📜

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

сам̣йуттаника̄йо

сага̄тха̄вагго

1. девата̄сам̣йуттам̣

1. нал̣авагго

1. огхатаран̣асуттам̣

1. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо ан̃н̃атара̄ девата̄ абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘катхам̣ ну твам̣, ма̄риса, огхаматарӣ’ти? ‘аппатит̣т̣хам̣ кхва̄хам̣, а̄вусо, ана̄йӯхам̣ огхаматари’нти. ‘йатха̄ катхам̣ пана твам̣, ма̄риса, аппатит̣т̣хам̣ ана̄йӯхам̣ огхаматарӣ’ти? ‘йада̄кхва̄хам̣, а̄вусо, сантит̣т̣ха̄ми тада̄ссу сам̣сӣда̄ми; йада̄кхва̄хам̣, а̄вусо, а̄йӯха̄ми тада̄ссу ниббуйха̄ми [нивуйха̄ми (сйа̄. кам̣. ка.)]. евам̣ кхва̄хам̣, а̄вусо, аппатит̣т̣хам̣ ана̄йӯхам̣ огхаматари’’’нти.

‘‘чирассам̣ вата пасса̄ми, бра̄хман̣ам̣ париниббутам̣;

аппатит̣т̣хам̣ ана̄йӯхам̣, тин̣н̣ам̣ локе висаттика’’нти. –

идамавоча са̄ девата̄. саманун̃н̃о саттха̄ ахоси. атха кхо са̄ девата̄ – ‘‘саманун̃н̃о ме саттха̄’’ти бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йӣти.

2. нимоккхасуттам̣

2. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ан̃н̃атара̄ девата̄ абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘джа̄на̄си но твам̣, ма̄риса, сатта̄нам̣ нимоккхам̣ памоккхам̣ вивека’’нти?

‘‘джа̄на̄ми кхва̄хам̣, а̄вусо, сатта̄нам̣ нимоккхам̣ памоккхам̣ вивека’’нти.

‘‘йатха̄ катхам̣ пана твам̣, ма̄риса, джа̄на̄си сатта̄нам̣ нимоккхам̣ памоккхам̣ вивека’’нти?

‘‘нандӣбхавапариккхайа̄ [нандибхавапариккхайа̄ (сйа̄. кам̣.)], сан̃н̃а̄вин̃н̃а̄н̣асан̇кхайа̄, ведана̄нам̣ ниродха̄ упасама̄ – евам̣ кхва̄хам̣, а̄вусо, джа̄на̄ми сатта̄нам̣ нимоккхам̣ памоккхам̣ вивека’’нти.

3. упанӣйасуттам̣

3. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘упанӣйати джӣвитамаппама̄йу,

джарӯпанӣтасса на санти та̄н̣а̄;

етам̣ бхайам̣ маран̣е пеккхама̄но,

пун̃н̃а̄ни кайира̄тха сукха̄ваха̄нӣ’’ти.

‘‘упанӣйати джӣвитамаппама̄йу,

джарӯпанӣтасса на санти та̄н̣а̄;

етам̣ бхайам̣ маран̣е пеккхама̄но,

лока̄мисам̣ паджахе сантипеккхо’’ти.

4. аччентисуттам̣

4. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘ачченти ка̄ла̄ тарайанти раттийо,

вайогун̣а̄ анупуббам̣ джаханти;

етам̣ бхайам̣ маран̣е пеккхама̄но,

пун̃н̃а̄ни кайира̄тха сукха̄ваха̄нӣ’’ти.

‘‘ачченти ка̄ла̄ тарайанти раттийо,

вайогун̣а̄ анупуббам̣ джаханти;

етам̣ бхайам̣ маран̣е пеккхама̄но,

лока̄мисам̣ паджахе сантипеккхо’’ти.

5. катичхиндасуттам̣

5. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘кати чхинде кати джахе, кати чуттари бха̄вайе;

кати сан̇га̄тиго бхиккху, огхатин̣н̣оти вуччатӣ’’ти.

‘‘пан̃ча чхинде пан̃ча джахе, пан̃ча чуттари бха̄вайе;

пан̃ча сан̇га̄тиго бхиккху, огхатин̣н̣оти вуччатӣ’’ти.

6. джа̄гарасуттам̣

6. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘кати джа̄гаратам̣ сутта̄, кати суттесу джа̄гара̄;

катибхи [катӣхи (сӣ.)] раджама̄дети, катибхи [катӣхи (сӣ.)] парисуджджхатӣ’’ти.

‘‘пан̃ча джа̄гаратам̣ сутта̄, пан̃ча суттесу джа̄гара̄;

пан̃чабхи [пан̃чахи (сӣ.)] раджама̄дети, пан̃чабхи [пан̃чахи (сӣ.)] парисуджджхатӣ’’ти.

7. аппат̣ивидитасуттам̣

7. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘йесам̣ дхамма̄ аппат̣ивидита̄, парава̄десу нӣйаре [ниййаре (ка.)];

сутта̄ те наппабуджджханти, ка̄ло тесам̣ пабуджджхиту’’нти.

‘‘йесам̣ дхамма̄ суппат̣ивидита̄, парава̄десу на нӣйаре;

те самбуддха̄ саммадан̃н̃а̄, чаранти висаме сама’’нти.

8. сусаммут̣т̣хасуттам̣

8. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘йесам̣ дхамма̄ сусаммут̣т̣ха̄, парава̄десу нӣйаре;

сутта̄ те наппабуджджханти, ка̄ло тесам̣ пабуджджхиту’’нти.

‘‘йесам̣ дхамма̄ асаммут̣т̣ха̄, парава̄десу на нӣйаре;

те самбуддха̄ саммадан̃н̃а̄, чаранти висаме сама’’нти.

9. ма̄нака̄масуттам̣

9. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘на ма̄нака̄масса дамо идхаттхи,

на монаматтхи асама̄хитасса;

еко аран̃н̃е вихарам̣ паматто,

на маччудхеййасса тареййа па̄ра’’нти.

‘‘ма̄нам̣ паха̄йа сусама̄хитатто,

сучетасо саббадхи виппамутто;

еко аран̃н̃е вихарам̣ аппаматто,

са маччудхеййасса тареййа па̄ра’’нти.

10. аран̃н̃асуттам̣

10. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘аран̃н̃е вихаранта̄нам̣, санта̄нам̣ брахмача̄ринам̣;

екабхаттам̣ бхун̃джама̄на̄нам̣, кена ван̣н̣о пасӣдатӣ’’ти.

‘‘атӣтам̣ на̄нусочанти, наппаджаппанти на̄гатам̣;

паччуппаннена йа̄пенти, тена ван̣н̣о пасӣдати’’.

‘‘ана̄гатаппаджаппа̄йа, атӣтасса̄нусочана̄;

етена ба̄ла̄ суссанти, нал̣ова харито луто’’ти.

нал̣авагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

огхам̣ нимоккхам̣ упанеййам̣, ачченти катичхинди ча;

джа̄гарам̣ аппат̣ивидита̄, сусаммут̣т̣ха̄ ма̄нака̄мина̄;

аран̃н̃е дасамо вутто, вагго тена павуччати.

2. нанданавагго

1. нанданасуттам̣

11. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, ан̃н̃атара̄ та̄ватим̣сака̄йика̄ девата̄ нандане ване аччхара̄сан̇гхапаривута̄ диббехи пан̃чахи ка̄магун̣ехи самаппита̄ саман̇гӣбхӯта̄ парича̄рийама̄на̄ [парича̄рийама̄на̄ (сйа̄. кам̣. ка.)] та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘на те сукхам̣ паджа̄нанти, йе на пассанти нанданам̣;

а̄ва̄сам̣ нарадева̄нам̣, тидаса̄нам̣ йасассина’’нти.

‘‘евам̣ вутте, бхиккхаве, ан̃н̃атара̄ девата̄ там̣ деватам̣ га̄тха̄йа паччабха̄си –

‘‘на твам̣ ба̄ле паджа̄на̄си, йатха̄ арахатам̣ вачо;

аничча̄ саббасан̇кха̄ра̄ [саббе сан̇кха̄ра̄ (сӣ. сйа̄. кам̣.)], уппа̄давайадхаммино;

уппаджджитва̄ нируджджханти, тесам̣ вӯпасамо сукхо’’ти.

2. нандатисуттам̣

12. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘нандати путтехи путтима̄,

гома̄ [гомико (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] гохи татхева нандати;

упадхӣхи нарасса нандана̄,

на хи со нандати йо нирӯпадхӣ’’ти.

‘‘сочати путтехи путтима̄,

гома̄ гохи татхева сочати;

упадхӣхи нарасса сочана̄,

на хи со сочати йо нирӯпадхӣ’’ти.

3. наттхипуттасамасуттам̣

13. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘наттхи путтасамам̣ пемам̣, наттхи госамитам̣ дханам̣;

наттхи сӯрийасама̄ [сурийасама̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] а̄бха̄, самуддапарама̄ сара̄’’ти.

‘‘наттхи аттасамам̣ пемам̣, наттхи дхан̃н̃асамам̣ дханам̣;

наттхи пан̃н̃а̄сама̄ а̄бха̄, вут̣т̣хи ве парама̄ сара̄’’ти.

4. кхаттийасуттам̣

14. ‘‘кхаттийо двипадам̣ сет̣т̣хо, балӣбаддо [баливаддо (сӣ. пӣ.), балибаддо (сйа̄. кам̣. ка.)] чатуппадам̣.

кома̄рӣ сет̣т̣ха̄ бхарийа̄нам̣, йо ча путта̄на пуббаджо’’ти.

‘‘самбуддхо двипадам̣ сет̣т̣хо, а̄джа̄нӣйо чатуппадам̣;

суссӯса̄ сет̣т̣ха̄ бхарийа̄нам̣, йо ча путта̄намассаво’’ти.

5. сан̣ама̄насуттам̣

15. ‘‘т̣хите маджджханхике [маджджхантике (саббаттха)] ка̄ле, саннисӣвесу паккхису.

сан̣атева браха̄ран̃н̃ам̣ [маха̄ран̃н̃ам̣ (ка. сӣ. сйа̄. кам̣. ка.)], там̣ бхайам̣ пат̣ибха̄ти ма’’нти.

‘‘т̣хите маджджханхике ка̄ле, саннисӣвесу паккхису;

сан̣атева браха̄ран̃н̃ам̣, са̄ рати пат̣ибха̄ти ма’’нти.

6. нидда̄тандӣсуттам̣

16. ‘‘нидда̄ тандӣ виджамбхита̄ [танди виджамбхика̄ (сӣ. пӣ.)], аратӣ бхаттасаммадо.

етена наппака̄сати, арийамагго идха па̄н̣ина’’нти.

‘‘ниддам̣ тандим̣ виджамбхитам̣, аратим̣ бхаттасаммадам̣;

вӣрийена [вирийена (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] нам̣ пан̣а̄метва̄, арийамагго висуджджхатӣ’’ти.

7. дуккарасуттам̣

17. ‘‘дуккарам̣ дуттитиккхан̃ча, абйаттена ча са̄ман̃н̃ам̣.

бахӯхи таттха самба̄дха̄, йаттха ба̄ло висӣдатӣ’’ти.

‘‘катихам̣ чареййа са̄ман̃н̃ам̣, читтам̣ че на нива̄райе;

паде паде висӣдеййа, сан̇каппа̄нам̣ васа̄нуго’’ти.

‘‘куммова ан̇га̄ни саке капа̄ле,

самодахам̣ бхиккху мановитакке;

аниссито ан̃н̃амахет̣хайа̄но,

париниббуто нӯпавадеййа кан̃чӣ’’ти.

8. хирӣсуттам̣

18. ‘‘хирӣниседхо пурисо, кочи локасмим̣ виджджати.

йо ниндам̣ апабодхати [апабодхети (сйа̄. кам̣. ка.)], ассо бхадро каса̄мива̄’’ти.

‘‘хирӣниседха̄ тануйа̄, йе чаранти сада̄ сата̄;

антам̣ дуккхасса паппуййа, чаранти висаме сама’’нти.

9. кут̣ика̄суттам̣

19.

‘‘каччи те кут̣ика̄ наттхи, каччи наттхи кула̄вака̄;

каччи санта̄нака̄ наттхи, каччи муттоси бандхана̄’’ти.

‘‘таггха ме кут̣ика̄ наттхи, таггха наттхи кула̄вака̄;

таггха санта̄нака̄ наттхи, таггха муттомхи бандхана̄’’ти.

‘‘кинта̄хам̣ кут̣икам̣ брӯми, ким̣ те брӯми кула̄вакам̣;

ким̣ те санта̄накам̣ брӯми, кинта̄хам̣ брӯми бандхана’’нти.

‘‘ма̄тарам̣ кут̣икам̣ брӯси, бхарийам̣ брӯси кула̄вакам̣;

путте санта̄наке брӯси, тан̣хам̣ ме брӯси бандхана’’нти.

‘‘са̄ху те кут̣ика̄ наттхи, са̄ху наттхи кула̄вака̄;

са̄ху санта̄нака̄ наттхи, са̄ху муттоси бандхана̄’’ти.

10. самиддхисуттам̣

20. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати тапода̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ самиддхи раттийа̄ паччӯсасамайам̣ паччут̣т̣ха̄йа йена тапода̄ тенупасан̇ками гатта̄ни парисин̃читум̣. таподе гатта̄ни парисин̃читва̄ паччуттаритва̄ екачӣваро ат̣т̣ха̄си гатта̄ни пубба̄пайама̄но. атха кхо ан̃н̃атара̄ девата̄ абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ таподам̣ обха̄сетва̄ йена а̄йасма̄ самиддхи тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ веха̄сам̣ т̣хита̄ а̄йасмантам̣ самиддхим̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘абхутва̄ бхиккхаси бхиккху, на хи бхутва̄на бхиккхаси;

бхутва̄на бхиккху бхиккхассу, ма̄ там̣ ка̄ло упаччага̄’’ти.

‘‘ка̄лам̣ вохам̣ на джа̄на̄ми, чханно ка̄ло на диссати;

тасма̄ абхутва̄ бхиккха̄ми, ма̄ мам̣ ка̄ло упаччага̄’’ти.

атха кхо са̄ девата̄ патхавийам̣ [пат̣хавийам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] патит̣т̣хахитва̄ а̄йасмантам̣ самиддхим̣ етадавоча – ‘‘дахаро твам̣ бхиккху, паббаджито сусу ка̄л̣акесо, бхадрена йоббанена саманна̄гато, пат̣хамена вайаса̄, аниккӣл̣ита̄вӣ ка̄месу. бхун̃джа, бхиккху, ма̄нусаке ка̄ме; ма̄ сандит̣т̣хикам̣ хитва̄ ка̄ликам̣ анудха̄вӣ’’ти.

‘‘на кхва̄хам̣, а̄вусо, сандит̣т̣хикам̣ хитва̄ ка̄ликам̣ анудха̄ва̄ми. ка̄ликан̃ча кхва̄хам̣, а̄вусо, хитва̄ сандит̣т̣хикам̣ анудха̄ва̄ми. ка̄лика̄ хи, а̄вусо, ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄ бахудуккха̄ бахупа̄йа̄са̄; а̄дӣнаво еттха бхиййо. сандит̣т̣хико айам̣ дхаммо ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’’ти.

‘‘катхан̃ча, бхиккху, ка̄лика̄ ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄ бахудуккха̄ бахупа̄йа̄са̄, а̄дӣнаво еттха бхиййо? катхам̣ сандит̣т̣хико айам̣ дхаммо ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’’ти?

‘‘ахам̣ кхо, а̄вусо, наво ачирапаббаджито адхуна̄гато имам̣ дхаммавинайам̣. на та̄хам̣ [на кхва̄хам̣ (сӣ. пӣ.)] саккоми виттха̄рена а̄чиккхитум̣. айам̣ со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо ра̄джагахе вихарати тапода̄ра̄ме. там̣ бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ етаматтхам̣ пуччха. йатха̄ те бхагава̄ бйа̄кароти татха̄ нам̣ дха̄реййа̄сӣ’’ти.

‘‘на кхо, бхиккху, сукаро со бхагава̄ амхехи упасан̇камитум̣, ан̃н̃а̄хи махесаккха̄хи девата̄хи паривуто. саче кхо твам̣, бхиккху, там̣ бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ етаматтхам̣ пуччхеййа̄си, майампи а̄гаччхеййа̄ма дхаммассавана̄йа̄’’ти. ‘‘евама̄вусо’’ти кхо а̄йасма̄ самиддхи тасса̄ девата̄йа пат̣иссутва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ самиддхи бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘идха̄хам̣, бханте, раттийа̄ паччӯсасамайам̣ паччут̣т̣ха̄йа йена тапода̄ тенупасан̇камим̣ гатта̄ни парисин̃читум̣. таподе гатта̄ни парисин̃читва̄ паччуттаритва̄ екачӣваро ат̣т̣ха̄сим̣ гатта̄ни пубба̄пайама̄но. атха кхо, бханте, ан̃н̃атара̄ девата̄ абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ таподам̣ обха̄сетва̄ йена̄хам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ веха̄сам̣ т̣хита̄ има̄йа га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘абхутва̄ бхиккхаси бхиккху, на хи бхутва̄на бхиккхаси;

бхутва̄на бхиккху бхиккхассу, ма̄ там̣ ка̄ло упаччага̄’’ти.

‘‘евам̣ вутте ахам̣, бханте, там̣ деватам̣ га̄тха̄йа паччабха̄сим̣ –

‘‘ка̄лам̣ вохам̣ на джа̄на̄ми, чханно ка̄ло на диссати;

тасма̄ абхутва̄ бхиккха̄ми, ма̄ мам̣ ка̄ло упаччага̄’’ти.

‘‘атха кхо, бханте, са̄ девата̄ патхавийам̣ патит̣т̣хахитва̄ мам̣ етадавоча – ‘дахаро твам̣, бхиккху, паббаджито сусу ка̄л̣акесо, бхадрена йоббанена саманна̄гато, пат̣хамена вайаса̄, аниккӣл̣ита̄вӣ ка̄месу. бхун̃джа, бхиккху, ма̄нусаке ка̄ме; ма̄ сандит̣т̣хикам̣ хитва̄ ка̄ликам̣ анудха̄вӣ’’’ти.

‘‘евам̣ вутта̄хам̣, бханте, там̣ деватам̣ етадавочам̣ – ‘на кхва̄хам̣, а̄вусо, сандит̣т̣хикам̣ хитва̄ ка̄ликам̣ анудха̄ва̄ми; ка̄ликан̃ча кхва̄хам̣, а̄вусо, хитва̄ сандит̣т̣хикам̣ анудха̄ва̄ми. ка̄лика̄ хи, а̄вусо, ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄ бахудуккха̄ бахупа̄йа̄са̄; а̄дӣнаво еттха бхиййо. сандит̣т̣хико айам̣ дхаммо ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’’’ти.

‘‘евам̣ вутте, бханте, са̄ девата̄ мам̣ етадавоча – ‘катхан̃ча, бхиккху, ка̄лика̄ ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄ бахудуккха̄ бахупа̄йа̄са̄; а̄дӣнаво еттха бхиййо? катхам̣ сандит̣т̣хико айам̣ дхаммо ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’ти? евам̣ вутта̄хам̣, бханте, там̣ деватам̣ етадавочам̣ – ‘ахам̣ кхо, а̄вусо, наво ачирапаббаджито адхуна̄гато имам̣ дхаммавинайам̣, на та̄хам̣ саккоми виттха̄рена а̄чиккхитум̣. айам̣ со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо ра̄джагахе вихарати тапода̄ра̄ме. там̣ бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ етаматтхам̣ пуччха. йатха̄ те бхагава̄ бйа̄кароти татха̄ нам̣ дха̄реййа̄сӣ’’’ти.

‘‘евам̣ вутте, бханте, са̄ девата̄ мам̣ етадавоча – ‘на кхо, бхиккху, сукаро со бхагава̄ амхехи упасан̇камитум̣, ан̃н̃а̄хи махесаккха̄хи девата̄хи паривуто. саче кхо, твам̣ бхиккху, там̣ бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ етаматтхам̣ пуччхеййа̄си, майампи а̄гаччхеййа̄ма дхаммассавана̄йа̄’ти. саче, бханте, тасса̄ девата̄йа саччам̣ вачанам̣, идхева са̄ девата̄ авидӯре’’ти.

евам̣ вутте, са̄ девата̄ а̄йасмантам̣ самиддхим̣ етадавоча – ‘‘пуччха, бхиккху, пуччха, бхиккху, йамахам̣ ануппатта̄’’ти.

атха кхо бхагава̄ там̣ деватам̣ га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘аккхеййасан̃н̃ино сатта̄, аккхеййасмим̣ патит̣т̣хита̄;

аккхеййам̣ апарин̃н̃а̄йа, йогама̄йанти маччуно.

‘‘аккхеййан̃ча парин̃н̃а̄йа, аккха̄та̄рам̣ на ман̃н̃ати;

тан̃хи тасса на хотӣти, йена нам̣ ваджджа̄ на тасса аттхи;

саче виджа̄на̄си вадехи йаккха̄’’ти [йаккхӣти (пӣ. ка.)].

‘‘на кхва̄хам̣, бханте, имасса бхагавата̄ сан̇кхиттена бха̄ситасса виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄на̄ми. са̄дху ме, бханте, бхагава̄ татха̄ бха̄сату йатха̄хам̣ имасса бхагавата̄ сан̇кхиттена бха̄ситасса виттха̄рена аттхам̣ джа̄неййа’’нти.

‘‘само висесӣ уда ва̄ [атхава̄ (сӣ. пӣ.)] нихӣно,

йо ман̃н̃атӣ со вивадетха [сопи вадетха (ка.)] тена;

тӣсу видха̄су авикампама̄но,

само висесӣти на тасса хоти;

саче виджа̄на̄си вадехи йаккха̄’’ти.

‘‘имасса̄пи кхва̄хам̣, бханте, бхагавата̄ сан̇кхиттена бха̄ситасса на виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄на̄ми. са̄дху ме, бханте, бхагава̄ татха̄ бха̄сату йатха̄хам̣ имасса бхагавата̄ сан̇кхиттена бха̄ситасса виттха̄рена аттхам̣ джа̄неййа’’нти.

