо, пибатӣти пибам̣, пибантӣ, пибантам̣, пибама̄но, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ бака̄расса ваттам̣, пивам̣, пивантӣ, пивантам̣, пивама̄но, пӣйама̄но, пӣйама̄на̄, пӣйама̄нам̣ ичча̄ди.
ху да̄на̄данахабйаппада̄несу, аппаччайе пуре вийа двибха̄ва̄ди, джухотӣти джухам̣, джухантӣ, джухантам̣, джухама̄но, хӯйама̄но. евам̣ джахам̣, джахантӣ, джахантам̣, джахама̄но, джахӣйама̄но. дада̄тӣти дадам̣, дадантӣ, дадантам̣, дадама̄но, двитта̄бха̄ве да̄нам̣ денто, дентӣ, дентам̣, дӣйама̄но.
рудхи а̄варан̣е, ‘‘рудха̄дито ниггахӣтапуббан̃ча̄’’ти аппаччайаниггахӣта̄гама̄, рундхатӣти рундхам̣, рундхантӣ, рундхантам̣, рундхама̄но, руджджхама̄но. бхун̃джатӣти бхун̃джам̣, бхун̃джантӣ, бхун̃джантам̣, бхун̃джама̄но, бхуджджама̄но ичча̄ди.
диву ¶ кӣл̣а̄йам̣, ‘‘дива̄дито йо’’ти йаппаччайо, ‘‘татха̄ каттари ча̄’’ти пуббарӯпаттам̣, баттан̃ча, диббатӣти диббам̣, диббантӣ, диббантам̣, диббама̄но. евам̣ буджджхатӣти буджджхам̣, буджджханто, буджджхама̄но, чавагга̄десо. джанӣ па̄тубха̄ве, ‘‘джана̄дӣнама̄’’ти йогавибха̄гена а̄ттам̣, джа̄йатӣти джа̄йам̣, джа̄йама̄но, джан̃н̃ама̄но.
су саван̣е, ‘‘сва̄дито’’тиа̄дина̄ н̣у н̣а̄ ун̣а̄ ча, сун̣а̄тӣти сун̣ам̣, сун̣анто, сун̣ама̄но, сӯйама̄но, суййама̄но. па̄пун̣а̄тӣти па̄пун̣ам̣, па̄пун̣ама̄но, па̄пӣйама̄но.
‘‘кийа̄дито на̄’’ти на̄, рассаттам̣, кин̣а̄тӣти кин̣ам̣, кӣн̣ама̄но, кӣйама̄но. виниччхина̄тӣти виниччхинам̣, виниччхинама̄но, виниччхӣйама̄но, чинам̣, чӣйама̄но. джа̄на̄тӣти джа̄нам̣, джа̄нама̄но, джа̄десо, н̃а̄йама̄но. ган̣ха̄тӣти ган̣хам̣, ган̣хама̄но, гайхама̄но.
кара каран̣е, каротӣти аттхе ‘‘ваттама̄не ма̄нанта̄’’ти антаппаччайо, ‘‘тана̄дито ойира̄’’ти о, ‘‘тасса ва̄’’ти адхикичча ‘‘уттамока̄ро’’ти уттам̣, ‘‘карасса̄ка̄ро ча̄’’ти ака̄рассука̄ро. ‘‘йавака̄ра̄ ча̄’’ти саре ука̄расса ваттам̣, двиттам̣, ‘‘бо васса̄’’ти бака̄радвайан̃ча, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ ралопо, со куббам̣, куббанто, куббатӣ, куббантӣ, куббантам̣. утта̄бха̄ве – каммам̣ каронто, каронтӣ, каронтам̣. ма̄не – уттадвайам̣, курума̄но, курума̄на̄, курума̄нам̣, кубба̄но ва̄. каммани кайирама̄но, карӣйама̄но ва̄ ичча̄ди.
чура тхеййе, ‘‘чура̄дито’’тиа̄дина̄ н̣е н̣айа̄, чоретӣти чоренто, чорентӣ, чорентам̣, чорайам̣, чорайатӣ, чорайантам̣, чорайама̄но, чорӣйама̄но. па̄летӣти па̄ленто, па̄лентӣ, па̄лентам̣, па̄лайам̣, па̄лайантӣ, па̄лайантам̣, па̄лайама̄но, па̄лӣйама̄но ичча̄ди.
ка̄рите ¶ бха̄ветӣти бха̄венто, бха̄вентӣ, бха̄вентам̣, бха̄вайам̣, бха̄вайантӣ, бха̄вайантам̣, бха̄вайама̄но, бха̄вӣйама̄но. ка̄ретӣти ка̄ронто, ка̄рентӣ, ка̄рентам̣, ка̄райам̣, ка̄райантӣ, ка̄райантам̣, ка̄райама̄но, ка̄рӣйама̄но, ка̄ра̄пенто, ка̄ра̄пентӣ, ка̄ра̄пентам̣, ка̄ра̄пайам̣, ка̄ра̄пайантӣ, ка̄ра̄пайантам̣, ка̄ра̄пайама̄но, ка̄ра̄пӣйама̄но ичча̄ди.
ваттама̄нака̄ликама̄нантаппаччайантанайо.
ана̄гатака̄ликаппаччайантанайа
‘‘ка̄ле’’ти адхика̄ро.
647. бхависсати гама̄дӣхи н̣ӣ гхин̣а.
бхависсати ка̄ле гаммама̄не гама̄дӣхи дха̄тӯхи н̣ӣ гхин̣аиччете паччайа̄ хонти. н̣ака̄ра̄ вуддхаттха̄. а̄йати гаманам̣ сӣламасса̄ти аттхе н̣ӣ, вуддхин̣алопа̄. га̄мӣ, га̄мино, а̄га̄мӣ ка̄ло. гхин̣апаччайе – ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ гхалопо, га̄мам̣ га̄ми, га̄мӣ, га̄майо.
бхаджа сева̄йам̣, а̄йати бхаджитум̣ сӣламасса̄ти бха̄джӣ, бха̄джи, ‘‘на кагаттам̣ чаджа̄’’ти йогавибха̄гена ниседханато ‘‘сачаджа̄нам̣ кага̄ н̣а̄нубандхе’’ти гаттам̣ на бхавати.
