📜

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

сам̣йуттаника̄йе

сага̄тха̄вагга-ат̣т̣хакатха̄

гантха̄рамбхакатха̄

карун̣а̄сӣталахадайам̣, пан̃н̃а̄паджджотавихатамохатамам̣;

санара̄маралокагарум̣, ванде сугатам̣ гативимуттам̣.

буддхопи буддхабха̄вам̣, бха̄ветва̄ чева саччхикатва̄ ча;

йам̣ упагато гатамалам̣, ванде тамануттарам̣ дхаммам̣.

сугатасса ораса̄нам̣, путта̄нам̣ ма̄расенаматхана̄нам̣;

ат̣т̣ханнампи самӯхам̣, сираса̄ ванде арийасан̇гхам̣.

ити ме пасаннаматино, ратанаттайавандана̄майам̣ пун̃н̃ам̣;

йам̣ сувихатантара̄йо, хутва̄ тасса̄нубха̄вена.

сам̣йуттаваггапат̣иман̣д̣итасса, сам̣йуттаа̄гамаварасса;

буддха̄нубуддхасам̣ван̣н̣итасса, н̃а̄н̣аппабхедаджананасса.

аттхаппака̄санаттхам̣, ат̣т̣хакатха̄ а̄дито васисатехи;

пан̃чахи йа̄ сан̇гӣта̄, анусан̇гӣта̄ ча паччха̄пи.

сӣхал̣адӣпам̣ пана а̄бхата̄тха, васина̄ маха̄махиндена;

т̣хапита̄ сӣхал̣абха̄са̄йа, дӣпава̄сӣнаматтха̄йа.

апанетва̄на татохам̣, сӣхал̣абха̄сам̣ манорамам̣ бха̄сам̣;

тантинайа̄нуччхавикам̣, а̄ропенто вигатадосам̣.

самайам̣ авиломенто, тхера̄нам̣ тхеравам̣садӣпа̄нам̣;

сунипун̣авиниччхайа̄нам̣, маха̄виха̄ре нива̄сӣнам̣.

хитва̄ пунаппуна̄гата-маттхам̣, аттхам̣ пака̄сайисса̄ми;

суджанасса ча тут̣т̣хаттхам̣, чират̣т̣хитаттхан̃ча дхаммасса.

са̄ваттхипабхӯтӣнам̣, нагара̄нам̣ ван̣н̣ана̄ ката̄ хет̣т̣ха̄;

сан̇гӣтӣнам̣ двиннам̣, йа̄ ме аттхам̣ вадантена.

виттха̄равасена судам̣, ваттхӯни ча йа̄ни таттха вутта̄ни;

тесампи на идха бхиййо, виттха̄ракатхам̣ карисса̄ми.

сутта̄нам̣ пана аттха̄, на вина̄ ваттхӯхи йе пака̄санти;

тесам̣ пака̄санаттхам̣, ваттхӯнипи дассайисса̄ми.

сӣлакатха̄ дхутадхамма̄, каммат̣т̣ха̄на̄ни чева сабба̄ни;

чарийа̄видха̄насахито, джха̄насама̄паттивиттха̄ро.

сабба̄ ча абхин̃н̃а̄йо, пан̃н̃а̄сан̇калананиччхайо чева;

кхандха̄дха̄та̄йатаниндрийа̄ни, арийа̄ни чева чатта̄ри.

сачча̄ни паччайа̄ка̄радесана̄, супарисуддханипун̣анайа̄;

авимуттатантимагга̄, випассана̄бха̄вана̄ чева.

ити пана саббам̣ йасма̄, висуддхимагге майа̄ супарисуддхам̣;

вуттам̣ тасма̄ бхиййо, на там̣ идха вича̄райисса̄ми.

‘‘маджджхе висуддхимагго, еса чатуннампи а̄гама̄нан̃хи;

т̣хатва̄ пака̄сайиссати, таттха йатха̄бха̄ситаматтхам̣’’.

иччева като тасма̄, тампи гахетва̄на саддхимета̄йа;

ат̣т̣хакатха̄йа виджа̄натха, сам̣йуттавинисситам̣ аттханти.

1. девата̄сам̣йуттам̣

1. нал̣авагго

1. огхатаран̣асуттаван̣н̣ана̄

таттха сам̣йутта̄гамо на̄ма сага̄тха̄вагго, нида̄навагго, кхандхакавагго, сал̣а̄йатанавагго, маха̄вагготи пан̃чавагго хоти. суттато –

‘‘сатта суттасахасса̄ни, сатта суттасата̄ни ча;

два̄сат̣т̣хи чева сутта̄ни, есо сам̣йуттасан̇гахо’’.

бха̄н̣ава̄рато бха̄н̣ава̄расатам̣ хоти. тасса ваггесу сага̄тха̄вагго а̄ди, суттесу огхатаран̣асуттам̣. тасса̄пи ‘‘евам̣ ме сута’’нтиа̄дикам̣ а̄йасмата̄ а̄нандена пат̣хамамаха̄сан̇гӣтика̄ле вуттам̣ нида̄нама̄ди. са̄ панеса̄ пат̣хамамаха̄сан̇гӣти суман̇галавила̄синийа̄ дӣгханика̄йат̣т̣хакатха̄йа а̄димхи виттха̄рита̄, тасма̄ са̄ таттха виттха̄ританайенева ведитабба̄.

1. йам̣ панетам̣ ‘‘евам̣ ме сута’’нтиа̄дикам̣ нида̄нам̣, таттха еванти нипа̄тападам̣. метиа̄дӣни на̄мапада̄ни. са̄ваттхийам̣ вихаратӣти еттха вӣти упасаггападам̣, харатӣти а̄кхйа̄тападанти имина̄ та̄ва найена падавибха̄го ведитаббо.

аттхато пана евам̣саддо та̄ва упамӯпадеса-сампахам̣сана-гарахан̣а-вачанасампат̣иггаха̄ка̄ранидассана̄вадха̄ран̣а̄ди-анекаттхаппабхедо. татха̄ хеса – ‘‘евам̣ джа̄тена маччена, каттаббам̣ кусалам̣ баху’’нти (дха. па. 53) евама̄дӣсу упама̄йам̣ а̄гато. ‘‘евам̣ те абхиккамитаббам̣, евам̣ те пат̣иккамитабба’’нтиа̄дӣсу (а. ни. 4.122) упадесе. ‘‘еваметам̣ бхагава̄, еваметам̣ сугата̄’’тиа̄дӣсу (а. ни. 3.66) сампахам̣сане. ‘‘евамевам̣ пана̄йам̣ васалӣ йасмим̣ ва̄ тасмим̣ ва̄ тасса мун̣д̣акасса саман̣акасса ван̣н̣ам̣ бха̄сатӣ’’тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 1.187) гарахан̣е. ‘‘евам̣, бхантети кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосу’’нтиа̄дӣсу (ма. ни. 1.1) вачанасампат̣иггахе. ‘‘евам̣ бйа̄ кхо ахам̣, бханте, бхагавата̄ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄мӣ’’тиа̄дӣсу (ма. ни. 1.398) а̄ка̄ре. ‘‘ехи твам̣ ма̄н̣авака, йена саман̣о а̄нандо тенупасан̇кама; упасан̇камитва̄ мама вачанена саман̣ам̣ а̄нандам̣ аппа̄ба̄дхам̣ аппа̄тан̇кам̣ лахут̣т̣ха̄нам̣ балам̣ пха̄сувиха̄рам̣ пуччха – ‘субхо ма̄н̣аво тодеййапутто бхавантам̣ а̄нандам̣ аппа̄ба̄дхам̣ аппа̄тан̇кам̣ лахут̣т̣ха̄нам̣ балам̣ пха̄сувиха̄рам̣ пуччхатӣ’ти. еван̃ча вадехи – ‘са̄дху кира бхавам̣ а̄нандо йена субхасса ма̄н̣авасса тодеййапуттасса нивесанам̣, тенупасан̇камату анукампам̣ упа̄да̄йа̄’ти’’а̄дӣсу (дӣ. ни. 1.445) нидассане. ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха ка̄ла̄ма̄, име дхамма̄ кусала̄ ва̄ акусала̄ ва̄ти? акусала̄, бханте. са̄ваджджа̄ ва̄ анаваджджа̄ ва̄ти? са̄ваджджа̄, бханте. вин̃н̃угарахита̄ ва̄ вин̃н̃уппасаттха̄ ва̄ти? вин̃н̃угарахита̄, бханте. саматта̄ сама̄динна̄ ахита̄йа дуккха̄йа сам̣ваттанти ва̄ но ва̄, катхам̣ во еттха хотӣти? саматта̄, бханте, сама̄динна̄ ахита̄йа дуккха̄йа сам̣ваттанти, евам̣ но еттха хотӣ’’тиа̄дӣсу (а. ни. 3.66) авадха̄ран̣е. сва̄йамидха а̄ка̄ранидассана̄вадха̄ран̣есу дат̣т̣хаббо.

таттха а̄ка̄раттхена евам̣саддена етаматтхам̣ дӣпети – на̄на̄найанипун̣ам̣ анекаджджха̄сайасамут̣т̣ха̄нам̣ аттхабйан̃джанасампаннам̣ вивидхапа̄т̣иха̄рийам̣ дхамматтхадесана̄ пат̣иведхагамбхӣрам̣ саббасатта̄нам̣ сакасакабха̄са̄нурӯпато сотапатхама̄гаччхантам̣ тасса бхагавато вачанам̣ саббаппака̄рена ко саматтхо вин̃н̃а̄тум̣? саббатха̄мена пана сотука̄матам̣ джанетва̄пи евам̣ ме сутам̣, майа̄пи екена̄ка̄рена сутанти.

нидассанаттхена – ‘‘на̄хам̣ сайамбхӯ, на майа̄ идам̣ саччхиката’’нти атта̄нам̣ паримоченто – ‘‘евам̣ ме сутам̣, майа̄пи евам̣ сута’’нти ида̄ни ваттаббам̣ сакаласуттам̣ нидассети.

авадха̄ран̣аттхена – ‘‘етадаггам̣, бхиккхаве, мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ бахуссута̄нам̣ йадидам̣ а̄нандо, гатиманта̄нам̣, сатиманта̄нам̣, дхитиманта̄нам̣, упат̣т̣ха̄ка̄нам̣ йадидам̣ а̄нандо’’ти (а. ни. 1.220-223) евам̣ бхагавата̄ – ‘‘а̄йасма̄ а̄нандо аттхакусало дхаммакусало бйан̃джанакусало нируттикусало пубба̄паракусало’’ти (а. ни. 5.169) евам̣ дхаммасена̄патина̄ ча пасаттхабха̄ва̄нурӯпам̣ аттано дха̄ран̣абалам̣ дассенто сатта̄нам̣ сотука̄матам̣ джанети – ‘‘евам̣ ме сутам̣, тан̃ча кхо аттхато ва̄ бйан̃джанато ва̄ анӯнаманадхикам̣, евамева на ан̃н̃атха̄ дат̣т̣хабба’’нти.

месаддо тӣсу аттхесу диссати. татха̄ хисса – ‘‘га̄тха̄бхигӣтам̣ ме абходжанеййа’’нтиа̄дӣсу (су. ни. 81) майа̄ти аттхо. ‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десетӯ ’’ тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 4.88) майханти аттхо. ‘‘дхаммада̄йа̄да̄ ме, бхиккхаве, бхаватха̄’’тиа̄дӣсу (ма. ни. 1.29) мама̄ти аттхо. идха пана ‘‘майа̄ сута’’нти ча ‘‘мама сута’’нти ча аттхадвайе йуджджати.

сутанти айам̣ сутасаддо саупасагго анупасагго ча гамана-виссута-килиннаупачита̄нуйога-сотавин̃н̃еййа-сотадва̄ра̄нуса̄равин̃н̃а̄та̄дианекаттхаппабхедо. татха̄ хисса – ‘‘сена̄йа пасуто’’тиа̄дӣсу гаччхантоти аттхо. ‘‘сутадхаммасса пассато’’тиа̄дӣсу (уда̄. 11) виссутадхаммасса̄ти аттхо. ‘‘авассута̄ авассутасса̄’’тиа̄дӣсу (па̄чи. 657) килинна̄килиннасса̄ти аттхо. ‘‘тумхехи пун̃н̃ам̣ пасутам̣ анаппака’’нтиа̄дӣсу (кху. па̄. 7.12) упачитанти аттхо. ‘‘йе джха̄напасута̄ дхӣра̄’’тиа̄дӣсу (дха. па. 181) джха̄на̄нуйутта̄ти аттхо. ‘‘дит̣т̣хам̣ сутам̣ мута’’нтиа̄дӣсу (ма. ни. 1.241) сотавин̃н̃еййанти аттхо. ‘‘сутадхаро сутасанничайо’’тиа̄дӣсу (ма. ни. 1.339) сотадва̄ра̄нуса̄равин̃н̃а̄тадхароти аттхо. идха панасса сотадва̄ра̄нуса̄рена упадха̄ританти ва̄ упадха̄ран̣анти ва̄ аттхо. ме-саддасса хи майа̄ти аттхе сати – ‘‘евам̣ майа̄ сутам̣, сотадва̄ра̄нуса̄рена упадха̄рита’’нти йуджджати. мама̄ти аттхе сати – ‘‘евам̣ мама сутам̣, сотадва̄ра̄нуса̄рена упадха̄ран̣а’’нти йуджджати.

еваметесу тӣсу падесу еванти сотавин̃н̃а̄н̣а̄дивин̃н̃а̄н̣акиччанидассанам̣. мети вуттавин̃н̃а̄н̣асаман̇гипуггаланидассанам̣. сутанти ассаванабха̄вапат̣иккхепато анӯна̄надхика̄випарӣтаггахан̣анидассанам̣. татха̄ еванти тасса сотадва̄ра̄нуса̄рена паватта̄йа вин̃н̃а̄н̣авӣтхийа̄ на̄наппака̄рена а̄рамман̣е паваттибха̄ваппака̄санам̣. мети аттаппака̄санам̣. сутанти дхаммаппака̄санам̣. айан̃хеттха сан̇кхепо – ‘‘на̄наппака̄рена а̄рамман̣е паватта̄йа вин̃н̃а̄н̣авӣтхийа̄ майа̄ на ан̃н̃ам̣ катам̣, идам̣ пана катам̣, айам̣ дхаммо суто’’ти.

татха̄ еванти ниддиситаббаппака̄санам̣. мети пуггалаппака̄санам̣. сутанти пуггалакиччаппака̄санам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘йам̣ суттам̣ ниддисисса̄ми, там̣ майа̄ евам̣ сута’’нти.

татха̄ еванти йасса читтасанта̄насса на̄на̄ка̄раппаваттийа̄ на̄наттхабйан̃джанагахан̣ам̣ хоти, тасса на̄на̄ка̄раниддесо. еванти хи айам̣ а̄ка̄рапан̃н̃атти. мети каттуниддесо. сутанти висайаниддесо. етта̄вата̄ на̄на̄ка̄раппаваттена читтасанта̄нена там̣саман̇гино каттувисайе гахан̣асаннит̣т̣ха̄нам̣ катам̣ хоти.

атха ва̄ еванти пуггалакиччаниддесо. сутанти вин̃н̃а̄н̣акиччаниддесо. мети убхайакиччайуттапуггаланиддесо. айам̣ панеттха сан̇кхепо – ‘‘майа̄ саванакиччавин̃н̃а̄н̣асаман̇гина̄ пуггалена вин̃н̃а̄н̣авасена ладдхасаванакиччавоха̄рена сута’’нти.

таттха еванти ча мети ча саччикат̣т̣хапараматтхавасена авиджджама̄напан̃н̃атти. кин̃хеттха там̣ параматтхато аттхи, йам̣ еванти ва̄ мети ва̄ ниддесам̣ лабхетха. сутанти виджджама̄напан̃н̃атти. йан̃хи там̣ еттха сотена упаладдхам̣, там̣ параматтхато виджджама̄нанти. татха̄ еванти ча мети ча там̣ там̣ упа̄да̄йа ваттаббато упа̄да̄пан̃н̃атти. сутанти дит̣т̣ха̄дӣни упанидха̄йа ваттаббато упанидха̄пан̃н̃атти.

еттха ча еванти вачанена асаммохам̣ дӣпети. на хи саммӯл̣хо на̄наппака̄рапат̣иведхасаматтхо хоти. сутанти вачанена сутасса асаммосам̣ дӣпети. йасса хи сутам̣ саммут̣т̣хам̣ хоти, на со ка̄лантарена майа̄ сутанти пат̣иджа̄на̄ти. иччасса асаммохена пан̃н̃а̄сиддхи, асаммосена пана сатисиддхи. таттха пан̃н̃а̄пуббан̇гама̄йа сатийа̄ бйан̃джана̄вадха̄ран̣асаматтхата̄, сатипуббан̇гама̄йа пан̃н̃а̄йа аттхапат̣иведхасаматтхата̄. тадубхайасаматтхата̄йогена аттхабйан̃джанасампаннасса дхаммакосасса анупа̄ланасаматтхато дхаммабхан̣д̣а̄га̄рикаттасиддхи.

апаро найо – еванти вачанена йонисо манасика̄рам̣ дӣпети, айонисо манасикарото хи на̄наппака̄рапат̣иведха̄бха̄вато. сутанти вачанена авиккхепам̣ дӣпети виккхиттачиттасса савана̄бха̄вато. татха̄ хи виккхиттачитто пуггало саббасампаттийа̄ вуччама̄нопи ‘‘на майа̄ сутам̣, пуна бхан̣атха̄’’ти бхан̣ати. йонисо манасика̄рена четтха аттасамма̄пан̣идхим̣ пуббе ча катапун̃н̃атам̣ са̄дхети, самма̄ аппан̣ихитаттасса пуббе акатапун̃н̃асса ва̄ тадабха̄вато. авиккхепена саддхаммассаванам̣ саппурисӯпаниссайан̃ча са̄дхети. на хи виккхиттачитто сотум̣ саккоти, на ча саппурисе анупаниссайама̄насса саванам̣ аттхӣти.

апаро найо – йасма̄ ‘‘еванти йасса читтасанта̄насса на̄на̄ка̄раппаваттийа̄ на̄наттхабйан̃джанаггахан̣ам̣ хоти, тасса на̄на̄ка̄раниддесо’’ти вуттам̣, со ча евам̣ бхаддако а̄ка̄ро на самма̄ аппан̣ихитаттано пуббе акатапун̃н̃асса ва̄ хоти, тасма̄ еванти имина̄ бхаддакена а̄ка̄рена паччхимачаккадвайасампаттиматтано дӣпети. сутанти саванайогена пуримачаккадвайасампаттим̣. на хи аппатирӯпадесе васато саппурисӯпаниссайавирахитасса ва̄ саванам̣ аттхи. иччасса паччхимачаккадвайасиддхийа̄ а̄сайасуддхи сиддха̄ хоти, пуримачаккадвайасиддхийа̄ пайогасуддхи, та̄йа ча а̄сайасуддхийа̄ адхигамабйаттисиддхи, пайогасуддхийа̄ а̄гамабйаттисиддхи. ити пайога̄сайасуддхасса а̄гама̄дхигамасампаннасса вачанам̣ арун̣уггам̣ вийа сӯрийасса удайато, йонисо манасика̄ро вийа ча кусалакаммасса, арахати бхагавато вачанасса пуббан̇гамам̣ бхавитунти т̣ха̄не нида̄нам̣ т̣хапенто евам̣ ме сутантиа̄дима̄ха.

апаро найо – еванти имина̄ на̄наппака̄рапат̣иведхадӣпакена вачанена аттано аттхапат̣ибха̄напат̣исамбхида̄сампаттисаббха̄вам̣ дӣпети. сутанти имина̄ сотаббабхедапат̣иведхадӣпакена дхамманируттипат̣исамбхида̄сампаттисаббха̄вам̣. еванти ча идам̣ йонисо манасика̄радӣпакавачанам̣ бха̄сама̄но – ‘‘ете майа̄ дхамма̄ манаса̄нупеккхита̄ дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄’’ти дӣпети. сутанти идам̣ саванайогадӣпакавачанам̣ бха̄сама̄но – ‘‘бахӯ майа̄ дхамма̄ сута̄ дха̄та̄ вачаса̄ паричита̄’’ти дӣпети. тадубхайенапи аттхабйан̃джанапа̄рипӯрим̣ дӣпенто саване а̄дарам̣ джанети. аттхабйан̃джанапарипун̣н̣ан̃хи дхаммам̣ а̄дарена ассун̣анто махата̄ хита̄ париба̄хиро хотӣти а̄дарам̣ джанетва̄ саккаччам̣ дхаммо сотабботи.

евам̣ ме сутанти имина̄ пана сакалена вачанена а̄йасма̄ а̄нандо татха̄гатаппаведитам̣ дхаммам̣ аттано адаханто асаппурисабхӯмим̣ атиккамати, са̄вакаттам̣ пат̣иджа̄нанто саппурисабхӯмим̣ оккамати. татха̄ асаддхамма̄ читтам̣ вут̣т̣ха̄пети, саддхамме читтам̣ патит̣т̣ха̄пети. ‘‘кевалам̣ сутамеветам̣ майа̄, тассева пана бхагавато вачана’’нти дӣпенто атта̄нам̣ паримочети, саттха̄рам̣ ападисати, джинавачанам̣ аппети, дхамманеттим̣ патит̣т̣ха̄пети.

апича ‘‘евам̣ ме сута’’нти аттана̄ уппа̄дитабха̄вам̣ аппат̣иджа̄нанто пуримавачанам̣ виваранто – ‘‘саммукха̄ пат̣иггахитамидам̣ майа̄ тасса бхагавато чатувеса̄раджджависа̄радасса дасабаладхарасса а̄сабхат̣т̣ха̄нат̣т̣ха̄йино сӣхана̄дана̄дино саббасаттуттамасса дхаммиссарасса дхаммара̄джасса дхамма̄дхипатино дхаммадӣпасса дхаммасаран̣асса саддхаммаварачаккаваттино самма̄самбуддхасса вачанам̣, на еттха аттхе ва̄ дхамме ва̄ паде ва̄ бйан̃джане ва̄ кан̇кха̄ ва̄ вимати ва̄ каттабба̄’’ти саббадеваманусса̄нам̣ имасмим̣ дхамме ассаддхийам̣ вина̄сети, саддха̄сампадам̣ уппа̄детӣти. тенетам̣ вуччати –

‘‘вина̄сайати ассаддхам̣, саддхам̣ вад̣д̣хети са̄сане;

евам̣ ме сутамиччевам̣, вадам̣ готамаса̄вако’’ти.

еканти ган̣анапариччхеданиддесо. самайанти париччхиннаниддесо. екам̣ самайанти анийамитапаридӣпанам̣. таттха самайасаддо –

‘‘самава̄йе кхан̣е ка̄ле, самӯхе хетудит̣т̣хису;

пат̣ила̄бхе паха̄не ча, пат̣иведхе ча диссати’’.

татха̄ хисса ‘‘аппева на̄ма свепи упасан̇камеййа̄ма ка̄лан̃ча самайан̃ча упа̄да̄йа̄’’ти евама̄дӣсу (дӣ. ни. 1.447) самава̄йо аттхо. ‘‘екова кхо, бхиккхаве, кхан̣о ча самайо ча брахмачарийава̄са̄йа̄’’тиа̄дӣсу (а. ни. 8.29) кхан̣о. ‘‘ун̣хасамайо парил̣а̄хасамайо’’тиа̄дӣсу (па̄чи. 358) ка̄ло. ‘‘маха̄самайо паванасми’’нтиа̄дӣсу (дӣ. ни. 2.332) самӯхо. ‘‘самайопи кхо те, бхадда̄ли, аппат̣ивиддхо ахоси, бхагава̄ кхо са̄ваттхийам̣ вихарати, бхагава̄пи мам̣ джа̄ниссати – ‘бхадда̄ли, на̄ма бхиккху саттхуса̄сане сиккха̄йа апарипӯрака̄рӣ’ти. айампи кхо те, бхадда̄ли, самайо аппат̣ивиддхо ахосӣ’’тиа̄дӣсу (ма. ни. 2.135) хету. ‘‘тена кхо пана самайена угга̄хама̄но парибба̄джако саман̣амун̣д̣ика̄путто самайаппава̄даке тиндука̄чӣре екаса̄лаке маллика̄йа а̄ра̄ме пат̣ивасатӣ’’тиа̄дӣсу (ма. ни. 2.260) дит̣т̣хи.

‘‘дит̣т̣хе дхамме ча йо аттхо, йо чаттхо сампара̄йико;

аттха̄бхисамайа̄ дхӣро, пан̣д̣итоти павуччатӣ’’ти. –

а̄дӣсу (сам̣. ни. 1.129) пат̣ила̄бхо. ‘‘самма̄ ма̄на̄бхисамайа̄ антамака̄си дуккхасса̄’’тиа̄дӣсу (ма. ни. 1.28) паха̄нам̣. ‘‘дуккхасса пӣл̣анат̣т̣хо сан̇кхатат̣т̣хо санта̄пат̣т̣хо випарин̣а̄мат̣т̣хо абхисамайат̣т̣хо’’тиа̄дӣсу (пат̣и. ма. 2.8) пат̣иведхо. идха панасса ка̄ло аттхо. тена сам̣ваччхара-уту-ма̄сад̣д̣хама̄са-ратти-дива-пуббан̣ха-маджджханхика-са̄йанха-пат̣хамамаджджхимапаччхимайа̄ма-мухутта̄дӣсу ка̄лаппабхедабхӯтесу самайесу екам̣ самайанти дӣпети.

таттха кин̃ча̄пи етесу сам̣ваччхара̄дӣсу самайесу йам̣ йам̣ суттам̣ йасмим̣ йасмим̣ сам̣ваччхаре утумхи ма̄се паккхе раттибха̄ге дивасабха̄ге ва̄ вуттам̣, саббам̣ там̣ тхерасса сувидитам̣ суваваттха̄питам̣ пан̃н̃а̄йа. йасма̄ пана ‘‘евам̣ ме сутам̣ асукасам̣ваччхаре асукаутумхи асукама̄се асукапаккхе асукараттибха̄ге асукадивасабха̄ге ва̄’’ти евам̣ вутте на сакка̄ сукхена дха̄ретум̣ ва̄ уддиситум̣ ва̄ уддиса̄петум̣ ва̄, баху ча ваттаббам̣ хоти, тасма̄ екенева падена таматтхам̣ самодха̄нетва̄ ‘‘екам̣ самайа’’нти а̄ха.

йе ва̄ име габбхоккантисамайо джа̄тисамайо сам̣вегасамайо абхиниккхаманасамайо дуккарака̄рикасамайо ма̄равиджайасамайо абхисамбодхисамайо дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄расамайо десана̄самайо паринибба̄насамайоти евама̄дайо бхагавато девамануссесу ативийа суппака̄са̄ анекака̄лаппабхеда̄ ева самайа̄. тесу самайесу десана̄самайасан̇кха̄там̣ екам̣ самайанти дӣпети. йо ча̄йам̣ н̃а̄н̣акарун̣а̄киччасамайесу карун̣а̄киччасамайо, аттахитапарахитапат̣ипаттисамайесу парахитапат̣ипаттисамайо, саннипатита̄нам̣ каран̣ӣйадвайасамайесу дхаммикатха̄самайо, десана̄пат̣ипаттисамайесу десана̄самайо, тесупи самайесу ан̃н̃атарам̣ сандха̄йа ‘‘екам̣ самайа’’нти а̄ха.

касма̄ панеттха йатха̄ абхидхамме ‘‘йасмим̣ самайе ка̄ма̄вачара’’нти ча ито ан̃н̃есу суттападесу ‘‘йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехӣ’’ти ча бхуммавачанена ниддесо като, винайе ча ‘‘тена самайена буддхо бхагава̄’’ти каран̣авачанена, татха̄ акатва̄ ‘‘екам̣ самайа’’нти упайогавачанена ниддесо катоти. таттха татха̄, идха ча ан̃н̃атха̄ аттхасамбхавато. таттха хи абхидхамме ито ан̃н̃есу суттападесу ча адхикаран̣аттхо бха̄венабха̄валаккхан̣аттхо ча самбхавати. адхикаран̣ан̃хи ка̄латтхо самӯхаттхо ча самайо, таттха вутта̄нам̣ пхасса̄дидхамма̄нам̣ кхан̣асамава̄йахетусан̇кха̄тасса ча самайасса бха̄вена тесам̣ бха̄во лаккхӣйати. тасма̄ тадаттхаджотанаттхам̣ таттха бхуммавачананиддесо като.

винайе ча хетуаттхо каран̣аттхо ча самбхавати. йо хи со сиккха̄падапан̃н̃аттисамайо са̄рипутта̄дӣхипи дуббин̃н̃еййо, тена самайена хетубхӯтена каран̣абхӯтена ча сиккха̄пада̄ни пан̃н̃а̄пайанто сиккха̄падапан̃н̃аттихетун̃ча апеккхама̄но бхагава̄ таттха таттха виха̄си. тасма̄ тадаттхаджотанаттхам̣ таттха каран̣авачанена ниддесо като.

идха пана ан̃н̃асмим̣ ча евам̣джа̄тике аччантасам̣йогаттхо самбхавати. йан̃хи самайам̣ бхагава̄ имам̣ ан̃н̃ам̣ ва̄ суттантам̣ десеси, аччантамева там̣ самайам̣ карун̣а̄виха̄рена виха̄си. тасма̄ тадаттхаджотанаттхам̣ идха упайогавачананиддесо катоти.

тенетам̣ вуччати –

‘‘там̣ там̣ аттхамапеккхитва̄, бхуммена каран̣ена ча;

ан̃н̃атра самайо вутто, упайогена со идха̄’’ти.

пора̄н̣а̄ пана ван̣н̣айанти – ‘‘тасмим̣ самайе’’ти ва̄ ‘‘тена самайена̄’’ти ва̄ ‘‘екам̣ самайа’’нти ва̄ абхила̄паматтабхедо еса, саббаттха бхуммамева аттхоти. тасма̄ ‘‘екам̣ самайа’’нти вуттепи ‘‘екасмим̣ самайе’’ти аттхо ведитаббо.

бхагава̄ти гару. гарум̣ хи локе ‘‘бхагава̄’’ти ваданти. айан̃ча саббагун̣ависит̣т̣хата̄йа саббасатта̄нам̣ гару, тасма̄ ‘‘бхагава̄’’ти ведитаббо. пора̄н̣ехипи вуттам̣ –

‘‘бхагава̄ти вачанам̣ сет̣т̣хам̣, бхагава̄ти вачанамуттамам̣;

гару га̄равайутто со, бхагава̄ тена вуччатӣ’’ти. (висуддхи. 1.142);

апича –

‘‘бхагйава̄ бхаггава̄ йутто, бхагехи ча вибхаттава̄;

бхаттава̄ вантагамано, бхавесу бхагава̄ тато’’ти. –

имисса̄ га̄тха̄йа васенасса падасса виттха̄рато аттхо ведитаббо. со ча висуддхимагге (висуддхи. 1.144) буддха̄нуссатиниддесе вуттойева.

етта̄вата̄ четтха евам̣ ме сутанти вачанена йатха̄сутам̣ дхаммам̣ дассенто бхагавато дхаммасарӣрам̣ паччаккхам̣ кароти. тена ‘‘найидам̣ атиккантасаттхукам̣ па̄вачанам̣, айам̣ во саттха̄’’ти саттху адассанена уккан̣т̣хитам̣ джанам̣ самасса̄сети. екам̣ самайам̣ бхагава̄ти вачанена тасмим̣ самайе бхагавато авиджджама̄набха̄вам̣ дассенто рӯпака̄йапаринибба̄нам̣ са̄дхети. тена ‘‘евам̣видхасса на̄ма арийадхаммасса десако дасабаладхаро ваджирасан̇гха̄тасама̄нака̄йо сопи бхагава̄ париниббуто, кена ан̃н̃ена джӣвите а̄са̄ джанетабба̄’’ти джӣвитамадаматтам̣ джанам̣ сам̣веджети, саддхамме часса усса̄хам̣ джанети. еванти ча бхан̣анто десана̄сампаттим̣ ниддисати. ме сутанти са̄вакасампаттим̣. екам̣ самайанти ка̄ласампаттим̣. бхагава̄ти десакасампаттим̣.

са̄ваттхийанти евам̣на̄маке нагаре. самӣпаттхе четам̣ бхуммавачанам̣. вихаратӣти ависесена ирийа̄патхадиббабрахмаарийавиха̄ресу ан̃н̃атаравиха̄расаман̇гӣпаридӣпанаметам̣. идха пана т̣ха̄нагамананисаджджа̄сайанаппабхедесу ирийа̄патхесу ан̃н̃атараирийа̄патхасама̄йогапаридӣпанам̣, тена т̣хитопи гаччхантопи нисиннопи сайа̄нопи бхагава̄ вихаратиччева ведитаббо. со хи екам̣ ирийа̄патхаба̄дханам̣ ан̃н̃ена ирийа̄патхена виччхиндитва̄ апарипатантам̣ аттабха̄вам̣ харати паваттети, тасма̄ ‘‘вихаратӣ’’ти вуччати.

джетаванети джетасса ра̄джакума̄расса ване. тан̃хи тена ропитам̣ сам̣вад̣д̣хитам̣ парипа̄литам̣ ахоси, тасма̄ ‘‘джетавана’’нти сан̇кхам̣ гатам̣. тасмим̣ джетаване. ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄мети ана̄тхапин̣д̣икена гахапатина̄ чатупан̃н̃а̄сахиран̃н̃акот̣ипаричча̄гена буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса ниййа̄титатта̄ ‘‘ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄мо’’ти сан̇кхам̣ гате а̄ра̄ме. айаметтха сан̇кхепо, виттха̄ро пана папан̃часӯданийа̄ маджджхимат̣т̣хакатха̄йа сабба̄савасуттаван̣н̣ана̄йам̣ (ма. ни. ат̣т̣ха. 1.14) вутто.

таттха сийа̄ – йади та̄ва бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати, ‘‘джетаване’’ти на ваттаббам̣. атха таттха вихарати, ‘‘са̄ваттхийа’’нти на ваттаббам̣. на хи сакка̄ убхайаттха екам̣ самайам̣ вихаритунти. на кхо панетам̣ евам̣ дат̣т̣хаббам̣.

нану авочумха ‘‘самӣпаттхе бхуммавачана’’нти. тасма̄ йатха̄ ган̇га̄йамуна̄дӣнам̣ самӣпе гойӯтха̄ни чаранта̄ни ‘‘ган̇га̄йам̣ чаранти, йамуна̄йам̣ чарантӣ’’ти вуччати, евамидха̄пи йадидам̣ са̄ваттхийа̄ самӣпе джетаванам̣, таттха вихаранто вуччати ‘‘са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване’’ти. гочарага̄манидассанаттхам̣ хисса са̄ваттхивачанам̣, паббаджита̄нурӯпанива̄сат̣т̣ха̄нанидассанаттхам̣ сесавачанам̣.

ан̃н̃атара̄ девата̄ти на̄маготтавасена апа̄кат̣а̄ ека̄ девата̄ти аттхо. ‘‘абхиджа̄на̄ти но, бханте, бхагава̄ аху н̃а̄тан̃н̃атарасса махесаккхасса йаккхасса сам̣кхиттена тан̣ха̄сан̇кхайавимуттим̣ бха̄сита̄’’ти еттха пана абхин̃н̃а̄то саккопи девара̄джа̄ ‘‘ан̃н̃атаро’’ти вутто. ‘‘девата̄’’ти ча идам̣ дева̄нампи девадхӣта̄нампи са̄дха̄ран̣авачанам̣. имасмим̣ панаттхе дево адхиппето, со ча кхо рӯпа̄вачара̄нам̣ дева̄нам̣ ан̃н̃атаро.

абхикканта̄йа раттийа̄ти еттха абхикканта-саддо кхайасундара̄бхирӯпааббха̄нумодана̄дӣсу диссати. таттха ‘‘абхикканта̄, бханте, ратти, никкханто пат̣хамо йа̄мо, чиранисинно бхиккхусан̇гхо, уддисату, бханте, бхагава̄ бхиккхӯнам̣ па̄тимоккха’’нти евама̄дӣсу (а. ни. 8.20; чӯл̣ава. 383) кхайе диссати. ‘‘айам̣ имесам̣ чатуннам̣ пуггала̄нам̣ абхиккантатаро ча пан̣ӣтатаро ча̄’’ти евама̄дӣсу (а. ни. 4.100) сундаре.

‘‘ко ме вандати па̄да̄ни, иддхийа̄ йасаса̄ джалам̣;

абхиккантена ван̣н̣ена, сабба̄ обха̄сайам̣ диса̄’’ти. –

евама̄дӣсу (ви. ва. 857) абхирӯпе. ‘‘абхиккантам̣ бхо готама, абхиккантам̣ бхо готама̄’’ти евама̄дӣсу (па̄ра̄. 15) аббха̄нумодане. идха пана кхайе. тена абхикканта̄йа раттийа̄, париккхӣн̣а̄йа раттийа̄ти вуттам̣ хоти. таттха̄йам̣ девапутто маджджхимайа̄масаманантаре а̄гатоти ведитаббо. нийа̄мо хи киреса девата̄нам̣ йадидам̣ буддха̄нам̣ ва̄ буддхаса̄вака̄нам̣ ва̄ упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гаччханта̄ маджджхимайа̄масаманантарейева а̄гаччханти.

абхиккантаван̣н̣а̄ти идха абхикканта-саддо абхирӯпе, ван̣н̣а-саддо пана чхавитхути-кулавагга-ка̄ран̣а-сан̣т̣ха̄наппама̄н̣а-рӯпа̄йатана̄дӣсу диссати. таттха ‘‘суван̣н̣аван̣н̣оси бхагава̄’’ти евама̄дӣсу (су. ни. 553) чхавийа̄. ‘‘када̄ сан̃н̃ӯл̣ха̄ пана те, гахапати, име саман̣асса ван̣н̣а̄’’ти евама̄дӣсу (ма. ни. 2.77) тхутийам̣. ‘‘чатта̄роме, бхо готама, ван̣н̣а̄’’ти евама̄дӣсу (дӣ. ни. 3.115) кулавагге. ‘‘атха кена ну ван̣н̣ена, гандхатхеноти вуччатӣ’’ти евама̄дӣсу (сам̣. ни. 1.234) ка̄ран̣е. ‘‘махантам̣ хаттхира̄джаван̣н̣ам̣ абхинимминитва̄’’ти евама̄дӣсу (сам̣. ни. 1.138) сан̣т̣ха̄не. ‘‘тайо паттасса ван̣н̣а̄’’ти евама̄дӣсу (па̄ра̄. 602) пама̄н̣е. ‘‘ван̣н̣о гандхо расо оджа̄’’ти евама̄дӣсу рӯпа̄йатане. со идха чхавийа̄ дат̣т̣хаббо. тена абхиккантаван̣н̣а̄ абхирӯпаччхави, ит̣т̣хаван̣н̣а̄ мана̄паван̣н̣а̄ти вуттам̣ хоти. девата̄ хи мануссалокам̣ а̄гаччхама̄на̄ пакативан̣н̣ам̣ пакатииддхим̣ джахитва̄ ол̣а̄рикам̣ аттабха̄вам̣ катва̄ атирекаван̣н̣ам̣ атирекаиддхим̣ ма̄петва̄ нат̣асамаджджа̄дӣни гаччханта̄ манусса̄ вийа абхисан̇кхатена ка̄йена а̄гаччханти. таттха ка̄ма̄вачара̄ анабхисан̇кхатенапи а̄гантум̣ сакконти, рӯпа̄вачара̄ пана на сакконти. тесан̃хи атисукхумо аттабха̄во, на тена ирийа̄патхакаппанам̣ хоти. тасма̄ айам̣ девапутто абхисан̇кхатенева а̄гато. тена вуттам̣ ‘‘абхиккантаван̣н̣а̄’’ти.

кевалакаппанти еттха кевала-саддо анавасеса-йебхуййа̄бйа̄мисса̄натирекадал̣хаттхависам̣йога̄дианекаттхо. татха̄ хисса ‘‘кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийа’’нти евама̄дӣсу (па̄ра̄. 1) анавасесаттхаматтхо. ‘‘кевалакаппа̄ ча ан̇гамагадха̄ пахӯтам̣ кха̄данӣйабходжанӣйам̣ а̄да̄йа упасан̇камиссантӣ’’ти евама̄дӣсу (маха̄ва. 43) йебхуййата̄. ‘‘кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хотӣ’’ти евама̄дӣсу (вибха. 225) абйа̄миссата̄. ‘‘кевалам̣ саддха̄маттакам̣ нӯна айама̄йасма̄’’ти евама̄дӣсу (маха̄ва. 244) анатиреката̄. ‘‘а̄йасмато, бханте, ануруддхасса ба̄хийо на̄ма саддхивиха̄рико кевалакаппам̣ сан̇гхабхеда̄йа т̣хито’’ти евама̄дӣсу (а. ни. 4.243) дал̣хаттхата̄. ‘‘кевалӣ вуситава̄ уттамапурисоти вуччатӣ’’ти евама̄дӣсу (сам̣. ни. 3.57) висам̣його аттхо. идха панасса анавасесаттхо адхиппето.

каппа-саддо пана̄йам̣ абхисаддахана-воха̄ра-ка̄ла-пан̃н̃атти-чхедана-викаппа-лесасамантабха̄ва̄дианекаттхо. татха̄ хисса ‘‘окаппанийаметам̣ бхото готамасса, йатха̄ там̣ арахато самма̄самбуддхасса̄’’ти евама̄дӣсу (ма. ни. 1.387) абхисаддаханаматтхо. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, пан̃чахи саман̣акаппехи пхалам̣ парибхун̃джиту’’нти евама̄дӣсу (чӯл̣ава. 250) воха̄ро. ‘‘йена судам̣ ниччакаппам̣ вихара̄мӣ’’ти евама̄дӣсу (ма. ни. 1.387) ка̄ло. ‘‘ичча̄йасма̄ каппо’’ти евама̄дӣсу пан̃н̃атти. ‘‘алан̇като каппитакесамассӯ’’ти евама̄дӣсу (ви. ва. 1094, 1101) чхеданам̣. ‘‘каппати дван̇гулакаппо’’ти евама̄дӣсу (чӯл̣ава. 446) викаппо. ‘‘а̄ттхи каппо нипаджджиту’’нти евама̄дӣсу (а. ни. 8.80) лесо. ‘‘кевалакаппам̣ вел̣уванам̣ обха̄сетва̄’’ти евама̄дӣсу (сам̣. ни. 1.94) самантабха̄во. идха панасса самантабха̄ваттхо адхиппето. тасма̄ кевалакаппам̣ джетавананти еттха ‘‘анавасесам̣ самантато джетавана’’нти еваматтхо дат̣т̣хаббо.

обха̄сетва̄ти ваттха̄лан̇ка̄расарӣрасамут̣т̣хита̄йа а̄бха̄йа пхаритва̄, чандима̄ вийа сӯрийо вийа ча екобха̄сам̣ екападжджотам̣ каритва̄ти аттхо.

йена̄ти бхумматтхе каран̣авачанам̣. йена бхагава̄ тенупасан̇камӣти тасма̄ ‘‘йаттха бхагава̄, таттха упасан̇камӣ’’ти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. йена ва̄ ка̄ран̣ена бхагава̄ девамануссехи упасан̇камитаббо, тена ка̄ран̣ена упасан̇камӣти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. кена ча ка̄ран̣ена бхагава̄ упасан̇камитаббо? на̄наппака̄рагун̣ависеса̄дхигама̄дхиппа̄йена, са̄дупхалӯпабхога̄дхиппа̄йена диджаган̣ехи ниччапхалитамаха̄руккхо вийа. упасан̇камӣти ча гата̄ти вуттам̣ хоти. упасан̇камитва̄ти упасан̇каманапарийоса̄надӣпанам̣. атха ва̄ евам̣ гата̄ тато а̄саннатарам̣ т̣ха̄нам̣ бхагавато самӣпасан̇кха̄там̣ гантва̄типи вуттам̣ хоти.

ида̄ни йенаттхена локе аггапуггаласса упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гата̄, там̣ пуччхитука̄ма̄ дасанакхасамодха̄насамуджджалам̣ ан̃джулим̣ сираси патит̣т̣хапетва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантанти бха̄ванапум̣саканиддесо – ‘‘висамам̣ чандимасӯрийа̄ париваттантӣ’’тиа̄дӣсу (а. ни. 4.70) вийа. тасма̄ йатха̄ т̣хита̄ екамантам̣ т̣хита̄ хоти, татха̄ ат̣т̣ха̄сӣти еваметтха аттхо дат̣т̣хаббо. бхумматтхе ва̄ етам̣ упайогавачанам̣. ат̣т̣ха̄сӣти т̣ха̄нам̣ каппеси. пан̣д̣ита̄ хи деваманусса̄ гарут̣т̣ха̄нийам̣ упасан̇камитва̄ а̄санакусалата̄йа екамантам̣ тит̣т̣ханти, айан̃ча дево тесам̣ ан̃н̃атаро, тасма̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си.

катхам̣ т̣хито пана екамантам̣ т̣хито хотӣти? чха т̣ха̄надосе ваджджетва̄. сеййатхидам̣ – атидӯрам̣, ачча̄саннам̣, упарива̄там̣, уннатаппадесам̣, атисаммукхам̣, атипаччха̄ти. атидӯре т̣хито хи саче катхетука̄мо хоти, учча̄саддена катхетаббам̣ хоти. ачча̄санне т̣хито сан̇гхат̣т̣анам̣ кароти. упарива̄те т̣хито сарӣрагандхена ба̄дхати. уннатаппадесе т̣хито ага̄равам̣ пака̄сети. атисаммукха̄ т̣хито саче дат̣т̣хука̄мо хоти, чаккхуна̄ чаккхум̣ а̄хачча дат̣т̣хаббам̣ хоти. атипаччха̄ т̣хито саче дат̣т̣хука̄мо хоти, гӣвам̣ паса̄ретва̄ дат̣т̣хаббам̣ хоти. тасма̄ айампи ете чха т̣ха̄надосе ваджджетва̄ ат̣т̣ха̄си. тена вуттам̣ ‘‘екамантам̣ ат̣т̣ха̄сӣ’’ти.

етадавоча̄ти етам̣ авоча. катхам̣ нӯти ка̄ран̣апуччха̄. бхагавато хи тин̣н̣огхабха̄во дасасахассилокадха̄туйа̄ па̄кат̣о, тенимисса̄ девата̄йа таттха кан̇кха̄ наттхи, имина̄ пана ка̄ран̣ена ‘‘тин̣н̣о’’ти на джа̄на̄ти, тена са̄ там̣ ка̄ран̣ам̣ пуччхама̄на̄ евама̄ха.

ма̄риса̄ти девата̄нам̣ пийасамуда̄ча̄равачанаметам̣. ниддуккха̄ти вуттам̣ хоти. йади евам̣ ‘‘йада̄ кхо те, ма̄риса, сан̇куна̄ сан̇ку хадайе сама̄гаччхеййа, атха нам̣ твам̣ джа̄неййа̄си ‘вассасахассам̣ ме нирайе паччама̄насса̄’’’ти (ма. ни. 1.512) идам̣ вируджджхати. на хи нерайикасатто ниддуккхо на̄ма хоти. кин̃ча̄пи на ниддуккхо, рул̣хӣсаддена пана евам̣ вуччати. пуббе кира пат̣хамакаппика̄нам̣ ниддуккха̄нам̣ сукхасамаппита̄нам̣ еса воха̄ро, апарабха̄ге дуккхам̣ хоту ва̄ ма̄ ва̄, рул̣хӣсаддена айам̣ воха̄ро вуччатева ниппадума̄пи нирудака̄пи ва̄ поккхаран̣ӣ поккхаран̣ӣ вийа.

огхаматарӣти еттха чатта̄ро огха̄, ка̄могхо бхавогхо дит̣т̣хогхо авиджджогхоти. таттха пан̃часу ка̄магун̣есу чхандара̄го ка̄могхо на̄ма. рӯпа̄рӯпабхавесу чхандара̄го джха̄наниканти ча бхавогхо на̄ма. два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хийо дит̣т̣хогхо на̄ма. чатӯсу саччесу ан̃н̃а̄н̣ам̣ авиджджогхо на̄ма. таттха ка̄могхо ат̣т̣хасу лобхасахагатесу читтуппа̄десу уппаджджати, бхавогхо чатӯсу дит̣т̣хигатавиппайутталобхасахагатесу читтуппа̄десу уппаджджати, дит̣т̣хогхо чатӯсу дит̣т̣хигатасампайуттесу читтуппа̄десу уппаджджати, авиджджогхо сабба̄кусалесу уппаджджати.

саббопи чеса авахананат̣т̣хена ра̄сат̣т̣хена ча огхоти ведитаббо. авахананат̣т̣хена̄ти адхогаманат̣т̣хена. айан̃хи аттано васам̣ гате сатте адхо гамети, нирайа̄дибхеда̄йа дуггатийам̣йева ниббаттети, упарибха̄вам̣ ва̄ нибба̄нам̣ гантум̣ аденто адхо тӣсу бхавесу чатӯсу йонӣсу пан̃часу гатӣсу саттасу вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитӣсу навасу сатта̄ва̄сесу ча гаметӣтипи аттхо. ра̄сат̣т̣хена̄ти махантат̣т̣хена. маха̄ хесо килесара̄си авӣчито пат̣т̣ха̄йа йа̄ва бхавагга̄ паттхат̣о, йадидам̣ пан̃часу ка̄магун̣есу чхандара̄го на̄ма. сесесупи есева найо. евамайам̣ ра̄сат̣т̣хена̄пи огхоти ведитаббо. атарӣти имам̣ чатуббидхампи огхам̣ кена ну твам̣, ма̄риса, ка̄ран̣ена тин̣н̣оти пуччхати.

атхасса̄ бхагава̄ пан̃хам̣ виссадждженто аппатит̣т̣хам̣ кхва̄хантиа̄дима̄ха. таттха аппатит̣т̣ханти аппатит̣т̣хаханто. ана̄йӯханти ана̄йӯханто, ава̄йамантоти аттхо. ити бхагава̄ гӯл̣хам̣ пат̣иччханнам̣ катва̄ пан̃хам̣ катхеси. девата̄пи нам̣ сутва̄ ‘‘ба̄хиракам̣ та̄ва огхам̣ таранта̄ на̄ма т̣ха̄таббат̣т̣ха̄не тит̣т̣ханта̄ таритаббат̣т̣ха̄не а̄йӯханта̄ таранти, айам̣ пана авӣчито йа̄ва бхавагга̄ паттхат̣ам̣ килесогхам̣ килесара̄сим̣ аппатит̣т̣хаханто ана̄йӯханто атаринти а̄ха. ким̣ ну кхо етам̣? катхам̣ ну кхо ета’’нти? виматим̣ паккханта̄ пан̃хасса аттхам̣ на ан̃н̃а̄си.

ким̣ пана бхагавата̄ йатха̄ сатта̄ на джа̄нанти, евам̣ катханаттха̄йа па̄рамийо пӯретва̄ саббан̃н̃ута̄ пат̣ивиддха̄ти? на етадаттха̄йа пат̣ивиддха̄. две пана бхагавато десана̄ ниггахамукхена ча ануггахамукхена ча. таттха йе пан̣д̣итама̄нино хонти ан̃н̃а̄тепи н̃а̄тасан̃н̃ино пан̃часата̄ бра̄хман̣апаббаджита̄ вийа, тесам̣ ма̄наниггахаттхам̣ йатха̄ на джа̄нанти, евам̣ мӯлапарийа̄йа̄дисадисам̣ дхаммам̣ десети. айам̣ ниггахамукхена десана̄. вуттампи четам̣ ‘‘ниггайха ниггайха̄хам̣, а̄нанда, ваккха̄ми, павайха павайха, а̄нанда, ваккха̄ми, йо са̄ро, со т̣хассатӣ’’ти (ма. ни. 3.196). йе пана уджука̄ сиккха̄ка̄ма̄, тесам̣ сувин̃н̃еййам̣ катва̄ а̄кан̇кхеййасутта̄дисадисам̣ дхаммам̣ десети, ‘‘абхирама, тисса, абхирама, тисса, ахамова̄дена ахамануггахена ахамануса̄санийа̄’’ти (сам̣. ни. 3.84) ча не самасса̄сети. айам̣ ануггахамукхена десана̄.

айам̣ пана девапутто ма̄наттхаддхо пан̣д̣итама̄нӣ, евам̣ кирасса ахоси – ахам̣ огхам̣ джа̄на̄ми, татха̄гатасса огхатин̣н̣абха̄вам̣ джа̄на̄ми, ‘‘имина̄ пана ка̄ран̣ена тин̣н̣о’’ти еттакаматтам̣ на джа̄на̄ми. ити майхам̣ н̃а̄тамева баху, аппам̣ ан̃н̃а̄там̣, тамахам̣ катхитаматтамева джа̄нисса̄ми. кин̃хи на̄ма там̣ бхагава̄ вадеййа, йасса̄хам̣ аттхам̣ на джа̄неййанти. атха саттха̄ ‘‘айам̣ килит̣т̣хаваттхам̣ вийа ран̇гаджа̄там̣ абхаббо имам̣ ма̄нам̣ аппаха̄йа десанам̣ сампат̣иччхитум̣, ма̄наниггахам̣ та̄васса катва̄ пуна нӣчачиттена пуччхантасса пака̄сесса̄мӣ’’ти пат̣иччханнам̣ катва̄ пан̃хам̣ катхеси. сопи нихатама̄но ахоси, са̄ часса нихатама̄ната̄ уттарипан̃хапуччханенева ведитабба̄. тасса пана пан̃хапуччханасса айаматтхо – катхам̣ пана твам̣, ма̄риса, аппатит̣т̣хам̣ ана̄йӯхам̣ огхаматари, йатха̄хам̣ джа̄на̄ми, евам̣ ме катхехӣти.

атхасса бхагава̄ катхенто йада̄сва̄хантиа̄дима̄ха. таттха йада̄ сва̄ханти йасмим̣ ка̄ле ахам̣. сука̄ро нипа̄таматтам̣. йатха̄ ча еттха, евам̣ саббападесу. сам̣сӣда̄мӣти пат̣иччханнам̣ катва̄ атаранто таттхева осӣда̄ми. ниббуйха̄мӣти т̣ха̄тум̣ асакконто ативатта̄ми. ити т̣ха̄не ча ва̄йа̄ме ча досам̣ дисва̄ атит̣т̣ханто ава̄йаманто огхаматаринти евам̣ бхагавата̄ пан̃хо катхито. девата̄йапи пат̣ивиддхо, на пана па̄кат̣о, тасса па̄кат̣ӣкаран̣аттхам̣ сатта дука̄ дассита̄. килесавасена хи сантит̣т̣ханто сам̣сӣдати на̄ма, абхисан̇кха̄равасена а̄йӯханто ниббуйхати на̄ма. тан̣ха̄дит̣т̣хӣхи ва̄ сантит̣т̣ханто сам̣сӣдати на̄ма, авасесакилеса̄нан̃чева абхисан̇кха̄ра̄нан̃ча васена а̄йӯханто ниббуйхати на̄ма. тан̣ха̄васена ва̄ сантит̣т̣ханто сам̣сӣдати на̄ма, дит̣т̣хивасена а̄йӯханто ниббуйхати на̄ма. сассатадит̣т̣хийа̄ ва̄ сантит̣т̣ханто сам̣сӣдати на̄ма, уччхедадит̣т̣хийа̄ а̄йӯханто ниббуйхати на̄ма. олӣйана̄бхинивеса̄ хи бхавадит̣т̣хи, атидха̄вана̄бхинивеса̄ вибхавадит̣т̣хи. лӣнавасена ва̄ сантит̣т̣ханто сам̣сӣдати на̄ма, уддхаччавасена а̄йӯханто ниббуйхати на̄ма. татха̄ ка̄масукхаллика̄нуйогавасена сантит̣т̣ханто сам̣сӣдати на̄ма, аттакиламатха̄нуйогавасена а̄йӯханто ниббуйхати на̄ма. сабба̄кусала̄бхисан̇кха̄равасена сантит̣т̣ханто сам̣сӣдати на̄ма, саббалокийакусала̄бхисан̇кха̄равасена а̄йӯханто ниббуйхати на̄ма. вуттампи четам̣ – ‘‘сеййатха̄пи, чунда, йе кечи акусала̄ дхамма̄, саббе те адхобха̄ган̇гаманӣйа̄, йе кечи кусала̄ дхамма̄, саббе те упарибха̄ган̇гаманӣйа̄’’ти (ма. ни. 1.86).

имам̣ пан̃хависсаджджанам̣ сутва̄ва девата̄ сота̄паттипхале патит̣т̣ха̄йа тут̣т̣ха̄ пасанна̄ аттано тут̣т̣хин̃ча паса̄дан̃ча пака̄сайантӣ чирассам̣ вата̄ти га̄тхама̄ха. таттха чирассанти чирасса ка̄ласса аччайена̄ти аттхо. айам̣ кира девата̄ кассапасамма̄самбуддхам̣ дисва̄ тасса паринибба̄нато пат̣т̣ха̄йа антара̄ ан̃н̃ам̣ буддхам̣ на дит̣т̣хапубба̄, тасма̄ аджджа бхагавантам̣ дисва̄ евама̄ха. ким̣ панима̄йа девата̄йа ито пуббе саттха̄ на дит̣т̣хапубботи. дит̣т̣хапуббо ва̄ хоту адит̣т̣хапуббо ва̄, дассанам̣ упа̄да̄йа евам̣ ваттум̣ ват̣т̣ати. бра̄хман̣анти ба̄хитапа̄пам̣ кхӣн̣а̄савабра̄хман̣ам̣. париниббутанти килесанибба̄нена ниббутам̣. локети сатталоке. висаттиканти рӯпа̄дӣсу а̄рамман̣есу а̄саттависаттата̄дӣхи ка̄ран̣ехи висаттика̄ вуччати тан̣ха̄, там̣ висаттикам̣ аппатит̣т̣хама̄нам̣ ана̄йӯхама̄нам̣ тин̣н̣ам̣ ниттин̣н̣ам̣ уттин̣н̣ам̣ чирассам̣ вата кхӣн̣а̄савабра̄хман̣ам̣ пасса̄мӣти аттхо.

саманун̃н̃о саттха̄ ахосӣти тасса̄ девата̄йа вачанам̣ читтенева саманумоди, екаджджха̄сайо ахоси. антарадха̄йӣти абхисан̇кхатака̄йам̣ джахитва̄ аттано пакатиупа̄дин̣н̣акака̄йасмим̣йева т̣хатва̄ ладдха̄са̄ ладдхапатит̣т̣ха̄ хутва̄ дасабалам̣ гандхехи ча ма̄лехи ча пӯджетва̄ аттано бхаванам̣йева агама̄сӣти.

огхатаран̣асуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. нимоккхасуттаван̣н̣ана̄

2. ида̄ни дутийасуттато пат̣т̣ха̄йа пат̣хамама̄гатан̃ча утта̄наттхан̃ча паха̄йа йам̣ йам̣ анутта̄нам̣, там̣ тадева ван̣н̣айисса̄ма. джа̄на̄си ноти джа̄на̄си ну. нимоккхантиа̄дӣни магга̄дӣнам̣ на̄ма̄ни. маггена хи сатта̄ килесабандханато нимуччанти, тасма̄ магго сатта̄нам̣ нимоккхоти вутто. пхалаккхан̣е пана те килесабандханато памутта̄, тасма̄ пхалам̣ сатта̄нам̣ памоккхоти вуттам̣. нибба̄нам̣ патва̄ сатта̄нам̣ саббадуккхам̣ вивиччати, тасма̄ нибба̄нам̣ вивекоти вуттам̣. сабба̄ни ва̄ ета̄ни нибба̄нассева на̄ма̄ни. нибба̄нан̃хи патва̄ сатта̄ саббадуккхато нимуччанти памуччанти вивиччанти, тасма̄ тадева ‘‘нимоккхо памоккхо вивеко’’ти вуттам̣. джа̄на̄ми кхва̄ханти джа̄на̄ми кхо ахам̣. авадха̄ран̣аттхо кхока̄ро. ахам̣ джа̄на̄мийева. сатта̄нам̣ нимоккха̄диджа̄нанаттхамева хи майа̄ саматим̣са па̄рамийо пӯретва̄ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ пат̣ивиддханти сӣхана̄дам̣ надати. буддхасӣхана̄дам̣ на̄ма кира етам̣ суттам̣.

нандӣбхавапариккхайа̄ти нандӣмӯлакасса каммабхавасса париккхайена. нандийа̄ ча бхавасса ча̄типи ват̣т̣ати. таттха хи пуриманайе нандӣбхавена тивидхакамма̄бхисан̇кха̄равасена сан̇кха̄раккхандхо гахито, сан̃н̃а̄вин̃н̃а̄н̣ехи там̣сампайутта̄ ча две кхандха̄. техи пана тӣхи кхандхехи сампайутта̄ ведана̄ тесам̣ гахан̣ена гахита̄ва̄ти анупа̄дин̣н̣ака̄нам̣ чатуннам̣ арӯпаккхандха̄нам̣ аппаваттивасена саупа̄дисесам̣ нибба̄нам̣ катхитам̣ хоти. ведана̄нам̣ ниродха̄ упасама̄ти упа̄дин̣н̣акаведана̄нам̣ ниродхена ча упасамена ча. таттха ведана̄гахан̣ена там̣сампайутта̄ тайо кхандха̄ гахита̄ва хонти, тесам̣ ваттха̄рамман̣авасена рӯпаккхандхопи. евам̣ имесам̣ упа̄дин̣н̣ака̄нам̣ пан̃чаннам̣ кхандха̄нам̣ аппаваттивасена анупа̄дисесам̣ нибба̄нам̣ катхитам̣ хоти. дутийанайе пана нандиггахан̣ена сан̇кха̄раккхандхо гахито, бхаваггахан̣ена упапаттибхавасан̇кха̄то рӯпаккхандхо, сан̃н̃а̄дӣхи сарӯпенева тайо кхандха̄. евам̣ имесам̣ пан̃чаннам̣ кхандха̄нам̣ аппаваттивасена нибба̄нам̣ катхитам̣ хотӣти ведитаббам̣. имамева ча найам̣ чатуника̄йикабхан̣д̣икаттхеро рочети. ити нибба̄навасенева бхагава̄ десанам̣ нит̣т̣ха̄песӣти.

нимоккхасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. упанӣйасуттаван̣н̣ана̄

3. татийе упанӣйатӣти париккхӣйати нируджджхати, упагаччхати ва̄, анупуббена маран̣ам̣ упетӣти аттхо. йатха̄ ва̄ гопа̄лена гоган̣о нӣйати, евам̣ джара̄йа маран̣асантикам̣ упанӣйатӣти аттхо. джӣвитанти джӣвитиндрийам̣. аппанти париттам̣ тхокам̣. тасса двӣха̄ка̄рехи париттата̄ ведитабба̄ сарасапариттата̄йа ча кхан̣апариттата̄йа ча. сарасапариттата̄йапи хи ‘‘йо, бхиккхаве, чирам̣ джӣвати, со вассасатам̣ аппам̣ ва̄ бхиййо’’ти (дӣ. ни. 2.7; сам̣. ни. 2.143) вачанато париттам̣. кхан̣апариттата̄йапи. параматтхато хи атипаритто сатта̄нам̣ джӣвитаккхан̣о екачиттаппаваттиматтойева. йатха̄ на̄ма ратхачаккам̣ паваттама̄нампи екенева немиппадесена паваттати, тит̣т̣хама̄нампи екенева тит̣т̣хати, евамевам̣ екачиттаккхан̣икам̣ сатта̄нам̣ джӣвитам̣, тасмим̣ читте нируддхаматте сатто нируддхоти вуччати. йатха̄ха – атӣте читтаккхан̣е джӣвиттха на джӣвати на джӣвиссати, ана̄гате читтаккхан̣е джӣвиссати на джӣвати на джӣвиттха, паччуппанне читтаккхан̣е джӣвати на джӣвиттха на джӣвиссати.

‘‘джӣвитам̣ аттабха̄во ча, сукхадуккха̄ ча кевала̄;

екачиттасама̄йутта̄, лахусо ваттате кхан̣о.

‘‘йе нируддха̄ марантасса, тит̣т̣хама̄насса ва̄ идха;

саббепи садиса̄ кхандха̄, гата̄ аппат̣исандхика̄.

‘‘аниббаттена на джа̄то, паччуппаннена джӣвати;

читтабхан̇га̄ мато локо, пан̃н̃атти параматтхийа̄’’ти. (маха̄ни. 10);

джарӯпанӣтасса̄ти джарам̣ упагатасса, джара̄йа ва̄ маран̣асантикам̣ упанӣтасса. на санти та̄н̣а̄ти та̄н̣ам̣ лен̣ам̣ саран̣ам̣ бхавитум̣ саматтха̄ на̄ма кечи наттхи. етам̣ бхайанти етам̣ джӣвитиндрийасса маран̣ӯпагаманам̣, а̄йупариттата̄, джарӯпанӣтасса та̄н̣а̄бха̄воти тивидхам̣ бхайам̣ бхайаваттху бхайака̄ран̣анти аттхо. пун̃н̃а̄ни кайира̄тха сукха̄ваха̄нӣти вин̃н̃ӯ пурисо сукха̄ваха̄ни сукхада̄йака̄ни пун̃н̃а̄ни кареййа. ити девата̄ рӯпа̄вачараджджха̄нам̣ сандха̄йа пуббачетанам̣ апарачетанам̣ мун̃чачетанан̃ча гахетва̄ бахувачанавасена ‘‘пун̃н̃а̄нӣ’’ти а̄ха. джха̄насса̄дам̣ джха̄наникантим̣ джха̄насукхан̃ча гахетва̄ ‘‘сукха̄ваха̄нӣ’’ти а̄ха. тасса̄ кира девата̄йа сайам̣ дӣгха̄йукат̣т̣ха̄не брахмалоке ниббаттатта̄ хет̣т̣ха̄ ка̄ма̄вачарадевесу паритта̄йукат̣т̣ха̄не чавама̄не упападжджама̄не ча тхуллапхуситаке вут̣т̣хипа̄тасадисе сатте дисва̄ етадахоси ‘‘аховатиме сатта̄ джха̄нам̣ бха̄ветва̄ апарихӣнаджджха̄на̄ ка̄лам̣ катва̄ брахмалоке екакаппа-двекаппа-чатукаппа-ат̣т̣хакаппа-сол̣асакаппа-дваттим̣сакаппа-чатусат̣т̣хикаппаппама̄н̣ам̣ аддха̄нам̣ тит̣т̣хеййу’’нти. тасма̄ евама̄ха.

атха бхагава̄ – ‘‘айам̣ девата̄ аниййа̄никам̣ ват̣т̣акатхам̣ катхетӣ’’ти виват̣т̣амасса̄ дассенто дутийам̣ га̄тхама̄ха. таттха лока̄мисанти две лока̄миса̄ парийа̄йена ча ниппарийа̄йена ча. парийа̄йена тебхӯмакават̣т̣ам̣ лока̄мисам̣, ниппарийа̄йена чатта̄ро паччайа̄. идха парийа̄йалока̄мисам̣ адхиппетам̣. ниппарийа̄йалока̄мисампи ват̣т̣атийева. сантипеккхоти нибба̄насан̇кха̄там̣ аччантасантим̣ пеккханто иччханто паттхайантоти.

упанӣйасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. аччентисуттаван̣н̣ана̄

4. чатуттхе аччентӣти атиккаманти. ка̄ла̄ти пуребхатта̄дайо ка̄ла̄. тарайанти раттийоти раттийо атиккамама̄на̄ пуггалам̣ маран̣ӯпагамана̄йа тарайанти сӣгхам̣ сӣгхам̣ гамайанти. вайогун̣а̄ти пат̣хамамаджджхимапаччхимавайа̄нам̣ гун̣а̄, ра̄сайоти аттхо. ‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, ахата̄нам̣ ваттха̄нам̣ дигун̣ам̣ сан̇гха̄т̣и’’нти (маха̄ва. 348) еттха хи пат̣алат̣т̣хо гун̣ат̣т̣хо. ‘‘сатагун̣а̄ даккхин̣а̄ па̄т̣икан̇кхитабба̄’’ти (ма. ни. 3.379) еттха а̄нисам̣сат̣т̣хо. ‘‘антам̣ антагун̣а’’нти еттха кот̣т̣ха̄сат̣т̣хо. ‘‘кайира̄ ма̄ла̄гун̣е бахӯ’’ти (дха. па. 53) еттха ра̄сат̣т̣хо. ‘‘пан̃ча ка̄магун̣а̄’’ти еттха бандханат̣т̣хо. идха пана ра̄сат̣т̣хо гун̣ат̣т̣хо. тасма̄ вайогун̣а̄ти вайора̄сайо ведитабба̄. анупуббам̣ джахантӣти анупат̣ипа̄т̣ийа̄ пуггалам̣ джаханти. маджджхимавайе т̣хитам̣ хи пат̣хамавайо джахати, паччхимавайе т̣хитам̣ две пат̣хамамаджджхима̄ джаханти, маран̣аккхан̣е пана тайопи вайа̄ джахантева. етам̣ бхайанти етам̣ ка̄ла̄нам̣ атиккаманам̣, раттидива̄нам̣ таритабха̄во, вайогун̣а̄нам̣ джаханабха̄воти тивидхам̣ бхайам̣. сесам̣ пуримасадисамева̄ти.

аччентисуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. катичхиндасуттаван̣н̣ана̄

5. пан̃чаме кати чхиндети чхинданто кати чхиндеййа. сесападесупи есева найо. еттха ча ‘‘чхинде джахе’’ти аттхато екам̣. га̄тха̄бандхасса пана мат̣т̣хабха̄ваттхам̣ айам̣ девата̄ саддапунаруттим̣ ваджджайантӣ евама̄ха. кати сан̇га̄тиготи кати сан̇ге атигато, атиккантоти аттхо. сан̇га̄тикотипи па̄т̣хо, айамева аттхо. пан̃ча чхиндети чхинданто пан̃ча орамбха̄гийасам̣йоджана̄ни чхиндеййа. пан̃ча джахети джаханто пан̃чуддхамбха̄гийасам̣йоджана̄ни джахеййа. идха̄пи чхинданан̃ча джаханан̃ча аттхато екамева, бхагава̄ пана девата̄йа а̄ропитавачана̄нурӯпенева евама̄ха. атха ва̄ па̄десу баддхапа̄сасакун̣о вийа пан̃чорамбха̄гийасам̣йоджана̄ни хет̣т̣ха̄ а̄кад̣д̣хама̄на̄ка̄ра̄ни хонти, та̄ни ана̄га̄мимаггена чхиндеййа̄ти вадати. хаттхехи гахитаруккхаса̄кха̄ вийа пан̃чуддхамбха̄гийасам̣йоджана̄ни упари а̄кад̣д̣хама̄на̄ка̄ра̄ни хонти, та̄ни арахаттамаггена джахеййа̄ти вадати. пан̃ча чуттари бха̄вайети етесам̣ сам̣йоджана̄нам̣ чхинданаттха̄йа чева паха̄наттха̄йа ча уттари атирекам̣ висесам̣ бха̄венто саддха̄пан̃чама̄ни индрийа̄ни бха̄веййа̄ти аттхо. пан̃ча сан̇га̄тиготи ра̄гасан̇го досасан̇го мохасан̇го ма̄насан̇го дит̣т̣хисан̇готи име пан̃ча сан̇ге атикканто. огхатин̣н̣оти вуччатӣти чатурогхатин̣н̣оти катхӣйати. има̄йа пана га̄тха̄йа пан̃чиндрийа̄ни локийалокуттара̄ни катхита̄нӣти.

катичхиндасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. джа̄гарасуттаван̣н̣ана̄

6. чхат̣т̣хе джа̄гаратанти джа̄гаранта̄нам̣. пан̃ча джа̄гаратанти виссаджджанага̄тха̄йам̣ пана саддха̄дӣсу пан̃часу индрийесу джа̄гарантесу пан̃ча нӣваран̣а̄ сутта̄ на̄ма. касма̄? йасма̄ там̣саман̇гӣпуггало йаттха каттхачи нисинно ва̄ т̣хито ва̄ арун̣ам̣ ут̣т̣хапентопи пама̄дата̄йа акусаласаман̇гита̄йа сутто на̄ма хоти. евам̣ суттесу пан̃часу нӣваран̣есу пан̃чиндрийа̄ни джа̄гара̄ни на̄ма. касма̄? йасма̄ там̣саман̇гӣпуггало йаттха каттхачи нипаджджитва̄ нидда̄йантопи аппама̄дата̄йа кусаласаман̇гита̄йа джа̄гаро на̄ма хоти. пан̃чахи пана нӣваран̣ехева килесараджам̣ а̄дийати ган̣ха̄ти пара̄масати. пурима̄ хи ка̄маччханда̄дайо паччхима̄нам̣ паччайа̄ хонтӣти пан̃чахи индрийехи парисуджджхатӣти айаматтхо ведитаббо. идха̄пи пан̃чиндрийа̄ни локийалокуттара̄нева катхита̄нӣти.

джа̄гарасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. аппат̣ивидитасуттаван̣н̣ана̄

7. саттаме дхамма̄ти чатусаччадхамма̄. аппат̣ивидита̄ти н̃а̄н̣ена аппат̣ивиддха̄. парава̄десӯти два̄сат̣т̣хидит̣т̣хигатава̄десу. те хи ито паресам̣ титтхийа̄нам̣ ва̄датта̄ парава̄да̄ на̄ма. нӣйарети аттано дхаммата̄йапи гаччханти, паренапи нӣйанти. таттха сайамева сассата̄дӣни ган̣ханта̄ гаччханти на̄ма, парасса вачанена та̄ни ган̣ханта̄ нӣйанти на̄ма. ка̄ло тесам̣ пабуджджхитунти тесам̣ пуггала̄нам̣ пабуджджхитум̣ айам̣ ка̄ло. локасмин̃хи буддхо уппанно, дхаммо десийати, сан̇гхо суппат̣ипанно, пат̣ипада̄ бхаддика̄, име ча пана маха̄джана̄ ват̣т̣е сутта̄ наппабуджджхантӣти девата̄ а̄ха. самбуддха̄ти самма̄ хетуна̄ ка̄ран̣ена буддха̄. чатта̄ро хи буддха̄ – саббан̃н̃убуддхо, паччекабуддхо, чатусаччабуддхо, сутабуддхоти. таттха саматим̣сапа̄рамийо пӯретва̄ самма̄самбодхим̣ патто саббан̃н̃убуддхо на̄ма. каппасатасахасса̄дхика̄ни две асан̇кхйеййа̄ни па̄рамийо пӯретва̄ сайамбхутам̣ патто паччекабуддхо на̄ма. авасеса̄ кхӣн̣а̄сава̄ чатусаччабуддха̄ на̄ма. бахуссуто сутабуддхо на̄ма. имасмим̣ аттхе тайопи пурима̄ ват̣т̣анти. саммадан̃н̃а̄ти самма̄ хетуна̄ ка̄ран̣ена джа̄нитва̄. чаранти висаме саманти висаме ва̄ локасаннива̄се висаме ва̄ саттаника̄йе висаме ва̄ килесаджа̄те самам̣ чарантӣти.

аппат̣ивидитасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. сусаммут̣т̣хасуттаван̣н̣ана̄

8. ат̣т̣хаме сусаммут̣т̣ха̄ти пан̃н̃а̄йа аппат̣ивиддхабха̄венева сунат̣т̣ха̄. йатха̄ хи две кхетта̄ни каситва̄, екам̣ вапитва̄, бахудхан̃н̃ам̣ адхигатасса ава̄питакхеттато аладдхам̣ сандха̄йа ‘‘бахум̣ ме дхан̃н̃ам̣ нат̣т̣ха’’нти ваданто аладдхамева ‘‘нат̣т̣ха’’нти вадати, евамидха̄пи аппат̣ивидита̄ва сусаммут̣т̣ха̄ на̄ма. асаммут̣т̣ха̄ти пан̃н̃а̄йа пат̣ивиддхабха̄венева анат̣т̣ха̄. сесам̣ пуримасадисамева̄ти.

сусаммут̣т̣хасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. ма̄нака̄масуттаван̣н̣ана̄

9. наваме ма̄нака̄масса̄ти ма̄нам̣ ка̄ментасса иччхантасса. дамоти еварӯпасса пуггаласса сама̄дхипаккхико дамо наттхӣти вадати. ‘‘саччена данто дамаса̄ упето, ведантагӯ вуситабрахмачарийо’’ти (сам̣. ни. 1.195) еттха хи индрийасам̣варо дамоти вутто. ‘‘йади сачча̄ дама̄ ча̄га̄, кхантйа̄ бхиййодха виджджатӣ’’ти (сам̣. ни. 1.246; су. ни. 191) еттха пан̃н̃а̄. ‘‘да̄нена дамена сам̣йамена саччаваджджена аттхи пун̃н̃ам̣, аттхи пун̃н̃асса а̄гамо’’ти (сам̣. ни. 4.365) еттха упосатхакаммам̣. ‘‘саккхиссаси кхо твам̣, пун̣н̣а, имина̄ дамӯпасамена саманна̄гато суна̄парантасмим̣ джанападе вихариту’’нти (сам̣. ни. 4.88; ма. ни. 3.396) еттха адхива̄санакханти. имасмим̣ пана сутте дамоти сама̄дхипаккхикадхамма̄нам̣ етам̣ на̄мам̣. тенева̄ха – ‘‘на монаматтхи асама̄хитасса̄’’ти. таттха монанти чатумагган̃а̄н̣ам̣, тан̃хи муна̄тӣти монам̣, чатусаччадхамме джа̄на̄тӣти аттхо. маччудхеййасса̄ти тебхӯмакават̣т̣асса. тан̃хи маччуно патит̣т̣ха̄нат̣т̣хена маччудхеййанти вуччати. па̄ранти тассева па̄рам̣ нибба̄нам̣. тареййа̄ти пат̣ивиджджхеййа па̄пун̣еййа ва̄. идам̣ вуттам̣ хоти – еко аран̃н̃е вихаранто паматто пуггало маччудхеййасса па̄рам̣ на тареййа на пат̣ивиджджхеййа на па̄пун̣еййа̄ти.

ма̄нам̣ паха̄йа̄ти арахаттамаггена нававидхама̄нам̣ паджахитва̄. сусама̄хитаттоти упача̄раппана̄сама̄дхӣхи сут̣т̣ху сама̄хитатто. сучетасоти н̃а̄н̣асампайуттата̄йа сундарачитто. н̃а̄н̣авиппайуттачиттена хи сучетасоти на вуччати, тасма̄ н̃а̄н̣асампайуттена сучетасо хутва̄ти аттхо. саббадхи виппамуттоти саббесу кхандха̄йатана̄дӣсу виппамутто хутва̄. тареййа̄ти еттха тебхӯмакават̣т̣ам̣ саматиккаманто нибба̄нам̣ пат̣ивиджджханто таратӣти пат̣иведхатаран̣ам̣ на̄ма вуттам̣. ити има̄йа га̄тха̄йа тиссо сиккха̄ катхита̄ хонти. катхам̣ – ма̄но на̄ма̄йам̣ сӣлабхедано, тасма̄ ‘‘ма̄нам̣ паха̄йа̄’’ти имина̄ адхисӣласиккха̄ катхита̄ хоти. ‘‘сусама̄хитатто’’ти имина̄ адхичиттасиккха̄. ‘‘сучетасо’’ти еттха читтена пан̃н̃а̄ дассита̄, тасма̄ имина̄ адхипан̃н̃а̄сиккха̄ катхита̄. адхисӣлан̃ча на̄ма сӣле сати хоти, адхичиттам̣ читте сати, адхипан̃н̃а̄ пан̃н̃а̄йа сати. тасма̄ сӣлам̣ на̄ма пан̃чапи дасапи сӣла̄ни, па̄тимоккхасам̣варо адхисӣлам̣ на̄ма̄ти ведитаббам̣. ат̣т̣ха сама̄паттийо читтам̣, випассана̄па̄дакаджджха̄нам̣ адхичиттам̣. каммассакатан̃а̄н̣ам̣ пан̃н̃а̄, випассана̄ адхипан̃н̃а̄. ануппаннепи хи буддхуппа̄де паваттатӣти пан̃часӣлам̣ дасасӣлам̣ сӣламева, па̄тимоккхасам̣варасӣлам̣ буддхуппа̄дейева паваттатӣти адхисӣлам̣. читтапан̃н̃а̄супи есева найо. апича нибба̄нам̣ паттхайантена сама̄диннам̣ пан̃часӣлампи дасасӣлампи адхисӣламева. сама̄панна̄ ат̣т̣ха сама̄паттийопи адхичиттамева. саббампи ва̄ локийасӣлам̣ сӣламева, локуттарам̣ адхисӣлам̣. читтапан̃н̃а̄супи есева найоти. ити има̄йа га̄тха̄йа самодха̄нетва̄ тиссо сиккха̄ сакаласа̄санам̣ катхитам̣ хотӣти.

ма̄нака̄масуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. аран̃н̃асуттаван̣н̣ана̄

10. дасаме санта̄нанти сантакилеса̄нам̣, пан̣д̣ита̄нам̣ ва̄. ‘‘санто хаве саббхи паведайанти (джа̄. 2.21.413), дӯре санто пака̄сантӣ’’тиа̄дӣсу (дха. па. 304) хи пан̣д̣ита̄пи сантоти вутта̄. брахмача̄ринанти сет̣т̣хача̄рӣнам̣ маггабрахмачарийава̄сам̣ васанта̄нам̣. кена ван̣н̣о пасӣдатӣти кена ка̄ран̣ена чхавиван̣н̣о пасӣдатӣти пуччхати. касма̄ панеса̄ евам̣ пуччхати? еса̄ кира ванасан̣д̣ава̄сика̄ бхуммадевата̄ а̄ран̃н̃аке бхиккхӯ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканте аран̃н̃ам̣ пависитва̄ раттит̣т̣ха̄надива̄т̣т̣ха̄несу мӯлакаммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ нисинне пассати. тесан̃ча евам̣ нисинна̄нам̣ балавачиттекаггата̄ уппаджджати. тато висабха̄гасантати вӯпасаммати, сабха̄гасантати оккамати, читтам̣ пасӣдати. читте пасанне лохитам̣ пасӣдати, читтасамут̣т̣ха̄на̄ни упа̄да̄рӯпа̄ни парисуддха̄ни хонти, ван̣т̣а̄ памуттата̄лапхаласса вийа мукхасса ван̣н̣о хоти. там̣ дисва̄ девата̄ чинтеси – ‘‘сарӣраван̣н̣о на̄ма̄йам̣ пан̣ӣта̄ни расасампанна̄ни бходжана̄ни сукхасампхасса̄ни нива̄санапа̄пуран̣асайана̄ни утусукхе тебхӯмика̄дибхеде ча па̄са̄де ма̄ла̄гандхавилепана̄дӣни ча лабханта̄нам̣ пасӣдати, име пана бхиккхӯ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ миссакабхаттам̣ бхун̃джанти, вирал̣аман̃чаке ва̄ пхалаке ва̄ сила̄йа ва̄ сайана̄ни каппенти, руккхамӯла̄дӣсу ва̄ аббхока̄се ва̄ васанти, кена ну кхо ка̄ран̣ена етесам̣ ван̣н̣о пасӣдатӣ’’ти. тасма̄ пуччхи.

атхасса̄ бхагава̄ ка̄ран̣ам̣ катхенто дутийам̣ га̄тхам̣ а̄ха. таттха атӣтанти атӣте асуко на̄ма ра̄джа̄ дхаммико ахоси, со амха̄кам̣ пан̣ӣте паччайе ада̄си. а̄чарийупаджджха̄йа̄ ла̄бхино ахесум̣. атха майам̣ еварӯпа̄ни бходжана̄ни бхун̃джимха̄, чӣвара̄ни па̄рупимха̄ти евам̣ екачче паччайаба̄хуллика̄ вийа име бхиккхӯ атӣтам̣ на̄нусочанти. наппаджаппанти на̄гатанти ана̄гате дхаммико ра̄джа̄ бхависсати, пхӣта̄ джанапада̄ бхависсанти, бахӯни саппинаванӣта̄дӣни уппаджджиссанти, ‘‘кха̄датха бхун̃джатха̄’’ти таттха таттха ватта̄ро бхависсанти, тада̄ майам̣ еварӯпа̄ни бходжана̄ни бхун̃джисса̄ма, чӣвара̄ни па̄руписса̄ма̄ти евам̣ ана̄гатам̣ на паттхенти. паччуппаннена̄ти йена кеначи тан̇кхан̣е ладдхена йа̄пенти. тена̄ти тена тивидхена̄пи ка̄ран̣ена.

евам̣ ван̣н̣асампаттим̣ дассетва̄ ида̄ни тассева ван̣н̣асса вина̄сам̣ дассенто анантарам̣ га̄тхама̄ха. таттха ана̄гатаппаджаппа̄йа̄ти ана̄гатасса паттхана̄йа. етена̄ти етена ка̄ран̣адвайена. нал̣ова харито лутоти йатха̄ харито нал̣о ла̄йитва̄ ун̣хапа̄са̄н̣е паккхитто суссати, евам̣ суссантӣти.

аран̃н̃асуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄. нал̣авагго пат̣хамо.

2. нанданавагго

1. нанданасуттаван̣н̣ана̄

11. нанданаваггасса пат̣хаме татра̄ти тасмим̣ а̄ра̄ме. кхоти бйан̃джанасилит̣т̣хата̄васена нипа̄таматтам̣. бхиккхӯ а̄мантесӣти парисаджет̣т̣хаке бхиккхӯ джа̄на̄песи. бхиккхавоти тесам̣ а̄мантана̄ка̄радӣпанам̣. бхадантети пативачанада̄нам̣. те бхиккхӯти йе таттха саммукхӣбхӯта̄ дхаммапат̣игга̄хака̄ бхиккхӯ. бхагавато паччассосунти бхагавато вачанам̣ патиассосум̣, абхимукха̄ хутва̄ сун̣им̣су сампат̣иччхим̣сӯти аттхо. етадавоча̄ти етам̣ ида̄ни ваттаббам̣ ‘‘бхӯтапубба’’нтиа̄дивачанам̣ авоча. таттха та̄ватим̣сака̄йика̄ти та̄ватим̣сака̄йе ниббатта̄. та̄ватим̣сака̄йо на̄ма дутийадевалоко вуччати. магхена ма̄н̣авена саддхим̣ мачалага̄ме ка̄лам̣ катва̄ таттха уппанне теттим̣са девапутте упа̄да̄йа кира тасса девалокасса айам̣ пан̣н̣атти джа̄та̄ти ваданти. йасма̄ пана сесачаккава̄л̣есупи чха ка̄ма̄вачарадевалока̄ аттхи. вуттампи четам̣ ‘‘сахассам̣ ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ сахассам̣ та̄ватим̣са̄на’’нти (а. ни. 10.29), тасма̄ на̄мапан̣н̣аттийевеса̄ тасса девалокасса̄ти ведитабба̄. еван̃хи ниддосам̣ падам̣ хоти.

нандане ванети еттха там̣ ванам̣ павит̣т̣хе павит̣т̣хе нандайати тосетӣти нанданам̣. пан̃часу хи маран̣анимиттесу уппаннесу ‘‘сампаттим̣ паха̄йа чависса̄ма̄’’ти паридевама̄на̄ девата̄ сакко дева̄наминдо ‘‘ма̄ паридевиттха, абхиджджанадхамма̄ на̄ма сан̇кха̄ра̄ наттхӣ’’ти овадитва̄ таттха павеса̄пети. та̄сам̣ ан̃н̃а̄хи девата̄хи ба̄ха̄су гахетва̄ павесита̄нампи тасса сампаттим̣ дисва̄ва маран̣асоко вӯпасаммати, пӣтипа̄моджджамева уппаджджати. атха тасмим̣ кӣл̣ама̄на̄ ева ун̣хасантатто химапин̣д̣о вийа вилӣйанти, ва̄та̄пахатадӣпасикха̄ вийа виджджха̄йантӣти евам̣ йам̣кин̃чи анто павит̣т̣хам̣ нандайати тосетийева̄ти нанданам̣, тасмим̣ нандане. аччхара̄сан̇гхапаривута̄ти аччхара̄ти девадхӣта̄нам̣ на̄мам̣, та̄сам̣ самӯхена паривута̄.

диббехӣти девалоке ниббаттехи. пан̃чахи ка̄магун̣ехӣти мана̄пийарӯпасаддагандхарасапхот̣т̣хаббасан̇кха̄техи пан̃чахи ка̄мабандханехи ка̄макот̣т̣ха̄сехи ва̄. самаппита̄ти упета̄. итарам̣ тассева вевачанам̣. парича̄райама̄на̄ти рамама̄на̄, тесу тесу ва̄ рӯпа̄дӣсу индрийа̄ни сан̃ча̄райама̄на̄. та̄йам̣ вела̄йанти тасмим̣ парича̄ран̣ака̄ле. со панасса девапуттасса адхуна̄ абхиниббаттака̄ло ведитаббо. тасса хи пат̣исандхиккхан̣ейева раттасуван̣н̣аккхандхо вийа вирочайама̄но тига̄вутаппама̄н̣о аттабха̄во ниббатти. со диббаваттханиваттхо дибба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ито диббама̄ла̄вилепанадхаро диббехи чанданачун̣н̣ехи самам̣ викирийама̄но диббехи пан̃чахи ка̄магун̣ехи овуто нивуто парийонаддхо лобха̄бхибхӯто хутва̄ лобханиссаран̣ам̣ нибба̄нам̣ апассанто а̄сабхим̣ ва̄чам̣ бха̄санто вийа маха̄саддена ‘‘на те сукхам̣ паджа̄нантӣ’’ти имам̣ га̄тхам̣ га̄йама̄но нанданаване вичари. тена вуттам̣ – ‘‘та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ га̄тхам̣ абха̄сӣ’’ти.

йе на пассанти нандананти йе татра пан̃чака̄магун̣а̄нубхаванавасена нанданаванам̣ на пассанти. нарадева̄нанти деванара̄нам̣, девапуриса̄нанти аттхо. тидаса̄нанти тиккхаттум̣ дасаннам̣. йасассинанти парива̄расан̇кха̄тена йасена сампанна̄нам̣.

ан̃н̃атара̄ девата̄ти ека̄ арийаса̄вика̄ девата̄. паччабха̄сӣти ‘‘айам̣ ба̄ладевата̄ имам̣ сампаттим̣ ниччам̣ ачалам̣ ман̃н̃ати, на̄сса̄ чхеданабхеданавиддхам̣санадхамматам̣ джа̄на̄тӣ’’ти адхиппа̄йам̣ виват̣т̣етва̄ дассентӣ ‘‘на твам̣ ба̄ле’’ти има̄йа га̄тха̄йа патиабха̄си. йатха̄ арахатам̣ вачоти йатха̄ араханта̄нам̣ вачанам̣, татха̄ твам̣ на джа̄на̄сӣти. евам̣ тасса̄ адхиппа̄йам̣ пат̣иккхипитва̄ ида̄ни араханта̄нам̣ вачанам̣ дассентӣ аничча̄тиа̄дима̄ха. таттха аничча̄ вата сан̇кха̄ра̄ти саббе тебхӯмакасан̇кха̄ра̄ хутва̄ абха̄ваттхена аничча̄. уппа̄давайадхамминоти уппа̄давайасабха̄ва̄. уппаджджитва̄ нируджджхантӣти идам̣ пуримассева вевачанам̣. йасма̄ ва̄ уппаджджитва̄ нируджджханти, тасма̄ уппа̄давайадхамминоти. уппа̄давайаггахан̣ена четтха таданантара̄ вемаджджхат̣т̣ха̄нам̣ гахитамева хоти. тесам̣ вӯпасамо сукхоти тесам̣ сан̇кха̄ра̄нам̣ вӯпасамасан̇кха̄там̣ нибба̄намева сукхам̣. идам̣ арахатам̣ вачоти.

нанданасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. нандатисуттаван̣н̣ана̄

12. дутийе нандатӣти туссати аттамано хоти. путтима̄ти бахупутто. тасса хи екачче путта̄ касикаммам̣ катва̄ дхан̃н̃асса кот̣т̣хе пӯренти, екачче ван̣иджджам̣ катва̄ хиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ а̄харанти, екачче ра̄джа̄нам̣ упат̣т̣хахитва̄ йа̄нава̄ханага̄манигама̄дӣни лабханти. атха тесам̣ а̄нубха̄васан̇кха̄там̣ сирим̣ анубхавама̄на̄ ма̄та̄ ва̄ пита̄ ва̄ нандати. чхан̣адиваса̄дӣсу ва̄ ман̣д̣итапаса̄дхите путте сампаттим̣ анубхавама̄не дисва̄ нандатӣти, ‘‘нандати путтехи путтима̄’’ти а̄ха. гохи татхева̄ти йатха̄ путтима̄ путтехи, татха̄ госа̄микопи сампаннам̣ гоман̣д̣алам̣ дисва̄ га̄во нисса̄йа горасасампаттим̣ анубхавама̄но гохи нандати. упадхӣ хи нарасса нандана̄ти, еттха упадхӣти чатта̄ро упадхӣ – ка̄мӯпадхи, кхандхӯпадхи, килесӯпадхи, абхисан̇кха̄рӯпадхӣти. ка̄ма̄пи хи ‘‘йам̣ пан̃ча ка̄магун̣е пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, айам̣ ка̄ма̄нам̣ асса̄до’’ти (ма. ни. 1.166) евам̣ вуттасса сукхасса адхит̣т̣ха̄набха̄вато ‘‘упадхийати еттха сукха’’нти имина̄ вачанаттхена упадхӣти вуччати. кхандха̄пи кхандхамӯлакасса дуккхасса адхит̣т̣ха̄набха̄вато, килеса̄пи апа̄йадуккхасса адхит̣т̣ха̄набха̄вато, абхисан̇кха̄ра̄пи бхавадуккхасса адхит̣т̣ха̄набха̄ватоти. идха пана ка̄мӯпадхи адхиппето. пан̃ча хи ка̄магун̣а̄ тебхӯмика̄дипа̄са̄да-ул̣а̄расайана-ваттха̄лан̇ка̄ра-на̄т̣акапарива̄ра̄дивасена паччупат̣т̣хита̄ пӣтисоманассам̣ упасам̣харама̄на̄ нарам̣ нандайанти. тасма̄ йатха̄ путта̄ ча га̄во ча, евам̣ имепи упадхӣ хи нарасса нандана̄ти ведитабба̄. на хи со нандати йо нирӯпадхӣти йо ка̄магун̣асампаттирахито далиддо дуллабхагха̄саччха̄дано, на хи со нандати. еварӯпо мануссапето ча мануссанерайико ча ким̣ нандиссати бхагава̄ти а̄ха.

идам̣ сутва̄ саттха̄ чинтеси – ‘‘айам̣ девата̄ сокаваттхумева нандаваттхум̣ кароти, сокаваттхубха̄вамасса̄ дӣпесса̄мӣ’’ти пхалена пхалам̣ па̄тенто вийа та̄йева упама̄йа тасса̄ ва̄дам̣ бхинданто тамева га̄тхам̣ париваттетва̄ сочатӣти а̄ха. таттха сочати путтехӣти видесагамана̄дивасена путтесу нат̣т̣хесупи нассантесупи ида̄ни нассиссантӣти на̄сасан̇кӣпи сочати, татха̄ матесупи марантесупи чорехи ра̄джапурисехи гахитесу ва̄ паччаттхика̄нам̣ хаттхам̣ упагатесу ва̄ маран̣асан̇кӣпи хутва̄ сочати. руккхапаббата̄дӣхи патитва̄ хаттхапа̄да̄дӣнам̣ бхедавасена бхиннесупи бхиджджантесупи бхедасан̇кӣпи хутва̄ сочати. йатха̄ ча путтехи путтима̄, госа̄микопи татхева наваха̄ка̄рехи гохи сочати. упадхӣ хи нарасса сочана̄ти йатха̄ ча путтага̄во, евам̣ пан̃ча ка̄магун̣опадхӣпи –

‘‘тасса че ка̄майа̄насса, чхандаджа̄тасса джантуно;

те ка̄ма̄ париха̄йанти, саллавиддхова руппатӣ’’ти. (су. ни. 773) –

вуттанайена нарам̣ сочанти. тасма̄ нарасса сочана̄ сокаваттхукамева̄ти ведитабба̄. на хи со сочати, йо нирӯпадхӣти йасса пана чатуббидха̄пете упадхийо наттхи, со нирупадхи маха̄кхӣн̣а̄саво ким̣ сочиссати, на сочати деватети.

нандатисуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. наттхипуттасамасуттаван̣н̣ана̄

13. татийе наттхи путтасамам̣ пеманти вирӯпепи хи аттано путтаке суван̣н̣абимбакам̣ вийа ман̃н̃анти, ма̄ла̄гул̣е вийа сӣса̄дӣсу катва̄ парихарама̄на̄ техи охадита̄пи омуттика̄пи гандхавилепанапатита̄ вийа соманассам̣ а̄паджджанти. тена̄ха – ‘‘наттхи путтасамам̣ пема’’нти. путтапемасамам̣ пемам̣ на̄ма наттхӣти вуттам̣ хоти. госамитам̣ дхананти гохи самам̣ годханасамам̣ годханасадисам̣ ан̃н̃ам̣ дханам̣ на̄ма наттхи бхагава̄ти а̄ха. сӯрийасама̄ а̄бха̄ти сӯрийа̄бха̄йа сама̄ ан̃н̃а̄ а̄бха̄ на̄ма наттхӣти дассети. самуддапарама̄ти йе кечи ан̃н̃е сара̄ на̄ма, саббе те самуддапарама̄, самуддо тесам̣ уттамо, самуддасадисам̣ ан̃н̃ам̣ удаканидха̄нам̣ на̄ма наттхи, бхагава̄ти.