‘‘паха̄си сан̇кхам̣ на вима̄намаджджхага̄, аччхеччхи [аччхеджджи (сйа̄. кам̣. ка.)] тан̣хам̣ идха на̄марӯпе;

там̣ чхиннагантхам̣ анигхам̣ нира̄сам̣, парийесама̄на̄ на̄джджхагамум̣;

дева̄ манусса̄ идха ва̄ хурам̣ ва̄, саггесу ва̄ саббанивесанесу;

саче виджа̄на̄си вадехи йаккха̄’’ти.

‘‘имасса кхва̄хам̣, бханте, бхагавата̄ сан̇кхиттена бха̄ситасса евам̣ виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄на̄ми –

‘‘па̄пам̣ на кайира̄ вачаса̄ манаса̄,

ка̄йена ва̄ кин̃чана саббалоке;

ка̄ме паха̄йа сатима̄ сампаджа̄но,

дуккхам̣ на севетха анаттхасам̣хита’’нти.

нанданавагго дутийо.

тассудда̄нам̣ –

нандана̄ нандати чева, наттхипуттасамена ча;

кхаттийо сан̣ама̄но ча, нидда̄тандӣ ча дуккарам̣;

хирӣ кут̣ика̄ навамо, дасамо вутто самиддхина̄ти.

3. саттивагго

1. саттисуттам̣

21. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘саттийа̄ вийа омат̣т̣хо, д̣айхама̄нова [д̣айхама̄нева (саббаттха)] маттхаке;

ка̄мара̄гаппаха̄на̄йа, сато бхиккху париббадже’’ти.

‘‘саттийа̄ вийа омат̣т̣хо, д̣айхама̄нова маттхаке;

сакка̄йадит̣т̣хиппаха̄на̄йа, сато бхиккху париббадже’’ти.

2. пхусатисуттам̣

22.

‘‘на̄пхусантам̣ пхусати ча, пхусантан̃ча тато пхусе;

тасма̄ пхусантам̣ пхусати, аппадут̣т̣хападосина’’нти.

‘‘йо аппадут̣т̣хасса нарасса дуссати,

суддхасса посасса анан̇ган̣асса;

тамева ба̄лам̣ паччети па̄пам̣,

сукхумо раджо пат̣ива̄там̣ва кхитто’’ти.

3. джат̣а̄суттам̣

23.

‘‘анто джат̣а̄ бахи джат̣а̄, джат̣а̄йа джат̣ита̄ паджа̄;

там̣ там̣ готама пуччха̄ми, ко имам̣ виджат̣айе джат̣а’’нти.

‘‘сӣле патит̣т̣ха̄йа наро сапан̃н̃о, читтам̣ пан̃н̃ан̃ча бха̄вайам̣;

а̄та̄пӣ нипако бхиккху, со имам̣ виджат̣айе джат̣ам̣.

‘‘йесам̣ ра̄го ча досо ча, авиджджа̄ ча вира̄джита̄;

кхӣн̣а̄сава̄ араханто, тесам̣ виджат̣ита̄ джат̣а̄.

‘‘йаттха на̄ман̃ча рӯпан̃ча, асесам̣ упаруджджхати;

пат̣игхам̣ рӯпасан̃н̃а̄ ча, еттхеса̄ чхиджджате [виджат̣е (ка.)] джат̣а̄’’ти.

4. манонива̄ран̣асуттам̣

24. ‘‘йато йато мано нива̄райе,

на дуккхамети нам̣ тато тато;

са саббато мано нива̄райе,

са саббато дуккха̄ памуччати’’.

‘‘на саббато мано нива̄райе,

на мано сам̣йататтама̄гатам̣;

йато йато ча па̄пакам̣,

тато тато мано нива̄райе’’ти.

5. арахантасуттам̣

25.

‘‘йо хоти бхиккху арахам̣ ката̄вӣ,

кхӣн̣а̄саво антимадехадха̄рӣ;

ахам̣ вада̄мӣтипи со вадеййа,

мамам̣ вадантӣтипи со вадеййа̄’’ти.

‘‘йо хоти бхиккху арахам̣ ката̄вӣ,

кхӣн̣а̄саво антимадехадха̄рӣ;

ахам̣ вада̄мӣтипи со вадеййа,

мамам̣ вадантӣтипи со вадеййа;

локе саман̃н̃ам̣ кусало видитва̄,

воха̄раматтена со [са (?)] вохареййа̄’’ти.

‘‘йо хоти бхиккху арахам̣ ката̄вӣ,

кхӣн̣а̄саво антимадехадха̄рӣ;

ма̄нам̣ ну кхо со упагамма бхиккху,

ахам̣ вада̄мӣтипи со вадеййа;

мамам̣ вадантӣтипи со вадеййа̄’’ти.

‘‘пахӣнама̄насса на санти гантха̄,

видхӯпита̄ ма̄нагантхасса саббе;

са вӣтиватто ман̃н̃атам̣ [ма̄нанам̣ (сӣ.), ман̃н̃ӣтам̣ (?)] сумедхо,

ахам̣ вада̄мӣтипи со вадеййа.

‘‘мамам̣ вадантӣтипи со вадеййа;

локе саман̃н̃ам̣ кусало видитва̄;

воха̄раматтена со вохареййа̄’’ти.

6. паджджотасуттам̣

26.

‘‘кати локасмим̣ паджджота̄, йехи локо пака̄сати [пабха̄сати (ка. сӣ.)];

бхагавантам̣ [бхавантам̣ (ка.)] пут̣т̣хума̄гамма, катхам̣ джа̄нему там̣ майа’’нти.

‘‘чатта̄ро локе паджджота̄, пан̃чаметтха на виджджати;

дива̄ тапати а̄диччо, раттима̄бха̄ти чандима̄.

‘‘атха агги дива̄раттим̣, таттха таттха пака̄сати;

самбуддхо тапатам̣ сет̣т̣хо, еса̄ а̄бха̄ ануттара̄’’ти.

7. сарасуттам̣

27.

‘‘куто сара̄ ниваттанти, каттха ват̣т̣ам̣ на ваттати;

каттха на̄ман̃ча рӯпан̃ча, асесам̣ упаруджджхатӣ’’ти.

‘‘йаттха а̄по ча патхавӣ, теджо ва̄йо на га̄дхати;

ато сара̄ ниваттанти, еттха ват̣т̣ам̣ на ваттати;

еттха на̄ман̃ча рӯпан̃ча, асесам̣ упаруджджхатӣ’’ти.

8. махаддханасуттам̣

28.

‘‘махаддхана̄ маха̄бхога̄, рат̣т̣хавантопи кхаттийа̄;

ан̃н̃аман̃н̃а̄бхигиджджханти, ка̄месу аналан̇ката̄.

‘‘тесу уссуккаджа̄тесу, бхавасота̄нуса̄рису;

кедха тан̣хам̣ [родхатан̣хам̣ (сйа̄. кам̣.), гедхатан̣хам̣ (ка.)] паджахим̣су [пава̄хим̣су (сйа̄. кам̣. ка.)], ке локасмим̣ ануссука̄’’ти.

‘‘хитва̄ ага̄рам̣ паббаджита̄, хитва̄ путтам̣ пасум̣ вийам̣;

хитва̄ ра̄ган̃ча досан̃ча, авиджджан̃ча вира̄джийа;

кхӣн̣а̄сава̄ араханто, те локасмим̣ ануссука̄’’ти.

9. чатучаккасуттам̣

29.

‘‘чатучаккам̣ навадва̄рам̣, пун̣н̣ам̣ лобхена сам̣йутам̣;

пан̇каджа̄там̣ маха̄вӣра, катхам̣ йа̄тра̄ бхависсатӣ’’ти.

‘‘чхетва̄ наддхим̣ вараттан̃ча, иччха̄ лобхан̃ча па̄пакам̣;

самӯлам̣ тан̣хамаббуйха, евам̣ йа̄тра̄ бхависсатӣ’’ти.

10. ен̣иджан̇гхасуттам̣

30.

‘‘ен̣иджан̇гхам̣ кисам̣ вӣрам̣, аппа̄ха̄рам̣ алолупам̣;

сӣхам̣ векачарам̣ на̄гам̣, ка̄месу анапеккхинам̣;

упасан̇камма пуччха̄ма, катхам̣ дуккха̄ памуччатӣ’’ти.

‘‘пан̃ча ка̄магун̣а̄ локе, маночхат̣т̣ха̄ паведита̄;

еттха чхандам̣ вира̄джетва̄, евам̣ дуккха̄ памуччатӣ’’ти.

саттивагго татийо.

тассудда̄нам̣ –

саттийа̄ пхусати чева, джат̣а̄ манонива̄ран̣а̄;

арахантена паджджото, сара̄ махаддханена ча;

чатучаккена навамам̣, ен̣иджан̇гхена те даса̄ти.

4. сатуллапака̄йикавагго

1. саббхисуттам̣

31. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо самбахула̄ сатуллапака̄йика̄ девата̄йо абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. екамантам̣ т̣хита̄ кхо ека̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха [круббетха (ка.)] сантхавам̣;

сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа, сеййо хоти на па̄пийо’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха сантхавам̣;

сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа, пан̃н̃а̄ лаббхати [пан̃н̃ам̣ лабхати (сйа̄. кам̣.)] на̄н̃н̃ато’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха сантхавам̣;

сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа, сокамаджджхе на сочатӣ’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха сантхавам̣;

сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа, н̃а̄тимаджджхе вирочатӣ’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха сантхавам̣;

сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа, сатта̄ гаччханти суггати’’нти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха сантхавам̣;

сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа, сатта̄ тит̣т̣ханти са̄тата’’нти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘касса ну кхо, бхагава̄, субха̄сита’’нти? сабба̄сам̣ во субха̄ситам̣ парийа̄йена, апи ча мамапи сун̣а̄тха –

‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха сантхавам̣;

сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа, саббадуккха̄ памуччатӣ’’ти.

идамавоча бхагава̄. аттамана̄ та̄ девата̄йо бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йим̣сӯти.

2. маччхарисуттам̣

32. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо самбахула̄ сатуллапака̄йика̄ девата̄йо абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. екамантам̣ т̣хита̄ кхо ека̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘маччхера̄ ча пама̄да̄ ча, евам̣ да̄нам̣ на дӣйати [диййати (ка.)];

пун̃н̃ам̣ а̄кан̇кхама̄нена, деййам̣ хоти виджа̄ната̄’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘йассева бхӣто на дада̄ти маччхарӣ, тадева̄дадато бхайам̣;

джигхаччха̄ ча пипа̄са̄ ча, йасса бха̄йати маччхарӣ;

тамева ба̄лам̣ пхусати, асмим̣ локе парамхи ча.

‘‘тасма̄ винеййа маччхерам̣, даджджа̄ да̄нам̣ мала̄бхибхӯ;

пун̃н̃а̄ни паралокасмим̣, патит̣т̣ха̄ хонти па̄н̣ина’’нти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘те матесу на мӣйанти, пантха̄нам̣ва сахаббаджам̣;

аппасмим̣ йе павеччханти, еса дхаммо санантано.

‘‘аппасмеке павеччханти, бахунеке на диччхаре;

аппасма̄ даккхин̣а̄ динна̄, сахассена самам̣ мита̄’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘дуддадам̣ дадама̄на̄нам̣, дуккарам̣ камма куббатам̣;

асанто на̄нукуббанти, сатам̣ дхаммо дуранвайо [дураннайо (сӣ.)].

‘‘тасма̄ сатан̃ча асатам̣ [асатан̃ча (сӣ. сйа̄. кам̣.)], на̄на̄ хоти ито гати;

асанто нирайам̣ йанти, санто саггапара̄йана̄’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике етадавоча – ‘‘касса ну кхо, бхагава̄, субха̄сита’’нти?

‘‘сабба̄сам̣ во субха̄ситам̣ парийа̄йена; апи ча мамапи сун̣а̄тха –

‘‘дхаммам̣ чаре йопи самун̃джакам̣ чаре,

да̄ран̃ча посам̣ дадамаппакасмим̣;

сатам̣ сахасса̄нам̣ сахассайа̄гинам̣,

калампи на̄ггханти татха̄видхасса те’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘кенеса йан̃н̃о випуло махаггато,

самена диннасса на аггхамети;

катхам̣ [идам̣ падам̣ каттхачи сӣхал̣апоттхаке наттхи] сатам̣ сахасса̄нам̣ сахассайа̄гинам̣,

калампи на̄ггханти татха̄видхасса те’’ти.

‘‘даданти хеке висаме нивит̣т̣ха̄,

чхетва̄ вадхитва̄ атха сочайитва̄;

са̄ даккхин̣а̄ ассумукха̄ садан̣д̣а̄,

самена диннасса на аггхамети.

‘‘евам̣ сатам̣ сахасса̄нам̣ сахассайа̄гинам̣;

калампи на̄ггханти татха̄видхасса те’’ти.

3. са̄дхусуттам̣

33. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо самбахула̄ сатуллапака̄йика̄ девата̄йо абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. екамантам̣ т̣хита̄ кхо ека̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси –

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса, да̄нам̣;

маччхера̄ ча пама̄да̄ ча, евам̣ да̄нам̣ на дӣйати;

пун̃н̃ам̣ а̄кан̇кхама̄нена, деййам̣ хоти виджа̄ната̄’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси –

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса, да̄нам̣;

апи ча аппакасмимпи са̄ху да̄нам̣’’.

‘‘аппасмеке павеччханти, бахунеке на диччхаре;

аппасма̄ даккхин̣а̄ динна̄, сахассена самам̣ мита̄’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси –

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса, да̄нам̣; аппакасмимпи са̄ху да̄нам̣;

апи ча саддха̄йапи са̄ху да̄нам̣’’.

‘‘да̄нан̃ча йуддхан̃ча сама̄нама̄ху,

аппа̄пи санта̄ бахуке джинанти;

аппампи че саддаха̄но дада̄ти,

тенева со хоти сукхӣ параттха̄’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси –

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса, да̄нам̣; аппакасмимпи са̄ху да̄нам̣;

саддха̄йапи са̄ху да̄нам̣; апи ча дхаммаладдхасса̄пи са̄ху да̄нам̣’’.

‘‘йо дхаммаладдхасса дада̄ти да̄нам̣,

ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигатасса джанту;

атиккамма со ветаран̣им̣ йамасса,

дибба̄ни т̣ха̄на̄ни упети маччо’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси –

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса, да̄нам̣; аппакасмимпи са̄ху да̄нам̣;

саддха̄йапи са̄ху да̄нам̣; дхаммаладдхасса̄пи са̄ху да̄нам̣;

апи ча вичеййа да̄нампи са̄ху да̄нам̣’’.

‘‘вичеййа да̄нам̣ сугатаппасаттхам̣,

йе даккхин̣еййа̄ идха джӣвалоке;

етесу динна̄ни махаппхала̄ни,

бӣджа̄ни вутта̄ни йатха̄ сукхетте’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси –

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса, да̄нам̣; аппакасмимпи са̄ху да̄нам̣;

саддха̄йапи са̄ху да̄нам̣; дхаммаладдхасса̄пи са̄ху да̄нам̣;

вичеййа да̄нампи са̄ху да̄нам̣; апи ча па̄н̣есупи са̄дху сам̣йамо’’.

‘‘йо па̄н̣абхӯта̄ни [па̄н̣абхӯтесу (сӣ. пӣ.)] ахет̣хайам̣ чарам̣,

парӯпава̄да̄ на каронти па̄пам̣;

бхӣрум̣ пасам̣санти на хи таттха сӯрам̣,

бхайа̄ хи санто на каронти па̄па’’нти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘касса ну кхо, бхагава̄, субха̄сита’’нти?

‘‘сабба̄сам̣ во субха̄ситам̣ парийа̄йена, апи ча мамапи сун̣а̄тха –

‘‘саддха̄ хи да̄нам̣ бахудха̄ пасаттхам̣,

да̄на̄ ча кхо дхаммападам̣ва сеййо;

пуббе ча хи пуббатаре ча санто,

нибба̄намеваджджхагамум̣ сапан̃н̃а̄’’ти.

4. насантисуттам̣

34. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо самбахула̄ сатуллапака̄йика̄ девата̄йо абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. екамантам̣ т̣хита̄ кхо ека̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘на санти ка̄ма̄ мануджесу ничча̄,

сантӣдха каманӣйа̄ни йесу [ка̄месу (ка.)] баддхо;

йесу паматто апуна̄гаманам̣,

ана̄ганта̄ пурисо маччудхеййа̄’’ти.

‘‘чхандаджам̣ агхам̣ чхандаджам̣ дуккхам̣;

чхандавинайа̄ агхавинайо;

агхавинайа̄ дуккхавинайо’’ти.

‘‘на те ка̄ма̄ йа̄ни читра̄ни локе,

сан̇каппара̄го пурисасса ка̄мо;

тит̣т̣ханти читра̄ни татхева локе,

атхеттха дхӣра̄ винайанти чхандам̣.

‘‘кодхам̣ джахе виппаджахеййа ма̄нам̣,

сам̣йоджанам̣ саббаматиккамеййа;

там̣ на̄марӯпасмимасаджджама̄нам̣,

акин̃чанам̣ на̄нупатанти дуккха̄.

‘‘паха̄си сан̇кхам̣ на вима̄намаджджхага̄ [на ча ма̄намаджджхага̄ (ка. сӣ.), на вима̄нама̄га̄ (сйа̄. кам̣.)],

аччхеччхи тан̣хам̣ идха на̄марӯпе;

там̣ чхиннагантхам̣ анигхам̣ нира̄сам̣,

парийесама̄на̄ на̄джджхагамум̣;

дева̄ манусса̄ идха ва̄ хурам̣ ва̄,

саггесу ва̄ саббанивесанесӯ’’ти.

‘‘там̣ че хи на̄ддаккхум̣ татха̄вимуттам̣ (ичча̄йасма̄ могхара̄джа̄),

дева̄ манусса̄ идха ва̄ хурам̣ ва̄;

наруттамам̣ аттхачарам̣ нара̄нам̣,

йе там̣ намассанти пасам̣сийа̄ те’’ти.

‘‘пасам̣сийа̄ тепи бхаванти бхиккхӯ (могхара̄джа̄ти бхагава̄),

йе там̣ намассанти татха̄вимуттам̣;

ан̃н̃а̄йа дхаммам̣ вичикиччхам̣ паха̄йа,

сан̇га̄тига̄ тепи бхаванти бхиккхӯ’’ти.

5. уджджха̄насан̃н̃исуттам̣

35. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо самбахула̄ уджджха̄насан̃н̃ика̄ девата̄йо абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ веха̄сам̣ ат̣т̣хам̣су. веха̄сам̣ т̣хита̄ кхо ека̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘ан̃н̃атха̄ сантаматта̄нам̣, ан̃н̃атха̄ йо паведайе;

никачча китавассева, бхуттам̣ тхеййена тасса там̣.

‘‘йан̃хи кайира̄ тан̃хи ваде, йам̣ на кайира̄ на там̣ ваде;

акаронтам̣ бха̄сама̄на̄нам̣, париджа̄нанти пан̣д̣ита̄’’ти.

‘‘на йидам̣ бха̄ситаматтена, екантасаванена ва̄;

ануккамитаве сакка̄, йа̄йам̣ пат̣ипада̄ дал̣ха̄;

йа̄йа дхӣра̄ памуччанти, джха̄йино ма̄рабандхана̄.

‘‘на ве дхӣра̄ пакуббанти, видитва̄ локапарийа̄йам̣;

ан̃н̃а̄йа ниббута̄ дхӣра̄, тин̣н̣а̄ локе висаттика’’нти.

атха кхо та̄ девата̄йо патхавийам̣ патит̣т̣хахитва̄ бхагавато па̄десу сираса̄ нипатитва̄ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘аччайо но, бханте, аччагама̄ йатха̄ба̄лам̣ йатха̄мӯл̣хам̣ йатха̄акусалам̣ [йатха̄ба̄ла̄ йатха̄мӯл̣ха̄ йатха̄акусала̄ (саббаттха)], йа̄ майам̣ бхагавантам̣ а̄са̄детаббам̣ аман̃н̃имха̄. та̄сам̣ но, бханте, бхагава̄ аччайам̣ аччайато пат̣игган̣ха̄ту а̄йатим̣ сам̣вара̄йа̄’’ти. атха кхо бхагава̄ ситам̣ па̄тва̄ка̄си. атха кхо та̄ девата̄йо бхиййосоматта̄йа уджджха̄йантийо веха̄сам̣ аббхугган̃чхум̣. ека̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘аччайам̣ десайантӣнам̣, йо че на пат̣иган̣хати;

копантаро досагару, са верам̣ пат̣имун̃чатӣ’’ти.

‘‘аччайо че на виджджетха, ночидха̄пагатам̣ [ночӣдха апахатам̣ (сйа̄. кам̣.), ночидха̄пакатам̣ (?)] сийа̄;

вера̄ни на ча саммеййум̣, кенӣдха [вера̄ни ча саммеййум̣, тенидха (сӣ.)] кусало сийа̄’’ти.

‘‘кассаччайа̄ на виджджанти, касса наттхи апа̄гатам̣;

ко на саммохама̄па̄ди, ко ча дхӣро [кодха дхӣро (сйа̄. кам̣.)] сада̄ сато’’ти.

‘‘татха̄гатасса буддхасса, саббабхӯта̄нукампино;

тассаччайа̄ на виджджанти, тасса наттхи апа̄гатам̣;

со на саммохама̄па̄ди, сова [содха (сйа̄. кам̣.)] дхӣро сада̄ сато’’ти.

‘‘аччайам̣ десайантӣнам̣, йо че на пат̣иган̣хати;

копантаро досагару, са верам̣ пат̣имун̃чати;

там̣ верам̣ на̄бхинанда̄ми, пат̣игган̣ха̄ми воччайа’’нти.

6. саддха̄суттам̣

36. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо самбахула̄ сатуллапака̄йика̄ девата̄йо абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. екамантам̣ т̣хита̄ кхо ека̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘саддха̄ дутийа̄ пурисасса хоти,

но че ассаддхийам̣ аватит̣т̣хати;

йасо ча киттӣ ча татвасса хоти,

сагган̃ча со гаччхати сарӣрам̣ виха̄йа̄’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘кодхам̣ джахе виппаджахеййа ма̄нам̣,

сам̣йоджанам̣ саббаматиккамеййа;

там̣ на̄марӯпасмимасаджджама̄нам̣,

акин̃чанам̣ на̄нупатанти сан̇га̄’’ти.

‘‘пама̄дамануйун̃джанти, ба̄ла̄ думмедхино джана̄;

аппама̄дан̃ча медха̄вӣ, дханам̣ сет̣т̣хам̣ва раккхати.