су гатимхи, ка̄рите вуддхиа̄ва̄деса̄ ча, а̄йати пассавитум̣ сӣламасса̄ти пасса̄вӣ, пасса̄ви. а̄йати пат̣т̣ха̄нам̣ сӣламасса̄ти пат̣т̣ха̄йӣ, пат̣т̣ха̄йи, ‘‘а̄ка̄ранта̄нама̄йо’’ти а̄йа̄десо.
‘‘бхависсатӣ’’ти адхика̄ро.
648. кирийа̄йам̣ ¶ н̣вутаво.
кирийа̄йам̣ кирийаттха̄йам̣ гаммама̄на̄йам̣ дха̄тӯхи н̣вутуиччете паччайа̄ хонти бхависсати ка̄ле. н̣вумхи – н̣алопавуддхиака̄деса̄, кариссам̣ ваджатӣти ка̄рако ваджати.
тумхи – ‘‘карасса ча таттам̣ тусми’’нти така̄ро, сесам̣ каттусамам̣, катта̄ ваджати, каттум̣ ваджатӣти аттхо. евам̣ пачиссам̣ ваджатӣти па̄чако ваджати, пачита̄ ваджати. бхун̃джиссам̣ ваджатӣти бхун̃джако ваджати, бхотта̄ ваджати ичча̄ди.
каммасмим̣ упападе дха̄тӯхи н̣аппаччайо хоти бхависсати ка̄ле н̣алопавуддхӣ. нагарам̣ кариссатӣти нагарака̄ро ваджати. лӯ чхедане, са̄лим̣ лависсатӣти са̄лила̄во ваджати. вапа бӣджасанта̄не, дхан̃н̃ам̣ ваписсатӣти дхан̃н̃ава̄по ваджати. бхогам̣ дадиссатӣти бхогада̄йо ваджати, синдхум̣ пивиссатӣти синдхупа̄йо ваджати ичча̄ди.
‘‘камманӣ’’ти ваттате.
650. сесе ссам̣ нту ма̄на̄на̄.
каммасмим̣ упападе сесе апарисаматтаттхе дха̄тӯхи ссам̣нту ма̄на а̄наиччете паччайа̄ хонти бхависсати ка̄ле гаммама̄не, те ча китакатта̄ каттари бхаванти. каммам̣ кариссатӣти аттхе ссам̣паччайо, ика̄ра̄гамо, силопо, каммам̣ кариссам̣ ваджати, са̄пеккхатта̄ на сама̄со. нтупаччайе ‘‘тана̄дито ойира̄’’ти о, ‘‘симхи ва̄’’ти нтва’нтасса аттам̣, каммам̣ кариссатӣти каммам̣ каронто ваджати ичча̄ди гун̣авантусамам̣.
атха ¶ ва̄ ‘‘бхависсати гама̄дӣхи н̣ӣ гхин̣а’’ти еттха ‘‘бхависсатӣ’’ти вачанато ‘‘ссанту’’ити екова паччайо дат̣т̣хаббо, тато ‘‘симхи ва̄’’ти аттам̣, ‘‘нтасаддо а’’митийогавибха̄гена ама̄десо, силопо, кариссам̣ кариссанто, кариссанта̄, кариссантам̣, кариссанте, кариссата̄ кариссантена, кариссантехи, кариссато кариссантасса, кариссатам̣ кариссанта̄нам̣, кариссата̄, кариссантехи, кариссато кариссантасса, кариссатам̣ кариссанта̄нам̣, кариссати кариссанте, кариссантесӯтиа̄ди гун̣авантусадисам̣ неййам̣.
ма̄намхи – ока̄ра̄ка̄ра̄нам̣ уттам̣, каммам̣ кариссатӣти каммам̣ курума̄но, каммам̣ кара̄но ваджати. евам̣ бходжанам̣ бхун̃джиссам̣ ваджати, бходжанам̣ бхун̃джанто, бхун̃джама̄но, бхун̃джа̄но ваджати.
саббаттха каттари нтума̄несу сакасакавикаран̣аппаччайо ка̄таббо.
кха̄данам̣ кха̄диссатӣти кха̄данам̣ кха̄диссам̣ ваджати, кха̄данам̣ кха̄данто, кха̄данам̣ кха̄дама̄но, кха̄данам̣ кха̄да̄но ваджати. маггам̣ чариссатӣти маггам̣ чариссам̣, маггам̣ чаранто, маггам̣ чарама̄но, маггам̣ чара̄но ваджати. бхиккха а̄йа̄чане, бхиккхам̣ бхиккхиссатӣти бхиккхам̣ бхиккхиссам̣ чарати, бхиккхам̣ бхиккханто, бхиккхам̣ бхиккхама̄но, бхиккхам̣ бхиккха̄но чарати ичча̄ди.
ана̄гатака̄ликаппаччайантанайо.
ун̣а̄диппаччайантанайа
атха ун̣а̄дайо вуччанте.
‘‘дха̄туйа̄’’ти адхика̄ро.
651. ¶ ка̄ле ваттама̄на̄тӣте н̣ва̄дайо.
атӣте ка̄ле, ваттама̄не ча гаммама̄не дха̄тӯхи н̣уппаччайо хоти. а̄дисаддена йу кта миичча̄дайо ча хонти.
кара каран̣е, ака̄си, каротӣти ва̄ аттхе н̣уппаччайо, н̣алопо, вуддхи, ка̄ру сиппӣ, ка̄рӯ ка̄раво. ва̄ гатигандханесу, ава̄йи, ва̄йатӣти ва̄ ва̄йу, а̄йа̄десо. сада асса̄дане, асса̄дӣйатӣти са̄ду. ра̄дха, са̄дха сам̣сиддхимхи, са̄дхӣйати анена хитанти са̄дху. бандха бандхане, аттани парам̣ бандхатӣти бандху. чаккха вийаттийам̣ ва̄ча̄йам̣, чаккхатӣти чаккху. и гатимхи, енти гаччханти паваттанти сатта̄ етена̄ти а̄йу. дара вида̄ран̣е, дарӣйатӣти да̄ру кат̣т̣хам̣. сану да̄не. санотӣти са̄ну паббатекадесо. джанӣйатӣти джа̄ну джан̇гха̄сандхи. чарӣйатӣти ча̄ру дассанӣйо. раха ча̄ге, рахӣйатӣти ра̄ху асуриндо. тара таран̣е, та̄лу, ло расса.
