📜

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

дӣгханика̄йо

па̄тхикаваггапа̄л̣и

1. па̄тхикасуттам̣

сунаккхаттаваттху

1. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ маллесу вихарати анупийам̣ на̄ма [ануппийам̣ на̄ма (сйа̄.)] малла̄нам̣ нигамо. атха кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа анупийам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. атха кхо бхагавато етадахоси – ‘‘атиппаго кхо та̄ва анупийа̄йам̣ [анупийам̣ (ка.)] пин̣д̣а̄йа чаритум̣. йам̣нӯна̄хам̣ йена бхаггаваготтасса парибба̄джакасса а̄ра̄мо, йена бхаггаваготто парибба̄джако тенупасан̇камеййа’’нти.

2. атха кхо бхагава̄ йена бхаггаваготтасса парибба̄джакасса а̄ра̄мо, йена бхаггаваготто парибба̄джако тенупасан̇ками. атха кхо бхаггаваготто парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ету кхо, бханте, бхагава̄. сва̄гатам̣, бханте, бхагавато. чирассам̣ кхо, бханте, бхагава̄ имам̣ парийа̄йамака̄си йадидам̣ идха̄гамана̄йа. нисӣдату, бханте, бхагава̄, идама̄санам̣ пан̃н̃атта’’нти. нисӣди бхагава̄ пан̃н̃атте а̄сане. бхаггаваготтопи кхо парибба̄джако ан̃н̃атарам̣ нӣчам̣ а̄санам̣ гахетва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо бхаггаваготто парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘пурима̄ни, бханте, диваса̄ни пуриматара̄ни сунаккхатто личчхавипутто йена̄хам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ мам̣ етадавоча – ‘паччаккха̄то да̄ни майа̄, бхаггава, бхагава̄. на да̄на̄хам̣ бхагавантам̣ уддисса вихара̄мӣ’ти. каччетам̣, бханте, татхева, йатха̄ сунаккхатто личчхавипутто авача̄’’ти? ‘‘татхева кхо етам̣, бхаггава, йатха̄ сунаккхатто личчхавипутто авача’’.

3. пурима̄ни, бхаггава, диваса̄ни пуриматара̄ни сунаккхатто личчхавипутто йена̄хам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто мам̣ етадавоча – ‘паччаккха̄ми да̄на̄хам̣, бханте, бхагавантам̣. на да̄на̄хам̣, бханте, бхагавантам̣ уддисса вихарисса̄мӣ’ти. ‘евам̣ вутте, ахам̣, бхаггава, сунаккхаттам̣ личчхавипуттам̣ етадавочам̣ – ‘апи ну та̄хам̣, сунаккхатта, евам̣ авачам̣, ехи твам̣, сунаккхатта, мамам̣ уддисса вихара̄хӣ’ти? ‘но хетам̣, бханте’. ‘твам̣ ва̄ пана мам̣ евам̣ авача – ахам̣, бханте, бхагавантам̣ уддисса вихарисса̄мӣ’ти? ‘но хетам̣, бханте’. ‘ити кира, сунаккхатта, нева̄хам̣ там̣ вада̄ми – ехи твам̣, сунаккхатта, мамам̣ уддисса вихара̄хӣти. напи кира мам̣ твам̣ вадеси – ахам̣, бханте, бхагавантам̣ уддисса вихарисса̄мӣти. евам̣ санте, могхапуриса, ко санто кам̣ пачча̄чиккхаси? пасса, могхапуриса, йа̄ван̃ча [йа̄ва ча (ка.)] те идам̣ апараддха’нти.

4. ‘на хи пана ме, бханте, бхагава̄ уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ каротӣ’ти. ‘апи ну та̄хам̣, сунаккхатта, евам̣ авачам̣ – ехи твам̣, сунаккхатта, мамам̣ уддисса вихара̄хи, ахам̣ те уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄мӣ’ти? ‘но хетам̣, бханте’. ‘твам̣ ва̄ пана мам̣ евам̣ авача – ахам̣, бханте, бхагавантам̣ уддисса вихарисса̄ми, бхагава̄ ме уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ кариссатӣ’ти? ‘но хетам̣, бханте’. ‘ити кира, сунаккхатта, нева̄хам̣ там̣ вада̄ми – ехи твам̣, сунаккхатта, мамам̣ уддисса вихара̄хи, ахам̣ те уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄мӣ’ти; напи кира мам̣ твам̣ вадеси – ахам̣, бханте, бхагавантам̣ уддисса вихарисса̄ми, бхагава̄ ме уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ кариссатӣ’ти. евам̣ санте, могхапуриса, ко санто кам̣ пачча̄чиккхаси? там̣ ким̣ ман̃н̃аси, сунаккхатта, кате ва̄ уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийе акате ва̄ уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийе йассаттха̄йа майа̄ дхаммо десито со ниййа̄ти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа̄’ти? ‘кате ва̄, бханте, уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийе акате ва̄ уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийе йассаттха̄йа бхагавата̄ дхаммо десито со ниййа̄ти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа̄’ти. ‘ити кира, сунаккхатта, кате ва̄ уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийе, акате ва̄ уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийе, йассаттха̄йа майа̄ дхаммо десито, со ниййа̄ти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа. татра, сунаккхатта, ким̣ уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ катам̣ кариссати? пасса, могхапуриса, йа̄ван̃ча те идам̣ апараддха’нти.

5. ‘на хи пана ме, бханте, бхагава̄ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апетӣ’ти [пан̃н̃а̄петӣти (пӣ.)]? ‘апи ну та̄хам̣, сунаккхатта, евам̣ авачам̣ – ехи твам̣, сунаккхатта, мамам̣ уддисса вихара̄хи, ахам̣ те агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апесса̄мӣ’ти? ‘но хетам̣, бханте’. ‘твам̣ ва̄ пана мам̣ евам̣ авача – ахам̣, бханте, бхагавантам̣ уддисса вихарисса̄ми, бхагава̄ ме агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апессатӣ’ти? ‘но хетам̣, бханте’. ‘ити кира, сунаккхатта, нева̄хам̣ там̣ вада̄ми – ехи твам̣, сунаккхатта, мамам̣ уддисса вихара̄хи, ахам̣ те агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апесса̄мӣти. напи кира мам̣ твам̣ вадеси – ахам̣, бханте, бхагавантам̣ уддисса вихарисса̄ми, бхагава̄ ме агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апессатӣ’ти. евам̣ санте, могхапуриса, ко санто кам̣ пачча̄чиккхаси? там̣ ким̣ ман̃н̃аси, сунаккхатта, пан̃н̃атте ва̄ агган̃н̃е, апан̃н̃атте ва̄ агган̃н̃е, йассаттха̄йа майа̄ дхаммо десито, со ниййа̄ти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа̄’ти? ‘пан̃н̃атте ва̄, бханте, агган̃н̃е, апан̃н̃атте ва̄ агган̃н̃е, йассаттха̄йа бхагавата̄ дхаммо десито, со ниййа̄ти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа̄’ти. ‘ити кира, сунаккхатта, пан̃н̃атте ва̄ агган̃н̃е, апан̃н̃атте ва̄ агган̃н̃е, йассаттха̄йа майа̄ дхаммо десито, со ниййа̄ти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа. татра, сунаккхатта, ким̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃аттам̣ кариссати? пасса, могхапуриса, йа̄ван̃ча те идам̣ апараддхам̣’.

6. ‘анекапарийа̄йена кхо те, сунаккхатта, мама ван̣н̣о бха̄сито ваджджига̄ме – итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. ити кхо те, сунаккхатта, анекапарийа̄йена мама ван̣н̣о бха̄сито ваджджига̄ме.

‘анекапарийа̄йена кхо те, сунаккхатта, дхаммасса ван̣н̣о бха̄сито ваджджига̄ме – сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо сандит̣т̣хико ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣти. ити кхо те, сунаккхатта, анекапарийа̄йена дхаммасса ван̣н̣о бха̄сито ваджджига̄ме.

‘анекапарийа̄йена кхо те, сунаккхатта, сан̇гхасса ван̣н̣о бха̄сито ваджджига̄ме – суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, уджуппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, н̃а̄йаппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, са̄мӣчиппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, йадидам̣ чатта̄ри пурисайуга̄ни ат̣т̣ха пурисапуггала̄, еса бхагавато са̄вакасан̇гхо, а̄хунеййо па̄хунеййо даккхин̣еййо ан̃джаликаран̣ӣйо ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄ти. ити кхо те, сунаккхатта, анекапарийа̄йена сан̇гхасса ван̣н̣о бха̄сито ваджджига̄ме.

‘а̄рочайа̄ми кхо те, сунаккхатта, пат̣иведайа̄ми кхо те, сунаккхатта. бхависсанти кхо те, сунаккхатта, ватта̄ро, но висахи сунаккхатто личчхавипутто саман̣е готаме брахмачарийам̣ чаритум̣, со ависаханто сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ваттоти. ити кхо те, сунаккхатта, бхависсанти ватта̄ро’ти.

евам̣ пи кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто майа̄ вуччама̄но апаккамева имасма̄ дхаммавинайа̄, йатха̄ там̣ а̄па̄йико нерайико.

кораккхаттийаваттху

7. ‘‘екамида̄хам̣, бхаггава, самайам̣ тхӯлӯсу [бумӯсу (сӣ. пӣ.)] вихара̄ми уттарака̄ на̄ма тхӯлӯнам̣ нигамо. атха кхва̄хам̣, бхаггава, пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа сунаккхаттена личчхавипуттена паччха̄саман̣ена уттаракам̣ пин̣д̣а̄йа па̄висим̣. тена кхо пана самайена ачело кораккхаттийо куккураватико чатуккун̣д̣ико [чатукун̣д̣ико (сӣ. пӣ.) чатукон̣д̣ико (сйа̄. ка.)] чхама̄никин̣н̣ам̣ бхаккхасам̣ мукхенева кха̄дати, мукхенева бхун̃джати. аддаса̄ кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто ачелам̣ кораккхаттийам̣ куккураватикам̣ чатуккун̣д̣икам̣ чхама̄никин̣н̣ам̣ бхаккхасам̣ мукхенева кха̄дантам̣ мукхенева бхун̃джантам̣. дисва̄насса етадахоси – ‘са̄дхурӯпо вата, бхо, айам̣ [арахам̣ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] саман̣о чатуккун̣д̣ико чхама̄никин̣н̣ам̣ бхаккхасам̣ мукхенева кха̄дати, мукхенева бхун̃джатӣ’ти.

‘‘атха кхва̄хам̣, бхаггава, сунаккхаттасса личчхавипуттасса четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа сунаккхаттам̣ личчхавипуттам̣ етадавочам̣ – ‘твампи на̄ма, могхапуриса, саман̣о сакйапуттийо [могхапуриса сакйапуттийо (сӣ. сйа̄. пӣ.)] пат̣иджа̄ниссасӣ’ти! ‘ким̣ пана мам̣, бханте, бхагава̄ евама̄ха – ‘твампи на̄ма, могхапуриса, саман̣о сакйапуттийо [могхапуриса сакйапуттийо (сӣ. сйа̄. пӣ.)] пат̣иджа̄ниссасӣ’ти? ‘нану те, сунаккхатта, имам̣ ачелам̣ кораккхаттийам̣ куккураватикам̣ чатуккун̣д̣икам̣ чхама̄никин̣н̣ам̣ бхаккхасам̣ мукхенева кха̄дантам̣ мукхенева бхун̃джантам̣ дисва̄на етадахоси – са̄дхурӯпо вата, бхо, айам̣ саман̣о чатуккун̣д̣ико чхама̄никин̣н̣ам̣ бхаккхасам̣ мукхенева кха̄дати, мукхенева бхун̃джатӣ’ти? ‘евам̣, бханте. ким̣ пана, бханте, бхагава̄ арахаттасса маччхара̄йатӣ’ти? ‘на кхо ахам̣, могхапуриса, арахаттасса маччхара̄йа̄ми. апи ча, туйхеветам̣ па̄пакам̣ дит̣т̣хигатам̣ уппаннам̣, там̣ паджаха. ма̄ те ахоси дӣгхараттам̣ ахита̄йа дуккха̄йа. йам̣ кхо панетам̣, сунаккхатта, ман̃н̃аси ачелам̣ кораккхаттийам̣ – са̄дхурӯпо айам̣ саман̣оти [ман̃н̃аси ‘‘ачело коракхаттийо са̄дхурӯпо арахам̣ саман̣оти’’ (сйа̄.)]. со саттамам̣ дивасам̣ аласакена ка̄лан̇кариссати. ка̄лан̇като [ка̄лакато (сӣ. сйа̄. пӣ.)] ча ка̄лакан̃чика̄ [ка̄лакан̃джа̄ (сӣ. пӣ.), ка̄лакан̃джика̄ (сйа̄.)] на̄ма асура̄ саббанихӣно асурака̄йо, татра упападжджиссати. ка̄лан̇катан̃ча нам̣ бӣран̣аттхамбаке суса̄не чхад̣д̣ессанти. а̄кан̇кхама̄но ча твам̣, сунаккхатта, ачелам̣ кораккхаттийам̣ упасан̇камитва̄ пуччхеййа̄си – джа̄на̄си, а̄вусо кораккхаттийа [ачела коракхаттийа (ка.)], аттано гатинти? т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, сунаккхатта, виджджати йам̣ те ачело кораккхаттийо бйа̄кариссати – джа̄на̄ми, а̄вусо сунаккхатта, аттано гатим̣; ка̄лакан̃чика̄ на̄ма асура̄ саббанихӣно асурака̄йо, татра̄мхи упапанноти.

‘‘атха кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто йена ачело кораккхаттийо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ачелам̣ кораккхаттийам̣ етадавоча – ‘бйа̄като кхоси, а̄вусо кораккхаттийа, саман̣ена готамена – ачело кораккхаттийо саттамам̣ дивасам̣ аласакена ка̄лан̇кариссати. ка̄лан̇като ча ка̄лакан̃чика̄ на̄ма асура̄ саббанихӣно асурака̄йо, татра упападжджиссати. ка̄лан̇катан̃ча нам̣ бӣран̣аттхамбаке суса̄не чхад̣д̣ессантӣ’ти. йена твам̣, а̄вусо кораккхаттийа, маттам̣ маттан̃ча бхаттам̣ бхун̃джеййа̄си, маттам̣ маттан̃ча па̄нӣйам̣ пивеййа̄си. йатха̄ саман̣асса готамасса миччха̄ асса вачана’нти.

8. ‘‘атха кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто екадвӣхика̄йа саттараттиндива̄ни ган̣еси, йатха̄ там̣ татха̄гатасса асаддахама̄но. атха кхо, бхаггава, ачело кораккхаттийо саттамам̣ дивасам̣ аласакена ка̄ламака̄си. ка̄лан̇като ча ка̄лакан̃чика̄ на̄ма асура̄ саббанихӣно асурака̄йо, татра упападжджи. ка̄лан̇катан̃ча нам̣ бӣран̣аттхамбаке суса̄не чхад̣д̣есум̣.

9. ‘‘ассоси кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто – ‘ачело кира кораккхаттийо аласакена ка̄лан̇като бӣран̣аттхамбаке суса̄не чхад̣д̣ито’ти. атха кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто йена бӣран̣аттхамбакам̣ суса̄нам̣, йена ачело кораккхаттийо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ачелам̣ кораккхаттийам̣ тиккхаттум̣ па̄н̣ина̄ а̄кот̣еси – ‘джа̄на̄си, а̄вусо кораккхаттийа, аттано гати’нти? атха кхо, бхаггава, ачело кораккхаттийо па̄н̣ина̄ пит̣т̣хим̣ парипун̃чханто вут̣т̣ха̄си. ‘джа̄на̄ми, а̄вусо сунаккхатта, аттано гатим̣. ка̄лакан̃чика̄ на̄ма асура̄ саббанихӣно асурака̄йо, татра̄мхи упапанно’ти ватва̄ таттхева утта̄но папати [парипати (сйа̄. ка.)].

10. ‘‘атха кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто йена̄хам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ахам̣, бхаггава, сунаккхаттам̣ личчхавипуттам̣ етадавочам̣ – ‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, сунаккхатта, йатхева те ахам̣ ачелам̣ кораккхаттийам̣ а̄раббха бйа̄ка̄сим̣, татхева там̣ випа̄кам̣, ан̃н̃атха̄ ва̄’ти? ‘йатхева ме, бханте, бхагава̄ ачелам̣ кораккхаттийам̣ а̄раббха бйа̄ка̄си, татхева там̣ випа̄кам̣, но ан̃н̃атха̄’ти. ‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, сунаккхатта, йади евам̣ санте катам̣ ва̄ хоти уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣, акатам̣ ва̄ти? ‘аддха̄ кхо, бханте, евам̣ санте катам̣ хоти уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣, но аката’нти. ‘евампи кхо мам̣ твам̣, могхапуриса, уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ каронтам̣ евам̣ вадеси – на хи пана ме, бханте, бхагава̄ уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ каротӣти. пасса, могхапуриса, йа̄ван̃ча те идам̣ апараддха’нти. ‘‘евампи кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто майа̄ вуччама̄но апаккамева имасма̄ дхаммавинайа̄, йатха̄ там̣ а̄па̄йико нерайико.

ачелакал̣а̄рамат̣т̣акаваттху

11. ‘‘екамида̄хам̣, бхаггава, самайам̣ веса̄лийам̣ вихара̄ми маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. тена кхо пана самайена ачело кал̣а̄рамат̣т̣ако веса̄лийам̣ пат̣ивасати ла̄бхаггаппатто чева йасаггаппатто ча ваджджига̄ме. тасса саттаватапада̄ни [саттаваттапада̄ни (сйа̄. пӣ.)] саматта̄ни сама̄динна̄ни хонти – ‘йа̄ваджӣвам̣ ачелако ассам̣, на ваттхам̣ паридахеййам̣, йа̄ваджӣвам̣ брахмача̄рӣ ассам̣, на метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевеййам̣, йа̄ваджӣвам̣ сура̄мам̣сенева йа̄пеййам̣, на оданакумма̄сам̣ бхун̃джеййам̣. пураттхимена веса̄лим̣ уденам̣ на̄ма четийам̣, там̣ на̄тиккамеййам̣, даккхин̣ена веса̄лим̣ готамакам̣ на̄ма четийам̣, там̣ на̄тиккамеййам̣, паччхимена веса̄лим̣ саттамбам̣ на̄ма четийам̣, там̣ на̄тиккамеййам̣, уттарена веса̄лим̣ бахупуттам̣ на̄ма [бахупуттакам̣ на̄ма (сйа̄.)] четийам̣ там̣ на̄тиккамеййа’нти. со имесам̣ саттаннам̣ ватапада̄нам̣ сама̄да̄нахету ла̄бхаггаппатто чева йасаггаппатто ча ваджджига̄ме.

12. ‘‘атха кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто йена ачело кал̣а̄рамат̣т̣ако тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ачелам̣ кал̣а̄рамат̣т̣акам̣ пан̃хам̣ апуччхи. тасса ачело кал̣а̄рамат̣т̣ако пан̃хам̣ пут̣т̣хо на сампа̄йа̄си. асампа̄йанто копан̃ча досан̃ча аппаччайан̃ча па̄тва̄ка̄си. атха кхо, бхаггава, сунаккхаттасса личчхавипуттасса етадахоси – ‘са̄дхурӯпам̣ вата бхо арахантам̣ саман̣ам̣ а̄са̄димхасе [аса̄дийимхасе (сйа̄.)]. ма̄ вата но ахоси дӣгхараттам̣ ахита̄йа дуккха̄йа̄’ти.

13. ‘‘атха кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто йена̄хам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ахам̣, бхаггава, сунаккхаттам̣ личчхавипуттам̣ етадавочам̣ – ‘твампи на̄ма, могхапуриса, саман̣о сакйапуттийо пат̣иджа̄ниссасӣ’ти! ‘ким̣ пана мам̣, бханте, бхагава̄ евама̄ха – твампи на̄ма, могхапуриса, саман̣о сакйапуттийо пат̣иджа̄ниссасӣ’ти? ‘нану твам̣, сунаккхатта, ачелам̣ кал̣а̄рамат̣т̣акам̣ упасан̇камитва̄ пан̃хам̣ апуччхи. тасса те ачело кал̣а̄рамат̣т̣ако пан̃хам̣ пут̣т̣хо на сампа̄йа̄си. асампа̄йанто копан̃ча досан̃ча аппаччайан̃ча па̄тва̄ка̄си. тасса те етадахоси – ‘‘са̄дхурӯпам̣ вата, бхо, арахантам̣ саман̣ам̣ а̄са̄димхасе. ма̄ вата но ахоси дӣгхараттам̣ ахита̄йа дуккха̄йа̄’ти. ‘евам̣, бханте. ким̣ пана, бханте, бхагава̄ арахаттасса маччхара̄йатӣ’ти? ‘на кхо ахам̣, могхапуриса, арахаттасса маччхара̄йа̄ми, апи ча туйхеветам̣ па̄пакам̣ дит̣т̣хигатам̣ уппаннам̣, там̣ паджаха. ма̄ те ахоси дӣгхараттам̣ ахита̄йа дуккха̄йа. йам̣ кхо панетам̣, сунаккхатта, ман̃н̃аси ачелам̣ кал̣а̄рамат̣т̣акам̣ – са̄дхурӯпо айам̣ [арахам̣ (сйа̄.)] саман̣оти, со начирассева парихито са̄нуча̄рико вичаранто оданакумма̄сам̣ бхун̃джама̄но сабба̄нева веса̄лийа̄ни четийа̄ни саматиккамитва̄ йаса̄ нихӣно [йаса̄никин̣н̣о (ка.)] ка̄лам̣ кариссатӣ’ти.

‘‘‘атха кхо, бхаггава, ачело кал̣а̄рамат̣т̣ако начирассева парихито са̄нуча̄рико вичаранто оданакумма̄сам̣ бхун̃джама̄но сабба̄нева веса̄лийа̄ни четийа̄ни саматиккамитва̄ йаса̄ нихӣно ка̄ламака̄си.

14. ‘‘ассоси кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто – ‘ачело кира кал̣а̄рамат̣т̣ако парихито са̄нуча̄рико вичаранто оданакумма̄сам̣ бхун̃джама̄но сабба̄нева веса̄лийа̄ни четийа̄ни саматиккамитва̄ йаса̄ нихӣно ка̄лан̇като’ти. атха кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто йена̄хам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ахам̣, бхаггава, сунаккхаттам̣ личчхавипуттам̣ етадавочам̣ – ‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, сунаккхатта, йатхева те ахам̣ ачелам̣ кал̣а̄рамат̣т̣акам̣ а̄раббха бйа̄ка̄сим̣, татхева там̣ випа̄кам̣, ан̃н̃атха̄ ва̄’ти? ‘йатхева ме, бханте, бхагава̄ ачелам̣ кал̣а̄рамат̣т̣акам̣ а̄раббха бйа̄ка̄си, татхева там̣ випа̄кам̣, но ан̃н̃атха̄’ти. ‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, сунаккхатта, йади евам̣ санте катам̣ ва̄ хоти уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ акатам̣ ва̄’ти? ‘аддха̄ кхо, бханте, евам̣ санте катам̣ хоти уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣, но аката’нти. ‘евампи кхо мам̣ твам̣, могхапуриса, уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ каронтам̣ евам̣ вадеси – на хи пана ме, бханте, бхагава̄ уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ каротӣ’’ти. пасса, могхапуриса, йа̄ван̃ча те идам̣ апараддха’нти. ‘‘ева’мпи кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто майа̄ вуччама̄но апаккамева имасма̄ дхаммавинайа̄, йатха̄ там̣ а̄па̄йико нерайико.

ачелапа̄тхикапуттаваттху

15. ‘‘екамида̄хам̣, бхаггава, самайам̣ таттхева веса̄лийам̣ вихара̄ми маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. тена кхо пана самайена ачело па̄тхикапутто [па̄т̣икапутто (сӣ. сйа̄. пӣ.)] веса̄лийам̣ пат̣ивасати ла̄бхаггаппатто чева йасаггаппатто ча ваджджига̄ме. со веса̄лийам̣ парисати евам̣ ва̄чам̣ бха̄сати – ‘саман̣опи готамо н̃а̄н̣ава̄до, ахампи н̃а̄н̣ава̄до. н̃а̄н̣ава̄до кхо пана н̃а̄н̣ава̄дена арахати уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ дассетум̣. саман̣о готамо упад̣д̣хапатхам̣ а̄гаччхеййа, ахампи упад̣д̣хапатхам̣ гаччхеййам̣. те таттха убхопи уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ кареййа̄ма. екам̣ че саман̣о готамо уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ кариссати, два̄хам̣ карисса̄ми. две че саман̣о готамо уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийа̄ни кариссати, чатта̄ра̄хам̣ карисса̄ми. чатта̄ри че саман̣о готамо уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийа̄ни кариссати, ат̣т̣ха̄хам̣ карисса̄ми. ити йа̄ватакам̣ йа̄ватакам̣ саман̣о готамо уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ кариссати, таддигун̣ам̣ таддигун̣а̄хам̣ карисса̄мӣ’ти.

16. ‘‘атха кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто йена̄хам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто мам̣ етадавоча – ‘ачело, бханте, па̄тхикапутто веса̄лийам̣ пат̣ивасати ла̄бхаггаппатто чева йасаггаппатто ча ваджджига̄ме. со веса̄лийам̣ парисати евам̣ ва̄чам̣ бха̄сати – саман̣опи готамо н̃а̄н̣ава̄до, ахампи н̃а̄н̣ава̄до. н̃а̄н̣ава̄до кхо пана н̃а̄н̣ава̄дена арахати уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ дассетум̣. саман̣о готамо упад̣д̣хапатхам̣ а̄гаччхеййа, ахампи упад̣д̣хапатхам̣ гаччхеййам̣. те таттха убхопи уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ кареййа̄ма. екам̣ че саман̣о готамо уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ кариссати, два̄хам̣ карисса̄ми. две че саман̣о готамо уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийа̄ни кариссати, чатта̄ра̄хам̣ карисса̄ми. чатта̄ри че саман̣о готамо уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийа̄ни кариссати, ат̣т̣ха̄хам̣ карисса̄ми. ити йа̄ватакам̣ йа̄ватакам̣ саман̣о готамо уттари мануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ кариссати, таддигун̣ам̣ таддигун̣а̄хам̣ карисса̄мӣ’’ти.

‘‘евам̣ вутте, ахам̣, бхаггава, сунаккхаттам̣ личчхавипуттам̣ етадавочам̣ – ‘абхаббо кхо, сунаккхатта, ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ мама саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа̄’ти.

17. ‘раккхатетам̣, бханте, бхагава̄ ва̄чам̣, раккхатетам̣ сугато ва̄ча’нти. ‘ким̣ пана мам̣ твам̣, сунаккхатта, евам̣ вадеси – раккхатетам̣, бханте, бхагава̄ ва̄чам̣, раккхатетам̣ сугато ва̄ча’нти? ‘бхагавата̄ часса, бханте, еса̄ ва̄ча̄ екам̣сена одха̄рита̄ [ова̄дита̄ (ка.)] – абхаббо ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ мама саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа̄ти. ачело ча, бханте, па̄тхикапутто вирӯпарӯпена бхагавато саммукхӣбха̄вам̣ а̄гаччхеййа, тадасса бхагавато муса̄’ти.

18. ‘апи ну, сунаккхатта, татха̄гато там̣ ва̄чам̣ бха̄сеййа йа̄ са̄ ва̄ча̄ двайага̄минӣ’ти? ‘ким̣ пана, бханте, бхагавата̄ ачело па̄тхикапутто четаса̄ чето паричча видито – абхаббо ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ мама саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа̄’ти?

‘уда̄ху, девата̄ бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – абхаббо, бханте, ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ бхагавато саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа̄’ти?

19. ‘четаса̄ чето паричча видито чева ме, сунаккхатта, ачело па̄тхикапутто абхаббо ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ мама саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа̄’ти.

‘девата̄пи ме етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – абхаббо, бханте, ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ бхагавато саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа̄’ти.

‘аджитопи на̄ма личчхавӣнам̣ сена̄пати адхуна̄ ка̄лан̇като та̄ватим̣сака̄йам̣ упапанно. сопи мам̣ упасан̇камитва̄ евама̄рочеси – аладжджӣ, бханте, ачело па̄тхикапутто; муса̄ва̄дӣ, бханте, ачело па̄тхикапутто. мампи, бханте, ачело па̄тхикапутто бйа̄ка̄си ваджджига̄ме – аджито личчхавӣнам̣ сена̄пати маха̄нирайам̣ упапанноти. на кхо пана̄хам̣, бханте, маха̄нирайам̣ упапанно; та̄ватим̣сака̄йамхи упапанно. аладжджӣ, бханте, ачело па̄тхикапутто; муса̄ва̄дӣ, бханте, ачело па̄тхикапутто; абхаббо ча, бханте, ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ бхагавато саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа̄’ти.

‘ити кхо, сунаккхатта, четаса̄ чето паричча видито чева ме ачело па̄тхикапутто абхаббо ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ мама саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа̄ти. девата̄пи ме етаматтхам̣ а̄рочесум̣ – абхаббо, бханте, ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ бхагавато саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа̄’ти.

‘со кхо пана̄хам̣, сунаккхатта, веса̄лийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄таппат̣икканто йена ачеласса па̄тхикапуттасса а̄ра̄мо тенупасан̇камисса̄ми дива̄виха̄ра̄йа. йассада̄ни твам̣, сунаккхатта, иччхаси, тасса а̄рочехӣ’ти.

иддхипа̄т̣иха̄рийакатха̄

20. ‘‘атха кхва̄хам̣ [атха кхо сва̄хам̣ (сйа̄.)], бхаггава, пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа веса̄лим̣ пин̣д̣а̄йа па̄висим̣. веса̄лийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄таппат̣икканто йена ачеласса па̄тхикапуттасса а̄ра̄мо тенупасан̇камим̣ дива̄виха̄ра̄йа. атха кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто тарама̄нарӯпо веса̄лим̣ пависитва̄ йена абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ личчхавӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ абхин̃н̃а̄те абхин̃н̃а̄те личчхавӣ етадавоча – ‘еса̄вусо, бхагава̄ веса̄лийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄таппат̣икканто йена ачеласса па̄тхикапуттасса а̄ра̄мо тенупасан̇ками дива̄виха̄ра̄йа. абхиккаматха̄йасманто абхиккаматха̄йасманто, са̄дхурӯпа̄нам̣ саман̣а̄нам̣ уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ бхависсатӣ’ти. атха кхо, бхаггава, абхин̃н̃а̄та̄нам̣ абхин̃н̃а̄та̄нам̣ личчхавӣнам̣ етадахоси – ‘са̄дхурӯпа̄нам̣ кира, бхо, саман̣а̄нам̣ уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ бхависсати; ханда вата, бхо, гаччха̄ма̄’ти. йена ча абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ бра̄хман̣амаха̄са̄ла̄ гахапатинечайика̄ на̄на̄титтхийа̄ [на̄на̄титтхийа (сйа̄.)] саман̣абра̄хман̣а̄ тенупасан̇ками. упасан̇камитва̄ абхин̃н̃а̄те абхин̃н̃а̄те на̄на̄титтхийе [на̄на̄титтхийа (сйа̄.)] саман̣абра̄хман̣е етадавоча – ‘еса̄вусо, бхагава̄ веса̄лийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄таппат̣икканто йена ачеласса па̄тхикапуттасса а̄ра̄мо тенупасан̇ками дива̄виха̄ра̄йа. абхиккаматха̄йасманто абхиккаматха̄йасманто, са̄дхурӯпа̄нам̣ саман̣а̄нам̣ уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ бхависсатӣ’ти. атха кхо, бхаггава, абхин̃н̃а̄та̄нам̣ абхин̃н̃а̄та̄нам̣ на̄на̄титтхийа̄нам̣ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ етадахоси – ‘са̄дхурӯпа̄нам̣ кира, бхо, саман̣а̄нам̣ уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ бхависсати; ханда вата, бхо, гаччха̄ма̄’ти.

‘‘атха кхо, бхаггава, абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ личчхавӣ, абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ ча бра̄хман̣амаха̄са̄ла̄ гахапатинечайика̄ на̄на̄титтхийа̄ саман̣абра̄хман̣а̄ йена ачеласса па̄тхикапуттасса а̄ра̄мо тенупасан̇камим̣су. са̄ еса̄, бхаггава, париса̄ маха̄ хоти [париса̄ хоти (сӣ. сйа̄. пӣ.)] анекасата̄ анекасахасса̄.

21. ‘‘ассоси кхо, бхаггава, ачело па̄тхикапутто – ‘абхикканта̄ кира абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ личчхавӣ, абхикканта̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ ча бра̄хман̣амаха̄са̄ла̄ гахапатинечайика̄ на̄на̄титтхийа̄ саман̣абра̄хман̣а̄. саман̣опи готамо майхам̣ а̄ра̄ме дива̄виха̄рам̣ нисинно’ти. сутва̄насса бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣со удапа̄ди. атха кхо, бхаггава, ачело па̄тхикапутто бхӣто сам̣вигго ломахат̣т̣хаджа̄то йена тиндукакха̄н̣упарибба̄джака̄ра̄мо тенупасан̇ками.

‘‘ассоси кхо, бхаггава, са̄ париса̄ – ‘ачело кира па̄тхикапутто бхӣто сам̣вигго ломахат̣т̣хаджа̄то йена тиндукакха̄н̣упарибба̄джака̄ра̄мо тенупасан̇канто’ти [тенупасан̇каманто (сӣ. пӣ. ка.)]. атха кхо, бхаггава, са̄ париса̄ ан̃н̃атарам̣ пурисам̣ а̄мантеси –

‘ехи твам̣, бхо пуриса, йена тиндукакха̄н̣упарибба̄джака̄ра̄мо, йена ачело па̄тхикапутто тенупасан̇кама. упасан̇камитва̄ ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ евам̣ вадехи – абхиккама̄вусо, па̄тхикапутта, абхикканта̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ личчхавӣ, абхикканта̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ ча бра̄хман̣амаха̄са̄ла̄ гахапатинечайика̄ на̄на̄титтхийа̄ саман̣абра̄хман̣а̄, саман̣опи готамо а̄йасмато а̄ра̄ме дива̄виха̄рам̣ нисинно; бха̄сита̄ кхо пана те еса̄, а̄вусо па̄тхикапутта, веса̄лийам̣ парисати ва̄ча̄ саман̣опи готамо н̃а̄н̣ава̄до, ахампи н̃а̄н̣ава̄до. н̃а̄н̣ава̄до кхо пана н̃а̄н̣ава̄дена арахати уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ дассетум̣. саман̣о готамо упад̣д̣хапатхам̣ а̄гаччхеййа ахампи упад̣д̣хапатхам̣ гаччхеййам̣. те таттха убхопи уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ кареййа̄ма. екам̣ че саман̣о готамо уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ кариссати, два̄хам̣ карисса̄ми. две че саман̣о готамо уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийа̄ни кариссати, чатта̄ра̄хам̣ карисса̄ми. чатта̄ри че саман̣о готамо уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийа̄ни кариссати, ат̣т̣ха̄хам̣ карисса̄ми. ити йа̄ватакам̣ йа̄ватакам̣ саман̣о готамо уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ кариссати, таддигун̣ам̣ таддигун̣а̄хам̣ карисса̄мӣ’ти абхиккамассева [абхиккамайева (сӣ. сйа̄. пӣ.)] кхо; а̄вусо па̄тхикапутта, упад̣д̣хапатхам̣. саббапат̣хамам̣йева а̄гантва̄ саман̣о готамо а̄йасмато а̄ра̄ме дива̄виха̄рам̣ нисинно’ти.

22. ‘‘евам̣, бхоти кхо, бхаггава, со пурисо тасса̄ париса̄йа пат̣иссутва̄ йена тиндукакха̄н̣упарибба̄джака̄ра̄мо, йена ачело па̄тхикапутто тенупасан̇ками. упасан̇камитва̄ ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ етадавоча – ‘абхиккама̄вусо па̄тхикапутта, абхикканта̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ личчхавӣ, абхикканта̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ ча бра̄хман̣амаха̄са̄ла̄ гахапатинечайика̄ на̄на̄титтхийа̄ саман̣абра̄хман̣а̄. саман̣опи готамо а̄йасмато а̄ра̄ме дива̄виха̄рам̣ нисинно. бха̄сита̄ кхо пана те еса̄, а̄вусо па̄тхикапутта, веса̄лийам̣ парисати ва̄ча̄ – саман̣опи готамо н̃а̄н̣ава̄до; ахампи н̃а̄н̣ава̄до. н̃а̄н̣ава̄до кхо пана н̃а̄н̣ава̄дена арахати уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ дассетум̣…пе… таддигун̣ам̣ таддигун̣а̄хам̣ карисса̄мӣти. абхиккамассева кхо, а̄вусо па̄тхикапутта, упад̣д̣хапатхам̣. саббапат̣хамам̣йева а̄гантва̄ саман̣о готамо а̄йасмато а̄ра̄ме дива̄виха̄рам̣ нисинно’ти.

‘‘евам̣ вутте, бхаггава, ачело па̄тхикапутто ‘а̄йа̄ми а̄вусо, а̄йа̄ми а̄вусо’ти ватва̄ таттхева сам̣саппати [сам̣саббати (ка.)], на саккоти а̄сана̄пи вут̣т̣ха̄тум̣. атха кхо со, бхаггава, пурисо ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ етадавоча – ‘ким̣ су на̄ма те, а̄вусо па̄тхикапутта, па̄вал̣а̄ су на̄ма те пӣт̣хакасмим̣ аллӣна̄, пӣт̣хакам̣ су на̄ма те па̄вал̣а̄су аллӣнам̣? а̄йа̄ми а̄вусо, а̄йа̄ми а̄вусоти ватва̄ таттхева сам̣саппаси, на саккоси а̄сана̄пи вут̣т̣ха̄ту’нти. евампи кхо, бхаггава, вуччама̄но ачело па̄тхикапутто ‘а̄йа̄ми а̄вусо, а̄йа̄ми а̄вусо’ти ватва̄ таттхева сам̣саппати, на саккоти а̄сана̄пи вут̣т̣ха̄тум̣.

23. ‘‘йада̄ кхо со, бхаггава, пурисо ан̃н̃а̄си – ‘пара̄бхӯтарӯпо айам̣ ачело па̄тхикапутто. а̄йа̄ми а̄вусо, а̄йа̄ми а̄вусоти ватва̄ таттхева сам̣саппати, на саккоти а̄сана̄пи вут̣т̣ха̄ту’нти. атха там̣ парисам̣ а̄гантва̄ евама̄рочеси – ‘пара̄бхӯтарӯпо, бхо [пара̄бхӯтарӯпо бхо айам̣ (сйа̄. ка.), пара̄бхӯтарӯпо (сӣ. пӣ.)], ачело па̄тхикапутто. а̄йа̄ми а̄вусо, а̄йа̄ми а̄вусоти ватва̄ таттхева сам̣саппати, на саккоти а̄сана̄пи вут̣т̣ха̄ту’нти. евам̣ вутте, ахам̣, бхаггава, там̣ парисам̣ етадавочам̣ – ‘абхаббо кхо, а̄вусо, ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ мама саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ‘ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййа’нти, муддха̄пи тасса випатеййа̄ти.

пат̣хамабха̄н̣ава̄ро нит̣т̣хито.

24. ‘‘атха кхо, бхаггава, ан̃н̃атаро личчхавимаха̄матто ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ там̣ парисам̣ етадавоча – ‘тена хи, бхо, мухуттам̣ та̄ва а̄гаметха, йа̄ва̄хам̣ гаччха̄ми [пачча̄гаччха̄ми (?)]. аппева на̄ма ахампи саккун̣еййам̣ ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ имам̣ парисам̣ а̄нету’нти.

‘‘атха кхо со, бхаггава, личчхавимаха̄матто йена тиндукакха̄н̣упарибба̄джака̄ра̄мо, йена ачело па̄тхикапутто тенупасан̇ками. упасан̇камитва̄ ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ етадавоча – ‘абхиккама̄вусо па̄тхикапутта, абхиккантам̣ те сеййо, абхикканта̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ личчхавӣ, абхикканта̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ ча бра̄хман̣амаха̄са̄ла̄ гахапатинечайика̄ на̄на̄титтхийа̄ саман̣абра̄хман̣а̄. саман̣опи готамо а̄йасмато а̄ра̄ме дива̄виха̄рам̣ нисинно. бха̄сита̄ кхо пана те еса̄, а̄вусо па̄тхикапутта, веса̄лийам̣ парисати ва̄ча̄ – саман̣опи готамо н̃а̄н̣ава̄до…пе… таддигун̣ам̣ таддигун̣а̄хам̣ карисса̄мӣти. абхиккамассева кхо, а̄вусо па̄тхикапутта, упад̣д̣хапатхам̣. саббапат̣хамам̣йева а̄гантва̄ саман̣о готамо а̄йасмато а̄ра̄ме дива̄виха̄рам̣ нисинно. бха̄сита̄ кхо панеса̄, а̄вусо па̄тхикапутта, саман̣ена готамена парисати ва̄ча̄ – абхаббо кхо ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ мама саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа̄ти. абхиккама̄вусо па̄тхикапутта, абхиккаманенева те джайам̣ карисса̄ма, саман̣асса готамасса пара̄джайа’нти.

‘‘евам̣ вутте, бхаггава, ачело па̄тхикапутто ‘а̄йа̄ми а̄вусо, а̄йа̄ми а̄вусо’ти ватва̄ таттхева сам̣саппати, на саккоти а̄сана̄пи вут̣т̣ха̄тум̣. атха кхо со, бхаггава, личчхавимаха̄матто ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ етадавоча – ‘ким̣ су на̄ма те, а̄вусо па̄тхикапутта, па̄вал̣а̄ су на̄ма те пӣт̣хакасмим̣ аллӣна̄, пӣт̣хакам̣ су на̄ма те па̄вал̣а̄су аллӣнам̣? а̄йа̄ми а̄вусо, а̄йа̄ми а̄вусоти ватва̄ таттхева сам̣саппаси, на саккоси а̄сана̄пи вут̣т̣ха̄ту’нти. евампи кхо, бхаггава, вуччама̄но ачело па̄тхикапутто ‘а̄йа̄ми а̄вусо, а̄йа̄ми а̄вусо’ти ватва̄ таттхева сам̣саппати, на саккоти а̄сана̄пи вут̣т̣ха̄тум̣.

25. ‘‘йада̄ кхо со, бхаггава, личчхавимаха̄матто ан̃н̃а̄си – ‘пара̄бхӯтарӯпо айам̣ ачело па̄тхикапутто а̄йа̄ми а̄вусо, а̄йа̄ми а̄вусоти ватва̄ таттхева сам̣саппати, на саккоти а̄сана̄пи вут̣т̣ха̄ту’нти. атха там̣ парисам̣ а̄гантва̄ евама̄рочеси – ‘пара̄бхӯтарӯпо, бхо [пара̄бхӯтарӯпо (сӣ. пӣ.), пара̄бхӯтарӯпо айам̣ (сйа̄.)], ачело па̄тхикапутто а̄йа̄ми а̄вусо, а̄йа̄ми а̄вусоти ватва̄ таттхева сам̣саппати, на саккоти а̄сана̄пи вут̣т̣ха̄ту’нти. евам̣ вутте, ахам̣, бхаггава, там̣ парисам̣ етадавочам̣ – ‘абхаббо кхо, а̄вусо, ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ мама саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа. саче па̄йасманта̄нам̣ личчхавӣнам̣ евамасса – майам̣ ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ варатта̄хи [йа̄хи варатта̄хи (сйа̄. ка.)] бандхитва̄ гойугехи а̄вин̃чхеййа̄ма̄ти [а̄вин̃джеййа̄ма̄ти (сйа̄.), а̄виджджхеййа̄ма̄ти (сӣ. пӣ.)], та̄ варатта̄ чхиджджеййум̣ па̄тхикапутто ва̄. абхаббо пана ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ мама саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа̄’ти.

26. ‘‘атха кхо, бхаггава, джа̄лийо да̄рупаттикантева̄сӣ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ там̣ парисам̣ етадавоча – ‘тена хи, бхо, мухуттам̣ та̄ва а̄гаметха, йа̄ва̄хам̣ гаччха̄ми; аппева на̄ма ахампи саккун̣еййам̣ ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ имам̣ парисам̣ а̄нету’’нти.

‘‘атха кхо, бхаггава, джа̄лийо да̄рупаттикантева̄сӣ йена тиндукакха̄н̣упарибба̄джака̄ра̄мо, йена ачело па̄тхикапутто тенупасан̇ками. упасан̇камитва̄ ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ етадавоча – ‘абхиккама̄вусо па̄тхикапутта, абхиккантам̣ те сеййо. абхикканта̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ личчхавӣ, абхикканта̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ ча бра̄хман̣амаха̄са̄ла̄ гахапатинечайика̄ на̄на̄титтхийа̄ саман̣абра̄хман̣а̄. саман̣опи готамо а̄йасмато а̄ра̄ме дива̄виха̄рам̣ нисинно. бха̄сита̄ кхо пана те еса̄, а̄вусо па̄тхикапутта, веса̄лийам̣ парисати ва̄ча̄ – саман̣опи готамо н̃а̄н̣ава̄до…пе… таддигун̣ам̣ таддигун̣а̄хам̣ карисса̄мӣти. абхиккамассева, кхо а̄вусо па̄тхикапутта, упад̣д̣хапатхам̣. саббапат̣хамам̣йева а̄гантва̄ саман̣о готамо а̄йасмато а̄ра̄ме дива̄виха̄рам̣ нисинно. бха̄сита̄ кхо панеса̄, а̄вусо па̄тхикапутта, саман̣ена готамена парисати ва̄ча̄ – абхаббо ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ мама саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа. саче па̄йасманта̄нам̣ личчхавӣнам̣ евамасса – майам̣ ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ варатта̄хи бандхитва̄ гойугехи а̄вин̃чхеййа̄ма̄ти. та̄ варатта̄ чхиджджеййум̣ па̄тхикапутто ва̄. абхаббо пана ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ мама саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ а̄гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа̄ти. абхиккама̄вусо па̄тхикапутта, абхиккаманенева те джайам̣ карисса̄ма, саман̣асса готамасса пара̄джайа’нти.

‘‘евам̣ вутте, бхаггава, ачело па̄тхикапутто ‘а̄йа̄ми а̄вусо, а̄йа̄ми а̄вусо’ти ватва̄ таттхева сам̣саппати, на саккоти а̄сана̄пи вут̣т̣ха̄тум̣. атха кхо, бхаггава, джа̄лийо да̄рупаттикантева̄сӣ ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ етадавоча – ‘ким̣ су на̄ма те, а̄вусо па̄тхикапутта, па̄вал̣а̄ су на̄ма те пӣт̣хакасмим̣ аллӣна̄, пӣт̣хакам̣ су на̄ма те па̄вал̣а̄су аллӣнам̣? а̄йа̄ми а̄вусо, а̄йа̄ми а̄вусоти ватва̄ таттхева сам̣саппаси, на саккоси а̄сана̄пи вут̣т̣ха̄ту’нти. евампи кхо, бхаггава, вуччама̄но ачело па̄тхикапутто ‘‘а̄йа̄ми а̄вусо, а̄йа̄ми а̄вусо’’ти ватва̄ таттхева сам̣саппати, на саккоти а̄сана̄пи вут̣т̣ха̄тунти.

27. ‘‘йада̄ кхо, бхаггава, джа̄лийо да̄рупаттикантева̄сӣ ан̃н̃а̄си – ‘пара̄бхӯтарӯпо айам̣ ачело па̄тхикапутто ‘а̄йа̄ми а̄вусо, а̄йа̄ми а̄вусоти ватва̄ таттхева сам̣саппати, на саккоти а̄сана̄пи вут̣т̣ха̄ту’нти, атха нам̣ етадавоча –

‘бхӯтапуббам̣, а̄вусо па̄тхикапутта, сӣхасса мигаран̃н̃о етадахоси – йам̣нӯна̄хам̣ ан̃н̃атарам̣ ванасан̣д̣ам̣ нисса̄йа а̄сайам̣ каппеййам̣. татра̄сайам̣ каппетва̄ са̄йанхасамайам̣ а̄сайа̄ никкхамеййам̣, а̄сайа̄ никкхамитва̄ виджамбхеййам̣, виджамбхитва̄ саманта̄ чатуддиса̄ анувилокеййам̣, саманта̄ чатуддиса̄ анувилокетва̄ тиккхаттум̣ сӣхана̄дам̣ надеййам̣, тиккхаттум̣ сӣхана̄дам̣ надитва̄ гочара̄йа паккамеййам̣. со варам̣ варам̣ мигасам̣гхе [мигасам̣гхам̣ (сйа̄. ка.)] вадхитва̄ мудумам̣са̄ни мудумам̣са̄ни бхаккхайитва̄ тамева а̄сайам̣ аджджхупеййа’нти.

‘атха кхо, а̄вусо, со сӣхо мигара̄джа̄ ан̃н̃атарам̣ ванасан̣д̣ам̣ нисса̄йа а̄сайам̣ каппеси. татра̄сайам̣ каппетва̄ са̄йанхасамайам̣ а̄сайа̄ никкхами, а̄сайа̄ никкхамитва̄ виджамбхи, виджамбхитва̄ саманта̄ чатуддиса̄ анувилокеси, саманта̄ чатуддиса̄ анувилокетва̄ тиккхаттум̣ сӣхана̄дам̣ нади, тиккхаттум̣ сӣхана̄дам̣ надитва̄ гочара̄йа пакка̄ми. со варам̣ варам̣ мигасан̇гхе вадхитва̄ мудумам̣са̄ни мудумам̣са̄ни бхаккхайитва̄ тамева а̄сайам̣ аджджхупеси.

28. ‘тассева кхо, а̄вусо па̄тхикапутта, сӣхасса мигаран̃н̃о вигха̄сасам̣вад̣д̣хо джарасин̇га̄ло [джарасига̄ло (сӣ. сйа̄. пӣ.)] дитто чева балава̄ ча. атха кхо, а̄вусо, тасса джарасин̇га̄ласса етадахоси – ко ча̄хам̣, ко сӣхо мигара̄джа̄. йам̣нӯна̄хампи ан̃н̃атарам̣ ванасан̣д̣ам̣ нисса̄йа а̄сайам̣ каппеййам̣. татра̄сайам̣ каппетва̄ са̄йанхасамайам̣ а̄сайа̄ никкхамеййам̣, а̄сайа̄ никкхамитва̄ виджамбхеййам̣, виджамбхитва̄ саманта̄ чатуддиса̄ анувилокеййам̣, саманта̄ чатуддиса̄ анувилокетва̄ тиккхаттум̣ сӣхана̄дам̣ надеййам̣, тиккхаттум̣ сӣхана̄дам̣ надитва̄ гочара̄йа паккамеййам̣. со варам̣ варам̣ мигасан̇гхе вадхитва̄ мудумам̣са̄ни мудумам̣са̄ни бхаккхайитва̄ тамева а̄сайам̣ аджджхупеййа’нти.

‘атха кхо со, а̄вусо, джарасин̇га̄ло ан̃н̃атарам̣ ванасан̣д̣ам̣ нисса̄йа а̄сайам̣ каппеси. татра̄сайам̣ каппетва̄ са̄йанхасамайам̣ а̄сайа̄ никкхами, а̄сайа̄ никкхамитва̄ виджамбхи, виджамбхитва̄ саманта̄ чатуддиса̄ анувилокеси, саманта̄ чатуддиса̄ анувилокетва̄ тиккхаттум̣ сӣхана̄дам̣ надисса̄мӣти син̇га̄лакам̣йева анади бхеран̣д̣акам̣йева [бхедан̣д̣акам̣йева (ка.)] анади, ке ча чхаве син̇га̄ле, ке пана сӣхана̄дети [сӣхана̄де (?)].

‘евамева кхо твам̣, а̄вусо па̄тхикапутта, сугата̄пада̄несу джӣвама̄но сугата̄тиритта̄ни бхун̃джама̄но татха̄гате араханте самма̄самбуддхе а̄са̄детаббам̣ ман̃н̃аси. ке ча чхаве па̄тхикапутте, ка̄ ча татха̄гата̄нам̣ араханта̄нам̣ самма̄самбуддха̄нам̣ а̄са̄дана̄’ти.

29. ‘‘йато кхо, бхаггава, джа̄лийо да̄рупаттикантева̄сӣ имина̄ опаммена нева асаккхи ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ тамха̄ а̄сана̄ ча̄ветум̣. атха нам̣ етадавоча –

‘сӣхоти атта̄нам̣ самеккхийа̄на,

аман̃н̃и коттху мигара̄джа̄хамасми;

татхева [тамева (сйа̄.)] со син̇га̄лакам̣ анади,

ке ча чхаве син̇га̄ле ке пана сӣхана̄де’ти.

‘евамева кхо твам̣, а̄вусо па̄тхикапутта, сугата̄пада̄несу джӣвама̄но сугата̄тиритта̄ни бхун̃джама̄но татха̄гате араханте самма̄самбуддхе а̄са̄детаббам̣ ман̃н̃аси. ке ча чхаве па̄тхикапутте, ка̄ ча татха̄гата̄нам̣ араханта̄нам̣ самма̄самбуддха̄нам̣ а̄са̄дана̄’ти.

30. ‘‘йато кхо, бхаггава, джа̄лийо да̄рупаттикантева̄сӣ имина̄пи опаммена нева асаккхи ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ тамха̄ а̄сана̄ ча̄ветум̣. атха нам̣ етадавоча –

‘ан̃н̃ам̣ анучан̇каманам̣, атта̄нам̣ вигха̄се самеккхийа;

йа̄ва атта̄нам̣ на пассати, коттху та̄ва бйаггхоти ман̃н̃ати.

татхева со син̇га̄лакам̣ анади;

ке ча чхаве син̇га̄ле ке пана сӣхана̄де’ти.

‘евамева кхо твам̣, а̄вусо па̄тхикапутта, сугата̄пада̄несу джӣвама̄но сугата̄тиритта̄ни бхун̃джама̄но татха̄гате араханте самма̄самбуддхе а̄са̄детаббам̣ ман̃н̃аси. ке ча чхаве па̄тхикапутте, ка̄ ча татха̄гата̄нам̣ араханта̄нам̣ самма̄самбуддха̄нам̣ а̄са̄дана̄’ти.

31. ‘‘йато кхо, бхаггава, джа̄лийо да̄рупаттикантева̄сӣ имина̄пи опаммена нева асаккхи ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ тамха̄ а̄сана̄ ча̄ветум̣. атха нам̣ етадавоча –

‘бхутва̄на бхеке [бхин̇ге (ка.)] кхаламӯсика̄йо,

кат̣асӣсу кхитта̄ни ча кон̣апа̄ни [кӯн̣апа̄ни (сйа̄.)];

маха̄ване сун̃н̃аване вивад̣д̣хо,

аман̃н̃и коттху мигара̄джа̄хамасми.

татхева со син̇га̄лакам̣ анади;

ке ча чхаве син̇га̄ле ке пана сӣхана̄де’ти.

‘евамева кхо твам̣, а̄вусо па̄тхикапутта, сугата̄пада̄несу джӣвама̄но сугата̄тиритта̄ни бхун̃джама̄но татха̄гате араханте самма̄самбуддхе а̄са̄детаббам̣ ман̃н̃аси. ке ча чхаве па̄тхикапутте, ка̄ ча татха̄гата̄нам̣ араханта̄нам̣ самма̄самбуддха̄нам̣ а̄са̄дана̄’ти.

32. ‘‘йато кхо, бхаггава, джа̄лийо да̄рупаттикантева̄сӣ имина̄пи опаммена нева асаккхи ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ тамха̄ а̄сана̄ ча̄ветум̣. атха там̣ парисам̣ а̄гантва̄ евама̄рочеси – ‘пара̄бхӯтарӯпо, бхо, ачело па̄тхикапутто а̄йа̄ми а̄вусо, а̄йа̄ми а̄вусоти ватва̄ таттхева сам̣саппати, на саккоти а̄сана̄пи вут̣т̣ха̄ту’нти.

33. ‘‘евам̣ вутте, ахам̣, бхаггава, там̣ парисам̣ етадавочам̣ – ‘абхаббо кхо, а̄вусо, ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ мама саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа. сачепа̄йасманта̄нам̣ личчхавӣнам̣ евамасса – майам̣ ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ варатта̄хи бандхитва̄ на̄гехи [гойугехи (саббаттха) ат̣т̣хакатха̄ пасситабба̄] а̄вин̃чхеййа̄ма̄ти. та̄ варатта̄ чхиджджеййум̣ па̄тхикапутто ва̄. абхаббо пана ачело па̄тхикапутто там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ мама саммукхӣбха̄вам̣ а̄гантум̣. сачеписса евамасса – ахам̣ там̣ ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ саман̣асса готамасса саммукхӣбха̄вам̣ гаччхеййанти, муддха̄пи тасса випатеййа̄’ти.

34. ‘‘атха кхва̄хам̣, бхаггава, там̣ парисам̣ дхаммийа̄ катха̄йа сандассесим̣ сама̄дапесим̣ самуттеджесим̣ сампахам̣сесим̣, там̣ парисам̣ дхаммийа̄ катха̄йа сандассетва̄ сама̄дапетва̄ самуттеджетва̄ сампахам̣сетва̄ маха̄бандхана̄ моккхам̣ каритва̄ чатура̄сӣтипа̄н̣асахасса̄ни маха̄видугга̄ уддхаритва̄ теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ саттата̄лам̣ веха̄сам̣ аббхуггантва̄ ан̃н̃ам̣ саттата̄лампи аччим̣ [аггим̣ (сйа̄.)] абхинимминитва̄ паджджалитва̄ дхӯма̄йитва̄ [дхӯпа̄йитва̄ (сӣ. пӣ.)] маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣ паччут̣т̣ха̄сим̣.

35. ‘‘атха кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто йена̄хам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ахам̣, бхаггава, сунаккхаттам̣ личчхавипуттам̣ етадавочам̣ – ‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, сунаккхатта, йатхева те ахам̣ ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ а̄раббха бйа̄ка̄сим̣, татхева там̣ випа̄кам̣ ан̃н̃атха̄ ва̄’ти? ‘йатхева ме, бханте, бхагава̄ ачелам̣ па̄тхикапуттам̣ а̄раббха бйа̄ка̄си, татхева там̣ випа̄кам̣, но ан̃н̃атха̄’ти.

‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, сунаккхатта, йади евам̣ санте катам̣ ва̄ хоти уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣, акатам̣ ва̄’ти? ‘аддха̄ кхо, бханте, евам̣ санте катам̣ хоти уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣, но аката’нти. ‘евампи кхо мам̣ твам̣, могхапуриса, уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ каронтам̣ евам̣ вадеси – на хи пана ме, бханте, бхагава̄ уттаримануссадхамма̄ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ каротӣти. пасса, могхапуриса, йа̄ван̃ча те идам̣ апараддхам̣’ти.

‘‘евампи кхо, бхаггава, сунаккхатто личчхавипутто майа̄ вуччама̄но апаккамева имасма̄ дхаммавинайа̄, йатха̄ там̣ а̄па̄йико нерайико.

агган̃н̃апан̃н̃аттикатха̄

36. ‘‘агган̃н̃ан̃ча̄хам̣, бхаггава, паджа̄на̄ми. тан̃ча паджа̄на̄ми [‘‘тан̃чападжа̄на̄мӣ’’ти идам̣ сйа̄поттхакенаттхи], тато ча уттаритарам̣ паджа̄на̄ми, тан̃ча паджа̄нам̣ [паджа̄нанам̣ (сйа̄. ка.) ат̣т̣хакатха̄сам̣ван̣н̣ана̄ пасситабба̄] на пара̄маса̄ми, апара̄масато ча ме паччаттан̃н̃ева ниббути видита̄, йадабхиджа̄нам̣ татха̄гато но анайам̣ а̄паджджати.

37. ‘‘санти, бхаггава, еке саман̣абра̄хман̣а̄ иссаракуттам̣ брахмакуттам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апенти. тйа̄хам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вада̄ми – ‘саччам̣ кира тумхе а̄йасманто иссаракуттам̣ брахмакуттам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апетха̄’ти? те ча ме евам̣ пут̣т̣ха̄, ‘а̄мо’ти [а̄ма̄ти (сйа̄.)] пат̣иджа̄нанти. тйа̄хам̣ евам̣ вада̄ми – ‘катхам̣вихитакам̣ пана [катхам̣ вихитакам̣но пана (ка.)] тумхе а̄йасманто иссаракуттам̣ брахмакуттам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апетха̄’ти? те майа̄ пут̣т̣ха̄ на сампа̄йанти, асампа̄йанта̄ маман̃н̃ева пат̣ипуччханти. теса̄хам̣ пут̣т̣хо бйа̄кароми –

38. ‘хоти кхо со, а̄вусо, самайо йам̣ када̄чи карахачи дӣгхасса аддхуно аччайена айам̣ локо сам̣ват̣т̣ати. сам̣ват̣т̣ама̄не локе йебхуййена сатта̄ а̄бхассарасам̣ваттаника̄ хонти. те таттха хонти маномайа̄ пӣтибхаккха̄ сайам̣пабха̄ анталиккхачара̄ субхат̣т̣ха̄йино чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ тит̣т̣ханти.

‘хоти кхо со, а̄вусо, самайо йам̣ када̄чи карахачи дӣгхасса аддхуно аччайена айам̣ локо виват̣т̣ати. виват̣т̣ама̄не локе сун̃н̃ам̣ брахмавима̄нам̣ па̄тубхавати. атха кхо [атха (сӣ. сйа̄. пӣ.)] ан̃н̃атаро сатто а̄йуккхайа̄ ва̄ пун̃н̃аккхайа̄ ва̄ а̄бхассарака̄йа̄ чавитва̄ сун̃н̃ам̣ брахмавима̄нам̣ упападжджати. со таттха хоти маномайо пӣтибхаккхо сайам̣пабхо анталиккхачаро субхат̣т̣ха̄йӣ, чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ тит̣т̣хати.

‘тасса таттха екакасса дӣгхараттам̣ нивуситатта̄ анабхирати паритассана̄ уппаджджати – ахо вата ан̃н̃епи сатта̄ иттхаттам̣ а̄гаччхеййунти. атха ан̃н̃епи сатта̄ а̄йуккхайа̄ ва̄ пун̃н̃аккхайа̄ ва̄ а̄бхассарака̄йа̄ чавитва̄ брахмавима̄нам̣ упападжджанти тасса саттасса сахабйатам̣. тепи таттха хонти маномайа̄ пӣтибхаккха̄ сайам̣пабха̄ анталиккхачара̄ субхат̣т̣ха̄йино, чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ тит̣т̣ханти.

39. ‘татра̄вусо, йо со сатто пат̣хамам̣ упапанно, тасса евам̣ хоти – ахамасми брахма̄ маха̄брахма̄ абхибхӯ анабхибхӯто ан̃н̃адаттхудасо васаваттӣ иссаро катта̄ нимма̄та̄ сет̣т̣хо саджита̄ [сан̃джита̄ (сӣ. пӣ.), саджджита̄ (сйа̄. кам̣.)] васӣ пита̄ бхӯтабхабйа̄нам̣, майа̄ име сатта̄ ниммита̄. там̣ кисса хету? маман̃хи пуббе етадахоси – ахо вата ан̃н̃епи сатта̄ иттхаттам̣ а̄гаччхеййунти; ити мама ча манопан̣идхи. име ча сатта̄ иттхаттам̣ а̄гата̄ти.

‘йепи те сатта̄ паччха̄ упапанна̄, тесампи евам̣ хоти – айам̣ кхо бхавам̣ брахма̄ маха̄брахма̄ абхибхӯ анабхибхӯто ан̃н̃адаттхудасо васаваттӣ иссаро катта̄ нимма̄та̄ сет̣т̣хо саджита̄ васӣ пита̄ бхӯтабхабйа̄нам̣; имина̄ майам̣ бхота̄ брахмуна̄ ниммита̄. там̣ кисса хету? иман̃хи майам̣ аддаса̄ма идха пат̣хамам̣ упапаннам̣; майам̣ пана̄мха паччха̄ упапанна̄ти.

40. ‘татра̄вусо, йо со сатто пат̣хамам̣ упапанно, со дӣгха̄йукатаро ча хоти ван̣н̣авантатаро ча махесаккхатаро ча. йе пана те сатта̄ паччха̄ упапанна̄, те аппа̄йукатара̄ ча хонти дуббан̣н̣атара̄ ча аппесаккхатара̄ ча.

‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, а̄вусо, виджджати, йам̣ ан̃н̃атаро сатто тамха̄ ка̄йа̄ чавитва̄ иттхаттам̣ а̄гаччхати. иттхаттам̣ а̄гато сама̄но ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджати. ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито сама̄но а̄таппаманва̄йа падха̄наманва̄йа ануйогаманва̄йа аппама̄даманва̄йа самма̄манасика̄раманва̄йа татха̄рӯпам̣ четосама̄дхим̣ пхусати, йатха̄сама̄хите читте там̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати; тато парам̣ на̄нуссарати.

‘со евама̄ха – йо кхо со бхавам̣ брахма̄ маха̄брахма̄ абхибхӯ анабхибхӯто ан̃н̃адаттхудасо васаваттӣ иссаро катта̄ нимма̄та̄ сет̣т̣хо саджита̄ васӣ пита̄ бхӯтабхабйа̄нам̣, йена майам̣ бхота̄ брахмуна̄ ниммита̄. со ниччо дхуво [сассато дӣгха̄йуко (сйа̄. ка.)] сассато авипарин̣а̄мадхаммо сассатисамам̣ татхева т̣хассати. йе пана майам̣ ахумха̄ тена бхота̄ брахмуна̄ ниммита̄, те майам̣ аничча̄ аддхува̄ [аддхува̄ асассата̄ (сйа̄. ка.)] аппа̄йука̄ чаванадхамма̄ иттхаттам̣ а̄гата̄’ти. евам̣вихитакам̣ но тумхе а̄йасманто иссаракуттам̣ брахмакуттам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апетха̄ти. ‘те евама̄хам̣су – евам̣ кхо но, а̄вусо готама, сутам̣, йатхева̄йасма̄ готамо а̄ха̄’ти. ‘‘агган̃н̃ан̃ча̄хам̣, бхаггава, паджа̄на̄ми. тан̃ча паджа̄на̄ми, тато ча уттаритарам̣ паджа̄на̄ми, тан̃ча паджа̄нам̣ на пара̄маса̄ми, апара̄масато ча ме паччаттан̃н̃ева ниббути видита̄. йадабхиджа̄нам̣ татха̄гато но анайам̣ а̄паджджати.

41. ‘‘санти, бхаггава, еке саман̣абра̄хман̣а̄ кхид̣д̣а̄падосикам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апенти. тйа̄хам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вада̄ми – ‘саччам̣ кира тумхе а̄йасманто кхид̣д̣а̄падосикам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апетха̄’ти? те ча ме евам̣ пут̣т̣ха̄ ‘а̄мо’ти пат̣иджа̄нанти. тйа̄хам̣ евам̣ вада̄ми – ‘катхам̣вихитакам̣ пана тумхе а̄йасманто кхид̣д̣а̄падосикам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апетха̄’ти? те майа̄ пут̣т̣ха̄ на сампа̄йанти, асампа̄йанта̄ маман̃н̃ева пат̣ипуччханти, теса̄хам̣ пут̣т̣хо бйа̄кароми

42. ‘санта̄вусо, кхид̣д̣а̄падосика̄ на̄ма дева̄. те ативелам̣ хассакхид̣д̣а̄ратидхаммасама̄панна̄ [хасакхид̣д̣а̄ратидхаммасама̄панна̄ (ка.)] вихаранти. тесам̣ ативелам̣ хассакхид̣д̣а̄ратидхаммасама̄панна̄нам̣ вихаратам̣ сати саммуссати, сатийа̄ саммоса̄ [сатийа̄ саммоса̄йа (сйа̄.)] те дева̄ тамха̄ ка̄йа̄ чаванти.

‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, а̄вусо, виджджати, йам̣ ан̃н̃атаро сатто тамха̄ ка̄йа̄ чавитва̄ иттхаттам̣ а̄гаччхати, иттхаттам̣ а̄гато сама̄но ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджати, ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито сама̄но а̄таппаманва̄йа падха̄наманва̄йа ануйогаманва̄йа аппама̄даманва̄йа самма̄манасика̄раманва̄йа татха̄рӯпам̣ четосама̄дхим̣ пхусати, йатха̄сама̄хите читте там̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати; тато парам̣ на̄нуссарати.

‘со евама̄ха – йе кхо те бхонто дева̄ на кхид̣д̣а̄падосика̄ те на ативелам̣ хассакхид̣д̣а̄ратидхаммасама̄панна̄ вихаранти. тесам̣ на̄тивелам̣ хассакхид̣д̣а̄ратидхаммасама̄панна̄нам̣ вихаратам̣ сати на саммуссати, сатийа̄ асаммоса̄ те дева̄ тамха̄ ка̄йа̄ на чаванти, ничча̄ дхува̄ сассата̄ авипарин̣а̄мадхамма̄ сассатисамам̣ татхева т̣хассанти. йе пана майам̣ ахумха̄ кхид̣д̣а̄падосика̄ те майам̣ ативелам̣ хассакхид̣д̣а̄ратидхаммасама̄панна̄ вихаримха̄, тесам̣ но ативелам̣ хассакхид̣д̣а̄ратидхаммасама̄панна̄нам̣ вихаратам̣ сати саммуссати, сатийа̄ саммоса̄ евам̣ [саммоса̄ ева (сӣ. пӣ.) саммоса̄ те (сйа̄. ка.)] майам̣ тамха̄ ка̄йа̄ чута̄, аничча̄ аддхува̄ аппа̄йука̄ чаванадхамма̄ иттхаттам̣ а̄гата̄ти. евам̣вихитакам̣ но тумхе а̄йасманто кхид̣д̣а̄падосикам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апетха̄’ти. ‘те евама̄хам̣су – евам̣ кхо но, а̄вусо готама, сутам̣, йатхева̄йасма̄ готамо а̄ха̄’ти. ‘‘агган̃н̃ан̃ча̄хам̣, бхаггава, паджа̄на̄ми…пе… йадабхиджа̄нам̣ татха̄гато но анайам̣ а̄паджджати.

43. ‘‘санти, бхаггава, еке саман̣абра̄хман̣а̄ манопадосикам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апенти. тйа̄хам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вада̄ми – ‘саччам̣ кира тумхе а̄йасманто манопадосикам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апетха̄’ти? те ча ме евам̣ пут̣т̣ха̄ ‘а̄мо’ти пат̣иджа̄нанти. тйа̄хам̣ евам̣ вада̄ми – ‘катхам̣вихитакам̣ пана тумхе а̄йасманто манопадосикам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апетха̄’ти? те майа̄ пут̣т̣ха̄ на сампа̄йанти, асампа̄йанта̄ маман̃н̃ева пат̣ипуччханти. теса̄хам̣ пут̣т̣хо бйа̄кароми –

44. ‘санта̄вусо, манопадосика̄ на̄ма дева̄. те ативелам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ упаниджджха̄йанти. те ативелам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ упаниджджха̄йанта̄ ан̃н̃аман̃н̃амхи читта̄ни падӯсенти. те ан̃н̃аман̃н̃ам̣ падут̣т̣хачитта̄ килантака̄йа̄ килантачитта̄. те дева̄ тамха̄ ка̄йа̄ чаванти.

‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, а̄вусо, виджджати, йам̣ ан̃н̃атаро сатто тамха̄ ка̄йа̄ чавитва̄ иттхаттам̣ а̄гаччхати. иттхаттам̣ а̄гато сама̄но ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджати. ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито сама̄но а̄таппаманва̄йа падха̄наманва̄йа ануйогаманва̄йа аппама̄даманва̄йа самма̄манасика̄раманва̄йа татха̄рӯпам̣ четосама̄дхим̣ пхусати, йатха̄сама̄хите читте там̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати, тато парам̣ на̄нуссарати.

‘со евама̄ха – йе кхо те бхонто дева̄ на манопадосика̄ те на̄тивелам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ упаниджджха̄йанти. те на̄тивелам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ упаниджджха̄йанта̄ ан̃н̃аман̃н̃амхи читта̄ни наппадӯсенти. те ан̃н̃аман̃н̃ам̣ аппадут̣т̣хачитта̄ акилантака̄йа̄ акилантачитта̄. те дева̄ тамха̄ [акилантачитта̄ тамха̄ (ка.)] ка̄йа̄ на чаванти, ничча̄ дхува̄ сассата̄ авипарин̣а̄мадхамма̄ сассатисамам̣ татхева т̣хассанти. йе пана майам̣ ахумха̄ манопадосика̄, те майам̣ ативелам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ упаниджджха̄йимха̄. те майам̣ ативелам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ упаниджджха̄йанта̄ ан̃н̃аман̃н̃амхи читта̄ни падӯсимха̄ [падосийимха̄ (сйа̄.), падӯсайимха̄ (?)]. те майам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ падут̣т̣хачитта̄ килантака̄йа̄ килантачитта̄. евам̣ майам̣ [килантачитта̄ева майам̣ (сӣ. пӣ.), килантачитта̄ (ка.)] тамха̄ ка̄йа̄ чута̄, аничча̄ аддхува̄ аппа̄йука̄ чаванадхамма̄ иттхаттам̣ а̄гата̄ти. евам̣вихитакам̣ но тумхе а̄йасманто манопадосикам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апетха̄’ти. ‘те евама̄хам̣су – евам̣ кхо но, а̄вусо готама, сутам̣, йатхева̄йасма̄ готамо а̄ха̄’ти. ‘‘агган̃н̃ан̃ча̄хам̣, бхаггава, паджа̄на̄ми…пе… йадабхиджа̄нам̣ татха̄гато но анайам̣ а̄паджджати.

45. ‘‘санти, бхаггава, еке саман̣абра̄хман̣а̄ адхиччасамуппаннам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апенти. тйа̄хам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вада̄ми – ‘саччам̣ кира тумхе а̄йасманто адхиччасамуппаннам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апетха̄’ти? те ча ме евам̣ пут̣т̣ха̄ ‘а̄мо’ти пат̣иджа̄нанти. тйа̄хам̣ евам̣ вада̄ми – ‘катхам̣вихитакам̣ пана тумхе а̄йасманто адхиччасамуппаннам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апетха̄’ти? те майа̄ пут̣т̣ха̄ на сампа̄йанти, асампа̄йанта̄ маман̃н̃ева пат̣ипуччханти. теса̄хам̣ пут̣т̣хо бйа̄кароми –

46. ‘санта̄вусо, асан̃н̃асатта̄ на̄ма дева̄. сан̃н̃уппа̄да̄ ча пана те дева̄ тамха̄ ка̄йа̄ чаванти.

‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, а̄вусо, виджджати. йам̣ ан̃н̃атаро сатто тамха̄ ка̄йа̄ чавитва̄ иттхаттам̣ а̄гаччхати. иттхаттам̣ а̄гато сама̄но ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджати. ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито сама̄но а̄таппаманва̄йа падха̄наманва̄йа ануйогаманва̄йа аппама̄даманва̄йа самма̄манасика̄раманва̄йа татха̄рӯпам̣ четосама̄дхим̣ пхусати, йатха̄сама̄хите читте там̣ [идам̣ падам̣ брахмаджа̄ласутте на диссати. евам̣ (пӣ. ка.)] сан̃н̃уппа̄дам̣ ануссарати, тато парам̣ на̄нуссарати.

‘со евама̄ха – адхиччасамуппанно атта̄ ча локо ча. там̣ кисса хету? ахан̃хи пуббе на̄хосим̣, сомхи етарахи ахутва̄ сантата̄йа [саттака̄йа (сӣ. пӣ.), сатта̄йа (ка. сӣ.)] парин̣атоти. евам̣вихитакам̣ но тумхе а̄йасманто адхиччасамуппаннам̣ а̄чарийакам̣ агган̃н̃ам̣ пан̃н̃апетха̄’ти? ‘те евама̄хам̣су – евам̣ кхо но, а̄вусо готама, сутам̣ йатхева̄йасма̄ готамо а̄ха̄’ти. ‘‘агган̃н̃ан̃ча̄хам̣, бхаггава, паджа̄на̄ми тан̃ча паджа̄на̄ми, тато ча уттаритарам̣ паджа̄на̄ми, тан̃ча паджа̄нам̣ на пара̄маса̄ми, апара̄масато ча ме паччаттан̃н̃ева ниббути видита̄. йадабхиджа̄нам̣ татха̄гато но анайам̣ а̄паджджати.

47. ‘‘евам̣ва̄дим̣ кхо мам̣, бхаггава, евамаккха̄йим̣ еке саман̣абра̄хман̣а̄ асата̄ туччха̄ муса̄ абхӯтена аббха̄чиккханти – ‘випарӣто саман̣о готамо бхиккхаво ча. саман̣о готамо евама̄ха – йасмим̣ самайе субхам̣ вимоккхам̣ упасампаджджа вихарати, саббам̣ тасмим̣ самайе асубхантвева [асубхантева (сӣ. сйа̄. пӣ.)] паджа̄на̄тӣ’ти [сан̃джа̄на̄тӣти (сӣ. пӣ.)]. на кхо пана̄хам̣, бхаггава, евам̣ вада̄ми – ‘йасмим̣ самайе субхам̣ вимоккхам̣ упасампаджджа вихарати, саббам̣ тасмим̣ самайе асубхантвева паджа̄на̄тӣ’ти. еван̃ча кхва̄хам̣, бхаггава, вада̄ми – ‘йасмим̣ самайе субхам̣ вимоккхам̣ упасампаджджа вихарати, субхантвева тасмим̣ самайе паджа̄на̄тӣ’ти.

‘‘те ча, бханте, випарӣта̄, йе бхагавантам̣ випарӣтато даханти бхиккхаво ча. евам̣пасанно ахам̣, бханте, бхагавати. пахоти ме бхагава̄ татха̄ дхаммам̣ десетум̣, йатха̄ ахам̣ субхам̣ вимоккхам̣ упасампаджджа вихареййа’’нти.

48. ‘‘дуккарам̣ кхо етам̣, бхаггава, тайа̄ ан̃н̃адит̣т̣хикена ан̃н̃акхантикена ан̃н̃аручикена ан̃н̃атра̄йогена ан̃н̃атра̄чарийакена субхам̣ вимоккхам̣ упасампаджджа вихаритум̣. ин̇гха твам̣, бхаггава, йо ча те айам̣ майи паса̄до, тамева твам̣ са̄дхукаманураккха̄’’ти. ‘‘саче там̣, бханте, майа̄ дуккарам̣ ан̃н̃адит̣т̣хикена ан̃н̃акхантикена ан̃н̃аручикена ан̃н̃атра̄йогена ан̃н̃атра̄чарийакена субхам̣ вимоккхам̣ упасампаджджа вихаритум̣. йо ча ме айам̣, бханте, бхагавати паса̄до, тамева̄хам̣ са̄дхукаманураккхисса̄мӣ’’ти. идамавоча бхагава̄. аттамано бхаггаваготто парибба̄джако бхагавато бха̄ситам̣ абхинандӣти.

па̄тхикасуттам̣ [па̄т̣икасуттантам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] нит̣т̣хитам̣ пат̣хамам̣.

2. удумбарикасуттам̣

нигродхапарибба̄джакаваттху

49. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате. тена кхо пана самайена нигродхо парибба̄джако удумбарика̄йа парибба̄джака̄ра̄ме пат̣ивасати махатийа̄ парибба̄джакапариса̄йа саддхим̣ тим̣саматтехи парибба̄джакасатехи. атха кхо сандха̄но гахапати дива̄ дивасса [дива̄дивассева (сӣ. сйа̄. пӣ.)] ра̄джагаха̄ никкхами бхагавантам̣ дассана̄йа. атха кхо сандха̄насса гахапатисса етадахоси – ‘‘ака̄ло кхо бхагавантам̣ дассана̄йа. пат̣исаллӣно бхагава̄. манобха̄ванӣйа̄нампи бхиккхӯнам̣ асамайо дассана̄йа. пат̣исаллӣна̄ манобха̄ванӣйа̄ бхиккхӯ. йам̣нӯна̄хам̣ йена удумбарика̄йа парибба̄джака̄ра̄мо, йена нигродхо парибба̄джако тенупасан̇камеййа’’нти. атха кхо сандха̄но гахапати йена удумбарика̄йа парибба̄джака̄ра̄мо, тенупасан̇ками.

50. тена кхо пана самайена нигродхо парибба̄джако махатийа̄ парибба̄джакапариса̄йа саддхим̣ нисинно хоти унна̄динийа̄ учча̄саддамаха̄садда̄йа анекавихитам̣ тираччха̄накатхам̣ катхентийа̄. сеййатхидам̣ – ра̄джакатхам̣ чоракатхам̣ маха̄маттакатхам̣ сена̄катхам̣ бхайакатхам̣ йуддхакатхам̣ аннакатхам̣ па̄накатхам̣ ваттхакатхам̣ сайанакатхам̣ ма̄ла̄катхам̣ гандхакатхам̣ н̃а̄тикатхам̣ йа̄накатхам̣ га̄макатхам̣ нигамакатхам̣ нагаракатхам̣ джанападакатхам̣ иттхикатхам̣ сӯракатхам̣ висикха̄катхам̣ кумбхат̣т̣ха̄накатхам̣ пуббапетакатхам̣ на̄наттакатхам̣ локаккха̄йикам̣ самуддаккха̄йикам̣ итибхава̄бхавакатхам̣ ити ва̄.

51. аддаса̄ кхо нигродхо парибба̄джако сандха̄нам̣ гахапатим̣ дӯратова а̄гаччхантам̣. дисва̄ сакам̣ парисам̣ сан̣т̣ха̄песи – ‘‘аппасадда̄ бхонто хонту, ма̄ бхонто саддамакаттха. айам̣ саман̣асса готамасса са̄вако а̄гаччхати сандха̄но гахапати. йа̄вата̄ кхо пана саман̣асса готамасса са̄вака̄ гихӣ ода̄тавасана̄ ра̄джагахе пат̣ивасанти, айам̣ тесам̣ ан̃н̃атаро сандха̄но гахапати. аппасаддака̄ма̄ кхо панете а̄йасманто аппасаддавинӣта̄, аппасаддасса ван̣н̣ава̄дино. аппева на̄ма аппасаддам̣ парисам̣ видитва̄ упасан̇камитаббам̣ ман̃н̃еййа̄’’ти. евам̣ вутте те парибба̄джака̄ тун̣хӣ ахесум̣.

52. атха кхо сандха̄но гахапати йена нигродхо парибба̄джако тенупасан̇ками, упасан̇камитва̄ нигродхена парибба̄джакена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо сандха̄но гахапати нигродхам̣ парибба̄джакам̣ етадавоча – ‘‘ан̃н̃атха̄ кхо име бхонто ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ сан̇гамма сама̄гамма унна̄дино учча̄саддамаха̄садда̄ анекавихитам̣ тираччха̄накатхам̣ ануйутта̄ вихаранти. сеййатхидам̣ – ра̄джакатхам̣…пе… итибхава̄бхавакатхам̣ ити ва̄. ан̃н̃атха̄ кхо [ча (сӣ. пӣ.)] пана со бхагава̄ аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исевати аппасадда̄ни аппаниггхоса̄ни виджанава̄та̄ни мануссара̄хассеййака̄ни пат̣исалла̄наса̄руппа̄нӣ’’ти.

53. евам̣ вутте нигродхо парибба̄джако сандха̄нам̣ гахапатим̣ етадавоча – ‘‘йаггхе гахапати, джа̄неййа̄си, кена саман̣о готамо саддхим̣ саллапати, кена са̄каччхам̣ сама̄паджджати, кена пан̃н̃а̄веййаттийам̣ сама̄паджджати? сун̃н̃а̄га̄рахата̄ саман̣асса готамасса пан̃н̃а̄ апариса̄вачаро саман̣о готамо на̄лам̣ салла̄па̄йа. со антаманта̄нева севати [антапанта̄нева (сйа̄.)]. сеййатха̄пи на̄ма гока̄н̣а̄ парийантача̄ринӣ антаманта̄нева севати. евамева сун̃н̃а̄га̄рахата̄ саман̣асса готамасса пан̃н̃а̄; апариса̄вачаро саман̣о готамо; на̄лам̣ салла̄па̄йа. со антаманта̄нева севати. ин̇гха, гахапати, саман̣о готамо имам̣ парисам̣ а̄гаччхеййа, екапан̃хенева нам̣ сам̣са̄деййа̄ма [сам̣хареййа̄ма (ка.)], туччхакумбхӣва нам̣ ман̃н̃е ородхеййа̄ма̄’’ти.

54. ассоси кхо бхагава̄ дибба̄йа сотадха̄туйа̄ висуддха̄йа атиккантама̄нусика̄йа сандха̄насса гахапатисса нигродхена парибба̄джакена саддхим̣ имам̣ катха̄салла̄пам̣. атха кхо бхагава̄ гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ орохитва̄ йена сума̄гадха̄йа тӣре моранива̄по тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ сума̄гадха̄йа тӣре моранива̄пе аббхока̄се чан̇ками. аддаса̄ кхо нигродхо парибба̄джако бхагавантам̣ сума̄гадха̄йа тӣре моранива̄пе аббхока̄се чан̇камантам̣. дисва̄на сакам̣ парисам̣ сан̣т̣ха̄песи – ‘‘аппасадда̄ бхонто хонту, ма̄ бхонто саддамакаттха, айам̣ саман̣о готамо сума̄гадха̄йа тӣре моранива̄пе аббхока̄се чан̇камати. аппасаддака̄мо кхо пана со а̄йасма̄, аппасаддасса ван̣н̣ава̄дӣ. аппева на̄ма аппасаддам̣ парисам̣ видитва̄ упасан̇камитаббам̣ ман̃н̃еййа. саче саман̣о готамо имам̣ парисам̣ а̄гаччхеййа, имам̣ там̣ пан̃хам̣ пуччхеййа̄ма – ‘ко на̄ма со, бханте, бхагавато дхаммо, йена бхагава̄ са̄ваке винети, йена бхагавата̄ са̄вака̄ винӣта̄ асса̄саппатта̄ пат̣иджа̄нанти аджджха̄сайам̣ а̄дибрахмачарийа’нти? евам̣ вутте те парибба̄джака̄ тун̣хӣ ахесум̣.