йасма̄ пана аттапемена самам̣ пемам̣ на̄ма наттхи. ма̄та̄пита̄дайо хи чхад̣д̣етва̄пи путтадхӣта̄дайо ча апосетва̄пи сатта̄ атта̄намева посенти. дхан̃н̃ена ча самам̣ дханам̣ на̄ма наттхи. (йада̄ хи сатта̄ дуббхиккха̄ хонти), татха̄рӯпе хи ка̄ле хиран̃н̃асуван̣н̣а̄дӣни гомахим̣са̄дӣнипи дхан̃н̃аггахан̣аттхам̣ дхан̃н̃аса̄мика̄намева сантикам̣ гахетва̄ гаччханти. пан̃н̃а̄йа ча сама̄ а̄бха̄ на̄ма наттхи. сӯрийа̄дайо хи екадесам̣йева обха̄санти, паччуппаннамева ча тамам̣ виноденти. пан̃н̃а̄ пана дасасахассимпи локадха̄тум̣ екаппаджджотам̣ ка̄тум̣ саккоти, атӣтам̣са̄дипат̣иччха̄дакан̃ча тамам̣ видхамати. мегхавут̣т̣хийа̄ ча само саро на̄ма наттхи. надӣва̄пи хоту тала̄ка̄дӣни ва̄, вут̣т̣хисамо саро на̄ма наттхи. мегхавут̣т̣хийа̄ хи паччхинна̄йа маха̄самуддо ан̇гулипаббатеманаматтампи удакам̣ на хоти, вут̣т̣хийа̄ пана паваттама̄на̄йа йа̄ва а̄бхассарабхавана̄пи екодакам̣ хоти. тасма̄ бхагава̄ девата̄йа пат̣ига̄тхам̣ ваданто наттхи аттасамам̣ пемантиа̄дима̄ха̄ти.

наттхипуттасамасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. кхаттийасуттаван̣н̣ана̄

14. чатуттхе кхаттийо двипаданти двипада̄нам̣ ра̄джа̄ сет̣т̣хо. кома̄рӣти кума̄рика̄ле гахита̄. айам̣ сесабхарийа̄нам̣ сет̣т̣ха̄ти вадати. пуббаджоти пат̣хамам̣ джа̄то ка̄н̣о ва̄пи хоту кун̣иа̄дӣнам̣ ва̄ ан̃н̃атаро, йо пат̣хамам̣ джа̄то, айамева путто имисса̄ девата̄йа ва̄де сет̣т̣хо на̄ма хоти. йасма̄ пана двипада̄дӣнам̣ буддха̄дайо сет̣т̣ха̄, тасма̄ бхагава̄ пат̣ига̄тхам̣ а̄ха. таттха кин̃ча̄пи бхагава̄ саббесам̣йева апада̄дибхеда̄нам̣ сатта̄нам̣ сет̣т̣хо, уппаджджама̄но панеса саббасаттасет̣т̣хо двипадесуйева уппаджджати, тасма̄ самбуддхо двипадам̣ сет̣т̣хоти а̄ха. двипадесу уппаннасса часса саббасаттасет̣т̣хабха̄во аппат̣ихатова хоти. а̄джа̄нӣйоти хаттхӣ ва̄ хоту асса̄дӣсу ан̃н̃атаро ва̄, йо ка̄ран̣ам̣ джа̄на̄ти, айам̣ а̄джа̄нӣйова чатуппада̄нам̣ сет̣т̣хоти аттхо. кӯт̣акан̣н̣аран̃н̃о гул̣аван̣н̣аассо вийа. ра̄джа̄ кира па̄чӣнадва̄рена никкхамитва̄ четийапаббатам̣ гамисса̄мӣти каламбанадӣтӣрам̣ сампатто, ассо тӣре т̣хатва̄ удакам̣ отаритум̣ на иччхати, ра̄джа̄ асса̄чарийам̣ а̄мантетва̄, ‘‘ахо вата тайа̄ ассо сиккха̄пито удакам̣ отаритум̣ на иччхатӣ’’ти а̄ха. а̄чарийо ‘‘сусиккха̄пито дева ассо, етасса хи читтам̣ – ‘сача̄хам̣ удакам̣ отарисса̄ми, ва̄лам̣ темиссати, ва̄ле тинте ран̃н̃о ан̇ге удакам̣ па̄теййа̄’ти, евам̣ тумха̄кам̣ сарӣре удакапа̄танабхайена на отарати, ва̄лам̣ ган̣ха̄петха̄’’ти а̄ха. ра̄джа̄ татха̄ ка̄реси. ассо вегена отаритва̄ па̄рам̣ гато. суссӯса̄ти суссӯсама̄на̄. кума̄рика̄ле ва̄ гахита̄ хоту паччха̄ ва̄, сурӯпа̄ ва̄ вирӯпа̄ ва̄, йа̄ са̄микам̣ суссӯсати паричарати тосети, са̄ бхарийа̄нам̣ сет̣т̣ха̄. ассавоти а̄сун̣ама̄но. джет̣т̣хо ва̄ хи хоту канит̣т̣хо ва̄, йо ма̄та̄питӯнам̣ вачанам̣ сун̣а̄ти, сампат̣иччхати, ова̄дапат̣икаро хоти, айам̣ путта̄нам̣ сет̣т̣хо, ан̃н̃ехи сандхиччхедака̄дичорехи путтехи ко аттхо деватети.

кхаттийасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. сан̣ама̄насуттаван̣н̣ана̄

15. пан̃чаме т̣хите маджджханхикети т̣хитамаджджханхике. саннисӣвесӯти йатха̄ пха̄сукат̣т̣ха̄нам̣ упагантва̄ саннисиннесу виссамама̄несу. т̣хитамаджджханхикака̄ло на̄меса саббасатта̄нам̣ ирийа̄патхадуббалйака̄ло. идха пана паккхӣнам̣йева васена дассито. сан̣атева̄ти сан̣ати вийа маха̄виравам̣ вийа муччати. сан̣ама̄намева четтха ‘‘сан̣атева̄’’ти вуттам̣. таппат̣ибха̄гам̣ на̄метам̣. нида̄гхасамайасмин̃хи т̣хитамаджджханхикака̄ле чатуппадаган̣есу чева паккхӣган̣есу ча саннисиннесу ва̄тапӯрита̄нам̣ сусираруккха̄нан̃чева чхиддавен̣упабба̄нан̃ча кхандхена кхандхам̣ са̄кха̄йа са̄кхам̣ сан̇гхат̣т̣айанта̄нам̣ па̄дапа̄нан̃ча аран̃н̃амаджджхе маха̄саддо уппаджджати. там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. там̣ бхайам̣ пат̣ибха̄ти манти там̣ еварӯпе ка̄ле маха̄аран̃н̃асса сан̣ама̄нам̣ майхам̣ бхайам̣ хутва̄ упат̣т̣ха̄ти. дандхапан̃н̃а̄ киреса̄ девата̄ тасмим̣ кхан̣е аттано нисаджджапха̄сукам̣ катха̄пха̄сукам̣ дутийакам̣ алабхантӣ евама̄ха. йасма̄ пана та̄дисе ка̄ле пин̣д̣апа̄тапат̣иккантасса вивитте аран̃н̃а̄йатане каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ нисиннасса бхиккхуно анаппакам̣ сукхам̣ уппаджджати, йам̣ сандха̄йа вуттам̣ –

‘‘сун̃н̃а̄га̄рам̣ павит̣т̣хасса, сантачиттасса бхиккхуно;

ама̄нусӣ ратӣ хоти, самма̄ дхаммам̣ випассато’’ти. (дха. па. 373) ча,

‘‘пурато паччхато ва̄пи, апаро че на виджджати;

атӣва пха̄су бхавати, екасса васато ване’’ти. (тхерага̄. 537) ча;

тасма̄ бхагава̄ дутийам̣ га̄тхама̄ха. таттха са̄ рати пат̣ибха̄ти манти йа̄ еварӯпе ка̄ле екакасса нисаджджа̄ на̄ма, са̄ рати майхам̣ упат̣т̣ха̄тӣти аттхо. сесам̣ та̄дисамева̄ти.

сан̣ама̄насуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. нидда̄тандӣсуттаван̣н̣ана̄

16. чхат̣т̣хе нидда̄ти, ‘‘абхиджа̄на̄махам̣, аггивессана, гимха̄нам̣ паччхиме ма̄се ниддам̣ оккамита̄’’ти (ма. ни. 1.387) еварӯпа̄йа абйа̄катанидда̄йа пуббабха̄га̄парабха̄гесу секхапутхуджджана̄нам̣ сасан̇кха̄рикаакусале читте уппаннам̣ тхинамиддхам̣. тандӣти атиччха̄та̄тисӣта̄дика̄лесу уппаннам̣ а̄гантукам̣ а̄ласийам̣. вуттампи четам̣ – ‘‘таттха катама̄ тандӣ? йа̄ тандӣ тандийана̄ тандиманата̄ а̄ласйам̣ а̄ласйа̄йана̄ а̄ласйа̄йитаттам̣, айам̣ вуччати тандӣ’’ти (вибха. 857). виджамбхита̄ти ка̄йавиджамбхана̄. аратӣти акусалапаккха̄ уккан̣т̣хитата̄. бхаттасаммадоти бхаттамуччха̄ бхаттакиламатхо. виттха̄ро пана тесам̣ – ‘‘таттха катама̄ виджамбхита̄? йа̄ ка̄йасса джамбхана̄ виджамбхана̄’’тиа̄дина̄ найена абхидхамме а̄гатова. етена̄ти етена нидда̄дина̄ упаккилесена упаккилит̣т̣хо нива̄ритапа̄тубха̄во. наппака̄сатӣти на джотати, на па̄тубхаватӣти аттхо. арийамагготи локуттарамагго. идха̄ти имасмим̣ локе. па̄н̣инанти сатта̄нам̣. вӣрийена̄ти маггасахаджа̄тавӣрийена. нам̣ пан̣а̄метва̄ти етам̣ килесаджа̄там̣ нӣхаритва̄. арийамагготи локийалокуттарамагго. ити маггенева упаккилесе нӣхаритва̄ маггасса висуддхи вутта̄ти.

нидда̄тандӣсуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. дуккарасуттаван̣н̣ана̄

17. саттаме дуттитиккханти дуккхамам̣ дуадхива̄сийам̣. абйаттена̄ти ба̄лена. са̄ман̃н̃анти саман̣адхаммо. имина̄ девата̄ идам̣ дассети – йам̣ пан̣д̣ита̄ кулапутта̄ дасапи васса̄ни вӣсатипи сат̣т̣хипи васса̄ни данте абхидантама̄дха̄йа дживха̄йа та̄лум̣ а̄хаччапи четаса̄ читтам̣ абхинигган̣хитва̄пи ека̄санам̣ екабхаттам̣ пат̣исевама̄на̄ а̄па̄н̣акот̣икам̣ брахмачарийам̣ чаранта̄ са̄ман̃н̃ам̣ каронти. там̣ бхагава̄ ба̄ло абйатто ка̄тум̣ на саккотӣти. бахӯ хи таттха самба̄дха̄ти тасмим̣ са̄ман̃н̃асан̇кха̄те арийамагге бахӯ самба̄дха̄ магга̄дхигама̄йа пат̣ипаннасса пуббабха̄ге бахӯ париссайа̄ти дассети.

читтан̃че на нива̄райети йади айонисо уппаннам̣ читтам̣ на нива̄реййа, кати аха̄ни са̄ман̃н̃ам̣ чареййа? екадивасампи на чареййа. читтавасико хи саман̣адхаммам̣ ка̄тум̣ на саккоти. паде падети а̄рамман̣е а̄рамман̣е. а̄рамман̣ан̃хи идха паданти адхиппетам̣. йасмим̣ йасмим̣ хи а̄рамман̣е килесо уппаджджати, таттха таттха ба̄ло висӣдати на̄ма. ирийа̄патхападампи ват̣т̣ати. гамана̄дӣсу хи йаттха йаттха килесо уппаджджати, таттха таттхева висӣдати на̄ма. сан̇каппа̄нанти ка̄масан̇каппа̄дӣнам̣.

куммо ва̄ти каччхапо вийа. ан̇га̄нӣти гӣвапан̃чама̄ни ан̇га̄ни. самодаханти самодаханто, самодахитва̄ ва̄. мановитаккети манамхи уппаннавитакке. етта̄вата̄ идам̣ дассети – йатха̄ куммо сон̣д̣ипан̃чама̄ни ан̇га̄ни саке капа̄ле самодаханто син̇га̄ласса ота̄рам̣ на дети, самодахитва̄ часса аппасайхатам̣ а̄паджджати, евамевам̣ бхиккху манамхи уппаннавитакке саке а̄рамман̣акапа̄ле самодахам̣ ма̄расса ота̄рам̣ на дети, самодахитва̄ часса аппасайхатам̣ а̄паджджатӣти. анисситоти тан̣ха̄дит̣т̣хиниссайехи аниссито хутва̄. ахет̣хайа̄ноти авихим̣сама̄но. париниббутоти килесанибба̄нена париниббуто. нӯпавадеййа кан̃чӣти йам̣кин̃чи пуггалам̣ а̄ча̄равипаттиа̄дӣсу йа̄йа ка̄йачи ман̇кум̣ ка̄тука̄мо хутва̄ на вадеййа, ‘‘ка̄лена ваккха̄ми но ака̄лена̄’’тиа̄дайо пана пан̃ча дхамме аджджхаттам̣ упат̣т̣хапетва̄ уллумпанасабха̄васан̣т̣хитена читтена ка̄рун̃н̃атам̣ пат̣ичча вадеййа̄ти.

дуккарасуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

8. хирӣсуттаван̣н̣ана̄

18. ат̣т̣хаме хирӣниседхоти хирийа̄ акусале дхамме ниседхетӣти хирӣниседхо. кочи локасмим̣ виджджатӣти кочи еварӯпо виджджатӣти пуччхати. йо ниндам̣ апабодхатӣти йо гарахам̣ апахаранто буджджхати. ассо бхадро каса̄мива̄ти йатха̄ бхадро асса̄джа̄нӣйо касам̣ апахаранто буджджхати, патодаччха̄йам̣ дисва̄ сам̣виджджханто вийа каса̄йа аттани нипа̄там̣ на дети, евамева йо бхиккху бхӯтасса дасааккосаваттхуно аттани нипа̄там̣ ададанто ниндам̣ апабодхати апахаранто буджджхати, еварӯпо кочи кхӣн̣а̄саво виджджатӣти пуччхати. абхӯтаккосена пана паримутто на̄ма наттхи. тануйа̄ти танука̄, хирийа̄ акусале дхамме ниседхетва̄ чаранта̄ кхӣн̣а̄сава̄ на̄ма аппака̄ти аттхо. сада̄ сата̄ти ниччака̄лам̣ сативепуллена саманна̄гата̄. антам̣ дуккхасса паппуййа̄ти ват̣т̣адуккхасса кот̣им̣ антабхӯтам̣ нибба̄нам̣ па̄пун̣итва̄. сесам̣ вуттанайамева̄ти.

хирӣсуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

9. кут̣ика̄суттаван̣н̣ана̄

19. наваме каччи те кут̣ика̄ти айам̣ девата̄ даса ма̄се антовасанат̣т̣ха̄нат̣т̣хена ма̄тарам̣ кут̣икам̣ катва̄, йатха̄ сакун̣а̄ дивасам̣ гочарапасута̄ раттим̣ кула̄вакам̣ аллӣйанти, евамевам̣ сатта̄ таттха таттха гантва̄пи ма̄туга̄масса сантикам̣ а̄гаччханти, а̄лайавасена бхарийам̣ кула̄вакам̣ катва̄. кулапавен̣им̣ санта̄накат̣т̣хена путте санта̄наке катва̄, тан̣хам̣ бандханам̣ катва̄, га̄тха̄бандханена име пан̃хе самодха̄нетва̄ бхагавантам̣ пуччхи, бхагава̄писса̄ виссадждженто таггха̄тиа̄дима̄ха. таттха таггха̄ти екам̣савачане нипа̄то. наттхӣти паха̄йа паббаджитатта̄ ват̣т̣асмим̣ ва̄ пуна ма̄тукуччхива̄сасса да̄рабхаран̣асса путтаниббаттийа̄ ва̄ абха̄вато наттхи.

девата̄ ‘‘майа̄ санна̄хам̣ бандхитва̄ гул̣ха̄ пан̃ха̄ пуччхита̄, айан̃ча саман̣о пуччхитаматтейева виссаджджеси, джа̄нам̣ ну кхо ме аджджха̄сайам̣ катхеси, уда̄ху аджа̄нам̣ йам̣ ва̄ там̣ ва̄ мукха̄рул̣хам̣ катхесӣ’’ти чинтетва̄ пуна кинта̄хантиа̄дима̄ха. таттха кинта̄ханти ким̣ те ахам̣. атхасса̄ бхагава̄ а̄чиккханто ма̄тарантиа̄дима̄ха. са̄ху тети га̄тха̄йа анумодитва̄ сампахам̣ситва̄ бхагавантам̣ вандитва̄ гандхама̄ла̄дӣхи пӯджетва̄ аттано деват̣т̣ха̄намева гата̄ти.

кут̣ика̄суттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

10. самиддхисуттаван̣н̣ана̄

20. дасаме тапода̄ра̄мети таподасса таттодакасса рахадасса васена евам̣ ладдхана̄ме а̄ра̄ме. вебха̄рапаббатасса кира хет̣т̣ха̄ бхуммат̣т̣хакана̄га̄нам̣ пан̃чайоджанасатикам̣ на̄габхаванам̣ девалокасадисам̣ ман̣имайена талена а̄ра̄муййа̄нехи ча саманна̄гатам̣. таттха на̄га̄нам̣ кӣл̣анат̣т̣ха̄не маха̄удакарахадо, тато тапода̄ на̄ма надӣ сандати кутхита̄ ун̣ходака̄. касма̄ панеса̄ едиса̄? ра̄джагахам̣ кира парива̄ретва̄ маха̄петалоко тит̣т̣хати, таттха двиннам̣ маха̄лохакумбхинирайа̄нам̣ антарена айам̣ тапода̄ а̄гаччхати, тасма̄ кутхита̄ сандати. вуттампи четам̣ –

‘‘йата̄йам̣, бхиккхаве, тапода̄ сандати, со дахо аччходако сӣтодако са̄тодако сетодако суппатиттхо раман̣ӣйо пахӯтамаччхакаччхапо, чаккаматта̄ни ча падума̄ни пуппханти. апича̄йам̣, бхиккхаве, тапода̄ двиннам̣ маха̄нирайа̄нам̣ антарика̄йа а̄гаччхати, тена̄йам̣ тапода̄ кутхита̄ сандатӣ’’ти (па̄ра̄. 231).

имасса пана а̄ра̄масса абхимукхат̣т̣ха̄не тато маха̄удакарахадо джа̄то, тасса васена̄йам̣ виха̄ро ‘‘тапода̄ра̄мо’’ти вуччати.

самиддхӣти тасса кира тхерасса аттабха̄во самиддхо абхирӯпо па̄са̄дико, тасма̄ ‘‘самиддхӣ’’твева сан̇кхам̣ гато. гатта̄ни парисин̃читунти падха̄никаттхеро еса, балавапаччӯсе ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ сарӣрам̣ утум̣ га̄ха̄петва̄ бахи сат̣т̣хихаттхаматте маха̄чан̇каме апара̄парам̣ чан̇камитва̄ ‘‘седагахитехи гаттехи парибхун̃джама̄нам̣ сена̄санам̣ килиссатӣ’’ти ман̃н̃ама̄но гатта̄ни парисин̃чанаттхам̣ сарӣрадхованаттхам̣ упасан̇ками. екачӣваро ат̣т̣ха̄сӣти нива̄санам̣ нива̄сетва̄ ка̄йабандханам̣ бандхитва̄ чӣварам̣ хаттхена гахетва̄ ат̣т̣ха̄си.

гатта̄ни пубба̄пайама̄ноти гатта̄ни пуббасадиса̄ни водака̄ни курума̄но. алласарӣре па̄рутам̣ хи чӣварам̣ килиссати дуггандхам̣ хоти, на четам̣ ваттам̣. тхеро пана ваттасампанно, тасма̄ ватте т̣хитова нха̄йитва̄ паччуттаритва̄ ат̣т̣ха̄си. таттха идам̣ нха̄наваттам̣ – удакатиттхам̣ гантва̄ йаттха каттхачи чӣвара̄ни никкхипитва̄ вегена т̣хитакенева на отаритаббам̣, саббадиса̄ пана олокетва̄ вивиттабха̄вам̣ н̃атва̄ кха̄н̣угумбалата̄дӣни ваваттхапетва̄ тиккхаттум̣ укка̄ситва̄ авакуджджа т̣хитена уттара̄сан̇гачӣварам̣ апанетва̄ паса̄ретаббам̣, ка̄йабандханам̣ мочетва̄ чӣварапит̣т̣хейева т̣хапетаббам̣. саче удакаса̄т̣ика̄ наттхи, удаканте уккут̣икам̣ нисӣдитва̄ нива̄санам̣ мочетва̄ саче синнат̣т̣ха̄нам̣ аттхи, паса̄ретаббам̣. но че аттхи, сам̣харитва̄ т̣хапетаббам̣. удакам̣ отарантена сан̣икам̣ на̄бхиппама̄н̣аматтам̣ отаритва̄ вӣчим̣ анут̣т̣ха̄пентена саддам̣ акаронтена ниваттитва̄ а̄гатадиса̄бхимукхена нимуджджитаббам̣, евам̣ чӣварам̣ раккхитам̣ хоти. уммуджджантенапи саддам̣ акаронтена сан̣икам̣ уммуджджитва̄ нха̄напарийоса̄не удаканте уккут̣икена нисӣдитва̄ нива̄санам̣ париккхипитва̄ ут̣т̣ха̄йа супариман̣д̣алам̣ нива̄сетва̄ ка̄йабандханам̣ бандхитва̄ чӣварам̣ апа̄рупитва̄ва т̣ха̄таббанти.

тхеропи татха̄ нха̄йитва̄ паччуттаритва̄ вигаччхама̄наудакам̣ ка̄йам̣ олокайама̄но ат̣т̣ха̄си. тасса пакатийа̄пи па̄са̄дикасса паччӯсасамайе самма̄ парин̣ата̄ха̄расса ун̣ходакена нха̄тасса ативийа мукхаван̣н̣о вирочи, бандхана̄ павуттата̄лапхалам̣ вийа пабха̄сампанно пун̣н̣ачандо вийа тан̇кхан̣авикаситападумам̣ вийа мукхам̣ сассирикам̣ ахоси, сарӣраван̣н̣опи виппасӣди. тасмим̣ самайе ванасан̣д̣е адхиваттха̄ бхуммадевата̄ па̄са̄дикам̣ бхиккхум̣ олокайама̄на̄ саманам̣ ниггахетум̣ асакконтӣ ка̄мапарил̣а̄ха̄бхибхӯта̄ хутва̄, ‘‘тхерам̣ палобхесса̄мӣ’’ти аттабха̄вам̣ ул̣а̄рена алан̇ка̄рена алан̇каритва̄ сахассават̣т̣ипадӣпам̣ паджджалама̄на̄ вийа чандам̣ ут̣т̣ха̄пайама̄на̄ вийа сакала̄ра̄мам̣ екобха̄сам̣ катва̄ тхерам̣ упасан̇камитва̄ авандитва̄ва веха̄се т̣хита̄ га̄тхам̣ абха̄си. тена вуттам̣ – ‘‘атха кхо ан̃н̃атара̄ девата̄…пе… аджджхабха̄сӣ’’ти.

абхутва̄ти пан̃ча ка̄магун̣е апарибхун̃джитва̄. бхиккхасӣти пин̣д̣а̄йа чараси. ма̄ там̣ ка̄ло упаччага̄ти еттха ка̄ло на̄ма пан̃чака̄магун̣апат̣исеванаккхамо дахарайоббанака̄ло. джара̄джин̣н̣ена хи обхаггена дан̣д̣апара̄йан̣ена паведхама̄нена ка̄саса̄са̄бхибхӯтена на сакка̄ ка̄ме парибхун̃джитум̣. ити имам̣ ка̄лам̣ сандха̄йа девата̄ ‘‘ма̄ там̣ ка̄ло упаччага̄’’ти а̄ха. таттха ма̄ упаччага̄ти ма̄ атикками.

ка̄лам̣ вохам̣ на джа̄на̄мӣти еттха воти нипа̄таматтам̣. ка̄лам̣ на джа̄на̄мӣти маран̣ака̄лам̣ сандха̄йа вадати. сатта̄нан̃хи –

‘‘джӣвитам̣ бйа̄дхи ка̄ло ча, деханиккхепанам̣ гати;

пан̃чете джӣвалокасмим̣, анимитта̄ на на̄йаре’’.

таттха джӣвитам̣ та̄ва ‘‘еттакамева, на ито пара’’нти ваваттха̄на̄бха̄вато анимиттам̣. калалака̄лепи хи сатта̄ маранти, аббуда-песи-гхана-ад̣д̣хама̄са-екама̄са-двема̄са-тема̄са-чатума̄сапан̃чама̄са…пе… дасама̄сака̄лепи, куччхито никкхантасамайепи, тато парам̣ вассасатасса антопи бахипи марантийева. бйа̄дхипи ‘‘имина̄ва бйа̄дхина̄ сатта̄ маранти, на ан̃н̃ена̄’’ти ваваттха̄на̄бха̄вато анимитто. чаккхурогенапи хи сатта̄ маранти сотарога̄дӣнам̣ ан̃н̃атаренапи. ка̄лопи, ‘‘имасмим̣ йева ка̄ле маритаббам̣, на ан̃н̃асми’’нти евам̣ ваваттха̄на̄бха̄вато анимитто. пуббан̣хепи хи сатта̄ маранти маджджханхика̄дӣнам̣ ан̃н̃атарасмимпи. деханиккхепанампи, ‘‘идхева мӣйама̄на̄нам̣ дехена патитаббам̣, на ан̃н̃аттха̄’’ти евам̣ ваваттха̄на̄бха̄вато анимиттам̣. антога̄ме джа̄та̄нан̃хи бахига̄мепи аттабха̄во патати, бахига̄мепи джа̄та̄нам̣ антога̄мепи. татха̄ тхаладжа̄нам̣ джале, джаладжа̄нам̣ тхалети анекаппака̄рато виттха̄ретаббам̣. гатипи, ‘‘ито чутена идха ниббаттитабба’’нти евам̣ ваваттха̄на̄бха̄вато анимитта̄. девалокато хи чута̄ мануссесупи ниббаттанти, мануссалокато чута̄ девалока̄дӣнам̣ йаттха каттхачи ниббаттантӣти евам̣ йанте йуттагон̣о вийа гатипан̃чаке локо сампариваттати. тассевам̣ сампариваттато ‘‘имасмим̣ на̄ма ка̄ле маран̣ам̣ бхависсатӣ’’ти имам̣ маран̣асса ка̄лам̣ вохам̣ на джа̄на̄ми.

чханно ка̄ло на диссатӣти айам̣ ка̄ло майхам̣ пат̣иччханно авибхӯто на пан̃н̃а̄йати. тасма̄ти йасма̄ айам̣ ка̄ло пат̣иччханно на пан̃н̃а̄йати, тасма̄ пан̃ча ка̄магун̣е абхутва̄ва бхиккха̄ми. ма̄ мам̣ ка̄ло упаччага̄ти еттха саман̣адхаммакаран̣ака̄лам̣ сандха̄йа ‘‘ка̄ло’’ти а̄ха. айан̃хи саман̣адхаммо на̄ма паччхиме ка̄ле тиссо вайосӣма̄ атиккантена обхаггена дан̣д̣апара̄йан̣ена паведхама̄нена ка̄саса̄са̄бхибхӯтена на сакка̄ ка̄тум̣. тада̄ хи на сакка̄ хоти иччхитиччхитам̣ буддхавачанам̣ ва̄ ган̣хитум̣, дхутан̇гам̣ ва̄ парибхун̃джитум̣, аран̃н̃ава̄сам̣ ва̄ васитум̣, иччхитиччхитаккхан̣е сама̄паттим̣ ва̄ сама̄паджджитум̣, падабха̄н̣а-сарабхан̃н̃адхаммакатха̄-анумодана̄дӣни ва̄ ка̄тум̣, тарун̣айоббанака̄ле панетам̣ саббам̣ сакка̄ ка̄тунти айам̣ саман̣адхаммакаран̣асса ка̄ло ма̄ мам̣ упаччага̄, йа̄ва мам̣ на̄тиккамати, та̄ва ка̄ме абхутва̄ва саман̣адхаммам̣ каромӣти а̄ха.

патхавийам̣ патит̣т̣хахитва̄ти са̄ кира девата̄ – ‘‘айам̣ бхиккху саман̣адхаммакаран̣асса ка̄лам̣ на̄ма катхети, ака̄лам̣ на̄ма катхети, сахетукам̣ катхети са̄нисам̣са’’нти етта̄вата̄ва тхере ладжджам̣ паччупат̣т̣ха̄петва̄ маха̄брахмам̣ вийа аггиккхандхам̣ вийа ча нам̣ ман̃н̃ама̄на̄ га̄раваджа̄та̄ а̄ка̄са̄ оруйха патхавийам̣ ат̣т̣ха̄си, там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. кин̃ча̄пи патхавийам̣ т̣хита̄, йена панаттхена а̄гата̄, пунапи тамева гахетва̄ дахаро твантиа̄дима̄ха. таттха сусӯти тарун̣о. ка̄л̣акесоти сут̣т̣ху ка̄л̣акесо. бхадрена̄ти бхаддакена. екаччо хи дахаропи сама̄но ка̄н̣о ва̄ хоти кун̣иа̄дӣнам̣ ва̄ ан̃н̃атаро, со бхадрена йоббанена саманна̄гато на̄ма на хоти. йо пана абхирӯпо хоти дассанӣйо па̄са̄дико саббасампаттисампанно, йам̣ йадева алан̇ка̄рапариха̄рам̣ иччхати, тена тена алан̇като девапутто вийа чарати, айам̣ бхадрена йоббанена саманна̄гато на̄ма хоти. тхеро ча уттамарӯпасампанно, тена нам̣ евама̄ха.

аниккӣл̣ита̄вӣ ка̄месӯти ка̄месу акӣл̣итакӣл̣о абхутта̄вӣ, акатака̄макӣл̣оти аттхо. ма̄ сандит̣т̣хикам̣ хитва̄ти йебхуййена хи та̄ адит̣т̣хасачча̄ авӣтара̄га̄ апарачиттавидӯнийо девата̄ бхиккхӯ дасапи васса̄ни вӣсатимпи…пе… сат̣т̣химпи васса̄ни парисуддхам̣ акхан̣д̣ам̣ брахмачарийам̣ чарама̄не дисва̄ – ‘‘име бхиккхӯ ма̄нусаке пан̃ча ка̄магун̣е паха̄йа диббе ка̄ме паттхайанта̄ саман̣адхаммам̣ каронтӣ’’ти сан̃н̃ам̣ уппа̄денти, айампи таттхева уппа̄деси. тасма̄ ма̄нусаке ка̄ме сандит̣т̣хике, диббе ча ка̄лике катва̄ евама̄ха.

на кхо ахам̣, а̄вусоти, а̄вусо, ахам̣ сандит̣т̣хике ка̄ме хитва̄ ка̄лике ка̄ме на анудха̄ва̄ми на паттхеми на пихеми. каликан̃ча кхо ахам̣, а̄вусоти ахам̣ кхо, а̄вусо, ка̄ликам̣ ка̄мам̣ хитва̄ сандит̣т̣хикам̣ локуттарадхаммам̣ анудха̄ва̄ми. ити тхеро читта̄нантарам̣ аладдхаббата̄йа диббепи ма̄нусакепи пан̃ча ка̄магун̣е ка̄лика̄ти ака̄си, читта̄нантарам̣ ладдхаббата̄йа локуттарадхаммам̣ сандит̣т̣хиканти. пан̃чака̄магун̣есу самохитесупи сампаннака̄масса̄пи ка̄мино читта̄нантарам̣ иччхитиччхита̄рамман̣а̄нубхаванам̣ на сампаджджати. чаккхудва̄ре ит̣т̣ха̄рамман̣ам̣ анубхавитука̄мена хи читтака̄рапоттхака̄рарӯпака̄ра̄дайо паккоса̄петва̄, ‘‘идам̣ на̄ма саджджетха̄’’ти ваттаббам̣ хоти. еттхантаре анекакот̣исатасахасса̄ни читта̄ни уппаджджитва̄ нируджджханти. атха паччха̄ там̣ а̄рамман̣ам̣ сампа̄пун̣а̄ти. сесадва̄ресупи есева найо. сота̄паттимагга̄нантарам̣ пана сота̄паттипхаламева уппаджджати, антара̄ ан̃н̃асса читтасса ва̄ро наттхи. сесапхалесупи есева найоти.

со тамеваттхам̣ гахетва̄ ка̄лика̄ хи, а̄вусотиа̄дима̄ха. таттха ка̄лика̄ти вуттанайена самохитасампаттина̄пи ка̄лантаре паттабба̄. бахудуккха̄ти пан̃ча ка̄магун̣е нисса̄йа паттаббадуккхасса бахута̄йа бахудуккха̄. там̣ваттхукассева упа̄йа̄сасса бахута̄йа бахупа̄йа̄са̄. а̄дӣнаво еттха бхиййоти пан̃ча ка̄магун̣е нисса̄йа ладдхаббасукхато а̄дӣнаво бхиййо, дуккхамева бахутаранти аттхо. сандит̣т̣хико айам̣ дхаммоти айам̣ локуттарадхаммо йена йена адхигато хоти, тена тена парасаддха̄йа гантаббатам̣ хитва̄ паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ена сайам̣ дат̣т̣хабботи сандит̣т̣хико. аттано пхалада̄нам̣ сандха̄йа на̄сса ка̄лоти ака̄ло, ака̄лойева ака̄лико. йо еттха арийамаггадхаммо, со аттано паваттисаманантарамева пхалам̣ детӣти аттхо. ‘‘ехи пасса имам̣ дхамма’’нти евам̣ паваттам̣ ехипассавидхим̣ арахатӣти ехипассико. а̄диттам̣ челам̣ ва̄ сӣсам̣ ва̄ аджджхупеккхитва̄пи бха̄вана̄васена аттано читте упанайам̣ арахатӣти опанеййико. саббехи уггхат̣итан̃н̃ӯа̄дӣхи вин̃н̃ӯхи ‘‘бха̄вито ме магго, адхигатам̣ пхалам̣, саччхикато ниродхо’’ти аттани аттани ведитабботи паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣти. айаметтха сан̇кхепо, виттха̄ро пана висуддхимагге (висуддхи. 1.146 а̄дайо) дхамма̄нуссативан̣н̣ана̄йам̣ вутто.

ида̄ни са̄ девата̄ андхо вийа рӯпависесам̣ тхерена катхитасса аттхе аджа̄нантӣ катхан̃ча бхиккхӯтиа̄дима̄ха. таттха катхан̃ча̄типадасса ‘‘катхан̃ча бхиккху ка̄лика̄ ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄, катхам̣ бахудуккха̄, катхам̣ бахупа̄йа̄са̄’’ти? евам̣ саббападехи самбандхо ведитаббо.

навоти апарипун̣н̣апан̃чавассо хи бхиккху наво на̄ма хоти, пан̃чавассато пат̣т̣ха̄йа маджджхимо, дасавассато пат̣т̣ха̄йа тхеро. апаро найо – апарипун̣н̣адасавассо наво, дасавассато пат̣т̣ха̄йа маджджхимо, вӣсативассато пат̣т̣ха̄йа тхеро. тесам̣ ахам̣ навоти вадати.

навопи екаччо саттат̣т̣хавассака̄ле паббаджитва̄ два̄дасатерасавасса̄ни са̄ман̣ерабха̄венева атикканто чирапаббаджито хоти, ахам̣ пана ачирапаббаджитоти вадати. имам̣ дхаммавинайанти имам̣ дхамман̃ча винайан̃ча. убхайампетам̣ са̄санассева на̄мам̣. дхаммена хеттха две пит̣ака̄ни вутта̄ни, винайена винайапит̣акам̣, ити тӣхи пит̣акехи пака̄ситам̣ пат̣ипаттим̣ адхуна̄ а̄гатомхӣти вадати.

махесаккха̄хӣти маха̄парива̄ра̄хи. екекасса хи деваран̃н̃о кот̣исатампи кот̣исахассампи парива̄ро хоти, те атта̄нам̣ маханте т̣ха̄не т̣хапетва̄ татха̄гатам̣ пассанти. таттха амха̄диса̄нам̣ аппесаккха̄нам̣ ма̄туга̄маджа̄тика̄нам̣ куто ока̄соти дассети.

майампи а̄гаччхеййа̄ма̄ти идам̣ са̄ девата̄ ‘‘сачепи чаккава̄л̣ам̣ пӯретва̄ париса̄ нисинна̄ хоти, махатийа̄ буддхавӣтхийа̄ саттху сантикам̣ гантум̣ лабхатӣ’’ти н̃атва̄ а̄ха. пуччха бхиккху, пуччха бхиккхӯти тхиракаран̣авасена а̄мед̣итам̣ катам̣.

аккхеййасан̃н̃иноти еттха ‘‘дево, мануссо, гахат̣т̣хо, паббаджито, сатто, пуггало, тиссо, пхуссо’’тиа̄дина̄ найена аккхеййато саббесам̣ аккха̄на̄нам̣ сабба̄сам̣ катха̄нам̣ ваттхубхӯтато пан̃чаккхандха̄ ‘‘аккхеййа̄’’ти вуччанти. ‘‘сатто наро посо пуггало иттхӣ пурисо’’ти евам̣ сан̃н̃а̄ етесам̣ аттхӣти сан̃н̃ино, аккхеййесвева сан̃н̃иноти аккхеййасан̃н̃ино, пан̃часу кхандхесу саттапуггала̄дисан̃н̃иноти аттхо. аккхеййасмим̣ патит̣т̣хита̄ти пан̃часу кхандхесу ат̣т̣хаха̄ка̄рехи патит̣т̣хита̄. ратто хи ра̄гавасена патит̣т̣хито хоти, дут̣т̣хо досавасена, мӯл̣хо мохавасена, пара̄мат̣т̣хо дит̣т̣хивасена, тха̄магато анусайавасена, винибаддхо ма̄навасена, анит̣т̣хан̇гато вичикиччха̄васена, виккхепагато уддхаччавасена патит̣т̣хито хоти. аккхеййам̣ апарин̃н̃а̄йа̄ти пан̃чаккхандхе тӣхи парин̃н̃а̄хи апариджа̄нитва̄. йогама̄йанти маччуноти маччуно йогам̣ пайогам̣ паккхепам̣ упаккхепам̣ упаккамам̣ аббхантарам̣ а̄гаччханти, маран̣авасам̣ гаччхантӣти аттхо. евамима̄йа га̄тха̄йа ка̄лика̄ ка̄ма̄ катхита̄.

парин̃н̃а̄йа̄ти н̃а̄тапарин̃н̃а̄, тӣран̣апарин̃н̃а̄, паха̄напарин̃н̃а̄ти има̄хи тӣхи парин̃н̃а̄хи париджа̄нитва̄. таттха катама̄ н̃а̄тапарин̃н̃а̄? пан̃чаккхандхе париджа̄на̄ти – ‘‘айам̣ рӯпаккхандхо, айам̣ ведана̄ккхандхо, айам̣ сан̃н̃а̄ккхандхо, айам̣ сан̇кха̄раккхандхо, айам̣ вин̃н̃а̄н̣аккхандхо, има̄ни тесам̣ лаккхан̣арасапаччупат̣т̣ха̄нападат̣т̣ха̄на̄нӣ’’ти, айам̣ н̃а̄тапарин̃н̃а̄. катама̄ тӣран̣апарин̃н̃а̄? евам̣ н̃а̄там̣ катва̄ пан̃чаккхандхе тӣрети аниччато дуккхато рогатоти два̄чатта̄лӣса̄йа а̄ка̄рехи. айам̣ тӣран̣апарин̃н̃а̄. катама̄ паха̄напарин̃н̃а̄? евам̣ тӣрайитва̄ аггамаггена пан̃часу кхандхесу чхандара̄гам̣ паджахати. айам̣ паха̄напарин̃н̃а̄.

аккха̄та̄рам̣ на ман̃н̃атӣти евам̣ тӣхи парин̃н̃а̄хи пан̃чаккхандхе париджа̄нитва̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху аккха̄та̄рам̣ пуггалам̣ на ман̃н̃ати. аккха̄та̄ранти каммавасена ка̄ран̣ам̣ ведитаббам̣, аккха̄таббам̣ катхетаббам̣ пуггалам̣ на ман̃н̃ати, на пассатӣти аттхо. кинти аккха̄таббанти? ‘‘тиссо’’ти ва̄ ‘‘пхуссо’’ти ва̄ евам̣ йена кеначи на̄мена ва̄ готтена ва̄ пака̄сетаббам̣. тан̃хи тасса на хотӣти там̣ тасса кхӣн̣а̄савасса на хоти. йена нам̣ ваджджа̄ти йена нам̣ ‘‘ра̄гена ратто’’ти ва̄ ‘‘досена дут̣т̣хо’’ти ва̄ ‘‘мохена мӯл̣хо’’ти ва̄ти кочи вадеййа, там̣ ка̄ран̣ам̣ тасса кхӣн̣а̄савасса наттхи.

саче виджа̄на̄си вадехӣти саче еварӯпам̣ кхӣн̣а̄савам̣ джа̄на̄си, ‘‘джа̄на̄мӣ’’ти вадехи. но че джа̄на̄си, атха ‘‘на джа̄на̄мӣ’’ти вадехи. йаккха̄ти деватам̣ а̄лапанто а̄ха. ити има̄йа га̄тха̄йа сандит̣т̣хико нававидхо локуттарадхаммо катхито. са̄дхӯти а̄йа̄чанаттхе нипа̄то.

йо ман̃н̃атӣти йо атта̄нам̣ ‘‘ахам̣ само’’ти ва̄ ‘‘висесӣ’’ти ва̄ ‘‘нихӣно’’ти ва̄ ман̃н̃ати. етена ‘‘сеййохамасмӣ’’тиа̄дайо тайо ма̄на̄ гахита̄ва. тесу гахитесу нава ма̄на̄ гахита̄ва хонти. со вивадетха тена̄ти со пуггало тенева ма̄нена йена кеначи пуггалена саддхим̣ – ‘‘кена мам̣ твам̣ па̄пун̣а̄си, ким̣ джа̄тийа̄ па̄пун̣а̄си, уда̄ху готтена, кулападесена, ван̣н̣апоккхарата̄йа, ба̄хусаччена, дхутагун̣ена̄’’ти евам̣ вивадеййа. ити има̄йапи упад̣д̣хага̄тха̄йа ка̄лика̄ ка̄ма̄ катхита̄.

тӣсу видха̄сӯти тӣсу ма̄несу. ‘‘екавидхена рӯпасан̇гахо’’тиа̄дӣсу (дха. са. 584) хи кот̣т̣ха̄со ‘‘видхо’’ти вутто. ‘‘катхам̣видхам̣ сӣлавантам̣ ваданти, катхам̣видхам̣ пан̃н̃авантам̣ вадантӣ’’тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 1.95) а̄ка̄ро. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, видха̄. катама̄ тиссо? сеййохамасмӣти видха̄, садисохамасмӣти видха̄, хӣнохамасмӣти видха̄’’тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 5.162) ма̄но ‘‘видха̄’’ти вутто. идха̄пи ма̄нова. тена вуттам̣ ‘‘тӣсу видха̄сӯти тӣсу ма̄несӯ’’ти. авикампама̄ноти со пуггало етесу сан̇кхепато тӣсу, виттха̄рато навасу ма̄несу на кампати, на чалати. само висесӣти на тасса хотӣти тасса пахӣнама̄насса кхӣн̣а̄савасса ‘‘ахам̣ садисо’’ти ва̄ ‘‘сеййо’’ти ва̄ ‘‘хӣно’’ти ва̄ на хотӣти дассети. паччхимападам̣ вуттанайамева. ити има̄йапи упад̣д̣хага̄тха̄йа нававидхо сандит̣т̣хико локуттарадхаммо катхито.

паха̄си сан̇кханти, ‘‘пат̣исан̇кха̄ йонисо а̄ха̄рам̣ а̄ха̄ретӣ’’тиа̄дӣсу (сам̣. ни. 4.120, 239) пан̃н̃а̄ ‘‘сан̇кха̄’’ти а̄гата̄. ‘‘аттхи те кочи ган̣ако ва̄ муддико ва̄ сан̇кха̄йако ва̄, йо пахоти ган̇га̄йа ва̄лукам̣ ган̣ету’’нти (сам̣. ни. 4.410) еттха ган̣ана̄. ‘‘сан̃н̃а̄нида̄на̄ хи папан̃часан̇кха̄’’тиа̄дӣсу (су. ни. 880) кот̣т̣ха̄со. ‘‘йа̄ тесам̣ тесам̣ дхамма̄нам̣ сан̇кха̄ саман̃н̃а̄’’ти (дха. са. 1313-1315) еттха пан̣н̣атти ‘‘сан̇кха̄’’ти а̄гата̄. идха̄пи айамева адхиппета̄. паха̄си сан̇кханти падасса хи айамеваттхо – ратто дут̣т̣хо мӯл̣хо ити имам̣ пан̣н̣аттим̣ кхӣн̣а̄саво паха̄си джахи паджахӣти.

на вима̄намаджджхага̄ти навабхедам̣ тивидхама̄нам̣ на упагато. нива̄сат̣т̣хена ва̄ ма̄тукуччхи ‘‘вима̄на’’нти вуччати, там̣ а̄йатим̣ пат̣исандхивасена на упагаччхӣтипи аттхо. ана̄гататтхе атӣтавачанам̣. аччхеччхӣти чхинди. чхиннагантханти чатта̄ро гантхе чхиндитва̄ т̣хитам̣. анӣгханти ниддуккхам̣. нира̄санти ниттан̣хам̣. парийесама̄на̄ти олокайама̄на̄. на̄джджхагамунти на адхигаччханти на винданти на пассанти. ваттама̄наттхе атӣтавачанам̣. идха ва̄ хурам̣ ва̄ти идхалоке ва̄ паралоке ва̄. саббанивесанесӯти тайо бхава̄, чатассо йонийо, пан̃ча гатийо, сатта вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо, нава сатта̄ва̄са̄, ити имесупи саббесу саттанивесанесу еварӯпам̣ кхӣн̣а̄савам̣ ка̄йасса бхеда̄ уппаджджама̄нам̣ ва̄ уппаннам̣ ва̄ на пассантӣти аттхо. има̄йа га̄тха̄йа сандит̣т̣хикам̣ локуттарадхаммамева катхеси.

иман̃ча га̄тхам̣ сутва̄ са̄пи девата̄ аттхам̣ саллаккхеси, тенева ка̄ран̣ена имасса кхва̄хам̣, бхантетиа̄дима̄ха. таттха па̄пам̣ на кайира̄ти га̄тха̄йа дасакусалакаммапатхавасенапи катхетум̣ ват̣т̣ати ат̣т̣хан̇гикамаггавасенапи. дасакусалакаммапатхавасена та̄ва вачаса̄ти чатуббидхам̣ вачӣсучаритам̣ гахитам̣. манаса̄ти тивидхам̣ маносучаритам̣ гахитам̣. ка̄йена ва̄ кин̃чана саббалокети тивидхам̣ ка̄йасучаритам̣ гахитам̣. име та̄ва дасакусалакаммапатхадхамма̄ хонти. ка̄ме паха̄йа̄ти имина̄ пана ка̄масукхаллика̄нуйого пат̣иккхитто. сатима̄ сампаджа̄ноти имина̄ дасакусалакаммапатхака̄ран̣ам̣ сатисампаджан̃н̃ам̣ гахитам̣. дуккхам̣ на севетха анаттхасам̣хитанти имина̄ аттакиламатха̄нуйого пат̣исиддхо. ити девата̄ ‘‘убхо анте виваджджетва̄ ка̄ран̣ехи сатисампаджан̃н̃ехи саддхим̣ дасакусалакаммапатхадхамме тумхехи катхите а̄джа̄на̄ми бхагава̄’’ти вадати.

ат̣т̣хан̇гикамаггавасена пана айам̣ найо – тасмим̣ кира т̣ха̄не махатӣ дхаммадесана̄ ахоси. десана̄парийоса̄не девата̄ йатха̄т̣ха̄не т̣хита̄ва десана̄нуса̄рена н̃а̄н̣ам̣ песетва̄ сота̄паттипхале патит̣т̣ха̄йа аттана̄ адхигатам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ дассентӣ евама̄ха. таттха вачаса̄ти самма̄ва̄ча̄ гахита̄, мано пана ан̇гам̣ на хотӣти манаса̄ти маггасампайуттакам̣ читтам̣ гахитам̣. ка̄йена ва̄ кин̃чана саббалокети самма̄камманто гахито, а̄джӣво пана ва̄ча̄каммантапаккхикатта̄ гахитова хоти. сатима̄ти имина̄ ва̄йа̄масатисама̄дхайо гахита̄. сампаджа̄нотипадена самма̄дит̣т̣хисамма̄сан̇каппа̄. ка̄ме паха̄йа, дуккхам̣ на севетха̄типададвайена антадвайаваджджанам̣. ити име две анте анупагамма маджджхимам̣ пат̣ипадам̣ тумхехи катхитам̣, а̄джа̄на̄ми бхагава̄ти ватва̄ татха̄гатам̣ гандхама̄ла̄дӣхи пӯджетва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄мӣти.

самиддхисуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

нанданавагго дутийо.

3. саттивагго

1. саттисуттаван̣н̣ана̄

21. саттиваггасса пат̣хаме саттийа̄ти десана̄сӣсаметам̣. екатокха̄ра̄дина̄ саттхена̄ти аттхо. омат̣т̣хоти пахато. чатта̄ро хи паха̄ра̄ омат̣т̣хо уммат̣т̣хо мат̣т̣хо вимат̣т̣хоти. таттха упари т̣хатва̄ адхомукхам̣ диннапаха̄ро омат̣т̣хо на̄ма; хет̣т̣ха̄ т̣хатва̄ уддхам̣мукхам̣ динно уммат̣т̣хо на̄ма; аггал̣асӯчи вийа винивиджджхитва̄ гато мат̣т̣хо на̄ма; сесо саббопи вимат̣т̣хо на̄ма. имасмим̣ пана т̣ха̄не омат̣т̣хо гахито. со хи саббада̄рун̣о дуруддхарасалло дуттикиччхо антодосо антопуббалохитова хоти, пуббалохитам̣ аниккхамитва̄ ван̣амукхам̣ парийонандхитва̄ тит̣т̣хати. пуббалохитам̣ нихаритука̄мехи ман̃чена саддхим̣ бандхитва̄ адхосиро ка̄таббо хоти, маран̣ам̣ ва̄ маран̣аматтам̣ ва̄ дуккхам̣ па̄пун̣а̄ти. париббаджети вихареййа.

има̄йа га̄тха̄йа ким̣ катхети? йатха̄ саттийа̄ омат̣т̣хо пурисо саллуббахана-ван̣атикиччхана̄нам̣ аттха̄йа вӣрийам̣ а̄рабхати, пайогам̣ кароти параккамати. йатха̄ ча д̣айхама̄но маттхаке а̄диттасӣсо тасса нибба̄панаттха̄йа вӣрийам̣ а̄рабхати, пайогам̣ кароти параккамати, евамева бхиккху ка̄мара̄гам̣ паха̄на̄йа сато аппаматто хутва̄ вихареййа бхагава̄ти катхеси.

атха бхагава̄ чинтеси – има̄йа девата̄йа упама̄ та̄ва дал̣хам̣ катва̄ а̄нӣта̄, аттхам̣ пана париттакам̣ гахетва̄ т̣хита̄, пунаппунам̣ катхентӣпи хеса̄ ка̄мара̄гасса виккхамбханапаха̄намева катхеййа. йа̄ва ча ка̄мара̄го маггена на самуггха̄т̣ийати, та̄ва анубаддхова хоти. ити тамева опаммам̣ гахетва̄ пат̣хамамаггавасена десанам̣ виниват̣т̣етва̄ десенто дутийам̣ га̄тхама̄ха. тассаттхо пурима̄нуса̄ренева ведитабботи. пат̣хамам̣.

2. пхусатисуттаван̣н̣ана̄

22. дутийе на̄пхусантам̣ пхусатӣти каммам̣ апхусантам̣ випа̄ко на пхусати, каммамева ва̄ апхусантам̣ каммам̣ на пхусати. камман̃хи на̄карото карийати. пхусантан̃ча тато пхусети каммам̣ пхусантам̣ випа̄ко пхусати, каммамева ва̄ пхусати. камман̃хи карото карийати. тасма̄ пхусантам̣ пхусати, аппадут̣т̣хападосинанти йасма̄ на апхусантам̣ пхусати, пхусантан̃ча пхусати, айам̣ каммавипа̄ка̄нам̣ дхаммата̄, тасма̄ йо ‘‘аппадут̣т̣хасса нарасса дуссати, суддхасса посасса анан̇ган̣асса̄’’ти евам̣ вутто аппадут̣т̣хападосӣ пуггало, там̣ пуггалам̣ каммам̣ пхусантамева каммам̣ пхусати, випа̄ко ва̄ пхусати. со хи парасса упагха̄там̣ ка̄тум̣ саккоти ва̄ ма̄ ва̄, атта̄ пана̄нена чатӯсу апа̄йесу т̣хапито на̄ма хоти. тена̄ха бхагава̄ – ‘‘тамева ба̄лам̣ паччети па̄пам̣, сукхумо раджо пат̣ива̄там̣ва кхитто’’ти. дутийам̣.

3. джат̣а̄суттаван̣н̣ана̄

23. татийе антоджат̣а̄ти га̄тха̄йам̣ джат̣а̄ти тан̣ха̄йа джа̄линийа̄ адхивачанам̣. са̄ хи рӯпа̄дӣсу а̄рамман̣есу хет̣т̣хупарийавасена пунаппунам̣ уппаджджанато сам̣сиббанат̣т̣хена вел̣угумба̄дӣнам̣ са̄кха̄джа̄ласан̇кха̄та̄ джат̣а̄ вийа̄ти джат̣а̄. са̄ панеса̄ сакапариккха̄рапарапариккха̄ресу сакааттабха̄ва-парааттабха̄весу аджджхаттика̄йатана-ба̄хира̄йатанесу ча уппаджджанато антоджат̣а̄ бахиджат̣а̄ти вуччати. та̄йа евам̣ уппаджджама̄на̄йа джат̣а̄йа джат̣ита̄ паджа̄. йатха̄ на̄ма вел̣уджат̣а̄дӣхи вел̣уа̄дайо, евам̣ та̄йа тан̣ха̄джат̣а̄йа сабба̄пи айам̣ саттаника̄йасан̇кха̄та̄ паджа̄ джат̣ита̄ винаддха̄, сам̣сиббита̄ти аттхо. йасма̄ ча евам̣ джат̣ита̄, там̣ там̣ готама пуччха̄мӣти тасма̄ там̣ пуччха̄ми. готама̄ти бхагавантам̣ готтена а̄лапати. ко имам̣ виджат̣айе джат̣анти имам̣ евам̣ тедха̄тукам̣ джат̣етва̄ т̣хитам̣ джат̣ам̣ ко виджат̣еййа, виджат̣етум̣ ко саматтхоти пуччхати.

атхасса бхагава̄ таматтхам̣ виссадждженто сӣле патит̣т̣ха̄йа̄тиа̄дима̄ха. таттха сӣле патит̣т̣ха̄йа̄ти чатупа̄рисуддхисӣле т̣хатва̄. еттха ча бхагава̄ джат̣а̄виджат̣анам̣ пуччхито сӣлам̣ а̄рабханто на ‘‘ан̃н̃ам̣ пут̣т̣хо ан̃н̃ам̣ катхетӣ’’ти ведитаббо. джат̣а̄виджат̣акасса хи патит̣т̣ха̄дассанаттхаметтха сӣлам̣ катхитам̣.

нароти сатто. сапан̃н̃оти каммаджатихетукапат̣исандхипан̃н̃а̄йа пан̃н̃ава̄. читтам̣ пан̃н̃ан̃ча бха̄вайанти сама̄дхин̃чева випассанан̃ча бха̄вайама̄но. читтасӣсена хеттха ат̣т̣ха сама̄паттийо катхита̄, пан̃н̃а̄на̄мена випассана̄. а̄та̄пӣти вӣрийава̄. вӣрийан̃хи килеса̄нам̣ а̄та̄панапарита̄панат̣т̣хена ‘‘а̄та̄по’’ти вуччати, тадасса аттхӣти а̄та̄пӣ. нипакоти непаккам̣ вуччати пан̃н̃а̄, та̄йа саманна̄гатоти аттхо. имина̄ падена па̄риха̄рийапан̃н̃ам̣ дассети. па̄риха̄рийапан̃н̃а̄ на̄ма ‘‘айам̣ ка̄ло уддесасса, айам̣ ка̄ло парипуччха̄йа̄’’тиа̄дина̄ найена саббаттха ка̄ра̄пита̄ парихаритаббапан̃н̃а̄. имасмин̃хи пан̃ха̄бйа̄каран̣е тиккхаттум̣ пан̃н̃а̄ а̄гата̄. таттха пат̣хама̄ джа̄типан̃н̃а̄, дутийа̄ випассана̄пан̃н̃а̄, татийа̄ саббакиччапарин̣а̄йика̄ па̄риха̄рийапан̃н̃а̄.

со имам̣ виджат̣айе джат̣анти со имехи сӣла̄дӣхи саманна̄гато бхиккху. йатха̄ на̄ма пурисо патхавийам̣ патит̣т̣ха̄йа суниситам̣ саттхам̣ уккхипитва̄ махантам̣ вел̣угумбам̣ виджат̣еййа, евамевам̣ сӣле патит̣т̣ха̄йа сама̄дхисила̄йам̣ суниситам̣ випассана̄пан̃н̃а̄саттхам̣ вӣрийабалапаггахитена па̄риха̄рийапан̃н̃а̄хаттхена уккхипитва̄ саббампи там̣ аттано санта̄не патитам̣ тан̣ха̄джат̣ам̣ виджат̣еййа сан̃чхиндеййа сампада̄леййа̄ти.

етта̄вата̄ секхабхӯмим̣ катхетва̄ ида̄ни джат̣ам̣ виджат̣етва̄ т̣хитам̣ маха̄кхӣн̣а̄савам̣ дассенто йесантиа̄дима̄ха. евам̣ джат̣ам̣ виджат̣етва̄ т̣хитам̣ кхӣн̣а̄савам̣ дассетва̄ пуна джат̣а̄йа виджат̣анока̄сам̣ дассенто йаттха на̄ман̃ча̄тиа̄дима̄ха. таттха на̄манти чатта̄ро арӯпино кхандха̄. пат̣игхам̣ рӯпасан̃н̃а̄ ча̄ти еттха пат̣игхасан̃н̃а̄васена ка̄мабхаво гахито, рӯпасан̃н̃а̄васена рӯпабхаво. тесу двӣсу гахитесу арӯпабхаво гахитова хоти бхавасан̇кхепена̄ти. еттхеса̄ чхиджджате джат̣а̄ти еттха тебхӯмакават̣т̣асса парийа̄дийанат̣т̣ха̄не еса̄ джат̣а̄ чхиджджати, нибба̄нам̣ а̄гамма чхиджджати нируджджхатӣти айам̣ аттхо дассито хоти. татийам̣.

4. манонива̄ран̣асуттаван̣н̣ана̄

24. чатуттхе йато йатоти па̄пато ва̄ калйа̄н̣ато ва̄. айам̣ кира девата̄ ‘‘йам̣кин̃чи кусала̄дибхедам̣ локийам̣ ва̄ локуттарам̣ ва̄ мано, там̣ нива̄ретаббамева, на уппа̄детабба’’нти евам̣ладдхика̄. са саббатоти со саббато. атха бхагава̄ – ‘‘айам̣ девата̄ аниййа̄никакатхам̣ катхети, мано на̄ма нива̄ретаббампи аттхи бха̄ветаббампи, вибхаджитва̄ намасса̄ дассесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ дутийага̄тхам̣ а̄ха. таттха на мано сам̣йататтама̄гатанти, йам̣ вуттам̣ ‘‘на саббато мано нива̄райе’’ти, катарам̣ там̣ мано, йам̣ там̣ саббато на нива̄ретаббанти че. мано сам̣йататтам̣ а̄гатам̣, йам̣ мано йаттха сам̣йатабха̄вам̣ а̄гатам̣, ‘‘да̄нам̣ дасса̄ми, сӣлам̣ раккхисса̄мӣ’’тиа̄дина̄ найена уппаннам̣, етам̣ мано на нива̄ретаббам̣, ан̃н̃адаттху брӯхетаббам̣ вад̣д̣хетаббам̣. йато йато ча па̄паканти йато йато акусалам̣ уппаджджати, тато тато ча там̣ нива̄ретаббанти. чатуттхам̣.

5. арахантасуттаван̣н̣ана̄

25. пан̃чаме ката̄вӣти чатӯхи маггехи катакиччо. ахам̣ вада̄мӣти айам̣ девата̄ ванасан̣д̣ава̄синӣ, са̄ а̄ран̃н̃ака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ ‘‘ахам̣ бхун̃джа̄ми, ахам̣ нисӣда̄ми, мама патто, мама чӣвара’’нтиа̄дикатха̄воха̄рам̣ сутва̄ чинтеси – ‘‘ахам̣ име бхиккхӯ ‘кхӣн̣а̄сава̄’ти ман̃н̃а̄ми, кхӣн̣а̄сава̄нан̃ча на̄ма еварӯпа̄ аттупаладдхинисситакатха̄ хоти, на хоти ну кхо’’ти джа̄нанаттхам̣ евам̣ пуччхати.

са̄ман̃н̃анти локанируттим̣ локавоха̄рам̣. кусалоти кхандха̄дӣсу кусало. воха̄раматтена̄ти упаладдхинисситакатхам̣ хитва̄ воха̄рабхедам̣ акаронто ‘‘ахам̣, мама̄’’ти вадеййа. ‘‘кхандха̄ бхун̃джанти, кхандха̄ нисӣданти, кхандха̄нам̣ патто, кхандха̄нам̣ чӣвара’’нти хи вутте воха̄рабхедо хоти, на кочи джа̄на̄ти. тасма̄ евам̣ аватва̄ локавоха̄рена вохаратӣти.

атха девата̄ – ‘‘йади дит̣т̣хийа̄ васена на вадати, ма̄навасена ну кхо вадатӣ’’ти чинтетва̄ пуна йо хотӣти пуччхи. таттха ма̄нам̣ ну кхоти со бхиккху ма̄нам̣ упагантва̄ ма̄навасена вадеййа ну кхоти. атха бхагава̄ – ‘‘айам̣ девата̄ кхӣн̣а̄савам̣ сама̄нам̣ вийа каротӣ’’ти чинтетва̄, ‘‘кхӣн̣а̄савасса нававидхопи ма̄но пахӣно’’ти дассенто пат̣ига̄тхам̣ а̄ха. таттха видхӯпита̄ти видхамита̄. ма̄нагантхасса̄ти ма̄на̄ ча гантха̄ ча асса. ман̃н̃атанти ман̃н̃анам̣. тивидхампи тан̣ха̄-дит̣т̣хи-ма̄на-ман̃н̃анам̣ со вӣтиватто, атиккантоти аттхо. сесам̣ утта̄наттхамева̄ти. пан̃чамам̣.

6. паджджотасуттаван̣н̣ана̄

26. чхат̣т̣хе пут̣т̣хунти пуччхитум̣. катхам̣ джа̄немӯти катхам̣ джа̄неййа̄ма. дива̄раттинти дива̄ ча раттин̃ча. таттха таттха̄ти йаттха йаттхева паджджалито хоти, таттха таттха. еса̄ а̄бха̄ти еса̄ буддха̄бха̄. катама̄ пана са̄ти? н̃а̄н̣а̄локо ва̄ хоту пӣтиа̄локо ва̄ паса̄да̄локо ва̄ дхаммакатха̄а̄локо ва̄, саббопи буддха̄нам̣ па̄тубха̄ва̄ уппанно а̄локо буддха̄бха̄ на̄ма. айам̣ ануттара̄ саббасет̣т̣ха̄ асадиса̄ти. чхат̣т̣хам̣.

7. сарасуттаван̣н̣ана̄

27. саттаме куто сара̄ ниваттантӣти име сам̣са̄расара̄ куто ниваттанти, ким̣ а̄гамма наппаваттантӣти аттхо. на га̄дхатӣти на патит̣т̣ха̄ти. атоти ато нибба̄нато. сесам̣ утта̄наттхамева̄ти. саттамам̣.

8. махаддханасуттаван̣н̣ана̄

28. ат̣т̣хаме нидха̄нагатам̣ муттаса̄ра̄ди махантам̣ дханаметесанти махаддхана̄. суван̣н̣араджатабха̄джана̄ди маха̄бхого етесанти маха̄бхога̄. ан̃н̃аман̃н̃а̄бхигиджджхантӣти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ абхигиджджханти паттхенти пихенти. аналан̇ката̄ти атитта̄ апарийаттаджа̄та̄. уссуккаджа̄тесӯти на̄на̄киччаджа̄тесу ануппанна̄нам̣ рӯпа̄дӣнам̣ уппа̄данаттха̄йа уппанна̄нам̣ анубхаванаттха̄йа уссуккесу. бхавасота̄нуса̄рӣсӯти ват̣т̣асотам̣ анусарантесу. ануссука̄ти ава̄ват̣а̄. ага̄ранти ма̄туга̄мена саддхим̣ гехам̣. вира̄джийа̄ти вира̄джетва̄. сесам̣ утта̄намева̄ти. ат̣т̣хамам̣.

9. чатучаккасуттаван̣н̣ана̄

29. наваме чатучакканти чатуирийа̄патхам̣. ирийа̄патхо хи идха чакканти адхиппето. навадва̄ранти навахи ван̣амукхехи навадва̄рам̣. пун̣н̣анти асучипӯрам̣. лобхена сам̣йутанти тан̣ха̄йа сам̣йуттам̣. катхам̣ йа̄тра̄ бхависсатӣти етасса еварӯпасса сарӣрасса катхам̣ ниггаманам̣ бхависсати, катхам̣ мутти паримутти саматиккамо бхависсатӣти пуччхати. наддхинти упана̄хам̣, пуббака̄ле кодхо, апарака̄ле упана̄хоти евам̣ паваттам̣ балавакодханти аттхо. вараттанти ‘‘чхетва̄ наддхи вараттан̃ча, санда̄нам̣ сахануккама’’нти га̄тха̄йа (дха. па. 398; су. ни. 627) тан̣ха̄ варатта̄, дит̣т̣хи санда̄нам̣ на̄ма джа̄там̣. идха пана па̄л̣иниддит̣т̣хе килесе т̣хапетва̄ авасеса̄ ‘‘варатта̄’’ти ведитабба̄, ити килесавараттан̃ча чхетва̄ти аттхо. иччха̄ лобханти екойева дхаммо иччханат̣т̣хена иччха̄, луббханат̣т̣хена лобхоти вутто. пат̣хамуппаттика̄ ва̄ дуббала̄ иччха̄, апара̄паруппаттико балава̄ лобхо. аладдхапаттхана̄ ва̄ иччха̄, пат̣иладдхаваттхумхи лобхо. самӯлам̣ тан̣ханти авиджджа̄мӯлена самӯлакам̣ тан̣хам̣. аббуйха̄ти аггамаггена уппа̄т̣етва̄. сесам̣ утта̄намева̄ти. навамам̣.

10. ен̣иджан̇гхасуттаван̣н̣ана̄

30. дасаме ен̣иджан̇гханти ен̣имигасса вийа суват̣т̣итаджан̇гхам̣. кисанти атхӯлам̣ самасарӣрам̣. атха ва̄ а̄тапена мила̄там̣ ма̄ла̄гандхавилепанехи анупабрӯхитасарӣрантипи аттхо. вӣранти вӣрийавантам̣. аппа̄ха̄ранти бходжане маттан̃н̃ута̄йа мита̄ха̄рам̣, вика̄лабходжанапат̣иккхепавасена ва̄ паритта̄ха̄рам̣. алолупанти чатӯсу паччайесу лолуппавирахитам̣. расатан̣ха̄пат̣иккхепо ва̄ еса. сӣхам̣векачарам̣ на̄ганти екачарам̣ сӣхам̣ вийа, екачарам̣ на̄гам̣ вийа. ган̣ава̄сино хи паматта̄ хонти, екачара̄ аппаматта̄, тасма̄ екачара̄ва гахита̄ти. паведита̄ти пака̄сита̄ катхита̄. еттха̄ти етасмим̣ на̄марӯпе. пан̃чака̄магун̣авасена хи рӯпам̣ гахитам̣, манена на̄мам̣, убхайехи пана авинибхуттадхамме гахетва̄ пан̃чаккхандха̄дивасенапеттха бхуммам̣ йоджетаббанти. дасамам̣.

саттивагго татийо.

4. сатуллапака̄йикавагго

1. саббхисуттаван̣н̣ана̄

31. сатуллапака̄йикаваггасса пат̣хаме сатуллапака̄йика̄ти сатам̣ дхаммам̣ сама̄да̄навасена уллапетва̄ сагге ниббатта̄ти сатуллапака̄йика̄. татридам̣ ваттху – самбахула̄ кира самуддава̄н̣иджа̄ на̄ва̄йа самуддам̣ паккхандим̣су. тесам̣ кхиттасаравегена гаччхантийа̄ на̄ва̄йа саттаме дивасе самуддамаджджхе махантам̣ уппа̄тикам̣ па̄тубхӯтам̣, маха̄ӯмийо ут̣т̣хахитва̄ на̄вам̣ удакасса пӯренти. на̄ва̄йа нимуджджама̄на̄йа маха̄джано аттано аттано девата̄нам̣ на̄ма̄ни гахетва̄ а̄йа̄чана̄дӣни каронто паридеви. тесам̣ маджджхе еко пурисо – ‘‘аттхи ну кхо ме еварӯпе бхайе патит̣т̣ха̄’’ти а̄вадждженто аттано парисуддха̄ни саран̣а̄ни чева сӣла̄ни ча дисва̄ йогӣ вийа паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ нисӣди. таменам̣ итаре сабхайака̄ран̣ам̣ пуччхим̣су. со тесам̣ катхеси – ‘‘амбхо ахам̣ на̄вам̣ абхирӯханадивасе бхиккхусан̇гхасса да̄нам̣ датва̄ саран̣а̄ни чева сӣла̄ни ча аггахесим̣, тена ме бхайам̣ наттхӣ’’ти. ким̣ пана са̄ми ета̄ни ан̃н̃есампи ваттантӣти? а̄ма ваттантӣти тена хи амха̄кампи детха̄ти. со те мануссе сатам̣ сатам̣ катва̄ сатта кот̣т̣ха̄се ака̄си, тато пан̃часӣла̄ни ада̄си. тесу пат̣хамам̣ джан̇гхасатам̣ гоппхакаматте удаке т̣хитам̣ аггахеси, дутийам̣ джа̄н̣уматте, татийам̣ кат̣иматте, чатуттхам̣ на̄бхиматте, пан̃чамам̣ тханаматте, чхат̣т̣хам̣ галаппама̄н̣е, саттамам̣ мукхена лон̣одаке пависанте аггахеси. со тесам̣ сӣла̄ни датва̄ – ‘‘ан̃н̃ам̣ тумха̄кам̣ пат̣исаран̣ам̣ наттхи, сӣламева а̄ваджджетха̄’’ти уггхосеси. та̄ни саттапи джан̇гхасата̄ни таттха ка̄лам̣ катва̄ а̄саннака̄ле гахитасӣлам̣ нисса̄йа та̄ватим̣сабхаване ниббаттим̣су, тесам̣ гхат̣а̄васенева вима̄на̄ни ниббаттим̣су. саббесам̣ маджджхе а̄чарийасса йоджанасатикам̣ суван̣н̣авима̄нам̣ ниббатти, авасена̄ни тасса парива̄ра̄ни хутва̄ саббахет̣т̣химам̣ два̄дасайоджаникам̣ ахоси. те ниббаттаккхан̣ейева каммам̣ а̄ваджджента̄ а̄чарийам̣ нисса̄йа сампаттила̄бхам̣ н̃атва̄, ‘‘гаччха̄ма та̄ва, дасабаласса сантике амха̄кам̣ а̄чарийасса ван̣н̣ам̣ катхеййа̄ма̄’’ти маджджхимайа̄масаманантаре бхагавантам̣ упасан̇камим̣су, та̄ девата̄ а̄чарийасса ван̣н̣абхан̣анаттхам̣ екекам̣ га̄тхам̣ абха̄сим̣су.

таттха саббхирева̄ти пан̣д̣итехи, саппурисехи ева. ра-ка̄ро падасандхикаро. сама̄сетха̄ти саха нисӣдеййа. десана̄сӣсамева четам̣, саббаирийа̄патхе саббхирева саха куббеййа̄ти аттхо. куббетха̄ти кареййа. сантхаванти миттасантхавам̣. тан̣ха̄сантхаво пана на кеначи саддхим̣ ка̄таббо, миттасантхаво буддха-паччекабуддха-буддхаса̄вакехи саха ка̄таббо. идам̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. сатанти буддха̄дӣнам̣ саппуриса̄нам̣. саддхамманти пан̃часӣладасасӣлачатусатипат̣т̣ха̄на̄дибхедам̣ саддхаммам̣, идха пана пан̃часӣлам̣ адхиппетам̣. сеййо хотӣти вад̣д̣хи хоти. на па̄пийоти ла̄макам̣ кин̃чи на хоти. на̄н̃н̃атоти ва̄лика̄дӣхи тела̄дӣни вийа ан̃н̃ато андхаба̄лато пан̃н̃а̄ на̄ма на лаббхати, тила̄дӣхи пана тела̄дӣни вийа сатам̣ дхаммам̣ н̃атва̄ пан̣д̣итамева севанто бхаджанто лабхатӣти. сокамаджджхети сокаваттхӯнам̣ сока̄нугата̄нам̣ ва̄ сатта̄нам̣ маджджхагато на сочати бандхуламалласена̄патисса упа̄сика̄ вийа, пан̃чаннам̣ чорасата̄нам̣ маджджхе дхаммасена̄патисса саддхивиха̄рико сам̣киччаса̄ман̣еро вийа ча.

н̃а̄тимаджджхе вирочатӣти н̃а̄тиган̣амаджджхе сам̣киччатхерасса саддхивиха̄рико адхимуттакаса̄ман̣еро вийа собхати. со кира тхерасса бха̄гинеййо хоти, атха нам̣ тхеро а̄ха – ‘‘са̄ман̣ера, махаллакоси джа̄то, гаччха, васса̄ни пуччхитва̄ ехи, упасампа̄десса̄ми та’’нти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти тхерам̣ вандитва̄ паттачӣварама̄да̄йа чораат̣авийа̄ орабха̄ге бхагинига̄мам̣ гантва̄ пин̣д̣а̄йа чари, там̣ бхагинӣ дисва̄ вандитва̄ гехе нисӣда̄петва̄ бходжеси. со катабхаттакиччо васса̄ни пуччхи. са̄ ‘‘ахам̣ на джа̄на̄ми, ма̄та̄ ме джа̄на̄тӣ’’ти а̄ха. атха со ‘‘тит̣т̣хатха тумхе, ахам̣ ма̄тусантикам̣ гамисса̄мӣ’’ти ат̣авим̣ отин̣н̣о. таменам̣ дӯратова чорапурисо дисва̄ чора̄нам̣ а̄рочеси. чора̄ ‘‘са̄ман̣еро киреко ат̣авим̣ отин̣н̣о, гаччхатха нам̣ а̄нетха̄’’ти а̄н̣а̄петва̄ екачче ‘‘ма̄рема на’’нти а̄хам̣су, екачче виссаджджема̄ти. са̄ман̣еро чинтеси – ‘‘ахам̣ секхо сакаран̣ӣйо, имехи саддхим̣ мантетва̄ соттхиматта̄нам̣ карисса̄мӣ’’ти чораджет̣т̣хакам̣ а̄мантетва̄, ‘‘упамам̣ те, а̄вусо, карисса̄мӣ’’ти има̄ га̄тха̄ абха̄си –

‘‘аху атӣтамаддха̄нам̣, аран̃н̃асмим̣ браха̄ване;

чето кӯт̣а̄ни од̣д̣етва̄, сасакам̣ авадхӣ тада̄.

‘‘сасакан̃ча матам̣ дисва̄, уббигга̄ мигапаккхино;

екараттим̣ апакка̄мум̣, ‘акиччам̣ ваттате идха’.

‘‘татхева саман̣ам̣ хантва̄, адхимуттам̣ акин̃чанам̣;

аддхика̄ на̄гамиссанти, дханаджа̄ни бхависсатӣ’’ти.

‘‘саччам̣ кхо саман̣о а̄ха, адхимутто акин̃чано;

аддхика̄ на̄гамиссанти, дханаджа̄ни бхависсати.

‘‘саче пат̣ипатхе дисва̄, на̄рочессаси кассачи;

тава саччаманураккханто, гаччха бханте йатха̄сукха’’нти.

со техи чорехи виссаджджито гаччханто н̃а̄тайопи дисва̄ тесампи на а̄рочеси. атха те ануппатте чора̄ гахетва̄ вихет̣хайим̣су, урам̣ пахаритва̄ паридевама̄нан̃часса ма̄тарам̣ чора̄ етадавочум̣ –

‘‘ким̣ те хоти адхимутто, ударе васико аси;

пут̣т̣ха̄ ме амма аккха̄хи, катхам̣ джа̄нему там̣ майа’’нти.

‘‘адхимуттасса ахам̣ ма̄та̄, айан̃ча джанако пита̄;

бхагинӣ бха̄таро ча̄пи, саббева идха н̃а̄тайо.

‘‘акиччака̄рӣ адхимутто, йам̣ дисва̄ на нива̄райе;

етам̣ кхо ваттам̣ саман̣а̄нам̣, арийа̄нам̣ дхаммаджӣвинам̣.

‘‘саччава̄дӣ адхимутто, йам̣ дисва̄ на нива̄райе;

адхимуттасса сучин̣н̣ена, саччава̄дисса бхиккхуно;

саббева абхайам̣ патта̄, соттхим̣ гаччханту н̃а̄тайо’’ти.

евам̣ те чорехи виссаджджита̄ гантва̄ адхимуттам̣ а̄хам̣су –

‘‘тава та̄та сучин̣н̣ена, саччава̄дисса бхиккхуно;

саббева абхайам̣ патта̄, соттхим̣ пачча̄гамамхасе’’ти.

тепи пан̃часата̄ чора̄ паса̄дам̣ а̄паджджитва̄ адхимуттасса са̄ман̣ерасса сантике паббаджим̣су. со те а̄да̄йа упаджджха̄йасса сантикам̣ гантва̄ пат̣хамам̣ аттана̄ упасампанно паччха̄ те пан̃часате аттано антева̄сике катва̄ упасампа̄деси. те адхимуттатхерасса ова̄де т̣хита̄ саббе аггапхалам̣ арахаттам̣ па̄пун̣им̣су. имаматтхам̣ гахетва̄ девата̄ ‘‘сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа н̃а̄тимаджджхе вирочатӣ’’ти а̄ха.

са̄татанти сататам̣ сукхам̣ ва̄ чирам̣ тит̣т̣хантӣти вадати. сабба̄сам̣ воти сабба̄сам̣ тумха̄кам̣. парийа̄йена̄ти ка̄ран̣ена. саббадуккха̄ памуччатӣти, на кевалам̣ сеййова хоти, на ча кевалам̣ пан̃н̃ам̣ лабхати, сокамаджджхе на сочати, н̃а̄тимаджджхе вирочати, сугатийам̣ ниббаттати, чирам̣ сукхам̣ тит̣т̣хати, сакаласма̄ пана ват̣т̣адуккха̄пи муччатӣти. пат̣хамам̣.

2. маччхарисуттаван̣н̣ана̄

32. дутийе маччхера̄ ча пама̄да̄ ча̄ти аттасампаттинигӯханалаккхан̣ена маччхерена чева сативиппава̄салаккхан̣ена пама̄дена ча. екаччо хи ‘идам̣ ме дентасса париккхайам̣ гамиссати, майхам̣ ва̄ гхарама̄нусака̄нам̣ ва̄ на бхависсатӣ’’ти маччхарийена да̄нам̣ на дети. екаччо кхид̣д̣а̄дипасутатта̄ ‘да̄нам̣ да̄табба’’нти читтампи на уппа̄дети. евам̣ да̄нам̣ на дӣйатӣти еваметам̣ йасада̄йакам̣ сирӣда̄йакам̣ сампаттида̄йакам̣ сукхада̄йакам̣ да̄нам̣ на̄ма на дӣйатӣтиа̄дина̄ ка̄ран̣ам̣ катхеси. пун̃н̃ам̣ а̄кан̇кхама̄нена̄ти пуббачетана̄дибхедам̣ пун̃н̃ам̣ иччхама̄нена. деййам̣ хоти виджа̄ната̄ти аттхи да̄насса пхаланти джа̄нантена да̄таббамева̄ти вадати.

тамева ба̄лам̣ пхусатӣти там̣йева ба̄лам̣ идхалокапаралокесу джигхаччха̄ ча пипа̄са̄ ча пхусати анубандхати на виджахати. тасма̄ти йасма̄ тамева пхусати, тасма̄. винеййа маччхеранти маччхерамалам̣ винетва̄. даджджа̄ да̄нам̣ мала̄бхибхӯти мала̄бхибхӯ хутва̄ там̣ маччхерамалам̣ абхибхавитва̄ да̄нам̣ дадеййа.

те матесу на мӣйантӣти ада̄насӣлата̄йа маран̣ена матесу на мӣйанти. йатха̄ хи мато сампарива̄ретва̄ т̣хапите бахумхипи аннапа̄на̄димхи ‘‘идам̣ имасса хоту, идам̣ имасса̄’’ти ут̣т̣хахитва̄ сам̣вибха̄гам̣ на кароти, евам̣ ада̄насӣлопӣти матакасса ча ада̄насӣласса ча бхога̄ самасама̄ на̄ма хонти. тена да̄насӣла̄ еварӯпесу матесу на мӣйантӣти аттхо. пантха̄нам̣ва саха ваджам̣, аппасмим̣ йе павеччхантӣти йатха̄ аддха̄нам̣ канта̄рамаггам̣ саха ваджанта̄ патхика̄ саха ваджанта̄нам̣ патхика̄нам̣ аппасмим̣ па̄тхеййе сам̣вибха̄гам̣ катва̄ павеччханти дадантийева, евамевам̣ йе пана анаматаггам̣ сам̣са̄раканта̄рам̣ саха ваджанта̄ саха ваджанта̄нам̣ аппасмимпи деййадхамме сам̣вибха̄гам̣ катва̄ дадантийева, те матесу на мӣйанти.

еса дхаммо санантаноти еса пора̄н̣ако дхаммо, санантана̄нам̣ ва̄ пан̣д̣ита̄нам̣ еса дхаммоти. аппасмекети аппасмим̣ деййадхамме еке. павеччхантӣти даданти. бахунеке на диччхарети бахуна̄пи бхогена саманна̄гата̄ екачче на даданти. сахассена самам̣ мита̄ти сахассена саддхим̣ мита̄, сахасса да̄насадиса̄ хоти.

дуранвайоти дуранугамано, дуппӯроти аттхо. дхаммам̣ чарети дасакусалакаммапатхадхаммам̣ чарати. йопи самун̃джакан̃чарети йо апи кхаламан̣д̣ала̄дисодханапала̄лапот̣хана̄дивасена самун̃джакан̃чарати. да̄ран̃ча посанти да̄ран̃ча посанто. дадам̣ аппакасминти аппакасмим̣ пан̣н̣аса̄каматтасмимпи сам̣вибха̄гам̣ катва̄ дадантова со дхаммам̣ чарати. сатам̣ сахасса̄нанти сахассам̣ сахассам̣ катва̄ ган̣ита̄нам̣ пуриса̄нам̣ сатам̣, сатасахассанти аттхо. сахассайа̄гинанти бхиккхусахассасса ва̄ йа̄го каха̄пан̣асахассена ва̄ ниббаттито йа̄гопи сахассайа̄го. со етесам̣ аттхӣти сахассайа̄гино, тесам̣ сахассайа̄гинам̣. етена дасаннам̣ ва̄ бхиккхукот̣ӣнам̣ дасаннам̣ ва̄ каха̄пан̣акот̣ӣнам̣ пин̣д̣апа̄то дассито хоти. йе еттакам̣ даданти, те калампи наггханти татха̄видхасса̄ти а̄ха. йва̄йам̣ самун̃джакам̣ чарантопи дхаммам̣ чарати, да̄рам̣ посентопи, аппакасмим̣ дадантопи, татха̄видхасса ете сахассайа̄гино калампи наггханти. йам̣ тена далиддена екапат̣ивӣсакаматтампи сала̄кабхаттаматтампи ва̄ диннам̣, тасса да̄насса саббесампи тесам̣ да̄нам̣ калам̣ наггхатӣти. калам̣ на̄ма сол̣асабха̄гопи сатабха̄гопи сахассабха̄гопи. идха сатабха̄го гахито. йам̣ тена да̄нам̣ диннам̣, тасмим̣ сатадха̄ вибхатте итаресам̣ дасакот̣исахассада̄нам̣ тато екакот̣т̣ха̄сампи наггхатӣти а̄ха.

евам̣ татха̄гате да̄насса аггхам̣ каронте самӣпе т̣хита̄ девата̄ чинтеси – ‘‘евам̣ бхагава̄ махантам̣ да̄нам̣ па̄дена пават̣т̣етва̄ ратанасатике вийа нараке паккхипанто идам̣ евам̣ париттакам̣ да̄нам̣ чандаман̣д̣але пахаранто вийа уккхипати, катхам̣ ну кхо етам̣ махаппхалатара’’нти джа̄нанаттхам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си. таттха кена̄ти кена ка̄ран̣ена. махаггатоти махаттам̣ гато, випулассетам̣ вевачанам̣. самена диннасса̄ти самена диннасса да̄насса. атхасса̄ бхагава̄ да̄нам̣ вибхаджитва̄ дассенто даданти хекетиа̄дима̄ха. таттха висаме нивит̣т̣ха̄ти висаме ка̄йавачӣманокамме патит̣т̣хита̄ хутва̄. чхетва̄ти потхетва̄. вадхитва̄ти ма̄ретва̄. сочайитва̄ти парам̣ сокасамаппитам̣ катва̄. ассумукха̄ти ассумукхасаммисса̄. парам̣ рода̄петва̄ диннада̄нан̃хи ассумукхада̄нанти вуччати. садан̣д̣а̄ти дан̣д̣ена таджджетва̄ пахаритва̄ диннадаккхин̣а̄ садан̣д̣а̄ти вуччати. еванти на̄хам̣ самма̄самбуддхата̄йа маха̄да̄нам̣ гахетва̄ аппапхалам̣ на̄ма ка̄тум̣ саккоми париттакада̄нам̣ ва̄ махаппхалам̣ на̄ма. идам̣ пана маха̄да̄нам̣ аттано уппаттийа̄ апарисуддхата̄йа евам̣ аппапхалам̣ на̄ма хоти, итарам̣ париттада̄нам̣ аттано уппаттийа̄ парисуддхата̄йа евам̣ махаппхалам̣ на̄ма̄ти имаматтхам̣ дассенто евантиа̄дима̄ха̄ти. дутийам̣.

3. са̄дхусуттаван̣н̣ана̄

33. татийе уда̄нам̣ уда̄несӣти уда̄ха̄рам̣ уда̄хари. йатха̄ хи йам̣ телам̣ ма̄нам̣ гахетум̣ на саккоти виссандитва̄ гаччхати, там̣ авасесакоти вуччати. йан̃ча джалам̣ тал̣а̄кам̣ гахетум̣ на саккоти, аджджхоттхаритва̄ гаччхати, там̣ огхоти вуччати, евамевам̣ йам̣ пӣтивачанам̣ хадайам̣ гахетум̣ на саккоти, адхикам̣ хутва̄ анто асан̣т̣хахитва̄ бахи никкхамати, там̣ уда̄нанти вуччати. еварӯпам̣ пӣтимайам̣ вачанам̣ ниччха̄ресӣти аттхо. саддха̄йапи са̄ху да̄нанти камман̃ча каммапхалан̃ча саддахитва̄пи диннада̄нам̣ са̄ху ладдхакам̣ бхаддакамева. а̄хӯти катхенти. катхам̣ панетам̣ убхайам̣ самам̣ на̄ма хотӣти? джӣвитабхӣруко хи йуджджхитум̣ на саккоти, кхайабхӣруко да̄тум̣ на саккоти. ‘‘джӣвитан̃ча раккхисса̄ми йуджджхисса̄ми ча̄’’ти хи ваданто на йуджджхати. джӣвите пана а̄лайам̣ виссаджджетва̄, ‘‘чхеджджам̣ ва̄ хоту маран̣ам̣ ва̄, ган̣хисса̄метам̣ иссарийа’’нти уссахантова йуджджхати. ‘‘бхоге ча раккхисса̄ми, да̄нан̃ча дасса̄мӣ’’ти ваданто на дада̄ти. бхогесу пана а̄лайам̣ виссаджджетва̄ маха̄да̄нам̣ дасса̄мӣти уссахантова дети. евам̣ да̄нан̃ча йуддхан̃ча самам̣ хоти. кин̃ча бхиййо? аппа̄пи санта̄ бахуке джинантӣти йатха̄ ча йуддхе аппака̄пи вӣрапуриса̄ бахуке бхӣрупурисе джинанти, евам̣ саддха̄дисампанно аппакампи да̄нам̣ даданто бахумаччхерам̣ маддати, бахун̃ча да̄навипа̄кам̣ адхигаччхати. евампи да̄нан̃ча йуддхан̃ча сама̄нам̣. тенева̄ха –

‘‘аппампи че саддаха̄но дада̄ти,

тенева со хоти сукхӣ параттха̄’’ти.

имасса ча панаттхасса пака̄санаттхам̣ екаса̄т̣акабра̄хман̣аваттху ча ан̇кураваттху ча виттха̄ретаббам̣.

дхаммаладдхасса̄ти дхаммена самена ладдхасса бхогасса дхаммаладдхасса ча пуггаласса. еттха пуггало ладдхадхаммо на̄ма адхигатадхаммо арийапуггало. ити йам̣ дхаммаладдхасса бхогасса да̄нам̣ дхаммаладдхасса арийапуггаласса дӣйати, тампи са̄дхӯти аттхо. йо дхаммаладдхасса̄ти имасмимпи га̄тха̄паде айамева аттхо. ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигатасса̄ти ут̣т̣ха̄нена ча вӣрийена ча адхигатасса бхогасса. ветаран̣инти десана̄сӣсаматтаметам̣. йамасса пана ветаран̣импи сан̃джӣвака̄л̣асутта̄дайопи екатим̣самаха̄нирайепи саббасова атиккамитва̄ти аттхо.

вичеййа да̄нанти вичинитва̄ диннада̄нам̣. таттха две вичинана̄ даккхин̣а̄вичинанам̣ даккхин̣еййавичинанан̃ча. тесу ла̄макала̄маке паччайе апанетва̄ пан̣ӣтапан̣ӣте вичинитва̄ тесам̣ да̄нам̣ даккхин̣а̄вичинанам̣ на̄ма. випаннасӣле ито бахиддха̄ пан̃чанавутипа̄сан̣д̣абхеде ва̄ даккхин̣еййе паха̄йа сӣла̄дигун̣асампанна̄нам̣ са̄сане паббаджита̄нам̣ да̄нам̣ даккхин̣еййавичинанам̣ на̄ма. евам̣ двӣха̄ка̄рехи вичеййа да̄нам̣. сугатаппасаттханти сугатена ван̣н̣итам̣. таттха даккхин̣еййавичинанам̣ дассенто йе даккхин̣еййа̄тиа̄дима̄ха. бӣджа̄ни вутта̄ни йатха̄ти имина̄ пана даккхин̣а̄вичинанам̣ а̄ха. авипаннабӣджасадиса̄ хи вичинитва̄ гахита̄ пан̣ӣтапан̣ӣта̄ деййадхамма̄ти.

па̄н̣есупи са̄дху сам̣йамоти па̄н̣есу сам̣йатабха̄вопи бхаддако. айам̣ девата̄ итара̄хи катхитам̣ да̄на̄нисам̣сам̣ атиккамитва̄ сӣла̄нисам̣сам̣ катхетума̄раддха̄. ахет̣хайам̣ чаранти авихим̣санто чарама̄но. парӯпава̄да̄ти парасса упава̄дабхайена. бхайа̄ти упава̄дабхайа̄. да̄на̄ ча кхо дхаммападам̣ва сеййоти да̄нато нибба̄насан̇кха̄там̣ дхаммападамева сеййо. пуббе ча хи пуббатаре ча сантоти пуббе ча кассапабуддха̄дика̄ле пуббатаре ча кон̣а̄гаманабуддха̄дика̄ле, саббепи ва̄ ете пуббе ча пуббатаре ча санто на̄ма̄ти. татийам̣.

4. насантисуттаван̣н̣ана̄

34. чатуттхе каманӣйа̄нӣти рӯпа̄дӣни ит̣т̣ха̄рамман̣а̄ни. апуна̄гаманам̣ ана̄ганта̄ пурисо маччудхеййа̄ти тебхӯмакават̣т̣асан̇кха̄та̄ маччудхеййа̄ апуна̄гаманасан̇кха̄там̣ нибба̄нам̣ ана̄ганта̄. нибба̄нан̃хи сатта̄ на пуна̄гаччханти, тасма̄ там̣ апуна̄гамананти вуччати. там̣ ка̄месу баддхо ча паматто ча ана̄ганта̄ на̄ма хоти, со там̣ па̄пун̣итум̣ на саккоти, тасма̄ евама̄ха. чхандаджанти тан̣ха̄чхандато джа̄там̣. агханти пан̃чаккхандхадуккхам̣. дутийападам̣ тассева вевачанам̣. чхандавинайа̄ агхавинайоти тан̣ха̄винайена пан̃чаккхандхавинайо. агхавинайа̄ дуккхавинайоти пан̃чаккхандхавинайена ват̣т̣адуккхам̣ винӣтамева хоти. читра̄нӣти а̄рамман̣ачитта̄ни. сан̇каппара̄готи сан̇каппитара̄го. еваметтха ваттхука̄мам̣ пат̣иккхипитва̄ килесака̄мо ка̄моти вутто. айам̣ панаттхо пасӯрасуттена (су. ни. 830 а̄дайо) вибха̄ветаббо. пасӯрапарибба̄джако хи тхерена ‘‘сан̇каппара̄го пурисасса ка̄мо’’ти вутте –

‘‘на те ка̄ма̄ йа̄ни читра̄ни локе,

сан̇каппара̄ган̃ча вадеси ка̄мам̣;

сан̇каппайам̣ акусале витакке,

бхиккхӯпи те хехинти ка̄мабхогӣ’’ти. –

а̄ха. атха нам̣ тхеро авоча –

‘‘те че ка̄ма̄ йа̄ни читра̄ни локе,

сан̇каппара̄гам̣ на вадеси ка̄мам̣;

пассанто рӯпа̄ни манорама̄ни,

саттха̄пи те хехити ка̄мабхогӣ.

сун̣анто садда̄ни, гха̄йанто гандха̄ни;

са̄йанто раса̄ни, пхусанто пхасса̄ни манорама̄ни;

саттха̄пи те хехити ка̄мабхогӣ’’ти.