мара̄дӣнам̣ панеттха н̣умхи ‘‘гхат̣а̄дӣнам̣ ва̄’’ти еттха ва̄саддена на вуддхи, мару, тару, тану, дхану, хану, ману, асу, васу, ват̣у, гару ичча̄ди.
чади хила̄дане, йуппаччайо, ‘‘нуда̄дӣхи йун̣вӯнамана̄нана̄ка̄нанака̄ сака̄ритехи ча̄’’ти ана̄десо, ниггахӣта̄гамо ча, чанданам̣. бхавати еттха̄ти бхуванам̣, ‘‘джхала̄намийува̄саре ва̄’’ти ува̄десо. кира виккхепе, киран̣о. вичаккхан̣о, кампанам̣ каротӣти карун̣а̄, ака̄рассуттам̣.
ктаппаччайе ¶ – калопо, абхави, бхаватӣти ва̄ бхӯтам̣ йаккха̄ди, бхӯта̄ни. ва̄йатӣти ва̄то, та̄йатӣти та̄то. мимхи – бхаванти еттха̄ти бхӯми, нетӣти неми ичча̄ди.
652. кхйа̄дӣхи мана ма ча то ва̄.
кхӣ бхӣ су ру ху ва̄ дхӯ хи лӯпӣ адаиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи манапаччайо хоти, масса ча то хоти ва̄.
ададха̄тупарассева, мака̄расса така̄рата̄;
тадан̃н̃ато на хота̄йам̣, ваваттхитавибха̄сато.
кхӣ кхайе, кхӣйанти еттха упаддавупасагга̄дайоти аттхе манапаччайо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ налопо, ‘‘ан̃н̃есу ча̄’’ти вуддхи, кхемо. татха̄ бхӣ бхайе, бха̄йанти етасма̄ти бхӣмо, ва̄дхика̄рато на вуддхи. су абхисаве, саватӣти сомо. ру гатимхи, ромо. ху да̄на̄данахабйаппада̄несу, хӯйатӣти хомо. ва̄ гатигандханесу, ва̄мо. дхӯ кампане, дхуна̄тӣти дхӯмо. хи гатимхи, хинотӣти хемо. лӯ чхедане, лӯйатӣти ломо. пӣ таппане, пӣн̣анам̣ пемо. ада бхаккхан̣е, адатӣти аттхе мана, масса ча ва̄ така̄ро, ‘‘то дасса̄’’ти така̄ро, атта̄, а̄тума̄, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ адасса дӣгхо, ука̄ра̄гамо ча. йа̄ па̄пан̣е, йа̄мо.
‘‘ва̄’’ти ваттама̄не –
самадамадара раха лапа васа йу ду хи си да̄ са̄ т̣ха̄ бхаса бахаусуиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи тха маиччете паччайа̄ хонти ва̄.
сама ¶ упасаме, квачиггахан̣а̄дхика̄ра̄ на дха̄тванталопо, килесе саметӣти саматхо сама̄дхи. евам̣ даманам̣ даматхо. дара да̄хе, даран̣ам̣ даратхо парида̄хо. раха упа̄да̄не, рахӣйатӣти ратхо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ халопо. сапа аккосе, сапанам̣ сапатхо. васа нива̄се, а̄васанти етасминти а̄васатхо. йу миссане, йӯтхо, дӣгхо. ду гативуддхимхи, давати вад̣д̣хатӣти думо. хинотӣти химо усса̄во. си бандхане, сӣйатӣти сӣма̄, дӣгхо. да̄ авакхан̣д̣ане, да̄мо. са̄ са̄маттхе, са̄мо. т̣ха̄ гатиниваттимхи, тха̄мо, т̣хасса тхаттам̣. бхаса бхасмӣкаран̣е, бхасма̄, брахма̄дитта̄ ‘‘сйа̄ ча̄’’ти а̄ттам̣. баха вуддхимхи, брахма̄, нипа̄танато бро басса. усу да̄хе, усма̄ ичча̄ди.
654. масусса сусса ччха ра ччхера̄.
масуиччетасса дха̄тусса сусса ччхараччхераиччете а̄деса̄ хонти. масу маччхере, квиппаччайо, ччхараччхера̄деса̄, маччхаро, маччхеро.
‘‘ччхара ччхера̄’’ти ваттате.
а̄пуббасса чараиччетасса дха̄тусса ччхараччхера̄деса̄ хонти, часаддена ччхарийа̄десо ча. бхусо чаран̣анти аттхе квиппаччайо, ччхарийа̄диа̄десо, рассаттан̃ча. аччхарийам̣ ¶ , аччхарам̣, аччхерам̣. аччхарам̣ пахаритум̣ йуттантипи аччхарийам̣.
ала кала сала иччетехи дха̄тӯхи ла йаиччете паччайа̄ хонти. ала парисаматтимхи, аллам̣, алйам̣. кала сан̇кхйа̄не, каллам̣, калйам̣. сала, хула, пада гатимхи, саллам̣, салйам̣.
‘‘кала салехӣ’’ти ваттате.
техи кала салаиччетехи дха̄тӯхи йа̄н̣а ла̄н̣аппаччайа̄ хонти. калйа̄н̣ам̣, пат̣исалйа̄н̣ам̣, калла̄н̣о, пат̣исалла̄н̣о. йада̄ пана лӣ силесанети дха̄ту, тада̄ ‘‘пат̣исаллайанам̣, пат̣исалла̄н̣а’’нти йуппаччайена сиддхам̣, упасаггантасса ниггахӣтасса латтам̣, раха̄дипаратта̄ насса н̣аттам̣, ека̄расса ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ аттан̃ча.
матхаиччетасса дха̄тусса тхасса ла̄десо хоти, часаддена лаппаччайо, матха вилол̣ане, малло, со ева маллако, йатха̄ хӣнако.
‘‘кичча̄’’ти ваттате.
659. авассака̄дхамин̣есу н̣ӣ ча.