‘‘ма̄ пама̄дамануйун̃джетха, ма̄ ка̄марати сантхавам̣;

аппаматто хи джха̄йанто, паппоти парамам̣ сукха’’нти.

7. самайасуттам̣

37. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати капилаваттхусмим̣ маха̄ване махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ пан̃чаматтехи бхиккхусатехи саббехева арахантехи; дасахи ча локадха̄тӯхи девата̄ йебхуййена саннипатита̄ хонти бхагавантам̣ дассана̄йа бхиккхусан̇гхан̃ча. атха кхо чатуннам̣ суддха̄ва̄сака̄йика̄нам̣ девата̄нам̣ етадахоси – ‘‘айам̣ кхо бхагава̄ саккесу вихарати капилаваттхусмим̣ маха̄ване махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ пан̃чаматтехи бхиккхусатехи саббехева арахантехи; дасахи ча локадха̄тӯхи девата̄ йебхуййена саннипатита̄ хонти бхагавантам̣ дассана̄йа бхиккхусан̇гхан̃ча. йам̣нӯна майампи йена бхагава̄ тенупасан̇камеййа̄ма; упасан̇камитва̄ бхагавато сантике паччекам̣ га̄тхам̣ [паччекага̄тхам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] бха̄сеййа̄ма̄’’ти.

атха кхо та̄ девата̄ – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа. евамева – суддха̄ва̄сесу девесу антарахита̄ бхагавато пурато па̄турахесум̣. атха кхо та̄ девата̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. екамантам̣ т̣хита̄ кхо ека̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘маха̄самайо паванасмим̣, девака̄йа̄ сама̄гата̄;

а̄гатамха имам̣ дхаммасамайам̣, даккхита̄йе апара̄джитасан̇гха’’нти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘татра бхиккхаво сама̄дахам̣су, читтаматтано уджукам̣ акам̣су [уджукамакам̣су (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)];

са̄ратхӣва нетта̄ни гахетва̄, индрийа̄ни раккханти пан̣д̣ита̄’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘чхетва̄ кхӣлам̣ чхетва̄ палигхам̣, индакхӣлам̣ ӯхачча манеджа̄;

те чаранти суддха̄ вимала̄, чаккхумата̄ суданта̄ сусуна̄га̄’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘йе кечи буддхам̣ саран̣ам̣ гата̄се, на те гамиссанти апа̄йабхӯмим̣;

паха̄йа ма̄нусам̣ дехам̣, девака̄йам̣ парипӯрессантӣ’’ти.

8. сакаликасуттам̣

38. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати маддакуччхисмим̣ мигада̄йе. тена кхо пана самайена бхагавато па̄до сакалика̄йа [саккхалика̄йа (ка.)] кхато хоти. бхуса̄ судам̣ бхагавато ведана̄ ваттанти са̄рӣрика̄ ведана̄ дуккха̄ тибба̄ [типпа̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] кхара̄ кат̣ука̄ аса̄та̄ амана̄па̄; та̄ судам̣ бхагава̄ сато сампаджа̄но адхива̄сети авихан̃н̃ама̄но. атха кхо бхагава̄ чатуггун̣ам̣ сан̇гха̄т̣им̣ пан̃н̃а̄петва̄ даккхин̣ена пассена сӣхасеййам̣ каппети па̄де па̄дам̣ ачча̄дха̄йа сато сампаджа̄но.

атха кхо саттасата̄ сатуллапака̄йика̄ девата̄йо абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ маддакуччхим̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. екамантам̣ т̣хита̄ кхо ека̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси – ‘‘на̄го вата, бхо, саман̣о готамо; на̄гавата̄ ча самуппанна̄ са̄рӣрика̄ ведана̄ дуккха̄ тибба̄ кхара̄ кат̣ука̄ аса̄та̄ амана̄па̄ сато сампаджа̄но адхива̄сети авихан̃н̃ама̄но’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси – ‘‘сӣхо вата, бхо, саман̣о готамо; сӣхавата̄ ча самуппанна̄ са̄рӣрика̄ ведана̄ дуккха̄ тибба̄ кхара̄ кат̣ука̄ аса̄та̄ амана̄па̄ сато сампаджа̄но адхива̄сети авихан̃н̃ама̄но’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси – ‘‘а̄джа̄нӣйо вата, бхо, саман̣о готамо; а̄джа̄нӣйавата̄ ча самуппанна̄ са̄рӣрика̄ ведана̄ дуккха̄ тибба̄ кхара̄ кат̣ука̄ аса̄та̄ амана̄па̄ сато сампаджа̄но адхива̄сети авихан̃н̃ама̄но’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси – ‘‘нисабхо вата, бхо, саман̣о готамо; нисабхавата̄ ча самуппанна̄ са̄рӣрика̄ ведана̄ дуккха̄ тибба̄ кхара̄ кат̣ука̄ аса̄та̄ амана̄па̄ сато сампаджа̄но адхива̄сети авихан̃н̃ама̄но’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси – ‘‘дхорайхо вата, бхо, саман̣о готамо; дхорайхавата̄ ча самуппанна̄ са̄рӣрика̄ ведана̄ дуккха̄ тибба̄ кхара̄ кат̣ука̄ аса̄та̄ амана̄па̄ сато сампаджа̄но адхива̄сети авихан̃н̃ама̄но’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси – ‘‘данто вата, бхо, саман̣о готамо; дантавата̄ ча самуппанна̄ са̄рӣрика̄ ведана̄ дуккха̄ тибба̄ кхара̄ кат̣ука̄ аса̄та̄ амана̄па̄ сато сампаджа̄но адхива̄сети авихан̃н̃ама̄но’’ти.

атха кхо апара̄ девата̄ бхагавато сантике имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси – ‘‘пасса сама̄дхим̣ субха̄витам̣ читтан̃ча сувимуттам̣, на ча̄бхинатам̣ на ча̄панатам̣ на ча сасан̇кха̄раниггайхава̄ритагатам̣ [сасан̇кха̄раниггайхава̄ритаватам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.), сасан̇кха̄раниггайхава̄рива̄ватам̣ (ка.)]. йо еварӯпам̣ пурисана̄гам̣ пурисасӣхам̣ пурисаа̄джа̄нӣйам̣ пурисанисабхам̣ пурисадхорайхам̣ пурисадантам̣ атиккамитаббам̣ ман̃н̃еййа киман̃н̃атра адассана̄’’ти.

‘‘пан̃чаведа̄ сатам̣ самам̣, тапассӣ бра̄хман̣а̄ чарам̣;

читтан̃ча несам̣ на самма̄ вимуттам̣, хӣнаттхарӯпа̄ на па̄ран̇гама̄ те.

‘‘тан̣ха̄дхипанна̄ ватасӣлабаддха̄, лӯкхам̣ тапам̣ вассасатам̣ чаранта̄;

читтан̃ча несам̣ на самма̄ вимуттам̣, хӣнаттхарӯпа̄ на па̄ран̇гама̄ те.

‘‘на ма̄нака̄масса дамо идхаттхи, на монаматтхи асама̄хитасса;

еко аран̃н̃е вихарам̣ паматто, на маччудхеййасса тареййа па̄ра’’нти.

‘‘ма̄нам̣ паха̄йа сусама̄хитатто, сучетасо саббадхи виппамутто;

еко аран̃н̃е вихарамаппаматто, са маччудхеййасса тареййа па̄ра’’нти.

9. пат̣хамападжджуннадхӣтусуттам̣

39. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. атха кхо коканада̄ паджджуннасса дхӣта̄ абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ маха̄ванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ коканада̄ паджджуннасса дхӣта̄ бхагавато сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘веса̄лийам̣ ване вихарантам̣, аггам̣ саттасса самбуддхам̣;

коканада̄хамасми абхиванде, коканада̄ паджджуннасса дхӣта̄.

‘‘сутамева пуре а̄си, дхаммо чаккхумата̄нубуддхо;

са̄хам̣ да̄ни саккхи джа̄на̄ми, мунино десайато сугатасса.

‘‘йе кечи арийам̣ дхаммам̣, вигараханта̄ чаранти думмедха̄;

упенти рорувам̣ гхорам̣, чирараттам̣ дуккхам̣ анубхаванти.

‘‘йе ча кхо арийе дхамме, кхантийа̄ упасамена упета̄;

паха̄йа ма̄нусам̣ дехам̣, девака̄йа парипӯрессантӣ’’ти.

10. дутийападжджуннадхӣтусуттам̣

40. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. атха кхо чӯл̣акоканада̄ [чуллакоканада̄ (сӣ. сйа̄. кам̣.)] паджджуннасса дхӣта̄ абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ маха̄ванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ чӯл̣акоканада̄ паджджуннасса дхӣта̄ бхагавато сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘идха̄гама̄ виджджупабха̄саван̣н̣а̄, коканада̄ паджджуннасса дхӣта̄;

буддхан̃ча дхамман̃ча намассама̄на̄, га̄тха̄чима̄ аттхаватӣ абха̄си.

‘‘бахуна̄пи кхо там̣ вибхаджеййам̣, парийа̄йена та̄дисо дхаммо;

сам̣кхиттаматтхам̣ [сам̣кхиттаматтам̣ (ка.)] лапайисса̄ми, йа̄вата̄ ме манаса̄ парийаттам̣.

‘‘па̄пам̣ на кайира̄ вачаса̄ манаса̄,

ка̄йена ва̄ кин̃чана саббалоке;

ка̄ме паха̄йа сатима̄ сампаджа̄но,

дуккхам̣ на севетха анаттхасам̣хита’’нти.

сатуллапака̄йикавагго чатуттхо.

тассудда̄нам̣ –

саббхимаччхарина̄ са̄дху, на сантуджджха̄насан̃н̃ино;

саддха̄ самайо сакаликам̣, убхо паджджуннадхӣтароти.

5. а̄диттавагго

1. а̄диттасуттам̣

41. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо ан̃н̃атара̄ девата̄ абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ бхагавато сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘а̄диттасмим̣ ага̄расмим̣, йам̣ нӣхарати бха̄джанам̣;

там̣ тасса хоти аттха̄йа, но ча йам̣ таттха д̣айхати.

‘‘евам̣ а̄диттако локо, джара̄йа маран̣ена ча;

нӣхаретхева да̄нена, диннам̣ хоти сунӣхатам̣.

‘‘диннам̣ сукхапхалам̣ хоти, на̄диннам̣ хоти там̣ татха̄;

чора̄ харанти ра̄джа̄но, агги д̣ахати нассати.

‘‘атха антена джахати, сарӣрам̣ сапариггахам̣;

етадан̃н̃а̄йа медха̄вӣ, бхун̃джетха ча дадетха ча;

датва̄ ча бхутва̄ ча йатха̄нубха̄вам̣;

аниндито саггамупети т̣ха̄на’’нти.

2. ким̣дадасуттам̣

42.

‘‘ким̣дадо баладо хоти, ким̣дадо хоти ван̣н̣адо;

ким̣дадо сукхадо хоти, ким̣дадо хоти чаккхудо;

ко ча саббададо хоти, там̣ ме аккха̄хи пуччхито’’ти.

‘‘аннадо баладо хоти, ваттхадо хоти ван̣н̣адо;

йа̄надо сукхадо хоти, дӣпадо хоти чаккхудо.

‘‘со ча саббададо хоти, йо дада̄ти упассайам̣;

аматам̣ дадо ча со хоти, йо дхаммамануса̄сатӣ’’ти.

3. аннасуттам̣

43.

‘‘аннамева̄бхинанданти, убхайе девама̄нуса̄;

атха ко на̄ма со йаккхо, йам̣ аннам̣ на̄бхинандатӣ’’ти.

‘‘йе нам̣ даданти саддха̄йа, виппасаннена четаса̄;

тамева аннам̣ бхаджати, асмим̣ локе парамхи ча.

‘‘тасма̄ винеййа маччхерам̣, даджджа̄ да̄нам̣ мала̄бхибхӯ;

пун̃н̃а̄ни паралокасмим̣, патит̣т̣ха̄ хонти па̄н̣ина’’нти.

4. екамӯласуттам̣

44.

‘‘екамӯлам̣ двира̄ват̣т̣ам̣, тималам̣ пан̃чапаттхарам̣;

самуддам̣ два̄даса̄ват̣т̣ам̣, па̄та̄лам̣ атарӣ исӣ’’ти.

5. аномасуттам̣

45.

‘‘аномана̄мам̣ нипун̣аттхадассим̣, пан̃н̃а̄дадам̣ ка̄ма̄лайе асаттам̣;

там̣ пассатха саббавидум̣ сумедхам̣, арийе патхе камама̄нам̣ махеси’’нти.

6. аччхара̄суттам̣

46.

‘‘аччхара̄ган̣асан̇гхут̣т̣хам̣, писа̄чаган̣асевитам̣;

ванантам̣ моханам̣ на̄ма, катхам̣ йа̄тра̄ бхависсатӣ’’ти.

‘‘уджуко на̄ма со магго, абхайа̄ на̄ма са̄ диса̄;

ратхо акӯджано на̄ма, дхаммачаккехи сам̣йуто.

‘‘хирӣ тасса апа̄ламбо, сатйасса парива̄ран̣ам̣;

дхамма̄хам̣ са̄ратхим̣ брӯми, самма̄дит̣т̣хипуреджавам̣.

‘‘йасса ета̄дисам̣ йа̄нам̣, иттхийа̄ пурисасса ва̄;

са ве етена йа̄нена, нибба̄нассева сантике’’ти.

7. ванаропасуттам̣

47.

‘‘кесам̣ дива̄ ча ратто ча, сада̄ пун̃н̃ам̣ павад̣д̣хати;

дхаммат̣т̣ха̄ сӣласампанна̄, ке джана̄ саггага̄мино’’ти.

‘‘а̄ра̄маропа̄ ванаропа̄, йе джана̄ сетука̄рака̄;

папан̃ча удапа̄нан̃ча, йе даданти упассайам̣.

‘‘тесам̣ дива̄ ча ратто ча, сада̄ пун̃н̃ам̣ павад̣д̣хати;

дхаммат̣т̣ха̄ сӣласампанна̄, те джана̄ саггага̄мино’’ти.

8. джетаванасуттам̣

48.

‘‘идан̃хи там̣ джетаванам̣, исисан̇гханисевитам̣;

а̄вуттхам̣ [а̄вут̣т̣хам̣ (ка.)] дхаммара̄джена, пӣтисан̃джананам̣ мама.

‘‘каммам̣ виджджа̄ ча дхаммо ча, сӣлам̣ джӣвитамуттамам̣;

етена мачча̄ суджджханти, на готтена дханена ва̄.

‘‘тасма̄ хи пан̣д̣ито посо, сампассам̣ аттхаматтано;

йонисо вичине дхаммам̣, евам̣ таттха висуджджхати.

‘‘са̄рипуттова пан̃н̃а̄йа, сӣлена упасамена ча;

йопи па̄ран̇гато бхиккху, ета̄вапарамо сийа̄’’ти.

9. маччхарисуттам̣

49.

‘‘йедха маччхарино локе, кадарийа̄ парибха̄сака̄;

ан̃н̃есам̣ дадама̄на̄нам̣, антара̄йакара̄ нара̄.

‘‘кӣдисо тесам̣ випа̄ко, сампара̄йо ча кӣдисо;

бхагавантам̣ пут̣т̣хума̄гамма, катхам̣ джа̄нему там̣ майа’’нти.

‘‘йедха маччхарино локе, кадарийа̄ парибха̄сака̄;

ан̃н̃есам̣ дадама̄на̄нам̣, антара̄йакара̄ нара̄.

‘‘нирайам̣ тираччха̄найоним̣, йамалокам̣ упападжджаре;

саче енти мануссаттам̣, далидде джа̄йаре куле.

‘‘чол̣ам̣ пин̣д̣о ратӣ кхид̣д̣а̄, йаттха киччхена лаббхати;

парато а̄сӣсаре [а̄сим̣саре (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ба̄ла̄, тампи тесам̣ на лаббхати;

дит̣т̣хе дхаммеса випа̄ко, сампара̄йе [сампара̄йо (сйа̄. кам̣. пӣ.)] ча дуггатӣ’’ти.

‘‘итихетам̣ виджа̄на̄ма, ан̃н̃ам̣ пуччха̄ма готама;

йедха ладдха̄ мануссаттам̣, вадан̃н̃ӯ вӣтамаччхара̄.

‘‘буддхе пасанна̄ дхамме ча, сан̇гхе ча тиббага̄рава̄;

кӣдисо тесам̣ випа̄ко, сампара̄йо ча кӣдисо;

бхагавантам̣ пут̣т̣хума̄гамма, катхам̣ джа̄нему там̣ майа’’нти.

‘‘йедха ладдха̄ мануссаттам̣, вадан̃н̃ӯ вӣтамаччхара̄;

буддхе пасанна̄ дхамме ча, сан̇гхе ча тиббага̄рава̄;

ете сагга̄ [сагге (сӣ. сйа̄. кам̣.)] пака̄санти, йаттха те упападжджаре.

‘‘саче енти мануссаттам̣, ад̣д̣хе а̄джа̄йаре куле;

чол̣ам̣ пин̣д̣о ратӣ кхид̣д̣а̄, йаттха̄киччхена лаббхати.

‘‘парасамбхатесу бхогесу, васаваттӣва модаре;

дит̣т̣хе дхаммеса випа̄ко, сампара̄йе ча суггатӣ’’ти.

10. гхат̣ӣка̄расуттам̣

50.

‘‘авихам̣ упапанна̄се, вимутта̄ сатта бхиккхаво;

ра̄гадосапариккхӣн̣а̄, тин̣н̣а̄ локе висаттика’’нти.

‘‘ке ча те атарум̣ пан̇кам̣ [сан̇гам̣ (сӣ. сйа̄.)], маччудхеййам̣ судуттарам̣;

ке хитва̄ ма̄нусам̣ дехам̣, диббайогам̣ упаччагу’’нти.

‘‘упако палаган̣д̣о ча, пуккуса̄ти ча те тайо;

бхаддийо кхан̣д̣адево ча, ба̄хурагги ча син̇гийо [бахудантӣ ча пин̇гайо (сӣ.)];

те хитва̄ ма̄нусам̣ дехам̣, диббайогам̣ упаччагу’’нти.

‘‘кусалӣ бха̄сасӣ тесам̣, ма̄рапа̄саппаха̄йинам̣;

касса те дхаммаман̃н̃а̄йа, аччхидум̣ бхавабандхана’’нти.

‘‘на ан̃н̃атра бхагавата̄, на̄н̃н̃атра тава са̄сана̄;

йасса те дхаммаман̃н̃а̄йа, аччхидум̣ бхавабандханам̣.

‘‘йаттха на̄ман̃ча рӯпан̃ча, асесам̣ упаруджджхати;

там̣ те дхаммам̣ идхан̃н̃а̄йа, аччхидум̣ бхавабандхана’’нти.

‘‘гамбхӣрам̣ бха̄сасӣ ва̄чам̣, дуббиджа̄нам̣ судуббудхам̣;

касса твам̣ дхаммаман̃н̃а̄йа, ва̄чам̣ бха̄саси ӣдиса’’нти.

‘‘кумбхака̄ро пуре а̄сим̣, векал̣ин̇ге [вехал̣ин̇ге (сӣ.), вебхал̣ин̇ге (сйа̄. кам̣.)] гхат̣ӣкаро;

ма̄та̄петтибхаро а̄сим̣, кассапасса упа̄сако.

‘‘вирато метхуна̄ дхамма̄, брахмача̄рӣ нира̄мисо;

ахува̄ те сага̄меййо, ахува̄ те пуре сакха̄.

‘‘сохамете паджа̄на̄ми, вимутте сатта бхиккхаво;

ра̄гадосапариккхӣн̣е, тин̣н̣е локе висаттика’’нти.

‘‘еваметам̣ тада̄ а̄си, йатха̄ бха̄саси бхаггава;

кумбхака̄ро пуре а̄си, векал̣ин̇ге гхат̣ӣкаро;

ма̄та̄петтибхаро а̄си, кассапасса упа̄сако.

‘‘вирато метхуна̄ дхамма̄, брахмача̄рӣ нира̄мисо;

ахува̄ ме сага̄меййо, ахува̄ ме пуре сакха̄’’ти.

‘‘еваметам̣ пура̄н̣а̄нам̣, саха̄йа̄нам̣ аху сан̇гамо;

убхиннам̣ бха̄витатта̄нам̣, сарӣрантимадха̄рина’’нти.

а̄диттавагго пан̃чамо.

тассудда̄нам̣ –

а̄диттам̣ ким̣дадам̣ аннам̣, екамӯлааномийам̣;

аччхара̄ванаропаджетам̣, маччхарена гхат̣ӣкароти.

6. джара̄вагго

1. джара̄суттам̣

51.

‘‘ким̣су йа̄ва джара̄ са̄дху, ким̣су са̄дху патит̣т̣хитам̣;

ким̣су нара̄нам̣ ратанам̣, ким̣су чорехи дӯхара’’нти.

‘‘сӣлам̣ йа̄ва джара̄ са̄дху, саддха̄ са̄дху патит̣т̣хита̄;

пан̃н̃а̄ нара̄нам̣ ратанам̣, пун̃н̃ам̣ чорехи дӯхара’’нти.

2. аджараса̄суттам̣

52.

‘‘ким̣су аджараса̄ са̄дху, ким̣су са̄дху адхит̣т̣хитам̣;

ким̣су нара̄нам̣ ратанам̣, ким̣су чорехйаха̄рийа’’нти.

‘‘сӣлам̣ аджараса̄ са̄дху, саддха̄ са̄дху адхит̣т̣хита̄;

пан̃н̃а̄ нара̄нам̣ ратанам̣, пун̃н̃ам̣ чорехйаха̄рийа’’нти.

3. миттасуттам̣

53.

‘‘ким̣су павасато [патхавато (пӣ. ка.)] миттам̣, ким̣су миттам̣ саке гхаре;

ким̣ миттам̣ аттхаджа̄тасса, ким̣ миттам̣ сампара̄йика’’нти.

‘‘саттхо павасато миттам̣, ма̄та̄ миттам̣ саке гхаре;

саха̄йо аттхаджа̄тасса, хоти миттам̣ пунаппунам̣;

сайам̣ката̄ни пун̃н̃а̄ни, там̣ миттам̣ сампара̄йика’’нти.

4. ваттхусуттам̣

54.