атхеттха дхӣра̄ти атха етесу а̄рамман̣есу пан̣д̣ита̄ чхандара̄гам̣ винайанти. сам̣йоджанам̣ саббанти дасавидхампи сам̣йоджанам̣. акин̃чананти ра̄гакин̃чана̄дивирахитам̣. на̄нупатанти дуккха̄ти ват̣т̣адуккха̄ пана тасса упари на патанти. ичча̄йасма̄ могхара̄джа̄ти, ‘‘паха̄си сан̇кха’’нти га̄тхам̣ сутва̄ тассам̣ парисати анусандхикусало могхара̄джа̄ на̄ма тхеро ‘‘имисса̄ га̄тха̄йа аттхо на йатха̄нусандхим̣ гато’’ти чинтетва̄ йатха̄нусандхим̣ гхат̣енто евама̄ха. таттха идха ва̄ хурам̣ ва̄ти идхалоке ва̄ паралоке ва̄. наруттамам̣ аттхачарам̣ нара̄нанти кин̃ча̄пи саббе кхӣн̣а̄сава̄ наруттама̄ чева аттхачара̄ ча нара̄нам̣, тхеро пана дасабалам̣ сандха̄йевама̄ха. йе там̣ намассанти пасам̣сийа̄ тети йади татха̄вимуттам̣ деваманусса̄ намассанти, атха йе там̣ бхагавантам̣ ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ анупат̣ипаттийа̄ ва̄ намассанти, те ким̣ пасам̣сийа̄, уда̄ху апасам̣сийа̄ти. бхиккхӯти могхара̄джаттхерам̣ а̄лапати. ан̃н̃а̄йа дхамманти чатусаччадхаммам̣ джа̄нитва̄. сан̇га̄тига̄ тепи бхавантӣти йе там̣ ка̄йена ва̄ ва̄ча̄йа ва̄ анупат̣ипаттийа̄ ва̄ намассанти. те чатусаччадхаммам̣ ан̃н̃а̄йа вичикиччхам̣ паха̄йа сан̇га̄тига̄пи хонти, пасам̣сийа̄пи хонтӣти. чатуттхам̣.

5. уджджха̄насан̃н̃исуттаван̣н̣ана̄

35. пан̃чаме уджджха̄насан̃н̃ика̄ти уджджха̄насан̃н̃ӣ девалоко на̄ма па̄т̣ийекко наттхи, има̄ пана девата̄ татха̄гатасса чатупаччайапарибхогам̣ нисса̄йа уджджха̄йама̄на̄ а̄гата̄. та̄сам̣ кира евам̣ ахоси – ‘‘саман̣о готамо бхиккхӯнам̣ пам̣сукӯлачӣвара-пин̣д̣ийа̄лопа-руккхамӯласена̄санапӯтимуттабхесаджджехи сантосассева парийантака̄ритам̣ ван̣н̣ети, сайам̣ пана паттун̣н̣адукӯла кхома̄дӣни пан̣ӣтачӣвара̄ни дха̄рети, ра̄джа̄рахам̣ уттамам̣ бходжанам̣ бхун̃джати, девавима̄накаппа̄йа гандхакут̣ийа̄ варасайане сайати, саппинаванӣта̄дӣни бхесаджджа̄ни пат̣исевати, дивасам̣ маха̄джанасса дхаммам̣ десети, вачанамасса ан̃н̃ато гаччхати, кирийа̄ ан̃н̃ато’’ти уджджха̄йама̄на̄ а̄гамим̣су. тена та̄сам̣ дхаммасан̇га̄хакаттхерехи ‘‘уджджха̄насан̃н̃ика̄’’ти на̄мам̣ гахитам̣.

ан̃н̃атха̄ сантанти ан̃н̃ена̄ка̄рена бхӯтам̣. никачча̄ти никатийа̄ ван̃чана̄йа, ван̃четва̄ти аттхо. китавассева̄ти китаво вуччати са̄кун̣ико. со хи агумбова сама̄но са̄кхапан̣н̣а̄дипат̣иччха̄данена гумбаван̣н̣ам̣ дассетва̄ упагате моратиттира̄дайо сакун̣е ма̄ретва̄ да̄рабхаран̣ам̣ кароти. ити тасса китавасса има̄йа ван̃чана̄йа евам̣ ван̃четва̄ сакун̣амам̣сабходжанам̣ вийа кухакасса̄пи пам̣сукӯлена атта̄нам̣ пат̣иччха̄детва̄ катха̄чхеката̄йа маха̄джанам̣ ван̃четва̄ кха̄дама̄насса вичарато. бхуттам̣ тхеййена тасса танти саббопи тасса чатупаччайапарибхого тхеййена парибхутто на̄ма хотӣти девата̄ бхагавантам̣ сандха̄йа вадати. париджа̄нанти пан̣д̣ита̄ти айам̣ ка̄рако ва̄ ака̄рако ва̄ти пан̣д̣ита̄ джа̄нанти. ити та̄ девата̄ ‘‘татха̄гата̄пи майамева пан̣д̣ита̄’’ти ман̃н̃ама̄на̄ евама̄хам̣су.

атха бхагава̄ найидантиа̄дима̄ха. таттха йа̄йам̣ пат̣ипада̄ дал̣ха̄ти айам̣ дхамма̄нудхаммапат̣ипада̄ дал̣ха̄ тхира̄. йа̄йа пат̣ипада̄йа дхӣра̄ пан̣д̣ита̄ а̄рамман̣ӯпаниджджха̄нена лаккхан̣ӯпаниджджха̄нена ча̄ти двӣхи джха̄нехи джха̄йино ма̄рабандхана̄ памуччанти, там̣ пат̣ипадам̣ бха̄ситаматтена ва̄ саванаматтена ва̄ оккамитум̣ пат̣ипаджджитум̣ на сакка̄ти аттхо. на ве дхӣра̄ пакуббантӣти дхӣра̄ пан̣д̣ита̄ видитва̄ локапарийа̄йам̣ сан̇кха̄ралокасса удайаббайам̣ н̃атва̄ чатусаччадхамман̃ча ан̃н̃а̄йа килесанибба̄нена ниббута̄ локе висаттикам̣ тин̣н̣а̄ евам̣ на куббанти, майам̣ еварӯпа̄ни на катхема̄ти аттхо.

патхавийам̣ патит̣т̣хахитва̄ти ‘‘айуттам̣ амхехи катам̣, ака̄ракамева майам̣ ка̄ракава̄дена самуда̄чаримха̄’’ти ладжджама̄на̄ маха̄брахмани вийа бхагавати га̄равам̣ паччупат̣т̣хапетва̄ аггиккхандхам̣ вийа бхагавантам̣ дура̄садам̣ катва̄ пассама̄на̄ а̄ка̄сато отаритва̄ бхӯмийам̣ т̣хатва̄ти аттхо. аччайоти апара̄дхо. но, бханте, ачча̄гама̄ти амхе атиккамма абхибхавитва̄ паватто. а̄са̄детаббанти гхат̣т̣айитаббам̣. та̄ кира девата̄ бхагавантам̣ ка̄йена ва̄ча̄йа̄ти двӣхипи гхат̣т̣айим̣су. татха̄гатам̣ авандитва̄ а̄ка̄се патит̣т̣хама̄на̄ ка̄йена гхат̣т̣айим̣су, китавопамам̣ а̄харитва̄ на̄наппака̄ракам̣ асаббхива̄дам̣ вадама̄на̄ ва̄ча̄йа гхат̣т̣айим̣су. тасма̄ а̄са̄детаббам̣ аман̃н̃имха̄ти а̄хам̣су. пат̣игган̣ха̄тӯти кхамату. а̄йатим̣ сам̣вара̄йа̄ти ана̄гате сам̣варан̣аттха̄йа, пуна еварӯпасса апара̄дхасса досасса акаран̣аттха̄йа.

ситам̣ па̄тва̄ка̄сӣти аггаданте дассенто пахат̣т̣ха̄ка̄рам̣ дассеси. касма̄? та̄ кира девата̄ на сабха̄вена кхама̄пенти, локийамаха̄джанан̃ча садеваке локе аггапуггалам̣ татха̄гатан̃ча екасадисам̣ каронти. атха бхагава̄ ‘‘парато катха̄йа уппанна̄йа буддхабалам̣ дӣпетва̄ паччха̄ кхамисса̄мӣ’’ти ситам̣ па̄тва̄ка̄си. бхиййосо матта̄йа̄ти атирекаппама̄н̣ена. имам̣ га̄тхам̣ абха̄сӣти купито еса амха̄канти ман̃н̃ама̄на̄ абха̄си.

на пат̣иган̣хатӣти на кхамати на̄дхива̄сети. копантароти аббхантаре уппаннакопо. досагарӯти досам̣ гарум̣ катва̄ а̄да̄йа вихаранто. са верам̣ пат̣имун̃чатӣти со еварӯпо ган̣т̣хикам̣ пат̣имун̃чанто вийа там̣ верам̣ аттани пат̣имун̃чати т̣хапети, на пат̣иниссаджджатӣти аттхо. аччайо че на виджджетха̄ти саче ачча̄йикакаммам̣ на бхавеййа. но чидха̄пагатам̣ сийа̄ти йади апара̄дхо на̄ма на бха̄веййа. кенӣдха кусало сийа̄ти йади вера̄ни на саммеййум̣, кена ка̄ран̣ена кусало бхавеййа.

кассаччайа̄ти га̄тха̄йа касса атиккамо наттхи? касса апара̄дхо наттхи? ко саммохам̣ на̄паджджати? ко ниччамева пан̣д̣ито на̄ма̄ти аттхо? имам̣ кира га̄тхам̣ бхан̣а̄панаттхам̣ бхагавато ситапа̄тукаммам̣. тасма̄ ида̄ни девата̄нам̣ буддхабалам̣ дӣпетва̄ кхамисса̄мӣти татха̄гатасса буддхасса̄тиа̄дима̄ха. таттха татха̄гатасса̄ти татха̄ а̄гатоти евама̄дӣхи ка̄ран̣ехи татха̄гатасса. буддхасса̄ти чатуннам̣ сачча̄нам̣ буддхатта̄дӣхи ка̄ран̣ехи вимоккхантикапан̣н̣аттивасена евам̣ ладдхана̄масса. аччайам̣ десайантӣнанти йам̣ вуттам̣ тумхехи ‘‘аччайам̣ десайантӣнам̣…пе… са верам̣ пат̣имун̃чатӣ’’ти, там̣ са̄дху вуттам̣, ахам̣ пана там̣ верам̣ на̄бхинанда̄ми на паттхайа̄мӣти аттхо. пат̣игган̣ха̄ми воччайанти тумха̄кам̣ апара̄дхам̣ кхама̄мӣти. пан̃чамам̣.

6. саддха̄суттаван̣н̣ана̄

36. чхат̣т̣хе саддха̄ дутийа̄ пурисасса хотӣти пурисасса девалоке мануссалоке чева нибба̄нан̃ча гаччхантасса саддха̄ дутийа̄ хоти, саха̄йакиччам̣ са̄дхети. но че ассаддхийам̣ аватит̣т̣хатӣти йади ассаддхийам̣ на тит̣т̣хати. йасоти парива̄ро. киттӣти ван̣н̣абхан̣анам̣. татвасса хотӣти тато асса хоти. на̄нупатанти сан̇га̄ти ра̄гасан̇га̄дайо пан̃ча сан̇га̄ на анупатанти. пама̄дамануйун̃джантӣти йе пама̄дам̣ каронти ниббаттенти, те там̣ ануйун̃джанти на̄ма. дханам̣ сет̣т̣хам̣ва раккхатӣти мутта̄ман̣иса̄ра̄диуттамадханам̣ вийа раккхати. джха̄йантоти лаккхан̣ӯпаниджджха̄нена ча а̄рамман̣ӯпаниджджха̄нена ча джха̄йанто. таттха лаккхан̣ӯпаниджджха̄нам̣ на̄ма випассана̄маггапхала̄ни. випассана̄ хи тӣн̣и лаккхан̣а̄ни упаниджджха̄йатӣти лаккхан̣ӯпаниджджха̄нам̣. магго випассана̄йа а̄гатакиччам̣ са̄дхетӣти лаккхан̣ӯпаниджджха̄нам̣. пхалам̣ татхалаккхан̣ам̣ ниродхасаччам̣ упаниджджха̄йатӣти лаккхан̣ӯпаниджджха̄нам̣. ат̣т̣ха сама̄паттийо пана касин̣а̄рамман̣асса упаниджджха̄йанато а̄рамман̣ӯпаниджджха̄нанти ведитабба̄. парамам̣ на̄ма арахаттасукхам̣ адхиппетанти. чхат̣т̣хам̣.

7. самайасуттаван̣н̣ана̄

37. саттаме саккесӯти ‘‘сакйа̄ вата, бхо кума̄ра̄’’ти (дӣ. ни. 1.267) уда̄нам̣ пат̣ичча сакка̄ти ладдхана̄ма̄нам̣ ра̄джакума̄ра̄нам̣ нива̄со екопи джанападо рӯл̣хӣсаддена сакка̄ти вуччати. тасмим̣ саккесу джанападе. маха̄ванети сайам̣джа̄те аропиме химавантена саддхим̣ ека̄баддхе махати ване. саббехева арахантехӣти имам̣ суттам̣ катхитадивасейева паттаарахантехи.

татра̄йам̣ анупуббикатха̄ – са̄кийаколийа̄ хи кира капилаваттхунагарасса ча колийанагарасса ча антаре рохин̣им̣ на̄ма надим̣ екенева а̄варан̣ена бандха̄петва̄ сасса̄ни ка̄ренти. атха джет̣т̣хамӯлама̄се сассесу мила̄йантесу убхайанагарава̄сӣнампи каммака̄ра̄ саннипатим̣су. таттха колийанагарава̄сино а̄хам̣су – ‘‘идам̣ удакам̣ убхайато а̄харийама̄нам̣ на тумха̄кам̣, на амха̄кам̣ пахоссати, амха̄кам̣ пана сассам̣ екена удакенева ниппхаджджиссати, идам̣ удакам̣ амха̄кам̣ детха̄’’ти. капилаваттхува̄сино а̄хам̣су – ‘‘тумхесу кот̣т̣хе пӯретва̄ т̣хитесу майам̣ раттасуван̣н̣анӣламан̣ика̄л̣акаха̄пан̣е ча гахетва̄ паччхипасиббака̄дихаттха̄ на саккхисса̄ма тумха̄кам̣ гхарадва̄ре вичаритум̣, амха̄кампи сассам̣ екенева удакена ниппхаджджиссати, идам̣ удакам̣ амха̄кам̣ детха̄’’ти. ‘‘на майам̣ дасса̄ма̄’’ти. ‘‘майампи на дасса̄ма̄’’ти. евам̣ катхам̣ вад̣д̣хетва̄ еко ут̣т̣ха̄йа екасса паха̄рам̣ ада̄си, сопи ан̃н̃асса̄ти евам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пахаритва̄ ра̄джакула̄нам̣ джа̄тим̣ гхат̣т̣етва̄ калахам̣ вад̣д̣хайим̣су.

колийакаммака̄ра̄ ваданти – ‘‘тумхе капилаваттхува̄сике гахетва̄ гаджджатха, йе сон̣асин̇га̄ла̄дайо вийа аттано бхагинӣхи саддхим̣ сам̣васим̣су, етесам̣ хаттхино ча асса̄ ча пхалака̄вудха̄ни ча амха̄кам̣ ким̣ кариссантӣ’’ти? са̄кийакаммака̄ра̄ ваданти – ‘‘тумхе да̄ни кут̣т̣хино да̄раке гахетва̄ гаджджатха, йе ана̄тха̄ ниггатика̄ тираччха̄на̄ вийа коларуккхе васим̣су, етесам̣ хаттхино ча асса̄ ча пхалака̄вудха̄ни ча амха̄кам̣ ким̣ кариссантӣ’’ти? те гантва̄ тасмим̣ камме нийуттаамачча̄нам̣ катхесум̣, амачча̄ ра̄джакула̄нам̣ катхесум̣. тато са̄кийа̄ – ‘‘бхагинӣхи саддхим̣ сам̣васитака̄нам̣ тха̄ман̃ча балан̃ча дассесса̄ма̄’’ти йуддхасаджджа̄ никкхамим̣су. колийа̄пи – ‘‘коларуккхава̄сӣнам̣ тха̄ман̃ча балан̃ча дассесса̄ма̄’’ти йуддхасаджджа̄ никкхамим̣су.

бхагава̄пи раттийа̄ паччӯсасамайева маха̄карун̣а̄сама̄паттито ут̣т̣ха̄йа локам̣ волокенто име евам̣ йуддхасадждже никкхаманте аддаса. дисва̄ – ‘‘майи гате айам̣ калахо вӯпасаммиссати ну кхо уда̄ху но’’ти упадха̄ренто – ‘‘ахаметтха гантва̄ калахавӯпасаманаттхам̣ тӣн̣и джа̄така̄ни катхесса̄ми, тато калахо вӯпасаммиссати. атха са̄маггидӣпанаттха̄йа две джа̄така̄ни катхетва̄ аттадан̣д̣асуттам̣ десесса̄ми. десанам̣ сутва̄ убхайанагарава̄синопи ад̣д̣хатийа̄ни ад̣д̣хатийа̄ни кума̄расата̄ни дассанти, ахам̣ те пабба̄джесса̄ми, тада̄ маха̄сама̄гамо бхависсатӣ’’ти саннит̣т̣ха̄нам̣ ака̄си. тасма̄ имесу йуддхасаджджесу никкхамантесу кассачи ана̄рочетва̄ сайамева паттачӣварама̄да̄йа гантва̄ двиннам̣ сена̄нам̣ антаре а̄ка̄се паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ чхаббан̣н̣арасмийо виссаджджетва̄ нисӣди.

капилаваттхува̄сино бхагавантам̣ дисва̄ва, ‘‘амха̄кам̣ н̃а̄тисет̣т̣хо саттха̄ а̄гато. дит̣т̣хо ну кхо тена амха̄кам̣ калахакаран̣абха̄во’’ти чинтетва̄, ‘‘на кхо пана сакка̄ бхагавати а̄гате амхехи парасса сарӣре саттхам̣ па̄тетум̣. колийанагарава̄сино амхе хананту ва̄ баджджханту ва̄’’ти. а̄вудха̄ни чхад̣д̣етва̄, бхагавантам̣ вандитва̄, нисӣдим̣су. колийанагарава̄синопи татхева чинтетва̄ а̄вудха̄ни чхад̣д̣етва̄, бхагавантам̣ вандитва̄, нисӣдим̣су.

бхагава̄ джа̄нантова, ‘‘касма̄ а̄гататтха, маха̄ра̄джа̄’’ти пуччхи? ‘‘на, бхагава̄, титтхакӣл̣а̄йа на паббатакӣл̣а̄йа, на надӣкӣл̣а̄йа, на гиридассанаттхам̣, имасмим̣ пана т̣ха̄не сан̇га̄мам̣ паччупат̣т̣хапетва̄ а̄гатамха̄’’ти. ‘‘ким̣ нисса̄йа во калахо, маха̄ра̄джа̄ти? удакам̣, бхантети. удакам̣ ким̣ аггхати, маха̄ра̄джа̄ти? аппам̣, бхантети. патхавӣ на̄ма ким̣ аггхати, маха̄ра̄джа̄ти? анаггха̄, бхантети. кхаттийа̄ ким̣ аггхантӣти? кхаттийа̄ на̄ма анаггха̄, бхантети. аппамӯлам̣ удакам̣ нисса̄йа киматтхам̣ анаггхе кхаттийе на̄сетха, маха̄ра̄джа, калахе асса̄до на̄ма наттхи, калахавасена, маха̄ра̄джа, ат̣т̣ха̄не верам̣ катва̄ ека̄йа руккхадевата̄йа ка̄л̣асӣхена саддхим̣ баддха̄гха̄то сакалампи имам̣ каппам̣ ануппаттойева̄ти ватва̄ пханданаджа̄такам̣ (джа̄. 1.13.14 а̄дайо) катхеси’’. тато ‘‘парапаттийена на̄ма, маха̄ра̄джа, на бхавитаббам̣. парапаттийа̄ хутва̄ хи екасса сасакасса катха̄йа тийоджанасахассавиттхате химаванте чатуппадаган̣а̄ маха̄самуддам̣ паккхандино ахесум̣. тасма̄ парапаттийена на бхавитабба’’нти ватва̄, патхавӣундрийаджа̄такам̣ катхеси. тато ‘‘када̄чи, маха̄ра̄джа, дуббалопи маха̄баласса рандхам̣ виварам̣ пассати, када̄чи маха̄бало дуббаласса. лат̣укика̄пи хи сакун̣ика̄ хаттхина̄гам̣ гха̄тесӣ’’ти лат̣укикаджа̄такам̣ (джа̄. 1.5.39 а̄дайо) катхеси. евам̣ калахавӯпасаманаттха̄йа тӣн̣и джа̄така̄ни катхетва̄ са̄маггипаридӣпанаттха̄йа две джа̄така̄ни катхеси. катхам̣? ‘‘самагга̄нан̃хи, маха̄ра̄джа, кочи ота̄рам̣ на̄ма пасситум̣ на саккотӣти ватва̄, руккхадхаммаджа̄такам̣ (джа̄. 1.1.74) катхеси. тато ‘‘самагга̄нам̣, маха̄ра̄джа, кочи виварам̣ дасситум̣ на саккхи. йада̄ пана ан̃н̃аман̃н̃ам̣ вива̄дамакам̣су, атха те неса̄дапутто джӣвита̄ воропетва̄ а̄да̄йа гатоти вива̄де асса̄до на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄, ват̣т̣акаджа̄такам̣ (джа̄. 1.1.118) катхеси. евам̣ има̄ни пан̃ча джа̄така̄ни катхетва̄ аваса̄не аттадан̣д̣асуттам̣ (су. ни. 941 а̄дайо) катхеси.

ра̄джа̄но пасанна̄ – ‘‘саче саттха̄ на̄гамисса, майам̣ сахаттха̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ вадхитва̄ лохитанадим̣ паваттайисса̄ма. амха̄кам̣ путтабха̄таро ча гехадва̄ре на пассеййа̄ма, са̄санапат̣иса̄санампи но а̄харан̣ако на̄бхависса. саттха̄рам̣ нисса̄йа но джӣвитам̣ ладдхам̣. саче пана саттха̄ а̄га̄рам̣ аджджха̄васисса дӣпасахассадвайапарива̄рам̣ чатумаха̄дӣпараджджамасса хаттхагатам̣ абхависса, атирекасахассам̣ кхо панасса путта̄ абхависсам̣су, тато кхаттийапарива̄ро авичарисса. там̣ кхо панеса сампаттим̣ паха̄йа никкхамитва̄ самбодхим̣ патто. ида̄нипи кхаттийапарива̄ройева вичаратӯ’’ти убхайанагарава̄сино ад̣д̣хатийа̄ни ад̣д̣хатийа̄ни кума̄расата̄ни адам̣су. бхагава̄пи те пабба̄джетва̄ маха̄ванам̣ агама̄си. тесам̣ гаруга̄равена на аттано ручийа̄ паббаджита̄нам̣ анабхирати уппаджджи. пура̄н̣адутийика̄йопи тесам̣ – ‘‘аййапутта̄ уккан̣т̣ханту, гхара̄ва̄со на сан̣т̣ха̄тӣ’’тиа̄дӣни ватва̄ са̄санам̣ песенти. те ча атирекатарам̣ уккан̣т̣хим̣су.

бхагава̄ а̄вадждженто тесам̣ анабхиратибха̄вам̣ н̃атва̄ – ‘‘име бхиккхӯ ма̄дисена буддхена саддхим̣ екато васанта̄ уккан̣т̣ханти, ханда несам̣ кун̣а̄ладахасса ван̣н̣ам̣ катхетва̄ таттха нетва̄ анабхиратим̣ винодемӣ’’ти кун̣а̄ладахасса ван̣н̣ам̣ катхеси. те там̣ дат̣т̣хука̄ма̄ ахесум̣. дат̣т̣хука̄маттха, бхиккхаве, кун̣а̄ладаханти? а̄ма бхагава̄ти. йади евам̣ етха гаччха̄ма̄ти. иддхиманта̄нам̣ бхагава̄ гаманат̣т̣ха̄нам̣ майам̣ катхам̣ гамисса̄ма̄ти. тумхе гантука̄ма̄ хотха, ахам̣ мама̄нубха̄вена гахетва̄ гамисса̄мӣти. са̄дху, бхантети. бхагава̄ пан̃ча бхиккхусата̄ни гахетва̄ а̄ка̄се уппатитва̄ кун̣а̄ладахе патит̣т̣ха̄йа те бхиккхӯ а̄ха – ‘‘бхиккхаве, имасмим̣ кун̣а̄ладахе йесам̣ маччха̄нам̣ на̄мам̣ на джа̄на̄тха мамам̣ пуччхатха̄’’ти.

те пуччхим̣су. бхагава̄ пуччхитам̣ пуччхитам̣ катхеси. на кевалан̃ча, маччха̄нам̣йева, тасмим̣ ванасан̣д̣е руккха̄нампи паббатапа̄де двипадачатуппадасакун̣а̄нампи на̄ма̄ни пуччха̄петва̄ катхеси. атха двӣхи сакун̣ехи мукхатун̣д̣акена д̣ам̣ситва̄ гахитадан̣д̣аке нисинно кун̣а̄ласакун̣ара̄джа̄ пурато паччхато убхосу ча пассесу сакун̣асан̇гхапаривуто а̄гаччхати. бхиккхӯ там̣ дисва̄ – ‘‘еса, бханте, имесам̣ сакун̣а̄нам̣ ра̄джа̄ бхависсати, парива̄ра̄ ете етасса̄’’ти ман̃н̃а̄ма̄ти. еваметам̣, бхиккхаве, айампи мамева вам̣со мама павен̣ӣти. ида̄ни та̄ва майам̣, бханте, ете сакун̣е пасса̄ма. йам̣ пана бхагава̄ ‘‘айампи мамева вам̣со мама павен̣ӣ’’ти а̄ха, там̣ сотука̄мамха̄ти. сотука̄маттха, бхиккхавети? а̄ма бхагава̄ти. тена хи сун̣а̄тха̄ти тӣхи га̄тха̄сатехи ман̣д̣етва̄ кун̣а̄ладжа̄такам̣ (джа̄. 2.21.кун̣а̄ладжа̄така) катхенто анабхиратим̣ винодеси. десана̄парийоса̄не саббепи сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су, маггенева ча несам̣ иддхипи а̄гата̄. бхагава̄ ‘‘хоту та̄ва еттакам̣ тесам̣ бхиккхӯна’’нти а̄ка̄се уппатитва̄ маха̄ванамева агама̄си. тепи бхиккхӯ гаманака̄ле дасабаласса а̄нубха̄вена гантва̄ а̄гаманака̄ле аттано а̄нубха̄вена бхагавантам̣ парива̄ретва̄ маха̄ване отарим̣су.

бхагава̄ пан̃н̃атта̄сане нисӣдитва̄ те бхиккхӯ а̄мантетва̄ – ‘‘етха, бхиккхаве, нисӣдатха. упаримаггаттайаваджджха̄нам̣ во килеса̄нам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ катхесса̄мӣ’’ти каммат̣т̣ха̄нам̣ катхеси. бхиккхӯ чинтайим̣су – ‘‘бхагава̄ амха̄кам̣ анабхиратабха̄вам̣ н̃атва̄ кун̣а̄ладахам̣ нетва̄ анабхиратим̣ винодеси, таттха сота̄паттипхалам̣ патта̄нам̣ но ида̄ни идха тин̣н̣ам̣ магга̄нам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ ада̄си, на кхо пана амхехи ‘сота̄панна̄ майа’нти вӣтина̄метум̣ ват̣т̣ати, пурисапурисехи но бхавитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти те дасабаласса па̄де вандитва̄ ут̣т̣ха̄йа нисӣданам̣ паппхот̣етва̄ висум̣ висум̣ паббха̄раруккхамӯлесу нисӣдим̣су.

бхагава̄ чинтеси – ‘‘име бхиккхӯ пакатийа̄пи ависсат̣т̣хакаммат̣т̣ха̄на̄, ладдхупа̄йасса пана бхиккхуно киламанака̄ран̣ам̣ на̄ма наттхи. гаччханта̄ гаччханта̄ ча випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ арахаттам̣ патва̄ ‘аттана̄ пат̣ивиддхагун̣ам̣ а̄рочесса̄ма̄’ти мама сантикам̣ а̄гамиссанти. етесу а̄гатесу дасасахассачаккава̄л̣адевата̄ екачаккава̄л̣е саннипатиссанти, маха̄самайо бхависсати, вивитте ока̄се майа̄ нисӣдитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти тато вивитте ока̄се буддха̄санам̣ пан̃н̃а̄петва̄ нисӣди.

саббапат̣хамам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ гататтхеро саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ па̄пун̣и. тато апаро тато апароти пан̃часата̄пи падуминийам̣ падума̄ни вийа викасим̣су. саббапат̣хамам̣ арахаттам̣ паттабхиккху ‘‘бхагавато а̄рочесса̄мӣ’’ти паллан̇кам̣ виниббхуджитва̄ нисӣданам̣ паппхот̣етва̄ ут̣т̣ха̄йа дасабала̄бхимукхо ахоси. евам̣ апаропи апаропӣти пан̃часата̄ бхаттаса̄лам̣ пависанта̄ вийа пат̣ипа̄т̣ийа̄ва а̄гамим̣су. пат̣хамам̣ а̄гато вандитва̄ нисӣданам̣ пан̃н̃а̄петва̄, екамантам̣ нисӣдитва̄, пат̣ивиддхагун̣ам̣ а̄рочетука̄мо ‘‘аттхи ну кхо ан̃н̃о кочи? наттхӣ’’ти ниваттитва̄ а̄гатамаггам̣ олокенто апарампи аддаса апарампи аддасайева̄ти саббепи те а̄гантва̄ екамантам̣ нисӣдитва̄, айам̣ имасса хара̄йама̄но на катхеси, айам̣ имасса хара̄йама̄но на катхеси. кхӣн̣а̄сава̄нам̣ кира две а̄ка̄ра̄ хонти – ‘‘ахо вата майа̄ пат̣ивиддхагун̣ам̣ садевако локо кхиппамева пат̣ивиджджхеййа̄’’ти читтам̣ уппаджджати. пат̣ивиддхабха̄вам̣ пана нидхиладдхапурисо вийа на ан̃н̃асса а̄рочетука̄ма̄ хонти.

евам̣ осат̣аматте пана тасмим̣ арийаман̣д̣але па̄чӣнайугандхарапариккхепато аббха̄ махика̄ дхӯмо раджо ра̄хӯти, имехи упаккилесехи виппамуттам̣ буддхуппа̄дапат̣иман̣д̣итасса локасса ра̄ман̣еййакадассанаттхам̣ па̄чӣнадиса̄йа уккхиттараджатамайамаха̄а̄да̄саман̣д̣алам̣ вийа, немиват̣т̣ийам̣ гахетва̄, париваттийама̄нараджатачаккасассирикам̣ пун̣н̣ачандаман̣д̣алам̣ уллан̇гхитва̄, анилапатхам̣ пат̣ипаджджиттха. ити еварӯпе кхан̣е лайе мухутте бхагава̄ саккесу вихарати капилаваттхусмим̣ маха̄ване махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ пан̃чаматтехи бхиккхусатехи саббехева арахантехи.

таттха бхагава̄пи маха̄самматасса вам̣се уппанно, тепи пан̃часата̄ бхиккхӯ маха̄самматасса куле уппанна̄. бхагава̄пи кхаттийагаббхе джа̄то, тепи кхаттийагаббхе джа̄та̄. бхагава̄пи ра̄джапаббаджито, тепи ра̄джапаббаджита̄. бхагава̄пи сетаччхаттам̣ паха̄йа хаттхагатам̣ чаккаваттираджджам̣ ниссаджджитва̄ паббаджито, тепи сетаччхаттам̣ паха̄йа хаттхагата̄ни раджджа̄ни виссаджджитва̄ паббаджита̄. ити бхагава̄ парисуддхе ока̄се, парисуддхе раттибха̄ге, сайам̣ парисуддхо парисуддхапарива̄ро, вӣтара̄го вӣтара̄гапарива̄ро, вӣтадосо вӣтадосапарива̄ро, вӣтамохо вӣтамохапарива̄ро, ниттан̣хо ниттан̣хапарива̄ро, никкилесо никкилесапарива̄ро, санто сантапарива̄ро, данто дантапарива̄ро, мутто муттапарива̄ро, ативийа вирочатӣти. ван̣н̣абхӯми на̄меса̄, йаттакам̣ саккоти, таттакам̣ ваттаббам̣. ити име бхиккхӯ сандха̄йа вуттам̣, ‘‘пан̃чаматтехи бхиккхусатехи саббехева арахантехӣ’’ти.

йебхуййена̄ти бахутара̄ саннипатита̄, манда̄ на саннипатита̄ асан̃н̃ӣ арӯпа̄вачарадевата̄ сама̄паннадевата̄йо ча. татра̄йам̣ саннипа̄таккамо – маха̄ванасса кира са̄манта̄ девата̄ чалим̣су, ‘‘а̄йа̄ма бхо! буддхадассанам̣ на̄ма бахӯпака̄рам̣, дхаммассаванам̣ бахӯпака̄рам̣, бхиккхусан̇гхадассанам̣ бахӯпака̄рам̣. а̄йа̄ма а̄йа̄ма̄’’ти! маха̄саддам̣ курума̄на̄ а̄гантва̄ бхагавантан̃ча там̣мухуттам̣ арахаттаппаттакхӣн̣а̄саве ча вандитва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. етенева упа̄йена та̄сам̣ та̄сам̣ саддам̣ сутва̄ саддантараад̣д̣хага̄вутага̄вутаад̣д̣хайоджанайоджана̄дивасена тийоджанасахассавиттхате химаванте, тиккхаттум̣ тесат̣т̣хийа̄ нагарасахассесу, наванавутийа̄ дон̣амукхасатасахассесу, чханавутийа̄ пат̣т̣анакот̣исатасахассесу, чхапан̣н̣а̄са̄йа ратана̄каресӯти сакаладжамбудӣпе, пуббавидехе, апарагойа̄не, уттаракурумхи, двӣсу париттадӣпасахассесӯти сакалачаккава̄л̣е, тато дутийататийачаккава̄л̣ети евам̣ дасасахассачаккава̄л̣есу девата̄ саннипатита̄ти ведитабба̄. дасасахассачаккава̄л̣ан̃хи идха дасалокадха̄туйоти адхиппетам̣. тена вуттам̣ – ‘‘дасахи ча локадха̄тӯхи девата̄ йебхуййена саннипатита̄ хонтӣ’’ти.

евам̣ саннипатита̄хи девата̄хи сакалачаккава̄л̣агаббхам̣ йа̄ва брахмалока̄ сӯчигхаре нирантарам̣ паккхиттасӯчӣхи вийа парипун̣н̣ам̣ хоти. таттха брахмалокасса евам̣ уччаттанам̣ ведитаббам̣ – лохапа̄са̄де кира саттакӯт̣а̄га̄расамо па̄са̄н̣о брахмалоке т̣хатва̄ адхо кхитто чатӯхи ма̄сехи патхавим̣ па̄пун̣а̄ти. евам̣ маханте ока̄се йатха̄ хет̣т̣ха̄ т̣хатва̄ кхитта̄ни пуппха̄ни ва̄ дхӯмо ва̄ упари гантум̣, упари ва̄ т̣хатва̄ кхиттаса̄сапа̄ хет̣т̣ха̄ отаритум̣ антарам̣ на лабханти, евам̣ нирантара̄ девата̄ ахесум̣. йатха̄ кхо пана чаккаваттиран̃н̃о нисиннат̣т̣ха̄нам̣ асамба̄дхам̣ хоти, а̄гата̄гата̄ махесаккха̄ кхаттийа̄ ока̄сам̣ лабхантийева, парато парато пана атисамба̄дхам̣ хоти. евамева бхагавато нисиннат̣т̣ха̄нам̣ асамба̄дхам̣, а̄гата̄гата̄ махесаккха̄ дева̄ ча брахма̄но ча ока̄сам̣ лабхантийева. апи судам̣ бхагавато а̄санна̄саннат̣т̣ха̄не ва̄лагганиттуданаматте падесе дасапи вӣсатипи дева̄ сукхуме аттабха̄ве ма̄петва̄ ат̣т̣хам̣су. саббапарато сат̣т̣хи сат̣т̣хи девата̄ ат̣т̣хам̣су.

суддха̄ва̄сака̄йика̄нанти суддха̄ва̄сава̄сӣнам̣. суддха̄ва̄са̄ на̄ма суддха̄нам̣ ана̄га̄микхӣн̣а̄сава̄нам̣ а̄ва̄са̄ пан̃ча брахмалока̄. етадахосӣти касма̄ ахоси? те кира брахма̄но сама̄паттим̣ сама̄паджджитва̄ йатха̄ париччхедена вут̣т̣хита̄ брахмабхаванам̣ олокента̄ паччха̄бхатте бхаттагехам̣ вийа сун̃н̃атам̣ аддасам̣су. тато ‘‘кухим̣ брахма̄но гата̄’’ти а̄ваджджанта̄ маха̄сама̄гамам̣ н̃атва̄ – ‘‘айам̣ сама̄гамо маха̄, майам̣ охӣна̄, охӣнака̄нам̣ пана ока̄со дуллабхо хоти, тасма̄ гаччханта̄ атуччхахаттха̄ хутва̄ екекам̣ га̄тхам̣ абхисан̇кхаритва̄ гаччха̄ма. та̄йа маха̄сама̄гаме ча аттано а̄гатабха̄вам̣ джа̄на̄песса̄ма, дасабаласса ча ван̣н̣ам̣ бха̄сисса̄ма̄’’ти. ити тесам̣ сама̄паттито ут̣т̣ха̄йа а̄ваджджитатта̄ етадахоси.

бхагавато пурато па̄турахесунти па̄л̣ийам̣ бхагавато сантике абхимукхат̣т̣ха̄нейева отин̣н̣а̄ вийа катва̄ вутта̄, на кхо панеттха евам̣ аттхо ведитаббо. те пана брахмалоке т̣хита̄йева га̄тха̄ абхисан̇кхаритва̄ еко пураттхимачаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ отари, еко даккхин̣ачаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣, еко паччхимачаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣, еко уттарачаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ отари. тато пураттхимачаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ отин̣н̣абрахма̄ нӣлакасин̣ам̣ сама̄паджджитва̄ нӣларасмийо виссаджджетва̄ дасасахассачаккава̄л̣адевата̄нам̣ ман̣иваммам̣ пат̣имун̃чанто вийа аттано а̄гатабха̄вам̣ джа̄на̄петва̄ буддхавӣтхи на̄ма кеначи уттаритум̣ на сакка̄, тасма̄ махатийа̄ буддхавӣтхийа̄ва а̄гантва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо аттана̄ абхисан̇кхатам̣ га̄тхам̣ абха̄си.

даккхин̣ачаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ отин̣н̣абрахма̄ пӣтакасин̣ам̣ сама̄паджджитва̄ суван̣н̣апабхам̣ мун̃читва̄ дасасахассачаккава̄л̣адевата̄нам̣ суван̣н̣апат̣ам̣ па̄рупанто вийа аттано а̄гатабха̄вам̣ джа̄на̄петва̄ татхева ака̄си. паччхимачаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ отин̣н̣абрахма̄ лохитакасин̣ам̣ сама̄паджджитва̄ лохитакарасмийо мун̃читва̄ дасасахассачаккава̄л̣адевата̄нам̣ раттаваракамбалена париккхипанто вийа аттано а̄гатабха̄вам̣ джа̄на̄петва̄ татхева ака̄си. уттарачаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ отин̣н̣абрахма̄ ода̄такасин̣ам̣ сама̄паджджитва̄ ода̄тарасмийо виссаджджетва̄ дасасахассачаккава̄л̣адевата̄нам̣ суманакусумапат̣ам̣ па̄рупанто вийа аттано а̄гатабха̄вам̣ джа̄на̄петва̄ татхева ака̄си.

па̄л̣ийам̣ пана бхагавато пурато па̄турахесум̣. атха кхо та̄ девата̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣сӯти евам̣ екаккхан̣е вийа пурато па̄тубха̄во ча абхива̄детва̄ екамантам̣ т̣хитабха̄во ча вутто, со имина̄ ануккамена ахоси, екато катва̄ пана дассито. га̄тха̄бха̄санам̣ пана па̄л̣ийампи висум̣ висум̣йева вуттам̣.

таттха маха̄самайоти маха̄самӯхо. паванам̣ вуччати ванасан̣д̣о. убхайенапи бхагава̄ ‘‘имасмим̣ пана ванасан̣д̣е аджджа маха̄самӯхо саннипа̄то’’ти а̄ха. тато йесам̣ со саннипа̄то, те дассетум̣ девака̄йа̄ сама̄гата̄ти а̄ха. таттха девака̄йа̄ти девагхат̣а̄. а̄гатамха имам̣ дхаммасамайанти евам̣ сама̄гате девака̄йе дисва̄ майампи имам̣ дхаммасамӯхам̣ а̄гата̄. ким̣ ка̄ран̣а̄? даккхита̄йе апара̄джитасан̇гханти кеначи апара̄джитам̣ аджджева тайо ма̄ре маддитва̄ виджитасан̇га̄мам̣ имам̣ апара̄джитасан̇гхам̣ дассанаттха̄йа а̄гатамха̄ти аттхо. со пана, брахма̄, имам̣ га̄тхам̣ бха̄ситва̄, бхагавантам̣ абхива̄детва̄, пураттхимачаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣йева ат̣т̣ха̄си.

атха дутийо вуттанайенева а̄гантва̄ абха̄си. таттха татра бхиккхавоти тасмим̣ саннипа̄тат̣т̣ха̄не бхиккхӯ. сама̄дахам̣сӯти сама̄дхина̄ йоджесум̣. читтаматтано уджукам̣ акам̣сӯти аттано читте саббе ван̇какут̣иладжимхабха̄ве харитва̄ уджукам̣ акарим̣су. са̄ратхӣва нетта̄ни гахетва̄ти йатха̄ самаппаваттесу синдхавесу одхастапатодо са̄ратхӣ саббайотта̄ни гахетва̄ ачоденто ава̄ренто тит̣т̣хати, евам̣ чхал̣ан̇гупеккха̄йа саманна̄гата̄ гуттадва̄ра̄ саббепете пан̃часата̄ бхиккхӯ индрийа̄ни раккханти пан̣д̣ита̄, ете дат̣т̣хум̣ идха̄гатамха̄ бхагава̄ти, сопи гантва̄ йатха̄т̣ха̄нейева ат̣т̣ха̄си.

атха татийо вуттанайенева а̄гантва̄ абха̄си. таттха чхетва̄ кхӣланти ра̄гадосамохакхӣлам̣ чхиндитва̄. палигханти ра̄гадосамохапалигхамева. индакхӣланти ра̄гадосамохаиндакхӣламева. ӯхачча манеджа̄ти ете тан̣ха̄еджа̄йа анеджа̄ бхиккхӯ индакхӣлам̣ ӯхачча самӯханитва̄ чатӯсу диса̄су аппат̣ихатача̄рикам̣ чаранти. суддха̄ти нирупаккилеса̄. вимала̄ти ниммала̄. идам̣ тассева вевачанам̣. чаккхумата̄ти пан̃чахи чаккхӯхи чаккхумантена. суданта̄ти чаккхутопи данта̄ сотатопи гха̄натопи дживха̄топи ка̄йатопи манатопи данта̄. сусуна̄га̄ти тарун̣ана̄га̄. татра̄йам̣ вачанаттхо – чханда̄дӣхи на гаччхантӣти на̄га̄, тена тена маггена пахӣне килесе на а̄гаччхантӣти на̄га̄, на̄наппака̄рам̣ а̄гум̣ на каронтӣти на̄га̄. айаметтха сан̇кхепо, виттха̄ро пана маха̄ниддесе (маха̄ни. 80) вуттанайенева ведитаббо.

апича –

‘‘а̄гум̣ на кароти кин̃чи локе,

саббасам̣йога висаджджа бандхана̄ни;

саббаттха на саджджатӣ вимутто,

на̄го та̄ди павуччате татхатта̄’’ти. –

еваметтха аттхо ведитаббо. сусуна̄га̄ти сусӯ на̄га̄, сусуна̄габха̄васампаттим̣ патта̄ти аттхо. те еварӯпе ануттарена йогга̄чарийена дамите тарун̣ана̄ге дассана̄йа а̄гатамха бхагава̄ти. сопи гантва̄ йатха̄т̣ха̄нейева ат̣т̣ха̄си.

атха чатуттхо вуттанайенева а̄гантва̄ абха̄си. таттха гата̄сети ниббематикасаран̣агаманена гата̄. сопи гантва̄ йатха̄т̣ха̄нейева ат̣т̣ха̄сӣти. саттамам̣.

8. сакаликасуттаван̣н̣ана̄

38. ат̣т̣хаме маддакуччхисминти евам̣на̄маке уййа̄не. тан̃хи аджа̄тасаттумхи куччхигате тасса ма̄тара̄ – ‘‘айам̣ майхам̣ куччхигато габбхо ран̃н̃о сатту бхависсати. ким̣ ме имина̄’’ти? габбхапа̄танаттхам̣ куччхи мадда̄пита̄. тасма̄ ‘‘маддакуччхӣ’’ти сан̇кхам̣ гатам̣. мига̄нам̣ пана абхайава̄саттха̄йа диннатта̄ мигада̄йоти вуччати.

тена кхо пана самайена̄ти еттха айам̣ анупуббикатха̄ – девадатто хи аджа̄тасаттум̣ нисса̄йа дхануггахе ча дханапа̄лакан̃ча пайоджетва̄пи татха̄гатасса джӣвитантара̄йам̣ ка̄тум̣ асакконто ‘‘сахаттхенева ма̄ресса̄мӣ’’ти гиджджхакӯт̣апаббатам̣ абхирухитва̄ махантам̣ кӯт̣а̄га̄раппама̄н̣ам̣ силам̣ уккхипитва̄, ‘‘саман̣о готамо чун̣н̣авичун̣н̣о хотӯ’’ти павиджджхи. маха̄тха̄мава̄ киреса пан̃чаннам̣ хаттхӣнам̣ балам̣ дха̄рети. ат̣т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, йам̣ буддха̄нам̣ парӯпаккамена джӣвитантара̄йо бхавеййа̄ти там̣ татха̄гатасса сарӣра̄бхимукхам̣ а̄гаччхантам̣ а̄ка̄се ан̃н̃а̄ сила̄ ут̣т̣хахитва̄ сампат̣иччхи. двиннам̣ сила̄нам̣ сампаха̄рена маханто па̄са̄н̣асса сакалика̄ ут̣т̣хахитва̄ бхагавато пит̣т̣хипа̄дапарийантам̣ абхихани, па̄до маха̄пхарасуна̄ пахато вийа самуггаталохитена ла̄кха̄расамаккхито вийа ахоси. бхагава̄ уддхам̣ уллокетва̄ девадаттам̣ етадавоча – ‘‘баху тайа̄ могхапуриса, апун̃н̃ам̣ пасутам̣, йо твам̣ падут̣т̣хачитто вадхакачитто татха̄гатасса лохитам̣ уппа̄десӣ’’ти. тато пат̣т̣ха̄йа бхагавато апха̄су джа̄там̣. бхиккхӯ чинтайим̣су – ‘‘айам̣ виха̄ро уджджан̇гало висамо, бахӯнам̣ кхаттийа̄дӣнан̃чева паббаджита̄нан̃ча анока̄со’’ти. те татха̄гатам̣ ман̃часивика̄йа а̄да̄йа маддакуччхим̣ найим̣су. тена вуттам̣ – ‘‘тена кхо пана самайена бхагавато па̄до сакалика̄йа кхато хотӣ’’ти.

бхуса̄ти балаватийо. суданти нипа̄таматтам̣. дуккханти сукхапат̣иккхепо. тибба̄ти бахала̄. кхара̄ти пхаруса̄. кат̣ука̄ти тикхин̣а̄. аса̄та̄ти амадхура̄. на та̄су мано аппети, на та̄ манам̣ аппа̄йанти вад̣д̣хентӣти амана̄па̄. сато сампаджа̄ноти ведана̄дхива̄санасатисампаджан̃н̃ена саманна̄гато хутва̄. авихан̃н̃ама̄ноти апӣл̣ийама̄но, сампариваттаса̄йита̄йа ведана̄нам̣ васам̣ агаччханто.

сӣхасеййанти еттха ка̄мабхогисеййа̄, петасеййа̄, сӣхасеййа̄, татха̄гатасеййа̄ти чатассо сеййа̄. таттха ‘‘йебхуййена, бхиккхаве, ка̄мабхогӣ сатта̄ ва̄мена пассена сентӣ’’ти айам̣ ка̄мабхогисеййа̄. тесу хи йебхуййена даккхин̣апассена сайа̄но на̄ма наттхи. ‘‘йебхуййена, бхиккхаве, пета̄ утта̄на̄ сентӣ’’ти айам̣ петасеййа̄. аппамам̣салохитатта̄ хи ат̣т̣хисан̇гха̄т̣аджат̣ита̄ екена пассена сайитум̣ на сакконти, утта̄на̄ва сенти. ‘‘йебхуййена, бхиккхаве, сӣхо мигара̄джа̄ нан̇гут̣т̣хам̣ антарасаттхимхи анупаккхипитва̄ даккхин̣ена пассена сетӣ’’ти айам̣ сӣхасеййа̄. теджуссадатта̄ хи сӣхо мигара̄джа̄ две пуримапа̄де екасмим̣, ‘паччхимапа̄де екасмим̣ т̣ха̄не т̣хапетва̄ нан̇гут̣т̣хам̣ антарасаттхимхи паккхипитва̄ пуримапа̄дапаччхимапа̄данан̇гут̣т̣ха̄нам̣ т̣хитока̄сам̣ саллаккхетва̄ двиннам̣ пуримапа̄да̄нам̣ маттхаке сӣсам̣ т̣хапетва̄ сайати, дивасампи сайитва̄ пабуджджхама̄но на утрасанто пабуджджхати, сӣсам̣ пана уккхипитва̄ пуримапа̄да̄дӣнам̣ т̣хитока̄сам̣ саллаккхети’. саче кин̃чи т̣ха̄нам̣ виджахитва̄ т̣хитам̣ хоти, ‘‘найидам̣ туйхам̣ джа̄тийа̄, на сӯрабха̄васса анурӯпа’’нти анаттамано хутва̄ таттхева сайати, на гочара̄йа паккамати. авиджахитва̄ т̣хите пана ‘‘туйхам̣ джа̄тийа̄ ча сӯрабха̄васса ча анурӯпамида’’нти хат̣т̣хатут̣т̣хо ут̣т̣ха̄йа сӣхавиджамбхитам̣ виджамбхитва̄ кесарабха̄рам̣ видхунитва̄ тиккхаттум̣ сӣхана̄дам̣ надитва̄ гочара̄йа паккамати. чатуттхаджджха̄насеййа̄ пана ‘‘татха̄гатасеййа̄’’ти вуччати. та̄су идха сӣхасеййа̄ а̄гата̄. айан̃хи теджуссадаирийа̄патхатта̄ уттамасеййа̄ на̄ма.

па̄де па̄данти даккхин̣апа̄де ва̄мапа̄дам̣. ачча̄дха̄йа̄ти атиа̄дха̄йа, ӣсакам̣ атиккамма т̣хапетва̄. гоппхакена хи гоппхаке джа̄н̣уна̄ ва̄ джа̄н̣умхи сан̇гхат̣т̣ийама̄не абхин̣хам̣ ведана̄ уппаджджати, читтам̣ екаггам̣ на хоти, сеййа̄ апха̄сука̄ хоти. йатха̄ на сан̇гхат̣т̣ети, евам̣ атиккамма т̣хапите ведана̄ нуппаджджати, читтам̣ екаггам̣ хоти, сеййа̄ пха̄су хоти. тасма̄ евам̣ нипаджджи. сато сампаджа̄ноти сайанапаригга̄хакасатисампаджан̃н̃ена саманна̄гато. ‘‘ут̣т̣ха̄насан̃н̃а’’нти панеттха на вуттам̣, гила̄насеййа̄ хеса̄ татха̄гатасса.

саттасата̄ти имасмим̣ сутте сабба̄пи та̄ девата̄ гила̄насеййат̣т̣ха̄нам̣ а̄гата̄. уда̄нам̣ уда̄несӣти гила̄насеййам̣ а̄гата̄нам̣ доманассена бхавитаббам̣ сийа̄. има̄сам̣ пана татха̄гатасса ведана̄дхива̄санам̣ дисва̄, ‘‘ахо буддха̄нам̣ маха̄нубха̄вата̄! еварӯпа̄су на̄ма ведана̄су ваттама̄на̄су вика̄раматтампи наттхи, сирӣсайане алан̇каритва̄ т̣хапитасуван̣н̣арӯпакам̣ вийа анин̃джама̄нена ка̄йена нипанно, ида̄нисса адхикатарам̣ мукхаван̣н̣о вирочати, а̄бха̄сампанно пун̣н̣ачандо вийа сампати викаситам̣ вийа ча аравиндам̣ асса мукхам̣ собхати, ка̄йепи ван̣н̣а̄йатанам̣ ида̄ни сусаммат̣т̣хакан̃чанам̣ вийа виппасӣдатӣ’’ти уда̄нам̣ удапа̄ди.

на̄го вата бхоти, еттха бхоти дхамма̄лапанам̣. балавантат̣т̣хена на̄го. на̄гавата̄ти на̄габха̄вена. сӣхо вата̄тиа̄дӣсу асанта̄санат̣т̣хена сӣхо. бйаттапаричайат̣т̣хена ка̄ран̣а̄ка̄ран̣аджа̄нанена ва̄ а̄джа̄нӣйо. аппат̣исамат̣т̣хена нисабхо. гавасатаджет̣т̣хако хи усабхо, гавасахассаджет̣т̣хако васабхо, гавасатасахассаджет̣т̣хако нисабхоти вуччати. бхагава̄ пана аппат̣исамат̣т̣хена а̄сабхам̣ т̣ха̄нам̣ пат̣иджа̄на̄ти. теневаттхена идха ‘‘нисабхо’’ти вутто. дхурава̄хат̣т̣хена дхорайхо. ниббисеванат̣т̣хена данто.

пасса̄ти анийамита̄н̣атти. сама̄дхинти арахаттапхаласама̄дхим̣. сувимуттанти пхалавимуттийа̄ сувимуттам̣. ра̄га̄нугатам̣ пана читтам̣ абхинатам̣ на̄ма хоти, доса̄нугатам̣ апанатам̣. тадубхайапат̣иккхепена на ча̄бхинатам̣ на ча̄панатанти а̄ха. на ча сасан̇кха̄раниггайхава̄ритагатанти на сасан̇кха̄рена саппайогена килесе ниггахетва̄ ва̄ритаватам̣, килеса̄нам̣ пана чхиннатта̄ ватам̣ пхаласама̄дхина̄ сама̄хитанти аттхо. атиккамитаббанти вихет̣хетаббам̣ гхат̣т̣етаббам̣. адассана̄ти ан̃н̃а̄н̣а̄. ан̃н̃а̄н̣ӣ хи андхаба̄лова еварӯпе саттхари апараджджхеййа̄ти девадаттам̣ гхат̣т̣айама̄на̄ ваданти.

пан̃чаведа̄ти итиха̄сапан̃чама̄нам̣ веда̄нам̣ дха̄рака̄. сатам̣ саманти вассасатам̣. тапассӣти тапанисситака̄ хутва̄. чаранти чаранта̄. на самма̄вимуттанти сачепи еварӯпа̄ бра̄хман̣а̄ вассасатам̣ чаранти, читтан̃ча несам̣ самма̄ вимуттам̣ на хоти. хӣнаттарӯпа̄ на па̄рам̣ гама̄ тети хӣнаттасабха̄ва̄ те нибба̄нан̇гама̄ на хонти. ‘‘хӣнаттхарӯпа̄’’типи па̄т̣хо, хӣнаттхаджа̄тика̄ парихӣнаттха̄ти аттхо. тан̣ха̄дхипанна̄ти тан̣ха̄йа аджджхоттхат̣а̄. ватасӣлабаддха̄ти аджаватакуккуравата̄дӣхи ча ватехи та̄дисехева ча сӣлехи баддха̄. лӯкхам̣ тапанти пан̃ча̄тапата̄панам̣ кан̣т̣акасеййа̄дикам̣ тапам̣. ида̄ни са̄ девата̄ са̄санасса ниййа̄никабха̄вам̣ катхентӣ на ма̄нака̄масса̄тиа̄дима̄ха. там̣ вуттаттхамева̄ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамападжджуннадхӣтусуттаван̣н̣ана̄

39. наваме паджджуннасса дхӣта̄ти паджджуннасса на̄ма вассавала̄хакадеваран̃н̃о ча̄тумаха̄ра̄джикасса дхӣта̄. абхивандети бхагава̄ тумха̄кам̣ па̄де ванда̄ми. чаккхумата̄ти пан̃чахи чаккхӯхи чаккхумантена татха̄гатена. дхаммо анубуддхоти, ‘‘идам̣ майа̄ пуббе паресам̣ сантике кевалам̣ сутам̣йева а̄сӣ’’ти вадати. са̄хам̣ да̄нӣти, са̄ ахам̣ ида̄ни. саккхи джа̄на̄мӣти, пат̣иведхавасена паччаккхамева джа̄на̄ми. вигараханта̄ти, ‘‘хӣнаккхарападабйан̃джано’’ти ва̄ ‘‘аниййа̄нико’’ти ва̄ евам̣ гараханта̄. роруванти, две рорува̄ – дхӯмароруво ча джа̄лароруво ча. таттха дхӯмароруво висум̣ хоти, джа̄ларорувоти пана авӣчимаха̄нирайассеветам̣ на̄мам̣. таттха хи сатта̄ аггимхи джаланте джаланте пунаппунам̣ равам̣ раванти, тасма̄ со ‘‘роруво’’ти вуччати. гхоранти да̄рун̣ам̣. кхантийа̄ упасамена упета̄ти руччитва̄ кхама̄петва̄ гахан̣акхантийа̄ ча ра̄га̄диупасамена ча упета̄ти. навамам̣.

10. дутийападжджуннадхӣтусуттаван̣н̣ана̄

40. дасаме дхамман̃ча̄ти ча саддена сан̇гхан̃ча, ити тӣн̣и ратана̄ни намассама̄на̄ идха̄гата̄ти вадати. аттхаватӣти, аттхаватийо. бахуна̄пи кхо танти йам̣ дхаммам̣ са̄ абха̄си, там̣ дхаммам̣ бахуна̄пи парийа̄йена ахам̣ вибхаджеййам̣. та̄дисо дхаммоти, та̄дисо хи айам̣ бхагава̄ дхаммо, там̣сан̣т̣хито таппат̣ибха̄го бахӯхи парийа̄йехи вибхаджитаббайуттакоти дассети. лапайисса̄мӣти, катхайисса̄ми. йа̄вата̄ ме манаса̄ парийаттанти йаттакам̣ майа̄ манаса̄ парийа̄пут̣ам̣, тассаттхам̣ дивасам̣ аватва̄ мадхупат̣алам̣ пӣл̣ентӣ вийа мухуттенева сам̣кхиттена катхесса̄ми. сесам̣ утта̄намева̄ти. дасамам̣.

сатуллапака̄йикавагго чатуттхо.

5. а̄диттавагго

1. а̄диттасуттаван̣н̣ана̄

41. а̄диттаваггасса пат̣хаме джара̄йа маран̣ена ча̄ти десана̄сӣсаметам̣, ра̄га̄дӣхи пана ека̄дасахи аггӣхи локо а̄диттова. да̄нена̄ти да̄начетана̄йа. диннам̣ хоти сунӣхатанти да̄напун̃н̃ачетана̄хи да̄йакассева хоти гхараса̄микасса вийа нӣхатабхан̣д̣акам̣, тенетам̣ вуттам̣. чора̄ харантӣти адинне бхоге чора̄пи харанти ра̄джа̄нопи, аггипи д̣ахати, т̣хапитат̣т̣ха̄непи нассанти. антена̄ти маран̣ена. сарӣрам̣ сапариггаханти сарӣран̃чева чора̄дӣнам̣ васена авинат̣т̣хабхоге ча. саггамупетӣти вессантарамаха̄ра̄джа̄дайо вийа сагге ниббаттатӣти. пат̣хамам̣.

2. ким̣дадасуттаван̣н̣ана̄

42. дутийе аннадоти йасма̄ атибалава̄пи две тӣн̣и бхатта̄ни абхутва̄ ут̣т̣ха̄тум̣ на саккоти, бхутва̄ пана дуббалопи хутва̄ баласампанно хоти, тасма̄ ‘‘аннадо баладо’’ти а̄ха. ваттхадоти йасма̄ сурӯпопи дуччол̣о ва̄ ачол̣о ва̄ вирӯпо хоти охӣл̣ито дуддасико, ваттхаччханно девапутто вийа собхати, тасма̄ ‘‘ваттхадо хоти ван̣н̣адо’’ти а̄ха. йа̄надоти хаттхийа̄на̄дӣнам̣ да̄йако. тесу пана –

‘‘на хаттхийа̄нам̣ саман̣асса каппати,

на ассайа̄нам̣, на ратхена йа̄тум̣;

идан̃ча йа̄нам̣ саман̣асса каппати,

упа̄хана̄ раккхато сӣлакхандха’’нти.

тасма̄ чхаттупа̄ханакаттарайат̣т̣химан̃чапӣт̣ха̄нам̣ да̄йако, йо ча маггам̣ содхети, ниссен̣им̣ кароти, сетум̣ кароти, на̄вам̣ пат̣ийа̄дети, саббопи йа̄надова хоти. сукхадо хотӣти йа̄насса сукха̄ваханато сукхадо на̄ма хоти. чаккхудоти андхака̄ре чаккхуманта̄нампи рӯпадассана̄бха̄вато дӣпадо чаккхудо на̄ма хоти, ануруддхаттхеро вийа диббачаккху сампадампи лабхати.

саббададо хотӣти саббесам̣йева бала̄дӣнам̣ да̄йако хоти. две тайо га̄ме пин̣д̣а̄йа чаритва̄ кин̃чи аладдха̄ а̄гатасса̄пи сӣтала̄йа поккхаран̣ийа̄ нха̄йитва̄ патиссайам̣ пависитва̄ мухуттам̣ ман̃че нипаджджитва̄ ут̣т̣ха̄йа нисиннасса хи ка̄йе балам̣ а̄харитва̄ паккхиттам̣ вийа хоти. бахи вичарантасса ча ка̄йе ван̣н̣а̄йатанам̣ ва̄та̄тапехи джха̄йати, патиссайам̣ пависитва̄ два̄рам̣ пидха̄йа мухуттам̣ нипаннасса ча висабха̄гасантати вӯпасаммати, сабха̄гасантати оккамати, ван̣н̣а̄йатанам̣ а̄харитва̄ паккхиттам̣ вийа хоти. бахи вичарантасса па̄де кан̣т̣ако виджджхати, кха̄н̣у пахарати, сарӣсапа̄дипариссайо чева чорабхайан̃ча уппаджджати, патиссайам̣ пависитва̄ два̄рам̣ пидха̄йа нипаннасса саббете париссайа̄ на хонти, дхаммам̣ саджджха̄йантасса дхаммапӣтисукхам̣, каммат̣т̣ха̄нам̣ манасикаронтасса упасамасукхам̣ уппаджджати. татха̄ бахи вичарантасса ча седа̄ муччанти, аккхӣни пханданти, сена̄санам̣ пависанаккхан̣е кӯпе отин̣н̣о вийа хоти, ман̃чапӣт̣ха̄дӣни на пан̃н̃а̄йанти. мухуттам̣ нисиннасса пана аккхипаса̄до а̄харитва̄ паккхитто вийа хоти, два̄ракава̄т̣ава̄тапа̄наман̃чапӣт̣ха̄дӣни пан̃н̃а̄йанти. тена вуттам̣ – ‘‘со ча саббададо хоти, йо дада̄ти упассайа’’нти.

аматам̣дадо ча со хотӣти пан̣ӣтабходжанасса паттам̣ пӯренто вийа амаран̣ада̄нам̣ на̄ма дети. йо дхаммамануса̄сатӣти йо дхаммам̣ ануса̄сати, ат̣т̣хакатхам̣ катхети, па̄л̣им̣ ва̄чети, пуччхитапан̃хам̣ виссаджджети, каммат̣т̣ха̄нам̣ а̄чиккхати, дхаммассаванам̣ кароти, саббопеса дхаммам̣ ануса̄сати на̄ма. саббада̄на̄нан̃ча идам̣ дхаммада̄намева агганти ведитаббам̣. вуттампи четам̣ –

‘‘саббада̄нам̣ дхаммада̄нам̣ джина̄ти,

саббарасам̣ дхаммарасо джина̄ти;

саббаратим̣ дхаммарати джина̄ти,

тан̣хаккхайо саббадуккхам̣ джина̄тӣ’’ти. (дха. па. 354); дутийам̣;

3. аннасуттаван̣н̣ана̄

43. татийе абхинандантӣти паттхенти. бхаджатӣти упагаччхати, читтагахапатисӣвалиттхера̄дике вийа паччхато анубандхати. тасма̄ти йасма̄ идхалоке паралоке ча аннада̄йакамева анугаччхати, тасма̄. сесам̣ утта̄намева̄ти. татийам̣.

4. екамӯласуттаван̣н̣ана̄

44. чатуттхе екамӯланти авиджджа̄ тан̣ха̄йа мӯлам̣, тан̣ха̄ авиджджа̄йа. идха пана тан̣ха̄ адхиппета̄. двӣхи сассатуччхедадит̣т̣хӣхи а̄ват̣т̣атӣти двира̄ват̣т̣а̄. са̄ ча ра̄га̄дӣхи тӣхи малехи тимала̄. татра̄сса̄ мохо сахаджа̄такот̣ийа̄ малам̣ хоти, ра̄гадоса̄ упаниссайакот̣ийа̄. пан̃ча пана ка̄магун̣а̄ асса̄ паттхаран̣ат̣т̣ха̄на̄, тесу са̄ паттхаратӣти пан̃чапаттхара̄. са̄ ча апӯран̣ӣйат̣т̣хена самуддо. аджджхаттикаба̄хиресу панеса̄ два̄даса̄йатанесу а̄ват̣т̣ати париват̣т̣атӣти два̄даса̄ват̣т̣а̄. апатит̣т̣хат̣т̣хена пана па̄та̄лоти вуччатӣти. екамӯлам̣…пе… па̄та̄лам̣, атари иси, уттари саматиккамӣти аттхо. чатуттхам̣.

5. аномасуттаван̣н̣ана̄

45. пан̃чаме аномана̄манти саббагун̣асаманна̄гататта̄ авекаллана̄мам̣, парипӯрана̄манти аттхо. нипун̣аттхадассинти бхагава̄ сан̣хасукхуме кхандхантара̄дайо аттхе пассатӣти нипун̣аттхадассӣ. пан̃н̃а̄даданти анвайапан̃н̃а̄дхигама̄йа пат̣ипадам̣ катханавасена пан̃н̃а̄йа да̄йакам̣. ка̄ма̄лайе асаттанти пан̃чака̄магун̣а̄лайе алаггам̣. камама̄нанти бхагава̄ маха̄бодхиман̣д̣ейева арийамаггена гато, на ида̄ни гаччхати, атӣтам̣ пана упа̄да̄йа идам̣ вуттам̣. махесинти маханта̄нам̣ сӣлаккхандха̄дӣнам̣ есита̄рам̣ парийесита̄ранти. пан̃чамам̣.

6. аччхара̄суттаван̣н̣ана̄

46. чхат̣т̣хе аччхара̄ган̣асан̇гхут̣т̣ханти айам̣ кира девапутто саттхуса̄сане паббаджитва̄ ваттапат̣ипаттим̣ пӯрайама̄но пан̃чавассака̄ле пава̄ретва̄ двема̄тикам̣ пагун̣ам̣ катва̄ камма̄каммам̣ уггахетва̄ читтаручитам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ угган̣хитва̄ саллахукавуттико аран̃н̃ам̣ пависитва̄ йо бхагавата̄ маджджхимайа̄мо сайанасса кот̣т̣ха̄соти анун̃н̃а̄то. тасмимпи сампатте ‘‘пама̄дасса бха̄йа̄мӣ’’ти ман̃чакам̣ уккхипитва̄ раттин̃ча дива̄ ча нира̄ха̄ро каммат̣т̣ха̄намева манаса̄ка̄си.

атхасса аббхантаре саттхакава̄та̄ уппаджджитва̄ джӣвитам̣ парийа̄дийим̣су. со дхурасмим̣йева ка̄ламака̄си. йо хи кочи бхиккху чан̇каме чан̇камама̄но ва̄ а̄ламбанаттхамбхам̣ нисса̄йа т̣хито ва̄ чан̇камакот̣ийам̣ чӣварам̣ сӣсе т̣хапетва̄ нисинно ва̄ нипанно ва̄ парисамаджджхе алан̇катадхамма̄сане дхаммам̣ десенто ва̄ ка̄лам̣ кароти, саббо со дхурасмим̣ ка̄лам̣ кароти на̄ма. ити айам̣ чан̇камане ка̄лам̣ катва̄ упаниссайамандата̄йа а̄саваккхайам̣ аппатто та̄ватим̣сабхаване маха̄вима̄надва̄ре нидда̄йитва̄ пабуджджханто вийа пат̣исандхим̣ аггахеси. та̄вадевасса суван̣н̣аторан̣ам̣ вийа тига̄вуто аттабха̄во ниббатти.

антовима̄не сахассаматта̄ аччхара̄ там̣ дисва̄, ‘‘вима̄наса̄мико девапутто а̄гато, рамайисса̄ма на’’нти тӯрийа̄ни гахетва̄ парива̄райим̣су. девапутто на та̄ва чутабха̄вам̣ джа̄на̄ти, паббаджитасан̃н̃ӣйева аччхара̄ олокетва̄ виха̄рача̄рикам̣ а̄гатам̣ ма̄туга̄мам̣ дисва̄ ладжджӣ. пам̣сукӯлико вийа упари т̣хитам̣ гханадукӯлам̣ екам̣сам̣ каронто ам̣сакӯт̣ам̣ пат̣иччха̄детва̄ индрийа̄ни оккхипитва̄ адхомукхо ат̣т̣ха̄си. тасса ка̄йавика̄ренева та̄ девата̄ ‘‘саман̣адевапутто айа’’нти н̃атва̄ евама̄хам̣су – ‘‘аййа, девапутта, девалоко на̄ма̄йам̣, на саман̣адхаммасса каран̣ока̄со, сампаттим̣ анубхаванока̄со’’ти. со татхева ат̣т̣ха̄си. девата̄ ‘‘на та̄ва̄йам̣ саллаккхетӣ’’ти тӯрийа̄ни пагган̣хим̣су. со татха̄пи анолокентова ат̣т̣ха̄си.

атхасса саббака̄йикам̣ а̄да̄сам̣ пурато т̣хапайим̣су. со чха̄йам̣ дисва̄ чутабха̄вам̣ н̃атва̄, ‘‘на майа̄ имам̣ т̣ха̄нам̣ паттхетва̄ саман̣адхаммо като, уттаматтхам̣ арахаттам̣ паттхетва̄ като’’ти сампаттийа̄ виппат̣иса̄рӣ ахоси, ‘‘суван̣н̣апат̣ам̣ пат̣илабхисса̄мӣ’’ти таккайитва̄ йуддхат̣т̣ха̄нам̣ отин̣н̣амалло мӯлакамут̣т̣хим̣ лабхитва̄ вийа. со – ‘‘айам̣ саггасампатти на̄ма сулабха̄, буддха̄нам̣ па̄тубха̄во дуллабхо’’ти чинтетва̄ вима̄нам̣ апависитва̄ва асамбхинненева сӣлена аччхара̄сан̇гхапаривуто дасабаласса сантикам̣ а̄гамма абхива̄детва̄ екамантам̣ т̣хито имам̣ га̄тхам̣ абха̄си.

таттха аччхара̄ган̣асан̇гхут̣т̣ханти аччхара̄ган̣ена гӣтава̄дитасаддехи сан̇гхоситам̣. писа̄чаган̣асевитанти тамева аччхара̄ган̣ам̣ писа̄чаган̣ам̣ катва̄ вадати. вананти нанданаванам̣ сандха̄йа вадати. айан̃хи нийа̄мачиттата̄йа аттано гарубха̄вена деваган̣ам̣ ‘‘деваган̣о’’ти ваттум̣ на рочети. ‘‘писа̄чаган̣о’’ти вадати. нанданаванан̃ча ‘‘нандана’’нти аватва̄ ‘‘мохана’’нти вадати. катхам̣ йа̄тра̄ бхависсатӣти катхам̣ ниггаманам̣ бхависсати, катхам̣ атиккамо бхависсати, арахаттасса ме падат̣т̣ха̄набхӯтам̣ випассанам̣ а̄чиккхатха бхагава̄ти вадати.

атха бхагава̄ ‘‘атисалликхатева айам̣ девапутто, ким̣ ну кхо ида’’нти? а̄вадждженто аттано са̄сане паббаджитабха̄вам̣ н̃атва̄ – ‘‘айам̣ ачча̄раддхавӣрийата̄йа ка̄лам̣ катва̄ девалоке ниббатто, аджджа̄писса чан̇каманасмим̣йева аттабха̄во асамбхиннена сӣлена а̄гато’’ти чинтеси. буддха̄ ча аката̄бхинивесасса а̄дикаммикасса акатапарикаммасса антева̄сино читтака̄ро бхиттипарикаммам̣ вийа – ‘‘сӣлам̣ та̄ва содхехи, сама̄дхим̣ бха̄вехи, каммассакатапан̃н̃ам̣ уджум̣ карохӣ’’ти пат̣хамам̣ пуббабха̄гаппат̣ипадам̣ а̄чиккханти, ка̄ракасса пана йуттапайуттасса арахаттамаггападат̣т̣ха̄набхӯтам̣ сан̣хасукхумам̣ сун̃н̃ата̄випассанам̣йева а̄чиккханти, айан̃ча девапутто ка̄рако абхиннасӣло, еко магго асса ана̄гатоти сун̃н̃ата̄випассанам̣ а̄чиккханто уджуко на̄ма̄тиа̄дима̄ха.

таттха уджукоти ка̄йаван̇ка̄дӣнам̣ абха̄вато ат̣т̣хан̇гико магго уджуко на̄ма. абхайа̄ на̄ма са̄ диса̄ти нибба̄нам̣ сандха̄йа̄ха. тасмим̣ хи кин̃чи бхайам̣ наттхи, там̣ ва̄ паттасса бхайам̣ наттхӣти ‘‘абхайа̄ на̄ма са̄ диса̄’’ти вуттам̣. ратхо акӯджаноти ат̣т̣хан̇гико маггова адхиппето. йатха̄ хи па̄катикаратхо аккхе ва̄ анаббхан̃джите атирекесу ва̄ мануссесу абхирул̣хесу кӯджати виравати, на евам̣ арийамагго. со хи екаппаха̄рена чатура̄сӣтийа̄пи па̄н̣асахассесу абхирухантесу на кӯджати на виравати. тасма̄ ‘‘акӯджано’’ти вутто. дхаммачаккехи сам̣йутоти ка̄йикачетасикавӣрийасан̇кха̄техи дхаммачаккехи сам̣йутто.

хирӣти еттха хириггахан̣ена оттаппампи гахитамева хоти. тасса апа̄ламботи йатха̄ ба̄хиракаратхасса ратхе т̣хита̄нам̣ йодха̄нам̣ апатанаттха̄йа да̄румайам̣ апа̄ламбанам̣ хоти, евам̣ имасса маггаратхасса аджджхаттабахиддха̄самут̣т̣ха̄нам̣ хироттаппам̣ апа̄ламбанам̣. сатйасса парива̄ран̣анти ратхасса сӣхачамма̄дипарива̄ро вийа имасса̄пи маггаратхасса сампайутта̄ сати парива̄ран̣ам̣. дхамманти локуттарамаггам̣. самма̄дит̣т̣хипуреджаванти випассана̄самма̄дит̣т̣хипуреджава̄ асса пуббайа̄йика̄ти самма̄дит̣т̣хипуреджаво, там̣ самма̄дит̣т̣хипуреджавам̣. йатха̄ хи пат̣хаматарам̣ ра̄джапурисехи ка̄н̣акун̣иа̄дӣнам̣ нӣхаран̣ена магге содхите паччха̄ ра̄джа̄ никкхамати, евамевам̣ випассана̄ самма̄дит̣т̣хийа̄ аничча̄дивасена кхандха̄дӣсу содхитесу паччха̄ бхӯмиладдхават̣т̣ам̣ париджа̄нама̄на̄ маггасамма̄дит̣т̣хи уппаджджати. тена вуттам̣ ‘‘дхамма̄хам̣ са̄ратхим̣ брӯми, самма̄дит̣т̣хипуреджава’’нти.

ити бхагава̄ десанам̣ нит̣т̣ха̄петва̄ аваса̄не чатта̄ри сачча̄ни дӣпеси. десана̄парийоса̄не девапутто сота̄паттипхале патит̣т̣ха̄си. йатха̄ хи ран̃н̃о бходжанака̄ле аттано мукхаппама̄н̣е кабал̣е уккхитте ан̇ке нисинно путто аттано мукхаппама̄н̣енева тато кабал̣ам̣ кароти, евамевам̣ бхагавати арахаттаникӯт̣ена десанам̣ десентепи сатта̄ аттано упаниссайа̄нурӯпена сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣анти. айампи девапутто сота̄паттипхалам̣ патва̄ бхагавантам̣ гандха̄дӣхи пӯджетва̄ пакка̄мӣти. чхат̣т̣хам̣.

7. ванаропасуттаван̣н̣ана̄

47. саттаме дхаммат̣т̣ха̄ сӣласампанна̄ти ке дхаммат̣т̣ха̄, ке сӣласампанна̄ти пуччхати. бхагава̄ имам̣ пан̃хам̣ тха̄вараваттхуна̄ дӣпенто а̄ра̄маропа̄тиа̄дима̄ха. таттха а̄ра̄маропа̄ти пуппха̄ра̄мапхала̄ра̄маропака̄. ванаропа̄ти сайам̣джа̄те аропимаване сӣмам̣ париккхипитва̄ четийабодхичан̇каманаман̣д̣апакут̣илен̣араттит̣т̣ха̄надива̄т̣т̣ха̄на̄нам̣ ка̄рака̄ чха̄йӯпаге руккхе ропетва̄ дадама̄на̄пи ванаропа̄йева на̄ма. сетука̄рака̄ти висаме сетум̣ каронти, удаке на̄вам̣ пат̣ийа̄денти. папанти па̄нӣйада̄наса̄лам̣. удапа̄нанти йам̣кин̃чи поккхаран̣ӣтал̣а̄ка̄дим̣. упассайанти ва̄са̄га̄рам̣. ‘‘упа̄сайа’’нтипи па̄т̣хо.

сада̄ пун̃н̃ам̣ павад̣д̣хатӣти на акусалавитаккам̣ ва̄ витаккентасса нидда̄йантасса ва̄ павад̣д̣хати. йада̄ йада̄ пана ануссарати, тада̄ тада̄ тасса вад̣д̣хати. имаматтхам̣ сандха̄йа ‘‘сада̄ пун̃н̃ам̣ павад̣д̣хатӣ’’ти вуттам̣. дхаммат̣т̣ха̄ сӣласампанна̄ти тасмим̣ дхамме т̣хитатта̄ тенапи сӣлена сампаннатта̄ дхаммат̣т̣ха̄ сӣласампанна̄. атха ва̄ еварӯпа̄ни пун̃н̃а̄ни каронта̄нам̣ даса кусала̄ дхамма̄ пӯренти, тесу т̣хитатта̄ дхаммат̣т̣ха̄. тенева ча сӣлена сампаннатта̄ сӣласампанна̄ти. саттамам̣.

8. джетаванасуттаван̣н̣ана̄

48. ат̣т̣хаме идам̣ хи там̣ джетавананти ана̄тхапин̣д̣ико девапутто джетаванасса чева буддха̄дӣнан̃ча ван̣н̣абхан̣анаттхам̣ а̄гато евама̄ха. исисан̇гханисевитанти бхиккхусан̇гханисевитам̣.

евам̣ пат̣хамага̄тха̄йа джетаванасса ван̣н̣ам̣ катхетва̄ ида̄ни арийамаггасса катхенто каммам̣ виджджа̄тиа̄дима̄ха. таттха камманти маггачетана̄. виджджа̄ти маггапан̃н̃а̄. дхаммоти сама̄дхипаккхика̄ дхамма̄. сӣлам̣ джӣвитамуттаманти сӣле патит̣т̣хитасса джӣвитам̣ уттаманти дассети. атха ва̄ виджджа̄ти дит̣т̣хисан̇каппа̄. дхаммоти ва̄йа̄масатисама̄дхайо. сӣланти ва̄ча̄камманта̄джӣва̄. джӣвитамуттаманти етасмим̣ сӣле т̣хитасса джӣвитам̣ на̄ма уттамам̣. етена мачча̄ суджджхантӣти етена ат̣т̣хан̇гикамаггена сатта̄ висуджджханти.

тасма̄ти йасма̄ маггена суджджханти, на готтадханехи, тасма̄. йонисо вичине дхамманти упа̄йена сама̄дхипаккхийадхаммам̣ вичинеййа. евам̣ таттха висуджджхатӣти евам̣ тасмим̣ арийамагге висуджджхати. атха ва̄ йонисо вичине дхамманти упа̄йена пан̃чаккхандхадхаммам̣ вичинеййа. евам̣ таттха висуджджхатӣти евам̣ тесу чатӯсу саччесу висуджджхати.

ида̄ни са̄рипуттаттхерасса ван̣н̣ам̣ катхенто са̄рипуттова̄тиа̄дима̄ха. таттха са̄рипуттова̄ти авадха̄ран̣авачанам̣, етехи пан̃н̃а̄дӣхи са̄рипуттова сеййоти вадати. упасамена̄ти килесаупасамена. па̄рам̣ гатоти нибба̄нам̣ гато. йо кочи нибба̄нам̣ патто бхиккху, со ета̄вапарамо сийа̄, на тхерена уттаритаро на̄ма аттхӣти вадати. сесам̣ утта̄намева̄ти. ат̣т̣хамам̣.

9. маччхарисуттаван̣н̣ана̄

49. наваме маччхариноти маччхерена саманна̄гата̄. екаччо хи аттано васанат̣т̣ха̄не бхиккхум̣ хаттхам̣ паса̄ретва̄пи на вандати, ан̃н̃аттха гато виха̄рам̣ пависитва̄ саккаччам̣ вандитва̄ мадхурапат̣исантха̄рам̣ кароти – ‘‘бханте, амха̄кам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ на̄гаччхатха, сампанно падесо, пат̣ибала̄ майам̣ аййа̄нам̣ йа̄губхатта̄дӣхи упат̣т̣ха̄нам̣ ка̄ту’’нти. бхиккхӯ ‘‘саддхо айам̣ упа̄сако’’ти йа̄губхатта̄дӣхи сан̇ган̣ханти. атхеко тхеро тасса га̄мам̣ гантва̄ пин̣д̣а̄йа чарати. со там̣ дисва̄ ан̃н̃ена ва̄ гаччхати, гхарам̣ ва̄ пависати. сачепи саммукхӣбха̄вам̣ а̄гаччхати, хаттхена вандитва̄ – ‘‘аййасса бхиккхам̣ детха, ахам̣ екена каммена гаччха̄мӣ’’ти паккамати. тхеро сакалага̄мам̣ чаритва̄ туччхапаттова никкхамати. идам̣ та̄ва мудумаччхарийам̣ на̄ма, йена саманна̄гато ада̄йакопи да̄йако вийа пан̃н̃а̄йати. идха пана тхаддхамаччхарийам̣ адхиппетам̣, йена саманна̄гато бхиккхӯсу пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хесу, ‘‘тхера̄ т̣хита̄’’ти вутте, ‘‘ким̣ майхам̣ па̄да̄ руджджантӣ’’тиа̄дӣни ватва̄ сила̄тхамбхо вийа кха̄н̣уко вийа ча тхаддхо хутва̄ тит̣т̣хати, са̄мӣчимпи на кароти. кадарийа̄ти идам̣ маччхариноти падассева вевачанам̣. мудукампи хи маччхарийам̣ ‘‘маччхарийа’’нтева вуччати, тхаддхам̣ пана кадарийам̣ на̄ма. парибха̄сака̄ти бхиккхӯ гхарадва̄ре т̣хите дисва̄, ‘‘ким̣ тумхе каситва̄ а̄гата̄, вапитва̄, ла̄йитва̄? майам̣ аттанопи на лабха̄ма, куто тумха̄кам̣, сӣгхам̣ никкхаматха̄’’тиа̄дӣхи сам̣таджджака̄. антара̄йакара̄ти да̄йакасса саггантара̄йо, пат̣игга̄хака̄нам̣ ла̄бхантара̄йо, аттано упагха̄тоти имесам̣ антара̄йа̄нам̣ ка̄рака̄.

сампара̄йоти паралоко. ратӣти пан̃чака̄магун̣арати. кхид̣д̣а̄ти ка̄йикакхид̣д̣а̄дика̄ тивидха̄ кхид̣д̣а̄. дит̣т̣хе дхаммеса випа̄коти тасмим̣ ниббаттабхаване дит̣т̣хе дхамме еса випа̄ко. сампара̄йе ча дуггатӣти ‘‘йамалокам̣ упападжджаре’’ти вутте сампара̄йе ча дуггати.

вадан̃н̃ӯти бхиккхӯ гхарадва̄ре т̣хита̄ кин̃ча̄пи тун̣хӣва хонти, аттхато пана – ‘‘бхиккхам̣ детха̄’’ти ваданти на̄ма. татра йе ‘‘майам̣ пача̄ма, име пана на пачанти, пачама̄не патва̄ алабханта̄ кухим̣ лабхиссантӣ’’ти? деййадхаммам̣ сам̣вибхаджанти, те вадан̃н̃ӯ на̄ма. пака̄сантӣти вима̄наппабха̄йа джотанти. парасамбхатесӯти парехи сампин̣д̣итесу. сампара̄йе ча суггатӣти, ‘‘ете сагга̄’’ти евам̣ вуттасампара̄йе сугати. убхиннампи ва̄ етесам̣ тато чавитва̄ пуна сампара̄йепи дуггатисугатийева хотӣти. навамам̣.

10. гхат̣ӣка̄расуттаван̣н̣ана̄

50. дасаме упапанна̄сети ниббаттивасена упагата̄. вимутта̄ти авиха̄брахмалокасмим̣ упапаттисаманантарамева арахаттапхалавимуттийа̄ вимутта̄. ма̄нусам̣ деханти идха пан̃чорамбха̄гийасам̣йоджана̄ни ева вутта̄ни. диббайоганти пан̃ча уддхамбха̄гийасам̣йоджана̄ни. упаччагунти атиккамим̣су. упакотиа̄дӣни тесам̣ тхера̄нам̣ на̄ма̄ни. кусалӣ бха̄сасӣ тесанти, ‘‘кусала’’нти идам̣ вачанам̣ имасса аттхӣти кусалӣ, тесам̣ тхера̄нам̣ твам̣ кусалам̣ анаваджджам̣ бха̄саси, тхомеси пасам̣саси, пан̣д̣итоси девапутта̄ти вадати. там̣ те дхаммам̣ идхан̃н̃а̄йа̄ти те тхера̄ там̣ дхаммам̣ идха тумха̄кам̣ са̄сане джа̄нитва̄. гамбхӣранти гамбхӣраттхам̣. брахмача̄рӣ нира̄мисоти нира̄мисабрахмача̄рӣ на̄ма ана̄га̄мӣ, ана̄га̄мӣ ахосинти аттхо. ахува̄ти ахоси. сага̄меййоти екага̄мава̄сӣ. парийоса̄нага̄тха̄ сан̇гӣтика̄рехи т̣хапита̄ти. дасамам̣.

а̄диттавагго пан̃чамо.

6. джара̄вагго

1. джара̄суттаван̣н̣ана̄

51. джара̄ваггасса пат̣хаме са̄дхӯти ладдхакам̣ бхаддакам̣. сӣлам̣ йа̄ва джара̄ти имина̄ идам̣ дассети – йатха̄ мутта̄ман̣ираттаваттха̄дӣни а̄бхаран̣а̄ни тарун̣ака̄лейева собханти, джара̄джин̣н̣ака̄ле та̄ни дха̄ренто ‘‘айам̣ аджджа̄пи ба̄лабха̄вам̣ паттхети, умматтако ман̃н̃е’’ти ваттаббатам̣ а̄паджджати, на евам̣ сӣлам̣. сӣлан̃хи ниччака̄лам̣ собхати. ба̄лака̄лепи хи сӣлам̣ раккхантам̣ ‘‘ким̣ имасса сӣлена̄’’ти? ватта̄ро наттхи. маджджхимака̄лепи махаллакака̄лепӣти.

саддха̄ са̄дху патит̣т̣хита̄ти хаттха̄л̣авакачиттагахапатиа̄дӣнам̣ вийа маггена а̄гата̄ патит̣т̣хитасаддха̄ на̄ма са̄дху. пан̃н̃а̄ нара̄нам̣ ратананти еттха читтӣкатат̣т̣ха̄дӣхи ратанам̣ ведитаббам̣. вуттан̃хетам̣ –

‘‘йади читтӣкатанти ратанам̣, нану бхагава̄ читтӣкато пурисасӣхо, йе ча локе читтӣката̄, тесам̣ читтӣкато бхагава̄. йади ратикаранти ратанам̣, нану бхагава̄ ратикаро пурисасӣхо, тасса вачанена чаранта̄ джха̄наратисукхена абхираманти. йади атулйанти ратанам̣, нану бхагава̄ атуло пурисасӣхо. на хи сакка̄ тулетум̣ гун̣ехи гун̣апа̄рамим̣ гато. йади дуллабханти ратанам̣, нану бхагава̄ дуллабхо пурисасӣхо. йади аномасаттапарибхоганти ратанам̣, нану бхагава̄ аномо сӣлена сама̄дхина̄ пан̃н̃а̄йа вимуттийа̄ вимуттин̃а̄н̣адассанена̄’’ти.

идха пана дуллабхапа̄тубха̄ват̣т̣хена пан̃н̃а̄ ‘‘ратана’’нти вуттам̣. пун̃н̃анти пун̃н̃ачетана̄, са̄ хи арӯпатта̄ парихаритум̣ на сакка̄ти. пат̣хамам̣.

2. аджараса̄суттаван̣н̣ана̄

52. дутийе аджараса̄ти аджӣран̣ена, авипаттийа̄ти аттхо. сӣлан̃хи авипаннамева са̄дху хоти, випаннасӣлам̣ а̄чарийупаджджха̄йа̄дайопи на сан̇ган̣ханти, гатагатат̣т̣ха̄не ниддхамитаббова хотӣти. дутийам̣.

3. миттасуттаван̣н̣ана̄

53. татийе саттхоти саддхим̣чаро, джан̇гхасаттхо ва̄ сакат̣асаттхо ва̄. миттанти роге уппанне па̄т̣ан̇кийа̄ ва̄ ан̃н̃ена ва̄ йа̄нена харитва̄ кхемантасампа̄панена миттам̣. саке гхарети аттано гехе. татха̄рӯпе роге джа̄те путтабхарийа̄дайо джигуччханти, ма̄та̄ пана асучимпи чанданам̣ вийа ман̃н̃ати. тасма̄ са̄ саке гхаре миттам̣. саха̄йо аттхаджа̄тасса̄ти уппаннакиччасса йо там̣ киччам̣ вахати ниттхарати, со киччесу саха айанабха̄вена саха̄йо миттам̣, сура̄па̄на̄дисаха̄йа̄ пана на митта̄. сампара̄йиканти сампара̄йахитам̣. татийам̣.

4. ваттхусуттаван̣н̣ана̄

54. чатуттхе путта̄ ваттхӯти махаллакака̄ле пат̣иджагганат̣т̣хена путта̄ патит̣т̣ха̄. парамоти ан̃н̃есам̣ акатхетаббассапи гуйхасса катхетаббайуттата̄йа бхарийа̄ парамо сакха̄ на̄ма. чатуттхам̣.

5-7. пат̣хамаджанасутта̄диван̣н̣ана̄

55. пан̃чаме видха̄ватӣти парасамудда̄дигаманавасена ито чито ча видха̄вати. пан̃чамам̣.

56. чхат̣т̣хе дуккха̄ти ват̣т̣адуккхато. чхат̣т̣хам̣.

57. саттаме пара̄йан̣анти ниппхатти авассайо. саттамам̣.

8. уппатхасуттаван̣н̣ана̄

58. ат̣т̣хаме ра̄го уппатхоти сугатин̃ча нибба̄нан̃ча гаччхантасса амагго. раттиндиваккхайоти раттидивехи, раттидивесу ва̄ кхӣйати. иттхӣ маланти сесам̣ ба̄хирамалам̣ бхасмакха̄ра̄дӣхи дховитва̄ сакка̄ содхетум̣, ма̄туга̄мамалена дут̣т̣хо пана на сакка̄ суддхо на̄ма ка̄тунти иттхӣ ‘‘мала’’нти вутта̄. еттха̄ти еттха иттхийам̣ паджа̄ саджджати. тапоти индрийасам̣варадхутан̇гагун̣авӣрийадуккарака̄рика̄нам̣ на̄мам̣, идха пана т̣хапетва̄ дуккарака̄рикам̣ сабба̄пи килесасанта̄пика̄ пат̣ипада̄ ват̣т̣ати. брахмачарийанти метхунавирати. ат̣т̣хамам̣.

9. дутийасуттаван̣н̣ана̄

59. наваме кисса ча̄бхиратоти кисмим̣ абхирато. дутийа̄ти сугатин̃чева нибба̄нан̃ча гаччхантасса дутийика̄. пан̃н̃а̄ ченам̣ паса̄сатӣти пан̃н̃а̄ етам̣ пурисам̣ ‘‘идам̣ карохи, идам̣ ма̄карӣ’’ти ануса̄сати. навамам̣.

10. кависуттаван̣н̣ана̄

60. дасаме чхандо нида̄нанти га̄йаттиа̄дико чхандо га̄тха̄нам̣ нида̄нам̣. пуббапат̣т̣ха̄панага̄тха̄ а̄рабханто хи ‘‘катараччхандена хотӯ’’ти а̄рабхати. вийан̃джананти джананам̣. аккхарам̣ хи падам̣ джанети, падам̣ га̄тхам̣ джанети, га̄тха̄ аттхам̣ пака̄сетӣти. на̄масанниссита̄ти самудда̄дипан̣н̣аттиниссита̄. га̄тха̄ а̄рабханто хи самуддам̣ ва̄ патхавим̣ ва̄ йам̣ кин̃чи на̄мам̣ ниссайитва̄ва а̄рабхати. а̄сайоти патит̣т̣ха̄. кавито хи га̄тха̄ паваттанти. со та̄сам̣ патит̣т̣ха̄ хотӣти. дасамам̣.

джара̄вагго чхат̣т̣хо.

7. аддхавагго

1. на̄масуттаван̣н̣ана̄

61. аддхаваггасса пат̣хаме на̄мам̣ саббам̣ аддхабхавӣти на̄мам̣ саббам̣ абхибхавати анупатати. опапа̄тикена ва̄ хи киттимена ва̄ на̄мена мутто сатто ва̄ сан̇кха̄ро ва̄ наттхи. йассапи хи руккхасса ва̄ па̄са̄н̣асса ва̄ ‘‘идам̣ на̄ма на̄ма’’нти на джа̄нанти, ана̄макотвева тасса на̄мам̣ хоти. пат̣хамам̣.

2-3. читтасутта̄диван̣н̣ана̄

62. дутийе саббева васаманвагӯти йе читтасса васам̣ гаччханти, тесам̣йева анавасесапарийа̄да̄наметам̣. дутийам̣.

63. татийепи есева найо. татийам̣.

4-5. сам̣йоджанасутта̄диван̣н̣ана̄

64. чатуттхе ким̣ су сам̣йоджаноти ким̣ сам̣йоджано ким̣ бандхано? вича̄ран̣анти вичаран̣а̄ па̄да̄ни. бахувачане екавачанам̣ катам̣. витаккасса вича̄ран̣анти витакко тасса па̄да̄. чатуттхам̣.

65. пан̃чамепи есева найо. пан̃чамам̣.

6. аттахатасуттаван̣н̣ана̄

66. чхат̣т̣хе кенассуббха̄хатоти кена аббха̄хато. су-ка̄ро нипа̄таматтам̣. иччха̄дхӯпа̄йитоти иччха̄йа а̄дитто. чхат̣т̣хам̣.

7-9. уд̣д̣итасутта̄диван̣н̣ана̄

67. саттаме тан̣ха̄йа уд̣д̣итоти тан̣ха̄йа уллан̇гхито. чаккхун̃хи тан̣ха̄раджджуна̄ а̄вунитва̄ рӯпана̄гаданте уд̣д̣итам̣, сота̄дӣни садда̄дӣсӯти тан̣ха̄йа уд̣д̣ито локо. маччуна̄ пихитоти анантаре аттабха̄ве катам̣ каммам̣ на дӯрам̣ екачиттантарам̣, балаватийа̄ пана ма̄ран̣антикаведана̄йа паббатена вийа оттхат̣атта̄ сатта̄ там̣ на буджджхантӣти ‘‘маччуна̄ пихито локо’’ти вуттам̣. саттамам̣.

68. ат̣т̣хаме свева пан̃хо девата̄йа хет̣т̣хупарийа̄йавасена пуччхито. ат̣т̣хамам̣.

69. наваме саббам̣ утта̄намева. навамам̣.