авассака адхамин̣аиччетесваттхесу, н̣ӣпаччайо хоти, кичча̄ ча̄ти н̣ӣпаччайо, н̣алопа вуддхисилопа̄, авассам̣ ¶ ме каммам̣ ка̄тум̣ йуттосӣти ка̄рӣси ме каммам̣ авассам̣, ка̄рино ме каммам̣ авассам̣, ха̄рӣси ме бха̄рам̣ авассам̣.
адхамин̣е – сатам̣ ме ин̣ам̣ да̄тум̣ йуттосӣти да̄йӣси ме сатам̣ ин̣ам̣, дха̄рӣси ме сахассам̣ ин̣ам̣ ичча̄ди, киччаппаччайа̄ пана хет̣т̣ха̄йева дассита̄.
660. ваджа̄дӣхи паббаджджа̄дайо нипаччанте.
а̄катиган̣ойам̣. ваджаиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи паччайа̄десалопа̄гаманиседхалин̇га̄дивидхина̄ йатха̄бхидха̄нам̣ паббаджджа̄дайо садда̄ нипаччанте.
ваджа гатимхи папуббо, пат̣хамамева ваджитаббанти аттхе ‘‘бха̄вакаммесӯ’’ти адхикичча ‘‘н̣йоча̄’’ти н̣йаппаччайо, н̣алопа̄ди. ‘‘павваджйа’’нти рӯпе сампатте имина̄ джджхасса джджа̄десо, вака̄радвайасса бака̄радвайам̣, вуддхиниседхо, иттхилин̇гаттан̃ча нипаччанте, паббаджджа̄.
татха̄ ин̃джа кампане, ин̃джанам̣ иджджа̄. йаджа девапӯджа̄йам̣, йаджанам̣ иджджа̄, ‘‘йаджасса̄диссӣ’’ти иттам̣. ан̃джа бйаттигатӣсу сам̣пуббо, саман̃джанам̣ самаджджа̄, н̃джхасса джджа̄десо. сада висаран̣агатйа̄васа̄несу, нисӣданам̣ нисаджджа̄. вида н̃а̄н̣е, виджа̄нанам̣, видатӣти ва̄ виджджа̄. саджа виссагге, виссаджджанам̣ виссаджджа̄. пада гатимхи, нипаджджанам̣ нипаджджа̄.
хана хим̣са̄гатӣсу, хантаббанти аттхе н̣йамхи кате ‘‘вадхо ва̄ саббаттха̄’’ти ханасса вадха̄десо, джхассимина̄ джджха̄десо ча, со ваджджхо, са̄ ваджджха̄. сӣ сайе, сайанам̣, сайанти еттха̄ти ва̄ сеййа̄, вуддхи, йака̄расса двиттан̃ча ¶ . дха̄ дха̄ран̣е сам̣пуббо, самма̄ читтам̣ нидхети ета̄йа, сайам̣ ва̄ саддахатӣти аттхе ‘‘иттхийаматийаво ва̄’’ти аппаччайо, ‘‘сандха̄’’ти рӯпе сампатте имина̄ нака̄расса дака̄ро, саддха̄. чара чаран̣е, чаран̣анти аттхе н̣йаппаччайе, ика̄ра̄гаме ча кате имина̄ вуддхиниседхо, чарийа̄.
руджа роге, руджананти аттхе имина̄ чхаппаччайо, ‘‘бйан̃джанантасса чо чхаппаччайесу ча̄’’ти дха̄твантасса чака̄ро, руччха̄, руджа̄ти аппаччайена сиддхам̣. татха̄ куча сан̇кочане, чхаппаччайо, кочанам̣ куччха̄. лабха ла̄бхе, чхамхи ча̄десо, лаччха̄. рада вилекхане, раччха̄. муха вечитте, муйханам̣ муччха̄, муччханам̣ ва̄ муччха̄. васа нива̄се, ваччха̄. кача диттимхи, каччха̄. катха катхане сам̣пуббо, саддхим̣ катхананти аттхе н̣йаппаччайо, имина̄ тхйасса ччха̄десо, сам̣саддасса са̄десо ча, са̄каччха̄. туда бйатхане, туччха̄. пада гатимхи, бйа̄паджджананти аттхе н̣йамхи кате ‘‘бйа̄па̄дйа̄’’ти рӯпе сампатте имина̄ нипа̄танена дйасса джджа̄десо, рассаттан̃ча, бйа̄паджджа̄.
мара па̄н̣ача̄ге, марати маран̣анти ча аттхе имина̄ тйатйуппаччайа̄, дха̄тванталопоча, тато ‘‘йавата’’мичча̄дина̄ чака̄ро, маччо, маччу. сата са̄тачче, имина̄ йаппаччайо, тйасса чака̄ро, саччам̣. татха̄ ната гаттавина̄ме, наччам̣. нити ничче, ниччам̣. ма̄ ма̄не, ма̄йа̄. джана джанане, джа̄йа̄, кана диттикантӣсу, нйасса н̃аттам̣, двиттан̃ча, кан̃н̃а̄. дхана дхан̃н̃е, дхан̃н̃ам̣. пуна̄тӣти пун̃н̃ам̣, нака̄ра̄гамо ичча̄ди.
661. ве ¶ пу сӣ давава му ку да̄ бхӯхва̄дӣхи тхуттима н̣има̄ ниббатте.
вепусӣдававамуиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи, ку да̄ бхӯа̄дито, хва̄дито ча йатха̄ккамам̣ тхуттиман̣имаиччете паччайа̄ хонти ниббаттаттхе. вепу кампане, тхуппаччайо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ ака̄ра̄гамо, атха ва̄ ‘‘атхӯ’’ти ваттаббе саралопам̣ катва̄ ‘‘тхӯ’’ти вуттанти дат̣т̣хаббам̣, вепена ниббатто вепатху. сӣ сайе, сайанена ниббатто сайатху. дава даване, давена ниббатто даватху. ваму уггиран̣е, вамена ниббатто ваматху.
кутти каран̣ам̣, тена ниббаттам̣ куттимам̣, ‘‘ку’’ити нипа̄танато карасса куттам̣. да̄ да̄не, да̄ти да̄нам̣, тена ниббаттам̣ даттимам̣, рассаттам̣. бхӯти бхаванам̣, тена ниббаттам̣ бхоттимам̣. авахути аваханам̣, тена ниббаттам̣ оха̄вимам̣, н̣алопавуддхиа̄ва̄деса̄.