таподжигуччха̄ва̄до

55. атха кхо бхагава̄ йена нигродхо парибба̄джако тенупасан̇ками. атха кхо нигродхо парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ету кхо, бханте, бхагава̄, сва̄гатам̣, бханте, бхагавато. чирассам̣ кхо, бханте, бхагава̄ имам̣ парийа̄йамака̄си йадидам̣ идха̄гамана̄йа. нисӣдату, бханте, бхагава̄, идама̄санам̣ пан̃н̃атта’’нти. нисӣди бхагава̄ пан̃н̃атте а̄сане. нигродхопи кхо парибба̄джако ан̃н̃атарам̣ нӣча̄санам̣ гахетва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо нигродхам̣ парибба̄джакам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘ка̄йа нуттха, нигродха, етарахи катха̄йа саннисинна̄, ка̄ ча пана во антара̄катха̄ виппаката̄’’ти? евам̣ вутте, нигродхо парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча, ‘‘идха майам̣, бханте, аддаса̄ма бхагавантам̣ сума̄гадха̄йа тӣре моранива̄пе аббхока̄се чан̇камантам̣, дисва̄на евам̣ авочумха̄ – ‘саче саман̣о готамо имам̣ парисам̣ а̄гаччхеййа, имам̣ там̣ пан̃хам̣ пуччхеййа̄ма – ко на̄ма со, бханте, бхагавато дхаммо, йена бхагава̄ са̄ваке винети, йена бхагавата̄ са̄вака̄ винӣта̄ асса̄саппатта̄ пат̣иджа̄нанти аджджха̄сайам̣ а̄дибрахмачарийа’нти? айам̣ кхо но, бханте, антара̄катха̄ виппаката̄; атха бхагава̄ ануппатто’’ти.

56. ‘‘дуджджа̄нам̣ кхо етам̣, нигродха, тайа̄ ан̃н̃адит̣т̣хикена ан̃н̃акхантикена ан̃н̃аручикена ан̃н̃атра̄йогена ан̃н̃атра̄чарийакена, йена̄хам̣ са̄ваке винеми, йена майа̄ са̄вака̄ винӣта̄ асса̄саппатта̄ пат̣иджа̄нанти аджджха̄сайам̣ а̄дибрахмачарийам̣. ин̇гха твам̣ мам̣, нигродха, саке а̄чарийаке адхиджегуччхе пан̃хам̣ пуччха – ‘катхам̣ санта̄ ну кхо, бханте, таподжигуччха̄ парипун̣н̣а̄ хоти, катхам̣ апарипун̣н̣а̄’ти? евам̣ вутте те парибба̄джака̄ унна̄дино учча̄саддамаха̄садда̄ ахесум̣ – ‘‘аччхарийам̣ вата бхо, аббхутам̣ вата бхо, саман̣асса готамасса махиддхиката̄ маха̄нубха̄вата̄, йатра хи на̄ма сакава̄дам̣ т̣хапессати, парава̄дена пава̄рессатӣ’’ти.

57. атха кхо нигродхо парибба̄джако те парибба̄джаке аппасадде катва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘майам̣ кхо, бханте, таподжигуччха̄ва̄да̄ [тароджигуччхам̣са̄рода̄ (ка.)] таподжигуччха̄са̄ра̄ таподжигуччха̄аллӣна̄ вихара̄ма. катхам̣ санта̄ ну кхо, бханте, таподжигуччха̄ парипун̣н̣а̄ хоти, катхам̣ апарипун̣н̣а̄’’ти?

‘‘идха, нигродха, тапассӣ ачелако хоти мутта̄ча̄ро, хаттха̄палекхано [хаттха̄валекхано (сйа̄.)], на ехибхаддантико, на тит̣т̣хабхаддантико, на̄бхихат̣ам̣, на уддиссакатам̣, на нимантанам̣ са̄дийати, со на кумбхимукха̄ пат̣игган̣ха̄ти, на кал̣опимукха̄ пат̣игган̣ха̄ти, на ел̣акамантарам̣, на дан̣д̣амантарам̣, на мусаламантарам̣, на двиннам̣ бхун̃джама̄на̄нам̣, на габбхинийа̄, на па̄йама̄на̄йа, на пурисантарагата̄йа, на сан̇киттӣсу, на йаттха са̄ упат̣т̣хито хоти, на йаттха маккхика̄ сан̣д̣асан̣д̣ача̄ринӣ, на маччхам̣, на мам̣сам̣, на сурам̣, на мерайам̣, на тхусодакам̣ пивати, со ека̄га̄рико ва̄ хоти ека̄лопико, два̄га̄рико ва̄ хоти два̄лопико, сатта̄га̄рико ва̄ хоти сатта̄лопико, екисса̄пи даттийа̄ йа̄пети, двӣхипи даттӣхи йа̄пети, саттахипи даттӣхи йа̄пети; ека̄хикампи а̄ха̄рам̣ а̄ха̄рети, двӣхикампи [два̄хикам̣пи (сӣ. сйа̄.)] а̄ха̄рам̣ а̄ха̄рети, сатта̄хикампи а̄ха̄рам̣ а̄ха̄рети, ити еварӯпам̣ аддхама̄сикампи парийа̄йабхаттабходжана̄нуйогамануйутто вихарати. со са̄кабхаккхо ва̄ хоти, са̄ма̄кабхаккхо ва̄ хоти, нӣва̄рабхаккхо ва̄ хоти, даддулабхаккхо ва̄ хоти, хат̣абхаккхо ва̄ хоти, кан̣абхаккхо ва̄ хоти, а̄ча̄мабхаккхо ва̄ хоти, пин̃н̃а̄кабхаккхо ва̄ хоти, тин̣абхаккхо ва̄ хоти, гомайабхаккхо ва̄ хоти; ванамӯлапхала̄ха̄ро йа̄пети паваттапхалабходжӣ. со са̄н̣а̄нипи дха̄рети, маса̄н̣а̄нипи дха̄рети, чхавадусса̄нипи дха̄рети, пам̣сукӯла̄нипи дха̄рети, тирӣт̣а̄нипи дха̄рети, аджинампи дха̄рети, аджинаккхипампи дха̄рети, кусачӣрампи дха̄рети, ва̄качӣрампи дха̄рети, пхалакачӣрампи дха̄рети, кесакамбалампи дха̄рети, ва̄л̣акамбалампи дха̄рети, улӯкапаккхампи дха̄рети, кесамассулочакопи хоти кесамассулочана̄нуйогамануйутто, уббхат̣т̣хакопи [убхат̣т̣хакопи (сйа̄.), уббхат̣т̣хикопи (ка.)] хоти а̄санапат̣иккхитто, уккут̣икопи хоти уккут̣икаппадха̄намануйутто, кан̣т̣ака̄пассайикопи хоти кан̣т̣ака̄пассайе сеййам̣ каппети, пхалакасеййампи каппети, тхан̣д̣иласеййампи каппети, екапассайикопи хоти раджоджалладхаро, аббхока̄сикопи хоти йатха̄сантхатико, векат̣икопи хоти викат̣абходжана̄нуйогамануйутто, апа̄накопи хоти апа̄накаттамануйутто, са̄йататийакампи удакорохана̄нуйогамануйутто вихарати. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, нигродха, йади евам̣ санте таподжигуччха̄ парипун̣н̣а̄ ва̄ хоти апарипун̣н̣а̄ ва̄’’ти? ‘‘аддха̄ кхо, бханте, евам̣ санте таподжигуччха̄ парипун̣н̣а̄ хоти, но апарипун̣н̣а̄’’ти. ‘‘евам̣ парипун̣н̣а̄йапи кхо ахам̣, нигродха, таподжигуччха̄йа анекавихите упаккилесе вада̄мӣ’’ти.

упаккилесо

58. ‘‘йатха̄ катхам̣ пана, бханте, бхагава̄ евам̣ парипун̣н̣а̄йа таподжигуччха̄йа анекавихите упаккилесе вадатӣ’’ти? ‘‘идха, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ аттамано хоти парипун̣н̣асан̇каппо. йампи, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ аттамано хоти парипун̣н̣асан̇каппо. айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ атта̄нуккам̣сети парам̣ вамбхети. йампи, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ атта̄нуккам̣сети парам̣ вамбхети. айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ маджджати муччхати пама̄дама̄паджджати [мадама̄паджджати (сйа̄.)]. йампи, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ маджджати муччхати пама̄дама̄паджджати. айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

59. ‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ ла̄бхасакка̄расилокам̣ абхиниббаттети, со тена ла̄бхасакка̄расилокена аттамано хоти парипун̣н̣асан̇каппо. йампи, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ ла̄бхасакка̄расилокам̣ абхиниббаттети, со тена ла̄бхасакка̄расилокена аттамано хоти парипун̣н̣асан̇каппо. айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ ла̄бхасакка̄расилокам̣ абхиниббаттети, со тена ла̄бхасакка̄расилокена атта̄нуккам̣сети парам̣ вамбхети. йампи, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ ла̄бхасакка̄расилокам̣ абхиниббаттети, со тена ла̄бхасакка̄расилокена атта̄нуккам̣сети парам̣ вамбхети. айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ ла̄бхасакка̄расилокам̣ абхиниббаттети, со тена ла̄бхасакка̄расилокена маджджати муччхати пама̄дама̄паджджати. йампи, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ ла̄бхасакка̄расилокам̣ абхиниббаттети, со тена ла̄бхасакка̄расилокена маджджати муччхати пама̄дама̄паджджати. айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

60. ‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ бходжанесу вода̄сам̣ а̄паджджати – ‘идам̣ ме кхамати, идам̣ ме наккхаматӣ’ти. со йан̃ча [йам̣ хи (сӣ. пӣ.)] кхвасса наккхамати, там̣ са̄пеккхо паджахати. йам̣ панасса кхамати, там̣ гадхито [гатхито (сӣ. пӣ.)] муччхито аджджха̄панно ана̄дӣнавадасса̄вӣ аниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати…пе… айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати ла̄бхасакка̄расилоканикантихету – ‘саккариссанти мам̣ ра̄джа̄но ра̄джамаха̄матта̄ кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ гахапатика̄ титтхийа̄’ти…пе… айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

61. ‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ ан̃н̃атарам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ апаса̄дета̄ [апаса̄рета̄ (ка.)] хоти – ‘ким̣ пана̄йам̣ самбахула̄джӣво [бахула̄джӣво (сӣ. пӣ.)] саббам̣ сам̣бхаккхети. сеййатхидам̣ – мӯлабӣджам̣ кхандхабӣджам̣ пхал̣убӣджам̣ аггабӣджам̣ бӣджабӣджамева пан̃чамам̣, асанивичаккам̣ дантакӯт̣ам̣, саман̣аппава̄дена̄’ти…пе… айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ пассати ан̃н̃атарам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ кулесу саккарийама̄нам̣ гарукарийама̄нам̣ ма̄нийама̄нам̣ пӯджийама̄нам̣. дисва̄ тасса евам̣ хоти – ‘иман̃хи на̄ма самбахула̄джӣвам̣ кулесу саккаронти гарум̣ каронти ма̄ненти пӯдженти. мам̣ пана тапассим̣ лӯкха̄джӣвим̣ кулесу на саккаронти на гарум̣ каронти на ма̄ненти на пӯджентӣ’ти, ити со исса̄маччхарийам̣ кулесу уппа̄дета̄ хоти…пе… айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

62. ‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ а̄па̄тхаканиса̄дӣ хоти…пе… айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ атта̄нам̣ адассайама̄но кулесу чарати – ‘идампи ме тапасмим̣ идампи ме тапасми’нти…пе… айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ кин̃чидева пат̣иччханнам̣ севати. со ‘кхамати те ида’нти пут̣т̣хо сама̄но аккхамама̄нам̣ а̄ха – ‘кхаматӣ’ти. кхамама̄нам̣ а̄ха – ‘наккхаматӣ’ти. ити со сампаджа̄намуса̄ бха̄сита̄ хоти…пе… айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ татха̄гатасса ва̄ татха̄гатаса̄вакасса ва̄ дхаммам̣ десентасса сантам̣йева парийа̄йам̣ анун̃н̃еййам̣ на̄нуджа̄на̄ти…пе… айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

63. ‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ кодхано хоти упана̄хӣ. йампи, нигродха, тапассӣ кодхано хоти упана̄хӣ. айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ маккхӣ хоти пал̣а̄сӣ [пала̄сӣ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] …пе… иссукӣ хоти маччхарӣ… сат̣хо хоти ма̄йа̄вӣ… тхаддхо хоти атима̄нӣ… па̄пиччхо хоти па̄пика̄нам̣ иччха̄нам̣ васам̣ гато… миччха̄дит̣т̣хико хоти антагга̄хика̄йа дит̣т̣хийа̄ саманна̄гато… сандит̣т̣хипара̄ма̄сӣ хоти а̄дха̄нагга̄хӣ дуппат̣иниссаггӣ. йампи, нигродха, тапассӣ сандит̣т̣хипара̄ма̄сӣ хоти а̄дха̄нагга̄хӣ дуппат̣иниссаггӣ. айампи кхо, нигродха, тапассино упаккилесо хоти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, нигродха, йадиме таподжигуччха̄ [таподжигуччха̄йа (?)] упаккилеса̄ ва̄ анупаккилеса̄ ва̄’’ти? ‘‘аддха̄ кхо име, бханте, таподжигуччха̄ [таподжигуччха̄йа (?)] упаккилеса̄ [упаккилеса̄ хоти (ка.)], но анупаккилеса̄. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, бханте, виджджати йам̣ идхекаччо тапассӣ саббехева имехи упаккилесехи саманна̄гато асса; ко пана ва̄до ан̃н̃атаран̃н̃атарена̄’’ти.

парисуддхапапат̣икаппаттакатха̄

64. ‘‘идха, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ на аттамано хоти на парипун̣н̣асан̇каппо. йампи, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ на аттамано хоти на парипун̣н̣асан̇каппо. евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ на атта̄нуккам̣сети на парам̣ вамбхети…пе… евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ на маджджати на муччхати на пама̄дама̄паджджати…пе… евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

65. ‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ ла̄бхасакка̄расилокам̣ абхиниббаттети, со тена ла̄бхасакка̄расилокена на аттамано хоти на парипун̣н̣асан̇каппо…пе… евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ ла̄бхасакка̄расилокам̣ абхиниббаттети, со тена ла̄бхасакка̄расилокена на атта̄нуккам̣сети на парам̣ вамбхети…пе… евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ тапам̣ сама̄дийати, со тена тапаса̄ ла̄бхасакка̄расилокам̣ абхиниббаттети, со тена ла̄бхасакка̄расилокена на маджджати на муччхати на пама̄дама̄паджджати…пе… евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

66. ‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ бходжанесу на вода̄сам̣ а̄паджджати – ‘идам̣ ме кхамати, идам̣ ме наккхаматӣ’ти. со йан̃ча кхвасса наккхамати, там̣ анапеккхо паджахати. йам̣ панасса кхамати, там̣ агадхито амуччхито анаджджха̄панно а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати…пе… евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ на тапам̣ сама̄дийати ла̄бхасакка̄расилоканикантихету – ‘саккариссанти мам̣ ра̄джа̄но ра̄джамаха̄матта̄ кхаттийа̄ бра̄хман̣а̄ гахапатика̄ титтхийа̄’ти…пе… евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

67. ‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ ан̃н̃атарам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ на̄паса̄дета̄ хоти – ‘ким̣ пана̄йам̣ самбахула̄джӣво саббам̣ сам̣бхаккхети. сеййатхидам̣ – мӯлабӣджам̣ кхандхабӣджам̣ пхал̣убӣджам̣ аггабӣджам̣ бӣджабӣджамева пан̃чамам̣, асанивичаккам̣ дантакӯт̣ам̣, саман̣аппава̄дена̄’ти…пе… евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ пассати ан̃н̃атарам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ кулесу саккарийама̄нам̣ гару карийама̄нам̣ ма̄нийама̄нам̣ пӯджийама̄нам̣. дисва̄ тасса на евам̣ хоти – ‘иман̃хи на̄ма самбахула̄джӣвам̣ кулесу саккаронти гарум̣ каронти ма̄ненти пӯдженти. мам̣ пана тапассим̣ лӯкха̄джӣвим̣ кулесу на саккаронти на гарум̣ каронти на ма̄ненти на пӯджентӣ’ти, ити со исса̄маччхарийам̣ кулесу нуппа̄дета̄ хоти…пе… евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

68. ‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ на а̄па̄тхаканиса̄дӣ хоти…пе… евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ на атта̄нам̣ адассайама̄но кулесу чарати – ‘идампи ме тапасмим̣, идампи ме тапасми’нти…пе… евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ на кан̃чидева пат̣иччханнам̣ севати, со – ‘кхамати те ида’нти пут̣т̣хо сама̄но аккхамама̄нам̣ а̄ха – ‘наккхаматӣ’ти. кхамама̄нам̣ а̄ха – ‘кхаматӣ’ти. ити со сампаджа̄намуса̄ на бха̄сита̄ хоти…пе… евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ татха̄гатасса ва̄ татха̄гатаса̄вакасса ва̄ дхаммам̣ десентасса сантам̣йева парийа̄йам̣ анун̃н̃еййам̣ ануджа̄на̄ти…пе… евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

69. ‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ аккодхано хоти анупана̄хӣ. йампи, нигродха, тапассӣ аккодхано хоти анупана̄хӣ евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, нигродха, тапассӣ амаккхӣ хоти апал̣а̄сӣ…пе… аниссукӣ хоти амаччхарӣ… асат̣хо хоти ама̄йа̄вӣ… аттхаддхо хоти анатима̄нӣ… на па̄пиччхо хоти на па̄пика̄нам̣ иччха̄нам̣ васам̣ гато… на миччха̄дит̣т̣хико хоти на антагга̄хика̄йа дит̣т̣хийа̄ саманна̄гато… на сандит̣т̣хипара̄ма̄сӣ хоти на а̄дха̄нагга̄хӣ суппат̣иниссаггӣ. йампи, нигродха, тапассӣ на сандит̣т̣хипара̄ма̄сӣ хоти на а̄дха̄нагга̄хӣ суппат̣иниссаггӣ. евам̣ со тасмим̣ т̣ха̄не парисуддхо хоти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, нигродха, йади евам̣ санте таподжигуччха̄ парисуддха̄ ва̄ хоти апарисуддха̄ ва̄’’ти? ‘‘аддха̄ кхо, бханте, евам̣ санте таподжигуччха̄ парисуддха̄ хоти но апарисуддха̄, аггаппатта̄ ча са̄раппатта̄ ча̄’’ти. ‘‘на кхо, нигродха, етта̄вата̄ таподжигуччха̄ аггаппатта̄ ча хоти са̄раппатта̄ ча; апи ча кхо папат̣икаппатта̄ [паппат̣икапатта̄ (ка.)] хотӣ’’ти.

парисуддхатачаппаттакатха̄

70. ‘‘китта̄вата̄ пана, бханте, таподжигуччха̄ аггаппатта̄ ча хоти са̄раппатта̄ ча? са̄дху ме, бханте, бхагава̄ таподжигуччха̄йа агган̃н̃ева па̄пету, са̄ран̃н̃ева па̄петӯ’’ти. ‘‘идха, нигродха, тапассӣ ча̄туйа̄масам̣варасам̣вуто хоти. катхан̃ча, нигродха, тапассӣ ча̄туйа̄масам̣варасам̣вуто хоти? идха, нигродха, тапассӣ на па̄н̣ам̣ атипа̄тети [атипа̄пети (ка. сӣ. пӣ. ка.)], на па̄н̣ам̣ атипа̄тайати, на па̄н̣аматипа̄тайато саманун̃н̃о хоти. на адиннам̣ а̄дийати, на адиннам̣ а̄дийа̄пети, на адиннам̣ а̄дийато саманун̃н̃о хоти. на муса̄ бхан̣ати, на муса̄ бхан̣а̄пети, на муса̄ бхан̣ато саманун̃н̃о хоти. на бха̄витама̄сӣсати [на бха̄витама̄сим̣ сати (сӣ. сйа̄. пӣ.)], на бха̄витама̄сӣса̄пети, на бха̄витама̄сӣсато саманун̃н̃о хоти. евам̣ кхо, нигродха, тапассӣ ча̄туйа̄масам̣варасам̣вуто хоти.

‘‘йато кхо, нигродха, тапассӣ ча̄туйа̄масам̣варасам̣вуто хоти, адум̣ часса хоти тапассита̄йа. со абхихарати но хӣна̄йа̄ваттати. со вивиттам̣ сена̄санам̣ бхаджати аран̃н̃ам̣ руккхамӯлам̣ паббатам̣ кандарам̣ гиригухам̣ суса̄нам̣ ванапаттхам̣ аббхока̄сам̣ пала̄лапун̃джам̣. со паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄таппат̣икканто нисӣдати паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. со абхиджджхам̣ локе паха̄йа вигата̄бхиджджхена четаса̄ вихарати, абхиджджха̄йа читтам̣ парисодхети. бйа̄па̄даппадосам̣ паха̄йа абйа̄панначитто вихарати саббапа̄н̣абхӯтахита̄нукампӣ, бйа̄па̄даппадоса̄ читтам̣ парисодхети. тхинамиддхам̣ [тхӣнамиддхам̣ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] паха̄йа вигататхинамиддхо вихарати а̄локасан̃н̃ӣ сато сампаджа̄но, тхинамиддха̄ читтам̣ парисодхети. уддхаччакуккуччам̣ паха̄йа ануддхато вихарати аджджхаттам̣ вӯпасантачитто, уддхаччакуккучча̄ читтам̣ парисодхети. вичикиччхам̣ паха̄йа тин̣н̣авичикиччхо вихарати акатхам̣катхӣ кусалесу дхаммесу, вичикиччха̄йа читтам̣ парисодхети.

71. ‘‘со име пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати. татха̄ дутийам̣. татха̄ татийам̣. татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ метта̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. карун̣а̄сахагатена четаса̄…пе… мудита̄сахагатена четаса̄…пе… упеккха̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати. татха̄ дутийам̣. татха̄ татийам̣. татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, нигродха. йади евам̣ санте таподжигуччха̄ парисуддха̄ ва̄ хоти апарисуддха̄ ва̄’’ти? ‘‘аддха̄ кхо, бханте, евам̣ санте таподжигуччха̄ парисуддха̄ хоти но апарисуддха̄, аггаппатта̄ ча са̄раппатта̄ ча̄’’ти. ‘‘на кхо, нигродха, етта̄вата̄ таподжигуччха̄ аггаппатта̄ ча хоти са̄раппатта̄ ча; апи ча кхо тачаппатта̄ хотӣ’’ти.

парисуддхапхеггуппаттакатха̄

72. ‘‘китта̄вата̄ пана, бханте, таподжигуччха̄ аггаппатта̄ ча хоти са̄раппатта̄ ча? са̄дху ме, бханте, бхагава̄ таподжигуччха̄йа агган̃н̃ева па̄пету, са̄ран̃н̃ева па̄петӯ’’ти. ‘‘идха, нигродха, тапассӣ ча̄туйа̄масам̣варасам̣вуто хоти. катхан̃ча, нигродха, тапассӣ ча̄туйа̄масам̣варасам̣вуто хоти…пе… йато кхо, нигродха, тапассӣ ча̄туйа̄масам̣варасам̣вуто хоти, адум̣ часса хоти тапассита̄йа. со абхихарати но хӣна̄йа̄ваттати. со вивиттам̣ сена̄санам̣ бхаджати…пе… со име пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е метта̄сахагатена четаса̄…пе… карун̣а̄сахагатена четаса̄…пе… мудита̄сахагатена четаса̄…пе… упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. со анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати сеййатхидам̣ – екампи джа̄тим̣ двепи джа̄тийо тиссопи джа̄тийо чатассопи джа̄тийо пан̃чапи джа̄тийо дасапи джа̄тийо вӣсампи джа̄тийо тим̣сампи джа̄тийо чатта̄лӣсампи джа̄тийо пан̃н̃а̄сампи джа̄тийо джа̄тисатампи джа̄тисахассампи джа̄тисатасахассампи анекепи сам̣ват̣т̣акаппе анекепи виват̣т̣акаппе анекепи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣акаппе – ‘амутра̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто амутра удапа̄дим̣, татра̄па̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто идхӯпапанно’ти. ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, нигродха, йади евам̣ санте таподжигуччха̄ парисуддха̄ ва̄ хоти апарисуддха̄ ва̄’’ти? ‘‘аддха̄ кхо, бханте, евам̣ санте таподжигуччха̄ парисуддха̄ хоти, но апарисуддха̄, аггаппатта̄ ча са̄раппатта̄ ча̄’’ти. ‘‘на кхо, нигродха, етта̄вата̄ таподжигуччха̄ аггаппатта̄ ча хоти са̄раппатта̄ ча; апи ча кхо пхеггуппатта̄ хотӣ’’ти.

парисуддхааггаппаттаса̄раппаттакатха̄

73. ‘‘китта̄вата̄ пана, бханте, таподжигуччха̄ аггаппатта̄ ча хоти са̄раппатта̄ ча? са̄дху ме, бханте, бхагава̄ таподжигуччха̄йа агган̃н̃ева па̄пету, са̄ран̃н̃ева па̄петӯ’’ти. ‘‘идха, нигродха, тапассӣ ча̄туйа̄масам̣варасам̣вуто хоти. катхан̃ча, нигродха, тапассӣ ча̄туйа̄масам̣варасам̣вуто хоти…пе… йато кхо, нигродха, тапассӣ ча̄туйа̄масам̣варасам̣вуто хоти, адум̣ часса хоти тапассита̄йа. со абхихарати но хӣна̄йа̄ваттати. со вивиттам̣ сена̄санам̣ бхаджати…пе… со име пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е метта̄сахагатена четаса̄…пе… упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. со анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати. сеййатхидам̣ – екампи джа̄тим̣ двепи джа̄тийо тиссопи джа̄тийо чатассопи джа̄тийо пан̃чапи джа̄тийо…пе… ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати. со диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пассати чавама̄не упападжджама̄не хӣне пан̣ӣте суван̣н̣е дуббан̣н̣е сугате дуггате, йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄ти – ‘име вата бхонто сатта̄ ка̄йадуччаритена саманна̄гата̄ вачӣдуччаритена саманна̄гата̄ манодуччаритена саманна̄гата̄ арийа̄нам̣ упава̄дака̄ миччха̄дит̣т̣хика̄ миччха̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄на̄. те ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упапанна̄. име ва̄ пана бхонто сатта̄ ка̄йасучаритена саманна̄гата̄ вачӣсучаритена саманна̄гата̄ маносучаритена саманна̄гата̄ арийа̄нам̣ анупава̄дака̄ самма̄дит̣т̣хика̄ самма̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄на̄. те ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упапанна̄’ти. ити диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пассати чавама̄не упападжджама̄не хӣне пан̣ӣте суван̣н̣е дуббан̣н̣е сугате дуггате, йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄ти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, нигродха, йади евам̣ санте таподжигуччха̄ парисуддха̄ ва̄ хоти апарисуддха̄ ва̄’’ти? ‘‘аддха̄ кхо, бханте, евам̣ санте таподжигуччха̄ парисуддха̄ хоти но апарисуддха̄, аггаппатта̄ ча са̄раппатта̄ ча̄’’ти.

74. ‘‘етта̄вата̄ кхо, нигродха, таподжигуччха̄ аггаппатта̄ ча хоти са̄раппатта̄ ча. ити кхо, нигродха [ити нигродха (сйа̄.)], йам̣ мам̣ твам̣ авача̄си – ‘ко на̄ма со, бханте, бхагавато дхаммо, йена бхагава̄ са̄ваке винети, йена бхагавата̄ са̄вака̄ винӣта̄ асса̄саппатта̄ пат̣иджа̄нанти аджджха̄сайам̣ а̄дибрахмачарийа’нти. ити кхо там̣, нигродха, т̣ха̄нам̣ уттаритаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча, йена̄хам̣ са̄ваке винеми, йена майа̄ са̄вака̄ винӣта̄ асса̄саппатта̄ пат̣иджа̄нанти аджджха̄сайам̣ а̄дибрахмачарийа’’нти.

евам̣ вутте, те парибба̄джака̄ унна̄дино учча̄саддамаха̄садда̄ ахесум̣ – ‘‘еттха майам̣ анасса̄ма са̄чарийака̄, на майам̣ ито бхиййо уттаритарам̣ паджа̄на̄ма̄’’ти.

нигродхасса паджджха̄йанам̣

75. йада̄ ан̃н̃а̄си сандха̄но гахапати – ‘‘ан̃н̃адаттху кхо да̄ниме ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ бхагавато бха̄ситам̣ суссӯсанти, сотам̣ одаханти, ан̃н̃а̄читтам̣ упат̣т̣ха̄пентӣ’’ти. атха [атха нам̣ (ка.)] нигродхам̣ парибба̄джакам̣ етадавоча – ‘‘ити кхо, бханте нигродха, йам̣ мам̣ твам̣ авача̄си – ‘йаггхе, гахапати, джа̄неййа̄си, кена саман̣о готамо саддхим̣ саллапати, кена са̄каччхам̣ сама̄паджджати, кена пан̃н̃а̄веййаттийам̣ сама̄паджджати, сун̃н̃а̄га̄рахата̄ саман̣асса готамасса пан̃н̃а̄, апариса̄вачаро саман̣о готамо на̄лам̣ салла̄па̄йа, со антаманта̄нева севати; сеййатха̄пи на̄ма гока̄н̣а̄ парийантача̄ринӣ антаманта̄нева севати. евамева сун̃н̃а̄га̄рахата̄ саман̣асса готамасса пан̃н̃а̄, апариса̄вачаро саман̣о готамо на̄лам̣ салла̄па̄йа; со антаманта̄нева севати; ин̇гха, гахапати, саман̣о готамо имам̣ парисам̣ а̄гаччхеййа, екапан̃хенева нам̣ сам̣са̄деййа̄ма, туччхакумбхӣва нам̣ ман̃н̃е ородхеййа̄ма̄’ти. айам̣ кхо со, бханте, бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо идха̄нуппатто, апариса̄вачарам̣ пана нам̣ каротха, гока̄н̣ам̣ парийантача̄риним̣ каротха, екапан̃хенева нам̣ сам̣са̄детха, туччхакумбхӣва нам̣ ородхетха̄’’ти. евам̣ вутте, нигродхо парибба̄джако тун̣хӣбхӯто ман̇кубхӯто паттаккхандхо адхомукхо паджджха̄йанто аппат̣ибха̄но нисӣди.

76. атха кхо бхагава̄ нигродхам̣ парибба̄джакам̣ тун̣хӣбхӯтам̣ ман̇кубхӯтам̣ паттаккхандхам̣ адхомукхам̣ паджджха̄йантам̣ аппат̣ибха̄нам̣ видитва̄ нигродхам̣ парибба̄джакам̣ етадавоча – ‘‘саччам̣ кира, нигродха, бха̄сита̄ те еса̄ ва̄ча̄’’ти? ‘‘саччам̣, бханте, бха̄сита̄ ме еса̄ ва̄ча̄, йатха̄ба̄лена йатха̄мӯл̣хена йатха̄акусалена̄’’ти. ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, нигродха. кинти те сутам̣ парибба̄джака̄нам̣ вуд̣д̣ха̄нам̣ махаллака̄нам̣ а̄чарийапа̄чарийа̄нам̣ бха̄сама̄на̄нам̣ – ‘йе те ахесум̣ атӣтамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄, евам̣ су те бхагаванто сам̣гамма сама̄гамма унна̄дино учча̄саддамаха̄садда̄ анекавихитам̣ тираччха̄накатхам̣ ануйутта̄ вихаранти. сеййатхидам̣ – ра̄джакатхам̣ чоракатхам̣…пе… итибхава̄бхавакатхам̣ ити ва̄. сеййатха̄пи твам̣ етарахи са̄чарийако. уда̄ху, евам̣ су те бхагаванто аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исеванти аппасадда̄ни аппаниггхоса̄ни виджанава̄та̄ни мануссара̄хассеййака̄ни пат̣исалла̄наса̄руппа̄ни, сеййатха̄па̄хам̣ етарахӣ’ти.

‘‘сутам̣ метам̣, бханте. парибба̄джака̄нам̣ вуд̣д̣ха̄нам̣ махаллака̄нам̣ а̄чарийапа̄чарийа̄нам̣ бха̄сама̄на̄нам̣ – ‘йе те ахесум̣ атӣтамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄, на евам̣ су [на̄ссу (сӣ. пӣ.)] те бхагаванто сам̣гамма сама̄гамма унна̄дино учча̄саддамаха̄садда̄ анекавихитам̣ тираччха̄накатхам̣ ануйутта̄ вихаранти. сеййатхидам̣ – ра̄джакатхам̣ чоракатхам̣…пе… итибхава̄бхавакатхам̣ ити ва̄, сеййатха̄па̄хам̣ етарахи са̄чарийако. евам̣ су те бхагаванто аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исеванти аппасадда̄ни аппаниггхоса̄ни виджанава̄та̄ни мануссара̄хассеййака̄ни пат̣исалла̄наса̄руппа̄ни, сеййатха̄пи бхагава̄ етарахӣ’’’ти.

‘‘тасса те, нигродха, вин̃н̃усса сато махаллакасса на етадахоси – ‘буддхо со бхагава̄ бодха̄йа дхаммам̣ десети, данто со бхагава̄ даматха̄йа дхаммам̣ десети, санто со бхагава̄ саматха̄йа дхаммам̣ десети, тин̣н̣о со бхагава̄ таран̣а̄йа дхаммам̣ десети, париниббуто со бхагава̄ паринибба̄на̄йа дхаммам̣ десетӣ’’’ти?

брахмачарийапарийоса̄насаччхикирийа̄

77. евам̣ вутте, нигродхо парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘аччайо мам̣, бханте, аччагама̄ йатха̄ба̄лам̣ йатха̄мӯл̣хам̣ йатха̄акусалам̣, йва̄хам̣ евам̣ бхагавантам̣ авача̄сим̣. тасса ме, бханте, бхагава̄ аччайам̣ аччайато пат̣игган̣ха̄ту а̄йатим̣ сам̣вара̄йа̄’’ти. ‘‘таггха твам̣ [там̣ (сӣ. сйа̄. пӣ.)], нигродха, аччайо аччагама̄ йатха̄ба̄лам̣ йатха̄мӯл̣хам̣ йатха̄акусалам̣, йо мам̣ твам̣ евам̣ авача̄си. йато ча кхо твам̣, нигродха, аччайам̣ аччайато дисва̄ йатха̄дхаммам̣ пат̣икароси, там̣ те майам̣ пат̣игган̣ха̄ма. вуддхи хеса̄, нигродха, арийасса винайе, йо аччайам̣ аччайато дисва̄ йатха̄дхаммам̣ пат̣икароти а̄йатим̣ сам̣варам̣ а̄паджджати. ахам̣ кхо пана, нигродха, евам̣ вада̄ми –

‘ету вин̃н̃ӯ пурисо асат̣хо ама̄йа̄вӣ уджуджа̄тико, ахамануса̄са̄ми ахам̣ дхаммам̣ десеми. йатха̄нусит̣т̣хам̣ татха̄ [йатха̄нусит̣т̣хам̣ (?)] пат̣ипаджджама̄но, йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихариссати саттавасса̄ни. тит̣т̣ханту, нигродха, сатта васса̄ни. ету вин̃н̃ӯ пурисо асат̣хо ама̄йа̄вӣ уджуджа̄тико, ахамануса̄са̄ми ахам̣ дхаммам̣ десеми. йатха̄нусит̣т̣хам̣ татха̄ пат̣ипаджджама̄но, йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихариссати чха васса̄ни. пан̃ча васса̄ни… чатта̄ри васса̄ни… тӣн̣и васса̄ни… две васса̄ни… екам̣ вассам̣. тит̣т̣хату, нигродха, екам̣ вассам̣. ету вин̃н̃ӯ пурисо асат̣хо ама̄йа̄вӣ уджуджа̄тико ахамануса̄са̄ми ахам̣ дхаммам̣ десеми. йатха̄нусит̣т̣хам̣ татха̄ пат̣ипаджджама̄но, йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихариссати сатта ма̄са̄ни. тит̣т̣ханту, нигродха, сатта ма̄са̄ни… чха ма̄са̄ни… пан̃ча ма̄са̄ни … чатта̄ри ма̄са̄ни… тӣн̣и ма̄са̄ни… две ма̄са̄ни… екам̣ ма̄сам̣… ад̣д̣хама̄сам̣. тит̣т̣хату, нигродха, ад̣д̣хама̄со. ету вин̃н̃ӯ пурисо асат̣хо ама̄йа̄вӣ уджуджа̄тико, ахамануса̄са̄ми ахам̣ дхаммам̣ десеми. йатха̄нусит̣т̣хам̣ татха̄ пат̣ипаджджама̄но, йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихариссати сатта̄хам̣’.

парибба̄джака̄нам̣ паджджха̄йанам̣

78. ‘‘сийа̄ кхо пана те, нигродха, евамасса – ‘антева̄сикамйата̄ но саман̣о готамо евама̄ха̄’ти. на кхо панетам̣, нигродха, евам̣ дат̣т̣хаббам̣. йо ева во [те (сӣ. сйа̄.)] а̄чарийо, со ева во а̄чарийо хоту. сийа̄ кхо пана те, нигродха, евамасса – ‘уддеса̄ но ча̄ветука̄мо саман̣о готамо евама̄ха̄’ти. на кхо панетам̣, нигродха, евам̣ дат̣т̣хаббам̣. йо ева во уддесо со ева во уддесо хоту. сийа̄ кхо пана те, нигродха, евамасса – ‘а̄джӣва̄ но ча̄ветука̄мо саман̣о готамо евама̄ха̄’ти. на кхо панетам̣, нигродха, евам̣ дат̣т̣хаббам̣. йо ева во а̄джӣво, со ева во а̄джӣво хоту. сийа̄ кхо пана те, нигродха, евамасса – ‘йе но дхамма̄ акусала̄ акусаласан̇кха̄та̄ са̄чарийака̄нам̣, тесу патит̣т̣ха̄петука̄мо саман̣о готамо евама̄ха̄’ти. на кхо панетам̣, нигродха, евам̣ дат̣т̣хаббам̣. акусала̄ чева во те дхамма̄ [водхамма̄ (ка.), те дхамма̄ (сйа̄.)] хонту акусаласан̇кха̄та̄ ча са̄чарийака̄нам̣. сийа̄ кхо пана те, нигродха, евамасса – ‘йе но дхамма̄ кусала̄ кусаласан̇кха̄та̄ са̄чарийака̄нам̣, техи вивечетука̄мо саман̣о готамо евама̄ха̄’ти. на кхо панетам̣, нигродха, евам̣ дат̣т̣хаббам̣. кусала̄ чева во те дхамма̄ хонту кусаласан̇кха̄та̄ ча са̄чарийака̄нам̣. ити кхва̄хам̣, нигродха, нева антева̄сикамйата̄ евам̣ вада̄ми, напи уддеса̄ ча̄ветука̄мо евам̣ вада̄ми, напи а̄джӣва̄ ча̄ветука̄мо евам̣ вада̄ми, напи йе во дхамма̄ [напи йе кхо дхамма̄ (сӣ.), напи йе те дхамма̄ (сйа̄.), напи йе ча во дхамма̄ (ка.)] акусала̄ акусаласан̇кха̄та̄ са̄чарийака̄нам̣, тесу патит̣т̣ха̄петука̄мо евам̣ вада̄ми, напи йе во дхамма̄ [напи йе кхо дхамма̄ (сӣ.), напи йе те дхамма̄ (сйа̄.), напи йе ча во дхамма̄ (ка.)] кусала̄ кусаласан̇кха̄та̄ са̄чарийака̄нам̣, техи вивечетука̄мо евам̣ вада̄ми. санти ча кхо, нигродха, акусала̄ дхамма̄ аппахӣна̄ сам̣килесика̄ поноббхавика̄ [понобхавика̄ (ка.)] садара̄ [саддара̄ (пӣ. ка.), садаратха̄ (сйа̄. ка.)] дуккхавипа̄ка̄ а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ийа̄, йеса̄хам̣ паха̄на̄йа дхаммам̣ десеми. йатха̄пат̣ипанна̄нам̣ во сам̣килесика̄ дхамма̄ пахӣйиссанти, вода̄нӣйа̄ дхамма̄ абхивад̣д̣хиссанти, пан̃н̃а̄па̄рипӯрим̣ вепуллаттан̃ча дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихариссатха̄’’ти.

79. евам̣ вутте, те парибба̄джака̄ тун̣хӣбхӯта̄ ман̇кубхӯта̄ паттаккхандха̄ адхомукха̄ паджджха̄йанта̄ аппат̣ибха̄на̄ нисӣдим̣су йатха̄ там̣ ма̄рена парийут̣т̣хитачитта̄. атха кхо бхагавато етадахоси – ‘‘саббе пиме могхапуриса̄ пхут̣т̣ха̄ па̄пимата̄. йатра хи на̄ма екассапи на евам̣ бхависсати – ‘ханда майам̣ ан̃н̃а̄н̣аттхампи саман̣е готаме брахмачарийам̣ чара̄ма, ким̣ кариссати сатта̄хо’’’ти? атха кхо бхагава̄ удумбарика̄йа парибба̄джака̄ра̄ме сӣхана̄дам̣ надитва̄ веха̄сам̣ аббхуггантва̄ гиджджхакӯт̣е паббате паччупат̣т̣ха̄си [паччут̣т̣ха̄си (сӣ. сйа̄. пӣ.)]. сандха̄но пана гахапати та̄вадева ра̄джагахам̣ па̄висӣти.

удумбарикасуттам̣ нит̣т̣хитам̣ дутийам̣.

3. чаккаваттисуттам̣

аттадӣпасаран̣ата̄

80. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ магадхесу вихарати ма̄тула̄йам̣. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхадданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча – ‘‘аттадӣпа̄, бхиккхаве, вихаратха аттасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄, дхаммадӣпа̄ дхаммасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄. катхан̃ча пана, бхиккхаве, бхиккху аттадӣпо вихарати аттасаран̣о анан̃н̃асаран̣о, дхаммадӣпо дхаммасаран̣о анан̃н̃асаран̣о? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. ведана̄су ведана̄нупассӣ…пе… читте читта̄нупассӣ…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху аттадӣпо вихарати аттасаран̣о анан̃н̃асаран̣о, дхаммадӣпо дхаммасаран̣о анан̃н̃асаран̣о.

‘‘гочаре, бхиккхаве, чаратха саке петтике висайе. гочаре, бхиккхаве, чаратам̣ саке петтике висайе на лаччхати ма̄ро ота̄рам̣, на лаччхати ма̄ро а̄рамман̣ам̣ [а̄раман̣ам̣ (?)]. кусала̄нам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣ сама̄да̄нахету евамидам̣ пун̃н̃ам̣ павад̣д̣хати.

дал̣ханемичаккаваттира̄джа̄

81. ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, ра̄джа̄ дал̣ханеми на̄ма ахоси чаккаваттӣ [чаккаватти (сйа̄. пӣ.)] дхаммико дхаммара̄джа̄ ча̄туранто виджита̄вӣ джанападаттха̄варийаппатто саттаратанасаманна̄гато. тассима̄ни сатта ратана̄ни ахесум̣ сеййатхидам̣ – чаккаратанам̣у хаттхиратанам̣ ассаратанам̣ ман̣иратанам̣ иттхиратанам̣ гахапатиратанам̣ парин̣а̄йакаратанамева саттамам̣. паросахассам̣ кхо панасса путта̄ ахесум̣ сӯра̄ вӣран̇гарӯпа̄ парасенаппамаддана̄. со имам̣ патхавим̣ са̄гарапарийантам̣ адан̣д̣ена асаттхена дхаммена [дхаммена самена (сйа̄. ка.)] абхивиджийа аджджха̄васи.

82. ‘‘атха кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ дал̣ханеми бахуннам̣ васса̄нам̣ бахуннам̣ вассасата̄нам̣ бахуннам̣ вассасахасса̄нам̣ аччайена ан̃н̃атарам̣ пурисам̣ а̄мантеси – ‘йада̄ твам̣, амбхо пуриса, пассеййа̄си диббам̣ чаккаратанам̣ осаккитам̣ т̣ха̄на̄ чутам̣, атха ме а̄рочеййа̄сӣ’ти. ‘евам̣, дева̄’ти кхо, бхиккхаве, со пурисо ран̃н̃о дал̣ханемисса паччассоси. аддаса̄ кхо, бхиккхаве, со пурисо бахуннам̣ васса̄нам̣ бахуннам̣ вассасата̄нам̣ бахуннам̣ вассасахасса̄нам̣ аччайена диббам̣ чаккаратанам̣ осаккитам̣ т̣ха̄на̄ чутам̣, дисва̄на йена ра̄джа̄ дал̣ханеми тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ра̄джа̄нам̣ дал̣ханемим̣ етадавоча – ‘йаггхе, дева, джа̄неййа̄си, диббам̣ те чаккаратанам̣ осаккитам̣ т̣ха̄на̄ чута’нти. атха кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ дал̣ханеми джет̣т̣хапуттам̣ кума̄рам̣ а̄манта̄петва̄ [а̄мантетва̄ (сйа̄. ка.)] етадавоча – ‘диббам̣ кира ме, та̄та кума̄ра, чаккаратанам̣ осаккитам̣ т̣ха̄на̄ чутам̣. сутам̣ кхо пана метам̣ – йасса ран̃н̃о чаккаваттисса диббам̣ чаккаратанам̣ осаккати т̣ха̄на̄ чавати, на да̄ни тена ран̃н̃а̄ чирам̣ джӣвитаббам̣ хотӣти. бхутта̄ кхо пана ме ма̄нусака̄ ка̄ма̄, самайо да̄ни ме диббе ка̄ме парийеситум̣. ехи твам̣, та̄та кума̄ра, имам̣ самуддапарийантам̣ патхавим̣ пат̣ипаджджа. ахам̣ пана кесамассум̣ оха̄ретва̄ ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджисса̄мӣ’ти.

83. ‘‘атха кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ дал̣ханеми джет̣т̣хапуттам̣ кума̄рам̣ са̄дхукам̣ радждже самануса̄ситва̄ кесамассум̣ оха̄ретва̄ ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджи. сатта̄хапаббаджите кхо пана, бхиккхаве, ра̄джисимхи диббам̣ чаккаратанам̣ антарадха̄йи.

‘‘атха кхо, бхиккхаве, ан̃н̃атаро пурисо йена ра̄джа̄ кхаттийо муддха̄бхиситто [муддха̄васитто (сӣ. сйа̄. пӣ.) евамупарипи] тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ра̄джа̄нам̣ кхаттийам̣ муддха̄бхиситтам̣ етадавоча – ‘йаггхе, дева, джа̄неййа̄си, диббам̣ чаккаратанам̣ антарахита’нти. атха кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ кхаттийо муддха̄бхиситто диббе чаккаратане антарахите анаттамано ахоси, анаттаманатан̃ча пат̣исам̣ведеси. со йена ра̄джиси тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ра̄джисим̣ етадавоча – ‘йаггхе, дева, джа̄неййа̄си, диббам̣ чаккаратанам̣ антарахита’нти. евам̣ вутте, бхиккхаве, ра̄джиси ра̄джа̄нам̣ кхаттийам̣ муддха̄бхиситтам̣ етадавоча – ‘ма̄ кхо твам̣, та̄та, диббе чаккаратане антарахите анаттамано ахоси, ма̄ анаттаманатан̃ча пат̣исам̣ведеси, на хи те, та̄та, диббам̣ чаккаратанам̣ петтикам̣ да̄йаджджам̣. ин̇гха твам̣, та̄та, арийе чаккаваттиватте ватта̄хи. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣ виджджати, йам̣ те арийе чаккаваттиватте ваттама̄насса тадахупосатхе паннарасе сӣсам̣нха̄тасса [сӣсам̣ наха̄тасса (сӣ. пӣ.), сӣсанха̄тасса (сйа̄.)] упосатхикасса упарипа̄са̄даварагатасса диббам̣ чаккаратанам̣ па̄тубхависсати сахасса̄рам̣ санемикам̣ сана̄бхикам̣ сабба̄ка̄рапарипӯра’нти.

чаккаваттиарийаваттам̣

84. ‘‘‘катамам̣ пана там̣, дева, арийам̣ чаккаваттиватта’нти? ‘тена хи твам̣, та̄та, дхаммам̣йева нисса̄йа дхаммам̣ саккаронто дхаммам̣ гарум̣ каронто [гарукаронто (сӣ. сйа̄. пӣ.)] дхаммам̣ ма̄ненто дхаммам̣ пӯдженто дхаммам̣ апача̄йама̄но дхаммаддхаджо дхаммакету дхамма̄дхипатеййо дхаммикам̣ раккха̄варан̣агуттим̣ сам̣видахассу антоджанасмим̣ балака̄йасмим̣ кхаттийесу ануйантесу [ануйуттесу (сӣ. пӣ.)] бра̄хман̣агахапатикесу негамаджа̄нападесу саман̣абра̄хман̣есу мигапаккхӣсу. ма̄ ча те, та̄та, виджите адхаммака̄ро паваттиттха. йе ча те, та̄та, виджите адхана̄ ассу, тесан̃ча дханамануппадеййа̄си [дханамануппададжджеййа̄си (сӣ. сйа̄. пӣ.)]. йе ча те, та̄та, виджите саман̣абра̄хман̣а̄ мадаппама̄да̄ пат̣ивирата̄ кхантисорачче нивит̣т̣ха̄ екаматта̄нам̣ даменти, екаматта̄нам̣ саменти, екаматта̄нам̣ паринибба̄пенти, те ка̄лена ка̄лам̣ упасан̇камитва̄ парипуччхеййа̄си паригган̣хеййа̄си – ‘‘ким̣, бханте, кусалам̣, ким̣ акусалам̣, ким̣ са̄ваджджам̣, ким̣ анаваджджам̣, ким̣ севитаббам̣, ким̣ на севитаббам̣, ким̣ ме карӣйама̄нам̣ дӣгхараттам̣ ахита̄йа дуккха̄йа асса, ким̣ ва̄ пана ме карӣйама̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа асса̄’’ти? тесам̣ сутва̄ йам̣ акусалам̣ там̣ абхиниваджджеййа̄си, йам̣ кусалам̣ там̣ сама̄да̄йа ваттеййа̄си. идам̣ кхо, та̄та, там̣ арийам̣ чаккаваттиватта’нти.

чаккаратанапа̄тубха̄во

85. ‘‘‘евам̣, дева̄’ти кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ кхаттийо муддха̄бхиситто ра̄джисисса пат̣иссутва̄ арийе чаккаваттиватте [арийам̣ чаккаваттиваттам̣ (ка.)] ватти. тасса арийе чаккаваттиватте ваттама̄насса тадахупосатхе паннарасе сӣсам̣нха̄тасса упосатхикасса упарипа̄са̄даварагатасса диббам̣ чаккаратанам̣ па̄турахоси сахасса̄рам̣ санемикам̣ сана̄бхикам̣ сабба̄ка̄рапарипӯрам̣. дисва̄на ран̃н̃о кхаттийасса муддха̄бхиситтасса етадахоси – ‘сутам̣ кхо пана метам̣ – йасса ран̃н̃о кхаттийасса муддха̄бхиситтасса тадахупосатхе паннарасе сӣсам̣нха̄тасса упосатхикасса упарипа̄са̄даварагатасса диббам̣ чаккаратанам̣ па̄тубхавати сахасса̄рам̣ санемикам̣ сана̄бхикам̣ сабба̄ка̄рапарипӯрам̣, со хоти ра̄джа̄ чаккаваттӣ’ти. ассам̣ ну кхо ахам̣ ра̄джа̄ чаккаваттӣти.

‘‘атха кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ кхаттийо муддха̄бхиситто ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ екам̣сам̣ утара̄сан̇гам̣ каритва̄ ва̄мена хаттхена бхин̇ка̄рам̣ гахетва̄ даккхин̣ена хаттхена чаккаратанам̣ аббхуккири – ‘паваттату бхавам̣ чаккаратанам̣, абхивиджина̄ту бхавам̣ чаккаратана’нти.

‘‘атха кхо там̣, бхиккхаве, чаккаратанам̣ пураттхимам̣ дисам̣ паватти, анвадева ра̄джа̄ чаккаваттӣ саддхим̣ чатуран̇гинийа̄ сена̄йа. йасмим̣ кхо пана, бхиккхаве, падесе чаккаратанам̣ патит̣т̣ха̄си, таттха ра̄джа̄ чаккаваттӣ ва̄сам̣ упагаччхи саддхим̣ чатуран̇гинийа̄ сена̄йа. йе кхо пана, бхиккхаве, пураттхима̄йа диса̄йа пат̣ира̄джа̄но, те ра̄джа̄нам̣ чаккаваттим̣ упасан̇камитва̄ евама̄хам̣су – ‘ехи кхо, маха̄ра̄джа, сва̄гатам̣ те [са̄гатам̣ (сӣ. пӣ.)] маха̄ра̄джа, сакам̣ те, маха̄ра̄джа, ануса̄са, маха̄ра̄джа̄’ти. ра̄джа̄ чаккаваттӣ евама̄ха – ‘па̄н̣о на хантаббо, адиннам̣ на̄да̄таббам̣, ка̄месумиччха̄ на чаритабба̄, муса̄ на бха̄ситабба̄, маджджам̣ на па̄таббам̣, йатха̄бхуттан̃ча бхун̃джатха̄’ти. йе кхо пана, бхиккхаве, пураттхима̄йа диса̄йа пат̣ира̄джа̄но, те ран̃н̃о чаккаваттисса ануйанта̄ [ануйутта̄ (сӣ. пӣ.)] ахесум̣.

86. ‘‘атха кхо там̣, бхиккхаве, чаккаратанам̣ пураттхимам̣ самуддам̣ аджджхога̄хетва̄ [аджджхогахетва̄ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] паччуттаритва̄ даккхин̣ам̣ дисам̣ паватти…пе… даккхин̣ам̣ самуддам̣ аджджхога̄хетва̄ паччуттаритва̄ паччхимам̣ дисам̣ паватти, анвадева ра̄джа̄ чаккаваттӣ саддхим̣ чатуран̇гинийа̄ сена̄йа. йасмим̣ кхо пана, бхиккхаве, падесе чаккаратанам̣ патит̣т̣ха̄си, таттха ра̄джа̄ чаккаваттӣ ва̄сам̣ упагаччхи саддхим̣ чатуран̇гинийа̄ сена̄йа. йе кхо пана, бхиккхаве, паччхима̄йа диса̄йа пат̣ира̄джа̄но, те ра̄джа̄нам̣ чаккаваттим̣ упасан̇камитва̄ евама̄хам̣су – ‘ехи кхо, маха̄ра̄джа, сва̄гатам̣ те, маха̄ра̄джа, сакам̣ те, маха̄ра̄джа, ануса̄са, маха̄ра̄джа̄’ти. ра̄джа̄ чаккаваттӣ евама̄ха – ‘па̄н̣о на хантаббо, адиннам̣ на̄да̄таббам̣, ка̄месумиччха̄ на чаритабба̄, муса̄ на бха̄ситабба̄, маджджам̣ на па̄таббам̣, йатха̄бхуттан̃ча бхун̃джатха̄’ти. йе кхо пана, бхиккхаве, паччхима̄йа диса̄йа пат̣ира̄джа̄но, те ран̃н̃о чаккаваттисса ануйанта̄ ахесум̣.

87. ‘‘атха кхо там̣, бхиккхаве, чаккаратанам̣ паччхимам̣ самуддам̣ аджджхога̄хетва̄ паччуттаритва̄ уттарам̣ дисам̣ паватти, анвадева ра̄джа̄ чаккаваттӣ саддхим̣ чатуран̇гинийа̄ сена̄йа. йасмим̣ кхо пана, бхиккхаве, падесе чаккаратанам̣ патит̣т̣ха̄си, таттха ра̄джа̄ чаккаваттӣ ва̄сам̣ упагаччхи саддхим̣ чатуран̇гинийа̄ сена̄йа. йе кхо пана, бхиккхаве, уттара̄йа диса̄йа пат̣ира̄джа̄но, те ра̄джа̄нам̣ чаккаваттим̣ упасан̇камитва̄ евама̄хам̣су – ‘ехи кхо, маха̄ра̄джа, сва̄гатам̣ те, маха̄ра̄джа, сакам̣ те, маха̄ра̄джа, ануса̄са, маха̄ра̄джа̄’ти. ра̄джа̄ чаккаваттӣ евама̄ха – ‘па̄н̣о на хантаббо, адиннам̣ на̄да̄таббам̣, ка̄месумиччха̄ на чаритабба̄, муса̄ на бха̄ситабба̄, маджджам̣ на па̄таббам̣, йатха̄бхуттан̃ча бхун̃джатха̄’ти. йе кхо пана, бхиккхаве, уттара̄йа диса̄йа пат̣ира̄джа̄но, те ран̃н̃о чаккаваттисса ануйанта̄ ахесум̣.

‘‘атха кхо там̣, бхиккхаве, чаккаратанам̣ самуддапарийантам̣ патхавим̣ абхивиджинитва̄ тамева ра̄джадха̄ним̣ пачча̄гантва̄ ран̃н̃о чаккаваттисса антепурадва̄ре аттхакаран̣апамукхе [ад̣д̣акаран̣апамукхе (ка.)] аккха̄хатам̣ ман̃н̃е ат̣т̣ха̄си ран̃н̃о чаккаваттисса антепурам̣ упасобхайама̄нам̣.

дутийа̄дичаккаваттикатха̄

88. ‘‘дутийопи кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ чаккаваттӣ…пе… татийопи кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ чаккаваттӣ… чатуттхопи кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ чаккаваттӣ… пан̃чамопи кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ чаккаваттӣ… чхат̣т̣хопи кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ чаккаваттӣ… саттамопи кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ чаккаваттӣ бахуннам̣ васса̄нам̣ бахуннам̣ вассасата̄нам̣ бахуннам̣ вассасахасса̄нам̣ аччайена ан̃н̃атарам̣ пурисам̣ а̄мантеси – ‘йада̄ твам̣, амбхо пуриса, пассеййа̄си диббам̣ чаккаратанам̣ осаккитам̣ т̣ха̄на̄ чутам̣, атха ме а̄рочеййа̄сӣ’ти. ‘евам̣, дева̄’ти кхо, бхиккхаве, со пурисо ран̃н̃о чаккаваттисса паччассоси. аддаса̄ кхо, бхиккхаве, со пурисо бахуннам̣ васса̄нам̣ бахуннам̣ вассасата̄нам̣ бахуннам̣ вассасахасса̄нам̣ аччайена диббам̣ чаккаратанам̣ осаккитам̣ т̣ха̄на̄ чутам̣. дисва̄на йена ра̄джа̄ чаккаваттӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ра̄джа̄нам̣ чаккаваттим̣ етадавоча – ‘йаггхе, дева, джа̄неййа̄си, диббам̣ те чаккаратанам̣ осаккитам̣ т̣ха̄на̄ чута’нти?

89. ‘‘атха кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ чаккаваттӣ джет̣т̣хапуттам̣ кума̄рам̣ а̄манта̄петва̄ етадавоча – ‘диббам̣ кира ме, та̄та кума̄ра, чаккаратанам̣ осаккитам̣, т̣ха̄на̄ чутам̣, сутам̣ кхо пана метам̣ – йасса ран̃н̃о чаккаваттисса диббам̣ чаккаратанам̣ осаккати, т̣ха̄на̄ чавати, на да̄ни тена ран̃н̃а̄ чирам̣ джӣвитаббам̣ хотӣти. бхутта̄ кхо пана ме ма̄нусака̄ ка̄ма̄, самайо да̄ни ме диббе ка̄ме парийеситум̣, ехи твам̣, та̄та кума̄ра, имам̣ самуддапарийантам̣ патхавим̣ пат̣ипаджджа. ахам̣ пана кесамассум̣ оха̄ретва̄ ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджисса̄мӣ’ти.

‘‘атха кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ чаккаваттӣ джет̣т̣хапуттам̣ кума̄рам̣ са̄дхукам̣ радждже самануса̄ситва̄ кесамассум̣ оха̄ретва̄ ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджи. сатта̄хапаббаджите кхо пана, бхиккхаве, ра̄джисимхи диббам̣ чаккаратанам̣ антарадха̄йи.

90. ‘‘атха кхо, бхиккхаве, ан̃н̃атаро пурисо йена ра̄джа̄ кхаттийо муддха̄бхиситто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ра̄джа̄нам̣ кхаттийам̣ муддха̄бхиситтам̣ етадавоча – ‘йаггхе, дева, джа̄неййа̄си, диббам̣ чаккаратанам̣ антарахита’нти? атха кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ кхаттийо муддха̄бхиситто диббе чаккаратане антарахите анаттамано ахоси. анаттаманатан̃ча пат̣исам̣ведеси; но ча кхо ра̄джисим̣ упасан̇камитва̄ арийам̣ чаккаваттиваттам̣ пуччхи. со саматенева судам̣ джанападам̣ паса̄сати. тасса саматена джанападам̣ паса̄сато пуббена̄парам̣ джанапада̄ на паббанти, йатха̄ там̣ пуббака̄нам̣ ра̄джӯнам̣ арийе чаккаваттиватте ваттама̄на̄нам̣.

‘‘атха кхо, бхиккхаве, амачча̄ па̄рисаджджа̄ ган̣акамаха̄матта̄ анӣкат̣т̣ха̄ дова̄рика̄ мантасса̄джӣвино саннипатитва̄ ра̄джа̄нам̣ кхаттийам̣ муддха̄бхиситтам̣ етадавочум̣ – ‘на кхо те, дева, саматена (судам̣) джанападам̣ паса̄сато пуббена̄парам̣ джанапада̄ паббанти, йатха̄ там̣ пуббака̄нам̣ ра̄джӯнам̣ арийе чаккаваттиватте ваттама̄на̄нам̣. сам̣виджджанти кхо те, дева, виджите амачча̄ па̄рисаджджа̄ ган̣акамаха̄матта̄ анӣкат̣т̣ха̄ дова̄рика̄ мантасса̄джӣвино майан̃чева ан̃н̃е ча [ан̃н̃е ча пан̣д̣ите саман̣абра̄хман̣е пуччхеййа̄си (ка.)] йе майам̣ арийам̣ чаккаваттиваттам̣ дха̄рема. ин̇гха твам̣, дева, амхе арийам̣ чаккаваттиваттам̣ пуччха. тасса те майам̣ арийам̣ чаккаваттиваттам̣ пут̣т̣ха̄ бйа̄карисса̄ма̄’ти.

а̄йуван̣н̣а̄дипарийа̄никатха̄

91. ‘‘атха кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ кхаттийо муддха̄бхиситто амачче па̄рисадждже ган̣акамаха̄матте анӣкат̣т̣хе дова̄рике мантасса̄джӣвино саннипа̄тетва̄ арийам̣ чаккаваттиваттам̣ пуччхи. тасса те арийам̣ чаккаваттиваттам̣ пут̣т̣ха̄ бйа̄карим̣су. тесам̣ сутва̄ дхаммикан̃хи кхо раккха̄варан̣агуттим̣ сам̣видахи, но ча кхо адхана̄нам̣ дханамануппада̄си. адхана̄нам̣ дхане анануппадийама̄не да̄лиддийам̣ вепулламагама̄си. да̄лиддийе вепуллам̣ гате ан̃н̃атаро пурисо паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийи. таменам̣ аггахесум̣. гахетва̄ ран̃н̃о кхаттийасса муддха̄бхиситтасса дассесум̣ – ‘айам̣, дева, пурисо паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийӣ’ти. евам̣ вутте, бхиккхаве, ра̄джа̄ кхаттийо муддха̄бхиситто там̣ пурисам̣ етадавоча – ‘саччам̣ кира твам̣, амбхо пуриса, паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийӣ’ти [а̄дийасӣти (сйа̄.)]? ‘саччам̣, дева̄’ти. ‘ким̣ ка̄ран̣а̄’ти? ‘на хи, дева, джӣва̄мӣ’ти. атха кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ кхаттийо муддха̄бхиситто тасса пурисасса дханамануппада̄си – ‘имина̄ твам̣, амбхо пуриса, дханена аттана̄ ча джӣва̄хи, ма̄та̄питаро ча посехи, путтада̄ран̃ча посехи, камманте ча пайоджехи, саман̣абра̄хман̣есу [саман̣есу бра̄хман̣есу (бахӯсу)] уддхаггикам̣ даккхин̣ам̣ патит̣т̣ха̄пехи соваггикам̣ сукхавипа̄кам̣ саггасам̣ваттаника’нти. ‘евам̣, дева̄’ти кхо, бхиккхаве, со пурисо ран̃н̃о кхаттийасса муддха̄бхиситтасса паччассоси.

‘‘ан̃н̃атаропи кхо, бхиккхаве, пурисо паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийи. таменам̣ аггахесум̣. гахетва̄ ран̃н̃о кхаттийасса муддха̄бхиситтасса дассесум̣ – ‘айам̣, дева, пурисо паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийӣ’ти. евам̣ вутте, бхиккхаве, ра̄джа̄ кхаттийо муддха̄бхиситто там̣ пурисам̣ етадавоча – ‘саччам̣ кира твам̣, амбхо пуриса, паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийӣ’ти? ‘саччам̣, дева̄’ти. ‘ким̣ ка̄ран̣а̄’ти? ‘на хи, дева, джӣва̄мӣ’ти. атха кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ кхаттийо муддха̄бхиситто тасса пурисасса дханамануппада̄си – ‘имина̄ твам̣, амбхо пуриса, дханена аттана̄ ча джӣва̄хи, ма̄та̄питаро ча посехи, путтада̄ран̃ча посехи, камманте ча пайоджехи, саман̣абра̄хман̣есу уддхаггикам̣ даккхин̣ам̣ патит̣т̣ха̄пехи соваггикам̣ сукхавипа̄кам̣ саггасам̣ваттаника’нти. ‘евам̣, дева̄’ти кхо, бхиккхаве, со пурисо ран̃н̃о кхаттийасса муддха̄бхиситтасса паччассоси.

92. ‘‘ассосум̣ кхо, бхиккхаве, манусса̄ – ‘йе кира, бхо, паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийанти, тесам̣ ра̄джа̄ дханамануппадетӣ’ти. сутва̄на тесам̣ етадахоси – ‘йам̣нӯна майампи паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийеййа̄ма̄’ти. атха кхо, бхиккхаве, ан̃н̃атаро пурисо паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийи. таменам̣ аггахесум̣. гахетва̄ ран̃н̃о кхаттийасса муддха̄бхиситтасса дассесум̣ – ‘айам̣, дева, пурисо паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийӣ’ти. евам̣ вутте, бхиккхаве, ра̄джа̄ кхаттийо муддха̄бхиситто там̣ пурисам̣ етадавоча – ‘саччам̣ кира твам̣, амбхо пуриса, паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийӣ’ти? ‘саччам̣, дева̄’ти. ‘ким̣ ка̄ран̣а̄’ти? ‘на хи, дева, джӣва̄мӣ’ти. атха кхо, бхиккхаве, ран̃н̃о кхаттийасса муддха̄бхиситтасса етадахоси – ‘саче кхо ахам̣ йо йо паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийиссати, тасса тасса дханамануппадасса̄ми, евамидам̣ адинна̄да̄нам̣ павад̣д̣хиссати. йам̣нӯна̄хам̣ имам̣ пурисам̣ суниседхам̣ ниседхеййам̣, мӯлагхаччам̣ [мӯлагхаччхам̣ (сйа̄.), мӯлачхеджджа (ка.)] кареййам̣, сӣсамасса чхиндеййа’нти. атха кхо, бхиккхаве, ра̄джа̄ кхаттийо муддха̄бхиситто пурисе а̄н̣а̄песи – ‘тена хи, бхан̣е, имам̣ пурисам̣ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ паччха̄ба̄хам̣ [паччха̄ба̄хум̣ (сйа̄.)] га̄л̣хабандханам̣ бандхитва̄ кхурамун̣д̣ам̣ каритва̄ кхарассарена пан̣авена ратхика̄йа ратхикам̣ син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ паринетва̄ даккхин̣ена два̄рена никкхамитва̄ даккхин̣ато нагарасса суниседхам̣ ниседхетха, мӯлагхаччам̣ каротха, сӣсамасса чхиндатха̄’ти. ‘евам̣, дева̄’ти кхо, бхиккхаве, те пуриса̄ ран̃н̃о кхаттийасса муддха̄бхиситтасса пат̣иссутва̄ там̣ пурисам̣ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ паччха̄ба̄хам̣ га̄л̣хабандханам̣ бандхитва̄ кхурамун̣д̣ам̣ каритва̄ кхарассарена пан̣авена ратхика̄йа ратхикам̣ син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ паринетва̄ даккхин̣ена два̄рена никкхамитва̄ даккхин̣ато нагарасса суниседхам̣ ниседхесум̣, мӯлагхаччам̣ акам̣су, сӣсамасса чхиндим̣су.

93. ‘‘ассосум̣ кхо, бхиккхаве, манусса̄ – ‘йе кира, бхо, паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийанти, те ра̄джа̄ суниседхам̣ ниседхети, мӯлагхаччам̣ кароти, сӣса̄ни тесам̣ чхиндатӣ’ти. сутва̄на тесам̣ етадахоси – ‘йам̣нӯна майампи тин̣ха̄ни саттха̄ни ка̄ра̄песса̄ма [ка̄ра̄пеййа̄ма (сйа̄. пӣ.) ка̄ра̄пеййа̄ма̄ти (ка. сӣ.)], тин̣ха̄ни саттха̄ни ка̄ра̄петва̄ йесам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийисса̄ма, те суниседхам̣ ниседхесса̄ма, мӯлагхаччам̣ карисса̄ма, сӣса̄ни тесам̣ чхиндисса̄ма̄’ти. те тин̣ха̄ни саттха̄ни ка̄ра̄песум̣, тин̣ха̄ни саттха̄ни ка̄ра̄петва̄ га̄магха̄тампи упаккамим̣су ка̄тум̣, нигамагха̄тампи упаккамим̣су ка̄тум̣, нагарагха̄тампи упаккамим̣су ка̄тум̣, пантхадуханампи [пантхадӯханам̣пи (сӣ. сйа̄. пӣ.)] упаккамим̣су ка̄тум̣. йесам̣ те адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийанти, те суниседхам̣ ниседхенти, мӯлагхаччам̣ каронти, сӣса̄ни тесам̣ чхинданти.

94. ‘‘ити кхо, бхиккхаве, адхана̄нам̣ дхане анануппадийама̄не да̄лиддийам̣ вепулламагама̄си, да̄лиддийе вепуллам̣ гате адинна̄да̄нам̣ вепулламагама̄си, адинна̄да̄не вепуллам̣ гате саттхам̣ вепулламагама̄си, саттхе вепуллам̣ гате па̄н̣а̄типа̄то вепулламагама̄си, па̄н̣а̄типа̄те вепуллам̣ гате тесам̣ сатта̄нам̣ а̄йупи париха̄йи, ван̣н̣опи париха̄йи. тесам̣ а̄йуна̄пи париха̄йама̄на̄нам̣ ван̣н̣енапи париха̄йама̄на̄нам̣ асӣтивассасахасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ чатта̄рӣсавассасахасса̄йука̄ путта̄ ахесум̣.

‘‘чатта̄рӣсавассасахасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу ан̃н̃атаро пурисо паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийи. таменам̣ аггахесум̣. гахетва̄ ран̃н̃о кхаттийасса муддха̄бхиситтасса дассесум̣ – ‘айам̣, дева, пурисо паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийӣ’ти. евам̣ вутте, бхиккхаве, ра̄джа̄ кхаттийо муддха̄бхиситто там̣ пурисам̣ етадавоча – ‘саччам̣ кира твам̣, амбхо пуриса, паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийӣ’ти? ‘на хи, дева̄’ти сампаджа̄намуса̄ абха̄си.

95. ‘‘ити кхо, бхиккхаве, адхана̄нам̣ дхане анануппадийама̄не да̄лиддийам̣ вепулламагама̄си. да̄лиддийе вепуллам̣ гате адинна̄да̄нам̣ вепулламагама̄си, адинна̄да̄не вепуллам̣ гате саттхам̣ вепулламагама̄си. саттхе вепуллам̣ гате па̄н̣а̄типа̄то вепулламагама̄си, па̄н̣а̄типа̄те вепуллам̣ гате муса̄ва̄до вепулламагама̄си, муса̄ва̄де вепуллам̣ гате тесам̣ сатта̄нам̣ а̄йупи париха̄йи, ван̣н̣опи париха̄йи. тесам̣ а̄йуна̄пи париха̄йама̄на̄нам̣ ван̣н̣енапи париха̄йама̄на̄нам̣ чатта̄рӣсавассасахасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ вӣсативассасахасса̄йука̄ путта̄ ахесум̣.

‘‘вӣсативассасахасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу ан̃н̃атаро пурисо паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийи. таменам̣ ан̃н̃атаро пурисо ран̃н̃о кхаттийасса муддха̄бхиситтасса а̄рочеси – ‘иттханна̄мо, дева, пурисо паресам̣ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийӣ’ти песун̃н̃амака̄си.

96. ‘‘ити кхо, бхиккхаве, адхана̄нам̣ дхане анануппадийама̄не да̄лиддийам̣ вепулламагама̄си. да̄лиддийе вепуллам̣ гате адинна̄да̄нам̣ вепулламагама̄си, адинна̄да̄не вепуллам̣ гате саттхам̣ вепулламагама̄си, саттхе вепуллам̣ гате па̄н̣а̄типа̄то вепулламагама̄си, па̄н̣а̄типа̄те вепуллам̣ гате муса̄ва̄до вепулламагама̄си, муса̄ва̄де вепуллам̣ гате писун̣а̄ ва̄ча̄ вепулламагама̄си, писун̣а̄йа ва̄ча̄йа вепуллам̣ гата̄йа тесам̣ сатта̄нам̣ а̄йупи париха̄йи, ван̣н̣опи париха̄йи. тесам̣ а̄йуна̄пи париха̄йама̄на̄нам̣ ван̣н̣енапи париха̄йама̄на̄нам̣ вӣсативассасахасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ дасавассасахасса̄йука̄ путта̄ ахесум̣.

‘‘дасавассасахасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу екидам̣ сатта̄ ван̣н̣аванто хонти, екидам̣ сатта̄ дуббан̣н̣а̄. таттха йе те сатта̄ дуббан̣н̣а̄, те ван̣н̣аванте сатте абхиджджха̄йанта̄ паресам̣ да̄ресу ча̄риттам̣ а̄паджджим̣су.

97. ‘‘ити кхо, бхиккхаве, адхана̄нам̣ дхане анануппадийама̄не да̄лиддийам̣ вепулламагама̄си. да̄лиддийе вепуллам̣ гате…пе… ка̄месумиччха̄ча̄ро вепулламагама̄си, ка̄месумиччха̄ча̄ре вепуллам̣ гате тесам̣ сатта̄нам̣ а̄йупи париха̄йи, ван̣н̣опи париха̄йи. тесам̣ а̄йуна̄пи париха̄йама̄на̄нам̣ ван̣н̣енапи париха̄йама̄на̄нам̣ дасавассасахасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ пан̃чавассасахасса̄йука̄ путта̄ ахесум̣.

98. ‘‘пан̃чавассасахасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу две дхамма̄ вепулламагамам̣су – пхаруса̄ва̄ча̄ сампхаппала̄по ча. двӣсу дхаммесу вепуллам̣ гатесу тесам̣ сатта̄нам̣ а̄йупи париха̄йи, ван̣н̣опи париха̄йи. тесам̣ а̄йуна̄пи париха̄йама̄на̄нам̣ ван̣н̣енапи париха̄йама̄на̄нам̣ пан̃чавассасахасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ аппекачче ад̣д̣хатеййавассасахасса̄йука̄, аппекачче двевассасахасса̄йука̄ путта̄ ахесум̣.

99. ‘‘ад̣д̣хатеййавассасахасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу абхиджджха̄бйа̄па̄да̄ вепулламагамам̣су. абхиджджха̄бйа̄па̄десу вепуллам̣ гатесу тесам̣ сатта̄нам̣ а̄йупи париха̄йи, ван̣н̣опи париха̄йи. тесам̣ а̄йуна̄пи париха̄йама̄на̄нам̣ ван̣н̣енапи париха̄йама̄на̄нам̣ ад̣д̣хатеййавассасахасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ вассасахасса̄йука̄ путта̄ ахесум̣.

100. ‘‘вассасахасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу миччха̄дит̣т̣хи вепулламагама̄си. миччха̄дит̣т̣хийа̄ вепуллам̣ гата̄йа тесам̣ сатта̄нам̣ а̄йупи париха̄йи, ван̣н̣опи париха̄йи. тесам̣ а̄йуна̄пи париха̄йама̄на̄нам̣ ван̣н̣енапи париха̄йама̄на̄нам̣ вассасахасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ пан̃чавассасата̄йука̄ путта̄ ахесум̣.

101. ‘‘пан̃чавассасата̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу тайо дхамма̄ вепулламагамам̣су. адхаммара̄го висамалобхо миччха̄дхаммо. тӣсу дхаммесу вепуллам̣ гатесу тесам̣ сатта̄нам̣ а̄йупи париха̄йи, ван̣н̣опи париха̄йи. тесам̣ а̄йуна̄пи париха̄йама̄на̄нам̣ ван̣н̣енапи париха̄йама̄на̄нам̣ пан̃чавассасата̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ аппекачче ад̣д̣хатеййавассасата̄йука̄, аппекачче двевассасата̄йука̄ путта̄ ахесум̣.

‘‘ад̣д̣хатеййавассасата̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу име дхамма̄ вепулламагамам̣су. аматтеййата̄ апеттеййата̄ аса̄ман̃н̃ата̄ абрахман̃н̃ата̄ на куле джет̣т̣ха̄пача̄йита̄.

102. ‘‘ити кхо, бхиккхаве, адхана̄нам̣ дхане анануппадийама̄не да̄лиддийам̣ вепулламагама̄си. да̄лиддийе вепуллам̣ гате адинна̄да̄нам̣ вепулламагама̄си. адинна̄да̄не вепуллам̣ гате саттхам̣ вепулламагама̄си. саттхе вепуллам̣ гате па̄н̣а̄типа̄то вепулламагама̄си. па̄н̣а̄типа̄те вепуллам̣ гате муса̄ва̄до вепулламагама̄си. муса̄ва̄де вепуллам̣ гате писун̣а̄ ва̄ча̄ вепулламагама̄си. писун̣а̄йа ва̄ча̄йа вепуллам̣ гата̄йа ка̄месумиччха̄ча̄ро вепулламагама̄си. ка̄месумиччха̄ча̄ре вепуллам̣ гате две дхамма̄ вепулламагамам̣су, пхаруса̄ ва̄ча̄ сампхаппала̄по ча. двӣсу дхаммесу вепуллам̣ гатесу абхиджджха̄бйа̄па̄да̄ вепулламагамам̣су. абхиджджха̄бйа̄па̄десу вепуллам̣ гатесу миччха̄дит̣т̣хи вепулламагама̄си. миччха̄дит̣т̣хийа̄ вепуллам̣ гата̄йа тайо дхамма̄ вепулламагамам̣су, адхаммара̄го висамалобхо миччха̄дхаммо. тӣсу дхаммесу вепуллам̣ гатесу име дхамма̄ вепулламагамам̣су, аматтеййата̄ апеттеййата̄ аса̄ман̃н̃ата̄ абрахман̃н̃ата̄ на куле джет̣т̣ха̄пача̄йита̄. имесу дхаммесу вепуллам̣ гатесу тесам̣ сатта̄нам̣ а̄йупи париха̄йи, ван̣н̣опи париха̄йи. тесам̣ а̄йуна̄пи париха̄йама̄на̄нам̣ ван̣н̣енапи париха̄йама̄на̄нам̣ ад̣д̣хатеййавассасата̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ вассасата̄йука̄ путта̄ ахесум̣.

дасавасса̄йукасамайо

103. ‘‘бхависсати, бхиккхаве, со самайо, йам̣ имесам̣ манусса̄нам̣ дасавасса̄йука̄ путта̄ бхависсанти. дасавасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу пан̃чавассика̄ [пан̃чама̄сика̄ (ка. сӣ.)] кума̄рика̄ алам̣патеййа̄ бхависсанти. дасавасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу има̄ни раса̄ни антарадха̄йиссанти, сеййатхидам̣, саппи наванӣтам̣ телам̣ мадху пха̄н̣итам̣ лон̣ам̣. дасавасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу кудрӯсако аггам̣ бходжана̄нам̣ [аггабходжанам̣ (сйа̄.)] бхависсати. сеййатха̄пи, бхиккхаве, етарахи са̄лимам̣содано аггам̣ бходжана̄нам̣; евамева кхо, бхиккхаве, дасавасса̄йукесу мануссесу кудрӯсако аггам̣ бходжана̄нам̣ бхависсати.

‘‘дасавасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу даса кусалакаммапатха̄ саббена саббам̣ антарадха̄йиссанти, даса акусалакаммапатха̄ атибйа̄дипписсанти [ативийа дипписсанти (сйа̄. пӣ.), ативйа̄дипписсанти (сӣ.)]. дасавасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу кусалантипи на бхависсати, куто пана кусаласса ка̄рако. дасавасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу йе те бхависсанти аматтеййа̄ апеттеййа̄ аса̄ман̃н̃а̄ абрахман̃н̃а̄ на куле джет̣т̣ха̄пача̄йино, те пуджджа̄ ча бхависсанти па̄сам̣са̄ ча. сеййатха̄пи, бхиккхаве, етарахи маттеййа̄ петтеййа̄ са̄ман̃н̃а̄ брахман̃н̃а̄ куле джет̣т̣ха̄пача̄йино пуджджа̄ ча па̄сам̣са̄ ча; евамева кхо, бхиккхаве, дасавасса̄йукесу мануссесу йе те бхависсанти аматтеййа̄ апеттеййа̄ аса̄ман̃н̃а̄ абрахман̃н̃а̄ на куле джет̣т̣ха̄пача̄йино, те пуджджа̄ ча бхависсанти па̄сам̣са̄ ча.

‘‘дасавасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу на бхависсати ма̄та̄ти ва̄ ма̄туччха̄ти ва̄ ма̄тула̄нӣти ва̄ а̄чарийабхарийа̄ти ва̄ гарӯнам̣ да̄ра̄ти ва̄. самбхедам̣ локо гамиссати йатха̄ аджел̣ака̄ куккут̣асӯкара̄ сон̣асин̇га̄ла̄ [сон̣асига̄ла̄ (сӣ. пӣ.)].

‘‘дасавасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу тесам̣ сатта̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃амхи тиббо а̄гха̄то паччупат̣т̣хито бхависсати тиббо бйа̄па̄до тиббо манопадосо тиббам̣ вадхакачиттам̣. ма̄тупи путтамхи путтассапи ма̄тари; питупи путтамхи путтассапи питари; бха̄тупи бхагинийа̄ бхагинийа̄пи бха̄тари тиббо а̄гха̄то паччупат̣т̣хито бхависсати тиббо бйа̄па̄до тиббо манопадосо тиббам̣ вадхакачиттам̣. сеййатха̄пи, бхиккхаве, ма̄гавикасса мигам̣ дисва̄ тиббо а̄гха̄то паччупат̣т̣хито хоти тиббо бйа̄па̄до тиббо манопадосо тиббам̣ вадхакачиттам̣; евамева кхо, бхиккхаве, дасавасса̄йукесу мануссесу тесам̣ сатта̄нам̣ ан̃н̃аман̃н̃амхи тиббо а̄гха̄то паччупат̣т̣хито бхависсати тиббо бйа̄па̄до тиббо манопадосо тиббам̣ вадхакачиттам̣. ма̄тупи путтамхи путтассапи ма̄тари; питупи путтамхи путтассапи питари; бха̄тупи бхагинийа̄ бхагинийа̄пи бха̄тари тиббо а̄гха̄то паччупат̣т̣хито бхависсати тиббо бйа̄па̄до тиббо манопадосо тиббам̣ вадхакачиттам̣.

104. ‘‘дасавасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу сатта̄хам̣ саттхантаракаппо бхависсати. те ан̃н̃аман̃н̃амхи мигасан̃н̃ам̣ пат̣илабхиссанти. тесам̣ тин̣ха̄ни саттха̄ни хаттхесу па̄тубхависсанти. те тин̣хена саттхена ‘еса миго еса миго’ти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ джӣвита̄ воропессанти.

