📜
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
маджджхиманика̄йе
мӯлапан̣н̣а̄са-ат̣т̣хакатха̄
(дутийо бха̄го)
3. опаммавагго
1. какачӯпамасуттаван̣н̣ана̄
222. евам̣ ¶ ¶ ¶ ме сутанти какачӯпамасуттам̣. таттха мол̣ийапхаггуноти мол̣ӣти чӯл̣а̄ вуччати. йатха̄ха –
‘‘чхетва̄на мол̣им̣ варагандхава̄ситам̣,
веха̄йасам̣ уккхипи сакйапун̇гаво;
ратаначан̇кот̣аварена ва̄саво,
сахассанетто сираса̄ пат̣иггахӣ’’ти.
са̄ ¶ тасса гихика̄ле махатӣ ахоси, тенасса мол̣ийапхаггуноти сан̇кха̄ удапа̄ди. паббаджитампи нам̣ тенева на̄мена сан̃джа̄нанти. ативеланти велам̣ атиккамитва̄. таттха ка̄лавела̄, сӣмавела̄, сӣлавела̄ти тивидха̄ вела̄. ‘‘та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ уда̄нам̣ уда̄несӣ’’ти (дхаммападе вагга̄намудда̄нам̣, га̄тха̄намудда̄нам̣; маха̄ва. 1-3) айам̣ ка̄лавела̄ на̄ма. ‘‘т̣хитадхаммо велам̣ на̄тиваттатӣ’’ти (чӯл̣ава. 384; уда̄. 45; а. ни. 8.19) айам̣ сӣмавела̄ на̄ма. ‘‘вела̄анатиккамо сетугха̄то’’ти (дха. са. 299-301) ча, ‘‘вела̄ чеса̄ авӣтиккаманат̣т̣хена̄’’ти ча, айам̣ сӣлавела̄ на̄ма. там̣ тивидхампи со атиккамийева. бхиккхунийо хи овадитум̣ ка̄ло на̄ма аттхи, со аттхан̇гатепи сӯрийе ¶ оваданто там̣ ка̄лавелампи атикками. бхиккхунӣнам̣ ова̄де пама̄н̣ам̣ на̄ма аттхи сӣма̄ марийа̄да̄. со уттаричхаппан̃чава̄ча̄хи оваданто там̣ сӣмавелампи атикками. катхенто пана давасахагатам̣ катва̄ дут̣т̣хулла̄паттипахонакам̣ катхети, евам̣ сӣлавелампи атикками.
сам̣сат̣т̣хоти миссӣбхӯто сама̄насукхадуккхо хутва̄. саммукха̄ти пурато. аван̣н̣ам̣ бха̄сатӣти та̄ пана пачанакот̣т̣ана̄дӣни каронтийо дисва̄ наттхи има̄сам̣ ана̄патти на̄ма, има̄ бхиккхунийо ана̄ча̄ра̄ дуббача̄ пагаббха̄ти агун̣ам̣ катхети. адхикаран̣ампи каротӣти имесам̣ бхиккхӯнам̣ има̄ бхиккхунийо дит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йа аккхӣни дайханти, имасмим̣ виха̄ре пуппхапӯджа̄ ва̄ а̄санадхованапарибхан̣д̣акаран̣а̄дӣни ва̄ има̄сам̣ васена ваттанти. куладхӣтаро ета̄ ладжджинийо ¶ , тумхе има̄ идан̃чидан̃ча вадатха, айам̣ на̄ма тумха̄кам̣ а̄патти хоти, винайадхара̄нам̣ сантикам̣ а̄гантва̄ виниччхайам̣ ме детха̄ти адхикаран̣ам̣ а̄кад̣д̣хати.
мол̣ийапхаггунасса аван̣н̣ам̣ бха̄сатӣти наттхи имасса бхиккхуно ана̄патти на̄ма. ниччака̄лам̣ имасса паривен̣адва̄рам̣ асун̃н̃ам̣ бхиккхунӣхӣти агун̣ам̣ катхети. адхикаран̣ампи каронтӣти имесам̣ бхиккхӯнам̣ мол̣ийапхаггунаттхерасса дит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йа аккхӣни дайханти. имасмим̣ виха̄ре ан̃н̃есам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ олокетумпи на сакка̄. виха̄рам̣ а̄гатабхиккхунийо ова̄дам̣ ва̄ пат̣исантха̄рам̣ ва̄ уддесападам̣ ва̄ тхерамева нисса̄йа лабханти, кулапуттако ладжджӣ куккуччако, еварӯпам̣ на̄ма тумхе идан̃чидан̃ча вадатха, етха винайадхара̄нам̣ сантике виниччхайам̣ детха̄ти адхикаран̣ам̣ а̄кад̣д̣ханти.
со ¶ бхиккху бхагавантам̣ етадавоча̄ти нева пийакамйата̄йа на бхеда̄дхиппа̄йена, аттхака̄мата̄йа авоча. екам̣ кирасса ахоси – ‘‘имасса бхиккхусса евам̣ сам̣сат̣т̣хасса вихарато айасо уппаджджиссати. со са̄санасса̄пи аван̣н̣ойева. ан̃н̃ена пана катхито айам̣ на орамиссати, бхагавата̄ дхаммам̣ десетва̄ овадито орамиссатӣ’’ти тасса аттхака̄мата̄йа бхагавантам̣ етам̣, ‘‘а̄йасма̄, бханте’’тиа̄дивачанам̣ авоча.
223. а̄мантехӣти джа̄на̄пехи. а̄мантетӣти паккосати.
224. саддха̄ти ¶ саддха̄йа. тасма̄ти йасма̄ твам̣ кулапутто чева саддха̄паббаджито ча, йасма̄ ва̄ те ета̄хи саддхим̣ сам̣сат̣т̣хасса вихарато йе та̄ аккосиссанти ва̄, пахариссанти ва̄, тесу доманассам̣ уппаджджиссати, сам̣сагге пахӣне нуппаджджиссати, тасма̄. татра̄ти тасмим̣ аван̣н̣абха̄сане. гехасита̄ти пан̃чака̄магун̣аниссита̄. чханда̄ти тан̣ха̄чханда̄пи пат̣игхачханда̄пи. випарин̣атанти раттампи читтам̣ випарин̣атам̣. дут̣т̣хампи, мӯл̣хампи читтам̣ випарин̣атам̣. идха пана тан̣ха̄чхандавасена раттампи ват̣т̣ати, пат̣игхачхандавасена дут̣т̣хампи ват̣т̣ати. хита̄нукампӣти хитена анукампама̄но хитена пхарама̄но. на досантароти на досачитто бхависса̄ми.
225. атха кхо бхагава̄ти касма̄ а̄рабхи? пхаггунасса кира еттакам̣ ова̄дам̣ сутва̄пи, ‘‘бхиккхунисам̣саггато орамисса̄ми ¶ вирамисса̄мӣ’’ти читтампи на уппаннам̣, бхагавата̄ пана саддхим̣ пат̣а̄н̣ӣ вийа пат̣ивируддхо ат̣т̣ха̄си, атхасса бхагавато йатха̄ на̄ма джигхаччхитасса бходжане, пипа̄ситасса па̄нӣйе, сӣтена пхут̣т̣хасса ун̣хе дуккхитасса сукхе паттхана̄ уппаджджати. евамева имам̣ дуббачам̣ бхиккхум̣ дисва̄ пат̣хамабодхийам̣ суббача̄ бхиккхӯ а̄па̄тхам̣ а̄гамим̣су. атха тесам̣ ван̣н̣ам̣ катхетука̄мо хутва̄ имам̣ десанам̣ а̄рабхи.
таттха а̄ра̄дхайим̣сӯти ган̣хим̣су пӯрайим̣су. екам̣ самайанти екасмим̣ самайе. ека̄санабходжананти екам̣ пуребхаттабходжанам̣. сӯрийуггаманато хи йа̄ва маджджханхика̄ саттаккхаттум̣ бхуттабходжанампи идха ека̄санабходжанантева адхиппетам̣. аппа̄ба̄дхатанти нира̄ба̄дхатам̣. аппа̄тан̇катанти ниддуккхатам̣. лахут̣т̣ха̄нанти сарӣрасса саллахукам̣ ут̣т̣ха̄нам̣. баланти ка̄йабалам̣. пха̄сувиха̄ранти ка̄йасса ¶ сукхавиха̄рам̣. имина̄ ким̣ катхитам̣? дива̄ вика̄лабходжанам̣ паджаха̄питака̄ло катхито. бхадда̄лисутте пана раттим̣ вика̄лабходжанам̣ паджаха̄питака̄ло катхито. има̄ни хи две бходжана̄ни бхагава̄ на екаппаха̄рена паджаха̄песи. касма̄? има̄нева хи две бходжана̄ни ват̣т̣е сатта̄нам̣ а̄чин̣н̣а̄ни. санти кулапутта̄ сукхума̄ла̄, те екато двепи бходжана̄ни паджаханта̄ киламанти. тасма̄ екато ападжаха̄петва̄ екасмим̣ ка̄ле дива̄ вика̄лабходжанам̣, екасмим̣ раттим̣ вика̄лабходжананти висум̣ паджаха̄песи. тесу идха дива̄ вика̄лабходжанам̣ паджаха̄питака̄ло катхито. таттха ¶ йасма̄ буддха̄ на бхайам̣ дассетва̄ таджджетва̄ паджаха̄пенти, а̄нисам̣сам̣ пана дассетва̄ паджаха̄пенти, еван̃хи сатта̄ сукхена паджаханти. тасма̄ а̄нисам̣сам̣ дассенто име пан̃ча гун̣е дассеси. ануса̄санӣ каран̣ӣйа̄ти пунаппунам̣ са̄сане каттаббам̣ на̄хоси. ‘‘идам̣ каротха, идам̣ ма̄ каротха̄’’ти сатуппа̄дакаран̣ӣйаматтамева ахоси. та̄ваттакенева те каттаббам̣ акам̣су, паха̄таббам̣ паджахим̣су, пат̣хамабодхийам̣, бхиккхаве, суббача̄ бхиккхӯ ахесум̣ ассава̄ ова̄дапат̣икара̄ти.
ида̄ни несам̣ суббачабха̄вадӣпикам̣ упамам̣ а̄харанто сеййатха̄пӣтиа̄дима̄ха. таттха субхӯмийанти самабхӯмийам̣. ‘‘субхӯмйам̣ сукхетте вихатакха̄н̣уке бӣджа̄ни патит̣т̣хапеййа̄’’ти ¶ (дӣ. ни. 2.438) еттха пана ман̣д̣абхӯми субхӯмӣти а̄гата̄. чатумаха̄патхети двиннам̣ маха̄магга̄нам̣ винивиджджхитва̄ гатат̣т̣ха̄не. а̄джан̃н̃аратхоти винӣтаассаратхо. одхастапатодоти йатха̄ ратхам̣ абхирухитва̄ т̣хитена сакка̄ хоти ган̣хитум̣, евам̣ а̄ламбанам̣ нисса̄йа тирийато т̣хапитапатодо. йогга̄чарийоти асса̄чарийо. свева ассадамме са̄ретӣти ассадаммаса̄ратхи. йениччхаканти йена йена маггена иччхати. йадиччхаканти йам̣ йам̣ гатим̣ иччхати. са̄реййа̄ти уджукам̣ пурато песеййа. пачча̄са̄реййа̄ти пат̣иниваттеййа.
евамева кхоти йатха̄ хи со йогга̄чарийо йена йена маггена гаманам̣ иччхати, там̣ там̣ асса̄ а̄рул̣ха̄ва хонти. йа̄йа йа̄йа ча гатийа̄ иччхати, са̄ са̄ гати гахита̄ва хоти. ратхам̣ песетва̄ асса̄ нева ва̄ретабба̄ на виджджхитабба̄ хонти. кевалам̣ тесам̣ саме бхӯмибха̄ге кхуресу нимиттам̣ т̣хапетва̄ гаманамева пасситаббам̣ хоти. евам̣ майхампи тесу бхиккхӯсу пунаппунам̣ ваттаббам̣ на̄хоси. идам̣ каротха идам̣ ма̄ каротха̄ти сатуппа̄данаматтамева каттаббам̣ хоти. техипи та̄вадева каттаббам̣ катамева хоти, акаттаббам̣ джахитамева. тасма̄ти йасма̄ суббача̄ йуттайа̄напат̣ибха̄га̄ ¶ хутва̄ сатуппа̄данаматтенева паджахим̣су, тасма̄ тумхепи паджахатха̄ти аттхо. елан̣д̣ехӣти елан̣д̣а̄ кира са̄ладӯсана̄ хонти, тасма̄ евама̄ха. висодхеййа̄ти елан̣д̣е чева ан̃н̃а̄ ча валлийо чхиндитва̄ бахи нӣхаран̣ена содхеййа. суджа̄та̄ти сусан̣т̣хита̄. самма̄ парихареййа̄ти марийа̄дам̣ бандхитва̄ удака̄син̃чаненапи ка̄ленака̄лам̣ мӯламӯле ¶ кхан̣аненапи валлигумба̄диччхеданенапи кипиллапӯт̣акахаран̣енапи маккат̣акаджа̄ласуккхадан̣д̣акахаран̣енапи самма̄ вад̣д̣хетва̄ посеййа. вуддхиа̄дӣни вуттаттха̄нева.
226. ида̄ни аккхантийа̄ досам̣ дассенто бхӯтапуббантиа̄дима̄ха. таттха ведехика̄ти видехарат̣т̣хава̄сикасса дхӣта̄. атха ва̄ ведоти пан̃н̃а̄ вуччати, ведена ӣхати ирийатӣти ведехика̄, пан̣д̣ита̄ти аттхо. гахапата̄нӣти гхараса̄минӣ. киттисаддоти киттигхосо. сората̄ти сораччена саманна̄гата̄. нива̄та̄ти нива̄тавутти. упасанта̄ти ниббута̄. даккха̄ти ¶ бхаттапачанасайанаттхаран̣адӣпуджджалана̄дикаммесу чхека̄. аналаса̄ти ут̣т̣ха̄хика̄, сусам̣вихитакамманта̄ти сут̣т̣ху сам̣вихитакамманта̄. ека̄ аналаса̄ хоти, йам̣ йам̣ пана бха̄джанам̣ ган̣ха̄ти, там̣ там̣ бхиндати ва̄ чхиддам̣ ва̄ кароти, айам̣ на та̄диса̄ти дассети.
дива̄ ут̣т̣ха̄сӣти па̄това каттабба̄ни дхенудухана̄дикамма̄ни акатва̄ уссӯре ут̣т̣хита̄. хе дже ка̄л̣ӣти аре ка̄л̣и. ким̣ дже дива̄ ут̣т̣ха̄сӣти ким̣ те кин̃чи апха̄сукам̣ аттхи, ким̣ дива̄ ут̣т̣ха̄сӣти? но вата ре кин̃чӣти аре йади те на кин̃чи апха̄сукам̣ аттхи, нева сӣсам̣ руджджхати, на пит̣т̣хи, атха касма̄ па̄пи да̄си дива̄ ут̣т̣ха̄сӣти купита̄ анаттамана̄ бха̄кут̣имака̄си. дива̄тарам̣ ут̣т̣ха̄сӣти пунадивасе уссӯратарам̣ ут̣т̣ха̄си. анаттаманава̄чанти аре па̄пи да̄си аттано пама̄н̣ам̣ на джа̄на̄си; ким̣ аггим̣ сӣтоти ман̃н̃аси, ида̄ни там̣ сиккха̄песса̄мӣтиа̄дӣни вадама̄на̄ купитавачанам̣ ниччха̄реси.
пат̣ивисака̄нанти са̄мантагехава̄сӣнам̣. уджджха̄песӣти аваджа̄на̄песи. чан̣д̣ӣти асората̄ киббиса̄. ити йаттака̄ гун̣а̄, тато дигун̣а̄ доса̄ уппаджджим̣су. гун̣а̄ на̄ма сан̣икам̣ сан̣икам̣ а̄гаччханти; доса̄ екадивасенева паттхат̣а̄ хонти. соратасоратоти ативийа сорато, сота̄панно ¶ ну кхо, сакада̄га̄мӣ ана̄га̄мӣ араха̄ ну кхоти ваттаббатам̣ а̄паджджати. пхусантӣти пхусанта̄ гхат̣т̣ента̄ а̄па̄тхам̣ а̄гаччханти.
атха ¶ бхиккху соратоти ведитабботи атха адхива̄санаккхантийам̣ т̣хито бхиккху соратоти ведитаббо. йо чӣвара…пе… париккха̄рахетӯти йо ета̄ни чӣвара̄дӣни пан̣ӣтапан̣ӣта̄ни лабханто па̄дапарикаммапит̣т̣хипарикамма̄дӣни екавачаненева кароти. алабхама̄ноти йатха̄ пуббе лабхати, евам̣ алабханто. дхамман̃н̃ева саккаронтоти дхаммам̣йева сакка̄рам̣ сукатака̄рам̣ каронто. гарум̣ каронтоти гарубха̄рийам̣ каронто. ма̄нентоти манена пийам̣ каронто. пӯджентоти паччайапӯджа̄йа пӯдженто. апача̄йама̄ноти дхаммам̣йева апача̄йама̄но апачитим̣ нӣчавуттим̣ дассенто.
227. евам̣ аккхантийа̄ досам̣ дассетва̄ ида̄ни йе адхива̄сенти, те евам̣ адхива̄сентӣти пан̃ча вачанапатхе дассенто пан̃чиме, бхиккхаветиа̄дима̄ха. таттха ка̄лена̄ти йуттапаттака̄лена. бхӯтена̄ти сата̄ виджджама̄нена. сан̣хена̄ти саммат̣т̣хена ¶ . аттхасан̃хитена̄ти аттханисситена ка̄ран̣анисситена. ака̄лена̄тиа̄дӣни тесам̣йева пат̣ипаккхавасена ведитабба̄ни. меттачитта̄ти уппаннаметтачитта̄ хутва̄. досантара̄ти дут̣т̣хачитта̄, аббхантаре уппаннадоса̄ хутва̄. татра̄ти тесу вачанапатхесу. пхаритва̄ти адхимуччитва̄. тада̄рамман̣ан̃ча̄ти катхам̣ тада̄рамман̣ам̣ сабба̄вантам̣ локам̣ кароти? пан̃ча вачанапатхе гахетва̄ а̄гатам̣ пуггалам̣ меттачиттасса а̄рамман̣ам̣ катва̄ пуна тассева меттачиттасса авасесасатте а̄рамман̣ам̣ каронто сабба̄вантам̣ локам̣ тада̄рамман̣ам̣ кароти на̄ма. татра̄йам̣ вачанаттхо. тада̄рамман̣ан̃ча̄ти тассева меттачиттасса а̄рамман̣ам̣ катва̄. сабба̄вантанти саббасаттавантам̣. локанти сатталокам̣. випулена̄ти анекасатта̄рамман̣ена. махаггатена̄ти махаггатабхӯмикена. аппама̄н̣ена̄ти субха̄витена. аверена̄ти ниддосена. абйа̄баджджхена̄ти ниддуккхена. пхаритва̄ вихарисса̄ма̄ти еварӯпена метта̄сахагатена четаса̄ тан̃ча пуггалам̣ саббан̃ча локам̣ тасса читтасса а̄рамман̣ам̣ катва̄ адхимуччитва̄ вихарисса̄ма.
228. ида̄ни тадаттхадӣпикам̣ упамам̣ а̄харанто сеййатха̄пӣтиа̄дима̄ха. таттха апатхавинти ниппатхавим̣ карисса̄мӣти аттхо. татра татра̄ти ¶ тасмим̣ тасмим̣ т̣ха̄не. викиреййа̄ти паччхийа̄ пам̣сум̣ уддхаритва̄ ¶ бӣджа̄ни вийа викиреййа. от̣т̣хубхеййа̄ти кхел̣ам̣ па̄теййа. апатхавим̣ кареййа̄ти евам̣ ка̄йена ча ва̄ча̄йа ча пайогам̣ катва̄пи саккун̣еййа апатхавим̣ ка̄тунти? гамбхӣра̄ти бахалаттена двийоджанасатасахасса̄ни чатта̄ри ча нахута̄ни гамбхӣра̄. аппамеййа̄ти тирийам̣ пана апариччхинна̄. евамева кхоти еттха идам̣ опаммасам̣санданам̣ – патхавӣ вийа хи меттачиттам̣ дат̣т̣хаббам̣. куда̄лапит̣акам̣ гахетва̄ а̄гатапурисо вийа пан̃ча вачанапатхе гахетва̄ а̄гатапуггало. йатха̄ со куда̄лапит̣акена маха̄патхавим̣ апатхавим̣ ка̄тум̣ на саккоти, евам̣ во пан̃ча вачанапатхе гахетва̄ а̄гатапуггало меттачиттасса ан̃н̃атхаттам̣ ка̄тум̣ на саккхиссатӣти.
229. дутийаупама̄йам̣ халиддинти йам̣кин̃чи пӣтакаван̣н̣ам̣. нӣланти кам̣санӣлам̣ ва̄ пала̄санӣлам̣ ва̄. арӯпӣти арӯпо ¶ . нану ча, двиннам̣ кат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ двиннам̣ руккха̄нам̣ ва̄ двиннам̣ сеййа̄нам̣ ва̄ двиннам̣ села̄нам̣ ва̄ антарам̣ париччхинна̄ка̄сарӯпанти а̄гатам̣, касма̄ идха арӯпӣти вуттоти? санидассанабха̄вапат̣иккхепато. тенева̄ха ‘‘анидассано’’ти. тасмин̃хи рӯпам̣ ликхитум̣, рӯпапа̄тубха̄вам̣ дассетум̣ на сакка̄, тасма̄ ‘‘арӯпӣ’’ти вутто. анидассаноти дассанасса чаккхувин̃н̃а̄н̣асса ана̄па̄тхо. упама̄сам̣сандане панеттха а̄ка̄со вийа меттачиттам̣. туликапан̃чама̄ чатта̄ро ран̇гаджа̄та̄ вийа пан̃ча вачанапатха̄, туликапан̃чаме ран̇ге гахетва̄ а̄гатапурисо вийа пан̃ча вачанапатхе гахетва̄ а̄гатапуггало. йатха̄ со туликапан̃чамехи ран̇гехи а̄ка̄се рӯпапа̄тубха̄вам̣ ка̄тум̣ на саккоти, евам̣ во пан̃ча вачанапатхе гахетва̄ а̄гатапуггало меттачиттасса ан̃н̃атхаттам̣ катва̄ досуппаттим̣ дассетум̣ на саккхиссатӣти.
230. татийаупама̄йам̣ а̄диттанти паджджалитам̣. гамбхӣра̄ аппамеййа̄ти имисса̄ ган̇га̄йа гамбхӣрат̣т̣ха̄нам̣ га̄вутампи аттхи, ад̣д̣хайоджанампи, йоджанампи. путхулам̣ панасса̄ еварӯпам̣йева, дӣгхато пана пан̃чайоджанасата̄ни. са̄ катхам̣ гамбхӣра̄ аппамеййа̄ти? етена пайогена париваттетва̄ уддхане удакам̣ вийа та̄петум̣ асаккун̣еййато. т̣хитодакам̣ пана кеначи упа̄йена ан̇гуламаттам̣ ва̄ ад̣д̣хан̇гуламаттам̣ ва̄ евам̣ та̄петум̣ сакка̄ бхавеййа, айам̣ пана на ¶ сакка̄, тасма̄ евам̣ вуттам̣. упама̄сам̣сандане панеттха ган̇га̄ вийа меттачиттам̣, тин̣уккам̣ а̄да̄йа а̄гатапурисо вийа пан̃ча вачанапатхе гахетва̄ а̄гатапуггало. йатха̄ со а̄дитта̄йа тин̣укка̄йа ган̇гам̣ та̄петум̣ на саккоти, евам̣ ¶ во пан̃ча вачанапатхе гахетва̄ а̄гатапуггало меттачиттасса ан̃н̃атхаттам̣ ка̄тум̣ на саккхиссатӣти.
231. чатуттхаупама̄йам̣ бил̣а̄рабхаста̄ти бил̣а̄рачаммапасиббака̄. сумаддита̄ти сут̣т̣ху маддита̄. супаримаддита̄ти анто ча бахи ча самантато супаримаддита̄. тӯлинӣти симбалитӯлалата̄тӯласама̄на̄. чхиннасассара̄ти чхиннасассарасадда̄. чхиннабхаббхара̄ти чхиннабхаббхарасадда̄. упама̄сам̣сандане панеттха бил̣а̄рабхаста̄ вийа меттачиттам̣, кат̣т̣хакат̣халам̣ а̄да̄йа а̄гатапурисо вийа пан̃ча вачанапатхе гахетва̄ а̄гатапуггало. йатха̄ со кат̣т̣хена ва̄ кат̣халена ва̄ ¶ бил̣а̄рабхастам̣ сарасарам̣ бхарабхарам̣ саддам̣ ка̄тум̣ на саккоти, евам̣ во пан̃ча вачанапатхе гахетва̄ а̄гатапуггало меттачиттасса ан̃н̃атхаттам̣ катва̄ доса̄нугатабха̄вам̣ ка̄тум̣ на саккхиссатӣти.
232. очарака̄ти авачарака̄ хет̣т̣ха̄чарака̄, нӣчакаммака̄рака̄ти аттхо. йо мано падӯсеййа̄ти йо бхиккху ва̄ бхиккхунӣ ва̄ мано падӯсеййа, там̣ какачена окантанам̣ на̄дхива̄сеййа. на ме со тена са̄санакароти со тена анадхива̄санена майхам̣ ова̄дакаро на хоти. а̄патти панеттха наттхи.
233. ан̣ум̣ ва̄ тхӯлам̣ ва̄ти аппаса̄ваджджам̣ ва̄ маха̄са̄ваджджам̣ ва̄. йам̣ тумхе на̄дхива̄сеййа̄тха̄ти йо тумхехи адхива̄сетаббо на бхавеййа̄ти аттхо. но хетам̣, бхантети, бханте, анадхива̄сетаббам̣ на̄ма вачанапатхам̣ на пасса̄ма̄ти адхиппа̄йо. дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа̄ти ити бхагава̄ арахаттена кӯт̣ам̣ ган̣ханто йатха̄нусандхина̄ десанам̣ нит̣т̣хапесӣти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
какачӯпамасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. алагаддӯпамасуттаван̣н̣ана̄
234. евам̣ ¶ ¶ ме сутанти алагаддӯпамасуттам̣. таттха гаддхе ба̄дхайим̣сӯти гаддхаба̄дхино, гаддхаба̄дхино пуббапуриса̄ асса̄ти гаддхаба̄дхипуббо, тасса гаддхаба̄дхипуббасса, гиджджхагха̄такакулаппасутасса̄ти аттхо. саггамоккха̄нам̣ антара̄йам̣ каронтӣти антара̄йика̄. те каммакилесавипа̄каупава̄даа̄н̣а̄вӣтиккамавасена пан̃чавидха̄. таттха пан̃ча̄нантарийадхамма̄ каммантара̄йика̄ на̄ма. татха̄ бхиккхунӣдӯсакакаммам̣, там̣ пана моккхассева антара̄йам̣ кароти, на саггасса. нийатамиччха̄дит̣т̣хидхамма̄ килесантара̄йика̄ на̄ма. пан̣д̣акатираччха̄нагатаубхатобйан̃джанака̄нам̣ пат̣исандхидхамма̄ випа̄кантара̄йика̄ на̄ма. арийӯпава̄дадхамма̄ упава̄дантара̄йика̄ на̄ма, те пана йа̄ва арийе на кхама̄пенти, та̄вадева, на тато парам̣. сан̃чичча вӣтикканта̄ сатта а̄паттиккхандха̄ а̄н̣а̄вӣтиккамантара̄йика̄ на̄ма. тепи йа̄ва бхиккхубха̄вам̣ ва̄ пат̣иджа̄на̄ти, на вут̣т̣ха̄ти ва̄, на десети ва̄, та̄вадева, на тато парам̣.
татра̄йам̣ ¶ бхиккху бахуссуто дхаммакатхико сесантара̄йике джа̄на̄ти, винайе пана аковидатта̄ пан̣н̣аттивӣтиккамантара̄йике на джа̄на̄ти, тасма̄ рахогато евам̣ чинтеси – име а̄га̄рика̄ пан̃ча ка̄магун̣е парибхун̃джанта̄ сота̄панна̄пи сакада̄га̄минопи ана̄га̄минопи хонти. бхиккхӯпи мана̄пика̄ни чаккхувин̃н̃еййа̄ни рӯпа̄ни пассанти…пе… ка̄йавин̃н̃еййе пхот̣т̣хаббе пхусанти, мудука̄ни аттхаран̣апа̄вуран̣а̄дӣни парибхун̃джанти, етам̣ саббам̣ ват̣т̣ати. касма̄ иттхӣнам̣йева рӯпасаддагандхарасапхот̣т̣хабба̄ на ват̣т̣анти? етепи ват̣т̣антӣти. евам̣ расена расам̣ сам̣сандетва̄ саччхандара̄гапарибхоган̃ча ниччхандара̄гапарибхоган̃ча екам̣ катва̄ тхӯлава̄кехи саддхим̣ атисукхумасуттам̣ упаненто вийа, са̄сапена саддхим̣ синерум̣ упасам̣харанто вийа, па̄пакам̣ дит̣т̣хигатам̣ уппа̄детва̄, ‘‘ким̣ бхагавата̄ маха̄самуддам̣ бандхантена вийа махата̄ усса̄хена пат̣хамапа̄ра̄джикам̣ пан̃н̃аттам̣, наттхи еттха досо’’ти саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена саддхим̣ пат̣ивируджджханто веса̄раджджан̃а̄н̣ам̣ пат̣иба̄ханто арийамагге кха̄н̣укан̣т̣ака̄дӣни паккхипанто метхунадхамме досо наттхӣти джинасса а̄н̣а̄чакке паха̄рам̣ ада̄си. тена̄ха – ‘‘татха̄хам̣ бхагавата̄ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄мӣ’’тиа̄ди.
евам̣ ¶ ¶ бйа̄ кхоти евам̣ вийа кхо. самануйун̃джантӣтиа̄дӣсу ким̣ ладдхико твам̣, ладдхим̣ вадехӣти пуччхама̄на̄ самануйун̃джанти на̄ма. дит̣т̣хим̣ патит̣т̣ха̄пента̄ саманугга̄ханти на̄ма. кена ка̄ран̣ена евам̣ вадасӣти ка̄ран̣ам̣ пуччханта̄ саманубха̄санти на̄ма. ат̣т̣хикан̇калӯпама̄тиа̄дӣсу (ма. ни. 2.42-48) ат̣т̣хикан̇калӯпама̄ аппасса̄дат̣т̣хена. мам̣сапесӯпама̄ бахуса̄дха̄ран̣ат̣т̣хена. тин̣уккӯпама̄ анудаханат̣т̣хена. ан̇га̄рака̄сӯпама̄ маха̄бхита̄панат̣т̣хена. супинакӯпама̄ иттарапаччупат̣т̣ха̄нат̣т̣хена. йа̄читакӯпама̄ та̄вака̄ликат̣т̣хена. руккхапхалӯпама̄ саббан̇гапаччан̇гапалибхан̃джанат̣т̣хена. асисӯнӯпама̄ адхикут̣т̣анат̣т̣хена. саттисӯлӯпама̄ винивиджджханат̣т̣хена. саппасирӯпама̄ са̄сан̇касаппат̣ибхайат̣т̣хена. тха̄маса̄ти дит̣т̣хитха̄мена. пара̄ма̄са̄ти дит̣т̣хипара̄ма̄сена. абхинивисса вохаратӣти адхит̣т̣хахитва̄ вохарати дӣпети ва̄.
235. йато кхо те бхиккхӯти йада̄ те бхиккхӯ. евам̣ ¶ бйа̄ кхо ахам̣, бханте, бхагавата̄ти идам̣ еса аттано аджджха̄сайена наттхӣти ваттука̄мопи бхагавато а̄нубха̄вена сампат̣иччхати, буддха̄нам̣ кира саммукха̄ две катха̄ катхетум̣ саматтхо на̄ма наттхи.
236. касса кхо на̄ма твам̣ могхапуриса̄ти твам̣ могхапуриса касса кхаттийасса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ вессасса ва̄ суддасса ва̄ гахат̣т̣хасса ва̄ паббаджитасса ва̄ девасса ва̄ мануссасса ва̄ майа̄ евам̣ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄си. атха кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантесӣти айам̣ па̄т̣ийекко анусандхи. арит̣т̣хо кира чинтеси – ‘‘бхагава̄ мам̣ могхапурисоти вадати, на кхо пана могхапуриса̄ти вуттаматтакена маггапхала̄нам̣ упаниссайо на хоти. упасенампи хи ван̇гантапуттам̣, ‘атилахум̣ кхо твам̣, могхапуриса, ба̄хулла̄йа а̄ватто’ти (маха̄ва. 75) бхагава̄ могхапурисава̄дена овади. тхеро апарабха̄ге гхат̣енто ва̄йаманто чха абхин̃н̃а̄ саччха̄ка̄си. ахампи татха̄рӯпам̣ вӣрийам̣ пагган̣хитва̄ маггапхала̄ни ниббаттесса̄мӣ’’ти. атхасса бхагава̄ бандхана̄ павуттасса пан̣д̣упала̄сасса вийа авирул̣хибха̄вам̣ дассенто имам̣ десанам̣ а̄рабхи.
усмӣкатопӣти ¶ , бхиккхаве, тумхе кинти ман̃н̃атха, айам̣ арит̣т̣хо евам̣ладдхико саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена пат̣ивируджджхитва̄ веса̄раджджан̃а̄н̣ам̣ пат̣иба̄хитва̄ татха̄гатасса а̄н̣а̄чакке паха̄рам̣ дадама̄но апи ну имасмим̣ дхаммавинайе усмӣкатопи? йатха̄ ниббутепи маханте аггиккхандхе ¶ кхаджджупанакаматта̄пи аггипапат̣ика̄ хотийева, йам̣ нисса̄йа пуна маха̄аггиккхандхо бхавеййа. ким̣ ну кхо евам̣ имасса аппаматтика̄пи н̃а̄н̣усма̄ аттхи, йам̣ нисса̄йа ва̄йаманто маггапхала̄ни ниббаттеййа̄ти? но хетам̣, бхантети, бханте, евам̣ладдхикасса куто еварӯпа̄ н̃а̄н̣усма̄ти? маггапхала̄нам̣ паччайасаматтха̄йа н̃а̄н̣усма̄йа усмӣкатабха̄вам̣ пат̣иккхипанта̄ ваданти. ман̇кубхӯтоти ниттеджабхӯто. паттаккхандхоти патитаккхандхо. аппат̣ибха̄ноти кин̃чи пат̣ибха̄нам̣ апассанто бхиннапат̣ибха̄но еварӯпампи на̄ма ниййа̄никаса̄санам̣ лабхитва̄ авирул̣хидхаммо кирамхи самуггха̄титапаччайо джа̄тоти аттано абхаббатам̣ паччавеккханто па̄дан̇гут̣т̣хакена бхӯмим̣ кхан̣ама̄но нисӣди.
пан̃н̃а̄йиссаси ¶ кхоти айампи па̄т̣ийекко анусандхи. арит̣т̣хо кира чинтеси – ‘‘бхагава̄ майхам̣ маггапхала̄нам̣ упаниссайо паччхинноти вадати, на кхо пана буддха̄ саупаниссайа̄нам̣йева дхаммам̣ десенти, анупаниссайа̄нампи десенти, ахам̣ саттху сантика̄ сугатова̄дам̣ лабхитва̄ аттано сампаттӯпагам̣ кусалам̣ карисса̄мӣ’’ти. атхасса бхагава̄ ова̄дам̣ пат̣ипассамбхенто ‘‘пан̃н̃а̄йиссасӣ’’тиа̄дима̄ха. тассаттхо, твам̣йева, могхапуриса, имина̄ па̄пакена дит̣т̣хигатена нирайа̄дӣсу пан̃н̃а̄йиссаси, мама сантика̄ туйхам̣ сугатова̄до на̄ма наттхи, на ме тайа̄ аттхо, идха̄хам̣ бхиккхӯ пат̣ипуччхисса̄мӣти.
237. атха кхо бхагава̄ти айампи па̄т̣ийекко анусандхи. имасмин̃хи т̣ха̄не бхагава̄ парисам̣ содхети, арит̣т̣хам̣ ган̣ато нисса̄рети. саче хи парисагата̄нам̣ кассачи евам̣ бхавеййа – ‘‘айам̣ арит̣т̣хо бхагавата̄ акатхитам̣ катхетум̣ ким̣ саккхиссати, каччи ну кхо парисамаджджхе бхагавата̄ катха̄йа сама̄раддха̄йа сахаса̄ катхита’’нти. евам̣ катхитам̣ пана на арит̣т̣хова сун̣а̄ти, ан̃н̃енапи сутам̣ бхависсати. атха̄писса сийа̄ ‘‘йатха̄ саттха̄ арит̣т̣хам̣ нигган̣ха̄ти, мампи евам̣ нигган̣хеййа̄ти сутва̄пи тун̣хӣбха̄вам̣ а̄паджджеййа̄’’ти. ‘‘там̣ ¶ саббам̣ на кариссантӣ’’ти. майа̄пи на катхитам̣, ан̃н̃ена сутампи наттхӣти ‘‘тумхепиме, бхиккхаве’’тиа̄дина̄ париса̄йа ладдхим̣ содхети. париса̄йа пана ладдхисодханенева арит̣т̣хо ган̣ато нисса̄рито на̄ма хоти.
ида̄ни арит̣т̣хасса ладдхим̣ пака̄сенто со вата, бхиккхаветиа̄дима̄ха. таттха ан̃н̃атрева ка̄мехӣтиа̄дӣсу ¶ йо со, бхиккхаве, бхиккху ‘‘те пат̣исевато на̄лам̣ антара̄йа̄йа̄’’ти евам̣ладдхико, со вата килесака̄мехи чева килесака̄масампайуттехи сан̃н̃а̄витаккехи ча ан̃н̃атра, ете дхамме паха̄йа, вина̄ етехи дхаммехи, ваттхука̄ме пат̣исевиссати, метхунасама̄ча̄рам̣ сама̄чариссатӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. идам̣ ка̄ран̣ам̣ на̄ма наттхи, ат̣т̣ха̄наметам̣ анавака̄соти.
238. евам̣ бхагава̄ айам̣ арит̣т̣хо йатха̄ на̄ма раджако сугандха̄нипи дуггандха̄нипи джин̣н̣а̄нипи нава̄нипи суддха̄нипи асуддха̄нипи ваттха̄ни екато бхан̣д̣икам̣ кароти, евамева ¶ бхиккхӯнам̣ ниччхандара̄гапан̣ӣтачӣвара̄дипарибхоган̃ча анибаддхасӣла̄нам̣ гахат̣т̣ха̄нам̣ антара̄йакарам̣ саччхандара̄гапарибхоган̃ча нибаддхасӣла̄нам̣ бхиккхӯнам̣ а̄варан̣акарам̣ саччхандара̄гапарибхоган̃ча саббам̣ екасадисам̣ каротӣти арит̣т̣хасса ладдхим̣ пака̄сетва̄ ида̄ни дуггахита̄йа парийаттийа̄ досам̣ дассенто идха, бхиккхаве, екаччетиа̄дима̄ха. таттха парийа̄пун̣антӣти угган̣ханти. суттантиа̄дӣсу убхатовибхан̇ганиддесакхандхакапарива̄ра̄, суттанипа̄те ман̇галасуттаратанасуттана̄лакасуа̄туват̣т̣акасутта̄ни, ан̃н̃ампи ча суттана̄макам̣ татха̄гатавачанам̣ суттанти ведитаббам̣. саббампи сага̄тхакам̣ суттам̣ геййанти ведитаббам̣, висесена сам̣йуттаке сакалопи сага̄тха̄вагго. сакалам̣ абхидхаммапит̣акам̣, нигга̄тхакам̣ суттам̣, йан̃ча ан̃н̃ампи ат̣т̣хахи ан̇гехи асан̇гахитам̣ буддхавачанам̣, там̣ веййа̄каран̣анти ведитаббам̣. дхаммападам̣, тхерага̄тха̄, тхерига̄тха̄, суттанипа̄те носуттана̄мика̄ суддхикага̄тха̄ ча га̄тха̄ти ведитабба̄. соманассан̃а̄н̣амайикага̄тха̄пат̣исам̣йутта̄ двеасӣтисуттанта̄ уда̄нанти ведитабба̄. ‘‘вуттан̃хетам̣ бхагавата̄’’тиа̄динайаппаватта̄ (итиву. 1,2) дасуттарасатасуттанта̄ итивуттаканти ведитабба̄. апан̣н̣акаджа̄така̄дӣни пан̣н̣а̄са̄дхика̄ни пан̃чаджа̄такасата̄ни джа̄таканти ведитабба̄ни. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ а̄нанде’’тиа̄динайаппаватта̄ (а. ни. 4.129) саббепи аччхарийааббхутадхаммаппат̣исам̣йутта̄ ¶ суттанта̄ аббхутадхамманти ведитабба̄. чӯл̣аведалламаха̄ведалласамма̄дит̣т̣хисаккапан̃хасан̇кха̄рабха̄джанийамаха̄пун̣н̣амасутта̄дайо саббепи ведан̃ча тут̣т̣хин̃ча ладдха̄ ладдха̄ пуччхитасуттанта̄ ведалланти ведитабба̄.
аттхам̣ на упапариккхантӣти аттхаттхам̣ ка̄ран̣аттхам̣ на пассанти на паригган̣ханти. анупапариккхатанти анупапариккханта̄нам̣. на ниджджха̄нам̣ кхамантӣти на упат̣т̣хаханти на а̄па̄тхам̣ а̄гаччханти, имасмим̣ т̣ха̄не сӣлам̣ сама̄дхи випассана̄ магго пхалам̣ ват̣т̣ам̣ виват̣т̣ам̣ катхитанти евам̣ джа̄нитум̣ ¶ на сакка̄ хонтӣти аттхо. те упа̄рамбха̄нисам̣са̄ чева̄ти те паресам̣ ва̄де доса̄ропана̄нисам̣са̄ ¶ хутва̄ парийа̄пун̣антӣти аттхо. итива̄даппамоккха̄нисам̣са̄ ча̄ти евам̣ ва̄дапамоккха̄нисам̣са̄, парехи сакава̄де досе а̄ропите там̣ досам̣ евам̣ мочесса̄ма̄ти имина̄ва ка̄ран̣ена парийа̄пун̣антӣти аттхо. тан̃часса аттхам̣ на̄нубхонтӣти йасса ча маггасса ва̄ пхаласса ва̄ аттха̄йа кулапутта̄ дхаммам̣ парийа̄пун̣анти, тан̃часса дхаммасса аттхам̣ ете дуггахитагга̄хино на̄нубхонти. апича парасса ва̄де упа̄рамбхам̣ а̄ропетум̣ аттано ва̄дам̣ мочетум̣ асакконта̄пи тан̃ча аттхам̣ на̄нубхонтийева.
239. алагаддаттхикоти а̄сивисааттхико. гадоти хи висасса на̄мам̣, там̣ тасса алам̣ парипун̣н̣ам̣ аттхӣти алагаддо. бхогети сарӣре. идха пана, бхиккхаве, екачче кулапутта̄ дхаммам̣ парийа̄пун̣антӣти ниттхаран̣апарийаттивасена угган̣ханти. тиссо хи парийаттийо алагаддапарийатти ниттхаран̣апарийатти бхан̣д̣а̄га̄рикапарийаттӣти.
таттха йо буддхавачанам̣ уггахетва̄ евам̣ чӣвара̄дӣни ва̄ лабхисса̄ми, чатупарисамаджджхе ва̄ мам̣ джа̄ниссантӣти ла̄бхасакка̄рахету парийа̄пун̣а̄ти, тасса са̄ парийатти алагаддапарийатти на̄ма. евам̣ парийа̄пун̣ато хи буддхавачанам̣ апарийа̄пун̣итва̄ ниддоккаманам̣ варатарам̣.
йо пана буддхавачанам̣ угган̣хитва̄ сӣласса а̄гатат̣т̣ха̄не сӣлам̣ пӯретва̄ сама̄дхисса а̄гатат̣т̣ха̄не сама̄дхигаббхам̣ ган̣ха̄петва̄ випассана̄йа а̄гатат̣т̣ха̄не випассанам̣ пат̣т̣хапетва̄ маггапхала̄нам̣ а̄гатат̣т̣ха̄не маггам̣ бха̄весса̄ми пхалам̣ ¶ саччхикарисса̄мӣти угган̣ха̄ти, тасса са̄ парийатти ниттхаран̣апарийатти на̄ма хоти.
кхӣн̣а̄савасса пана парийатти бхан̣д̣а̄га̄рикапарийатти на̄ма. тасса хи апарин̃н̃а̄там̣ аппахӣнам̣ абха̄витам̣ асаччхикатам̣ ва̄ наттхи. со хи парин̃н̃а̄таккхандхо пахӣнакилесо бха̄витамагго саччхикатапхало, тасма̄ буддхавачанам̣ парийа̄пун̣анто тантидха̄рако павен̣ипа̄лако вам̣са̄нураккхакова хутва̄ угган̣ха̄ти. итисса са̄ парийатти бхан̣д̣а̄га̄рикапарийатти на̄ма хоти.
йо ¶ пана путхуджджано чха̄табхайа̄дӣсу гантхадхаресу екасмим̣ т̣ха̄не васитум̣ асакконтесу сайам̣ бхиккха̄ча̄рена акиламама̄но ¶ атимадхурам̣ буддхавачанам̣ ма̄ нассату, тантим̣ дха̄ресса̄ми, вам̣сам̣ т̣хапесса̄ми, павен̣им̣ па̄лесса̄мӣти парийа̄пун̣а̄ти, тасса парийатти бхан̣д̣а̄га̄рикапарийатти хоти, на хотӣти? на хоти. касма̄? на аттано т̣ха̄не т̣хатва̄ парийа̄путатта̄. путхуджджанасса хи парийатти на̄ма алагадда̄ ва̄ хоти ниттхаран̣а̄ ва̄, саттаннам̣ секкха̄нам̣ ниттхаран̣а̄ва, кхӣн̣а̄савасса бхан̣д̣а̄га̄рикапарийаттийева. имасмим̣ пана т̣ха̄не ниттхаран̣апарийатти адхиппета̄.
ниджджха̄нам̣ кхамантӣти сӣла̄дӣнам̣ а̄гатат̣т̣ха̄несу идха сӣлам̣ катхитам̣, идха сама̄дхи, идха випассана̄, идха магго, идха пхалам̣, идха ват̣т̣ам̣, идха виват̣т̣анти а̄па̄тхам̣ а̄гаччханти. тан̃часса аттхам̣ анубхонтӣти йесам̣ маггапхала̄нам̣ аттха̄йа парийа̄пун̣анти. суггахитапарийаттим̣ нисса̄йа маггам̣ бха̄ветва̄ пхалам̣ саччхикаронта̄ тан̃часса дхаммасса аттхам̣ анубхаванти. парава̄де упа̄рамбхам̣ а̄ропетум̣ сакконта̄пи сакава̄де а̄ропитам̣ досам̣ иччхитиччхитат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ мочетум̣ сакконта̄пи анубхонтийева. дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттантӣти сӣла̄дӣнам̣ а̄гатат̣т̣ха̄не сӣла̄дӣни пӯрента̄нампи, паресам̣ ва̄де сахадхаммена упа̄рамбхам̣ а̄ропента̄нампи, сакава̄дато досам̣ харанта̄нампи, арахаттам̣ патва̄ парисамаджджхе дхаммам̣ десетва̄ дхаммадесана̄йа пасаннехи упанӣте чатта̄ро паччайе парибхун̃джанта̄нампи дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттанти.
евам̣ ¶ суггахите буддхавачане а̄нисам̣сам̣ дассетва̄ ида̄ни таттхева нийодженто тасма̄ тиха, бхиккхаветиа̄дима̄ха. таттха тасма̄ти йасма̄ дуггахитапарийатти дуггахитаалагаддо вийа дӣгхараттам̣ ахита̄йа дуккха̄йа сам̣ваттати, суггахитапарийатти суггахитаалагаддо вийа дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттати, тасма̄ти аттхо. татха̄ нам̣ дха̄реййа̄тха̄ти татхева нам̣ дха̄реййа̄тха, тенева аттхена ган̣хеййа̄тха. йе ва̄ пана̄ссу вийатта̄ бхиккхӯти йе ва̄ пана ан̃н̃е са̄рипуттамоггалла̄намаха̄кассапамаха̄качча̄на̄дика̄ бйатта̄ пан̣д̣ита̄ бхиккхӯ ассу, те пуччхитабба̄. арит̣т̣хена вийа пана мама са̄сане на калалам̣ ва̄ качаварам̣ ва̄ паккхипитаббам̣.
240. куллӯпаманти кулласадисам̣. ниттхаран̣аттха̄йа̄ти чатурогханиттхаран̣аттха̄йа. удакан̣н̣аванти йан̃хи ¶ удакам̣ гамбхӣрам̣ на путхулам̣. путхулам̣ ва̄ пана на гамбхӣрам̣, на там̣ ан̣н̣авоти вуччати. йам̣ ¶ пана гамбхӣран̃чева путхулан̃ча, там̣ ан̣н̣авоти вуччати. тасма̄ махантам̣ удакан̣н̣аванти махантам̣ путхулам̣ гамбхӣрам̣ удаканти айаметтха аттхо. са̄сан̇кам̣ на̄ма йаттха чора̄нам̣ нивуттхока̄со диссати. т̣хитока̄со, нисиннока̄со, нипаннока̄со диссати. саппат̣ибхайам̣ на̄ма йаттха чорехи манусса̄ хата̄ диссанти, вилутта̄ диссанти, а̄кот̣ита̄ диссанти. уттарасетӯти удакан̣н̣авасса упари баддхо сету. куллам̣ бандхитва̄ти кулло на̄ма таран̣аттха̄йа кала̄пам̣ катва̄ баддхо. паттхаритва̄ баддха̄ пана падарача̄т̣иа̄дайо ул̣умпоти вуччанти. учча̄ретва̄ти т̣хапетва̄. киччака̄рӣти паттака̄рӣ йуттака̄рӣ, патирӯпака̄рӣти аттхо. дхамма̄пи во паха̄табба̄ти еттха дхамма̄ти саматхавипассана̄. бхагава̄ хи саматхепи чхандара̄гам̣ паджаха̄песи, випассана̄йапи. саматхе чхандара̄гам̣ каттха паджаха̄песи? ‘‘ити кхо, уда̄йи, невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанассапи паха̄нам̣ вада̄ми, пассаси но твам̣, уда̄йи, там̣ сам̣йоджанам̣ ан̣ум̣ ва̄ тхӯлам̣ ва̄, йасса̄хам̣ но паха̄нам̣ вада̄мӣ’’ти (ма. ни. 2.156) еттха саматхе чхандара̄гам̣ паджаха̄песи. ‘‘имам̣ че тумхе, бхиккхаве, дит̣т̣хим̣ евам̣ парисуддхам̣ евам̣ парийода̄там̣ на аллӣйетха на кела̄йетха на дхана̄йетха̄’’ти (ма. ни. 1.401) еттха випассана̄йа чхандара̄гам̣ паджаха̄песи ¶ . идха пана убхайаттха паджаха̄пенто ‘‘дхамма̄пи во паха̄табба̄, пагева адхамма̄’’ти а̄ха.
татра̄йам̣ адхиппа̄йо – бхиккхаве, ахам̣ еварӯпесу сантаппан̣ӣтесу дхаммесу чхандара̄гаппаха̄нам̣ вада̄ми, ким̣ пана имасмим̣ асаддхамме га̄мадхамме васаладхамме дут̣т̣хулле одакантике, йаттха айам̣ арит̣т̣хо могхапурисо ниддосасан̃н̃ӣ пан̃часу ка̄магун̣есу чхандара̄гам̣ на̄лам̣ антара̄йа̄йа̄ти вадати. арит̣т̣хена вийа на тумхехи майхам̣ са̄сане калалам̣ ва̄ качаварам̣ ва̄ паккхипитаббанти евам̣ бхагава̄ имина̄пи ова̄дена арит̣т̣хам̣йева нигган̣ха̄ти.
241. ида̄ни ¶ йо пан̃часу кхандхесу тивидхагга̄хавасена ахам̣ маманти ган̣ха̄ти, со майхам̣ са̄сане айам̣ арит̣т̣хо вийа калалам̣ качаварам̣ паккхипатӣти дассенто чхайима̄ни, бхиккхаветиа̄дима̄ха. таттха дит̣т̣хит̣т̣ха̄на̄нӣти дит̣т̣хипи дит̣т̣хит̣т̣ха̄нам̣, дит̣т̣хийа̄ а̄рамман̣ампи дит̣т̣хит̣т̣ха̄нам̣, дит̣т̣хийа̄ паччайопи. рӯпам̣ етам̣ мама̄тиа̄дӣсу етам̣ мама̄ти тан̣ха̄гга̄хо. есохамасмӣти ма̄нагга̄хо. есо ме атта̄ти дит̣т̣хигга̄хо. евам̣ рӯпа̄рамман̣а̄ тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хийо катхита̄ хонти. рӯпам̣ пана атта̄ти на ваттаббам̣. ведана̄дӣсупи есева найо. дит̣т̣хам̣ рӯпа̄йатанам̣, сутам̣ садда̄йатанам̣ ¶ , мутам̣ гандха̄йатанам̣ раса̄йатанам̣ пхот̣т̣хабба̄йатанам̣, тан̃хи патва̄ гахетаббато мутанти вуттам̣. авасеса̄ни сатта̄йатана̄ни вин̃н̃а̄там̣ на̄ма. паттанти парийеситва̄ ва̄ апарийеситва̄ ва̄ паттам̣. парийеситанти паттам̣ ва̄ аппаттам̣ ва̄ парийеситам̣. анувичаритам̣ манаса̄ти читтена анусан̃чаритам̣. локасмин̃хи парийеситва̄ паттампи аттхи, парийеситва̄ нопаттампи. апарийеситва̄ паттампи аттхи, апарийеситва̄ нопаттампи. таттха парийеситва̄ паттам̣ паттам̣ на̄ма. парийеситва̄ нопаттам̣ парийеситам̣ на̄ма. апарийеситва̄ паттан̃ча, апарийеситва̄ нопаттан̃ча манаса̄нувичаритам̣ на̄ма.
атха ва̄ парийеситва̄ паттампи апарийеситва̄ паттампи паттат̣т̣хена паттам̣ на̄ма. парийеситва̄ нопаттам̣ парийеситам̣ на̄ма. апарийеситва̄ нопаттам̣ манаса̄нувичаритам̣ на̄ма. саббам̣ ва̄ етам̣ манаса̄ анувичаритатта̄ манаса̄нувичаритам̣ на̄ма. имина̄ вин̃н̃а̄н̣а̄рамман̣а̄ тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хийо катхита̄, десана̄вила̄сена хет̣т̣ха̄ дит̣т̣ха̄диа̄рамман̣авасена вин̃н̃а̄н̣ам̣ дасситам̣ ¶ . йампи там̣ дит̣т̣хит̣т̣ха̄нанти йампи етам̣ со локотиа̄дина̄ найена паваттам̣ дит̣т̣хит̣т̣ха̄нам̣.
со локо со атта̄ти йа̄ еса̄ ‘‘рӯпам̣ аттато саманупассатӣ’’тиа̄дина̄ найена паватта̄ дит̣т̣хи локо ча атта̄ ча̄ти ган̣ха̄ти, там̣ сандха̄йа вуттам̣. со печча бхависса̄мӣти со ахам̣ паралокам̣ гантва̄ ниччо бхависса̄ми, дхуво сассато авипарин̣а̄мадхаммо бхависса̄ми, синерумаха̄патхавӣмаха̄самудда̄дӣхи сассатӣхи самам̣ татхева т̣хасса̄ми. тампи етам̣ мама̄ти тампи ¶ дассанам̣ етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄ти саманупассати. имина̄ дит̣т̣ха̄рамман̣а̄ тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хийо катхита̄. випассана̄йа пат̣ивипассана̄ка̄ле вийа паччхимадит̣т̣хийа̄ пуримадит̣т̣хиггахан̣ака̄ле евам̣ хоти.
суккапаккхе рӯпам̣ нетам̣ мама̄ти рӯпе тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хигга̄ха̄ пат̣иккхитта̄. ведана̄дӣсупи есева найо. саманупассатӣти имасса пана падасса тан̣ха̄саманупассана̄ ма̄насаманупассана̄ дит̣т̣хисаманупассана̄ н̃а̄н̣асаманупассана̄ти чатассо саманупассана̄ти аттхо. та̄ кан̣хапаккхе тиссаннам̣ саманупассана̄нам̣, суккапаккхе н̃а̄н̣асаманупассана̄йа васена ведитабба̄. асати на паритассатӣти авиджджама̄не бхайапаритассана̄йа тан̣ха̄паритассана̄йа ва̄ на паритассати. имина̄ бхагава̄ аджджхаттаккхандхавина̄се апаритассама̄нам̣ кхӣн̣а̄савам̣ дассенто десанам̣ маттхакам̣ па̄песи.
242. евам̣ ¶ вутте ан̃н̃атаро бхиккхӯти евам̣ бхагавата̄ вутте ан̃н̃атаро анусандхикусало бхиккху – ‘‘бхагавата̄ аджджхаттаккхандхавина̄се апаритассантам̣ кхӣн̣а̄савам̣ дассетва̄ десана̄ нит̣т̣ха̄пита̄, аджджхаттам̣ апаритассанте кхо пана сати аджджхаттам̣ паритассакена бахиддха̄ париккха̄равина̄се паритассакена апаритассакена ча̄пи бхавитаббам̣. ити имехи чатӯхи ка̄ран̣ехи айам̣ пан̃хо пуччхитаббо’’ти чинтетва̄ екам̣сам̣ чӣварам̣ катва̄ ан̃джалим̣ паггайха бхагавантам̣ етадавоча. бахиддха̄ асатӣти бахиддха̄ париккха̄равина̄се. аху вата мети ахоси вата ме бхаддакам̣ йа̄нам̣ ва̄ханам̣ хиран̃н̃ам̣ суван̣н̣анти аттхо. там̣ вата ме наттхӣти там̣ вата ида̄ни майхам̣ наттхи, ра̄джӯхи ва̄ чорехи ва̄ хат̣ам̣, аггина̄ ва̄ дад̣д̣хам̣, удакена ва̄ вул̣хам̣, парибхогена ¶ ва̄ джин̣н̣ам̣. сийа̄ вата мети бхавеййа вата майхам̣ йа̄нам̣ ва̄ханам̣ хиран̃н̃ам̣ суван̣н̣ам̣ са̄ли вӣхи йаво годхумо. там̣ вата̄хам̣ на лабха̄мӣти тамахам̣ алабхама̄но тадануччхавикам̣ каммам̣ акатва̄ нисиннатта̄ ида̄ни на лабха̄мӣти сочати, айам̣ ага̄рийасочана̄, анага̄рийасса паттачӣвара̄дӣнам̣ васена ведитабба̄.
апаритассана̄ва̄ре на евам̣ хотӣти йехи килесехи евам̣ бхавеййа, тесам̣ пахӣнатта̄ на евам̣ хоти. дит̣т̣хит̣т̣ха̄на̄дхит̣т̣ха̄напарийут̣т̣ха̄на̄бхинивеса̄нусайа̄нанти ¶ дит̣т̣хӣнан̃ча дит̣т̣хит̣т̣ха̄на̄нан̃ча дит̣т̣ха̄дхит̣т̣ха̄на̄нан̃ча дит̣т̣хипарийут̣т̣ха̄на̄нан̃ча абхинивеса̄нусайа̄нан̃ча. саббасан̇кха̄расаматха̄йа̄ти нибба̄наттха̄йа. нибба̄нан̃хи а̄гамма саббасан̇кха̄ра̄ин̃джита̄ни, саббасан̇кха̄рачалана̄ни саббасан̇кха̄равиппхандита̄ни самманти вӯпасамманти, тасма̄ там̣, ‘‘саббасан̇кха̄расаматхо’’ти вуччати. тадева ча а̄гамма кхандхӯпадхи килесӯпадхи абхисан̇кха̄рӯпадхи, пан̃чака̄магун̣ӯпадхӣти име упадхайо пат̣иниссаджджийанти, тан̣ха̄ кхӣйати вираджджати нируджджхати, тасма̄ там̣, ‘‘саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣ха̄ккхайо вира̄го ниродхо’’ти вуччати. нибба̄на̄йа̄ти айам̣ панасса сарӯпаниддесо, ити саббехева имехи падехи нибба̄насса саччхикирийаттха̄йа дхаммам̣ десентасса̄ти айаматтхо дӣпито. тассевам̣ хотӣти тасса дит̣т̣хигатикасса уччхиджджисса̄ми на̄массу, винассисса̄ми на̄массу, на̄ссу на̄ма бхависса̄мӣти евам̣ хоти. дит̣т̣хигатикасса хи тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ сун̃н̃ата̄пат̣исам̣йуттам̣ катва̄ десийама̄нам̣ дхаммам̣ сун̣антасса та̄со уппаджджати. вуттан̃хетам̣ – ‘‘та̄со хесо, бхиккхаве, асутавато путхуджджанасса но чассам̣, но ча ме сийа̄’’ти (сам̣. ни. 3.55).
243. етта̄вата̄ ¶ бахиддха̄париккха̄равина̄се тассанакасса ча нотассанакасса ча аджджхаттаккхандхавина̄се тассанакасса ча нотассанакасса ча̄ти имесам̣ васена чатуккот̣ика̄ сун̃н̃ата̄ катхита̄. ида̄ни бахиддха̄ париккха̄рам̣ париггахам̣ на̄ма катва̄, вӣсативаттхукам̣ сакка̄йадит̣т̣хим̣ аттава̄дупа̄да̄нам̣ на̄ма катва̄, сакка̄йадит̣т̣хипамукха̄ два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хийо дит̣т̣хиниссайам̣ на̄ма катва̄ тикот̣икам̣ сун̃н̃атам̣ дассетум̣ там̣, бхиккхаве, париггахантиа̄дима̄ха. таттха париггаханти бахиддха̄ париккха̄рам̣. паригган̣хеййа̄тха̄ти йатха̄ вин̃н̃ӯ мануссо паригган̣хеййа ¶ . ахампи кхо там̣, бхиккхавети, бхиккхаве, тумхепи на пассатха, ахампи на пасса̄ми, ити еварӯпо париггахо наттхӣти дассети. евам̣ саббаттха аттхо ведитаббо.
244. евам̣ тикот̣икам̣ сун̃н̃атам̣ дассетва̄ ида̄ни аджджхаттаккхандхе атта̄ти бахиддха̄ париккха̄ре аттанийанти катва̄ двикот̣икам̣ дассенто аттани ва̄, бхиккхаве, сатӣтиа̄дима̄ха ¶ . таттха айам̣ сан̇кхепаттхо, бхиккхаве, аттани ва̄ сати идам̣ ме париккха̄раджа̄там̣ аттанийанти асса, аттанийева ва̄ париккха̄ре сати айам̣ ме атта̄ имасса париккха̄расса са̄мӣти, евам̣ аханти. сати мама̄ти, мама̄ти сати аханти йуттам̣ бхавеййа. саччатоти бхӯтато, тхетатоти татхато тхирато ва̄.
ида̄ни име пан̃чаккхандхе аниччам̣ дуккхам̣ анатта̄ти евам̣ типариват̣т̣авасена агган̣ханто айам̣ арит̣т̣хо вийа майхам̣ са̄сане калалам̣ качаварам̣ паккхипатӣти дассенто там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, рӯпам̣ ниччам̣ ва̄тиа̄дима̄ха. таттха аниччам̣, бхантети, бханте, йасма̄ хутва̄ на хоти, тасма̄ аниччам̣. уппа̄давайаваттито випарин̣а̄мата̄вака̄ликаниччапат̣иккхепат̣т̣хена ва̄ти чатӯхи ка̄ран̣ехи аниччам̣. дуккхам̣, бхантети, бханте, пат̣ипӣл̣ана̄ка̄рена дуккхам̣, санта̄падуккхамадуккхаваттхукасукхапат̣иккхепат̣т̣хена ва̄ти чатӯхи ка̄ран̣ехи дуккхам̣. випарин̣а̄мадхамманти бхавасан̇кантиупагаманасабха̄вам̣ пакатибха̄вавиджаханасабха̄вам̣. каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄ти йуттам̣ ну кхо там̣ имесам̣ тин̣н̣ам̣ тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хигга̄ха̄нам̣ васена ахам̣ мама̄ти евам̣ гахетум̣. но хетам̣, бхантети имина̄ те бхиккхӯ авасаваттана̄ка̄рена рӯпам̣, бханте, анатта̄ти пат̣иджа̄нанти. сун̃н̃аасса̄микааниссарааттапат̣иккхепат̣т̣хена ва̄ти чатӯхи ка̄ран̣ехи анатта̄.
бхагава̄ ¶ хи каттхачи аниччавасена анаттаттам̣ дассети, каттхачи дуккхавасена, каттхачи убхайавасена. ‘‘чаккху атта̄ти йо вадеййа, там̣ на упападжджати, чаккхусса уппа̄допи вайопи пан̃н̃а̄йати. йасса кхо пана уппа̄допи вайопи пан̃н̃а̄йати, атта̄ ме уппаджджати ча вети ча̄ти иччасса евама̄гатам̣ хоти, тасма̄ там̣ на упападжджати чаккху атта̄ти йо вадеййа, ити чаккху анатта̄’’ти (ма. ни. 3.422) имасмин̃хи чхачхаккасутте ¶ аниччавасена анаттатам̣ дассети. ‘‘рӯпан̃ча хидам̣, бхиккхаве ¶ , атта̄ абхависса, найидам̣ рӯпам̣ а̄ба̄дха̄йа сам̣ваттеййа, лаббхетха ча рӯпе ‘евам̣ ме рӯпам̣ хоту, евам̣ ме рӯпам̣ ма̄ ахосӣ’ти. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, рӯпам̣ анатта̄, тасма̄ рӯпам̣ а̄ба̄дха̄йа сам̣ваттати, на ча лаббхати рӯпе ‘евам̣ ме рӯпам̣ хоту, евам̣ ме рӯпам̣ ма̄ ахосӣ’’’ти (маха̄ва. 20; сам̣. ни. 3.59) имасмим̣ анатталаккхан̣асутте дуккхавасена анаттатам̣ дассети. ‘‘рӯпам̣, бхиккхаве, аниччам̣, йаданиччам̣ там̣ дуккхам̣, йам̣ дуккхам̣ таданатта̄, йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хабба’’нти (сам̣. ни. 3.76) имасмим̣ арахаттасутте убхайавасена анаттатам̣ дассети. касма̄? аниччам̣ дуккхан̃ча па̄кат̣ам̣. анатта̄ти на па̄кат̣ам̣.
парибхогабха̄джана̄дӣсу хи бхиннесу ахо аниччанти ваданти, ахо анатта̄ти ватта̄ на̄ма наттхи. сарӣре ган̣д̣апил̣ака̄дӣсу ва̄ ут̣т̣хита̄су кан̣т̣акена ва̄ виддха̄ ахо дуккханти ваданти, ахо анатта̄ти пана ватта̄ на̄ма наттхи. касма̄? идан̃хи анатталаккхан̣ам̣ на̄ма авибхӯтам̣ дуддасам̣ дуппан̃н̃а̄панам̣. тена там̣ бхагава̄ аниччавасена ва̄ дуккхавасена ва̄ убхайавасена ва̄ дассети. тайидам̣ имасмимпи тепариват̣т̣е аниччадуккхавасенева дасситам̣. ведана̄дӣсупи есева найо.
тасма̄ тиха, бхиккхавети, бхиккхаве, йасма̄ етарахи ан̃н̃ада̄пи рӯпам̣ аниччам̣ дуккхам̣ анатта̄, тасма̄ти аттхо. йам̣кин̃чи рӯпантиа̄дӣни висуддхимагге кхандханиддесе виттха̄рита̄нева.
245. ниббиндатӣти уккан̣т̣хати. еттха ча ниббида̄ти вут̣т̣ха̄нага̄минӣвипассана̄ адхиппета̄. вут̣т̣ха̄нага̄минӣвипассана̄йа хи бахӯни на̄ма̄ни. еса̄ хи каттхачи сан̃н̃агганти вутта̄. каттхачи дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣анти. каттхачи па̄рисуддхипадха̄нийан̇ганти. каттхачи пат̣ипада̄н̃а̄н̣адассанависуддхӣти ¶ . каттхачи таммайата̄парийа̄да̄нанти. каттхачи тӣхи на̄мехи. каттхачи двӣхӣти.
таттха пот̣т̣хапа̄дасутте та̄ва ‘‘сан̃н̃а̄ кхо, пот̣т̣хапа̄да, пат̣хамам̣ уппаджджати, паччха̄ н̃а̄н̣а’’нти (дӣ. ни. 1.416) евам̣ сан̃н̃агганти вутта̄. сусимасутте ‘‘пуббе кхо, сусима, дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣ам̣ ¶ , паччха̄ нибба̄не н̃а̄н̣а’’нти (сам̣. ни. 2.70) евам̣ ¶ дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣анти вутта̄. дасуттарасутте ‘‘пат̣ипада̄н̃а̄н̣адассанависуддхипадха̄нийан̇га’’нти (дӣ. ни. 3.359) евам̣ па̄рисуддхипада̄нийан̇ганти вутта̄. ратхавинӣте ‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо, пат̣ипада̄н̃а̄н̣адассанависуддхаттхам̣ бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’’ти (ма. ни. 1.257) евам̣ пат̣ипада̄н̃а̄н̣адассанависуддхӣти вутта̄. сал̣а̄йатанавибхан̇ге ‘‘атаммайатам̣, бхиккхаве, нисса̄йа атаммайатам̣ а̄гамма йа̄йам̣ упеккха̄ на̄натта̄ на̄наттасита̄, там̣ абхиниваджджетва̄ йа̄йам̣ упеккха̄ екатта̄ екаттасита̄, там̣ нисса̄йа там̣ а̄гамма еваметисса̄ паха̄нам̣ хоти, еваметисса̄ саматиккамо хотӣ’’ти (дӣ. ни. 3.310) евам̣ таммайата̄парийа̄да̄нанти вутта̄. пат̣исамбхида̄магге ‘‘йа̄ ча мун̃читукамйата̄, йа̄ ча пат̣исан̇кха̄нупассана̄, йа̄ ча сан̇кха̄рупеккха̄, име дхамма̄ екаттха̄ бйан̃джанамева на̄на’’нти (пат̣и. ма. 1.54) евам̣ тӣхи на̄мехи вутта̄. пат̣т̣ха̄не ‘‘ануломам̣ готрабхусса анантарапаччайена паччайо, ануломам̣ вода̄насса анантарапаччайена паччайо’’ти (пат̣т̣ха̄. 1.1.417) евам̣ двӣхи на̄мехи вутта̄. имасмим̣ пана алагаддасутте ниббиндатӣти ниббида̄на̄мена а̄гата̄.
ниббида̄ вираджджатӣти еттха вира̄готи магго вира̄га̄ вимуччатӣти еттха вира̄гена маггена вимуччатӣти пхалам̣ катхитам̣. вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хотӣти идха паччавеккхан̣а̄ катхита̄.
евам̣ вимуттачиттам̣ маха̄кхӣн̣а̄савам̣ дассетва̄ ида̄ни тасса йатха̄бхӯтехи пан̃чахи ка̄ран̣ехи на̄мам̣ ган̣ханто айам̣ вуччати, бхиккхаветиа̄дима̄ха. авиджджа̄ти ват̣т̣амӯлика̄ авиджджа̄. айан̃хи дуруккхипанат̣т̣хена палигхоти вуччати. тенеса тасса уккхиттатта̄ уккхиттапалигхоти вутто. та̄ла̄ваттхуката̄ти сӣсаччхинната̄ло вийа ката̄, самӯлам̣ ва̄ та̄лам̣ уддхаритва̄ та̄ласса ваттху вийа ката̄, йатха̄ тасмим̣ ваттхусмим̣ пуна со та̄ло на пан̃н̃а̄йати, евам̣ пуна апан̃н̃аттибха̄вам̣ ¶ нӣта̄ти аттхо. поноббхавикоти пунаббхавада̄йако. джа̄тисам̣са̄ротиа̄дӣсу джа̄йанавасена чева сам̣саран̣авасена ча евам̣ ладдхана̄ма̄нам̣ пунаббхавакхандха̄нам̣ паччайо камма̄бхисан̇кха̄ро. со хи пунаппунам̣ уппаттикаран̣авасена париккхипитва̄ т̣хитатта̄ париккха̄ти вуччати, тенеса тасса̄ сам̣кин̣н̣атта̄ викин̣н̣атта̄ сам̣кин̣н̣апариккхоти ¶ вутто. тан̣ха̄ти ¶ ват̣т̣амӯлика̄ тан̣ха̄. айан̃хи гамбхӣра̄нугатат̣т̣хена есика̄ти вуччати. тенеса тасса̄ аббӯл̣хатта̄ лун̃читва̄ чхад̣д̣итатта̄ аббӯл̣хесикоти вутто. орамбха̄гийа̄нӣти орам̣ бхаджанака̄ни ка̄мабхаве упапаттипаччайа̄ни. ета̄ни хи кава̄т̣ам̣ вийа нагарадва̄рам̣ читтам̣ пидахитва̄ т̣хитатта̄ аггал̣а̄ти вуччанти. тенеса тесам̣ нира̄кататта̄ бхиннатта̄ нираггал̣оти вутто. арийоти никкилесо парисуддхо. паннаддхаджоти патитама̄наддхаджо. паннабха̄роти кхандхабха̄ракилесабха̄раабхисан̇кха̄рабха̄рапан̃чака̄магун̣абха̄ра̄ панна̄ орохита̄ асса̄ти паннабха̄ро. апича идха ма̄набха̄рассева оропитатта̄ паннабха̄роти адхиппето. висам̣йуттоти чатӯхи йогехи саббакилесехи ча висам̣йутто. идха пана ма̄насам̣йогенева висам̣йуттатта̄ висам̣йуттоти адхиппето. асмима̄ноти рӯпе асмӣти ма̄но, ведана̄йа… сан̃н̃а̄йа… сан̇кха̄ресу… вин̃н̃а̄н̣е асмӣти ма̄но.
етта̄вата̄ бхагавата̄ маггена килесе кхепетва̄ ниродхасайанаварагатасса нибба̄на̄рамман̣ам̣ пхаласама̄паттим̣ аппетва̄ вихарато кхӣн̣а̄савасса ка̄ло дассито. йатха̄ хи две нагара̄ни екам̣ чоранагарам̣, екам̣ кхеманагарам̣. атха екасса маха̄йодхасса евам̣ бхавеййа – ‘‘йа̄вимам̣ чоранагарам̣ тит̣т̣хати, та̄ва кхеманагарам̣ бхайато на муччати, чоранагарам̣ анагарам̣ карисса̄мӣ’’ти санна̄хам̣ катва̄ кхаггам̣ гахетва̄ чоранагарам̣ упасан̇камитва̄ нагарадва̄ре усса̄пите есикаттхамбхе кхаггена чхиндитва̄ садва̄раба̄хакам̣ кава̄т̣ам̣ чхиндитва̄ палигхам̣ уккхипитва̄ па̄ка̄рам̣ бхинданто париккхам̣ сам̣киритва̄ нагарасобханаттха̄йа уссите дхадже па̄тетва̄ нагарам̣ аггина̄ джха̄петва̄ кхеманагарам̣ пависитва̄ па̄са̄дам̣ абхируйха н̃а̄тиган̣апаривуто сурасабходжанам̣ бхун̃джеййа, евам̣ чоранагарам̣ вийа сакка̄йо, кхеманагарам̣ вийа нибба̄нам̣, маха̄йодхо вийа йога̄вачаро. тассевам̣ хоти, ‘‘йа̄ва сакка̄йават̣т̣ам̣ ваттати, та̄ва дваттим̣сакаммака̄ран̣аат̣т̣ханавутирогапан̃чавӣсатимаха̄бхайехи паримуччанам̣ наттхӣ’’ти. со маха̄йодхо вийа санна̄хам̣ сӣласанна̄хам̣ катва̄, пан̃н̃а̄кхаггам̣ гахетва̄ кхаггена есикаттхамбхе вийа арахаттамаггена тан̣хесикам̣ лун̃читва̄, со йодхо садва̄раба̄хакам̣ нагаракава̄т̣ам̣ ¶ вийа пан̃чорамбха̄гийасам̣йоджанаггал̣ам̣ уггха̄т̣етва̄, со йодхо палигхам̣ вийа, авиджджа̄палигхам̣ уккхипитва̄ ¶ , со йодхо па̄ка̄рам̣ бхинданто париккхам̣ вийа камма̄бхисан̇кха̄рам̣ ¶ бхинданто джа̄тисам̣са̄рапариккхам̣ сам̣киритва̄, со йодхо нагарасобханаттха̄йа усса̄пите дхадже вийа ма̄наддхадже па̄тетва̄ сакка̄йанагарам̣ джха̄петва̄, со йодхо кхеманагаре упарипа̄са̄де сурасабходжанам̣ вийа килесанибба̄нам̣ нагарам̣ пависитва̄ аматаниродха̄рамман̣ам̣ пхаласама̄паттисукхам̣ анубхавама̄но ка̄лам̣ вӣтина̄мети.
246. ида̄ни евам̣ вимуттачиттасса кхӣн̣а̄савасса парехи анадхигаманӣйавин̃н̃а̄н̣атам̣ дассенто евам̣ вимуттачиттам̣ кхотиа̄дима̄ха. таттха анвесанти анвесанта̄ гавесанта̄. идам̣ нисситанти идам̣ на̄ма нисситам̣. татха̄гатасса̄ти еттха саттопи татха̄гатоти адхиппето, уттамапуггало кхӣн̣а̄савопи. ананувиджджоти асам̣виджджама̄но ва̄ авиндеййо ва̄. татха̄гатоти хи сатте гахите асам̣виджджама̄ноти аттхо ват̣т̣ати, кхӣн̣а̄саве гахите авиндеййоти аттхо ват̣т̣ати.
таттха пуриманайе айамадхиппа̄йо – бхиккхаве, ахам̣ дит̣т̣хева дхамме дхарама̄накам̣йева кхӣн̣а̄савам̣ татха̄гато сатто пуггалоти на пан̃н̃апеми. аппат̣исандхикам̣ пана париниббутам̣ кхӣн̣а̄савам̣ саттоти ва̄ пуггалоти ва̄ ким̣ пан̃н̃апесса̄ми? ананувиджджо татха̄гато. на хи параматтхато сатто на̄ма кочи аттхи, тасса авиджджама̄насса идам̣ нисситам̣ вин̃н̃а̄н̣анти анвесанта̄пи ким̣ адхигаччхиссанти? катхам̣ пат̣илабхиссантӣти аттхо. дутийанайе айамадхиппа̄йо – бхиккхаве, ахам̣ дит̣т̣хева дхамме дхарама̄накам̣йева кхӣн̣а̄савам̣ вин̃н̃а̄н̣авасена инда̄дӣхи авиндийам̣ вада̄ми. на хи саинда̄ дева̄ сабрахмака̄ сападжа̄патика̄ анвесанта̄пи кхӣн̣а̄савасса випассана̄читтам̣ ва̄ маггачиттам̣ ва̄ пхалачиттам̣ ва̄, идам̣ на̄ма а̄рамман̣ам̣ нисса̄йа ваттатӣти джа̄нитум̣ сакконти. те аппат̣исандхикасса париниббутасса ким̣ джа̄ниссантӣти?
асата̄ти асантена. туччха̄ти туччхакена. муса̄ти муса̄ва̄дена. абхӯтена̄ти йам̣ наттхи, тена. аббха̄чиккхантӣти абхиа̄чиккханти, абхибхавитва̄ ваданти. венайикоти винайати вина̄сетӣти винайо, со ева венайико, саттавина̄сакоти ¶ адхиппа̄йо. йатха̄ ча̄хам̣ на, бхиккхавети, бхиккхаве, йена ва̄ка̄рена ахам̣ на саттавина̄сако. йатха̄ ча̄хам̣ на вада̄мӣти йена ва̄ ¶ ка̄ран̣ена ахам̣ саттавина̄сам̣ на пан̃н̃апеми ¶ . идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄хам̣ на саттавина̄сако, йатха̄ ча на саттавина̄сам̣ пан̃н̃апеми, татха̄ мам̣ те бхонто саман̣абра̄хман̣а̄ ‘‘венайико саман̣о готамо’’ти ваданта̄ саттавина̄сако саман̣о готамоти ча, ‘‘сато саттасса уччхедам̣ вина̄сам̣ вибхавам̣ пан̃н̃апетӣ’’ти ваданта̄ саттавина̄сам̣ пан̃н̃апетӣти ча асата̄ туччха̄ муса̄ абхӯтена аббха̄чиккхантӣти.
пуббе ча̄ти пуббе маха̄бодхиман̣д̣амхийева ча. етарахи ча̄ти етарахи дхаммадесана̄йан̃ча. дуккхан̃чева пан̃н̃апеми, дуккхасса ча ниродханти дхаммачаккам̣ аппаваттетва̄ бодхиман̣д̣е вихарантопи дхаммачаккаппаваттанато пат̣т̣ха̄йа дхаммам̣ десентопи чатусаччамева пан̃н̃апемӣти аттхо. еттха хи дуккхаггахан̣ена тасса мӯлабхӯто самудайо, ниродхаггахан̣ена там̣сампа̄пако магго гахитова хотӣти ведитаббо. татра чети тасмим̣ чатусаччаппака̄сане. парети сачча̄ни а̄джа̄нитум̣ пат̣ивиджджхитум̣ асаматтхапуггала̄. аккосантӣти дасахи аккосаваттхӯхи аккосанти. парибха̄сантӣти ва̄ча̄йа парибха̄санти. росенти вихесентӣти росесса̄ма вихесесса̄ма̄ти адхиппа̄йена гхат̣т̣енти дуккха̄пенти. татра̄ти тесу аккоса̄дӣсу, тесу ва̄ парапуггалесу. а̄гха̄тоти копо. аппаччайоти доманассам̣. анабхираддхӣти атут̣т̣хи.
татра чети чатусаччаппака̄санейева. парети чатусаччаппака̄санам̣ а̄джа̄нитум̣ пат̣ивиджджхитум̣ саматтхапуггала̄. а̄нандоти а̄нандапӣти. уппила̄витаттанти уппила̄панапӣти. татра чети чатусаччаппака̄санамхийева. татра̄ти сакка̄ра̄дӣсу. йам̣ кхо идам̣ пуббе парин̃н̃а̄танти идам̣ кхандхапан̃чакам̣ пуббе бодхиман̣д̣е тӣхи парин̃н̃а̄хи парин̃н̃а̄там̣. таттхамети тасмим̣ кхандхапан̃чаке име. ким̣ вуттам̣ хоти? татра̄пи татха̄гатасса име сакка̄ра̄ майи карӣйантӣти ва̄ ахам̣ ете анубхава̄мӣти ва̄ на хоти. пуббе парин̃н̃а̄таккхандхапан̃чакам̣йева ете сакка̄ре анубхотӣти еттакамева хотӣти. тасма̄ти ¶ йасма̄ сачча̄ни пат̣ивиджджхитум̣ асаматтха̄ татха̄гатампи аккосанти, тасма̄. сесам̣ вуттанайенева ведитаббам̣.
247. тасма̄ тиха ¶ , бхиккхаве, йам̣ на тумха̄канти йасма̄ аттанийепи чхандара̄гаппаха̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттати, тасма̄ йам̣ на тумха̄кам̣, там̣ паджахатха̄ти аттхо. йатха̄паччайам̣ ва̄ ¶ кареййа̄ти йатха̄ йатха̄ иччхеййа татха̄ татха̄ кареййа. на хи но етам̣, бханте, атта̄ ва̄ти, бханте, етам̣ тин̣акат̣т̣хаса̄кха̄пала̄сам̣ амха̄кам̣ нева атта̄ на амха̄кам̣ рӯпам̣ на вин̃н̃а̄н̣анти ваданти. аттанийам̣ ва̄ти амха̄кам̣ чӣвара̄дипариккха̄ропи на хотӣти аттхо. евамева кхо, бхиккхаве, йам̣ на тумха̄кам̣ там̣ паджахатха̄ти бхагава̄, кхандхапан̃чакам̣йева на тумха̄канти дассетва̄ паджаха̄пети, тан̃ча кхо на уппа̄т̣етва̄, лун̃читва̄ ва̄. чхандара̄гавинайена панетам̣ паджаха̄пети.
248. евам̣ сва̄ккха̄тоти еттха типариват̣т̣ато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва имам̣ т̣ха̄нам̣ а̄харитумпи ват̣т̣ати, пат̣иломена пемаматтакена саггапара̄йан̣ато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва имам̣ т̣ха̄нам̣ а̄харитумпи ват̣т̣ати. сва̄ккха̄тоти сукатхито. сукатхитатта̄ ева утта̄но виват̣о пака̄сито. чхиннапилотикоти пилотика̄ вуччати чхиннам̣ бхиннам̣ таттха таттха сиббитам̣ ган̣т̣хикатам̣ джин̣н̣ам̣ ваттхам̣, там̣ йасса наттхи, ат̣т̣хахаттхам̣ ва̄ навахаттхам̣ ва̄ ахатаса̄т̣акам̣ ниваттхо, со чхиннапилотико на̄ма. айампи дхаммо та̄дисо, на хеттха кохан̃н̃а̄дивасена чхиннабхиннасиббитаган̣т̣хикатабха̄во аттхи. апича качаваро пилотикоти вуччати. имасмин̃ча са̄сане саман̣акачаварам̣ на̄ма патит̣т̣ха̄тум̣ на лабхати. тенева̄ха –
‘‘ка̄ран̣д̣авам̣ ниддхаматха, касамбун̃ча̄пакассатха;
тато пала̄пе ва̄хетха, ассаман̣е саман̣ама̄нине.
ниддхамитва̄на па̄пиччхе, па̄паа̄ча̄рагочаре;
суддха̄ суддхехи сам̣ва̄сам̣, каппайавхо патиссата̄;
тато самагга̄ нипака̄, дуккхассантам̣ кариссатха̄’’ти. (су. ни. 283-285);
ити саман̣акачаварасса чхиннатта̄пи айам̣ дхаммо чхиннапилотико на̄ма хоти. ват̣т̣ам̣ ¶ тесам̣ наттхи пан̃н̃а̄пана̄йа̄ти тесам̣ ват̣т̣ам̣ апан̃н̃аттибха̄вам̣ гатам̣ ниппан̃н̃аттикам̣ джа̄там̣. еварӯпо маха̄кхӣн̣а̄саво евам̣ сва̄ккха̄те са̄санейева уппаджджати. йатха̄ ча кхӣн̣а̄саво, евам̣ ана̄га̄миа̄дайопи.
таттха ¶ ¶ дхамма̄нуса̄рино саддха̄нуса̄риноти име две сота̄паттимаггат̣т̣ха̄ хонти. йатха̄ха – ‘‘катамо ча пуггало дхамма̄нуса̄рӣ? йасса пуггаласса сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипаннасса пан̃н̃индрийам̣ адхиматтам̣ хоти, пан̃н̃а̄ва̄хим̣ пан̃н̃а̄пуббан̇гамам̣ арийамаггам̣ бха̄вети. айам̣ вуччати пуггало дхамма̄нуса̄рӣ. сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно пуггало дхамма̄нуса̄рӣ, пхале т̣хито дит̣т̣хиппатто. катамо ча пуггало саддха̄нуса̄рӣ? йасса пуггаласса сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипаннасса саддхиндрийам̣ адхиматтам̣ хоти, саддха̄ва̄хим̣ саддха̄пуббан̇гамам̣ арийамаггам̣ бха̄вети. айам̣ вуччати пуггало саддха̄нуса̄рӣ. сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно пуггало саддха̄нуса̄рӣ, пхале т̣хито саддха̄вимутто’’ти (пу. па. 30). йесам̣ майи саддха̄маттам̣ пемаматтанти имина̄ йесам̣ ан̃н̃о арийадхаммо наттхи, татха̄гате пана саддха̄маттам̣ пемаматтамева хоти. те випассакапуггала̄ адхиппета̄. випассакабхиккхӯнан̃хи евам̣ випассанам̣ пат̣т̣хапетва̄ нисинна̄нам̣ дасабале ека̄ саддха̄ екам̣ пемам̣ уппаджджати. та̄йа саддха̄йа тена пемена хаттхе гахетва̄ сагге т̣хапита̄ вийа хонти, нийатагатика̄ кира ете. пора̄н̣акаттхера̄ пана еварӯпам̣ бхиккхум̣ чӯл̣асота̄панноти ваданти. сесам̣ саббаттха утта̄наттхамева̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
алагаддӯпамасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. ваммикасуттаван̣н̣ана̄
249. евам̣ ¶ ме сутанти ваммикасуттам̣. таттха а̄йасма̄ти пийавачанаметам̣. кума̄ракассапоти тасса на̄мам̣. кума̄рака̄ле паббаджитатта̄ пана бхагавата̄, ‘‘кассапам̣ паккосатха, идам̣ пхалам̣ ва̄ кха̄данӣйам̣ ва̄ кассапасса детха̄’’ти вутте, катарасса кассапасса̄ти кума̄ракассапасса̄ти евам̣ гахитана̄матта̄ тато пат̣т̣ха̄йа вуд̣д̣хака̄лепи ‘‘кума̄ракассапо’’ твева ¶ вуччати. апича ран̃н̃а̄ поса̄ваникапуттатта̄пи там̣ ‘‘кума̄ракассапо’’ти сан̃джа̄ним̣су. айам̣ панасса пуббайогато пат̣т̣ха̄йа а̄вибха̄вакатха̄ –
тхеро ¶ кира падумуттарасса бхагавато ка̄ле сет̣т̣хипутто ахоси. атхекадивасам̣ бхагавантам̣ читракатхим̣ екам̣ аттано са̄вакам̣ т̣ха̄нантаре т̣хапентам̣ дисва̄ бхагавато сатта̄хам̣ да̄нам̣ датва̄, ‘‘ахампи бхагава̄ ана̄гате екасса буддхасса айам̣ тхеро вийа читракатхӣ са̄вако бхавеййа’’нти паттханам̣ катва̄ пун̃н̃а̄ни каронто кассапасса бхагавато са̄сане паббаджитва̄ висесам̣ ниббаттетум̣ на̄саккхи.
тада̄ кира париниббутасса бхагавато са̄сане осакканте пан̃ча бхиккхӯ ниссен̣им̣ бандхитва̄ паббатам̣ абхируйха саман̣адхаммам̣ акам̣су. сан̇гхаттхеро татийадивасе арахаттам̣ патто. анутхеро чатуттхадивасе ана̄га̄мӣ ахоси. итаре тайо висесам̣ ниббаттетум̣ асакконта̄ девалоке ниббаттим̣су. тесам̣ екам̣ буддхантарам̣ девесу ча мануссесу ча сампаттим̣ анубхонта̄нам̣ еко таккасила̄йам̣ ра̄джакуле ниббаттитва̄ пуккуса̄ти на̄ма ра̄джа̄ хутва̄ бхагавантам̣ уддисса паббаджитва̄ ра̄джагахам̣ гаччханто кумбхака̄раса̄ла̄йам̣ бхагавато дхаммадесанам̣ сутва̄ ана̄га̄мипхалам̣ патто. еко екасмим̣ самуддапат̣т̣ане кулагхаре ниббаттитва̄ на̄вам̣ а̄руйха бхиннана̄во да̄ручӣра̄ни нива̄сетва̄ ла̄бхасампаттим̣ патто, ‘‘ахам̣ араха̄’’ти читтам̣ уппа̄детва̄, ‘‘на твам̣ араха̄, гаччха саттха̄рам̣ пан̃хам̣ пуччха̄’’ти аттхака̄ма̄йа девата̄йа чодито татха̄ катва̄ арахаттапхалам̣ патто.
еко ¶ ра̄джагахе екисса̄ кулада̄рика̄йа куччхимхи уппанно. са̄ ча пат̣хамам̣ ма̄та̄питаро йа̄читва̄ паббаджджам̣ алабхама̄на̄ кулагхарам̣ гата̄ габбхасан̣т̣хитампи аджа̄нантӣ са̄микам̣ а̄ра̄дхетва̄ тена анун̃н̃а̄та̄ бхиккхунӣсу паббаджита̄. тасса̄ габбхининимиттам̣ дисва̄ бхиккхунийо девадаттам̣ пуччхим̣су, со ‘‘ассаман̣ӣ’’ти а̄ха. дасабалам̣ пуччхим̣су, саттха̄ упа̄литтхерам̣ пат̣иччха̄песи. тхеро са̄ваттхинагарава̄сӣни кула̄ни виса̄кхан̃ча упа̄сикам̣ паккоса̄петва̄ содхенто, – ‘‘пуре ладдхо габбхо, паббаджджа̄ арога̄’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘сувиниччхитам̣ адхикаран̣а’’нти тхерасса са̄дхука̄рам̣ ада̄си. са̄ бхиккхунӣ ¶ суван̣н̣абимбасадисам̣ путтам̣ виджа̄йи, там̣ гахетва̄ ра̄джа̄ пасенади косало поса̄песи. ‘‘кассапо’’ти часса на̄мам̣ катва̄ апарабха̄ге алан̇каритва̄ ¶ саттху сантикам̣ нетва̄ пабба̄джеси. ити ран̃н̃о поса̄ваникапуттатта̄пи там̣ ‘‘кума̄ракассапо’’ти сан̃джа̄ним̣сӯти.
андхаванети евам̣на̄маке ване. там̣ кира ванам̣ двиннам̣ буддха̄нам̣ ка̄ле авиджахитана̄мам̣ андхаванам̣твева пан̃н̃а̄йати. татра̄йам̣ пан̃н̃аттивибха̄вана̄ – аппа̄йукабуддха̄нан̃хи сарӣрадха̄ту на екаггхана̄ хоти. адхит̣т̣ха̄на̄нубха̄вена виппакирийати. тенева амха̄кампи бхагава̄, – ‘‘ахам̣ на чират̣т̣хитико, аппакехи саттехи ахам̣ дит̣т̣хо, йехи на дит̣т̣хо, тева бахутара̄, те ме дха̄туйо а̄да̄йа таттха таттха пӯджента̄ саггапара̄йан̣а̄ бхависсантӣ’’ти паринибба̄нака̄ле, ‘‘аттано сарӣрам̣ виппакирийатӯ’’ти адхит̣т̣ха̄си. дӣгха̄йукабуддха̄нам̣ пана суван̣н̣аккхандхо вийа екаггханам̣ дха̄тусарӣрам̣ тит̣т̣хати.
кассапасса̄пи бхагавато татхева ат̣т̣ха̄си. тато маха̄джана̄ саннипатитва̄, ‘‘дха̄туйо екаггхана̄ на сакка̄ вийоджетум̣, ким̣ карисса̄ма̄’’ти саммантайитва̄ екаггханамева четийам̣ карисса̄ма, киттакам̣ пана хоту танти а̄хам̣су. еке саттайоджанийанти а̄хам̣су. етам̣ атимахантам̣, ана̄гате джаггитум̣ на сакка̄, чхайоджанам̣ хоту, пан̃чайоджанам̣… чатуйоджанам̣… тийоджанам̣… двийоджанам̣… екайоджанам̣ хотӯти саннит̣т̣ха̄нам̣ катва̄ ит̣т̣хака̄ кӣдиса̄ хонтӯти ба̄хиранте ит̣т̣хака̄ раттасуван̣н̣амайа̄ екаггхана̄ сатасахассаггханика̄ хонту, аббхантариманте пан̃н̃а̄сасахассаггханика̄. харита̄ламаносила̄хи маттика̄киччам̣ кайирату, телена удакакиччанти нит̣т̣хам̣ гантва̄ чатта̄ри мукха̄ни чатудха̄ вибхаджим̣су. ра̄джа̄ екам̣ мукхам̣ ган̣хи, ра̄джапутто патхавиндаракума̄ро ¶ екам̣, амачча̄нам̣ джет̣т̣хако хутва̄ сена̄пати екам̣, джанапада̄нам̣ джет̣т̣хако хутва̄ сет̣т̣хи екам̣.
таттха дханасампанната̄йа ра̄джа̄пи суван̣н̣ам̣ нӣхара̄петва̄ аттана̄ гахитамукхе каммам̣ а̄рабхи, упара̄джа̄пи, сена̄патипи. сет̣т̣хина̄ гахитамукхе пана каммам̣ олӣйати. тато йасорато на̄ма еко упа̄сако тепит̣ако бха̄н̣ако ана̄га̄мӣ арийаса̄вако, со каммам̣ олӣйатӣти н̃атва̄ пан̃ча сакат̣асата̄ни ¶ йоджа̄петва̄ джанападам̣ гантва̄ ‘‘кассапасамма̄самбуддхо ¶ вӣсативассасахасса̄ни т̣хатва̄ париниббуто. тасса йоджаникам̣ ратаначетийам̣ кайирати, йо йам̣ да̄тум̣ уссахати суван̣н̣ам̣ ва̄ хиран̃н̃ам̣ ва̄ саттаратанам̣ ва̄ харита̄лам̣ ва̄ маносилам̣ ва̄, со там̣ детӯ’’ти сама̄дапеси. манусса̄ аттано аттано тха̄мена хиран̃н̃асуван̣н̣а̄дӣни адам̣су. асакконта̄ телатан̣д̣ула̄дӣни дентийева. упа̄сако телатан̣д̣ула̄дӣни каммака̄ра̄нам̣ бхаттаветанаттхам̣ пахин̣а̄ти, авасесехи суван̣н̣ам̣ чета̄петва̄ пахин̣а̄ти, евам̣ сакаладжамбудӣпам̣ ачари.
четийе каммам̣ нит̣т̣хитанти четийат̣т̣ха̄нато пан̣н̣ам̣ пахин̣им̣су – ‘‘нит̣т̣хитам̣ каммам̣ а̄чарийо а̄гантва̄ четийам̣ вандатӯ’’ти. сопи пан̣н̣ам̣ пахин̣и – ‘‘майа̄ сакаладжамбудӣпо сама̄дапито, йам̣ аттхи, там̣ гахетва̄ каммам̣ нит̣т̣ха̄пентӯ’’ти. двепи пан̣н̣а̄ни антара̄магге сама̄гамим̣су. а̄чарийасса пан̣н̣ато пана четийат̣т̣ха̄нато пан̣н̣ам̣ пат̣хаматарам̣ а̄чарийасса хаттхам̣ агама̄си. со пан̣н̣ам̣ ва̄четва̄ четийам̣ вандисса̄мӣти екакова никкхами. антара̄магге ат̣авийам̣ пан̃ча чорасата̄ни ут̣т̣хахим̣су. татрекачче там̣ дисва̄ имина̄ сакаладжамбудӣпато хиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ сампин̣д̣итам̣, нидхикумбхӣ но пават̣т̣ама̄на̄ а̄гата̄ти авасеса̄нам̣ а̄рочетва̄ там̣ аггахесум̣. касма̄ та̄та̄, мам̣ ган̣хатха̄ти? тайа̄ сакаладжамбудӣпато саббам̣ хиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ сампин̣д̣итам̣, амха̄кампи тхокам̣ тхокам̣ дехӣти. ким̣ тумхе на джа̄на̄тха, кассапо бхагава̄ париниббуто, тасса йоджаникам̣ ратаначетийам̣ кайирати, тадаттха̄йа майа̄ сама̄дапитам̣, но аттано аттха̄йа. там̣ там̣ ладдхаладдхат̣т̣ха̄нато таттхева песитам̣, майхам̣ пана ниваттхаса̄т̣акаматтам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ виттам̣ ка̄кан̣икампи наттхӣти.
еке, ‘‘еваметам̣ виссаджетха а̄чарийа’’нти а̄хам̣су. еке, ‘‘айам̣ ра̄джапӯджито амаччапӯджито ¶ , амхесу кан̃чидева нагаравӣтхийам̣ дисва̄ ра̄джара̄джамаха̄матта̄дӣнам̣ а̄рочетва̄ анайавйасанам̣ па̄пун̣а̄пеййа̄’’ти а̄хам̣су. упа̄сако, ‘‘та̄та̄, на̄хам̣ евам̣ карисса̄мӣ’’ти а̄ха. тан̃ча кхо тесу ка̄рун̃н̃ена, на аттано джӣвитаникантийа̄. атха тесу гахетаббо виссаджджетабботи вивадантесу гахетабботи ладдхика̄ ева бахутара̄ хутва̄ джӣвита̄ воропайим̣су.
тесам̣ ¶ ¶ балавагун̣е арийаса̄ваке апара̄дхена ниббутадӣпасикха̄ вийа аккхӣни антарадха̄йим̣су. те, ‘‘кахам̣ бхо чаккху, кахам̣ бхо чаккхӯ’’ти виппалапанта̄ екачче н̃а̄такехи гехам̣ нӣта̄. екачче нон̃а̄така̄ ана̄тха̄ти таттхева ат̣авийам̣ руккхамӯле пан̣н̣аса̄ла̄йам̣ васим̣су. ат̣авим̣ а̄гатаманусса̄ ка̄рун̃н̃ена тесам̣ тан̣д̣улам̣ ва̄ пут̣абхаттам̣ ва̄ париббайам̣ ва̄ денти. да̄рупан̣н̣а̄дӣнам̣ аттха̄йа гантва̄ а̄гата̄ манусса̄ кухим̣ гататтха̄ти вутте андхаванам̣ гатамха̄ти ваданти. евам̣ двиннампи буддха̄нам̣ ка̄ле там̣ ванам̣ андхаванам̣твева пан̃н̃а̄йати. кассапабуддхака̄ле панетам̣ чхад̣д̣итаджанападе ат̣ави ахоси. амха̄кам̣ бхагавато ка̄ле са̄ваттхийа̄ авидӯре джетаванасса пит̣т̣хибха̄ге павивекака̄ма̄нам̣ кулапутта̄нам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ падха̄нагхарам̣ ахоси, таттха а̄йасма̄ кума̄ракассапо тена самайена секхапат̣ипадам̣ пӯрайама̄но вихарати. тена вуттам̣ ‘‘андхаване вихаратӣ’’ти.
ан̃н̃атара̄ девата̄ти на̄маготтавасена апа̄кат̣а̄ ека̄ девата̄ти аттхо. ‘‘абхиджа̄на̄ти но, бханте, бхагава̄ ахун̃а̄тан̃н̃атарасса махесаккхасса сам̣кхиттена тан̣ха̄сан̇кхайавимуттим̣ бха̄сита̄’’ти (ма. ни. 1.365) еттха пана абхин̃н̃а̄то саккопи девара̄джа̄ ан̃н̃атароти вутто. девата̄ти ча идам̣ дева̄нампи девадхӣта̄нампи са̄дха̄ран̣авачанам̣. имасмим̣ панаттхе дево адхиппето. абхикканта̄йа раттийа̄ти еттха абхиккантасаддо кхайасундара̄бхирӯпааббханумодана̄дӣсу диссати. таттха – ‘‘абхикканта̄, бханте, ратти, никкханто пат̣хамо йа̄мо, чиранисинно бхиккхусан̇гхо, уддисату, бханте, бхагава̄ бхиккхӯнам̣ па̄тимоккха’’нти евама̄дӣсу (а. ни. 8.20) кхайе диссати. ‘‘айам̣ имесам̣ чатуннам̣ пуггала̄нам̣ абхиккантатаро ча пан̣ӣтатаро ча̄’’ти (а. ни. 4.100) евама̄дӣсу сундаре.
‘‘ко ¶ ме вандати па̄да̄ни, иддхийа̄ йасаса̄ джалам̣;
абхиккантена ван̣н̣ена, сабба̄ обха̄сайам̣ диса̄’’ти. (ви. ва. 857) –
евама̄дӣсу абхирӯпе. ‘‘абхиккантам̣, бхо готама̄’’ти евама̄дӣсу (па̄ра̄. 15) аббханумодане. идха пана кхайе. тена абхикканта̄йа раттийа̄ти париккхӣн̣а̄йа ¶ раттийа̄ти вуттам̣ хоти. таттха̄йам̣ девапутто маджджхимайа̄масаманантаре а̄гатоти ¶ ведитаббо. абхиккантаван̣н̣а̄ти идха абхиккантасаддо абхирӯпе. ван̣н̣асаддо пана чхави-тхути-кулаваггака̄ран̣а-сан̣т̣ха̄напама̄н̣арӯпа̄йатана̄дӣсу диссати. таттха, ‘‘суван̣н̣аван̣н̣оси бхагава̄’’ти евама̄дӣсу чхавийа̄. ‘‘када̄ сан̃н̃ӯл̣ха̄ пана те гахапати саман̣асса готамасса ван̣н̣а̄’’ти (ма. ни. 2.77) евама̄дӣсу тхутийам̣. ‘‘чатта̄роме, бхо готама, ван̣н̣а̄’’ти евама̄дӣсу (дӣ. ни. 3.115) кулавагге. ‘‘атха кена ну ван̣н̣ена, гандхатхеноти вуччатӣ’’ти евама̄дӣсу (сам̣. ни. 1.234) ка̄ран̣е. ‘‘махантам̣ хаттхира̄джаван̣н̣ам̣ абхинимминитва̄’’ти евама̄дӣсу (сам̣. ни. 1.138) сан̣т̣ха̄не. ‘‘тайо паттасса ван̣н̣а̄’’ти евама̄дӣсу (па̄ра̄. 602) пама̄н̣е. ‘‘ван̣н̣о гандхо расо оджа̄’’ти евама̄дӣсу рӯпа̄йатане. со идха чхавийам̣ дат̣т̣хаббо. тена абхиккантаван̣н̣а̄ти абхирӯпачхавиит̣т̣хаван̣н̣а̄, мана̄паван̣н̣а̄ти вуттам̣ хоти. девата̄ хи мануссалокам̣ а̄гаччхама̄на̄ пакативан̣н̣ам̣ пакатииддхим̣ паджахитва̄ ол̣а̄рикам̣ аттабха̄вам̣ катва̄ атирекаван̣н̣ам̣ атирекаиддхим̣ ма̄петва̄ нат̣асамаджджа̄дӣни гаччханта̄ манусса̄ вийа абхисан̇кхатена ка̄йена а̄гаччханти. айампи девапутто татхева а̄гато. тена вуттам̣ ‘‘абхиккантаван̣н̣а̄’’ти.
кевалакаппанти еттха кеваласаддо анавасеса-йебхӯййа-абйа̄мисса̄натирекадал̣хаттха-висам̣йога̄дианекаттхо. татха̄ хисса, ‘‘кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийа’’нти (па̄ра̄. 1) евама̄дӣсу анавасесаттаматтхо. ‘‘кевалакаппа̄ ча ан̇гамагадха̄ пахӯтам̣ кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ а̄да̄йа упасан̇камиссантӣ’’ти евама̄дӣсу йебхуййата̄. ‘‘кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хотӣ’’ти (вибха. 225) евама̄дӣсу абйа̄миссата̄. ‘‘кевалам̣ саддха̄маттакам̣ нӯна айама̄йасма̄’’ти (маха̄ва. 244) евама̄дӣсу анатиреката̄. ‘‘а̄йасмато ануруддхасса ба̄хийо на̄ма саддхивиха̄рико кевалакаппам̣ сан̇гхабхеда̄йа т̣хито’’ти (а. ни. 4.243) евама̄дӣсу дал̣хаттхата̄ ¶ . ‘‘кевалӣ вуситава̄ уттамапурисоти вуччатӣ’’ти (сам̣. ни. 3.57) евама̄дӣсу висам̣його. идха панасса анавасесаттаматтхоти адхиппето.
каппасаддо пана̄йам̣ абхисаддахана-воха̄ра-ка̄ла-пан̃н̃атти- ¶ чхедана-викаппа-леса-самантабха̄ва̄ди-анекаттхо. татха̄ хисса, ‘‘окаппанийаметам̣ бхото ¶ готамасса, йатха̄ там̣ арахато самма̄самбуддхасса̄’’ти (ма. ни. 1.387) евама̄дӣсу абхисаддаханаматтхо. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пан̃чахи саман̣акаппехи пхалам̣ парибхун̃джиту’’нти (чӯл̣ава. 250) евама̄дӣсу воха̄ро. ‘‘йена судам̣ ниччакаппам̣ вихара̄мӣ’’ти евама̄дӣсу (ма. ни. 1.387) ка̄ло. ‘‘ичча̄йасма̄ каппо’’ти (сам̣. ни. 3.124) евама̄дӣсу пан̃н̃атти. ‘‘алан̇ката̄ каппитакесамассӯ’’ти (сам̣. ни. 4.365) евама̄дӣсу чхеданам̣. ‘‘каппати дван̇гулакаппо’’ти (чӯл̣ава. 446) евама̄дӣсу викаппо. ‘‘аттхи каппо нипаджджиту’’нти (а. ни. 8.80) евама̄дӣсу лесо. ‘‘кевалакаппам̣ вел̣уванам̣ обха̄сетва̄’’ти (сам̣. ни. 1.94) евама̄дӣсу самантабха̄во. идха панасса самантабха̄во аттхо адхиппето. тасма̄ кевалакаппам̣ андхавананти еттха анавасесам̣ самантато андхавананти еваматтхо дат̣т̣хаббо.
обха̄сетва̄ти ваттха̄лан̇ка̄расарӣрасамут̣т̣хита̄йа а̄бха̄йа пхаритва̄, чандима̄ вийа ча сӯрийо вийа ча екобха̄сам̣ екападжджотам̣ каритва̄ти аттхо. екамантам̣ ат̣т̣ха̄сӣти екасмим̣ анте, екасмим̣ ока̄се ат̣т̣ха̄си. етадавоча̄ти етам̣ ‘‘бхиккху бхиккхӯ’’тиа̄дивачанамавоча. касма̄ пана̄йам̣ авандитва̄ саман̣авоха̄ренева катхетӣти? саман̣асан̃н̃а̄самуда̄ча̄ренева. евам̣ кирасса ахоси – ‘‘айам̣ антара̄ ка̄ма̄вачаре васи. ахам̣ пана асми тато ка̄лато пат̣т̣ха̄йа брахмача̄рӣ’’ти саман̣асан̃н̃а̄васса самуда̄чарати, тасма̄ авандитва̄ саман̣авоха̄ренева катхети. пуббасаха̄йо киресо девапутто тхерасса. куто пат̣т̣ха̄йа̄ти? кассапасамма̄самбуддхака̄лато пат̣т̣ха̄йа. йо хи пуббайоге а̄гатесу пан̃часу саха̄йесу анутхеро чатуттхадивасе ана̄га̄мӣ ахосӣти вутто, айам̣ со. тада̄ кира тесу сан̇гхаттхерасса арахаттенева саддхим̣ абхин̃н̃а̄ а̄гамим̣су. со, ‘‘майхам̣ киччам̣ маттхакам̣ патта’’нти веха̄сам̣ уппатитва̄ анотаттадахе мукхам̣ дховитва̄ уттаракуруто пин̣д̣апа̄там̣ а̄да̄йа а̄гантва̄, ‘‘имам̣, а̄вусо, пин̣д̣апа̄там̣ бхун̃джитва̄ аппаматта̄ саман̣адхаммам̣ каротха̄’’ти а̄ха. итаре а̄хам̣су – ‘‘на, а̄вусо, амха̄кам̣ евам̣ катика̄ аттхи – ‘йо пат̣хамам̣ ¶ висесам̣ ниббаттетва̄ пин̣д̣апа̄там̣ а̄харати, тена̄бхатам̣ бхун̃джитва̄ сесехи ¶ саман̣адхаммо ка̄таббо’ти. тумхе аттано ¶ упаниссайена киччам̣ маттхакам̣ па̄пайиттха. майампи саче но упаниссайо бхависсати, киччам̣ маттхакам̣ па̄песса̄ма. папан̃чо еса амха̄кам̣, гаччхатха тумхе’’ти. со йатха̄пха̄сукам̣ гантва̄ а̄йупарийоса̄не паринибба̄йи.
пунадивасе анутхеро ана̄га̄мипхалам̣ саччхака̄си, тасса абхин̃н̃а̄йо а̄гамим̣су. сопи татхева пин̣д̣апа̄там̣ а̄харитва̄ техи пат̣иккхитто йатха̄пха̄сукам̣ гантва̄ а̄йупарийоса̄не суддха̄ва̄се ниббатти. со суддха̄ва̄се т̣хатва̄ те саха̄йе олокенто, еко тада̄ва париниббуто, еко адхуна̄ бхагавато сантике арийабхӯмим̣ патто, еко ла̄бхасакка̄рам̣ нисса̄йа, ‘‘ахам̣ араха̄’’ти читтам̣ уппа̄детва̄ суппа̄ракапат̣т̣ане васатӣти дисва̄ там̣ упасан̇камитва̄, ‘‘на твам̣ араха̄, на арахаттамаггам̣ пат̣ипанно, гаччха бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ дхаммам̣ сун̣а̄хӣ’’ти уййоджеси. сопи антарагхаре бхагавантам̣ ова̄дам̣ йа̄читва̄, ‘‘тасма̄ тиха те ба̄хийа евам̣ сиккхитаббам̣ дит̣т̣хе дит̣т̣хаматтам̣ хотӯ’’ти (уда̄. 10) бхагавата̄ сам̣кхиттена овадито арийабхӯмим̣ сампа̄пун̣и.
тато ан̃н̃о еко аттхи, со кухинти олокенто андхаване секкхапат̣ипадам̣ пӯрайама̄но вихаратӣти дисва̄ чинтеси – ‘‘саха̄йакасса сантике гамисса̄мӣти, гаччхантена пана туччхахаттхена агантва̄ кин̃чи пан̣н̣а̄ка̄рам̣ гахетва̄ гантум̣ ват̣т̣ати, саха̄йо кхо пана ме нира̄мисо паббатаматтхаке васанто майа̄ а̄ка̄се т̣хатва̄ диннам̣ пин̣д̣апа̄тампи апарибхун̃джитва̄ саман̣адхаммам̣ ака̄си, ида̄ни а̄мисапан̣н̣а̄ка̄рам̣ ким̣ ган̣хиссати? дхаммапан̣н̣а̄ка̄рам̣ гахетва̄ гамисса̄мӣ’’ти брахмалоке т̣хитова ратана̄вал̣им̣ гантхенто вийа паннараса пан̃хе вибхаджитва̄ там̣ дхаммапан̣н̣а̄ка̄рам̣ а̄да̄йа а̄гантва̄ саха̄йасса авидӯре т̣хатва̄ аттано саман̣асан̃н̃а̄самуда̄ча̄равасена там̣ анабхива̄детва̄ва, ‘‘бхиккху бхиккхӯ’’ти а̄лапитва̄ айам̣ ваммикотиа̄дима̄ха. таттха турита̄лапанавасена бхиккху бхиккхӯти а̄мед̣итам̣ ведитаббам̣. йатха̄ ва̄ еканева тилакена нала̄т̣ам̣ на собхати, там̣ парива̄ретва̄ ан̃н̃есупи диннесу пхуллитаман̣д̣итам̣ вийа собхати, евам̣ екенева падена вачанам̣ на собхати ¶ , парива̄рикападена саддхим̣ ¶ пхуллитаман̣д̣итам̣ вийа собхатӣти там̣ парива̄рикападавасена вачанам̣ пхуллитаман̣д̣итам̣ вийа каронтопи евама̄ха.
айам̣ ¶ ваммикоти пурато т̣хито ваммико на̄ма наттхи, десана̄васена пана пурато т̣хитам̣ дассенто вийа айанти а̄ха. лан̇гинти саттхам̣ а̄да̄йа кхан̣анто палигхам̣ аддаса. уккхипа лан̇гим̣ абхиккхан̣а сумедха̄ти та̄та, пан̣д̣ита, лан̇гӣ на̄ма раттим̣ дхӯма̄йати дива̄ паджджалати. уккхипета парам̣ парато кхан̣а̄ти. евам̣ саббападесу аттхо дат̣т̣хаббо. уддхума̄йиканти ман̣д̣ӯкам̣. чан̇кава̄ранти кха̄рапарисса̄ванам̣. кумманти каччхапам̣. асисӯнанти мам̣саччхедакам̣ асин̃чева адхикут̣т̣анан̃ча. мам̣сапесинти нисадапотаппама̄н̣ам̣ алламам̣сапин̣д̣ам̣. на̄ганти суманапуппхакала̄пасадисам̣ маха̄пхан̣ам̣ тивидхасоваттхикапариккхиттам̣ ахина̄гам̣ аддаса. ма̄ на̄гам̣ гхат̣т̣есӣти дан̣д̣акакот̣ийа̄ ва̄ валликот̣ийа̄ ва̄ пам̣сучун̣н̣ам̣ ва̄ пана кхипама̄но ма̄ на̄гам̣ гхат̣т̣айи. намо карохи на̄гасса̄ти упарива̄тато апагамма суддхаваттхам̣ нива̄сетва̄ на̄гасса намакка̄рам̣ карохи. на̄гена адхисайитам̣ дханам̣ на̄ма йа̄ва саттама̄ кулапариват̣т̣а̄ кха̄дато на кхӣйати, на̄го те адхисайитам̣ дханам̣ дассати, тасма̄ намо карохи на̄гасса̄ти. ито ва̄ пана сутва̄ти йатха̄ дуккхаккхандхе итоти са̄сане ниссакам̣, на татха̄ идха. идха пана девапутте ниссаккам̣, тасма̄ ито ва̄ пана̄ти мама ва̄ пана сантика̄ сутва̄ти айаметтха аттхо.
251. ча̄туммаха̄бхӯтикасса̄ти чатумаха̄бхӯтамайасса. ка̄йассетам̣ адхивачананти сарӣрасса на̄мам̣. йатхева хи ба̄хирако ваммико, ваматӣти вантакоти вантуссайоти вантасинехасамбандхоти чатӯхи ка̄ран̣ехи ваммикоти вуччати. со хи ахиман̇гусаундӯрагхарагол̣ика̄дайо на̄наппака̄ре па̄н̣аке ваматӣти ваммико. упачика̄хи вантакоти ваммико. упачика̄хи вамитва̄ мукхатун̣д̣акена уккхиттапам̣сучун̣н̣ена кат̣иппама̄н̣енапи порисаппама̄н̣енапи усситоти ваммико. упачика̄хи ¶ вантакхел̣асинехена а̄баддхата̄йа саттасатта̄хам̣ деве вассантепи на виппакирийати, нида̄гхепи тато пам̣сумут̣т̣хим̣ гахетва̄ тасмим̣ мут̣т̣хина̄ пӣл̣ийама̄не синехо никкхамати, евам̣ вантасинехена самбаддхоти ваммико. евамайам̣ ка̄йопи, ‘‘аккхимха̄ ¶ аккхигӯтхако’’тиа̄дина̄ найена на̄наппака̄ракам̣ асучикалималам̣ ваматӣти ваммико. буддхапаччекабуддхакхӣн̣а̄сава̄ имасмим̣ аттабха̄ве никантипарийа̄да̄нена аттабха̄вам̣ чхад̣д̣етва̄ гата̄ти арийехи вантакотипи ваммико. йехи ча̄йам̣ тӣхи ат̣т̣хисатехи уссито нха̄русамбаддхо мам̣са̄валепано аллачаммапарийонаддхо чхавиран̃джито сатте ван̃чети, там̣ саббам̣ арийехи вантамева̄ти вантуссайотипи ваммико. ‘‘тан̣ха̄ джанети пурисам̣, читтамасса видха̄ватӣ’’ти (сам̣. ни. 1.55) евам̣ тан̣ха̄йа джанитатта̄ ¶ арийехи вантенева тан̣ха̄синехена самбаддхо айанти вантасинехена самбаддхотипи ваммико. йатха̄ ча ваммикасса анто на̄наппака̄ра̄ па̄н̣ака̄ таттхева джа̄йанти, учча̄рапасса̄вам̣ каронти, гила̄на̄ сайанти, мата̄ патанти. ити со тесам̣ сӯтигхарам̣ ваччакут̣и гила̄наса̄ла̄ суса̄нан̃ча хоти. евам̣ кхаттийамаха̄са̄ла̄дӣнампи ка̄йо айам̣ гопитараккхито ман̣д̣итаппаса̄дхито маха̄нубха̄ва̄нам̣ ка̄йоти ачинтетва̄ чхавиниссита̄ па̄н̣а̄ чамманиссита̄ па̄н̣а̄ мам̣саниссита̄ па̄н̣а̄ нха̄руниссита̄ па̄н̣а̄ ат̣т̣хиниссита̄ па̄н̣а̄ ат̣т̣химин̃джаниссита̄ па̄н̣а̄ти евам̣ кулаган̣ана̄йа асӣтиматта̄ни кимикуласахасса̄ни антока̄йасмим̣йева джа̄йанти, учча̄рапасса̄вам̣ каронти, гелан̃н̃ена а̄турита̄ни сайанти, мата̄ни патанти, ити айампи тесам̣ па̄н̣а̄нам̣ сӯтигхарам̣ ваччакут̣и гила̄наса̄ла̄ суса̄нан̃ча хотӣти ‘‘ваммико’’ твева сан̇кхам̣ гато. тена̄ха бхагава̄ – ‘‘ваммикоти кхо, бхиккху, имасса ча̄тумаха̄бхӯтикасса ка̄йассетам̣ адхивачана’’нти.
ма̄та̄петтикасамбхавасса̄ти ма̄тито ча питито ча ниббаттена ма̄та̄петтикена суккасон̣итена самбхӯтасса. оданакумма̄сӯпачайасса̄ти оданена чева кумма̄сена ча упачитасса вад̣д̣хитасса. аниччуччха̄данапаримадданабхеданавиддхам̣санадхаммасса̄ти еттха айам̣ ка̄йо хутва̄ абха̄ват̣т̣хена аниччадхаммо. дуггандхавигха̄таттха̄йа танувилепанена уччха̄данадхаммо. ан̇гапаччан̇га̄ба̄дхавиноданаттха̄йа кхуддакасамба̄ханена паримадданадхаммо. дахарака̄ле ¶ ва̄ ӯрӯсу сайа̄петва̄ габбхава̄сена дуссан̣т̣хита̄нам̣ тесам̣ тесам̣ ан̇га̄нам̣ сан̣т̣ха̄насампа̄данаттхам̣ ан̃чханапӣл̣ана̄дивасена паримадданадхаммо. евам̣ парихаратопи ча бхеданавиддхам̣санадхаммо бхиджджати чева викирати ча, евам̣ сабха̄воти аттхо. таттха ¶ ма̄та̄петтикасамбхаваоданакумма̄сӯпачайауччха̄данапаримадданападехи самудайо катхито, аниччабхедавиддхам̣санападехи аттхан̇гамо. евам̣ саттахипи падехи ча̄тумаха̄бхӯтикасса ка̄йасса учча̄вачабха̄во вад̣д̣хипариха̄ни самудайаттхан̇гамо катхитоти ведитаббо.
дива̄ каммантети дива̄ каттаббакамманте. дхӯма̄йана̄ти еттха айам̣ дхӯмасаддо кодхе тан̣ха̄йа витакке пан̃часу ка̄магун̣есу дхаммадесана̄йа пакатидхӯмети имесу аттхесу ваттати. ‘‘кодхо дхӯмо бхасманимосаваджджа’’нти (сам̣. ни. 1.165) еттха хи кодхе ваттати. ‘‘иччха̄дхӯма̄йита̄ сатта̄’’ти ¶ еттха тан̣ха̄йа. ‘‘тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро бхиккху бхагавато авидӯре дхӯма̄йанто нисинно хотӣ’’ти еттха витакке.
‘‘пан̇ко ча ка̄ма̄ палипо ча ка̄ма̄,
бхайан̃ча метам̣ тимӯлам̣ павуттам̣;
раджо ча дхӯмо ча майа̄ пака̄сита̄;
хитва̄ тувам̣ паббаджа брахмадатта̄’’ти. (джа̄. 1.6.14) –
еттха пан̃чака̄магун̣есу. ‘‘дхӯмам̣ катта̄ хотӣ’’ти (ма. ни. 1.349) еттха дхаммадесана̄йа. ‘‘дхаджо ратхасса пан̃н̃а̄н̣ам̣, дхӯмо пан̃н̃а̄н̣амаггино’’ти (сам̣. ни. 1.72) еттха пакатидхӯме. идха пана̄йам̣ витакке адхиппето. тена̄ха ‘‘айам̣ раттим̣ дхӯма̄йана̄’’ти.
татха̄гатассетам̣ адхивачананти татха̄гато хи саттаннам̣ дхамма̄нам̣ ба̄хитатта̄ бра̄хман̣о на̄ма. йатха̄ха – ‘‘саттаннам̣ кхо, бхиккху, дхамма̄нам̣ ба̄хитатта̄ бра̄хман̣о. катамесам̣ саттаннам̣? ра̄го ба̄хито хоти, досо… мохо… ма̄но… сакка̄йадит̣т̣хи… вичикиччха̄… сӣлаббатапара̄ма̄со ба̄хито хоти. имесам̣ бхиккху саттаннам̣ дхамма̄нам̣ ба̄хитатта̄ бра̄хман̣о’’ти (чӯл̣ани. меттагӯма̄н̣авапуччха̄ниддеса 28). сумедхоти сундарапан̃н̃о. секкхасса̄ти еттха сиккхатӣти ¶ секкхо. йатха̄ха – ‘‘сиккхатӣти кхо, бхиккху, тасма̄ секкхоти вуччати. кин̃ча сиккхати? адхисӣлампи сиккхати, адхичиттампи сиккхати, адхипан̃н̃ампи сиккхатӣ’’ти (а. ни. 3.86).
пан̃н̃а̄йа ¶ адхивачананти локийалокуттара̄йа пан̃н̃а̄йа етам̣ адхивачанам̣, на а̄вудхасаттхасса. вӣрийа̄рамбхасса̄ти ка̄йикачетасикавӣрийасса. там̣ пан̃н̃а̄гатикамева хоти. локийа̄йа пан̃н̃а̄йа локийам̣, локуттара̄йа пан̃н̃а̄йа локуттарам̣. еттха пана̄йам̣ аттхадӣпана̄ –
еко кира джа̄нападо бра̄хман̣о па̄това ма̄н̣авакехи саддхим̣ га̄мато никкхамма дивасам̣ аран̃н̃е манте ва̄четва̄ са̄йам̣ га̄мам̣ а̄гаччхати. антара̄магге ча еко ваммико аттхи. со раттим̣ ¶ дхӯма̄йати, дива̄ паджджалати. бра̄хман̣о антева̄сим̣ сумедхам̣ ма̄н̣авам̣ а̄ха – ‘‘та̄та, айам̣ ваммико раттим̣ дхӯма̄йати, дива̄ паджджалати, вика̄рамасса пассисса̄ма, бхиндитва̄ нам̣ чатта̄ро кот̣т̣ха̄се катва̄ кхипа̄хӣ’’ти. со са̄дхӯти куда̄лам̣ гахетва̄ самехи па̄дехи патхавийам̣ патит̣т̣ха̄йа татха̄ ака̄си. татра а̄чарийабра̄хман̣о вийа бхагава̄. сумедхама̄н̣авако вийа секкхо бхиккху. ваммико вийа ка̄йо. ‘‘та̄та, айам̣ ваммико раттим̣ дхӯма̄йати, дива̄ паджджалати, вика̄рамасса пассисса̄ма, бхиндитва̄ нам̣ чатта̄ро кот̣т̣ха̄се катва̄ кхипа̄хӣ’’ти бра̄хман̣ена вуттака̄ло вийа, ‘‘бхиккху ча̄тумаха̄бхӯтикам̣ ка̄йам̣ чатта̄ро кот̣т̣ха̄се катва̄ паригган̣ха̄хӣ’’ти бхагавата̄ вуттака̄ло. тасса са̄дхӯти куда̄лам̣ гахетва̄ татха̄каран̣ам̣ вийа секкхасса бхиккхуно, ‘‘йо вӣсатийа̄ кот̣т̣ха̄сесу тхаддхабха̄во, айам̣ патхавӣдха̄ту. йо два̄дасасу кот̣т̣ха̄сесу а̄бандханабха̄во, айам̣ а̄подха̄ту. йо чатӯсу кот̣т̣ха̄сесу парипа̄чанабха̄во, айам̣ теджодха̄ту. йо чхасу кот̣т̣ха̄сесу виттхамбханабха̄во, айам̣ ва̄йодха̄тӯ’’ти евам̣ чатудха̄туваваттха̄навасена ка̄йапариггахо ведитаббо.
лан̇гӣти кхо, бхиккхӯти касма̄ бхагава̄ авиджджам̣ лан̇гӣти катва̄ дассесӣти? йатха̄ хи нагарасса два̄рам̣ пидха̄йа палигхе йоджите маха̄джанасса гаманам̣ паччхиджджати, йе нагарасса анто, те антойева хонти. йе бахи, те бахийева. евамева йасса н̃а̄н̣амукхе авиджджа̄лан̇гӣ патати, тасса нибба̄насампа̄пакам̣ н̃а̄н̣агаманам̣ паччхиджджати, тасма̄ авиджджам̣ лан̇гӣти ¶ катва̄ дассеси. паджаха авиджджанти еттха каммат̣т̣ха̄науггахапарипуччха̄васена авиджджа̄паха̄нам̣ катхитам̣.
уддхума̄йика̄ти ¶ кхо, бхиккхӯти еттха уддхума̄йикаман̣д̣ӯко на̄ма но маханто, накхапит̣т̣хиппама̄н̣о хоти, пура̄н̣апан̣н̣антаре ва̄ гаччхантаре ва̄ валлиантаре ва̄ васати. со дан̣д̣акот̣ийа̄ ва̄ валликот̣ийа̄ ва̄ пам̣сучун̣н̣акена ва̄ гхат̣т̣ито а̄йамитва̄ маханто париман̣д̣ало белувапаккаппама̄н̣о хутва̄ чатта̄ро па̄де а̄ка̄сагате катва̄ паччхиннагамано хутва̄ амиттавасам̣ йа̄ти, ка̄какулала̄дибхаттамева хоти. евамева айам̣ кодхо пат̣хамам̣ уппаджджанто читта̄виламаттакова хоти. тасмим̣ кхан̣е аниггахито вад̣д̣хитва̄ мукхавикуланам̣ па̄пети. тада̄ аниггахито ханусан̃чопанам̣ па̄пети. тада̄ аниггахито пхарусава̄ча̄ниччха̄ран̣ам̣ па̄пети. тада̄ аниггахито диса̄вилоканам̣ па̄пети. тада̄ аниггахито а̄кад̣д̣ханапарикад̣д̣ханам̣ па̄пети. тада̄ аниггахито па̄н̣ина̄ лед̣д̣удан̣д̣асаттхапара̄масанам̣ па̄пети. тада̄ аниггахито дан̣д̣асаттха̄бхинипа̄там̣ па̄пети ¶ . тада̄ аниггахито парагха̄танампи аттагха̄танампи па̄пети. вуттампи хетам̣ – ‘‘йато айам̣ кодхо парам̣ гха̄тетва̄ атта̄нам̣ гха̄тети, етта̄вата̄йам̣ кодхо парамуссадагато хоти парамавепуллаппатто’’ти. таттха йатха̄ уддхума̄йика̄йа чатӯсу па̄десу а̄ка̄сагатесу гаманам̣ паччхиджджати, уддхума̄йика̄ амиттавасам̣ гантва̄ ка̄ка̄дибхаттам̣ хоти, евамева кодхасаман̇гӣпуггало каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ вад̣д̣хетум̣ на саккоти, амиттавасам̣ йа̄ти, саббесам̣ ма̄ра̄нам̣ йатха̄ка̄макаран̣ӣйо хоти. тена̄ха бхагава̄ – ‘‘уддхума̄йика̄ти кхо, бхиккху, кодхӯпа̄йа̄сассетам̣ адхивачана’’нти. таттха балаваппатто кодхова кодхӯпа̄йа̄со. паджаха кодхӯпа̄йа̄санти еттха пат̣исан̇кха̄наппаха̄нам̣ катхитам̣.
двидха̄патхоти еттха, йатха̄ пурисо садхано сабхого канта̄раддха̄намаггаппат̣ипанно дведха̄патхам̣ патва̄, ‘‘имина̄ ну кхо гантаббам̣, имина̄ гантабба’’нти ниччхетум̣ асакконто таттхева тит̣т̣хати, атха нам̣ чора̄ ут̣т̣хахитва̄ анайабйасанам̣ па̄пенти, евамева кхо мӯлакаммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ нисинно бхиккху буддха̄дӣсу кан̇кха̄йа уппанна̄йа каммат̣т̣ха̄нам̣ ¶ вад̣д̣хетум̣ на саккоти, атха нам̣ килесама̄ра̄дайо саббе ма̄ра̄ анайабйасанам̣ па̄пенти, ити вичикиччха̄ дведха̄патхасама̄ хоти. тена̄ха бхагава̄ – ‘‘двидха̄патхоти кхо, бхиккху, вичикиччха̄йетам̣ ¶ адхивачана’’нти. паджаха вичикиччханти еттха каммат̣т̣ха̄науггахапарипуччха̄васена вичикиччха̄паха̄нам̣ катхитам̣.
чан̇гава̄ранти еттха, йатха̄ раджакехи кха̄рапарисса̄ванамхи удаке паккхитте еко удакагхат̣о двепи дасапи вӣсатипи гхат̣асатампи паггхаратийева, пасат̣аматтампи удакам̣ на тит̣т̣хати, евамева нӣваран̣асаман̇гино пуггаласса аббхантаре кусаладхаммо на тит̣т̣хати. тена̄ха бхагава̄ – ‘‘чан̇гава̄ранти кхо, бхиккху, пан̃чаннетам̣ нӣваран̣а̄нам̣ адхивачана’’нти. паджаха пан̃чанӣваран̣ети еттха виккхамбханатадан̇гавасена нӣваран̣аппаха̄нам̣ катхитам̣.
куммоти еттха, йатха̄ каччхапасса чатта̄ро па̄да̄ сӣсанти пан̃чева ан̇га̄ни хонти, евамева саббепи сан̇кхата̄ дхамма̄ гайхама̄на̄ пан̃чева кхандха̄ бхаванти. тена̄ха бхагава̄ – ‘‘куммоти кхо, бхиккху, пан̃чаннетам̣ упа̄да̄наккхандха̄нам̣ адхивачана’’нти. паджаха пан̃чупа̄да̄наккхандхети еттха пан̃часу кхандхесу чхандара̄гаппаха̄нам̣ катхитам̣.
асисӯна̄ти ¶ еттха, йатха̄ сӯна̄йа упари мам̣сам̣ т̣хапетва̄ асина̄ кот̣т̣енти, евамиме сатта̄ ваттхука̄маттха̄йа килесака̄мехи гха̄тайама̄на̄ ваттхука̄ма̄нам̣ упари катва̄ килесака̄мехи кантита̄ кот̣т̣ита̄ ча хонти. тена̄ха бхагава̄ – ‘‘асисӯна̄ти кхо, бхиккху, пан̃чаннетам̣ ка̄магун̣а̄нам̣ адхивачана’’нти. паджаха пан̃ча ка̄магун̣ети еттха пан̃часу ка̄магун̣есу чхандара̄гаппаха̄нам̣ катхитам̣.
мам̣сапесӣти кхо, бхиккхӯти еттха айам̣ мам̣сапеси на̄ма бахуджанапаттхита̄ кхаттийа̄дайо манусса̄пи нам̣ паттхенти ка̄ка̄дайо тираччха̄на̄пи. име хи сатта̄ авиджджа̄йа самматта̄ нандира̄гам̣ упагамма ват̣т̣ам̣ вад̣д̣хенти. йатха̄ ва̄ мам̣сапеси т̣хапитат̣хапитат̣т̣ха̄не лаггати, евамиме сатта̄ нандира̄габаддха̄ ват̣т̣е лагганти, дуккхам̣ патва̄пи на уккан̣т̣ханти ¶ , ити нандира̄го мам̣сапесисадисо хоти. тена̄ха бхагава̄ – ‘‘мам̣сапесӣти кхо, бхиккху, нандира̄гассетам̣ адхивачана’’нти. паджаха нандӣра̄ганти еттха чатуттхамаггена нандӣра̄гаппаха̄нам̣ катхитам̣.
на̄готи кхо, бхиккху, кхӣн̣а̄савассетам̣ бхиккхуно адхивачананти еттха йенаттхена кхӣн̣а̄саво на̄готи вуччати, со анан̇ган̣асутте (ма. ни. ат̣т̣ха. 1.63) пака̄сито ева. намо карохи на̄гасса̄ти кхӣн̣а̄савасса буддхана̄гасса, ‘‘буддхо ¶ со бхагава̄ бодха̄йа дхаммам̣ десети, данто со бхагава̄ даматха̄йа дхаммам̣ десети, санто со бхагава̄ саматха̄йа дхаммам̣ десети, тин̣н̣о со бхагава̄ таран̣а̄йа дхаммам̣ десети, париниббуто со бхагава̄ паринибба̄на̄йа дхаммам̣ десетӣ’’ти (ма. ни. 1.361) евам̣ намакка̄рам̣ карохӣти айаметтха аттхо. ити идам̣ суттам̣ тхерасса каммат̣т̣ха̄нам̣ ахоси. тхеропи идамева суттам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ катва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ арахаттам̣ патто. айаметасса аттхоти айам̣ етасса пан̃хасса аттхо. ити бхагава̄ ратанара̄симхи ман̣икӯт̣ам̣ ган̣ханто вийа йатха̄нусандхина̄ва десанам̣ нит̣т̣хапесӣти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
ваммикасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. ратхавинӣтасуттаван̣н̣ана̄
252. евам̣ ¶ ме сутанти ратхавинӣтасуттам̣. таттха ра̄джагахети евам̣на̄маке нагаре, тан̃хи мандха̄тумаха̄говинда̄дӣхи париггахитатта̄ ра̄джагаханти вуччати. ан̃н̃епеттха пака̄ре ван̣н̣айанти. ким̣ техи? на̄маметам̣ тасса нагарасса. там̣ панетам̣ буддхака̄ле ча чаккаваттика̄ле ча нагарам̣ хоти, сесака̄ле сун̃н̃ам̣ хоти йаккхапариггахитам̣, тесам̣ васантаванам̣ хутва̄ тит̣т̣хати. вел̣уване каландаканива̄пети вел̣увананти тасса уййа̄насса на̄мам̣, там̣ кира вел̣ӯхи париккхиттам̣ ахоси ат̣т̣ха̄расахаттхена ча па̄ка̄рена, гопурат̣т̣а̄лакайуттам̣ нӣлобха̄сам̣ манорамам̣, тена вел̣увананти вуччати. каландака̄нан̃четтха нива̄пам̣ адам̣су, тена каландаканива̄поти вуччати.
пуббе кира ан̃н̃атаро ра̄джа̄ таттха уййа̄накӣл̣анаттхам̣ а̄гато ¶ сура̄мадена матто дива̄сеййам̣ упагато супи. париджанописса, ‘‘сутто ра̄джа̄’’ти пуппхапхала̄дӣхи палобхийама̄но ито чито ча пакка̄ми, атха сура̄гандхена ан̃н̃атарасма̄ сусираруккха̄ кан̣хасаппо никкхамитва̄ ран̃н̃а̄бхимукхо а̄гаччхати. там̣ дисва̄ руккхадевата̄, ‘‘ран̃н̃о джӣвитам̣ даммӣ’’ти ка̄л̣акавесена а̄гантва̄ кан̣н̣амӯле саддамака̄си. ра̄джа̄ пат̣ибуджджхи, кан̣хасаппо ¶ ниватто. со там̣ дисва̄, ‘‘има̄йа мама джӣвитам̣ динна’’нти ка̄л̣ака̄нам̣ таттха нива̄пам̣ пат̣т̣хапеси, абхайагхосанан̃ча гхоса̄песи. тасма̄ там̣ тато пабхути каландаканива̄панти сан̇кхйам̣ гатам̣. каландака̄ти ка̄л̣ака̄нам̣ на̄мам̣.
джа̄тибхӯмика̄ти джа̄тибхӯмива̄сино. таттха джа̄тибхӯмӣти джа̄тат̣т̣ха̄нам̣. там̣ кхо панетам̣ нева косаламаха̄ра̄джа̄дӣнам̣ на чан̇кӣбра̄хаман̣а̄дӣнам̣ на саккасуйа̄масантусита̄дӣнам̣ на асӣтимаха̄са̄вака̄дӣнам̣ на ан̃н̃есам̣ сатта̄нам̣ джа̄тат̣т̣ха̄нам̣ ‘‘джа̄тибхӯмӣ’’ти вуччати. йасса пана джа̄тадивасе дасасахассилокадха̄ту екаддхаджама̄ла̄виппакин̣н̣акусумава̄сачун̣н̣агандхасугандха̄ саббапа̄липхулламива нанданаванам̣ вирочама̄на̄ падуминипан̣н̣е удакабинду вийа акампиттха, джаччандха̄дӣнан̃ча ¶ рӯпадассана̄дӣни анека̄ни па̄т̣иха̄рийа̄ни паваттим̣су, тасса саббан̃н̃убодхисаттасса джа̄тат̣т̣ха̄наса̄кийаджанападо капилаваттха̄ха̄ро, са̄ ‘‘джа̄тибхӯмӣ’’ти вуччати.