10. локасуттаван̣н̣ана̄

70. дасаме кисмим̣ локо самуппанноти кисмим̣ уппанне локо уппанноти пуччхати. чхасӯти чхасу аджджхаттикесу а̄йатанесу уппаннесу уппанноти вуччати. чхасу куббатӣти тесуйева чхасу сантхавам̣ кароти. упа̄да̄йа̄ти та̄нийева ча упа̄да̄йа а̄гамма пат̣ичча паваттати. вихан̃н̃атӣти тесуйева чхасу вихан̃н̃ати пӣл̣ийати. ити аджджхаттика̄йатанавасена айам̣ пан̃хо а̄гато, аджджхаттикаба̄хира̄нам̣ пана васена а̄харитум̣ ват̣т̣ати. чхасу хи аджджхаттика̄йатанесу уппаннесу айам̣ уппанно на̄ма хоти, чхасу ба̄хиресу сантхавам̣ кароти, чханнам̣ аджджхаттика̄нам̣ упа̄да̄йа чхасу ба̄хиресу вихан̃н̃атӣти. дасамам̣.

аддхавагго саттамо.

8. чхетва̄вагго

1. чхетва̄суттаван̣н̣ана̄

71. чхетва̄ваггасса пат̣хаме чхетва̄ти вадхитва̄. сукхам̣ сетӣти кодхапарил̣а̄хена апаридайхама̄натта̄ сукхам̣ сайати. на сочатӣти кодхавина̄сена винат̣т̣хадоманассатта̄ на сочати. висамӯласса̄ти дуккхавипа̄касса. мадхураггасса̄ти куддхасса пат̣икуджджхитва̄, аккут̣т̣хасса паччаккоситва̄, пахат̣асса ча пат̣ипахаритва̄ сукхам̣ уппаджджати, там̣ сандха̄йа мадхурагготи вутто. имасмим̣ хи т̣ха̄не парийоса̄нам̣ агганти вуттам̣. арийа̄ти буддха̄дайо. пат̣хамам̣.

2. ратхасуттаван̣н̣ана̄

72. дутийе пан̃н̃а̄йати етена̄ти пан̃н̃а̄н̣ам̣. дхаджо ратхасса̄ти махантасмим̣ хи сан̇га̄масӣсе дӯратова дхаджам̣ дисва̄ ‘‘асукаран̃н̃о на̄ма айам̣ ратхо’’ти ратхо па̄кат̣о хоти. тена вуттам̣ ‘‘дхаджо ратхасса пан̃н̃а̄н̣а’’нти. аггипи дӯратова дхӯмена пан̃н̃а̄йати. чол̣арат̣т̣хам̣ пан̣д̣урат̣т̣ханти евам̣ рат̣т̣хампи ран̃н̃а̄ пан̃н̃а̄йати. чаккаваттиран̃н̃о дхӣта̄пи пана иттхӣ ‘‘асукасса на̄ма бхарийа̄’’ти бхатта̄рам̣ патва̄ва пан̃н̃а̄йати. тасма̄ дхӯмо пан̃н̃а̄н̣амаггинотиа̄ди вуттам̣. дутийам̣.

3. виттасуттаван̣н̣ана̄

73. татийе саддхӣдха виттанти йасма̄ саддхо саддха̄йа муттаман̣иа̄дӣнипи витта̄ни лабхати, тиссопи куласампада̄, чха ка̄масагга̄ни, нава брахмалоке патва̄ парийоса̄не аматамаха̄нибба̄надассанампи лабхати, тасма̄ ман̣имутта̄дӣхи виттехи саддха̄виттамева сет̣т̣хам̣. дхаммоти дасакусалакаммапатхо. сукхама̄вахатӣти саббампи са̄сава̄на̄савам̣ асам̣килит̣т̣хасукхам̣ а̄вахати. са̄дутаранти локасмим̣ лон̣амбила̄дӣнам̣ саббараса̄нам̣ саччамева мадхуратарам̣. саччасмим̣ хи т̣хита̄ сӣгхавегам̣ надимпи ниваттенти, висампи ниммадденти, аггимпи пат̣иба̄ханти, девампи васса̄пенти, тасма̄ там̣ саббараса̄нам̣ мадхуратаранти вуттам̣. пан̃н̃а̄джӣвим̣ джӣвитама̄ху сет̣т̣ханти йо пан̃н̃а̄джӣвӣ гахат̣т̣хо сама̄но пан̃часу сӣлесу патит̣т̣ха̄йа сала̄кабхатта̄дӣни пат̣т̣хапетва̄ пан̃н̃а̄йа джӣвати, паббаджито ва̄ пана дхаммена уппанне паччайе ‘‘идаматтха’’нти паччавеккхитва̄ парибхун̃джанто каммат̣т̣ха̄нам̣ а̄да̄йа випассанам̣ пат̣т̣хапетва̄ арийапхала̄дхигамавасена пан̃н̃а̄йа джӣвати, там̣ пан̃н̃а̄джӣвим̣ пуггалам̣ сет̣т̣хам̣ джӣвитам̣ джӣватӣти а̄ху. татийам̣.

4. вут̣т̣хисуттаван̣н̣ана̄

74. чатуттхе бӣджанти уппатанта̄нам̣ саттавидхам̣ дхан̃н̃абӣджам̣ сет̣т̣хам̣. тасмин̃хи уггате джанападо кхемо хоти субхиккхо. нипататанти нипатанта̄нам̣ мегхавут̣т̣хи сет̣т̣ха̄. мегхавут̣т̣хийан̃хи сати вивидха̄ни сасса̄ни уппаджджанти, джанапада̄ пхӣта̄ хонти кхема̄ субхиккха̄. паваджама̄на̄нанти джан̇гама̄нам̣ падаса̄ чарама̄на̄нам̣ га̄во сет̣т̣ха̄. та̄ нисса̄йа хи сатта̄ пан̃ча горасе парибхун̃джама̄на̄ сукхам̣ вихаранти. павадатанти ра̄джакуламаджджха̄дӣсу ваданта̄нам̣ путто варо. со хи ма̄та̄питӯнам̣ анаттха̄вахам̣ на вадати.

виджджа̄ уппататам̣ сет̣т̣ха̄ти пуримапан̃хе кира сутва̄ самӣпе т̣хита̄ ека̄ девата̄ ‘‘девате, касма̄ твам̣ етам̣ пан̃хам̣ дасабалам̣ пуччхаси? ахам̣ те катхесса̄мӣ’’ти аттано кхантийа̄ ладдхийа̄ пан̃хам̣ катхеси. атха нам̣ итара̄ девата̄ а̄ха – ‘‘йа̄ва падхам̣сӣ вадеси девате йа̄ва пагаббха̄ мукхара̄, ахам̣ буддхам̣ бхагавантам̣ пуччха̄ми. твам̣ майхам̣ касма̄ катхесӣ’’ти? ниваттетва̄ тадева пан̃хам̣ дасабалам̣ пуччхи. атхасса̄ саттха̄ виссадждженто виджджа̄ уппататантиа̄дима̄ха. таттха виджджа̄ти чатумаггавиджджа̄. са̄ хи уппатама̄на̄ сабба̄кусаладхамме самуггха̄тети. тасма̄ ‘‘уппататам̣ сет̣т̣ха̄’’ти вутта̄. авиджджа̄ти ват̣т̣амӯлакамаха̄авиджджа̄. са̄ хи нипатанта̄нам̣ осӣданта̄нам̣ вара̄. паваджама̄на̄нанти падаса̄ чарама̄на̄нам̣ джан̇гама̄нам̣ аномапун̃н̃аккхеттабхӯто сан̇гхо варо. тан̃хи таттха таттха дисва̄ пасанначитта̄ сатта̄ соттхим̣ па̄пун̣анти. буддхоти йа̄дисо путто ва̄ хоту ан̃н̃о ва̄, йесам̣ кесан̃чи вадама̄на̄нам̣ буддхо варо. тасса хи дхаммадесанам̣ а̄гамма анекасатасахасса̄нам̣ па̄н̣а̄нам̣ бандханамоккхо хотӣти. чатуттхам̣.

5. бхӣта̄суттаван̣н̣ана̄

75. пан̃чаме ким̣сӯдха бхӣта̄ти ким̣ бхӣта̄? магго чанека̄йатанаппавуттоти ат̣т̣хатим̣са̄рамман̣авасена анекехи ка̄ран̣ехи катхито. евам̣ санте кисса бхӣта̄ хутва̄ айам̣ джаната̄ два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хийо аггахесӣти вадати. бхӯрипан̃н̃а̄ти бахупан̃н̃а уссаннапан̃н̃а. паралокам̣ на бха̄йети имасма̄ лока̄ парам̣ локам̣ гаччханто на бха̄йеййа. пан̣идха̄йа̄ти т̣хапетва̄. бахваннапа̄нам̣ гхарама̄васантоти ана̄тхапин̣д̣ика̄дайо вийа бахваннапа̄не гхаре васанто. сам̣вибха̄гӣти аччхара̄йа гахитампи накхена пха̄летва̄ парасса датва̄ва бхун̃джанасӣло. вадан̃н̃ӯти вуттаттхамева.

ида̄ни га̄тха̄йа ан̇га̄ни уддхаритва̄ дассетабба̄ни – ‘‘ва̄ча’’нти хи имина̄ чатта̄ри вачӣсучарита̄ни гахита̄ни, ‘‘манена̄’’типадена тӣн̣и маносучарита̄ни, ‘‘ка̄йена̄’’ти падена тӣн̣и ка̄йасучарита̄ни. ити име даса кусалакаммапатха̄ пуббасуддхиан̇гам̣ на̄ма. бахваннапа̄нам̣ гхарама̄васантоти имина̄ йан̃н̃аупаккхаро гахито. саддхоти екаман̇гам̣, мудӯти екам̣, сам̣вибха̄гӣти екам̣, вадан̃н̃ӯти екам̣. ити има̄ни чатта̄ри ан̇га̄ни сандха̄йа ‘‘етесу дхаммесу т̣хито чатӯсӯ’’ти а̄ха.

апаропи парийа̄йо – ва̄чантиа̄дӣни тӣн̣и ан̇га̄ни, бахваннапа̄нанти имина̄ йан̃н̃аупаккхарова гахито, саддхо мудӯ сам̣вибха̄гӣ вадан̃н̃ӯти екам̣ ан̇гам̣. апаро дуканайо на̄ма хоти. ‘‘ва̄чам̣ манан̃ча̄’’ти идамекам̣ ан̇гам̣, ‘‘ка̄йена па̄па̄ни акуббама̄но, бахваннапа̄нам̣ гхарама̄васанто’’ти екам̣, ‘‘саддхо мудӯ’’ти екам̣, ‘‘сам̣вибха̄гӣ вадан̃н̃ӯ’’ти екам̣. етесу чатӯсу дхаммесу т̣хито дхамме т̣хито на̄ма хоти. со ито паралокам̣ гаччханто на бха̄йати. пан̃чамам̣.

6. наджӣратисуттаван̣н̣ана̄

76. чхат̣т̣хе на̄маготтам̣ на джӣратӣти атӣтабуддха̄нам̣ йа̄ваджджадиваса̄ на̄маготтам̣ катхийати, тасма̄ на джӣратӣти вуччати. пора̄н̣а̄ пана ‘‘аддха̄не гаччханте на пан̃н̃а̄йиссати, джӣран̣асабха̄во пана на хотийева̄’’ти ваданти. а̄ласйанти а̄ласийам̣, йена т̣хитат̣т̣ха̄не т̣хитова, нисиннат̣т̣ха̄не нисиннова хоти, телепи уттаранте т̣хитим̣ на кароти. пама̄доти нидда̄йа ва̄ килесавасена ва̄ пама̄до. анут̣т̣ха̄нанти каммасамайе каммакаран̣авӣрийа̄бха̄во. асам̣йамоти сӣласан̃н̃ама̄бха̄во виссат̣т̣ха̄ча̄рата̄. нидда̄ти соппабахулата̄. та̄йа гаччхантопи т̣хитопи нисиннопи нидда̄йати, пагева нипанно. тандӣти атиччха̄та̄дивасена а̄гантука̄ласийам̣. те чхиддети та̄ни чха чхидда̄ни вивара̄ни. саббасоти сабба̄ка̄рена. танти нипа̄таматтам̣. виваджджайети ваджджеййа джахеййа. чхат̣т̣хам̣.

7. иссарийасуттаван̣н̣ана̄

77. саттаме саттхамаланти малаггахитасаттхам̣. ким̣ су харантам̣ ва̄рентӣти кам̣ харантам̣ ниседхенти. васоти а̄н̣а̄паваттанам̣. иттхӣти ависсаджджанӣйабхан̣д̣атта̄ ‘‘иттхӣ бхан̣д̣а̄намуттамам̣, варабхан̣д̣а’’нти а̄ха. атха ва̄ саббепи бодхисатта̄ ча чаккаваттино ча ма̄тукуччхийам̣йева ниббаттантӣти ‘‘иттхӣ бхан̣д̣а̄намуттама’’нти а̄ха. кодхо саттхамаланти кодхо малаггахитасаттхасадисо, пан̃н̃а̄саттхасса ва̄ маланти саттхамалам̣. аббуданти вина̄сака̄ран̣ам̣, чора̄ локасмим̣ вина̄сака̄ти аттхо. харантоти сала̄кабхатта̄дӣни гахетва̄ гаччханто. сала̄кабхатта̄дӣни хи пат̣т̣хапитака̄лейева мануссехи париччатта̄ни. тесам̣ та̄ни харанто саман̣о пийо хоти, ана̄харанте пун̃н̃аха̄ним̣ нисса̄йа виппат̣иса̄рино хонти. саттамам̣.

8. ка̄масуттаван̣н̣ана̄

78. ат̣т̣хаме атта̄нам̣ на дадети парасса да̄сам̣ катва̄ атта̄нам̣ на дадеййа т̣хапетва̄ саббабодхисаттети вуттам̣. на париччаджети сӣхабйаггха̄дӣнам̣ на париччаджеййа саббабодхисатте т̣хапетва̄йева̄ти вуттам̣. калйа̄н̣анти сан̣хам̣ мудукам̣. па̄пиканти пхарусам̣ ва̄чам̣. ат̣т̣хамам̣.

9. па̄тхеййасуттаван̣н̣ана̄

79. наваме саддха̄ бандхати па̄тхеййанти саддхам̣ уппа̄детва̄ да̄нам̣ дети, сӣлам̣ раккхати, упосатхакаммам̣ кароти, тенетам̣ вуттам̣. сирӣти иссарийам̣. а̄сайоти васанат̣т̣ха̄нам̣. иссарийе хи абхимукхӣбхӯте тхалатопи джалатопи бхога̄ а̄гаччхантийева. тенетам̣ вуттам̣. парикассатӣти парикад̣д̣хати. навамам̣.

10. паджджотасуттаван̣н̣ана̄

80. дасаме паджджототи падӣпо вийа хоти. джа̄гароти джа̄гарабра̄хман̣о вийа хоти. га̄во камме саджӣва̄нанти каммена саха джӣванта̄нам̣ га̄вова камме каммасаха̄йа̄ каммадутийака̄ на̄ма хонти. гоман̣д̣алехи саддхим̣ касикамма̄дӣни ниппхаджджанти. сӣтасса ирийа̄патхоти сӣтам̣ асса саттака̄йасса ирийа̄патхо джӣвитавутти. сӣтанти нан̇галам̣. йасса хи нан̇галехи кхеттам̣ аппаматтакампи кат̣т̣хам̣ на хоти, со катхам̣ джӣвиссатӣти вадати. дасамам̣.

11. аран̣асуттаван̣н̣ана̄

81. ека̄дасаме аран̣а̄ти никкилеса̄. вуситанти вуситава̄со. бходжиссийанти ада̄сабха̄во. саман̣а̄ти кхӣн̣а̄савасаман̣а̄. те хи екантена аран̣а̄ на̄ма. вуситам̣ на нассатӣти тесам̣ арийамаггава̄со на нассати. париджа̄нантӣти путхуджджанакалйа̄н̣акато пат̣т̣ха̄йа секха̄ локийалокуттара̄йа парин̃н̃а̄йа париджа̄нанти. бходжиссийанти кхӣн̣а̄савасаман̣а̄нам̣йева ниччам̣ бхуджиссабха̄во на̄ма. вандантӣти паббаджитадивасато пат̣т̣ха̄йа ванданти. патит̣т̣хитанти сӣле патит̣т̣хитам̣. саман̣ӣдха̄ти саман̣ам̣ идха. джа̄тихӣнанти апи чан̣д̣а̄лакула̄ паббаджитам̣. кхаттийа̄ти на кевалам̣ кхаттийа̄ва, дева̄пи сӣласампаннам̣ саман̣ам̣ вандантийева̄ти. ека̄дасамам̣.

чхетва̄вагго ат̣т̣хамо.

ити са̄раттхаппака̄синийа̄

сам̣йуттаника̄йа-ат̣т̣хакатха̄йа

девата̄сам̣йуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

2. девапуттасам̣йуттам̣

1. пат̣хамавагго

1. пат̣хамакассапасуттаван̣н̣ана̄

82. девапуттасам̣йуттасса пат̣хаме девапуттоти дева̄нан̃хи ан̇ке ниббатта̄ пуриса̄ девапутта̄ на̄ма, иттхийо девадхӣтаро на̄ма хонти. на̄мавасена апа̄кат̣а̄ва ‘‘ан̃н̃атара̄ девата̄’’ти вуччати, па̄кат̣о ‘‘иттханна̄мо девапутто’’ти. тасма̄ хет̣т̣ха̄ ‘‘ан̃н̃атара̄ девата̄’’ти ватва̄ идха ‘‘девапутто’’ти вуттам̣. ануса̄санти анусит̣т̣хим̣. айам̣ кира девапутто бхагавата̄ самбодхито саттаме вассе йамакапа̄т̣иха̄рийам̣ катва̄ тидасапуре вассам̣ упагамма абхидхаммам̣ десентена джха̄навибхан̇ге – ‘‘бхиккхӯти саман̃н̃а̄йа бхиккху, пат̣ин̃н̃а̄йа бхиккхӯ’’ти (вибха. 510). евам̣ бхиккхуниддесам̣ катхийама̄нам̣ ассоси. ‘‘евам̣ витаккетха, ма̄ евам̣ витаккайиттха, евам̣ манасикаротха, ма̄ евам̣ манаса̄каттха. идам̣ паджахатха, идам̣ упасампаджджа вихаратха̄’’ти (па̄ра̄. 19). еварӯпам̣ пана бхиккхуова̄дам̣ бхиккхуануса̄санам̣ на ассоси. со там̣ сандха̄йа – ‘‘бхиккхум̣ бхагава̄ пака̄сеси, но ча бхиккхуно ануса̄са’’нти а̄ха.

тена хӣти йасма̄ майа̄ бхиккхуно анусит̣т̣хи на пака̄сита̄ти вадаси, тасма̄. тан̃н̃еветтха пат̣ибха̄тӯти туйхевеса̄ анусит̣т̣хипака̄сана̄ упат̣т̣ха̄тӯти. йо хи пан̃хам̣ катхетука̄мо хоти, на ча саккоти саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена саддхим̣ сам̣сандитва̄ катхетум̣. йо ва̄ на катхетука̄мо хоти, саккоти пана катхетум̣. йо ва̄ нева катхетука̄мо хоти, катхетум̣ на ча саккоти. саббесампи тесам̣ бхагава̄ пан̃хам̣ бха̄рам̣ на кароти. айам̣ пана девапутто катхетука̄мо чева, саккоти ча катхетум̣. тасма̄ тассева бха̄рам̣ каронто бхагава̄ евама̄ха. сопи пан̃хам̣ катхеси.

таттха субха̄ситасса сиккхетха̄ти субха̄ситам̣ сиккхеййа, чатусаччанисситам̣ дасакатха̄ваттхунисситам̣ саттатим̣сабодхипаккхийанисситам̣ чатуббидхам̣ вачӣсучаритамева сиккхеййа. саман̣ӯпа̄санасса ча̄ти саман̣ехи упа̄ситаббам̣ саман̣ӯпа̄санам̣ на̄ма ат̣т̣хатим̣сабхедам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣, тампи сиккхеййа бха̄веййа̄ти аттхо. бахуссута̄нам̣ ва̄ бхиккхӯнам̣ упа̄санампи саман̣ӯпа̄санам̣. тампи ‘ким̣, бханте, кусала’’нтиа̄дина̄ пан̃хапуччханена пан̃н̃а̄вуддхаттхам̣ сиккхеййа. читтавӯпасамасса ча̄ти ат̣т̣хасама̄паттивасена читтавӯпасамам̣ сиккхеййа. ити девапуттена тиссо сиккха̄ катхита̄ хонти. пуримападена хи адхисӣласиккха̄ катхита̄, дутийападена адхипан̃н̃а̄сиккха̄, читтавӯпасамена адхичиттасиккха̄ти евам̣ има̄йа га̄тха̄йа сакалампи са̄санам̣ пака̄ситамева хоти. пат̣хамам̣.

2. дутийакассапасуттаван̣н̣ана̄

83. дутийе джха̄йӣти двӣхи джха̄нехи джха̄йӣ. вимуттачиттоти каммат̣т̣ха̄навимуттийа̄ вимуттачитто. хадайасса̄нупаттинти арахаттам̣. локасса̄ти сан̇кха̄ралокасса. анисситоти тан̣ха̄дит̣т̣хӣхи аниссито, тан̣ха̄дит̣т̣хийо ва̄ аниссито. тада̄нисам̣соти арахатта̄нисам̣со. идам̣ вуттам̣ хоти – арахатта̄нисам̣со бхиккху арахаттам̣ паттхенто джха̄йӣ бхавеййа, сувимуттачитто бхавеййа, локасса удайаббайам̣ н̃атва̄ аниссито бхавеййа. тантидхаммо пана имасмим̣ са̄сане пуббабха̄готи. дутийам̣.

3-4. ма̄гхасутта̄диван̣н̣ана̄

84. татийе ма̄гхоти саккассетам̣ на̄мам̣. свева ваттена ан̃н̃е абхибхавитва̄ девиссарийам̣ паттоти ватрабхӯ, ватрана̄макам̣ ва̄ асурам̣ абхибхаватӣти ватрабхӯ. татийам̣.

85. чатуттхам̣ вуттаттхамева. чатуттхам̣.

5. да̄малисуттаван̣н̣ана̄

86. пан̃чаме на тена̄сӣсате бхаванти тена ка̄ран̣ена йам̣ кин̃чи бхавам̣ на паттхети. а̄йатапаггахо на̄меса девапутто, кхӣн̣а̄савасса киччавоса̄нам̣ наттхи. кхӣн̣а̄савена хи а̄дито арахаттаппаттийа̄ вӣрийам̣ катам̣, апарабха̄ге майа̄ арахаттам̣ паттанти ма̄ тун̣хӣ бхавату, татхева вӣрийам̣ дал̣хам̣ кароту параккаматӯти чинтетва̄ евама̄ха.

атха бхагава̄ ‘‘айам̣ девапутто кхӣн̣а̄савасса киччавоса̄нам̣ акатхенто мама са̄санам̣ аниййа̄никам̣ катхети, киччавоса̄намасса катхесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ наттхи киччантиа̄дима̄ха. тӣсу кира пит̣акесу айам̣ га̄тха̄ асам̣кин̣н̣а̄. бхагавата̄ хи ан̃н̃аттха вӣрийасса досо на̄ма дассито наттхи. идха пана имам̣ девапуттам̣ пат̣иба̄хитва̄ ‘‘кхӣн̣а̄савена пуббабха̄ге а̄саваккхайаттха̄йа аран̃н̃е васантена каммат̣т̣ха̄нам̣ а̄да̄йа вӣрийам̣ катам̣, апарабха̄ге саче иччхати, кароту, но че иччхати, йатха̄сукхам̣ вихаратӯ’’ти кхӣн̣а̄савасса киччавоса̄надассанаттхам̣ евама̄ха. таттха га̄дханти патит̣т̣хам̣. пан̃чамам̣.

6. ка̄мадасуттаван̣н̣ана̄

87. чхат̣т̣хе дуккаранти айам̣ кира девапутто пуббайога̄вачаро бахалакилесата̄йа саппайогена килесе виккхамбхенто саман̣адхаммам̣ катва̄ пуббӯпаниссайамандата̄йа арийабхӯмим̣ аппатва̄ва ка̄лам̣ катва̄ девалоке ниббатто. со ‘‘татха̄гатасса сантикам̣ гантва̄ дуккарабха̄вам̣ а̄рочесса̄мӣ’’ти а̄гантва̄ евама̄ха. таттха дуккаранти дасапи васса̄ни…пе… сат̣т̣хипи йадетам̣ екантапарисуддхасса саман̣адхаммасса каран̣ам̣ на̄ма, там̣ дуккарам̣. секха̄ти сатта секха̄. сӣласама̄хита̄ти сӣлена сама̄хита̄ самупета̄. т̣хитатта̄ти патит̣т̣хитасабха̄ва̄. евам̣ пуччхитапан̃хам̣ виссаджджетва̄ ида̄ни упарипан̃хасамут̣т̣ха̄панаттхам̣ анага̄рийупетасса̄тиа̄дима̄ха. таттха анага̄рийупетасса̄ти анага̄рийам̣ ниггехабха̄вам̣ упетасса. саттабхӯмикепи хи па̄са̄де васанто бхиккху вуд̣д̣хатарена а̄гантва̄ ‘‘майхам̣ идам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти вутте паттачӣварам̣ а̄да̄йа никкхаматева. тасма̄ ‘‘анага̄рийупето’’ти вуччати. тут̣т̣хӣти чатупаччайасантосо. бха̄вана̄йа̄ти читтавӯпасамабха̄вана̄йа.

те чхетва̄ маччуно джа̄ланти йе раттиндивам̣ индрийӯпасаме рата̄, те дуссама̄дахам̣ читтам̣ сама̄даханти. йе ча сама̄хитачитта̄, те чатупаччайасантосам̣ пӯрента̄ на киламанти. йе сантут̣т̣ха̄, те сӣлам̣ пӯрента̄ на киламанти. йе сӣле патит̣т̣хита̄ сатта секха̄, те арийа̄ маччуно джа̄ласан̇кха̄там̣ килесаджа̄лам̣ чхиндитва̄ гаччханти. дуггамоти ‘‘саччаметам̣, бханте, йе индрийӯпасаме рата̄, те дуссама̄дахам̣ сама̄даханти…пе… йе сӣле патит̣т̣хита̄, те маччуно джа̄лам̣ чхиндитва̄ гаччханти’’. ким̣ на гаччхиссанти? айам̣ пана дуггамо бхагава̄ висамо магготи а̄ха. таттха кин̃ча̄пи арийамагго нева дуггамо на висамо, пуббабха̄гапат̣ипада̄йа панасса бахӯ париссайа̄ хонти. тасма̄ евам̣ вутто. авам̣сира̄ти н̃а̄н̣асирена адхосира̄ хутва̄ папатанти. арийамаггам̣ а̄рохитум̣ асаматтхата̄йева ча те анарийамагге папатантӣти ча вуччанти. арийа̄нам̣ само магготи свева магго арийа̄нам̣ само хоти. висаме сама̄ти висамепи саттака̄йе сама̄йева. чхат̣т̣хам̣.

7. пан̃ча̄лачан̣д̣асуттаван̣н̣ана̄

88. саттаме самба̄дхети нӣваран̣асамба̄дхам̣ ка̄магун̣асамба̄дханти две самба̄дха̄. тесу идха нӣваран̣асамба̄дхам̣ адхиппетам̣. ока̄санти джха̄нассетам̣ на̄мам̣. пат̣илӣнанисабхоти пат̣илӣнасет̣т̣хо. пат̣илӣно на̄ма пахӣнама̄но вуччати. йатха̄ха – ‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху пат̣илӣно хоти. идха, бхиккхаве, бхиккхуно асмима̄но пахӣно хоти уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄вам̣като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо’’ти (а. ни. 4.38; маха̄ни. 87). паччалаттхам̣сӯти пат̣илабхим̣су. самма̄ тети йе нибба̄напаттийа̄ сатим̣ пат̣илабхим̣су, те локуттарасама̄дхина̄пи сусама̄хита̄ти миссакаджджха̄нам̣ катхитам̣. саттамам̣.

8. та̄йанасуттаван̣н̣ана̄

89. ат̣т̣хаме пура̄н̣атиттхакароти пуббе титтхакаро. еттха ча титтхам̣ на̄ма два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хийо, титтхакаро на̄ма та̄сам̣ уппа̄дако саттха̄. сеййатхидам̣ нандо, ваччхо, кисо, сам̣киччо. пура̄н̣а̄дайо пана титтхийа̄ на̄ма. айам̣ пана дит̣т̣хим̣ уппа̄детва̄ катхам̣ сагге ниббаттоти? каммава̄дита̄йа. еса кира упосатхабхатта̄дӣни ада̄си, ана̄тха̄нам̣ ваттам̣ пат̣т̣хапеси, патиссайе ака̄си, поккхаран̣ийо кхан̣а̄песи, ан̃н̃ампи бахум̣ калйа̄н̣ам̣ ака̄си. со тасса ниссандена сагге ниббатто, са̄санасса пана ниййа̄никабха̄вам̣ джа̄на̄ти. со татха̄гатасса сантикам̣ гантва̄ са̄сана̄нуччхавика̄ вӣрийаппат̣исам̣йутта̄ га̄тха̄ ваккха̄мӣти а̄гантва̄ чхинда сотантиа̄дима̄ха.

таттха чхинда̄ти анийамитаа̄н̣атти. сотанти тан̣ха̄сотам̣. параккамма̄ти параккамитва̄ вӣрийам̣ катва̄. ка̄мети килесака̄мепи ваттхука̄мепи. пануда̄ти нӣхара. екаттанти джха̄нам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – ка̄ме аджахитва̄ муни джха̄нам̣ на упападжджати, на пат̣илабхатӣти аттхо. кайира̄ че кайира̄тхенанти йади вӣрийам̣ кареййа, кареййа̄тха, там̣ вӣрийам̣ на осаккеййа. дал̣хаменам̣ параккамети дал̣хам̣ енам̣ кареййа. ситхило хи парибба̄джоти ситхилагахита̄ паббаджджа̄. бхиййо а̄кирате раджанти атирекам̣ упари килесараджам̣ а̄кирати. акатам̣ дуккат̣ам̣ сеййоти дуккат̣ам̣ акатамева сеййо. йам̣ кин̃чӣти на кевалам̣ дуккат̣ам̣ катва̄ катаса̄ман̃н̃амева, ан̃н̃ампи йам̣ кин̃чи ситхилам̣ катам̣ еварӯпамева хоти. сам̣килит̣т̣ханти дуккарака̄рикаватам̣. имасмим̣ хи са̄сане паччайахету сама̄диннадхутан̇гаватам̣ сам̣килит̣т̣хамева. сан̇кассаранти сан̇ка̄йа саритам̣, ‘‘идампи имина̄ катам̣ бхависсати, идампи имина̄’’ти евам̣ а̄сан̇китапарисан̇китам̣. а̄дибрахмачарийика̄ти маггабрахмачарийасса а̄дибхӯта̄ пуббападха̄набхӯта̄. ат̣т̣хамам̣.

9. чандимасуттаван̣н̣ана̄

90. наваме чандима̄ти чандавима̄нава̄сӣ девапутто. саббадхӣти саббесу кхандхаа̄йатана̄дӣсу. лока̄нукампака̄ти туйхампи етассапи та̄диса̄ ева. сантарама̄нова̄ти турито вийа. памун̃часӣти атӣтаттхе ваттама̄навачанам̣. навамам̣.

10. сӯрийасуттаван̣н̣ана̄

91. дасаме сӯрийоти сӯрийавима̄нава̄сӣ девапутто. андхака̄рети чаккхувин̃н̃а̄н̣уппаттинива̄ран̣ена андхабха̄вакаран̣е. вирочатӣти верочано. ман̣д̣алӣти ман̣д̣аласан̣т̣ха̄но. ма̄, ра̄ху, гилӣ чараманталиккхети анталиккхе чарам̣ сӯрийам̣, ра̄ху, ма̄ гилӣти вадати. ким̣ панеса там̣ гилатӣти? а̄ма, гилати. ра̄хусса хи аттабха̄во маха̄, уччаттанена ат̣т̣хайоджанасата̄дхика̄ни чатта̄ри йоджанасахасса̄ни, ба̄хантарамасса два̄дасайоджанасата̄ни, бахалаттена чха йоджанасата̄ни, сӣсам̣ нава йоджанасатам̣, нала̄т̣ам̣ тийоджанасатам̣, бхамукантарам̣ пан̣н̣а̄сайоджанам̣, мукхам̣ двийоджанасатам̣, гха̄нам̣ тийоджанасатам̣, мукха̄дха̄нам̣ тийоджанасатагамбхӣрам̣ хаттхаталапа̄датала̄ни путхулато двийоджанасата̄ни. ан̇гулипабба̄ни пан̣н̣а̄са йоджана̄ни. со чандимасӯрийе вирочама̄не дисва̄ исса̄пакато тесам̣ гаманавӣтхим̣ отаритва̄ мукхам̣ виваритва̄ тит̣т̣хати. чандавима̄нам̣ сӯрийавима̄нам̣ ва̄ тийоджанасатике маха̄нараке паккхиттам̣ вийа хоти. вима̄не адхиваттха̄ девата̄ маран̣абхайатаджджита̄ екаппаха̄ренева вираванти. со пана вима̄нам̣ када̄чи хаттхена чха̄дети, када̄чи ханукасса хет̣т̣ха̄ паккхипати, када̄чи дживха̄йа паримаджджати, када̄чи аваган̣д̣ака̄ракам̣ бхун̃джанто вийа каполантаре т̣хапети. вегам̣ пана ва̄ретум̣ на саккоти. саче ва̄ресса̄мӣти ган̣д̣акам̣ катва̄ тит̣т̣хеййа, маттхакам̣ тасса бхиндитва̄ никкхамеййа, а̄кад̣д̣хитва̄ ва̄ нам̣ онамеййа. тасма̄ вима̄нена сахева гаччхати. паджам̣ маманти чандимасӯрийа̄ кира двепи девапутта̄ маха̄самайасуттакатханадивасе сота̄паттипхалам̣ патта̄. тена бхагава̄ ‘‘паджам̣ мама’’нти а̄ха, путто мама есоти аттхо. дасамам̣.

пат̣хамо вагго.

2. ана̄тхапин̣д̣икавагго

1. чандимасасуттаван̣н̣ана̄

92. дутийаваггасса пат̣хаме каччхева̄ти каччхе вийа. каччхети паббатакаччхепи надӣкаччхепи. екоди нипака̄ти екаггачитта̄ чева пан̃н̃а̄непаккена ча саманна̄гата̄. сата̄ти сатиманто. идам̣ вуттам̣ хоти – йе джха̄на̄ни лабхитва̄ екодӣ нипака̄ сата̄ вихаранти, те амакасе паббатакаччхе ва̄ надӣкаччхе ва̄ мага̄ вийа соттхим̣ гамиссантӣти. па̄ранти нибба̄нам̣. амбуджоти маччхо. ран̣ан̃джаха̄ти килесан̃джаха̄. йепи джха̄на̄ни лабхитва̄ аппаматта̄ килесе джаханти, те суттаджа̄лам̣ бхиндитва̄ маччха̄ вийа нибба̄нам̣ гамиссантӣти вуттам̣ хоти. пат̣хамам̣.

2. вен̣д̣усуттаван̣н̣ана̄

93. дутийе вен̣д̣ӯти тасса девапуттасса на̄мам̣. пайирупа̄сийа̄ти парирупа̄ситва̄. анусиккхарети сиккханти. сит̣т̣хипадети анусит̣т̣хипаде. ка̄ле те аппамаджджанта̄ти ка̄ле те аппама̄дам̣ каронта̄. дутийам̣.

3. дӣгхалат̣т̣хисуттаван̣н̣ана̄

94. татийе дӣгхалат̣т̣хӣти девалоке саббе самаппама̄н̣а̄ тига̄вутика̄ва хонти, мануссалоке панасса дӣгхаттабха̄вата̄йа евам̣на̄мам̣ ахоси. со пун̃н̃а̄ни катва̄ девалоке ниббаттопи татхева пан̃н̃а̄йи. татийам̣.

4. нанданасуттаван̣н̣ана̄

95. чатуттхе готама̄ти бхагавантам̣ готтена а̄лапати. ана̄ват̣анти татха̄гатасса хи саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ песентасса руккхо ва̄ паббато ва̄ а̄варитум̣ саматтхо на̄ма наттхи. тена̄ха ‘‘ана̄ват̣а’’нти. ити татха̄гатам̣ тхометва̄ девалоке абхисан̇кхатапан̃хам̣ пуччханто катхам̣видхантиа̄дима̄ха. таттха дуккхаматичча ирийатӣти дуккхам̣ атиккамитва̄ вихарати. сӣлава̄ти локийалокуттарена сӣлена саманна̄гато кхӣн̣а̄саво. пан̃н̃а̄дайопи миссака̄йева ведитабба̄. пӯджайантӣти гандхапуппха̄дӣхи пӯдженти. чатуттхам̣.

5-6. чанданасутта̄диван̣н̣ана̄

96. пан̃чаме аппатит̣т̣хе ана̄ламбети хет̣т̣ха̄ апатит̣т̣хе упари ана̄ламбане. сусама̄хитоти аппана̄йапи упача̄ренапи сут̣т̣ху сама̄хито. пахитаттоти песитатто. нандӣра̄гапариккхӣн̣оти париккхӣн̣анандӣра̄го. нандӣра̄го на̄ма тайо камма̄бхисан̇кха̄ра̄. ити има̄йа га̄тха̄йа ка̄масан̃н̃а̄гахан̣ена пан̃чорамбха̄гийасам̣йоджана̄ни, рӯпасам̣йоджанагахан̣ена пан̃ча уддхамбха̄гийасам̣йоджана̄ни, нандӣра̄гена тайо камма̄бхисан̇кха̄ра̄ гахита̄. евам̣ йасса даса сам̣йоджана̄ни тайо ча камма̄бхисан̇кха̄ра̄ пахӣна̄, со гамбхӣре махогхе на сӣдатӣти. ка̄масан̃н̃а̄йа ва̄ ка̄мабхаво, рӯпасам̣йоджанена рӯпабхаво гахито, тесам̣ гахан̣ена арӯпабхаво гахитова, нандӣра̄гена тайо камма̄бхисан̇кха̄ра̄ гахита̄ти евам̣ йасса тӣсу бхавесу тайо сан̇кха̄ра̄ наттхи, со гамбхӣре на сӣдатӣтипи дассети. пан̃чамам̣.

97. чхат̣т̣хам̣ вуттаттхамева. чхат̣т̣хам̣.

7. субрахмасуттаван̣н̣ана̄

98. саттаме субрахма̄ти со кира девапутто аччхара̄сан̇гхапаривуто нанданакӣл̣икам̣ гантва̄ па̄риччхаттакамӯле пан̃н̃атта̄сане нисӣди. там̣ пан̃часата̄ девадхӣтаро парива̄ретва̄ нисинна̄, пан̃часата̄ руккхам̣ абхирул̣ха̄. нану ча девата̄нам̣ читтавасена йоджанасатикопи руккхо онамитва̄ хаттхам̣ а̄гаччхати, касма̄ та̄ абхирул̣ха̄ти. кхид̣д̣а̄пасутата̄йа. абхируйха пана мадхурассарена га̄йитва̄ га̄йитва̄ пуппха̄ни па̄тенти, та̄ни гахетва̄ итара̄ екатован̣т̣икама̄ла̄дивасена гантхенти. атха руккхам̣ абхирул̣ха̄ упаччхедакакаммавасена екаппаха̄ренева ка̄лам̣ катва̄ авӣчимхи ниббатта̄ маха̄дуккхам̣ анубхаванти.

атха ка̄ле гаччханте девапутто ‘‘има̄сам̣ нева саддо суййати, на пуппха̄ни па̄тенти. кахам̣ ну кхо гата̄’’ти? а̄вадждженто нирайе ниббаттабха̄вам̣ дисва̄ пийаваттхукасокена руппама̄но чинтеси – ‘‘ета̄ та̄ва йатха̄каммена гата̄, майхам̣ а̄йусан̇кха̄ро киттако’’ти. со – ‘‘саттаме дивасе майа̄пи авасеса̄хи пан̃часата̄хи саддхим̣ ка̄лам̣ катва̄ таттхева ниббаттитабба’’нти дисва̄ балаватарена сокена руппи. со – ‘‘имам̣ майхам̣ сокам̣ садеваке локе ан̃н̃атра татха̄гата̄ ниддхамитум̣ саматтхо на̄ма наттхӣ’’ти чинтетва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ ниччам̣ утрастанти га̄тхама̄ха.

таттха иданти аттано читтам̣ дассети. дутийападам̣ пуримассева вевачанам̣. ниччанти ча падасса девалоке ниббаттака̄лато пат̣т̣ха̄йа̄ти аттхо на гахетаббо, сокуппаттика̄лато пана пат̣т̣ха̄йа ниччанти ведитаббам̣. ануппаннесу киччхесӯти ито сатта̄хаччайена йа̄ни дуккха̄ни уппаджджиссанти, тесу. атхо уппатитесу ча̄ти йа̄ни пан̃часата̄нам̣ аччхара̄нам̣ нирайе ниббатта̄нам̣ дит̣т̣ха̄ни, тесу ча̄ти евам̣ имесу уппанна̄нуппаннесу дуккхесу ниччам̣ мама утрастам̣ читтам̣, аббхантаре д̣айхама̄но вийа хоми бхагава̄ти дассети.

на̄н̃н̃атра боджджха̄ тапаса̄ти боджджхан̇габха̄ванан̃ча тапогун̣ан̃ча ан̃н̃атра мун̃читва̄ соттхим̣ на пасса̄мӣти аттхо. саббаниссагга̄ти нибба̄нато. еттха кин̃ча̄пи боджджхан̇габха̄вана̄ пат̣хамам̣ гахита̄, индрийасам̣варо паччха̄, аттхато пана индрийасам̣варова пат̣хамам̣ ведитаббо. индийасам̣варе хи гахите чатупа̄рисуддхисӣлам̣ гахитам̣ хоти. тасмим̣ патит̣т̣хито бхиккху ниссайамуттако дхутан̇гасан̇кха̄там̣ тапогун̣ам̣ сама̄да̄йа аран̃н̃ам̣ пависитва̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ бха̄венто саха випассана̄йа боджджхан̇ге бха̄вети. тасса арийамагго йам̣ нибба̄нам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ уппаджджати, со ‘‘саббаниссагго’’ти бхагава̄ чатусаччавасена десанам̣ виниваттеси. девапутто десана̄парийоса̄не сота̄паттипхале патит̣т̣хахӣти. саттамам̣.

8-10. какудхасутта̄диван̣н̣ана̄

99. ат̣т̣хаме какудхо девапуттоти айам̣ кира коланагаре маха̄моггалла̄наттхерасса упат̣т̣ха̄капутто дахарака̄лейева тхерасса сантике васанто джха̄нам̣ ниббаттетва̄ ка̄лан̇като, брахмалоке уппаджджи. татра̄пи нам̣ какудхо брахма̄твева сан̃джа̄нанти. нандасӣти туссаси. ким̣ ладдха̄ти тут̣т̣хи на̄ма кин̃чи мана̄пам̣ лабхитва̄ хоти, тасма̄ евама̄ха. ким̣ джӣйиттха̄ти йасса хи кин̃чи мана̄пам̣ чӣвара̄диваттху джин̣н̣ам̣ хоти, со сочати, тасма̄ евама̄ха. аратӣ на̄бхикӣратӣти уккан̣т̣хита̄ на̄бхибхавати. агхаджа̄тасса̄ти дуккхаджа̄тасса, ват̣т̣адуккхе т̣хитасса̄ти аттхо. нандӣджа̄тасса̄ти джа̄татан̣хасса. агханти еварӯпасса хи ват̣т̣адуккхам̣ а̄гатамева хоти. ‘‘дуккхӣ сукхам̣ паттхайатӣ’’ти хи вуттам̣. ити агхаджа̄тасса нандӣ хоти, сукхавипарин̣а̄мена дуккхам̣ а̄гатамева̄ти нандӣджа̄тасса агхам̣ хоти. ат̣т̣хамам̣.

100. навамам̣ вуттаттхамева. навамам̣.

101. дасаме а̄нандаттхерасса анума̄набуддхийа̄ а̄нубха̄ваппака̄санаттхам̣ ан̃н̃атароти а̄ха. дасамам̣.

дутийо вагго.

3. на̄на̄титтхийавагго

1-2. сивасутта̄диван̣н̣ана̄

102. татийаваггасса пат̣хамам̣ вуттаттхамева. пат̣хамам̣.

103. дутийе пат̣икаччева̄ти пат̣хамам̣йева. аккхаччхинноваджха̄йатӣти аккхаччхинно аваджха̄йати, балавачинтанам̣ чинтети. дутийага̄тха̄йа аккхаччхиннова̄ти аккхаччхинно вийа. дутийам̣.

3-4. серӣсутта̄диван̣н̣ана̄

104. татийе да̄йакоти да̄насӣло. да̄напатӣти йам̣ да̄нам̣ деми, тасса пати хутва̄ деми, на да̄со на саха̄йо. йо хи аттана̄ мадхурам̣ бхун̃джати, паресам̣ амадхурам̣ дети, со да̄насан̇кха̄тасса деййадхаммасса да̄со хутва̄ дети. йо йам̣ аттана̄ бхун̃джати, тадева дети, со саха̄йо хутва̄ дети. йо пана аттана̄ йена тена йа̄пети, паресам̣ мадхурам̣ дети, со пати джет̣т̣хако са̄ми хутва̄ дети. ахам̣ ‘‘та̄дисо ахоси’’нти вадати.

чатӯсу два̄ресути тасса кира ран̃н̃о синдхаварат̣т̣хам̣ содхива̄карат̣т̣ханти две рат̣т̣ха̄ни ахесум̣, нагарам̣ рорувам̣ на̄ма. тасса екекасмим̣ два̄ре девасикам̣ сатасахассам̣ уппаджджати, антонагаре виниччхайат̣т̣ха̄не сатасахассам̣. со бахухиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ ра̄сибхӯтам̣ дисва̄ каммассакатан̃а̄н̣ам̣ уппа̄детва̄ чатӯсу два̄ресу да̄наса̄ла̄йо ка̄ретва̄ тасмим̣ тасмим̣ два̄ре ут̣т̣хитаа̄йена да̄нам̣ детха̄ти амачче т̣хапеси. тена̄ха – ‘‘чатӯсу два̄ресу да̄нам̣ дӣйиттха̄’’ти.

саман̣абра̄хман̣акапан̣аддхикаваниббакайа̄чака̄нанти еттха саман̣а̄ти паббаджджӯпагата̄. бра̄хман̣а̄ти бхова̄дино. самитапа̄паба̄хитапа̄пе пана саман̣абра̄хман̣е еса на̄латтха. капан̣а̄ти дуггата̄ далиддаманусса̄ ка̄н̣акун̣иа̄дайо. аддхика̄ти патха̄вино. ваниббака̄ти йе ‘‘ит̣т̣хам̣, диннам̣, кантам̣, мана̄пам̣, ка̄лена, анаваджджам̣ диннам̣, дадам̣ читтам̣ паса̄деййа, гаччхату бхавам̣ брахмалока’’нтиа̄дина̄ найена да̄насса ван̣н̣ам̣ тхомайама̄на̄ вичаранти. йа̄чака̄ти йе ‘‘пасатаматтам̣ детха, сара̄ваматтам̣ детха̄’’тиа̄дӣни ча ватва̄ йа̄чама̄на̄ вичаранти. иттха̄га̄расса да̄нам̣ дӣйиттха̄ти пат̣хамадва̄расса ладдхатта̄ таттха уппаджджанакасатасахассе ан̃н̃ампи дханам̣ паккхипитва̄ ран̃н̃о амачче ха̄ретва̄ аттано амачче т̣хапетва̄ ран̃н̃а̄ диннада̄нато ра̄джиттхийо махантатарам̣ да̄нам̣ адам̣су. там̣ сандха̄йевама̄ха. мама да̄нам̣ пат̣иккамӣти йам̣ мама да̄нам̣ таттха дӣйиттха, там̣ пат̣иниватти. сесадва̄ресупи есева найо. кочӣти каттхачи. дӣгхараттанти асӣтивассасахасса̄ни. еттакам̣ кира ка̄лам̣ тасса ран̃н̃о да̄нам̣ дӣйиттха. татийам̣.

105. чатуттхам̣ вуттаттхамева. чатуттхам̣.

5. джантусуттаван̣н̣ана̄

106. пан̃чаме косалесу вихарантӣти бхагавато сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ таттха гантва̄ вихаранти. уддхата̄ти акаппийе каппийасан̃н̃ита̄йа ча каппийе акаппийасан̃н̃ита̄йа ча анавадждже са̄ваджджасан̃н̃ита̄йа ча са̄вадждже анаваджджасан̃н̃ита̄йа ча уддхаччапакатика̄ хутва̄. уннал̣а̄ти уггатанал̣а̄, ут̣т̣хитатуччхама̄на̄ти вуттам̣ хоти. чапала̄ти паттачӣвараман̣д̣ана̄дина̄ ча̄паллена йутта̄. мукхара̄ти мукхакхара̄, кхаравачана̄ти вуттам̣ хоти. викин̣н̣ава̄ча̄ти асам̣йатавачана̄, дивасампи нираттхакавачанапала̄пино. мут̣т̣хассатиноти нат̣т̣хассатино сативирахита̄, идха катам̣ еттха памуссанти. асампаджа̄на̄ти ниппан̃н̃а̄. асама̄хита̄ти аппана̄упача̄расама̄дхирахита̄, чан̣д̣асоте баддхана̄ва̄садиса̄. виббхантачитта̄ти анават̣т̣хитачитта̄, пантха̄рул̣хаба̄ламигасадиса̄. па̄катиндрийа̄ти сам̣вара̄бха̄вена гихика̄ле вийа виват̣аиндрийа̄.

джантӯти евам̣на̄мако девапутто. тадахупосатхети тасмим̣ аху упосатхе, упосатхадивасети аттхо. паннарасети ча̄туддасика̄дипат̣иккхепо. упасан̇камӣти чоданаттха̄йа упагато. со кира чинтеси – ‘‘име бхиккхӯ саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ никкханта̄, ида̄ни паматта̄ вихаранти, на кхо панете па̄т̣ийеккам̣ нисиннат̣т̣ха̄не чодийама̄на̄ катхам̣ ган̣хиссанти, сама̄гаманака̄ле чодисса̄мӣ’’ти упосатхадивасе тесам̣ саннипатитабха̄вам̣ н̃атва̄ упасан̇ками. га̄тха̄хи аджджхабха̄сӣти саббесам̣ маджджхе т̣хатва̄ га̄тха̄ абха̄си.

таттха йасма̄ гун̣акатха̄йа саддхим̣ ниггун̣асса агун̣о па̄кат̣о хоти, тасма̄ гун̣ам̣ та̄ва катхенто сукхаджӣвино пуре а̄сунтиа̄дима̄ха. таттха сукхаджӣвино пуре а̄сунти пуббе бхиккхӯ суппоса̄ субхара̄ ахесум̣, уччанӣчакулесу сапада̄нам̣ чаритва̄ ладдхена миссакапин̣д̣ена йа̄песунти адхиппа̄йена евама̄ха. аниччха̄ти ниттан̣ха̄ хутва̄.

евам̣ пора̄н̣акабхиккхӯнам̣ ван̣н̣ам̣ катхетва̄ ида̄ни тесам̣ аван̣н̣ам̣ катхенто дуппосантиа̄дима̄ха. таттха га̄ме га̄ман̣ика̄ вийа̄ти йатха̄ га̄ме га̄макут̣а̄ на̄наппака̄рена джанам̣ пӣл̣етва̄ кхӣрададхитан̣д̣ула̄дӣни а̄хара̄петва̄ бхун̃джанти, евам̣ тумхепи анесана̄йа т̣хита̄ тумха̄кам̣ джӣвикам̣ каппетха̄ти адхиппа̄йена вадати. нипаджджантӣти уддесапарипуччха̄манасика̄рехи анаттхика̄ хутва̄ сайанамхи хаттхапа̄де виссаджджетва̄ нипаджджанти. пара̄га̄ресӯти парагехесу, куласун̣ха̄дӣсӯти аттхо. муччхита̄ти килесамуччха̄йа муччхита̄.

екаччети ваттаббайуттакейева. апавиддха̄ти чхад̣д̣итака̄. ана̄тха̄ти апатит̣т̣ха̄. пета̄ти суса̄не чхад̣д̣ита̄ ка̄лан̇катаманусса̄. йатха̄ хи суса̄не чхад̣д̣ита̄ на̄на̄сакун̣а̄дӣхи кхаджджанти, н̃а̄така̄пи несам̣ на̄тхакиччам̣ на каронти, на раккханти, на гопайанти, евамевам̣ еварӯпа̄пи а̄чарийупаджджха̄йа̄дӣнам̣ сантика̄ ова̄да̄нуса̄саним̣ на лабхантӣти апавиддха̄ ана̄тха̄, йатха̄ пета̄, татхева хонти. пан̃чамам̣.

6. рохитассасуттаван̣н̣ана̄

107. чхат̣т̣хе йаттха̄ти чаккава̄л̣алокасса екока̄се бхуммам̣. на чавати на упападжджатӣти идам̣ апара̄парам̣ чутипат̣исандхивасена гахитам̣. гаманена̄ти падагаманена. на̄хам̣ там̣ локасса антанти саттха̄ сан̇кха̄ралокасса антам̣ сандха̄йа вадати. н̃а̄теййантиа̄дӣсу н̃а̄таббам̣, дат̣т̣хаббам̣, паттаббанти аттхо.

ити девапуттена чаккава̄л̣алокасса анто пуччхито, саттха̄ра̄ сан̇кха̄ралокасса катхито. со пана аттано пан̃хена саддхим̣ саттху бйа̄каран̣ам̣ саметӣти сан̃н̃а̄йа пасам̣санто аччхарийантиа̄дима̄ха.

дал̣хадхаммоти дал̣хадхану, уттамаппама̄н̣ена дхануна̄ саманна̄гато. дхануггахоти дхануа̄чарийо. сусиккхитоти даса два̄даса васса̄ни дханусиппам̣ сиккхито. катахаттхоти усабхаппама̄н̣епи ва̄лаггам̣ виджджхитум̣ саматтхабха̄вена катахаттхо. катӯпа̄саноти катасараккхепо дасситасиппо. асанена̄ти кан̣д̣ена. атипа̄теййа̄ти атиккамеййа. йа̄вата̄ со та̄лаччха̄йам̣ атиккамеййа, та̄вата̄ ка̄лена екачаккава̄л̣ам̣ атиккама̄мӣти аттано джавасампаттим̣ дассети.

пураттхима̄ самудда̄ паччхимоти йатха̄ пураттхимасамудда̄ паччхимасамуддо дӯре, евам̣ ме дӯре падавӣтиха̄ро ахосӣти вадати. со кира па̄чӣначаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ т̣хито па̄дам̣ паса̄ретва̄ паччхимачаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ аккамати, пуна дутийам̣ па̄дам̣ паса̄ретва̄ парачаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ аккамати. иччха̄гатанти иччха̄ ева. ан̃н̃атрева̄ти ниппапан̃чатам̣ дассети. бхиккха̄ча̄рака̄ле киреса на̄галата̄дантакат̣т̣хам̣ кха̄дитва̄ анотатте мукхам̣ дховитва̄ ка̄ле сампатте уттаракурумхи пин̣д̣а̄йа чаритва̄ чаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ нисинно бхаттакиччам̣ кароти, таттха мухуттам̣ виссамитва̄ пуна джавати. вассасата̄йукоти тада̄ дӣгха̄йукака̄ло хоти, айам̣ пана вассасата̄васит̣т̣хе а̄йумхи гаманам̣ а̄рабхи. вассасатаджӣвӣти там̣ вассасатам̣ анантара̄йена джӣванто. антара̄ва ка̄лан̇катоти чаккава̄л̣алокасса антам̣ аппатва̄ антара̄ва мато. со пана таттха ка̄лам̣ катва̄пи а̄гантва̄ имасмим̣йева чаккава̄л̣е ниббатти. аппатва̄ти сан̇кха̄ралокасса антам̣ аппатва̄. дуккхасса̄ти ват̣т̣адуккхасса. антакирийанти парийантакаран̣ам̣. кал̣еварети аттабха̄ве. сасан̃н̃имхи саманакети сасан̃н̃е сачитте. локанти дуккхасаччам̣. локасамудайанти самудайасаччам̣. локаниродханти ниродхасаччам̣. пат̣ипаданти маггасаччам̣. ити – ‘‘на̄хам̣, а̄вусо, има̄ни чатта̄ри сачча̄ни тин̣акат̣т̣ха̄дӣсу пан̃н̃апеми, имасмим̣ пана ча̄тумаха̄бхӯтике ка̄йасмим̣ йева пан̃н̃апемӣ’’ти дассети. самита̄вӣти самитапа̄по. на̄сӣсатӣти на паттхети. чхат̣т̣хам̣.

108-109. саттамат̣т̣хама̄ни вуттаттха̄нева. саттамам̣, ат̣т̣хамам̣.

9. сусимасуттаван̣н̣ана̄

110. наваме туйхампи но, а̄нанда, са̄рипутто руччатӣти саттха̄ тхерасса ван̣н̣ам̣ катхетука̄мо, ван̣н̣о ча на̄меса висабха̄гапуггаласса сантике катхетум̣ на ват̣т̣ати. тасса сантике катхито хи маттхакам̣ на па̄пун̣а̄ти. со хи ‘‘асуко на̄ма бхиккху сӣлава̄’’ти вутте. ‘‘ким̣ тасса сӣлам̣? горӯпасӣло со. ким̣ тайа̄ ан̃н̃о сӣлава̄ на дит̣т̣хапуббо’’ти ва̄? ‘‘пан̃н̃ава̄’’ти вутте, ‘‘ким̣ пан̃н̃о со? ким̣ тайа̄ ан̃н̃о пан̃н̃ава̄ на дит̣т̣хапуббо’’ти? ва̄, а̄дӣни ватва̄ ван̣н̣акатха̄йа антара̄йам̣ кароти. а̄нандаттхеро пана са̄рипуттаттхерасса сабха̄го, пан̣ӣта̄ни лабхитва̄ тхерасса дети, аттано упат̣т̣ха̄када̄раке пабба̄джетва̄ тхерасса сантике упаджджхам̣ ган̣ха̄пети, упасампа̄дети. са̄рипуттаттхеропи а̄нандаттхерасса татхева кароти. ким̣ ка̄ран̣а̄? ан̃н̃аман̃н̃асса гун̣есу пасӣдитва̄. а̄нандаттхеро хи – ‘‘амха̄кам̣ джет̣т̣хабха̄тико екам̣ асан̇кхйеййам̣ сатасахассан̃ча каппе па̄рамийо пӯретва̄ сол̣асавидхам̣ пан̃н̃ам̣ пат̣ивиджджхитва̄ дхаммасена̄патит̣т̣ха̄не т̣хито’’ти тхерасса гун̣есу пасӣдитва̄ва тхерам̣ мама̄йати. са̄рипуттаттхеропи – ‘‘самма̄самбуддхасса майа̄ каттаббам̣ мукходакада̄на̄дикиччам̣ саббам̣ а̄нандо кароти. а̄нандам̣ нисса̄йа ахам̣ иччхитиччхитам̣ сама̄паттим̣ сама̄паджджитум̣ лабха̄мӣ’’ти а̄йасмато а̄нандасса гун̣есу пасӣдитва̄ва там̣ мама̄йати. тасма̄ бхагава̄ са̄рипуттаттхерасса ван̣н̣ам̣ катхетука̄мо а̄нандаттхерасса сантике катхетум̣ а̄раддхо.

таттха туйхампӣти сампин̣д̣анаттхо пи-ка̄ро. идам̣ вуттам̣ хоти – ‘‘а̄нанда, са̄рипуттасса а̄ча̄ро гочаро виха̄ро абхиккамо пат̣иккамо а̄локитавилокитам̣ самин̃джитапаса̄ран̣ам̣ майхам̣ руччати, асӣтимаха̄тхера̄нам̣ руччати, садевакасса локасса руччати. туйхампи руччатӣ’’ти?

тато тхеро са̄т̣акантаре ладдхока̄со балавамалло вийа тут̣т̣хама̄насо хутва̄ – ‘‘саттха̄ майхам̣ пийасаха̄йасса ван̣н̣ам̣ катха̄петука̄мо. лабхисса̄ми но аджджа, дӣпадхаджабхӯтам̣ маха̄джамбум̣ видхунанто вийа вала̄хакантарато чандам̣ нӣхаритва̄ дассенто вийа са̄рипуттаттхерасса ван̣н̣ам̣ катхету’’нти чинтетва̄ пат̣хаматарам̣ та̄ва чатӯхи падехи пуггалапала̄пе харанто касса хи на̄ма, бханте, аба̄ласса̄тиа̄дима̄ха. ба̄ло хи ба̄лата̄йа, дут̣т̣хо досата̄йа, мӯл̣хо мохена, випаллаттхачитто умматтако читтавипалла̄сена ван̣н̣ам̣ ‘‘ван̣н̣о’’ти ва̄ аван̣н̣ам̣ ‘‘аван̣н̣е’’ти ва̄, ‘‘айам̣ буддхо, айам̣ са̄вако’’ти ва̄ на джа̄на̄ти. аба̄ла̄дайо пана джа̄нанти, тасма̄ аба̄ласса̄тиа̄дима̄ха. на руччеййа̄ти ба̄ла̄дӣнам̣йева хи со на руччеййа, на ан̃н̃асса кассачи на руччеййа.

евам̣ пуггалапала̄пе харитва̄ ида̄ни сол̣асахи падехи йатха̄бхӯтам̣ ван̣н̣ам̣ катхенто пан̣д̣ито, бхантетиа̄дима̄ха. таттха пан̣д̣итоти пан̣д̣иччена саманна̄гато, чатӯсу косаллесу т̣хитассетам̣ на̄мам̣. вуттан̃хетам̣ – ‘‘йато кхо, а̄нанда, бхиккху дха̄тукусало ча хоти а̄йатанакусало ча пат̣иччасамуппа̄дакусало ча т̣ха̄на̄т̣т̣ха̄накусало ча, етта̄вата̄ кхо, а̄нанда, ‘пан̣д̣ито бхиккхӯ’ти алам̣ вачана̄йа̄’’ти (ма. ни. 3.124). маха̄пан̃н̃отиа̄дӣсу маха̄пан̃н̃а̄дӣхи саманна̄гатоти аттхо. татридам̣ маха̄пан̃н̃а̄дӣнам̣ на̄наттам̣ (пат̣и. ма. 3.4) – катама̄ маха̄пан̃н̃а̄? маханте сӣлаккхандхе паригган̣ха̄тӣти маха̄пан̃н̃а̄, маханте сама̄дхиккхандхе, пан̃н̃а̄ккхандхе, вимуттиккхандхе, вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхе паригган̣ха̄тӣти маха̄пан̃н̃а̄. маханта̄ни т̣ха̄на̄т̣т̣ха̄на̄ни, маха̄виха̄расама̄паттийо, маханта̄ни арийасачча̄ни, маханте сатипат̣т̣ха̄не, саммаппадха̄не, иддхипа̄де, маханта̄ни индрийа̄ни, бала̄ни, боджджхан̇га̄ни, маханте арийамагге, маханта̄ни са̄ман̃н̃апхала̄ни, маха̄абхин̃н̃а̄йо, махантам̣ параматтхам̣ нибба̄нам̣ паригган̣ха̄тӣти маха̄пан̃н̃а̄.

са̄ пана тхерасса девороханам̣ катва̄ сан̇кассанагарадва̄ре т̣хитена саттха̄ра̄ путхуджджанапан̃чаке пан̃хе пуччхите там̣ виссаджджентасса па̄кат̣а̄ джа̄та̄.

катама̄ путхупан̃н̃а̄? путху на̄на̄кхандхесу, (н̃а̄н̣ам̣ паваттатӣти путхупан̃н̃а̄.) путху на̄на̄дха̄тӯсу, путху на̄на̄а̄йатанесу, путху на̄на̄пат̣иччасамуппа̄десу, путху на̄на̄сун̃н̃атаманупалаббхесу, путху на̄на̄аттхесу, дхаммесу нируттӣсу пат̣ибха̄несу, путху на̄на̄сӣлаккхандхесу, путху на̄на̄сама̄дхи-пан̃н̃а̄вимутти-вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхесу, путху на̄на̄т̣ха̄на̄т̣т̣ха̄несу, путху на̄на̄виха̄расама̄паттӣсу, путху на̄на̄арийасаччесу, путху на̄на̄сатипат̣т̣ха̄несу, саммаппадха̄несу, иддхипа̄десу, индрийесу, балесу, боджджхан̇гесу, путху на̄на̄арийамаггесу, са̄ман̃н̃апхалесу, абхин̃н̃а̄су, путху на̄на̄джанаса̄дха̄ран̣е дхамме саматиккамма параматтхе нибба̄не н̃а̄н̣ам̣ паваттатӣти путхупан̃н̃а̄.

катама̄ ха̄сапан̃н̃а̄? идхекаччо ха̄сабахуло ведабахуло тут̣т̣хибахуло па̄моджджабахуло сӣлам̣ парипӯрети, индрийасам̣варам̣ парипӯрети, бходжане маттан̃н̃утам̣, джа̄гарийа̄нуйогам̣, сӣлаккхандхам̣, сама̄дхиккхандхам̣, пан̃н̃а̄ккхандхам̣, вимуттиккхандхам̣, вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхам̣ парипӯретӣти, ха̄сапан̃н̃а̄. ха̄сабахуло па̄моджджабахуло т̣ха̄на̄т̣т̣ха̄нам̣ пат̣ивиджджхатӣти ха̄сапан̃н̃а̄. ха̄сабахуло виха̄расама̄паттийо парипӯретӣти ха̄сапан̃н̃а̄. ха̄сабахуло арийасачча̄ни пат̣ивиджджхати. сатипат̣т̣ха̄не, саммаппадха̄не, иддхипа̄де, индрийа̄ни, бала̄ни, боджджхан̇га̄ни, арийамаггам̣ бха̄ветӣти ха̄сапан̃н̃а̄. ха̄сабахуло са̄ман̃н̃апхала̄ни саччхикароти, абхин̃н̃а̄йо пат̣ивиджджхатӣти ха̄сапан̃н̃а̄, ха̄сабахуло ведатут̣т̣хипа̄моджджабахуло параматтхам̣ нибба̄нам̣ саччхикаротӣти ха̄сапан̃н̃а̄.

тхеро ча сарадо на̄ма та̄пасо хутва̄ аномадассисса бхагавато па̄дамӯле аггаса̄вакапаттханам̣ пат̣т̣хапеси. там̣ка̄лато пат̣т̣ха̄йа ха̄сабахуло сӣлапарипӯран̣а̄дӣни ака̄сӣти ха̄сапан̃н̃о.

катама̄ джаванапан̃н̃а̄? йам̣кин̃чи рӯпам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣…пе… йам̣ дӯре сантике ва̄, саббам̣ рӯпам̣ аниччато кхиппам̣ джаватӣти джаванапан̃н̃а̄. дуккхато кхиппам̣, анаттато кхиппам̣ джаватӣти джаванапан̃н̃а̄. йа̄ ка̄чи ведана̄…пе… йа̄ ка̄чи сан̃н̃а̄… йе кечи сан̇кха̄ра̄… йам̣кин̃чи вин̃н̃а̄н̣ам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣…пе… саббам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччато, дуккхато, анаттато кхиппам̣ джаватӣти джаванапан̃н̃а̄. чаккху…пе… джара̄маран̣ам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ аниччато, дуккхато, анаттато кхиппам̣ джаватӣти джаванапан̃н̃а̄. рӯпам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ аниччам̣ кхайат̣т̣хена, дуккхам̣ бхайат̣т̣хена, анатта̄ аса̄ракат̣т̣хена̄ти тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ рӯпаниродхе нибба̄не кхиппам̣ джаватӣти джаванапан̃н̃а̄. ведана̄… сан̃н̃а̄… сан̇кха̄ра̄… вин̃н̃а̄н̣ам̣… чаккху…пе… джара̄маран̣ам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ аниччам̣ кхайат̣т̣хена…пе… вибхӯтам̣ катва̄ джара̄маран̣аниродхе нибба̄не кхиппам̣ джаватӣти джаванапан̃н̃а̄. рӯпам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣…пе… вин̃н̃а̄н̣ам̣. чаккху…пе… джара̄маран̣ам̣ аниччам̣ сан̇кхатам̣ пат̣иччасамуппаннам̣ кхайадхаммам̣ вайадхаммам̣ вира̄гадхаммам̣ ниродхадхамманти тулайитва̄ тӣрайитва̄ вибха̄вайитва̄ вибхӯтам̣ катва̄ джара̄маран̣аниродхе нибба̄не кхиппам̣ джаватӣти джаванапан̃н̃а̄.

катама̄ тиккхапан̃н̃а̄? кхиппам̣ килесе чхиндатӣти тиккхапан̃н̃а̄. уппаннам̣ ка̄мавитаккам̣ на̄дхива̄сети, уппаннам̣ бйа̄па̄давитаккам̣… уппаннам̣ вихим̣са̄витаккам̣… уппаннуппанне па̄паке акусале дхамме… уппаннам̣ ра̄гам̣… досам̣… мохам̣… кодхам̣… упана̄хам̣… маккхам̣… пал̣а̄сам̣… иссам̣… маччхарийам̣… ма̄йам̣… са̄т̣хеййам̣… тхамбхам̣… са̄рамбхам̣… ма̄нам̣… атима̄нам̣… мадам̣… пама̄дам̣… саббе килесе… саббе дуччарите… саббе абхисан̇кха̄ре… саббе бхавага̄микамме на̄дхива̄сети паджахати винодети, бйантӣкароти, анабха̄вам̣ гаметӣти тиккхапан̃н̃а̄. екасмим̣ а̄сане чатта̄ро ча арийамагга̄, чатта̄ри ча са̄ман̃н̃апхала̄ни, чатассо ча пат̣исамбхида̄йо, чха ча абхин̃н̃а̄йо адхигата̄ хонти саччхиката̄ пхассита̄ пан̃н̃а̄йа̄ти тиккхапан̃н̃а̄.

тхеро ча бха̄гинеййасса дӣгханакхапарибба̄джакасса ведана̄париггахасутте десийама̄не т̣хитакова саббакилесе чхиндитва̄ са̄вакапа̄рамин̃а̄н̣ам̣ пат̣ивиддхака̄лато пат̣т̣ха̄йа тиккхапан̃н̃о на̄ма джа̄то. тена̄ха – ‘‘тиккхапан̃н̃о, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто’’ти.

катама̄ ниббедхикапан̃н̃а̄? идхекаччо саббасан̇кха̄ресу уббегабахуло хоти утта̄сабахуло уккан̣т̣ханабахуло аратибахуло анабхиратибахуло бахимукхо на рамати саббасан̇кха̄ресу, аниббиддхапуббам̣ аппада̄литапуббам̣ лобхаккхандхам̣ ниббиджджхати пада̄летӣти ниббедхикапан̃н̃а̄. аниббиддхапуббам̣ аппада̄литапуббам̣ досаккхандхам̣… мохаккхандхам̣… кодхам̣… упана̄хам̣…пе… саббе бхавага̄микамме ниббиджджхати пада̄летӣти ниббедхикапан̃н̃а̄.

аппиччхоти сантагун̣анигуханата̄, паччайапат̣иггахан̣е ча маттан̃н̃ута̄, етам̣ аппиччхалаккхан̣анти имина̄ лаккхан̣ена саманна̄гато. сантут̣т̣хоти чатӯсу паччайесу йатха̄ла̄бхасантосо йатха̄баласантосо йатха̄са̄руппасантосоти, имехи тӣхи сантосехи саманна̄гато. павивиттоти ка̄йавивеко ча вивекат̣т̣хака̄йа̄нам̣ неккхамма̄бхирата̄нам̣, читтавивеко ча парисуддхачитта̄нам̣ парамавода̄наппатта̄нам̣, упадхививеко ча нирупадхӣнам̣ пуггала̄нам̣ висан̇кха̄рагата̄нанти, имесам̣ тин̣н̣ам̣ вивека̄нам̣ ла̄бхӣ. асам̣сат̣т̣хоти дассанасам̣сагго саванасам̣сагго самуллапанасам̣сагго парибхогасам̣сагго ка̄йасам̣сагготи, имехи пан̃чахи сам̣саггехи вирахито. айан̃ча пан̃чавидхо сам̣сагго ра̄джӯхи ра̄джамаха̄маттехи титтхийехи титтхийаса̄вакехи упа̄сакехи упасика̄хи бхиккхӯхи бхиккхунӣхӣти ат̣т̣хахи пуггалехи саддхим̣ джа̄йати, со саббопи тхерасса наттхӣти асам̣сат̣т̣хо.

а̄раддхавӣрийоти паггахитавӣрийо парипун̣н̣авӣрийо. таттха а̄раддхавӣрийо бхиккху гамане уппаннакилесасса т̣ха̄нам̣ па̄пун̣итум̣ на дети, т̣ха̄не уппаннасса нисаджджам̣, нисаджджа̄йа уппаннасса сеййам̣ па̄пун̣итум̣ на дети, тасмим̣ тасмим̣ ирийа̄патхе уппаннам̣ таттха таттхева нигган̣ха̄ти. тхеро пана чатучатта̄лӣса васса̄ни ман̃че пит̣т̣хим̣ на паса̄рети. там̣ сандха̄йа ‘‘а̄раддхавӣрийо’’ти а̄ха. ватта̄ти одхунанаватта̄. бхиккхӯнам̣ аджджха̄ча̄рам̣ дисва̄ ‘‘аджджа катхесса̄ми, све катхесса̄мӣ’’ти катха̄ваваттха̄нам̣ на кароти, тасмим̣ тасмим̣ йева т̣ха̄не овадати ануса̄сатӣти аттхо.

вачанаккхамоти вачанам̣ кхамати. еко хи парасса ова̄дам̣ дети, сайам̣ пана ан̃н̃ена овадийама̄но куджджхати. тхеро пана парассапи ова̄дам̣ дети, сайам̣ овадийама̄нопи сираса̄ сампат̣иччхати. екадивасам̣ кира са̄рипуттаттхерам̣ саттавассико са̄ман̣еро – ‘‘бханте, са̄рипутта, тумха̄кам̣ нива̄санакан̣н̣о оламбатӣ’’ти а̄ха. тхеро кин̃чи аватва̄ва екамантам̣ гантва̄ париман̣д̣алам̣ нива̄сетва̄ а̄гамма ‘‘еттакам̣ ват̣т̣ати а̄чарийа̄’’ти ан̃джалим̣ паггайха ат̣т̣ха̄си.

‘‘тадаху паббаджито санто, джа̄тийа̄ саттавассико;

сопи мам̣ ануса̄сеййа, сампат̣иччха̄ми маттхаке’’ти. (ми. па. 6.4.8) –

а̄ха.

чодакоти ваттхусмим̣ отин̣н̣е ва̄ анотин̣н̣е ва̄ вӣтиккамам̣ дисва̄ – ‘‘а̄вусо, бхиккхуна̄ на̄ма евам̣ нива̄сетаббам̣, евам̣ па̄рупитаббам̣, евам̣ гантаббам̣, евам̣ т̣ха̄таббам̣, евам̣ нисӣдитаббам̣, евам̣ кха̄дитаббам̣, евам̣ бхун̃джитабба’’нти тантивасена анусит̣т̣хим̣ дети.

па̄пагарахӣти па̄папуггале на пассе, на тесам̣ вачанам̣ сун̣е, техи саддхим̣ екачаккава̄л̣епи на васеййам̣.

‘‘ма̄ ме када̄чи па̄пиччхо, кусӣто хӣнавӣрийо;

аппассуто ана̄даро, самето аху каттхачӣ’’ти. –

евам̣ па̄папуггалепи гарахати, ‘‘саман̣ена на̄ма ра̄гавасикена досамохавасикена на хотаббам̣, уппанно ра̄го досо мохо паха̄таббо’’ти евам̣ па̄падхаммепи гарахатӣти двӣхи ка̄ран̣ехи ‘‘па̄пагарахӣ, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто’’ти вадати.

евам̣ а̄йасмата̄ а̄нандена сол̣асахи падехи тхерасса йатха̄бхӯтаван̣н̣аппака̄сане кате – ‘‘ким̣ а̄нандо аттано пийасаха̄йасса ван̣н̣ам̣ катхетум̣ на лабхати, катхету ким̣ пана тена катхитам̣ татхева хоти, ким̣ со саббан̃н̃ӯ’’ти? кочи па̄папуггало ваттум̣ ма̄ лабхатӯти саттха̄ там̣ ван̣н̣абхан̣анам̣ акуппам̣ саббан̃н̃убха̄ситам̣ каронто джинамуддика̄йа лан̃чханто еваметантиа̄дима̄ха.

евам̣ татха̄гатена ча а̄нандаттхерена ча маха̄тхерасса ван̣н̣е катхийама̄не бхумат̣т̣хака̄ девата̄ ут̣т̣хахитва̄ етехева сол̣асахи падехи ван̣н̣ам̣ катхайим̣су. тато а̄ка̄сат̣т̣хакадевата̄ сӣтавала̄хака̄ ун̣хавала̄хака̄ ча̄тумаха̄ра̄джика̄ти йа̄ва аканит̣т̣хабрахмалока̄ девата̄ ут̣т̣хахитва̄ етехева сол̣асахи падехи ван̣н̣ам̣ катхайим̣су. етенупа̄йена екачаккава̄л̣ам̣ а̄дим̣ катва̄ дасасу чаккава̄л̣асахассесу девата̄ ут̣т̣хахитва̄ катхайим̣су. атха̄йасмато са̄рипуттасса саддхивиха̄рико сусӣмо девапутто чинтеси – ‘‘има̄ девата̄ аттано аттано наккхаттакӣл̣ам̣ паха̄йа таттха таттха гантва̄ майхам̣ упаджджха̄йассева ван̣н̣ам̣ катхенти, гаччха̄ми татха̄гатасса сантикам̣, гантва̄ етадева ван̣н̣абхан̣анам̣ девата̄бха̄ситам̣ каромӣ’’ти, со татха̄ ака̄си. там̣ дассетум̣ атха кхо сусӣмотиа̄ди вуттам̣.

учча̄вача̄ти ан̃н̃есу т̣ха̄несу пан̣ӣтам̣ уччам̣ вуччати, хӣнам̣ авачам̣. идха пана учча̄вача̄ти на̄на̄видха̄ ван̣н̣анибха̄. тасса̄ кира девапариса̄йа нӣлат̣т̣ха̄нам̣ атинӣлам̣, пӣтакат̣т̣ха̄нам̣ атипӣтакам̣, лохитат̣т̣ха̄нам̣ атилохитам̣, ода̄тат̣т̣ха̄нам̣ аччода̄танти, чатуббидха̄ ван̣н̣анибха̄ па̄тубхави. тенева сеййатха̄пи на̄ма̄ти чатассо упама̄ а̄гата̄. таттха субхоти сундаро. джа̄тима̄ти джа̄тисампанно. супарикаммакатоти дхована̄дипарикаммена сут̣т̣ху парикаммакато. пан̣д̣укамбале никкхиттоти раттакамбале т̣хапито. евамеванти раттакамбале никкхиттаман̣и вийа сабба̄ екаппаха̄ренева вирочитум̣ а̄раддха̄. никкханти атирекапан̃часуван̣н̣ена катапил̣андханам̣. тан̃хи гхат̣т̣анамаджджанаккхамам̣ хоти. джамбонаданти маха̄джамбуса̄кха̄йа паваттанадийам̣ ниббаттам̣, маха̄джамбупхаларасе ва̄ патхавийам̣ павит̣т̣хе суван̣н̣ан̇кура̄ ут̣т̣хаханти, тена суван̣н̣ена катапил̣андханантипи аттхо. даккхакамма̄рапуттаукка̄мукхасукусаласампахат̣т̣ханти сукусалена камма̄рапуттена укка̄мукхе пачитва̄ сампахат̣т̣хам̣. дха̄тувибхан̇ге (ма. ни. 3.357 а̄дайо) акатабхан̣д̣ам̣ гахитам̣, идха пана катабхан̣д̣ам̣.

виддхети дӯрӣбхӯте. девети а̄ка̄се. набхам̣ аббхуссаккама̄ноти а̄ка̄сам̣ абхилан̇гханто. имина̄ тарун̣асӯрийабха̄во дассито. соратоти сораччена саманна̄гато. дантоти ниббисевано. саттхуван̣н̣а̄бхатоти саттха̄ра̄ а̄бхатаван̣н̣о. саттха̄ хи ат̣т̣хапарисамаджджхе нисӣдитва̄ ‘‘севатха, бхиккхаве, са̄рипуттамоггалла̄не’’тиа̄дина̄ (ма. ни. 3.371) найена тхерасса ван̣н̣ам̣ а̄харӣти тхеро а̄бхатаван̣н̣о на̄ма хоти. ка̄лам̣ кан̇кхатӣти паринибба̄нака̄лам̣ паттхети. кхӣн̣а̄саво хи нева маран̣ам̣ абхинандати, на джӣвитам̣ паттхети, дивасасан̇кхепам̣ ветанам̣ гахетва̄ т̣хитапурисо вийа ка̄лам̣ пана паттхети, олокенто тит̣т̣хатӣти аттхо. тенева̄ха –

‘‘на̄бхинанда̄ми маран̣ам̣, на̄бхинанда̄ми джӣвитам̣;

ка̄лан̃ча пат̣икан̇кха̄ми, ниббисам̣ бхатако йатха̄’’ти. (тхерага̄. 1001-1002); навамам̣;

10. на̄на̄титтхийаса̄вакасуттаван̣н̣ана̄

111. дасаме на̄на̄титтхийаса̄вака̄ти те кира каммава̄дино ахесум̣, тасма̄ да̄на̄дӣни пун̃н̃а̄ни катва̄ сагге ниббатта̄, те ‘‘аттано аттано саттхари паса̄дена ниббаттамха̄’’ти сан̃н̃ино хутва̄ ‘‘гаччха̄ма дасабаласса сантике т̣хатва̄ амха̄кам̣ саттха̄ра̄нам̣ ван̣н̣ам̣ катхесса̄ма̄’’ти а̄гантва̄ паччекага̄тха̄хи катхайим̣су. таттха чхиндитама̄ритети чхиндите ча ма̄рите ча. хатаджа̄нӣсӯти потхане ча дханаджа̄нӣсу ча. пун̃н̃ам̣ ва̄ пана̄ти аттано пун̃н̃ампи на саманупассати, сан̇кхепато пун̃н̃а̄пун̃н̃а̄нам̣ випа̄ко наттхӣти вадати. са ве висса̄сама̄чиккхӣти со – ‘‘евам̣ катапа̄па̄нампи катапун̃н̃а̄нампи випа̄ко наттхӣ’’ти ваданто сатта̄нам̣ висса̄сам̣ авассайам̣ патит̣т̣хам̣ а̄чиккхати, тасма̄ ма̄нанам̣ ванданам̣ пӯджанам̣ арахатӣти вадати.

таподжигуччха̄йа̄ти ка̄йакиламатхатапена па̄паджигуччханена. сусам̣вутаттоти саманна̄гато пихито ва̄. джегуччхӣти тапена па̄паджигуччхако. нипакоти пан̣д̣ито. ча̄туйа̄масусам̣вутоти ча̄туйа̄мена сусам̣вуто. ча̄туйа̄мо на̄ма саббава̄рива̄рито ча хоти саббава̄рийутто ча саббава̄ридхуто ча саббава̄рипхут̣о ча̄ти име чатта̄ро кот̣т̣ха̄са̄. таттха саббава̄рива̄ритоти ва̄ритасаббаудако, пат̣иккхиттасаббасӣтодакоти аттхо. со кира сӣтодаке саттасан̃н̃ӣ хоти, тасма̄ там̣ на валан̃джети. саббава̄рийуттоти саббена па̄пава̄ран̣ена йуто. саббава̄ридхутоти саббена па̄пава̄ран̣ена дхутапа̄по. саббава̄рипхут̣оти саббена па̄пава̄ран̣ена пхут̣т̣хо. дит̣т̣хам̣ сутан̃ча а̄чиккханти дит̣т̣хам̣ ‘‘дит̣т̣хам̣ ме’’ти сутам̣ ‘‘сутам̣ ме’’ти а̄чиккханто, на нигуханто. на хи нӯна киббисӣти еварӯпо саттха̄ киббисака̄рако на̄ма на хоти.

на̄на̄титтхийети со кира на̄на̄титтхийа̄нам̣йева упат̣т̣ха̄ко, тасма̄ те а̄раббха вадати. пакудхако ка̄тийа̄ноти пакудхо качча̄йано. ниган̣т̣хоти на̄т̣апутто. маккхалипӯран̣а̄сети маккхали ча пӯран̣о ча. са̄ман̃н̃аппатта̄ти саман̣адхамме кот̣иппатта̄. на хи нӯна тети саппурисехи на дӯре, тейева локе саппуриса̄ти вадати. паччабха̄сӣти ‘‘айам̣ а̄кот̣ако имесам̣ нагганиссирика̄нам̣ дасабаласса сантике т̣хатва̄ ван̣н̣ам̣ катхетӣти тесам̣ аван̣н̣ам̣ катхесса̄мӣ’’ти патиабха̄сӣти.

таттха саха̄чаритена̄ти саха чаритаматтена. чхаво сига̄лоти ла̄мако ка̄ласига̄ло. коттхукоти тассева вевачанам̣. сан̇кассара̄ча̄роти а̄сан̇китасама̄ча̄ро. на сатам̣ сариккхоти пан̣д̣ита̄нам̣ саппуриса̄нам̣ садисо на хоти, ким̣ твам̣ ка̄ласига̄ласадисе титтхийе сӣхе каросӣти?

анва̄виситва̄ти ‘‘айам̣ еварӯпа̄нам̣ саттха̄ра̄нам̣ аван̣н̣ам̣ катхети, тенева нам̣ мукхена ван̣н̣ам̣ катха̄песса̄мӣ’’ти чинтетва̄ тасса сарӣре ануа̄виси адхимуччи, евам̣ анва̄виситва̄. а̄йутта̄ти таподжигуччхане йуттапайутта̄. па̄лайам̣ павивекийанти павивекам̣ па̄лайанта̄. те кира ‘‘нха̄питапавивекам̣ па̄лесса̄ма̄’’ти сайам̣ кесе лун̃чанти. ‘‘чӣварапавивекам̣ па̄тесса̄ма̄’’ти нагга̄ вичаранти. ‘‘пин̣д̣апа̄тапавивекам̣ па̄лесса̄ма̄’’ти сунакха̄ вийа бхӯмийам̣ ва̄ бхун̃джанти хаттхесу ва̄. ‘‘сена̄санапавивекам̣ па̄лесса̄ма̄’’ти кан̣т̣акасеййа̄дӣни каппенти. рӯпе нивит̣т̣ха̄ти тан̣ха̄дит̣т̣хӣхи рӯпе патит̣т̣хита̄. девалока̄бхинандиноти девалокапаттханака̄ма̄. ма̄тийа̄ти мачча̄, те ве мачча̄ паралокаттха̄йа самма̄ ануса̄сантӣти вадати.

ити видитва̄ти ‘‘айам̣ пат̣хамам̣ етесам̣ аван̣н̣ам̣ катхетва̄ ида̄ни ван̣н̣ам̣ катхети, ко ну кхо есо’’ти а̄вадждженто джа̄нитва̄ва. йе чанталиккхасмим̣ пабха̄саван̣н̣а̄ти йе анталиккхе чандобха̄сасӯрийобха̄сасан̃джха̄ра̄гаиндадханута̄ракарӯпа̄нам̣ пабха̄саван̣н̣а̄. саббева те тети саббева те тайа̄. намучӣти ма̄рам̣ а̄лапати. а̄мисам̣ва маччха̄нам̣ вадха̄йа кхитта̄ти йатха̄ маччха̄нам̣ вадхаттха̄йа бал̣исалаггам̣ а̄мисам̣ кхипати, евам̣ тайа̄ пасам̣сама̄нена ете рӯпа̄ сатта̄нам̣ вадха̄йа кхитта̄ти вадати.

ма̄н̣авага̄мийоти айам̣ кира девапутто буддхупат̣т̣ха̄ко. ра̄джагахӣйа̄нанти ра̄джагахапаббата̄нам̣. сетоти кела̄со. агхага̄минанти а̄ка̄сага̄мӣнам̣. удадхинанти удаканидха̄на̄нам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ ра̄джагахӣйа̄нам̣ паббата̄нам̣ випуло сет̣т̣хо, химавантапаббата̄нам̣ кела̄со, а̄ка̄сага̄мӣнам̣ а̄диччо, удаканидха̄на̄нам̣ самуддо, наккхатта̄нам̣ чандо, евам̣ садевакасса локасса буддхо сет̣т̣хоти. дасамам̣.

на̄на̄титтхийавагго татийо.

ити са̄раттхаппака̄синийа̄

сам̣йуттаника̄йа-ат̣т̣хакатха̄йа

девапуттасам̣йуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

3. косаласам̣йуттам̣

1. пат̣хамавагго

1. дахарасуттаван̣н̣ана̄

112. косаласам̣йуттасса пат̣хаме бхагавата̄ саддхим̣ саммодӣти йатха̄ кхаманӣйа̄дӣни пуччханто бхагава̄ тена, евам̣ сопи бхагавата̄ саддхим̣ самаппаваттамодо ахоси. сӣтодакам̣ вийа ун̣ходакена саммодитам̣ екӣбха̄вам̣ агама̄си. йа̄йа ча – ‘‘каччи, бхо готама, кхаманӣйам̣, каччи йа̄панӣйам̣, каччи бхото ча готамасса са̄вака̄нан̃ча аппа̄ба̄дхам̣ аппа̄тан̇кам̣ лахут̣т̣ха̄нам̣ балам̣ пха̄сувиха̄ро’’тиа̄дика̄йа катха̄йа саммоди, там̣ пӣтипа̄моджджасан̇кха̄тасаммодаджананато саммодитум̣ йуттабха̄вато ча саммоданӣйам̣, аттхабйан̃джанамадхурата̄йа чирампи ка̄лам̣ са̄ретум̣ нирантарам̣ паваттетум̣ арахарӯпато саритаббабха̄вато ча са̄ран̣ӣйам̣. суййама̄насукхато ча саммоданӣйам̣, ануссарийама̄насукхато са̄ран̣ӣйам̣. татха̄ бйан̃джанапарисуддхата̄йа саммоданӣйам̣, аттхапарисуддхата̄йа са̄ран̣ӣйанти евам̣ анекехи парийа̄йехи саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ парийоса̄петва̄ нит̣т̣хапетва̄ ито пуббе татха̄гатасса адит̣т̣хатта̄ гун̣а̄гун̣авасена гамбхӣрабха̄вам̣ ва̄ утта̄набха̄вам̣ ва̄ аджа̄нанто екамантам̣ нисӣди, екамантам̣ нисинно кхо йам̣ оват̣т̣икаса̄рам̣ катва̄ а̄гато локаниссаран̣абхавоккантипан̃хам̣ саттху самма̄самбуддхатам̣ пуччхитум̣ бхавампи нотиа̄дима̄ха.

таттха бхавампӣти пи-ка̄ро сампин̣д̣анаттхе нипа̄то, тена ча чха саттха̄ре сампин̣д̣ети. йатха̄ пӯран̣а̄дайо ‘‘самма̄самбуддхамха̄’’ти пат̣иджа̄нанти, евам̣ бхавампи ну пат̣иджа̄на̄тӣти аттхо. идам̣ пана ра̄джа̄ на аттано ладдхийа̄, локе маха̄джанена гахитапат̣ин̃н̃а̄васена пуччхати. атха бхагава̄ буддхасӣхана̄дам̣ наданто йам̣ хи там̣ маха̄ра̄джа̄тиа̄дима̄ха. таттха ахам̣ хи маха̄ра̄джа̄ти ануттарам̣ саббасет̣т̣хам̣ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣асан̇кха̄там̣ самма̄самбодхим̣ ахам̣ абхисамбуддхоти аттхо. саман̣абра̄хман̣а̄ти паббаджджӯпагаманена саман̣а̄, джа̄тивасена бра̄хман̣а̄. сан̇гхинотиа̄дӣсу паббаджитасамӯхасан̇кха̄то сан̇гхо етесам̣ аттхӣти сан̇гхино. свева ган̣о етесам̣ аттхӣти ган̣ино. а̄ча̄расиккха̄панавасена тасса ган̣асса а̄чарийа̄ти ган̣а̄чарийа̄. н̃а̄та̄ти пан̃н̃а̄та̄ па̄кат̣а̄. ‘‘аппиччха̄ сантут̣т̣ха̄ аппиччхата̄йа ваттхампи на нива̄сентӣ’’ти евам̣ самуггато йасо етесам̣ аттхӣти йасассино. титтхакара̄ти ладдхикара̄. са̄дхусаммата̄ти ‘‘санто саппуриса̄’’ти евам̣ саммата̄. бахуджанасса̄ти ассутавато андхаба̄лапутхуджджанасса. пӯран̣отиа̄дӣни тесам̣ на̄маготта̄ни. пӯран̣оти хи на̄мамева. татха̄, маккхалӣти. со пана госа̄ла̄йа джа̄татта̄ госа̄лоти вутто. на̄т̣апуттоти на̄т̣асса путто. белат̣т̣хапуттоти белат̣т̣хасса путто. качча̄йаноти пакудхасса готтам̣. кесакамбаласса дха̄ран̣ато аджито кесакамбалоти вутто.

тепи майа̄ти каппакола̄халам̣ буддхакола̄халам̣ чаккаваттикола̄халанти тӣн̣и кола̄хала̄ни. таттха ‘‘вассасатасахассаматтхаке каппут̣т̣ха̄нам̣ бхависсатӣ’’ти каппакола̄халам̣ на̄ма хоти – ‘‘ито вассасатасахассаматтхаке локо винассиссати, меттам̣ ма̄риса̄, бха̄ветха, карун̣ам̣ мудитам̣ упеккха’’нти мануссаппатхе девата̄ гхосентийо вичаранти. ‘‘вассасахассаматтхаке пана буддхо уппаджджиссатӣ’’ти буддхакола̄халам̣ на̄ма хоти – ‘‘ито вассасахассаматтхаке буддхо уппаджджитва̄ дхамма̄нудхаммапат̣ипадам̣ пат̣ипаннена сан̇гхаратанена парива̄рито дхаммам̣ десенто вичариссатӣ’’ти девата̄ уггхосенти. ‘‘вассасатаматтхаке пана чаккаваттӣ уппаджджиссатӣ’’ти чаккаваттикола̄халам̣ на̄ма хоти – ‘‘ито вассасатаматтхаке саттаратанасампанно чатуддӣписсаро сахасса путтапарива̄ро веха̄сан̇гамо чаккаваттира̄джа̄ уппаджджиссатӣ’’ти девата̄ уггхосенти.

имесу тӣсу кола̄халесу име чха саттха̄ро буддхакола̄халам̣ сутва̄ а̄чарийе пайирупа̄ситва̄ чинта̄ма̄н̣ивиджджа̄дӣни угган̣хитва̄ – ‘‘майам̣ буддхамха̄’’ти пат̣ин̃н̃ам̣ катва̄ маха̄джанапаривута̄ джанападам̣ вичаранта̄ анупуббена са̄ваттхийам̣ патта̄. тесам̣ упат̣т̣ха̄ка̄ ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, пӯран̣о кассапо…пе… аджито кесакамбало буддхо кира саббан̃н̃ӯ кира̄’’ти а̄рочесум̣. ра̄джа̄ ‘‘тумхева не нимантетва̄ а̄нетха̄’’ти а̄ха. те гантва̄ техи, ‘‘ра̄джа̄ во нимантети. ран̃н̃о гехе бхиккхам̣ ган̣хатха̄’’ти вутта̄ гантум̣ на уссаханти, пунаппунам̣ вуччама̄на̄ упат̣т̣ха̄ка̄нам̣ читта̄нураккхан̣аттха̄йа адхива̄сетва̄ саббе екатова агамам̣су. ра̄джа̄ а̄сана̄ни пан̃н̃а̄петва̄ ‘‘нисӣдантӯ’’ти а̄ха. ниггун̣а̄нам̣ аттабха̄ве ра̄джусма̄ на̄ма пхарати, те маха̄рахесу а̄санесу нисӣдитум̣ асакконта̄ пхалакесу чева бхӯмийам̣ ча нисӣдим̣су.