‘‘ким̣су ваттху манусса̄нам̣, ким̣сӯдха парамо сакха̄;

ким̣су бхӯта̄ упаджӣванти, йе па̄н̣а̄ патхависсита̄’’ти [патхавим̣ сита̄ти (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)].

‘‘путта̄ ваттху манусса̄нам̣, бхарийа̄ ча [бхарийа̄ва (сӣ.), бхарийа̄ (сйа̄. кам̣.)] парамо сакха̄;

вут̣т̣хим̣ бхӯта̄ упаджӣванти, йе па̄н̣а̄ патхависсита̄’’ти.

5. пат̣хамаджанасуттам̣

55.

‘‘ким̣су джанети пурисам̣, ким̣су тасса видха̄вати;

ким̣су сам̣са̄рама̄па̄ди, ким̣су тасса махаббхайа’’нти.

‘‘тан̣ха̄ джанети пурисам̣, читтамасса видха̄вати;

сатто сам̣са̄рама̄па̄ди, дуккхамасса махаббхайа’’нти.

6. дутийаджанасуттам̣

56.

‘‘ким̣су джанети пурисам̣, ким̣су тасса видха̄вати;

ким̣су сам̣са̄рама̄па̄ди, кисма̄ на паримуччатӣ’’ти.

‘‘тан̣ха̄ джанети пурисам̣, читтамасса видха̄вати;

сатто сам̣са̄рама̄па̄ди, дуккха̄ на паримуччатӣ’’ти.

7. татийаджанасуттам̣

57.

‘‘ким̣су джанети пурисам̣, ким̣су тасса видха̄вати;

ким̣су сам̣са̄рама̄па̄ди, ким̣су тасса пара̄йана’’нти.

‘‘тан̣ха̄ джанети пурисам̣, читтамасса видха̄вати;

сатто сам̣са̄рама̄па̄ди, каммам̣ тасса пара̄йана’’нти.

8. уппатхасуттам̣

58.

‘‘ким̣су уппатхо аккха̄то, ким̣су раттиндиваккхайо;

ким̣ малам̣ брахмачарийасса, ким̣ сина̄наманодака’’нти.

‘‘ра̄го уппатхо аккха̄то, вайо раттиндиваккхайо;

иттхӣ малам̣ брахмачарийасса, еттха̄йам̣ саджджате паджа̄;

тапо ча брахмачарийан̃ча, там̣ сина̄наманодака’’нти.

9. дутийасуттам̣

59.

‘‘ким̣су дутийа̄ [дутийам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ.)] пурисасса хоти, ким̣су ченам̣ паса̄сати;

кисса ча̄бхирато маччо, саббадуккха̄ памуччатӣ’’ти.

‘‘саддха̄ дутийа̄ пурисасса хоти, пан̃н̃а̄ ченам̣ паса̄сати;

нибба̄на̄бхирато маччо, саббадуккха̄ памуччатӣ’’ти.

10. кависуттам̣

60.

‘‘ким̣су нида̄нам̣ га̄тха̄нам̣, ким̣су та̄сам̣ вийан̃джанам̣;

ким̣су санниссита̄ га̄тха̄, ким̣су га̄тха̄нама̄сайо’’ти.

‘‘чхандо нида̄нам̣ га̄тха̄нам̣, аккхара̄ та̄сам̣ вийан̃джанам̣;

на̄масанниссита̄ га̄тха̄, кави га̄тха̄нама̄сайо’’ти.

джара̄вагго чхат̣т̣хо.

тассудда̄нам̣ –

джара̄ аджараса̄ миттам̣, ваттху тӣн̣и джана̄ни ча;

уппатхо ча дутийо ча, кавина̄ пӯрито вагготи.

7. аддхавагго

1. на̄масуттам̣

61.

‘‘ким̣су саббам̣ аддхабхави [анвабхави (сӣ.)], кисма̄ бхиййо на виджджати;

киссассу екадхаммасса, саббева васаманвагӯ’’ти [васамаддхагӯ (ка.)].

‘‘на̄мам̣ саббам̣ аддхабхави, на̄ма̄ бхиййо на виджджати;

на̄масса екадхаммасса, саббева васаманвагӯ’’ти.

2. читтасуттам̣

62.

‘‘кенассу нӣйати локо, кенассу парикассати;

киссассу екадхаммасса, саббева васаманвагӯ’’ти.

‘‘читтена нӣйати локо, читтена парикассати;

читтасса екадхаммасса, саббева васаманвагӯ’’ти.

3. тан̣ха̄суттам̣

63.

‘‘кенассу нӣйати локо, кенассу парикассати;

киссассу екадхаммасса, саббева васаманвагӯ’’ти.

‘‘тан̣ха̄йа нӣйати локо, тан̣ха̄йа парикассати;

тан̣ха̄йа екадхаммасса, саббева васаманвагӯ’’ти.

4. сам̣йоджанасуттам̣

64.

‘‘ким̣су сам̣йоджано локо, ким̣су тасса вича̄ран̣ам̣;

киссассу виппаха̄нена, нибба̄нам̣ ити вуччатӣ’’ти.

‘‘нандӣсам̣йоджано [нандисам̣йоджано (сӣ. сйа̄. кам̣.)] локо, витаккасса вича̄ран̣ам̣;

тан̣ха̄йа виппаха̄нена, нибба̄нам̣ ити вуччатӣ’’ти.

5. бандханасуттам̣

65.

‘‘ким̣су самбандхано локо, ким̣су тасса вича̄ран̣ам̣;

киссассу виппаха̄нена, саббам̣ чхиндати бандхана’’нти.

‘‘нандӣсамбандхано локо, витаккасса вича̄ран̣ам̣;

тан̣ха̄йа виппаха̄нена, саббам̣ чхиндати бандхана’’нти.

6. аттахатасуттам̣

66.

‘‘кенассуббха̄хато локо, кенассу парива̄рито;

кена саллена отин̣н̣о, кисса дхӯпа̄йито сада̄’’ти.

‘‘маччуна̄ббха̄хато локо, джара̄йа парива̄рито;

тан̣ха̄саллена отин̣н̣о, иччха̄дхӯпа̄йито сада̄’’ти.

7. уд̣д̣итасуттам̣

67.

‘‘кенассу уд̣д̣ито локо, кенассу парива̄рито;

кенассу пихито локо, кисмим̣ локо патит̣т̣хито’’ти.

‘‘тан̣ха̄йа уд̣д̣ито локо, джара̄йа парива̄рито;

маччуна̄ пихито локо, дуккхе локо патит̣т̣хито’’ти.

8. пихитасуттам̣

68.

‘‘кенассу пихито локо, кисмим̣ локо патит̣т̣хито;

кенассу уд̣д̣ито локо, кенассу парива̄рито’’ти.

‘‘маччуна̄ пихито локо, дуккхе локо патит̣т̣хито;

тан̣ха̄йа уд̣д̣ито локо, джара̄йа парива̄рито’’ти.

9. иччха̄суттам̣

69.

‘‘кенассу баджджхатӣ локо, кисса винайа̄йа муччати;

киссассу виппаха̄нена, саббам̣ чхиндати бандхана’’нти.

‘‘иччха̄йа баджджхатӣ локо, иччха̄винайа̄йа муччати;

иччха̄йа виппаха̄нена, саббам̣ чхиндати бандхана’’нти.

10. локасуттам̣

70.

‘‘кисмим̣ локо самуппанно, кисмим̣ куббати сантхавам̣;

кисса локо упа̄да̄йа, кисмим̣ локо вихан̃н̃атӣ’’ти.

‘‘чхасу локо самуппанно, чхасу куббати сантхавам̣;

чханнамева упа̄да̄йа, чхасу локо вихан̃н̃атӣ’’ти.

аддхавагго [анвавагго (сӣ.)] саттамо.

тассудда̄нам̣ –

на̄мам̣ читтан̃ча тан̣ха̄ ча, сам̣йоджанан̃ча бандхана̄;

аббха̄хатуд̣д̣ито пихито, иччха̄ локена те даса̄ти.

8. чхетва̄вагго

1. чхетва̄суттам̣

71. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ девата̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘ким̣су чхетва̄ [джхатва̄ (сӣ.), гхатва̄ (сйа̄. кам̣.) евамупарипи] сукхам̣ сети, ким̣су чхетва̄ на сочати;

киссассу екадхаммасса, вадхам̣ рочеси готама̄’’ти.

‘‘кодхам̣ чхетва̄ сукхам̣ сети, кодхам̣ чхетва̄ на сочати;

кодхасса висамӯласса, мадхураггасса девате;

вадхам̣ арийа̄ пасам̣санти, тан̃хи чхетва̄ на сочатӣ’’ти.

2. ратхасуттам̣

72.

‘‘ким̣су ратхасса пан̃н̃а̄н̣ам̣, ким̣су пан̃н̃а̄н̣амаггино;

ким̣су рат̣т̣хасса пан̃н̃а̄н̣ам̣, ким̣су пан̃н̃а̄н̣амиттхийа̄’’ти.

‘‘дхаджо ратхасса пан̃н̃а̄н̣ам̣, дхӯмо пан̃н̃а̄н̣амаггино;

ра̄джа̄ рат̣т̣хасса пан̃н̃а̄н̣ам̣, бхатта̄ пан̃н̃а̄н̣амиттхийа̄’’ти.

3. виттасуттам̣

73.

‘‘ким̣сӯдха виттам̣ пурисасса сет̣т̣хам̣, ким̣су сучин̣н̣о сукхама̄вахати;

ким̣су хаве са̄дутарам̣ [са̄дхутарам̣ (ка.)] раса̄нам̣, катхам̣джӣвим̣ [ким̣суджӣвим̣ (ка.)] джӣвитама̄ху сет̣т̣ха’’нти.

‘‘саддхӣдха виттам̣ пурисасса сет̣т̣хам̣, дхаммо сучин̣н̣о сукхама̄вахати;

саччам̣ хаве са̄дутарам̣ раса̄нам̣, пан̃н̃а̄джӣвим̣ джӣвитама̄ху сет̣т̣ха’’нти.

4. вут̣т̣хисуттам̣

74.

‘‘ким̣су уппататам̣ сет̣т̣хам̣, ким̣су нипататам̣ варам̣;

ким̣су паваджама̄на̄нам̣, ким̣су павадатам̣ вара’’нти.

‘‘бӣджам̣ уппататам̣ сет̣т̣хам̣, вут̣т̣хи нипататам̣ вара̄;

га̄во паваджама̄на̄нам̣, путто павадатам̣ вароти.

‘‘виджджа̄ уппататам̣ сет̣т̣ха̄, авиджджа̄ нипататам̣ вара̄;

сан̇гхо паваджама̄на̄нам̣, буддхо павадатам̣ варо’’ти.

5. бхӣта̄суттам̣

75.

‘‘ким̣сӯдха бхӣта̄ джаната̄ анека̄,

магго чанека̄йатанаппавутто;

пуччха̄ми там̣ готама бхӯрипан̃н̃а,

кисмим̣ т̣хито паралокам̣ на бха̄йе’’ти.

‘‘ва̄чам̣ манан̃ча пан̣идха̄йа самма̄,

ка̄йена па̄па̄ни акуббама̄но;

бавханнапа̄нам̣ гхарама̄васанто,

саддхо мудӯ сам̣вибха̄гӣ вадан̃н̃ӯ;

етесу дхаммесу т̣хито чатӯсу,

дхамме т̣хито паралокам̣ на бха̄йе’’ти.

6. наджӣратисуттам̣

76.

‘‘ким̣ джӣрати ким̣ на джӣрати, ким̣су уппатхоти вуччати;

ким̣су дхамма̄нам̣ парипантхо, ким̣су раттиндиваккхайо;

ким̣ малам̣ брахмачарийасса, ким̣ сина̄наманодакам̣.

‘‘кати локасмим̣ чхидда̄ни, йаттха виттам̣ [читтам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] на тит̣т̣хати;

бхагавантам̣ пут̣т̣хума̄гамма, катхам̣ джа̄нему там̣ майа’’нти.

‘‘рӯпам̣ джӣрати мачча̄нам̣, на̄маготтам̣ на джӣрати;

ра̄го уппатхоти вуччати.

‘‘лобхо дхамма̄нам̣ парипантхо, вайо раттиндиваккхайо;

иттхӣ малам̣ брахмачарийасса, еттха̄йам̣ саджджате паджа̄;

тапо ча брахмачарийан̃ча, там̣ сина̄наманодакам̣.

‘‘чха локасмим̣ чхидда̄ни, йаттха виттам̣ на тит̣т̣хати;

а̄ласйан̃ча [а̄лассан̃ча (сӣ. пӣ.)] пама̄до ча, анут̣т̣ха̄нам̣ асам̣йамо;

нидда̄ тандӣ [танди (сӣ.)] ча те чхидде, саббасо там̣ виваджджайе’’ти.

7. иссарийасуттам̣

77.

‘‘ким̣су иссарийам̣ локе, ким̣су бхан̣д̣а̄намуттамам̣;

ким̣су саттхамалам̣ локе, ким̣су локасмимаббудам̣.

‘‘ким̣су харантам̣ ва̄ренти, харанто пана ко пийо;

ким̣су пунаппуна̄йантам̣, абхинанданти пан̣д̣ита̄’’ти.

‘‘васо иссарийам̣ локе, иттхӣ бхан̣д̣а̄намуттамам̣;

кодхо саттхамалам̣ локе, чора̄ локасмимаббуда̄.

‘‘чорам̣ харантам̣ ва̄ренти, харанто саман̣о пийо;

саман̣ам̣ пунаппуна̄йантам̣, абхинанданти пан̣д̣ита̄’’ти.

8. ка̄масуттам̣

78.

‘‘киматтхака̄мо на даде, ким̣ маччо на париччадже;

ким̣су мун̃чеййа калйа̄н̣ам̣, па̄пикам̣ на ча мочайе’’ти.

‘‘атта̄нам̣ на даде посо, атта̄нам̣ на париччадже;

ва̄чам̣ мун̃чеййа калйа̄н̣ам̣, па̄пикан̃ча на мочайе’’ти.

9. па̄тхеййасуттам̣

79.

‘‘ким̣су бандхати па̄тхеййам̣, ким̣су бхога̄нама̄сайо;

ким̣су нарам̣ парикассати, ким̣су локасми дуджджахам̣;

кисмим̣ баддха̄ путхӯ сатта̄, па̄сена сакун̣ӣ йатха̄’’ти.

‘‘саддха̄ бандхати па̄тхеййам̣, сирӣ бхога̄нама̄сайо;

иччха̄ нарам̣ парикассати, иччха̄ локасми дуджджаха̄;

иччха̄баддха̄ путхӯ сатта̄, па̄сена сакун̣ӣ йатха̄’’ти.

10. паджджотасуттам̣

80.

‘‘ким̣су локасми паджджото, ким̣су локасми джа̄гаро;

ким̣су камме саджӣва̄нам̣, кимасса ирийа̄патхо.

‘‘ким̣су аласам̣ аналасан̃ча [ким̣ а̄ласйа̄на̄ласйан̃ча (ка.)], ма̄та̄ путтам̣ва посати;

ким̣ бхӯта̄ упаджӣванти, йе па̄н̣а̄ патхависсита̄’’ти.

‘‘пан̃н̃а̄ локасми паджджото, сати локасми джа̄гаро;

га̄во камме саджӣва̄нам̣, сӣтасса ирийа̄патхо.

‘‘вут̣т̣хи аласам̣ аналасан̃ча, ма̄та̄ путтам̣ва посати;

вут̣т̣хим̣ бхӯта̄ упаджӣванти, йе па̄н̣а̄ патхависсита̄’’ти.

11. аран̣асуттам̣

81.

‘‘кесӯдха аран̣а̄ локе, кесам̣ вуситам̣ на нассати;

кедха иччхам̣ париджа̄нанти, кесам̣ бходжиссийам̣ сада̄.

‘‘ким̣су ма̄та̄ пита̄ бха̄та̄, ванданти нам̣ патит̣т̣хитам̣;

ким̣су идха джа̄тихӣнам̣, абхива̄денти кхаттийа̄’’ти.

‘‘саман̣ӣдха аран̣а̄ локе, саман̣а̄нам̣ вуситам̣ на нассати;

саман̣а̄ иччхам̣ париджа̄нанти, саман̣а̄нам̣ бходжиссийам̣ сада̄.

‘‘саман̣ам̣ ма̄та̄ пита̄ бха̄та̄, ванданти нам̣ патит̣т̣хитам̣;

саман̣ӣдха джа̄тихӣнам̣, абхива̄денти кхаттийа̄’’ти.

чхетва̄вагго ат̣т̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

чхетва̄ ратхан̃ча читтан̃ча, вут̣т̣хи бхӣта̄ наджӣрати;

иссарам̣ ка̄мам̣ па̄тхеййам̣, паджджото аран̣ена ча̄ти.

девата̄сам̣йуттам̣ саматтам̣.

2. девапуттасам̣йуттам̣

1. пат̣хамавагго

1. пат̣хамакассапасуттам̣

82. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо кассапо девапутто абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо кассапо девапутто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘бхиккхум̣ бхагава̄ пака̄сеси, но ча бхиккхуно ануса̄са’’нти. ‘‘тена хи кассапа, тан̃н̃еветтха пат̣ибха̄тӯ’’ти.

‘‘субха̄ситасса сиккхетха, саман̣ӯпа̄санасса ча;

ека̄санасса ча рахо, читтавӯпасамасса ча̄’’ти.

идамавоча кассапо девапутто; саманун̃н̃о саттха̄ ахоси. атха кхо кассапо девапутто ‘‘саманун̃н̃о ме саттха̄’’ти бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йӣти.

2. дутийакассапасуттам̣

83. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хито кхо кассапо девапутто бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘бхиккху сийа̄ джха̄йӣ вимуттачитто,

а̄кан̇кхе че хадайасса̄нупаттим̣;

локасса н̃атва̄ удайаббайан̃ча,

сучетасо аниссито тада̄нисам̣со’’ти.

3. ма̄гхасуттам̣

84. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ма̄гхо девапутто абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо ма̄гхо девапутто бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘ким̣су чхетва̄ сукхам̣ сети, ким̣су чхетва̄ на сочати;

киссассу екадхаммасса, вадхам̣ рочеси готама̄’’ти.

‘‘кодхам̣ чхетва̄ сукхам̣ сети, кодхам̣ чхетва̄ на сочати;

кодхасса висамӯласса, мадхураггасса ватрабхӯ;

вадхам̣ арийа̄ пасам̣санти, тан̃хи чхетва̄ на сочатӣ’’ти.

4. ма̄гадхасуттам̣

85. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хито кхо ма̄гадхо девапутто бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘кати локасмим̣ паджджота̄, йехи локо пака̄сати;

бхавантам̣ пут̣т̣хума̄гамма, катхам̣ джа̄нему там̣ майа’’нти.

‘‘чатта̄ро локе паджджота̄, пан̃чаметтха на виджджати;

дива̄ тапати а̄диччо, раттима̄бха̄ти чандима̄.

‘‘атха агги дива̄раттим̣, таттха таттха пака̄сати;

самбуддхо тапатам̣ сет̣т̣хо, еса̄ а̄бха̄ ануттара̄’’ти.

5. да̄малисуттам̣

86. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо да̄мали девапутто абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо да̄мали девапутто бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘каран̣ӣйаметам̣ бра̄хман̣ена, падха̄нам̣ акила̄суна̄;

ка̄ма̄нам̣ виппаха̄нена, на тена̄сӣсате бхава’’нти.

‘‘наттхи киччам̣ бра̄хман̣асса (да̄малӣти бхагава̄),

катакиччо хи бра̄хман̣о.

‘‘йа̄ва на га̄дхам̣ лабхати надӣсу,

а̄йӯхати саббагаттебхи джанту;

га̄дхан̃ча ладдха̄на тхале т̣хито йо,

на̄йӯхатӣ па̄рагато хи сова [соти (сӣ. пӣ. ка.), хоти (сйа̄. кам̣.), со (?)].

‘‘есӯпама̄ да̄мали бра̄хман̣асса,

кхӣн̣а̄савасса нипакасса джха̄йино;

паппуййа джа̄тимаран̣асса антам̣,

на̄йӯхатӣ па̄рагато хи со’’ти [хотӣти (сйа̄. кам̣.)].

6. ка̄мадасуттам̣

87. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хито кхо ка̄мадо девапутто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘дуккарам̣ бхагава̄, судуккарам̣ бхагава̄’’ти.

‘‘дуккарам̣ ва̄пи каронти (ка̄мада̄ти бхагава̄),

секха̄ сӣласама̄хита̄;

т̣хитатта̄ анага̄рийупетасса,

тут̣т̣хи хоти сукха̄ваха̄’’ти.

‘‘дуллабха̄ бхагава̄ йадидам̣ тут̣т̣хӣ’’ти.

‘‘дуллабхам̣ ва̄пи лабханти (ка̄мада̄ти бхагава̄),

читтавӯпасаме рата̄;

йесам̣ дива̄ ча ратто ча,

бха̄вана̄йа рато мано’’ти.

‘‘дуссама̄дахам̣ бхагава̄ йадидам̣ читта’’нти.

‘‘дуссама̄дахам̣ ва̄пи сама̄даханти (ка̄мада̄ти бхагава̄),

индрийӯпасаме рата̄;

те чхетва̄ маччуно джа̄лам̣,

арийа̄ гаччханти ка̄мада̄’’ти.

‘‘дуггамо бхагава̄ висамо магго’’ти.

‘‘дуггаме висаме ва̄пи, арийа̄ гаччханти ка̄мада;

анарийа̄ висаме магге, папатанти авам̣сира̄;

арийа̄нам̣ само магго, арийа̄ хи висаме сама̄’’ти.

7. пан̃ча̄лачан̣д̣асуттам̣

88. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хито кхо пан̃ча̄лачан̣д̣о девапутто бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘самба̄дхе вата ока̄сам̣, авинди бхӯримедхасо;

йо джха̄намабуджджхи [джха̄намабудха̄ (ка. сӣ.), джха̄намабуддхи (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] буддхо, пат̣илӣнанисабхо мунӣ’’ти.

‘‘самба̄дхе ва̄пи винданти (пан̃ча̄лачан̣д̣а̄ти бхагава̄),

дхаммам̣ нибба̄напаттийа̄;

йе сатим̣ паччалаттхам̣су,

самма̄ те сусама̄хита̄’’ти.

8. та̄йанасуттам̣

89. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо та̄йано девапутто пура̄н̣атиттхакаро абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо та̄йано девапутто бхагавато сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘чхинда сотам̣ параккамма, ка̄ме пануда бра̄хман̣а;

наппаха̄йа мунӣ ка̄ме, некаттамупападжджати.