дхаммагарубха̄ваван̣н̣ана̄
вассам̣вут̣т̣ха̄ти тема̄сам̣ вассам̣вут̣т̣ха̄ пава̄ритапава̄ран̣а̄ хутва̄. бхагава̄ етадавоча̄ти ‘‘каччи, бхиккхаве, кхаманӣйа’’нтиа̄дӣхи вачанехи а̄гантукапат̣исантха̄рам̣ катва̄ етам̣, ‘‘ко ну кхо, бхиккхаве’’тиа̄дивачанамавоча. те кира бхиккху, – ‘‘каччи, бхиккхаве, кхаманӣйам̣ каччи йа̄панӣйам̣, каччиттха аппакиламатхена аддха̄нам̣ а̄гата̄, на ча пин̣д̣акена киламиттха, куто ча тумхе, бхиккхаве, а̄гаччхатха̄’’ти пат̣исантха̄равасена пуччхита̄ – ‘‘бхагава̄ са̄кийаджанападе капилаваттха̄ха̄рато джа̄тибхӯмито а̄гаччха̄ма̄’’ти а̄хам̣су. атха бхагава̄ нева суддходанамаха̄ра̄джасса, на саккоданасса, на суккоданасса, на дхотоданасса, на амитоданасса, на амитта̄йа девийа̄, на маха̄паджа̄патийа̄, на сакаласса са̄кийаман̣д̣аласса а̄рогйам̣ пуччхи. атха кхо аттана̄ ча дасакатха̄ваттхула̄бхим̣ паран̃ча таттха сама̄дапета̄рам̣ ¶ пат̣ипаттисампаннам̣ бхиккхум̣ пуччханто идам̣ – ‘‘ко ну кхо, бхиккхаве’’тиа̄дивачанам̣ авоча.
касма̄ ¶ пана бхагава̄ суддходана̄дӣнам̣ а̄рогйам̣ апуччхитва̄ еварӯпам̣ бхиккхумева пуччхати? пийата̄йа. буддха̄нан̃хи пат̣ипаннака̄ бхиккхӯ бхиккхунийо упа̄сака̄ упа̄сика̄йо ча пийа̄ хонти мана̄па̄. ким̣ ка̄ран̣а̄? дхаммагарута̄йа. дхаммагаруно хи татха̄гата̄, со ча несам̣ дхаммагарубха̄во, ‘‘дуккхам̣ кхо ага̄раво вихарати, аппатиссо’’ти (а. ни. 4.21) имина̄ аджапа̄ланигродхамӯле уппаннаджджха̄сайена ведитаббо. дхаммагарута̄йева хи бхагава̄ маха̄кассапаттхерасса абхиниккхаманадивасе паччуггаманам̣ каронто тига̄вутам̣ маггам̣ агама̄си. атирекатийоджанасатам̣ маггам̣ гантва̄ ган̇га̄тӣре дхаммам̣ десетва̄ маха̄каппинам̣ сапарисам̣ арахатте патит̣т̣хапеси. екасмим̣ паччха̄бхатте пан̃чачатта̄лӣсайоджанам̣ маггам̣ гантва̄ кумбхака̄расса нивесане тийа̄мараттим̣ дхаммакатхам̣ катва̄ пуккуса̄тикулапуттам̣ ана̄га̄мипхале патит̣т̣хапеси. вӣсайоджанасатам̣ гантва̄ ванава̄сиса̄ман̣ерасса ануггахам̣ ака̄си. сат̣т̣хийоджанамаггам̣ гантва̄ кхадираванийаттхерасса дхаммам̣ десеси. ануруддхаттхеро па̄чӣнавам̣сада̄йе нисинно маха̄пурисавитаккам̣ витаккетӣти н̃атва̄ таттха ¶ а̄ка̄сена гантва̄ тхерасса пурато оруйха са̄дхука̄рамада̄си. кот̣икан̣н̣асон̣аттхерасса екагандхакут̣ийам̣ сена̄санам̣ пан̃н̃апа̄петва̄ паччӯсака̄ле дхаммадесанам̣ аджджхеситва̄ сарабхан̃н̃апарийоса̄не са̄дхука̄рамада̄си. тига̄вутам̣ маггам̣ гантва̄ тин̣н̣ам̣ кулапутта̄нам̣ васанат̣т̣ха̄не госин̇гаса̄лаване са̄маггираса̄нисам̣сам̣ катхеси. кассапопи бхагава̄ – ‘‘ана̄га̄мипхале патит̣т̣хито арийаса̄вако айа’’нти висса̄сам̣ уппа̄детва̄ гхат̣ика̄расса кумбхака̄расса нивесанам̣ гантва̄ сахаттха̄ а̄мисам̣ гахетва̄ парибхун̃джи.
амха̄кам̣йева бхагава̄ упакат̣т̣ха̄йа вассӯпана̄йика̄йа джетаванато бхиккхусан̇гхапаривуто ча̄рикам̣ никкхами. косаламаха̄ра̄джаана̄тхапин̣д̣ика̄дайо ниваттетум̣ на̄саккхим̣су. ана̄тхапин̣д̣ико гхарам̣ а̄гантва̄ доманассаппатто нисӣди. атха нам̣ пун̣н̣а̄ на̄ма да̄сӣ доманассаппаттоси са̄мӣти а̄ха. ‘‘а̄ма дже, саттха̄рам̣ ниваттетум̣ на̄саккхим̣, атха ме имам̣ ¶ тема̄сам̣ дхаммам̣ ва̄ сотум̣, йатха̄дхиппа̄йам̣ ва̄ да̄нам̣ да̄тум̣ на лабхисса̄мӣ’’ти чинта̄ уппанна̄ти. ахампи са̄ми саттха̄рам̣ ниваттесса̄мӣти. саче ниваттетум̣ саккоси, бхуджисса̄йева тванти. са̄ гантва̄ дасабаласса па̄дамӯле нипаджджитва̄ ‘‘ниваттатха бхагава̄’’ти а̄ха. пун̣н̣е твам̣ парапат̣ибаддхаджӣвика̄ ким̣ ме кариссасӣти. бхагава̄ ¶ майхам̣ деййадхаммо наттхӣти тумхепи джа̄на̄тха, тумха̄кам̣ ниваттанапаччайа̄ пана̄хам̣ тӣсу саран̣есу пан̃часу сӣлесу патит̣т̣хахисса̄мӣти. бхагава̄ са̄дху са̄дху пун̣н̣ети са̄дхука̄рам̣ катва̄ ниваттетва̄ джетаванамева павит̣т̣хо. айам̣ катха̄ па̄кат̣а̄ ахоси. сет̣т̣хи сутва̄ пун̣н̣а̄йа кира бхагава̄ ниваттитоти там̣ бхуджиссам̣ катва̄ дхӣтут̣т̣ха̄не т̣хапеси. са̄ паббаджджам̣ йа̄читва̄ паббаджи, паббаджитва̄ випассанам̣ а̄рабхи. атхасса̄ саттха̄ а̄раддхавипассакабха̄вам̣ н̃атва̄ имам̣ обха̄сага̄тхам̣ виссаджджеси –
‘‘пун̣н̣е пӯреси саддхаммам̣, чандо паннарасо йатха̄;
парипун̣н̣а̄йа пан̃н̃а̄йа, дуккхассантам̣ кариссасӣ’’ти. (тхерӣга̄. 3);
га̄тха̄парийоса̄не арахаттам̣ патва̄ абхин̃н̃а̄та̄ са̄вика̄ ахосӣти. евам̣ дхаммагаруно татха̄гата̄.
нандакаттхере ¶ упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йам̣ дхаммам̣ десентепи бхагава̄ анаха̄това гантва̄ тийа̄мараттим̣ т̣хитакова дхаммакатхам̣ сутва̄ десана̄парийоса̄не са̄дхука̄рамада̄си. тхеро а̄гантва̄ вандитва̄, ‘‘ка̄йа вела̄йа, бханте, а̄гататтха̄’’ти пуччхи. тайа̄ суттанте а̄раддхаматтети. дуккарам̣ кариттха, бханте, буддхасукхума̄ла̄ тумхети. саче твам̣, нанда, каппам̣ десетум̣ саккун̣еййа̄си, каппаматтампа̄хам̣ т̣хитакова сун̣еййанти бхагава̄ авоча. евам̣ дхаммагаруно татха̄гата̄. тесам̣ дхаммагарута̄йа пат̣ипаннака̄ пийа̄ хонти, тасма̄ пат̣ипаннаке пуччхи. пат̣ипаннако ча на̄ма аттахита̄йа пат̣ипанно но парахита̄йа, парахита̄йа пат̣ипанно но аттахита̄йа, но аттахита̄йа ча пат̣ипанно но парахита̄йа ча, аттахита̄йа ча пат̣ипанно парахита̄йа ча̄ти чатуббидхо хоти.
таттха йо сайам̣ дасаннам̣ катха̄ваттхӯнам̣ ла̄бхӣ хоти, парам̣ таттха на овадати на ануса̄сати а̄йасма̄ ба̄куло ¶ вийа. айам̣ аттахита̄йа пат̣ипанно на̄ма но парахита̄йа пат̣ипанно, еварӯпам̣ бхиккхум̣ бхагава̄ на пуччхати. касма̄? на майхам̣ са̄санасса вад̣д̣хипаккхе т̣хитоти.
йо пана дасаннам̣ катха̄ваттхӯнам̣ ала̄бхӣ, парам̣ техи овадати тена катаваттаса̄дийанаттхам̣ упанандо сакйапутто вийа, айам̣ парахита̄йа пат̣ипанно ¶ на̄ма но аттахита̄йа, еварӯпампи на пуччхати. касма̄? асса тан̣ха̄ маха̄паччхи вийа аппахӣна̄ти.
йо аттана̄пи дасаннам̣ катха̄ваттхӯнам̣ ала̄бхӣ, парампи техи на овадати, ла̄л̣уда̄йӣ вийа, айам̣ нева аттахита̄йа пат̣ипанно на парахита̄йа, еварӯпампи на пуччхати. касма̄? асса анто килеса̄ пхарасучхеджджа̄ вийа маханта̄ти.
йо пана сайам̣ дасаннам̣ катха̄ваттхӯнам̣ ла̄бхӣ, парампи техи овадати, айам̣ аттахита̄йа чева парахита̄йа ча пат̣ипанно на̄ма са̄рипуттамоггалла̄намаха̄кассапа̄дайо асӣтимаха̄тхера̄ вийа, еварӯпам̣ бхиккхум̣ пуччхати. касма̄? майхам̣ са̄санасса вуд̣д̣хипаккхе т̣хитоти. идха̄пи еварӯпамева пуччханто – ‘‘ко ну кхо, бхиккхаве’’тиа̄дима̄ха.
евам̣ бхагавата̄ пут̣т̣ха̄нам̣ пана тесам̣ бхиккхӯнам̣ бхагава̄ аттано джа̄тибхӯмийам̣ убхайахита̄йа пат̣ипаннам̣ ¶ дасакатха̄ваттхула̄бхим̣ бхиккхум̣ пуччхати, ко ну кхо таттха еварӯпоти на ан̃н̃аман̃н̃ам̣ чинтана̄ ва̄ самантана̄ ва̄ ахоси. касма̄? а̄йасма̄ хи манта̄н̣ипутто тасмим̣ джанападе а̄ка̄самаджджхе т̣хито чандо вийа сӯрийо вийа ча па̄кат̣о пан̃н̃а̄то. тасма̄ те бхиккхӯ мегхасаддам̣ сутва̄ екаджджхам̣ саннипатитаморагхат̣а̄ вийа гханасаджджха̄йам̣ ка̄тум̣, а̄раддхабхиккхӯ вийа ча аттано а̄чарийам̣ пун̣н̣аттхерам̣ бхагавато а̄рочента̄ тхерасса ча гун̣ам̣ бха̄ситум̣ аппахонтехи мукхехи екаппаха̄ренева пун̣н̣о на̄ма, бханте, а̄йасма̄тиа̄дима̄хам̣су. таттха пун̣н̣оти тасса тхерасса на̄мам̣. манта̄н̣ийа̄ пана со путто, тасма̄ манта̄н̣ипуттоти вуччати. самбха̄витоти гун̣асамбха̄вана̄йа самбха̄вито.
аппиччхата̄диван̣н̣ана̄
аппиччхоти иччха̄вирахито нииччхо ниттан̣хо. еттха хи бйан̃джанам̣ са̄васесам̣ вийа, аттхо пана ниравасесо. на хи тасса анто ан̣уматта̄пи па̄пика̄ иччха̄ на̄ма аттхи. кхӣн̣а̄саво хеса саббасо пахӣнатан̣хо. апичеттха атриччхата̄ па̄пиччхата̄ махиччхата̄ аппиччхата̄ти айам̣ бхедо ведитаббо.
таттха ¶ ¶ сакала̄бхе атиттасса парала̄бхе паттхана̄ атриччхата̄ на̄ма. та̄йа саманна̄гатасса екабха̄джена паккапӯвопи аттано патте патито на супакко вийа кхуддако вийа ча кха̄йати. свева парасса патте паккхитто супакко вийа маханто вийа ча кха̄йати. асантагун̣асамбха̄ваната̄ пана пат̣иггахан̣е ча аматтан̃н̃ута̄ па̄пиччхата̄ на̄ма, са̄, ‘‘идхекаччо ассаддхо сама̄но саддхоти мам̣ джано джа̄на̄тӯ’’тиа̄дина̄ найена абхидхамме а̄гата̄йева, та̄йа саманна̄гато пуггало кохан̃н̃е патит̣т̣ха̄ти. сантагун̣асамбха̄вана̄ пана пат̣иггахан̣е ча аматтан̃н̃ута̄ махиччхата̄ на̄ма. са̄пи, ‘‘идхекаччо саддхо сама̄но саддхоти мам̣ джано джа̄на̄тӯти иччхати, сӣлава̄ сама̄но сӣлава̄ти мам̣ джано джа̄на̄тӯ’’ти (вибха. 851) имина̄ найена а̄гата̄йева, та̄йа саманна̄гато пуггало дуссантаппайо хоти, виджа̄тама̄та̄писса читтам̣ гахетум̣ на саккоти. тенетам̣ вуччати –
‘‘аггиккхандхо ¶ самуддо ча, махиччхо ча̄пи пуггало;
сакат̣ена паччайам̣ дету, тайопете атаппайа̄’’ти.
сантагун̣анигӯханата̄ пана пат̣иггахан̣е ча маттан̃н̃ута̄ аппиччхата̄ на̄ма, та̄йа саманна̄гато пуггало аттани виджджама̄нампи гун̣ам̣ пат̣иччха̄детука̄мата̄йа, ‘‘саддхо сама̄но саддхоти мам̣ джано джа̄на̄тӯти на иччхати. сӣлава̄, павивитто, бахуссуто, а̄раддхавӣрийо, сама̄дхисампанно, пан̃н̃ава̄, кхӣн̣а̄саво сама̄но кхӣн̣а̄савоти мам̣ джано джа̄на̄тӯ’’ти на иччхати, сеййатха̄пи маджджхантикаттхеро.
тхеро кира маха̄кхӣн̣а̄саво ахоси, паттачӣварам̣ панасса па̄даматтамева аггхати, со асокасса дхаммаран̃н̃о виха̄рамахадивасе сан̇гхаттхеро ахоси. атхасса атилӯкхабха̄вам̣ дисва̄ манусса̄, ‘‘бханте, тхокам̣ бахи хотха̄’’ти а̄хам̣су. тхеро, ‘‘ма̄дисе кхӣн̣а̄саве ран̃н̃о сан̇гахам̣ акаронте ан̃н̃о ко кариссатӣ’’ти патхавийам̣ нимуджджитва̄ сан̇гхаттхерасса уккхиттапин̣д̣ам̣ ган̣хантойева уммуджджи. евам̣ кхӣн̣а̄саво сама̄но, ‘‘кхӣн̣а̄савоти мам̣ джано джа̄на̄тӯ’’ти на иччхати. евам̣ аппиччхо пана бхиккху ануппаннам̣ ла̄бхам̣ уппа̄дети, уппаннам̣ ла̄бхам̣ тха̄варам̣ кароти, да̄йака̄нам̣ ¶ читтам̣ а̄ра̄дхети, йатха̄ йатха̄ хи ¶ со аттано аппиччхата̄йа аппам̣ ган̣ха̄ти, татха̄ татха̄ тасса ватте пасанна̄ манусса̄ бахӯ денти.
апаропи чатуббидхо аппиччхо – паччайааппиччхо дхутан̇гааппиччхо парийаттиаппиччхо адхигамааппиччхоти. таттха чатӯсу паччайесу аппиччхо паччайааппиччхо на̄ма, со да̄йакасса васам̣ джа̄на̄ти, деййадхаммасса васам̣ джа̄на̄ти, аттано тха̄мам̣ джа̄на̄ти. йади хи деййадхаммо баху хоти, да̄йако аппам̣ да̄тука̄мо, да̄йакасса васена аппам̣ ган̣ха̄ти. деййадхаммо аппо, да̄йако бахум̣ да̄тука̄мо, деййадхаммасса васена аппам̣ ган̣ха̄ти. деййадхаммопи баху, да̄йакопи бахум̣ да̄тука̄мо, аттано тха̄мам̣ н̃атва̄ пама̄н̣енева ган̣ха̄ти.
дхутан̇гасама̄да̄насса аттани аттхибха̄вам̣ наджа̄на̄петука̄мо дхутан̇гааппиччхо на̄ма. тасса вибха̄ванаттхам̣ ¶ има̄ни ваттхӯни – соса̄никамаха̄суманаттхеро кира сат̣т̣хи васса̄ни суса̄не васи, ан̃н̃о екабхиккхупи на ан̃н̃а̄си, тенева̄ха –
‘‘суса̄не сат̣т̣хи васса̄ни, аббокин̣н̣ам̣ васа̄махам̣;
дутийо мам̣ на джа̄неййа, ахо соса̄никуттамо’’ти.
четийапаббате двебха̄тийаттхера̄ васим̣су. тесу канит̣т̣хо упат̣т̣ха̄кена песита̄ уччхукхан̣д̣ика̄ гахетва̄ джет̣т̣хасса сантикам̣ агама̄си. парибхогам̣, бханте, каротха̄ти. тхерасса ча бхаттакиччам̣ катва̄ мукхам̣ виккха̄ланака̄ло ахоси. со алам̣, а̄вусоти а̄ха. каччи, бханте, ека̄саникаттха̄ти. а̄хара̄вусо, уччхукхан̣д̣ика̄ти пан̃н̃а̄са васса̄ни ека̄санико сама̄нопи дхутан̇гам̣ нигӯхама̄но парибхогам̣ катва̄ мукхам̣ виккха̄летва̄ пуна дхутан̇гам̣ адхит̣т̣ха̄йа гато.
йо пана са̄кетакатиссаттхеро вийа бахуссутабха̄вам̣ джа̄на̄петум̣ на иччхати, айам̣ парийаттиаппиччхо на̄ма. тхеро кира кхан̣о наттхӣти уддесапарипуччха̄су ока̄сам̣ акаронто маран̣аккхайам̣, бханте, лабхиссатха̄ти чодито ган̣ам̣ виссаджджетва̄ кан̣ика̄рава̄ликасамуддавиха̄рам̣ гато. таттха антовассам̣ тхеранавамаджджхима̄нам̣ упака̄ро хутва̄ ¶ маха̄пава̄ран̣а̄йа упосатхадивасе дхаммакатха̄йа джанатам̣ кхобхетва̄ гато.
йо пана сота̄панна̄дӣсу ан̃н̃атаро хутва̄ сота̄панна̄дибха̄вам̣ джа̄на̄петум̣ на иччхати, айам̣ адхигамааппиччхо ¶ на̄ма, тайо кулапутта̄ вийа гхат̣ика̄ракумбхака̄ро вийа ча.
а̄йасма̄ пана пун̣н̣о атриччхатам̣ па̄пиччхатам̣ махиччхатан̃ча паха̄йа саббасо иччха̄пат̣ипаккхабхӯта̄йа алобхасан̇кха̄та̄йа парисуддха̄йа аппиччхата̄йа саманна̄гататта̄ аппиччхо на̄ма ахоси. бхиккхӯнампи, ‘‘а̄вусо, атриччхата̄ па̄пиччхата̄ махиччхата̄ти име дхамма̄ паха̄табба̄’’ти тесу а̄дӣнавам̣ дассетва̄ еварӯпам̣ аппиччхатам̣ сама̄да̄йа ваттитаббанти аппиччхакатхам̣ катхеси. тена вуттам̣ ‘‘аттана̄ ча аппиччхо аппиччхакатхан̃ча бхиккхӯнам̣ катта̄’’ти.
два̄дасавидхасантосаван̣н̣ана̄
ида̄ни ¶ аттана̄ ча сантут̣т̣хотиа̄дӣсу висесаттхамева дӣпайисса̄ма. йоджана̄ пана вуттанайенева ведитабба̄. сантут̣т̣хоти итарӣтарапаччайасантосена саманна̄гато. со панеса сантосо два̄дасавидхо хоти. сеййатхидам̣, чӣваре йатха̄ла̄бхасантосо йатха̄баласантосо йатхаса̄руппасантосоти тивидхо, евам̣ пин̣д̣апа̄та̄дӣсу. тасса̄йам̣ пабхедасам̣ван̣н̣ана̄.
идха бхиккху чӣварам̣ лабхати сундарам̣ ва̄ асундарам̣ ва̄. со тенева йа̄пети ан̃н̃ам̣ на паттхети, лабхантопи на ган̣ха̄ти, айамасса чӣваре йатха̄ла̄бхасантосо. атха йо пакатидуббало ва̄ хоти а̄ба̄дхаджара̄бхибхӯто ва̄, гаручӣварам̣ па̄рупанто киламати, со сабха̄гена бхиккхуна̄ саддхим̣ там̣ париваттетва̄ лахукена йа̄пентопи сантут̣т̣хова хоти, айамасса чӣваре йатха̄баласантосо. апаро пан̣ӣтапаччайала̄бхӣ хоти, со пат̣т̣ачӣвара̄дӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ махаггхачӣварам̣ бахӯни ва̄ пана чӣвара̄ни лабхитва̄ идам̣ тхера̄нам̣ чирапаббаджита̄нам̣ идам̣ бахуссута̄нам̣ анурӯпам̣, идам̣ гила̄на̄нам̣ идам̣ аппала̄бха̄нам̣ хотӯти датва̄ тесам̣ пура̄н̣ачӣварам̣ ва̄ ¶ сан̇ка̄ракӯт̣а̄дито ва̄ нантака̄ни уччинитва̄ техи сан̇гха̄т̣им̣ катва̄ дха̄рентопи сантут̣т̣хова хоти, айамасса чӣваре йатха̄са̄руппасантосо.
идха пана бхиккху пин̣д̣апа̄там̣ лабхати лӯкхам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄, со тенева йа̄пети, ан̃н̃ам̣ на паттхети, лабхантопи на ган̣ха̄ти, айамасса пин̣д̣апа̄те йатха̄ла̄бхасантосо. йо пана аттано пакативируддхам̣ ва̄ бйа̄дхивируддхам̣ ва̄ пин̣д̣апа̄там̣ ¶ лабхати, йенасса парибхуттена апха̄су хоти, со сабха̄гасса бхиккхуно там̣ датва̄ тасса хаттхато саппа̄йабходжанам̣ бхун̃джитва̄ саман̣адхаммам̣ каронтопи сантут̣т̣хова хоти, айамасса пин̣д̣апа̄те йатха̄баласантосо. апаро бахум̣ пан̣ӣтам̣ пин̣д̣апа̄там̣ лабхати, со там̣ чӣварам̣ вийа чирапаббаджитабахуссутааппала̄бхигила̄на̄нам̣ датва̄ тесам̣ ва̄ сесакам̣ пин̣д̣а̄йа ва̄ чаритва̄ миссака̄ха̄рам̣ бхун̃джантопи сантут̣т̣хова хоти, айамасса пин̣д̣апа̄те йатха̄са̄руппасантосо.
идха пана бхиккху сена̄санам̣ лабхати мана̄пам̣ ва̄ амана̄пам̣ ва̄, со тена нева соманассам̣ на пат̣игхам̣ уппа̄дети, антамасо тин̣асантха̄ракена̄пи йатха̄ладдхенева туссати, айамасса сена̄сане йатха̄ла̄бхасантосо ¶ . йо пана аттано пакативируддхам̣ ва̄ бйа̄дхивируддхам̣ ва̄ сена̄санам̣ лабхати, йаттхасса васато апха̄су хоти, со там̣ сабха̄гасса бхиккхуно датва̄ тасса сантаке саппа̄йасена̄сане васантопи сантут̣т̣хова хоти, айамасса сена̄сане йатха̄баласантосо. апаро маха̄пун̃н̃о лен̣аман̣д̣апакӯт̣а̄га̄ра̄дӣни бахӯни пан̣ӣтасена̄сана̄ни лабхати, со та̄ни чӣвара̄дӣни вийа чирапаббаджитабахуссутааппала̄бхигила̄на̄нам̣ датва̄ йаттха каттхачи васантопи сантут̣т̣хова хоти, айамасса сена̄сане йатха̄са̄руппасантосо. йопи, ‘‘уттамасена̄санам̣ на̄ма пама̄дат̣т̣ха̄нам̣, таттха нисиннасса тхинамиддхам̣ оккамати, нидда̄бхибхӯтасса пуна пат̣ибуджджхато па̄павитакка̄ па̄тубхавантӣ’’ти пат̣исан̃чиккхитва̄ та̄дисам̣ сена̄санам̣ паттампи на сампат̣иччхати, со там̣ пат̣иккхипитва̄ аббхока̄саруккхамӯла̄дӣсу васантопи сантут̣т̣хова хоти, айамписса сена̄сане йатха̄са̄руппасантосо.
идха пана бхиккху бхесаджджам̣ лабхати лӯкхам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄, со йам̣ лабхати, тенева сантуссати, ан̃н̃ам̣ на паттхети, лабхантопи на ган̣ха̄ти, айамасса гила̄напаччайе йатха̄ла̄бхасантосо. йо пана телена аттхико пха̄н̣итам̣ ¶ лабхати, со там̣ сабха̄гасса бхиккхуно датва̄ тасса хаттхато телам̣ гахетва̄ ан̃н̃адева ва̄ парийеситва̄ техи бхесаджджам̣ каронтопи сантут̣т̣хова хоти, айамасса гила̄напаччайе йатха̄баласантосо. апаро маха̄пун̃н̃о бахум̣ теламадхупха̄н̣ита̄дипан̣ӣтабхесаджджам̣ лабхати, со там̣ чӣварам̣ вийа чирапаббаджитабахуссутааппала̄бхигила̄на̄нам̣ датва̄ тесам̣ а̄бхатакена йена кеначи йа̄пентопи ¶ сантут̣т̣хова хоти. йо пана екасмим̣ бха̄джане муттахарӣтакам̣ т̣хапетва̄ екасмим̣ чатумадхурам̣, ‘‘ган̣ха, бханте, йадиччхасӣ’’ти вуччама̄но сачасса тесу ан̃н̃атаренапи рого вӯпасаммати, атха муттахарӣтакам̣ на̄ма буддха̄дӣхи ван̣н̣итанти чатумадхурам̣ пат̣иккхипитва̄ муттахарӣтакенева бхесаджджам̣ каронто парамасантут̣т̣хова хоти, айамасса гила̄напаччайе йатха̄са̄руппасантосо.
имесам̣ пана паччекам̣ паччайесу тин̣н̣ам̣ тин̣н̣ам̣ сантоса̄нам̣ йатха̄са̄руппасантосова агго. а̄йасма̄ пун̣н̣о екекасмим̣ паччайе имехи тӣхи сантосехи сантут̣т̣хо ахоси. сантут̣т̣хикатхан̃ча̄ти бхиккхӯнампи ча имам̣ сантут̣т̣хикатхам̣ катта̄ва ахоси.
тивидхапавивекаван̣н̣ана̄
павивиттоти ¶ ка̄йапавивеко читтапавивеко упадхипавивекоти имехи тӣхи павивекехи саманна̄гато. таттха еко гаччхати, еко тит̣т̣хати, еко нисӣдати, еко сеййам̣ каппети, еко га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависати, еко пат̣иккамати, еко чан̇камамадхит̣т̣ха̄ти, еко чарати, еко вихаратӣти айам̣ ка̄йапавивеко на̄ма. ат̣т̣ха сама̄паттийо пана читтапавивеко на̄ма. нибба̄нам̣ упадхипавивеко на̄ма. вуттампи хетам̣ – ‘‘ка̄йапавивеко ча вивекат̣т̣хака̄йа̄нам̣ неккхамма̄бхирата̄нам̣. читтапавивеко ча парисуддхачитта̄нам̣ парамавода̄наппатта̄нам̣. упадхививеко ча нирупадхӣнам̣ пуггала̄нам̣ висан̇кха̄рагата̄на’’нти (маха̄ни. 57). павивекакатханти бхиккхӯнампи ча имам̣ павивекакатхам̣ катта̄.
пан̃чавидхасам̣саггаван̣н̣ана̄
асам̣сат̣т̣хоти ¶ пан̃чавидхена сам̣саггена вирахито. саванасам̣сагго дассанасам̣сагго самуллапанасам̣сагго самбхогасам̣сагго ка̄йасам̣сагготи пан̃чавидхо сам̣сагго. тесу идха бхиккху сун̣а̄ти, ‘‘асукасмим̣ га̄ме ва̄ нигаме ва̄ иттхӣ ва̄ кума̄рика̄ ва̄ абхирӯпа̄ дассанӣйа̄ па̄са̄дика̄ парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гата̄’’ти. со там̣ сутва̄ сам̣сӣдати висӣдати на саккоти брахмачарийам̣ сандха̄ретум̣, сиккха̄дуббалйам̣ ана̄викатва̄ хӣна̄йа̄ваттатӣти евам̣ парехи ва̄ катхӣйама̄нам̣ рӯпа̄дисампаттим̣ аттана̄ ва̄ хаситалапитагӣтасаддам̣ сун̣антасса сотавин̃н̃а̄н̣авӣтхивасена ¶ уппанно ра̄го саванасам̣сагго на̄ма. со аниттхигандхапаччекабодхисаттасса ча пан̃чаггал̣ален̣ава̄сӣтиссадахарасса ча васена ведитаббо –
дахаро кира а̄ка̄сена гаччханто гирига̄мава̄сикамма̄радхӣта̄йа пан̃чахи кума̄рӣхи саддхим̣ падумасарам̣ гантва̄ нхатва̄ падума̄ни ча пиландхитва̄ мадхурассарена га̄йантийа̄ саддам̣ сутва̄ ка̄мара̄гена виддхо висеса̄ париха̄йитва̄ анайабйасанам̣ па̄пун̣и. идха бхиккху на хева кхо сун̣а̄ти, апича кхо са̄мам̣ пассати иттхим̣ ва̄ кума̄рим̣ ва̄ абхирӯпам̣ дассанӣйам̣ па̄са̄дикам̣ парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гатам̣. со там̣ дисва̄ сам̣сӣдати висӣдати на саккоти брахмачарийам̣ ¶ сандха̄ретум̣, сиккха̄дуббалйам̣ ана̄викатва̄ хӣна̄йа̄ваттатӣти евам̣ висабха̄гарӯпам̣ олокентасса пана чаккхувин̃н̃а̄н̣авӣтхивасена уппаннара̄го дассанасам̣сагго на̄ма. со евам̣ ведитаббо –
еко кира дахаро ка̄ладӣгхава̄пидва̄равиха̄рам̣ уддесаттха̄йа гато. а̄чарийо тасса антара̄йам̣ дисва̄ ока̄сам̣ на кароти. со пунаппуннам̣ анубандхати. а̄чарийо саче антога̄ме на чариссаси. дасса̄ми те уддесанти а̄ха. со са̄дхӯти сампат̣иччхитва̄ уддесе нит̣т̣хите а̄чарийам̣ вандитва̄ гаччханто а̄чарийо ме имасмим̣ га̄ме чаритум̣ на дети, ким̣ ну кхо ка̄ран̣анти чӣварам̣ па̄рупитва̄ га̄мам̣ па̄виси, ека̄ куладхӣта̄ пӣтакаваттхам̣ нива̄сетва̄ гехе т̣хита̄ дахарам̣ дисва̄ сан̃джа̄тара̄га̄ ул̣ун̇кена йа̄гум̣ а̄харитва̄ тасса патте паккхипитва̄ ниваттитва̄ ман̃чаке нипаджджи. атха нам̣ ма̄та̄питаро ¶ ким̣ амма̄ти пуччхим̣су, два̄рена гатам̣ дахарам̣ лабхама̄на̄ джӣвисса̄ми, алабхама̄на̄ марисса̄мӣти. ма̄та̄питаро вегена гантва̄ га̄мадва̄ре дахарам̣ патва̄ вандитва̄, ‘‘ниваттатха, бханте, бхиккхам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти а̄хам̣су. дахаро алам̣ гаччха̄мӣти. те, ‘‘идам̣ на̄ма, бханте, ка̄ран̣а’’нти йа̄читва̄ – ‘‘амха̄кам̣, бханте, гехе еттакам̣ на̄ма дханам̣ аттхи, ека̄йева но дхӣта̄, твам̣ но джет̣т̣хапуттат̣т̣ха̄не т̣хассаси, сукхена сакка̄ джӣвиту’’нти а̄хам̣су. дахаро, ‘‘на майхам̣ имина̄ палибодхена аттхо’’ти ана̄дийитва̄ва пакканто.
ма̄та̄питаро гантва̄, ‘‘амма, на̄саккхимха̄ дахарам̣ ниваттетум̣, йам̣ ан̃н̃ам̣ са̄микам̣ иччхаси, там̣ лабхиссаси, ут̣т̣хехи кха̄да ча пива ча̄’’ти а̄хам̣су. са̄ аниччхантӣ сатта̄хам̣ нира̄ха̄ра̄ хутва̄ ка̄ламака̄си. ма̄та̄питаро тасса̄ сарӣракиччам̣ катва̄ там̣ пӣтакаваттхам̣ дхуравиха̄ре бхиккхусан̇гхасса адам̣су, бхиккхӯ ¶ ваттхам̣ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣ам̣ катва̄ бха̄джайим̣су. еко махаллако аттано кот̣т̣ха̄сам̣ гахетва̄ калйа̄н̣ӣвиха̄рам̣ а̄гато. сопи дахаро четийам̣ вандисса̄мӣти таттхева гантва̄ дива̄т̣т̣ха̄не нисӣди. махаллако там̣ ваттхакхан̣д̣ам̣ гахетва̄, ‘‘имина̄ ме парисса̄ванам̣ вича̄ретха̄’’ти дахарам̣ авоча. дахаро маха̄тхера ‘‘кухим̣ ладдха’’нти а̄ха. со саббам̣ паваттим̣ катхеси. со там̣ сутва̄ва, ‘‘еварӯпа̄йа на̄ма саддхим̣ сам̣ва̄сам̣ на̄латтха’’нти ра̄гаггина̄ дад̣д̣хо таттхева ка̄ламака̄си.
ан̃н̃аман̃н̃ам̣ ¶ а̄ла̄пасалла̄павасена уппаннара̄го пана самуллапанасам̣сагго на̄ма. бхиккхуно бхиккхунийа̄ сантакам̣, бхиккхунийа̄ ва̄ бхиккхусса сантакам̣ гахетва̄ парибхогакаран̣авасена уппаннара̄го самбхогасам̣сагго на̄ма. со евам̣ ведитаббо – маричават̣т̣ивиха̄рамахе кира бхиккхӯнам̣ сатасахассам̣ бхиккхунӣнам̣ навутисахасса̄ни ева ахесум̣. еко са̄ман̣еро ун̣хайа̄гум̣ гахетва̄ гаччханто саким̣ чӣваракан̣н̣е т̣хапеси, саким̣ бхӯмийам̣. ека̄ са̄ман̣ерӣ дисва̄ еттха паттам̣ т̣хапетва̄ йа̄хӣти тха̄лакам̣ ада̄си. те апарабха̄ге екасмим̣ бхайе уппанне парасамуддам̣ агамам̣су. тесу бхиккхунӣ пуретарам̣ агама̄си. са̄, ‘‘еко кира сӣхал̣абхиккху а̄гато’’ти сутва̄ тхерасса сантикам̣ гантва̄ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ нисинна̄, – ‘‘бханте, маричават̣т̣ивиха̄рамахака̄ле тумхе кативасса̄’’ти пуччхи. тада̄хам̣ саттавассикаса̄ман̣еро. твам̣ пана кативасса̄ти? ахам̣ саттавассикаса̄ман̣ерӣйева екасса ¶ са̄ман̣ерасса ун̣хайа̄гум̣ гахетва̄ гаччхантасса паттат̣хапанаттхам̣ тха̄лакамада̄синти. тхеро, ‘‘ахам̣ со’’ти ватва̄ тха̄лакам̣ нӣхаритва̄ дассеси. те еттакенева сам̣саггена брахмачарийам̣ сандха̄ретум̣ асакконта̄ двепи сат̣т̣хивассака̄ле виббхамим̣су.
хаттхага̄ха̄дивасена пана уппаннара̄го ка̄йасам̣сагго на̄ма. татридам̣ ваттху – маха̄четийан̇ган̣е кира дахарабхиккхӯ саджджха̄йам̣ ган̣ханти. тесам̣ пит̣т̣хипассе дахарабхиккхунийо дхаммам̣ сун̣анти. татреко дахаро хаттхам̣ паса̄ренто екисса̄ дахарабхиккхунийа̄ ка̄йам̣ чхупи. са̄ там̣ хаттхам̣ гахетва̄ аттано урасмим̣ т̣хапеси, еттакена сам̣саггена двепи виббхамитва̄ гихибха̄вам̣ патта̄.
га̄хага̄хака̄диван̣н̣ана̄
имесу ¶ пана пан̃часу сам̣саггесу бхиккхуно бхиккхӯхи саддхим̣ саванадассанасамуллапанасамбхогака̄йапара̄ма̄са̄ ниччампи хонтийева, бхиккхунӣхи саддхим̣ т̣хапетва̄ ка̄йасам̣саггам̣ сеса̄ ка̄лена ка̄лам̣ хонти; татха̄ упа̄сакаупа̄сика̄хи саддхим̣ саббепи ка̄лена ка̄лам̣ хонти. тесу хи килесуппаттито читтам̣ раккхитаббам̣. еко хи бхиккху га̄хага̄хако хоти, еко га̄хамуттако, еко муттага̄хако, еко муттамуттако.
таттха йам̣ бхиккхум̣ манусса̄пи а̄мисена упала̄петва̄ гахан̣авасена упасан̇каманти, бхиккхупи пуппхапхала̄дӣхи ¶ упала̄петва̄ гахан̣авасена упасан̇камати, айам̣ га̄хага̄хако на̄ма. йам̣ пана манусса̄ вуттанайена упасан̇каманти, бхиккху даккхин̣еййавасена упасан̇камати, айам̣ га̄хамуттако на̄ма. йасса манусса̄ даккхин̣еййавасена чатта̄ро паччайе денти, бхиккху пуппхапхала̄дӣхи упала̄петва̄ гахан̣авасена упасан̇камати, айам̣ муттага̄хако на̄ма. йасса манусса̄пи даккхин̣еййавасена чатта̄ро паччайе денти, бхиккхупи чӯл̣апин̣д̣апа̄тийатиссаттхеро вийа даккхин̣еййавасена парибхун̃джати, айам̣ муттамуттако на̄ма.
тхерам̣ кира ека̄ упа̄сика̄ два̄даса васса̄ни упат̣т̣хахи. екадивасам̣ тасмим̣ га̄ме агги ут̣т̣хахитва̄ геха̄ни джха̄песи. ан̃н̃есам̣ кулӯпакабхиккхӯ а̄гантва̄ ¶ – ‘‘ким̣ упа̄сике, апи кин̃чи бхан̣д̣акам̣ арогам̣ ка̄тум̣ асаккхиттха̄’’ти пат̣исантха̄рам̣ акам̣су. манусса̄, ‘‘амха̄кам̣ ма̄ту кулӯпакаттхеро бхун̃джанавела̄йамева а̄гамиссатӣ’’ти а̄хам̣су. тхеропи пунадивасе бхиккха̄ча̄равелам̣ саллаккхетва̄ва а̄гато. упа̄сика̄ кот̣т̣хаччха̄йа̄йа нисӣда̄петва̄ бхиккхам̣ сампа̄детва̄ ада̄си. тхере бхаттакиччам̣ катва̄ пакканте манусса̄ а̄хам̣су – ‘‘амха̄кам̣ ма̄ту кулӯпакаттхеро бхун̃джанавела̄йамева а̄гато’’ти. упа̄сика̄, ‘‘тумха̄кам̣ кулӯпака̄ тумха̄кам̣йева ануччхавика̄, майхам̣ тхеро майхева ануччхавико’’ти а̄ха. а̄йасма̄ пана манта̄н̣ипутто имехи пан̃чахи сам̣саггехи чатӯхипи париса̄хи саддхим̣ асам̣сат̣т̣хо га̄хамуттако чева муттамуттако ча ахоси. йатха̄ ча сайам̣ асам̣сат̣т̣хо, евам̣ бхиккхӯнампи там̣ асам̣саггакатхам̣ катта̄ ахоси.
а̄раддхавӣрийоти ¶ паггахитавӣрийо, парипун̣н̣ака̄йикачетасикавӣрийоти аттхо. йо хи бхиккху гамане уппаннакилесам̣ т̣ха̄нам̣ па̄пун̣итум̣ на дети, т̣ха̄не уппаннакилесам̣ нисаджджам̣, нисаджджа̄йа уппаннакилесам̣ сайанам̣ па̄пун̣итум̣ на дети, мантена кан̣хасаппам̣ уппӣл̣етва̄ ган̣ханто вийа, амиттам̣ гӣва̄йа аккаманто вийа ча вичарати, айам̣ а̄раддхавӣрийо на̄ма. тхеро ча та̄дисо ахоси. бхиккхӯнампи татхева вӣрийа̄рамбхакатхам̣ катта̄ ахоси.
сӣласампаннотиа̄дӣсу сӣланти чатупа̄рисуддхисӣлам̣. сама̄дхӣти випассана̄па̄дака̄ ат̣т̣ха сама̄паттийо. пан̃н̃а̄ти локийалокуттаран̃а̄н̣ам̣. вимуттӣти арийапхалам̣. вимуттин̃а̄н̣адассананти екӯнавӣсативидхам̣ паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ам̣. тхеро сайампи сӣла̄дӣхи сампанно ахоси бхиккхӯнампи сӣла̄дикатхам̣ ¶ катта̄. сва̄йам̣ дасахи катха̄ваттхӯхи овадатӣти ова̄дако. йатха̄ пана еко овадатийева, сукхумам̣ аттхам̣ париваттетва̄ джа̄на̄петум̣ на саккоти. на евам̣ тхеро. тхеро пана та̄ни даса катха̄ваттхӯни вин̃н̃а̄петӣти вин̃н̃а̄пако. еко вин̃н̃а̄петум̣ саккоти, ка̄ран̣ам̣ дассетум̣ на саккоти. тхеро ка̄ран̣ампи сандассетӣти сандассако. еко виджджама̄нам̣ ка̄ран̣ам̣ дассети, га̄хетум̣ пана на саккоти. тхеро га̄хетумпи саккотӣти сама̄дапако. евам̣ сама̄дапетва̄ ¶ пана тесу катха̄ваттхӯсу усса̄хаджананавасена бхиккхӯ самуттеджетӣти самуттеджако. усса̄хаджа̄те ван̣н̣ам̣ ватва̄ сампахам̣сетӣти сампахам̣сако.
пан̃чала̄бхаван̣н̣ана̄
253. суладдхала̄бха̄ти ан̃н̃есампи мануссаттабха̄вапаббаджджа̄дигун̣ала̄бха̄ на̄ма хонти. а̄йасмато пана пун̣н̣асса суладдхала̄бха̄ ете, йасса саттху саммукха̄ евам̣ ван̣н̣о аббхуггатоти аттхо. апича апан̣д̣итехи ван̣н̣акатханам̣ на̄ма на татха̄ ла̄бхо, пан̣д̣итехи ван̣н̣акатханам̣ пана ла̄бхо. гихӣ хи ва̄ ван̣н̣акатханам̣ на татха̄ ла̄бхо, гихӣ хи ‘‘ван̣н̣ам̣ катхесса̄мӣ’’ти, ‘‘амха̄кам̣ аййо сан̣хо сакхило сукхасамбха̄со, виха̄рам̣ а̄гата̄нам̣ йа̄губхаттапха̄н̣ита̄дӣхи сан̇гахам̣ каротӣ’’ти катхенто аван̣н̣амева катхети. ‘‘аван̣н̣ам̣ катхесса̄мӣ’’ти ‘‘айам̣ тхеро мандамандо вийа абалабало вийа бха̄кут̣икабха̄кут̣ико вийа наттхи имина̄ саддхим̣ висса̄со’’ти катхенто ван̣н̣амева катхети. сабрахмача̄рӣхипи саттху параммукха̄ ¶ ван̣н̣акатханам̣ на татха̄ ла̄бхо, саттху саммукха̄ пана атила̄бхоти имампи аттхавасам̣ пат̣ичча ‘‘суладдхала̄бха̄’’ти а̄ха. анумасса анумасса̄ти даса катха̄ваттхӯни анупависитва̄ анупависитва̄. тан̃ча саттха̄ аббханумодатӣти тан̃часса ван̣н̣ам̣ еваметам̣ аппиччхо ча со бхиккху сантут̣т̣хо ча со бхиккхӯти анумодати. ити вин̃н̃ӯхи ван̣н̣абха̄санам̣ еко ла̄бхо, сабрахмача̄рӣхи еко, саттху саммукха̄ еко, анумасса анумасса еко, саттха̄ра̄ аббханумоданам̣ екоти име пан̃ча ла̄бхе сандха̄йа ‘‘суладдхала̄бха̄’’ти а̄ха. када̄чӣти кисмин̃чидева ка̄ле. карахачӣти тассева вевачанам̣. аппева на̄ма сийа̄ кочидева катха̄салла̄поти апи на̄ма кочи катха̄самуда̄ча̄ропи бхавеййа. тхерена кира а̄йасма̄ пун̣н̣о нева дит̣т̣хапуббо, насса дхаммакатха̄ сутапубба̄. ити со тасса дассанампи дхаммакатхампи паттхайама̄но евама̄ха.
ча̄рика̄диван̣н̣ана̄
254. йатха̄бхирантанти ¶ йатха̄аджджха̄сайам̣ вихаритва̄. буддха̄нан̃хи екасмим̣ т̣ха̄не васанта̄нам̣ чха̄йӯдака̄дивипаттим̣ ва̄ аппха̄сукасена̄санам̣ ва̄, манусса̄нам̣ ассаддха̄дибха̄вам̣ ¶ ва̄ а̄гамма анабхирати на̄ма наттхи. тесам̣ сампаттийа̄ ‘‘идха пха̄су вихара̄ма̄’’ти абхирамитва̄ чиравиха̄ропи наттхи. йаттха пана татха̄гате вихаранте сатта̄ саран̣есу ва̄ патит̣т̣хаханти, сӣла̄ни ва̄ сама̄дийанти, паббаджанти ва̄, тато сота̄паттимагга̄дӣнам̣ ва̄ пана тесам̣ упаниссайо хоти. таттха буддха̄ сатте та̄су сампаттӣсу патит̣т̣ха̄панааджджха̄сайена васанти; та̄сам̣ абха̄ве паккаманти. тена вуттам̣ – ‘‘йатха̄аджджха̄сайам̣ вихаритва̄’’ти. ча̄рикам̣ чарама̄ноти аддха̄нагаманам̣ гаччханто. ча̄рика̄ ча на̄меса̄ бхагавато дувидха̄ хоти туритача̄рика̄ ча, атуритача̄рика̄ ча.
таттха дӯрепи бодханеййапуггалам̣ дисва̄ тасса бодханаттха̄йа сахаса̄ гаманам̣ туритача̄рика̄ на̄ма. са̄ маха̄кассапапаччуггамана̄дӣсу дат̣т̣хабба̄. бхагава̄ хи маха̄кассапам̣ паччуггаччханто мухуттена тига̄вутам̣ маггам̣ агама̄си, а̄л̣авакассаттха̄йа тим̣сайоджанам̣, татха̄ ан̇гулима̄ласса ¶ . пуккуса̄тисса пана пан̃чачатта̄лӣсайоджанам̣, маха̄каппинасса вӣсайоджанасатам̣, кхадираванийассаттха̄йа сатта йоджанасата̄ни агама̄си; дхаммасена̄патино саддхивиха̄рикасса ванава̄сӣтиссаса̄ман̣ерасса тига̄вута̄дхикам̣ вӣсайоджанасатам̣.
екадивасам̣ кира тхеро, ‘‘тиссаса̄ман̣ерасса сантикам̣, бханте, гаччха̄мӣ’’ти а̄ха. бхагава̄, ‘‘ахампи гамисса̄мӣ’’ти ватва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ а̄мантеси – ‘‘а̄нанда, вӣсатисахасса̄нам̣ чхал̣абхин̃н̃а̄нам̣ а̄рочехи – ‘бхагава̄ ванава̄сӣтиссаса̄ман̣ерасса сантикам̣ гамиссатӣ’’’ти. тато дутийадивасе вӣсатисахассакхӣн̣а̄савапаривуто а̄ка̄се уппатитва̄ вӣсайоджанасатаматтхаке тасса гочарага̄мадва̄ре отаритва̄ чӣварам̣ па̄рупи. каммантам̣ гаччхама̄на̄ манусса̄ дисва̄, ‘‘саттха̄, бхо, а̄гато, ма̄ каммантам̣ агамиттха̄’’ти ватва̄ а̄сана̄ни пан̃н̃апетва̄ йа̄гум̣ датва̄ па̄наваттам̣ каронта̄, ‘‘кухим̣, бханте, бхагава̄ гаччхатӣ’’ти дахарабхиккхӯ пуччхим̣су. упа̄сака̄, на бхагава̄ ан̃н̃аттха гаччхати, идхева тиссаса̄ман̣ерасса дассанаттха̄йа а̄гатоти ¶ . те ‘‘амха̄кам̣ кира кулӯпакаттхерасса дассанаттха̄йа саттха̄ а̄гато, но вата но тхеро ораматтако’’ти соманассаджа̄та̄ ахесум̣.
атха ¶ бхагавато бхаттакиччапарийоса̄не са̄ман̣еро га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ ‘‘упа̄сака̄ маха̄ бхиккхусан̇гхо’’ти пуччхи. атхасса те, ‘‘саттха̄, бханте, а̄гато’’ти а̄рочесум̣, со бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ пин̣д̣апа̄тена а̄пуччхи. саттха̄ тасса паттам̣ хаттхена гахетва̄, ‘‘алам̣, тисса, нит̣т̣хитам̣ бхаттакичча’’нти а̄ха. тато упаджджха̄йам̣ а̄пуччхитва̄ аттано патта̄сане нисӣдитва̄ бхаттакиччамака̄си. атхасса бхаттакиччапарийоса̄не саттха̄ ман̇галам̣ ватва̄ никкхамитва̄ га̄мадва̄ре т̣хатва̄, ‘‘катаро те, тисса, васанат̣т̣ха̄нам̣ гаманамагго’’ти а̄ха. ‘‘айам̣ бхагава̄’’ти. маггам̣ десайама̄но пурато йа̄хи тисса̄ти. бхагава̄ кира садевакасса локасса маггадесако сама̄нопи ‘‘сакалатига̄вуте магге са̄ман̣ерам̣ дат̣т̣хум̣ лаччха̄мӣ’’ти там̣ маггадесакамака̄си.
со аттано васанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ бхагавато ваттамака̄си. атха нам̣ бхагава̄, ‘‘катаро те, тисса, чан̇камо’’ти ¶ пуччхитва̄ таттха гантва̄ са̄ман̣ерасса нисӣданапа̄са̄н̣е нисӣдитва̄, ‘‘тисса, имасмим̣ т̣ха̄не сукхам̣ васасӣ’’ти пуччхи. со а̄ха – ‘‘а̄ма, бханте, имасмим̣ ме т̣ха̄не васантасса сӣхабйаггхахаттхимигамора̄дӣнам̣ саддам̣ сун̣ато аран̃н̃асан̃н̃а̄ уппаджджати, та̄йа сукхам̣ васа̄мӣ’’ти. атха нам̣ бхагава̄, ‘‘тисса, бхиккхусан̇гхам̣ саннипа̄техи, буддхада̄йаджджам̣ те дасса̄мӣ’’ти ватва̄ саннипатите бхиккхусан̇гхе упасампа̄детва̄ аттано васанат̣т̣ха̄намева агама̄сӣти. айам̣ туритача̄рика̄ на̄ма.
йам̣ пана га̄манигамапат̣ипа̄т̣ийа̄ девасикам̣ йоджанад̣д̣хайоджанавасена пин̣д̣апа̄тачарийа̄дӣхи локам̣ анугган̣хантасса гаманам̣, айам̣ атуритача̄рика̄ на̄ма. имам̣ пана ча̄рикам̣ чаранто бхагава̄ маха̄ман̣д̣алам̣ маджджхимаман̣д̣алам̣ антимаман̣д̣аланти имесам̣ тин̣н̣ам̣ ман̣д̣ала̄нам̣ ан̃н̃атарасмим̣ чарати. таттха маха̄ман̣д̣алам̣ навайоджанасатикам̣, маджджхимаман̣д̣алам̣ чхайоджанасатикам̣, антимаман̣д̣алам̣ тийоджанасатикам̣. йада̄ маха̄ман̣д̣але ча̄рикам̣ чаритука̄мо хоти, маха̄пава̄ран̣а̄йа пава̄ретва̄ па̄т̣ипададивасе маха̄бхиккхусан̇гхапарива̄ро никкхамати. саманта̄ йоджанасатам̣ екакола̄халам̣ ахоси, пуримам̣ пуримам̣ а̄гата̄ нимантетум̣ лабханти; итаресу двӣсу ман̣д̣алесу сакка̄ро маха̄ман̣д̣але ¶ осарати. татра бхагава̄ тесу тесу га̄манигамесу ека̄хам̣ двӣхам̣ васанто маха̄джанам̣ а̄мисапат̣иггахена анугган̣ханто дхаммада̄нена часса виват̣т̣ӯпанисситам̣ ¶ кусалам̣ вад̣д̣хенто навахи ма̄сехи ча̄рикам̣ парийоса̄пети.
саче пана антовассе бхиккхӯнам̣ саматхавипассана̄ тарун̣а̄ хоти, маха̄пава̄ран̣а̄йа апава̄ретва̄ пава̄ран̣а̄сан̇гахам̣ датва̄ каттикапун̣н̣ама̄йа пава̄ретва̄ мигасирасса пат̣хамадивасе маха̄бхиккхусан̇гхапарива̄ро никкхамитва̄ маджджхимаман̣д̣алам̣ осарати. ан̃н̃енапи ка̄ран̣ена маджджхимаман̣д̣але ча̄рикам̣ чаритука̄мо чатума̄сам̣ васитва̄ва никкхамати. вуттанайенева итаресу двӣсу ман̣д̣алесу сакка̄ро маджджхимаман̣д̣але осарати. бхагава̄ пуриманайенева локам̣ анугган̣ханто ат̣т̣хахи ма̄сехи ча̄рикам̣ парийоса̄пети.
саче пана чатума̄сам̣ вут̣т̣хавассасса̄пи бхагавато венеййасатта̄ апарипаккиндрийа̄ хонти, тесам̣ индрийапарипа̄кам̣ а̄гамайама̄но ¶ апарампи екам̣ ма̄сам̣ ва̄ двитичатума̄сам̣ ва̄ таттхева васитва̄ маха̄бхиккхусан̇гхапарива̄ро никкхамати. вуттанайенева итаресу двӣсу ман̣д̣алесу сакка̄ро антоман̣д̣але осарати. бхагава̄ пуриманайенева локам̣ анугган̣ханто саттахи ва̄ чхахи ва̄ пан̃чахи ва̄ чатӯхи ва̄ ма̄сехи ча̄рикам̣ парийоса̄пети. ити имесу тӣсу ман̣д̣алесу йаттха каттхачи ча̄рикам̣ чаранто на чӣвара̄дихету чарати. атха кхо йе дуггата̄ ба̄ла̄ джин̣н̣а̄ бйа̄дхита̄, те када̄ татха̄гатам̣ а̄гантва̄ пассиссанти? майи пана ча̄рикам̣ чаранте маха̄джано татха̄гатадассанам̣ лабхиссати, таттха кечи читта̄ни паса̄дессанти, кечи ма̄ла̄дӣхи пӯджессанти, кечи кат̣аччхубхиккхам̣ дассанти, кечи миччха̄дассанам̣ паха̄йа самма̄дит̣т̣хика̄ бхависсанти, там̣ тесам̣ бхависсати дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа̄ти евам̣ лока̄нукампа̄йа ча̄рикам̣ чарати.
апича чатӯхи ка̄ран̣ехи буддха̄ бхагаванто ча̄рикам̣ чаранти – джан̇гха̄виха̄равасена сарӣрапха̄сукаттха̄йа, аттхуппаттика̄лам̣ абхикан̇кханаттха̄йа, бхикхӯнам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄панаттха̄йа, таттха таттха парипа̄кагатиндрийе бодханеййасатте бодханаттха̄йа̄ти. апарехипи чатӯхи ка̄ран̣ехи буддха̄ бхагаванто ча̄рикам̣ чаранти – буддхам̣ саран̣ам̣ гаччхиссантӣти ва̄, дхаммам̣ саран̣ам̣ гаччхиссантӣти ва̄, сан̇гхам̣ саран̣ам̣ гаччхиссантӣти ва̄, махата̄ дхаммавассена чатассо париса̄ сантаппесса̄мӣти ва̄ти ¶ . апарехи пан̃чахи ка̄ран̣ехи буддха̄ бхагаванто ча̄рикам̣ чаранти ¶ – па̄н̣а̄типа̄та̄ вирамиссантӣти ва̄, адинна̄да̄на̄… ка̄месумиччха̄ча̄ра̄… муса̄ва̄да̄… сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ вирамиссантӣти ва̄ти. апарехи ат̣т̣хахи ка̄ран̣ехи буддха̄ бхагаванто ча̄рикам̣ чаранти – пат̣хамаджджха̄нам̣ пат̣илабхиссантӣти ва̄, дутийам̣…пе… невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанасама̄паттим̣ пат̣илабхиссантӣти ва̄ти. апарехи ат̣т̣хахи ка̄ран̣ехи буддха̄ бхагаванто ча̄рикам̣ чаранти – сота̄паттимаггам̣ адхигамиссантӣти ва̄, сота̄паттипхалам̣…пе… арахаттапхалам̣ саччхикариссантӣти ва̄ти. айам̣ атуритача̄рика̄, са̄ идха адхиппета̄. са̄ панеса̄ дувидха̄ хоти нибаддхача̄рика̄, анибаддхача̄рика̄ ¶ ча. таттха йам̣ екассева бодханеййасаттасса аттха̄йа гаччхати, айам̣ нибаддхача̄рика̄ на̄ма. йам̣ пана га̄манигаманагарапат̣ипа̄т̣ивасена чарати, айам̣ анибаддхача̄рика̄ на̄ма. еса̄ идха адхиппета̄.
сена̄санам̣ сам̣са̄метва̄ти сена̄санам̣ пат̣иса̄метва̄. там̣ пана пат̣иса̄менто тхеро на чӯл̣апаттамаха̄патта-чӯл̣атха̄лакамаха̄тха̄лака-пат̣т̣ун̣н̣ачӣвара-дукӯлачӣвара̄дӣнам̣ бхан̣д̣икам̣ катва̄ саппитела̄дӣнам̣ ва̄ пана гхат̣е пӯра̄петва̄ габбхе нидахитва̄ два̄рам̣ пидха̄йа кун̃чикамуддика̄дӣни йоджа̄песи. ‘‘саче на хоти бхиккху ва̄ са̄ман̣еро ва̄ а̄ра̄мико ва̄ упа̄сако ва̄, чатӯсу па̄са̄н̣есу ман̃че ман̃чам̣ а̄ропетва̄ пӣт̣хе пӣт̣хам̣ а̄ропетва̄ чӣваравам̣се ва̄ чӣварараджджуйа̄ ва̄ упари пун̃джам̣ катва̄ два̄рава̄тапа̄нам̣ тхакетва̄ паккамитабба’’нти (чӯл̣ава. 361) вачанато пана нева̄сикам̣ бхиккхум̣ а̄пуччханаматтакенева пат̣иса̄меси.
йена са̄ваттхи тена ча̄рикам̣ пакка̄мӣти саттху дассанака̄мо хутва̄ йена диса̄бха̄гена са̄ваттхи тена пакка̄ми. паккаманто ча на суддходанамаха̄ра̄джасса а̄роча̄петва̄ саппителамадхупха̄н̣ита̄дӣни га̄ха̄петва̄ пакканто. йӯтхам̣ паха̄йа никкханто пана маттахаттхӣ вийа, асаха̄йакиччо сӣхо вийа, паттачӣвараматтам̣ а̄да̄йа екакова пакка̄ми. касма̄ панеса пан̃часатехи аттано антева̄сикехи саддхим̣ ра̄джагахам̣ агантва̄ ида̄ни никкхантоти? ра̄джагахам̣ капилаваттхуто дӯрам̣ сат̣т̣хийоджана̄ни, са̄ваттхи пана пан̃чадаса. саттха̄ ра̄джагахато пан̃чачатта̄лӣсайоджанам̣ а̄гантва̄ са̄ваттхийам̣ вихарати, ида̄ни а̄санно джа̄тоти сутва̄ никкхамӣти ака̄ран̣аметам̣. буддха̄нам̣ сантикам̣ гаччханто хи еса йоджанасахассампи гаччхеййа, тада̄ ¶ пана ¶ ка̄йавивеко на сакка̄ ладдхунти. бахӯхи саддхим̣ гаманака̄ле хи екасмим̣ гаччха̄ма̄ти ваданте еко идхева васа̄ма̄ти вадати. екасмим̣ васа̄ма̄ти ваданте еко гаччха̄ма̄ти вадати. тасма̄ иччхитиччхитаккхан̣е сама̄паттим̣ аппетва̄ нисӣдитум̣ ва̄ пха̄сукасена̄сане ка̄йавивекам̣ ладдхум̣ ва̄ на сакка̄ хоти, екакасса пана там̣ саббам̣ сулабхам̣ хотӣти тада̄ агантва̄ ида̄ни пакка̄ми.
ча̄рикам̣ ¶ чарама̄ноти еттха кин̃ча̄пи айам̣ ча̄рика̄ на̄ма маха̄джанасан̇гахаттхам̣ буддха̄нам̣йева лаббхати, буддхе упа̄да̄йа пана рул̣хӣсаддена са̄вака̄нампи вуччати килан̃джа̄дӣхи катам̣ бӣджанампи та̄лаван̣т̣ам̣ вийа. йена бхагава̄ти са̄ваттхийа̄ авидӯре екасмим̣ га̄маке пин̣д̣а̄йа чаритва̄ катабхаттакиччо джетаванам̣ пависитва̄ са̄рипуттаттхерасса ва̄ маха̄моггалла̄наттхерасса ва̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ па̄де дховитва̄ маккхетва̄ па̄нӣйам̣ ва̄ па̄накам̣ ва̄ пивитва̄ тхокам̣ виссамитва̄ саттха̄рам̣ пассисса̄мӣти читтампи ануппа̄детва̄ уджукам̣ гандхакут̣ипаривен̣амева агама̄си. тхерасса хи саттха̄рам̣ дат̣т̣хука̄масса ан̃н̃ена бхиккхуна̄ киччам̣ наттхи. тасма̄ ра̄хулам̣ ва̄ а̄нандам̣ ва̄ гахетва̄ ока̄сам̣ ка̄ретва̄ саттха̄рам̣ пассисса̄мӣти евампи читтам̣ на уппа̄деси.
тхеро хи сайамева буддхаса̄сане валлабхо ран̃н̃о сан̇га̄мавиджайамаха̄йодхо вийа. йатха̄ хи та̄дисасса йодхасса ра̄джа̄нам̣ дат̣т̣хука̄масса ан̃н̃ам̣ севитва̄ дассанакаммам̣ на̄ма наттхи; валлабхата̄йа сайамева пассати. евам̣ тхеропи буддхаса̄сане валлабхо, тасса ан̃н̃ам̣ севитва̄ саттхудассанакиччам̣ наттхӣти па̄де дховитва̄ па̄дапун̃чханамхи пун̃чхитва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками. бхагава̄пи ‘‘паччӯсака̄лейева манта̄н̣ипутто а̄гамиссатӣ’’ти аддаса. тасма̄ гандхакут̣им̣ пависитва̄ сӯчигхат̣икам̣ адатва̄ва даратхам̣ пат̣иппассамбхетва̄ ут̣т̣ха̄йа нисӣди. тхеро кава̄т̣ам̣ пан̣а̄метва̄ гандхакут̣им̣ пависитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. дхаммийа̄ катха̄йа̄ти бхагава̄ дхаммим̣ катхам̣ катхенто чӯл̣агосин̇гасутте (ма. ни. 1.325 а̄дайо) тин̣н̣ам̣ кулапутта̄нам̣ са̄маггираса̄нисам̣сам̣ катхеси; секкхасутте (ма. ни. 2.22 а̄дайо) а̄васатха̄нисам̣сам̣, гхат̣ика̄расутте (ма. ни. 2.282 а̄дайо) сатипат̣ила̄бхикам̣ пуббенива̄саппат̣исам̣йуттакатхам̣; рат̣т̣хапа̄ласутте (ма. ни. 2.304) чатта̄ро ¶ дхаммуддесе, селасутте (ма. ни. 2.396 а̄дайо) па̄нака̄нисам̣сакатхам̣ ¶ , упаккилесасутте (ма. ни. 3.236 а̄дайо) бхагуттхерасса дхаммакатхам̣ катхенто екӣбха̄ве а̄нисам̣сам̣ катхеси. имасмим̣ пана ратхавинӣте а̄йасмато пун̣н̣асса катхенто дасакатха̄ваттхуниссайам̣ ¶ анантанайам̣ на̄ма дассеси пун̣н̣а, айампи аппиччхакатха̄йева сантосакатха̄йева̄ти. пат̣исамбхида̄паттасса са̄вакасса веланте т̣хатва̄ маха̄самудде хаттхаппаса̄ран̣ам̣ вийа ахоси.
йена андхавананти тада̄ кира паччха̄бхатте джетаванам̣ а̄кин̣н̣ам̣ хоти, бахӯ кхаттийабра̄хман̣а̄дайо джетаванам̣ осаранти; ран̃н̃о чаккаваттисса кхандха̄ва̄рат̣т̣ха̄нам̣ вийа хоти, на сакка̄ павивекам̣ лабхитум̣. андхаванам̣ пана падха̄нагхарасадисам̣ павивиттам̣, тасма̄ йенандхаванам̣ тенупасан̇ками. касма̄ пана маха̄тхере на аддаса? евам̣ кирасса ахоси – ‘‘са̄йанхасамайе а̄гантва̄ маха̄тхере дисва̄ пуна дасабалам̣ пассисса̄ми, евам̣ маха̄тхера̄нам̣ екам̣ упат̣т̣ха̄нам̣ бхависсати, саттху две бхависсанти, тато саттха̄рам̣ вандитва̄ мама васанат̣т̣ха̄намева гамисса̄мӣ’’ти.
саттависуддхипан̃хаван̣н̣ана̄
256. абхин̣хам̣ киттайама̄но ахосӣти пунаппунам̣ ван̣н̣ам̣ киттайама̄но виха̄си. тхеро кира тато пат̣т̣ха̄йа дивасе дивасе сан̇гхамаджджхе ‘‘пун̣н̣о кира на̄ма манта̄н̣ипутто чатӯхи париса̄хи саддхим̣ асам̣сат̣т̣хо, со дасабаласса дассанаттха̄йа а̄гамиссати; каччи ну кхо мам̣ адисва̄ва гамиссатӣ’’ти тхеранавамаджджхима̄нам̣ сатикаран̣аттхам̣ а̄йасмато пун̣н̣асса гун̣ам̣ бха̄сати. евам̣ кирасса ахоси – ‘‘махаллакабхиккхӯ на̄ма на саббака̄лам̣ антовиха̄ре хонти; гун̣акатха̄йа панасса катхита̄йа йо ча нам̣ бхиккхум̣ пассиссати; со а̄гантва̄ а̄рочессатӣ’’ти. атха̄йам̣ тхерассева саддхивиха̄рико там̣ а̄йасмантам̣ манта̄н̣ипуттам̣ паттачӣварама̄да̄йа гандхакут̣им̣ пависантам̣ аддаса. катхам̣ пана нам̣ еса ан̃н̃а̄сӣти? пун̣н̣а, пун̣н̣а̄ти ватва̄ катхентасса бхагавато дхаммакатха̄йа ан̃н̃а̄си – ‘‘айам̣ со тхеро, йасса ме упаджджха̄йо абхин̣хам̣ киттайама̄но хотӣ’’ти. ити со а̄гантва̄ тхерасса а̄рочеси. нисӣданам̣ а̄да̄йа̄ти нисӣданам̣ на̄ма садасам̣ вуччати ава̄йимам̣. тхеро пана чаммакхан̣д̣ам̣ гахетва̄ агама̄си. пит̣т̣хито пит̣т̣хитоти ¶ паччхато паччхато. сӣса̄нулокӣти йо уннатат̣т̣ха̄не пит̣т̣хим̣ пассанто ¶ ниннат̣т̣ха̄не сӣсам̣ пассанто гаччхати, айампи сӣса̄нулокӣти вуччати. та̄дисо хутва̄ анубандхи. тхеро хи кин̃ча̄пи сам̣йатападасаддата̄йа ачча̄санно хутва̄ гаччхантопи падасаддена на ба̄дхати, ‘‘на̄йам̣ саммоданака̄ло’’ти ¶ н̃атва̄ пана на ачча̄санно, андхаванам̣ на̄ма махантам̣, екасмим̣ т̣ха̄не нилӣнам̣ апассантена, а̄вусо пун̣н̣а, пун̣н̣а̄ти апха̄сукасаддо ка̄таббо хотӣти нисиннат̣т̣ха̄наджа̄нанаттхам̣ на̄тидӯре хутва̄ сӣса̄нулокӣ агама̄си. дива̄виха̄рам̣ нисӣдӣти дива̄виха̄раттха̄йа нисӣди.
таттха а̄йасма̄пи пун̣н̣о удиччабра̄хман̣аджаччо, са̄рипуттаттхеропи. пун̣н̣аттхеропи суван̣н̣аван̣н̣о, са̄рипуттаттхеропи. пун̣н̣аттхеропи арахаттапхаласама̄паттисама̄панно, са̄рипуттаттхеропи. пун̣н̣аттхеропи каппасатасахассам̣ абхинӣха̄расампанно, са̄рипуттаттхеропи каппасатасахасса̄дхикам̣ екамасан̇кхйеййам̣. пун̣н̣аттхеропи пат̣исамбхида̄патто маха̄кхӣн̣а̄саво, са̄рипуттаттхеропи. ити екам̣ канакагухам̣ павит̣т̣ха̄ две сӣха̄ вийа, екам̣ виджамбханабхӯмим̣ отин̣н̣а̄ две бйаггха̄ вийа, екам̣ супуппхитаса̄лаванам̣ павит̣т̣ха̄ две чхаддантана̄гара̄джа̄но вийа, екам̣ симбаливанам̣ павит̣т̣ха̄ две супан̣н̣ара̄джа̄но вийа, екам̣ нарава̄ханайа̄нам̣ абхирул̣ха̄ две вессаван̣а̄ вийа, екам̣ пан̣д̣укамбаласилам̣ абхинисинна̄ две сакка̄ вийа, екавима̄наббхантарагата̄ две ха̄ритамаха̄брахма̄но вийа ча те двепи бра̄хман̣аджачча̄ двепи суван̣н̣аван̣н̣а̄ двепи сама̄паттила̄бхино двепи абхинӣха̄расампанна̄ двепи пат̣исамбхида̄патта̄ маха̄кхӣн̣а̄сава̄ екам̣ ванасан̣д̣ам̣ анупавит̣т̣ха̄ там̣ ванат̣т̣ха̄нам̣ собхайим̣су.
бхагавати но, а̄вусо, брахмачарийам̣ вуссатӣти, а̄вусо, ким̣ амха̄кам̣ бхагавато сантике а̄йасмата̄ брахмачарийам̣ вуссатӣти? идам̣ а̄йасма̄ са̄рипутто тасса бхагавати брахмачарийава̄сам̣ джа̄нантопи катха̄самут̣т̣ха̄панаттхам̣ пуччхи. пуримакатха̄йа хи аппатит̣т̣хита̄йа паччхимакатха̄ на джа̄йати, тасма̄ евам̣ пуччхи. тхеро ануджа̄нанто ‘‘евама̄вусо’’ти а̄ха. атхасса пан̃хависсаджджанам̣ сотука̄мо а̄йасма̄ са̄рипутто ‘‘ким̣ ну кхо а̄вусо сӣлависуддхаттхам̣ бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’’ти пат̣ипа̄т̣ийа̄ сатта висуддхийо пуччхи. та̄сам̣ виттха̄ракатха̄ висуддхимагге вутта̄. а̄йасма̄ пана пун̣н̣о ¶ йасма̄ чатупа̄рисуддхисӣла̄дӣсу т̣хитасса̄пи брахмачарийава̄со маттхакам̣ на па̄пун̣а̄ти, тасма̄, ‘‘но хидам̣, а̄вусо’’ти саббам̣ пат̣иккхипи.
киматтхам̣ ¶ ¶ чараха̄вусоти йади сӣлависуддхиа̄дӣнам̣ аттха̄йа брахмачарийам̣ на вуссати, атха киматтхам̣ вуссатӣти пуччхи. анупа̄да̄паринибба̄наттхам̣ кхо, а̄вусоти еттха анупа̄да̄паринибба̄нам̣ на̄ма аппаччайапаринибба̄нам̣. дведха̄ упа̄да̄на̄ни гахан̣ӯпа̄да̄нан̃ча паччайӯпа̄да̄нан̃ча. гахан̣ӯпа̄да̄нам̣ на̄ма ка̄мупа̄да̄на̄дикам̣ чатуббидхам̣, паччайӯпа̄да̄нам̣ на̄ма авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄ти евам̣ вуттапаччайа̄. таттха гахан̣ӯпа̄да̄нава̄дино а̄чарийа̄ анупа̄да̄паринибба̄нанти чатӯсу упа̄да̄несу ан̃н̃атарена̄пи кан̃чи дхаммам̣ аггахетва̄ паваттам̣ арахаттапхалам̣ анупа̄да̄паринибба̄нанти катхенти. тан̃хи на ча упа̄да̄насампайуттам̣ хутва̄ кан̃чи дхаммам̣ упа̄дийати, килеса̄нан̃ча париниббутанте джа̄татта̄ паринибба̄нанти вуччати. паччайӯпа̄да̄нава̄дино пана анупа̄да̄паринибба̄нанти аппаччайапаринибба̄нам̣. паччайавасена ануппаннам̣ асан̇кхатам̣ аматадха̄тумева анупа̄да̄паринибба̄нанти катхенти. айам̣ анто, айам̣ кот̣и, айам̣ нит̣т̣ха̄. аппаччайапаринибба̄нам̣ паттасса хи брахмачарийава̄со маттхакам̣ патто на̄ма хоти, тасма̄ тхеро ‘‘анупа̄да̄паринибба̄наттха’’нти а̄ха. атха нам̣ ануйун̃джанто а̄йасма̄ са̄рипутто ‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо, сӣлависуддхи анупа̄да̄паринибба̄на’’нти пуна пуччхам̣ а̄рабхи.
258. тхеропи саббапариваттесу татхева пат̣иккхипитва̄ парийоса̄не досам̣ дассенто сӣлависуддхим̣ че, а̄вусотиа̄дима̄ха. таттха пан̃н̃апеййа̄ти йади пан̃н̃апеййа. саупа̄да̄нам̣йева сама̄нам̣ анупа̄да̄паринибба̄нам̣ пан̃н̃апеййа̄ти сан̇гахан̣адхаммамева ниггахан̣адхаммам̣ саппаччайадхаммамева аппаччайадхаммам̣ сан̇кхатадхаммамева асан̇кхатадхамманти пан̃н̃апеййа̄ти аттхо. н̃а̄н̣адассанависуддхийам̣ пана саппаччайадхаммамева аппаччайадхаммам̣ сан̇кхатадхаммамева асан̇кхатадхамманти пан̃н̃апеййа̄ти айамева аттхо гахетаббо. путхуджджано хи, а̄вусоти еттха ват̣т̣а̄нугато локийаба̄лапутхуджджано дат̣т̣хаббо. со хи чатупа̄рисуддхисӣламаттасса̄пи абха̄вато саббасо ан̃н̃атра имехи дхаммехи. тена хӣти йена ка̄ран̣ена екачче пан̣д̣ита̄ упама̄йа аттхам̣ джа̄нанти, тена ка̄ран̣ена упамам̣ те карисса̄мӣти ¶ аттхо.
саттаратхавинӣтаван̣н̣ана̄
259. сатта ¶ ратхавинӣта̄нӣти винӣтаасса̄джа̄нийайутте сатта ратхе. йа̄вадева, читтависуддхаттха̄ти ¶ , а̄вусо, айам̣ сӣлависуддхи на̄ма, йа̄вадева, читтависуддхаттха̄. читтависуддхаттха̄ти ниссаккавачанаметам̣. айам̣ панеттха аттхо, йа̄вадева, читтависуддхисан̇кха̄та̄ аттха̄, та̄ва айам̣ сӣлависуддхи на̄ма иччхитабба̄. йа̄ пана айам̣ читтависуддхи, еса̄ сӣлависуддхийа̄ аттхо, айам̣ кот̣и, идам̣ парийоса̄нам̣, читтависуддхийам̣ т̣хитасса хи сӣлависуддхикиччам̣ катам̣ на̄ма хотӣти. еса найо саббападесу.
идам̣ панеттха опаммасам̣санданам̣ – ра̄джа̄ пасенади косало вийа хи джара̄маран̣абхӣруко йога̄вачаро дат̣т̣хаббо. са̄ваттхинагарам̣ вийа сакка̄йанагарам̣, са̄кетанагарам̣ вийа нибба̄нанагарам̣, ран̃н̃о са̄кете вад̣д̣хиа̄вахасса сӣгхам̣ гантва̄ па̄пун̣итаббасса ачча̄йикасса киччасса уппа̄дака̄ло вийа йогино анабхисамета̄нам̣ чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ абхисамайакиччасса уппа̄дака̄ло. сатта ратхавинӣта̄ни вийа сатта висуддхийо, пат̣хамам̣ ратхавинӣтам̣ а̄рул̣хака̄ло вийа сӣлависуддхийам̣ т̣хитака̄ло, пат̣хамаратхавинӣта̄дӣхи дутийа̄дӣни а̄рул̣хака̄ло вийа сӣлависуддхиа̄дӣхи читтависуддхиа̄дӣсу т̣хитака̄ло. саттамена ратхавинӣтена са̄кете антепурадва̄ре оруйха упарипа̄са̄де н̃а̄тимиттаган̣апаривутасса сурасабходжанапарибхогака̄ло вийа йогино н̃а̄н̣адассанависуддхийа̄ саббакилесе кхепетва̄ дхаммаварапа̄са̄дам̣ а̄руйха паропан̣н̣а̄сакусаладхаммапарива̄расса нибба̄на̄рамман̣ам̣ пхаласама̄паттим̣ аппетва̄ ниродхасайане нисиннасса локуттарасукха̄нубхаванака̄ло дат̣т̣хаббо.
ити а̄йасмантам̣ пун̣н̣ам̣ дасакатха̄ваттхула̄бхим̣ дхаммасена̄патиса̄рипуттаттхеро сатта висуддхийо пуччхи. а̄йасма̄ пун̣н̣о даса катха̄ваттхӯни виссаджджеси. евам̣ пуччханто пана дхаммасена̄пати ким̣ джа̄нитва̄ пуччхи, уда̄ху аджа̄нитва̄? титтхакусало ва̄ пана хутва̄ висайасмим̣ пуччхи, уда̄ху атиттхакусало хутва̄ ависайасмим̣? пун̣н̣аттхеропи ча ким̣ джа̄нитва̄ виссаджджеси, уда̄ху аджа̄нитва̄? титтхакусало ва̄ пана хутва̄ висайасмим̣ виссаджджеси, уда̄ху атиттхакусало хутва̄ ависайети? джа̄нитва̄ титтхакусало хутва̄ висайе пуччхӣти хи вадама̄но дхаммасена̄патим̣йева вадеййа. джа̄нитва̄ титтхакусало хутва̄ ¶ висайе виссаджджесӣти вадама̄но пун̣н̣аттхерам̣йева ¶ вадеййа. йан̃хи висуддхӣсу сам̣кхиттам̣, там̣ катха̄ваттхӯсу виттхин̣н̣ам̣. йам̣ катха̄ваттхӯсу сам̣кхиттам̣, там̣ висуддхӣсу виттхин̣н̣ам̣. тадамина̄ найена ведитаббам̣.
висуддхӣсу ¶ хи ека̄ сӣлависуддхи чатта̄ри катха̄ваттхӯни хутва̄ а̄гата̄ аппиччхакатха̄ сантут̣т̣хикатха̄ асам̣саггакатха̄, сӣлакатха̄ти. ека̄ читтависуддхи тӣн̣и катха̄ваттхӯни хутва̄ а̄гата̄ – павивекакатха̄, вӣрийа̄рамбхакатха̄, сама̄дхикатха̄ти, евам̣ та̄ва йам̣ висуддхӣсу сам̣кхиттам̣, там̣ катха̄ваттхӯсу виттхин̣н̣ам̣. катха̄ваттхӯсу пана ека̄ пан̃н̃а̄катха̄ пан̃ча висуддхийо хутва̄ а̄гата̄ – дит̣т̣хивисуддхи, кан̇кха̄витаран̣ависуддхи, магга̄магган̃а̄н̣адассанависуддхи, пат̣ипада̄н̃а̄н̣адассанависуддхи, н̃а̄н̣адассанависуддхӣти, евам̣ йам̣ катха̄ваттхӯсу сам̣кхиттам̣, там̣ висуддхӣсу виттхин̣н̣ам̣. тасма̄ са̄рипуттаттхеро сатта висуддхийо пуччханто на ан̃н̃ам̣ пуччхи, даса катха̄ваттхӯнийева пуччхи. пун̣н̣аттхеропи сатта висуддхийо виссадждженто на ан̃н̃ам̣ виссаджджеси, даса катха̄ваттхӯнийева виссаджджесӣти. ити убхопете джа̄нитва̄ титтхакусала̄ хутва̄ висайева пан̃хам̣ пуччхим̣су чева виссаджджесум̣ ча̄ти ведитаббо.
260. ко на̄мо а̄йасма̄ти на тхеро тасса на̄мам̣ на джа̄на̄ти. джа̄нантойева пана саммодитум̣ лабхисса̄мӣти пуччхи. катхан̃ча пана̄йасмантанти идам̣ пана тхеро саммодама̄но а̄ха. манта̄н̣ипуттоти манта̄н̣ийа̄ бра̄хман̣ийа̄ путто. йатха̄ танти еттха танти нипа̄таматтам̣, йатха̄ сутавата̄ са̄вакена бйа̄ка̄табба̄, евамева бйа̄ката̄ти айаметтха сан̇кхепаттхо. анумасса анумасса̄ти даса катха̄ваттхӯни ога̄хетва̄ анупависитва̄. челан̣д̣упакена̄ти еттха челам̣ вуччати ваттхам̣, ан̣д̣упакам̣ чумбат̣акам̣. ваттхачумбат̣акам̣ сӣсе катва̄ а̄йасмантам̣ таттха нисӣда̄петва̄ парихаранта̄пи сабрахмача̄рӣ дассана̄йа лабхеййум̣, евам̣ ладдхадассанампи тесам̣ ла̄бха̄йева̄ти ат̣т̣ха̄напарикаппена абхин̣хадассанасса упа̄йам̣ дассеси. евам̣ апарихарантена хи пан̃хам̣ ва̄ пуччхитука̄мена дхаммам̣ ва̄ сотука̄мена ‘‘тхеро каттха т̣хито каттха нисинно’’ти ¶ парийесантена чаритаббам̣ хоти. евам̣ парихаранта̄ пана иччхитиччхитаккхан̣ейева сӣсато оропетва̄ маха̄рахе а̄сане нисӣда̄петва̄ сакка̄ хонти пан̃хам̣ ва̄ пуччхитум̣ дхаммам̣ ва̄ сотум̣. ити ат̣т̣ха̄напарикаппена абхин̣хадассанасса упа̄йам̣ дассеси.
са̄рипуттоти ча пана манти са̄рийа̄ бра̄хман̣ийа̄ путтоти ча пана евам̣ мам̣ сабрахмача̄рӣ джа̄нанти. саттхукаппена̄ти саттхусадисена. ити екападенева а̄йасма̄ ¶ пун̣н̣о са̄рипуттаттхерам̣ чандаман̣д̣алам̣ а̄хачча т̣хапенто вийа уккхипи. тхерасса хи имасмим̣ т̣ха̄не екантадхаммакатхикабха̄во па̄кат̣о ¶ ахоси. амаччан̃хи пурохитам̣ махантоти вадама̄но ра̄джасадисоти вадеййа, гон̣ам̣ хаттхиппама̄н̣оти, ва̄пим̣ самуддаппама̄н̣оти, а̄локам̣ чандимасӯрийа̄локаппама̄н̣оти, ито парам̣ етесам̣ махантабха̄вакатха̄ на̄ма наттхи. са̄вакампи маха̄ти ваданто саттхупат̣ибха̄готи вадеййа, ито парам̣ тасса махантабха̄вакатха̄ на̄ма наттхи. ичча̄йасма̄ пун̣н̣о екападенева тхерам̣ чандаман̣д̣алам̣ а̄хачча т̣хапенто вийа уккхипи.
еттакампи но наппат̣ибха̄сеййа̄ти пат̣исамбхида̄паттасса аппат̣ибха̄нам̣ на̄ма наттхи. йа̄ пана̄йам̣ упама̄ а̄хат̣а̄, там̣ на а̄хареййа̄ма, аттхамева катхеййа̄ма. упама̄ хи аджа̄нанта̄нам̣ а̄харӣйатӣти айаметтха адхиппа̄йо. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана идампи пат̣иккхипитва̄ упама̄ на̄ма буддха̄нампи сантике а̄харӣйати, тхерам̣ панеса апача̄йама̄но евама̄ха̄ти.
анумасса анумасса пуччхита̄ти даса катха̄ваттхӯни ога̄хетва̄ ога̄хетва̄ пуччхита̄. ким̣ пана пан̃хасса пуччханам̣ бха̄рийам̣, уда̄ху виссаджджананти? уггахетва̄ пуччханам̣ но бха̄рийам̣, виссаджджанам̣ пана бха̄рийам̣. сахетукам̣ ва̄ сака̄ран̣ам̣ катва̄ пуччханампи виссаджджанампи бха̄рийамева. саманумодим̣сӯти самачитта̄ хутва̄ анумодим̣су. ити йатха̄нусандхина̄ва десана̄ нит̣т̣хита̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
ратхавинӣтасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. нива̄пасуттаван̣н̣ана̄
261. евам̣ ¶ ме сутанти нива̄пасуттам̣. таттха нева̄пикоти йо мига̄нам̣ гахан̣аттха̄йа аран̃н̃е тин̣абӣджа̄ни вапати ‘‘идам̣ тин̣ам̣ ¶ кха̄дитум̣ а̄гате миге сукхам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти. нива̄панти ваппам̣. нивуттанти вапитам̣. мигаджа̄та̄ти мигагхат̣а̄. анупакхаджджа̄ти анупависитва̄. муччхита̄ти тан̣ха̄муччхана̄йа муччхита̄, тан̣ха̄йа хадайам̣ пависитва̄ муччхана̄ка̄рам̣ па̄пита̄ти ¶ аттхо. мадам̣ а̄паджджиссантӣти ма̄намадам̣ а̄паджджиссанти. пама̄данти виссат̣т̣хасатибха̄вам̣. йатха̄ка̄макаран̣ӣйа̄ бхависсантӣти йатха̄ иччхисса̄ма, татха̄ ка̄табба̄ бхависсанти. имасмим̣ нива̄пети имасмим̣ нива̄пат̣т̣ха̄не. екам̣ кира нива̄патин̣ам̣ на̄ма аттхи нида̄гхабхаддакам̣, там̣ йатха̄ йатха̄ нида̄гхо хоти, татха̄ татха̄ нӣва̄раванам̣ вийа мегхама̄ла̄ вийа ча екаггханам̣ хоти, там̣ луддака̄ екасмим̣ удакапха̄сукат̣т̣ха̄не каситва̄ вапитва̄ ватим̣ катва̄ два̄рам̣ йоджетва̄ раккханти. атха йада̄ маха̄нида̄гхе саббатин̣а̄ни суккха̄ни хонти, дживха̄теманаматтампи удакам̣ дуллабхам̣ хоти, тада̄ мигаджа̄та̄ суккхатин̣а̄ни чева пура̄н̣апан̣н̣а̄ни ча кха̄данта̄ кампама̄на̄ вийа вичаранта̄ нива̄патин̣асса гандхам̣ гха̄йитва̄ вадхабандхана̄дӣни аган̣айитва̄ ватим̣ аджджхоттхаранта̄ пависанти. тесан̃хи нива̄патин̣ам̣ ативийа пийам̣ хоти мана̄пам̣. нева̄пико те дисва̄ две тӣн̣и диваса̄ни паматто вийа хоти, два̄рам̣ виваритва̄ тит̣т̣хати. антонива̄пат̣т̣ха̄не тахим̣ тахим̣ удакаа̄ва̄т̣ака̄пи хонти, мига̄ виват̣адва̄рена пависитва̄ кха̄дитаматтакам̣ пивитаматтакамева катва̄ паккаманти, пунадивасе кин̃чи на каронтӣти кан̣н̣е ча̄лайама̄на̄ кха̄дитва̄ пивитва̄ атарама̄на̄ гаччханти, пунадивасе кочи кин̃чи катта̄ наттхӣти йа̄вадаттхам̣ кха̄дитва̄ пивитва̄ ман̣д̣алагумбам̣ пависитва̄ нипаджджанти. луддака̄ тесам̣ паматтабха̄вам̣ джа̄нитва̄ два̄рам̣ пидха̄йа сампарива̄ретва̄ кот̣ито пат̣т̣ха̄йа кот̣т̣етва̄ гаччханти, евам̣ те тасмим̣ нива̄пе нева̄пикасса йатха̄ка̄макаран̣ӣйа̄ бхаванти.
262. татра, бхиккхавети, бхиккхаве, тесу мигаджа̄тесу. пат̣хама̄ мигаджа̄та̄ти, мигаджа̄та̄ пат̣хамадутийа̄ на̄ма наттхи. бхагава̄ пана а̄гатапат̣ипа̄т̣ивасена каппетва̄ пат̣хама̄, дутийа̄, татийа̄ ¶ , чатуттха̄ти на̄мам̣ а̄ропетва̄ дассеси. иддха̄нубха̄ва̄ти йатха̄ка̄мам̣ каттаббабха̄вато; васӣбха̄войева хи еттха иддхӣти ча а̄нубха̄воти ча адхиппето.
263. бхайабхога̄ти ¶ бхайена бхогато. балавӣрийанти апара̄парам̣ сан̃чаран̣ава̄йодха̄ту, са̄ париха̄йӣти аттхо.
264. упанисса̄йа а̄сайам̣ каппеййа̄ма̄ти анто нипаджджитва̄ кха̄данта̄нампи бхайамева, ба̄хирато а̄гантва̄ кха̄данта̄нампи бхайамева, майам̣ пана амум̣ нива̄пат̣т̣ха̄нам̣ нисса̄йа екаманте а̄сайам̣ каппеййа̄ма̄ти чинтайим̣су. упанисса̄йа ¶ а̄сайам̣ каппайим̣сӯти луддака̄ на̄ма на саббака̄лам̣ аппаматта̄ хонти. майам̣ таттха таттха ман̣д̣алагумбесу чева ватипа̄десу ча нипаджджитва̄ етесу мукхадхованаттхам̣ ва̄ а̄ха̄ракиччакаран̣аттхам̣ ва̄ паккантесу нива̄паваттхум̣ пависитва̄ кха̄дитаматтам̣ катва̄ амха̄кам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ пависисса̄ма̄ти нива̄паваттхум̣ упанисса̄йа гаханесу гумбаватипа̄да̄дӣсу а̄сайам̣ каппайим̣су. бхун̃джим̣сӯти вуттанайена луддака̄нам̣ пама̄дака̄лам̣ н̃атва̄ сӣгхам̣ сӣгхам̣ пависитва̄ бхун̃джим̣су. кетабиноти сиккхитакера̄т̣ика̄. иддхиманта̄ти иддхиманто вийа. параджана̄ти йаккха̄. име на мигаджа̄та̄ти. а̄гатим̣ ва̄ гатим̣ ва̄ти имина̄ на̄ма т̣ха̄нена а̄гаччханти, амутра гаччхантӣти идам̣ несам̣ на джа̄на̄ма. дан̣д̣ава̄кара̄хӣти дан̣д̣ава̄караджа̄лехи. саманта̄ саппадесам̣ анупарива̄ресунти атима̄йа̄вино ете, на дӯрам̣ гамиссанти, сантикейева нипанна̄ бхависсантӣти нива̄паккхеттасса саманта̄ саппадесам̣ махантам̣ ока̄сам̣ анупарива̄ресум̣. аддасам̣сӯти евам̣ парива̄ретва̄ ва̄караджа̄лам̣ самантато ча̄летва̄ олокента̄ аддасам̣су. йаттха тети йасмим̣ т̣ха̄не те га̄хам̣ агамам̣су, там̣ т̣ха̄нам̣ аддасам̣сӯти аттхо.
265. йам̣нӯна майам̣ йаттха агатӣти те кира евам̣ чинтайим̣су – ‘‘анто нипаджджитва̄ анто кха̄данта̄нампи бхайамева, ба̄хирато а̄гантва̄ кха̄данта̄нампи сантике васитва̄ кха̄данта̄нампи бхайамева, тепи хи ва̄караджа̄лена париккхипитва̄ гахита̄йева̄’’ти, тена тесам̣ етадахоси – ‘‘йам̣нӯна майам̣ йаттха нева̄пикасса ча нева̄пикапариса̄йа ча агати ависайо, таттха таттха сеййам̣ каппеййа̄ма̄’’ти. ан̃н̃е гхат̣т̣ессантӣти тато тато дӯратарава̄сино ан̃н̃е гхат̣т̣ессанти. те гхат̣т̣ита̄ ан̃н̃ети тепи гхат̣т̣ита̄ ан̃н̃е тато ¶ дӯратарава̄сино гхат̣т̣ессанти. евам̣ имам̣ ¶ нива̄пам̣ нивуттам̣ саббасо мигаджа̄та̄ паримуччиссантӣти евам̣ имам̣ амхехи нивуттам̣ нива̄пам̣ саббе мигагхат̣а̄ мигасан̇гха̄ виссаджджессанти париччаджиссанти. аджджхупеккхеййа̄ма̄ти тесам̣ гахан̣е абйа̄ват̣а̄ бхавеййа̄ма̄ти; йатха̄ татха̄ а̄гаччхантесу хи тарун̣апотако ва̄ махаллако ва̄ дуббало ва̄ йӯтхапарихӣно ва̄ сакка̄ хонти ладдхум̣, ана̄гаччхантесу кин̃чи наттхи. аджджхупеккхим̣су кхо, бхиккхавети евам̣ чинтетва̄ абйа̄ват̣а̄ва ахесум̣.
267. амум̣ ¶ нива̄пам̣ нивуттам̣ ма̄расса амӯни ча лока̄миса̄нӣти еттха нива̄поти ва̄ лока̄миса̄нӣти ва̄ ват̣т̣а̄мисабхӯта̄нам̣ пан̃чаннам̣ ка̄магун̣а̄наметам̣ адхивачанам̣. ма̄ро на ча бӣджа̄ни вийа ка̄магун̣е вапенто а̄хин̣д̣ати, ка̄магун̣агиддха̄нам̣ пана упари васам̣ ваттети, тасма̄ ка̄магун̣а̄ ма̄расса нива̄па̄ на̄ма хонти. тена вуттам̣ – ‘‘амум̣ нива̄пам̣ нивуттам̣ ма̄расса̄’’ти. на паримуччим̣су ма̄расса иддха̄нубха̄ва̄ти ма̄расса васам̣ гата̄ ахесум̣, йатха̄ка̄макаран̣ӣйа̄. айам̣ сапуттабхарийапаббаджджа̄йа а̄гатаупама̄.
268. четовимутти париха̄йӣти еттха четовимутти на̄ма аран̃н̃е васисса̄ма̄ти уппаннааджджха̄сайо; со париха̄йӣти аттхо. татхӯпаме ахам̣ име дутийети айам̣ бра̄хман̣адхаммикапаббаджджа̄йа упама̄. бра̄хман̣а̄ хи ат̣т̣хачатта̄лӣсавасса̄ни кома̄рабрахмачарийам̣ чаритва̄ ват̣т̣упаччхедабхайена павен̣им̣ гхат̣айисса̄ма̄ти дханам̣ парийеситва̄ бхарийам̣ гахетва̄ ага̄рамаджджхе васанта̄ екасмим̣ путте джа̄те ‘‘амха̄кам̣ путто джа̄то ват̣т̣ам̣ на уччхиннам̣ павен̣и гхат̣ита̄’’ти пуна никкхамитва̄ паббаджанти ва̄ тамева ва̄ са’калаттава̄сам̣ васанти.
269. еван̃хи те, бхиккхаве, татийа̄пи саман̣абра̄хман̣а̄ на паримуччим̣сӯти пурима̄ вийа тепи ма̄расса иддха̄нубха̄ва̄ на муччим̣су; йатха̄ка̄макаран̣ӣйа̄ва ахесум̣. ким̣ пана те акам̣сӯти? га̄манигамара̄джадха̄нийо осаритва̄ тесу тесу а̄ра̄мауййа̄нат̣т̣ха̄несу ассамам̣ ма̄петва̄ нивасанта̄ кулада̄раке хаттхиассаратхасиппа̄дӣни на̄наппака̄ра̄ни сиппа̄ни сиккха̄песум̣. ити те ва̄караджа̄лена татийа̄ мигаджа̄та̄ вийа ма̄расса па̄пимато ¶ дит̣т̣хиджа̄лена париккхипитва̄ йатха̄ка̄макаран̣ӣйа̄ ахесум̣.
270. татхӯпаме ¶ ахам̣ име чатуттхети айам̣ имасса са̄санасса упама̄ а̄хат̣а̄.
271. андхамака̄си ма̄ранти на ма̄расса аккхӣни бхинди. випассана̄па̄дакаджджха̄нам̣ сама̄паннасса пана бхиккхуно имам̣ на̄ма а̄рамман̣ам̣ нисса̄йа читтам̣ ваттатӣти ма̄ро пасситум̣ на саккоти. тена вуттам̣ – ‘‘андхамака̄си ма̄ра’’нти. ападам̣ вадхитва̄ ма̄рачаккхунти тенева парийа̄йена йатха̄ ма̄расса чаккху ападам̣ ¶ хоти ниппадам̣, аппатит̣т̣хам̣, нира̄рамман̣ам̣, евам̣ вадхитва̄ти аттхо. адассанам̣ гато па̄пиматоти тенева парийа̄йена ма̄расса па̄пимато адассанам̣ гато. на хи со аттано мам̣сачаккхуна̄ тасса випассана̄па̄дакаджджха̄нам̣ сама̄паннасса бхиккхуно н̃а̄н̣асарӣрам̣ дат̣т̣хум̣ саккоти. пан̃н̃а̄йа часса дисва̄ а̄сава̄ париккхӣн̣а̄ хонтӣти маггапан̃н̃а̄йа чатта̄ри арийасачча̄ни дисва̄ чатта̄ро а̄сава̄ париккхӣн̣а̄ хонти. тин̣н̣о локе висаттиканти локе саттависаттабха̄вена висаттика̄ти евам̣ сан̇кхам̣ гатам̣. атха ва̄ ‘‘висаттика̄ти кенат̣т̣хена висаттика̄? висата̄ти висаттика̄ висат̣а̄ти висаттика̄, випула̄ти висаттика̄, виса̄ла̄ти висаттика̄, висама̄ти висаттика̄, висаккатӣти висаттика̄, висам̣ харатӣти висаттика̄, висам̣ва̄дика̄ти висаттика̄, висамӯла̄ти висаттика̄, висапхала̄ти висаттика̄, висапарибхога̄ти висаттика̄, виса̄ла̄ ва̄ пана са̄ тан̣ха̄ рӯпе садде гандхе расе пхот̣т̣хаббе’’ти (маха̄ни. 3; чӯл̣ани. меттагӯма̄н̣авапуччха̄ниддеса 22, кхаггависа̄н̣асуттаниддеса 124) висаттика̄. евам̣ висаттика̄ти сан̇кхам̣ гатам̣ тан̣хам̣ тин̣н̣о ниттин̣н̣о уттин̣н̣о. тена вуччати – ‘‘тин̣н̣о локе висаттика’’нти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
нива̄пасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. па̄сара̄сисуттаван̣н̣ана̄
272. евам̣ ¶ ме сутанти па̄сара̄сисуттам̣. таттха са̄дху майам̣, а̄вусоти а̄йа̄чанта̄ бхан̣анти. ете кира пан̃часата̄ бхиккхӯ джанападава̄сино ‘‘дасабалам̣ пассисса̄ма̄’’ти са̄ваттхим̣ ануппатта̄. саттхудассанам̣ пана етехи ладдхам̣, дхаммим̣ катхам̣ на та̄ва сун̣анти. те саттхуга̄равена ‘‘амха̄кам̣, бханте ¶ , дхаммакатхам̣ катхетха̄’’ти ваттум̣ на сакконти. буддха̄ хи гарӯ хонти, екача̄рико сӣхо мигара̄джа̄ вийа, пабхиннакун̃джаро вийа, пхан̣акатаа̄сӣвисо вийа, маха̄аггиккхандхо вийа ча дура̄сада̄ вуттампи четам̣ –
‘‘а̄сӣвисо йатха̄ гхоро, мигара̄джа̄ва кесарӣ;
на̄гова кун̃джаро дантӣ, евам̣ буддха̄ дура̄сада̄’’ти.
евам̣ ¶ дура̄садам̣ саттха̄рам̣ те бхиккхӯ сайам̣ йа̄читум̣ асакконта̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ йа̄чама̄на̄ ‘‘са̄дху майам̣, а̄вусо’’ти а̄хам̣су.
аппева на̄ма̄ти апи на̄ма лабхеййа̄тха. касма̄ пана тхеро те бхиккхӯ ‘‘раммакасса бра̄хман̣асса ассамам̣ упасан̇камеййа̄тха̄’’ти а̄ха? па̄кат̣акирийата̄йа. дасабаласса хи кирийа̄ тхерасса па̄кат̣а̄ хоти; джа̄на̄ти тхеро, ‘‘аджджа саттха̄ джетаване васитва̄ пубба̄ра̄ме дива̄виха̄рам̣ кариссати; аджджа пубба̄ра̄ме васитва̄ джетаване дива̄виха̄рам̣ кариссати; аджджа екакова пин̣д̣а̄йа пависиссати; аджджа бхиккхусан̇гхапаривуто имасмим̣ ка̄ле джанападача̄рикам̣ никкхамиссатӣ’’ти. ким̣ панасса евам̣ джа̄нанаттхам̣ четопарийан̃а̄н̣ам̣ аттхӣти? наттхи. анума̄набуддхийа̄ пана катакирийа̄йа найагга̄хена джа̄на̄ти. йан̃хи дивасам̣ бхагава̄ джетаване васитва̄ пубба̄ра̄ме дива̄виха̄рам̣ ка̄тука̄мо хоти, тада̄ сена̄санапариккха̄рабхан̣д̣а̄нам̣ пат̣иса̄мана̄ка̄рам̣ дассети, тхеро саммаджджанисан̇ка̄рачхад̣д̣анака̄дӣни пат̣иса̄мети. пубба̄ра̄ме васитва̄ джетаванам̣ дива̄виха̄ра̄йа а̄гаманака̄лепи есева найо.
йада̄ ¶ пана екако пин̣д̣а̄йа пависитука̄мо хоти, тада̄ па̄това сарӣрапат̣иджагганам̣ катва̄ гандхакут̣им̣ пависитва̄ два̄рам̣ пидха̄йа пхаласама̄паттим̣ аппетва̄ нисӣдати. тхеро ‘‘аджджа бхагава̄ бодханеййабандхавам̣ дисва̄ нисинно’’ти та̄йа сан̃н̃а̄йа н̃атва̄ ‘‘аджджа, а̄вусо, бхагава̄ екако пависитука̄мо, тумхе бхиккха̄ча̄расаджджа̄ хотха̄’’ти бхиккхӯнам̣ сан̃н̃ам̣ дети. йада̄ пана бхиккхусан̇гхапарива̄ро пависитука̄мо хоти, тада̄ гандхакут̣идва̄рам̣ упад̣д̣хапидахитам̣ катва̄ пхаласама̄паттим̣ аппетва̄ нисӣдати, тхеро та̄йа сан̃н̃а̄йа н̃атва̄ паттачӣвараггахан̣аттха̄йа бхиккхӯнам̣ ¶ сан̃н̃ам̣ дети. йада̄ джанападача̄рикам̣ никкхамитука̄мо хоти, тада̄ екам̣ две а̄лопе атирекам̣ бхун̃джати, саббака̄лам̣ чан̇каманан̃ча̄руйха апара̄парам̣ чан̇камати, тхеро та̄йа сан̃н̃а̄йа н̃атва̄ ‘‘бхагава̄, а̄вусо, джанападача̄рикам̣ чаритука̄мо, тумха̄кам̣ каттаббам̣ каротха̄’’ти бхиккхӯнам̣ сан̃н̃ам̣ дети.
бхагава̄ пат̣хамабодхийам̣ вӣсати васса̄ни анибаддхава̄со ахоси, паччха̄ пан̃чавӣсати васса̄ни аббокин̣н̣ам̣ са̄ваттхим̣йева упанисса̄йа васанто екадивасе ¶ две т̣ха̄на̄ни парибхун̃джати. джетаване раттим̣ васитва̄ пунадивасе бхиккхусан̇гхапаривуто даккхин̣адва̄рена са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа пависитва̄ па̄чӣнадва̄рена никкхамитва̄ пубба̄ра̄ме дива̄виха̄рам̣ кароти. пубба̄ра̄ме раттим̣ васитва̄ пунадивасе па̄чӣнадва̄рена са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа пависитва̄ даккхин̣адва̄рена никкхамитва̄ джетаване дива̄виха̄рам̣ кароти. касма̄? двиннам̣ кула̄нам̣ анукампа̄йа. мануссаттабха̄ве т̣хитена хи ана̄тхапин̣д̣икена вийа ан̃н̃ена кеначи, ма̄туга̄маттабха̄ве т̣хита̄йа ча виса̄кха̄йа вийа ан̃н̃а̄йа иттхийа̄ татха̄гатам̣ уддисса дханапаричча̄го като на̄ма наттхи, тасма̄ бхагава̄ тесам̣ анукампа̄йа екадивасе има̄ни две т̣ха̄на̄ни парибхун̃джати. тасмим̣ пана дивасе джетаване васи, тасма̄ тхеро – ‘‘аджджа бхагава̄ са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ са̄йанхака̄ле гатта̄ни парисин̃чанаттха̄йа пуббакот̣т̣хакам̣ гамиссати; атха̄хам̣ гатта̄ни парисин̃читва̄ т̣хитам̣ бхагавантам̣ йа̄читва̄ раммакасса бра̄хман̣асса ассамам̣ гахетва̄ гамисса̄ми. евамиме бхиккхӯ бхагавато саммукха̄ лабхиссанти дхаммакатхам̣ савана̄йа̄’’ти чинтетва̄ те бхиккхӯ евама̄ха.
мига̄рама̄тупа̄са̄доти виса̄кха̄йа па̄са̄до. са̄ хи мига̄рена сет̣т̣хина̄ ма̄тут̣т̣ха̄не т̣хапитатта̄ мига̄рама̄та̄ти вуччати. пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хитоти тасмим̣ кира па̄са̄де двиннам̣ маха̄са̄вака̄нам̣ сиригаббха̄нам̣ ¶ маджджхе бхагавато сиригаббхо ахоси. тхеро два̄рам̣ виваритва̄ антогаббхам̣ саммаджджитва̄ ма̄ла̄качаварам̣ нӣхаритва̄ ман̃чапӣт̣хам̣ пан̃н̃апетва̄ саттху сан̃н̃ам̣ ада̄си. саттха̄ сиригаббхам̣ пависитва̄ даккхин̣ена пассена сато сампаджа̄но сӣхасеййам̣ упагамма даратхам̣ пат̣иппассамбхетва̄ ут̣т̣ха̄йа пхаласама̄паттим̣ аппетва̄ нисӣдитва̄ ¶ са̄йанхасамайе тато вут̣т̣ха̄си. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито’’ти.
парисин̃читунти йо хи чун̣н̣аматтика̄дӣхи гатта̄ни уббат̣т̣енто маллакамут̣т̣ха̄дӣхи ва̄ гхам̣санто нха̄йати, со нха̄йатӣти вуччати. йо татха̄ акатва̄ пакатийа̄ва нха̄йати, со парисин̃чатӣти вуччати. бхагаватопи сарӣре татха̄ харитаббам̣ раджоджаллам̣ на̄ма на упалимпати, утуггахан̣аттхам̣ пана бхагава̄ кевалам̣ удакам̣ отарати. тена̄ха – ‘‘гатта̄ни парисин̃читу’’нти. пуббакот̣т̣хакоти па̄чӣнакот̣т̣хако.
са̄ваттхийам̣ ¶ кира виха̄ро када̄чи маха̄ хоти када̄чи кхуддако. татха̄ хи со випассисса бхагавато ка̄ле йоджанико ахоси, сикхисса тига̄вуто, вессабхусса ад̣д̣хайоджанико, какусандхасса га̄вутаппама̄н̣о, кон̣а̄гаманасса ад̣д̣хага̄вутаппама̄н̣о, кассапасса вӣсатиусабхаппама̄н̣о, амха̄кам̣ бхагавато ка̄ле ат̣т̣хакарӣсаппама̄н̣о джа̄то. тампи нагарам̣ тасса виха̄расса када̄чи па̄чӣнато хоти, када̄чи даккхин̣ато, када̄чи паччхимато, када̄чи уттарато. джетаване гандхакут̣ийам̣ пана чатуннам̣ ман̃чапа̄да̄нам̣ патит̣т̣хитат̣т̣ха̄нам̣ ачаламева.
чатта̄ри хи ачалачетийат̣т̣ха̄на̄ни на̄ма маха̄бодхипаллан̇кат̣т̣ха̄нам̣ исипатане дхаммачаккаппаваттанат̣т̣ха̄нам̣ сан̇кассанагарадва̄ре деворохан̣ака̄ле сопа̄насса патит̣т̣хат̣т̣ха̄нам̣ ман̃чапа̄дат̣т̣ха̄нанти. айам̣ пана пуббакот̣т̣хако кассападасабаласса вӣсатиусабхавиха̄рака̄ле па̄чӣнадва̄ре кот̣т̣хако ахоси. со ида̄нипи пуббакот̣т̣хакотвева пан̃н̃а̄йати. кассападасабаласса ка̄ле ачираватӣ нагарам̣ париккхипитва̄ сандама̄на̄ пуббакот̣т̣хакам̣ патва̄ удакена бхиндитва̄ махантам̣ удакарахадам̣ ма̄песи саматиттхам̣ анупуббагамбхӣрам̣. таттха екам̣ ран̃н̃о нха̄натиттхам̣, екам̣ на̄гара̄нам̣, екам̣ бхиккхусан̇гхасса, екам̣ буддха̄нанти евам̣ па̄т̣ийекка̄ни нха̄натиттха̄ни хонти раман̣ӣйа̄ни виппакин̣н̣араджатапат̣т̣асадисава̄лика̄ни. ити бхагава̄ а̄йасмата̄ а̄нандена саддхим̣ йена айам̣ еварӯпо ¶ пуббакот̣т̣хако тенупасан̇ками гатта̄ни парисин̃читум̣ ¶ . атха̄йасма̄ а̄нандо удакаса̄т̣икам̣ упанеси. бхагава̄ раттадупат̣т̣ам̣ апанетва̄ удакаса̄т̣икам̣ нива̄сеси. тхеро дупат̣т̣ена саддхим̣ маха̄чӣварам̣ аттано хаттхагатамака̄си. бхагава̄ удакам̣ отари. сахотаран̣еневасса удаке маччхакаччхапа̄ саббе суван̣н̣аван̣н̣а̄ ахесум̣. йантана̄лика̄хи суван̣н̣арасадха̄ра̄нисин̃чама̄нака̄ло вийа суван̣н̣апат̣апаса̄ран̣ака̄ло вийа ча ахоси. атха бхагавато нха̄наваттам̣ дассетва̄ нхатва̄ паччуттин̣н̣асса тхеро раттадупат̣т̣ам̣ упанеси. бхагава̄ там̣ нива̄сетва̄ виджджулата̄садисам̣ ка̄йабандханам̣ бандхитва̄ маха̄чӣварам̣ антантена сам̣харитва̄ падумагаббхасадисам̣ катва̄ упанӣтам̣ двӣсу кан̣н̣есу гахетва̄ ат̣т̣ха̄си. тена вуттам̣ – ‘‘пуббакот̣т̣хаке гатта̄ни парисин̃читва̄ паччуттаритва̄ екачӣваро ат̣т̣ха̄сӣ’’ти.
евам̣ ¶ т̣хитасса пана бхагавато сарӣрам̣ викаситакамалуппаласарам̣ саббапа̄липхуллам̣ па̄риччхаттакам̣ та̄ра̄марӣчивикаситам̣ ча гаганаталам̣ сирийа̄ авахасама̄нам̣ вийа вирочиттха. бйа̄маппабха̄париккхепавила̄синӣ часса дваттим̣саваралаккхан̣ама̄ла̄ гантхетва̄ т̣хапита̄ дваттим̣сачандама̄ла̄ вийа, дваттим̣сасӯрийама̄ла̄ вийа, пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хапита̄ дваттим̣сачаккаватти дваттим̣садевара̄джа̄ дваттим̣самаха̄брахма̄но вийа ча ативийа вирочиттха, ван̣н̣абхӯмина̄меса̄. еварӯпесу т̣ха̄несу буддха̄нам̣ сарӣраван̣н̣ам̣ ва̄ гун̣аван̣н̣ам̣ ва̄ чун̣н̣ийападехи ва̄ га̄тха̄хи ва̄ аттхан̃ча упама̄йо ча ка̄ран̣а̄ни ча а̄харитва̄ пат̣ибалена дхаммакатхикена пӯретва̄ катхетум̣ ват̣т̣атӣти еварӯпесу т̣ха̄несу дхаммакатхикасса тха̄мо ведитаббо.
273. гатта̄ни пубба̄пайама̄ноти пакатибха̄вам̣ гамайама̄но нирудака̄ни курума̄но, суккха̄пайама̄ноти аттхо. содакена гаттена чӣварам̣ па̄рупантасса хи чӣваре кан̣н̣ика̄ ут̣т̣хаханти, париккха̄рабхан̣д̣ам̣ дуссати. буддха̄нам̣ пана сарӣре раджоджаллам̣ на упалимпати; падумапатте паккхиттаудакабинду вийа удакам̣ виниваттетва̄ гаччхати, евам̣ ¶ сантепи сиккха̄га̄равата̄йа бхагава̄, ‘‘паббаджитаваттам̣ на̄мета’’нти маха̄чӣварам̣ убхосу кан̣н̣есу гахетва̄ пурато ка̄йам̣ пат̣иччха̄детва̄ ат̣т̣ха̄си. тасмим̣ кхан̣е тхеро чинтеси – ‘‘бхагава̄ маха̄чӣварам̣ па̄рупитва̄ мига̄рама̄тупа̄са̄дам̣ а̄раббха гамана̄бхиха̄рато пат̣т̣ха̄йа дунниваттийо бхависсати; буддха̄нан̃хи адхиппа̄йакопанам̣ на̄ма екача̄рикасӣхасса гахан̣аттхам̣ хаттхаппаса̄ран̣ам̣ вийа; пабхиннаварава̄ран̣асса сон̣д̣а̄йа ¶ пара̄масанам̣ вийа; уггатеджасса а̄сӣвисасса гӣва̄йа гахан̣ам̣ вийа ча бха̄рийам̣ хоти. идхева раммакасса бра̄хман̣асса ассамасса ван̣н̣ам̣ катхетва̄ таттха гаманаттха̄йа бхагавантам̣ йа̄чисса̄мӣ’’ти. со татха̄ ака̄си. тена вуттам̣ – ‘‘атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо…пе… анукампам̣ упа̄да̄йа̄’’ти.
таттха анукампам̣ упа̄да̄йа̄ти бхагавато саммукха̄ дхаммим̣ катхам̣ сосса̄ма̄ти там̣ ассамам̣ гата̄нам̣ пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ анукампам̣ пат̣ичча, тесу ка̄рун̃н̃ам̣ катва̄ти аттхо. дхаммийа̄ катха̄йа̄ти дасасу па̄рамита̄су ан̃н̃атара̄йа ¶ па̄рамийа̄ чева маха̄бхиниккхаманасса ча ван̣н̣ам̣ катхайама̄на̄ саннисинна̄ хонти. а̄гамайама̄ноти олокайама̄но. ахам̣ буддхоти сахаса̄ аппависитва̄ йа̄ва са̄ катха̄ нит̣т̣ха̄ти, та̄ва ат̣т̣ха̄сӣти аттхо. аггал̣ам̣ а̄кот̣есӣти агганакхена кава̄т̣е сан̃н̃ам̣ ада̄си. виварим̣сӯти сотам̣ одахитва̄ва нисиннатта̄ тан̇кхан̣ам̣йева а̄гантва̄ виварим̣су.
пан̃н̃атте а̄санети буддхака̄ле кира йаттха йаттха екопи бхиккху вихарати, саббаттха буддха̄санам̣ пан̃н̃аттамева хоти. касма̄? бхагава̄ кира аттано сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ пха̄сукат̣т̣ха̄не вихаранте манаси кароти ‘‘асуко майхам̣ сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ гато, саккхиссати ну кхо висесам̣ ниббаттетум̣ но ва̄’’ти. атха нам̣ пассати каммат̣т̣ха̄нам̣ виссаджджетва̄ акусалавитакке витаккайама̄нам̣, тато ‘‘катхан̃хи на̄ма ма̄дисасса саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ вихарантам̣ имам̣ кулапуттам̣ акусалавитакка̄ абхибхавитва̄ анаматагге ват̣т̣адуккхе сам̣са̄рессантӣ’’ти тасса ануггахаттхам̣ таттхева атта̄нам̣ дассетва̄ там̣ кулапуттам̣ овадитва̄ а̄ка̄сам̣ уппатитва̄ пуна аттано васанат̣т̣ха̄намева гаччхати. атхевам̣ овадийама̄на̄ те бхиккхӯ чинтайим̣су – ‘‘саттха̄ ¶ амха̄кам̣ манам̣ джа̄нитва̄ а̄гантва̄ амха̄кам̣ самӣпе т̣хитам̣йева атта̄нам̣ дассети; тасмим̣ кхан̣е, ‘бханте, идха нисӣдатха, идха нисӣдатха̄’ти а̄санапарийесанам̣ на̄ма бха̄ро’’ти. те а̄санам̣ пан̃н̃апетва̄ва вихаранти. йасса пӣт̣хам̣ аттхи, со там̣ пан̃н̃апети. йасса наттхи, со ман̃чам̣ ва̄ пхалакам̣ ва̄ кат̣т̣хам̣ ва̄ па̄са̄н̣ам̣ ва̄ ва̄ликапун̃джам̣ ва̄ пан̃н̃апети. там̣ алабхама̄на̄ пура̄н̣апан̣н̣а̄нипи сан̇кад̣д̣хитва̄ таттха пам̣сукӯлам̣ паттхаритва̄ т̣хапенти. идха пана пакатипан̃н̃аттамева а̄санам̣ ахоси, там̣ сандха̄йа вуттам̣ – ‘‘пан̃н̃атте а̄сане нисӣдӣ’’ти.
ка̄йа ¶ нуттха̄ти катама̄йа ну катха̄йа саннисинна̄ бхаватха̄ти аттхо. ‘‘ка̄йа неттха̄’’типи па̄л̣и, тасса̄ катама̄йа ну еттха̄ти аттхо. ‘‘ка̄йа ноттха̄’’типи па̄л̣и, тасса̄пи пуримойева аттхо. антара̄ катха̄ти каммат̣т̣ха̄наманасика̄рауддесапарипуччха̄дӣнам̣ антара̄ ан̃н̃а̄ ека̄ катха̄. виппаката̄ти мама а̄гаманапаччайа̄ апаринит̣т̣хита̄ сикхам̣ аппатта̄. атха бхагава̄ ануппаттоти ¶ атха етасмим̣ ка̄ле бхагава̄ а̄гато. дхаммӣ ва̄ катха̄ти дасакатха̄ваттхуниссита̄ ва̄ дхаммӣ катха̄. арийо ва̄ тун̣хӣбха̄воти еттха пана дутийаджджха̄нампи арийо тун̣хӣбха̄во мӯлакаммат̣т̣ха̄нампи. тасма̄ там̣ джха̄нам̣ аппетва̄ нисиннопи, мӯлакаммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ нисиннопи бхиккху арийена тун̣хӣбха̄вена нисинноти ведитаббо.
274. двема̄, бхиккхаве, парийесана̄ти ко анусандхи? те бхиккхӯ саммукха̄ дхаммим̣ катхам̣ сосса̄ма̄ти тхерасса бха̄рам̣ акам̣су, тхеро тесам̣ ассамагаманамака̄си. те таттха нисӣдитва̄ атираччха̄накатхика̄ хутва̄ дхаммийа̄ катха̄йа нисӣдим̣су. атха бхагава̄ ‘‘айам̣ тумха̄кам̣ парийесана̄ арийапарийесана̄ на̄ма̄’’ти дассетум̣ имам̣ десанам̣ а̄рабхи. таттха катама̄ ча, бхиккхаве, анарийапарийесана̄ти еттха йатха̄ маггакусало пурисо пат̣хамам̣ ваджджетаббам̣ апа̄йамаггам̣ дассенто ‘‘ва̄мам̣ мун̃читва̄ даккхин̣ам̣ ган̣ха̄’’ти вадати. евам̣ бхагава̄ десана̄кусалата̄йа пат̣хамам̣ ваджджетаббам̣ анарийапарийесанам̣ а̄чиккхитва̄ паччха̄ итарам̣ а̄чиккхисса̄мӣти уддеса̄нуккамам̣ бхиндитва̄ евама̄ха. джа̄тидхаммоти ¶ джа̄йанасабха̄во. джара̄дхаммоти джӣран̣асабха̄во. бйа̄дхидхаммоти бйа̄дхисабха̄во. маран̣адхаммоти маран̣асабха̄во. сокадхаммоти сочанакасабха̄во. сам̣килесадхаммоти сам̣килиссанасабха̄во.
путтабхарийанти путта̄ ча бхарийа̄ ча. еса найо саббаттха. джа̄тарӯпараджатанти еттха пана джа̄тарӯпанти суван̣н̣ам̣. раджатанти йам̣кин̃чи воха̄рӯпагам̣ лохама̄сака̄ди. джа̄тидхамма̄ хете, бхиккхаве, упадхайоти ете пан̃чака̄магун̣ӯпадхайо на̄ма хонти, те саббепи джа̄тидхамма̄ти дассети. бйа̄дхидхаммава̄ра̄дӣсу джа̄тарӯпараджатам̣ на гахитам̣, на хетасса сӣсарога̄дайо бйа̄дхайо на̄ма хонти, на сатта̄нам̣ вийа чутисан̇кха̄там̣ маран̣ам̣, на соко уппаджджати. айа̄дӣхи пана сам̣килесехи сам̣килиссатӣти сам̣килесадхаммава̄ре гахитам̣. татха̄ утусамут̣т̣ха̄натта̄ джа̄тидхаммава̄ре. малам̣ гахетва̄ джӣран̣ато джара̄дхаммава̄ре ча.
275. айам̣ ¶ ¶ , бхиккхаве, арийа̄ парийесана̄ти, бхиккхаве, айам̣ ниддосата̄йапи арийехи парийеситаббата̄йапи арийапарийесана̄ти ведитабба̄.
276. ахампи судам̣, бхиккхавети касма̄ а̄рабхи? мӯлато пат̣т̣ха̄йа маха̄бхиниккхаманам̣ дассетум̣. евам̣ кирасса ахоси – ‘‘бхиккхаве, ахампи пуббе анарийапарийесанам̣ парийесим̣. сва̄хам̣ там̣ паха̄йа арийапарийесанам̣ парийеситва̄ саббан̃н̃утам̣ патто. пан̃чаваггийа̄пи анарийапарийесанам̣ парийесим̣су. те там̣ паха̄йа арийапарийесанам̣ парийеситва̄ кхӣн̣а̄савабхӯмим̣ патта̄. тумхепи мама чева пан̃чаваггийа̄нан̃ча маггам̣ а̄рул̣ха̄. арийапарийесана̄ тумха̄кам̣ парийесана̄’’ти мӯлато пат̣т̣ха̄йа аттано маха̄бхиниккхаманам̣ дассетум̣ имам̣ десанам̣ а̄рабхи.
277. таттха дахарова сама̄ноти тарун̣ова сама̄но. сусука̄л̣акесоти сут̣т̣ху ка̄л̣акесо, ан̃джанаван̣н̣акесова хутва̄ти аттхо. бхадрена̄ти бхаддакена. пат̣хамена вайаса̄ти тин̣н̣ам̣ вайа̄нам̣ пат̣хамавайена. ака̄мака̄нанти аниччхама̄на̄нам̣, ана̄дараттхе са̄мивачанам̣. ассӯни мукхе етесанти ассумукха̄; тесам̣ ассумукха̄нам̣, ассукилиннамукха̄нанти аттхо. руданта̄нанти кандитва̄ родама̄на̄нам̣. ким̣ ¶ кусалагавесӣти ким̣ кусаланти гавесама̄но. ануттарам̣ сантиварападанти уттамам̣ сантисан̇кха̄там̣ варападам̣, нибба̄нам̣ парийесама̄ноти аттхо. йена а̄л̣а̄ро ка̄ла̄моти еттха а̄л̣а̄роти тасса на̄мам̣, дӣгхапин̇гало киресо. тенасса а̄л̣а̄роти на̄мам̣ ахоси. ка̄ла̄моти готтам̣. вихарата̄йасма̄ти вихарату а̄йасма̄. йаттха вин̃н̃ӯ пурисоти йасмим̣ дхамме пан̣д̣ито пурисо. сакам̣ а̄чарийаканти аттано а̄чарийасамайам̣. упасампаджджа вихареййа̄ти пат̣илабхитва̄ вихареййа. етта̄вата̄ тена ока̄со като хоти. там̣ дхамманти там̣ тесам̣ самайам̣ тантим̣. парийа̄пун̣инти сутва̄ва угган̣хим̣.
от̣т̣хапахатаматтена̄ти тена вуттасса пат̣иггахан̣аттхам̣ от̣т̣хапахаран̣аматтена; апара̄парам̣ катва̄ от̣т̣хасан̃чаран̣аматтакена̄ти аттхо. лапитала̄панаматтена̄ти тена лапитасса пат̣ила̄панаматтакена. н̃а̄н̣ава̄данти джа̄на̄мӣти ва̄дам̣ ¶ . тхерава̄данти тхирабха̄вава̄дам̣, тхеро ахаметтха̄ти етам̣ вачанам̣. ахан̃чева ан̃н̃е ча̄ти на кевалам̣ ахам̣, ан̃н̃епи бахӯ евам̣ ваданти. кевалам̣ саддха̄маттакена̄ти пан̃н̃а̄йа асаччхикатва̄ суддхена саддха̄маттакенева. бодхисатто кира ва̄ча̄йа дхаммам̣ угган̣хантойева, ‘‘на ¶ ка̄ла̄масса ва̄ча̄йа парийаттиматтамева асмим̣ дхамме, аддха̄ еса саттаннам̣ сама̄паттӣнам̣ ла̄бхӣ’’ти ан̃н̃а̄си, тенасса етадахоси.
а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ паведесӣти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанапарийоса̄на̄ сатта сама̄паттийо мам̣ джа̄на̄песи. саддха̄ти има̄сам̣ саттаннам̣ сама̄паттӣнам̣ ниббаттанаттха̄йа саддха̄. вӣрийа̄дӣсупи есева найо. падахеййанти пайогам̣ кареййам̣. начирассева там̣ дхаммам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄синти бодхисатто кира вӣрийам̣ паггахетва̄ катипа̄хан̃н̃ева сатта суван̣н̣аниссен̣ийо паса̄ренто вийа сатта сама̄паттийо ниббаттеси; тасма̄ евама̄ха.
ла̄бха̄ но, а̄вусоти анусӯйако киреса ка̄ла̄мо. тасма̄ ‘‘айам̣ адхуна̄гато, кинти катва̄ имам̣ дхаммам̣ ниббаттесӣ’’ти усӯйам̣ акатва̄ пасанно паса̄дам̣ паведенто евама̄ха. убхова санта̄ имам̣ ган̣ам̣ парихара̄ма̄ти ‘‘маха̄ айам̣ ган̣о, двепи джана̄ парихара̄ма̄’’ти ватва̄ ган̣асса сан̃н̃ам̣ ада̄си, ‘‘ахампи саттаннам̣ сама̄паттӣнам̣ ла̄бхӣ, маха̄пурисопи саттаннамева ¶ , еттака̄ джана̄ маха̄пурисасса сантике парикаммам̣ угган̣хатха, еттака̄ майха’’нти маджджхе бхиндитва̄ ада̄си. ул̣а̄ра̄йа̄ти уттама̄йа. пӯджа̄йа̄ти ка̄ла̄масса кира упат̣т̣ха̄ка̄ иттхийопи пуриса̄пи гандхама̄ла̄дӣни гахетва̄ а̄гаччханти. ка̄ла̄мо – ‘‘гаччхатха, маха̄пурисам̣ пӯджетха̄’’ти вадати. те там̣ пӯджетва̄ йам̣ авасит̣т̣хам̣ хоти, тена ка̄ла̄мам̣ пӯдженти. махаггха̄ни ман̃чапӣт̣ха̄ни а̄харанти; та̄нипи маха̄пурисасса да̄петва̄ йади авасит̣т̣хам̣ хоти, аттана̄ ган̣ха̄ти. гатагатат̣т̣ха̄не варасена̄санам̣ бодхисаттасса джагга̄петва̄ сесакам̣ аттана̄ ган̣ха̄ти. евам̣ ул̣а̄ра̄йа пӯджа̄йа пӯджеси. на̄йам̣ дхаммо ниббида̄йа̄тиа̄дӣсу айам̣ саттасама̄паттидхаммо нева ват̣т̣е ниббинданаттха̄йа, на вираджджанаттха̄йа, на ра̄га̄диниродхаттха̄йа, на ¶ упасаматтха̄йа, на абхин̃н̃еййадхаммам̣ абхиджа̄нанаттха̄йа, на чатумаггасамбодха̄йа, на нибба̄насаччхикирийа̄йа сам̣ваттатӣти аттхо.
йа̄вадева а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанӯпапаттийа̄ти йа̄ва сат̣т̣хикаппасахасса̄йупарима̄н̣е а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанабхаве упапатти, та̄вадева сам̣ваттати, на тато уддхам̣. евамайам̣ пунара̄ваттанадхаммойева; йан̃ча т̣ха̄нам̣ па̄пети, там̣ джа̄тиджара̄маран̣ехи апаримуттамева маччупа̄сапариккхиттамева̄ти. тато пат̣т̣ха̄йа ча пана маха̄сатто йатха̄ на̄ма чха̄таджджхаттапурисо манун̃н̃абходжанам̣ ¶ лабхитва̄ сампийа̄йама̄нопи бхун̃джитва̄ питтавасена ва̄ семхавасена ва̄ маккхика̄васена ва̄ чхад̣д̣етва̄ пуна екам̣ пин̣д̣ампи бхун̃джисса̄мӣти манам̣ на уппа̄дети; евамева има̄ сатта сама̄паттийо махантена усса̄хена ниббаттетва̄пи, та̄су имам̣ пунара̄ваттика̄дибхедам̣ а̄дӣнавам̣ дисва̄, пуна имам̣ дхаммам̣ а̄ваджджисса̄ми ва̄ сама̄паджджисса̄ми ва̄ адхит̣т̣хахисса̄ми ва̄ вут̣т̣хахисса̄ми ва̄ паччавеккхисса̄ми ва̄ти читтамева на уппа̄деси. аналан̇каритва̄ти алам̣ имина̄, алам̣ имина̄ти пунаппунам̣ алан̇каритва̄. ниббиджджа̄ти ниббиндитва̄. апаккаминти агама̄сим̣.
278. на кхо ра̄мо имам̣ дхамманти идха̄пи бодхисатто там̣ дхаммам̣ угган̣хантойева ан̃н̃а̄си – ‘‘на̄йам̣ ат̣т̣хасама̄паттидхаммо удакасса ва̄ча̄йа уггахитаматтова, аддха̄ панеса ¶ ат̣т̣хасама̄паттила̄бхӣ’’ти. тенасса етадахоси – ‘‘на кхо ра̄мо…пе… джа̄нам̣ пассам̣ виха̄сӣ’’ти. сесаметтха пуримава̄ре вуттанайенева ведитаббам̣.
279. йена урувела̄ сена̄нигамоти еттха урувела̄ти маха̄вела̄, маха̄ва̄ликара̄сӣти аттхо. атха ва̄ урӯти ва̄лика̄ вуччати; вела̄ти марийа̄да̄, вела̄тиккаманахету а̄хат̣а̄ уру урувела̄ти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. атӣте кира ануппанне буддхе дасасахасса̄ кулапутта̄ та̄пасапаббаджджам̣ паббаджитва̄ тасмим̣ падесе вихаранта̄ екадивасам̣ саннипатитва̄ катикаваттам̣ акам̣су – ‘‘ка̄йакаммавачӣкамма̄ни на̄ма паресампи па̄кат̣а̄ни хонти, манокаммам̣ пана апа̄кат̣ам̣. тасма̄ йо ка̄мавитаккам̣ ва̄ бйа̄па̄давитаккам̣ ва̄ вихим̣са̄витаккам̣ ва̄ витаккети, тасса ан̃н̃о чодако ¶ на̄ма наттхи; со аттана̄ва атта̄нам̣ чодетва̄ паттапут̣ена ва̄ликам̣ а̄харитва̄ имасмим̣ т̣ха̄не а̄кирату, идамасса дан̣д̣акамма’’нти. тато пат̣т̣ха̄йа йо та̄дисам̣ витаккам̣ витаккети, со таттха паттапут̣ена ва̄ликам̣ а̄кирати, евам̣ таттха ануккамена маха̄ва̄ликара̄си джа̄то. тато там̣ паччхима̄ джаната̄ париккхипитва̄ четийат̣т̣ха̄намака̄си; там̣ сандха̄йа вуттам̣ – ‘‘урувела̄ти маха̄вела̄, маха̄ва̄ликара̄сӣти аттхо’’ти. тамева сандха̄йа вуттам̣ – ‘‘атха ва̄ урӯти ва̄лика̄ вуччати, вела̄ти марийа̄да̄. вела̄тиккаманахету а̄хат̣а̄ уру урувела̄ти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо’’ти.
сена̄нигамоти ¶ сена̄йа нигамо. пат̣хамакаппика̄нам̣ кира тасмим̣ т̣ха̄не сена̄нивесо ахоси; тасма̄ со падесо сена̄нигамоти вуччати. ‘‘сена̄ни-га̄мо’’типи па̄т̣хо. сена̄нӣ на̄ма суджа̄та̄йа пита̄, тасса га̄моти аттхо. тадавасаринти таттха осарим̣. раман̣ӣйам̣ бхӯмибха̄ганти супуппхитана̄наппака̄раджаладжатхаладжапуппхавичиттам̣ манораммам̣ бхӯмибха̄гам̣. па̄са̄дикан̃ча ванасан̣д̣анти морапин̃чхакала̄пасадисам̣ паса̄даджананаванасан̣д̣ан̃ча аддасам̣. надин̃ча сандантинти сандама̄нан̃ча ман̣иккхандхасадисам̣ вималанӣласӣталасалилам̣ неран̃джарам̣ надим̣ аддасам̣. сетаканти парисуддхам̣ никкаддамам̣. супатиттханти анупуббагамбхӣрехи сундарехи титтхехи упетам̣. раман̣ӣйанти раджатапат̣т̣асадисам̣ ¶ виппакин̣н̣ава̄ликам̣ пахӯтамаччхакаччхапам̣ абхира̄мадассанам̣. саманта̄ ча гочарага̄манти тасса падесасса саманта̄ авидӯре гамана̄гаманасампаннам̣ сампаттапаббаджита̄нам̣ сулабхапин̣д̣ам̣ гочарага̄ман̃ча аддасам̣. алам̣ вата̄ти саматтхам̣ вата. таттхева нисӣдинти бодхипаллан̇ке нисаджджам̣ сандха̄йа̄ха. упарисуттасмин̃хи таттхева̄ти дуккарака̄рикат̣т̣ха̄нам̣ адхиппетам̣, идха пана бодхипаллан̇ко. тена̄ха – ‘‘таттхева нисӣди’’нти. аламидам̣ падха̄на̄йа̄ти идам̣ т̣ха̄нам̣ падха̄наттха̄йа саматтханти евам̣ чинтетва̄ нисӣдинти аттхо.
280. аджджхагаманти адхигаччхим̣ пат̣илабхим̣. н̃а̄н̣ан̃ча пана ме дассананти саббадхаммадассанасаматтхан̃ча ме саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди. акуппа̄ ме вимуттӣти майхам̣ арахаттапхалавимутти акуппата̄йа ча акуппа̄рамман̣ата̄йа ча акуппа̄, са̄ хи ра̄га̄дӣхи на куппатӣти акуппата̄йапи акуппа̄, акуппам̣ нибба̄намасса̄рамман̣антипи акуппа̄. айамантима̄ джа̄тӣти айам̣ саббапаччхима̄ джа̄ти. наттхи ¶ да̄ни пунаббхавоти ида̄ни ме пуна пат̣исандхи на̄ма наттхӣти евам̣ паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ампи ме уппаннанти дассети.
281. адхигатоти пат̣ивиддхо. дхаммоти чатусаччадхаммо. гамбхӣроти утта̄набха̄вапат̣иккхепавачанаметам̣. дуддасоти гамбхӣратта̄ва дуддасо дуккхена дат̣т̣хаббо, на сакка̄ сукхена дат̣т̣хум̣. дуддасатта̄ва дуранубодхо, дуккхена авабуджджхитаббо, на сакка̄ сукхена авабуджджхитум̣. сантоти ниббуто. пан̣ӣтоти атаппако. идам̣ двайам̣ локуттарамева сандха̄йа вуттам̣. атакка̄вачароти таккена авачаритаббо ога̄хитаббо на хоти, н̃а̄н̣енева авачаритаббо. нипун̣оти сан̣хо. пан̣д̣итаведанӣйоти самма̄пат̣ипадам̣ пат̣ипаннехи пан̣д̣итехи ведитаббо. а̄лайара̄ма̄ти ¶ сатта̄ пан̃часу ка̄магун̣есу аллӣйанти. тасма̄ те а̄лайа̄ти вуччанти. ат̣т̣хасататан̣ха̄вичарита̄ни а̄лайанти, тасма̄ а̄лайа̄ти вуччанти. техи а̄лайехи рамантӣти а̄лайара̄ма̄. а̄лайесу рата̄ти а̄лайарата̄. а̄лайесу сут̣т̣ху мудита̄ти а̄лайасаммудита̄. йатхева хи сусаджджитам̣ пуппхапхалабхаритаруккха̄дисампаннам̣ уййа̄нам̣ павит̣т̣хо ра̄джа̄ та̄йа та̄йа сампаттийа̄ рамати, саммудито а̄модитапамодито хоти, на ¶ уккан̣т̣хати, са̄йампи никкхамитум̣ на иччхати; евамимехипи ка̄ма̄лайатан̣ха̄лайехи сатта̄ раманти, сам̣са̄рават̣т̣е саммудита̄ ануккан̣т̣хита̄ васанти. тена несам̣ бхагава̄ дувидхампи а̄лайам̣ уййа̄набхӯмим̣ вийа дассенто ‘‘а̄лайара̄ма̄’’тиа̄дима̄ха.
йадиданти нипа̄то, тасса т̣ха̄нам̣ сандха̄йа ‘‘йам̣ ида’’нти, пат̣иччасамуппа̄дам̣ сандха̄йа ‘‘йо айа’’нти еваматтхо дат̣т̣хаббо. идаппаччайата̄пат̣иччасамуппа̄доти имесам̣ паччайа̄ идаппаччайа̄; идаппаччайа̄ ева идаппаччайата̄; идаппаччайата̄ ча са̄ пат̣иччасамуппа̄до ча̄ти идаппаччайата̄пат̣иччасамуппа̄до. сан̇кха̄ра̄дипаччайа̄наметам̣ адхивачанам̣. саббасан̇кха̄расаматхотиа̄ди саббам̣ нибба̄намева. йасма̄ хи там̣ а̄гамма саббасан̇кха̄равиппхандита̄ни самманти вӯпасамманти, тасма̄ саббасан̇кха̄расаматхоти вуччати. йасма̄ ча там̣ а̄гамма саббе упадхайо пат̣иниссат̣т̣ха̄ хонти, сабба̄ тан̣ха̄ кхӣйанти, саббе килесара̄га̄ вираджджанти, саббам̣ дуккхам̣ нируджджхати; тасма̄ саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣ха̄ккхайо вира̄го ниродхоти вуччати. са̄ панеса̄ тан̣ха̄ бхавена бхавам̣, пхалена ва̄ саддхим̣ каммам̣ винати сам̣сиббатӣти ¶ катва̄ ва̄нанти вуччати, тато никкхантам̣ ва̄натоти нибба̄нам̣. со мамасса киламатхоти йа̄ аджа̄нанта̄нам̣ десана̄ на̄ма, со мама киламатхо асса, са̄ мама вихеса̄ асса̄ти аттхо. ка̄йакиламатхо чева ка̄йавихеса̄ ча асса̄ти вуттам̣ хоти. читте пана убхайампетам̣ буддха̄нам̣ наттхи. аписсӯти анубрӯханаттхе нипа̄то, со ‘‘на кевалам̣ етадахоси, има̄пи га̄тха̄ пат̣ибхам̣сӯ’’ти дӣпети. манти мама. аначчхарийа̄ти ануаччхарийа̄. пат̣ибхам̣сӯти пат̣ибха̄насан̇кха̄тасса н̃а̄н̣асса гочара̄ ахесум̣; паривитаккайитаббатам̣ па̄пун̣им̣су.