ра̄джа̄ ‘‘еттакенева наттхи тесам̣ анто суккадхаммо’’ти ватва̄ а̄ха̄рам̣ адатва̄ва та̄лато патитам̣ муггарена потхенто вийа ‘‘тумхе буддха̄, на буддха̄’’ти пан̃хам̣ пуччхи. те чинтайим̣су – ‘‘саче ‘буддхамха̄’ти ваккха̄ма, ра̄джа̄ буддхависайе пан̃хам̣ пуччхитва̄ катхетум̣ асакконте ‘тумхе майам̣ буддха̄ти маха̄джанам̣ ван̃четва̄ а̄хин̣д̣атха̄’ти дживхампи чхинда̄пеййа, ан̃н̃ампи анаттхам̣ кареййа̄’’ти сакапат̣ин̃н̃а̄йа ева ‘на майам̣ буддха̄’ти вадим̣су. атха не ра̄джа̄ гехато никад̣д̣ха̄песи. те ра̄джагхарато никкханте упат̣т̣ха̄ка̄ пуччхим̣су – ‘‘ким̣ а̄чарийа̄ ра̄джа̄ тумхе пан̃хам̣ пуччхитва̄ сакка̄расамма̄нам̣ ака̄сӣ’’ти? ра̄джа̄ ‘‘буддха̄ тумхе’’ти пуччхи, тато майам̣ – ‘‘саче айам̣ ра̄джа̄ буддхависайе пан̃хам̣ катхийама̄нам̣ аджа̄нанто амхесу манам̣ падосессати, бахум̣ апун̃н̃ам̣ пасависсатӣ’’ти ран̃н̃о анукампа̄йа ‘на майам̣ буддха̄’ти вадимха̄, майам̣ пана буддха̄ ева, амха̄кам̣ буддхабха̄во, удакена дховитва̄пи харитум̣ на сакка̄ти. ити бахиддха̄ ‘буддхамха̄’ти а̄хам̣су – ран̃н̃о сантике ‘на майам̣ буддха̄’ти вадим̣сӯти, идам̣ гахетва̄ ра̄джа̄ евама̄ха. таттха ким̣ пана бхавам̣ готамо дахаро чева джа̄тийа̄, наво ча паббаджджа̄йа̄ти идам̣ аттано пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ вадати. таттха кинти пат̣иккхепавачанам̣. ете джа̄тимахаллака̄ ча чирапаббаджита̄ ча ‘‘буддхамха̄’’ти на пат̣иджа̄нанти, бхавам̣ готамо джа̄тийа̄ ча дахаро паббаджджа̄йа ча наво ким̣ пат̣иджа̄на̄ти? ма̄ пат̣иджа̄на̄хӣти аттхо.

на ун̃н̃а̄табба̄ти на аваджа̄нитабба̄. на парибхотабба̄ти на парибхавитабба̄. катаме чатта̄роти катхетукамйата̄пуччха̄. кхаттийоти ра̄джакума̄ро. ураготи а̄сӣвисо. аггӣти аггийева. бхиккхӯти имасмим̣ пана паде десана̄кусалата̄йа атта̄нам̣ аббхантарам̣ катва̄ сӣлавантам̣ паббаджитам̣ дассети. еттха ча дахарам̣ ра̄джакума̄рам̣ дисва̄, уккамитва̄ маггам̣ аденто, па̄рупанам̣ анапаненто, нисинна̄санато анут̣т̣хаханто, хаттхипит̣т̣ха̄дӣхи анотаранто, хет̣т̣ха̄ катва̄ ман̃н̃анавасена ан̃н̃ампи еварӯпам̣ ана̄ча̄рам̣ каронто кхаттийам̣ аваджа̄на̄ти на̄ма. ‘‘бхаддако вата̄йам̣ ра̄джакума̄ро, маха̄кан̣д̣о маходаро – ким̣ на̄ма йам̣кин̃чи чорӯпаддавам̣ вӯпасаметум̣ йаттха каттхачи т̣ха̄не раджджам̣ ануса̄ситум̣ саккхиссатӣ’’тиа̄дӣни ваданто парибхоти на̄ма. ан̃джанисала̄каматтампи а̄сӣвисапотакам̣ кан̣н̣а̄дӣсу пил̣андханто ан̇гулимпи дживхампи д̣ам̣са̄пенто урагам̣ аваджа̄на̄ти на̄ма. ‘‘бхаддако вата̄йам̣ а̄сӣвисо удакадед̣д̣убхо вийа ким̣ на̄ма кин̃чидева д̣ам̣ситум̣ кассачидева ка̄йе висам̣ пхаритум̣ саккхиссатӣ’’тиа̄дӣни ваданто парибхоти на̄ма. кхаджджопанакаматтампи аггим̣ гахетва̄ хаттхена кӣл̣анто бхан̣д̣уккхалика̄йа кхипанто чӯл̣а̄йа ва̄ сайанапит̣т̣хаса̄т̣акапасиббака̄дӣсу ва̄ т̣хапенто аггим̣ аваджа̄на̄ти на̄ма. ‘‘бхаддако вата̄йам̣ агги катарам̣ ну кхо йа̄губхаттам̣ пачиссати, катарам̣ маччхамам̣сам̣, касса сӣтам̣ винодессатӣ’’тиа̄дӣни ваданто парибхоти на̄ма. дахараса̄ман̣ерампи пана дисва̄ уккамитва̄ маггам̣ адентоти ра̄джакума̄ре вуттам̣ ана̄ча̄рам̣ каронто бхиккхум̣ аваджа̄на̄ти на̄ма. ‘‘бхаддако вата̄йам̣ са̄ман̣еро маха̄кан̣т̣хо маходаро йам̣кин̃чи буддхавачанам̣ уггахетум̣ йам̣кин̃чи аран̃н̃ам̣ аджджхога̄хетва̄ васитум̣ саккхиссати, сан̇гхаттхерака̄ле мана̄по бхависсатӣ’’тиа̄дӣни ваданто парибхоти на̄ма. там̣ саббампи на ка̄таббанти дассенто на ун̃н̃а̄таббо на парибхотабботи а̄ха.

етадавоча̄ти етам̣ га̄тха̄бандхам̣ авоча. га̄тха̄ ча на̄мета̄ тадаттхадӣпана̄пи хонти висесаттхадӣпана̄пи, татрима̄ тадаттхампи висесаттхампи дӣпентийева. таттха кхаттийанти кхетта̄нам̣ адхипатим̣. вуттан̃хетам̣ ‘‘кхетта̄нам̣ адхипатӣти кхо, ва̄сет̣т̣ха, ‘кхаттийо кхаттийо’твева дутийам̣ аккхарам̣ упаниббатта’’нти (дӣ. ни. 3.131). джа̄тисампаннанти та̄йева кхаттийаджа̄тийа̄ джа̄тисампаннам̣. абхиджа̄танти тӣн̣и кула̄ни атиккамитва̄ джа̄там̣.

т̣ха̄нам̣ хӣти ка̄ран̣ам̣ виджджати. мануджиндоти мануссаджет̣т̣хако. ра̄джадан̣д̣ена̄ти ран̃н̃о уддхат̣адан̣д̣ена, со аппако на̄ма на хоти, дасасахассавӣсатисахассаппама̄н̣о хотийева. тасмим̣ паккамате бхусанти тасмим̣ пуггале балаваупаккамам̣ упаккамати. раккхам̣ джӣвитаматтаноти аттано джӣвитам̣ раккхама̄но там̣ кхаттийам̣ париваджджеййа на гхат̣т̣еййа.

учча̄вачехӣти на̄на̄видхехи. ван̣н̣ехӣти сан̣т̣ха̄нехи. йена йена хи ван̣н̣ена чаранто гочарам̣ лабхати, йади саппаван̣н̣ена, йади дед̣д̣убхаван̣н̣ена, йади дхаманиван̣н̣ена, антамасо каландакаван̣н̣енапи чаратийева. а̄саджджа̄ти патва̄. ба̄ланти йена ба̄лена гхат̣т̣ито, там̣ ба̄лам̣ нарам̣ ва̄ на̄рим̣ ва̄ д̣ам̣сеййа.

пахӯтабхаккханти бахубхаккхам̣. аггисса хи абхаккхам̣ на̄ма наттхи. джа̄линанти джа̄лавантам̣. па̄ваканти аггим̣. па̄вагантипи па̄т̣хо. кан̣хаваттанинти ваттанӣти магго, аггина̄ гатамагго кан̣хо хоти ка̄л̣ако, тасма̄ ‘‘кан̣хаваттанӣ’’ти вуччати.

маха̄ хутва̄на̄ти маханто хутва̄. агги хи екада̄ йа̄вабрахмалокаппама̄н̣опи хоти. джа̄йанти таттха па̄роха̄ти таттха аггина̄ дад̣д̣хаване па̄роха̄ джа̄йанти. па̄роха̄ти тин̣аруккха̄дайо вуччанти. те хи аггина̄ дад̣д̣хат̣т̣ха̄не мӯламаттепи авасит̣т̣хе па̄дато роханти джа̄йанти вад̣д̣ханти, тасма̄ ‘‘па̄роха̄’’ти вуччанти. пуна роханаттхена ва̄ па̄роха̄. ахоратта̄намаччайети раттиндива̄нам̣ атиккаме. нида̄гхепи деве вут̣т̣хаматте джа̄йанти.

бхиккху д̣ахати теджаса̄ти еттха аккосантам̣ паччаккосанто бхан̣д̣антам̣ пат̣ибхан̣д̣анто пахарантам̣ пат̣ипахаранто бхиккху на̄ма кин̃чи бхиккхутеджаса̄ д̣ахитум̣ на саккоти. йо пана аккосантам̣ на паччаккосати, бхан̣д̣антам̣ на пат̣ибхан̣д̣ати. пахарантам̣ на пат̣ипахарати, тасмим̣ виппат̣ипанно тасса сӣлатеджена д̣айхати. теневетам̣ вуттам̣. на тасса путта̄ пасавоти тасса путтадхӣтаропи гомахим̣сакуккут̣асӯкара̄дайо пасавопи на бхаванти, винассантӣти аттхо. да̄йа̄да̄ виндаре дхананти тасса да̄йа̄да̄пи дханам̣ на винданти. та̄ла̄ваттхӯ бхаванти тети те бхиккхутеджаса̄ дад̣д̣ха̄ ваттхуматта̄васит̣т̣хо маттхакаччхинната̄ло вийа бхаванти, путтадхӣта̄дивасена на вад̣д̣хантӣти аттхо.

тасма̄ти йасма̄ саман̣атеджена дад̣д̣ха̄ маттхакаччхинната̄ло вийа авирул̣хидхамма̄ бхаванти, тасма̄. саммадева сама̄чарети самма̄ сама̄чареййа. самма̄ сама̄чарантена пана ким̣ ка̄таббанти? кхаттийам̣ та̄ва нисса̄йа ладдхаббам̣ га̄манигамайа̄нава̄хана̄диа̄нисам̣сам̣, урагам̣ нисса̄йа тасса кӣл̣а̄панена ладдхаббам̣ ваттхахиран̃н̃асуван̣н̣а̄диа̄нисам̣сам̣ аггим̣ нисса̄йа тасса̄нубха̄вена паттаббам̣ йа̄губхаттапачанасӣтавинодана̄диа̄нисам̣сам̣, бхиккхум̣ нисса̄йа тасса васена паттаббам̣ асутасаванасутапарийодапана-саггамагга̄дхигама̄диа̄нисам̣сам̣ сампассама̄нена ‘‘ете нисса̄йа пуббе вуттаппака̄ро а̄дӣнаво аттхи. ким̣ имехӣ’’ти? на саббасо паха̄табба̄. иссарийаттхикена пана вуттаппака̄рам̣ аваджа̄нанан̃ча парибхаванан̃ча акатва̄ пуббут̣т̣ха̄йипаччха̄нипа̄тита̄дӣхи упа̄йехи кхаттийакума̄ро тосетаббо, евам̣ тато иссарийам̣ адхигамиссати. ахитун̣д̣икена ураге висса̄сам̣ акатва̄ на̄гавиджджам̣ париваттетва̄ аджападена дан̣д̣ена гӣва̄йа гахетва̄ висахарена мӯлена да̄т̣ха̄ дховитва̄ пел̣а̄йам̣ паккхипитва̄ кӣл̣а̄пентена чаритаббам̣. евам̣ там̣ нисса̄йа гха̄саччха̄дана̄дӣни лабхиссати. йа̄гупачана̄дӣни каттука̄мена аггим̣ висса̄сена бхан̣д̣уккхалика̄дӣсу апаккхипитва̄ хаттхехи ана̄масантена гомайачун̣н̣а̄дӣхи джа̄летва̄ йа̄гупачана̄дӣни каттабба̄ни, евам̣ там̣ нисса̄йа а̄нисам̣сам̣ лабхиссати. асутасавана̄дӣни паттхайантенапи бхиккхум̣ ативисса̄сена веджджакамманавакамма̄дӣсу айоджетва̄ чатӯхи паччайехи саккаччам̣ упат̣т̣ха̄таббо, евам̣ там̣ нисса̄йа асутапуббам̣ буддхавачанам̣ асутапуббам̣ пан̃ха̄виниччхайам̣ дит̣т̣хадхаммикасампара̄йикам̣ аттхам̣ тиссо куласампаттийо чха ка̄масагга̄ни нава ча брахмалоке патва̄ аматамаха̄нибба̄надассанампи лабхиссатӣти имаматтхам̣ сандха̄йа саммадева сама̄чарети а̄ха.

етадавоча̄ти дхаммадесанам̣ сутва̄ пасанно паса̄дам̣ а̄викаронто етам̣ ‘‘абхикканта’’нтиа̄дивачанам̣ авоча. таттха абхиккантанти абхикантам̣ атиит̣т̣хам̣ атимана̄пам̣, атисундаранти аттхо. еттха екена абхиккантасаддена десанам̣ тхомети ‘‘абхиккантам̣, бханте, йадидам̣ бхагавато дхаммадесана̄’’ти. екена аттано паса̄дам̣ ‘‘абхиккантам̣, бханте, йадидам̣ бхагавато дхаммадесанам̣ а̄гамма мама паса̄до’’ти.

тато парам̣ чатӯхи упама̄хи десанам̣йева тхомети. таттха никкуджджитанти адхомукхат̣хапитам̣, хет̣т̣ха̄мукхаджа̄там̣ ва̄. уккуджджеййа̄ти упаримукхам̣ кареййа. пат̣иччханнанти тин̣апан̣н̣а̄дичха̄дитам̣. вивареййа̄ти уггха̄т̣еййа. мӯл̣хасса̄ти диса̄мӯл̣хасса. маггам̣ а̄чиккхеййа̄ти хаттхе гахетва̄ ‘‘еса магго’’ти вадеййа. андхака̄рети ка̄л̣апаккхача̄туддасӣ ад̣д̣хараттагханаванасан̣д̣а мегхапат̣алехи чатуран̇ге таме. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ кочи никкуджджитам̣ уккуджджеййа, евам̣ саддхаммавимукхам̣ асаддхамме патитам̣ мам̣ асаддхамма̄ вут̣т̣ха̄пентена, йатха̄ пат̣иччханнам̣ вивареййа, евам̣ кассапасса бхагавато са̄санантарадха̄на̄ пабхути миччха̄дит̣т̣хигаханапат̣иччханнам̣ са̄санам̣ виварантена, йатха̄ мӯл̣хасса маггам̣ а̄чиккхеййа, евам̣ куммаггамиччха̄маггапат̣ипаннасса ме саггамоккхамаггам̣ а̄викаронтена, йатха̄ андхака̄ре телападжджотам̣ дха̄реййа, евам̣ мохандхака̄ре нимуггасса ме буддха̄диратанарӯпа̄ни апассато таппат̣иччха̄дакамохандхака̄равиддхам̣сакадесана̄паджджотам̣ дха̄рентена майхам̣ бхагавата̄ етехи парийа̄йехи пака̄ситатта̄ анекапарийа̄йена дхаммо пака̄ситоти.

евам̣ десанам̣ тхометва̄ има̄йа десана̄йа ратанаттайе пасанначитто пасанна̄ка̄рам̣ каронто еса̄хантиа̄дима̄ха. таттха еса̄ханти есо ахам̣. бхагавантам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча̄ти бхагавантан̃ча дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча̄ти имам̣ ратанаттайам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми. упа̄сакам̣ мам̣, бханте, бхагава̄ дха̄ретӯти мам̣ бхагава̄ ‘упа̄сако айа’нти евам̣ дха̄рету, джа̄на̄тӯти аттхо. аджджатаггети аджджатам̣ а̄дим̣ катва̄. аджджадаггети ва̄ па̄т̣хо, да-ка̄ро падасандхикаро, аджджа аггам̣ катва̄ти аттхо. па̄н̣упетанти па̄н̣ехи упетам̣ йа̄ва ме джӣвитам̣ паваттати, та̄ва упетам̣ анан̃н̃асаттхукам̣ тӣхи саран̣агаманехи саран̣ам̣ гатам̣ упа̄сакам̣ каппийака̄ракам̣ мам̣ бхагава̄ дха̄ретӯти айаметтха сан̇кхепо, виттха̄ро пана суман̇галавила̄синийа̄ дӣгханика̄йат̣т̣хакатха̄йа са̄ман̃н̃апхаласутте сабба̄ка̄рена вуттоти. пат̣хамам̣.

2. пурисасуттаван̣н̣ана̄

113. дутийе абхива̄детва̄ти пуримасутте саран̣агататта̄ идха абхива̄деси. аджджхаттанти нийакаджджхаттам̣, аттано санта̄не уппаджджантӣти аттхо. лобха̄дӣсу луббханалаккхан̣о лобхо, дуссаналаккхан̣о досо, муйханалаккхан̣о мохоти. хим̣сантӣти вихет̣хенти на̄сенти вина̄сенти. аттасамбхӯта̄ти аттани самбхӯта̄. тачаса̄рам̣ва сампхаланти йатха̄ тачаса̄рам̣ вел̣ум̣ ва̄ нал̣ам̣ ва̄ аттано пхалам̣ хим̣сати вина̄сети, евам̣ хим̣санти вина̄сентӣти. дутийам̣.

3. джара̄маран̣асуттаван̣н̣ана̄

114. татийе ан̃н̃атра джара̄маран̣а̄ти джара̄маран̣ато мутто на̄ма аттхӣти вуччати. кхаттийамаха̄са̄ла̄ти кхаттийамаха̄са̄ла̄ на̄ма маха̄са̄раппатта̄ кхаттийа̄. йесам̣ хи кхаттийа̄нам̣ хет̣т̣химантена кот̣исатам̣ нидха̄нагатам̣ хоти, тайо каха̄пан̣акумбха̄ валан̃джанаттха̄йа гехамаджджхе ра̄сим̣ катва̄ т̣хапита̄ хонти, те кхаттийамаха̄са̄ла̄ на̄ма. йесам̣ бра̄хман̣а̄нам̣ асӣтикот̣идханам̣ нихитам̣ хоти, дийад̣д̣хо каха̄пан̣акумбхо валан̃джанаттха̄йа гехамаджджхе ра̄сим̣ катва̄ т̣хапито хоти, те бра̄хман̣амаха̄са̄ла̄ на̄ма. йесам̣ гахапатӣнам̣ чатта̄лӣсакот̣идханам̣ нихитам̣ хоти, каха̄пан̣акумбхо валан̃джанаттха̄йа гехамаджджхе ра̄сим̣ катва̄ т̣хапито хоти, те гахапатимаха̄са̄ла̄ на̄ма.

ад̣д̣ха̄ти иссара̄. нидха̄нагатадханасса махантата̄йа махаддхана̄. суван̣н̣араджатабха̄джана̄дӣнам̣ упабхогабхан̣д̣а̄нам̣ махантата̄йа маха̄бхога̄. анидха̄нагатасса джа̄тарӯпараджатасса пахӯтата̄йа, пахӯтаджа̄тарӯпараджата̄. виттӯпакаран̣асса тут̣т̣хикаран̣асса пахӯтата̄йа пахӯтавиттӯпакаран̣а̄. годхана̄дӣнан̃ча саттавидхадхан̃н̃а̄нан̃ча пахӯтата̄йа пахӯтадханадхан̃н̃а̄. тесампи джа̄та̄нам̣ наттхи ан̃н̃атра джара̄маран̣а̄ти тесампи евам̣ иссара̄нам̣ джа̄та̄нам̣ ниббатта̄нам̣ наттхи ан̃н̃атра джара̄маран̣а̄, джа̄татта̄йева джара̄маран̣ато моккхо на̄ма наттхи, антоджара̄маран̣ейева хоти.

арахантотиа̄дӣсу а̄рака̄ килесехӣти араханто. кхӣн̣а̄ етесам̣ чатта̄ро а̄сава̄ти кхӣн̣а̄сава̄. брахмачарийава̄сам̣ вут̣т̣ха̄ паринит̣т̣хитава̄са̄ти вуситаванто. чатӯхи маггехи каран̣ӣйам̣ етесам̣ катанти катакаран̣ӣйа̄. кхандхабха̄ро килесабха̄ро абхисан̇кха̄рабха̄ро ка̄магун̣абха̄роти, име охита̄ бха̄ра̄ етесанти охитабха̄ра̄. ануппатто арахаттасан̇кха̄то сако аттхо етесанти ануппаттасадаттха̄. дасавидхампи париккхӣн̣ам̣ бхавасам̣йоджанам̣ етесанти париккхӣн̣абхавасам̣йоджана̄. самма̄ ка̄ран̣ехи джа̄нитва̄ вимутта̄ти саммадан̃н̃а̄вимутта̄. маггапан̃н̃а̄йа чатусаччадхаммам̣ н̃атва̄ пхалавимуттийа̄ вимутта̄ти аттхо. бхеданадхаммоти бхиджджанасабха̄во. никкхепанадхаммоти никкхипитаббасабха̄во. кхӣн̣а̄савасса хи аджӣран̣адхаммопи аттхи, а̄рамман̣ато пат̣ивиддхам̣ нибба̄нам̣, там̣ хи на джӣрати. идха панасса джӣран̣адхаммам̣ дассенто евама̄ха. аттхуппаттико кирасса суттасса никкхепо. сивикаса̄ла̄йа нисӣдитва̄ катхитанти ваданти. таттха бхагава̄ читра̄ни ратхайа̄на̄дӣни дисва̄ дит̣т̣хамева упамам̣ катва̄, ‘‘джӣранти ве ра̄джаратха̄’’ти га̄тхама̄ха.

таттха джӣрантӣти джарам̣ па̄пун̣анти. ра̄джаратха̄ти ран̃н̃о абхирӯханаратха̄. сучитта̄ти суван̣н̣араджата̄дӣхи сут̣т̣ху читтита̄. атхо сарӣрампи джарам̣ упетӣти еварӯпесу анупа̄дин̣н̣акесу са̄рада̄румайесу ратхесу джӣрантесу имасмим̣ аджджхаттике упа̄дин̣н̣аке мам̣салохита̄димайе сарӣре ким̣ ваттаббам̣? сарӣрампи джарам̣ упетийева̄ти аттхо. санто хаве саббхи паведайантӣти санто саббхӣхи саддхим̣ сатам̣ дхаммо на джарам̣ упетӣти евам̣ паведайанти. ‘‘сатам̣ дхаммо на̄ма нибба̄нам̣, там̣ на джӣрати, аджарам̣ аматанти евам̣ катхентӣ’’ти аттхо. йасма̄ ва̄ нибба̄нам̣ а̄гамма сӣданасабха̄ва̄ килеса̄ бхиджджанти, тасма̄ там̣ саббхӣти вуччати. ити пуримападасса ка̄ран̣ам̣ дассенто ‘‘санто хаве саббхи паведайантӣ’’ти а̄ха. идам̣ хи вуттам̣ хоти – сатам̣ дхаммо на джарам̣ упети, тасма̄ санто саббхи паведайанти. аджарам̣ нибба̄нам̣ сатам̣ дхаммоти а̄чиккхантӣти аттхо. сундара̄дхивачанам̣ ва̄ етам̣ саббхӣти. йам̣ саббхидхаммабхӯтам̣ нибба̄нам̣ санто паведайанти катхайанти, со сатам̣ дхаммо на джарам̣ упетӣтипи аттхо. татийам̣.

4. пийасуттаван̣н̣ана̄

115. чатуттхе рахогатасса̄ти рахаси гатасса. пат̣исаллӣнасса̄ти нилӣнасса екӣбхӯтасса. еваметам̣, маха̄ра̄джа̄ти идха бхагава̄ имам̣ суттам̣ саббан̃н̃убха̄ситам̣ каронто а̄ха. антакена̄дхипаннасса̄ти маран̣ена аджджхоттхат̣асса. чатуттхам̣.

5. аттараккхитасуттаван̣н̣ана̄

116. пан̃чаме хаттхика̄йоти хаттхигхат̣а̄. сесесупи есева найо. сам̣вароти пидаханам̣. са̄дху саббаттха сам̣вароти имина̄ каммапатхабхедам̣ апаттасса каммасса сам̣варам̣ дассети. ладжджӣти хирима̄. ладжджӣгахан̣ена четтха оттаппампи гахитамева хоти. пан̃чамам̣.

6. аппакасуттаван̣н̣ана̄

117. чхат̣т̣хе ул̣а̄ре ул̣а̄рети пан̣ӣте ча бахуке ча. маджджантӣти ма̄намаджджанена маджджанти. атиса̄ранти атиккамам̣. кӯт̣анти па̄сам̣. паччха̄санти паччха̄ тесам̣. чхат̣т̣хам̣.

7. ад̣д̣акаран̣асуттаван̣н̣ана̄

118. саттаме ка̄махетӯти ка̄мамӯлакам̣. ка̄манида̄нанти ка̄мапаччайа̄. ка̄ма̄дхикаран̣анти ка̄мака̄ран̣а̄. сабба̄ни хета̄ни ан̃н̃аман̃н̃авевачана̄нева. бхадрамукхоти сундарамукхо. екадивасам̣ кира ра̄джа̄ ад̣д̣акаран̣е нисӣди. таттха пат̣хаматарам̣ лан̃джам̣ гахетва̄ нисинна̄ амачча̄ асса̄микепи са̄мике карим̣су. ра̄джа̄ там̣ н̃атва̄ – ‘‘майхам̣ та̄ва патхависсарасса саммукха̄пете евам̣ каронти, параммукха̄ ким̣ на̄ма на кариссанти? пан̃н̃а̄йиссати да̄ни вит̣ат̣ӯбхо сена̄пати сакена раджджена, ким̣ майхам̣ еварӯпехи лан̃джакха̄дакехи муса̄ва̄дӣхи саддхим̣ екат̣т̣ха̄не нисаджджа̄йа̄’’ти чинтеси. тасма̄ евама̄ха. кхиппам̣ва од̣д̣итанти куминам̣ вийа од̣д̣итам̣. йатха̄ маччха̄ од̣д̣итам̣ куминам̣ пависанта̄ на джа̄нанти, евам̣ сатта̄ килесака̄мена ваттхука̄мам̣ вӣтиккаманта̄ на джа̄нантӣти аттхо. саттамам̣.

8. маллика̄суттаван̣н̣ана̄

119. ат̣т̣хаме аттхи ну кхо те малликети касма̄ пуччхати? айам̣ кира маллика̄ дуггатама̄ла̄ка̄расса дхӣта̄, екадивасам̣ а̄пан̣ато пӯвам̣ гахетва̄ ‘‘ма̄ла̄ра̄мам̣ гантва̄ва кха̄дисса̄мӣ’’ти гаччхантӣ пат̣ипатхе бхиккхусан̇гхапарива̄рам̣ бхагавантам̣ бхиккха̄ча̄рам̣ пависантам̣ дисва̄ пасанначитта̄ там̣ бхагавато ада̄си. саттха̄ нисӣдана̄ка̄рам̣ дассеси. а̄нандаттхеро чӣварам̣ пан̃н̃а̄петва̄ ада̄си. бхагава̄ таттха нисӣдитва̄ там̣ пӯвам̣ парибхун̃джитва̄ мукхам̣ виккха̄летва̄ ситам̣ па̄тва̄ка̄си. тхеро ‘‘имисса̄, бханте, ко випа̄ко бхависсатӣ’’ти пуччхи. а̄нанда, аджджеса̄ татха̄гатасса пат̣хамабходжанам̣ ада̄си, аджджева косаларан̃н̃о аггамахесӣ бхависсатӣти. там̣дивасамева ча ра̄джа̄ ка̄сига̄ме бха̄гинеййена йуддхена пара̄джито пала̄йитва̄ нагарам̣ а̄гаччханто ма̄ла̄ра̄мам̣ пависитва̄ балака̄йасса а̄гаманам̣ а̄гамеси. тасса са̄ ваттам̣ ака̄си. со та̄йа ватте пасӣдитва̄ там̣ антепӯрам̣ атиха̄ра̄петва̄ там̣ аггамахесит̣т̣ха̄не т̣хапеси.

атхекадивасам̣ чинтеси – ‘‘майа̄ имисса̄ дуггатакуласса дхӣтуйа̄ махантам̣ иссарийам̣ диннам̣, йам̣нӯна̄хам̣ имам̣ пуччхеййам̣ ‘ко те пийо’ти? са̄ ‘твам̣ ме, маха̄ра̄джа, пийо’ти ватва̄ пуна мам̣ пуччхиссати. атхасса̄хам̣ ‘майхампи твам̣йева пийа̄’ти ваккха̄мӣ’’ти. ити со ан̃н̃аман̃н̃ам̣ висса̄саджананаттхам̣ саммоданӣйам̣ катхам̣ катхенто пуччхати. са̄ пана девӣ пан̣д̣ита̄ буддхупат̣т̣ха̄йика̄ дхаммупат̣т̣ха̄йика̄ сан̇гхупат̣т̣ха̄йика̄ маха̄пан̃н̃а̄, тасма̄ евам̣ чинтеси – ‘‘на̄йам̣ пан̃хо ран̃н̃о мукхам̣ олокетва̄ катхетаббо’’ти. са̄ сарасенева катхетва̄ ра̄джа̄нам̣ пуччхи. ра̄джа̄ та̄йа сарасена катхитатта̄ ниваттитум̣ алабханто сайампи сарасенева катхетва̄ ‘‘сака̄ран̣ам̣ идам̣, татха̄гатасса нам̣ а̄рочесса̄мӣ’’ти гантва̄ бхагавато а̄рочеси. неваджджхага̄ти на̄дхигаччхати. евам̣ пийо путху атта̄ паресанти йатха̄ екасса атта̄ пийо, евам̣ паресам̣ путхусатта̄нампи атта̄ пийоти аттхо. ат̣т̣хамам̣.

9. йан̃н̃асуттаван̣н̣ана̄

120. наваме тхӯн̣ӯпанӣта̄нӣти тхӯн̣ам̣ упанӣта̄ни, тхӯн̣а̄йа баддха̄ни хонти. парикамма̄ни каронтӣти етта̄вата̄ техи бхиккхӯхи ран̃н̃о а̄раддхайан̃н̃о татха̄гатасса а̄рочито. касма̄ пана ран̃н̃а̄ айам̣ йан̃н̃о а̄раддхо? дуссупинапат̣игха̄та̄йа. екадивасам̣ кира ра̄джа̄ сабба̄лан̇ка̄раппат̣иман̣д̣ито хаттхиккхандхаварагато нагарам̣ анусан̃чаранто ва̄тапа̄нам̣ виваритва̄ олокайама̄нам̣ екам̣ иттхим̣ дисва̄ тасса̄ пат̣ибаддхачитто татова пат̣иниваттитва̄ антепурам̣ пависитва̄ екасса пурисасса таматтхам̣ а̄рочетва̄ ‘‘гаччха тасса̄ сасса̄микабха̄вам̣ ва̄ асса̄микабха̄вам̣ ва̄ джа̄на̄хӣ’’ти песеси. со гантва̄ пуччхи. са̄ ‘‘есо ме са̄мико а̄пан̣е нисинно’’ти дассеси. ра̄джапурисо ран̃н̃о таматтхам̣ а̄чиккхи. ра̄джа̄ там̣ пурисам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘мам̣ упат̣т̣хаха̄’’ти а̄ха. ‘‘на̄хам̣, дева, упат̣т̣хахитум̣ джа̄на̄мӣ’’ти ча вутте ‘‘упат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма на а̄чарийасса сантике уггахетабба’’нти балакка̄рена а̄вудхапхалакам̣ га̄ха̄петва̄ упат̣т̣ха̄кам̣ ака̄си. упат̣т̣хахитва̄ гехам̣ гатаматтамева ча нам̣ пуна паккоса̄петва̄ ‘‘упат̣т̣ха̄кена на̄ма ран̃н̃о вачанам̣ каттаббам̣, гаччха ито йоджанаматте амха̄кам̣ сӣсадхованапоккхаран̣ӣ аттхи, тато арун̣аматтикан̃ча лохитуппалама̄лан̃ча ган̣хитва̄ ехи. саче аджджева на̄гаччхаси, ра̄джадан̣д̣ам̣ карисса̄мӣ’’ти ватва̄ песеси. со ра̄джабхайена никкхамитва̄ гато.

ра̄джа̄пи тасмим̣ гате дова̄рикам̣ паккоса̄петва̄, ‘‘аджджа са̄йанхейева два̄рам̣ пидахитва̄ ‘ахам̣ ра̄джадӯто’ти ва̄ ‘упара̄джадӯто’ти ва̄ бхан̣анта̄нампи ма̄ виварӣ’’ти а̄ха. со пурисо маттикан̃ча уппала̄ни ча гахетва̄ два̄ре пихитаматте а̄гантва̄ бахум̣ вадантопи два̄рам̣ алабхитва̄ париссайабхайена джетаванам̣ гато. ра̄джа̄пи ра̄гапарил̣а̄хена абхибхӯто ка̄ле нисӣдати, ка̄ле тит̣т̣хати, ка̄ле нипаджджати, саннит̣т̣ха̄нам̣ алабханто йаттха каттхачи нисиннакова маккат̣анидда̄йа нидда̄йати.

пуббе ча тасмим̣йева нагаре чатта̄ро сет̣т̣хипутта̄ парада̄рикакаммам̣ катва̄ нандопананда̄йа на̄ма лохакумбхийа̄ ниббаттим̣су. те пхен̣уддехакам̣ паччама̄на̄ тим̣савассасахасса̄ни хет̣т̣ха̄ гаччханта̄ кумбхийа̄ талам̣ па̄пун̣анти, тим̣савассасахасса̄ни упари гаччханта̄ маттхакам̣ па̄пун̣анти. те там̣ дивасам̣ а̄локам̣ олокетва̄ аттано дуккат̣абхайена екекам̣ га̄тхам̣ ваттука̄ма̄ ваттум̣ асакконта̄ екекам̣ аккхарамева а̄хам̣су. еко са-ка̄рам̣, еко со-ка̄рам̣, еко на-ка̄рам̣, еко ду-ка̄рам̣ а̄ха. ра̄джа̄ тесам̣ нерайикасатта̄нам̣ саддам̣ сутака̄лато пат̣т̣ха̄йа сукхам̣ авиндама̄нова там̣ратта̄васесам̣ вӣтина̄меси.

арун̣е ут̣т̣хите пурохито а̄гантва̄ там̣ сукхасеййам̣ пуччхи. со ‘‘куто ме, а̄чарийа, сукха’’нти? ватва̄, ‘‘супине еварӯпе садде ассоси’’нти а̄чиккхи. бра̄хман̣о – ‘‘имасса ран̃н̃о имина̄ супинена вуд̣д̣хи ва̄ ха̄ни ва̄ наттхи, апича кхо пана йам̣ имасса гехе аттхи, там̣ саман̣асса готамасса хоти, готамаса̄вака̄нам̣ хоти, бра̄хман̣а̄ кин̃чи на лабханти, бра̄хман̣а̄нам̣ бхиккхам̣ уппа̄десса̄мӣ’’ти, ‘‘бха̄рийо айам̣, маха̄ра̄джа, супино тӣсу джа̄нӣсу ека̄ пан̃н̃а̄йати, раджджантара̄йо ва̄ бхависсати джӣвитантара̄йо ва̄, дево ва̄ на вассиссатӣ’’ти а̄ха. катхам̣ соттхи бхавеййа а̄чарийа̄ти? ‘‘мантетва̄ н̃а̄тум̣ сакка̄, маха̄ра̄джа̄ти. гаччхатха а̄чарийехи саддхим̣ мантетва̄ амха̄кам̣ соттхим̣ каротха̄’’ти.

со сивикаса̄ла̄йам̣ бра̄хман̣е саннипа̄тетва̄ таматтхам̣ а̄рочетва̄, ‘‘висум̣ висум̣ гантва̄ евам̣ вадатха̄’’ти тайо вагге ака̄си. бра̄хман̣а̄ пависитва̄ ра̄джа̄нам̣ сукхасеййам̣ пуччхим̣су. ра̄джа̄ пурохитасса катхитанийа̄менева катхетва̄ ‘‘катхам̣ соттхи бхавеййа̄’’ти пуччхи. маха̄бра̄хман̣а̄ – ‘‘саббапан̃часатам̣ йан̃н̃ам̣ йаджитва̄ етасса каммасса соттхи бхавеййа, евам̣, маха̄ра̄джа, а̄чарийа̄ катхентӣ’’ти а̄хам̣су. ра̄джа̄ тесам̣ сутва̄ анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ тун̣хӣ ахоси. атха дутийаваггабра̄хман̣а̄пи а̄гантва̄ таттхева катхесум̣. татха̄ татийаваггабра̄хман̣а̄пи. атха ра̄джа̄ ‘‘йан̃н̃ам̣ каронтӯ’’ти а̄н̣а̄песи. тато пат̣т̣ха̄йа бра̄хман̣а̄ усабха̄дайо па̄н̣е а̄хара̄песум̣. нагаре маха̄саддо удапа̄ди. там̣ паваттим̣ н̃атва̄ маллика̄ ра̄джа̄нам̣ татха̄гатасса сантикам̣ песеси. со гантва̄ бхагавантам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣди. атха нам̣ бхагава̄ – ‘‘ханда куто ну твам̣, маха̄ра̄джа, а̄гаччхаси дива̄дивасса̄’’ти а̄ха. ра̄джа̄ – ‘‘аджджа ме, бханте, супинаке чатта̄ро садда̄ сута̄, сохам̣ бра̄хман̣е пуччхим̣. бра̄хман̣а̄ ‘бха̄рийо, маха̄ра̄джа, супино, саббапан̃часатам̣ йан̃н̃ам̣ йаджитва̄ пат̣икаммам̣ карома̄ти а̄раддха̄’’’ти а̄ха. кинти те, маха̄ра̄джа, садда̄ сута̄ти. со йатха̄сутам̣ а̄рочеси. атха нам̣ бхагава̄ а̄ха – пуббе, маха̄ра̄джа, имасмим̣йева нагаре чатта̄ро сет̣т̣хипутта̄ парада̄рика̄ хутва̄ нандопананда̄йа лохакумбхийа̄ ниббатта̄ сат̣т̣хивассасахассаматтхаке уггаччхим̣су.

таттха еко –

‘‘сат̣т̣хивассасахасса̄ни, парипун̣н̣а̄ни саббасо;

нирайе паччама̄на̄нам̣, када̄ анто бхависсатӣ’’ти.(пе. ва. 802; джа̄. 1.4.54) –

имам̣ га̄тхам̣ ваттхука̄мо ахоси. дутийо –

‘‘сохам̣ нӯна ито гантва̄, йоним̣ ладдха̄на ма̄нусим̣;

вадан̃н̃ӯ сӣласампанно, ка̄ха̄ми кусалам̣ баху’’нти. (пе. ва. 805; джа̄. 1.4.56) –

имам̣ га̄тхам̣ ваттхука̄мо ахоси. татийо –

‘‘наттхи анто куто анто, на анто пат̣идиссати;

тада̄ хи пакатам̣ па̄пам̣, мама туйхан̃ча ма̄риса̄’’ти. (пе. ва. 803; джа̄. 1.4.55) –

имам̣ га̄тхам̣ ваттхука̄мо ахоси. чатуттхо –

‘‘дуджджӣвитамаджӣвимха̄, йе санте на дадамхасе;

виджджама̄несу бхогесу, дӣпам̣ на̄камха аттано’’ти. (пе. ва. 804; джа̄. 1.4.53) –

имам̣. те има̄ га̄тха̄ ваттум̣ асакконта̄ екекам̣ аккхарам̣ ватва̄ таттхева нимугга̄. ити, маха̄ра̄джа, те нерайикасатта̄ йатха̄каммена виравим̣су. тасса саддасса сутапаччайа̄ туйхам̣ ха̄ни ва̄ вуд̣д̣хи ва̄ наттхи. еттака̄нам̣ пана пасӯнам̣ гха̄танакаммам̣ на̄ма бха̄рийанти нирайабхайена таджджетва̄ дхаммакатхам̣ катхеси. ра̄джа̄ дасабале пасӣдитва̄, ‘‘мун̃ча̄ми, несам̣ джӣвитам̣ дада̄ми, харита̄ни чева тин̣а̄ни кха̄данту, сӣтала̄ни ча па̄нӣйа̄ни пиванту, сӣто ча несам̣ ва̄то упава̄йатӯ’’ти ватва̄, ‘‘гаччхатха ха̄ретха̄’’ти мануссе а̄н̣а̄песи. те гантва̄ бра̄хман̣е пала̄петва̄ там̣ па̄н̣асан̇гхам̣ бандханато мочетва̄ нагаре дхаммабхерим̣ чара̄песум̣.

атха ра̄джа̄ дасабаласса сантике нисинно а̄ха – ‘‘бханте, екаратти на̄ма тийа̄ма̄ хоти, майхам̣ пана аджджа две раттийо екато гхат̣ита̄ вийа ахесу’’нти. сопи пурисо таттхева нисинно а̄ха – ‘‘бханте, йоджанам̣ на̄ма чатуга̄вутам̣ хоти, майхам̣ пана аджджа две йоджана̄ни екато ката̄ни вийа ахесу’’нти. атха бхагава̄ – ‘‘джа̄гарасса та̄ва раттийа̄ дӣгхабха̄во па̄кат̣о, сантасса йоджанасса дӣгхабха̄во па̄кат̣о, ват̣т̣апатитасса пана ба̄лапутхуджджанасса анаматаггасам̣са̄рават̣т̣ам̣ екантадӣгхамева̄’’ти ра̄джа̄нан̃ча тан̃ча пурисам̣ нерайикасатте ча а̄раббха дхаммападе имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘дӣгха̄ джа̄гарато ратти, дӣгхам̣ сантасса йоджанам̣;

дӣгхо ба̄ла̄нам̣ сам̣са̄ро, саддхаммам̣ авиджа̄ната’’нти. (дха. па. 60);

га̄тха̄парийоса̄не со иттхиса̄мико пурисо сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. етаматтхам̣ видитва̄ти етам̣ ка̄ран̣ам̣ джа̄нитва̄.

ассамедхантиа̄дӣсу – пора̄н̣ара̄джака̄ле кира сассамедхам̣ пурисамедхам̣ самма̄па̄сам̣ ва̄ча̄пеййанти чатта̄ри сан̇гахаваттхӯни ахесум̣, йехи ра̄джа̄но локам̣ сан̇ган̣хим̣су. таттха ниппханнасассато дасамабха̄гаггахан̣ам̣ сассамедхам̣ на̄ма, сассасампа̄дане медха̄вита̄ти аттхо. маха̄йодха̄нам̣ чхама̄сикам̣ бхатта-ветана̄нуппада̄нам̣ пурисамедхам̣ на̄ма, пурисасан̇ган̣хане медха̄вита̄ти аттхо. далиддаманусса̄нам̣ хаттхато лекхам̣ гахетва̄ тӣн̣и васса̄ни вина̄ва вад̣д̣хийа̄ сахассадвисахассаматтадхана̄нуппада̄нам̣ самма̄па̄сам̣ на̄ма. тан̃хи самма̄ мануссе па̄сети, хадайе бандхитва̄ вийа т̣хапети, тасма̄ самма̄па̄санти вуччати. ‘‘та̄та ма̄тула̄’’тиа̄дина̄ найена сан̣хава̄ча̄бхан̣анам̣ ва̄ча̄пеййам̣ на̄ма, пийава̄ча̄ти аттхо. евам̣ чатӯхи сан̇гахаваттхӯхи сан̇гахитам̣ рат̣т̣хам̣ иддхан̃чева хоти пхӣтан̃ча пахӯтааннапа̄нам̣ кхемам̣ нираббудам̣. манусса̄ муда̄ модама̄на̄ уре путте наччента̄ апа̄рутагхарадва̄ра̄ вихаранти. идам̣ гхарадва̄ресу аггал̣а̄нам̣ абха̄вато нираггал̣анти вуччати. айам̣ пора̄н̣ика̄ павен̣ӣ.

апарабха̄ге пана окка̄кара̄джака̄ле бра̄хман̣а̄ има̄ни чатта̄ри сан̇гахаваттхӯни иман̃ча рат̣т̣хасампаттим̣ париваттетва̄ уддхам̣мӯлакам̣ катва̄ ассамедхам̣ пурисамедханти а̄дике пан̃ча йан̃н̃е на̄ма акам̣су. тесу ассаметтха медханти вадхантӣти ассамедхо. двӣхи парийан̃н̃ехи йаджитаббасса екавӣсатийӯпасса екасмим̣ маджджхимадивасейева саттанавутипан̃чапасусатагха̄табхим̣санасса т̣хапетва̄ бхӯмин̃ча пурисе ча авасесасаббавибхавадаккхин̣асса йан̃н̃ассетам̣ адхивачанам̣. пурисаметтха медхантӣти пурисамедхо. чатӯхи парийан̃н̃ехи йаджитаббасса саддхим̣ бхӯмийа̄ ассамедхе вуттавибхавадаккхин̣асса йан̃н̃ассетам̣ адхивачанам̣. саммаметтха па̄сентӣти самма̄па̄со. дивасе дивасе саммам̣ кхипитва̄ тасса патитока̄се ведим̣ катва̄ сам̣ха̄римехи йӯпа̄дӣхи сарассатинадийа̄ нимуггока̄сато пабхути пат̣иломам̣ гаччхантена йаджитаббасса сатрайа̄гассетам̣ адхивачанам̣. ва̄джаметтха пивантӣти ва̄джапеййо. екена парийан̃н̃ена саттарасахи пасӯхи йаджитаббасса белувайӯпасса саттарасакадаккхин̣асса йан̃н̃ассетам̣ адхивачанам̣. наттхи еттха аггал̣а̄ти нираггал̣о. навахи парийан̃н̃ехи йаджитаббасса саддхим̣ бхӯмийа̄ ча пурисехи ча ассамедхе вуттавибхавадаккхин̣асса саббамедхапарийа̄йана̄масса ассамедхавикаппассеветам̣ адхивачанам̣. маха̄рамбха̄ти маха̄кичча̄ маха̄каран̣ӣйа̄. саммаггата̄ти самма̄ пат̣ипанна̄ буддха̄дайо. нира̄рамбха̄ти аппаттха̄ аппакичча̄. йаджанти анукуланти анукулесу йаджанти, йам̣ ниччабхатта̄ди пуббапурисехи пат̣т̣хапитам̣, там̣ апара̄парам̣ анупаччхиннатта̄ манусса̄ дадантӣти аттхо. навамам̣.

10. бандханасуттаван̣н̣ана̄

121. дасаме идха, бханте, ран̃н̃а̄ти идам̣ те бхиккхӯ тесу мануссесу а̄нандаттхерасса сукатака̄ран̣ам̣ а̄рочента̄ а̄рочесум̣. ран̃н̃о кира саккена кусара̄джасса динно ат̣т̣хаван̇ко ман̣и павен̣ийа̄ а̄гато. ра̄джа̄ алан̇каран̣ака̄ле там̣ ман̣им̣ а̄харатха̄ти а̄ха. манусса̄ ‘‘т̣хапитат̣т̣ха̄не на пасса̄ма̄’’ти а̄рочесум̣. ра̄джа̄ антогхарача̄рино ‘‘ман̣им̣ парийеситва̄ детха̄’’ти бандха̄песи. а̄нандаттхеро те дисва̄ ман̣ипат̣иса̄мака̄нам̣ екам̣ упа̄йам̣ а̄чиккхи. те ран̃н̃о а̄рочесум̣. ра̄джа̄ ‘‘пан̣д̣ито тхеро, тхерасса вачанам̣ каротха̄’’ти. пат̣иса̄макаманусса̄ ра̄джан̇ган̣е удакача̄т̣им̣ т̣хапетва̄ са̄н̣ийа̄ париккхипа̄петва̄ те мануссе а̄хам̣су – ‘‘са̄т̣акам̣ па̄рупитва̄ еттха гантва̄ хаттхам̣ ота̄ретха̄’’ти. ман̣ичоро чинтеси – ‘‘ра̄джабхан̣д̣ам̣ виссаджджетум̣ ва̄ валан̃джетум̣ ва̄ на сакка̄’’ти. со гехам̣ гантва̄ ман̣им̣ упакаччхаке т̣хапетва̄ са̄т̣акам̣ па̄рупитва̄ а̄гамма удакача̄т̣ийам̣ паккхипитва̄ пакка̄ми. маха̄джане пат̣икканте ра̄джаманусса̄ ча̄т̣ийам̣ хаттхам̣ ота̄ретва̄ ман̣им̣ дисва̄ а̄харитва̄ ран̃н̃о адам̣су. ‘‘а̄нандаттхерена кира дасситанайена ман̣и дит̣т̣хо’’ти маха̄джано кола̄халам̣ ака̄си. те бхиккхӯ там̣ ка̄ран̣ам̣ татха̄гатасса а̄рочента̄ имам̣ паваттим̣ а̄рочесум̣. саттха̄ – ‘‘аначчхарийам̣, бхиккхаве, йам̣ а̄нандо манусса̄нам̣ хаттха̄рул̣хаман̣им̣ а̄хара̄пеййа, йаттха пуббе пан̣д̣ита̄ аттано н̃а̄н̣е т̣хатва̄ ахетукапат̣исандхийам̣ ниббатта̄нам̣ тираччха̄нагата̄нампи хаттха̄рул̣хам̣ бхан̣д̣ам̣ а̄хара̄петва̄ ран̃н̃о адам̣сӯ’’ти ватва̄ –

‘‘уккат̣т̣хе сӯрамиччханти, мантӣсу акутӯхалам̣;

пийан̃ча аннапа̄намхи, аттхе джа̄те ча пан̣д̣ита’’нти. (джа̄. 1.1.92) –

маха̄са̄раджа̄такам̣ катхеси.

на там̣ дал̣ханти там̣ бандханам̣ тхиранти на катхенти. йада̄йасанти йам̣ а̄йаса̄ катам̣. са̄раттаратта̄ти сут̣т̣ху раттаратта̄, са̄раттена ва̄ ратта̄ са̄раттаратта̄, са̄рам̣ иданти ман̃н̃ана̄йа ратта̄ти аттхо. апеккха̄ти а̄лайо никанти. а̄хӯти катхенти. оха̄ринанти чатӯсу апа̄йесу а̄кад̣д̣ханакам̣. ситхиланти на а̄йаса̄дибандханам̣ вийа ирийа̄патхам̣ нива̄ретва̄ т̣хитам̣. тена хи бандханена баддха̄ парадесампи гаччхантийева. дуппамун̃чанти ан̃н̃атра локуттаран̃а̄н̣ена мун̃читум̣ асаккун̣еййанти. дасамам̣.

пат̣хамо вагго.

2. дутийавагго

1. саттаджат̣иласуттаван̣н̣ана̄

122. дутийаваггасса пат̣хаме пубба̄ра̄ме мига̄рама̄тупа̄са̄дети пубба̄ра̄масан̇кха̄те виха̄ре мига̄рама̄туйа̄ па̄са̄де. татра̄йам̣ анупуббикатха̄ – атӣте сатасахассакаппаматтхаке ека̄ упа̄сика̄ падумуттарам̣ бхагавантам̣ нимантетва̄ буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса сатасахассада̄нам̣ датва̄ бхагавато па̄дамӯле нипаджджитва̄ – ‘‘ана̄гате тумха̄дисасса буддхасса аггупат̣т̣ха̄йика̄ хомӣ’’ти паттханам̣ ака̄си. са̄ каппасатасахассам̣ девесу ча мануссесу ча сам̣саритва̄ амха̄кам̣ бхагавато ка̄ле бхаддийанагаре мен̣д̣акапуттасса дханан̃чайасет̣т̣хино гехе суманадевийа̄ куччхисмим̣ пат̣исандхим̣ ган̣хи. джа̄така̄ле часса̄ виса̄кха̄ти на̄мам̣ акам̣су. са̄ йада̄ бхагава̄ бхаддийанагарам̣ агама̄си, тада̄ пан̃чахи да̄рика̄сатехи саддхим̣ бхагавато паччуггаманам̣ гата̄ пат̣хамадассанамхийева сота̄панна̄ ахоси. апарабха̄ге са̄ваттхийам̣ мига̄расет̣т̣хипуттасса пун̣н̣авад̣д̣ханакума̄расса гехам̣ гата̄. таттха нам̣ мига̄расет̣т̣хи ма̄тит̣т̣ха̄не т̣хапеси, тасма̄ мига̄рама̄та̄ти вуччати. та̄йа ка̄рите па̄са̄де.

бахи два̄ракот̣т̣хакети па̄са̄дадва̄ракот̣т̣хакасса бахи, на виха̄радва̄ракот̣т̣хакасса. со кира па̄са̄до лохапа̄са̄до вийа саманта̄ чатудва̄ракот̣т̣хакайуттена па̄ка̄рена париккхитто. тесу па̄чӣнадва̄ракот̣т̣хакасса бахи па̄са̄даччха̄йа̄йам̣ па̄чӣналокадха̄тум̣ олокенто пан̃н̃атте варабуддха̄сане нисинно хоти.

парӯл̣хакаччханакхалома̄ти парӯл̣хакаччха̄ парӯл̣ханакха̄ парӯл̣халома̄, каччха̄дӣсу дӣгхалома̄ дӣгханакха̄ ча̄ти аттхо. кха̄рививидханти вивидхакха̄рим̣ на̄наппака̄ракам̣ паббаджитапариккха̄рабхан̣д̣акам̣. авидӯре атиккамантӣти авидӯрамаггена нагарам̣ пависанти. ра̄джа̄хам̣, бхантети ахам̣, бханте, ра̄джа̄ пасенади косало, майхам̣ на̄мам̣ тумхе джа̄на̄тха̄ти. касма̄ пана ра̄джа̄ локе аггапуггаласса сантике нисинно еварӯпа̄нам̣ наггабхогганиссирика̄нам̣ ан̃джалим̣ пагган̣ха̄тӣти. сан̇ган̣ханаттха̄йа. евам̣ хисса ахоси – ‘‘сача̄хам̣ еттакампи етесам̣ на карисса̄ми, ‘майам̣ путтада̄рам̣ паха̄йа етассаттха̄йа дуббходжанадуккхасеййа̄дӣни анубхома, айам̣ амха̄кам̣ ан̃джалиматтампи на каротӣ’ти аттана̄ дит̣т̣хам̣ сутам̣ пат̣иччха̄детва̄ на катхеййум̣. евам̣ кате пана анигӯхитва̄ катхессантӣ’’ти. тасма̄ евамака̄си. апича саттху аджджха̄сайаджа̄нанаттхам̣ евамака̄си.

ка̄сикачандананти сан̣хачанданам̣. ма̄ла̄гандхавилепананти ван̣н̣агандхаттха̄йа ма̄лам̣, сугандхабха̄ваттха̄йа гандхам̣, ван̣н̣агандхаттха̄йа вилепанан̃ча дха̄рентена.

сам̣ва̄сена̄ти сахава̄сена. сӣлам̣ ведитаббанти айам̣ сусӣло ва̄ дуссӣло ва̄ти сам̣васантена упасан̇камантена джа̄нитаббо. тан̃ча кхо дӣгхена аддхуна̄ на иттаранти тан̃ча сӣлам̣ дӣгхена ка̄лена ведитаббам̣, на иттарена. двӣхатӣхан̃хи сам̣йата̄ка̄ро ча сам̣вутиндрийа̄ка̄ро ча на сакка̄ дассетум̣. манасикарота̄ти сӣламасса париггахесса̄мӣти манасикаронтена паччавеккхантенева сакка̄ джа̄нитум̣, на итарена. пан̃н̃авата̄ти тампи саппан̃н̃енева пан̣д̣итена. ба̄ло хи манасикаронтопи джа̄нитум̣ на саккоти.

сам̣воха̄рена̄ти катханена.

‘‘йо хи кочи мануссесу, воха̄рам̣ упаджӣвати;

евам̣ ва̄сет̣т̣ха джа̄на̄хи, ва̄н̣иджо со на бра̄хман̣о’’ти. (ма. ни. 2.457) –

еттха хи бйаваха̄ро воха̄ро на̄ма. ‘‘чатта̄ро арийавоха̄ра̄ чатта̄ро анарийавоха̄ра̄’’ти (дӣ. ни. 3.313) еттха четана̄. ‘‘сан̇кха̄ саман̃н̃а̄ пан̃н̃атти воха̄ро’’ти (дха. са. 1313-1315) еттха пан̃н̃атти. ‘‘воха̄раматтена со вохареййа̄’’ти (сам̣. ни. 1.25) еттха катха̄ воха̄ро. идха̄пи есова адхиппето. екаччасса хи саммукха̄ катха̄ параммукха̄йа катха̄йа на самети, параммукха̄ катха̄ ча саммукха̄йа катха̄йа, татха̄ пуримакатха̄ ча паччхимакатха̄йа, паччхимакатха̄ ча пуримакатха̄йа. со катхентенева сакка̄ джа̄нитум̣ ‘‘асучи есо пуггало’’ти. сучисӣласса пана пуримам̣ паччхимена, паччхиман̃ча пуримена самети, саммукха̄катхитам̣ параммукха̄катхитена, параммукха̄катхитан̃ча саммукха̄катхитена, тасма̄ катхентена сакка̄ сучибха̄во джа̄нитунти пака̄сенто евама̄ха.

тха̄моти н̃а̄н̣атха̄мо. йасса хи н̃а̄н̣атха̄мо наттхи, со уппаннесу упаддавесу гахетаббаггахан̣ам̣ катаббакиччам̣ апассанто адва̄рагхарам̣ павит̣т̣хо вийа чарати. тена̄ха а̄пада̄су кхо, маха̄ра̄джа, тха̄мо ведитабботи. са̄каччха̄йа̄ти сам̣катха̄йа. дуппан̃н̃асса хи катха̄ удаке ген̣д̣у вийа уппалавати, пан̃н̃авато катхентасса пат̣ибха̄нам̣ анантарам̣ хоти. удакавиппхандитенева хи маччхо кхуддако ва̄ маханто ва̄ти н̃а̄йати. очарака̄ти хет̣т̣ха̄чарака̄. чара̄ хи паббатаматтхакена чаранта̄пи хет̣т̣ха̄ – чарака̄ва хонти. очаритва̄ти авачаритва̄ вӣмам̣ситва̄, там̣ там̣ паваттим̣ н̃атва̄ти аттхо. раджоджалланти раджан̃ча джаллан̃ча. ван̣н̣арӯпена̄ти ван̣н̣асан̣т̣ха̄нена. иттарадассанена̄ти лахукадассанена. вийан̃джанена̄ти париккха̄рабхан̣д̣акена. патирӯпако маттика̄кун̣д̣алова̄ти суван̣н̣акун̣д̣алапатирӯпако маттика̄кун̣д̣алова. лохад̣д̣хама̄соти лохад̣д̣хама̄сако. пат̣хамам̣.

2. пан̃чара̄джасуттаван̣н̣ана̄

123. дутийе рӯпа̄ти нӣлапӣта̄дибхедам̣ рӯпа̄рамман̣ам̣. ка̄ма̄нам̣ агганти етам̣ ка̄ма̄нам̣ уттамам̣ сет̣т̣ханти рӯпагаруко а̄ха. сесесупи есева найо. йатоти йада̄. мана̄папарийантанти мана̄паниппхаттикам̣ мана̄пакот̣икам̣. таттха две мана̄па̄ни пуггаламана̄пам̣ саммутимана̄пан̃ча. пуггаламана̄пам̣ на̄ма йам̣ екасса пуггаласса ит̣т̣хам̣ кантам̣ хоти, тадева ан̃н̃асса анит̣т̣хам̣ акантам̣. паччантава̄сӣнан̃хи ган̣д̣уппа̄да̄пи ит̣т̣ха̄ хонти канта̄ мана̄па̄, маджджхимадесава̄сӣнам̣ атиджегуччха̄. тесан̃ча морамам̣са̄дӣни ит̣т̣ха̄ни хонти, итаресам̣ та̄ни атиджегуччха̄ни. идам̣ пуггаламана̄пам̣. итарам̣ саммутимана̄пам̣.

ит̣т̣ха̄нит̣т̣ха̄рамман̣ам̣ на̄ма локе пат̣ивибхаттам̣ наттхи, вибхаджитва̄ пана дассетаббам̣. вибхаджантена ча на атииссара̄нам̣ маха̄самматамаха̄судассанадхамма̄сока̄дӣнам̣ васена вибхаджитаббам̣. тесан̃хи диппакаппампи а̄рамман̣ам̣ амана̄пам̣ упат̣т̣ха̄ти. атидуггата̄нам̣ дуллабханнапа̄на̄нам̣ васенапи на вибхаджитаббам̣. тесан̃хи кан̣а̄джакабхаттаситтха̄нипи пӯтимам̣сасса расопи атимадхуро аматасадисо хоти. маджджхима̄нам̣ пана ган̣акамаха̄маттасет̣т̣хи кут̣умбикава̄н̣иджа̄дӣнам̣ ка̄лена ит̣т̣хам̣ ка̄лена анит̣т̣хам̣ лабхама̄на̄нам̣ васена вибхаджитаббам̣. тан̃ча панетам̣ а̄рамман̣ам̣ джаванам̣ париччхиндитум̣ на саккоти. джаванан̃хи ит̣т̣хепи раджджати анит̣т̣хепи, ит̣т̣хепи дуссати анит̣т̣хепи. екантато пана випа̄качиттам̣ ит̣т̣ха̄нит̣т̣хам̣ париччхиндати. кин̃ча̄пи хи миччха̄дит̣т̣хика̄ буддхам̣ ва̄ сан̇гхам̣ ва̄ маха̄четийа̄дӣни ва̄ ул̣а̄ра̄ни а̄рамман̣а̄ни дисва̄ аккхӣни пидаханти доманассам̣ а̄паджджанти, дхаммасаддам̣ сутва̄ кан̣н̣е тхакенти, чаккхувин̃н̃а̄н̣асотавин̃н̃а̄н̣а̄ни пана тесам̣ кусалавипа̄ка̄нева хонти. кин̃ча̄пи гӯтхасӯкара̄дайо гӯтхагандхам̣ гха̄йитва̄ кха̄дитум̣ лабхисса̄ма̄ти соманассаджа̄та̄ хонти, гӯтхадассане пана несам̣ чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣, тасса гандхагха̄йане гха̄навин̃н̃а̄н̣ам̣, расаса̄йане дживха̄вин̃н̃а̄н̣ан̃ча акусалавипа̄камева хоти. бхагава̄ пана пуггаламана̄патам̣ сандха̄йа те ча, маха̄ра̄джа, рӯпа̄тиа̄дима̄ха.

чанданан̇галикоти идам̣ тасса упа̄сакасса на̄мам̣. пат̣ибха̄ти мам̣ бхагава̄ти бхагава̄ майхам̣ екам̣ ка̄ран̣ам̣ упат̣т̣ха̄ти пан̃н̃а̄йати. тасса те пан̃ча ра̄джа̄но а̄муттаман̣икун̣д̣але саджджита̄йа а̄па̄набхӯмийа̄ нисиннавасенева махата̄ ра̄джа̄нубха̄вена парамена иссарийавибхавена а̄гантва̄пи дасабаласса сантике т̣хитака̄лато пат̣т̣ха̄йа дива̄ падӣпе вийа удака̄бхиситте ан̇га̄ре вийа сӯрийут̣т̣ха̄не кхаджджопанаке вийа ча хатаппабхе хатасобхе там̣ татха̄гатан̃ча техи сатагун̣ена сахассагун̣ена вирочама̄нам̣ дисва̄, ‘‘маханта̄ вата бхо буддха̄ на̄ма̄’’ти пат̣ибха̄нам̣ удапа̄ди. тасма̄ евама̄ха.

коканаданти падумассеветам̣ вевачанам̣. па̄тоти ка̄лассева. сийа̄ти бхавеййа. авӣтагандханти авигатагандхам̣. ан̇гӣрасанти самма̄самбуддхам̣. бхагавато хи ан̇гато расмийо никкхаманти, тасма̄ ан̇гӣрасоти вуччати. йатха̄ коканадасан̇кха̄там̣ падумам̣ па̄това пхуллам̣ авӣтагандхам̣ сийа̄, евамева бхагавантам̣ ан̇гӣрасам̣ тапантам̣ а̄диччамива анталиккхе вирочама̄нам̣ пасса̄ти айаметтха сан̇кхепаттхо. бхагавантам̣ аччха̄десӣти бхагавато ада̄сӣти аттхо. локавоха̄рато панеттха ӣдисам̣ вачанам̣ хоти. со кира упа̄сако – ‘‘ете татха̄гатасса гун̣есу пасӣдитва̄ майхам̣ пан̃ча уттара̄сан̇ге денти, ахампи те бхагаватова дасса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ада̄си. дутийам̣.

3. дон̣апа̄касуттаван̣н̣ана̄

124. татийе дон̣апа̄какуранти дон̣апа̄кам̣ курам̣, дон̣асса тан̣д̣ула̄нам̣ паккабхаттам̣ тадӯпийан̃ча сӯпабйан̃джанам̣ бхун̃джатӣти аттхо. бхутта̄вӣти пуббе бхаттасаммадам̣ винодетва̄ мухуттам̣ виссамитва̄ буддхупат̣т̣ха̄нам̣ гаччхати, там̣дивасам̣ пана бхун̃джантова дасабалам̣ саритва̄ хаттхе дховитва̄ агама̄си. махасса̄сӣти тасса гаччхато балава̄ бхаттапарӣл̣а̄хо удапа̄ди, тасма̄ махантехи асса̄сехи ассасати, гаттатописса седабиндӯни муччанти, таменам̣ убхосу пассесу т̣хатва̄ йамаката̄лаван̣т̣ехи бӣджанти, буддхага̄равена пана нипаджджитум̣ на уссахатӣти идам̣ сандха̄йа ‘‘махасса̄сӣ’’ти вуттам̣. имам̣ га̄тхам̣ абха̄сӣти, ра̄джа̄ бходжане аматтан̃н̃ута̄йа киламати, пха̄су виха̄рам̣ да̄нисса карисса̄мӣти чинтетва̄ абха̄си. мануджасса̄ти саттасса. каха̄пан̣асатанти па̄тара̄се пан̣н̣а̄сам̣ са̄йама̄се пан̣н̣а̄санти евам̣ каха̄пан̣асатам̣. парийа̄пун̣итва̄ти ран̃н̃а̄ саддхим̣ тхокам̣ гантва̄ ‘‘имам̣ ман̇галаасим̣ касса дамми, маха̄ра̄джа̄’’ти? асукасса на̄ма дехӣти со там̣ асим̣ датва̄ дасабаласса сантикам̣ а̄гамма вандитва̄ т̣хитакова ‘‘га̄тхам̣ вадатха, бхо готама̄’’ти ватва̄ бхагавата̄ вуттам̣ парийа̄пун̣итва̄ти аттхо.

бхатта̄бхиха̄ре судам̣ бха̄сатӣти катхам̣ бха̄сати? бхагавата̄ анусит̣т̣хинийа̄мена. бхагава̄ хи нам̣ евам̣ ануса̄си – ‘‘ма̄н̣ава, имам̣ га̄тхам̣ нат̣о вийа паттапаттат̣т̣ха̄не ма̄ авача, ран̃н̃о бхун̃джанат̣т̣ха̄не т̣хатва̄ пат̣хамапин̣д̣а̄дӣсупи аватва̄ воса̄напин̣д̣е гахите вадеййа̄си, ра̄джа̄ сутва̄ва бхаттапин̣д̣ам̣ чхад̣д̣ессати. атха ран̃н̃о хаттхесу дхотесу па̄тим̣ апанетва̄ ситтха̄ни ган̣етва̄ тадупийам̣ бйан̃джанам̣ н̃атва̄ пунадивасе та̄ватаке тан̣д̣уле ха̄реййа̄си, па̄тара̄се ча ватва̄ са̄йама̄се ма̄ вадеййа̄сӣ’’ти. со са̄дхӯти пат̣иссун̣итва̄ там̣дивасам̣ ран̃н̃о па̄тара̄сам̣ бхутва̄ гататта̄ са̄йама̄се бхагавато анусит̣т̣хинийа̄мена га̄тхам̣ абха̄си. ра̄джа̄ дасабаласса вачанам̣ саритва̄ бхаттапин̣д̣ам̣ па̄тийам̣йева чхад̣д̣еси. ран̃н̃о хаттхесу дхотесу па̄тим̣ апанетва̄ ситтха̄ни ган̣етва̄ тадупийам̣ бйан̃джанам̣ н̃атва̄ пунадивасе таттаке тан̣д̣уле харим̣су.

на̄л̣икоданапарамата̄йа сан̣т̣ха̄сӣти со кира ма̄н̣аво дивасе дивасе татха̄гатасса сантикам̣ гаччхати, дасабаласса висса̄сико ахоси. атха нам̣ екадивасам̣ пуччхи ‘‘ра̄джа̄ киттакам̣ бхун̃джатӣ’’ти? со ‘‘на̄л̣икодана’’нти а̄ха. ват̣т̣иссати етта̄вата̄ пурисабха̄го еса, ито пат̣т̣ха̄йа га̄тхам̣ ма̄ вадӣти. ити ра̄джа̄ таттхева сан̣т̣ха̄си. дит̣т̣хадхаммикена чева аттхена сампара̄йикена ча̄ти еттха салликхитасарӣрата̄ дит̣т̣хадхаммикаттхо на̄ма, сӣлам̣ сампара̄йикаттхо. бходжане маттан̃н̃ута̄ хи сӣлан̇гам̣ на̄ма хотӣти. татийам̣.

4. пат̣хамасан̇га̄масуттаван̣н̣ана̄

125. чатуттхе ведехипуттоти ведехӣти пан̣д̣ита̄дхивачанаметам̣, пан̣д̣ититтхийа̄ путтоти аттхо. чатуран̇гининти хаттхиассаратхапаттисан̇кха̄техи чатӯхи ан̇гехи саманна̄гатам̣. саннайхитва̄ти чаммапат̣имун̃чана̄дӣхи санна̄хам̣ ка̄ретва̄. сан̇га̄месунти йуджджхим̣су. кена ка̄ран̣ена? маха̄косаларан̃н̃а̄ кира бимбиса̄расса дхӣтарам̣ дентена двиннам̣ раджджа̄нам̣ антаре сатасахассут̣т̣ха̄но ка̄сига̄мо на̄ма дхӣту динно. аджа̄тасаттуна̄ ча питари ма̄рите ма̄та̄писса ран̃н̃о вийогасокена начирассева мата̄. тато ра̄джа̄ пасенади косало – ‘‘аджа̄тасаттуна̄ ма̄та̄питаро ма̄рита̄, майхам̣ питу сантако га̄мо’’ти тассаттха̄йа ад̣д̣ам̣ кароти. аджа̄тасаттупи ‘‘майхам̣ ма̄ту сантако’’ти тасса га̄массаттха̄йа двепи ма̄тулабха̄гинеййа̄ йуджджхим̣су.

па̄па̄ девадатта̄дайо митта̄ асса̄ти па̄памитто. тейевасса саха̄йа̄ти па̄пасаха̄йо. тесвевасса читтам̣ ниннам̣ сампаван̇канти па̄пасампаван̇ко. пасенадисса са̄рипуттаттхера̄дӣнам̣ васена калйа̄н̣амитта̄дита̄ ведитабба̄. дуккхам̣ сетӣти джита̄ни хаттхиа̄дӣни анусочанто дуккхам̣ сайиссати. идам̣ бхагава̄ пуна тасса джайака̄ран̣ам̣ дисва̄ а̄ха. джайам̣ верам̣ пасаватӣти джинанто верам̣ пасавати, верипуггалам̣ лабхати. чатуттхам̣.

5. дутийасан̇га̄масуттаван̣н̣ана̄

126. пан̃чаме аббхуййа̄сӣти пара̄джайе гарахаппатто ‘‘а̄ра̄мам̣ гантва̄ бхиккхӯнам̣ катха̄салла̄пам̣ сун̣а̄тха̄’’ти раттибха̄ге буддхараккхитена на̄ма вуд̣д̣хапаббаджитена дхаммараккхитасса вуд̣д̣хапаббаджитасса ‘‘саче ра̄джа̄ иман̃ча упа̄йам̣ катва̄ гаччхеййа, пуна джинеййа̄’’ти вуттаджайака̄ран̣ам̣ сутва̄ абхиуййа̄си.

йа̄васса упакаппатӣти йа̄ва тасса упакаппати сайхам̣ хоти. йада̄ чан̃н̃ети йада̄ ан̃н̃е. вилумпантӣти там̣ вилумпитва̄ т̣хитапуггалам̣ вилумпанти. вилумпатӣти вилумпийати. т̣ха̄нам̣ хи ман̃н̃атӣти ‘‘ка̄ран̣а’’нти хи ман̃н̃ати. йада̄ти йасмим̣ ка̄ле. джета̄рам̣ лабхате джайанти джайанто пуггало паччха̄ джета̄рампи лабхати. росета̄ранти гхат̣т̣ета̄рам̣. росакоти гхат̣т̣ако. каммавиват̣т̣ена̄ти каммапарин̣а̄мена, тасса вилумпанакаммасса випа̄када̄нена. со вилутто вилуппатӣти со вилумпако вилумпийати. пан̃чамам̣.

6. маллика̄суттаван̣н̣ана̄

127. чхат̣т̣хе упасан̇камӣти маллика̄йа девийа̄ габбхавут̣т̣ха̄нака̄ле сӯтигхарам̣ пат̣иджагга̄петва̄ а̄раккхам̣ датва̄ упасан̇ками. анаттамано ахосӣти, ‘‘дуггатакуласса ме дхӣту махантам̣ иссарийам̣ диннам̣, саче путтам̣ алабхисса, махантам̣ сакка̄рам̣ адхигамисса, тато да̄ни парихӣна̄’’ти анаттамано ахоси. сеййа̄ти дандхапан̃н̃асма̄ еламӯгапуттато екачча̄ иттхӣйева сеййа̄. поса̄ти посехи. джана̄дхипа̄ти джана̄дхибхум̣ ра̄джа̄нам̣ а̄лапати. сассудева̄ти сассусасурадевата̄. дисампатӣти диса̄джет̣т̣хака̄. та̄диса̄ субхагийа̄ти та̄диса̄йа субхарийа̄йа. чхат̣т̣хам̣.

7. аппама̄дасуттаван̣н̣ана̄

128. саттаме самадхиггайха̄ти самадхигган̣хитва̄, а̄дийитва̄ти аттхо. аппама̄доти ка̄ра̄пакааппама̄до. самодха̄нанти самавадха̄нам̣ упаккхепам̣. евамева кхоти хаттхипадам̣ вийа хи ка̄ра̄пакааппама̄до, сесапададжа̄та̄ни вийа авасеса̄ чатубхӯмака̄ кусаладхамма̄. те хаттхипаде сесапада̄ни вийа аппама̄де самодха̄нам̣ гаччханти, аппама̄дасса анто париваттанти. йатха̄ ча хаттхипадам̣ сесапада̄нам̣ аггам̣ сет̣т̣хам̣, евам̣ аппама̄до сесадхамма̄нанти дассети. махаггаталокуттарадхамма̄нампи хеса пат̣ила̄бхакат̣т̣хена локийопи сама̄но аггова хоти.

аппама̄дам̣ пасам̣сантӣти ‘‘ета̄ни а̄йуа̄дӣни паттхайантена аппама̄дова ка̄таббо’’ти аппама̄дамева пасам̣санти. йасма̄ ва̄ пун̃н̃акирийа̄су пан̣д̣ита̄ аппама̄дам̣ пасам̣санти, тасма̄ а̄йуа̄дӣни паттхайантена аппама̄дова ка̄табботи аттхо. аттха̄бхисамайа̄ти аттхапат̣ила̄бха̄. саттамам̣.

8. калйа̄н̣амиттасуттаван̣н̣ана̄

129. ат̣т̣хаме со ча кхо калйа̄н̣амиттасса̄ти со ча̄йам̣ дхаммо калйа̄н̣амиттассева сва̄ккха̄то на̄ма хоти, на па̄памиттасса̄ти. кин̃ча̄пи хи дхаммо саббесампи сва̄ккха̄това, калйа̄н̣амиттасса пана суссӯсантасса саддахантасса аттхам̣ пӯрети бхесаджджам̣ вийа вал̣ан̃джантасса на итарасса̄ти. тенетам̣ вуттам̣. дхаммоти четтха десана̄дхаммо ведитаббо.

упад̣д̣хамиданти тхеро кира рахогато чинтеси – ‘‘айам̣ саман̣адхаммо на̄ма ова̄даке ануса̄саке калйа̄н̣амитте сати паччаттапурисака̄ре т̣хитасса сампаджджати, упад̣д̣хам̣ калйа̄н̣амиттато хоти, упад̣д̣хам̣ паччаттапурисака̄рато’’ти. атхасса етадахоси – ‘‘ахам̣ падесан̃а̄н̣е т̣хито ниппадесам̣ чинтетум̣ на саккоми, саттха̄рам̣ пуччхитва̄ никкан̇кхо бхависса̄мӣ’’ти. тасма̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ евама̄ха. брахмачарийасса̄ти арийамаггасса. йадидам̣ калйа̄н̣амиттата̄ти йа̄ еса̄ калйа̄н̣амиттата̄ на̄ма, са̄ упад̣д̣хам̣, тато упад̣д̣хам̣ а̄гаччхатӣти аттхо. ити тхерена ‘‘упад̣д̣хупад̣д̣ха̄ самма̄дит̣т̣хиа̄дайо калйа̄н̣амиттато а̄гаччханти, упад̣д̣хупад̣д̣ха̄ паччаттапурисака̄рато’’ти вуттам̣. кин̃ча̄пи тхерасса айам̣ маноратхо, йатха̄ пана бахӯхи сила̄тхамбхе усса̄пите, ‘‘еттакам̣ т̣ха̄нам̣ асукена усса̄питам̣, еттакам̣ асукена̄’’ти виниббхого наттхи, йатха̄ ча ма̄та̄питаро нисса̄йа уппаннесу путтесу ‘‘еттакам̣ ма̄тито ниббаттам̣, еттакам̣ питито’’ти виниббхого наттхи, евам̣ идха̄пи авиниббхогадхаммо хеса, ‘‘еттакам̣ самма̄дит̣т̣хиа̄дӣнам̣ калйа̄н̣амиттато ниббаттам̣, еттакам̣ паччаттапурисака̄рато’’ти на сакка̄ ладдхум̣, калйа̄н̣амиттата̄йа пана упад̣д̣хагун̣о лаббхатӣти тхерасса аджджха̄сайена упад̣д̣хам̣ на̄ма джа̄там̣, сакалагун̣о пат̣илаббхатӣти бхагавато аджджха̄сайена сакалам̣ на̄ма джа̄там̣. калйа̄н̣амиттата̄ти четам̣ пуббабха̄гапат̣ила̄бхан̇гам̣ на̄ма̄ти гахитам̣. аттхато калйа̄н̣амиттам̣ нисса̄йа ладдха̄ сӣласама̄дхивипассана̄васена чатта̄ро кхандха̄. сан̇кха̄раккхандхотипи вадантийева.

ма̄ хевам̣, а̄нанда̄ти, а̄нанда, ма̄ евам̣ абхан̣и, бахуссуто твам̣ секхапат̣исамбхидаппатто ат̣т̣ха варе гахетва̄ мам̣ упат̣т̣хахаси, чатӯхи аччхарийаббхутадхаммехи саманна̄гато, та̄дисасса евам̣ катхетум̣ на ват̣т̣ати. сакаламева хидам̣, а̄нанда, брахмачарийам̣, йадидам̣ калйа̄н̣амиттата̄ти идам̣ бхагава̄ – ‘‘чатта̄ро магга̄ чатта̄ри пхала̄ни тиссо виджджа̄ чха абхин̃н̃а̄ саббам̣ калйа̄н̣амиттамӯлакамева хотӣ’’ти сандха̄йа̄ха. ида̄ни вачӣбхеденева ка̄ран̣ам̣ дассенто калйа̄н̣амиттассетантиа̄дима̄ха. таттха па̄т̣икан̇кханти па̄т̣икан̇кхитаббам̣ иччхитаббам̣, авассам̣бха̄вӣти аттхо.

идха̄ти имасмим̣ са̄сане. самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄ветӣтиа̄дӣсу ат̣т̣ханнам̣ а̄дипада̄нам̣йева та̄ва айам̣ сан̇кхепаван̣н̣ана̄ – самма̄ дассаналаккхан̣а̄ самма̄дит̣т̣хи. самма̄ абхиниропаналаккхан̣о самма̄сан̇каппо. самма̄ париггахан̣алаккхан̣а̄ самма̄ва̄ча̄. самма̄ самут̣т̣ха̄паналаккхан̣о самма̄камманто. самма̄ вода̄паналаккхан̣а̄ самма̄а̄джӣво. самма̄ паггахалаккхан̣о самма̄ва̄йа̄мо. самма̄ упат̣т̣ха̄налаккхан̣а̄ самма̄сати. самма̄ сама̄дха̄налаккхан̣о самма̄сама̄дхи.

тесу екекасса тӣн̣и кичча̄ни хонти. сеййа̄тхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи та̄ва ан̃н̃ехипи аттано паччанӣкакилесехи саддхим̣ миччха̄дит̣т̣хим̣ паджахати, ниродхам̣ а̄рамман̣ам̣ кароти, сампайуттадхамме ча пассати таппат̣иччха̄дакамохавидхаманавасена асаммохато. самма̄сан̇каппа̄дайопи татхева миччха̄сан̇каппа̄дӣни ча паджаханти, ниродхан̃ча а̄рамман̣ам̣ каронти. висесато панеттха самма̄дит̣т̣хи сахаджа̄тадхамме самма̄ дассети. самма̄сан̇каппо сахаджа̄тадхамме абхиниропети, самма̄ва̄ча̄ самма̄ паригган̣ха̄ти, самма̄камманто самма̄ самут̣т̣ха̄пети, самма̄а̄джӣво самма̄ вода̄пети, самма̄ва̄йа̄мо самма̄ пагган̣ха̄ти, самма̄сати самма̄ упат̣т̣ха̄пети, самма̄сама̄дхи самма̄ дахати.

апичеса̄ самма̄дит̣т̣хи на̄ма пуббабха̄ге на̄на̄кхан̣а̄ на̄на̄рамман̣а̄ хоти, маггака̄ле екаккхан̣а̄ ека̄рамман̣а̄. киччато пана самма̄дит̣т̣хи дуккхе н̃а̄н̣антиа̄дӣни чатта̄ри на̄ма̄ни лабхати. самма̄сан̇каппа̄дайопи пуббабха̄ге на̄на̄кхан̣а̄ на̄на̄рамман̣а̄ хонти, маггака̄ле екаккхан̣а̄ ека̄рамман̣а̄. тесу самма̄сан̇каппо киччато неккхаммасан̇каппотиа̄дӣни тӣн̣и на̄ма̄ни лабхати. самма̄ва̄ча̄дайо тайо виратийопи хонти четана̄йопи, маггаккхан̣е пана виратийова. самма̄ва̄йа̄мо самма̄сатӣти идампи двайам̣ киччато саммаппадха̄насатипат̣т̣ха̄навасена чатта̄ри на̄ма̄ни лабхати. самма̄сама̄дхи пана пуббабха̄гепи маггаккхан̣епи самма̄сама̄дхийева.

евам̣ та̄ва ‘‘самма̄дит̣т̣хи’’нтиа̄дина̄ найена вутта̄нам̣ ат̣т̣ханнам̣ а̄дипада̄нам̣йева аттхаван̣н̣анам̣ н̃атва̄ ида̄ни бха̄вети вивеканисситантиа̄дӣсу евам̣ н̃а̄таббо. бха̄ветӣти вад̣д̣хети, аттано читтасанта̄не пунаппунам̣ джанети, абхиниббаттетӣти аттхо. вивеканисситанти вивекам̣ нисситам̣, вивеке ва̄ нисситанти вивеканисситам̣. вивекоти вивиттата̄. вивиттата̄ ча̄йам̣ тадан̇гавивеко, виккхамбхана-самуччхеда-пат̣иппассаддхи-ниссаран̣авивекоти пан̃чавидхо. еваметасмим̣ пан̃чавидхе вивеке. вивеканисситанти тадан̇гавивеканисситам̣ самуччхедавивеканисситам̣ ниссаран̣авивеканисситан̃ча самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄ветӣти айаматтхо ведитаббо. татха̄ хи айам̣ арийамаггабха̄вана̄нуйутто йогӣ випассана̄ккхан̣е киччато тадан̇гавивеканисситам̣, аджджха̄сайато ниссаран̣авивеканисситам̣, маггака̄ле пана киччато самуччхедавивеканисситам̣, а̄рамман̣ато ниссаран̣авивеканисситам̣ самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети. еса найо вира̄ганиссита̄дӣсу. вивекаттха̄ ева хи вира̄га̄дайо.

кевалан̃четтха воссагго дувидхо паричча̄гавоссагго ча паккханданавоссагго ча̄ти. таттха паричча̄гавоссагготи випассана̄ккхан̣е ча тадан̇гавасена, маггаккхан̣е ча самуччхедавасена килесаппаха̄нам̣. паккханданавоссагготи випассана̄ккхан̣е танниннабха̄вена, маггаккхан̣е пана а̄рамман̣акаран̣ена нибба̄напаккханданам̣, тадубхайампи имасмим̣ локийалокуттарамиссаке аттхаван̣н̣ана̄найе ват̣т̣ати. татха̄ хи айам̣ самма̄дит̣т̣хи йатха̄вуттена пака̄рена килесе ча париччаджати, нибба̄нан̃ча паккхандати.

воссаггапарин̣а̄минти имина̄ пана сакалена вачанена воссаггаттхам̣ парин̣амантам̣ парин̣атан̃ча, парипаччантам̣ парипаккан̃ча̄ти идам̣ вуттам̣ хоти. айан̃хи арийамаггабха̄вана̄нуйутто бхиккху йатха̄ самма̄дит̣т̣хи килесапаричча̄гавоссаггаттхам̣ нибба̄напаккханданавоссаггаттхан̃ча парипаччати, йатха̄ ча парипакка̄ хоти, татха̄ нам̣ бха̄ветӣти. еса найо сесамагган̇гесу.

а̄гамма̄ти а̄раббха сандха̄йа пат̣ичча. джа̄тидхамма̄ти джа̄тисабха̄ва̄ джа̄типакатика̄. тасма̄ти йасма̄ сакало арийамаггопи калйа̄н̣амиттам̣ нисса̄йа лаббхати, тасма̄. ханда̄ти вавассаггаттхе нипа̄то. аппама̄дам̣ пасам̣сантӣти аппама̄дам̣ ван̣н̣айанти, тасма̄ аппама̄до ка̄таббо. аттха̄бхисамайа̄ти аттхапат̣ила̄бха̄. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамаапуттакасуттаван̣н̣ана̄

130. наваме дива̄ дивасса̄ти дивасасса дива̄, маджджханхикасамайети аттхо. са̄патеййанти дханам̣. ко пана ва̄до рӯпийасса̄ти суван̣н̣араджататамбалохака̄л̣алохапха̄лакаччхапака̄дибхедасса гханакатасса чева парибхогабха̄джана̄дибхедасса ча рӯпийабхан̣д̣асса пана ко ва̄до? ‘‘еттакам̣ на̄ма̄’’ти ка̄ париччхедакатха̄ти аттхо. кан̣а̄джаканти сакун̣д̣акабхаттам̣. билан̇гадутийанти кан̃джикадутийам̣. са̄н̣анти са̄н̣ава̄камайам̣. типаккхавасананти тӣн̣и кхан̣д̣а̄ни двӣсу т̣ха̄несу сиббитва̄ катанива̄санам̣.

асаппурисоти ла̄макапурисо. уддхаггикантиа̄дӣсу упарӯпарибхӯмӣсу пхалада̄навасена уддхам̣ аггамасса̄ти уддхаггика̄. саггасса хита̄ татрупапаттиджананатоти соваггика̄. ниббаттат̣т̣ха̄несу сукхо випа̄ко асса̄ти сукхавипа̄ка̄. сут̣т̣ху агга̄нам̣ диббаван̣н̣а̄дӣнам̣ висеса̄нам̣ ниббаттанато саггасам̣ваттаника̄. еварӯпам̣ даккхин̣ада̄нам̣ на патит̣т̣ха̄петӣти.

са̄тодака̄ти мадхуродака̄. сеттодака̄ти вӣчӣнам̣ бхиннат̣т̣ха̄не удакасса сетата̄йа сетодака̄. супатиттха̄ти сундаратиттха̄. там̣ джаноти йена удакена са̄тодака̄, там̣ удакам̣ джано бха̄джана̄ни пӯретва̄ нева хареййа. на йатха̄паччайам̣ ва̄ кареййа̄ти, йам̣ йам̣ удакена удакакиччам̣ ка̄таббам̣, там̣ там̣ на кареййа. тадапеййама̄нанти там̣ апеййама̄нам̣. киччакаро ча хотӣти аттана̄ каттаббакиччакаро чева кусалакиччакаро ча, бхун̃джати ча, камманте ча пайоджети, да̄нан̃ча детӣти аттхо. навамам̣.

10. дутийаапуттакасуттаван̣н̣ана̄

131. дасаме пин̣д̣апа̄тена пат̣ипа̄десӣти пин̣д̣апа̄тена саддхим̣ сам̣йоджеси, пин̣д̣апа̄там̣ ада̄сӣти аттхо. пакка̄мӣти кеначидева ра̄джупат̣т̣ха̄на̄дина̄ киччена гато. паччха̄ виппат̣иса̄рӣ ахосӣти со кира ан̃н̃есупи дивасесу там̣ паччекасамбуддхам̣ пассати, да̄тум̣ панасса читтам̣ на уппаджджати. тасмим̣ пана дивасе айам̣ падумаватидевийа̄ татийапутто таггарасикхӣ паччекабуддхо гандхама̄данапаббате пхаласама̄паттисукхена вӣтина̄метва̄ пуббан̣хасамайе вут̣т̣ха̄йа анотаттадахе мукхам̣ дховитва̄ маносила̄тале нива̄сетва̄ ка̄йабандханам̣ бандхитва̄ паттачӣварама̄да̄йа абхин̃н̃а̄па̄дакам̣ чатуттхаджджха̄нам̣ сама̄паджджитва̄ иддхийа̄ веха̄сам̣ аббхуггантва̄ нагарадва̄ре оруйха чӣварам̣ па̄рупитва̄ паттама̄да̄йа нагарава̄сӣнам̣ гхарадва̄ресу сахассабхан̣д̣икам̣ т̣хапенто вийа па̄са̄дикехи абхикканта̄дӣхи анупуббена сет̣т̣хино гхарадва̄рам̣ сампатто. там̣дивасан̃ча сет̣т̣хи па̄това ут̣т̣ха̄йа пан̣ӣтабходжанам̣ бхун̃джитва̄, гхарадва̄ракот̣т̣хаке а̄санам̣ пан̃н̃а̄петва̄, дантантара̄ни содхенто нисинно хоти. со паччекабуддхам̣ дисва̄, там̣дивасам̣ па̄то бхутва̄ нисиннатта̄ да̄начиттам̣ уппа̄детва̄, бхарийам̣ паккоса̄петва̄, ‘‘имасса саман̣асса пин̣д̣апа̄там̣ дехӣ’’ти ватва̄ пакка̄ми.

сет̣т̣хибхарийа̄ чинтеси – ‘‘майа̄ еттакена ка̄лена имасса ‘детха̄’ти вачанам̣ на сутапуббам̣, да̄пентопи ча аджджа на йасса ва̄ тасса ва̄ да̄пети, вӣтара̄гадосамохасса вантакилесасса охитабха̄расса паччекабуддхасса да̄пети, йам̣ ва̄ там̣ ва̄ адатва̄ пан̣ӣтам̣ пин̣д̣апа̄там̣ дасса̄мӣ’’ти, гхара̄ никкхамма паччекабуддхам̣ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄ паттам̣ а̄да̄йа антонивесане пан̃н̃атта̄сане нисӣда̄петва̄ супарисуддхехи са̄литан̣д̣улехи бхаттам̣ сампа̄детва̄ таданурӯпам̣ кха̄данӣйам̣ бйан̃джанам̣ супеййан̃ча саллаккхетва̄ паттам̣ пӯретва̄ бахи гандхехи самалан̇каритва̄ паччекабуддхасса хаттхесу патит̣т̣хапетва̄ ванди. паччекабуддхо – ‘‘ан̃н̃есампи паччекабуддха̄нам̣ сан̇гахам̣ карисса̄мӣ’’ти апарибхун̃джитва̄ва анумоданам̣ катва̄ пакка̄ми. сопи кхо сет̣т̣хи ба̄хирато а̄гаччханто паччекабуддхам̣ дисва̄ майам̣ ‘‘тумха̄кам̣ пин̣д̣апа̄там̣ детха̄’’ти ватва̄ пакканта̄, апи во ладдхоти? а̄ма, сет̣т̣хи ладдхоти. ‘‘пасса̄мӣ’’ти гӣвам̣ уккхипитва̄ олокеси. атхасса пин̣д̣апа̄тагандхо ут̣т̣хахитва̄ на̄са̄пут̣ам̣ пахари. со читтам̣ сам̣йаметум̣ асакконто паччха̄ виппат̣иса̄рӣ а̄хосӣти.

вараметантиа̄ди виппат̣иса̄расса уппанна̄ка̄радассанам̣. бха̄ту ча пана екапуттакам̣ са̄патеййасса ка̄ран̣а̄ джӣвита̄ воропесӣти тада̄ кирасса авибхаттейева кут̣умбе ма̄та̄питаро ча джет̣т̣хабха̄та̄ ча ка̄ламакам̣су. со бха̄туджа̄йа̄йа саддхим̣йева сам̣ва̄сам̣ каппеси. бха̄ту панасса еко путто хоти, там̣ вӣтхийа̄ кӣл̣антам̣ манусса̄ ваданти – ‘‘айам̣ да̄со айам̣ да̄сӣ идам̣ йа̄нам̣ идам̣ дханам̣ тава сантака’’нти. со тесам̣ катхам̣ гахетва̄ – ‘‘айам̣ да̄со майхам̣ сантака’’нтиа̄дӣни катхети.

атхасса чӯл̣апита̄ чинтеси – ‘‘айам̣ да̄рако ида̄нева евам̣ катхеси, махаллакака̄ле кут̣умбам̣ маджджхе бхинда̄пеййа, ида̄невасса каттаббам̣ карисса̄мӣ’’ти екадивасам̣ ва̄сим̣ а̄да̄йа – ‘‘ехи путта, аран̃н̃ам̣ гаччха̄ма̄’’ти там̣ аран̃н̃ам̣ нетва̄ виравантам̣ виравантам̣ ма̄ретва̄ а̄ва̄т̣е паккхипитва̄ пам̣суна̄ пат̣иччха̄деси. идам̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. саттаккхаттунти саттава̄ре. пуббапаччхимачетана̄васена четтха аттхо ведитаббо. екапин̣д̣апа̄тада̄насмин̃хи ека̄ва четана̄ две пат̣исандхийо на дети, пуббапаччхимачетана̄хи панеса саттаккхаттум̣ сагге, саттаккхаттум̣ сет̣т̣хикуле ниббатто. пура̄н̣анти паччекасамбуддхасса диннапин̣д̣апа̄тачетана̄каммам̣.

париггаханти париггахитаваттху. ануджӣвиноти екам̣ маха̄кулам̣ нисса̄йа пан̣н̣а̄сампи сат̣т̣хипи кула̄ни джӣванти, те мануссе сандха̄йетам̣ вуттам̣. саббам̣ на̄да̄йа гантаббанти саббаметам̣ на а̄дийитва̄ гантаббам̣. саббам̣ никкхиппага̄минанти саббаметам̣ никкхиппасабха̄вам̣, париччаджитаббасабха̄вамева̄ти аттхо. дасамам̣.

дутийо вагго.

3. татийавагго

1. пуггаласуттаван̣н̣ана̄

132. татийаваггасса пат̣хаме ‘‘нӣче куле пачча̄джа̄то’’тиа̄дикена тамена йуттоти тамо. ка̄йадуччарита̄дӣхи пуна нирайатамӯпагаманато тамапара̄йан̣о. ити убхайенапи кхандхатамова катхито хоти. ‘‘учче куле пачча̄джа̄то’’тиа̄дикена джотина̄ йуттато джоти, а̄локӣбхӯтоти вуттам̣ хоти. ка̄йасучарита̄дӣхи пуна саггӯпапаттиджотибха̄вӯпагаманато джотипара̄йан̣о. имина̄ найена итарепи две ведитабба̄.

венакулети вилӣвака̄ракуле. неса̄дакулети мигалуддака̄дӣнам̣ куле. ратхака̄ракулети чаммака̄ракуле. пуккусакулети пуппхачхад̣д̣акакуле. касиравуттикети дуккхавуттике. дуббан̣н̣оти пам̣суписа̄чако вийа джха̄макха̄н̣уван̣н̣о. дуддасикоти виджа̄тама̄туйа̄пи амана̄падассано. окот̣имакоти лакун̣д̣ако. ка̄н̣оти екаккхика̄н̣о ва̄ убхайаккхика̄н̣о ва̄. кун̣ӣти екахаттхакун̣ӣ ва̄ убхайахаттхакун̣ӣ ва̄. кхан̃джоти екапа̄дакхан̃джо ва̄ убхайапа̄дакхан̃джо ва̄. паккхахатоти хатапаккхо пӣт̣хасаппӣ. падӣпеййасса̄ти телакапаллака̄дино падӣпаупакаран̣асса. евам̣ кхо, маха̄ра̄джа̄ти еттха еко пуггало бахиддха̄ а̄локам̣ адисва̄ ма̄тукуччхисмим̣йева ка̄лам̣ катва̄ апа̄йесу ниббаттанто сакалам̣ каппампи сам̣сарати, сопи тамотамапара̄йан̣ова. со пана кухакапуггало бхавеййа. кухакасса хи еварӯпа̄ ниббатти хотӣти вуттам̣.