аккосе гаммама̄не намхи нипа̄те упападе сати дха̄туто а̄ниппаччайо хоти. на гамитаббо те джамма десоти аттхе а̄ниппаччайо, китакатта̄ на̄мамива катва̄ симхи кате на гама̄нӣти аттхе каммадха̄райасама̄со, насса аттам̣, пуна сама̄сатта̄ на̄мамива кате сйа̄дйуппатти, агама̄ни те джамма десо. на каттаббам̣ те джамма камманти акара̄ни те джамма каммам̣.
намхӣти ким̣? випатти те. аккосети ким̣? агати те.
663. сунассунассон̣ава̄нува̄нунунакхун̣а̄на̄ ¶ .
сунаиччетасса па̄т̣ипадикасса самбандхино унасаддасса он̣а ва̄на ува̄на уна унакха ун̣а а̄ а̄наиччете а̄деса̄ хонти. сунассунасса он̣а̄диа̄десе, паранайане ча кате сйа̄дйуппатти, сон̣о, сон̣а̄, сва̄но, сва̄на̄, сува̄но, сува̄на̄, суно, суна̄, сунакхо, сунакха̄, сун̣о, сун̣а̄, са̄ са̄но, са̄на̄ ичча̄ди.
тарун̣аиччетасса саддасса сусуичча̄десо хоти. часаддо анийаматтхо, сусу, тарун̣о ва̄.
665. йувассувассувува̄нунӯна̄.
йуваиччетасса па̄т̣ипадикасса увасаддасса уваува̄наунаӯнаиччете а̄деса̄ хонти. йува̄ тит̣т̣хати, йува̄но тит̣т̣хати, йуно тит̣т̣хати, йӯно тит̣т̣хати.
чхадаиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи татран̣аиччете паччайа̄ хонти. чхада апава̄ран̣е, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дха̄твантасса така̄ро. а̄тапам̣ чха̄детӣти чхаттам̣, чхатрам̣, бйан̃джанаттайе сарӯпа̄намекасса лопо.
чинта чинта̄йам̣, чинтетӣти читтам̣, нака̄расса сам̣йога̄дитта̄ ниггахӣтам̣, тасса ‘‘бйан̃джане ча̄’’ти лопо, читрам̣, ‘‘гхат̣а̄дӣнам̣ ва̄’’ти на вуддхи.
су ¶ абхисаве, ‘‘парадвебха̄во т̣ха̄не’’ти тасса двиттам̣, аттхе абхисаветӣти суттам̣, сутрам̣.
сӯда паггхаран̣е, аттхе сӯдетӣти суттам̣, рассаттам̣, бхуджа̄дитта̄ далопо, двиттан̃ча. су саване, сун̣а̄тӣти сотам̣, сотрам̣, вуддхи.
ни па̄пан̣е, нетӣти неттам̣, нетрам̣. вида ман̇галле, то дасса, павиттам̣, павитрам̣. пӯ паване, пуна̄тӣти павиттам̣, павитрам̣, ика̄ра̄гамо, вуддхиава̄деса̄ ча.
пата гатимхи, пататӣти паттам̣, патрам̣, патато та̄йатӣти патто, патро. тану виттха̄ре, тан̃н̃атӣти тантам̣, тантрам̣. йата йатане, йаттам̣, йатрам̣. йа̄ па̄пан̣е, йа̄пана̄ йатра̄. йаму упараме, йантам̣, йантрам̣. ада бхаккхан̣е, адатӣти аттам̣, атрам̣. йуджа йоге, йуджджатӣти йоттам̣, йотрам̣, бхуджа̄дитта̄ дха̄тванталопадвитта̄ни.
вату ваттане, ваттам̣, ватрам̣. мида синехане, миджджатӣти миттам̣, митрам̣. ма̄ парима̄н̣е, матта̄ парима̄н̣ам̣, двиттарассатта̄ни. евам̣ пуна̄тӣти путто, путро. кала сан̇кхйа̄не, калаттам̣, калатрам̣ бхарийа̄. вара сам̣варан̣е, вараттам̣, варатрам̣ чаммамайайоттам̣. вепу кампане, вепатӣти веттам̣, ветрам̣.
гупа сам̣варан̣е, готтам̣, готрам̣, ‘‘гупа̄дӣнан̃ча̄’’ти дха̄тванталопо, двиттан̃ча, гаттам̣ ва̄, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ ука̄расса ака̄ро. да̄ авакхан̣д̣ане, да̄ттам̣, да̄трам̣. ху хаване, аггихуттам̣. ваха па̄пан̣е, вахиттам̣, вахитрам̣. чара чаран̣е, чариттам̣, чаритрам̣. муча мочане, муттам̣ пасса̄во. бха̄са диттимхи, бхастра̄ ичча̄ди.
667. вада̄дӣхи ¶ н̣итто ган̣е.
вада чара вараиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи н̣иттаппаччайо хоти ган̣е гаммама̄не. вада вийаттийам̣ ва̄ча̄йам̣, вадита̄нам̣ ган̣о ва̄диттам̣. чара чаран̣е, чарита̄нам̣ ган̣о ча̄риттам̣. вара варан̣е, варита̄нам̣ ган̣о ва̄риттам̣. атха ва̄ чаранти тасмим̣ парипӯрака̄рита̄йа̄ти ча̄риттам̣. ва̄ритам̣ та̄йанти еттха, етена̄ти ва̄ ва̄риттам̣.
мида пада ранджа тану дха̄иччевама̄дӣхи дха̄тӯхи йатха̄бхидха̄нам̣ тти тииччете паччайа̄ хонти. миджджати синийхатӣти метти, дха̄тванталопо. паджджатӣти патти. ранджа ра̄ге, ранджати еттха̄ти ратти. виттха̄рӣйатӣти танти. дха̄ретӣти дха̄ти. па̄ раккхан̣е, па̄ти. васа нива̄се, васати.
669. усуранджадам̣са̄нам̣ дам̣сасса дад̣д̣хо д̣ха т̣ха̄ ча.