киччхена̄ти дуккхена, на дуккха̄йа пат̣ипада̄йа. буддха̄нан̃хи чатта̄ропи магга̄ сукхаппат̣ипада̄ва хонти. па̄рамӣпӯран̣ака̄ле пана сара̄гасадосасамохассева сато а̄гата̄гата̄нам̣ йа̄чака̄нам̣ ¶ , алан̇катаппат̣ийаттам̣ сӣсам̣ кантитва̄, галалохитам̣ нӣхаритва̄, суан̃джита̄ни аккхӣни уппа̄т̣етва̄, кулавам̣саппадӣпам̣ путтам̣ мана̄пача̄риним̣ бхарийанти евама̄дӣни дентасса, ан̃н̃а̄ни ча кхантива̄дисадисесу аттабха̄весу чхеджджабхеджджа̄дӣни па̄пун̣антасса а̄гаманийапат̣ипадам̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣ ¶ . халанти еттха ха-ка̄ро нипа̄таматто, аланти аттхо. пака̄ситунти деситум̣, евам̣ киччхена адхигатасса дхаммасса алам̣ деситум̣, парийаттам̣ деситум̣, ко аттхо деситена̄ти вуттам̣ хоти. ра̄гадосапаретехӣти ра̄гадосапарипхут̣т̣хехи ра̄гадоса̄нугатехи ва̄.
пат̣исотага̄минти ничча̄дӣнам̣ пат̣исотам̣ аниччам̣ дуккхаманатта̄ асубханти евам̣ гатам̣ чатусаччадхаммам̣. ра̄гаратта̄ти ка̄мара̄гена бхавара̄гена дит̣т̣хира̄гена ча ратта̄. на даккхантӣти аниччам̣ дуккхаманатта̄ асубханти имина̄ сабха̄вена на пассиссанти, те апассанте ко саккхиссати евам̣ га̄ха̄петум̣. тамокхандхена а̄вут̣а̄ти авиджджа̄ра̄сина̄ аджджхоттхата̄.
282. аппоссукката̄йа̄ти нируссуккабха̄вена, адесетука̄мата̄йа̄ти аттхо. касма̄ панасса евам̣ читтам̣ нами, нану еса мутто мочесса̄ми, тин̣н̣о та̄ресса̄ми.
‘‘ким̣ ме ан̃н̃а̄тавесена, дхаммам̣ саччхикатенидха;
саббан̃н̃утам̣ па̄пун̣итва̄, та̄райиссам̣ садевака’’нти. (бу. вам̣. 2.56) –
паттханам̣ ¶ катва̄ па̄рамийо пӯретва̄ саббан̃н̃утам̣ паттоти. саччаметам̣, тадевам̣ паччавеккхан̣а̄нубха̄вена панасса евам̣ читтам̣ нами. тасса хи саббан̃н̃утам̣ патва̄ сатта̄нам̣ килесагаханатам̣, дхаммасса ча гамбхӣратам̣ паччавеккхантасса сатта̄нам̣ килесагаханата̄ ча дхаммагамбхӣрата̄ ча сабба̄ка̄рена па̄кат̣а̄ джа̄та̄. атхасса ‘‘име сатта̄ кан̃джикапун̣н̣а̄ ла̄бу вийа, таккабхарита̄ ча̄т̣и вийа, васа̄телапӣтапилотика̄ вийа, ан̃джанамаккхитахаттхо вийа ча килесабхарита̄ атисам̣килит̣т̣ха̄ ра̄гаратта̄ досадут̣т̣ха̄ мохамӯл̣ха̄, те ким̣ на̄ма пат̣ивиджджхиссантӣ’’ти чинтайато килесагаханапаччавеккхан̣а̄нубха̄вена̄пи евам̣ читтам̣ нами.
‘‘айан̃ча дхаммо патхавӣсандха̄ракаудакаккхандхо вийа гамбхӣро, паббатена пат̣иччха̄детва̄ т̣хапито ¶ са̄сапо вийа дуддасо, сатадха̄ бхиннасса ва̄ласса кот̣ийа̄ кот̣ипат̣ипа̄данам̣ вийа дуранубодхо. нану майа̄ хи имам̣ дхаммам̣ пат̣ивиджджхитум̣ ва̄йамантена адиннам̣ да̄нам̣ на̄ма наттхи, араккхитам̣ сӣлам̣ ¶ на̄ма наттхи, апарипӯрита̄ ка̄чи па̄рамӣ на̄ма наттхи? тасса ме нирусса̄хам̣ вийа ма̄рабалам̣ видхамантасса̄пи патхавӣ на кампиттха, пат̣хамайа̄ме пуббенива̄сам̣ ануссарантасса̄пи на кампиттха, маджджхимайа̄ме диббачаккхум̣ содхентасса̄пи на кампиттха, паччхимайа̄ме пана пат̣иччасамуппа̄дам̣ пат̣ивиджджхантассева ме дасасахассилокадха̄ту кампиттха. ити ма̄дисена̄пи тиккхан̃а̄н̣ена киччхенева̄йам̣ дхаммо пат̣ивиддхо, там̣ локийамаха̄джана̄ катхам̣ пат̣ивиджджхиссантӣ’’ти дхаммагамбхӣрата̄паччавеккхан̣а̄нубха̄вена̄пи евам̣ читтам̣ намӣти ведитаббам̣.
апича брахмуна̄ йа̄чите десетука̄мата̄йаписса евам̣ читтам̣ нами. джа̄на̄ти хи бхагава̄ – ‘‘мама аппоссукката̄йа читте намама̄не мам̣ маха̄брахма̄ дхаммадесанам̣ йа̄чиссати, име ча сатта̄ брахмагарука̄, те ‘саттха̄ кира дхаммам̣ на десетука̄мо ахоси, атха нам̣ маха̄брахма̄ йа̄читва̄ деса̄песи, санто вата, бхо, дхаммо пан̣ӣто вата, бхо, дхаммо’ти ман̃н̃ама̄на̄ суссӯсиссантӣ’’ти. идамписса ка̄ран̣ам̣ пат̣ичча аппоссукката̄йа читтам̣ нами, но дхаммадесана̄йа̄ти ведитаббам̣.
сахампатисса̄ти со кира кассапасса бхагавато са̄сане сахако на̄ма тхеро пат̣хамаджджха̄нам̣ ниббаттетва̄ пат̣хамаджджха̄набхӯмийам̣ каппа̄йукабрахма̄ хутва̄ ниббатто. татра нам̣ сахампатибрахма̄ти пат̣исан̃джа̄нанти, там̣ сандха̄йа̄ха – ‘‘брахмуно ¶ сахампатисса̄’’ти. нассати вата, бхоти со кира имам̣ саддам̣ татха̄ ниччха̄реси, йатха̄ дасасахассилокадха̄тубрахма̄но сутва̄ саббе саннипатим̣су. йатра хи на̄ма̄ти йасмим̣ на̄ма локе. пурато па̄турахосӣти техи дасахи брахмасахассехи саддхим̣ па̄турахоси. аппараджаккхаджа̄тика̄ти пан̃н̃а̄майе аккхимхи аппам̣ париттам̣ ра̄гадосамохараджам̣ етесам̣, евам̣сабха̄ва̄ти аппараджаккхаджа̄тика̄. ассаваната̄ти ассаваната̄йа. бхависсантӣти пуримабуддхесу дасапун̃н̃акирийавасена ката̄дхика̄ра̄ парипа̄кагатападума̄ни вийа сӯрийарасмисампхассам̣, дхаммадесанам̣йева а̄кан̇кхама̄на̄ чатуппадикага̄тха̄васа̄не арийабхӯмим̣ оккамана̄раха̄ на еко, на две, анекасатасахасса̄ дхаммасса ан̃н̃а̄та̄ро бхависсантӣти дассети.
па̄турахосӣти ¶ ¶ па̄тубхави. самалехи чинтитоти самалехи чхахи саттха̄рехи чинтито. те хи пуретарам̣ уппаджджитва̄ сакаладжамбудӣпе кан̣т̣аке паттхарама̄на̄ вийа, висам̣ син̃чама̄на̄ вийа ча самалам̣ миччха̄дит̣т̣хидхаммам̣ десайим̣су. апа̄пуретанти вивара етам̣. аматасса два̄ранти аматасса нибба̄насса два̄рабхӯтам̣ арийамаггам̣. сун̣анту дхаммам̣ вималена̄нубуддханти име сатта̄ ра̄га̄димала̄нам̣ абха̄вато вималена самма̄самбуддхена анубуддхам̣ чатусаччадхаммам̣ сун̣анту та̄ва бхагава̄ти йа̄чати.
селе йатха̄ паббатамуддханит̣т̣хитоти селамайе екаггхане паббатамуддхани йатха̄ т̣хитова. на хи тасса т̣хитасса дассанаттхам̣ гӣвуккхипанапаса̄ран̣а̄дикиччам̣ аттхи. татхӯпаманти таппат̣ибха̄гам̣ селапаббатӯпамам̣. айам̣ панеттха сан̇кхепаттхо – йатха̄ селапаббатамуддхани т̣хитова чаккхума̄ пурисо самантато джанатам̣ пассеййа, татха̄ твампи, сумедха, сундарапан̃н̃а-саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена самантачаккху бхагава̄ дхаммамайам̣ па̄са̄дама̄руйха сайам̣ апетасоко сока̄ватин̣н̣ам̣ джа̄тиджара̄бхибхӯтам̣ джанатам̣ авеккхассу упадха̄райа упапариккха. айам̣ панеттха адхиппа̄йо – йатха̄ хи паббатапа̄де саманта̄ махантам̣ кхеттам̣ катва̄ таттха кеда̄рапа̄л̣ӣсу кут̣ика̄йо катва̄ раттим̣ аггим̣ джа̄леййум̣. чатуран̇гасаманна̄гатан̃ча андхака̄рам̣ асса, атха тасса паббатасса маттхаке т̣хатва̄ чаккхумато пурисасса бхӯмим̣ олокайато нева кхеттам̣, на кеда̄рапа̄л̣ийо, на кут̣ийо, на таттха сайитаманусса̄ пан̃н̃а̄йеййум̣. кут̣ика̄су пана ¶ аггиджа̄ла̄маттакамева пан̃н̃а̄йеййа. евам̣ дхаммапа̄са̄дам̣ а̄руйха саттаника̄йам̣ олокайато татха̄гатасса, йе те акатакалйа̄н̣а̄ сатта̄, те екавиха̄ре даккхин̣аджа̄н̣упассе нисинна̄пи буддхачаккхусса а̄па̄тхам̣ на̄гаччханти, раттим̣ кхитта̄ сара̄ вийа хонти. йе пана катакалйа̄н̣а̄ венеййапуггала̄, те евасса дӯрепи т̣хита̄ а̄па̄тхам̣ а̄гаччханти, со агги вийа химавантапаббато вийа ча. вуттампи четам̣ –
‘‘дӯре ¶ санто пака̄сенти, химавантова паббато;
асантеттха на диссанти, раттим̣ кхитта̄ йатха̄ сара̄’’ти. (дха. па. 304);
ут̣т̣хехӣти бхагавато дхаммадесанаттхам̣ ча̄рикачаран̣ам̣ йа̄чанто бхан̣ати. вӣра̄тиа̄дӣсу бхагава̄ вӣрийавантата̄йа вӣро. девапуттамаччукилесама̄ра̄нам̣ виджитатта̄ виджитасан̇га̄мо. джа̄тиканта̄ра̄диниттхаран̣аттха̄йа ¶ венеййасаттхава̄ханасаматтхата̄йа саттхава̄хо. ка̄маччхандаин̣асса абха̄вато ан̣ан̣оти ведитаббо.
283. аджджхесананти йа̄чанам̣. буддхачаккхуна̄ти индрийапаропарийаттан̃а̄н̣ена ча а̄сайа̄нусайан̃а̄н̣ена ча. имесан̃хи двиннам̣ н̃а̄н̣а̄нам̣ буддхачаккхӯти на̄мам̣, саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣асса самантачаккхӯти, тин̣н̣ам̣ магган̃а̄н̣а̄нам̣ дхаммачаккхӯти. аппараджаккхетиа̄дӣсу йесам̣ вуттанайенева пан̃н̃а̄чаккхумхи ра̄га̄дираджам̣ аппам̣, те аппараджаккха̄. йесам̣ там̣ махантам̣, те маха̄раджаккха̄. йесам̣ саддха̄дӣни индрийа̄ни тиккха̄ни, те тиккхиндрийа̄. йесам̣ та̄ни мудӯни, те мудиндрийа̄. йесам̣ тейева саддха̄дайо а̄ка̄ра̄ сундара̄, те сва̄ка̄ра̄. йе катхитака̄ран̣ам̣ саллаккхенти, сукхена сакка̄ хонти вин̃н̃а̄петум̣, те сувин̃н̃а̄пайа̄. йе паралокан̃чева ваджджан̃ча бхайато пассанти, те паралокаваджджабхайадасса̄вино на̄ма.
айам̣ панеттха па̄л̣и – ‘‘саддхо пуггало аппараджаккхо, ассаддхо пуггало маха̄раджаккхо. а̄раддхавӣрийо…, кусито…, упат̣т̣хитассати…, мут̣т̣хассати…, сама̄хито…, асама̄хито…, пан̃н̃ава̄…, дуппан̃н̃о пуггало маха̄раджаккхо. татха̄ саддхо пуггало тиккхиндрийо…пе… пан̃н̃ава̄ пуггало паралокаваджджабхайадасса̄вӣ, дуппан̃н̃о пуггало на паралокаваджджабхайадасса̄вӣ. локоти ¶ кхандхалоко, а̄йатаналоко, дха̄тулоко, сампаттибхавалоко, сампаттисамбхавалоко, випаттибхавалоко, випаттисамбхавалоко, еко локо саббе сатта̄ а̄ха̄рат̣т̣хитика̄. две лока̄ – на̄ман̃ча рӯпан̃ча. тайо лока̄ – тиссо ведана̄. чатта̄ро лока̄ – чатта̄ро а̄ха̄ра̄. пан̃ча лока̄ – пан̃чупа̄да̄наккхандха̄. чха лока̄ – чха аджджхаттика̄ни а̄йатана̄ни. сатта лока̄ – сатта вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо. ат̣т̣ха лока̄ – ат̣т̣ха локадхамма̄. нава лока̄ – нава сатта̄ва̄са̄. даса лока̄ – даса̄йатана̄ни. два̄даса лока̄ – два̄даса̄йатана̄ни. ат̣т̣ха̄раса ¶ лока̄ – ат̣т̣ха̄расса дха̄туйо. ваджджанти саббе килеса̄ ваджджа̄, саббе дуччарита̄ ваджджа̄, саббе абхисан̇кха̄ра̄ ваджджа̄, саббе бхавага̄микамма̄ ваджджа̄. ити имасмин̃ча локе имасмин̃ча вадждже тибба̄ бхайасан̃н̃а̄ паччупат̣т̣хита̄ хоти, сеййатха̄пи уккхитта̄сике вадхаке. имехи пан̃н̃а̄са̄йа а̄ка̄рехи има̄ни пан̃чиндрийа̄ни джа̄на̄ти пассати ан̃н̃а̄си пат̣ивиджджхи. идам̣ татха̄гатасса индрийапаропарийатте н̃а̄н̣а’’нти (пат̣и. ма. 1.112).
уппалинийанти ¶ уппалаване. итаресупи есева найо. антонимуггапосӣнӣти йа̄ни анто нимугга̄нева посийанти. удакам̣ аччуггамма т̣хита̄нӣти удакам̣ атиккамитва̄ т̣хита̄ни. таттха йа̄ни аччуггамма т̣хита̄ни, та̄ни сӯрийарасмисампхассам̣ а̄гамайама̄на̄ни т̣хита̄ни аджджа пуппханака̄ни. йа̄ни самодакам̣ т̣хита̄ни, та̄ни све пуппханака̄ни. йа̄ни удака̄нуггата̄ни антонимуггапосӣни, та̄ни татийадивасе пуппханака̄ни. удака̄ пана ануггата̄ни ан̃н̃а̄нипи сарогауппала̄дӣни на̄ма аттхи, йа̄ни нева пуппхиссанти, маччхакаччхапабхаккха̄нева бхависсанти. та̄ни па̄л̣им̣ на̄рул̣ха̄ни. а̄харитва̄ пана дӣпетабба̄нӣти дӣпита̄ни.
йатхева хи та̄ни чатуббидха̄ни пуппха̄ни, евамева уггхат̣итан̃н̃ӯ випан̃читан̃н̃ӯ неййо падапарамоти чатта̄ро пуггала̄. таттха ‘‘йасса пуггаласса саха уда̄хат̣авела̄йа дхамма̄бхисамайо хоти, айам̣ вуччати пуггало уггхат̣итан̃н̃ӯ. йасса пуггаласса сам̣кхиттена бха̄ситасса виттха̄рена аттхе вибхаджийама̄не дхамма̄бхисамайо хоти, айам̣ вуччати пуггало випан̃читан̃н̃ӯ. йасса пуггаласса уддесато парипуччхато йонисо манасикарото калйа̄н̣амитте ¶ севато бхаджато пайирупа̄сато анупуббена дхамма̄бхисамайо хоти, айам̣ вуччати пуггало неййо. йасса пуггаласса бахумпи сун̣ато бахумпи бхан̣ато бахумпи дха̄райато бахумпи ва̄чайато на та̄йа джа̄тийа̄ дхамма̄бхисамайо хоти, айам̣ вуччати пуггало падапарамо’’ (пу. па. 151). таттха бхагава̄ уппалавана̄дисадисам̣ дасасахассилокадха̄тум̣ олокенто ‘‘аджджа пуппханака̄ни вийа уггхат̣итан̃н̃ӯ, све пуппханака̄ни вийа випан̃читан̃н̃ӯ, татийадивасе пуппханака̄ни вийа неййо, маччхакаччхапабхаккха̄ни пуппха̄ни вийа падапарамо’’ти ¶ аддаса. пассанто ча ‘‘еттака̄ аппараджаккха̄, еттака̄ маха̄раджаккха̄, татра̄пи еттака̄ уггхат̣итан̃н̃ӯ’’ти евам̣ сабба̄ка̄ратова аддаса.
таттха тин̣н̣ам̣ пуггала̄нам̣ имасмим̣йева аттабха̄ве бхагавато дхаммадесана̄ аттхам̣ са̄дхети. падапарама̄нам̣ ана̄гате ва̄санаттха̄йа хоти. атха бхагава̄ имесам̣ чатуннам̣ пуггала̄нам̣ аттха̄вахам̣ дхаммадесанам̣ видитва̄ десетукамйатам̣ уппа̄детва̄ пуна саббепи тӣсу бхавесу сатте бхабба̄бхаббавасена две кот̣т̣ха̄се ака̄си. йе сандха̄йа вуттам̣ – ‘‘катаме те сатта̄ абхабба̄, йе те сатта̄ камма̄варан̣ена саманна̄гата̄ килеса̄варан̣ена саманна̄гата̄ випа̄ка̄варан̣ена саманна̄гата̄ ассаддха̄ аччхандика̄ ¶ дуппан̃н̃а̄ абхабба̄ нийа̄мам̣ оккамитум̣ кусалесу дхаммесу самматтам̣, име те сатта̄ абхабба̄. катаме те сатта̄ бхабба̄? йе те сатта̄ на камма̄варан̣ена…пе… име те сатта̄ бхабба̄’’ти (вибха. 827; пат̣и. ма. 1.115). таттха саббепи абхаббапуггале паха̄йа бхаббапуггалейева н̃а̄н̣ена париггахетва̄ ‘‘еттака̄ ра̄гачарита̄, еттака̄ досамохачарита̄ витаккасаддха̄буддхичарита̄’’ти чха кот̣т̣ха̄се ака̄си; евам̣ катва̄ дхаммам̣ десисса̄мӣти чинтеси.
паччабха̄синти патиабха̄сим̣. апа̄рута̄ти виват̣а̄. аматасса два̄ра̄ти арийамагго. со хи аматасан̇кха̄тасса нибба̄насса два̄рам̣, со майа̄ виваритва̄ т̣хапитоти дассети. памун̃чанту саддханти саббе аттано саддхам̣ памун̃чанту, виссадждженту. паччхимапададвайе айаматтхо, ахан̃хи аттано пагун̣ам̣ суппаваттитампи имам̣ пан̣ӣтам̣ уттамам̣ дхаммам̣ ка̄йава̄ча̄киламатхасан̃н̃ӣ хутва̄ на бха̄сим̣ ¶ . ида̄ни пана саббо джано саддха̄бха̄джанам̣ упанету, пӯресса̄ми несам̣ сан̇каппанти.
284. тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахосӣти етам̣ ахоси – касса ну кхо ахам̣ пат̣хамам̣ дхаммам̣ десеййанти айам̣ дхаммадесана̄пат̣исам̣йутто витакко удапа̄дӣти аттхо. када̄ панеса удапа̄дӣти? буддхабхӯтасса ат̣т̣хаме сатта̄хе.
татра̄йам̣ анупуббикатха̄ – бодхисатто кира маха̄бхиниккхаманадивасе виват̣ам̣ иттха̄га̄рам̣ дисва̄ сам̣виггахадайо, ‘‘кан̣д̣акам̣ а̄хара̄’’ти чханнам̣ а̄мантетва̄ чханнасаха̄йо ассара̄джапит̣т̣хигато ¶ нагарато никкхамитва̄ кан̣д̣аканиваттаначетийат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма дассетва̄ тӣн̣и раджджа̄ни атиккамма анома̄надӣтӣре паббаджитва̄ анупуббена ча̄рикам̣ чарама̄но ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чаритва̄ пан̣д̣авапаббате нисинно магадхиссарена ран̃н̃а̄ на̄маготтам̣ пуччхитва̄, ‘‘имам̣ раджджам̣ сампат̣иччха̄хӣ’’ти вутто, ‘‘алам̣ маха̄ра̄джа, на майхам̣ раджджена аттхо, ахам̣ раджджам̣ паха̄йа локахитаттха̄йа падха̄нам̣ ануйун̃джитва̄ локе виват̣аччхадо бхависса̄мӣти никкханто’’ти ватва̄, ‘‘тена хи буддхо хутва̄ пат̣хамам̣ майхам̣ виджитам̣ осареййа̄сӣ’’ти пат̣ин̃н̃ам̣ гахито ка̄ла̄ман̃ча удакан̃ча упасан̇камитва̄ тесам̣ дхаммадесана̄йа са̄рам̣ авинданто тато паккамитва̄ урувел̣а̄йа чхаббасса̄ни дуккарака̄рикам̣ каронтопи аматам̣ пат̣ивиджджхитум̣ асакконто ол̣а̄рика̄ха̄рапат̣исеванена ка̄йам̣ сантаппеси.
тада̄ ¶ ча урувелага̄ме суджа̄та̄ на̄ма кут̣умбийадхӣта̄ екасмим̣ нигродхаруккхе паттханамака̄си – ‘‘сача̄хам̣ сама̄наджа̄тикам̣ кулагхарам̣ гантва̄ пат̣хамагаббхе путтам̣ лабхисса̄ми, баликаммам̣ карисса̄мӣ’’ти. тасса̄ са̄ паттхана̄ самиджджхи. са̄ виса̄кхапун̣н̣амадивасе па̄това баликаммам̣ карисса̄мӣти раттийа̄ паччӯсасамайе ева па̄йасам̣ пат̣ийа̄деси. тасмим̣ па̄йасе паччама̄не махантамаханта̄ пуппхул̣а̄ ут̣т̣хахитва̄ даккхин̣а̄ват̣т̣а̄ хутва̄ сан̃чаранти. екапхуситампи бахи на гаччхати. маха̄брахма̄ чхаттам̣ дха̄реси. чатта̄ро локапа̄ла̄ кхаггахаттха̄ а̄раккхам̣ ган̣хим̣су. сакко ала̄та̄ни сама̄ненто аггим̣ джа̄леси. девата̄ чатӯсу дӣпесу оджам̣ сам̣харитва̄ ¶ таттха паккхипим̣су. бодхисатто бхиккха̄ча̄рака̄лам̣ а̄гамайама̄но па̄това гантва̄ руккхамӯле нисӣди. руккхамӯле содханаттха̄йа гата̄ дха̄тӣ а̄гантва̄ суджа̄та̄йа а̄рочеси – ‘‘девата̄ руккхамӯле нисинна̄’’ти. суджа̄та̄, саббам̣ паса̄дханам̣ паса̄дхетва̄ сатасахассаггханике суван̣н̣атха̄ле па̄йасам̣ вад̣д̣хетва̄ апара̄йа суван̣н̣апа̄тийа̄ пидахитва̄ уккхипитва̄ гата̄ маха̄пурисам̣ дисва̄ сахева па̄тийа̄ хаттхе т̣хапетва̄ вандитва̄ ‘‘йатха̄ майхам̣ маноратхо ниппханно, евам̣ тумха̄кампи ниппхаджджатӯ’’ти ватва̄ пакка̄ми.
бодхисатто ¶ неран̃джара̄йа тӣрам̣ гантва̄ суван̣н̣атха̄лам̣ тӣре т̣хапетва̄ нхатва̄ паччуттаритва̄ екӯнапан̣н̣а̄сапин̣д̣е каронто па̄йасам̣ парибхун̃джитва̄ ‘‘сача̄хам̣ аджджа буддхо бхава̄ми, тха̄лам̣ пат̣исотам̣ гаччхатӯ’’ти кхипи. тха̄лам̣ пат̣исотам̣ гантва̄ тхокам̣ т̣хатва̄ ка̄лана̄гара̄джасса бхаванам̣ пависитва̄ тин̣н̣ам̣ буддха̄нам̣ тха̄ла̄ни уккхипитва̄ ат̣т̣ха̄си.
маха̄сатто ванасан̣д̣е дива̄виха̄рам̣ катва̄ са̄йанхасамайе соттийена динна̄ ат̣т̣ха тин̣амут̣т̣хийо гахетва̄ бодхиман̣д̣ам̣ а̄руйха даккхин̣адиса̄бха̄ге ат̣т̣ха̄си. со падесо падуминипатте удакабинду вийа акампиттха. маха̄сатто, ‘‘айам̣ мама гун̣ам̣ дха̄ретум̣ на саккотӣ’’ти паччхимадиса̄бха̄гам̣ агама̄си, сопи татхева акампиттха. уттарадиса̄бха̄гам̣ агама̄си, сопи татхева акампиттха. пураттхимадиса̄бха̄гам̣ агама̄си, таттха паллан̇каппама̄н̣ам̣ т̣ха̄нам̣ суникха̄таиндакхило вийа ниччаламахоси. маха̄сатто ‘‘идам̣ т̣ха̄нам̣ саббабуддха̄нам̣ килесабхан̃джанавиддхам̣санат̣т̣ха̄на’’нти та̄ни тин̣а̄ни агге гахетва̄ ча̄леси. та̄ни читтака̄рена тӯликаггена париччхинна̄ни вийа ахесум̣. бодхисатто ¶ , ‘‘бодхим̣ аппатва̄ имам̣ паллан̇кам̣ на бхиндисса̄мӣ’’ти чатуран̇гавӣрийам̣ адхит̣т̣хахитва̄ паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ нисӣди.
тан̇кхан̣ан̃н̃ева ма̄ро ба̄хусахассам̣ ма̄петва̄ дийад̣д̣хайоджанасатикам̣ гиримекхалам̣ на̄ма хаттхим̣ а̄руйха навайоджанам̣ ма̄рабалам̣ гахетва̄ аддхаккхикена олокайама̄но паббато вийа аджджхоттхаранто упасан̇ками. маха̄сатто, ‘‘майхам̣ даса па̄рамийо пӯрентасса ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ¶ ва̄ дево ва̄ ма̄ро ва̄ брахма̄ ва̄ саккхи наттхи, вессантараттабха̄ве пана майхам̣ саттасу ва̄ресу маха̄патхавӣ саккхи ахоси; ида̄нипи ме айамева ачетана̄ кат̣т̣хакалин̇гарӯпама̄ маха̄патхавӣ саккхӣ’’ти хаттхам̣ паса̄рети. маха̄патхавӣ та̄вадева айадан̣д̣ена пахатам̣ кам̣сатха̄лам̣ вийа равасатам̣ равасахассам̣ мун̃чама̄на̄ виравитва̄ париваттама̄на̄ ма̄рабалам̣ чаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ мун̃чанамака̄си. маха̄сатто сӯрийе дхарама̄нейева ма̄рабалам̣ видхамитва̄ пат̣хамайа̄ме пуббенива̄сан̃а̄н̣ам̣, маджджхимайа̄ме диббачаккхум̣ висодхетва̄ паччхимайа̄ме пат̣иччасамуппа̄де н̃а̄н̣ам̣ ота̄ретва̄ ват̣т̣авиват̣т̣ам̣ саммаситва̄ арун̣одайе буддхо хутва̄ ¶ , ‘‘майа̄ анекакаппакот̣исатасахассам̣ аддха̄нам̣ имасса паллан̇касса аттха̄йа ва̄йа̄мо като’’ти сатта̄хам̣ екапаллан̇кена нисӣди. атхекачча̄нам̣ девата̄нам̣, ‘‘ким̣ ну кхо ан̃н̃епи буддхаттакара̄ дхамма̄ аттхӣ’’ти кан̇кха̄ удапа̄ди.
атха бхагава̄ ат̣т̣хаме дивасе сама̄паттито вут̣т̣ха̄йа девата̄нам̣ кан̇кхам̣ н̃атва̄ кан̇кха̄видхаманаттхам̣ а̄ка̄се уппатитва̄ йамакапа̄т̣иха̄рийам̣ дассетва̄ та̄сам̣ кан̇кхам̣ видхамитва̄ паллан̇като ӣсакам̣ па̄чӣнаниссите уттарадиса̄бха̄ге т̣хатва̄ чатта̄ри асан̇кхйеййа̄ни каппасатасахассан̃ча пӯрита̄нам̣ па̄рамӣнам̣ пхала̄дхигамат̣т̣ха̄нам̣ паллан̇кан̃чева бодхируккхан̃ча анимисехи аккхӣхи олокайама̄но сатта̄хам̣ вӣтина̄меси, там̣ т̣ха̄нам̣ анимисачетийам̣ на̄ма джа̄там̣.
атха паллан̇касса ча т̣хитат̣т̣ха̄насса ча антара̄ пураттхимапаччхимато а̄йате ратаначан̇каме чан̇каманто сатта̄хам̣ вӣтина̄меси, там̣ т̣ха̄нам̣ ратаначан̇камачетийам̣ на̄ма джа̄там̣. тато паччхимадиса̄бха̄ге девата̄ ратанагхарам̣ ма̄пайим̣су, таттха паллан̇кена нисӣдитва̄ абхидхаммапит̣акам̣ висесато четтха анантанайасамантапат̣т̣ха̄нам̣ вичинанто сатта̄хам̣ вӣтина̄меси, там̣ т̣ха̄нам̣ ратанагхарачетийам̣ на̄ма джа̄там̣. евам̣ бодхисамӣпейева чатта̄ри сатта̄ха̄ни вӣтина̄метва̄ пан̃чаме сатта̄хе бодхируккхамӯла̄ йена аджапа̄ланигродхо ¶ тенупасан̇ками, татра̄пи дхаммам̣ вичинантойева вимуттисукхан̃ча пат̣исам̣веденто нисӣди, дхаммам̣ вичинанто четтха евам̣ абхидхамме найамаггам̣ саммаси – пат̣хамам̣ дхаммасан̇ган̣ӣпакаран̣ам̣ на̄ма, тато вибхан̇гапакаран̣ам̣, дха̄тукатха̄пакаран̣ам̣, пуггалапан̃н̃аттипакаран̣ам̣, катха̄ваттху на̄ма пакаран̣ам̣, йамакам̣ на̄ма пакаран̣ам̣, тато маха̄пакаран̣ам̣ пат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма̄ти.
таттхасса ¶ сан̣хасукхумапат̣т̣ха̄намхи читте отин̣н̣е пӣти уппаджджи; пӣтийа̄ уппанна̄йа лохитам̣ пасӣди, лохите пасанне чхави пасӣди. чхавийа̄ пасанна̄йа пураттхимака̄йато кӯт̣а̄га̄ра̄диппама̄н̣а̄ расмийо ут̣т̣хахитва̄ а̄ка̄се паккхандачхаддантана̄гакулам̣ вийа па̄чӣнадиса̄йа ананта̄ни чаккава̄л̣а̄ни паккханда̄, паччхимака̄йато ут̣т̣хахитва̄ паччхимадиса̄йа, даккхин̣ам̣сакӯт̣ато ут̣т̣хахитва̄ даккхин̣адиса̄йа, ва̄мам̣сакӯт̣ато ¶ ут̣т̣хахитва̄ уттарадиса̄йа ананта̄ни чаккава̄л̣а̄ни паккханда̄, па̄даталехи пава̄л̣ан̇кураван̣н̣а̄ расмийо никкхамитва̄ маха̄патхавим̣ винивиджджхитва̄ удакам̣ двидха̄ бхиндитва̄ ва̄таккхандхам̣ пада̄летва̄ аджат̣а̄ка̄сам̣ паккханда̄, сӣсато сампариваттийама̄нам̣ ман̣ида̄мам̣ вийа нӣлаван̣н̣а̄ расмиват̣т̣и ут̣т̣хахитва̄ чха девалоке винивиджджхитва̄ нава брахмалоке вехаппхале пан̃ча суддха̄ва̄се ча винивиджджхитва̄ чатта̄ро а̄руппе атиккамма аджат̣а̄ка̄сам̣ паккханда̄. тасмим̣ дивасе апарима̄н̣есу чаккава̄л̣есу апарима̄н̣а̄ сатта̄ саббе суван̣н̣аван̣н̣а̄ва ахесум̣. там̣ дивасан̃ча пана бхагавато сарӣра̄ никкханта̄ йа̄ваджджадиваса̄пи та̄ расмийо ананта̄ локадха̄туйо гаччхантийева.
евам̣ бхагава̄ аджапа̄ланигродхе сатта̄хам̣ вӣтина̄метва̄ тато апарам̣ сатта̄хам̣ мучалинде нисӣди, нисиннаматтассева часса сакалам̣ чаккава̄л̣агаббхам̣ пӯренто маха̄ака̄ламегхо удапа̄ди. еварӯпо кира маха̄мегхо двӣсуйева ка̄лесу вассати чаккаваттимхи ва̄ уппанне буддхе ва̄. идха буддхака̄ле удапа̄ди. тасмим̣ пана уппанне мучалиндо на̄гара̄джа̄ чинтеси – ‘‘айам̣ мегхо саттхари майхам̣ бхаванам̣ павит̣т̣хаматтева уппанно, ва̄са̄га̄рамасса ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со саттаратанамайам̣ па̄са̄дам̣ нимминитум̣ сакконтопи евам̣ кате майхам̣ махаппхалам̣ на бхависсати, дасабаласса ка̄йавеййа̄ваччам̣ карисса̄мӣти махантам̣ аттабха̄вам̣ катва̄ саттха̄рам̣ саттаккхаттум̣ бхогехи париккхипитва̄ упари пхан̣ам̣ дха̄реси. париккхепасса анто ока̄со хет̣т̣ха̄ лохапа̄са̄даппама̄н̣о ахоси. иччхитиччхитена ирийа̄патхена саттха̄ вихариссатӣти на̄гара̄джасса аджджха̄сайо ахоси. тасма̄ евам̣ махантам̣ ока̄сам̣ ¶ париккхипи. маджджхе ратанапаллан̇ко пан̃н̃атто хоти, упари суван̣н̣ата̄ракавичиттам̣ самосаритагандхада̄макусумада̄мачелавита̄нам̣ ахоси. чатӯсу кон̣есу гандхателена дӣпа̄ джалита̄, чатӯсу диса̄су виваритва̄ чанданакаран̣д̣ака̄ ¶ т̣хапита̄. евам̣ бхагава̄ там̣ сатта̄хам̣ таттха вӣтина̄метва̄ тато апарам̣ сатта̄хам̣ ра̄джа̄йатане нисӣди.
ат̣т̣хаме сатта̄хе саккена дева̄наминдена а̄бхатам̣ дантакат̣т̣хан̃ча осадхахарӣтакан̃ча ¶ кха̄дитва̄ мукхам̣ дховитва̄ чатӯхи локапа̄лехи упанӣте паччаггхе селамайе патте тапуссабхаллика̄нам̣ пин̣д̣апа̄там̣ парибхун̃джитва̄ пуна пачча̄гантва̄ аджапа̄ланигродхе нисиннасса саббабуддха̄нам̣ а̄чин̣н̣о айам̣ витакко удапа̄ди.
таттха пан̣д̣итоти пан̣д̣иччена саманна̄гато. вийаттоти веййаттийена саманна̄гато. медха̄вӣти т̣ха̄нуппаттийа̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гато. аппараджаккхаджа̄тикоти сама̄паттийа̄ виккхамбхитатта̄ никкилесаджа̄тико висуддхасатто. а̄джа̄ниссатӣти саллаккхессати пат̣ивиджджхиссати. н̃а̄н̣ан̃ча пана мети майхампи саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ уппаджджи. бхагава̄ кира девата̄йа катхитенева нит̣т̣хам̣ агантва̄ сайампи саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена олокенто ито саттамадивасаматтхаке ка̄лам̣ катва̄ а̄кин̃чан̃н̃а̄йатане ниббаттоти аддаса. там̣ сандха̄йа̄ха – ‘‘н̃а̄н̣ан̃ча пана ме дассанам̣ удапа̄дӣ’’ти. маха̄джа̄нийоти саттадивасаббхантаре паттаббамаггапхалато парихӣнатта̄ махатӣ джа̄ни асса̄ти маха̄джа̄нийо. аккхан̣е ниббаттатта̄ гантва̄ десийама̄нам̣ дхаммамписса сотум̣ сотаппаса̄до наттхи, идха дхаммадесанат̣т̣ха̄нам̣ а̄гаманапа̄да̄пи наттхи, евам̣ маха̄джа̄нийо джа̄тоти дассети. абхидосака̄лан̇катоти ад̣д̣харатте ка̄лан̇като. н̃а̄н̣ан̃ча пана мети майхампи саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди. идха̄пи кира бхагава̄ девата̄йа вачанена саннит̣т̣ха̄нам̣ акатва̄ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена олокенто ‘‘хиййо ад̣д̣харатте ка̄лан̇катва̄ удако ра̄мапутто невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатане ниббатто’’ти аддаса. тасма̄ евама̄ха. сесам̣ пуриманайасадисамева. бахука̄ра̄ти бахӯпака̄ра̄. падха̄напахитаттам̣ упат̣т̣хахим̣сӯти падха̄наттха̄йа песитаттабха̄вам̣ васанат̣т̣ха̄не паривен̣асаммаджджанена паттачӣварам̣ гахетва̄ анубандханена мукходакадантакат̣т̣хада̄на̄дина̄ ча упат̣т̣хахим̣су. ке пана те пан̃чаваггийа̄ на̄ма? йете –
ра̄мо ¶ ¶ дхаджо лаккхан̣о джотиманти,
йан̃н̃о субходжо суйа̄мо судатто;
ете тада̄ ат̣т̣ха ахесум̣ бра̄хман̣а̄,
чхал̣ан̇гава̄ мантам̣ вийа̄карим̣сӯти.
бодхисаттасса ¶ джа̄така̄ле супинапат̣игга̄хака̄ чева лаккхан̣апат̣игга̄хака̄ ча ат̣т̣ха бра̄хман̣а̄. тесу тайо дведха̄ бйа̄карим̣су – ‘‘имехи лаккхан̣ехи саманна̄гато ага̄рам̣ аджджха̄васама̄но ра̄джа̄ хоти чаккаваттӣ, паббаджама̄но буддхо’’ти. пан̃ча бра̄хман̣а̄ екам̣сабйа̄каран̣а̄ ахесум̣ – ‘‘имехи лаккхан̣ехи саманна̄гато ага̄ре на тит̣т̣хати, буддхова хотӣ’’ти. тесу пурима̄ тайо йатха̄мантападам̣ гата̄, име пана пан̃ча мантападам̣ атикканта̄. те аттана̄ ладдхам̣ пун̣н̣апаттам̣ н̃а̄така̄нам̣ виссаджджетва̄ ‘‘айам̣ маха̄пурисо ага̄рам̣ на аджджха̄васиссати, екантена буддхо бхависсатӣ’’ти ниббитакка̄ бодхисаттам̣ уддисса саман̣апаббаджджам̣ паббаджита̄. тесам̣ путта̄типи ваданти. там̣ ат̣т̣хакатха̄йа пат̣иккхиттам̣.
ете кира дахарака̄лейева бахӯ манте джа̄ним̣су, тасма̄ те бра̄хман̣а̄ а̄чарийат̣т̣ха̄не т̣хапайим̣су. те паччха̄ амхехи путтада̄раджат̣ам̣ чхад̣д̣етва̄ на сакка̄ бхависсати паббаджитунти дахарака̄лейева паббаджитва̄ раман̣ӣйа̄ни сена̄сана̄ни парибхун̃джанта̄ вичарим̣су. ка̄лена ка̄лам̣ пана ‘‘ким̣, бхо, маха̄пурисо маха̄бхиниккхаманам̣ никкханто’’ти пуччханти. манусса̄, ‘‘кухим̣ тумхе маха̄пурисам̣ пассиссатха, тӣсу па̄са̄десу тивидхана̄т̣акамаджджхе дево вийа сампаттим̣ анубхотӣ’’ти ваданти. те сутва̄, ‘‘на та̄ва маха̄пурисасса н̃а̄н̣ам̣ парипа̄кам̣ гаччхатӣ’’ти аппоссукка̄ вихарим̣суйева. касма̄ панеттха бхагава̄, ‘‘бахука̄ра̄ кхо име пан̃чаваггийа̄’’ти а̄ха? ким̣ упака̄рака̄нам̣йева еса дхаммам̣ десети, анупака̄рака̄нам̣ на десетӣти? но на десети. паричайавасена хеса а̄л̣а̄ран̃чева ка̄ла̄мам̣ удакан̃ча ра̄мапуттам̣ олокеси. етасмим̣ пана буддхаккхетте т̣хапетва̄ ан̃н̃а̄сикон̣д̣ан̃н̃ам̣ пат̣хамам̣ дхаммам̣ саччхика̄тум̣ саматтхо на̄ма наттхи. касма̄? татха̄видхаупаниссайатта̄.
пуббе ¶ кира пун̃н̃акаран̣ака̄ле две бха̄таро ахесум̣. те екатова сассам̣ акам̣су. таттха джет̣т̣хакасса ¶ ‘‘екасмим̣ сассе навава̄ре аггасассада̄нам̣ майа̄ да̄табба’’нти ахоси. со ваппака̄ле бӣджаггам̣ на̄ма датва̄ габбхака̄ле канит̣т̣хена саддхим̣ мантеси – ‘‘габбхака̄ле габбхам̣ пха̄летва̄ дасса̄ма̄’’ти. канит̣т̣хо ‘‘тарун̣асассам̣ на̄сетука̄мосӣ’’ти а̄ха. джет̣т̣хо канит̣т̣хасса анануваттанабха̄вам̣ ¶ н̃атва̄ кхеттам̣ вибхаджитва̄ аттано кот̣т̣ха̄сато габбхам̣ пха̄летва̄ кхӣрам̣ нӣхаритва̄ саппипха̄н̣итехи йоджетва̄ ада̄си, путхукака̄ле путхукам̣ ка̄ретва̄ ада̄си, ла̄йане ла̄йанаггам̣ вен̣икаран̣е вен̣аггам̣ кала̄па̄дӣсу кала̄паггам̣ кхал̣аггам̣ бхан̣д̣аггам̣ кот̣т̣хагганти евам̣ екасассе навава̄ре аггада̄нам̣ ада̄си. канит̣т̣хо панасса уддхаритва̄ ада̄си, тесу джет̣т̣хо ан̃н̃а̄сикон̣д̣ан̃н̃аттхеро джа̄то, канит̣т̣хо субхаддапарибба̄джако. ити екасмим̣ сассе наваннам̣ аггада̄на̄нам̣ диннатта̄ т̣хапетва̄ тхерам̣ ан̃н̃о пат̣хамам̣ дхаммам̣ саччхика̄тум̣ саматтхо на̄ма наттхи. ‘‘бахука̄ра̄ кхо име пан̃чаваггийа̄’’ти идам̣ пана упака̄ра̄нуссаран̣аматтакенева вуттам̣.
исипатане мигада̄йети тасмим̣ кира падесе ануппанне буддхе паччекасамбуддха̄ гандхама̄данапаббате сатта̄хам̣ ниродхасама̄паттийа̄ вӣтина̄метва̄ ниродха̄ вут̣т̣ха̄йа на̄галата̄дантакат̣т̣хам̣ кха̄дитва̄ анотаттадахе мукхам̣ дховитва̄ паттачӣварама̄да̄йа а̄ка̄сена а̄гантва̄ нипатанти. таттха чӣварам̣ па̄рупитва̄ нагаре пин̣д̣а̄йа чаритва̄ катабхаттакичча̄ гаманака̄лепи татойева уппатитва̄ гаччханти. ити исайо еттха нипатанти уппатанти ча̄ти там̣ т̣ха̄нам̣ исипатананти сан̇кхам̣ гатам̣. мига̄нам̣ пана абхайаттха̄йа диннатта̄ мигада̄йоти вуччати. тена вуттам̣ ‘‘исипатане мигада̄йе’’ти.
285. антара̄ ча гайам̣ антара̄ ча бодхинти гайа̄йа ча бодхисса ча виваре тига̄вутантаре т̣ха̄не. бодхиман̣д̣ато хи гайа̄ тӣн̣и га̄вута̄ни. ба̄ра̄н̣асӣ ат̣т̣ха̄раса йоджана̄ни. упако бодхиман̣д̣асса ча гайа̄йа ча антаре бхагавантам̣ аддаса. антара̄саддена пана йуттатта̄ упайогавачанам̣ катам̣. ӣдисесу ча т̣ха̄несу аккхарачинтака̄ ‘‘антара̄ га̄ман̃ча надин̃ча йа̄тӣ’’ти евам̣ екамева антара̄саддам̣ пайуджджанти. со дутийападенапи йоджетаббо хоти ¶ . айоджийама̄не упайогавачанам̣ на па̄пун̣а̄ти. идха пана йоджетва̄ ева вуттоти. аддха̄намаггапат̣ипаннанти аддха̄насан̇кха̄там̣ маггам̣ пат̣ипаннам̣, дӣгхамаггапат̣ипаннанти аттхо. аддха̄намаггагаманасамайасса хи вибхан̇ге ‘‘аддхайоджанам̣ гаччхисса̄мӣти бхун̃джитабба’’нтиа̄дивачанато ¶ ¶ (па̄чи. 218) аддхайоджанампи аддха̄намагго хоти. бодхиман̣д̣ато пана гайа̄ тига̄вутам̣.
сабба̄бхибхӯти саббам̣ тебхӯмакадхаммам̣ абхибхавитва̄ т̣хито. саббавидӯти саббам̣ чатубхӯмакадхаммам̣ аведим̣ ан̃н̃а̄сим̣. саббесу дхаммесу анупалиттоти саббесу тебхӯмакадхаммесу килесалепанена анупалитто. саббам̣ джахоти саббам̣ тебхӯмакадхаммам̣ джахитва̄ т̣хито. тан̣ха̄ккхайе вимуттоти тан̣ха̄ккхайе нибба̄не а̄рамман̣ато вимутто. сайам̣ абхин̃н̃а̄йа̄ти саббам̣ чатубхӯмакадхаммам̣ аттана̄ва джа̄нитва̄. камуддисеййанти кам̣ ан̃н̃ам̣ ‘‘айам̣ ме а̄чарийо’’ти уддисеййам̣.
на ме а̄чарийо аттхӣти локуттарадхамме майхам̣ а̄чарийо на̄ма наттхи. наттхи ме пат̣ипуггалоти майхам̣ пат̣ибха̄гапуггало на̄ма наттхи. самма̄самбуддхоти сахетуна̄ найена чатта̄ри сачча̄ни сайам̣ буддхо. сӣтибхӯтоти саббакилесаггинибба̄панена сӣтибхӯто. килеса̄нам̣йева ниббутатта̄ ниббуто. ка̄синам̣ пуранти ка̄сират̣т̣хе нагарам̣. а̄хан̃чхам̣ аматадундубхинти дхаммачаккапат̣ила̄бха̄йа аматабхерим̣ пахарисса̄мӣти гаччха̄ми. арахаси анантаджиноти анантаджиноти бхавитум̣ йутто. хупеййа па̄вусоти, а̄вусо, евампи на̄ма бхавеййа. пакка̄мӣти ван̇каха̄раджанападам̣ на̄ма агама̄си.
таттхекам̣ мигалуддакага̄макам̣ нисса̄йа ва̄сам̣ каппеси. джет̣т̣хакалуддако там̣ упат̣т̣ха̄си. тасмин̃ча джанападе чан̣д̣а̄ маккхика̄ хонти. атха нам̣ ека̄йа ча̄т̣ийа̄ васа̄песум̣, мигалуддако дӯре мигавам̣ гаччханто ‘‘амха̄кам̣ араханте ма̄ памаджджӣ’’ти чха̄вам̣ на̄ма дхӣтарам̣ а̄н̣а̄петва̄ агама̄си саддхим̣ путтабха̄тукехи. са̄ часса дхӣта̄ дассанӣйа̄ хоти кот̣т̣ха̄сасампанна̄. дутийадивасе упако гхарам̣ а̄гато там̣ да̄рикам̣ саббам̣ упача̄рам̣ катва̄ паривиситум̣ ¶ упагатам̣ дисва̄ ра̄гена абхибхӯто бхун̃джитумпи асакконто бха̄джанена бхаттам̣ а̄да̄йа васанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ бхаттам̣ екаманте никкхипитва̄ саче чха̄вам̣ лабха̄ми, джӣва̄ми, но че, мара̄мӣти нира̄ха̄ро сайи. саттаме ¶ дивасе ма̄гавико а̄гантва̄ дхӣтарам̣ упакасса паваттим̣ пуччхи. са̄ ‘‘екадивасамева а̄гантва̄ пуна на̄гатапуббо’’ти а̄ха. ма̄гавико а̄гатавесенева нам̣ упасан̇камитва̄ пуччхисса̄мӣти там̣кхан̣ам̣йева гантва̄ ‘‘ким̣, бханте, аппха̄сука’’нти па̄де пара̄масанто ¶ пуччхи. упако ниттхунанто париваттатийева. со ‘‘вадатха бханте, йам̣ майа̄ сакка̄ ка̄тум̣, там̣ саббам̣ карисса̄мӣ’’ти а̄ха. упако, ‘‘саче чха̄вам̣ лабха̄ми, джӣва̄ми, но че, идхева маран̣ам̣ сеййо’’ти а̄ха. джа̄на̄си пана, бханте, кин̃чи сиппанти. на джа̄на̄мӣти. на, бханте, кин̃чи сиппам̣ аджа̄нантена сакка̄ гхара̄ва̄сам̣ адхит̣т̣ха̄тунти.
со а̄ха – ‘‘на̄хам̣ кин̃чи сиппам̣ джа̄на̄ми, апича тумха̄кам̣ мам̣саха̄рако бхависса̄ми, мам̣сан̃ча виккӣн̣исса̄мӣ’’ти. ма̄гавико, ‘‘амха̄кампи етадева руччатӣ’’ти уттараса̄т̣акам̣ датва̄ гхарам̣ а̄нетва̄ дхӣтарам̣ ада̄си. тесам̣ сам̣ва̄саманва̄йа путто виджа̄йи. субхаддотисса на̄мам̣ акам̣су. чха̄ва̄ тасса роданака̄ле ‘‘мам̣саха̄ракасса путта, мигалуддакасса путта ма̄ родӣ’’тиа̄дӣни вадама̄на̄ путтатосанагӣтена упакам̣ уппан̣д̣еси. бхадде твам̣ мам̣ ана̄тхоти ман̃н̃аси. аттхи ме анантаджино на̄ма саха̄йо. тасса̄хам̣ сантике гамисса̄мӣти а̄ха. чха̄ва̄ евамайам̣ ат̣т̣ӣйатӣти н̃атва̄ пунаппунам̣ катхети. со екадивасам̣ ана̄рочетва̄ва маджджхимадеса̄бхимукхо пакка̄ми.
бхагава̄ ча тена самайена са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване маха̄виха̄ре. атха кхо бхагава̄ пат̣икаччева бхиккхӯ а̄н̣а̄песи – ‘‘йо, бхиккхаве, ‘анантаджино’ти пуччхама̄но а̄гаччхати, тасса мам̣ дассеййа̄тха̄’’ти. упакопи кхо ‘‘кухим̣ анантаджино васатӣ’’ти пуччханто анупуббена са̄ваттхим̣ а̄гантва̄ виха̄рамаджджхе т̣хатва̄ кухим̣ анантаджиноти пуччхи. там̣ бхиккхӯ бхагавато сантикам̣ найим̣су. со бхагавантам̣ дисва̄ – ‘‘сан̃джа̄на̄тха мам̣ бхагава̄’’ти а̄ха. а̄ма, упака, сан̃джа̄на̄ми, кухим̣ пана твам̣ васиттха̄ти. ван̇каха̄раджанападе, бхантети. упака, махаллакоси джа̄то паббаджитум̣ саккхиссасӣти. паббаджисса̄ми, бхантети. бхагава̄ пабба̄джетва̄ тасса каммат̣т̣ха̄нам̣ ада̄си. со каммат̣т̣ха̄не каммам̣ каронто ана̄га̄мипхале ¶ патит̣т̣ха̄йа ка̄лам̣ катва̄ авихесу ¶ ниббатто. ниббаттаккхан̣ейева арахаттам̣ па̄пун̣ӣти. авихесу ниббаттаматта̄ хи сатта джана̄ арахаттам̣ па̄пун̣им̣су, тесам̣ со ан̃н̃атаро.
вуттан̃хетам̣ –
‘‘авихам̣ ¶ упапанна̄се, вимутта̄ сатта бхиккхаво;
ра̄гадосапариккхӣн̣а̄, тин̣н̣а̄ локе висаттикам̣.
упако палаган̣д̣о ча, пуккуса̄ти ча те тайо;
бхаддийо кхан̣д̣адево ча, бахурагги ча сан̇гийо;
те хитва̄ ма̄нусам̣ дехам̣, диббайогам̣ упаджджхагу’’нти. (сам̣. ни. 1.105);
286. сан̣т̣хапесунти катикам̣ акам̣су. ба̄хулликоти чӣвараба̄хулла̄дӣнам̣ аттха̄йа пат̣ипанно. падха̄навиббхантоти падха̄нато виббханто бхат̣т̣хо парихӣно. а̄ватто ба̄хулла̄йа̄ти чӣвара̄дӣнам̣ бахулабха̄ваттха̄йа а̄ватто. апича кхо а̄санам̣ т̣хапетаббанти апича кхо панасса уччакуле ниббаттасса а̄санаматтам̣ т̣хапетаббанти вадим̣су. на̄саккхим̣сӯти буддха̄нубха̄вена буддхатеджаса̄ абхибхӯта̄ аттано катика̄йа т̣ха̄тум̣ на̄саккхим̣су. на̄мена ча а̄вусова̄дена ча самуда̄чарантӣти готама̄ти, а̄вусоти ча ваданти. а̄вусо готама, майам̣ урувела̄йам̣ падха̄нака̄ле туйхам̣ паттачӣварам̣ гахетва̄ вичаримха̄, мукходакам̣ дантакат̣т̣хам̣ адамха̄, вуттхапаривен̣ам̣ саммаджджимха̄, паччха̄ ко те ваттаппат̣ипаттимака̄си, каччи амхесу паккантесу на чинтайиттха̄ти еварӯпим̣ катхам̣ катхентӣти аттхо. ирийа̄йа̄ти дуккараирийа̄йа. пат̣ипада̄йа̄ти дуккарапат̣ипаттийа̄. дуккарака̄рика̄йа̄ти пасатапасата-муггайӯса̄диа̄харакаран̣а̄дина̄ дуккаракаран̣ена. абхиджа̄на̄тха ме ноти абхиджа̄на̄тха ну мама. еварӯпам̣ пабха̄витаметанти етам̣ еварӯпам̣ ва̄кйабхеданти аттхо. апи ну ахам̣ урувела̄йа падха̄не тумха̄кам̣ сан̇ган̣ханаттхам̣ ануккан̣т̣ханаттхам̣ раттим̣ ва̄ дива̄ ¶ ва̄ а̄гантва̄, – ‘‘а̄вусо, ма̄ витаккайиттха, майхам̣ обха̄со ва̄ нимиттам̣ ва̄ пан̃н̃а̄йатӣ’’ти еварӯпам̣ кан̃чи вачанабхедам̣ ака̄синти адхиппа̄йо. те екападенева сатим̣ лабхитва̄ уппаннага̄рава̄, ‘‘ханда аддха̄ еса буддхо джа̄то’’ти саддахитва̄ но хетам̣, бхантети а̄хам̣су. асаккхим̣ кхо ахам̣, бхиккхаве, пан̃чаваггийе бхиккхӯ сан̃н̃а̄петунти ахам̣ ¶ , бхиккхаве, пан̃чаваггийе бхиккхӯ буддхо аханти джа̄на̄петум̣ асаккхим̣. тада̄ пана бхагава̄ упосатхадивасейева а̄гаччхи. аттано буддхабха̄вам̣ джа̄на̄петва̄ кон̣д̣ан̃н̃аттхерам̣ ка̄йасаккхим̣ катва̄ дхаммачаккаппаваттанасуттам̣ катхеси. суттапарийоса̄не тхеро ат̣т̣ха̄расахи брахмакот̣ӣхи саддхим̣ сота̄паттипхале ¶ патит̣т̣ха̄си. сӯрийе дхарама̄нейева десана̄ нит̣т̣ха̄си. бхагава̄ таттхева вассам̣ упагаччхи.
двепи судам̣, бхиккхаве, бхиккхӯ овада̄мӣтиа̄ди па̄т̣ипададивасато пат̣т̣ха̄йа пин̣д̣апа̄таттха̄йапи га̄мам̣ аппависанадӣпанаттхам̣ вуттам̣. тесан̃хи бхиккхӯнам̣ каммат̣т̣ха̄несу уппаннамалависодханаттхам̣ бхагава̄ антовиха̄рейева ахоси. уппанне уппанне каммат̣т̣ха̄намале тепи бхиккхӯ бхагавато сантикам̣ гантва̄ пуччханти. бхагава̄пи тесам̣ нисиннат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ малам̣ винодети. атха несам̣ бхагавата̄ евам̣ нӣхат̣абхаттена овадийама̄на̄нам̣ ваппаттхеро па̄т̣ипададивасе сота̄панно ахоси. бхаддийаттхеро дутийа̄йам̣, маха̄на̄маттхеро татийа̄йам̣, ассаджиттхеро чатуттхийам̣. паккхасса пана пан̃чамийам̣ саббева те екато саннипа̄тетва̄ анатталаккхан̣асуттам̣ катхеси, суттапарийоса̄не саббепи арахаттапхале патит̣т̣хахим̣су. тена̄ха – ‘‘атха кхо, бхиккхаве, пан̃чаваггийа̄ бхиккхӯ майа̄ евам̣ овадийама̄на̄…пе… ануттарам̣ йогаккхемам̣ нибба̄нам̣ аджджхагамам̣су…пе… наттхи да̄ни пунаббхаво’’ти. еттакам̣ катха̄маггам̣ бхагава̄ йам̣ пуббе авача – ‘‘тумхепи маман̃чева пан̃чаваггийа̄нан̃ча маггам̣ а̄рул̣ха̄, арийапарийесана̄ тумха̄кам̣ парийесана̄’’ти имам̣ екамева анусандхим̣ дассенто а̄хари.
287. ида̄ни йасма̄ на ага̄рийа̄нам̣йева пан̃чака̄магун̣апарийесана̄ ¶ хоти, анага̄рийа̄нампи чатта̄ро паччайе аппаччавеккхитва̄ парибхун̃джанта̄нам̣ пан̃чака̄магун̣авасена анарийапарийесана̄ хоти, тасма̄ там̣ дассетум̣ пан̃чиме, бхиккхаве, ка̄магун̣а̄тиа̄дима̄ха. таттха навараттесу паттачӣвара̄дӣсу чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄тиа̄дайо чатта̄ро ка̄магун̣а̄ лаббханти. расо панеттха парибхогарасо хоти. манун̃н̃е пин̣д̣апа̄те бхесадждже ча пан̃чапи лаббханти. сена̄санамхи чӣваре вийа чатта̄ро. расо пана еттха̄пи парибхогарасова. йе хи кечи, бхиккхавети касма̄ а̄рабхи? евам̣ пан̃ча ка̄магун̣е дассетва̄ ида̄ни йе евам̣ вадеййум̣, ‘‘паббаджитака̄лато пат̣т̣ха̄йа анарийапарийесана̄ на̄ма куто, арийапарийесана̄ва паббаджита̄на’’нти, тесам̣ пат̣иседханаттха̄йа ‘‘паббаджита̄нампи чатӯсу паччайесу аппаччавеккхан̣апарибхого анарийапарийесана̄ ¶ ева̄’’ти дассетум̣ имам̣ десанам̣ а̄рабхи. таттха гадхита̄ти тан̣ха̄гедхена гадхита̄. муччхита̄ти тан̣ха̄муччха̄йа муччхита̄ ¶ . аджджхопанна̄ти тан̣ха̄йа аджджхога̄л̣ха̄. ана̄дӣнавадасса̄виноти а̄дӣнавам̣ апассанта̄. аниссаран̣апан̃н̃а̄ти ниссаран̣ам̣ вуччати паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ам̣. те тена вирахита̄.
ида̄ни тассаттхасса са̄дхакам̣ упамам̣ дассенто сеййатха̄пи, бхиккхаветиа̄дима̄ха. татревам̣ опаммасам̣санданам̣ ведитаббам̣ – а̄ран̃н̃акамаго вийа хи саман̣абра̄хман̣а̄, луддакена аран̃н̃е т̣хапитапа̄со вийа чатта̄ро паччайа̄, тасса луддасса па̄сара̄сим̣ аджджхоттхаритва̄ сайанака̄ло вийа тесам̣ чатта̄ро паччайе аппаччавеккхитва̄ парибхогака̄ло. луддаке а̄гаччханте магасса йена ка̄мам̣ агаманака̄ло вийа саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ ма̄расса йатха̄ка̄макаран̣ӣйака̄ло, ма̄равасам̣ упагатабха̄воти аттхо. магасса пана абаддхасса па̄сара̄сим̣ адхисайитака̄ло вийа саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ чатӯсу паччайесу паччавеккхан̣апарибхого, луддаке а̄гаччханте магасса йена ка̄мам̣ гаманам̣ вийа саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ ма̄равасам̣ анупагаманам̣ ведитаббам̣. виссаттхоти ниббхайо нира̄сан̇ко. сесам̣ саббаттха утта̄наттхамева̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
па̄сара̄сисуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
арийапарийесана̄типи етассева на̄мам̣.
7. чӯл̣ахаттхипадопамасуттаван̣н̣ана̄
288. евам̣ ¶ ¶ ме сутанти чӯл̣ахаттхипадопамасуттам̣. таттха саббасетена вал̣ава̄бхиратхена̄ти, ‘‘сета̄ судам̣ асса̄ йутта̄ хонти сета̄лан̇ка̄ра̄. сето ратхо сета̄лан̇ка̄ро сетапарива̄ро, сета̄ расмийо, сета̄ патодалат̣т̣хи, сетам̣ чхаттам̣, сетам̣ ун̣хӣсам̣, сета̄ни ваттха̄ни, сета̄ упа̄хана̄, сета̄йа судам̣ ва̄лабӣджанийа̄ бӣджийатӣ’’ти (сам̣. ни. 5.4) евам̣ вуттена сакаласетена чатӯхи вал̣ава̄хи йуттаратхена.
ратхо ¶ ча на̄месо дувидхо хоти – йодхаратхо, алан̇ка̄раратхоти. таттха йодхаратхо чатурассасан̣т̣ха̄но хоти на̄тимаха̄, двиннам̣ тин̣н̣ам̣ ва̄ джана̄нам̣ гахан̣асаматтхо. алан̇ка̄раратхо маха̄ хоти, дӣгхато дӣгхо, путхулато путхуло. таттха чхаттагга̄хако ва̄лабӣджанигга̄хако та̄лаван̣т̣агга̄хакоти евам̣ ат̣т̣ха ва̄ даса ва̄ сукхена т̣ха̄тум̣ ва̄ нисӣдитум̣ ва̄ нипаджджитум̣ ва̄ сакконти, айампи алан̇ка̄раратхойева. со саббо сачаккапан̃джаракуббаро раджатапариккхитто ахоси. вал̣ава̄ пакатийа̄ сетаван̣н̣а̄ва. паса̄дханампи та̄дисам̣ раджатамайам̣ ахоси. расмийопи раджатапана̄л̣и супариккхитта̄. патодалат̣т̣хипи раджатапариккхитта̄. бра̄хман̣опи сетаваттхам̣ нива̄сетва̄ сетам̣йева уттара̄сан̇гамака̄си, сетавилепанам̣ вилимпи, сетама̄лам̣ пиландхи, дасасу ан̇гулӣсу ан̇гулимуддика̄, кан̣н̣есу кун̣д̣ала̄нӣти евама̄диалан̇ка̄рописса раджатамайова ахоси. парива̄рабра̄хман̣а̄писса дасасахассаматта̄ татхева сетаваттхавилепанама̄ла̄лан̇ка̄ра̄ ахесум̣. тена вуттам̣ ‘‘саббасетена вал̣ава̄бхиратхена̄’’ти.
са̄ваттхийа̄ ниййа̄тӣти со кира чханнам̣ чханнам̣ ма̄са̄нам̣ екава̄рам̣ нагарам̣ падаккхин̣ам̣ кароти. ито еттакехи дивасехи нагарам̣ падаккхин̣ам̣ кариссатӣти пуретарамева гхосана̄ карӣйати; там̣ сутва̄ йе нагарато на пакканта̄, те на паккаманти. йе пакканта̄, тепи, ‘‘пун̃н̃авато сирисампаттим̣ пассисса̄ма̄’’ти а̄гаччханти. йам̣ дивасам̣ бра̄хман̣о нагарам̣ анувичарати, тада̄ па̄това нагаравӣтхийо саммаджджитва̄ ва̄ликам̣ окиритва̄ ла̄джапан̃чамехи пуппхехи ¶ абхиппакиритва̄ пун̣н̣агхат̣е т̣хапетва̄ ¶ кадалийо ча дхадже ча усса̄петва̄ сакаланагарам̣ дхӯпитава̄ситам̣ каронти. бра̄хман̣о па̄това сӣсам̣ нха̄йитва̄ пуребхаттам̣ бхун̃джитва̄ вуттанайенева сетаваттха̄дӣхи атта̄нам̣ алан̇каритва̄ па̄са̄да̄ оруйха ратхам̣ абхирухати. атха нам̣ те бра̄хман̣а̄ саббасетаваттхавилепанама̄ла̄лан̇ка̄ра̄ сетаччхатта̄ни гахетва̄ парива̄ренти; тато маха̄джанасса саннипа̄танаттхам̣ пат̣хамам̣йева тарун̣ада̄рака̄нам̣ пхала̄пхала̄ни викиритва̄ таданантарам̣ ма̄сакарӯпа̄ни; таданантарам̣ каха̄пан̣е викиранти; маха̄джана̄ саннипатанти. уккут̣т̣хийо чева челуккхепа̄ ча паваттанти. атха бра̄хман̣о ман̇галикасоваттхика̄дӣсу ман̇гала̄ни чева суваттхийо ¶ ча каронтесу маха̄сампаттийа̄ нагарам̣ анувичарати. пун̃н̃аванта̄ манусса̄ екабхӯмака̄дипа̄са̄де а̄руйха сукапаттасадиса̄ни ва̄тапа̄накава̄т̣а̄ни виваритва̄ олокенти. бра̄хман̣опи аттано йасасирисампаттийа̄ нагарам̣ аджджхоттхаранто вийа даккхин̣адва̄ра̄бхимукхо хоти. тена вуттам̣ ‘‘са̄ваттхийа̄ ниййа̄тӣ’’ти.
дива̄ дивасса̄ти дивасасса дива̄, маджджханхака̄лети аттхо. пилотикам̣ парибба̄джаканти пилотика̄ти евам̣ иттхилин̇гавоха̄равасена ладдхана̄мам̣ парибба̄джакам̣. со кира парибба̄джако дахаро пат̣хамавайе т̣хито суван̣н̣аван̣н̣о буддхупат̣т̣ха̄ко, па̄това татха̄гатасса чева маха̄тхера̄нан̃ча упат̣т̣ха̄нам̣ катва̄ тидан̣д̣акун̣д̣ика̄дипариккха̄рам̣ а̄да̄йа джетавана̄ никкхамитва̄ нагара̄бхимукхо па̄йа̄си. там̣ еса дӯратова а̄гаччхантам̣ аддаса. етадавоча̄ти ануккамена сантикам̣ а̄гатам̣ сан̃джа̄нитва̄ етам̣, ‘‘ханда куто ну бхавам̣ ваччха̄йано а̄гаччхатӣ’’ти готтам̣ киттенто вачанам̣ авоча. пан̣д̣ито ман̃н̃ети бхавам̣ ваччха̄йано саман̣ам̣ готамам̣ пан̣д̣итоти ман̃н̃ати, уда̄ху ноти айаметтха аттхо.
ко ча̄хам̣, бхоти, бхо, саман̣асса готамасса пан̃н̃а̄веййаттийам̣ джа̄нане ахам̣ ко на̄ма? ко ча саман̣асса готамасса пан̃н̃а̄веййаттийам̣ джа̄нисса̄мӣти куто ча̄хам̣ саман̣асса готамасса пан̃н̃а̄веййаттийам̣ джа̄нисса̄ми, кена ка̄ран̣ена джа̄нисса̄мӣти? евам̣ саббатха̄пи аттано аджа̄нанабха̄вам̣ дӣпети ¶ . сопи нӯнасса та̄дисова̄ти йо саман̣асса готамасса пан̃н̃а̄веййаттийам̣ джа̄неййа, сопи нӯна даса па̄рамийо пӯретва̄ саббан̃н̃утам̣ патто та̄дисо буддхойева бхавеййа. синерум̣ ва̄ химавантам̣ ва̄ патхавим̣ ва̄ а̄ка̄сам̣ ва̄ паметука̄мена таппама̄н̣ова дан̣д̣о ва̄ раджджу ва̄ ¶ ладдхум̣ ват̣т̣ати. саман̣асса готамасса пан̃н̃ам̣ джа̄нантенапи тасса н̃а̄н̣асадисамева саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ ладдхум̣ ват̣т̣атӣти дӣпети. а̄даравасена панеттха а̄мед̣итам̣ катам̣. ул̣а̄ра̄йа̄ти уттара̄йа сет̣т̣ха̄йа. ко ча̄хам̣, бхоти, бхо, ахам̣ саман̣асса готамасса пасам̣сане ко на̄ма? ко ча саман̣ам̣ готамам̣ пасам̣сисса̄мӣти кена ка̄ран̣ена пасам̣сисса̄ми? пасаттхапасаттхоти саббагун̣а̄нам̣ уттаритарехи саббалокапасаттхехи аттано гун̣ехева пасаттхо, на тасса ан̃н̃ехи пасам̣санакиччам̣ аттхи. йатха̄ хи чампакапуппхам̣ ва̄ нӣлуппалам̣ ва̄ падумам̣ ва̄ лохитачанданам̣ ва̄ аттано ван̣н̣агандхасирийа̄ва ¶ па̄са̄дикан̃чева сугандхан̃ча, на тасса а̄гантукехи ван̣н̣агандхехи тхоманакиччам̣ аттхи. йатха̄ ча ман̣иратанам̣ ва̄ чандаман̣д̣алам̣ ва̄ аттано а̄локенева обха̄сати, на тасса ан̃н̃ена обха̄санакиччам̣ аттхи. евам̣ саман̣о готамо саббалокапасаттхехи аттано гун̣ехева пасаттхо тхомито саббалокасса сет̣т̣хатам̣ па̄пито, на тасса ан̃н̃ена пасам̣санакиччам̣ аттхи. пасаттхехи ва̄ пасаттхотипи пасаттхапасаттхо.
ке пасаттха̄ на̄ма? ра̄джа̄ пасенади косало ка̄сикосалава̄сикехи пасаттхо, бимбиса̄ро ан̇гамагадхава̄сӣхи. веса̄лика̄ личчхавӣ ваджджират̣т̣хава̄сӣхи пасаттха̄. па̄веййака̄ малла̄, косина̄рака̄ малла̄, ан̃н̃епи те те кхаттийа̄ техи техи джа̄нападехи пасаттха̄. чан̇кӣа̄дайо бра̄хман̣а̄ бра̄хман̣аган̣ехи, ана̄тхапин̣д̣ика̄дайо упа̄сака̄ анекасатехи упа̄сакаган̣ехи, виса̄кха̄дайо упа̄сика̄ анекасата̄хи упа̄сика̄хи, сакулуда̄йиа̄дайо парибба̄джака̄ анекехи парибба̄джакасатехи, уппалаван̣н̣а̄тхериа̄дика̄ маха̄са̄вика̄ анекехи бхиккхунисатехи, са̄рипуттаттхера̄дайо маха̄са̄вака̄ анекасатехи ¶ бхиккхӯхи, сакка̄дайо дева̄ анекасахассехи девехи, маха̄брахма̄дайо брахма̄но анекасахассехи брахмехи пасаттха̄. те саббепи дасабалам̣ тхоменти ван̣н̣енти, пасам̣сантӣти бхагава̄ ‘‘пасаттхапасаттхо’’ти вуччати.
аттхавасанти аттха̄нисам̣сам̣. атхасса парибба̄джако аттано паса̄дака̄ран̣ам̣ а̄чиккханто сеййатха̄пи, бхо, кусало на̄гаваникотиа̄дима̄ха. таттха на̄гаваникоти на̄гаванава̄сико ануггахитасиппо пурисо. парато пана уггахитасиппо пурисо на̄гаваникоти а̄гато. чатта̄ри пада̄нӣти чатта̄ри н̃а̄н̣апада̄ни н̃а̄н̣авалан̃джа̄ни, н̃а̄н̣ена аккантат̣т̣ха̄на̄нӣти аттхо.
289. кхаттийапан̣д̣итетиа̄дӣсу ¶ пан̣д̣итети пан̣д̣иччена саманна̄гате. нипун̣ети сан̣хе сукхумабуддхино, сукхумааттхантарапат̣ивиджджханасаматтхе. катапараппава̄дети вин̃н̃а̄тапараппава̄де чева парехи саддхим̣ катава̄дапаричайе ча. ва̄лаведхирӯпети ва̄лаведхидхануггахасадисе. те бхинданта̄ ман̃н̃е чарантӣти ва̄лаведхи ¶ вийа ва̄лам̣ сукхума̄нипи паресам̣ дит̣т̣хигата̄ни аттано пан̃н̃а̄гатена бхинданта̄ вийа чарантӣти аттхо. пан̃хам̣ абхисан̇кхаронтӣти дупадампи типадампи чатуппадампи пан̃хам̣ каронти. ва̄дам̣ а̄ропесса̄ма̄ти досам̣ а̄ропесса̄ма. на чева саман̣ам̣ готамам̣ пан̃хам̣ пуччхантӣти; касма̄ на пуччханти? бхагава̄ кира парисамаджджхе дхаммам̣ десенто париса̄йа аджджха̄сайам̣ олокети, тато пассати – ‘‘име кхаттийапан̣д̣ита̄ гул̣хам̣ рахассам̣ пан̃хам̣ оват̣т̣икаса̄рам̣ катва̄ а̄гата̄’’ти. со техи апут̣т̣хойева еварӯпе пан̃хе пуччха̄йа еттака̄ доса̄, виссаджджане еттака̄, аттхе паде аккхаре еттака̄ти име пан̃хе пуччханто евам̣ пуччхеййа, виссадждженто евам̣ виссаджджеййа̄ти, ити оват̣т̣икаса̄рам̣ катва̄ а̄нӣте пан̃хе дхаммакатха̄йа антаре паккхипитва̄ виддхам̣сети. кхаттийапан̣д̣ита̄ ‘‘сеййо вата но, йе майам̣ име пан̃хе на пуччхимха̄, саче хи майам̣ пуччхеййа̄ма, аппатит̣т̣хева но катва̄ саман̣о готамо кхипеййа̄’’ти аттамана̄ бхаванти.
апича буддха̄ на̄ма дхаммам̣ десента̄ парисам̣ метта̄йа пхаранти, метта̄пхаран̣ена дасабале маха̄джанасса читтам̣ пасӣдати, буддха̄ ча на̄ма рӯпаггаппатта̄ хонти дассанасампанна̄ мадхурассара̄ мудудживха̄ супхуситаданта̄варан̣а̄ ¶ аматена хадайам̣ син̃чанта̄ вийа дхаммам̣ катхенти. татра несам̣ метта̄пхаран̣ена пасанначитта̄нам̣ евам̣ хоти – ‘‘еварӯпам̣ адведжджхакатхам̣ амогхакатхам̣ ниййа̄никакатхам̣ катхентена бхагавата̄ саддхим̣ на саккхисса̄ма паччанӣкагга̄хам̣ ган̣хиту’’нти аттано пасаннабха̄венева на пуччханти.
ан̃н̃адаттхӯти екам̣сена. са̄вака̄ сампаджджантӣти саран̣агаманавасена са̄вака̄ хонти. тадануттаранти там̣ ануттарам̣. брахмачарийапарийоса̄нанти маггабрахмачарийасса парийоса̄набхӯтам̣ арахаттапхалам̣, тадаттха̄йа хи те паббаджанти. манам̣ вата, бхо, анасса̄ма̄ти, бхо, саче майам̣ на упасан̇камеййа̄ма, имина̄ тхокена анупасан̇каманаматтена апайирупа̄санаматтенева нат̣т̣ха̄ бхавеййа̄ма. упасан̇каманаматтакена панамха̄ на нат̣т̣ха̄ти аттхо. дутийападам̣ пуримассева вевачанам̣. ассаман̣а̄ва сама̄на̄тиа̄дӣсу ¶ па̄па̄нам̣ асамитатта̄ ассаман̣а̄ва. аба̄хитатта̄ ча пана абра̄хман̣а̄ва. килеса̄рӣнам̣ ахататта̄ анарахантойева сама̄на̄ти аттхо.
290. уда̄нам̣ уда̄несӣти уда̄ха̄рам̣ уда̄хари. йатха̄ хи йам̣ телам̣ ма̄нам̣ гахетум̣ на саккоти, виссандитва̄ гаччхати, там̣ авасекоти вуччати, йан̃ча ¶ джалам̣ тал̣а̄кам̣ гахетум̣ на саккоти, аджджхоттхаритва̄ гаччхати, там̣ огхоти вуччати. евамева йам̣ пӣтимайам̣ вачанам̣ хадайам̣ гахетум̣ на саккоти, адхикам̣ хутва̄ анто асан̣т̣хахитва̄ бахи никкхамати, там̣ уда̄нанти вуччати. еварӯпам̣ пӣтимайам̣ вачанам̣ ниччха̄ресӣти аттхо. хаттхипадопамоти хаттхипадам̣ упама̄ асса дхаммасса̄ти хаттхипадопамо. со на етта̄вата̄ виттха̄рена парипӯро хотӣти дассети. на̄гаваникоти уггахитахаттхисиппо хаттхиванача̄рико. атха касма̄ идха кусалоти на вуттоти? парато ‘‘йо хоти кусало’’ти вибха̄гадассанато. йо хи кочи пависати, йо пана кусало хоти, со нева та̄ва нит̣т̣хам̣ гаччхати. тасма̄ идха кусалоти аватва̄ парато вутто.
291. ва̄маника̄ти расса̄ а̄йа̄матопи на дӣгха̄ маха̄куччхихаттхинийо. учча̄ ча нисевитанти саттат̣т̣харатануббедхе ват̣аруккха̄дӣнам̣ кхандхаппадесе гхам̣ситат̣т̣ха̄нам̣. учча̄ ка̄л̣а̄рика̄ти учча̄ ча йат̣т̣хисадисапа̄да̄ хутва̄, ка̄л̣а̄рика̄ ча данта̄нам̣ кал̣а̄рата̄йа. та̄сам̣ кира еко данто уннато хоти, еко онато. убхопи ча вирал̣а̄ хонти, на а̄санна̄. учча̄ ¶ ча дантехи а̄ран̃джита̄нӣти саттат̣т̣харатануббедхе ват̣аруккха̄дӣнам̣ кхандхаппадесе пхарасуна̄ пахатат̣т̣ха̄нам̣ вийа да̄т̣т̣ха̄хи чхиннат̣т̣ха̄нам̣. учча̄ кан̣ерука̄ на̄ма̄ти учча̄ ча йат̣т̣хисадисадӣгхапа̄да̄ хутва̄, кан̣ерука̄ ча данта̄нам̣ кан̣ерута̄йа, та̄ кира макул̣ада̄т̣ха̄ хонти. тасма̄ кан̣ерука̄ти вуччанти. со нит̣т̣хам̣ гаччхатӣти со на̄гаванико йасса вата̄хам̣ на̄гасса анупадам̣ а̄гато, айамева со, на ан̃н̃о. йан̃хи ахам̣ пат̣хамам̣ падам̣ дисва̄ ва̄маника̄нам̣ падам̣ идам̣ бхависсатӣти нит̣т̣хам̣ на гато, йампи тато орабха̄ге дисва̄ ка̄л̣а̄рика̄нам̣ бхависсати, кан̣ерука̄нам̣ бхависсатӣти нит̣т̣хам̣ на гато, саббам̣ там̣ имассева маха̄хаттхино паданти маха̄хаттхим̣ дисва̄ва нит̣т̣хам̣ гаччхати.
евамева кхоти еттха идам̣ опаммасам̣санданам̣ – на̄гаванам̣ вийа хи а̄дито пат̣т̣ха̄йа йа̄ва нӣваран̣аппаха̄на̄ дхаммадесана̄ ведитабба̄. кусало на̄гаванико вийа йога̄вачаро; маха̄на̄го вийа ¶ самма̄самбуддхо; махантам̣ хаттхипадам̣ вийа джха̄на̄бхин̃н̃а̄. на̄гаваникасса таттха таттха хаттхипадам̣ дисва̄пи ва̄маника̄нам̣ падам̣ бхависсати, ка̄л̣а̄рика̄нам̣ кан̣ерука̄нам̣ падам̣ бхависсатӣти анит̣т̣хан̇гатабха̄во вийа йогино, има̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄ на̄ма ба̄хиракапарибба̄джака̄нампи ¶ сантӣти анит̣т̣хан̇гатабха̄во. на̄гаваникасса, таттха таттха майа̄ дит̣т̣хам̣ падам̣ имассева маха̄хаттхино, на ан̃н̃асса̄ти маха̄хаттхим̣ дисва̄ нит̣т̣хан̇гаманам̣ вийа арийаса̄вакасса арахаттам̣ патва̄ва нит̣т̣хан̇гаманам̣. идан̃ча пана опаммасам̣санданам̣ маттхаке т̣хатва̄пи ка̄тум̣ ват̣т̣ати. имасмимпи т̣ха̄не ват̣т̣атийева. ануккама̄гатам̣ пана па̄л̣ипадам̣ гахетва̄ идхева катам̣. таттха идха̄ти деса̄падесе нипа̄то. сва̄йам̣ каттхачи локам̣ упа̄да̄йа вуччати. йатха̄ха – ‘‘идха татха̄гато локе уппаджджатӣ’’ти (дӣ. ни. 1.279). каттхачи са̄санам̣. йатха̄ха – ‘‘идхева, бхиккхаве, саман̣о, идха дутийо саман̣о’’ти (а. ни. 4.241). каттхачи ока̄сам̣. йатха̄ха –
‘‘идхева тит̣т̣хама̄насса, девабхӯтасса ме сато;
пунара̄йу ча ме ладдхо, евам̣ джа̄на̄хи ма̄риса̄’’ти. (дӣ. ни. 2.369; дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.190);
каттхачи ¶ падапӯран̣аматтамева. йатха̄ха – ‘‘идха̄хам̣, бхиккхаве, бхутта̄вӣ ассам̣ пава̄рито’’ти (ма. ни. 1.30). идха пана локам̣ упа̄да̄йа вуттоти ведитаббо. идам̣ вуттам̣ хоти ‘‘бра̄хман̣а имасмим̣ локе татха̄гато уппаджджати арахам̣…пе… буддхо бхагава̄’’ти.
таттха татха̄гатасаддо мӯлапарийа̄йе, арахантиа̄дайо висуддхимагге виттха̄рита̄. локе уппаджджатӣти еттха пана локоти ока̄салоко сатталоко сан̇кха̄ралокоти тивидхо. идха пана сатталоко адхиппето. сатталоке уппаджджама̄нопи ча татха̄гато на девалоке, на брахмалоке, мануссалокейева уппаджджати. мануссалокепи на ан̃н̃асмим̣ чаккава̄л̣е, имасмим̣йева чаккава̄л̣е. татра̄пи на саббат̣т̣ха̄несу, ‘‘пураттхима̄йа диса̄йа гаджан̇галам̣ на̄ма нигамо. тасса̄парена маха̄са̄ло, тато пара̄ паччантима̄ джанапада̄, орато маджджхе. пураттхимадаккхин̣а̄йа диса̄йа саллаватӣ на̄ма надӣ, тато пара̄ паччантима̄ джанапада̄, орато маджджхе. даккхин̣а̄йа диса̄йа сетакан̣н̣икам̣ на̄ма нигамо, тато пара̄ паччантима̄ джанапада̄, орато маджджхе. паччхима̄йа диса̄йа тхӯн̣ам̣ на̄ма бра̄хман̣ага̄мо ¶ , тато пара̄ паччантима̄ джанапада̄, орато маджджхе. уттара̄йа ¶ диса̄йа усираддхаджо на̄ма паббато, тато пара̄ паччантима̄ джанапада̄, орато маджджхе’’ти (маха̄ва. 259) евам̣ париччхинне а̄йа̄мато тийоджанасате виттха̄рато ад̣д̣хатеййайоджанасате париккхепато навайоджанасате маджджхимападесе уппаджджати. на кевалан̃ча татха̄гатова, паччекабуддха̄ аггаса̄вака̄ асӣти маха̄тхера̄ буддхама̄та̄ буддхапита̄ чаккаваттӣ ра̄джа̄ ан̃н̃е ча са̄раппатта̄ бра̄хман̣агахапатика̄ еттхева уппаджджанти. таттха татха̄гато суджа̄та̄йа диннамадхупа̄йасабходжанато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва арахаттамагго, та̄ва уппаджджати на̄ма. арахаттапхале уппанно на̄ма. маха̄бхиниккхаманато ва̄ йа̄ва арахаттамагго. туситабхаванато ва̄ йа̄ва арахаттамагго. дӣпан̇карапа̄дамӯлато ва̄ йа̄ва арахаттамагго, та̄ва уппаджджати на̄ма. арахаттапхале уппанно на̄ма. идха саббапат̣хамам̣ уппаннабха̄вам̣ сандха̄йа уппаджджатӣти вуттам̣ ¶ , татха̄гато локе уппанно хотӣти айан̃хеттха аттхо.
со имам̣ локанти со бхагава̄ имам̣ локам̣, ида̄ни ваттаббам̣ нидассети. садеваканти саха девехи садевакам̣. евам̣ саха ма̄рена сама̄ракам̣. саха брахмуна̄ сабрахмакам̣. саха саман̣абра̄хман̣ехи сассаман̣абра̄хман̣им̣. паджа̄татта̄ паджа̄, там̣ паджам̣. саха девамануссехи садевамануссам̣. таттха садевакавачанена пан̃чака̄ма̄вачарадеваггахан̣ам̣ ведитаббам̣. сама̄ракавачанена чхат̣т̣хака̄ма̄вачарадеваггахан̣ам̣. сабрахмакавачанена брахмака̄йика̄дибрахмаггахан̣ам̣. сассаман̣абра̄хман̣ивачанена са̄санасса паччаттхипачча̄миттасаман̣абра̄хман̣аггахан̣ам̣ самитапа̄паба̄хитапа̄пасаман̣абра̄хман̣аггахан̣ан̃ча. паджа̄вачанена сатталокаггахан̣ам̣. садевамануссавачанена саммутидеваавасесамануссаггахан̣ам̣. еваметтха тӣхи падехи ока̄салокена саддхим̣ сатталоко, двӣхи паджа̄васена сатталокова гахитоти ведитаббо.
апаро найо – садевакаггахан̣ена арӯпа̄вачарадевалоко гахито. сама̄ракаггахан̣ена чхака̄ма̄вачарадевалоко. сабрахмакаггахан̣ена рӯпӣ брахмалоко. сассаман̣абра̄хман̣а̄диггахан̣ена чатупарисавасена саммутидевехи ва̄ саха мануссалоко авасесасаббасатталоко ва̄.
апичеттха ¶ садевакавачанена уккат̣т̣хапариччхедато саббасса локасса саччхикатабха̄вама̄ха. тато йесам̣ ахоси – ‘‘ма̄ро маха̄нубха̄во чхака̄ма̄вачариссаро васаваттӣ. ким̣ сопи етена саччхикато’’ти? тесам̣ виматим̣ видхаманто сама̄раканти а̄ха. йесам̣ пана ахоси – ‘‘брахма̄ маха̄нубха̄во ¶ , екан̇гулийа̄ екасмим̣ чаккава̄л̣асахассе а̄локам̣ пхарати, двӣхи…пе… дасахи ан̇гулӣхи дасасу чаккава̄л̣асахассесу а̄локам̣ пхарати, ануттаран̃ча джха̄насама̄паттисукхам̣ пат̣исам̣ведети. ким̣ сопи саччхикато’’ти? тесам̣ виматим̣ видхаманто сабрахмаканти а̄ха. тато йе чинтесум̣ – ‘‘путхӯ саман̣абра̄хман̣а̄ са̄санасса паччаттхика̄, ким̣ тепи саччхиката̄’’ти? тесам̣ виматим̣ видхаманто сассаман̣абра̄хман̣им̣ паджанти а̄ха. евам̣ уккат̣т̣хуккат̣т̣ха̄нам̣ саччхикатабха̄вам̣ пака̄сетва̄ атха саммутидеве авасесамануссе ча упа̄да̄йа уккат̣т̣хапариччхедавасена ¶ сесасатталокасса саччхикатабха̄вам̣ пака̄сенто садевамануссанти а̄ха. айаметтха бха̄ва̄нуккамо. пора̄н̣а̄ пана̄ху – садеваканти девата̄хи саддхим̣ авасесалокам̣. сама̄раканти ма̄рена саддхим̣ авасесалокам̣. сабрахмаканти брахмехи саддхим̣ авасесалокам̣. евам̣ саббепи тибхавӯпаге сатте тӣха̄ка̄рехи тӣсу падесу паккхипетва̄ пуна двӣхи падехи парийа̄дийанто ‘‘сассаман̣абра̄хман̣им̣ паджам̣ садеваманусса’’нти а̄ха. евам̣ пан̃чахи падехи тена тена̄ка̄рена тедха̄тукамева парийа̄диннанти.
сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведетӣти сайанти са̄мам̣ апаранеййо хутва̄. абхин̃н̃а̄ти абхин̃н̃а̄йа, адхикена н̃а̄н̣ена н̃атва̄ти аттхо. саччхикатва̄ти паччаккхам̣ катва̄. етена анума̄на̄дипат̣иккхепо като хоти. паведетӣти бодхети вин̃н̃а̄пети пака̄сети. со дхаммам̣ десети а̄дикалйа̄н̣ам̣…пе… парийоса̄накалйа̄н̣анти со бхагава̄ саттесу ка̄рун̃н̃атам̣ пат̣ичча хитва̄пи ануттарам̣ вивекасукхам̣ дхаммам̣ десети. тан̃ча кхо аппам̣ ва̄ бахум̣ ва̄ десенто а̄дикалйа̄н̣а̄диппака̄рамева десети. а̄димхипи калйа̄н̣ам̣ бхаддакам̣ анаваджджамева катва̄ десети. маджджхепи… парийоса̄непи калйа̄н̣ам̣ бхаддакам̣ анаваджджамева катва̄ десетӣти вуттам̣ хоти.
таттха ¶ аттхи десана̄йа а̄димаджджхапарийоса̄нам̣, аттхи са̄санасса. десана̄йа та̄ва чатуппадика̄йапи га̄тха̄йа пат̣хамапа̄до а̄ди на̄ма, тато две маджджхам̣ на̄ма, анте еко парийоса̄нам̣ на̄ма. ека̄нусандхикасса суттасса нида̄нама̄ди, идамавоча̄ти парийоса̄нам̣, убхиннам̣ антара̄ маджджхам̣. анека̄нусандхикасса суттасса пат̣хама̄нусандхи а̄ди, анте анусандхи парийоса̄нам̣, маджджхе еко ва̄ две ва̄ бахӯ ва̄ маджджхамева. са̄санасса пана сӣласама̄дхивипассана̄ ¶ а̄ди на̄ма. вуттампи четам̣ – ‘‘ко ча̄ди кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣, сӣлан̃ча сувисуддхам̣, дит̣т̣хи ча уджука̄’’ти (сам̣. ни. 5.369). ‘‘аттхи, бхиккхаве, маджджхима̄ пат̣ипада̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄’’ти евам̣ вутто пана арийамагго маджджхам̣ на̄ма, пхалан̃чева нибба̄нан̃ча парийоса̄нам̣ на̄ма. ‘‘етадаттхамидам̣, бра̄хман̣а, брахмачарийаметам̣ са̄рам̣, етам̣ парийоса̄на’’нти (ма. ни. 1.324) хи еттха пхалам̣ парийоса̄нанти вуттам̣. ‘‘нибба̄ногадхан̃хи ¶ , а̄вусо виса̄кха, брахмачарийам̣ вуссати нибба̄напара̄йан̣ам̣ нибба̄напарийоса̄на’’нти (ма. ни. 1.466) еттха нибба̄нам̣ парийоса̄нанти вуттам̣. идха десана̄йа а̄димаджджхапарийоса̄нам̣ адхиппетам̣. бхагава̄ хи дхаммам̣ десенто а̄димхи сӣлам̣ дассетва̄ маджджхе маггам̣ парийоса̄не нибба̄нам̣ дассети. тена вуттам̣ – ‘‘со дхаммам̣ десети а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣а’’нти. тасма̄ ан̃н̃опи дхаммакатхико дхаммам̣ катхенто –
‘‘а̄димхи сӣлам̣ дассеййа, маджджхе маггам̣ вибха̄вайе;
парийоса̄намхи нибба̄нам̣, еса̄ катхикасан̣т̣хитӣ’’ти. (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.190);
са̄ттхам̣ сабйан̃джананти йасса хи йа̄губхаттаиттхипуриса̄диван̣н̣ана̄ ниссита̄ десана̄ хоти, на со са̄ттхам̣ десети. бхагава̄ пана татха̄рӯпам̣ десанам̣ паха̄йа чатусатипат̣т̣ха̄на̄динисситам̣ десанам̣ десети. тасма̄ ‘‘са̄ттхам̣ десетӣ’’ти вуччати. йасса пана десана̄ екабйан̃джана̄дийутта̄ ва̄ саббанирот̣т̣хабйан̃джана̄ ва̄ саббависсат̣т̣хасаббаниггахӣтабйан̃джана̄ ва̄, тасса дамил̣акира̄савара̄димилаккхӯнам̣ бха̄са̄ вийа бйан̃джанапа̄рипӯрийа̄ абха̄вато абйан̃джана̄ на̄ма десана̄ хоти. бхагава̄ пана –
‘‘ситхилам̣ ¶ дханитан̃ча дӣгхарассам̣, гарукам̣ лахукан̃ча ниггахӣтам̣;
самбандхам̣ ваваттхитам̣ вимуттам̣, дасадха̄ бйан̃джанабуддхийа̄ пабхедо’’ти. (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 1.190) –
евам̣ ¶ вуттам̣ дасавидхам̣ бйан̃джанам̣ амаккхетва̄ парипун̣н̣абйан̃джанамева катва̄ дхаммам̣ десети. тасма̄ ‘‘сабйан̃джанам̣ дхаммам̣ десетӣ’’ти вуччати.
кевалапарипун̣н̣анти еттха кеваланти сакала̄дхивачанам̣. парипун̣н̣анти анӯна̄дхикавачанам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘сакалапарипун̣н̣амева десети, екадесана̄пи апарипун̣н̣а̄ наттхӣ’’ти. парисуддханти нирупаккилесам̣. йо хи идам̣ дхаммадесанам̣ нисса̄йа ла̄бхам̣ ва̄ сакка̄рам̣ ва̄ лабхисса̄мӣти десети, тасса апарисуддха̄ десана̄ хоти. бхагава̄ пана лока̄мисанирапеккхо ¶ хитапхаран̣ена метта̄бха̄вана̄йа мудухадайо уллумпанасабха̄васан̣т̣хитена читтена десети. тасма̄ ‘‘парисуддхам̣ дхаммам̣ десетӣ’’ти вуччати. брахмачарийам̣ пака̄сетӣти еттха брахмачарийанти сиккхаттайасан̇гахам̣ сакаласа̄санам̣. тасма̄ брахмачарийам̣ пака̄сетӣти со дхаммам̣ десети а̄дикалйа̄н̣ам̣…пе… парисуддхам̣, евам̣ десенто ча сиккхаттайасан̇гахитам̣ сакаласа̄санам̣ брахмачарийам̣ пака̄сетӣти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. брахмачарийанти сет̣т̣хат̣т̣хена брахмабхӯтам̣ чарийам̣. брахмабхӯта̄нам̣ ва̄ буддха̄дӣнам̣ чарийанти вуттам̣ хоти.
там̣ дхамманти там̣ вуттаппака̄расампадам̣ дхаммам̣. сун̣а̄ти гахапати ва̄ти касма̄ пат̣хамам̣ гахапатим̣ ниддисатӣти? нихатама̄натта̄ уссаннатта̄ ча. йебхуййена хи кхаттийакулато паббаджита̄ джа̄тим̣ нисса̄йа ма̄нам̣ каронти. бра̄хман̣акула̄ паббаджита̄ манте нисса̄йа ма̄нам̣ каронти. хӣнаджаччакула̄ паббаджита̄ аттано виджа̄тита̄йа патит̣т̣ха̄тум̣ на сакконти. гахапатида̄рака̄ пана каччхехи седам̣ мун̃чантехи пит̣т̣хийа̄ лон̣ам̣ пуппхама̄на̄йа бхӯмим̣ каситва̄ нихатама̄надаппа̄ хонти. те паббаджитва̄ ма̄нам̣ ва̄ даппам̣ ва̄ акатва̄ йатха̄балам̣ буддхавачанам̣ уггахетва̄ випассана̄йа каммам̣ каронта̄ сакконти арахатте патит̣т̣ха̄тум̣. итарехи ча кулехи никкхамитва̄ паббаджита̄ на̄ма на бахука̄, гахапатика̄ва бахука̄, ити нихатама̄натта̄ уссаннатта̄ ча пат̣хамам̣ гахапатим̣ ниддисатӣти.
ан̃н̃атарасмим̣ ва̄ти итаресам̣ ва̄ кула̄нам̣ ан̃н̃атарасмим̣. пачча̄джа̄тоти патиджа̄то. татха̄гате саддхам̣ пат̣илабхатӣти парисуддхам̣ дхаммам̣ сутва̄ ¶ дхаммасса̄мимхи татха̄гате ‘‘самма̄самбуддхо вата бхагава̄’’ти саддхам̣ пат̣илабхати. ити пат̣исан̃чиккхатӣти евам̣ паччавеккхати. самба̄дхо гхара̄ва̄соти сачепи сат̣т̣хихаттхе гхаре йоджанасатантарепи ва̄ две джа̄йампатика̄ васанти, татха̄пи несам̣ сакин̃чанасапалибодхат̣т̣хена гхара̄ва̄со самба̄дхойева. раджопатхоти ра̄гараджа̄дӣнам̣ ут̣т̣ха̄нат̣т̣ха̄нанти маха̄ат̣т̣хакатха̄йам̣ ¶ вуттам̣. а̄гаманапатхотипи ват̣т̣ати. алагганат̣т̣хена аббхока̄со вийа̄ти аббхока̄со. паббаджито хи кӯт̣а̄га̄раратанапа̄са̄дадевавима̄на̄дӣсу пихитадва̄рава̄тапа̄несу пат̣иччханнесу васантопи нева лаггати на ¶ саджджати на баджджхати. тена вуттам̣ – ‘‘аббхока̄со паббаджджа̄’’ти. апича самба̄дхо гхара̄ва̄со кусалакирийа̄йа ока̄са̄бха̄вато. раджопатхо асам̣вутасан̇ка̄рат̣т̣ха̄нам̣ вийа раджа̄нам̣ килесараджа̄нам̣ саннипа̄тат̣т̣ха̄нато. аббхока̄со паббаджджа̄ кусалакирийа̄йа йатха̄сукхам̣ ока̄сасаббха̄вато.
найидам̣ сукарам̣…пе… паббаджеййанти еттха айам̣ сан̇кхепакатха̄ – йадетам̣ сиккхаттайабрахмачарийам̣ екампи дивасам̣ акхан̣д̣ам̣ катва̄ чаримакачиттам̣ па̄петаббата̄йа екантапарипун̣н̣ам̣. екадивасампи ча килесамалена амалинам̣ катва̄ чаримакачиттам̣ па̄петаббата̄йа екантапарисуддхам̣, сан̇кхаликхитам̣ ликхитасан̇кхасадисам̣ дхотасан̇кхасаппат̣ибха̄гам̣ чаритаббам̣, идам̣ на сукарам̣ ага̄рам̣ аджджха̄васата̄ ага̄рамаджджхе васантена екантапарипун̣н̣ам̣…пе… чаритум̣. йам̣нӯна̄хам̣ кесе ча массун̃ча оха̄ретва̄ ка̄са̄йарасапӣтата̄йа ка̄са̄йа̄ни брахмачарийам̣ чаранта̄нам̣ ануччхавика̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ паридахитва̄ ага̄расма̄ никкхамитва̄ анага̄рийам̣ паббаджеййанти. еттха ча йасма̄ ага̄расса хитам̣ касива̄н̣иджджа̄дикаммам̣ ага̄рийанти вуччати, тан̃ча паббаджджа̄йа наттхи. тасма̄ паббаджджа̄ анага̄рийа̄ти н̃а̄табба̄, там̣ анага̄рийам̣. паббаджеййанти пат̣ипаджджеййам̣. аппам̣ ва̄ти сахассато хет̣т̣ха̄ бхогаккхандхо аппо на̄ма хоти, сахассато пат̣т̣ха̄йа маха̄. а̄бандханат̣т̣хена н̃а̄ти ева париват̣т̣о н̃а̄типариват̣т̣о. со вӣсатийа̄ хет̣т̣ха̄ аппо хоти, вӣсатийа̄ пат̣т̣ха̄йа маха̄.
292. бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панноти йа̄ бхиккхӯнам̣ адхисӣласан̇кха̄та̄ сиккха̄, тан̃ча, йаттха чете саха джӣванти екаджӣвика̄ сабха̄гавуттино ¶ хонти, там̣ бхагавата̄ пан̃н̃аттасиккха̄падасан̇кха̄там̣ са̄джӣван̃ча таттха сиккханабха̄вена сама̄панноти бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно. сама̄панноти сиккхам̣ парипӯренто, са̄джӣван̃ча авӣтиккаманто хутва̄ тадубхайам̣ упагатоти аттхо. па̄н̣а̄типа̄там̣ паха̄йа̄тиа̄дӣсу па̄н̣а̄типа̄та̄дикатха̄ хет̣т̣ха̄ виттха̄рита̄ ева. паха̄йа̄ти имам̣ па̄н̣а̄типа̄тачетана̄сан̇кха̄там̣ дуссӣлйам̣ паджахитва̄. пат̣ивирато хотӣти пахӣнака̄лато пат̣т̣ха̄йа тато дуссӣлйато орато виратова хоти. нихитадан̣д̣о нихитасаттхоти парӯпагха̄таттха̄йа дан̣д̣ам̣ ва̄ саттхам̣ ва̄ а̄да̄йа аваттанато никкхиттадан̣д̣о чева никкхиттасаттхо ча̄ти ¶ ¶ аттхо. еттха ча т̣хапетва̄ дан̣д̣ам̣ саббампи авасесам̣ упакаран̣ам̣ сатта̄нам̣ вихим̣санабха̄вато саттханти ведитаббам̣. йам̣ пана бхиккхӯ каттарадан̣д̣ам̣ ва̄ дантакат̣т̣хава̄сим̣ ва̄ пиппхалакам̣ ва̄ гахетва̄ вичаранти, на там̣ парӯпагха̄таттха̄йа. тасма̄ нихитадан̣д̣о нихитасаттхотвева сан̇кхам̣ гаччхати. ладжджӣти па̄паджигуччханалаккхан̣а̄йа ладжджа̄йа саманна̄гато. дайа̄панноти дайам̣ меттачиттатам̣ а̄панно. саббапа̄н̣абхӯтахита̄нукампӣти саббе па̄н̣абхӯте хитена анукампако. та̄йа дайа̄панната̄йа саббесам̣ па̄н̣абхӯта̄нам̣ хитачиттакоти аттхо. вихаратӣти ирийати па̄лети.
диннамева а̄дийатӣти динна̄да̄йӣ. читтенапи диннамева пат̣икан̇кхатӣти диннапа̄т̣икан̇кхӣ. тхенетӣти тхено. на тхенена атхенена. атхенатта̄йева сучибхӯтена. аттана̄ти аттабха̄вена, атхенам̣ сучибхӯтам̣ аттабха̄вам̣ катва̄ вихаратӣти вуттам̣ хоти.
абрахмачарийанти асет̣т̣хачарийам̣. брахмам̣ сет̣т̣хам̣ а̄ча̄рам̣ чаратӣти брахмача̄рӣ. а̄ра̄ча̄рӣти абрахмачарийато дӯрача̄рӣ. метхуна̄ти ра̄гапарийут̣т̣ха̄навасена садисатта̄ метхунака̄ти ладдхавоха̄рехи пат̣исевитаббато метхуна̄ти сан̇кхам̣ гата̄ асаддхамма̄. га̄мадхамма̄ти га̄мава̄сӣнам̣ дхамма̄.
саччам̣ вадатӣти саччава̄дӣ. саччена саччам̣ сандахати гхат̣етӣти саччасандхо, на антарантара̄ муса̄ вадатӣти аттхо. йо хи пурисо када̄чи муса̄ вадати, када̄чи саччам̣, тасса муса̄ва̄дена антаритатта̄ саччам̣ саччена на гхат̣ӣйати ¶ . тасма̄ на со саччасандхо, айам̣ пана на та̄дисо, джӣвитахетупи муса̄ва̄дам̣ аватва̄ саччена саччам̣ сандахатийева̄ти саччасандхо. тхетоти тхиро, тхиракатхоти аттхо. еко хи пуггало халиддира̄го вийа, тхусара̄симхи никха̄такха̄н̣у вийа, ассапит̣т̣хе т̣хапитакумбхан̣д̣амива ча на тхиракатхо хоти. еко па̄са̄н̣алекха̄ вийа индакхило вийа ча тхиракатхо хоти; асина̄ сӣсе чхиджджантепи две катха̄ на катхети; айам̣ вуччати тхето ¶ . паччайикоти паттийа̄йитаббако, саддха̄йикоти аттхо. екаччо хи пуггало на паччайико хоти, ‘‘идам̣ кена вуттам̣, асукена̄’’ти вутте ‘‘ма̄ тасса вачанам̣ саддахатха̄’’ти ваттаббатам̣ а̄паджджати. еко паччайико хоти, ‘‘идам̣ кена вуттам̣, асукена̄’’ти вутте, ‘‘йади тена вуттам̣, идамева пама̄н̣ам̣, ида̄ни упапариккхитаббам̣ наттхи, евамева ида’’нти ваттаббатам̣ ¶ а̄паджджати, айам̣ вуччати паччайико. ависам̣ва̄дако локасса̄ти та̄йа саччава̄дита̄йа локам̣ на висам̣ва̄детӣти аттхо.
имесам̣ бхеда̄йа̄ти йесам̣ ито сутва̄ти вутта̄нам̣ сантике сутам̣, тесам̣ бхеда̄йа. бхинна̄нам̣ ва̄ сандха̄та̄ти двиннампи митта̄нам̣ ва̄ сама̄нупаджджха̄йака̄дӣнам̣ ва̄ кеначидева ка̄ран̣ена бхинна̄нам̣ екамекам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘тумха̄кам̣ ӣдисе куле джа̄та̄нам̣ евам̣ бахуссута̄нам̣ идам̣ на йутта’’нтиа̄дӣни ватва̄ сандха̄нам̣ катта̄. ануппада̄та̄ти сандха̄на̄нуппада̄та̄, две джане самагге дисва̄, ‘‘тумха̄кам̣ еварӯпе куле джа̄та̄нам̣ еварӯпехи гун̣ехи саманна̄гата̄нам̣ ануччхавикамета’’нтиа̄дӣни ватва̄ дал̣хӣкаммам̣ катта̄ти аттхо. самагго а̄ра̄мо асса̄ти самагга̄ра̄мо. йаттха самагга̄ наттхи, таттха васитумпи на иччхатӣти аттхо. ‘‘самаггара̄мо’’типи па̄л̣и, айамеветтха аттхо. самаггаратоти самаггесу рато, те паха̄йа ан̃н̃атра гантумпи на иччхатӣти аттхо. самагге дисва̄пи сутва̄пи нандатӣти самагганандӣ. самаггакаран̣им̣ ва̄чам̣ бха̄сита̄ти йа̄ ва̄ча̄ сатте самаггейева кароти, там̣ са̄маггигун̣апаридӣпакамева ва̄чам̣ бха̄сати, на итаранти.
нела̄ти елам̣ вуччати досо, на̄сса̄ еланти нела̄, ниддоса̄ти аттхо. ‘‘нелан̇го сетапаччха̄до’’ти еттха вуттанелам̣ вийа. кан̣н̣асукха̄ти ¶ бйан̃джанамадхурата̄йа кан̣н̣а̄нам̣ сукха̄, сӯчивиджджханам̣ вийа кан̣н̣асӯлам̣ на джанети. аттхамадхурата̄йа сакаласарӣре копам̣ аджанетва̄ пемам̣ джанетӣти пеманӣйа̄. хадайам̣ гаччхати, апат̣ихан̃н̃ама̄на̄ сукхена читтам̣ пависатӣти хадайан̇гама̄. гун̣апарипун̣н̣ата̄йа пуре бхава̄ти порӣ, пуре сам̣ваддхана̄рӣ вийа сукума̄ра̄типи порӣ, пурасса еса̄типи порӣ, нагарава̄сӣнам̣ катха̄ти аттхо ¶ . нагарава̄сино хи йуттакатха̄ хонти, питиматтам̣ пита̄ти, ма̄тиматтам̣ ма̄та̄ти, бха̄тиматтам̣ бха̄та̄ти ваданти. еварӯпӣ катха̄ бахуно джанасса канта̄ хотӣти бахуджанаканта̄. кантабха̄венева бахуно джанасса мана̄па̄ читтавуддхикара̄ти бахуджанамана̄па̄.
ка̄лена вадатӣти ка̄лава̄дӣ, ваттаббайуттака̄лам̣ саллаккхетва̄ вадатӣти аттхо. бхӯтам̣ таччхам̣ сабха̄вамева вадатӣти бхӯтава̄дӣ. дит̣т̣хадхаммикасампара̄йикаттхасаннисситамева катва̄ вадатӣти аттхава̄дӣ ¶ . навалокуттарадхаммасаннисситам̣ катва̄ вадатӣти дхаммава̄дӣ. сам̣варавинайапаха̄навинайасаннисситам̣ катва̄ вадатӣти винайава̄дӣ. нидха̄нам̣ вуччати т̣хапанока̄со, нидха̄намасса̄ аттхӣти нидха̄наватӣ, хадайе нидха̄табба йуттава̄чам̣ бха̄сита̄ти аттхо. ка̄лена̄ти еварӯпим̣ бха̄сама̄нопи ча ‘‘ахам̣ нидха̄наватим̣ ва̄чам̣ бха̄сисса̄мӣ’’ти на ака̄лена бха̄сати, йуттака̄лам̣ пана авеккхитва̄ бха̄сатӣти аттхо. са̄падесанти саупамам̣, сака̄ран̣анти аттхо. парийантаватинти париччхедам̣ дассетва̄ йатха̄сса̄ париччхедо пан̃н̃а̄йати, евам̣ бха̄сатӣти аттхо. аттхасам̣хитанти анекехипи найехи вибхаджантена парийа̄да̄тум̣ асаккун̣еййата̄йа аттхасампаннам̣, йам̣ ва̄ со аттхава̄дӣ аттхам̣ вадати, тена аттхена сам̣хитатта̄ аттхасам̣хитам̣ ва̄чам̣ бха̄сати, на ан̃н̃ам̣ никкхипитва̄ ан̃н̃ам̣ бха̄сатӣти вуттам̣ хоти.
293. бӣджага̄мабхӯтага̄масама̄рамбха̄ти мӯлабӣджам̣ кхандхабӣджам̣ пхал̣убӣджам̣ аггабӣджам̣ бӣджабӣджанти пан̃чавидхасса бӣджага̄масса чева йасса кассачи нӣлатин̣аруккха̄дикасса бхӯтага̄масса ча сама̄рамбха̄, чхеданабхеданапачана̄дибха̄вена викопана̄ пат̣ивиратоти аттхо. екабхаттикоти па̄тара̄сабхаттам̣ са̄йама̄сабхаттанти две бхатта̄ни. тесу па̄тара̄сабхаттам̣ антомаджджханхикена париччхиннам̣, итарам̣ маджджханхикато уддхам̣ антоарун̣ена. тасма̄ антомаджджханхике дасаккхаттум̣ бхун̃джама̄нопи ¶ екабхаттикова хоти, там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘екабхаттико’’ти. раттийа̄ бходжанам̣ ратти, тато упаратоти раттӯпарато. атикканте маджджханхике йа̄ва сӯрийаттхам̣гамана̄ бходжанам̣ вика̄лабходжанам̣ на̄ма. тато вирататта̄ вирато вика̄лабходжана̄. са̄санасса ¶ анануломатта̄ висӯкам̣ пат̣а̄н̣ӣбхӯтам̣ дассананти висӯкадассанам̣. аттана̄ наччананачча̄пана̄дивасена начча̄ ча гӣта̄ ча ва̄дита̄ ча, антамасо майӯраначчана̄дивасена̄пи паватта̄нам̣ начча̄дӣнам̣ висӯкабхӯта̄ дассана̄ ча̄ти наччагӣтава̄дитависӯкадассана̄. начча̄дӣни хи аттана̄ пайоджетум̣ ва̄ парехи пайоджа̄петум̣ ва̄ пайутта̄ни пасситум̣ ва̄ нева бхиккхӯнам̣ на бхиккхунӣнам̣ ват̣т̣анти. ма̄ла̄дӣсу ма̄ла̄ти йам̣кин̃чи пуппхам̣. гандханти йам̣кин̃чи гандхаджа̄там̣. вилепананти чхавира̄гакаран̣ам̣. таттха пил̣андханто дха̄рети на̄ма. ӯнат̣т̣ха̄нам̣ пӯренто ман̣д̣ети на̄ма. гандхавасена чхавира̄гавасена ча са̄дийанто вибхӯсети на̄ма. т̣ха̄нам̣ вуччати ка̄ран̣ам̣. тасма̄ йа̄йа дуссӣлйачетана̄йа та̄ни ма̄ла̄дха̄ран̣а̄дӣни маха̄джано кароти, тато пат̣ивиратоти аттхо.
учча̄сайанам̣ ¶ вуччати пама̄н̣а̄тиккантам̣. маха̄сайанам̣ акаппийаттхаран̣ам̣. тато пат̣ивиратоти аттхо. джа̄тарӯпанти суван̣н̣ам̣. раджатанти каха̄пан̣о лохама̄сако джатума̄сако да̄рума̄сакоти йе воха̄рам̣ гаччханти, тасса убхайассапи пат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато, нева нам̣ угган̣ха̄ти, на угган̣ха̄пети, на упаниккхиттам̣ са̄дийатӣти аттхо. а̄макадхан̃н̃апат̣иггахан̣а̄ти са̄ливӣхийавагодхӯмакан̇гуваракакудрӯсакасан̇кха̄тасса саттавидхасса̄пи а̄макадхан̃н̃асса пат̣иггахан̣а̄. на кевалан̃ча етесам̣ пат̣иггахан̣амева, а̄масанампи бхиккхӯнам̣ на ват̣т̣атийева. а̄макамам̣сапат̣иггахан̣а̄ти еттха ан̃н̃атра одисса анун̃н̃а̄та̄ а̄макамам̣самаччха̄нам̣ пат̣иггахан̣амева бхиккхӯнам̣ на ват̣т̣ати, но а̄масанам̣.
иттхикума̄рикапат̣иггахан̣а̄ти еттха иттхӣти пурисантарагата̄, итара̄ кума̄рика̄ на̄ма. та̄сам̣ пат̣иггахан̣ампи а̄масанампи акаппийамева. да̄сида̄сапат̣иггахан̣а̄ти еттха да̄сида̄савасенева тесам̣ пат̣иггахан̣ам̣ на ват̣т̣ати, ‘‘каппийака̄ракам̣ дамми, а̄ра̄микам̣ даммӣ’’ти евам̣ вутте пана ват̣т̣ати. аджел̣ака̄дӣсу кхеттаваттхупарийоса̄несу ¶ каппийа̄каппийанайо винайавасена упапариккхитаббо. таттха кхеттам̣ на̄ма йасмим̣ пуббан̣н̣ам̣ рухати. ваттху на̄ма йасмим̣ апаран̣н̣ам̣ ¶ рухати. йаттха ва̄ убхайампи рухати, там̣ кхеттам̣. тадаттха̄йа акатабхӯмибха̄го ваттху. кхеттаваттхусӣсена четтха ва̄питал̣а̄ка̄дӣнипи сан̇гахита̄нева. дӯтеййам̣ вуччати дӯтакаммам̣, гихӣнам̣ пан̣н̣ам̣ ва̄ са̄санам̣ ва̄ гахетва̄ таттха таттха гаманам̣. пахин̣агаманам̣ вуччати гхара̄ гхарам̣ песитасса кхуддакагаманам̣. ануйого на̄ма тадубхайакаран̣ам̣, тасма̄ дӯтеййапахин̣агамана̄нам̣ ануйога̄ти еваметтха аттхо ведитаббо.
кайавиккайа̄ти кайа̄ ча виккайа̄ ча. тула̄кӯт̣а̄дӣсу кӯт̣анти ван̃чанам̣. таттха тула̄кӯт̣ам̣ та̄ва рӯпакӯт̣ам̣ ан̇гакӯт̣ам̣ гахан̣акӯт̣ам̣ пат̣иччханнакӯт̣анти чатуббидхам̣ хоти. таттха рӯпакӯт̣ам̣ на̄ма две тула̄ сарӯпа̄ катва̄ ган̣ханто махатийа̄ ган̣ха̄ти, даданто кхуддика̄йа дети. ан̇гакӯт̣ам̣ на̄ма ган̣ханто паччха̄бха̄ге хаттхена тулам̣ аккамати, даданто пуббабха̄ге. гахан̣акӯт̣ам̣ на̄ма ган̣ханто мӯле раджджум̣ ган̣ха̄ти, даданто агге. пат̣иччханнакӯт̣ам̣ на̄ма тулам̣ сусирам̣ катва̄ анто айачун̣н̣ам̣ паккхипитва̄ ган̣ханто там̣ паччха̄бха̄ге кароти, даданто аггабха̄ге. кам̣со вуччати суван̣н̣апа̄ти, та̄йа ван̃чанам̣ кам̣сакӯт̣ам̣. катхам̣? екам̣ суван̣н̣апа̄тим̣ катва̄ ан̃н̃а̄ две тиссо лохапа̄тийо суван̣н̣аван̣н̣а̄ кароти, тато джанападам̣ гантва̄ кин̃чидева аддхакулам̣ пависитва̄, ‘‘суван̣н̣абха̄джана̄ни ¶ кин̣атха̄’’ти ватва̄ аггхе пуччхите самаггхатарам̣ да̄тука̄ма̄ хонти. тато техи ‘‘катхам̣ имесам̣ суван̣н̣абха̄во джа̄нитаббо’’ти вутте – ‘‘вӣмам̣ситва̄ ган̣хатха̄’’ти суван̣н̣апа̄тим̣ па̄са̄н̣е гхам̣ситва̄ сабба̄ па̄тийо датва̄ гаччхати.
ма̄накӯт̣ам̣ на̄ма хадайабхедасикха̄бхедараджджубхедавасена тивидхам̣ хоти. таттха хадайабхедо саппитела̄диминанака̄ле лаббхати. та̄ни хи ган̣ханто хет̣т̣ха̄ чхиддена ма̄нена, ‘‘сан̣икам̣ а̄син̃ча̄’’ти ватва̄ антобха̄джане бахум̣ паггхара̄петва̄ ган̣ха̄ти; даданто чхиддам̣ пидха̄йа сӣгхам̣ пӯретва̄ дети. сикха̄бхедо тилатан̣д̣ула̄диминанака̄ле лаббхати. та̄ни хи ган̣ханто сан̣икам̣ сикхам̣ усса̄петва̄ ган̣ха̄ти, даданто вегена пӯретва̄ сикхам̣ чхинданто дети. раджджубхедо кхеттаваттхуминанака̄ле ¶ лаббхати. лан̃джам̣ алабханта̄ хи кхеттам̣ амахантампи махантам̣ катва̄ минанти.
уккот̣ана̄дӣсу ¶ уккот̣ананти са̄мике асса̄мике ка̄тум̣ лан̃джаггахан̣ам̣. ван̃чананти техи техи упа̄йехи паресам̣ ван̃чанам̣. татридамекам̣ ваттху – еко кира луддако миган̃ча мигапотакан̃ча гахетва̄ а̄гаччхати. тамеко дхутто, ‘‘ким̣, бхо, миго аггхати, ким̣ мигапотако’’ти а̄ха. ‘‘миго две каха̄пан̣е мигапотако ека’’нти ча вутте каха̄пан̣ам̣ датва̄ мигапотакам̣ гахетва̄ тхокам̣ гантва̄ ниватто, ‘‘на ме, бхо, мигапотакена аттхо, мигам̣ ме дехӣ’’ти а̄ха. тена хи ‘‘две каха̄пан̣е дехӣ’’ти. со а̄ха – ‘‘нану те, бхо, майа̄ пат̣хамам̣ еко каха̄пан̣о динно’’ти. а̄ма динноти. ‘‘имампи мигапотакам̣ ган̣ха, евам̣ со ча каха̄пан̣о айан̃ча каха̄пан̣аггханако мигапотакоти две каха̄пан̣а̄ бхависсантӣ’’ти. со ка̄ран̣ам̣ вадатӣти саллаккхетва̄ мигапотакам̣ гахетва̄ мигам̣ ада̄сӣти.
никатӣти йогавасена ва̄ ма̄йа̄васена ва̄ апа̄ман̇гам̣ па̄ман̇ганти, аман̣им̣ ман̣инти, асуван̣н̣ам̣ суван̣н̣анти катва̄ пат̣ирӯпакена ван̃чанам̣. са̄чийоготи кут̣илайого, етесам̣йева уккот̣ана̄дӣнаметам̣ на̄мам̣, тасма̄ уккот̣анаса̄чийого ван̃чанаса̄чийого никатиса̄чийоготи еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. кечи ан̃н̃ам̣ дассетва̄ ан̃н̃асса париваттанам̣ са̄чийоготи ваданти. там̣ пана ван̃чаненева сан̇гахитам̣. чхедана̄дӣсу чхедананти хаттхаччхедана̄ди. вадхоти ма̄ран̣ам̣. бандхоти раджджубандхана̄дӣхи ¶ бандханам̣. випара̄мосоти химавипара̄мосо гумбавипара̄мосоти дувидхо. йам̣ химапа̄тасамайе химена пат̣иччханна̄ хутва̄ маггапат̣ипаннам̣ джанам̣ мусанти, айам̣ химавипара̄мосо. йам̣ гумба̄дӣхи пат̣иччханна̄ мусанти, айам̣ гумбавипара̄мосо. а̄лопо вуччати га̄манигама̄дӣнам̣ вилопакаран̣ам̣. сахаса̄ка̄роти са̄хасикакирийа̄, гехам̣ пависитва̄ манусса̄нам̣ уре саттхам̣ т̣хапетва̄ иччхитабхан̣д̣аггахан̣ам̣. еваметасма̄ чхедана…пе… сахаса̄ка̄ра̄ пат̣ивирато хоти.
294. со сантут̣т̣хо хотӣти сва̄йам̣ бхиккху хет̣т̣ха̄ вуттена чатӯсу паччайесу два̄дасавидхена итарӣтарапаччайасантосена саманна̄гато хоти. имина̄ пана два̄дасавидхена итарӣтарапаччайасантосена ¶ саманна̄гатасса бхиккхуно ат̣т̣ха париккха̄ра̄ ват̣т̣анти тӣн̣и чӣвара̄ни патто дантакат̣т̣хаччхеданава̄си ека̄ сӯчи ка̄йабандханам̣ парисса̄вананти. вуттампи четам̣ –
‘‘тичӣваран̃ча ¶ патто ча, ва̄си сӯчи ча бандханам̣;
парисса̄ванена ат̣т̣хете, йуттайогасса бхиккхуно’’ти.
те саббепи ка̄йапариха̄рика̄пи хонти куччхипариха̄рика̄пи. катхам̣? тичӣварам̣ та̄ва нива̄сетва̄ па̄рупитва̄ ча вичаран̣ака̄ле ка̄йам̣ парихарати посетӣти ка̄йапариха̄рикам̣ хоти, чӣваракан̣н̣ена удакам̣ парисса̄ветва̄ пиванака̄ле кха̄дитаббапхала̄пхалаггахан̣ака̄ле ча куччхим̣ парихарати посетӣти куччхипариха̄рикам̣ хоти. паттопи тена удакам̣ уддхаритва̄ наха̄нака̄ле кут̣ипарибхан̣д̣акаран̣ака̄ле ча ка̄йапариха̄рико хоти, а̄ха̄рам̣ гахетва̄ бхун̃джанака̄ле куччхипариха̄рико хоти. ва̄сипи та̄йа дантакат̣т̣хаччхеданака̄ле ман̃чапӣт̣ха̄нам̣ ан̇гапа̄дачӣваракут̣идан̣д̣акасаджджанака̄ле ча ка̄йапариха̄рика̄ хоти, уччхуччхеданана̄л̣икера̄дитаччханака̄ле куччхипариха̄рика̄. сӯчипи чӣварасиббанака̄ле ка̄йапариха̄рика̄ хоти, пӯвам̣ ва̄ пхалам̣ ва̄ виджджхитва̄ кха̄данака̄ле куччхипариха̄рика̄. ка̄йабандханам̣ бандхитва̄ вичаран̣ака̄ле ка̄йапариха̄рикам̣, уччхуа̄дӣни бандхитва̄ гахан̣ака̄ле куччхипариха̄рикам̣. парисса̄ванам̣ тена удакам̣ парисса̄ветва̄ наха̄нака̄ле, сена̄санапарибхан̣д̣акаран̣ака̄ле ча ка̄йапариха̄рикам̣, па̄нӣйапарисса̄ванака̄ле тенева тилатан̣д̣улапутхука̄дӣни гахетва̄ кха̄данака̄ле ча куччхипариха̄рикам̣. айам̣ та̄ва ат̣т̣хапариккха̄рикасса париккха̄раматта̄.
навапариккха̄рикасса ¶ пана сеййам̣ пависантасса татрат̣т̣хакапаччаттхаран̣ам̣ ва̄ кун̃чика̄ ва̄ ват̣т̣ати. дасапариккха̄рикасса нисӣданам̣ ва̄ чаммакхан̣д̣ам̣ ва̄ ват̣т̣ати. ека̄дасапариккха̄рикасса каттарайат̣т̣хи ва̄ телана̄л̣ика̄ ва̄ ват̣т̣ати. два̄дасапариккха̄рикасса чхаттам̣ ва̄ упа̄хана̄ ва̄ ват̣т̣ати. етесу ча ат̣т̣хапариккха̄рикова сантут̣т̣хо, итаре асантут̣т̣ха̄, махиччха̄ маха̄бха̄ра̄ти на ваттабба̄. етепи хи аппиччха̄ва сантут̣т̣ха̄ва ¶ субхара̄ва саллахукавуттинова. бхагава̄ пана найимам̣ суттам̣ тесам̣ васена катхеси, ат̣т̣хапариккха̄рикасса васена катхеси. со хи кхуддакава̄син̃ча сӯчин̃ча парисса̄ване паккхипитва̄ паттасса анто т̣хапетва̄ паттам̣ ам̣сакӯт̣е лаггетва̄ тичӣварам̣ ка̄йапат̣ибаддхам̣ катва̄ йениччхакам̣ сукхам̣ паккамати. пат̣иниваттетва̄ гахетаббам̣ на̄масса на хоти, ити ¶ имасса бхиккхуно саллахукавуттитам̣ дассенто бхагава̄, сантут̣т̣хо хоти ка̄йапариха̄рикена чӣварена̄тиа̄дима̄ха.
таттха ка̄йапариха̄рикена̄ти ка̄йапарихаран̣аматтакена. куччхипариха̄рикена̄ти куччхипарихаран̣аматтакена. сама̄да̄йева паккаматӣти там̣ ат̣т̣хапариккха̄раматтакам̣ саббам̣ гахетва̄ ка̄йапат̣ибаддхам̣ катва̄ва гаччхати, ‘‘мама виха̄ро паривен̣ам̣ упат̣т̣ха̄ко’’тисса сан̇го ва̄ баддхо ва̄ на хоти, со джийа̄ мутто саро вийа, йӯтха̄ апакканто маттахаттхӣ вийа иччхитиччхитам̣ сена̄санам̣ ванасан̣д̣ам̣ руккхамӯлам̣ ванапаббха̄рам̣ парибхун̃джанто екова тит̣т̣хати, екова нисӣдати, саббирийа̄патхесу екова адутийо.
‘‘ча̄туддисо аппат̣игхо ча хоти,
сантуссама̄но итарӣтарена;
париссайа̄нам̣ сахита̄ ачхамбхӣ,
еко чаре кхаггависа̄н̣акаппо’’ти. (су. ни. 42);
евам̣ ван̣н̣итам̣ кхаггависа̄н̣акаппатам̣ а̄паджджати.
ида̄ни таматтхам̣ упама̄йа са̄дхенто сеййатха̄пӣтиа̄дима̄ха. таттха паккхӣ сакун̣оти паккхайутто сакун̣о. д̣етӣти уппатати. айам̣ панеттха сан̇кхепаттхо – сакун̣а̄ на̄ма ‘‘асукасмим̣ падесе ¶ руккхо парипаккапхало’’ти н̃атва̄ на̄на̄диса̄хи а̄гантва̄ накхапаккхатун̣д̣а̄дӣхи тасса пхала̄ни виджджханта̄ видхунанта̄ кха̄данти. ‘‘идам̣ аджджатана̄йа идам̣ сва̄тана̄йа бхависсатӣ’’ти несам̣ на хоти. пхале пана кхӣн̣е нева руккхасса а̄раккхам̣ т̣хапенти, на таттха паттам̣ ва̄ накхам̣ ва̄ тун̣д̣ам̣ ва̄ т̣хапенти, атха кхо тасмим̣ руккхе анапеккхо хутва̄ йо йам̣ диса̄бха̄гам̣ иччхати, со тена сапаттабха̄рова – уппатитва̄ гаччхати. евамева айам̣ бхиккху ниссан̇го ¶ нирапеккхойева паккамати. тена вуттам̣ ‘‘сама̄да̄йева паккаматӣ’’ти. арийена̄ти ниддосена. аджджхаттанти саке аттабха̄ве. анаваджджасукханти ниддосасукхам̣.
295. со чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ти со имина̄ арийена сӣлаккхандхена саманна̄гато бхиккху чаккхувин̃н̃а̄н̣ена рӯпам̣ пасситва̄ти аттхо. сесападесу йам̣ ваттаббам̣ сийа̄, там̣ саббам̣ висуддхимагге вуттам̣. абйа̄секасукханти килесехи ¶ анаваситтасукхам̣, авикин̣н̣асукхантипи вуттам̣. индрийасам̣варасукхан̃хи дит̣т̣ха̄дӣсу дит̣т̣хаматта̄дивасена паваттата̄йа авикин̣н̣ам̣ хоти. со абхикканте пат̣иккантети со маначчхат̣т̣ха̄нам̣ индрийа̄нам̣ сам̣варена саманна̄гато бхиккху имесу абхиккантапат̣икканта̄дӣсу саттасу т̣ха̄несу сатисампаджан̃н̃авасена сампаджа̄нака̄рӣ хоти. таттха йам̣ ваттаббам̣ сийа̄, там̣ сатипат̣т̣ха̄не вуттамева.
296. со имина̄ ча̄тиа̄дина̄ ким̣ дассети? аран̃н̃ава̄сасса паччайасампаттим̣ дассети. йасса хи име чатта̄ро паччайа̄ наттхи, тасса аран̃н̃ава̄со на иджджхати, тираччха̄нагатехи ва̄ ваначаракехи ва̄ саддхим̣ ваттаббатам̣ а̄паджджати, аран̃н̃е адхиваттха̄ девата̄, ‘‘ким̣ еварӯпасса па̄пабхиккхуно аран̃н̃ава̄сена̄’’ти бхеравасаддам̣ са̄венти, хаттхехи сӣсам̣ пахаритва̄ пала̄йана̄ка̄рам̣ каронти. ‘‘асуко бхиккху аран̃н̃ам̣ пависитва̄ идан̃чидан̃ча па̄пакаммам̣ ака̄сӣ’’ти айасо паттхарати. йасса панете чатта̄ро паччайа̄ аттхи, тасса аран̃н̃ава̄со иджджхати, со хи аттано сӣлам̣ паччавеккханто кин̃чи ка̄л̣акам̣ ва̄ тилакам̣ ва̄ апассанто пӣтим̣ уппа̄детва̄ там̣ кхайато вайато саммасанто арийабхӯмим̣ оккамати, аран̃н̃е адхиваттха̄ девата̄ аттамана̄ ван̣н̣ам̣ бха̄санти, итисса удаке паккхиттателабинду вийа йасо виттха̄рико хоти.
таттха ¶ вивиттанти сун̃н̃ам̣ аппасаддам̣, аппаниггхосанти аттхо. етадева хи сандха̄йа вибхан̇ге, ‘‘вивиттанти сантике чепи сена̄санам̣ хоти, тан̃ча ана̄кин̣н̣ам̣ гахат̣т̣хехи паббаджитехи, тена там̣ вивитта’’нти (вибха. 526) вуттам̣. сети чева а̄сати ча еттха̄ти сена̄санам̣, ман̃чапӣт̣ха̄дӣнаметам̣ адхивачанам̣. тена̄ха – ‘‘сена̄сананти ман̃чопи сена̄санам̣, пӣт̣хампи бхисипи бимбоханампи, виха̄ропи ад̣д̣хайогопи, па̄са̄допи, хаммийампи, гуха̄пи, ат̣т̣опи, ма̄л̣опи, лен̣ампи, вел̣угумбопи ¶ , руккхамӯлампи, ман̣д̣апопи сена̄санам̣, йаттха ва̄ пана бхиккхӯ пат̣иккаманти, саббаметам̣ сена̄сана’’нти. апича ‘‘виха̄ро ад̣д̣хайого па̄са̄до хаммийам̣ гуха̄’’ти идам̣ виха̄расена̄санам̣ на̄ма. ‘‘ман̃чо пӣт̣хам̣, бхиси бимбохана’’нти идам̣ ман̃чапӣт̣хасена̄санам̣ на̄ма. ‘‘чимилика̄, чаммакхан̣д̣о, тин̣асантха̄ро, пан̣н̣асантха̄ро’’ти идам̣ сантхатасена̄санам̣ на̄ма. ‘‘йаттха ¶ ва̄ пана бхиккхӯ пат̣иккамантӣ’’ти идам̣ ока̄сасена̄санам̣ на̄ма̄ти евам̣ чатуббидхам̣ сена̄санам̣ хоти, там̣ саббампи сена̄санаггахан̣ена гахитамева. имасса пана сакун̣асадисасса ча̄туддисасса бхиккхуно ануччхавикам̣ дассенто аран̃н̃ам̣ руккхамӯлантиа̄дима̄ха.
таттха аран̃н̃анти ‘‘никкхамитва̄ бахи индакхӣла̄, саббаметам̣ аран̃н̃а’’нти идам̣ бхиккхунӣнам̣ васена а̄гатам̣ аран̃н̃ам̣. ‘‘а̄ран̃н̃акам̣ на̄ма сена̄санам̣ пан̃чадханусатикам̣ паччхима’’нти (па̄ра̄. 654) идам̣ пана имасса бхиккхуно анурӯпам̣, тасса лаккхан̣ам̣ висуддхимагге дхутан̇ганиддесе вуттам̣. руккхамӯланти йам̣кин̃чи сандаччха̄йам̣ вивиттам̣ раккхамӯлам̣. паббатанти селам̣. таттха хи удакасон̣д̣ӣсу удакакиччам̣ катва̄ сӣта̄йа руккхаччха̄йа̄йа нисиннасса на̄на̄диса̄су кха̄йама̄на̄су сӣтена ва̄тена вӣджийама̄насса читтам̣ екаггам̣ хоти. кандаранти кам̣ вуччати удакам̣, тена да̄ритам̣, удакена бхиннам̣ паббатаппадесам̣, йам̣ надӣтумбантипи надӣкун̃джантипи ваданти. таттха хи раджатапат̣т̣асадиса̄ ва̄лика̄ хонти, маттхаке ман̣ивита̄нам̣ вийа ванагаханам̣, ман̣иккхандхасадисам̣ удакам̣ сандати. еварӯпам̣ кандарам̣ оруйха па̄нӣйам̣ пивитва̄ гатта̄ни сӣта̄ни катва̄ ва̄ликам̣ усса̄петва̄ пам̣сукӯлачӣварам̣ пан̃н̃а̄петва̄ нисиннасса саман̣адхаммам̣ карото читтам̣ екаггам̣ хоти. гиригуханти двиннам̣ паббата̄нам̣ антара̄, екасмим̣йева ва̄ уман̇гасадисам̣ маха̄виварам̣. суса̄налаккхан̣ам̣ висуддхимагге вуттам̣. ванапаттханти атиккамитва̄ манусса̄нам̣ упача̄рат̣т̣ха̄нам̣, йаттха на касанти на вапанти. тенева̄ха – ‘‘ванапаттханти дӯра̄наметам̣ сена̄сана̄нам̣ адхивачана’’нтиа̄ди (вибха. 531). аббхока̄санти ¶ аччханнам̣, а̄кан̇кхама̄но панеттха чӣваракут̣им̣ катва̄ васати. пала̄лапун̃джанти пала̄лара̄сим̣ ¶ . маха̄пала̄лапун̃джато хи пала̄лам̣ никкад̣д̣хитва̄ паббха̄рален̣асадисе а̄лайе каронти, гаччхагумба̄дӣнампи упари пала̄лам̣ паккхипитва̄ хет̣т̣ха̄ нисинна̄ саман̣адхаммам̣ каронти, там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣.
паччха̄бхаттанти бхаттасса паччхато. пин̣д̣апа̄тапат̣иккантоти пин̣д̣апа̄тапарийесанато пат̣икканто. паллан̇канти самантато ӯрубаддха̄санам̣. а̄бхуджитва̄ти бандхитва̄. уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа̄ти упаримам̣ сарӣрам̣ уджукам̣ т̣хапетва̄ ат̣т̣ха̄раса ¶ пит̣т̣хикан̣т̣аке кот̣ийа̄ кот̣им̣ пат̣ипа̄детва̄. еван̃хи нисиннасса чаммамам̣санаха̄рӯни на пан̣аманти. атхасса йа̄ тесам̣ пан̣аманапаччайа̄ кхан̣е кхан̣е ведана̄ уппаджджеййум̣, та̄ на уппаджджанти. та̄су ануппаджджама̄на̄су читтам̣ екаггам̣ хоти, каммат̣т̣ха̄нам̣ на парипатати, вуддхим̣ пха̄тим̣ упагаччхати. паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄ти каммат̣т̣ха̄на̄бхимукхам̣ сатим̣ т̣хапайитва̄, мукхасамӣпе ва̄ катва̄ти аттхо. тенева вибхан̇ге вуттам̣ – ‘‘айам̣ сати упат̣т̣хита̄ хоти сӯпат̣т̣хита̄ на̄сикагге ва̄ мукханимитте ва̄, тена вуччати паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄’’ти (вибха. 537). атха ва̄ ‘‘парӣти париггахат̣т̣хо, мукханти ниййа̄наттхо, сатӣти упат̣т̣ха̄наттхо, тена вуччати паримукхам̣ сати’’нти (пат̣и. ма. 1.164) евам̣ пат̣исамбхида̄йам̣ вуттанайенапеттха аттхо дат̣т̣хаббо. татра̄йам̣ сан̇кхепо ‘‘париггахитаниййа̄насатим̣ катва̄’’ти.