‘‘атха кхо тесам̣, бхиккхаве, сатта̄нам̣ екачча̄нам̣ евам̣ бхависсати – ‘ма̄ ча майам̣ кан̃чи [кин̃чи (ка.)], ма̄ ча амхе кочи, йам̣нӯна майам̣ тин̣агаханам̣ ва̄ ванагаханам̣ ва̄ руккхагаханам̣ ва̄ надӣвидуггам̣ ва̄ паббатависамам̣ ва̄ пависитва̄ ванамӯлапхала̄ха̄ра̄ йа̄пеййа̄ма̄’ти. те тин̣агаханам̣ ва̄ ванагаханам̣ ва̄ руккхагаханам̣ ва̄ надӣвидуггам̣ ва̄ паббатависамам̣ ва̄ [те тин̣агаханам̣ ванагаханам̣ руккхагаханам̣ надӣвидуггам̣ паббатависамам̣ (сӣ. пӣ.)] пависитва̄ сатта̄хам̣ ванамӯлапхала̄ха̄ра̄ йа̄пессанти. те тасса сатта̄хасса аччайена тин̣агахана̄ ванагахана̄ руккхагахана̄ надӣвидугга̄ паббатависама̄ никкхамитва̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ а̄лин̇гитва̄ сабха̄га̄йиссанти самасса̄сиссанти – ‘дит̣т̣ха̄, бхо, сатта̄ джӣваси, дит̣т̣ха̄, бхо, сатта̄ джӣвасӣ’ти.

а̄йуван̣н̣а̄дивад̣д̣ханакатха̄

105. ‘‘атха кхо тесам̣, бхиккхаве, сатта̄нам̣ евам̣ бхависсати – ‘майам̣ кхо акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ сама̄да̄нахету еварӯпам̣ а̄йатам̣ н̃а̄тиккхайам̣ патта̄. йам̣нӯна майам̣ кусалам̣ кареййа̄ма. ким̣ кусалам̣ кареййа̄ма? йам̣нӯна майам̣ па̄н̣а̄типа̄та̄ вирамеййа̄ма, идам̣ кусалам̣ дхаммам̣ сама̄да̄йа ваттеййа̄ма̄’ти. те па̄н̣а̄типа̄та̄ вирамиссанти, идам̣ кусалам̣ дхаммам̣ сама̄да̄йа ваттиссанти. те кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ сама̄да̄нахету а̄йуна̄пи вад̣д̣хиссанти, ван̣н̣енапи вад̣д̣хиссанти. тесам̣ а̄йуна̄пи вад̣д̣хама̄на̄нам̣ ван̣н̣енапи вад̣д̣хама̄на̄нам̣ дасавасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ вӣсативасса̄йука̄ путта̄ бхависсанти.

‘‘атха кхо тесам̣, бхиккхаве, сатта̄нам̣ евам̣ бхависсати – ‘майам̣ кхо кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ сама̄да̄нахету а̄йуна̄пи вад̣д̣ха̄ма, ван̣н̣енапи вад̣д̣ха̄ма. йам̣нӯна майам̣ бхиййосоматта̄йа кусалам̣ кареййа̄ма. ким̣ кусалам̣ кареййа̄ма? йам̣нӯна майам̣ адинна̄да̄на̄ вирамеййа̄ма… ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вирамеййа̄ма… муса̄ва̄да̄ вирамеййа̄ма… писун̣а̄йа ва̄ча̄йа вирамеййа̄ма… пхаруса̄йа ва̄ча̄йа вирамеййа̄ма… сампхаппала̄па̄ вирамеййа̄ма… абхиджджхам̣ паджахеййа̄ма… бйа̄па̄дам̣ паджахеййа̄ма… миччха̄дит̣т̣хим̣ паджахеййа̄ма… тайо дхамме паджахеййа̄ма – адхаммара̄гам̣ висамалобхам̣ миччха̄дхаммам̣… йам̣нӯна майам̣ маттеййа̄ асса̄ма петтеййа̄ са̄ман̃н̃а̄ брахман̃н̃а̄ куле джет̣т̣ха̄пача̄йино, идам̣ кусалам̣ дхаммам̣ сама̄да̄йа ваттеййа̄ма̄’ти. те маттеййа̄ бхависсанти петтеййа̄ са̄ман̃н̃а̄ брахман̃н̃а̄ куле джет̣т̣ха̄пача̄йино, идам̣ кусалам̣ дхаммам̣ сама̄да̄йа ваттиссанти.

‘‘те кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ сама̄да̄нахету а̄йуна̄пи вад̣д̣хиссанти, ван̣н̣енапи вад̣д̣хиссанти. тесам̣ а̄йуна̄пи вад̣д̣хама̄на̄нам̣ ван̣н̣енапи вад̣д̣хама̄на̄нам̣ вӣсативасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ чатта̄рӣсавасса̄йука̄ путта̄ бхависсанти… чатта̄рӣсавасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ асӣтивасса̄йука̄ путта̄ бхависсанти… асӣтивасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ сат̣т̣хивассасата̄йука̄ путта̄ бхависсанти… сат̣т̣хивассасата̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ вӣсатитивассасата̄йука̄ путта̄ бхависсанти… вӣсатитивассасата̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ чатта̄рӣсачхаббассасата̄йука̄ путта̄ бхависсанти. чатта̄рӣсачхаббассасата̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ двевассасахасса̄йука̄ путта̄ бхависсанти… двевассасахасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ чатта̄ривассасахасса̄йука̄ путта̄ бхависсанти… чатта̄ривассасахасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ ат̣т̣хавассасахасса̄йука̄ путта̄ бхависсанти… ат̣т̣хавассасахасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ вӣсативассасахасса̄йука̄ путта̄ бхависсанти… вӣсативассасахасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ чатта̄рӣсавассасахасса̄йука̄ путта̄ бхависсанти… чатта̄рӣсавассасахасса̄йука̄нам̣ манусса̄нам̣ асӣтивассасахасса̄йука̄ путта̄ бхависсанти… асӣтивассасахасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу пан̃чавассасатика̄ кума̄рика̄ алам̣патеййа̄ бхависсанти.

сан̇кхара̄джауппатти

106. ‘‘асӣтивассасахасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу тайо а̄ба̄дха̄ бхависсанти, иччха̄, анасанам̣, джара̄. асӣтивассасахасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу айам̣ джамбудӣпо иддхо чева бхависсати пхӣто ча, куккут̣асампа̄тика̄ га̄манигамара̄джадха̄нийо [га̄манигамаджанапада̄ ра̄джадха̄нийо (ка.)]. асӣтивассасахасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу айам̣ джамбудӣпо авӣчи ман̃н̃е пхут̣о бхависсати мануссехи, сеййатха̄пи нал̣аванам̣ ва̄ сараванам̣ [са̄раванам̣ (сйа̄.)] ва̄. асӣтивассасахасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу айам̣ ба̄ра̄н̣асӣ кетуматӣ на̄ма ра̄джадха̄нӣ бхависсати иддха̄ чева пхӣта̄ ча бахуджана̄ ча а̄кин̣н̣аманусса̄ ча субхиккха̄ ча. асӣтивассасахасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу имасмим̣ джамбудӣпе чатура̄сӣтинагарасахасса̄ни бхависсанти кетуматӣра̄джадха̄нӣпамукха̄ни. асӣтивассасахасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу кетуматийа̄ ра̄джадха̄нийа̄ сан̇кхо на̄ма ра̄джа̄ уппаджджиссати чаккаваттӣ дхаммико дхаммара̄джа̄ ча̄туранто виджита̄вӣ джанападаттха̄варийаппатто саттаратанасаманна̄гато. тассима̄ни сатта ратана̄ни бхависсанти, сеййатхидам̣, чаккаратанам̣ хаттхиратанам̣ ассаратанам̣ ман̣иратанам̣ иттхиратанам̣ гахапатиратанам̣ парин̣а̄йакаратанамева саттамам̣. паросахассам̣ кхо панасса путта̄ бхависсанти сӯра̄ вӣран̇гарӯпа̄ парасенаппамаддана̄. со имам̣ патхавим̣ са̄гарапарийантам̣ адан̣д̣ена асаттхена дхаммена абхивиджийа аджджха̄васиссати.

меттеййабуддхуппа̄до

107. ‘‘асӣтивассасахасса̄йукесу, бхиккхаве, мануссесу меттеййо на̄ма бхагава̄ локе уппаджджиссати арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄. сеййатха̄па̄хаметарахи локе уппанно арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄. со имам̣ локам̣ садевакам̣ сама̄ракам̣ сабрахмакам̣ сассаман̣абра̄хман̣им̣ паджам̣ садевамануссам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведессати, сеййатха̄па̄хаметарахи имам̣ локам̣ садевакам̣ сама̄ракам̣ сабрахмакам̣ сассаман̣абра̄хман̣им̣ паджам̣ садевамануссам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведеми. со дхаммам̣ десессати а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ пака̄сессати; сеййатха̄па̄хаметарахи дхаммам̣ десеми а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ пака̄семи. со анекасахассам̣ [анекасатасахассам̣ (ка.)] бхиккхусам̣гхам̣ парихариссати, сеййатха̄па̄хаметарахи анекасатам̣ бхиккхусам̣гхам̣ парихара̄ми.

108. ‘‘атха кхо, бхиккхаве, сан̇кхо на̄ма ра̄джа̄ йо со йӯпо ран̃н̃а̄ маха̄пана̄дена ка̄ра̄пито. там̣ йӯпам̣ усса̄петва̄ аджджха̄васитва̄ там̣ датва̄ виссаджджитва̄ саман̣абра̄хман̣акапан̣аддхикаван̣иббакайа̄чака̄нам̣ да̄нам̣ датва̄ меттеййасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса сантике кесамассум̣ оха̄ретва̄ ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджиссати. со евам̣ паббаджито сама̄но еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихариссати.

109. ‘‘аттадӣпа̄, бхиккхаве, вихаратха аттасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄, дхаммадӣпа̄ дхаммасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху аттадӣпо вихарати аттасаран̣о анан̃н̃асаран̣о дхаммадӣпо дхаммасаран̣о анан̃н̃асаран̣о? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. ведана̄су ведана̄нупассӣ…пе… читте читта̄нупассӣ…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху аттадӣпо вихарати аттасаран̣о анан̃н̃асаран̣о дхаммадӣпо дхаммасаран̣о анан̃н̃асаран̣о.

бхиккхуноа̄йуван̣н̣а̄дивад̣д̣ханакатха̄

110. ‘‘гочаре, бхиккхаве, чаратха саке петтике висайе. гочаре, бхиккхаве, чаранта̄ саке петтике висайе а̄йуна̄пи вад̣д̣хиссатха, ван̣н̣енапи вад̣д̣хиссатха, сукхенапи вад̣д̣хиссатха, бхогенапи вад̣д̣хиссатха, баленапи вад̣д̣хиссатха.

‘‘кин̃ча, бхиккхаве, бхиккхуно а̄йусмим̣? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхипадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхипадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, читтасама̄дхипадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣмам̣са̄сама̄дхипадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. со имесам̣ чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ а̄кан̇кхама̄но каппам̣ ва̄ тит̣т̣хеййа каппа̄васесам̣ ва̄. идам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккхуно а̄йусмим̣.

‘‘кин̃ча, бхиккхаве, бхиккхуно ван̣н̣асмим̣? идха, бхиккхаве, бхиккху сӣлава̄ хоти, па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихарати а̄ча̄рагочарасампанно, ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ, сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу. идам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккхуно ван̣н̣асмим̣.

‘‘кин̃ча, бхиккхаве, бхиккхуно сукхасмим̣? идха, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄…пе… дутийам̣ джха̄нам̣…пе… татийам̣ джха̄нам̣…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккхуно, сукхасмим̣.

‘‘кин̃ча, бхиккхаве, бхиккхуно бхогасмим̣? идха, бхиккхаве, бхиккху метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати татха̄ дутийам̣. татха̄ татийам̣. татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ метта̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. карун̣а̄сахагатена четаса̄…пе… мудита̄сахагатена четаса̄…пе… упеккха̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати. татха̄ дутийам̣. татха̄ татийам̣. татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. идам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккхуно бхогасмим̣.

‘‘кин̃ча, бхиккхаве, бхиккхуно баласмим̣? идха, бхиккхаве, бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. идам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккхуно баласмим̣.

‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, ан̃н̃ам̣ екабалампи саманупасса̄ми йам̣ евам̣ дуппасахам̣, йатхайидам̣, бхиккхаве, ма̄рабалам̣. кусала̄нам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣ сама̄да̄нахету евамидам̣ пун̃н̃ам̣ павад̣д̣хатӣ’’ти. идамавоча бхагава̄. аттамана̄ те бхиккхӯ бхагавато бха̄ситам̣ абхинандунти.

чаккаваттисуттам̣ нит̣т̣хитам̣ татийам̣.

4. агган̃н̃асуттам̣

ва̄сет̣т̣хабха̄радва̄джа̄

111. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати пубба̄ра̄ме мига̄рама̄тупа̄са̄де. тена кхо пана самайена ва̄сет̣т̣хабха̄радва̄джа̄ бхиккхӯсу паривасанти бхиккхубха̄вам̣ а̄кан̇кхама̄на̄. атха кхо бхагава̄ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито па̄са̄да̄ орохитва̄ па̄са̄дапаччха̄йа̄йам̣ [па̄са̄даччха̄йа̄йам̣ (ка.)] аббхока̄се чан̇камати.

112. аддаса̄ кхо ва̄сет̣т̣хо бхагавантам̣ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хитам̣ па̄са̄да̄ орохитва̄ па̄са̄дапаччха̄йа̄йам̣ аббхока̄се чан̇камантам̣. дисва̄на бха̄радва̄джам̣ а̄мантеси – ‘‘айам̣, а̄вусо бха̄радва̄джа, бхагава̄ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито па̄са̄да̄ орохитва̄ па̄са̄дапаччха̄йа̄йам̣ аббхока̄се чан̇камати. а̄йа̄ма̄вусо бха̄радва̄джа, йена бхагава̄ тенупасан̇камисса̄ма; аппева на̄ма лабхеййа̄ма бхагавато сантика̄ [саммукха̄ (сйа̄. ка.)] дхаммим̣ катхам̣ савана̄йа̄’’ти. ‘‘евама̄вусо’’ти кхо бха̄радва̄джо ва̄сет̣т̣хасса паччассоси.

113. атха кхо ва̄сет̣т̣хабха̄радва̄джа̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ бхагавантам̣ чан̇камантам̣ анучан̇камим̣су. атха кхо бхагава̄ ва̄сет̣т̣хам̣ а̄мантеси – ‘‘тумхе кхваттха, ва̄сет̣т̣ха, бра̄хман̣аджачча̄ бра̄хман̣акулӣна̄ бра̄хман̣акула̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджита̄, каччи во, ва̄сет̣т̣ха, бра̄хман̣а̄ на аккосанти на парибха̄сантӣ’’ти? ‘‘таггха но, бханте, бра̄хман̣а̄ аккосанти парибха̄санти аттарӯпа̄йа парибха̄са̄йа парипун̣н̣а̄йа, но апарипун̣н̣а̄йа̄’’ти. ‘‘йатха̄ катхам̣ пана во, ва̄сет̣т̣ха, бра̄хман̣а̄ аккосанти парибха̄санти аттарӯпа̄йа парибха̄са̄йа парипун̣н̣а̄йа, но апарипун̣н̣а̄йа̄’’ти? ‘‘бра̄хман̣а̄, бханте, евама̄хам̣су – ‘бра̄хман̣ова сет̣т̣хо ван̣н̣о, хӣна̄ ан̃н̃е ван̣н̣а̄ [хӣно ан̃н̃о ван̣н̣о (сӣ. пӣ. ма. ни. 2 мадхурасутта)]. бра̄хман̣ова сукко ван̣н̣о, кан̣ха̄ ан̃н̃е ван̣н̣а̄ [кан̣хо ан̃н̃о ван̣н̣о (сӣ. пӣ. ма. ни. 2 мадхурасутта)]. бра̄хман̣а̄ва суджджханти, но абра̄хман̣а̄. бра̄хман̣а̄ва [бра̄хман̣а̄ (сйа̄.)] брахмуно путта̄ ораса̄ мукхато джа̄та̄ брахмаджа̄ брахманиммита̄ брахмада̄йа̄да̄. те тумхе сет̣т̣хам̣ ван̣н̣ам̣ хитва̄ хӣнаматтха ван̣н̣ам̣ аджджхупагата̄, йадидам̣ мун̣д̣аке саман̣аке иббхе кан̣хе бандхупа̄да̄пачче. тайидам̣ на са̄дху, тайидам̣ наппатирӯпам̣, йам̣ тумхе сет̣т̣хам̣ ван̣н̣ам̣ хитва̄ хӣнаматтха ван̣н̣ам̣ аджджхупагата̄ йадидам̣ мун̣д̣аке саман̣аке иббхе кан̣хе бандхупа̄да̄пачче’ти. евам̣ кхо но, бханте, бра̄хман̣а̄ аккосанти парибха̄санти аттарӯпа̄йа парибха̄са̄йа парипун̣н̣а̄йа, но апарипун̣н̣а̄йа̄’’ти.

114. ‘‘таггха во, ва̄сет̣т̣ха, бра̄хман̣а̄ пора̄н̣ам̣ ассаранта̄ евама̄хам̣су – ‘бра̄хман̣ова сет̣т̣хо ван̣н̣о, хӣна̄ ан̃н̃е ван̣н̣а̄; бра̄хман̣ова сукко ван̣н̣о, кан̣ха̄ ан̃н̃е ван̣н̣а̄; бра̄хман̣а̄ва суджджханти, но абра̄хман̣а̄; бра̄хман̣а̄ва брахмуно путта̄ ораса̄ мукхато джа̄та̄ брахмаджа̄ брахманиммита̄ брахмада̄йа̄да̄’ти. диссанти кхо пана, ва̄сет̣т̣ха, бра̄хман̣а̄нам̣ бра̄хман̣ийо утунийопи габбхинийопи виджа̄йама̄на̄пи па̄йама̄на̄пи. те ча бра̄хман̣а̄ йониджа̄ва сама̄на̄ евама̄хам̣су – ‘бра̄хман̣ова сет̣т̣хо ван̣н̣о, хӣна̄ ан̃н̃е ван̣н̣а̄; бра̄хман̣ова сукко ван̣н̣о, кан̣ха̄ ан̃н̃е ван̣н̣а̄; бра̄хман̣а̄ва суджджханти, но абра̄хман̣а̄; бра̄хман̣а̄ва брахмуно путта̄ ораса̄ мукхато джа̄та̄ брахмаджа̄ брахманиммита̄ брахмада̄йа̄да̄’ти. те [те ча (сйа̄. ка.)] брахма̄нан̃чева аббха̄чиккханти, муса̄ ча бха̄санти, бахун̃ча апун̃н̃ам̣ пасаванти.

чатуван̣н̣асуддхи

115. ‘‘чатта̄роме, ва̄сет̣т̣ха, ван̣н̣а̄ – кхаттийа̄, бра̄хман̣а̄, весса̄, судда̄. кхаттийопи кхо, ва̄сет̣т̣ха, идхекаччо па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти адинна̄да̄йӣ ка̄месумиччха̄ча̄рӣ муса̄ва̄дӣ писун̣ава̄чо пхарусава̄чо сампхаппала̄пӣ абхиджджха̄лу бйа̄панначитто миччха̄дит̣т̣хӣ. ити кхо, ва̄сет̣т̣ха, йеме дхамма̄ акусала̄ акусаласан̇кха̄та̄ са̄ваджджа̄ са̄ваджджасан̇кха̄та̄ асевитабба̄ асевитаббасан̇кха̄та̄ нааламарийа̄ нааламарийасан̇кха̄та̄ кан̣ха̄ кан̣хавипа̄ка̄ вин̃н̃угарахита̄, кхаттийепи те [кхо ва̄сет̣т̣ха (ка.)] идхекачче сандиссанти. бра̄хман̣опи кхо, ва̄сет̣т̣ха…пе… вессопи кхо, ва̄сет̣т̣ха…пе… суддопи кхо, ва̄сет̣т̣ха, идхекаччо па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти адинна̄да̄йӣ ка̄месумиччха̄ча̄рӣ муса̄ва̄дӣ писун̣ава̄чо пхарусава̄чо сампхаппала̄пӣ абхиджджха̄лу бйа̄панначитто миччха̄дит̣т̣хӣ. ити кхо, ва̄сет̣т̣ха, йеме дхамма̄ акусала̄ акусаласан̇кха̄та̄…пе… кан̣ха̄ кан̣хавипа̄ка̄ вин̃н̃угарахита̄; суддепи те идхекачче сандиссанти.

‘‘кхаттийопи кхо, ва̄сет̣т̣ха, идхекаччо па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато, муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато, писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато, пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато, сампхаппала̄па̄ пат̣ивирато, анабхиджджха̄лу абйа̄панначитто, самма̄дит̣т̣хӣ. ити кхо, ва̄сет̣т̣ха, йеме дхамма̄ кусала̄ кусаласан̇кха̄та̄ анаваджджа̄ анаваджджасан̇кха̄та̄ севитабба̄ севитаббасан̇кха̄та̄ аламарийа̄ аламарийасан̇кха̄та̄ сукка̄ суккавипа̄ка̄ вин̃н̃уппасаттха̄, кхаттийепи те идхекачче сандиссанти. бра̄хман̣опи кхо, ва̄сет̣т̣ха…пе… вессопи кхо, ва̄сет̣т̣ха…пе… суддопи кхо, ва̄сет̣т̣ха, идхекаччо па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти…пе… анабхиджджха̄лу, абйа̄панначитто, самма̄дит̣т̣хӣ. ити кхо, ва̄сет̣т̣ха, йеме дхамма̄ кусала̄ кусаласан̇кха̄та̄ анаваджджа̄ анаваджджасан̇кха̄та̄ севитабба̄ севитаббасан̇кха̄та̄ аламарийа̄ аламарийасан̇кха̄та̄ сукка̄ суккавипа̄ка̄ вин̃н̃уппасаттха̄; суддепи те идхекачче сандиссанти.

116. ‘‘имесу кхо, ва̄сет̣т̣ха, чатӯсу ван̣н̣есу евам̣ убхайавокин̣н̣есу ваттама̄несу кан̣хасуккесу дхаммесу вин̃н̃угарахитесу чева вин̃н̃уппасаттхесу ча йадеттха бра̄хман̣а̄ евама̄хам̣су – ‘бра̄хман̣ова сет̣т̣хо ван̣н̣о, хӣна̄ ан̃н̃е ван̣н̣а̄; бра̄хман̣ова сукко ван̣н̣о, кан̣ха̄ ан̃н̃е ван̣н̣а̄; бра̄хман̣а̄ва суджджханти, но абра̄хман̣а̄; бра̄хман̣а̄ва брахмуно путта̄ ораса̄ мукхато джа̄та̄ брахмаджа̄ брахманиммита̄ брахмада̄йа̄да̄’ти. там̣ тесам̣ вин̃н̃ӯ на̄нуджа̄нанти. там̣ кисса хету? имесан̃хи, ва̄сет̣т̣ха, чатуннам̣ ван̣н̣а̄нам̣ йо хоти бхиккху арахам̣ кхӣн̣а̄саво вуситава̄ катакаран̣ӣйо охитабха̄ро ануппаттасадаттхо париккхӣн̣абхавасам̣йоджано саммадан̃н̃а̄вимутто, со несам̣ аггамаккха̄йати дхамменева, но адхаммена. дхаммо хи, ва̄сет̣т̣ха, сет̣т̣хо джанетасмим̣, дит̣т̣хе чева дхамме абхисампара̄йан̃ча.

117. ‘‘тадамина̄петам̣, ва̄сет̣т̣ха, парийа̄йена ведитаббам̣, йатха̄ дхаммова сет̣т̣хо джанетасмим̣, дит̣т̣хе чева дхамме абхисампара̄йан̃ча.

‘‘джа̄на̄ти кхо [кхо пана (ка.)], ва̄сет̣т̣ха, ра̄джа̄ пасенади косало – ‘саман̣о готамо анантара̄ [ануттаро (бахӯсу)] сакйакула̄ паббаджито’ти. сакйа̄ кхо пана, ва̄сет̣т̣ха, ран̃н̃о пасенадисса косаласса ануйутта̄ [анантара̄ ануйанта̄ (сйа̄.), анантара̄ ануйутта̄ (ка.)] бхаванти. каронти кхо, ва̄сет̣т̣ха, сакйа̄ ран̃н̃е пасенадимхи косале нипаччака̄рам̣ абхива̄данам̣ паччут̣т̣ха̄нам̣ ан̃джаликаммам̣ са̄мӣчикаммам̣. ити кхо, ва̄сет̣т̣ха, йам̣ каронти сакйа̄ ран̃н̃е пасенадимхи косале нипаччака̄рам̣ абхива̄данам̣ паччут̣т̣ха̄нам̣ ан̃джаликаммам̣ са̄мӣчикаммам̣, кароти там̣ ра̄джа̄ пасенади косало татха̄гате нипаччака̄рам̣ абхива̄данам̣ паччут̣т̣ха̄нам̣ ан̃джаликаммам̣ са̄мӣчикаммам̣, на нам̣ [нану (бахӯсу)] ‘суджа̄то саман̣о готамо, дуджджа̄тохамасми. балава̄ саман̣о готамо, дуббалохамасми. па̄са̄дико саман̣о готамо, дуббан̣н̣охамасми. махесаккхо саман̣о готамо, аппесаккхохамасмӣ’ти. атха кхо нам̣ дхаммам̣йева саккаронто дхаммам̣ гарум̣ каронто дхаммам̣ ма̄ненто дхаммам̣ пӯдженто дхаммам̣ апача̄йама̄но евам̣ ра̄джа̄ пасенади косало татха̄гате нипаччака̄рам̣ кароти, абхива̄данам̣ паччут̣т̣ха̄нам̣ ан̃джаликаммам̣ са̄мӣчикаммам̣. имина̄пи кхо етам̣, ва̄сет̣т̣ха, парийа̄йена ведитаббам̣, йатха̄ дхаммова сет̣т̣хо джанетасмим̣, дит̣т̣хе чева дхамме абхисампара̄йан̃ча.

118. ‘‘тумхе кхваттха, ва̄сет̣т̣ха, на̄на̄джачча̄ на̄на̄на̄ма̄ на̄на̄готта̄ на̄на̄кула̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджита̄. ‘ке тумхе’ти – пут̣т̣ха̄ сама̄на̄ ‘саман̣а̄ сакйапуттийа̄мха̄’ти – пат̣иджа̄на̄тха. йасса кхо панасса, ва̄сет̣т̣ха, татха̄гате саддха̄ нивит̣т̣ха̄ мӯладжа̄та̄ патит̣т̣хита̄ дал̣ха̄ асам̣ха̄рийа̄ саман̣ена ва̄ бра̄хман̣ена ва̄ девена ва̄ ма̄рена ва̄ брахмуна̄ ва̄ кеначи ва̄ локасмим̣, тассетам̣ каллам̣ вачана̄йа – ‘бхагаватомхи путто орасо мукхато джа̄то дхаммаджо дхамманиммито дхаммада̄йа̄до’ти. там̣ кисса хету? татха̄гатасса хетам̣, ва̄сет̣т̣ха, адхивачанам̣ ‘дхаммака̄йо’ итипи, ‘брахмака̄йо’ итипи, ‘дхаммабхӯто’ итипи, ‘брахмабхӯто’ итипи.

119. ‘‘хоти кхо со, ва̄сет̣т̣ха, самайо йам̣ када̄чи карахачи дӣгхасса аддхуно аччайена айам̣ локо сам̣ват̣т̣ати. сам̣ват̣т̣ама̄не локе йебхуййена сатта̄ а̄бхассарасам̣ваттаника̄ хонти. те таттха хонти маномайа̄ пӣтибхаккха̄ сайам̣пабха̄ анталиккхачара̄ субхат̣т̣ха̄йино чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ тит̣т̣ханти.

‘‘хоти кхо со, ва̄сет̣т̣ха, самайо йам̣ када̄чи карахачи дӣгхасса аддхуно аччайена айам̣ локо виват̣т̣ати. виват̣т̣ама̄не локе йебхуййена сатта̄ а̄бхассарака̄йа̄ чавитва̄ иттхаттам̣ а̄гаччханти. тедха хонти маномайа̄ пӣтибхаккха̄ сайам̣пабха̄ анталиккхачара̄ субхат̣т̣ха̄йино чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ тит̣т̣ханти.

расапатхавипа̄тубха̄во

120. ‘‘екодакӣбхӯтам̣ кхо пана, ва̄сет̣т̣ха, тена самайена хоти андхака̄ро андхака̄ратимиса̄. на чандимасӯрийа̄ пан̃н̃а̄йанти, на наккхатта̄ни та̄ракарӯпа̄ни пан̃н̃а̄йанти, на раттиндива̄ пан̃н̃а̄йанти, на ма̄сад̣д̣хама̄са̄ пан̃н̃а̄йанти, на утусам̣ваччхара̄ пан̃н̃а̄йанти, на иттхипума̄ пан̃н̃а̄йанти, сатта̄ сатта̄твева сан̇кхйам̣ гаччханти. атха кхо тесам̣, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄нам̣ када̄чи карахачи дӣгхасса аддхуно аччайена расапатхавӣ удакасмим̣ саматани [самата̄ни (бахӯсу)]; сеййатха̄пи на̄ма пайасо таттасса [пайататтасса (сйа̄.)] нибба̄йама̄насса упари санта̄накам̣ хоти, евамева па̄турахоси. са̄ ахоси ван̣н̣асампанна̄ гандхасампанна̄ расасампанна̄, сеййатха̄пи на̄ма сампаннам̣ ва̄ саппи сампаннам̣ ва̄ наванӣтам̣ евам̣ван̣н̣а̄ ахоси. сеййатха̄пи на̄ма кхуддамадхум̣ [кхуддам̣ мадхум̣ (ка. сӣ.)] анел̣акам̣ [анелакам̣ (сӣ. пӣ.)], евамасса̄да̄ ахоси. атха кхо, ва̄сет̣т̣ха, ан̃н̃атаро сатто лоладжа̄тико – ‘амбхо, кимевидам̣ бхависсатӣ’ти расапатхавим̣ ан̇гулийа̄ са̄йи. тасса расапатхавим̣ ан̇гулийа̄ са̄йато аччха̄деси, тан̣ха̄ часса окками. ан̃н̃епи кхо, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ тасса саттасса дит̣т̣ха̄нугатим̣ а̄паджджама̄на̄ расапатхавим̣ ан̇гулийа̄ са̄йим̣су. тесам̣ расапатхавим̣ ан̇гулийа̄ са̄йатам̣ аччха̄деси, тан̣ха̄ ча тесам̣ окками.

чандимасӯрийа̄дипа̄тубха̄во

121. ‘‘атха кхо те, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ расапатхавим̣ хаттхехи а̄луппака̄ракам̣ упаккамим̣су парибхун̃джитум̣. йато кхо те [йато кхо (сӣ. сйа̄. пӣ.)], ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ расапатхавим̣ хаттхехи а̄луппака̄ракам̣ упаккамим̣су парибхун̃джитум̣. атха тесам̣ сатта̄нам̣ сайам̣пабха̄ антарадха̄йи. сайам̣пабха̄йа антарахита̄йа чандимасӯрийа̄ па̄турахесум̣. чандимасӯрийесу па̄тубхӯтесу наккхатта̄ни та̄ракарӯпа̄ни па̄турахесум̣. наккхаттесу та̄ракарӯпесу па̄тубхӯтесу раттиндива̄ пан̃н̃а̄йим̣су. раттиндивесу пан̃н̃а̄йама̄несу ма̄сад̣д̣хама̄са̄ пан̃н̃а̄йим̣су. ма̄сад̣д̣хама̄сесу пан̃н̃а̄йама̄несу утусам̣ваччхара̄ пан̃н̃а̄йим̣су. етта̄вата̄ кхо, ва̄сет̣т̣ха, айам̣ локо пуна виват̣т̣о хоти.

122. ‘‘атха кхо те, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ расапатхавим̣ парибхун̃джанта̄ там̣бхаккха̄ [таббхаккха̄ (сйа̄.)] тада̄ха̄ра̄ чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ ат̣т̣хам̣су. йатха̄ йатха̄ кхо те, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ расапатхавим̣ парибхун̃джанта̄ там̣бхаккха̄ тада̄ха̄ра̄ чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ ат̣т̣хам̣су, татха̄ татха̄ тесам̣ сатта̄нам̣ (расапатхавим̣ парибхун̃джанта̄нам̣) [( ) сӣ. сйа̄. пӣ. поттхакесу наттхи] кхараттан̃чева ка̄йасмим̣ окками, ван̣н̣авеван̣н̣ата̄ [ван̣н̣авеваджджата̄ (т̣ӣка̄)] ча пан̃н̃а̄йиттха. екидам̣ сатта̄ ван̣н̣аванто хонти, екидам̣ сатта̄ дуббан̣н̣а̄. таттха йе те сатта̄ ван̣н̣аванто, те дуббан̣н̣е сатте атиман̃н̃анти – ‘майаметехи ван̣н̣авантатара̄, амхехете дуббан̣н̣атара̄’ти. тесам̣ ван̣н̣а̄тима̄напаччайа̄ ма̄на̄тима̄наджа̄тика̄нам̣ расапатхавӣ антарадха̄йи. раса̄йа патхавийа̄ антарахита̄йа саннипатим̣су. саннипатитва̄ ануттхуним̣су – ‘ахо расам̣, ахо раса’нти! тадетарахипи манусса̄ кан̃чидева сурасам̣ [са̄дхурасам̣ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] лабхитва̄ евама̄хам̣су – ‘ахо расам̣, ахо раса’нти! тадева пора̄н̣ам̣ агган̃н̃ам̣ аккхарам̣ анусаранти, на твевасса аттхам̣ а̄джа̄нанти.

бхӯмипаппат̣акапа̄тубха̄во

123. ‘‘атха кхо тесам̣, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄нам̣ раса̄йа патхавийа̄ антарахита̄йа бхӯмипаппат̣ако па̄турахоси. сеййатха̄пи на̄ма ахиччхаттако, евамева па̄турахоси. со ахоси ван̣н̣асампанно гандхасампанно расасампанно, сеййатха̄пи на̄ма сампаннам̣ ва̄ саппи сампаннам̣ ва̄ наванӣтам̣ евам̣ван̣н̣о ахоси. сеййатха̄пи на̄ма кхуддамадхум̣ анел̣акам̣, евамасса̄до ахоси.

‘‘атха кхо те, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ бхӯмипаппат̣акам̣ упаккамим̣су парибхун̃джитум̣. те там̣ парибхун̃джанта̄ там̣бхаккха̄ тада̄ха̄ра̄ чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ ат̣т̣хам̣су. йатха̄ йатха̄ кхо те, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ бхӯмипаппат̣акам̣ парибхун̃джанта̄ там̣бхаккха̄ тада̄ха̄ра̄ чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ ат̣т̣хам̣су, татха̄ татха̄ тесам̣ сатта̄нам̣ бхиййосо матта̄йа кхараттан̃чева ка̄йасмим̣ окками, ван̣н̣авеван̣н̣ата̄ ча пан̃н̃а̄йиттха. екидам̣ сатта̄ ван̣н̣аванто хонти, екидам̣ сатта̄ дуббан̣н̣а̄. таттха йе те сатта̄ ван̣н̣аванто, те дуббан̣н̣е сатте атиман̃н̃анти – ‘майаметехи ван̣н̣авантатара̄, амхехете дуббан̣н̣атара̄’ти. тесам̣ ван̣н̣а̄тима̄напаччайа̄ ма̄на̄тима̄наджа̄тика̄нам̣ бхӯмипаппат̣ако антарадха̄йи.

пада̄лата̄па̄тубха̄во

124. ‘‘бхӯмипаппат̣аке антарахите пада̄лата̄ [садда̄лата̄ (сӣ.)] па̄турахоси, сеййатха̄пи на̄ма каламбука̄ [каламбака̄ (сйа̄.)], евамева па̄турахоси. са̄ ахоси ван̣н̣асампанна̄ гандхасампанна̄ расасампанна̄, сеййатха̄пи на̄ма сампаннам̣ ва̄ саппи сампаннам̣ ва̄ наванӣтам̣ евам̣ван̣н̣а̄ ахоси. сеййатха̄пи на̄ма кхуддамадхум̣ анел̣акам̣, евамасса̄да̄ ахоси.

‘‘атха кхо те, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ пада̄латам̣ упаккамим̣су парибхун̃джитум̣. те там̣ парибхун̃джанта̄ там̣бхаккха̄ тада̄ха̄ра̄ чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ ат̣т̣хам̣су. йатха̄ йатха̄ кхо те, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ пада̄латам̣ парибхун̃джанта̄ там̣бхаккха̄ тада̄ха̄ра̄ чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ ат̣т̣хам̣су, татха̄ татха̄ тесам̣ сатта̄нам̣ бхиййосоматта̄йа кхараттан̃чева ка̄йасмим̣ окками, ван̣н̣авеван̣н̣ата̄ ча пан̃н̃а̄йиттха. екидам̣ сатта̄ ван̣н̣аванто хонти, екидам̣ сатта̄ дуббан̣н̣а̄. таттха йе те сатта̄ ван̣н̣аванто, те дуббан̣н̣е сатте атиман̃н̃анти – ‘майаметехи ван̣н̣авантатара̄, амхехете дуббан̣н̣атара̄’ти. тесам̣ ван̣н̣а̄тима̄напаччайа̄ ма̄на̄тима̄наджа̄тика̄нам̣ пада̄лата̄ антарадха̄йи.

‘‘пада̄лата̄йа антарахита̄йа саннипатим̣су. саннипатитва̄ ануттхуним̣су – ‘аху вата но, аха̄йи вата но пада̄лата̄’ти! тадетарахипи манусса̄ кеначи [кеначидева (сӣ. сйа̄. пӣ.)] дуккхадхаммена пхут̣т̣ха̄ евама̄хам̣су – ‘аху вата но, аха̄йи вата но’ти! тадева пора̄н̣ам̣ агган̃н̃ам̣ аккхарам̣ анусаранти, на твевасса аттхам̣ а̄джа̄нанти.

акат̣т̣хапа̄каса̄липа̄тубха̄во

125. ‘‘атха кхо тесам̣, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄нам̣ пада̄лата̄йа антарахита̄йа акат̣т̣хапа̄ко са̄ли па̄турахоси акан̣о атхусо суддхо сугандхо тан̣д̣улаппхало. йам̣ там̣ са̄йам̣ са̄йама̄са̄йа а̄харанти, па̄то там̣ хоти паккам̣ пат̣ивирӯл̣хам̣. йам̣ там̣ па̄то па̄тара̄са̄йа а̄харанти, са̄йам̣ там̣ хоти паккам̣ пат̣ивирӯл̣хам̣; на̄пада̄нам̣ пан̃н̃а̄йати. атха кхо те, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ акат̣т̣хапа̄кам̣ са̄лим̣ парибхун̃джанта̄ там̣бхаккха̄ тада̄ха̄ра̄ чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ ат̣т̣хам̣су.

иттхипурисалин̇гапа̄тубха̄во

126. ‘‘йатха̄ йатха̄ кхо те, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ акат̣т̣хапа̄кам̣ са̄лим̣ парибхун̃джанта̄ там̣бхаккха̄ тада̄ха̄ра̄ чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ ат̣т̣хам̣су, татха̄ татха̄ тесам̣ сатта̄нам̣ бхиййосоматта̄йа кхараттан̃чева ка̄йасмим̣ окками, ван̣н̣авеван̣н̣ата̄ ча пан̃н̃а̄йиттха, иттхийа̄ ча иттхилин̇гам̣ па̄турахоси пурисасса ча пурисалин̇гам̣. иттхӣ ча пурисам̣ ативелам̣ упаниджджха̄йати пурисо ча иттхим̣. тесам̣ ативелам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ упаниджджха̄йатам̣ са̄ра̄го удапа̄ди, парил̣а̄хо ка̄йасмим̣ окками. те парил̣а̄хапаччайа̄ метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевим̣су.

‘‘йе кхо пана те, ва̄сет̣т̣ха, тена самайена сатта̄ пассанти метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исеванте, ан̃н̃е пам̣сум̣ кхипанти, ан̃н̃е сет̣т̣хим̣ кхипанти, ан̃н̃е гомайам̣ кхипанти – ‘насса асучи [васали (сйа̄.), васалӣ (ка.)], насса асучӣ’ти. ‘катхан̃хи на̄ма сатто саттасса еварӯпам̣ кариссатӣ’ти! тадетарахипи манусса̄ екаччесу джанападесу вадхуйа̄ ниббуйхама̄на̄йа [нивайхама̄на̄йа, ниггайхама̄на̄йа (ка.)] ан̃н̃е пам̣сум̣ кхипанти, ан̃н̃е сет̣т̣хим̣ кхипанти, ан̃н̃е гомайам̣ кхипанти. тадева пора̄н̣ам̣ агган̃н̃ам̣ аккхарам̣ анусаранти, на твевасса аттхам̣ а̄джа̄нанти.

метхунадхаммасама̄ча̄ро

127. ‘‘адхаммасамматам̣ кхо пана [адхаммасамматам̣ там̣ кхо пана (сйа̄.), адхаммасамматам̣ кхо пана там̣ (?)], ва̄сет̣т̣ха, тена самайена хоти, тадетарахи дхаммасамматам̣. йе кхо пана, ва̄сет̣т̣ха, тена самайена сатта̄ метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исеванти, те ма̄сампи двема̄сампи на лабханти га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пависитум̣. йато кхо те, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ тасмим̣ асаддхамме ативелам̣ па̄табйатам̣ а̄паджджим̣су. атха ага̄ра̄ни упаккамим̣су ка̄тум̣ тассева асаддхаммасса пат̣иччха̄данаттхам̣. атха кхо, ва̄сет̣т̣ха, ан̃н̃атарасса саттасса аласаджа̄тикасса етадахоси – ‘амбхо, кимева̄хам̣ вихан̃н̃а̄ми са̄лим̣ а̄харанто са̄йам̣ са̄йама̄са̄йа па̄то па̄тара̄са̄йа! йам̣нӯна̄хам̣ са̄лим̣ а̄хареййам̣ саким̣дева [саким̣дева (ка.)] са̄йапа̄тара̄са̄йа̄’ти!

‘‘атха кхо со, ва̄сет̣т̣ха, сатто са̄лим̣ а̄ха̄си саким̣дева са̄йапа̄тара̄са̄йа. атха кхо, ва̄сет̣т̣ха, ан̃н̃атаро сатто йена со сатто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ саттам̣ етадавоча – ‘ехи, бхо сатта, са̄ла̄ха̄рам̣ гамисса̄ма̄’ти. ‘алам̣, бхо сатта, а̄хато [а̄хат̣о (сйа̄.)] ме са̄ли саким̣дева са̄йапа̄тара̄са̄йа̄’ти. атха кхо со, ва̄сет̣т̣ха, сатто тасса саттасса дит̣т̣ха̄нугатим̣ а̄паджджама̄но са̄лим̣ а̄ха̄си саким̣дева двӣха̄йа. ‘евампи кира, бхо, са̄дхӯ’ти.

‘‘атха кхо, ва̄сет̣т̣ха, ан̃н̃атаро сатто йена со сатто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ саттам̣ етадавоча – ‘ехи, бхо сатта, са̄ла̄ха̄рам̣ гамисса̄ма̄’ти. ‘алам̣, бхо сатта, а̄хато ме са̄ли саким̣дева двӣха̄йа̄’ти. атха кхо со, ва̄сет̣т̣ха, сатто тасса саттасса дит̣т̣ха̄нугатим̣ а̄паджджама̄но са̄лим̣ а̄ха̄си саким̣дева чатӯха̄йа, ‘евампи кира, бхо, са̄дхӯ’ти.

‘‘атха кхо, ва̄сет̣т̣ха, ан̃н̃атаро сатто йена со сатто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ саттам̣ етадавоча – ‘ехи, бхо сатта, са̄ла̄ха̄рам̣ гамисса̄ма̄’ти. ‘алам̣, бхо сатта, а̄хато ме са̄ли сакидева чатӯха̄йа̄’ти. атха кхо со, ва̄сет̣т̣ха, сатто тасса саттасса дит̣т̣ха̄нугатим̣ а̄паджджама̄но са̄лим̣ а̄ха̄си сакидева ат̣т̣ха̄ха̄йа, ‘евампи кира, бхо, са̄дхӯ’ти.

‘‘йато кхо те, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ саннидхика̄ракам̣ са̄лим̣ упаккамим̣су парибхун̃джитум̣. атха кан̣опи тан̣д̣улам̣ парийонандхи, тхусопи тан̣д̣улам̣ парийонандхи; лӯнампи наппат̣ивирӯл̣хам̣, апада̄нам̣ пан̃н̃а̄йиттха, сан̣д̣асан̣д̣а̄ са̄лайо ат̣т̣хам̣су.

са̄ливибха̄го

128. ‘‘атха кхо те, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ саннипатим̣су, саннипатитва̄ ануттхуним̣су – ‘па̄пака̄ вата, бхо, дхамма̄ саттесу па̄тубхӯта̄. майан̃хи пуббе маномайа̄ ахумха̄ пӣтибхаккха̄ сайам̣пабха̄ анталиккхачара̄ субхат̣т̣ха̄йино, чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ ат̣т̣хамха̄. тесам̣ но амха̄кам̣ када̄чи карахачи дӣгхасса аддхуно аччайена расапатхавӣ удакасмим̣ саматани. са̄ ахоси ван̣н̣асампанна̄ гандхасампанна̄ расасампанна̄. те майам̣ расапатхавим̣ хаттхехи а̄луппака̄ракам̣ упаккамимха парибхун̃джитум̣, тесам̣ но расапатхавим̣ хаттхехи а̄луппака̄ракам̣ упаккаматам̣ парибхун̃джитум̣ сайам̣пабха̄ антарадха̄йи. сайам̣пабха̄йа антарахита̄йа чандимасӯрийа̄ па̄турахесум̣, чандимасӯрийесу па̄тубхӯтесу наккхатта̄ни та̄ракарӯпа̄ни па̄турахесум̣, наккхаттесу та̄ракарӯпесу па̄тубхӯтесу раттиндива̄ пан̃н̃а̄йим̣су, раттиндивесу пан̃н̃а̄йама̄несу ма̄сад̣д̣хама̄са̄ пан̃н̃а̄йим̣су. ма̄сад̣д̣хама̄сесу пан̃н̃а̄йама̄несу утусам̣ваччхара̄ пан̃н̃а̄йим̣су. те майам̣ расапатхавим̣ парибхун̃джанта̄ там̣бхаккха̄ тада̄ха̄ра̄ чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ ат̣т̣хамха̄. тесам̣ но па̄пака̄нам̣йева акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ па̄тубха̄ва̄ расапатхавӣ антарадха̄йи. расапатхавийа̄ антарахита̄йа бхӯмипаппат̣ако па̄турахоси. со ахоси ван̣н̣асампанно гандхасампанно расасампанно. те майам̣ бхӯмипаппат̣акам̣ упаккамимха парибхун̃джитум̣. те майам̣ там̣ парибхун̃джанта̄ там̣бхаккха̄ тада̄ха̄ра̄ чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ ат̣т̣хамха̄. тесам̣ но па̄пака̄нам̣йева акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ па̄тубха̄ва̄ бхӯмипаппат̣ако антарадха̄йи. бхӯмипаппат̣аке антарахите пада̄лата̄ па̄турахоси. са̄ ахоси ван̣н̣асампанна̄ гандхасампанна̄ расасампанна̄. те майам̣ пада̄латам̣ упаккамимха парибхун̃джитум̣. те майам̣ там̣ парибхун̃джанта̄ там̣бхаккха̄ тада̄ха̄ра̄ чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ ат̣т̣хамха̄. тесам̣ но па̄пака̄нам̣йева акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ па̄тубха̄ва̄ пада̄лата̄ антарадха̄йи. пада̄лата̄йа антарахита̄йа акат̣т̣хапа̄ко са̄ли па̄турахоси акан̣о атхусо суддхо сугандхо тан̣д̣улаппхало. йам̣ там̣ са̄йам̣ са̄йама̄са̄йа а̄хара̄ма, па̄то там̣ хоти паккам̣ пат̣ивирӯл̣хам̣. йам̣ там̣ па̄то па̄тара̄са̄йа а̄хара̄ма, са̄йам̣ там̣ хоти паккам̣ пат̣ивирӯл̣хам̣. на̄пада̄нам̣ пан̃н̃а̄йиттха. те майам̣ акат̣т̣хапа̄кам̣ са̄лим̣ парибхун̃джанта̄ там̣бхаккха̄ тада̄ха̄ра̄ чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ ат̣т̣хамха̄. тесам̣ но па̄пака̄нам̣йева акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ па̄тубха̄ва̄ кан̣опи тан̣д̣улам̣ парийонандхи, тхусопи тан̣д̣улам̣ парийонандхи, лӯнампи наппат̣ивирӯл̣хам̣, апада̄нам̣ пан̃н̃а̄йиттха, сан̣д̣асан̣д̣а̄ са̄лайо т̣хита̄. йам̣нӯна майам̣ са̄лим̣ вибхаджеййа̄ма, марийа̄дам̣ т̣хапеййа̄ма̄’ти! атха кхо те, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ са̄лим̣ вибхаджим̣су, марийа̄дам̣ т̣хапесум̣.

129. ‘‘атха кхо, ва̄сет̣т̣ха, ан̃н̃атаро сатто лоладжа̄тико сакам̣ бха̄гам̣ парираккханто ан̃н̃атарам̣ [ан̃н̃асса (?)] бха̄гам̣ адиннам̣ а̄дийитва̄ парибхун̃джи. таменам̣ аггахесум̣, гахетва̄ етадавочум̣ – ‘па̄пакам̣ вата, бхо сатта, кароси, йатра хи на̄ма сакам̣ бха̄гам̣ парираккханто ан̃н̃атарам̣ бха̄гам̣ адиннам̣ а̄дийитва̄ парибхун̃джаси. ма̄ссу, бхо сатта, пунапи еварӯпамака̄сӣ’ти. ‘евам̣, бхо’ти кхо, ва̄сет̣т̣ха, со сатто тесам̣ сатта̄нам̣ паччассоси. дутийампи кхо, ва̄сет̣т̣ха, со сатто…пе… татийампи кхо, ва̄сет̣т̣ха, со сатто сакам̣ бха̄гам̣ парираккханто ан̃н̃атарам̣ бха̄гам̣ адиннам̣ а̄дийитва̄ парибхун̃джи. таменам̣ аггахесум̣, гахетва̄ етадавочум̣ – ‘па̄пакам̣ вата, бхо сатта, кароси, йатра хи на̄ма сакам̣ бха̄гам̣ парираккханто ан̃н̃атарам̣ бха̄гам̣ адиннам̣ а̄дийитва̄ парибхун̃джаси. ма̄ссу, бхо сатта, пунапи еварӯпамака̄сӣ’ти. ан̃н̃е па̄н̣ина̄ пахарим̣су, ан̃н̃е лед̣д̣уна̄ пахарим̣су, ан̃н̃е дан̣д̣ена пахарим̣су. тадагге кхо, ва̄сет̣т̣ха, адинна̄да̄нам̣ пан̃н̃а̄йати, гараха̄ пан̃н̃а̄йати, муса̄ва̄до пан̃н̃а̄йати, дан̣д̣а̄да̄нам̣ пан̃н̃а̄йати.

маха̄самматара̄джа̄

130. ‘‘атха кхо те, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ саннипатим̣су, саннипатитва̄ ануттхуним̣су – ‘па̄пака̄ вата бхо дхамма̄ саттесу па̄тубхӯта̄, йатра хи на̄ма адинна̄да̄нам̣ пан̃н̃а̄йиссати, гараха̄ пан̃н̃а̄йиссати, муса̄ва̄до пан̃н̃а̄йиссати, дан̣д̣а̄да̄нам̣ пан̃н̃а̄йиссати. йам̣нӯна майам̣ екам̣ саттам̣ самманнеййа̄ма, йо но самма̄ кхӣйитаббам̣ кхӣйеййа, самма̄ гарахитаббам̣ гарахеййа, самма̄ пабба̄джетаббам̣ пабба̄джеййа. майам̣ панасса са̄лӣнам̣ бха̄гам̣ ануппадасса̄ма̄’ти.

‘‘атха кхо те, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄ йо несам̣ сатто абхирӯпатаро ча дассанӣйатаро ча па̄са̄дикатаро ча махесаккхатаро ча там̣ саттам̣ упасан̇камитва̄ етадавочум̣ – ‘ехи, бхо сатта, самма̄ кхӣйитаббам̣ кхӣйа, самма̄ гарахитаббам̣ гараха, самма̄ пабба̄джетаббам̣ пабба̄джехи. майам̣ пана те са̄лӣнам̣ бха̄гам̣ ануппадасса̄ма̄’ти. ‘евам̣, бхо’ти кхо, ва̄сет̣т̣ха, со сатто тесам̣ сатта̄нам̣ пат̣иссун̣итва̄ самма̄ кхӣйитаббам̣ кхӣйи, самма̄ гарахитаббам̣ гарахи, самма̄ пабба̄джетаббам̣ пабба̄джеси. те панасса са̄лӣнам̣ бха̄гам̣ ануппадам̣су.

131. ‘‘маха̄джанасамматоти кхо, ва̄сет̣т̣ха, ‘маха̄саммато, маха̄саммато’ твева пат̣хамам̣ аккхарам̣ упаниббаттам̣. кхетта̄нам̣ адхипатӣти кхо, ва̄сет̣т̣ха, ‘кхаттийо, кхаттийо’ твева дутийам̣ аккхарам̣ упаниббаттам̣. дхаммена паре ран̃джетӣти кхо, ва̄сет̣т̣ха, ‘ра̄джа̄, ра̄джа̄’ твева татийам̣ аккхарам̣ упаниббаттам̣. ити кхо, ва̄сет̣т̣ха, еваметасса кхаттийаман̣д̣аласса пора̄н̣ена агган̃н̃ена аккхарена абхиниббатти ахоси тесам̣йева сатта̄нам̣, анан̃н̃есам̣. садиса̄нам̣йева, но асадиса̄нам̣. дхамменева, но адхаммена. дхаммо хи, ва̄сет̣т̣ха, сет̣т̣хо джанетасмим̣ дит̣т̣хе чева дхамме абхисампара̄йан̃ча.

бра̄хман̣аман̣д̣алам̣

132. ‘‘атха кхо тесам̣, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄нам̣йева [тесам̣ йева кхо ва̄сет̣т̣ха сатта̄нам̣ (сӣ. пӣ.)] екачча̄нам̣ етадахоси – ‘па̄пака̄ вата, бхо, дхамма̄ саттесу па̄тубхӯта̄, йатра хи на̄ма адинна̄да̄нам̣ пан̃н̃а̄йиссати, гараха̄ пан̃н̃а̄йиссати, муса̄ва̄до пан̃н̃а̄йиссати, дан̣д̣а̄да̄нам̣ пан̃н̃а̄йиссати, пабба̄джанам̣ пан̃н̃а̄йиссати. йам̣нӯна майам̣ па̄паке акусале дхамме ва̄хеййа̄ма̄’ти. те па̄паке акусале дхамме ва̄хесум̣. па̄паке акусале дхамме ва̄хентӣти кхо, ва̄сет̣т̣ха, ‘бра̄хман̣а̄, бра̄хман̣а̄’ твева пат̣хамам̣ аккхарам̣ упаниббаттам̣. те аран̃н̃а̄йатане пан̣н̣акут̣ийо каритва̄ пан̣н̣акут̣ӣсу джха̄йанти вӣтан̇га̄ра̄ вӣтадхӯма̄ паннамусала̄ са̄йам̣ са̄йама̄са̄йа па̄то па̄тара̄са̄йа га̄манигамара̄джадха̄нийо осаранти гха̄самесама̄на̄ [гха̄самесана̄ (сӣ. сйа̄. пӣ.)]. те гха̄сам̣ пат̣илабхитва̄ пунадева аран̃н̃а̄йатане пан̣н̣акут̣ӣсу джха̄йанти. таменам̣ манусса̄ дисва̄ евама̄хам̣су – ‘име кхо, бхо, сатта̄ аран̃н̃а̄йатане пан̣н̣акут̣ийо каритва̄ пан̣н̣акут̣ӣсу джха̄йанти, вӣтан̇га̄ра̄ вӣтадхӯма̄ паннамусала̄ са̄йам̣ са̄йама̄са̄йа па̄то па̄тара̄са̄йа га̄манигамара̄джадха̄нийо осаранти гха̄самесама̄на̄. те гха̄сам̣ пат̣илабхитва̄ пунадева аран̃н̃а̄йатане пан̣н̣акут̣ӣсу джха̄йантӣ’ти, джха̄йантӣти кхо [пан̣н̣акут̣ӣсу джха̄йанти джха̄йантӣти кхо (сӣ. пӣ.), пан̣н̣акут̣ӣсу джха̄йантӣти кхо (ка.)], ва̄сет̣т̣ха, ‘джха̄йака̄, джха̄йака̄’ твева дутийам̣ аккхарам̣ упаниббаттам̣. тесам̣йева кхо, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄нам̣ екачче сатта̄ аран̃н̃а̄йатане пан̣н̣акут̣ӣсу там̣ джха̄нам̣ анабхисамбхун̣ама̄на̄ [анабхисам̣бхӯнама̄на̄ (каттхачи)] га̄маса̄мантам̣ нигамаса̄мантам̣ осаритва̄ гантхе каронта̄ аччханти. таменам̣ манусса̄ дисва̄ евама̄хам̣су – ‘име кхо, бхо, сатта̄ аран̃н̃а̄йатане пан̣н̣акут̣ӣсу там̣ джха̄нам̣ анабхисамбхун̣ама̄на̄ га̄маса̄мантам̣ нигамаса̄мантам̣ осаритва̄ гантхе каронта̄ аччханти, на да̄ниме джха̄йантӣ’ти. на да̄ниме [на да̄ниме джха̄йантӣ на да̄ниме (сӣ. пӣ. ка.)] джха̄йантӣти кхо, ва̄сет̣т̣ха, ‘аджджха̄йака̄ аджджха̄йака̄’ твева татийам̣ аккхарам̣ упаниббаттам̣. хӣнасамматам̣ кхо пана, ва̄сет̣т̣ха, тена самайена хоти, тадетарахи сет̣т̣хасамматам̣. ити кхо, ва̄сет̣т̣ха, еваметасса бра̄хман̣аман̣д̣аласса пора̄н̣ена агган̃н̃ена аккхарена абхиниббатти ахоси тесам̣йева сатта̄нам̣, анан̃н̃есам̣ садиса̄нам̣йева но асадиса̄нам̣ дхамменева, но адхаммена. дхаммо хи, ва̄сет̣т̣ха, сет̣т̣хо джанетасмим̣ дит̣т̣хе чева дхамме абхисампара̄йан̃ча.

вессаман̣д̣алам̣

133. ‘‘тесам̣йева кхо, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄нам̣ екачче сатта̄ метхунам̣ дхаммам̣ сама̄да̄йа висукамманте [виссутакамманте (сӣ. пӣ.), виссукамманте (ка. сӣ.), висум̣ камманте (сйа̄. ка.)] пайоджесум̣. метхунам̣ дхаммам̣ сама̄да̄йа висукамманте пайоджентӣти кхо, ва̄сет̣т̣ха, ‘весса̄, весса̄’ твева аккхарам̣ упаниббаттам̣. ити кхо, ва̄сет̣т̣ха, еваметасса вессаман̣д̣аласса пора̄н̣ена агган̃н̃ена аккхарена абхиниббатти ахоси тесан̃н̃ева сатта̄нам̣ анан̃н̃есам̣ садиса̄нам̣йева, но асадиса̄нам̣, дхамменева но адхаммена. дхаммо хи, ва̄сет̣т̣ха, сет̣т̣хо джанетасмим̣ дит̣т̣хе чева дхамме абхисампара̄йан̃ча.

суддаман̣д̣алам̣

134. ‘‘тесан̃н̃ева кхо, ва̄сет̣т̣ха, сатта̄нам̣ йе те сатта̄ авасеса̄ те лудда̄ча̄ра̄ кхудда̄ча̄ра̄ ахесум̣. лудда̄ча̄ра̄ кхудда̄ча̄ра̄ти кхо, ва̄сет̣т̣ха, ‘судда̄, судда̄’ твева аккхарам̣ упаниббаттам̣. ити кхо, ва̄сет̣т̣ха, еваметасса суддаман̣д̣аласса пора̄н̣ена агган̃н̃ена аккхарена абхиниббатти ахоси тесам̣йева сатта̄нам̣ анан̃н̃есам̣, садиса̄нам̣йева но асадиса̄нам̣, дхамменева, но адхаммена. дхаммо хи, ва̄сет̣т̣ха, сет̣т̣хо джанетасмим̣ дит̣т̣хе чева дхамме абхисампара̄йан̃ча.

135. ‘‘аху кхо со, ва̄сет̣т̣ха, самайо, йам̣ кхаттийопи сакам̣ дхаммам̣ гарахама̄но ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджати – ‘саман̣о бхависса̄мӣ’ти. бра̄хман̣опи кхо, ва̄сет̣т̣ха…пе… вессопи кхо, ва̄сет̣т̣ха…пе… суддопи кхо, ва̄сет̣т̣ха, сакам̣ дхаммам̣ гарахама̄но ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджати – ‘саман̣о бхависса̄мӣ’ти. имехи кхо, ва̄сет̣т̣ха, чатӯхи ман̣д̣алехи саман̣аман̣д̣аласса абхиниббатти ахоси, тесам̣йева сатта̄нам̣ анан̃н̃есам̣, садиса̄нам̣йева но асадиса̄нам̣, дхамменева но адхаммена. дхаммо хи, ва̄сет̣т̣ха, сет̣т̣хо джанетасмим̣ дит̣т̣хе чева дхамме абхисампара̄йан̃ча.

дуччарита̄дикатха̄

136. ‘‘кхаттийопи кхо, ва̄сет̣т̣ха, ка̄йена дуччаритам̣ чаритва̄ ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чаритва̄ манаса̄ дуччаритам̣ чаритва̄ миччха̄дит̣т̣хико миччха̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄но [идам̣ падам̣ сӣ. ипоттхакесу наттхи] миччха̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄нахету ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати. бра̄хман̣опи кхо, ва̄сет̣т̣ха…пе… вессопи кхо, ва̄сет̣т̣ха… суддопи кхо, ва̄сет̣т̣ха… саман̣опи кхо, ва̄сет̣т̣ха, ка̄йена дуччаритам̣ чаритва̄ ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чаритва̄ манаса̄ дуччаритам̣ чаритва̄ миччха̄дит̣т̣хико миччха̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄но миччха̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄нахету ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати.

‘‘кхаттийопи кхо, ва̄сет̣т̣ха, ка̄йена сучаритам̣ чаритва̄ ва̄ча̄йа сучаритам̣ чаритва̄ манаса̄ сучаритам̣ чаритва̄ самма̄дит̣т̣хико самма̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄но [идам̣ падам̣ сӣ. пӣ. поттхакесу наттхи] самма̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄нахету ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати. бра̄хман̣опи кхо, ва̄сет̣т̣ха…пе… вессопи кхо, ва̄сет̣т̣ха… суддопи кхо, ва̄сет̣т̣ха… саман̣опи кхо, ва̄сет̣т̣ха, ка̄йена сучаритам̣ чаритва̄ ва̄ча̄йа сучаритам̣ чаритва̄ манаса̄ сучаритам̣ чаритва̄ самма̄дит̣т̣хико самма̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄но самма̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄нахету ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати.

137. ‘‘кхаттийопи кхо, ва̄сет̣т̣ха, ка̄йена двайака̄рӣ, ва̄ча̄йа двайака̄рӣ, манаса̄ двайака̄рӣ, вимиссадит̣т̣хико вимиссадит̣т̣хикаммасама̄да̄но вимиссадит̣т̣хикаммасама̄да̄нахету [вимиссадит̣т̣хико вимиссакаммасама̄да̄но вимиссакаммасама̄да̄нахету (сйа̄.), вӣтимиссадит̣т̣хико вӣтимиссадит̣т̣хикаммасама̄да̄нахету (сӣ. пӣ.)] ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ хоти. бра̄хман̣опи кхо, ва̄сет̣т̣ха …пе… вессопи кхо, ва̄сет̣т̣ха… суддопи кхо, ва̄сет̣т̣ха… саман̣опи кхо, ва̄сет̣т̣ха, ка̄йена двайака̄рӣ, ва̄ча̄йа двайака̄рӣ, манаса̄ двайака̄рӣ, вимиссадит̣т̣хико вимиссадит̣т̣хикаммасама̄да̄но вимиссадит̣т̣хикаммасама̄да̄нахету ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ хоти.

бодхипаккхийабха̄вана̄

138. ‘‘кхаттийопи кхо, ва̄сет̣т̣ха, ка̄йена сам̣вуто ва̄ча̄йа сам̣вуто манаса̄ сам̣вуто саттаннам̣ бодхипаккхийа̄нам̣ дхамма̄нам̣ бха̄ванаманва̄йа дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йати [паринибба̄ти (ка.)]. бра̄хман̣опи кхо, ва̄сет̣т̣ха…пе… вессопи кхо ва̄сет̣т̣ха… суддопи кхо, ва̄сет̣т̣ха … саман̣опи кхо, ва̄сет̣т̣ха, ка̄йена сам̣вуто ва̄ча̄йа сам̣вуто манаса̄ сам̣вуто саттаннам̣ бодхипаккхийа̄нам̣ дхамма̄нам̣ бха̄ванаманва̄йа дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йати.

139. ‘‘имесан̃хи, ва̄сет̣т̣ха, чатуннам̣ ван̣н̣а̄нам̣ йо хоти бхиккху арахам̣ кхӣн̣а̄саво вуситава̄ катакаран̣ӣйо охитабха̄ро ануппаттасадаттхо париккхӣн̣абхавасам̣йоджано саммадан̃н̃а̄ вимутто со несам̣ аггамаккха̄йати дхамменева. но адхаммена. дхаммо хи, ва̄сет̣т̣ха, сет̣т̣хо джанетасмим̣ дит̣т̣хе чева дхамме абхисампара̄йан̃ча.

140. ‘‘брахмуна̄ песа̄, ва̄сет̣т̣ха, санан̇кума̄рена га̄тха̄ бха̄сита̄ –

‘кхаттийо сет̣т̣хо джанетасмим̣, йе готтапат̣иса̄рино;

виджджа̄чаран̣асампанно, со сет̣т̣хо девама̄нусе’ти.

‘‘са̄ кхо панеса̄, ва̄сет̣т̣ха, брахмуна̄ санан̇кума̄рена га̄тха̄ сугӣта̄, но дуггӣта̄. субха̄сита̄, но дуббха̄сита̄. аттхасам̣хита̄, но анаттхасам̣хита̄. анумата̄ майа̄. ахампи, ва̄сет̣т̣ха, евам̣ вада̄ми –

‘кхаттийо сет̣т̣хо джанетасмим̣, йе готтапат̣иса̄рино;

виджджа̄чаран̣асампанно, со сет̣т̣хо девама̄нусе’ти.

идамавоча бхагава̄. аттамана̄ ва̄сет̣т̣хабха̄радва̄джа̄ бхагавато бха̄ситам̣ абхинандунти.

агган̃н̃асуттам̣ нит̣т̣хитам̣ чатуттхам̣.

5. сампаса̄данӣйасуттам̣

са̄рипуттасӣхана̄до

141. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ на̄л̣анда̄йам̣ вихарати па̄ва̄рикамбаване. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘евам̣пасанно ахам̣, бханте, бхагавати, на ча̄ху на ча бхависсати на четарахи виджджати ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ бхагавата̄ бхиййобхин̃н̃атаро йадидам̣ самбодхийа’’нти.

142. ‘‘ул̣а̄ра̄ кхо те айам̣, са̄рипутта, а̄сабхӣ ва̄ча̄ бха̄сита̄, екам̣со гахито, сӣхана̄до надито – ‘евам̣пасанно ахам̣, бханте, бхагавати; на ча̄ху на ча бхависсати на четарахи виджджати ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ бхагавата̄ бхиййобхин̃н̃атаро йадидам̣ самбодхийа’нти. ким̣ те [ким̣ ну (сӣ. пӣ.), ким̣ ну кхо те (сйа̄.)], са̄рипутта, йе те ахесум̣ атӣтамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄, саббе те бхагаванто четаса̄ чето паричча видита̄ – ‘евам̣сӣла̄ те бхагаванто ахесум̣ итипи, евам̣дхамма̄ те бхагаванто ахесум̣ итипи, евам̣пан̃н̃а̄ те бхагаванто ахесум̣ итипи, евам̣виха̄рӣ те бхагаванто ахесум̣ итипи, евам̣вимутта̄ те бхагаванто ахесум̣ итипӣ’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘ким̣ пана те [ким̣ пана (сӣ. пӣ.)], са̄рипутта, йе те бхависсанти ана̄гатамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄, саббе те бхагаванто четаса̄ чето паричча видита̄, `евам̣сӣла̄ те бхагаванто бхависсанти итипи, евам̣дхамма̄…пе… евам̣пан̃н̃а̄… евам̣виха̄рӣ… евам̣вимутта̄ те бхагаванто бхависсанти итипӣ’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘ким̣ пана те [ким̣ пана (сӣ. пӣ.)], са̄рипутта, ахам̣ етарахи арахам̣ самма̄самбуддхо четаса̄ чето паричча видито – ‘евам̣сӣло бхагава̄ итипи, евам̣дхаммо…пе… евам̣пан̃н̃о … евам̣виха̄рӣ… евам̣вимутто бхагава̄ итипӣ’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘еттха ча хи те, са̄рипутта, атӣта̄на̄гатапаччуппаннесу арахантесу самма̄самбуддхесу четопарийан̃а̄н̣ам̣ наттхи. атха ким̣ чарахи те айам̣, са̄рипутта, ул̣а̄ра̄ а̄сабхӣ ва̄ча̄ бха̄сита̄, екам̣со гахито, сӣхана̄до надито – ‘евам̣пасанно ахам̣, бханте, бхагавати, на ча̄ху на ча бхависсати на четарахи виджджати ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ бхагавата̄ бхиййобхин̃н̃атаро йадидам̣ самбодхийа’’’нти?

143. ‘‘на кхо ме [на кхо панетам̣ (сйа̄. ка.)], бханте, атӣта̄на̄гатапаччуппаннесу арахантесу самма̄самбуддхесу четопарийан̃а̄н̣ам̣ аттхи. апи ча, ме [ме бханте (сӣ. пӣ. ка.)] дхамманвайо видито. сеййатха̄пи, бханте, ран̃н̃о паччантимам̣ нагарам̣ дал̣худдха̄пам̣ [дал̣худда̄пам̣ (сӣ. пӣ. ка.)] дал̣хапа̄ка̄раторан̣ам̣ екадва̄рам̣. татрасса дова̄рико пан̣д̣ито бйатто медха̄вӣ ан̃н̃а̄та̄нам̣ нива̄рета̄, н̃а̄та̄нам̣ павесета̄. со тасса нагарасса саманта̄ анупарийа̄йапатхам̣ ануккамама̄но на пассеййа па̄ка̄расандхим̣ ва̄ па̄ка̄равиварам̣ ва̄ антамасо бил̣а̄раниккхаманаматтампи. тасса евамасса – ‘йе кхо кечи ол̣а̄рика̄ па̄н̣а̄ имам̣ нагарам̣ пависанти ва̄ никкхаманти ва̄, саббе те имина̄ва два̄рена пависанти ва̄ никкхаманти ва̄’ти. евамева кхо ме, бханте, дхамманвайо видито. йе те, бханте, ахесум̣ атӣтамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄, саббе те бхагаванто пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитта̄, сатта самбоджджхан̇ге йатха̄бхӯтам̣ бха̄ветва̄ ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуджджхим̣су. йепи те, бханте, бхависсанти ана̄гатамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄, саббе те бхагаванто пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитта̄, сатта самбоджджхан̇ге йатха̄бхӯтам̣ бха̄ветва̄ ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуджджхиссанти. бхагава̄пи, бханте, етарахи арахам̣ самма̄самбуддхо пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитто сатта самбоджджхан̇ге йатха̄бхӯтам̣ бха̄ветва̄ ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо.

144. ‘‘идха̄хам̣, бханте, йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣ дхаммассавана̄йа. тасса ме, бханте, бхагава̄ дхаммам̣ десети уттаруттарам̣ пан̣ӣтапан̣ӣтам̣ кан̣хасуккасаппат̣ибха̄гам̣. йатха̄ йатха̄ ме, бханте, бхагава̄ дхаммам̣ десеси уттаруттарам̣ пан̣ӣтапан̣ӣтам̣ кан̣хасуккасаппат̣ибха̄гам̣, татха̄ татха̄хам̣ тасмим̣ дхамме абхин̃н̃а̄ идхекаччам̣ дхаммам̣ дхаммесу нит̣т̣хамагамам̣; саттхари пасӣдим̣ – ‘самма̄самбуддхо бхагава̄, сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо, суппат̣ипанно са̄вакасан̇гхо’ти.

кусаладхаммадесана̄

145. ‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети кусалесу дхаммесу. татриме кусала̄ дхамма̄ сеййатхидам̣, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄, чатта̄ро саммаппадха̄на̄, чатта̄ро иддхипа̄да̄, пан̃чиндрийа̄ни, пан̃ча бала̄ни, сатта боджджхан̇га̄, арийо ат̣т̣хан̇гико магго. идха, бханте, бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. етада̄нуттарийам̣, бханте, кусалесу дхаммесу. там̣ бхагава̄ асесамабхиджа̄на̄ти, там̣ бхагавато асесамабхиджа̄нато уттари абхин̃н̃еййам̣ наттхи, йадабхиджа̄нам̣ ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ бхагавата̄ бхиййобхин̃н̃атаро асса, йадидам̣ кусалесу дхаммесу.

а̄йатанапан̣н̣аттидесана̄

146. ‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети а̄йатанапан̣н̣аттӣсу. чхайима̄ни, бханте, аджджхаттикаба̄хира̄ни а̄йатана̄ни. чаккхун̃чева рӯпа̄ [рӯпа̄ни (ка.)] ча, сотан̃чева садда̄ ча, гха̄нан̃чева гандха̄ ча, дживха̄ чева раса̄ ча, ка̄йо чева пхот̣т̣хабба̄ ча, мано чева дхамма̄ ча. етада̄нуттарийам̣, бханте, а̄йатанапан̣н̣аттӣсу. там̣ бхагава̄ асесамабхиджа̄на̄ти, там̣ бхагавато асесамабхиджа̄нато уттари абхин̃н̃еййам̣ наттхи, йадабхиджа̄нам̣ ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ бхагавата̄ бхиййобхин̃н̃атаро асса йадидам̣ а̄йатанапан̣н̣аттӣсу.

габбха̄ваккантидесана̄

147. ‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети габбха̄ваккантӣсу. чатассо има̄, бханте, габбха̄ваккантийо. идха, бханте, екаччо асампаджа̄но ма̄тукуччхим̣ оккамати; асампаджа̄но ма̄тукуччхисмим̣ т̣ха̄ти; асампаджа̄но ма̄тукуччхимха̄ никкхамати. айам̣ пат̣хама̄ габбха̄вакканти.

‘‘пуна чапарам̣, бханте, идхекаччо сампаджа̄но ма̄тукуччхим̣ оккамати; асампаджа̄но ма̄тукуччхисмим̣ т̣ха̄ти; асампаджа̄но ма̄тукуччхимха̄ никкхамати. айам̣ дутийа̄ габбха̄вакканти.

‘‘пуна чапарам̣, бханте, идхекаччо сампаджа̄но ма̄тукуччхим̣ оккамати; сампаджа̄но ма̄тукуччхисмим̣ т̣ха̄ти; асампаджа̄но ма̄тукуччхимха̄ никкхамати. айам̣ татийа̄ габбха̄вакканти.

‘‘пуна чапарам̣, бханте, идхекаччо сампаджа̄но ма̄тукуччхим̣ оккамати; сампаджа̄но ма̄тукуччхисмим̣ т̣ха̄ти; сампаджа̄но ма̄тукуччхимха̄ никкхамати. айам̣ чатуттха̄ габбха̄вакканти. етада̄нуттарийам̣, бханте, габбха̄ваккантӣсу.

а̄десанавидха̄десана̄

148. ‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети а̄десанавидха̄су. чатассо има̄, бханте, а̄десанавидха̄. идха, бханте, екаччо нимиттена а̄дисати – ‘евампи те мано, иттхампи те мано, итипи те читта’нти. со бахум̣ чепи а̄дисати, татхева там̣ хоти, но ан̃н̃атха̄. айам̣ пат̣хама̄ а̄десанавидха̄.

‘‘пуна чапарам̣, бханте, идхекаччо на хева кхо нимиттена а̄дисати. апи ча кхо манусса̄нам̣ ва̄ аманусса̄нам̣ ва̄ девата̄нам̣ ва̄ саддам̣ сутва̄ а̄дисати – ‘евампи те мано, иттхампи те мано, итипи те читта’нти. со бахум̣ чепи а̄дисати, татхева там̣ хоти, но ан̃н̃атха̄. айам̣ дутийа̄ а̄десанавидха̄.

‘‘пуна чапарам̣, бханте, идхекаччо на хева кхо нимиттена а̄дисати, на̄пи манусса̄нам̣ ва̄ аманусса̄нам̣ ва̄ девата̄нам̣ ва̄ саддам̣ сутва̄ а̄дисати. апи ча кхо витаккайато вича̄райато витаккавиппха̄расаддам̣ сутва̄ а̄дисати – ‘евампи те мано, иттхампи те мано, итипи те читта’нти. со бахум̣ чепи а̄дисати, татхева там̣ хоти, но ан̃н̃атха̄. айам̣ татийа̄ а̄десанавидха̄.

‘‘пуна чапарам̣, бханте, идхекаччо на хева кхо нимиттена а̄дисати, на̄пи манусса̄нам̣ ва̄ аманусса̄нам̣ ва̄ девата̄нам̣ ва̄ саддам̣ сутва̄ а̄дисати, на̄пи витаккайато вича̄райато витаккавиппха̄расаддам̣ сутва̄ а̄дисати. апи ча кхо авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхим̣ сама̄паннасса [витаккавича̄расама̄дхисама̄паннасса (сйа̄. ка.) а. ни. 3.61 пасситаббам̣] четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ти – ‘йатха̄ имасса бхото маносан̇кха̄ра̄ пан̣ихита̄. татха̄ имасса читтасса анантара̄ имам̣ на̄ма витаккам̣ витаккессатӣ’ти. со бахум̣ чепи а̄дисати, татхева там̣ хоти, но ан̃н̃атха̄. айам̣ чатуттха̄ а̄десанавидха̄. етада̄нуттарийам̣, бханте, а̄десанавидха̄су.

дассанасама̄паттидесана̄

149. ‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети дассанасама̄паттӣсу. чатассо има̄, бханте, дассанасама̄паттийо. идха, бханте, екаччо саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ а̄таппаманва̄йа падха̄наманва̄йа ануйогаманва̄йа аппама̄даманва̄йа самма̄манасика̄раманва̄йа татха̄рӯпам̣ четосама̄дхим̣ пхусати, йатха̄сама̄хите читте имамева ка̄йам̣ уддхам̣ па̄датала̄ адхо кесаматтхака̄ тачапарийантам̣ пӯрам̣ на̄наппака̄расса асучино паччавеккхати – ‘аттхи имасмим̣ ка̄йе кеса̄ лома̄ накха̄ данта̄ тачо мам̣сам̣ нха̄ру ат̣т̣хи ат̣т̣химин̃джам̣ ваккам̣ хадайам̣ йаканам̣ киломакам̣ пихакам̣ паппха̄сам̣ антам̣ антагун̣ам̣ ударийам̣ карӣсам̣ питтам̣ семхам̣ пуббо лохитам̣ седо медо ассу васа̄ кхел̣о син̇гха̄ника̄ ласика̄ мутта’нти. айам̣ пат̣хама̄ дассанасама̄патти.

‘‘пуна чапарам̣, бханте, идхекаччо саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ а̄таппаманва̄йа…пе… татха̄рӯпам̣ четосама̄дхим̣ пхусати, йатха̄сама̄хите читте имамева ка̄йам̣ уддхам̣ па̄датала̄ адхо кесаматтхака̄ тачапарийантам̣ пӯрам̣ на̄наппака̄расса асучино паччавеккхати – ‘аттхи имасмим̣ ка̄йе кеса̄ лома̄…пе… ласика̄ мутта’нти. атиккамма ча пурисасса чхавимам̣салохитам̣ ат̣т̣хим̣ паччавеккхати. айам̣ дутийа̄ дассанасама̄патти.

‘‘пуна чапарам̣, бханте, идхекаччо саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ а̄таппаманва̄йа…пе… татха̄рӯпам̣ четосама̄дхим̣ пхусати, йатха̄сама̄хите читте имамева ка̄йам̣ уддхам̣ па̄датала̄ адхо кесаматтхака̄ тачапарийантам̣ пӯрам̣ на̄наппака̄расса асучино паччавеккхати – ‘аттхи имасмим̣ ка̄йе кеса̄ лома̄…пе… ласика̄ мутта’нти. атиккамма ча пурисасса чхавимам̣салохитам̣ ат̣т̣хим̣ паччавеккхати. пурисасса ча вин̃н̃а̄н̣асотам̣ паджа̄на̄ти, убхайато аббоччхиннам̣ идха локе патит̣т̣хитан̃ча паралоке патит̣т̣хитан̃ча. айам̣ татийа̄ дассанасама̄патти.

‘‘пуна чапарам̣, бханте, идхекаччо саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ а̄таппаманва̄йа…пе… татха̄рӯпам̣ четосама̄дхим̣ пхусати, йатха̄сама̄хите читте имамева ка̄йам̣ уддхам̣ па̄датала̄ адхо кесаматтхака̄ тачапарийантам̣ пӯрам̣ на̄наппака̄расса асучино паччавеккхати – ‘аттхи имасмим̣ ка̄йе кеса̄ лома̄…пе… ласика̄ мутта’нти. атиккамма ча пурисасса чхавимам̣салохитам̣ ат̣т̣хим̣ паччавеккхати. пурисасса ча вин̃н̃а̄н̣асотам̣ паджа̄на̄ти, убхайато аббоччхиннам̣ идха локе аппатит̣т̣хитан̃ча паралоке аппатит̣т̣хитан̃ча. айам̣ чатуттха̄ дассанасама̄патти. етада̄нуттарийам̣, бханте, дассанасама̄паттӣсу.

пуггалапан̣н̣аттидесана̄

150. ‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети пуггалапан̣н̣аттӣсу. саттиме, бханте, пуггала̄. убхатобха̄гавимутто пан̃н̃а̄вимутто ка̄йасаккхӣ дит̣т̣хиппатто саддха̄вимутто дхамма̄нуса̄рӣ саддха̄нуса̄рӣ. етада̄нуттарийам̣, бханте, пуггалапан̣н̣аттӣсу.

падха̄надесана̄

151. ‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети падха̄несу. саттиме, бханте самбоджджхан̇га̄ сатисамбоджджхан̇го дхаммавичайасамбоджджхан̇го вӣрийасамбоджджхан̇го пӣтисамбоджджхан̇го пассаддхисамбоджджхан̇го сама̄дхисамбоджджхан̇го упеккха̄самбоджджхан̇го. етада̄нуттарийам̣, бханте, падха̄несу.

пат̣ипада̄десана̄

152. ‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети пат̣ипада̄су. чатассо има̄, бханте, пат̣ипада̄ дуккха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, дуккха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄ти. татра, бханте, йа̄йам̣ пат̣ипада̄ дуккха̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, айам̣, бханте, пат̣ипада̄ убхайенева хӣна̄ аккха̄йати дуккхатта̄ ча дандхатта̄ ча. татра, бханте, йа̄йам̣ пат̣ипада̄ дуккха̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, айам̣ пана, бханте, пат̣ипада̄ дуккхатта̄ хӣна̄ аккха̄йати. татра, бханте, йа̄йам̣ пат̣ипада̄ сукха̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, айам̣ пана, бханте, пат̣ипада̄ дандхатта̄ хӣна̄ аккха̄йати. татра, бханте, йа̄йам̣ пат̣ипада̄ сукха̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, айам̣ пана, бханте, пат̣ипада̄ убхайенева пан̣ӣта̄ аккха̄йати сукхатта̄ ча кхиппатта̄ ча. етада̄нуттарийам̣, бханте, пат̣ипада̄су.

бхассасама̄ча̄ра̄дидесана̄

153. ‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети бхассасама̄ча̄ре. идха, бханте, екаччо на чева муса̄ва̄дупасан̃хитам̣ ва̄чам̣ бха̄сати на ча вебхӯтийам̣ на ча песун̣ийам̣ на ча са̄рамбхаджам̣ джайа̄пеккхо; манта̄ манта̄ ча ва̄чам̣ бха̄сати нидха̄наватим̣ ка̄лена. етада̄нуттарийам̣, бханте, бхассасама̄ча̄ре.

‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети пурисасӣласама̄ча̄ре. идха, бханте, екаччо саччо часса саддхо ча, на ча кухако, на ча лапако, на ча немиттико, на ча ниппесико, на ча ла̄бхена ла̄бхам̣ ниджигӣсанако [джиджигим̣санако (сйа̄.), ниджигим̣сита̄ (сӣ. пӣ.)], индрийесу гуттадва̄ро, бходжане маттан̃н̃ӯ, самака̄рӣ, джа̄гарийа̄нуйогамануйутто, атандито, а̄раддхавӣрийо, джха̄йӣ, сатима̄, калйа̄н̣апат̣ибха̄но, гатима̄, дхитима̄, матима̄, на ча ка̄месу гиддхо, сато ча нипако ча. етада̄нуттарийам̣, бханте, пурисасӣласама̄ча̄ре.