усу ранджа дам̣саиччетесам̣ дха̄тӯнам̣ антаре дам̣сасса дад̣д̣ха̄десо хоти, сесехи дха̄тӯхи д̣ха т̣хаиччете паччайа̄ хонти. усу да̄хе, ранджа ра̄ге, д̣ха т̣хаппаччайа̄, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дха̄тванталопо, двиттам̣, уд̣д̣хо, рат̣т̣хам̣. дам̣са дам̣сане, квиппаччайо, квилопо, дам̣сасса дад̣д̣ха̄десо ча, дад̣д̣хам̣.
670. сӯвуса̄намӯвуса̄намато тхо ча.
сӯ ву асаиччетесам̣ дха̄тӯнам̣ ӯ у аса̄нам̣ атаичча̄десо хоти, анте тхаппаччайо ча.
сӯ ¶ хим̣са̄йам̣, саттхам̣. ву сам̣варан̣е, ваттхам̣. аса бхуви, аттхо. йада̄ пана сасу хим̣са̄йам̣, васа аччха̄дане, ара гатимхӣти ча дха̄ту, тада̄ ‘‘сама̄дӣхи тха ма̄’’ти тхаппаччайо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дха̄тванталопо, ‘‘вагге гхоса̄’’тиа̄дина̄ двиттам̣, сасатӣти саттхам̣, васӣйатӣти ваттхам̣, арӣйатӣти аттхо.
671. ранджуда̄дӣхи дхадиддакира̄ квачи джа да лопо ча.
ранджа удииччевама̄дӣхи дха̄тӯхи дха да идда ка ираиччете паччайа̄ хонти квачи, дха̄тванта̄нам̣ джада̄нам̣ лопо ча хоти.
ранджа ра̄ге, дхаппаччайо, джалопо ча, рандхам̣. уди пасаванакледанесу сам̣пуббо, даппаччайо, самуддо, уддо. кхуда пипа̄са̄йам̣, кхуддо. чхиди двидха̄каран̣е, чхиддо. руди хим̣са̄йам̣, руддо, луддо, ло расса. бхади калйа̄н̣е, бхаддо. ниди куччха̄йам̣, нидда̄. муда ха̄се, мудда̄. дала дуггатимхи, иддаппаччайо, далиддо.
суса сосане, суча соке ва̄, каппаччайо, дха̄твантасса кака̄ро, суккам̣. вача вийаттийам̣ ва̄ча̄йам̣, вака а̄да̄не ва̄, ваккам̣. сака саттимхи, сакко. усу да̄хе, укка̄.
ваджа гатимхи, ираппаччайо, аппат̣ихатам̣ ваджатӣти ваджирам̣. мада умма̄де, мадира̄. евам̣ мандирам̣, рудхирам̣, рухирам̣, ручирам̣. бадха бандхане, бадхиро, бадхира̄, бадхирам̣, тимиро, тимирам̣, сиро. сара хим̣са̄йам̣, сарирам̣. ‘‘калилам̣, салила’’нтиа̄дӣсу ло расса. кут̣ило, кокило ичча̄дайо.
672. пат̣ито ¶ хисса херан̣а хӣран̣а.
пат̣ито парасса хииччетасса дха̄тусса херан̣а хӣран̣аиччете а̄деса̄ хонти. хи гатимхи пат̣ипуббо, пат̣ипаккхе маддитва̄ гаччхатӣти аттхе ‘‘кви ча̄’’ти квиппаччайо, квилопо, имина̄ херан̣а хӣран̣аа̄деса̄, н̣алопо, ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄ пат̣исадда̄дисса вуддхи, па̄т̣ихерам̣, па̄т̣ихӣрам̣, йада̄ пана хара харан̣ети дха̄ту, тада̄ пат̣ипаккхе харатӣти ‘‘па̄т̣иха̄рийа’’мити н̣йенапи сиддхам̣.
кад̣ииччевама̄дӣхи дха̄тӯхи каппаччайо хоти.
кад̣и чхедане, каппаччайе кате ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄, ‘‘ниггахӣтан̃ча̄’’ти ва̄ ика̄ра̄нубандхасса дха̄тусса ниггахӣта̄гамо, калопо ча, ниггахӣтасса ваггантаттам̣, кан̣д̣о усу, парима̄н̣ан̃ча. евам̣ гхат̣и гхат̣т̣ане, гхан̣т̣о, гхан̣т̣а̄ ва̄. ват̣и а̄ваттане, ват̣и дха̄ран̣абандханасан̇гха̄тесу ва̄, ван̣т̣о. карад̣и бха̄джанаттхе, каран̣д̣о. мад̣и ман̣д̣анаттхе, ман̣д̣о. сад̣и гумбаттхе, сан̣д̣о. бхад̣и бхан̣д̣аттхе, бхан̣д̣ам̣. пад̣и лин̇гавекаллаттхе, пан̣д̣о, со ева пан̣д̣ако. дад̣и а̄н̣а̄йам̣, дан̣д̣о. рад̣и хим̣ са̄йам̣, ран̣д̣о. тад̣и чаланаттхе, витан̣д̣о. чад̣и чан̣д̣аттхе, чан̣д̣о. гад̣и санниччайе, ган̣д̣о. ад̣и ан̣д̣аттхе, ан̣д̣о. лад̣и джигуччха̄йам̣, лан̣д̣ам̣. мед̣и кут̣илаттхе, мен̣д̣о, мен̣д̣ако ва̄. ерад̣и хим̣са̄йам̣, еран̣д̣о. кхад̣и чхеданаттхе, кхан̣д̣о. мади ха̄се, мандо. иди парамиссарийе, индо. чади иччха̄кантӣсу, чандо. кхура чхедане, кхуро ичча̄ди.
‘‘ко’’ти ваттате.
674. кха̄да̄магама̄нам̣ ¶ кхандхандхагандха̄.
кха̄да ама гамуиччетесам̣ дха̄тӯнам̣ кхандха андха гандхаиччете а̄деса̄ хонти, каппаччайо ча хоти. кха̄да бхаккхане, джа̄тиджара̄маран̣а̄дӣхи сам̣са̄радуккхехи кхаджджатӣти кхандхо. ама роге, андхо. гаму, саппа гатимхи, гандхо. квачиггахан̣ена калопа̄бха̄ве кхандхако, андхако, гандхако. атха ва̄ ра̄сат̣т̣хена кхандхо. гандха сӯчане, аттано ниссайасса гандханато сӯчанато гандхо.