абхиджджхам̣ локети еттха луджджанапалуджджанат̣т̣хена пан̃чупа̄да̄наккхандха̄ локо, тасма̄ пан̃часу упа̄да̄наккхандхесу ра̄гам̣ паха̄йа ка̄маччхандам̣ виккхамбхетва̄ти айаметтха аттхо. вигата̄бхиджджхена̄ти виккхамбханавасена пахӣнатта̄ вигата̄бхиджджхена, на чаккхувин̃н̃а̄н̣асадисена̄ти аттхо. абхиджджха̄йа читтам̣ парисодхетӣти абхиджджха̄то читтам̣ паримочети. йатха̄ нам̣ са̄ мун̃чати чева, мун̃читва̄ ча на пуна ган̣ха̄ти, евам̣ каротӣти аттхо. бйа̄па̄дападосам̣ паха̄йа̄тиа̄дӣсупи есева найо. бйа̄паджджати имина̄ читтам̣ пӯтикамма̄са̄дайо вийа пуримапакатим̣ паджахатӣти бйа̄па̄до. вика̄ра̄паттийа̄ падуссати, парам̣ ва̄ падӯсети вина̄сетӣти падосо. убхайаметам̣ кодхассева̄дхивачанам̣. тхинам̣ читтагелан̃н̃ам̣. миддхам̣ четасикагелан̃н̃ам̣. тхинан̃ча миддхан̃ча тхинамиддхам̣. а̄локасан̃н̃ӣти ¶ раттимпи дива̄ дит̣т̣хаа̄локасан̃джа̄нанасаматтхата̄йа вигатанӣваран̣а̄йа парисуддха̄йа сан̃н̃а̄йа ¶ саманна̄гато. сато сампаджа̄ноти сатийа̄ ча н̃а̄н̣ена ча саманна̄гато. идам̣ убхайам̣ а̄локасан̃н̃а̄йа упака̄ратта̄ вуттам̣. уддхаччан̃ча куккуччан̃ча уддхаччакуккуччам̣. тин̣н̣авичикиччхоти вичикиччхам̣ таритва̄ атиккамитва̄ т̣хито. ‘‘катхамидам̣ катхамида’’нти евам̣ наппаваттатӣти акатхам̣катхӣ. кусалесу дхаммесӯти анаваджджесу дхаммесу. ‘‘име ну кхо кусала̄, катхамиме кусала̄’’ти евам̣ на вичикиччхати на кан̇кхатӣти аттхо. айаметтха сан̇кхепо, имесу пана нӣваран̣есу ¶ вачанаттхалаккхан̣а̄дибхедато йам̣ ваттаббам̣ сийа̄, там̣ саббам̣ висуддхимагге вуттам̣.
297. пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣ети име пан̃ча нӣваран̣а̄ уппаджджама̄на̄ ануппанна̄йа локийалокуттара̄йа пан̃н̃а̄йа уппаджджитум̣ на денти, уппанна̄ апи ат̣т̣ха сама̄паттийо пан̃ча ва̄ абхин̃н̃а̄ уччхиндитва̄ па̄тенти; тасма̄ ‘‘пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣а̄’’ти вуччанти. татха̄гатападам̣ итипӣти идампи татха̄гатасса н̃а̄н̣ападам̣ н̃а̄н̣авал̣ан̃джам̣ н̃а̄н̣ена аккантат̣т̣ха̄нанти вуччати. татха̄гатанисевитанти татха̄гатасса н̃а̄н̣апха̄сука̄йа нигхам̣ситат̣т̣ха̄нам̣. татха̄гата̄ран̃джитанти татха̄гатасса н̃а̄н̣ада̄т̣ха̄йа а̄ран̃джитат̣т̣ха̄нам̣.
299. йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄тӣти йатха̄сабха̄вам̣ паджа̄на̄ти. натвева та̄ва арийаса̄вако нит̣т̣хам̣ гато хотӣти има̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄ ба̄хиракехипи са̄дха̄ран̣а̄ти на та̄ва нит̣т̣хам̣ гато хоти. маггаккхан̣епи апарийоситакиччата̄йа на та̄ва нит̣т̣хам̣ гато хоти. апича кхо нит̣т̣хам̣ гаччхатӣти апича кхо пана маггаккхан̣е маха̄хаттхим̣ пассанто на̄гаванико вийа самма̄самбуддхо бхагава̄ти имина̄ а̄ка̄рена тӣсу ратанесу нит̣т̣хам̣ гаччхати. нит̣т̣хам̣ гато хотӣти евам̣ маггаккхан̣е нит̣т̣хам̣ гаччханто арахаттапхалаккхан̣е парийоситасаббакиччата̄йа сабба̄ка̄рена тӣсу ратанесу нит̣т̣хам̣ гато хоти. сесам̣ утта̄наттхамева̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
чӯл̣ахаттхипадопамасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. маха̄хаттхипадопамасуттаван̣н̣ана̄
300. евам̣ ¶ ¶ ме сутанти маха̄хаттхипадопамасуттам̣. таттха джан̇гала̄нанти патхавӣталача̄рӣнам̣. па̄н̣а̄нанти сапа̄дакапа̄н̣а̄нам̣. пададжа̄та̄нӣти пада̄ни. самодха̄нам̣ гаччхантӣти одха̄нам̣ паккхепам̣ гаччханти. аггамаккха̄йатӣти сет̣т̣хам̣ аккха̄йати. йадидам̣ махантаттена̄ти махантабха̄вена аггам̣ аккха̄йати, на гун̣авасена̄ти аттхо. йе кечи кусала̄ дхамма̄ти йе кечи локийа̄ ¶ ва̄ локуттара̄ ва̄ кусала̄ дхамма̄. сан̇гахам̣ гаччхантӣти еттха чатуббидхо сан̇гахо – саджа̄тисан̇гахо, сан̃джа̄тисан̇гахо, кирийасан̇гахо, ган̣анасан̇гахоти. таттха ‘‘саббе кхаттийа̄ а̄гаччханту саббе бра̄хман̣а̄’’ти евам̣ сама̄наджа̄тивасена сан̇гахо саджа̄тисан̇гахо на̄ма. ‘‘саббе косалака̄ саббе ма̄гадхака̄’’ти евам̣ сан̃джа̄тидесавасена сан̇гахо сан̃джа̄тисан̇гахо на̄ма. ‘‘саббе ратхика̄ саббе дхануггаха̄’’ти евам̣ кирийавасена сан̇гахо кирийасан̇гахо на̄ма. ‘‘чаккха̄йатанам̣ катамаккхандхаган̣анам̣ гаччхатӣти? чаккха̄йатанам̣ рӯпаккхандхаган̣анам̣ гаччхати. хан̃чи чаккха̄йатанам̣ рӯпаккхандхаган̣анам̣ гаччхати, тена вата ре ваттаббе чаккха̄йатанам̣ рӯпаккхандхена сан̇гахита’’нти (катха̄. 471), айам̣ ган̣анасан̇гахо на̄ма. имасмимпи т̣ха̄не айамева адхиппето.
нану ча ‘‘чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ кати кусала̄ кати акусала̄ кати абйа̄ката̄ти пан̃хасса виссаджджане самудайасаччам̣ акусалам̣, маггасаччам̣ кусалам̣, ниродхасаччам̣ абйа̄катам̣, дуккхасаччам̣ сийа̄ кусалам̣, сийа̄ акусалам̣, сийа̄ абйа̄ката’’нти (вибха. 216-217) а̄гататта̄ чатубхӯмакампи кусалам̣ дийад̣д̣хамева саччам̣ бхаджати. атха касма̄ маха̄тхеро чатӯсу арийасаччесу ган̣анам̣ гаччхатӣти а̄ха̄ти? сачча̄нам̣ антогадхатта̄. йатха̄ хи ‘‘са̄дхикамидам̣, бхиккхаве, дийад̣д̣хасиккха̄падасатам̣ анваддхама̄сам̣ уддесам̣ а̄гаччхати, йаттха аттака̄ма̄ ¶ кулапутта̄ сиккханти. тиссо има̄, бхиккхаве, сиккха̄ адхисӣласиккха̄ адхичиттасиккха̄ адхипан̃н̃а̄сиккха̄’’ти (а. ни. 3.88) еттха са̄дхикамидам̣ дийад̣д̣хасиккха̄падасатам̣ ека̄ адхисӣласиккха̄ва хоти, там̣ сиккхантопи тиссо сиккха̄ сиккхатӣти дассито, сиккха̄нам̣ антогадхатта̄. йатха̄ ча екасса хаттхипадасса чатӯсу кот̣т̣ха̄сесу екасмим̣ кот̣т̣ха̄се отин̣н̣а̄нипи двӣсу ¶ тӣсу чатӯсу кот̣т̣ха̄сесу отин̣н̣а̄нипи син̇га̄ласасамига̄дӣнам̣ па̄да̄ни хаттхипаде самодха̄нам̣ гата̄нева хонти. хаттхипадато амуччитва̄ тассева антогадхатта̄. евамева екасмимпи двӣсупи тӣсупи чатӯсупи саччесу ган̣анам̣ гата̄ дхамма̄ чатӯсу саччесу ган̣анам̣ гата̄ва хонти; сачча̄нам̣ антогадхатта̄ти дийад̣д̣хасаччаган̣анам̣ гатепи кусаладхамме ‘‘саббе те чатӯсу арийасаччесу сан̇гахам̣ гаччхантӣ’’ти а̄ха. ‘‘дуккхе арийасачче’’тиа̄дӣсу уддесападесу чева джа̄типи дуккха̄тиа̄дӣсу ниддесападесу ча йам̣ ¶ ваттаббам̣, там̣ висуддхимагге вуттамева. кевалам̣ панеттха десана̄нуккамова ведитаббо.
301. йатха̄ хи чхеко вилӣвака̄ро суджа̄там̣ вел̣ум̣ лабхитва̄ чатудха̄ чхетва̄ тато тайо кот̣т̣ха̄се т̣хапетва̄ екам̣ ган̣хитва̄ пан̃чадха̄ бхиндеййа, татопи чатта̄ро т̣хапетва̄ екам̣ ган̣хитва̄ пха̄ленто пан̃ча песийо кареййа, тато чатассо т̣хапетва̄ екам̣ ган̣хитва̄ куччхибха̄гам̣ пит̣т̣хибха̄ганти двидха̄ пха̄летва̄ пит̣т̣хибха̄гам̣ т̣хапетва̄ куччхибха̄гам̣ а̄да̄йа тато самуггабӣджанита̄лаван̣т̣а̄дина̄наппака̄рам̣ вел̣увикатим̣ кареййа, со пит̣т̣хибха̄ган̃ча итара̄ ча чатассо песийо итаре ча чатта̄ро кот̣т̣ха̄се итаре ча тайо кот̣т̣ха̄се камма̄йа на упанессатӣти на ваттаббо. екаппаха̄рена пана упанетум̣ на сакка̄, анупуббена упанессати. евамева айам̣ маха̄тхеропи вилӣвака̄ро суджа̄там̣ вел̣ум̣ лабхитва̄ чатта̄ро кот̣т̣ха̄се вийа, имам̣ махантам̣ суттантам̣ а̄рабхитва̄ чатуарийасаччавасена ма̄тикам̣ т̣хапеси. вилӣвака̄расса тайо кот̣т̣ха̄се т̣хапетва̄ екам̣ гахетва̄ тасса пан̃чадха̄ каран̣ам̣ вийа тхерасса тӣн̣и арийасачча̄ни т̣хапетва̄ екам̣ дуккхасаччам̣ гахетва̄ бха̄джентасса кхандхавасена пан̃чадха̄ каран̣ам̣. тато йатха̄ со вилӣвака̄ро чатта̄ро кот̣т̣ха̄се ¶ т̣хапетва̄ екам̣ бха̄гам̣ гахетва̄ пан̃чадха̄ пха̄леси, евам̣ тхеро чатта̄ро арӯпаккхандхе т̣хапетва̄ рӯпаккхандхам̣ вибхаджанто чатта̄ри ча маха̄бхӯта̄ни чатуннан̃ча маха̄бхӯта̄нам̣ упа̄да̄йа рӯпанти пан̃чадха̄ ака̄си. тато йатха̄ со вилӣвака̄ро чатассо песийо т̣хапетва̄ екам̣ гахетва̄ куччхибха̄гам̣ пит̣т̣хибха̄ганти двидха̄ пха̄леси, евам̣ тхеро упа̄да̄йа рӯпан̃ча тиссо ча дха̄туйо т̣хапетва̄ екам̣ патхавӣдха̄тум̣ вибхаджанто аджджхаттикаба̄хиравасена двидха̄ дассеси. йатха̄ со вилӣвака̄ро пит̣т̣хибха̄гам̣ т̣хапетва̄ куччхибха̄гам̣ а̄да̄йа на̄наппака̄рам̣ вилӣвавикатим̣ ака̄си, евам̣ тхеро ба̄хирам̣ патхавӣдха̄тум̣ т̣хапетва̄ аджджхаттикам̣ патхавӣдха̄тум̣ вӣсатийа̄ а̄ка̄рехи вибхаджитва̄ дассетум̣ катама̄ ча̄вусо, аджджхаттика̄ патхавӣдха̄тӯтиа̄дима̄ха.
йатха̄ ¶ пана вилӣвака̄ро пит̣т̣хибха̄ган̃ча итара̄ ча чаттассо песийо итаре ча чатта̄ро кот̣т̣ха̄се итаре ча тайо кот̣т̣ха̄се анупуббена ¶ камма̄йа упанессати, на хи сакка̄ екаппаха̄рена упанетум̣, евам̣ тхеропи ба̄хиран̃ча патхавӣдха̄тум̣ итара̄ ча тиссо дха̄туйо упа̄да̄рӯпан̃ча итаре ча чатта̄ро арӯпино кхандхе итара̄ни ча тӣн̣и арийасачча̄ни анупуббена вибхаджитва̄ дассессати, на хи сакка̄ екаппаха̄рена дассетум̣. апича ра̄джапуттӯпама̄йапи айам̣ камо вибха̄ветаббо –
еко кира маха̄ра̄джа̄, тасса паросахассам̣ путта̄. со тесам̣ пил̣андханапариккха̄рам̣ чатӯсу пел̣а̄су т̣хапетва̄ джет̣т̣хапуттасса аппеси – ‘‘идам̣ те, та̄та, бха̄тика̄нам̣ пил̣андханабхан̣д̣ам̣ татха̄рӯпе чхан̣е сампатте пил̣андханам̣ но дехӣти йа̄чанта̄нам̣ дадеййа̄сӣ’’ти. со ‘‘са̄дху дева̄’’ти са̄рагаббхе пат̣иса̄меси, татха̄рӯпе чхан̣адивасе ра̄джапутта̄ ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ ‘‘пил̣андханам̣ но, та̄та, детха, наккхаттам̣ кӣл̣исса̄ма̄’’ти а̄хам̣су. та̄та̄, джет̣т̣хабха̄тикасса во хаттхе майа̄ пил̣андханам̣ т̣хапитам̣, там̣ а̄хара̄петва̄ пил̣андхатха̄ти. те са̄дхӯти пат̣иссун̣итва̄ тасса сантикам̣ гантва̄, ‘‘тумха̄кам̣ кира но хаттхе пил̣андханабхан̣д̣ам̣, там̣ детха̄’’ти а̄хам̣су. со евам̣ карисса̄мӣти габбхам̣ виваритва̄, чатассо пел̣а̄йо нӣхаритва̄ тиссо т̣хапетва̄ екам̣ виваритва̄, тато пан̃ча самугге нӣхаритва̄ чатта̄ро т̣хапетва̄ екам̣ виваритва̄, тато пан̃часу каран̣д̣есу ¶ нӣхаритесу чатта̄ро т̣хапетва̄ екам̣ виваритва̄ пидха̄нам̣ пассе т̣хапетва̄ тато хаттхӯпагапа̄дӯпага̄дӣни на̄наппака̄ра̄ни пил̣андхана̄ни нӣхаритва̄ ада̄си. со кин̃ча̄пи итарехи чатӯхи каран̣д̣ехи итарехи чатӯхи самуггехи итара̄хи тӣхи пел̣а̄хи на та̄ва бха̄джетва̄ дети, анупуббена пана дассати, на хи сакка̄ екаппаха̄рена да̄тум̣.
таттха маха̄ра̄джа̄ вийа бхагава̄ дат̣т̣хаббо. вуттампи четам̣ – ‘‘ра̄джа̄хамасми села̄ти бхагава̄, дхаммара̄джа̄ ануттаро’’ти (су. ни. 559). джет̣т̣хапутто вийа са̄рипуттаттхеро, вуттампи четам̣ – ‘‘йам̣ кхо там̣, бхиккхаве, самма̄ вадама̄но вадеййа, ‘бхагавато путто орасо мукхато джа̄то дхаммаджо дхамманиммито дхаммада̄йа̄до, но а̄мисада̄йа̄до’ти са̄рипуттамева там̣ самма̄ вадама̄но вадеййа, бхагавато путто…пе… но а̄мисада̄йа̄до’’ти (ма. ни. 3.97). паросахассара̄джапутта̄ вийа бхиккхусан̇гхо дат̣т̣хаббо. вуттампи четам̣ –
‘‘паросахассам̣ ¶ ¶ бхиккхӯнам̣, сугатам̣ пайирупа̄сати;
десентам̣ вираджам̣ дхаммам̣, нибба̄нам̣ акутобхайа’’нти. (сам̣. ни. 1.216);
ран̃н̃о тесам̣ путта̄нам̣ пил̣андханам̣ чатӯсу пел̣а̄су паккхипитва̄ джет̣т̣хапуттасса хаттхе т̣хапитака̄ло вийа бхагавато дхаммасена̄патисса хаттхе чатусаччаппака̄сана̄йа т̣хапитака̄ло, тенева̄ха – ‘‘са̄рипутто, бхиккхаве, пахоти чатта̄ри арийасачча̄ни виттха̄рена а̄чиккхитум̣ десетум̣ пан̃н̃а̄петум̣ пат̣т̣хапетум̣ виваритум̣ вибхаджитум̣ утта̄нӣка̄ту’’нти (ма. ни. 3.371). татха̄рӯпе кхан̣е тесам̣ ра̄джапутта̄нам̣ там̣ ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄ пил̣андханам̣ йа̄чанака̄ло вийа бхиккхусан̇гхасса вассӯпана̄йикасамайе а̄гантва̄ дхаммадесана̄йа йа̄читака̄ло. упакат̣т̣ха̄йа кира вассӯпана̄йика̄йа идам̣ суттам̣ деситам̣. ран̃н̃о, ‘‘та̄та̄, джет̣т̣хабха̄тикасса во хаттхе майа̄ пил̣андханам̣ т̣хапитам̣ там̣ а̄хара̄петва̄ пил̣андхатха̄’’ти вуттака̄ло вийа самбуддхена̄пи, ‘‘севетха, бхиккхаве, са̄рипуттамоггалла̄не, бхаджатха, бхиккхаве, са̄рипуттамоггалла̄не. пан̣д̣ита̄ бхиккхӯ анугга̄хака̄ сабрахмача̄рӣна’’нти евам̣ дхаммасена̄патино сантике бхиккхӯнам̣ песитака̄ло.
ра̄джапуттехи ран̃н̃о катхам̣ сутва̄ джет̣т̣хабха̄тикасса сантикам̣ гантва̄ пил̣андханам̣ йа̄читака̄ло вийа бхиккхӯхи саттхукатхам̣ сутва̄ ¶ дхаммасена̄патим̣ упасан̇камма дхаммадесанам̣ а̄йа̄читака̄ло. джет̣т̣хабха̄тикасса габбхам̣ виваритва̄ чатассо пел̣а̄йо нӣхаритва̄ т̣хапанам̣ вийа дхаммасена̄патисса имам̣ суттантам̣ а̄рабхитва̄ чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ васена ма̄тика̄йа т̣хапанам̣. тиссо пел̣а̄йо т̣хапетва̄ екам̣ виваритва̄ тато пан̃часамугганӣхаран̣ам̣ вийа тӣн̣и арийасачча̄ни т̣хапетва̄ дуккхам̣ арийасаччам̣ вибхаджантасса пан̃чаккхандхадассанам̣. чатта̄ро самугге т̣хапетва̄ екам̣ виваритва̄ тато пан̃чакаран̣д̣анӣхаран̣ам̣ вийа чатта̄ро арӯпаккхандхе т̣хапетва̄ екам̣ рӯпаккхандхам̣ вибхаджантасса чатумаха̄бхӯтаупа̄да̄рӯпавасена пан̃чакот̣т̣ха̄садассанам̣.
302. чатта̄ро каран̣д̣е т̣хапетва̄ екам̣ виваритва̄ пидха̄нам̣ пассе т̣хапетва̄ хаттхӯпагапа̄дӯпага̄дипил̣андханада̄нам̣ вийа тӣн̣и маха̄бхӯта̄ни упа̄да̄рӯпан̃ча т̣хапетва̄ екам̣ патхавӣдха̄тум̣ вибхаджантасса ба̄хирам̣ та̄ва пидха̄нам̣ вийа т̣хапетва̄ аджджхаттика̄йа ¶ патхавӣдха̄туйа̄ на̄на̄сабха̄вато вӣсатийа̄ а̄ка̄рехи дассанаттхам̣ ‘‘катама̄ ча̄вусо аджджхаттика̄ патхавӣдха̄тӯ’’тиа̄дивачанам̣.
тасса ¶ пана ра̄джапуттасса техи чатӯхи каран̣д̣ехи чатӯхи самуггехи тӣхи ча пел̣а̄хи паччха̄ анупуббена нӣхаритва̄ пил̣андханада̄нам̣ вийа тхерасса̄пи итаресан̃ча тин̣н̣ам̣ маха̄бхӯта̄нам̣ упа̄да̄рӯпа̄нан̃ча чатуннам̣ арӯпаккхандха̄нан̃ча тин̣н̣ам̣ арийасачча̄нан̃ча паччха̄ анупуббена бха̄джетва̄ дассанам̣ ведитаббам̣. йам̣ панетам̣ ‘‘катама̄ ча̄вусо, аджджхаттика̄ патхавӣдха̄тӯ’’тиа̄ди вуттам̣. таттха аджджхаттам̣ паччаттанти убхайампетам̣ нийака̄дхивачанамева. каккхал̣анти тхаддхам̣. кхаригатанти пхарусам̣. упа̄диннанти на каммасамут̣т̣ха̄намева, ависесена пана сарӣрат̣т̣хакассетам̣ гахан̣ам̣. сарӣрат̣т̣хакан̃хи упа̄диннам̣ ва̄ хоту, анупа̄диннам̣ ва̄, а̄диннагахитапара̄мат̣т̣хавасена саббам̣ упа̄диннамева на̄ма. сеййатхидам̣ – кеса̄ лома̄…пе… ударийам̣ карӣсанти идам̣ дха̄тукаммат̣т̣ха̄никасса кулапуттасса аджджхаттикапатхавӣдха̄тувасена та̄ва каммат̣т̣ха̄нам̣ вибхаттам̣. еттха пана манасика̄рам̣ а̄рабхитва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ арахаттам̣ гахетука̄мена ¶ йам̣ ка̄таббам̣, там̣ саббам̣ висуддхимагге виттха̄ритамева. маттхалун̇гам̣ пана на идха па̄л̣иа̄рул̣хам̣. тампи а̄харитва̄, висуддхимагге вуттанайенева ван̣н̣асан̣т̣ха̄на̄дивасена ваваттхапетва̄, ‘‘айампи ачетана̄ абйа̄ката̄ сун̃н̃а̄ тхаддха̄ патхавӣдха̄ту ева̄’’ти манаси ка̄таббам̣. йам̣ ва̄ панан̃н̃ампӣти идам̣ итаресу тӣсу кот̣т̣ха̄сесу анугата̄йа патхавӣдха̄туйа̄ гахан̣аттхам̣ вуттам̣. йа̄ чева кхо пана аджджхаттика̄ патхавӣдха̄тӯти йа̄ ча айам̣ вуттаппака̄ра̄ аджджхаттика̄ патхавӣдха̄ту. йа̄ ча ба̄хира̄ти йа̄ ча вибхан̇ге, ‘‘айо лохам̣ типу сӣса’’нтиа̄дина̄ (вибха. 173) найена а̄гата̄ ба̄хира̄ патхавӣдха̄ту.
етта̄вата̄ тхерена аджджхаттика̄ патхавӣдха̄ту на̄на̄сабха̄вато вӣсатийа̄ а̄ка̄рехи виттха̄рена дассита̄, ба̄хира̄ сан̇кхепена. касма̄? йасмин̃хи т̣ха̄не сатта̄нам̣ а̄лайо никанти паттхана̄ парийут̣т̣ха̄нам̣ гахан̣ам̣ пара̄ма̄со балава̄ хоти, таттха тесам̣ а̄лайа̄дӣнам̣ уддхаран̣аттхам̣ буддха̄ ва̄ буддхаса̄вака̄ ва̄ виттха̄ракатхам̣ катхенти. йаттха пана на балава̄, таттха каттаббакичча̄бха̄вато сан̇кхепена катхенти. йатха̄ хи кассако кхеттам̣ касама̄но йаттха мӯласанта̄нака̄нам̣ балавата̄йа нан̇галам̣ лаггати, таттха гон̣е т̣хапетва̄ пам̣сум̣ вийӯхитва̄ мӯласанта̄нака̄ни чхетва̄ чхетва̄ ¶ уддхаранто бахум̣ ва̄йа̄мам̣ кароти. йаттха та̄ни наттхи, таттха балавам̣ пайогам̣ катва̄ гон̣е пит̣т̣хийам̣ пахарама̄но касатийева, евам̣сампадамидам̣ ведитаббам̣.
патхавӣдха̄туревеса̄ти дувидха̄песа̄ тхаддхат̣т̣хена каккхал̣ат̣т̣хена пхарусат̣т̣хена екалаккхан̣а̄ патхавӣдха̄туйева ¶ , а̄вусоти аджджхаттикам̣ ба̄хира̄йа саддхим̣ йоджетва̄ дассети. йасма̄ ба̄хира̄йа патхавӣдха̄туйа̄ ачетана̄бха̄во па̄кат̣о, на аджджхаттика̄йа, тасма̄ са̄ ба̄хира̄йа саддхим̣ екасадиса̄ ачетана̄йева̄ти ган̣хантасса сукхапариггахо хоти. йатха̄ ким̣? йатха̄ дантена гон̣ена саддхим̣ йоджито аданто катипа̄хамева висӯка̄йати виппхандати, атха на чирассева даматхам̣ упети. евам̣ аджджхаттика̄пи ба̄хира̄йа саддхим̣ екасадиса̄ти ган̣хантасса катипа̄хамева ачетана̄бха̄во ¶ на упат̣т̣ха̄ти, атха на чиреневасса̄ ачетана̄бха̄во па̄кат̣о хоти. там̣ нетам̣ мама̄ти там̣ убхайампи на етам̣ мама, на есохамасми, на есо ме атта̄ти евам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. йатха̄бхӯтанти йатха̄сабха̄вам̣, тан̃хи аничча̄дисабха̄вам̣, тасма̄ аниччам̣ дуккхаманатта̄ти евам̣ дат̣т̣хаббанти аттхо.
хоти кхо со, а̄вусоти касма̄ а̄рабхи? ба̄хираа̄подха̄тувасена ба̄хира̄йа патхавӣдха̄туйа̄ вина̄сам̣ дассетва̄ тато висесатарена упа̄динна̄йа сарӣрат̣т̣хакапатхавӣдха̄туйа̄ вина̄садассанаттхам̣. пакуппатӣти а̄посам̣ват̣т̣авасена вад̣д̣хама̄на̄ куппати. антарахита̄ тасмим̣ самайе ба̄хира̄ патхавӣдха̄ту хотӣти тасмим̣ самайе кот̣исатасахассачаккава̄л̣е кха̄родакена вилӣйама̄на̄ удака̄нугата̄ хутва̄ сабба̄ паббата̄дивасена сан̣т̣хита̄ патхавӣдха̄ту антарахита̄ хоти. вилӣйитва̄ удакамева хоти. та̄ва махаллика̄йа̄ти та̄ва маханта̄йа.
дуве сатасахасса̄ни, чатта̄ри нахута̄ни ча;
еттакам̣ бахалаттена, сан̇кха̄та̄йам̣ васундхара̄ти. –
евам̣ бахалаттенева маханта̄йа, виттха̄рато пана кот̣исатасахассачаккава̄л̣аппама̄н̣а̄йа. аниччата̄ти хутва̄ абха̄вата̄. кхайадхаммата̄ти кхайам̣ гаманасабха̄вата̄ ¶ . вайадхаммата̄ти вайам̣ гаманасабха̄вата̄. випарин̣а̄мадхаммата̄ти пакативиджаханасабха̄вата̄, ити саббехипи имехи падехи аниччалаккхан̣амева вуттам̣. йам̣ пана аниччам̣, там̣ дуккхам̣. йам̣ дуккхам̣, там̣ анатта̄ти тӣн̣ипи лаккхан̣а̄ни а̄гата̄нева хонти. маттат̣т̣хакасса̄ти париттат̣т̣хитикасса, таттха двӣха̄ка̄рехи имасса ка̄йасса париттат̣т̣хитита̄ ведитабба̄ т̣хитипариттата̄йа ча сарасапариттата̄йа ча. айан̃хи атӣте читтаккхан̣е джӣвиттха, на джӣвати, на джӣвиссати. ана̄гате читтаккхан̣е джӣвиссати, на джӣвати, на джӣвиттха. паччуппанне читтаккхан̣е джӣвати ¶ , на джӣвиттха, на джӣвиссатӣти вуччати.
‘‘джӣвитам̣ аттабха̄во ча, сукхадуккха̄ ча кевала̄;
екачиттасама̄йутта̄, лаху со ваттате кхан̣о’’ти. –
идам̣ ¶ етассева париттат̣т̣хитидассанаттхам̣ вуттам̣. евам̣ т̣хитипариттата̄йа париттат̣т̣хитита̄ ведитабба̄.
асса̄сапасса̄сӯпанибаддха̄дибха̄вена панасса сарасапариттата̄ ведитабба̄. сатта̄нан̃хи асса̄сӯпанибаддхам̣ джӣвитам̣, пасса̄сӯпанибаддхам̣ джӣвитам̣, асса̄сапасса̄сӯпанибаддхам̣ джӣвитам̣, маха̄бхӯтӯпанибаддхам̣ джӣвитам̣, кабал̣ӣка̄ра̄ха̄рӯпанибаддхам̣ джӣвитам̣, вин̃н̃а̄н̣ӯпанибаддхам̣ джӣвитанти висуддхимагге виттха̄ритам̣.
тан̣хупа̄диннасса̄ти тан̣ха̄йа а̄диннагахитапара̄мат̣т̣хасса аханти ва̄ маманти ва̄ асмӣти ва̄. атха кхва̄сса нотеветтха хотӣти атха кхо асса бхиккхуно евам̣ тӣн̣и лаккхан̣а̄ни а̄ропетва̄ пассантасса еттха аджджхаттика̄йа патхавӣдха̄туйа̄ аханти ва̄тиа̄ди тивидхо тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хигга̄хо нотева хоти, на хотийева̄ти аттхо. йатха̄ ча а̄подха̄тувасена, евам̣ теджодха̄тува̄йодха̄тувасенапи ба̄хира̄йа патхавӣдха̄туйа̄ антарадха̄нам̣ хоти. идха пана екам̣йева а̄гатам̣. итара̄нипи аттхато ведитабба̄ни.
тан̃че, а̄вусоти идха тасса дха̄тукаммат̣т̣ха̄никасса бхиккхуно сотадва̄ре париггахам̣ пат̣т̣хапенто балам̣ дассети. аккосантӣти дасахи аккосаваттхӯхи аккосанти. парибха̄сантӣти тайа̄ идан̃чидан̃ча катам̣, еван̃ча еван̃ча там̣ карисса̄ма̄ти ва̄ча̄йа парибха̄санти. росентӣти гхат̣т̣енти. вихесентӣти дуккха̄пенти, саббам̣ ва̄ча̄йа гхат̣т̣анамева вуттам̣. со еванти со дха̄тукаммат̣т̣ха̄нико ¶ евам̣ сампаджа̄на̄ти. уппанна̄ кхо ме айанти сампативаттама̄нуппаннабха̄вена ча самуда̄ча̄руппаннабха̄вена ча уппанна̄. сотасампхассаджа̄ти упаниссайавасена сотасампхассато джа̄та̄ сотадва̄раджаванаведана̄, пхассо аниччоти сотасампхассо хутва̄ абха̄ват̣т̣хена аниччоти пассати. ведана̄дайопи ¶ сотасампхассасампайутта̄ва ведитабба̄. дха̄та̄рамман̣амева̄ти дха̄тусан̇кха̄тамева а̄рамман̣ам̣. паккхандатӣти отарати. пасӣдатӣти тасмим̣ а̄рамман̣е пасӣдати, бхуммавачанамева ва̄ етам̣. бйан̃джанасандхивасена ‘‘дха̄та̄рамман̣амева̄’’ти вуттам̣, дха̄та̄рамман̣ейева̄ти айаметтха аттхо. адхимуччатӣти дха̄тувасена еванти адхимоккхам̣ лабхати, на раджджати, на дуссати. айан̃хи ¶ сотадва̄рамхи а̄рамман̣е а̄па̄тхагате мӯлапарин̃н̃а̄а̄гантуката̄вака̄ликавасена париггахам̣ кароти, тасса виттха̄ракатха̄ сатипат̣т̣ха̄не сатисампаджан̃н̃апаббе вутта̄. са̄ пана таттха чаккхудва̄равасена вутта̄, идха сотадва̄равасена ведитабба̄.
евам̣ катапариггахасса хи дха̄тукаммат̣т̣ха̄никасса балававипассакасса сачепи чаккхудва̄ра̄дӣсу а̄рамман̣е а̄па̄тхагате айонисо а̄ваджджанам̣ уппаджджати, вот̣т̣хаббанам̣ патва̄ екам̣ две ва̄ре а̄севанам̣ лабхитва̄ читтам̣ бхаван̇гамева отарати, на ра̄га̄дивасена уппаджджати, айам̣ кот̣иппатто тиккхавипассако. апарасса ра̄га̄дивасена екам̣ ва̄рам̣ джаванам̣ джавати, джаванапарийоса̄не пана ра̄га̄дивасена евам̣ ме джаванам̣ джавитанти а̄ваджджато а̄рамман̣ам̣ париггахитамева хоти, пуна ва̄рам̣ татха̄ на джавати. апарасса екава̄рам̣ евам̣ а̄ваджджато пуна дутийава̄рам̣ ра̄га̄дивасена джаванам̣ джаватийева, дутийава̄ра̄васа̄не пана евам̣ ме джаванам̣ джавитанти а̄ваджджато а̄рамман̣ам̣ париггахитамева хоти, татийава̄ре татха̄ на уппаджджати. еттха пана пат̣хамо атитиккхо, татийо атимандо, дутийасса пана васена имасмим̣ сутте, лат̣укикопаме, индрийабха̄ване ча айаматтхо ведитаббо.
евам̣ сотадва̄ре париггахитавасена дха̄тукаммат̣т̣ха̄никасса балам̣ дассетва̄ ида̄ни ка̄йадва̄ре дӣпенто тан̃че, а̄вусотиа̄дима̄ха. анит̣т̣ха̄рамман̣ан̃хи патва̄ двӣсу ва̄ресу киламати сотадва̄ре ча ка̄йадва̄ре ча. тасма̄ йатха̄ на̄ма кхеттасса̄мӣ пурисо куда̄лам̣ гахетва̄ кхеттам̣ ¶ анусан̃чаранто йаттха ва̄ таттха ва̄ маттикапин̣д̣ам̣ адатва̄ дуббалат̣т̣ха̄несуйева куда̄лена бхӯмим̣ бхиндитва̄ сатин̣аматтикапин̣д̣ам̣ дети. евамева маха̄тхеро ана̄гате сиккха̄ка̄ма̄ падха̄накаммика̄ кулапутта̄ имесу два̄ресу сам̣варам̣ пат̣т̣хапетва̄ кхиппамева джа̄тиджара̄маран̣асса антам̣ кариссантӣти имесуйева двӣсу два̄ресу га̄л̣хам̣ катва̄ сам̣варам̣ десенто имам̣ десанам̣ а̄рабхи.
таттха ¶ самуда̄чарантӣти упаккаманти. па̄н̣исампхассена̄ти ¶ па̄н̣иппаха̄рена, итаресупи есева найо. татха̄бхӯтоти татха̄сабха̄во. йатха̄бхӯтасминти йатха̄сабха̄ве. камантӣти паваттанти. евам̣ буддхам̣ ануссаратотиа̄дӣсу итипи со бхагава̄тиа̄дина̄ найена ануссарантопи буддхам̣ ануссарати, вуттам̣ кхо панетам̣ бхагавата̄ти ануссарантопи ануссаратийева. сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммотиа̄дина̄ найена ануссарантопи дхаммам̣ ануссарати, какачӯпамова̄дам̣ ануссарантопи ануссаратийева. суппат̣ипаннотиа̄дина̄ найена ануссарантопи сан̇гхам̣ ануссарати, какачокантанам̣ адхива̄сайама̄насса бхиккхуно гун̣ам̣ ануссарама̄нопи ануссаратийева.
упеккха̄ кусаланиссита̄ на сан̣т̣ха̄тӣти идха випассанупеккха̄ адхиппета̄. упеккха̄ кусаланиссита̄ сан̣т̣ха̄тӣти идха чхал̣ан̇гупеккха̄, са̄ панеса̄ кин̃ча̄пи кхӣн̣а̄савасса ит̣т̣ха̄нит̣т̣хесу а̄рамман̣есу араджджана̄дивасена паваттати, айам̣ пана бхиккху вӣрийабалена бха̄вана̄сиддхийа̄ аттано випассанам̣ кхӣн̣а̄савасса чхал̣ан̇гупеккха̄т̣ха̄не т̣хапетӣти випассана̄ва чхал̣ан̇гупеккха̄ на̄ма джа̄та̄.
303. а̄подха̄туниддесе а̄погатанти саббаа̄песу гатам̣ аллайӯсабха̄валаккхан̣ам̣. питтам̣ семхантиа̄дӣсу пана йам̣ ваттаббам̣, там̣ саббам̣ саддхим̣ бха̄вана̄найена висуддхимагге вуттам̣. пакуппатӣти огхавасена вад̣д̣хати, самуддато ва̄ удакам̣ уттарати, айамасса па̄катико пакопо, а̄посам̣ват̣т̣ака̄ле пана кот̣исатасахассачаккава̄л̣ам̣ удакапӯрамева хоти. огаччхантӣти хет̣т̣ха̄ гаччханти, уддхане а̄ропитаудакам̣ вийа кхайам̣ вина̄сам̣ па̄пун̣анти. сесам̣ пуриманайенева ведитаббам̣.
304. теджодха̄туниддесе ¶ теджогатанти саббатеджесу гатам̣ ун̣хатталаккхан̣ам̣. теджо ева ва̄ теджобха̄вам̣ гатанти теджогатам̣. пуриме а̄погатепи паччхиме ва̄йогатепи есева найо. йена ча̄ти йена теджогатена. тасмим̣ куппите айам̣ ка̄йо сантаппати, ека̄хикаджара̄дибха̄вена усумаджа̄то хоти. йена ча джӣрӣйатӣти йена айам̣ ка̄йо джӣрати, индрийавекаллаттам̣ балапариккхайам̣ валипалита̄дибха̄ван̃ча па̄пун̣а̄ти. йена ча парид̣айхатӣти йена куппитена айам̣ ка̄йо дайхати, со ча пуггало дайха̄ми ¶ дайха̄мӣти канданто сатадхотасаппигосӣтачандана̄дилепан̃ча ¶ та̄лаван̣т̣ава̄тан̃ча пачча̄сӣсати. йена ча аситапӣтакха̄йитаса̄йитам̣ самма̄ парин̣а̄мам̣ гаччхатӣти йена там̣ аситам̣ ва̄ одана̄ди, пӣтам̣ ва̄ па̄нака̄ди, кха̄йитам̣ ва̄ пит̣т̣хакхаджджака̄ди, са̄йитам̣ ва̄ амбапаккамадхупха̄н̣ита̄ди самма̄ парипа̄кам̣ гаччхати, раса̄дибха̄вена вивекам̣ гаччхатӣти аттхо. айаметтха сан̇кхепо. виттха̄рато пана йам̣ ваттаббам̣ сийа̄, там̣ саббам̣ саддхим̣ бха̄вана̄найена висуддхимагге вуттам̣.
харитантанти харитамева. аллатин̣а̄дим̣ а̄гамма нибба̄йатӣти аттхо. пантхантанти маха̄маггамева. селантанти паббатам̣. удакантанти удакам̣. раман̣ӣйам̣ ва̄ бхӯмибха̄ганти тин̣агумба̄дирахитам̣, вивиттам̣ аббхока̄сам̣ бхӯмибха̄гам̣. ана̄ха̄ра̄ти нира̄ха̄ра̄ нирупа̄да̄на̄, айампи пакатийа̄ва теджовика̄ро вутто, теджосам̣ват̣т̣ака̄ле пана кот̣исатасахассачаккава̄л̣ам̣ джха̄петва̄ чха̄рика̄маттампи на тит̣т̣хати. нха̄рудаддулена̄ти чамманиллекханена. аггим̣ гавесантӣти еварӯпам̣ сукхумам̣ упа̄да̄нам̣ гахетва̄ аггим̣ парийесанти, йам̣ аппаматтакампи усумам̣ лабхитва̄ паджджалати, сесамидха̄пи пуриманайенева ведитаббам̣.
305. ва̄йодха̄туниддесе уддхан̇гама̄ ва̄та̄ти угга̄рахикка̄ра̄дипаваттака̄ уддхам̣ а̄роханава̄та̄. адхогама̄ ва̄та̄ти учча̄рапасса̄ва̄динӣхаран̣ака̄ адхо ороханава̄та̄. куччхисайа̄ ва̄та̄ти анта̄нам̣ бахива̄та̄. кот̣т̣ха̄сайа̄ ва̄та̄ти анта̄нам̣ антова̄та̄. ан̇гаман̇га̄нуса̄риноти дхаманӣджа̄ла̄нуса̄рена сакаласарӣре ан̇гаман̇га̄ни анусат̣а̄ самин̃джанапаса̄ран̣а̄диниббаттакава̄та̄. асса̄соти антопависанана̄сикава̄то ¶ . пасса̄соти бахиниккхаманана̄сикава̄то. айаметтха сан̇кхепо. виттха̄рато пана йам̣ ваттаббам̣ сийа̄, там̣ саббам̣ саддхим̣ бха̄вана̄найена висуддхимагге вуттам̣.
га̄мампи вахатӣти сакалага̄мампи чун̣н̣авичун̣н̣ам̣ курума̄на̄ а̄да̄йа гаччхати, нигама̄дӣсупи есева найо. идха ва̄йосам̣ват̣т̣ака̄ле кот̣исатасахассачаккава̄л̣авиддхам̣санавасена ¶ ва̄йодха̄тувика̄ро дассито. видхӯпанена̄ти аггибӣджанакена. оссаванети чхаданагге, тена хи удакам̣ савати, тасма̄ там̣ ‘‘оссавана’’нти вуччати. сесамидха̄пи пуриманайенева йоджетаббам̣.
306. сеййатха̄пи ¶ , а̄вусоти идха ким̣ дассети? хет̣т̣ха̄ катхита̄нам̣ маха̄бхӯта̄нам̣ ниссаттабха̄вам̣. кат̣т̣ханти даббасамбха̄рам̣. валлинти а̄бандханаваллим̣. тин̣анти чхаданатин̣ам̣. маттиканти анулепаматтикам̣. а̄ка̄со парива̄ритоти ета̄ни кат̣т̣ха̄дӣни анто ча бахи ча парива̄ретва̄ а̄ка̄со т̣хитоти аттхо. ага̄рам̣твева сан̇кхам̣ гаччхатӣти ага̄ранти пан̣н̣аттиматтам̣ хоти. кат̣т̣ха̄дӣсу пана висум̣ висум̣ ра̄сикатесу кат̣т̣хара̄сиваллира̄сӣтвева вуччати. евамева кхоти евамева ат̣т̣хиа̄дӣни анто ча бахи ча парива̄ретва̄ т̣хито а̄ка̄со, та̄нева ат̣т̣хиа̄дӣни пат̣ичча рӯпам̣твева сан̇кхам̣ гаччхати, сарӣранти воха̄рам̣ гаччхати. йатха̄ кат̣т̣ха̄дӣни пат̣ичча геханти сан̇кхам̣ гатам̣ ага̄рам̣ кхаттийагехам̣ бра̄хман̣агеханти вуччати, евамидампи кхаттийасарӣрам̣ бра̄хман̣асарӣранти вуччати, на хеттха кочи сатто ва̄ джӣво ва̄ виджджати.
аджджхаттикан̃чева, а̄вусо, чаккхӯти идам̣ касма̄ а̄раддхам̣? хет̣т̣ха̄ упа̄да̄рӯпам̣ чатта̄ро ча арӯпино кхандха̄ тӣн̣и ча арийасачча̄ни на катхита̄ни, ида̄ни та̄ни катхетум̣ айам̣ десана̄ а̄раддха̄ти. таттха чаккхум̣ апарибхиннанти чаккхупаса̄де нируддхепи упахатепи питтасемхалохитехи палибуддхепи чаккху чаккхувин̃н̃а̄н̣асса паччайо бхавитум̣ на саккоти, парибхиннамева хоти, чаккхувин̃н̃а̄н̣асса пана паччайо бхавитум̣ саматтхам̣ апарибхиннам̣ на̄ма. ба̄хира̄ ча рӯпа̄ти ба̄хира̄ чатусамут̣т̣ха̄никарӯпа̄. таджджо саманна̄ха̄роти там̣ чаккхун̃ча рӯпе ча пат̣ичча бхаван̇гам̣ а̄ват̣т̣етва̄ уппаджджанаманасика̄ро, бхаван̇га̄ват̣т̣анасаматтхам̣ чаккхудва̄ре ¶ кирийаманодха̄тучиттанти аттхо. там̣ рӯпа̄нам̣ ана̄па̄тхагататта̄пи ан̃н̃а̄вихитассапи на хоти, таджджасса̄ти таданурӯпасса. вин̃н̃а̄н̣абха̄гасса̄ти вин̃н̃а̄н̣акот̣т̣ха̄сасса.
йам̣ татха̄бхӯтасса̄тиа̄дӣсу два̄равасена чатта̄ри сачча̄ни ¶ дассети. таттха татха̄бхӯтасса̄ти чаккхувин̃н̃а̄н̣ена сахабхӯтасса, чаккхувин̃н̃а̄н̣асаман̇гиноти аттхо. рӯпанти чаккхувин̃н̃а̄н̣асса на рӯпаджанакатта̄ чаккхувин̃н̃а̄н̣аккхан̣е тисамут̣т̣ха̄нарӯпам̣, таданантарачиттаккхан̣е чатусамут̣т̣ха̄нампи лаббхати. сан̇гахам̣ гаччхатӣти ган̣анам̣ гаччхати. ведана̄дайо чаккхувин̃н̃а̄н̣асампайутта̄ва. вин̃н̃а̄н̣ампи чаккхувин̃н̃а̄н̣амева. еттха ча сан̇кха̄ра̄ти четана̄ва вутта̄. сан̇гахоти екато сан̇гахо. саннипа̄тоти сама̄гамо. самава̄йоти ра̄си. йо пат̣иччасамуппа̄дам̣ пассатӣти йо паччайе пассати. со дхаммам̣ пассатӣти со пат̣иччасамуппаннадхамме пассати, чхандотиа̄ди саббам̣ тан̣ха̄вевачанамева ¶ , тан̣ха̄ хи чхандакаран̣авасена чхандо. а̄лайакаран̣авасена а̄лайо. анунайакаран̣авасена анунайо. аджджхога̄хитва̄ гилитва̄ гаханавасена аджджхоса̄нанти вуччати. чхандара̄гавинайо чхандара̄гаппаха̄нанти нибба̄нассева вевачанам̣, ити тӣн̣и сачча̄ни па̄л̣ийам̣ а̄гата̄нева маггасаччам̣ а̄харитва̄ гахетаббам̣, йа̄ имесу тӣсу т̣ха̄несу дит̣т̣хи сан̇каппо ва̄ча̄ камманто а̄джӣво ва̄йа̄мо сати сама̄дхи бха̄вана̄пат̣иведхо, айам̣ магготи. бахукатам̣ хотӣти етта̄вата̄пи бахум̣ бхагавато са̄санам̣ катам̣ хоти, аджджхаттикан̃чева, а̄вусо, сотантиа̄дива̄ресупи есева найо.
манодва̄ре пана аджджхаттико мано на̄ма бхаван̇гачиттам̣. там̣ нируддхампи а̄ваджджаначиттасса паччайо бхавитум̣ асаматтхам̣ мандатха̄магатамева паваттама̄нампи парибхиннам̣ на̄ма хоти. а̄ваджджанасса пана паччайо бхавитум̣ саматтхам̣ апарибхиннам̣ на̄ма. ба̄хира̄ ча дхамма̄ти дхамма̄рамман̣ам̣. нева та̄ва таджджасса̄ти идам̣ бхаван̇гасамайенева катхитам̣. дутийава̄ро пагун̣аджджха̄напаччавеккхан̣ена ва̄, пагун̣акаммат̣т̣ха̄наманасика̄рена ва̄, пагун̣абуддхавачанасаджджха̄йакаран̣а̄дина̄ ва̄, ан̃н̃авихитакам̣ сандха̄йа вутто. имасмим̣ ва̄ре рӯпанти чатусамут̣т̣ха̄нампи лаббхати. мановин̃н̃а̄н̣ан̃хи рӯпам̣ самут̣т̣ха̄пети, ведана̄дайо мановин̃н̃а̄н̣асампайутта̄ ¶ , вин̃н̃а̄н̣ам̣ мановин̃н̃а̄н̣амева. сан̇кха̄ра̄ панеттха пхассачетана̄васенева ¶ гахита̄. сесам̣ вуттанайенева ведитаббам̣. ити маха̄тхеро хет̣т̣ха̄ екадесамева саммасанто а̄гантва̄ имасмим̣ т̣ха̄не т̣хатва̄ хет̣т̣ха̄ парихӣнадесанам̣ саббам̣ там̣там̣два̄равасена бха̄джетва̄ дассенто йатха̄нусандхина̄ва суттантам̣ нит̣т̣хапесӣти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
маха̄хаттхипадопамасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. маха̄са̄ропамасуттаван̣н̣ана̄
307. евам̣ ¶ ме сутанти маха̄са̄ропамасуттам̣. таттха ачирапаккантети сан̇гхам̣ бхиндитва̄ рухируппа̄дакаммам̣ катва̄ начирапакканте салин̇генева па̄т̣ийекке джа̄те.
идха, бхиккхаве, екаччо кулапуттоти кин̃ча̄пи асукакулапуттоти на нийа̄мито, девадаттам̣йева пана сандха̄йа идам̣ вуттанти ведитаббам̣. со хи асамбхинна̄йа маха̄самматапавен̣ийа̄ окка̄кавам̣се джа̄татта̄ джа̄тикулапутто. отин̣н̣оти йасса джа̄ти анто анупавит̣т̣ха̄, со джа̄тийа̄ отин̣н̣о на̄ма. джара̄дӣсупи есева найо. ла̄бхасакка̄ра̄дӣсупи ла̄бхоти чатта̄ро паччайа̄. сакка̄роти тесам̣йева сукатабха̄во. силокоти ван̣н̣абхан̣анам̣. абхиниббаттетӣти уппа̄дети. апан̃н̃а̄та̄ти двиннам̣ джана̄нам̣ т̣хитат̣т̣ха̄не на пан̃н̃а̄йанти, гха̄саччха̄данаматтампи на лабханти. аппесаккха̄ти аппапарива̄ра̄, пурато ва̄ паччхато ва̄ гаччхантам̣ на лабханти.
са̄рена са̄ракаран̣ӣйанти руккхаса̄рена каттаббам̣ аккхачаккайуганан̇гала̄дикам̣ йам̣кин̃чи. са̄кха̄пала̄сам̣ аггахеси брахмачарийасса̄ти маггапхаласа̄расса са̄санабрахмачарийасса чатта̄ро паччайа̄ са̄кха̄пала̄сам̣ на̄ма, там̣ аггахеси. тена ча воса̄нам̣ а̄па̄дӣти тенева ча аламетта̄вата̄ са̄ро ме паттоти воса̄нам̣ а̄панно.
310. н̃а̄н̣адассанам̣ а̄ра̄дхетӣти девадатто пан̃ча̄бхин̃н̃о, диббачаккху ча пан̃чаннам̣ абхин̃н̃а̄нам̣ маттхаке т̣хитам̣, там̣ имасмим̣ сутте ‘‘н̃а̄н̣адассана’’нти вуттам̣ ¶ . аджа̄нам̣ апассам̣ вихарантӣти ¶ кин̃чи сукхумам̣ рӯпам̣ аджа̄нанта̄ антамасо пам̣суписа̄чакампи апассанта̄ вихаранти.
311. асамайавимоккхам̣ а̄ра̄дхетӣти, ‘‘катамо асамайавимоккхо? чатта̄ро ча арийамагга̄ чатта̄ри ча са̄ман̃н̃апхала̄ни, нибба̄нан̃ча, айам̣ асамайавимоккхо’’ти (пат̣и. ма. 1.213) евам̣ ¶ вутте навалокуттарадхамме а̄ра̄дхети сампа̄дети пат̣илабхати. локийасама̄паттийо хи аппитаппитаккхан̣ейева паччанӣкадхаммехи вимуччанти, тасма̄, ‘‘катамо самайавимоккхо? чатта̄ри ча джха̄на̄ни чатассо ча арӯпа̄вачарасама̄паттийо, айам̣ самайавимоккхо’’ти евам̣ самайавимоккхоти вутта̄. локуттарадхамма̄ пана ка̄лена ка̄лам̣ вимуччанти, саким̣ вимутта̄ни хи маггапхала̄ни вимутта̄нева хонти. нибба̄нам̣ саббакилесехи аччантам̣ вимуттамева̄ти име нава дхамма̄ асамайавимоккхоти вутта̄.
акуппа̄ четовимуттӣти арахаттапхалавимутти. айаматтхо етасса̄ти етадаттхам̣, арахаттапхалаттхамидам̣ брахмачарийам̣. айам̣ етасса аттхоти вуттам̣ хоти. етам̣ са̄ранти етам̣ арахаттапхалам̣ брахмачарийасса са̄рам̣. етам̣ парийоса̄нанти етам̣ арахаттапхалам̣ брахмачарийасса парийоса̄нам̣, еса̄ кот̣и, на ито парам̣ паттаббам̣ аттхӣти йатха̄нусандхина̄ва десанам̣ нит̣т̣хапесӣти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
маха̄са̄ропамасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. чӯл̣аса̄ропамасуттаван̣н̣ана̄
312. евам̣ ¶ ме сутанти чӯл̣аса̄ропамасуттам̣. таттха пин̇галакоччхоти со бра̄хман̣о пин̇галадха̄туко. коччхоти панасса на̄мам̣, тасма̄ ‘‘пин̇галакоччхо’’ти вуччати. сан̇гхинотиа̄дӣсу паббаджитасамӯхасан̇кха̄то сан̇гхо етесам̣ аттхӣти сан̇гхино. свева ган̣о етесам̣ аттхӣти ган̣ино. а̄ча̄расиккха̄панавасена тасса ган̣асса а̄чарийа̄ти ган̣а̄чарийа̄. н̃а̄та̄ти пан̃н̃а̄та̄ па̄кат̣а̄. ‘‘аппиччха̄ сантут̣т̣ха̄, аппиччхата̄йа ¶ ваттхампи на нива̄сентӣ’’тиа̄дина̄ найена самуггато йасо етесам̣ ¶ аттхӣти йасассино. титтхакара̄ти ладдхикара̄. са̄дхусаммата̄ти име са̄дху сундара̄ саппуриса̄ти евам̣ саммата̄. бахуджанасса̄ти ассутавато андхаба̄лапутхуджджанасса. ида̄ни те дассенто сеййатхидам̣ пӯран̣отиа̄дима̄ха. таттха пӯран̣оти тасса саттхупат̣ин̃н̃асса на̄мам̣. кассапоти готтам̣. со кира ан̃н̃атарасса куласса екӯнада̄сасатам̣ пӯрайама̄но джа̄то, тенасса ‘‘пӯран̣о’’ти на̄мам̣ акам̣су. ман̇галада̄сатта̄ часса ‘‘дуккат̣а’’нти ватта̄ наттхи, акатам̣ ва̄ на катанти. ‘‘со кимахаметтха васа̄мӣ’’ти пала̄йи. атхасса чора̄ ваттха̄ни аччхиндим̣су. со пан̣н̣ена ва̄ тин̣ена ва̄ пат̣иччха̄детумпи аджа̄нанто джа̄тарӯпенева екам̣ га̄мам̣ па̄виси. манусса̄ там̣ дисва̄, ‘‘айам̣ саман̣о араха̄ аппиччхо, наттхи имина̄ садисо’’ти пӯвабхатта̄дӣни гахетва̄ упасан̇каманти. со ‘‘майхам̣ са̄т̣акам̣ аниваттхабха̄вена идам̣ уппанна’’нти тато пат̣т̣ха̄йа са̄т̣акам̣ лабхитва̄пи на нива̄сеси, тадева паббаджджам̣ аггахеси. тасса сантике ан̃н̃епи пан̃часата̄ манусса̄ паббаджим̣су, там̣ сандха̄йа̄ха ‘‘пӯран̣о кассапо’’ти.
маккхалӣти тасса на̄мам̣. госа̄ла̄йа джа̄татта̄ госа̄лоти дутийам̣ на̄мам̣. там̣ кира сакаддама̄йа бхӯмийа̄ телагхат̣ам̣ гахетва̄ гаччхантам̣, ‘‘та̄та, ма̄ кхалӣ’’ти са̄мико а̄ха. со пама̄дена кхалитва̄ патитва̄ са̄микасса бхайена пала̄йитум̣ а̄раддхо. са̄мико упадха̄витва̄ са̄т̣акакан̣н̣е аггахеси. сопи са̄т̣акам̣ чхад̣д̣етва̄ ачелако хутва̄ пала̄йи, сесам̣ пӯран̣асадисамева.
аджитоти ¶ тасса на̄мам̣. кесакамбалам̣ дха̄ретӣти кесакамбало. ити на̄мадвайам̣ сам̣сандитва̄ ‘‘аджито кесакамбало’’ти вуччати. таттха кесакамбало на̄ма мануссакесехи катакамбало, тато пат̣икит̣т̣хатарам̣ ваттхам̣ на̄ма наттхи. йатха̄ха – ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ни ка̄ничи танта̄вута̄нам̣ ваттха̄нам̣, кесакамбало тесам̣ пат̣икит̣т̣хо аккха̄йати, кесакамбало, бхиккхаве, сӣте сӣто ун̣хе ун̣хо дуббан̣н̣о дуггандхо дуккхасампхассо’’ти (а. ни. 3.138).
пакудхоти ¶ тасса на̄мам̣. качча̄йаноти готтам̣. ити ¶ на̄маготтам̣ сам̣сандитва̄, ‘‘пакудхо качча̄йано’’ти вуччати. сӣтудакапат̣иккхиттако еса, ваччам̣ катва̄пи удакакиччам̣ на кароти, ун̣ходакам̣ ва̄ кан̃джийам̣ ва̄ лабхитва̄ кароти, надим̣ ва̄ маггодакам̣ ва̄ атиккамма, ‘‘сӣлам̣ ме бхинна’’нти ва̄ликатхӯпам̣ катва̄ сӣлам̣ адхит̣т̣ха̄йа гаччхати, еварӯпо ниссирикаладдхико еса.
сан̃джайоти тасса на̄мам̣. белат̣т̣хасса путтоти белат̣т̣хапутто. амха̄кам̣ ган̣т̣ханакилесо палибуджджханакилесо наттхи, килесаган̣т̣харахита̄ майанти евам̣ ва̄дита̄йа ладдхана̄мавасена ниган̣т̣хо. на̄т̣асса путтоти на̄т̣апутто. аббхан̃н̃ам̣сӯти йатха̄ тесам̣ пат̣ин̃н̃а̄, татхева джа̄ним̣су. идам̣ вуттам̣ хоти – саче несам̣ са̄ пат̣ин̃н̃а̄ ниййа̄ника̄ саббе аббхан̃н̃ам̣су. но че, на аббхан̃н̃ам̣су. тасма̄ ким̣ тесам̣ пат̣ин̃н̃а̄ ниййа̄ника̄ на ниййа̄ника̄ти, айаметасса пан̃хасса аттхо. атха бхагава̄ несам̣ аниййа̄никабха̄вакатханена аттха̄бха̄вато аланти пат̣иккхипитва̄ упама̄йа аттхам̣ паведенто дхаммамева десетум̣, дхаммам̣, те бра̄хман̣а, десесса̄мӣти а̄ха.
320. таттха саччхикирийа̄йа̄ти саччхикаран̣аттхам̣. на чхандам̣ джанетӣти каттукамйата̄чхандам̣ на джанайати. на ва̄йаматӣти ва̄йа̄мам̣ параккамам̣ на кароти. олӣнавуттико ча хотӣти лӣнаджджха̄сайо хоти. са̄тхаликоти ситхилагга̄хӣ, са̄санам̣ ситхилам̣ катва̄ ган̣ха̄ти, дал̣хам̣ на ган̣ха̄ти.
323. идха, бра̄хман̣а бхиккху, вивиччева ка̄мехӣти катхам̣ име пат̣хамаджджха̄на̄дидхамма̄ н̃а̄н̣адассанена уттаритара̄ джа̄та̄ти? ниродхапа̄дакатта̄. хет̣т̣ха̄ пат̣хамаджджха̄на̄дидхамма̄ хи випассана̄па̄дака̄ ¶ , идха ниродхапа̄дака̄, тасма̄ уттаритара̄ джа̄та̄ти ведитабба̄. ити бхагава̄ идампи суттам̣ йатха̄нусандхина̄ва нит̣т̣хапеси. десана̄васа̄не бра̄хман̣о саран̣есу патит̣т̣хитоти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
чӯл̣аса̄ропамасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
татийаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. маха̄йамакавагго
1. чӯл̣агосин̇гасуттаван̣н̣ана̄
325. евам̣ ¶ ¶ ¶ ме сутанти чӯл̣агосин̇гасуттам̣. таттха на̄тике вихаратӣти на̄тика̄ на̄ма екам̣ тал̣а̄кам̣ нисса̄йа двиннам̣ чӯл̣апитимаха̄питипутта̄нам̣ две га̄ма̄, тесу екасмим̣ га̄ме. гин̃джака̄васатхети ит̣т̣хака̄майе а̄васатхе. екасмим̣ кира самайе бхагава̄ маха̄джанасан̇гахам̣ каронто ваджджират̣т̣хе ча̄рикам̣ чарама̄но на̄тикам̣ ануппатто. на̄тикава̄сино манусса̄ бхагавато маха̄да̄нам̣ датва̄ дхаммакатхам̣ сутва̄ пасаннахадайа̄, ‘‘саттху васанат̣т̣ха̄нам̣ карисса̄ма̄’’ти мантетва̄ ит̣т̣хака̄хева бхиттисопа̄наттхамбхе ва̄л̣арӯпа̄дӣни дассенто па̄са̄дам̣ катва̄ судха̄йа лимпитва̄ ма̄ла̄каммалата̄камма̄дӣни нит̣т̣ха̄петва̄ бхумматтхаран̣аман̃чапӣт̣ха̄дӣни пан̃н̃апетва̄ саттху ниййа̄тесум̣. апара̄парам̣ панеттха манусса̄ бхиккхусан̇гхасса раттит̣т̣ха̄надива̄т̣т̣ха̄наман̣д̣апачан̇кама̄дӣни ка̄райим̣су. ити со виха̄ро маха̄ ахоси. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘гин̃джака̄васатхе’’ти.
госин̇гаса̄лаванада̄йети таттха екасса джет̣т̣хакаруккхасса кхандхато госин̇гасан̣т̣ха̄нам̣ хутва̄ вит̣апам̣ ут̣т̣хахи, там̣ руккхам̣ упа̄да̄йа саббампи там̣ ванам̣ госин̇гаса̄лавананти сан̇кхам̣ гатам̣. да̄йоти ависесена аран̃н̃ассетам̣ на̄мам̣. тасма̄ госин̇гаса̄лаванада̄йети госин̇гаса̄лаванааран̃н̃ети аттхо. вихарантӣти са̄маггирасам̣ анубхавама̄на̄ вихаранти. имесан̃хи кулапутта̄нам̣ упарипан̣н̣а̄саке путхуджджанака̄ло катхито, идха кхӣн̣а̄савака̄ло. тада̄ хи те ладдхасса̄да̄ ладдхапатит̣т̣ха̄ адхигатапат̣исамбхида̄ кхӣн̣а̄сава̄ хутва̄ са̄маггирасам̣ анубхавама̄на̄ таттха вихарим̣су. там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣.
йена госин̇гаса̄лаванада̄йо тенупасан̇камӣти дхаммасена̄патимаха̄моггалла̄наттхересу ва̄ асӣтимаха̄са̄вакесу ¶ ва̄, антамасо дхаммабхан̣д̣а̄га̄рикаа̄нандаттхерампи кан̃чи ана̄мантетва̄ сайамева паттачӣварам̣ а̄да̄йа анӣка̄ ниссат̣о хаттхӣ вийа, йӯтха̄ ниссат̣о ка̄л̣асӣхо вийа ¶ , ва̄таччхинно вала̄хако вийа екакова упасан̇ками. касма̄ панеттха бхагава̄ сайам̣ агама̄сӣти? тайо кулапутта̄ ¶ са̄маггирасам̣ анубхаванта̄ вихаранти, тесам̣ пагган̣ханато, паччхимаджанатам̣ анукампанато дхаммагарубха̄вато ча. евам̣ кирасса ахоси – ‘‘ахам̣ име кулапутте пагган̣хитва̄ уккам̣ситва̄ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ дхаммам̣ несам̣ десесса̄мӣ’’ти. евам̣ та̄ва пагган̣ханато агама̄си. апарамписса ахоси – ‘‘ана̄гате кулапутта̄ самма̄самбуддхо самаггава̄сам̣ васанта̄нам̣ сантикам̣ сайам̣ гантва̄ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ дхаммам̣ катхетва̄ тайо кулапутте пагган̣хи, ко на̄ма самаггава̄сам̣ на васеййа̄ти самаггава̄сам̣ васитаббам̣ ман̃н̃ама̄на̄ кхиппамева дуккхассантам̣ кариссантӣ’’ти. евам̣ паччхимаджанатам̣ анукампанатопи агама̄си. буддха̄ ча на̄ма дхаммагаруно хонти, со ча несам̣ дхаммагарубха̄во ратхавинӣте а̄викатова. ити имасма̄ дхаммагарубха̄ватопи дхаммам̣ пагган̣хисса̄мӣти агама̄си.
да̄йапа̄лоти аран̃н̃апа̄ло. со там̣ аран̃н̃ам̣ йатха̄ иччхитиччхитаппадесена манусса̄ пависитва̄ таттха пуппхам̣ ва̄ пхалам̣ ва̄ ниййа̄сам̣ ва̄ даббасамбха̄рам̣ ва̄ на харанти, евам̣ ватийа̄ париккхиттасса тасса аран̃н̃асса йоджите два̄ре нисӣдитва̄ там̣ аран̃н̃ам̣ раккхати, па̄лети. тасма̄ ‘‘да̄йапа̄ло’’ти вутто. аттака̄марӯпа̄ти аттано хитам̣ ка̄майама̄насабха̄ва̄ хутва̄ вихаранти. йо хи имасмим̣ са̄сане паббаджитва̄пи веджджакаммадӯтакаммапахин̣агамана̄дӣнам̣ васена екавӣсатианесана̄хи джӣвикам̣ каппети, айам̣ на аттака̄марӯпо на̄ма. йо пана имасмим̣ са̄сане паббаджитва̄ екавӣсатианесанам̣ паха̄йа чатупа̄рисуддхисӣле патит̣т̣ха̄йа буддхавачанам̣ угган̣хитва̄ саппа̄йадхутан̇гам̣ адхит̣т̣ха̄йа ат̣т̣хатим̣са̄йа а̄рамман̣есу читтаручийам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ га̄мантам̣ паха̄йа аран̃н̃ам̣ пависитва̄ сама̄паттийо ниббаттетва̄ випассана̄йа каммам̣ курума̄но вихарати, айам̣ аттака̄мо на̄ма. тепи тайо кулапутта̄ еварӯпа̄ ахесум̣. тена вуттам̣ – ‘‘аттака̄марӯпа̄ вихарантӣ’’ти.
ма̄ тесам̣ апха̄сумака̄сӣти тесам̣ ма̄ апха̄сукам̣ ака̄сӣти бхагавантам̣ ва̄реси. евам̣ кирасса ахоси – ‘‘име кулапутта̄ ¶ самагга̄ вихаранти, екаччасса ча гатат̣т̣ха̄не бхан̣д̣анакалахавива̄да̄ ваттанти, тикхин̣асин̇го чан̣д̣агон̣о вийа овиджджханто вичарати, атхекамаггена двиннам̣ гаманам̣ на ¶ хоти, када̄чи айампи евам̣ каронто имесам̣ кулапутта̄нам̣ самаггава̄сам̣ ¶ бхиндеййа. па̄са̄дико ча панеса суван̣н̣аван̣н̣о сурасагиддхо ман̃н̃е, гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа пан̣ӣтада̄йака̄нам̣ аттано упат̣т̣ха̄ка̄нан̃ча ван̣н̣акатхана̄дӣхи имесам̣ кулапутта̄нам̣ аппама̄давиха̄рам̣ бхиндеййа. васанат̣т̣ха̄на̄ни ча̄пи етесам̣ кулапутта̄нам̣ нибаддха̄ни париччхинна̄ни тиссо ча пан̣н̣аса̄ла̄ тайо чан̇кама̄ тӣн̣и дива̄т̣т̣ха̄на̄ни тӣн̣и ман̃чапӣт̣ха̄ни. айам̣ пана саман̣о маха̄ка̄йо вуд̣д̣хатаро ман̃н̃е бхависсати. со ака̄ле име кулапутте сена̄сана̄ вут̣т̣ха̄пессати. евам̣ саббатха̄пи етесам̣ апха̄су бхависсатӣ’’ти. там̣ аниччханто, ‘‘ма̄ тесам̣ апха̄сукамака̄сӣ’’ти бхагавантам̣ ва̄реси.
ким̣ панеса джа̄нанто ва̄реси, аджа̄нантоти? аджа̄нанто. кин̃ча̄пи хи татха̄гатасса пат̣исандхиггахан̣ато пат̣т̣ха̄йа дасасахассачаккава̄л̣акампана̄дӣни па̄т̣иха̄рийа̄ни паваттим̣су, аран̃н̃ава̄сино пана дуббаламанусса̄ сакаммаппасута̄ та̄ни саллаккхетум̣ на сакконти. самма̄самбуддхо ча на̄ма йада̄ анекабхиккхусахассапарива̄ро бйа̄маппабха̄йа асӣтианубйан̃джанехи дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣асирийа̄ ча буддха̄нубха̄вам̣ дассенто вичарати, тада̄ ко есоти апуччхитва̄ва джа̄нитаббо хоти. тада̄ пана бхагава̄ саббампи там̣ буддха̄нубха̄вам̣ чӣварагаббхена пат̣иччха̄детва̄ вала̄хакагаббхена пат̣иччханно пун̣н̣ачандо вийа сайамева паттачӣварама̄да̄йа ан̃н̃а̄такавесена агама̄си. ити нам̣ аджа̄нантова да̄йапа̄ло нива̄реси.
етадавоча̄ти тхеро кира ма̄ саман̣а̄ти да̄йапа̄ласса катхам̣ сутва̄ва чинтеси – ‘‘майам̣ тайо джана̄ идха вихара̄ма, ан̃н̃е паббаджита̄ на̄ма наттхи, айан̃ча да̄йапа̄ло паббаджитена вийа саддхим̣ катхети, ко ну кхо бхависсатӣ’’ти дива̄т̣т̣ха̄нато вут̣т̣ха̄йа два̄ре т̣хатва̄ маггам̣ олокенто бхагавантам̣ аддаса. бхагава̄пи тхерасса саха дассаненева сарӣробха̄сам̣ мун̃чи, асӣтианубйан̃джанавира̄джита̄ бйа̄маппабха̄ паса̄ритасуван̣н̣апат̣о вийа вирочиттха. тхеро, ‘‘айам̣ да̄йапа̄ло пхан̣акатам̣ а̄сивисам̣ ¶ гӣва̄йа гахетум̣ хаттхам̣ паса̄ренто вийа локе аггапуггалена саддхим̣ катхентова на джа̄на̄ти, ан̃н̃атарабхиккхуна̄ вийа саддхим̣ катхетӣ’’ти нива̄ренто етам̣, ‘‘ма̄, а̄вусо да̄йапа̄ла̄’’тиа̄дивачанам̣ авоча.
тенупасан̇камӣти ¶ касма̄ бхагавато паччуггаманам̣ акатва̄ упасан̇ками? евам̣ кирасса ахоси ¶ – ‘‘майам̣ тайо джана̄ самаггава̄сам̣ васа̄ма, сача̄хам̣ екакова паччуггаманам̣ карисса̄ми, самаггава̄со на̄ма на бхависсатӣ’’ти пийамитте гахетва̄ва паччуггаманам̣ карисса̄ми. йатха̄ ча бхагава̄ майхам̣ пийо, евам̣ саха̄йа̄нампи ме пийоти, техи саддхим̣ паччуггаманам̣ ка̄тука̄мо сайам̣ акатва̄ва упасан̇ками. кечи пана тесам̣ тхера̄нам̣ пан̣н̣аса̄ладва̄ре чан̇каманакот̣ийа̄ бхагавато а̄гаманамагго хоти, тасма̄ тхеро тесам̣ сан̃н̃ам̣ дадама̄нова гатоти. абхиккаматха̄ти ито а̄гаччхатха. па̄де паккха̄лесӣти викаситападумасаннибхехи джа̄лахаттхехи ман̣иван̣н̣ам̣ удакам̣ гахетва̄ суван̣н̣аван̣н̣есу пит̣т̣хипа̄десу удакамабхисин̃читва̄ па̄дена па̄дам̣ гхам̣санто паккха̄леси. буддха̄нам̣ ка̄йе раджоджаллам̣ на̄ма на упалимпати, касма̄ паккха̄лесӣти? сарӣрасса утуггахан̣аттхам̣, тесан̃ча читтасампахам̣санаттхам̣. амхехи абхихат̣ена удакена бхагава̄ па̄де паккха̄леси, парибхогам̣ ака̄сӣти тесам̣ бхиккхӯнам̣ балавасоманассавасена читтам̣ пӣн̣итам̣ хоти, тасма̄ паккха̄леси. а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ бхагава̄ етадавоча̄ти со кира тесам̣ вуд̣д̣хатаро.
326. тасса сан̇гахе кате сеса̄нам̣ катова хотӣти тхеран̃н̃ева етам̣ каччи во ануруддха̄тиа̄дивачанам̣ авоча. таттха каччӣти пуччханаттхе нипа̄то. воти са̄мивачанам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – каччи ануруддха̄ тумха̄кам̣ кхаманӣйам̣, ирийа̄патхо во кхамати? каччи йа̄панӣйам̣, каччи во джӣвитам̣ йа̄пети гхат̣ийати? каччи пин̣д̣акена на киламатха, каччи тумха̄кам̣ сулабхапин̣д̣ам̣, сампатте во дисва̄ манусса̄ ул̣ун̇кайа̄гум̣ ва̄ кат̣аччхубхиккхам̣ ва̄ да̄таббам̣ ман̃н̃антӣти бхиккха̄ча̄раваттам̣ пуччхати. касма̄? паччайена акиламантена хи сакка̄ саман̣адхаммо ка̄тум̣, ваттамева ва̄ етам̣ паббаджита̄нам̣. атха ¶ тена пат̣ивачане динне, ‘‘ануруддха̄, тумхе ра̄джапаббаджита̄ маха̄пун̃н̃а̄, манусса̄ тумха̄кам̣ аран̃н̃е васанта̄нам̣ адатва̄ касса ан̃н̃асса да̄таббам̣ ман̃н̃иссанти, тумхе пана етам̣ бхун̃джитва̄ ким̣ ну кхо мигапотака̄ вийа ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сан̇гхат̣т̣ента̄ вихаратха, уда̄ху са̄маггибха̄во во аттхӣ’’ти са̄маггирасам̣ пуччханто, каччи пана во, ануруддха̄, самагга̄тиа̄дима̄ха.
таттха кхӣродакӣбхӯта̄ти йатха̄ кхӣран̃ча удакан̃ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сам̣сандати, висум̣ на хоти, екаттам̣ вийа упети, каччи евам̣ са̄маггивасена екаттӯпагатачиттуппа̄да̄ ¶ вихаратха̄ти пуччхати. пийачаккхӯхӣти меттачиттам̣ паччупат̣т̣хапетва̄ олоканачаккхӯни пийачаккхӯни на̄ма. каччи татха̄рӯпехи чаккхӯхи ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сампассанта̄ вихаратха̄ти пуччхати. таггха̄ти екам̣саттхе нипа̄то. екам̣сена ¶ майам̣, бхантети вуттам̣ хоти. йатха̄ катхам̣ пана̄ти еттха йатха̄ти нипа̄таматтам̣. катханти ка̄ран̣апуччха̄. катхам̣ пана тумхе евам̣ вихаратха, кена ка̄ран̣ена вихаратха, там̣ ме ка̄ран̣ам̣ брӯтха̄ти вуттам̣ хоти. меттам̣ ка̄йакамманти меттачиттавасена паваттам̣ ка̄йакаммам̣. а̄ви чева рахо ча̄ти саммукха̄ чева параммукха̄ ча. итаресупи есева найо.
таттха саммукха̄ ка̄йавачӣкамма̄ни сахава̄се лаббханти, итара̄ни виппава̄се. манокаммам̣ саббаттха лаббхати. йан̃хи сахавасантесу екена ман̃чапӣт̣хам̣ ва̄ да̄рубхан̣д̣ам̣ ва̄ маттика̄бхан̣д̣ам̣ ва̄ бахи дунниккхиттам̣ хоти, там̣ дисва̄ кенидам̣ вал̣ан̃джитанти аван̃н̃ам̣ акатва̄ аттана̄ дунниккхиттам̣ вийа гахетва̄ пат̣иса̄ментасса пат̣иджаггитаббайуттам̣ ва̄ пана т̣ха̄нам̣ пат̣иджаггантасса саммукха̄ меттам̣ ка̄йакаммам̣ на̄ма хоти. екасмим̣ пакканте тена дунниккхиттам̣ сена̄санапариккха̄рам̣ татхева никкхипантасса пат̣иджаггитаббайуттат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ пана пат̣иджаггантасса параммукха̄ меттам̣ ка̄йакаммам̣ на̄ма хоти. сахавасантасса пана техи саддхим̣ мадхурам̣ саммоданӣйам̣ катхам̣ пат̣исантха̄ракатхам̣ са̄ран̣ӣйакатхам̣ дхаммӣкатхам̣ сарабхан̃н̃ам̣ са̄каччхам̣ пан̃хапуччханам̣ пан̃хависсаджджананти евама̄дикаран̣е ¶ саммукха̄ меттам̣ вачӣкаммам̣ на̄ма хоти. тхересу пана паккантесу майхам̣ пийасаха̄йо нандийаттхеро кимилаттхеро евам̣ сӣласампанно, евам̣ а̄ча̄расампаннотиа̄дигун̣акатханам̣ параммукха̄ меттам̣ вачӣкаммам̣ на̄ма хоти. майхам̣ пийамитто нандийаттхеро кимилаттхеро аверо хоту, абйа̄паджджо сукхӣ хотӯти евам̣ саманна̄харато пана саммукха̄пи параммукха̄пи меттам̣ манокаммам̣ хотийева.
на̄на̄ хи кхо но, бханте, ка̄йа̄ти ка̄йан̃хи пит̣т̣хам̣ вийа маттика̄ вийа ча омаддитва̄ екато ка̄тум̣ на сакка̄. екан̃ча пана ман̃н̃е читтанти читтам̣ пана но хитат̣т̣хена нирантарат̣т̣хена авиггахат̣т̣хена самаггат̣т̣хена екамева̄ти дассети. катхам̣ панетам̣ сакам̣ читтам̣ никкхипитва̄ итаресам̣ читтавасена ваттим̣сӯти? екасса патте малам̣ ут̣т̣хахати, екасса чӣварам̣ килит̣т̣хам̣ хоти, екасса парибхан̣д̣акаммам̣ хоти. таттха йасса патте малам̣ ут̣т̣хитам̣, тена мама̄вусо, патте малам̣ ут̣т̣хитам̣ пачитум̣ ват̣т̣атӣти вутте итаре майхам̣ чӣварам̣ килит̣т̣хам̣ ¶ дховитаббам̣, майхам̣ парибхан̣д̣ам̣ ка̄таббанти аватва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ да̄рӯни а̄харитва̄ чхиндитва̄ паттакат̣а̄хе парибхан̣д̣ам̣ катва̄ тато парам̣ чӣварам̣ ва̄ дхованти, парибхан̣д̣ам̣ ва̄ каронти. мама̄вусо, чӣварам̣ килит̣т̣хам̣ дховитум̣ ват̣т̣ати, мама пан̣н̣аса̄ла̄ укла̄па̄ парибхан̣д̣ам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти пат̣хаматарам̣ а̄рочитепи есева найо.
327. са̄дху ¶ са̄дху, ануруддха̄ти бхагава̄ хет̣т̣ха̄ на ча майам̣, бханте, пин̣д̣акена киламимха̄ти вутте на са̄дхука̄рамада̄си. касма̄? айан̃хи кабал̣ӣка̄ро а̄ха̄ро на̄ма имесам̣ сатта̄нам̣ апа̄йалокепи девамануссалокепи а̄чин̣н̣асама̄чин̣н̣ова. айам̣ пана локасаннива̄со йебхуййена вива̄дапаккхандо, апа̄йалоке девамануссалокепи име сатта̄ пат̣ивируддха̄ ева, етесам̣ са̄маггика̄ло дуллабхо, када̄чидева хотӣти самаггава̄сасса дуллабхатта̄ идха бхагава̄ са̄дхука̄рамада̄си. ида̄ни тесам̣ аппама̄далаккхан̣ам̣ пуччханто каччи ¶ пана во, ануруддха̄тиа̄дима̄ха. таттха воти нипа̄таматтам̣ паччаттавачанам̣ ва̄, каччи тумхети аттхо. амха̄канти амхесу тӣсу джанесу. пин̣д̣а̄йа пат̣иккаматӣти га̄ме пин̣д̣а̄йа чаритва̄ пачча̄гаччхати. авакка̄рапа̄тинти атирекапин̣д̣апа̄там̣ апанетва̄ т̣хапанаттха̄йа екам̣ самуггапа̄тим̣ дховитва̄ т̣хапети.
йо паччха̄ти те кира тхера̄ на екатова бхиккха̄ча̄рам̣ пависанти, пхаласама̄паттирата̄ хете. па̄това сарӣраппат̣иджагганам̣ катва̄ ваттаппат̣ипаттим̣ пӯретва̄ сена̄санам̣ пависитва̄ ка̄лапариччхедам̣ катва̄ пхаласама̄паттим̣ аппетва̄ нисӣданти. тесу йо пат̣хаматарам̣ нисинно аттано ка̄лапариччхедавасена пат̣хаматарам̣ ут̣т̣ха̄ти; со пин̣д̣а̄йа чаритва̄ пат̣иниватто бхаттакиччат̣т̣ха̄нам̣ а̄гантва̄ джа̄на̄ти – ‘‘две бхиккхӯ паччха̄, ахам̣ пат̣хаматарам̣ а̄гато’’ти. атха паттам̣ пидахитва̄ а̄санапан̃н̃а̄пана̄дӣни катва̄ йади патте пат̣ивисаматтамева хоти, нисӣдитва̄ бхун̃джати. йади атирекам̣ хоти, авакка̄рапа̄тийам̣ паккхипитва̄ па̄тим̣ пидха̄йа бхун̃джати. катабхаттакиччо паттам̣ дховитва̄ водакам̣ катва̄ тхавика̄йа оса̄петва̄ паттачӣварам̣ гахетва̄ аттано васанат̣т̣ха̄нам̣ пависати. дутийопи а̄гантва̄ва джа̄на̄ти – ‘‘еко пат̣хамам̣ а̄гато, еко паччхато’’ти. со саче патте бхаттам̣ пама̄н̣амева хоти, бхун̃джати. саче мандам̣, авакка̄рапа̄тито гахетва̄ бхун̃джати. саче атирекам̣ ¶ хоти, авакка̄рапа̄тийам̣ паккхипитва̄ пама̄н̣амева бхун̃джитва̄ пуриматтхеро вийа васанат̣т̣ха̄нам̣ пависати. татийопи а̄гантва̄ва джа̄на̄ти – ‘‘две пат̣хамам̣ а̄гата̄, ахам̣ паччхато’’ти. сопи дутийаттхеро вийа бхун̃джитва̄ катабхаттакиччо паттам̣ дховитва̄ водакам̣ катва̄ тхавика̄йа оса̄петва̄ а̄сана̄ни уккхипитва̄ пат̣иса̄мети; па̄нӣйагхат̣е ва̄ парибходжанӣйагхат̣е ва̄ авасесам̣ удакам̣ чхад̣д̣етва̄ гхат̣е никуджджитва̄ авакка̄рапа̄тийам̣ саче авасесабхаттам̣ хоти, там̣ вуттанайена джахитва̄ па̄тим̣ дховитва̄ пат̣иса̄мети; бхаттаггам̣ саммаджджати. тато качаварам̣ чхад̣д̣етва̄ ¶ саммаджджаним̣ уккхипитва̄ ¶ упачика̄хи муттат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ паттачӣварама̄да̄йа васанат̣т̣ха̄нам̣ пависати. идам̣ тхера̄нам̣ бахивиха̄ре аран̃н̃е бхаттакиччакаран̣ат̣т̣ха̄не бходжанаса̄ла̄йам̣ ваттам̣. идам̣ сандха̄йа, ‘‘йо паччха̄’’тиа̄ди вуттам̣.
йо пассатӣтиа̄ди пана несам̣ антовиха̄ре ваттанти ведитаббам̣. таттха ваччагхат̣анти а̄чаманакумбхим̣. риттанти риттакам̣. туччханти тассева вевачанам̣. ависайханти уккхипитум̣ асаккун̣еййам̣, атибха̄рийам̣. хаттхавика̄рена̄ти хаттхасан̃н̃а̄йа. те кира па̄нӣйагхат̣а̄дӣсу йам̣кин̃чи туччхакам̣ гахетва̄ поккхаран̣им̣ гантва̄ анто ча бахи ча дховитва̄ удакам̣ парисса̄ветва̄ тӣре т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ бхиккхум̣ хаттхавика̄рена а̄мантенти, одисса ва̄ анодисса ва̄ саддам̣ на каронти. касма̄ одисса саддам̣ на каронти? там̣ бхиккхум̣ саддо ба̄дхеййа̄ти. касма̄ анодисса саддам̣ на каронти? анодисса садде динне, ‘‘ахам̣ пуре, ахам̣ пуре’’ти двепи никкхамеййум̣, тато двӣхи каттаббакамме татийасса каммаччхедо бхавеййа. сам̣йатападасаддо пана хутва̄ апарасса бхиккхуно дива̄т̣т̣ха̄насантикам̣ гантва̄ тена дит̣т̣хабха̄вам̣ н̃атва̄ хаттхасан̃н̃ам̣ кароти, та̄йа сан̃н̃а̄йа итаро а̄гаччхати, тато две джана̄ хаттхена хаттхам̣ сам̣сиббанта̄ двӣсу хаттхесу т̣хапетва̄ упат̣т̣хапенти. там̣ сандха̄йа̄ха – ‘‘хаттхавика̄рена дутийам̣ а̄мантетва̄ хаттхавилан̇гхакена упат̣т̣хапема̄’’ти.
пан̃ча̄хикам̣ кхо пана̄ти ча̄туддасе паннарасе ат̣т̣хамийанти идам̣ та̄ва пакатидхаммассаванамева, там̣ акхан̣д̣ам̣ катва̄ пан̃чаме пан̃чаме дивасе две тхера̄ на̄тивика̄ле нха̄йитва̄ ануруддхаттхерасса васанат̣т̣ха̄нам̣ гаччханти. таттха тайопи нисӣдитва̄ тин̣н̣ам̣ пит̣ака̄нам̣ ан̃н̃атарасмим̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пан̃хам̣ пуччханти ¶ , ан̃н̃аман̃н̃ам̣ виссадждженти, тесам̣ евам̣ каронта̄нам̣йева арун̣ам̣ уггаччхати. там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. етта̄вата̄ тхерена бхагавата̄ аппама̄далаккхан̣ам̣ пуччхитена пама̄дат̣т̣ха̄несуйева аппама̄далаккхан̣ам̣ виссаджджитам̣ хоти. ан̃н̃есан̃хи бхиккхӯнам̣ бхиккха̄ча̄рам̣ пависанака̄ло, никкхаманака̄ло, нива̄санапариваттанам̣, чӣварапа̄рупанам̣, антога̄ме пин̣д̣а̄йа чаран̣ам̣ дхаммакатханам̣, анумоданам̣ ¶ , га̄мато никкхамитва̄ бхаттакиччакаран̣ам̣, паттадхованам̣, паттаоса̄панам̣, паттачӣварапат̣иса̄мананти папан̃чакаран̣ат̣т̣ха̄на̄ни ета̄ни. тасма̄ тхеро амха̄кам̣ еттакам̣ т̣ха̄нам̣ мун̃читва̄ пама̄дака̄ло на̄ма наттхӣти дассенто пама̄дат̣т̣ха̄несуйева аппама̄далаккхан̣ам̣ виссаджджеси.
328. атхасса ¶ бхагава̄ са̄дхука̄рам̣ датва̄ пат̣хамаджджха̄нам̣ пуччханто пуна аттхи пана вотиа̄дима̄ха. таттха уттари мануссадхамма̄ти мануссадхаммато уттари. аламарийан̃а̄н̣адассанависесоти арийабха̄вакаран̣асаматтхо н̃а̄н̣ависесо. кин̃хи но сийа̄, бхантети касма̄, бханте, на̄дхигато бхависсати, адхигатойева̄ти. йа̄ва дева̄ти йа̄ва ева.
329. евам̣ пат̣хамаджджха̄на̄дхигаме бйа̄кате дутийаджджха̄на̄дӣни пуччханто етасса пана вотиа̄дима̄ха. таттха саматиккама̄йа̄ти саматиккаматтха̄йа. пат̣иппассаддхийа̄ти пат̣иппассаддхаттха̄йа. сесам̣ саббаттха вуттанайенева ведитаббам̣. паччхимапан̃хе пана локуттаран̃а̄н̣адассанавасена адхигатам̣ ниродхасама̄паттим̣ пуччханто аламарийан̃а̄н̣адассанависесоти а̄ха. тхеропи пуччха̄нурӯпенева бйа̄ка̄си. таттха йасма̄ ведайитасукхато аведайитасукхам̣ сантатарам̣ пан̣ӣтатарам̣ хоти, тасма̄ ан̃н̃ам̣ пха̄сувиха̄рам̣ уттаритарам̣ ва̄ пан̣ӣтатарам̣ ва̄ на саманупасса̄ма̄ти а̄ха.
330. дхаммийа̄ катха̄йа̄ти са̄маггираса̄нисам̣саппат̣исам̣йутта̄йа дхаммийа̄ катха̄йа. саббепи те чатӯсу саччесу паринит̣т̣хитакичча̄, тена тесам̣ пат̣иведхаттха̄йа кин̃чи катхетаббам̣ наттхи. са̄маггирасена пана айан̃ча айан̃ча а̄нисам̣соти са̄маггираса̄нисам̣самева несам̣ бхагава̄ катхеси. бхагавантам̣ анусам̣йа̄йитва̄ти анугантва̄. те кира бхагавато паттачӣварам̣ гахетва̄ тхокам̣ ¶ агамам̣су, атха бхагава̄ виха̄расса паривен̣апарийантам̣ гатака̄ле, ‘‘а̄харатха ме паттачӣварам̣, тумхе идхева тит̣т̣хатха̄’’ти пакка̄ми. тато пат̣иниваттитва̄ти тато т̣хитат̣т̣ха̄нато ниваттитва̄. ким̣ ну кхо майам̣ а̄йасматоти бхагавантам̣ нисса̄йа паббаджджа̄дӣни ¶ адхигантва̄пи аттано гун̣акатха̄йа ат̣т̣ийама̄на̄ адхигамаппиччхата̄йа а̄хам̣су. има̄сан̃ча има̄сан̃ча̄ти пат̣хамаджджха̄на̄дӣнам̣ локийалокуттара̄нам̣. четаса̄ чето паричча видитоти аджджа ме а̄йасманто локийасама̄паттийа̄ вӣтина̄месум̣, аджджа локуттара̄йа̄ти евам̣ читтена читтам̣ париччхиндитва̄ видитам̣. девата̄пи мети, бханте ануруддха, аджджа аййо нандийаттхеро, аджджа аййо кимилаттхеро има̄йа ча има̄йа ча сама̄паттийа̄ вӣтина̄месӣти евама̄рочесунти аттхо. пан̃ха̄бхипут̣т̣хена̄ти тампи майа̄ сайам̣ видитанти ва̄ девата̄хи а̄рочитанти ва̄ еттакенева мукхам̣ ме саджджанти катхам̣ самут̣т̣ха̄петва̄ апут̣т̣хенева ме на катхитам̣. бхагавата̄ пана пан̃ха̄бхипут̣т̣хена пан̃хам̣ абхипуччхитена сата̄ бйа̄катам̣, татра ме ким̣ на рочатха̄ти а̄ха.
331. дӣгхоти ¶ ‘‘ман̣и ма̄н̣иваро дӣгхо, атхо серӣсако саха̄’’ти (дӣ. ни. 3.293) евам̣ а̄гато ат̣т̣хавӣсатийа̄ йаккхасена̄патӣнам̣ аббхантаро еко девара̄джа̄. параджаноти тассева йаккхасса на̄мам̣. йена бхагава̄ тенупасан̇камӣти со кира вессаван̣ена песито етам̣ т̣ха̄нам̣ гаччханто бхагавантам̣ сайам̣ паттачӣварам̣ гахетва̄ гин̃джака̄васатхато госин̇гаса̄лаванасса антаре дисва̄ бхагава̄ аттана̄ паттачӣварам̣ гахетва̄ госин̇гаса̄лаване тин̣н̣ам̣ кулапутта̄нам̣ сантикам̣ гаччхати. аджджа махатӣ дхаммадесана̄ бхависсати. майа̄пи тасса̄ десана̄йа бха̄гина̄ бхавитаббанти адиссама̄нена ка̄йена саттху пада̄нупадико гантва̄ авидӯре т̣хатва̄ дхаммам̣ сутва̄ саттхари гаччхантепи на гато, – ‘‘име тхера̄ ким̣ кариссантӣ’’ти дассанаттхам̣ пана таттхева т̣хито. атха те две тхере ануруддхаттхерам̣ паливет̣хенте дисва̄, – ‘‘име тхера̄ бхагавантам̣ нисса̄йа паббаджджа̄дайо саббагун̣е адхигантва̄пи бхагаватова маччхара̄йанти, на саханти, ативийа нилӣйанти пат̣иччха̄денти, на да̄ни тесам̣ пат̣иччха̄детум̣ дасса̄ми, патхавито йа̄ва ¶ брахмалока̄ етесам̣ гун̣е пака̄сесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками.
ла̄бха̄ вата, бхантети йе, бханте, ваджджират̣т̣хава̄сино бхагавантан̃ча име ча тайо кулапутте пасситум̣ лабханти, вандитум̣ лабханти, деййадхаммам̣ да̄тум̣ лабханти, дхаммам̣ сотум̣ лабханти, тесам̣ ла̄бха̄, бханте, ваджджӣнанти аттхо. саддам̣ сутва̄ти ¶ со кира аттано йаккха̄нубха̄вена махантам̣ саддам̣ катва̄ сакалам̣ ваджджират̣т̣хам̣ аджджхоттхаранто там̣ ва̄чам̣ ниччха̄реси. тена часса тесу руккхапаббата̄дӣсу адхиваттха̄ бхумма̄ девата̄ саддам̣ ассосум̣. там̣ сандха̄йа вуттам̣ – ‘‘саддам̣ сутва̄’’ти. анусса̄весунти махантам̣ саддам̣ сутва̄ са̄весум̣. еса найо саббаттха. йа̄ва брахмалока̄ти йа̄ва аканит̣т̣хабрахмалока̄. тан̃чепи куланти, ‘‘амха̄кам̣ кулато никкхамитва̄ име кулапутта̄ паббаджита̄ евам̣ сӣлаванто гун̣аванто а̄ча̄расампанна̄ калйа̄н̣адхамма̄’’ти евам̣ тан̃чепи кулам̣ ете тайо кулапутте пасанначиттам̣ ануссареййа̄ти евам̣ саббаттха аттхо дат̣т̣хаббо. ити бхагава̄ йатха̄нусандхина̄ва десанам̣ нит̣т̣хапесӣти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
чӯл̣агосин̇гасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. маха̄госин̇гасуттаван̣н̣ана̄
332. евам̣ ¶ ме сутанти маха̄госин̇гасуттам̣. таттха госин̇гаса̄лаванада̄йети идам̣ васанат̣т̣ха̄надассанаттхам̣ вуттам̣. ан̃н̃есу хи суттесу, ‘‘са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме’’ти евам̣ пат̣хамам̣ гочарага̄мам̣ дассетва̄ паччха̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ дассети. имасмим̣ пана маха̄госин̇гасутте бхагавато гочарага̄мо анибандхо, кочидева гочарага̄мо бхависсати. тасма̄ васанат̣т̣ха̄намева паридӣпитам̣. аран̃н̃анида̄накам̣ на̄метам̣ суттанти. самбахулехӣти бахукехи. абхин̃н̃а̄техи абхин̃н̃а̄техӣти саббаттха виссутехи па̄кат̣ехи. тхерехи са̄вакехи саддхинти па̄тимоккхасам̣вара̄дӣхи тхирака̄ракехева дхаммехи саманна̄гататта̄ тхерехи, савананте джа̄татта̄ са̄вакехи саддхим̣ екато. ида̄ни те тхере ¶ сарӯпато дассенто, а̄йасмата̄ ча са̄рипуттена̄тиа̄дима̄ха. таттха̄йасма̄ са̄рипутто аттано сӣла̄дӣхи гун̣ехи буддхаса̄сане абхин̃н̃а̄то. чаккхуманта̄нам̣ гаганамаджджхе т̣хито сӯрийо вийа чандо вийа, самуддатӣре т̣хита̄нам̣ ¶ са̄гаро вийа ча па̄кат̣о пан̃н̃а̄то. на кевалан̃часса имасмим̣ сутте а̄гатагун̣авасенева махантата̄ ведитабба̄, ито ан̃н̃есам̣ дхаммада̄йа̄дасуттам̣ анан̇ган̣асуттам̣ самма̄дит̣т̣хисуттам̣ сӣхана̄дасуттам̣ ратхавинӣтам̣ маха̄хаттхипадопамам̣ маха̄ведаллам̣ ча̄тумасуттам̣ дӣгханакхам̣ анупадасуттам̣ севитабба̄севитаббасуттам̣ саччавибхан̇гасуттам̣ пин̣д̣апа̄тапа̄рисуддхи сампаса̄данӣйам̣ сан̇гӣтисуттам̣ дасуттарасуттам̣ пава̄ран̣а̄суттам̣ (сам̣. ни. 1.215 а̄дайо) сусимасуттам̣ тхерапан̃хасуттам̣ маха̄ниддесо пат̣исамбхида̄магго тхерасӣхана̄дасуттам̣ абхиниккхаманам̣ етадагганти имесампи сутта̄нам̣ васена тхерасса махантата̄ ведитабба̄. етадаггасмин̃хи, ‘‘етадаггам̣, бхиккхаве, мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ маха̄пан̃н̃а̄нам̣ йадидам̣ са̄рипутто’’ти (а. ни. 1.188-189) вуттам̣.
маха̄моггалла̄нопи сӣла̄дигун̣ехи чева имасмим̣ сутте а̄гатагун̣ехи ча тхеро вийа абхин̃н̃а̄то па̄кат̣о маха̄. апичасса анума̄насуттам̣, чӯл̣атан̣ха̄сан̇кхайасуттам̣ ма̄ратаджджанийасуттам̣ па̄са̄дакампанам̣ сакалам̣ иддхипа̄дасам̣йуттам̣ нандопанандадаманам̣ йамакапа̄т̣иха̄рийака̄ле девалокагаманам̣ вима̄наваттху петаваттху тхерасса абхиниккхаманам̣ етадагганти имесампи васена махантабха̄во ведитаббо ¶ . етадаггасмин̃хи, ‘‘етадаггам̣, бхиккхаве, мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ иддхиманта̄нам̣ йадидам̣ маха̄моггалла̄но’’ти (а. ни. 1.190) вуттам̣.
маха̄кассапопи сӣла̄дигун̣ехи чева имасмим̣ сутте а̄гатагун̣ехи ча тхеро вийа абхин̃н̃а̄то па̄кат̣о маха̄. апичасса чӣварапариваттанасуттам̣ джин̣н̣ачӣварасуттам̣ (сам̣. ни. 2.154 а̄дайо) чандопамам̣ сакалам̣ кассапасам̣йуттам̣ маха̄арийавам̣сасуттам̣ тхерасса абхиниккхаманам̣ етадагганти имесампи васена махантабха̄во ведитаббо. етадаггасмин̃хи, ‘‘етадаггам̣ ¶ , бхиккхаве, мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ дхутава̄да̄нам̣ йадидам̣ маха̄кассапо’’ти (а. ни. 1.191) вуттам̣.
ануруддхаттхеропи ¶ сӣла̄дигун̣ехи чева имасмим̣ сутте а̄гатагун̣ехи ча тхеро вийа абхин̃н̃а̄то па̄кат̣о маха̄. апичасса чӯл̣агосин̇гасуттам̣ нал̣акапа̄насуттам̣ ануттарийасуттам̣ упаккилесасуттам̣ ануруддхасам̣йуттам̣ маха̄пурисавитаккасуттам̣ тхерасса абхиниккхаманам̣ етадагганти имесампи васена махантабха̄во ведитаббо. етадаггасмин̃хи, ‘‘етадаггам̣, бхиккхаве, мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ диббачаккхука̄нам̣ йадидам̣ ануруддхо’’ти (а. ни. 1.192) вуттам̣.
а̄йасмата̄ ча реватена̄ти еттха пана две ревата̄ кхадираванийаревато ча кан̇кха̄ревато ча. таттха кхадираванийаревато дхаммасена̄патиттхерасса канит̣т̣хабха̄тико, на со идха адхиппето. ‘‘акаппийо гул̣о, акаппийа̄ мугга̄’’ти (маха̄ва. 272) евам̣ кан̇кха̄бахуло пана тхеро идха реватоти адхиппето. сопи сӣла̄дигун̣ехи чева имасмим̣ сутте а̄гатагун̣ехи ча тхеро вийа абхин̃н̃а̄то па̄кат̣о маха̄. апичасса абхиниккхаманенапи етадаггенапи махантабха̄во ведитаббо. етадаггасмин̃хи, ‘‘етадаггам̣, бхиккхаве, мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ джха̄йӣнам̣ йадидам̣ кан̇кха̄ревато’’ти (а. ни. 1.204) вуттам̣.
а̄нандаттхеропи сӣла̄дигун̣ехи чева имасмим̣ сутте а̄гатагун̣ехи ча тхеро вийа абхин̃н̃а̄то па̄кат̣о маха̄. апичасса секкхасуттам̣ ба̄хитикасуттам̣ а̄нен̃джасаппа̄йам̣ гопакамоггалла̄нам̣ бахудха̄тукам̣ чӯл̣асун̃н̃атам̣ маха̄сун̃н̃атам̣ аччхарийаббхутасуттам̣ бхаддекараттам̣ маха̄нида̄нам̣ маха̄паринибба̄нам̣ ¶ субхасуттам̣ чӯл̣анийалокадха̄тусуттам̣ абхиниккхаманам̣ етадагганти имесампи васена махантабха̄во ведитаббо. етадаггасмин̃хи, ‘‘етадаггам̣, бхиккхаве, мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ бахуссута̄нам̣ йадидам̣ а̄нандо’’ти (а. ни. 1.219-223) вуттам̣.
ан̃н̃ехи ча абхин̃н̃а̄техи абхин̃н̃а̄техӣти на кевалан̃ча етехева, ан̃н̃ехи ча маха̄гун̣ата̄йа па̄кат̣ехи абхин̃н̃а̄техи бахӯхи ¶ тхерехи са̄вакехи саддхим̣ бхагава̄ госин̇гаса̄лаванада̄йе вихаратӣти аттхо. а̄йасма̄ хи са̄рипутто сайам̣ маха̄пан̃н̃о ан̃н̃епи бахӯ маха̄пан̃н̃е бхиккхӯ гахетва̄ тада̄ дасабалам̣ парива̄ретва̄ виха̄си. а̄йасма̄ ¶ маха̄моггалла̄но сайам̣ иддхима̄, а̄йасма̄ маха̄кассапо сайам̣ дхутава̄до, а̄йасма̄ ануруддхо сайам̣ диббачаккхуко, а̄йасма̄ ревато сайам̣ джха̄на̄бхирато, а̄йасма̄ а̄нандо сайам̣ бахуссуто ан̃н̃епи бахӯ бахуссуте бхиккхӯ гахетва̄ тада̄ дасабалам̣ парива̄ретва̄ виха̄си, евам̣ тада̄ ете ча ан̃н̃е ча абхин̃н̃а̄та̄ маха̄тхера̄ тим̣сасахассаматта̄ бхиккхӯ дасабалам̣ парива̄ретва̄ вихарим̣сӯти ведитабба̄.
пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хитоти пхаласама̄паттививекато вут̣т̣хито. йена̄йасма̄ маха̄кассапо тенупасан̇камӣти тхеро кира пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито паччхималокадха̄тум̣ олокенто вананте кӣл̣антасса маттакхаттийасса кан̣н̣ато патама̄нам̣ кун̣д̣алам̣ вийа, сам̣харитва̄ самугге паккхипама̄нам̣ раттакамбалам̣ вийа, ман̣ина̄гадантато патама̄нам̣ сатасахассаггханикам̣ суван̣н̣апа̄тим̣ вийа ча аттхам̣ гаччхама̄нам̣ парипун̣н̣апан̣н̣а̄сайоджанам̣ сӯрийаман̣д̣алам̣ аддаса. таданантарам̣ па̄чӣналокадха̄тум̣ олокенто немийам̣ гахетва̄ париваттайама̄нам̣ раджатачаккам̣ вийа, раджатакӯт̣ато никкхамантам̣ кхӣрадха̄ра̄ман̣д̣ам̣ вийа, сапаккхе паппхот̣етва̄ гаганатале паккхандама̄нам̣ сетахам̣сам̣ вийа ча мегхаван̣н̣а̄йа самуддакуччхито уггантва̄ па̄чӣначаккава̄л̣апаббатаматтхаке сасалаккхан̣аппат̣иман̣д̣итам̣ екӯнапан̣н̣а̄сайоджанам̣ чандаман̣д̣алам̣ аддаса. тато са̄лаванам̣ олокеси. тасмин̃хи самайе са̄ларуккха̄ мӯлато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва агга̄ саббапа̄липхулла̄ дукӯлапа̄рута̄ вийа, мутта̄кала̄павинаддха̄ вийа ча вирочим̣су. бхӯмиталам̣ пуппхасантхарапӯджа̄йа пат̣иман̣д̣итам̣ вийа, таттха таттха нипатантена пуппхарен̣уна̄ ла̄кха̄расена син̃чама̄нам̣ вийа ча ахоси. бхамарамадхукараган̣а̄ кусумарен̣умадаматта̄ упага̄йама̄на̄ вийа ванантаресу вичаранти. тада̄ ча упосатхадивасова хоти. атха тхеро, ‘‘ка̄йа ну кхо аджджа ратийа̄ вӣтина̄месса̄мӣ’’ти чинтеси, арийаса̄вака̄ ча на̄ма пийадхаммассавана̄ хонти. атхасса ¶ ¶ етадахоси – ‘‘аджджа майхам̣ джет̣т̣хабха̄тикасса дхаммасена̄патиттхерасса сантикам̣ гантва̄ дхаммаратийа̄ вӣтина̄месса̄мӣ’’ти. гаччханто пана екакова агантва̄ ‘‘майхам̣ пийасаха̄йам̣ маха̄кассапаттхерам̣ гахетва̄ гамисса̄мӣ’’ти нисиннат̣т̣ха̄нато вут̣т̣ха̄йа чаммакхан̣д̣ам̣ паппхот̣етва̄ йена̄йасма̄ маха̄кассапо тенупасан̇ками.
евама̄вусоти ¶ кхо а̄йасма̄ маха̄кассапоти тхеропи йасма̄ пийадхаммассаванова арийаса̄вако, тасма̄ тасса вачанам̣ сутва̄ гаччха̄вусо, твам̣, майхам̣ сӣсам̣ ва̄ руджджати пит̣т̣хи ва̄ти кин̃чи леса̄падесам̣ акатва̄ тут̣т̣хахадайова, ‘‘евама̄вусо’’тиа̄дима̄ха. пат̣иссутва̄ ча нисиннат̣т̣ха̄нато вут̣т̣ха̄йа чаммакхан̣д̣ам̣ паппхот̣етва̄ маха̄моггалла̄нам̣ анубандхи. тасмим̣ самайе две маха̄тхера̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хита̄ни две чандаман̣д̣ала̄ни вийа, две сӯрийаман̣д̣ала̄ни вийа, две чхаддантана̄гара̄джа̄но вийа, две сӣха̄ вийа, две бйаггха̄ вийа ча вирочим̣су. ануруддхаттхеропи тасмим̣ самайе дива̄т̣т̣ха̄не нисинно две маха̄тхере са̄рипуттаттхерасса сантикам̣ гаччханте дисва̄ паччхималокадха̄тум̣ олокенто сӯрийам̣ ванантам̣ пависантам̣ вийа, па̄чӣналокадха̄тум̣ олокенто чандам̣ ванантато уггаччхантам̣ вийа, са̄лаванам̣ олокенто саббапа̄липхулламева са̄лаванан̃ча дисва̄ аджджа упосатхадивасо, име ча ме джет̣т̣хабха̄тика̄ дхаммасена̄патисса сантикам̣ гаччханти, махантена дхаммассаванена бхавитаббам̣, ахампи дхаммассаванасса бха̄гӣ бхависса̄мӣти нисиннат̣т̣ха̄нато вут̣т̣ха̄йа чаммакхан̣д̣ам̣ паппхот̣етва̄ маха̄тхера̄нам̣ пада̄нупадико хутва̄ никкхами. тена вуттам̣ – ‘‘атха кхо а̄йасма̄ ча маха̄моггалла̄но а̄йасма̄ ча маха̄кассапо а̄йасма̄ ча ануруддхо йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇камим̣сӯ’’ти. упасан̇камим̣сӯти. пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хита̄ тайо чанда̄ вийа, сӯрийа̄ вийа, сӣха̄ вийа ча вирочама̄на̄ упасан̇камим̣су.
333. евам̣ упасан̇каманте пана те маха̄тхере а̄йасма̄ а̄нандо аттано дива̄т̣т̣ха̄не нисиннойева дисва̄, ‘‘аджджа махантам̣ дхаммассаванам̣ бхависсати, майа̄пи тасса бха̄гина̄ бхавитаббам̣, на кхо пана екакова гамисса̄ми, майхам̣ пийасаха̄йампи ревататтхерам̣ гахетва̄ гамисса̄мӣ’’ти саббам̣ маха̄моггалла̄насса маха̄кассапасса ануруддхасса упасан̇камане вуттанайенева ¶ виттха̄рато ведитаббам̣. ити те две джана̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хита̄ две чанда̄ вийа, сӯрийа̄ вийа, сӣха̄ вийа ча вирочама̄на̄ упасан̇камим̣су. тена вуттам̣ – ‘‘аддаса̄ кхо а̄йасма̄ са̄рипутто’’тиа̄ди ¶ . дисва̄на а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча̄ти дӯратова дисва̄ ануккамена катха̄упача̄рам̣ сампаттаметам̣, ‘‘ету кхо а̄йасма̄’’тиа̄дивачанам̣ авоча. раман̣ӣйам̣, а̄вусоти еттха дувидхам̣ ра̄ман̣еййакам̣ ванара̄ман̣еййакам̣ пуггалара̄ман̣еййакан̃ча. таттха ванам̣ на̄ма на̄гасалал̣аса̄лачампака̄дӣхи ¶ сан̃чханнам̣ хоти бахалаччха̄йам̣ пуппхапхалӯпагам̣ вивидхаруккхам̣ удакасампаннам̣ га̄мато ниссат̣ам̣, идам̣ ванара̄ман̣еййакам̣ на̄ма. йам̣ сандха̄йа вуттам̣ –
‘‘раман̣ӣйа̄ни аран̃н̃а̄ни, йаттха на раматӣ джано;
вӣтара̄га̄ рамиссанти, на те ка̄магавесино’’ти. (дха. па. 99);
ванам̣ пана сачепи уджджан̇гале хоти нирудакам̣ виралаччха̄йам̣ кан̣т̣акасама̄кин̣н̣ам̣, буддха̄дайопеттха арийа̄ вихаранти, идам̣ пуггалара̄ман̣еййакам̣ на̄ма. йам̣ сандха̄йа вуттам̣ –
‘‘га̄ме ва̄ йади ва̄ран̃н̃е, нинне ва̄ йади ва̄ тхале;
йаттха араханто вихаранти, там̣ бхӯмира̄ман̣еййака’’нти. (дха. па. 98);
идха пана там̣ дувидхампи лаббхати. тада̄ хи госин̇гаса̄лаванам̣ саббапа̄липхуллам̣ хоти кусумагандхасугандхам̣, садеваке четтха локе аггапуггало самма̄самбуддхо тим̣сасахассаматтехи абхин̃н̃а̄табхиккхӯхи саддхим̣ вихарати. там̣ сандха̄йа вуттам̣ – ‘‘раман̣ӣйам̣, а̄вусо а̄нанда, госин̇гаса̄лавана’’нти.
досина̄ти доса̄пагата̄, аббхам̣ махика̄ дхӯмо раджо ра̄хӯти имехи пан̃чахи упаккилесехи вирахита̄ти вуттам̣ хоти. саббапа̄липхулла̄ти саббаттха па̄липхулла̄, мӯлато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва агга̄ апуппхитат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма наттхи. дибба̄ ман̃н̃е гандха̄ сампавантӣти дибба̄ манда̄рапуппхаковил̣а̄рапа̄риччхаттакачанданачун̣н̣агандха̄ вийа саманта̄ пава̄йанти, саккасуйа̄сантуситанимма̄наратипараниммитамаха̄брахма̄нам̣ отин̣н̣ат̣т̣ха̄нам̣ вийа ва̄йантӣти вуттам̣ хоти.
катхам̣рӯпена ¶ , а̄вусо а̄нанда̄ти а̄нандаттхеро тесам̣ пан̃чаннам̣ тхера̄нам̣ сан̇гханавакова. касма̄ тхеро ¶ там̣йева пат̣хамам̣ пуччхатӣти? мама̄йитатта̄. те хи две тхера̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ мама̄йим̣су. са̄рипуттаттхеро, ‘‘майа̄ каттаббам̣ саттху упат̣т̣ха̄нам̣ каротӣ’’ти а̄нандаттхерам̣ мама̄йи. а̄нандаттхеро бхагавато са̄вака̄нам̣ агготи са̄рипуттаттхерам̣ мама̄йи, кулада̄раке пабба̄джетва̄ са̄рипуттаттхерасса сантике упаджджхам̣ ган̣ха̄песи. са̄рипуттаттхеропи татхева ака̄си. евам̣ екамекена аттано паттачӣварам̣ ¶ датва̄ пабба̄джетва̄ упаджджхам̣ ган̣ха̄пита̄ни пан̃ча бхиккхусата̄ни ахесум̣. а̄йасма̄ а̄нандо пан̣ӣта̄ни чӣвара̄дӣнипи лабхитва̄ тхерассева дети.
еко кира бра̄хман̣о чинтеси – ‘‘буддхаратанасса ча сан̇гхаратанасса ча пӯджа̄ пан̃н̃а̄йати, катхам̣ ну кхо дхаммаратанам̣ пӯджитам̣ на̄ма хотӣ’’ти? со бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ етаматтхам̣ пуччхи. бхагава̄ а̄ха – ‘‘сачеси, бра̄хман̣а, дхаммаратанам̣ пӯджитука̄мо, екам̣ бахуссутам̣ пӯджехӣ’’ти бахуссутам̣, бханте, а̄чиккхатха̄ти бхиккхусан̇гхам̣ пуччхати. со бхиккхусан̇гхам̣ упасан̇камитва̄ бахуссутам̣, бханте, а̄чиккхатха̄ти а̄ха. а̄нандаттхеро бра̄хман̣а̄ти. бра̄хман̣о тхерам̣ сахассаггханикена чӣварена пӯджеси. тхеро там̣ гахетва̄ бхагавато сантикам̣ агама̄си. бхагава̄ ‘‘куто, а̄нанда, ладдха’’нти а̄ха. екена, бханте, бра̄хман̣ена диннам̣, идам̣ пана̄хам̣ а̄йасмато са̄рипуттасса да̄тука̄моти. дехи, а̄нанда̄ти. ча̄рикам̣ пакканто, бхантети. а̄гатака̄ле дехӣти. сиккха̄падам̣, бханте, пан̃н̃аттанти. када̄ пана са̄рипутто а̄гамиссатӣти? даса̄хаматтена, бхантети. ‘‘ануджа̄на̄ми, а̄нанда, даса̄хапарамам̣ атирекачӣварам̣ никкхипиту’’нти (па̄ра̄. 461; маха̄ва. 347) сиккха̄падам̣ пан̃н̃апеси. са̄рипуттаттхеропи татхева йам̣кин̃чи мана̄пам̣ лабхати, там̣ а̄нандаттхерасса дети. евам̣ те тхера̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ мама̄йим̣су, ити мама̄йитатта̄ пат̣хамам̣ пуччхи.
апича ануматипуччха̄ на̄меса̄ кхуддакато пат̣т̣ха̄йа пуччхитабба̄ хоти. тасма̄ тхеро чинтеси – ‘‘ахам̣ пат̣хамам̣ а̄нандам̣ пуччхисса̄ми, а̄нандо аттано пат̣ибха̄нам̣ бйа̄кариссати. тато реватам̣, ануруддхам̣, маха̄кассапам̣, маха̄моггалла̄нам̣ ¶ пуччхисса̄ми. маха̄моггалла̄но аттано пат̣ибха̄нам̣ бйа̄кариссати. тато пан̃чапи тхера̄ мам̣ пуччхиссанти, ахампи аттано пат̣ибха̄нам̣ бйа̄карисса̄мӣ’’ти. етта̄вата̄пи айам̣ дхаммадесана̄ сикха̄ппатта̄ вепуллаппатта̄ на бхависсати, атха майам̣ саббепи дасабалам̣ упасан̇камитва̄ пуччхисса̄ма, саттха̄ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена бйа̄кариссати. етта̄вата̄ айам̣ дхаммадесана̄ сикха̄ппатта̄ вепуллаппатта̄ бхависсати. йатха̄ хи джанападамхи ¶ уппанно ат̣т̣о га̄мабходжакам̣ па̄пун̣а̄ти, тасмим̣ ниччхитум̣ асакконте джанападабходжакам̣ па̄пун̣а̄ти, тасмим̣ асакконте маха̄виниччхайаамаччам̣, тасмим̣ асакконте ¶ сена̄патим̣, тасмим̣ асакконте упара̄джам̣, тасмим̣ виниччхитум̣ асакконте ра̄джа̄нам̣ па̄пун̣а̄ти, ран̃н̃а̄ виниччхитака̄лато пат̣т̣ха̄йа ат̣т̣о апара̄парам̣ на сан̃чарати, ра̄джавачаненева чхиджджати. евамевам̣ ахан̃хи пат̣хамам̣ а̄нандам̣ пуччхисса̄ми…пе… атха майам̣ саббепи дасабалам̣ упасан̇камитва̄ пуччхисса̄ма, саттха̄ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена бйа̄кариссати. етта̄вата̄ айам̣ дхаммадесана̄ сикха̄ппатта̄ вепуллаппатта̄ бхависсати. евам̣ ануматипуччхам̣ пуччханто тхеро пат̣хамам̣ а̄нандаттхерам̣ пуччхи.
бахуссуто хотӣти баху асса сутам̣ хоти, наван̇гам̣ саттхуса̄санам̣ па̄л̣ианусандхипубба̄паравасена уггахитам̣ хотӣти аттхо. сутадхароти сутасса а̄дха̄рабхӯто. йасса хи ито гахитам̣ ито пала̄йати, чхиддагхат̣е удакам̣ вийа на тит̣т̣хати, парисамаджджхе екам̣ суттам̣ ва̄ джа̄такам̣ ва̄ катхетум̣ ва̄ ва̄четум̣ ва̄ на саккоти, айам̣ на сутадхаро на̄ма. йасса пана уггахитам̣ буддхавачанам̣ уггахитака̄ласадисамева хоти, дасапи вӣсатипи васса̄ни саджджха̄йам̣ акаронтасса на нассати, айам̣ сутадхаро на̄ма. сутасанничайоти сутасса санничайабхӯто. йатха̄ хи сутам̣ хадайаман̃джӯса̄йа санничитам̣ сила̄йам̣ лекха̄ вийа, суван̣н̣агхат̣е паккхиттасӣхаваса̄ вийа ча аджджхоса̄йа тит̣т̣хати, айам̣ сутасанничайо на̄ма. дха̄та̄ти т̣хита̄ пагун̣а̄. екаччасса хи уггахитам̣ буддхавачанам̣ дха̄там̣ пагун̣ам̣ ниччалитам̣ на хоти, асукасуттам̣ ва̄ джа̄такам̣ ва̄ катхехӣти вутте саджджха̄йитва̄ сам̣сандитва̄ саманугга̄хитва̄ джа̄нисса̄мӣти вадати. екаччасса дха̄там̣ пагун̣ам̣ ¶ бхаван̇гасотасадисам̣ хоти, асукасуттам̣ ва̄ джа̄такам̣ ва̄ катхехӣти вутте уддхаритва̄ тамева катхети. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘дха̄та̄’’ти.
вачаса̄ паричита̄ти суттадасака-ваггадасака-пан̣н̣а̄садасака̄нам̣ васена ва̄ча̄йа саджджха̄йита̄. манаса̄нупеккхита̄ти читтена анупеккхита̄, йасса ва̄ча̄йа саджджха̄йитам̣ буддхавачанам̣ манаса̄ чинтентасса таттха таттха па̄кат̣ам̣ хоти. маха̄дӣпам̣ джа̄летва̄ т̣хитасса рӯпагатам̣ вийа пан̃н̃а̄йати. там̣ сандха̄йа вуттам̣ – ‘‘вачаса̄ паричита̄ манаса̄нупеккхита̄’’ти. дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄ти аттхато ча ка̄ран̣ато ча пан̃н̃а̄йа суппат̣ивиддха̄. париман̣д̣алехи ¶ падабйан̃джанехӣти еттха падамева аттхасса бйан̃джанато падабйан̃джанам̣, там̣ аккхарапа̄рипӯрим̣ катва̄ дасавидхабйан̃джанабуддхийо апариха̄петва̄ вуттам̣ ¶ париман̣д̣алам̣ на̄ма хоти, еварӯпехи падабйан̃джанехӣти аттхо. апича йо бхиккху парисати дхаммам̣ десенто суттам̣ ва̄ джа̄такам̣ ва̄ никкхапитва̄ ан̃н̃ам̣ упа̄рамбхакарам̣ суттам̣ а̄харати, тасса упамам̣ катхети, тадаттхам̣ оха̄рети, евамидам̣ гахетва̄ еттха кхипанто екапассенева парихаранто ка̄лам̣ н̃атва̄ вут̣т̣хахати. никкхиттасуттам̣ пана никкхаттаматтамева хоти, тасса катха̄ апариман̣д̣ала̄ на̄ма хоти. йо пана суттам̣ ва̄ джа̄такам̣ ва̄ никкхипитва̄ бахи екападампи агантва̄ па̄л̣ийа̄ анусандхин̃ча пубба̄паран̃ча амаккхенто а̄чарийехи диннанайе т̣хатва̄ тулика̄йа париччхинданто вийа, гамбхӣрама̄тика̄йа удакам̣ песенто вийа, падам̣ кот̣т̣енто синдхава̄джа̄нӣйо вийа гаччхати, тасса катха̄ париман̣д̣ала̄ на̄ма хоти. еварӯпим̣ катхам̣ сандха̄йа – ‘‘париман̣д̣алехи падабйан̃джанехӣ’’ти вуттам̣.
ануппабандхехӣти еттха йо бхиккху дхаммам̣ катхенто суттам̣ ва̄ джа̄такам̣ ва̄ а̄рабхитва̄ а̄раддхака̄лато пат̣т̣ха̄йа туритатурито аран̣им̣ мантхенто вийа, ун̣хакха̄данӣйам̣ кха̄данто вийа, па̄л̣ийа̄ анусандхипубба̄паресу гахитам̣ гахитамева аггахитам̣ аггахитамева ча катва̄ пура̄н̣апан̣н̣антаресу чарама̄нам̣ годхам̣ ут̣т̣хапенто вийа таттха таттха пахаранто оса̄пенто оха̄йа гаччхати. йопи дхаммам̣ катхенто ¶ ка̄лена сӣгхам̣ ка̄лена дандхам̣ ка̄лена маха̄саддам̣ ка̄лена кхуддакасаддам̣ кароти. йатха̄ петагги ка̄лена джалати, ка̄лена нибба̄йати, евамева идха петаггидхаммакатхико на̄ма хоти, париса̄йа ут̣т̣ха̄тука̄ма̄йа пунаппунам̣ а̄рабхати. йопи катхенто таттха таттха виттха̄йати, ниттхунанто канданто вийа катхети, имесам̣ саббесампи катха̄ аппабандха̄ на̄ма хоти. йо пана суттам̣ а̄рабхитва̄ а̄чарийехи диннанайе т̣хито аччхиннадха̄рам̣ катва̄ надӣсотам̣ вийа паваттети, а̄ка̄саган̇гато бхассама̄нам̣ удакам̣ вийа нирантарам̣ катхам̣ паваттети, тасса катха̄ ануппабандха̄ хоти. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ¶ ‘‘ануппабандхехӣ’’ти. анусайасамуггха̄та̄йа̄ти саттаннам̣ анусайа̄нам̣ самуггха̄таттха̄йа. еварӯпена̄ти еварӯпена бахуссутена бхиккхуна̄ татха̄рӯпенева бхиккхусатена бхиккхусахассена ва̄ сан̇гха̄т̣икан̣н̣ена ва̄ сан̇гха̄т̣икан̣н̣ам̣, паллан̇кена ва̄ паллан̇кам̣ а̄хачча нисиннена госин̇гаса̄лаванам̣ собхеййа. имина̄ найена саббава̄ресу аттхо ведитаббо.
334. пат̣исалла̄нам̣ асса а̄ра̄моти пат̣исалла̄на̄ра̄мо. пат̣исалла̄не ратоти пат̣исалла̄нарато.
335. сахассам̣ ¶ лока̄нанти сахассам̣ локадха̄тӯнам̣. еттакан̃хи тхерасса дхувасеванам̣ а̄ваджджанапат̣ибаддхам̣, а̄кан̇кхама̄но пана тхеро анека̄нипи чаккава̄л̣асахасса̄ни волокетийева. упарипа̄са̄даварагатоти саттабхӯмакасса ва̄ навабхӯмакасса ва̄ па̄са̄даварасса упари гато. сахассам̣ немиман̣д̣ала̄нам̣ волокеййа̄ти па̄са̄дапаривен̣е на̄бхийа̄ патит̣т̣хита̄нам̣ немиват̣т̣ийа̄ немиват̣т̣им̣ а̄хачча т̣хита̄нам̣ немиман̣д̣ала̄нам̣ сахассам̣ ва̄тапа̄нам̣ виваритва̄ олокеййа, тасса на̄бхийопи па̄кат̣а̄ хонти, ара̄пи арантара̄нипи немийопи. евамева кхо, а̄вусоти, а̄вусо, евам̣ айампи диббачаккхуко бхиккху диббена чаккхуна̄ атиккантама̄нусакена сахассам̣ лока̄нам̣ волокети. тасса па̄са̄де т̣хитапурисасса чаккана̄бхийо вийа чаккава̄л̣асахассе синерусахассам̣ па̄кат̣ам̣ хоти. ара̄ вийа дӣпа̄ па̄кат̣а̄ хонти. арантара̄ни вийа дӣпат̣т̣хитаманусса̄ па̄кат̣а̄ хонти. немийо вийа чаккава̄л̣апаббата̄ па̄кат̣а̄ хонти.
336. а̄ран̃н̃икоти сама̄дин̣н̣ааран̃н̃адхутан̇го. сесападесупи ¶ есева найо.
337. но ча сам̣са̄дентӣти на оса̄денти. сахетукан̃хи сака̄ран̣ам̣ катва̄ пан̃хам̣ пуччхитум̣ виссаджджитумпи асакконто сам̣са̄дети на̄ма. евам̣ на каронтӣти аттхо. паваттинӣ хотӣти надӣсотодакам̣ вийа паваттати.
338. йа̄йа ¶ виха̄расама̄паттийа̄ти йа̄йа локийа̄йа виха̄расама̄паттийа̄, йа̄йа локуттара̄йа виха̄расама̄паттийа̄.
339. са̄дху са̄дху са̄рипутта̄ти айам̣ са̄дхука̄ро а̄нандаттхерасса динно. са̄рипуттаттхерена пана саддхим̣ бхагава̄ а̄лапати. еса найо саббаттха. йатха̄ там̣ а̄нандова̄ти йатха̄ а̄нандова самма̄ бйа̄каран̣ама̄но бйа̄кареййа, евам̣ бйа̄катам̣ а̄нандена аттано ануччхавикамева, аджджха̄сайа̄нурӯпамева бйа̄катанти аттхо. а̄нандаттхеро хи аттана̄пи бахуссуто, аджджха̄сайописса евам̣ хоти – ‘‘ахо вата са̄сане сабрахмача̄рӣ бахуссута̄ бхавеййу’’нти. касма̄? бахуссутасса хи каппийа̄каппийам̣ са̄ваджджа̄наваджджам̣, гарукалахукам̣ сатекиччха̄текиччхам̣ па̄кат̣ам̣ хоти. бахуссуто уггахитабуддхавачанам̣ а̄ваджджитва̄ имасмим̣ т̣ха̄не сӣлам̣ катхитам̣, имасмим̣ ¶ сама̄дхи, имасмим̣ випассана̄, имасмим̣ маггапхаланибба̄на̄нӣти сӣласса а̄гатат̣т̣ха̄не сӣлам̣ пӯретва̄, сама̄дхисса а̄гатат̣т̣ха̄не сама̄дхим̣ пӯретва̄ випассана̄йа а̄гатат̣т̣ха̄не випассана̄габбхам̣ ган̣ха̄петва̄ маггам̣ бха̄ветва̄ пхалам̣ саччхикароти. тасма̄ тхерасса евам̣ аджджха̄сайо хоти – ‘‘ахо вата сабрахмача̄рӣ екам̣ ва̄ две ва̄ тайо ва̄ чатта̄ро ва̄ пан̃ча ва̄ ника̄йе уггахетва̄ а̄ваджджанта̄ сӣла̄дӣнам̣ а̄гатат̣т̣ха̄несу сӣла̄дӣни парипӯретва̄ ануккамена маггапхаланибба̄на̄ни саччхикареййу’’нти. сесава̄ресупи есева найо.
340. а̄йасма̄ хи ревато джха̄наджджха̄сайо джха̄на̄бхирато, тасма̄сса евам̣ хоти – ‘‘ахо вата сабрахмача̄рӣ екика̄ нисӣдитва̄ касин̣апарикаммам̣ катва̄ ат̣т̣ха сама̄паттийо ниббаттетва̄ джха̄нападат̣т̣ха̄нам̣ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ локуттарадхаммам̣ саччхикареййу’’нти. тасма̄ евам̣ бйа̄ка̄си.
341. а̄йасма̄ ¶ ануруддхо диббачаккхуко, тасса евам̣ хоти – ‘‘ахо вата сабрахмача̄рӣ а̄локам̣ вад̣д̣хетва̄ диббена чаккхуна̄ анекесу чаккава̄л̣асахассесу чавама̄не ча упападжджама̄не ча сатте дисва̄ ват̣т̣абхайена читтам̣ сам̣веджетва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ локуттарадхаммам̣ саччхикареййу’’нти. тасма̄ евам̣ бйа̄ка̄си.
342. а̄йасма̄ маха̄кассапо дхутава̄до, тасса евам̣ хоти – ‘‘ахо вата сабрахмача̄рӣ дхутава̄да̄ хутва̄ дхутан̇га̄нубха̄вена паччайатан̣хам̣ мила̄петва̄ апарепи на̄наппака̄ре килесе дхунитва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ локуттарадхаммам̣ саччхикареййу’’нти. тасма̄ евам̣ бйа̄ка̄си.
343. а̄йасма̄ ¶ маха̄моггалла̄но сама̄дхипа̄рамийа̄ маттхакам̣ патто, сукхумам̣ пана читтантарам̣ кхандхантарам̣ дха̄твантарам̣ а̄йатанантарам̣ джха̄ноккантикам̣ а̄рамман̣оккантикам̣ ан̇гававаттха̄нам̣ а̄рамман̣ававаттха̄нам̣ ан̇гасан̇канти а̄рамман̣асан̇канти екатовад̣д̣ханам̣ убхатовад̣д̣хананти а̄бхидхаммикадхаммакатхикассева па̄кат̣ам̣. ана̄бхидхаммико хи дхаммам̣ катхенто – ‘‘айам̣ сакава̄до айам̣ парава̄до’’ти на джа̄на̄ти. сакава̄дам̣ дӣпесса̄мӣти парава̄дам̣ дӣпети, парава̄дам̣ дӣпесса̄мӣти сакава̄дам̣ дӣпети, дхаммантарам̣ висам̣ва̄дети. а̄бхидхаммико сакава̄дам̣ сакава̄данийа̄менева ¶ , парава̄дам̣ парава̄данийа̄менева дӣпети, дхаммантарам̣ на висам̣ва̄дети. тасма̄ тхерасса евам̣ хоти – ‘‘ахо вата сабрахмача̄рӣ а̄бхидхаммика̄ хутва̄ сукхумесу т̣ха̄несу н̃а̄н̣ам̣ ота̄ретва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ локуттарадхаммам̣ саччхикареййу’’нти. тасма̄ евам̣ бйа̄ка̄си.
344. а̄йасма̄ са̄рипутто пан̃н̃а̄па̄рамийа̄ маттхакам̣ патто, пан̃н̃ава̄йева ча читтам̣ аттано васе ваттетум̣ саккоти, на дуппан̃н̃о. дуппан̃н̃о хи уппаннасса читтасса васе ваттетва̄ ито чито ча виппхандитва̄пи катипа̄хенева гихибха̄вам̣ патва̄ анайабйасанам̣ па̄пун̣а̄ти. тасма̄ тхерасса евам̣ хоти – ‘‘ахо вата сабрахмача̄рӣ ачиттавасика̄ хутва̄ читтам̣ аттано васе ваттетва̄ сабба̄насса висевитавиппхандита̄ни бхан̃джитва̄ ӣсакампи бахи никкхамитум̣ адента̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ ¶ локуттарадхаммам̣ саччхикареййу’’нти. тасма̄ евам̣ бйа̄ка̄си.
345. саббесам̣ во, са̄рипутта, субха̄ситам̣ парийа̄йена̄ти са̄рипутта, йасма̄ сан̇гха̄ра̄масса на̄ма бахуссутабхиккхӯхипи собханака̄ран̣ам̣ аттхи, джха̄на̄бхиратехипи, диббачаккхукехипи, дхутава̄дехипи, а̄бхидхаммикехипи, ачиттавасикехипи собханака̄ран̣ам̣ аттхи. тасма̄ саббесам̣ ¶ во субха̄ситам̣ парийа̄йена, тена тена ка̄ран̣ена субха̄ситамева, но дуббха̄ситам̣. апича мамапи сун̣а̄тха̄ти апича мамапи вачанам̣ сун̣а̄тха. на та̄ва̄хам̣ имам̣ паллан̇кам̣ бхиндисса̄мӣти на та̄ва ахам̣ имам̣ чатуран̇гавӣрийам̣ адхит̣т̣ха̄йа а̄бхуджитам̣ паллан̇кам̣ бхиндисса̄ми, на мочесса̄мӣти аттхо. идам̣ кира бхагава̄ парипа̄кагате н̃а̄н̣е раджджасирим̣ паха̄йа ката̄бхиниккхамано анупуббена бодхиман̣д̣ам̣ а̄руйха чатуран̇гавӣрийам̣ адхит̣т̣ха̄йа апара̄джитапаллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ дал̣хасама̄да̄но хутва̄ нисинно тин̣н̣ам̣ ма̄ра̄нам̣ маттхакам̣ бхиндитва̄ паччӯсасамайе дасасахассилокадха̄тум̣ унна̄денто саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ пат̣ивиджджхи, там̣ аттано маха̄бодхипаллан̇кам̣ сандха̄йа евама̄ха. апича паччхимам̣ джанатам̣ анукампама̄нопи пат̣ипаттиса̄рам̣ путхуджджанакалйа̄н̣акам̣ дассенто евама̄ха. пассати хи бхагава̄ – ‘‘ана̄гате евам̣ аджджха̄сайа̄ кулапутта̄ ити пат̣исан̃чиккхиссанти, ‘бхагава̄ маха̄госин̇гасуттам̣ катхенто идха, са̄рипутта, бхиккху паччха̄бхаттам̣…пе… еварӯпена кхо, са̄рипутта, бхиккхуна̄ госин̇гаса̄лаванам̣ собхеййа̄ти а̄ха, майам̣ бхагавато аджджха̄сайам̣ ган̣хисса̄ма̄’ти паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ чатуран̇гавӣрийам̣ адхит̣т̣ха̄йа дал̣хасама̄да̄на̄ хутва̄ ‘арахаттам̣ аппатва̄ имам̣ паллан̇кам̣ на бхиндисса̄ма̄’ти саман̣адхаммам̣ ка̄таббам̣ ман̃н̃иссанти, те евам̣ пат̣ипанна̄ катипа̄хенева ¶ джа̄тиджара̄маран̣асса антам̣ кариссантӣ’’ти, имам̣ паччхимам̣ джанатам̣ анукампама̄но пат̣ипаттиса̄рам̣ путхуджджанакалйа̄н̣акам̣ дассенто евама̄ха. еварӯпена кхо, са̄рипутта, бхиккхуна̄ госин̇гаса̄лаванам̣ собхеййа̄ти, са̄рипутта, еварӯпена бхиккхуна̄ ниппарийа̄йенева госин̇гаса̄лаванам̣ собхеййа̄ти йатха̄нусандхина̄ва десанам̣ нит̣т̣хапесӣти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
маха̄госин̇гасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. маха̄гопа̄лакасуттаван̣н̣ана̄
346. евам̣ ¶ ¶ ме сутанти маха̄гопа̄лакасуттам̣. таттха тиссо катха̄ екана̄л̣ика̄, чатурасса̄, нисиннаваттика̄ти. таттха па̄л̣им̣ ватва̄ екекападасса аттхакатханам̣ екана̄л̣ика̄ на̄ма. апан̣д̣итам̣ гопа̄лакам̣ дассетва̄, апан̣д̣итам̣ ¶ бхиккхум̣ дассетва̄, пан̣д̣итам̣ гопа̄лакам̣ дассетва̄, пан̣д̣итам̣ бхиккхум̣ дассетва̄ти чатуккам̣ бандхитва̄ катханам̣ чатурасса̄ на̄ма. апан̣д̣итам̣ гопа̄лакам̣ дассетва̄ парийоса̄нагаманам̣, апан̣д̣итам̣ бхиккхум̣ дассетва̄ парийоса̄нагаманам̣, пан̣д̣итам̣ гопа̄лакам̣ дассетва̄ парийоса̄нагаманам̣, пан̣д̣итам̣ бхиккхум̣ дассетва̄ парийоса̄нагамананти айам̣ нисиннаваттика̄ на̄ма. айам̣ идха сабба̄чарийа̄нам̣ а̄чин̣н̣а̄.