‘‘кайира̄ че кайира̄тхенам̣, дал̣хаменам̣ параккаме;

ситхило хи парибба̄джо, бхиййо а̄кирате раджам̣.

‘‘акатам̣ дуккат̣ам̣ [дуккатам̣ (сӣ. пӣ.)] сеййо, паччха̄ тапати дуккат̣ам̣;

катан̃ча сукатам̣ сеййо, йам̣ катва̄ на̄нутаппати.

‘‘кусо йатха̄ дуггахито, хаттхамева̄нукантати;

са̄ман̃н̃ам̣ дуппара̄мат̣т̣хам̣, нирайа̄йӯпакад̣д̣хати.

‘‘йам̣ кин̃чи ситхилам̣ каммам̣, сам̣килит̣т̣хан̃ча йам̣ ватам̣;

сан̇кассарам̣ брахмачарийам̣, на там̣ хоти махаппхала’’нти.

идамавоча та̄йано девапутто; идам̣ ватва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йӣти.

атха кхо бхагава̄ тасса̄ раттийа̄ аччайена бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘имам̣, бхиккхаве, раттим̣ та̄йано на̄ма девапутто пура̄н̣атиттхакаро абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена̄хам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо, бхиккхаве, та̄йано девапутто мама сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘чхинда сотам̣ параккамма, ка̄ме пануда бра̄хман̣а;

наппаха̄йа мунӣ ка̄ме, некаттамупападжджати.

‘‘кайира̄ че кайира̄тхенам̣, дал̣хаменам̣ параккаме;

ситхило хи парибба̄джо, бхиййо а̄кирате раджам̣.

‘‘акатам̣ дуккат̣ам̣ сеййо, паччха̄ тапати дуккат̣ам̣;

катан̃ча сукатам̣ сеййо, йам̣ катва̄ на̄нутаппати.

‘‘кусо йатха̄ дуггахито, хаттхамева̄нукантати;

са̄ман̃н̃ам̣ дуппара̄мат̣т̣хам̣, нирайа̄йӯпакад̣д̣хати.

‘‘йам̣ кин̃чи ситхилам̣ каммам̣, сам̣килит̣т̣хан̃ча йам̣ ватам̣;

сан̇кассарам̣ брахмачарийам̣, на там̣ хоти махаппхала’’нти.

‘‘идамавоча, бхиккхаве, та̄йано девапутто, идам̣ ватва̄ мам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йи. угган̣ха̄тха, бхиккхаве, та̄йанага̄тха̄; парийа̄пун̣а̄тха, бхиккхаве, та̄йанага̄тха̄; дха̄ретха, бхиккхаве, та̄йанага̄тха̄. аттхасам̣хита̄, бхиккхаве, та̄йанага̄тха̄ а̄дибрахмачарийика̄’’ти.

9. чандимасуттам̣

90. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена чандима̄ девапутто ра̄хуна̄ асуриндена гахито хоти. атха кхо чандима̄ девапутто бхагавантам̣ ануссарама̄но та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘намо те буддха вӣраттху, виппамуттоси саббадхи;

самба̄дхапат̣ипанносми, тасса ме саран̣ам̣ бхава̄’’ти.

атха кхо бхагава̄ чандимам̣ девапуттам̣ а̄раббха ра̄хум̣ асуриндам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘татха̄гатам̣ арахантам̣, чандима̄ саран̣ам̣ гато;

ра̄ху чандам̣ памун̃чассу, буддха̄ лока̄нукампака̄’’ти.

атха кхо ра̄ху асуриндо чандимам̣ девапуттам̣ мун̃читва̄ тарама̄нарӯпо йена вепачитти асуриндо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ сам̣вигго ломахат̣т̣хаджа̄то екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хитам̣ кхо ра̄хум̣ асуриндам̣ вепачитти асуриндо га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘ким̣ ну сантарама̄нова, ра̄ху чандам̣ памун̃часи;

сам̣виггарӯпо а̄гамма, ким̣ ну бхӣтова тит̣т̣хасӣ’’ти.

‘‘саттадха̄ ме пхале муддха̄, джӣванто на сукхам̣ лабхе;

буддхага̄тха̄бхигӣтомхи, но че мун̃чеййа чандима’’нти.

10. сӯрийасуттам̣

91. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена сӯрийо девапутто ра̄хуна̄ асуриндена гахито хоти. атха кхо сӯрийо девапутто бхагавантам̣ ануссарама̄но та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘намо те буддха вӣраттху, виппамуттоси саббадхи;

самба̄дхапат̣ипанносми, тасса ме саран̣ам̣ бхава̄’’ти.

атха кхо бхагава̄ сӯрийам̣ девапуттам̣ а̄раббха ра̄хум̣ асуриндам̣ га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘татха̄гатам̣ арахантам̣, сӯрийо саран̣ам̣ гато;

ра̄ху сӯрийам̣ [сурийам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] памун̃чассу, буддха̄ лока̄нукампака̄.

‘‘йо андхака̄ре тамаси пабхан̇каро,

верочано ман̣д̣алӣ уггатеджо;

ма̄ ра̄ху гилӣ чараманталиккхе,

паджам̣ мамам̣ ра̄ху памун̃ча сӯрийа’’нти.

атха кхо ра̄ху асуриндо сӯрийам̣ девапуттам̣ мун̃читва̄ тарама̄нарӯпо йена вепачитти асуриндо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ сам̣вигго ломахат̣т̣хаджа̄то екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хитам̣ кхо ра̄хум̣ асуриндам̣ вепачитти асуриндо га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘ким̣ ну сантарама̄нова, ра̄ху сӯрийам̣ памун̃часи;

сам̣виггарӯпо а̄гамма, ким̣ ну бхӣтова тит̣т̣хасӣ’’ти.

‘‘саттадха̄ ме пхале муддха̄, джӣванто на сукхам̣ лабхе;

буддхага̄тха̄бхигӣтомхи, но че мун̃чеййа сӯрийа’’нти.

пат̣хамо вагго.

тассудда̄нам̣ –

две кассапа̄ ча ма̄гхо ча, ма̄гадхо да̄мали ка̄мадо;

пан̃ча̄лачан̣д̣о та̄йано, чандимасӯрийена те даса̄ти.

2. ана̄тхапин̣д̣икавагго

1. чандимасасуттам̣

92. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо чандимасо [чандима̄со (ка.)] девапутто абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо чандимасо девапутто бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘те хи соттхим̣ гамиссанти, каччхе ва̄макасе мага̄;

джха̄на̄ни упасампаджджа, екоди нипака̄ сата̄’’ти.

‘‘те хи па̄рам̣ гамиссанти, чхетва̄ джа̄лам̣ва амбуджо;

джха̄на̄ни упасампаджджа, аппаматта̄ ран̣ан̃джаха̄’’ти.

2. вен̣д̣усуттам̣

93. екамантам̣ т̣хито кхо вен̣д̣у [вен̣ху (сӣ.)] девапутто бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘сукхита̄ва те [сукхита̄ вата те (сӣ. сйа̄. кам̣.)] мануджа̄, сугатам̣ пайирупа̄сийа;

йун̃джам̣ [йуджджа (сӣ.), йун̃джа (сйа̄. кам̣. пӣ.)] готамаса̄сане, аппаматта̄ ну сиккхаре’’ти.

‘‘йе ме павутте сит̣т̣хипаде [саттхипаде (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] (вен̣д̣ӯти бхагава̄),

анусиккханти джха̄йино;

ка̄ле те аппамаджджанта̄,

на маччувасага̄ сийу’’нти.

3. дӣгхалат̣т̣хисуттам̣

94. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. атха кхо дӣгхалат̣т̣хи девапутто абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ вел̣уванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо дӣгхалат̣т̣хи девапутто бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘бхиккху сийа̄ джха̄йӣ вимуттачитто,

а̄кан̇кхе че хадайасса̄нупаттим̣;

локасса н̃атва̄ удайаббайан̃ча,

сучетасо аниссито тада̄нисам̣со’’ти.

4. нанданасуттам̣

95. екамантам̣ т̣хито кхо нандано девапутто бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘пуччха̄ми там̣ готама бхӯрипан̃н̃а,

ана̄ват̣ам̣ бхагавато н̃а̄н̣адассанам̣;

катхам̣видхам̣ сӣлавантам̣ ваданти,

катхам̣видхам̣ пан̃н̃авантам̣ ваданти;

катхам̣видхо дуккхаматичча ирийати,

катхам̣видхам̣ девата̄ пӯджайантӣ’’ти.

‘‘йо сӣлава̄ пан̃н̃ава̄ бха̄витатто,

сама̄хито джха̄нарато сатӣма̄;

саббасса сока̄ вигата̄ пахӣна̄,

кхӣн̣а̄саво антимадехадха̄рӣ.

‘‘татха̄видхам̣ сӣлавантам̣ ваданти,

татха̄видхам̣ пан̃н̃авантам̣ ваданти;

татха̄видхо дуккхаматичча ирийати,

татха̄видхам̣ девата̄ пӯджайантӣ’’ти.

5. чанданасуттам̣

96. екамантам̣ т̣хито кхо чандано девапутто бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘катхам̣су [косудха (сӣ.)] тарати огхам̣, раттиндиваматандито;

аппатит̣т̣хе ана̄ламбе, ко гамбхӣре на сӣдатӣ’’ти.

‘‘саббада̄ сӣласампанно, пан̃н̃ава̄ сусама̄хито;

а̄раддхавӣрийо пахитатто, огхам̣ тарати дуттарам̣.

‘‘вирато ка̄масан̃н̃а̄йа, рӯпасам̣йоджана̄тиго;

нандӣра̄гапариккхӣн̣о, со гамбхӣре на сӣдатӣ’’ти.

6. ва̄судаттасуттам̣

97. екамантам̣ т̣хито кхо ва̄судатто девапутто бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘саттийа̄ вийа омат̣т̣хо, д̣айхама̄нова [д̣айхама̄нева (саббаттха)] маттхаке;

ка̄мара̄гаппаха̄на̄йа, сато бхиккху париббадже’’ти.

‘‘саттийа̄ вийа омат̣т̣хо, д̣айхама̄нова маттхаке;

сакка̄йадит̣т̣хиппаха̄на̄йа, сато бхиккху париббадже’’ти.

7. субрахмасуттам̣

98. екамантам̣ т̣хито кхо субрахма̄ девапутто бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘ниччам̣ утрастамидам̣ читтам̣, ниччам̣ уббиггамидам̣ [уббиггидам̣ (маха̄сатипат̣т̣ха̄насуттаван̣н̣ана̄йам̣)] мано;

ануппаннесу киччхесу [киччесу (бахӯсу)], атхо уппатитесу ча;

саче аттхи анутрастам̣, там̣ ме аккха̄хи пуччхито’’ти.

‘‘на̄н̃н̃атра боджджха̄ тапаса̄ [боджджхан̇гатапаса̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], на̄н̃н̃атриндрийасам̣вара̄;

на̄н̃н̃атра саббаниссагга̄, соттхим̣ пасса̄ми па̄н̣ина’’нти.

‘‘идамавоча…пе… таттхевантарадха̄йӣ’’ти.

8. какудхасуттам̣

99. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄кете вихарати ан̃джанаване мигада̄йе. атха кхо какудхо девапутто абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ ан̃джанаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо какудхо девапутто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘нандаси, саман̣а̄’’ти? ‘‘ким̣ ладдха̄, а̄вусо’’ти? ‘‘тена хи, саман̣а, сочасӣ’’ти? ‘‘ким̣ джӣйиттха, а̄вусо’’ти? ‘‘тена хи, саман̣а, нева нандаси на ча [нева (сӣ. сйа̄. кам̣.)] сочасӣ’’ти? ‘‘евама̄вусо’’ти.

‘‘каччи твам̣ анагхо [анигхо (саббаттха)] бхиккху, каччи нандӣ [нанди (сӣ. сйа̄. кам̣.)] на виджджати;

каччи там̣ екама̄сӣнам̣, аратӣ на̄бхикӣратӣ’’ти.

‘‘анагхо ве ахам̣ йаккха, атхо нандӣ на виджджати;

атхо мам̣ екама̄сӣнам̣, аратӣ на̄бхикӣратӣ’’ти.

‘‘катхам̣ твам̣ анагхо бхиккху, катхам̣ нандӣ на виджджати;

катхам̣ там̣ екама̄сӣнам̣, аратӣ на̄бхикӣратӣ’’ти.

‘‘агхаджа̄тасса ве нандӣ, нандӣджа̄тасса ве агхам̣;

анандӣ анагхо бхиккху, евам̣ джа̄на̄хи а̄вусо’’ти.

‘‘чирассам̣ вата пасса̄ми, бра̄хман̣ам̣ париниббутам̣;

анандим̣ анагхам̣ бхиккхум̣, тин̣н̣ам̣ локе висаттика’’нти.

9. уттарасуттам̣

100. ра̄джагаханида̄нам̣. екамантам̣ т̣хито кхо уттаро девапутто бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘упанӣйати джӣвитамаппама̄йу,

джарӯпанӣтасса на санти та̄н̣а̄;

етам̣ бхайам̣ маран̣е пеккхама̄но,

пун̃н̃а̄ни кайира̄тха сукха̄ваха̄нӣ’’ти.

‘‘упанӣйати джӣвитамаппама̄йу,

джарӯпанӣтасса на санти та̄н̣а̄;

етам̣ бхайам̣ маран̣е пеккхама̄но,

лока̄мисам̣ паджахе сантипеккхо’’ти.

10. ана̄тхапин̣д̣икасуттам̣

101. екамантам̣ т̣хито кхо ана̄тхапин̣д̣ико девапутто бхагавато сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘идан̃хи там̣ джетаванам̣, исисан̇гханисевитам̣;

а̄вуттхам̣ дхаммара̄джена, пӣтисан̃джананам̣ мама.

‘‘каммам̣ виджджа̄ ча дхаммо ча, сӣлам̣ джӣвитамуттамам̣;

етена мачча̄ суджджханти, на готтена дханена ва̄.

‘‘тасма̄ хи пан̣д̣ито посо, сампассам̣ аттхаматтано;

йонисо вичине дхаммам̣, евам̣ таттха висуджджхати.

‘‘са̄рипуттова пан̃н̃а̄йа, сӣлена упасамена ча;

йопи па̄ран̇гато бхиккху, ета̄вапарамо сийа̄’’ти.

идамавоча ана̄тхапин̣д̣ико девапутто. идам̣ ватва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йӣти.

атха кхо бхагава̄ тасса̄ раттийа̄ аччайена бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘имам̣, бхиккхаве, раттим̣ ан̃н̃атаро девапутто абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена̄хам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо, бхиккхаве, со девапутто мама сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘идан̃хи там̣ джетаванам̣, исисан̇гханисевитам̣;

а̄вуттхам̣ дхаммара̄джена, пӣтисан̃джананам̣ мама.

‘‘каммам̣ виджджа̄ ча дхаммо ча, сӣлам̣ джӣвитамуттамам̣;

етена мачча̄ суджджханти, на готтена дханена ва̄.

‘‘тасма̄ хи пан̣д̣ито посо, сампассам̣ аттхаматтано;

йонисо вичине дхаммам̣, евам̣ таттха висуджджхати.

‘‘са̄рипуттова пан̃н̃а̄йа, сӣлена упасамена ча;

йопи па̄ран̇гато бхиккху, ета̄вапарамо сийа̄’’ти.

‘‘идамавоча, бхиккхаве, со девапутто. идам̣ ватва̄ мам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йӣ’’ти.

евам̣ вутте, а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘со хи нӯна, бханте, ана̄тхапин̣д̣ико девапутто бхависсати. ана̄тхапин̣д̣ико гахапати а̄йасманте са̄рипутте абхиппасанно ахосӣ’’ти. ‘‘са̄дху са̄дху, а̄нанда, йа̄ватакам̣ кхо, а̄нанда, такка̄йа паттаббам̣ ануппаттам̣ там̣ тайа̄. ана̄тхапин̣д̣ико хи со, а̄нанда, девапутто’’ти.

ана̄тхапин̣д̣икавагго дутийо.

тассудда̄нам̣ –

чандимасо [чандима̄со (пӣ. ка.)] ча вен̣д̣у [вен̣ху (сӣ. ка.)] ча, дӣгхалат̣т̣хи ча нандано;

чандано ва̄судатто ча, субрахма̄ какудхена ча;

уттаро навамо вутто, дасамо ана̄тхапин̣д̣икоти.

3. на̄на̄титтхийавагго

1. сивасуттам̣

102. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо сиво девапутто абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо сиво девапутто бхагавато сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха сантхавам̣;

сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа, сеййо хоти на па̄пийо.

‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха сантхавам̣;

сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа, пан̃н̃а̄ лаббхати на̄н̃н̃ато.

‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха сантхавам̣;

сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа, сокамаджджхе на сочати.

‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха сантхавам̣;

сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа, н̃а̄тимаджджхе вирочати.

‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха сантхавам̣;

сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа, сатта̄ гаччханти суггатим̣.

‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха сантхавам̣;

сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа, сатта̄ тит̣т̣ханти са̄тата’’нти.

атха кхо бхагава̄ сивам̣ девапуттам̣ га̄тха̄йа паччабха̄си –

‘‘саббхирева сама̄сетха, саббхи куббетха сантхавам̣;

сатам̣ саддхаммаман̃н̃а̄йа, саббадуккха̄ памуччатӣ’’ти.

2. кхемасуттам̣

103. екамантам̣ т̣хито кхо кхемо девапутто бхагавато сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘чаранти ба̄ла̄ думмедха̄, амиттенева аттана̄;

каронта̄ па̄пакам̣ каммам̣, йам̣ хоти кат̣укаппхалам̣.

‘‘на там̣ каммам̣ катам̣ са̄дху, йам̣ катва̄ анутаппати;

йасса ассумукхо родам̣, випа̄кам̣ пат̣исевати.

‘‘тан̃ча каммам̣ катам̣ са̄дху, йам̣ катва̄ на̄нутаппати;

йасса патӣто сумано, випа̄кам̣ пат̣исевати.

‘‘пат̣икаччева [пат̣игаччева (сӣ.)] там̣ кайира̄, йам̣ джан̃н̃а̄ хитаматтано;

на са̄кат̣икачинта̄йа, манта̄ дхӣро параккаме.

‘‘йатха̄ са̄кат̣ико мат̣т̣хам̣ [пантхам̣ (сӣ.), пасаттхам̣ (сйа̄. кам̣.)], самам̣ хитва̄ маха̄патхам̣;

висамам̣ маггама̄руйха, аккхаччхиннова джха̄йати.

‘‘евам̣ дхамма̄ апаккамма, адхаммамануваттийа;

мандо маччумукхам̣ патто, аккхаччхиннова джха̄йатӣ’’ти.

3. серӣсуттам̣

104. екамантам̣ т̣хито кхо серӣ девапутто бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘аннамева̄бхинанданти, убхайе девама̄нуса̄;

атха ко на̄ма со йаккхо, йам̣ аннам̣ на̄бхинандатӣ’’ти.

‘‘йе нам̣ даданти саддха̄йа, виппасаннена четаса̄;

тамева аннам̣ бхаджати, асмим̣ локе парамхи ча.

‘‘тасма̄ винеййа маччхерам̣, даджджа̄ да̄нам̣ мала̄бхибхӯ;

пун̃н̃а̄ни паралокасмим̣, патит̣т̣ха̄ хонти па̄н̣ина’’нти.

‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! йа̄васубха̄ситамидам̣, бханте, бхагавата̄ –

‘‘йе нам̣ даданти саддха̄йа, виппасаннена четаса̄;

тамева аннам̣ бхаджати, асмим̣ локе парамхи ча.

‘‘тасма̄ винеййа маччхерам̣, даджджа̄ да̄нам̣ мала̄бхибхӯ;

пун̃н̃а̄ни паралокасмим̣, патит̣т̣ха̄ хонти па̄н̣ина’’нти.

‘‘бхӯтапубба̄хам̣, бханте, сирӣ [серӣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] на̄ма ра̄джа̄ ахосим̣ да̄йако да̄напати да̄насса ван̣н̣ава̄дӣ. тасса майхам̣, бханте, чатӯсу два̄ресу да̄нам̣ дӣйиттха саман̣а-бра̄хман̣а-капан̣аддхика-ваниббакайа̄чака̄нам̣. атха кхо мам̣, бханте, иттха̄га̄рам̣ упасан̇камитва̄ етадавоча [иттха̄га̄ра̄ упасан̇камитва̄ етадавочум̣ (ка.)] – ‘девасса кхо [девассева кхо (ка. сӣ.)] да̄нам̣ дӣйати; амха̄кам̣ да̄нам̣ на дӣйати. са̄дху майампи девам̣ нисса̄йа да̄на̄ни дадеййа̄ма, пун̃н̃а̄ни кареййа̄ма̄’ти. тасса майхам̣, бханте, етадахоси – ‘ахам̣ кхосми да̄йако да̄напати да̄насса ван̣н̣ава̄дӣ. да̄нам̣ дасса̄ма̄ти ваданте кинти вадеййа’нти? со кхва̄хам̣, бханте, пат̣хамам̣ два̄рам̣ иттха̄га̄расса ада̄сим̣. таттха иттха̄га̄расса да̄нам̣ дӣйиттха; мама да̄нам̣ пат̣икками.

‘‘атха кхо мам̣, бханте, кхаттийа̄ ануйанта̄ упасан̇камитва̄ етадавочум̣ – ‘девасса кхо да̄нам̣ дӣйати; иттха̄га̄расса да̄нам̣ дӣйати; амха̄кам̣ да̄нам̣ на дӣйати. са̄дху майампи девам̣ нисса̄йа да̄на̄ни дадеййа̄ма, пун̃н̃а̄ни кареййа̄ма̄’ти. тасса майхам̣, бханте, етадахоси – ‘ахам̣ кхосми да̄йако да̄напати да̄насса ван̣н̣ава̄дӣ. да̄нам̣ дасса̄ма̄ти ваданте кинти вадеййа’нти? со кхва̄хам̣, бханте, дутийам̣ два̄рам̣ кхаттийа̄нам̣ ануйанта̄нам̣ ада̄сим̣. таттха кхаттийа̄нам̣ ануйанта̄нам̣ да̄нам̣ дӣйиттха, мама да̄нам̣ пат̣икками.