ануса̄санавидха̄десана̄

154. ‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети ануса̄санавидха̄су. чатассо има̄ бханте ануса̄санавидха̄ – джа̄на̄ти, бханте, бхагава̄ апарам̣ пуггалам̣ паччаттам̣ йонисоманасика̄ра̄ ‘айам̣ пуггало йатха̄нусит̣т̣хам̣ татха̄ пат̣ипаджджама̄но тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ сота̄панно бхависсати авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’ти. джа̄на̄ти, бханте, бхагава̄ парам̣ пуггалам̣ паччаттам̣ йонисоманасика̄ра̄ – ‘айам̣ пуггало йатха̄нусит̣т̣хам̣ татха̄ пат̣ипаджджама̄но тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ ра̄гадосамоха̄нам̣ танутта̄ сакада̄га̄мӣ бхависсати, сакидева имам̣ локам̣ а̄гантва̄ дуккхассантам̣ кариссатӣ’ти. джа̄на̄ти, бханте, бхагава̄ парам̣ пуггалам̣ паччаттам̣ йонисоманасика̄ра̄ – ‘айам̣ пуггало йатха̄нусит̣т̣хам̣ татха̄ пат̣ипаджджама̄но пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ опапа̄тико бхависсати таттха паринибба̄йӣ ана̄ваттидхаммо тасма̄ лока̄’ти. джа̄на̄ти, бханте, бхагава̄ парам̣ пуггалам̣ паччаттам̣ йонисоманасика̄ра̄ – ‘айам̣ пуггало йатха̄нусит̣т̣хам̣ татха̄ пат̣ипаджджама̄но а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихариссатӣ’ти. етада̄нуттарийам̣, бханте, ануса̄санавидха̄су.

парапуггалавимуттин̃а̄н̣адесана̄

155. ‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети парапуггалавимуттин̃а̄н̣е. джа̄на̄ти, бханте, бхагава̄ парам̣ пуггалам̣ паччаттам̣ йонисоманасика̄ра̄ – ‘айам̣ пуггало тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ сота̄панно бхависсати авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’ти. джа̄на̄ти, бханте, бхагава̄ парам̣ пуггалам̣ паччаттам̣ йонисоманасика̄ра̄ – ‘айам̣ пуггало тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ ра̄гадосамоха̄нам̣ танутта̄ сакада̄га̄мӣ бхависсати, сакидева имам̣ локам̣ а̄гантва̄ дуккхассантам̣ кариссатӣ’ти. джа̄на̄ти, бханте, бхагава̄ парам̣ пуггалам̣ паччаттам̣ йонисоманасика̄ра̄ – ‘айам̣ пуггало пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ опапа̄тико бхависсати таттха паринибба̄йӣ ана̄ваттидхаммо тасма̄ лока̄’ти. джа̄на̄ти, бханте, бхагава̄ парам̣ пуггалам̣ паччаттам̣ йонисоманасика̄ра̄ – ‘айам̣ пуггало а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихариссатӣ’ти. етада̄нуттарийам̣, бханте, парапуггалавимуттин̃а̄н̣е.

сассатава̄дадесана̄

156. ‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети сассатава̄десу. тайоме, бханте, сассатава̄да̄. идха, бханте, екаччо саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ а̄таппаманва̄йа…пе… татха̄рӯпам̣ четосама̄дхим̣ пхусати, йатха̄сама̄хите читте анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати. сеййатхидам̣, екампи джа̄тим̣ двепи джа̄тийо тиссопи джа̄тийо чатассопи джа̄тийо пан̃чапи джа̄тийо дасапи джа̄тийо вӣсампи джа̄тийо тим̣сампи джа̄тийо чатта̄лӣсампи джа̄тийо пан̃н̃а̄сампи джа̄тийо джа̄тисатампи джа̄тисахассампи джа̄тисатасахассампи анека̄нипи джа̄тисата̄ни анека̄нипи джа̄тисахасса̄ни анека̄нипи джа̄тисатасахасса̄ни, ‘амутра̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто амутра удапа̄дим̣; татра̄па̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто идхӯпапанно’ти. ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати. со евама̄ха – ‘атӣтам̣па̄хам̣ аддха̄нам̣ джа̄на̄ми – сам̣ват̣т̣и ва̄ локо виват̣т̣и ва̄ти. ана̄гатам̣па̄хам̣ аддха̄нам̣ джа̄на̄ми – сам̣ват̣т̣иссати ва̄ локо виват̣т̣иссати ва̄ти. сассато атта̄ ча локо ча ван̃джхо кӯт̣ат̣т̣хо есикат̣т̣ха̄йит̣т̣хито. те ча сатта̄ сандха̄ванти сам̣саранти чаванти упападжджанти, аттхитвева сассатисама’нти. айам̣ пат̣хамо сассатава̄до.

‘‘пуна чапарам̣, бханте, идхекаччо саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ а̄таппаманва̄йа…пе… татха̄рӯпам̣ четосама̄дхим̣ пхусати, йатха̄сама̄хите читте анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати. сеййатхидам̣, екампи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣ам̣ двепи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣а̄ни тӣн̣ипи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣а̄ни чатта̄рипи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣а̄ни пан̃чапи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣а̄ни дасапи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣а̄ни, ‘амутра̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто амутра удапа̄дим̣; татра̄па̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто идхӯпапанно’ти. ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати. со евама̄ха – ‘атӣтам̣па̄хам̣ аддха̄нам̣ джа̄на̄ми сам̣ват̣т̣и ва̄ локо виват̣т̣и ва̄ти. ана̄гатам̣па̄хам̣ аддха̄нам̣ джа̄на̄ми сам̣ват̣т̣иссати ва̄ локо виват̣т̣иссати ва̄ти. сассато атта̄ ча локо ча ван̃джхо кӯт̣ат̣т̣хо есикат̣т̣ха̄йит̣т̣хито. те ча сатта̄ сандха̄ванти сам̣саранти чаванти упападжджанти, аттхитвева сассатисама’нти. айам̣ дутийо сассатава̄до.

‘‘пуна чапарам̣, бханте, идхекаччо саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ а̄таппаманва̄йа…пе… татха̄рӯпам̣ четосама̄дхим̣ пхусати, йатха̄сама̄хите читте анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати. сеййатхидам̣, дасапи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣а̄ни вӣсампи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣а̄ни тим̣сампи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣а̄ни чатта̄лӣсампи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣а̄ни, ‘амутра̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто амутра удапа̄дим̣; татра̄па̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто идхӯпапанно’ти. ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати. со евама̄ха – ‘атӣтам̣па̄хам̣ аддха̄нам̣ джа̄на̄ми сам̣ват̣т̣ипи локо виват̣т̣ипӣти; ана̄гатам̣па̄хам̣ аддха̄нам̣ джа̄на̄ми сам̣ват̣т̣иссатипи локо виват̣т̣иссатипӣти. сассато атта̄ ча локо ча ван̃джхо кӯт̣ат̣т̣хо есикат̣т̣ха̄йит̣т̣хито. те ча сатта̄ сандха̄ванти сам̣саранти чаванти упападжджанти, аттхитвева сассатисама’нти. айам̣ татийо сассатава̄до, етада̄нуттарийам̣, бханте, сассатава̄десу.

пуббенива̄са̄нуссатин̃а̄н̣адесана̄

157. ‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети пуббенива̄са̄нуссатин̃а̄н̣е. идха, бханте, екаччо саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ а̄таппаманва̄йа…пе… татха̄рӯпам̣ четосама̄дхим̣ пхусати, йатха̄сама̄хите читте анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати. сеййатхидам̣, екампи джа̄тим̣ двепи джа̄тийо тиссопи джа̄тийо чатассопи джа̄тийо пан̃чапи джа̄тийо дасапи джа̄тийо вӣсампи джа̄тийо тим̣сампи джа̄тийо чатта̄лӣсампи джа̄тийо пан̃н̃а̄сампи джа̄тийо джа̄тисатампи джа̄тисахассампи джа̄тисатасахассампи анекепи сам̣ват̣т̣акаппе анекепи виват̣т̣акаппе анекепи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣акаппе, ‘амутра̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто амутра удапа̄дим̣; татра̄па̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто идхӯпапанно’ти. ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати. санти, бханте, дева̄ [сатта̄ (сйа̄.)], йесам̣ на сакка̄ ган̣ана̄йа ва̄ сан̇кха̄нена ва̄ а̄йу сан̇кха̄тум̣. апи ча, йасмим̣ йасмим̣ аттабха̄ве абхинивут̣т̣хапуббо [абхинивуттхапуббо (сӣ. сйа̄. пӣ.)] хоти йади ва̄ рӯпӣсу йади ва̄ арӯпӣсу йади ва̄ сан̃н̃ӣсу йади ва̄ асан̃н̃ӣсу йади ва̄ невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ӣсу. ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати. етада̄нуттарийам̣, бханте, пуббенива̄са̄нуссатин̃а̄н̣е.

чутӯпапа̄тан̃а̄н̣адесана̄

158. ‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети сатта̄нам̣ чутӯпапа̄тан̃а̄н̣е. идха, бханте, екаччо саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ а̄таппаманва̄йа…пе… татха̄рӯпам̣ четосама̄дхим̣ пхусати, йатха̄сама̄хите читте диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пассати чавама̄не упападжджама̄не хӣне пан̣ӣте суван̣н̣е дуббан̣н̣е сугате дуггате йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄ти – ‘име вата бхонто сатта̄ ка̄йадуччаритена саманна̄гата̄ вачӣдуччаритена саманна̄гата̄ манодуччаритена саманна̄гата̄ арийа̄нам̣ упава̄дака̄ миччха̄дит̣т̣хика̄ миччха̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄на̄. те ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упапанна̄. име ва̄ пана бхонто сатта̄ ка̄йасучаритена саманна̄гата̄ вачӣсучаритена саманна̄гата̄ маносучаритена саманна̄гата̄ арийа̄нам̣ анупава̄дака̄ самма̄дит̣т̣хика̄ самма̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄на̄. те ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упапанна̄’ти. ити диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пассати чавама̄не упападжджама̄не хӣне пан̣ӣте суван̣н̣е дуббан̣н̣е сугате дуггате йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄ти. етада̄нуттарийам̣, бханте, сатта̄нам̣ чутӯпапа̄тан̃а̄н̣е.

иддхивидхадесана̄

159. ‘‘апарам̣ пана, бханте, етада̄нуттарийам̣, йатха̄ бхагава̄ дхаммам̣ десети иддхивидха̄су. двема̄, бханте, иддхивидха̄йо – аттхи, бханте, иддхи са̄сава̄ саупадхика̄, ‘но арийа̄’ти вуччати. аттхи, бханте, иддхи ана̄сава̄ анупадхика̄ ‘арийа̄’ти вуччати. ‘‘катама̄ ча, бханте, иддхи са̄сава̄ саупадхика̄, ‘но арийа̄’ти вуччати? идха, бханте, екаччо саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ а̄таппаманва̄йа…пе… татха̄рӯпам̣ четосама̄дхим̣ пхусати, йатха̄сама̄хите читте анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти. екопи хутва̄ бахудха̄ хоти, бахудха̄пи хутва̄ еко хоти; а̄вибха̄вам̣ тиробха̄вам̣ тирокут̣т̣ам̣ тиропа̄ка̄рам̣ тиропаббатам̣ асаджджама̄но гаччхати сеййатха̄пи а̄ка̄се. патхавийа̄пи уммуджджанимуджджам̣ кароти, сеййатха̄пи удаке. удакепи абхиджджама̄не гаччхати, сеййатха̄пи патхавийам̣. а̄ка̄сепи паллан̇кена камати, сеййатха̄пи паккхӣ сакун̣о. имепи чандимасӯрийе евам̣махиддхике евам̣маха̄нубха̄ве па̄н̣ина̄ пара̄масати паримаджджати. йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети. айам̣, бханте, иддхи са̄сава̄ саупадхика̄, ‘но арийа̄’ти вуччати.

‘‘катама̄ пана, бханте, иддхи ана̄сава̄ анупадхика̄, ‘арийа̄’ти вуччати? идха, бханте, бхиккху саче а̄кан̇кхати – ‘пат̣икӯле аппат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, аппат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати. саче а̄кан̇кхати – ‘аппат̣икӯле пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, пат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати. саче а̄кан̇кхати – ‘пат̣икӯле ча аппат̣икӯле ча аппат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, аппат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати. саче а̄кан̇кхати – ‘пат̣икӯле ча аппат̣икӯле ча пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, пат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати. саче а̄кан̇кхати – ‘пат̣икӯлан̃ча аппат̣икӯлан̃ча тадубхайам̣ абхиниваджджетва̄ упеккхако вихареййам̣ сато сампаджа̄но’ти, упеккхако таттха вихарати сато сампаджа̄но. айам̣, бханте, иддхи ана̄сава̄ анупадхика̄ ‘арийа̄’ти вуччати. етада̄нуттарийам̣, бханте, иддхивидха̄су. там̣ бхагава̄ асесамабхиджа̄на̄ти, там̣ бхагавато асесамабхиджа̄нато уттари абхин̃н̃еййам̣ наттхи, йадабхиджа̄нам̣ ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ бхагавата̄ бхиййобхин̃н̃атаро асса йадидам̣ иддхивидха̄су.

ан̃н̃атха̄саттхугун̣адассанам̣

160. ‘‘йам̣ там̣, бханте, саддхена кулапуттена паттаббам̣ а̄раддхавӣрийена тха̄мавата̄ пурисатха̄мена пурисавӣрийена пурисапараккамена пурисадхорайхена, ануппаттам̣ там̣ бхагавата̄. на ча, бханте, бхагава̄ ка̄месу ка̄масукхаллика̄нуйогамануйутто хӣнам̣ гаммам̣ потхуджджаникам̣ анарийам̣ анаттхасам̣хитам̣, на ча аттакиламатха̄нуйогамануйутто дуккхам̣ анарийам̣ анаттхасам̣хитам̣. чатуннан̃ча бхагава̄ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ.

ануйогада̄наппака̄ро

161. ‘‘саче мам̣, бханте, евам̣ пуччхеййа – ‘ким̣ ну кхо, а̄вусо са̄рипутта, ахесум̣ атӣтамаддха̄нам̣ ан̃н̃е саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ бхагавата̄ бхиййобхин̃н̃атара̄ самбодхийа’нти, евам̣ пут̣т̣хо ахам̣, бханте, ‘но’ти вадеййам̣. ‘ким̣ пана̄вусо са̄рипутта, бхависсанти ана̄гатамаддха̄нам̣ ан̃н̃е саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ бхагавата̄ бхиййобхин̃н̃атара̄ самбодхийа’нти, евам̣ пут̣т̣хо ахам̣, бханте, ‘но’ти вадеййам̣. ‘ким̣ пана̄вусо са̄рипутта, аттхетарахи ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ бхагавата̄ бхиййобхин̃н̃атаро самбодхийа’нти, евам̣ пут̣т̣хо ахам̣, бханте, ‘но’ти вадеййам̣.

‘‘саче пана мам̣, бханте, евам̣ пуччхеййа – ‘ким̣ ну кхо, а̄вусо са̄рипутта, ахесум̣ атӣтамаддха̄нам̣ ан̃н̃е саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ бхагавата̄ самасама̄ самбодхийа’нти, евам̣ пут̣т̣хо ахам̣, бханте, ‘ева’нти вадеййам̣. ‘ким̣ пана̄вусо са̄рипутта, бхависсанти ана̄гатамаддха̄нам̣ ан̃н̃е саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ бхагавата̄ самасама̄ самбодхийа’нти, евам̣ пут̣т̣хо ахам̣, бханте, ‘‘ева’’нти вадеййам̣. ‘ким̣ пана̄вусо са̄рипутта, аттхетарахи ан̃н̃е саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ бхагавата̄ самасама̄ самбодхийа’нти, евам̣ пут̣т̣хо ахам̣ бханте ‘но’ти вадеййам̣.

‘‘саче пана мам̣, бханте, евам̣ пуччхеййа – ‘ким̣ пана̄йасма̄ са̄рипутто екаччам̣ аббхануджа̄на̄ти, екаччам̣ на аббхануджа̄на̄тӣ’ти, евам̣ пут̣т̣хо ахам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййам̣ – ‘саммукха̄ метам̣, а̄вусо, бхагавато сутам̣, саммукха̄ пат̣иггахитам̣ – ‘‘ахесум̣ атӣтамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄ майа̄ самасама̄ самбодхийа’’нти. саммукха̄ метам̣, а̄вусо, бхагавато сутам̣, саммукха̄ пат̣иггахитам̣ – ‘‘бхависсанти ана̄гатамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄ майа̄ самасама̄ самбодхийа’’нти. саммукха̄ метам̣, а̄вусо, бхагавато сутам̣ саммукха̄ пат̣иггахитам̣ – ‘‘ат̣т̣ха̄наметам̣ анавака̄со йам̣ екисса̄ локадха̄туйа̄ две араханто самма̄самбуддха̄ апуббам̣ ачаримам̣ уппаджджеййум̣, нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджатӣ’’’ти.

‘‘качча̄хам̣, бханте, евам̣ пут̣т̣хо евам̣ бйа̄карама̄но вуттава̄дӣ чева бхагавато хоми, на ча бхагавантам̣ абхӯтена аббха̄чиккха̄ми, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кароми, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нува̄до [ва̄да̄нупа̄то (сӣ.)] га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхатӣ’’ти? ‘‘таггха твам̣, са̄рипутта, евам̣ пут̣т̣хо евам̣ бйа̄карама̄но вуттава̄дӣ чева ме хоси, на ча мам̣ абхӯтена аббха̄чиккхаси, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кароси, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нува̄до га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхатӣ’’ти.

аччхарийааббхутам̣

162. евам̣ вутте, а̄йасма̄ уда̄йӣ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте, татха̄гатасса аппиччхата̄ сантут̣т̣хита̄ саллекхата̄. йатра хи на̄ма татха̄гато евам̣махиддхико евам̣маха̄нубха̄во, атха ча пана неватта̄нам̣ па̄тукариссати! екамекан̃чепи ито, бханте, дхаммам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ аттани саманупассеййум̣, те та̄ватакенева пат̣а̄кам̣ парихареййум̣. аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте, татха̄гатасса аппиччхата̄ сантут̣т̣хита̄ саллекхата̄. йатра хи на̄ма татха̄гато евам̣ махиддхико евам̣маха̄нубха̄во. атха ча пана неватта̄нам̣ па̄тукариссатӣ’’ти!

‘‘пасса кхо твам̣, уда̄йи, ‘татха̄гатасса аппиччхата̄ сантут̣т̣хита̄ саллекхата̄. йатра хи на̄ма татха̄гато евам̣махиддхико евам̣маха̄нубха̄во, атха ча пана неватта̄нам̣ па̄тукариссати’! екамекан̃чепи ито, уда̄йи, дхаммам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ аттани саманупассеййум̣, те та̄ватакенева пат̣а̄кам̣ парихареййум̣. пасса кхо твам̣, уда̄йи, ‘татха̄гатасса аппиччхата̄ сантут̣т̣хита̄ саллекхата̄. йатра хи на̄ма татха̄гато евам̣махиддхико евам̣маха̄нубха̄во, атха ча пана неватта̄нам̣ па̄тукариссатӣ’’’ти!

163. атха кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ а̄мантеси – ‘‘тасма̄ тиха твам̣, са̄рипутта, имам̣ дхаммапарийа̄йам̣ абхиккхан̣ам̣ бха̄сеййа̄си бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ упа̄сика̄нам̣. йесампи хи, са̄рипутта, могхапуриса̄нам̣ бхависсати татха̄гате кан̇кха̄ ва̄ вимати ва̄, тесамимам̣ дхаммапарийа̄йам̣ сутва̄ татха̄гате кан̇кха̄ ва̄ вимати ва̄, са̄ пахӣйиссатӣ’’ти. ити хидам̣ а̄йасма̄ са̄рипутто бхагавато саммукха̄ сампаса̄дам̣ паведеси. тасма̄ имасса веййа̄каран̣асса сампаса̄данӣйам̣ твева адхивачананти.

сампаса̄данӣйасуттам̣ нит̣т̣хитам̣ пан̃чамам̣.

6. па̄са̄дикасуттам̣

164. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати ведхан̃н̃а̄ на̄ма сакйа̄, тесам̣ амбаване па̄са̄де.

ниган̣т̣хана̄т̣апуттака̄лан̇кирийа̄

тена кхо пана самайена ниган̣т̣хо на̄т̣апутто [на̄тхапутто (сӣ. пӣ.)] па̄ва̄йам̣ адхуна̄ка̄лан̇като хоти. тасса ка̄лан̇кирийа̄йа бхинна̄ ниган̣т̣ха̄ дведхикаджа̄та̄ бхан̣д̣анаджа̄та̄ калахаджа̄та̄ вива̄да̄панна̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ мукхасаттӣхи витуданта̄ вихаранти – ‘‘на твам̣ имам̣ дхаммавинайам̣ а̄джа̄на̄си, ахам̣ имам̣ дхаммавинайам̣ а̄джа̄на̄ми, ким̣ твам̣ имам̣ дхаммавинайам̣ а̄джа̄ниссаси? миччха̄пат̣ипанно твамаси, ахамасми самма̄пат̣ипанно. сахитам̣ ме, асахитам̣ те. пуревачанӣйам̣ паччха̄ авача, паччха̄вачанӣйам̣ пуре авача. адхичин̣н̣ам̣ те випара̄ваттам̣, а̄ропито те ва̄до, ниггахито твамаси, чара ва̄даппамоккха̄йа, ниббет̣хехи ва̄ саче пахосӣ’’ти. вадхойева кхо [вадхойевеко (ка.)] ман̃н̃е ниган̣т̣хесу на̄т̣апуттийесу ваттати [ануваттати (сйа̄. ка.)]. йепи ниган̣т̣хасса на̄т̣апуттасса са̄вака̄ гихӣ ода̄тавасана̄, тепи [те тесу (ка.)] ниган̣т̣хесу на̄т̣апуттийесу ниббиннарӯпа̄ [ниббиндарӯпа̄ (ка.)] вираттарӯпа̄ пат̣ива̄нарӯпа̄, йатха̄ там̣ дураккха̄те дхаммавинайе дуппаведите аниййа̄нике анупасамасам̣ваттанике асамма̄самбуддхаппаведите бхиннатхӯпе аппат̣исаран̣е.

165. атха кхо чундо саман̣уддесо па̄ва̄йам̣ вассам̣вут̣т̣хо [вассам̣вуттхо (сӣ. сйа̄. пӣ.)] йена са̄мага̄мо, йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо чундо саман̣уддесо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча – ‘‘ниган̣т̣хо, бханте, на̄т̣апутто па̄ва̄йам̣ адхуна̄ка̄лан̇като. тасса ка̄лан̇кирийа̄йа бхинна̄ ниган̣т̣ха̄ дведхикаджа̄та̄…пе… бхиннатхӯпе аппат̣исаран̣е’’ти.

евам̣ вутте, а̄йасма̄ а̄нандо чундам̣ саман̣уддесам̣ етадавоча – ‘‘аттхи кхо идам̣, а̄вусо чунда, катха̄па̄бхатам̣ бхагавантам̣ дассана̄йа. а̄йа̄ма̄вусо чунда, йена бхагава̄ тенупасан̇камисса̄ма; упасан̇камитва̄ етаматтхам̣ бхагавато а̄рочесса̄ма̄’’ти [а̄рочеййа̄ма̄ти (сйа̄.)]. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо чундо саман̣уддесо а̄йасмато а̄нандасса паччассоси.

атха кхо а̄йасма̄ ча а̄нандо чундо ча саман̣уддесо йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘айам̣, бханте, чундо саман̣уддесо евама̄ха, ‘ниган̣т̣хо, бханте, на̄т̣апутто па̄ва̄йам̣ адхуна̄ка̄лан̇като, тасса ка̄лан̇кирийа̄йа бхинна̄ ниган̣т̣ха̄…пе… бхиннатхӯпе аппат̣исаран̣е’’’ти.

асамма̄самбуддхаппаведитадхаммавинайо

166. ‘‘евам̣ хетам̣, чунда, хоти дураккха̄те дхаммавинайе дуппаведите аниййа̄нике анупасамасам̣ваттанике асамма̄самбуддхаппаведите. идха, чунда, саттха̄ ча хоти асамма̄самбуддхо, дхаммо ча дураккха̄то дуппаведито аниййа̄нико анупасамасам̣ваттанико асамма̄самбуддхаппаведито, са̄вако ча тасмим̣ дхамме на дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно вихарати на са̄мӣчиппат̣ипанно на анудхаммача̄рӣ, воккамма ча тамха̄ дхамма̄ ваттати. со евамасса вачанӣйо – ‘тасса те, а̄вусо, ла̄бха̄, тасса те суладдхам̣, саттха̄ ча те асамма̄самбуддхо, дхаммо ча дураккха̄то дуппаведито аниййа̄нико анупасамасам̣ваттанико асамма̄самбуддхаппаведито. тван̃ча тасмим̣ дхамме на дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно вихараси, на са̄мӣчиппат̣ипанно, на анудхаммача̄рӣ, воккамма ча тамха̄ дхамма̄ ваттасӣ’ти. ити кхо, чунда, саттха̄пи таттха га̄райхо, дхаммопи таттха га̄райхо, са̄вако ча таттха евам̣ па̄сам̣со. йо кхо, чунда, еварӯпам̣ са̄вакам̣ евам̣ вадеййа – ‘ета̄йасма̄ татха̄ пат̣ипаджджату, йатха̄ те саттха̄ра̄ дхаммо десито пан̃н̃атто’ти. йо ча сама̄дапети [сама̄да̄пети (сӣ. т̣т̣ха.)], йан̃ча сама̄дапети, йо ча сама̄дапито [сама̄да̄пито (сӣ. т̣т̣ха.)] татхатта̄йа пат̣ипаджджати. саббе те бахум̣ апун̃н̃ам̣ пасаванти. там̣ кисса хету? евам̣ хетам̣, чунда, хоти дураккха̄те дхаммавинайе дуппаведите аниййа̄нике анупасамасам̣ваттанике асамма̄самбуддхаппаведите.

167. ‘‘идха пана, чунда, саттха̄ ча хоти асамма̄самбуддхо, дхаммо ча дураккха̄то дуппаведито аниййа̄нико анупасамасам̣ваттанико асамма̄самбуддхаппаведито, са̄вако ча тасмим̣ дхамме дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно вихарати са̄мӣчиппат̣ипанно анудхаммача̄рӣ, сама̄да̄йа там̣ дхаммам̣ ваттати. со евамасса вачанӣйо – ‘тасса те, а̄вусо, ала̄бха̄, тасса те дулладдхам̣, саттха̄ ча те асамма̄самбуддхо, дхаммо ча дураккха̄то дуппаведито аниййа̄нико анупасамасам̣ваттанико асамма̄самбуддхаппаведито. тван̃ча тасмим̣ дхамме дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно вихараси са̄мӣчиппат̣ипанно анудхаммача̄рӣ, сама̄да̄йа там̣ дхаммам̣ ваттасӣ’ти. ити кхо, чунда, саттха̄пи таттха га̄райхо, дхаммопи таттха га̄райхо, са̄вакопи таттха евам̣ га̄райхо. йо кхо, чунда, еварӯпам̣ са̄вакам̣ евам̣ вадеййа – ‘аддха̄йасма̄ н̃а̄йаппат̣ипанно н̃а̄йама̄ра̄дхессатӣ’ти. йо ча пасам̣сати, йан̃ча пасам̣сати, йо ча пасам̣сито бхиййосо матта̄йа вӣрийам̣ а̄рабхати. саббе те бахум̣ апун̃н̃ам̣ пасаванти. там̣ кисса хету? еван̃хетам̣, чунда, хоти дураккха̄те дхаммавинайе дуппаведите аниййа̄нике анупасамасам̣ваттанике асамма̄самбуддхаппаведите.

самма̄самбуддхаппаведитадхаммавинайо

168. ‘‘идха пана, чунда, саттха̄ ча хоти самма̄самбуддхо, дхаммо ча сва̄ккха̄то суппаведито ниййа̄нико упасамасам̣ваттанико самма̄самбуддхаппаведито, са̄вако ча тасмим̣ дхамме на дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно вихарати, на са̄мӣчиппат̣ипанно, на анудхаммача̄рӣ, воккамма ча тамха̄ дхамма̄ ваттати. со евамасса вачанӣйо – ‘тасса те, а̄вусо, ала̄бха̄, тасса те дулладдхам̣, саттха̄ ча те самма̄самбуддхо, дхаммо ча сва̄ккха̄то суппаведито ниййа̄нико упасамасам̣ваттанико самма̄самбуддхаппаведито. тван̃ча тасмим̣ дхамме на дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно вихараси, на са̄мӣчиппат̣ипанно, на анудхаммача̄рӣ, воккамма ча тамха̄ дхамма̄ ваттасӣ’ти. ити кхо, чунда, саттха̄пи таттха па̄сам̣со, дхаммопи таттха па̄сам̣со, са̄вако ча таттха евам̣ га̄райхо. йо кхо, чунда, еварӯпам̣ са̄вакам̣ евам̣ вадеййа – ‘ета̄йасма̄ татха̄ пат̣ипаджджату йатха̄ те саттха̄ра̄ дхаммо десито пан̃н̃атто’ти. йо ча сама̄дапети, йан̃ча сама̄дапети, йо ча сама̄дапито татхатта̄йа пат̣ипаджджати. саббе те бахум̣ пун̃н̃ам̣ пасаванти. там̣ кисса хету? еван̃хетам̣, чунда, хоти сва̄ккха̄те дхаммавинайе суппаведите ниййа̄нике упасамасам̣ваттанике самма̄самбуддхаппаведите.

169. ‘‘идха пана, чунда, саттха̄ ча хоти самма̄самбуддхо, дхаммо ча сва̄ккха̄то суппаведито ниййа̄нико упасамасам̣ваттанико самма̄самбуддхаппаведито, са̄вако ча тасмим̣ дхамме дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно вихарати са̄мӣчиппат̣ипанно анудхаммача̄рӣ, сама̄да̄йа там̣ дхаммам̣ ваттати. со евамасса вачанӣйо – ‘тасса те, а̄вусо, ла̄бха̄, тасса те суладдхам̣, саттха̄ ча те [саттха̄ ча те арахам̣ (сйа̄.)] самма̄самбуддхо, дхаммо ча сва̄ккха̄то суппаведито ниййа̄нико упасамасам̣ваттанико самма̄самбуддхаппаведито. тван̃ча тасмим̣ дхамме дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно вихараси са̄мӣчиппат̣ипанно анудхаммача̄рӣ, сама̄да̄йа там̣ дхаммам̣ ваттасӣ’ти. ити кхо, чунда, саттха̄пи таттха па̄сам̣со, дхаммопи таттха па̄сам̣со, са̄вакопи таттха евам̣ па̄сам̣со. йо кхо, чунда, еварӯпам̣ са̄вакам̣ евам̣ вадеййа – ‘аддха̄йасма̄ н̃а̄йаппат̣ипанно н̃а̄йама̄ра̄дхессатӣ’ти. йо ча пасам̣сати, йан̃ча пасам̣сати, йо ча пасам̣сито [пасаттхо (сйа̄.)] бхиййосо матта̄йа вӣрийам̣ а̄рабхати. саббе те бахум̣ пун̃н̃ам̣ пасаванти. там̣ кисса хету? еван̃хетам̣, чунда, хоти сва̄ккха̄те дхаммавинайе суппаведите ниййа̄нике упасамасам̣ваттанике самма̄самбуддхаппаведите.

са̄вака̄нутаппасаттху

170. ‘‘идха пана, чунда, саттха̄ ча локе удапа̄ди арахам̣ самма̄самбуддхо, дхаммо ча сва̄ккха̄то суппаведито ниййа̄нико упасамасам̣ваттанико самма̄самбуддхаппаведито, авин̃н̃а̄питаттха̄ часса хонти са̄вака̄ саддхамме, на ча тесам̣ кевалам̣ парипӯрам̣ брахмачарийам̣ а̄викатам̣ хоти утта̄нӣкатам̣ саббасан̇га̄хападакатам̣ саппа̄т̣ихӣракатам̣ йа̄ва девамануссехи суппака̄ситам̣. атха несам̣ саттхуно антарадха̄нам̣ хоти. еварӯпо кхо, чунда, саттха̄ са̄вака̄нам̣ ка̄лан̇като анутаппо хоти. там̣ кисса хету? саттха̄ ча но локе удапа̄ди арахам̣ самма̄самбуддхо, дхаммо ча сва̄ккха̄то суппаведито ниййа̄нико упасамасам̣ваттанико самма̄самбуддхаппаведито, авин̃н̃а̄питаттха̄ чамха саддхамме, на ча но кевалам̣ парипӯрам̣ брахмачарийам̣ а̄викатам̣ хоти утта̄нӣкатам̣ саббасан̇га̄хападакатам̣ саппа̄т̣ихӣракатам̣ йа̄ва девамануссехи суппака̄ситам̣. атха но саттхуно антарадха̄нам̣ хотӣти. еварӯпо кхо, чунда, саттха̄ са̄вака̄нам̣ ка̄лан̇като анутаппо хоти.

са̄вака̄нанутаппасаттху

171. ‘‘идха пана, чунда, саттха̄ ча локе удапа̄ди арахам̣ самма̄самбуддхо. дхаммо ча сва̄ккха̄то суппаведито ниййа̄нико упасамасам̣ваттанико самма̄самбуддхаппаведито. вин̃н̃а̄питаттха̄ часса хонти са̄вака̄ саддхамме, кевалан̃ча тесам̣ парипӯрам̣ брахмачарийам̣ а̄викатам̣ хоти утта̄нӣкатам̣ саббасан̇га̄хападакатам̣ саппа̄т̣ихӣракатам̣ йа̄ва девамануссехи суппака̄ситам̣. атха несам̣ саттхуно антарадха̄нам̣ хоти. еварӯпо кхо, чунда, саттха̄ са̄вака̄нам̣ ка̄лан̇като ананутаппо хоти. там̣ кисса хету? саттха̄ ча но локе удапа̄ди арахам̣ самма̄самбуддхо. дхаммо ча сва̄ккха̄то суппаведито ниййа̄нико упасамасам̣ваттанико самма̄самбуддхаппаведито. вин̃н̃а̄питаттха̄ чамха саддхамме, кевалан̃ча но парипӯрам̣ брахмачарийам̣ а̄викатам̣ хоти утта̄нӣкатам̣ саббасан̇га̄хападакатам̣ саппа̄т̣ихӣракатам̣ йа̄ва девамануссехи суппака̄ситам̣. атха но саттхуно антарадха̄нам̣ хотӣти. еварӯпо кхо, чунда, саттха̄ са̄вака̄нам̣ ка̄лан̇като ананутаппо хоти.

брахмачарийаапарипӯра̄дикатха̄

172. ‘‘етехи чепи, чунда, ан̇гехи саманна̄гатам̣ брахмачарийам̣ хоти, но ча кхо саттха̄ хоти тхеро раттан̃н̃ӯ чирапаббаджито аддхагато вайоануппатто. евам̣ там̣ брахмачарийам̣ апарипӯрам̣ хоти тенан̇гена.

‘‘йато ча кхо, чунда, етехи чева ан̇гехи саманна̄гатам̣ брахмачарийам̣ хоти, саттха̄ ча хоти тхеро раттан̃н̃ӯ чирапаббаджито аддхагато вайоануппатто. евам̣ там̣ брахмачарийам̣ парипӯрам̣ хоти тенан̇гена.

173. ‘‘етехи чепи, чунда, ан̇гехи саманна̄гатам̣ брахмачарийам̣ хоти, саттха̄ ча хоти тхеро раттан̃н̃ӯ чирапаббаджито аддхагато вайоануппатто, но ча кхвасса тхера̄ бхиккхӯ са̄вака̄ хонти вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ паттайогаккхема̄. алам̣ самаккха̄тум̣ саддхаммасса, алам̣ уппаннам̣ параппава̄дам̣ сахадхаммехи суниггахитам̣ ниггахетва̄ саппа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммам̣ десетум̣. евам̣ там̣ брахмачарийам̣ апарипӯрам̣ хоти тенан̇гена.

‘‘йато ча кхо, чунда, етехи чева ан̇гехи саманна̄гатам̣ брахмачарийам̣ хоти, саттха̄ ча хоти тхеро раттан̃н̃ӯ чирапаббаджито аддхагато вайоануппатто, тхера̄ часса бхиккхӯ са̄вака̄ хонти вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ паттайогаккхема̄. алам̣ самаккха̄тум̣ саддхаммасса, алам̣ уппаннам̣ параппава̄дам̣ сахадхаммехи суниггахитам̣ ниггахетва̄ саппа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммам̣ десетум̣. евам̣ там̣ брахмачарийам̣ парипӯрам̣ хоти тенан̇гена.

174. ‘‘етехи чепи, чунда, ан̇гехи саманна̄гатам̣ брахмачарийам̣ хоти, саттха̄ ча хоти тхеро раттан̃н̃ӯ чирапаббаджито аддхагато вайоануппатто, тхера̄ часса бхиккхӯ са̄вака̄ хонти вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ паттайогаккхема̄. алам̣ самаккха̄тум̣ саддхаммасса, алам̣ уппаннам̣ параппава̄дам̣ сахадхаммехи суниггахитам̣ ниггахетва̄ саппа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммам̣ десетум̣. но ча кхвасса маджджхима̄ бхиккхӯ са̄вака̄ хонти…пе… маджджхима̄ часса бхиккхӯ са̄вака̄ хонти, но ча кхвасса нава̄ бхиккхӯ са̄вака̄ хонти…пе… нава̄ часса бхиккхӯ са̄вака̄ хонти, но ча кхвасса тхера̄ бхиккхунийо са̄вика̄ хонти…пе… тхера̄ часса бхиккхунийо са̄вика̄ хонти, но ча кхвасса маджджхима̄ бхиккхунийо са̄вика̄ хонти…пе… маджджхима̄ часса бхиккхунийо са̄вика̄ хонти, но ча кхвасса нава̄ бхиккхунийо са̄вика̄ хонти…пе… нава̄ часса бхиккхунийо са̄вика̄ хонти, но ча кхвасса упа̄сака̄ са̄вака̄ хонти гихӣ ода̄тавасана̄ брахмача̄рино…пе… упа̄сака̄ часса са̄вака̄ хонти гихӣ ода̄тавасана̄ брахмача̄рино, но ча кхвасса упа̄сака̄ са̄вака̄ хонти гихӣ ода̄тавасана̄ ка̄мабхогино…пе… упа̄сака̄ часса са̄вака̄ хонти гихӣ ода̄тавасана̄ ка̄мабхогино, но ча кхвасса упа̄сика̄ са̄вика̄ хонти гихинийо ода̄тавасана̄ брахмача̄ринийо…пе… упа̄сика̄ часса са̄вика̄ хонти гихинийо ода̄тавасана̄ брахмача̄ринийо, но ча кхвасса упа̄сика̄ са̄вика̄ хонти гихинийо ода̄тавасана̄ ка̄мабхогинийо…пе… упа̄сика̄ часса са̄вика̄ хонти гихинийо ода̄тавасана̄ ка̄мабхогинийо, но ча кхвасса брахмачарийам̣ хоти иддхан̃чева пхӣтан̃ча виттха̄рикам̣ ба̄худжан̃н̃ам̣ путхубхӯтам̣ йа̄ва девамануссехи суппака̄ситам̣…пе… брахмачарийан̃часса хоти иддхан̃чева пхӣтан̃ча виттха̄рикам̣ ба̄худжан̃н̃ам̣ путхубхӯтам̣ йа̄ва девамануссехи суппака̄ситам̣, но ча кхо ла̄бхаггайасаггаппаттам̣. евам̣ там̣ брахмачарийам̣ апарипӯрам̣ хоти тенан̇гена.

‘‘йато ча кхо, чунда, етехи чева ан̇гехи саманна̄гатам̣ брахмачарийам̣ хоти, саттха̄ ча хоти тхеро раттан̃н̃ӯ чирапаббаджито аддхагато вайоануппатто, тхера̄ часса бхиккхӯ са̄вака̄ хонти вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ паттайогаккхема̄. алам̣ самаккха̄тум̣ саддхаммасса, алам̣ уппаннам̣ параппава̄дам̣ сахадхаммехи суниггахитам̣ ниггахетва̄ саппа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммам̣ десетум̣. маджджхима̄ часса бхиккхӯ са̄вака̄ хонти…пе… нава̄ часса бхиккхӯ са̄вака̄ хонти…пе… тхера̄ часса бхиккхунийо са̄вика̄ хонти…пе… маджджхима̄ часса бхиккхунийо са̄вика̄ хонти…пе… нава̄ часса бхиккхунийо са̄вика̄ хонти…пе… упа̄сака̄ часса са̄вака̄ хонти…пе… гихӣ ода̄тавасана̄ брахмача̄рино. упа̄сака̄ часса са̄вака̄ хонти гихӣ ода̄тавасана̄ ка̄мабхогино…пе… упа̄сика̄ часса са̄вика̄ хонти гихинийо ода̄тавасана̄ брахмача̄ринийо…пе… упа̄сика̄ часса са̄вика̄ хонти гихинийо ода̄тавасана̄ ка̄мабхогинийо…пе… брахмачарийан̃часса хоти иддхан̃чева пхӣтан̃ча виттха̄рикам̣ ба̄худжан̃н̃ам̣ путхубхӯтам̣ йа̄ва девамануссехи суппака̄ситам̣, ла̄бхаггаппаттан̃ча йасаггаппаттан̃ча. евам̣ там̣ брахмачарийам̣ парипӯрам̣ хоти тенан̇гена.

175. ‘‘ахам̣ кхо пана, чунда, етарахи саттха̄ локе уппанно арахам̣ самма̄самбуддхо. дхаммо ча сва̄ккха̄то суппаведито ниййа̄нико упасамасам̣ваттанико самма̄самбуддхаппаведито. вин̃н̃а̄питаттха̄ ча ме са̄вака̄ саддхамме, кевалан̃ча тесам̣ парипӯрам̣ брахмачарийам̣ а̄викатам̣ утта̄нӣкатам̣ саббасан̇га̄хападакатам̣ саппа̄т̣ихӣракатам̣ йа̄ва девамануссехи суппака̄ситам̣. ахам̣ кхо пана, чунда, етарахи саттха̄ тхеро раттан̃н̃ӯ чирапаббаджито аддхагато вайоануппатто.

‘‘санти кхо пана ме, чунда, етарахи тхера̄ бхиккхӯ са̄вака̄ хонти вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ паттайогаккхема̄. алам̣ самаккха̄тум̣ саддхаммасса, алам̣ уппаннам̣ параппава̄дам̣ сахадхаммехи суниггахитам̣ ниггахетва̄ саппа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммам̣ десетум̣. санти кхо пана ме, чунда, етарахи маджджхима̄ бхиккхӯ са̄вака̄…пе… санти кхо пана ме, чунда, етарахи нава̄ бхиккхӯ са̄вака̄…пе… санти кхо пана ме, чунда, етарахи тхера̄ бхиккхунийо са̄вика̄…пе… санти кхо пана ме, чунда, етарахи маджджхима̄ бхиккхунийо са̄вика̄…пе… санти кхо пана ме, чунда, етарахи нава̄ бхиккхунийо са̄вика̄…пе… санти кхо пана ме, чунда, етарахи упа̄сака̄ са̄вака̄ гихӣ ода̄тавасана̄ брахмача̄рино…пе… санти кхо пана ме, чунда, етарахи упа̄сака̄ са̄вака̄ гихӣ ода̄тавасана̄ ка̄мабхогино…пе… санти кхо пана ме, чунда, етарахи упа̄сика̄ са̄вика̄ гихинийо ода̄тавасана̄ брахмача̄ринийо…пе… санти кхо пана ме, чунда, етарахи упа̄сика̄ са̄вика̄ гихинийо ода̄тавасана̄ ка̄мабхогинийо…пе… етарахи кхо пана ме, чунда, брахмачарийам̣ иддхан̃чева пхӣтан̃ча виттха̄рикам̣ ба̄худжан̃н̃ам̣ путхубхӯтам̣ йа̄ва девамануссехи суппака̄ситам̣.

176. ‘‘йа̄вата̄ кхо, чунда, етарахи саттха̄ро локе уппанна̄, на̄хам̣, чунда, ан̃н̃ам̣ екасаттха̄рампи саманупасса̄ми евам̣ла̄бхаггайасаггаппаттам̣ йатхарива̄хам̣. йа̄вата̄ кхо пана, чунда, етарахи сан̇гхо ва̄ ган̣о ва̄ локе уппанно; на̄хам̣, чунда, ан̃н̃ам̣ екам̣ сам̣гхампи саманупасса̄ми евам̣ла̄бхаггайасаггаппаттам̣ йатхарива̄йам̣, чунда, бхиккхусан̇гхо. йам̣ кхо там̣, чунда, самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘сабба̄ка̄расампаннам̣ сабба̄ка̄рапарипӯрам̣ анӯнаманадхикам̣ сва̄ккха̄там̣ кевалам̣ парипӯрам̣ брахмачарийам̣ суппака̄сита’нти. идамева там̣ самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘сабба̄ка̄расампаннам̣…пе… суппака̄сита’нти.

‘‘удако [уддако (сӣ. сйа̄. пӣ.)] судам̣, чунда, ра̄мапутто евам̣ ва̄чам̣ бха̄сати – ‘пассам̣ на пассатӣ’ти. кин̃ча пассам̣ на пассатӣти? кхурасса са̄дхуниситасса таламасса пассати, дха̄ран̃ча кхвасса на пассати. идам̣ вуччати – ‘пассам̣ на пассатӣ’ти. йам̣ кхо панетам̣, чунда, удакена ра̄мапуттена бха̄ситам̣ хӣнам̣ гаммам̣ потхуджджаникам̣ анарийам̣ анаттхасам̣хитам̣ кхурамева сандха̄йа. йан̃ча там̣ [йан̃четам̣ (сйа̄. ка.)], чунда, самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘пассам̣ на пассатӣ’ти, идамева там̣ [идамеветам̣ (ка.)] самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘пассам̣ на пассатӣ’ти. кин̃ча пассам̣ на пассатӣти? евам̣ сабба̄ка̄расампаннам̣ сабба̄ка̄рапарипӯрам̣ анӯнаманадхикам̣ сва̄ккха̄там̣ кевалам̣ парипӯрам̣ брахмачарийам̣ суппака̄ситанти, ити хетам̣ пассати [суппака̄ситам̣, ити хетам̣ на пассатӣти (сйа̄. ка.)]. идаметтха апакад̣д̣хеййа, евам̣ там̣ парисуддхатарам̣ асса̄ти, ити хетам̣ на пассати [на пассатӣти (сйа̄. ка.)]. идаметтха упакад̣д̣хеййа, евам̣ там̣ парипӯрам̣ [парисуддхатарам̣ (сйа̄. ка.), парипӯратарам̣ (?)] асса̄ти, ити хетам̣ на пассати. идам̣ вуччати чунда – ‘пассам̣ на пассатӣ’ти. йам̣ кхо там̣, чунда, самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘сабба̄ка̄расампаннам̣…пе… брахмачарийам̣ суппака̄сита’нти. идамева там̣ самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘сабба̄ка̄расампаннам̣ сабба̄ка̄рапарипӯрам̣ анӯнаманадхикам̣ сва̄ккха̄там̣ кевалам̣ парипӯрам̣ брахмачарийам̣ суппака̄сита’нти.

сан̇га̄йитаббадхаммо

177. тасма̄тиха, чунда, йе во майа̄ дхамма̄ абхин̃н̃а̄ десита̄, таттха саббехева сан̇гамма сама̄гамма аттхена аттхам̣ бйан̃джанена бйан̃джанам̣ сан̇га̄йитаббам̣ на вивадитаббам̣, йатхайидам̣ брахмачарийам̣ аддханийам̣ асса чират̣т̣хитикам̣, тадасса бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣. катаме ча те, чунда, дхамма̄ майа̄ абхин̃н̃а̄ десита̄, йаттха саббехева сан̇гамма сама̄гамма аттхена аттхам̣ бйан̃джанена бйан̃джанам̣ сан̇га̄йитаббам̣ на вивадитаббам̣, йатхайидам̣ брахмачарийам̣ аддханийам̣ асса чират̣т̣хитикам̣, тадасса бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣? сеййатхидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄, чатта̄ро саммаппадха̄на̄, чатта̄ро иддхипа̄да̄, пан̃чиндрийа̄ни, пан̃ча бала̄ни, сатта боджджхан̇га̄, арийо ат̣т̣хан̇гико магго. име кхо те, чунда, дхамма̄ майа̄ абхин̃н̃а̄ десита̄. йаттха саббехева сан̇гамма сама̄гамма аттхена аттхам̣ бйан̃джанена бйан̃джанам̣ сан̇га̄йитаббам̣ на вивадитаббам̣, йатхайидам̣ брахмачарийам̣ аддханийам̣ асса чират̣т̣хитикам̣, тадасса бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣.

сан̃н̃а̄петаббавидхи

178. ‘‘тесан̃ча во, чунда, самагга̄нам̣ саммодама̄на̄нам̣ авивадама̄на̄нам̣ сиккхатам̣ [сиккхитаббам̣ (бахӯсу)] ан̃н̃атаро сабрахмача̄рӣ сан̇гхе дхаммам̣ бха̄сеййа. татра че тумха̄кам̣ евамасса – ‘айам̣ кхо а̄йасма̄ аттхан̃чева миччха̄ ган̣ха̄ти, бйан̃джана̄ни ча миччха̄ ропетӣ’ти. тасса нева абхинандитаббам̣ на пат̣иккоситаббам̣, анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ со евамасса вачанӣйо – ‘имасса ну кхо, а̄вусо, аттхасса има̄ни ва̄ бйан̃джана̄ни ета̄ни ва̄ бйан̃джана̄ни катама̄ни опа̄йикатара̄ни, имесан̃ча [имесам̣ ва̄ (сйа̄. пӣ. ка.), имесам̣ (сӣ.)] бйан̃джана̄нам̣ айам̣ ва̄ аттхо есо ва̄ аттхо катамо опа̄йикатаро’ти? со че евам̣ вадеййа – ‘имасса кхо, а̄вусо, аттхасса има̄нева бйан̃джана̄ни опа̄йикатара̄ни, йа̄ чева [йан̃чева (сӣ. ка.), т̣ӣка̄ олокетабба̄] ета̄ни; имесан̃ча [имедам̣ (саббаттха)] бйан̃джана̄нам̣ айамева аттхо опа̄йикатаро, йа̄ чева [йан̃чева (сӣ. ка.), т̣ӣка̄ олокетабба̄] есо’ти. со нева усса̄детаббо на апаса̄детаббо, анусса̄детва̄ анапаса̄детва̄ свева са̄дхукам̣ сан̃н̃а̄петаббо тасса ча аттхасса тесан̃ча бйан̃джана̄нам̣ нисантийа̄.

179. ‘‘апаропи че, чунда, сабрахмача̄рӣ сан̇гхе дхаммам̣ бха̄сеййа. татра че тумха̄кам̣ евамасса – ‘айам̣ кхо а̄йасма̄ аттхан̃хи кхо миччха̄ ган̣ха̄ти бйан̃джана̄ни самма̄ ропетӣ’ти. тасса нева абхинандитаббам̣ на пат̣иккоситаббам̣, анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ со евамасса вачанӣйо – ‘имесам̣ ну кхо, а̄вусо, бйан̃джана̄нам̣ айам̣ ва̄ аттхо есо ва̄ аттхо катамо опа̄йикатаро’ти? со че евам̣ вадеййа – ‘имесам̣ кхо, а̄вусо, бйан̃джана̄нам̣ айамева аттхо опа̄йикатаро, йа̄ чева есо’ти. со нева усса̄детаббо на апаса̄детаббо, анусса̄детва̄ анапаса̄детва̄ свева са̄дхукам̣ сан̃н̃а̄петаббо тассева аттхасса нисантийа̄.

180. ‘‘апаропи че, чунда, сабрахмача̄рӣ сан̇гхе дхаммам̣ бха̄сеййа. татра че тумха̄кам̣ евамасса – ‘айам̣ кхо а̄йасма̄ аттхан̃хи кхо самма̄ ган̣ха̄ти бйан̃джана̄ни миччха̄ ропетӣ’ти. тасса нева абхинандитаббам̣ на пат̣иккоситаббам̣; анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ со евамасса вачанӣйо – ‘имасса ну кхо, а̄вусо, аттхасса има̄ни ва̄ бйан̃джана̄ни ета̄ни ва̄ бйан̃джана̄ни катама̄ни опа̄йикатара̄нӣ’ти? со че евам̣ вадеййа – ‘имасса кхо, а̄вусо, аттхасса има̄нева бйан̃джана̄ни опайикатара̄ни, йа̄ни чева ета̄нӣ’ти. со нева усса̄детаббо на апаса̄детаббо; анусса̄детва̄ анапаса̄детва̄ свева са̄дхукам̣ сан̃н̃а̄петаббо тесан̃н̃ева бйан̃джана̄нам̣ нисантийа̄.

181. ‘‘апаропи че, чунда, сабрахмача̄рӣ сан̇гхе дхаммам̣ бха̄сеййа. татра че тумха̄кам̣ евамасса – ‘айам̣ кхо а̄йасма̄ аттхан̃чева самма̄ ган̣ха̄ти бйан̃джана̄ни ча самма̄ ропетӣ’ти. тасса ‘са̄дхӯ’ти бха̄ситам̣ абхинандитаббам̣ анумодитаббам̣; тасса ‘са̄дхӯ’ти бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ со евамасса вачанӣйо – ‘ла̄бха̄ но а̄вусо, суладдхам̣ но а̄вусо, йе майам̣ а̄йасмантам̣ та̄дисам̣ сабрахмача̄рим̣ пасса̄ма евам̣ аттхупетам̣ бйан̃джанупета’нти.

паччайа̄нун̃н̃а̄така̄ран̣ам̣

182. ‘‘на во ахам̣, чунда, дит̣т̣хадхаммика̄нам̣йева а̄сава̄нам̣ сам̣вара̄йа дхаммам̣ десеми. на пана̄хам̣, чунда, сампара̄йика̄нам̣йева а̄сава̄нам̣ пат̣игха̄та̄йа дхаммам̣ десеми. дит̣т̣хадхаммика̄нам̣ чева̄хам̣, чунда, а̄сава̄нам̣ сам̣вара̄йа дхаммам̣ десеми; сампара̄йика̄нан̃ча а̄сава̄нам̣ пат̣игха̄та̄йа. тасма̄тиха, чунда, йам̣ во майа̄ чӣварам̣ анун̃н̃а̄там̣, алам̣ во там̣ – йа̄вадева сӣтасса пат̣игха̄та̄йа, ун̣хасса пат̣игха̄та̄йа, д̣ам̣самакасава̄та̄тапасарӣсапа [сирим̣сапа (сйа̄.)] сампхасса̄нам̣ пат̣игха̄та̄йа, йа̄вадева хирикопӣнапат̣иччха̄данаттхам̣. йо во майа̄ пин̣д̣апа̄то анун̃н̃а̄то, алам̣ во со йа̄вадева имасса ка̄йасса т̣хитийа̄ йа̄пана̄йа вихим̣сӯпаратийа̄ брахмачарийа̄нуггаха̄йа, ити пура̄н̣ан̃ча веданам̣ пат̣ихан̇кха̄ми, наван̃ча веданам̣ на уппа̄десса̄ми, йа̄тра̄ ча ме бхависсати анаваджджата̄ ча пха̄сувиха̄ро ча [ча̄ти (бахӯсу)]. йам̣ во майа̄ сена̄санам̣ анун̃н̃а̄там̣, алам̣ во там̣ йа̄вадева сӣтасса пат̣игха̄та̄йа, ун̣хасса пат̣игха̄та̄йа, д̣ам̣самакасава̄та̄тапасарӣсапасампхасса̄нам̣ пат̣игха̄та̄йа, йа̄вадева утупариссайавинодана пат̣исалла̄на̄ра̄маттхам̣. йо во майа̄ гила̄напаччайабхесаджджа париккха̄ро анун̃н̃а̄то, алам̣ во со йа̄вадева уппанна̄нам̣ веййа̄ба̄дхика̄нам̣ ведана̄нам̣ пат̣игха̄та̄йа абйа̄паджджапарамата̄йа [абйа̄паджджхапарамата̄йа̄ти (сӣ. сйа̄. пӣ.), абйа̄баджджхапарамата̄йа (?)].

сукхаллика̄нуйого

183. ‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, чунда, виджджати йам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ вадеййум̣ – ‘сукхаллика̄нуйогамануйутта̄ саман̣а̄ сакйапуттийа̄ вихарантӣ’ти. евам̣ва̄дино [вадама̄на̄ (сйа̄.)], чунда, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘катамо со, а̄вусо, сукхаллика̄нуйого? сукхаллика̄нуйога̄ хи бахӯ анекавихита̄ на̄наппака̄рака̄’ти.

‘‘чатта̄роме, чунда, сукхаллика̄нуйога̄ хӣна̄ гамма̄ потхуджджаника̄ анарийа̄ анаттхасам̣хита̄ на ниббида̄йа на вира̄га̄йа на ниродха̄йа на упасама̄йа на абхин̃н̃а̄йа на самбодха̄йа на нибба̄на̄йа сам̣ваттанти. катаме чатта̄ро?

‘‘идха, чунда, екаччо ба̄ло па̄н̣е вадхитва̄ вадхитва̄ атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети. айам̣ пат̣хамо сукхаллика̄нуйого.

‘‘пуна чапарам̣, чунда, идхекаччо адиннам̣ а̄дийитва̄ а̄дийитва̄ атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети. айам̣ дутийо сукхаллика̄нуйого.

‘‘пуна чапарам̣, чунда, идхекаччо муса̄ бхан̣итва̄ бхан̣итва̄ атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети. айам̣ татийо сукхаллика̄нуйого.

‘‘пуна чапарам̣, чунда, идхекаччо пан̃чахи ка̄магун̣ехи самаппито саман̇гӣбхӯто парича̄рети. айам̣ чатуттхо сукхаллика̄нуйого.

‘‘име кхо, чунда, чатта̄ро сукхаллика̄нуйога̄ хӣна̄ гамма̄ потхуджджаника̄ анарийа̄ анаттхасам̣хита̄ на ниббида̄йа на вира̄га̄йа на ниродха̄йа на упасама̄йа на абхин̃н̃а̄йа на самбодха̄йа на нибба̄на̄йа сам̣ваттанти.

‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, чунда, виджджати йам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ вадеййум̣ – ‘‘име чатта̄ро сукхаллика̄нуйоге ануйутта̄ саман̣а̄ сакйапуттийа̄ вихарантӣ’ти. те во [те (сӣ. пӣ.)] ‘ма̄хевам̣’ тиссу вачанӣйа̄. на те во самма̄ вадама̄на̄ вадеййум̣, аббха̄чиккхеййум̣ асата̄ абхӯтена.

184. ‘‘чатта̄роме, чунда, сукхаллика̄нуйога̄ екантаниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттанти. катаме чатта̄ро?

‘‘идха, чунда, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ пат̣хамо сукхаллика̄нуйого.

‘‘пуна чапарам̣, чунда, бхиккху витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄…пе… дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ дутийо сукхаллика̄нуйого.

‘‘пуна чапарам̣, чунда, бхиккху пӣтийа̄ ча вира̄га̄…пе… татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ татийо сукхаллика̄нуйого.

‘‘пуна чапарам̣, чунда, бхиккху сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ чатуттхо сукхаллика̄нуйого.

‘‘име кхо, чунда, чатта̄ро сукхаллика̄нуйога̄ екантаниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттанти.

‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, чунда, виджджати йам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ вадеййум̣ – ‘‘име чатта̄ро сукхаллика̄нуйоге ануйутта̄ саман̣а̄ сакйапуттийа̄ вихарантӣ’ти. те во ‘евам̣’ тиссу вачанӣйа̄. самма̄ те во вадама̄на̄ вадеййум̣, на те во аббха̄чиккхеййум̣ асата̄ абхӯтена.

сукхаллика̄нуйога̄нисам̣со

185. ‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, чунда, виджджати, йам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ вадеййум̣ – ‘име пана̄вусо, чатта̄ро сукхаллика̄нуйоге ануйутта̄нам̣ вихаратам̣ кати пхала̄ни ката̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄’ти? евам̣ва̄дино, чунда, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘име кхо, а̄вусо, чатта̄ро сукхаллика̄нуйоге ануйутта̄нам̣ вихаратам̣ чатта̄ри пхала̄ни чатта̄ро а̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄. катаме чатта̄ро? идха̄вусо, бхиккху тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о. идам̣ пат̣хамам̣ пхалам̣, пат̣хамо а̄нисам̣со. пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ ра̄гадосамоха̄нам̣ танутта̄ сакада̄га̄мӣ хоти, сакидева имам̣ локам̣ а̄гантва̄ дуккхассантам̣ кароти. идам̣ дутийам̣ пхалам̣, дутийо а̄нисам̣со. пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ опапа̄тико хоти, таттха паринибба̄йӣ ана̄ваттидхаммо тасма̄ лока̄. идам̣ татийам̣ пхалам̣, татийо а̄нисам̣со. пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. идам̣ чатуттхам̣ пхалам̣ чатуттхо а̄нисам̣со. име кхо, а̄вусо, чатта̄ро сукхаллика̄нуйоге ануйутта̄нам̣ вихаратам̣ има̄ни чатта̄ри пхала̄ни, чатта̄ро а̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄’’ти.

кхӣн̣а̄саваабхаббат̣ха̄нам̣

186. ‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, чунда, виджджати йам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ вадеййум̣ – ‘ат̣т̣хитадхамма̄ саман̣а̄ сакйапуттийа̄ вихарантӣ’ти. евам̣ва̄дино, чунда, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘аттхи кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена са̄вака̄нам̣ дхамма̄ десита̄ пан̃н̃атта̄ йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйа̄. сеййатха̄пи, а̄вусо, индакхӣло ва̄ айокхӣло ва̄ гамбхӣранемо суникха̄то ачало асампаведхӣ. евамева кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена са̄вака̄нам̣ дхамма̄ десита̄ пан̃н̃атта̄ йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйа̄. йо со, а̄вусо, бхиккху арахам̣ кхӣн̣а̄саво вуситава̄ катакаран̣ӣйо охитабха̄ро ануппаттасадаттхо париккхӣн̣абхавасам̣йоджано саммадан̃н̃а̄ вимутто, абхаббо со нава т̣ха̄на̄ни аджджха̄чаритум̣. абхаббо, а̄вусо, кхӣн̣а̄саво бхиккху сан̃чичча па̄н̣ам̣ джӣвита̄ воропетум̣; абхаббо кхӣн̣а̄саво бхиккху адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийитум̣; абхаббо кхӣн̣а̄саво бхиккху метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевитум̣; абхаббо кхӣн̣а̄саво бхиккху сампаджа̄намуса̄ бха̄ситум̣; абхаббо кхӣн̣а̄саво бхиккху саннидхика̄ракам̣ ка̄ме парибхун̃джитум̣ сеййатха̄пи пуббе а̄га̄рикабхӯто; абхаббо кхӣн̣а̄саво бхиккху чханда̄гатим̣ гантум̣; абхаббо кхӣн̣а̄саво бхиккху доса̄гатим̣ гантум̣; абхаббо кхӣн̣а̄саво бхиккху моха̄гатим̣ гантум̣; абхаббо кхӣн̣а̄саво бхиккху бхайа̄гатим̣ гантум̣. йо со, а̄вусо, бхиккху арахам̣ кхӣн̣а̄саво вуситава̄ катакаран̣ӣйо охитабха̄ро ануппаттасадаттхо париккхӣн̣абхавасам̣йоджано саммадан̃н̃а̄ вимутто, абхаббо со има̄ни нава т̣ха̄на̄ни аджджха̄чариту’’нти.

пан̃ха̄бйа̄каран̣ам̣

187. ‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, чунда, виджджати, йам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ вадеййум̣ – ‘атӣтам̣ кхо аддха̄нам̣ а̄раббха саман̣о готамо атӣракам̣ н̃а̄н̣адассанам̣ пан̃н̃апети, но ча кхо ана̄гатам̣ аддха̄нам̣ а̄раббха атӣракам̣ н̃а̄н̣адассанам̣ пан̃н̃апети, тайидам̣ ким̣су тайидам̣ катхам̣сӯ’ти? те ча ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ ан̃н̃авихитакена н̃а̄н̣адассанена ан̃н̃авихитакам̣ н̃а̄н̣адассанам̣ пан̃н̃апетаббам̣ ман̃н̃анти йатхарива ба̄ла̄ абйатта̄. атӣтам̣ кхо, чунда, аддха̄нам̣ а̄раббха татха̄гатасса сата̄нуса̄ри н̃а̄н̣ам̣ хоти; со йа̄ватакам̣ а̄кан̇кхати та̄ватакам̣ ануссарати. ана̄гатан̃ча кхо аддха̄нам̣ а̄раббха татха̄гатасса бодхиджам̣ н̃а̄н̣ам̣ уппаджджати – ‘айамантима̄ джа̄ти, наттхида̄ни пунаббхаво’ти. ‘атӣтам̣ чепи, чунда, хоти абхӯтам̣ атаччхам̣ анаттхасам̣хитам̣, на там̣ татха̄гато бйа̄кароти. атӣтам̣ чепи, чунда, хоти бхӯтам̣ таччхам̣ анаттхасам̣хитам̣, тампи татха̄гато на бйа̄кароти. атӣтам̣ чепи чунда, хоти бхӯтам̣ таччхам̣ аттхасам̣хитам̣, татра ка̄лан̃н̃ӯ татха̄гато хоти тасса пан̃хасса веййа̄каран̣а̄йа. ана̄гатам̣ чепи, чунда, хоти абхӯтам̣ атаччхам̣ анаттхасам̣хитам̣, на там̣ татха̄гато бйа̄кароти…пе… тасса пан̃хасса веййа̄каран̣а̄йа. паччуппаннам̣ чепи, чунда, хоти абхӯтам̣ атаччхам̣ анаттхасам̣хитам̣, на там̣ татха̄гато бйа̄кароти. паччуппаннам̣ чепи, чунда, хоти бхӯтам̣ таччхам̣ анаттхасам̣хитам̣, тампи татха̄гато на бйа̄кароти. паччуппаннам̣ чепи, чунда, хоти бхӯтам̣ таччхам̣ аттхасам̣хитам̣, татра ка̄лан̃н̃ӯ татха̄гато хоти тасса пан̃хасса веййа̄каран̣а̄йа.

188. ‘‘ити кхо, чунда, атӣта̄на̄гатапаччуппаннесу дхаммесу татха̄гато ка̄лава̄дӣ [ка̄лава̄дӣ саччава̄дӣ (сйа̄.)] бхӯтава̄дӣ аттхава̄дӣ дхаммава̄дӣ винайава̄дӣ, тасма̄ ‘татха̄гато’ти вуччати. йан̃ча кхо, чунда, садевакасса локасса сама̄ракасса сабрахмакасса сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа дит̣т̣хам̣ сутам̣ мутам̣ вин̃н̃а̄там̣ паттам̣ парийеситам̣ анувичаритам̣ манаса̄, саббам̣ татха̄гатена абхисамбуддхам̣, тасма̄ ‘татха̄гато’ти вуччати. йан̃ча, чунда, раттим̣ татха̄гато ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуджджхати, йан̃ча раттим̣ анупа̄дисеса̄йа нибба̄надха̄туйа̄ паринибба̄йати, йам̣ етасмим̣ антаре бха̄сати лапати ниддисати. саббам̣ там̣ татхева хоти но ан̃н̃атха̄, тасма̄ ‘татха̄гато’ти вуччати. йатха̄ва̄дӣ, чунда, татха̄гато татха̄ка̄рӣ, йатха̄ка̄рӣ татха̄ва̄дӣ. ити йатха̄ва̄дӣ татха̄ка̄рӣ, йатха̄ка̄рӣ татха̄ва̄дӣ, тасма̄ ‘татха̄гато’ти вуччати. садеваке локе, чунда, сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа татха̄гато абхибхӯ анабхибхӯто ан̃н̃адаттхудасо васаваттӣ, тасма̄ ‘татха̄гато’ти вуччати.

абйа̄катат̣т̣ха̄нам̣

189. ‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, чунда, виджджати йам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ вадеййум̣ – ‘ким̣ ну кхо, а̄вусо, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти? евам̣ва̄дино, чунда, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘абйа̄катам̣ кхо, а̄вусо, бхагавата̄ – ‘‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’’’нти.

‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, чунда, виджджати, йам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ вадеййум̣ – ‘ким̣ пана̄вусо, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти? евам̣ва̄дино, чунда, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘етампи кхо, а̄вусо, бхагавата̄ абйа̄катам̣ – ‘‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’’’нти.

‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, чунда, виджджати, йам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ вадеййум̣ – ‘ким̣ пана̄вусо, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти? евам̣ва̄дино, чунда, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, а̄вусо, бхагавата̄ – ‘‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’’’нти.

‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, чунда, виджджати, йам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ вадеййум̣ – ‘ким̣ пана̄вусо, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти? евам̣ва̄дино, чунда, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘етампи кхо, а̄вусо, бхагавата̄ абйа̄катам̣ – ‘‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’’’нти.

‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, чунда, виджджати, йам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ вадеййум̣ – ‘касма̄ панетам̣, а̄вусо, саман̣ена готамена абйа̄ката’нти? евам̣ва̄дино, чунда, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘на хетам̣, а̄вусо, аттхасам̣хитам̣ на дхаммасам̣хитам̣ на а̄дибрахмачарийакам̣ на ниббида̄йа на вира̄га̄йа на ниродха̄йа на упасама̄йа на абхин̃н̃а̄йа на самбодха̄йа на нибба̄на̄йа сам̣ваттати, тасма̄ там̣ бхагавата̄ абйа̄ката’нти.

бйа̄катат̣т̣ха̄нам̣

190. ‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, чунда, виджджати, йам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ вадеййум̣ – ‘ким̣ пана̄вусо, саман̣ена готамена бйа̄ката’нти? евам̣ва̄дино, чунда, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘идам̣ дуккханти кхо, а̄вусо, бхагавата̄ бйа̄катам̣, айам̣ дуккхасамудайоти кхо, а̄вусо, бхагавата̄ бйа̄катам̣, айам̣ дуккханиродхоти кхо, а̄вусо, бхагавата̄ бйа̄катам̣, айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ти кхо, а̄вусо, бхагавата̄ бйа̄ката’нти.

‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, чунда, виджджати, йам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ вадеййум̣ – ‘касма̄ панетам̣, а̄вусо, саман̣ена готамена бйа̄ката’нти? евам̣ва̄дино, чунда, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘етан̃хи, а̄вусо, аттхасам̣хитам̣, етам̣ дхаммасам̣хитам̣, етам̣ а̄дибрахмачарийакам̣ екантаниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати. тасма̄ там̣ бхагавата̄ бйа̄ката’нти.

пуббантасахагатадит̣т̣хиниссайа̄

191. ‘‘йепи те, чунда, пуббантасахагата̄ дит̣т̣хиниссайа̄, тепи во майа̄ бйа̄ката̄, йатха̄ те бйа̄ка̄табба̄. йатха̄ ча те на бйа̄ка̄табба̄, ким̣ во ахам̣ те татха̄ [таттха (сйа̄. ка.)] бйа̄карисса̄ми? йепи те, чунда, апарантасахагата̄ дит̣т̣хиниссайа̄, тепи во майа̄ бйа̄ката̄, йатха̄ те бйа̄ка̄табба̄. йатха̄ ча те на бйа̄ка̄табба̄, ким̣ во ахам̣ те татха̄ бйа̄карисса̄ми? катаме ча те, чунда, пуббантасахагата̄ дит̣т̣хиниссайа̄, йе во майа̄ бйа̄ката̄, йатха̄ те бйа̄ка̄табба̄. (йатха̄ ча те на бйа̄ка̄табба̄, ким̣ во ахам̣ те татха̄ бйа̄карисса̄ми) [(йатха̄ ча те на бйа̄ка̄табба̄) саббаттха]? санти кхо, чунда, еке саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘сассато атта̄ ча локо ча, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти. санти пана, чунда, еке саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘асассато атта̄ ча локо ча…пе… сассато ча асассато ча атта̄ ча локо ча… нева сассато на̄сассато атта̄ ча локо ча… сайам̣като атта̄ ча локо ча… парам̣като атта̄ ча локо ча… сайам̣като ча парам̣като ча атта̄ ча локо ча… асайам̣ка̄ро апарам̣ка̄ро адхиччасамуппанно атта̄ ча локо ча, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти. сассатам̣ сукхадуккхам̣… асассатам̣ сукхадуккхам̣… сассатан̃ча асассатан̃ча сукхадуккхам̣… невасассатам̣ на̄сассатам̣ сукхадуккхам̣… сайам̣катам̣ сукхадуккхам̣… парам̣катам̣ сукхадуккхам̣… сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча сукхадуккхам̣… асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ сукхадуккхам̣, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти.

192. ‘‘татра, чунда, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘сассато атта̄ ча локо ча, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти. тйа̄хам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вада̄ми – ‘аттхи ну кхо идам̣, а̄вусо, вуччати – ‘‘сассато атта̄ ча локо ча̄’’ти? йан̃ча кхо те евама̄хам̣су – ‘идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти. там̣ тесам̣ на̄нуджа̄на̄ми. там̣ кисса хету? ан̃н̃атха̄сан̃н̃инопи хеттха, чунда, сантеке сатта̄. има̄йапи кхо ахам̣, чунда, пан̃н̃аттийа̄ нева аттана̄ самасамам̣ саманупасса̄ми куто бхиййо. атха кхо ахамева таттха бхиййо йадидам̣ адхипан̃н̃атти.

193. ‘‘татра, чунда, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘асассато атта̄ ча локо ча…пе… сассато ча асассато ча атта̄ ча локо ча… невасассато на̄сассато атта̄ ча локо ча… сайам̣като атта̄ ча локо ча… парам̣като атта̄ ча локо ча… сайам̣като ча парам̣като ча атта̄ ча локо ча… асайам̣ка̄ро апарам̣ка̄ро адхиччасамуппанно атта̄ ча локо ча… сассатам̣ сукхадуккхам̣… асассатам̣ сукхадуккхам̣… сассатан̃ча асассатан̃ча сукхадуккхам̣… невасассатам̣ на̄сассатам̣ сукхадуккхам̣… сайам̣катам̣ сукхадуккхам̣… парам̣катам̣ сукхадуккхам̣… сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча сукхадуккхам̣… асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ сукхадуккхам̣, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти. тйа̄хам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вада̄ми – ‘аттхи ну кхо идам̣, а̄вусо, вуччати – ‘‘асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ сукхадуккха’’’нти? йан̃ча кхо те евама̄хам̣су – ‘идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти. там̣ тесам̣ на̄нуджа̄на̄ми. там̣ кисса хету? ан̃н̃атха̄сан̃н̃инопи хеттха, чунда, сантеке сатта̄. има̄йапи кхо ахам̣, чунда, пан̃н̃аттийа̄ нева аттана̄ самасамам̣ саманупасса̄ми куто бхиййо. атха кхо ахамева таттха бхиййо йадидам̣ адхипан̃н̃атти. име кхо те, чунда, пуббантасахагата̄ дит̣т̣хиниссайа̄, йе во майа̄ бйа̄ката̄, йатха̄ те бйа̄ка̄табба̄. йатха̄ ча те на бйа̄ка̄табба̄, ким̣ во ахам̣ те татха̄ бйа̄карисса̄мӣти [бйа̄карисса̄мӣти (сӣ. ка.)]?

апарантасахагатадит̣т̣хиниссайа̄

194. ‘‘катаме ча те, чунда, апарантасахагата̄ дит̣т̣хиниссайа̄, йе во майа̄ бйа̄ката̄, йатха̄ те бйа̄ка̄табба̄. (йатха̄ ча те на бйа̄ка̄табба̄, ким̣ во ахам̣ те татха̄ бйа̄карисса̄мӣ) [( ) еттхантаре па̄т̣хо саббаттхапи парипун̣н̣о диссати]? санти, чунда, еке саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘рӯпӣ атта̄ хоти арого парам̣ маран̣а̄, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти. санти пана, чунда, еке саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘арӯпӣ атта̄ хоти…пе… рӯпӣ ча арӯпӣ ча атта̄ хоти… неварӯпӣ на̄рӯпӣ атта̄ хоти… сан̃н̃ӣ атта̄ хоти… асан̃н̃ӣ атта̄ хоти… невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ӣ атта̄ хоти… атта̄ уччхиджджати винассати на хоти парам̣ маран̣а̄, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти. татра, чунда, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘рӯпӣ атта̄ хоти арого парам̣ маран̣а̄, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти. тйа̄хам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вада̄ми – ‘аттхи ну кхо идам̣, а̄вусо, вуччати – ‘‘рӯпӣ атта̄ хоти арого парам̣ маран̣а̄’’’ти? йан̃ча кхо те евама̄хам̣су – ‘идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти. там̣ тесам̣ на̄нуджа̄на̄ми. там̣ кисса хету? ан̃н̃атха̄сан̃н̃инопи хеттха, чунда, сантеке сатта̄. има̄йапи кхо ахам̣, чунда, пан̃н̃аттийа̄ нева аттана̄ самасамам̣ саманупасса̄ми куто бхиййо. атха кхо ахамева таттха бхиййо йадидам̣ адхипан̃н̃атти.

195. ‘‘татра, чунда, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘арӯпӣ атта̄ хоти…пе… рӯпӣ ча арӯпӣ ча атта̄ хоти… неварӯпӣна̄рӯпӣ атта̄ хоти… сан̃н̃ӣ атта̄ хоти… асан̃н̃ӣ атта̄ хоти… невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ӣ атта̄ хоти… атта̄ уччхиджджати винассати на хоти парам̣ маран̣а̄, идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти. тйа̄хам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вада̄ми – ‘аттхи ну кхо идам̣, а̄вусо, вуччати – ‘‘атта̄ уччхиджджати винассати на хоти парам̣ маран̣а̄’’’ти? йан̃ча кхо те, чунда, евама̄хам̣су – ‘идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’нти. там̣ тесам̣ на̄нуджа̄на̄ми. там̣ кисса хету? ан̃н̃атха̄сан̃н̃инопи хеттха, чунда, сантеке сатта̄. има̄йапи кхо ахам̣, чунда, пан̃н̃аттийа̄ нева аттана̄ самасамам̣ саманупасса̄ми, куто бхиййо. атха кхо ахамева таттха бхиййо йадидам̣ адхипан̃н̃атти. име кхо те, чунда, апарантасахагата̄ дит̣т̣хиниссайа̄, йе во майа̄ бйа̄ката̄, йатха̄ те бйа̄ка̄табба̄. йатха̄ ча те на бйа̄ка̄табба̄, ким̣ во ахам̣ те татха̄ бйа̄карисса̄мӣти [бйа̄карисса̄мӣти (сӣ. ка.)]?

196. ‘‘имесан̃ча, чунда, пуббантасахагата̄нам̣ дит̣т̣хиниссайа̄нам̣ имесан̃ча апарантасахагата̄нам̣ дит̣т̣хиниссайа̄нам̣ паха̄на̄йа саматиккама̄йа евам̣ майа̄ чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ десита̄ пан̃н̃атта̄. катаме чатта̄ро? идха, чунда, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. ведана̄су ведана̄нупассӣ…пе… читте читта̄нупассӣ… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. имесан̃ча чунда, пуббантасахагата̄нам̣ дит̣т̣хиниссайа̄нам̣ имесан̃ча апарантасахагата̄нам̣ дит̣т̣хиниссайа̄нам̣ паха̄на̄йа саматиккама̄йа. евам̣ майа̄ име чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ десита̄ пан̃н̃атта̄’’ти.

197. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ упава̄н̣о бхагавато пит̣т̣хито т̣хито хоти бхагавантам̣ бӣджайама̄но. атха кхо а̄йасма̄ упава̄н̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! па̄са̄дико вата̄йам̣, бханте, дхаммапарийа̄йо; супа̄са̄дико вата̄йам̣ бханте, дхаммапарийа̄йо, ко на̄ма̄йам̣ бханте дхаммапарийа̄йо’’ти? ‘‘тасма̄тиха твам̣, упава̄н̣а, имам̣ дхаммапарийа̄йам̣ ‘па̄са̄дико’ твева нам̣ дха̄рехӣ’’ти. идамавоча бхагава̄. аттамано а̄йасма̄ упава̄н̣о бхагавато бха̄ситам̣ абхинандӣти.

па̄са̄дикасуттам̣ нит̣т̣хитам̣ чхат̣т̣хам̣.

7. лаккхан̣асуттам̣

дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣а̄ни

198. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхадданте’’ти [бхадантети (сӣ. сйа̄. пӣ.)] те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

199. ‘‘дваттим̣сима̄ни, бхиккхаве, маха̄пурисасса маха̄пурисалаккхан̣а̄ни, йехи саманна̄гатасса маха̄пурисасса двева гатийо бхаванти анан̃н̃а̄. саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ дхаммико дхаммара̄джа̄ ча̄туранто виджита̄вӣ джанападаттха̄варийаппатто саттаратанасаманна̄гато. тассима̄ни сатта ратана̄ни бхаванти; сеййатхидам̣, чаккаратанам̣ хаттхиратанам̣ ассаратанам̣ ман̣иратанам̣ иттхиратанам̣ гахапатиратанам̣ парин̣а̄йакаратанамева саттамам̣. паросахассам̣ кхо панасса путта̄ бхаванти сӯра̄ вӣран̇гарӯпа̄ парасенаппамаддана̄. со имам̣ патхавим̣ са̄гарапарийантам̣ адан̣д̣ена асаттхена дхаммена абхивиджийа аджджха̄васати. саче кхо пана ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджати, арахам̣ хоти самма̄самбуддхо локе виват̣т̣аччхадо [виват̣аччхадо (сйа̄. ка.), виваттаччхадо (сӣ. пӣ.)].

200. ‘‘катама̄ни ча та̄ни, бхиккхаве, дваттим̣са маха̄пурисасса маха̄пурисалаккхан̣а̄ни, йехи саманна̄гатасса маха̄пурисасса двева гатийо бхаванти анан̃н̃а̄? саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… саче кхо пана ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджати, арахам̣ хоти самма̄самбуддхо локе виват̣т̣аччхадо.

‘‘идха, бхиккхаве, маха̄пурисо суппатит̣т̣хитапа̄до хоти. йампи, бхиккхаве, маха̄пурисо суппатит̣т̣хитапа̄до хоти, идампи, бхиккхаве, маха̄пурисасса маха̄пурисалаккхан̣ам̣ бхавати.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, маха̄пурисасса хет̣т̣ха̄па̄даталесу чакка̄ни джа̄та̄ни хонти сахасса̄ра̄ни санемика̄ни сана̄бхика̄ни сабба̄ка̄рапарипӯра̄ни [сабба̄ка̄рапарипӯра̄ни сувибхаттантара̄ни (сӣ. пӣ.)]. йампи, бхиккхаве, маха̄пурисасса хет̣т̣ха̄па̄даталесу чакка̄ни джа̄та̄ни хонти сахасса̄ра̄ни санемика̄ни сана̄бхика̄ни сабба̄ка̄рапарипӯра̄ни, идампи, бхиккхаве, маха̄пурисасса маха̄пурисалаккхан̣ам̣ бхавати.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, маха̄пурисо а̄йатапан̣хи хоти…пе… дӣгхан̇гули хоти… мудуталунахаттхапа̄до хоти… джа̄лахаттхапа̄до хоти… уссан̇кхапа̄до хоти… ен̣иджан̇гхо хоти… т̣хитакова анонаманто убхохи па̄н̣италехи джан̣н̣ука̄ни паримасати паримаджджати… косохитаваттхагуйхо хоти… суван̣н̣аван̣н̣о хоти кан̃чанасаннибхаттачо… сукхумаччхави хоти, сукхуматта̄ чхавийа̄ раджоджаллам̣ ка̄йе на упалимпати… екекаломо хоти, екека̄ни лома̄ни ломакӯпесу джа̄та̄ни… уддхаггаломо хоти, уддхагга̄ни лома̄ни джа̄та̄ни нӣла̄ни ан̃джанаван̣н̣а̄ни кун̣д̣ала̄ват̣т̣а̄ни [кун̣д̣ала̄ватта̄ни (бахӯсу)] даккхин̣а̄ват̣т̣акаджа̄та̄ни [даккхин̣а̄ваттакаджа̄та̄ни (сӣ. сйа̄. пӣ.)] … брахмуджугатто хоти… саттуссадо хоти… сӣхапуббаддхака̄йо хоти… читантарам̣со [питантарам̣со (сйа̄.)] хоти… нигродхапариман̣д̣ало хоти, йа̄ватаквасса ка̄йо та̄ватаквасса бйа̄мо йа̄ватаквасса бйа̄мо та̄ватаквасса ка̄йо… самават̣т̣аккхандхо хоти… расаггасаггӣ хоти… сӣхахану хоти… чатта̄лӣсаданто хоти … самаданто хоти… авирал̣аданто хоти… сусуккада̄т̣хо хоти… пахӯтадживхо хоти… брахмассаро хоти каравӣкабха̄н̣ӣ… абхинӣланетто хоти… гопакхумо хоти… ун̣н̣а̄ бхамукантаре джа̄та̄ хоти, ода̄та̄ мудутӯласаннибха̄. йампи, бхиккхаве, маха̄пурисасса ун̣н̣а̄ бхамукантаре джа̄та̄ хоти, ода̄та̄ мудутӯласаннибха̄, идампи, бхиккхаве, маха̄пурисасса маха̄пурисалаккхан̣ам̣ бхавати.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, маха̄пурисо ун̣хӣсасӣсо хоти. йампи, бхиккхаве, маха̄пурисо ун̣хӣсасӣсо хоти, идампи, бхиккхаве, маха̄пурисасса маха̄пурисалаккхан̣ам̣ бхавати.