ека̄дасахи, бхиккхаве, ан̇гехӣти ека̄дасахи агун̣акот̣т̣ха̄сехи. гоган̣анти гоман̣д̣алам̣. парихаритунти париггахетва̄ вичаритум̣. пха̄тим̣ ка̄тунти вад̣д̣хим̣ а̄па̄детум̣. идха̄ти имасмим̣ локе. на рӯпан̃н̃ӯ хотӣти ган̣анато ва̄ ван̣н̣ато ва̄ рӯпам̣ на джа̄на̄ти. ган̣анато на джа̄на̄ти на̄ма аттано гуннам̣ сатам̣ ва̄ сахассам̣ ва̄ти сан̇кхйам̣ на джа̄на̄ти. со га̄вӣсу хат̣а̄су ва̄ пала̄та̄су ва̄ гоган̣ам̣ ган̣етва̄, аджджа еттика̄ на диссантӣти две тӣн̣и га̄мантара̄ни ва̄ ат̣авим̣ ва̄ вичаранто на парийесати, ан̃н̃есам̣ га̄вӣсу аттано гоган̣ам̣ павит̣т̣ха̄супи гоган̣ам̣ ган̣етва̄, ‘‘има̄ еттика̄ га̄во на амха̄ка’’нти йат̣т̣хийа̄ потхетва̄ на нӣхарати, тасса нат̣т̣ха̄ га̄вийо нат̣т̣ха̄ва хонти. парага̄вийо гахетва̄ вичарантам̣ госа̄мика̄ дисва̄, ‘‘айам̣ еттакам̣ ка̄лам̣ амха̄кам̣ дхенум̣ ган̣ха̄тӣ’’ти таджджетва̄ аттано га̄вийо гахетва̄ гаччханти. тасса гоган̣опи париха̄йати, пан̃чагорасапарибхогатопи париба̄хиро хоти. ван̣н̣ато на джа̄на̄ти на̄ма – ‘‘еттика̄ га̄во сета̄, еттика̄ ратта̄, еттика̄ ка̄л̣а̄, еттика̄ кабара̄ еттика̄ нӣла̄’’ти на джа̄на̄ти, со га̄вӣсу хат̣а̄су ва̄…пе… пан̃чагорасапарибхогатопи париба̄хиро хоти.
на лаккхан̣акусало хотӣти га̄вӣнам̣ сарӣре катам̣ дханусаттисӯла̄дибхедам̣ лаккхан̣ам̣ на джа̄на̄ти ¶ , со га̄вӣсу хат̣а̄су ва̄ пала̄та̄су ва̄ аджджа асукалаккхан̣а̄ ча асукалаккхан̣а̄ ча га̄во ¶ на диссанти…пе… пан̃чагорасапарибхогатопи париба̄хиро хоти.
на а̄са̄т̣икам̣ ха̄рета̄ти гуннам̣ кха̄н̣укан̣т̣ака̄дӣхи пахат̣ат̣т̣ха̄несу ван̣о хоти. таттха нӣламаккхика̄ ан̣д̣ака̄ни па̄тенти, тесам̣ а̄са̄т̣ика̄ти на̄ма. та̄ни дан̣д̣ена апанетва̄ бхесаджджам̣ да̄таббам̣ хоти. ба̄ло ¶ гопа̄лако татха̄ на кароти, тена вуттам̣ – ‘‘на а̄са̄т̣икам̣ ха̄рета̄ хотӣ’’ти. тасса гуннам̣ ван̣а̄ вад̣д̣ханти, гамбхӣра̄ хонти, па̄н̣ака̄ куччхим̣ пависанти, га̄во гелан̃н̃а̄бхибхӯта̄ нева йа̄вадаттхам̣ тин̣а̄ни кха̄дитум̣, на па̄нӣйам̣ па̄тум̣ сакконти. таттха гуннам̣ кхӣрам̣ чхиджджати, гон̣а̄нам̣ джаво ха̄йати, убхайесам̣ джӣвитантара̄йо хоти. евамасса гоган̣опи париха̄йати, пан̃чагорасатопи париба̄хиро хоти.
на ван̣ам̣ пат̣иччха̄дета̄ хотӣти гуннам̣ вуттанайенева сан̃джа̄то ван̣о бхесаджджам̣ датва̄ ва̄кена ва̄ чӣракена ва̄ бандхитва̄ пат̣иччха̄детаббо хоти. ба̄ло гопа̄лако татха̄ на кароти, атхасса гуннам̣ ван̣ехи йӯса̄ паггхаранти, та̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ нигхам̣сенти, тена ан̃н̃есампи ван̣а̄ джа̄йанти. евам̣ га̄во гелан̃н̃а̄бхибхӯта̄ нева йа̄вадаттхам̣ тин̣а̄ни кха̄дитум̣…пе… париба̄хиро хоти.
на дхӯмам̣ катта̄ хотӣти антовассе д̣ам̣самакаса̄дӣнам̣ уссаннака̄ле гоган̣е ваджам̣ павит̣т̣хе таттха таттха дхӯмо ка̄таббо хоти, апан̣д̣ито гопа̄лако там̣ на кароти. гоган̣о саббараттим̣ д̣ам̣са̄дӣхи упаддуто ниддам̣ алабхитва̄ пунадивасе аран̃н̃е таттха таттха руккхамӯла̄дӣсу нипаджджитва̄ нидда̄йати, нева йа̄вадаттхам̣ тин̣а̄ни кха̄дитум̣…пе… пан̃чагорасапарибхогатопи париба̄хиро хоти.
на титтхам̣ джа̄на̄тӣти титтхам̣ саманти ва̄ висаманти ва̄ сага̄ханти ва̄ нигга̄ханти ва̄ на джа̄на̄ти, со атиттхена га̄вийо ота̄рети. та̄сам̣ висаматиттхе па̄са̄н̣а̄дӣни аккамантӣнам̣ па̄да̄ бхиджджанти, сага̄хам̣ гамбхӣрам̣ титтхам̣ отин̣н̣а̄ кумбхӣла̄дайо га̄ха̄ ган̣ханти. аджджа еттика̄ га̄во нат̣т̣ха̄, аджджа еттика̄ти ваттаббатам̣ а̄паджджати. евамасса гоган̣опи париха̄йати, пан̃чагорасатопи париба̄хиро хоти.
на ¶ пӣтам̣ джа̄на̄тӣти пӣтампи апӣтампи на джа̄на̄ти. гопа̄лакена хи ‘‘има̄йа га̄вийа̄ пӣтам̣, има̄йа на пӣтам̣, има̄йа па̄нӣйатиттхе ока̄со ладдхо, има̄йа на ¶ ладдхо’’ти евам̣ пӣта̄пӣтам̣ джа̄нитаббам̣ хоти. айам̣ пана дивасабха̄гам̣ аран̃н̃е гоган̣ам̣ раккхитва̄ па̄нӣйам̣ па̄йесса̄мӣти надим̣ ва̄ ¶ тал̣а̄кам̣ ва̄ гахетва̄ гаччхати. таттха маха̄усабха̄ ча ануусабха̄ ча балавага̄вийо ча дуббала̄ни чева махаллака̄ни ча горӯпа̄ни син̇гехи ва̄ пха̄сука̄хи ва̄ пахаритва̄ аттано ока̄сам̣ катва̄ ӯруппама̄н̣ам̣ удакам̣ пависитва̄ йатха̄ка̄мам̣ пиванти. авасеса̄ ока̄сам̣ алабхама̄на̄ тӣре т̣хатва̄ калаламиссакам̣ удакам̣ пиванти, апӣта̄ ева ва̄ хонти. атха не гопа̄лако пит̣т̣хийам̣ пахаритва̄ пуна аран̃н̃ам̣ павесети, таттха апӣтага̄вийо пипа̄са̄йа суккхама̄на̄ йа̄вадаттхам̣ тин̣а̄ни кха̄дитум̣ на сакконти, таттха гуннам̣ кхӣрам̣ чхиджджати, гон̣а̄нам̣ джаво ха̄йати…пе… париба̄хиро хоти.
на вӣтхим̣ джа̄на̄тӣти ‘‘айам̣ магго само кхемо, айам̣ висамо са̄сан̇ко саппат̣ибхайо’’ти на джа̄на̄ти. со самам̣ кхемам̣ маггам̣ ваджджетва̄ гоган̣ам̣ итарам̣ маггам̣ пат̣ипа̄дети, таттха га̄во сӣхабйаггха̄дӣнам̣ гандхена чорапариссайена ва̄ абхибхӯта̄ бхантамигасаппат̣ибха̄га̄ гӣвам̣ уккхипитва̄ тит̣т̣ханти, нева йа̄вадаттхам̣ тин̣а̄ни кха̄данти, на па̄нӣйам̣ пиванти, таттха гуннам̣ кхӣрам̣ чхиджджати…пе… париба̄хиро хоти.
на гочаракусало хотӣти гопа̄лакена хи гочаракусалена бхавитаббам̣, пан̃ча̄хикава̄ро ва̄ сатта̄хикава̄ро ва̄ джа̄нитаббо, екадиса̄йа гоган̣ам̣ ча̄ретва̄ пунадивасе таттха на ча̄ретаббо. махата̄ хи гоган̣ена чин̣н̣ат̣т̣ха̄нам̣ бхериталам̣ вийа суддхам̣ хоти ниттин̣ам̣, удакампи а̄лул̣ӣйати. тасма̄ пан̃чаме ва̄ саттаме ва̄ дивасе пуна таттха ча̄ретум̣ ват̣т̣ати, еттакена хи тин̣ампи пат̣ивирухати, удакампи пасӣдати. айам̣ пана имам̣ пан̃ча̄хикава̄рам̣ ва̄ сатта̄хикава̄рам̣ ва̄ на джа̄на̄ти, дивасе дивасе раккхитат̣т̣ха̄нейева раккхати. атхасса гоган̣о харитатин̣ам̣ на лабхати, суккхатин̣ам̣ кха̄данто калаламиссакам̣ удакам̣ пивати, таттха гуннам̣ кхӣрам̣ чхиджджати…пе… париба̄хиро хоти.
анавасесадохӣ ча хотӣти пан̣д̣итагопа̄лакена йа̄ва ваччхакасса мам̣салохитам̣ сан̣т̣ха̄ти, та̄ва ¶ екам̣ две тхане т̣хапетва̄ са̄васесадохина̄ бхавитаббам̣. айам̣ ваччхакасса кин̃чи анавасесетва̄ духати, кхӣрапако ваччхо кхӣрапипа̄са̄йа суккхати, сан̣т̣ха̄тум̣ ¶ асакконто кампама̄но ¶ ма̄ту пурато патитва̄ ка̄лан̇кароти. ма̄та̄ путтакам̣ дисва̄, ‘‘майхам̣ путтако аттано ма̄тукхӣрам̣ па̄тумпи на лабхатӣ’’ти путтасокена на йа̄вадаттхам̣ тин̣а̄ни кха̄дитум̣, на па̄нӣйам̣ па̄тум̣ саккоти, тханесу кхӣрам̣ чхиджджати. евамасса гоган̣опи париха̄йати, пан̃чагорасатопи париба̄хиро хоти.
гуннам̣ питут̣т̣ха̄нам̣ каронтӣти гопитаро. га̄во парин̣айанти йатха̄ручим̣ гахетва̄ гаччхантӣти гопарин̣а̄йака̄. на атирекапӯджа̄йа̄ти пан̣д̣ито хи гопа̄лако еварӯпе усабхе атирекапӯджа̄йа пӯджети, пан̣ӣтам̣ гобхаттам̣ дети, гандхапан̃чан̇гуликехи ман̣д̣ети, ма̄лам̣ пиландхети, син̇ге суван̣н̣араджатакосаке ча дха̄рети, раттим̣ дӣпам̣ джа̄летва̄ челавита̄насса хет̣т̣ха̄ сайа̄пети. айам̣ пана тато екасакка̄рампи на кароти, усабха̄ атирекапӯджам̣ алабхама̄на̄ гоган̣ам̣ на раккханти, париссайам̣ на ва̄ренти. евамасса гоган̣о париха̄йати, пан̃чагорасато париба̄хиро хоти.
347. идха̄ти имасмим̣ са̄сане. на рӯпан̃н̃ӯ хотӣти, ‘‘чатта̄ри маха̄бхӯта̄ни чатуннан̃ча маха̄бхӯта̄нам̣ упа̄да̄йарӯпа’’нти евам̣ вуттарӯпам̣ двӣха̄ка̄рехи на джа̄на̄ти ган̣анато ва̄ самут̣т̣ха̄нато ва̄. ган̣анато на джа̄на̄ти на̄ма, ‘‘чаккха̄йатанам̣, сота-гха̄на-дживха̄-ка̄йа̄йатанам̣, рӯпа-садда-гандха-раса-пхот̣т̣хабба̄йатанам̣, иттхиндрийам̣, пурисиндрийам̣, джӣвитиндрийам̣, ка̄йавин̃н̃атти, вачӣвин̃н̃атти, а̄ка̄садха̄ту, а̄подха̄ту, рӯпасса лахута̄, мудута̄, камман̃н̃ата̄, упачайо, сантати, джарата̄, рӯпасса аниччата̄, кабал̣ӣка̄ро а̄ха̄ро’’ти евам̣ па̄л̣ийам̣ а̄гата̄ пан̃чавӣсати рӯпакот̣т̣ха̄са̄ти на джа̄на̄ти. сеййатха̄пи со гопа̄лако ган̣анато гуннам̣ рӯпам̣ на джа̄на̄ти, татхӯпамо айам̣ бхиккху. со ган̣анато рӯпам̣ аджа̄нанто рӯпам̣ париггахетва̄ арӯпам̣ ваваттхапетва̄ рӯпа̄рӯпам̣ париггахетва̄ паччайам̣ саллаккхетва̄ лаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ маттхакам̣ па̄петум̣ на саккоти. со йатха̄ тасса гопа̄лакасса гоган̣о на вад̣д̣хати, евам̣ имасмим̣ са̄сане сӣласама̄дхивипассана̄маггапхаланибба̄нехи на вад̣д̣хати, йатха̄ ¶ ча со гопа̄лако пан̃чахи горасехи париба̄хиро хоти, евам̣ асеккхена сӣлаккхандхена, асеккхена сама̄дхи, пан̃н̃а̄, вимутти, вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхена̄ти пан̃чахи дхаммаккхандхехи париба̄хиро хоти.
самут̣т̣ха̄нато ¶ ¶ на джа̄на̄ти на̄ма, ‘‘еттакам̣ рӯпам̣ екасамут̣т̣ха̄нам̣, еттакам̣ двисамут̣т̣ха̄нам̣, еттакам̣ тисамут̣т̣ха̄нам̣, еттакам̣ чатусамут̣т̣ха̄нам̣, еттакам̣ на куточисамут̣т̣ха̄тӣ’’ти на джа̄на̄ти. сеййатха̄пи со гопа̄лако ван̣н̣ато гуннам̣ рӯпам̣ на джа̄на̄ти, татхӯпамо айам̣ бхиккху. со самут̣т̣ха̄нато рӯпам̣ аджа̄нанто рӯпам̣ париггахетва̄ арӯпам̣ ваваттхапетва̄…пе… париба̄хиро хоти.
на лаккхан̣акусало хотӣти каммалаккхан̣о ба̄ло, каммалаккхан̣о пан̣д̣итоти евам̣ вуттам̣ кусала̄кусалам̣ каммам̣ пан̣д̣итаба̄лалаккхан̣анти на джа̄на̄ти. со евам̣ аджа̄нанто ба̄ле ваджджетва̄ пан̣д̣ите на севати, ба̄ле ваджджетва̄ пан̣д̣ите асеванто каппийа̄каппийам̣ кусала̄кусалам̣ са̄ваджджа̄наваджджам̣ гарукалахукам̣ сатекиччхаатекиччхам̣ ка̄ран̣а̄ка̄ран̣ам̣ на джа̄на̄ти; там̣ аджа̄нанто каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ вад̣д̣хетум̣ на саккоти. со йатха̄ тасса гопа̄лакасса гоган̣о на вад̣д̣хати, евам̣ имасмим̣ са̄сане йатха̄вуттехи сӣла̄дӣхи на вад̣д̣хати, гопа̄лако вийа ча пан̃чахи горасехи пан̃чахи дхаммаккхандхехи париба̄хиро хоти.
на а̄са̄т̣икам̣ ха̄рета̄ хотӣти уппаннам̣ ка̄мавитакканти евам̣ вутте ка̄мавитакка̄дике на винодети, со имам̣ акусалавитаккам̣ а̄са̄т̣икам̣ аха̄ретва̄ витаккавасико хутва̄ вичаранто каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ вад̣д̣хетум̣ на саккоти, со йатха̄ тасса гопа̄лакасса…пе… париба̄хиро хоти.
на ван̣ам̣ пат̣иччха̄дета̄ хотӣти чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ нимиттагга̄хӣ хотӣтиа̄дина̄ найена сабба̄рамман̣есу нимиттам̣ ган̣ханто йатха̄ со гопа̄лако ван̣ам̣ на пат̣иччха̄дети, евам̣ сам̣варам̣ на сампа̄дети. со виват̣адва̄ро вичаранто каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ вад̣д̣хетум̣ на саккоти…пе… париба̄хиро хоти.
на дхӯмам̣ катта̄ хотӣти со гопа̄лако дхӯмам̣ вийа дхаммадесана̄дхӯмам̣ на кароти, дхаммакатхам̣ ва̄ сарабхан̃н̃ам̣ ва̄ упанисиннакатхам̣ ва̄ анумоданам̣ ва̄ на кароти ¶ . тато нам̣ манусса̄ бахуссуто гун̣ава̄ти на джа̄нанти, те гун̣а̄гун̣ам̣ аджа̄нанта̄ чатӯхи паччайехи сан̇гахам̣ на каронти ¶ . со паччайехи ¶ киламама̄но буддхавачанам̣ саджджха̄йам̣ ка̄тум̣ ваттапат̣ипаттим̣ пӯретум̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ вад̣д̣хетум̣ на саккоти…пе… париба̄хиро хоти.
на титтхам̣ джа̄на̄тӣти титтхабхӯте бахуссутабхиккхӯ на упасан̇камати, упасан̇каманто, ‘‘идам̣, бханте, бйан̃джанам̣ катхам̣ ропетаббам̣, имасса бха̄ситасса ко аттхо, имасмим̣ т̣ха̄не па̄л̣и ким̣ вадети, имасмим̣ т̣ха̄не аттхо ким̣ дӣпетӣ’’ти евам̣ на парипуччхати на парипан̃хати, на джа̄на̄петӣти аттхо. тасса те евам̣ апарипуччхато авиват̣ан̃чева на виваранти, бха̄джетва̄ на дассенти, анутта̄нӣкатан̃ча на утта̄нӣкаронти, апа̄кат̣ам̣ на па̄кат̣ам̣ каронти. анекавихитесу ча кан̇кха̄т̣ха̄нийесу дхаммесӯти анекавидха̄су кан̇кха̄су екам̣ кан̇кхампи на пат̣ивиноденти. кан̇кха̄ ева хи кан̇кха̄т̣ха̄нийа̄ дхамма̄ на̄ма. таттха екам̣ кан̇кхампи на нӣхарантӣти аттхо. со евам̣ бахуссутатиттхам̣ анупасан̇камитва̄ сакан̇кхо каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ вад̣д̣хетум̣ на саккоти. йатха̄ ча со гопа̄лако титтхам̣ на джа̄на̄ти, евам̣ айампи бхиккху дхамматиттхам̣ на джа̄на̄ти, аджа̄нанто ависайе пан̃хам̣ пуччхати, абхидхаммикам̣ упасан̇камитва̄ каппийа̄каппийам̣ пуччхати, винайадхарам̣ упасан̇камитва̄ рӯпа̄рӯпапариччхедам̣ пуччхати. те ависайе пут̣т̣ха̄ катхетум̣ на сакконти, со аттана̄ сакан̇кхо каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ вад̣д̣хетум̣ на саккоти…пе… париба̄хиро хоти.
на пӣтам̣ джа̄на̄тӣти йатха̄ со гопа̄лако пӣта̄пӣтам̣ на джа̄на̄ти, евам̣ дхаммӯпасан̃хитам̣ па̄моджджам̣ на джа̄на̄ти на лабхати, саванамайам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ нисса̄йа а̄нисам̣сам̣ на виндати, дхаммассаванаггам̣ гантва̄ саккаччам̣ на сун̣а̄ти, нисинно нидда̄йати, катхам̣ катхети, ан̃н̃авихитако хоти, со саккаччам̣ дхаммам̣ асун̣анто каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ вад̣д̣хетум̣ на саккоти…пе… париба̄хиро хоти.
на вӣтхим̣ джа̄на̄тӣти со гопа̄лако магга̄маггам̣ вийа, – ‘‘айам̣ локийо айам̣ локуттаро’’ти арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ йатха̄бхӯтам̣ на паджа̄на̄ти. аджа̄нанто локийамагге абхинивиситва̄ локуттарам̣ ниббаттетум̣ на саккоти…пе… париба̄хиро хоти.
на гочаракусало хотӣти со гопа̄лако пан̃ча̄хикава̄ре ¶ сатта̄хикава̄ре вийа чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не ¶ , ‘‘име локийа̄ име локуттара̄’’ти йатха̄бхӯтам̣ на паджа̄на̄ти. аджа̄нанто сукхумат̣т̣ха̄несу аттано ¶ н̃а̄н̣ам̣ чара̄петва̄ локийасатипат̣т̣ха̄не абхинивиситва̄ локуттарам̣ ниббаттетум̣ на саккоти…пе… париба̄хиро хоти.
анавасесадохӣ ча хотӣти пат̣иггахан̣е маттам̣ аджа̄нанто анавасесам̣ духати. ниддесава̄ре панасса абхихат̣т̣хум̣ пава̄рентӣти абхихаритва̄ пава̄ренти. еттха две абхиха̄ра̄ ва̄ча̄бхиха̄ро ча паччайа̄бхиха̄ро ча. ва̄ча̄бхиха̄ро на̄ма манусса̄ бхиккхусса сантикам̣ гантва̄, ‘‘вадеййа̄тха, бханте, йенаттхо’’ти пава̄ренти. паччайа̄бхиха̄ро на̄ма ваттха̄дӣни ва̄ телапха̄н̣ита̄дӣни ва̄ гахетва̄ бхиккхусса сантикам̣ гантва̄, ‘‘ган̣хатха, бханте, йа̄ватакена аттхо’’ти ваданти. татра бхиккху маттам̣ на джа̄на̄тӣти бхиккху тесу паччайесу пама̄н̣ам̣ на джа̄на̄ти, – ‘‘да̄йакасса васо ведитаббо, деййадхаммасса васо ведитаббо, аттано тха̄мо ведитаббо’’ти ратхавинӣте вуттанайена пама̄н̣айуттам̣ аггахетва̄ йам̣ а̄харанти, там̣ саббам̣ ган̣ха̄тӣти аттхо. манусса̄ виппат̣иса̄рино на пуна абхихаритва̄ пава̄ренти. со паччайехи киламанто каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ вад̣д̣хетум̣ на саккоти…пе… париба̄хиро хоти.
те на атирекапӯджа̄йа пӯджета̄ хотӣти со гопа̄лако маха̄усабхе вийа те тхере бхиккхӯ има̄йа а̄ви чева рахо ча метта̄йа ка̄йакамма̄дика̄йа атирекапӯджа̄йа на пӯджети. тато тхера̄, – ‘‘име амхесу гаручиттӣка̄рам̣ на каронтӣ’’ти наваке бхиккхӯ двӣхи сан̇гахехи на сан̇ган̣ханти, на а̄мисасан̇гахена чӣварена ва̄ паттена ва̄ паттапарийа̄паннена ва̄ васанат̣т̣ха̄нена ва̄. киламанте мила̄йантепи наппат̣иджагганти. па̄л̣им̣ ва̄ ат̣т̣хакатхам̣ ва̄ дхаммакатха̄бандхам̣ ва̄ гуйхагантхам̣ ва̄ на сиккха̄пенти. навака̄ тхера̄нам̣ сантика̄ саббасо име две сан̇гахе алабхама̄на̄ имасмим̣ са̄сане патит̣т̣ха̄тум̣ на сакконти. йатха̄ тасса гопа̄лакасса гоган̣о на вад̣д̣хати, евам̣ сӣла̄дӣни на вад̣д̣ханти. йатха̄ ча со гопа̄лако пан̃чахи горасехи париба̄хиро хоти, евам̣ пан̃чахи дхаммаккхандхехи париба̄хира̄ хонти. суккапаккхо кан̣хапаккхе вуттавипалла̄савасена йоджетва̄ ведитабботи.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
маха̄гопа̄лакасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. чӯл̣агопа̄лакасуттаван̣н̣ана̄
350. евам̣ ¶ ¶ ¶ ме сутанти чӯл̣агопа̄лакасуттам̣. таттха уккачела̄йанти евам̣на̄маке нагаре. тасмим̣ кира ма̄пийама̄не раттим̣ ган̇га̄сотато маччхо тхалам̣ патто. манусса̄ чела̄ни телапа̄тийам̣ теметва̄ укка̄ катва̄ маччхам̣ ган̣хим̣су. нагаре нит̣т̣хите тасса на̄мам̣ каронте амхехи нагарат̣т̣ха̄насса гахитадивасе челукка̄хи маччхо гахитоти уккачела̄-твевасса на̄мам̣ акам̣су. бхиккхӯ а̄мантесӣти йасмим̣ т̣ха̄не нисиннасса сабба̄ ган̇га̄ па̄кат̣а̄ хутва̄ пан̃н̃а̄йати, та̄дисе ва̄ликуссаде ган̇га̄титтхе са̄йанхасамайе маха̄бхиккхусан̇гхапаривуто нисӣдитва̄ маха̄ган̇гам̣ парипун̣н̣ам̣ сандама̄нам̣ олокенто, – ‘‘аттхи ну кхо имам̣ ган̇гам̣ нисса̄йа кочи пуббе вад̣д̣хипариха̄ним̣ патто’’ти а̄ваджджитва̄, пуббе екам̣ ба̄лагопа̄лакам̣ нисса̄йа анекасатасахасса̄ гоган̣а̄ имисса̄ ган̇га̄йа а̄ват̣т̣е патитва̄ самуддамева павит̣т̣ха̄, апарам̣ пана пан̣д̣итагопа̄лакам̣ нисса̄йа анекасатасахассагоган̣асса соттхи джа̄та̄ вад̣д̣хи джа̄та̄ а̄рогйам̣ джа̄танти аддаса. дисва̄ имам̣ ка̄ран̣ам̣ нисса̄йа бхиккхӯнам̣ дхаммам̣ десесса̄мӣти чинтетва̄ бхиккхӯ а̄мантеси.
ма̄гадхакоти магадхарат̣т̣хава̄сӣ. дуппан̃н̃аджа̄тикоти ниппан̃н̃асабха̄во дандхо маха̄джал̣о. асамавеккхитва̄ти асаллаккхетва̄ анупадха̄ретва̄. пата̄ресӣти та̄ретум̣ а̄рабхи. уттарам̣ тӣрам̣ сувидеха̄нанти ган̇га̄йа ориме тӣре магадхарат̣т̣хам̣, па̄риме тӣре видехарат̣т̣хам̣, га̄во магадхарат̣т̣хато видехарат̣т̣хам̣ нетва̄ раккхисса̄мӣти уттарам̣ тӣрам̣ пата̄реси. там̣ сандха̄йа вуттам̣ – ‘‘уттарам̣ тӣрам̣ сувидеха̄на’’нти. а̄ман̣д̣аликам̣ каритва̄ти ман̣д̣аликам̣ катва̄. анайабйасанам̣ а̄паджджим̣сӯти авад̣д̣хим̣ вина̄сам̣ па̄пун̣им̣су, маха̄самуддамева пависим̣су. тена хи гопа̄лакена га̄во ота̄рентена ган̇га̄йа ориматӣре саматиттхан̃ча ¶ висаматиттхан̃ча олокетаббам̣ асса, маджджхе ган̇га̄йа гуннам̣ виссамат̣т̣ха̄наттхам̣ две тӣн̣и ва̄ликаттхала̄ни саллаккхетабба̄ни ассу. татха̄ па̄риматӣре тӣн̣и чатта̄ри титтха̄ни, имасма̄ титтха̄ бхат̣т̣ха̄ имам̣ титтхам̣ ган̣хиссанти, имасма̄ бхат̣т̣ха̄ иманти. айам̣ пана ба̄лагопа̄лако ориматӣре гуннам̣ отаран̣атиттхам̣ самам̣ ва̄ висамам̣ ва̄ анолокетва̄ва маджджхе ¶ ган̇га̄йа гуннам̣ виссамат̣т̣ха̄наттхам̣ две тӣн̣и ва̄ликаттхала̄нипи асаллаккхетва̄ва паратӣре чатта̄ри ¶ пан̃ча уттаран̣атиттха̄ни асамавеккхитва̄ва атиттхенева га̄во ота̄реси. атхасса маха̄усабхо джаванасампанната̄йа чева тха̄масампанната̄йа ча тирийам̣ ган̇га̄йа сотам̣ чхетва̄ па̄римам̣ тӣрам̣ патва̄ чхиннатат̣ан̃чева кан̣т̣акагумбагаханан̃ча дисва̄, ‘‘дуббинивит̣т̣хамета’’нти н̃атва̄ дхурагга-патит̣т̣ха̄нока̄сампи алабхитва̄ пат̣иниватти. га̄во маха̄усабхо ниватто майампи ниваттисса̄ма̄ти ниватта̄. махато гоган̣асса ниваттат̣т̣ха̄не удакам̣ чхиджджитва̄ маджджхе ган̇га̄йа а̄ват̣т̣ам̣ ут̣т̣хапеси. гоган̣о а̄ват̣т̣ам̣ пависитва̄ самуддамева патто. екопи гон̣о арого на̄ма на̄хоси. тена̄ха – ‘‘таттхева анайабйасанам̣ а̄паджджим̣сӯ’’ти.
акусала̄ имасса локасса̄ти идха локе кхандхадха̄та̄йатанесу акусала̄ ачхека̄, паралокепи есева найо. ма̄радхеййам̣ вуччати тебхӯмакадхамма̄. ама̄радхеййам̣ нава локуттарадхамма̄. маччудхеййампи тебхӯмакадхамма̄ва. амаччудхеййам̣ нава локуттарадхамма̄. таттха акусала̄ ачхека̄. вачанаттхато пана ма̄расса дхеййам̣ ма̄радхеййам̣. дхеййанти т̣ха̄нам̣ ваттху нива̄со гочаро. маччудхеййепи есева найо. тесанти тесам̣ еварӯпа̄нам̣ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣, имина̄ чха саттха̄ро дассита̄ти ведитабба̄.
351. евам̣ кан̣хапаккхам̣ нит̣т̣хапетва̄ суккапаккхам̣ дассенто бхӯтапуббам̣, бхиккхаветиа̄дима̄ха. таттха балавага̄воти дантагон̣е чева дхенуйо ча. даммага̄воти даметаббагон̣е чева авиджа̄тага̄во ча. ваччхатарети ваччхабха̄вам̣ таритва̄ т̣хите балававаччхе. ваччхакети дхенупаке тарун̣аваччхаке ¶ . киса̄балакети аппамам̣салохите мандатха̄ме. та̄вадева джа̄такоти там̣дивасе джа̄тако. ма̄тугоравакена вуйхама̄ноти ма̄та̄ пурато пурато хум̣хунти горавам̣ катва̄ сан̃н̃ам̣ дадама̄на̄ урена удакам̣ чхиндама̄на̄ гаччхати, ваччхако та̄йа горавасан̃н̃а̄йа дхенуйа̄ ва̄ урена чхиннодакена гаччхама̄но ‘‘ма̄тугоравакена вуйхама̄но’’ти вуччати.
352. ма̄расса ¶ сотам̣ чхетва̄ти арахаттамаггена ма̄расса тан̣ха̄сотам̣ чхетва̄. па̄рам̣ гата̄ти маха̄усабха̄ надӣпа̄рам̣ вийа сам̣са̄рапа̄рам̣ нибба̄нам̣ гата̄. па̄рам̣ агамам̣сӯти маха̄усабха̄нам̣ па̄ран̇гатаккхан̣е ган̇га̄йа сотасса тайо кот̣т̣ха̄се атиккамма т̣хита̄ маха̄усабхе па̄рам̣ патте дисва̄ тесам̣ гатамаггам̣ пат̣ипаджджитва̄ па̄рам̣ агамам̣су. па̄рам̣ гамиссантӣти чатумаггаваджджха̄нам̣ килеса̄нам̣ тайо ¶ кот̣т̣ха̄се кхепетва̄ т̣хита̄ ида̄ни арахаттамаггена авасесам̣ тан̣ха̄сотам̣ чхетва̄ балавага̄во вийа надӣпа̄рам̣ сам̣са̄рапа̄рам̣ нибба̄нам̣ гамиссантӣти. имина̄ найена саббава̄ресу аттхо ведитаббо. дхамма̄нуса̄рино, саддха̄нуса̄риноти име две пат̣хамамаггасаман̇гино.
джа̄ната̄ти саббадхамме джа̄нантена буддхена. суппака̄ситоти сукатхито. виват̣анти виваритам̣. аматадва̄ранти арийамагго. нибба̄напаттийа̄ти тадаттха̄йа виват̣ам̣. винал̣ӣкатанти вигатама̄нанал̣ам̣ катам̣. кхемам̣ паттхетха̄ти каттукамйата̄чхандена арахаттам̣ паттхетха, каттука̄ма̄ ниббаттетука̄ма̄ хотха̄ти аттхо. ‘‘патта’ттха̄’’типи па̄т̣хо. еварӯпам̣ саттха̄рам̣ лабхитва̄ тумхе патта̄йева на̄ма̄ти аттхо. сесам̣ саббаттха утта̄намева. бхагава̄ пана йатха̄нусандхина̄ва десанам̣ нит̣т̣хапесӣти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
чӯл̣агопа̄лакасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. чӯл̣асаччакасуттаван̣н̣ана̄
353. евам̣ ¶ ме сутанти чӯл̣асаччакасуттам̣. таттха маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йанти маха̄ванам̣ на̄ма сайам̣джа̄там̣ аропимам̣ сапариччхедам̣ махантам̣ ванам̣. капилаваттхуса̄манта̄ ¶ пана маха̄ванам̣ химавантена саха ека̄баддхам̣ апариччхедам̣ хутва̄ маха̄самуддам̣ а̄хачча т̣хитам̣. идам̣ та̄дисам̣ на хоти. сапариччхедам̣ махантам̣ вананти маха̄ванам̣. кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄ пана маха̄ванам̣ нисса̄йа кате а̄ра̄ме кӯт̣а̄га̄рам̣ антокатва̄ хам̣сават̣т̣акаччханнена ката̄ сабба̄ка̄расампанна̄ буддхасса бхагавато гандхакут̣и ведитабба̄.
саччако ¶ ниган̣т̣хапуттоти пуббе кира еко ниган̣т̣хо ча ниган̣т̣хӣ ча пан̃ча пан̃ча ва̄дасата̄ни уггахетва̄, ва̄дам̣ а̄ропесса̄ма̄ти джамбудӣпе вичаранта̄ веса̄лийам̣ сама̄гата̄. личчхавира̄джа̄но дисва̄, – ‘‘твам̣ ко, твам̣ ка̄’’ти пуччхим̣су. ниган̣т̣хо – ‘‘ахам̣ ва̄дам̣ а̄ропесса̄мӣти джамбудӣпе вичара̄мӣ’’ти а̄ха. ниган̣т̣хӣпи татха̄ а̄ха. личчхавино, ‘‘идхева ан̃н̃аман̃н̃ам̣ ва̄дам̣ а̄ропетха̄’’ти а̄хам̣су. ниган̣т̣хӣ аттана̄ уггахита̄ни пан̃чава̄дасата̄ни пуччхи, ниган̣т̣хо катхеси. ниган̣т̣хена пуччхитепи ниган̣т̣хӣ катхесийева. екассапи на джайо, на пара̄джайо, убхо самасама̄ва ахесум̣. личчхавино, – ‘‘тумхе убхопи самасама̄ а̄хин̣д̣итва̄ ким̣ кариссатха, идхева васатха̄’’ти гехам̣ датва̄ балим̣ пат̣т̣хапесум̣. тесам̣ сам̣ва̄саманва̄йа чатассо дхӣтаро джа̄та̄, – ека̄ сачча̄ на̄ма, ека̄ лола̄ на̄ма, ека̄ пат̣а̄ча̄ра̄ на̄ма, ека̄ а̄ча̄раватӣ на̄ма. та̄пи пан̣д̣ита̄ва ахесум̣, ма̄та̄питӯхи уггахита̄ни пан̃ча пан̃ча ва̄дасата̄ни уггахесум̣. та̄ вайапатта̄ ма̄та̄питаро авочум̣ – ‘‘амха̄кам̣ амма̄ куле да̄рика̄ на̄ма хиран̃н̃асуван̣н̣а̄дӣни датва̄ кулагхарам̣ песитапубба̄ на̄ма наттхи. йо пана ага̄рико та̄сам̣ ва̄дам̣ маддитум̣ саккоти, тасса па̄дапарича̄рика̄ хонти. йо паббаджито та̄сам̣ маддитум̣ саккоти, тасса сантике паббаджанти. тумхе ким̣ кариссатха̄’’ти? майампи евамева карисса̄ма̄ти. чатассопи парибба̄джикавесам̣ гахетва̄, ‘‘айам̣ джамбудӣпо на̄ма джамбуйа̄ пан̃н̃а̄йатӣ’’ти джамбуса̄кхам̣ гахетва̄ ча̄рикам̣ паккамим̣су. йам̣ га̄мам̣ па̄пун̣анти, тасса два̄ре пам̣супун̃дже ¶ ва̄ ва̄ликапун̃дже ва̄ джамбудхаджам̣ т̣хапетва̄, – ‘‘йо ва̄дам̣ а̄ропетум̣ саккоти, со имам̣ маддатӯ’’ти ватва̄ га̄мам̣ пависанти. евам̣ га̄мена га̄мам̣ вичарантийо са̄ваттхим̣ па̄пун̣итва̄ татхева га̄мадва̄ре джамбудхаджам̣ ¶ т̣хапетва̄ сампаттаманусса̄нам̣ а̄рочетва̄ антонагарам̣ павит̣т̣ха̄.
тена самайена бхагава̄ са̄ваттхим̣ нисса̄йа джетаване вихарати. атха̄йасма̄ са̄рипутто гила̄не пуччханто аджаггитат̣т̣ха̄нам̣ джагганто аттано киччамахантата̄йа ан̃н̃ехи бхиккхӯхи дива̄тарам̣ га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависанто га̄мадва̄ре джамбудхаджам̣ дисва̄, – ‘‘кимида’’нти да̄раке пуччхи. те таматтхам̣ а̄рочесум̣. тена хи маддатха̄ти. на саккома, бханте, бха̄йа̄ма̄ти. ‘‘кума̄ра̄ ¶ ма̄ бха̄йатха, ‘кена амха̄кам̣ джамбудхаджо мадда̄пито’ти вутте, буддхаса̄вакена са̄рипуттаттхерена мадда̄пито, ва̄дам̣ а̄ропетука̄ма̄ джетаване тхерасса сантикам̣ гаччхатха̄ти вадеййа̄тха̄’’ти а̄ха. те тхерасса вачанам̣ сутва̄ джамбудхаджам̣ маддитва̄ чхад̣д̣есум̣. тхеро пин̣д̣а̄йа чаритва̄ виха̄рам̣ гато. парибба̄джика̄пи га̄мато никкхамитва̄, ‘‘амха̄кам̣ дхаджо кена мадда̄пито’’ти пуччхим̣су. да̄рака̄ таматтхам̣ а̄рочесум̣. парибба̄джика̄ пуна га̄мам̣ пависитва̄ екекам̣ вӣтхим̣ гахетва̄, – ‘‘буддхаса̄вако кира са̄рипутто на̄ма амхехи саддхим̣ ва̄дам̣ кариссати, сотука̄ма̄ никкхаматха̄’’ти а̄рочесум̣. маха̄джано никкхами, тена саддхим̣ парибба̄джика̄ джетаванам̣ агамим̣су.
тхеро – ‘‘амха̄кам̣ васанат̣т̣ха̄не ма̄туга̄масса а̄гаманам̣ на̄ма апха̄сука’’нти виха̄рамаджджхе нисӣди. парибба̄джика̄йо гантва̄ тхерам̣ пуччхим̣су – ‘‘тумхехи амха̄кам̣ дхаджо мадда̄пито’’ти? а̄ма, майа̄ мадда̄питоти. майам̣ тумхехи саддхим̣ ва̄дам̣ карисса̄ма̄ти. са̄дху каротха, касса пуччха̄ касса виссаджджанам̣ хотӯти? пуччха̄ на̄ма амха̄кам̣ патта̄, тумхе пана ма̄туга̄ма̄ на̄ма пат̣хамам̣ пуччхатха̄ти а̄ха. та̄ чатассопи чатӯсу диса̄су т̣хатва̄ ма̄та̄питӯнам̣ сантике уггахитам̣ ва̄дасахассам̣ пуччхим̣су. тхеро кхаггена кумудана̄л̣ам̣ чхинданто вийа пуччхитам̣ пуччхитам̣ ниджджат̣ам̣ нигган̣т̣хим̣ катва̄ катхеси, катхетва̄ пуна пуччхатха̄ти а̄ха. еттакамева, бханте, майам̣ джа̄на̄ма̄ти. тхеро а̄ха – ‘‘тумхехи ва̄дасахассам̣ пуччхитам̣ майа̄ катхитам̣, ахам̣ пана екам̣ йева пан̃хам̣ пуччхисса̄ми, там̣ тумхе катхетха̄’’ти. та̄ тхерасса висайам̣ дисва̄, ‘‘пуччхатха, бханте, бйа̄карисса̄ма̄’’ти ваттум̣ на̄саккхим̣су. ‘‘вада, бханте, джа̄нама̄на̄ ¶ бйа̄карисса̄ма̄’’ти пуна а̄хам̣су.
тхеро ¶ айам̣ пана кулапутте пабба̄джетва̄ пат̣хамам̣ сиккха̄петаббапан̃хоти ватва̄, – ‘‘екам̣ на̄ма ки’’нти пуччхи. та̄ нева антам̣, на кот̣им̣ аддасам̣су. тхеро катхетха̄ти а̄ха. на пасса̄ма, бхантети. тумхехи ва̄дасахассам̣ пуччхитам̣ майа̄ катхитам̣, майхам̣ тумхе екам̣ пан̃хампи катхетум̣ на саккотха, евам̣ санте касса джайо касса пара̄джайоти? тумха̄кам̣, бханте, джайо, амха̄кам̣ пара̄джайоти. ида̄ни ким̣ кариссатха̄ти? та̄ ма̄та̄питӯхи вуттавачанам̣ а̄рочетва̄, ‘‘тумха̄кам̣ сантике паббаджисса̄ма̄’’ти а̄хам̣су. тумхе ма̄туга̄ма̄ на̄ма амха̄кам̣ сантике паббаджитум̣ на ват̣т̣ати, амха̄кам̣ пана са̄санам̣ гахетва̄ ¶ бхиккхуниупассайам̣ гантва̄ паббаджатха̄ти. та̄ са̄дхӯти тхерасса са̄санам̣ гахетва̄ бхиккхунисан̇гхасса сантикам̣ гантва̄ паббаджим̣су. паббаджита̄ ча пана аппаматта̄ а̄та̄пинийо хутва̄ начирассева арахаттам̣ па̄пун̣им̣су.
айам̣ саччако та̄сам̣ чатуннампи канит̣т̣хабха̄тико. та̄хи чатӯхипи уттаритарапан̃н̃о, ма̄та̄питӯнампи сантика̄ ва̄дасахассам̣, тато бахутаран̃ча ба̄хирасамайам̣ уггахетва̄ каттхачи агантва̄ ра̄джада̄раке сиппам̣ сиккха̄пенто таттхева веса̄лийам̣ васати, пан̃н̃а̄йа атипӯритатта̄ куччхи ме бхиджджеййа̄ти бхӣто айапат̣т̣ена куччхим̣ париккхипитва̄ чарати, имам̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘саччако ниган̣т̣хапутто’’ти.
бхассаппава̄дакоти бхассам̣ вуччати катха̄магго, там̣ павадати катхетӣти бхассаппава̄дако. пан̣д̣итава̄доти ахам̣ пан̣д̣итоти евам̣ ва̄до. са̄дхусаммато бахуджанасса̄ти йам̣ йам̣ наккхаттача̄рена а̄дисати, там̣ там̣ йебхуййена татхева хоти, тасма̄ айам̣ са̄дхуладдхико бхаддакоти евам̣ саммато маха̄джанасса. ва̄дена ва̄дам̣ сама̄раддхоти катха̄маггена досам̣ а̄ропито. а̄йасма̄ ассаджӣти са̄рипуттаттхерасса а̄чарийо ассаджиттхеро. джан̇гха̄виха̄рам̣ анучан̇камама̄ноти тато тато личчхавира̄джагехато там̣ там̣ гехам̣ гаманаттха̄йа анучан̇камама̄но. йена̄йасма̄ ассаджи тенупасан̇камӣти касма̄ упасан̇ками? самайаджа̄нанаттхам̣.
евам̣ кирасса ахоси – ‘‘ахам̣ ‘саман̣асса готамасса ва̄дам̣ а̄ропесса̄мӣ’ти а̄хин̣д̣а̄ми, ‘самайам̣ панасса на джа̄на̄мӣ’ти на а̄ропесим̣. парасса хи самайам̣ ¶ н̃атва̄ а̄ропито ва̄до сва̄ропито на̄ма хоти. айам̣ пана саман̣асса готамасса са̄вако пан̃н̃а̄йати ассаджиттхеро ¶ ; со аттано саттху самайе ковидо, ета̄хам̣ пуччхитва̄ катхам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ саман̣асса готамасса ва̄дам̣ а̄ропесса̄мӣ’’ти. тасма̄ упасан̇ками. винетӣти катхам̣ винети, катхам̣ сиккха̄петӣти пуччхати. тхеро пана йасма̄ дуккханти вутте упа̄рамбхасса ока̄со хоти, маггапхала̄нипи парийа̄йена дуккханти а̄гата̄ни, айан̃ча дуккханти вутте тхерам̣ пуччхеййа – ‘‘бхо ассаджи, киматтхам̣ тумхе паббаджита̄’’ти. тато ‘‘маггапхалаттха̄йа̄’’ти вутте, – ‘‘найидам̣, бхо ассаджи, тумха̄кам̣ са̄санам̣ на̄ма, маха̄а̄гха̄танам̣ на̄метам̣, нирайуссадо на̄меса, наттхи тумха̄кам̣ сукха̄са̄, ут̣т̣ха̄йут̣т̣ха̄йа дуккхамева джира̄пента̄ а̄хин̣д̣атха̄’’ти досам̣ а̄ропеййа, тасма̄ ¶ парава̄дисса парийа̄йакатхам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. йатха̄ еса аппатит̣т̣хо хоти, евамасса ниппарийа̄йакатхам̣ катхесса̄мӣти чинтетва̄, ‘‘рӯпам̣, бхиккхаве, аничча’’нти имам̣ аничча̄наттавасенева катхам̣ катхети. дуссутанти сотум̣ айуттам̣.
354. сантха̄га̄рети ра̄джакула̄нам̣ аттха̄нуса̄санасантха̄га̄раса̄ла̄йам̣. йена те личчхавӣ тенупасан̇камӣти евам̣ кирасса ахоси – ‘‘ахам̣ пуббе самайам̣ аджа̄нанабха̄вена саман̣асса готамасса ва̄дам̣ на а̄ропесим̣, ида̄ни панасса маха̄са̄вакена катхитам̣ самайам̣ джа̄на̄ми, име ча мама антева̄сика̄ пан̃часата̄ личчхавӣ саннипатита̄. етехи саддхим̣ гантва̄ саман̣асса готамасса ва̄дам̣ а̄ропесса̄мӣ’’ти тасма̄ упасан̇ками. н̃а̄тан̃н̃атарена̄ти н̃а̄тесу абхин̃н̃а̄тесу пан̃чаваггийаттхересу ан̃н̃атарена. патит̣т̣хитанти йатха̄ тена патит̣т̣хитам̣. саче евам̣ патит̣т̣хиссати, атха пана ан̃н̃адева ваккхати, татра майа̄ ким̣ сакка̄ ка̄тунти ида̄нева пит̣т̣хим̣ париваттенто а̄ха. а̄кад̣д̣хеййа̄ти аттано абхимукхам̣ кад̣д̣хеййа. парикад̣д̣хеййа̄ти пурато пат̣ипан̣а̄меййа. сампарикад̣д̣хеййа̄ти ка̄лена а̄кад̣д̣хеййа, ка̄лена парикад̣д̣хеййа. сон̣д̣ика̄килан̃джанти сура̄гхаре пит̣т̣хакилан̃джам̣. сон̣д̣ика̄дхуттоти сура̄дхутто. ва̄лам̣ кан̣н̣е гахетва̄ти сура̄парисса̄ванаттхавикам̣ дховитука̄мо ¶ касат̣анидхунанаттхам̣ убхосу кан̣н̣есу гахетва̄. одхунеййа̄ти адхомукхам̣ катва̄ дхунеййа. ниддхунеййа̄ти уддхам̣мукхам̣ катва̄ дхунеййа. ниппхот̣еййа̄ти пунаппунам̣ паппхот̣еййа. са̄н̣адховикам̣ на̄ма̄ти еттха манусса̄ са̄н̣аса̄т̣акакаран̣аттхам̣ са̄н̣ава̄ке гахетва̄ мут̣т̣хим̣ мут̣т̣хим̣ бандхитва̄ удаке паккхипанти. те татийадивасе сут̣т̣ху килинна̄ хонти. атха манусса̄ амбилайа̄гусура̄дӣни а̄да̄йа таттха гантва̄ са̄н̣амут̣т̣хим̣ гахетва̄, даккхин̣ато ва̄мато саммукха̄ ча̄ти тӣсу пхалакесу саким̣ даккхин̣апхалаке, саким̣ ва̄мапхалаке, саким̣ саммукхапхалаке пахаранта̄ амбилайа̄гусура̄дӣни бхун̃джанта̄ пиванта̄ кха̄данта̄ ¶ дхованти. маханта̄ кӣл̣а̄ хоти. ран̃н̃о на̄го там̣ кӣл̣ам̣ дисва̄ гамбхӣрам̣ удакам̣ анупависитва̄ сон̣д̣а̄йа удакам̣ гахетва̄ саким̣ кумбхе саким̣ пит̣т̣хийам̣ саким̣ убхосу пассесу саким̣ антарасаттхийам̣ паккхипанто кӣл̣иттха. тадупа̄да̄йа там̣ кӣл̣итаджа̄там̣ са̄н̣адховикам̣ на̄ма вуччати ¶ , там̣ сандха̄йа вуттам̣ – ‘‘са̄н̣адховикам̣ на̄ма кӣл̣итаджа̄там̣ кӣл̣атӣ’’ти. ким̣ со бхавама̄но саччако ниган̣т̣хапутто, йо бхагавато ва̄дам̣ а̄ропессатӣти йо саччако ниган̣т̣хапутто бхагавато ва̄дам̣ а̄ропессати, со ким̣ бхавама̄но ким̣ йаккхо бхавама̄но уда̄ху индо, уда̄ху брахма̄ бхавама̄но бхагавато ва̄дам̣ а̄ропессати? на хи сакка̄ пакатимануссена бхагавато ва̄дам̣ а̄ропетунти айаметтха адхиппа̄йо.
355. тена кхо пана самайена̄ти йасмим̣ самайе саччако а̄ра̄мам̣ па̄виси, тасмим̣. кисмим̣ пана самайе па̄висӣти? маха̄маджджханхикасамайе. касма̄ пана тасмим̣ самайе чан̇камантӣти? пан̣ӣтабходжанапаччайасса тхинамиддхасса виноданаттхам̣. дива̄падха̄ника̄ ва̄ те. та̄диса̄нан̃хи паччха̄бхаттам̣ чан̇камитва̄ нхатва̄ сарӣрам̣ утум̣ ган̣ха̄петва̄ нисаджджа саман̣адхаммам̣ каронта̄нам̣ читтам̣ екаггам̣ хоти. йена те бхиккхӯти со кира кухим̣ саман̣о готамоти паривен̣ато паривен̣ам̣ гантва̄ пуччхитва̄ пависисса̄мӣти вилокенто аран̃н̃е хаттхӣ вийа чан̇каме чан̇камама̄не пам̣сукӯликабхиккхӯ дисва̄ тесам̣ сантикам̣ агама̄си. там̣ сандха̄йа, ‘‘йена те бхиккхӯ’’тиа̄ди вуттам̣. кахам̣ ¶ ну кхо, бхоти катарасмим̣ а̄ва̄се ва̄ ман̣д̣апе ва̄ти аттхо. еса, аггивессана, бхагава̄ти тада̄ кира бхагава̄ паччӯсака̄ле маха̄карун̣а̄ сама̄паттим̣ сама̄паджджитва̄ дасасахассачаккава̄л̣е саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣аджа̄лам̣ паттхаритва̄ бодханеййасаттам̣ олокенто аддаса – ‘‘све саччако ниган̣т̣хапутто махатим̣ личчхавипарисам̣ гахетва̄ мама ва̄дам̣ а̄ропетука̄мо а̄гамиссатӣ’’ти. тасма̄ па̄това сарӣрапат̣иджагганам̣ катва̄ бхиккхусан̇гхапарива̄ро веса̄лийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто маха̄париса̄йа нисӣдитум̣ сукхат̣т̣ха̄не нисӣдисса̄мӣти гандхакут̣им̣ апависитва̄ маха̄ване ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле дива̄виха̄рам̣ нисӣди. те бхиккхӯ бхагавато ваттам̣ дассетва̄ а̄гата̄, саччакена пут̣т̣ха̄ дӯре нисиннам̣ бхагавантам̣ дассента̄, ‘‘еса аггивессана бхагава̄’’ти а̄хам̣су.
махатийа̄ личчхавипариса̄йа саддхинти хет̣т̣ха̄ пан̃чаматтехи личчхависатехи паривутоти вуттам̣. те ¶ етасса антева̄сика̄йева, антовеса̄лийам̣ пана саччако пан̃чаматта̄ни личчхавира̄джасата̄ни гахетва̄, ‘‘ва̄даттхико бхагавантам̣ упасан̇каманто’’ти сутва̄ двиннам̣ пан̣д̣ита̄нам̣ катха̄салла̄пам̣ сосса̄ма̄ти ¶ йебхуййена манусса̄ никкханта̄, евам̣ са̄ париса̄ махатӣ апариччхиннаган̣ана̄ ахоси. там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. ан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ти ете убхатопаккхика̄, те евам̣ чинтесум̣ – ‘‘саче но миччха̄дит̣т̣хика̄ чодессанти, ‘касма̄ тумхе саман̣ам̣ готамам̣ вандиттха̄’ти, тесам̣, ‘ким̣ ан̃джалиматтакаран̣енапи вандитам̣ хотӣ’ти ваккха̄ма. саче но самма̄дит̣т̣хика̄ чодессанти, ‘касма̄ бхагавантам̣ на вандиттха̄’ти, ‘ким̣ сӣсена бхӯмим̣ пахарантенева вандитам̣ хоти, нану ан̃джаликаммампи вандана̄ ева̄’ти ваккха̄ма̄’’ти. на̄ма готтанти, бхо готама, ахам̣ асукасса путто датто на̄ма митто на̄ма идха а̄гатоти ваданта̄ на̄мам̣ са̄венти на̄ма. бхо готама, ахам̣ ва̄сит̣т̣хо на̄ма качча̄но на̄ма идха а̄гатоти ваданта̄ готтам̣ са̄венти на̄ма. ете кира далидда̄ джин̣н̣акулапутта̄ парисамаджджхе на̄маготтавасена па̄кат̣а̄ бхависса̄ма̄ти евам̣ акам̣су. йе пана тун̣хӣбхӯта̄ нисӣдим̣су, те кера̄т̣ика̄ чева андхаба̄ла̄ ча. таттха кера̄т̣ика̄, ‘‘екам̣ две катха̄салла̄пе каронто висса̄сико хоти, атха висса̄се сати ¶ екам̣ две бхиккха̄ ада̄тум̣ на йутта’’нти тато атта̄нам̣ мочента̄ тун̣хӣ нисӣданти. андхаба̄ла̄ ан̃н̃а̄н̣ата̄йева аваккхиттаматтика̄пин̣д̣о вийа йаттха каттхачи тун̣хӣбхӯта̄ нисӣданти.
356. кин̃чидева десанти кан̃чи ока̄сам̣ кин̃чи ка̄ран̣ам̣, атхасса бхагава̄ пан̃хапуччхане усса̄хам̣ джаненто а̄ха – пуччха, аггивессана, йада̄кан̇кхасӣти. тассаттхо – ‘‘пуччха йади а̄кан̇кхаси, на ме пан̃хависсаджджане бха̄ро аттхи’’. атха ва̄ ‘‘пуччха йам̣ а̄кан̇кхаси, саббам̣ те виссаджджесса̄мӣ’’ти саббан̃н̃упава̄ран̣ам̣ пава̄реси аса̄дха̄ран̣ам̣ паччекабуддхааггаса̄вамаха̄са̄вакехи. те хи йада̄кан̇кхасӣти на ваданти, сутва̄ ведисса̄ма̄ти ваданти. буддха̄ пана ‘‘пуччха̄вусо, йада̄кан̇кхасӣ’’ти (сам̣. ни. 1.237) ва̄, ‘‘пуччха, маха̄ра̄джа, йада̄кан̇кхасӣ’’ти (дӣ. ни. 1.162) ва̄,
‘‘пуччха ва̄сава мам̣ пан̃хам̣, йам̣ кин̃чи манасиччхаси;
тасса тассева пан̃хасса, ахам̣ антам̣ кароми те’’ ити. (дӣ. ни. 2.356) ва̄,
‘‘тена ¶ хи твам̣, бхиккху, саке а̄сане нисӣдитва̄ пуччха йада̄кан̇кхасӣ’’ти (ма. ни. 3.85) ва̄,
‘‘ба̄варисса ¶ ча туйхам̣ ва̄, саббесам̣ саббасам̣сайам̣;
ката̄вака̄са̄ пуччхавхо, йам̣ кин̃чи манасиччхатха̄’’ти. (су. ни. 1036) ва̄,
‘‘пуччха мам̣ сабхийа пан̃хам̣, йам̣ кин̃чи манасиччхаси;
тасса тассева пан̃хасса, ахам̣ антам̣ кароми те’’ ити. (су. ни. 517) ва̄ –
тесам̣ тесам̣ йаккханариндадевасаман̣абра̄хман̣апарибба̄джака̄нам̣ саббан̃н̃упава̄ран̣ам̣ пава̄ренти. аначчхарийан̃четам̣, йам̣ бхагава̄ буддхабхӯмим̣ патва̄ етам̣ пава̄ран̣ам̣ пава̄реййа. йо бодхисаттабхӯмийам̣ падесан̃а̄н̣епи т̣хито
‘‘кон̣д̣ан̃н̃а пан̃ха̄ни вийа̄карохи,
йа̄чанти там̣ исайо са̄дхурӯпа̄;
кон̣д̣ан̃н̃а есо мануджесу дхаммо,
йам̣ вуддхама̄гаччхати еса бха̄ро’’ти. (джа̄. 2.17.60) –
евам̣ ¶ сакка̄дӣнам̣ аттха̄йа исӣхи йа̄чито
‘‘ката̄вака̄са̄ пуччханту бхонто,
йам̣ кин̃чи пан̃хам̣ манаса̄бхипаттхитам̣;
ахан̃хи там̣ там̣ во вийа̄кариссам̣,
н̃атва̄ сайам̣ локамимам̣ паран̃ча̄’’ти. (джа̄. 2.17.61);
евам̣ ¶ сарабхан̇гака̄ле, самбхаваджа̄таке ча сакаладжамбудӣпам̣ тиккхаттум̣ вичаритва̄ пан̃ха̄нам̣ антакарам̣ адисва̄ сучиратена бра̄хман̣ена пан̃хам̣ пут̣т̣хо ока̄се ка̄рите, джа̄тийа̄ саттавассо ратхика̄йам̣ пам̣сум̣ кӣл̣анто паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ антаравӣтхийам̣ нисиннова –
‘‘таггха те ахамаккхиссам̣, йатха̄пи кусало татха̄;
ра̄джа̄ ча кхо там̣ джа̄на̄ти, йади ка̄хати ва̄ на ва̄’’ти. (джа̄. 1.16.172) –
саббан̃н̃упава̄ран̣ам̣ пава̄реси.
евам̣ бхагавата̄ саббан̃н̃упава̄ран̣а̄йа пава̄рита̄йа аттамано пан̃хам̣ пуччханто, ‘‘катхам̣ пана, бхо готама̄’’тиа̄дима̄ха.
атхасса ¶ бхагава̄, ‘‘пассатха, бхо, ан̃н̃ам̣ са̄вакена катхитам̣, ан̃н̃ам̣ саттха̄ катхети, нану майа̄ пат̣икаччева вуттам̣, ‘саче татха̄ патит̣т̣хиссати, йатха̄сса са̄вакена патит̣т̣хитам̣, ева̄хам̣ ва̄дам̣ а̄ропесса̄мӣ’ти. айам̣ пана ан̃н̃амева катхети, таттха ким̣ майа̄ сакка̄ ка̄ту’’нти евам̣ ниган̣т̣хасса вачанока̄со ма̄ хотӯти хет̣т̣ха̄ ассаджиттхерена катхитанийа̄менева катхенто, евам̣ кхо ахам̣, аггивессана̄тиа̄дима̄ха. упама̄ мам̣, бхо готама, пат̣ибха̄тӣти, бхо готама, майхам̣ ека̄ упама̄ упат̣т̣ха̄ти, а̄хара̄ми там̣ упаманти вадати. пат̣ибха̄ту там̣, аггивессана̄ти упат̣т̣ха̄ту те, аггивессана, а̄хара там̣ упамам̣ висаттхоти бхагава̄ авоча. балакаран̣ӣйа̄ти ба̄хубалена каттабба̄ касива̄н̣иджджа̄дика̄ камманта̄. рӯпатта̄йам̣ пурисапуггалоти рӯпам̣ атта̄ асса̄ти рӯпатта̄, рӯпам̣ атта̄ти гахетва̄ т̣хитапуггалам̣ дӣпети. рӯпе патит̣т̣ха̄йа̄ти тасмим̣ атта̄ти гахитарӯпе патит̣т̣хахитва̄. пун̃н̃ам̣ ва̄ апун̃н̃ам̣ ва̄ пасаватӣти кусалам̣ ва̄ акусалам̣ ва̄ пат̣илабхати. веданатта̄дӣсупи есева найо. имина̄ ким̣ дӣпети? име пан̃чаккхандха̄ имесам̣ сатта̄нам̣ патхавӣ вийа патит̣т̣ха̄, те имесу пан̃часу кхандхесу патит̣т̣ха̄йа кусала̄кусалакаммам̣ на̄ма а̄йӯханти. тумхе еварӯпам̣ виджджама̄намева атта̄нам̣ пат̣иседхенто пан̃чаккхандха̄ ¶ анатта̄ти дӣпетха̄ти ативийа сака̄ран̣ам̣ катва̄ упамам̣ а̄хари. имина̄ ча ниган̣т̣хена а̄хат̣аопаммам̣ нийатамева ¶ , саббан̃н̃убуддхато ан̃н̃о тасса катхам̣ чхиндитва̄ ва̄де досам̣ да̄тум̣ саматтхо на̄ма наттхи. дувидха̄ хи пуггала̄ буддхавенеййа̄ ча са̄вакавенеййа̄ ча. са̄вакавенеййе са̄вака̄пи виненти буддха̄пи. буддхавенеййе пана са̄вака̄ винетум̣ на сакконти, буддха̄ва виненти. айампи ниган̣т̣хо буддхавенеййо, тасма̄ етасса ва̄дам̣ чхиндитва̄ ан̃н̃о досам̣ да̄тум̣ саматтхо на̄ма наттхи. тенасса бхагава̄ сайамева ва̄де досадассанаттхам̣ нану твам̣, аггивессана̄тиа̄дима̄ха.
атха ниган̣т̣хо чинтеси – ‘‘ативийа саман̣о готамо мама ва̄дам̣ патит̣т̣хапети, саче упари кочи досо бхависсати, мамам̣ екакам̣йева нигган̣хиссати. ханда̄хам̣ имам̣ ва̄дам̣ маха̄джанасса̄пи маттхаке паккхипа̄мӣ’’ти, тасма̄ евама̄ха – ахампи, бхо готама, евам̣ вада̄ми рӯпам̣ ме атта̄…пе… вин̃н̃а̄н̣ам̣ ме атта̄ти, айан̃ча махатӣ джаната̄ти. бхагава̄ пана ниган̣т̣хато сатагун̣енапи ¶ сахассагун̣енапи сатасахассагун̣енапи ва̄дӣваратаро, тасма̄ чинтеси – ‘‘айам̣ ниган̣т̣хо атта̄нам̣ мочетва̄ маха̄джанасса маттхаке ва̄дам̣ паккхипати, на̄сса атта̄нам̣ мочетум̣ дасса̄ми, маха̄джанато ниваттетва̄ екакам̣йева нам̣ нигган̣хисса̄мӣ’’ти. атха нам̣ кин̃хи те, аггивессана̄тиа̄дима̄ха. тассаттхо – на̄йам̣ джаната̄ мама ва̄дам̣ а̄ропетум̣ а̄гата̄, твам̣йева сакалам̣ веса̄лим̣ сам̣ват̣т̣итва̄ мама ва̄дам̣ а̄ропетум̣ а̄гато, тасма̄ твам̣ сакамева ва̄дам̣ нивет̣хехи, ма̄ маха̄джанасса маттхаке паккхипасӣти. со пат̣иджа̄нанто ахан̃хи, бхо готама̄тиа̄дима̄ха.
357. ити бхагава̄ ниган̣т̣хасса ва̄дам̣ патит̣т̣хапетва̄, тена хи, аггивессана̄ти пуччхам̣ а̄рабхи. таттха тена хӣти ка̄ран̣аттхе нипа̄то. йасма̄ твам̣ пан̃чаккхандхе аттато пат̣иджа̄на̄си, тасма̄ти аттхо. сакасмим̣ виджитети аттано рат̣т̣хе. гха̄тета̄йам̣ ва̄ гха̄тетунти гха̄та̄рахам̣ гха̄тетаббайуттакам̣ гха̄тетум̣ ¶ . джа̄пета̄йам̣ ва̄ джа̄петунти дханаджа̄нирахам̣ джа̄петаббайуттам̣ джа̄петум̣ джин̣н̣адханам̣ ка̄тум̣. пабба̄джета̄йам̣ ва̄ пабба̄джетунти сакарат̣т̣хато пабба̄джана̄рахам̣ пабба̄джетум̣, нӣхаритум̣. ваттитун̃ча арахатӣти ваттати чева ваттитун̃ча арахати. ваттитум̣ йуттоти дӣпети. ити ниган̣т̣хо аттано ва̄дабхеданаттхам̣ а̄хат̣ака̄ран̣амева аттано ма̄ран̣аттха̄йа а̄вудхам̣ тикхин̣ам̣ каронто вийа висесетва̄ дӣпети, йатха̄ там̣ ба̄ло. евам̣ ме рӯпам̣ хотӯти мама рӯпам̣ евам̣видхам̣ хоту, па̄са̄дикам̣ абхирӯпам̣ алан̇катаппат̣ийаттам̣ суван̣н̣аторан̣ам̣ вийа сусаджджитачиттапат̣о вийа ча мана̄падассананти. евам̣ ме рӯпам̣ ¶ ма̄ ахосӣти мама рӯпам̣ евам̣видхам̣ ма̄ хоту, дуббан̣н̣ам̣ дуссан̣т̣хитам̣ валитапалитам̣ тилакасама̄кин̣н̣анти.
тун̣хӣ ахосӣти ниган̣т̣хо имасмим̣ т̣ха̄не вираддхабха̄вам̣ н̃атва̄, ‘‘саман̣о готамо мама ва̄дам̣ бхинданаттха̄йа ка̄ран̣ам̣ а̄хари, ахам̣ ба̄лата̄йа тамева висесетва̄ дӣпесим̣, ида̄ни нат̣т̣хомхи, саче ваттатӣти ваккха̄ми, име ра̄джа̄но ут̣т̣хахитва̄, ‘аггивессана, твам̣ мама рӯпе васо ваттатӣти вадаси, йади те рӯпе васо ваттати, касма̄ твам̣ йатха̄ име личчхавира̄джа̄но ¶ та̄ватим̣садевасадисехи аттабха̄вехи вирочанти абхирӯпа̄ па̄са̄дика̄, евам̣ на вирочасӣ’ти. саче на ваттатӣти ваккха̄ми, саман̣о готамо ут̣т̣хахитва̄, ‘аггивессана, твам̣ пуббе ваттати ме рӯпасмим̣ васоти ватва̄ ида̄ни пат̣иккхипасӣ’ти ва̄дам̣ а̄ропессати. ити ваттатӣти вуттепи еко досо, на ваттатӣти вуттепи еко досо’’ти тун̣хӣ ахоси. дутийампи бхагава̄ пуччхи, дутийампи тун̣хӣ ахоси. йасма̄ пана йа̄вататийам̣ бхагавата̄ пуччхите абйа̄каронтасса саттадха̄ муддха̄ пхалати, буддха̄ ча на̄ма сатта̄нам̣йева аттха̄йа каппасатасахасса̄дхика̄ни чатта̄ри асан̇кхйеййа̄ни па̄рамӣнам̣ пӯритатта̄ саттесу балаваануддайа̄ хонти. тасма̄ йа̄вататийам̣ апуччхитва̄ атха кхо бхагава̄ саччакам̣ ниган̣т̣хапуттам̣ етадавоча – етам̣ ‘‘бйа̄карохӣ да̄нӣ’’тиа̄дивачанам̣ авоча.
таттха сахадхаммиканти сахетукам̣ сака̄ран̣ам̣. ваджирам̣ па̄н̣имхи асса̄ти ваджирапа̄н̣и. йаккхоти на йо ва̄ со ва̄ йаккхо, сакко девара̄джа̄ти ведитаббо. а̄диттанти ¶ аггиван̣н̣ам̣. сампаджджалитанти сут̣т̣ху паджджалитам̣. саджотибхӯтанти самантато джотибхӯтам̣, екаггиджа̄лабхӯтанти аттхо. т̣хито хотӣти махантам̣ сӣсам̣, кандаламакуласадиса̄ да̄т̣ха̄, бхайа̄нака̄ни аккхина̄са̄дӣнӣти евам̣ вирӯпарӯпам̣ ма̄петва̄ т̣хито. касма̄ панеса а̄гатоти? дит̣т̣хивиссаджджа̄панаттхам̣. апича, ‘‘ахан̃чева кхо пана дхаммам̣ десеййам̣, паре ча ме на а̄джа̄неййу’’нти евам̣ дхаммадесана̄йа аппоссуккабха̄вам̣ а̄панне бхагавати сакко маха̄брахмуна̄ саддхим̣ а̄гантва̄, ‘‘бхагава̄ дхаммам̣ десетха, тумха̄кам̣ а̄н̣а̄йа аваттама̄не майам̣ ватта̄песса̄ма, тумха̄кам̣ дхаммачаккам̣ хоту, амха̄кам̣ а̄н̣а̄чакка’’нти пат̣ин̃н̃амака̄си. тасма̄ ‘‘аджджа саччакам̣ та̄сетва̄ пан̃хам̣ виссаджджа̄песса̄мӣ’’ти а̄гато.
бхагава̄ ¶ чева пассати, саччако ча ниган̣т̣хапуттоти йади хи там̣ ан̃н̃епи пассеййум̣. там̣ ка̄ран̣ам̣ агару асса, ‘‘саман̣о готамо саччакам̣ аттано ва̄де анотарантам̣ н̃атва̄ йаккхам̣ а̄ва̄хетва̄ дассеси, тато саччако бхайена катхесӣ’’ти вадеййум̣. тасма̄ бхагава̄ чева пассати саччако ча. тасса там̣ дисва̄ва сакаласарӣрато седа̄ муччим̣су, антокуччхи випариваттама̄на̄ маха̄равам̣ рави. со ‘‘ан̃н̃епи ну кхо пассантӣ’’ти олокенто ¶ кассачи ломахам̣саматтампи на аддаса. тато – ‘‘идам̣ бхайам̣ мамева уппаннам̣. сача̄хам̣ йаккхоти ваккха̄ми, ‘ким̣ туйхамева аккхӣни аттхи, твамева йаккхам̣ пассаси, пат̣хамам̣ йаккхам̣ адисва̄ саман̣ена готамена ва̄дасан̇гха̄т̣е кхиттова йаккхам̣ пассасӣ’ти вадеййу’’нти чинтетва̄ – ‘‘на да̄ни ме идха ан̃н̃ам̣ пат̣исаран̣ам̣ аттхи, ан̃н̃атра саман̣а̄ готама̄’’ти ман̃н̃ама̄но, атха кхо саччако ниган̣т̣хапутто…пе… бхагавантам̣ етадавоча. та̄н̣ам̣ гавесӣти та̄н̣анти гавесама̄но. лен̣ам̣ гавесӣти лен̣анти гавесама̄но. саран̣ам̣ гавесӣти саран̣анти гавесама̄но. еттха ча та̄йати раккхатӣти та̄н̣ам̣. нилӣйанти еттха̄ти лен̣ам̣. саратӣти саран̣ам̣, бхайам̣ хим̣сати виддхам̣сетӣти аттхо.
358. манаси каритва̄ти манамхи катва̄ паччавеккхитва̄ упадха̄ретва̄. евам̣ ме ведана̄ хотӯти кусала̄ва хоту, сукха̄ва хоту. евам̣ ме сан̃н̃а̄ хотӯти кусала̄ва хоту, сукха̄ва хоту, соманассасампайутта̄ва хотӯти. сан̇кха̄равин̃н̃а̄н̣есупи есева найо. ма̄ ахосӣти еттха пана вуттавипарийа̄йена аттхо ¶ ведитаббо. каллам̣ нӯти йуттам̣ ну. саманупасситунти ‘‘етам̣ мама есохамасми есо ме атта̄’’ти евам̣ тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хивасена пасситум̣. но хидам̣, бхо готама̄ти на йуттаметам̣, бхо готама. ити бхагава̄ йатха̄ на̄ма чхеко ахитун̣д̣ико саппадат̣т̣хависам̣ тенева саппена пуна д̣ам̣са̄петва̄ убба̄хеййа, евам̣ тассам̣йева парисати саччакам̣ ниган̣т̣хапуттам̣ тенева мукхена пан̃чаккхандха̄ аничча̄ дуккха̄ анатта̄ти вада̄песи. дуккхам̣ аллӣноти имам̣ пан̃чаккхандхадуккхам̣ тан̣ха̄дит̣т̣хӣхи аллӣно. упагато аджджхоситотипи тан̣ха̄дит̣т̣хивасенева ведитаббо. дуккхам̣ етам̣ мама̄тиа̄дӣсу пан̃чаккхандхадуккхам̣ тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хивасена саманупассатӣти аттхо. париджа̄неййа̄ти аниччам̣ дуккхам̣ анатта̄ти тӣран̣апарин̃н̃а̄йа парито джа̄неййа. париккхепетва̄ти кхайам̣ вайам̣ ануппа̄дам̣ упанетва̄.
359. наванти ¶ тарун̣ам̣. акуккукаджа̄танти пуппхаггахан̣ака̄ле анто ан̇гут̣т̣хаппама̄н̣о еко гханадан̣д̣ако ниббаттати, тена вирахитанти аттхо. риттоти сун̃н̃о антоса̄равирахито. риттатта̄ва туччхо. апараддхоти пара̄джито. бха̄сита̄ кхо пана тети идам̣ бхагава̄ тасса мукхарабха̄вам̣ ¶ пака̄сетва̄ нигган̣ханто а̄ха. со кира пуббе пӯран̣а̄дайо чха саттха̄ро упасан̇камитва̄ пан̃хам̣ пуччхати. те виссаджджетум̣ на сакконти. атха несам̣ парисамаджджхе махантам̣ виппака̄рам̣ а̄ропетва̄ ут̣т̣ха̄йа джайам̣ паведенто гаччхати. со самма̄самбуддхампи татхева вихет̣хесса̄мӣти сан̃н̃а̄йа упасан̇камитва̄ –
‘‘амбхо ко на̄ма йам̣ руккхо, синнапатто сакан̣т̣ако;
йаттха екаппаха̄рена, уттаман̇гам̣ вибхиджджита’’нти.
айам̣ кхадирам̣ а̄хачча аса̄ракаруккхапаричито мудутун̣д̣асакун̣о вийа саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣аса̄рам̣ а̄хачча н̃а̄н̣атун̣д̣абхедам̣ патто саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣асса тхаддхабха̄вам̣ ан̃н̃а̄си. тадасса парисамаджджхе ¶ пака̄сенто бха̄сита̄ кхо пана тетиа̄дима̄ха. наттхи етарахӣти упа̄диннакасарӣре седо на̄ма наттхӣти на ваттаббам̣, етарахи пана наттхӣти вадати. суван̣н̣аван̣н̣ам̣ ка̄йам̣ виварӣти на саббам̣ ка̄йам̣ вивари. буддха̄ на̄ма ган̣т̣хикам̣ пат̣имун̃читва̄ пат̣иччханнасарӣра̄ парисати дхаммам̣ десенти. атха бхагава̄ галава̄т̣акасаммукхат̣т̣ха̄не чӣварам̣ гахетва̄ чатуран̇гуламаттам̣ ота̄реси. ота̄ритаматте пана тасмим̣ суван̣н̣аван̣н̣а̄ расмийо пун̃джапун̃джа̄ хутва̄ суван̣н̣агхат̣ато раттасуван̣н̣арасадха̄ра̄ вийа, раттаван̣н̣авала̄хакато виджджулата̄ вийа ча никкхамитва̄ суван̣н̣амураджасадисам̣ маха̄кхандхам̣ уттамасирам̣ падаккхин̣ам̣ курума̄на̄ а̄ка̄се паккхандим̣су. касма̄ пана бхагава̄ евамака̄сӣти? маха̄джанасса кан̇кха̄виноданаттхам̣. маха̄джано хи саман̣о готамо майхам̣ седо наттхӣти вадати, саччакасса та̄ва ниган̣т̣хапуттасса йанта̄рул̣хасса вийа седа̄ паггхаранти. саман̣о пана готамо гханадупат̣т̣ачӣварам̣ па̄рупитва̄ нисинно, анто седасса аттхита̄ ва̄ наттхита̄ ва̄ катхам̣ сакка̄ н̃а̄тунти кан̇кхам̣ кареййа, тасса кан̇кха̄виноданаттхам̣ евамака̄си. ман̇кубхӯтоти ниттеджабхӯто. паттаккхандхоти патитаккхандхо. аппат̣ибха̄ноти уттари аппассанто. нисӣдӣти па̄дан̇гут̣т̣хакена бхӯмим̣ касама̄но нисӣди.
360. думмукхоти ¶ на вирӯпамукхо, абхирӯпо хи со па̄са̄дико. на̄мам̣ панасса етам̣. абхаббо там̣ поккхаран̣им̣ пуна отаритунти саббесам̣ ал̣а̄нам̣ ¶ бхаггатта̄ паччхиннагамано отаритум̣ абхаббо, таттхева ка̄какулала̄дӣнам̣ бхаттам̣ хотӣти дассети. висӯка̄йика̄нӣти дит̣т̣хивисӯка̄ни. висевита̄нӣти дит̣т̣хисан̃чарита̄ни. виппхандита̄нӣти дит̣т̣хивиппхандита̄ни. йадидам̣ ва̄да̄дхиппа̄йоти еттха йадиданти нипа̄таматтам̣; ва̄да̄дхиппа̄йо хутва̄ ва̄дам̣ а̄ропесса̄мӣти аджджха̄сайена упасан̇камитум̣ абхаббо; дхаммассавана̄йа пана упасан̇камеййа̄ти дассети. думмукхам̣ личчхавипуттам̣ етадавоча̄ти касма̄ авоча ¶ ? думмукхасса кирасса упама̄харан̣ака̄ле сеса личчхавикума̄ра̄пи чинтесум̣ – ‘‘имина̄ ниган̣т̣хена амха̄кам̣ сиппуггахан̣ат̣т̣ха̄не чирам̣ авама̄но като, айам̣ да̄ни амиттасса пит̣т̣хим̣ пасситум̣ ка̄ло. майампи екекам̣ упамам̣ а̄харитва̄ па̄н̣иппаха̄рена патитам̣ муггарена потхенто вийа татха̄ нам̣ карисса̄ма, йатха̄ на пуна парисамаджджхе сӣсам̣ уккхипитум̣ саккхиссатӣ’’ти, те опамма̄ни каритва̄ думмукхасса катха̄парийоса̄нам̣ а̄гамайама̄на̄ нисӣдим̣су. саччако тесам̣ адхиппа̄йам̣ н̃атва̄, име саббева гӣвам̣ уккхипитва̄ от̣т̣хехи чалама̄нехи т̣хита̄; саче паччека̄ упама̄ харитум̣ лабхиссанти, пуна майа̄ парисамаджджхе сӣсам̣ уккхипитум̣ на сакка̄ бхависсати, ханда̄хам̣ думмукхам̣ апаса̄детва̄ йатха̄ ан̃н̃асса ока̄со на хоти, евам̣ катха̄ва̄рам̣ паччхиндитва̄ саман̣ам̣ готамам̣ пан̃хам̣ пуччхисса̄мӣти тасма̄ етадавоча. таттха а̄гамехӣти тит̣т̣ха, ма̄ пуна бхан̣а̄хӣти аттхо.
361. тит̣т̣хатеса̄, бхо готама̄ти, бхо готама, еса̄ амха̄кан̃чева ан̃н̃есан̃ча путхусаман̣абра̄хман̣а̄нам̣ ва̄ча̄ тит̣т̣хату. вила̄пам̣ вилапитам̣ ман̃н̃ети етан̃хи вачанам̣ вилапитам̣ вийа хоти, виппалапитаматтам̣ хотӣти аттхо. атха ва̄ тит̣т̣хатеса̄ти еттха катха̄ти а̄харитва̄ ваттабба̄. ва̄ча̄вила̄пам̣ вилапитам̣ ман̃н̃ети еттха панидам̣ ва̄ча̄ниччха̄ран̣ам̣ вилапитаматтам̣ ман̃н̃е хотӣти аттхо.
ида̄ни пан̃хам̣ пуччханто китта̄вата̄тиа̄дима̄ха. таттха веса̄раджджапаттоти н̃а̄н̣апатто. апараппаччайоти апараппаттийо. атхасса бхагава̄ пан̃хам̣ виссадждженто идха, аггивессана̄тиа̄дима̄ха, там̣ утта̄наттхамева. йасма̄ панеттха пассатӣти вуттатта̄ секкхабхӯми дассита̄. тасма̄ уттари асеккхабхӯмим̣ пуччханто дутийам̣ пан̃хам̣ пуччхи, тамписса бхагава̄ бйа̄ка̄си ¶ . таттха ¶ дассана̄нуттарийена̄тиа̄дӣсу дассана̄нуттарийанти локийалокуттара̄ пан̃н̃а̄. пат̣ипада̄нуттарийанти локийалокуттара̄ пат̣ипада̄. вимутта̄нуттарийанти локийалокуттара̄ вимутти. суддхалокуттарамева ва̄ гахетва̄ дассана̄нуттарийанти арахаттамаггасамма̄дит̣т̣хи. пат̣ипада̄нуттарийанти сеса̄ни магган̇га̄ни. вимутта̄нуттарийанти аггапхалавимутти. кхӣн̣а̄савасса ва̄ нибба̄надассанам̣ дассана̄нуттарийам̣ ¶ на̄ма. магган̇га̄ни пат̣ипада̄нуттарийам̣. аггапхалам̣ вимутта̄нуттарийанти ведитаббам̣. буддхо со бхагава̄ти со бхагава̄ сайампи чатта̄ри сачча̄ни буддхо. бодха̄йа̄ти паресампи чатусаччабодха̄йа дхаммам̣ десети. дантотиа̄дӣсу дантоти ниббисевано. даматха̄йа̄ти ниббисеванаттха̄йа. сантоти саббакилесавӯпасамена санто. саматха̄йа̄ти килесавӯпасама̄йа. тин̣н̣оти чатурогхатин̣н̣о. таран̣а̄йа̄ти чатурогхатаран̣а̄йа. париниббутоти килесапаринибба̄нена париниббуто. паринибба̄на̄йа̄ти килесапаринибба̄наттха̄йа.
362. дхам̣сӣти гун̣адхам̣сака̄. пагабба̄ти ва̄ча̄па̄габбийена саманна̄гата̄. а̄са̄детаббанти гхат̣т̣етаббам̣. а̄саджджа̄ти гхат̣т̣етва̄. натвева бхавантам̣ готаманти бхавантам̣ готамам̣ а̄саджджа кассачи аттано ва̄дам̣ анупахатам̣ сакалам̣ а̄да̄йа паккамитум̣ тха̄мо наттхӣти дассети. на хи бхагава̄ хаттхиа̄дайо вийа кассачи джӣвитантара̄йам̣ кароти. айам̣ пана ниган̣т̣хо има̄ тиссо упама̄ на бхагавато уккам̣санаттхам̣ а̄хари, аттуккам̣санаттхамева а̄хари. йатха̄ хи ра̄джа̄ кан̃чи паччаттхикам̣ гха̄тетва̄ евам̣ на̄ма сӯро евам̣ тха̄масампанно пурисо бхависсатӣти паччаттхикам̣ тхоментопи атта̄намева тхомети. евамева сопи сийа̄ хи, бхо готама, хаттхим̣ пабхиннантиа̄дӣхи бхагавантам̣ уккам̣сентопи майамева сӯра̄ майам̣ пан̣д̣ита̄ майам̣ бахуссута̄йева евам̣ пабхиннахаттхим̣ вийа, джалитааггиккхандхам̣ вийа, пхан̣акатаа̄сӣвисам̣ вийа ча ва̄даттхика̄ самма̄самбуддхам̣ упасан̇камимха̄ти атта̄нам̣йева уккам̣сети. евам̣ атта̄нам̣ уккам̣сетва̄ бхагавантам̣ нимантайама̄но адхива̄сету метиа̄дима̄ха. таттха адхива̄сетӯти сампат̣иччхату. сва̄тана̄йа̄ти йам̣ ме тумхесу ка̄рам̣ карото све бхависсати пун̃н̃ан̃ча пӣтипа̄моджджан̃ча, тадаттха̄йа. адхива̄сеси бхагава̄ тун̣хӣбха̄вена̄ти бхагава̄ ¶ ка̄йан̇гам̣ ва̄ ва̄чан̇гам̣ ва̄ ачопетва̄ аббхантарейева кхантим̣ дха̄ренто тун̣хӣбха̄вена адхива̄сеси. саччакасса ануггахакаран̣аттхам̣ манаса̄ва сампат̣иччхӣти вуттам̣ хоти.
363. йамасса патирӯпам̣ ман̃н̃еййа̄тха̄ти те кира личчхавӣ тасса пан̃чатха̄липа̄касата̄ни ниччабхаттам̣ ¶ а̄харанти ¶ . тадева сандха̄йа еса све тумхе йам̣ асса саман̣асса готамасса патирӯпам̣ каппийанти ман̃н̃еййа̄тха, там̣ а̄хареййа̄тха; саман̣асса хи готамасса тумхе парича̄рака̄ каппийа̄каппийам̣ йутта̄йуттам̣ джа̄на̄тха̄ти вадати. бхатта̄бхиха̄рам̣ абхихарим̣сӯти абхихаритаббам̣ бхаттам̣ абхихарим̣су. пан̣ӣтена̄ти уттамена. сахаттха̄ти сахаттхена. сантаппетва̄ти сут̣т̣ху таппетва̄, парипун̣н̣ам̣ сухитам̣ йа̄вадаттхам̣ катва̄. сампава̄ретва̄ти сут̣т̣ху пава̄ретва̄, алам̣ аланти хаттхасан̃н̃а̄йа пат̣иккхипа̄петва̄. бхутта̄винти бхуттавантам̣. онӣтапаттапа̄н̣инти паттато онӣтапа̄н̣им̣, апанӣтахаттханти вуттам̣ хоти. ‘‘ониттапаттапа̄н̣и’’нтипи па̄т̣хо, тассаттхо, ониттам̣ на̄на̄бхӯтам̣ паттам̣ па̄н̣ито асса̄ти ониттапаттапа̄н̣ӣ. там̣ ониттапаттапа̄н̣им̣, хаттхе ча паттан̃ча дховитва̄ екаманте паттам̣ никкхипитва̄ нисиннанти аттхо. екамантам̣ нисӣдӣти бхагавантам̣ евам̣бхӯтам̣ н̃атва̄ екасмим̣ ока̄се нисӣдӣти аттхо. пун̃н̃ан̃ча̄ти йам̣ имасмим̣ да̄не пун̃н̃ам̣, а̄йатим̣ випа̄каккхандха̄ти аттхо. пун̃н̃амахӣти випа̄каккхандха̄нам̣йева парива̄ро. там̣ да̄йака̄нам̣ сукха̄йа хотӯти там̣ имесам̣ личчхавӣнам̣ сукхаттха̄йа хоту. идам̣ кира со ахам̣ паббаджито на̄ма, паббаджитена ча на йуттам̣ аттано да̄нам̣ ниййа̄тетунти тесам̣ ниййа̄тенто евама̄ха. атха бхагава̄ йасма̄ личчхавӣхи саччакасса диннам̣, на бхагавато. саччакена пана бхагавато диннам̣, тасма̄ таматтхам̣ дӣпенто йам̣ кхо, аггивессана̄тиа̄дима̄ха. ити бхагава̄ ниган̣т̣хасса матена вина̄йева аттано диннам̣ даккхин̣ам̣ ниган̣т̣хасса ниййа̄теси, са̄ часса ана̄гате ва̄сана̄ бхависсатӣти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
чӯл̣асаччакасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. маха̄саччакасуттаван̣н̣ана̄
364. евам̣ ¶ ¶ ме сутанти маха̄саччакасуттам̣. таттха екам̣ самайанти ча тена кхо пана самайена̄ти ча пуббан̣хасамайанти ча тӣхи падехи екова самайо вутто. бхиккхӯнан̃хи ваттапат̣ипаттим̣ ¶ катва̄ мукхам̣ дховитва̄ паттачӣварама̄да̄йа четийам̣ вандитва̄ катарам̣ га̄мам̣ пависисса̄ма̄ти витаккама̄л̣аке т̣хитака̄ло на̄ма хоти. бхагава̄ еварӯпе самайе раттадупат̣т̣ам̣ нива̄сетва̄ ка̄йабандханам̣ бандхитва̄ пам̣сукӯлачӣварам̣ екам̣сам̣ па̄рупитва̄ гандхакут̣ито никкхамма бхиккхусан̇гхапаривуто гандхакут̣ипамукхе ат̣т̣ха̄си. там̣ сандха̄йа, – ‘‘екам̣ самайанти ча тена кхо пана самайена̄ти ча пуббан̣хасамайа’’нти ча вуттам̣. пависитука̄моти пин̣д̣а̄йа пависисса̄мӣти евам̣ катасаннит̣т̣ха̄но. тенупасан̇камӣти касма̄ упасан̇камӣти? ва̄да̄ропанаджджха̄сайена. евам̣ кирасса ахоси – ‘‘пуббепа̄хам̣ апан̣д̣итата̄йа сакалам̣ веса̄липарисам̣ гахетва̄ саман̣асса готамасса сантикам̣ гантва̄ парисамаджджхе ман̇ку джа̄то. ида̄ни татха̄ акатва̄ екакова гантва̄ ва̄дам̣ а̄ропесса̄ми. йади саман̣ам̣ готамам̣ пара̄джетум̣ саккхисса̄ми, аттано ладдхим̣ дӣпетва̄ джайам̣ карисса̄ми. йади саман̣асса готамасса джайо бхависсати, андхака̄ре наччам̣ вийа на кочи джа̄ниссатӣ’’ти нидда̄пан̃хам̣ на̄ма гахетва̄ имина̄ ва̄даджджха̄сайена упасан̇ками.
анукампам̣ упа̄да̄йа̄ти саччакасса ниган̣т̣хапуттасса анукампам̣ пат̣ичча. тхерасса кирасса евам̣ ахоси – ‘‘бхагавати мухуттам̣ нисинне буддхадассанам̣ дхаммассаванан̃ча лабхиссати. тадасса дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттиссатӣ’’ти. тасма̄ бхагавантам̣ йа̄читва̄ пам̣сукӯлачӣварам̣ чатуггун̣ам̣ пан̃н̃апетва̄ нисӣдату бхагава̄ти а̄ха. ‘‘ка̄ран̣ам̣ а̄нандо вадатӣ’’ти саллаккхетва̄ нисӣди бхагава̄ пан̃н̃атте а̄сане. бхагавантам̣ етадавоча̄ти йам̣ пана пан̃хам̣ оват̣т̣икаса̄рам̣ катва̄ а̄да̄йа а̄гато там̣ т̣хапетва̄ пассена та̄ва парихаранто етам̣ санти, бхо готама̄тиа̄дивачанам̣ авоча.
365. пхусанти хи те, бхо готама̄ти те саман̣абра̄хман̣а̄ сарӣре уппаннам̣ са̄рӣрикам̣ дуккхам̣ веданам̣ пхусанти лабханти, анубхавантӣти аттхо. ӯруккхамбхоти кхамбхакатаӯрубха̄во, ӯрутхаддхата̄ти ¶ аттхо. вимхайаттхавасена панеттха бхависсатӣти ана̄гатавачанам̣ катам̣. ка̄йанвайам̣ хотӣти ка̄йа̄нугатам̣ ¶ хоти ка̄йасса васаватти. ка̄йабха̄вана̄ти ¶ пана випассана̄ вуччати, та̄йа читтавиккхепам̣ па̄пун̣анто на̄ма наттхи, ити ниган̣т̣хо асантам̣ абхӯтам̣ йам̣ наттхи, тадева̄ха. читтабха̄вана̄типи саматхо вуччати, сама̄дхийуттасса ча пуггаласса ӯруккхамбха̄дайо на̄ма наттхи, ити ниган̣т̣хо идам̣ абхӯтамева а̄ха. ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана вуттам̣ – ‘‘йатхева ‘бхӯтапуббанти ватва̄ ӯруккхамбхопи на̄ма бхависсатӣ’тиа̄дӣни вадато ана̄гатарӯпам̣ на самети, татха̄ аттхопи на самети, асантам̣ абхӯтам̣ йам̣ наттхи, там̣ катхетӣ’’ти.
но ка̄йабха̄вананти пан̃ча̄тапатаппана̄дим̣ аттакиламатха̄нуйогам̣ сандха̄йа̄ха. айан̃хи тесам̣ ка̄йабха̄вана̄ на̄ма. ким̣ пана со дисва̄ евама̄ха? со кира дива̄дивасса виха̄рам̣ а̄гаччхати, тасмим̣ кхо пана самайе бхиккхӯ паттачӣварам̣ пат̣иса̄метва̄ аттано аттано раттит̣т̣ха̄надива̄т̣т̣ха̄несу пат̣исалла̄нам̣ упагаччханти. со те пат̣исаллӣне дисва̄ читтабха̄вана̄маттам̣ ете ануйун̃джанти, ка̄йабха̄вана̄ панетесам̣ наттхӣти ман̃н̃ама̄но евама̄ха.
366. атха нам̣ бхагава̄ ануйун̃джанто кинти пана те, аггивессана, ка̄йабха̄вана̄ сута̄ти а̄ха. со там̣ виттха̄ренто сеййатхидам̣, нандо ваччхотиа̄дима̄ха. таттха нандоти тасса на̄мам̣. ваччхоти готтам̣. кисоти на̄мам̣. сам̣киччоти готтам̣. маккхалигоса̄ло хет̣т̣ха̄ а̄гатова. етети ете тайо джана̄, те кира килит̣т̣хатапа̄нам̣ маттхакапатта̄ ахесум̣. ул̣а̄ра̄ни ул̣а̄ра̄нӣти пан̣ӣта̄ни пан̣ӣта̄ни. га̄хенти на̄ма̄ти балам̣ ган̣ха̄пенти на̄ма. брӯхентӣти вад̣д̣хенти. медентӣти джа̄тамедам̣ каронти. пуримам̣ паха̄йа̄ти пуримам̣ дуккарака̄рам̣ паха̄йа. паччха̄ упачинантӣти паччха̄ ул̣а̄ракха̄данӣйа̄дӣхи сантаппенти, вад̣д̣хенти. а̄чайа̄пачайо хотӣти вад̣д̣хи ча авад̣д̣хи ча хоти, ити имасса ка̄йасса ка̄лена вад̣д̣хи, ка̄лена париха̄нӣти вад̣д̣хипариха̄ниматтамева пан̃н̃а̄йати, ка̄йабха̄вана̄ пана на пан̃н̃а̄йатӣти дӣпетва̄ читтабха̄ванам̣ пуччханто, ‘‘кинти пана те, аггивессана, читтабха̄вана̄ сута̄’’ти а̄ха. на сампа̄йа̄сӣти сампа̄детва̄ катхетум̣ на̄саккхи, йатха̄ там̣ ба̄лапутхуджджано.
367. куто ¶ ¶ пана тванти йо твам̣ евам̣ ол̣а̄рикам̣ дуббалам̣ ка̄йабха̄ванам̣ на джа̄на̄си? со ¶ твам̣ куто сан̣хам̣ сукхумам̣ читтабха̄ванам̣ джа̄ниссасӣти. имасмим̣ пана т̣ха̄не чодана̄лайаттхеро, ‘‘абуддхавачанам̣ на̄метам̣ пада’’нти бӣджаним̣ т̣хапетва̄ паккамитум̣ а̄рабхи. атха нам̣ маха̄сӣваттхеро а̄ха – ‘‘диссати, бхиккхаве, имасса ча̄тумаха̄бхӯтикасса ка̄йасса а̄чайопи апачайопи а̄да̄нампи никкхепанампӣ’’ти (сам̣. ни. 2.62). там̣ сутва̄ саллаккхеси – ‘‘ол̣а̄рикам̣ ка̄йам̣ паригган̣хантасса уппаннавипассана̄ ол̣а̄рика̄ти ваттум̣ ват̣т̣атӣ’’ти.
368. сукхаса̄ра̄гӣти сукхаса̄ра̄гена саманна̄гато. сукха̄йа ведана̄йа ниродха̄ уппаджджати дуккха̄ ведана̄ти на анантара̄ва уппаджджати, сукхадуккха̄нан̃хи анантарапаччайата̄ пат̣т̣ха̄не (пат̣т̣ха̄. 1.2.45-46) пат̣исиддха̄. йасма̄ пана сукхе анируддхе дуккхам̣ нуппаджджати, тасма̄ идха евам̣ вуттам̣. парийа̄да̄йа тит̣т̣хатӣти кхепетва̄ ган̣хитва̄ тит̣т̣хати. убхатопаккханти сукхам̣ екам̣ паккхам̣ дуккхам̣ екам̣ паккханти евам̣ убхатопаккхам̣ хутва̄.
369. уппанна̄пи сукха̄ ведана̄ читтам̣ на парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, бха̄витатта̄ ка̄йасса. уппанна̄пи дуккха̄ ведана̄ читтам̣ на парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, бха̄витатта̄ читтасса̄ти еттха ка̄йабха̄вана̄ випассана̄, читтабха̄вана̄ сама̄дхи. випассана̄ ча сукхасса паччанӣка̄, дуккхасса а̄санна̄. сама̄дхи дуккхасса паччанӣко, сукхасса а̄санно. катхам̣? випассанам̣ пат̣т̣хапетва̄ нисиннасса хи аддха̄не гаччханте гаччханте таттха таттха аггиут̣т̣ха̄нам̣ вийа хоти, каччхехи седа̄ муччанти, маттхакато усумават̣т̣иут̣т̣ха̄нам̣ вийа хотӣти читтам̣ хан̃н̃ати вихан̃н̃ати виппхандати. евам̣ та̄ва випассана̄ сукхасса паччанӣка̄, дуккхасса а̄санна̄. уппанне пана ка̄йике ва̄ четасике ва̄ дуккхе там̣ дуккхам̣ виккхамбхетва̄ сама̄паттим̣ сама̄паннасса сама̄паттиккхан̣е дуккхам̣ дӯра̄пагатам̣ хоти, анаппакам̣ сукхам̣ оккамати. евам̣ сама̄дхи дуккхасса паччанӣко, сукхасса а̄санно. йатха̄ випассана̄ сукхасса паччанӣка̄, дуккхасса а̄санна̄, на татха̄ сама̄дхи. йатха̄ сама̄дхи дуккхасса паччанӣко, сукхасса а̄санно, на ча татха̄ випассана̄ти. тена вуттам̣ – ‘‘уппанна̄пи сукха̄ ¶ ведана̄ читтам̣ на парийа̄да̄йа ¶ тит̣т̣хати, бха̄витатта̄ ка̄йасса. уппанна̄пи дуккха̄ ведана̄ читтам̣ на парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, бха̄витатта̄ читтасса̄’’ти.
370. а̄саджджа ¶ упанӣйа̄ти гун̣е гхат̣т̣етва̄ чева упанетва̄ ча. там̣ вата мети там̣ вата мама читтам̣.
371. кин̃хи но сийа̄, аггивессана̄ти, аггивессана, ким̣ на бхависсати, бхависсатева, ма̄ евам̣ сан̃н̃ӣ хохи, уппаджджийева ме сукха̄пи дуккха̄пи ведана̄, уппанна̄йа панасса̄ ахам̣ читтам̣ парийа̄да̄йа т̣ха̄тум̣ на деми. ида̄нисса таматтхам̣ пака̄сетум̣ упари паса̄да̄вахам̣ дхаммадесанам̣ десетука̄мо мӯлато пат̣т̣ха̄йа маха̄бхиниккхаманам̣ а̄рабхи. таттха идха ме, аггивессана, пуббева самбодха̄…пе… таттхева нисӣдим̣, аламидам̣ падха̄на̄йа̄ти идам̣ саббам̣ хет̣т̣ха̄ па̄сара̄сисутте вуттанайенева ведитаббам̣. айам̣ пана висесо, таттха бодхипаллан̇ке нисаджджа̄, идха дуккарака̄рика̄.
374. аллакат̣т̣ханти аллам̣ удумбаракат̣т̣хам̣. саснеханти сакхӣрам̣. ка̄мехӣти ваттхука̄мехи. авӯпакат̣т̣ха̄ти анапагата̄. ка̄маччхандотиа̄дӣсу килесака̄мова чхандакаран̣авасена чхандо. синехакаран̣авасена снехо. муччха̄каран̣авасена муччха̄. пипа̄са̄каран̣авасена пипа̄са̄. анудаханавасена парил̣а̄хоти ведитаббо. опаккамика̄ти упаккаманиббатта̄. н̃а̄н̣а̄йа дассана̄йа ануттара̄йа самбодха̄йа̄ти саббам̣ локуттарамаггавевачанамева.
идам̣ панеттха опаммасам̣санданам̣ – аллам̣ сакхӣрам̣ удумбаракат̣т̣хам̣ вийа хи килесака̄мена ваттхука̄мато аниссат̣апуггала̄. удаке паккхиттабха̄во вийа килесака̄мена тинтата̄; мантханена̄пи аггино анабхиниббаттанам̣ вийа килесака̄мена ваттхука̄мато аниссат̣а̄нам̣ опаккамика̄хи ведана̄хи локуттарамаггасса анадхигамо. амантханена̄пи аггино анабхиниббаттанам̣ вийа тесам̣ пуггала̄нам̣ вина̄пи опаккамика̄хи ведана̄хи локуттарамаггасса анадхигамо. дутийаупама̄пи имина̄ва найена ведитабба̄. айам̣ пана висесо, пурима̄ сапуттабхарийапаббаджджа̄йа упама̄; паччхима̄ бра̄хман̣адхаммикапаббаджджа̄йа.
376. татийаупама̄йа ¶ ¶ кол̣а̄панти чхиннасинехам̣ нира̄пам̣. тхале никкхиттанти паббататхале ва̄ бхӯмитхале ва̄ никкхиттам̣. еттха̄пи идам̣ опаммасам̣санданам̣ – суккхакол̣а̄пакат̣т̣хам̣ вийа хи килесака̄мена ваттхука̄мато ниссат̣апуггала̄, а̄рака̄ удака̄ тхале никкхиттабха̄во вийа килесака̄мена ¶ атинтата̄. мантханена̄пи аггино абхиниббаттанам̣ вийа килесака̄мена ваттхука̄мато ниссат̣а̄нам̣ аббхока̄сиканесаджджика̄дивасена опаккамика̄хипи ведана̄хи локуттарамаггасса адхигамо. ан̃н̃асса руккхасса суккхаса̄кха̄йа саддхим̣ гхам̣санаматтенева аггино абхиниббаттанам̣ вийа вина̄пи опаккамика̄хи ведана̄хи сукха̄йева пат̣ипада̄йа локуттарамаггасса адхигамоти. айам̣ упама̄ бхагавата̄ аттано аттха̄йа а̄хат̣а̄.
377. ида̄ни аттано дуккарака̄рикам̣ дассенто, тасса майхантиа̄дима̄ха. ким̣ пана бхагава̄ дуккарам̣ акатва̄ буддхо бхавитум̣ на саматтхоти? катва̄пи акатва̄пи саматтхова. атха касма̄ ака̄сӣти? садевакасса локасса аттано параккамам̣ дассесса̄ми. со ча мам̣ вӣрийанимматханагун̣о ха̄сессатӣти. па̄са̄де нисиннойева хи павен̣иа̄гатам̣ раджджам̣ лабхитва̄пи кхаттийо на татха̄памудито хоти, йатха̄ балака̄йам̣ гахетва̄ сан̇га̄ме две тайо сампаха̄ре датва̄ амиттаматханам̣ катва̄ паттараджджо. евам̣ паттараджджасса хи раджджасирим̣ анубхавантасса парисам̣ олокетва̄ аттано параккамам̣ ануссаритва̄, ‘‘асукат̣т̣ха̄не асукакаммам̣ катва̄ асукан̃ча асукан̃ча амиттам̣ евам̣ виджджхитва̄ евам̣ пахаритва̄ имам̣ раджджасирим̣ паттосмӣ’’ти чинтайато балавасоманассам̣ уппаджджати. евамевам̣ бхагава̄пи садевакасса локасса параккамам̣ дассесса̄ми, со хи мам̣ параккамо ативийа ха̄сессати, соманассам̣ уппа̄дессатӣти дуккарамака̄си.
апича паччхимам̣ джанатам̣ анукампама̄нопи ака̄сийева, паччхима̄ хи джаната̄ самма̄самбуддхо каппасатасахасса̄дхика̄ни чатта̄ри асан̇кхйеййа̄ни па̄рамийо пӯретва̄пи падха̄нам̣ падахитва̄ва саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ патто, киман̇гам̣ пана майанти падха̄навӣрийам̣ каттаббам̣ ман̃н̃иссати; евам̣ санте кхиппамева джа̄тиджара̄маран̣асса антам̣ кариссатӣти паччхимам̣ джанатам̣ анукампама̄но ака̄сийева.
дантебхидантама̄дха̄йа̄ти ¶ хет̣т̣ха̄данте упаридантам̣ т̣хапетва̄. четаса̄ читтанти кусалачиттена акусалачиттам̣. абхинигган̣хеййанти нигган̣хеййам̣. абхиниппӣл̣еййанти ¶ ниппӣл̣еййам̣. абхисанта̄пеййанти та̄петва̄ вӣрийанимматханам̣ кареййам̣. са̄раддхоти садаратхо. падха̄на̄бхитуннасса̄ти падха̄нена абхитуннасса, виддхасса сатоти аттхо.
378. аппа̄н̣аканти ¶ нирасса̄сакам̣. камма̄рагаггарийа̄ти камма̄расса гаггарана̄л̣ийа̄. сӣсаведана̄ хонтӣти куточи никкхамитум̣ алабхама̄нехи ва̄техи самут̣т̣ха̄пита̄ балаватийо сӣсаведана̄ хонти. сӣсавет̣хам̣ дадеййа̄ти сӣсавет̣ханам̣ дадеййа. девата̄ти бодхисаттасса чан̇каманакот̣ийам̣ пан̣н̣аса̄лапаривен̣аса̄манта̄ ча адхиваттха̄ девата̄.
тада̄ кира бодхисаттасса адхиматте ка̄йада̄хе уппанне муччха̄ удапа̄ди. со чан̇камева нисинно хутва̄ папати. там̣ дисва̄ девата̄ евама̄хам̣су – ‘‘виха̄ротвева со арахато’’ти, ‘‘араханто на̄ма еварӯпа̄ хонти матакасадиса̄’’ти ладдхийа̄ ваданти. таттха йа̄ девата̄ ‘‘ка̄лан̇като’’ти а̄хам̣су, та̄ гантва̄ суддходанамаха̄ра̄джасса а̄рочесум̣ – ‘‘тумха̄кам̣ путто ка̄лан̇като’’ти. мама путто буддхо хутва̄ ка̄лан̇като, но ахутва̄ти? буддхо бхавитум̣ на̄саккхи, падха̄набхӯмийам̣йева патитва̄ ка̄лан̇катоти. на̄хам̣ саддаха̄ми, мама путтасса бодхим̣ апатва̄ ка̄лан̇кирийа̄ на̄ма наттхӣти.
апарабха̄ге самма̄самбуддхасса дхаммачаккам̣ паваттетва̄ анупуббена ра̄джагахам̣ гантва̄ капилаваттхум̣ ануппаттасса суддходанамаха̄ра̄джа̄ паттам̣ гахетва̄ па̄са̄дам̣ а̄ропетва̄ йа̄гукхаджджакам̣ датва̄ антара̄бхаттасамайе етаматтхам̣ а̄рочеси – тумха̄кам̣ бхагава̄ падха̄накаран̣ака̄ле девата̄ а̄гантва̄, ‘‘путто те, маха̄ра̄джа, ка̄лан̇като’’ти а̄хам̣сӯти. ким̣ саддахаси маха̄ра̄джа̄ти? на бхагава̄ саддахинти. ида̄ни, маха̄ра̄джа, супинаппат̣иггахан̣ато пат̣т̣ха̄йа аччхарийа̄ни пассанто ким̣ саддахиссаси? ахампи буддхо джа̄то, твампи буддхапита̄ джа̄то, пуббе пана майхам̣ апарипакке н̃а̄н̣е бодхичарийам̣ чарантасса дхаммапа̄лакума̄рака̄лепи сиппам̣ уггахетум̣ гатасса, ‘‘тумха̄кам̣ путто дхаммапа̄лакума̄ро ка̄лан̇като, идамасса ат̣т̣хӣ’’ти ¶ ел̣акат̣т̣хим̣ а̄харитва̄ дассесум̣, тада̄пи тумхе, ‘‘мама путтасса антара̄маран̣ам̣ на̄ма наттхи, на̄хам̣ саддаха̄мӣ’’ти авочуттха, маха̄ра̄джа̄ти имисса̄ ат̣т̣хуппаттийа̄ бхагава̄ маха̄дхаммапа̄ладжа̄такам̣ катхеси.
379. ма̄ ¶ кхо твам̣ ма̄риса̄ти сампийа̄йама̄на̄ а̄хам̣су. девата̄нам̣ кира̄йам̣ пийамана̄павоха̄ро, йадидам̣ ма̄риса̄ти. аджаджджитанти абходжанам̣. халанти вада̄мӣти аланти вада̄ми, алам̣ имина̄ евам̣ ма̄ кариттха, йа̄песса̄маханти евам̣ пат̣иседхемӣти аттхо.
380-1. ман̇гураччхавӣти ¶ ман̇гурамаччхаччхави. ета̄ва параманти та̄сампи ведана̄наметам̣йева парамам̣, уттамам̣ пама̄н̣ам̣. питу саккасса камманте…пе… пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарита̄ти ран̃н̃о кира ваппаман̇галадивасо на̄ма хоти, тада̄ анекаппака̄рам̣ кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ пат̣ийа̄денти. нагаравӣтхийо содха̄петва̄ пун̣н̣агхат̣е т̣хапа̄петва̄ дхаджапат̣а̄ка̄дайо усса̄петва̄ сакаланагарам̣ девавима̄нам̣ вийа алан̇каронти. саббе да̄сакаммакара̄дайо ахатаваттханиваттха̄ гандхама̄ла̄дипат̣иман̣д̣ита̄ ра̄джакуле саннипатанти. ран̃н̃о камманте нан̇галасатасахассам̣ йоджӣйати. тасмим̣ пана дивасе екена ӯнам̣ ат̣т̣хасатам̣ йодженти. саббанан̇гала̄ни саддхим̣ балибаддарасмийоттехи джа̄н̣уссон̣исса ратхо вийа раджатапариккхитта̄ни хонти. ран̃н̃о а̄ламбананан̇галам̣ раттасуван̣н̣апариккхиттам̣ хоти. балибадда̄нам̣ син̇га̄нипи расмипатода̄пи суван̣н̣апариккхитта̄ хонти. ра̄джа̄ маха̄парива̄рена никкхаманто путтам̣ гахетва̄ агама̄си.
каммантат̣т̣ха̄не еко джамбуруккхо бахалапаттапала̄со сандаччха̄йо ахоси. тасса хет̣т̣ха̄ кума̄расса сайанам̣ пан̃н̃апетва̄ упари суван̣н̣ата̄ракакхачитам̣ вита̄нам̣ бандха̄петва̄ са̄н̣ипа̄ка̄рена париккхипа̄петва̄ а̄раккхам̣ т̣хапетва̄ ра̄джа̄ сабба̄лан̇ка̄рам̣ алан̇каритва̄ амаччаган̣апаривуто нан̇галакаран̣ат̣т̣ха̄нам̣ агама̄си. таттха ра̄джа̄ суван̣н̣анан̇галам̣ ган̣ха̄ти. амачча̄ екенӯнаат̣т̣хасатараджатанан̇гала̄ни гахетва̄ ито чито ча касанти. ра̄джа̄ пана орато па̄рам̣ гаччхати, па̄рато ва̄ орам̣ гаччхати. етасмим̣ т̣ха̄не маха̄сампатти хоти, бодхисаттам̣ парива̄ретва̄ нисинна̄ дха̄тийо ран̃н̃о сампаттим̣ пассисса̄ма̄ти антоса̄н̣ито бахи никкханта̄. бодхисатто ¶ ито чито ча олокенто кан̃чи адисва̄ вегена ут̣т̣ха̄йа паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ а̄на̄па̄не париггахетва̄ пат̣хамаджджха̄нам̣ ниббаттеси. дха̄тийо кхаджджабходжджантаре вичарама̄на̄ тхокам̣ чира̄йим̣су, сесаруккха̄нам̣ ¶ чха̄йа̄ ниватта̄, тасса пана руккхасса париман̣д̣ала̄ хутва̄ ат̣т̣ха̄си. дха̄тийо аййапутто екакоти вегена са̄н̣им̣ уккхипитва̄ анто пависама̄на̄ бодхисаттам̣ сайане паллан̇кена нисиннам̣ тан̃ча па̄т̣иха̄рийам̣ дисва̄ гантва̄ ран̃н̃о а̄рочайим̣су – ‘‘кума̄ро дева, евам̣ нисинно ан̃н̃есам̣ руккха̄нам̣ чха̄йа̄ ниватта̄, джамбуруккхасса париман̣д̣ала̄ т̣хита̄’’ти. ра̄джа̄ вегена̄гантва̄ па̄т̣иха̄рийам̣ дисва̄, ‘‘идам̣ те, та̄та, дутийам̣ вандана’’нти путтам̣ ванди. идаметам̣ сандха̄йа вуттам̣ – ‘‘питу саккасса камманте…пе… пат̣хамаджджха̄нам̣ упасампаджджа вихарита̄’’ти. сийа̄ ну кхо есо магго бодха̄йа̄ти бхавеййа ну кхо етам̣ а̄на̄па̄нассатипат̣хамаджджха̄нам̣ буджджханаттха̄йа магготи. сата̄нуса̄ривин̃н̃а̄н̣анти ¶ найидам̣ бодха̄йа магго бхависсати, а̄на̄па̄нассатипат̣хамаджджха̄нам̣ пана бхависсатӣти евам̣ екам̣ две ва̄ре уппаннасатийа̄ анантарам̣ уппаннавин̃н̃а̄н̣ам̣ сата̄нуса̄ривин̃н̃а̄н̣ам̣ на̄ма. йам̣ там̣ сукханти йам̣ там̣ а̄на̄па̄нассатипат̣хамаджджха̄насукхам̣.
382. паччупат̣т̣хита̄ хонтӣти пан̣н̣аса̄лапаривен̣асаммаджджана̄диваттакаран̣ена упат̣т̣хита̄ хонти. ба̄хулликоти паччайаба̄хуллико. а̄ватто ба̄хулла̄йа̄ти расагиддхо хутва̄ пан̣ӣтапин̣д̣апа̄та̄дӣнам̣ аттха̄йа а̄ватто. ниббиджджа паккамим̣сӯти уккан̣т̣хитва̄ дхамманийа̄менева пакканта̄ бодхисаттасса самбодхим̣ паттака̄ле ка̄йавивекасса ока̄сада̄наттхам̣ дхаммата̄йа гата̄. гаччханта̄ ча ан̃н̃ат̣т̣ха̄нам̣ агантва̄ ба̄ра̄н̣асимева агамам̣су. бодхисатто тесу гатесу аддхама̄сам̣ ка̄йавивекам̣ лабхитва̄ бодхиман̣д̣е апара̄джитапаллан̇ке нисӣдитва̄ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ пат̣ивиджджхи.
383. вивиччева ка̄мехӣтиа̄ди бхайабхераве вуттанайенева ведитаббам̣.
387. абхиджа̄на̄ми кхо пана̄ханти айам̣ па̄т̣ийекко анусандхи. ниган̣т̣хо кира чинтеси – ‘‘ахам̣ саман̣ам̣ готамам̣ екам̣ пан̃хам̣ пуччхим̣. саман̣о готамо ‘апара̄пи мам̣, аггивессана, апара̄пи мам̣, аггивессана̄’ти парийоса̄нам̣ адассенто катхетийева. купито ну кхо’’ти? атха бхагава̄, аггивессана ¶ , татха̄гате анекасата̄йа париса̄йа дхаммам̣ десенте купито ¶ саман̣о готамоти екопи ватта̄ наттхи, паресам̣ бодханаттха̄йа пат̣ивиджджханаттха̄йа ева татха̄гато дхаммам̣ десетӣти дассенто имам̣ дхаммадесанам̣ а̄рабхи. таттха а̄раббха̄ти сандха̄йа. йа̄вадева̄ти пайоджанавидхи париччхеданийаманам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – паресам̣ вин̃н̃а̄панамева татха̄гатасса дхаммадесана̄йа пайоджанам̣, тасма̄ на екассева десети, йаттака̄ вин̃н̃а̄та̄ро аттхи, саббесам̣ десетӣти. тасмим̣йева пуримасминти имина̄ ким̣ дассетӣти? саччако кира чинтеси – ‘‘саман̣о готамо абхирӯпо па̄са̄дико супхуситам̣ данта̄варан̣ам̣, дживха̄ мудука̄, мадхурам̣ ва̄ккаран̣ам̣, парисам̣ ран̃дженто ман̃н̃е вичарати, анто панасса читтекаггата̄ наттхӣ’’ти. атха бхагава̄, аггивессана, на татха̄гато парисам̣ ран̃дженто вичарати, чаккава̄л̣апарийанта̄йапи париса̄йа татха̄гато дхаммам̣ десети, асаллӣно анупалитто еттакам̣ екавиха̄рӣ, сун̃н̃атапхаласама̄паттим̣ ануйуттоти дассетум̣ евама̄ха.
аджджхаттамева̄ти ¶ гочараджджхаттамева. санниса̄демӣти саннисӣда̄пеми, татха̄гато хи йасмим̣ кхан̣е париса̄ са̄дхука̄рам̣ дети, тасмим̣ кхан̣е пубба̄бхогена париччхиндитва̄ пхаласама̄паттим̣ сама̄паджджати, са̄дхука̄расаддасса ниггхосе авиччхиннейева сама̄паттито вут̣т̣ха̄йа т̣хитат̣т̣ха̄нато пат̣т̣ха̄йа дхаммам̣ десети, буддха̄нан̃хи бхаван̇гапарива̄со лахуко хотӣти асса̄сава̄ре пасса̄сава̄ре сама̄паттим̣ сама̄паджджанти. йена судам̣ ниччакаппанти йена сун̃н̃ена пхаласама̄дхина̄ ниччака̄лам̣ вихара̄ми, тасмим̣ сама̄дхинимитте читтам̣ сан̣т̣хапеми сама̄даха̄мӣти дассети.
окаппанийаметанти саддаханийаметам̣. евам̣ бхагавато екаггачиттатам̣ сампат̣иччхитва̄ ида̄ни аттано оват̣т̣икаса̄рам̣ катва̄ а̄нӣтапан̃хам̣ пуччханто абхиджа̄на̄ти кхо пана бхавам̣ готамо дива̄ супита̄ти а̄ха. йатха̄ хи сунакхо на̄ма асамбхиннакхӣрапаккапа̄йасам̣ саппина̄ йоджетва̄ ударапӯрам̣ бходжитопи гӯтхам̣ дисва̄ акха̄дитва̄ гантум̣ на сакка̄, акха̄дама̄но ¶ гха̄йитва̄пи гаччхати, агха̄йитва̄ва гатасса кирасса сӣсам̣ руджджати; евамевам̣ имассапи саттха̄ асамбхиннакхӣрапаккапа̄йасасадисам̣ абхиниккхаманато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва а̄саваккхайа̄ паса̄данӣйам̣ дхаммадесанам̣ десети. етасса пана еварӯпам̣ дхаммадесанам̣ ¶ сутва̄ саттхари паса̄даматтампи на уппаннам̣, тасма̄ оват̣т̣икаса̄рам̣ катва̄ а̄нӣтапан̃хам̣ апуччхитва̄ гантум̣ асакконто евама̄ха. таттха йасма̄ тхинамиддхам̣ саббакхӣн̣а̄сава̄нам̣ арахаттамаггенева пахӣйати, ка̄йадаратхо пана упа̄диннакепи хоти анупа̄диннакепи. татха̄ хи камалуппала̄дӣни екасмим̣ ка̄ле викасанти, екасмим̣ макула̄ни хонти, са̄йам̣ кесан̃чи руккха̄нампи патта̄ни патилӣйанти, па̄то виппха̄рика̄ни хонти. евам̣ упа̄диннакасса ка̄йасса даратхойева даратхавасена бхаван̇гасотан̃ча идха нидда̄ти адхиппетам̣, там̣ кхӣн̣а̄сава̄нампи хоти. там̣ сандха̄йа, ‘‘абхиджа̄на̄маха’’нтиа̄дима̄ха. саммохавиха̄расмим̣ вадантӣти саммохавиха̄роти ваданти.
389. а̄саджджа а̄саджджа̄ти гхат̣т̣етва̄ гхат̣т̣етва̄. упанӣтехӣти упанетва̄ катхитехи. вачанаппатхехӣти вачанехи. абхинандитва̄ анумодитва̄ти аланти читтена сампат̣иччханто абхинандитва̄ ва̄ча̄йапи пасам̣санто анумодитва̄. бхагавата̄ имасса ниган̣т̣хасса две сутта̄ни катхита̄ни. пуримасуттам̣ еко бха̄н̣ава̄ро, идам̣ дийад̣д̣хо, ити ад̣д̣хатийе бха̄н̣ава̄ре сутва̄пи айам̣ ниган̣т̣хо нева абхисамайам̣ патто, на паббаджито, на саран̣есу патит̣т̣хито. касма̄ етасса бхагава̄ ¶ дхаммам̣ десесӣти? ана̄гате ва̄санаттха̄йа. пассати хи бхагава̄, ‘‘имасса ида̄ни упаниссайо наттхи, майхам̣ пана паринибба̄нато самадхика̄нам̣ двиннам̣ вассасата̄нам̣ аччайена тамбапан̣н̣идӣпе са̄санам̣ патит̣т̣хахиссати. татра̄йам̣ кулагхаре ниббаттитва̄ сампатте ка̄ле паббаджитва̄ тӣн̣и пит̣ака̄ни уггахетва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ патва̄ ка̄л̣абуддхараккхито на̄ма маха̄кхӣн̣а̄саво бхависсатӣ’’ти. идам̣ дисва̄ ана̄гате ва̄санаттха̄йа дхаммам̣ десеси.
сопи таттхева тамбапан̣н̣идӣпамхи са̄сане патит̣т̣хите девалокато чавитва̄ даккхин̣агиривиха̄расса бхиккха̄ча̄рага̄ме екасмим̣ амаччакуле ниббатто паббаджджа̄саматтхайоббане паббаджитва̄ тепит̣акам̣ буддхавачанам̣ уггахетва̄ ган̣ам̣ парихаранто ¶ маха̄бхиккхусан̇гхапаривуто упаджджха̄йам̣ пасситум̣ агама̄си. атхасса упаджджха̄йо саддхивиха̄рикам̣ чодесса̄мӣти тепит̣акам̣ буддхавачанам̣ уггахетва̄ а̄гатена тена саддхим̣ мукхам̣ датва̄ катха̄маттампи на ака̄си. со паччӯсасамайе вут̣т̣ха̄йа тхерасса сантикам̣ гантва̄, – ‘‘тумхе, бханте, майи гантхакаммам̣ катва̄ тумха̄кам̣ сантикам̣ а̄гате мукхам̣ датва̄ катха̄маттампи на ¶ кариттха, ко майхам̣ досо’’ти пуччхи. тхеро а̄ха – ‘‘твам̣, а̄вусо, буддхараккхита еттакенева ‘паббаджджа̄киччам̣ ме маттхакам̣ патта’нти сан̃н̃ам̣ каросӣ’’ти. ким̣ кароми, бхантети? ган̣ам̣ винодетва̄ твам̣ папан̃чам̣ чхиндитва̄ четийапаббатавиха̄рам̣ гантва̄ саман̣адхаммам̣ карохӣти. со упаджджха̄йасса ова̄де т̣хатва̄ саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ патва̄ пун̃н̃ава̄ ра̄джапӯджито хутва̄ маха̄бхиккхусан̇гхапарива̄ро четийапаббатавиха̄ре васи.
тасмин̃хи ка̄ле тиссамаха̄ра̄джа̄ упосатхакаммам̣ каронто четийапаббате ра̄джален̣е васати. со тхерасса упат̣т̣ха̄кабхиккхуно сан̃н̃ам̣ ада̄си – ‘‘йада̄ майхам̣ аййо пан̃хам̣ виссаджджети, дхаммам̣ ва̄ катхети, тада̄ ме сан̃н̃ам̣ дадеййа̄тха̄’’ти. тхеропи екасмим̣ дхаммассаванадивасе бхиккхусан̇гхапарива̄ро кан̣т̣акачетийан̇ган̣ам̣ а̄руйха четийам̣ вандитва̄ ка̄л̣атимбаруруккхамӯле ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ еко пин̣д̣апа̄тикаттхеро ка̄л̣ака̄ра̄масуттанте пан̃хам̣ пуччхи. тхеро нану, а̄вусо, аджджа дхаммассаванадивасоти а̄ха. а̄ма, бханте, дхаммассаванадивасоти. тена хи пӣт̣хакам̣ а̄нетха, идхева нисинна̄ дхаммассаванам̣ карисса̄ма̄ти. атхасса руккхамӯле а̄санам̣ пан̃н̃апетва̄ адам̣су. тхеро пуббага̄тха̄ ватва̄ ка̄л̣ака̄ра̄масуттам̣ а̄рабхи. сописса упат̣т̣ха̄кадахаро ран̃н̃о ¶ сан̃н̃ам̣ да̄песи. ра̄джа̄ пуббага̄тха̄су анит̣т̣хита̄суйева па̄пун̣и. патва̄ ча ан̃н̃а̄такавесенева парисанте т̣хатва̄ тийа̄мараттим̣ т̣хитакова дхаммам̣ сутва̄ тхерасса, идамавоча бхагава̄ти вачанака̄ле ¶ са̄дхука̄рам̣ ада̄си. тхеро н̃атва̄, када̄ а̄гатоси, маха̄ра̄джа̄ти пуччхи. пуббага̄тха̄ оса̄ран̣ака̄лейева, бхантети. дуккарам̣ те маха̄ра̄джа, катанти. найидам̣, бханте, дуккарам̣, йади пана ме аййасса дхаммакатхам̣ а̄раддхака̄лато пат̣т̣ха̄йа екападепи ан̃н̃авихитабха̄во ахоси, тамбапан̣н̣идӣпасса патодайат̣т̣хинитуданаматтепи т̣ха̄не са̄мибха̄во на̄ма ме ма̄ хотӯти сапатхамака̄си.
тасмим̣ пана сутте буддхагун̣а̄ паридӣпита̄, тасма̄ ра̄джа̄ пуччхи – ‘‘еттака̄ва, бханте, буддхагун̣а̄, уда̄ху ан̃н̃епи аттхӣ’’ти. майа̄ катхитато, маха̄ра̄джа, акатхитамева баху аппама̄н̣анти. упамам̣, бханте, каротха̄ти. йатха̄, маха̄ра̄джа ¶ , карӣсасахассаматте са̄ликкхетте екаса̄лисӣсато авасесаса̄лӣйева бахӯ, евам̣ майа̄ катхитагун̣а̄ аппа̄, авасеса̄ бахӯти. апарампи, бханте, упамам̣ каротха̄ти. йатха̄, маха̄ра̄джа, маха̄ган̇га̄йа огхапун̣н̣а̄йа сӯчипа̄сам̣ саммукхам̣ кареййа, сӯчипа̄сена гатаудакам̣ аппам̣, сесам̣ баху, евамева майа̄ катхитагун̣а̄ аппа̄, авасеса̄ бахӯти. апарампи, бханте, упамам̣ каротха̄ти. идха, маха̄ра̄джа, ча̄такасакун̣а̄ на̄ма а̄ка̄се кӣл̣анта̄ вичаранти. кхуддака̄ са̄ сакун̣аджа̄ти, ким̣ ну кхо тасса сакун̣асса а̄ка̄се паккхапаса̄ран̣ат̣т̣ха̄нам̣ баху, авасесо а̄ка̄со аппоти? ким̣, бханте, вадатха, аппо тасса паккхапаса̄ран̣ока̄со, авасесова бахӯти. евамева, маха̄ра̄джа, аппака̄ майа̄ буддхагун̣а̄ катхита̄, авасеса̄ бахӯ ананта̄ аппамеййа̄ти. сукатхитам̣, бханте, ананта̄ буддхагун̣а̄ анантенева а̄ка̄сена упамита̄. пасанна̄ майам̣ аййасса, ануччхавикам̣ пана ка̄тум̣ на саккома. айам̣ ме дуггатапан̣н̣а̄ка̄ро имасмим̣ тамбапан̣н̣идӣпе имам̣ тийоджанасатикам̣ раджджам̣ аййасса дема̄ти. тумхехи, маха̄ра̄джа, аттано пасанна̄ка̄ро като, майам̣ пана амха̄кам̣ диннам̣ раджджам̣ тумха̄кам̣йева дема, дхаммена самена раджджам̣ ка̄рехи маха̄ра̄джа̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
маха̄саччакасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. чӯл̣атан̣ха̄сан̇кхайасуттаван̣н̣ана̄
390. евам̣ ¶ ¶ ме сутанти чӯл̣атан̣ха̄сан̇кхайасуттам̣. таттха пубба̄ра̄ме мига̄рама̄тупа̄са̄дети пубба̄ра̄масан̇кха̄те виха̄ре мига̄рама̄туйа̄ па̄са̄де. татра̄йам̣ анупуббӣкатха̄атӣте сатасахассакаппаматтхаке ека̄ упа̄сика̄ падумуттарам̣ бхагавантам̣ нимантетва̄ буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса сатасахассам̣ да̄нам̣ датва̄ бхагавато па̄дамӯле нипаджджитва̄, ‘‘ана̄гате тумха̄дисасса буддхасса аггупат̣т̣ха̄йика̄ хомӣ’’ти паттханамака̄си. са̄ каппасатасахассам̣ девесу чева мануссесу ча сам̣саритва̄ амха̄кам̣ бхагавато ¶ ка̄ле бхаддийанагаре мен̣д̣акасет̣т̣хипуттасса дханан̃джайасса сет̣т̣хино гахе суманадевийа̄ куччхимхи пат̣исандхим̣ ган̣хи. джа̄така̄ле часса̄ виса̄кха̄ти на̄мам̣ акам̣су. са̄ йада̄ бхагава̄ бхаддийанагарам̣ агама̄си, тада̄ пан̃чахи да̄рика̄сатехи саддхим̣ бхагавато паччуггаманам̣ катва̄ пат̣хамадассанамхийева сота̄панна̄ ахоси. апарабха̄ге са̄ваттхийам̣ мига̄расет̣т̣хипуттасса пун̣н̣авад̣д̣ханакума̄расса гехам̣ гата̄, таттха нам̣ мига̄расет̣т̣хи ма̄тит̣т̣ха̄не т̣хапеси, тасма̄ мига̄рама̄та̄ти вуччати.
патикулам̣ гаччхантийа̄ часса̄ пита̄ маха̄лата̄пил̣андханам̣ на̄ма ка̄ра̄песи. тасмим̣ пил̣андхане чатассо ваджирана̄л̣ийо упайогам̣ агамам̣су, мутта̄нам̣ ека̄даса на̄л̣ийо, пава̄л̣а̄нам̣ два̄вӣсати на̄л̣ийо, ман̣ӣнам̣ теттим̣са на̄л̣ийо, ити етехи ча ан̃н̃ехи ча саттаван̣н̣ехи ратанехи нит̣т̣ха̄нам̣ агама̄си. там̣ сӣсе пат̣имуккам̣ йа̄ва па̄дапит̣т̣хийа̄ бхассати, пан̃чаннам̣ хаттхӣнам̣ балам̣ дха̄райама̄на̄ва нам̣ иттхӣ дха̄ретум̣ саккоти. са̄ апарабха̄ге дасабаласса аггупат̣т̣ха̄йика̄ хутва̄ там̣ паса̄дханам̣ виссаджджетва̄ навахи кот̣ӣхи бхагавато виха̄рам̣ ка̄райама̄на̄ карӣсаматте бхӯмибха̄ге па̄са̄дам̣ ка̄реси. тасса упарибхӯмийам̣ пан̃ча габбхасата̄ни хонти, хет̣т̣ха̄бхӯмийам̣ пан̃ча̄ти габбхасахассаппат̣иман̣д̣ито ахоси. са̄ ‘‘суддхапа̄са̄дова на собхатӣ’’ти там̣ парива̄ретва̄ пан̃ча двикӯт̣агехасата̄ни, пан̃ча ¶ чӯл̣апа̄са̄дасата̄ни, пан̃ча дӣгхаса̄ласата̄ни ча ка̄ра̄песи. виха̄рамахо чатӯхи ма̄сехи нит̣т̣ха̄нам̣ агама̄си.
ма̄туга̄маттабха̄ве ¶ т̣хита̄йа виса̄кха̄йа вийа ан̃н̃исса̄ буддхаса̄сане дханапаричча̄го на̄ма наттхи, пурисаттабха̄ве т̣хитасса ча ана̄тхапин̣д̣икасса вийа ан̃н̃асса буддхаса̄сане дханапаричча̄го на̄ма наттхи. со хи чатупан̃н̃а̄сакот̣ийо виссаджджетва̄ са̄ваттхийа̄ даккхин̣абха̄ге анура̄дхапурасса маха̄виха̄расадисе т̣ха̄не джетаванамаха̄виха̄рам̣ на̄ма ка̄реси. виса̄кха̄, са̄ваттхийа̄ па̄чӣнабха̄ге уттамадевӣвиха̄расадисе т̣ха̄не пубба̄ра̄мам̣ на̄ма ка̄реси. бхагава̄ имесам̣ двиннам̣ кула̄нам̣ анукампа̄йа са̄ваттхим̣ нисса̄йа вихаранто имесу двӣсу виха̄ресу нибаддхава̄сам̣ васи. екам̣ антовассам̣ джетаване васати, екам̣ пубба̄ра̄ме, етасмим̣ пана самайе бхагава̄ пубба̄ра̄ме вихарати. тена вуттам̣ – ‘‘пубба̄ра̄ме мига̄рама̄тупа̄са̄де’’ти.
китта̄вата̄ ¶ ну кхо, бхантети киттакена ну кхо, бханте. сам̣кхиттена тан̣ха̄сан̇кхайавимутто хотӣти тан̣ха̄сан̇кхайе нибба̄не там̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ вимуттачиттата̄йа тан̣ха̄сан̇кхайавимутто на̄ма сам̣кхиттена китта̄вата̄ хоти? йа̄йа пат̣ипаттийа̄ тан̣ха̄сан̇кхайавимутто хоти, там̣ ме кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно пуббабха̄гаппат̣ипадам̣ сам̣кхиттена десетха̄ти пуччхати. аччантанит̣т̣хоти кхайавайасан̇кха̄там̣ антам̣ атӣта̄ти аччанта̄. аччанта̄ нит̣т̣ха̄ асса̄ти аччантанит̣т̣хо, екантанит̣т̣хо сататанит̣т̣хоти аттхо. аччантам̣ йогаккхемӣти аччантайогаккхемӣ, ниччайогаккхемӣти аттхо. аччантам̣ брахмача̄рӣти аччантабрахмача̄рӣ, ниччабрахмача̄рӣти аттхо. аччантам̣ парийоса̄намасса̄ти пуриманайенева аччантапарийоса̄но. сет̣т̣хо деваманусса̄нанти дева̄нан̃ча манусса̄нан̃ча сет̣т̣хо уттамо. еварӯпо бхиккху китта̄вата̄ хоти, кхиппаметасса сан̇кхепенева пат̣ипаттим̣ катхетха̄ти бхагавантам̣ йа̄чати. касма̄ панеса евам̣ вега̄йатӣти? кӣл̣ам̣ анубхавитука̄мата̄йа.
айам̣ кира уййа̄накӣл̣ам̣ а̄н̣а̄петва̄ чатӯхи маха̄ра̄джӯхи чатӯсу диса̄су а̄раккхам̣ га̄ха̄петва̄ двӣсу девалокесу девасан̇гхена паривуто ад̣д̣хатийа̄хи на̄т̣акакот̣ӣхи саддхим̣ ера̄ван̣ам̣ ¶ а̄руйха уййа̄надва̄ре т̣хито имам̣ пан̃хам̣ саллаккхеси – ‘‘киттакена ну кхо тан̣ха̄сан̇кхайавимуттасса кхӣн̣а̄савасса сан̇кхепато а̄гаманийапуббабха̄гапат̣ипада̄ хотӣ’’ти. атхасса етадахоси – ‘‘айам̣ пан̃хо ативийа сассирико, сача̄хам̣ имам̣ пан̃хам̣ анугган̣хитва̄ва уййа̄нам̣ пависисса̄ми, чхадва̄рикехи а̄рамман̣ехи нимматхито на пуна имам̣ пан̃хам̣ саллаккхесса̄ми ¶ , тит̣т̣хату та̄ва уййа̄накӣл̣а̄, саттху сантикам̣ гантва̄ имам̣ пан̃хам̣ пуччхитва̄ уггахитапан̃хо уййа̄не кӣл̣исса̄мӣ’’ти хаттхиккхандхе антарахито бхагавато сантике па̄турахоси. тепи чатта̄ро маха̄ра̄джа̄но а̄раккхам̣ гахетва̄ т̣хитат̣т̣ха̄нейева т̣хита̄, парича̄рикадевасан̇гха̄пи на̄т̣ака̄нипи ера̄ван̣опи на̄гара̄джа̄ таттхева уййа̄надва̄ре ат̣т̣ха̄си, евамеса кӣл̣ам̣ анубхавитука̄мата̄йа вега̄йанто евама̄ха.
саббе дхамма̄ на̄лам̣ абхинивеса̄йа̄ти еттха саббе дхамма̄ на̄ма пан̃чаккхандха̄ два̄даса̄йатана̄ни ат̣т̣ха̄раса дха̄туйо. те саббепи тан̣ха̄дит̣т̣хивасена абхинивеса̄йа ¶ на̄лам̣ на парийатта̄ на саматтха̄ на йутта̄, касма̄? гахита̄ка̄рена атит̣т̣ханато. те хи ничча̄ти гахита̄пи аничча̄ва сампаджджанти, сукха̄ти гахита̄пи дуккха̄ва сампаджджанти, атта̄ти гахита̄пи анатта̄ва сампаджджанти, тасма̄ на̄лам̣ абхинивеса̄йа. абхиджа̄на̄тӣти аниччам̣ дуккхам̣ анатта̄ти н̃а̄тапарин̃н̃а̄йа абхиджа̄на̄ти. париджа̄на̄тӣти татхева тӣран̣апарин̃н̃а̄йа париджа̄на̄ти. йам̣кин̃чи ведананти антамасо пан̃чавин̃н̃а̄н̣асампайуттампи йам̣кин̃чи аппаматтакампи веданам̣ анубхавати. имина̄ бхагава̄ саккасса дева̄наминдасса ведана̄васена ниббаттетва̄ арӯпапариггахам̣ дассети. саче пана ведана̄каммат̣т̣ха̄нам̣ хет̣т̣ха̄ на катхитам̣ бхавеййа, имасмим̣ т̣ха̄не катхетаббам̣ сийа̄. хет̣т̣ха̄ пана катхитам̣, тасма̄ сатипат̣т̣ха̄не вуттанайенева ведитаббам̣. аничча̄нупассӣти еттха аниччам̣ ведитаббам̣, аничча̄нупассана̄ ведитабба̄, аничча̄нупассӣ ведитаббо. таттха аниччанти пан̃чаккхандха̄, те хи уппа̄давайат̣т̣хена аничча̄. аничча̄нупассана̄ти пан̃чаккхандха̄нам̣ кхайато вайато дассанан̃а̄н̣ам̣. аничча̄нупассӣти тена н̃а̄н̣ена саманна̄гато пуггало ¶ . тасма̄ ‘‘аничча̄нупассӣ вихаратӣ’’ти аниччато анупассанто вихаратӣти айаметтха аттхо.