‘‘атха кхо мам̣, бханте, балака̄йо упасан̇камитва̄ етадавоча – ‘девасса кхо да̄нам̣ дӣйати; иттха̄га̄расса да̄нам̣ дӣйати; кхаттийа̄нам̣ ануйанта̄нам̣ да̄нам̣ дӣйати; амха̄кам̣ да̄нам̣ на дӣйати. са̄дху майампи девам̣ нисса̄йа да̄на̄ни дадеййа̄ма, пун̃н̃а̄ни кареййа̄ма̄’ти. тасса майхам̣, бханте, етадахоси – ‘ахам̣ кхосми да̄йако да̄напати да̄насса ван̣н̣ава̄дӣ. да̄нам̣ дасса̄ма̄ти ваданте кинти вадеййа’нти? со кхва̄хам̣ бханте, татийам̣ два̄рам̣ балака̄йасса ада̄сим̣. таттха балака̄йасса да̄нам̣ дӣйиттха, мама да̄нам̣ пат̣икками.

‘‘атха кхо мам̣, бханте, бра̄хман̣агахапатика̄ упасан̇камитва̄ етадавочум̣ – ‘девасса кхо да̄нам̣ дӣйати; иттха̄га̄расса да̄нам̣ дӣйати; кхаттийа̄нам̣ ануйанта̄нам̣ да̄нам̣ дӣйати; балака̄йасса да̄нам̣ дӣйати; амха̄кам̣ да̄нам̣ на дӣйати. са̄дху майампи девам̣ нисса̄йа да̄на̄ни дадеййа̄ма, пун̃н̃а̄ни кареййа̄ма̄’ти. тасса майхам̣, бханте, етадахоси – ‘ахам̣ кхосми да̄йако да̄напати да̄насса ван̣н̣ава̄дӣ. да̄нам̣ дасса̄ма̄ти ваданте кинти вадеййа’нти? со кхва̄хам̣, бханте, чатуттхам̣ два̄рам̣ бра̄хман̣агахапатика̄нам̣ ада̄сим̣. таттха бра̄хман̣агахапатика̄нам̣ да̄нам̣ дӣйиттха, мама да̄нам̣ пат̣икками.

‘‘атха кхо мам̣, бханте, пуриса̄ упасан̇камитва̄ етадавочум̣ – ‘на кхо да̄ни девасса кочи да̄нам̣ дӣйатӣ’ти. евам̣ вутта̄хам̣, бханте, те пурисе етадавочам̣ – ‘тена хи, бхан̣е, йо ба̄хиресу джанападесу а̄йо сан̃джа̄йати тато упад̣д̣хам̣ антепуре павесетха, упад̣д̣хам̣ таттхева да̄нам̣ детха саман̣а-бра̄хман̣а-капан̣аддхика-ваниббака-йа̄чака̄на’нти. со кхва̄хам̣, бханте, евам̣ дӣгхараттам̣ ката̄нам̣ пун̃н̃а̄нам̣ евам̣ дӣгхараттам̣ ката̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ парийантам̣ на̄дхигаччха̄ми – еттакам̣ пун̃н̃анти ва̄ еттако пун̃н̃авипа̄коти ва̄ еттакам̣ сагге т̣ха̄таббанти ва̄ти. аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! йа̄васубха̄ситамидам̣, бханте, бхагавата̄ –

‘‘йе нам̣ даданти саддха̄йа, виппасаннена четаса̄;

тамева аннам̣ бхаджати, асмим̣ локе парамхи ча.

‘‘тасма̄ винеййа маччхерам̣, даджджа̄ да̄нам̣ мала̄бхибхӯ;

пун̃н̃а̄ни паралокасмим̣, патит̣т̣ха̄ хонти па̄н̣ина’’нти.

4. гхат̣ӣка̄расуттам̣

105. екамантам̣ т̣хито кхо гхат̣ӣка̄ро девапутто бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘авихам̣ упапанна̄се, вимутта̄ сатта бхиккхаво;

ра̄гадосапариккхӣн̣а̄, тин̣н̣а̄ локе висаттика’’нти.

‘‘ке ча те атарум̣ пан̇кам̣, маччудхеййам̣ судуттарам̣;

ке хитва̄ ма̄нусам̣ дехам̣, диббайогам̣ упаччагу’’нти.

‘‘упако палаган̣д̣о [пхалаган̣д̣о (ка.)] ча, пуккуса̄ти ча те тайо;

бхаддийо кхан̣д̣адево ча, ба̄хурагги ча сан̇гийо [ба̄худантӣ ча пин̇гийо (сӣ. сйа̄.)];

те хитва̄ ма̄нусам̣ дехам̣, диббайогам̣ упаччагу’’нти.

‘‘кусалӣ бха̄сасӣ тесам̣, ма̄рапа̄саппаха̄йинам̣;

касса те дхаммаман̃н̃а̄йа, аччхидум̣ бхавабандхана’’нти.

‘‘на ан̃н̃атра бхагавата̄, на̄н̃н̃атра тава са̄сана̄;

йасса те дхаммаман̃н̃а̄йа, аччхидум̣ бхавабандханам̣.

‘‘йаттха на̄ман̃ча рӯпан̃ча, асесам̣ упаруджджхати;

там̣ те дхаммам̣ идхан̃н̃а̄йа, аччхидум̣ бхавабандхана’’нти.

‘‘гамбхӣрам̣ бха̄сасӣ ва̄чам̣, дуббиджа̄нам̣ судуббудхам̣;

касса твам̣ дхаммаман̃н̃а̄йа, ва̄чам̣ бха̄саси ӣдиса’’нти.

‘‘кумбхака̄ро пуре а̄сим̣, векал̣ин̇ге гхат̣ӣкаро;

ма̄та̄петтибхаро а̄сим̣, кассапасса упа̄сако.

‘‘вирато метхуна̄ дхамма̄, брахмача̄рӣ нира̄мисо;

ахува̄ те сага̄меййо, ахува̄ те пуре сакха̄.

‘‘сохамете паджа̄на̄ми, вимутте сатта бхиккхаво;

ра̄гадосапариккхӣн̣е, тин̣н̣е локе висаттика’’нти.

‘‘еваметам̣ тада̄ а̄си, йатха̄ бха̄саси бхаггава;

кумбхака̄ро пуре а̄си, векал̣ин̇ге гхат̣ӣкаро.

‘‘ма̄та̄петтибхаро а̄си, кассапасса упа̄сако;

вирато метхуна̄ дхамма̄, брахмача̄рӣ нира̄мисо;

ахува̄ ме сага̄меййо, ахува̄ ме пуре сакха̄’’ти.

‘‘еваметам̣ пура̄н̣а̄нам̣, саха̄йа̄нам̣ аху сан̇гамо;

убхиннам̣ бха̄витатта̄нам̣, сарӣрантимадха̄рина’’нти.

5. джантусуттам̣

106. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ самбахула̄ бхиккхӯ, косалесу вихаранти химавантапассе аран̃н̃акут̣ика̄йа уддхата̄ уннал̣а̄ чапала̄ мукхара̄ викин̣н̣ава̄ча̄ мут̣т̣хассатино асампаджа̄на̄ асама̄хита̄ виббхантачитта̄ па̄катиндрийа̄.

атха кхо джанту девапутто тадахупосатхе паннарасе йена те бхиккхӯ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ те бхиккхӯ га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘сукхаджӣвино пуре а̄сум̣, бхиккхӯ готамаса̄вака̄;

аниччха̄ пин̣д̣амесана̄ [пин̣д̣амеса̄на̄ (?)], аниччха̄ сайана̄санам̣;

локе аниччатам̣ н̃атва̄, дуккхассантам̣ акам̣су те.

‘‘дуппосам̣ катва̄ атта̄нам̣, га̄ме га̄ман̣ика̄ вийа;

бхутва̄ бхутва̄ нипаджджанти, пара̄га̄ресу муччхита̄.

‘‘сан̇гхасса ан̃джалим̣ катва̄, идхекачче вада̄махам̣ [ванда̄махам̣ (ка.)];

апавиддха̄ ана̄тха̄ те, йатха̄ пета̄ татхева те [татхева ча (сӣ.)].

‘‘йе кхо паматта̄ вихаранти, те ме сандха̄йа бха̄ситам̣;

йе аппаматта̄ вихаранти, намо тесам̣ каромаха’’нти.

6. рохитассасуттам̣

107. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ т̣хито кхо рохитассо девапутто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘йаттха ну кхо, бханте, на джа̄йати на джӣйати на мӣйати [на джиййати на миййати (сйа̄. кам̣. ка.)] на чавати на упападжджати, сакка̄ ну кхо со, бханте, гаманена локасса анто н̃а̄тум̣ ва̄ дат̣т̣хум̣ ва̄ па̄пун̣итум̣ ва̄’’ти? ‘‘йаттха кхо, а̄вусо, на джа̄йати на джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати, на̄хам̣ там̣ гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣ дат̣т̣хеййам̣ паттеййанти вада̄мӣ’’ти.

‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! йа̄васубха̄ситамидам̣, бханте, бхагавата̄ – ‘йаттха кхо, а̄вусо, на джа̄йати на джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати, на̄хам̣ там̣ гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣ дат̣т̣хеййам̣ паттеййанти вада̄мӣ’ти.

‘‘бхӯтапубба̄хам̣, бханте, рохитассо на̄ма иси ахосим̣ бходжапутто иддхима̄ веха̄сан̇гамо. тасса майхам̣, бханте, еварӯпо джаво ахоси; сеййатха̄пи на̄ма дал̣хадхамма̄ [дал̣хадхаммо (саббаттха) т̣ӣка̄ ча моггалла̄набйа̄каран̣ам̣ ча олокетаббам̣] дхануггахо сусиккхито катахаттхо катайогго катӯпа̄сано лахукена асанена аппакасиренева тирийам̣ та̄лаччха̄йам̣ атипа̄теййа. тасса майхам̣, бханте, еварӯпо падавӣтиха̄ро ахоси; сеййатха̄пи на̄ма пураттхима̄ самудда̄ паччхимо самуддо. тасса майхам̣, бханте, еварӯпам̣ иччха̄гатам̣ уппаджджи – ‘ахам̣ гаманена локасса антам̣ па̄пун̣исса̄мӣ’ти. со кхва̄хам̣, бханте, еварӯпена джавена саманна̄гато еварӯпена ча падавӣтиха̄рена ан̃н̃атрева асита-пӣта-кха̄йита-са̄йита̄ ан̃н̃атра учча̄ра-пасса̄вакамма̄ ан̃н̃атра нидда̄киламатхапат̣ивинодана̄ вассасата̄йуко вассасатаджӣвӣ вассасатам̣ гантва̄ аппатва̄ва локасса антам̣ антара̄ва ка̄лан̇като.

‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! йа̄васубха̄ситамидам̣, бханте, бхагавата̄ – ‘йаттха кхо, а̄вусо, на джа̄йати на джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати, на̄хам̣ там̣ гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣ дат̣т̣хеййам̣ паттеййанти вада̄мӣ’’’ти.

‘‘на кхо пана̄хам̣, а̄вусо, аппатва̄ локасса антам̣ дуккхасса антакирийам̣ вада̄ми. апи ча кхва̄хам̣, а̄вусо, имасмим̣йева бйа̄маматте кал̣еваре сасан̃н̃имхи саманаке локан̃ча пан̃н̃апеми локасамудайан̃ча локаниродхан̃ча локаниродхага̄минин̃ча пат̣ипаданти.

‘‘гаманена на паттаббо, локассанто куда̄чанам̣;

на ча аппатва̄ локантам̣, дуккха̄ аттхи памочанам̣.

‘‘тасма̄ хаве локавидӯ сумедхо,

локантагӯ вуситабрахмачарийо;

локасса антам̣ самита̄ви н̃атва̄,

на̄сӣсати локамимам̣ паран̃ча̄’’ти.

7. нандасуттам̣

108. екамантам̣ т̣хито кхо нандо девапутто бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘ачченти ка̄ла̄ тарайанти раттийо,

вайогун̣а̄ анупуббам̣ джаханти;

етам̣ бхайам̣ маран̣е пеккхама̄но,

пун̃н̃а̄ни кайира̄тха сукха̄ваха̄нӣ’’ти.

‘‘ачченти ка̄ла̄ тарайанти раттийо,

вайогун̣а̄ анупуббам̣ джаханти;

етам̣ бхайам̣ маран̣е пеккхама̄но,

лока̄мисам̣ паджахе сантипеккхо’’ти.

8. нандивиса̄ласуттам̣

109. екамантам̣ т̣хито кхо нандивиса̄ло девапутто бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘чатучаккам̣ навадва̄рам̣, пун̣н̣ам̣ лобхена сам̣йутам̣;

пан̇каджа̄там̣ маха̄вӣра, катхам̣ йа̄тра̄ бхависсатӣ’’ти.

‘‘чхетва̄ наддхим̣ вараттан̃ча, иччха̄лобхан̃ча па̄пакам̣;

самӯлам̣ тан̣хамаббуйха, евам̣ йа̄тра̄ бхависсатӣ’’ти.

9. сусимасуттам̣

110. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘туйхампи но, а̄нанда, са̄рипутто руччатӣ’’ти?

‘‘касса хи на̄ма, бханте, аба̄ласса адут̣т̣хасса амӯл̣хасса авипаллаттхачиттасса а̄йасма̄ са̄рипутто на руччеййа? пан̣д̣ито, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. маха̄пан̃н̃о, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. путхупан̃н̃о, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. ха̄сапан̃н̃о [ха̄супан̃н̃о (сӣ.)], бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. джаванапан̃н̃о, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. тиккхапан̃н̃о, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. ниббедхикапан̃н̃о, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. аппиччхо, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. сантут̣т̣хо, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. павивитто, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. асам̣сат̣т̣хо, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. а̄раддхавӣрийо, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. ватта̄, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. вачанаккхамо, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. чодако, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. па̄пагарахӣ, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. касса хи на̄ма, бханте, аба̄ласса адут̣т̣хасса амӯл̣хасса авипаллаттхачиттасса а̄йасма̄ са̄рипутто на руччеййа̄’’ти?

‘‘еваметам̣, а̄нанда, еваметам̣, а̄нанда! касса хи на̄ма, а̄нанда, аба̄ласса адут̣т̣хасса амӯл̣хасса авипаллаттхачиттасса са̄рипутто на руччеййа? пан̣д̣ито, а̄нанда, са̄рипутто. маха̄пан̃н̃о, а̄нанда, са̄рипутто. путхупан̃н̃о, а̄нанда, са̄рипутто. ха̄сапан̃н̃о, а̄нанда, са̄рипутто. джаванапан̃н̃о, а̄нанда, са̄рипутто. тиккхапан̃н̃о, а̄нанда, са̄рипутто. ниббедхикапан̃н̃о, а̄нанда, са̄рипутто. аппиччхо, а̄нанда, са̄рипутто. сантут̣т̣хо, а̄нанда, са̄рипутто. павивитто, а̄нанда, са̄рипутто. асам̣сат̣т̣хо, а̄нанда, са̄рипутто. а̄раддхавӣрийо, а̄нанда, са̄рипутто. ватта̄, а̄нанда, са̄рипутто. вачанаккхамо, а̄нанда, са̄рипутто. чодако, а̄нанда, са̄рипутто. па̄пагарахӣ, а̄нанда, са̄рипутто. касса хи на̄ма, а̄нанда, аба̄ласса адут̣т̣хасса амӯл̣хасса авипаллаттхачиттасса са̄рипутто на руччеййа̄’’ти?

атха кхо сусимо [сусӣмо (сӣ.)] девапутто а̄йасмато са̄рипуттасса ван̣н̣е бхан̃н̃ама̄не махатийа̄ девапуттапариса̄йа паривуто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо сусимо девапутто бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘еваметам̣, бхагава̄, еваметам̣, сугата. касса хи на̄ма, бханте, аба̄ласса адут̣т̣хасса амӯл̣хасса авипаллаттхачиттасса а̄йасма̄ са̄рипутто на руччеййа? пан̣д̣ито, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. маха̄пан̃н̃о, бханте, путхупан̃н̃о, бханте, ха̄сапан̃н̃о, бханте, джаванапан̃н̃о, бханте, тиккхапан̃н̃о, бханте, ниббедхикапан̃н̃о, бханте, аппиччхо, бханте, сантут̣т̣хо, бханте, павивитто, бханте, асам̣сат̣т̣хо, бханте, а̄раддхавӣрийо, бханте, ватта̄, бханте, вачанаккхамо, бханте, чодако, бханте, па̄пагарахӣ, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто. касса хи на̄ма, бханте, аба̄ласса адут̣т̣хасса амӯл̣хасса авипаллаттхачиттасса а̄йасма̄ са̄рипутто на руччеййа?

‘‘ахампи хи, бханте, йан̃н̃адева девапуттапарисам̣ упасан̇камим̣, етадева бахулам̣ саддам̣ сун̣а̄ми – ‘пан̣д̣ито а̄йасма̄ са̄рипутто; маха̄пан̃н̃о а̄йасма̄, путхупан̃н̃о а̄йасма̄, ха̄сапан̃н̃о а̄йасма̄, джаванапан̃н̃о а̄йасма̄, тиккхапан̃н̃о а̄йасма̄, ниббедхикапан̃н̃о а̄йасма̄, аппиччхо а̄йасма̄, сантут̣т̣хо а̄йасма̄, павивитто а̄йасма̄, асам̣сат̣т̣хо а̄йасма̄, а̄раддхавӣрийо а̄йасма̄, ватта̄ а̄йасма̄, вачанаккхамо а̄йасма̄, чодако а̄йасма̄, па̄пагарахӣ а̄йасма̄ са̄рипутто’ти. касса хи на̄ма, бханте, аба̄ласса адут̣т̣хасса амӯл̣хасса авипаллаттхачиттасса а̄йасма̄ са̄рипутто на руччеййа̄’’ти?

атха кхо сусимасса девапуттасса девапуттапариса̄ а̄йасмато са̄рипуттасса ван̣н̣е бхан̃н̃ама̄не аттамана̄ памудита̄ пӣтисоманассаджа̄та̄ учча̄вача̄ ван̣н̣анибха̄ упадам̣сети.

‘‘сеййатха̄пи на̄ма ман̣и вел̣урийо субхо джа̄тима̄ ат̣т̣хам̣со супарикаммакато пан̣д̣укамбале никкхитто бха̄сате ча тапате ча вирочати ча; евамевам̣ сусимасса девапуттасса девапуттапариса̄ а̄йасмато са̄рипуттасса ван̣н̣е бхан̃н̃ама̄не аттамана̄ памудита̄ пӣтисоманассаджа̄та̄ учча̄вача̄ ван̣н̣анибха̄ упадам̣сети.

‘‘сеййатха̄пи на̄ма никкхам̣ джамбонадам̣ даккхакамма̄рапуттаукка̄мукхасукусаласампахат̣т̣хам̣ пан̣д̣укамбале никкхиттам̣ бха̄сате ча тапате ча вирочати ча; евамевам̣ сусимасса девапуттасса девапуттапариса̄ а̄йасмато са̄рипуттасса ван̣н̣е бхан̃н̃ама̄не аттамана̄ памудита̄ пӣтисоманассаджа̄та̄ учча̄вача̄ ван̣н̣анибха̄ упадам̣сети.

‘‘сеййатха̄пи на̄ма сарадасамайе виддхе вигатавала̄хаке деве раттийа̄ паччӯсасамайам̣ осадхита̄рака̄ бха̄сате ча тапате ча вирочати ча; евамевам̣ сусимасса девапуттасса девапуттапариса̄ а̄йасмато са̄рипуттасса ван̣н̣е бхан̃н̃ама̄не аттамана̄ памудита̄ пӣтисоманассаджа̄та̄ учча̄вача̄ ван̣н̣анибха̄ упадам̣сети.

‘‘сеййатха̄пи на̄ма сарадасамайе виддхе вигатавала̄хаке деве а̄диччо набхам̣ аббхуссаккама̄но [аббхуссуккама̄но (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.), аббхуггамама̄но (дӣ. ни. 2.258)] саббам̣ а̄ка̄сагатам̣ тамагатам̣ абхивихачча бха̄сате ча тапате ча вирочати ча; евамевам̣ сусимасса девапуттасса девапуттапариса̄ а̄йасмато са̄рипуттасса ван̣н̣е бхан̃н̃ама̄не аттамана̄ памудита̄ пӣтисоманассаджа̄та̄ учча̄вача̄ ван̣н̣анибха̄ упадам̣сети.

атха кхо сусимо девапутто а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ а̄раббха бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘пан̣д̣итоти саман̃н̃а̄то, са̄рипутто акодхано;

аппиччхо сорато данто, саттхуван̣н̣а̄бхато исӣ’’ти.

атха кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ а̄раббха сусимам̣ девапуттам̣ га̄тха̄йа паччабха̄си –

‘‘пан̣д̣итоти саман̃н̃а̄то, са̄рипутто акодхано;

аппиччхо сорато данто, ка̄лам̣ кан̇кхати суданто’’ [ка̄лам̣ кан̇кхати бхатако суданто (сӣ.), ка̄лам̣ кан̇кхати бха̄вито суданто (сйа̄. кам̣.), ка̄лам̣ кан̇кхати бхатико суданто (пӣ.)] ти.

10. на̄на̄титтхийаса̄вакасуттам̣

111. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. атха кхо самбахула̄ на̄на̄титтхийаса̄вака̄ девапутта̄ асамо ча сахали [сахалӣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ча нӣко [нин̇ко (сӣ. пӣ.), нико (сйа̄. кам̣.)] ча а̄кот̣ако ча вегаббхари ча [вет̣амбарӣ ча (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ма̄н̣авага̄мийо ча абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣а̄ кевалакаппам̣ вел̣уванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. екамантам̣ т̣хито кхо асамо девапутто пӯран̣ам̣ кассапам̣ а̄раббха бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘идха чхиндитама̄рите, хатаджа̄нӣсу кассапо;

на па̄пам̣ саманупассати, пун̃н̃ам̣ ва̄ пана аттано;

са ве висса̄сама̄чиккхи, саттха̄ арахати ма̄нана’’нти.

атха кхо сахали девапутто маккхалим̣ госа̄лам̣ а̄раббха бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘таподжигуччха̄йа сусам̣вутатто,

ва̄чам̣ паха̄йа калахам̣ джанена;

самосаваджджа̄ вирато саччава̄дӣ,

на хи нӯна та̄дисам̣ кароти [на ха нуна та̄дӣ пакароти (сӣ. сйа̄. кам̣.)] па̄па’’нти.