еттха ча ‘‘нӣче куле пачча̄джа̄то хоти чан̣д̣а̄лакуле ва̄’’тиа̄дӣхи а̄гаманавипатти чева пуббуппаннапаччайавипатти ча дассита̄. далиддетиа̄дӣхи паваттапаччайавипатти. касиравуттикетиа̄дӣхи а̄джӣвупа̄йавипатти. дуббан̣н̣отиа̄дӣхи аттабха̄вавипатти. бавха̄ба̄дхотиа̄дӣхи дуккхака̄ран̣асама̄його. на ла̄бхӣтиа̄дӣхи сукхака̄ран̣авипатти чева упабхогавипатти ча. ка̄йена дуччаритантиа̄дӣхи тамапара̄йан̣абха̄васса ка̄ран̣асама̄його. ка̄йасса бхеда̄тиа̄дӣхи сампара̄йикатамӯпагамо. суккапаккхо вуттапат̣ипаккханайена ведитаббо.

аккосатӣти дасахи аккосаваттхӯхи аккосати. парибха̄сатӣти, ‘‘касма̄ тит̣т̣хатха? ким̣ тумхехи амха̄кам̣ касикамма̄дӣни ката̄нӣ’’тиа̄дӣхи? парибхававачанехи парибха̄сати. росакоти гхат̣т̣ако. абйаггаманасоти екаггачитто. пат̣хамам̣.

2. аййика̄суттаван̣н̣ана̄

133. дутийе джин̣н̣а̄ти джара̄джин̣н̣а̄. вуд̣д̣ха̄ти вайовуд̣д̣ха̄. махаллика̄ти джа̄тимахаллика̄. аддхагата̄ти аддхам̣ чирака̄лам̣ атикканта̄. вайоануппатта̄ти паччхимавайам̣ сампатта̄. пийа̄ мана̄па̄ти ран̃н̃о кира ма̄тари мата̄йа аййика̄ ма̄тут̣т̣ха̄не т̣хатва̄ пат̣иджагги, тенасса аййика̄йа балавапемам̣ уппаджджи. тасма̄ евама̄ха. хаттхиратанена̄ти сатасахассаггханако хаттхӣ сатасахассаггханакена алан̇ка̄рена алан̇като хаттхиратанам̣ на̄ма. ассаратанепи есева найо. га̄маваропи сатасахассут̣т̣ха̄накага̄мова. сабба̄ни та̄ни бхеданадхамма̄нӣти тесу хи кин̃чи карийама̄намева бхиджджати, кин̃чи катапарийоситам̣ чаккато анапанӣтамева, кин̃чи апанетва̄ бхӯмийам̣ т̣хапитаматтам̣, кин̃чи тато парам̣, евамева саттесупи кочи пат̣исандхим̣ гахетва̄ марати, кочи мӯл̣хагаббха̄йа ма̄тари ма̄тукуччхито аниккхантова, кочи никкхантаматто, кочи тато паранти. тасма̄ евама̄ха. дутийам̣.

134. татийе саббам̣ утта̄намева. татийам̣.

4. иссаттасуттаван̣н̣ана̄

135. чатуттхасса ат̣т̣хуппаттико никкхепо. бхагавато кира пат̣хамабодхийам̣ маха̄ла̄бхасакка̄ро удапа̄ди бхиккхусан̇гхасса ча. титтхийа̄ хатала̄бхасакка̄ра̄ хутва̄ кулесу евам̣ кантхента̄ вичаранти – ‘‘саман̣о готамо евама̄ха, ‘майхамева да̄нам̣ да̄таббам̣, на ан̃н̃есам̣ да̄нам̣ да̄таббам̣. майхамева са̄вака̄нам̣ да̄нам̣ да̄таббам̣, на ан̃н̃есам̣ са̄вака̄нам̣ да̄нам̣ да̄таббам̣. майхамева диннам̣ махаппхалам̣, на ан̃н̃есам̣ диннам̣ махаппхалам̣. майхамева са̄вака̄нам̣ диннам̣ махаппхалам̣, на ан̃н̃есам̣ са̄вака̄нам̣ диннам̣ махаппхала’нти. йуттам̣ ну кхо сайампи бхиккха̄ча̄ранисситена паресам̣ бхиккха̄ча̄раниссита̄нам̣ чатуннам̣ паччайа̄нам̣ антара̄йам̣ ка̄тум̣, айуттам̣ кароти анануччхавика’’нти. са̄ катха̄ паттхарама̄на̄ ра̄джакулам̣ сампатта̄. ра̄джа̄ сутва̄ чинтеси – ‘‘ат̣т̣ха̄наметам̣ йам̣ татха̄гато паресам̣ ла̄бхантара̄йам̣ кареййа. ете татха̄гатасса ала̄бха̄йа айаса̄йа парисакканти. сача̄хам̣ идхева т̣хатва̄ ‘ма̄ евам̣ авочуттха, на саттха̄ евам̣ катхетӣ’ти вадеййам̣, евам̣ са̄ катха̄ ниджджхаттим̣ на гаччхеййа, имасса маха̄джанасса саннипатитака̄лейева нам̣ ниджджха̄песса̄мӣ’’ти екам̣ чхан̣адивасам̣ а̄гаменто тун̣хӣ ахоси.

апарена самайена маха̄чхан̣е сампатте ‘‘айам̣ имасса ка̄ло’’ти нагаре бхерим̣ чара̄песи – ‘‘саддха̄ ва̄ ассаддха̄ ва̄ самма̄дит̣т̣хика̄ ва̄ миччха̄дит̣т̣хика̄ ва̄ гехараккхаке да̄раке ва̄ ма̄туга̄ме ва̄ т̣хапетва̄ авасеса̄ йе виха̄рам̣ на̄гаччханти, пан̃н̃а̄сам̣ дан̣д̣о’’ти. сайампи па̄това нхатва̄ катапа̄тара̄со сабба̄бхаран̣апат̣иман̣д̣ито махата̄ балака̄йена саддхим̣ виха̄рам̣ агама̄си. гаччханто ча чинтеси – ‘‘бхагава̄ тумхе кира евам̣ вадатха ‘майхамева да̄нам̣ да̄таббам̣…пе… на ан̃н̃есам̣ са̄вака̄нам̣ диннам̣ махаппхала’нти евам̣ пуччхитум̣ айуттам̣, пан̃хамева пуччхисса̄ми, пан̃хам̣ катхенто ча ме бхагава̄ аваса̄не титтхийа̄нам̣ ва̄дам̣ бхан̃джиссатӣ’’ти. со пан̃хам̣ пуччханто каттха ну кхо, бханте, да̄нам̣ да̄таббанти а̄ха. йаттха̄ти йасмим̣ пуггале читтам̣ пасӣдати, тасмим̣ да̄таббам̣, тасса ва̄ да̄таббанти аттхо.

евам̣ вутте ра̄джа̄ йехи мануссехи титтхийа̄нам̣ вачанам̣ а̄рочитам̣, те олокеси. те ран̃н̃а̄ олокитаматта̄ва ман̇кубхӯта̄ адхомукха̄ па̄дан̇гут̣т̣хакена бхӯмим̣ лекхама̄на̄ ат̣т̣хам̣су. ра̄джа̄ – ‘‘екападенева, бханте, хата̄ титтхийа̄’’ти маха̄джанам̣ са̄венто маха̄саддена абха̄си. еван̃ча пана бха̄ситва̄ – ‘‘бхагава̄ читтам̣ на̄ма ниган̣т̣ха̄челакапарибба̄джака̄дӣсу йаттха каттхачи пасӣдати, каттха пана, бханте, диннам̣ махаппхала’’нти пуччхи. ан̃н̃ам̣ кхо етанти, ‘‘маха̄ра̄джа, ан̃н̃ам̣ тайа̄ пат̣хамам̣ пуччхитам̣, ан̃н̃ам̣ паччха̄, саллаккхехи етам̣, пан̃ха̄катханам̣ пана майхам̣ бха̄ро’’ти ватва̄ сӣлавато кхотиа̄дима̄ха. таттха идха тйасса̄ти идха те асса. самупабйӯл̣хоти ра̄сибхӯто. асиккхитоти дханусиппе асиккхито. акатахаттхоти мут̣т̣хибандха̄дивасена асампа̄дитахаттхо. акатайогготи тин̣апун̃джаматтика̄пун̃джа̄дӣсу акатапаричайо. акатӯпа̄саноти ра̄джара̄джамаха̄матта̄нам̣ адасситасараккхепо. чхамбхӣти паведхитака̄йо.

ка̄маччхандо пахӣнотиа̄дӣсу арахаттамаггена ка̄маччхандо пахӣно хоти, ана̄га̄мимаггена бйа̄па̄до, арахаттамаггенева тхинамиддхам̣, татха̄ уддхаччам̣, татийенева куккуччам̣, пат̣хамамаггена вичикиччха̄ пахӣна̄ хоти. асеккхена сӣлаккхандхена̄ти асеккхасса сӣлаккхандхо асеккхо сӣлаккхандхо на̄ма. еса найо саббаттха. еттха ча пуримехи чатӯхи падехи локийалокуттарасӣласама̄дхипан̃н̃а̄вимуттийо катхита̄. вимуттин̃а̄н̣адассанам̣ паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ам̣ хоти, там̣ локийамева.

иссаттанти усусиппам̣. балавӣрийанти еттха балам̣ на̄ма ва̄йодха̄ту, вӣрийам̣ ка̄йикачетасикавӣрийамева. бхарети бхареййа. на̄сӯрам̣ джа̄типаччайа̄ти, ‘‘айам̣ джа̄тисампанно’’ти евам̣ джа̄тика̄ран̣а̄ асӯрам̣ на бхареййа.

кхантисораччанти еттха кхантӣти адхива̄санакханти, сораччанти арахаттам̣. дхамма̄ти ете две дхамма̄. ассамети а̄васатхе. виванети аран̃н̃ат̣т̣ха̄не, нирудаке аран̃н̃е чатурассапоккхаран̣иа̄дӣни ка̄райети аттхо. дуггети висамат̣т̣ха̄не. сан̇камана̄нӣти пан̣н̣а̄сахаттхасат̣т̣хихаттха̄ни самокин̣н̣апарисуддхава̄лика̄ни сан̇камана̄ни кареййа.

ида̄ни етесу аран̃н̃асена̄санесу васанта̄нам̣ бхиккхӯнам̣ бхиккха̄ча̄раваттам̣ а̄чиккханто аннам̣ па̄нантиа̄дима̄ха. таттха сена̄сана̄нӣти ман̃чапӣт̣ха̄дӣни. виппасаннена̄ти кхӣн̣а̄савасса дентопи сакан̇кхена килесамалинена читтена адатва̄ виппасанненева читтена дадеййа. тханайанти гаджджанто. сатаккакӯти сатасикхаро, анекакӯт̣оти аттхо. абхисан̇кхачча̄ти абхисан̇кхаритва̄ самодха̄нетва̄ ра̄сим̣ катва̄.

а̄модама̄ноти тут̣т̣хама̄насо хутва̄. пакиретӣти да̄нагге вичирати, пакиранто вийа ва̄ да̄нам̣ дети. пун̃н̃адха̄ра̄ти анекада̄начетана̄майа̄ пун̃н̃адха̄ра̄. да̄та̄рам̣ абхивассатӣти йатха̄ а̄ка̄се самут̣т̣хитамегхато никкханта̄ удакадха̄ра̄ патхавим̣ синехайантӣ тементӣ киледайантӣ абхивассати, евамева айампи да̄йакасса аббхантаре уппанна̄ пун̃н̃адха̄ра̄ тамева да̄та̄рам̣ анто синехети пӯрети абхисандети. тена вуттам̣ ‘‘да̄та̄рам̣ абхивассатӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. паббатӯпамасуттаван̣н̣ана̄

136. пан̃чаме муддха̄васитта̄нанти кхаттийа̄бхисекена муддхани аваситта̄нам̣ ката̄бхисека̄нам̣. ка̄магедхапарийут̣т̣хита̄нанти ка̄месу гедхена парийут̣т̣хита̄нам̣ абхибхӯта̄нам̣. джанападаттха̄варийаппатта̄нанти джанападе тхирабха̄ваппатта̄нам̣. ра̄джакаран̣ӣйа̄нӣти ра̄джакамма̄ни ра̄джӯхи каттаббакичча̄ни. тесу кхва̄ханти тесу ахам̣. усуккама̄панноти бйа̄па̄рам̣ а̄панно. еса кира ра̄джа̄ дивасасса тиккхаттум̣ бхагавато упат̣т̣ха̄нам̣ гаччхати, антара̄гамана̄ни бахӯнипи хонти. тасса нибаддхам̣ гаччхато балака̄йо маха̄пи хоти аппопи. атхекадивасам̣ пан̃часата̄ чора̄ чинтайим̣су – ‘‘айам̣ ра̄джа̄ авела̄йа аппена балена саман̣асса готамасса упат̣т̣ха̄нам̣ гаччхати, антара̄магге нам̣ гахетва̄ раджджам̣ ган̣хисса̄ма̄’’ти. те андхаване нилӣйим̣су. ра̄джа̄но ча на̄ма маха̄пун̃н̃а̄ хонти. атха тесам̣йева аббхантарато еко пурисо никкхамитва̄ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ махантам̣ балака̄йам̣ а̄да̄йа андхаванам̣ парива̄ретва̄ те саббе гахетва̄ андхаванато йа̄ва нагарадва̄ра̄ маггасса убхосу пассесу йатха̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ чаккхуна̄ чаккхум̣ упанибандхитва̄ олокенти, евам̣ а̄санна̄ни сӯла̄ни ропа̄петва̄ сӯлесу утта̄сеси. идам̣ сандха̄йа евама̄ха.

атха саттха̄ чинтеси – ‘‘сача̄хам̣ ваккха̄ми, ‘маха̄ра̄джа, ма̄дисе на̄ма самма̄самбуддхе дхуравиха̄ре васанте тайа̄ еварӯпам̣ да̄рун̣ам̣ каммам̣ катам̣, айуттам̣ те ката’нти, атха̄йам̣ ра̄джа̄ ман̇ку хутва̄ сантхамбхитум̣ на саккун̣еййа, парийа̄йена дхаммам̣ катхентассева ме саллаккхессатӣ’’ти дхаммадесанам̣ а̄рабханто там̣ ким̣ ман̃н̃асӣтиа̄дима̄ха. таттха саддха̄йикоти саддха̄таббо, йасса твам̣ вачанам̣ саддахасӣти аттхо. паччайикоти тассева вевачанам̣, йасса вачанам̣ паттийа̄йасӣти аттхо. аббхасаманти а̄ка̄сасамам̣. ниппотхенто а̄гаччхатӣти патхавиталато йа̄ва аканит̣т̣хабрахмалока̄ саббе сатте сан̣хакаран̣ӣйам̣ тин̣ачун̣н̣ам̣ вийа каронто писанто а̄гаччхати.

ан̃н̃атра дхаммачарийа̄йа̄ти т̣хапетва̄ дхаммачарийам̣ ан̃н̃ам̣ ка̄таббам̣ наттхи, дасакусалакаммапатхасан̇кха̄та̄ дхаммачарийа̄ва каттабба̄, бхантети – самачарийа̄дӣни тассева вевачана̄ни. а̄рочемӣти а̄чиккха̄ми. пат̣иведайа̄мӣти джа̄на̄пеми. адхиваттатӣти аджджхоттхарати. хаттхийуддха̄нӣти на̄л̣а̄гирисадисе хемакаппане на̄ге абхируйха йуджджхитаббайуддха̄ни. гатӣти ниппхатти. висайоти ока̄со, саматтхабха̄во ва̄. на хи сакка̄ техи джара̄маран̣ам̣ пат̣иба̄хитум̣. мантино маха̄матта̄ти мантасампанна̄ махосадхавидхурапан̣д̣ита̄дисадиса̄ маха̄амачча̄. бхӯмигатанти маха̄лохакумбхийо пӯретва̄ бхӯмийам̣ т̣хапитам̣. веха̄сат̣т̣ханти чаммапасиббаке пӯретва̄ тула̄сан̇гха̄т̣а̄дӣсу лаггетва̄ чева ниййуха̄дӣсу ча пӯретва̄ т̣хапитам̣. упала̄петунти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ бхиндитум̣. йатха̄ две джана̄ екена маггена на гаччханти евам̣ ка̄тум̣.

набхам̣ а̄хачча̄ти а̄ка̄сам̣ пӯретва̄. евам̣ джара̄ ча маччу ча̄ти идха двейева паббата̄ гахита̄, ра̄джова̄де пана ‘‘джара̄ а̄гаччхати саббайоббанам̣ вилумпама̄на̄’’ти евам̣ джара̄ маран̣ам̣ бйа̄дхи випаттӣти чатта̄ропете а̄гата̄ва. тасма̄ти йасма̄ хаттхийуддха̄дӣхи джара̄маран̣ам̣ джинитум̣ на сакка̄, тасма̄. саддхам̣ нивесайети саддхам̣ нивесеййа, патит̣т̣ха̄пеййа̄ти. пан̃чамам̣.

татийо вагго.

ити са̄раттхаппака̄синийа̄

сам̣йуттаника̄йа-ат̣т̣хакатха̄йа

косаласам̣йуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

4. ма̄расам̣йуттам̣

1. пат̣хамавагго

1. тапокаммасуттаван̣н̣ана̄

137. ма̄расам̣йуттасса пат̣хаме урувела̄йам̣ вихаратӣти пат̣ивиддхасаббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣о урувелага̄мам̣ упанисса̄йа вихарати. пат̣хама̄бхисамбуддхоти абхисамбуддхо хутва̄ пат̣хамам̣ антосатта̄хасмим̣йева. дуккарака̄рика̄йа̄ти чхаббасса̄ни ката̄йа дуккарака̄рика̄йа. ма̄ро па̄пима̄ти аттано висайам̣ атиккамитум̣ пат̣ипанне сатте ма̄ретӣти ма̄ро. па̄пе нийоджети, сайам̣ ва̄ па̄пе нийуттоти па̄пима̄. ан̃н̃а̄ниписса кан̣хо, адхипати, васаваттӣ, антако, намучи, паматтабандхӯтиа̄дӣни бахӯни на̄ма̄ни, идха пана на̄мадвайамева гахитам̣. упасан̇камӣти – ‘‘айам̣ саман̣о готамо ‘муттосмӣ’ти ман̃н̃ати, амуттабха̄вамасса катхесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ упасан̇ками.

тапокамма̄ апаккамма̄ти тапокаммато апаккамитва̄. апараддхоти ‘‘дӯре твам̣ суддхимагга̄’’ти вадати. амарам̣ тапанти амаратапам̣ амарабха̄ваттха̄йа катам̣ лӯкхатапам̣, аттакиламатха̄нуйого. сабба̄наттха̄вахам̣ хотӣти, ‘‘саббам̣ тапам̣ майхам̣ аттха̄вахам̣ на бхаватӣ’’ти н̃атва̄. пхийа̄риттам̣ва дхамманӣти аран̃н̃е тхале пхийа̄риттам̣ вийа. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ аран̃н̃е тхале на̄вам̣ т̣хапетва̄ бхан̣д̣асса пӯретва̄ маха̄джана̄ абхирӯхитва̄ пхийа̄риттам̣ гахетва̄ сам̣кад̣д̣хеййум̣ чева уппӣлеййум̣ ча, со маха̄джанасса ва̄йа̄мо екан̇гуладван̇гуламаттампи на̄ва̄йа гаманам̣ аса̄дхенто нираттхако бхавеййа на анаттха̄вахо, евамева ахам̣ ‘саббам̣ амарам̣ тапам̣ анаттха̄вахам̣ хотӣ’ти н̃атва̄ виссаджджесинти.

ида̄ни там̣ амарам̣ тапам̣ паха̄йа йена маггена буддхо джа̄то, там̣ дассенто сӣлантиа̄дима̄ха. таттха сӣланти вачанена самма̄ва̄ча̄камманта̄джӣва̄ гахита̄, сама̄дхина̄ самма̄ва̄йа̄масатисама̄дхайо, пан̃н̃а̄йа самма̄дит̣т̣хисан̇каппа̄. маггам̣ бодха̄йа бха̄вайанти имам̣ ат̣т̣хан̇гикамева арийамаггам̣ бодхаттха̄йа бха̄вайанто. еттха ча бодха̄йа̄ти маггаттха̄йа. йатха̄ хи йа̄гуттха̄йа йа̄гумева пачанти, пӯваттха̄йа пӯвамева пачанти, на ан̃н̃ам̣ кин̃чи каронти, евам̣ маггамева маггаттха̄йа бха̄вети. тена̄ха ‘‘маггам̣ бодха̄йа бха̄вайа’’нти. парамам̣ суддхинти арахаттам̣. нихатоти твам̣ майа̄ нихато пара̄джито. пат̣хамам̣.

2. хаттхира̄джаван̣н̣асуттаван̣н̣ана̄

138. дутийе раттандхака̄ратимиса̄йанти раттим̣ андхабха̄вака̄раке маха̄таме чатуран̇ге тамаси. аббхока̄се нисинно хотӣти гандхакут̣ито никкхамитва̄ чан̇каманакот̣ийам̣ па̄са̄н̣апхалаке маха̄чӣварам̣ сӣсе т̣хапетва̄ падха̄нам̣ паригган̣хама̄но нисинно хоти.

нану ча татха̄гатасса абха̄вито ва̄ магго, аппахӣна̄ ва̄ килеса̄, аппат̣ивиддхам̣ ва̄ акуппам̣, асаччхикато ва̄ ниродхо наттхи, касма̄ евамака̄сӣти? ана̄гате кулапутта̄нам̣ ан̇кусаттхам̣. ‘‘ана̄гате хи кулапутта̄ майа̄ гатамаггам̣ а̄ваджджитва̄ аббхока̄сава̄сам̣ васитаббам̣ ман̃н̃ама̄на̄ падха̄накаммам̣ кариссантӣ’’ти сампассама̄но саттха̄ евамака̄си. маха̄ти маханто. арит̣т̣хакоти ка̄л̣ако. ман̣ӣти па̄са̄н̣о. евамасса сӣсам̣ хотӣти еварӯпам̣ тасса ка̄л̣аван̣н̣ам̣ кӯт̣а̄га̄раппама̄н̣ам̣ маха̄па̄са̄н̣асадисам̣ сӣсам̣ хоти.

субха̄субханти дӣгхамаддха̄нам̣ сам̣саранто сундара̄сундарам̣ ван̣н̣ам̣ катва̄ а̄гатосӣти вадати. атха ва̄ сам̣саранти сам̣саранто а̄гаччханто. дӣгхамаддха̄нанти васаваттит̣т̣ха̄нато йа̄ва урувела̄йа дӣгхамаггам̣, пуре бодха̄йа ва̄ чхаббасса̄ни дуккарака̄рикасамайасан̇кха̄там̣ дӣгхака̄лам̣. ван̣н̣ам̣ катва̄ субха̄субханти сундаран̃ча асундаран̃ча на̄наппака̄рам̣ ван̣н̣ам̣ катва̄ анекава̄рам̣ мама сантикам̣ а̄гатосӣти аттхо. со кира ван̣н̣о на̄ма наттхи, йена ван̣н̣ена ма̄ро вибхим̣сакаттха̄йа бхагавато сантикам̣ на а̄гатапуббо. тена там̣ бхагава̄ евама̄ха. алам̣ те тена̄ти алам̣ туйхам̣ етена ма̄равибхим̣са̄ка̄радассанабйа̄па̄рена. дутийам̣.

3. субхасуттаван̣н̣ана̄

139. татийе сусам̣вута̄ти супихита̄. на те ма̄раваса̄нуга̄ти, ма̄ра, те туйхам̣ васа̄нуга̄ на хонти. на те ма̄расса баддхагӯти те туйхам̣ ма̄расса баддхачара̄ сисса̄ антева̄сика̄ на хонти. татийам̣.

4. пат̣хамама̄рапа̄сасуттаван̣н̣ана̄

140. чатуттхе йонисо манасика̄ра̄ти упа̄йаманасика̄рена. йонисо саммаппадха̄на̄ти упа̄йавӣрийена ка̄ран̣авӣрийена. вимуттӣти арахаттапхалавимутти. аджджхабха̄сӣти ‘‘айам̣ аттана̄ вӣрийам̣ катва̄ арахаттам̣ патва̄пи на туссати, ида̄ни ан̃н̃есампи ‘па̄пун̣а̄тха̄’ти усса̄хам̣ кароти, пат̣иба̄хесса̄ми на’’нти чинтетва̄ абха̄си.

ма̄рапа̄сена̄ти килесапа̄сена. йе дибба̄ йе ча ма̄нуса̄ти йе дибба̄ ка̄магун̣асан̇кха̄та̄ ма̄нуса̄ ка̄магун̣асан̇кха̄та̄ ча ма̄рапа̄са̄ на̄ма аттхи, саббехи техи твам̣ баддхоти вадати. ма̄рабандханабаддхоти ма̄рабандханена баддхо, ма̄рабандхане ва̄ баддхо. на ме саман̣а моккхасӣти саман̣а твам̣ мама висайато на муччиссаси. чатуттхам̣.

5. дутийама̄рапа̄сасуттаван̣н̣ана̄

141. пан̃чаме мутта̄ханти мутто ахам̣. пуримам̣ суттам̣ антовассе вуттам̣, идам̣ пана пава̄ретва̄ вут̣т̣хавассака̄ле. ча̄риканти анупуббагаманача̄рикам̣. (пава̄ретва̄) дивасе дивасе йоджанапарамам̣ гаччханта̄ чаратха̄ти вадати. ма̄ екена двети екамаггена две джана̄ ма̄ агамиттха. еван̃хи гатесу екасмим̣ дхаммам̣ десенте, екена тун̣хӣбхӯтена т̣ха̄таббам̣ хоти. тасма̄ евама̄ха.

а̄дикалйа̄н̣анти а̄димхи калйа̄н̣ам̣ сундарам̣ бхаддакам̣. татха̄ маджджхапарийоса̄несу. а̄димаджджхапарийоса̄нан̃ча на̄метам̣ са̄санасса ча десана̄йа ча васена дувидхам̣. таттха са̄санасса сӣлам̣ а̄ди, саматхавипассана̄магга̄ маджджхам̣, пхаланибба̄на̄ни парийоса̄нам̣. сӣласама̄дхайо ва̄ а̄ди, випассана̄магга̄ маджджхам̣, пхаланибба̄на̄ни парийоса̄нам̣. сӣласама̄дхивипассана̄ ва̄ а̄ди, магго маджджхам̣, пхаланибба̄на̄ни парийоса̄нам̣. десана̄йа пана чатуппадика̄йа га̄тха̄йа та̄ва пат̣хамапа̄до а̄ди, дутийататийа̄ маджджхам̣, чатуттхо парийоса̄нам̣. пан̃чападачхаппада̄нам̣ пат̣хамапа̄до а̄ди, аваса̄напа̄до парийоса̄нам̣, авасеса̄ маджджхам̣. ека̄нусандхикасуттасса нида̄нам̣ а̄ди, ‘‘идамавоча̄’’ти парийоса̄нам̣, сесам̣ маджджхам̣. анека̄нусандхикасса маджджхе бахӯпи анусандхи маджджхамева, нида̄нам̣ а̄ди, ‘‘идамавоча̄’’ти парийоса̄нам̣.

са̄ттханти са̄ттхакам̣ катва̄ десетха. сабйан̃джананти бйан̃джанехи чева падехи ча парипӯрам̣ катва̄ десетха. кевалапарипун̣н̣анти сакалапарипун̣н̣ам̣. парисуддханти нирупаккилесам̣. брахмачарийанти сиккхаттайасан̇гахам̣ са̄санабрахмачарийам̣. пака̄сетха̄ти а̄викаротха.

аппараджаккхаджа̄тика̄ти пан̃н̃а̄чаккхумхи аппакилесараджасабха̄ва̄, дукӯласа̄н̣ийа̄ пат̣иччханна̄ вийа чатуппадикага̄тха̄парийоса̄не арахаттам̣ паттум̣ саматтха̄ сантӣти аттхо. ассаваната̄ти ассаваната̄йа. париха̄йантӣти ала̄бхапариха̄нийа̄ дхаммато париха̄йанти. сена̄нигамоти пат̣хамакаппика̄нам̣ сена̄йа нивит̣т̣хока̄се патит̣т̣хитага̄мо, суджа̄та̄йа ва̄ питу сена̄нӣ на̄ма нигамо. тенупасан̇камисса̄мӣти на̄хам̣ тумхе уййоджетва̄ паривен̣а̄дӣни ка̄ретва̄ упат̣т̣ха̄ка̄дӣхи паричарийама̄но вихарисса̄ми, тин̣н̣ам̣ пана джат̣ила̄нам̣ ад̣д̣худ̣д̣ха̄ни па̄т̣иха̄рийасахасса̄ни дассетва̄ дхаммамева десетум̣ упасан̇камисса̄мӣти. тенупасан̇камӣти, ‘‘айам̣ саман̣о готамо маха̄йуддхам̣ вича̄ренто вийа, ‘ма̄ екена две агамиттха, дхаммам̣ десетха̄’ти сат̣т̣хи джане уййоджети, имасмим̣ пана екасмимпи дхаммам̣ десенте майхам̣ читтасса̄дам̣ наттхи, евам̣ бахӯсу десентесу куто бхависсати, пат̣иба̄ха̄ми на’’нти чинтетва̄ упасан̇ками. пан̃чамам̣.

6. саппасуттаван̣н̣ана̄

142. чхат̣т̣хе сон̣д̣ика̄килан̃джанти сура̄ка̄рака̄нам̣ пит̣т̣хапаттхаран̣акакилан̃джам̣. косалика̄ кам̣сапа̄тӣти косаларан̃н̃о ратхачаккаппама̄н̣а̄ парибхогапа̄ти. гал̣агал̣а̄йантети гаджджанте. камма̄рагаггарийа̄ти камма̄руддханапан̣а̄л̣ийа̄. дхамама̄на̄йа̄ти бхастава̄тена пӯрийама̄на̄йа. ити видитва̄ти – ‘‘саман̣о готамо падха̄намануйутто сукхена нисинно, гхат̣т̣айисса̄ми на’’нти вуттаппака̄рам̣ аттабха̄вам̣ ма̄петва̄ нийа̄мабхӯмийам̣ ито чито ча сан̃чарантам̣ виджджулата̄локена дисва̄, ‘‘ко ну кхо есо сатто’’ти? а̄вадждженто, ‘‘ма̄ро айа’’нти евам̣ видитва̄.

сун̃н̃агеха̄нӣти сун̃н̃а̄га̄ра̄ни. сеййа̄ти сеййаттха̄йа. т̣хасса̄ми чан̇камисса̄ми нисӣдисса̄ми нипаджджисса̄мӣти етадаттха̄йа йо сун̃н̃а̄га̄ра̄ни севатӣти аттхо. со муни аттасан̃н̃атоти со буддхамуни хаттхапа̄дакуккучча̄бха̄вена сам̣йататтабха̄во. воссаджджа чареййа таттха соти со тасмим̣ аттабха̄ве а̄лайам̣ никантим̣ воссаджджитва̄ паха̄йа чареййа. патирӯпам̣ хи татха̄видхасса танти та̄дисасса там̣сан̣т̣хитасса буддхамунино там̣ аттабха̄ве никантим̣ воссаджджитва̄ чаран̣ам̣ на̄ма патирӯпам̣ йуттам̣ ануччхавикам̣.

чарака̄ти сӣхабйаггха̄дика̄ сан̃чаран̣асатта̄. бхерава̄ти савин̃н̃а̄н̣акаавин̃н̃а̄н̣акабхерава̄. таттха савин̃н̃а̄н̣ака̄ сӣхабйаггха̄дайо, авин̃н̃а̄н̣ака̄ раттибха̄ге кха̄н̣уваммика̄дайо. тепи хи тасмим̣ ка̄ле йаккха̄ вийа упат̣т̣хаханти, раджджуваллийа̄дӣни сабба̄ни саппа̄ вийа упат̣т̣хаханти. таттха̄ти тесу бхеравесу сун̃н̃а̄га̄рагато буддхамуни ломачаланаматтакампи на кароти.

ида̄ни ат̣т̣ха̄напарикаппам̣ дассенто набхам̣ пхалеййа̄тиа̄дима̄ха. таттха пхалеййа̄ти ка̄кападам̣ вийа хӣрахӣрасо пхалеййа. чалеййа̄ти поккхарапатте ва̄та̄хато удакабинду вийа чалеййа. саллампи че ураси пакаппайеййунти тикхин̣асаттисаллам̣ чепи урасмим̣ ча̄рейеййум̣. упадхӣсӯти кхандхӯпадхӣсу. та̄н̣ам̣ на каронтӣти тикхин̣е салле урасмим̣ ча̄рийама̄не бхайена гумбантаракандара̄дӣни пависанта̄ та̄н̣ам̣ каронти на̄ма. буддха̄ пана самуччхиннасаббабхайа̄ еварӯпам̣ та̄н̣ам̣ на̄ма на каронти. чхат̣т̣хам̣.

7. супатисуттаван̣н̣ана̄

143. саттаме па̄де паккха̄летва̄ти утуга̄ха̄панаттхам̣ дховитва̄. буддха̄нам̣ пана сарӣре раджоджаллам̣ на упалимпати, удакампи поккхарапатте паккхиттам̣ вийа виват̣т̣итва̄ гаччхати. апича кхо дхотапа̄даке гехе па̄де дховитва̄ пависанам̣ паббаджита̄нам̣ ваттам̣. таттха буддха̄нам̣ ваттабхедо на̄ма наттхи, ваттасӣсе пана т̣хатва̄ дхованти. саче хи татха̄гато нева нха̄йеййа, на па̄де дховеййа, ‘‘на̄йам̣ мануссо’’ти вадеййум̣. тасма̄ мануссакирийам̣ амун̃чанто дховати. сато сампаджа̄ноти соппапаригга̄хакена сатисампаджан̃н̃ена саманна̄гато. упасан̇камӣти саман̣о готамо саббараттим̣ аббхока̄се чан̇камитва̄ гандхакут̣им̣ пависитва̄ нидда̄йати, ативийа сукхасайито бхависсати, гхат̣т̣айисса̄ми нанти чинтетва̄ упасан̇ками.

ким̣ соппасӣти ким̣ супаси, ким̣ соппам̣ на̄мидам̣ тава̄ти вадати. ким̣ ну соппасӣти касма̄ ну супаси? дуббхаго вийа̄ти мато вийа, висан̃н̃ӣ вийа ча. сун̃н̃амага̄ранти сун̃н̃ам̣ ме гхарам̣ ладдханти соппасӣти вадати. сӯрийе уггатети сӯрийамхи ут̣т̣хите. ида̄ни хи ан̃н̃е бхиккхӯ саммаджджанти, па̄нӣйам̣ упат̣т̣хапенти, бхиккха̄ча̄рагаманасаджджа̄ бхаванти, твам̣ касма̄ соппасийева.

джа̄линӣти тайо бхаве аджджхоттхаритва̄ т̣хитена ‘‘аджджхаттикассупа̄да̄йа ат̣т̣ха̄расатан̣ха̄вичарита̄нӣ’’тиа̄дина̄ (вибха. 842) тена тена аттано кот̣т̣ха̄сабхӯтена джа̄лена джа̄линӣ. висаттика̄ти рӯпа̄дӣсу таттха таттха висаттата̄йа висамӯлата̄йа висапарибхогата̄йа ча висаттика̄. кухин̃чи нетавети каттхачи нетум̣. саббӯпадхи париккхайа̄ти саббесам̣ кхандхакилеса̄бхисан̇кха̄рака̄магун̣абхеда̄нам̣ упадхӣнам̣ париккхайа̄. ким̣ таветтха, ма̄ра̄ти, ма̄ра, туйхам̣ ким̣ еттха? касма̄ твам̣ ун̣хайа̄гуйам̣ нилӣйитум̣ асакконтӣ кхуддакамаккхика̄ вийа антантенева уджджха̄йанто а̄хин̣д̣асӣти. саттамам̣.

8. нандатисуттаван̣н̣ана̄

144. ат̣т̣хамам̣ девата̄сам̣йутте вуттаттхамева. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамаа̄йусуттаван̣н̣ана̄

145. наваме аппам̣ ва̄ бхиййоти бхиййо джӣванто апарам̣ вассасатам̣ джӣвитум̣ на саккоти, пан̣н̣а̄сам̣ ва̄ сат̣т̣хи ва̄ васса̄ни джӣвати. аджджхабха̄сӣти саман̣о готамо ‘‘манусса̄нам̣ аппама̄йӯ’’ти катхети, дӣгхабха̄вамасса катхесса̄мӣти паччанӣкаса̄тата̄йа абхибхавитва̄ абха̄си.

на нам̣ хӣл̣ети там̣ а̄йум̣ ‘‘аппакамида’’нти на хӣл̣еййа. кхӣраматто ва̄ти йатха̄ дахаро кума̄ро утта̄насеййако кхӣрам̣ пивитва̄ дукӯлачумбат̣аке нипанно асан̃н̃ӣ вийа нидда̄йати, кассачи а̄йум̣ аппам̣ ва̄ дӣгхам̣ ва̄ти на чинтети, евам̣ саппурисо. чареййа̄диттасӣсо ва̄ти а̄йум̣ париттанти н̃атва̄ паджджалитасӣсо вийа чареййа. навамам̣.

10. дутийаа̄йусуттаван̣н̣ана̄

146. дасаме немӣва ратхакуббаранти йатха̄ дивасам̣ гаччхантасса ратхасса чакканеми куббарам̣ анупарийа̄йати на виджахати, евам̣ а̄йу анупарийа̄йатӣти. дасамам̣.

пат̣хамо вагго.

2. дутийавагго

1. па̄са̄н̣асуттаван̣н̣ана̄

147. дутийаваггасса пат̣хаме нисинноти пуббе вуттанайенева падха̄нам̣ паригган̣ханто нисинно. ма̄рописса сукханисиннабха̄вам̣ н̃атва̄ гхат̣т̣айисса̄мӣти упасан̇каманто. пада̄лесӣти паббатапит̣т̣хе т̣хатва̄ павиджджхи. па̄са̄н̣а̄ нирантара̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ абхихананта̄ патанти. кеваланти сакалам̣. саббанти тассева вевачанам̣. пат̣хамам̣.

2. киннусӣхасуттаван̣н̣ана̄

148. дутийе вичаккхукамма̄йа̄ти париса̄йа пан̃н̃а̄чаккхум̣ вина̄сетукамйата̄йа. буддха̄нам̣ панеса пан̃н̃а̄чаккхум̣ вина̄сетум̣ на саккоти, париса̄йа бхерава̄рамман̣ам̣ са̄венто ва̄ дассенто ва̄ саккоти. виджита̄вӣ ну ман̃н̃асӣти ким̣ ну твам̣ ‘‘виджитавиджайо аха’’нти ман̃н̃аси? ма̄ евам̣ ман̃н̃и, наттхи те джайо. париса̄сӯти, ат̣т̣хасу париса̄су. балаппатта̄ти дасабалаппатта̄. дутийам̣.

3. сакаликасуттаван̣н̣ана̄

149. татийе мандийа̄ нӯти мандабха̄вена момӯхабха̄вена. уда̄ху ка̄веййаматтоти уда̄ху йатха̄ кави каббам̣ чинтенто тена каббакаран̣ена матто сайати, евам̣ сайаси. сампачура̄ти бахаво. кимидам̣ соппасе ва̄ти касма̄ идам̣ соппам̣ соппасийева? аттхам̣ самечча̄ти аттхам̣ сама̄гантва̄ па̄пун̣итва̄. майхам̣ хи асан̇гахо на̄ма сан̇гахавипанно ва̄ аттхо наттхи. салланти тикхин̣ам̣ саттисаллам̣. джаггам̣ на сан̇кети йатха̄ екаччо сӣхапатха̄дӣсу джагганто сан̇кати, татха̄ ахам̣ джаггантопи на сан̇ка̄ми. напи бхеми соттунти йатха̄ екаччо сӣхапатха̄дӣсуйева супитум̣ бха̄йати, евам̣ ахам̣ супитумпи на бха̄йа̄ми. на̄нутапанти ма̄манти йатха̄ а̄чарийасса ва̄ антева̄сикасса ва̄ апха̄суке джа̄те уддесапарипуччха̄йа т̣хитатта̄ антева̄сим̣ раттиндива̄ атиккаманта̄ анутапанти, евам̣ мам̣ на̄нутапанти. на хи майхам̣ кин̃чи апаринит̣т̣хитакаммам̣ на̄ма аттхи. тенева̄ха ха̄ним̣ на пасса̄ми кухин̃чи локети. татийам̣.

4. патирӯпасуттаван̣н̣ана̄

150. чатуттхе ануродхавиродхесӯти ра̄гапат̣игхесу. ма̄ саджджиттхо тада̄чаранти евам̣ дхаммакатхам̣ а̄чаранто ма̄ лагги. дхаммакатхам̣ катхентасса хи екачче са̄дхука̄рам̣ даданти, тесу ра̄го уппаджджати. екачче асаккаччам̣ сун̣анти, тесу пат̣игхо уппаджджати. ити дхаммакатхико ануродхавиродхесу саджджати на̄ма. твам̣ евам̣ ма̄ саджджиттхоти вадати. йадан̃н̃амануса̄сатӣти йам̣ ан̃н̃ам̣ ануса̄сати, там̣. самбуддхо хита̄нукампӣ хитена анупакампати. йасма̄ ча хита̄нукампӣ, тасма̄ ануродхавиродхехи виппамутто татха̄гатоти. чатуттхам̣.

5. ма̄насасуттаван̣н̣ана̄

151. пан̃чаме а̄ка̄се чарантепи бандхатӣти анталиккхачаро. па̄соти ра̄гапа̄со. ма̄насоти манасампайутто. пан̃чамам̣.

6. паттасуттаван̣н̣ана̄

152. чхат̣т̣хе пан̃чаннам̣ упа̄да̄наккхандха̄нам̣ упа̄да̄йа̄ти пан̃ча упа̄да̄наккхандхе а̄дийитва̄, сабха̄васа̄ман̃н̃алаккхан̣авасена на̄наппака̄рато вибхаджитва̄ дассенто. сандассетӣти кхандха̄нам̣ сабха̄валаккхан̣а̄дӣни дассети. сама̄дапетӣти ган̣ха̄пети. самуттеджетӣти сама̄да̄намхи усса̄хам̣ джанети. сампахам̣сетӣти пат̣ивиддхагун̣ена вода̄пети джота̄пети. ат̣т̣хим̣ катва̄ти аттхикам̣ катва̄, ‘‘айам̣ но адхигантаббо аттхо’’ти евам̣ саллаккхетва̄ та̄йа десана̄йа аттхика̄ хутва̄. манаси катва̄ти читте т̣хапетва̄. саббачетасо саманна̄харитва̄ти саббена тена каммака̄ракачиттена саманна̄харитва̄. охитасота̄ти т̣хапита̄сота̄. аббхока̄се никкхитта̄ти ота̄панаттха̄йа т̣хапита̄.

рӯпам̣ ведайитам̣ сан̃н̃а̄нти, ете рӯпа̄дайо тайо кхандха̄. йан̃ча сан̇кхатанти имина̄ сан̇кха̄раккхандхо гахито. евам̣ таттха вираджджатӣти ‘‘есо ахам̣ на хоми, етам̣ майхам̣ на хотӣ’’ти пассанто евам̣ тесу кхандхесу вираджджати. кхематтанти кхемӣбхӯтам̣ аттабха̄вам̣. имина̄ пхалаккхан̣ам̣ дассети. анвесанти бхавайонигатит̣хитисатта̄ва̄сасан̇кха̄тесу саббат̣т̣ха̄несу парийесама̄на̄. на̄джджхага̄ти на пассӣти. чхат̣т̣хам̣.

7. чхапхасса̄йатанасуттаван̣н̣ана̄

153. саттаме пхасса̄йатана̄нанти сан̃джа̄тисамосаран̣ат̣т̣хена чхадва̄рикасса пхассасса а̄йатана̄нам̣. бхайабхеравам̣ садданти мегхадундубхиасанипа̄тасаддасадисам̣ бхайаджанакам̣ саддам̣. патхавӣ ман̃н̃е ундрӣйатӣти айам̣ маха̄патхавӣ пат̣апат̣асаддам̣ курума̄на̄ вийа ахоси. еттха локо вимуччхитоти етесу чхасу а̄рамман̣есу локо адхимуччхито. ма̄радхеййанти ма̄расса т̣ха̄набхӯтам̣ тебхӯмакават̣т̣ам̣. саттамам̣.

8. пин̣д̣асуттаван̣н̣ана̄

154. ат̣т̣хаме па̄хунака̄ни бхавантӣти татха̄рӯпе наккхатте таттха таттха песетабба̄ни па̄хунака̄ни бхаванти, а̄гантукапан̣н̣а̄ка̄рада̄на̄ни ва̄. сайам̣чаран̣адивасе самавайаджа̄тиготта̄ кума̄рака̄ тато тато саннипатанти. кума̄рика̄йопи аттано аттано вибхава̄нурӯпена алан̇ката̄ тахам̣ тахам̣ вичаранти. татра кума̄рика̄йопи йатха̄ручика̄нам̣ кума̄рака̄нам̣ пан̣н̣а̄ка̄рам̣ песенти, кума̄рака̄пи кума̄рика̄нам̣ ан̃н̃асмим̣ асати антамасо ма̄ла̄гул̣енапи париккхипанти. анва̄вит̣т̣ха̄ти ану а̄вит̣т̣ха̄. там̣дивасам̣ кира пан̃часата̄ кума̄рика̄йо уййа̄накӣл̣ам̣ гаччхантийо пат̣ипатхе саттха̄рам̣ дисва̄ чхан̣апӯвам̣ дадеййум̣. саттха̄ та̄сам̣ да̄на̄нумоданаттхам̣ пакин̣н̣акадхаммадесанам̣ десеййа, десана̄парийоса̄не сабба̄пи сота̄паттипхале патит̣т̣хахеййум̣. ма̄ро та̄сам̣ сампаттийа̄ антара̄йам̣ карисса̄мӣти анва̄виси. па̄л̣ийам̣ пана ма̄ саман̣о готамо пин̣д̣амалаттха̄ти еттакам̣йева вуттанти.

ким̣ пана саттха̄ ма̄ра̄ват̣т̣анам̣ аджа̄нитва̄ павит̣т̣хоти? а̄ма аджа̄нитва̄. касма̄? ана̄ваджджаната̄йа. буддха̄нан̃хи – ‘‘асукат̣т̣ха̄не бхаттам̣ лабхисса̄ма, на лабхисса̄ма̄’’ти а̄ваджджанам̣ на анануччхавикам̣. павит̣т̣хо пана манусса̄нам̣ упача̄рабхедам̣ дисва̄, ‘‘ким̣ ида’’нти? а̄вадждженто н̃атва̄, ‘‘а̄мисаттхам̣ ма̄ра̄ват̣т̣анам̣ бхиндитум̣ анануччхавика’’нти абхиндитва̄ва никкханто.

упасан̇камӣти амиттавиджайена вийа тут̣т̣хо сакалага̄ме кат̣аччхуматтампи бхаттам̣ алабхитва̄ га̄мато никкхамантам̣ бхагавантам̣ га̄мийамануссавесена упасан̇ками. татха̄хам̣ карисса̄мӣти идам̣ со муса̄ бха̄сати. евам̣ кирасса ахоси – ‘‘майа̄ евам̣ вутте пуна пависиссати, атха нам̣ га̄мада̄рака̄ ‘сакалага̄ме чаритва̄ кат̣аччхубхиккхампи алабхитва̄ га̄мато никкхамма пуна павит̣т̣хосӣ’тиа̄дӣни ватва̄ уппан̣д̣ессантӣ’’ти. бхагава̄ пана – ‘‘сача̄йам̣ мам̣ евам̣ вихет̣хессати муддхамассева саттадха̄ пхалиссатӣ’’ти тасмим̣ анукампа̄йа апависитва̄ га̄тха̄двайама̄ха.

таттха пасавӣти джанеси ниппха̄деси. а̄саджджа̄ти а̄са̄детва̄ гхат̣т̣етва̄. на ме па̄пам̣ випаччатӣти мама па̄пам̣ на паччати. ниппхалам̣ етанти ким̣ ну твам̣ евам̣ ман̃н̃аси? ма̄ евам̣ ман̃н̃и, аттхи тайа̄ катасса па̄пасса пхаланти дӣпети. кин̃чананти маддитум̣ саматтхам̣ ра̄гакин̃чана̄ди килесаджа̄там̣. а̄бхассара̄ йатха̄ти йатха̄ а̄бхассара̄ дева̄ саппӣтикаджджха̄нена йа̄пента̄ пӣтибхаккха̄ на̄ма хонти, евам̣ бхависса̄ма̄ти. ат̣т̣хамам̣.

9. кассакасуттаван̣н̣ана̄

155. наваме нибба̄напат̣исам̣йутта̄йа̄ти нибба̄нам̣ ападиситва̄ паватта̄йа. хат̣ахат̣акесоти пуримакесе паччхато, паччхимакесе пурато ва̄мапассакесе даккхин̣ато, даккхин̣апассакесе ва̄мато пхаритва̄ пхаритва̄ виппакин̣н̣акесо. мама чаккхусампхассавин̃н̃а̄н̣а̄йатананти чаккхувин̃н̃а̄н̣ена сампайутто чаккхусампхассопи вин̃н̃а̄н̣а̄йатанампи мамева̄ти. еттха ча чаккхусампхассена вин̃н̃а̄н̣асампайуттака̄ дхамма̄ гахита̄, вин̃н̃а̄н̣а̄йатанена сабба̄нипи чаккхудва̄ре уппанна̄ни а̄ваджджана̄дивин̃н̃а̄н̣а̄ни. сотадва̄ра̄дӣсупи есева найо. манодва̄ре пана маноти са̄ваджджанакам̣ бхаван̇гачиттам̣. дхамма̄ти а̄рамман̣адхамма̄. маносампхассоти са̄ваджджанена бхаван̇гена сампайуттапхассо. вин̃н̃а̄н̣а̄йатананти джаваначиттам̣ тада̄рамман̣ампи ват̣т̣ати.

тавева па̄пима, чаккхӯти йам̣ локе тимирака̄ча̄дӣхи упаддутам̣ анекарога̄йатанам̣ упаккавипаккам̣ антамасо ка̄н̣ачаккхупи, саббам̣ там̣ тавева бхавату. рӯпа̄дӣсупи есева найо.

йам̣ вадантӣти йам̣ бхан̣д̣акам̣ ‘‘мама ида’’нти ваданти. йе ваданти маманти ча̄ти йе ча пуггала̄ ‘‘мама’’нти ваданти. еттха че те мано аттхӣти етесу ча т̣ха̄несу йади читтам̣ аттхи. на ме саман̣а моккхасӣти саман̣а майхам̣ висайато на муччиссаси. йам̣ вадантӣти йам̣ бхан̣д̣акам̣ ваданти, на там̣ майхам̣. йе вадантӣти йепи пуггала̄ евам̣ ваданти, на те ахам̣. на ме маггампи даккхасӣти бхавайонигатиа̄дӣсу майхам̣ гатамаггампи на пассаси. навамам̣.

10. раджджасуттаван̣н̣ана̄

156. дасаме аханам̣ агха̄тайанти аханантена агха̄тайантена. аджинам̣ аджа̄пайанти парасса дханаджа̄ним̣ акаронтена ака̄ра̄пентена. асочам̣ асоча̄пайанти асочантена асоча̄пайантена. ити бхагава̄ адхаммикара̄джӯнам̣ радждже виджите дан̣д̣акарапӣл̣ите мануссе дисва̄ ка̄рун̃н̃авасена евам̣ чинтеси. упасан̇камӣти ‘‘саман̣о готамо ‘сакка̄ ну кхо раджджам̣ ка̄рету’нти чинтеси, раджджам̣ ка̄ретука̄мо бхависсати, раджджан̃ча на̄метам̣ пама̄дат̣т̣ха̄нам̣, раджджам̣ ка̄ренте сакка̄ ота̄рам̣ лабхитум̣, гаччха̄ми усса̄хамасса джанесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ упасан̇ками. иддхипа̄да̄ти иджджханакакот̣т̣ха̄са̄. бха̄вита̄ти вад̣д̣хита̄. бахулӣката̄ти пунаппунам̣ ката̄. йа̄нӣката̄ти йуттайа̄нам̣ вийа ката̄. ваттхуката̄ти патит̣т̣хат̣т̣хенаваттхуката̄. анут̣т̣хита̄ти авиджахита̄ ничча̄нубаддха̄. паричита̄ти са̄таччакирийа̄йа супаричита̄ ката̄ исса̄сасса авира̄дхитаведхихаттхо вийа. сусама̄раддха̄ти сут̣т̣ху сама̄раддха̄ парипун̣н̣абха̄вана̄. адхимуччеййа̄ти чинтеййа.

паббатасса̄ти паббато бхавеййа. двитта̄ва̄ти тит̣т̣хату еко паббато, двиккхаттумпи та̄ва маханто суван̣н̣апаббато екасса на̄лам̣, на парийаттоти аттхо. ити видва̄ саман̃чарети евам̣ джа̄нанто самам̣ чареййа. йатонида̄нанти дуккхам̣ на̄ма пан̃чака̄магун̣анида̄нам̣, там̣ йатонида̄нам̣ хоти, евам̣ йо адаккхи. катхам̣ намеййа̄ти со джанту тесу дуккхасса нида̄набхӯтесу ка̄месу кена ка̄ран̣ена намеййа. упадхим̣ видитва̄ти ка̄магун̣аупадхим̣ ‘‘сан̇го есо, лагганамета’’нти евам̣ видитва̄. тассева джанту винайа̄йа сиккхети тассева упадхисса винайа̄йа сиккхеййа. дасамам̣.

дутийо вагго.

3. татийавагго

1. самбахуласуттаван̣н̣ана̄

157. татийаваггасса пат̣хаме джат̣ан̣д̣увена̄ти джат̣а̄чумбат̣акена. аджинаккхипаниваттхоти сакхурам̣ аджиначаммам̣ екам̣ ниваттхо екам̣ па̄руто. удумбарадан̣д̣анти аппиччхабха̄ваппака̄санаттхам̣ ӣсакам̣ ван̇кам̣ удумбарадан̣д̣ам̣ гахетва̄. етадавоча̄ти локе бра̄хман̣асса вачанам̣ на̄ма суссӯсанти, бра̄хман̣есупи паббаджитасса, паббаджитесупи махаллакасса̄ти махаллакабра̄хман̣асса паббаджитавесам̣ гахетва̄ падха̄набхӯмийам̣ каммам̣ каронте те бхиккхӯ упасан̇камитва̄ хаттхам̣ уккхипитва̄ етам̣ ‘‘дахара̄ бхаванто’’тиа̄дивачанам̣ авоча. окампетва̄ти ханукена урам̣ пахаранто адхонатам̣ катва̄. дживхам̣ нилла̄летва̄ти кабарамаха̄дживхам̣ нӣхаритва̄ уддхамадхо убхайапассесу ча ла̄летва̄. тивиса̄кханти тиса̄кхам̣. нала̄т̣иканти бхакут̣им̣, нала̄т̣е ут̣т̣хитам̣ валиттайанти аттхо. пакка̄мӣти тумхе джа̄нанта̄нам̣ вачанам̣ акатва̄ аттанова теле паччиссатха̄ти ватва̄ екам̣ маггам̣ гахетва̄ гато. пат̣хамам̣.

2. самиддхисуттаван̣н̣ана̄

158. дутийе ла̄бха̄ вата ме, суладдхам̣ вата мети еварӯпасса саттху чева дхаммасса ча сабрахмача̄рӣнан̃ча ладдхатта̄ майхам̣ ла̄бха̄ майхам̣ суладдханти. со кира̄йасма̄ паччха̄ мӯлакаммат̣т̣ха̄нам̣ саммаситва̄ ‘‘арахаттам̣ гахесса̄мӣ’’ти па̄са̄дикам̣ та̄ва каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ буддхадхаммасан̇гхагун̣е а̄ваджджетва̄ читтакаллатам̣ уппа̄детва̄ читтам̣ ха̄сетва̄ тосетва̄ нисинно. тенасса евамахоси. упасан̇камӣти ‘‘айам̣ самиддхи бхиккху па̄са̄дикам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ нисиннасадисо, йа̄ва мӯлакаммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ арахаттам̣ на ган̣ха̄ти, та̄васса антара̄йам̣ карисса̄мӣ’’ти упасан̇ками. гаччха тванти саттха̄ сакаладжамбудӣпам̣ олокенто ‘‘тасмим̣йева т̣ха̄не тасса каммат̣т̣ха̄нам̣ саппа̄йам̣ бхависсатӣ’’ти аддаса, тасма̄ евама̄ха. сатипан̃н̃а̄ ча ме буддха̄ти майа̄ сати ча пан̃н̃а̄ ча н̃а̄та̄. карассу рӯпа̄нӣти бахӯнипи вибхим̣сака̄раха̄ни рӯпа̄ни карассу. нева мам̣ бйа̄дхайиссасӣти мам̣ нева ведхайиссаси на кампассеси. дутийам̣.

3. годхикасуттаван̣н̣ана̄

159. татийе исигилипассети исигилисса на̄ма паббатасса пассе. ка̄л̣асила̄йанти ка̄л̣аван̣н̣а̄йа сила̄йам̣. са̄майикам̣ четовимуттинти аппитаппитаккхан̣е паччанӣкадхаммехи вимуччати, а̄рамман̣е ча адхимуччатӣти локийасама̄патти са̄майика̄ четовимутти на̄ма. пхусӣти пат̣илабхи. париха̄йӣти касма̄ йа̄ва чхат̣т̣хам̣ париха̄йи? са̄ба̄дхатта̄. тхерасса кира ва̄тапиттасемхавасена ануса̄йико а̄ба̄дхо аттхи, тена сама̄дхисса саппа̄йе упака̄ракадхамме пӯретум̣ на саккоти, аппитаппита̄йа сама̄паттийа̄ париха̄йати.

йам̣нӯна̄хам̣ саттхам̣ а̄хареййанти со кира чинтеси, йасма̄ парихӣнаджджха̄насса ка̄лан̇карото анибаддха̄ гати хоти, апарихӣнаджджха̄насса нибаддха̄ гати хоти, брахмалоке ниббаттати, тасма̄ саттхам̣ а̄харитука̄мо ахоси. упасан̇камӣти – ‘‘айам̣ саман̣о саттхам̣ а̄харитука̄мо, саттха̄харан̣ан̃ча на̄метам̣ ка̄йе ча джӣвите ча анапеккхасса хоти. йо евам̣ ка̄йе ча джӣвите ча анапеккхо хоти, со мӯлакаммат̣т̣ха̄нам̣ саммаситва̄ арахаттампи гахетум̣ саматтхо хоти, майа̄ пана пат̣иба̄хитопи еса на орамиссати, саттха̄ра̄ пат̣иба̄хито орамиссатӣ’’ти тхерасса аттхака̄мо вийа хутва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками.

джала̄ти джалама̄на̄. па̄де ванда̄ми чаккхума̄ти пан̃чахи чаккхӯхи чаккхума̄ тава па̄де ванда̄ми. джутиндхара̄ти а̄нубха̄вадхара̄. аппаттама̄насоти аппаттаарахатто. секхоти сӣла̄дӣни сиккхама̄но сакаран̣ӣйо. джане сута̄ти джане виссута̄. саттхам̣ а̄харитам̣ хотӣти тхеро кира ‘‘ким̣ майхам̣ имина̄ джӣвитена̄’’ти? утта̄но нипаджджитва̄ саттхена галана̄л̣им̣ чхинди, дуккха̄ ведана̄ уппаджджим̣су. тхеро веданам̣ виккхамбхетва̄ там̣йева веданам̣ париггахетва̄ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄ мӯлакаммат̣т̣ха̄нам̣ саммасанто арахаттам̣ патва̄ самасӣсӣ хутва̄ паринибба̄йи. самасӣсӣ на̄ма тивидхо хоти ирийа̄патхасамасӣсӣ, рогасамасӣсӣ, джӣвитасамасӣсӣти.

таттха йо т̣ха̄на̄дӣсу ирийа̄патхесу ан̃н̃атарам̣ адхит̣т̣ха̄йа – ‘‘имам̣ акопетва̄ва арахаттам̣ па̄пун̣исса̄мӣ’’ти випассанам̣ пат̣т̣хапети, атхасса арахаттаппатти ча ирийа̄патхакопанан̃ча екаппаха̄ренева хоти. айам̣ ирийа̄патхасамасӣсӣ на̄ма. йо пана чаккхурога̄дӣсу ан̃н̃атарасмим̣ сати – ‘‘ито анут̣т̣хитова арахаттам̣ па̄пун̣исса̄мӣ’’ти випассанам̣ пат̣т̣хапети, атхасса арахаттаппатти ча рогато вут̣т̣ха̄нан̃ча екаппаха̄ренева хоти. айам̣ рогасамасӣсӣ на̄ма. кечи пана тасмим̣йева ирийа̄патхе тасмин̃ча роге паринибба̄навасенеттха самасӣситам̣ пан̃н̃а̄пенти. йасса пана а̄саваккхайо ча джӣвитаккхайо ча екаппаха̄ренева хоти. айам̣ джӣвитасамасӣсӣ на̄ма. вуттампи четам̣ – ‘‘йасса пуггаласса апуббам̣ ачаримам̣ а̄савапарийа̄да̄нан̃ча хоти джӣвитапарийа̄да̄нан̃ча, айам̣ вуччати пуггало самасӣсӣ’’ти (пу. па. 16).

еттха ча паваттисӣсам̣ килесасӣсанти две сӣса̄ни. таттха паваттисӣсам̣ на̄ма джӣвитиндрийам̣, килесасӣсам̣ на̄ма авиджджа̄. тесу джӣвитиндрийам̣ чутичиттам̣ кхепети, авиджджа̄ маггачиттам̣. двиннам̣ читта̄нам̣ екато уппа̄до наттхи. магга̄нантарам̣ пана пхалам̣, пхала̄нантарам̣ бхаван̇гам̣, бхаван̇гато вут̣т̣ха̄йа паччавеккхан̣ам̣, там̣ парипун̣н̣ам̣ ва̄ хоти апарипун̣н̣ам̣ ва̄. тикхин̣ена асина̄ сӣсе чхиджджантепи хи еко ва̄ две ва̄ паччавеккхан̣ава̄ра̄ авассам̣ уппаджджантийева, читта̄нам̣ пана лахупариваттита̄йа а̄саваккхайо ча джӣвитапарийа̄да̄нан̃ча екаккхан̣е вийа пан̃н̃а̄йати.

самӯлам̣ тан̣хамаббуйха̄ти авиджджа̄мӯлена самӯлакам̣ тан̣хам̣ арахаттамаггена уппа̄т̣етва̄. париниббутоти анупа̄дисесанибба̄нена париниббуто.

виваттаккхандханти париваттаккхандхам̣. сема̄нанти утта̄нам̣ хутва̄ сайитам̣ хоти. тхеро пана кин̃ча̄пи утта̄нако сайито, татха̄писса даккхин̣ена пассена паричитасайанатта̄ сӣсам̣ даккхин̣атова париваттитва̄ т̣хитам̣. дхӯма̄йитаттанти дхӯма̄йитабха̄вам̣. тасмим̣ хи кхан̣е дхӯмавала̄хака̄ вийа тимиравала̄хака̄ вийа ча ут̣т̣хахим̣су. вин̃н̃а̄н̣ам̣ саманвесатӣти пат̣исандхичиттам̣ парийесати. аппатит̣т̣хитена̄ти пат̣исандхивин̃н̃а̄н̣ена аппатит̣т̣хитена, аппатит̣т̣хитака̄ран̣а̄ти аттхо. белувапан̣д̣увӣн̣анти белувапаккам̣ вийа пан̣д̣уван̣н̣ам̣ суван̣н̣амаха̄вӣн̣ам̣. а̄да̄йа̄ти каччхе т̣хапетва̄. упасан̇камӣти ‘‘годхикаттхерасса ниббаттат̣т̣ха̄нам̣ на джа̄на̄ми, саман̣ам̣ готамам̣ пуччхитва̄ никкан̇кхо бхависса̄мӣ’’ти кхуддакада̄ракаван̣н̣ӣ хутва̄ упасан̇ками. на̄дхигаччха̄мӣти на пасса̄ми. сокапаретасса̄ти сокена пхут̣т̣хасса. абхассатха̄ти па̄дапит̣т̣хийам̣ патита̄. татийам̣.

4. саттавасса̄нубандхасуттаван̣н̣ана̄

160. чатуттхе сатта васса̄нӣти пуре бодхийа̄ чхаббасса̄ни, бодхито паччха̄ екам̣ вассам̣. ота̄ра̄пеккхоти ‘‘саче саман̣асса готамасса ка̄йадва̄ра̄дӣсу кин̃чидева анануччхавикам̣ пасса̄ми, чодесса̄ми на’’нти евам̣ виварам̣ апеккхама̄но. алабхама̄ноти ратхарен̣уматтампи аваккхалитам̣ апассанто. тена̄ха –

‘‘сатта васса̄ни бхагавантам̣, анубандхим̣ пада̄падам̣;

ота̄рам̣ на̄дхигаччхиссам̣, самбуддхасса сатӣмато’’ти. (су. ни. 448);

упасан̇камӣти ‘‘аджджа саман̣ам̣ готамам̣ атигахетва̄ гамисса̄мӣ’’ти упасан̇ками.

джха̄йасӣти джха̄йанто аваджджха̄йанто нисинносӣти вадати. виттам̣ ну джӣноти сатам̣ ва̄ сахассам̣ ва̄ джитоси ну. а̄гум̣ ну га̄масминти, ким̣ ну антога̄ме пама̄н̣а̄тиккантам̣ па̄пакаммам̣ ака̄си, йена ан̃н̃есам̣ мукхам̣ олокетум̣ ависаханто аран̃н̃е вичараси? саккхинти миттабха̄вам̣.

паликха̄йа̄ти кхан̣итва̄. бхавалобхаджаппанти бхавалобхасан̇кха̄там̣ тан̣хам̣. ана̄саво джха̄йа̄мӣти ниттан̣хо хутва̄ двӣхи джха̄нехи джха̄йа̄ми. паматтабандхӯти ма̄рам̣ а̄лапати. со хи йекечи локе паматта̄, тесам̣ бандху.

саче маггам̣ анубуддханти йади тайа̄ магго анубуддхо. апехӣти апайа̄хи. амаччудхеййанти маччуно анока̄сабхӯтам̣ нибба̄нам̣. па̄рага̄миноти йепи па̄рам̣ гата̄, тепи па̄рага̄мино. йепи па̄рам̣ гаччхиссанти, йепи па̄рам̣ гантука̄ма̄, тепи па̄рага̄мино.

висӯка̄йика̄нӣти ма̄рависӯка̄ни. висевита̄нӣти вируддхасевита̄ни, ‘‘аппама̄йу манусса̄нам̣, аччайанти ахоратта̄’’ти вутте. ‘‘дӣгхама̄йу манусса̄нам̣, на̄ччайанти ахоратта̄’’тиа̄дӣни пат̣иломака̄ран̣а̄ни. виппхандита̄нӣти, тамхи тамхи ка̄ле хаттхира̄джаван̣н̣асаппаван̣н̣а̄дидассана̄ни. ниббеджанӣйа̄ти уккан̣т̣ханӣйа̄.

анупарийага̄тиа̄дӣсу кин̃ча̄пи атӣтавачанам̣ катам̣, аттхо пана викаппавасена ведитаббо. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ медаван̣н̣ам̣ па̄са̄н̣ам̣ ва̄йасо дисва̄ – ‘‘апи на̄меттха мудум̣ виндеййа̄ма, апи асса̄до сийа̄’’ти анупаригаччхеййа, атха со таттха асса̄дам̣ алабхитва̄ва ва̄йасо етто апаккамеййа, тато па̄са̄н̣а̄ апагаччхеййа, евам̣ майампи со ка̄ко вийа селам̣ готамам̣ а̄саджджа асса̄дам̣ ва̄ сантхавам̣ ва̄ алабханта̄ готама̄ ниббиндитва̄ апагаччха̄ма. чатуттхам̣.

5. ма̄радхӣтусуттаван̣н̣ана̄

161. пан̃чаме абха̄ситва̄ти еттха а-ка̄ро нипа̄таматтам̣, бха̄ситва̄ти аттхо. абха̄сайитва̄типи па̄т̣хо. упасан̇камим̣сӯти ‘‘гопа̄лакада̄ракам̣ вийа дан̣д̣акена бхӯмим̣ лекхам̣ датва̄ ативийа думмано хутва̄ нисинно. ‘кинну кхо ка̄ран̣а’нти? пуччхитва̄, джа̄нисса̄ма̄’’ти упасан̇камим̣су.

сочасӣти чинтеси. а̄ран̃н̃амива кун̃джаранти йатха̄ аран̃н̃ато песитаган̣ика̄рахаттхинийо а̄ран̃н̃акам̣ кун̃джарам̣ иттхикуттадассанена палобхетва̄ бандхитва̄ а̄найанти, евам̣ а̄найисса̄ма. ма̄радхеййанти тебхӯмакават̣т̣ам̣.

упасан̇камим̣сӯти – ‘‘тумхе тхокам̣ адхива̄сетха, майам̣ там̣ а̄несса̄ма̄’’ти питарам̣ самасса̄сетва̄ упасан̇камим̣су. учча̄вача̄ти на̄на̄видха̄. екасатам̣ екасатанти екекам̣ сатам̣ сатам̣ катва̄. кума̄риван̣н̣асатанти имина̄ найена кума̄риаттабха̄ва̄нам̣ сатам̣.

аттхасса паттим̣ хадайасса сантинти, двӣхипи падехи арахаттамева катхеси. сенанти килесасенам̣. са̄ хи пийарӯпаса̄тарӯпа̄ на̄ма. ека̄хам̣ джха̄йанти еко ахам̣ джха̄йанто. сукхаманубодхинти арахаттасукхам̣ анубуджджхим̣. идам̣ вуттам̣ хоти – пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣ сенам̣ джинитва̄ ахам̣ еко джха̄йанто ‘‘аттхасса паттим̣ хадайасса санти’’нти сан̇кхам̣ гатам̣ арахаттасукхам̣ анубуджджхим̣. тасма̄ джанена миттасантхавам̣ на кароми, тенева ча ме ка̄ран̣ена кеначи саддхим̣ саккхӣ на сампаджджатӣти.

катхам̣виха̄рӣбахулоти катамена виха̄рена бахулам̣ вихаранто. аладдха̄ти алабхитва̄. йоти нипа̄таматтам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – катамена джха̄нена бахулам̣ джха̄йантам̣ там̣ пуггалам̣ ка̄масан̃н̃а̄ алабхитва̄ва париба̄хира̄ хонтӣти.

пассаддхака̄йоти чатуттхаджджха̄нена асса̄сапасса̄сака̄йасса пассаддхатта̄ пассаддхака̄йо. сувимуттачиттоти арахаттапхалавимуттийа̄ сут̣т̣ху вимуттачитто. асан̇кхара̄ноти тайо камма̄бхисан̇кха̄ре анабхисан̇кхаронто. анокоти ана̄лайо. ан̃н̃а̄йа дхамманти чатусаччадхаммам̣ джа̄нитва̄. авитаккаджха̄йӣти авитаккена чатуттхаджджха̄нена джха̄йанто. на куппатӣтиа̄дӣсу досена на куппати, ра̄гена на сарати, мохена на тхӣно. имесу тӣсу мӯлакилесесу гахитесу дийад̣д̣хакилесасахассам̣ гахитамева хоти. пат̣хамападена ва̄ бйа̄па̄данӣваран̣ам̣ гахитам̣, дутийена ка̄маччханданӣваран̣ам̣, татийена тхинам̣ а̄дим̣ катва̄ сесанӣваран̣а̄ни. ити имина̄ нӣваран̣аппаха̄нена кхӣн̣а̄савам̣ дассети.

пан̃чогхатин̣н̣оти пан̃чадва̄рикам̣ килесогхам̣ тин̣н̣о. чхат̣т̣ханти манодва̄рикампи чхат̣т̣хам̣ килесогхам̣ атари. пан̃чогхаггахан̣ена ва̄ пан̃чорамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни, чхат̣т̣хаггахан̣ена пан̃чуддхамбха̄гийа̄ни ведитабба̄ни. ган̣асан̇гхача̄рӣти ган̣е ча сан̇гхе ча чаратӣти саттха̄ ган̣асан̇гхача̄рӣ на̄ма. аддха̄ чариссантӣти ан̃н̃епи саддха̄ бахуджана̄ екам̣сена чариссанти. айанти айам̣ саттха̄. анокоти ана̄лайо.

аччхеджджа нессатӣти аччхиндитва̄ найиссати, маччура̄джасса хаттхато аччхиндитва̄ нибба̄напа̄рам̣ найиссатӣти вуттам̣ хоти. найама̄на̄нанти найама̄несу.

селам̣ва сирасӯхачча, па̄та̄ле га̄дхамесатха̄ти махантам̣ кӯт̣а̄га̄раппама̄н̣ам̣ силам̣ сӣсе т̣хапетва̄ па̄та̄ле патит̣т̣хагавесанам̣ вийа. кха̄н̣ум̣ва ураса̄саджджа̄ти ураси кха̄н̣ум̣ пахаритва̄ вийа. апетха̄ти апагаччхатха. имасмим̣ т̣ха̄не сан̇гӣтика̄ра̄ ‘‘идамавоча̄’’ти десанам̣ нит̣т̣хапетва̄ даддаллама̄на̄ти га̄тхам̣ а̄хам̣су. таттха даддаллама̄на̄ти ативийа джалама̄на̄ собхама̄на̄. а̄ган̃чхунти а̄гата̄. панудӣти нӣхари. тӯлам̣ бхат̣т̣хам̣ва ма̄лутоти йатха̄ пхалато бхат̣т̣хам̣ симбалитӯлам̣ ва̄ пот̣акитӯлам̣ ва̄ ва̄то панудати нӣхарати, евам̣ панудӣти. пан̃чамам̣.

татийо вагго.

ити са̄раттхаппака̄синийа̄

сам̣йуттаника̄йа-ат̣т̣хакатха̄йа

ма̄расам̣йуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

5. бхиккхунӣсам̣йуттам̣

1. а̄л̣авика̄суттаван̣н̣ана̄

162. бхиккхунӣсам̣йуттасса пат̣хаме а̄л̣авика̄ти а̄л̣авийам̣ джа̄та̄ а̄л̣авинагаратойева ча никкхамма паббаджита̄. андхавананти кассапасамма̄самбуддхасса четийе навакамматтха̄йа дханам̣ сама̄дапетва̄ а̄гаччхантасса йасодхарасса на̄ма дхаммабха̄н̣акасса арийапуггаласса аккхӣни уппа̄т̣етва̄ таттхева аккхибхедаппаттехи пан̃чахи чорасатехи нивуттхатта̄ тато пат̣т̣ха̄йа ‘‘андхавана’’нти сан̇кхам̣ гатам̣ ванам̣. там̣ кира са̄ваттхито даккхин̣апассе га̄вутаматте хоти ра̄джа̄раккха̄йа гуттам̣. таттха павивекака̄ма̄ бхиккхӯ ча бхиккхунийо ча гаччханти. тасма̄ айампи ка̄йавивекаттхинӣ йена там̣ ванам̣, тенупасан̇ками. ниссаран̣анти нибба̄нам̣. пан̃н̃а̄йа̄ти паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ена. на твам̣ джа̄на̄си там̣ паданти твам̣ етам̣ нибба̄нападам̣ ва̄ нибба̄нага̄мимаггападам̣ ва̄ на джа̄на̄си. саттисӯлӯпама̄ти винивиджджханаттхена саттисӯласадиса̄. кхандха̄сам̣ адхикут̣т̣ана̄ти кхандха̄ тесам̣ адхикут̣т̣анабхан̣д̣ика̄. пат̣хамам̣.

2. сома̄суттаван̣н̣ана̄

163. дутийе т̣ха̄нанти арахаттам̣. дурабхисамбхаванти дуппасахам̣. дван̇гулапан̃н̃а̄йа̄ти париттапан̃н̃а̄йа. йасма̄ ва̄ двӣхи ан̇гулехи каппа̄сават̣т̣им̣ гахетва̄ суттам̣ кантанти, тасма̄ иттхӣ ‘‘дван̇гулапан̃н̃а̄’’ти вуччати. н̃а̄н̣амхи ваттама̄намхӣти пхаласама̄паттин̃а̄н̣е паваттама̄не. дхаммам̣ випассатоти чатусаччадхаммам̣ випассантасса, пуббабха̄ге ва̄ випассана̄йа а̄рамман̣абхӯтам̣ кхандхапан̃чакамева. кин̃чи ва̄ пана ан̃н̃асмӣти ан̃н̃ам̣ ва̄ кин̃чи ‘‘ахам̣ асмӣ’’ти тан̣ха̄ма̄надит̣т̣хивасена йасса сийа̄. дутийам̣.

3. киса̄готамӣсуттаван̣н̣ана̄

164. татийе киса̄готамӣти аппамам̣салохитата̄йа киса̄, готамӣти панасса̄ на̄мам̣. пуббе кира са̄ваттхийам̣ екасмим̣ куле асӣтикот̣идханам̣ саббам̣ ан̇га̄ра̄ва джа̄там̣. кут̣умбико ан̇га̄раджа̄та̄ни анӣхаритва̄ – ‘‘авассам̣ кочи пун̃н̃ава̄ бхависсати, тасса пун̃н̃ена пуна па̄катикам̣ бхависсатӣ’’ти суван̣н̣ахиран̃н̃асса ча̄т̣ийо пӯретва̄ а̄пан̣е т̣хапетва̄ самӣпе нисӣди. атхека̄ дуггатакуласса дхӣта̄ – ‘‘ад̣д̣хама̄сакам̣ гахетва̄ да̄руса̄кам̣ а̄харисса̄мӣ’’ти вӣтхим̣ гата̄ там̣ дисва̄ кут̣умбикам̣ а̄ха – ‘‘а̄пан̣е та̄ва дханам̣ еттакам̣, гехе киттакам̣ бхависсатӣ’’ти. ким̣ дисва̄ амма евам̣ катхесӣти? имам̣ хиран̃н̃асуван̣н̣анти. со ‘‘пун̃н̃аватӣ еса̄ бхависсатӣ’’ти тасса̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ пуччхитва̄ а̄пан̣е бхан̣д̣ам̣ пат̣иса̄метва̄ тасса̄ ма̄та̄питаро упасан̇камитва̄ евама̄ха – ‘‘амха̄кам̣ гехе вайаппатто да̄рако аттхи, тассетам̣ да̄рикам̣ детха̄’’ти. ким̣ са̄ми дуггатехи саддхим̣ кел̣им̣ каросӣти? миттасантхаво на̄ма дуггатехипи саддхим̣ хоти, детха нам̣, кут̣умбаса̄минӣ бхависсатӣти нам̣ гахетва̄ гхарам̣ а̄неси. са̄ сам̣ва̄саманва̄йа путтам̣ виджа̄та̄. путто падаса̄ а̄хин̣д̣анака̄ле ка̄ламака̄си. са̄ дуггатакуле уппаджджитва̄ маха̄кулам̣ гантва̄пи ‘‘путтавина̄сам̣ патта̄мхӣ’’ти уппаннабалавасока̄ путтасса сарӣракиччам̣ ва̄ретва̄ там̣ матакал̣еварам̣ а̄да̄йа нагаре виппалапантӣ чарати.

екадивасам̣ махатийа̄ буддхавӣтхийа̄ дасабаласса сантикам̣ гантва̄ – ‘‘путтасса ме арогабха̄ваттха̄йа бхесаджджам̣ детха бхагава̄’’ти а̄ха. гаччха са̄ваттхим̣ а̄хин̣д̣итва̄ йасмим̣ гехе матапуббо наттхи, тато сиддхаттхакам̣ а̄хара, путтасса те бхесаджджам̣ бхависсатӣти. са̄ нагарам̣ пависитва̄ дхурагехато пат̣т̣ха̄йа бхагавата̄ вуттанайена гантва̄ сиддхаттхакам̣ йа̄чантӣ гхаре гхаре, ‘‘куто твам̣ еварӯпам̣ гхарам̣ пассиссасӣ’’ти вутта̄ катипайа̄ни геха̄ни а̄хин̣д̣итва̄ – ‘‘саббесампи кира̄йам̣ дхаммата̄, на майхам̣ путтассева̄’’ти са̄ла̄йам̣ чхавам̣ чхад̣д̣етва̄ паббаджджам̣ йа̄чи. саттха̄ ‘‘имам̣ пабба̄джетӯ’’ти бхиккхуниупассайам̣ песеси. са̄ кхураггейева арахаттам̣ па̄пун̣и. имам̣ тхерим̣ сандха̄йа ‘‘атха кхо киса̄готамӣ’’ти вуттам̣.

екама̄сӣти ека̄ а̄си. рудаммукхӣти рудама̄намукхӣ вийа. аччантам̣ матапутта̄мхӣти еттха антам̣ атӣтам̣ аччантам̣, бха̄ванапум̣сакаметам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ путтамаран̣ам̣ антам̣ атӣтам̣ хоти, евам̣ матапутта̄ ахам̣, ида̄ни мама пуна путтамаран̣ам̣ на̄ма наттхи. пуриса̄ етадантика̄ти пуриса̄пи ме етадантика̄ва. йо ме путтамаран̣асса анто, пуриса̄нампи ме есеванто, абхабба̄ ахам̣ ида̄ни пурисам̣ гавеситунти. саббаттха вихата̄ нандӣти саббесу кхандха̄йатанадха̄тубхавайонигатит̣хитинива̄сесу мама тан̣ха̄нандӣ вихата̄. тамоккхандхоти авиджджа̄ккхандхо. пада̄литоти н̃а̄н̣ена бхинно. татийам̣.

4. виджайа̄суттаван̣н̣ана̄

165. чатуттхе пан̃чан̇гикена̄ти а̄татам̣ витатам̣ а̄татавитатам̣ гханам̣ сусиранти евам̣ пан̃чан̇гасаманна̄гатена. ниййа̄тайа̄ми туйхева̄ти саббе туйхам̣йева деми. на̄хам̣ тенаттхика̄ти на̄хам̣ тена аттхика̄. пӯтика̄йена̄ти суван̣н̣аван̣н̣опи ка̄йо ниччам̣ уггхаритапаггхаритат̣т̣хена пӯтика̄йова, тасма̄ евама̄ха. бхинданена̄ти бхиджджанасабха̄вена. пабхан̇гуна̄ти чун̣н̣авичун̣н̣ам̣ а̄паджджанадхаммена. ат̣т̣ӣйа̄мӣти ат̣т̣а̄ пӣл̣ита̄ хоми. хара̄йа̄мӣти ладжджа̄ми. санта̄ сама̄паттӣти ат̣т̣хавидха̄ локийасама̄патти а̄рамман̣асантата̄йа ан̇гасантата̄йа ча санта̄ти вутта̄. саббаттха̄ти саббесу рӯпа̄рӯпабхавесу, тесам̣ двиннам̣ бхава̄нам̣ гахитатта̄ гахите ка̄мабхаве ат̣т̣хасу ча сама̄паттӣсӯти етесу саббесу т̣ха̄несу майхам̣ авиджджа̄тамо вихатоти вадати. чатуттхам̣.

5. уппалаван̣н̣а̄суттаван̣н̣ана̄

166. пан̃чаме супуппхитагганти аггато пат̣т̣ха̄йа сут̣т̣ху пуппхитам̣ са̄ларуккхам̣. на чаттхи те дутийа̄ ван̣н̣адха̄тӯти тава ван̣н̣адха̄тусадиса̄ дутийа̄ ван̣н̣адха̄ту наттхи, тайа̄ садиса̄ ан̃н̃а̄ бхиккхунӣ наттхӣти вадати. идха̄гата̄ та̄дисика̄ бхавеййунти йатха̄ твам̣ идха̄гата̄ кин̃чи сантхавам̣ ва̄ синехам̣ ва̄ на лабхаси, евамевам̣ тепи тайа̄ва садиса̄ бхавеййум̣. пакхумантарика̄йанти двиннам̣ аккхӣнам̣ маджджхе на̄савам̣сепи тит̣т̣хантим̣ мам̣ на пассаси. васӣбхӯтамхӣти васӣбхӯта̄ асми. пан̃чамам̣.

6. ча̄ла̄суттаван̣н̣ана̄

167. чхат̣т̣хе ко ну там̣ идама̄дапайӣти ко ну мандабуддхи ба̄ло там̣ евам̣ га̄ха̄песи? париклесанти ан̃н̃ампи на̄наппака̄рам̣ упаддавам̣. ида̄ни йам̣ ма̄ро а̄ха – ‘‘ко ну там̣ идама̄дапайӣ’’ти, там̣ маддантӣ – ‘‘на мам̣ андхаба̄ло а̄дапеси, локе пана аггапуггало саттха̄ дхаммам̣ десесӣ’’ти дассетум̣, буддхотиа̄дима̄ха. таттха сачче нивесайӣти параматтхасачче нибба̄не нивесеси. ниродхам̣ аппаджа̄нанта̄ти ниродхасаччам̣ аджа̄нанта̄. чхат̣т̣хам̣.

7. упача̄ла̄суттаван̣н̣ана̄

168. саттаме енти ма̄равасам̣ пуна̄ти пунаппунам̣ маран̣ама̄ракилесама̄радевапуттама̄ра̄нам̣ васам̣ а̄гаччханти. падхӯпитоти санта̄пито. агати йаттха ма̄расса̄ти йаттха туйхам̣ ма̄расса агати. таттха̄ти тасмим̣ нибба̄не. саттамам̣.

8. сӣсупача̄ла̄суттаван̣н̣ана̄

169. ат̣т̣хаме саман̣ӣ вийа диссасӣти саман̣исадиса̄ диссаси. кимива чараси момӯха̄ти ким̣ ка̄ран̣а̄ момӯха̄ вийа чараси? ито бахиддха̄ти имамха̄ са̄сана̄ бахи. па̄сам̣ д̣ентӣти па̄сан̣д̣а̄, сатта̄нам̣ читтесу дит̣т̣хипа̄сам̣ кхипантӣти аттхо. са̄санам̣ пана па̄се мочети, тасма̄ па̄сан̣д̣оти на вуччати, ито бахиддха̄йева па̄сан̣д̣а̄ хонти. пасӣдантӣти сам̣сӣданти лагганти.

ида̄ни ‘‘кам̣ ну уддисса мун̣д̣а̄сӣ’’ти пан̃хам̣ катхентӣ аттхи сакйакуле джа̄тотиа̄дима̄ха. таттха сабба̄бхибхӯти сабба̄ни кхандха̄йатанадха̄тубхавайонигатиа̄дӣни абхибхавитва̄ т̣хито. маран̣ама̄ра̄дайо нуди нӣхарӣти ма̄ранудо. саббаттхамапара̄джитоти саббесу ра̄га̄дӣсу ва̄ ма̄райуддхе ва̄ аджито. саббаттха муттоти саббесу кхандха̄дӣсу мутто. аситоти тан̣ха̄дит̣т̣хиниссайена аниссито. саббакаммаккхайам̣ паттоти саббакаммаккхайасан̇кха̄там̣ арахаттам̣ патто. упадхисан̇кхайети упадхисан̇кхайасан̇кха̄те нибба̄не а̄рамман̣ато вимутто. ат̣т̣хамам̣.

9. села̄суттаван̣н̣ана̄

170. наваме кенидам̣ пакатанти кена идам̣ катам̣. бимбанти аттабха̄вам̣ сандха̄йа вадати. агханти дуккхапатит̣т̣ха̄натта̄ аттабха̄вамева вадати. хетубхан̇га̄ти хетуниродхена паччайавекаллена. навамам̣.

10. ваджира̄суттаван̣н̣ана̄

171. дасаме найидха саттупалаббхатӣти имасмим̣ суддхасан̇кха̄рапун̃дже параматтхато сатто на̄ма на упалаббхати. кхандхесу сантесӯти пан̃часу кхандхесу виджджама̄несу тена тена̄ка̄рена ваваттхитесу. саммутӣти саттоти саман̃н̃а̄маттамева хоти. дуккханти пан̃чаккхандхадуккхам̣. на̄н̃н̃атра дуккха̄ти т̣хапетва̄ дуккхам̣ ан̃н̃о нева самбхоти на нируджджхатӣти. дасамам̣.

ити са̄раттхаппака̄синийа̄

сам̣йуттаника̄йа-ат̣т̣хакатха̄йа

бхиккхунӣсам̣йуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

6. брахмасам̣йуттам̣

1. пат̣хамавагго

1. брахма̄йа̄чанасуттаван̣н̣ана̄

172. брахмасам̣йуттасса пат̣хаме паривитакко удапа̄дӣти саббабуддха̄нам̣ а̄чин̣н̣асама̄чин̣н̣о айам̣ четасо витакко удапа̄ди. када̄ удапа̄дӣти? буддхабхӯтасса ат̣т̣хаме сатта̄хе ра̄джа̄йатанамӯле саккена дева̄наминдена а̄бхатам̣ дантакат̣т̣хан̃ча осадхахарӣтакан̃ча кха̄дитва̄ мукхам̣ дховитва̄ чатӯхи локапа̄лехи упанӣте паччаггхе селамайапатте тапуссабхаллика̄нам̣ пин̣д̣апа̄там̣ парибхун̃джитва̄ пуна пачча̄гантва̄ аджапа̄ланигродхе нисиннаматтасса.

адхигатоти пат̣ивиддхо. дхаммоти чатусаччадхаммо. гамбхӣроти утта̄напат̣иккхепавачанаметам̣. дуддасоти гамбхӣратта̄ва дуддасо дуккхена дат̣т̣хаббо, на сакка̄ сукхена дат̣т̣хум̣. дуддасатта̄ва дуранубодхо дуккхена авабуджджхитаббо, на сакка̄ сукхена авабуджджхитум̣. сантоти ниббуто. пан̣ӣтоти атаппако. идам̣ двайам̣ локуттарамева сандха̄йа вуттам̣. атакка̄вачароти таккена авачаритаббо ога̄хитаббо на хоти, н̃а̄н̣енева авачаритаббо. нипун̣оти сан̣хо. пан̣д̣итаведанӣйоти самма̄пат̣ипадам̣ пат̣ипаннехи пан̣д̣итехи ведитаббо. а̄лайара̄ма̄ти сатта̄ пан̃часу ка̄магун̣есу аллӣйанти, тасма̄ те а̄лайа̄ти вуччанти. ат̣т̣хасататан̣ха̄вичарита̄ни ва̄ аллӣйанти, тасма̄пи а̄лайа̄ти вуччанти. техи а̄лайехи рамантӣти а̄лайара̄ма̄. а̄лайесу рата̄ти а̄лайарата̄. а̄лайесу сут̣т̣ху мудита̄ти а̄лайасаммудита̄. йатхева хи сусаджджитам̣ пуппхапхалабхаритаруккха̄дисампаннам̣ уййа̄нам̣ павит̣т̣хо ра̄джа̄ та̄йа та̄йа сампаттийа̄ рамати, саммудито а̄модитапамодито хоти, на уккан̣т̣хати, са̄йампи никкхамитум̣ на иччхати, евамимехипи ка̄ма̄лайатан̣ха̄лайехи сатта̄ раманти, сам̣са̄рават̣т̣е саммудита̄ ануккан̣т̣хита̄ васанти. тена тесам̣ бхагава̄ дувидхам̣ а̄лайам̣ уййа̄набхӯмим̣ вийа дассенто ‘‘а̄лайара̄ма̄’’тиа̄дима̄ха.

таттха йадиданти нипа̄то, тасса т̣ха̄нам̣ сандха̄йа ‘‘йам̣ ида’’нти, пат̣иччасамуппа̄дам̣ сандха̄йа ‘‘йо айа’’нти еваматтхо дат̣т̣хаббо. идаппаччайата̄пат̣иччасамуппа̄доти имесам̣ паччайа̄ идаппаччайа̄, идаппаччайа̄ ева идаппаччайата̄, идаппаччайата̄ ча са̄ пат̣иччасамуппа̄до ча̄ти идаппаччайата̄пат̣иччасамуппа̄до. сан̇кха̄ра̄дипаччайа̄нам̣ етам̣ адхивачанам̣. саббасан̇кха̄расаматхотиа̄ди саббам̣ нибба̄намева. йасма̄ хи там̣ а̄гамма саббасан̇кха̄равиппхандита̄ни саманти, вӯпасамманти, тасма̄ саббасан̇кха̄расаматхоти вуччати. йасма̄ ча там̣ а̄гамма саббе упадхайо пат̣иниссат̣т̣ха̄ хонти, сабба̄ тан̣ха̄ кхӣйанти, саббе килесара̄га̄ вираджджанти, саббам̣ дуккхам̣ нируджджхати, тасма̄ саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣ха̄ккхайо вира̄го ниродхоти вуччати. йа̄ панеса̄ тан̣ха̄ бхавена бхавам̣, пхалена ва̄ саддхим̣ каммам̣ винати сам̣сиббатӣти катва̄ ва̄нанти вуччати, тато никкхантам̣ ва̄натоти нибба̄нам̣. со мамасса киламатхоти йа̄ аджа̄нанта̄нам̣ десана̄ на̄ма, со мама киламатхо асса, са̄ мама вихеса̄ асса̄ти аттхо. ка̄йакиламатхо чева ка̄йавихеса̄ ча асса̄ти вуттам̣ хоти. читте пана убхайампетам̣ буддха̄нам̣ наттхи. аписсӯти анубрӯханаттхе нипа̄то. со ‘‘на кевалам̣ айам̣ паривитакко удапа̄ди, има̄пи га̄тха̄ пат̣ибхам̣сӯ’’ти дӣпети. аначчхарийа̄ти ануаччхарийа̄. пат̣ибхам̣сӯти пат̣ибха̄насан̇кха̄тасса н̃а̄н̣асса гочара̄ ахесум̣, паривитаккайитаббатам̣ па̄пун̣им̣су.

киччхена̄ти дуккхена, на дуккха̄йа пат̣ипада̄йа. буддха̄нам̣ хи чатта̄ропи магга̄ сукхапат̣ипада̄ва хонти. па̄рамӣпӯран̣ака̄ле пана сара̄гасадосасамохассева сато а̄гата̄гата̄нам̣ йа̄чака̄нам̣ алан̇катапат̣ийаттам̣ сӣсам̣ кантитва̄ галалохитам̣ нӣхаритва̄ суан̃джита̄ни аккхӣни уппа̄т̣етва̄ кулавам̣саппадӣпам̣ путтам̣ мана̄пача̄риним̣ бхарийанти евама̄дӣни дентасса ан̃н̃а̄ни ча кхантива̄дисадисесу аттабха̄весу чхеджджабхеджджа̄дӣни па̄пун̣антасса а̄гаманӣйапат̣ипадам̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. халанти еттха ха-ка̄ро нипа̄таматто, аланти аттхо. пака̄ситунти деситум̣, евам̣ киччхена адхигатасса алам̣ деситум̣ парийаттам̣ деситум̣. ко аттхо деситена̄ти вуттам̣ хоти? ра̄гадосапаретехӣти ра̄гадосапхут̣т̣хехи ра̄гадоса̄нугатехи ва̄.

пат̣исотага̄минти ничча̄дӣнам̣ пат̣исотам̣, ‘‘аниччам̣ дуккхаманатта̄ асубха’’нти евам̣ гатам̣ чатусаччадхаммам̣. ра̄гаратта̄ти ка̄мара̄гена бхавара̄гена дит̣т̣хира̄гена ча ратта̄. на даккхантӣти аниччам̣ дуккхаманатта̄ асубханти имина̄ сабха̄вена на пассиссанти, те апассанте ко саккхиссати евам̣ га̄ха̄петум̣. тамокхандхена а̄вут̣а̄ти авиджджа̄ра̄сина̄ аджджхоттхат̣а̄.

аппоссукката̄йа̄ти нируссуккабха̄вена, адесетука̄мата̄йа̄ти аттхо. касма̄ панасса евам̣ читтам̣ нами? нану еса мутто мочесса̄ми, тин̣н̣о та̄ресса̄ми –

‘‘ким̣ ме ан̃н̃а̄тавесена, дхаммам̣ саччхикатенидха;

саббан̃н̃утам̣ па̄пун̣итва̄, та̄райиссам̣ садевака’’нти. (бу. вам̣. 2.56) –

паттханам̣ катва̄ па̄рамийо пӯретва̄ саббан̃н̃утам̣ паттоти? саччаметам̣, тадевам̣ паччавеккхан̣а̄нубха̄вена панасса евам̣ читтам̣ нами. тасса хи саббан̃н̃утам̣ патва̄ сатта̄нам̣ килесагаханатам̣, дхаммасса ча гамбхӣратам̣ паччавеккхантасса сатта̄нам̣ килесагаханата̄ ча дхаммагамбхӣрата̄ ча сабба̄ка̄рена па̄кат̣а̄ джа̄та̄. атхасса – ‘‘име сатта̄ кан̃джийапун̣н̣а̄ ла̄бу вийа, таккабхарита̄ ча̄т̣и вийа, васа̄телапӣтапилотика̄ вийа, ан̃джанамаккхитахаттхо вийа ча килесабхарита̄ атисам̣килит̣т̣ха̄ ра̄гаратта̄ досадут̣т̣ха̄ мохамӯл̣ха̄, те ким̣ на̄ма пат̣ивиджджхиссантӣ’’ти? чинтайато килесагаханапаччавеккхан̣а̄нубха̄вена̄пи евам̣ читтам̣ нами.