вира̄га̄нупассӣти еттха две вира̄га̄ кхайавира̄го ча аччантавира̄го ча. таттха сан̇кха̄ра̄нам̣ кхайавайато анупассана̄пи, аччантавира̄гам̣ нибба̄нам̣ вира̄гато дассанамагган̃а̄н̣ампи вира̄га̄нупассана̄. тадубхайасама̄н̇гӣпуггало вира̄га̄нупассӣ на̄ма, там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘вира̄га̄нупассӣ’’ти, вира̄гато анупассантоти аттхо. ниродха̄нупассимхипи есева найо, ниродхопи хи кхайаниродхо ча аччантаниродхо ча̄ти дувидхойева. пат̣иниссагга̄нупассӣти еттха пат̣иниссагго вуччати воссагго, со ча паричча̄гавоссагго паккханданавоссагготи дувидхо хоти ¶ . таттха паричча̄гавоссагготи випассана̄, са̄ хи тадан̇гавасена килесе ча кхандхе ча воссаджджати. паккханданавоссагготи магго, со хи нибба̄нам̣ а̄рамман̣ам̣ а̄рамман̣ато паккхандати. двӣхипи ва̄ ка̄ран̣ехи воссаггойева, самуччхедавасена кхандха̄нам̣ килеса̄нан̃ча воссаджджанато, нибба̄нан̃ча паккханданато. тасма̄ килесе ча кхандхе ча париччаджатӣти паричча̄гавоссагго, ниродхе нибба̄надха̄туйа̄ читтам̣ паккхандатӣти паккханданавоссагготи убхайампетам̣ магге самети. тадубхайасаман̇гӣпуггало има̄йа пат̣иниссагга̄нупассана̄йа саманна̄гататта̄ пат̣иниссагга̄нупассӣ на̄ма хоти. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘пат̣иниссагга̄нупассӣ’’ти. на кин̃чи локе упа̄дийатӣти ¶ кин̃чи екампи сан̇кха̄рагатам̣ тан̣ха̄васена на упа̄дийати на ган̣ха̄ти на пара̄масати. анупа̄дийам̣ на паритассатӣти агган̣ханто тан̣ха̄паритассана̄йа на паритассати. паччаттан̃н̃ева паринибба̄йатӣти сайамева килесапаринибба̄нена паринибба̄йати. кхӣн̣а̄ джа̄тӣтиа̄дина̄ панасса паччавеккхан̣а̄ва дассита̄. ити бхагава̄ саккасса дева̄наминдасса сам̣кхиттена кхӣн̣а̄савасса пуббабха̄гаппат̣ипадам̣ пуччхито саллахукам̣ катва̄ сам̣кхиттенева кхиппам̣ катхеси.
391. авидӯре нисинно хотӣти анантаре кӯт̣а̄га̄ре нисинно хоти. абхисамечча̄ти н̃а̄н̣ена абхисама̄гантва̄, джа̄нитва̄ти аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – ким̣ ну кхо еса джа̄нитва̄ анумоди, уда̄ху ¶ аджа̄нитва̄ ва̄ти. касма̄ панасса евамахосӣти? тхеро кира на бхагавато пан̃хависсаджджанасаддам̣ ассоси, саккасса пана деваран̃н̃о, ‘‘еваметам̣ бхагава̄ еваметам̣ сугата̄’’ти анумоданасаддам̣ ассоси. сакко кира девара̄джа̄ махата̄ саддена анумоди. атха касма̄ на бхагавато саддам̣ ассосӣти? йатха̄парисавин̃н̃а̄пакатта̄. буддха̄нан̃хи дхаммам̣ катхента̄нам̣ ека̄баддха̄йа чаккава̄л̣апарийанта̄йапи париса̄йа саддо суййати, парийантам̣ пана мун̃читва̄ ан̇гулиматтампи бахиддха̄ на ниччхарати. касма̄? еварӯпа̄ мадхуракатха̄ ма̄ нираттхака̄ агама̄сӣти. тада̄ бхагава̄ мига̄рама̄тупа̄са̄де саттаратанамайе кӯт̣а̄га̄ре сиригаббхамхи нисинно хоти, тасса даккхин̣апассе са̄рипуттаттхерасса васанакӯт̣а̄га̄рам̣, ва̄мапассе маха̄моггалла̄насса, антаре чхиддавиварока̄со наттхи, тасма̄ тхеро на бхагавато саддам̣ ассоси, саккассева ассосӣти.
пан̃чахи ¶ тӯрийасатехӣти пан̃чан̇гика̄нам̣ тӯрийа̄нам̣ пан̃чахи сатехи. пан̃чан̇гикам̣ тӯрийам̣ на̄ма а̄татам̣ витатам̣ а̄татавитатам̣ сусирам̣ гхананти имехи пан̃чахи ан̇гехи саманна̄гатам̣. таттха а̄татам̣ на̄ма чаммапарийонаддхесу бхериа̄дӣсу екаталатӯрийам̣. витатам̣ на̄ма убхайаталам̣. а̄татавитатам̣ на̄ма тантибаддхапан̣ава̄ди. сусирам̣ вам̣са̄ди. гханам̣ самма̄ди. самаппитоти упагато. саман̇гӣбхӯтоти тассева вевачанам̣. парича̄ретӣти там̣ сампаттим̣ анубхаванто тато тато индрийа̄ни ча̄рети. идам̣ вуттам̣ хоти – парива̄ретва̄ ваджджама̄нехи пан̃чахи тӯрийасатехи саманна̄гато хутва̄ диббасампаттим̣ ¶ анубхаватӣ. пат̣ипан̣а̄метва̄ти апанетва̄, ниссадда̄ни ка̄ра̄петва̄ти аттхо. йатхева хи ида̄ни саддха̄ ра̄джа̄но гарубха̄ванийам̣ бхиккхум̣ дисва̄ – ‘‘асуко на̄ма аййо а̄гаччхати, ма̄, та̄та̄, га̄йатха, ма̄ ва̄детха, ма̄ наччатха̄’’ти на̄т̣ака̄ни пат̣ивиненти, саккопи тхерам̣ дисва̄ евамака̄си. чирассам̣ кхо, ма̄риса моггалла̄на, имам̣ парийа̄йамака̄сӣти еварӯпам̣ локе пакатийа̄ пийасамуда̄ха̄равачанам̣ хоти, локийа̄ хи чирассам̣ а̄гатампи ана̄гатапуббампи мана̄паджа̄тийам̣ а̄гатам̣ дисва̄, – ‘‘куто бхавам̣ а̄гато, чирассам̣ бхавам̣ ¶ а̄гато, катхам̣ те идха̄гаманамагго н̃а̄то маггамӯл̣хосӣ’’тиа̄дӣни ваданти. айам̣ пана а̄гатапуббатта̄йева евама̄ха. тхеро хи ка̄лена ка̄лам̣ девача̄рикам̣ гаччхатийева. таттха парийа̄йамака̄сӣти ва̄рамака̄си. йадидам̣ идха̄гамана̄йа̄ти йо айам̣ идха̄гамана̄йа ва̄ро, там̣, бханте, чирассамака̄сӣти вуттам̣ хоти. идама̄санам̣ пан̃н̃аттанти йоджаникам̣ ман̣ипаллан̇кам̣ пан̃н̃апа̄петва̄ евама̄ха.
392. бахукичча̄ бахукаран̣ӣйа̄ти еттха йесам̣ бахӯни кичча̄ни, те бахукичча̄. бахукаран̣ӣйа̄ти тассева вевачанам̣. аппева сакена каран̣ӣйена̄ти сакаран̣ӣйамева аппам̣ мандам̣, на баху, дева̄нам̣ каран̣ӣйам̣ пана баху, патхавито пат̣т̣ха̄йа хи каппаруккхама̄туга̄ма̄дӣнам̣ аттха̄йа ат̣т̣а̄ саккасса сантике чхиджджанти, тасма̄ нийаменто а̄ха – апича дева̄нам̣йева та̄ватим̣са̄нам̣ каран̣ӣйена̄ти. дева̄нан̃хи дхӣта̄ ча путта̄ ча ан̇ке ниббаттанти, па̄дапарича̄рика̄ иттхийо сайане ниббаттанти, та̄сам̣ ман̣д̣анапаса̄дханака̄рика̄ девадхӣта̄ сайанам̣ парива̄ретва̄ ниббаттанти, веййа̄ваччакара̄ антовима̄не ниббаттанти, етесам̣ аттха̄йа ат̣т̣акаран̣ам̣ наттхи. йе пана сӣмантаре ниббаттанти, те ‘‘мама сантака̄ тава сантака̄’’ти ниччхетум̣ асакконта̄ ат̣т̣ам̣ каронти, саккам̣ девара̄джа̄нам̣ пуччханти, со йасса вима̄нам̣ а̄саннатарам̣, тасса сантакоти вадати. саче двепи самат̣т̣ха̄не ¶ хонти, йасса вима̄нам̣ олокенто т̣хито, тасса сантакоти вадати. саче екампи на олокети, там̣ убхиннам̣ калахупаччхеданаттхам̣ аттано сантакам̣ кароти. там̣ сандха̄йа, ‘‘дева̄нам̣йева та̄ватим̣са̄нам̣ каран̣ӣйена̄’’ти а̄ха. апичасса еварӯпам̣ кӣл̣а̄киччампи каран̣ӣйамева.
йам̣ ¶ но кхиппамева антарадха̄йатӣти йам̣ амха̄кам̣ сӣгхамева андхака̄ре рӯпагатам̣ вийа на диссати. имина̄ – ‘‘ахам̣, бханте, там̣ пан̃хависсаджджанам̣ на саллаккхемӣ’’ти дӣпети. тхеро – ‘‘касма̄ ну кхо айам̣ йаккхо асаллаккхан̣абха̄вам̣ дӣпети, пассена парихаратӣ’’ти а̄ваджджанто – ‘‘дева̄ на̄ма маха̄мӯл̣ха̄ хонти. чхадва̄рикехи а̄рамман̣ехи нимматхӣйама̄на̄ аттано бхутта̄бхуттабха̄вампи пӣта̄пӣтабха̄вампи на джа̄нанти, идха катаметтха памуссантӣ’’ти ан̃н̃а̄си. кечи ¶ пана̄ху – ‘‘тхеро етасса гару бха̄ванийо, тасма̄ ‘ида̄нева локе аггапуггаласса сантике пан̃хам̣ уггахетва̄ а̄гато, ида̄нева на̄т̣ака̄нам̣ антарам̣ павит̣т̣хоти евам̣ мам̣ тхеро таджджеййа̄’ти бхайена евама̄ха̄’’ти. етам̣ пана кохан̃н̃ам̣ на̄ма хоти, на арийаса̄вакасса еварӯпам̣ кохан̃н̃ам̣ на̄ма хоти, тасма̄ мӯл̣хабха̄венева на саллаккхесӣти ведитаббам̣. упари касма̄ саллаккхесӣти? тхеро тасса соманассасам̣вегам̣ джанайитва̄ тамам̣ нӣхари, тасма̄ саллаккхесӣти.
ида̄ни сакко пуббе аттано евам̣ бхӯтака̄ран̣ам̣ тхерасса а̄рочетум̣ бхӯтапуббантиа̄дима̄ха. таттха самупабйӯл̣хоти саннипатито ра̄сибхӯто. асура̄ пара̄джиним̣сӯти асура̄ пара̄джайам̣ па̄пун̣им̣су. када̄ панете пара̄джита̄ти? саккасса ниббаттака̄ле. сакко кира анантаре аттабха̄ве магадхарат̣т̣хе мачалага̄ме магхо на̄ма ма̄н̣аво ахоси, пан̣д̣ито бйатто, бодхисаттачарийа̄ вийасса чарийа̄ ахоси. со теттим̣са пурисе гахетва̄ калйа̄н̣амака̄си. екадивасам̣ аттанова пан̃н̃а̄йа упапариккхитва̄ га̄мамаджджхе маха̄джанасса саннипатитат̣т̣ха̄не качаварам̣ убхайато апаббахитва̄ там̣ т̣ха̄нам̣ атираман̣ӣйамака̄си, пуна таттхева ман̣д̣апам̣ ка̄реси, пуна гаччханте ка̄ле са̄лам̣ ка̄реси. га̄мато ча никкхамитва̄ га̄вутампи ад̣д̣хайоджанампи тига̄вутампи йоджанампи вичаритва̄ техи саха̄йехи саддхим̣ висамам̣ самам̣ ака̄си. те саббепи екаччханда̄ таттха таттха сетуйуттат̣т̣ха̄несу сетум̣, ман̣д̣апаса̄ла̄поккхаран̣ӣма̄ла̄гаччхаропана̄дӣнам̣ йуттат̣т̣ха̄несу ман̣д̣апа̄дӣни каронта̄ бахум̣ пун̃н̃амакам̣су ¶ . магхо сатта ватапада̄ни пӯретва̄ ка̄йасса бхеда̄ саддхим̣ саха̄йехи та̄ватим̣сабхаване ниббатти.
тасмим̣ ¶ ка̄ле асураган̣а̄ та̄ватим̣садевалоке пат̣ивасанти. саббе те дева̄нам̣ сама̄на̄йука̄ сама̄наван̣н̣а̄ ча хонти, те саккам̣ сапарисам̣ дисва̄ адхуна̄ ниббатта̄ навакадевапутта̄ а̄гата̄ти маха̄па̄нам̣ саджджайим̣су. сакко девапутта̄нам̣ сан̃н̃ам̣ ¶ ада̄си – ‘‘амхехи кусалам̣ каронтехи на парехи саддхим̣ са̄дха̄ран̣ам̣ катам̣, тумхе ган̣д̣апа̄нам̣ ма̄ пивиттха пӣтаматтамева каротха̄’’ти. те татха̄ акам̣су. ба̄лаасура̄ ган̣д̣апа̄нам̣ пивитва̄ матта̄ ниддам̣ оккамим̣су. сакко дева̄нам̣ сан̃н̃ам̣ датва̄ те па̄десу га̄ха̄петва̄ синерупа̄де кхипа̄песи, синерусса хет̣т̣химатале асурабхаванам̣ на̄ма аттхи, та̄ватим̣садевалокаппама̄н̣амева. таттха асура̄ васанти. тесампи читтапа̄т̣али на̄ма руккхо аттхи. те тасса пуппханака̄ле джа̄нанти – ‘‘на̄йам̣ та̄ватим̣са̄, саккена ван̃чита̄ майа’’нти. те ган̣хатха нанти ватва̄ синерум̣ парихарама̄на̄ деве вут̣т̣хе ваммикапа̄дато ваммикамаккхика̄ вийа абхирухим̣су. таттха ка̄лена дева̄ джинанти, ка̄лена асура̄. йада̄ дева̄нам̣ джайо хоти, асуре йа̄ва самуддапит̣т̣ха̄ анубандханти. йада̄ асура̄нам̣ джайо хоти, деве йа̄ва ведикапа̄да̄ анубандханти. тасмим̣ пана сан̇га̄ме дева̄нам̣ джайо ахоси, дева̄ асуре йа̄ва самуддапит̣т̣ха̄ анубандхим̣су. сакко асуре пала̄петва̄ пан̃часу т̣ха̄несу а̄раккхам̣ т̣хапеси. евам̣ а̄раккхам̣ датва̄ ведикапа̄де ваджирахаттха̄ индапат̣има̄йо т̣хапеси. асура̄ ка̄лена ка̄лам̣ ут̣т̣хахитва̄ та̄ пат̣има̄йо дисва̄, ‘‘сакко аппаматто тит̣т̣хатӣ’’ти татова ниваттанти. тато пат̣иниваттитва̄ти виджитат̣т̣ха̄нато ниваттитва̄. парича̄рика̄йоти ма̄ла̄гандха̄дикаммака̄рика̄йо.
393. вессаван̣о ча маха̄ра̄джа̄ти со кира саккасса валлабхо, балавависса̄сико, тасма̄ саккена саддхим̣ агама̄си. пураккхатва̄ти пурато катва̄. пависим̣сӯти пависитва̄ пана упад̣д̣хапихита̄ни два̄ра̄ни катва̄ олокайама̄на̄ ат̣т̣хам̣су. идампи, ма̄риса моггалла̄на, пасса веджайантасса па̄са̄дасса ра̄ман̣еййаканти, ма̄риса моггалла̄на, идампи веджайантасса па̄са̄дасса ра̄ман̣еййакам̣ пасса, суван̣н̣аттхамбхе пасса, раджататтхамбхе ман̣иттхамбхе пава̄л̣аттхамбхе лохитан̇гаттхамбхе маса̄рагаллаттхамбхе муттаттхамбхе саттаратанаттхамбхе, тесам̣йева суван̣н̣а̄димайе гхат̣аке ва̄л̣арӯпака̄ни ча пасса̄ти ¶ евам̣ тхамбхапантийо а̄дим̣ катва̄ ра̄ман̣еййакам̣ дассенто евама̄ха. йатха̄ там̣ пуббекатапун̃н̃асса̄ти ¶ йатха̄ пуббе катапун̃н̃асса упабхогат̣т̣ха̄нена собхитаббам̣, евамевам̣ собхатӣти аттхо. атиба̄л̣хам̣ ¶ кхо айам̣ йаккхо паматто вихаратӣти аттано па̄са̄де на̄т̣акапарива̄рена сампаттийа̄ васена ативийа матто.
иддха̄бхисан̇кха̄рам̣ абхисан̇кха̄сӣти иддхимака̄си. а̄покасин̣ам̣ сама̄паджджитва̄ па̄са̄дапатит̣т̣хитока̄сам̣ удакам̣ хотӯти иддхим̣ адхит̣т̣ха̄йа па̄са̄дакан̣н̣ике па̄дан̇гут̣т̣хакена пахари. со па̄са̄до йатха̄ на̄ма удакапит̣т̣хе т̣хапитапаттам̣ мукхават̣т̣ийам̣ ан̇гулийа̄ пахат̣ам̣ апара̄парам̣ кампати чалати на сантит̣т̣хати. евамевам̣ сам̣кампи сампакампи сампаведхи, тхамбхапит̣т̣хасан̇гха̄т̣акан̣н̣икагопа̄насиа̄дӣни каракара̄ти саддам̣ мун̃чанта̄ни патитум̣ вийа а̄раддха̄ни. тена вуттам̣ – ‘‘сан̇кампеси сампакампеси сампаведхесӣ’’ти. аччхарийаббхутачиттаджа̄та̄ти ахо аччхарийам̣, ахо аббхутанти евам̣ сан̃джа̄тааччхарийааббхута̄ чева сан̃джа̄татут̣т̣хино ча ахесум̣ уппаннабалавасоманасса̄. сам̣вигганти уббиггам̣. ломахат̣т̣хаджа̄танти джа̄таломахам̣сам̣, кан̃чанабхиттийам̣ т̣хапитаман̣ина̄гадантехи вийа уддхаггехи ломехи а̄кин̣н̣асарӣранти аттхо. ломахам̣со ча на̄меса соманассенапи хоти доманассенапи, идха пана соманассена джа̄то. тхеро хи саккасса соманассавегена сам̣веджетум̣ там̣ па̄т̣иха̄рийамака̄си. тасма̄ соманассавегена сам̣виггаломахат̣т̣хам̣ видитва̄ти аттхо.
394. идха̄хам̣, ма̄риса̄ти ида̄нисса йасма̄ тхерена соманассасам̣вегам̣ джанайитва̄ тамам̣ винодитам̣, тасма̄ саллаккхетва̄ евама̄ха. есо ну те, ма̄риса, со бхагава̄ саттха̄ти, ма̄риса, твам̣ кухим̣ гатосӣти вутте майхам̣ саттху сантиканти вадеси, имасмим̣ девалоке екапа̄дакена вийа тит̣т̣хаси, йам̣ твам̣ евам̣ вадеси, есо ну те, ма̄риса, со бхагава̄ саттха̄ти пуччхим̣су. сабрахмача̄рӣ ме есоти еттха кин̃ча̄пи тхеро анага̄рийо абхинӣха̄расампанно аггаса̄вако, сакко ага̄рийо, маггабрахмачарийавасена панете сабрахмача̄рино хонти, тасма̄ евама̄ха. ахо ¶ нӯна те со бхагава̄ саттха̄ти сабрахмача̄рӣ та̄ва те евам̣махиддхико, со пана те бхагава̄ саттха̄ ахо нӯна махиддхикоти саттху иддхипа̄т̣иха̄рийадассане джа̄та̄бхила̄па̄ хутва̄ евама̄хам̣су.
395. н̃а̄тан̃н̃атарасса̄ти ¶ пан̃н̃а̄тан̃н̃атарасса, сакко хи пан̃н̃а̄та̄нам̣ ан̃н̃атаро. сесам̣ саббаттха па̄кат̣амева, десанам̣ пана бхагава̄ йатха̄нусандхина̄ва нит̣т̣ха̄песӣти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
чӯл̣атан̣ха̄сан̇кхайасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. маха̄тан̣ха̄сан̇кхайасуттаван̣н̣ана̄
396. евам̣ ¶ ¶ ме сутанти маха̄тан̣ха̄сан̇кхайасуттам̣. таттха дит̣т̣хигатанти алагаддӯпамасутте ладдхиматтам̣ дит̣т̣хигатанти вуттам̣, идха сассатадит̣т̣хи. со ча бхиккху бахуссуто, айам̣ аппассуто, джа̄такабха̄н̣ако бхагавантам̣ джа̄такам̣ катхетва̄, ‘‘ахам̣, бхиккхаве, тена самайена вессантаро ахосим̣, махосадхо, видхурапан̣д̣ито, сенакапан̣д̣ито, маха̄джанако ра̄джа̄ ахоси’’нти самодха̄нентам̣ сун̣а̄ти. атхасса етадахоси – ‘‘име рӯпаведана̄сан̃н̃а̄сан̇кха̄ра̄ таттха таттхева нируджджханти, вин̃н̃а̄н̣ам̣ пана идхалокато паралокам̣, паралокато имам̣ локам̣ сандха̄вати сам̣саратӣ’’ти сассатадассанам̣ уппаннам̣. тена̄ха – ‘‘тадевидам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ сандха̄вати сам̣сарати анан̃н̃а’’нти.
самма̄самбуддхена пана, ‘‘вин̃н̃а̄н̣ам̣ паччайасамбхавам̣, сати паччайе уппаджджати, вина̄ паччайам̣ наттхи вин̃н̃а̄н̣асса самбхаво’’ти вуттам̣. тасма̄ айам̣ бхиккху буддхена акатхитам̣ катхети, джиначакке паха̄рам̣ дети, веса̄раджджан̃а̄н̣ам̣ пат̣иба̄хати, сотука̄мам̣ джанам̣ висам̣ва̄дети, арийапатхе тирийам̣ нипатитва̄ маха̄джанасса ахита̄йа дуккха̄йа пат̣ипанно. йатха̄ на̄ма ран̃н̃о радждже маха̄чоро уппаджджама̄но маха̄джанасса ахита̄йа дуккха̄йа уппаджджати, евам̣ джинаса̄сане чоро ¶ хутва̄ маха̄джанасса ахита̄йа дуккха̄йа уппанноти ведитаббо. самбахула̄ бхиккхӯти джанападава̄сино пин̣д̣апа̄тикабхиккхӯ. тенупасан̇камим̣сӯти айам̣ парисам̣ лабхитва̄ са̄санампи антарадха̄пеййа, йа̄ва паккхам̣ на лабхати, та̄вадева нам̣ дит̣т̣хигата̄ вивечема̄ти сутасутат̣т̣ха̄натойева ат̣т̣хатва̄ анисӣдитва̄ упасан̇камим̣су.
398. катамам̣ там̣ са̄ти вин̃н̃а̄н̣анти са̄ти йам̣ твам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ сандха̄йа вадеси, катамам̣ там̣ вин̃н̃а̄н̣анти? йва̄йам̣, бханте, вадо ведеййо татра татра калйа̄н̣апа̄пака̄нам̣ камма̄нам̣ випа̄кам̣ пат̣исам̣ведетӣти, бханте, йо айам̣ вадати ведайати, йо ча̄йам̣ тахим̣ тахим̣ кусала̄кусалакамма̄нам̣ випа̄кам̣ паччанубхоти. идам̣, бханте, вин̃н̃а̄н̣ам̣, йамахам̣ сандха̄йа вадемӣти ¶ . касса ну кхо на̄ма̄ти ¶ касса кхаттийасса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ вессасуддагахат̣т̣хапаббаджитадеваманусса̄нам̣ ва̄ ан̃н̃атарасса.
399. атха кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантесӣти касма̄ а̄мантеси? са̄тисса кира евам̣ ахоси – ‘‘саттха̄ мам̣ ‘могхапурисо’ти вадати, на ча могхапурисоти вуттаматтенева маггапхала̄нам̣ упаниссайо на хоти. упасенампи хи ван̇гантапуттам̣, ‘атилахум̣ кхо твам̣ могхапуриса ба̄хулла̄йа а̄ватто’ти (маха̄ва. 75) бхагава̄ могхапурисава̄дена овади. тхеро апарабха̄ге гхат̣енто ва̄йаманто чха абхин̃н̃а̄ саччха̄ка̄си. ахампи татха̄рӯпам̣ вӣрийам̣ пагган̣хитва̄ маггапхала̄ни ниббаттесса̄мӣ’’ти. атхасса бхагава̄ чхиннапаччайо айам̣ са̄сане авирул̣хадхаммоти дассенто бхиккхӯ а̄мантеси. усмӣкатотиа̄ди хет̣т̣ха̄ вутта̄дхиппа̄йамева. атха кхо бхагава̄ти айампи па̄т̣ийекко анусандхи. са̄тисса кира етадахоси – ‘‘бхагава̄ майхам̣ маггапхала̄нам̣ упаниссайо наттхӣти вадати, ким̣ сакка̄ упаниссайе асати ка̄тум̣? на хи татха̄гата̄ саупаниссайассева дхаммам̣ десенти, йасса кассачи десентийева. ахам̣ буддхасса сантика̄ сугатова̄дам̣ лабхитва̄ саггасампаттӯпагам̣ кусалам̣ карисса̄мӣ’’ти. атхасса бхагава̄, ‘‘на̄хам̣, могхапуриса, туйхам̣ ова̄дам̣ ва̄ ануса̄саним̣ ва̄ демӣ’’ти сугатова̄дам̣ пат̣иппассамбхенто имам̣ десанам̣ а̄рабхи. тассаттхо хет̣т̣ха̄ вуттанайенева ведитаббо. ида̄ни париса̄йа ¶ ладдхим̣ содхенто, ‘‘идха̄хам̣ бхиккхӯ пат̣ипуччхисса̄мӣ’’тиа̄дима̄ха. там̣ саббампи хет̣т̣ха̄ вуттанайенева ведитаббам̣.
400. ида̄ни вин̃н̃а̄н̣асса саппаччайабха̄вам̣ дассетум̣ йам̣ йадева, бхиккхаветиа̄дима̄ха. таттха манан̃ча пат̣ичча дхамме ча̄ти саха̄ваджджанена бхаван̇гаманан̃ча тебхӯмакадхамме ча пат̣ичча. кат̣т̣хан̃ча пат̣ичча̄тиа̄ди опамманидассанаттхам̣ вуттам̣. тена ким̣ дӣпети? два̄расан̇кантийа̄ абха̄вам̣. йатха̄ хи кат̣т̣хам̣ пат̣ичча джалама̄но агги упа̄да̄напаччайе сатийева джалати, тасмим̣ асати паччайавекаллена таттхева ¶ вӯпасаммати, на сакалика̄дӣни сан̇камитва̄ сакаликаггӣтиа̄дисан̇кхйам̣ гаччхати, евамева чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаннам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ тасмим̣ два̄ре чаккхурӯпаа̄локаманасика̄расан̇кха̄те паччайамхи сатийева уппаджджати, тасмим̣ асати паччайавекаллена таттхева нируджджхати, на сота̄дӣни сан̇камитва̄ сотавин̃н̃а̄н̣антиа̄дисан̇кхйам̣ гаччхати ¶ . еса найо саббава̄ресу. ити бхагава̄ на̄хам̣ вин̃н̃а̄н̣аппаватте два̄расан̇кантиматтампи вада̄ми, айам̣ пана са̄ти могхапурисо бхавасан̇кантим̣ вадатӣти са̄тим̣ ниггахеси.
401. евам̣ вин̃н̃а̄н̣асса саппаччайабха̄вам̣ дассетва̄ ида̄ни пана пан̃чаннампи кхандха̄нам̣ саппаччайабха̄вам̣ дассенто, бхӯтамидантиа̄дима̄ха. таттха бхӯтамиданти идам̣ кхандхапан̃чакам̣ джа̄там̣ бхӯтам̣ ниббаттам̣, тумхепи там̣ бхӯтамиданти, бхиккхаве, пассатха̄ти. тада̄ха̄расамбхаванти там̣ панетам̣ кхандхапан̃чакам̣ а̄ха̄расамбхавам̣ паччайасамбхавам̣, сати паччайе уппаджджати евам̣ пассатха̄ти пуччхати. тада̄ха̄раниродха̄ти тасса паччайасса ниродха̄. бхӯтамидам̣ носсӯти бхӯтам̣ ну кхо идам̣, на ну кхо бхӯтанти. тада̄ха̄расамбхавам̣ носсӯти там̣ бхӯтам̣ кхандхапан̃чакам̣ паччайасамбхавам̣ ну кхо, на ну кхоти. тада̄ха̄раниродха̄ти тасса паччайасса ниродха̄. ниродхадхаммам̣ носсӯти там̣ дхаммам̣ ниродхадхаммам̣ ну кхо, на ну кхоти. саммаппан̃н̃а̄йа пассатоти идам̣ кхандхапан̃чакам̣ джа̄там̣ бхӯтам̣ ниббаттанти йа̄тха̄васарасалаккхан̣ато випассана̄пан̃н̃а̄йа самма̄ пассантасса. пан̃н̃а̄йа судит̣т̣ханти вуттанайенева випассана̄пан̃н̃а̄йа сут̣т̣ху дит̣т̣хам̣. евам̣ йе йе там̣ пуччхам̣ саллаккхесум̣, тесам̣ тесам̣ пат̣ин̃н̃ам̣ ган̣ханто пан̃чаннам̣ кхандха̄нам̣ саппаччайабха̄вам̣ дассети.
ида̄ни йа̄йа пан̃н̃а̄йа техи там̣ саппаччайам̣ саниродхам̣ кхандхапан̃чакам̣ судит̣т̣хам̣, таттха ниттан̣хабха̄вам̣ пуччханто имам̣ че тумхетиа̄дима̄ха. таттха дит̣т̣хинти випассана̄самма̄дит̣т̣хим̣ ¶ . сабха̄вадассанена парисуддхам̣. паччайадассанена парийода̄там̣. аллӣйетха̄ти тан̣ха̄дит̣т̣хӣхи аллӣйитва̄ вихареййа̄тха. кела̄йетха̄ти тан̣ха̄дит̣т̣хӣхи кӣл̣ама̄на̄ вихареййа̄тха ¶ . дхана̄йетха̄ти дханам̣ вийа иччханта̄ гедхам̣ а̄паджджеййа̄тха. мама̄йетха̄ти тан̣ха̄дит̣т̣хӣхи маматтам̣ уппа̄деййа̄тха. ниттхаран̣аттха̄йа но гахан̣аттха̄йа̄ти йо со майа̄ чатурогханиттхаран̣аттха̄йа куллӯпамо дхаммо десито, но никантивасена гахан̣аттха̄йа. апи ну там̣ тумхе а̄джа̄неййа̄тха̄ти. випарийа̄йена суккапаккхо ведитаббо.
402. ида̄ни тесам̣ кхандха̄нам̣ паччайам̣ дассенто, чатта̄роме, бхиккхаве, а̄ха̄ра̄тиа̄дима̄ха, тампи вуттаттхамева. йатха̄ пана еко имам̣ джа̄на̄сӣти вутто, ‘‘на кевалам̣ имам̣, ма̄тарамписса джа̄на̄ми, ма̄ту ма̄тарампӣ’’ти евам̣ павен̣ивасена джа̄нанто сут̣т̣ху джа̄на̄ти на̄ма. евамевам̣ бхагава̄ на кевалам̣ кхандхаматтамева джа̄на̄ти, кхандха̄нам̣ паччайампи тесампи паччайа̄нам̣ ¶ паччайанти евам̣ саббапаччайапарампарам̣ джа̄на̄ти. со там̣, буддхабалам̣ дӣпенто ида̄ни паччайапарампарам̣ дассетум̣, име ча, бхиккхаве, чатта̄ро а̄ха̄ра̄тиа̄дима̄ха. там̣ вуттаттхамева. ити кхо, бхиккхаве, авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄…пе… дуккхаккхандхасса самудайо хотӣти еттха пана пат̣иччасамуппа̄дакатха̄ виттха̄ретабба̄ бхавеййа, са̄ висуддхимагге виттха̄рита̄ва.
404. имасмим̣ сати идам̣ хотӣти имасмим̣ авиджджа̄дике паччайе сати идам̣ сан̇кха̄ра̄дикам̣ пхалам̣ хоти. имассуппа̄да̄ идам̣ уппаджджатӣти имасса авиджджа̄дикасса паччайасса уппа̄да̄ идам̣ сан̇кха̄ра̄дикам̣ пхалам̣ уппаджджати, тенева̄ха – ‘‘йадидам̣ авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄…пе… самудайо хотӣ’’ти. евам̣ ват̣т̣ам̣ дассетва̄ ида̄ни виват̣т̣ам̣ дассенто, авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄тиа̄дима̄ха. таттха авиджджа̄йа твева̄ти авиджджа̄йа ева ту. асесавира̄ганиродха̄ти вира̄гасан̇кха̄тена маггена асесаниродха̄ ануппа̄даниродха̄. сан̇кха̄раниродхоти сан̇кха̄ра̄нам̣ ануппа̄даниродхо хоти, евам̣ нируддха̄нам̣ пана сан̇кха̄ра̄нам̣ ниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо хоти, вин̃н̃а̄н̣а̄дӣнан̃ча ниродха̄ на̄марӯпа̄дӣни нируддха̄нийева хонтӣти дассетум̣ сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхотиа̄дим̣ ватва̄ еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо ¶ хотӣти вуттам̣. таттха кеваласса̄ти сакаласса, суддхасса ва̄, саттавирахитасса̄ти аттхо. дуккхаккхандхасса̄ти ¶ дуккхара̄сисса. ниродхо хотӣти ануппа̄до хоти.
406. имасмим̣ асатӣтиа̄ди вуттапат̣ипаккханайена ведитаббам̣.
407. евам̣ ват̣т̣авиват̣т̣ам̣ катхетва̄ ида̄ни имам̣ два̄дасан̇гапаччайават̣т̣ам̣ саха випассана̄йа маггена джа̄нантасса йа̄ пат̣идха̄вана̄ пахӣйати, тасса̄ абха̄вам̣ пуччханто апи ну тумхе, бхиккхаветиа̄дима̄ха. таттха евам̣ джа̄нанта̄ти евам̣ сахавипассана̄йа маггена джа̄нанта̄. евам̣ пассанта̄ти тассева вевачанам̣. пуббантанти пуримакот̣т̣ха̄сам̣, атӣтакхандхадха̄туа̄йатана̄нӣти аттхо. пат̣идха̄веййа̄тха̄ти тан̣ха̄дит̣т̣хивасена пат̣идха̄веййа̄тха. сесам̣ сабба̄савасутте виттха̄ритамева.
ида̄ни несам̣ таттха ниччалабха̄вам̣ пуччханто, апи ну тумхе, бхиккхаве, евам̣ джа̄нанта̄ евам̣ пассанта̄ евам̣ вадеййа̄тха, саттха̄ но гарӯтиа̄дима̄ха. таттха гарӯти бха̄рико ака̄ма̄ ануваттитаббо ¶ . саман̣оти буддхасаман̣о. ан̃н̃ам̣ саттха̄рам̣ уддисеййа̄тха̄ти айам̣ саттха̄ амха̄кам̣ киччам̣ са̄дхетум̣ на саккотӣти апи ну евам̣сан̃н̃ино хутва̄ ан̃н̃ам̣ ба̄хиракам̣ саттха̄рам̣ уддисеййа̄тха. путхусаман̣абра̄хман̣а̄нанти евам̣сан̃н̃ино хутва̄ путхӯнам̣ титтхийасаман̣а̄нам̣ чева бра̄хман̣а̄нан̃ча. ватакотӯхаламан̇гала̄нӣти ватасама̄да̄на̄ни ча дит̣т̣хикутӯхала̄ни ча дит̣т̣хасутамутаман̇гала̄ни ча. та̄ни са̄рато пачча̄гаччхеййа̄тха̄ти ета̄ни са̄ранти евам̣сан̃н̃ино хутва̄ пат̣иа̄гаччхеййа̄тха. евам̣ ниссат̣т̣ха̄ни ча пуна ган̣хеййа̄тха̄ти аттхо. са̄мам̣ н̃а̄танти сайам̣ н̃а̄н̣ена н̃а̄там̣. са̄мам̣ дит̣т̣ханти сайам̣ пан̃н̃а̄чаккхуна̄ дит̣т̣хам̣. са̄мам̣ видитанти сайам̣ вибха̄витам̣ па̄кат̣ам̣ катам̣. упанӣта̄ кхо ме тумхети майа̄, бхиккхаве, тумхе имина̄ сандит̣т̣хика̄дисабха̄вена дхаммена нибба̄нам̣ упанӣта̄, па̄пита̄ти аттхо. сандит̣т̣хикотиа̄дӣнаматтхо висуддхимагге виттха̄рито. идаметам̣ пат̣ичча вуттанти етам̣ вачанамидам̣ тумхехи са̄мам̣ н̃а̄та̄дибха̄вам̣ пат̣ичча вуттам̣.
408. тин̣н̣ам̣ кхо пана, бхиккхавети касма̄ а̄рабхи? нану хет̣т̣ха̄ ват̣т̣авиват̣т̣авасена десана̄ маттхакам̣ па̄пита̄ти? а̄ма па̄пита̄. айам̣ пана па̄т̣иекко анусандхи ¶ , ‘‘айан̃хи локасаннива̄со пат̣исандхисаммӯл̣хо, тасса саммохат̣т̣ха̄нам̣ ¶ виддхам̣сетва̄ па̄кат̣ам̣ карисса̄мӣ’’ти имам̣ десанам̣ а̄рабхи. апича ват̣т̣амӯлам̣ авиджджа̄, виват̣т̣амӯлам̣ буддхуппа̄до, ити ват̣т̣амӯлам̣ авиджджам̣ виват̣т̣амӯлан̃ча буддхуппа̄дам̣ дассетва̄пи, ‘‘пуна екава̄рам̣ ват̣т̣авиват̣т̣авасена десанам̣ маттхакам̣ па̄песса̄мӣ’’ти имам̣ десанам̣ а̄рабхи. таттха саннипа̄та̄ти самодха̄нена пин̣д̣абха̄вена. габбхасса̄ти габбхе ниббаттанакасаттасса. авакканти хотӣти ниббатти хоти. каттхачи хи габбхоти ма̄тукуччхи вутто. йатха̄ха –
‘‘йамекараттим̣ пат̣хамам̣, габбхе васати ма̄н̣аво;
аббхут̣т̣хитова со йа̄ти, са гаччхам̣ на ниваттатӣ’’ти. (джа̄. 1.15.363);
каттхачи габбхе ниббаттанасатто. йатха̄ха – ‘‘йатха̄ кхо, пана̄нанда, ан̃н̃а̄ иттхика̄ нава ва̄ даса ва̄ ма̄се габбхам̣ куччхина̄ парихаритва̄ виджа̄йантӣ’’ти (ма. ни. 3.205). идха сатто адхиппето, там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘габбхасса авакканти хотӣ’’ти.
идха̄ти ¶ имасмим̣ сатталоке. ма̄та̄ ча утунӣ хотӣти идам̣ утусамайам̣ сандха̄йа вуттам̣. ма̄туга̄масса кира йасмим̣ ока̄се да̄рако ниббаттати, таттха махатӣ лохитапӣл̣ака̄ сан̣т̣хахитва̄ бхиджджитва̄ паггхарати, ваттху суддхам̣ хоти, суддхе ваттхумхи ма̄та̄питӯсу екава̄рам̣ саннипатитесу йа̄ва сатта диваса̄ни кхеттамева хоти. тасмим̣ самайе хаттхагга̄хавен̣игга̄ха̄дина̄ ан̇гапара̄масаненапи да̄рако ниббаттатийева. гандхабботи татрӯпагасатто. паччупат̣т̣хито хотӣти на ма̄та̄питӯнам̣ саннипа̄там̣ олокайама̄но самӣпе т̣хито паччупат̣т̣хито на̄ма хоти. каммайантайантито пана еко сатто тасмим̣ ока̄се ниббаттанако хотӣти айаметтха адхиппа̄йо. сам̣сайена̄ти ‘‘арого ну кхо бхависса̄ми ахам̣ ва̄, путто ва̄ ме’’ти евам̣ махантена джӣвитасам̣сайена. лохитан̃хетам̣, бхиккхавети тада̄ кира ма̄тулохитам̣ там̣ т̣ха̄нам̣ сампаттам̣ путтасинехена пан̣д̣арам̣ хоти. тасма̄ евама̄ха. ван̇каканти га̄мада̄рака̄нам̣ кӣл̣анакам̣ кхуддаканан̇галам̣. гхат̣ика̄ вуччати дӣгхадан̣д̣ена рассадан̣д̣акам̣ пахаран̣акӣл̣а̄. моккхачиканти сампариваттакакӣл̣а̄, а̄ка̄се ва̄ дан̣д̣акам̣ гахетва̄ бхӯмийам̣ ва̄ сӣсам̣ т̣хапетва̄ хет̣т̣хупарийабха̄вена париваттанакӣл̣ананти ¶ вуттам̣ хоти. чин̇гулакам̣ вуччати та̄лапан̣н̣а̄дӣхи катам̣ ва̄таппаха̄рена париббхаманачаккам̣ ¶ . патта̄л̣хакам̣ вуччати пан̣н̣ана̄л̣ика̄, та̄йа ва̄лика̄дӣни минанта̄ кӣл̣анти. ратхаканти кхуддакаратхам̣. дханукампи кхуддакадханумева.
409. са̄раджджатӣти ра̄гам̣ уппа̄дети. бйа̄паджджатӣти бйа̄па̄дам̣ уппа̄дети. анупат̣т̣хитака̄йасатӣти ка̄йе сати ка̄йасати, там̣ анупат̣т̣хапетва̄ти аттхо. париттачетасоти акусалачитто. йаттхасса те па̄пака̄ти йассам̣ пхаласама̄паттийам̣ ете нируджджханти, там̣ на джа̄на̄ти на̄дхигаччхатӣти аттхо. ануродхавиродханти ра̄ган̃чева досан̃ча. абхинандатӣти тан̣ха̄васена абхинандати, тан̣ха̄васенева ахо сукхантиа̄дӣни ваданто абхивадати. аджджхоса̄йа тит̣т̣хатӣти тан̣ха̄аджджхоса̄нагахан̣ена гилитва̄ паринит̣т̣хапетва̄ ган̣ха̄ти. сукхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ абхинандату, дуккхам̣ катхам̣ абхинандатӣти? ‘‘ахам̣ дуккхито мама дуккха’’нти ган̣ханто абхинандати на̄ма. уппаджджати нандӣти тан̣ха̄ уппаджджати. тадупа̄да̄нанти са̄ва тан̣ха̄ гахан̣ат̣т̣хена упа̄да̄нам̣ на̄ма. тасса упа̄да̄напаччайа̄ бхаво…пе… самудайо хотӣти, идан̃хи бхагавата̄ пуна екава̄рам̣ двисандхи тисан̇кхепам̣ паччайа̄ка̄рават̣т̣ам̣ дасситам̣.
410-4. ида̄ни ¶ виват̣т̣ам̣ дассетум̣ идха, бхиккхаве, татха̄гато локе уппаджджатӣтиа̄дима̄ха. таттха аппама̄н̣ачетасоти аппама̄н̣ам̣ локуттарам̣ чето асса̄ти аппама̄н̣ачетасо, маггачиттасаман̇гӣти аттхо. имам̣ кхо ме тумхе, бхиккхаве, сам̣кхиттена тан̣ха̄сан̇кхайавимуттим̣ дха̄ретха̄ти, бхиккхаве, имам̣ сам̣кхиттена деситам̣ майхам̣, тан̣ха̄сан̇кхайавимуттидесанам̣ тумхе ниччака̄лам̣ дха̄реййа̄тха ма̄ памаджджеййа̄тха. десана̄ хи еттха вимуттипат̣ила̄бхахетуто вимуттӣти вутта̄. маха̄тан̣ха̄джа̄латан̣ха̄сан̇гха̄т̣апат̣имукканти тан̣ха̄ва сам̣сиббитат̣т̣хена маха̄тан̣ха̄джа̄лам̣, сан̇гхат̣итат̣т̣хена сан̇гха̄т̣анти вуччати; ити имасмим̣ маха̄тан̣ха̄джа̄ле тан̣ха̄сан̇гха̄т̣е ча имам̣ са̄тим̣ бхиккхум̣ кеват̣т̣апуттам̣ пат̣имуккам̣ дха̄ретха. анупавит̣т̣хо антогадхоти нам̣ дха̄ретха̄ти аттхо. сесам̣ саббаттха утта̄наттхамева̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
маха̄тан̣ха̄сан̇кхайасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. маха̄ассапурасуттаван̣н̣ана̄
415. евам̣ ¶ ¶ ¶ ме сутанти маха̄ассапурасуттам̣. таттха ан̇гесӯти ан̇га̄ на̄ма джа̄нападино ра̄джакума̄ра̄, тесам̣ нива̄со екопи джанападо рул̣хӣсаддена ‘‘ан̇га̄’’ти вуччати, тасмим̣ ан̇гесу джанападе. ассапурам̣ на̄ма ан̇га̄нам̣ нигамоти ассапуранти нагарана̄мена ладдхавоха̄ро ан̇га̄нам̣ джанападасса еко нигамо, там̣ гочарага̄мам̣ катва̄ вихаратӣти аттхо. бхагава̄ етадавоча̄ти етам̣ ‘‘саман̣а̄ саман̣а̄ти во, бхиккхаве, джано сан̃джа̄на̄тӣ’’тиа̄дивачанамавоча.
касма̄ пана евам̣ авоча̄ти. тасмим̣ кира нигаме манусса̄ саддха̄ пасанна̄ буддхама̄мака̄ дхаммама̄мака̄ сан̇гхама̄мака̄, тадахупаббаджитаса̄ман̣ерампи вассасатикаттхерасадисам̣ катва̄ пасам̣санти; пуббан̣хасамайам̣ бхиккхусан̇гхам̣ пин̣д̣а̄йа пависантам̣ дисва̄ бӣджанан̇гала̄дӣни гахетва̄ кхеттам̣ гаччханта̄пи, пхарасуа̄дӣни гахетва̄ аран̃н̃ам̣ пависанта̄пи та̄ни упакаран̣а̄ни никкхипитва̄ бхиккхусан̇гхасса нисӣданат̣т̣ха̄нам̣ а̄санаса̄лам̣ ва̄ ман̣д̣апам̣ ва̄ руккхамӯлам̣ ва̄ саммаджджитва̄ а̄сана̄ни пан̃н̃апетва̄ араджапа̄нӣйам̣ паччупат̣т̣ха̄петва̄ бхиккхусан̇гхам̣ нисӣда̄петва̄ йа̄гукхаджджака̄дӣни датва̄ катабхаттакиччам̣ бхиккхусан̇гхам̣ уййоджетва̄ тато та̄ни упакаран̣а̄ни а̄да̄йа кхеттам̣ ва̄ аран̃н̃ам̣ ва̄ гантва̄ аттано камма̄ни каронти, каммантат̣т̣ха̄непи несам̣ ан̃н̃а̄ катха̄ на̄ма наттхи. чатта̄ро маггат̣т̣ха̄ чатта̄ро пхалат̣т̣ха̄ти ат̣т̣ха пуггала̄ арийасан̇гхо на̄ма; те ‘‘еварӯпена сӣлена, еварӯпена а̄ча̄рена, еварӯпа̄йа пат̣ипаттийа̄ саманна̄гата̄ ладжджино песала̄ ул̣а̄рагун̣а̄’’ти бхиккхусан̇гхассева ван̣н̣ам̣ катхенти. каммантат̣т̣ха̄нато а̄гантва̄ бхуттаса̄йама̄са̄ гхарадва̄ре нисинна̄пи, сайанигхарам̣ пависитва̄ нисинна̄пи бхиккхусан̇гхассева ван̣н̣ам̣ катхенти. бхагава̄ тесам̣ манусса̄нам̣ нипаччака̄рам̣ дисва̄ бхиккхусан̇гхам̣ пин̣д̣апа̄та̄пача̄йане нийоджетва̄ етадавоча.
йе дхамма̄ саман̣акаран̣а̄ ча бра̄хман̣акаран̣а̄ ча̄ти йе дхамма̄ сама̄да̄йа парипӯрита̄ самитапа̄пасаман̣ан̃ча ¶ ба̄хитапа̄пабра̄хман̣ан̃ча каронтӣти аттхо. ‘‘тӣн̣има̄ни, бхиккхаве, саман̣асса саман̣ийа̄ни саман̣акаран̣ӣйа̄ни ¶ . катама̄ни тӣн̣и? адхисӣласиккха̄сама̄да̄нам̣, адхичиттасиккха̄сама̄да̄нам̣ ¶ , адхипан̃н̃а̄сиккха̄сама̄да̄на’’нти (а. ни. 3.82) еттха пана саман̣ена каттаббадхамма̄ вутта̄. тепи ча саман̣акаран̣а̄ хонтийева. идха пана хироттаппа̄дивасена десана̄ виттха̄рита̄. евам̣ но айам̣ амха̄канти еттха ноти нипа̄таматтам̣. евам̣ айам̣ амха̄канти аттхо. махаппхала̄ маха̄нисам̣са̄ти убхайампи аттхато екамева. аван̃джха̄ти амогха̄. сапхала̄ти айам̣ тассева аттхо. йасса̄ хи пхалам̣ наттхи, са̄ ван̃джха̄ на̄ма хоти. саудрайа̄ти савад̣д̣хи, идам̣ сапхалата̄йа вевачанам̣. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитаббанти, бхиккхаве, евам̣ тумхехи сиккхитаббам̣. ити бхагава̄ имина̄ еттакена т̣ха̄нена хироттаппа̄дӣнам̣ дхамма̄нам̣ ван̣н̣ам̣ катхеси. касма̄? вачанапатхапаччхинданаттхам̣. саче хи кочи ачирапаббаджито ба̄лабхиккху евам̣ вадеййа – ‘‘бхагава̄ хироттаппа̄дидхамме сама̄да̄йа ваттатха̄ти вадати, ко ну кхо тесам̣ сама̄да̄йа ваттане а̄нисам̣со’’ти? тасса вачанапатхапаччхинданаттхам̣. айан̃ча а̄нисам̣со, име хи дхамма̄ сама̄да̄йа парипӯрита̄ самитапа̄пасаман̣ам̣ на̄ма ба̄хитапа̄пабра̄хман̣ам̣ на̄ма каронти, чатупаччайала̄бхам̣ уппа̄денти, паччайада̄йака̄нам̣ махаппхалатам̣ сампа̄денти, паббаджджам̣ аван̃джхам̣ сапхалам̣ саудрайам̣ каронтӣти ван̣н̣ам̣ абха̄си. айаметтха сан̇кхепо. виттха̄рато пана ван̣н̣акатха̄ сатипат̣т̣ха̄не (дӣ. ни. ат̣т̣ха. 2.373; ма. ни. ат̣т̣ха. 2.373) вуттанайенева ведитабба̄.
416. хироттаппена̄ти ‘‘йам̣ хирӣйати хирӣйитаббена, оттаппати оттаппитаббена̄’’ти (дха. са. 1331) евам̣ виттха̄рита̄йа хирийа̄ чева оттаппена ча. апичеттха аджджхаттасамут̣т̣ха̄на̄ хирӣ, бахиддха̄самут̣т̣ха̄нам̣ оттаппам̣. атта̄дхипатеййа̄ хирӣ, лока̄дхипатеййам̣ оттаппам̣. ладжджа̄сабха̄васан̣т̣хита̄ хирӣ, бхайасабха̄васан̣т̣хитам̣ оттаппам̣, виттха̄ракатха̄ панеттха сабба̄ка̄рена висуддхимагге вутта̄. апича име две дхамма̄ локам̣ па̄ланато локапа̄ладхамма̄ на̄ма̄ти катхита̄. йатха̄ха – ‘‘двеме, бхиккхаве, сукка̄ дхамма̄ локам̣ па̄ленти. катаме две? хирӣ ча оттаппан̃ча ¶ . име кхо, бхиккхаве, две сукка̄ дхамма̄ локам̣ па̄ленти. име ча кхо, бхиккхаве, две сукка̄ дхамма̄ локам̣ на па̄леййум̣, найидха пан̃н̃а̄йетха, ‘ма̄та̄’ти ва̄, ‘ма̄туччха̄’ти ва̄, ‘ма̄тула̄нӣ’ти ва̄, ‘а̄чарийабхарийа̄’ти ва̄, ‘гарӯнам̣ да̄ра̄’ти ва̄, самбхедам̣ ¶ локо агамисса, йатха̄ аджел̣ака̄ куккут̣асӯкара̄ сон̣асин̇га̄ла̄’’ти (а. ни. 2.9). имейева джа̄таке ‘‘девадхамма̄’’ти катхита̄. йатха̄ха –
‘‘хириоттаппасампанна̄ ¶ , суккадхаммасама̄хита̄;
санто саппуриса̄ локе, девадхамма̄ти вуччаре’’ти. (джа̄. 1.1.6);
маха̄чундаттхерасса пана килесасаллекханапат̣ипада̄ти катва̄ дассита̄. йатха̄ха – ‘‘паре ахирика̄ бхависсанти, майаметтха хиримана̄ бхависса̄ма̄ти саллекхо каран̣ӣйо. паре анотта̄пӣ бхависсанти, майаметтха отта̄пӣ бхависса̄ма̄ти саллекхо каран̣ӣйо’’ти (ма. ни. 1.83). имева маха̄кассапаттхерасса ова̄дӯпасампада̄ти катва̄ дассита̄. вуттан̃хетам̣ – ‘‘тасма̄ тиха те, кассапа, евам̣ сиккхитаббам̣, тиббам̣ ме хироттаппам̣ паччупат̣т̣хитам̣ бхависсати тхересу навесу маджджхимесӯти. еван̃хи те, кассапа, сиккхитабба’’нти (сам̣. ни. 2.154). идха панете саман̣адхамма̄ на̄ма̄ти дассита̄.
йасма̄ пана етта̄вата̄ са̄ман̃н̃аттхо маттхакам̣ патто на̄ма хоти, тасма̄ апарепи саман̣акаран̣адхамме дассетум̣ сийа̄ кхо пана, бхиккхаве, тумха̄кантиа̄дима̄ха. таттха са̄ман̃н̃аттхоти сам̣йуттаке та̄ва, ‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, са̄ман̃н̃ам̣? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго. сеййатхидам̣, самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи, идам̣ вуччати, бхиккхаве, са̄ман̃н̃ам̣. катамо ча, бхиккхаве, са̄ман̃н̃аттхо? йо, бхиккхаве, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо, айам̣ вуччати, бхиккхаве, са̄ман̃н̃аттхо’’ти (сам̣. ни. 5.36) магго ‘‘са̄ман̃н̃а’’нти, пхаланибба̄на̄ни ‘‘са̄ман̃н̃аттхо’’ти вутта̄ни. имасмим̣ пана т̣ха̄не маггампи пхалампи екато катва̄ са̄ман̃н̃аттхо катхитоти ведитаббо. а̄рочайа̄мӣти катхеми. пат̣иведайа̄мӣти джа̄на̄пеми.
417. парисуддхо но ка̄йасама̄ча̄роти еттха ка̄йасама̄ча̄ро парисуддхо апарисуддхоти дувидхо. йо хи бхиккху па̄н̣ам̣ ¶ ханати адиннам̣ а̄дийати, ка̄месу миччха̄ чарати, тасса ка̄йасама̄ча̄ро апарисуддхо на̄ма, айам̣ пана каммапатхавасенева ва̄рито. йо пана па̄н̣ина̄ ва̄ лед̣д̣уна̄ ¶ ва̄ дан̣д̣ена ва̄ саттхена ва̄ парам̣ потхети вихет̣хети, тасса ка̄йасама̄ча̄ро ¶ апарисуддхо на̄ма, айампи сиккха̄падабаддхенева пат̣иккхитто. имасмим̣ сутте убхайампетам̣ акатхетва̄ парамасаллекхо на̄ма катхито. йо хи бхиккху па̄нӣйагхат̣е ва̄ па̄нӣйам̣ пиванта̄нам̣, патте ва̄ бхаттам̣ бхун̃джанта̄нам̣ ка̄ка̄нам̣ нива̄ран̣авасена хаттхам̣ ва̄ дан̣д̣ам̣ ва̄ лед̣д̣ум̣ ва̄ уггирати, тасса ка̄йасама̄ча̄ро апарисуддхо. випарӣто парисуддхо на̄ма. утта̄ноти уггато па̄кат̣о. виват̣оти ана̄ват̣о асан̃чханно. убхайена̄пи парисуддхатам̣йева дӣпети. на ча чхиддава̄ти сада̄ екасадисо антарантаре чхиддарахито. сам̣вутоти килеса̄нам̣ два̄ра пидаханена пидахито, на ваджджапат̣иччха̄данаттха̄йа.
418. вачӣсама̄ча̄репи йо бхиккху муса̄ вадати, писун̣ам̣ катхети, пхарусам̣ бха̄сати, сампхам̣ палапати, тасса вачӣсама̄ча̄ро апарисуддхо на̄ма. айам̣ пана каммапатхавасена ва̄рито. йо пана гахапатика̄ти ва̄ да̄са̄ти ва̄ песса̄ти ва̄ а̄дӣхи кхум̣сенто вадати, тасса вачӣсама̄ча̄ро апарисуддхо на̄ма. айам̣ пана сиккха̄падабаддхенева пат̣иккхитто. имасмим̣ сутте убхайампетам̣ акатхетва̄ парамасаллекхо на̄ма катхито. йо хи бхиккху дахарена ва̄ са̄ман̣ерена ва̄, ‘‘каччи, бханте, амха̄кам̣ упаджджха̄йам̣ пассатха̄’’ти вутте, самбахула̄, а̄вусо, бхиккхубхиккхунийо екасмим̣ падесе вичадим̣су, упаджджха̄йо те викка̄йикаса̄кабхан̣д̣икам̣ уккхипитва̄ гато бхависсатӣ’’тиа̄дина̄ найена хаса̄дхиппа̄йопи еварӯпам̣ катхам̣ катхети, тасса вачӣсама̄ча̄ро апарисуддхо. випарӣто парисуддхо на̄ма.
419. маносама̄ча̄ре йо бхиккху абхиджджха̄лу бйа̄панначитто миччха̄дит̣т̣хико хоти, тасса маносама̄ча̄ро апарисуддхо на̄ма. айам̣ пана каммапатхавасенева ва̄рито. йо пана упаниккхиттам̣ джа̄тарӯпараджатам̣ са̄дийати, тасса маносама̄ча̄ро апарисуддхо на̄ма. айампи сиккха̄падабаддхенева пат̣иккхитто. имасмим̣ сутте убхайампетам̣ акатхетва̄ парамасаллекхо на̄ма катхито. йо пана бхиккху ка̄мавитаккам̣ ва̄ бйа̄па̄давитаккам̣ ¶ ¶ ва̄ вихим̣са̄витаккам̣ ва̄ витаккети, тасса маносама̄ча̄ро апарисуддхо. випарӣто парисуддхо на̄ма.
420. а̄джӣвасмим̣ йо бхиккху а̄джӣвахету веджджакаммам̣ пахин̣агаманам̣ ган̣д̣апха̄ланам̣ кароти, арумаккханам̣ дети, телам̣ пачатӣти екавӣсатианесана̄васена джӣвикам̣ каппети. йо ва̄ пана вин̃н̃а̄петва̄ бхун̃джати, тасса а̄джӣво апарисуддхо на̄ма. айам̣ пана сиккха̄падабаддхенева пат̣иккхитто. имасмим̣ сутте убхайампетам̣ акатхетва̄ парамасаллекхо на̄ма катхито. йо хи бхиккху саппинаванӣтателамадхупха̄н̣ита̄дӣни лабхитва̄, ‘‘све ва̄ пунадивасе ва̄ бхависсатӣ’’ти ¶ саннидхика̄ракам̣ парибхун̃джати, йо ва̄ пана нимбан̇кура̄дӣни дисва̄ са̄ман̣ере вадати – ‘‘ам̣н̇куре кха̄датха̄’’ти, са̄ман̣ера̄ тхеро кха̄дитука̄моти каппийам̣ катва̄ денти, дахаре пана са̄ман̣ере ва̄ па̄нӣйам̣ пиватха, а̄вусоти вадати, те тхеро па̄нӣйам̣ пивитука̄моти па̄нӣйасан̇кхам̣ дховитва̄ денти, тампи парибхун̃джантасса а̄джӣво апарисуддхо на̄ма хоти. випарӣто парисуддхо на̄ма.
422. маттан̃н̃ӯти парийесанапат̣иггахан̣апарибхогесу маттан̃н̃ӯ, йуттан̃н̃ӯ, пама̄н̣ан̃н̃ӯ.
423. джа̄гарийамануйутта̄ти раттиндивам̣ чха кот̣т̣ха̄се катва̄ екасмим̣ кот̣т̣ха̄се нидда̄йа ока̄сам̣ датва̄ пан̃ча кот̣т̣ха̄се джа̄гарийамхи йутта̄ пайутта̄. сӣхасеййанти еттха ка̄мабхогисеййа̄, петасеййа̄, сӣхасеййа̄, татха̄гатасеййа̄ти чатассо сеййа̄. таттха ‘‘йебхуййена, бхиккхаве, ка̄мабхогӣ сатта̄ ва̄мена пассена сентӣ’’ти (а. ни. 4.246) айам̣ ка̄мабхогисеййа̄, тесу хи йебхуййена даккхин̣апассена сайа̄но на̄ма наттхи.
‘‘йебхуййена, бхиккхаве, пета̄ утта̄на̄ сентӣ’’ти (а. ни. 4.246) айам̣ петасеййа̄, пета̄ хи аппамам̣салохитатта̄ ат̣т̣хисан̇гха̄таджат̣ита̄ екена пассена сайитум̣ на сакконти, утта̄на̄ва сенти.
‘‘йебхуййена ¶ , бхиккхаве, сӣхо мигара̄джа̄ нан̇гут̣т̣хам̣ антарасаттхимхи анупаккхипитва̄ даккхин̣ена пассена сетӣ’’ти (а. ни. 4.246) айам̣ сӣхасеййа̄. теджуссадатта̄ хи сӣхо мигара̄джа̄ две пуримапа̄де екасмим̣ т̣ха̄не паччхимапа̄де екасмим̣ т̣хапетва̄ нан̇гут̣т̣хам̣ антарасаттхимхи паккхипитва̄ пуримапа̄дапаччхимапа̄данан̇гут̣т̣ха̄нам̣ т̣хитока̄сам̣ саллаккхетва̄ двиннам̣ пуримапа̄да̄нам̣ маттхаке сӣсам̣ т̣хапетва̄ сайати ¶ . дивасампи сайитва̄ пабуджджхама̄но на утра̄санто пабуджджхати. сӣсам̣ пана уккхипитва̄ пуримапа̄да̄нам̣ т̣хитока̄сам̣ саллаккхети. саче кин̃чи т̣ха̄нам̣ виджахитва̄ т̣хитам̣ хоти, ‘‘найидам̣ туйхам̣ джа̄тийа̄, на сӯрабха̄васса ча анурӯпа’’нти анаттамано хутва̄ таттхева сайати, на гочара̄йа паккамати. авиджахитва̄ т̣хите пана ‘‘туйхам̣ джа̄тийа̄ сӯрабха̄васса ча анурӯпамида’’нти хат̣т̣хатут̣т̣хо ут̣т̣ха̄йа сӣхавиджамбхитам̣ виджамбхитва̄ кесарабха̄рам̣ видхунитва̄ ¶ тиккхаттум̣ сӣхана̄дам̣ надитва̄ гочара̄йа паккамати. чатуттхаджджха̄насеййа̄ пана татха̄гатасеййа̄ти вуччати. та̄су идха сӣхасеййа̄ а̄гата̄. айан̃хи теджуссадаирийа̄патхатта̄ уттамасеййа̄ на̄ма. па̄де па̄данти даккхин̣апа̄де ва̄мапа̄дам̣. ачча̄дха̄йа̄ти атиа̄дха̄йа ӣсакам̣ атиккамма т̣хапетва̄, гоппхакена хи гоппхаке, джа̄н̣уна̄ ва̄ джа̄н̣умхи сан̇гхат̣т̣ийама̄не абхин̣хам̣ ведана̄ уппаджджати, читтам̣ екаггам̣ на хоти, сеййа̄ апха̄сука̄ хоти. йатха̄ пана на сан̇гхат̣т̣ети, евам̣ атиккамма т̣хапите ведана̄ нуппаджджати, читтам̣ екаггам̣ хоти, сеййа̄ пха̄сука̄ хоти, тасма̄ евама̄ха.
425. абхиджджхам̣ локетиа̄ди чӯл̣ахаттхипаде виттха̄ритам̣.
426. йа̄ пана̄йам̣ сеййатха̄пи, бхиккхавети упама̄ вутта̄. таттха ин̣ам̣ а̄да̄йа̄ти вад̣д̣хийа̄ дханам̣ гахетва̄. бйантӣ кареййа̄ти вигатанта̄ни кареййа. йатха̄ тесам̣ ка̄кан̣икаматтопи парийанто на̄ма на̄васиссати, евам̣ кареййа, саббасо пат̣иниййа̄теййа̄ти аттхо. татонида̄нанти а̄н̣ан̣йанида̄нам̣. со хи ан̣ан̣омхӣти а̄ваджджанто балавапа̄моджджам̣ лабхати, балавасоманассамадхигаччхати. тена вуттам̣ – ‘‘лабхетха па̄моджджам̣, адхигаччхеййа соманасса’’нти.
висабха̄гаведануппаттийа̄ какаченева чатуирийа̄патхам̣ чхинданто а̄ба̄дхатӣти а̄ба̄дхо, сва̄сса аттхӣти а̄ба̄дхико. там̣самут̣т̣ха̄нена дуккхена ¶ дуккхито. адхиматтагила̄ноти ба̄л̣хагила̄но. наччха̄деййа̄ти адхиматтабйа̄дхипаретата̄йа на руччеййа. баламатта̄ти баламева, балан̃часса ка̄йе на бхавеййа̄ти аттхо. татонида̄нанти а̄рогйанида̄нам̣, тасса хи арогомхӣти а̄ваджджайато тадубхайам̣ хоти. тена вуттам̣ – ‘‘лабхетха па̄моджджам̣, адхигаччхеййа соманасса’’нти. на ¶ часса кин̃чи бхога̄нам̣ вайоти ка̄кан̣икаматтампи бхога̄нам̣ вайо на бхавеййа. татонида̄нанти бандхана̄моккханида̄нам̣, сесам̣ вуттанайенева саббападесу йоджетаббам̣. анатта̄дхӣноти на аттани адхӣно, аттано ручийа̄ кин̃чи ка̄тум̣ на лабхати. пара̄дхӣноти паресу адхӣно, парассева ручийа̄ паваттати. на йена ка̄мам̣ гамоти йена диса̄бха̄генасса ка̄мо хоти. иччха̄ уппаджджати гамана̄йа, тена гантум̣ на лабхати. да̄сабйа̄ти да̄сабха̄ва̄. бхуджиссоти аттано сантако ¶ . татонида̄нанти бхуджиссанида̄нам̣. канта̄раддха̄намагганти канта̄рам̣ аддха̄намаггам̣, нирудакам̣ дӣгхамагганти аттхо. татонида̄нанти кхемантабхӯминида̄нам̣.
име пан̃ча нӣваран̣е аппахӣнети еттха бхагава̄ аппахӣнам̣ ка̄маччханданӣваран̣ам̣ ин̣асадисам̣, сеса̄ни рога̄дисадиса̄ни катва̄ дассети. татра̄йам̣ садисата̄ – йо хи паресам̣ ин̣ам̣ гахетва̄ вина̄сети. со техи ин̣ам̣ дехӣти вуччама̄нопи пхарусам̣ вуччама̄нопи баджджхама̄нопи пахарийама̄нопи кин̃чи пат̣иба̄хитум̣ на саккоти, саббам̣ титиккхати, титиккхака̄ран̣ан̃хисса там̣ ин̣ам̣ хоти. евамевам̣ йо йамхи ка̄маччхандена раджджати, тан̣ха̄ган̣ена там̣ ваттхум̣ ган̣ха̄ти, со тена пхарусам̣ вуччама̄нопи баджджхама̄нопи пахарийама̄нопи саббам̣ титиккхати. титиккхака̄ран̣ан̃хисса со ка̄маччхандо хоти гхараса̄микехи вадхӣйама̄на̄нам̣ иттхӣнам̣ вийа̄ти. евам̣ ин̣ам̣ вийа ка̄маччхандо дат̣т̣хаббо.
йатха̄ пана питтарога̄туро мадхусаккара̄дӣсупи диннесу питтарога̄турата̄йа тесам̣ расам̣ на виндати, титтакам̣ титтаканти уггиратийева. евамевам̣ бйа̄панначитто хитака̄мехи а̄чарийупаджджха̄йехи аппаматтакампи овадӣйама̄но ова̄дам̣ на ган̣ха̄ти, ‘‘ати вийа ме тумхе упаддаветха̄’’тиа̄дӣни ватва̄ виббхамати. питтарога̄турата̄йа со пурисо мадхусаккара̄дирасам̣ вийа, кодха̄турата̄йа ¶ джха̄насукха̄дибхедам̣ са̄санарасам̣ на виндатӣти. евам̣ рого вийа бйа̄па̄до дат̣т̣хаббо.
йатха̄ ¶ пана наккхаттадивасе бандхана̄га̄ре баддхо пурисо наккхаттасса нева а̄дим̣, на маджджхам̣, на парийоса̄нам̣ пассати. со дутийадивасе мутто, ‘‘ахо хиййо наккхаттам̣ мана̄пам̣, ахо наччам̣, ахо гӣта’’нтиа̄дӣни сутва̄пи пат̣ивачанам̣ на дети. ким̣ ка̄ран̣а̄? наккхаттасса ананубхӯтатта̄. евамевам̣ ¶ тхинамиддха̄бхибхӯто бхиккху вичиттанайепи дхаммассаване паваттама̄не нева тасса а̄дим̣, на маджджхам̣, на парийоса̄нам̣ джа̄на̄ти. со ут̣т̣хите дхаммассаване, ‘‘ахо дхаммассаванам̣, ахо ка̄ран̣ам̣, ахо упама̄’’ти дхаммассаванасса ван̣н̣ам̣ бхан̣ама̄на̄нам̣ сутва̄пи пат̣ивачанам̣ на дети. ким̣ ка̄ран̣а̄? тхинамиддхавасена дхаммакатха̄йа ананубхӯтатта̄ти. евам̣ бандхана̄га̄рам̣ вийа тхинамиддхам̣ дат̣т̣хаббам̣.
йатха̄ пана наккхаттам̣ кӣл̣антопи да̄со, ‘‘идам̣ на̄ма ачча̄йикам̣ каран̣ӣйам̣ аттхи, сӣгхам̣, таттха гаччха, но че гаччхаси, хаттхапа̄дам̣ ва̄ те чхинда̄ми кан̣н̣ана̄сам̣ ва̄’’ти вутто сӣгхам̣ гаччхатийева, наккхаттасса а̄димаджджхапарийоса̄нам̣ анубхавитум̣ на лабхати. касма̄? пара̄дхӣната̄йа. евамевам̣ винайе аппакатан̃н̃уна̄ вивекаттха̄йа аран̃н̃ам̣ павит̣т̣хена̄пи кисмин̃чидева антамасо каппийамам̣сепи акаппийамам̣сасан̃н̃а̄йа уппанна̄йа вивекам̣ паха̄йа сӣлависодханаттхам̣ винайадхарасса сантике гантаббам̣ хоти. вивекасукхам̣ анубхавитум̣ на лабхати. касма̄? уддхаччакуккучча̄бхибхӯтата̄йа̄ти, евам̣ да̄сабйам̣ вийа уддхаччакуккуччам̣ дат̣т̣аббам̣.
йатха̄ пана канта̄раддха̄намаггапат̣ипанно пурисо чорехи манусса̄нам̣ вилуттока̄сам̣ пахатока̄сан̃ча дисва̄ дан̣д̣акасадденапи сакун̣асадденапи чора̄ а̄гата̄ти уссан̇китапарисан̇кито хоти, гаччхатипи, тит̣т̣хатипи, ниваттатипи, гатат̣т̣ха̄нато а̄гатат̣т̣ха̄намева бахутарам̣ хоти. со киччхена касирена кхемантабхӯмим̣ па̄пун̣а̄ти ва̄, на ва̄ па̄пун̣а̄ти. евамевам̣ йасса ат̣т̣хасу т̣ха̄несу вичикиччха̄ уппанна̄ хоти. со ‘‘буддхо ну кхо, на ну кхо буддхо’’тиа̄дина̄ найена вичикиччханто адхимуччитва̄ саддха̄йа ган̣хитум̣ на саккоти. асакконто маггам̣ ва̄ пхалам̣ ва̄ на па̄пун̣а̄тӣти йатха̄ ¶ канта̄раддха̄намагге ‘‘чора̄ аттхи наттхӣ’’ти пунаппунам̣ а̄саппанапарисаппанам̣ апарийога̄ханам̣ чхамбхитатта читтасса уппа̄денто кхемантапаттийа̄ антара̄йам̣ кароти, евам̣ вичикиччха̄пи ‘‘буддхо ну кхо на буддхо’’тиа̄дина̄ найена пунаппунам̣ а̄саппанапарисаппанам̣ апарийога̄ханам̣ чхамбхитаттам̣ читтасса уппа̄дайама̄на̄ арийабхӯмиппаттийа̄ антара̄йам̣ каротӣти канта̄раддха̄намагго вийа дат̣т̣хабба̄.
ида̄ни ¶ сеййатха̄пи, бхиккхаве, а̄н̣ан̣йанти еттха бхагава̄ пахӣнака̄маччханданӣваран̣ам̣ а̄н̣ан̣йасадисам̣, сеса̄ни а̄рогйа̄дисадиса̄ни катва̄ дассети. татра̄йам̣ садисата̄ – йатха̄ хи пурисо ин̣ам̣ а̄да̄йа камманте пайоджетва̄ самиддхакамманто, ‘‘идам̣ ин̣ам̣ на̄ма палибодхамӯла’’нти чинтетва̄ савад̣д̣хикам̣ ин̣ам̣ ниййа̄тетва̄ пан̣н̣ам̣ пха̄ла̄пеййа. атхасса тато пат̣т̣ха̄йа нева кочи дӯтам̣ песети, на пан̣н̣ам̣, со ин̣аса̄мике дисва̄пи саче иччхати, а̄сана̄ ут̣т̣хахати, но че, на ут̣т̣хахати. касма̄? техи саддхим̣ ниллепата̄йа алаггата̄йа. евамева бхиккху, ‘‘айам̣ ка̄маччхандо на̄ма палибодхамӯла’’нти сатипат̣т̣ха̄не вуттанайенева чха дхамме бха̄ветва̄ ка̄маччханданӣваран̣ам̣ ¶ паджахати. тассевам̣ пахӣнака̄маччхандасса йатха̄ ин̣амуттасса пурисасса ин̣аса̄мике дисва̄ нева бхайам̣ на чхамбхитаттам̣ хоти. евамева параваттхумхи нева сан̇го на бандхо хоти. дибба̄нипи рӯпа̄ни пассато килесо на самуда̄чарати. тасма̄ бхагава̄ а̄н̣ан̣йамива ка̄маччхандаппаха̄нама̄ха.
йатха̄ пана со питтарога̄туро пурисо бхесаджджакирийа̄йа там̣ рогам̣ вӯпасаметва̄ тато пат̣т̣ха̄йа мадхусаккара̄дӣнам̣ расам̣ виндати. евамевам̣ бхиккху, ‘‘айам̣ бйа̄па̄до на̄ма анаттхака̄рако’’ти чха дхамме бха̄ветва̄ бйа̄па̄данӣваран̣ам̣ паджахати. со евам̣ пахӣнабйа̄па̄до йатха̄ питтарогавимутто пурисо мадхусаккара̄дӣни мадхура̄ни сампийа̄йама̄но пат̣исевати. евамевам̣ а̄ча̄рапан̣н̣аттиа̄дӣни сиккха̄пийама̄но сираса̄ сампат̣иччхитва̄ сампийа̄йама̄но сиккхати. тасма̄ бхагава̄ а̄рогйамива бйа̄па̄даппаха̄нама̄ха.
йатха̄ ¶ со наккхаттадивасе бандхана̄га̄рам̣ павесито пурисо апарасмим̣ наккхаттадивасе, ‘‘пуббепи ахам̣ пама̄дадосена баддхо там̣ наккхаттам̣ на̄нубхава̄ми, ида̄ни аппаматто бхависса̄мӣ’’ти йатха̄сса паччаттхика̄ ока̄сам̣ на лабханти. евам̣ аппаматто хутва̄ наккхаттам̣ анубхавитва̄ – ‘‘ахо наккхаттам̣ ахо наккхатта’’нти уда̄нам̣ уда̄неси. евамева бхиккху, ‘‘идам̣ тхинамиддхам̣ на̄ма маха̄анаттхакара’’нти чха дхамме бха̄ветва̄ тхинамиддханӣваран̣ам̣ паджахати. со евам̣ пахӣнатхинамиддхо йатха̄ бандхана̄ мутто пурисо сатта̄хампи наккхаттасса а̄димаджджхапарийоса̄нам̣ ¶ анубхавати. евамевам̣ бхиккху дхамманаккхаттасса а̄димаджджхапарийоса̄нам̣ анубхаванто саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ па̄пун̣а̄ти. тасма̄ бхагава̄ бандхана̄ моккхамива тхинамиддхаппаха̄нама̄ха.
йатха̄ пана да̄со кан̃чидева миттам̣ упанисса̄йа са̄мика̄нам̣ дханам̣ датва̄ атта̄нам̣ бхуджиссам̣ катва̄ тато пат̣т̣ха̄йа йам̣ иччхати, там̣ кареййа. евамева бхиккху, ‘‘идам̣ уддхаччакуккуччам̣ на̄ма маха̄анаттхакара’’нти чха дхамме бха̄ветва̄ уддхаччакуккуччам̣ паджахати. со евам̣ пахӣнуддхаччакуккуччо йатха̄ бхуджиссо пурисо йам̣ иччхати, там̣ кароти. на там̣ кочи балакка̄рена тато ниваттети. евамевам̣ бхиккху йатха̄сукхам̣ неккхаммапат̣ипадам̣ пат̣ипаджджати, на нам̣ уддхаччакуккуччам̣ ¶ балакка̄рена тато ниваттети. тасма̄ бхагава̄ бхуджиссам̣ вийа уддхаччакуккуччаппаха̄нама̄ха.
йатха̄ балава̄ пурисо хаттхаса̄рам̣ гахетва̄ саджджа̄вудхо сапарива̄ро канта̄рам̣ пат̣ипаджджеййа. там̣ чора̄ дӯратова дисва̄ пала̄йеййум̣. со соттхина̄ там̣ канта̄рам̣ ниттхаритва̄ кхемантам̣ патто хат̣т̣хатут̣т̣хо асса. евамевам̣ бхиккху, ‘‘айам̣ вичикиччха̄ на̄ма анаттхака̄рика̄’’ти чха дхамме бха̄ветва̄ вичикиччхам̣ паджахати. со евам̣ пахӣнавичикиччхо йатха̄ балава̄ саджджа̄вудхо сапарива̄ро пурисо ниббхайо чоре тин̣ам̣ вийа аган̣етва̄ соттхина̄ никкхамитва̄ кхемантабхӯмим̣ па̄пун̣а̄ти. евамевам̣ дуччаритаканта̄рам̣ ниттхаритва̄ парамакхемантабхӯмим̣ аматам̣ нибба̄нам̣ па̄пун̣а̄ти. тасма̄ бхагава̄ кхемантабхӯмим̣ вийа вичикиччха̄паха̄нама̄ха.
427. имамева ка̄йанти имам̣ караджака̄йам̣. абхисандетӣти темети снехети, саббаттха паваттапӣтисукхам̣ кароти. парисандетӣти самантато сандети. парипӯретӣти ва̄йуна̄ бхастам̣ вийа пӯрети. париппхаратӣти самантато пхусати ¶ . сабба̄вато ка̄йасса̄ти асса бхиккхуно саббакот̣т̣ха̄савато ка̄йасса. кин̃чи упа̄диннакасантатипаваттит̣т̣ха̄не чхавимам̣салохита̄нугатам̣ ан̣уматтампи т̣ха̄нам̣ пат̣хамаджджха̄насукхена апхут̣т̣хам̣ на̄ма на хоти. даккхоти чхеко пат̣ибало нха̄нӣйачун̣н̣а̄ни ка̄тун̃чева йоджетун̃ча саннетун̃ча. кам̣сатха̄лети йена кеначи ¶ лохена катабха̄джане. маттикабха̄джанам̣ пана тхирам̣ на хоти, саннентасса бхиджджати, тасма̄ там̣ на дассети. париппхосакам̣ париппхосаканти син̃читва̄ син̃читва̄. саннеййа̄ти ва̄махаттхена кам̣сатха̄лам̣ гахетва̄ даккхин̣ена хаттхена пама̄н̣айуттам̣ удакам̣ син̃читва̄ син̃читва̄ паримадданто пин̣д̣ам̣ кареййа. снеха̄нугата̄ти удакасинехена анугата̄. снехапарета̄ти удакасинехена паригата̄. сантараба̄хира̄ти саддхим̣ антопадесена чева бахипадесена ча, саббаттхакамева удакасинехена пхут̣а̄ти аттхо. на ча паггхарин̣ӣти на бинду бинду удакам̣ паггхарати, сакка̄ хоти хаттхенапи двӣхипи тӣхипи ан̇гулӣхи гахетум̣ оват̣т̣икампи ка̄тунти аттхо.
428. дутийаджджха̄насукхаупама̄йам̣ уббхитодакоти уббхиннаудако, на хет̣т̣ха̄ уббхиджджитва̄ уггаччханаудако, антойева пана уббхиджджанаудакоти аттхо. а̄йамукханти а̄гаманамагго. девоти ¶ мегхо. ка̄ленака̄ланти ка̄ле ка̄ле, анваддхама̄сам̣ ва̄ анудаса̄хам̣ ва̄ти аттхо. дха̄ранти вут̣т̣хим̣. на̄нуппавеччхеййа̄ти на павесеййа, на вассеййа̄ти аттхо. сӣта̄ ва̄ридха̄ра̄ уббхиджджитва̄ти сӣтам̣ ва̄ри там̣ удакарахадам̣ пӯрайама̄нам̣ уббхиджджитва̄. хет̣т̣ха̄ уггаччханаудакан̃хи уггантва̄ уггантва̄ бхиджджантам̣ удакам̣ кхобхети. чатӯхи диса̄хи пависанаудакам̣ пура̄н̣апан̣н̣атин̣акат̣т̣хадан̣д̣ака̄дӣхи удакам̣ кхобхети. вут̣т̣хиудакам̣ дха̄ра̄нипа̄тапуппхул̣акехи удакам̣ кхобхети. саннисиннамева пана хутва̄ иддхиниммитамива уппаджджама̄нам̣ удакам̣ имам̣ падесам̣ пхарати, имам̣ падесам̣ на пхаратӣти наттхи. тена апхут̣ока̄со на̄ма на хотӣти. таттха рахадо вийа караджака̄йо, удакам̣ вийа дутийаджджха̄насукхам̣. сесам̣ пуриманайенева ведитаббам̣.
429. татийаджджха̄насукхаупама̄йам̣ ¶ уппала̄ни еттха сантӣти уппалинӣ. сесапададвайесупи есева найо. еттха ча сетараттанӣлесу йам̣кин̃чи уппалам̣ уппаламева, ӯнакасатапаттам̣ пун̣д̣арӣкам̣, сатапаттам̣ падумам̣. паттанийамам̣ ва̄ вина̄пи сетам̣ падумам̣, раттам̣ пун̣д̣арӣканти айаметтха виниччхайо. удака̄нуггата̄нӣти удакато на уггата̄ни. антонимуггапосӣнӣти ¶ удакаталасса анто нимугга̄нийева хутва̄ посӣни, вад̣д̣хӣнӣти аттхо. сесам̣ пуриманайенева ведитаббам̣.
430. чатуттхаджджха̄насукхаупама̄йам̣ парисуддхена четаса̄ парийода̄тена̄ти еттха нирупаккилесат̣т̣хена парисуддхам̣. пабхассарат̣т̣хена парийода̄там̣ ведитаббам̣. ода̄тена ваттхена̄ти идам̣ утупхаран̣аттхам̣ вуттам̣. килит̣т̣хаваттхена хи утупхаран̣ам̣ на хоти, тан̇кхан̣адхотапарисуддхена утупхаран̣ам̣ балавам̣ хоти. имисса̄ хи упама̄йа ваттхам̣ вийа караджака̄йо. утупхаран̣ам̣ вийа чатуттхаджджха̄насукхам̣. тасма̄ йатха̄ сунха̄тасса пурисасса парисуддхам̣ ваттхам̣ сасӣсам̣ па̄рупитва̄ нисиннасса сарӣрато уту саббамева ваттхам̣ пхарати, на кочи ваттхасса апхут̣ока̄со хоти. евам̣ чатуттхаджджха̄насукхена бхиккхуно караджака̄йасса на кочи ока̄со апхут̣о хотӣти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. чатуттхаджджха̄начиттамева ва̄ ваттхам̣ вийа, там̣самут̣т̣ха̄нарӯпам̣ утупхаран̣ам̣ вийа. йатха̄ хи каттхачи ода̄таваттхе ка̄йам̣ аппхусантепи там̣самут̣т̣ха̄нена утуна̄ саббаттхакамева ка̄йо пхут̣т̣хо хоти. евам̣ чатуттхаджджха̄насамут̣т̣хитена сукхумарӯпена саббаттхакамева бхиккхуно караджака̄йо пхут̣о хотӣти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо.
431. пуббенива̄сан̃а̄н̣аупама̄йам̣ ¶ там̣дивасам̣ катакирийа̄ па̄кат̣а̄ хотӣти там̣дивасам̣ гатага̄маттайамева гахитам̣. таттха га̄маттайам̣ гатапурисо вийа пуббенива̄сан̃а̄н̣ала̄бхӣ дат̣т̣хаббо. тайо га̄ма̄ вийа тайо бхава̄ дат̣т̣хабба̄. тасса пурисасса тӣсу га̄месу там̣дивасам̣ катакирийа̄йа а̄вибха̄во вийа пуббенива̄са̄йа читтам̣ абхинӣхаритва̄ нисиннасса бхиккхуно тӣсу бхавесу катакирийа̄йа а̄вибха̄во дат̣т̣хаббо.
432. диббачаккхуупама̄йам̣ ¶ две ага̄ра̄ти две гхара̄. садва̄ра̄ти саммукхадва̄ра̄. анучан̇камантети апара̄парам̣ сан̃чаранте. анувичарантети ито чито ча вичаранте, ито пана геха̄ никкхамитва̄ етам̣ гехам̣, етасма̄ ва̄ никкхамитва̄ имам̣ гехам̣ пависанавасенапи дат̣т̣хабба̄. таттха две ага̄ра̄ садва̄ра̄ вийа чутипат̣исандхийо, чаккхума̄ ¶ пурисо вийа диббачаккхун̃а̄н̣ала̄бхӣ, чаккхумато пурисасса двиннам̣ геха̄нам̣ антаре т̣хатва̄ пассато две ага̄ре пависанаканиккхаманакапуриса̄нам̣ па̄кат̣ака̄ло вийа диббачаккхула̄бхино а̄локам̣ вад̣д̣хетва̄ олокентасса чаванакаупападжджанакасатта̄нам̣ па̄кат̣ака̄ло. ким̣ пана те н̃а̄н̣асса па̄кат̣а̄, пуггаласса̄ти? н̃а̄н̣асса. тасса па̄кат̣атта̄ пана пуггаласса па̄кат̣а̄йева̄ти.
433. а̄саваккхайан̃а̄н̣аупама̄йам̣ паббатасан̇кхепети паббатаматтхаке. ана̄вилоти никкаддамо. сиппийо ча самбука̄ ча сипписамбукам̣. саккхара̄ ча катхала̄ ча саккхаракатхалам̣. маччха̄нам̣ гумба̄ гхат̣а̄ти маччхагумбам̣. тит̣т̣хантампи чарантампӣти еттха саккхаракатхалам̣ тит̣т̣хатийева, итара̄ни чарантипи тит̣т̣хантипи. йатха̄ пана антарантара̄ т̣хита̄супи нисинна̄супи виджджама̄на̄супи, ‘‘ета̄ га̄во чарантӣ’’ти чарантийо упа̄да̄йа итара̄пи чарантӣти вуччанти. евам̣ тит̣т̣хантамева саккхаракатхалам̣ упа̄да̄йа итарампи двайам̣ тит̣т̣хантанти вуттам̣. итаран̃ча двайам̣ чарантам̣ упа̄да̄йа саккхаракатхалампи чарантанти вуттам̣. таттха чаккхумато пурисасса тӣре т̣хатва̄ пассато сипписамбука̄дӣнам̣ вибхӯтака̄ло вийа а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа читтам̣ нӣхаритва̄ нисиннасса бхиккхуно чатуннам̣ сачча̄нам̣ вибхӯтака̄ло дат̣т̣хаббо.
434. ида̄ни саттаха̄ка̄рехи салин̇гато сагун̣ато кхӣн̣а̄савасса на̄мам̣ ган̣ханто, айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху саман̣о итипӣтиа̄дима̄ха. таттха евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху саман̣о ¶ хотӣтиа̄дӣсу, бхиккхаве, евам̣ бхиккху самитапа̄патта̄ саман̣о хоти. ба̄хитапа̄патта̄ бра̄хман̣о хоти. нха̄такилесатта̄ нха̄тако хоти, дхотакилесатта̄ти аттхо. чатумагган̃а̄н̣асан̇кха̄техи ведехи акусаладхамма̄нам̣ гататта̄ ведагӯ хоти, видитатта̄ти аттхо. тенева видита̄сса хонтӣтиа̄дима̄ха. килеса̄нам̣ сутатта̄ соттийо хоти, ниссутатта̄ ¶ апахататта̄ти аттхо. килеса̄нам̣ а̄ракатта̄ арийо хоти, хататта̄ти аттхо. техи а̄ракатта̄ арахам̣ хоти, дӯрӣбхӯтатта̄ти аттхо. сесам̣ сабаттха па̄кат̣амева̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
маха̄ассапурасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. чӯл̣аассапурасуттаван̣н̣ана̄
435. евам̣ ¶ ¶ ме сутанти чӯл̣аассапурасуттам̣. тасса десана̄ка̄ран̣ам̣ пуримасадисамева. саман̣аса̄мӣчиппат̣ипада̄ти саман̣а̄нам̣ ануччхавика̄ саман̣а̄нам̣ ануломаппат̣ипада̄.
436. саман̣амала̄нантиа̄дӣсу ете дхамма̄ уппаджджама̄на̄ саман̣е малине каронти малаггахите, тасма̄ ‘‘саман̣амала̄’’ти вуччанти. етехи саман̣а̄ дуссанти, падуссанти, тасма̄ саман̣адоса̄ти вуччанти. ете уппаджджитва̄ саман̣е касат̣е ниродже каронти мила̄пенти, тасма̄ саман̣акасат̣а̄ти вуччанти. а̄па̄йика̄нам̣ т̣ха̄на̄нанти апа̄йе ниббатта̄пака̄нам̣ ка̄ран̣а̄нам̣. дуггативеданийа̄нанти дуггатийам̣ випа̄каведана̄йа паччайа̄нам̣. матаджам̣ на̄ма̄ти манусса̄ тикхин̣ам̣ айам̣ айена сугхам̣ситва̄ там̣ айачун̣н̣ам̣ мам̣сена саддхим̣ маддитва̄ кон̃часакун̣е кха̄да̄пенти. те учча̄рам̣ ка̄тум̣ асакконта̄ маранти. но че маранти, пахаритва̄ ма̄ренти. атха тесам̣ куччхим̣ пха̄летва̄ нам̣ удакена дховитва̄ чун̣н̣ам̣ гахетва̄ мам̣сена саддхим̣ маддитва̄ пуна кха̄да̄пентӣти евам̣ сатта ва̄ре кха̄да̄петва̄ гахитена айачун̣н̣ена а̄вудхам̣ каронти. сусиккхита̄ ча нам̣ айака̄ра̄ бахухаттхакаммамӯлам̣ лабхитва̄ каронти. там̣ матасакун̣ато джа̄татта̄ ‘‘матаджа’’нти вуччати, атитикхин̣ам̣ хоти. пӣтаниситанти удакапӣтан̃чева сила̄йа ча сунигхам̣ситам̣. сан̇гха̄т̣ийа̄ти косийа̄. сампа̄рутанти парийонаддхам̣. сампаливет̣хитанти самантато вет̣хитам̣.
437. раджоджалликасса̄ти ¶ раджоджалладха̄рино. удакорохакасса̄ти дивасасса тиккхаттум̣ удакам̣ орохантасса. руккхамӯликасса̄ти руккхамӯлава̄сино. аббхока̄сикасса̄ти аббхока̄сава̄сино. уббхат̣т̣хакасса̄ти уддхам̣ т̣хитакасса. парийа̄йабхаттикасса̄ти ма̄сава̄рена ва̄ ад̣д̣хама̄сава̄рена ва̄ бхун̃джантасса. саббаметам̣ ба̄хирасамайенева катхитам̣. имасмин̃хи са̄сане чӣварадхаро бхиккху сан̇гха̄т̣икоти на вуччати. раджоджалладха̄ран̣а̄дивата̄ни имасмим̣ са̄сане наттхийева. буддхавачанасса буддхавачанамева на̄мам̣, на манта̄ти. руккхамӯлико, аббхока̄сикоти еттакам̣йева пана лаббхати. тампи ба̄хирасамайенева катхитам̣. джа̄тамева ¶ нанти там̣дивасе джа̄таматтам̣йева ¶ нам̣. сан̇гха̄т̣икам̣ кареййунти сан̇гха̄т̣икам̣ ваттхам̣ нива̄сетва̄ ча па̄рупитва̄ ча сан̇гха̄т̣икам̣ кареййум̣. еса найо саббаттха.
438. висуддхаматта̄нам̣ саманупассатӣти атта̄нам̣ висуджджхантам̣ пассати. висуддхоти пана на та̄ва ваттаббо. па̄моджджам̣ джа̄йатӣти тут̣т̣ха̄ка̄ро джа̄йати. памудитасса пӣтӣти тут̣т̣хасса сакаласарӣрам̣ кхобхайама̄на̄ пӣти джа̄йати. пӣтиманасса ка̄йоти пӣтисампайуттасса пуггаласса на̄мака̄йо. пассамбхатӣти вигатадаратхо хоти. сукхам̣ ведетӣти ка̄йикампи четасикампи сукхам̣ ведийати. читтам̣ сама̄дхийатӣти имина̄ неккхаммасукхена сукхитасса читтам̣ сама̄дхийати, аппана̄паттам̣ вийа хоти. со метта̄сахагатена четаса̄ти хет̣т̣ха̄ килесавасена а̄раддха̄ десана̄ паббате вут̣т̣хавут̣т̣хи вийа надим̣ йатха̄нусандхина̄ брахмавиха̄рабха̄ванам̣ отин̣н̣а̄. таттха йам̣ ваттаббам̣ сийа̄, там̣ саббам̣ висуддхимагге вуттамева. сеййатха̄пи, бхиккхаве, поккхаран̣ӣти маха̄сӣхана̄дасутте магго поккхаран̣ийа̄ упамито, идха са̄санам̣ упамитанти ведитаббам̣. а̄сава̄нам̣ кхайа̄ саман̣о хотӣти саббакилеса̄нам̣ самитатта̄ параматтхасаман̣о хотӣти. сесам̣ саббаттха утта̄намева̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
чӯл̣аассапурасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
чатуттхаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. чӯл̣айамакавагго
1. са̄леййакасуттаван̣н̣ана̄
439. евам̣ ¶ ¶ ме сутанти са̄леййакасуттам̣. таттха косалесӯти косала̄ на̄ма джа̄нападино ра̄джакума̄ра̄. тесам̣ нива̄со екопи джанападо рул̣хӣсаддена косала̄ти вуччати, тасмим̣ косалесу джанападе. пора̄н̣а̄ пана̄ху – йасма̄ пуббе маха̄пана̄дам̣ ра̄джакума̄рам̣ на̄на̄на̄т̣ака̄ни дисва̄ ситаматтампи акаронтам̣ сутва̄ ра̄джа̄ а̄ха – ‘‘йо мама путтам̣ хаса̄пети, сабба̄лан̇ка̄рена нам̣ алан̇каромӣ’’ти. тато нан̇гала̄нипи чхад̣д̣етва̄ маха̄джанака̄йе саннипатите манусса̄ са̄тирека̄ни саттавасса̄ни на̄на̄кӣл̣ика̄йо дассетва̄ нам̣ хаса̄петум̣ на̄саккхим̣су. тато ¶ сакко деванат̣ам̣ песеси. со диббана̄т̣акам̣ дассетва̄ хаса̄песи. атха те манусса̄ аттано аттано васанока̄са̄бхимукха̄ паккамим̣су. те пат̣ипатхе миттасухаджджа̄дайо дисва̄ пат̣исантха̄рам̣ каронта̄, ‘‘каччи, бхо, кусалам̣, каччи, бхо, кусала’’нти а̄хам̣су. тасма̄ там̣ ‘‘кусалам̣ кусала’’нти вачанам̣ упа̄да̄йа со падесо косала̄ти вуччатӣти.
ча̄рикам̣ чарама̄ноти атуритача̄рикам̣ чарама̄но. махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхинти сатам̣ ва̄ сахассам̣ ва̄ сатасахассам̣ ва̄ти евам̣ апариччхиннена махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣. бра̄хман̣ага̄моти бра̄хман̣а̄нам̣ самосаран̣ага̄мопи бра̄хман̣ага̄моти вуччати бра̄хман̣а̄нам̣ бхогага̄мопи. идха самосаран̣ага̄мо адхиппето. тадавасарӣти там̣ авасари, сампаттоти аттхо. виха̄ро панеттха анийа̄мито; тасма̄ тасса авидӯре буддха̄нам̣ ануччхавико еко ванасан̣д̣о бхависсати, саттха̄ там̣ ванасан̣д̣ам̣ гатоти ведитаббо. ассосунти сун̣им̣су упалабхим̣су. сотадва̄расампаттавачананиггхоса̄нуса̄рена джа̄ним̣су. кхоти авадха̄ран̣аттхе падапӯран̣аматте ва̄ нипа̄то. таттха ¶ авадха̄ран̣аттхена ассосум̣йева ¶ , на несам̣ кочи саванантара̄йо ахосӣти айаматтхо ведитаббо. падапӯран̣ена бйан̃джанасилит̣т̣хата̄маттамева.
ида̄ни йаматтхам̣ ассосум̣, там̣ пака̄сетум̣ саман̣о кхалу, бхо, готамотиа̄ди вуттам̣. таттха самитапа̄патта̄ саман̣оти ведитаббо. кхалӯти ануссаванаттхе нипа̄то. бхоти тесам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ а̄лапанаматтам̣. готамоти бхагавато готтавасена паридӣпанам̣. тасма̄ саман̣о кхалу, бхо, готамоти еттха саман̣о кира, бхо, готамаготтоти еваматтхо дат̣т̣хаббо. сакйапуттоти идам̣ пана бхагавато учча̄кулапаридӣпанам̣. сакйакула̄ паббаджитоти саддха̄паббаджитабха̄вадӣпанам̣. кеначи па̄риджун̃н̃ена анабхибхӯто апариккхӣн̣ам̣йева там̣ кулам̣ паха̄йа саддха̄паббаджитоти вуттам̣ хоти. тато парам̣ вуттаттхамева. там̣ кхо пана̄ти иттхамбхӯта̄кхйа̄наттхе упайогавачанам̣, тасса кхо пана бхото готамасса̄ти аттхо. калйа̄н̣оти ¶ калйа̄н̣агун̣асаманна̄гато, сет̣т̣хоти вуттам̣ хоти. киттисаддоти киттийева, тхутигхосо ва̄. аббхуггатоти садевакам̣ локам̣ аджджхоттхаритва̄ уггато. кинти? ‘‘итипи со бхагава̄…пе… буддхо бхагава̄’’ти.
татра̄йам̣ падасамбандхо – со бхагава̄ итипи арахам̣, итипи самма̄самбуддхо…пе… итипи бхагава̄ти. имина̄ ча имина̄ ча ка̄ран̣ена̄ти вуттам̣ хоти. таттха а̄ракатта̄, арӣнам̣ ара̄нан̃ча хататта̄, паччайа̄дӣнам̣ арахатта̄, па̄пакаран̣е раха̄бха̄ва̄ти имехи та̄ва ка̄ран̣ехи со бхагава̄ араханти ведитабботиа̄дина̄ найена ма̄тикам̣ никкхипитва̄ сабба̄нева ета̄ни пада̄ни висуддхимагге буддха̄нуссатиниддесе виттха̄рита̄нӣти тато тесам̣ виттха̄ро гахетаббо.
са̄дху кхо пана̄ти сундарам̣ кхо пана; аттха̄вахам̣ сукха̄ваханти вуттам̣ хоти. татха̄рӯпа̄нам̣ арахатанти йатха̄рӯпо со бхавам̣ готамо, еварӯпа̄нам̣ анекехипи каппакот̣исатасахассехи дуллабхадассана̄нам̣ бйа̄маппабха̄париккхиттехи асӣтианубйан̃джанаратанапат̣иман̣д̣итехи дваттим̣смаха̄пурисалаккхан̣аварехи сама̄кин̣н̣аманорамасарӣра̄нам̣ атаппакадассана̄нам̣ атимадхурадхамманиггхоса̄нам̣, йатха̄бхӯтагун̣а̄дхигамена локе арахантоти ладдхасадда̄нам̣ арахатам̣. дассанам̣ хотӣти паса̄дасомма̄ни аккхӣни уммӣлетва̄ дассанаматтампи са̄дху хоти. саче пана ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатена брахмассарена дхаммам̣ ¶ ¶ десентасса екам̣ падампи сотум̣ лабхисса̄ма, са̄дхутарам̣йева бхависсатӣти евам̣ аджджха̄сайам̣ катва̄.
йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣сӯти саббакичча̄ни паха̄йа тут̣т̣хама̄наса̄ а̄гамам̣су. етадавочунти дувидха̄ хи пуччха̄ ага̄рикапуччха̄ анага̄рикапуччха̄ ча. таттха ‘‘ким̣, бханте, кусалам̣, ким̣ акусала’’нти имина̄ найена ага̄рикапуччха̄ а̄гата̄. ‘‘име кхо, бханте, пан̃чупа̄да̄наккхандха̄’’ти имина̄ найена анага̄рикапуччха̄. име пана аттано анурӯпам̣ ага̄рикапуччхам̣ пуччханта̄ етам̣, ‘‘ко ну кхо, бхо готама, хету ко паччайо’’тиа̄дивачанам̣ авочум̣. тесам̣ бхагава̄ йатха̄ на сакконти саллаккхетум̣, евам̣ ¶ сам̣кхиттенева та̄ва пан̃хам̣ виссадждженто, адхаммачарийа̄висамачарийа̄хету кхо гахапатайотиа̄дима̄ха. касма̄ пана бхагава̄ йатха̄ на саллаккхенти, евам̣ виссаджджесӣти? пан̣д̣итама̄ника̄ хи те; а̄дитова ма̄тикам̣ ат̣т̣хапетва̄ йатха̄ саллаккхенти, евам̣ аттхе виттха̄рите, десанам̣ утта̄ника̄ти ман̃н̃анта̄ аваджа̄нанти, майампи катхента̄ евамева катхеййа̄ма̄ти ватта̄ро бхаванти. тена несам̣ бхагава̄ йатха̄ на сакконти саллаккхетум̣, евам̣ сам̣кхиттенева та̄ва пан̃хам̣ виссаджджеси. тато саллаккхетум̣ асакконтехи виттха̄радесанам̣ йа̄чито виттха̄рена десетум̣, тена хи гахапатайотиа̄дима̄ха. таттха тена хӣти ка̄ран̣аттхе нипа̄то. йасма̄ мам̣ тумхе йа̄чатха, тасма̄ти аттхо.
440. тивидханти тӣхи кот̣т̣ха̄сехи. ка̄йена̄ти ка̄йадва̄рена. адхаммачарийа̄висамачарийа̄ти адхаммачарийасан̇кха̄та̄ висамачарийа̄. айам̣ панеттха падаттхо, адхаммасса чарийа̄ адхаммачарийа̄, адхаммакаран̣анти аттхо. висама̄ чарийа̄, висамасса ва̄ каммасса чарийа̄ти висамачарийа̄. адхаммачарийа̄ ча са̄ висамачарийа̄ ча̄ти адхаммачарийа̄висамачарийа̄. етенупа̄йена саббесу кан̣хасуккападесу аттхо ведитаббо. луддоти каккхал̣о. да̄рун̣оти са̄хасико. лохитапа̄н̣ӣти парам̣ джӣвита̄ воропентасса па̄н̣ӣ лохитена липпанти. сачепи на липпанти, татха̄видхо лохитапа̄н̣ӣтвева вуччати. хатаппахате нивит̣т̣хоти хате ча парасса паха̄рада̄не ¶ , пахате ча парама̄ран̣е нивит̣т̣хо. адайа̄панноти никкарун̣атам̣ а̄панно.
йам̣ там̣ парасса̄ти йам̣ там̣ парасса сантакам̣. паравиттӯпакаран̣анти тассева парасса виттӯпакаран̣ам̣ тут̣т̣хиджананам̣ ¶ париккха̄рабхан̣д̣акам̣. га̄магатам̣ ва̄ти антога̄ме ва̄ т̣хапитам̣. аран̃н̃агатам̣ ва̄ти аран̃н̃е руккхаггапаббатаматтхака̄дӣсу ва̄ т̣хапитам̣. адиннанти техи парехи ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ адиннам̣. тхеййасан̇кха̄танти еттха тхеноти чоро. тхенасса бха̄во тхеййам̣, авахаран̣ачиттассетам̣ адхивачанам̣. сан̇кха̄ сан̇кха̄танти аттхато екам̣, кот̣т̣ха̄сассетам̣ адхивачанам̣, ‘‘сан̃н̃а̄нида̄на̄ хи папан̃часан̇кха̄’’тиа̄дӣсу вийа. тхеййан̃ча там̣ сан̇кха̄тан̃ча̄ти тхеййасан̇кха̄там̣, тхеййачиттасан̇кха̄то еко читтакот̣т̣ха̄соти аттхо ¶ . каран̣аттхе четам̣ паччаттавачанам̣, тасма̄ тхеййасан̇кха̄тена̄ти аттхато дат̣т̣хаббам̣.
ма̄тураккхита̄тиа̄дӣсу йам̣ питари нат̣т̣хе ва̄ мате ва̄ гха̄саччха̄дана̄дӣхи пат̣иджаггама̄на̄, вайапаттам̣ кулагхаре дасса̄мӣти ма̄та̄ раккхати, айам̣ ма̄тураккхита̄ на̄ма. етенупа̄йена питураккхита̄дайопи ведитабба̄. сабха̄гакула̄ни пана куччхигатесупи габбхесу катикам̣ каронти – ‘‘саче майхам̣ путто хоти, туйхам̣ дхӣта̄, ан̃н̃аттха гантум̣ на лабхиссати, майхам̣ путтассева хотӯ’’ти. евам̣ габбхепи париггахита̄ сасса̄мика̄ на̄ма. ‘‘йо иттханна̄мам̣ иттхим̣ гаччхати, тасса еттако дан̣д̣о’’ти евам̣ га̄мам̣ ва̄ гехам̣ ва̄ вӣтхим̣ ва̄ уддисса т̣хапитадан̣д̣а̄, пана сапаридан̣д̣а̄ на̄ма. антамасо ма̄ла̄гун̣апариккхитта̄пӣти йа̄ саббантимена париччхедена, ‘‘еса̄ ме бхарийа̄ бхависсатӣ’’ти сан̃н̃а̄йа тасса̄ упари кеначи ма̄ла̄гун̣ам̣ кхипантена ма̄ла̄гун̣аматтена̄пи париккхитта̄ хоти. татха̄рӯпа̄су ча̄риттам̣ а̄паджджита̄ хотӣти еварӯпа̄су иттхӣсу самма̄дит̣т̣хисутте вуттамиччха̄ча̄ралаккхан̣авасена вӣтиккамам̣ катта̄ хоти.
сабха̄гатоти сабха̄йам̣ т̣хито. париса̄гатоти париса̄йам̣ т̣хито. н̃а̄тимаджджхагатоти да̄йа̄да̄нам̣ маджджхе т̣хито. пӯгамаджджхагатоти сенӣнам̣ маджджхе т̣хито. ра̄джакуламаджджхагатоти ра̄джакуласса маджджхе маха̄виниччхайе т̣хито ¶ . абхинӣтоти пуччханаттха̄йа нӣто. саккхипут̣т̣хоти саккхим̣ катва̄ пуччхито. ехамбхо пуриса̄ти а̄лапанаметам̣. аттахету ва̄ парахету ва̄ти аттано ва̄ парасса ва̄ хаттхапа̄да̄дихету ва̄ дханахету ва̄. а̄мисакин̃чиккхахету ва̄ти еттха а̄мисанти ла̄бхо адхиппето. кин̃чиккханти йам̣ ва̄ там̣ ва̄ аппаматтакам̣. антамасо титтирават̣т̣акасаппипин̣д̣анаванӣтапин̣д̣а̄диматтакассапи лан̃джасса хетӯти аттхо. сампаджа̄намуса̄ бха̄сита̄ хотӣти джа̄нантойева муса̄ва̄дам̣ катта̄ хоти.
имесам̣ ¶ бхеда̄йа̄ти йесам̣ итоти вутта̄нам̣ сантике сутам̣ хоти, тесам̣ бхеда̄йа. амӯсам̣ бхеда̄йа̄ти йесам̣ амутра̄ти вутта̄нам̣ сантике сутам̣ хоти, тесам̣ бхеда̄йа. ити самагга̄нам̣ ва̄ бхедака̄ти евам̣ самагга̄нам̣ ва̄ двиннам̣ саха̄йака̄нам̣ бхедам̣ ¶ катта̄. бхинна̄нам̣ ва̄ ануппада̄та̄ти сут̣т̣ху катам̣ тайа̄, там̣ паджахантена катипа̄хенева те махантам̣ анаттхам̣ кареййа̄ти евам̣ бхинна̄нам̣ пуна асам̣сандана̄йа ануппада̄та̄ упаттхамбхета̄ ка̄ран̣ам̣ дассета̄ти аттхо. вагго а̄ра̄мо абхиратит̣т̣ха̄намасса̄ти вагга̄ра̄мо. ваггаратоти ваггесу рато. вагге дисва̄ ва̄ сутва̄ ва̄ нандатӣти вагганандӣ. ваггакаран̣им̣ ва̄чанти йа̄ ва̄ча̄ самаггепи сатте вагге кароти бхиндати, там̣ калахака̄ран̣ам̣ ва̄чам̣ бха̄сита̄ хоти.
ан̣д̣ака̄ти йатха̄ садосе руккхе ан̣д̣ака̄ни ут̣т̣хаханти, евам̣ садосата̄йа кхум̣сана̄вамбхана̄дивачанехи ан̣д̣ака̄ джа̄та̄. каккаса̄ти пӯтика̄. йатха̄ на̄ма пӯтикаруккхо каккасо хоти паггхаритачун̣н̣о, евам̣ каккаса̄ хоти, сотам̣ гхам̣сама̄на̄ вийа пависати. тена вуттам̣ ‘‘каккаса̄’’ти. паракат̣ука̄ти паресам̣ кат̣ука̄ амана̄па̄ досаджананӣ. пара̄бхисаджджанӣти кут̣илакан̣т̣акаса̄кха̄ вийа маммесу виджджхитва̄ паресам̣ абхисаджджанӣ гантука̄ма̄нампи гантум̣ адатва̄ лагганака̄рӣ. кодхаса̄манта̄ти кодхасса а̄санна̄. асама̄дхисам̣ваттаника̄ти аппана̄сама̄дхисса ва̄ упача̄расама̄дхисса ва̄ асам̣ваттаника̄. ити сабба̄нева та̄ни садосава̄ча̄йа вевачана̄ни.
ака̄лава̄дӣти ака̄лена ватта̄. абхӯтава̄дӣти йам̣ наттхи, тасса ватта̄. анаттхава̄дӣти ака̄ран̣анисситам̣ ватта̄. адхаммава̄дӣти асабха̄вам̣ ватта̄ ¶ . авинайава̄дӣти асам̣варавинайапат̣исам̣йуттасса ватта̄. анидха̄навати ва̄чанти хадайаман̃джӯса̄йам̣ нидхетум̣ айуттам̣ ва̄чам̣ бха̄сита̄ хоти. ака̄лена̄ти ваттаббака̄ласса пуббе ва̄ паччха̄ ва̄ айуттака̄ле ватта̄ хоти. анападесанти сутта̄падесавирахитам̣. апарийантаватинти апариччхедам̣, суттам̣ ва̄ джа̄такам̣ ва̄ никкхипитва̄ тасса упалаббхам̣ ва̄ упамам̣ ва̄ ваттхум̣ ва̄ а̄харитва̄ ба̄хиракатхам̣йева катхети. никкхиттам̣ никкхиттамева хоти. ‘‘суттам̣ ну кхо катхети джа̄такам̣ ну кхо, насса антам̣ ва̄ кот̣им̣ ва̄ пасса̄ма̄’’ти ваттаббатам̣ а̄паджджати. йатха̄ ват̣аруккхаса̄кха̄нам̣ гатагатат̣т̣ха̄не па̄роха̄ отаранти, отин̣н̣отин̣н̣ат̣т̣ха̄не сампаджджитва̄ пуна вад̣д̣хантийева ¶ . евам̣ ад̣д̣хайоджанампи йоджанампи ¶ гаччхантийева, гаччханте гаччханте пана мӯларуккхо винассати, павен̣иджа̄така̄ва тит̣т̣ханти. евамайампи нигродхадхаммакатхико на̄ма хоти; никкхиттам̣ никкхиттаматтамева катва̄ пассенева парихаранто гаччхати. йо пана бахумпи бхан̣анто етадаттхамидам̣ вуттанти а̄харитва̄ джа̄на̄петум̣ саккоти, тасса катхетум̣ ват̣т̣ати. анаттхасам̣хитанти на аттханисситам̣.
абхиджджха̄та̄ хотӣти абхиджджха̄йа олокета̄ хоти. ахо вата̄ти паттханаттхе нипа̄то. абхиджджха̄йа олокитаматтакена четтха каммапатхабхедо на хоти. йада̄ пана, ‘‘ахо ватидам̣ мама сантакам̣ асса, ахаметтха васам̣ ваттеййа’’нти аттано парин̣а̄мети, тада̄ каммапатхабхедо хоти, айамидха адхиппето.
бйа̄панначиттоти випанначитто пӯтибхӯтачитто. падут̣т̣хаманасан̇каппоти досена дут̣т̣хачиттасан̇каппо. хан̃н̃антӯти гха̄тийантӯ. ваджджхантӯти вадхам̣ па̄пун̣анту. ма̄ ва̄ ахесунти кин̃чипи ма̄ ахесум̣. идха̄пи копаматтакена каммапатхабхедо на хоти. хан̃н̃антӯтиа̄дичинтаненева хоти, тасма̄ евам̣ вуттам̣.
миччха̄дит̣т̣хикоти акусаладассано. випарӣтадассаноти випаллаттхадассано. наттхи диннанти диннасса пхала̄бха̄вам̣ сандха̄йа вадати. йит̣т̣хам̣ вуччати маха̄йа̄го. хутанти пахен̣акасакка̄ро адхиппето, тампи убхайам̣ пхала̄бха̄вамева ¶ сандха̄йа пат̣иккхипати. сукатадуккат̣а̄нанти сукатадуккат̣а̄нам̣, кусала̄кусала̄нанти аттхо. пхалам̣ випа̄коти йам̣ пхаланти ва̄ випа̄коти ва̄ вуччати, там̣ наттхӣти вадати. наттхи айам̣ локоти паралоке т̣хитасса айам̣ локо наттхи. наттхи паро локоти идха локе т̣хитассапи паралоко наттхи, саббе таттха таттхева уччхиджджантӣти дассети. наттхи ма̄та̄ наттхи пита̄ти тесу самма̄пат̣ипаттимиччха̄пат̣ипаттӣнам̣ пхала̄бха̄вавасена вадати. наттхи сатта̄ опапа̄тика̄ти чавитва̄ упападжджанакасатта̄ на̄ма наттхӣти вадати. сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведентӣти йе иман̃ча локам̣ паран̃ча локам̣ абхивисит̣т̣ха̄йа пан̃н̃а̄йа сайам̣ паччаккхам̣ катва̄ паведенти, те наттхӣти саббан̃н̃убуддха̄нам̣ абха̄вам̣ ¶ дӣпети, етта̄вата̄ дасаваттхука̄ миччха̄дит̣т̣хи катхита̄ хоти.
441. па̄н̣а̄типа̄там̣ ¶ паха̄йа̄тиа̄дайо сатта каммапатха̄ чӯл̣ахаттхипаде виттха̄рита̄. анабхиджджха̄дайо утта̄наттха̄йева.
442. сахабйатам̣ упападжджеййанти сахабха̄вам̣ упагаччхеййам̣. брахмака̄йика̄нам̣ дева̄нанти пат̣хамаджджха̄набхӯмидева̄нам̣. а̄бха̄нам̣ дева̄нанти а̄бха̄ на̄ма висум̣ наттхи, паритта̄бхааппама̄н̣а̄бхаа̄бхассара̄наметам̣ адхивачанам̣. паритта̄бха̄нантиа̄ди пана екато аггахетва̄ тесам̣йева бхедато гахан̣ам̣. париттасубха̄нантиа̄дӣсупи есева найо. ити бхагава̄ а̄саваккхайам̣ дассетва̄ арахаттаникӯт̣ена десанам̣ нит̣т̣хапеси.
идха т̣хатва̄ пана девалока̄ сама̄нетабба̄. тиссаннам̣ та̄ва джха̄набхӯмӣнам̣ васена нава брахмалока̄, пан̃ча суддха̄ва̄са̄ чатӯхи а̄рӯпехи саддхим̣ нава̄ти ат̣т̣ха̄раса, вехаппхалехи саддхим̣ екӯнавӣсати, те асан̃н̃ам̣ паккхипитва̄ вӣсати брахмалока̄ хонти, евам̣ чхахи ка̄ма̄вачарехи саддхим̣ чхаббӣсати девалока̄ на̄ма. тесам̣ саббесампи бхагавата̄ дасакусалакаммапатхехи ниббатти дассита̄.
таттха чхасу та̄ва ка̄ма̄вачаресу тин̣н̣ам̣ сучарита̄нам̣ випа̄кенева ниббатти хоти. упаридевалока̄нам̣ пана име каммапатха̄ упаниссайавасена катхита̄ ¶ . даса кусалакаммапатха̄ хи сӣлам̣, сӣлавато ча касин̣апарикаммам̣ иджджхатӣти. сӣле патит̣т̣ха̄йа касин̣апарикаммам̣ катва̄ пат̣хамаджджха̄нам̣ ниббаттетва̄ пат̣хамаджджха̄набхӯмийам̣ ниббаттати; дутийа̄дӣни бха̄ветва̄ дутийаджджха̄набхӯмиа̄дӣсу ниббаттати; рӯпа̄вачараджджха̄нам̣ па̄дакам̣ катва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ ана̄га̄мипхале патит̣т̣хито пан̃часу суддха̄ва̄сесу ниббаттати; рӯпа̄вачараджджха̄нам̣ па̄дакам̣ катва̄ арӯпа̄вачарасама̄паттим̣ ниббаттетва̄ чатӯсу арӯпесу ниббаттати; рӯпа̄рӯпаджджха̄нам̣ па̄дакам̣ катва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ арахаттам̣ па̄пун̣а̄ти. асан̃н̃абхаво пана ба̄хирака̄нам̣ та̄пасапарибба̄джака̄нам̣ а̄чин̣н̣оти идха на ниддит̣т̣хо. сесам̣ саббаттха утта̄наттхамева̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
са̄леййакасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
2. веран̃джакасуттаван̣н̣ана̄
444. евам̣ ¶ ¶ ме сутанти веран̃джакасуттам̣. таттха веран̃джака̄ти веран̃джава̄сино. кеначидева каран̣ӣйена̄ти кеначидева анийамитакиччена. сесам̣ саббам̣ пуримасутте вуттанайенева ведитаббам̣. кевалан̃хи идха адхаммача̄рӣ висамача̄рӣти евам̣ пуггала̄дхит̣т̣ха̄на̄ десана̄ ката̄. пуримасутте дхамма̄дхит̣т̣ха̄на̄ти айам̣ висесо. сесам̣ та̄дисамева̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
веран̃джакасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
3. маха̄ведалласуттаван̣н̣ана̄
449. евам̣ ¶ ме сутанти маха̄ведалласуттам̣. таттха а̄йасма̄ти сага̄равасаппатиссавачанаметам̣. маха̄кот̣т̣хикоти тасса тхерасса на̄мам̣. пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хитоти пхаласама̄паттито вут̣т̣хито. дуппан̃н̃о дуппан̃н̃оти еттха пан̃н̃а̄йа дут̣т̣хам̣ на̄ма наттхи, аппан̃н̃о ниппан̃н̃оти аттхо. китта̄вата̄ ну кхоти ка̄ран̣апариччхедапуччха̄, киттакена ну кхо евам̣ вуччатӣти ¶ аттхо. пуччха̄ ча на̄меса̄ адит̣т̣хаджотана̄пуччха̄, дит̣т̣хасам̣сандана̄пуччха̄, виматиччхедана̄пуччха̄, ануматипуччха̄, катхетукамйата̄пуччха̄ти пан̃чавидха̄ хоти. та̄самидам̣ на̄на̄каран̣ам̣ –
катама̄ адит̣т̣хаджотана̄пуччха̄? пакатийа̄ лаккхан̣ам̣ ан̃н̃а̄там̣ хоти адит̣т̣хам̣ атулитам̣ атӣритам̣ авибхӯтам̣ авибха̄витам̣, тасса н̃а̄н̣а̄йа дассана̄йа тулана̄йа тӣран̣а̄йа вибхӯта̄йа вибха̄ванаттха̄йа пан̃хам̣ пуччхати. айам̣ адит̣т̣хаджотана̄пуччха̄.
катама̄ дит̣т̣хасам̣сандана̄пуччха̄? пакатийа̄ лаккхан̣ам̣ н̃а̄там̣ хоти дит̣т̣хам̣ тулитам̣ тӣритам̣ вибхӯтам̣ вибха̄витам̣, ан̃н̃ехи пан̣д̣итехи саддхим̣ сам̣санданаттха̄йа пан̃хам̣ пуччхати. айам̣ дит̣т̣хасам̣сандана̄пуччха̄.
катама̄ виматиччхедана̄пуччха̄? пакатийа̄ сам̣сайапаккхандо хоти виматипаккхандо, двел̣хакаджа̄то, ‘‘евам̣ ну кхо, на ну кхо, ким̣ ну кхо, катхам̣ ну кхо’’ти, со виматиччхеданаттха̄йа ¶ пан̃хам̣ пуччхати. айам̣ виматиччхедана̄пуччха̄ (маха̄ни. 150; чӯл̣ани. пун̣н̣акама̄н̣авапуччха̄ниддеса 12).
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, рӯпам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄ти? аниччам̣, бханте’’ти (маха̄ва. 21) еварӯпа̄ ануматим̣ гахетва̄ дхаммадесана̄ка̄ле пуччха̄ ануматипуччха̄ на̄ма.
‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄на̄, катаме чатта̄ро’’ти (сам̣. ни. 5.390) еварӯпа̄ бхиккхусан̇гхам̣ сайамева пуччхитва̄ сайамева виссаджджетука̄масса пуччха̄ катхетукамйата̄пуччха̄ на̄ма. та̄су идха дит̣т̣хасам̣сандана̄пуччха̄ адхиппета̄.
тхеро хи аттано дива̄т̣т̣ха̄не нисӣдитва̄ сайамева пан̃хам̣ самут̣т̣хапетва̄ сайам̣ виниччхинанто идам̣ суттам̣ а̄дито пат̣т̣ха̄йа маттхакам̣ па̄песи. екаччо хи пан̃хам̣ самут̣т̣ха̄петум̣йева саккоти на ниччхетум̣; екаччо ниччхетум̣ саккоти на самут̣т̣ха̄петум̣; екаччо убхайампи на саккоти; екаччо убхайампи саккоти. тесу тхеро убхайампи саккотийева. касма̄? маха̄пан̃н̃ата̄йа. маха̄пан̃н̃ам̣ нисса̄йа хи имасмим̣ са̄сане са̄рипуттаттхеро, маха̄качча̄наттхеро, пун̣н̣аттхеро, кума̄ракассапаттхеро, а̄нандаттхеро, айамева а̄йасма̄ти самбахула̄ тхера̄ висесат̣т̣ха̄нам̣ адхигата̄. на хи сакка̄ йа̄йа ва̄ та̄йа ва̄ аппаматтика̄йа пан̃н̃а̄йа саманна̄гатена бхиккхуна̄ ¶ са̄вакапа̄рамӣн̃а̄н̣асса маттхакам̣ па̄пун̣итум̣, маха̄пан̃н̃ена пана сакка̄ти маха̄пан̃н̃ата̄йа са̄рипуттаттхеро там̣ т̣ха̄нам̣ адхигато. пан̃н̃а̄йа хи тхерена садисо наттхи. тенева нам̣ бхагава̄ етадагге т̣хапеси – ‘‘етадаггам̣, бхиккхаве, мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ маха̄пан̃н̃а̄нам̣ йадидам̣ са̄рипутто’’ти (а. ни. 1.189).
татха̄ на сакка̄ йа̄йа ва̄ та̄йа ва̄ аппаматтика̄йа пан̃н̃а̄йа саманна̄гатена бхиккхуна̄ бхагавата̄ сам̣кхиттена бха̄ситасса саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена саддхим̣ сам̣сандитва̄ сама̄нетва̄ виттха̄рена аттхам̣ вибхаджетум̣, маха̄пан̃н̃ена пана сакка̄ти маха̄пан̃н̃ата̄йа маха̄качча̄наттхеро таттха пат̣ибало джа̄то, тенева нам̣ бхагава̄ етадагге т̣хапеси – ‘‘етадаггам̣, бхиккхаве, мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ сам̣кхиттена бха̄ситасса виттха̄рена аттхам̣ вибхаджанта̄нам̣ йадидам̣ маха̄качча̄но’’ти (а. ни. 1.197).
татха̄ ¶ на сакка̄ йа̄йа ва̄ та̄йа ва̄ аппаматтика̄йа пан̃н̃а̄йа саманна̄гатена бхиккхуна̄ дхаммакатхам̣ катхентена даса катха̄ваттхӯни а̄харитва̄ сатта висуддхийо вибхаджантена дхаммакатхам̣ катхетум̣, маха̄пан̃н̃ена пана сакка̄ти маха̄пан̃н̃ата̄йа пун̣н̣аттхеро чатупарисамаджджхе алан̇катадхамма̄сане читтабӣджаним̣ гахетва̄ нисинно лӣл̣а̄йанто пун̣н̣ачандо вийа дхаммам̣ катхеси. тенева нам̣ бхагава̄ етадагге ¶ т̣хапеси – ‘‘етадаггам̣, бхиккхаве, мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ дхаммакатхика̄нам̣ йадидам̣ пун̣н̣о манта̄н̣ипутто’’ти (а. ни. 1.196).
татха̄ йа̄йа ва̄ та̄йа ва̄ аппаматтика̄йа пан̃н̃а̄йа саманна̄гато бхиккху дхаммам̣ катхенто ито ва̄ етто ва̄ ануккамитва̄ йат̣т̣хикот̣им̣ гахетва̄ андхо вийа, екападикам̣ дан̣д̣акасетум̣ а̄рул̣хо вийа ча гаччхати. маха̄пан̃н̃о пана чатуппадикам̣ га̄тхам̣ никкхипитва̄ упама̄ ча ка̄ран̣а̄ни ча а̄харитва̄ тепит̣акам̣ буддхавачанам̣ гахетва̄ хет̣т̣хупарийам̣ каронто катхеси. маха̄пан̃н̃ата̄йа пана кума̄ракассапаттхеро чатуппадикам̣ га̄тхам̣ никкхипитва̄ упама̄ ча ка̄ран̣а̄ни ча а̄харитва̄ техи саддхим̣ йодженто джа̄тассаре пан̃чаван̣н̣а̄ни кусума̄ни пхулла̄пенто вийа синеруматтхаке ват̣т̣исахассам̣ телападӣпам̣ джа̄ленто вийа тепит̣акам̣ буддхавачанам̣ хет̣т̣хупарийам̣ каронто ¶ катхеси. тенева нам̣ бхагава̄ етадагге т̣хапеси – ‘‘етадаггам̣, бхиккхаве, мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ читтакатхика̄нам̣ йадидам̣ кума̄ракассапо’’ти (а. ни. 1.217).
татха̄ йа̄йа ва̄ та̄йа ва̄ аппаматтика̄йа пан̃н̃а̄йа саманна̄гато бхиккху чатӯхи ма̄сехи чатуппадикампи га̄тхам̣ гахетум̣ на саккоти. маха̄пан̃н̃о пана екападе т̣хатва̄ падасатампи падасахассампи ган̣ха̄ти. а̄нандаттхеро пана маха̄пан̃н̃ата̄йа екападуддха̄ре т̣хатва̄ саким̣йева сутва̄ пуна апуччханто сат̣т̣хи падасахасса̄ни паннараса га̄тха̄сахасса̄ни валлийа̄ пуппха̄ни а̄кад̣д̣хитва̄ ган̣ханто вийа екаппаха̄ренева ган̣ха̄ти. гахитагахитам̣ па̄са̄н̣е кхаталекха̄ вийа, суван̣н̣агхат̣е паккхиттасӣхаваса̄ вийа ча гахита̄ка̄ренева тит̣т̣хати. тенева нам̣ бхагава̄ етадагге т̣хапеси – ‘‘етадаггам̣, бхиккхаве, мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ гатиманта̄нам̣ йадидам̣ а̄нандо ¶ , сатиманта̄нам̣, дхитиманта̄нам̣, бахуссута̄нам̣, упат̣т̣ха̄ка̄нам̣ йадидам̣ а̄нандо’’ти (а. ни. 1.219-223).
на хи сакка̄ йа̄йа ва̄ та̄йа ва̄ аппаматтика̄йа пан̃н̃а̄йа саманна̄гатена бхиккхуна̄ чатупат̣исамбхида̄пабхедасса маттхакам̣ па̄пун̣итум̣. маха̄пан̃н̃ена пана сакка̄ти маха̄пан̃н̃ата̄йа маха̄кот̣т̣хитаттхеро адхигамапарипуччха̄саванапуббайога̄нам̣ васена анантанайуссадам̣ пат̣исамбхида̄пабхедам̣ патто. тенева нам̣ бхагава̄ етадагге т̣хапеси – ‘‘етадаггам̣, бхиккхаве, мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ пат̣исамбхида̄патта̄нам̣ йадидам̣ маха̄кот̣т̣хито’’ти (а. ни. 1.218).
ити ¶ тхеро маха̄пан̃н̃ата̄йа пан̃хам̣ самут̣т̣ха̄петумпи ниччхетумпӣти убхайампи саккоти. со дива̄т̣т̣ха̄не нисӣдитва̄ сайамева саббапан̃хе самут̣т̣хапетва̄ сайам̣ виниччхинанто идам̣ суттам̣ а̄дито пат̣т̣ха̄йа маттхакам̣ па̄петва̄, ‘‘собхана̄ вата айам̣ дхаммадесана̄, джет̣т̣хабха̄тикена нам̣ дхаммасена̄патина̄ саддхим̣ сам̣сандисса̄ми, тато айам̣ двиннампи амха̄кам̣ екаматийа̄ екаджджха̄сайена ча т̣хапита̄ атигарука̄ бхависсати па̄са̄н̣аччхаттасадиса̄, чатурогханиттхаран̣аттхика̄нам̣ титтхе т̣хапитана̄ва̄ вийа, маггагаманаттхика̄нам̣ сахассайуттаа̄джан̃н̃аратхо вийа бахупака̄ра̄ бхависсатӣ’’ти дит̣т̣хасам̣санданаттхам̣ пан̃хам̣ пуччхи. тена вуттам̣ – ‘‘та̄су идха дит̣т̣хасам̣сандана̄пуччха̄ адхиппета̄’’ти.
наппаджа̄на̄тӣти ¶ еттха йасма̄ наппаджа̄на̄ти, тасма̄ дуппан̃н̃оти вуччатӣти айаматтхо. еса найо саббаттха. идам̣ дуккханти наппаджа̄на̄тӣти идам̣ дуккхам̣, еттакам̣ дуккхам̣, ито уддхам̣ наттхӣти дуккхасаччам̣ йа̄тха̄васарасалаккхан̣ато на паджа̄на̄ти. айам̣ дуккхасамудайоти ито дуккхам̣ самудетӣти паваттидуккхапабха̄вика̄ тан̣ха̄ самудайасаччанти йа̄тха̄васарасалаккхан̣ато на паджа̄на̄ти. айам̣ дуккханиродхоти идам̣ дуккхам̣ айам̣ дуккхасамудайо ча идам̣ на̄ма т̣ха̄нам̣ патва̄ нируджджхатӣти убхиннам̣ аппаватти нибба̄нам̣ ниродхасаччанти йа̄тха̄васарасалаккхан̣ато на паджа̄на̄ти. айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ти айам̣ пат̣ипада̄ дуккханиродхам̣ гаччхатӣти маггасаччам̣ йа̄тха̄васарасалаккхан̣ато на паджа̄на̄тӣти. анантарава̄репи ¶ имина̄ва найена аттхо ведитаббо. сан̇кхепато панеттха чатусаччакаммат̣т̣ха̄нико пуггало катхитоти ведитаббо.
айан̃хи а̄чарийасантике чатта̄ри сачча̄ни саванато угган̣ха̄ти. т̣хапетва̄ тан̣хам̣ тебхӯмака̄ дхамма̄ дуккхасаччам̣, тан̣ха̄ самудайасаччам̣, убхиннам̣ аппаватти нибба̄нам̣ ниродхасаччам̣, дуккхасаччам̣ париджа̄нанто самудайасаччам̣ паджаханто ниродхапа̄пано магго маггасаччанти евам̣ уггахетва̄ абхинивисати. таттха пурима̄ни две сачча̄ни ват̣т̣ам̣, паччхима̄ни виват̣т̣ам̣, ват̣т̣е абхинивесо хоти, но виват̣т̣е, тасма̄ айам̣ абхинивисама̄но дуккхасачче абхинивисати.
дуккхасаччам̣ на̄ма рӯпа̄дайо пан̃чаккхандха̄ти ваваттхапетва̄ дха̄тукаммат̣т̣ха̄навасена отаритва̄, ‘‘чатта̄ри маха̄бхӯта̄ни чатуннан̃ча маха̄бхӯта̄нам̣ упа̄да̄йа рӯпам̣ рӯпа’’нти ваваттхапети. тада̄рамман̣а̄ ведана̄ сан̃н̃а̄ сан̇кха̄ра̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣ на̄манти евам̣ йамаката̄лаккхандхам̣ бхинданто вийа ‘‘двева име дхамма̄ ¶ на̄марӯпа’’нти ваваттхапети. там̣ панетам̣ на ахетукам̣ сахетукам̣ саппаччайам̣, ко часса паччайо авиджджа̄дайо дхамма̄ти евам̣ паччайе чева паччайуппаннадхамме ча ваваттхапетва̄ ‘‘саббепи дхамма̄ хутва̄ абха̄ват̣т̣хена аничча̄’’ти аниччалаккхан̣ам̣ а̄ропети, тато удайавайаппат̣ипӣл̣ана̄ка̄рена дуккха̄, авасаваттана̄ка̄рена анатта̄ти тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ випассана̄пат̣ипа̄т̣ийа̄ саммасанто локуттарамаггам̣ па̄пун̣а̄ти.
маггаккхан̣е ¶ чатта̄ри сачча̄ни екапат̣иведхена пат̣ивиджджхати, ека̄бхисамайена абхисамети. дуккхам̣ парин̃н̃а̄пат̣иведхена пат̣ивиджджхати. самудайам̣ паха̄напат̣иведхена, ниродхам̣ саччхикирийа̄пат̣иведхена, маггам̣ бха̄вана̄пат̣иведхена пат̣ивиджджхати. дуккхам̣ парин̃н̃а̄бхисамайена абхисамети, самудайам̣ паха̄на̄бхисамайена, ниродхам̣ саччхикирийа̄бхисамайена, маггам̣ бха̄вана̄бхисамайена абхисамети. со тӣн̣и сачча̄ни киччато пат̣ивиджджхати, ниродхам̣ а̄рамман̣ато. тасмин̃часса кхан̣е ахам̣ дуккхам̣ париджа̄на̄ми, самудайам̣ паджаха̄ми, ниродхам̣ саччхикароми, маггам̣ бха̄вемӣти а̄бхогасаманна̄ха̄раманасика̄рапаччавеккхан̣а̄ наттхи. етасса пана паригган̣хантассева магго ¶ тӣсу саччесу парин̃н̃а̄дикиччам̣ са̄дхентова ниродхам̣ а̄рамман̣ато пат̣ивиджджхатӣти.
тасма̄ пан̃н̃ава̄ти вуччатӣти еттха хет̣т̣химакот̣ийа̄ сота̄панно, упаримакот̣ийа̄ кхӣн̣а̄саво пан̃н̃ава̄ти ниддит̣т̣хо. йо пана тепит̣акам̣ буддхавачанам̣ па̄л̣ито ча аттхато ча анусандхито ча пубба̄парато ча уггахетва̄ хет̣т̣хупарийам̣ каронто вичарати, аниччадуккха̄наттавасена париггахаматтампи наттхи, айам̣ пан̃н̃ава̄ на̄ма, дуппан̃н̃о на̄ма̄ти? вин̃н̃а̄н̣ачарито на̄меса, пан̃н̃ава̄ти на ваттаббо. атха йо тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ випассана̄пат̣ипа̄т̣ийа̄ саммасанто аджджа аджджева арахаттанти чарати, айам̣ пан̃н̃ава̄ на̄ма, дуппан̃н̃о на̄ма̄ти? бхаджа̄пийама̄но пан̃н̃ава̄паккхам̣ бхаджати. сутте пана пат̣иведхова катхито.
вин̃н̃а̄н̣ам̣ вин̃н̃а̄н̣анти идха ким̣ пуччхати? йена вин̃н̃а̄н̣ена сан̇кха̄ре саммаситва̄ еса пан̃н̃ава̄ на̄ма джа̄то, тасса а̄гаманавипассана̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣ каммака̄ракачиттам̣ пуччха̄мӣти пуччхати. сукхантипи виджа̄на̄тӣти сукхаведанампи виджа̄на̄ти. упарипададвайепи есева найо. имина̄ ¶ тхеро ‘‘сукхам̣ веданам̣ ведайама̄но сукхам̣ веданам̣ ведайа̄мӣти паджа̄на̄тӣ’’тиа̄дина̄ (ма. ни. 1.113; дӣ. ни. 2.380) найена а̄гатаведана̄васена арӯпакаммат̣т̣ха̄нам̣ катхеси. тассаттхо сатипат̣т̣ха̄не вуттанайенева ведитаббо.
сам̣сат̣т̣ха̄ти ¶ екуппа̄да̄дилаккхан̣ена сам̣йогат̣т̣хена сам̣сат̣т̣ха̄, уда̄ху висам̣сат̣т̣ха̄ти пуччхати. еттха ча тхеро маггапан̃н̃ан̃ча випассана̄вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄ти име две локийалокуттарадхамме миссетва̄ бхӯмантарам̣ бхиндитва̄ самайам̣ аджа̄нанто вийа пуччхатӣти на ведитаббо. маггапан̃н̃а̄йа пана маггавин̃н̃а̄н̣ена, випассана̄пан̃н̃а̄йа ча випассана̄вин̃н̃а̄н̣енева саддхим̣ сам̣сат̣т̣хабха̄вам̣ пуччхатӣти ведитаббо. тхерописса тамеваттхам̣ виссадждженто име дхамма̄ сам̣сат̣т̣ха̄тиа̄дима̄ха. таттха на ча лаббха̄ имесам̣ дхамма̄нанти имесам̣ локийамаггаккхан̣епи локуттарамаггаккхан̣епи екато уппанна̄нам̣ двиннам̣ дхамма̄нам̣. виниббхуджитва̄ виниббхуджитва̄ти висум̣ висум̣ катва̄ виниват̣т̣етва̄, а̄рамман̣ато ва̄ ваттхуто ва̄ уппа̄дато ва̄ ниродхато ва̄ на̄на̄каран̣ам̣ ¶ дассетум̣ на сакка̄ти аттхо. тесам̣ тесам̣ пана дхамма̄нам̣ висайо на̄ма аттхи. локийадхаммам̣ патва̄ хи читтам̣ джет̣т̣хакам̣ хоти пуббан̇гамам̣, локуттарам̣ патва̄ пан̃н̃а̄.