атха кхо нӣко девапутто ниган̣т̣хам̣ на̄т̣апуттам̣ [на̄тхапуттам̣ (сӣ.)] а̄раббха бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘джегуччхӣ нипако бхиккху, ча̄туйа̄масусам̣вуто;

дит̣т̣хам̣ сутан̃ча а̄чиккхам̣, на хи нӯна киббисӣ сийа̄’’ти.

атха кхо а̄кот̣ако девапутто на̄на̄титтхийе а̄раббха бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘пакудхако ка̄тийа̄но ниган̣т̣хо,

йе ча̄пиме маккхалипӯран̣а̄се;

ган̣асса саттха̄ро са̄ман̃н̃аппатта̄,

на хи нӯна те саппурисехи дӯре’’ти.

атха кхо вегаббхари девапутто а̄кот̣акам̣ девапуттам̣ га̄тха̄йа паччабха̄си –

‘‘саха̄чаритена [саха̄равена̄пи (ка. сӣ.), сага̄равена̄пи (пӣ.)] чхаво сига̄ло [син̇га̄ло (ка.)],

на коттхуко сӣхасамо када̄чи;

нагго муса̄ва̄дӣ ган̣асса саттха̄,

сан̇кассара̄ча̄ро на сатам̣ сариккхо’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ бегаббхарим̣ девапуттам̣ анва̄виситва̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘таподжигуччха̄йа а̄йутта̄, па̄лайам̣ павивекийам̣;

рӯпе ча йе нивит̣т̣ха̄се, девалока̄бхинандино;

те ве самма̄нуса̄санти, паралока̄йа ма̄тийа̄’’ти.

атха кхо бхагава̄, ‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’ ити видитва̄, ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄йа паччабха̄си –

‘‘йе кечи рӯпа̄ идха ва̄ хурам̣ ва̄,

йе чанталиккхасмим̣ пабха̄саван̣н̣а̄;

саббева те те намучиппасаттха̄,

а̄мисам̣ва маччха̄нам̣ вадха̄йа кхитта̄’’ти.

атха кхо ма̄н̣авага̄мийо девапутто бхагавантам̣ а̄раббха бхагавато сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘випуло ра̄джагахӣйа̄нам̣, гирисет̣т̣хо павуччати;

сето химаватам̣ сет̣т̣хо, а̄диччо агхага̄минам̣.

‘‘самуддо удадхинам̣ сет̣т̣хо, наккхатта̄нан̃ча чандима̄ [наккхатта̄нам̣ва чандима̄ (ка.)];

садевакасса локасса, буддхо агго павуччатӣ’’ти.

на̄на̄титтхийавагго татийо.

тассудда̄нам̣ –

сиво кхемо ча серӣ ча, гхат̣ӣ джанту ча рохито;

нандо нандивиса̄ло ча, сусимо на̄на̄титтхийена те даса̄ти.

девапуттасам̣йуттам̣ саматтам̣.

3. косаласам̣йуттам̣

1. пат̣хамавагго

1. дахарасуттам̣

112. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘бхавампи но готамо ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхоти пат̣иджа̄на̄тӣ’’ти? ‘‘йан̃хи там̣, маха̄ра̄джа, самма̄ вадама̄но вадеййа ‘ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’ти, мамева [мамам̣ (саббаттха)] там̣ самма̄ вадама̄но вадеййа. ахан̃хи, маха̄ра̄джа, ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’’ти.

‘‘йепи те, бхо готама, саман̣абра̄хман̣а̄ сан̇гхино ган̣ино ган̣а̄чарийа̄ н̃а̄та̄ йасассино титтхакара̄ са̄дхусаммата̄ бахуджанасса, сеййатхидам̣ – пӯран̣о кассапо, маккхали госа̄ло, ниган̣т̣хо на̄т̣апутто, сан̃чайо белат̣т̣хапутто, пакудхо качча̄йано, аджито кесакамбало; тепи майа̄ ‘ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхоти пат̣иджа̄на̄тха̄’ти пут̣т̣ха̄ сама̄на̄ ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхоти на пат̣иджа̄нанти. ким̣ пана бхавам̣ готамо дахаро чева джа̄тийа̄ наво ча паббаджджа̄йа̄’’ти?

‘‘чатта̄ро кхо ме, маха̄ра̄джа, дахара̄ти на ун̃н̃а̄табба̄, дахара̄ти на парибхотабба̄. катаме чатта̄ро? кхаттийо кхо, маха̄ра̄джа, дахароти на ун̃н̃а̄таббо, дахароти на парибхотаббо. ураго кхо, маха̄ра̄джа, дахароти на ун̃н̃а̄таббо, дахароти на парибхотаббо. агги кхо, маха̄ра̄джа, дахароти на ун̃н̃а̄таббо, дахароти на парибхотаббо. бхиккху, кхо, маха̄ра̄джа, дахароти на ун̃н̃а̄таббо, дахароти на парибхотаббо. име кхо, маха̄ра̄джа, чатта̄ро дахара̄ти на ун̃н̃а̄табба̄, дахара̄ти на парибхотабба̄’’ти.

идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘кхаттийам̣ джа̄тисампаннам̣, абхиджа̄там̣ йасассинам̣;

дахароти на̄ваджа̄неййа, на нам̣ парибхаве наро.

‘‘т̣ха̄нан̃хи со мануджиндо, раджджам̣ ладдха̄на кхаттийо;

со куддхо ра̄джадан̣д̣ена, тасмим̣ паккамате бхусам̣;

тасма̄ там̣ париваджджеййа, раккхам̣ джӣвитаматтано.

‘‘га̄ме ва̄ йади ва̄ ран̃н̃е, йаттха пассе бхуджан̇гамам̣;

дахароти на̄ваджа̄неййа, на нам̣ парибхаве наро.

‘‘учча̄вачехи ван̣н̣ехи, ураго чарати теджасӣ [теджаса̄ (сӣ. ка.), теджаси (пӣ. ка.)];

со а̄саджджа д̣ам̣се ба̄лам̣, нарам̣ на̄рин̃ча екада̄;

тасма̄ там̣ париваджджеййа, раккхам̣ джӣвитаматтано.

‘‘пахӯтабхаккхам̣ джа̄линам̣, па̄вакам̣ кан̣хаваттаним̣;

дахароти на̄ваджа̄неййа, на нам̣ парибхаве наро.

‘‘ладдха̄ хи со упа̄да̄нам̣, маха̄ хутва̄на па̄вако;

со а̄саджджа д̣ахе [дахе] ба̄лам̣, нарам̣ на̄рин̃ча екада̄;

тасма̄ там̣ париваджджеййа, раккхам̣ джӣвитаматтано.

‘‘ванам̣ йадагги д̣ахати [дахати (ка.)], па̄вако кан̣хаваттанӣ;

джа̄йанти таттха па̄роха̄, ахоратта̄намаччайе.

‘‘йан̃ча кхо сӣласампанно, бхиккху д̣ахати теджаса̄;

на тасса путта̄ пасаво, да̄йа̄да̄ виндаре дханам̣;

анапачча̄ ада̄йа̄да̄, та̄ла̄ваттхӯ бхаванти те.

‘‘тасма̄ хи пан̣д̣ито посо, сампассам̣ аттхаматтано;

бхуджан̇гамам̣ па̄вакан̃ча, кхаттийан̃ча йасассинам̣;

бхиккхун̃ча сӣласампаннам̣, саммадева сама̄чаре’’ти.

евам̣ вутте, ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бханте, абхиккантам̣, бханте! сеййатха̄пи бханте, никкуджджитам̣ [никуджджитам̣ (?)] ва̄ уккуджджеййа, пат̣иччханнам̣ ва̄ вивареййа, мӯл̣хасса ва̄ маггам̣ а̄чиккхеййа, андхака̄ре ва̄ телападжджотам̣ дха̄реййа – ‘чаккхуманто рӯпа̄ни даккхантӣ’ти; евамевам̣ бхагавата̄ анекапарийа̄йена дхаммо пака̄сито. еса̄хам̣, бханте, бхагавантам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. упа̄сакам̣ мам̣, бханте, бхагава̄ дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.

2. пурисасуттам̣

113. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘кати ну кхо, бханте, пурисасса дхамма̄ аджджхаттам̣ уппаджджама̄на̄ уппаджджанти ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа̄’’ти?

‘‘тайо кхо, маха̄ра̄джа, пурисасса дхамма̄ аджджхаттам̣ уппаджджама̄на̄ уппаджджанти ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа. катаме тайо? лобхо кхо, маха̄ра̄джа, пурисасса дхаммо аджджхаттам̣ уппаджджама̄но уппаджджати ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа. досо кхо, маха̄ра̄джа, пурисасса дхаммо аджджхаттам̣ уппаджджама̄но уппаджджати ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа. мохо кхо, маха̄ра̄джа, пурисасса дхаммо аджджхаттам̣ уппаджджама̄но уппаджджати ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа. име кхо, маха̄ра̄джа, тайо пурисасса дхамма̄ аджджхаттам̣ уппаджджама̄на̄ уппаджджанти ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа̄’’ти. идамавоча…пе…

‘‘лобхо досо ча мохо ча, пурисам̣ па̄пачетасам̣;

хим̣санти аттасамбхӯта̄, тачаса̄рам̣ва сампхала’’нти [саппхаланти (сйа̄. кам̣.)].

3. джара̄маран̣асуттам̣

114. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘аттхи ну кхо, бханте, джа̄тасса ан̃н̃атра джара̄маран̣а̄’’ти? ‘‘наттхи кхо, маха̄ра̄джа, джа̄тасса ан̃н̃атра джара̄маран̣а̄. йепи те, маха̄ра̄джа, кхаттийамаха̄са̄ла̄ ад̣д̣ха̄ махаддхана̄ маха̄бхога̄ пахӯтаджа̄тарӯпараджата̄ пахӯтавиттӯпакаран̣а̄ пахӯтадханадхан̃н̃а̄, тесампи джа̄та̄нам̣ наттхи ан̃н̃атра джара̄маран̣а̄. йепи те, маха̄ра̄джа, бра̄хман̣амаха̄са̄ла̄…пе… гахапатимаха̄са̄ла̄ ад̣д̣ха̄ махаддхана̄ маха̄бхога̄ пахӯтаджа̄тарӯпараджата̄ пахӯтавиттӯпакаран̣а̄ пахӯтадханадхан̃н̃а̄, тесампи джа̄та̄нам̣ наттхи ан̃н̃атра джара̄маран̣а̄. йепи те, маха̄ра̄джа, бхиккхӯ араханто кхӣн̣а̄сава̄ вуситаванто катакаран̣ӣйа̄ охитабха̄ра̄ ануппаттасадаттха̄ париккхӣн̣абхавасам̣йоджана̄ саммадан̃н̃а̄вимутта̄, тесам̣ па̄йам̣ ка̄йо бхеданадхаммо никкхепанадхаммо’’ти. идамавоча…пе…

‘‘джӣранти ве ра̄джаратха̄ сучитта̄,

атхо сарӣрампи джарам̣ упети;

сатан̃ча дхаммо на джарам̣ упети,

санто хаве саббхи паведайантӣ’’ти.

4. пийасуттам̣

115. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха майхам̣, бханте, рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘кесам̣ ну кхо пийо атта̄, кесам̣ аппийо атта̄’ти? тасса майхам̣, бханте, етадахоси – ‘йе ча кхо кечи ка̄йена дуччаритам̣ чаранти, ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чаранти, манаса̄ дуччаритам̣ чаранти; тесам̣ аппийо атта̄’. кин̃ча̄пи те евам̣ вадеййум̣ – ‘пийо но атта̄’ти, атха кхо тесам̣ аппийо атта̄. там̣ кисса хету? йан̃хи аппийо аппийасса кареййа, там̣ те аттана̄ва аттано каронти; тасма̄ тесам̣ аппийо атта̄. йе ча кхо кечи ка̄йена сучаритам̣ чаранти, ва̄ча̄йа сучаритам̣ чаранти, манаса̄ сучаритам̣ чаранти; тесам̣ пийо атта̄. кин̃ча̄пи те евам̣ вадеййум̣ – ‘аппийо но атта̄’ти; атха кхо тесам̣ пийо атта̄. там̣ кисса хету? йан̃хи пийо пийасса кареййа, там̣ те аттана̄ва аттано каронти; тасма̄ тесам̣ пийо атта̄’’ти.

‘‘еваметам̣, маха̄ра̄джа, еваметам̣, маха̄ра̄джа! йе хи кечи, маха̄ра̄джа, ка̄йена дуччаритам̣ чаранти, ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чаранти, манаса̄ дуччаритам̣ чаранти; тесам̣ аппийо атта̄. кин̃ча̄пи те евам̣ вадеййум̣ – ‘пийо но атта̄’ти, атха кхо тесам̣ аппийо атта̄. там̣ кисса хету? йан̃хи, маха̄ра̄джа, аппийо аппийасса кареййа, там̣ те аттана̄ва аттано каронти; тасма̄ тесам̣ аппийо атта̄. йе ча кхо кечи, маха̄ра̄джа, ка̄йена сучаритам̣ чаранти, ва̄ча̄йа сучаритам̣ чаранти, манаса̄ сучаритам̣ чаранти; тесам̣ пийо атта̄. кин̃ча̄пи те евам̣ вадеййум̣ – ‘аппийо но атта̄’ти; атха кхо тесам̣ пийо атта̄. там̣ кисса хету? йан̃хи маха̄ра̄джа, пийо пийасса кареййа, там̣ те аттана̄ва аттано каронти; тасма̄ тесам̣ пийо атта̄’’ти. идамавоча…пе…

‘‘атта̄нан̃че пийам̣ джан̃н̃а̄, на нам̣ па̄пена сам̣йудже;

на хи там̣ сулабхам̣ хоти, сукхам̣ дуккат̣ака̄рина̄.

‘‘антакена̄дхипаннасса, джахато ма̄нусам̣ бхавам̣;

кин̃хи тасса сакам̣ хоти, кин̃ча а̄да̄йа гаччхати;

кин̃часса анугам̣ хоти, чха̄йа̄ва анапа̄йинӣ [анупа̄йинӣ (сйа̄. кам̣. ка.)].

‘‘убхо пун̃н̃ан̃ча па̄пан̃ча, йам̣ маччо куруте идха;

тан̃хи тасса сакам̣ хоти, тан̃ча [там̣ва (?)] а̄да̄йа гаччхати;

тан̃часса [там̣васса (?)] анугам̣ хоти, чха̄йа̄ва анапа̄йинӣ.

‘‘тасма̄ кареййа калйа̄н̣ам̣, ничайам̣ сампара̄йикам̣;

пун̃н̃а̄ни паралокасмим̣, патит̣т̣ха̄ хонти па̄н̣ина’’нти.

5. аттараккхитасуттам̣

116. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха майхам̣, бханте, рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘кесам̣ ну кхо раккхито атта̄, кесам̣ араккхито атта̄’ти? тасса майхам̣, бханте, етадахоси – ‘йе кхо кечи ка̄йена дуччаритам̣ чаранти, ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чаранти, манаса̄ дуччаритам̣ чаранти; тесам̣ араккхито атта̄. кин̃ча̄пи те хаттхика̄йо ва̄ раккхеййа, ассака̄йо ва̄ раккхеййа, ратхака̄йо ва̄ раккхеййа, паттика̄йо ва̄ раккхеййа; атха кхо тесам̣ араккхито атта̄. там̣ кисса хету? ба̄хира̄ хеса̄ раккха̄, неса̄ раккха̄ аджджхаттика̄; тасма̄ тесам̣ араккхито атта̄. йе ча кхо кечи ка̄йена сучаритам̣ чаранти, ва̄ча̄йа сучаритам̣ чаранти, манаса̄ сучаритам̣ чаранти; тесам̣ раккхито атта̄. кин̃ча̄пи те нева хаттхика̄йо раккхеййа, на ассака̄йо раккхеййа, на ратхака̄йо раккхеййа, на паттика̄йо раккхеййа; атха кхо тесам̣ раккхито атта̄. там̣ кисса хету? аджджхаттика̄ хеса̄ раккха̄, неса̄ раккха̄ ба̄хира̄; тасма̄ тесам̣ раккхито атта̄’’’ти.

‘‘еваметам̣, маха̄ра̄джа, еваметам̣, маха̄ра̄джа! йе хи кечи, маха̄ра̄джа, ка̄йена дуччаритам̣ чаранти…пе… тесам̣ араккхито атта̄. там̣ кисса хету? ба̄хира̄ хеса̄, маха̄ра̄джа, раккха̄, неса̄ раккха̄ аджджхаттика̄; тасма̄ тесам̣ араккхито атта̄. йе ча кхо кечи, маха̄ра̄джа, ка̄йена сучаритам̣ чаранти, ва̄ча̄йа сучаритам̣ чаранти, манаса̄ сучаритам̣ чаранти; тесам̣ раккхито атта̄. кин̃ча̄пи те нева хаттхика̄йо раккхеййа, на ассака̄йо раккхеййа, на ратхака̄йо раккхеййа, на паттика̄йо раккхеййа; атха кхо тесам̣ раккхито атта̄. там̣ кисса хету? аджджхаттика̄ хеса̄, маха̄ра̄джа, раккха̄, неса̄ раккха̄ ба̄хира̄; тасма̄ тесам̣ раккхито атта̄’’ти. идамавоча…пе…

‘‘ка̄йена сам̣варо са̄дху, са̄дху ва̄ча̄йа сам̣варо;

манаса̄ сам̣варо са̄дху, са̄дху саббаттха сам̣варо;

саббаттха сам̣вуто ладжджӣ, раккхитоти павуччатӣ’’ти.

6. аппакасуттам̣

117. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха майхам̣, бханте, рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘аппака̄ те сатта̄ локасмим̣ йе ул̣а̄ре ул̣а̄ре бхоге лабхитва̄ на чева маджджанти, на ча памаджджанти, на ча ка̄месу гедхам̣ а̄паджджанти, на ча саттесу виппат̣ипаджджанти. атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ локасмим̣ йе ул̣а̄ре ул̣а̄ре бхоге лабхитва̄ маджджанти чева памаджджанти, ча ка̄месу ча гедхам̣ а̄паджджанти, саттесу ча виппат̣ипаджджантӣ’’’ти.

‘‘еваметам̣, маха̄ра̄джа, еваметам̣, маха̄ра̄джа! аппака̄ те, маха̄ра̄джа, сатта̄ локасмим̣, йе ул̣а̄ре ул̣а̄ре бхоге лабхитва̄ на чева маджджанти, на ча памаджджанти, на ча ка̄месу гедхам̣ а̄паджджанти, на ча саттесу виппат̣ипаджджанти. атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ локасмим̣, йе ул̣а̄ре ул̣а̄ре бхоге лабхитва̄ маджджанти чева памаджджанти ча ка̄месу ча гедхам̣ а̄паджджанти, саттесу ча виппат̣ипаджджантӣ’’ти. идамавоча…пе…

‘‘са̄ратта̄ ка̄мабхогесу, гиддха̄ ка̄месу муччхита̄;

атиса̄рам̣ на буджджханти, мига̄ кӯт̣ам̣ва од̣д̣итам̣;

паччха̄сам̣ кат̣укам̣ хоти, випа̄ко хисса па̄пако’’ти.

7. ад̣д̣акаран̣асуттам̣

118. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха̄хам̣, бханте, ад̣д̣акаран̣е [аттхакаран̣е (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] нисинно пасса̄ми кхаттийамаха̄са̄лепи бра̄хман̣амаха̄са̄лепи гахапатимаха̄са̄лепи ад̣д̣хе махаддхане маха̄бхоге пахӯтаджа̄тарӯпараджате пахӯтавиттӯпакаран̣е пахӯтадханадхан̃н̃е ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣ам̣ сампаджа̄намуса̄ бха̄санте. тасса майхам̣, бханте, етадахоси – ‘алам̣ да̄ни ме ад̣д̣акаран̣ена, бхадрамукхо да̄ни ад̣д̣акаран̣ена пан̃н̃а̄йиссатӣ’’’ти.

‘‘(еваметам̣, маха̄ра̄джа, еваметам̣ маха̄ра̄джа!) [( ) сӣ. пӣ. поттхакесу наттхи] йепи те, маха̄ра̄джа, кхаттийамаха̄са̄ла̄ бра̄хман̣амаха̄са̄ла̄ гахапатимаха̄са̄ла̄ ад̣д̣ха̄ махаддхана̄ маха̄бхога̄ пахӯтаджа̄тарӯпараджата̄ пахӯтавиттӯпакаран̣а̄ пахӯтадханадхан̃н̃а̄ ка̄махету ка̄манида̄нам̣ ка̄ма̄дхикаран̣ам̣ сампаджа̄намуса̄ бха̄санти; тесам̣ там̣ бхависсати дӣгхараттам̣ ахита̄йа дуккха̄йа̄’’ти. идамавоча…пе…

‘‘са̄ратта̄ ка̄мабхогесу, гиддха̄ ка̄месу муччхита̄;

атиса̄рам̣ на буджджханти, маччха̄ кхиппам̣ва од̣д̣итам̣;

паччха̄сам̣ кат̣укам̣ хоти, випа̄ко хисса па̄пако’’ти.

8. маллика̄суттам̣

119. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена ра̄джа̄ пасенади косало маллика̄йа девийа̄ саддхим̣ упарипа̄са̄даварагато хоти. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало малликам̣ девим̣ етадавоча – ‘‘аттхи ну кхо те, маллике, кочан̃н̃о аттана̄ пийатаро’’ти? ‘‘наттхи кхо ме, маха̄ра̄джа, кочан̃н̃о аттана̄ пийатаро. туйхам̣ пана, маха̄ра̄джа, аттхан̃н̃о кочи аттана̄ пийатаро’’ти? ‘‘майхампи кхо, маллике, наттхан̃н̃о кочи аттана̄ пийатаро’’ти.

атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало па̄са̄да̄ орохитва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха̄хам̣, бханте, маллика̄йа девийа̄ саддхим̣ упарипа̄са̄даварагато малликам̣ девим̣ етадавочам̣ – ‘аттхи ну кхо те, маллике, кочан̃н̃о аттана̄ пийатаро’ти? евам̣ вутте, бханте, маллика̄ девӣ мам̣ етадавоча – ‘наттхи кхо ме, маха̄ра̄джа, кочан̃н̃о аттана̄ пийатаро. туйхам̣ пана, маха̄ра̄джа, аттхан̃н̃о кочи аттана̄ пийатаро’ти? евам̣ вутта̄хам̣, бханте, малликам̣ девим̣ етадавочам̣ – ‘майхампи кхо, маллике, наттхан̃н̃о кочи аттана̄ пийатаро’’ти.