‘‘айан̃ча дхаммо патхавӣсандха̄ракаудакаккхандхо вийа гамбхӣро, паббатена пат̣иччха̄детва̄ т̣хапито са̄сапо вийа дуддасо, сатадха̄ бхиннасса ва̄ласса кот̣ийа̄ кот̣ипат̣ипа̄данам̣ вийа дуранубодхо. нану майа̄ хи имам̣ дхаммам̣ пат̣ивиджджхитум̣ ва̄йамантена адиннам̣ да̄нам̣ на̄ма наттхи, араккхитам̣ сӣлам̣ на̄ма наттхи, апарипӯрита̄ ка̄чи па̄рамӣ на̄ма наттхи, тасса ме нирусса̄хам̣ вийа ма̄рабалам̣ видхамантасса̄пи патхавӣ на кампиттха, пат̣хамайа̄ме пуббенива̄сам̣ ануссарантасса̄пи на кампиттха, маджджхимайа̄ме диббачаккхум̣ висодхентасса̄пи на кампиттха, паччхимайа̄ме пана пат̣иччасамуппа̄дам̣ пат̣ивиджджхантассева ме дасасахассилокадха̄ту кампиттха. ити ма̄дисена̄пи тиккхан̃а̄н̣ена киччхенева̄йам̣ дхаммо пат̣ивиддхо. там̣ локийамаха̄джана̄ катхам̣ пат̣ивиджджхиссантӣ’’ти? дхаммагамбхӣрапаччавеккхан̣а̄нубха̄вена̄пи евам̣ читтам̣ намӣти ведитаббам̣.

апича брахмуна̄ йа̄чите десетука̄мата̄йаписса евам̣ читтам̣ нами. джа̄на̄ти хи бхагава̄ – ‘‘мама аппоссукката̄йа читте намама̄не мам̣ маха̄брахма̄ дхаммадесанам̣ йа̄чиссати, име ча сатта̄ брахмагарука̄. те ‘саттха̄ кира дхаммам̣ на десетука̄мо ахоси. атха нам̣ маха̄брахма̄ йа̄читва̄ деса̄песи. санто вата бхо дхаммо, пан̣ӣто вата бхо дхаммо’ти ман̃н̃ама̄на̄ суссӯсиссантӣ’’ти. идамписса ка̄ран̣ам̣ пат̣ичча аппоссукката̄йа читтам̣ нами, но дхаммадесана̄йа̄ти ведитаббам̣.

сахампатисса̄ти со кира кассапасса бхагавато са̄сане сахако на̄ма тхеро пат̣хамаджджха̄нам̣ ниббаттетва̄ пат̣хамаджджха̄набхӯмийам̣ каппа̄йукабрахма̄ хутва̄ ниббатто. татра нам̣ ‘‘сахампатибрахма̄’’ти пат̣исан̃джа̄нанти. там̣ сандха̄йа̄ха ‘‘брахмуно сахампатисса̄’’ти. нассати вата бхоти со кира имам̣ саддам̣ татха̄ ниччха̄реси, йатха̄ дасасахассилокадха̄тубрахма̄но сутва̄ саббе саннипатим̣су. йатра хи на̄ма̄ти йасмим̣ на̄ма локе. пурато па̄турахосӣти техи дасахи брахмасахассехи саддхим̣ па̄турахоси. аппараджаккхаджа̄тика̄ти пан̃н̃а̄майе аккхимхи аппам̣ париттам̣ ра̄гадосамохараджам̣ етесам̣ евам̣сабха̄ва̄ти аппараджаккхаджа̄тика̄. ассаваната̄ти ассаваната̄йа. бхависсантӣти пуримабуддхесу дасапун̃н̃акирийавасена ката̄дхика̄ра̄ парипа̄кагата̄ падума̄ни вийа сӯрийарасмисампхассам̣, дхаммадесанам̣йева а̄кан̇кхама̄на̄ чатуппадикага̄тха̄васа̄не арийабхӯмим̣ оккамана̄раха̄ на еко, на две, анекасатасахасса̄ дхаммасса ан̃н̃а̄та̄ро бхависсантӣти дассети.

па̄турахосӣти па̄тубхави. самалехи чинтитоти самалехи чхахи саттха̄рехи чинтито. те хи пуретарам̣ уппаджджитва̄ сакаладжамбудӣпе кан̣т̣аке паттхарама̄на̄ вийа, висам̣ син̃чама̄на̄ вийа ча самалам̣ миччха̄дит̣т̣хидхаммам̣ десайим̣су. апа̄пуретанти виварам̣ етам̣. аматасса два̄ранти аматасса нибба̄насса два̄рабхӯтам̣ арийамаггам̣. сун̣анту дхаммам̣ вималена̄нубуддханти име сатта̄ ра̄га̄димала̄нам̣ абха̄вато вималена самма̄самбуддхена анубуддхам̣ чатусаччадхаммам̣ сун̣анту та̄ва бхагава̄ти йа̄чати.

селе йатха̄ паббатамуддханит̣т̣хитоти селамайе екаггхане паббатамуддхани йатха̄т̣хитова. на хи тасса т̣хитасса дассанаттхам̣ гӣвуккхипанапаса̄ран̣а̄дикиччам̣ аттхи. татхӯпаманти таппат̣ибха̄гам̣ селапаббатӯпамам̣. айам̣ панеттха сан̇кхепаттхо – йатха̄ селапаббатамуддхани т̣хитова чаккхума̄ пурисо самантато джанатам̣ пассеййа, татха̄ твампи сумедха сундарапан̃н̃а саббан̃н̃утан̃а̄н̣ена самантачаккху бхагава̄ дхаммамайам̣ па̄са̄дама̄руйха сайам̣ апетасоко сока̄ватин̣н̣ам̣ джа̄тиджара̄бхибхӯтам̣ джанатам̣ авеккхассу упадха̄райа упапариккха. айам̣ панеттха адхиппа̄йо – йатха̄ хи паббатапа̄де саманта̄ махантам̣ кхеттам̣ катва̄, таттха кеда̄рапа̄л̣ӣсу кут̣ика̄йо катва̄ раттим̣ аггим̣ джа̄леййум̣, чатуран̇гасаманна̄гатан̃ча андхака̄рам̣ асса, атха тасса паббатасса маттхаке т̣хатва̄ чаккхумато пурисасса бхӯмим̣ олокайато нева кхеттам̣ на кеда̄рапа̄л̣ийо на кут̣ийо на таттха сайитаманусса̄ пан̃н̃а̄йеййум̣. кут̣ика̄су пана аггиджа̄ла̄маттакамева пан̃н̃а̄йеййа, евам̣ дхаммапа̄са̄дам̣ а̄руйха саттаника̄йам̣ олокайато татха̄гатасса йе те акатакалйа̄н̣а̄ сатта̄, те екавиха̄ре даккхин̣аджа̄н̣упассе нисинна̄пи буддхачаккхусса а̄па̄тхам̣ на̄гаччханти, раттим̣ кхитта̄ сара̄ вийа хонти. йе пана катакалйа̄н̣а̄ венеййапуггала̄, те евасса дӯрепи т̣хита̄ а̄па̄тхам̣ а̄гаччханти со агги вийа химавантапаббато вийа ча. вуттампи четам̣ –

‘‘дӯре санто пака̄сенти, химавантова паббато;

асантеттха на диссанти, раттим̣ кхитта̄ йатха̄ сара̄’’ти. (дха. па. 304);

аджджхесананти йа̄чанам̣. буддхачаккхуна̄ти индрийапаропарийаттан̃а̄н̣ена ча а̄сайа̄нусайан̃а̄н̣ена ча. имесам̣ хи двиннам̣ н̃а̄н̣а̄нам̣ ‘‘буддхачаккхӯ’’ти на̄мам̣, саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣асса ‘‘самантачаккхӯ’’ти, тин̣н̣ам̣ магган̃а̄н̣а̄нам̣ ‘‘дхаммачаккхӯ’’ти. аппараджаккхетиа̄дӣсу йесам̣ вуттанайенева пан̃н̃а̄чаккхумхи ра̄га̄дираджам̣ аппам̣, те аппараджаккха̄. йесам̣ там̣ махантам̣, те маха̄раджаккха̄. йесам̣ саддха̄дӣни индрийа̄ни тиккха̄ни, те тиккхиндрийа̄. йесам̣ та̄ни мудӯни, те мудиндрийа̄. йесам̣ тейева саддха̄дайо а̄ка̄ра̄ сундара̄, те сва̄ка̄ра̄. йе катхитака̄ран̣ам̣ саллаккхенти, сукхена сакка̄ хонти вин̃н̃а̄петум̣, те сувин̃н̃а̄пайа̄. йе паралокан̃чева ваджджан̃ча бхайато пассанти, те паралокаваджджабхайадасса̄вино на̄ма.

айам̣ панеттха па̄л̣и – ‘‘саддхо пуггало аппараджаккхо, ассаддхо пуггало маха̄раджаккхо. а̄раддхавӣрийо, кусӣто. упат̣т̣хитассати, мут̣т̣хассати. сама̄хито, асама̄хито. пан̃н̃ава̄, дуппан̃н̃о пуггало маха̄раджаккхо. татха̄ саддхо пуггало тиккхиндрийо…пе… пан̃н̃ава̄ пуггало паралокаваджджабхайадасса̄вӣ, дуппан̃н̃о пуггало на паралокаваджджабхайадасса̄вӣ. локоти кхандхалоко, а̄йатаналоко, дха̄тулоко, сампаттибхавалоко, сампаттисамбхавалоко, випаттибхавалоко, випаттисамбхавалоко. еко локо саббе сатта̄ а̄ха̄рат̣т̣хитика̄. две лока̄ на̄ман̃ча рӯпан̃ча. тайо лока̄ тиссо ведана̄. чатта̄ро лока̄ чатта̄ро а̄ха̄ра̄. пан̃ча лока̄ пан̃чупа̄да̄наккхандха̄. чха лока̄ чха аджджхаттика̄ни а̄йатана̄ни. сатта лока̄ сатта вин̃н̃а̄н̣ат̣т̣хитийо. ат̣т̣ха лока̄ ат̣т̣ха локадхамма̄. нава лока̄ нава сатта̄ва̄са̄. даса лока̄ даса̄йатана̄ни. два̄даса лока̄ два̄даса̄йатана̄ни. ат̣т̣ха̄раса лока̄ ат̣т̣ха̄раса дха̄туйо. ваджджанти саббе килеса̄ ваджджа̄, саббе дуччарита̄ ваджджа̄, саббе абхисан̇кха̄ра̄ ваджджа̄, саббе бхавага̄микамма̄ ваджджа̄, ити имасмин̃ча локе имасмин̃ча вадждже тибба̄ бхайасан̃н̃а̄ паччупат̣т̣хита̄ хоти, сеййатха̄пи уккхитта̄сике вадхаке. имехи пан̃н̃а̄са̄йа а̄ка̄рехи има̄ни пан̃чиндрийа̄ни джа̄на̄ти пассати ан̃н̃а̄си пат̣ивиджджхи. идам̣ татха̄гатасса индрийапаропарийатте н̃а̄н̣а’’нти (пат̣и. ма. 1.112).

уппалинийанти уппалаване. итаресупи есева найо. антонимуггапосӣнӣти йа̄ни анто нимугга̄нева посийанти. удакам̣ аччуггамма т̣хита̄нӣ ти удакам̣ атиккамитва̄ т̣хита̄ни. таттха йа̄ни аччуггамма т̣хита̄ни, та̄ни сӯрийарасмисампхассам̣ а̄гамайама̄на̄ни т̣хита̄ни аджджа пуппханака̄ни. йа̄ни пана самодакам̣ т̣хита̄ни, та̄ни све пуппханака̄ни. йа̄ни удака̄нуггата̄ни антонимуггапосӣни, та̄ни татийадивасе пуппханака̄ни. удака̄ пана ануггата̄ни ан̃н̃а̄нипи сарогауппала̄дӣни на̄ма аттхи, йа̄ни нева пуппхиссанти, маччхакаччхапабхаккха̄нева бхависсанти, та̄ни па̄л̣им̣ на̄рул̣ха̄ни. а̄харитва̄ пана дӣпетабба̄нӣти дӣпита̄ни. йатхева хи та̄ни чатуббидха̄ни пуппха̄ни, евамевам̣ уггхат̣итан̃н̃ӯ випан̃читан̃н̃ӯ неййо падапарамоти чатта̄ро пуггала̄.

таттха ‘‘йасса пуггаласса саха уда̄хат̣авела̄йа дхамма̄бхисамайо хоти, айам̣ вуччати пуггало уггхат̣итан̃н̃ӯ. йасса пуггаласса сам̣кхиттена бха̄ситасса виттха̄рена аттхе вибхаджийама̄не дхамма̄бхисамайо хоти, айам̣ вуччати пуггало випан̃читан̃н̃ӯ. йасса пуггаласса уддесато парипуччхато йонисо манасикарото калйа̄н̣амитте севато бхаджато пайирупа̄сато анупуббена дхамма̄бхисамайо хоти, айам̣ вуччати пуггало неййо. йасса пуггаласса бахумпи сун̣ато бахумпи бхан̣ато бахумпи дха̄райато бахумпи ва̄чайато на та̄йа джа̄тийа̄ дхамма̄бхисамайо хоти, айам̣ вуччати пуггало падапарамо (пу. па. 148-151). таттха бхагава̄ уппалавана̄дисадисам̣ дасасахассилокадха̄тум̣ олокенто – ‘‘аджджа пуппханака̄ни вийа уггхат̣итан̃н̃ӯ, све пуппханака̄ни вийа випан̃читан̃н̃ӯ, татийадивасе пуппханака̄ни вийа неййо, маччхакаччхапабхаккха̄ни пуппха̄ни вийа падапарамо’’ти аддасса. пассанто ча ‘‘еттака̄ аппараджаккха̄, еттака̄ маха̄раджаккха̄, татра̄пи еттака̄ уггхат̣итан̃н̃ӯ’’ти евам̣ сабба̄ка̄ратова аддаса.

таттха тин̣н̣ам̣ пуггала̄нам̣ имасмим̣йева аттабха̄ве бхагавато дхаммадесана̄ аттхам̣ са̄дхети. падапарама̄нам̣ ана̄гататтха̄йа ва̄сана̄ хоти. атха бхагава̄ имесам̣ чатуннам̣ пуггала̄нам̣ аттха̄вахам̣ дхаммадесанам̣ видитва̄ десетукамйатам̣ уппа̄детва̄ пуна саббепи тӣсу бхавесу сатте бхабба̄бхаббавасена две кот̣т̣ха̄се ака̄си. йе сандха̄йа вуттам̣ – ‘‘катаме сатта̄ абхабба̄? йе те сатта̄ камма̄варан̣ена саманна̄гата̄ килеса̄варан̣ена саманна̄гата̄ випа̄ка̄варан̣ена саманна̄гата̄ ассаддха̄ аччхандика̄ дуппан̃н̃а̄ абхабба̄ нийа̄мам̣ оккамитум̣ кусалесу дхаммесу самматтам̣, име те сатта̄ абхабба̄. катаме сатта̄ бхабба̄? йе те сатта̄ на камма̄варан̣ена…пе… име те сатта̄ бхабба̄’’ти (вибха. 827; пат̣и. ма. 1.115). таттха саббепи абхаббапуггале паха̄йа бхаббапуггалейева н̃а̄н̣ена париггахетва̄, ‘‘еттака̄ ра̄гачарита̄ еттака̄ доса-мохачарита̄ витакка-саддха̄-буддхичарита̄’’ти чха кот̣т̣ха̄се ака̄си. евам̣ катва̄ дхаммам̣ десесса̄мӣти чинтеси.

паччабха̄сӣти патиабха̄си. апа̄рута̄ти виват̣а̄. аматасса два̄ра̄ти арийамагго. со хи аматасан̇кха̄тасса нибба̄насса два̄рам̣, со майа̄ виваритва̄ т̣хапитоти дассети. памун̃чанту саддханти саббе аттано саддхам̣ памун̃чанту виссадждженту. паччхимапададвайе айаматтхо – ахан̃хи аттано пагун̣ам̣ суппаваттитампи имам̣ пан̣ӣтам̣ уттамам̣ дхаммам̣ ка̄йава̄ча̄киламатхасан̃н̃ӣ хутва̄ на бха̄сим̣. ида̄ни пана саббо джано саддха̄бха̄джанам̣ упанету, пӯресса̄ми тесам̣ сан̇каппанти.

антарадха̄йӣти саттха̄рам̣ гандхама̄ла̄дӣхи пӯджетва̄ антарахито, сакат̣т̣ха̄намева гатоти аттхо. гате ча пана тасмим̣ бхагава̄ ‘‘касса ну кхо ахам̣ пат̣хамам̣ дхаммам̣ десеййа’’нти? а̄л̣а̄рудака̄нам̣ ка̄лан̇катабха̄вам̣, пан̃чаваггийа̄нан̃ча бахӯпака̄рабха̄вам̣ н̃атва̄ тесам̣ дхаммам̣ десетука̄мо ба̄ра̄н̣асийам̣ исипатанам̣ гантва̄ дхаммачаккам̣ паваттесӣти. пат̣хамам̣.

2. га̄равасуттаван̣н̣ана̄

173. дутийе удапа̄дӣти айам̣ витакко пан̃чаме сатта̄хе удапа̄ди. ага̄равоти ан̃н̃асмим̣ га̄раварахито, кан̃чи гарут̣т̣ха̄не ат̣т̣хапетва̄ти аттхо. аппатиссоти патиссайарахито, кан̃чи джет̣т̣хакат̣т̣ха̄не ат̣т̣хапетва̄ти аттхо.

садевакетиа̄дӣсу саддхим̣ девехи садеваке. деваггахан̣ена четтха ма̄рабрахмесу гахитесупи ма̄ро на̄ма васаваттӣ саббесам̣ упари васам̣ ваттети, брахма̄ на̄ма маха̄нубха̄во екан̇гулийа̄ екасмим̣ чаккава̄л̣асахассе а̄локам̣ пхарати. двӣхи двӣсу…пе… дасахи ан̇гулӣхи дасасупи чаккава̄л̣асахассесу а̄локам̣ пхарати, со имина̄ сӣласампаннатароти ваттум̣ ма̄ лабхатӯти сама̄раке сабрахмакети висум̣ вуттам̣. татха̄ саман̣а̄ на̄ма еканика̄йа̄дивасена бахуссута̄ сӣлаванто пан̣д̣ита̄, бра̄хман̣а̄пи ваттхувиджджа̄дивасена бахуссута̄ пан̣д̣ита̄, те имина̄ сӣласампаннатара̄ти ваттум̣ ма̄ лабхантӯти сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа̄ти вуттам̣. садеваманусса̄йа̄ти идам̣ пана ниппадесато дассанаттхам̣ гахитамева гахетва̄ вуттам̣. апичеттха пурима̄ни тӣн̣и пада̄ни локавасена вутта̄ни, паччхима̄ни две паджа̄васена. сӣласампаннатаранти сӣлена сампаннатарам̣, адхикатаранти аттхо. сесесупи есева найо. еттха ча сӣла̄дайо чатта̄ро дхамма̄ локийалокуттара̄ катхита̄, вимуттин̃а̄н̣адассанам̣ локийамева. паччавеккхан̣ан̃а̄н̣ам̣ хетам̣.

па̄турахосӣти – ‘‘айам̣ саттха̄ авӣчито йа̄ва бхавагга̄ сӣла̄дӣхи аттана̄ адхикатарам̣ апассанто ‘майа̄ пат̣ивиддхам̣ навалокуттарадхаммамева саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихарисса̄мӣ’ти чинтети, ка̄ран̣ам̣ бхагава̄ чинтети, аттхам̣ вуд̣д̣хивисесам̣ чинтети, гаччха̄мисса усса̄хам̣ джанесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ пурато па̄кат̣о ахоси, абхимукхе ат̣т̣ха̄сӣти аттхо.

вихаранти ча̄ти еттха йо вадеййа ‘‘вихарантӣти вачанато паччуппаннепи бахӯ буддха̄’’ти, со ‘‘бхагава̄пи, бханте, етарахи арахам̣ самма̄самбуддхо’’ти имина̄ вачанена пат̣иба̄хитаббо.

‘‘на ме а̄чарийо аттхи, садисо ме на виджджати;

садевакасмим̣ локасмим̣, наттхи ме пат̣ипуггало’’ти. (маха̄ва. 11; ма. ни. 1.285) –

а̄дӣхи часса суттехи ан̃н̃есам̣ буддха̄нам̣ абха̄во дӣпетаббо. тасма̄ти йасма̄ саббепи буддха̄ саддхаммагаруно, тасма̄. махаттамабхикан̇кхата̄ти махантабха̄вам̣ паттхайама̄нена. сарам̣ буддха̄на-са̄сананти буддха̄нам̣ са̄санам̣ сарантена. дутийам̣.

3. брахмадевасуттаван̣н̣ана̄

174. татийе екоти т̣ха̄на̄дӣсу ирийа̄патхесу екако, екавиха̄рӣти аттхо. вӯпакат̣т̣хоти ка̄йена вӯпакат̣т̣хо ниссат̣о. аппаматтоти сатийа̄ авиппава̄се т̣хито. а̄та̄пӣти вӣрийа̄та̄пена саманна̄гато. пахитаттоти песитатто. кулапутта̄ти а̄ча̄ракулапутта̄. саммадева̄ти на ин̣ат̣т̣а̄ на бхайат̣т̣а̄ на джӣвитапаката̄ хутва̄, йатха̄ ва̄ татха̄ ва̄ паббаджита̄пи йе ануломапат̣ипадам̣ пӯренти, те саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти на̄ма. брахмачарийапарийоса̄нанти маггабрахмачарийасса парийоса̄набхӯтам̣ арийапхалам̣. дит̣т̣хева дхаммети имасмим̣йева аттабха̄ве. сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ти са̄мам̣ джа̄нитва̄ паччаккхам̣ катва̄. упасампаджджа̄ти пат̣илабхитва̄ сампа̄детва̄ виха̄си. евам̣ вихаранто ча кхӣн̣а̄ джа̄ти…пе… аббхан̃н̃а̄сӣти. етенасса паччавеккхан̣абхӯми дассита̄.

катама̄ панасса джа̄ти кхӣн̣а̄, катхан̃ча нам̣ аббхан̃н̃а̄сӣти? вуччате, на та̄васса атӣта̄ джа̄ти кхӣн̣а̄ пуббева кхӣн̣атта̄, на ана̄гата̄ таттха ва̄йа̄ма̄бха̄вато, на паччуппанна̄ виджджама̄натта̄. маггасса пана абха̄витатта̄ йа̄ уппаджджеййа екачатупан̃чавока̄рабхавесу екачатупан̃чаккхандхаппабхеда̄ джа̄ти. са̄ маггасса бха̄витатта̄ ануппа̄дадхамматам̣ а̄паджджанена кхӣн̣а̄. там̣ со маггабха̄вана̄йа пахӣнакилесе паччавеккхитва̄ – ‘‘килеса̄бха̄ве виджджама̄нампи каммам̣ а̄йатим̣ аппат̣исандхикам̣ хотӣ’’ти джа̄нанто джа̄на̄ти.

вуситанти вуттхам̣ паривуттхам̣, катам̣ чаритам̣ нит̣т̣ха̄питанти аттхо. брахмачарийанти маггабрахмачарийам̣. катам̣ каран̣ӣйанти чатӯсу саччесу чатӯхи маггехи парин̃н̃а̄паха̄насаччхикирийабха̄вана̄васена сол̣асавидхампи киччам̣ нит̣т̣ха̄питанти аттхо. на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти ида̄ни пуна иттхабха̄ва̄йа, евам̣ сол̣асакиччабха̄ва̄йа, килесаккхайа̄йа ва̄ катамаггабха̄вана̄ наттхӣти. атха ва̄ иттхатта̄йа̄ти иттхаттабха̄вато, имасма̄ евам̣пака̄ра̄ ида̄ни ваттама̄наккхандхасанта̄на̄ апарам̣ кхандхасанта̄нам̣ наттхи, име пана пан̃чаккхандха̄ парин̃н̃а̄та̄ тит̣т̣ханти чхиннамӯлако руккхо вийа̄ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атароти еко. арахатанти араханта̄нам̣, бхагавато са̄вака̄нам̣ арахатам̣ аббхантаро ахоси.

сапада̄нанти сапада̄нача̄рам̣, сампаттагхарам̣ ануккамма пат̣ипа̄т̣ийа̄ чаранто. упасан̇камӣти упасан̇каманто. ма̄та̄ панасса путтам̣ дисва̄ва гхара̄ никкхамма паттам̣ гахетва̄ антонивесанам̣ павесетва̄ пан̃н̃атта̄сане нисӣда̄песи.

а̄хутим̣ ниччам̣ пагган̣ха̄тӣти ниччака̄ле а̄хутипин̣д̣ам̣ пагган̣ха̄ти. там̣ дивасам̣ пана тасмим̣ гхаре бхӯтабаликаммам̣ хоти. саббагехам̣ харитупалиттам̣ виппакин̣н̣ала̄джам̣ ванама̄лапариккхиттам̣ усситаддхаджапат̣а̄кам̣ таттха таттха пун̣н̣агхаре т̣хапетва̄ дан̣д̣адӣпика̄ джа̄летва̄ гандхачун̣н̣ама̄ла̄дӣхи алан̇катам̣, самантато сан̃чха̄дийама̄на̄ дхӯмакат̣аччху ахоси. са̄пи бра̄хман̣ӣ ка̄лассева вут̣т̣ха̄йа сол̣асахи гандходакагхат̣ехи нха̄йитва̄ сабба̄лан̇ка̄рена аттабха̄вам̣ алан̇кари. са̄ тасмим̣ самайе маха̄кхӣн̣а̄савам̣ нисӣда̄петва̄, йа̄гуул̣ун̇каматтампи адатва̄, ‘‘маха̄брахмам̣ бходжесса̄мӣ’’ти суван̣н̣апа̄тийам̣ па̄йа̄сам̣ пӯретва̄ саппимадхусаккхара̄дӣхи йоджетва̄ нивесанасса паччха̄бха̄ге харитупалиттабха̄ва̄дӣхи алан̇ката̄ бхӯтапӣт̣хика̄ аттхи. са̄ там̣ па̄тим̣ а̄да̄йа, таттха гантва̄, чатӯсу кон̣есу маджджхе ча екекам̣ па̄йа̄сапин̣д̣ам̣ т̣хапетва̄, екам̣ пин̣д̣ам̣ хаттхена гахетва̄, йа̄ва каппара̄ саппина̄ паггхарантена патхавийам̣ джа̄н̣уман̣д̣алам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ ‘‘бхун̃джату бхавам̣ маха̄брахма̄, са̄йату бхавам̣ маха̄брахма̄, таппету бхавам̣ маха̄брахма̄’’ти вадама̄на̄ брахма̄нам̣ бходжети.

етадахосӣти маха̄кхӣн̣а̄савасса сӣлагандхам̣ чхадевалоке аджджхоттхаритва̄ брахмалокам̣ упагатам̣ гха̄йама̄насса етам̣ ахоси. сам̣веджеййанти чодеййам̣, самма̄пат̣ипаттийам̣ йоджеййам̣. ‘айам̣ хи еварӯпам̣ аггадаккхин̣еййам̣ маха̄кхӣн̣а̄савам̣ нисӣда̄петва̄ йа̄гуул̣ун̇каматтампи адатва̄, ‘‘маха̄брахмам̣ бходжесса̄мӣ’’ти тулам̣ паха̄йа хаттхена тулайантӣ вийа, бхерим̣ паха̄йа куччхим̣ ва̄дентӣ вийа, аггим̣ паха̄йа кхаджджопанакам̣ дхамама̄на̄ вийа бхӯтабалим̣ курума̄на̄ а̄хин̣д̣ати. гаччха̄мисса̄ миччха̄дассанам̣ бхиндитва̄ апа̄йамаггато уддхаритва̄ йатха̄ асӣтикот̣идханам̣ буддхаса̄сане виппакиритва̄ саггамаггам̣ а̄рохати, татха̄ каромӣти вуттам̣ хоти.

дӯре итоти имамха̄ т̣ха̄на̄ дӯре брахмалоко. тато хи кӯт̣а̄га̄раматта̄ сила̄ па̄тита̄ екена ахораттена ат̣т̣хачатта̄лӣсайоджанасахасса̄ни кхепайама̄на̄ чатӯхи ма̄сехи патхавийам̣ патит̣т̣хахеййа, саббахет̣т̣химопи брахмалоко евам̣ дӯре. йасса̄хутинти йасса брахмуно а̄хутим̣ пагган̣ха̄си, тасса брахмалоко дӯрети аттхо. брахмапатханти еттха брахмапатхо на̄ма чатта̄ри кусаладжджха̄на̄ни, випа̄каджджха̄на̄ни пана несам̣ джӣвитапатхо на̄ма, там̣ брахмапатхам̣ аджа̄нантӣ твам̣ ким̣ джаппаси виппалапаси? брахма̄но хи саппӣтикаджджха̄нена йа̄пенти, на етам̣ тин̣абӣджа̄ни паккхипитва̄ рандхам̣ гойӯсам̣ кха̄данти, ма̄ ака̄ран̣а̄ киламасӣти.

евам̣ ватва̄ пуна со маха̄брахма̄ ан̃джалим̣ паггайха авакуджджо хутва̄ тхерам̣ упадисанто есо хи те бра̄хман̣и брахмадевотиа̄дима̄ха. таттха нирӯпадхикоти килеса̄бхисан̇кха̄рака̄магун̣опадхӣхи вирахито. атидевапаттоти дева̄нам̣ атидевабха̄вам̣ брахма̄нам̣ атибрахмабха̄вам̣ патто. анан̃н̃апосӣти т̣хапетва̄ имам̣ аттабха̄вам̣ ан̃н̃асса аттабха̄васса ва̄ путтада̄расса ва̄ апосаната̄йа анан̃н̃апосӣ.

а̄хунеййоти а̄хунапин̣д̣ам̣ пат̣иггахетум̣ йутто. ведагӯти чатумаггасан̇кха̄техи ведехи дуккхассантам̣ гато. бха̄витаттоти атта̄нам̣ бха̄ветва̄ вад̣д̣хетва̄ т̣хито. анӯпалиттоти тан̣ха̄дӣхи лепехи а̄литто. гха̄сесанам̣ ирийатӣти а̄ха̄рапарийесанам̣ чарати.

на тасса паччха̄ на пураттхаматтхӣти паччха̄ вуччати атӣтам̣, пураттхам̣ вуччати ана̄гатам̣, атӣта̄на̄гатесу кхандхесу чхандара̄гавирахитасса паччха̄ ва̄ пураттхам̣ ва̄ наттхӣти вадати. сантотиа̄дӣсу ра̄га̄дисантата̄йа санто. кодхадхӯмавигама̄ видхӯмо, дуккха̄бха̄ва̄ анӣгхо, каттарадан̣д̣а̄дӣни гахетва̄ вичарантопи вадхакачетана̄йа абха̄ва̄ никкхиттадан̣д̣о. тасатха̄варесӯти еттха пана путхуджджана̄ таса̄ на̄ма, кхӣн̣а̄сава̄ тха̄вара̄ на̄ма. сатта пана секха̄ таса̄ти ваттум̣ на сакка̄, тха̄вара̄ на хонти, бхаджама̄на̄ пана тха̄варапаккхамева бхаджанти. со тйа̄хутинти со те а̄хутим̣.

висенибхӯтоти килесасена̄йа висено джа̄то. анеджоти ниттан̣хо. сусӣлоти кхӣн̣а̄савасӣлена сусӣло. сувимуттачиттоти пхалавимуттийа̄ сут̣т̣ху вимуттачитто. огхатин̣н̣анти чатта̄ро огхе тин̣н̣ам̣. еттакена катха̄маггена брахма̄ тхерасса ван̣н̣ам̣ катхенто а̄йатане бра̄хман̣им̣ нийоджеси. аваса̄нага̄тха̄ пана сан̇гӣтика̄рехи т̣хапита̄. патит̣т̣хапеси даккхин̣анти чатупаччайадаккхин̣ам̣ патит̣т̣хапеси. сукхама̄йатиканти сукха̄йатикам̣ а̄йатим̣ сукхавипа̄кам̣, сукха̄ваханти аттхо. татийам̣.

4. бакабрахмасуттаван̣н̣ана̄

175. чатуттхе па̄пакам̣ дит̣т̣хигатанти ла̄мика̄ сассатадит̣т̣хи. идам̣ ниччанти идам̣ саха ка̄йена брахмат̣т̣ха̄нам̣ аниччам̣ ‘‘ничча’’нти вадати. дхува̄дӣни тассева вевачана̄ни. таттха дхуванти тхирам̣. сассатанти сада̄ виджджама̄нам̣. кеваланти акхан̣д̣ам̣ сакалам̣. ачаванадхамманти ачаванасабха̄вам̣. идам̣ хи на джа̄йатӣтиа̄дӣсу имасмим̣ т̣ха̄не кочи джа̄йанако ва̄ джӣйанако ва̄ мӣйанако ва̄ чаванако ва̄ упападжджанако ва̄ наттхи, там̣ сандха̄йа вадати. ито ча панан̃н̃анти ито сахака̄йа̄ брахмат̣т̣ха̄на̄ уттари ан̃н̃ам̣ ниссаран̣ам̣ на̄ма наттхӣти. евамасса тха̄магата̄ сассатадит̣т̣хи уппанна̄ хоти. евам̣ва̄дӣ ча пана со упари тиссо джха̄набхӯмийо чатта̄ро магге чатта̄ри пхала̄ни нибба̄нанти саббам̣ пат̣иба̄хати. када̄ панасса са̄ дит̣т̣хи уппанна̄ти? пат̣хамаджджха̄набхӯмийам̣ ниббаттака̄ле. дутийаджджха̄набхӯмийанти еке.

татра̄йам̣ анупуббикатха̄ – хет̣т̣хупапаттико киреса брахма̄ ануппанне буддхуппа̄де исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ касин̣апарикаммам̣ катва̄ сама̄паттийо ниббаттетва̄ апарихӣнаджджха̄но ка̄лам̣ катва̄ чатуттхаджджха̄набхӯмийам̣ вехаппхалабрахмалоке пан̃чакаппасатикам̣ а̄йум̣ гахетва̄ ниббатти. таттха йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ хет̣т̣хупапаттикам̣ катва̄ татийаджджха̄нам̣ пан̣ӣтам̣ бха̄ветва̄ субхакин̣хабрахмалоке чатусат̣т̣хикаппам̣ а̄йум̣ гахетва̄ ниббатти. таттха дутийаджджха̄нам̣ бха̄ветва̄ а̄бхассаре ат̣т̣ха каппе а̄йум̣ гахетва̄ ниббатти. таттха пат̣хамаджджха̄нам̣ бха̄ветва̄, пат̣хамаджджха̄набхӯмийам̣ каппа̄йуко хутва̄ ниббатти. со пат̣хамака̄ле аттана̄ катакамман̃ча ниббаттат̣т̣ха̄нан̃ча ан̃н̃а̄си, ка̄ле пана гаччханте гаччханте убхайам̣ памусситва̄ сассатадит̣т̣хим̣ уппа̄деси.

авиджджа̄гатоти авиджджа̄йа гато саманна̄гато ан̃н̃а̄н̣ӣ андхӣбхӯто. йатра хи на̄ма̄ти йо на̄ма. ваккхатӣти бхан̣ати. ‘‘йатра̄’’ти нипа̄тайогена пана ана̄гатавачанам̣ катам̣.

евам̣ вутте со брахма̄ йатха̄ на̄ма маггачоро две тайо паха̄ре адхива̄сенто саха̄йе ана̄чиккхитва̄пи уттарим̣ паха̄рам̣ пахарийама̄но ‘‘асуко ча асуко ча майхам̣ саха̄йо’’ти а̄чиккхати, евамева бхагавата̄ сантаджджийама̄но сатим̣ лабхитва̄, ‘‘бхагава̄ майхам̣ пада̄нупадам̣ пеккханто мам̣ ниппӣл̣итука̄мо’’ти бхӣто аттано саха̄йе а̄чиккханто два̄саттатӣтиа̄дима̄ха. тассаттхо – бхо готама, майам̣ два̄саттати джана̄ пун̃н̃акамма̄ тена пун̃н̃акаммена идха ниббатта̄. васаваттино сайам̣ ан̃н̃есам̣ васе аваттитва̄ паре аттано васе ваттема, джа̄тин̃ча джаран̃ча атӣта̄, айам̣ но ведехи гататта̄ ‘‘ведагӯ’’ти сан̇кхам̣ гата̄ бхагава̄ антима̄ брахмупапатти. асма̄бхиджаппанти джана̄ анека̄ти анекаджана̄ амхе абхиджаппанти. ‘‘айам̣ кхо бхавам̣ брахма̄, маха̄брахма̄, абхибхӯ, анабхибхӯто, ан̃н̃адаттхудасо, васаваттӣ, иссаро, катта̄, нимма̄та̄, сет̣т̣хо, саджита̄, васӣ, пита̄ бхӯтабхабйа̄на’’нти евам̣ паттхенти пихентӣти.

атха нам̣ бхагава̄ аппам̣ хи етантиа̄дима̄ха. таттха етанти йам̣ твам̣ идха тава а̄йум̣ ‘‘дӣгха’’нти ман̃н̃аси, етам̣ аппам̣ париттакам̣. сатам̣ сахасса̄нам̣ нираббуда̄нанти нираббудаган̣ана̄йа сатасахассанираббуда̄нам̣. а̄йум̣ паджа̄на̄мӣти, ‘‘ида̄ни тава авасит̣т̣хам̣ еттакам̣ а̄йӯ’’ти ахам̣ джа̄на̄ми. анантадассӣ бхагава̄ хамасмӣти, бхагава̄, тумхе ‘‘ахам̣ анантадассӣ джа̄тиа̄дӣни упа̄тиватто’’ти вадатха. ким̣ ме пура̄н̣анти, йади твам̣ анантадассӣ, евам̣ санте идам̣ ме а̄чиккха, ким̣ майхам̣ пура̄н̣ам̣? ватасӣлаваттанти сӣламева вуччати. йамахам̣ виджан̃н̃а̄ти йам̣ ахам̣ тайа̄ катхитам̣ джа̄неййам̣, там̣ ме а̄чиккха̄ти вадати.

ида̄нисса а̄чиккханто бхагава̄ йам̣ твам̣ апа̄йесӣтиа̄дима̄ха. татра̄йам̣ адхиппа̄йо – пуббе киреса кулагхаре ниббаттитва̄ ка̄месу а̄дӣнавам̣ дисва̄ – ‘‘джа̄тиджара̄маран̣асса антам̣ карисса̄мӣ’’ти никкхамма исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ сама̄паттийо ниббаттетва̄ абхин̃н̃а̄па̄дакаджджха̄насса ла̄бхӣ хутва̄ ган̇га̄тӣре пан̣н̣аса̄лам̣ ка̄ретва̄ джха̄наратийа̄ вӣтина̄мети. тада̄ ча ка̄ленака̄лам̣ саттхава̄ха̄ пан̃чахи сакат̣асатехи маруканта̄рам̣ пат̣ипаджджанти. маруканта̄ре пана дива̄ на сакка̄ гантум̣, раттим̣ гаманам̣ хоти. атха пуримасакат̣асса аггайуге йуттабалибадда̄ гаччханта̄ гаччханта̄ ниваттитва̄ а̄гатамагга̄бхимукха̄ ахесум̣, саббасакат̣а̄ни татхева ниваттитва̄ арун̣е уггате ниваттитабха̄вам̣ джа̄ним̣су. тесан̃ча тада̄ канта̄рам̣ атиккаманадивасо ахоси. саббам̣ да̄рудакам̣ париккхӣн̣ам̣ – тасма̄ ‘‘наттхи да̄ни амха̄кам̣ джӣвита’’нти чинтетва̄, гон̣е чаккесу бандхитва̄, манусса̄ сакат̣аччха̄йам̣ пависитва̄ нипаджджим̣су.

та̄пасопи ка̄лассева пан̣н̣аса̄лато никкхамитва̄ пан̣н̣аса̄ладва̄ре нисинно ган̇гам̣ олокайама̄но аддаса ган̇гам̣ махата̄ удакогхена пӯрийама̄нам̣ паваттитаман̣иккхандхам̣ вийа а̄гаччхантам̣, дисва̄ чинтеси – ‘‘аттхи ну кхо имасмим̣ локе еварӯпасса мадхуродакасса ала̄бхена килиссама̄на̄ сатта̄’’ти? со евам̣ а̄вадждженто маруканта̄ре там̣ саттхам̣ дисва̄ ‘име сатта̄ ма̄ нассантӯ’ти ‘‘ито чито ча маха̄удакаккхандхо чхиджджитва̄ маруканта̄ре саттха̄бхимукхо гаччхатӯ’’ти абхин̃н̃а̄читтена адхит̣т̣ха̄си. саха читтуппа̄дена ма̄тика̄рул̣хам̣ вийа удакам̣ таттха агама̄си. манусса̄ удакасаддена вут̣т̣ха̄йа удакам̣ дисва̄ хат̣т̣хатут̣т̣ха̄ нха̄йитва̄ пивитва̄ гон̣епи па̄йетва̄ соттхина̄ иччхитат̣т̣ха̄нам̣ агамам̣су. саттха̄ там̣ брахмуно пуббакаммам̣ дассенто пат̣хамам̣ га̄тхама̄ха. таттха апа̄йесӣти па̄йеси. а-ка̄ро нипа̄таматтам̣. гамманӣти гимхе. сампаретети гимха̄тапена пхут̣т̣хе анугате.

апарасмимпи самайе та̄пасо ган̇га̄тӣре пан̣н̣аса̄лам̣ ма̄петва̄ аран̃н̃ага̄макам̣ нисса̄йа васати. тена ча самайена чора̄ там̣ га̄мам̣ пахаритва̄ хаттхаса̄рам̣ гахетва̄ га̄вийо ча карамаре ча гахетва̄ гаччханти. га̄вопи сунакха̄пи манусса̄пи маха̄виравам̣ вираванти. та̄пасо там̣ саддам̣ сутва̄ ‘‘кинну кхо ета’’нти? а̄вадждженто ‘‘манусса̄нам̣ бхайам̣ уппанна’’нти н̃атва̄ ‘‘майи пассанте име сатта̄ ма̄ нассантӯ’’ти абхин̃н̃а̄па̄дакаджджха̄нам̣ сама̄паджджитва̄ вут̣т̣ха̄йа абхин̃н̃а̄читтена чора̄нам̣ пат̣ипатхе чатуран̇гиним̣ сенам̣ ма̄песи. каммасаджджа̄ а̄гаччханта̄ чора̄ дисва̄, ‘‘ра̄джа̄ ман̃н̃е а̄гато’’ти вилопам̣ чхад̣д̣етва̄ паккамим̣су. та̄пасо ‘‘йам̣ йасса сантакам̣, там̣ тассева хотӯ’’ти адхит̣т̣ха̄си, там̣ татхева ахоси. маха̄джано соттхибха̄вам̣ па̄пун̣и. саттха̄ идампи тасса пуббакаммам̣ дассенто дутийам̣ га̄тхама̄ха. таттха ен̣икӯласминти ган̇га̄тӣре. гайхакам̣ нӣйама̄нанти гахетва̄ нӣйама̄нам̣, карамарам̣ нӣйама̄нантипи аттхо.

пуна екасмим̣ самайе упариган̇га̄ва̄сикам̣ екам̣ кулам̣ хет̣т̣ха̄ган̇га̄ва̄сикена кулена саддхим̣ миттасантхавам̣ катва̄, на̄ва̄сан̇гха̄т̣ам̣ бандхитва̄, бахум̣ кха̄данӣйан̃чева бходжанӣйан̃ча гандхама̄ла̄дӣни ча а̄ропетва̄ ган̇га̄сотена а̄гаччхати. манусса̄ кха̄дама̄на̄ бхун̃джама̄на̄ наччанта̄ га̄йанта̄ девавима̄нена гаччханта̄ вийа балавасоманасса̄ ахесум̣. ган̇геййако на̄го дисва̄ купито ‘‘име майи сан̃н̃ампи на каронти. ида̄ни не самуддамева па̄песса̄мӣ’’ти махантам̣ аттабха̄вам̣ ма̄петва̄ удакам̣ двидха̄ бхиндитва̄ ут̣т̣ха̄йа пхан̣ам̣ катва̄, сусука̄рам̣ каронто ат̣т̣ха̄си. маха̄джано дисва̄ бхӣто виссарамака̄си. та̄пасо пан̣н̣аса̄ла̄йам̣ нисинно сутва̄, ‘‘име га̄йанта̄ наччанта̄ соманассаджа̄та̄ а̄гаччханти. ида̄ни пана бхайаравам̣ равим̣су, кинну кхо’’ти? а̄вадждженто на̄гара̄джам̣ дисва̄, ‘‘майи пассанте сатта̄ ма̄ нассантӯ’’ти абхин̃н̃а̄па̄дакаджджха̄нам̣ сама̄паджджитва̄ аттабха̄вам̣ паджахитва̄ супан̣н̣аван̣н̣ам̣ ма̄петва̄ на̄гара̄джасса дассеси. на̄гара̄джа̄ бхӣто пхан̣ам̣ сам̣харитва̄ удакам̣ павит̣т̣хо, маха̄джано соттхибха̄вам̣ па̄пун̣и. саттха̄ идампи тасса пуббакаммам̣ дассенто татийам̣ га̄тхама̄ха. таттха луддена̄ти да̄рун̣ена. мануссакамйа̄ти мануссака̄мата̄йа, мануссе вихет̣хетука̄мата̄йа̄ти аттхо.

апарасмимпи самайе еса исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ кесаво на̄ма та̄пасо ахоси. тена самайена амха̄кам̣ бодхисатто каппо на̄ма ма̄н̣аво кесавасса баддхачаро антева̄сико хутва̄ а̄чарийасса ким̣ка̄рапат̣исса̄вӣ мана̄пача̄рӣ буддхисампанно аттхачаро ахоси. кесаво тена вина̄ васитум̣ на саккоти, там̣ нисса̄йева джӣвикам̣ каппеси. саттха̄ идампи тасса пуббакаммам̣ дассенто чатуттхам̣ га̄тхама̄ха.

таттха баддхачароти антева̄сико, со пана джет̣т̣хантева̄сико ахоси. самбуддхимантам̣ ватинам̣ аман̃н̃ӣти, ‘‘самма̄ буддхима̄ ватасампанно айа’’нти евам̣ ман̃н̃ама̄но каппо тава антева̄сико ахосим̣ ахам̣ со тена самайена̄ти дассети. ан̃н̃епи джа̄на̄сӣти на кевалам̣ майхам̣ а̄йумева, ан̃н̃епи твам̣ джа̄на̄сийева. татха̄ хи буддхоти татха̄ хи твам̣ буддхо, йасма̄ буддхо, тасма̄ джа̄на̄сӣти аттхо. татха̄ хи тйа̄йам̣ джалита̄нубха̄воти йасма̄ ча твам̣ буддхо, тасма̄ те айам̣ джалито а̄нубха̄во. обха̄сайам̣ тит̣т̣хатӣти саббам̣ брахмалокам̣ обха̄сайанто тит̣т̣хати. чатуттхам̣.

5. ан̃н̃атарабрахмасуттаван̣н̣ана̄

176. пан̃чаме теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ти теджокасин̣апарикаммам̣ катва̄ па̄дакаджджха̄нато вут̣т̣ха̄йа, ‘‘сарӣрато джа̄ла̄ никкхамантӯ’’ти адхит̣т̣хаханто адхит̣т̣ха̄начитта̄нубха̄вена сакаласарӣрато джа̄ла̄ никкхаманти, евам̣ теджодха̄тум̣ сама̄панно на̄ма хоти, татха̄ сама̄паджджитва̄. тасмим̣ брахмалокети касма̄ тхеро таттха агама̄си? тхерасса кира теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ тасса брахмуно упари нисиннам̣ татха̄гатам̣ дисва̄ ‘‘ат̣т̣хиведхӣ айам̣ пуггало, майа̄петтха гантабба’’нти ахоси, тасма̄ агама̄си. сеса̄нам̣ гаманепи есева найо. со хи брахма̄ татха̄гатасса чева татха̄гатаса̄вака̄нан̃ча а̄нубха̄вам̣ адисва̄ абхаббо винайам̣ упагантум̣, тена со саннипа̄то ахоси. таттха татха̄гатасса сарӣрато уггатаджа̄ла̄ сакалабрахмалокам̣ атиккамитва̄ аджат̣а̄ка̄се паккханда̄, та̄ ча пана чхаббан̣н̣а̄ ахесум̣, татха̄гатасса са̄вака̄нам̣ а̄бха̄ пакативан̣н̣а̄ва.

пассаси вӣтиваттантанти имасмим̣ брахмалоке ан̃н̃абрахмасарӣравима̄на̄лан̇ка̄ра̄дӣнам̣ пабха̄ атиккамама̄нам̣ буддхасса бхагавато пабхассарам̣ пабхам̣ пассасӣти пуччхати. на ме, ма̄риса, са̄ дит̣т̣хӣти йа̄ меса̄, ‘‘идха̄гантум̣ саматтхо ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ наттхӣ’’ти пуре дит̣т̣хи, наттхи ме са̄. катхам̣ ваджджанти кена ка̄ран̣ена вадеййам̣. ниччомхи сассатоти имасса кира брахмуно ладдхидит̣т̣хи сассатадит̣т̣хи ча̄ти две дит̣т̣хийо. татра̄сса татха̄гатан̃чева татха̄гатаса̄ваке ча пассато ладдхидит̣т̣хи пахӣна̄. бхагава̄ панеттха махантам̣ дхаммадесанам̣ десеси. брахма̄ десана̄парийоса̄не сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. итисса маггена сассатадит̣т̣хи пахӣна̄, тасма̄ евама̄ха.

брахмапа̄рисаджджанти брахмапа̄рича̄рикам̣. тхера̄нан̃хи бхан̣д̣ага̄хакадахара̄ вийа брахма̄нампи па̄рисаджджа̄ брахма̄но на̄ма хонти. тенупасан̇кама̄ти касма̄ тхерассева сантикам̣ песеси? тхере кирасса таттакенева катха̄салла̄пена висса̄со удапа̄ди, тасма̄ тассева сантикам̣ песеси ан̃н̃епӣти йатха̄ тумхе чатта̄ро джана̄, кинну кхо еварӯпа̄ ан̃н̃епи аттхи, уда̄ху тумхе чатта̄ро ева махиддхика̄ти? тевиджджа̄ти пуббенива̄садиббачаккхуа̄саваккхайасан̇кха̄та̄хи тӣхи виджджа̄хи саманна̄гата̄. иддхипатта̄ти иддхивидхан̃а̄н̣ам̣ патта̄. четопарийа̄йаковида̄ти паресам̣ читта̄ча̄ре кусала̄. еваметтха пан̃ча абхин̃н̃а̄пи сарӯпена вутта̄. диббасотам̣ пана та̄сам̣ васена а̄гатамева хоти. бахӯти еварӯпа̄ чхал̣абхин̃н̃а̄ буддхаса̄вака̄ бахӯ ган̣анапатхам̣ атикканта̄, сакалам̣ джамбудӣпам̣ ка̄са̄вападжджотам̣ катва̄ вичарантӣти. пан̃чамам̣.

6. брахмалокасуттаван̣н̣ана̄

177. чхат̣т̣хе паччекам̣ два̄раба̄ханти екеко екекам̣ два̄раба̄хам̣ нисса̄йа два̄рапа̄ла̄ вийа ат̣т̣хам̣су. иддхоти джха̄насукхена самиддхо. пхӣтоти абхин̃н̃а̄пуппхехи супуппхито. анадхива̄сентоти асаханто. етадавоча̄ти етесам̣ ниммитабрахма̄нам̣ маджджхе нисинно етам̣ ‘‘пассаси ме’’тиа̄дивачанам̣ авоча.

тайо супан̣н̣а̄ти га̄тха̄йа пан̃часата̄ти сатападам̣ рӯпавасена ва̄ пантивасена ва̄ йоджетаббам̣. рӯпавасена та̄ва тайо супан̣н̣а̄ти тӣн̣и супан̣н̣арӯпасата̄ни. чатуро ча хам̣са̄ти чатта̄рихам̣сарӯпасата̄ни. буггхӣниса̄ пан̃часата̄ти бйаггхасадиса̄ екачче мига̄ бйаггхӣниса̄ на̄ма, тесам̣ бйаггхӣниса̄рӯпака̄нам̣ пан̃часата̄ни, пантивасена тайо супан̣н̣а̄ти тӣн̣и супан̣н̣апантисата̄ни, чатуро хам̣са̄ти чатта̄ри хам̣сапантисата̄ни. бйаггхӣниса̄ пан̃часата̄ти пан̃ча бйаггхӣниса̄ пантисата̄ни. джха̄йиноти джха̄йисса майхам̣ вима̄не айам̣ вибхӯтӣти дассети. обха̄сайанти обха̄сайама̄нам̣. уттарассам̣ диса̄йанти там̣ кира канакавима̄нам̣ тесам̣ маха̄брахма̄нам̣ т̣хитат̣т̣ха̄нато уттарадиса̄йам̣ хоти. тасма̄ евама̄ха. айам̣ панасса адхиппа̄йо – еварӯпе канакавима̄не васанто ахам̣ касса ан̃н̃асса упат̣т̣ха̄нам̣ гамисса̄мӣти. рӯпе ран̣ам̣ дисва̄ти рӯпамхи джа̄тиджара̄бхан̇гасан̇кха̄там̣ досам̣ дисва̄. сада̄ паведхитанти сӣта̄дӣхи ча ниччам̣ паведхитам̣ чалитам̣ гхат̣т̣итам̣ рӯпам̣ дисва̄. тасма̄ на рӯпе рамати сумедхоти йасма̄ рӯпе ран̣ам̣ пассати, сада̄ паведхитан̃ча рӯпам̣ пассати, тасма̄ сумедхо сундарапан̃н̃о со саттха̄ рӯпе на раматӣти. чхат̣т̣хам̣.

7. кока̄ликасуттаван̣н̣ана̄

178. саттаме аппамеййам̣ паминантоти аппамеййам̣ кхӣн̣а̄савапуггалам̣ ‘‘еттакам̣ сӣлам̣, еттако сама̄дхи, еттака̄ пан̃н̃а̄’’ти евам̣ минанто. кодхавидва̄ викаппайети ко идха видва̄ медха̄вӣ викаппеййа, кхӣн̣а̄савова кхӣн̣а̄савам̣ минанто каппеййа̄ти дӣпети. нивутам̣ там̣ ман̃н̃ети йо пана путхуджджано там̣ паметум̣ а̄рабхати, там̣ нивутам̣ авакуджджапан̃н̃ам̣ ман̃н̃а̄мӣти. саттамам̣.

8. катамодакатиссасуттаван̣н̣ана̄

179. ат̣т̣хаме акиссаванти киссава̄ вуччати пан̃н̃а̄, ниппан̃н̃оти аттхо. ат̣т̣хамам̣.

9. турӯбрахмасуттаван̣н̣ана̄

180. наваме а̄ба̄дхикоти ‘‘са̄сапаматтӣхи пӣл̣ака̄хӣ’’тиа̄дина̄ найена анантарасутте а̄гатена а̄ба̄дхена а̄ба̄дхико. ба̄л̣хагила̄ноти адхиматтагила̄но. турӯти кока̄ликасса упаджджха̄йо туруттхеро на̄ма ана̄га̄мипхалам̣ патва̄ брахмалоке ниббатто. со бхӯмат̣т̣хакадевата̄ а̄дим̣ катва̄, ‘‘айуттам̣ кока̄ликена катам̣ аггаса̄ваке антимаваттхуна̄ аббха̄чиккхантена̄’’ти парампара̄йа брахмалокасампаттам̣ кока̄ликасса па̄пакаммам̣ сутва̄ – ‘‘ма̄ майхам̣ пассантассева вара̄ко насси, овадисса̄ми нам̣ тхересу читтапаса̄даттха̄йа̄’’ти а̄гантва̄ тасса пурато ат̣т̣ха̄си. там̣ сандха̄йа вуттам̣ ‘‘турӯ паччекабрахма̄’’ти. песала̄ти пийасӣла̄. коси твам̣, а̄вусоти нипаннакова кабараккхӣни уммӣлетва̄ евама̄ха. пасса йа̄ван̃ча тети пасса йаттакам̣ тайа̄ апараддхам̣, аттано нала̄т̣е маха̄ган̣д̣ам̣ апассанто са̄сапаматта̄йа пӣл̣ака̄йа мам̣ чодетаббам̣ ман̃н̃асӣти а̄ха.

атха нам̣ ‘‘адит̣т̣хиппатто айам̣ вара̄ко, гилависо вийа кассачи вачанам̣ на кариссатӣ’’ти н̃атва̄ пурисасса хӣтиа̄дима̄ха. таттха кут̣ха̄рӣти кут̣ха̄рисадиса̄ пхаруса̄ ва̄ча̄. чхиндатӣти кусаламӯласан̇кха̄те мӯлейева никантати. ниндийанти ниндитаббам̣ дуссӣлапуггалам̣. пасам̣сатӣти уттаматтхе самбха̄ветва̄ кхӣн̣а̄савоти вадати. там̣ ва̄ ниндати йо пасам̣сийоти, йо ва̄ пасам̣ситаббо кхӣн̣а̄саво, там̣ антимаваттхуна̄ чоденто ‘‘дуссӣло айа’’нти вадати. вачина̄ти мукхена со калинти, со там̣ апара̄дхам̣ мукхена вичина̄ти на̄ма. калина̄ тена̄ти тена апара̄дхена сукхам̣ на виндати. ниндийапасам̣са̄йа хи пасам̣сийанинда̄йа ча самакова випа̄ко.

саббасса̄пи саха̄пи аттана̄ти саббена сакенапи аттана̄пи саддхим̣ йо аккхесу дханапара̄джайо на̄ма, айам̣ аппаматтако апара̄дхо. йо сугатесӯти йо пана саммаггатесу пуггалесу читтам̣ падуссеййа, айам̣ читтападосова тато калито махантатаро кали.

ида̄ни тасса махантатарабха̄вам̣ дассенто сатам̣ сахасса̄нантиа̄дима̄ха. таттха сатам̣ сахасса̄нанти нираббудаган̣ана̄йа сатасахассам̣. чхаттим̣сатӣти апара̄ни чхаттим̣сати нираббуда̄ни. пан̃ча ча̄ти аббудаган̣ана̄йа пан̃ча аббуда̄ни. йамарийагарахӣти йам̣ арийе гараханто нирайам̣ упападжджати, таттха еттакам̣ а̄йуппама̄н̣анти. навамам̣.

10. кока̄ликасуттаван̣н̣ана̄

181. дасаме кока̄лико бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇камӣти, ко айам̣ кока̄лико, касма̄ ча упасан̇ками? айам̣ кира кока̄ликарат̣т̣хе кока̄ликанагаре кока̄ликасет̣т̣хисса путто паббаджитва̄ питара̄ ка̄ра̄пите виха̄ре пат̣ивасати чӯл̣акока̄ликоти на̄мена, на девадаттасса сиссо. со хи бра̄хман̣апутто маха̄кока̄лико на̄ма. бхагавати пана са̄ваттхийам̣ вихаранте две аггаса̄вака̄ пан̃чаматтехи бхиккхусатехи саддхим̣ джанападача̄рикам̣ чарама̄на̄ упакат̣т̣ха̄йа вассӯпана̄йика̄йа вивека̄ва̄сам̣ васитука̄ма̄ те бхиккхӯ уййоджетва̄ аттано паттачӣварама̄да̄йа тасмим̣ джанападе там̣ нагарам̣ патва̄ там̣ виха̄рам̣ агамам̣су. таттха несам̣ кока̄лико ваттам̣ дассеси. те тена саддхим̣ саммодитва̄, ‘‘а̄вусо, майам̣ идха тема̄сам̣ васисса̄ма, ма̄ кассачи а̄рочехӣ’’ти пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ васим̣су. васитва̄ пава̄ран̣а̄дивасе пава̄ретва̄, ‘‘гаччха̄ма майам̣, а̄вусо’’ти кока̄ликам̣ а̄пуччхим̣су. кока̄лико ‘‘аджджекадивасам̣, а̄вусо, васитва̄ све гамиссатха̄’’ти ватва̄ дутийадивасе нагарам̣ пависитва̄ мануссе а̄мантеси – ‘‘а̄вусо, тумхе аггаса̄ваке идха̄гантва̄ васама̄непи на джа̄на̄тха, на не кочи паччайена̄пи нимантетӣ’’ти. нагарава̄сино, ‘‘кахам̣, бханте, тхера̄, касма̄ но на а̄рочайиттха̄’’ти? ким̣ а̄вусо а̄рочитена, ким̣ на пассатха две бхиккхӯ тхера̄сане нисӣданте, ете аггаса̄вака̄ти. те кхиппам̣ саннипатитва̄ саппипха̄н̣ита̄дӣни чева чӣварадусса̄ни ча сам̣харим̣су.

кока̄лико чинтеси – ‘‘парамаппиччха̄ аггаса̄вака̄ пайуттава̄ча̄йа уппаннам̣ ла̄бхам̣ на са̄дийиссанти, аса̄дийанта̄ ‘а̄ва̄сикасса детха̄’ти ваккхантӣ’’ти. там̣ там̣ ла̄бхам̣ га̄ха̄петва̄ тхера̄нам̣ сантикам̣ агама̄си. тхера̄ дисва̄ва ‘‘име паччайа̄ нева амха̄кам̣, на кока̄ликасса каппантӣ’’ти пат̣иккхипитва̄ паккамим̣су. кока̄лико ‘‘катхам̣ хи на̄ма аттана̄ аган̣ханта̄ майхампи ада̄петва̄ паккамиссантӣ’’ти? а̄гха̄там̣ уппа̄деси. тепи бхагавато сантикам̣ гантва̄ бхагавантам̣ вандитва̄ пуна аттано парисам̣ а̄да̄йа джанападача̄рикам̣ чаранта̄ анупуббена тасмим̣ рат̣т̣хе тамева нагарам̣ пачча̄гамим̣су. на̄гара̄ тхере сан̃джа̄нитва̄ саха париккха̄рехи да̄нам̣ саджджитва̄ нагарамаджджхе ман̣д̣апам̣ катва̄ да̄нам̣ адам̣су, тхера̄нан̃ча париккха̄ре упана̄месум̣. тхера̄ бхиккхусан̇гхасса ниййа̄дайим̣су. там̣ дисва̄ кока̄лико чинтеси – ‘‘име пуббе аппиччха̄ ахесум̣, ида̄ни па̄пиччха̄ джа̄та̄, пуббепи аппиччхасантут̣т̣хапавивиттасадиса̄ ман̃н̃е’’ти тхере упасан̇камитва̄, ‘‘а̄вусо, тумхе пуббе аппиччха̄ вийа, ида̄ни пана па̄пабхиккхӯ джа̄та̄’’ти ватва̄ ‘‘мӯлат̣т̣ха̄нейева несам̣ патит̣т̣хам̣ бхиндисса̄мӣ’’ти тарама̄нарӯпо никкхамитва̄ са̄ваттхим̣ гантва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками. айамева кока̄лико имина̄ ча ка̄ран̣ена упасан̇камӣти ведитаббо.

бхагава̄ там̣ туритатуритам̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ва а̄вадждженто ан̃н̃а̄си – ‘‘айам̣ аггаса̄ваке аккоситука̄мо а̄гато’’ти. ‘‘сакка̄ ну кхо пат̣иседхету’’нти ча а̄вадждженто, ‘‘на сакка̄ пат̣иседхетум̣, тхересу апараджджхитва̄ ка̄лан̇като екам̣сена падуманирайе ниббаттиссатӣ’’ти дисва̄, ‘‘са̄рипуттамоггалла̄непи на̄ма гарахантам̣ сутва̄ на ниседхетӣ’’ти ва̄дамочанаттхам̣ арийӯпава̄дасса ча маха̄са̄ваджджабха̄вадассанаттхам̣ ма̄ хеванти тиккхаттум̣ пат̣иседхеси. таттха ма̄ хеванти ма̄ евам̣ абхан̣и. саддха̄йикоти саддха̄йа а̄каро паса̄да̄вахо саддха̄таббавачано ва̄. паччайикоти паттийа̄йитаббавачано.

пакка̄мӣти камма̄нубха̄вена чодийама̄но пакка̄ми. ока̄сакатам̣ хи каммам̣ на сакка̄ пат̣иба̄хитум̣, там̣ тасса таттха т̣ха̄тум̣ на ада̄си. ачирапаккантасса̄ти паккантасса сато на чиренева. саббо ка̄йо пхут̣о ахосӣти кесаггаматтампи ока̄сам̣ а̄ваджджетва̄ сакаласарӣрам̣ ат̣т̣хӣни бхиндитва̄ уггата̄хи пӣл̣ака̄хи аджджхоттхат̣ам̣ ахоси. йасма̄ пана буддха̄нубха̄вена татха̄рӯпам̣ каммам̣ буддха̄нам̣ саммукхӣбха̄ве випа̄кам̣ на дети, дассанӯпача̄ре виджахитаматте дети, тасма̄ тасса ачирапаккантасса пӣл̣ака̄ ут̣т̣хахим̣су. кала̄йаматтийоти чан̣акаматтийо. белувасала̄т̣укаматтийоти тарун̣абелуваматтийо. (билламаттийоти маха̄белуваматтийо.) пабхиджджим̣сӯти бхиджджим̣су. та̄су бхинна̄су сакаласарӣрам̣ панасапаккам̣ вийа ахоси. со паккена гаттена джетаванадва̄ракот̣т̣хаке висагилито маччхо вийа кадалипаттесу сайи. атха дхаммасаванаттхам̣ а̄гата̄гата̄ манусса̄ – ‘‘дхи кока̄лика, дхи кока̄лика, айуттамака̄си, аттанойева мукхам̣ нисса̄йа анайабйасанам̣ патто’’ти а̄хам̣су. тесам̣ сутва̄ а̄раккхадевата̄ дхи-ка̄рам̣ акам̣су. а̄раккхакадевата̄нам̣ а̄ка̄садевата̄ти имина̄ упа̄йена йа̄ва аканит̣т̣хабхавана̄ екадхика̄ро удапа̄ди. атхасса упаджджха̄йо а̄гантва̄ ова̄дам̣ аган̣хантам̣ н̃атва̄ гарахитва̄ пакка̄ми.

ка̄ламака̄сӣти упаджджха̄йе пакканте ка̄ламака̄си. падумам̣ нирайанти па̄т̣ийекко падуманирайо на̄ма наттхи, авӣчимаха̄нирайамхийева пана падумаган̣ана̄йа паччитаббе екасмим̣ т̣ха̄не ниббатти.

вӣсатикха̄рикоти ма̄гадхакена паттхена чатта̄ро паттха̄ косаларат̣т̣хе екапаттхо хоти, тена паттхена чатта̄ро паттха̄ а̄л̣хакам̣, чатта̄ри а̄л̣хака̄ни дон̣ам̣, чатудон̣а̄ ма̄ника̄, чатума̄ника̄ кха̄рӣ, та̄йа кха̄рийа̄ вӣсатикха̄рико. тилава̄хоти ма̄гадхака̄нам̣ сукхуматила̄нам̣ тиласакат̣ам̣. аббудо нирайоти аббудо на̄ма па̄т̣ийекко нирайо наттхи. авӣчимхийева пана аббудаган̣ана̄йа паччитаббат̣т̣ха̄нассетам̣ на̄мам̣. нираббуда̄дӣсупи есева найо.

вассаган̣ана̄пи панеттха евам̣ ведитабба̄ – йатхева хи сатам̣ сатасахасса̄ни кот̣и хоти, евам̣ сатам̣ сатасахассакот̣ийо пакот̣и на̄ма хоти, сатам̣ сатасахассапакот̣ийо кот̣ипакот̣и на̄ма, сатам̣ сатасахассакот̣ипакот̣ийо нахутам̣, сатам̣ сатасахассанахута̄ни ниннахутам̣, сатам̣ сатасахассаниннахута̄ни екам̣ аббудам̣, тато вӣсатигун̣ам̣ нираббудам̣. есева найо саббаттха̄ти. дасамам̣.

пат̣хамо вагго.

2. дутийавагго

1. санан̇кума̄расуттаван̣н̣ана̄

182. дутийаваггасса пат̣хаме саппинӣтӣрети саппинӣна̄мика̄йа надийа̄ тӣре. санан̇кума̄роти со кира пан̃часикхакума̄ракака̄ле джха̄нам̣ бха̄ветва̄ брахмалоке ниббатто кума̄ракаван̣н̣енева вичарати. тена нам̣ ‘‘кума̄ро’’ти сан̃джа̄нанти, пора̄н̣акатта̄ пана ‘‘санан̇кума̄ро’’ти вуччати. джанетасминти джанитасмим̣, паджа̄йа̄ти аттхо. йе готтапат̣иса̄риноти йе джанетасмим̣ готтам̣ пат̣исаранти тесу локе готтапат̣иса̄рӣсу кхаттийо сет̣т̣хо. виджджа̄чаран̣асампанноти бхайабхеравасуттапарийа̄йена (ма. ни. 1.34 а̄дайо) пуббенива̄са̄дӣхи ва̄ тӣхи, амбат̣т̣хасуттапарийа̄йена (дӣ. ни. 1.278 а̄дайо) випассана̄н̃а̄н̣ам̣ маномайиддхи чха абхин̃н̃а̄йоти има̄хи ва̄ ат̣т̣хахи виджджа̄хи, сӣлесу парипӯрака̄рита̄ индрийесу гуттадва̄рата̄ бходжане маттан̃н̃ута̄ джа̄гарийа̄нуйого сатта саддхамма̄ чатта̄ри рӯпа̄вачараджджха̄на̄нӣти евам̣ паннарасадхаммабхедена чаран̣ена ча саманна̄гато. со сет̣т̣хо девама̄нусети со кхӣн̣а̄савабра̄хман̣о девесу ча мануссесу ча сет̣т̣хо уттамоти. пат̣хамам̣.

2. девадаттасуттаван̣н̣ана̄

183. дутийе ачирапаккантети сан̇гхам̣ бхиндитва̄ начирассева вел̣уванато гайа̄сӣсам̣ гате. ассатаринти гадрабхасса вал̣ава̄йа джа̄там̣. дутийам̣.

3. андхакавиндасуттаван̣н̣ана̄

184. татийе андхакавинданти евам̣на̄макам̣ га̄мам̣. упасан̇камӣти ‘‘саттха̄ ида̄нипи вӣрийам̣ кароти падха̄намануйун̃джати, гаччха̄мисса сантике т̣хатва̄ са̄сана̄нуччхавикам̣ вӣрийапат̣исам̣йуттам̣ га̄тхам̣ ваккха̄мӣ’’ти упасан̇ками.

панта̄нӣти джанатам̣ атиккамитва̄ манусса̄нам̣ анупача̄ре т̣хита̄ни. сам̣йоджанавиппамоккха̄ти та̄ни ча сена̄сана̄ни севама̄но на чӣвара̄дӣнам̣ аттха̄йа севеййа, атха кхо дасасам̣йоджанавиппамоккхаттха̄йа чареййа. сан̇гхе васети тесу сена̄санесу ратим̣ алабханто упат̣т̣ха̄ка̄дӣнам̣ читта̄нураккхан̣аттхам̣ гадрабхапит̣т̣хе раджам̣ вийа уппатанто аран̃н̃е ачаритва̄ сан̇гхамаджджхе васеййа. раккхитатто сатӣма̄ти таттха ча васанто сагавачан̣д̣о гон̣о вийа сабрахмача̄рино авиджджханто агхат̣т̣енто раккхитатто сатипат̣т̣ха̄напара̄йан̣о хутва̄ васеййа.

ида̄ни сан̇гхе васама̄насса бхиккхуно бхиккха̄ча̄раваттам̣ а̄чиккханто кула̄кулантиа̄дима̄ха. таттха пин̣д̣ика̄йа чарантоти пин̣д̣аттха̄йа чарама̄но. севетха панта̄ни сена̄сана̄нӣти сан̇гхамаджджхам̣ отаритва̄ васама̄нопи дхурапаривен̣е та̄лана̄л̣икераа̄дӣни ропетва̄ упат̣т̣ха̄ка̄дисам̣сат̣т̣хо на васеййа, читтакаллатам̣ пана джанетва̄ читтам̣ ха̄сетва̄ тосетва̄ пуна пантасена̄сане васеййа̄ти аран̃н̃ассева ван̣н̣ам̣ катхети. бхайа̄ти ват̣т̣абхайато. абхайети нибба̄не. вимуттоти адхимутто хутва̄ васеййа.

йаттха бхерава̄ти йасмим̣ т̣ха̄не бхайаджанака̄ савин̃н̃а̄н̣ака̄ сӣхабйаггха̄дайо, авин̃н̃а̄н̣ака̄ раттибха̄ге кха̄н̣уваллиа̄дайо бахӯ аттхи. сарӣсапа̄ти дӣгхаджа̄тика̄дисарӣсапа̄. нисӣди таттха бхиккхӯти та̄дисе т̣ха̄не бхиккху нисинно. имина̄ идам̣ дӣпети – бхагава̄ йатха̄ тумхе етарахи татрат̣т̣хакабхерава̄рамман̣а̄ни чева сарӣсапе ча виджджуниччха̄ран̣а̄дӣни ча аманасикатва̄ нисинна̄, евамевам̣ падха̄намануйутта̄ бхиккхӯ нисӣдантӣти.

джа̄ту ме дит̣т̣ханти екам̣сена майа̄ дит̣т̣хам̣. на йидам̣ итихӣтиханти идам̣ итиха итиха̄ти на таккахету ва̄ найахету ва̄ пит̣акасампада̄нена ва̄ ахам̣ вада̄ми. екасмим̣ брахмачарийасминти ека̄йа дхаммадесана̄йа. дхаммадесана̄ хи идха брахмачарийанти адхиппета̄. маччуха̄йинанти маран̣апаричча̄гинам̣ кхӣн̣а̄сава̄нам̣.

даса̄ ча дасадха̄ даса̄ти еттха даса̄ти дасева, дасадха̄ даса̄ти сатам̣, ан̃н̃е ча дасуттарам̣ секхасатам̣ пасса̄мӣти вадати. сотасама̄панна̄ти маггасотам̣ сама̄панна̄. атираччха̄нага̄миноти десана̄маттаметам̣, авинипа̄тадхамма̄ти аттхо. сан̇кха̄тум̣ нопи саккомӣти муса̄ва̄дабхайена еттака̄ на̄ма пун̃н̃абха̄гино сатта̄ти ган̣етум̣ на саккомӣти бахум̣ брахмадхаммадесанам̣ сандха̄йа евама̄ха. татийам̣.

4. арун̣аватӣсуттаван̣н̣ана̄

185. чатуттхе абхибхӯсамбхаванти абхибхӯ ча самбхаво ча. тесу абхибхӯтхеро са̄рипуттаттхеро вийа пан̃н̃а̄йа агго, самбхаваттхеро маха̄моггалла̄но вийа сама̄дхина̄ агго. уджджха̄йантӣти аваджджха̄йанти, ла̄макато ва̄ чинтенти. кхиййантӣти, кинна̄метам̣ кинна̄метанти? ан̃н̃аман̃н̃ам̣ катхенти. випа̄чентӣти виттха̄райанта̄ пунаппунам̣ катхенти. хет̣т̣химена упад̣д̣хака̄йена̄ти на̄бхито пат̣т̣ха̄йа хет̣т̣химака̄йена. па̄л̣ийам̣ еттакамева а̄гатам̣. тхеро пана ‘‘пакативан̣н̣ам̣ виджахитва̄ на̄гаван̣н̣ам̣ гахетва̄ дассети, супан̣н̣аван̣н̣ам̣ гахетва̄ ва̄ дассетӣ’’тиа̄дина̄ (пат̣и. ма. 3.13) найена а̄гатам̣ анекаппака̄рам̣ иддхивикуббанам̣ дассеси. има̄ га̄тха̄йо абха̄сӣти тхеро кира чинтеси – ‘‘катхам̣ десита̄ ну кхо дхаммадесана̄ саббесам̣ пийа̄ асса мана̄па̄’’ти. тато а̄вадждженто – ‘‘саббепи па̄сан̣д̣а̄ саббе деваманусса̄ аттано аттано самайе пурисака̄рам̣ ван̣н̣айанти, вӣрийасса аван̣н̣ава̄дӣ на̄ма наттхи, вӣрийапат̣исам̣йуттам̣ катва̄ десесса̄ми, евам̣ айам̣ дхаммадесана̄ саббесам̣ пийа̄ бхависсати мана̄па̄’’ти н̃атва̄ тӣсу пит̣акесу вичинитва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си.

таттха а̄рамбхатха̄ти а̄рамбхавӣрийам̣ каротха. никкаматха̄ти никкамавӣрийам̣ каротха. йун̃джатха̄ти пайогам̣ каротха параккаматха. маччуно сенанти маччуно сена̄ на̄ма килесасена̄, там̣ дхуна̄тха. джа̄тисам̣са̄ранти джа̄тин̃ча сам̣са̄ран̃ча, джа̄тисан̇кха̄там̣ ва̄ сам̣са̄рам̣. дуккхассантам̣ кариссатӣти ват̣т̣адуккхасса париччхедам̣ кариссати. ким̣ пана катва̄ тхеро сахассилокадха̄тум̣ вин̃н̃а̄песӣти? нӣлакасин̣ам̣ та̄ва сама̄паджджитва̄ саббаттха а̄локат̣т̣ха̄не андхака̄рам̣ пхари, ода̄такасин̣ам̣ сама̄паджджитва̄ андхака̄рат̣т̣ха̄не обха̄сам̣. тато ‘‘кимидам̣ андхака̄ра’’нти? сатта̄нам̣ а̄бхоге уппанне а̄локам̣ дассеси. а̄локат̣т̣ха̄не а̄локакиччам̣ наттхи, ‘‘ким̣ а̄локо айа’’нти? вичинанта̄нам̣ атта̄нам̣ дассеси. атха тесам̣ тхероти ваданта̄нам̣ има̄ га̄тха̄йо абха̄си, саббе осат̣а̄йа париса̄йа маджджхе нисӣдитва̄ дхаммам̣ десентасса вийа саддам̣ сун̣им̣су. аттхопи несам̣ па̄кат̣о ахоси. чатуттхам̣.

5. паринибба̄насуттаван̣н̣ана̄

186. пан̃чаме упаваттане малла̄нам̣ са̄лаванети йатхева хи кадамбанадӣтӣрато ра̄джама̄тувиха̄радва̄рена тхӯпа̄ра̄мам̣ гантаббам̣ хоти, евам̣ хиран̃н̃аватика̄йа на̄ма надийа̄ па̄риматӣрато са̄лаванам̣ уййа̄нам̣. йатха̄ анура̄дхапурасса тхӯпа̄ра̄мо, евам̣ там̣ кусина̄ра̄йа хоти. йатха̄ тхӯпа̄ра̄мато даккхин̣адва̄рена нагарам̣ пависанамагго па̄чӣнамукхо гантва̄ уттарена ниваттати, евам̣ уййа̄нато са̄лапанти па̄чӣнамукха̄ гантва̄ уттарена ниватта̄. тасма̄ там̣ ‘‘упаваттана’’нти вуччати. тасмим̣ упаваттане малла̄нам̣ са̄лаване. антарена йамакаса̄ла̄нанти мӯлаккхандхавит̣апапаттехи ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сам̣сиббитва̄ т̣хитаса̄ла̄нам̣ антарика̄йа. аппама̄дена сампа̄детха̄ти сатиавиппава̄сена каттаббакичча̄ни сампа̄дайатха. ити бхагава̄ йатха̄ на̄ма маран̣аман̃че нипанно махаддхано кут̣умбико путта̄нам̣ дханаса̄рам̣ а̄чиккхеййа, евамевам̣ паринибба̄наман̃че нипанно пан̃чачатта̄лӣса васса̄ни диннам̣ ова̄дам̣ саббам̣ екасмим̣ аппама̄дападейева паккхипитва̄ абха̄си. айам̣ татха̄гатасса паччхима̄ ва̄ча̄ти идам̣ пана сан̇гӣтика̄ра̄нам̣ вачанам̣.

ито парам̣ йам̣ паринибба̄напарикаммам̣ катва̄ бхагава̄ париниббуто, там̣ дассетум̣, атха кхо бхагава̄ пат̣хамам̣ джха̄нантиа̄ди вуттам̣. таттха сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄панне бхагавати асса̄сапасса̄са̄нам̣ аппаваттим̣ дисва̄, ‘‘париниббуто саттха̄’’ти сан̃н̃а̄йа деваманусса̄ екаппаха̄рена виравим̣су, а̄нандаттхеропи – ‘‘париниббуто ну кхо, бханте, ануруддха бхагава̄’’ти тхерам̣ пуччхи. тхеро ‘‘на кхо, а̄вусо а̄нанда, татха̄гато париниббуто, апича сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄панно’’ти а̄ха. катхам̣ пана со ан̃н̃а̄си? тхеро кира саттха̄ра̄ саддхим̣йева там̣ там̣ сама̄паттим̣ сама̄паджджанто йа̄ва невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанавут̣т̣ха̄нам̣, та̄ва гантва̄, ‘‘ида̄ни бхагава̄ ниродхам̣ сама̄панно, антониродхе ча ка̄лам̣кирийа̄ на̄ма наттхӣ’’ти ан̃н̃а̄си.

атха кхо бхагава̄ сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄паттито вут̣т̣хахитва̄ невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ сама̄паджджи…пе… татийаджджха̄на̄ вут̣т̣хахитва̄ чатуттхам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджӣти еттха пана бхагава̄ чатувӣсатийа̄ т̣ха̄несу пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи, терасасу т̣ха̄несу дутийам̣ джха̄нам̣… татха̄ татийам̣… паннарасасу т̣ха̄несу чатуттхам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи. катхам̣? дасасу асубхесу дваттим̣са̄ка̄ре ат̣т̣хасу касин̣есу метта̄карун̣а̄мудитесу а̄на̄па̄не париччхеда̄ка̄сети имесу та̄ва чатувӣсатийа̄ т̣ха̄несу пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи. т̣хапетва̄ пана дваттим̣са̄ка̄ран̃ча даса ча асубха̄ни сесесу терасасу дутийам̣ джха̄нам̣… тесуйева татийам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи. ат̣т̣хасу пана касин̣есу упеккха̄брахмавиха̄ре а̄на̄па̄не париччхеда̄ка̄се чатӯсу арӯпесӯти имесу паннарасасу т̣ха̄несу чатуттхам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи. айампи ча сан̇кхепакатха̄ва. нибба̄напурам̣ пависанто пана бхагава̄ дхаммасса̄ми сабба̄пи чатувӣсатикот̣исатасахассасан̇кха̄ сама̄паттийо пависитва̄ видесам̣ гаччханто н̃а̄тиджанам̣ а̄лин̇гетва̄ вийа саббасама̄паттисукхам̣ анубхавитва̄ павит̣т̣хо.

чатуттхаджджха̄на̄ вут̣т̣хахитва̄ саманантара̄ бхагава̄ паринибба̄йӣти еттха ча джха̄насаманантарам̣ паччавеккхан̣асаманантаранти, две саманантара̄ни. чатуттхаджджха̄на̄ вут̣т̣ха̄йа бхаван̇гам̣ отин̣н̣асса таттхева паринибба̄нам̣ джха̄насаманантарам̣ на̄ма, чатуттхаджджха̄на̄ вут̣т̣хахитва̄ пуна джха̄нан̇га̄ни паччавеккхитва̄ бхаван̇гам̣ отин̣н̣асса таттхева паринибба̄нам̣ паччавеккхан̣асаманантарам̣ на̄ма. има̄ни двепи саманантара̄нева. бхагава̄ пана джха̄нам̣ сама̄паджджитва̄ джха̄на̄ вут̣т̣ха̄йа джха̄нан̇га̄ни паччавеккхитва̄ бхаван̇гачиттена абйа̄катена дуккхасаччена паринибба̄йи. йе хи кечи буддха̄ ва̄ паччекабуддха̄ ва̄ арийаса̄вака̄ ва̄ антамасо кунтхакипилликам̣ упа̄да̄йа саббе бхаван̇гачиттенева абйа̄катена дуккхасаччена ка̄лам̣ каронти.

бхӯта̄ти сатта̄. аппат̣ипуггалоти пат̣ибха̄гапуггалавирахито. балаппаттоти дасавидхам̣ н̃а̄н̣абалам̣ патто. уппа̄давайадхамминоти уппа̄давайасабха̄ва̄. тесам̣ вӯпасамоти тесам̣ сан̇кха̄ра̄нам̣ вӯпасамо. сукхоти асан̇кхатам̣ нибба̄намева сукханти аттхо. тада̄сӣти ‘‘саха паринибба̄на̄ маха̄бхӯмича̄ло ахосӣ’’ти евам̣ маха̄паринибба̄не (дӣ. ни. 2.220) вуттам̣ бхӯмича̄лам̣ сандха̄йа̄ха. со хи ломахам̣санако ча бхим̣санако ча а̄си. сабба̄ка̄раварӯпетети сабба̄ка̄раварагун̣ӯпете. на̄ху асса̄сапасса̄соти на джа̄то асса̄сапасса̄со. анеджоти тан̣ха̄сан̇кха̄та̄йа еджа̄йа абха̄вена анеджо. сантима̄раббха̄ти анупа̄дисесам̣ нибба̄нам̣ а̄раббха пат̣ичча сандха̄йа. чаккхума̄ти пан̃чахи чаккхӯхи чаккхума̄. париниббутоти кхандхапаринибба̄нена париниббуто. асаллӣнена̄ти аналлӣнена асан̇кут̣итена сувикаситенева читтена. веданам̣ аджджхава̄сайӣти веданам̣ адхива̄сеси, на ведана̄нуваттӣ хутва̄ ито чито сампариватти. вимоккхоти кеначи дхаммена ана̄варан̣авимоккхо саббасо апан̃н̃аттибха̄вӯпагамо паджджотанибба̄насадисо джа̄тоти. пан̃чамам̣.

дутийо вагго.

ити са̄раттхаппака̄синийа̄

сам̣йуттаника̄йа-ат̣т̣хакатха̄йа

брахмасам̣йуттаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

7. бра̄хман̣асам̣йуттам̣

1. арахантавагго

1. дханан̃джа̄нӣсуттаван̣н̣ана̄

187. бра̄хман̣асам̣йуттасса пат̣хаме дханан̃джа̄нӣти дханан̃джа̄ниготта̄. уккат̣т̣хаготта̄ киреса̄. сесабра̄хман̣а̄ кира брахмуно мукхато джа̄та̄, дханан̃джа̄ниготта̄ маттхакам̣ бхиндитва̄ никкханта̄ти тесам̣ ладдхи. уда̄нам̣ уда̄несӣти касма̄ уда̄неси? со кира бра̄хман̣о миччха̄дит̣т̣хико ‘‘буддхо дхаммо сан̇гхо’’ти вутте кан̣н̣е пидахати, тхаддхо кхадиракха̄н̣усадисо. бра̄хман̣ӣ пана сота̄панна̄ арийаса̄вика̄. бра̄хман̣о да̄нам̣ денто пан̃часата̄нам̣ бра̄хман̣а̄нам̣ апподакам̣ па̄йа̄сам̣ дети, бра̄хман̣ӣ буддхаппамукхасса сан̇гхасса на̄на̄расабходжанам̣. бра̄хман̣асса да̄надивасе бра̄хман̣ӣ тасса васаваттита̄йа пахӣнамаччхерата̄йа ча сахаттха̄ паривисати. бра̄хман̣ийа̄ пана да̄надивасе бра̄хман̣о па̄това гхара̄ никкхамитва̄ пала̄йати. атхекадивасам̣ бра̄хман̣о бра̄хман̣ийа̄ саддхим̣ асаммантетва̄ пан̃часате бра̄хман̣е нимантетва̄ бра̄хман̣им̣ а̄ха – ‘‘све бхоти амха̄кам̣ гхаре пан̃часата̄ бра̄хман̣а̄ бхун̃джиссантӣ’’ти. майа̄ ким̣ ка̄таббам̣ бра̄хман̣а̄ти? тайа̄ ан̃н̃ам̣ кин̃чи ка̄таббам̣ наттхи, саббам̣ пачанапаривесанам̣ ан̃н̃е кариссанти. йам̣ пана твам̣ т̣хита̄пи нисинна̄пи кхипитва̄пи укка̄ситва̄пи ‘‘намо буддхасса̄’’ти тасса мун̣д̣акасса саман̣акасса намакка̄рам̣ кароси, там̣ све екадивасаматтам̣ ма̄ ака̄си. там̣ хи сутва̄ бра̄хман̣а̄ анаттамана̄ хонти, ма̄ мам̣ бра̄хман̣ехи бхиндасӣти. твам̣ бра̄хман̣ехи ва̄ бхиджджа девехи ва̄, ахам̣ пана саттха̄рам̣ ануссаритва̄ на саккоми анамассама̄на̄ сан̣т̣ха̄тунти. бхоти куласатике га̄ме га̄мадва̄рампи та̄ва пидахитум̣ ва̄йаманти, твам̣ двӣхан̇гулехи пидахитаббам̣ мукхам̣ бра̄хман̣а̄нам̣ бходжанака̄ламаттам̣ пидахитум̣ на саккосӣти. евам̣ пунаппунам̣ катхетва̄пи со нива̄ретум̣ асакконто уссӣсаке т̣хапитам̣ ман̣д̣алаггакхаггам̣ гахетва̄ – ‘‘бхоти саче све бра̄хман̣есу нисиннесу там̣ мун̣д̣асаман̣акам̣ намассаси, имина̄ там̣ кхаггена па̄даталато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва кесаматтхака̄ кал̣ӣрам̣ вийа кот̣т̣етва̄ ра̄сим̣ карисса̄мӣ’’ти имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘имина̄ ман̣д̣алаггена, па̄дато йа̄ва маттхака̄;

кал̣ӣрамива чхеджджа̄ми, йади миччхам̣ на ка̄хаси.

‘‘саче буддхоти бхан̣аси, саче дхаммоти бха̄саси;

саче сан̇гхоти киттеси, джӣвантӣ ме нивесане’’ти.

арийаса̄вика̄ пана патхавӣ вийа дуппакампа̄, синеру вийа дуппариваттийа̄. са̄ тена нам̣ евама̄ха –

‘‘саче ме ан̇гаман̇га̄ни, ка̄мам̣ чхеджджаси бра̄хман̣а;

нева̄хам̣ вирамисса̄ми, буддхасет̣т̣хасса са̄сана̄.

‘‘на̄хам̣ окка̄ варадхара̄, сакка̄ родхайитум̣ джина̄;

дхӣта̄хам̣ буддхасет̣т̣хасса, чхинда ва̄ мам̣ вадхассу ва̄’’ти.

евам̣ дханан̃джа̄нигаджджитам̣ на̄ма гаджджантӣ пан̃ча га̄тха̄сата̄ни абха̄си. бра̄хман̣о бра̄хман̣им̣ пара̄маситум̣ ва̄ пахаритум̣ ва̄ асакконто ‘‘бхоти йам̣ те руччати, там̣ карохӣ’’ти ватва̄ кхаггам̣ сайане кхипи. пунадивасе гехам̣ харитупалиттам̣ ка̄ра̄петва̄ ла̄джа̄пун̣н̣агхат̣ама̄ла̄гандха̄дӣхи таттха таттха алан̇ка̄ра̄петва̄ пан̃чаннам̣ бра̄хман̣асата̄нам̣ навасапписаккхарамадхуйуттам̣ апподакапа̄йа̄сам̣ пат̣ийа̄да̄петва̄ ка̄лам̣ а̄роча̄песи.

бра̄хман̣ӣпи па̄това гандходакена сайам̣ нха̄йитва̄ сахассаггханакам̣ ахатаваттхам̣ нива̄сетва̄ пан̃часатаггханакам̣ екам̣сам̣ катва̄ сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ита̄ суван̣н̣акат̣аччхум̣ гахетва̄ бхаттагге бра̄хман̣е паривисама̄на̄ техи саддхим̣ екапантийам̣ нисиннасса тасса бра̄хман̣асса бхаттам̣ упасам̣харантӣ дунниккхитте да̄рубхан̣д̣е паккхали. паккхаланагхат̣т̣ана̄йа дуккха̄ ведана̄ уппаджджи. тасмим̣ самайе дасабалам̣ сари. сатисампанната̄йа пана па̄йа̄сапа̄тим̣ ачхад̣д̣етва̄ сан̣икам̣ ота̄ретва̄ бхӯмийам̣ сан̣т̣хапетва̄ пан̃чаннам̣ бра̄хман̣асата̄нам̣ маджджхе сираси ан̃джалим̣ т̣хапетва̄ йена вел̣уванам̣, тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси.

тасмин̃ча самайе тесу бра̄хман̣есу кечи бхутта̄ хонти, кечи бхун̃джама̄на̄, кечи хаттхе ота̄ритаматта̄, кесан̃чи бходжанам̣ пурато т̣хапитаматтам̣ хоти. те там̣ саддам̣ сутва̄ва синеруматтена муггарена сӣсе пахат̣а̄ вийа кан̣н̣есу сӯлена виддха̄ вийа дуккхадоманассам̣ пат̣исам̣ведийама̄на̄ ‘‘имина̄ ан̃н̃аладдхикена майам̣ гхарам̣ павесита̄’’ти куджджхитва̄ хаттхе пин̣д̣ам̣ чхад̣д̣етва̄ мукхена гахитам̣ нит̣т̣хубхитва̄ дханум̣ дисва̄ ка̄ка̄ вийа бра̄хман̣ам̣ аккосама̄на̄ диса̄видиса̄ паккамим̣су. бра̄хман̣о евам̣ бхиджджитва̄ гаччханте бра̄хман̣е дисва̄ бра̄хман̣им̣ сӣсато пат̣т̣ха̄йа олокетва̄, ‘‘идамева бхайам̣ сампассама̄на̄ майам̣ хиййо пат̣т̣ха̄йа бхотим̣ йа̄чанта̄ на лабхимха̄’’ти на̄наппака̄рехи бра̄хман̣им̣ аккоситва̄, етам̣ ‘‘евамевам̣ пана̄’’тиа̄дивачанам̣ авоча.

упасан̇камӣти ‘‘саман̣о готамо га̄манигамарат̣т̣хапӯджито, на сакка̄ гантва̄ йам̣ ва̄ там̣ ва̄ ватва̄ сантаджджетум̣, екамева нам̣ пан̃хам̣ пуччхисса̄мӣ’’ти гаччхантова ‘‘ким̣су чхетва̄’’ти га̄тхам̣ абхисан̇кхаритва̄ – ‘‘саче ‘асукасса на̄ма вадхам̣ рочемӣ’ти ваккхати, атха нам̣ ‘йе туйхам̣ на руччанти, те ма̄ретука̄моси, локавадха̄йа уппанно, ким̣ туйхам̣ саман̣абха̄вена̄’ти? ниггахесса̄ми. саче ‘на кассачи вадхам̣ рочемӣ’ти ваккхати, атха нам̣ ‘твам̣ ра̄га̄дӣнампи вадхам̣ на иччхаси. касма̄ саман̣о хутва̄ а̄хин̣д̣асӣ’ти? ниггахесса̄мӣ. ити имам̣ убхатокот̣икам̣ пан̃хам̣ саман̣о готамо нева гилитум̣ на уггилитум̣ саккхиссатӣ’’ти чинтетва̄ упасан̇ками. саммодӣти аттано пан̣д̣итата̄йа куддхабха̄вам̣ адассетва̄ мадхуракатхам̣ катхенто саммоди. пан̃хо девата̄сам̣йутте катхито. сесампи хет̣т̣ха̄ виттха̄ритамева̄ти. пат̣хамам̣.

2. аккосасуттаван̣н̣ана̄

188. дутийе аккосакабха̄радва̄джоти бха̄радва̄джова со, пан̃чаматтехи пана га̄тха̄ сатехи татха̄гатам̣ аккосанто а̄гатоти. ‘‘аккосакабха̄радва̄джо’’ти тасса сан̇гӣтика̄рехи на̄мам̣ гахитам̣. купито анаттаманоти ‘‘саман̣ена готамена майхам̣ джет̣т̣хакабха̄тарам̣ пабба̄джентена джа̄ни ката̄, паккхо бхинно’’ти кодхена купито доманассена ча анаттамано хутва̄ти аттхо. аккосатӣти ‘‘чороси, ба̄лоси, мӯл̣хоси, тхеноси, от̣т̣хоси, мен̣д̣оси, гон̣оси, гадрабхоси, тираччха̄нагатоси, нерайикосӣ’’ти дасахи аккосаваттхӯхи аккосати. парибха̄сатӣти ‘‘хоту мун̣д̣акасаман̣ака, ‘адан̣д̣о аха’нти кароси, ида̄ни те ра̄джакулам̣ гантва̄ дан̣д̣ам̣ а̄ропесса̄мӣ’’тиа̄дӣни ваданто парибха̄сати на̄ма.