самма̄самбуддхопи хи локийадхаммам̣ пуччханто, ‘‘бхиккху, твам̣ катамам̣ пан̃н̃ам̣ адхигато, ким̣ пат̣хамамаггапан̃н̃ам̣, уда̄ху дутийа татийа чатуттха маггапан̃н̃а’’нти на евам̣ пуччхати. ким̣ пхассо твам̣, бхиккху, ким̣ ведано, ким̣ сан̃н̃о, ким̣ четаноти на ча пуччхати, читтавасена пана, ‘‘кин̃читто твам̣, бхиккхӯ’’ти (па̄ра̄. 135) пуччхати. кусала̄кусалам̣ пан̃н̃апентопи ‘‘манопуббан̇гама̄ дхамма̄, маносет̣т̣ха̄ маномайа̄’’ти (дха. па. 1, 2) ча, ‘‘катаме дхамма̄ кусала̄? йасмим̣ самайе ка̄ма̄вачарам̣ кусалам̣ читтам̣ уппаннам̣ хотӣ’’ти (дха. са. 1) ча евам̣ читтавасенева пан̃н̃а̄пети. локуттарам̣ пуччханто пана ким̣ пхассо твам̣ бхиккху, ким̣ ведано, ким̣ сан̃н̃о, ким̣ четаноти на пуччхати. катама̄ те, бхиккху, пан̃н̃а̄ адхигата̄, ким̣ пат̣хамамаггапан̃н̃а̄, уда̄ху дутийататийачатуттхамаггапан̃н̃а̄ти евам̣ пан̃н̃а̄васенева пуччхати.
индрийасам̣йуттепи ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣ вӣрийиндрийам̣ сатиндрийам̣ сама̄дхиндрийам̣ пан̃н̃индрийам̣. каттха ча, бхиккхаве, саддхиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣? чатӯсу ¶ сота̄паттийан̇гесу еттха саддхиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣. каттха ча, бхиккхаве, вӣрийиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣? чатӯсу саммаппадха̄несу еттха вӣрийиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣. каттха ча, бхиккхаве, сатиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣? чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу еттха сатиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣. каттха ча, бхиккхаве, сама̄дхиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣? чатӯсу джха̄несу еттха сама̄дхиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣. каттха ча, бхиккхаве, пан̃н̃индрийам̣ дат̣т̣хаббам̣? чатӯсу арийасаччесу еттха пан̃н̃индрийам̣ ¶ дат̣т̣хабба’’нти (сам̣. ни. 5.478). евам̣ сависайасмим̣йева локийалокуттара̄ дхамма̄ катхита̄.
йатха̄ хи чатта̄ро сет̣т̣хипутта̄ ра̄джа̄ти ра̄джапан̃чамесу саха̄йесу наккхаттам̣ кӣл̣исса̄ма̄ти вӣтхим̣ отин̣н̣есу екасса сет̣т̣хипуттасса гехам̣ гатака̄ле итаре чатта̄ро тун̣хӣ нисӣданти, гехаса̄микова, ‘‘имесам̣ кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ детха, гандхама̄ла̄лан̇ка̄ра̄дӣни ¶ детха̄’’ти гехе вича̄рети. дутийасса татийасса чатуттхасса гехам̣ гатака̄ле итаре чатта̄ро тун̣хӣ нисӣданти, гехаса̄микова, ‘‘имесам̣ кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ детха, гандхама̄ла̄лан̇ка̄ра̄дӣни детха̄’’ти гехе вича̄рети. атха саббапаччха̄ ран̃н̃о гехам̣ гатака̄ле кин̃ча̄пи ра̄джа̄ саббаттха иссарова, имасмим̣ пана ка̄ле аттано гехейева, ‘‘имесам̣ кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ детха, гандхама̄ла̄лан̇ка̄ра̄дӣни детха̄’’ти вича̄рети. евамевам̣ кхо саддха̄пан̃чамакесу индрийесу тесу саха̄йесу екато вӣтхим̣ отарантесу вийа ека̄рамман̣е уппаджджама̄несупи йатха̄ пат̣хамасса гехе итаре чатта̄ро тун̣хӣ нисӣданти, гехаса̄микова вича̄рети, евам̣ сота̄паттийан̇га̄ни патва̄ адхимоккхалаккхан̣ам̣ саддхиндрийамева джет̣т̣хакам̣ хоти пуббан̇гамам̣, сеса̄ни таданвайа̄ни хонти. йатха̄ дутийасса гехе итаре чатта̄ро тун̣хӣ нисӣданти, гехаса̄микова вича̄рети, евам̣ саммаппадха̄на̄ни патва̄ паггахан̣алаккхан̣ам̣ вӣрийиндрийамева джет̣т̣хакам̣ хоти пуббан̇гамам̣, сеса̄ни таданвайа̄ни хонти. йатха̄ татийасса гехе итаре чатта̄ро тун̣хӣ нисӣданти, гехаса̄микова вича̄рети, евам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄ни патва̄ упат̣т̣ха̄налаккхан̣ам̣ сатиндрийамева джет̣т̣хакам̣ хоти пуббан̇гамам̣, сеса̄ни таданвайа̄ни хонти. йатха̄ чатуттхасса гехе итаре чатта̄ро тун̣хӣ нисӣданти, гехаса̄микова вича̄рети, евам̣ джха̄навимоккхе патва̄ авиккхепалаккхан̣ам̣ сама̄дхиндрийамева джет̣т̣хакам̣ хоти пуббан̇гамам̣, сеса̄ни таданвайа̄ни хонти. саббапаччха̄ ран̃н̃о гехам̣ гатака̄ле пана йатха̄ итаре чатта̄ро тун̣хӣ нисӣданти, ра̄джа̄ва гехе вича̄рети, евамева арийасачча̄ни патва̄ паджа̄наналаккхан̣ам̣ пан̃н̃индрийамева джет̣т̣хакам̣ хоти пуббан̇гамам̣, сеса̄ни таданвайа̄ни хонти.
ити ¶ пат̣исамбхида̄патта̄нам̣ агге т̣хапито маха̄кот̣т̣хитаттхеро локийадхаммам̣ пуччханто читтам̣ джет̣т̣хакам̣ читтам̣ пуббан̇гамам̣ катва̄ пуччхи; локуттарадхаммам̣ пуччханто ¶ пан̃н̃ам̣ джет̣т̣хакам̣ пан̃н̃ам̣ пуббан̇гамам̣ катва̄ пуччхи. дхаммасена̄патиса̄рипуттаттхеропи татхева виссаджджесӣти.
йам̣ ха̄вусо, паджа̄на̄тӣти йам̣ чатусаччадхаммамидам̣ дуккхантиа̄дина̄ найена маггапан̃н̃а̄ паджа̄на̄ти. там̣ виджа̄на̄тӣти ¶ маггавин̃н̃а̄н̣ампи татхева там̣ виджа̄на̄ти. йам̣ виджа̄на̄тӣти йам̣ сан̇кха̄рагатам̣ аниччантиа̄дина̄ найена випассана̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ виджа̄на̄ти. там̣ паджа̄на̄тӣти випассана̄пан̃н̃а̄пи татхева там̣ паджа̄на̄ти. тасма̄ име дхамма̄ти тена ка̄ран̣ена име дхамма̄. сам̣сат̣т̣ха̄ти екуппа̄даеканиродхаекаваттхукаека̄рамман̣ата̄йа сам̣сат̣т̣ха̄.
пан̃н̃а̄ бха̄ветабба̄ти идам̣ маггапан̃н̃ам̣ сандха̄йа вуттам̣. там̣сампайуттам̣ пана вин̃н̃а̄н̣ам̣ та̄йа саддхим̣ бха̄ветаббамева хоти. вин̃н̃а̄н̣ам̣ парин̃н̃еййанти идам̣ випассана̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ сандха̄йа вуттам̣. там̣сампайутта̄ пана пан̃н̃а̄ тена саддхим̣ париджа̄нитабба̄ва хоти.
450. ведана̄ ведана̄ти идам̣ касма̄ пуччхати? ведана̄лаккхан̣ам̣ пуччхисса̄мӣти пуччхати. евам̣ сантепи тебхӯмикасаммасанача̄раведана̄ва адхиппета̄ти саллаккхетабба̄. сукхампи ведетӣти сукхам̣ а̄рамман̣ам̣ ведети анубхавати. парато пададвайепи есева найо. ‘‘рӯпан̃ча хидам̣, маха̄ли, екантадуккхам̣ абхависса, дуккха̄нупатитам̣ дуккха̄ваккантам̣ анаваккантам̣ сукхена, найидам̣ сатта̄ рӯпасмим̣ са̄раджджеййум̣. йасма̄ ча кхо, маха̄ли, рӯпам̣ сукхам̣ сукха̄нупатитам̣ сукха̄ваккантам̣ анаваккантам̣ дуккхена, тасма̄ сатта̄ рӯпасмим̣ са̄раджджанти, са̄ра̄га̄ сам̣йуджджанти, сам̣йога̄ сам̣килиссанти. ведана̄ ча хидам̣… сан̃н̃а̄… сан̇кха̄ра̄… вин̃н̃а̄н̣ан̃ча хидам̣, маха̄ли, екантадуккхам̣ абхависса…пе… сам̣килиссантӣ’’ти (сам̣. ни. 3.70) имина̄ хи маха̄лисуттапарийа̄йена идха а̄рамман̣ам̣ сукхам̣ дуккхам̣ адуккхамасукханти катхитам̣. апича пуримам̣ сукхам̣ веданам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ апара̄ сукха̄ ведана̄ ведети; пуримам̣ дуккхам̣ веданам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ апара̄ дуккха̄ ведана̄ ведети; пуримам̣ адуккхамасукхам̣ веданам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ апара̄ адуккхамасукха̄ ведана̄ ведетӣти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. ведана̄йева хи ведети, на ан̃н̃о кочи ведита̄ на̄ма аттхӣти вуттаметам̣.
сан̃н̃а̄ ¶ ¶ сан̃н̃а̄ти идха ким̣ пуччхати? саббасан̃н̃а̄йа лаккхан̣ам̣. ким̣ саббаттхакасан̃н̃а̄йа̄ти? саббасан̃н̃а̄йа лаккхан̣антипи ¶ саббаттхакасан̃н̃а̄йа лаккхан̣антипи екамеветам̣, евам̣ сантепи тебхӯмикасаммасанача̄расан̃н̃а̄ва адхиппета̄ти саллаккхетабба̄. нӣлакампи сан̃джа̄на̄тӣти нӣлапуппхе ва̄ ваттхе ва̄ парикаммам̣ катва̄ упача̄рам̣ ва̄ аппанам̣ ва̄ па̄пенто сан̃джа̄на̄ти. имасмин̃хи аттхе парикаммасан̃н̃а̄пи упача̄расан̃н̃а̄пи аппана̄сан̃н̃а̄пи ват̣т̣ати. нӣле нӣланти уппаджджанакасан̃н̃а̄пи ват̣т̣атийева. пӣтака̄дӣсупи есева найо.
йа̄ ча̄вусо, ведана̄ти еттха ведана̄, сан̃н̃а̄, вин̃н̃а̄н̣анти има̄ни тӣн̣и гахетва̄ пан̃н̃а̄ касма̄ на гахита̄ти? асаббасан̇га̄хикатта̄. пан̃н̃а̄йа хи гахита̄йа пан̃н̃а̄йа сампайутта̄ва ведана̄дайо лаббханти, но виппайутта̄. там̣ пана аггахетва̄ имесу гахитесу пан̃н̃а̄йа сампайутта̄ ча виппайутта̄ ча антамасо две пан̃чавин̃н̃а̄н̣адхамма̄пи лаббханти. йатха̄ хи тайо пуриса̄ суттам̣ суттанти вадеййум̣, чатуттхо ратана̄вутасуттанти. тесу пурима̄ тайо таккагатампи пат̣т̣иват̣т̣ака̄дигатампи йам̣кин̃чи бахум̣ суттам̣ лабханти антамасо маккат̣акасуттампи. ратана̄вутасуттам̣ парийесанто мандам̣ лабхати, евам̣сампадамидам̣ ведитаббам̣. хет̣т̣хато ва̄ пан̃н̃а̄ вин̃н̃а̄н̣ена саддхим̣ сампайогам̣ лабха̄пита̄ виссат̣т̣хатта̄ва идха на гахита̄ти ваданти. йам̣ ха̄вусо, ведетӣти йам̣ а̄рамман̣ам̣ ведана̄ ведети, сан̃н̃а̄пи тадева сан̃джа̄на̄ти. йам̣ сан̃джа̄на̄тӣти йам̣ а̄рамман̣ам̣ сан̃н̃а̄ сан̃джа̄на̄ти, вин̃н̃а̄н̣ампи тадева виджа̄на̄тӣти аттхо.
ида̄ни сан̃джа̄на̄ти виджа̄на̄ти паджа̄на̄тӣти еттха висесо ведитаббо. таттха упасаггаматтамева висесо. джа̄на̄тӣти падам̣ пана ависесо. тасса̄пи джа̄нанаттхе висесо ведитаббо. сан̃н̃а̄ хи нӣла̄дивасена а̄рамман̣ам̣ сан̃джа̄нанаматтамева, аниччам̣ дуккхам̣ анатта̄ти лаккхан̣апат̣иведхам̣ па̄петум̣ на саккоти. вин̃н̃а̄н̣ам̣ нӣла̄дивасена а̄рамман̣ан̃чева сан̃джа̄на̄ти, аничча̄дилаккхан̣апат̣иведхан̃ча па̄пети, уссаккитва̄ пана маггапа̄тубха̄вам̣ па̄петум̣ на саккоти. пан̃н̃а̄ нӣла̄дивасена а̄рамман̣ампи ¶ сан̃джа̄на̄ти, аничча̄дивасена ¶ лаккхан̣апат̣иведхампи па̄пети, уссаккитва̄ маггапа̄тубха̄вам̣ па̄петумпи саккоти.
йатха̄ хи херан̃н̃икапхалаке каха̄пан̣ара̄симхи кате аджа̄табуддхи да̄рако га̄микапурисо маха̄херан̃н̃икоти ¶ тӣсу джанесу олокетва̄ т̣хитесу аджа̄табуддхи да̄рако каха̄пан̣а̄нам̣ читтавичиттачатурассаман̣д̣алабха̄вамева джа̄на̄ти, идам̣ манусса̄нам̣ упабхогапарибхогам̣ ратанасамматанти на джа̄на̄ти. га̄микапурисо читта̄дибха̄ван̃чева джа̄на̄ти, манусса̄нам̣ упабхогапарибхогаратанасамматабха̄ван̃ча. ‘‘айам̣ кӯт̣о айам̣ чхеко айам̣ карато айам̣ сан̣хо’’ти пана на джа̄на̄ти. маха̄херан̃н̃ико читта̄дибха̄вампи ратанасамматабха̄вампи кӯт̣а̄дибха̄вампи джа̄на̄ти, джа̄нанто ча пана нам̣ рӯпам̣ дисва̄пи джа̄на̄ти, а̄кот̣итасса саддам̣ сутва̄пи, гандхам̣ гха̄йитва̄пи, расам̣ са̄йитва̄пи, хаттхена гарукалахукабха̄вам̣ упадха̄ретва̄пи асукага̄ме катотипи джа̄на̄ти, асуканигаме асуканагаре асукапаббатаччха̄йа̄йа асуканадӣтӣре катотипи, асука̄чарийена катотипи джа̄на̄ти. евамевам̣ сан̃н̃а̄ аджа̄табуддхида̄ракасса каха̄пан̣адассанам̣ вийа нӣла̄дивасена а̄рамман̣аматтамева сан̃джа̄на̄ти. вин̃н̃а̄н̣ам̣ га̄микапурисасса каха̄пан̣адассанам̣ вийа нӣла̄дивасена а̄рамман̣ампи сан̃джа̄на̄ти, аничча̄дивасена лаккхан̣апат̣иведхампи па̄пети. пан̃н̃а̄ маха̄херан̃н̃икасса каха̄пан̣адассанам̣ вийа нӣла̄дивасена а̄рамман̣ампи сан̃джа̄на̄ти, аничча̄дивасена лаккхан̣апат̣иведхампи па̄пети, уссаккитва̄ маггапа̄тубха̄вампи па̄пети. со пана несам̣ висесо дуппат̣ивиджджхо.
тена̄ха а̄йасма̄ на̄гасено – ‘‘дуккарам̣, маха̄ра̄джа, бхагавата̄ катанти. ким̣, бханте, на̄гасена бхагавата̄ дуккарам̣ катанти? дуккарам̣, маха̄ра̄джа, бхагавата̄ катам̣, имесам̣ арӯпӣнам̣ читтачетасика̄нам̣ дхамма̄нам̣ ека̄рамман̣е паваттама̄на̄нам̣ ваваттха̄нам̣ аккха̄там̣, айам̣ пхассо, айам̣ ведана̄, айам̣ сан̃н̃а̄, айам̣ четана̄, идам̣ читта’’нти (ми. па. 2.7.16). йатха̄ хи тилателам̣, са̄сапателам̣, мадхукателам̣, еран̣д̣акателам̣, васа̄теланти има̄ни пан̃ча тела̄ни екача̄т̣ийам̣ паккхипитва̄ дивасам̣ йамакамантхехи мантхетва̄ тато идам̣ тилателам̣, идам̣ са̄сапателанти екекасса па̄т̣ийеккам̣ уддхаран̣ам̣ на̄ма дуккарам̣, идам̣ тато ¶ дуккаратарам̣. бхагава̄ пана саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣асса ¶ суппат̣ивиддхатта̄ дхаммиссаро дхаммара̄джа̄ имесам̣ арӯпӣнам̣ дхамма̄нам̣ ека̄рамман̣е паваттама̄на̄нам̣ ваваттха̄нам̣ аккха̄си. пан̃чаннам̣ маха̄надӣнам̣ самуддам̣ павит̣т̣хат̣т̣ха̄не, ‘‘идам̣ ган̇га̄йа удакам̣, идам̣ йамуна̄йа̄’’ти евам̣ па̄т̣ийеккам̣ удакауддхаран̣ена̄пи айаматтхо ведитаббо.
451. ниссат̣т̣хена̄ти ниссат̣ена париччаттена ва̄. таттха ниссат̣ена̄ти аттхе сати пан̃чахи индрийехӣти ¶ ниссаккавачанам̣. париччаттена̄ти аттхе сати каран̣авачанам̣ ведитаббам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – пан̃чахи индрийехи ниссаритва̄ манодва̄ре паваттена пан̃чахи ва̄ индрийехи тасса ваттхубха̄вам̣ анупагаманата̄йа париччаттена̄ти. парисуддхена̄ти нирупаккилесена. мановин̃н̃а̄н̣ена̄ти рӯпа̄вачарачатуттхаджджха̄начиттена. ким̣ неййанти ким̣ джа̄нитаббам̣. ‘‘йам̣кин̃чи неййам̣ на̄ма аттхи дхамма’’нтиа̄дӣсу (маха̄ни. 69) хи джа̄нитаббам̣ неййанти вуттам̣. а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ неййанти катхам̣ рӯпа̄вачарачатуттхаджджха̄начиттена арӯпа̄вачарасама̄патти неййа̄ти? рӯпа̄вачарачатуттхаджджха̄не т̣хитена арӯпа̄вачарасама̄паттим̣ ниббаттетум̣ сакка̄ хоти. еттха т̣хитасса хи са̄ иджджхати. тасма̄ ‘‘а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ неййа’’нтиа̄дима̄ха. атха невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ касма̄ на вуттанти? па̄т̣ийеккам̣ абхинивеса̄бха̄вато. таттха хи кала̄пато найато саммасанам̣ лаббхати, дхаммасена̄патисадисасса̄пи хи бхиккхуно па̄т̣ийеккам̣ абхинивесо на джа̄йати. тасма̄ тхеропи, ‘‘евам̣ кираме дхамма̄ ахутва̄ самбхонти, хутва̄ пат̣ивентӣ’’ти (ма. ни. 3.94) кала̄пато найато саммаситва̄ виссаджджесӣти. бхагава̄ пана саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣асса хаттхагататта̄ невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанасама̄паттийампи паропан̃н̃а̄са дхамме па̄т̣ийеккам̣ ам̣гуддха̄ренева уддхаритва̄, ‘‘йа̄вата̄ сан̃н̃а̄сама̄паттийо, та̄вата̄ ан̃н̃а̄пат̣иведхо’’ти а̄ха.
пан̃н̃а̄чаккхуна̄ паджа̄на̄тӣти дассанапарин̣а̄йакат̣т̣хена чаккхубхӯта̄йа пан̃н̃а̄йа паджа̄на̄ти. таттха две пан̃н̃а̄ сама̄дхипан̃н̃а̄ випассана̄пан̃н̃а̄ ча. сама̄дхипан̃н̃а̄йа киччато асаммохато ча паджа̄на̄ти. випассана̄пан̃н̃а̄йа лаккхан̣апат̣иведхена а̄рамман̣ато джа̄нанам̣ катхитам̣. киматтхийа̄ти ко етисса̄ аттхо. абхин̃н̃аттха̄тиа̄дӣсу ¶ абхин̃н̃еййе дхамме абхиджа̄на̄тӣти ¶ абхин̃н̃аттха̄. парин̃н̃еййе дхамме париджа̄на̄тӣти парин̃н̃аттха̄. паха̄таббе дхамме паджахатӣти паха̄наттха̄. са̄ панеса̄ локийа̄пи абхин̃н̃аттха̄ ча парин̃н̃аттха̄ ча виккхамбханато паха̄наттха̄. локуттара̄пи абхин̃н̃аттха̄ ча парин̃н̃аттха̄ ча самуччхедато паха̄наттха̄. таттха локийа̄ киччато асаммохато ча паджа̄на̄ти, локуттара̄ асаммохато.
452. самма̄дит̣т̣хийа̄ уппа̄да̄йа̄ти випассана̄самма̄дит̣т̣хийа̄ ча маггасамма̄дит̣т̣хийа̄ ча. парато ча гхосоти саппа̄йадхаммассаванам̣. йонисо ча манасика̄роти аттано упа̄йаманасика̄ро. таттха са̄вакесу апи дхаммасена̄патино две паччайа̄ ладдхум̣ ват̣т̣антийева. тхеро хи каппасатасахасса̄дхикам̣ ¶ екам̣ асан̇кхйеййам̣ па̄рамийо пӯретва̄пи аттано дхаммата̄йа ан̣уматтампи килесам̣ паджахитум̣ на̄саккхи. ‘‘йе дхамма̄ хетуппабхава̄’’ти (маха̄ва. 60) ассаджиттхерато имам̣ га̄тхам̣ сутва̄васса пат̣иведхо джа̄то. паччекабуддха̄нам̣ пана саббан̃н̃убуддха̄нан̃ча паратогхосакаммам̣ наттхи, йонисоманасика̄расмим̣йева т̣хатва̄ паччекабодхин̃ча саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ан̃ча ниббаттенти.
ануггахита̄ти ладдхӯпака̄ра̄. самма̄дит̣т̣хӣти арахаттамаггасамма̄дит̣т̣хи. пхалаккхан̣е ниббатта̄ четовимутти пхалам̣ асса̄ти четовимуттипхала̄. тадева четовимуттисан̇кха̄там̣ пхалам̣ а̄нисам̣со асса̄ти четовимуттипхала̄нисам̣са̄. дутийападепи есева найо. еттха ча чатуттхапхалапан̃н̃а̄ пан̃н̃а̄вимутти на̄ма, авасеса̄ дхамма̄ четовимуттӣти ведитабба̄. сӣла̄нуггахита̄тиа̄дӣсу сӣланти чатупа̄рисуддхисӣлам̣. сутанти саппа̄йадхаммассаванам̣. са̄каччха̄ти каммат̣т̣ха̄не кхаланапаккхаланаччхеданакатха̄. саматхоти випассана̄па̄дика̄ ат̣т̣ха сама̄паттийо. випассана̄ти саттавидха̄ анупассана̄. чатупа̄рисуддхисӣлан̃хи пӯрентасса, саппа̄йадхаммассаванам̣ сун̣антасса, каммат̣т̣ха̄не кхаланапаккхаланам̣ чхиндантасса, випассана̄па̄дика̄су ат̣т̣хасама̄паттӣсу каммам̣ каронтасса, саттавидхам̣ анупассанам̣ бха̄вентасса арахаттамагго уппаджджитва̄ пхалам̣ дети.
йатха̄ хи мадхурам̣ амбапаккам̣ парибхун̃джитука̄мо амбапотакасса ¶ саманта̄ удакакот̣т̣хакам̣ тхирам̣ катва̄ бандхати. гхат̣ам̣ гахетва̄ ка̄лена ка̄лам̣ удакам̣ а̄син̃чати. удакасса аниккхаманаттхам̣ марийа̄дам̣ тхирам̣ кароти. йа̄ хоти ¶ самӣпе валли ва̄ суккхадан̣д̣ако ва̄ кипилликапут̣о ва̄ маккат̣акаджа̄лам̣ ва̄, там̣ апанети. кхан̣иттим̣ гахетва̄ ка̄лена ка̄лам̣ мӯла̄ни парикхан̣ати. евамасса аппаматтасса има̄ни пан̃ча ка̄ран̣а̄ни карото со амбо вад̣д̣хитва̄ пхалам̣ дети. евам̣сампадамидам̣ ведитаббам̣. руккхасса самантато кот̣т̣хакабандханам̣ вийа хи сӣлам̣ дат̣т̣хаббам̣, ка̄лена ка̄лам̣ удакасин̃чанам̣ вийа дхаммассаванам̣, марийа̄да̄йа тхирабха̄вакаран̣ам̣ вийа саматхо, самӣпе валлиа̄дӣнам̣ харан̣ам̣ вийа каммат̣т̣ха̄не кхаланапаккхаланаччхеданам̣, ка̄лена ка̄лам̣ кхан̣иттим̣ гахетва̄ мӯлакхан̣анам̣ вийа саттаннам̣ анупассана̄нам̣ бха̄вана̄. техи пан̃чахи ка̄ран̣ехи ануггахитасса амбаруккхасса мадхурапхалада̄нака̄ло вийа имасса бхиккхуно имехи пан̃чахи дхаммехи ануггахита̄йа самма̄дит̣т̣хийа̄ арахаттапхалада̄нам̣ ведитаббам̣.
453. кати ¶ пана̄вусо, бхава̄ти идха ким̣ пуччхати? мӯламева гато анусандхи, дуппан̃н̃о йехи бхавехи на ут̣т̣ха̄ти, те пуччхисса̄мӣти пуччхати. таттха ка̄мабхавоти ка̄мабхавӯпагам̣ каммам̣ камма̄бхиниббатта̄ упа̄диннаккхандха̄пӣти убхайамекато катва̄ ка̄мабхавоти а̄ха. рӯпа̄рӯпабхавесупи есева найо. а̄йатинти ана̄гате. пунаббхавасса абхиниббаттӣти пунаббхава̄бхиниббатти. идха ват̣т̣ам̣ пуччхисса̄мӣти пуччхати. татра̄татра̄бхинандана̄ти рӯпа̄бхинандана̄ садда̄бхинандана̄ти евам̣ тахим̣ тахим̣ абхинандана̄, каран̣авачане четам̣ паччаттам̣. татрататра̄бхинандана̄йа пунаббхава̄бхиниббатти хотӣти аттхо. етта̄вата̄ хи гаманам̣ хоти, а̄гаманам̣ хоти, гамана̄гаманам̣ хоти, ват̣т̣ам̣ ваттатӣти ват̣т̣ам̣ маттхакам̣ па̄петва̄ дассеси. ида̄ни виват̣т̣ам̣ пуччханто ‘‘катхам̣ пана̄вусо’’тиа̄дима̄ха. тасса виссаджджане авиджджа̄вира̄га̄ти авиджджа̄йа кхайаниродхена. виджджуппа̄да̄ти арахаттамаггавиджджа̄йа уппа̄дена. ким̣ ¶ авиджджа̄ пуббе нируддха̄, атха виджджа̄ пуббе уппанна̄ти? убхайаметам̣ на ваттаббам̣. падӣпуджджаланена андхака̄равигамо вийа виджджуппа̄дена авиджджа̄ нируддха̄ва хоти. тан̣ха̄ниродха̄ти тан̣ха̄йа кхайаниродхена. пунаббхава̄бхиниббатти на хотӣти евам̣ а̄йатим̣ пунаббхавасса абхиниббатти на хоти, гаманам̣ а̄гаманам̣ гамана̄гаманам̣ упаччхиджджати, ват̣т̣ам̣ на ваттатӣти виват̣т̣ам̣ маттхакам̣ па̄петва̄ дассеси.
454. катамам̣ пана̄вусоти идха ким̣ пуччхати? убхатобха̄гавимутто бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ ниродхам̣ сама̄паджджати. тасса ниродхапа̄дакам̣ пат̣хамаджджха̄нам̣ пуччхисса̄мӣти пуччхати. пат̣хамам̣ джха̄нанти идха ким̣ пуччхати? ниродхам̣ сама̄паджджанакена ¶ бхиккхуна̄ ан̇гававаттха̄нам̣ кот̣т̣ха̄сапариччхедо на̄ма джа̄нитаббо, идам̣ джха̄нам̣ пан̃чан̇гикам̣ чатуран̇гикам̣ тиван̇гикам̣ дуван̇гиканти ан̇гававаттха̄нам̣ кот̣т̣ха̄сапариччхедам̣ пуччхисса̄мӣти пуччхати. витаккотиа̄дӣсу пана абхиниропаналаккхан̣о витакко, анумаджджаналаккхан̣о вича̄ро, пхаран̣алаккхан̣а̄ пӣти, са̄талаккхан̣ам̣ сукхам̣, авиккхепалаккхан̣а̄ читтекаггата̄ти име пан̃ча дхамма̄ ваттанти. катан̇гавиппахӣнанти идха пана ким̣ пуччхати? ниродхам̣ сама̄паджджанакена бхиккхуна̄ упака̄ра̄нупака̄ра̄ни ан̇га̄ни джа̄нитабба̄ни, та̄ни пуччхисса̄мӣти пуччхати, виссаджджанам̣ панеттха па̄кат̣амева. ити хет̣т̣ха̄ ниродхапа̄дакам̣ пат̣хамаджджха̄нам̣ гахитам̣, упари тасса анантарапаччайам̣ невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанасама̄паттим̣ пуччхиссати. антара̄ пана чха сама̄паттийо сам̣кхитта̄, найам̣ ва̄ дассетва̄ виссат̣т̣ха̄ти ведитабба̄.
455. ида̄ни ¶ вин̃н̃а̄н̣аниссайе пан̃ча паса̄де пуччханто пан̃чима̄ни, а̄вусотиа̄дима̄ха. таттха гочарависайанти гочарабхӯтам̣ висайам̣. ан̃н̃аман̃н̃асса̄ти чаккху сотасса сотам̣ ва̄ чаккхусса̄ти евам̣ екекасса гочарависайам̣ на паччанубхоти. саче хи нӣла̄дибхедам̣ рӯпа̄рамман̣ам̣ самодха̄нетва̄ сотиндрийасса упанеййа, ‘‘ин̇гха та̄ва нам̣ ваваттхапехи вибха̄вехи, ким̣ на̄метам̣ а̄рамман̣а’’нти. чаккхувин̃н̃а̄н̣ан̃хи вина̄пи мукхена аттано дхаммата̄йа евам̣ вадеййа – ‘‘аре андхаба̄ла ¶ , вассасатампи вассасахассампи паридха̄вама̄но ан̃н̃атра майа̄ кухим̣ етасса джа̄нанакам̣ лабхиссаси, а̄хара нам̣ чаккхупаса̄де упанехи, ахаметам̣ а̄рамман̣ам̣ джа̄нисса̄ми, йади ва̄ нӣлам̣ йади ва̄ пӣтакам̣, на хи есо ан̃н̃асса висайо, майхевесо висайо’’ти. сесадва̄ресупи есева найо. евамета̄ни ан̃н̃аман̃н̃асса гочарам̣ висайам̣ на паччанубхонти на̄ма. ким̣ пат̣исаран̣анти етесам̣ ким̣ пат̣исаран̣ам̣, ким̣ ета̄ни пат̣исарантӣти пуччхати. мано пат̣исаран̣анти джаванамано пат̣исаран̣ам̣. мано ча несанти манодва̄рикаджаванамано ва̄ пан̃чадва̄рикаджаванамано ва̄ етесам̣ гочарависайам̣ раджджана̄дивасена анубхоти. чаккхувин̃н̃а̄н̣ан̃хи рӯпадассанаматтамева, еттха раджджанам̣ ва̄ дуссанам̣ ва̄ муйханам̣ ва̄ наттхи. етасмим̣ пана два̄ре джаванам̣ раджджати ва̄ дуссати ва̄ муйхати ва̄. сотавин̃н̃а̄н̣а̄дӣсупи есева найо.
татра̄йам̣ упама̄ – пан̃ча кира дуббалабходжака̄ ра̄джа̄нам̣ севитва̄ киччхена касирена екасмим̣ пан̃чакулике га̄ме париттакам̣ а̄йам̣ лабхим̣су. тесам̣ таттха ¶ маччхабха̄го мам̣сабха̄го йуттикаха̄пан̣о ва̄, бандхакаха̄пан̣о ва̄, ма̄паха̄ракаха̄пан̣о ва̄, ат̣т̣хакаха̄пан̣о ва̄, сол̣асакаха̄пан̣о ва̄, ба̄ттим̣сакаха̄пан̣о ва̄, чатусат̣т̣хикаха̄пан̣о ва̄, дан̣д̣оти еттакаматтамева па̄пун̣а̄ти. сатаваттхукам̣ пан̃часатаваттхукам̣ сахассаваттхукам̣ маха̄балим̣ ра̄джа̄ва ган̣ха̄ти. таттха пан̃чакуликага̄мо вийа пан̃ча паса̄да̄ дат̣т̣хабба̄; пан̃ча дуббалабходжака̄ вийа пан̃ча вин̃н̃а̄н̣а̄ни; ра̄джа̄ вийа джаванам̣; дуббалабходжака̄нам̣ париттакам̣ а̄йапа̄пун̣анам̣ вийа чаккхувин̃н̃а̄н̣а̄дӣнам̣ рӯпадассана̄диматтам̣. раджджана̄дӣни пана етесу наттхи. ран̃н̃о маха̄балиггахан̣ам̣ вийа тесу два̄ресу джаванасса раджджана̄дӣни ведитабба̄ни.
456. пан̃чима̄ни, а̄вусоти идха ким̣ пуччхати? антониродхасмим̣ пан̃ча паса̄де. кирийамайапаваттасмин̃хи ¶ ваттама̄не арӯпадхамма̄ паса̄да̄нам̣ балавапаччайа̄ хонти. йо пана там̣ паваттам̣ ниродхетва̄ ниродхасама̄паттим̣ сама̄панно, тасса антониродхе пан̃ча паса̄да̄ ким̣ пат̣ичча тит̣т̣хантӣти идам̣ пуччхисса̄мӣти пуччхати. а̄йум̣ пат̣ичча̄ти джӣвитиндрийам̣ пат̣ичча тит̣т̣ханти ¶ . усмам̣ пат̣ичча̄ти джӣвитиндрийам̣ каммаджатеджам̣ пат̣ичча тит̣т̣хати. йасма̄ пана каммаджатеджопи джӣвитиндрийена вина̄ на тит̣т̣хати, тасма̄ ‘‘усма̄ а̄йум̣ пат̣ичча тит̣т̣хатӣ’’ти а̄ха. джха̄йатоти джалато. аччим̣ пат̣ичча̄ти джа̄ласикхам̣ пат̣ичча. а̄бха̄ пан̃н̃а̄йатӣти а̄локо на̄ма пан̃н̃а̄йати. а̄бхам̣ пат̣ичча аччӣти там̣ а̄локам̣ пат̣ичча джа̄ласикха̄ пан̃н̃а̄йати.
евамева кхо, а̄вусо, а̄йу усмам̣ пат̣ичча тит̣т̣хатӣти еттха джа̄ласикха̄ вийа каммаджатеджо. а̄локо вийа джӣвитиндрийам̣. джа̄ласикха̄ хи уппаджджама̄на̄ а̄локам̣ гахетва̄ва уппаджджати. са̄ тена аттана̄ джанитаа̄локенева сайампи ан̣у тхӯла̄ дӣгха̄ расса̄ти па̄кат̣а̄ хоти. таттха джа̄лапаваттийа̄ джанитаа̄локена тасса̄йева джа̄лапаваттийа̄ па̄кат̣абха̄во вийа усмам̣ пат̣ичча ниббаттена каммаджамаха̄бхӯтасамбхавена джӣвитиндрийена усма̄йа анупа̄ланам̣. джӣвитиндрийан̃хи дасапи васса̄ни…пе… вассасатампи каммаджатеджапаваттам̣ па̄лети. ити маха̄бхӯта̄ни упа̄да̄рӯпа̄нам̣ ниссайапаччайа̄дивасена паччайа̄ни хонтӣти а̄йу усмам̣ пат̣ичча тит̣т̣хати. джӣвитиндрийам̣ ¶ маха̄бхӯта̄ни па̄летӣти усма̄ а̄йум̣ пат̣ичча тит̣т̣хатӣти ведитабба̄.
457. а̄йусан̇кха̄ра̄ти а̄йумева. веданийа̄ дхамма̄ти ведана̄ дхамма̄ва. вут̣т̣ха̄нам̣ пан̃н̃а̄йатӣти сама̄паттито вут̣т̣ха̄нам̣ пан̃н̃а̄йати. йо хи бхиккху арӯпапаватте уккан̣т̣хитва̄ сан̃н̃ан̃ча веданан̃ча ниродхетва̄ ниродхам̣ сама̄панно, тасса йатха̄париччхиннака̄лавасена рӯпаджӣвитиндрийапаччайа̄ арӯпадхамма̄ уппаджджанти. евам̣ пана рӯпа̄рӯпапаваттам̣ паваттати. йатха̄ ким̣? йатха̄ еко пурисо джа̄ла̄паватте уккхан̣т̣хито удакена пахаритва̄ джа̄лам̣ аппаваттам̣ катва̄ чха̄рика̄йа ан̇га̄ре пидха̄йа тун̣хӣ нисӣдати. йада̄ панасса пуна джа̄ла̄йа аттхо хоти, чха̄рикам̣ апанетва̄ ан̇га̄ре париваттетва̄ упа̄да̄нам̣ датва̄ мукхава̄там̣ ва̄ та̄лаван̣т̣ава̄там̣ ва̄ дада̄ти. атха джа̄ла̄паваттам̣ пуна паваттати. евамева джа̄ла̄паваттам̣ вийа арӯпадхамма̄. пурисасса джа̄ла̄паватте уккан̣т̣хитва̄ удакаппаха̄рена джа̄лам̣ аппаваттам̣ катва̄ чха̄рика̄йа ан̇га̄ре пидха̄йа тун̣хӣбхӯтасса нисаджджа̄ вийа бхиккхуно ¶ арӯпапаватте уккан̣т̣хитва̄ сан̃н̃ан̃ча веданан̃ча ниродхетва̄ ниродхасама̄паджджанам̣. чха̄рика̄йа ¶ пихитаан̇га̄ра̄ вийа рӯпаджӣвитиндрийам̣. пурисасса пуна джа̄ла̄йа аттхе сати чха̄рика̄панайана̄дӣни вийа бхиккхуно йатха̄париччхиннака̄ла̄пагаманам̣. аггиджа̄ла̄йа паватти вийа пуна арӯпадхаммесу уппаннесу рӯпа̄рӯпапаватти ведитабба̄.
а̄йу усма̄ ча вин̃н̃а̄н̣анти рӯпаджӣвитиндрийам̣, каммаджатеджодха̄ту, читтанти име тайо дхамма̄ йада̄ имам̣ рӯпака̄йам̣ джаханти, атха̄йам̣ ачетанам̣ кат̣т̣хам̣ вийа патхавийам̣ чхад̣д̣ито сетӣти аттхо. вуттан̃четам̣ –
‘‘а̄йу усма̄ ча вин̃н̃а̄н̣ам̣, йада̄ ка̄йам̣ джахантимам̣;
апавиддхо тада̄ сети, парабхаттам̣ ачетана’’нти. (сам̣. ни. 3.95);
ка̄йасан̇кха̄ра̄ти асса̄сапасса̄са̄. вачӣсан̇кха̄ра̄ти витаккавича̄ра̄. читтасан̇кха̄ра̄ти сан̃н̃а̄ведана̄. а̄йӯти рӯпаджӣвитиндрийам̣. парибхинна̄нӣти упахата̄ни, винат̣т̣ха̄нӣти аттхо. таттха кечи ‘‘ниродхасама̄паннасса читтасан̇кха̄ра̄ва нируддха̄’’ти вачанато читтам̣ анируддхам̣ хоти, тасма̄ сачиттака̄ айам̣ сама̄паттӣти ваданти. те ваттабба̄ – ‘‘вачӣсан̇кха̄ра̄писса нируддха̄’’ти вачанато ва̄ча̄ анируддха̄ хоти, тасма̄ ниродхам̣ сама̄паннена дхаммампи катхентена саджджха̄йампи ¶ каронтена нисӣдитаббам̣ сийа̄. ‘‘йо ча̄йам̣ мато ка̄лан̇като, тасса̄пи читтасан̇кха̄ра̄ нируддха̄’’ти вачанато читтам̣ анируддхам̣ бхавеййа, тасма̄ ка̄лан̇кате ма̄та̄питаро ва̄ араханте ва̄ джха̄пайантена анантарийакаммам̣ катам̣ бхавеййа. ити бйан̃джане абхинивесам̣ акатва̄ а̄чарийа̄нам̣ найе т̣хатва̄ аттхо упапариккхитаббо. аттхо хи пат̣исаран̣ам̣, на бйан̃джанам̣.
индрийа̄ни виппасанна̄нӣти кирийамайапаваттасмин̃хи ваттама̄не бахиддха̄ а̄рамман̣есу паса̄де гхат̣т̣ентесу индрийа̄ни киламанта̄ни упахата̄ни маккхита̄ни вийа хонти, ва̄та̄дӣхи ут̣т̣хитена раджена чатумаха̄патхе т̣хапитаа̄да̄со вийа. йатха̄ ¶ пана тхавика̄йам̣ паккхипитва̄ ман̃джӯса̄дӣсу т̣хапито а̄да̄со антойева вирочати, евам̣ ниродхам̣ сама̄паннасса бхиккхуно антониродхе пан̃ча паса̄да̄ ативирочанти. тена вуттам̣ ‘‘индрийа̄ни виппасанна̄нӣ’’ти.
458. кати ¶ пана̄вусо, паччайа̄ти идха ким̣ пуччхати? ниродхасса анантарапаччайам̣ невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ пуччхисса̄мӣти пуччхати. виссаджджане панасса сукхасса ча паха̄на̄ти чатта̄ро апагаманапаччайа̄ катхита̄. анимитта̄йа̄ти идха ким̣ пуччхати? ниродхато вут̣т̣ха̄накапхаласама̄паттим̣ пуччхисса̄мӣти пуччхати. авасесасама̄паттивут̣т̣ха̄нан̃хи бхаван̇гена хоти, ниродха̄ вут̣т̣ха̄нам̣ пана випассана̄ниссанда̄йа пхаласама̄паттийа̄ти тамева пуччхати. саббанимитта̄нанти рӯпа̄дӣнам̣ сабба̄рамман̣а̄нам̣. анимитта̄йа ча дха̄туйа̄ манасика̄роти саббанимитта̄пагата̄йа нибба̄надха̄туйа̄ манасика̄ро. пхаласама̄паттисахаджа̄там̣ манасика̄рам̣ сандха̄йа̄ха. ити хет̣т̣ха̄ ниродхапа̄дакам̣ пат̣хамаджджха̄нам̣ гахитам̣, ниродхасса анантарапаччайам̣ невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ гахитам̣, идха ниродхато вут̣т̣ха̄накапхаласама̄патти гахита̄ти.
имасмим̣ т̣ха̄не ниродхакатха̄ катхетабба̄ хоти. са̄, ‘‘двӣхи балехи саманна̄гататта̄ тайо ча сан̇кха̄ра̄нам̣ пат̣иппассаддхийа̄ сол̣асахи н̃а̄н̣ачарийа̄хи навахи сама̄дхичарийа̄хи васӣбха̄вата̄пан̃н̃а̄ ниродхасама̄паттийа̄ н̃а̄н̣а’’нти евам̣ пат̣исамбхида̄магге (пат̣и. ма. 1.83) а̄гата̄. висуддхимагге панасса̄ сабба̄ка̄рена виниччхайакатха̄ катхита̄.
ида̄ни ¶ валан̃джанасама̄паттим̣ пуччханто кати пана̄вусо, паччайа̄тиа̄дима̄ха. ниродхато хи вут̣т̣ха̄накапхаласама̄паттийа̄ т̣хити на̄ма на хоти, екам̣ две читтава̄рамева паваттитва̄ бхаван̇гам̣ отарати. айан̃хи бхиккху сатта дивасе арӯпапаваттам̣ ниродхетва̄ нисинно ниродхавут̣т̣ха̄накапхаласама̄паттийам̣ на чирам̣ тит̣т̣хати. валан̃джанасама̄паттийам̣ пана аддха̄напариччхедова пама̄н̣ам̣. тасма̄ са̄ т̣хити на̄ма хоти. тена̄ха – ‘‘анимитта̄йа четовимуттийа̄ т̣хитийа̄’’ти. тасса̄ чират̣т̣хитаттхам̣ кати паччайа̄ти аттхо. виссаджджане панасса̄ пуббе ча абхисан̇кха̄роти аддха̄напариччхедо вутто. вут̣т̣ха̄на̄йа̄ти идха бхаван̇гавут̣т̣ха̄нам̣ пуччхати. виссаджджанеписса̄ саббанимитта̄нан̃ча ¶ манасика̄роти рӯпа̄динимиттавасена бхаван̇гасахаджа̄таманасика̄ро вутто.
459. йа̄ ча̄йам̣, а̄вусоти идха ким̣ пуччхати? идха ан̃н̃ам̣ абхинавам̣ на̄ма наттхи. хет̣т̣ха̄ катхитадхаммейева екато самодха̄нетва̄ пуччха̄мӣти пуччхати. каттха пана те катхита̄? ‘‘нӣлампи ¶ сан̃джа̄на̄ти пӣтакампи, лохитакампи, ода̄такампи сан̃джа̄на̄тӣ’’ти (ма. ни. 1.450) етасмин̃хи т̣ха̄не аппама̄н̣а̄ четовимутти катхита̄. ‘‘наттхи кин̃чӣти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатананти неййа’’нти (ма. ни. 1.451) еттха а̄кин̃чан̃н̃ам̣. ‘‘пан̃н̃а̄чаккхуна̄ паджа̄на̄тӣ’’ти (ма. ни. 1.451) еттха сун̃н̃ата̄. ‘‘кати пана̄вусо, паччайа̄ анимитта̄йа четовимуттийа̄ т̣хитийа̄ вут̣т̣ха̄на̄йа̄’’ти еттха анимитта̄. евам̣ хет̣т̣ха̄ катхита̄ва имасмим̣ т̣ха̄не екато самодха̄нетва̄ пуччхати. там̣ пана пат̣иккхипитва̄ ета̄ тасмим̣ тасмим̣ т̣ха̄не ниддит̣т̣ха̄ва̄ти ватва̄ ан̃н̃е чатта̄ро дхамма̄ екана̄мака̄ аттхи. еко дхаммо чатуна̄мако аттхи, етам̣ па̄кат̣ам̣ катва̄ катха̄петум̣ идха пуччхатӣти ат̣т̣хакатха̄йам̣ саннит̣т̣ха̄нам̣ катам̣. тасса̄ виссаджджане айам̣ вуччата̄вусо, аппама̄н̣а̄ четовимуттӣти айам̣ пхаран̣ааппама̄н̣ата̄йа аппама̄н̣а̄ на̄ма. айан̃хи аппама̄н̣е ва̄ сатте пхарати, екасмимпи ва̄ сатте асесетва̄ пхарати.
айам̣ вуччата̄вусо, а̄кин̃чан̃н̃а̄ти а̄рамман̣акин̃чанасса абха̄вато а̄кин̃чан̃н̃а̄. аттена ва̄ти атта бха̄вапосапуггала̄дисан̇кха̄тена аттена сун̃н̃ам̣. аттанийена ва̄ти чӣвара̄дипариккха̄расан̇кха̄тена аттанийена сун̃н̃ам̣. анимитта̄ти ¶ ра̄ганимитта̄дӣнам̣ абха̄венева анимитта̄, арахаттапхаласама̄паттим̣ сандха̄йа̄ха. на̄наттха̄ чева на̄на̄бйан̃джана̄ ча̄ти бйан̃джанампи несам̣ на̄на̄ аттхопи. таттха бйан̃джанасса на̄ната̄ па̄кат̣а̄ва. аттхо пана, аппама̄н̣а̄ четовимутти бхӯмантарато махаггата̄ ева хоти рӯпа̄вачара̄; а̄рамман̣ато сатта пан̃н̃аттиа̄рамман̣а̄. а̄кин̃чан̃н̃а̄ бхуммантарато махаггата̄ арӯпа̄вачара̄; а̄рамман̣ато на ваттабба̄рамман̣а̄. сун̃н̃ата̄ бхуммантарато ка̄ма̄вачара̄; а̄рамман̣ато сан̇кха̄ра̄рамман̣а̄. випассана̄ хи еттха сун̃н̃ата̄ти адхиппета̄. анимитта̄ бхуммантарато локуттара̄; а̄рамман̣ато ниббана̄рамман̣а̄.
ра̄го ¶ кхо, а̄вусо, пама̄н̣акаран̣отиа̄дӣсу йатха̄ паббатапа̄де пӯтипан̣н̣арасаудакам̣ на̄ма хоти ка̄л̣аван̣н̣ам̣; олокента̄нам̣ бйа̄масатагамбхӣрам̣ вийа кха̄йати. йат̣т̣хим̣ ва̄ раджджум̣ ва̄ гахетва̄ минантасса пит̣т̣хипа̄доттхаран̣аматтампи на хоти. евамевам̣ йа̄ва ра̄га̄дайо нуппаджджанти, та̄ва пуггалам̣ сан̃джа̄нитум̣ на сакка̄ хонти, сота̄панно вийа, сакада̄га̄мӣ вийа, ана̄га̄мӣ вийа ча кха̄йати. йада̄ панасса ра̄га̄дайо уппаджджанти, тада̄ ратто дут̣т̣хо мӯл̣хоти пан̃н̃а̄йати. ити ете ‘‘еттако айа’’нти пуггаласса пама̄н̣ам̣ дассенто вийа уппаджджантӣти пама̄н̣акаран̣а̄ на̄ма ¶ вутта̄. йа̄вата̄ кхо, а̄вусо, аппама̄н̣а̄ четовимуттийоти йаттака̄ аппама̄н̣а̄ четовимуттийо. киттака̄ пана та̄? чатта̄ро брахмавиха̄ра̄, чатта̄ро магга̄, чатта̄ри ча пхала̄нӣти два̄даса. таттха брахмавиха̄ра̄ пхаран̣ааппама̄н̣ата̄йа аппама̄н̣а̄. сеса̄ пама̄н̣акаран̣а̄нам̣ килеса̄нам̣ абха̄вена аппама̄н̣а̄. нибба̄нампи аппама̄н̣амева, четовимутти пана на хоти, тасма̄ на гахитам̣. акуппа̄ти арахаттапхалачетовимутти; са̄ хи та̄сам̣ саббаджет̣т̣хика̄, тасма̄ аггамаккха̄йатӣти вутта̄. ра̄го кхо, а̄вусо, кин̃чаноти ра̄го уппаджджитва̄ пуггалам̣ кин̃чати маддати палибундхати. тасма̄ кин̃чаноти вутто. манусса̄ кира гон̣ехи кхалам̣ мадда̄пенто кин̃чехи капила, кин̃чехи ка̄л̣ака̄ти ваданти. евам̣ мадданаттхо кин̃чанаттхоти ведитаббо. досамохесупи есева найо. а̄кин̃чан̃н̃а̄ четовимуттийо на̄ма нава дхамма̄ а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанан̃ча маггапхала̄ни ча. таттха а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ ¶ кин̃чанам̣ а̄рамман̣ам̣ асса наттхӣти а̄кин̃чан̃н̃ам̣. маггапхала̄ни кин̃чана̄нам̣ маддана̄нам̣ палибундханакилеса̄нам̣ наттхита̄йа а̄кин̃чан̃н̃а̄ни. нибба̄нампи а̄кин̃чан̃н̃ам̣, четовимутти пана на хоти, тасма̄ на гахитам̣.
ра̄го кхо, а̄вусо, нимиттакаран̣отиа̄дӣсу йатха̄ на̄ма двиннам̣ кула̄нам̣ садиса̄ две ваччхака̄ хонти. йа̄ва тесам̣ лаккхан̣ам̣ на катам̣ хоти, та̄ва ‘‘айам̣ асукакуласса ваччхако, айам̣ асукакуласса̄’’ти на сакка̄ хонти джа̄нитум̣. йада̄ пана тесам̣ саттисӯла̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ лаккхан̣ам̣ катам̣ хоти, тада̄ ¶ сакка̄ хонти джа̄нитум̣. евамева йа̄ва пуггаласса ра̄го нуппаджджати, та̄ва на сакка̄ хоти джа̄нитум̣ арийо ва̄ путхуджджано ва̄ти. ра̄го панасса уппаджджама̄нова сара̄го на̄ма айам̣ пуггалоти сан̃джа̄нананимиттам̣ каронто вийа уппаджджати, тасма̄ ‘‘нимиттакаран̣о’’ти вутто. досамохесупи есева найо.
анимитта̄ четовимутти на̄ма тераса дхамма̄ – випассана̄, чатта̄ро а̄руппа̄, чатта̄ро магга̄, чатта̄ри ча пхала̄нӣти. таттха випассана̄ ниччанимиттам̣ сукханимиттам̣ аттанимиттам̣ уггха̄т̣етӣти анимитта̄ на̄ма. чатта̄ро а̄руппа̄ рӯпанимиттасса абха̄вена анимитта̄ на̄ма. маггапхала̄ни нимиттакаран̣а̄нам̣ килеса̄нам̣ абха̄вена анимитта̄ни. нибба̄нампи анимиттамева, там̣ пана четовимутти на хоти, тасма̄ на гахитам̣. атха касма̄ сун̃н̃ата̄ четовимутти на гахита̄ти? са̄, ‘‘сун̃н̃а̄ ра̄гена̄’’тиа̄дивачанато саббаттха анупавит̣т̣ха̄ва, тасма̄ висум̣ на гахита̄ ¶ . екаттха̄ти а̄рамман̣авасена екаттха̄. аппама̄н̣ам̣ а̄кин̃чан̃н̃ам̣ сун̃н̃атам̣ анимиттанти хи сабба̄нета̄ни нибба̄нассева на̄ма̄ни. ити имина̄ парийа̄йена екаттха̄. ан̃н̃асмим̣ пана т̣ха̄не аппама̄н̣а̄ хонти, ан̃н̃асмим̣ а̄кин̃чан̃н̃а̄ ан̃н̃асмим̣ сун̃н̃ата̄ ан̃н̃асмим̣ анимитта̄ти имина̄ парийа̄йена на̄на̄бйан̃джана̄. ити тхеро йатха̄нусандхина̄ва десанам̣ нит̣т̣хапесӣти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
маха̄ведалласуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
4. чӯл̣аведалласуттаван̣н̣ана̄
460. евам̣ ¶ ¶ ме сутанти чӯл̣аведалласуттам̣. таттха виса̄кхо упа̄сакоти виса̄кхоти евам̣на̄мако упа̄сако. йена дхаммадинна̄ти йена дхаммадинна̄ на̄ма бхиккхунӣ тенупасан̇ками. ко пана̄йам̣ виса̄кхо? ка̄ дхаммадинна̄? касма̄ упасан̇камӣти? виса̄кхо на̄ма дхаммадинна̄йа гихика̄ле гхараса̄мико. со йада̄ бхагава̄ самма̄самбодхим̣ абхисамбуджджхитва̄ паваттаварадхаммачакко йаса̄дайо кулапутте винетва̄ урувелам̣ патва̄ таттха джат̣иласахассам̣ винетва̄ пура̄н̣аджат̣илехи ¶ кхӣн̣а̄савабхиккхӯхи саддхим̣ ра̄джагахам̣ гантва̄ буддхадассанаттхам̣ два̄дасанахута̄йа париса̄йа саддхим̣ а̄гатасса бимбиса̄рамаха̄ра̄джасса дхаммам̣ десеси. тада̄ ран̃н̃а̄ саддхим̣ а̄гатесу два̄дасанахутесу екам̣ нахутам̣ упа̄сакаттам̣ пат̣иведеси, ека̄даса нахута̄ни сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су саддхим̣ ран̃н̃а̄ бимбиса̄рена. айам̣ упа̄сако тесам̣ ан̃н̃атаро, техи саддхим̣ пат̣хамадассанева сота̄паттипхале патит̣т̣ха̄йа, пуна екадивасам̣ дхаммам̣ сутва̄ сакада̄га̄мипхалам̣ патва̄, тато апарабха̄гепи екадивасам̣ дхаммам̣ сутва̄ ана̄га̄мипхале патит̣т̣хито. со ана̄га̄мӣ хутва̄ гехам̣ а̄гаччханто йатха̄ ан̃н̃есу дивасесу ито чито ча олокенто ситам̣ курума̄но а̄гаччхати, евам̣ ана̄гантва̄ сантиндрийо сантама̄насо хутва̄ агама̄си.
дхаммадинна̄ сӣхапан̃джарам̣ уггха̄т̣етва̄ вӣтхим̣ олокайама̄на̄ тасса а̄гамана̄ка̄рам̣ дисва̄, ‘‘ким̣ ну кхо ета’’нти чинтетва̄ тасса паччуггаманам̣ курума̄на̄ сопа̄насӣсе т̣хатва̄ оламбанаттхам̣ хаттхам̣ паса̄реси. упа̄сако аттано хаттхам̣ самин̃джеси. са̄ ‘‘па̄тара̄сабходжанака̄ле джа̄нисса̄мӣ’’ти чинтеси. упа̄сако пуббе та̄йа саддхим̣ екато бхун̃джати. там̣ дивасам̣ пана там̣ анапалокетва̄ йога̄вачарабхиккху вийа екакова бхун̃джи. са̄, ‘‘са̄йанхака̄ле джа̄нисса̄мӣ’’ти чинтеси. упа̄сако там̣дивасам̣ сиригаббхам̣ на па̄виси, ан̃н̃ам̣ габбхам̣ пат̣иджагга̄петва̄ каппийаман̃чакам̣ пан̃н̃апа̄петва̄ нипаджджи. упа̄сика̄, ‘‘ким̣ ну кхвасса бахиддха̄ паттхана̄ аттхи, уда̄ху кеначидева парибхедакена бхинно, уда̄ху майхева кочи досо аттхӣ’’ти балавадоманасса̄ ¶ ¶ хутва̄, ‘‘екам̣ две дивасе васитака̄ле сакка̄ н̃а̄ту’’нти тасса упат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ вандитва̄ ат̣т̣ха̄си.
упа̄сако, ‘‘ким̣ дхаммадинне ака̄ле а̄гата̄сӣ’’ти пуччхи. а̄ма аййапутта, а̄гата̄мхи, на твам̣ йатха̄ пура̄н̣о, ким̣ ну те бахиддха̄ паттхана̄ аттхӣти? наттхи дхаммадиннети. ан̃н̃о кочи парибхедако аттхӣти? айампи наттхӣти. евам̣ санте майхева кочи досо бхависсатӣти. туйхампи досо наттхӣти. атха касма̄ майа̄ саддхим̣ йатха̄ пакатийа̄ а̄ла̄пасалла̄паматтампи на каротха̄ти? со чинтеси – ‘‘айам̣ локуттарадхаммо на̄ма гару бха̄рийо на пака̄сетатаббо, саче кхо пана̄хам̣ на катхесса̄ми, айам̣ хадайам̣ ¶ пха̄летва̄ еттхева ка̄лам̣ кареййа̄’’ти тасса̄нуггахаттха̄йа катхеси – ‘‘дхаммадинне ахам̣ саттху дхаммадесанам̣ сутва̄ локуттарадхаммам̣ на̄ма адхигато, там̣ адхигатасса еварӯпа̄ локийакирийа̄ на ват̣т̣ати. йади твам̣ иччхаси, тава чатта̄лӣса кот̣ийо мама чатта̄лӣса кот̣ийоти асӣтикот̣идханам̣ аттхи, еттха иссара̄ хутва̄ мама ма̄тит̣т̣ха̄не ва̄ бхагинит̣т̣ха̄не ва̄ т̣хатва̄ васа. тайа̄ диннена бхаттапин̣д̣аматтакена ахам̣ йа̄песса̄ми. атхевам̣ на кароси, име бхоге гахетва̄ кулагехам̣ гаччха, атха̄пи те бахиддха̄ паттхана̄ наттхи, ахам̣ там̣ бхагинит̣т̣ха̄не ва̄ дхитут̣т̣ха̄не ва̄ т̣хапетва̄ посесса̄мӣ’’ти.
са̄ чинтеси – ‘‘пакатипурисо евам̣ ватта̄ на̄ма наттхи. аддха̄ етена локуттараварадхаммо пат̣ивиддхо. со пана дхаммо ким̣ пурисехева пат̣ибуджджхитаббо, уда̄ху ма̄туга̄мопи пат̣ивиджджхитум̣ саккотӣ’’ти виса̄кхам̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо есо дхаммо пурисехева лабхитаббо, ма̄туга̄менапи сакка̄ ладдху’’нти? ким̣ вадеси дхаммадинне, йе пат̣ипаннака̄, те етасса да̄йа̄да̄, йасса йасса упаниссайо аттхи, со со етам̣ пат̣илабхатӣти. евам̣ санте майхам̣ паббаджджам̣ ануджа̄на̄тха̄ти. са̄дху бхадде, ахампи там̣ етасмим̣йева магге йоджетука̄мо, манам̣ пана те аджа̄нама̄но на катхемӣти та̄вадева бимбиса̄расса ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ ат̣т̣ха̄си.
ра̄джа̄ ¶ , ‘‘ким̣, гахапати, ака̄ле а̄гатосӣ’’ти пуччхи. дхаммадинна̄, ‘‘маха̄ра̄джа, паббаджисса̄мӣ’’ти вадатӣти. ким̣ панасса ладдхум̣ ват̣т̣атӣти? ан̃н̃ам̣ кин̃чи наттхи, сован̣н̣асивикам̣ ¶ дева, ладдхум̣ ват̣т̣ати нагаран̃ча пат̣иджагга̄петунти. ра̄джа̄ сован̣н̣асивикам̣ датва̄ нагарам̣ пат̣иджагга̄песи. виса̄кхо дхаммадиннам̣ гандходакена наха̄петва̄ сабба̄лан̇ка̄рехи алан̇ка̄ра̄петва̄ сован̣н̣асивика̄йа нисӣда̄петва̄ н̃а̄тиган̣ена парива̄ра̄петва̄ гандхапуппха̄дӣхи пӯджайама̄но нагарава̄санам̣ каронто вийа бхиккхуниупассайам̣ гантва̄, ‘‘дхаммадиннам̣ пабба̄джетха̄ййе’’ти а̄ха. бхиккхунийо ‘‘екам̣ ва̄ две ва̄ досе сахитум̣ ват̣т̣ати гахапатӣ’’ти а̄хам̣су. наттхаййе кочи досо, саддха̄йа паббаджатӣти. атхека̄ бйатта̄ тхерӣ тачапан̃чакакаммат̣т̣ха̄нам̣ а̄чиккхитва̄ кесе оха̄ретва̄ ¶ пабба̄джеси. виса̄кхо, ‘‘абхирамаййе, сва̄ккха̄то дхаммо’’ти вандитва̄ пакка̄ми.
тасса̄ паббаджитадивасато пат̣т̣ха̄йа ла̄бхасакка̄ро уппаджджи. тенева палибуддха̄ саман̣адхаммам̣ ка̄тум̣ ока̄сам̣ на лабхати. атха̄чарийа-упаджджха̄йатхерийо гахетва̄ джанападам̣ гантва̄ ат̣т̣хатим̣са̄йа а̄рамман̣есу читтаручитам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ катха̄петва̄ саман̣адхаммам̣ ка̄тум̣ а̄раддха̄, абхинӣха̄расампаннатта̄ пана на̄тичирам̣ киламиттха.
ито пат̣т̣ха̄йа хи сатасахассакаппаматтхаке падумуттаро на̄ма саттха̄ локе удапа̄ди. тада̄ еса̄ екасмим̣ куле да̄сӣ хутва̄ аттано кесе виккин̣итва̄ суджа̄таттхерасса на̄ма аггаса̄вакасса да̄нам̣ датва̄ паттханамака̄си. са̄ та̄йа паттхана̄бхинӣха̄расампаттийа̄ на̄тичирам̣ киламиттха, катипа̄хенева арахаттам̣ патва̄ чинтеси – ‘‘ахам̣ йенаттхена са̄сане паббаджита̄, со маттхакам̣ патто, ким̣ ме джанападава̄сена, майхам̣ н̃а̄така̄пи пун̃н̃а̄ни кариссанти, бхиккхунисан̇гхопи паччайехи на киламиссати, ра̄джагахам̣ гаччха̄мӣ’’ти бхиккхунисан̇гхам̣ гахетва̄ ра̄джагахамева агама̄си. виса̄кхо, ‘‘дхаммадинна̄ кира а̄гата̄’’ти сутва̄, ‘‘паббаджитва̄ начирассева джанападам̣ гата̄, гантва̄пи начирассева пачча̄гата̄, ким̣ ну кхо бхависсати, гантва̄ джа̄нисса̄мӣ’’ти дутийагаманена бхиккхуниупассайам̣ агама̄си. тена вуттам̣ – ‘‘атха кхо виса̄кхо упа̄сако йена дхаммадинна̄ бхиккхунӣ тенупасан̇камӣ’’ти.
етадавоча̄ти ¶ етам̣ сакка̄йотиа̄дивачанам̣ авоча. касма̄ авоча̄ти? евам̣ кирасса ахоси – ‘‘абхирамаси на̄бхирамаси, аййе’’ти евам̣ пуччханам̣ на̄ма на пан̣д̣итакиччам̣, пан̃чупа̄да̄наккхандхе упанетва̄ пан̃хам̣ пуччхисса̄ми, пан̃хабйа̄каран̣ена тасса̄ абхиратим̣ ва̄ анабхиратим̣ ¶ ва̄ джа̄нисса̄мӣти, тасма̄ авоча. там̣ сутва̄ва дхаммадинна̄ ахам̣, а̄вусо виса̄кха, ачирапаббаджита̄ сака̄йам̣ ва̄ парака̄йам̣ ва̄ куто джа̄нисса̄мӣти ва̄, ан̃н̃аттхерийо упасан̇камитва̄ пуччха̄ти ва̄ аватва̄ упаниккхиттам̣ сампат̣иччхама̄на̄ вийа, екапа̄сакаган̣т̣хим̣ мочентӣ вийа гаханат̣т̣ха̄не хаттхимаггам̣ нӣхарама̄на̄ вийа кхаггамукхена ¶ самуггам̣ виварама̄на̄ вийа ча пат̣исамбхида̄висайе т̣хатва̄ пан̃хам̣ виссаджджама̄на̄, пан̃ча кхо име, а̄вусо виса̄кха, упа̄да̄наккхандха̄тиа̄дима̄ха. таттха пан̃ча̄ти ган̣анапариччхедо. упа̄да̄наккхандха̄ти упа̄да̄на̄нам̣ паччайабхӯта̄ кхандха̄ти евама̄дина̄ найенеттха упа̄да̄наккхандхакатха̄ виттха̄ретва̄ катхетабба̄. са̄ панеса̄ висуддхимагге виттха̄рита̄ ева̄ти таттха витта̄ританайенева ведитабба̄. сакка̄йасамудайа̄дӣсупи йам̣ ваттаббам̣, там̣ хет̣т̣ха̄ таттха таттха вуттамева.
идам̣ пана чатусаччабйа̄каран̣ам̣ сутва̄ виса̄кхо тхерийа̄ абхиратабха̄вам̣ ан̃н̃а̄си. йо хи буддхаса̄сане уккан̣т̣хито хоти анабхирато, со евам̣ пуччхитапуччхитапан̃хам̣ сан̣д̣а̄сена екекам̣ палитам̣ ган̣ханто вийа, синерупа̄дато ва̄лукам̣ уддхаранто вийа виссаджджетум̣ на саккоти. йасма̄ пана има̄ни чатта̄ри сачча̄ни локе чандимасӯрийа̄ вийа буддхаса̄сане па̄кат̣а̄ни, парисамаджджхе гато хи бхагава̄пи маха̄тхера̄пи сачча̄нева пака̄сенти; бхиккхусан̇гхопи паббаджитадивасато пат̣т̣ха̄йа кулапутте чатта̄ри на̄ма ким̣, чатта̄ри арийасачча̄нӣти пан̃хам̣ угган̣ха̄пети. айан̃ча дхаммадинна̄ упа̄йакосалле т̣хита̄ пан̣д̣ита̄ бйатта̄ найам̣ гахетва̄ сутенапи катхетум̣ саматтха̄, тасма̄ ‘‘на сакка̄ етисса̄ етта̄вата̄ сачча̄нам̣ пат̣ивиддхабха̄во н̃а̄тум̣, саччавиниббхогапан̃хабйа̄каран̣ена сакка̄ н̃а̄ту’’нти чинтетва̄ хет̣т̣ха̄ катхита̄ни две сачча̄ни пат̣иниваттетва̄ гул̣хам̣ катва̄ ган̣т̣хипан̃хам̣ пуччхисса̄мӣти пуччханто тан̃н̃ева ну кхо, аййетиа̄дима̄ха.
тасса виссаджджане на кхо, а̄вусо виса̄кха, тан̃н̃ева упа̄да̄нанти упа̄да̄насса сан̇кха̄раккхандхекадесабха̄вато на там̣йева упа̄да̄нам̣ те пан̃чупа̄да̄наккхандха̄, на̄пи ан̃н̃атра пан̃чахи упа̄да̄наккхандхехи упа̄да̄нам̣. йади хи тан̃н̃ева ¶ сийа̄, рӯпа̄дисабха̄вампи упа̄да̄нам̣ сийа̄. йади ан̃н̃атра сийа̄, парасамайе читтавиппайутто анусайо вийа пан̣н̣атти вийа нибба̄нам̣ вийа ча кхандхавинимуттам̣ ва̄ сийа̄, чхат̣т̣хо ва̄ кхандхо пан̃н̃апетаббо бхавеййа, тасма̄ евам̣ бйа̄ка̄си. тасса̄ ¶ ¶ бйа̄каран̣ам̣ сутва̄ ‘‘адхигатапатит̣т̣ха̄ айа’’нти виса̄кхо нит̣т̣хамагама̄си. на хи сакка̄ акхӣн̣а̄савена асамбаддхена авиттха̄йантена падӣпасахассам̣ джа̄лентена вийа еварӯпо гул̣хо пат̣иччханно тилаккхан̣а̄хато гамбхӣро пан̃хо виссаджджетум̣. нит̣т̣хам̣ гантва̄ пана, ‘‘айам̣ дхаммадинна̄ са̄сане ладдхапатит̣т̣ха̄ адхигатапат̣исамбхида̄ веса̄раджджаппатта̄ бхаваматтхаке т̣хита̄ маха̄кхӣн̣а̄сава̄, саматтха̄ майхам̣ пуччхитапан̃хам̣ катхетум̣, ида̄ни пана нам̣ оваттикаса̄рам̣ пан̃хам̣ пуччхисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ там̣ пуччханто, катхам̣ пана̄ййетиа̄дима̄ха.
461. тасса виссаджджане ассутава̄тиа̄ди мӯлапарийа̄йе виттха̄ритамева. рӯпам̣ аттато саманупассатӣти, ‘‘идхекаччо рӯпам̣ аттато саманупассати. йам̣ рӯпам̣ со ахам̣, йо ахам̣ там̣ рӯпанти рӯпан̃ча аттан̃ча адвайам̣ саманупассати. сеййатха̄пи на̄ма телаппадӣпасса джха̄йато йа̄ аччи со ван̣н̣о, йо ван̣н̣о са̄ аччӣти аччин̃ча ван̣н̣ан̃ча адвайам̣ саманупассати. евамева идхекаччо рӯпам̣ аттато саманупассати…пе… адвайам̣ саманупассатӣ’’ти (пат̣и. ма. 1.131) евам̣ рӯпам̣ атта̄ти дит̣т̣хипассана̄йа пассати. рӯпавантам̣ ва̄ атта̄нанти арӯпам̣ атта̄ти гахетва̄ чха̄йа̄вантам̣ руккхам̣ вийа там̣ атта̄нам̣ рӯпавантам̣ саманупассати. аттани ва̄ рӯпанти арӯпамева атта̄ти гахетва̄ пуппхасмим̣ гандхам̣ вийа аттани рӯпам̣ саманупассати. рӯпасмим̣ ва̄ атта̄нанти арӯпамева атта̄ти гахетва̄ каран̣д̣а̄йа ман̣им̣ вийа атта̄нам̣ рӯпасмим̣ саманупассати. веданам̣ аттатотиа̄дӣсупи есева найо.
таттха, рӯпам̣ аттато саманупассатӣти суддхарӯпамева атта̄ти катхитам̣. рӯпавантам̣ ва̄ атта̄нам̣, аттани ва̄ рӯпам̣, рӯпасмим̣ ва̄ атта̄нам̣. веданам̣ аттато… сан̃н̃ам̣… сан̇кха̄ре… вин̃н̃а̄н̣ам̣ аттато саманупассатӣти имесу саттасу т̣ха̄несу ¶ арӯпам̣ атта̄ти катхитам̣. ведана̄вантам̣ ва̄ атта̄нам̣, аттани ва̄ веданам̣, ведана̄йа ва̄ атта̄нанти евам̣ чатӯсу кхандхесу тин̣н̣ам̣ ¶ тин̣н̣ам̣ васена два̄дасасу т̣ха̄несу рӯпа̄рӯпамиссако атта̄ катхито. таттха рӯпам̣ аттато саманупассати… веданам̣… сан̃н̃ам̣… сан̇кха̄ре… вин̃н̃а̄н̣ам̣ аттато саманупассатӣти имесу пан̃часу т̣ха̄несу уччхедадит̣т̣хи катхита̄, авасесесу сассатадит̣т̣хӣти. еваметтха паннараса бхавадит̣т̣хийо, пан̃ча вибхавадит̣т̣хийо хонти. на рӯпам̣ аттатоти еттха рӯпам̣ атта̄ти на саманупассати. аниччам̣ дуккхам̣ анатта̄ти пана саманупассати. на рӯпавантам̣ атта̄нам̣…пе… на вин̃н̃а̄н̣асмим̣ атта̄нанти име ¶ пан̃чаккхандхе кеначи парийа̄йена аттато на саманупассати, сабба̄ка̄рена пана аничча̄ дуккха̄ анатта̄ти саманупассати.
етта̄вата̄ тхерийа̄, ‘‘евам̣ кхо, а̄вусо виса̄кха, сакка̄йадит̣т̣хи хотӣ’’ти евам̣ пуримапан̃хам̣ виссаджджентийа̄ еттакена гаманам̣ хоти, а̄гаманам̣ хоти, гамана̄гаманам̣ хоти, ват̣т̣ам̣ ваттатӣти ват̣т̣ам̣ маттхакам̣ па̄петва̄ дасситам̣. евам̣ кхо, а̄вусо виса̄кха, сакка̄йадит̣т̣хи на хотӣти паччхимам̣ пан̃хам̣ виссаджджентийа̄ еттакена гаманам̣ на хоти, а̄гаманам̣ на хоти, гамана̄гаманам̣ на хоти, ват̣т̣ам̣ на̄ма на ваттатӣти виват̣т̣ам̣ маттхакам̣ па̄петва̄ дасситам̣.
462. катамо пана̄ййе, арийо ат̣т̣хан̇гико магготи айам̣ пан̃хо тхерийа̄ пат̣ипуччхитва̄ виссаджджетаббо бхавеййа – ‘‘упа̄сака, тайа̄ хет̣т̣ха̄ магго пуччхито, идха касма̄ маггамева пуччхасӣ’’ти. са̄ пана аттано бйаттата̄йа пан̣д̣иччена тасса адхиппа̄йам̣ саллаккхеси – ‘‘имина̄ упа̄сакена хет̣т̣ха̄ пат̣ипаттивасена магго пуччхито бхависсати, идха пана там̣ сан̇кхата̄сан̇кхаталокийалокуттарасан̇гахита̄сан̇гахитавасена пуччхитука̄мо бхависсатӣ’’ти. тасма̄ аппат̣ипуччхитва̄ва йам̣ йам̣ пуччхи, там̣ там̣ виссаджджеси. таттха сан̇кхатоти четито каппито пакаппито а̄йӯхито като ниббаттито сама̄паджджантена сама̄паджджитаббо. тӣхи ча кхо, а̄вусо виса̄кха, кхандхехи арийо ат̣т̣хан̇гико магго сан̇гахитоти еттха йасма̄ магго саппадесо, тайо кхандха̄ ниппадеса̄, тасма̄ айам̣ саппадесатта̄ нагарам̣ вийа раджджена ниппадесехи тӣхи кхандхехи сан̇гахито. таттха самма̄ва̄ча̄дайо тайо сӣламева, тасма̄ те саджа̄тито сӣлаккхандхена сан̇гахита̄ти. кин̃ча̄пи хи па̄л̣ийам̣ сӣлаккхандхети бхуммена ¶ вийа ниддесо като, аттхо пана каран̣авасена ведитаббо. самма̄ва̄йа̄ма̄дӣсу пана ¶ тӣсу сама̄дхи аттано дхаммата̄йа а̄рамман̣е екаггабха̄вена аппетум̣ на саккоти. вӣрийе пана паггахакиччам̣ са̄дхенте сатийа̄ ча апила̄панакиччам̣ са̄дхентийа̄ ладдхӯпака̄ро хутва̄ саккоти.
татра̄йам̣ упама̄ – йатха̄ хи ‘‘наккхаттам̣ кӣл̣исса̄ма̄’’ти уййа̄нам̣ павит̣т̣хесу тӣсу саха̄йесу еко супуппхитам̣ чампакаруккхам̣ дисва̄ хаттхам̣ уккхипитва̄пи гахетум̣ на саккун̣еййа. атхасса дутийо онамитва̄ пит̣т̣хим̣ дадеййа, со тасса пит̣т̣хийам̣ т̣хатва̄пи кампама̄но гахетум̣ на саккун̣еййа ¶ . атхасса итаро ам̣сакӯт̣ам̣ упана̄меййа, со екасса пит̣т̣хийам̣ т̣хатва̄ екасса ам̣сакӯт̣ам̣ олуббха йатха̄ручи пуппха̄ни очинитва̄ пил̣андхитва̄ наккхаттам̣ кӣл̣еййа. евам̣сампадамидам̣ дат̣т̣хаббам̣. екато уййа̄нам̣ павит̣т̣ха̄ тайо саха̄йака̄ вийа хи екато джа̄та̄ самма̄ва̄йа̄ма̄дайо тайо дхамма̄. супуппхитачампако вийа а̄рамман̣ам̣. хаттхам̣ уккхипитва̄пи гахетум̣ асакконто вийа аттано дхаммата̄йа а̄рамман̣е екаггабха̄вена аппетум̣ асакконто сама̄дхи. пит̣т̣хим̣ датва̄ онатасаха̄йо вийа ва̄йа̄мо. ам̣сакӯт̣ам̣ датва̄ т̣хитасаха̄йо вийа сати. йатха̄ тесу екасса пит̣т̣хийам̣ т̣хатва̄ екасса ам̣сакӯт̣ам̣ олуббха итаро йатха̄ручи пуппхам̣ гахетум̣ саккоти, евамевам̣ вӣрийе паггахакиччам̣ са̄дхенте, сатийа̄ ча апила̄панакиччам̣ са̄дхентийа̄ ладдхупака̄ро сама̄дхи саккоти а̄рамман̣е екаггабха̄вена аппетум̣. тасма̄ сама̄дхийеветтха саджа̄тито сама̄дхиккхандхена сан̇гахито. ва̄йа̄масатийо пана кирийато сан̇гахита̄ хонти.
самма̄дит̣т̣хисамма̄сан̇каппесупи пан̃н̃а̄ аттано дхаммата̄йа аниччам̣ дуккхам̣ анатта̄ти а̄рамман̣ам̣ ниччхетум̣ на саккоти, витакке пана а̄кот̣етва̄ а̄кот̣етва̄ денте саккоти. катхам̣? йатха̄ хи херан̃н̃ико каха̄пан̣ам̣ хаттхе т̣хапетва̄ саббабха̄гесу олокетука̄мо сама̄нопи на чаккхудаленева париваттетум̣ саккоти, ан̇гулипаббехи пана париваттетва̄ ито чито ча олокетум̣ саккоти. евамева на пан̃н̃а̄ аттано дхаммата̄йа аничча̄дивасена а̄рамман̣ам̣ ниччхетум̣ саккоти, абхиниропаналаккхан̣ена ¶ пана а̄хананапарийа̄хананарасена витаккена а̄кот̣ентена вийа париваттентена вийа ча а̄да̄йа̄ диннамева виниччхетум̣ саккоти. тасма̄ ¶ идха̄пи самма̄дит̣т̣хийева саджа̄тито пан̃н̃а̄ккхандхена сан̇гахита̄. самма̄сан̇каппо пана кирийато сан̇гахито хоти. ити имехи тӣхи кхандхехи магго сан̇гахам̣ гаччхати. тена вуттам̣ – ‘‘тӣхи ча кхо, а̄вусо виса̄кха, кхандхехи арийо ат̣т̣хан̇гико магго сан̇гахито’’ти.
ида̄ни екачиттаккхан̣икам̣ маггасама̄дхим̣ санимиттам̣ сапариккха̄рам̣ пуччханто, катамо пана̄ййетиа̄дима̄ха. тасса виссаджджане чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ маггаккхан̣е чатукиччаса̄дханавасена уппанна̄ сати, са̄ сама̄дхисса паччайаттхена нимиттам̣. чатта̄ро саммаппадха̄на̄ чатукиччаса̄дханавасенева уппаннам̣ вӣрийам̣, там̣ парива̄рат̣т̣хена париккха̄ро хоти. тесам̣йева дхамма̄нанти тесам̣ маггасампайуттадхамма̄нам̣. а̄севана̄тиа̄дӣсу екачиттаккхан̣ика̄йева а̄севана̄дайо вутта̄ти.
витан̣д̣ава̄дӣ ¶ пана, ‘‘екачиттаккхан̣ико на̄ма магго наттхи, ‘евам̣ бха̄веййа сатта васса̄нӣ’ти хи вачанато саттапи васса̄ни маггабха̄вана̄ хоти, килеса̄ пана лаху чхиджджанта̄ саттахи н̃а̄н̣ехи чхиджджантӣ’’ти вадати. со ‘‘суттам̣ а̄хара̄’’ти ваттаббо. аддха̄ ан̃н̃ам̣ апассанто, ‘‘йа̄ тесам̣йева дхамма̄нам̣ а̄севана̄ бха̄вана̄ бахулӣкамма’’нти идамева суттам̣ а̄харитва̄, ‘‘ан̃н̃ена читтена а̄севати, ан̃н̃ена бха̄вети, ан̃н̃ена бахулӣкаротӣ’’ти ваккхати. тато ваттаббо – ‘‘ким̣ панидам̣, суттам̣ неййаттхам̣ нӣтаттха’’нти. тато ваккхати – ‘‘нӣтаттхам̣ йатха̄ суттам̣ татхева аттхо’’ти. тасса идам̣ уттарам̣ – евам̣ санте екам̣ читтам̣ а̄севама̄нам̣ уппаннам̣, апарампи а̄севама̄нам̣, апарампи а̄севама̄нанти евам̣ дивасампи а̄севана̄ва бхависсати, куто бха̄вана̄, куто бахулӣкаммам̣? екам̣ ва̄ бха̄вайама̄нам̣ уппаннам̣ апарампи бха̄вайама̄нам̣ апарампи бха̄вайама̄нанти евам̣ дивасампи бха̄вана̄ва бхависсати, куто а̄севана̄ куто бахулӣкаммам̣? екам̣ ва̄ бахулӣкаронтам̣ уппаннам̣, апарампи бахулӣкаронтам̣, апарампи бахулӣкаронтанти евам̣ дивасампи ¶ бахулӣкаммамева бхависсати куто а̄севана̄, куто бха̄вана̄ти.
атха ва̄ евам̣ вадеййа – ‘‘екена читтена а̄севати, двӣхи бха̄вети, тӣхи бахулӣкароти. двӣхи ва̄ а̄севати, тӣхи бха̄вети, екена бахулӣкароти ¶ . тӣхи ва̄ а̄севати, екена бха̄вети, двӣхи бахулӣкаротӣ’’ти. со ваттаббо – ‘‘ма̄ суттам̣ ме ладдханти йам̣ ва̄ там̣ ва̄ авача. пан̃хам̣ виссаджджентена на̄ма а̄чарийасса сантике васитва̄ буддхавачанам̣ угган̣хитва̄ аттхарасам̣ видитва̄ ваттаббам̣ хоти. екачиттаккхан̣ика̄ва айам̣ а̄севана̄, екачиттаккхан̣ика̄ бха̄вана̄, екачиттаккхан̣икам̣ бахулӣкаммам̣. кхайага̄милокуттарамагго бахулачиттаккхан̣ико на̄ма наттхи, ‘екачиттаккхан̣икойева̄’ти сан̃н̃а̄петаббо. саче сан̃джа̄на̄ти, сан̃джа̄на̄ту, но че сан̃джа̄на̄ти, гаччха па̄това виха̄рам̣ пависитва̄ йа̄гум̣ пива̄хӣ’’ти уййоджетаббо.
463. кати пана̄ййе сан̇кха̄ра̄ти идха ким̣ пуччхати? йе сан̇кха̄ре ниродхетва̄ ниродхам̣ сама̄паджджати, те пуччхисса̄мӣти пуччхати. теневасса адхиппа̄йам̣ н̃атва̄ тхерӣ, пун̃н̃а̄бхисан̇кха̄ра̄дӣсу анекесу сан̇кха̄ресу виджджама̄несупи, ка̄йасан̇кха̄ра̄дайова а̄чиккхантӣ, тайоме ¶ , а̄вусотиа̄дима̄ха. таттха ка̄йапат̣ибаддхатта̄ ка̄йена сан̇кхарӣйати карӣйати ниббаттӣйатӣти ка̄йасан̇кха̄ро. ва̄чам̣ сан̇кхароти кароти ниббаттетӣти вачӣсан̇кха̄ро. читтапат̣ибаддхатта̄ читтена сан̇кхарӣйати карӣйати ниббаттӣйатӣти читтасан̇кха̄ро. катамо пана̄ййети идха ким̣ пуччхати? име сан̇кха̄ра̄ ан̃н̃аман̃н̃амисса̄ а̄лул̣ита̄ авибхӯта̄ дуддӣпана̄. татха̄ хи, ка̄йадва̄ре а̄да̄нагахан̣амун̃чаначопана̄ни па̄петва̄ уппанна̄ ат̣т̣ха ка̄ма̄вачаракусалачетана̄ два̄даса акусалачетана̄ти евам̣ кусала̄кусала̄ вӣсати четана̄пи асса̄сапасса̄са̄пи ка̄йасан̇кха̄ра̄твева вуччанти. вачӣдва̄ре ханусам̣чопанам̣ вачӣбхедам̣ па̄петва̄ уппанна̄ вуттаппака̄ра̄ва вӣсати четана̄пи витаккавича̄ра̄пи вачӣсан̇кха̄ротвева вуччанти. ка̄йавачӣдва̄ресу чопанам̣ апатта̄ рахо нисиннасса чинтайато уппанна̄ кусала̄кусала̄ екӯнатим̣са четана̄пи сан̃н̃а̄ ча ведана̄ ча̄ти име две дхамма̄пи читтасан̇кха̄ротвева вуччанти. евам̣ ¶ име сан̇кха̄ра̄ ан̃н̃аман̃н̃амисса̄ а̄лул̣ита̄ авибхӯта̄ дуддӣпана̄. те па̄кат̣е вибхӯте катва̄ катха̄песса̄мӣти пуччхати.
касма̄ пана̄ййети идха ка̄йасан̇кха̄ра̄дина̄масса падаттхам̣ пуччхати. тасса виссаджджане ка̄йаппат̣ибаддха̄ти ка̄йаниссита̄, ка̄йе сати хонти, асати ¶ на хонти. читтаппат̣ибаддха̄ти читтаниссита̄, читте сати хонти, асати на хонти.
464. ида̄ни ким̣ ну кхо еса̄ сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ валан̃джети, на валан̃джети. чин̣н̣авасӣ ва̄ таттха но чин̣н̣авасӣти джа̄нанаттхам̣ пуччханто, катхам̣ пана̄ййе, сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄патти хотӣтиа̄дима̄ха. тасса виссаджджане сама̄паджджиссанти ва̄ сама̄паджджа̄мӣти ва̄ пададвайена невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанасама̄паттика̄ло катхито. сама̄панноти падена антониродхо. татха̄ пуримехи двӣхи падехи сачиттакака̄ло катхито, паччхимена ачиттакака̄ло. пуббева татха̄ читтам̣ бха̄витам̣ хотӣти ниродхасама̄паттито пуббе аддха̄напариччхедака̄лейева, еттакам̣ ка̄лам̣ ачиттако бхависса̄мӣти аддха̄напариччхедачиттам̣ бха̄витам̣ хоти. йам̣ там̣ татхатта̄йа упанетӣти йам̣ евам̣ бха̄витам̣ читтам̣, там̣ пуггалам̣ татхатта̄йа ачиттакабха̄ва̄йа упанети.
пат̣хамам̣ нируджджхати вачӣсан̇кха̄роти сесасан̇кха̄рехи пат̣хамам̣ дутийаджджха̄нейева нируджджхати. тато ка̄йасан̇кха̄роти ¶ тато парам̣ ка̄йасан̇кха̄ро чатуттхаджджха̄не нируджджхати. тато читтасан̇кха̄роти тато парам̣ читтасан̇кха̄ро антониродхе нируджджхати. вут̣т̣хахиссанти ва̄ вут̣т̣хаха̄мӣти ва̄ пададвайена антониродхака̄ло катхито. вут̣т̣хитоти падена пхаласама̄паттика̄ло. татха̄ пуримехи двӣхи падехи ачиттакака̄ло катхито, паччхимена сачиттакака̄ло. пуббева татха̄ читтам̣ бха̄витам̣ хотӣти ниродхасама̄паттито пуббе аддха̄напариччхедака̄лейева еттакам̣ ка̄лам̣ ачиттако хутва̄ тато парам̣ сачиттако бхависса̄мӣти аддха̄напариччхедачиттам̣ бха̄витам̣ хоти. йам̣ там̣ татхатта̄йа упанетӣти йам̣ евам̣ бха̄витам̣ читтам̣, там̣ пуггалам̣ татхатта̄йа сачиттакабха̄ва̄йа упанети. ити хет̣т̣ха̄ ниродхасама̄паджджанака̄ло гахито, идха ниродхато вут̣т̣ха̄нака̄ло.
ида̄ни ¶ ниродхакатхам̣ катхетум̣ ва̄роти ниродхакатха̄ катхетабба̄ сийа̄, са̄ панеса̄, ‘‘двӣхи балехи саманна̄гататта̄ тайо ча сан̇кха̄ра̄нам̣ пат̣иппассаддхийа̄ сол̣асахи н̃а̄н̣ачарийа̄хи навахи сама̄дхичарийа̄хи васӣбха̄вата̄пан̃н̃а̄ ниродхасама̄паттийа̄ н̃а̄н̣а’’нти ма̄тикам̣ т̣хапетва̄ сабба̄ка̄рена висуддхимагге катхита̄. тасма̄ таттха катхитанайенева гахетабба̄ ¶ . ко пана̄йам̣ ниродхо на̄ма? чатуннам̣ кхандха̄нам̣ пат̣исан̇кха̄ аппаватти. атха киматтхаметам̣ сама̄паджджантӣти. сан̇кха̄ра̄нам̣ паватте уккан̣т̣хита̄ сатта̄хам̣ ачиттака̄ хутва̄ сукхам̣ вихарисса̄ма, дит̣т̣хадхамманибба̄нам̣ на̄метам̣, йадидам̣ ниродхоти етадаттхам̣ сама̄паджджанти.
пат̣хамам̣ уппаджджати читтасан̇кха̄роти ниродха̄ вут̣т̣хахантасса хи пхаласама̄паттичиттам̣ пат̣хамам̣ уппаджджати. там̣сампайуттам̣ сан̃н̃ан̃ча веданан̃ча сандха̄йа, ‘‘пат̣хамам̣ уппаджджати читтасан̇кха̄ро’’ти а̄ха. тато ка̄йасан̇кха̄роти тато парам̣ бхаван̇гасамайе ка̄йасан̇кха̄ро уппаджджати. ким̣ пана пхаласама̄патти асса̄сапасса̄се на самут̣т̣ха̄петӣти? самут̣т̣ха̄пети. имасса пана чатуттхаджджха̄ника̄ пхаласама̄патти, са̄ на самут̣т̣ха̄пети. ким̣ ва̄ етена пхаласама̄патти пат̣хамаджджха̄ника̄ ва̄ хоту, дутийататийачатуттхаджджха̄ника̄ ва̄, санта̄йа сама̄паттийа̄ вут̣т̣хитасса бхиккхуно асса̄сапасса̄са̄ аббоха̄рика̄ хонти. тесам̣ аббоха̄рикабха̄во сан̃джӣваттхераваттхуна̄ ведитаббо. сан̃джӣваттхерасса хи сама̄паттито вут̣т̣ха̄йа ким̣сукапуппхасадисе вӣтаччитан̇га̄ре маддама̄насса гаччхато чӣваре ам̣суматтампи на джха̄йи, усума̄ка̄раматтампи на̄хоси, сама̄паттипхалам̣ на̄метанти ваданти. евамевам̣ санта̄йа ¶ сама̄паттийа̄ вут̣т̣хитасса бхиккхуно асса̄сапасса̄са̄ аббоха̄рика̄ хонтӣти бхаван̇гасамайеневетам̣ катхитанти ведитаббам̣.
тато вачӣсан̇кха̄роти тато парам̣ кирийамайапаваттавал̣ан̃джанака̄ле вачӣсан̇кха̄ро уппаджджати. ким̣ бхаван̇гам̣ витаккавича̄ре на самут̣т̣ха̄петӣти? самут̣т̣ха̄пети. там̣самут̣т̣ха̄на̄ пана витаккавича̄ра̄ ва̄чам̣ абхисан̇кха̄тум̣ на сакконтӣти ¶ кирийамайапаваттавал̣ан̃джанака̄леневатам̣ катхитам̣. сун̃н̃ато пхассотиа̄дайо сагун̣ена̄пи а̄рамман̣ена̄пи катхетабба̄. сагун̣ена та̄ва сун̃н̃ата̄ на̄ма пхаласама̄патти, та̄йа сахаджа̄там̣ пхассам̣ сандха̄йа сун̃н̃ато пхассоти вуттам̣. анимитта̄пан̣ихитесупиесева найо. а̄рамман̣ена пана нибба̄нам̣ ра̄га̄дӣхи сун̃н̃атта̄ сун̃н̃ам̣ на̄ма, ра̄ганимитта̄дӣнам̣ абха̄ва̄ анимиттам̣, ра̄гадосамохаппан̣идхӣнам̣ абха̄ва̄ аппан̣ихитам̣. сун̃н̃атам̣ нибба̄нам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ уппаннапхаласама̄паттийам̣ пхассо сун̃н̃ато на̄ма. анимитта̄пан̣ихитесупи есева найо.
апара̄ ¶ а̄гаманийакатха̄ на̄ма хоти, сун̃н̃ата̄, анимитта̄, аппан̣ихита̄ти хи випассана̄пи вуччати. таттха йо бхиккху сан̇кха̄ре аниччато париггахетва̄ аниччато дисва̄ аниччато вут̣т̣ха̄ти, тасса вут̣т̣ха̄нага̄минивипассана̄ анимитта̄ на̄ма хоти. йо дуккхато париггахетва̄ дуккхато дисва̄ дуккхато вут̣т̣ха̄ти, тасса аппан̣ихита̄ на̄ма. йо анаттато париггахетва̄ анаттато дисва̄ анаттато вут̣т̣ха̄ти, тасса сун̃н̃ата̄ на̄ма. таттха анимиттавипассана̄йа магго анимитто на̄ма, анимиттамаггасса пхалам̣ анимиттам̣ на̄ма. анимиттапхаласама̄паттисахаджа̄те пхассе пхусанте анимитто пхассо пхусатӣти вуччати. аппан̣ихитасун̃н̃атесупи есева найо. а̄гаманийена катхите пана сун̃н̃ато ва̄ пхассо анимитто ва̄ пхассо аппан̣ихито ва̄ пхассоти викаппо а̄паджджеййа, тасма̄ сагун̣ена чева а̄рамман̣ена ча катхетаббам̣. еван̃хи тайо пхасса̄ пхусантӣти самети.
вивеканиннантиа̄дӣсу нибба̄нам̣ вивеко на̄ма, тасмим̣ вивеке ниннам̣ онатанти вивеканиннам̣. ан̃н̃ато а̄гантва̄ йена вивеко, тена ван̇кам̣ вийа хутва̄ т̣хитанти вивекапон̣ам̣. йена вивеко, тена патама̄нам̣ вийа т̣хитанти вивекапаббха̄рам̣.
465. ида̄ни ¶ йа̄ ведана̄ ниродхетва̄ ниродхасама̄паттим̣ сама̄паджджати, та̄ пуччхисса̄мӣти пуччханто кати пана̄ййе, ведана̄ти а̄ха. ка̄йикам̣ ва̄тиа̄дӣсу пан̃чадва̄рикам̣ сукхам̣ ¶ ка̄йикам̣ на̄ма, манодва̄рикам̣ четасикам̣ на̄ма̄ти ведитаббам̣. таттха сукханти сабха̄ваниддесо. са̄танти тассева мадхурабха̄вадӣпакам̣ вевачанам̣. ведайитанти ведайитабха̄вадӣпакам̣, саббаведана̄нам̣ са̄дха̄ран̣авачанам̣. сесападесупи есева найо. т̣хитисукха̄ випарин̣а̄мадуккха̄тиа̄дӣсу сукха̄йа ведана̄йа аттхибха̄во сукхам̣, наттхибха̄во дуккхам̣. дуккха̄йа ведана̄йа аттхибха̄во дуккхам̣, наттхибха̄во сукхам̣. адуккхамасукха̄йа ведана̄йа джа̄нанабха̄во сукхам̣, аджа̄нанабха̄во дуккханти аттхо.
ким̣ анусайо анусетӣти катамо анусайо анусети. аппахӣнат̣т̣хена сайито вийа хотӣти анусайапуччхам̣ пуччхати. на кхо, а̄вусо ¶ виса̄кха, сабба̄йа сукха̄йа ведана̄йа ра̄га̄нусайо анусетӣти на сабба̄йа сукха̄йа ведана̄йа ра̄га̄нусайо анусети. на сабба̄йа сукха̄йа ведана̄йа со аппахӣно, на саббам̣ сукхам̣ веданам̣ а̄раббха уппаджджатӣти аттхо. еса найо саббаттха. ким̣ паха̄таббанти айам̣ паха̄напуччха̄ на̄ма.
ра̄гам̣ тена паджахатӣти еттха екенева бйа̄каран̣ена две пуччха̄ виссаджджеси. идха бхиккху ра̄га̄нусайам̣ виккхамбхетва̄ пат̣хамаджджха̄нам̣ сама̄паджджати, джха̄навиккхамбхитам̣ ра̄га̄нусайам̣ татха̄ виккхамбхитамева катва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ ана̄га̄мимаггена самуггха̄тети. со ана̄га̄мимаггена пахӣнопи татха̄ виккхамбхитатта̄ва пат̣хамаджджха̄не на̄нусети на̄ма. тена̄ха – ‘‘на таттха ра̄га̄нусайо анусетӣ’’ти. тада̄йатананти там̣ а̄йатанам̣, парамасса̄сабха̄вена патит̣т̣ха̄набхӯтам̣ арахаттанти аттхо. ити ануттаресӯти евам̣ ануттара̄ вимоккха̄ти ладдхана̄ме арахатте. пихам̣ упат̣т̣ха̄пайатоти паттханам̣ пат̣т̣хапентасса. уппаджджати пиха̄паччайа̄ доманассанти паттхана̄йа пат̣т̣хапанамӯлакам̣ доманассам̣ уппаджджати. там̣ панетам̣ на паттхана̄йа пат̣т̣хапанамӯлакам̣ уппаджджати, паттхетва̄ алабхантасса пана ала̄бхамӯлакам̣ уппаджджама̄нам̣, ‘‘уппаджджати пиха̄паччайа̄’’ти вуттам̣. таттха кин̃ча̄пи доманассам̣ на̄ма екантена акусалам̣, идам̣ пана севитаббам̣ доманассам̣ ват̣т̣атӣти ваданти. йогино хи ¶ тема̄сикам̣ чхама̄сикам̣ ва̄ навама̄сикам̣ ва̄ пат̣ипадам̣ ган̣ханти. тесу йо там̣ там̣ пат̣ипадам̣ гахетва̄ антока̄лапариччхедейева арахаттам̣ па̄пун̣исса̄мӣти гхат̣енто ва̄йаманто на саккоти йатха̄париччхиннака̄лена ¶ па̄пун̣итум̣, тасса балавадоманассам̣ уппаджджати, а̄л̣индикава̄симаха̄пхуссадеваттхерасса вийа ассудха̄ра̄ паваттанти. тхеро кира екӯнавӣсативасса̄ни гатапачча̄гатаваттам̣ пӯреси. тасса, ‘‘имасмим̣ ва̄ре арахаттам̣ ган̣хисса̄ми, имасмим̣ ва̄ре висуддхипава̄ран̣ам̣ пава̄ресса̄мӣ’’ти ма̄насам̣ бандхитва̄ саман̣адхаммам̣ каронтассева екӯнавӣсативасса̄ни атикканта̄ни. пава̄ран̣а̄дивасе а̄гате тхерасса ассупа̄тена муттадивасо на̄ма на̄хоси. вӣсатиме пана вассе арахаттам̣ па̄н̣ун̣и.
пат̣игхам̣ ¶ тена паджахатӣти еттха доманассенева пат̣игхам̣ паджахати. на хи пат̣игхенева пат̣игхаппаха̄нам̣, доманассена ва̄ доманассаппаха̄нам̣ на̄ма аттхи. айам̣ пана бхиккху тема̄сика̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ пат̣ипадам̣ гахетва̄ ити пат̣исан̃чиккхати – ‘‘пасса бхиккху, ким̣ туйхам̣ сӣлена хӣнат̣т̣ха̄нам̣ аттхи, уда̄ху вӣрийена, уда̄ху пан̃н̃а̄йа, нану те сӣлам̣ супарисуддхам̣ вӣрийам̣ супаггахитам̣ пан̃н̃а̄ сӯра̄ хутва̄ вахатӣ’’ти. со евам̣ пат̣исан̃чиккхитва̄, ‘‘на да̄ни пуна имасса доманассасса уппаджджитум̣ дасса̄мӣ’’ти вӣрийам̣ дал̣хам̣ катва̄ антотема̄се ва̄ анточхама̄се ва̄ антонавама̄се ва̄ ана̄га̄мимаггена там̣ самуггха̄тети. имина̄ парийа̄йена пат̣игхенева пат̣игхам̣, доманассенева доманассам̣ паджахати на̄ма.
на таттха пат̣игха̄нусайо анусетӣти таттха еварӯпе доманассе пат̣игха̄нусайо на̄нусети. на там̣ а̄раббха уппаджджати, пахӣнова таттха пат̣игха̄нусайоти аттхо. авиджджам̣ тена паджахатӣти идха бхиккху авиджджа̄нусайам̣ виккхамбхетва̄ чатуттхаджджха̄нам̣ сама̄паджджати, джха̄навиккхамбхитам̣ авиджджа̄нусайам̣ татха̄ виккхамбхитамева катва̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ арахаттамаггена самуггха̄тети. со арахаттамаггена пахӣнопи татха̄ виккхамбхитатта̄ва чатуттхаджджха̄не ¶ на̄нусети на̄ма. тена̄ха – ‘‘на таттха авиджджа̄нусайо анусетӣ’’ти.
466. ида̄ни пат̣ибха̄гапуччхам̣ пуччханто сукха̄йа пана̄ййетиа̄дима̄ха. тасса виссаджджане йасма̄ сукхасса дуккхам̣, дуккхасса ча сукхам̣ паччанӣкам̣, тасма̄ двӣсу ведана̄су висабха̄гапат̣ибха̄го катхито. упеккха̄ пана андхака̄ра̄ авибхӯта̄ дуддӣпана̄, авиджджа̄пи та̄диса̄ва̄ти тенеттха сабха̄гапат̣ибха̄го катхито. йаттакесу пана т̣ха̄несу авиджджа̄ тамам̣ кароти, таттакесу ¶ виджджа̄ тамам̣ винодетӣти висабха̄гапат̣ибха̄го катхито. авиджджа̄йа кхо, а̄вусоти еттха убхопете дхамма̄ ана̄сава̄ локуттара̄ти сабха̄гапат̣ибха̄гова катхито. вимуттийа̄ кхо, а̄вусоти еттха ана̄сават̣т̣хена локуттарат̣т̣хена абйа̄катат̣т̣хена ча сабха̄гапат̣ибха̄гова катхито. аччайа̄сӣти еттха пан̃хам̣ атиккамитва̄ гатосӣти аттхо. на̄саккхи пан̃ха̄нам̣ парийантам̣ гахетунти пан̃ха̄нам̣ париччхедапама̄н̣ам̣ гахетум̣ на̄саккхи, аппат̣ибха̄гадхаммасса пат̣ибха̄гам̣ пуччхи. нибба̄нам̣ на̄метам̣ аппат̣ибха̄гам̣ ¶ , на сакка̄ нӣлам̣ ва̄ пӣтакам̣ ва̄ти кеначи дхаммена саддхим̣ пат̣ибха̄гам̣ катва̄ дассетум̣. тан̃ча твам̣ имина̄ адхиппа̄йена пуччхасӣти аттхо.
етта̄вата̄ ча̄йам̣ упа̄сако йатха̄ на̄ма саттаме гхаре сала̄кабхаттам̣ лабхитва̄ гато бхиккху сатта гхара̄ни атиккамма ат̣т̣хамасса два̄ре т̣хито сабба̄нипи сатта геха̄ни вираддхова на ан̃н̃а̄си, евамевам̣ аппат̣ибха̄гадхаммасса пат̣ибха̄гам̣ пуччханто сабба̄супи саттасу саппат̣ибха̄гапуччха̄су вираддхова хотӣти ведитаббо. нибба̄ногадханти нибба̄наббхантарам̣ нибба̄нам̣ анупавит̣т̣хам̣. нибба̄напара̄йананти нибба̄нам̣ парам̣ айанамасса пара̄ гати, на тато парам̣ гаччхатӣти аттхо. нибба̄нам̣ парийоса̄нам̣ аваса̄нам̣ асса̄ти нибба̄напарийоса̄нам̣.
467. пан̣д̣ита̄ти пан̣д̣иччена саманна̄гата̄, дха̄тукусала̄ а̄йатанакусала̄ пат̣иччасамуппа̄дакусала̄ т̣ха̄на̄т̣т̣ха̄накусала̄ти аттхо. маха̄пан̃н̃а̄ти маханте аттхе маханте дхамме маханта̄ ¶ нируттийо маханта̄ни пат̣ибха̄на̄ни паригган̣ханасаматтха̄йа пан̃н̃а̄йа саманна̄гата̄. йатха̄ там̣ дхаммадинна̄йа̄ти йатха̄ дхаммадинна̄йа бхиккхунийа̄ бйа̄катам̣, ахампи там̣ евамевам̣ бйа̄кареййанти. етта̄вата̄ ча пана айам̣ суттанто джинабха̄сито на̄ма джа̄то, на са̄вакабха̄сито. йатха̄ хи ра̄джайуттехи ликхитам̣ пан̣н̣ам̣ йа̄ва ра̄джамуддика̄йа на лан̃чхитам̣ хоти, на та̄ва ра̄джапан̣н̣анти сан̇кхйам̣ гаччхати; лан̃чхитаматтам̣ пана ра̄джапан̣н̣ам̣ на̄ма хоти, татха̄, ‘‘ахампи там̣ евамева бйа̄кареййа’’нти има̄йа джинавачанамуддика̄йа лан̃чхитатта̄ айам̣ суттанто а̄хаччавачанена джинабха̄сито на̄ма джа̄то. сесам̣ саббаттха утта̄наттхамева̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
чӯл̣аведалласуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
5. чӯл̣адхаммасама̄да̄насуттаван̣н̣ана̄
468. евам̣ ¶ ме сутанти чӯл̣адхаммасама̄да̄насуттам̣. таттха дхаммасама̄да̄на̄нӣти дхаммоти гахитагахан̣а̄ни. паччуппаннасукханти паччуппанне сукхам̣, а̄йӯханаккхан̣е сукхам̣ ¶ сукарам̣ сукхена сакка̄ пӯретум̣. а̄йатим̣ дуккхавипа̄канти ана̄гате випа̄кака̄ле дуккхавипа̄кам̣. имина̄ упа̄йена саббападесу аттхо ведитаббо.
469. наттхи ка̄месу досоти ваттхука̄месупи килесака̄месупи досо наттхи. па̄табйатам̣ а̄паджджантӣти те ваттхука̄месу килесака̄мена па̄табйатам̣ пивитаббатам̣, йатха̄ручи парибхун̃джитаббатам̣ а̄паджджантӣти аттхо. мол̣ибаддха̄хӣти мол̣им̣ катва̄ баддхакеса̄хи. парибба̄джика̄хӣти та̄пасапарибба̄джика̄хи. евама̄хам̣сӯти евам̣ ваданти. парин̃н̃ам̣ пан̃н̃апентӣти паха̄нам̣ саматиккамам̣ пан̃н̃апенти. ма̄лува̄сипа̄т̣ика̄ти дӣгхасан̣т̣ха̄нам̣ ма̄лува̄паккам̣. пхалеййа̄ти а̄тапена сусситва̄ бхиджджеййа. са̄ламӯлети са̄ларуккхасса самӣпе. санта̄сам̣ а̄паджджеййа̄ти касма̄ а̄паджджати? бхаванавина̄сабхайа̄. руккхамӯле патитама̄лува̄бӣджато хи лата̄ ¶ уппаджджитва̄ руккхам̣ абхирухати. са̄ маха̄патта̄ чева хоти бахупатта̄ ча, ковил̣а̄рапаттасадисехи паттехи саманна̄гата̄. атха там̣ руккхам̣ мӯлато пат̣т̣ха̄йа винандхама̄на̄ саббавит̣апа̄ни сан̃чха̄детва̄ махантам̣ бха̄рам̣ джанетва̄ тит̣т̣хати. са̄ ва̄те ва̄ ва̄йанте деве ва̄ вассанте огханам̣ джанетва̄ тасса руккхасса саббаса̄кха̄паса̄кхам̣ бхан̃джати, бхӯмийам̣ нипа̄тети. тато тасмим̣ руккхе патит̣т̣хитавима̄нам̣ бхиджджати нассати. ити са̄ бхаванавина̄сабхайа̄ санта̄сам̣ а̄паджджати.
а̄ра̄мадевата̄ти таттха таттха пуппха̄ра̄мапхала̄ра̄месу адхиваттха̄ девата̄. ванадевата̄ти андхаванасубхагавана̄дӣсу ванесу адхиваттха̄ девата̄. руккхадевата̄ти абхилаккхитесу нал̣ерупучиманда̄дӣсу руккхесу адхиваттха̄ девата̄. осадхитин̣аванаппатӣсӯти харӣтакӣа̄малакӣа̄дӣсу осадхӣсу та̄лана̄л̣икера̄дӣсу тин̣есу ванаджет̣т̣хакесу ча ванаппатируккхесу адхиваттха̄ девата̄. ванакаммика̄ти ване касанала̄йанада̄руа̄харан̣агораккха̄дӣсу кеначидева ¶ каммена ва̄ вичаракаманусса̄. уддхареййунти кха̄деййум̣. виламбинӣти ва̄тена пахатапахатат̣т̣ха̄несу кел̣им̣ каронтӣ вийа виламбантӣ. сукхо имисса̄ти еварӯпа̄йа ма̄лува̄лата̄йа сампхассопи сукхо, дассанампи сукхам̣. айам̣ ме да̄рака̄нам̣ а̄па̄наман̣д̣алам̣ бхависсати, кӣл̣а̄бхӯми бхависсати, дутийам̣ ¶ ме вима̄нам̣ пат̣иладдханти лата̄йа дассанепи сампхассепи соманассаджа̄та̄ евама̄ха.
вит̣абхим̣ кареййа̄ти са̄кха̄нам̣ упари чхатта̄ка̄рена тит̣т̣хеййа. огханам̣ джанеййа̄ти хет̣т̣ха̄ гханам̣ джанеййа. упари а̄руйха сакалам̣ руккхам̣ паливет̣хетва̄ пуна хет̣т̣ха̄ бхассама̄на̄ бхӯмим̣ ган̣хеййа̄ти аттхо. пада̄леййа̄ти евам̣ огханам̣ катва̄ пуна тато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва мӯла̄ отин̣н̣аса̄кха̄хи абхирухама̄на̄ саббаса̄кха̄ паливет̣хентӣ маттхакам̣ патва̄ тенева нийа̄мена пуна орохитва̄ ча абхирухитва̄ ча сакаларуккхам̣ сам̣сиббитва̄ аджджхоттхарантӣ саббаса̄кха̄ хет̣т̣ха̄ катва̄ сайам̣ упари т̣хатва̄ ¶ ва̄те ва̄ ва̄йанте деве ва̄ вассанте пада̄леййа. бхиндеййа̄ти аттхо. кха̄н̣уматтамева тит̣т̣хеййа, таттха йам̣ са̄кхат̣т̣хакавима̄нам̣ хоти, там̣ са̄кха̄су бхиджджама̄на̄су таттха таттхева бхиджджитва̄ саббаса̄кха̄су бхинна̄су саббам̣ бхиджджати. руккхат̣т̣хакавима̄нам̣ пана йа̄ва руккхасса мӯламаттампи тит̣т̣хати, та̄ва на нассати. идам̣ пана вима̄нам̣ са̄кхат̣т̣хакам̣, тасма̄ саббаса̄кха̄су сам̣бхиджджама̄на̄су бхиджджиттха. девата̄ путтаке гахетва̄ кха̄н̣уке т̣хита̄ паридевитум̣ а̄раддха̄.
471. тиббара̄гаджа̄тикоти бахалара̄гасабха̄во. ра̄гаджам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведетӣти тиббара̄гаджа̄тикатта̄ дит̣т̣хе дит̣т̣хе а̄рамман̣е нимиттам̣ ган̣ха̄ти. атхасса а̄чарийупаджджха̄йа̄ дан̣д̣акаммам̣ а̄н̣а̄пенти. со абхиккхан̣ам̣ дан̣д̣акаммам̣ каронто дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети, натвева вӣтиккамам̣ кароти. тиббадосаджа̄тикоти аппаматтикенева куппати, дахараса̄ман̣ерехи саддхим̣ хаттхапара̄ма̄са̄дӣни каронтова катхети. сопи дан̣д̣акаммапаччайа̄ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети. мохаджа̄тико пана идха катам̣ ва̄ катато акатам̣ ва̄ акатато на саллаккхети, та̄ни та̄ни кичча̄ни вира̄дхети. сопи дан̣д̣акаммапаччайа̄ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети.
472. на тиббара̄гаджа̄тикотиа̄дӣни вуттапат̣ипаккханайена ведитабба̄ни. касма̄ панеттха кочи тиббара̄га̄диджа̄тико хоти, кочи на тиббара̄га̄диджа̄тико? камманийа̄мена. йасса хи ¶ камма̄йӯханаккхан̣е лобхо балава̄ хоти, алобхо мандо, адоса̄моха̄ балаванто, досамоха̄ ¶ манда̄, тасса мандо алобхо лобхам̣ парийа̄да̄тум̣ на саккоти, адоса̄моха̄ пана балаванто досамохе парийа̄да̄тум̣ сакконти. тасма̄ со тена каммена диннапат̣исандхивасена ниббатто луддхо хоти, сукхасӣло аккодхано пан̃н̃ава̄ ваджирӯпаман̃а̄н̣о.
йасса пана камма̄йӯханаккхан̣е лобхадоса̄ балаванто хонти, алобха̄доса̄ манда̄, амохо балава̄, мохо мандо, со пуриманайенева луддхо чева хоти дут̣т̣хо ча, пан̃н̃ава̄ пана хоти ваджирӯпаман̃а̄н̣о датта̄бхайаттхеро вийа.
йасса пана камма̄йӯханаккхан̣е лобха̄досамоха̄ балаванто хонти, итаре манда̄, со пуриманайенева луддхо чева хоти дандхо ча, сукхасӣлако ¶ пана хоти аккодхано.
татха̄ йасса камма̄йӯханаккхан̣е тайопи лобхадосамоха̄ балаванто хонти, алобха̄дайо манда̄, со пуриманайенева луддхо чева хоти дут̣т̣хо ча мӯл̣хо ча.
йасса пана камма̄йӯханаккхан̣е алобхадосамоха̄ балаванто хонти, итаре манда̄, со пуриманайенева аппакилесо хоти, дибба̄рамман̣ампи дисва̄ ниччало, дут̣т̣хо пана хоти дандхапан̃н̃о ча.
йасса пана камма̄йӯханаккхан̣е алобха̄досамоха̄ балаванто хонти, итаре манда̄, со пуриманайенева алуддхо чева хоти сукхасӣлако ча, мӯл̣хо пана хоти.
татха̄ йасса камма̄йӯханаккхан̣е алобхадоса̄моха̄ балаванто хонти, итаре манда̄, со пуриманайенева алуддхо чева хоти пан̃н̃ава̄ ча, дут̣т̣хо пана хоти кодхано.
йасса ¶ ¶ пана камма̄йӯханаккхан̣е тайопи алобха̄дайо балаванто хонти, лобха̄дайо манда̄, со маха̄сан̇гхараккхитаттхеро вийа алуддхо адут̣т̣хо пан̃н̃ава̄ ча хоти.
сесам̣ саббаттха утта̄наттхамева̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
чӯл̣адхаммасама̄да̄насуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
6. маха̄дхаммасама̄да̄насуттаван̣н̣ана̄
473. евам̣ ¶ ме суттанти маха̄дхаммасама̄да̄насуттам̣. таттха евам̣ка̄ма̄ти евам̣иччха̄. евам̣чханда̄ти евам̣аджджха̄сайа̄. евам̣адхиппа̄йа̄ти евам̣ладдхика̄. татра̄ти тасмим̣ анит̣т̣хавад̣д̣хане чева ит̣т̣хапариха̄не ча. бхагавам̣мӯлака̄ти бхагава̄ мӯлам̣ етесанти бхагавам̣мӯлака̄. идам̣ вуттам̣ хоти – име, бханте, амха̄кам̣ дхамма̄ пуббе кассапасамма̄самбуддхена уппа̄дита̄, тасмим̣ париниббуте екам̣ буддхантарам̣ ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ име дхамме уппа̄детум̣ саматтхо на̄ма на̄хоси, бхагавата̄ пана но име дхамма̄ уппа̄дита̄. бхагавантан̃хи нисса̄йа майам̣ име дхамме а̄джа̄на̄ма пат̣ивиджджха̄ма̄ти евам̣ бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄ти. бхагавам̣неттика̄ти бхагава̄ хи дхамма̄нам̣ нета̄ винета̄ анунета̄ти. йатха̄сабха̄вато ¶ па̄т̣ийеккам̣ па̄т̣ийеккам̣ на̄мам̣ гахетва̄ дассита̄ дхамма̄ бхагавам̣неттика̄ на̄ма хонти. бхагавам̣пат̣исаран̣а̄ти чатубхӯмака̄ дхамма̄ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣асса а̄па̄тхам̣ а̄гаччхама̄на̄ бхагавати пат̣исаранти на̄ма̄ти бхагавам̣пат̣исаран̣а̄. пат̣исарантӣти осаранти самосаранти. апича маха̄бодхиман̣д̣е нисиннасса бхагавато пат̣иведхавасена пхассо а̄гаччхати, ахам̣ бхагава̄ кинна̄моти? твам̣ пхусанат̣т̣хена пхассо на̄ма. ведана̄, сан̃н̃а̄, сан̇кха̄ра̄, вин̃н̃а̄н̣ам̣ а̄гаччхати. ахам̣ бхагава̄ кинна̄манти? твам̣ виджа̄нанат̣т̣хена вин̃н̃а̄н̣ам̣ на̄ма̄ти евам̣ чатубхӯмакадхамма̄нам̣ йатха̄сабха̄вато па̄т̣ийеккам̣ па̄т̣ийеккам̣ на̄мам̣ ган̣ханто бхагава̄ дхамме пат̣исаратӣтипи бхагавам̣пат̣исаран̣а̄. бхагавантан̃н̃ева пат̣ибха̄тӯти бхагаватойева етасса бха̄ситасса аттхо упат̣т̣ха̄ту, тумхейева но катхетва̄ детха̄ти аттхо.
474. севитаббети ¶ ниссайитаббе. бхаджитаббети упагантаббе. йатха̄ там̣ авиддасуноти йатха̄ авидуно ба̄ласса андхапутхуджджанасса. йатха̄ там̣ виддасуноти йатха̄ видуно медха̄вино пан̣д̣итасса.
475. аттхи, бхиккхаве, дхаммасама̄да̄нанти пуримасутте уппат̣ипа̄т̣иа̄ка̄рена ма̄тика̄ т̣хапита̄ ¶ , идха пана йатха̄дхаммарасенева саттха̄ ма̄тикам̣ т̣хапеси. таттха дхаммасама̄да̄нанти па̄н̣а̄типа̄та̄дӣнам̣ дхамма̄нам̣ гахан̣ам̣.
476. авиджджа̄гатоти авиджджа̄йа саманна̄гато.
477. виджджа̄гатоти виджджа̄йа саманна̄гато пан̃н̃ава̄.
478. саха̄пи дуккхена̄ти еттха миччха̄ча̄ро абхиджджха̄ миччха̄дит̣т̣хӣти име та̄ва тайо пуббачетана̄йа ча апарачетана̄йа ча̄ти двиннам̣ четана̄нам̣ васена дуккхаведана̄ хонти. саннит̣т̣ха̄пакачетана̄ пана сукхасампайутта̄ ва̄ упеккха̄сампайутта̄ ва̄ хоти. сеса̄ па̄н̣а̄типа̄та̄дайо сатта тиссаннампи четана̄нам̣ васена дуккхаведана̄ хонти. идам̣ сандха̄йа вуттам̣ – ‘‘саха̄пи дуккхена саха̄пи доманассена̄’’ти. доманассамева четтха дуккханти ведитаббам̣. парийет̣т̣хим̣ ва̄ а̄паджджантасса пуббабха̄гапарабха̄гесу ка̄йикам̣ дуккхампи ват̣т̣атийева.
479. саха̄пи ¶ сукхена̄ти еттха па̄н̣а̄типа̄то пхарусава̄ча̄ бйа̄па̄доти име та̄ва тайо пуббачетана̄йа ча апарачетана̄йа ча̄ти двиннам̣ четана̄нам̣ васена сукхаведана̄ хонти. саннит̣т̣ха̄пакачетана̄ пана дуккхасампайутта̄ва хоти. сеса̄ сатта тиссаннампи четана̄нам̣ васена сукхаведана̄ хонтийева. саха̄пи соманассена̄ти соманассамева четтха сукханти ведитаббам̣. ит̣т̣хапхот̣т̣хаббасаман̇гино ва̄ пуббабха̄гапарабха̄гесу ка̄йикам̣ сукхампи ват̣т̣атийева.
480. татийадхаммасама̄да̄не идхекаччо маччхабандхо ва̄ хоти, ма̄гавико ва̄, па̄н̣упагха̄там̣йева нисса̄йа джӣвикам̣ каппети. тасса гарут̣т̣ха̄нийо бхиккху ака̄макассева па̄н̣а̄типа̄те а̄дӣнавам̣, па̄н̣а̄типа̄тавиратийа̄ ча а̄нисам̣сам̣ катхетва̄ сиккха̄падам̣ дети. со ган̣хантопи дуккхито доманасситова хутва̄ ган̣ха̄ти. апарабха̄ге катипа̄хам̣ вӣтина̄метва̄ ¶ раккхитум̣ асакконтопи дуккхитова хоти, тасса пубба̄парачетана̄ дуккхасахагата̄ва хонти. саннит̣т̣ха̄пакачетана̄ пана сукхасахагата̄ ва̄ упеккха̄сахагата̄ ва̄ти евам̣ саббаттха аттхо ведитаббо ¶ . ити пуббабха̄гапарабха̄гачетана̄ва сандха̄йа идам̣ вуттам̣ – ‘‘саха̄пи дуккхена саха̄пи доманассена̄’’ти. доманассамева четтха дуккханти ведитаббам̣.
481. чатуттхадхаммасама̄да̄не дасасупи падесу тиссопи пуббабха̄га̄парабха̄гасаннит̣т̣ха̄пакачетана̄ сукхасампайутта̄ хонтийева, там̣ сандха̄йа идам̣ вуттам̣ – ‘‘саха̄пи сукхена саха̄пи соманассена̄’’ти. соманассамева четтха сукханти ведитаббам̣.
482. титтака̄ла̄бӯти титтакарасаала̄бу. висена сам̣сат̣т̣хоти хала̄халависена сампайутто миссито лул̣ито. наччха̄дессатӣти на руччиссати на тут̣т̣хим̣ кариссати. нигаччхасӣти гамиссаси. аппат̣исан̇кха̄йа пивеййа̄ти там̣ аппаччавеккхитва̄ пивеййа.
483. а̄па̄нӣйакам̣соти а̄па̄нӣйасса мадхурапа̄накасса бхаритакам̣со. ван̣н̣асампанноти па̄накаван̣н̣а̄дӣхи сампаннаван̣н̣о, кам̣се паккхиттапа̄накавасена па̄накакам̣сопи евам̣ вутто. чха̄дессатӣти ¶ тан̃хи хала̄халависам̣ йаттха йаттха паккхиттам̣ хоти, тасса тассева расам̣ дети. тена вуттам̣ ‘‘чха̄дессатӣ’’ти.
484. пӯтимуттанти муттамева. йатха̄ хи мануссабха̄во суван̣н̣аван̣н̣о пӯтика̄йотвева, тадахуджа̄та̄пи галочилата̄ пӯтилата̄твева вуччати. евам̣ тан̇кхан̣ам̣ гахитам̣ тарун̣ампи муттам̣ пӯтимуттамева. на̄на̄бхесаджджехӣти харӣтака̄малака̄дӣхи на̄носадхехи. сукхӣ асса̄ти арого суван̣н̣аван̣н̣о сукхӣ бхавеййа.
485. дадхи ча мадху ча̄ти супарисуддхам̣ дадхи ча сумадхурам̣ мадху ча. екаджджхам̣ сам̣сат̣т̣ханти екато катва̄ мисситам̣ а̄лул̣итам̣. тасса танти тасса там̣ чатумадхурабхесаджджам̣ пивато руччеййа. идан̃ча йам̣ бхагандарасам̣сат̣т̣хам̣ лохитам̣ паккхандати, на тасса бхесаджджам̣, а̄ха̄рам̣ тхамбхетва̄ маггам̣ авалан̃джам̣ кароти. йам̣ ¶ пана питтасам̣сат̣т̣хам̣ лохитам̣, тассетам̣ бхесаджджам̣ сӣталакирийа̄йа парийаттабхӯтам̣.
486. виддхети ¶ уббиддхе. мегхавигамена дӯрӣбхӯтети аттхо. вигатавала̄хакети апагатамегхе, девети а̄ка̄се. а̄ка̄сагатам̣ тамагатанти а̄ка̄сагатам̣ тамам̣. путхусаман̣абра̄хман̣апараппава̄дети путхӯнам̣ саман̣абра̄хман̣асан̇кха̄та̄нам̣ паресам̣ ва̄де. абхивихачча̄ти абхихантва̄. бха̄сате ча тапате ча вирочате ча̄ти сарадака̄ле маджджханхикасамайе а̄диччова обха̄сам̣ мун̃чати тапати виджджотатӣти.
идам̣ пана суттам̣ девата̄нам̣ ативийа пийам̣ мана̄пам̣. татридам̣ ваттху – даккхин̣адиса̄йам̣ кира хаттхибхогаджанападе сан̇гаравиха̄ро на̄ма аттхи. тасса бходжанаса̄ладва̄ре сан̇гараруккхе адхиваттха̄ девата̄ раттибха̄ге екасса дахарасса сарабхан̃н̃авасена идам̣ суттам̣ оса̄рентасса сутва̄ са̄дхука̄рам̣ ада̄си. дахаро ким̣ есоти а̄ха. ахам̣, бханте, имасмим̣ руккхе адхиваттха̄ девата̄ти. касмим̣ девате пасанна̄си, ким̣ садде, уда̄ху суттети? саддо на̄ма, бханте, йасса кассачи хотийева, сутте ¶ пасанна̄мхи. саттха̄ра̄ джетаване нисӣдитва̄ катхитадивасе ча аджджа ча екабйан̃джанепи на̄нам̣ наттхӣти. ассоси твам̣ девате саттха̄ра̄ катхитадивасети? а̄ма, бханте. каттха т̣хита̄ ассосӣти? джетаванам̣, бханте, гата̄мхи, махесаккха̄су пана девата̄су а̄гаччхантӣсу таттха ока̄сам̣ алабхитва̄ идхева т̣хатва̄ ассосинти. еттха т̣хита̄йа сакка̄ суттху саддо сотунти? твам̣ пана, бханте, майхам̣ саддам̣ сун̣асӣти? а̄ма деватети. даккхин̣акан̣н̣апассе нисӣдитва̄ катханака̄ло вийа, бханте, хотӣти. ким̣ пана девате саттху рӯпам̣ пассасӣти? саттха̄ мамева олокетӣти ман̃н̃ама̄на̄ сан̣т̣ха̄тум̣ на саккоми, бхантети. висесам̣ пана ниббаттетум̣ асаккхиттха деватети. девата̄ таттхева антарадха̄йи. там̣ дивасам̣ киреса девапутто сота̄паттипхале патит̣т̣хито. евамидам̣ суттам̣ девата̄нам̣ пийам̣ мана̄пам̣. сесам̣ саббаттха утта̄наттхамева̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
маха̄дхаммасама̄да̄насуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
7. вӣмам̣сакасуттаван̣н̣ана̄
487. евам̣ ¶ ¶ ме сутанти вӣмам̣сакасуттам̣. таттха вӣмам̣сакена̄ти тайо вӣмам̣сака̄ – аттхавӣмам̣сако сан̇кха̄равӣмам̣сако саттхувӣмам̣сакоти. тесу, ‘‘пан̣д̣ита̄ ха̄вусо, манусса̄ вӣмам̣сака̄’’ти (сам̣. ни. 3.2) еттха аттхавӣмам̣сако а̄гато. ‘‘йато кхо, а̄нанда, бхиккху дха̄тукусало ча хоти, а̄йатанакусало ча хоти, пат̣иччасамуппа̄дакусало ча хоти, т̣ха̄на̄т̣т̣ха̄накусало ча хоти, етта̄вата̄ кхо, а̄нанда, пан̣д̣ито бхиккху вӣмам̣сакоти алам̣ вачана̄йа̄’’ти (ма. ни. 3.124) еттха сан̇кха̄равӣмам̣сако а̄гато. имасмим̣ пана сутте саттхувӣмам̣сако адхиппето. четопарийа̄йанти читтава̄рам̣ читтапариччхедам̣. саманнесана̄ти есана̄ парийесана̄ упапариккха̄. ити вин̃н̃а̄н̣а̄йа̄ти евам̣ виджа̄нанаттха̄йа.
488. двӣсу дхаммесу татха̄гато саманнеситабботи идха калйа̄н̣амиттӯпаниссайам̣ дассети. маха̄ хи еса калйа̄н̣амиттӯпаниссайо ¶ на̄ма. тасса махантабха̄во евам̣ ведитаббо – екасмим̣ хи самайе а̄йасма̄ а̄нандо упад̣д̣хам̣ аттано а̄нубха̄вена хоти, упад̣д̣хам̣ калйа̄н̣амитта̄нубха̄вена̄ти чинтетва̄ аттано дхаммата̄йа ниччхетум̣ асакконто бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ пуччхи, – ‘‘упад̣д̣хамидам̣, бханте, брахмачарийасса, йадидам̣ калйа̄н̣амиттата̄ калйа̄н̣асаха̄йата̄ калйа̄н̣асампаван̇ката̄’’ти. бхагава̄ а̄ха – ‘‘ма̄ хевам̣, а̄нанда, ма̄ хевам̣, а̄нанда, сакаламевидам̣, а̄нанда, брахмачарийам̣ йадидам̣ калйа̄н̣амиттата̄ калйа̄н̣асаха̄йата̄, калйа̄н̣асампаван̇ката̄. калйа̄н̣амиттассетам̣, а̄нанда, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ калйа̄н̣асаха̄йасса калйа̄н̣асампаван̇касса, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча̄нанда, бхиккху калйа̄н̣амитто…пе… арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти. идха̄нанда, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ евам̣ кхо, а̄нанда, бхиккху калйа̄н̣амитто…пе… бахулӣкароти, тадамина̄петам̣, а̄нанда, парийа̄йена ведитаббам̣. йатха̄ сакаламевидам̣ брахмачарийам̣ йадидам̣ калйа̄н̣амиттата̄ калйа̄н̣асаха̄йата̄ калйа̄н̣асампаван̇ката̄. маман̃хи, а̄нанда, калйа̄н̣амиттам̣ а̄гамма ¶ джа̄тидхамма̄ сатта̄ джа̄тийа̄ паримуччанти. джара̄дхамма̄…пе… сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садхамма̄ ¶ сатта̄ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сехи паримуччантӣ’’ти (сам̣. ни. 5.2).
бхиккхӯнам̣ ба̄хиран̇гасампаттим̣ катхентопи а̄ха – ‘‘ба̄хирам̣, бхиккхаве, ан̇ганти каритва̄ на̄н̃н̃ам̣ екан̇гампи саманупасса̄ми, йам̣ евам̣ махато аттха̄йа сам̣ваттати, йатхайидам̣, бхиккхаве, калйа̄н̣амиттата̄. калйа̄н̣амиттата̄, бхиккхаве, махато аттха̄йа сам̣ваттатӣ’’ти (а. ни. 1.113). маха̄чундасса килесасаллекхапат̣ипадам̣ катхентопи, ‘‘паре па̄памитта̄ бхависсанти, майаметтха калйа̄н̣амитта̄ бхависса̄ма̄ти саллекхо каран̣ӣйо’’ти (ма. ни. 1.83) а̄ха. мегхийаттхерасса вимуттипарипа̄чанийадхамме катхентопи, ‘‘апарипакка̄йа, мегхийа, четовимуттийа̄ пан̃ча дхамма̄ парипа̄ка̄йа сам̣ваттанти. катаме пан̃ча? идха, мегхийа, бхиккху ¶ калйа̄н̣амитто хоти’’ти (уда̄. 31) калйа̄н̣амиттӯпаниссайамева висесеси. пийапуттасса ра̄хулаттхерасса абхин̣хова̄дам̣ дентопи –
‘‘митте бхаджассу калйа̄н̣е, пантан̃ча сайана̄санам̣;
вивиттам̣ аппаниггхосам̣, маттан̃н̃ӯ хохи бходжане.
чӣваре пин̣д̣апа̄те ча, паччайе сайана̄сане;
етесу тан̣хам̣ ма̄ка̄си, ма̄ локам̣ пунара̄гамӣ’’ти. (су. ни. 340, 341) –
калйа̄н̣амиттӯпаниссайамева саббапат̣хамам̣ катхеси. евам̣ маха̄ еса калйа̄н̣амиттӯпаниссайо на̄ма. идха̄пи там̣ дассенто бхагава̄ двӣсу дхаммесу татха̄гато саманнеситабботи десанам̣ а̄рабхи. пан̣д̣ито бхиккху двӣсу дхаммесу татха̄гатам̣ есату гавесатӯти аттхо. етена бхагава̄ айам̣ маха̄джаччоти ва̄, лаккхан̣асампанноти ва̄, абхирӯпо дассанӣйоти ва̄, абхин̃н̃а̄то абхилаккхитоти ва̄, имам̣ нисса̄йа̄хам̣ чӣвара̄дайо паччайе лабхисса̄мӣти ва̄, евам̣ чинтетва̄ мам̣ нисса̄йа васанакиччам̣ ¶ наттхи. йо пана евам̣ саллаккхети, ‘‘пахоти ме еса саттха̄ хутва̄ саттхукиччам̣ са̄дхету’’нти, со мам̣ бхаджатӯти сӣхана̄дам̣ надати. буддхасӣхана̄до кира на̄меса суттантоти.
ида̄ни ¶ те две дхамме дассенто чаккхусотавин̃н̃еййесӯти а̄ха. таттха саттху ка̄йико сама̄ча̄ро вӣмам̣сакасса чаккхувин̃н̃еййо дхаммо на̄ма. ва̄часико сама̄ча̄ро сотавин̃н̃еййо дхаммо на̄ма. ида̄ни тесу саманнеситабба̄ка̄рам̣ дассенто йе сам̣килит̣т̣ха̄тиа̄дима̄ха. таттха сам̣килит̣т̣ха̄ти килесасампайутта̄. те ча на чаккхусотавин̃н̃еййа̄. йатха̄ пана удаке чаланте ва̄ пуппхул̣аке ва̄ мун̃чанте анто маччхо аттхӣти вин̃н̃а̄йати, евам̣ па̄н̣а̄типа̄та̄дӣни ва̄ каронтасса, муса̄ва̄да̄дӣни ва̄ бхан̣антасса ка̄йавачӣсама̄ча̄ре дисва̄ ча сутва̄ ча там̣самут̣т̣ха̄пакачиттам̣ сам̣килит̣т̣ханти вин̃н̃а̄йати. тасма̄ евама̄ха. сам̣килит̣т̣хачиттасса хи ка̄йавачӣсама̄ча̄ра̄пи сам̣килит̣т̣ха̄йева на̄ма. на те татха̄гатасса сам̣виджджантӣти на те татха̄гатасса аттхи. на упалаббхантӣти евам̣ джа̄на̄тӣти аттхо. наттхита̄йева хи те на упалаббханти на пат̣иччханната̄йа. татха̄ хи бхагава̄ екадивасам̣ имесу дхаммесу бхиккхусан̇гхам̣ ¶ пава̄ренто а̄ха – ‘‘ханда да̄ни, бхиккхаве, пава̄реми во, на ча ме кин̃чи гарахатха ка̄йикам̣ ва̄ ва̄часикам̣ ва̄’’ти. евам̣ вутте а̄йасма̄ са̄рипутто ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘на кхо майам̣, бханте, бхагавато кин̃чи гараха̄ма ка̄йикам̣ ва̄ ва̄часикам̣ ва̄. бхагава̄ хи, бханте, ануппаннасса маггасса уппа̄дета̄, асан̃джа̄тасса маггасса сан̃джа̄нета̄, анаккха̄тасса маггасса аккха̄та̄, магган̃н̃ӯ маггавидӯ маггаковидо. магга̄нуга̄ ча, бханте, етарахи са̄вака̄ вихаранти паччха̄саманна̄гата̄’’ти (сам̣. ни. 1.215). евам̣ парисуддха̄ татха̄гатасса ка̄йавачӣсама̄ча̄ра̄. уттаропи судам̣ ма̄н̣аво татха̄гатасса ка̄йавачӣдва̄ре ана̄ра̄дханӣйам̣ кин̃чи пассисса̄мӣти сатта ма̄се анубандхитва̄ ликкха̄маттампи на аддаса. мануссабхӯто ва̄ еса буддхабхӯтасса ка̄йавачӣдва̄ре ким̣ ана̄ра̄дханӣйам̣ пассиссати? ма̄ропи девапутто бодхисаттасса сато маха̄бхиниккхаманато пат̣т̣ха̄йа чхаббасса̄ни гавесама̄но кин̃чи ана̄ра̄дханӣйам̣ на̄ддаса, антамасо четопаривитаккаматтампи. ма̄ро кира чинтеси – ‘‘сачасса витаккитаматтампи акусалам̣ пассисса̄ми, таттхева нам̣ муддхани пахаритва̄ паккамисса̄мӣ’’ти. со чхаббасса̄ни адисва̄ буддхабхӯтампи екам̣ вассам̣ анубандхитва̄ кин̃чи ваджджам̣ апассанто гаманасамайе вандитва̄ –
‘‘маха̄вӣра ¶ ¶ маха̄пун̃н̃ам̣, иддхийа̄ йасаса̄ джалам̣;
саббаверабхайа̄тӣтам̣, па̄де ванда̄ми готама’’нти. (сам̣. ни. 1.159) –
га̄тхам̣ ватва̄ гато.