‘‘има̄ни кхо та̄ни, бхиккхаве, дваттим̣са маха̄пурисасса маха̄пурисалаккхан̣а̄ни, йехи саманна̄гатасса маха̄пурисасса двева гатийо бхаванти анан̃н̃а̄. саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… саче кхо пана ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджати, арахам̣ хоти самма̄самбуддхо локе виват̣т̣аччхадо.

‘‘има̄ни кхо, бхиккхаве, дваттим̣са маха̄пурисасса маха̄пурисалаккхан̣а̄ни ба̄хирака̄пи исайо дха̄ренти, но ча кхо те джа̄нанти – ‘имасса каммасса кат̣атта̄ идам̣ лаккхан̣ам̣ пат̣илабхатӣ’ти.

(1) суппатит̣т̣хитапа̄дата̄лаккхан̣ам̣

201. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но дал̣хасама̄да̄но ахоси кусалесу дхаммесу, аваттхитасама̄да̄но ка̄йасучарите вачӣсучарите маносучарите да̄насам̣вибха̄ге сӣласама̄да̄не упосатхупава̄се маттеййата̄йа петтеййата̄йа са̄ман̃н̃ата̄йа брахман̃н̃ата̄йа куле джет̣т̣ха̄пача̄йита̄йа ан̃н̃атаран̃н̃атаресу ча адхикусалесу дхаммесу. со тасса каммасса кат̣атта̄ упачитатта̄ уссаннатта̄ випулатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати. со таттха ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхигган̣ха̄ти диббена а̄йуна̄ диббена ван̣н̣ена диббена сукхена диббена йасена диббена а̄дхипатеййена диббехи рӯпехи диббехи саддехи диббехи гандхехи диббехи расехи диббехи пхот̣т̣хаббехи. со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но имам̣ маха̄пурисалаккхан̣ам̣ пат̣илабхати. суппатит̣т̣хитапа̄до хоти. самам̣ па̄дам̣ бхӯмийам̣ никкхипати, самам̣ уддхарати, самам̣ сабба̄вантехи па̄даталехи бхӯмим̣ пхусати.

202. ‘‘со тена лаккхан̣ена саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ дхаммико дхаммара̄джа̄ ча̄туранто виджита̄вӣ джанападаттха̄варийаппатто саттаратанасаманна̄гато. тассима̄ни сатта ратана̄ни бхаванти; сеййатхидам̣, чаккаратанам̣ хаттхиратанам̣ ассаратанам̣ ман̣иратанам̣ иттхиратанам̣ гахапатиратанам̣ парин̣а̄йакаратанамева саттамам̣. паросахассам̣ кхо панасса путта̄ бхаванти сӯра̄ вӣран̇гарӯпа̄ парасенаппамаддана̄. со имам̣ патхавим̣ са̄гарапарийантам̣ акхиламанимиттамакан̣т̣акам̣ иддхам̣ пхӣтам̣ кхемам̣ сивам̣ нираббудам̣ адан̣д̣ена асаттхена дхаммена абхивиджийа аджджха̄васати. ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? аккхамбхийо [авиккхамбхийо (сӣ. пӣ.)] хоти кеначи мануссабхӯтена паччаттхикена пачча̄миттена. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати. ‘‘саче кхо пана ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджати, арахам̣ хоти самма̄самбуддхо локе виват̣т̣аччхадо. буддхо сама̄но ким̣ лабхати? аккхамбхийо хоти аббхантарехи ва̄ ба̄хирехи ва̄ паччаттхикехи пачча̄миттехи ра̄гена ва̄ досена ва̄ мохена ва̄ саман̣ена ва̄ бра̄хман̣ена ва̄ девена ва̄ ма̄рена ва̄ брахмуна̄ ва̄ кеначи ва̄ локасмим̣. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

203. таттхетам̣ вуччати –

‘‘сачче ча дхамме ча даме ча сам̣йаме,

сочеййасӣла̄лайупосатхесу ча;

да̄не ахим̣са̄йа аса̄хасе рато,

дал̣хам̣ сама̄да̄йа саматтама̄чари [самантама̄чари (сйа̄. ка.)].

‘‘со тена каммена дивам̣ самакками [апакками (сйа̄. ка.)],

сукхан̃ча кхид̣д̣а̄ратийо ча анвабхи [ам̣нвабхи (т̣ӣка̄)];

тато чавитва̄ пунара̄гато идха,

самехи па̄дехи пхусӣ васундхарам̣.

‘‘бйа̄кам̣су веййан̃джаника̄ сама̄гата̄,

самаппатит̣т̣хасса на хоти кхамбхана̄;

гихисса ва̄ паббаджитасса ва̄ пуна [пана (сйа̄.)],

там̣ лаккхан̣ам̣ бхавати тадаттхаджотакам̣.

‘‘аккхамбхийо хоти ага̄рама̄васам̣,

пара̄бхибхӯ саттубхи наппамаддано;

мануссабхӯтенидха хоти кеначи,

аккхамбхийо тасса пхалена каммуно.

‘‘саче ча паббаджджамупети та̄дисо,

неккхаммачханда̄бхирато вичаккхан̣о;

агго на со гаччхати джа̄ту кхамбханам̣,

наруттамо еса хи тасса дхаммата̄’’ти.

(2) па̄даталачаккалаккхан̣ам̣

204. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но бахуджанасса сукха̄вахо ахоси, уббегаутта̄сабхайам̣ апанудита̄, дхаммикан̃ча раккха̄варан̣агуттим̣ сам̣видха̄та̄, сапарива̄ран̃ча да̄нам̣ ада̄си. со тасса каммасса кат̣атта̄ упачитатта̄ уссаннатта̄ випулатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но имам̣ маха̄пурисалаккхан̣ам̣ пат̣илабхати. хет̣т̣ха̄па̄даталесу чакка̄ни джа̄та̄ни хонти сахасса̄ра̄ни санемика̄ни сана̄бхика̄ни сабба̄ка̄рапарипӯра̄ни сувибхаттантара̄ни.

‘‘со тена лаккхан̣ена саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? маха̄парива̄ро хоти; маха̄сса хонти парива̄ра̄ бра̄хман̣агахапатика̄ негамаджа̄напада̄ ган̣акамаха̄матта̄ анӣкат̣т̣ха̄ дова̄рика̄ амачча̄ па̄рисаджджа̄ ра̄джа̄но бхогийа̄ кума̄ра̄. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати. саче кхо пана ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджати, арахам̣ хоти самма̄самбуддхо локе виват̣т̣аччхадо. буддхо сама̄но ким̣ лабхати? маха̄парива̄ро хоти; маха̄сса хонти парива̄ра̄ бхиккхӯ бхиккхунийо упа̄сака̄ упа̄сика̄йо дева̄ манусса̄ асура̄ на̄га̄ гандхабба̄. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

205. таттхетам̣ вуччати –

‘‘пуре пураттха̄ пурима̄су джа̄тису,

мануссабхӯто бахунам̣ сукха̄вахо;

уббхегаутта̄сабхайа̄панӯдано,

гуттӣсу раккха̄варан̣есу уссуко.

‘‘со тена каммена дивам̣ самакками,

сукхан̃ча кхид̣д̣а̄ратийо ча анвабхи;

тато чавитва̄ пунара̄гато идха,

чакка̄ни па̄десу дувесу виндати.

‘‘самантанемӣни сахассара̄ни ча,

бйа̄кам̣су веййан̃джаника̄ сама̄гата̄;

дисва̄ кума̄рам̣ сатапун̃н̃алаккхан̣ам̣,

парива̄рава̄ хессати саттумаддано.

татха̄ хӣ чакка̄ни самантанемини,

саче на паббаджджамупети та̄дисо;

ваттети чаккам̣ патхавим̣ паса̄сати,

тасса̄нуйанта̄дха [тасса̄нуйутта̄ идха (сӣ. пӣ.), тасса̄нуйанта̄ идха (сйа̄. ка.)] бхаванти кхаттийа̄.

‘‘маха̄йасам̣ сам̣парива̄райанти нам̣,

саче ча паббаджджамупети та̄дисо;

неккхаммачханда̄бхирато вичаккхан̣о,

дева̄манусса̄сурасаккараккхаса̄ [саттараккхаса̄ (ка.) сӣ. сйа̄ат̣т̣хакатха̄ олокетабба̄].

‘‘гандхаббана̄га̄ вихага̄ чатуппада̄,

ануттарам̣ девамануссапӯджитам̣;

маха̄йасам̣ сам̣парива̄райанти на’’нти.

(3-5) а̄йатапан̣хита̄дитилаккхан̣ам̣

206. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но па̄н̣а̄типа̄там̣ паха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато ахоси нихитадан̣д̣о нихитасаттхо ладжджӣ дайа̄панно, саббапа̄н̣абхӯтахита̄нукампӣ виха̄си. со тасса каммасса кат̣атта̄ упачитатта̄ уссаннатта̄ випулатта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но има̄ни тӣн̣и маха̄пурисалаккхан̣а̄ни пат̣илабхати. а̄йатапан̣хи ча хоти, дӣгхан̇гули ча брахмуджугатто ча.

‘‘со техи лаккхан̣ехи саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? дӣгха̄йуко хоти чират̣т̣хитико, дӣгхама̄йум̣ па̄лети, на сакка̄ хоти антара̄ джӣвита̄ воропетум̣ кеначи мануссабхӯтена паччаттхикена пачча̄миттена. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? дӣгха̄йуко хоти чират̣т̣хитико, дӣгхама̄йум̣ па̄лети, на сакка̄ хоти антара̄ джӣвита̄ воропетум̣ паччаттхикехи пачча̄миттехи саман̣ена ва̄ бра̄хман̣ена ва̄ девена ва̄ ма̄рена ва̄ брахмуна̄ ва̄ кеначи ва̄ локасмим̣. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

207. таттхетам̣ вуччати –

‘‘ма̄ран̣авадхабхайаттано [маран̣авадхабхайаттано (сӣ. пӣ. ка.), маран̣авадхабхайаматтано (сйа̄.)] видитва̄,

пат̣ивирато парам̣ ма̄ран̣а̄йахоси;

тена сучаритена саггамагама̄ [тена со сучаритена саггамагама̄си (сйа̄.)],

сукатапхалавипа̄каманубхоси.

‘‘чавийа пунаридха̄гато сама̄но,

пат̣илабхати идха тӣн̣и лаккхан̣а̄ни;

бхавати випуладӣгхапа̄сан̣хико,

брахма̄ва суджу субхо суджа̄тагатто.

‘‘субхуджо сусу сусан̣т̣хито суджа̄то,

мудуталунан̇гулийасса хонти;

дӣгха̄ тӣбхи пурисавараггалаккхан̣ехи,

чирайапана̄йа [чирайа̄пана̄йа (сйа̄.)] кума̄рама̄дисанти.

‘‘бхавати йади гихӣ чирам̣ йапети,

чиратарам̣ паббаджати йади тато хи;

йа̄пайати ча васиддхибха̄вана̄йа,

ити дӣгха̄йуката̄йа там̣ нимитта’’нти.

(6) саттуссадата̄лаккхан̣ам̣

208. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но да̄та̄ ахоси пан̣ӣта̄нам̣ расита̄нам̣ кха̄данӣйа̄нам̣ бходжанӣйа̄нам̣ са̄йанӣйа̄нам̣ леханӣйа̄нам̣ па̄на̄нам̣. со тасса каммасса кат̣атта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но имам̣ маха̄пурисалаккхан̣ам̣ пат̣илабхати, саттуссадо хоти, саттасса уссада̄ хонти; убхосу хаттхесу уссада̄ хонти, убхосу па̄десу уссада̄ хонти, убхосу ам̣сакӯт̣есу уссада̄ хонти, кхандхе уссадо хоти.

‘‘со тена лаккхан̣ена саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? ла̄бхӣ хоти пан̣ӣта̄нам̣ расита̄нам̣ кха̄данӣйа̄нам̣ бходжанӣйа̄нам̣ са̄йанӣйа̄нам̣ леханӣйа̄нам̣ па̄на̄нам̣. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? ла̄бхӣ хоти пан̣ӣта̄нам̣ расита̄нам̣ кха̄данӣйа̄нам̣ бходжанӣйа̄нам̣ са̄йанӣйа̄нам̣ леханӣйа̄нам̣ па̄на̄нам̣. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

209. таттхетам̣ вуччати –

‘‘кхаджджабходжджаматха леййа са̄йийам̣,

уттамаггарасада̄йако аху;

тена со сучаритена каммуна̄,

нандане чирамабхиппамодати.

‘‘сатта чуссаде идха̄дхигаччхати,

хаттхапа̄дамудутан̃ча виндати;

а̄ху бйан̃джананимиттаковида̄,

кхаджджабходжджарасала̄бхита̄йа нам̣.

‘‘йам̣ гихиссапи [на там̣ гихисса̄пи (сйа̄.)] тадаттхаджотакам̣,

паббаджджампи ча тада̄дхигаччхати;

кхаджджабходжджарасала̄бхируттамам̣,

а̄ху саббагихибандханаччхида’’нти.

(7-8) карачаран̣амудуджа̄лата̄лаккхан̣а̄ни

210. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но чатӯхи сан̇гахаваттхӯхи джанам̣ сан̇га̄хако ахоси – да̄нена пеййаваджджена [пийава̄чена (сйа̄. ка.)] аттхачарийа̄йа сама̄наттата̄йа. со тасса каммасса кат̣атта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но има̄ни две маха̄пурисалаккхан̣а̄ни пат̣илабхати. мудуталунахаттхапа̄до ча хоти джа̄лахаттхапа̄до ча.

‘‘со техи лаккхан̣ехи саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? сусан̇гахитапариджано хоти, сусан̇гахита̄сса хонти бра̄хман̣агахапатика̄ негамаджа̄напада̄ ган̣акамаха̄матта̄ анӣкат̣т̣ха̄ дова̄рика̄ амачча̄ па̄рисаджджа̄ ра̄джа̄но бхогийа̄ кума̄ра̄. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? сусан̇гахитапариджано хоти, сусан̇гахита̄сса хонти бхиккхӯ бхиккхунийо упа̄сака̄ упа̄сика̄йо дева̄ манусса̄ асура̄ на̄га̄ гандхабба̄. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

211. таттхетам̣ вуччати –

‘‘да̄нампи чаттхачарийатан̃ча [да̄нампи ча аттхачарийатампи ча (сӣ. пӣ.)],

пийава̄дитан̃ча сама̄наттатан̃ча [пийавадатан̃ча сама̄начхандатан̃ча (сӣ. пӣ.)];

карийачарийасусан̇гахам̣ бахӯнам̣,

анаваматена гун̣ена йа̄ти саггам̣.

‘‘чавийа пунаридха̄гато сама̄но,

карачаран̣амудутан̃ча джа̄лино ча;

атиручирасуваггудассанеййам̣,

пат̣илабхати дахаро сусу кума̄ро.

‘‘бхавати париджанассаво видхеййо,

махимам̣ а̄васито сусан̇гахито;

пийавадӯ хитасукхатам̣ джигӣсама̄но [джигим̣ сама̄но (сӣ. сйа̄. пӣ.)],

абхиручита̄ни гун̣а̄ни а̄чарати.

‘‘йади ча джахати саббака̄мабхогам̣,

катхайати дхаммакатхам̣ джино джанасса;

вачанапат̣икарасса̄бхиппасанна̄,

сутва̄на дхамма̄нудхаммама̄чарантӣ’’ти.

(9-10) уссан̇кхапа̄дауддхаггаломата̄лаккхан̣а̄ни

212. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но [сама̄но бахуно джанасса (сӣ. пӣ.)] аттхӯпасам̣хитам̣ дхаммӯпасам̣хитам̣ ва̄чам̣ бха̄сита̄ ахоси, бахуджанам̣ нидам̣сеси, па̄н̣ӣнам̣ хитасукха̄вахо дхаммайа̄гӣ. со тасса каммасса кат̣атта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но има̄ни две маха̄пурисалаккхан̣а̄ни пат̣илабхати. уссан̇кхапа̄до ча хоти, уддхаггаломо ча.

‘‘со техи лаккхан̣ехи саманна̄гато, саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? агго ча хоти сет̣т̣хо ча па̄моккхо ча уттамо ча паваро ча ка̄мабхогӣнам̣. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? агго ча хоти сет̣т̣хо ча па̄моккхо ча уттамо ча паваро ча саббасатта̄нам̣. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

213. таттхетам̣ вуччати –

‘‘аттхадхаммасахитам̣ [аттхадхаммасам̣хитам̣ (ка. сӣ. пӣ.), аттхадхаммупасам̣хитам̣ (ка.)] пуре гирам̣,

ерайам̣ бахуджанам̣ нидам̣сайи;

па̄н̣инам̣ хитасукха̄вахо аху,

дхаммайа̄гамайаджӣ [дхаммайа̄гам̣ ассаджи (ка.)] амаччхарӣ.

‘‘тена со сучаритена каммуна̄,

суггатим̣ ваджати таттха модати;

лаккхан̣а̄ни ча дуве идха̄гато,

уттамаппамукхата̄йа [уттамасукхата̄йа (сйа̄.), уттамапамуккхата̄йа (ка.)] виндати.

‘‘уббхамуппатиталомава̄ сасо,

па̄даган̣т̣хираху са̄дхусан̣т̣хита̄;

мам̣салохита̄чита̄ тачоттхата̄,

упаричаран̣асобхана̄ [упариджа̄нусобхана̄ (сйа̄.), упари ча пана собхана̄ (сӣ. пӣ.)] аху.

‘‘гехама̄васати че татха̄видхо,

аггатам̣ ваджати ка̄мабхогинам̣;

тена уттаритаро на виджджати,

джамбудӣпамабхибхуййа ирийати.

‘‘паббаджампи ча аноманиккамо,

аггатам̣ ваджати саббапа̄н̣инам̣;

тена уттаритаро на виджджати,

саббалокамабхибхуййа вихаратӣ’’ти.

(11) ен̣иджан̇гхалаккхан̣ам̣

214. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но саккаччам̣ ва̄чета̄ ахоси сиппам̣ ва̄ виджджам̣ ва̄ чаран̣ам̣ ва̄ каммам̣ ва̄ – ‘ким̣ тиме кхиппам̣ виджа̄неййум̣, кхиппам̣ пат̣ипаджджеййум̣, на чирам̣ килиссеййу’’нти. со тасса каммасса кат̣атта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но имам̣ маха̄пурисалаккхан̣ам̣ пат̣илабхати. ен̣иджан̇гхо хоти.

‘‘со тена лаккхан̣ена саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? йа̄ни та̄ни ра̄джа̄раха̄ни ра̄джан̇га̄ни ра̄джӯпабхога̄ни ра̄джа̄нуччхавика̄ни та̄ни кхиппам̣ пат̣илабхати. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? йа̄ни та̄ни саман̣а̄раха̄ни саман̣ан̇га̄ни саман̣ӯпабхога̄ни саман̣а̄нуччхавика̄ни, та̄ни кхиппам̣ пат̣илабхати. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

215. таттхетам̣ вуччати –

‘‘сиппесу виджджа̄чаран̣есу каммесу [каммасу (сӣ. пӣ.)],

катхам̣ виджа̄неййум̣ [виджа̄неййа (сӣ. пӣ.), виджа̄неййу (сйа̄.)] лахунти иччхати;

йадӯпагха̄та̄йа на хоти кассачи,

ва̄чети кхиппам̣ на чирам̣ килиссати.

‘‘там̣ каммам̣ катва̄ кусалам̣ сукхудрайам̣ [сукхиндрийам̣ (ка.)],

джан̇гха̄ манун̃н̃а̄ лабхате сусан̣т̣хита̄;

ват̣т̣а̄ суджа̄та̄ анупуббамуггата̄,

уддхаггалома̄ сукхуматтачоттхата̄.

‘‘ен̣еййаджан̇гхоти тама̄ху пуггалам̣,

сампаттийа̄ кхиппамидха̄ху [кхиппамида̄ху (?)] лаккхан̣ам̣;

геха̄нулома̄ни йада̄бхикан̇кхати,

апаббаджам̣ кхиппамидха̄дхигаччхати [кхиппамида̄дхигаччхати (?)].

‘‘саче ча паббаджджамупети та̄дисо,

неккхаммачханда̄бхирато вичаккхан̣о;

ануччхавикасса йада̄нуломикам̣,

там̣ виндати кхиппаманомавиккамо [никкамо (сӣ. сйа̄. пӣ.)]’’ти.

(12) сукхумаччхавилаккхан̣ам̣

216. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ упасан̇камитва̄ парипуччхита̄ ахоси – ‘‘ким̣, бханте, кусалам̣, ким̣ акусалам̣, ким̣ са̄ваджджам̣, ким̣ анаваджджам̣, ким̣ севитаббам̣, ким̣ на севитаббам̣, ким̣ ме карӣйама̄нам̣ дӣгхараттам̣ ахита̄йа дуккха̄йа асса, ким̣ ва̄ пана ме карӣйама̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа асса̄’’ти. со тасса каммасса кат̣атта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но имам̣ маха̄пурисалаккхан̣ам̣ пат̣илабхати. сукхумаччхави хоти, сукхуматта̄ чхавийа̄ раджоджаллам̣ ка̄йе на упалимпати.

‘‘со тена лаккхан̣ена саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? маха̄пан̃н̃о хоти, на̄сса хоти кочи пан̃н̃а̄йа садисо ва̄ сет̣т̣хо ва̄ ка̄мабхогӣнам̣. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? маха̄пан̃н̃о хоти путхупан̃н̃о ха̄сапан̃н̃о [ха̄супан̃н̃о (сӣ. пӣ.)] джаванапан̃н̃о тиккхапан̃н̃о ниббедхикапан̃н̃о, на̄сса хоти кочи пан̃н̃а̄йа садисо ва̄ сет̣т̣хо ва̄ саббасатта̄нам̣. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

217. таттхетам̣ вуччати –

‘‘пуре пураттха̄ пурима̄су джа̄тису,

ан̃н̃а̄тука̄мо парипуччхита̄ аху;

суссӯсита̄ паббаджитам̣ упа̄сита̄,

аттхантаро аттхакатхам̣ ниса̄майи.

‘‘пан̃н̃а̄пат̣ила̄бхагатена [пан̃н̃а̄пат̣ила̄бхакатена (сӣ. пӣ.) т̣ӣка̄ олокетабба̄] каммуна̄,

мануссабхӯто сукхумаччхавӣ аху;

бйа̄кам̣су уппа̄данимиттаковида̄,

сукхума̄ни аттха̄ни авечча даккхити.

‘‘саче на паббаджджамупети та̄дисо,

ваттети чаккам̣ патхавим̣ паса̄сати;

аттха̄нусит̣т̣хӣсу париггахесу ча,

на тена сеййо садисо ча виджджати.

‘‘саче ча паббаджджамупети та̄дисо,

неккхаммачханда̄бхирато вичаккхан̣о;

пан̃н̃а̄висит̣т̣хам̣ лабхате ануттарам̣,

паппоти бодхим̣ варабхӯримедхасо’’ти.

(13) суван̣н̣аван̣н̣алаккхан̣ам̣

218. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но аккодхано ахоси анупа̄йа̄сабахуло, бахумпи вутто сама̄но на̄бхисаджджи на куппи на бйа̄паджджи на патиттхӣйи, на копан̃ча досан̃ча аппаччайан̃ча па̄тва̄ка̄си. да̄та̄ ча ахоси сукхума̄нам̣ мудука̄нам̣ аттхаран̣а̄нам̣ па̄вуран̣а̄нам̣ [па̄пуран̣а̄нам̣ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] кхомасукхума̄нам̣ каппа̄сикасукхума̄нам̣ косеййасукхума̄нам̣ камбаласукхума̄нам̣. со тасса каммасса кат̣атта̄ упачитатта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но имам̣ маха̄пурисалаккхан̣ам̣ пат̣илабхати. суван̣н̣аван̣н̣о хоти кан̃чанасаннибхаттачо.

‘‘со тена лаккхан̣ена саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? ла̄бхӣ хоти сукхума̄нам̣ мудука̄нам̣ аттхаран̣а̄нам̣ па̄вуран̣а̄нам̣ кхомасукхума̄нам̣ каппа̄сикасукхума̄нам̣ косеййасукхума̄нам̣ камбаласукхума̄нам̣. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? ла̄бхӣ хоти сукхума̄нам̣ мудука̄нам̣ аттхаран̣а̄нам̣ па̄вуран̣а̄нам̣ кхомасукхума̄нам̣ каппа̄сикасукхума̄нам̣ косеййасукхума̄нам̣ камбаласукхума̄нам̣. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

219. таттхетам̣ вуччати –

‘‘аккодхан̃ча адхит̣т̣хахи ада̄си [ада̄си ча (сӣ. пӣ.)],

да̄нан̃ча ваттха̄ни сукхума̄ни суччхавӣни;

пуриматарабхаве т̣хито абхивиссаджи,

махимива суро абхивассам̣.

‘‘там̣ катва̄на ито чуто диббам̣,

упападжджи [упападжджа (сӣ. пӣ.)] сукатапхалавипа̄каманубхутва̄;

канакатанусаннибхо идха̄бхибхавати,

сураваратарорива индо.

‘‘гехан̃ча̄васати наро апаббаджджа,

миччхам̣ махатимахим̣ ануса̄сати [паса̄сати (сйа̄.)];

пасайха сахидха саттаратанам̣ [пасайха абхивасана-варатарам̣ (сӣ. пӣ.)],

пат̣илабхати вимала [випула (сйа̄.), випулам̣ (сӣ. пӣ.)] сукхумаччхавим̣ сучин̃ча.

‘‘ла̄бхӣ аччха̄данаваттхамоккхапа̄вуран̣а̄нам̣,

бхавати йади ана̄га̄рийатам̣ упети;

сахито [сухита (сйа̄.), са хи (сӣ. пӣ.)] пуримакатапхалам̣ анубхавати,

на бхавати катасса пана̄со’’ти.

(14) косохитаваттхагуйхалаккхан̣ам̣

220. йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но чираппанат̣т̣хе сучираппава̄сино н̃а̄тимитте сухадждже сакхино сама̄нета̄ ахоси. ма̄тарампи путтена сама̄нета̄ ахоси, путтампи ма̄тара̄ сама̄нета̄ ахоси, питарампи путтена сама̄нета̄ ахоси, путтампи питара̄ сама̄нета̄ ахоси, бха̄тарампи бха̄тара̄ сама̄нета̄ ахоси, бха̄тарампи бхагинийа̄ сама̄нета̄ ахоси, бхагинимпи бха̄тара̄ сама̄нета̄ ахоси, бхагинимпи бхагинийа̄ сама̄нета̄ ахоси, саман̇гӣкатва̄ [самаггим̣ катва̄ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] ча аббханумодита̄ ахоси. со тасса каммасса кат̣атта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но имам̣ маха̄пурисалаккхан̣ам̣ пат̣илабхати – косохитаваттхагуйхо хоти.

‘‘со тена лаккхан̣ена саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? пахӯтапутто хоти, паросахассам̣ кхо панасса путта̄ бхаванти сӯра̄ вӣран̇гарӯпа̄ парасенаппамаддана̄. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? пахӯтапутто хоти, анекасахассам̣ кхо панасса путта̄ бхаванти сӯра̄ вӣран̇гарӯпа̄ парасенаппамаддана̄. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

221. таттхетам̣ вуччати –

‘‘пуре пураттха̄ пурима̄су джа̄тису,

чираппанат̣т̣хе сучираппава̄сино;

н̃а̄тӣ сухадждже сакхино сама̄найи,

саман̇гикатва̄ анумодита̄ аху.

‘‘со тена [са тена (ка.)] каммена дивам̣ самакками,

сукхан̃ча кхид̣д̣а̄ратийо ча анвабхи;

тато чавитва̄ пунара̄гато идха,

косохитам̣ виндати ваттхачха̄дийам̣.

‘‘пахӯтапутто бхаватӣ татха̄видхо,

паросахассан̃ча [паросахассасса (сӣ. пӣ.)] бхаванти атраджа̄;

сӯра̄ ча вӣра̄ ча [сӯра̄ ча вӣран̇гарӯпа̄ (ка.)] амиттата̄пана̄,

гихисса пӣтим̣джанана̄ пийам̣вада̄.

‘‘бахӯтара̄ паббаджитасса ирийато,

бхаванти путта̄ вачана̄нуса̄рино;

гихисса ва̄ паббаджитасса ва̄ пуна,

там̣ лаккхан̣ам̣ джа̄йати тадаттхаджотака’’нти.

пат̣хамабха̄н̣ава̄ро нит̣т̣хито.

(15-16) париман̣д̣алаанонамаджан̣н̣упаримасаналаккхан̣а̄ни

222. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но маха̄джанасан̇гахам̣ [маха̄джанасан̇га̄хакам̣ (ка.)] самеккхама̄но [самапеккхама̄но (ка.)] самам̣ джа̄на̄ти са̄мам̣ джа̄на̄ти, пурисам̣ джа̄на̄ти пурисависесам̣ джа̄на̄ти – ‘айамидамарахати айамидамарахатӣ’ти таттха таттха пурисависесакаро ахоси. со тасса каммасса кат̣атта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но има̄ни две маха̄пурисалаккхан̣а̄ни пат̣илабхати. нигродха париман̣д̣ало ча хоти, т̣хитакойева ча анонаманто убхохи па̄н̣италехи джан̣н̣ука̄ни паримасати паримаджджати.

‘‘со техи лаккхан̣ехи саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? ад̣д̣хо хоти махаддхано маха̄бхого пахӯтаджа̄тарӯпараджато пахӯтавиттӯпакаран̣о пахӯтадханадхан̃н̃о парипун̣н̣акосакот̣т̣ха̄га̄ро. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати…пе… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? ад̣д̣хо хоти махаддхано маха̄бхого. тассима̄ни дхана̄ни хонти, сеййатхидам̣, саддха̄дханам̣ сӣладханам̣ хиридханам̣ оттаппадханам̣ сутадханам̣ ча̄гадханам̣ пан̃н̃а̄дханам̣. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

223. таттхетам̣ вуччати –

‘‘тулийа пат̣ивичайа чинтайитва̄,

маха̄джанасан̇гаханам̣ [маха̄джанам̣ сан̇га̄хакам̣ (ка.)] самеккхама̄но;

айамидамарахати таттха таттха,

пурисависесакаро пуре ахоси.

‘‘махин̃ча пана [сама̄ ча пана (сйа̄.), са хи ча пана (сӣ. пӣ.)] т̣хито анонаманто,

пхусати карехи убхохи джан̣н̣ука̄ни;

махирухапариман̣д̣ало ахоси,

сучаритакаммавипа̄касесакена.

‘‘бахувивидханимитталаккхан̣ан̃н̃ӯ,

атинипун̣а̄ мануджа̄ бйа̄карим̣су;

бахувивидха̄ гихӣнам̣ араха̄ни,

пат̣илабхати дахаро сусу кума̄ро.

‘‘идха ча махӣпатисса ка̄мабхогӣ,

гихипатирӯпака̄ бахӯ бхаванти;

йади ча джахати саббака̄мабхогам̣,

лабхати ануттарам̣ уттамадханагга’’нти.

(17-19) сӣхапуббаддхака̄йа̄дитилаккхан̣ам̣

224. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но бахуджанасса аттхака̄мо ахоси хитака̄мо пха̄сука̄мо йогаккхемака̄мо – ‘кинтиме саддха̄йа вад̣д̣хеййум̣, сӣлена вад̣д̣хеййум̣, сутена вад̣д̣хеййум̣ [сутена вад̣д̣хеййум̣, буддхийа̄ вад̣д̣хеййум̣ (сйа̄.)], ча̄гена вад̣д̣хеййум̣, дхаммена вад̣д̣хеййум̣, пан̃н̃а̄йа вад̣д̣хеййум̣, дханадхан̃н̃ена вад̣д̣хеййум̣, кхеттаваттхуна̄ вад̣д̣хеййум̣, двипадачатуппадехи вад̣д̣хеййум̣, путтада̄рехи вад̣д̣хеййум̣, да̄сакаммакарапорисехи вад̣д̣хеййум̣, н̃а̄тӣхи вад̣д̣хеййум̣, миттехи вад̣д̣хеййум̣, бандхавехи вад̣д̣хеййу’нти. со тасса каммасса кат̣атта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но има̄ни тӣн̣и маха̄пурисалаккхан̣а̄ни пат̣илабхати. сӣхапуббаддхака̄йо ча хоти читантарам̣со ча самават̣т̣аккхандхо ча.

‘‘со техи лаккхан̣ехи саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? апариха̄надхаммо хоти, на париха̄йати дханадхан̃н̃ена кхеттаваттхуна̄ двипадачатуппадехи путтада̄рехи да̄сакаммакарапорисехи н̃а̄тӣхи миттехи бандхавехи, на париха̄йати саббасампаттийа̄. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? апариха̄надхаммо хоти, на париха̄йати саддха̄йа сӣлена сутена ча̄гена пан̃н̃а̄йа, на париха̄йати саббасампаттийа̄. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

225. таттхетам̣ вуччати –

‘‘саддха̄йа сӣлена сутена буддхийа̄,

ча̄гена дхаммена бахӯхи са̄дхухи;

дханена дхан̃н̃ена ча кхеттаваттхуна̄,

путтехи да̄рехи чатуппадехи ча.

‘‘н̃а̄тӣхи миттехи ча бандхавехи ча,

балена ван̣н̣ена сукхена чӯбхайам̣;

катхам̣ на ха̄йеййум̣ парети иччхати,

аттхасса миддхӣ ча [идам̣ самиддхан̃ча (ка.), аддхам̣ самиддхан̃ча (сйа̄.)] пана̄бхикан̇кхати.

‘‘са сӣхапуббаддхасусан̣т̣хито аху,

самават̣т̣аккхандхо ча читантарам̣со;

пуббе сучин̣н̣ена катена каммуна̄,

аха̄нийам̣ пуббанимиттамасса там̣.

‘‘гихӣпи дхан̃н̃ена дханена вад̣д̣хати,

путтехи да̄рехи чатуппадехи ча;

акин̃чано паббаджито ануттарам̣,

паппоти бодхим̣ асаха̄надхаммата’’нти [самбодхимаха̄надхамматанти (сйа̄. ка.) т̣ӣка̄ олокетабба̄].

(20) расаггасаггита̄лаккхан̣ам̣

226. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но сатта̄нам̣ авихет̣хакаджа̄тико ахоси па̄н̣ина̄ ва̄ лед̣д̣уна̄ ва̄ дан̣д̣ена ва̄ саттхена ва̄. со тасса каммасса кат̣атта̄ упачитатта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но имам̣ маха̄пурисалаккхан̣ам̣ пат̣илабхати, расаггасаггӣ хоти, уддхагга̄сса расахаран̣ӣйо гӣва̄йа джа̄та̄ хонти сама̄бхива̄хинийо [самава̄харасахаран̣ийо (сйа̄.)].

‘‘со тена лаккхан̣ена саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? аппа̄ба̄дхо хоти аппа̄тан̇ко, самавепа̄кинийа̄ гахан̣ийа̄ саманна̄гато на̄тисӣта̄йа на̄ччун̣ха̄йа. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? аппа̄ба̄дхо хоти аппа̄тан̇ко самавепа̄кинийа̄ гахан̣ийа̄ саманна̄гато на̄тисӣта̄йа на̄ччун̣ха̄йа маджджхима̄йа падха̄наккхама̄йа. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

227. таттхетам̣ вуччати –

‘‘на па̄н̣идан̣д̣ехи пана̄тха лед̣д̣уна̄,

саттхена ва̄ маран̣авадхена [ма̄ран̣авадхена (ка.)] ва̄ пана;

убба̄дхана̄йа паритаджджана̄йа ва̄,

на хет̣хайӣ джанатамахет̣хако аху.

‘‘тенева со сугатимупечча модати,

сукхаппхалам̣ карийа сукха̄ни виндати;

самоджаса̄ [сампаджджаса̄ (сӣ. пӣ.), па̄мун̃джаса̄ (сйа̄.), са̄ман̃ча са̄ (ка.)] расахаран̣ӣ сусан̣т̣хита̄,

идха̄гато лабхати расаггасаггитам̣.

‘‘тена̄ху нам̣ атинипун̣а̄ вичаккхан̣а̄,

айам̣ наро сукхабахуло бхависсати;

гихисса ва̄ паббаджитасса ва̄ пуна [пана (сйа̄.)],

там̣ лаккхан̣ам̣ бхавати тадаттхаджотака’’нти.

(21-22) абхинӣланеттагопакхумалаккхан̣а̄ни

228. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но на ча висат̣ам̣, на ча виса̄чи [на ча виса̄читам̣ (сӣ. пӣ.), на ча виса̄ви (сйа̄.)], на ча пана вичеййа пеккхита̄, уджум̣ татха̄ пасат̣амуджумано, пийачаккхуна̄ бахуджанам̣ удиккхита̄ ахоси. со тасса каммасса кат̣атта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но има̄ни две маха̄пурисалаккхан̣а̄ни пат̣илабхати. абхинӣланетто ча хоти гопакхумо ча.

‘‘со техи лаккхан̣ехи саманна̄гато, саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? пийадассано хоти бахуно джанасса, пийо хоти мана̄по бра̄хман̣агахапатика̄нам̣ негамаджа̄напада̄нам̣ ган̣акамаха̄матта̄нам̣ анӣкат̣т̣ха̄нам̣ дова̄рика̄нам̣ амачча̄нам̣ па̄рисаджджа̄нам̣ ра̄джӯнам̣ бхогийа̄нам̣ кума̄ра̄нам̣. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати…пе… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? пийадассано хоти бахуно джанасса, пийо хоти мана̄по бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ упа̄сика̄нам̣ дева̄нам̣ манусса̄нам̣ асура̄нам̣ на̄га̄нам̣ гандхабба̄нам̣. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

229. таттхетам̣ вуччати –

‘‘на ча висат̣ам̣ на ча виса̄чи [виса̄читам̣ (сӣ. пӣ.), виса̄ви (сйа̄.)], на ча пана вичеййапеккхита̄;

уджум̣ татха̄ пасат̣амуджумано, пийачаккхуна̄ бахуджанам̣ удиккхита̄.

‘‘сугатӣсу со пхалавипа̄кам̣,

анубхавати таттха модати;

идха ча пана бхавати гопакхумо,

абхинӣланеттанайано судассано.

‘‘абхийогино ча нипун̣а̄,

бахӯ пана нимиттаковида̄;

сукхуманайанакусала̄ мануджа̄,

пийадассаноти абхиниддисанти нам̣.

‘‘пийадассано гихӣпи санто ча,

бхавати бахуджанапийа̄йито;

йади ча на бхавати гихӣ саман̣о хоти,

пийо бахӯнам̣ сокана̄сано’’ти.

(23) ун̣хӣсасӣсалаккхан̣ам̣

230. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но бахуджанапуббан̇гамо ахоси кусалесу дхаммесу бахуджанапа̄моккхо ка̄йасучарите вачӣсучарите маносучарите да̄насам̣вибха̄ге сӣласама̄да̄не упосатхупава̄се маттеййата̄йа петтеййата̄йа са̄ман̃н̃ата̄йа брахман̃н̃ата̄йа куле джет̣т̣ха̄пача̄йита̄йа ан̃н̃атаран̃н̃атаресу ча адхикусалесу дхаммесу. со тасса каммасса кат̣атта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но имам̣ маха̄пурисалаккхан̣ам̣ пат̣илабхати – ун̣хӣсасӣсо хоти.

‘‘со тена лаккхан̣ена саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? маха̄сса джано анва̄йико хоти, бра̄хман̣агахапатика̄ негамаджа̄напада̄ ган̣акамаха̄матта̄ анӣкат̣т̣ха̄ дова̄рика̄ амачча̄ па̄рисаджджа̄ ра̄джа̄но бхогийа̄ кума̄ра̄. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? маха̄сса джано анва̄йико хоти, бхиккхӯ бхиккхунийо упа̄сака̄ упа̄сика̄йо дева̄ манусса̄ асура̄ на̄га̄ гандхабба̄. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

231. таттхетам̣ вуччати –

‘‘пуббан̇гамо сучаритесу аху,

дхаммесу дхаммачарийа̄бхирато;

анва̄йико бахуджанасса аху,

саггесу ведайиттха пун̃н̃апхалам̣.

‘‘ведитва̄ со сучаритасса пхалам̣,

ун̣хӣсасӣсаттамидхаджджхагама̄;

бйа̄кам̣су бйан̃джананимиттадхара̄,

пуббан̇гамо бахуджанам̣ хессати.

‘‘пат̣ибхогийа̄ мануджесу идха,

пуббева тасса абхихаранти тада̄;

йади кхаттийо бхавати бхӯмипати,

пат̣иха̄ракам̣ бахуджане лабхати.

‘‘атха чепи паббаджати со мануджо,

дхаммесу хоти пагун̣о висавӣ;

тасса̄нуса̄санигун̣а̄бхирато,

анва̄йико бахуджано бхаватӣ’’ти.

(24-25) екекаломата̄ун̣н̣а̄лаккхан̣а̄ни

232. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но муса̄ва̄дам̣ паха̄йа муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато ахоси, саччава̄дӣ саччасандхо тхето паччайико ависам̣ва̄дако локасса. со тасса каммасса кат̣атта̄ упачитатта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но има̄ни две маха̄пурисалаккхан̣а̄ни пат̣илабхати. екекаломо ча хоти, ун̣н̣а̄ ча бхамукантаре джа̄та̄ хоти ода̄та̄ мудутӯласаннибха̄.

‘‘со техи лаккхан̣ехи саманна̄гато, саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? маха̄сса джано упаваттати, бра̄хман̣агахапатика̄ негамаджа̄напада̄ ган̣акамаха̄матта̄ анӣкат̣т̣ха̄ дова̄рика̄ амачча̄ па̄рисаджджа̄ ра̄джа̄но бхогийа̄ кума̄ра̄. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? маха̄сса джано упаваттати, бхиккхӯ бхиккхунийо упа̄сака̄ упа̄сика̄йо дева̄ манусса̄ асура̄ на̄га̄ гандхабба̄. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

233. таттхетам̣ вуччати –

‘‘саччаппат̣ин̃н̃о пурима̄су джа̄тису,

адведжджхава̄чо аликам̣ виваджджайи;

на со висам̣ва̄дайита̄пи кассачи,

бхӯтена таччхена татхена бха̄сайи [тосайи (сӣ. пӣ.)].

‘‘сета̄ сусукка̄ мудутӯласаннибха̄,

ун̣н̣а̄ суджа̄та̄ [ун̣н̣а̄сса джа̄та̄ (ка. сӣ.)] бхамукантаре аху;

на ломакӯпесу дуве аджа̄йисум̣,

екекаломӯпачитан̇гава̄ аху.

‘‘там̣ лаккхан̣ан̃н̃ӯ бахаво сама̄гата̄,

бйа̄кам̣су уппа̄данимиттаковида̄;

ун̣н̣а̄ ча лома̄ ча йатха̄ сусан̣т̣хита̄,

упаваттатӣ ӣдисакам̣ бахуджджано.

‘‘гихимпи сантам̣ упаваттатӣ джано,

баху пураттха̄пакатена каммуна̄;

акин̃чанам̣ паббаджитам̣ ануттарам̣,

буддхампи сантам̣ упаваттати джано’’ти.

(26-27) чатта̄лӣсаавирал̣аданталаккхан̣а̄ни

234. ‘‘йампи, бхиккхаве татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но писун̣ам̣ ва̄чам̣ паха̄йа писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато ахоси. ито сутва̄ на амутра аккха̄та̄ имесам̣ бхеда̄йа, амутра ва̄ сутва̄ на имесам̣ аккха̄та̄ амӯсам̣ бхеда̄йа, ити бхинна̄нам̣ ва̄ сандха̄та̄, сахита̄нам̣ ва̄ ануппада̄та̄, самагга̄ра̄мо самаггарато самагганандӣ самаггакаран̣им̣ ва̄чам̣ бха̄сита̄ ахоси. со тасса каммасса кат̣атта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но има̄ни две маха̄пурисалаккхан̣а̄ни пат̣илабхати. чатта̄лӣсаданто ча хоти авирал̣аданто ча.

‘‘со техи лаккхан̣ехи саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? абхеджджапарисо хоти, абхеджджа̄сса хонти париса̄, бра̄хман̣агахапатика̄ негамаджа̄напада̄ ган̣акамаха̄матта̄ анӣкат̣т̣ха̄ дова̄рика̄ амачча̄ па̄рисаджджа̄ ра̄джа̄но бхогийа̄ кума̄ра̄. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати … буддхо сама̄но ким̣ лабхати? абхеджджапарисо хоти, абхеджджа̄сса хонти париса̄, бхиккхӯ бхиккхунийо упа̄сака̄ упа̄сика̄йо дева̄ манусса̄ асура̄ на̄га̄ гандхабба̄. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

235. таттхетам̣ вуччати –

‘‘вебхӯтийам̣ сахитабхедака̄рим̣,

бхедаппавад̣д̣ханавива̄дака̄рим̣;

калахаппавад̣д̣ханаа̄киччака̄рим̣,

сахита̄нам̣ бхедаджананим̣ на бхан̣и.

‘‘авива̄давад̣д̣ханакарим̣ сугирам̣,

бхинна̄нусандхиджананим̣ абхан̣и;

калахам̣ джанасса панудӣ саман̇гӣ,

сахитехи нандати памодати ча.

‘‘сугатӣсу со пхалавипа̄кам̣,

анубхавати таттха модати;

данта̄ идха хонти авирал̣а̄ сахита̄,

чатуро дасасса мукхаджа̄ сусан̣т̣хита̄.

‘‘йади кхаттийо бхавати бхӯмипати,

авибхедийа̄сса париса̄ бхавати;

саман̣о ча хоти вираджо вимало,

париса̄сса хоти анугата̄ ачала̄’’ти.

(28-29) пахӯтадживха̄брахмассаралаккхан̣а̄ни

236. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но пхарусам̣ ва̄чам̣ паха̄йа пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато ахоси. йа̄ са̄ ва̄ча̄ нела̄ кан̣н̣асукха̄ пеманӣйа̄ хадайан̇гама̄ порӣ бахуджанаканта̄ бахуджанамана̄па̄, татха̄рӯпим̣ ва̄чам̣ бха̄сита̄ ахоси. со тасса каммасса кат̣атта̄ упачитатта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но има̄ни две маха̄пурисалаккхан̣а̄ни пат̣илабхати. пахӯтадживхо ча хоти брахмассаро ча каравӣкабха̄н̣ӣ.

‘‘со техи лаккхан̣ехи саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? а̄деййава̄чо хоти, а̄дийантисса вачанам̣ бра̄хман̣агахапатика̄ негамаджа̄напада̄ ган̣акамаха̄матта̄ анӣкат̣т̣ха̄ дова̄рика̄ амачча̄ па̄рисаджджа̄ ра̄джа̄но бхогийа̄ кума̄ра̄. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? а̄деййава̄чо хоти, а̄дийантисса вачанам̣ бхиккхӯ бхиккхунийо упа̄сака̄ упа̄сика̄йо дева̄ манусса̄ асура̄ на̄га̄ гандхабба̄. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

237. таттхетам̣ вуччати –

‘‘аккосабхан̣д̣анавихесака̄рим̣,

убба̄дхикам̣ [убба̄дхакарам̣ (сйа̄.)] бахуджанаппамадданам̣;

аба̄л̣хам̣ гирам̣ со на бхан̣и пхарусам̣,

мадхурам̣ бхан̣и сусам̣хитам̣ [сусахитам̣ (сйа̄.)] сакхилам̣.

‘‘манасо пийа̄ хадайага̄минийо,

ва̄ча̄ со ерайати кан̣н̣асукха̄;

ва̄ча̄сучин̣н̣апхаламанубхави,

саггесу ведайатха [ведайати (?) т̣ӣка̄ олокетабба̄] пун̃н̃апхалам̣.

‘‘ведитва̄ со сучаритасса пхалам̣,

брахмассараттамидхамаджджхагама̄;

дживха̄сса хоти випула̄ путхула̄,

а̄деййава̄кйавачано бхавати.

‘‘гихинопи иджджхати йатха̄ бхан̣ато,

атха че паббаджати со мануджо;

а̄дийантисса вачанам̣ джаната̄,

бахуно бахум̣ субхан̣итам̣ бхан̣ато’’ти.

(30) сӣхаханулаккхан̣ам̣

238. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но сампхаппала̄пам̣ паха̄йа сампхаппала̄па̄ пат̣ивирато ахоси ка̄лава̄дӣ бхӯтава̄дӣ аттхава̄дӣ дхаммава̄дӣ винайава̄дӣ, нидха̄наватим̣ ва̄чам̣ бха̄сита̄ ахоси ка̄лена са̄падесам̣ парийантаватим̣ аттхасам̣хитам̣. со тасса каммасса кат̣атта̄…пе… со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но имам̣ маха̄пурисалаккхан̣ам̣ пат̣илабхати, сӣхахану хоти.

‘‘со тена лаккхан̣ена саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ…пе… ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? аппадхам̣сийо хоти кеначи мануссабхӯтена паччаттхикена пачча̄миттена. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати… буддхо сама̄но ким̣ лабхати? аппадхам̣сийо хоти аббхантарехи ва̄ ба̄хирехи ва̄ паччаттхикехи пачча̄миттехи, ра̄гена ва̄ досена ва̄ мохена ва̄ саман̣ена ва̄ бра̄хман̣ена ва̄ девена ва̄ ма̄рена ва̄ брахмуна̄ ва̄ кеначи ва̄ локасмим̣. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

239. таттхетам̣ вуччати –

‘‘на сампхаппала̄пам̣ на муддхатам̣ [буддхатанти (ка.)],

авикин̣н̣авачанабйаппатхо ахоси;

ахитамапи ча апануди,

хитамапи ча бахуджанасукхан̃ча абхан̣и.

‘‘там̣ катва̄ ито чуто дивамупападжджи,

сукатапхалавипа̄каманубхоси;

чавийа пунаридха̄гато сама̄но,

двидугамаваратарахануттамалаттха.

‘‘ра̄джа̄ хоти судуппадхам̣сийо,

мануджиндо мануджа̄дхипати маха̄нубха̄во;

тидивапураварасамо бхавати,

сураваратарорива индо.

‘‘гандхабба̄сурайаккхараккхасебхи [сурасаккараккхасебхи (сйа̄.)],

сурехи на хи бхавати суппадхам̣сийо;

татхатто йади бхавати татха̄видхо,

идха диса̄ ча пат̣идиса̄ ча видиса̄ ча̄’’ти.

(31-32) самадантасусуккада̄т̣ха̄лаккхан̣а̄ни

240. ‘‘йампи, бхиккхаве, татха̄гато пуримам̣ джа̄тим̣ пуримам̣ бхавам̣ пуримам̣ никетам̣ пуббе мануссабхӯто сама̄но миччха̄джӣвам̣ паха̄йа самма̄а̄джӣвена джӣвикам̣ каппеси, тула̄кӯт̣а кам̣сакӯт̣а ма̄накӯт̣а уккот̣ана ван̃чана никати са̄чийога чхедана вадха бандхана випара̄моса а̄лопа сахаса̄ка̄ра̄ [са̄хаса̄ка̄ра̄ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] пат̣ивирато ахоси. со тасса каммасса кат̣атта̄ упачитатта̄ уссаннатта̄ випулатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати. со таттха ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ха̄ти диббена а̄йуна̄ диббена ван̣н̣ена диббена сукхена диббена йасена диббена а̄дхипатеййена диббехи рӯпехи диббехи саддехи диббехи гандхехи диббехи расехи диббехи пхот̣т̣хаббехи. со тато чуто иттхаттам̣ а̄гато сама̄но има̄ни две маха̄пурисалаккхан̣а̄ни пат̣илабхати, самаданто ча хоти сусуккада̄т̣хо ча.

‘‘со техи лаккхан̣ехи саманна̄гато саче ага̄рам̣ аджджха̄васати, ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ дхаммико дхаммара̄джа̄ ча̄туранто виджита̄вӣ джанападаттха̄варийаппатто саттаратанасаманна̄гато. тассима̄ни сатта ратана̄ни бхаванти, сеййатхидам̣ – чаккаратанам̣ хаттхиратанам̣ ассаратанам̣ ман̣иратанам̣ иттхиратанам̣ гахапатиратанам̣ парин̣а̄йакаратанамева саттамам̣. паросахассам̣ кхо панасса путта̄ бхаванти сӯра̄ вӣран̇гарӯпа̄ парасенаппамаддана̄. со имам̣ патхавим̣ са̄гарапарийантам̣ акхиламанимиттамакан̣т̣акам̣ иддхам̣ пхӣтам̣ кхемам̣ сивам̣ нираббудам̣ адан̣д̣ена асаттхена дхаммена абхивиджийа аджджха̄васати. ра̄джа̄ сама̄но ким̣ лабхати? сучипарива̄ро хоти сучисса хонти парива̄ра̄ бра̄хман̣агахапатика̄ негамаджа̄напада̄ ган̣акамаха̄матта̄ анӣкат̣т̣ха̄ дова̄рика̄ амачча̄ па̄рисаджджа̄ ра̄джа̄но бхогийа̄ кума̄ра̄. ра̄джа̄ сама̄но идам̣ лабхати.

‘‘саче кхо пана ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджати, арахам̣ хоти самма̄самбуддхо локе виват̣т̣аччхадо. буддхо сама̄но ким̣ лабхати? сучипарива̄ро хоти, сучисса хонти парива̄ра̄, бхиккхӯ бхиккхунийо упа̄сака̄ упа̄сика̄йо дева̄ манусса̄ асура̄ на̄га̄ гандхабба̄. буддхо сама̄но идам̣ лабхати’’. етаматтхам̣ бхагава̄ авоча.

241. таттхетам̣ вуччати –

‘‘миччха̄джӣван̃ча авассаджи самена вуттим̣,

сучина̄ со джанайиттха дхаммикена;

ахитамапи ча апануди,

хитамапи ча бахуджанасукхан̃ча ачари.

‘‘сагге ведайати наро сукхаппхала̄ни,

каритва̄ нипун̣ебхи видӯхи саббхи;

ван̣н̣ита̄ни тидивапураварасамо,

абхирамати ратикхид̣д̣а̄саман̇гӣ.

‘‘ладдха̄нам̣ ма̄нусакам̣ бхавам̣ тато,

чавитва̄на сукатапхалавипа̄кам̣;

сесакена пат̣илабхати лапанаджам̣,

самамапи сучисусуккам̣ [ладдха̄на мануссакам̣ бхавам̣ тато чавийа, пуна сукатапхалавипа̄касесакена; пат̣илабхати лапанаджам̣ самамапи, сучи ча сувисуддхасусуккам̣ (сйа̄.)].

‘‘там̣ веййан̃джаника̄ сама̄гата̄ бахаво,

бйа̄кам̣су нипун̣асаммата̄ мануджа̄;

сучиджанапарива̄раган̣о бхавати,

диджасамасуккасучисобханаданто.

‘‘ран̃н̃о хоти бахуджано,

сучипарива̄ро махатим̣ махим̣ ануса̄сато;

пасайха на ча джанападатуданам̣,

хитамапи ча бахуджанасукхан̃ча чаранти.

‘‘атха че паббаджати бхавати випа̄по,

саман̣о самитараджо виват̣т̣аччхадо;

вигатадаратхакиламатхо,

имамапи ча парамапи ча [имампи ча парампи ча (пӣ.), парам̣пи парамам̣пи ча (сйа̄.)] пассати локам̣.

‘‘тассова̄дакара̄ бахугихӣ ча паббаджита̄ ча,

асучим̣ гарахитам̣ дхунанти па̄пам̣;

са хи сучибхи паривуто бхавати,

малакхилакаликилесе панудехӣ’’ти [тассова̄дакара̄ бахугихӣ ча, паббаджита̄ ча асучивигарахита; панудипа̄пасса хи сучибхипаривуто, бхавати малакхилакакилесе панудети (сйа̄.)].

идамавоча бхагава̄. аттамана̄ те бхиккхӯ бхагавато бха̄ситам̣ абхинандунти.

лаккхан̣асуттам̣ нит̣т̣хитам̣ саттамам̣.

8. син̇га̄ласуттам̣

242. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена син̇га̄лако [сига̄лако (сӣ.)] гахапатипутто ка̄лассева ут̣т̣ха̄йа ра̄джагаха̄ никкхамитва̄ аллаваттхо аллакесо пан̃джалико путхудиса̄ [путхуддиса̄ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] намассати – пураттхимам̣ дисам̣ даккхин̣ам̣ дисам̣ паччхимам̣ дисам̣ уттарам̣ дисам̣ хет̣т̣химам̣ дисам̣ упаримам̣ дисам̣.

243. атха кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа ра̄джагахам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. аддаса̄ кхо бхагава̄ син̇га̄лакам̣ гахапатипуттам̣ ка̄лассева вут̣т̣ха̄йа ра̄джагаха̄ никкхамитва̄ аллаваттхам̣ аллакесам̣ пан̃джаликам̣ путхудиса̄ намассантам̣ – пураттхимам̣ дисам̣ даккхин̣ам̣ дисам̣ паччхимам̣ дисам̣ уттарам̣ дисам̣ хет̣т̣химам̣ дисам̣ упаримам̣ дисам̣. дисва̄ син̇га̄лакам̣ гахапатипуттам̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо твам̣, гахапатипутта, ка̄лассева ут̣т̣ха̄йа ра̄джагаха̄ никкхамитва̄ аллаваттхо аллакесо пан̃джалико путхудиса̄ намассаси – пураттхимам̣ дисам̣ даккхин̣ам̣ дисам̣ паччхимам̣ дисам̣ уттарам̣ дисам̣ хет̣т̣химам̣ дисам̣ упаримам̣ диса’’нти? ‘‘пита̄ мам̣, бханте, ка̄лам̣ каронто евам̣ авача – ‘диса̄, та̄та, намассеййа̄сӣ’ти. со кхо ахам̣, бханте, питувачанам̣ саккаронто гарум̣ каронто ма̄ненто пӯдженто ка̄лассева ут̣т̣ха̄йа ра̄джагаха̄ никкхамитва̄ аллаваттхо аллакесо пан̃джалико путхудиса̄ намасса̄ми – пураттхимам̣ дисам̣ даккхин̣ам̣ дисам̣ паччхимам̣ дисам̣ уттарам̣ дисам̣ хет̣т̣химам̣ дисам̣ упаримам̣ диса’’нти.

чха диса̄

244. ‘‘на кхо, гахапатипутта, арийасса винайе евам̣ чха диса̄ [чхаддиса̄ (сӣ. пӣ.)] намасситабба̄’’ти. ‘‘йатха̄ катхам̣ пана, бханте, арийасса винайе чха диса̄ [чхаддиса̄ (сӣ. пӣ.)] намасситабба̄? са̄дху ме, бханте, бхагава̄ татха̄ дхаммам̣ десету, йатха̄ арийасса винайе чха диса̄ [чхаддиса̄ (сӣ. пӣ.)] намасситабба̄’’ти.

‘‘тена хи, гахапатипутта сун̣охи са̄дхукам̣ манасикарохи бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо син̇га̄лако гахапатипутто бхагавато паччассоси. бхагава̄ етадавоча –

‘‘йато кхо, гахапатипутта, арийаса̄вакасса чатта̄ро каммакилеса̄ пахӣна̄ хонти, чатӯхи ча т̣ха̄нехи па̄пакаммам̣ на кароти, чха ча бхога̄нам̣ апа̄йамукха̄ни на севати, со евам̣ чуддаса па̄пака̄пагато чхаддиса̄пат̣иччха̄дӣ [пат̣иччха̄дӣ хоти (сйа̄.)] убхолокавиджайа̄йа пат̣ипанно хоти. тасса айан̃чева локо а̄раддхо хоти паро ча локо. со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати.

чатта̄рокаммакилеса̄

245. ‘‘катамасса чатта̄ро каммакилеса̄ пахӣна̄ хонти? па̄н̣а̄типа̄то кхо, гахапатипутта, каммакилесо, адинна̄да̄нам̣ каммакилесо, ка̄месумиччха̄ча̄ро каммакилесо, муса̄ва̄до каммакилесо. имасса чатта̄ро каммакилеса̄ пахӣна̄ хонтӣ’’ти. идамавоча бхагава̄, идам̣ ватва̄на [идам̣ ватва̄ (сӣ. пӣ.) евамӣдисесу т̣ха̄несу] сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘па̄н̣а̄типа̄то адинна̄да̄нам̣, муса̄ва̄до ча вуччати;

парада̄рагаманан̃чева, наппасам̣санти пан̣д̣ита̄’’ти.

чатут̣т̣ха̄нам̣

246. ‘‘катамехи чатӯхи т̣ха̄нехи па̄пакаммам̣ на кароти? чханда̄гатим̣ гаччханто па̄пакаммам̣ кароти, доса̄гатим̣ гаччханто па̄пакаммам̣ кароти, моха̄гатим̣ гаччханто па̄пакаммам̣ кароти, бхайа̄гатим̣ гаччханто па̄пакаммам̣ кароти. йато кхо, гахапатипутта, арийаса̄вако нева чханда̄гатим̣ гаччхати, на доса̄гатим̣ гаччхати, на моха̄гатим̣ гаччхати, на бхайа̄гатим̣ гаччхати; имехи чатӯхи т̣ха̄нехи па̄пакаммам̣ на каротӣ’’ти. идамавоча бхагава̄, идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘чханда̄ доса̄ бхайа̄ моха̄, йо дхаммам̣ ативаттати;

нихӣйати йасо тасса [тасса йесо (бахӯсу, винайепи)], ка̄л̣апаккхева чандима̄.

‘‘чханда̄ доса̄ бхайа̄ моха̄, йо дхаммам̣ на̄тиваттати;

а̄пӯрати йасо тасса [тасса йесо (бахӯсу, винайепи)], суккапаккхева [джун̣хапаккхева (ка.)] чандима̄’’ти.

чха апа̄йамукха̄ни

247. ‘‘катама̄ни чха бхога̄нам̣ апа̄йамукха̄ни на севати? сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄нуйого кхо, гахапатипутта, бхога̄нам̣ апа̄йамукхам̣, вика̄лависикха̄чарийа̄нуйого бхога̄нам̣ апа̄йамукхам̣, самаджджа̄бхичаран̣ам̣ бхога̄нам̣ апа̄йамукхам̣, джӯтаппама̄дат̣т̣ха̄на̄нуйого бхога̄нам̣ апа̄йамукхам̣, па̄памитта̄нуйого бхога̄нам̣ апа̄йамукхам̣, а̄ласйа̄нуйого [а̄ласа̄нуйого (сӣ. сйа̄. пӣ.)] бхога̄нам̣ апа̄йамукхам̣.

сура̄мерайасса чха а̄дӣнава̄

248. ‘‘чха кхоме, гахапатипутта, а̄дӣнава̄ сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄нуйоге. сандит̣т̣хика̄ дханаджа̄ни [дханан̃джа̄ни (сӣ. пӣ.)], калахаппавад̣д̣ханӣ, рога̄нам̣ а̄йатанам̣, акиттисан̃джананӣ, копӣнанидам̣санӣ, пан̃н̃а̄йа дуббаликаран̣ӣтвева чхат̣т̣хам̣ падам̣ бхавати. име кхо, гахапатипутта, чха а̄дӣнава̄ сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄нуйоге.

вика̄лачарийа̄йа чха а̄дӣнава̄

249. ‘‘чха кхоме, гахапатипутта, а̄дӣнава̄ вика̄лависикха̄чарийа̄нуйоге. атта̄писса агутто араккхито хоти, путтада̄рописса агутто араккхито хоти, са̄патеййам̣писса агуттам̣ араккхитам̣ хоти, сан̇кийо ча хоти па̄пакесу т̣ха̄несу [тесу тесу т̣ха̄несу (сйа̄.)], абхӯтавачанан̃ча тасмим̣ рӯхати, бахӯнан̃ча дуккхадхамма̄нам̣ пураккхато хоти. име кхо, гахапатипутта, чха а̄дӣнава̄ вика̄лависикха̄чарийа̄нуйоге.

самаджджа̄бхичаран̣асса чха а̄дӣнава̄

250. ‘‘чха кхоме, гахапатипутта, а̄дӣнава̄ самаджджа̄бхичаран̣е. ква [кувам̣ (ка. сӣ. пӣ.)] наччам̣, ква гӣтам̣, ква ва̄дитам̣, ква аккха̄нам̣, ква па̄н̣иссарам̣, ква кумбхатхунанти. име кхо, гахапатипутта, чха а̄дӣнава̄ самаджджа̄бхичаран̣е.

джӯтаппама̄дасса чха а̄дӣнава̄

251. ‘‘чха кхоме, гахапатипутта, а̄дӣнава̄ джӯтаппама̄дат̣т̣ха̄на̄нуйоге. джайам̣ верам̣ пасавати, джино виттаманусочати, сандит̣т̣хика̄ дханаджа̄ни, сабха̄гатасса [сабха̄йе тасса (ка.)] вачанам̣ на рӯхати, митта̄мачча̄нам̣ парибхӯто хоти, а̄ва̄хавива̄хака̄нам̣ апаттхито хоти – ‘аккхадхутто айам̣ пурисапуггало на̄лам̣ да̄рабхаран̣а̄йа̄’ти. име кхо, гахапатипутта, чха а̄дӣнава̄ джӯтаппама̄дат̣т̣ха̄на̄нуйоге.

па̄памиттата̄йа чха а̄дӣнава̄

252. ‘‘чха кхоме, гахапатипутта, а̄дӣнава̄ па̄памитта̄нуйоге. йе дхутта̄, йе сон̣д̣а̄, йе пипа̄са̄, йе некатика̄, йе ван̃чаника̄, йе са̄хасика̄. тйа̄сса митта̄ хонти те саха̄йа̄. име кхо, гахапатипутта, чха а̄дӣнава̄ па̄памитта̄нуйоге.

а̄ласйасса чха а̄дӣнава̄

253. ‘‘чха кхоме, гахапатипутта, а̄дӣнава̄ а̄ласйа̄нуйоге. атисӣтанти каммам̣ на кароти, атиун̣ханти каммам̣ на кароти, атиса̄йанти каммам̣ на кароти, атипа̄тоти каммам̣ на кароти, атичха̄тосмӣти каммам̣ на кароти, атидха̄тосмӣти каммам̣ на кароти. тасса евам̣ кичча̄падесабахуласса вихарато ануппанна̄ чева бхога̄ нуппаджджанти, уппанна̄ ча бхога̄ париккхайам̣ гаччханти. име кхо, гахапатипутта, чха а̄дӣнава̄ а̄ласйа̄нуйоге’’ти. идамавоча бхагава̄, идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘хоти па̄насакха̄ на̄ма,

хоти саммийасаммийо;

йо ча аттхесу джа̄тесу,

саха̄йо хоти со сакха̄.

‘‘уссӯрасеййа̄ парада̄расевана̄,

вераппасаво [вераппасан̇го (сӣ. сйа̄. пӣ.)] ча анаттхата̄ ча;

па̄па̄ ча митта̄ сукадарийата̄ ча,

ете чха т̣ха̄на̄ пурисам̣ дхам̣сайанти.

‘‘па̄памитто па̄пасакхо,

па̄паа̄ча̄рагочаро;

асма̄ лока̄ парамха̄ ча,

убхайа̄ дхам̣сате наро.

‘‘аккхиттхийо ва̄рун̣ӣ наччагӣтам̣,

дива̄ соппам̣ па̄ричарийа̄ ака̄ле;

па̄па̄ ча митта̄ сукадарийата̄ ча,

ете чха т̣ха̄на̄ пурисам̣ дхам̣сайанти.

‘‘аккхехи диббанти сурам̣ пиванти,

йантиттхийо па̄н̣асама̄ паресам̣;

нихӣнасевӣ на ча вуддхасевӣ [вуддхисевӣ (сйа̄.), буддхисевӣ (ка.)],

нихӣйате ка̄л̣апаккхева чандо.

‘‘йо ва̄рун̣ӣ аддхано акин̃чано,

пипа̄со пивам̣ папа̄гато [пипа̄соси аттхапа̄гато (сйа̄.), пипа̄сопи самаппапа̄гато (ка.)];

удакамива ин̣ам̣ вига̄хати,

акулам̣ [а̄кулам̣ (сйа̄. ка.)] ка̄хити кхиппаматтано.

‘‘на дива̄ соппасӣлена, раттимут̣т̣ха̄надессина̄ [раттинут̣т̣ха̄надассина̄ (сӣ. пӣ.), раттинут̣т̣ха̄насӣлина̄ (?)];

ниччам̣ маттена сон̣д̣ена, сакка̄ а̄васитум̣ гхарам̣.

‘‘атисӣтам̣ атиун̣хам̣, атиса̄йамидам̣ аху;

ити виссат̣т̣хакамманте, аттха̄ ачченти ма̄н̣аве.

‘‘йодха сӣтан̃ча ун̣хан̃ча, тин̣а̄ бхиййо на ман̃н̃ати;

карам̣ пурисакичча̄ни, со сукхам̣ [сукха̄ (саббаттха) ат̣т̣хакатха̄ олокетабба̄] на виха̄йатӣ’’ти.

миттапатирӯпака̄

254. ‘‘чатта̄роме, гахапатипутта, амитта̄ миттапатирӯпака̄ ведитабба̄. ан̃н̃адаттхухаро амитто миттапатирӯпако ведитаббо, вачӣпарамо амитто миттапатирӯпако ведитаббо, ануппийабха̄н̣ӣ амитто миттапатирӯпако ведитаббо, апа̄йасаха̄йо амитто миттапатирӯпако ведитаббо.

255. ‘‘чатӯхи кхо, гахапатипутта, т̣ха̄нехи ан̃н̃адаттхухаро амитто миттапатирӯпако ведитаббо.

‘‘ан̃н̃адаттхухаро хоти, аппена бахумиччхати;

бхайасса киччам̣ кароти, севати аттхака̄ран̣а̄.

‘‘имехи кхо, гахапатипутта, чатӯхи т̣ха̄нехи ан̃н̃адаттхухаро амитто миттапатирӯпако ведитаббо.

256. ‘‘чатӯхи кхо, гахапатипутта, т̣ха̄нехи вачӣпарамо амитто миттапатирӯпако ведитаббо. атӣтена пат̣исантхарати [пат̣исандхарати (ка.)], ана̄гатена пат̣исантхарати, нираттхакена сан̇ган̣ха̄ти, паччуппаннесу киччесу бйасанам̣ дассети. имехи кхо, гахапатипутта, чатӯхи т̣ха̄нехи вачӣпарамо амитто миттапатирӯпако ведитаббо.

257. ‘‘чатӯхи кхо, гахапатипутта, т̣ха̄нехи ануппийабха̄н̣ӣ амитто миттапатирӯпако ведитаббо. па̄пакам̣писса [па̄пакаммам̣писса (сйа̄.)] ануджа̄на̄ти, калйа̄н̣ам̣писса ануджа̄на̄ти, саммукха̄сса ван̣н̣ам̣ бха̄сати, параммукха̄сса аван̣н̣ам̣ бха̄сати. имехи кхо, гахапатипутта, чатӯхи т̣ха̄нехи ануппийабха̄н̣ӣ амитто миттапатирӯпако ведитаббо.

258. ‘‘чатӯхи кхо, гахапатипутта, т̣ха̄нехи апа̄йасаха̄йо амитто миттапатирӯпако ведитаббо. сура̄мерайа маджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄нуйоге саха̄йо хоти, вика̄ла висикха̄ чарийа̄нуйоге саха̄йо хоти, самаджджа̄бхичаран̣е саха̄йо хоти, джӯтаппама̄дат̣т̣ха̄на̄нуйоге саха̄йо хоти. имехи кхо, гахапатипутта, чатӯхи т̣ха̄нехи апа̄йасаха̄йо амитто миттапатирӯпако ведитаббо’’ти.

259. идамавоча бхагава̄, идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘ан̃н̃адаттхухаро митто, йо ча митто вачӣпаро [вачӣпарамо (сйа̄.)];

ануппийан̃ча йо а̄ха, апа̄йесу ча йо сакха̄.

ете амитте чатта̄ро, ити вин̃н̃а̄йа пан̣д̣ито;

а̄рака̄ париваджджеййа, маггам̣ пат̣ибхайам̣ йатха̄’’ти.

сухадамитто

260. ‘‘чатта̄роме, гахапатипутта, митта̄ сухада̄ ведитабба̄. упака̄ро [упака̄рако (сйа̄.)] митто сухадо ведитаббо, сама̄насукхадуккхо митто сухадо ведитаббо, аттхаккха̄йӣ митто сухадо ведитаббо, анукампако митто сухадо ведитаббо.

261. ‘‘чатӯхи кхо, гахапатипутта, т̣ха̄нехи упака̄ро митто сухадо ведитаббо. паматтам̣ раккхати, паматтасса са̄патеййам̣ раккхати, бхӣтасса саран̣ам̣ хоти, уппаннесу киччакаран̣ӣйесу таддигун̣ам̣ бхогам̣ ануппадети. имехи кхо, гахапатипутта, чатӯхи т̣ха̄нехи упака̄ро митто сухадо ведитаббо.

262. ‘‘чатӯхи кхо, гахапатипутта, т̣ха̄нехи сама̄насукхадуккхо митто сухадо ведитаббо. гуйхамасса а̄чиккхати, гуйхамасса паригӯхати, а̄пада̄су на виджахати, джӣвитам̣писса аттха̄йа париччаттам̣ хоти. имехи кхо, гахапатипутта, чатӯхи т̣ха̄нехи сама̄насукхадуккхо митто сухадо ведитаббо.

263. ‘‘чатӯхи кхо, гахапатипутта, т̣ха̄нехи аттхаккха̄йӣ митто сухадо ведитаббо. па̄па̄ нива̄рети, калйа̄н̣е нивесети, ассутам̣ са̄вети, саггасса маггам̣ а̄чиккхати. имехи кхо, гахапатипутта, чатӯхи т̣ха̄нехи аттхаккха̄йӣ митто сухадо ведитаббо.

264. ‘‘чатӯхи кхо, гахапатипутта, т̣ха̄нехи анукампако митто сухадо ведитаббо. абхавенасса на нандати, бхавенасса нандати, аван̣н̣ам̣ бхан̣ама̄нам̣ нива̄рети, ван̣н̣ам̣ бхан̣ама̄нам̣ пасам̣сати. имехи кхо, гахапатипутта, чатӯхи т̣ха̄нехи анукампако митто сухадо ведитаббо’’ти.

265. идамавоча бхагава̄, идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘упака̄ро ча йо митто, сукхе дуккхе [сукхадуккхо (сйа̄. ка.)] ча йо сакха̄ [йо ча митто сукхе дуккхе (сӣ. пӣ.)];

аттхаккха̄йӣ ча йо митто, йо ча митта̄нукампако.

‘‘етепи митте чатта̄ро, ити вин̃н̃а̄йа пан̣д̣ито;

саккаччам̣ пайирупа̄сеййа, ма̄та̄ путтам̣ ва орасам̣;

пан̣д̣ито сӣласампанно, джалам̣ аггӣва бха̄сати.

‘‘бхоге сам̣харама̄насса, бхамарассева ирӣйато;

бхога̄ санничайам̣ йанти, ваммиковупачӣйати.

‘‘евам̣ бхоге сама̄хатва̄ [сама̄харитва̄ (сйа̄.)], аламатто куле гихӣ;

чатудха̄ вибхадже бхоге, са ве митта̄ни гантхати.

‘‘екена бхоге бхун̃джеййа, двӣхи каммам̣ пайоджайе;

чатуттхан̃ча нидха̄пеййа, а̄пада̄су бхависсатӣ’’ти.

чхаддиса̄пат̣иччха̄данакан̣д̣ам̣

266. ‘‘катхан̃ча, гахапатипутта, арийаса̄вако чхаддиса̄пат̣иччха̄дӣ хоти? чха има̄, гахапатипутта, диса̄ ведитабба̄. пураттхима̄ диса̄ ма̄та̄питаро ведитабба̄, даккхин̣а̄ диса̄ а̄чарийа̄ ведитабба̄, паччхима̄ диса̄ путтада̄ра̄ ведитабба̄, уттара̄ диса̄ митта̄мачча̄ ведитабба̄, хет̣т̣хима̄ диса̄ да̄сакаммакара̄ ведитабба̄, упарима̄ диса̄ саман̣абра̄хман̣а̄ ведитабба̄.

267. ‘‘пан̃чахи кхо, гахапатипутта, т̣ха̄нехи путтена пураттхима̄ диса̄ ма̄та̄питаро паччупат̣т̣ха̄табба̄ – бхато не [несам̣ (бахӯсу)] бхарисса̄ми, киччам̣ несам̣ карисса̄ми, кулавам̣сам̣ т̣хапесса̄ми, да̄йаджджам̣ пат̣ипаджджа̄ми, атха ва̄ пана пета̄нам̣ ка̄лан̇ката̄нам̣ даккхин̣ам̣ ануппадасса̄мӣти. имехи кхо, гахапатипутта, пан̃чахи т̣ха̄нехи путтена пураттхима̄ диса̄ ма̄та̄питаро паччупат̣т̣хита̄ пан̃чахи т̣ха̄нехи путтам̣ анукампанти. па̄па̄ нива̄ренти, калйа̄н̣е нивесенти, сиппам̣ сиккха̄пенти, патирӯпена да̄рена сам̣йодженти, самайе да̄йаджджам̣ ниййа̄денти [ниййа̄тенти (ка. сӣ.)]. имехи кхо, гахапатипутта, пан̃чахи т̣ха̄нехи путтена пураттхима̄ диса̄ ма̄та̄питаро паччупат̣т̣хита̄ имехи пан̃чахи т̣ха̄нехи путтам̣ анукампанти. евамасса еса̄ пураттхима̄ диса̄ пат̣иччханна̄ хоти кхема̄ аппат̣ибхайа̄.

268. ‘‘пан̃чахи кхо, гахапатипутта, т̣ха̄нехи антева̄сина̄ даккхин̣а̄ диса̄ а̄чарийа̄ паччупат̣т̣ха̄табба̄ – ут̣т̣ха̄нена упат̣т̣ха̄нена суссуса̄йа па̄ричарийа̄йа саккаччам̣ сиппапат̣иггахан̣ена [сиппам̣ пат̣иггахан̣ена (сйа̄.), сиппауггахан̣ена (ка.)]. имехи кхо, гахапатипутта, пан̃чахи т̣ха̄нехи антева̄сина̄ даккхин̣а̄ диса̄ а̄чарийа̄ паччупат̣т̣хита̄ пан̃чахи т̣ха̄нехи антева̄сим̣ анукампанти – сувинӣтам̣ виненти, суггахитам̣ га̄ха̄пенти, саббасиппассутам̣ самаккха̄йино бхаванти, митта̄маччесу пат̣ийа̄денти [пат̣иведенти (сйа̄.)], диса̄су паритта̄н̣ам̣ каронти. имехи кхо, гахапатипутта, пан̃чахи т̣ха̄нехи антева̄сина̄ даккхин̣а̄ диса̄ а̄чарийа̄ паччупат̣т̣хита̄ имехи пан̃чахи т̣ха̄нехи антева̄сим̣ анукампанти. евамасса еса̄ даккхин̣а̄ диса̄ пат̣иччханна̄ хоти кхема̄ аппат̣ибхайа̄.

269. ‘‘пан̃чахи кхо, гахапатипутта, т̣ха̄нехи са̄микена паччхима̄ диса̄ бхарийа̄ паччупат̣т̣ха̄табба̄ – самма̄нана̄йа анавама̄нана̄йа [авима̄нана̄йа (сйа̄. пӣ.)] анатичарийа̄йа иссарийавоссаггена алан̇ка̄ра̄нуппада̄нена. имехи кхо, гахапатипутта, пан̃чахи т̣ха̄нехи са̄микена паччхима̄ диса̄ бхарийа̄ паччупат̣т̣хита̄ пан̃чахи т̣ха̄нехи са̄микам̣ анукампати – сусам̣вихитакамманта̄ ча хоти, сан̇гахитапариджана̄ [сусан̇гахитапариджана̄ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] ча, анатича̄ринӣ ча, самбхатан̃ча анураккхати, даккха̄ ча хоти аналаса̄ саббакиччесу. имехи кхо, гахапатипутта, пан̃чахи т̣ха̄нехи са̄микена паччхима̄ диса̄ бхарийа̄ паччупат̣т̣хита̄ имехи пан̃чахи т̣ха̄нехи са̄микам̣ анукампати. евамасса еса̄ паччхима̄ диса̄ пат̣иччханна̄ хоти кхема̄ аппат̣ибхайа̄.

270. ‘‘пан̃чахи кхо, гахапатипутта, т̣ха̄нехи кулапуттена уттара̄ диса̄ митта̄мачча̄ паччупат̣т̣ха̄табба̄ – да̄нена пеййаваджджена [вийаваджджена (сйа̄. ка.)] аттхачарийа̄йа сама̄наттата̄йа ависам̣ва̄даната̄йа. имехи кхо, гахапатипутта, пан̃чахи т̣ха̄нехи кулапуттена уттара̄ диса̄ митта̄мачча̄ паччупат̣т̣хита̄ пан̃чахи т̣ха̄нехи кулапуттам̣ анукампанти – паматтам̣ раккханти, паматтасса са̄патеййам̣ раккханти, бхӣтасса саран̣ам̣ хонти, а̄пада̄су на виджаханти, апарападжа̄ часса пат̣ипӯдженти. имехи кхо, гахапатипутта, пан̃чахи т̣ха̄нехи кулапуттена уттара̄ диса̄ митта̄мачча̄ паччупат̣т̣хита̄ имехи пан̃чахи т̣ха̄нехи кулапуттам̣ анукампанти. евамасса еса̄ уттара̄ диса̄ пат̣иччханна̄ хоти кхема̄ аппат̣ибхайа̄.

271. ‘‘пан̃чахи кхо, гахапатипутта, т̣ха̄нехи аййиракена [айиракена (сӣ. сйа̄. пӣ.)] хет̣т̣хима̄ диса̄ да̄сакаммакара̄ паччупат̣т̣ха̄табба̄ – йатха̄балам̣ каммантасам̣видха̄нена бхаттаветана̄нуппада̄нена гила̄нупат̣т̣ха̄нена аччхарийа̄нам̣ раса̄нам̣ сам̣вибха̄гена самайе воссаггена. имехи кхо, гахапатипутта, пан̃чахи т̣ха̄нехи аййиракена хет̣т̣хима̄ диса̄ да̄сакаммакара̄ паччупат̣т̣хита̄ пан̃чахи т̣ха̄нехи аййиракам̣ анукампанти – пуббут̣т̣ха̄йино ча хонти, паччха̄ нипа̄тино ча, динна̄да̄йино ча, сукатакаммакара̄ ча, киттиван̣н̣ахара̄ ча. имехи кхо, гахапатипутта, пан̃чахи т̣ха̄нехи аййиракена хет̣т̣хима̄ диса̄ да̄сакаммакара̄ паччупат̣т̣хита̄ имехи пан̃чахи т̣ха̄нехи аййиракам̣ анукампанти. евамасса еса̄ хет̣т̣хима̄ диса̄ пат̣иччханна̄ хоти кхема̄ аппат̣ибхайа̄.

272. ‘‘пан̃чахи кхо, гахапатипутта, т̣ха̄нехи кулапуттена упарима̄ диса̄ саман̣абра̄хман̣а̄ паччупат̣т̣ха̄табба̄ – меттена ка̄йакаммена меттена вачӣкаммена меттена манокаммена ана̄ват̣адва̄рата̄йа а̄миса̄нуппада̄нена. имехи кхо, гахапатипутта, пан̃чахи т̣ха̄нехи кулапуттена упарима̄ диса̄ саман̣абра̄хман̣а̄ паччупат̣т̣хита̄ чхахи т̣ха̄нехи кулапуттам̣ анукампанти – па̄па̄ нива̄ренти, калйа̄н̣е нивесенти, калйа̄н̣ена манаса̄ анукампанти, ассутам̣ са̄венти, сутам̣ парийода̄пенти, саггасса маггам̣ а̄чиккханти. имехи кхо, гахапатипутта, пан̃чахи т̣ха̄нехи кулапуттена упарима̄ диса̄ саман̣абра̄хман̣а̄ паччупат̣т̣хита̄ имехи чхахи т̣ха̄нехи кулапуттам̣ анукампанти. евамасса еса̄ упарима̄ диса̄ пат̣иччханна̄ хоти кхема̄ аппат̣ибхайа̄’’ти.

273. идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘ма̄та̄пита̄ диса̄ пубба̄, а̄чарийа̄ даккхин̣а̄ диса̄;

путтада̄ра̄ диса̄ паччха̄, митта̄мачча̄ ча уттара̄.

‘‘да̄сакаммакара̄ хет̣т̣ха̄, уддхам̣ саман̣абра̄хман̣а̄;

ета̄ диса̄ намассеййа, аламатто куле гихӣ.

‘‘пан̣д̣ито сӣласампанно, сан̣хо ча пат̣ибха̄нава̄;

нива̄тавутти аттхаддхо, та̄дисо лабхате йасам̣.

‘‘ут̣т̣ха̄нако аналасо, а̄пада̄су на ведхати;

аччхиннавутти медха̄вӣ, та̄дисо лабхате йасам̣.

‘‘сан̇га̄хако миттакаро, вадан̃н̃ӯ вӣтамаччхаро;

нета̄ винета̄ анунета̄, та̄дисо лабхате йасам̣.

‘‘да̄нан̃ча пеййаваджджан̃ча, аттхачарийа̄ ча йа̄ идха;

сама̄наттата̄ ча дхаммесу, таттха таттха йатха̄рахам̣;

ете кхо сан̇гаха̄ локе, ратхасса̄н̣ӣва йа̄йато.

‘‘ете ча сан̇гаха̄ на̄ссу, на ма̄та̄ путтака̄ран̣а̄;

лабхетха ма̄нам̣ пӯджам̣ ва̄, пита̄ ва̄ путтака̄ран̣а̄.