пат̣аиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи, па̄т̣ипадикехи ча алаппаччайо хоти. ат̣а, пат̣а гатимхи, пат̣е алам̣ саматтханти аттхе имина̄ алаппаччайо, ‘‘си’’нти ама̄десо, пат̣алам̣, пат̣ала̄ни. татха̄ кала калале, калалам̣. куса чхеданабхӯта да̄на сан̃чайесу, кусалам̣, йада̄ пана сала лӯ ла̄ити дха̄ту, тада̄ куччхита̄нам̣ саланато, куса̄нам̣ лаванато, кусо вийа лаванато ва̄ кусена ла̄таббатта̄ кусаланти аппаччайена каппаччайена ва̄ рӯпасиддхи ведитабба̄.
када маде, кадалам̣. бхаганда сечане, бхагандалам̣. мекха кат̣ивичитте, мекхалам̣, мекхала̄ ва̄. вакка руккхатаче, ваккалам̣. такка руккхасилесе, таккалам̣. палла ниннат̣т̣ха̄не, паллалам̣. садда харите, саддалам̣, паралопо. мӯла патит̣т̣ха̄йам̣, мула̄лам̣, рассаттам̣. била ниссайе, била̄лам̣. вида сатта̄йам̣, вида̄лам̣. чад̣и чан̣д̣икке, чан̣д̣а̄ло, дӣгхаттам̣. ва̄ гатигандханесу, ва̄лам̣. васа аччха̄дане, васало. пачи виттха̄ре, пачало, пан̃ча̄ло ¶ , пан̃чаннам̣ ра̄джӯнам̣ алантипи пан̃ча̄ло. мача чоре, мачало. муса тхеййе, мусало.
готтху вам̣се, готтхуло. путху виттха̄ре, путхуло. баху сан̇кхйа̄не, бахулам̣, паралопо. йада̄ пана ла̄ а̄да̄не ити дха̄ту, тада̄ готтхум̣ ла̄тӣти готтхуло. евам̣ путхуло, бахулам̣.
ман̇га ман̇галйе, ман̇галам̣. баха вуддхимхи, бахалам̣. камба сан̃чалане, камбалам̣. саби ман̣д̣але, самбалам̣, ниггахӣта̄гамо, сабало ва̄. агга гатикот̣илле, аггалам̣. мад̣и бхӯса̄йам̣, ман̣д̣алам̣. куд̣и да̄хе, кун̣д̣алам̣ ичча̄ди.
676. путхасса путхупатха̄мо ва̄.
путхаиччетасса дха̄тусса путху патхаиччете а̄деса̄ хонти, амаппаччайо ча хоти ва̄, квачаттхойам̣ ва̄саддо. путха виттха̄ре, паттхат̣а̄ти аттхе квиппаччайо, имина̄ путхасса путхупатха̄деса̄, квилопо. иттхийам̣ ӣпаччайо, ‘‘о саре ча̄’’ти сутте часаддена ава̄десо, путхавӣ, патхавӣ, падхавӣ, тхасса ваттам̣, амаппаччайе патха̄десо, патхамо.
сасуиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи ту дуиччете паччайа̄ хонти. сасу хим̣са̄гатӣсу, туппаччайо, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ дха̄твантасса така̄ро, сатту. джана джанане, джатту. дада да̄не, дадду кут̣т̣хависесо. ада бхаккхан̣е, адду. мадаумма̄де, мадду ичча̄ди.
678. джха̄дӣхи ¶ ӣваро.
чипа̄дха̄иччевама̄дӣхи дха̄тӯхи ӣвараппаччайо хоти. чи чайе, чӣйатӣти чӣварам̣. па̄ па̄не, па̄тӣти пӣваро пӣно. дха̄ дха̄ран̣е, дхӣваро кеват̣т̣о.
муна̄дӣхи дха̄тӯхи иппаччайо хоти, часаддена па̄т̣ипадикехи ча. муна н̃а̄н̣е, муна̄тӣти муни, ва̄дхика̄ра̄ на вуддхи. йата йатане, йататӣти йати. агга гатикот̣илле, агги. пата гатимхи, пати. суча сочакаммани, сучи. руча диттимхи, ручи. иса парийесане, сӣла̄дигун̣е есатӣти иси. ку садде, кави, вуддхи, ава̄десо ча. ру садде, рави, дадхи, кут̣и. асу кхепане, аси. ра̄джа диттимхи, ра̄джи. гапу, саппа гатимхи, саппи. ачча пӯджа̄йам̣, аччи. джута диттимхи, джоти, нанди, дӣпи, кими, ака̄расса иттам̣. таму кан̇кха̄йам̣, тими. будха бодхане, буджджхатӣти бодхи. каса вилекхане, каси. капи чалане, капи, кали, бали, маси, дхани, хари, ари, гири ичча̄дайо.
па̄т̣ипадикато пана маха̄ли, бхадда̄ли, ман̣и, аран̣и, таран̣и, дхаран̣и, саран̣и, дхаман̣и, авани, асани, васани ичча̄ди.
видаиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи ӯраппаччайо хоти. вида ла̄бхе, вандитум̣ алам̣ ана̄саннатта̄ти аттхе ӯраппаччайо. видӯро, виджджӯро ва̄, видӯре джа̄то ведӯро ман̣и. вала, валла ¶ са̄дха̄ран̣абандханесу, валлӯро. маса а̄масане, масӯро. сида син̇га̄ре, синдӯро, ниггахӣта̄гамо. ду гатимхи, дӯро. ку садде, кӯро. капу хим̣са̄таккалагандхесу, каппӯро, двиттам̣. майа гатимхи, майӯро, махийам̣ раватӣти ва̄ майӯроти.
‘‘ван̣н̣а̄гамо ван̣н̣авипарийайо ча,
две ча̄паре ван̣н̣авика̄рана̄са̄;
дха̄тусса чаттха̄тисайена його,
тадуччате пан̃чавидхам̣ нирутта’’нти –
вуттанируттилаккхан̣а̄нуса̄рена ‘‘тесу вуддхӣ’’тиа̄дина̄, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ ча рӯпасиддхи ведитабба̄.