вӣтимисса̄ти ка̄ле кан̣ха̄, ка̄ле сукка̄ти евам̣ вомиссака̄. вода̄та̄ти парисуддха̄ никкилеса̄. сам̣виджджантӣти вода̄та̄ дхамма̄ аттхи упалаббханти. татха̄гатасса хи парисуддха̄ ка̄йасама̄ча̄ра̄дайо. тена̄ха – ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, татха̄гатасса араккхеййа̄ни. катама̄ни чатта̄ри? парисуддхака̄йасама̄ча̄ро, бхиккхаве, татха̄гато, наттхи татха̄гатасса ка̄йадуччаритам̣, йам̣ татха̄гато раккхеййа, ‘ма̄ ме идам̣ паро ан̃н̃а̄сӣ’ти. парисуддхавачӣсама̄ча̄ро… парисуддхаманосама̄ча̄ро… парисуддха̄джӣво, бхиккхаве, татха̄гато ¶ , наттхи татха̄гатасса миччха̄джӣво, йам̣ татха̄гато раккхеййа, ма̄ ме идам̣ паро ан̃н̃а̄сӣ’’ти (а. ни. 7.58).
имам̣ кусалам̣ дхамманти имам̣ анаваджджам̣ а̄джӣват̣т̣хамакасӣлам̣. ‘‘айама̄йасма̄ саттха̄ ким̣ ну кхо дӣгхараттам̣ сама̄панно атичирака̄лато пат̣т̣ха̄йа имина̄ саманна̄гато, уда̄ху иттарасама̄панно хиййо ва̄ паре ва̄ парасуве ва̄ дивасе сама̄панно’’ти евам̣ гавесатӯти аттхо. екаччена хи екасмим̣ т̣ха̄не васантена баху миччха̄джӣвакаммам̣ катам̣, там̣ таттха ка̄ла̄тиккаме пан̃н̃а̄йати, па̄кат̣ам̣ хоти. со ан̃н̃атарам̣ паччантага̄мам̣ ва̄ самуддатӣрам̣ ва̄ гантва̄ пан̣н̣аса̄лам̣ ка̄ретва̄ а̄ран̃н̃ако вийа хутва̄ вихарати. манусса̄ самбха̄ванам̣ уппа̄детва̄ тасса пан̣ӣте паччайе денти. джанападава̄сино бхиккхӯ тасса париха̄рам̣ дисва̄, ‘‘атидаппито вата̄йам̣ а̄йасма̄, ко ну кхо есо’’ти паригган̣ханта̄, ‘‘асукат̣т̣ха̄не асукам̣ на̄ма миччха̄джӣвам̣ катва̄ паккантабхиккхӯ’’ти н̃атва̄ на сакка̄ имина̄ саддхим̣ упосатхо ва̄ пава̄ран̣а̄ ва̄ ка̄тунти саннипатитва̄ дхаммена самена уккхепанӣйа̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ каммам̣ каронти. еварӯпа̄йа пат̣иччханнапат̣ипаттийа̄ аттхибха̄вам̣ ва̄ наттхибха̄вам̣ ва̄ вӣмам̣са̄петум̣ евама̄ха.
евам̣ ¶ джа̄на̄тӣти дӣгхараттам̣ сама̄панно, на иттарасама̄панноти джа̄на̄ти. аначчхарийам̣ четам̣. йам̣ татха̄гатасса етарахи саббан̃н̃утам̣ паттасса дӣгхараттам̣ а̄джӣват̣т̣хамакасӣлам̣ ¶ парисуддхам̣ бхавеййа. йасса бодхисаттака̄лепи евам̣ ахоси.
атӣте кира гандха̄рара̄джа̄ ча ведехара̄джа̄ ча двепи саха̄йака̄ хутва̄ ка̄месу а̄дӣнавам̣ дисва̄ раджджа̄ни путта̄нам̣ ниййа̄тетва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ екасмим̣ аран̃н̃ага̄маке пин̣д̣а̄йа чаранти. паччанто на̄ма дуллабхалон̣о хоти. тато алон̣ам̣ йа̄гум̣ лабхитва̄ екисса̄йа са̄ла̄йа нисӣдитва̄ пиванти. антарантаре манусса̄ лон̣ачун̣н̣ам̣ а̄харитва̄ денти. екадивасам̣ еко ведехисисса пан̣н̣е паккхипитва̄ лон̣ачун̣н̣ам̣ ада̄си ¶ . ведехиси гахетва̄ упад̣д̣хам̣ гандха̄рисисса-сантике т̣хапетва̄ упад̣д̣хам̣ аттано сантике т̣хапеси. тато тхокам̣ парибхутта̄васесам̣ дисва̄, ‘‘ма̄ идам̣ нассӣ’’ти пан̣н̣ена вет̣хетва̄ тин̣агахане т̣хапеси. пуна екасмим̣ дивасе йа̄гупа̄нака̄ле сатим̣ катва̄ олокенто там̣ дисва̄ гандха̄рисим̣ упасан̇камитва̄, ‘‘ито тхокам̣ ган̣хатха а̄чарийа̄’’ти а̄ха. куто те ладдхам̣ ведехисӣти? тасмим̣ дивасе парибхутта̄васесам̣ ‘‘ма̄ нассӣ’’ти майа̄ т̣хапитанти. гандха̄риси гахетум̣ на иччхати, алон̣акам̣йева йа̄гум̣ пивитва̄ ведехам̣ исим̣ авоча –
‘‘хитва̄ га̄масахасса̄ни, парипун̣н̣а̄ни сол̣аса;
кот̣т̣ха̄га̄ра̄ни пхӣта̄ни, саннидхим̣ да̄ни куббасӣ’’ти. (джа̄. 1.7.76);
ведехиси авоча – ‘‘тумхе раджджам̣ паха̄йа паббаджита̄, ида̄ни касма̄ лон̣ачун̣н̣аматтасаннидхика̄ран̣а̄ паббаджджа̄йа ануччхавикам̣ на каротха̄’’ти? ким̣ майа̄ катам̣ ведехисӣти? атха нам̣ а̄ха –
‘‘хитва̄ гандха̄рависайам̣, пахӯтадханадха̄рийам̣;
паса̄санато никкханто, идха да̄ни паса̄сасӣ’’ти. (джа̄. 1.7.77);
гандха̄ро а̄ха –
‘‘дхаммам̣ ¶ бхан̣а̄ми ведеха, адхаммо ме на руччати;
дхаммам̣ ме бхан̣ама̄насса, на па̄памупалимпатӣ’’ти. (джа̄. 1.7.78);
ведехо ¶ а̄ха –
‘‘йена кеначи ван̣н̣ена, паро лабхати руппанам̣;
махаттхийампи че ва̄чам̣, на там̣ бха̄сеййа пан̣д̣ито’’ти. (джа̄. 1.7.79);
гандха̄ро а̄ха –
‘‘ка̄мам̣ руппату ва̄ ма̄ ва̄, бхусам̣ва викирӣйату;
дхаммам̣ ме бхан̣ама̄насса, на па̄памупалимпатӣ’’ти. (джа̄. 1.7.80);
тато ведехиси йасса сака̄пи буддхи наттхи, а̄чарийасантике винайам̣ на сиккхати, со андхамахим̣со вийа ване чаратӣти чинтетва̄ а̄ха –
‘‘но ¶ че асса сака̄ буддхи, винайо ва̄ сусиккхито;
ване андхамахим̣сова, чареййа бахуко джано.
йасма̄ ча панидхекачче, а̄черамхи сусиккхита̄;
тасма̄ винӣтавинайа̄, чаранти сусама̄хита̄’’ти. (джа̄. 1.7.81-82);
еван̃ча пана ватва̄ ведехиси аджа̄нитва̄ майа̄ катанти гандха̄рисим̣ кхама̄песи. те убхопи тапам̣ чаритва̄ брахмалокам̣ агамам̣су. евам̣ татха̄гатасса бодхисаттака̄лепи дӣгхараттам̣ а̄джӣват̣т̣хамакасӣлам̣ парисуддхам̣ ахоси.
уттаджджха̄панно айама̄йасма̄ бхиккху йасапаттоти айама̄йасма̄ амха̄кам̣ саттха̄ бхиккху н̃аттам̣ пан̃н̃а̄табха̄вам̣ ¶ па̄кат̣абха̄вам̣ аджджха̄панно ну кхо, сайан̃ча парива̄расампаттим̣ патто ну кхо ноти. тена часса пан̃н̃а̄таджджха̄паннабха̄вена йасасаннисситабха̄вена ча ким̣ екачче а̄дӣнава̄ сандиссанти уда̄ху ноти евам̣ саманнесантӯти дассети. на та̄ва, бхиккхавети, бхиккхаве, йа̄ва бхиккху на ра̄джара̄джамаха̄матта̄дӣсу абхин̃н̃а̄табха̄вам̣ ва̄ парива̄расампаттим̣ ва̄ а̄панно хоти, та̄ва екачче ма̄на̄тима̄на̄дайо а̄дӣнава̄ на сам̣виджджанти упасантӯпасанто вийа сота̄панно вийа сакада̄га̄мӣ вийа ча вихарати. арийо ну кхо путхуджджано ну кхотипи н̃а̄тум̣ на сакка̄ хоти.
йато ¶ ча кхо, бхиккхавети йада̄ пана идхекаччо бхиккху н̃а̄то хоти парива̄расампанно ва̄, тада̄ тин̣хена син̇гена гоган̣ам̣ виджджханто дут̣т̣хагон̣о вийа, мигасан̇гхам̣ абхимаддама̄но дӣпи вийа ча ан̃н̃е бхиккхӯ таттха таттха виджджханто ага̄раво асабха̄гавутти аггапа̄дена бхӯмим̣ пхусанто вийа чарати. екаччо пана кулапутто йатха̄ йатха̄ н̃а̄то хоти йасассӣ, татха̄ татха̄ пхалабха̄рабхарито вийа са̄ли сут̣т̣хутарам̣ онамати, ра̄джара̄джамаха̄матта̄дӣсу упасан̇камантесу акин̃чанабха̄вам̣ паччавеккхитва̄ саман̣асан̃н̃ам̣ упат̣т̣хапетва̄ чхиннависа̄н̣аусабхо вийа, чан̣д̣а̄лада̄рако вийа ча сорато нива̄то нӣчачитто хутва̄ бхиккхусан̇гхасса чева садевакасса ча локасса, хита̄йа сукха̄йа пат̣ипаджджати. еварӯпам̣ пат̣ипаттим̣ сандха̄йа ‘‘на̄сса идхекачче а̄дӣнава̄’’ти а̄ха.
татха̄гато пана ат̣т̣хасу локадхаммесу та̄дӣ, со хи ла̄бхепи та̄дӣ, ала̄бхепи ¶ та̄дӣ, йасепи та̄дӣ, айасепи та̄дӣ, пасам̣са̄йапи та̄дӣ, нинда̄йапи та̄дӣ, сукхепи та̄дӣ, дуккхепи та̄дӣ, тасма̄ сабба̄ка̄рена на̄сса идхекачче а̄дӣнава̄ сам̣виджджанти. абхайӯпаратоти абхайо хутва̄ упарато, аччантӯпарато сататӯпаратоти аттхо. на ва̄ бхайена упаратотипи абхайӯпарато. чатта̄ри хи бхайа̄ни килесабхайам̣ ват̣т̣абхайам̣ дуггатибхайам̣ упава̄дабхайанти. путхуджджано чатӯхипи бхайехи бха̄йати. секкха̄ тӣхи, тесан̃хи дуггатибхайам̣ пахӣнам̣, ити сатта секкха̄ бхайӯпарата̄, кхӣн̣а̄саво абхайӯпарато на̄ма, тасса хи екампи бхайам̣ наттхи. ким̣ парава̄дабхайам̣ наттхӣти? наттхи. пара̄нуддайам̣ пана пат̣ичча, ‘‘ма̄дисам̣ кхӣн̣а̄савам̣ пат̣ичча сатта̄ ма̄ нассантӯ’’ти упава̄дам̣ раккхати. мӯлуппалава̄пивиха̄рава̄сӣ йасаттхеро вийа.
тхеро ¶ кира мӯлуппалава̄пига̄мам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. атхасса упат̣т̣ха̄какуладва̄рам̣ паттасса паттам̣ гахетва̄ тхан̣д̣илапӣт̣хакам̣ нисса̄йа а̄санам̣ пан̃н̃апесум̣. амаччадхӣта̄пи там̣йева пӣт̣хакам̣ нисса̄йа паратобха̄ге нӣчатарам̣ а̄санам̣ пан̃н̃а̄петва̄ нисӣди. еко нева̄сико бхиккху паччха̄ пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хо два̄ре т̣хатва̄ва олокенто тхеро амаччадхӣтара̄ саддхим̣ екаман̃че нисинноти саллаккхетва̄, ‘‘айам̣ пам̣сукӯлико виха̄рева упасантӯпасанто ¶ вийа вихарати, антога̄ме пана упат̣т̣ха̄йика̄хи саддхим̣ екаман̃че нисӣдатӣ’’ти чинтетва̄, ‘‘ким̣ ну кхо майа̄ дуддит̣т̣ха’’нти пунаппунам̣ олокетва̄ татха̄сан̃н̃ӣва хутва̄ пакка̄ми. тхеропи бхаттакиччам̣ катва̄ виха̄рам̣ гантва̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ пависитва̄ два̄рам̣ пидха̄йа нисӣди. нева̄сикопи катабхаттакиччо виха̄рам̣ гантва̄, ‘‘там̣ пам̣сукӯликам̣ нигган̣хитва̄ виха̄ра̄ никкад̣д̣хисса̄мӣ’’ти асан̃н̃атанӣха̄рена тхерасса васанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ парибхогагхат̣ато улун̇кена удакам̣ гахетва̄ маха̄саддам̣ каронто па̄де дхови. тхеро, ‘‘ко ну кхо айам̣ асан̃н̃атача̄рико’’ти а̄ваджджанто саббам̣ н̃атва̄, ‘‘айам̣ майи манам̣ падосетва̄ апа̄йӯпаго ма̄ ахосӣ’’ти веха̄сам̣ аббхуггантва̄ кан̣н̣ика̄ман̣д̣аласамӣпе паллан̇кена нисӣди. нева̄сико дут̣т̣ха̄ка̄рена гхат̣икам̣ уккхипитва̄ два̄рам̣ виваритва̄ анто павит̣т̣хо тхерам̣ апассанто, ‘‘хет̣т̣ха̄ман̃чам̣ павит̣т̣хо ¶ бхависсатӣ’’ти олокетва̄ таттха̄пи апассанто никкхамитум̣ а̄рабхи. тхеро укка̄си. итаро уддхам̣ олокенто дисва̄ адхива̄сетум̣ асакконто евама̄ха – ‘‘патирӯпам̣ те, а̄вусо, пам̣сукӯлика евам̣ а̄нубха̄васампаннасса упат̣т̣ха̄йика̄йа саддхим̣ екаман̃че нисӣдиту’’нти. паббаджита̄ на̄ма, бханте, ма̄туга̄мена саддхим̣ на екаман̃че нисӣданти, тумхехи пана дуддит̣т̣хаметанти. евам̣ кхӣн̣а̄сава̄ пара̄нуддайа̄йа упава̄дам̣ раккханти.
кхайа̄ ра̄гасса̄ти ра̄гасса кхайенева. вӣтара̄гатта̄ ка̄ме на пат̣исевати, на пат̣исан̇кха̄йа ва̄ретва̄ти. тан̃чети евам̣ татха̄гатасса килесаппаха̄нам̣ н̃атва̄ таттха таттха т̣хитанисиннака̄ла̄дӣсупи чатупарисамаджджхе алан̇катадхамма̄сане нисӣдитва̄пи итипи саттха̄ вӣтара̄го вӣтадосо вӣтамохо вантакилесо пахӣнамало аббха̄ муттапун̣н̣ачандо вийа супарисуддхоти евам̣ татха̄гатасса килесаппаха̄не ван̣н̣ам̣ катхайама̄нам̣ там̣ вӣмам̣сакам̣ бхиккхум̣ паре евам̣ пуччхеййум̣ чети аттхо.
а̄ка̄ра̄ти ка̄ран̣а̄ни. анвайа̄ти анубуддхийо. сан̇гхе ва̄ вихарантоти аппекада̄ апариччхиннаган̣анасса бхиккхусан̇гхасса маджджхе вихаранто. еко ва̄ вихарантоти иччха̄махам̣, бхиккхаве ¶ , ад̣д̣хама̄сам̣ пат̣исаллӣйитунти, тема̄сам̣ пат̣исаллӣйитунти евам̣ пат̣исалла̄не чева па̄лилеййакаванасан̣д̣е ча екако вихаранто. сугата̄ти сут̣т̣хугата̄ суппат̣ипанна̄ ка̄рака̄ йуттапайутта̄. еварӯпа̄пи хи екачче бхиккхӯ аттхи. дуггата̄ти ¶ дут̣т̣хугата̄ дуппат̣ипанна̄ ка̄йадал̣хибахула̄ виссат̣т̣хакаммат̣т̣ха̄на̄. еварӯпа̄пи екачче аттхи. ган̣амануса̄сантӣти ган̣абандханена баддха̄ ган̣а̄ра̄ма̄ ган̣абахулика̄ хутва̄ ган̣ам̣ парихаранти. еварӯпа̄пи екачче аттхи. тесам̣ пат̣ипаккхабхӯта̄ ган̣ато ниссат̣а̄ висам̣сат̣т̣ха̄ виппамуттавиха̄ринопи аттхи.
а̄мисесу сандиссантӣти а̄мисагиддха̄ а̄мисачаккхука̄ чатупаччайаа̄мисаттхамева а̄хин̣д̣ама̄на̄ а̄мисесу сандиссама̄накабхиккхӯпи аттхи. а̄мисена анупалитта̄ чатӯхи паччайехи ¶ виниваттама̄наса̄ аббха̄ муттачандасадиса̄ хутва̄ вихарама̄на̄пи аттхи. на̄йама̄йасма̄ там̣ тена аваджа̄на̄тӣти айам̣ а̄йасма̄ саттха̄ та̄йа та̄йа пат̣ипаттийа̄ там̣ там̣ пуггалам̣ на̄ваджа̄на̄ти, айам̣ пат̣ипанно ка̄рако, айам̣ ган̣ато ниссат̣о висам̣сат̣т̣хо. айам̣ а̄мисена анупалитто паччайехи виниваттама̄насо аббха̄ мутто чандима̄ вийа̄ти евамасса гехаситавасена усса̄дана̄пи наттхи. айам̣ дуппат̣ипанно ака̄рако ка̄йадал̣хибахуло виссат̣т̣хакаммат̣т̣ха̄но, айам̣ ган̣абандханабаддхо, айам̣ а̄мисагиддхо лоло а̄мисачаккхукоти евамасса гехаситавасена апаса̄дана̄пи наттхӣти аттхо. имина̄ ким̣ катхитам̣ хоти? татха̄гатасса саттесу та̄дибха̄во катхито хоти. айан̃хи –
‘‘вадхакасса девадаттасса, чорассан̇гулима̄лино;
дханапа̄ле ра̄хуле ча, саббесам̣ самако мунӣ’’ти. (ми. па. 6.6.5);
489. татра, бхиккхавети тесу двӣсу вӣмам̣сакесу. йо, ‘‘ке пана̄йасмато а̄ка̄ра̄’’ти пуччха̄йам̣ а̄гато ган̣т̣хивӣмам̣сако ча, йо ‘‘абхайӯпарато айама̄йасма̄’’ти а̄гато мӯлавӣмам̣сако ча. тесу мӯлавӣмам̣сакена татха̄гатова уттари пат̣ипуччхитаббо. со хи пуббе парассева катха̄йа нит̣т̣хан̇гато. паро ча на̄ма джа̄нитва̄пи катхеййа аджа̄нитва̄пи. евамасса катха̄ бхӯта̄пи хоти абхӯта̄пи, тасма̄ парассева катха̄йа нит̣т̣хам̣ агантва̄ тато уттари татха̄гатова пат̣ипуччхитабботи аттхо.
бйа̄карама̄ноти ¶ еттха йасма̄ татха̄гатасса миччха̄бйа̄каран̣ам̣ на̄ма наттхи, тасма̄ самма̄ миччха̄ти аватва̄ бйа̄карама̄нотвева вуттам̣. етам̣ патхохамасми ¶ етам̣ гочароти еса майхам̣ патхо еса гочароти аттхо. ‘‘ета̄па̄тхо’’типи па̄т̣хо, тассаттхо майхам̣ а̄джӣват̣т̣хамакасӣлам̣ парисуддхам̣, сва̄хам̣ тасса парисуддхабха̄вена вӣмам̣сакасса бхиккхуно н̃а̄н̣амукхе ета̄па̄тхо, евам̣ а̄па̄тхам̣ гаччха̄мӣти вуттам̣ хоти. но ча тена таммайоти тенапи ча̄хам̣ парисуддхена сӣлена на таммайо, на сатан̣хо, парисуддхасӣлатта̄ва ниттан̣хохамасмӣти дӣпети.
уттаруттарим̣ ¶ пан̣ӣтапан̣ӣтанти уттаруттарим̣ чева пан̣ӣтатаран̃ча катва̄ десети. кан̣хасуккасаппат̣ибха̄ганти кан̣хам̣ чева суккан̃ча, тан̃ча кхо саппат̣ибха̄гам̣ савипаккхам̣ катва̄, кан̣хам̣ пат̣иба̄хитва̄ сукканти суккам̣ пат̣иба̄хитва̄ кан̣ханти евам̣ саппат̣ибха̄гам̣ катва̄ кан̣хасуккам̣ десети. кан̣хам̣ десентопи саусса̄хам̣ савипа̄кам̣ десети, суккам̣ десентопи саусса̄хам̣ савипа̄кам̣ десети. абхин̃н̃а̄йа идхекаччам̣ дхаммам̣ дхаммесу нит̣т̣хам̣ гаччхатӣти тасмим̣ десите дхамме екаччам̣ пат̣иведхадхаммам̣ абхин̃н̃а̄йа тена пат̣иведхадхаммена десана̄дхамме нит̣т̣хам̣ гаччхати. саттхари пасӣдатӣти евам̣ дхамме нит̣т̣хам̣ гантва̄ бхиййосоматта̄йа самма̄самбуддхо со бхагава̄ти саттхари пасӣдати. тена пана бхагавата̄ йо дхаммо аккха̄то, сопи сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо ниййа̄никатта̄. йва̄сса там̣ дхаммам̣ пат̣ипанно сан̇гхо, сопи суппат̣ипанно ван̇ка̄дидосарахитам̣ пат̣ипадам̣ пат̣ипаннатта̄ти евам̣ дхамме сан̇гхепи пасӣдати. тан̃чети там̣ евам̣ пасаннам̣ таттха таттха тин̣н̣ам̣ ратана̄нам̣ ван̣н̣ам̣ катхентам̣ бхиккхум̣.
490. имехи а̄ка̄рехӣти имехи саттхувӣмам̣санака̄ран̣ехи. имехи падехӣти имехи аккхарасампин̣д̣анападехи. имехи бйан̃джанехӣти имехи идха вуттехи аккхарехи. саддха̄ нивит̣т̣ха̄ти окаппана̄ патит̣т̣хита̄. мӯладжа̄та̄ти сота̄паттимаггавасена сан̃джа̄тамӯла̄. сота̄паттимагго хи саддха̄йа мӯлам̣ на̄ма. а̄ка̄раватӣти ка̄ран̣ам̣ парийеситва̄ гахитатта̄ сака̄ран̣а̄. дассанамӯлика̄ти сота̄паттимаггамӯлика̄. со хи дассананти вуччати. дал̣ха̄ти тхира̄. асам̣ха̄рийа̄ти харитум̣ на сакка̄. саман̣ена ва̄ти самитапа̄пасаман̣ена ва̄. бра̄хман̣ена ва̄ти ба̄хитапа̄пабра̄хман̣ена ва̄. девена ва̄ти упапаттидевена ва̄. ма̄рена ва̄ти васаваттима̄рена ¶ ва̄, сота̄паннасса хи васаваттима̄рена̄пи саддха̄ асам̣ха̄рийа̄ хоти сӯрамбат̣т̣хасса вийа.
со ¶ кира саттху дхаммадесанам̣ сутва̄ сота̄панно хутва̄ гехам̣ а̄гато. атха ма̄ро дваттим̣саваралаккхан̣аппат̣иман̣д̣итам̣ буддхарӯпам̣ ма̄петва̄ тасса ¶ гхарадва̄ре т̣хатва̄ – ‘‘саттха̄ а̄гато’’ти са̄санам̣ пахин̣и. сӯро чинтеси, ‘‘ахам̣ ида̄нева саттху сантика̄ дхаммам̣ сутва̄ а̄гато, ким̣ ну кхо бхависсатӣ’’ти упасан̇камитва̄ саттхусан̃н̃а̄йа вандитва̄ ат̣т̣ха̄си. ма̄ро а̄ха – ‘‘йам̣ те майа̄, сӯрамбат̣т̣ха, рӯпам̣ аниччам̣…пе… вин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччанти катхитам̣, там̣ анупадха̄ретва̄ва сахаса̄ майа̄ евам̣ вуттам̣. тасма̄ твам̣ рӯпам̣ ниччам̣…пе… вин̃н̃а̄н̣ам̣ ниччанти ган̣ха̄хӣ’’ти. сӯро чинтеси – ‘‘ат̣т̣ха̄наметам̣, йам̣ буддха̄ анупадха̄ретва̄ апаччаккхам̣ катва̄ кин̃чи катхеййум̣, аддха̄ айам̣ майхам̣ виба̄дханаттхам̣ ма̄ро а̄гато’’ти. тато нам̣ твам̣ ма̄роти а̄ха. со муса̄ва̄дам̣ ка̄тум̣ на̄саккхи, а̄ма ма̄росмӣти пат̣иджа̄ни. касма̄ а̄гатосӣти вутте тава саддха̄ча̄ланаттханти а̄ха. кан̣ха па̄пима, твам̣ та̄ва екако тит̣т̣ха, та̄диса̄нам̣ ма̄ра̄нам̣ сатампи сахассампи мама саддхам̣ ча̄летум̣ асаматтхам̣, маггена а̄гата̄ саддха̄ на̄ма сила̄патхавийам̣ патит̣т̣хитасинеру вийа ачала̄ хоти, ким̣ твам̣ еттха̄ти аччхарам̣ пахари. со т̣ха̄тум̣ асакконто таттхевантарадха̄йи. брахмуна̄ ва̄ти брахмака̄йика̄дӣсу ан̃н̃атарабрахмуна̄ ва̄. кеначи ва̄ локасминти ете саман̣а̄дайо т̣хапетва̄ ан̃н̃енапи кеначи ва̄ локасмим̣ харитум̣ на сакка̄. дхаммасаманнесана̄ти сабха̄васаманнесана̄. дхаммата̄сусаманнит̣т̣хоти дхаммата̄йа сусаманнит̣т̣хо, сабха̄венева сут̣т̣ху саманнесито хотӣти аттхо. сесам̣ саббаттха утта̄намева̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
вӣмам̣сакасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
8. косамбийасуттаван̣н̣ана̄
491. евам̣ ¶ ме сутанти косамбийасуттам̣. таттха косамбийанти евам̣на̄маке нагаре. тасса кира нагарасса а̄ра̄мапоккхаран̣ӣа̄дӣсу тесу тесу т̣ха̄несу косамбаруккха̄ва уссанна̄ ахесум̣, тасма̄ косамбӣти сан̇кхам̣ агама̄си. кусамбасса ¶ на̄ма исино ассамато авидӯре ма̄питатта̄типи ¶ еке. гхосита̄ра̄мети гхоситасет̣т̣хина̄ ка̄рите а̄ра̄ме.
пуббе кира аддиларат̣т̣хам̣ на̄ма ахоси. тато котӯхалако на̄ма далиддо чха̄такабхайена сапуттада̄ро кеда̄рапариччхиннам̣ субхиккхам̣ рат̣т̣хам̣ гаччханто путтам̣ вахитум̣ асакконто чхад̣д̣етва̄ агама̄си. ма̄та̄ ниваттитва̄ там̣ гахетва̄ гата̄. те екам̣ гопа̄лакага̄макам̣ пависим̣су, гопа̄лака̄нан̃ча тада̄ пахатапа̄йасо пат̣ийатто хоти, тато па̄йасам̣ лабхитва̄ бхун̃джим̣су. атха со пурисо пахӯтапа̄йасам̣ бхун̃джитва̄ джира̄петум̣ асакконто раттибха̄ге ка̄лам̣ катва̄ таттхева сунакхийа̄ куччхимхи пат̣исандхим̣ гахетва̄ куккуро джа̄то. со гопа̄лакасса пийо ахоси мана̄по, гопа̄лако ча паччекабуддхам̣ упат̣т̣ха̄си. паччекабуддхопи бхаттакичча̄васа̄не куккурасса екам̣ пин̣д̣ам̣ дети. со паччекабуддхе синехам̣ уппа̄детва̄ гопа̄лакена саддхим̣ пан̣н̣аса̄лампи гаччхати.
со гопа̄лаке асаннихите бхаттавела̄йа сайамева гантва̄ ка̄ла̄рочанаттхам̣ пан̣н̣аса̄ладва̄ре бхуссати, антара̄маггепи чан̣д̣амиге дисва̄ бхусситва̄ пала̄пети. со паччекабуддхе мудукена читтена ка̄лам̣ катва̄ девалоке ниббатти. татрасса гхосакадевапуттотвева на̄мам̣ ахоси. со девалокато чавитва̄ косамбийам̣ екасмим̣ кулагхаре ниббатти. там̣ апуттако сет̣т̣хи тасса ма̄та̄питӯнам̣ дханам̣ датва̄ путтам̣ катва̄ аггахеси. атха со аттано путте джа̄те саттаккхаттум̣ ма̄ра̄петум̣ упакками. со пун̃н̃авантата̄йа саттасупи т̣ха̄несу маран̣ам̣ аппатва̄ аваса̄не ека̄йа сет̣т̣хидхӣта̄йа веййаттийена ладдхаджӣвико апарабха̄ге питуаччайена сет̣т̣хит̣т̣ха̄нам̣ патва̄ гхоситасет̣т̣хи на̄ма ¶ джа̄то. ан̃н̃епи косамбийам̣ куккут̣асет̣т̣хи па̄ва̄рикасет̣т̣хӣти две сет̣т̣хино санти. имехи саддхим̣ тайо ахесум̣.
тена ¶ ча самайена тесам̣ саха̄йака̄нам̣ сет̣т̣хӣнам̣ кулӯпака̄ пан̃часата̄ исайо паббатапа̄де васим̣су. те ка̄лена ка̄лам̣ лон̣амбиласеванаттха̄йа мануссапатхам̣ а̄гаччханти. атхекасмим̣ ва̄ре гимхасамайе мануссапатхам̣ ¶ а̄гаччханта̄ нирудакамаха̄канта̄рам̣ атиккамитва̄ канта̄рапарийоса̄не махантам̣ нигродхаруккхам̣ дисва̄ чинтесум̣ – ‘‘йа̄дисо айам̣ руккхо, аддха̄ еттха махесаккха̄йа девата̄йа бхавитаббам̣, са̄дху ватасса, саче но па̄нӣйам̣ ва̄ бходжанӣйам̣ ва̄ дадеййа̄’’ти. девата̄ исӣнам̣ аджджха̄сайам̣ видитва̄ имесам̣ сан̇гахам̣ карисса̄мӣти аттано а̄нубха̄вена вит̣апантарато нан̇галасӣсаматтам̣ удакадха̄рам̣ паваттеси. исиган̣о раджатаккхандхасадисам̣ удакават̣т̣им̣ дисва̄ аттано бха̄джанехи удакам̣ гахетва̄ парибхогам̣ катва̄ чинтеси – ‘‘девата̄йа амха̄кам̣ парибхогаудакам̣ диннам̣, идам̣ пана ага̄макам̣ маха̄аран̃н̃ам̣, са̄дху ватасса, саче но а̄ха̄рампи дадеййа̄’’ти. девата̄ исӣнам̣ упасам̣каппанавасена дибба̄ни йа̄гукхаджджака̄дӣни датва̄ сантаппеси. исайо чинтайим̣су – ‘‘девата̄йа амха̄кам̣ парибхогаудакампи бходжанампи саббам̣ диннам̣, са̄дху ватасса, саче но атта̄нам̣ дассеййа̄’’ти.
девата̄ тесам̣ аджджха̄сайам̣ видитва̄ упад̣д̣хака̄йам̣ дассеси. те а̄хам̣су – ‘‘девате, махатӣ те сампатти, ким̣ каммам̣ катва̄ имам̣ сампаттим̣ адхигата̄сӣ’’ти? бханте, на̄тимахантам̣ париттакам̣ каммам̣ катва̄ти. упад̣д̣хаупосатхакаммам̣ нисса̄йа хи девата̄йа са̄ сампатти ладдха̄.
ана̄тхапин̣д̣икасса кира гехе айам̣ девапутто каммака̄ро ахоси. сет̣т̣хисса хи гехе упосатхадивасесу антамасо да̄сакаммака̄ре упа̄да̄йа саббо джано упосатхико хоти. екадивасам̣ айам̣ каммака̄ро екакова па̄то ут̣т̣ха̄йа каммантам̣ гато. маха̄сет̣т̣хи нива̄пам̣ лабханамануссе саллаккхенто етассевекасса аран̃н̃ам̣ гатабха̄вам̣ н̃атва̄ асса са̄йама̄саттха̄йа нива̄пам̣ ада̄си. бхаттака̄рика̄ да̄сӣ екассева бхаттам̣ пачитва̄ аран̃н̃ато а̄гатасса бхаттам̣ вад̣д̣хетва̄ ада̄си, каммака̄ро а̄ха – ‘‘ан̃н̃есу дивасесу имасмим̣ ка̄ле гехам̣ екасаддам̣ ахоси, аджджа ативийа саннисиннам̣, ким̣ ну кхо ета’’нти ¶ ? тасса са̄ а̄чиккхи – ‘‘аджджа ¶ имасмим̣ гехе саббе манусса̄ упосатхика̄, маха̄сет̣т̣хи туйхевекасса нива̄пам̣ ада̄сӣ’’ти. евам̣ амма̄ти? а̄ма са̄мӣти. имасмим̣ ка̄ле упосатхам̣ сама̄диннасса упосатхакаммам̣ хоти на хотӣти маха̄сет̣т̣хим̣ пуччха амма̄ти? та̄йа гантва̄ пуччхито маха̄сет̣т̣хи а̄ха – ‘‘сакалаупосатхакаммам̣ на хоти, упад̣д̣хакаммам̣ пана хоти, упосатхико хотӯ’’ти ¶ . каммака̄ро бхаттам̣ абхун̃джитва̄ мукхам̣ виккха̄летва̄ упосатхико хутва̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ нипаджджи. тасса а̄ха̄рапариккхӣн̣ака̄йасса раттим̣ ва̄то куппи. со паччӯсасамайе ка̄лам̣ катва̄ упад̣д̣хаупосатхакамманиссандена маха̄ват̣т̣аниат̣авийам̣ нигродхаруккхе девапутто хутва̄ ниббатти. со там̣ паваттим̣ исӣнам̣ а̄рочеси.
исайо тумхехи майам̣ буддхо, дхаммо, сан̇гхоти асутапуббам̣ са̄вита̄, уппанно ну кхо локе буддхоти? а̄ма, бханте, уппанноти. ида̄ни кухим̣ васатӣти? са̄ваттхим̣ нисса̄йа джетаване, бхантети. исайо тит̣т̣хатха та̄ва тумхе майам̣ саттха̄рам̣ пассисса̄ма̄ти хат̣т̣хатут̣т̣ха̄ никкхамитва̄ анупуббена косамбинагарам̣ сампа̄пун̣им̣су. маха̄сет̣т̣хино, ‘‘исайо а̄гата̄’’ти паччуггаманам̣ катва̄, ‘‘све амха̄кам̣ бхиккхам̣ ган̣хатха, бханте’’ти нимантетва̄ пунадивасе исиган̣асса маха̄да̄нам̣ адам̣су. исайо бхун̃джитва̄ва гаччха̄ма̄ти а̄пуччхим̣су. тумхе, бханте, ан̃н̃асмим̣ ка̄ле екампи ма̄сам̣ двепи тайопи чатта̄ропи ма̄се васитва̄ гаччхатха. имасмим̣ пана ва̄ре хиййо а̄гантва̄ аджджева гаччха̄ма̄ти вадатха, кимиданти? а̄ма гахапатайо буддхо локе уппанно, на кхо пана сакка̄ джӣвитантара̄йо видитум̣, тена майам̣ турита̄ гаччха̄ма̄ти. тена хи, бханте, майампи гаччха̄ма, амхехи саддхим̣йева гаччхатха̄ти. тумхе ага̄рийа̄ на̄ма маха̄джат̣а̄, тит̣т̣хатха тумхе, майам̣ пуретарам̣ гамисса̄ма̄ти никкхамитва̄ екасмим̣ т̣ха̄не двепи диваса̄ни аваситва̄ туритагаманенева са̄ваттхим̣ патва̄ джетаванавиха̄ре саттху сантикамева агамам̣су. саттху мадхурадхаммакатхам̣ сутва̄ саббева паббаджитва̄ арахаттам̣ па̄пун̣им̣су.
тепи ¶ тайо сет̣т̣хино пан̃чахи пан̃чахи сакат̣асатехи саппимадхупха̄н̣ита̄дӣни чева пат̣т̣уннадукӯла̄дӣни ча а̄да̄йа косамбито никкхамитва̄ анупуббена са̄ваттхим̣ патва̄ джетаванаса̄манте кхандха̄ва̄рам̣ бандхитва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. саттха̄ тин̣н̣ампи саха̄йака̄нам̣ мадхурадхаммакатхам̣ катхеси. те балавасоманассаджа̄та̄ саттха̄рам̣ нимантетва̄ ¶ пунадивасе маха̄да̄нам̣ адам̣су. пуна нимантетва̄ пунадивасети евам̣ ад̣д̣хама̄сам̣ да̄нам̣ датва̄, ‘‘амха̄кам̣ джанападам̣ а̄гамана̄йа пат̣ин̃н̃ам̣ детха̄’’ти па̄дамӯле нипаджджим̣су. бхагава̄, ‘‘сун̃н̃а̄га̄ре кхо гахапатайо татха̄гата̄ абхирамантӣ’’ти а̄ха. етта̄вата̄ пат̣ин̃н̃а̄ динна̄ на̄ма хотӣти гахапатайо ¶ саллаккхетва̄ динна̄ но бхагавата̄ пат̣ин̃н̃а̄ти дасабалам̣ вандитва̄ никкхамитва̄ антара̄магге йоджане йоджане т̣ха̄не виха̄рам̣ ка̄ретва̄ анупуббена косамбим̣ патва̄, ‘‘локе буддхо уппанно’’ти катхайим̣су. тайопи джана̄ аттано аттано а̄ра̄ме махантам̣ дханапаричча̄гам̣ катва̄ бхагавато васанаттха̄йа виха̄ре ка̄ра̄пайим̣су. таттха куккут̣асет̣т̣хина̄ ка̄рито куккут̣а̄ра̄мо на̄ма ахоси. па̄ва̄рикасет̣т̣хина̄ амбаване ка̄рито па̄ва̄рикамбавано на̄ма ахоси. гхоситена ка̄рито гхосита̄ра̄мо на̄ма ахоси. там̣ сандха̄йа вуттам̣ – ‘‘гхоситасет̣т̣хина̄ ка̄рите а̄ра̄ме’’ти.
бхан̣д̣анаджа̄та̄тиа̄дӣсу калахасса пуббабха̄го бхан̣д̣анам̣ на̄ма, там̣ джа̄там̣ етесанти бхан̣д̣анаджа̄та̄. хаттхапара̄ма̄са̄дивасена маттхакам̣ патто калахо джа̄то етесанти калахаджа̄та̄. вируддхабхӯтам̣ ва̄данти вива̄дам̣, там̣ а̄панна̄ти вива̄да̄панна̄. мукхасаттӣхӣти ва̄ча̄саттӣхи. витуданта̄ти виджджханта̄. те на чева ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сан̃н̃а̄пенти на ча сан̃н̃аттим̣ упентӣти те аттхан̃ча ка̄ран̣ан̃ча дассетва̄ нева ан̃н̃аман̃н̃ам̣ джа̄на̄пенти. сачепи сан̃н̃а̄петум̣ а̄рабханти, татха̄пи сан̃н̃аттим̣ на упенти, джа̄нитум̣ на иччхантӣти аттхо. ниджджхаттийа̄пи есева найо. еттха ча ниджджхаттӣти сан̃н̃аттивевачанамеветам̣. касма̄ панете бхан̣д̣анаджа̄та̄ ахесунти? аппаматтакена ка̄ран̣ена.
две кира бхиккхӯ екасмим̣ а̄ва̄се васанти винайадхаро ча суттантико ча. тесу суттантико бхиккху екадивасам̣ ¶ ваччакут̣им̣ павит̣т̣хо а̄чаманаудака̄васесам̣ бха̄джане т̣хапетва̄ва никкхами. винайадхаро паччха̄ павит̣т̣хо там̣ удакам̣ дисва̄ никкхамитва̄ там̣ бхиккхум̣ пуччхи, а̄вусо, тайа̄ идам̣ удакам̣ т̣хапитанти? а̄ма, а̄вусоти. тваметтха а̄паттибха̄вам̣ на джа̄на̄сӣти? а̄ма на джа̄на̄мӣти. хоти, а̄вусо, еттха а̄паттӣти. саче хоти десесса̄мӣти. саче пана те, а̄вусо, асан̃чичча асатийа̄ катам̣, наттхи те а̄паттӣти. со тасса̄ а̄паттийа̄ ана̄паттидит̣т̣хи ахоси.
винайадхаро ¶ аттано нисситака̄нам̣, ‘‘айам̣ суттантико а̄паттим̣ а̄паджджама̄нопи на джа̄на̄тӣ’’ти а̄рочеси. те тасса нисситаке дисва̄ – ‘‘тумха̄кам̣ упаджджха̄йо а̄паттим̣ а̄паджджитва̄пи а̄паттибха̄вам̣ на джа̄на̄тӣ’’ти а̄хам̣су. те гантва̄ аттано упаджджха̄йасса а̄рочесум̣. со ¶ евама̄ха – ‘‘айам̣ винайадхаро пуббе ‘ана̄паттӣ’ти ватва̄ ида̄ни ‘а̄паттӣ’ти вадати, муса̄ва̄дӣ есо’’ти. те гантва̄, ‘‘тумха̄кам̣ упаджджха̄йо муса̄ва̄дӣ’’ти евам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ калахам̣ вад̣д̣хайим̣су, там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣.
бхагавантам̣ етадавоча̄ти етам̣, ‘‘идха, бханте, косамбийам̣ бхиккхӯ бхан̣д̣анаджа̄та̄’’тиа̄дивачанам̣ авоча. тан̃ча кхо нева пийакамйата̄йа на бхеда̄дхиппа̄йена, атха кхо аттхака̄мата̄йа хитака̄мата̄йа. са̄маггика̄рако киреса бхиккху, тасма̄сса етадахоси – ‘‘йатха̄ име бхиккхӯ вива̄дам̣ а̄раддха̄, на сакка̄ майа̄, на̄пи ан̃н̃ена бхиккхуна̄ самагга̄ ка̄тум̣, аппева на̄ма садеваке локе аппат̣ипуггало бхагава̄ сайам̣ ва̄ гантва̄, аттано ва̄ сантикам̣ паккоса̄петва̄ етесам̣ бхиккхӯнам̣ кхантиметта̄пат̣исам̣йуттам̣ са̄ран̣ӣйадхаммадесанам̣ катхетва̄ са̄маггим̣ кареййа̄’’ти аттхака̄мата̄йа хитака̄мата̄йа гантва̄ авоча.
492. чхайиме, бхиккхаве, дхамма̄ са̄ран̣ӣйа̄ти хет̣т̣ха̄ калахабхан̣д̣анавасена десана̄ а̄раддха̄. имасмим̣ т̣ха̄не чха са̄ран̣ӣйа̄ дхамма̄ а̄гата̄ти евамидам̣ косамбийасуттам̣ йатха̄нусандхина̄ва гатам̣ хоти. таттха са̄ран̣ӣйа̄ти саритаббайутта̄ аддха̄не атиккантепи на памусситабба̄. йо те дхамме пӯрети, там̣ сабрахмача̄рӣнам̣ пийам̣ каронтӣти пийакаран̣а̄. гарум̣ каронтӣти гарукаран̣а̄. сан̇гаха̄йа̄ти сан̇гахан̣аттха̄йа. авива̄да̄йа̄ти авива̄данаттха̄йа. са̄маггийа̄ти самаггабха̄ваттха̄йа ¶ . екӣбха̄ва̄йа̄ти екӣбха̄ваттха̄йа нинна̄на̄каран̣а̄йа. сам̣ваттантӣти бхаванти. меттам̣ ка̄йакамманти меттачиттена каттаббам̣ ка̄йакаммам̣. вачӣкаммаманокаммесупи есева найо. има̄ни бхиккхӯнам̣ васена а̄гата̄ни, гихӣсупи лаббхантийева. бхиккхӯнан̃хи меттачиттена а̄бхисама̄ча̄рикадхаммапӯран̣ам̣ меттам̣ ка̄йакаммам̣ на̄ма. гихӣнам̣ четийаванданаттха̄йа бодхиванданаттха̄йа сан̇гханимантанаттха̄йа гаманам̣ га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хе бхиккхӯ дисва̄ паччуггаманам̣ паттапат̣иггахан̣ам̣ а̄санапан̃н̃а̄панам̣ анугамананти евама̄дикам̣ меттам̣ ка̄йакаммам̣ на̄ма.
бхиккхӯнам̣ ¶ меттачиттена а̄ча̄рапан̃н̃аттисиккха̄падам̣, каммат̣т̣ха̄накатханам̣ дхаммадесана̄ тепит̣акампи буддхавачанам̣ меттам̣ вачӣкаммам̣ на̄ма. гихӣнан̃ча, ‘‘четийаванданаттха̄йа гаччха̄ма, бодхиванданаттха̄йа гаччха̄ма, дхаммассаванам̣ карисса̄ма, падӣпама̄ла̄пуппхапӯджам̣ карисса̄ма, тӣн̣и сучарита̄ни сама̄да̄йа ваттисса̄ма, сала̄кабхатта̄дӣни дасса̄ма, васса̄ва̄сикам̣ дасса̄ма, аджджа сан̇гхасса ¶ чатта̄ро паччайе дасса̄ма, сан̇гхам̣ нимантетва̄ кха̄данӣйа̄дӣни сам̣видахатха, а̄сана̄ни пан̃н̃а̄петха, па̄нӣйам̣ упат̣т̣хапетха, сан̇гхам̣ паччуггантва̄ а̄нетха, пан̃н̃атта̄сане нисӣда̄петва̄ чхандаджа̄та̄ усса̄хаджа̄та̄ веййа̄ваччам̣ каротха̄’’тиа̄дикатханака̄ле меттам̣ вачӣкаммам̣ на̄ма.
бхиккхӯнам̣ па̄това ут̣т̣ха̄йа сарӣрапат̣иджагганам̣ четийан̇ган̣аватта̄дӣни ча катва̄ вивитта̄сане нисӣдитва̄, ‘‘имасмим̣ виха̄ре бхиккхӯ сукхӣ хонту, авера̄ абйа̄паджджха̄’’ти чинтанам̣ меттам̣ манокаммам̣ на̄ма. гихӣнам̣ ‘‘аййа̄ сукхӣ хонту, авера̄ абйа̄паджджха̄’’ти чинтанам̣ меттам̣ манокаммам̣ на̄ма.
а̄ви чева рахо ча̄ти саммукха̄ ча параммукха̄ ча. таттха навака̄нам̣ чӣваракамма̄дӣсу саха̄йабха̄вӯпагаманам̣ саммукха̄ меттам̣ ка̄йакаммам̣ на̄ма. тхера̄нам̣ пана па̄дадхованаванданабӣджанада̄на̄дибхедампи саббам̣ са̄мӣчикаммам̣ саммукха̄ меттам̣ ка̄йакаммам̣ на̄ма. убхайехипи дунниккхитта̄нам̣ да̄рубхан̣д̣а̄дӣнам̣ тесу аваман̃н̃ам̣ акатва̄ аттана̄ ¶ дунниккхитта̄нам̣ вийа пат̣иса̄манам̣ параммукха̄ меттам̣ ка̄йакаммам̣ на̄ма. деваттхеро тиссаттхероти евам̣ паггайха вачанам̣ саммукха̄ меттам̣ вачӣкаммам̣ на̄ма. виха̄ре асантам̣ пана парипуччхантасса, кухим̣ амха̄кам̣ деваттхеро, амха̄кам̣ тиссаттхеро када̄ ну кхо а̄гамиссатӣти евам̣ мама̄йанавачанам̣ параммукха̄ меттам̣ вачӣкаммам̣ на̄ма. метта̄синехасиниддха̄ни пана найана̄ни уммӣлетва̄ суппасаннена мукхена олоканам̣ саммукха̄ меттам̣ манокаммам̣ на̄ма. деваттхеро, тиссаттхеро арого хоту аппа̄ба̄дхоти саманна̄харан̣ам̣ параммукха̄ меттам̣ манокаммам̣ на̄ма.
ла̄бха̄ти чӣвара̄дайо ладдхапаччайа̄. дхаммика̄ти кухана̄дибхедам̣ миччха̄джӣвам̣ ваджджетва̄ дхаммена самена бхиккха̄чарийаваттена уппанна̄. антамасо паттапарийа̄паннаматтампӣти паччхимакот̣ийа̄ патте парийа̄паннам̣ паттасса антогатам̣ дваттикат̣аччхубхиккха̄маттампи. аппат̣ивибхаттабхогӣти еттха две пат̣ивибхатта̄ни ¶ на̄ма а̄мисапат̣ивибхаттам̣ пуггалапат̣ивибхаттан̃ча. таттха, ‘‘еттакам̣ дасса̄ми, еттакам̣ на дасса̄мӣ’’ти евам̣ читтена вибхаджанам̣ а̄мисапат̣ивибхаттам̣ на̄ма. ‘‘асукасса дасса̄ми, асукасса на дасса̄мӣ’’ти евам̣ читтена вибхаджанам̣ пана пуггалапат̣ивибхаттам̣ на̄ма. тадубхайампи акатва̄ йо аппат̣ивибхаттам̣ бхун̃джати, айам̣ аппат̣ивибхаттабхогӣ на̄ма.
сӣлавантехи ¶ сабрахмача̄рӣхи са̄дха̄ран̣абхогӣти еттха са̄дха̄ран̣абхогино идам̣ лаккхан̣ам̣, йам̣ йам̣ пан̣ӣтам̣ лаббхати, там̣ там̣ нева ла̄бхена ла̄бхам̣ джигӣсана̄мукхена гихӣнам̣ дети, на аттана̄ парибхун̃джати; пат̣игган̣хантова сан̇гхена са̄дха̄ран̣ам̣ хотӯти гахетва̄ ган̣д̣им̣ пахаритва̄ парибхун̃джитаббам̣ сан̇гхасантакам̣ вийа пассати. идам̣ пана са̄ран̣ӣйадхаммам̣ ко пӯрети, ко на пӯретӣти? дуссӣло та̄ва на пӯрети. на хи тасса сантакам̣ сӣлаванта̄ ган̣ханти. парисуддхасӣло пана ваттам̣ акхан̣д̣енто пӯрети.
татридам̣ ваттам̣ – йо хи одиссакам̣ катва̄ ма̄ту ва̄ питу ва̄ а̄чарийупаджджха̄йа̄дӣнам̣ ва̄ дети, со да̄таббам̣ дети, са̄ран̣ӣйадхаммо ¶ панасса на хоти, палибодхаджагганам̣ на̄ма хоти. са̄ран̣ӣйадхаммо хи муттапалибодхассева ват̣т̣ати, тена пана одиссакам̣ дентена гила̄нагила̄нупат̣т̣ха̄каа̄гантукагамика̄нан̃чева навапаббаджитасса ча сан̇гха̄т̣ипаттаггахан̣ам̣ аджа̄нантасса да̄таббам̣. етесам̣ датва̄ авасесам̣ тхера̄санато пат̣т̣ха̄йа тхокам̣ тхокам̣ адатва̄ йо йаттакам̣ ган̣ха̄ти, тасса таттакам̣ да̄таббам̣. авасит̣т̣хе асати пуна пин̣д̣а̄йа чаритва̄ тхера̄санато пат̣т̣ха̄йа йам̣ йам̣ пан̣ӣтам̣, там̣ там̣ датва̄ сесам̣ парибхун̃джитаббам̣, ‘‘сӣлавантехӣ’’ти вачанато дуссӣласса ада̄тумпи ват̣т̣ати.
айам̣ пана са̄ран̣ӣйадхаммо сусиккхита̄йа париса̄йа супӯро хоти, но асиккхита̄йа париса̄йа. сусиккхита̄йа хи париса̄йа йо ан̃н̃ато лабхати, со на ган̣ха̄ти, ан̃н̃ато алабхантопи пама̄н̣айуттамева ган̣ха̄ти, на атирекам̣. айан̃ча пана са̄ран̣ӣйадхаммо евам̣ пунаппунам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ ладдхам̣ ладдхам̣ дентасса̄пи два̄дасахи вассехи пӯрати, на тато орам̣. саче хи два̄дасамепи вассе са̄ран̣ӣйадхаммапӯрако пин̣д̣апа̄тапӯрам̣ паттам̣ а̄санаса̄ла̄йам̣ т̣хапетва̄ наха̄йитум̣ гаччхати, сан̇гхаттхеро ча кассесо паттоти? са̄ран̣ӣйадхаммапӯракасса̄ти вутте – ‘‘а̄харатха на’’нти саббам̣ ¶ пин̣д̣апа̄там̣ вича̄ретва̄ бхун̃джитва̄ ча риттапаттам̣ т̣хапети. атха со бхиккху риттапаттам̣ дисва̄, ‘‘майхам̣ асесетва̄ва парибхун̃джим̣сӯ’’ти доманассам̣ уппа̄дети, са̄ран̣ӣйадхаммо бхиджджати, пуна два̄даса васса̄ни пӯретаббо ¶ хоти, титтхийапарива̄сасадисо хеса. саким̣ кхан̣д̣е джа̄те пуна пӯретаббова. йо пана, ‘‘ла̄бха̄ вата ме, суладдхам̣ вата ме, йасса ме паттагатам̣ ана̄пуччха̄ва сабрахмача̄рӣ парибхун̃джантӣ’’ти соманассам̣ джанети, тасса пун̣н̣о на̄ма хоти.
евам̣ пӯритаса̄ран̣ӣйадхаммасса пана нева исса̄, на маччхарийам̣ хоти, со манусса̄нам̣ пийо хоти, сулабхапаччайо; паттагатамасса дӣйама̄нампи на кхӣйати, бха̄джанӣйабхан̣д̣ат̣т̣ха̄не аггабхан̣д̣ам̣ лабхати, бхайе ва̄ чха̄таке ва̄ сампатте девата̄ уссуккам̣ а̄паджджанти.
татрима̄ни ваттхӯни – лен̣агирива̄сӣ тиссаттхеро кира маха̄гирига̄мам̣ упанисса̄йа васати. пан̃н̃а̄са маха̄тхера̄ на̄гадӣпам̣ ¶ четийаванданаттха̄йа гаччханта̄ гирига̄ме пин̣д̣а̄йа чаритва̄ кин̃чи аладдха̄ никкхамим̣су. тхеро пависанто те дисва̄ пуччхи – ‘‘ладдхам̣, бханте’’ти? вичаримха̄, а̄вусоти. со аладдхабха̄вам̣ н̃атва̄ а̄ха – ‘‘йа̄ва̄хам̣, бханте, а̄гаччха̄ми, та̄ва идхева хотха̄’’ти. майам̣, а̄вусо, пан̃н̃а̄са джана̄ паттатеманаматтампи на лабхимха̄ти. нева̄сика̄ на̄ма, бханте, пат̣ибала̄ хонти, алабханта̄пи бхиккха̄ча̄рамаггасабха̄вам̣ джа̄нантӣти. тхера̄ а̄гамим̣су. тхеро га̄мам̣ па̄виси. дхурагехейева маха̄упа̄сика̄ кхӣрабхаттам̣ саджджетва̄ тхерам̣ олокайама̄на̄ т̣хита̄ тхерасса два̄рам̣ сампаттассева паттам̣ пӯретва̄ ада̄си. со там̣ а̄да̄йа тхера̄нам̣ сантикам̣ гантва̄, ‘‘ган̣хатха, бханте’’ти сан̇гхаттхерама̄ха. тхеро, ‘‘амхехи еттакехи кин̃чи на ладдхам̣, айам̣ сӣгхамева гахетва̄ а̄гато, ким̣ ну кхо’’ти сеса̄нам̣ мукхам̣ олокеси. тхеро олокана̄ка̄ренева н̃атва̄ – ‘‘дхаммена самена ладдхапин̣д̣апа̄то, никкуккучча̄ ган̣хатха бханте’’тиа̄дито пат̣т̣ха̄йа саббесам̣ йа̄вадаттхам̣ датва̄ аттана̄пи йа̄вадаттхам̣ бхун̃джи.
атха нам̣ бхаттакичча̄васа̄не тхера̄ пуччхим̣су – ‘‘када̄, а̄вусо, локуттарадхаммам̣ пат̣ивиджджхӣ’’ти? наттхи ме, бханте, локуттарадхаммоти. джха̄нала̄бхӣси, а̄вусоти? етампи ме, бханте, наттхӣти. нану, а̄вусо, па̄т̣иха̄рийанти? са̄ран̣ӣйадхаммо ме, бханте, пӯрито, тасса ме ¶ дхаммасса пӯритака̄лато ¶ пат̣т̣ха̄йа сачепи бхиккхусатасахассам̣ хоти, паттагатам̣ на кхӣйатӣти. са̄дху са̄дху, саппуриса, ануччхавикамидам̣ туйханти. идам̣ та̄ва паттагатам̣ на кхӣйатӣти еттха ваттху.
айамева пана тхеро четийапаббате гирибхан̣д̣амаха̄пӯджа̄йа да̄нат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄, ‘‘имасмим̣ т̣ха̄не ким̣ варабхан̣д̣а’’нти пуччхати. две са̄т̣ака̄, бхантети. ете майхам̣ па̄пун̣иссантӣти. там̣ сутва̄ амаччо ран̃н̃о а̄рочеси – ‘‘еко дахаро евам̣ вадатӣ’’ти. ‘‘дахарассевам̣ читтам̣, маха̄тхера̄нам̣ пана сукхумаса̄т̣ака̄ ват̣т̣антӣ’’ти ватва̄, ‘‘маха̄тхера̄нам̣ дасса̄мӣ’’ти т̣хапеси. тасса бхиккхусан̇гхе пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хите дентасса маттхаке т̣хапита̄пи те са̄т̣ака̄ хаттхам̣ на̄роханти, ан̃н̃ева а̄роханти. дахарасса да̄нака̄ле пана хаттхам̣ а̄рул̣ха̄. со ¶ тасса хаттхе т̣хапетва̄ амаччасса мукхам̣ олокетва̄ дахарам̣ нисӣда̄петва̄ да̄нам̣ датва̄ сан̇гхам̣ виссаджджетва̄ дахарасса сантике нисӣдитва̄, ‘‘када̄, бханте, имам̣ дхаммам̣ пат̣ивиджджхиттха̄’’ти а̄ха. со парийа̄йенапи асантам̣ аваданто, ‘‘наттхи майхам̣, маха̄ра̄джа, локуттарадхаммо’’ти а̄ха. нану, бханте, пуббева авачуттха̄ти? а̄ма, маха̄ра̄джа, са̄ран̣ӣйадхаммапӯрако ахам̣, тасса ме дхаммасса пӯритака̄лато пат̣т̣ха̄йа бха̄джанӣйабхан̣д̣ат̣т̣ха̄не аггабхан̣д̣ам̣ па̄пун̣а̄тӣти. са̄дху са̄дху, бханте, ануччхавикамидам̣ тумха̄канти вандитва̄ пакка̄ми. идам̣ бха̄джанӣйабхан̣д̣ат̣т̣ха̄не аггабхан̣д̣ам̣ па̄пун̣а̄тӣти еттха ваттху.
бра̄хман̣атиссабхайе пана бха̄тарага̄мава̄сино на̄гаттхерийа̄ ана̄рочетва̄ва пала̄йим̣су. тхерӣ паччӯсака̄ле, ‘‘ативийа аппаниггхосо га̄мо, упадха̄ретха та̄ва̄’’ти дахарабхиккхунийо а̄ха. та̄ гантва̄ саббесам̣ гатабха̄вам̣ н̃атва̄ а̄гамма тхерийа̄ а̄рочесум̣. са̄ сутва̄, ‘‘ма̄ тумхе тесам̣ гатабха̄вам̣ чинтайиттха, аттано уддесапарипуччха̄йонисоманасика̄ресуйева йогам̣ каротха̄’’ти ватва̄ бхиккха̄ча̄равела̄йа па̄рупитва̄ аттадва̄дасама̄ га̄мадва̄ре нигродхаруккхамӯле ат̣т̣ха̄си. руккхе адхиваттха̄ девата̄ два̄дасаннампи бхиккхунӣнам̣ пин̣д̣апа̄там̣ датва̄, ‘‘аййе, ан̃н̃аттха ма̄ гаччхатха, ниччам̣ идхева етха̄’’ти а̄ха. тхерийа̄ пана канит̣т̣хабха̄та̄ ¶ на̄гаттхеро на̄ма аттхи. со, ‘‘махантам̣ бхайам̣, на сакка̄ идха йа̄петум̣, паратӣрам̣ гамисса̄ма̄ти аттадва̄дасамова аттано васанат̣т̣ха̄на̄ никкханто тхерим̣ дисва̄ гамисса̄мӣ’’ти бха̄тарага̄мам̣ а̄гато. тхерӣ, ‘‘тхера̄ а̄гата̄’’ти сутва̄ тесам̣ сантикам̣ гантва̄, ким̣ аййа̄ти пуччхи. со там̣ паваттим̣ а̄чиккхи. са̄, ‘‘аджджа екадивасам̣ виха̄рейева васитва̄ свева гамиссатха̄’’ти а̄ха. тхера̄ виха̄рам̣ агамам̣су.
тхерӣ ¶ пунадивасе руккхамӯле пин̣д̣а̄йа чаритва̄ тхерам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘имам̣ пин̣д̣апа̄там̣ парибхун̃джатха̄’’ти а̄ха. тхеро, ‘‘ват̣т̣иссати тхерӣ’’ти ватва̄ тун̣хӣ ат̣т̣ха̄си. дхаммико та̄та̄ пин̣д̣апа̄то ¶ куккуччам̣ акатва̄ парибхун̃джатха̄ти. ват̣т̣иссати тхерӣти. са̄ паттам̣ гахетва̄ а̄ка̄се кхипи, патто а̄ка̄се ат̣т̣ха̄си. тхеро, ‘‘саттата̄ламатте т̣хитампи бхиккхунӣбхаттамева, тхерӣти ватва̄ бхайам̣ на̄ма саббака̄лам̣ на хоти, бхайе вӯпасанте арийавам̣сам̣ катхайама̄но, ‘бхо пин̣д̣апа̄тика бхиккхунӣбхаттам̣ бхун̃джитва̄ вӣтина̄майиттха̄’ти читтена анувадийама̄но сантхамбхетум̣ на саккхисса̄ми, аппаматта̄ хотха тхерийо’’ти маггам̣ а̄рухи.
руккхадевата̄пи, ‘‘саче тхеро тхерийа̄ хаттхато пин̣д̣апа̄там̣ парибхун̃джиссати, на нам̣ ниваттесса̄ми, саче пана на парибхун̃джиссати, ниваттесса̄мӣ’’ти чинтайама̄на̄ т̣хатва̄ тхерасса гаманам̣ дисва̄ руккха̄ оруйха паттам̣, бханте, детха̄ти паттам̣ гахетва̄ тхерам̣ руккхамӯлам̣йева а̄нетва̄ а̄санам̣ пан̃н̃а̄петва̄ пин̣д̣апа̄там̣ датва̄ катабхаттакиччам̣ пат̣ин̃н̃ам̣ ка̄ретва̄ два̄даса бхиккхунийо, два̄даса ча бхиккхӯ сатта васса̄ни упат̣т̣хахи. идам̣ девата̄ уссуккам̣ а̄паджджантӣти еттха ваттху, татра хи тхерӣ са̄ран̣ӣйадхаммапӯрика̄ ахоси.
акхан̣д̣а̄нӣтиа̄дӣсу йасса саттасу а̄паттиккхандхесу а̄димхи ва̄ анте ва̄ сиккха̄падам̣ бхиннам̣ хоти, тасса сӣлам̣ парийанте чхиннаса̄т̣ако вийа кхан̣д̣ам̣ на̄ма. йасса пана вемаджджхе бхиннам̣, тасса маджджхе чхиддаса̄т̣ако вийа чхиддам̣ на̄ма хоти. йасса пана пат̣ипа̄т̣ийа̄ две тӣн̣и бхинна̄ни, тасса пит̣т̣хийам̣ ва̄ куччхийам̣ ва̄ ут̣т̣хитена висабха̄гаван̣н̣ена ка̄л̣аратта̄дӣнам̣ ан̃н̃атараван̣н̣а̄ га̄вӣ вийа сабалам̣ на̄ма хоти. йасса пана антарантара̄ бхинна̄ни, тасса ¶ антарантара̄ висабха̄габиндучитра̄ га̄вӣ вийа камма̄сам̣ на̄ма хоти. йасса пана саббена саббам̣ абхинна̄ни, тасса та̄ни сӣла̄ни акхан̣д̣а̄ни аччхидда̄ни асабала̄ни акамма̄са̄ни на̄ма хонти. та̄ни панета̄ни тан̣ха̄да̄сабйато мочетва̄ бхуджиссабха̄вакаран̣ато бхуджисса̄ни. буддха̄дӣхи вин̃н̃ӯхи пасаттхатта̄ вин̃н̃уппасаттха̄ни. тан̣ха̄дит̣т̣хӣхи апара̄мат̣т̣хатта̄, ‘‘идам̣ на̄ма твам̣ а̄паннапуббо’’ти кеначи пара̄мат̣т̣хум̣ асаккун̣еййатта̄ ча апара̄мат̣т̣ха̄ни. упача̄расама̄дхим̣ ва̄ аппана̄сама̄дхим̣ ва̄ сам̣ваттайантӣти сама̄дхисам̣ваттаника̄нӣти вуччанти. сӣласа̄ман̃н̃агато ¶ вихаратӣти тесу тесу диса̄бха̄гесу вихарантехи бхиккхӯхи саддхим̣ сама̄набха̄вӯпагатасӣло вихарати ¶ . сота̄панна̄дӣнан̃хи сӣлам̣ самуддантарепи девалокепи васанта̄нам̣ ан̃н̃есам̣ сота̄панна̄дӣнам̣ сӣлена сама̄намева хоти, наттхи маггасӣле на̄наттам̣, там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣.
йа̄йам̣ дит̣т̣хӣти маггасампайутта̄ самма̄дит̣т̣хи. арийа̄ти ниддоса̄. ниййа̄тӣти ниййа̄ника̄. таккарасса̄ти йо татха̄ка̄рӣ хоти. дуккхаккхайа̄йа̄ти саббадуккхаккхайаттхам̣. дит̣т̣хиса̄ман̃н̃агатоти сама̄надит̣т̣хибха̄вам̣ упагато хутва̄ вихарати. агганти джет̣т̣хакам̣. саббагопа̄насийо сан̇ган̣ха̄тӣти сан̇га̄хикам̣. саббагопа̄насӣнам̣ сан̇гха̄т̣ам̣ каротӣти сан̇гха̄т̣аникам̣. сан̇гха̄т̣анийанти аттхо. йадидам̣ кӯт̣анти йаметам̣ кӯт̣а̄га̄ракан̣н̣ика̄сан̇кха̄там̣ кӯт̣ам̣ на̄ма. пан̃чабхӯмика̄дипа̄са̄да̄ хи кӯт̣абаддха̄ва тит̣т̣ханти. йасмим̣ патите маттикам̣ а̄дим̣ катва̄ саббе патанти. тасма̄ евама̄ха. евамева кхоти йатха̄ кӯт̣ам̣ кӯт̣а̄га̄расса, евам̣ имесампи са̄ран̣ӣйадхамма̄нам̣ йа̄ айам̣ арийа̄ дит̣т̣хи, са̄ агга̄ ча сан̇га̄хика̄ ча сан̇гха̄т̣анийа̄ ча̄ти дат̣т̣хабба̄.
493. катхан̃ча, бхиккхаве, йа̄йам̣ дит̣т̣хӣти еттха, бхиккхаве, йа̄йам̣ сота̄паттимаггадит̣т̣хи арийа̄ ниййа̄ника̄ ниййа̄ти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа̄ти вутта̄, са̄ катхам̣ кена ка̄ран̣ена ниййа̄тӣти аттхо. парийут̣т̣хитачиттова хотӣти етта̄вата̄пи парийут̣т̣хитачиттойева на̄ма хотӣти аттхо. еса найо саббаттха. суппан̣ихитам̣ ме ма̄насанти майхам̣ читтам̣ сут̣т̣ху т̣хапитам̣. сачча̄нам̣ бодха̄йа̄ти чатуннам̣ сачча̄нам̣ бодхаттха̄йа. арийантиа̄дӣсу там̣ н̃а̄н̣ам̣ йасма̄ арийа̄нам̣ хоти, на путхуджджана̄нам̣, тасма̄ арийанти вуттам̣. йесам̣ пана локуттарадхаммопи аттхи, тесам̣йева хоти, на ¶ ан̃н̃есам̣, тасма̄ локуттаранти вуттам̣. путхуджджана̄нам̣ пана абха̄вато аса̄дха̄ран̣ам̣ путхуджджанехӣти вуттам̣. еса найо саббава̄ресу.
494. лабха̄ми паччаттам̣ саматханти аттано читте саматхам̣ лабха̄мӣти аттхо. ниббутийампи есева найо. еттха ча саматхоти екаггата̄. ниббутӣти килесавӯпасамо.
495. татха̄рӯпа̄йа дит̣т̣хийа̄ти еварӯпа̄йа сота̄паттимаггадит̣т̣хийа̄.
496. дхаммата̄йа̄ти сабха̄вена. дхаммата̄ еса̄ти сабха̄во ¶ еса. вут̣т̣ха̄нам̣ пан̃н̃а̄йатӣти сан̇гхакаммавасена ¶ ва̄ десана̄йа ва̄ вут̣т̣ха̄нам̣ диссати. арийаса̄вако хи а̄паттим̣ а̄паджджанто гарука̄паттӣсу кут̣ика̄расадисам̣, лахука̄паттӣсу сахасеййа̄дисадисам̣ ачиттака̄паттим̣йева а̄паджджати, тампи асан̃чичча, но сан̃чичча, а̄паннам̣ на пат̣иччха̄дети. тасма̄ атха кхо нам̣ кхиппамева̄тиа̄дима̄ха. дахароти тарун̣о. кума̄роти на махаллако. мандоти чаккхусота̄дӣнам̣ мандата̄йа мандо. утта̄насеййакоти атидахарата̄йа утта̄насеййако, даккхин̣ена ва̄ ва̄мена ва̄ пассена сайитум̣ на саккотӣти аттхо. ан̇га̄рам̣ аккамитва̄ти ито чито ча паса̄ритена хаттхена ва̄ па̄дена ва̄ пхуситва̄. евам̣ пхусанта̄нам̣ пана манусса̄нам̣ на сӣгхам̣ хаттхо джха̄йати, татха̄ хи екачче хаттхена ан̇га̄рам̣ гахетва̄ париваттама̄на̄ дӯрампи гаччханти. дахарасса пана хаттхапа̄да̄ сукхума̄ла̄ хонти, со пхут̣т̣хаматтенева дайхама̄но чирӣти саддам̣ каронто кхиппам̣ пат̣исам̣харати, тасма̄ идха дахарова дассито. махаллако ча дайхантопи адхива̄сети, айам̣ пана адхива̄сетум̣ на саккоти. тасма̄пи дахарова дассито. десетӣти а̄паттипат̣игга̄хаке сабха̄гапуггале сати екам̣ дивасам̣ ва̄ раттим̣ ва̄ анадхива̄сетва̄ раттим̣ чатуран̇гепи таме сабха̄габхиккхуно васанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ десетийева.
497. учча̄вача̄нӣти уччанӣча̄ни. ким̣ каран̣ӣйа̄нӣти ким̣ каромӣти евам̣ ватва̄ каттаббакамма̄ни. таттха уччакаммам̣ на̄ма чӣварасса каран̣ам̣ раджанам̣ четийе судха̄каммам̣ упосатха̄га̄рачетийагхарабодхигхаресу каттаббакамманти евама̄ди. авачакаммам̣ на̄ма па̄дадхованамаккхана̄дикхуддакакаммам̣, атха ва̄ четийе ¶ судха̄камма̄ди уччакаммам̣ на̄ма. таттхева каса̄вапачанаудака̄найанакуччхакаран̣а ниййа̄сабандхана̄ди авачакаммам̣ на̄ма. уссуккам̣ а̄панно хотӣти уссуккабха̄вам̣ каттаббатам̣ пат̣ипанно хоти. тибба̄пеккхо хотӣти бахалапаттхано хоти. тхамбан̃ча ¶ а̄лумпатӣти тин̣ан̃ча а̄лумпама̄на̄ кха̄дати. ваччхакан̃ча апачина̄тӣти ваччхакан̃ча апалокети. тарун̣аваччха̄ хи га̄вӣ аран̃н̃е екато а̄гатам̣ ваччхакам̣ екасмим̣ т̣ха̄не нипаннам̣ паха̄йа дӯрам̣ на гаччхати, ваччхакасса а̄саннат̣т̣ха̄не чарама̄на̄ тин̣ам̣ а̄лумпитва̄ гӣвам̣ уккхипитва̄ екантам̣ ваччхакамева ча вилокети, евамева сота̄панно учча̄вача̄ни ким̣ каран̣ӣйа̄ни каронто таннинно хоти, аситхилапӯрако тиббаччхандо бахалапаттхано хутва̄ва кароти.
татридам̣ ¶ ваттху – маха̄четийе кира судха̄камме карийама̄не еко арийаса̄вако екена хаттхена судха̄бха̄джанам̣, екена куччхам̣ гахетва̄ судха̄каммам̣ карисса̄мӣти четийан̇ган̣ам̣ а̄рул̣хо. еко ка̄йадал̣хибахуло бхиккху гантва̄ тхерасса сантике ат̣т̣ха̄си. тхеро ан̃н̃асмим̣ сати папан̃чо хотӣти тасма̄ т̣ха̄на̄ ан̃н̃ам̣ т̣ха̄нам̣ гато. сопи бхиккху таттхева агама̄си. тхеро пуна ан̃н̃ам̣ т̣ха̄нанти евам̣ катипайат̣т̣ха̄не а̄гатам̣, – ‘‘саппуриса махантам̣ четийан̇ган̣ам̣ ким̣ ан̃н̃асмим̣ т̣ха̄не ока̄сам̣ на лабхатха̄’’ти а̄ха. на итаро пакка̄мӣти.
498. балата̄йа саманна̄гатоти балена саманна̄гато. ат̣т̣хим̣ катва̄ти аттхикабха̄вам̣ катва̄, аттхико хутва̄ти аттхо. манасикатва̄ти манасмим̣ каритва̄. саббачетаса̄ саманна̄харитва̄ти аппаматтакампи виккхепам̣ акаронто сакалачиттена саманна̄харитва̄. охитасототи т̣хапитасото. арийаса̄вака̄ хи пийадхаммассавана̄ хонти, дхаммассаванаггам̣ гантва̄ нидда̄йама̄на̄ ва̄ йена кеначи саддхим̣ саллапама̄на̄ ва̄ виккхиттачитта̄ ва̄ на нисӣданти, атха кхо аматам̣ парибхун̃джанта̄ вийа атитта̄ва хонти дхаммассаване, атха арун̣ам̣ уггаччхати. тасма̄ евама̄ха.
500. дхаммата̄ ¶ сусаманнит̣т̣ха̄ хотӣти сабха̄во сут̣т̣ху саманнесито хоти. сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа̄ти каран̣авачанам̣ ¶ , сота̄паттипхаласаччхикатан̃а̄н̣ена̄ти аттхо. евам̣ саттан̇гасаманна̄гатоти евам̣ имехи саттахи маха̄паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ехи саманна̄гато. айам̣ та̄ва а̄чарийа̄нам̣ сама̄накатха̄. локуттарамагго хи бахучиттаккхан̣ико на̄ма наттхи.
витан̣д̣ава̄дӣ пана екачиттаккхан̣ико на̄ма магго наттхи, ‘‘евам̣ бха̄веййа сатта васса̄нӣ’’ти хи вачанато саттапи васса̄ни маггабха̄вана̄ хонти. килеса̄ пана лаху чхиджджанта̄ саттахи н̃а̄н̣ехи чхиджджантӣти вадати. со суттам̣ а̄хара̄ти ваттаббо, аддха̄ ан̃н̃ам̣ суттам̣ апассанто, ‘‘идамасса пат̣хамам̣ н̃а̄н̣ам̣ адхигатам̣ хоти, идамасса дутийам̣ н̃а̄н̣ам̣…пе… идамасса саттамам̣ н̃а̄н̣ам̣ адхигатам̣ хотӣ’’ти имамева а̄харитва̄ дассессати. тато ваттаббо ким̣ панидам̣ суттам̣ неййаттхам̣ нӣтаттханти. тато ваккхати – ‘‘нӣтаттхаттхам̣, йатха̄суттам̣ татхева аттхо’’ти. со ваттаббо – ‘‘дхаммата̄ сусаманнит̣т̣ха̄ хоти сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа̄ти еттха ко аттхо’’ти? аддха̄ сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йаттхоти ваккхати. тато пуччхитаббо, ‘‘маггасаман̇гӣ ¶ пхалам̣ саччхикароти, пхаласаман̇гӣ’’ти. джа̄нанто, ‘‘пхаласаман̇гӣ саччхикаротӣ’’ти ваккхати. тато ваттаббо, – ‘‘евам̣ саттан̇гасаманна̄гато кхо, бхиккхаве, арийаса̄вако сота̄паттипхаласаманна̄гато хотӣти идха маггам̣ абха̄ветва̄ ман̣д̣ӯко вийа уппатитва̄ арийаса̄вако пхаламева ган̣хиссати. ма̄ суттам̣ ме ладдханти йам̣ ва̄ там̣ ва̄ авача. пан̃хам̣ виссаджджентена на̄ма а̄чарийасантике васитва̄ буддхавачанам̣ угган̣хитва̄ аттхарасам̣ видитва̄ ваттаббам̣ хотӣ’’ти. ‘‘има̄ни сатта н̃а̄н̣а̄ни арийаса̄вакасса паччавеккхан̣ан̃а̄н̣а̄нева, локуттарамагго бахучиттаккхан̣ико на̄ма наттхи, екачиттаккхан̣икойева̄’’ти сан̃н̃а̄петаббо. саче сан̃джа̄на̄ти сан̃джа̄на̄ту. но че сан̃джа̄на̄ти, ‘‘гаччха па̄това виха̄рам̣ пависитва̄ йа̄гум̣ пива̄хӣ’’ти уййоджетаббо. сесам̣ саббаттха утта̄намева̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
косамбийасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
9. брахманимантаникасуттаван̣н̣ана̄
501. евам̣ ¶ ¶ ¶ ме сутанти брахманимантаникасуттам̣. таттха па̄пакам̣ дит̣т̣хигатанти ла̄мака̄ сассатадит̣т̣хи. идам̣ ниччанти идам̣ саха ка̄йена брахмат̣т̣ха̄нам̣ аниччам̣ ‘‘ничча’’нти вадати. дхува̄дӣни тассева вевачана̄ни. таттха дхуванти тхирам̣. сассатанти сада̄ виджджама̄нам̣. кеваланти акхан̣д̣ам̣ сакалам̣. ачаванадхамманти ачаванасабха̄вам̣. идан̃хи на джа̄йатӣтиа̄дӣсу имасмим̣ т̣ха̄не кочи джа̄йанако ва̄ джӣйанако ва̄ мӣйанако ва̄ чаванако ва̄ упападжджанако ва̄ наттхӣти сандха̄йа вадати. ито ча панан̃н̃анти ито саха ка̄йака̄ брахмат̣т̣ха̄на̄ уттари ан̃н̃ам̣ ниссаран̣ам̣ на̄ма наттхӣти евамасса тха̄магата̄ сассатадит̣т̣хи уппанна̄ хоти. евам̣ва̄дӣ пана со упари тиссо джха̄набхӯмийо чатта̄ро магга̄ чатта̄ри пхала̄ни нибба̄нанти саббам̣ пат̣иба̄хати. авиджджа̄гатоти авиджджа̄йа гато саманна̄гато ан̃н̃а̄н̣ӣ андхӣбхӯто. йатра хи на̄ма̄ти йо на̄ма.
502. атха кхо, бхиккхаве, ма̄ро па̄пима̄ти ма̄ро катхам̣ бхагавантам̣ аддаса? со кира аттано бхаване нисӣдитва̄ ка̄лена ка̄лам̣ саттха̄рам̣ а̄ваджджети – ‘‘аджджа саман̣о готамо катарасмим̣ га̄ме ва̄ нигаме ва̄ васатӣ’’ти. имасмим̣ пана ка̄ле а̄ваджджанто, ‘‘уккат̣т̣хам̣ нисса̄йа субхагаване вихаратӣ’’ти н̃атва̄, ‘‘каттха ну кхо гато’’ти олокенто брахмалокам̣ гаччхантам̣ дисва̄, ‘‘саман̣о готамо брахмалокам̣ гаччхати, йа̄ва таттха дхаммакатхам̣ катхетва̄ брахмаган̣ам̣ мама висайа̄ на̄тиккамети, та̄ва гантва̄ дхаммадесана̄йам̣ вичхандам̣ карисса̄мӣ’’ти саттху пада̄нупадико гантва̄ брахмаган̣асса антаре адиссама̄нена ка̄йена ат̣т̣ха̄си. со, ‘‘саттха̄ра̄ бакабрахма̄ апаса̄дито’’ти н̃атва̄ брахмуно упаттхамбхо хутва̄ ат̣т̣ха̄си. тена вуттам̣ – ‘‘атха кхо, бхиккхаве, ма̄ро па̄пима̄’’ти.
брахмапа̄рисаджджам̣ анва̄виситва̄ти екасса брахмапа̄рисаджджасса сарӣрам̣ пависитва̄. маха̄брахма̄нам̣ пана брахмапурохита̄нам̣ ва̄ анва̄виситум̣ на саккоти. метама̄садоти ма̄ ¶ етам̣ апаса̄дайиттха. абхибхӯти ¶ абхибхавитва̄ т̣хито джет̣т̣хако. анабхибхӯтоти ан̃н̃ехи анабхибхӯто. ан̃н̃адаттхӯти екам̣савачане ¶ нипа̄то. дассанавасена дасо, саббам̣ пассатӣти дӣпети. васаваттӣти саббаджанам̣ васе ваттети. иссароти локе иссаро. катта̄ нимма̄та̄ти локасса катта̄ ча нимма̄та̄ ча, патхавӣхимавантасинеручаккава̄л̣амаха̄самуддачандимасӯрийа̄ ча имина̄ ниммита̄ти дӣпети.
сет̣т̣хо саджита̄ти айам̣ локасса уттамо ча саджита̄ ча. ‘‘твам̣ кхаттийо на̄ма хохи, твам̣ бра̄хман̣о на̄ма, вессо на̄ма, суддо на̄ма, гахат̣т̣хо на̄ма, паббаджито на̄ма, антамасо от̣т̣хо хохи, гон̣о хохӣ’’ти евам̣ сатта̄нам̣ висаджджета̄ айанти дассети. васӣ пита̄ бхӯтабхабйа̄нанти айам̣ чин̣н̣авасита̄йа васӣ, айам̣ пита̄ бхӯта̄нан̃ча бхабйа̄нан̃ча̄ти вадати. таттха ан̣д̣аджаджала̄буджа̄ сатта̄ антоан̣д̣акосе чева антоваттхимхи ча бхабйа̄ на̄ма, бахи никкхантака̄лато пат̣т̣ха̄йа бхӯта̄. сам̣седаджа̄ пат̣хамачиттаккхан̣е бхабйа̄, дутийато пат̣т̣ха̄йа бхӯта̄. опапа̄тика̄ пат̣хамаирийа̄патхе бхабйа̄, дутийато пат̣т̣ха̄йа бхӯта̄ти ведитабба̄. те саббепи етасса путта̄ти сан̃н̃а̄йа, ‘‘пита̄ бхӯтабхабйа̄на’’нти а̄ха.
патхавӣгарахака̄ти йатха̄ твам̣ етарахи, ‘‘аничча̄ дуккха̄ анатта̄’’ти патхавим̣ гарахаси джигуччхаси, евам̣ тепи патхавӣгарахака̄ ахесум̣, на кевалам̣ твам̣йева̄ти дӣпети. а̄пагарахака̄тиа̄дӣсупи есева найо. хӣне ка̄йе патит̣т̣хита̄ти чатӯсу апа̄йесу ниббатта̄. патхавӣпасам̣сака̄ти йатха̄ твам̣ гарахаси, евам̣ агарахитва̄, ‘‘ничча̄ дхува̄ сассата̄ аччхеджджа̄ абхеджджа̄ аккхайа̄’’ти евам̣ патхавӣпасам̣сака̄ патхавийа̄ ван̣н̣ава̄дино ахесунти вадати. патхава̄бхинандиноти тан̣ха̄дит̣т̣хивасена патхавийа̄ абхинандино. сесесупи есева найо. пан̣ӣте ка̄йе патит̣т̣хита̄ти брахмалоке ниббатта̄. там̣ та̄ханти тена ка̄ран̣ена там̣ ахам̣. ин̇гха̄ти чоданаттхе нипа̄то. упа̄тиваттиттхоти атиккамиттха. ‘‘упа̄тиваттито’’типи па̄т̣хо, айамеваттхо. дан̣д̣ена пат̣иппан̣а̄меййа̄ти чатухаттхена муггарадан̣д̣ена потхетва̄ пала̄пеййа. наракапапа̄тети сатапорисе маха̄соббхе. вира̄дхеййа̄ти ¶ хаттхена гахан̣айутте ва̄ па̄дена патит̣т̣ха̄найутте ва̄ т̣ха̄не гахан̣апатит̣т̣ха̄на̄ни ка̄тум̣ на саккун̣еййа. нану твам̣ бхиккху пассасӣти бхиккху нану твам̣ имам̣ брахмапарисам̣ саннипатитам̣ обха̄сама̄нам̣ вирочама̄нам̣ джотайама̄нам̣ пассасӣти брахмуно ова̄де т̣хита̄нам̣ ¶ иддха̄нубха̄вам̣ дассети. ити кхо мам̣, бхиккхаве, ма̄ро па̄пима̄ брахмапарисам̣ упанесӣти, бхиккхаве ¶ , ма̄ро па̄пима̄ нану твам̣ бхиккху пассаси брахмапарисам̣ йасена ча сирийа̄ ча обха̄сама̄нам̣ вирочама̄нам̣ джотайама̄нам̣, йади твампи маха̄брахмуно вачанам̣ анатиккамитва̄ йадева те брахма̄ вадати, там̣ кареййа̄си, твампи евамевам̣ йасена ча сирийа̄ ча вирочеййа̄сӣти евам̣ ваданто мам̣ брахмапарисам̣ упанеси упасам̣хари. ма̄ твам̣ ман̃н̃иттхоти ма̄ твам̣ ман̃н̃и. ма̄ро твамаси па̄пима̄ти па̄пима твам̣ маха̄джанасса ма̄ран̣ато ма̄ро на̄ма, па̄пакам̣ ла̄макам̣ маха̄джанасса айасам̣ каран̣ато па̄пима̄ на̄ма̄ти джа̄на̄ми.
503. касин̣ам̣ а̄йунти сакалам̣ а̄йум̣. те кхо евам̣ джа̄неййунти те евам̣ махантена тапокаммена саманна̄гата̄, твам̣ пана пуримадивасе джа̄то, ким̣ джа̄ниссаси, йасса те аджджа̄пи мукхе кхӣрагандхо ва̄йатӣти гхат̣т̣енто вадати. патхавим̣ аджджхосиссасӣти патхавим̣ аджджхоса̄йа гилитва̄ паринит̣т̣хапетва̄ тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хӣхи ган̣хиссаси. опаса̄йико ме бхависсасӣти майхам̣ самӣпасайо бхависсаси, мам̣ гаччхантам̣ анугаччхиссаси, т̣хитам̣ упатит̣т̣хиссаси, нисиннам̣ упанисӣдиссаси, нипаннам̣ упанипаджджиссасӣти аттхо. ваттхуса̄йикоти мама ваттхусмим̣ сайанако. йатха̄ка̄макаран̣ӣйо ба̄хитеййоти майа̄ аттано ручийа̄ йам̣ иччха̄ми, там̣ каттаббо, ба̄хитва̄ ча пана джаджджхарика̄гумбатопи нӣчатаро лакун̣д̣ат̣акатаро ка̄таббо бхависсасӣти аттхо.
имина̄ еса бхагавантам̣ упала̄пети ва̄ апаса̄дети ва̄. упала̄пети на̄ма саче кхо твам̣, бхиккху, тан̣ха̄дӣхи патхавим̣ аджджхосиссаси, опаса̄йико ме бхависсаси, майи гаччханте гамиссаси, тит̣т̣ханте т̣хассаси, нисинне нисӣдиссаси, нипанне нипаджджиссаси, ахам̣ там̣ сесаджанам̣ пат̣иба̄хитва̄ висса̄сикам̣ аббхантарикам̣ ¶ карисса̄мӣти евам̣ та̄ва упала̄пети на̄ма. сесападехи пана апаса̄дети на̄ма. айан̃хеттха адхиппа̄йо – саче твам̣ патхавим̣ аджджхосиссаси, ваттхуса̄йико ме бхависсаси, мама гамана̄дӣни а̄гаметва̄ гамиссаси ва̄ т̣хассаси ва̄ нисӣдиссаси ва̄ нипаджджиссаси ва̄, мама ваттхусмим̣ майхам̣ а̄раккхам̣ ган̣хиссаси, ахам̣ пана там̣ йатха̄ка̄мам̣ карисса̄ми ба̄хитва̄ ¶ ча джаджджхарика̄гумбатопи лакун̣д̣акатаранти евам̣ апаса̄дети на̄ма. айам̣ пана брахма̄ ма̄наниссито, тасма̄ идха апаса̄дана̄ва адхиппета̄. а̄па̄дӣсупи есева найо.
апича ¶ те ахам̣ брахмети ида̄ни бхагава̄, ‘‘айам̣ брахма̄ ма̄наниссито ‘ахам̣ джа̄на̄мӣ’ти ман̃н̃ати, аттано йасена самматто сарӣрам̣ пхуситумпи саматтхам̣ кин̃чи на пассати, тхокам̣ ниггахетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ имам̣ десанам̣ а̄рабхи. таттха гатин̃ча паджа̄на̄мӣти ниппхаттин̃ча паджа̄на̄ми. джутин̃ча̄ти а̄нубха̄ван̃ча паджа̄на̄ми. евам̣ махесаккхоти евам̣ маха̄йасо маха̄парива̄ро.
йа̄вата̄ чандимасӯрийа̄ парихарантӣти йаттаке т̣ха̄не чандимасӯрийа̄ вичаранти. диса̄ бханти вирочана̄ти диса̄су вирочама̄на̄ обха̄санти, диса̄ ва̄ техи вирочама̄на̄ обха̄санти. та̄ва сахассадха̄ локоти таттакена пама̄н̣ена сахассадха̄ локо, имина̄ чаккава̄л̣ена саддхим̣ чаккава̄л̣асахассанти аттхо. еттха те ваттате васоти еттха чаккава̄л̣асахассе туйхам̣ васо ваттати. паропаран̃ча джа̄на̄сӣти еттха чаккава̄л̣асахассе паропаре уччанӣче хӣнаппан̣ӣте сатте джа̄на̄си. атхо ра̄гавира̄гинанти на кевалам̣, ‘‘айам̣ иддхо айам̣ пакатимануссо’’ти паропарам̣, ‘‘айам̣ пана сара̄го айам̣ вӣтара̄го’’ти евам̣ ра̄гавира̄гинампи джанам̣ джа̄на̄си. иттхам̣бха̄ван̃н̃атха̄бха̄ванти иттхам̣бха̄воти идам̣ чаккава̄л̣ам̣. ан̃н̃атха̄бха̄воти ито сесам̣ екӯнасахассам̣. сатта̄нам̣ а̄гатим̣ гатинти еттха чаккава̄л̣асахассе пат̣исандхивасена сатта̄нам̣ а̄гатим̣, чутивасена гатим̣ ча джа̄на̄си. туйхам̣ пана атимахантохамасмӣти сан̃н̃а̄ хоти, сахассибрахма̄ на̄ма твам̣, ан̃н̃есам̣ пана тайа̄ уттари двисахасса̄нам̣ тисахасса̄нам̣ чатусахасса̄нам̣ пан̃часахасса̄нам̣ дасасахасса̄нам̣ сатасахасса̄нан̃ча брахма̄нам̣ пама̄н̣ам̣ наттхи, чатухаттха̄йа ¶ пилотика̄йа пат̣аппама̄н̣ам̣ ка̄тум̣ ва̄йаманто вийа махантосмӣти сан̃н̃ам̣ каросӣти нигган̣ха̄ти.
504. идхӯпапанноти идха пат̣хамаджджха̄набхӯмийам̣ упапанно. тена там̣ твам̣ на джа̄на̄сӣти тена ка̄ран̣ена там̣ ка̄йам̣ твам̣ на джа̄на̄си. нева те самасамоти ¶ джа̄нитаббат̣т̣ха̄нам̣ патва̄пи тайа̄ самасамо на хоми. абхин̃н̃а̄йа̄ти ан̃н̃а̄йа. куто нӣчеййанти тайа̄ нӣчатарабха̄во пана майхам̣ куто.
хет̣т̣хӯпапаттико киреса брахма̄ ануппанне буддхуппа̄де исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ касин̣апарикаммам̣ катва̄ сама̄паттийо ниббаттетва̄ апарихӣнаджджха̄но ка̄лам̣ катва̄ чатуттхаджджха̄набхӯмийам̣ ¶ вехаппхалабрахмалоке пан̃чакаппасатикам̣ а̄йум̣ гахетва̄ ниббатти. таттха йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ хет̣т̣ӯпапаттикам̣ катва̄ татийаджджха̄нам̣ пан̣ӣтам̣ бха̄ветва̄ субхакин̣хабрахмалоке чатусат̣т̣хикаппам̣ а̄йум̣ гахетва̄ ниббатти. таттха дутийаджджха̄нам̣ бха̄ветва̄ а̄бхассаресу ат̣т̣хакаппам̣ а̄йум̣ гахетва̄ ниббатти. таттха пат̣хамаджджха̄нам̣ бха̄ветва̄ пат̣хамаджджха̄набхӯмийам̣ каппа̄йуко хутва̄ ниббатти, со пат̣хамака̄ле аттана̄ катакамман̃ча ниббаттат̣т̣ха̄нан̃ча ан̃н̃а̄си, ка̄ле пана гаччханте убхайам̣ памусситва̄ сассатадит̣т̣хим̣ уппа̄деси. тена нам̣ бхагава̄, ‘‘тена там̣ твам̣ на джа̄на̄си…пе… куто нӣчеййа’’нти а̄ха.
атха брахма̄ чинтеси – ‘‘саман̣о готамо майхам̣ а̄йун̃ча ниббаттат̣т̣ха̄нан̃ча пуббекатакамман̃ча джа̄на̄ти, ханда нам̣ пуббе катакаммам̣ пуччха̄мӣ’’ти саттха̄рам̣ аттано пуббекатакаммам̣ пуччхи. саттха̄ катхеси.
пуббе киреса кулагхаре ниббаттитва̄ ка̄месу а̄дӣнавам̣ дисва̄, ‘‘джа̄тиджара̄бйа̄дхимаран̣асса антам̣ карисса̄мӣ’’ти никкхамма исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ сама̄паттийо ниббаттетва̄ абхин̃н̃а̄па̄дакаджджха̄нала̄бхӣ хутва̄ ган̇га̄тӣре пан̣н̣аса̄лам̣ ка̄ретва̄ джха̄наратийа̄ вӣтина̄мети. тада̄ ча ка̄лена ка̄лам̣ саттхава̄ха̄ пан̃чахи сакат̣асатехи маруканта̄рам̣ пат̣ипаджджанти. маруканта̄ре пана дива̄ на сакка̄ гантум̣, раттим̣ гаманам̣ хоти. атха пуримасакат̣асса аггайуге йуттабалибадда̄ гаччханта̄ ниваттитва̄ а̄гатамагга̄бхимукха̄ва ¶ ахесум̣. итарасакат̣а̄ни татхева ниваттитва̄ арун̣е уггате ниваттитабха̄вам̣ джа̄ним̣су. тесан̃ча тада̄ канта̄рам̣ атиккаманадивасо ахоси. саббам̣ да̄рудакам̣ париккхӣн̣ам̣, тасма̄, ‘‘наттхи да̄ни амха̄кам̣ джӣвита’’нти чинтетва̄ гон̣е чаккесу бандхитва̄ манусса̄ сакат̣апаччха̄йа̄йам̣ пависитва̄ нипаджджим̣су ¶ . та̄пасопи ка̄лассева пан̣н̣аса̄лато никкхамитва̄ пан̣н̣аса̄ладва̄ре нисинно ган̇гам̣ олокайама̄но аддаса ган̇гам̣ махата̄ удакогхена вуйхама̄нам̣ паваттитаман̣иккхандхам̣ вийа а̄гаччхантим̣. дисва̄ чинтеси – ‘‘аттхи ну кхо имасмим̣ локе еварӯпасса мадхуродакасса ала̄бхена килиссама̄на̄ сатта̄’’ти. со евам̣ а̄ваджджанто маруканта̄ре там̣ саттхам̣ дисва̄, ‘‘име сатта̄ ма̄ нассантӯ’’ти, ‘‘ито маха̄ удакаккхандхо чхиджджитва̄ маруканта̄ре саттха̄бхимукхо гаччхатӯ’’ти абхин̃н̃а̄читтена адхит̣т̣ха̄си. сахачиттуппа̄дена ма̄тика̄рул̣хам̣ вийа удакам̣ таттха агама̄си. манусса̄ удакасаддена вут̣т̣ха̄йа удакам̣ дисва̄ хаттхатут̣т̣ха̄ ¶ нха̄йитва̄ пивитва̄ гон̣епи па̄йетва̄ соттхина̄ иччхитат̣т̣ха̄нам̣ агамам̣су. саттха̄ там̣ брахмуно пуббакаммам̣ дассенто –
‘‘йам̣ твам̣ апа̄йеси бахӯ мануссе,
пипа̄сите гхаммани сампарете;
там̣ те пура̄н̣ам̣ ватасӣлаваттам̣,
суттаппабуддхова ануссара̄мӣ’’ти. (джа̄. 1.7.71) –
имам̣ га̄тхама̄ха.
апарасмим̣ самайе та̄пасо ган̇га̄тӣре пан̣н̣аса̄лам̣ ма̄петва̄ а̄ран̃н̃акам̣ га̄мам̣ нисса̄йа васати. тена ча самайена чора̄ там̣ га̄мам̣ пахаритва̄ хаттхаса̄рам̣ гахетва̄ га̄вийо ча карамаре ча гахетва̄ гаччханти. га̄вопи сунакха̄пи манусса̄пи маха̄виравам̣ вираванти. та̄пасо там̣ саддам̣ сутва̄ ‘‘ким̣ ну кхо ета’’нти а̄ваджджанто, ‘‘манусса̄нам̣ бхайам̣ уппанна’’нти н̃атва̄, ‘‘майи пассанте име сатта̄ ма̄ нассантӯ’’ти абхин̃н̃а̄па̄дакаджджха̄нам̣ ¶ сама̄паджджитва̄ вут̣т̣ха̄йа абхин̃н̃а̄читтена чора̄нам̣ пат̣ипатхе чатуран̇гинисенам̣ ма̄песи каммасаджджам̣ а̄гаччхантим̣. чора̄ дисва̄, ‘‘ра̄джа̄’’ти те ман̃н̃ама̄на̄ вилопам̣ чхад̣д̣етва̄ паккамим̣су. та̄пасо ‘‘йам̣ йасса сантакам̣, там̣ тассева хотӯ’’ти адхит̣т̣ха̄си, там̣ татхева ахоси. маха̄джано соттхибха̄вам̣ па̄пун̣и. саттха̄ идампи тасса пуббакаммам̣ дассенто –
‘‘йам̣ ¶ ен̣икӯласмим̣ джанам̣ гахӣтам̣,
амочайӣ гайхака нӣйама̄нам̣;
там̣ те пура̄н̣ам̣ ватасӣлаваттам̣,
суттаппабуддхова ануссара̄мӣ’’ти. (джа̄. 1.7.72) –
имам̣ га̄тхама̄ха. еттха ен̣икӯласминти ган̇га̄тӣре.
пуна ¶ екасмим̣ самайе упариган̇га̄ва̄сикам̣ кулам̣ хет̣т̣ха̄ган̇га̄ва̄сикена кулена саддхим̣ миттасантхавам̣ катва̄ на̄ва̄сан̇гха̄т̣ам̣ бандхитва̄ бахум̣ кха̄данӣйабходжанӣйан̃чева гандхама̄ла̄дӣни ча а̄ропетва̄ ган̇га̄сотена а̄гаччхати. манусса̄ кха̄дама̄на̄ бхун̃джама̄на̄ наччанта̄ га̄йанта̄ девавима̄нена гаччханта̄ вийа балавасоманасса̄ ахесум̣. ган̇геййако на̄го дисва̄ купито, ‘‘име майи сан̃н̃ампи на каронти, ида̄ни не самуддамева па̄песса̄мӣ’’ти махантам̣ аттабха̄вам̣ ма̄петва̄ удакам̣ двидха̄ бхиндитва̄ ут̣т̣ха̄йа пхан̣ам̣ катва̄ суссӯка̄рам̣ каронто ат̣т̣ха̄си. маха̄джано дисва̄ бхӣто виссарамака̄си. та̄пасо пан̣н̣аса̄ла̄йа нисинно сутва̄, ‘‘име га̄йанта̄ наччанта̄ соманассаджа̄та̄ а̄гаччханти, ида̄ни пана бхайаравам̣ равим̣су, ким̣ ну кхо’’ти а̄ваджджанто на̄гара̄джам̣ дисва̄, ‘‘майи пассанте име сатта̄ ма̄ нассантӯ’’ти абхин̃н̃а̄па̄дакаджджха̄нам̣ сама̄паджджитва̄ аттабха̄вам̣ виджахитва̄ супан̣н̣аван̣н̣ам̣ ма̄петва̄ на̄гара̄джасса дассеси. на̄гара̄джа̄ бхӣто пхан̣ам̣ сам̣харитва̄ удакам̣ павит̣т̣хо. маха̄джано соттхибха̄вам̣ па̄пун̣и. саттха̄ идампи тасса пуббакаммам̣ дассенто –
‘‘ган̇га̄йа сотасмим̣ гахӣтана̄вам̣,
луддена на̄гена мануссакаппа̄;
амочайиттха баласа̄ пасайха,
там̣ те пура̄н̣ам̣ ватасӣлаваттам̣;
суттаппабуддхова ануссара̄мӣ’’ти. (джа̄. 1.7.73) –
имам̣ га̄тхама̄ха.
апарасмим̣ ¶ самайе еса исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ кесаво на̄ма та̄пасо ахоси. тена самайена амха̄кам̣ бодхисатто каппо на̄ма ма̄н̣аво ¶ кесавасса баддхачаро антева̄сико хутва̄ а̄чарийасса ким̣ка̄рапат̣исса̄вӣ мана̄пача̄рӣ буддхисампанно аттхачаро ахоси. кесаво там̣ вина̄ ваттитум̣ на̄саккхи, там̣ нисса̄йева джӣвикам̣ каппеси. саттха̄ идампи тасса пуббакаммам̣ дассенто –
‘‘каппо ¶ ча те баддхачаро ахоси,
самбуддхимантам̣ ватинам̣ аман̃н̃и;
там̣ те пура̄н̣ам̣ ватасӣлаваттам̣,
суттаппабуддхова ануссара̄мӣ’’ти. (джа̄. 1.7.74) –
имам̣ га̄тхама̄ха.
евам̣ брахмуно на̄наттабха̄весу катакаммам̣ саттха̄ пака̄сеси. саттхари катхентейева брахма̄ саллаккхеси, дӣпасахассе уджджалите рӯпа̄ни вийа саббакамма̄нисса па̄кат̣а̄ни ахесум̣. со пасанначитто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘аддха̄ паджа̄на̄си маметама̄йум̣,
ан̃н̃ампи джа̄на̄си татха̄ хи буддхо;
татха̄ хи та̄йам̣ джалита̄нубха̄во,
обха̄сайам̣ тит̣т̣хати брахмалока’’нти. (джа̄. 1.7.75);
атхасса бхагава̄ уттари асамасаматам̣ пака̄сенто патхавим̣ кхо ахам̣ брахметиа̄дима̄ха. таттха патхавийа̄ патхаваттена ананубхӯтанти патхавийа̄ патхависабха̄вена ананубхӯтам̣ аппаттам̣. ким̣ пана танти? нибба̄нам̣. тан̃хи саббасма̄ сан̇кхата̄ ниссат̣атта̄ патхависабха̄вена аппаттам̣ на̄ма. тадабхин̃н̃а̄йа̄ти там̣ нибба̄нам̣ джа̄нитва̄ саччхикатва̄. патхавим̣ на̄пахосинти патхавим̣ тан̣ха̄дит̣т̣хима̄нага̄хехи на ган̣хим̣. а̄па̄дӣсупи есева найо. виттха̄ро пана мӯлапарийа̄йе вуттанайенева ведитаббо.
саче кхо те, ма̄риса, саббасса саббаттена̄ти идамева брахма̄ аттано ва̄дита̄йа саббанти аккхарам̣ ниддиситва̄ аккхаре досам̣ ган̣ханто а̄ха. саттха̄ пана сакка̄йам̣ сандха̄йа ‘‘сабба’’нти вадати, брахма̄ саббасаббам̣ сандха̄йа. твам̣ ¶ ‘‘сабба’’нти вадаси, ‘‘саббасса саббаттена ананубхӯта’’нти вадаси, йади саббам̣ ананубхӯтам̣ наттхи, атхасса ананубхӯтам̣ аттхи. ма̄ хева те риттакамева ¶ ахоси ¶ туччхакамева ахосӣти туйхам̣ вачанам̣ риттакам̣ ма̄ хоту, туччхакам̣ ма̄ хотӯти саттха̄рам̣ муса̄ва̄дена нигган̣ха̄ти.
саттха̄ пана етасма̄ брахмуна̄ сатагун̣ена сахассагун̣ена сатасахассагун̣ена ва̄дӣтаро, тасма̄ ахам̣ саббан̃ча ваккха̄ми, ананубхӯтан̃ча ваккха̄ми, сун̣а̄хи мети тасса ва̄дамадданаттхам̣ ка̄ран̣ам̣ а̄харанто вин̃н̃а̄н̣антиа̄дима̄ха. таттха вин̃н̃а̄н̣анти виджа̄нитаббам̣. анидассананти чаккхувин̃н̃а̄н̣асса а̄па̄тхам̣ анупагаманато анидассанам̣ на̄ма, пададвайенапи нибба̄намева вуттам̣. анантанти тайидам̣ уппа̄давайаантарахитатта̄ анантам̣ на̄ма. вуттампи хетам̣ –
‘‘антаванта̄ни бхӯта̄ни, асамбхӯтам̣ анантакам̣;
бхӯте анта̄ни диссанти, бхӯте анта̄ пака̄сита̄’’ти.
саббатопабханти саббасо пабха̄сампаннам̣. нибба̄нато хи ан̃н̃о дхаммо сапабхатаро ва̄ джотивантатаро ва̄ парисуддхатаро ва̄ пан̣д̣аратаро ва̄ наттхи. саббато ва̄ татха̄ пабхӯтамева, на каттхачи наттхӣти саббатопабхам̣. пураттхимадиса̄дӣсу хи асукадиса̄йа на̄ма нибба̄нам̣ наттхӣти на ваттаббам̣. атха ва̄ пабханти титтхасса на̄мам̣, саббато пабхамасса̄ти саббатопабхам̣. нибба̄насса кира йатха̄ маха̄самуддасса йато йато отаритука̄ма̄ хонти, там̣ тадева титтхам̣, атиттхам̣ на̄ма наттхи. евамевам̣ ат̣т̣хатим̣са̄йа каммат̣т̣ха̄несу йена йена мукхена нибба̄нам̣ отаритука̄ма̄ хонти, там̣ тадева титтхам̣. нибба̄насса атиттхам̣ на̄ма каммат̣т̣ха̄нам̣ наттхи. тена вуттам̣ саббатопабханти. там̣ патхавийа̄ патхаваттена̄ти там̣ нибба̄нам̣ патхавийа̄ патхавӣсабха̄вена тато паресам̣ а̄па̄дӣнам̣ а̄па̄дисабха̄вена ча ананубхӯтам̣. ити йам̣ тумха̄диса̄нам̣ висайабхӯтам̣ саббатебхӯмакадхаммаджа̄там̣ тасса саббаттена там̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ анидассанам̣ анантам̣ саббатопатам̣ ананубхӯтанти ва̄дам̣ патит̣т̣хапеси.
тато ¶ брахма̄ гахитагахитам̣ саттха̄ра̄ виссаджджа̄пито кин̃чи гахетаббам̣ адисва̄ лал̣итакам̣ ка̄тука̄мо ханда чарахи те, ма̄риса, антарадха̄йа̄мӣти а̄ха. таттха антарадха̄йа̄мӣти адиссама̄накапа̄т̣иха̄рийам̣ каромӣти а̄ха. саче висахасӣти йади саккоси майхам̣ антарадха̄йитум̣, антарадха̄йаси ¶ , па̄т̣иха̄рийам̣ карохӣти. невассу ме саккоти антарадха̄йитунти майхам̣ ¶ антарадха̄йитум̣ нева саккоти. ким̣ панеса ка̄тука̄мо ахосӣти? мӯлапат̣исандхим̣ гантука̄мо ахоси. брахма̄нан̃хи мӯлапат̣исандхикааттабха̄во сукхумо, ан̃н̃есам̣ ана̄па̄тхо, абхисан̇кхатака̄йенева тит̣т̣ханти. саттха̄ тасса мӯлапат̣исандхим̣ гантум̣ на ада̄си. мӯлапат̣исандхим̣ ва̄ агантва̄пи йена тамена атта̄нам̣ антарадха̄петва̄ адиссама̄нако бхавеййа, саттха̄ там̣ тамам̣ винодеси, тасма̄ антарадха̄йитум̣ на̄саккхи. со асакконто вима̄не нилӣйати, каппаруккхе нилӣйати, уккут̣ико нисӣдати. брахмаган̣о кел̣имака̄си – ‘‘еса кхо бако брахма̄ вима̄не нилӣйати, каппаруккхе нилӣйати, уккут̣ико нисӣдати, брахме твам̣ антарахитомхӣ’’ти сан̃н̃ам̣ уппа̄деси на̄ма̄ти. со брахмаган̣ена уппан̣д̣ито ман̇ку ахоси.
евам̣ вутте ахам̣, бхиккхавети, бхиккхаве, етена брахмуна̄, ‘‘ханда чарахи те, ма̄риса, антарадха̄йа̄мӣ’’ти евам̣ вутте там̣ антарадха̄йитум̣ асакконтам̣ дисва̄ ахам̣ етадавочам̣. имам̣ га̄тхамабха̄синти касма̄ бхагава̄ га̄тхамабха̄сӣти? саман̣асса готамасса имасмим̣ т̣ха̄не аттхибха̄во ва̄ наттхибха̄во ва̄ катхам̣ сакка̄ джа̄нитунти евам̣ брахмаган̣асса вачанока̄со ма̄ хотӯти антарахитова га̄тхамабха̄си.
таттха бхавева̄хам̣ бхайам̣ дисва̄ти ахам̣ бхаве бхайам̣ дисва̄йева. бхаван̃ча вибхавесинанти иман̃ча ка̄мабхава̄дитивидхампи саттабхавам̣ вибхавесинам̣ вибхавам̣ гавесама̄нам̣ парийесама̄нампи пунаппунам̣ бхавейева дисва̄. бхавам̣ на̄бхивадинти тан̣ха̄дит̣т̣хивасена кин̃чи бхавам̣ на абхивадим̣, на гавесинти аттхо. нандин̃ча на упа̄дийинти бхаватан̣хам̣ на упаган̃чхим̣, на аггахесинти аттхо. ити ¶ чатта̄ри сачча̄ни пака̄сенто саттха̄ дхаммам̣ десеси. десана̄парийоса̄не десана̄нуса̄рена випассана̄габбхам̣ га̄ха̄петва̄ дасаматта̄ни брахмасахасса̄ни маггапхала̄матапа̄нам̣ пивим̣су.
аччхарийаббхутачиттаджа̄та̄ти аччхарийаджа̄та̄ аббхутаджа̄та̄ тут̣т̣хиджа̄та̄ ча ахесум̣. самӯлам̣ бхавам̣ удаббахӣти бодхиман̣д̣е аттано та̄йа та̄йа десана̄йа ан̃н̃есампи бахӯнам̣ деваманусса̄нам̣ самӯлакам̣ бхавам̣ удаббахи, уддхари уппа̄т̣есӣти аттхо.
505. тасмим̣ ¶ пана самайе ма̄ро па̄пима̄ кодха̄бхибхӯто хутва̄, ‘‘майи вичарантейева саман̣ена ¶ готамена дхаммакатхам̣ катхетва̄ дасаматта̄ни брахмасахасса̄ни мама васам̣ ативаттита̄нӣ’’ти кодха̄бхибхӯтата̄йа ан̃н̃атарасса брахмапа̄рисаджджасса сарӣре адхимуччи, там̣ дассетум̣ атха кхо, бхиккхаветиа̄дима̄ха. таттха саче твам̣ евам̣ анубуддхоти саче твам̣ евам̣ аттана̄ва чатта̄ри сачча̄ни анубуддхо. ма̄ са̄ваке упанесӣти гихиса̄ваке ва̄ паббаджитаса̄ваке ва̄ там̣ дхаммам̣ ма̄ упанайаси. хӣне ка̄йе патит̣т̣хита̄ти чатӯсу апа̄йесу патит̣т̣хита̄. пан̣ӣте ка̄йе патит̣т̣хита̄ти брахмалоке патит̣т̣хита̄. идам̣ ке сандха̄йа вадати? ба̄хирапаббаджджам̣ паббаджите та̄пасапарибба̄джаке. ануппанне хи буддхуппа̄де кулапутта̄ та̄пасапаббаджджам̣ паббаджитва̄ кассачи кин̃чи авича̄ретва̄ екачара̄ хутва̄ сама̄паттийо ниббаттетва̄ брахмалоке уппаджджим̣су, те сандха̄йа евама̄ха. анаккха̄там̣ кусалан̃хи ма̄риса̄ти паресам̣ анаккха̄там̣ ановаданам̣ дхаммакатха̄йа акатханам̣ кусалам̣ етам̣ сеййо. ма̄ парам̣ овада̄хӣти ка̄лена мануссалокам̣, ка̄лена девалокам̣, ка̄лена брахмалокам̣, ка̄лена на̄галокам̣ а̄хин̣д̣анто ма̄ вичари, екасмим̣ т̣ха̄не нисинно джха̄намаггапхаласукхена вӣтина̄мехӣти. ана̄лапаната̄йа̄ти ануллапаната̄йа. брахмуно ча абхинимантаната̄йа̄ти бакабрахмуно ча идан̃хи, ма̄риса, ниччантиа̄дина̄ найена саха ка̄йакена брахмат̣т̣ха̄нена нимантанавачанена. тасма̄ти тена ка̄ран̣ена. имасса веййа̄каран̣асса брахманимантаникам̣твева адхивачанам̣ сан̇кха̄ саман̃н̃а̄ пан̃н̃атти джа̄та̄. сесам̣ саббаттха утта̄наттхамева̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
брахманимантаникасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
10. ма̄ратаджджанӣйасуттаван̣н̣ана̄
506. евам̣ ¶ ¶ ме сутанти ма̄ратаджджанӣйасуттам̣. таттха кот̣т̣хаманупавит̣т̣хоти куччхим̣ пависитва̄ анта̄нам̣ анто анупавит̣т̣хо, пакка̄сайат̣т̣ха̄не нисинно. гаругаро вийа̄ти гарукагаруко вийа тхаддхо па̄са̄н̣апун̃джасадисо. ма̄са̄читам̣ ¶ ман̃н̃ети ма̄сабхаттам̣ бхуттасса куччхи вийа ма̄сапӯритапасиббако вийа тинтама̄со вийа ча̄ти аттхо. виха̄рам̣ пависитва̄ти саче а̄ха̄радосена еса гарубха̄во, аббхока̄се чан̇камитум̣ на саппа̄йанти чан̇кама̄ орохитва̄ пан̣н̣аса̄лам̣ пависитва̄ пакатипан̃н̃атте а̄сане нисӣди. паччаттам̣ йонисо манаса̄ка̄сӣти, ‘‘ким̣ ну кхо ета’’нти а̄ваджджама̄но аттанойева упа̄йена манаси ака̄си. саче пана тхеро аттано сӣлам̣ а̄ваджджетва̄, ‘‘йам̣ хиййо ва̄ паре ва̄ парасуве ва̄ парибхуттам̣ авипаккаматтхи, ан̃н̃о ва̄ кочи висабха̄гадосо, саббам̣ джӣрату пха̄сукам̣ хотӯ’’ти хаттхена куччхим̣ пара̄масисса, ма̄ро па̄пима̄ вилӣйитва̄ агамисса. тхеро пана татха̄ акатва̄ йонисо манаси ака̄си. ма̄ татха̄гатам̣ вихесесӣти йатха̄ хи путтесу вихеситесу ма̄та̄питаро вихесита̄ва хонти, саддхивиха̄рикаантева̄сикесу вихеситесу а̄чарийупаджджха̄йа̄ вихесита̄ва, джанападе вихесите ра̄джа̄ вихеситова хоти, евам̣ татха̄гатаса̄ваке вихесите татха̄гато вихеситова хоти. тена̄ха – ‘‘ма̄ татха̄гатам̣ вихесесӣ’’ти.
паччаггал̣е ат̣т̣ха̄сӣти патиаггал̣ева ат̣т̣ха̄си. аггал̣ам̣ вуччати кава̄т̣ам̣, мукхена уггантва̄ пан̣н̣аса̄лато никкхамитва̄ бахипан̣н̣аса̄ла̄йа кава̄т̣ам̣ нисса̄йа ат̣т̣ха̄сӣти аттхо.
507. бхӯтапубба̄хам̣ па̄пима̄ти касма̄ идам̣ десанам̣ а̄рабхи? тхеро кира чинтеси – ‘‘а̄ка̄сат̣т̣хакадевата̄нам̣ та̄ва мануссагандхо йоджанасате т̣хита̄нам̣ а̄ба̄дхам̣ кароти. вуттан̃хетам̣ – ‘йоджанасатам̣ кхо ра̄джан̃н̃а мануссагандхо деве убба̄дхатӣ’ти (дӣ. ни. 2.415). айам̣ пана ма̄ро на̄гарико паричоккхо махесаккхо а̄нубха̄васампанно девара̄джа̄ сама̄но мама куччхийам̣ пависитва̄ анта̄нам̣ анто пакка̄сайока̄се нисинно ативийа падут̣т̣хо бхависсати. еварӯпам̣ на̄ма ¶ джегуччхам̣ ¶ пат̣икӯлам̣ ока̄сам̣ пависитва̄ нисӣдитум̣ сакконтасса киман̃н̃ам̣ акаран̣ӣйам̣ бхависсати, ким̣ ан̃н̃ам̣ ладжджиссати, твам̣ мама н̃а̄тикоти пана вутте мудубха̄вам̣ ана̄паджджама̄но на̄ма наттхи, хандасса ¶ н̃а̄тикот̣им̣ пат̣ивиджджхитва̄ мудукенева нам̣ упа̄йена виссаджджесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ имам̣ десанама̄рабхи.
со ме твам̣ бха̄гинеййо хосӣти со твам̣ тасмим̣ ка̄ле майхам̣ бха̄гинеййо хоси. идам̣ павен̣ивасена вуттам̣. девалокасмим̣ пана ма̄расса питу вам̣со пита̄махасса вам̣со раджджам̣ каронто на̄ма наттхи, пун̃н̃авасена девалоке девара̄джа̄ хутва̄ ниббатто, йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ чавати. ан̃н̃о еко аттана̄ катена каммена тасмим̣ т̣ха̄не адхипати хутва̄ ниббаттати. ити айам̣ ма̄ропи тада̄ тато чавитва̄ пуна кусалам̣ катва̄ имасмим̣ ка̄ле тасмим̣ адхипатит̣т̣ха̄не ниббаттоти ведитаббо.
видхуроти вигатадхуро, ан̃н̃ехи саддхим̣ асадисоти аттхо. аппакасирена̄ти аппадуккхена. пасупа̄лака̄ти аджел̣акапа̄лака̄. патха̄виноти маггапат̣ипанна̄. ка̄йе упачинитва̄ти самантато читакам̣ бандхитва̄. аггим̣ датва̄ паккамим̣сӯти еттакена сарӣрам̣ парийа̄да̄нам̣ гамиссатӣти читакасса пама̄н̣ам̣ саллаккхетва̄ чатӯсу диса̄су аггим̣ датва̄ паккамим̣су. читако падӣпасикха̄ вийа паджджали, тхерасса удакален̣ам̣ пависитва̄ нисиннака̄ло вийа ахоси. чӣвара̄ни паппхот̣етва̄ти сама̄паттито вут̣т̣ха̄йа вигатадхӯме ким̣сукаван̣н̣е ан̇га̄ре маддама̄но чӣвара̄ни видхунитва̄. сарӣре панасса усумаматтампи на̄хоси, чӣваресу ам̣суматтампи наджджха̄йи, сама̄паттипхалам̣ на̄метам̣.
508. аккосатха̄ти дасахи аккосаваттхӯхи аккосатха. парибха̄сатха̄ти ва̄ча̄йа парибха̄сатха. росетха̄ти гхат̣т̣етха. вихесетха̄ти дуккха̄петха. саббаметам̣ ва̄ча̄йа гхат̣т̣анассева адхивачанам̣. йатха̄ там̣ дӯсӣ ма̄роти йатха̄ етесам̣ дӯсӣ ма̄ро. лабхетха ота̄ранти лабхетха чхиддам̣, килесуппаттийа̄ а̄рамман̣ам̣ паччайам̣ лабхеййа̄ти аттхо. мун̣д̣ака̄тиа̄дӣсу мун̣д̣е мун̣д̣а̄ти саман̣е ча саман̣а̄ти ¶ ваттум̣ ват̣т̣еййа, име пана хӣл̣ента̄ мун̣д̣ака̄ саман̣ака̄ти а̄хам̣су. иббха̄ти гахапатика̄. кин̣ха̄ти кан̣ха̄, ка̄л̣ака̄ти аттхо. бандхупа̄да̄пачча̄ти еттха бандхӯти брахма̄ адхиппето ¶ . тан̃хи бра̄хман̣а̄ пита̄махоти вохаранти. па̄да̄нам̣ ¶ апачча̄ па̄да̄пачча̄, брахмуно пит̣т̣хипа̄дато джа̄та̄ти адхиппа̄йо. тесам̣ кира айам̣ ладдхи – ‘‘бра̄хман̣а̄ брахмуно мукхато никкханта̄, кхаттийа̄ урато, весса̄ на̄бхито, судда̄ джа̄н̣уто, саман̣а̄ пит̣т̣хипа̄дато’’ти.
джха̄йиносма̄ джха̄йиносма̄ти джха̄йино майам̣ джха̄йино майанти. мадхуракаджа̄та̄ти а̄ласийаджа̄та̄. джха̄йантӣти чинтайанти. паджджха̄йантӣтиа̄дӣни упасаггавасена вад̣д̣хита̄ни. мӯсикам̣ маггайама̄ноти са̄йам̣ гочараттха̄йа сусираруккхато никкхантам̣ руккхаса̄кха̄йа мӯсикам̣ парийесанто. со кира упасантӯпасанто вийа ниччалова тит̣т̣хати, сампаттака̄ле мӯсикам̣ сахаса̄ ган̣ха̄ти. коттхӯти син̇га̄ло, сон̣отипи ваданти. сандхисамаласан̇кат̣ирети сандхимхи ча самале ча сан̇кат̣ире ча. таттха сандхи на̄ма гхарасандхи. самало на̄ма гӯтханиддхаманапана̄л̣и. сан̇кат̣ирам̣ на̄ма сан̇ка̄рат̣т̣ха̄нам̣. вахаччхинноти канта̄рато никкханто чхиннавахо. сандхисамаласан̇кат̣ирети сандхимхи ва̄ самале ва̄ сан̇кат̣ире ва̄. сопи хи баддхагатто вийа ниччало джха̄йати.
нирайам̣ упападжджантӣти саче ма̄ро манусса̄нам̣ сарӣре адхимуччитва̄ евам̣ кареййа, манусса̄нам̣ акусалам̣ на бхавеййа, ма̄рассева бхавеййа. сарӣре пана анадхимуччитва̄ висабха̄гаваттхум̣ виппат̣иса̄ра̄рамман̣ам̣ дассети, тада̄ кира со бхиккхӯ кхиппам̣ гахетва̄ маччхе аджджхоттхаранте вийа, джа̄лам̣ гахетва̄ маччхе ган̣ханте вийа, лепайат̣т̣хим̣ од̣д̣етва̄ сакун̣е бандханте вийа, сунакхехи саддхим̣ аран̃н̃е мигавам̣ чаранте вийа, ма̄туга̄ме гахетва̄ а̄па̄набхӯмийам̣ нисинне вийа, наччанте вийа, га̄йанте вийа, бхиккхунӣнам̣ раттит̣т̣ха̄надива̄т̣т̣ха̄несу висабха̄гамануссе нисинне вийа, т̣хите вийа ча катва̄ дассеси. манусса̄ аран̃н̃агата̄пи ванагата̄пи виха̄рагата̄пи виппат̣иса̄ра̄рамман̣ам̣ пасситва̄ а̄гантва̄ ан̃н̃есам̣ катхенти – ‘‘саман̣а̄ ¶ еварӯпам̣ ассаман̣акам̣ анануччхавикам̣ каронти, етесам̣ динне куто кусалам̣, ма̄ етесам̣ кин̃чи адаттха̄’’ти. евам̣ те манусса̄ дит̣т̣хадит̣т̣хат̣т̣ха̄не сӣлаванте аккосанта̄ апун̃н̃ам̣ пасавитва̄ апа̄йапӯрака̄ ахесум̣. тена вуттам̣ ‘‘нирайам̣ упападжджантӣ’’ти.
509. анва̄вит̣т̣ха̄ти ¶ а̄ват̣т̣ита̄. пхаритва̄ вихарим̣сӯти на кевалам̣ пхаритва̄ вихарим̣су. какусандхасса пана бхагавато ова̄де т̣хатва̄ име чатта̄ро брахмавиха̄ре ниббаттетва̄ джха̄нападат̣т̣ха̄нам̣ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ арахатте патит̣т̣хахим̣су.
510. а̄гатим̣ ¶ ва̄ гатим̣ ва̄ти пат̣исандхивасена а̄гаманат̣т̣ха̄нам̣ ва̄, чутивасена гаманат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ на джа̄на̄ми. сийа̄ читтасса ан̃н̃атхаттанти соманассавасена ан̃н̃атхаттам̣ бхавеййа. саггам̣ локам̣ упападжджантӣти идха̄пи пуриманайенева аттхо ведитаббо. йатха̄ хи пуббе виппат̣иса̄ракарам̣ а̄рамман̣ам̣ дассети, евамидха̄пи паса̄дакарам̣. со кира тада̄ манусса̄нам̣ дассанат̣т̣ха̄не бхиккхӯ а̄ка̄се гаччханте вийа, т̣хите вийа паллан̇кена нисинне вийа, а̄ка̄се сӯчикаммам̣ каронте вийа, поттхакам̣ ва̄ченте вийа, а̄ка̄се чӣварам̣ паса̄ретва̄ ка̄йам̣ утум̣ ган̣ха̄пенте вийа, навапаббаджите а̄ка̄сена чаранте вийа, тарун̣аса̄ман̣ере а̄ка̄се т̣хатва̄ пуппха̄ни очинанте вийа катва̄ дассеси. манусса̄ аран̃н̃агата̄пи ванагата̄пи виха̄рагата̄пи паббаджита̄нам̣ там̣ пат̣ипаттим̣ дисва̄ а̄гантва̄ ан̃н̃есам̣ катхенти – ‘‘бхиккхӯсу антамасо са̄ман̣ера̄пи евам̣махиддхико маха̄нубха̄ва̄, етесам̣ диннам̣ махаппхалам̣ на̄ма хоти, етесам̣ детха саккаротха̄’’ти. тато манусса̄ бхиккхусан̇гхам̣ чатӯхи паччайехи саккаронта̄ бахум̣ пун̃н̃ам̣ катва̄ саггапатхапӯрака̄ ахесум̣. тена вуттам̣ ‘‘саггам̣ локам̣ упападжджантӣ’’ти.
511. етха тумхе, бхиккхаве, асубха̄нупассино ка̄йе вихаратха̄ти бхагава̄ сакаладжамбудӣпам̣ а̄хин̣д̣анто антамасо двиннампи тин̣н̣ампи бхиккхӯнам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ –
‘‘асубхасан̃н̃а̄паричитена, бхиккхаве, бхиккхуно четаса̄ бахулам̣ вихарато метхунадхаммасама̄паттийа̄ читтам̣ патилӣйати патикут̣ати ¶ пативаттати на сампаса̄рийати, упеккха̄ ва̄ па̄т̣икулйата̄ ва̄ сан̣т̣ха̄ти.
а̄ха̄ре пат̣икӯласан̃н̃а̄паричитена, бхиккхаве, бхиккхуно четаса̄ бахулам̣ вихарато расатан̣ха̄йа читтам̣ патилӣйати патикут̣ати ¶ пативаттати на сампаса̄рийати, упеккха̄ ва̄ па̄т̣икулйата̄ ва̄ сан̣т̣ха̄ти.
саббалоке анабхиратисан̃н̃а̄паричитена, бхиккхаве, бхиккхуно четаса̄ бахулам̣ вихарато локачитресу читтам̣ патилӣйати патикут̣ати пативаттати на сампаса̄рийати, упеккха̄ ва̄ па̄т̣икулйата̄ ва̄ сан̣т̣ха̄ти.
аниччасан̃н̃а̄паричитена ¶ , бхиккхаве, бхиккхуно четаса̄ бахулам̣ вихарато ла̄бхасакка̄расилоке читтам̣ патилӣйати патикут̣ати пативаттати на сампаса̄рийати, упеккха̄ ва̄ па̄т̣икулйата̄ ва̄ сан̣т̣ха̄тӣ’’ти (а. ни. 7.49) евам̣ а̄нисам̣сам̣ дассетва̄ –
етха тумхе, бхиккхаве, асубха̄нупассӣ ка̄йе вихаратха, а̄ха̄ре пат̣икӯласан̃н̃ино саббалоке анабхиратисан̃н̃ино саббасан̇кха̄ресу аничча̄нупассиноти. има̄ни чатта̄ри каммат̣т̣ха̄на̄ни катхеси. тепи бхиккхӯ имесу чатӯсу каммат̣т̣ха̄несу каммам̣ каронта̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ сабба̄саве кхепетва̄ арахатте патит̣т̣хахим̣су, има̄нипи чатта̄ри каммат̣т̣ха̄на̄ни ра̄гасанта̄ни досамохасанта̄ни ра̄гапат̣игха̄та̄ни досамохапат̣игха̄та̄ни ча̄ти.
512. саккхарам̣ гахетва̄ти антомут̣т̣хийам̣ тит̣т̣ханапама̄н̣ам̣ па̄са̄н̣ам̣ гахетва̄. айан̃хи бра̄хман̣агахапатикехи бхиккхӯ аккоса̄петва̄пи, бра̄хман̣агахапатика̄нам̣ васена бхиккхусан̇гхасса ла̄бхасакка̄рам̣ уппа̄да̄петва̄пи, ота̄рам̣ алабханто ида̄ни сахаттха̄ упаккамитука̄мо ан̃н̃атарасса кума̄расса сарӣре адхимуччитва̄ еварӯпам̣ па̄са̄н̣ам̣ аггахеси. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘саккхарам̣ гахетва̄’’ти.
сӣсам̣ во бхиндӣти сӣсам̣ бхинди, маха̄чаммам̣ чхиджджитва̄ мам̣сам̣ дведха̄ ахоси. саккхара̄ панасса сӣсакат̣а̄хам̣ абхиндитва̄ ат̣т̣хим̣ а̄хаччева ниватта̄. на̄га̄палокитам̣ апалокесӣти паха̄расаддам̣ сутва̄ йатха̄ на̄ма хаттхина̄го ¶ ито ва̄ етто ва̄ апалокетука̄мо гӣвам̣ апариваттетва̄ ¶ сакаласарӣренева ниваттитва̄ апалокети. евам̣ сакаласарӣренева ниваттитва̄ апалокеси. йатха̄ хи маха̄джанасса ат̣т̣хӣни кот̣ийа̄ кот̣им̣ а̄хачча т̣хита̄ни, паччекабуддха̄нам̣ ан̇кусалагга̄ни, на евам̣ буддха̄нам̣. буддха̄нам̣ пана сан̇кхалика̄ни вийа ека̄баддха̄ни хутва̄ т̣хита̄ни, тасма̄ паччхато апалоканака̄ле на сакка̄ хоти гӣвам̣ париваттетум̣. йатха̄ пана хаттхина̄го паччха̄бха̄гам̣ апалокетука̄мо сакаласарӣренева париваттати, евам̣ париваттитаббам̣ хоти. тасма̄ бхагава̄ йантена париваттита̄ суван̣н̣апат̣има̄ вийа сакаласарӣренева ниваттитва̄ апалокеси ¶ , апалокетва̄ т̣хито пана, ‘‘на ва̄йам̣ дӯсӣ ма̄ро маттаман̃н̃а̄сӣ’’ти а̄ха. тассаттхо, айам̣ дӯсӣ ма̄ро па̄пам̣ каронто нева пама̄н̣ам̣ ан̃н̃а̄си, пама̄н̣а̄тиккантамака̄сӣти.
саха̄палокана̄йа̄ти какусандхасса бхагавато апалоканенева саха тан̇кхан̣ан̃н̃ева. тамха̄ ча т̣ха̄на̄ чавӣти тамха̄ ча деват̣т̣ха̄на̄ чуто, маха̄нирайам̣ упапанноти аттхо. чавама̄но хи на йаттха каттхачи т̣хито чавати, тасма̄ васаваттидевалокам̣ а̄гантва̄ чуто, ‘‘саха̄палокана̄йа̄’’ти ча вачанато на бхагавато апалокитатта̄ чутоти ведитаббо, чутика̄ладассанаматтамева хетам̣. ул̣а̄ре пана маха̄са̄ваке вираддхатта̄ куда̄рийа̄ пахат̣ам̣ вийасса а̄йу таттхева чхиджджитва̄ гатанти ведитаббам̣. тайо на̄мадхеййа̄ хонтӣти тӣн̣и на̄ма̄ни хонти. чхапхасса̄йатаникоти чхасу пхасса̄йатанесу па̄т̣ийекка̄йа ведана̄йа паччайо.
сан̇кусама̄хатоти айасӯлехи сама̄хато. паччаттаведанийоти сайамева ведана̄джанако. сан̇куна̄ сан̇ку хадайе сама̄гаччхеййа̄ти айасӯлена саддхим̣ айасӯлам̣ хадайамаджджхе сама̄гаччхеййа. тасмим̣ кира нирайе упапанна̄нам̣ тига̄вуто аттабха̄во хоти, тхерасса̄пи та̄дисо ахоси. атхасса хи нирайапа̄ла̄ та̄лаккхандхапама̄н̣а̄ни айасӯла̄ни а̄дитта̄ни сампаджджалита̄ни саджотибхӯта̄ни сайамева гахетва̄ пунаппунам̣ ниваттама̄на̄, – ‘‘имина̄ те т̣ха̄нена чинтетва̄ ¶ па̄пам̣ ката’’нти пӯвадон̣ийам̣ ¶ пӯвам̣ кот̣т̣енто вийа хадайамаджджхам̣ кот̣т̣етва̄, пан̣н̣а̄са джана̄ па̄да̄бхимукха̄ пан̣н̣а̄са джана̄ сӣса̄бхимукха̄ кот̣т̣етва̄ гаччханти, евам̣ гаччханта̄ пан̃чахи вассасатехи убхо анте патва̄ пуна ниваттама̄на̄ пан̃чахи вассасатехи хадайамаджджхам̣ а̄гаччханти. там̣ сандха̄йа евам̣ вуттам̣.
вут̣т̣ха̄ниманти випа̄кавут̣т̣ха̄наведанам̣. са̄ кира маха̄нирайе ведана̄то дуккхатара̄ хоти, йатха̄ хи синехапа̄насатта̄хато париха̄расатта̄хам̣ дуккхатарам̣, евам̣ маха̄нирайадуккхато уссаде випа̄кавут̣т̣ха̄наведана̄ дуккхатара̄ти ваданти. сеййатха̄пи маччхасса̄ти пурисасӣсан̃хи ват̣т̣ам̣ хоти, сӯлена пахарантасса паха̄ро т̣ха̄нам̣ на лабхати паригалати, маччхасӣсам̣ а̄йатам̣ путхулам̣, паха̄ро т̣ха̄нам̣ лабхати ¶ , авираджджхитва̄ каммака̄ран̣а̄ сукара̄ хоти, тасма̄ еварӯпам̣ сӣсам̣ хоти.
513. видхурам̣ са̄вакама̄саджджа̄ти видхурам̣ са̄вакам̣ гхат̣т̣айитва̄. паччаттаведана̄ти сайамева па̄т̣ийеккаведана̄джанака̄. ӣдисо нирайо а̄сӣти имасмим̣ т̣ха̄не нирайо девадӯтасуттена дӣпетаббо. кан̣ха-дуккхам̣ нигаччхасӣти ка̄л̣ака-ма̄ра, дуккхам̣ виндиссаси. маджджхе сарасса̄ти маха̄самуддасса маджджхе удакам̣ ваттхум̣ катва̄ ниббаттавима̄на̄ни каппат̣т̣хитика̄ни хонти, тесам̣ вел̣урийасса вийа ван̣н̣о хоти, паббатаматтхаке джалитанал̣аггиккхандхо вийа ча несам̣ аччийо джотанти, пабхассара̄ пабха̄сампанна̄ хонти, тесу вима̄несу нӣлабхеда̄дивасена на̄наттаван̣н̣а̄ аччхара̄ наччанти. йо етамабхиджа̄на̄тӣти йо етам̣ вима̄наваттхум̣ джа̄на̄тӣти аттхо. еваметтха вима̄напетаваттхукенева аттхо ведитаббо. па̄дан̇гут̣т̣хена кампайӣти идам̣ па̄са̄дакампанасуттена дӣпетаббам̣. йо веджайантам̣ па̄са̄данти идам̣ чӯл̣атан̣ха̄сан̇кхайавимуттисуттена дӣпетаббам̣. саккам̣ со парипуччхатӣти идампи тенева дӣпетаббам̣. судхамма̄йа̄бхито сабханти судхаммасабха̄йа самӣпе, айам̣ пана брахмалоке судхаммасабха̄ва, на та̄ватим̣сабхаване. судхаммасабха̄вирахито хи девалоко на̄ма наттхи.
брахмалоке пабхассаранти брахмалоке ¶ маха̄моггалла̄намаха̄кассапа̄дӣхи са̄вакехи саддхим̣ тасса теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ нисиннасса ¶ бхагавато обха̄сам̣. екасмин̃хи самайе бхагава̄ брахмалоке судхамма̄йа девасабха̄йа саннипатитва̄, – ‘‘аттхи ну кхо кочи саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ евам̣махиддхико. йо идха а̄гантум̣ саккун̣еййа̄’’ти чинтентассева брахмаган̣асса читтаман̃н̃а̄йа таттха гантва̄ брахмаган̣асса маттхаке нисинно теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ маха̄моггалла̄на̄дӣнам̣ а̄гаманам̣ чинтеси. тепи гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ паччекам̣ диса̄су нисӣдим̣су, сакалабрахмалоко екобха̄со ахоси. саттха̄ чатусаччаппака̄санам̣ дхаммам̣ десеси, десана̄парийоса̄не анека̄ни брахмасахасса̄ни маггапхалесу патит̣т̣хахим̣су. там̣ сандха̄йима̄ га̄тха̄ вутта̄, со пана̄йаматтхо ан̃н̃атарабрахмасуттена дӣпетаббо.
вимоккхена ¶ апхассайӣти джха̄навимоккхена пхуси. вананти джамбудӣпам̣. пуббавидеха̄нанти пуббавидеха̄нан̃ча дӣпам̣. йе ча бхӯмисайа̄ нара̄ти бхӯмисайа̄ нара̄ на̄ма апарагойа̄нака̄ ча уттаракурука̄ ча. тепи саббе пхусӣти вуттам̣ хоти. айам̣ пана аттхо нандопанандадаманена дӣпетаббо. ваттху висуддхимагге иддхикатха̄йа виттха̄ритам̣. апун̃н̃ам̣ пасавӣти апун̃н̃ам̣ пат̣илабхи. а̄сам̣ ма̄ ака̄си бхиккхӯсӯти бхиккхӯ вихесемӣти етам̣ а̄сам̣ ма̄ ака̄си. сесам̣ саббаттха утта̄намева̄ти.
папан̃часӯданийа̄ маджджхиманика̄йат̣т̣хакатха̄йа
ма̄ратаджджанӣйасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
пан̃чамаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
мӯлапан̣н̣а̄сат̣т̣хакатха̄ нит̣т̣хита̄.