‘‘йасма̄ ча сан̇гаха̄ [сан̇гахе (ка.) ат̣т̣хакатха̄йам̣ иччхитапа̄т̣хо] ете, саммапеккханти [самавеккханти (сӣ. пӣ. ка.)] пан̣д̣ита̄;

тасма̄ махаттам̣ паппонти, па̄сам̣са̄ ча бхаванти те’’ти.

274. евам̣ вутте, син̇га̄лако гахапатипутто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бханте! абхиккантам̣, бханте! сеййатха̄пи, бханте, никкуджджитам̣ ва̄ уккуджджеййа, пат̣иччханнам̣ ва̄ вивареййа, мӯл̣хасса ва̄ маггам̣ а̄чиккхеййа, андхака̄ре ва̄ телападжджотам̣ дха̄реййа ‘чаккхуманто рӯпа̄ни даккхантӣ’ти. евамевам̣ бхагавата̄ анекапарийа̄йена дхаммо пака̄сито. еса̄хам̣, бханте, бхагавантам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусам̣гхан̃ча. упа̄сакам̣ мам̣ бхагава̄ дха̄рету, аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.

син̇га̄ласуттам̣ [син̇га̄лова̄дасуттантам̣ (пӣ.)] нит̣т̣хитам̣ ат̣т̣хамам̣.

9. а̄т̣а̄на̄т̣ийасуттам̣

пат̣хамабха̄н̣ава̄ро

275. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате. атха кхо чатта̄ро маха̄ра̄джа̄ [маха̄ра̄джа̄но (ка.)] махатийа̄ ча йаккхасена̄йа махатийа̄ ча гандхаббасена̄йа махатийа̄ ча кумбхан̣д̣асена̄йа махатийа̄ ча на̄гасена̄йа чатуддисам̣ раккхам̣ т̣хапетва̄ чатуддисам̣ гумбам̣ т̣хапетва̄ чатуддисам̣ оваран̣ам̣ т̣хапетва̄ абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ гиджджхакӯт̣ам̣ паббатам̣ обха̄сетва̄ [гиджджхакӯт̣ам̣ обха̄сетва̄ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. тепи кхо йаккха̄ аппекачче бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су, аппекачче бхагавата̄ саддхим̣ саммодим̣су, саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су, аппекачче йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су, аппекачче на̄маготтам̣ са̄ветва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су, аппекачче тун̣хӣбхӯта̄ екамантам̣ нисӣдим̣су.

276. екамантам̣ нисинно кхо вессаван̣о маха̄ра̄джа̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘санти хи, бханте, ул̣а̄ра̄ йаккха̄ бхагавато аппасанна̄. санти хи, бханте, ул̣а̄ра̄ йаккха̄ бхагавато пасанна̄. санти хи, бханте, маджджхима̄ йаккха̄ бхагавато аппасанна̄. санти хи, бханте, маджджхима̄ йаккха̄ бхагавато пасанна̄. санти хи, бханте, нӣча̄ йаккха̄ бхагавато аппасанна̄. санти хи, бханте, нӣча̄ йаккха̄ бхагавато пасанна̄. йебхуййена кхо пана, бханте, йаккха̄ аппасанна̄йева бхагавато. там̣ кисса хету? бхагава̄ хи, бханте, па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ дхаммам̣ десети, адинна̄да̄на̄ вераман̣ийа̄ дхаммам̣ десети, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вераман̣ийа̄ дхаммам̣ десети, муса̄ва̄да̄ вераман̣ийа̄ дхаммам̣ десети, сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄ вераман̣ийа̄ дхаммам̣ десети. йебхуййена кхо пана, бханте, йаккха̄ аппат̣ивирата̄йева па̄н̣а̄типа̄та̄, аппат̣ивирата̄ адинна̄да̄на̄, аппат̣ивирата̄ ка̄месумиччха̄ча̄ра̄, аппат̣ивирата̄ муса̄ва̄да̄, аппат̣ивирата̄ сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄. тесам̣ там̣ хоти аппийам̣ амана̄пам̣. санти хи, бханте, бхагавато са̄вака̄ аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исеванти аппасадда̄ни аппаниггхоса̄ни виджанава̄та̄ни мануссара̄хассеййака̄ни [мануссара̄хасеййака̄ни (сӣ. сйа̄. пӣ.)] пат̣исалла̄наса̄руппа̄ни. таттха санти ул̣а̄ра̄ йаккха̄ нива̄сино, йе имасмим̣ бхагавато па̄вачане аппасанна̄. тесам̣ паса̄да̄йа угган̣ха̄ту, бханте, бхагава̄ а̄т̣а̄на̄т̣ийам̣ раккхам̣ бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ упа̄сика̄нам̣ гуттийа̄ раккха̄йа авихим̣са̄йа пха̄сувиха̄ра̄йа̄’’ти. адхива̄сеси бхагава̄ тун̣хӣбха̄вена.

атха кхо вессаван̣о маха̄ра̄джа̄ бхагавато адхива̄санам̣ видитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ а̄т̣а̄на̄т̣ийам̣ раккхам̣ абха̄си –

277. ‘‘випассисса ча [име чака̄ра̄ пора̄н̣апоттхакесу наттхи] наматтху, чаккхумантасса сирӣмато.

сикхиссапи ча [име чака̄ра̄ пора̄н̣апоттхакесу наттхи] наматтху, саббабхӯта̄нукампино.

‘‘вессабхусса ча [име чака̄ра̄ пора̄н̣апоттхакесу наттхи] наматтху, нха̄такасса тапассино;

наматтху какусандхасса, ма̄расена̄памаддино.

‘‘кон̣а̄гаманасса наматтху, бра̄хман̣асса вусӣмато;

кассапасса ча [име чака̄ра̄ пора̄н̣апоттхакесу наттхи] наматтху, виппамуттасса саббадхи.

‘‘ан̇гӣрасасса наматтху, сакйапуттасса сирӣмато;

йо имам̣ дхаммам̣ десеси [дхаммамадесеси (сӣ. сйа̄. пӣ.), дхаммам̣ десети (?)], саббадуккха̄панӯданам̣.

‘‘йе ча̄пи ниббута̄ локе, йатха̄бхӯтам̣ випассисум̣;

те джана̄ аписун̣а̄тха [аписун̣а̄ (сӣ. сйа̄. пӣ.)], маханта̄ вӣтаса̄рада̄.

‘‘хитам̣ деваманусса̄нам̣, йам̣ намассанти готамам̣;

виджджа̄чаран̣асампаннам̣, махантам̣ вӣтаса̄радам̣.

278. ‘‘йато уггаччхати сӯрийо [сурийо (сӣ. сйа̄. пӣ.)], а̄диччо ман̣д̣алӣ маха̄.

йасса чуггаччхама̄насса, сам̣варӣпи нируджджхати;

йасса чуггате сӯрийе, ‘дивасо’ти павуччати.

‘‘рахадопи таттха гамбхӣро, самуддо саритодако;

евам̣ там̣ таттха джа̄нанти, ‘самуддо саритодако’.

‘‘ито ‘са̄ пурима̄ диса̄’, ити нам̣ а̄чиккхатӣ джано;

йам̣ дисам̣ абхипа̄лети, маха̄ра̄джа̄ йасасси со.

‘‘гандхабба̄нам̣ адхипати [а̄дхипати (сӣ. сйа̄. пӣ.) евамупарипи], ‘дхатарат̣т̣хо’ти на̄масо;

раматӣ наччагӣтехи, гандхаббехи пураккхато.

‘‘путта̄пи тасса бахаво, екана̄ма̄ти ме сутам̣;

асӣти даса еко ча, индана̄ма̄ махаббала̄.

те ча̄пи буддхам̣ дисва̄на, буддхам̣ а̄диччабандхунам̣;

дӯратова намассанти, махантам̣ вӣтаса̄радам̣.

‘‘намо те пуриса̄джан̃н̃а, намо те пурисуттама;

кусалена самеккхаси, аманусса̄пи там̣ ванданти;

сутам̣ нетам̣ абхин̣хасо, тасма̄ евам̣ вадемасе.

‘‘‘джинам̣ вандатха готамам̣, джинам̣ ванда̄ма готамам̣;

виджджа̄чаран̣асампаннам̣, буддхам̣ ванда̄ма готамам̣’.

279. ‘‘йена пета̄ павуччанти, писун̣а̄ пит̣т̣химам̣сика̄.

па̄н̣а̄типа̄тино лудда̄ [луддха̄ (пӣ. ка.)], чора̄ некатика̄ джана̄.

‘‘ито ‘са̄ даккхин̣а̄ диса̄’, ити нам̣ а̄чиккхатӣ джано;

йам̣ дисам̣ абхипа̄лети, маха̄ра̄джа̄ йасасси со.

‘‘кумбхан̣д̣а̄нам̣ адхипати, ‘вирӯл̣хо’ ити на̄масо;

раматӣ наччагӣтехи, кумбхан̣д̣ехи пураккхато.

‘‘путта̄пи тасса бахаво, екана̄ма̄ти ме сутам̣;

асӣти даса еко ча, индана̄ма̄ махаббала̄.

те ча̄пи буддхам̣ дисва̄на, буддхам̣ а̄диччабандхунам̣;

дӯратова намассанти, махантам̣ вӣтаса̄радам̣.

‘‘намо те пуриса̄джан̃н̃а, намо те пурисуттама;

кусалена самеккхаси, аманусса̄пи там̣ ванданти;

сутам̣ нетам̣ абхин̣хасо, тасма̄ евам̣ вадемасе.

‘‘‘джинам̣ вандатха готамам̣, джинам̣ ванда̄ма готамам̣;

виджджа̄чаран̣асампаннам̣, буддхам̣ ванда̄ма готамам̣’.

280. ‘‘йаттха чоггаччхати сӯрийо, а̄диччо ман̣д̣алӣ маха̄.

йасса чоггаччхама̄насса, дивасопи нируджджхати;

йасса чоггате сӯрийе, ‘сам̣варӣ’ти павуччати.

‘‘рахадопи таттха гамбхӣро, самуддо саритодако;

евам̣ там̣ таттха джа̄нанти, ‘самуддо саритодако’.

‘‘ито ‘са̄ паччхима̄ диса̄’, ити нам̣ а̄чиккхатӣ джано;

йам̣ дисам̣ абхипа̄лети, маха̄ра̄джа̄ йасасси со.

‘‘на̄га̄нан̃ча адхипати, ‘вирӯпаккхо’ти на̄масо;

раматӣ наччагӣтехи, на̄гехева пураккхато.

‘‘путта̄пи тасса бахаво, екана̄ма̄ти ме сутам̣;

асӣти даса еко ча, индана̄ма̄ махаббала̄.

те ча̄пи буддхам̣ дисва̄на, буддхам̣ а̄диччабандхунам̣;

дӯратова намассанти, махантам̣ вӣтаса̄радам̣.

‘‘намо те пуриса̄джан̃н̃а, намо те пурисуттама;

кусалена самеккхаси, аманусса̄пи там̣ ванданти;

сутам̣ нетам̣ абхин̣хасо, тасма̄ евам̣ вадемасе.

‘‘‘джинам̣ вандатха готамам̣, джинам̣ ванда̄ма готамам̣;

виджджа̄чаран̣асампаннам̣, буддхам̣ ванда̄ма готамам̣’.

281. ‘‘йена уттаракурувхо [уттаракурӯ рамма̄ (сӣ. сйа̄. пӣ.)], маха̄неру судассано.

манусса̄ таттха джа̄йанти, амама̄ апариггаха̄.

‘‘на те бӣджам̣ павапанти, напи нӣйанти нан̇гала̄;

акат̣т̣хапа̄кимам̣ са̄лим̣, парибхун̃джанти ма̄нуса̄.

‘‘акан̣ам̣ атхусам̣ суддхам̣, сугандхам̣ тан̣д̣улаппхалам̣;

тун̣д̣икӣре пачитва̄на, тато бхун̃джанти бходжанам̣.

‘‘га̄вим̣ екакхурам̣ катва̄, ануйанти дисодисам̣;

пасум̣ екакхурам̣ катва̄, ануйанти дисодисам̣.

‘‘иттхим̣ ва̄ ва̄ханам̣ [иттхӣ-ва̄ханам̣ (сӣ. пӣ.), иттхӣм̣ ва̄ханам̣ (сйа̄.)] катва̄, ануйанти дисодисам̣;

пурисам̣ ва̄ханам̣ катва̄, ануйанти дисодисам̣.

‘‘кума̄рим̣ ва̄ханам̣ катва̄, ануйанти дисодисам̣;

кума̄рам̣ ва̄ханам̣ катва̄, ануйанти дисодисам̣.

‘‘те йа̄не абхирухитва̄,

сабба̄ диса̄ анупарийа̄йанти [анупарийанти (сйа̄.)];

пача̄ра̄ тасса ра̄джино.

‘‘хаттхийа̄нам̣ ассайа̄нам̣, диббам̣ йа̄нам̣ упат̣т̣хитам̣;

па̄са̄да̄ сивика̄ чева, маха̄ра̄джасса йасассино.

‘‘тасса ча нагара̄ аху,

анталиккхе сума̄пита̄;

а̄т̣а̄на̄т̣а̄ кусина̄т̣а̄ паракусина̄т̣а̄,

на̄т̣асурийа̄ [на̄т̣апурийа̄ (сӣ. пӣ.), на̄т̣апарийа̄ (сйа̄.)] паракусит̣ана̄т̣а̄.

‘‘уттарена касиванто [капиванто (сӣ. сйа̄. пӣ)],

джаногхамапарена ча;

наванавутийо амбараамбараватийо,

а̄л̣акаманда̄ на̄ма ра̄джадха̄нӣ.

‘‘куверасса кхо пана, ма̄риса, маха̄ра̄джасса виса̄н̣а̄ на̄ма ра̄джадха̄нӣ;

тасма̄ куверо маха̄ра̄джа̄, ‘вессаван̣о’ти павуччати.

‘‘паччесанто пака̄сенти, татола̄ таттала̄ татотала̄;

оджаси теджаси татоджасӣ, сӯро ра̄джа̄ арит̣т̣хо неми.

‘‘рахадопи таттха дхаран̣ӣ на̄ма, йато мегха̄ павассанти;

васса̄ йато пата̄йанти, сабха̄пи таттха са̄лаватӣ [бхагалаватӣ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] на̄ма.

‘‘йаттха йаккха̄ пайирупа̄санти, таттха ниччапхала̄ руккха̄;

на̄на̄ диджаган̣а̄ йута̄, майӯракон̃ча̄бхируда̄;

кокила̄дӣхи ваггухи.

‘‘джӣван̃джӣвакасаддеттха, атхо от̣т̣хавачиттака̄;

куккут̣ака̄ [кукуттхака̄ (сӣ. пӣ.)] кул̣ӣрака̄, ване поккхараса̄така̄.

‘‘сукаса̄л̣икасаддеттха, дан̣д̣ама̄н̣авака̄ни ча;

собхати саббака̄лам̣ са̄, куверанал̣инӣ сада̄.

‘‘ито ‘са̄ уттара̄ диса̄’, ити нам̣ а̄чиккхатӣ джано;

йам̣ дисам̣ абхипа̄лети, маха̄ра̄джа̄ йасасси со.

‘‘йаккха̄нан̃ча адхипати, ‘куверо’ ити на̄масо;

раматӣ наччагӣтехи, йаккхехева пураккхато.

‘‘путта̄пи тасса бахаво, екана̄ма̄ти ме сутам̣;

асӣти даса еко ча, индана̄ма̄ махаббала̄.

‘‘те ча̄пи буддхам̣ дисва̄на, буддхам̣ а̄диччабандхунам̣;

дӯратова намассанти, махантам̣ вӣтаса̄радам̣.

‘‘намо те пуриса̄джан̃н̃а, намо те пурисуттама;

кусалена самеккхаси, аманусса̄пи там̣ ванданти;

сутам̣ нетам̣ абхин̣хасо, тасма̄ евам̣ вадемасе.

‘‘‘джинам̣ вандатха готамам̣, джинам̣ ванда̄ма готамам̣;

виджджа̄чаран̣асампаннам̣, буддхам̣ ванда̄ма готама’’’нти.

‘‘айам̣ кхо са̄, ма̄риса, а̄т̣а̄на̄т̣ийа̄ раккха̄ бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ упа̄сика̄нам̣ гуттийа̄ раккха̄йа авихим̣са̄йа пха̄сувиха̄ра̄йа.

282. ‘‘йасса кассачи, ма̄риса, бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ упа̄сакасса ва̄ упа̄сика̄йа ва̄ айам̣ а̄т̣а̄на̄т̣ийа̄ раккха̄ суггахита̄ бхависсати саматта̄ парийа̄пута̄ [парийа̄пут̣а̄ (ка.)]. там̣ че амануссо йаккхо ва̄ йаккхинӣ ва̄ йаккхапотако ва̄ йаккхапотика̄ ва̄ йаккхамаха̄матто ва̄ йаккхапа̄рисаджджо ва̄ йаккхапача̄ро ва̄, гандхаббо ва̄ гандхаббӣ ва̄ гандхаббапотако ва̄ гандхаббапотика̄ ва̄ гандхаббамаха̄матто ва̄ гандхаббапа̄рисаджджо ва̄ гандхаббапача̄ро ва̄, кумбхан̣д̣о ва̄ кумбхан̣д̣ӣ ва̄ кумбхан̣д̣апотако ва̄ кумбхан̣д̣апотика̄ ва̄ кумбхан̣д̣амаха̄матто ва̄ кумбхан̣д̣апа̄рисаджджо ва̄ кумбхан̣д̣апача̄ро ва̄, на̄го ва̄ на̄гӣ ва̄ на̄гапотако ва̄ на̄гапотика̄ ва̄ на̄гамаха̄матто ва̄ на̄гапа̄рисаджджо ва̄ на̄гапача̄ро ва̄, падут̣т̣хачитто бхиккхум̣ ва̄ бхиккхуним̣ ва̄ упа̄сакам̣ ва̄ упа̄сикам̣ ва̄ гаччхантам̣ ва̄ анугаччхеййа, т̣хитам̣ ва̄ упатит̣т̣хеййа, нисиннам̣ ва̄ упанисӣдеййа, нипаннам̣ ва̄ упанипаджджеййа. на ме со, ма̄риса, амануссо лабхеййа га̄месу ва̄ нигамесу ва̄ сакка̄рам̣ ва̄ гарука̄рам̣ ва̄. на ме со, ма̄риса, амануссо лабхеййа а̄л̣акаманда̄йа на̄ма ра̄джадха̄нийа̄ ваттхум̣ ва̄ ва̄сам̣ ва̄. на ме со, ма̄риса, амануссо лабхеййа йаккха̄нам̣ самитим̣ гантум̣. аписсу нам̣, ма̄риса, аманусса̄ ана̄вайхампи нам̣ кареййум̣ авивайхам̣. аписсу нам̣, ма̄риса, аманусса̄ атта̄хипи парипун̣н̣а̄хи парибха̄са̄хи парибха̄сеййум̣. аписсу нам̣, ма̄риса, аманусса̄ риттам̣писса паттам̣ сӣсе никкуджджеййум̣. аписсу нам̣, ма̄риса, аманусса̄ саттадха̄писса муддхам̣ пха̄леййум̣.

‘‘санти хи, ма̄риса, аманусса̄ чан̣д̣а̄ руддха̄ [рудда̄ (сӣ. пӣ.)] рабхаса̄, те нева маха̄ра̄джа̄нам̣ а̄дийанти, на маха̄ра̄джа̄нам̣ пурисака̄нам̣ а̄дийанти, на маха̄ра̄джа̄нам̣ пурисака̄нам̣ пурисака̄нам̣ а̄дийанти. те кхо те, ма̄риса, аманусса̄ маха̄ра̄джа̄нам̣ аваруддха̄ на̄ма вуччанти. сеййатха̄пи, ма̄риса, ран̃н̃о ма̄гадхасса виджите маха̄чора̄. те нева ран̃н̃о ма̄гадхасса а̄дийанти, на ран̃н̃о ма̄гадхасса пурисака̄нам̣ а̄дийанти, на ран̃н̃о ма̄гадхасса пурисака̄нам̣ пурисака̄нам̣ а̄дийанти. те кхо те, ма̄риса, маха̄чора̄ ран̃н̃о ма̄гадхасса аваруддха̄ на̄ма вуччанти. евамева кхо, ма̄риса, санти аманусса̄ чан̣д̣а̄ руддха̄ рабхаса̄, те нева маха̄ра̄джа̄нам̣ а̄дийанти, на маха̄ра̄джа̄нам̣ пурисака̄нам̣ а̄дийанти, на маха̄ра̄джа̄нам̣ пурисака̄нам̣ пурисака̄нам̣ а̄дийанти. те кхо те, ма̄риса, аманусса̄ маха̄ра̄джа̄нам̣ аваруддха̄ на̄ма вуччанти. йо хи кочи, ма̄риса, амануссо йаккхо ва̄ йаккхинӣ ва̄…пе… гандхаббо ва̄ гандхаббӣ ва̄ … кумбхан̣д̣о ва̄ кумбхан̣д̣ӣ ва̄… на̄го ва̄ на̄гӣ ва̄ на̄гапотако ва̄ на̄гапотика̄ ва̄ на̄гамаха̄матто ва̄ на̄гапа̄рисаджджо ва̄ на̄гапача̄ро ва̄ падут̣т̣хачитто бхиккхум̣ ва̄ бхиккхуним̣ ва̄ упа̄сакам̣ ва̄ упа̄сикам̣ ва̄ гаччхантам̣ ва̄ анугаччхеййа, т̣хитам̣ ва̄ упатит̣т̣хеййа, нисиннам̣ ва̄ упанисӣдеййа, нипаннам̣ ва̄ упанипаджджеййа. имесам̣ йаккха̄нам̣ маха̄йаккха̄нам̣ сена̄патӣнам̣ маха̄сена̄патӣнам̣ уджджха̄петаббам̣ виккандитаббам̣ виравитаббам̣ – ‘айам̣ йаккхо ган̣ха̄ти, айам̣ йаккхо а̄висати, айам̣ йаккхо хет̣хети, айам̣ йаккхо вихет̣хети, айам̣ йаккхо хим̣сати, айам̣ йаккхо вихим̣сати, айам̣ йаккхо на мун̃чатӣ’ти.

283. ‘‘катамесам̣ йаккха̄нам̣ маха̄йаккха̄нам̣ сена̄патӣнам̣ маха̄сена̄патӣнам̣?

‘‘индо сомо варун̣о ча, бха̄радва̄джо паджа̄пати;

чандано ка̄масет̣т̣хо ча, киннугхан̣д̣у нигхан̣д̣у ча.

‘‘пана̄до опаман̃н̃о ча, девасӯто ча ма̄тали;

читтасено ча гандхаббо, нал̣о ра̄джа̄ джанесабхо [джаносабхо (сйа̄.)].

‘‘са̄та̄гиро хемавато, пун̣н̣ако каратийо гул̣о;

сивако мучалиндо ча, весса̄митто йугандхаро.

‘‘гопа̄ло суппародхо ча [суппагедхо ча (сӣ. сйа̄. пӣ.)], хири нетти [хирӣ неттӣ (сӣ. пӣ.)] ча мандийо;

пан̃ча̄лачан̣д̣о а̄л̣авако, паджджунно сумано сумукхо;

дадхимукхо ман̣и ма̄н̣иваро [ман̣и ма̄ничаро (сйа̄. пӣ.)] дӣгхо, атхо серӣсако саха.

‘‘имесам̣ йаккха̄нам̣ маха̄йаккха̄нам̣ сена̄патӣнам̣ маха̄сена̄патӣнам̣ уджджха̄петаббам̣ виккандитаббам̣ виравитаббам̣ – ‘айам̣ йаккхо ган̣ха̄ти, айам̣ йаккхо а̄висати, айам̣ йаккхо хет̣хети, айам̣ йаккхо вихет̣хети, айам̣ йаккхо хим̣сати, айам̣ йаккхо вихим̣сати, айам̣ йаккхо на мун̃чатӣ’ти.

‘‘айам̣ кхо са̄, ма̄риса, а̄т̣а̄на̄т̣ийа̄ раккха̄ бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ упа̄сика̄нам̣ гуттийа̄ раккха̄йа авихим̣са̄йа пха̄сувиха̄ра̄йа. ханда ча да̄ни майам̣, ма̄риса, гаччха̄ма бахукичча̄ майам̣ бахукаран̣ӣйа̄’’ти. ‘‘йассада̄ни тумхе маха̄ра̄джа̄но ка̄лам̣ ман̃н̃атха̄’’ти.

284. атха кхо чатта̄ро маха̄ра̄джа̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йим̣су. тепи кхо йаккха̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ аппекачче бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йим̣су. аппекачче бхагавата̄ саддхим̣ саммодим̣су, саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ таттхевантарадха̄йим̣су. аппекачче йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ таттхевантарадха̄йим̣су. аппекачче на̄маготтам̣ са̄ветва̄ таттхевантарадха̄йим̣су. аппекачче тун̣хӣбхӯта̄ таттхевантарадха̄йим̣сӯти.

пат̣хамабха̄н̣ава̄ро нит̣т̣хито.

дутийабха̄н̣ава̄ро

285. атха кхо бхагава̄ тасса̄ раттийа̄ аччайена бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘имам̣, бхиккхаве, раттим̣ чатта̄ро маха̄ра̄джа̄ махатийа̄ ча йаккхасена̄йа махатийа̄ ча гандхаббасена̄йа махатийа̄ ча кумбхан̣д̣асена̄йа махатийа̄ ча на̄гасена̄йа чатуддисам̣ раккхам̣ т̣хапетва̄ чатуддисам̣ гумбам̣ т̣хапетва̄ чатуддисам̣ оваран̣ам̣ т̣хапетва̄ абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ гиджджхакӯт̣ам̣ паббатам̣ обха̄сетва̄ йена̄хам̣ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. тепи кхо, бхиккхаве, йаккха̄ аппекачче мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. аппекачче майа̄ саддхим̣ саммодим̣су, саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. аппекачче йена̄хам̣ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. аппекачче на̄маготтам̣ са̄ветва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. аппекачче тун̣хӣбхӯта̄ екамантам̣ нисӣдим̣су.

286. ‘‘екамантам̣ нисинно кхо, бхиккхаве, вессаван̣о маха̄ра̄джа̄ мам̣ етадавоча – ‘санти хи, бханте, ул̣а̄ра̄ йаккха̄ бхагавато аппасанна̄…пе… санти хи, бханте нӣча̄ йаккха̄ бхагавато пасанна̄. йебхуййена кхо пана, бханте, йаккха̄ аппасанна̄йева бхагавато. там̣ кисса хету? бхагава̄ хи, бханте, па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ дхаммам̣ десети… сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄ вераман̣ийа̄ дхаммам̣ десети. йебхуййена кхо пана, бханте, йаккха̄ аппат̣ивирата̄йева па̄н̣а̄типа̄та̄… аппат̣ивирата̄ сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄. тесам̣ там̣ хоти аппийам̣ амана̄пам̣. санти хи, бханте, бхагавато са̄вака̄ аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исеванти аппасадда̄ни аппаниггхоса̄ни виджанава̄та̄ни мануссара̄хассеййака̄ни пат̣исалла̄наса̄руппа̄ни. таттха санти ул̣а̄ра̄ йаккха̄ нива̄сино, йе имасмим̣ бхагавато па̄вачане аппасанна̄, тесам̣ паса̄да̄йа угган̣ха̄ту, бханте, бхагава̄ а̄т̣а̄на̄т̣ийам̣ раккхам̣ бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ упа̄сика̄нам̣ гуттийа̄ раккха̄йа авихим̣са̄йа пха̄сувиха̄ра̄йа̄’ти. адхива̄сесим̣ кхо ахам̣, бхиккхаве, тун̣хӣбха̄вена. атха кхо, бхиккхаве, вессаван̣о маха̄ра̄джа̄ ме адхива̄санам̣ видитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ а̄т̣а̄на̄т̣ийам̣ раккхам̣ абха̄си –

287. ‘випассисса ча наматтху, чаккхумантасса сирӣмато.

сикхиссапи ча наматтху, саббабхӯта̄нукампино.

‘вессабхусса ча наматтху, нха̄такасса тапассино;

наматтху какусандхасса, ма̄расена̄памаддино.

‘кон̣а̄гаманасса наматтху, бра̄хман̣асса вусӣмато;

кассапасса ча наматтху, виппамуттасса саббадхи.

‘ан̇гӣрасасса наматтху, сакйапуттасса сирӣмато;

йо имам̣ дхаммам̣ десеси, саббадуккха̄панӯданам̣.

‘йе ча̄пи ниббута̄ локе, йатха̄бхӯтам̣ випассисум̣;

те джана̄ аписун̣а̄тха, маханта̄ вӣтаса̄рада̄.

‘хитам̣ деваманусса̄нам̣, йам̣ намассанти готамам̣;

виджджа̄чаран̣асампаннам̣, махантам̣ вӣтаса̄радам̣.

288. ‘йато уггаччхати сӯрийо, а̄диччо ман̣д̣алӣ маха̄.

йасса чуггаччхама̄насса, сам̣варӣпи нируджджхати;

йасса чуггате сӯрийе, ‘‘дивасо’’ти павуччати.

‘рахадопи таттха гамбхӣро, самуддо саритодако;

евам̣ там̣ таттха джа̄нанти, ‘‘самуддо саритодако’’.

‘ито ‘‘са̄ пурима̄ диса̄’’, ити нам̣ а̄чиккхатӣ джано;

йам̣ дисам̣ абхипа̄лети, маха̄ра̄джа̄ йасасси со.

‘гандхабба̄нам̣ адхипати, ‘‘дхатарат̣т̣хо’’ти на̄масо;

раматӣ наччагӣтехи, гандхаббехи пураккхато.

‘путта̄пи тасса бахаво, екана̄ма̄ти ме сутам̣;

асӣти даса еко ча, индана̄ма̄ махаббала̄.

‘те ча̄пи буддхам̣ дисва̄на, буддхам̣ а̄диччабандхунам̣;

дӯратова намассанти, махантам̣ вӣтаса̄радам̣.

‘намо те пуриса̄джан̃н̃а, намо те пурисуттама;

кусалена самеккхаси, аманусса̄пи там̣ ванданти;

сутам̣ нетам̣ абхин̣хасо, тасса̄ евам̣ вадемасе.

‘‘джинам̣ вандатха готамам̣, джинам̣ ванда̄ма готамам̣;

виджджа̄чаран̣асампаннам̣, буддхам̣ ванда̄ма готамам̣’’.

289. ‘йена пета̄ павуччанти, писун̣а̄ пит̣т̣химам̣сика̄.

па̄н̣а̄типа̄тино лудда̄, чора̄ некатика̄ джана̄.

‘ито ‘‘са̄ даккхин̣а̄ диса̄’’, ити нам̣ а̄чиккхатӣ джано;

йам̣ дисам̣ абхипа̄лети, маха̄ра̄джа̄ йасасси со.

‘кумбхан̣д̣а̄нам̣ адхипати, ‘‘вирӯл̣хо’’ ити на̄масо;

раматӣ наччагӣтехи, кумбхан̣д̣ехи пураккхато.

‘путта̄пи тасса бахаво, екана̄ма̄ти ме сутам̣;

асӣти даса еко ча, индана̄ма̄ махаббала̄.

‘те ча̄пи буддхам̣ дисва̄на, буддхам̣ а̄диччабандхунам̣;

дӯратова намассанти, махантам̣ вӣтаса̄радам̣.

‘намо те пуриса̄джан̃н̃а, намо те пурисуттама;

кусалена самеккхаси, аманусса̄пи там̣ ванданти;

сутам̣ нетам̣ абхин̣хасо, тасма̄ евам̣ вадемасе.

‘‘джинам̣ вандатха готамам̣, джинам̣ ванда̄ма готамам̣;

виджджа̄чаран̣асампаннам̣, буддхам̣ ванда̄ма готамам̣’’.

290. ‘йаттха чоггаччхати сӯрийо, а̄диччо ман̣д̣алӣ маха̄.

йасса чоггаччхама̄насса, дивасопи нируджджхати;

йасса чоггате сӯрийе, ‘‘сам̣варӣ’’ти павуччати.

‘рахадопи таттха гамбхӣро, самуддо саритодако;

евам̣ там̣ таттха джа̄нанти, самуддо саритодако.

‘ито ‘‘са̄ паччхима̄ диса̄’’, ити нам̣ а̄чиккхатӣ джано;

йам̣ дисам̣ абхипа̄лети, маха̄ра̄джа̄ йасасси со.

‘на̄га̄нан̃ча адхипати, ‘‘вирӯпаккхо’’ти на̄масо;

раматӣ наччагӣтехи, на̄гехева пураккхато.

‘путта̄пи тасса бахаво, екана̄ма̄ти ме сутам̣;

асӣти даса еко ча, индана̄ма̄ махаббала̄.

‘те ча̄пи буддхам̣ дисва̄на, буддхам̣ а̄диччабандхунам̣;

дӯратова намассанти, махантам̣ вӣтаса̄радам̣.

‘намо те пуриса̄джан̃н̃а, намо те пурисуттама;

кусалена самеккхаси, аманусса̄пи там̣ ванданти;

сутам̣ нетам̣ абхин̣хасо, тасма̄ евам̣ вадемасе.

‘‘джинам̣ вандатха готамам̣, джинам̣ ванда̄ма готамам̣;

виджджа̄чаран̣асампаннам̣, буддхам̣ ванда̄ма готамам̣’’.

291. ‘йена уттаракурувхо, маха̄неру судассано.

манусса̄ таттха джа̄йанти, амама̄ апариггаха̄.

‘на те бӣджам̣ павапанти, на̄пи нӣйанти нан̇гала̄;

акат̣т̣хапа̄кимам̣ са̄лим̣, парибхун̃джанти ма̄нуса̄.

‘акан̣ам̣ атхусам̣ суддхам̣, сугандхам̣ тан̣д̣улаппхалам̣;

тун̣д̣икӣре пачитва̄на, тато бхун̃джанти бходжанам̣.

‘га̄вим̣ екакхурам̣ катва̄, ануйанти дисодисам̣;

пасум̣ екакхурам̣ катва̄, ануйанти дисодисам̣.

‘иттхим̣ ва̄ ва̄ханам̣ катва̄, ануйанти дисодисам̣;

пурисам̣ ва̄ханам̣ катва̄, ануйанти дисодисам̣.

‘кума̄рим̣ ва̄ханам̣ катва̄, ануйанти дисодисам̣;

кума̄рам̣ ва̄ханам̣ катва̄, ануйанти дисодисам̣.

‘те йа̄не абхирухитва̄,

сабба̄ диса̄ анупарийа̄йанти;

пача̄ра̄ тасса ра̄джино.

‘хаттхийа̄нам̣ ассайа̄нам̣,

диббам̣ йа̄нам̣ упат̣т̣хитам̣;

па̄са̄да̄ сивика̄ чева,

маха̄ра̄джасса йасассино.

‘тасса ча нагара̄ аху,

анталиккхе сума̄пита̄;

а̄т̣а̄на̄т̣а̄ кусина̄т̣а̄ паракусина̄т̣а̄,

на̄т̣асурийа̄ паракусит̣ана̄т̣а̄.

‘уттарена касиванто,

джаногхамапарена ча;

наванавутийо амбараамбараватийо,

а̄л̣акаманда̄ на̄ма ра̄джадха̄нӣ.

‘куверасса кхо пана, ма̄риса, маха̄ра̄джасса виса̄н̣а̄ на̄ма ра̄джадха̄нӣ;

тасма̄ куверо маха̄ра̄джа̄, ‘‘вессаван̣о’’ти павуччати.

‘паччесанто пака̄сенти, татола̄ таттала̄ татотала̄;

оджаси теджаси татоджасӣ, сӯро ра̄джа̄ арит̣т̣хо неми.

‘рахадопи таттха дхаран̣ӣ на̄ма, йато мегха̄ павассанти;

васса̄ йато пата̄йанти, сабха̄пи таттха са̄лаватӣ на̄ма.

‘йаттха йаккха̄ пайирупа̄санти, таттха ниччапхала̄ руккха̄;

на̄на̄ диджаган̣а̄ йута̄, майӯракон̃ча̄бхируда̄;

кокила̄дӣхи ваггухи.

‘джӣван̃джӣвакасаддеттха, атхо от̣т̣хавачиттака̄;

куккут̣ака̄ кул̣ӣрака̄, ване поккхараса̄така̄.

‘сукаса̄л̣ика саддеттха, дан̣д̣ама̄н̣авака̄ни ча;

собхати саббака̄лам̣ са̄, куверанал̣инӣ сада̄.

‘ито ‘‘са̄ уттара̄ диса̄’’, ити нам̣ а̄чиккхатӣ джано;

йам̣ дисам̣ абхипа̄лети, маха̄ра̄джа̄ йасасси со.

‘йаккха̄нан̃ча адхипати, ‘‘куверо’’ ити на̄масо;

раматӣ наччагӣтехи, йаккхехева пураккхато.

‘путта̄пи тасса бахаво, екана̄ма̄ти ме сутам̣;

асӣти даса еко ча, индана̄ма̄ махаббала̄.

‘те ча̄пи буддхам̣ дисва̄на, буддхам̣ а̄диччабандхунам̣;

дӯратова намассанти, махантам̣ вӣтаса̄радам̣.

‘намо те пуриса̄джан̃н̃а, намо те пурисуттама;

кусалена самеккхаси, аманусса̄пи там̣ ванданти;

сутам̣ нетам̣ абхин̣хасо, тасма̄ евам̣ вадемасе.

‘‘джинам̣ вандатха готамам̣, джинам̣ ванда̄ма готамам̣;

виджджа̄чаран̣асампаннам̣, буддхам̣ ванда̄ма готама’’нти.

292. ‘айам̣ кхо са̄, ма̄риса, а̄т̣а̄на̄т̣ийа̄ раккха̄ бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ упа̄сика̄нам̣ гуттийа̄ раккха̄йа авихим̣са̄йа пха̄сувиха̄ра̄йа. йасса кассачи, ма̄риса, бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ упа̄сакасса ва̄ упа̄сика̄йа ва̄ айам̣ а̄т̣а̄на̄т̣ийа̄ раккха̄ суггахита̄ бхависсати саматта̄ парийа̄пута̄ там̣ че амануссо йаккхо ва̄ йаккхинӣ ва̄…пе… гандхаббо ва̄ гандхаббӣ ва̄…пе… кумбхан̣д̣о ва̄ кумбхан̣д̣ӣ ва̄…пе… на̄го ва̄ на̄гӣ ва̄ на̄гапотако ва̄ на̄гапотика̄ ва̄ на̄гамаха̄матто ва̄ на̄гапа̄рисаджджо ва̄ на̄гапача̄ро ва̄, падут̣т̣хачитто бхиккхум̣ ва̄ бхиккхуним̣ ва̄ упа̄сакам̣ ва̄ упа̄сикам̣ ва̄ гаччхантам̣ ва̄ анугаччхеййа, т̣хитам̣ ва̄ упатит̣т̣хеййа, нисиннам̣ ва̄ упанисӣдеййа, нипаннам̣ ва̄ упанипаджджеййа. на ме со, ма̄риса, амануссо лабхеййа га̄месу ва̄ нигамесу ва̄ сакка̄рам̣ ва̄ гарука̄рам̣ ва̄. на ме со, ма̄риса, амануссо лабхеййа а̄л̣акаманда̄йа на̄ма ра̄джадха̄нийа̄ ваттхум̣ ва̄ ва̄сам̣ ва̄. на ме со, ма̄риса, амануссо лабхеййа йаккха̄нам̣ самитим̣ гантум̣. аписсу нам̣, ма̄риса, аманусса̄ ана̄вайхампи нам̣ кареййум̣ авивайхам̣. аписсу нам̣, ма̄риса, аманусса̄ атта̄хи парипун̣н̣а̄хи парибха̄са̄хи парибха̄сеййум̣. аписсу нам̣, ма̄риса, аманусса̄ риттам̣писса паттам̣ сӣсе никкуджджеййум̣. аписсу нам̣, ма̄риса, аманусса̄ саттадха̄писса муддхам̣ пха̄леййум̣. санти хи, ма̄риса, аманусса̄ чан̣д̣а̄ руддха̄ рабхаса̄, те нева маха̄ра̄джа̄нам̣ а̄дийанти, на маха̄ра̄джа̄нам̣ пурисака̄нам̣ а̄дийанти, на маха̄ра̄джа̄нам̣ пурисака̄нам̣ пурисака̄нам̣ а̄дийанти. те кхо те, ма̄риса, аманусса̄ маха̄ра̄джа̄нам̣ аваруддха̄ на̄ма вуччанти. сеййатха̄пи, ма̄риса, ран̃н̃о ма̄гадхасса виджите маха̄чора̄. те нева ран̃н̃о ма̄гадхасса а̄дийанти, на ран̃н̃о ма̄гадхасса пурисака̄нам̣ а̄дийанти, на ран̃н̃о ма̄гадхасса пурисака̄нам̣ пурисака̄нам̣ а̄дийанти. те кхо те, ма̄риса, маха̄чора̄ ран̃н̃о ма̄гадхасса аваруддха̄ на̄ма вуччанти. евамева кхо, ма̄риса, санти аманусса̄ чан̣д̣а̄ руддха̄ рабхаса̄, те нева маха̄ра̄джа̄нам̣ а̄дийанти, на маха̄ра̄джа̄нам̣ пурисака̄нам̣ а̄дийанти, на маха̄ра̄джа̄нам̣ пурисака̄нам̣ пурисака̄нам̣ а̄дийанти. те кхо те, ма̄риса, аманусса̄ маха̄ра̄джа̄нам̣ аваруддха̄ на̄ма вуччанти. йо хи кочи, ма̄риса, амануссо йаккхо ва̄ йаккхинӣ ва̄…пе… гандхаббо ва̄ гандхаббӣ ва̄…пе… кумбхан̣д̣о ва̄ кумбхан̣д̣ӣ ва̄…пе… на̄го ва̄ на̄гӣ ва̄…пе… падут̣т̣хачитто бхиккхум̣ ва̄ бхиккхуним̣ ва̄ упа̄сакам̣ ва̄ упа̄сикам̣ ва̄ гаччхантам̣ ва̄ упагаччхеййа, т̣хитам̣ ва̄ упатит̣т̣хеййа, нисиннам̣ ва̄ упанисӣдеййа, нипаннам̣ ва̄ упанипаджджеййа. имесам̣ йаккха̄нам̣ маха̄йаккха̄нам̣ сена̄патӣнам̣ маха̄сена̄патӣнам̣ уджджха̄петаббам̣ виккандитаббам̣ виравитаббам̣ – ‘айам̣ йаккхо ган̣ха̄ти, айам̣ йаккхо а̄висати, айам̣ йаккхо хет̣хети, айам̣ йаккхо вихет̣хети, айам̣ йаккхо хим̣сати, айам̣ йаккхо вихим̣сати, айам̣ йаккхо на мун̃чатӣ’ти.

293. ‘катамесам̣ йаккха̄нам̣ маха̄йаккха̄нам̣ сена̄патӣнам̣ маха̄сена̄патӣнам̣?

‘индо сомо варун̣о ча, бха̄радва̄джо паджа̄пати;

чандано ка̄масет̣т̣хо ча, киннугхан̣д̣у нигхан̣д̣у ча.

‘пана̄до опаман̃н̃о ча, девасӯто ча ма̄тали;

читтасено ча гандхаббо, нал̣о ра̄джа̄ джанесабхо.

‘са̄та̄гиро хевамато, пун̣н̣ако каратийо гул̣о;

сивако мучалиндо ча, весса̄митто йугандхаро.

‘гопа̄ло суппародхо ча, хири нетти ча мандийо;

пан̃ча̄лачан̣д̣о а̄л̣авако, паджджунно сумано сумукхо;

дадхимукхо ман̣и ма̄н̣иваро дӣгхо, атхо серӣсако саха.

‘имесам̣ йаккха̄нам̣ маха̄йаккха̄нам̣ сена̄патӣнам̣ маха̄сена̄патӣнам̣ уджджха̄петаббам̣ виккандитаббам̣ виравитаббам̣ – ‘‘айам̣ йаккхо ган̣ха̄ти, айам̣ йаккхо а̄висати, айам̣ йаккхо хет̣хети, айам̣ йаккхо вихет̣хети, айам̣ йаккхо хим̣сати, айам̣ йаккхо вихим̣сати, айам̣ йаккхо на мун̃чатӣ’’ти. айам̣ кхо, ма̄риса, а̄т̣а̄на̄т̣ийа̄ раккха̄ бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ упа̄сика̄нам̣ гуттийа̄ раккха̄йа авихим̣са̄йа пха̄сувиха̄ра̄йа. ханда ча да̄ни майам̣, ма̄риса, гаччха̄ма, бахукичча̄ майам̣ бахукаран̣ӣйа̄’’’ти. ‘‘‘йасса да̄ни тумхе маха̄ра̄джа̄но ка̄лам̣ ман̃н̃атха̄’’’ти.

294. ‘‘атха кхо, бхиккхаве, чатта̄ро маха̄ра̄джа̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ мам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йим̣су. тепи кхо, бхиккхаве, йаккха̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ аппекачче мам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йим̣су. аппекачче майа̄ саддхим̣ саммодим̣су, саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ таттхевантарадха̄йим̣су. аппекачче йена̄хам̣ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ таттхевантарадха̄йим̣су. аппекачче на̄маготтам̣ са̄ветва̄ таттхевантарадха̄йим̣су. аппекачче тун̣хӣбхӯта̄ таттхевантарадха̄йим̣су.

295. ‘‘угган̣ха̄тха, бхиккхаве, а̄т̣а̄на̄т̣ийам̣ раккхам̣. парийа̄пун̣а̄тха, бхиккхаве, а̄т̣а̄на̄т̣ийам̣ раккхам̣. дха̄ретха, бхиккхаве, а̄т̣а̄на̄т̣ийам̣ раккхам̣. аттхасам̣хита̄ [аттхасам̣хита̄йам̣ (сйа̄.)], бхиккхаве, а̄т̣а̄на̄т̣ийа̄ раккха̄ бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ упа̄сика̄нам̣ гуттийа̄ раккха̄йа авихим̣са̄йа пха̄сувиха̄ра̄йа̄’’ти. идамавоча бхагава̄. аттамана̄ те бхиккхӯ бхагавато бха̄ситам̣ абхинандунти.

а̄т̣а̄на̄т̣ийасуттам̣ нит̣т̣хитам̣ навамам̣.

10. сан̇гӣтисуттам̣

296. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ маллесу ча̄рикам̣ чарама̄но махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ пан̃чаматтехи бхиккхусатехи йена па̄ва̄ на̄ма малла̄нам̣ нагарам̣ тадавасари. татра судам̣ бхагава̄ па̄ва̄йам̣ вихарати чундасса камма̄рапуттасса амбаване.

уббхатаканавасандха̄га̄рам̣

297. тена кхо пана самайена па̄веййака̄нам̣ малла̄нам̣ уббхатакам̣ на̄ма навам̣ сандха̄га̄рам̣ [сантха̄га̄рам̣ (сӣ. пӣ.), сан̣т̣ха̄га̄рам̣ (сйа̄. кам̣.)] ачирака̄ритам̣ хоти анаджджха̄вут̣т̣хам̣ [анаджджха̄вуттхам̣ (сӣ. сйа̄. пӣ. ка.)] саман̣ена ва̄ бра̄хман̣ена ва̄ кеначи ва̄ мануссабхӯтена. ассосум̣ кхо па̄веййака̄ малла̄ – ‘‘бхагава̄ кира маллесу ча̄рикам̣ чарама̄но махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ пан̃чаматтехи бхиккхусатехи па̄вам̣ ануппатто па̄ва̄йам̣ вихарати чундасса камма̄рапуттасса амбаване’’ти. атха кхо па̄веййака̄ малла̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо па̄веййака̄ малла̄ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘идха, бханте, па̄веййака̄нам̣ малла̄нам̣ уббхатакам̣ на̄ма навам̣ сандха̄га̄рам̣ ачирака̄ритам̣ хоти анаджджха̄вут̣т̣хам̣ саман̣ена ва̄ бра̄хман̣ена ва̄ кеначи ва̄ мануссабхӯтена. тан̃ча кхо, бханте, бхагава̄ пат̣хамам̣ парибхун̃джату, бхагавата̄ пат̣хамам̣ парибхуттам̣ паччха̄ па̄веййака̄ малла̄ парибхун̃джиссанти. тадасса па̄веййака̄нам̣ малла̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа̄’’ти. адхива̄сеси кхо бхагава̄ тун̣хӣбха̄вена.

298. атха кхо па̄веййака̄ малла̄ бхагавато адхива̄санам̣ видитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ йена сандха̄га̄рам̣ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ саббасантхарим̣ [саббасантхарим̣ сантхатам̣ (ка.)] сандха̄га̄рам̣ сантхаритва̄ бхагавато а̄сана̄ни пан̃н̃а̄петва̄ удакаман̣икам̣ патит̣т̣хапетва̄ телападӣпам̣ а̄ропетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. екамантам̣ т̣хита̄ кхо те па̄веййака̄ малла̄ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘саббасантхарисантхатам̣ [саббасантхарим̣ сантхатам̣ (сӣ. пӣ. ка.)], бханте, сандха̄га̄рам̣, бхагавато а̄сана̄ни пан̃н̃атта̄ни, удакаман̣ико патит̣т̣ха̄пито, телападӣпо а̄ропито. йассада̄ни, бханте, бхагава̄ ка̄лам̣ ман̃н̃атӣ’’ти.

299. атха кхо бхагава̄ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа саддхим̣ бхиккхусан̇гхена йена сандха̄га̄рам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ па̄де паккха̄летва̄ сандха̄га̄рам̣ пависитва̄ маджджхимам̣ тхамбхам̣ нисса̄йа пураттха̄бхимукхо нисӣди. бхиккхусан̇гхопи кхо па̄де паккха̄летва̄ сандха̄га̄рам̣ пависитва̄ паччхимам̣ бхиттим̣ нисса̄йа пураттха̄бхимукхо нисӣди бхагавантам̣йева пураккхатва̄. па̄веййака̄пи кхо малла̄ па̄де паккха̄летва̄ сандха̄га̄рам̣ пависитва̄ пураттхимам̣ бхиттим̣ нисса̄йа паччхима̄бхимукха̄ нисӣдим̣су бхагавантам̣йева пураккхатва̄. атха кхо бхагава̄ па̄веййаке малле бахудева раттим̣ дхаммийа̄ катха̄йа сандассетва̄ сама̄дапетва̄ самуттеджетва̄ сампахам̣сетва̄ уййоджеси – ‘‘абхикканта̄ кхо, ва̄сет̣т̣ха̄, ратти. йассада̄ни тумхе ка̄лам̣ ман̃н̃атха̄’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо па̄веййака̄ малла̄ бхагавато пат̣иссутва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ паккамим̣су.

300. атха кхо бхагава̄ ачирапаккантесу па̄веййакесу маллесу тун̣хӣбхӯтам̣ тун̣хӣбхӯтам̣ бхиккхусам̣гхам̣ анувилокетва̄ а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ а̄мантеси – ‘‘вигататхинамиддхо [вигататхӣнамиддхо (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] кхо, са̄рипутта, бхиккхусан̇гхо. пат̣ибха̄ту там̣, са̄рипутта, бхиккхӯнам̣ дхаммӣкатха̄. пит̣т̣хи ме а̄гила̄йати. тамахам̣ а̄йамисса̄мӣ’’ти [а̄йамеййа̄мӣти (сйа̄. кам̣.)]. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхагавато паччассоси. атха кхо бхагава̄ чатуггун̣ам̣ сан̇гха̄т̣им̣ пан̃н̃апетва̄ даккхин̣ена пассена сӣхасеййам̣ каппеси па̄де па̄дам̣ ачча̄дха̄йа, сато сампаджа̄но ут̣т̣ха̄насан̃н̃ам̣ манаси каритва̄.

бхиннаниган̣т̣хаваттху

301. тена кхо пана самайена ниган̣т̣хо на̄т̣апутто па̄ва̄йам̣ адхуна̄ка̄лан̇като хоти. тасса ка̄лан̇кирийа̄йа бхинна̄ ниган̣т̣ха̄ дведхикаджа̄та̄ [ддхел̣хакаджа̄та̄ (сйа̄. кам̣.)] бхан̣д̣анаджа̄та̄ калахаджа̄та̄ вива̄да̄панна̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ мукхасаттӣхи витуданта̄ вихаранти [вичаранти (сйа̄. кам̣.)] – ‘‘на твам̣ имам̣ дхаммавинайам̣ а̄джа̄на̄си, ахам̣ имам̣ дхаммавинайам̣ а̄джа̄на̄ми, ким̣ твам̣ имам̣ дхаммавинайам̣ а̄джа̄ниссаси! миччха̄пат̣ипанно твамаси, ахамасми самма̄пат̣ипанно. сахитам̣ ме, асахитам̣ те. пуревачанӣйам̣ паччха̄ авача, паччха̄вачанӣйам̣ пуре авача. адхичин̣н̣ам̣ те випара̄ваттам̣, а̄ропито те ва̄до, ниггахито твамаси, чара ва̄даппамоккха̄йа, ниббет̣хехи ва̄ саче пахосӣ’’ти. вадхойева кхо ман̃н̃е ниган̣т̣хесу на̄т̣апуттийесу ваттати. йепи [йепи те (сӣ. пӣ.)] ниган̣т̣хасса на̄т̣апуттасса са̄вака̄ гихӣ ода̄тавасана̄, тепи ниган̣т̣хесу на̄т̣апуттийесу ниббиннарӯпа̄ вираттарӯпа̄ пат̣ива̄нарӯпа̄, йатха̄ там̣ дураккха̄те дхаммавинайе дуппаведите аниййа̄нике анупасамасам̣ваттанике асамма̄самбуддхаппаведите бхиннатхӯпе аппат̣исаран̣е.

302. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘ниган̣т̣хо, а̄вусо, на̄т̣апутто па̄ва̄йам̣ адхуна̄ка̄лан̇като, тасса ка̄лан̇кирийа̄йа бхинна̄ ниган̣т̣ха̄ дведхикаджа̄та̄…пе… бхиннатхӯпе аппат̣исаран̣е’’. ‘‘еван̃хетам̣, а̄вусо, хоти дураккха̄те дхаммавинайе дуппаведите аниййа̄нике анупасамасам̣ваттанике асамма̄самбуддхаппаведите. айам̣ кхо пана̄вусо амха̄кам̣ [асма̄кам̣ (пӣ.)] бхагавата̄ [бхагавато (ка. сӣ.)] дхаммо сва̄ккха̄то суппаведито ниййа̄нико упасамасам̣ваттанико самма̄самбуддхаппаведито. таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣, на вивадитаббам̣, йатхайидам̣ брахмачарийам̣ аддханийам̣ асса чират̣т̣хитикам̣, тадасса бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣.

‘‘катамо ча̄вусо, амха̄кам̣ бхагавата̄ [бхагавато (ка. сӣ.)] дхаммо сва̄ккха̄то суппаведито ниййа̄нико упасамасам̣ваттанико самма̄самбуддхаппаведито; йаттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣, на вивадитаббам̣, йатхайидам̣ брахмачарийам̣ аддханийам̣ асса чират̣т̣хитикам̣, тадасса бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣?

екакам̣

303. ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена еко дхаммо саммадаккха̄то. таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣, на вивадитаббам̣, йатхайидам̣ брахмачарийам̣ аддханийам̣ асса чират̣т̣хитикам̣, тадасса бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣. катамо еко дхаммо? саббе сатта̄ а̄ха̄рат̣т̣хитика̄. саббе сатта̄ сан̇кха̄рат̣т̣хитика̄. айам̣ кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена еко дхаммо саммадаккха̄то. таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣, на вивадитаббам̣, йатхайидам̣ брахмачарийам̣ аддханийам̣ асса чират̣т̣хитикам̣, тадасса бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣.

дукам̣

304. ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена две дхамма̄ саммадаккха̄та̄. таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣, на вивадитаббам̣, йатхайидам̣ брахмачарийам̣ аддханийам̣ асса чират̣т̣хитикам̣, тадасса бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣. катаме две [две дхаммо (сйа̄. кам̣.) евамупарипи]?

‘‘на̄ман̃ча рӯпан̃ча.

‘‘авиджджа̄ ча бхаватан̣ха̄ ча.

‘‘бхавадит̣т̣хи ча вибхавадит̣т̣хи ча.

‘‘ахирикан̃ча [ахирӣкан̃ча (каттхачи)] аноттаппан̃ча.

‘‘хирӣ ча оттаппан̃ча.

‘‘довачассата̄ ча па̄памиттата̄ ча.

‘‘совачассата̄ ча калйа̄н̣амиттата̄ ча.

‘‘а̄паттикусалата̄ ча а̄паттивут̣т̣ха̄накусалата̄ ча.

‘‘сама̄паттикусалата̄ ча сама̄паттивут̣т̣ха̄накусалата̄ ча.

‘‘дха̄тукусалата̄ ча манасика̄ракусалата̄ ча.

‘‘а̄йатанакусалата̄ ча пат̣иччасамуппа̄дакусалата̄ ча.

‘‘т̣ха̄накусалата̄ ча ат̣т̣ха̄накусалата̄ ча.

‘‘аджджаван̃ча ладжджаван̃ча.

‘‘кханти ча сораччан̃ча.

‘‘са̄кхалйан̃ча пат̣исантха̄ро ча.

‘‘авихим̣са̄ ча сочеййан̃ча.

‘‘мут̣т̣хассаччан̃ча асампаджан̃н̃ан̃ча.

‘‘сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча.

‘‘индрийесу агуттадва̄рата̄ ча бходжане аматтан̃н̃ута̄ ча.

‘‘индрийесу гуттадва̄рата̄ ча бходжане маттан̃н̃ута̄ ча.

‘‘пат̣исан̇кха̄набалан̃ча [пат̣исандха̄набалан̃ча (сйа̄.)] бха̄вана̄балан̃ча.

‘‘сатибалан̃ча сама̄дхибалан̃ча.

‘‘саматхо ча випассана̄ ча.

‘‘саматханимиттан̃ча паггаханимиттан̃ча.

‘‘паггахо ча авиккхепо ча.

‘‘сӣлавипатти ча дит̣т̣хивипатти ча.

‘‘сӣласампада̄ ча дит̣т̣хисампада̄ ча.

‘‘сӣлависуддхи ча дит̣т̣хивисуддхи ча.

‘‘дит̣т̣хивисуддхи кхо пана йатха̄ дит̣т̣хисса ча падха̄нам̣.

‘‘сам̣вего ча сам̣веджанӣйесу т̣ха̄несу сам̣виггасса ча йонисо падха̄нам̣.

‘‘асантут̣т̣хита̄ ча кусалесу дхаммесу аппат̣ива̄нита̄ ча падха̄насмим̣.

‘‘виджджа̄ ча вимутти ча.

‘‘кхайен̃а̄н̣ам̣ ануппа̄ден̃а̄н̣ам̣.

‘‘име кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена две дхамма̄ саммадаккха̄та̄. таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣, на вивадитаббам̣, йатхайидам̣ брахмачарийам̣ аддханийам̣ асса чират̣т̣хитикам̣, тадасса бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣.

тикам̣

305. ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена тайо дхамма̄ саммадаккха̄та̄. таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣…пе… аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣. катаме тайо?

‘‘тӣн̣и акусаламӯла̄ни – лобхо акусаламӯлам̣, досо акусаламӯлам̣, мохо акусаламӯлам̣.

‘‘тӣн̣и кусаламӯла̄ни – алобхо кусаламӯлам̣, адосо кусаламӯлам̣, амохо кусаламӯлам̣.

‘‘тӣн̣и дуччарита̄ни – ка̄йадуччаритам̣, вачӣдуччаритам̣, манодуччаритам̣.

‘‘тӣн̣и сучарита̄ни – ка̄йасучаритам̣, вачӣсучаритам̣, маносучаритам̣.

‘‘тайо акусалавитакка̄ – ка̄мавитакко, бйа̄па̄давитакко, вихим̣са̄витакко.

‘‘тайо кусалавитакка̄ – неккхаммавитакко, абйа̄па̄давитакко, авихим̣са̄витакко.

‘‘тайо акусаласан̇каппа̄ – ка̄масан̇каппо, бйа̄па̄дасан̇каппо, вихим̣са̄сан̇каппо.

‘‘тайо кусаласан̇каппа̄ – неккхаммасан̇каппо, абйа̄па̄дасан̇каппо, авихим̣са̄сан̇каппо.

‘‘тиссо акусаласан̃н̃а̄ – ка̄масан̃н̃а̄, бйа̄па̄дасан̃н̃а̄, вихим̣са̄сан̃н̃а̄.

‘‘тиссо кусаласан̃н̃а̄ – неккхаммасан̃н̃а̄, абйа̄па̄дасан̃н̃а̄, авихим̣са̄сан̃н̃а̄.

‘‘тиссо акусаладха̄туйо – ка̄мадха̄ту, бйа̄па̄дадха̄ту, вихим̣са̄дха̄ту.

‘‘тиссо кусаладха̄туйо – неккхаммадха̄ту, абйа̄па̄дадха̄ту, авихим̣са̄дха̄ту.

‘‘апара̄пи тиссо дха̄туйо – ка̄мадха̄ту, рӯпадха̄ту, арӯпадха̄ту.

‘‘апара̄пи тиссо дха̄туйо – рӯпадха̄ту, арӯпадха̄ту, ниродхадха̄ту.

‘‘апара̄пи тиссо дха̄туйо – хӣнадха̄ту, маджджхимадха̄ту, пан̣ӣтадха̄ту.

‘‘тиссо тан̣ха̄ – ка̄матан̣ха̄, бхаватан̣ха̄, вибхаватан̣ха̄.

‘‘апара̄пи тиссо тан̣ха̄ – ка̄матан̣ха̄, рӯпатан̣ха̄, арӯпатан̣ха̄.

‘‘апара̄пи тиссо тан̣ха̄ – рӯпатан̣ха̄, арӯпатан̣ха̄, ниродхатан̣ха̄.

‘‘тӣн̣и сам̣йоджана̄ни – сакка̄йадит̣т̣хи, вичикиччха̄, сӣлаббатапара̄ма̄со.

‘‘тайо а̄сава̄ – ка̄ма̄саво, бхава̄саво, авиджджа̄саво.

‘‘тайо бхава̄ – ка̄мабхаво, рӯпабхаво, арӯпабхаво.

‘‘тиссо есана̄ – ка̄месана̄, бхавесана̄, брахмачарийесана̄.

‘‘тиссо видха̄ – сеййохамасмӣти видха̄, садисохамасмӣти видха̄, хӣнохамасмӣти видха̄.

‘‘тайо аддха̄ – атӣто аддха̄, ана̄гато аддха̄, паччуппанно аддха̄.

‘‘тайо анта̄ – сакка̄йо анто, сакка̄йасамудайо анто, сакка̄йаниродхо анто.

‘‘тиссо ведана̄ – сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄.

‘‘тиссо дуккхата̄ – дуккхадуккхата̄, сан̇кха̄радуккхата̄, випарин̣а̄мадуккхата̄.

‘‘тайо ра̄сӣ – миччхаттанийато ра̄си, самматтанийато ра̄си, анийато ра̄си.

‘‘тайо тама̄ [тиссо кан̇кха̄ (бахӯсу) ат̣т̣хакатха̄ олокетабба̄] – атӣтам̣ ва̄ аддха̄нам̣ а̄раббха кан̇кхати вичикиччхати на̄дхимуччати на сампасӣдати, ана̄гатам̣ ва̄ аддха̄нам̣ а̄раббха кан̇кхати вичикиччхати на̄дхимуччати на сампасӣдати, етарахи ва̄ паччуппаннам̣ аддха̄нам̣ а̄раббха кан̇кхати вичикиччхати на̄дхимуччати на сампасӣдати.

‘‘тӣн̣и татха̄гатасса араккхеййа̄ни – парисуддхака̄йасама̄ча̄ро а̄вусо татха̄гато, наттхи татха̄гатасса ка̄йадуччаритам̣, йам̣ татха̄гато раккхеййа – ‘ма̄ ме идам̣ паро ан̃н̃а̄сӣ’ти. парисуддхавачӣсама̄ча̄ро а̄вусо, татха̄гато, наттхи татха̄гатасса вачӣдуччаритам̣, йам̣ татха̄гато раккхеййа – ‘ма̄ ме идам̣ паро ан̃н̃а̄сӣ’ти. парисуддхаманосама̄ча̄ро, а̄вусо, татха̄гато, наттхи татха̄гатасса манодуччаритам̣ йам̣ татха̄гато раккхеййа – ‘ма̄ ме идам̣ паро ан̃н̃а̄сӣ’ти.

‘‘тайо кин̃чана̄ – ра̄го кин̃чанам̣, досо кин̃чанам̣, мохо кин̃чанам̣.

‘‘тайо аггӣ – ра̄гагги, досагги, мохагги.

‘‘апарепи тайо аггӣ – а̄хунеййагги, гахапатагги, даккхин̣еййагги.

‘‘тивидхена рӯпасан̇гахо – санидассанасаппат̣игхам̣ рӯпам̣ [санидассанасаппат̣игхарӯпам̣ (сйа̄. кам̣.) евамитарадвайепи], анидассанасаппат̣игхам̣ рӯпам̣, анидассанааппат̣игхам̣ рӯпам̣.

‘‘тайо сан̇кха̄ра̄ – пун̃н̃а̄бхисан̇кха̄ро, апун̃н̃а̄бхисан̇кха̄ро, а̄нен̃джа̄бхисан̇кха̄ро.

‘‘тайо пуггала̄ – секкхо пуггало, асеккхо пуггало, невасеккхона̄секкхо пуггало.

‘‘тайо тхера̄ – джа̄титхеро, дхамматхеро, саммутитхеро [самматитхеро (сйа̄. кам̣.)].

‘‘тӣн̣и пун̃н̃акирийаваттхӯни – да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттху, сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттху, бха̄вана̄майам̣ пун̃н̃акирийаваттху.

‘‘тӣн̣и чодана̄ваттхӯни – дит̣т̣хена, сутена, парисан̇ка̄йа.

‘‘тиссо ка̄мӯпапаттийо [ка̄муппаттийо (сӣ.), ка̄мупапаттийо (сйа̄. пӣ. ка.)] – санта̄вусо сатта̄ паччупат̣т̣хитака̄ма̄, те паччупат̣т̣хитесу ка̄месу васам̣ ваттенти, сеййатха̄пи манусса̄ екачче ча дева̄ екачче ча винипа̄тика̄. айам̣ пат̣хама̄ ка̄мӯпапатти. санта̄вусо, сатта̄ ниммитака̄ма̄, те нимминитва̄ нимминитва̄ ка̄месу васам̣ ваттенти, сеййатха̄пи дева̄ нимма̄наратӣ. айам̣ дутийа̄ ка̄мӯпапатти. санта̄вусо сатта̄ параниммитака̄ма̄, те параниммитесу ка̄месу васам̣ ваттенти, сеййатха̄пи дева̄ параниммитавасаваттӣ. айам̣ татийа̄ ка̄мӯпапатти.

‘‘тиссо сукхӯпапаттийо [сукхупапаттийо (сйа̄. пӣ. ка.)] – санта̄вусо сатта̄ [сатта̄ сукхам̣ (сйа̄. кам̣.)] уппа̄детва̄ уппа̄детва̄ сукхам̣ вихаранти, сеййатха̄пи дева̄ брахмака̄йика̄. айам̣ пат̣хама̄ сукхӯпапатти. санта̄вусо, сатта̄ сукхена абхисанна̄ парисанна̄ парипӯра̄ париппхут̣а̄. те када̄чи карахачи уда̄нам̣ уда̄ненти – ‘ахо сукхам̣, ахо сукха’нти, сеййатха̄пи дева̄ а̄бхассара̄. айам̣ дутийа̄ сукхӯпапатти. санта̄вусо, сатта̄ сукхена абхисанна̄ парисанна̄ парипӯра̄ париппхут̣а̄. те сантам̣йева тусита̄ [сантусита̄ (сйа̄. кам̣.)] сукхам̣ [читтасукхам̣ (сйа̄. ка.)] пат̣исам̣веденти, сеййатха̄пи дева̄ субхакин̣ха̄. айам̣ татийа̄ сукхӯпапатти.

‘‘тиссо пан̃н̃а̄ – секкха̄ пан̃н̃а̄, асеккха̄ пан̃н̃а̄, невасеккха̄на̄секкха̄ пан̃н̃а̄.

‘‘апара̄пи тиссо пан̃н̃а̄ – чинта̄майа̄ пан̃н̃а̄, сутамайа̄ пан̃н̃а̄, бха̄вана̄майа̄ пан̃н̃а̄.

‘‘тӣн̣а̄вудха̄ни – сута̄вудхам̣, павивека̄вудхам̣, пан̃н̃а̄вудхам̣.

‘‘тӣн̣индрийа̄ни – анан̃н̃а̄тан̃н̃асса̄мӣтиндрийам̣, ан̃н̃индрийам̣, ан̃н̃а̄та̄виндрийам̣.

‘‘тӣн̣и чаккхӯни – мам̣сачаккху, диббачаккху, пан̃н̃а̄чаккху.

‘‘тиссо сиккха̄ – адхисӣласиккха̄, адхичиттасиккха̄, адхипан̃н̃а̄сиккха̄.

‘‘тиссо бха̄вана̄ – ка̄йабха̄вана̄, читтабха̄вана̄, пан̃н̃а̄бха̄вана̄.

‘‘тӣн̣и ануттарийа̄ни – дассана̄нуттарийам̣, пат̣ипада̄нуттарийам̣, вимутта̄нуттарийам̣.

‘‘тайо сама̄дхӣ – савитаккасавича̄ро сама̄дхи, авитаккавича̄раматто сама̄дхи, авитаккаавича̄ро сама̄дхи.

‘‘апарепи тайо сама̄дхӣ – сун̃н̃ато сама̄дхи, анимитто сама̄дхи, аппан̣ихито сама̄дхи.

‘‘тӣн̣и сочеййа̄ни – ка̄йасочеййам̣, вачӣсочеййам̣, маносочеййам̣.

‘‘тӣн̣и монеййа̄ни – ка̄йамонеййам̣, вачӣмонеййам̣, маномонеййам̣.

‘‘тӣн̣и косалла̄ни – а̄йакосаллам̣, апа̄йакосаллам̣, упа̄йакосаллам̣.

‘‘тайо мада̄ – а̄рогйамадо, йоббанамадо, джӣвитамадо.

‘‘тӣн̣и а̄дхипатеййа̄ни – атта̄дхипатеййам̣, лока̄дхипатеййам̣, дхамма̄дхипатеййам̣.

‘‘тӣн̣и катха̄ваттхӯни – атӣтам̣ ва̄ аддха̄нам̣ а̄раббха катхам̣ катхеййа – ‘евам̣ ахоси атӣтамаддха̄на’нти; ана̄гатам̣ ва̄ аддха̄нам̣ а̄раббха катхам̣ катхеййа – ‘евам̣ бхависсати ана̄гатамаддха̄на’нти; етарахи ва̄ паччуппаннам̣ аддха̄нам̣ а̄раббха катхам̣ катхеййа – ‘евам̣ хоти етарахи паччуппаннам̣ аддха̄на’нти.

‘‘тиссо виджджа̄ – пуббенива̄са̄нуссатин̃а̄н̣ам̣ виджджа̄, сатта̄нам̣ чутӯпапа̄тен̃а̄н̣ам̣ виджджа̄, а̄сава̄нам̣ кхайен̃а̄н̣ам̣ виджджа̄.

‘‘тайо виха̄ра̄ – диббо виха̄ро, брахма̄ виха̄ро, арийо виха̄ро.

‘‘тӣн̣и па̄т̣иха̄рийа̄ни – иддхипа̄т̣иха̄рийам̣, а̄десана̄па̄т̣иха̄рийам̣, ануса̄санӣпа̄т̣иха̄рийам̣.

‘‘име кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена тайо дхамма̄ саммадаккха̄та̄. таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣…пе… аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣.

чатуккам̣

306. ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена чатта̄ро дхамма̄ саммадаккха̄та̄. таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣, на вивадитаббам̣…пе… аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣. катаме чатта̄ро?

‘‘чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄. идха̄вусо, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. ведана̄су ведана̄нупассӣ…пе… читте читта̄нупассӣ…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘чатта̄ро саммаппадха̄на̄. идха̄вусо, бхиккху ануппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ ануппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. уппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. ануппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ уппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати.

‘‘чатта̄ро иддхипа̄да̄. идха̄вусо, бхиккху чхандасама̄дхипадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. читтасама̄дхипадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. вӣрийасама̄дхипадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. вӣмам̣са̄сама̄дхипадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети.

‘‘чатта̄ри джха̄на̄ни. идха̄вусо, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ [пат̣хамаджджха̄нам̣ (сйа̄. кам̣.)] упасампаджджа вихарати. витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ [дутийаджджха̄нам̣ (сйа̄. кам̣.)] упасампаджджа вихарати. пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихарати сато ча сампаджа̄но, сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведети, йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти – ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ [татийаджджха̄нам̣ (сйа̄. кам̣.)] упасампаджджа вихарати. сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄, пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄, адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ [чатуттхаджджха̄нам̣ (сйа̄. кам̣.)] упасампаджджа вихарати.

307. ‘‘чатассо сама̄дхибха̄вана̄. аттха̄вусо, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄йа сам̣ваттати. аттха̄вусо, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ н̃а̄н̣адассанапат̣ила̄бха̄йа сам̣ваттати. аттха̄вусо сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатисампаджан̃н̃а̄йа сам̣ваттати. аттха̄вусо сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттати.

‘‘катама̄ ча̄вусо, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄йа сам̣ваттати? идха̄вусо, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣, а̄вусо, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄йа сам̣ваттати.

‘‘катама̄ ча̄вусо, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ н̃а̄н̣адассанапат̣ила̄бха̄йа сам̣ваттати? идха̄вусо, бхиккху а̄локасан̃н̃ам̣ манаси кароти, дива̄сан̃н̃ам̣ адхит̣т̣ха̄ти йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄. ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети. айам̣, а̄вусо сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ н̃а̄н̣адассанапат̣ила̄бха̄йа сам̣ваттати.

‘‘катама̄ ча̄вусо, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатисампаджан̃н̃а̄йа сам̣ваттати? идха̄вусо, бхиккхуно видита̄ ведана̄ уппаджджанти, видита̄ упат̣т̣хаханти, видита̄ аббхаттхам̣ гаччханти. видита̄ сан̃н̃а̄ уппаджджанти, видита̄ упат̣т̣хаханти, видита̄ аббхаттхам̣ гаччханти. видита̄ витакка̄ уппаджджанти, видита̄ упат̣т̣хаханти, видита̄ аббхаттхам̣ гаччханти. айам̣, а̄вусо, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатисампаджан̃н̃а̄йа сам̣ваттати.

‘‘катама̄ ча̄вусо, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттати? идха̄вусо, бхиккху пан̃часу упа̄да̄наккхандхесу удайаббайа̄нупассӣ вихарати. ити рӯпам̣, ити рӯпасса самудайо, ити рӯпасса аттхан̇гамо. ити ведана̄…пе… ити сан̃н̃а̄… ити сан̇кха̄ра̄… ити вин̃н̃а̄н̣ам̣, ити вин̃н̃а̄н̣асса самудайо, ити вин̃н̃а̄н̣асса аттхан̇гамо. айам̣, а̄вусо, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттати.

308. ‘‘чатассо аппаман̃н̃а̄. идха̄вусо, бхиккху метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати. татха̄ дутийам̣. татха̄ татийам̣. татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ метта̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена [абйа̄паджджхена (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] пхаритва̄ вихарати. карун̣а̄сахагатена четаса̄…пе… мудита̄сахагатена четаса̄…пе… упеккха̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати. татха̄ дутийам̣. татха̄ татийам̣. татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати.

‘‘чатта̄ро а̄руппа̄. [арӯпа̄ (сйа̄. кам̣. пӣ.)] идха̄вусо, бхиккху саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ‘ананто а̄ка̄со’ти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘анантам̣ вин̃н̃а̄н̣а’нти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати.

‘‘чатта̄ри апассена̄ни. идха̄вусо, бхиккху сан̇кха̄йекам̣ пат̣исевати, сан̇кха̄йекам̣ адхива̄сети, сан̇кха̄йекам̣ париваджджети, сан̇кха̄йекам̣ винодети.

309. ‘‘чатта̄ро арийавам̣са̄. идха̄вусо, бхиккху сантут̣т̣хо хоти итарӣтарена чӣварена, итарӣтарачӣварасантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дӣ, на ча чӣварахету анесанам̣ аппатирӯпам̣ а̄паджджати; аладдха̄ ча чӣварам̣ на паритассати, ладдха̄ ча чӣварам̣ агадхито [агатхито (сӣ. пӣ.)] амуччхито анаджджха̄панно а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати; та̄йа ча пана итарӣтарачӣварасантут̣т̣хийа̄ неватта̄нуккам̣сети на парам̣ вамбхети. йо хи таттха даккхо аналасо сампаджа̄но пат̣иссато, айам̣ вуччата̄вусо – ‘бхиккху пора̄н̣е агган̃н̃е арийавам̣се т̣хито’.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху сантут̣т̣хо хоти итарӣтарена пин̣д̣апа̄тена, итарӣтарапин̣д̣апа̄тасантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дӣ, на ча пин̣д̣апа̄тахету анесанам̣ аппатирӯпам̣ а̄паджджати; аладдха̄ ча пин̣д̣апа̄там̣ на паритассати, ладдха̄ ча пин̣д̣апа̄там̣ агадхито амуччхито анаджджха̄панно а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати; та̄йа ча пана итарӣтарапин̣д̣апа̄тасантут̣т̣хийа̄ неватта̄нуккам̣сети на парам̣ вамбхети. йо хи таттха даккхо аналасо сампаджа̄но пат̣иссато, айам̣ вуччата̄вусо – ‘бхиккху пора̄н̣е агган̃н̃е арийавам̣се т̣хито’.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху сантут̣т̣хо хоти итарӣтарена сена̄санена, итарӣтарасена̄санасантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дӣ, на ча сена̄санахету анесанам̣ аппатирӯпам̣ а̄паджджати; аладдха̄ ча сена̄санам̣ на паритассати, ладдха̄ ча сена̄санам̣ агадхито амуччхито анаджджха̄панно а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати; та̄йа ча пана итарӣтарасена̄санасантут̣т̣хийа̄ неватта̄нуккам̣сети на парам̣ вамбхети. йо хи таттха даккхо аналасо сампаджа̄но пат̣иссато, айам̣ вуччата̄вусо – ‘бхиккху пора̄н̣е агган̃н̃е арийавам̣се т̣хито’.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху паха̄на̄ра̄мо хоти паха̄нарато, бха̄вана̄ра̄мо хоти бха̄вана̄рато; та̄йа ча пана паха̄на̄ра̄мата̄йа паха̄наратийа̄ бха̄вана̄ра̄мата̄йа бха̄вана̄ратийа̄ неватта̄нуккам̣сети на парам̣ вамбхети. йо хи таттха даккхо аналасо сампаджа̄но пат̣иссато айам̣ вуччата̄вусо – ‘бхиккху пора̄н̣е агган̃н̃е арийавам̣се т̣хито’.

310. ‘‘чатта̄ри падха̄на̄ни. сам̣варападха̄нам̣ паха̄нападха̄нам̣ бха̄вана̄падха̄нам̣ [бха̄вана̄ппадха̄нам̣ (сйа̄.)] анураккхан̣а̄падха̄нам̣ [анураккхана̄ппадха̄нам̣ (сйа̄.)]. катаман̃ча̄вусо, сам̣варападха̄нам̣? идха̄вусо, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ. йатва̄дхикаран̣аменам̣ чаккхундрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати, раккхати чаккхундрийам̣, чаккхундрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. сотена саддам̣ сутва̄… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ. йатва̄дхикаран̣аменам̣ маниндрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати, раккхати маниндрийам̣, маниндрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. идам̣ вуччата̄вусо, сам̣варападха̄нам̣.

‘‘катаман̃ча̄вусо, паха̄нападха̄нам̣? идха̄вусо, бхиккху уппаннам̣ ка̄мавитаккам̣ на̄дхива̄сети паджахати винодети бйантим̣ кароти [бйантӣ кароти (сйа̄. кам̣.)] анабха̄вам̣ гамети. уппаннам̣ бйа̄па̄давитаккам̣…пе… уппаннам̣ вихим̣са̄витаккам̣… уппаннуппанне па̄паке акусале дхамме на̄дхива̄сети паджахати винодети бйантим̣ кароти анабха̄вам̣ гамети. идам̣ вуччата̄вусо, паха̄нападха̄нам̣.

‘‘катаман̃ча̄вусо, бха̄вана̄падха̄нам̣? идха̄вусо, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. дхаммавичайасамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети… вӣрийасамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети… пӣтисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети… пассаддхисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети… сама̄дхисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. идам̣ вуччата̄вусо, бха̄вана̄падха̄нам̣.

‘‘катаман̃ча̄вусо, анураккхан̣а̄падха̄нам̣? идха̄вусо, бхиккху уппаннам̣ бхадракам̣ [бхаддакам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ.)] сама̄дхинимиттам̣ анураккхати – ат̣т̣хикасан̃н̃ам̣, пул̣увакасан̃н̃ам̣ [пул̣авакасан̃н̃ам̣ (сӣ. пӣ.)], винӣлакасан̃н̃ам̣, виччхиддакасан̃н̃ам̣, уддхума̄такасан̃н̃ам̣. идам̣ вуччата̄вусо, анураккхан̣а̄падха̄нам̣.

‘‘чатта̄ри н̃а̄н̣а̄ни – дхамме н̃а̄н̣ам̣, анвайе н̃а̄н̣ам̣, парийе [паричче (сӣ. ка.), париччхеде (сйа̄. пӣ. ка.) т̣ӣка̄ олокетабба̄] н̃а̄н̣ам̣, саммутийа̄ н̃а̄н̣ам̣ [самматин̃а̄н̣ам̣ (сйа̄. кам̣.)].

‘‘апара̄нипи чатта̄ри н̃а̄н̣а̄ни – дуккхе н̃а̄н̣ам̣, дуккхасамудайе н̃а̄н̣ам̣, дуккханиродхе н̃а̄н̣ам̣, дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа н̃а̄н̣ам̣.

311. ‘‘чатта̄ри сота̄паттийан̇га̄ни – саппурисасам̣сево, саддхаммассаванам̣, йонисоманасика̄ро, дхамма̄нудхаммаппат̣ипатти.

‘‘чатта̄ри сота̄паннасса ан̇га̄ни. идха̄вусо, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо, бхагава̄’ти. дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо сандит̣т̣хико ака̄лико ехипассико опанеййико [опанайико (сйа̄. кам̣.)] паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’ти. сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – ‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо уджуппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо н̃а̄йаппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо са̄мӣчиппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо йадидам̣ чатта̄ри пурисайуга̄ни ат̣т̣ха пурисапуггала̄, еса бхагавато са̄вакасан̇гхо а̄хунеййо па̄хунеййо даккхин̣еййо ан̃джаликаран̣ӣйо ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’ти. арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи аччхиддехи асабалехи акамма̄сехи бхуджиссехи вин̃н̃уппасаттхехи апара̄мат̣т̣хехи сама̄дхисам̣ваттаникехи.

‘‘чатта̄ри са̄ман̃н̃апхала̄ни – сота̄паттипхалам̣, сакада̄га̄мипхалам̣, ана̄га̄мипхалам̣, арахаттапхалам̣.

‘‘чатассо дха̄туйо – патхавӣдха̄ту, а̄подха̄ту, теджодха̄ту, ва̄йодха̄ту.

‘‘чатта̄ро а̄ха̄ра̄ – кабал̣ӣка̄ро а̄ха̄ро ол̣а̄рико ва̄ сукхумо ва̄, пхассо дутийо, маносан̃четана̄ татийа̄, вин̃н̃а̄н̣ам̣ чатуттхам̣.

‘‘чатассо вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо. рӯпӯпа̄йам̣ ва̄, а̄вусо, вин̃н̃а̄н̣ам̣ тит̣т̣хама̄нам̣ тит̣т̣хати рӯпа̄рамман̣ам̣ [рӯпа̄раман̣ам̣ (?)] рӯпаппатит̣т̣хам̣ нандӯпасечанам̣ вуддхим̣ вирӯл̣хим̣ вепуллам̣ а̄паджджати; веданӯпа̄йам̣ ва̄ а̄вусо…пе… сан̃н̃ӯпа̄йам̣ ва̄, а̄вусо…пе… сан̇кха̄рӯпа̄йам̣ ва̄, а̄вусо, вин̃н̃а̄н̣ам̣ тит̣т̣хама̄нам̣ тит̣т̣хати сан̇кха̄ра̄рамман̣ам̣ сан̇кха̄раппатит̣т̣хам̣ нандӯпасечанам̣ вуддхим̣ вирӯл̣хим̣ вепуллам̣ а̄паджджати.

‘‘чатта̄ри агатигамана̄ни – чханда̄гатим̣ гаччхати, доса̄гати гаччхати, моха̄гатим̣ гаччхати, бхайа̄гатим̣ гаччхати.

‘‘чатта̄ро тан̣хуппа̄да̄ – чӣварахету ва̄, а̄вусо, бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати; пин̣д̣апа̄тахету ва̄, а̄вусо, бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати; сена̄санахету ва̄, а̄вусо, бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати; итибхава̄бхавахету ва̄, а̄вусо, бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати.

‘‘чатассо пат̣ипада̄ – дуккха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, дуккха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄.