уди пасаванакледанесу, ундитумалам̣ саматтхоти ундӯро. кхаджджа бхаккхан̣е, кха̄дитум̣ аланти кхаджджӯро. кура аккосе, аккоситумаланти курӯро. су хим̣са̄йам̣, сӯро.
ханаиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи н̣у ну туиччете паччайа̄ хонти. н̣уппаччайе хана хим̣са̄гатӣсу, ханатӣти хан̣у. джана джанане, джа̄йатӣти джа̄н̣у, дха̄тванталопо, дӣгхо. бха̄ диттимхи, бха̄тӣти бха̄н̣у. ри санта̄не, райатӣти рен̣у раджо. кхану авада̄ран̣е, кханти, кхан̃н̃атӣти ва̄ кха̄н̣у. ама гатйа̄дӣсу, аматӣти ан̣у, дха̄тванталопо.
нуппаччайе – ве тантасанта̄не, ва̄йатӣти вену, вен̣у ва̄. дхе па̄не, дха̄йати ваччхам̣ па̄йетӣти дхену, бха̄тӣти бха̄ну.
туппаччайе ¶ – дха̄ дха̄ран̣е, крийам̣, лаккхан̣ам̣ ва̄ дха̄ретӣти дха̄ту. си бандхане, сӣйати бандхӣйатӣти сету. кӣ дханавийоге, ки уннатимхи, уддхам̣ гаччхатӣти кету. хи гатимхи, хинотӣти хету. джана джанане, джа̄йатӣти джанту. тану виттха̄ре, танотӣти танту. васа нива̄се, васати еттха пхалам̣ тада̄йаттавуттита̄йа̄ти ваттху, ‘‘квачи дха̄тӯ’’тиа̄дина̄ сатака̄расам̣йогасса ттха̄десо.
кут̣а̄дӣхи дха̄тӯхи т̣хаппаччайо хоти. кут̣а чхедане, кут̣ати чхиндатӣти кут̣т̣хо бйа̄дхи. куса чхеданапӯран̣агандхесу, кусатӣти кот̣т̣хо ударам̣, дха̄тванталопадвитта̄ни. кат̣амаддане, кат̣ати маддатӣти кат̣т̣хам̣. кан̣а нимӣлане, кан̣т̣хо.
683. манупӯрасун̣а̄дӣхи уссанусиса̄.
ману пӯра сун̣аиччевама̄дӣхи дха̄тӯхи, па̄т̣ипадикехи ча уссанусаисаиччете паччайа̄ хонти.
ману бодхане, усса нуса̄, манате джа̄на̄тӣти мануссо, ма̄нусо ва̄, дха̄твантасса а̄ттам̣.
пӯра да̄напӯран̣есу, пӯратӣти пурисо, рассаттам̣, посо, рака̄рика̄ра̄нам̣ лопо, вуддхи ча, пуре учче т̣ха̄не сетӣти пурисо.
сун̣а хим̣са̄куласандха̄несу, сун̣ати кулам̣ сандахатӣти сун̣иса̄. ку куччхите, кавӣйатӣти карӣсам̣ малам̣, кусса ¶ караттам̣, дӣгхо ча. су хим̣са̄йам̣, андхака̄равидхаманена сатта̄нам̣ бхайам̣ хим̣сатӣти сӯрийо, рака̄ра̄гамо, сака̄расса йаттан̃ча. маха пӯджа̄йам̣, махатӣти махисо, махийам̣ сетӣтипи махисо. си бандхане, сӣйати бандхӣйатӣти сӣсам̣ ичча̄ди.
аккхарехи аккхарава̄чакехи ван̣н̣ехи ка̄раппаччайо хоти. таддхита̄дисутте чаггахан̣ена на̄мабйападесе сйа̄дйуппатти, ака̄ро, ака̄рам̣, ака̄рена ичча̄ди, а̄ка̄ро, ока̄ро, кака̄ро, йака̄ро, хака̄ро, л̣ака̄ро. евака̄ра̄дӣсу пана карӣйати учча̄рӣйатӣти ка̄ро саддо, ева ча со ка̄ро ча̄ти евака̄ро. евам̣ дхика̄ро, хум̣ка̄ро, са̄дхука̄ро.
ика̄ро дха̄туниддесе, викаран̣андхитоти ча;
бхавантеттха гамисса̄ди, ханатйа̄дӣти н̃а̄пака̄.
ун̣а̄диппаччайантанайо.
табба̄дӣ н̣а̄дайо нит̣т̣ха̄, таве туна̄дайо татха̄;
ма̄нанта̄ди ун̣а̄дӣти, чхаддха̄ китакасан̇гахо.
ити падарӯпасиддхийам̣ киббидха̄накан̣д̣о
саттамо.
нигамана
сандхи на̄мам̣ ка̄ракан̃ча, сама̄со таддхитам̣ татха̄;
а̄кхйа̄там̣ китакам̣ кан̣д̣а̄, саттиме рӯпасиддхийам̣.
тедха̄ сандхим̣ чатуддха̄ падамапи чатудха̄ пан̃чадха̄ на̄микан̃ча,
бйа̄са̄ чхакка̄ракам̣ чхассамасанамапи чхаббхедато таддхитан̃ча;
а̄кхйа̄там̣ ат̣т̣хадха̄ чхаббидхамапи китакам̣ паччайа̄нам̣ пабхеда̄,
дӣпентӣ рӯпасиддхӣ чирамидха джаната̄буддхивуд̣д̣хим̣ кароту.
викхйа̄та̄нандатхеравхайаварагурунам̣ тамбапан̣н̣иддхаджа̄нам̣,
сиссо дӣпан̇кара̄кхйаддамил̣авасуматӣ дӣпаладдхаппака̄со;
ба̄ла̄дичча̄дива̄садвитайамадхивасам̣ са̄санам̣ джотайӣ йо,
сойам̣ буддхаппийавхо йати имамуджукам̣ рӯпасиддхим̣ ака̄си.
ити падарӯпасиддхипакаран̣ам̣ нит̣т̣хитам̣.