самбхун̃джатӣти екато бхун̃джати. вӣтихаратӣти катасса пат̣ика̄рам̣ кароти. бхагавантам̣ кхо, готаманти касма̄ евама̄ха? ‘‘тавеветам̣, бра̄хман̣а, тавеветам̣, бра̄хман̣а̄’’ти кирасса сутва̄. ‘‘исайо на̄ма купита̄ сапанам̣ денти кисаваччха̄дайо вийа̄’’ти ануссававасена ‘‘сапати мам̣ ман̃н̃е саман̣о готамо’’ти бхайам̣ уппаджджи. тасма̄ евама̄ха.

дантасса̄ти ниббисеванасса. та̄диноти та̄дилаккхан̣ам̣ паттасса. тассева тена па̄пийоти тассева пуггаласса тена кодхена па̄пам̣ хоти. сато упасамматӣти сатийа̄ саманна̄гато хутва̄ адхива̄сети. убхиннам̣ тикиччханта̄нанти убхиннам̣ тикиччхантам̣. айамева ва̄ па̄т̣хо. йо пуггало сато упасаммати, убхиннаматтхам̣ чарати тикиччхати са̄дхети, там̣ пуггалам̣ джана̄ ба̄лоти ман̃н̃анти. кӣдиса̄ джана̄? йе дхаммасса аковида̄. дхаммасса̄ти пан̃чаккхандхадхаммасса ва̄ чатусаччадхаммасса ва̄. аковида̄ти тасмим̣ дхамме акусала̄ андхаба̄лапутхуджджана̄. дутийам̣.

3. асуриндакасуттаван̣н̣ана̄

189. татийе асуриндакабха̄радва̄джоти аккосакабха̄радва̄джасса канит̣т̣хо. купитоти тенева ка̄ран̣ена куддхо. джайан̃чевасса там̣ хотӣти ассева там̣ джайам̣ хоти, со джайо хотӣти аттхо. катамасса̄ти? йа̄ титиккха̄ виджа̄нато адхива̄сана̄йа гун̣ам̣ виджа̄нантасса титиккха̄ адхива̄сана̄, айам̣ тасса виджа̄натова джайо. ба̄ло пана пхарусам̣ бхан̣анто ‘‘майхам̣ джайо’’ти кевалам̣ джайам̣ ман̃н̃ати. татийам̣.

4. билан̇гӣкасуттаван̣н̣ана̄

190. чатуттхе билан̇гикабха̄радва̄джоти бха̄радва̄джова со, на̄наппака̄рам̣ пана суддхан̃ча самбха̄райуттан̃ча кан̃джикам̣ ка̄ретва̄ виккин̣а̄пенто бахудханам̣ сан̇кхарӣти ‘‘билан̇гикабха̄радва̄джо’’ти тасса сан̇гӣтика̄рехи на̄мам̣ гахитам̣. тун̣хӣбхӯтоти ‘‘тайо ме джет̣т̣хакабха̄таро имина̄ пабба̄джита̄’’ти ативийа куддхо кин̃чи ваттум̣ асакконто тун̣хӣбхӯто ат̣т̣ха̄си. га̄тха̄ пана девата̄сам̣йутте катхита̄ва. чатуттхам̣.

5. ахим̣сакасуттаван̣н̣ана̄

191. пан̃чаме ахим̣сакабха̄радва̄джоти бха̄радва̄джовеса, ахим̣сакапан̃хам̣ пана пуччхи, тенассетам̣ сан̇гӣтика̄рехи на̄мам̣ гахитам̣. на̄мена ва̄ еса ахим̣сако, готтена бха̄радва̄джо. ахим̣сака̄ханти ахим̣сако ахам̣, ити ме бхавам̣ готамо джа̄на̄тӯти а̄ха. татха̄ часса̄ти татха̄ че асса, бхавеййа̄сӣти аттхо. на хим̣сатӣти на вихет̣хети на дуккха̄пети. пан̃чамам̣.

6. джат̣а̄суттаван̣н̣ана̄

192. чхат̣т̣хе джат̣а̄бха̄радва̄джоти бха̄радва̄джовеса, джат̣а̄пан̃хасса пана пуччхитатта̄ сан̇гӣтика̄рехи евам̣ вутто. сесам̣ девата̄сам̣йутте катхитамева. чхат̣т̣хам̣.

7. суддхикасуттаван̣н̣ана̄

193. саттаме суддхикабха̄радва̄джоти айампи бха̄радва̄джова, суддхикапан̃хасса пана пуччхитатта̄ сан̇гӣтика̄рехи евам̣ вутто. сӣлава̄пи тапокаранти сӣласампаннопи тапокаммам̣ каронто. виджджа̄чаран̣асампанноти еттха виджджа̄ти тайо веда̄. чаран̣анти готтачаран̣ам̣. со суджджхати на ан̃н̃а̄ итара̄ паджа̄ти со тевиджджо бра̄хман̣о суджджхати, айам̣ пана ан̃н̃а̄ на̄мика̄ паджа̄ на суджджхатӣти вадати. бахумпи палапам̣ джаппанти бахумпи палапам̣ джаппанто, ‘‘бра̄хман̣ова суджджхатӣ’’ти евам̣ вачанасахассампи бхан̣антоти аттхо. антокасамбӯти анто килесапӯтисабха̄вена пӯтико. сам̣килит̣т̣хоти килит̣т̣хехи ка̄йакамма̄дӣхи саманна̄гато. саттамам̣.

8. аггикасуттаван̣н̣ана̄

194. ат̣т̣хаме аггикабха̄радва̄джоти айампи бха̄радва̄джова, агги паричаран̣авасена панасса сан̇гӣтика̄рехи етам̣ на̄мам̣ гахитам̣. саннихито хотӣти сам̣йоджито хоти. ат̣т̣ха̄сӣти касма̄ таттха ат̣т̣ха̄си? бхагава̄ кира паччӯсасамайе локам̣ олокенто имам̣ бра̄хман̣ам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘айам̣ бра̄хман̣о еварӯпам̣ аггапа̄йа̄сам̣ гахетва̄ ‘маха̄брахма̄нам̣ бходжемӣ’ти аггимхи джха̄пенто апхалам̣ кароти апа̄йамаггам̣ оккамати, имам̣ ладдхим̣ ависсаджджанто апа̄йапӯракова бхависсати, гаччха̄мисса дхаммадесана̄йа, миччха̄дит̣т̣хим̣ бхиндитва̄ пабба̄джетва̄ чатта̄ро магге чева чатта̄ри ча пхала̄ни демӣ’’ти, тасма̄ пуббан̣хасамайе ра̄джагахам̣ пависитва̄ таттха ат̣т̣ха̄си.

тӣхи виджджа̄хӣти тӣхи ведехи. джа̄тима̄ти йа̄ва саттама̄ пита̄махайуга̄ парисуддха̄йа джа̄тийа̄ саманна̄гато. сутава̄ бахӯти баху на̄наппака̄ре гантхе сутава̄. сомам̣ бхун̃джеййа̄ти со тевиджджо бра̄хман̣о имам̣ па̄йа̄сам̣ бхун̃джитум̣ йутто, тумха̄кам̣ панеса па̄йа̄со айуттоти вадати.

ведӣти пуббенива̄сан̃а̄н̣ена джа̄ни пат̣ивиджджхи. сагга̄па̄йанти диббена чаккхуна̄ саггампи апа̄йампи пассати. джа̄тиккхайанти арахаттам̣. абхин̃н̃а̄воситоти джа̄нитва̄ воситавоса̄но. бра̄хман̣о бхаванти авӣчито йа̄ва бхавагга̄ бхота̄ готамена садисо джа̄тисампанно кхӣн̣а̄савабра̄хман̣о наттхи, бхавам̣йева бра̄хман̣оти.

еван̃ча пана ватва̄ суван̣н̣апа̄тим̣ пӯретва̄ дасабаласса па̄йа̄сам̣ упана̄меси. саттха̄ уппаттим̣ дӣпетва̄ бходжанам̣ пат̣иккхипанто га̄тха̄бхигӣтам̣ метиа̄дима̄ха. таттха га̄тха̄бхигӣтанти га̄тха̄хи абхигӣтам̣. абходжанеййанти абхун̃джитаббам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – твам̣, бра̄хман̣а, майхам̣ еттакам̣ ка̄лам̣ бхиккха̄ча̄раваттена т̣хитасса кат̣аччхуматтампи да̄тум̣ на̄саккхи, ида̄ни пана майа̄ туйхам̣ килан̃джамхи тиле виттха̄рентена вийа саббе буддхагун̣а̄ пака̄сита̄, ити га̄йанена га̄йитва̄ ладдхам̣ вийа идам̣ бходжанам̣ хоти, тасма̄ идам̣ га̄тха̄бхигӣтам̣ ме абходжанеййанти. сампассатам̣, бра̄хман̣а, неса дхаммоти, бра̄хман̣а, аттхан̃ча дхамман̃ча сампассанта̄нам̣ ‘‘еварӯпам̣ бходжанам̣ бхун̃джитабба’’нти еса дхаммо на хоти. судха̄бходжанампи га̄тха̄бхигӣтам̣ пануданти буддха̄, га̄тха̄хи га̄йитва̄ ладдхам̣ буддха̄ нӣхарантийева. дхамме сати, бра̄хман̣а, вуттиреса̄ти, бра̄хман̣а, дхамме сати дхаммам̣ апеккхитва̄ дхамме патит̣т̣ха̄йа джӣвитам̣ каппента̄нам̣ еса̄ вутти айам̣ а̄джӣво – еварӯпам̣ нӣхаритва̄ дхаммаладдхамева бхун̃джитаббанти.

атха бра̄хман̣о чинтеси – ахам̣ пуббе саман̣асса готамасса гун̣е ва̄ агун̣е ва̄ на джа̄на̄ми. ида̄ни панасса̄хам̣ гун̣е н̃атва̄ мама гехе асӣтикот̣иматтам̣ дханам̣ са̄сане виппакиритука̄мо джа̄то, айан̃ча ‘‘майа̄ диннапаччайа̄ акаппийа̄’’ти вадати. аппат̣иггайхо ахам̣ саман̣ена готамена̄ти. атха бхагава̄ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ песетва̄ тасса читта̄ча̄рам̣ вӣмам̣санто, ‘‘айам̣ саббепи аттана̄ диннапаччайе ‘акаппийа̄’ти саллаккхети. йам̣ хи бходжанам̣ а̄раббха катха̄ уппанна̄, етадева на ват̣т̣ати, сеса̄ ниддоса̄’’ти бра̄хман̣асса чатуннам̣ паччайа̄нам̣ да̄надва̄рам̣ дассенто ан̃н̃ена ча̄тиа̄дима̄ха. таттха куккуччавӯпасантанти хаттхакуккучча̄дӣнам̣ васена вӯпасантакуккуччам̣. аннена па̄нена̄ти десана̄маттаметам̣. айам̣ панаттхо – ан̃н̃ехи тайа̄ ‘‘париччаджисса̄мӣ’’ти саллаккхитехи чӣвара̄дӣхи паччайехи упат̣т̣хахассу. кхеттам̣ хи там̣ пун̃н̃апеккхасса хотӣти етам̣ татха̄гатаса̄санам̣ на̄ма пун̃н̃апеккхасса пун̃н̃аттхикасса туйхам̣ аппепи бӣдже бахусассапхалада̄йакам̣ сукхеттам̣ вийа пат̣ийаттам̣ хоти. ат̣т̣хамам̣.

9. сундарикасуттаван̣н̣ана̄

195. наваме сундарикабха̄радва̄джоти сундарика̄йа надийа̄ тӣре аггиджухан̣ена евам̣ладдхана̄мо. сундарика̄йа̄ти евам̣на̄мика̄йа надийа̄. аггим̣ джухатӣти а̄хутим̣ паккхипанена джа̄лети. аггихуттам̣ паричаратӣти агйа̄йатанам̣ саммаджджанупалепанабаликамма̄дина̄ пайирупа̄сати. ко ну кхо имам̣ хабйасесам̣ бхун̃джеййа̄ти со кира бра̄хман̣о аггимхи хута̄васесам̣ па̄йа̄сам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘аггимхи та̄ва паккхиттапа̄йа̄со маха̄брахмуна̄ бхутто, айам̣ пана авасесо аттхи, там̣ йади брахмуно мукхато джа̄тасса бра̄хман̣асса дадеййам̣, евам̣ ме питара̄ саха путтопи сантаппито бхавеййа, сувисодхито часса брахмалокага̄мимагго’’ти. со бра̄хман̣асса дассанаттхам̣ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ чатуддиса̄ анувилокеси, ‘‘ко ну кхо имам̣ хабйасесам̣ бхун̃джеййа̄’’ти?

руккхамӯлети тасмим̣ ванасан̣д̣е джет̣т̣хакаруккхасса мӯле. сасӣсам̣ па̄рутам̣ нисиннанти саха сӣсена па̄рутака̄йам̣ нисиннам̣. касма̄ пана бхагава̄ таттха нисӣди? бхагава̄ кира паччӯсасамайе локам̣ олокенто имам̣ бра̄хман̣ам̣ дисва̄ чинтеси – айам̣ бра̄хман̣о еварӯпам̣ аггапа̄йа̄сам̣ гахетва̄ ‘‘маха̄брахма̄нам̣ бходжемӣ’’ти аггимхи джха̄пенто апхалам̣ кароти…пе… чатта̄ро магге чева чатта̄ри ча пхала̄ни демӣти. тасма̄ ка̄лассева вут̣т̣ха̄йа сарӣрапат̣иджагганам̣ катва̄ паттачӣварам̣ а̄да̄йа гантва̄ вуттанайена тасмим̣ руккхамӯле нисӣди. атха касма̄ сасӣсам̣ па̄рупӣти? химапа̄тасса ча сӣтава̄тасса ча пат̣иба̄хан̣аттхам̣, пат̣ибалова етам̣ татха̄гато адхива̄сетум̣. саче пана апа̄рупитва̄ нисӣдеййа, бра̄хман̣о дӯратова сан̃джа̄нитва̄ ниваттеййа, евам̣ сати катха̄ наппаваттеййа. ити бхагава̄ – ‘‘бра̄хман̣е а̄гате сӣсам̣ виварисса̄ми, атха мам̣ со дисва̄ катхам̣ паваттессати, тасса̄хам̣ катха̄нуса̄рена дхаммам̣ десесса̄мӣ’’ти катха̄паваттанаттхам̣ евамака̄си.

упасан̇камӣти бра̄хман̣о – ‘‘айам̣ сасӣсам̣ па̄рупитва̄ саббараттим̣ падха̄намануйутто. имасса даккхин̣одакам̣ датва̄ имам̣ хабйасесам̣ дасса̄мӣ’’ти, бра̄хман̣асан̃н̃ӣ хутва̄ упасан̇ками. мун̣д̣о айам̣ бхавам̣, мун̣д̣ако айам̣ бхаванти сӣсе виваритаматте нӣчакесантам̣ дисва̄ ‘‘мун̣д̣о’’ти а̄ха. тато сут̣т̣хутарам̣ олокенто паваттаматтампи сикхам̣ адисва̄ хӣл̣енто ‘‘мун̣д̣ако’’ти а̄ха. татова̄ти йаттха т̣хито аддаса, тамха̄ва падеса̄. мун̣д̣а̄пи хӣти кеначи ка̄ран̣ена мун̣д̣итасӣса̄пи хонти.

ма̄ джа̄тим̣ пуччха̄ти йади да̄насса махаппхалатам̣ пачча̄сӣсаси, джа̄тим̣ ма̄ пуччха. ака̄ран̣ам̣ хи даккхин̣еййабха̄васса джа̄ти. чаран̣ан̃ча пуччха̄ти апича кхо сӣла̄дигун̣абхедам̣ чаран̣ам̣ пуччха. етам̣ хи даккхин̣еййабха̄васса ка̄ран̣ам̣. ида̄нисса таматтхам̣ вибха̄венто кат̣т̣ха̄ хаве джа̄йати джа̄таведотиа̄дима̄ха. татра̄йам̣ адхиппа̄йо – идха кат̣т̣ха̄ агги джа̄йати, на ча со са̄ла̄дикат̣т̣ха̄ джа̄това аггикиччам̣ кароти, са̄па̄на-дон̣иа̄дикат̣т̣ха̄ джа̄то на кароти, аттано пана аччийа̄дигун̣асампаттийа̄ йато ва̄ тато ва̄ джа̄то каротийева. евам̣ на бра̄хман̣акула̄дӣсу джа̄това даккхин̣еййо хоти, чан̣д̣а̄лакула̄дӣсу джа̄то на хоти, апича кхо нӣчакулинопи уччакулинопи кхӣн̣а̄сава-муни дхитима̄ хирӣниседхо а̄джа̄нӣйо хоти. има̄йа дхитихирипамоккха̄йа гун̣асампаттийа̄ джа̄тима̄ уттамадаккхин̣еййо хоти. со хи дхитийа̄ гун̣е дха̄рети, хирийа̄ досе ниседхетӣти. апичеттха мунӣти монадхаммена саманна̄гато. дхитима̄ти вӣрийава̄. а̄джа̄нӣйоти ка̄ран̣а̄ка̄ран̣аджа̄нанако. хирӣниседхоти хирийа̄ па̄па̄ни ниседхетва̄ т̣хито.

саччена дантоти параматтхасаччена данто. дамаса̄ упетоти индрийадамена упето. ведантагӯти чатуннам̣ маггаведа̄нам̣ антам̣, чатӯхи ва̄ маггаведехи килеса̄нам̣ антам̣ гато. вуситабрахмачарийоти маггабрахмачарийава̄сам̣ вуттхо. йан̃н̃опанӣтоти упанӣтайан̃н̃о пат̣ийа̄дитайан̃н̃о ча. тамупавхайетха̄ти йена йан̃н̃о пат̣ийа̄дито, со там̣ параматтхабра̄хман̣ам̣ авхайеййа. ‘‘индамавхайа̄ма, сомамавхайа̄ма, варун̣амавхайа̄ма, ӣса̄намавхайа̄ма, йа̄мамавхайа̄ма̄’’ти идам̣ пана авха̄нам̣ нираттхакам̣. ка̄лена̄ти авхайанто ча ‘‘ка̄ло, бханте, нит̣т̣хитам̣ бхатта’’нти антомаджджханхикака̄лейева там̣ упавхайеййа. со джухати даккхин̣еййети йо евам̣ ка̄ле кхӣн̣а̄савам̣ а̄мантетва̄ таттха чатупаччайадаккхин̣ам̣ патит̣т̣хапети, со даккхин̣еййе джухати на̄ма, на ачетане аггимхи паккхипанто.

ити бра̄хман̣о бхагавато катхам̣ сун̣анто пасӣдитва̄ ида̄ни аттано паса̄дам̣ а̄викаронто аддха̄ суйит̣т̣хантиа̄дима̄ха. тассаттхо – аддха̄ мама йидам̣ ида̄ни суйит̣т̣хан̃ча сухутан̃ча бхависсати, пуббе пана аггимхи джха̄питам̣ нираттхакам̣ ахосӣти. ан̃н̃о джаноти ‘‘ахам̣ бра̄хман̣о, ахам̣ бра̄хман̣о’’ти ваданто андхаба̄лапутхуджджано. хабйасесанти хутасесам̣. бхун̃джату бхавантиа̄ди пуримасутте вуттанайенева ведитаббам̣.

на кхва̄ханти на кхо ахам̣. касма̄ паневама̄ха̄ти? тасмим̣ кира бходжане упахат̣аматтева ‘‘саттха̄ бхун̃джиссатӣ’’ти сан̃н̃а̄йа чатӯсу маха̄дӣпесу двӣсу париттадӣпасахассесу девата̄ пуппхапхала̄дӣни чева саппинаванӣтателамадхупха̄н̣ита̄дӣни ча а̄да̄йа мадхупат̣алам̣ пӣл̣етва̄ мадхум̣ ган̣хантийо вийа дибба̄нубха̄вена ниббаттитоджамева гахетва̄ паккхипим̣су. тена там̣ сукхуматтам̣ гатам̣, манусса̄нан̃ча ол̣а̄рикам̣ ваттхӯти тесам̣ та̄ва ол̣а̄рикаваттхута̄йа самма̄ парин̣а̄мам̣ на гаччхати. гойӯсе пана тилабӣджа̄ни паккхипитва̄ паккатта̄ ол̣а̄рикамиссакам̣ джа̄там̣, дева̄нан̃ча сукхумам̣ ваттхӯти тесам̣ сукхумаваттхута̄йа самма̄ парин̣а̄мам̣ на гаччхати. суккхавипассакакхӣн̣а̄савасса̄пи куччхийам̣ на парин̣амати. ат̣т̣хасама̄паттила̄бхӣкхӣн̣а̄савасса пана сама̄паттибалена парин̣а̄меййа. бхагавато пана па̄катикенева каммаджатеджена парин̣а̄меййа.

аппахаритети ахарите. саче хи харитесу тин̣есу паккхипеййа, синиддхапа̄йа̄сена тин̣а̄ни пӯтӣни бхавеййум̣. буддха̄ ча бхӯтага̄масиккха̄падам̣ на вӣтиккаманти, тасма̄ евама̄ха. йаттха пана галаппама̄н̣а̄ни маха̄тин̣а̄ни, та̄дисе т̣ха̄не паккхипитум̣ ват̣т̣ати. аппа̄н̣акети саппа̄н̣акасмим̣ хи париттаке удаке паккхитте па̄н̣ака̄ маранти, тасма̄ евама̄ха. йам̣ пана гамбхӣрам̣ маха̄удакам̣ хоти, па̄тисатепи па̄тисахассепи паккхитте на а̄лул̣ати, татха̄рӯпе удаке ват̣т̣ати. опила̄песӣти суван̣н̣апа̄тийа̄ саддхим̣йева нимуджджа̄песи. чиччит̣а̄йати чит̣ичит̣а̄йатӣти еварӯпам̣ саддам̣ кароти. ким̣ панеса па̄йа̄сасса а̄нубха̄во, уда̄ху татха̄гатасса̄ти? татха̄гатасса. айам̣ хи бра̄хман̣о там̣ па̄йа̄сам̣ опила̄петва̄ уммаггам̣ а̄руйха саттху сантикам̣ ана̄гантва̄ва гаччхеййа, атха бхагава̄ – ‘‘еттакам̣ аччхарийам̣ дисва̄ мама сантикам̣ а̄гамиссати. атхасса̄хам̣ дхаммадесана̄йа миччха̄дит̣т̣хигахан̣ам̣ бхиндитва̄ са̄сане ота̄ретва̄ аматапа̄нам̣ па̄йесса̄мӣ’’ти адхит̣т̣ха̄набалена евамака̄си.

да̄ру сама̄даха̄ноти да̄рум̣ джха̄пайама̄но. бахиддха̄ хи етанти етам̣ да̄руджджха̄панам̣ на̄ма арийадхаммато бахиддха̄. йади етена суддхи бхавеййа, йе давад̣а̄хака̄дайо бахӯни да̄рӯни джха̄пенти, те пат̣хаматарам̣ суджджхеййум̣. кусала̄ти кхандха̄дӣсу кусала̄. аджджхаттамевуджджалайа̄ми джотинти нийакаджджхатте аттано санта̄насмим̣йева н̃а̄н̣аджотим̣ джа̄леми. ниччаггинӣти а̄ваджджанапат̣ибаддхена саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена ниччам̣ паджджалитагги. ниччасама̄хитаттоти ниччам̣ самма̄ т̣хапитачитто. брахмачарийам̣ чара̄мӣти бодхиман̣д̣е чаритам̣ брахмачарийам̣ гахетва̄ евам̣ вадати.

ма̄но хи те, бра̄хман̣а, кха̄рибха̄роти йатха̄ кха̄рибха̄ро кхандхена вайхама̄но упари т̣хитопи аккантаккантат̣т̣ха̄не патхавийа̄ саддхим̣ пхусети, евамева джа̄тиготтакула̄дӣни ма̄наваттхӯни нисса̄йа усса̄пито ма̄нопи таттха таттха иссам̣ уппа̄денто чатӯсу апа̄йесу сам̣сӣда̄пети. тена̄ха ‘‘ма̄но хи те, бра̄хман̣а, кха̄рибха̄ро’’ти. кодхо дхӯмоти тава н̃а̄н̣аггисса упаккилесат̣т̣хена кодхо дхумо. тена хи те упаккилит̣т̣хо н̃а̄н̣агги на вирочати. бхасмани мосаваджджанти нироджат̣т̣хена муса̄ва̄до чха̄рика̄ на̄ма. йатха̄ хи чха̄рика̄йа пат̣иччханно агги на джотети, евам̣ те муса̄ва̄дена пат̣иччханнам̣ н̃а̄н̣анти дассети. дживха̄ суджа̄ти йатха̄ туйхам̣ суван̣н̣араджаталохакат̣т̣хаматтика̄су ан̃н̃атарамайа̄ йа̄гайаджанаттха̄йа суджа̄ хоти, евам̣ майхам̣ дхаммайа̄гам̣ йаджанаттха̄йа пахӯтадживха̄ суджа̄ти вадати. хадайам̣ джотит̣т̣ха̄нанти йатха̄ туйхам̣ надӣтӣре джотит̣т̣ха̄нам̣, евам̣ майхам̣ дхаммайа̄гасса йаджанат̣т̣ха̄наттхена сатта̄нам̣ хадайам̣ джотит̣т̣ха̄нам̣. атта̄ти читтам̣.

дхаммо рахадоти йатха̄ твам̣ аггим̣ паричаритва̄ дхӯмачха̄рикаседакилит̣т̣хасарӣро сундарикам̣ надим̣ отаритва̄ нха̄йаси, евам̣ майхам̣ сундарика̄садисена ба̄хирена рахадена аттхо наттхи, ат̣т̣хан̇гикамаггадхаммо пана майхам̣ рахадо, татра̄хам̣ па̄н̣асатампи па̄н̣асахассампи чатура̄сӣтипа̄н̣асахасса̄нипи екаппаха̄рена нха̄пеми. сӣлатиттхоти тасса пана ме дхаммарахадасса чатупа̄рисуддхисӣлам̣ титтханти дассети. ана̄вилоти йатха̄ туйхам̣ сундарика̄ надӣ чатӯхи пан̃чахи екато нха̄йантехи хет̣т̣хупарийава̄лика̄ а̄лул̣а̄ хоти, на евам̣ майхам̣ рахадо, анекасатасахассесупи па̄н̣есу отаритва̄ нха̄йантесу со ана̄вило виппасаннова хоти. саббхи сатам̣ пасаттхоти пан̣д̣итехи пан̣д̣ита̄нам̣ пасат̣т̣хо. уттаматтхена ва̄ со саббхӣти вуччати, пан̣д̣итехи пасаттхатта̄ сатам̣ пасаттхо. таранти па̄ранти нибба̄напа̄рам̣ гаччханти.

ида̄ни арийамаггарахадасса ан̇га̄ни уддхаритва̄ дассенто саччам̣ дхаммотиа̄дима̄ха. таттха саччанти вачӣсаччам̣. дхаммоти имина̄ дит̣т̣хисан̇каппава̄йа̄масатисама̄дхайо дассети. сам̣йамоти имина̄ камманта̄джӣва̄ гахита̄. саччанти ва̄ имина̄ маггасаччам̣ гахитам̣. са̄ аттхато самма̄дит̣т̣хи. вуттан̃хетам̣ – ‘‘самма̄дит̣т̣хи магго чева хету ча̄’’ти (дха. са. 1039). самма̄дит̣т̣хийа̄ пана гахита̄йа таггатикатта̄ самма̄сан̇каппо гахитова хоти. дхаммоти имина̄ ва̄йа̄масатисама̄дхайо. сам̣йамоти имина̄ ва̄ча̄камманта̄джӣва̄. евампи ат̣т̣хан̇гико магго дассито хоти. атха ва̄ саччанти параматтхасаччам̣, там̣ аттхато нибба̄нам̣. дхаммотипадена дит̣т̣хи сан̇каппо ва̄йа̄мо сати сама̄дхӣти пан̃чан̇га̄ни гахита̄ни. сам̣йамоти ва̄ча̄ камманто а̄джӣвоти тӣн̣и. евампи ат̣т̣хан̇гико магго дассито хоти. брахмачарийанти етам̣ брахмачарийам̣ на̄ма. маджджхе сита̄ти сассатуччхеде ваджджетва̄ маджджхе ниссита̄. брахмапаттӣти сет̣т̣хапатти. са туджджубхӯтесу намо карохӣти еттха та-ка̄ро падасандхикаро, са твам̣ уджубхӯтесу кхӣн̣а̄савесу намо карохӣти аттхо. тамахам̣ нарам̣ дхаммаса̄рӣти брӯмӣти йо евам̣ пат̣ипаджджати, тамахам̣ пуггалам̣ ‘‘дхаммаса̄рӣ есо дхаммаса̄рийа̄ пат̣иччханно’’ти ча ‘‘кусаладхаммехи акусаладхамме са̄ретва̄ т̣хито’’ти ва̄ти вада̄мӣти. навамам̣.

10. бахудхӣтарасуттаван̣н̣ана̄

196. дасаме ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣ети паччӯсасамайе локам̣ олокенто тасса бра̄хман̣асса арахаттасса упаниссайам̣ дисва̄ ‘‘гаччха̄мисса сан̇гахам̣ карисса̄мӣ’’ти гантва̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е вихарати. нат̣т̣ха̄ хонтӣти каситва̄ виссат̣т̣ха̄ ат̣авимукха̄ чарама̄на̄ бра̄хман̣е бхун̃джитум̣ гате пала̄та̄ хонти. паллан̇канти самантато ӯрубаддха̄санам̣. а̄бхуджитва̄ти бандхитва̄. уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа̄ти упаримам̣ сарӣрам̣ уджукам̣ т̣хапетва̄, ат̣т̣ха̄раса пит̣т̣хикан̣т̣аке кот̣ийа̄ кот̣им̣ пат̣ипа̄детва̄. паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄ти каммат̣т̣ха̄на̄бхимукхам̣ сатим̣ т̣хапайитва̄, мукхасамӣпе ва̄ катва̄ти аттхо. тенева вибхан̇ге вуттам̣ – ‘‘айам̣ сати упат̣т̣хита̄ хоти сӯпат̣т̣хита̄ на̄сикагге ва̄ мукханимитте ва̄, тена вуччати паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄’’ти (вибха. 537). атха ва̄ ‘‘парӣти париггахат̣т̣хо. мукханти ниййа̄нат̣т̣хо. сатӣти упат̣т̣ха̄нат̣т̣хо. тена вуччати паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄’’ти евам̣ пат̣исамбхида̄йам̣ (пат̣и. ма. 1.164) вуттанайенапеттха аттхо дат̣т̣хаббо. татра̄йам̣ сан̇кхепо – ‘‘париггахитаниййа̄нам̣ сатим̣ катва̄’’ти. евам̣ нисӣданто ча пана чхаббан̣н̣а̄ гханабуддхарасмийо виссаджджетва̄ нисӣди. упасан̇камӣти доманасса̄бхибхӯто а̄хин̣д̣анто, ‘‘сукхена вата̄йам̣ саман̣о нисинно’’ти чинтетва̄ упасан̇ками.

аджджасат̣т̣хим̣ на диссантӣти аджджа чхадивасаматтака̄ пат̣т̣ха̄йа на диссанти. па̄пака̄ти ла̄мака̄ тилакха̄н̣ука̄. тена кира тилакхетте вапите тадахева дево васситва̄ тиле пам̣сумхи осӣда̄песи, пуппхам̣ ва̄ пхалам̣ ва̄ гахетум̣ на̄саккхим̣су. йепи вад̣д̣хим̣су, тесам̣ упари па̄н̣ака̄ патитва̄ пан̣н̣а̄ни кха̄дим̣су, екапан̣н̣адупан̣н̣а̄ кха̄н̣ука̄ авасиссим̣су. бра̄хман̣о кхеттам̣ олокетум̣ гато те дисва̄ – ‘‘вад̣д̣хийа̄ ме тила̄ гахита̄, тепи нат̣т̣ха̄’’ти доманассаджа̄то ахоси, там̣ гахетва̄ имам̣ га̄тхама̄ха.

уссол̣хика̄йа̄ти усса̄хена кан̣н̣анан̇гут̣т̣ха̄дӣни уккхипитва̄ вичаранта̄ уппатанти. тасса кира анупуббена бхогесу париккхӣн̣есу паккхипитаббасса абха̄вена туччхакот̣т̣ха̄ ахесум̣. тасса ито чито ча саттахи гхарехи а̄гата̄ мӯсика̄ те туччхакот̣т̣хе пависитва̄ уййа̄накӣл̣ам̣ кӣл̣анта̄ вийа наччанти, там̣ гахетва̄ евама̄ха.

уппа̄т̣акехи сан̃чханноти уппа̄т̣акапа̄н̣акехи сан̃чханно. тасса кира бра̄хман̣асса сайанаттха̄йа сантхатам̣ тин̣апан̣н̣асантха̄рам̣ кочи антарантара̄ пат̣иджагганто наттхи. со дивасам̣ аран̃н̃е каммам̣ катва̄ са̄йам̣ а̄гантва̄ тасмим̣ нипаджджати. атхасса уппа̄т̣акапа̄н̣ака̄ сарӣрам̣ екаччханнам̣ каронта̄ кха̄данти, там̣ гахетва̄ евама̄ха.

видхава̄ти матапатика̄. йа̄ва кира тасса бра̄хман̣асса гехе вибхаваматта̄ ахоси, та̄ва та̄ видхава̄пи хутва̄ патикулесу васитум̣ лабхим̣су. йада̄ пана со ниддхано джа̄то, тада̄ та̄ ‘‘питугхарам̣ гаччхатха̄’’ти сассусасура̄дӣхи никкад̣д̣хита̄ тато тассева гхарам̣ а̄гантва̄ васантийо бра̄хман̣асса бходжанака̄ле ‘‘гаччхатха аййакена саддхим̣ бхун̃джатха̄’’ти путте песенти, техи па̄тийам̣ хаттхесу ота̄ритесу бра̄хман̣о хаттхасса ока̄сам̣ на лабхати. там̣ гахетва̄ имам̣ га̄тхама̄ха.

пин̇гала̄ти кал̣а̄рапин̇гала̄. тилака̄хата̄ти ка̄л̣асета̄диван̣н̣ехи тилакехи а̄хатагатта̄. соттам̣ па̄дена бодхетӣти ниддам̣ оккантам̣ па̄дена пахаритва̄ пабодхети. айам̣ кира бра̄хман̣о мӯсикасаддена убба̄л̣хо уппа̄т̣акехи ча кхаджджама̄но саббараттим̣ ниддам̣ алабхитва̄ паччӯсака̄ле нидда̄йати. атха нам̣ аккхӣсу ниммилитаматтесвева – ‘‘ким̣ кароси, бра̄хман̣а, паччха̄ ча пуббе ча гахитасса ин̣асса? вад̣д̣хи маттхакам̣ патта̄, сатта дхӣтаро посетабба̄. ида̄ни ин̣а̄йика̄ а̄гантва̄ гехам̣ парива̄рессанти, гаччха каммам̣ карохӣ’’ти па̄дена пахаритва̄ пабодхети. там̣ гахетва̄ имам̣ га̄тхама̄ха.

ин̣а̄йика̄ти йесам̣ анена хаттхато ин̣ам̣ гахитам̣. со кира кассачи хаттхато екам̣ каха̄пан̣ам̣ кассачи две кассачи даса…пе… кассачи сатанти евам̣ бахӯнам̣ хаттхато ин̣ам̣ аггахеси. те дива̄ бра̄хман̣ам̣ апассанта̄ ‘‘гехато там̣ никкхантамева ган̣хисса̄ма̄’’ти балавапаччӯсе гантва̄ чоденти. там̣ гахетва̄ имам̣ га̄тхама̄ха.

бхагава̄ тена бра̄хман̣ена има̄хи саттахи га̄тха̄хи дуккхе катхите ‘‘йам̣ йам̣, бра̄хман̣а, тайа̄ дуккхам̣ катхитам̣, саббаметам̣ майхам̣ наттхӣ’’ти дассенто пат̣ига̄тха̄хи бра̄хман̣асса дхаммадесанам̣ вад̣д̣хеси. бра̄хман̣о та̄ га̄тха̄ сутва̄ бхагавати пасанно саран̣есу патит̣т̣ха̄йа паббаджитва̄ арахаттам̣ па̄пун̣и. там̣ дассетум̣ евам̣ вутте бха̄радва̄джаготтотиа̄ди вуттам̣. таттха алаттха̄ти лабхи.

тан̃ча пана бра̄хман̣ам̣ бхагава̄ пабба̄джетва̄ а̄да̄йа джетаванам̣ гантва̄ пунадивасе тена тхерена паччха̄саман̣ена косаларан̃н̃о гехадва̄рам̣ агама̄си. ра̄джа̄ ‘‘саттха̄ а̄гато’’ти сутва̄ па̄са̄да̄ оруйха вандитва̄ хаттхато паттам̣ гахетва̄ татха̄гатам̣ упарипа̄са̄дам̣ а̄ропетва̄ вара̄сане нисӣда̄петва̄ гандходакена па̄де дховитва̄ сатапа̄кателена маккхетва̄ йа̄гум̣ а̄хара̄петва̄ раджатадан̣д̣ам̣ суван̣н̣акат̣аччхум̣ гахетва̄ саттху упана̄меси. саттха̄ паттам̣ пидахи. ра̄джа̄ татха̄гатасса па̄десу патитва̄, ‘‘саче ме, бханте, досо аттхи, кхаматха̄’’ти а̄ха. наттхи, маха̄ра̄джа̄ти. атха касма̄ йа̄гум̣ на ган̣хатха̄ти? палибодхо аттхи, маха̄ра̄джа̄ти. ким̣ пана, бханте, йа̄гум̣ аган̣хантехева лабхитаббо еса палибодхо, пат̣ибало ахам̣ палибодхам̣ да̄тум̣, ган̣хатха, бхантети. саттха̄ аггахеси. махаллакаттхеропи дӣгхараттам̣ чха̄то йа̄вадаттхам̣ йа̄гум̣ пиви. ра̄джа̄ кха̄данӣйабходжанӣйам̣ датва̄ бхаттакичча̄васа̄не бхагавантам̣ вандитва̄ а̄ха – ‘‘бхагава̄ тумхе павен̣ийа̄ а̄гате окка̄кавам̣се уппаджджитва̄ чаккаваттисирим̣ паха̄йа паббаджитва̄ локе аггатам̣ патто, ко на̄ма, бханте, тумха̄кам̣ палибодхо’’ти? маха̄ра̄джа, етасса махаллакаттхерасса палибодхо амха̄кам̣ палибодхасадисова̄ти.

ра̄джа̄ тхерам̣ вандитва̄ – ‘‘ко, бханте, тумха̄кам̣ палибодхо’’ти пуччхи? ин̣апалибодхо, маха̄ра̄джа̄ти. киттако, бхантети? ган̣ехи, маха̄ра̄джа̄ти. ран̃н̃о ‘‘екам̣ две сатам̣ сахасса’’нти ган̣ентасса ан̇гулийо наппахонти. атхекам̣ пурисам̣ паккоситва̄, ‘‘гаччха, бхан̣е, нагаре бхерим̣ чара̄пехи ‘саббе бахудхӣтикабра̄хман̣асса ин̣а̄йика̄ ра̄джан̇ган̣е саннипатантӯ’’ти. манусса̄ бхерим̣ сутва̄ саннипатим̣су. ра̄джа̄ тесам̣ хаттхато пан̣н̣а̄ни а̄хара̄петва̄ саббесам̣ анӯнам̣ дханамада̄си. таттха суван̣н̣амева сатасахассаггханакам̣ ахоси. пуна ра̄джа̄ пуччхи – ‘‘ан̃н̃опи аттхи, бханте, палибодхо’’ти. ин̣ам̣ на̄ма, маха̄ра̄джа, датва̄ муччитум̣ сакка̄, ета̄ пана сатта да̄рика̄ маха̄палибодха̄ майханти. ра̄джа̄ йа̄на̄ни песетва̄ тасса дхӣтаро а̄хара̄петва̄ аттано дхӣтаро катва̄ там̣ там̣ кулагхарам̣ песетва̄, ‘‘ан̃н̃опи, бханте, аттхи палибодхо’’ти пуччхи? бра̄хман̣ӣ, маха̄ра̄джа̄ти. ра̄джа̄ йа̄нам̣ песетва̄, тасса бра̄хман̣им̣ а̄хара̄петва̄, аййикат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ пуна пуччхи – ‘‘ан̃н̃опи, бханте, аттхи палибодхо’’ти? наттхи, маха̄ра̄джа̄ти вутте ра̄джа̄пи чӣварадусса̄ни да̄петва̄, ‘‘бханте, мама сантакам̣ тумха̄кам̣ бхиккхубха̄вам̣ джа̄на̄тха̄’’ти а̄ха. а̄ма, маха̄ра̄джа̄ти. атха нам̣ ра̄джа̄ а̄ха – ‘‘бханте, чӣварапин̣д̣апа̄та̄дайопи саббе паччайа̄ амха̄кам̣ сантака̄ бхависсанти. тумхе татха̄гатасса манам̣ гахетва̄ саман̣адхаммам̣ каротха̄’’ти. тхеро татхева аппаматто саман̣адхаммам̣ каронто начирассева а̄саваккхайам̣ паттоти. дасамам̣.

пат̣хамо вагго.

2. упа̄сакавагго

1. касибха̄радва̄джасуттаван̣н̣ана̄

197. дутийаваггасса пат̣хаме магадхесӯти евам̣на̄маке джанападе. даккхин̣а̄гирисминти ра̄джагахам̣ парива̄ретва̄ т̣хитасса гирино даккхин̣абха̄ге джанападо аттхи, тасмим̣ джанападе, таттха виха̄расса̄пи тадева на̄мам̣. екана̄л̣а̄йам̣ бра̄хман̣ага̄мети екана̄л̣а̄ти тасса га̄масса на̄мам̣. бра̄хман̣а̄ панеттха самбахула̄ пат̣ивасанти, бра̄хман̣абхого ева ва̄ со. тасма̄ ‘‘бра̄хман̣ага̄мо’’ти вуччати.

тена кхо пана самайена̄ти йам̣ самайам̣ бхагава̄ магадхарат̣т̣хе екана̄л̣ам̣ бра̄хман̣ага̄мам̣ упанисса̄йа даккхин̣агиримаха̄виха̄ре бра̄хман̣асса индрийапарипа̄кам̣ а̄гамайама̄но вихарати, тена самайена. касибха̄радва̄джасса̄ти со бра̄хман̣о касим̣ нисса̄йа джӣвати, бха̄радва̄джоти часса готтам̣. пан̃чаматта̄нӣти пан̃ча пама̄н̣а̄ни, анӯна̄ни анадхика̄ни пан̃чанан̇галасата̄нӣти вуттам̣ хоти. пайутта̄нӣти йоджита̄ни, балӣбадда̄нам̣ кхандхесу т̣хапетва̄ йуге йоттехи йоджита̄нӣти аттхо.

ваппака̄лети ваппанака̄ле бӣджаниккхепасамайе. таттха две ваппа̄ни калалаваппан̃ча пам̣суваппан̃ча. пам̣суваппам̣ идха адхиппетам̣, тан̃ча кхо пат̣хамадивасе ман̇галаваппам̣. таттха̄йам̣ упакаран̣асампада̄ – тӣн̣и балибаддасахасса̄ни упат̣т̣ха̄пита̄ни хонти, саббесам̣ суван̣н̣амайа̄ни син̇га̄ни пат̣имукка̄ни, раджатамайа̄ кхура̄, саббе сетама̄ла̄хи чева гандхапан̃чан̇гулӣхи ча алан̇ката̄ парипун̣н̣апан̃чан̇га̄ саббалаккхан̣асампанна̄, екачче ка̄л̣а̄ ан̃джанаван̣н̣а̄, екачче сета̄ пхаликаван̣н̣а̄, екачче ратта̄ пава̄л̣аван̣н̣а̄, екачче камма̄са̄ маса̄рагаллаван̣н̣а̄. евам̣ пан̃часата̄ кассака̄ саббе ахатасетаваттха̄ гандхама̄ла̄лан̇ката̄ даккхин̣аам̣сакӯт̣есу патит̣т̣хитапуппхачумбат̣ака̄ харита̄ламаносила̄лан̃джануджджалагатта̄ даса даса нан̇гала̄ екекагумба̄ хутва̄ гаччханти. нан̇гала̄нам̣ сӣсан̃ча йуган̃ча патода̄ ча суван̣н̣акхачита̄. пат̣хаманан̇гале ат̣т̣ха балӣбадда̄ йутта̄, сесесу чатта̄ро чатта̄ро, авасеса̄ килантапариваттанаттхам̣ а̄нӣта̄. екекагумбе екекабӣджасакат̣ам̣ екеко касати, екеко ваппати.

бра̄хман̣о пана пагева массукаммам̣ ка̄ра̄петва̄ нха̄йитва̄ сугандхагандхехи вилитто пан̃часатаггханакам̣ ваттхам̣ нива̄сетва̄ сахассаггханакам̣ екам̣сам̣ каритва̄ екекисса̄ ан̇гулийа̄ две двети вӣсати ан̇гулимуддика̄йо кан̣н̣есу сӣхакун̣д̣ала̄ни сӣсе брахмавет̣ханам̣ пат̣имун̃читва̄ суван̣н̣ама̄лам̣ кан̣т̣хе катва̄ бра̄хман̣аган̣апаривуто каммантам̣ воса̄сати. атхасса бра̄хман̣ӣ анекасатабха̄джанесу па̄йа̄сам̣ пача̄петва̄ маха̄сакат̣есу а̄ропетва̄ гандходакена нха̄йитва̄ сабба̄лан̇ка̄равибхӯсита̄ бра̄хман̣ӣган̣апаривута̄ каммантам̣ агама̄си. гехамписса харитупалиттам̣ виппакин̣н̣ала̄джам̣ пун̣н̣агхат̣акадалидхаджапат̣а̄ка̄хи алан̇катам̣ гандхапуппха̄дӣхи сукатабаликаммам̣, кхеттан̃ча тесу тесу т̣ха̄несу самусситаддхаджапат̣а̄кам̣ ахоси. париджанакаммака̄рехи саддхим̣ осат̣апариса̄ ад̣д̣хатеййасахасса̄ ахоси, саббе ахатаваттха̄, саббесам̣ па̄йа̄сабходжанамева пат̣ийаттам̣.

атха бра̄хман̣о суван̣н̣апа̄тим̣ дхова̄петва̄ па̄йа̄сасса пӯретва̄ саппимадхупха̄н̣итехи абхисан̇кхаритва̄ нан̇галабаликаммам̣ ка̄ра̄песи. бра̄хман̣ӣ пан̃чаннам̣ кассакасата̄нам̣ суван̣н̣араджатакам̣сатамбалохамайа̄ни бха̄джана̄ни да̄петва̄ суван̣н̣акат̣аччхум̣ гахетва̄ па̄йа̄сена паривисантӣ гаччхати. бра̄хман̣о пана баликаммам̣ ка̄ретва̄ раттабандхика̄йо упа̄хана̄йо а̄рохитва̄ раттасуван̣н̣адан̣д̣акам̣ гахетва̄, ‘‘идха па̄йа̄сам̣ детха, идха саппим̣ детха, идха саккхарам̣ детха̄’’ти воса̄сама̄но вичарати. айам̣ та̄ва камманте паватти.

виха̄ре пана йаттха йаттха буддха̄ васанти, таттха таттха несам̣ девасикам̣ пан̃ча кичча̄ни бхаванти, сеййатхидам̣ – пуребхаттакиччам̣ паччха̄бхаттакиччам̣ пуримайа̄макиччам̣ маджджхимайа̄макиччам̣ паччхимайа̄макиччанти.

татридам̣ пуребхаттакиччам̣ – бхагава̄ хи па̄това ут̣т̣ха̄йа упат̣т̣ха̄ка̄нуггахаттхам̣ сарӣрапха̄сукаттхан̃ча мукхадхована̄дипарикаммам̣ катва̄ йа̄ва бхиккха̄ча̄равела̄, та̄ва вивитта̄сане вӣтина̄метва̄ бхиккха̄ча̄равела̄йа нива̄сетва̄ ка̄йабандханам̣ бандхитва̄ чӣварам̣ па̄рупитва̄ паттама̄да̄йа када̄чи екако када̄чи бхиккхусан̇гхапаривуто га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа пависати када̄чи пакатийа̄, када̄чи анекехи па̄т̣иха̄рийехи ваттама̄нехи. сеййатхидам̣ – пин̣д̣а̄йа пависато локана̄тхасса пурато пурато гантва̄ мудугатийо ва̄та̄ патхавим̣ содхенти, вала̄хака̄ удакапхусита̄ни мун̃чанта̄ магге рен̣ум̣ вӯпасаметва̄ упари вита̄нам̣ хутва̄ тит̣т̣ханти, апаре ва̄та̄ пуппха̄ни упахаритва̄ магге окиранти. унната̄ бхӯмиппадеса̄ онаманти, оната̄ уннаманти. па̄даниккхепасамайе сама̄ва бхӯми хоти, сукхасампхасса̄ни падумапуппха̄ни ва̄ па̄де сампат̣иччханти. индакхӣласса анто т̣хапитаматте даккхин̣апа̄де сарӣра̄ чхаббан̣н̣арасмийо никкхамитва̄ суван̣н̣арасасин̃чана̄ни вийа читрапат̣апариккхитта̄ни вийа ча па̄са̄дакӯт̣а̄га̄ра̄дӣни каронтийо ито чито ча видха̄ванти. хаттхиассавихан̇га̄дайо сакасакат̣т̣ха̄несу т̣хита̄йева мадхурена̄ка̄рена саддам̣ каронти, татха̄ бхеривӣн̣а̄дӣни тӯрийа̄ни манусса̄нан̃ча ка̄йӯпага̄ни а̄бхаран̣а̄ни. тена сан̃н̃а̄н̣ена манусса̄ джа̄нанти ‘‘аджджа бхагава̄ идха пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хо’’ти. те суниваттха̄ супа̄рута̄ гандхапуппха̄дӣни а̄да̄йа гхара̄ никкхамитва̄ антаравӣтхим̣ пат̣ипаджджитва̄ бхагавантам̣ гандхапуппха̄дӣхи саккаччам̣ пӯджетва̄ вандитва̄ – ‘‘амха̄кам̣, бханте, даса бхиккхӯ, амха̄кам̣ вӣсати, амха̄кам̣ бхиккхусатам̣ детха̄’’ти йа̄читва̄ бхагаватопи паттам̣ гахетва̄ а̄санам̣ пан̃н̃а̄петва̄ саккаччам̣ пин̣д̣апа̄тена пат̣има̄ненти.

бхагава̄ катабхаттакиччо тесам̣ санта̄на̄ни олокетва̄ татха̄ дхаммам̣ десети, йатха̄ кечи саран̣агамане патит̣т̣хаханти, кечи пан̃часу сӣлесу, кечи сота̄паттисакада̄га̄миана̄га̄мипхала̄нам̣ ан̃н̃атарасмим̣, кечи паббаджитва̄ аггапхале арахаттети. евам̣ маха̄джанам̣ ануггахетва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ гаччхати. таттха гандхаман̣д̣алама̄л̣е пан̃н̃аттаварабуддха̄сане нисӣдати бхиккхӯнам̣ бхаттакиччапарийоса̄нам̣ а̄гамайама̄но. тато бхиккхӯнам̣ бхаттакиччапарийоса̄не упат̣т̣ха̄ко бхагавато ниведети. атха бхагава̄ гандхакут̣им̣ пависати. идам̣ та̄ва пуребхаттакиччам̣.

атха бхагава̄ евам̣ катапуребхаттакиччо гандхакут̣ийа̄ упат̣т̣ха̄не нисӣдитва̄ па̄де паккха̄летва̄ па̄дапӣт̣хе т̣хатва̄ бхиккхусан̇гхам̣ овадати – ‘‘бхиккхаве, аппама̄дена сампа̄детха, дуллабхо буддхуппа̄до локасмим̣, дуллабхо мануссаттапат̣ила̄бхо, дуллабха̄ саддха̄сампатти, дуллабха̄ паббаджджа̄, дуллабхам̣ саддхаммассавана’’нти. таттха кечи бхагавантам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ пуччханти. бхагава̄ тесам̣ аттано чарийа̄нурӯпам̣ каммат̣т̣ха̄нам̣ дети. тато саббепи бхагавантам̣ вандитва̄ аттано аттано раттит̣т̣ха̄надива̄т̣т̣ха̄на̄ни гаччханти, кечи аран̃н̃ам̣, кечи руккхамӯлам̣, кечи паббата̄дӣнам̣ ан̃н̃атарам̣, кечи ча̄тумаха̄ра̄джикабхаванам̣…пе… кечи васаваттибхавананти. тато бхагава̄ гандхакут̣им̣ пависитва̄ саче а̄кан̇кхати, даккхин̣ена пассена сато сампаджа̄но мухуттам̣ сӣхасеййам̣ каппети. атха самасса̄ситака̄йо ут̣т̣хахитва̄ дутийабха̄ге локам̣ волокети. татийабха̄ге йам̣ га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ упанисса̄йа вихарати, таттха маха̄джано пуребхаттам̣ да̄нам̣ датва̄ паччха̄бхаттам̣ суниваттхо супа̄руто гандхапуппха̄дӣни а̄да̄йа виха̄ре саннипатати. тато бхагава̄ сампаттапариса̄йа анурӯпена па̄т̣иха̄рийена гантва̄ дхаммасабха̄йам̣ пан̃н̃аттаварабуддха̄сане нисаджджа дхаммам̣ десети ка̄лайуттам̣ самайайуттам̣. атха ка̄лам̣ видитва̄ парисам̣ уййоджети, манусса̄ бхагавантам̣ вандитва̄ паккаманти. идам̣ паччха̄бхаттакиччам̣.

со евам̣ нит̣т̣хитапаччха̄бхаттакиччо саче гатта̄ни осин̃читука̄мо хоти, буддха̄сана̄ вут̣т̣ха̄йа нха̄накот̣т̣хакам̣ пависитва̄ упат̣т̣ха̄кена пат̣ийа̄дитаудакена гатта̄ни утум̣ га̄ха̄пети. упат̣т̣ха̄копи буддха̄санам̣ а̄нетва̄ паппхот̣етва̄ гандхакут̣ипаривен̣е пан̃н̃а̄пети. бхагава̄ сураттадупат̣т̣ам̣ нива̄сетва̄ ка̄йабандханам̣ бандхитва̄ уттара̄сан̇гам̣ катва̄ таттха а̄гантва̄ нисӣдати екакова мухуттам̣ пат̣исаллӣно. атха бхиккхӯ тато тато а̄гамма бхагавато упат̣т̣ха̄нам̣ гаччханти. таттха екачче пан̃хам̣ пуччханти, екачче каммат̣т̣ха̄нам̣, екачче дхаммассаванам̣ йа̄чанти. бхагава̄ тесам̣ адхиппа̄йам̣ сампа̄денто пуримайа̄мам̣ вӣтина̄мети. идам̣ пуримайа̄макиччам̣.

пуримайа̄макиччапарийоса̄не пана бхиккхӯсу бхагавантам̣ вандитва̄ паккамантесу сакаладасасахассилокадха̄тудевата̄йо ока̄сам̣ лабхама̄на̄ бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ пан̃хам̣ пуччханти йатха̄бхисан̇кхатам̣ антамасо чатураккхарампи. бхагава̄ та̄сам̣ та̄сам̣ девата̄нам̣ пан̃хам̣ виссадждженто маджджхимайа̄мам̣ вӣтина̄мети. идам̣ маджджхимайа̄макиччам̣.

паччхимайа̄мам̣ пана тайо кот̣т̣ха̄се катва̄ пуребхаттато пат̣т̣ха̄йа нисаджджа̄пӣл̣итасса сарӣрасса кила̄субха̄вамочанаттхам̣ екам̣ кот̣т̣ха̄сам̣ чан̇камена вӣтина̄мети. дутийакот̣т̣ха̄се гандхакут̣им̣ пависитва̄ даккхин̣ена пассена сато сампаджа̄но сӣхасеййам̣ каппети. татийакот̣т̣ха̄се паччут̣т̣ха̄йа нисӣдитва̄ пуримабуддха̄нам̣ сантике да̄насӣла̄дивасена ката̄дхика̄рапуггаладассанаттхам̣ буддхачаккхуна̄ локам̣ олокети. идам̣ паччхимайа̄макиччам̣.

тада̄пи евам̣ олокенто касибха̄радва̄джам̣ бра̄хман̣ам̣ арахаттасса упаниссайасампаннам̣ дисва̄ – ‘‘таттха майи гате катха̄ паваттиссати, катха̄васа̄не дхаммадесанам̣ сутва̄ есо бра̄хман̣о сапуттада̄ро тӣсу саран̣есу патит̣т̣ха̄йа асӣтикот̣идханам̣ мама са̄сане виппакиритва̄ апарабха̄ге никкхамма паббаджитва̄ арахаттам̣ па̄пун̣иссатӣ’’ти н̃атва̄ таттха гантва̄ катхам̣ самут̣т̣ха̄петва̄ дхаммам̣ десеси. етаматтхам̣ дассетум̣ атха кхо бхагава̄тиа̄ди вуттам̣.

таттха пуббан̣хасамайанти бхумматтхе упайогавачанам̣, пуббан̣хасамайети аттхо. нива̄сетва̄ти паридахитва̄. виха̄рачӣварапариваттанавасенетам̣ вуттам̣. паттачӣварама̄да̄йа̄ти паттам̣ хаттхехи, чӣварам̣ ка̄йена а̄дийитва̄, сампат̣иччхитва̄ дха̄ретва̄ти аттхо. бхагавато кира пин̣д̣а̄йа пависитука̄масса бхамаро вийа викаситападумадвайамаджджхам̣, инданӣламан̣иван̣н̣аселамайапатто хаттхадвайамаджджхам̣ а̄гаччхати. там̣ евама̄гатам̣ паттам̣ хаттхехи сампат̣иччхитва̄ чӣваран̃ча париман̣д̣алам̣ па̄рутам̣ ка̄йена дха̄ретва̄ти вуттам̣ хоти. тенупасан̇камӣти йена маггена камманто гантаббо, тена екакова упасан̇ками. касма̄ пана нам̣ бхиккхӯ на̄нубандхим̣сӯти? йада̄ хи бхагава̄ екакова каттхачи гантука̄мо хоти, йа̄ва бхиккха̄ча̄равела̄ два̄рам̣ пидахитва̄ антогандхакут̣ийам̣ нисӣдати. бхиккхӯ та̄йа сан̃н̃а̄йа джа̄нанти ‘‘аджджа бхагава̄ екакова пин̣д̣а̄йа чаритука̄мо, аддха̄ кан̃чи ева винетаббапуггалам̣ аддаса̄’’ти. те аттано паттачӣварам̣ гахетва̄ гандхакут̣им̣ падаккхин̣ам̣ катва̄ вандитва̄ бхиккха̄ча̄рам̣ гаччханти. тада̄ ча бхагава̄ евамака̄си, тасма̄ бхиккхӯ на̄нубандхим̣сӯти.

паривесана̄ ваттатӣти тесам̣ суван̣н̣абха̄джана̄дӣни гахетва̄ нисинна̄нам̣ пан̃часата̄нам̣ кассака̄нам̣ паривисана̄ виппаката̄ хоти. екамантам̣ ат̣т̣ха̄сӣти йаттха т̣хитам̣ бра̄хман̣о пассати, татха̄рӯпе дассанӯпача̄ре катха̄саванапха̄суке уччат̣т̣ха̄не ат̣т̣ха̄си. т̣хатва̄ ча раджатасуван̣н̣арасапин̃джарам̣ чандимасӯрийа̄нам̣ пабхам̣ атирочама̄нам̣ самантато сарӣраппабхам̣ мун̃чи, йа̄йа аджджхоттхат̣атта̄ бра̄хман̣асса каммантаса̄ла̄бхиттируккхакаситаматтикапин̣д̣а̄дайо суван̣н̣амайа̄ вийа ахесум̣. атха манусса̄ бхун̃джанта̄ ча касанта̄ ча саббакичча̄ни паха̄йа асӣтианубйан̃джанапарива̄рам̣ дваттим̣самаха̄пурисалаккхан̣апат̣иман̣д̣итам̣ сарӣрам̣ бйа̄маппабха̄париккхепавибхӯситам̣ ба̄хуйугалам̣ джан̇гамам̣ вийа падумасарам̣, расмиджа̄ласамуджджалитата̄ра̄ган̣амива гаганаталам̣, виджджулата̄винаддхамива ча канакасикхарам̣ сирийа̄ джалама̄нам̣ самма̄самбуддхам̣ екамантам̣ т̣хитам̣ дисва̄ хаттхапа̄де дховитва̄ ан̃джалим̣ паггайха сампарива̄ретва̄ ат̣т̣хам̣су. евам̣ техи сампарива̄ритам̣ аддаса̄ кхо касибха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ пин̣д̣а̄йа т̣хитам̣, дисва̄на бхагавантам̣ етадавоча – ахам̣ кхо, саман̣а, каса̄ми ча вапа̄ми ча̄ти.

касма̄ пана̄йам̣ евама̄ха, ким̣ самантапа̄са̄дике паса̄данӣйе уттамадаматхасаматхамануппаттепи татха̄гате аппаса̄дена, уда̄ху ад̣д̣хатийа̄нам̣ джанасахасса̄нам̣ па̄йа̄сам̣ пат̣ийа̄детва̄пи кат̣аччхубхиккха̄йа маччхерена̄ти? убхайатха̄пи но, бхагавато панасса дассанена атиттам̣ никкхиттакаммантам̣ джанам̣ дисва̄ ‘‘каммабхан̇гам̣ ме ка̄тум̣ а̄гато’’ти анаттаманата̄ ахоси, тасма̄ евама̄ха. бхагавато ча лаккхан̣асампаттим̣ дисва̄ – ‘‘сача̄йам̣ камманте аппайоджайисса, сакаладжамбудӣпе манусса̄нам̣ сӣсе чӯл̣а̄ман̣и вийа абхависса, ко на̄масса аттхо на сампаджджиссати, евамевам̣ аласата̄йа камманте аппайоджетва̄ ваппаман̇гала̄дӣсу пин̣д̣а̄йа чаратӣ’’типисса анаттаманата̄ ахоси. тена̄ха – ‘‘ахам̣ кхо, саман̣а, каса̄ми ча вапа̄ми ча, каситва̄ ча вапитва̄ ча бхун̃джа̄мӣ’’ти.

айам̣ кирасса адхиппа̄йо – майхампи та̄ва камманта̄ на бйа̄паджджанти, на чамхи йатха̄ твам̣ евам̣ лаккхан̣асампанно, твампи каситва̄ ча вапитва̄ ча бхун̃джассу, ко те аттхо на сампаджджеййа евам̣ лаккхан̣асампаннасса̄ти. апича̄йам̣ ассоси – ‘‘сакйара̄джакуле кира кума̄ро уппанно, со чаккаваттираджджам̣ паха̄йа паббаджито’’ти. тасма̄ ида̄ни ‘‘айам̣ со’’ти н̃атва̄ ‘‘чаккаваттираджджам̣ паха̄йа килантосӣ’’ти упа̄рамбхам̣ а̄ропенто евама̄ха. апича тиккхапан̃н̃о еса бра̄хман̣о, на бхагавантам̣ апаса̄денто бхан̣ати, бхагавато пана рӯпасампаттим̣ дисва̄ пун̃н̃асампаттим̣ самбха̄вайама̄но катха̄паваттанаттхампи евама̄ха. атха бхагава̄ венеййавасена садеваке локе аггакассакаваппакабха̄вам̣ аттано дассенто ахампи кхо бра̄хман̣отиа̄дима̄ха.

атха бра̄хман̣о чинтеси – ‘‘айам̣ саман̣о’’ ‘ахампи каса̄ми ча вапа̄ми ча̄’ти бхан̣ати. на часса ол̣а̄рика̄ни йуганан̇гала̄дӣни касибхан̣д̣а̄ни пасса̄ми, ким̣ ну кхо муса̄ бхан̣атӣ’’ти? бхагавантам̣ па̄даталато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва кесагга̄ олокайама̄но, ан̇гавиджджа̄йа ката̄дхика̄ратта̄ дваттим̣саваралаккхан̣асампаттимасса н̃атва̄, ‘‘ат̣т̣ха̄наметам̣ йам̣ еварӯпо муса̄ бхан̣еййа̄’’ти сан̃джа̄табахума̄но бхагавати саман̣ава̄дам̣ паха̄йа готтена бхагавантам̣ самуда̄чарама̄но на кхо пана майам̣ пасса̄ма бхото готамасса̄тиа̄дима̄ха. бхагава̄ пана йасма̄ пуббадхаммасабха̄гата̄йа катханам̣ на̄ма буддха̄нам̣ а̄нубха̄во, тасма̄ буддха̄нубха̄вам̣ дӣпенто саддха̄ бӣджантиа̄дима̄ха.

ка̄ панеттха пуббадхаммасабха̄гата̄? нану бра̄хман̣ена бхагава̄ нан̇гала̄дикасисамбха̄расама̄йогам̣ пут̣т̣хо апуччхитасса бӣджасса сабха̄гата̄йа а̄ха ‘‘саддха̄ бӣджа’’нти, еван̃ча сати катха̄пи ананусандхика̄ хоти? на хи буддха̄нам̣ ананусандхикакатха̄ на̄ма аттхи, напи пуббадхаммасса асабха̄гата̄йа катхенти. евам̣ панеттха анусандхи ведитабба̄ – бра̄хман̣ена хи бхагава̄ йуганан̇гала̄дикасисамбха̄равасена касим̣ пуччхито. со тасса анукампа̄йа ‘‘идам̣ апуччхита’’нти апариха̄петва̄ самӯлам̣ саупака̄рам̣ сасамбха̄рам̣ сапхалам̣ касим̣ пан̃н̃а̄петум̣ мӯлато пат̣т̣ха̄йа дассенто ‘‘саддха̄ бӣджа’’нтиа̄дима̄ха. таттха бӣджам̣ касийа̄ мӯлам̣, тасмим̣ сати каттаббато, асати акаттаббато, таппама̄н̣ена ча каттаббато. бӣдже хи сати касим̣ каронти, на асати. бӣджаппама̄н̣ена ча кусала̄ кассака̄ кхеттам̣ касанти, на ӯнам̣ ‘‘ма̄ но сассам̣ париха̄йӣ’’ти, на адхикам̣ ‘‘ма̄ но могхо ва̄йа̄мо ахосӣ’’ти. йасма̄ ча бӣджамева мӯлам̣, тасма̄ бхагава̄ мӯлато пат̣т̣ха̄йа касисамбха̄рам̣ дассенто тасса бра̄хман̣асса касийа̄ пуббадхаммасса бӣджасса сабха̄гата̄йа аттано касийа̄ пуббадхаммам̣ дассенто а̄ха ‘‘саддха̄ бӣджа’’нти. еваметтха пуббадхаммасабха̄гата̄пи ведитабба̄.

пуччхитам̣йева ватва̄ апуччхитам̣ паччха̄ ким̣ на вуттанти че? тасса упака̄рабха̄вато ча дхаммасамбандхасаматтхабха̄вато ча. айам̣ хи бра̄хман̣о пан̃н̃ава̄, миччха̄дит̣т̣хикуле пана джа̄татта̄ саддха̄рахито, саддха̄рахито ча пан̃н̃ава̄ паресам̣ саддха̄йа аттано ависайе апат̣ипаджджама̄но висесам̣ на̄дхигаччхати, килесака̄луссийапара̄мат̣т̣ха̄пи часса дуббала̄ саддха̄ балаватийа̄ пан̃н̃а̄йа сахаса̄ ваттама̄на̄ аттхасиддхим̣ на кароти хаттхина̄ саддхим̣ екадхуре йутто гон̣о вийа. итисса саддха̄ упака̄рика̄ти там̣ бра̄хман̣ам̣ саддха̄йа патит̣т̣ха̄пентена паччха̄пи ваттаббо айаматтхо десана̄кусалата̄йа пуббе вутто. бӣджасса ча упака̄рика̄ вут̣т̣хи, са̄ таданантарам̣йева вуччама̄на̄ саматтха̄ хоти. евам̣ дхаммасамбандхасаматтхабха̄вато паччха̄пи ваттаббо айаматтхо, ан̃н̃о ча еварӯпо ӣса̄йотта̄ди пуббе вуттоти ведитаббо.

таттха сампаса̄далаккхан̣а̄ саддха̄, окаппаналаккхан̣а̄ ва̄. бӣджанти пан̃чавидхам̣ бӣджам̣ мӯлабӣджам̣ кхандхабӣджам̣ пхалубӣджам̣ аггабӣджам̣ бӣджабӣджамева пан̃чаманти. там̣ саббампи вирухан̣ат̣т̣хена бӣджантева сан̇кхам̣ гаччхати.

таттха йатха̄ бра̄хман̣асса касийа̄ мӯлабхӯтам̣ бӣджам̣ две кичча̄ни кароти, хет̣т̣ха̄ мӯлена патит̣т̣ха̄ти, упари ан̇курам̣ ут̣т̣ха̄пети, евам̣ бхагавато касийа̄ мӯлабхӯта̄ саддха̄ хет̣т̣ха̄ сӣламӯлена патит̣т̣ха̄ти, упари саматхавипассанан̇курам̣ ут̣т̣ха̄пети. йатха̄ ча там̣ мӯлена патхавирасам̣ а̄порасам̣ гахетва̄ на̄л̣ена дхан̃н̃апарипа̄кагахан̣аттхам̣ вад̣д̣хати, евамайам̣ сӣламӯлена саматхавипассана̄расам̣ гахетва̄ арийамаггана̄л̣ена арийапхаладхан̃н̃апарипа̄кагахан̣аттхам̣ вад̣д̣хати. йатха̄ ча там̣ субхӯмийам̣ патит̣т̣хахитва̄ мӯлан̇курапан̣н̣ана̄л̣акан̣д̣апасавехи вуддхим̣ вирӯл̣хим̣ вепуллам̣ патва̄ кхӣрам̣ джанетва̄ анекаса̄липхалабхаритам̣ са̄лисӣсам̣ ниппха̄дети, евамеса̄ читтасанта̄не патит̣т̣хахитва̄ чхахи висуддхӣхи вуддхим̣ вирӯл̣хим̣ вепуллам̣ патва̄ н̃а̄н̣адассанависуддхикхӣрам̣ джанетва̄ анекапат̣исамбхида̄бхин̃н̃а̄бхаритам̣ арахаттапхалам̣ ниппха̄дети. тена вуттам̣ ‘‘саддха̄ бӣджа’’нти.

касма̄ пана ан̃н̃есу паропан̃н̃а̄са̄йа кусаладхаммесу екато уппаджджама̄несу саддха̄ва ‘‘бӣджа’’нти вутта̄ти че? бӣджакиччакаран̣ато. йатха̄ хи тесу вин̃н̃а̄н̣ам̣йева виджа̄нанакиччам̣ кароти, евам̣ саддха̄ бӣджакиччам̣. са̄ ча саббакусала̄нам̣ мӯлабхӯта̄. йатха̄ха – ‘‘саддха̄джа̄то упасан̇камати, упасан̇каманто пайирупа̄сати…пе… пан̃н̃а̄йа ча нам̣ ативиджджха пассатӣ’’ти (ма. ни. 2.183).

акусаладхамме чева ка̄йан̃ча тапатӣти тапо. индрийасам̣варавӣрийадхутан̇гадуккарака̄рика̄нам̣ етам̣ адхивачанам̣, идха пана индрийасам̣варо адхиппето. вут̣т̣хӣти вассавут̣т̣хи ва̄тавут̣т̣хӣтиа̄ди анекавидха̄, идха вассавут̣т̣хи адхиппета̄. йатха̄ хи бра̄хман̣асса вассавут̣т̣хисамануггахитам̣ бӣджам̣ бӣджамӯлакан̃ча сассам̣ вирухати на мила̄йати ниппхаттим̣ гаччхати, евам̣ бхагавато индрийасам̣варасамануггахита̄ саддха̄, саддха̄мӯла̄ ча сӣла̄дайо дхамма̄ вируханти, на мила̄йанти ниппхаттим̣ гаччханти. тена̄ха ‘‘тапо вут̣т̣хӣ’’ти.

пан̃н̃а̄ мети еттха вутто ме-саддо пуримападесупи йоджетаббо ‘‘саддха̄ ме бӣджам̣, тапо ме вут̣т̣хӣ’’ти тена ким̣ дӣпети? йатха̄, бра̄хман̣а, тайа̄ вапите кхетте саче вут̣т̣хи аттхи, иччетам̣ кусалам̣. но че аттхи, удакампи та̄ва да̄таббам̣ хоти. татха̄ майа̄ хириӣсе пан̃н̃а̄йуганан̇гале манойоттена ека̄баддхе кате вӣрийабалӣбадде йоджетва̄ сатипа̄чанена виджджхитва̄ аттано читтасанта̄накхеттамхи саддха̄бӣдже вапите вут̣т̣хийа̄ абха̄во на̄ма наттхи, айам̣ пана ме ниччака̄лам̣ индрийасам̣варатапо вут̣т̣хӣти.

пан̃н̃а̄ти ка̄ма̄вачара̄дибхедато анекавидха̄. идха пана саха випассана̄йа маггапан̃н̃а̄ адхиппета̄. йуганан̇галанти йуган̃ча нан̇галан̃ча йуганан̇галам̣. йатха̄ хи бра̄хман̣асса йуганан̇галам̣, евам̣ бхагавато дувидха̄пи випассана̄ пан̃н̃а̄ ча. таттха йатха̄ йугам̣ ӣса̄йа упаниссайам̣ хоти, пурато ча ӣса̄баддхам̣ хоти, йотта̄нам̣ ниссайам̣ хоти, балӣбадда̄нам̣ екато гаманам̣ дха̄рети, евам̣ пан̃н̃а̄ хириппамукха̄нам̣ дхамма̄нам̣ упаниссайа̄ хоти. йатха̄ха – ‘‘пан̃н̃уттара̄ саббе кусала̄ дхамма̄’’ти (а. ни. 8.83; 10.58) ча, ‘‘пан̃н̃а̄ хи сет̣т̣ха̄ кусала̄ ваданти, наккхаттара̄джа̄рива та̄рака̄на’’нти (джа̄. 2.17.81) ча. кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ пуббан̇гамат̣т̣хена пурато ча хоти. йатха̄ха – ‘‘сӣлам̣ сирӣ ча̄пи сатан̃ча дхаммо, анва̄йика̄ пан̃н̃авато бхавантӣ’’ти хиривиппайогена ануппаттито пана ӣса̄баддхо хоти. маносан̇кха̄тасса сама̄дхийоттасса ниссайапаччайато йотта̄нам̣ ниссайо хоти. ачча̄раддха̄тилӣнабха̄вапат̣иседханато вӣрийабалӣбадда̄нам̣ екато гаманам̣ дха̄рети, йатха̄ ча нан̇галам̣ пха̄лайуттам̣ касанака̄ле патхавигханам̣ бхиндати, мӯласанта̄нака̄ни пада̄лети, евам̣ сатийутта̄ пан̃н̃а̄ випассана̄ка̄ле дхамма̄нам̣ сантатисамӯхакичча̄рамман̣агханам̣ бхиндати, саббакилесамӯласанта̄нака̄ни пада̄лети. са̄ ча кхо локуттара̄ва, итара̄ пана локика̄пи сийа̄. тена̄ха ‘‘пан̃н̃а̄ ме йуганан̇гала’’нти.

хирӣйати па̄пакехи дхаммехӣти хирӣ. таггахан̣ена та̄йа авиппайуттам̣ оттаппампи гахитамева хоти. ӣса̄ти йуганан̇галасандха̄рика̄ руккхалат̣т̣хи. йатха̄ хи бра̄хман̣асса ӣса̄ йуганан̇галам̣ дха̄рети, евам̣ бхагаватопи хирӣ локийалокуттарапан̃н̃а̄сан̇кха̄там̣ йуганан̇галам̣ дха̄рети хириабха̄ве пан̃н̃а̄йа абха̄вато. йатха̄ ча ӣса̄пат̣ибаддхайуганан̇галам̣ киччакарам̣ хоти ачалам̣ аситхилам̣, евам̣ хирипат̣ибаддха̄ ча пан̃н̃а̄ киччака̄рӣ хоти ачала̄ аситхила̄ аббокин̣н̣а̄ ахирикена. тена̄ха ‘‘хирӣ ӣса̄’’ти. муна̄тӣти мано, читтассетам̣ на̄мам̣. идха пана маносӣсена там̣сампайутто сама̄дхи адхиппето. йоттанти раджджубандханам̣. там̣ тивидхам̣ ӣса̄йа саха йугасса бандханам̣, йугена саха балӣбадда̄нам̣ бандханам̣, са̄ратхина̄ саха балӣбадда̄нам̣ ека̄бандхананти. таттха йатха̄ бра̄хман̣асса йоттам̣ ӣса̄йугабалӣбадде ека̄баддхе катва̄ сакакичче пат̣ипа̄дети, евам̣ бхагавато сама̄дхи саббева те хирипан̃н̃а̄вӣрийадхамме ека̄рамман̣е авиккхепасабха̄вена бандхитва̄ сакакичче пат̣ипа̄дети. тена̄ха ‘‘мано йотта’’нти.

чираката̄диматтхам̣ саратӣти сати. пха̄летӣти пха̄ло. па̄дженти етена̄ти па̄джанам̣. там̣ идха ‘‘па̄чана’’нти вуттам̣. патодассетам̣ на̄мам̣. пха̄ло ча па̄чанан̃ча пха̄лапа̄чанам̣. йатха̄ хи бра̄хман̣асса пха̄лапа̄чанам̣, евам̣ бхагавато випассана̄сампайутта̄ маггасампайутта̄ ча сати. таттха йатха̄ пха̄ло нан̇галам̣ анураккхати, пурато часса гаччхати, евам̣ сати кусала̄кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ гатийо саманвесама̄на̄ а̄рамман̣е ва̄ упат̣т̣ха̄пайама̄на̄ пан̃н̃а̄нан̇галам̣ раккхати. теневеса̄ ‘‘сата̄раккхена четаса̄ вихаратӣ’’тиа̄дӣсу (а. ни. 10.20) вийа а̄раккха̄ти вутта̄. аппамуссанавасена часса̄ пурато хоти. сатипаричите хи дхамме пан̃н̃а̄ паджа̄на̄ти, но памут̣т̣хе. йатха̄ ча па̄чанам̣ балӣбадда̄нам̣ виджджханабхайам̣ дассентам̣ сам̣сӣдитум̣ на дети, уппатхагаманам̣ ва̄рети, евам̣ сати вӣрийабалӣбадда̄нам̣ апа̄йабхайам̣ дассентӣ косаджджасам̣сӣданам̣ на дети, ка̄магун̣асан̇кха̄те агочаре ча̄рам̣ нива̄ретва̄ каммат̣т̣ха̄не нийоджентӣ уппатхагаманам̣ ва̄рети. тена̄ха ‘‘сати ме пха̄лапа̄чана’’нти.

ка̄йагуттоти тивидхена ка̄йасучаритена гутто. вачӣгуттоти чатуббидхена вачӣсучаритена гутто. етта̄вата̄ па̄тимоккхасам̣варасӣлам̣ вуттам̣. а̄ха̄ре ударе йатоти еттха а̄ха̄рамукхена саббапаччайа̄нам̣ гахитатта̄ чатуббидхепи паччайе йато сам̣йато нирупаккилесоти аттхо. имина̄ а̄джӣвапа̄рисуддхисӣлам̣ вуттам̣. ударе йатоти ударе йато сам̣йато митабходжӣ, а̄ха̄ре маттан̃н̃ӯти вуттам̣ хоти. имина̄ бходжане маттан̃н̃ута̄мукхена паччайапат̣исеванасӣлам̣ вуттам̣. тена ким̣ дӣпети? йатха̄ твам̣, бра̄хман̣а, бӣджам̣ вапитва̄ сассапарипа̄ланаттхам̣ кан̣т̣акаватим̣ ва̄ руккхаватим̣ ва̄ па̄ка̄рапариккхепам̣ ва̄ кароси, тена те гомахим̣самигаган̣а̄ павесам̣ алабханта̄ сассам̣ на вилумпанти, евамахампи там̣ саддха̄бӣджам̣ вапитва̄ на̄наппака̄ракусаласассапарипа̄ланаттхам̣ ка̄йавачӣа̄ха̄рагуттимайам̣ тивидхам̣ париккхепам̣ кароми, тена ме ра̄га̄диакусаладхаммагомахим̣самигаган̣а̄ павесам̣ алабханта̄ на̄наппака̄ракам̣ кусаласассам̣ на вилумпантӣти.

саччам̣ кароми нидда̄нанти еттха двӣха̄ка̄рехи ависам̣ва̄данам̣ саччам̣. нидда̄нанти чхеданам̣ лунанам̣ уппа̄т̣анам̣. каран̣аттхе четам̣ упайогавачанам̣ ведитаббам̣. айам̣ хеттха аттхо ‘‘саччена кароми нидда̄на’’нти. ким̣ вуттам̣ хоти – ‘‘йатха̄ твам̣ ба̄хирам̣ касим̣ катва̄ сассадӯсака̄нам̣ тин̣а̄нам̣ хаттхена ва̄ аситена ва̄ нидда̄нам̣ кароси, евам̣ ахампи аджджхаттикам̣ касим̣ катва̄ кусаласассадӯсака̄нам̣ висам̣ва̄данатин̣а̄нам̣ саччена нидда̄нам̣ каромӣ’’ти. йатха̄бхӯтан̃а̄н̣ам̣ ва̄ еттха саччанти ведитаббам̣. тена аттасан̃н̃а̄дӣнам̣ тин̣а̄нам̣ нидда̄нам̣ каромӣти дассети. атха ва̄ нидда̄нанти чхедакам̣ ла̄вакам̣ уппа̄т̣аканти аттхо. йатха̄ твам̣ да̄сам̣ ва̄ каммакарам̣ ва̄ нидда̄нам̣ кароси, ‘‘ниддехи тин̣а̄нӣ’’ти тин̣а̄нам̣ чхедакам̣ ла̄вакам̣ уппа̄т̣акам̣ кароси, евамахам̣ саччам̣ каромӣти дассети, атха ва̄ саччанти дит̣т̣хисаччам̣. тамахам̣ нидда̄нам̣ кароми, чхиндитаббам̣ лунитаббам̣ уппа̄т̣етаббам̣ каромӣти. ити имесу двӣсу викаппесу упайогеневаттхо йуджджати.

сораччам̣ ме памочананти еттха йам̣ там̣ ‘‘ка̄йико авӣтиккамо ва̄часико авӣтиккамо’’ти сӣламева ‘‘сорачча’’нти вуттам̣, на там̣ адхиппетам̣. ‘‘ка̄йагутто’’тиа̄дина̄ хи там̣ вуттамева. арахаттапхалам̣ пана адхиппетам̣. там̣ хи сундаре нибба̄не рататта̄ ‘‘сорачча’’нти вуччати. памочананти йогависсаджджанам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ тава памочанам̣ пунапи са̄йанхе ва̄ дутийадивасе ва̄ ана̄гатасам̣ваччхаре ва̄ йоджетаббато аппамочанамева хоти, на мама евам̣. на хи мама антара̄ мочанам̣ на̄ма аттхи. ахам̣ хи дӣпан̇карадасабалака̄лато пат̣т̣ха̄йа пан̃н̃а̄нан̇гале вӣрийабалӣбадде йоджетва̄ каппасатасахасса̄дхика̄ни чатта̄ри асан̇кхйеййа̄ни маха̄касим̣ касанто та̄ва на мун̃чим̣, йа̄ва на самма̄самбодхим̣ абхисамбуджджхим̣. йада̄ ча ме саббам̣ там̣ ка̄лам̣ кхепетва̄ бодхимӯле апара̄джитапаллан̇ке нисиннасса саббагун̣апарива̄рам̣ арахаттапхалам̣ удапа̄ди, тада̄ майа̄ там̣ саббуссуккапат̣иппассаддхийа̄ памуттам̣, на да̄ни пуна йоджетаббам̣ бхависсатӣти. етаматтхам̣ сандха̄йа̄ха ‘‘сораччам̣ ме памочана’’нти.

вӣрийам̣ ме дхурадхорайханти еттха вӣрийанти ка̄йикачетасико вӣрийа̄рамбхо. дхурадхорайханти дхура̄йам̣ дхорайхам̣, дхура̄ваханти аттхо. йатха̄ хи бра̄хман̣асса дхура̄йам̣ дхорайха̄кад̣д̣хитам̣ нан̇галам̣ бхӯмигханам̣ бхиндати, мӯласанта̄нака̄ни ча пада̄лети, евам̣ бхагавато вӣрийа̄кад̣д̣хитам̣ пан̃н̃а̄нан̇галам̣ йатха̄ вуттам̣ гханам̣ бхиндати, килесасанта̄нака̄ни ча пада̄лети. тена̄ха ‘‘вӣрийам̣ ме дхурадхорайха’’нти. атха ва̄ пуримадхура̄вахатта̄ дхура̄, мӯладхура̄вахатта̄ дхорайха̄, дхура̄ ча дхорайха̄ ча дхурадхорайха̄. ити йатха̄ бра̄хман̣асса екекасмим̣ нан̇гале чатубалӣбаддапабхедам̣ дхурадхорайхам̣ вахантам̣ уппаннуппаннам̣ тин̣амӯлагха̄тан̃чева сассасампаттин̃ча са̄дхети, евам̣ бхагавато чатусаммаппадха̄навӣрийабхедам̣ дхурадхорайхам̣ вахантам̣ уппаннуппаннам̣ акусалагха̄тан̃чева кусаласампаттин̃ча са̄дхети. тена̄ха ‘‘вӣрийам̣ ме дхурадхорайха’’нти.

йогаккхема̄дхива̄хананти еттха йогехи кхематта̄ нибба̄нам̣ йогаккхемам̣ на̄ма, там̣ адхикичча ва̄хӣйати, абхимукхам̣ ва̄ ва̄хӣйатӣти адхива̄ханам̣, йогаккхемасса адхива̄ханам̣ йогаккхема̄дхива̄хананти. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ тава дхурадхорайхам̣ пураттхима̄дӣсу ан̃н̃атарадиса̄бхимукхам̣ ва̄хӣйати, татха̄ мама дхурадхорайхам̣ нибба̄на̄бхимукхам̣ ва̄хӣйатӣти. евам̣ ва̄хӣйама̄нам̣ва гаччхати аниваттантам̣. йатха̄ тава нан̇галам̣ вахантам̣ дхурадхорайхам̣ кхеттакот̣им̣ патва̄ пуна ниваттати, евам̣ аниваттантам̣ дӣпан̇карака̄лато пат̣т̣ха̄йа гаччхатева. йасма̄ ва̄ тена тена маггена пахӣна̄ килеса̄ на пунаппунам̣ паха̄табба̄ хонти, йатха̄ тава нан̇галена чхинна̄ни тин̣а̄ни пуна апарасмим̣ самайе чхиндитабба̄ни хонти, тасма̄пи евам̣ пат̣хамамаггавасена дит̣т̣хекат̣т̣хе килесе, дутийавасена ол̣а̄рике, татийавасена ан̣усахагате, чатуттхавасена саббакилесе паджахантам̣ гаччхати аниваттантам̣. атха ва̄ гаччхати аниваттанти ниваттанарахитам̣ хутва̄ гаччхатӣти аттхо. танти там̣ дхурадхорайхам̣. еваметтха аттхо ведитаббо. евам̣ гаччхантан̃ча йатха̄ тава дхурадхорайхам̣ на там̣ т̣ха̄нам̣ гаччхати, йаттха гантва̄ кассако асоко вираджо хутва̄ на сочати. етам̣ пана там̣ т̣ха̄нам̣ гаччхати йаттха гантва̄ на сочати. йаттха сатипа̄чанена етам̣ вӣрийадхурадхорайхам̣ чоденто гантва̄ ма̄дисо кассако асоко вираджо хутва̄ на сочати, там̣ саббасокасалласамуггха̄табхӯтам̣ нибба̄нам̣ на̄ма асан̇кхатам̣ т̣ха̄нам̣ гаччхатӣти.

ида̄ни нигаманам̣ каронто евамеса̄ касӣти га̄тхама̄ха. тасса̄йам̣ сан̇кхепаттхо – йасса, бра̄хман̣а, еса̄ саддха̄бӣджа̄ таповут̣т̣хийа̄ ануггахита̄ касӣ пан̃н̃а̄майам̣ йуганан̇галам̣ хиримайан̃ча ӣсам̣ маномайена йоттена ека̄баддхам̣ катва̄ пан̃н̃а̄нан̇галена сатипха̄лам̣ а̄кот̣етва̄ сатипа̄чанам̣ гахетва̄ ка̄йавачӣа̄ха̄рагуттийа̄ гопетва̄ саччам̣ нидда̄нам̣ катва̄ сораччапамочанам̣ вӣрийадхурадхорайхам̣ йогаккхема̄бхимукхам̣ аниваттантам̣ ва̄хантена кат̣т̣ха̄ касӣ каммапарийоса̄нам̣ чатуббидхам̣ са̄ман̃н̃апхалам̣ па̄пита̄, са̄ хоти аматаппхала̄, са̄ еса̄ касӣ аматаппхала̄ хоти. аматам̣ вуччати нибба̄нам̣, нибба̄на̄нисам̣са̄ хотӣти аттхо. са̄ кхо панеса̄ касӣ на мамевекасса аматаппхала̄ хоти, атха кхо йо кочи кхаттийо ва̄ бра̄хман̣о ва̄ вессо ва̄ суддо ва̄ гахат̣т̣хо ва̄ паббаджито ва̄ етам̣ касим̣ касати, со саббопи етам̣ каситва̄на саббадуккха̄ памуччатӣти.

евам̣ бхагава̄ бра̄хман̣асса арахаттаникӯт̣ена нибба̄напарийоса̄нам̣ катва̄ десанам̣ нит̣т̣ха̄песи. тато бра̄хман̣о гамбхӣраттхам̣ десанам̣ сутва̄ – ‘‘мама касипхалам̣ бхун̃джитва̄ пунапи дивасейева чха̄то хоти, имасса пана касӣ аматаппхала̄, тасса пхалам̣ бхун̃джитва̄ саббадуккха̄ памуччатӣ’’ти н̃атва̄ пасанно пасанна̄ка̄рам̣ каронто бхун̃джату бхавам̣ готамотиа̄дима̄ха. там̣ саббам̣ тато паран̃ча вуттаттхамева̄ти. пат̣хамам̣.

2. удайасуттаван̣н̣ана̄

198. дутийе оданена пӯресӣти аттано аттха̄йа сампа̄дитена сӯпабйан̃джанена оданена пӯретва̄ ада̄си. бхагава̄ кира паччӯсасамайе локам̣ олокентова там̣ бра̄хман̣ам̣ дисва̄, па̄това сарӣрапат̣иджагганам̣ катва̄, гандхакут̣им̣ пависитва̄, два̄рам̣ пидха̄йа, нисинно тасса бходжанам̣ упасам̣харийама̄нам̣ дисва̄, екакова паттам̣ ам̣сакӯт̣е лаггетва̄, гандхакут̣ито никкхамма, нагарадва̄ре паттам̣ нӣхаритва̄, антонагарам̣ пависитва̄, пат̣ипа̄т̣ийа̄ гаччханто бра̄хман̣асса два̄ракот̣т̣хаке ат̣т̣ха̄си. бра̄хман̣о бхагавантам̣ дисва̄, аттано саджджитам̣ бходжанам̣ ада̄си. там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. дутийампӣти дутийадивасепи. татийампӣти татийадивасепи. та̄ни кира тӣн̣и диваса̄ни нирантарам̣ бра̄хман̣асса гхарадва̄рам̣ гаччхантасса бхагавато антара̄ ан̃н̃о кочи ут̣т̣ха̄йа паттам̣ гахетум̣ саматтхо на̄ма на̄хоси, маха̄джано олокентова ат̣т̣ха̄си.

етадавоча̄ти бра̄хман̣о тӣн̣и диваса̄ни паттам̣ пӯретва̄ дентопи на саддха̄йа ада̄си, ‘‘гхарадва̄рам̣ а̄гантва̄ т̣хитасса паббаджитасса бхиккха̄маттампи адатва̄ бхун̃джатӣ’’ти упа̄рамбхабхайена ада̄си. даданто ча две диваса̄ни датва̄ кин̃чи аватва̄ва ниватто. бхагава̄пи кин̃чи аватва̄ва пакканто. татийадивасе пана адхива̄сетум̣ асакконто етам̣ ‘‘пакат̣т̣хако’’тиа̄дивачанам̣ авоча. бхагава̄пи етам̣ вачанам̣ ниччха̄ра̄панаттхамева йа̄ва татийамагама̄си. таттха пакат̣т̣хакоти расагиддхо.

пунаппунам̣ чева вапанти бӣджанти саттха̄ бра̄хман̣асса вачанам̣ сутва̄, ‘‘бра̄хман̣а, твам̣ тӣн̣и диваса̄ни пин̣д̣апа̄там̣ датва̄ осаккаси, пунаппунам̣ ка̄табба̄ на̄ма локасмим̣ сол̣аса дхамма̄’’ти ватва̄ те дхамме дассетум̣ имам̣ десанам̣ а̄рабхи. таттха пунаппунам̣ чева вапантӣти екасмим̣ сассава̄ре вуттам̣ ‘‘аламетта̄вата̄’’ти аносаккитва̄ апара̄паресупи сассава̄ресу ча вапантийева. пунаппунам̣ вассатӣти на екадивасам̣ васситва̄ тит̣т̣хати, пунаппунадивасесупи пунаппунасам̣ваччхаресупи вассатийева, евам̣ джанапада̄ иддха̄ хонти. етенупа̄йена саббаттха найо ведитаббо.

йа̄чака̄ти имасмим̣ паде саттха̄ десана̄кусалата̄йа атта̄нампи паккхипитва̄ дассети. кхӣраника̄ти кхӣрака̄рака̄ годохака̄. на хи те екава̄рамева тханам̣ ан̃чханти, пунаппунам̣ ан̃чханта̄ дхенум̣ духантӣти аттхо. киламати пхандати ча̄ти айам̣ сатто тена ирийа̄патхена киламати чева пхандати ча. габбханти сон̣асин̇га̄ла̄дӣнампи тираччха̄нагата̄нам̣ куччхим̣. сиватхиканти суса̄нам̣, матам̣ матам̣ саттам̣ таттха пунаппунам̣ харантӣти аттхо. магган̃ча ладдха̄ апунаббхава̄йа̄ти апунаббхава̄йа магго на̄ма нибба̄нам̣, там̣ лабхитва̄ти аттхо.

евам̣ вуттети евам̣ бхагавата̄ антаравӣтхийам̣ т̣хатва̄ва сол̣аса пунаппунадхамме десентена вутте. етадавоча̄ти десана̄парийоса̄не пасанно саддхим̣ путтада̄рамиттан̃а̄тиваггена бхагавато па̄де вандитва̄ етам̣ ‘‘абхиккантам̣ бхо’’тиа̄дивачанам̣ авоча. дутийам̣.

3. девахитасуттаван̣н̣ана̄

199. татийе ва̄техӣти ударава̄техи. бхагавато кира чхаббасса̄ни дуккарака̄рикам̣ каронтасса пасатамуггайӯса̄дӣни а̄ха̄райато дуббходжанена чева дуккхасеййа̄йа ча ударава̄то куппи. апарабха̄ге самбодхим̣ патва̄ пан̣ӣтабходжанам̣ бхун̃джантасса̄пи антарантара̄ со а̄ба̄дхо атта̄нам̣ дассетийева. там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. упат̣т̣ха̄ко хотӣти пат̣хамабодхийам̣ анибаддхупат̣т̣ха̄кака̄ле упат̣т̣ха̄ко хоти. тасмим̣ кира ка̄ле саттхуасӣтимаха̄тхересу упат̣т̣ха̄ко абхӯтапуббо на̄ма наттхи. на̄гасама̄ло упава̄но сунаккхатто чундо саман̣уддесо са̄гато бодхи мегхийоти име пана па̄л̣ийам̣ а̄гатупат̣т̣ха̄ка̄. имасмим̣ пана ка̄ле упава̄наттхеро па̄това ут̣т̣ха̄йа паривен̣асаммаджджанам̣ дантакат̣т̣хада̄нам̣ нха̄нодакапарийа̄данам̣ паттачӣварам̣ гахетва̄ анугамананти саббам̣ бхагавато упат̣т̣ха̄намака̄си. упасан̇камӣти пат̣хамабодхийам̣ кира вӣсати васса̄ни ниддхӯмам̣