‘‘апара̄пи чатассо пат̣ипада̄ – аккхама̄ пат̣ипада̄, кхама̄ пат̣ипада̄, дама̄ пат̣ипада̄, сама̄ пат̣ипада̄.

‘‘чатта̄ри дхаммапада̄ни – анабхиджджха̄ дхаммападам̣, абйа̄па̄до дхаммападам̣, самма̄сати дхаммападам̣, самма̄сама̄дхи дхаммападам̣.

‘‘чатта̄ри дхаммасама̄да̄на̄ни – аттха̄вусо, дхаммасама̄да̄нам̣ паччуппаннадуккхан̃чева а̄йатин̃ча дуккхавипа̄кам̣. аттха̄вусо, дхаммасама̄да̄нам̣ паччуппаннадуккхам̣ а̄йатим̣ сукхавипа̄кам̣. аттха̄вусо, дхаммасама̄да̄нам̣ паччуппаннасукхам̣ а̄йатим̣ дуккхавипа̄кам̣. аттха̄вусо, дхаммасама̄да̄нам̣ паччуппаннасукхан̃чева а̄йатин̃ча сукхавипа̄кам̣.

‘‘чатта̄ро дхаммаккхандха̄ – сӣлаккхандхо, сама̄дхиккхандхо, пан̃н̃а̄ккхандхо, вимуттиккхандхо.

‘‘чатта̄ри бала̄ни – вӣрийабалам̣, сатибалам̣, сама̄дхибалам̣, пан̃н̃а̄балам̣.

‘‘чатта̄ри адхит̣т̣ха̄на̄ни – пан̃н̃а̄дхит̣т̣ха̄нам̣, сачча̄дхит̣т̣ха̄нам̣, ча̄га̄дхит̣т̣ха̄нам̣, упасама̄дхит̣т̣ха̄нам̣.

312. ‘‘чатта̄ри пан̃хабйа̄каран̣а̄ни – [чатта̄ро пан̃ха̄бйа̄каран̣а̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] екам̣сабйа̄каран̣ӣйо пан̃хо, пат̣ипуччха̄бйа̄каран̣ӣйо пан̃хо, вибхаджджабйа̄каран̣ӣйо пан̃хо, т̣хапанӣйо пан̃хо.

‘‘чатта̄ри камма̄ни – аттха̄вусо, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣; аттха̄вусо, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣; аттха̄вусо, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣; аттха̄вусо, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати.

‘‘чатта̄ро саччхикаран̣ӣйа̄ дхамма̄ – пуббенива̄со сатийа̄ саччхикаран̣ӣйо; сатта̄нам̣ чутӯпапа̄то чаккхуна̄ саччхикаран̣ӣйо; ат̣т̣ха вимоккха̄ ка̄йена саччхикаран̣ӣйа̄; а̄сава̄нам̣ кхайо пан̃н̃а̄йа саччхикаран̣ӣйо.

‘‘чатта̄ро огха̄ – ка̄могхо, бхавогхо, дит̣т̣хогхо, авиджджогхо.

‘‘чатта̄ро йога̄ – ка̄майого, бхавайого, дит̣т̣хийого, авиджджа̄його.

‘‘чатта̄ро висан̃н̃ога̄ – ка̄майогависан̃н̃ого, бхавайогависан̃н̃ого, дит̣т̣хийогависан̃н̃ого, авиджджа̄йогависан̃н̃ого.

‘‘чатта̄ро гантха̄ – абхиджджха̄ ка̄йагантхо, бйа̄па̄до ка̄йагантхо, сӣлаббатапара̄ма̄со ка̄йагантхо, идам̣сачча̄бхинивесо ка̄йагантхо.

‘‘чатта̄ри упа̄да̄на̄ни – ка̄мупа̄да̄нам̣ [ка̄мӯпа̄да̄нам̣ (сӣ. пӣ.) евамитаресупи], дит̣т̣хупа̄да̄нам̣, сӣлаббатупа̄да̄нам̣, аттава̄дупа̄да̄нам̣.

‘‘чатассо йонийо – ан̣д̣аджайони, джала̄буджайони, сам̣седаджайони, опапа̄тикайони.

‘‘чатассо габбха̄ваккантийо. идха̄вусо, екаччо асампаджа̄но ма̄тукуччхим̣ оккамати, асампаджа̄но ма̄тукуччхисмим̣ т̣ха̄ти, асампаджа̄но ма̄тукуччхимха̄ никкхамати, айам̣ пат̣хама̄ габбха̄вакканти. пуна чапарам̣, а̄вусо, идхекаччо сампаджа̄но ма̄тукуччхим̣ оккамати, асампаджа̄но ма̄тукуччхисмим̣ т̣ха̄ти, асампаджа̄но ма̄тукуччхимха̄ никкхамати, айам̣ дутийа̄ габбха̄вакканти. пуна чапарам̣, а̄вусо, идхекаччо сампаджа̄но ма̄тукуччхим̣ оккамати, сампаджа̄но ма̄тукуччхисмим̣ т̣ха̄ти, асампаджа̄но ма̄тукуччхимха̄ никкхамати, айам̣ татийа̄ габбха̄вакканти. пуна чапарам̣, а̄вусо, идхекаччо сампаджа̄но ма̄тукуччхим̣ оккамати, сампаджа̄но ма̄тукуччхисмим̣ т̣ха̄ти, сампаджа̄но ма̄тукуччхимха̄ никкхамати, айам̣ чатуттха̄ габбха̄вакканти.

‘‘чатта̄ро аттабха̄вапат̣ила̄бха̄. аттха̄вусо, аттабха̄вапат̣ила̄бхо, йасмим̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхе аттасан̃четана̄йева камати, но парасан̃четана̄. аттха̄вусо, аттабха̄вапат̣ила̄бхо, йасмим̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхе парасан̃четана̄йева камати, но аттасан̃четана̄. аттха̄вусо, аттабха̄вапат̣ила̄бхо, йасмим̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхе аттасан̃четана̄ чева камати парасан̃четана̄ ча. аттха̄вусо, аттабха̄вапат̣ила̄бхо, йасмим̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхе нева аттасан̃четана̄ камати, но парасан̃четана̄.

313. ‘‘чатассо даккхин̣а̄висуддхийо. аттха̄вусо, даккхин̣а̄ да̄йакато висуджджхати но пат̣игга̄хакато. аттха̄вусо, даккхин̣а̄ пат̣игга̄хакато висуджджхати но да̄йакато. аттха̄вусо, даккхин̣а̄ нева да̄йакато висуджджхати но пат̣игга̄хакато. аттха̄вусо, даккхин̣а̄ да̄йакато чева висуджджхати пат̣игга̄хакато ча.

‘‘чатта̄ри сан̇гахаваттхӯни – да̄нам̣, пеййаваджджам̣ [пийаваджджам̣ (сйа̄. кам̣. ка.)], аттхачарийа̄, сама̄наттата̄.

‘‘чатта̄ро анарийавоха̄ра̄ – муса̄ва̄до, писун̣а̄ва̄ча̄, пхаруса̄ва̄ча̄, сампхаппала̄по.

‘‘чатта̄ро арийавоха̄ра̄ – муса̄ва̄да̄ вераман̣ӣ [вераман̣и (ка.)], писун̣а̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ӣ, пхаруса̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ӣ, сампхаппала̄па̄ вераман̣ӣ.

‘‘апарепи чатта̄ро анарийавоха̄ра̄ – адит̣т̣хе дит̣т̣хава̄дита̄, ассуте сутава̄дита̄, амуте мутава̄дита̄, авин̃н̃а̄те вин̃н̃а̄тава̄дита̄.

‘‘апарепи чатта̄ро арийавоха̄ра̄ – адит̣т̣хе адит̣т̣хава̄дита̄, ассуте ассутава̄дита̄, амуте амутава̄дита̄, авин̃н̃а̄те авин̃н̃а̄тава̄дита̄.

‘‘апарепи чатта̄ро анарийавоха̄ра̄ – дит̣т̣хе адит̣т̣хава̄дита̄, суте ассутава̄дита̄, муте амутава̄дита̄, вин̃н̃а̄те авин̃н̃а̄тава̄дита̄.

‘‘апарепи чатта̄ро арийавоха̄ра̄ – дит̣т̣хе дит̣т̣хава̄дита̄, суте сутава̄дита̄, муте мутава̄дита̄, вин̃н̃а̄те вин̃н̃а̄тава̄дита̄.

314. ‘‘чатта̄ро пуггала̄. идха̄вусо, екаччо пуггало аттантапо хоти аттапарита̄пана̄нуйогамануйутто. идха̄вусо, екаччо пуггало парантапо хоти парапарита̄пана̄нуйогамануйутто. идха̄вусо, екаччо пуггало аттантапо ча хоти аттапарита̄пана̄нуйогамануйутто, парантапо ча парапарита̄пана̄нуйогамануйутто. идха̄вусо, екаччо пуггало нева аттантапо хоти на аттапарита̄пана̄нуйогамануйутто на парантапо на парапарита̄пана̄нуйогамануйутто. со анаттантапо апарантапо дит̣т̣хева дхамме ниччха̄то ниббуто сӣтӣбхӯто [сӣтибхӯто (ка.)] сукхаппат̣исам̣ведӣ брахмабхӯтена аттана̄ вихарати.

‘‘апарепи чатта̄ро пуггала̄. идха̄вусо, екаччо пуггало аттахита̄йа пат̣ипанно хоти но парахита̄йа. идха̄вусо, екаччо пуггало парахита̄йа пат̣ипанно хоти но аттахита̄йа. идха̄вусо, екаччо пуггало нева аттахита̄йа пат̣ипанно хоти но парахита̄йа. идха̄вусо, екаччо пуггало аттахита̄йа чева пат̣ипанно хоти парахита̄йа ча.

‘‘апарепи чатта̄ро пуггала̄ – тамо тамапара̄йано, тамо джотипара̄йано, джоти тамапара̄йано, джоти джотипара̄йано.

‘‘апарепи чатта̄ро пуггала̄ – саман̣амачало, саман̣ападумо, саман̣апун̣д̣арӣко, саман̣есу саман̣асукхума̄ло.

‘‘име кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена чатта̄ро дхамма̄ саммадаккха̄та̄; таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣…пе… аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣.

пат̣хамабха̄н̣ава̄ро нит̣т̣хито.

пан̃чакам̣

315. ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена пан̃ча дхамма̄ саммадаккха̄та̄. таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣…пе… аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣. катаме пан̃ча?

‘‘пан̃чаккхандха̄. рӯпаккхандхо ведана̄ккхандхо сан̃н̃а̄ккхандхо сан̇кха̄раккхандхо вин̃н̃а̄н̣аккхандхо.

‘‘пан̃чупа̄да̄наккхандха̄. рӯпупа̄да̄наккхандхо [рӯпӯпа̄да̄наккхандхо (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.) евамитаресупи] веданупа̄да̄наккхандхо сан̃н̃упа̄да̄наккхандхо сан̇кха̄рупа̄да̄наккхандхо вин̃н̃а̄н̣упа̄да̄наккхандхо.

‘‘пан̃ча ка̄магун̣а̄. чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасан̃хита̄ раджанӣйа̄, сотавин̃н̃еййа̄ садда̄… гха̄навин̃н̃еййа̄ гандха̄… дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄… ка̄йавин̃н̃еййа̄ пхот̣т̣хабба̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасан̃хита̄ раджанӣйа̄.

‘‘пан̃ча гатийо – нирайо, тираччха̄найони, петтивисайо, манусса̄, дева̄.

‘‘пан̃ча маччхарийа̄ни – а̄ва̄самаччхарийам̣, куламаччхарийам̣, ла̄бхамаччхарийам̣, ван̣н̣амаччхарийам̣, дхаммамаччхарийам̣.

‘‘пан̃ча нӣваран̣а̄ни – ка̄маччханданӣваран̣ам̣, бйа̄па̄данӣваран̣ам̣, тхинамиддханӣваран̣ам̣, уддхаччакуккуччанӣваран̣ам̣, вичикиччха̄нӣваран̣ам̣.

‘‘пан̃ча орамбха̄гийа̄ни сан̃н̃оджана̄ни – сакка̄йадит̣т̣хи, вичикиччха̄, сӣлаббатапара̄ма̄со, ка̄маччхандо, бйа̄па̄до.

‘‘пан̃ча уддхамбха̄гийа̄ни сан̃н̃оджана̄ни – рӯпара̄го, арӯпара̄го, ма̄но, уддхаччам̣, авиджджа̄.

‘‘пан̃ча сиккха̄пада̄ни – па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ӣ, адинна̄да̄на̄ вераман̣ӣ, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вераман̣ӣ, муса̄ва̄да̄ вераман̣ӣ, сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄ вераман̣ӣ.

316. ‘‘пан̃ча абхаббат̣т̣ха̄на̄ни. абхаббо, а̄вусо, кхӣн̣а̄саво бхиккху сан̃чичча па̄н̣ам̣ джӣвита̄ воропетум̣. абхаббо кхӣн̣а̄саво бхиккху адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийитум̣ [а̄да̄тум̣ (сйа̄. кам̣. пӣ.)]. абхаббо кхӣн̣а̄саво бхиккху метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исевитум̣. абхаббо кхӣн̣а̄саво бхиккху сампаджа̄намуса̄ бха̄ситум̣. абхаббо кхӣн̣а̄саво бхиккху саннидхика̄ракам̣ ка̄ме парибхун̃джитум̣, сеййатха̄пи пуббе а̄га̄рикабхӯто.

‘‘пан̃ча бйасана̄ни – н̃а̄тибйасанам̣, бхогабйасанам̣, рогабйасанам̣, сӣлабйасанам̣, дит̣т̣хибйасанам̣. на̄вусо, сатта̄ н̃а̄тибйасанахету ва̄ бхогабйасанахету ва̄ рогабйасанахету ва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджанти. сӣлабйасанахету ва̄, а̄вусо, сатта̄ дит̣т̣хибйасанахету ва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджанти.

‘‘пан̃ча сампада̄ – н̃а̄тисампада̄, бхогасампада̄, а̄рогйасампада̄, сӣласампада̄, дит̣т̣хисампада̄. на̄вусо, сатта̄ н̃а̄тисампада̄хету ва̄ бхогасампада̄хету ва̄ а̄рогйасампада̄хету ва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. сӣласампада̄хету ва̄, а̄вусо, сатта̄ дит̣т̣хисампада̄хету ва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти.

‘‘пан̃ча а̄дӣнава̄ дуссӣласса сӣлавипаттийа̄. идха̄вусо, дуссӣло сӣлавипанно пама̄да̄дхикаран̣ам̣ махатим̣ бхогаджа̄ним̣ нигаччхати, айам̣ пат̣хамо а̄дӣнаво дуссӣласса сӣлавипаттийа̄. пуна чапарам̣, а̄вусо, дуссӣласса сӣлавипаннасса па̄пако киттисаддо аббхуггаччхати, айам̣ дутийо а̄дӣнаво дуссӣласса сӣлавипаттийа̄. пуна чапарам̣, а̄вусо, дуссӣло сӣлавипанно йан̃н̃адева парисам̣ упасан̇камати йади кхаттийапарисам̣ йади бра̄хман̣апарисам̣ йади гахапатипарисам̣ йади саман̣апарисам̣, ависа̄радо упасан̇камати ман̇кубхӯто, айам̣ татийо а̄дӣнаво дуссӣласса сӣлавипаттийа̄. пуна чапарам̣, а̄вусо, дуссӣло сӣлавипанно саммӯл̣хо ка̄лам̣ кароти, айам̣ чатуттхо а̄дӣнаво дуссӣласса сӣлавипаттийа̄. пуна чапарам̣, а̄вусо, дуссӣло сӣлавипанно ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати, айам̣ пан̃чамо а̄дӣнаво дуссӣласса сӣлавипаттийа̄.

‘‘пан̃ча а̄нисам̣са̄ сӣлавато сӣласампада̄йа. идха̄вусо, сӣлава̄ сӣласампанно аппама̄да̄дхикаран̣ам̣ махантам̣ бхогаккхандхам̣ адхигаччхати, айам̣ пат̣хамо а̄нисам̣со сӣлавато сӣласампада̄йа. пуна чапарам̣, а̄вусо, сӣлавато сӣласампаннасса калйа̄н̣о киттисаддо аббхуггаччхати, айам̣ дутийо а̄нисам̣со сӣлавато сӣласампада̄йа. пуна чапарам̣, а̄вусо, сӣлава̄ сӣласампанно йан̃н̃адева парисам̣ упасан̇камати йади кхаттийапарисам̣ йади бра̄хман̣апарисам̣ йади гахапатипарисам̣ йади саман̣апарисам̣, виса̄радо упасан̇камати аман̇кубхӯто, айам̣ татийо а̄нисам̣со сӣлавато сӣласампада̄йа. пуна чапарам̣, а̄вусо, сӣлава̄ сӣласампанно асаммӯл̣хо ка̄лам̣ кароти, айам̣ чатуттхо а̄нисам̣со сӣлавато сӣласампада̄йа. пуна чапарам̣, а̄вусо, сӣлава̄ сӣласампанно ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати, айам̣ пан̃чамо а̄нисам̣со сӣлавато сӣласампада̄йа.

‘‘чодакена, а̄вусо, бхиккхуна̄ парам̣ чодетука̄мена пан̃ча дхамме аджджхаттам̣ упат̣т̣хапетва̄ паро чодетаббо. ка̄лена ваккха̄ми но ака̄лена, бхӯтена ваккха̄ми но абхӯтена, сан̣хена ваккха̄ми но пхарусена, аттхасам̣хитена ваккха̄ми но анаттхасам̣хитена, меттачиттена [метта̄читтена (каттхачи)] ваккха̄ми но досантарена̄ти. чодакена, а̄вусо, бхиккхуна̄ парам̣ чодетука̄мена име пан̃ча дхамме аджджхаттам̣ упат̣т̣хапетва̄ паро чодетаббо.

317. ‘‘пан̃ча падха̄нийан̇га̄ни. идха̄вусо, бхиккху саддхо хоти, саддахати татха̄гатасса бодхим̣ – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато, локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. аппа̄ба̄дхо хоти аппа̄тан̇ко, самавепа̄кинийа̄ гахан̣ийа̄ саманна̄гато на̄тисӣта̄йа на̄ччун̣ха̄йа маджджхима̄йа падха̄наккхама̄йа. асат̣хо хоти ама̄йа̄вӣ, йатха̄бхӯтам̣ атта̄нам̣ а̄викатта̄ саттхари ва̄ вин̃н̃ӯсу ва̄ сабрахмача̄рӣсу. а̄раддхавӣрийо вихарати акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ упасампада̄йа тха̄мава̄ дал̣хапараккамо аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесу. пан̃н̃ава̄ хоти удайаттхага̄минийа̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гато арийа̄йа ниббедхика̄йа самма̄дуккхаккхайага̄минийа̄.

318. ‘‘пан̃ча суддха̄ва̄са̄ – авиха̄, атаппа̄, судасса̄, судассӣ, аканит̣т̣ха̄.

‘‘пан̃ча ана̄га̄мино – антара̄паринибба̄йӣ, упахаччапаринибба̄йӣ, асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ, сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ, уддхам̣сотоаканит̣т̣хага̄мӣ.

319. ‘‘пан̃ча четокхила̄. идха̄вусо, бхиккху саттхари кан̇кхати вичикиччхати на̄дхимуччати на сампасӣдати. йо со, а̄вусо, бхиккху саттхари кан̇кхати вичикиччхати на̄дхимуччати на сампасӣдати, тасса читтам̣ на намати а̄таппа̄йа ануйога̄йа са̄тачча̄йа падха̄на̄йа, йасса читтам̣ на намати а̄таппа̄йа ануйога̄йа са̄тачча̄йа падха̄на̄йа, айам̣ пат̣хамо четокхило. пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху дхамме кан̇кхати вичикиччхати…пе… сан̇гхе кан̇кхати вичикиччхати… сиккха̄йа кан̇кхати вичикиччхати… сабрахмача̄рӣсу купито хоти анаттамано а̄хатачитто кхиладжа̄то. йо со, а̄вусо, бхиккху сабрахмача̄рӣсу купито хоти анаттамано а̄хатачитто кхиладжа̄то, тасса читтам̣ на намати а̄таппа̄йа ануйога̄йа са̄тачча̄йа падха̄на̄йа, йасса читтам̣ на намати а̄таппа̄йа ануйога̄йа са̄тачча̄йа падха̄на̄йа, айам̣ пан̃чамо четокхило.

320. ‘‘пан̃ча четасовинибандха̄. идха̄вусо, бхиккху ка̄месу авӣтара̄го хоти авигатаччхандо авигатапемо авигатапипа̄со авигатапарил̣а̄хо авигататан̣хо. йо со, а̄вусо, бхиккху ка̄месу авӣтара̄го хоти авигатаччхандо авигатапемо авигатапипа̄со авигатапарил̣а̄хо авигататан̣хо, тасса читтам̣ на намати а̄таппа̄йа ануйога̄йа са̄тачча̄йа падха̄на̄йа. йасса читтам̣ на намати а̄таппа̄йа ануйога̄йа са̄тачча̄йа падха̄на̄йа. айам̣ пат̣хамо четасо винибандхо. пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху ка̄йе авӣтара̄го хоти…пе… рӯпе авӣтара̄го хоти…пе… пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху йа̄вадаттхам̣ удара̄вадехакам̣ бхун̃джитва̄ сеййасукхам̣ пассасукхам̣ миддхасукхам̣ ануйутто вихарати…пе… пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху ан̃н̃атарам̣ деваника̄йам̣ пан̣идха̄йа брахмачарийам̣ чарати – ‘имина̄хам̣ сӣлена ва̄ ватена ва̄ тапена ва̄ брахмачарийена ва̄ дево ва̄ бхависса̄ми деван̃н̃атаро ва̄’ти. йо со, а̄вусо, бхиккху ан̃н̃атарам̣ деваника̄йам̣ пан̣идха̄йа брахмачарийам̣ чарати – ‘имина̄хам̣ сӣлена ва̄ ватена ва̄ тапена ва̄ брахмачарийена ва̄ дево ва̄ бхависса̄ми деван̃н̃атаро ва̄’ти, тасса читтам̣ на намати а̄таппа̄йа ануйога̄йа са̄тачча̄йа падха̄на̄йа. йасса читтам̣ на намати а̄таппа̄йа ануйога̄йа са̄тачча̄йа падха̄на̄йа. айам̣ пан̃чамо четасо винибандхо.

‘‘пан̃чиндрийа̄ни – чаккхундрийам̣, сотиндрийам̣, гха̄ниндрийам̣, дживхиндрийам̣, ка̄йиндрийам̣.

‘‘апара̄нипи пан̃чиндрийа̄ни – сукхиндрийам̣, дуккхиндрийам̣, соманассиндрийам̣, доманассиндрийам̣, упеккхиндрийам̣.

‘‘апара̄нипи пан̃чиндрийа̄ни – саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣.

321. ‘‘пан̃ча ниссаран̣ийа̄ [нисса̄ран̣ӣйа̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.) т̣ӣка̄ олокетабба̄] дха̄туйо. идха̄вусо, бхиккхуно ка̄ме манасикарото ка̄месу читтам̣ на паккхандати на пасӣдати на сантит̣т̣хати на вимуччати. неккхаммам̣ кхо панасса манасикарото неккхамме читтам̣ паккхандати пасӣдати сантит̣т̣хати вимуччати. тасса там̣ читтам̣ сугатам̣ субха̄витам̣ сувут̣т̣хитам̣ сувимуттам̣ висам̣йуттам̣ ка̄мехи. йе ча ка̄мапаччайа̄ уппаджджанти а̄сава̄ вигха̄та̄ парил̣а̄ха̄ [вигха̄тапарил̣а̄ха̄ (сйа̄. кам̣.)], мутто со техи, на со там̣ веданам̣ ведети. идамаккха̄там̣ ка̄ма̄нам̣ ниссаран̣ам̣.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно бйа̄па̄дам̣ манасикарото бйа̄па̄де читтам̣ на паккхандати на пасӣдати на сантит̣т̣хати на вимуччати. абйа̄па̄дам̣ кхо панасса манасикарото абйа̄па̄де читтам̣ паккхандати пасӣдати сантит̣т̣хати вимуччати. тасса там̣ читтам̣ сугатам̣ субха̄витам̣ сувут̣т̣хитам̣ сувимуттам̣ висам̣йуттам̣ бйа̄па̄дена. йе ча бйа̄па̄дапаччайа̄ уппаджджанти а̄сава̄ вигха̄та̄ парил̣а̄ха̄, мутто со техи, на со там̣ веданам̣ ведети. идамаккха̄там̣ бйа̄па̄дасса ниссаран̣ам̣.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно вихесам̣ манасикарото вихеса̄йа читтам̣ на паккхандати на пасӣдати на сантит̣т̣хати на вимуччати. авихесам̣ кхо панасса манасикарото авихеса̄йа читтам̣ паккхандати пасӣдати сантит̣т̣хати вимуччати. тасса там̣ читтам̣ сугатам̣ субха̄витам̣ сувут̣т̣хитам̣ сувимуттам̣ висам̣йуттам̣ вихеса̄йа. йе ча вихеса̄паччайа̄ уппаджджанти а̄сава̄ вигха̄та̄ парил̣а̄ха̄, мутто со техи, на со там̣ веданам̣ ведети. идамаккха̄там̣ вихеса̄йа ниссаран̣ам̣.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно рӯпе манасикарото рӯпесу читтам̣ на паккхандати на пасӣдати на сантит̣т̣хати на вимуччати. арӯпам̣ кхо панасса манасикарото арӯпе читтам̣ паккхандати пасӣдати сантит̣т̣хати вимуччати. тасса там̣ читтам̣ сугатам̣ субха̄витам̣ сувут̣т̣хитам̣ сувимуттам̣ висам̣йуттам̣ рӯпехи. йе ча рӯпапаччайа̄ уппаджджанти а̄сава̄ вигха̄та̄ парил̣а̄ха̄, мутто со техи, на со там̣ веданам̣ ведети. идамаккха̄там̣ рӯпа̄нам̣ ниссаран̣ам̣.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно сакка̄йам̣ манасикарото сакка̄йе читтам̣ на паккхандати на пасӣдати на сантит̣т̣хати на вимуччати. сакка̄йаниродхам̣ кхо панасса манасикарото сакка̄йаниродхе читтам̣ паккхандати пасӣдати сантит̣т̣хати вимуччати. тасса там̣ читтам̣ сугатам̣ субха̄витам̣ сувут̣т̣хитам̣ сувимуттам̣ висам̣йуттам̣ сакка̄йена. йе ча сакка̄йапаччайа̄ уппаджджанти а̄сава̄ вигха̄та̄ парил̣а̄ха̄, мутто со техи, на со там̣ веданам̣ ведети. идамаккха̄там̣ сакка̄йасса ниссаран̣ам̣.

322. ‘‘пан̃ча вимутта̄йатана̄ни. идха̄вусо, бхиккхуно саттха̄ дхаммам̣ десети ан̃н̃атаро ва̄ гарут̣т̣ха̄нийо сабрахмача̄рӣ. йатха̄ йатха̄, а̄вусо, бхиккхуно саттха̄ дхаммам̣ десети ан̃н̃атаро ва̄ гарут̣т̣ха̄нийо сабрахмача̄рӣ. татха̄ татха̄ со тасмим̣ дхамме аттхапат̣исам̣ведӣ ча хоти дхаммапат̣исам̣ведӣ ча. тасса аттхапат̣исам̣ведино дхаммапат̣исам̣ведино па̄моджджам̣ джа̄йати, памудитасса пӣти джа̄йати, пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати, пассаддхака̄йо сукхам̣ ведети, сукхино читтам̣ сама̄дхийати. идам̣ пат̣хамам̣ вимутта̄йатанам̣.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно на хева кхо саттха̄ дхаммам̣ десети ан̃н̃атаро ва̄ гарут̣т̣ха̄нийо сабрахмача̄рӣ, апи ча кхо йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ виттха̄рена паресам̣ десети…пе… апи ча кхо йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ виттха̄рена саджджха̄йам̣ кароти…пе… апи ча кхо йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ четаса̄ анувитаккети анувича̄рети манаса̄нупеккхати…пе… апи ча кхвасса ан̃н̃атарам̣ сама̄дхинимиттам̣ суггахитам̣ хоти суманасикатам̣ сӯпадха̄ритам̣ суппат̣ивиддхам̣ пан̃н̃а̄йа. йатха̄ йатха̄, а̄вусо, бхиккхуно ан̃н̃атарам̣ сама̄дхинимиттам̣ суггахитам̣ хоти суманасикатам̣ сӯпадха̄ритам̣ суппат̣ивиддхам̣ пан̃н̃а̄йа татха̄ татха̄ со тасмим̣ дхамме аттхапат̣исам̣ведӣ ча хоти дхаммапат̣исам̣ведӣ ча. тасса аттхапат̣исам̣ведино дхаммапат̣исам̣ведино па̄моджджам̣ джа̄йати, памудитасса пӣти джа̄йати, пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати, пассаддхака̄йо сукхам̣ ведети, сукхино читтам̣ сама̄дхийати. идам̣ пан̃чамам̣ вимутта̄йатанам̣.

‘‘пан̃ча вимуттипарипа̄чанӣйа̄ сан̃н̃а̄ – аниччасан̃н̃а̄, аничче дуккхасан̃н̃а̄, дуккхе анаттасан̃н̃а̄, паха̄насан̃н̃а̄, вира̄гасан̃н̃а̄.

‘‘име кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена пан̃ча дхамма̄ саммадаккха̄та̄; таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣…пе… аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣ [сан̇гитийапан̃чакам̣ нит̣т̣хитам̣ (сйа̄. кам̣.)].

чхаккам̣

323. ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена чха дхамма̄ саммадаккха̄та̄; таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣…пе… аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣. катаме чха?

‘‘чха аджджхаттика̄ни а̄йатана̄ни – чаккха̄йатанам̣, сота̄йатанам̣, гха̄на̄йатанам̣, дживха̄йатанам̣, ка̄йа̄йатанам̣, мана̄йатанам̣.

‘‘чха ба̄хира̄ни а̄йатана̄ни – рӯпа̄йатанам̣, садда̄йатанам̣, гандха̄йатанам̣, раса̄йатанам̣, пхот̣т̣хабба̄йатанам̣, дхамма̄йатанам̣.

‘‘чха вин̃н̃а̄н̣ака̄йа̄ – чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣, сотавин̃н̃а̄н̣ам̣, гха̄навин̃н̃а̄н̣ам̣, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣, ка̄йавин̃н̃а̄н̣ам̣, мановин̃н̃а̄н̣ам̣.

‘‘чха пхассака̄йа̄ – чаккхусампхассо, сотасампхассо, гха̄насампхассо, дживха̄сампхассо, ка̄йасампхассо, маносампхассо.

‘‘чха ведана̄ка̄йа̄ – чаккхусампхассаджа̄ ведана̄, сотасампхассаджа̄ ведана̄, гха̄насампхассаджа̄ ведана̄, дживха̄сампхассаджа̄ ведана̄, ка̄йасампхассаджа̄ ведана̄, маносампхассаджа̄ ведана̄.

‘‘чха сан̃н̃а̄ка̄йа̄ – рӯпасан̃н̃а̄, саддасан̃н̃а̄, гандхасан̃н̃а̄, расасан̃н̃а̄, пхот̣т̣хаббасан̃н̃а̄, дхаммасан̃н̃а̄.

‘‘чха сан̃четана̄ка̄йа̄ – рӯпасан̃четана̄, саддасан̃четана̄, гандхасан̃четана̄, расасан̃четана̄, пхот̣т̣хаббасан̃четана̄, дхаммасан̃четана̄.

‘‘чха тан̣ха̄ка̄йа̄ – рӯпатан̣ха̄, саддатан̣ха̄, гандхатан̣ха̄, расатан̣ха̄, пхот̣т̣хаббатан̣ха̄, дхамматан̣ха̄.

324. ‘‘чха ага̄рава̄. идха̄вусо, бхиккху саттхари ага̄раво вихарати аппатиссо; дхамме ага̄раво вихарати аппатиссо; сан̇гхе ага̄раво вихарати аппатиссо; сиккха̄йа ага̄раво вихарати аппатиссо; аппама̄де ага̄раво вихарати аппатиссо; пат̣исантха̄ре [пат̣исандха̄ре (ка.)] ага̄раво вихарати аппатиссо.

‘‘чха га̄рава̄. идха̄вусо, бхиккху саттхари сага̄раво вихарати саппатиссо; дхамме сага̄раво вихарати саппатиссо; сан̇гхе сага̄раво вихарати саппатиссо; сиккха̄йа сага̄раво вихарати саппатиссо; аппама̄де сага̄раво вихарати саппатиссо; пат̣исантха̄ре сага̄раво вихарати саппатиссо.

‘‘чха соманассӯпавича̄ра̄. чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ соманассат̣т̣ха̄нийам̣ рӯпам̣ упавичарати; сотена саддам̣ сутва̄… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄. манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа соманассат̣т̣ха̄нийам̣ дхаммам̣ упавичарати.

‘‘чха доманассӯпавича̄ра̄. чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ доманассат̣т̣ха̄нийам̣ рӯпам̣ упавичарати…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа доманассат̣т̣ха̄нийам̣ дхаммам̣ упавичарати.

‘‘чха упеккхӯпавича̄ра̄. чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ упеккха̄т̣т̣ха̄нийам̣ [упеккха̄т̣ха̄нийам̣ (ка.)] рӯпам̣ упавичарати…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа упеккха̄т̣т̣ха̄нийам̣ дхаммам̣ упавичарати.

‘‘чха са̄ран̣ӣйа̄ дхамма̄. идха̄вусо, бхиккхуно меттам̣ ка̄йакаммам̣ паччупат̣т̣хитам̣ хоти сабрахмача̄рӣсу а̄ви [а̄вӣ (ка. сӣ. пӣ. ка.)] чева рахо ча. айампи дхаммо са̄ран̣ӣйо пийакаран̣о гарукаран̣о сан̇гаха̄йа авива̄да̄йа са̄маггийа̄ екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно меттам̣ вачӣкаммам̣ паччупат̣т̣хитам̣ хоти сабрахмача̄рӣсу а̄ви чева рахо ча. айампи дхаммо са̄ран̣ӣйо…пе… екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно меттам̣ манокаммам̣ паччупат̣т̣хитам̣ хоти сабрахмача̄рӣсу а̄ви чева рахо ча. айампи дхаммо са̄ран̣ӣйо…пе… екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху йе те ла̄бха̄ дхаммика̄ дхаммаладдха̄ антамасо паттапарийа̄паннаматтампи, татха̄рӯпехи ла̄бхехи аппат̣ивибхаттабхогӣ хоти сӣлавантехи сабрахмача̄рӣхи са̄дха̄ран̣абхогӣ. айампи дхаммо са̄ран̣ӣйо…пе… екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху йа̄ни та̄ни сӣла̄ни акхан̣д̣а̄ни аччхидда̄ни асабала̄ни акамма̄са̄ни бхуджисса̄ни вин̃н̃уппасаттха̄ни апара̄мат̣т̣ха̄ни сама̄дхисам̣ваттаника̄ни, татха̄рӯпесу сӣлесу сӣласа̄ман̃н̃агато вихарати сабрахмача̄рӣхи а̄ви чева рахо ча. айампи дхаммо са̄ран̣ӣйо…пе… екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху йа̄йам̣ дит̣т̣хи арийа̄ ниййа̄ника̄ ниййа̄ти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа, татха̄рӯпа̄йа дит̣т̣хийа̄ дит̣т̣хиса̄ман̃н̃агато вихарати сабрахмача̄рӣхи а̄ви чева рахо ча. айампи дхаммо са̄ран̣ӣйо пийакаран̣о гарукаран̣о сан̇гаха̄йа авива̄да̄йа са̄маггийа̄ екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.

325. чха вива̄дамӯла̄ни. идха̄вусо, бхиккху кодхано хоти упана̄хӣ. йо со, а̄вусо, бхиккху кодхано хоти упана̄хӣ, со саттхарипи ага̄раво вихарати аппатиссо, дхаммепи ага̄раво вихарати аппатиссо, сан̇гхепи ага̄раво вихарати аппатиссо, сиккха̄йапи на парипӯрака̄рӣ [парипӯрӣка̄рӣ (сйа̄. кам̣.)] хоти. йо со, а̄вусо, бхиккху саттхари ага̄раво вихарати аппатиссо, дхамме ага̄раво вихарати аппатиссо, сан̇гхе ага̄раво вихарати аппатиссо, сиккха̄йа на парипӯрака̄рӣ, со сан̇гхе вива̄дам̣ джанети. йо хоти вива̄до бахуджанаахита̄йа бахуджанаасукха̄йа анаттха̄йа ахита̄йа дуккха̄йа деваманусса̄нам̣. еварӯпам̣ че тумхе, а̄вусо, вива̄дамӯлам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ саманупассеййа̄тха. татра тумхе, а̄вусо, тассева па̄пакасса вива̄дамӯласса паха̄на̄йа ва̄йамеййа̄тха. еварӯпам̣ че тумхе, а̄вусо, вива̄дамӯлам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ на саманупассеййа̄тха. татра тумхе, а̄вусо, тассева па̄пакасса вива̄дамӯласса а̄йатим̣ анавассава̄йа пат̣ипаджджеййа̄тха. еваметасса па̄пакасса вива̄дамӯласса паха̄нам̣ хоти. еваметасса па̄пакасса вива̄дамӯласса а̄йатим̣ анавассаво хоти.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху маккхӣ хоти пал̣а̄сӣ…пе… иссукӣ хоти маччхарӣ…пе… сат̣хо хоти ма̄йа̄вӣ… па̄пиччхо хоти миччха̄дит̣т̣хӣ… сандит̣т̣хипара̄ма̄сӣ хоти а̄дха̄нагга̄хӣ дуппат̣иниссаггӣ…пе… йо со, а̄вусо, бхиккху сандит̣т̣хипара̄ма̄сӣ хоти а̄дха̄нагга̄хӣ дуппат̣иниссаггӣ, со саттхарипи ага̄раво вихарати аппатиссо, дхаммепи ага̄раво вихарати аппатиссо, сан̇гхепи ага̄раво вихарати аппатиссо, сиккха̄йапи на парипӯрака̄рӣ хоти. йо со, а̄вусо, бхиккху саттхари ага̄раво вихарати аппатиссо, дхамме ага̄раво вихарати аппатиссо, сан̇гхе ага̄раво вихарати аппатиссо, сиккха̄йа на парипӯрака̄рӣ, со сан̇гхе вива̄дам̣ джанети. йо хоти вива̄до бахуджанаахита̄йа бахуджанаасукха̄йа анаттха̄йа ахита̄йа дуккха̄йа деваманусса̄нам̣. еварӯпам̣ че тумхе, а̄вусо, вива̄дамӯлам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ саманупассеййа̄тха. татра тумхе, а̄вусо, тассева па̄пакасса вива̄дамӯласса паха̄на̄йа ва̄йамеййа̄тха. еварӯпам̣ че тумхе, а̄вусо, вива̄дамӯлам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ на саманупассеййа̄тха. татра тумхе, а̄вусо, тассева па̄пакасса вива̄дамӯласса а̄йатим̣ анавассава̄йа пат̣ипаджджеййа̄тха. еваметасса па̄пакасса вива̄дамӯласса паха̄нам̣ хоти. еваметасса па̄пакасса вива̄дамӯласса а̄йатим̣ анавассаво хоти.

‘‘чха дха̄туйо – патхавӣдха̄ту, а̄подха̄ту, теджодха̄ту, ва̄йодха̄ту, а̄ка̄садха̄ту, вин̃н̃а̄н̣адха̄ту.

326. ‘‘чха ниссаран̣ийа̄ дха̄туйо. идха̄вусо, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘метта̄ хи кхо ме четовимутти бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄, атха ча пана ме бйа̄па̄до читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хатӣ’ти. со ‘ма̄ хевам̣’, тисса вачанӣйо, ‘ма̄йасма̄ евам̣ авача, ма̄ бхагавантам̣ аббха̄чиккхи, на хи са̄дху бхагавато аббхаккха̄нам̣, на хи бхагава̄ евам̣ вадеййа. ат̣т̣ха̄наметам̣, а̄вусо, анавака̄со, йам̣ метта̄йа четовимуттийа̄ бха̄вита̄йа бахулӣката̄йа йа̄нӣката̄йа ваттхуката̄йа анут̣т̣хита̄йа паричита̄йа сусама̄раддха̄йа. атха ча панасса бйа̄па̄до читтам̣ парийа̄да̄йа т̣хассати, нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. ниссаран̣ам̣ хетам̣, а̄вусо, бйа̄па̄дасса, йадидам̣ метта̄ четовимуттӣ’ти.

‘‘идха пана̄вусо, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘карун̣а̄ хи кхо ме четовимутти бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄. атха ча пана ме вихеса̄ читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хатӣ’ти, со ‘ма̄ хевам̣’ тисса вачанӣйо ‘ма̄йасма̄ евам̣ авача, ма̄ бхагавантам̣ аббха̄чиккхи, на хи са̄дху бхагавато аббхаккха̄нам̣, на хи бхагава̄ евам̣ вадеййа. ат̣т̣ха̄наметам̣ а̄вусо, анавака̄со, йам̣ карун̣а̄йа четовимуттийа̄ бха̄вита̄йа бахулӣката̄йа йа̄нӣката̄йа ваттхуката̄йа анут̣т̣хита̄йа паричита̄йа сусама̄раддха̄йа, атха ча панасса вихеса̄ читтам̣ парийа̄да̄йа т̣хассати, нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. ниссаран̣ам̣ хетам̣, а̄вусо, вихеса̄йа, йадидам̣ карун̣а̄ четовимуттӣ’ти.

‘‘идха пана̄вусо, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘мудита̄ хи кхо ме четовимутти бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄. атха ча пана ме арати читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хатӣ’ти, со ‘ма̄ хевам̣’ тисса вачанӣйо ‘‘ма̄йасма̄ евам̣ авача, ма̄ бхагавантам̣ аббха̄чиккхи, на хи са̄дху бхагавато аббхаккха̄нам̣, на хи бхагава̄ евам̣ вадеййа. ат̣т̣ха̄наметам̣, а̄вусо, анавака̄со, йам̣ мудита̄йа четовимуттийа̄ бха̄вита̄йа бахулӣката̄йа йа̄нӣката̄йа ваттхуката̄йа анут̣т̣хита̄йа паричита̄йа сусама̄раддха̄йа, атха ча панасса арати читтам̣ парийа̄да̄йа т̣хассати, нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. ниссаран̣ам̣ хетам̣, а̄вусо, аратийа̄, йадидам̣ мудита̄ четовимуттӣ’ти.

‘‘идха пана̄вусо, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘упеккха̄ хи кхо ме четовимутти бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄. атха ча пана ме ра̄го читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хатӣ’ти. со ‘ма̄ хевам̣’ тисса вачанӣйо ‘ма̄йасма̄ евам̣ авача, ма̄ бхагавантам̣ аббха̄чиккхи, на хи са̄дху бхагавато аббхаккха̄нам̣, на хи бхагава̄ евам̣ вадеййа. ат̣т̣ха̄наметам̣, а̄вусо, анавака̄со, йам̣ упеккха̄йа четовимуттийа̄ бха̄вита̄йа бахулӣката̄йа йа̄нӣката̄йа ваттхуката̄йа анут̣т̣хита̄йа паричита̄йа сусама̄раддха̄йа, атха ча панасса ра̄го читтам̣ парийа̄да̄йа т̣хассати нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. ниссаран̣ам̣ хетам̣, а̄вусо, ра̄гасса, йадидам̣ упеккха̄ четовимуттӣ’ти.

‘‘идха пана̄вусо, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘анимитта̄ хи кхо ме четовимутти бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄. атха ча пана ме нимитта̄нуса̄ри вин̃н̃а̄н̣ам̣ хотӣ’ти. со ‘ма̄ хевам̣’ тисса вачанӣйо ‘ма̄йасма̄ евам̣ авача, ма̄ бхагавантам̣ аббха̄чиккхи, на хи са̄дху бхагавато аббхаккха̄нам̣, на хи бхагава̄ евам̣ вадеййа. ат̣т̣ха̄наметам̣, а̄вусо, анавака̄со, йам̣ анимитта̄йа четовимуттийа̄ бха̄вита̄йа бахулӣката̄йа йа̄нӣката̄йа ваттхуката̄йа анут̣т̣хита̄йа паричита̄йа сусама̄раддха̄йа, атха ча панасса нимитта̄нуса̄ри вин̃н̃а̄н̣ам̣ бхависсати, нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. ниссаран̣ам̣ хетам̣, а̄вусо, саббанимитта̄нам̣, йадидам̣ анимитта̄ четовимуттӣ’ти.

‘‘идха пана̄вусо, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘асмӣти кхо ме вигатам̣ [вигха̄там̣ (сӣ. пӣ.), вигате (сйа̄. ка.)], айамахамасмӣти на саманупасса̄ми, атха ча пана ме вичикиччха̄катхан̇катха̄саллам̣ читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хатӣ’ти. со ‘ма̄ хевам̣’ тисса вачанӣйо ‘ма̄йасма̄ евам̣ авача, ма̄ бхагавантам̣ аббха̄чиккхи, на хи са̄дху бхагавато аббхаккха̄нам̣, на хи бхагава̄ евам̣ вадеййа. ат̣т̣ха̄наметам̣, а̄вусо, анавака̄со, йам̣ асмӣти вигате [вигха̄те (сӣ. пӣ.)] айамахамасмӣти асаманупассато, атха ча панасса вичикиччха̄катхан̇катха̄саллам̣ читтам̣ парийа̄да̄йа т̣хассати, нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. ниссаран̣ам̣ хетам̣, а̄вусо, вичикиччха̄катхан̇катха̄салласса, йадидам̣ асмима̄насамуггха̄то’ти.

327. ‘‘чха ануттарийа̄ни – дассана̄нуттарийам̣, савана̄нуттарийам̣, ла̄бха̄нуттарийам̣, сиккха̄нуттарийам̣, па̄ричарийа̄нуттарийам̣, ануссата̄нуттарийам̣.

‘‘чха ануссатит̣т̣ха̄на̄ни – буддха̄нуссати, дхамма̄нуссати, сан̇гха̄нуссати, сӣла̄нуссати, ча̄га̄нуссати, девата̄нуссати.

328. ‘‘чха сататавиха̄ра̄. идха̄вусо, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ нева сумано хоти на думмано, упеккхако [упеккхако ча (сйа̄. ка.)] вихарати сато сампаджа̄но. сотена саддам̣ сутва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа нева сумано хоти на думмано, упеккхако вихарати сато сампаджа̄но.

329. ‘‘чхал̣а̄бхиджа̄тийо. идха̄вусо, екаччо кан̣ха̄бхиджа̄тико сама̄но кан̣хам̣ дхаммам̣ абхиджа̄йати. идха пана̄вусо, екаччо кан̣ха̄бхиджа̄тико сама̄но суккам̣ дхаммам̣ абхиджа̄йати. идха пана̄вусо, екаччо кан̣ха̄бхиджа̄тико сама̄но акан̣хам̣ асуккам̣ нибба̄нам̣ абхиджа̄йати. идха пана̄вусо, екаччо сукка̄бхиджа̄тико сама̄но суккам̣ дхаммам̣ абхиджа̄йати. идха пана̄вусо, екаччо сукка̄бхиджа̄тико сама̄но кан̣хам̣ дхаммам̣ абхиджа̄йати. идха пана̄вусо, екаччо сукка̄бхиджа̄тико сама̄но акан̣хам̣ асуккам̣ нибба̄нам̣ абхиджа̄йати.

‘‘чха ниббедхабха̄гийа̄ сан̃н̃а̄ [ниббедхабха̄гийасан̃н̃а̄ (сйа̄. кам̣.)] – аниччасан̃н̃а̄ аничче, дуккхасан̃н̃а̄ дуккхе, анаттасан̃н̃а̄, паха̄насан̃н̃а̄, вира̄гасан̃н̃а̄, ниродхасан̃н̃а̄.

‘‘име кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена чха дхамма̄ саммадаккха̄та̄; таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣…пе… аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣.

саттакам̣

330. ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена сатта дхамма̄ саммадаккха̄та̄; таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣…пе… аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣. катаме сатта?

‘‘сатта арийадхана̄ни – саддха̄дханам̣, сӣладханам̣, хиридханам̣, оттаппадханам̣, сутадханам̣, ча̄гадханам̣, пан̃н̃а̄дханам̣.

‘‘сатта боджджхан̇га̄ – сатисамбоджджхан̇го, дхаммавичайасамбоджджхан̇го, вӣрийасамбоджджхан̇го, пӣтисамбоджджхан̇го, пассаддхисамбоджджхан̇го, сама̄дхисамбоджджхан̇го, упеккха̄самбоджджхан̇го.

‘‘сатта сама̄дхипариккха̄ра̄ – самма̄дит̣т̣хи, самма̄сан̇каппо, самма̄ва̄ча̄, самма̄камманто, самма̄а̄джӣво, самма̄ва̄йа̄мо, самма̄сати.

‘‘сатта асаддхамма̄ – идха̄вусо, бхиккху ассаддхо хоти, ахирико хоти, аноттаппӣ хоти, аппассуто хоти, кусӣто хоти, мут̣т̣хассати хоти, дуппан̃н̃о хоти.

‘‘сатта саддхамма̄ – идха̄вусо, бхиккху саддхо хоти, хирима̄ хоти, оттаппӣ хоти, бахуссуто хоти, а̄раддхавӣрийо хоти, упат̣т̣хитассати хоти, пан̃н̃ава̄ хоти.

‘‘сатта саппурисадхамма̄ – идха̄вусо, бхиккху дхамман̃н̃ӯ ча хоти аттхан̃н̃ӯ ча аттан̃н̃ӯ ча маттан̃н̃ӯ ча ка̄лан̃н̃ӯ ча парисан̃н̃ӯ ча пуггалан̃н̃ӯ ча.

331. ‘‘сатта ниддасаваттхӯни. идха̄вусо, бхиккху сиккха̄сама̄да̄не тиббаччхандо хоти, а̄йатин̃ча сиккха̄сама̄да̄не авигатапемо. дхамманисантийа̄ тиббаччхандо хоти, а̄йатин̃ча дхамманисантийа̄ авигатапемо. иччха̄винайе тиббаччхандо хоти, а̄йатин̃ча иччха̄винайе авигатапемо. пат̣исалла̄не тиббаччхандо хоти, а̄йатин̃ча пат̣исалла̄не авигатапемо. вӣрийа̄рамбхе тиббаччхандо хоти, а̄йатин̃ча вӣрийа̄рамбхе авигатапемо. сатинепакке тиббаччхандо хоти, а̄йатин̃ча сатинепакке авигатапемо. дит̣т̣хипат̣иведхе тиббаччхандо хоти, а̄йатин̃ча дит̣т̣хипат̣иведхе авигатапемо.

‘‘сатта сан̃н̃а̄ – аниччасан̃н̃а̄, анаттасан̃н̃а̄, асубхасан̃н̃а̄, а̄дӣнавасан̃н̃а̄, паха̄насан̃н̃а̄, вира̄гасан̃н̃а̄, ниродхасан̃н̃а̄.

‘‘сатта бала̄ни – саддха̄балам̣, вӣрийабалам̣, хирибалам̣, оттаппабалам̣, сатибалам̣, сама̄дхибалам̣, пан̃н̃а̄балам̣.

332. ‘‘сатта вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо. санта̄вусо, сатта̄ на̄наттака̄йа̄ на̄наттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи манусса̄ екачче ча дева̄ екачче ча винипа̄тика̄. айам̣ пат̣хама̄ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ на̄наттака̄йа̄ екаттасан̃н̃ино сеййатха̄пи дева̄ брахмака̄йика̄ пат̣хама̄бхиниббатта̄. айам̣ дутийа̄ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ екаттака̄йа̄ на̄наттасан̃н̃ино сеййатха̄пи дева̄ а̄бхассара̄. айам̣ татийа̄ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ екаттака̄йа̄ екаттасан̃н̃ино сеййатха̄пи дева̄ субхакин̣ха̄. айам̣ чатуттхӣ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ‘ананто а̄ка̄со’ти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанӯпага̄. айам̣ пан̃чамӣ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘анантам̣ вин̃н̃а̄н̣а’нти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанӯпага̄. айам̣ чхат̣т̣хӣ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанӯпага̄. айам̣ саттамӣ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘сатта пуггала̄ даккхин̣еййа̄ – убхатобха̄гавимутто, пан̃н̃а̄вимутто, ка̄йасаккхи, дит̣т̣хиппатто, саддха̄вимутто, дхамма̄нуса̄рӣ, саддха̄нуса̄рӣ.

‘‘сатта анусайа̄ – ка̄мара̄га̄нусайо, пат̣игха̄нусайо, дит̣т̣ха̄нусайо, вичикиччха̄нусайо, ма̄на̄нусайо, бхавара̄га̄нусайо, авиджджа̄нусайо.

‘‘сатта сан̃н̃оджана̄ни – анунайасан̃н̃оджанам̣ [ка̄масан̃н̃оджанам̣ (сйа̄. кам̣.)], пат̣игхасан̃н̃оджанам̣, дит̣т̣хисан̃н̃оджанам̣, вичикиччха̄сан̃н̃оджанам̣, ма̄насан̃н̃оджанам̣, бхавара̄гасан̃н̃оджанам̣, авиджджа̄сан̃н̃оджанам̣.

‘‘сатта адхикаран̣асаматха̄ – уппаннуппанна̄нам̣ адхикаран̣а̄нам̣ саматха̄йа вӯпасама̄йа саммукха̄винайо да̄таббо, сативинайо да̄таббо, амӯл̣хавинайо да̄таббо, пат̣ин̃н̃а̄йа ка̄ретаббам̣, йебхуййасика̄, тассапа̄пийасика̄, тин̣аваттха̄рако.

‘‘име кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена сатта дхамма̄ саммадаккха̄та̄; таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣…пе… аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣.

дутийабха̄н̣ава̄ро нит̣т̣хито.

ат̣т̣хакам̣

333. ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена ат̣т̣ха дхамма̄ саммадаккха̄та̄; таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣…пе… аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣. катаме ат̣т̣ха?

‘‘ат̣т̣ха миччхатта̄ – миччха̄дит̣т̣хи, миччха̄сан̇каппо, миччха̄ва̄ча̄, миччха̄камманто, миччха̄а̄джӣво, миччха̄ва̄йа̄мо миччха̄сати, миччха̄сама̄дхи.

‘‘ат̣т̣ха самматта̄ – самма̄дит̣т̣хи, самма̄сан̇каппо, самма̄ва̄ча̄, самма̄камманто, самма̄а̄джӣво, самма̄ва̄йа̄мо, самма̄сати, самма̄сама̄дхи.

‘‘ат̣т̣ха пуггала̄ даккхин̣еййа̄ – сота̄панно, сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно; сакада̄га̄мӣ, сакада̄га̄мипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно; ана̄га̄мӣ, ана̄га̄мипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно; араха̄, арахаттапхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно.

334. ‘‘ат̣т̣ха кусӣтаваттхӯни. идха̄вусо, бхиккхуна̄ каммам̣ ка̄таббам̣ хоти. тасса евам̣ хоти – ‘каммам̣ кхо ме ка̄таббам̣ бхависсати, каммам̣ кхо пана ме каронтасса ка̄йо киламиссати, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти! со нипаджджати на вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. идам̣ пат̣хамам̣ кусӣтаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуна̄ каммам̣ катам̣ хоти. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо каммам̣ ака̄сим̣, каммам̣ кхо пана ме каронтасса ка̄йо киланто, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти! со нипаджджати на вӣрийам̣ а̄рабхати…пе… идам̣ дутийам̣ кусӣтаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуна̄ магго гантаббо хоти. тасса евам̣ хоти – ‘магго кхо ме гантаббо бхависсати, маггам̣ кхо пана ме гаччхантасса ка̄йо киламиссати, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти! со нипаджджати на вӣрийам̣ а̄рабхати… идам̣ татийам̣ кусӣтаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуна̄ магго гато хоти. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо маггам̣ агама̄сим̣, маггам̣ кхо пана ме гаччхантасса ка̄йо киланто, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти! со нипаджджати на вӣрийам̣ а̄рабхати… идам̣ чатуттхам̣ кусӣтаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто на лабхати лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто на̄латтхам̣ лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣, тасса ме ка̄йо киланто акамман̃н̃о, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти! со нипаджджати на вӣрийам̣ а̄рабхати… идам̣ пан̃чамам̣ кусӣтаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто лабхати лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто алаттхам̣ лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣, тасса ме ка̄йо гаруко акамман̃н̃о, ма̄са̄читам̣ ман̃н̃е, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти! со нипаджджати на вӣрийам̣ а̄рабхати… идам̣ чхат̣т̣хам̣ кусӣтаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно уппанно хоти аппаматтако а̄ба̄дхо. тасса евам̣ хоти – ‘уппанно кхо ме айам̣ аппаматтако а̄ба̄дхо; аттхи каппо нипаджджитум̣, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти! со нипаджджати на вӣрийам̣ а̄рабхати… идам̣ саттамам̣ кусӣтаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху гила̄на̄ вут̣т̣хито [гила̄навут̣т̣хито (садданӣти) а. ни. 6.16 накулапитусуттат̣ӣка̄ пасситабба̄] хоти ачиравут̣т̣хито гелан̃н̃а̄. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо гила̄на̄ вут̣т̣хито ачиравут̣т̣хито гелан̃н̃а̄, тасса ме ка̄йо дуббало акамман̃н̃о, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти! со нипаджджати на вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. идам̣ ат̣т̣хамам̣ кусӣтаваттху.

335. ‘‘ат̣т̣ха а̄рамбхаваттхӯни. идха̄вусо, бхиккхуна̄ каммам̣ ка̄таббам̣ хоти. тасса евам̣ хоти – ‘каммам̣ кхо ме ка̄таббам̣ бхависсати, каммам̣ кхо пана ме каронтена на сукарам̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ манаси ка̄тум̣, ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа, асаччхикатасса саччхикирийа̄йа̄’ти! со вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄, анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. идам̣ пат̣хамам̣ а̄рамбхаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуна̄ каммам̣ катам̣ хоти. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо каммам̣ ака̄сим̣, каммам̣ кхо пана̄хам̣ каронто на̄саккхим̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ манаси ка̄тум̣, ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… со вӣрийам̣ а̄рабхати… идам̣ дутийам̣ а̄рамбхаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуна̄ магго гантаббо хоти. тасса евам̣ хоти – ‘магго кхо ме гантаббо бхависсати, маггам̣ кхо пана ме гаччхантена на сукарам̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ манаси ка̄тум̣. ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… со вӣрийам̣ а̄рабхати… идам̣ татийам̣ а̄рамбхаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуна̄ магго гато хоти. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо маггам̣ агама̄сим̣, маггам̣ кхо пана̄хам̣ гаччханто на̄саккхим̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ манаси ка̄тум̣, ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… со вӣрийам̣ а̄рабхати… идам̣ чатуттхам̣ а̄рамбхаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто на лабхати лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто на̄латтхам̣ лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣, тасса ме ка̄йо лахуко камман̃н̃о, ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… со вӣрийам̣ а̄рабхати… идам̣ пан̃чамам̣ а̄рамбхаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто лабхати лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто алаттхам̣ лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣, тасса ме ка̄йо балава̄ камман̃н̃о, ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… со вӣрийам̣ а̄рабхати… идам̣ чхат̣т̣хам̣ а̄рамбхаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно уппанно хоти аппаматтако а̄ба̄дхо. тасса евам̣ хоти – ‘уппанно кхо ме айам̣ аппаматтако а̄ба̄дхо, т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣ виджджати йам̣ ме а̄ба̄дхо павад̣д̣хеййа, ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… со вӣрийам̣ а̄рабхати… идам̣ саттамам̣ а̄рамбхаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху гила̄на̄ вут̣т̣хито хоти ачиравут̣т̣хито гелан̃н̃а̄. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо гила̄на̄ вут̣т̣хито ачиравут̣т̣хито гелан̃н̃а̄, т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣ виджджати йам̣ ме а̄ба̄дхо паччуда̄ваттеййа, ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа̄’’ти! со вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. идам̣ ат̣т̣хамам̣ а̄рамбхаваттху.

336. ‘‘ат̣т̣ха да̄наваттхӯни. а̄саджджа да̄нам̣ дети, бхайа̄ да̄нам̣ дети, ‘ада̄си ме’ти да̄нам̣ дети, ‘дассати ме’ти да̄нам̣ дети, ‘са̄ху да̄на’нти да̄нам̣ дети, ‘ахам̣ пача̄ми, име на пачанти, на̄раха̄ми пачанто апачанта̄нам̣ да̄нам̣ на да̄ту’нти да̄нам̣ дети, ‘идам̣ ме да̄нам̣ дадато калйа̄н̣о киттисаддо аббхуггаччхатӣ’ти да̄нам̣ дети. читта̄лан̇ка̄ра-читтапариккха̄раттхам̣ да̄нам̣ дети.

337. ‘‘ат̣т̣ха да̄нӯпапаттийо. идха̄вусо, екаччо да̄нам̣ дети саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ сеййа̄васатхападӣпеййам̣. со йам̣ дети там̣ пачча̄сӣсати [пачча̄сим̣сати (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)]. со пассати кхаттийамаха̄са̄лам̣ ва̄ бра̄хман̣амаха̄са̄лам̣ ва̄ гахапатимаха̄са̄лам̣ ва̄ пан̃чахи ка̄магун̣ехи самаппитам̣ саман̇гӣбхӯтам̣ парича̄райама̄нам̣. тасса евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ кхаттийамаха̄са̄ла̄нам̣ ва̄ бра̄хман̣амаха̄са̄ла̄нам̣ ва̄ гахапатимаха̄са̄ла̄нам̣ ва̄ сахабйатам̣ упападжджеййа’нти! со там̣ читтам̣ дахати, там̣ читтам̣ адхит̣т̣ха̄ти, там̣ читтам̣ бха̄вети, тасса там̣ читтам̣ хӣне вимуттам̣ уттари абха̄витам̣ татрӯпапаттийа̄ сам̣ваттати. тан̃ча кхо сӣлавато вада̄ми но дуссӣласса. иджджхата̄вусо, сӣлавато четопан̣идхи висуддхатта̄.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, идхекаччо да̄нам̣ дети саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ аннам̣ па̄нам̣…пе… сеййа̄васатхападӣпеййам̣. со йам̣ дети там̣ пачча̄сӣсати. тасса сутам̣ хоти – ‘ча̄тумаха̄ра̄джика̄ [ча̄туммаха̄ра̄джика̄ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] дева̄ дӣгха̄йука̄ ван̣н̣аванто сукхабахула̄’’ти. тасса евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа’’нти! со там̣ читтам̣ дахати, там̣ читтам̣ адхит̣т̣ха̄ти, там̣ читтам̣ бха̄вети, тасса там̣ читтам̣ хӣне вимуттам̣ уттари абха̄витам̣ татрӯпапаттийа̄ сам̣ваттати. тан̃ча кхо сӣлавато вада̄ми но дуссӣласса. иджджхата̄вусо, сӣлавато четопан̣идхи висуддхатта̄.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, идхекаччо да̄нам̣ дети саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ аннам̣ па̄нам̣…пе… сеййа̄васатхападӣпеййам̣. со йам̣ дети там̣ пачча̄сӣсати. тасса сутам̣ хоти – ‘та̄ватим̣са̄ дева̄…пе… йа̄ма̄ дева̄…пе… тусита̄ дева̄ …пе… нимма̄наратӣ дева̄…пе… параниммитавасаваттӣ дева̄ дӣгха̄йука̄ ван̣н̣аванто сукхабахула̄’ти. тасса евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параниммитавасаваттӣнам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа’’нти! со там̣ читтам̣ дахати, там̣ читтам̣ адхит̣т̣ха̄ти, там̣ читтам̣ бха̄вети, тасса там̣ читтам̣ хӣне вимуттам̣ уттари абха̄витам̣ татрӯпапаттийа̄ сам̣ваттати. тан̃ча кхо сӣлавато вада̄ми но дуссӣласса. иджджхата̄вусо, сӣлавато четопан̣идхи висуддхатта̄.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, идхекаччо да̄нам̣ дети саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ сеййа̄васатхападӣпеййам̣. со йам̣ дети там̣ пачча̄сӣсати. тасса сутам̣ хоти – ‘брахмака̄йика̄ дева̄ дӣгха̄йука̄ ван̣н̣аванто сукхабахула̄’ти. тасса евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ брахмака̄йика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа’нти! со там̣ читтам̣ дахати, там̣ читтам̣ адхит̣т̣ха̄ти, там̣ читтам̣ бха̄вети, тасса там̣ читтам̣ хӣне вимуттам̣ уттари абха̄витам̣ татрӯпапаттийа̄ сам̣ваттати. тан̃ча кхо сӣлавато вада̄ми но дуссӣласса; вӣтара̄гасса но сара̄гасса. иджджхата̄вусо, сӣлавато четопан̣идхи вӣтара̄гатта̄.

‘‘ат̣т̣ха париса̄ – кхаттийапариса̄, бра̄хман̣апариса̄, гахапатипариса̄, саман̣апариса̄, ча̄тумаха̄ра̄джикапариса̄, та̄ватим̣сапариса̄, ма̄рапариса̄, брахмапариса̄.

‘‘ат̣т̣ха локадхамма̄ – ла̄бхо ча, ала̄бхо ча, йасо ча, айасо ча, нинда̄ ча, пасам̣са̄ ча, сукхан̃ча, дуккхан̃ча.

338. ‘‘ат̣т̣ха абхибха̄йатана̄ни. аджджхаттам̣ рӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати паритта̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ пат̣хамам̣ абхибха̄йатанам̣.

‘‘аджджхаттам̣ рӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати аппама̄н̣а̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти – евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ дутийам̣ абхибха̄йатанам̣.

‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати паритта̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ татийам̣ абхибха̄йатанам̣.

‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати аппама̄н̣а̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ чатуттхам̣ абхибха̄йатанам̣.

‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати нӣла̄ни нӣлаван̣н̣а̄ни нӣланидассана̄ни нӣланибха̄са̄ни. сеййатха̄пи на̄ма ума̄пуппхам̣ нӣлам̣ нӣлаван̣н̣ам̣ нӣланидассанам̣ нӣланибха̄сам̣, сеййатха̄ ва̄ пана там̣ ваттхам̣ ба̄ра̄н̣асеййакам̣ убхатобха̄гавимат̣т̣хам̣ нӣлам̣ нӣлаван̣н̣ам̣ нӣланидассанам̣ нӣланибха̄сам̣. евамева [евамевам̣ (ка.)] аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати нӣла̄ни нӣлаван̣н̣а̄ни нӣланидассана̄ни нӣланибха̄са̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ пан̃чамам̣ абхибха̄йатанам̣.

‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати пӣта̄ни пӣтаван̣н̣а̄ни пӣтанидассана̄ни пӣтанибха̄са̄ни. сеййатха̄пи на̄ма кан̣ика̄рапуппхам̣ [кан̣н̣ика̄рапуппхам̣ (сйа̄. кам̣.)] пӣтам̣ пӣтаван̣н̣ам̣ пӣтанидассанам̣ пӣтанибха̄сам̣, сеййатха̄ ва̄ пана там̣ ваттхам̣ ба̄ра̄н̣асеййакам̣ убхатобха̄гавимат̣т̣хам̣ пӣтам̣ пӣтаван̣н̣ам̣ пӣтанидассанам̣ пӣтанибха̄сам̣. евамева аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати пӣта̄ни пӣтаван̣н̣а̄ни пӣтанидассана̄ни пӣтанибха̄са̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ чхат̣т̣хам̣ абхибха̄йатанам̣.

‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати лохитака̄ни лохитакаван̣н̣а̄ни лохитаканидассана̄ни лохитаканибха̄са̄ни. сеййатха̄пи на̄ма бандхуджӣвакапуппхам̣ лохитакам̣ лохитакаван̣н̣ам̣ лохитаканидассанам̣ лохитаканибха̄сам̣, сеййатха̄ ва̄ пана там̣ ваттхам̣ ба̄ра̄н̣асеййакам̣ убхатобха̄гавимат̣т̣хам̣ лохитакам̣ лохитакаван̣н̣ам̣ лохитаканидассанам̣ лохитаканибха̄сам̣. евамева аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати лохитака̄ни лохитакаван̣н̣а̄ни лохитаканидассана̄ни лохитаканибха̄са̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ саттамам̣ абхибха̄йатанам̣.

‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати ода̄та̄ни ода̄таван̣н̣а̄ни ода̄танидассана̄ни ода̄танибха̄са̄ни. сеййатха̄пи на̄ма осадхита̄рака̄ ода̄та̄ ода̄таван̣н̣а̄ ода̄танидассана̄ ода̄танибха̄са̄, сеййатха̄ ва̄ пана там̣ ваттхам̣ ба̄ра̄н̣асеййакам̣ убхатобха̄гавимат̣т̣хам̣ ода̄там̣ ода̄таван̣н̣ам̣ ода̄танидассанам̣ ода̄танибха̄сам̣. евамева аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати ода̄та̄ни ода̄таван̣н̣а̄ни ода̄танидассана̄ни ода̄танибха̄са̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ ат̣т̣хамам̣ абхибха̄йатанам̣.

339. ‘‘ат̣т̣ха вимоккха̄. рӯпӣ рӯпа̄ни пассати. айам̣ пат̣хамо вимоккхо.

‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати. айам̣ дутийо вимоккхо.

‘‘субхантева адхимутто хоти. айам̣ татийо вимоккхо.

‘‘саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ‘ананто а̄ка̄со’ти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ чатуттхо вимоккхо.

‘‘саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘анантам̣ вин̃н̃а̄н̣а’нти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ пан̃чамо вимоккхо.

‘‘саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ чхат̣т̣хо вимоккхо.

‘‘саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ саттамо вимоккхо.

‘‘саббасо невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма сан̃н̃а̄ведайита ниродхам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ ат̣т̣хамо вимоккхо.

‘‘име кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена ат̣т̣ха дхамма̄ саммадаккха̄та̄; таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣…пе… аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣.

навакам̣

340. ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена нава дхамма̄ саммадаккха̄та̄; таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣…пе… аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣. катаме нава?

‘‘нава а̄гха̄таваттхӯни. ‘анаттхам̣ ме ачарӣ’ти а̄гха̄там̣ бандхати; ‘анаттхам̣ ме чаратӣ’ти а̄гха̄там̣ бандхати; ‘анаттхам̣ ме чариссатӣ’ти а̄гха̄там̣ бандхати; ‘пийасса ме мана̄пасса анаттхам̣ ачарӣ’ти а̄гха̄там̣ бандхати…пе… анаттхам̣ чаратӣти а̄гха̄там̣ бандхати…пе… анаттхам̣ чариссатӣти а̄гха̄там̣ бандхати; ‘аппийасса ме амана̄пасса аттхам̣ ачарӣ’ти а̄гха̄там̣ бандхати…пе… аттхам̣ чаратӣти а̄гха̄там̣ бандхати…пе… аттхам̣ чариссатӣти а̄гха̄там̣ бандхати.

‘‘нава а̄гха̄тапат̣ивинайа̄. ‘анаттхам̣ ме ачари [ачарӣти (сйа̄. ка.) евам̣ ‘‘чарати чариссати’’ падесупи], там̣ кутеттха лаббха̄’ти а̄гха̄там̣ пат̣ивинети; ‘анаттхам̣ ме чарати, там̣ кутеттха лаббха̄’ти а̄гха̄там̣ пат̣ивинети; ‘анаттхам̣ ме чариссати, там̣ кутеттха лаббха̄’ти а̄гха̄там̣ пат̣ивинети; ‘пийасса ме мана̄пасса анаттхам̣ ачари…пе… анаттхам̣ чарати…пе… анаттхам̣ чариссати, там̣ кутеттха лаббха̄’ти а̄гха̄там̣ пат̣ивинети; ‘аппийасса ме амана̄пасса аттхам̣ ачари…пе… аттхам̣ чарати…пе… аттхам̣ чариссати, там̣ кутеттха лаббха̄’ти а̄гха̄там̣ пат̣ивинети.

341. ‘‘нава сатта̄ва̄са̄. санта̄вусо, сатта̄ на̄наттака̄йа̄ на̄наттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи манусса̄ екачче ча дева̄ екачче ча винипа̄тика̄. айам̣ пат̣хамо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ на̄наттака̄йа̄ екаттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи дева̄ брахмака̄йика̄ пат̣хама̄бхиниббатта̄. айам̣ дутийо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ екаттака̄йа̄ на̄наттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи дева̄ а̄бхассара̄. айам̣ татийо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ екаттака̄йа̄ екаттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи дева̄ субхакин̣ха̄. айам̣ чатуттхо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ асан̃н̃ино аппат̣исам̣ведино, сеййатха̄пи дева̄ асан̃н̃асатта̄ [асан̃н̃исатта̄ (сйа̄. кам̣.)]. айам̣ пан̃чамо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ‘ананто а̄ка̄со’ти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанӯпага̄. айам̣ чхат̣т̣хо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘анантам̣ вин̃н̃а̄н̣а’нти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанӯпага̄. айам̣ саттамо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃ча̄н̃н̃а̄йатанӯпага̄. айам̣ ат̣т̣хамо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма [саматиккамма сантаметам̣ пан̣ӣтаметанти (сйа̄. кам̣.)] невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанӯпага̄. айам̣ навамо сатта̄ва̄со.

342. ‘‘нава аккхан̣а̄ асамайа̄ брахмачарийава̄са̄йа. идха̄вусо, татха̄гато ча локе уппанно хоти арахам̣ самма̄самбуддхо, дхаммо ча десийати опасамико паринибба̄нико самбодхага̄мӣ сугатаппаведито. айан̃ча пуггало нирайам̣ упапанно хоти. айам̣ пат̣хамо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, татха̄гато ча локе уппанно хоти арахам̣ самма̄самбуддхо, дхаммо ча десийати опасамико паринибба̄нико самбодхага̄мӣ сугатаппаведито. айан̃ча пуггало тираччха̄найоним̣ упапанно хоти. айам̣ дутийо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

‘‘пуна чапарам̣…пе… петтивисайам̣ упапанно хоти. айам̣ татийо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

‘‘пуна чапарам̣…пе… асурака̄йам̣ упапанно хоти. айам̣ чатуттхо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

‘‘пуна чапарам̣…пе… ан̃н̃атарам̣ дӣгха̄йукам̣ деваника̄йам̣ упапанно хоти. айам̣ пан̃чамо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

‘‘пуна чапарам̣…пе… паччантимесу джанападесу пачча̄джа̄то хоти милаккхесу [милаккхакесу (сйа̄. кам̣.) милаккхӯсу (ка.)] авин̃н̃а̄та̄ресу, йаттха наттхи гати бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ упа̄сика̄нам̣. айам̣ чхат̣т̣хо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

‘‘пуна чапарам̣…пе… маджджхимесу джанападесу пачча̄джа̄то хоти. со ча хоти миччха̄дит̣т̣хико випарӣтадассано – ‘наттхи диннам̣, наттхи йит̣т̣хам̣, наттхи хутам̣, наттхи сукатадуккат̣а̄нам̣ [сукат̣а дуккат̣а̄нам̣ (сӣ. пӣ.)] камма̄нам̣ пхалам̣ випа̄ко, наттхи айам̣ локо, наттхи паро локо, наттхи ма̄та̄, наттхи пита̄, наттхи сатта̄ опапа̄тика̄, наттхи локе саман̣абра̄хман̣а̄ саммаггата̄ самма̄пат̣ипанна̄ йе иман̃ча локам̣ паран̃ча локам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведентӣ’ти. айам̣ саттамо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

‘‘пуна чапарам̣…пе… маджджхимесу джанападесу пачча̄джа̄то хоти. со ча хоти дуппан̃н̃о джал̣о ел̣амӯго, наппат̣ибало субха̄ситадуббха̄сита̄наматтхаман̃н̃а̄тум̣. айам̣ ат̣т̣хамо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, татха̄гато ча локе на [каттхачи нака̄ро на диссати] уппанно хоти арахам̣ самма̄самбуддхо, дхаммо ча на десийати опасамико паринибба̄нико самбодхага̄мӣ сугатаппаведито. айан̃ча пуггало маджджхимесу джанападесу пачча̄джа̄то хоти, со ча хоти пан̃н̃ава̄ аджал̣о анел̣амӯго, пат̣ибало субха̄сита-дуббха̄сита̄наматтхаман̃н̃а̄тум̣. айам̣ навамо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

343. ‘‘нава анупуббавиха̄ра̄. идха̄вусо, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄…пе… дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. пӣтийа̄ ча вира̄га̄…пе… татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. сукхасса ча паха̄на̄ …пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄…пе… а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘анантам̣ вин̃н̃а̄н̣а’нти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ упасампаджджа вихарати.

344. ‘‘нава анупуббаниродха̄. пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса ка̄масан̃н̃а̄ нируддха̄ хоти. дутийам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса витаккавича̄ра̄ нируддха̄ хонти. татийам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса пӣти нируддха̄ хоти. чатуттхам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса асса̄сапасса̄сса̄ нируддха̄ хонти. а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ сама̄паннасса рӯпасан̃н̃а̄ нируддха̄ хоти. вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ сама̄паннасса а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанасан̃н̃а̄ нируддха̄ хоти. а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ сама̄паннасса вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанасан̃н̃а̄ нируддха̄ хоти. невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ сама̄паннасса а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасан̃н̃а̄ нируддха̄ хоти. сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄паннасса сан̃н̃а̄ ча ведана̄ ча нируддха̄ хонти.

‘‘име кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена нава дхамма̄ саммадаккха̄та̄. таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣…пе… аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣.

дасакам̣

345. ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена даса дхамма̄ саммадаккха̄та̄. таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣…пе… аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣. катаме даса?

‘‘даса на̄тхакаран̣а̄ дхамма̄. идха̄вусо, бхиккху сӣлава̄ хоти. па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихарати а̄ча̄рагочарасампанно, ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу. йам̣па̄вусо, бхиккху сӣлава̄ хоти, па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихарати, а̄ча̄рагочарасампанно, ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу. айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху бахуссуто хоти сутадхаро сутасанничайо. йе те дхамма̄ а̄дикалйа̄н̣а̄ маджджхекалйа̄н̣а̄ парийоса̄накалйа̄н̣а̄ са̄ттха̄ сабйан̃джана̄ [са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ абхиваданти, татха̄рӯпа̄сса дхамма̄ бахуссута̄ хонти [дхата̄ (ка. сӣ. сйа̄. кам̣.)] дха̄та̄ вачаса̄ паричита̄ манаса̄нупеккхита̄ дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄, йам̣па̄вусо, бхиккху бахуссуто хоти…пе… дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄. айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху калйа̄н̣амитто хоти калйа̄н̣асаха̄йо калйа̄н̣асампаван̇ко. йам̣па̄вусо, бхиккху калйа̄н̣амитто хоти калйа̄н̣асаха̄йо калйа̄н̣асампаван̇ко. айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху сувачо хоти совачассакаран̣ехи дхаммехи саманна̄гато кхамо падаккхин̣агга̄хӣ ануса̄саним̣. йам̣па̄вусо, бхиккху сувачо хоти…пе… падаккхин̣агга̄хӣ ануса̄саним̣. айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху йа̄ни та̄ни сабрахмача̄рӣнам̣ учча̄вача̄ни ким̣каран̣ӣйа̄ни, таттха даккхо хоти аналасо татрупа̄йа̄йа вӣмам̣са̄йа саманна̄гато, алам̣ ка̄тум̣ алам̣ сам̣видха̄тум̣. йам̣па̄вусо, бхиккху йа̄ни та̄ни сабрахмача̄рӣнам̣…пе… алам̣ сам̣видха̄тум̣. айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху дхаммака̄мо хоти пийасамуда̄ха̄ро, абхидхамме абхивинайе ул̣а̄рапа̄моджджо [ул̣а̄рапа̄муджджо (сӣ. пӣ.), ол̣а̄рапа̄моджджо (сйа̄. кам̣.)]. йам̣па̄вусо, бхиккху дхаммака̄мо хоти…пе… ул̣а̄рапа̄моджджо [ул̣а̄рапа̄муджджо (сӣ. пӣ.), ол̣а̄рапа̄моджджо (сйа̄. кам̣.)]. айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху сантут̣т̣хо хоти итарӣтарехи чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рехи. йам̣па̄вусо, бхиккху сантут̣т̣хо хоти…пе… париккха̄рехи. айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху а̄раддхавӣрийо вихарати акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ упасампада̄йа, тха̄мава̄ дал̣хапараккамо аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесу. йам̣па̄вусо, бхиккху а̄раддхавӣрийо вихарати…пе… аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесу. айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху сатима̄ хоти парамена сатинепаккена саманна̄гато чиракатампи чирабха̄ситампи сарита̄ ануссарита̄. йам̣па̄вусо, бхиккху сатима̄ хоти…пе… сарита̄ ануссарита̄. айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху пан̃н̃ава̄ хоти, удайаттхага̄минийа̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гато арийа̄йа ниббедхика̄йа самма̄дуккхаккхайага̄минийа̄. йам̣па̄вусо, бхиккху пан̃н̃ава̄ хоти…пе… самма̄дуккхаккхайага̄минийа̄. айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

346. даса касин̣а̄йатана̄ни. патхавӣкасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти, уддхам̣ адхо тирийам̣ адвайам̣ аппама̄н̣ам̣. а̄покасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти…пе… теджокасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти… ва̄йокасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти… нӣлакасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти… пӣтакасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти… лохитакасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти… ода̄такасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти… а̄ка̄сакасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти… вин̃н̃а̄н̣акасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти, уддхам̣ адхо тирийам̣ адвайам̣ аппама̄н̣ам̣.

347. ‘‘даса акусалакаммапатха̄ – па̄н̣а̄типа̄то, адинна̄да̄нам̣, ка̄месумиччха̄ча̄ро, муса̄ва̄до, писун̣а̄ ва̄ча̄, пхаруса̄ ва̄ча̄, сампхаппала̄по, абхиджджха̄, бйа̄па̄до, миччха̄дит̣т̣хи.

‘‘даса кусалакаммапатха̄ – па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ӣ, адинна̄да̄на̄ вераман̣ӣ, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вераман̣ӣ, муса̄ва̄да̄ вераман̣ӣ, писун̣а̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ӣ, пхаруса̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ӣ, сампхаппала̄па̄ вераман̣ӣ, анабхиджджха̄, абйа̄па̄до, самма̄дит̣т̣хи.

348. ‘‘даса арийава̄са̄. идха̄вусо, бхиккху пан̃чан̇гавиппахӣно хоти, чхал̣ан̇гасаманна̄гато, ека̄раккхо, чатура̄пассено, пан̣уннапаччекасаччо, самавайасат̣т̣хесано, ана̄виласан̇каппо, пассаддхака̄йасан̇кха̄ро, сувимуттачитто, сувимуттапан̃н̃о.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху пан̃чан̇гавиппахӣно хоти? идха̄вусо, бхиккхуно ка̄маччхандо пахӣно хоти, бйа̄па̄до пахӣно хоти, тхинамиддхам̣ пахӣнам̣ хоти, уддхаччакукуччам̣ пахӣнам̣ хоти, вичикиччха̄ пахӣна̄ хоти. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху пан̃чан̇гавиппахӣно хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху чхал̣ан̇гасаманна̄гато хоти? идха̄вусо, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ нева сумано хоти на думмано, упеккхако вихарати сато сампаджа̄но. сотена саддам̣ сутва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа нева сумано хоти на думмано, упеккхако вихарати сато сампаджа̄но. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху чхал̣ан̇гасаманна̄гато хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху ека̄раккхо хоти? идха̄вусо, бхиккху сата̄раккхена четаса̄ саманна̄гато хоти. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху ека̄раккхо хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху чатура̄пассено хоти? идха̄вусо, бхиккху сан̇кха̄йекам̣ пат̣исевати, сан̇кха̄йекам̣ адхива̄сети, сан̇кха̄йекам̣ париваджджети, сан̇кха̄йекам̣ винодети. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху чатура̄пассено хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху пан̣уннапаччекасаччо хоти? идха̄вусо, бхиккхуно йа̄ни та̄ни путхусаман̣абра̄хман̣а̄нам̣ путхупаччекасачча̄ни, сабба̄ни та̄ни нунна̄ни хонти пан̣унна̄ни чатта̄ни ванта̄ни мутта̄ни пахӣна̄ни пат̣иниссат̣т̣ха̄ни. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху пан̣уннапаччекасаччо хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху самавайасат̣т̣хесано хоти? идха̄вусо, бхиккхуно ка̄месана̄ пахӣна̄ хоти, бхавесана̄ пахӣна̄ хоти, брахмачарийесана̄ пат̣иппассаддха̄. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху самавайасат̣т̣хесано хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху ана̄виласан̇каппо хоти? идха̄вусо, бхиккхуно ка̄масан̇каппо пахӣно хоти, бйа̄па̄дасан̇каппо пахӣно хоти, вихим̣са̄сан̇каппо пахӣно хоти. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху ана̄виласан̇каппо хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху пассаддхака̄йасан̇кха̄ро хоти? идха̄вусо, бхиккху сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху пассаддхака̄йасан̇кха̄ро хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху сувимуттачитто хоти? идха̄вусо, бхиккхуно ра̄га̄ читтам̣ вимуттам̣ хоти, доса̄ читтам̣ вимуттам̣ хоти, моха̄ читтам̣ вимуттам̣ хоти. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху сувимуттачитто хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху сувимуттапан̃н̃о хоти? идха̄вусо, бхиккху ‘ра̄го ме пахӣно уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄вам̣като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо’ти паджа̄на̄ти. ‘досо ме пахӣно уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄вам̣като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо’ти паджа̄на̄ти. ‘мохо ме пахӣно уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄вам̣като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо’ти паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху сувимуттапан̃н̃о хоти.

‘‘даса асеккха̄ дхамма̄ – асеккха̄ самма̄дит̣т̣хи, асеккхо самма̄сан̇каппо, асеккха̄ самма̄ва̄ча̄, асеккхо самма̄камманто, асеккхо самма̄а̄джӣво, асеккхо самма̄ва̄йа̄мо, асеккха̄ самма̄сати, асеккхо самма̄сама̄дхи, асеккхам̣ самма̄н̃а̄н̣ам̣, асеккха̄ самма̄вимутти.

‘‘име кхо, а̄вусо, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена даса дхамма̄ саммадаккха̄та̄. таттха саббехева сан̇га̄йитаббам̣ на вивадитаббам̣, йатхайидам̣ брахмачарийам̣ аддханийам̣ асса чират̣т̣хитикам̣, тадасса бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄на’’нти.

349. атха кхо бхагава̄ ут̣т̣хахитва̄ а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ а̄мантеси – ‘са̄дху са̄дху, са̄рипутта, са̄дху кхо твам̣, са̄рипутта, бхиккхӯнам̣ сан̇гӣтипарийа̄йам̣ абха̄сӣ’ти. идамавоча̄йасма̄ са̄рипутто, саманун̃н̃о саттха̄ ахоси. аттамана̄ те бхиккхӯ а̄йасмато са̄рипуттасса бха̄ситам̣ абхинандунти.

сан̇гӣтисуттам̣ нит̣т̣хитам̣ дасамам̣.

11. дасуттарасуттам̣

350. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ чампа̄йам̣ вихарати гаггара̄йа поккхаран̣ийа̄ тӣре махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ пан̃чаматтехи бхиккхусатехи. татра кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘а̄вусо бхиккхаве’’ти! ‘‘а̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато са̄рипуттасса паччассосум̣. а̄йасма̄ са̄рипутто етадавоча –

‘‘дасуттарам̣ паваккха̄ми, дхаммам̣ нибба̄напаттийа̄;

дуккхассантакирийа̄йа, саббагантхаппамочанам̣’’.

еко дхаммо

351. ‘‘еко, а̄вусо, дхаммо бахука̄ро, еко дхаммо бха̄ветаббо, еко дхаммо парин̃н̃еййо, еко дхаммо паха̄таббо, еко дхаммо ха̄набха̄гийо, еко дхаммо висесабха̄гийо, еко дхаммо дуппат̣ивиджджхо, еко дхаммо уппа̄детаббо, еко дхаммо абхин̃н̃еййо, еко дхаммо саччхика̄таббо.

(ка) ‘‘катамо еко дхаммо бахука̄ро? аппама̄до кусалесу дхаммесу. айам̣ еко дхаммо бахука̄ро.

(кха) ‘‘катамо еко дхаммо бха̄ветаббо? ка̄йагата̄сати са̄тасахагата̄. айам̣ еко дхаммо бха̄ветаббо.

(га) ‘‘катамо еко дхаммо парин̃н̃еййо? пхассо са̄саво упа̄да̄нийо. айам̣ еко дхаммо парин̃н̃еййо.

(гха) ‘‘катамо еко дхаммо паха̄таббо? асмима̄но. айам̣ еко дхаммо паха̄таббо.

(н̇а) ‘‘катамо еко дхаммо ха̄набха̄гийо? айонисо манасика̄ро. айам̣ еко дхаммо ха̄набха̄гийо.

(ча) ‘‘катамо еко дхаммо висесабха̄гийо? йонисо манасика̄ро. айам̣ еко дхаммо висесабха̄гийо.

(чха) ‘‘катамо еко дхаммо дуппат̣ивиджджхо? а̄нантарико четосама̄дхи. айам̣ еко дхаммо дуппат̣ивиджджхо.

(джа) ‘‘катамо еко дхаммо уппа̄детаббо? акуппам̣ н̃а̄н̣ам̣. айам̣ еко дхаммо уппа̄детаббо.

(джха) ‘‘катамо еко дхаммо абхин̃н̃еййо? саббе сатта̄ а̄ха̄рат̣т̣хитика̄. айам̣ еко дхаммо абхин̃н̃еййо.

(н̃а) ‘‘катамо еко дхаммо саччхика̄таббо? акуппа̄ четовимутти. айам̣ еко дхаммо саччхика̄таббо.

‘‘ити име даса дхамма̄ бхӯта̄ таччха̄ татха̄ авитатха̄ анан̃н̃атха̄ самма̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄.

две дхамма̄

352. ‘‘две дхамма̄ бахука̄ра̄, две дхамма̄ бха̄ветабба̄, две дхамма̄ парин̃н̃еййа̄, две дхамма̄ паха̄табба̄, две дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄, две дхамма̄ висесабха̄гийа̄, две дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄, две дхамма̄ уппа̄детабба̄, две дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄, две дхамма̄ саччхика̄табба̄.

(ка) ‘‘катаме две дхамма̄ бахука̄ра̄? сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча. име две дхамма̄ бахука̄ра̄.

(кха) ‘‘катаме две дхамма̄ бха̄ветабба̄? саматхо ча випассана̄ ча. име две дхамма̄ бха̄ветабба̄.

(га) ‘‘катаме две дхамма̄ парин̃н̃еййа̄? на̄ман̃ча рӯпан̃ча. име две дхамма̄ парин̃н̃еййа̄.

(гха) ‘‘катаме две дхамма̄ паха̄табба̄? авиджджа̄ ча бхаватан̣ха̄ ча. име две дхамма̄ паха̄табба̄.

(н̇а) ‘‘катаме две дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄? довачассата̄ ча па̄памиттата̄ ча. име две дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄.

(ча) ‘‘катаме две дхамма̄ висесабха̄гийа̄? совачассата̄ ча калйа̄н̣амиттата̄ ча. име две дхамма̄ висесабха̄гийа̄.

(чха) ‘‘катаме две дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄? йо ча хету йо ча паччайо сатта̄нам̣ сам̣килеса̄йа, йо ча хету йо ча паччайо сатта̄нам̣ висуддхийа̄. име две дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄.

(джа) ‘‘катаме две дхамма̄ уппа̄детабба̄? две н̃а̄н̣а̄ни – кхайе н̃а̄н̣ам̣, ануппа̄де н̃а̄н̣ам̣. име две дхамма̄ уппа̄детабба̄.

(джха) ‘‘катаме две дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄? две дха̄туйо – сан̇кхата̄ ча дха̄ту асан̇кхата̄ ча дха̄ту. име две дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄.

(н̃а) ‘‘катаме две дхамма̄ саччхика̄табба̄? виджджа̄ ча вимутти ча. име две дхамма̄ саччхика̄табба̄.

‘‘ити име вӣсати дхамма̄ бхӯта̄ таччха̄ татха̄ авитатха̄ анан̃н̃атха̄ самма̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄.

тайо дхамма̄

353. ‘‘тайо дхамма̄ бахука̄ра̄, тайо дхамма̄ бха̄ветабба̄…пе… тайо дхамма̄ саччхика̄табба̄.

(ка) ‘‘катаме тайо дхамма̄ бахука̄ра̄? саппурисасам̣сево, саддхаммассаванам̣, дхамма̄нудхаммаппат̣ипатти. име тайо дхамма̄ бахука̄ра̄.

(кха) ‘‘катаме тайо дхамма̄ бха̄ветабба̄? тайо сама̄дхӣ – савитакко савича̄ро сама̄дхи, авитакко вича̄раматто сама̄дхи, авитакко авича̄ро сама̄дхи. име тайо дхамма̄ бха̄ветабба̄.

(га) ‘‘катаме тайо дхамма̄ парин̃н̃еййа̄? тиссо ведана̄ – сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄. име тайо дхамма̄ парин̃н̃еййа̄.

(гха) ‘‘катаме тайо дхамма̄ паха̄табба̄? тиссо тан̣ха̄ – ка̄матан̣ха̄, бхаватан̣ха̄, вибхаватан̣ха̄. име тайо дхамма̄ паха̄табба̄.

(н̇а) ‘‘катаме тайо дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄? тӣн̣и акусаламӯла̄ни – лобхо акусаламӯлам̣, досо акусаламӯлам̣, мохо акусаламӯлам̣. име тайо дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄.

(ча) ‘‘катаме тайо дхамма̄ висесабха̄гийа̄? тӣн̣и кусаламӯла̄ни – алобхо кусаламӯлам̣, адосо кусаламӯлам̣, амохо кусаламӯлам̣. име тайо дхамма̄ висесабха̄гийа̄.

(чха) ‘‘катаме тайо дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄? тиссо ниссаран̣ийа̄ дха̄туйо – ка̄ма̄наметам̣ ниссаран̣ам̣ йадидам̣ неккхаммам̣, рӯпа̄наметам̣ ниссаран̣ам̣ йадидам̣ арӯпам̣, йам̣ кхо пана кин̃чи бхӯтам̣ сан̇кхатам̣ пат̣иччасамуппаннам̣, ниродхо тасса ниссаран̣ам̣. име тайо дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄.

(джа) ‘‘катаме тайо дхамма̄ уппа̄детабба̄? тӣн̣и н̃а̄н̣а̄ни – атӣтам̣се н̃а̄н̣ам̣, ана̄гатам̣се н̃а̄н̣ам̣, паччуппаннам̣се н̃а̄н̣ам̣. име тайо дхамма̄ уппа̄детабба̄.

(джха) ‘‘катаме тайо дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄? тиссо дха̄туйо – ка̄мадха̄ту, рӯпадха̄ту, арӯпадха̄ту. име тайо дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄.

(н̃а) ‘‘катаме тайо дхамма̄ саччхика̄табба̄? тиссо виджджа̄ – пуббенива̄са̄нуссатин̃а̄н̣ам̣ виджджа̄, сатта̄нам̣ чутӯпапа̄те н̃а̄н̣ам̣ виджджа̄, а̄сава̄нам̣ кхайе н̃а̄н̣ам̣ виджджа̄. име тайо дхамма̄ саччхика̄табба̄.

‘‘ити име тим̣са дхамма̄ бхӯта̄ таччха̄ татха̄ авитатха̄ анан̃н̃атха̄ самма̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄.

чатта̄ро дхамма̄

354. ‘‘чатта̄ро дхамма̄ бахука̄ра̄, чатта̄ро дхамма̄ бха̄ветабба̄…пе… чатта̄ро дхамма̄ саччхика̄табба̄.

(ка) ‘‘катаме чатта̄ро дхамма̄ бахука̄ра̄? чатта̄ри чакка̄ни – патирӯпадесава̄со, саппурисӯпаниссайо [саппурисупассайо (сйа̄. кам̣.)], аттасамма̄пан̣идхи, пуббе ча катапун̃н̃ата̄. име чатта̄ро дхамма̄ бахука̄ра̄.

(кха) ‘‘катаме чатта̄ро дхамма̄ бха̄ветабба̄? чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ – идха̄вусо, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. ведана̄су…пе… читте… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. име чатта̄ро дхамма̄ бха̄ветабба̄.

(га) ‘‘катаме чатта̄ро дхамма̄ парин̃н̃еййа̄? чатта̄ро а̄ха̄ра̄ – кабал̣ӣка̄ро [кавал̣ӣка̄ро (сйа̄. кам̣.)] а̄ха̄ро ол̣а̄рико ва̄ сукхумо ва̄, пхассо дутийо, маносан̃четана̄ татийа̄, вин̃н̃а̄н̣ам̣ чатуттхам̣. име чатта̄ро дхамма̄ парин̃н̃еййа̄.

(гха) ‘‘катаме чатта̄ро дхамма̄ паха̄табба̄? чатта̄ро огха̄ – ка̄могхо, бхавогхо, дит̣т̣хогхо, авиджджогхо. име чатта̄ро дхамма̄ паха̄табба̄.

(н̇а) ‘‘катаме чатта̄ро дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄? чатта̄ро йога̄ – ка̄майого, бхавайого, дит̣т̣хийого, авиджджа̄його. име чатта̄ро дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄.

(ча) ‘‘катаме чатта̄ро дхамма̄ висесабха̄гийа̄? чатта̄ро висан̃н̃ога̄ – ка̄майогависам̣його, бхавайогависам̣його, дит̣т̣хийогависам̣його, авиджджа̄йогависам̣його. име чатта̄ро дхамма̄ висесабха̄гийа̄.

(чха) ‘‘катаме чатта̄ро дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄? чатта̄ро сама̄дхӣ – ха̄набха̄гийо сама̄дхи, т̣хитибха̄гийо сама̄дхи, висесабха̄гийо сама̄дхи, ниббедхабха̄гийо сама̄дхи. име чатта̄ро дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄.

(джа) ‘‘катаме чатта̄ро дхамма̄ уппа̄детабба̄? чатта̄ри н̃а̄н̣а̄ни – дхамме н̃а̄н̣ам̣, анвайе н̃а̄н̣ам̣, парийе н̃а̄н̣ам̣, саммутийа̄ н̃а̄н̣ам̣. име чатта̄ро дхамма̄ уппа̄детабба̄.

(джха) ‘‘катаме чатта̄ро дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄? чатта̄ри арийасачча̄ни – дуккхам̣ арийасаччам̣, дуккхасамудайам̣ [дуккхасамудайо (сйа̄. кам̣.)] арийасаччам̣, дуккханиродхам̣ [дуккханиродхо (сйа̄. кам̣.)] арийасаччам̣, дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣. име чатта̄ро дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄.

(н̃а) ‘‘катаме чатта̄ро дхамма̄ саччхика̄табба̄? чатта̄ри са̄ман̃н̃апхала̄ни – сота̄паттипхалам̣, сакада̄га̄мипхалам̣, ана̄га̄мипхалам̣, арахаттапхалам̣. име чатта̄ро дхамма̄ саччхика̄табба̄.

‘‘ити име чатта̄рӣсадхамма̄ бхӯта̄ таччха̄ татха̄ авитатха̄ анан̃н̃атха̄ самма̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄.

пан̃ча дхамма̄

355. ‘‘пан̃ча дхамма̄ бахука̄ра̄…пе… пан̃ча дхамма̄ саччхика̄табба̄.

(ка) ‘‘катаме пан̃ча дхамма̄ бахука̄ра̄? пан̃ча падха̄нийан̇га̄ни – идха̄вусо, бхиккху саддхо хоти, саддахати татха̄гатасса бодхим̣ – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. аппа̄ба̄дхо хоти аппа̄тан̇ко самавепа̄кинийа̄ гахан̣ийа̄ саманна̄гато на̄тисӣта̄йа на̄ччун̣ха̄йа маджджхима̄йа падха̄наккхама̄йа. асат̣хо хоти ама̄йа̄вӣ йатха̄бхӯтаматта̄нам̣ а̄вӣкатта̄ саттхари ва̄ вин̃н̃ӯсу ва̄ сабрахмача̄рӣсу. а̄раддхавӣрийо вихарати акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа, кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ упасампада̄йа, тха̄мава̄ дал̣хапараккамо аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесу. пан̃н̃ава̄ хоти удайаттхага̄минийа̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гато арийа̄йа ниббедхика̄йа самма̄ дуккхаккхайага̄минийа̄. име пан̃ча дхамма̄ бахука̄ра̄.

(кха) ‘‘катаме пан̃ча дхамма̄ бха̄ветабба̄? пан̃чан̇гико самма̄сама̄дхи – пӣтипхаран̣ата̄, сукхапхаран̣ата̄, четопхаран̣ата̄, а̄локапхаран̣ата̄, паччавеккхан̣анимиттам̣ [паччавеккхан̣а̄нимиттам̣ (сйа̄. кам̣.)]. име пан̃ча дхамма̄ бха̄ветабба̄.

(га) ‘‘катаме пан̃ча дхамма̄ парин̃н̃еййа̄? пан̃чупа̄да̄наккхандха̄ [сеййатхӣдам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] – рӯпупа̄да̄наккхандхо, веданупа̄да̄наккхандхо, сан̃н̃упа̄да̄наккхандхо, сан̇кха̄рупа̄да̄наккхандхо вин̃н̃а̄н̣упа̄да̄наккхандхо. име пан̃ча дхамма̄ парин̃н̃еййа̄.

(гха) ‘‘катаме пан̃ча дхамма̄ паха̄табба̄? пан̃ча нӣваран̣а̄ни – ка̄маччханданӣваран̣ам̣, бйа̄па̄данӣваран̣ам̣, тхинамиддханӣваран̣ам̣, уддхаччакукуччанӣваран̣ам̣, вичикиччха̄нӣваран̣ам̣. име пан̃ча дхамма̄ паха̄табба̄.

(н̇а) ‘‘катаме пан̃ча дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄? пан̃ча четокхила̄ – идха̄вусо, бхиккху саттхари кан̇кхати вичикиччхати на̄дхимуччати на сампасӣдати. йо со, а̄вусо, бхиккху саттхари кан̇кхати вичикиччхати на̄дхимуччати на сампасӣдати, тасса читтам̣ на намати а̄таппа̄йа ануйога̄йа са̄тачча̄йа падха̄на̄йа. йасса читтам̣ на намати а̄таппа̄йа ануйога̄йа са̄тачча̄йа падха̄на̄йа. айам̣ пат̣хамо четокхило. пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху дхамме кан̇кхати вичикиччхати…пе… сан̇гхе кан̇кхати вичикиччхати…пе… сиккха̄йа кан̇кхати вичикиччхати…пе… сабрахмача̄рӣсу купито хоти анаттамано а̄хатачитто кхиладжа̄то, йо со, а̄вусо, бхиккху сабрахмача̄рӣсу купито хоти анаттамано а̄хатачитто кхиладжа̄то, тасса читтам̣ на намати а̄таппа̄йа ануйога̄йа са̄тачча̄йа падха̄на̄йа. йасса читтам̣ на намати а̄таппа̄йа ануйога̄йа са̄тачча̄йа падха̄на̄йа. айам̣ пан̃чамо четокхило. име пан̃ча дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄.

(ча) ‘‘катаме пан̃ча дхамма̄ висесабха̄гийа̄? пан̃чиндрийа̄ни – саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣. име пан̃ча дхамма̄ висесабха̄гийа̄.

(чха) ‘‘катаме пан̃ча дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄? пан̃ча ниссаран̣ийа̄ дха̄туйо – идха̄вусо, бхиккхуно ка̄ме манасикарото ка̄месу читтам̣ на паккхандати на пасӣдати на сантит̣т̣хати на вимуччати. неккхаммам̣ кхо панасса манасикарото неккхамме читтам̣ паккхандати пасӣдати сантит̣т̣хати вимуччати. тасса там̣ читтам̣ сугатам̣ субха̄витам̣ сувут̣т̣хитам̣ сувимуттам̣ висам̣йуттам̣ ка̄мехи. йе ча ка̄мапаччайа̄ уппаджджанти а̄сава̄ вигха̄та̄ парил̣а̄ха̄, мутто со техи. на со там̣ веданам̣ ведети. идамаккха̄там̣ ка̄ма̄нам̣ ниссаран̣ам̣.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно бйа̄па̄дам̣ манасикарото бйа̄па̄де читтам̣ на паккхандати на пасӣдати на сантит̣т̣хати на вимуччати. абйа̄па̄дам̣ кхо панасса манасикарото абйа̄па̄де читтам̣ паккхандати пасӣдати сантит̣т̣хати вимуччати. тасса там̣ читтам̣ сугатам̣ субха̄витам̣ сувут̣т̣хитам̣ сувимуттам̣ висам̣йуттам̣ бйа̄па̄дена. йе ча бйа̄па̄дапаччайа̄ уппаджджанти а̄сава̄ вигха̄та̄ парил̣а̄ха̄, мутто со техи. на со там̣ веданам̣ ведети. идамаккха̄там̣ бйа̄па̄дасса ниссаран̣ам̣.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно вихесам̣ манасикарото вихеса̄йа читтам̣ на паккхандати на пасӣдати на сантит̣т̣хати на вимуччати. авихесам̣ кхо панасса манасикарото авихеса̄йа читтам̣ паккхандати пасӣдати сантит̣т̣хати вимуччати. тасса там̣ читтам̣ сугатам̣ субха̄витам̣ сувут̣т̣хитам̣ сувимуттам̣ висам̣йуттам̣ вихеса̄йа. йе ча вихеса̄паччайа̄ уппаджджанти а̄сава̄ вигха̄та̄ парил̣а̄ха̄, мутто со техи. на со там̣ веданам̣ ведети. идамаккха̄там̣ вихеса̄йа ниссаран̣ам̣.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно рӯпе манасикарото рӯпесу читтам̣ на паккхандати на пасӣдати на сантит̣т̣хати на вимуччати. арӯпам̣ кхо панасса манасикарото арӯпе читтам̣ паккхандати пасӣдати сантит̣т̣хати вимуччати. тасса там̣ читтам̣ сугатам̣ субха̄витам̣ сувут̣т̣хитам̣ сувимуттам̣ висам̣йуттам̣ рӯпехи. йе ча рӯпапаччайа̄ уппаджджанти а̄сава̄ вигха̄та̄ парил̣а̄ха̄, мутто со техи. на со там̣ веданам̣ ведети. идамаккха̄там̣ рӯпа̄нам̣ ниссаран̣ам̣.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно сакка̄йам̣ манасикарото сакка̄йе читтам̣ на паккхандати на пасӣдати на сантит̣т̣хати на вимуччати. сакка̄йаниродхам̣ кхо панасса манасикарото сакка̄йаниродхе читтам̣ паккхандати пасӣдати сантит̣т̣хати вимуччати. тасса там̣ читтам̣ сугатам̣ субха̄витам̣ сувут̣т̣хитам̣ сувимуттам̣ висам̣йуттам̣ сакка̄йена. йе ча сакка̄йапаччайа̄ уппаджджанти а̄сава̄ вигха̄та̄ парил̣а̄ха̄, мутто со техи. на со там̣ веданам̣ ведети. идамаккха̄там̣ сакка̄йасса ниссаран̣ам̣. име пан̃ча дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄.

(джа) ‘‘катаме пан̃ча дхамма̄ уппа̄детабба̄? пан̃ча н̃а̄н̣ико самма̄сама̄дхи – ‘айам̣ сама̄дхи паччуппаннасукхо чева а̄йатин̃ча сукхавипа̄ко’ти паччаттам̣йева н̃а̄н̣ам̣ уппаджджати. ‘айам̣ сама̄дхи арийо нира̄мисо’ти паччаттан̃н̃ева н̃а̄н̣ам̣ уппаджджати. ‘айам̣ сама̄дхи ака̄пурисасевито’ти паччаттам̣йева н̃а̄н̣ам̣ уппаджджати. ‘айам̣ сама̄дхи санто пан̣ӣто пат̣иппассаддхаладдхо екодибха̄ва̄дхигато, на сасан̇кха̄раниггайхава̄ритагато’ти [на ча сасан̇кха̄раниггайха ва̄ритаватоти (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.), на сасан̇кха̄раниггайхава̄рива̄вато (ка.), на сасан̇кха̄раниггайхава̄рийа̄дхигато (?)] паччаттам̣йева н̃а̄н̣ам̣ уппаджджати. ‘со кхо пана̄хам̣ имам̣ сама̄дхим̣ сатова сама̄паджджа̄ми сато вут̣т̣хаха̄мӣ’ти паччаттам̣йева н̃а̄н̣ам̣ уппаджджати. име пан̃ча дхамма̄ уппа̄детабба̄.

(джха) ‘‘катаме пан̃ча дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄? пан̃ча вимутта̄йатана̄ни – идха̄вусо, бхиккхуно саттха̄ дхаммам̣ десети ан̃н̃атаро ва̄ гарут̣т̣ха̄нийо сабрахмача̄рӣ. йатха̄ йатха̄, а̄вусо, бхиккхуно саттха̄ дхаммам̣ десети, ан̃н̃атаро ва̄ гарут̣т̣ха̄нийо сабрахмача̄рӣ, татха̄ татха̄ со [бхиккху (сйа̄. кам̣.)] тасмим̣ дхамме аттхаппат̣исам̣ведӣ ча хоти дхаммапат̣исам̣ведӣ ча. тасса аттхаппат̣исам̣ведино дхаммапат̣исам̣ведино па̄моджджам̣ джа̄йати, памудитасса пӣти джа̄йати, пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати, пассаддхака̄йо сукхам̣ ведети, сукхино читтам̣ сама̄дхийати. идам̣ пат̣хамам̣ вимутта̄йатанам̣.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно на хева кхо саттха̄ дхаммам̣ десети, ан̃н̃атаро ва̄ гарут̣т̣ха̄нийо сабрахмача̄рӣ, апи ча кхо йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ виттха̄рена паресам̣ десети йатха̄ йатха̄, а̄вусо, бхиккху йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ виттха̄рена паресам̣ десети. татха̄ татха̄ со тасмим̣ дхамме аттхаппат̣исам̣ведӣ ча хоти дхаммапат̣исам̣ведӣ ча. тасса аттхаппат̣исам̣ведино дхаммапат̣исам̣ведино па̄моджджам̣ джа̄йати, памудитасса пӣти джа̄йати, пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати, пассаддхака̄йо сукхам̣ ведети, сукхино читтам̣ сама̄дхийати. идам̣ дутийам̣ вимутта̄йатанам̣.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно на хева кхо саттха̄ дхаммам̣ десети, ан̃н̃атаро ва̄ гарут̣т̣ха̄нийо сабрахмача̄рӣ, на̄пи йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ виттха̄рена паресам̣ десети. апи ча кхо, йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ виттха̄рена саджджха̄йам̣ кароти. йатха̄ йатха̄, а̄вусо, бхиккху йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ виттха̄рена саджджха̄йам̣ кароти татха̄ татха̄ со тасмим̣ дхамме аттхаппат̣исам̣ведӣ ча хоти дхаммапат̣исам̣ведӣ ча. тасса аттхаппат̣исам̣ведино дхаммапат̣исам̣ведино па̄моджджам̣ джа̄йати, памудитасса пӣти джа̄йати, пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати, пассаддхака̄йо сукхам̣ ведети, сукхино читтам̣ сама̄дхийати. идам̣ татийам̣ вимутта̄йатанам̣.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно на хева кхо саттха̄ дхаммам̣ десети, ан̃н̃атаро ва̄ гарут̣т̣ха̄нийо сабрахмача̄рӣ, на̄пи йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ виттха̄рена паресам̣ десети, на̄пи йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ виттха̄рена саджджха̄йам̣ кароти. апи ча кхо, йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ четаса̄ анувитаккети анувича̄рети манаса̄нупеккхати. йатха̄ йатха̄, а̄вусо, бхиккху йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ четаса̄ анувитаккети анувича̄рети манаса̄нупеккхати татха̄ татха̄ со тасмим̣ дхамме аттхаппат̣исам̣ведӣ ча хоти дхаммапат̣исам̣ведӣ ча. тасса аттхаппат̣исам̣ведино дхаммапат̣исам̣ведино па̄моджджам̣ джа̄йати, памудитасса пӣти джа̄йати, пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати, пассаддхака̄йо сукхам̣ ведети, сукхино читтам̣ сама̄дхийати. идам̣ чатуттхам̣ вимутта̄йатанам̣.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно на хева кхо саттха̄ дхаммам̣ десети, ан̃н̃атаро ва̄ гарут̣т̣ха̄нийо сабрахмача̄рӣ, на̄пи йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ виттха̄рена паресам̣ десети, на̄пи йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ виттха̄рена саджджха̄йам̣ кароти, на̄пи йатха̄сутам̣ йатха̄парийаттам̣ дхаммам̣ четаса̄ анувитаккети анувича̄рети манаса̄нупеккхати; апи ча кхвасса ан̃н̃атарам̣ сама̄дхинимиттам̣ суггахитам̣ хоти суманасикатам̣ сӯпадха̄ритам̣ суппат̣ивиддхам̣ пан̃н̃а̄йа. йатха̄ йатха̄, а̄вусо, бхиккхуно ан̃н̃атарам̣ сама̄дхинимиттам̣ суггахитам̣ хоти суманасикатам̣ сӯпадха̄ритам̣ суппат̣ивиддхам̣ пан̃н̃а̄йа татха̄ татха̄ со тасмим̣ дхамме аттхаппат̣исам̣ведӣ ча хоти дхаммаппат̣исам̣ведӣ ча. тасса аттхаппат̣исам̣ведино дхаммаппат̣исам̣ведино па̄моджджам̣ джа̄йати, памудитасса пӣти джа̄йати, пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати, пассаддхака̄йо сукхам̣ ведети, сукхино читтам̣ сама̄дхийати. идам̣ пан̃чамам̣ вимутта̄йатанам̣. име пан̃ча дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄.

(н̃а) ‘‘катаме пан̃ча дхамма̄ саччхика̄табба̄? пан̃ча дхаммаккхандха̄ – сӣлаккхандхо, сама̄дхиккхандхо, пан̃н̃а̄ккхандхо, вимуттиккхандхо, вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхо. име пан̃ча дхамма̄ саччхика̄табба̄.

‘‘ити име пан̃н̃а̄са дхамма̄ бхӯта̄ таччха̄ татха̄ авитатха̄ анан̃н̃атха̄ самма̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄.

чха дхамма̄

356. ‘‘чха дхамма̄ бахука̄ра̄…пе… чха дхамма̄ саччхика̄табба̄.

(ка) ‘‘катаме чха дхамма̄ бахука̄ра̄? чха са̄ран̣ӣйа̄ дхамма̄. идха̄вусо, бхиккхуно меттам̣ ка̄йакаммам̣ паччупат̣т̣хитам̣ хоти сабрахмача̄рӣсу а̄ви чева рахо ча, айампи дхаммо са̄ран̣ӣйо пийакаран̣о гарукаран̣о сан̇гаха̄йа авива̄да̄йа са̄маггийа̄ екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно меттам̣ вачӣкаммам̣…пе… екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно меттам̣ манокаммам̣…пе… екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху йе те ла̄бха̄ дхаммика̄ дхаммаладдха̄ антамасо паттапарийа̄паннаматтампи, татха̄рӯпехи ла̄бхехи аппат̣ивибхаттабхогӣ хоти сӣлавантехи сабрахмача̄рӣхи са̄дха̄ран̣абхогӣ, айампи дхаммо са̄ран̣ӣйо…пе… екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху, йа̄ни та̄ни сӣла̄ни акхан̣д̣а̄ни аччхидда̄ни асабала̄ни акамма̄са̄ни бхуджисса̄ни вин̃н̃уппасаттха̄ни апара̄мат̣т̣ха̄ни сама̄дхисам̣ваттаника̄ни, татха̄рӯпесу сӣлесу сӣласа̄ман̃н̃агато вихарати сабрахмача̄рӣхи а̄ви чева рахо ча, айампи дхаммо са̄ран̣ӣйо…пе… екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху йа̄йам̣ дит̣т̣хи арийа̄ ниййа̄ника̄ ниййа̄ти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа, татха̄рӯпа̄йа дит̣т̣хийа̄ дит̣т̣хи са̄ман̃н̃агато вихарати сабрахмача̄рӣхи а̄ви чева рахо ча, айампи дхаммо са̄ран̣ӣйо пийакаран̣о гарукаран̣о, сан̇гаха̄йа авива̄да̄йа са̄маггийа̄ екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати. име чха дхамма̄ бахука̄ра̄.

(кха) ‘‘катаме чха дхамма̄ бха̄ветабба̄? чха ануссатит̣т̣ха̄на̄ни – буддха̄нуссати, дхамма̄нуссати, сан̇гха̄нуссати, сӣла̄нуссати, ча̄га̄нуссати, девата̄нуссати. име чха дхамма̄ бха̄ветабба̄.

(га) ‘‘катаме чха дхамма̄ парин̃н̃еййа̄? чха аджджхаттика̄ни а̄йатана̄ни – чаккха̄йатанам̣, сота̄йатанам̣, гха̄на̄йатанам̣, дживха̄йатанам̣, ка̄йа̄йатанам̣, мана̄йатанам̣. име чха дхамма̄ парин̃н̃еййа̄.

(гха) ‘‘катаме чха дхамма̄ паха̄табба̄? чха тан̣ха̄ка̄йа̄ – рӯпатан̣ха̄, саддатан̣ха̄, гандхатан̣ха̄, расатан̣ха̄, пхот̣т̣хаббатан̣ха̄, дхамматан̣ха̄. име чха дхамма̄ паха̄табба̄.

(н̇а) ‘‘катаме чха дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄? чха ага̄рава̄ – идха̄вусо, бхиккху саттхари ага̄раво вихарати аппатиссо. дхамме…пе… сан̇гхе… сиккха̄йа… аппама̄де… пат̣исантха̄ре ага̄раво вихарати аппатиссо. име чха дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄.

(ча) ‘‘катаме чха дхамма̄ висесабха̄гийа̄? чха га̄рава̄ – идха̄вусо, бхиккху саттхари сага̄раво вихарати саппатиссо дхамме…пе… сан̇гхе… сиккха̄йа… аппама̄де… пат̣исантха̄ре сага̄раво вихарати саппатиссо. име чха дхамма̄ висесабха̄гийа̄.

(чха) ‘‘катаме чха дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄? чха ниссаран̣ийа̄ дха̄туйо – идха̄вусо, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘метта̄ хи кхо ме, четовимутти бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄, атха ча пана ме бйа̄па̄до читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хатӣ’ти. со ‘ма̄ хевам̣’ тисса вачанӣйо ‘ма̄йасма̄ евам̣ авача, ма̄ бхагавантам̣ аббха̄чиккхи. на хи са̄дху бхагавато аббхаккха̄нам̣, на хи бхагава̄ евам̣ вадеййа. ат̣т̣ха̄наметам̣ а̄вусо анавака̄со йам̣ метта̄йа четовимуттийа̄ бха̄вита̄йа бахулӣката̄йа йа̄нӣката̄йа ваттхуката̄йа анут̣т̣хита̄йа паричита̄йа сусама̄раддха̄йа. атха ча панасса бйа̄па̄до читтам̣ парийа̄да̄йа т̣хассатӣти, нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. ниссаран̣ам̣ хетам̣, а̄вусо, бйа̄па̄дасса, йадидам̣ метта̄четовимуттӣ’ти.

‘‘идха пана̄вусо, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘карун̣а̄ хи кхо ме четовимутти бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄. атха ча пана ме вихеса̄ читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хатӣ’ти. со – ‘ма̄ хевам̣’ тисса вачанӣйо, ‘ма̄йасма̄ евам̣ авача, ма̄ бхагавантам̣ аббха̄чиккхи…пе… ниссаран̣ам̣ хетам̣, а̄вусо, вихеса̄йа, йадидам̣ карун̣а̄четовимуттӣ’ти.

‘‘идха пана̄вусо, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘мудита̄ хи кхо ме четовимутти бха̄вита̄…пе… атха ча пана ме арати читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хатӣ’ти. со – ‘ма̄ хевам̣’ тисса вачанӣйо ‘ма̄йасма̄ евам̣ авача…пе… ниссаран̣ам̣ хетам̣, а̄вусо аратийа̄, йадидам̣ мудита̄четовимуттӣ’ти.

‘‘идха пана̄вусо, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘упеккха̄ хи кхо ме четовимутти бха̄вита̄…пе… атха ча пана ме ра̄го читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хатӣ’ти. со – ‘ма̄ хевам̣’ тисса вачанӣйо ‘ма̄йасма̄ евам̣ авача…пе… ниссаран̣ам̣ хетам̣, а̄вусо, ра̄гасса йадидам̣ упеккха̄четовимуттӣ’ти.

‘‘идха пана̄вусо, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘анимитта̄ хи кхо ме четовимутти бха̄вита̄…пе… атха ча пана ме нимитта̄нуса̄ри вин̃н̃а̄н̣ам̣ хотӣ’ти. со – ‘ма̄ хевам̣’ тисса вачанӣйо ‘ма̄йасма̄ евам̣ авача…пе… ниссаран̣ам̣ хетам̣, а̄вусо, саббанимитта̄нам̣ йадидам̣ анимитта̄ четовимуттӣ’ти.

‘‘идха пана̄вусо, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘асмӣти кхо ме вигатам̣, айамахамасмӣти на саманупасса̄ми, атха ча пана ме вичикиччха̄катхам̣катха̄саллам̣ читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хатӣ’ти. со – ‘ма̄ хевам̣’ тисса вачанӣйо ‘ма̄йасма̄ евам̣ авача, ма̄ бхагавантам̣ аббха̄чиккхи, на хи са̄дху бхагавато аббхаккха̄нам̣, на хи бхагава̄ евам̣ вадеййа. ат̣т̣ха̄наметам̣, а̄вусо, анавака̄со йам̣ асмӣти вигате айамахамасмӣти асаманупассато. атха ча панасса вичикиччха̄катхам̣катха̄саллам̣ читтам̣ парийа̄да̄йа т̣хассати, нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. ниссаран̣ам̣ хетам̣, а̄вусо, вичикиччха̄катхам̣катха̄салласса, йадидам̣ асмима̄насамуггха̄т̣о’ти. име чха дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄.

(джа) ‘‘катаме чха дхамма̄ уппа̄детабба̄? чха сататавиха̄ра̄. идха̄вусо, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ нева сумано хоти на думмано, упеккхако вихарати сато сампаджа̄но. сотена саддам̣ сутва̄…пе… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа нева сумано хоти на думмано, упеккхако вихарати сато сампаджа̄но. име чха дхамма̄ уппа̄детабба̄.

(джха) ‘‘катаме чха дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄? чха ануттарийа̄ни – дассана̄нуттарийам̣, савана̄нуттарийам̣, ла̄бха̄нуттарийам̣, сиккха̄нуттарийам̣, па̄ричарийа̄нуттарийам̣, ануссата̄нуттарийам̣. име чха дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄.

(н̃а) ‘‘катаме чха дхамма̄ саччхика̄табба̄? чха абхин̃н̃а̄ – идха̄вусо, бхиккху анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти – екопи хутва̄ бахудха̄ хоти, бахудха̄пи хутва̄ еко хоти. а̄вибха̄вам̣ тиробха̄вам̣. тирокут̣т̣ам̣ тиропа̄ка̄рам̣ тиропаббатам̣ асаджджама̄но гаччхати сеййатха̄пи а̄ка̄се. патхавийа̄пи уммуджджанимуджджам̣ кароти сеййатха̄пи удаке. удакепи абхиджджама̄не гаччхати сеййатха̄пи патхавийам̣. а̄ка̄сепи паллан̇кена камати сеййатха̄пи паккхӣ сакун̣о. имепи чандимасӯрийе евам̣махиддхике евам̣маха̄нубха̄ве па̄н̣ина̄ пара̄масати паримаджджати. йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети.

‘‘дибба̄йа сотадха̄туйа̄ висуддха̄йа атиккантама̄нусика̄йа убхо садде сун̣а̄ти диббе ча ма̄нусе ча, йе дӯре сантике ча.

‘‘парасатта̄нам̣ парапуггала̄нам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ти [джа̄на̄ти (сйа̄. кам̣.)], сара̄гам̣ ва̄ читтам̣ сара̄гам̣ читтанти паджа̄на̄ти …пе… авимуттам̣ ва̄ читтам̣ авимуттам̣ читтанти паджа̄на̄ти.

‘‘со анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати, сеййатхидам̣ екампи джа̄тим̣…пе… ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати.

‘‘диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пассати чавама̄не упападжджама̄не хӣне пан̣ӣте суван̣н̣е дуббан̣н̣е сугате дуггате йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄ти …пе…

‘‘а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. име чха дхамма̄ саччхика̄табба̄.

‘‘ити име сат̣т̣хи дхамма̄ бхӯта̄ таччха̄ татха̄ авитатха̄ анан̃н̃атха̄ самма̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄.

сатта дхамма̄

357. ‘‘сатта дхамма̄ бахука̄ра̄…пе… сатта дхамма̄ саччхика̄табба̄.

(ка) ‘‘катаме сатта дхамма̄ бахука̄ра̄? сатта арийадхана̄ни – саддха̄дханам̣, сӣладханам̣, хиридханам̣, оттаппадханам̣, сутадханам̣, ча̄гадханам̣, пан̃н̃а̄дханам̣. име сатта дхамма̄ бахука̄ра̄.

(кха) ‘‘катаме сатта дхамма̄ бха̄ветабба̄? сатта самбоджджхан̇га̄ – сатисамбоджджхан̇го, дхаммавичайасамбоджджхан̇го, вӣрийасамбоджджхан̇го, пӣтисамбоджджхан̇го, пассаддхисамбоджджхан̇го, сама̄дхисамбоджджхан̇го, упеккха̄самбоджджхан̇го. име сатта дхамма̄ бха̄ветабба̄.

(га) ‘‘катаме сатта дхамма̄ парин̃н̃еййа̄? сатта вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо – санта̄вусо, сатта̄ на̄наттака̄йа̄ на̄наттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи манусса̄ екачче ча дева̄ екачче ча винипа̄тика̄. айам̣ пат̣хама̄ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ на̄наттака̄йа̄ екаттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи дева̄ брахмака̄йика̄ пат̣хама̄бхиниббатта̄. айам̣ дутийа̄ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ екаттака̄йа̄ на̄наттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи дева̄ а̄бхассара̄. айам̣ татийа̄ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ екаттака̄йа̄ екаттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи дева̄ субхакин̣ха̄. айам̣ чатуттхӣ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄…пе… ‘ананто а̄ка̄со’ти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанӯпага̄. айам̣ пан̃чамӣ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘анантам̣ вин̃н̃а̄н̣а’нти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанӯпага̄. айам̣ чхат̣т̣хӣ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанӯпага̄. айам̣ саттамӣ вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хити. име сатта дхамма̄ парин̃н̃еййа̄.

(гха) ‘‘катаме сатта дхамма̄ паха̄табба̄? сатта̄нусайа̄ – ка̄мара̄га̄нусайо, пат̣игха̄нусайо, дит̣т̣ха̄нусайо, вичикиччха̄нусайо, ма̄на̄нусайо, бхавара̄га̄нусайо, авиджджа̄нусайо. име сатта дхамма̄ паха̄табба̄.

(н̇а) ‘‘катаме сатта дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄? сатта асаддхамма̄ – идха̄вусо, бхиккху ассаддхо хоти, ахирико хоти, аноттаппӣ хоти, аппассуто хоти, кусӣто хоти, мут̣т̣хассати хоти, дуппан̃н̃о хоти. име сатта дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄.

(ча) ‘‘катаме сатта дхамма̄ висесабха̄гийа̄? сатта саддхамма̄ – идха̄вусо, бхиккху саддхо хоти, хирима̄ [хирико (сйа̄. кам̣.)] хоти, оттаппӣ хоти, бахуссуто хоти, а̄раддхавӣрийо хоти, упат̣т̣хитассати хоти, пан̃н̃ава̄ хоти. име сатта дхамма̄ висесабха̄гийа̄.

(чха) ‘‘катаме сатта дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄? сатта саппурисадхамма̄ – идха̄вусо, бхиккху дхамман̃н̃ӯ ча хоти аттхан̃н̃ӯ ча аттан̃н̃ӯ ча маттан̃н̃ӯ ча ка̄лан̃н̃ӯ ча парисан̃н̃ӯ ча пуггалан̃н̃ӯ ча. име сатта дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄.

(джа) ‘‘катаме сатта дхамма̄ уппа̄детабба̄? сатта сан̃н̃а̄ – аниччасан̃н̃а̄, анаттасан̃н̃а̄, асубхасан̃н̃а̄, а̄дӣнавасан̃н̃а̄, паха̄насан̃н̃а̄, вира̄гасан̃н̃а̄, ниродхасан̃н̃а̄. име сатта дхамма̄ уппа̄детабба̄.

(джха) ‘‘катаме сатта дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄? сатта ниддасаваттхӯни – идха̄вусо, бхиккху сиккха̄сама̄да̄не тиббаччхандо хоти, а̄йатин̃ча сиккха̄сама̄да̄не авигатапемо. дхамманисантийа̄ тиббаччхандо хоти, а̄йатин̃ча дхамманисантийа̄ авигатапемо. иччха̄винайе тиббаччхандо хоти, а̄йатин̃ча иччха̄винайе авигатапемо. пат̣исалла̄не тиббаччхандо хоти, а̄йатин̃ча пат̣исалла̄не авигатапемо. вӣрийа̄рамме тиббаччхандо хоти, а̄йатин̃ча вӣрийа̄рамме авигатапемо. сатинепакке тиббаччхандо хоти, а̄йатин̃ча сатинепакке авигатапемо. дит̣т̣хипат̣иведхе тиббаччхандо хоти, а̄йатин̃ча дит̣т̣хипат̣иведхе авигатапемо. име сатта дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄.

(н̃а) ‘‘катаме сатта дхамма̄ саччхика̄табба̄? сатта кхӣн̣а̄савабала̄ни – идха̄вусо, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно аниччато саббе сан̇кха̄ра̄ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣ха̄ хонти. йам̣па̄вусо, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно аниччато саббе сан̇кха̄ра̄ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣ха̄ хонти, идампи кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно балам̣ хоти, йам̣ балам̣ а̄гамма кхӣн̣а̄саво бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайам̣ пат̣иджа̄на̄ти – ‘кхӣн̣а̄ ме а̄сава̄’ти.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ан̇га̄рака̄сӯпама̄ ка̄ма̄ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣ха̄ хонти. йам̣па̄вусо…пе… ‘кхӣн̣а̄ ме а̄сава̄’ти.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно вивеканиннам̣ читтам̣ хоти вивекапон̣ам̣ вивекапаббха̄рам̣ вивекат̣т̣хам̣ неккхамма̄бхиратам̣ бйантӣбхӯтам̣ саббасо а̄сават̣т̣ха̄нийехи дхаммехи. йам̣па̄вусо…пе… ‘кхӣн̣а̄ ме а̄сава̄’ти.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ хонти субха̄вита̄. йам̣па̄вусо…пе… ‘кхӣн̣а̄ ме а̄сава̄’ти.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни хонти субха̄вита̄ни. йам̣па̄вусо…пе… ‘кхӣн̣а̄ ме а̄сава̄’ти.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно сатта боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ хонти субха̄вита̄. йам̣па̄вусо…пе… ‘кхӣн̣а̄ ме а̄сава̄’ти.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄вито хоти субха̄вито. йам̣па̄вусо, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄вито хоти субха̄вито, идампи кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно балам̣ хоти, йам̣ балам̣ а̄гамма кхӣн̣а̄саво бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайам̣ пат̣иджа̄на̄ти – ‘кхӣн̣а̄ ме а̄сава̄’ти. име сатта дхамма̄ саччхика̄табба̄.

‘‘итиме саттати дхамма̄ бхӯта̄ таччха̄ татха̄ авитатха̄ анан̃н̃атха̄ самма̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄.

пат̣хамабха̄н̣ава̄ро нит̣т̣хито.

ат̣т̣ха дхамма̄

358. ‘‘ат̣т̣ха дхамма̄ бахука̄ра̄…пе… ат̣т̣ха дхамма̄ саччхика̄табба̄.

(ка) ‘‘катаме ат̣т̣ха дхамма̄ бахука̄ра̄? ат̣т̣ха хетӯ ат̣т̣ха паччайа̄ а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттанти. катаме ат̣т̣ха? идха̄вусо, бхиккху саттха̄рам̣ [саттха̄рам̣ ва̄ (сйа̄. ка.)] упанисса̄йа вихарати ан̃н̃атарам̣ ва̄ гарут̣т̣ха̄нийам̣ сабрахмача̄рим̣, йаттхасса тиббам̣ хироттаппам̣ паччупат̣т̣хитам̣ хоти пеман̃ча га̄раво ча. айам̣ пат̣хамо хету пат̣хамо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа. пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати.

‘‘там̣ кхо пана саттха̄рам̣ упанисса̄йа вихарати ан̃н̃атарам̣ ва̄ гарут̣т̣ха̄нийам̣ сабрахмача̄рим̣, йаттхасса тиббам̣ хироттаппам̣ паччупат̣т̣хитам̣ хоти пеман̃ча га̄раво ча. те ка̄лена ка̄лам̣ упасан̇камитва̄ парипуччхати парипан̃хати – ‘идам̣, бханте, катхам̣? имасса ко аттхо’ти? тасса те а̄йасманто авиват̣ан̃чева виваранти, анутта̄нӣкатан̃ча утта̄нӣ [анутта̄никатан̃ча утта̄ним̣ (ка.)] каронти, анекавихитесу ча кан̇кха̄т̣т̣ха̄нийесу дхаммесу кан̇кхам̣ пат̣ивиноденти. айам̣ дутийо хету дутийо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа, вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати.

‘‘там̣ кхо пана дхаммам̣ сутва̄ двайена вӯпака̄сена сампа̄дети – ка̄йавӯпака̄сена ча читтавӯпака̄сена ча. айам̣ татийо хету татийо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху сӣлава̄ хоти, па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихарати а̄ча̄рагочарасампанно, ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу. айам̣ чатуттхо хету чатуттхо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху бахуссуто хоти сутадхаро сутасанничайо. йе те дхамма̄ а̄дикалйа̄н̣а̄ маджджхекалйа̄н̣а̄ парийоса̄накалйа̄н̣а̄ са̄ттха̄ сабйан̃джана̄ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ абхиваданти, татха̄рӯпа̄сса дхамма̄ бахуссута̄ хонти дха̄та̄ вачаса̄ паричита̄ манаса̄нупеккхита̄ дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄. айам̣ пан̃чамо хету пан̃чамо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху а̄раддхавӣрийо вихарати акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа, кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ упасампада̄йа, тха̄мава̄ дал̣хапараккамо аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесу. айам̣ чхат̣т̣хо хету чхат̣т̣хо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху сатима̄ хоти парамена сатинепаккена саманна̄гато. чиракатампи чирабха̄ситампи сарита̄ ануссарита̄. айам̣ саттамо хету саттамо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху пан̃часу упа̄да̄наккхандхесу, удайаббайа̄нупассӣ вихарати – ‘ити рӯпам̣ ити рӯпасса самудайо ити рӯпасса аттхан̇гамо; ити ведана̄ ити ведана̄йа самудайо ити ведана̄йа аттхан̇гамо; ити сан̃н̃а̄ ити сан̃н̃а̄йа самудайо ити сан̃н̃а̄йа аттхан̇гамо; ити сан̇кха̄ра̄ ити сан̇кха̄ра̄нам̣ самудайо ити сан̇кха̄ра̄нам̣ аттхан̇гамо; ити вин̃н̃а̄н̣ам̣ ити вин̃н̃а̄н̣асса самудайо ити вин̃н̃а̄н̣асса аттхан̇гамо’ти. айам̣ ат̣т̣хамо хету ат̣т̣хамо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати. име ат̣т̣ха дхамма̄ бахука̄ра̄.

(кха) ‘‘катаме ат̣т̣ха дхамма̄ бха̄ветабба̄? арийо ат̣т̣хан̇гико магго сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи, самма̄сан̇каппо, самма̄ва̄ча̄, самма̄камманто, самма̄а̄джӣво, самма̄ва̄йа̄мо, самма̄сати, самма̄сама̄дхи. име ат̣т̣ха дхамма̄ бха̄ветабба̄.

(га) ‘‘катаме ат̣т̣ха дхамма̄ парин̃н̃еййа̄? ат̣т̣ха локадхамма̄ – ла̄бхо ча, ала̄бхо ча, йасо ча, айасо ча, нинда̄ ча, пасам̣са̄ ча, сукхан̃ча, дуккхан̃ча. име ат̣т̣ха дхамма̄ парин̃н̃еййа̄.

(гха) ‘‘катаме ат̣т̣ха дхамма̄ паха̄табба̄? ат̣т̣ха миччхатта̄ – миччха̄дит̣т̣хи, миччха̄сан̇каппо, миччха̄ва̄ча̄, миччха̄камманто, миччха̄а̄джӣво, миччха̄ва̄йа̄мо, миччха̄сати, миччха̄сама̄дхи. име ат̣т̣ха дхамма̄ паха̄табба̄.

(н̇а) ‘‘катаме ат̣т̣ха дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄? ат̣т̣ха кусӣтаваттхӯни. идха̄вусо, бхиккхуна̄ каммам̣ ка̄таббам̣ хоти, тасса евам̣ хоти – ‘каммам̣ кхо ме ка̄таббам̣ бхависсати, каммам̣ кхо пана ме каронтасса ка̄йо киламиссати, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти. со нипаджджати, на вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. идам̣ пат̣хамам̣ кусӣтаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуна̄ каммам̣ катам̣ хоти. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо каммам̣ ака̄сим̣, каммам̣ кхо пана ме каронтасса ка̄йо киланто, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти. со нипаджджати, на вӣрийам̣ а̄рабхати…пе… идам̣ дутийам̣ кусӣтаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуна̄ магго гантаббо хоти. тасса евам̣ хоти – ‘магго кхо ме гантаббо бхависсати, маггам̣ кхо пана ме гаччхантасса ка̄йо киламиссати, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти. со нипаджджати, на вӣрийам̣ а̄рабхати…пе… идам̣ татийам̣ кусӣтаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуна̄ магго гато хоти. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо маггам̣ агама̄сим̣, маггам̣ кхо пана ме гаччхантасса ка̄йо киланто, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти. со нипаджджати, на вӣрийам̣ а̄рабхати…пе… идам̣ чатуттхам̣ кусӣтаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто на лабхати лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто на̄латтхам̣ лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣, тасса ме ка̄йо киланто акамман̃н̃о, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти…пе… идам̣ пан̃чамам̣ кусӣтаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто лабхати лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто алаттхам̣ лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣, тасса ме ка̄йо гаруко акамман̃н̃о, ма̄са̄читам̣ ман̃н̃е, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти. со нипаджджати…пе… идам̣ чхат̣т̣хам̣ кусӣтаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно уппанно хоти аппаматтако а̄ба̄дхо, тасса евам̣ хоти – ‘уппанно кхо ме айам̣ аппаматтако а̄ба̄дхо аттхи каппо нипаджджитум̣, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти. со нипаджджати…пе… идам̣ саттамам̣ кусӣтаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху гила̄на̄вут̣т̣хито хоти ачиравут̣т̣хито гелан̃н̃а̄. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо гила̄на̄вут̣т̣хито ачиравут̣т̣хито гелан̃н̃а̄. тасса ме ка̄йо дуббало акамман̃н̃о, ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти. со нипаджджати…пе… идам̣ ат̣т̣хамам̣ кусӣтаваттху. име ат̣т̣ха дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄.

(ча) ‘‘катаме ат̣т̣ха дхамма̄ висесабха̄гийа̄? ат̣т̣ха а̄рамбхаваттхӯни. идха̄вусо, бхиккхуна̄ каммам̣ ка̄таббам̣ хоти, тасса евам̣ хоти – ‘каммам̣ кхо ме ка̄таббам̣ бхависсати, каммам̣ кхо пана ме каронтена на сукарам̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ манасика̄тум̣, ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа̄’ти. со вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. идам̣ пат̣хамам̣ а̄рамбхаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуна̄ каммам̣ катам̣ хоти. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо каммам̣ ака̄сим̣, каммам̣ кхо пана̄хам̣ каронто на̄саккхим̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ манасика̄тум̣, ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… идам̣ дутийам̣ а̄рамбхаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуна̄ магго гантаббо хоти. тасса евам̣ хоти – ‘магго кхо ме гантаббо бхависсати, маггам̣ кхо пана ме гаччхантена на сукарам̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ манасика̄тум̣, ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… идам̣ татийам̣ а̄рамбхаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуна̄ магго гато хоти. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо маггам̣ агама̄сим̣, маггам̣ кхо пана̄хам̣ гаччханто на̄саккхим̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ манасика̄тум̣, ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… идам̣ чатуттхам̣ а̄рамбхаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто на лабхати лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто на̄латтхам̣ лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣, тасса ме ка̄йо лахуко камман̃н̃о, ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… идам̣ пан̃чамам̣ а̄рамбхаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто лабхати лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто алаттхам̣ лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса ме ка̄йо балава̄ камман̃н̃о, ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… идам̣ чхат̣т̣хам̣ а̄рамбхаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно уппанно хоти аппаматтако а̄ба̄дхо. тасса евам̣ хоти – ‘уппанно кхо ме айам̣ аппаматтако а̄ба̄дхо т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣ виджджати, йам̣ ме а̄ба̄дхо павад̣д̣хеййа, ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… идам̣ саттамам̣ а̄рамбхаваттху.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху гила̄на̄ вут̣т̣хито хоти ачиравут̣т̣хито гелан̃н̃а̄. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо гила̄на̄ вут̣т̣хито ачиравут̣т̣хито гелан̃н̃а̄, т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣ виджджати, йам̣ ме а̄ба̄дхо паччуда̄ваттеййа, ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа̄’ти. со вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. идам̣ ат̣т̣хамам̣ а̄рамбхаваттху. име ат̣т̣ха дхамма̄ висесабха̄гийа̄.

(чха) ‘‘катаме ат̣т̣ха дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄? ат̣т̣ха аккхан̣а̄ асамайа̄ брахмачарийава̄са̄йа. идха̄вусо, татха̄гато ча локе уппанно хоти арахам̣ самма̄самбуддхо, дхаммо ча десийати опасамико паринибба̄нико самбодхага̄мӣ сугатаппаведито. айан̃ча пуггало нирайам̣ упапанно хоти. айам̣ пат̣хамо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, татха̄гато ча локе уппанно хоти арахам̣ самма̄самбуддхо, дхаммо ча десийати опасамико паринибба̄нико самбодхага̄мӣ сугатаппаведито, айан̃ча пуггало тираччха̄найоним̣ упапанно хоти. айам̣ дутийо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

‘‘пуна чапарам̣…пе… петтивисайам̣ упапанно хоти. айам̣ татийо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

‘‘пуна чапарам̣…пе… ан̃н̃атарам̣ дӣгха̄йукам̣ деваника̄йам̣ упапанно хоти. айам̣ чатуттхо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

‘‘пуна чапарам̣…пе… паччантимесу джанападесу пачча̄джа̄то хоти милаккхесу авин̃н̃а̄та̄ресу, йаттха наттхи гати бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ упа̄сика̄нам̣. айам̣ пан̃чамо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

‘‘пуна чапарам̣…пе… айан̃ча пуггало маджджхимесу джанападесу пачча̄джа̄то хоти, со ча хоти миччха̄дит̣т̣хико випарӣтадассано – ‘наттхи диннам̣, наттхи йит̣т̣хам̣, наттхи хутам̣, наттхи сукатадуккат̣а̄нам̣ камма̄нам̣ пхалам̣ випа̄ко, наттхи айам̣ локо, наттхи паро локо, наттхи ма̄та̄, наттхи пита̄, наттхи сатта̄ опапа̄тика̄, наттхи локе саман̣абра̄хман̣а̄ саммаггата̄ самма̄пат̣ипанна̄ йе иман̃ча локам̣ паран̃ча локам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведентӣ’ти. айам̣ чхат̣т̣хо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

‘‘пуна чапарам̣…пе… айан̃ча пуггало маджджхимесу джанападесу пачча̄джа̄то хоти, со ча хоти дуппан̃н̃о джал̣о ел̣амӯго, наппат̣ибало субха̄ситадуббха̄сита̄наматтхаман̃н̃а̄тум̣. айам̣ саттамо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.

‘‘пуна чапарам̣…пе… айан̃ча пуггало маджджхимесу джанападесу пачча̄джа̄то хоти, со ча хоти пан̃н̃ава̄ аджал̣о анел̣амӯго, пат̣ибало субха̄ситадуббха̄сита̄наматтхаман̃н̃а̄тум̣. айам̣ ат̣т̣хамо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа. име ат̣т̣ха дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄.

(джа) ‘‘катаме ат̣т̣ха дхамма̄ уппа̄детабба̄? ат̣т̣ха маха̄пурисавитакка̄ – аппиччхасса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо махиччхасса. сантут̣т̣хасса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо асантут̣т̣хасса. павивиттасса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо сан̇ган̣ика̄ра̄масса. а̄раддхавӣрийасса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо кусӣтасса. упат̣т̣хитасатисса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо мут̣т̣хассатисса. сама̄хитасса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо асама̄хитасса. пан̃н̃авато [пан̃н̃а̄вато (сӣ. пӣ.)] айам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо дуппан̃н̃асса. ниппапан̃часса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо папан̃ча̄ра̄масса̄ти [ниппапан̃ча̄ра̄масса айам̣ дхаммо ниппапан̃чаратино, на̄йам̣ дхаммо папан̃ча̄ра̄масса папан̃чаратиноти (сӣ. сйа̄. пӣ.) ан̇гуттарепи татхева диссати. ат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄ пана олокетабба̄] име ат̣т̣ха дхамма̄ уппа̄детабба̄.

(джха) ‘‘катаме ат̣т̣ха дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄? ат̣т̣ха абхибха̄йатана̄ни – аджджхаттам̣ рӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати паритта̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти – евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ пат̣хамам̣ абхибха̄йатанам̣.

‘‘аджджхаттам̣ рӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати аппама̄н̣а̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти – евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ дутийам̣ абхибха̄йатанам̣.

‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати паритта̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ татийам̣ абхибха̄йатанам̣.

‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати аппама̄н̣а̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ чатуттхам̣ абхибха̄йатанам̣.

‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати нӣла̄ни нӣлаван̣н̣а̄ни нӣланидассана̄ни нӣланибха̄са̄ни. сеййатха̄пи на̄ма ума̄пуппхам̣ нӣлам̣ нӣлаван̣н̣ам̣ нӣланидассанам̣ нӣланибха̄сам̣. сеййатха̄ ва̄ пана там̣ ваттхам̣ ба̄ра̄н̣асеййакам̣ убхатобха̄гавимат̣т̣хам̣ нӣлам̣ нӣлаван̣н̣ам̣ нӣланидассанам̣ нӣланибха̄сам̣, евамева аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати нӣла̄ни нӣлаван̣н̣а̄ни нӣланидассана̄ни нӣланибха̄са̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ пан̃чамам̣ абхибха̄йатанам̣.

‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати пӣта̄ни пӣтаван̣н̣а̄ни пӣтанидассана̄ни пӣтанибха̄са̄ни. сеййатха̄пи на̄ма кан̣ика̄рапуппхам̣ пӣтам̣ пӣтаван̣н̣ам̣ пӣтанидассанам̣ пӣтанибха̄сам̣. сеййатха̄ ва̄ пана там̣ ваттхам̣ ба̄ра̄н̣асеййакам̣ убхатобха̄гавимат̣т̣хам̣ пӣтам̣ пӣтаван̣н̣ам̣ пӣтанидассанам̣ пӣтанибха̄сам̣, евамева аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати пӣта̄ни пӣтаван̣н̣а̄ни пӣтанидассана̄ни пӣтанибха̄са̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ чхат̣т̣хам̣ абхибха̄йатанам̣.

‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати лохитака̄ни лохитакаван̣н̣а̄ни лохитаканидассана̄ни лохитаканибха̄са̄ни. сеййатха̄пи на̄ма бандхуджӣвакапуппхам̣ лохитакам̣ лохитакаван̣н̣ам̣ лохитаканидассанам̣ лохитаканибха̄сам̣, сеййатха̄ ва̄ пана там̣ ваттхам̣ ба̄ра̄н̣асеййакам̣ убхатобха̄гавимат̣т̣хам̣ лохитакам̣ лохитакаван̣н̣ам̣ лохитаканидассанам̣ лохитаканибха̄сам̣, евамева аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати лохитака̄ни лохитакаван̣н̣а̄ни лохитаканидассана̄ни лохитаканибха̄са̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ саттамам̣ абхибха̄йатанам̣.

‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати ода̄та̄ни ода̄таван̣н̣а̄ни ода̄танидассана̄ни ода̄танибха̄са̄ни. сеййатха̄пи на̄ма осадхита̄рака̄ ода̄та̄ ода̄таван̣н̣а̄ ода̄танидассана̄ ода̄танибха̄са̄, сеййатха̄ ва̄ пана там̣ ваттхам̣ ба̄ра̄н̣асеййакам̣ убхатобха̄гавимат̣т̣хам̣ ода̄там̣ ода̄таван̣н̣ам̣ ода̄танидассанам̣ ода̄танибха̄сам̣, евамева аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати ода̄та̄ни ода̄таван̣н̣а̄ни ода̄танидассана̄ни ода̄танибха̄са̄ни, ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ ат̣т̣хамам̣ абхибха̄йатанам̣. име ат̣т̣ха дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄.

(н̃а) ‘‘катаме ат̣т̣ха дхамма̄ саччхика̄табба̄? ат̣т̣ха вимоккха̄ – рӯпӣ рӯпа̄ни пассати. айам̣ пат̣хамо вимоккхо.

‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати. айам̣ дутийо вимоккхо.

‘‘субхантева адхимутто хоти. айам̣ татийо вимоккхо.

‘‘саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ‘ананто а̄ка̄со’ти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ чатуттхо вимоккхо.

‘‘саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘анантам̣ вин̃н̃а̄н̣а’нти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ пан̃чамо вимоккхо.

‘‘саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ чхат̣т̣хо вимоккхо.

‘‘саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ саттамо вимоккхо.

‘‘саббасо невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ ат̣т̣хамо вимоккхо. име ат̣т̣ха дхамма̄ саччхика̄табба̄.

‘‘ити име асӣти дхамма̄ бхӯта̄ таччха̄ татха̄ авитатха̄ анан̃н̃атха̄ самма̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄.

нава дхамма̄

359. ‘‘нава дхамма̄ бахука̄ра̄…пе… нава дхамма̄ саччхика̄табба̄.

(ка) ‘‘катаме нава дхамма̄ бахука̄ра̄? нава йонисоманасика̄рамӯлака̄ дхамма̄, йонисоманасикарото па̄моджджам̣ джа̄йати, памудитасса пӣти джа̄йати, пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати, пассаддхака̄йо сукхам̣ ведети, сукхино читтам̣ сама̄дхийати, сама̄хите читте йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати, йатха̄бхӯтам̣ джа̄нам̣ пассам̣ ниббиндати, ниббиндам̣ вираджджати, вира̄га̄ вимуччати. име нава дхамма̄ бахука̄ра̄.

(кха) ‘‘катаме нава дхамма̄ бха̄ветабба̄? нава па̄рисуддхипадха̄нийан̇га̄ни – сӣлависуддхи па̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣, читтависуддхи па̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣, дит̣т̣хивисуддхи па̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣, кан̇кха̄витаран̣ависуддхи па̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣, магга̄магган̃а̄н̣адассана – висуддхи па̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣, пат̣ипада̄н̃а̄н̣адассанависуддхи па̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣, н̃а̄н̣адассанависуддхи па̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣, пан̃н̃а̄висуддхи па̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣, вимуттивисуддхи па̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣. име нава дхамма̄ бха̄ветабба̄.

(га) ‘‘катаме нава дхамма̄ парин̃н̃еййа̄? нава сатта̄ва̄са̄ – санта̄вусо, сатта̄ на̄наттака̄йа̄ на̄наттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи манусса̄ екачче ча дева̄ екачче ча винипа̄тика̄. айам̣ пат̣хамо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ на̄наттака̄йа̄ екаттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи дева̄ брахмака̄йика̄ пат̣хама̄бхиниббатта̄. айам̣ дутийо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ екаттака̄йа̄ на̄наттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи дева̄ а̄бхассара̄. айам̣ татийо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ екаттака̄йа̄ екаттасан̃н̃ино, сеййатха̄пи дева̄ субхакин̣ха̄. айам̣ чатуттхо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ асан̃н̃ино аппат̣исам̣ведино, сеййатха̄пи дева̄ асан̃н̃асатта̄. айам̣ пан̃чамо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ‘ананто а̄ка̄со’ти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанӯпага̄. айам̣ чхат̣т̣хо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘анантам̣ вин̃н̃а̄н̣а’нти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанӯпага̄. айам̣ саттамо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанӯпага̄. айам̣ ат̣т̣хамо сатта̄ва̄со.

‘‘санта̄вусо, сатта̄ саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанӯпага̄. айам̣ навамо сатта̄ва̄со. име нава дхамма̄ парин̃н̃еййа̄.

(гха) ‘‘катаме нава дхамма̄ паха̄табба̄? нава тан̣ха̄мӯлака̄ дхамма̄ – тан̣хам̣ пат̣ичча парийесана̄, парийесанам̣ пат̣ичча ла̄бхо, ла̄бхам̣ пат̣ичча виниччхайо, виниччхайам̣ пат̣ичча чхандара̄го, чхандара̄гам̣ пат̣ичча аджджхоса̄нам̣, аджджхоса̄нам̣ пат̣ичча париггахо, париггахам̣ пат̣ичча маччхарийам̣, маччхарийам̣ пат̣ичча а̄раккхо, а̄раккха̄дхикаран̣ам̣ [а̄раккха̄дхикаран̣ам̣ пат̣ичча (сйа̄. пӣ. ка.)] дан̣д̣а̄да̄насаттха̄да̄накалахавиггахавива̄датувам̣тувам̣песун̃н̃амуса̄ва̄да̄ анеке па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ самбхаванти. име нава дхамма̄ паха̄табба̄.

(н̇а) ‘‘катаме нава дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄? нава а̄гха̄таваттхӯни – ‘анаттхам̣ ме ачарӣ’ти а̄гха̄там̣ бандхати, ‘анаттхам̣ ме чаратӣ’ти а̄гха̄там̣ бандхати, ‘анаттхам̣ ме чариссатӣ’ти а̄гха̄там̣ бандхати; ‘пийасса ме мана̄пасса анаттхам̣ ачарӣ’ти а̄гха̄там̣ бандхати…пе… ‘анаттхам̣ чаратӣ’ти а̄гха̄там̣ бандхати…пе… ‘анаттхам̣ чариссатӣ’ти а̄гха̄там̣ бандхати; ‘аппийасса ме амана̄пасса аттхам̣ ачарӣ’ти а̄гха̄там̣ бандхати…пе… ‘аттхам̣ чаратӣ’ти а̄гха̄там̣ бандхати…пе… ‘аттхам̣ чариссатӣ’ти а̄гха̄там̣ бандхати. име нава дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄.

(ча) ‘‘катаме нава дхамма̄ висесабха̄гийа̄? нава а̄гха̄тапат̣ивинайа̄ – ‘анаттхам̣ ме ачари, там̣ кутеттха лаббха̄’ти а̄гха̄там̣ пат̣ивинети; ‘анаттхам̣ ме чарати, там̣ кутеттха лаббха̄’ти а̄гха̄там̣ пат̣ивинети; ‘анаттхам̣ ме чариссати, там̣ кутеттха лаббха̄’ти а̄гха̄там̣ пат̣ивинети; ‘пийасса ме мана̄пасса анаттхам̣ ачари…пе… анаттхам̣ чарати…пе… анаттхам̣ чариссати, там̣ кутеттха лаббха̄’ти а̄гха̄там̣ пат̣ивинети; ‘аппийасса ме амана̄пасса аттхам̣ ачари…пе… аттхам̣ чарати…пе… аттхам̣ чариссати, там̣ кутеттха лаббха̄’ти а̄гха̄там̣ пат̣ивинети. име нава дхамма̄ висесабха̄гийа̄.

(чха) ‘‘катаме нава дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄? нава на̄натта̄ – дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣, пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ведана̄на̄наттам̣, ведана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̇каппана̄наттам̣, сан̇каппана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандана̄наттам̣, чхандана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парил̣а̄хана̄наттам̣, парил̣а̄хана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парийесана̄на̄наттам̣, парийесана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ла̄бхана̄наттам̣. име нава дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄.

(джа) ‘‘катаме нава дхамма̄ уппа̄детабба̄? нава сан̃н̃а̄ – асубхасан̃н̃а̄, маран̣асан̃н̃а̄, а̄ха̄репат̣икӯласан̃н̃а̄, саббалокеанабхиратисан̃н̃а̄ [анабхиратасан̃н̃а̄ (сйа̄. ка.)], аниччасан̃н̃а̄, аничче дуккхасан̃н̃а̄, дуккхе анаттасан̃н̃а̄, паха̄насан̃н̃а̄, вира̄гасан̃н̃а̄. име нава дхамма̄ уппа̄детабба̄.

(джха) ‘‘катаме нава дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄? нава анупуббавиха̄ра̄ – идха̄вусо, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄…пе… дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. пӣтийа̄ ча вира̄га̄ …пе… татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. сукхасса ча паха̄на̄…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄…пе… а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘анантам̣ вин̃н̃а̄н̣а’нти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ упасампаджджа вихарати. име нава дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄.

(н̃а) ‘‘катаме нава дхамма̄ саччхика̄табба̄? нава анупуббаниродха̄ – пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса ка̄масан̃н̃а̄ нируддха̄ хоти, дутийам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса витаккавича̄ра̄ нируддха̄ хонти, татийам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса пӣти нируддха̄ хоти, чатуттхам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса асса̄сапасса̄сса̄ нируддха̄ хонти, а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ сама̄паннасса рӯпасан̃н̃а̄ нируддха̄ хоти, вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ сама̄паннасса а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанасан̃н̃а̄ нируддха̄ хоти, а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ сама̄паннасса вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанасан̃н̃а̄ нируддха̄ хоти, невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ сама̄паннасса а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасан̃н̃а̄ нируддха̄ хоти, сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄паннасса сан̃н̃а̄ ча ведана̄ ча нируддха̄ хонти. име нава дхамма̄ саччхика̄табба̄.

‘‘ити име навути дхамма̄ бхӯта̄ таччха̄ татха̄ авитатха̄ анан̃н̃атха̄ самма̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄.

даса дхамма̄

360. ‘‘даса дхамма̄ бахука̄ра̄…пе… даса дхамма̄ саччхика̄табба̄.

(ка) ‘‘катаме даса дхамма̄ бахука̄ра̄? даса на̄тхакаран̣а̄дхамма̄ – идха̄вусо, бхиккху сӣлава̄ хоти, па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихарати а̄ча̄рагочарасампанно, ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу, йам̣па̄вусо, бхиккху сӣлава̄ хоти…пе… сиккхати сиккха̄падесу. айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху бахуссуто …пе… дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄, йам̣па̄вусо, бхиккху бахуссуто…пе… айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху калйа̄н̣амитто хоти калйа̄н̣асаха̄йо калйа̄н̣асампаван̇ко. йам̣па̄вусо, бхиккху…пе… калйа̄н̣асампаван̇ко. айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху сувачо хоти совачассакаран̣ехи дхаммехи саманна̄гато, кхамо падаккхин̣агга̄хӣ ануса̄саним̣. йам̣па̄вусо, бхиккху…пе… ануса̄саним̣. айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху йа̄ни та̄ни сабрахмача̄рӣнам̣ учча̄вача̄ни ким̣каран̣ӣйа̄ни таттха даккхо хоти аналасо татрупа̄йа̄йа вӣмам̣са̄йа саманна̄гато, алам̣ ка̄тум̣, алам̣ сам̣видха̄тум̣. йам̣па̄вусо, бхиккху…пе… алам̣ сам̣видха̄тум̣. айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху дхаммака̄мо хоти пийасамуда̄ха̄ро абхидхамме абхивинайе ул̣а̄рапа̄моджджо. йам̣па̄вусо, бхиккху…пе… ул̣а̄рапа̄моджджо. айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху сантут̣т̣хо хоти итарӣтарехи чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рехи. йам̣па̄вусо, бхиккху …пе… айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху а̄раддхавӣрийо вихарати…пе… кусалесу дхаммесу. йам̣па̄вусо, бхиккху…пе… айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху сатима̄ хоти, парамена сатинепаккена саманна̄гато, чиракатампи чирабха̄ситампи сарита̄ ануссарита̄. йам̣па̄вусо, бхиккху…пе… айампи дхаммо на̄тхакаран̣о.

‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху пан̃н̃ава̄ хоти удайаттхага̄минийа̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гато, арийа̄йа ниббедхика̄йа самма̄ дуккхаккхайага̄минийа̄. йам̣па̄вусо, бхиккху…пе… айампи дхаммо на̄тхакаран̣о. име даса дхамма̄ бахука̄ра̄.

(кха) ‘‘катаме даса дхамма̄ бха̄ветабба̄? даса касин̣а̄йатана̄ни – патхавӣкасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти уддхам̣ адхо тирийам̣ адвайам̣ аппама̄н̣ам̣. а̄покасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти…пе… теджокасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти… ва̄йокасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти… нӣлакасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти… пӣтакасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти… лохитакасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти… ода̄такасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти… а̄ка̄сакасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти… вин̃н̃а̄н̣акасин̣амеко сан̃джа̄на̄ти уддхам̣ адхо тирийам̣ адвайам̣ аппама̄н̣ам̣. име даса дхамма̄ бха̄ветабба̄.

(га) ‘‘катаме даса дхамма̄ парин̃н̃еййа̄? даса̄йатана̄ни – чаккха̄йатанам̣, рӯпа̄йатанам̣, сота̄йатанам̣, садда̄йатанам̣, гха̄на̄йатанам̣, гандха̄йатанам̣, дживха̄йатанам̣, раса̄йатанам̣, ка̄йа̄йатанам̣, пхот̣т̣хабба̄йатанам̣. име даса дхамма̄ парин̃н̃еййа̄.

(гха) ‘‘катаме даса дхамма̄ паха̄табба̄? даса миччхатта̄ – миччха̄дит̣т̣хи, миччха̄сан̇каппо, миччха̄ва̄ча̄, миччха̄камманто, миччха̄а̄джӣво, миччха̄ва̄йа̄мо, миччха̄сати, миччха̄сама̄дхи, миччха̄н̃а̄н̣ам̣, миччха̄вимутти. име даса дхамма̄ паха̄табба̄.

(н̇а) ‘‘катаме даса дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄? даса акусалакаммапатха̄ – па̄н̣а̄типа̄то, адинна̄да̄нам̣, ка̄месумиччха̄ча̄ро, муса̄ва̄до, писун̣а̄ ва̄ча̄, пхаруса̄ ва̄ча̄, сампхаппала̄по, абхиджджха̄, бйа̄па̄до, миччха̄дит̣т̣хи. име даса дхамма̄ ха̄набха̄гийа̄.

(ча) ‘‘катаме даса дхамма̄ висесабха̄гийа̄? даса кусалакаммапатха̄ – па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ӣ, адинна̄да̄на̄ вераман̣ӣ, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вераман̣ӣ, муса̄ва̄да̄ вераман̣ӣ, писун̣а̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ӣ, пхаруса̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ӣ, сампхаппала̄па̄ вераман̣ӣ, анабхиджджха̄, абйа̄па̄до, самма̄дит̣т̣хи. име даса дхамма̄ висесабха̄гийа̄.

(чха) ‘‘катаме даса дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄? даса арийава̄са̄ – идха̄вусо, бхиккху пан̃чан̇гавиппахӣно хоти, чхал̣ан̇гасаманна̄гато, ека̄раккхо, чатура̄пассено, пан̣уннапаччекасаччо, самавайасат̣т̣хесано, ана̄виласан̇каппо, пассаддхака̄йасан̇кха̄ро, сувимуттачитто, сувимуттапан̃н̃о.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху пан̃чан̇гавиппахӣно хоти? идха̄вусо, бхиккхуно ка̄маччхандо пахӣно хоти, бйа̄па̄до пахӣно хоти, тхинамиддхам̣ пахӣнам̣ хоти, уддхаччакуккуччам̣ пахӣнам̣ хоти, вичикиччха̄ пахӣна̄ хоти. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху пан̃чан̇гавиппахӣно хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху чхал̣ан̇гасаманна̄гато хоти? идха̄вусо, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ нева сумано хоти на думмано, упеккхако вихарати сато сампаджа̄но. сотена саддам̣ сутва̄…пе… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа нева сумано хоти на думмано, упеккхако вихарати сато сампаджа̄но. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху чхал̣ан̇гасаманна̄гато хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху ека̄раккхо хоти? идха̄вусо, бхиккху сата̄раккхена четаса̄ саманна̄гато хоти. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху ека̄раккхо хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху чатура̄пассено хоти? идха̄вусо, бхиккху сан̇кха̄йекам̣ пат̣исевати, сан̇кха̄йекам̣ адхива̄сети, сан̇кха̄йекам̣ париваджджети, сан̇кха̄йекам̣ винодети. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху чатура̄пассено хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху пан̣уннапаччекасаччо хоти? идха̄вусо, бхиккхуно йа̄ни та̄ни путхусаман̣абра̄хман̣а̄нам̣ путхупаччекасачча̄ни, сабба̄ни та̄ни нунна̄ни хонти пан̣унна̄ни чатта̄ни ванта̄ни мутта̄ни пахӣна̄ни пат̣иниссат̣т̣ха̄ни. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху пан̣уннапаччекасаччо хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху самавайасат̣т̣хесано хоти? идха̄вусо, бхиккхуно ка̄месана̄ пахӣна̄ хоти, бхавесана̄ пахӣна̄ хоти, брахмачарийесана̄ пат̣иппассаддха̄. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху самавайасат̣т̣хесано хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху ана̄виласан̇каппа̄ хоти? идха̄вусо, бхиккхуно ка̄масан̇каппо пахӣно хоти, бйа̄па̄дасан̇каппо пахӣно хоти, вихим̣са̄сан̇каппо пахӣно хоти. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху ана̄виласан̇каппо хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху пассаддхака̄йасан̇кха̄ро хоти? идха̄вусо, бхиккху сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху пассаддхака̄йасан̇кха̄ро хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху сувимуттачитто хоти? идха̄вусо, бхиккхуно ра̄га̄ читтам̣ вимуттам̣ хоти, доса̄ читтам̣ вимуттам̣ хоти, моха̄ читтам̣ вимуттам̣ хоти. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху сувимуттачитто хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бхиккху сувимуттапан̃н̃о хоти? идха̄вусо, бхиккху ‘ра̄го ме пахӣно уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄вам̣като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо’ти паджа̄на̄ти. ‘досо ме пахӣно…пе… а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо’ти паджа̄на̄ти. ‘мохо ме пахӣно …пе… а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо’ти паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху сувимуттапан̃н̃о хоти. име даса дхамма̄ дуппат̣ивиджджха̄.

(джа) ‘‘катаме даса дхамма̄ уппа̄детабба̄? даса сан̃н̃а̄ – асубхасан̃н̃а̄, маран̣асан̃н̃а̄, а̄ха̄репат̣икӯласан̃н̃а̄, саббалокеанабхиратисан̃н̃а̄, аниччасан̃н̃а̄, аничче дуккхасан̃н̃а̄, дуккхе анаттасан̃н̃а̄, паха̄насан̃н̃а̄, вира̄гасан̃н̃а̄, ниродхасан̃н̃а̄. име даса дхамма̄ уппа̄детабба̄.

(джха) ‘‘катаме даса дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄? даса ниджджараваттхӯни – самма̄дит̣т̣хисса миччха̄дит̣т̣хи ниджджин̣н̣а̄ хоти. йе ча миччха̄дит̣т̣хипаччайа̄ анеке па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ самбхаванти, те часса ниджджин̣н̣а̄ хонти. самма̄сан̇каппасса миччха̄сан̇каппо…пе… самма̄ва̄часса миччха̄ва̄ча̄… самма̄каммантасса миччха̄камманто… самма̄а̄джӣвасса миччха̄а̄джӣво… самма̄ва̄йа̄масса миччха̄ва̄йа̄мо… самма̄сатисса миччха̄сати… самма̄сама̄дхисса миччха̄сама̄дхи… самма̄н̃а̄н̣асса миччха̄н̃а̄н̣ам̣ ниджджин̣н̣ам̣ хоти. самма̄вимуттисса миччха̄вимутти ниджджин̣н̣а̄ хоти. йе ча миччха̄вимуттипаччайа̄ анеке па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ самбхаванти, те часса ниджджин̣н̣а̄ хонти. име даса дхамма̄ абхин̃н̃еййа̄.

(н̃а) ‘‘катаме даса дхамма̄ саччхика̄табба̄? даса асеккха̄ дхамма̄ – асеккха̄ самма̄дит̣т̣хи, асеккхо самма̄сан̇каппо, асеккха̄ самма̄ва̄ча̄, асеккхо самма̄камманто, асеккхо самма̄а̄джӣво, асеккхо самма̄ва̄йа̄мо, асеккха̄ самма̄сати, асеккхо самма̄сама̄дхи, асеккхам̣ самма̄н̃а̄н̣ам̣, асеккха̄ самма̄вимутти. име даса дхамма̄ саччхика̄табба̄.

‘‘ити име сатадхамма̄ бхӯта̄ таччха̄ татха̄ авитатха̄ анан̃н̃атха̄ самма̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄’’ти. идамавоча̄йасма̄ са̄рипутто. аттамана̄ те бхиккхӯ а̄йасмато са̄рипуттасса бха̄ситам̣ абхинандунти.

дасуттарасуттам̣ нит̣т̣хитам̣ ека̄дасамам̣.

па̄тхикавагго [па̄т̣икавагго (сӣ. сйа̄. пӣ.)] нит̣т̣хито.

тассудда̄нам̣ –

па̄тхико ча [па̄т̣икан̃ча (сйа̄. кам̣.)] удумбарам̣ [па̄т̣икодумбарӣчева (сӣ. пӣ.)], чаккаватти агган̃н̃акам̣;

сампаса̄данапа̄са̄дам̣ [сампаса̄дан̃ча па̄са̄дам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], маха̄пурисалаккхан̣ам̣.

син̇га̄ла̄т̣а̄на̄т̣ийакам̣, сан̇гӣти ча дасуттарам̣;

ека̄дасахи суттехи, па̄тхикавагготи вуччати.

па̄тхикаваггапа̄л̣и нит̣т̣хита̄.

тӣхи ваггехи пат̣иман̣д̣ито сакало

дӣгханика̄йо саматто.