атха кхо бхагава̄ етаматтхам̣ видитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘сабба̄ диса̄ анупаригамма четаса̄,

неваджджхага̄ пийатараматтана̄ квачи;

евам̣ пийо путху атта̄ паресам̣,

тасма̄ на хим̣се параматтака̄мо’’ти.

9. йан̃н̃асуттам̣

120. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена ран̃н̃о пасенадисса косаласса маха̄йан̃н̃о паччупат̣т̣хито хоти, пан̃ча ча усабхасата̄ни пан̃ча ча ваччхатарасата̄ни пан̃ча ча ваччхатарисата̄ни пан̃ча ча аджасата̄ни пан̃ча ча ураббхасата̄ни тхӯн̣ӯпанӣта̄ни хонти йан̃н̃аттха̄йа. йеписса те хонти да̄са̄ти ва̄ песса̄ти ва̄ каммакара̄ти ва̄, тепи дан̣д̣атаджджита̄ бхайатаджджита̄ ассумукха̄ рудама̄на̄ парикамма̄ни каронти.

атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа пависим̣су. са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинно кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘идха, бханте, ран̃н̃о пасенадисса косаласса маха̄йан̃н̃о паччупат̣т̣хито хоти, пан̃ча ча усабхасата̄ни пан̃ча ча ваччхатарасата̄ни пан̃ча ча ваччхатарисата̄ни пан̃ча ча аджасата̄ни пан̃ча ча ураббхасата̄ни тхӯн̣ӯпанӣта̄ни хонти йан̃н̃аттха̄йа. йеписса те хонти да̄са̄ти ва̄ песса̄ти ва̄ каммакара̄ти ва̄, тепи дан̣д̣атаджджита̄ бхайатаджджита̄ ассумукха̄ рудама̄на̄ парикамма̄ни каронтӣ’’ти.

атха кхо бхагава̄ етаматтхам̣ видитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘ассамедхам̣ пурисамедхам̣, самма̄па̄сам̣ ва̄джапеййам̣ нираггал̣хам̣;

маха̄йан̃н̃а̄ маха̄рамбха̄ [ва̄джапеййум̣; нираггал̣ам̣ маха̄рамбха̄ (ка.)], на те хонти махаппхала̄.

‘‘аджел̣ака̄ ча га̄во ча, вивидха̄ йаттха хан̃н̃аре;

на там̣ саммаггата̄ йан̃н̃ам̣, упайанти махесино.

‘‘йе ча йан̃н̃а̄ нира̄рамбха̄, йаджанти анукулам̣ сада̄;

аджел̣ака̄ ча га̄во ча, вивидха̄ неттха хан̃н̃аре;

етам̣ саммаггата̄ йан̃н̃ам̣, упайанти махесино.

‘‘етам̣ йаджетха медха̄вӣ, есо йан̃н̃о махаппхало;

етан̃хи йаджама̄насса, сеййо хоти на па̄пийо;

йан̃н̃о ча випуло хоти, пасӣданти ча девата̄’’ти.

10. бандханасуттам̣

121. тена кхо пана самайена ран̃н̃а̄ пасенадина̄ косалена маха̄джанака̄йо бандха̄пито хоти, аппекачче раджджӯхи аппекачче андӯхи аппекачче сан̇кхалика̄хи.

атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа пависим̣су. са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘идха, бханте, ран̃н̃а̄ пасенадина̄ косалена маха̄джанака̄йо бандха̄пито, аппекачче раджджӯхи аппекачче андӯхи аппекачче сан̇кхалика̄хӣ’’ти.

атха кхо бхагава̄ етаматтхам̣ видитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘на там̣ дал̣хам̣ бандханама̄ху дхӣра̄,

йада̄йасам̣ да̄руджам̣ паббаджан̃ча;

са̄раттаратта̄ ман̣икун̣д̣алесу,

путтесу да̄ресу ча йа̄ апеккха̄.

‘‘етам̣ дал̣хам̣ бандханама̄ху дхӣра̄,

оха̄ринам̣ ситхилам̣ дуппамун̃чам̣;

етампи чхетва̄на париббаджанти,

анапеккхино ка̄масукхам̣ паха̄йа̄’’ти.

пат̣хамо вагго.

тассудда̄нам̣ –

дахаро пурисо джара̄, пийам̣ атта̄нараккхито;

аппака̄ ад̣д̣акаран̣ам̣, маллика̄ йан̃н̃абандхананти.

2. дутийавагго

1. саттаджат̣иласуттам̣

122. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати пубба̄ра̄ме мига̄рама̄тупа̄са̄де. тена кхо пана самайена бхагава̄ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито бахидва̄ракот̣т̣хаке нисинно хоти. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди.

тена кхо пана самайена сатта ча джат̣ила̄ сатта ча ниган̣т̣ха̄ сатта ча ачелака̄ сатта ча екаса̄т̣ака̄ сатта ча парибба̄джака̄ парӯл̣хакаччханакхалома̄ кха̄рививидхама̄да̄йа [кха̄ривидхам̣ а̄да̄йа (пӣ.) дӣ. ни. 1.280 тадат̣т̣хакатха̄пи олокетабба̄] бхагавато авидӯре атиккаманти. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ даккхин̣аджа̄н̣уман̣д̣алам̣ патхавийам̣ нихантва̄ йена те сатта ча джат̣ила̄ сатта ча ниган̣т̣ха̄ сатта ча ачелака̄ сатта ча екаса̄т̣ака̄ сатта ча парибба̄джака̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ тиккхаттум̣ на̄мам̣ са̄веси – ‘‘ра̄джа̄хам̣, бханте, пасенади косало…пе… ра̄джа̄хам̣, бханте, пасенади косало’’ти.

атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало ачирапаккантесу тесу саттасу ча джат̣илесу саттасу ча ниган̣т̣хесу саттасу ча ачелакесу саттасу ча екаса̄т̣акесу саттасу ча парибба̄джакесу йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘йе те, бханте, локе араханто ва̄ арахаттамаггам̣ ва̄ сама̄панна̄ ете тесам̣ ан̃н̃атара̄’’ти.

‘‘дуджджа̄нам̣ кхо етам̣, маха̄ра̄джа, тайа̄ гихина̄ ка̄мабхогина̄ путтасамба̄дхасайанам̣ аджджха̄васантена ка̄сикачанданам̣ паччанубхонтена ма̄ла̄гандхавилепанам̣ дха̄райантена джа̄тарӯпараджатам̣ са̄дийантена – ‘име ва̄ араханто, име ва̄ арахаттамаггам̣ сама̄панна̄’’’ти.

‘‘сам̣ва̄сена кхо, маха̄ра̄джа, сӣлам̣ ведитаббам̣. тан̃ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена. сам̣воха̄рена кхо, маха̄ра̄джа, сочеййам̣ ведитаббам̣. тан̃ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена. а̄пада̄су кхо, маха̄ра̄джа, тха̄мо ведитаббо. со ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена. са̄каччха̄йа, кхо, маха̄ра̄джа, пан̃н̃а̄ ведитабба̄. са̄ ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена̄’’ти.

‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣ бханте! йа̄ва субха̄ситамидам̣, бханте, бхагавата̄ – ‘дуджджа̄нам̣ кхо етам̣, маха̄ра̄джа, тайа̄ гихина̄ ка̄мабхогина̄ путтасамба̄дхасайанам̣ аджджха̄васантена ка̄сикачанданам̣ паччанубхонтена ма̄ла̄гандхавилепанам̣ дха̄райантена джа̄тарӯпараджатам̣ са̄дийантена – име ва̄ араханто, име ва̄ арахаттамаггам̣ сама̄панна̄’ти. сам̣ва̄сена кхо, маха̄ра̄джа, сӣлам̣ ведитаббам̣. тан̃ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена. сам̣воха̄рена кхо маха̄ра̄джа, сочеййам̣ ведитаббам̣. тан̃ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена. а̄пада̄су кхо, маха̄ра̄джа, тха̄мо ведитаббо. со ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена. са̄каччха̄йа кхо, маха̄ра̄джа, пан̃н̃а̄ ведитабба̄. са̄ ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена̄’’ти.

‘‘ете, бханте, мама пуриса̄ чара̄ очарака̄ джанападам̣ очаритва̄ а̄гаччханти. техи пат̣хамам̣ очин̣н̣ам̣ ахам̣ паччха̄ оса̄пайисса̄ми [ойа̄йисса̄ми (сӣ.), охайисса̄ми (сйа̄. кам̣.)]. ида̄ни те, бханте, там̣ раджоджаллам̣ пава̄хетва̄ сунха̄та̄ сувилитта̄ каппитакесамассӯ ода̄таваттха̄ [ода̄таваттхавасана̄ (сӣ.)] пан̃чахи ка̄магун̣ехи самаппита̄ саман̇гӣбхӯта̄ парича̄рессантӣ’’ти.

атха кхо бхагава̄ етаматтхам̣ видитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘на ван̣н̣арӯпена наро суджа̄но,

на виссасе иттарадассанена;

сусан̃н̃ата̄нан̃хи вийан̃джанена,

асан̃н̃ата̄ локамимам̣ чаранти.

‘‘патирӯпако маттика̄кун̣д̣алова,

лохад̣д̣хама̄сова суван̣н̣ачханно;

чаранти локе [еке (сӣ. пӣ.)] парива̄рачханна̄,

анто асуддха̄ бахи собхама̄на̄’’ти.

2. пан̃чара̄джасуттам̣

123. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена пан̃чаннам̣ ра̄джӯнам̣ пасенадипамукха̄нам̣ пан̃чахи ка̄магун̣ехи самаппита̄нам̣ саман̇гӣбхӯта̄нам̣ парича̄райама̄на̄нам̣ айамантара̄катха̄ удапа̄ди – ‘‘ким̣ ну кхо ка̄ма̄нам̣ агга’’нти? татрекачче [татреке (сӣ. пӣ.)] евама̄хам̣су – ‘‘рӯпа̄ ка̄ма̄нам̣ агга’’нти. екачче евама̄хам̣су – ‘‘садда̄ ка̄ма̄нам̣ агга’’нти. екачче евама̄хам̣су – ‘‘гандха̄ ка̄ма̄нам̣ агга’’нти. екачче евама̄хам̣су – ‘‘раса̄ ка̄ма̄нам̣ агга’’нти. екачче евама̄хам̣су – ‘‘пхот̣т̣хабба̄ ка̄ма̄нам̣ агга’’нти. йато кхо те ра̄джа̄но на̄саккхим̣су ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сан̃н̃а̄петум̣.

атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало те ра̄джа̄но етадавоча – ‘‘а̄йа̄ма, ма̄риса̄, йена бхагава̄ тенупасан̇камисса̄ма; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етаматтхам̣ пат̣ипуччхисса̄ма. йатха̄ но бхагава̄ бйа̄кариссати татха̄ нам̣ дха̄ресса̄ма̄’’ти [дха̄реййа̄ма̄ти (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)]. ‘‘евам̣, ма̄риса̄’’ти кхо те ра̄джа̄но ран̃н̃о пасенадисса косаласса паччассосум̣.

атха кхо те пан̃ча ра̄джа̄но пасенадипамукха̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха, бханте, амха̄кам̣ пан̃чаннам̣ ра̄джӯнам̣ пан̃чахи ка̄магун̣ехи самаппита̄нам̣ саман̇гӣбхӯта̄нам̣ парича̄райама̄на̄нам̣ айамантара̄катха̄ удапа̄ди – ‘ким̣ ну кхо ка̄ма̄нам̣ агга’нти? екачче евама̄хам̣су – ‘рӯпа̄ ка̄ма̄нам̣ агга’нти. екачче евама̄хам̣су – ‘садда̄ ка̄ма̄нам̣ агга’нти. екачче евама̄хам̣су – ‘гандха̄ ка̄ма̄нам̣ агга’нти. екачче евама̄хам̣су – ‘раса̄ ка̄ма̄нам̣ агга’нти. екачче евама̄хам̣су – ‘пхот̣т̣хабба̄ ка̄ма̄нам̣ агга’нти. ким̣ ну кхо, бханте, ка̄ма̄нам̣ агга’’нти?

‘‘мана̄папарийантам̣ кхва̄хам̣, маха̄ра̄джа, пан̃часу ка̄магун̣есу агганти вада̄ми. тева [те ча (сӣ. пӣ. ка.), йе ча (сйа̄. кам̣.)], маха̄ра̄джа, рӯпа̄ екаччасса мана̄па̄ хонти, тева [те ча (сӣ. пӣ. ка.)] рӯпа̄ екаччасса амана̄па̄ хонти. йехи ча йо рӯпехи аттамано хоти парипун̣н̣асан̇каппо, со техи рӯпехи ан̃н̃ам̣ рӯпам̣ уттаритарам̣ ва̄ пан̣ӣтатарам̣ ва̄ на паттхети. те тасса рӯпа̄ парама̄ хонти. те тасса рӯпа̄ ануттара̄ хонти.

‘‘тева, маха̄ра̄джа, садда̄ екаччасса мана̄па̄ хонти, тева садда̄ екаччасса амана̄па̄ хонти. йехи ча йо саддехи аттамано хоти парипун̣н̣асан̇каппо, со техи саддехи ан̃н̃ам̣ саддам̣ уттаритарам̣ ва̄ пан̣ӣтатарам̣ ва̄ на паттхети. те тасса садда̄ парама̄ хонти. те тасса садда̄ ануттара̄ хонти.

‘‘тева, маха̄ра̄джа, гандха̄ екаччасса мана̄па̄ хонти, тева гандха̄ екаччасса амана̄па̄ хонти. йехи ча йо гандхехи аттамано хоти парипун̣н̣асан̇каппо, со техи гандхехи ан̃н̃ам̣ гандхам̣ уттаритарам̣ ва̄ пан̣ӣтатарам̣ ва̄ на паттхети. те тасса гандха̄ парама̄ хонти. те тасса гандха̄ ануттара̄ хонти.

‘‘тева, маха̄ра̄джа, раса̄ екаччасса мана̄па̄ хонти, тева раса̄ екаччасса амана̄па̄ хонти. йехи ча йо расехи аттамано хоти парипун̣н̣асан̇каппо, со техи расехи ан̃н̃ам̣ расам̣ уттаритарам̣ ва̄ пан̣ӣтатарам̣ ва̄ на паттхети. те тасса раса̄ парама̄ хонти. те тасса раса̄ ануттара̄ хонти.

‘‘тева, маха̄ра̄джа, пхот̣т̣хабба̄ екаччасса мана̄па̄ хонти, тева пхот̣т̣хабба̄ екаччасса амана̄па̄ хонти. йехи ча йо пхот̣т̣хаббехи аттамано хоти парипун̣н̣асан̇каппо, со техи пхот̣т̣хаббехи ан̃н̃ам̣ пхот̣т̣хаббам̣ уттаритарам̣ ва̄ пан̣ӣтатарам̣ ва̄ на паттхети. те тасса пхот̣т̣хабба̄ парама̄ хонти. те тасса пхот̣т̣хабба̄ ануттара̄ хонтӣ’’ти.

тена кхо пана самайена чанданан̇галико упа̄сако тассам̣ париса̄йам̣ нисинно хоти. атха кхо чанданан̇галико упа̄сако ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘пат̣ибха̄ти мам̣ бхагава̄, пат̣ибха̄ти мам̣ сугата̄’’ти. ‘‘пат̣ибха̄ту там̣ чанданан̇галика̄’’ти бхагава̄ авоча.

атха кхо чанданан̇галико упа̄сако бхагавато саммукха̄ таданурӯпа̄йа га̄тха̄йа абхиттхави –

‘‘падумам̣ йатха̄ коканадам̣ сугандхам̣,

па̄то сийа̄ пхулламавӣтагандхам̣;

ан̇гӣрасам̣ пасса вирочама̄нам̣,

тапантама̄диччамиванталиккхе’’ти.

атха кхо те пан̃ча ра̄джа̄но чанданан̇галикам̣ упа̄сакам̣ пан̃чахи уттара̄сан̇гехи аччха̄десум̣. атха кхо чанданан̇галико упа̄сако техи пан̃чахи уттара̄сан̇гехи бхагавантам̣ аччха̄десӣти.

3. дон̣апа̄касуттам̣

124. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена ра̄джа̄ пасенади косало дон̣апа̄какурам̣ [дон̣апа̄касудам̣ (сӣ.), дон̣апа̄кам̣ судам̣ (пӣ.)] бхун̃джати. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхутта̄вӣ махасса̄сӣ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди.

атха кхо бхагава̄ ра̄джа̄нам̣ пасенадим̣ косалам̣ бхутта̄вим̣ махасса̄сим̣ видитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘мануджасса сада̄ сатӣмато,

маттам̣ джа̄нато ладдхабходжане;

танукасса [тану тасса (сӣ. пӣ.)] бхаванти ведана̄,

сан̣икам̣ джӣрати а̄йупа̄лайа’’нти.

тена кхо пана самайена судассано ма̄н̣аво ран̃н̃о пасенадисса косаласса пит̣т̣хито т̣хито хоти. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало судассанам̣ ма̄н̣авам̣ а̄мантеси – ‘‘ехи твам̣, та̄та судассана, бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ парийа̄пун̣итва̄ мама бхатта̄бхиха̄ре (бхатта̄бхиха̄ре) [( ) сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ. поттхакесу наттхи] бха̄са. ахан̃ча те девасикам̣ каха̄пан̣асатам̣ (каха̄пан̣асатам̣) [( ) сӣ. сйа̄. кам̣. поттхакесу наттхи] ниччам̣ бхиккхам̣ паваттайисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣ дева̄’’ти кхо судассано ма̄н̣аво ран̃н̃о пасенадисса косаласса пат̣иссутва̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ парийа̄пун̣итва̄ ран̃н̃о пасенадисса косаласса бхатта̄бхиха̄ре судам̣ бха̄сати –

‘‘мануджасса сада̄ сатӣмато,

маттам̣ джа̄нато ладдхабходжане;

танукасса бхаванти ведана̄,

сан̣икам̣ джӣрати а̄йупа̄лайа’’нти.

атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало анупуббена на̄л̣икоданапарамата̄йа [на̄л̣икоданаматта̄йа (ка.)] сан̣т̣ха̄си. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало апарена самайена сусалликхитагатто па̄н̣ина̄ гатта̄ни анумаджджанто та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси – ‘‘убхайена вата мам̣ со бхагава̄ аттхена анукампи – дит̣т̣хадхаммикена чева аттхена сампара̄йикена ча̄’’ти.

4. пат̣хамасан̇га̄масуттам̣

125. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ра̄джа̄ ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто чатуран̇гиним̣ сенам̣ саннайхитва̄ ра̄джа̄нам̣ пасенадим̣ косалам̣ аббхуййа̄си йена ка̄си. ассоси кхо ра̄джа̄ пасенади косало – ‘‘ра̄джа̄ кира ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто чатуран̇гиним̣ сенам̣ саннайхитва̄ мамам̣ аббхуййа̄то йена ка̄сӣ’’ти. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало чатуран̇гиним̣ сенам̣ саннайхитва̄ ра̄джа̄нам̣ ма̄гадхам̣ аджа̄тасаттум̣ ведехипуттам̣ паччуййа̄си йена ка̄си. атха кхо ра̄джа̄ ча ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто ра̄джа̄ ча пасенади косало сан̇га̄месум̣. тасмим̣ кхо пана сан̇га̄ме ра̄джа̄ ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто ра̄джа̄нам̣ пасенадим̣ косалам̣ пара̄джеси. пара̄джито ча ра̄джа̄ пасенади косало сакамева [сан̇га̄ма̄ (ка.)] ра̄джадха̄ним̣ са̄ваттхим̣ паччуййа̄си [па̄йа̄си (сӣ. пӣ.)].

атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа пависим̣су. са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ –

‘‘идха, бханте, ра̄джа̄ ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто чатуран̇гиним̣ сенам̣ саннайхитва̄ ра̄джа̄нам̣ пасенадим̣ косалам̣ аббхуййа̄си йена ка̄си. ассоси кхо, бханте, ра̄джа̄ пасенади косало – ‘ра̄джа̄ кира ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто чатуран̇гиним̣ сенам̣ саннайхитва̄ мамам̣ аббхуййа̄то йена ка̄сӣ’ти. атха кхо, бханте, ра̄джа̄ пасенади косало чатуран̇гиним̣ сенам̣ саннайхитва̄ ра̄джа̄нам̣ ма̄гадхам̣ аджа̄тасаттум̣ ведехипуттам̣ паччуййа̄си йена ка̄си. атха кхо, бханте, ра̄джа̄ ча ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто ра̄джа̄ ча пасенади косало сан̇га̄месум̣. тасмим̣ кхо пана, бханте, сан̇га̄ме ра̄джа̄ ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто ра̄джа̄нам̣ пасенадим̣ косалам̣ пара̄джеси. пара̄джито ча, бханте, ра̄джа̄ пасенади косало сакамева ра̄джадха̄ним̣ са̄ваттхим̣ паччуййа̄сӣ’’ти.

‘‘ра̄джа̄, бхиккхаве, ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто па̄памитто па̄пасаха̄йо па̄пасампаван̇ко; ра̄джа̄ ча кхо, бхиккхаве, пасенади косало калйа̄н̣амитто калйа̄н̣асаха̄йо калйа̄н̣асампаван̇ко. аджджева [аджджатан̃ча (сӣ. пӣ.), аджджевам̣ (сйа̄. кам̣.)], бхиккхаве, ра̄джа̄ пасенади косало имам̣ раттим̣ дуккхам̣ сети пара̄джито’’ти. идамавоча…пе…

‘‘джайам̣ верам̣ пасавати, дуккхам̣ сети пара̄джито;

упасанто сукхам̣ сети, хитва̄ джайапара̄джайа’’нти.

5. дутийасан̇га̄масуттам̣

126. [еттха ‘‘атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало чатуран̇гиним̣ сенам̣ саннайхитва̄ ра̄джа̄нам̣ ма̄гадхам̣ аджа̄тасаттум̣ ведехипуттам̣ аббхуййа̄сӣ’’ти а̄дина̄ па̄т̣хена бхавитаббам̣. ат̣т̣хакатха̄йам̣ хи ‘‘аббхуййа̄сӣти пара̄джайе гарахаппатто…пе… вуттаджайака̄ран̣ам̣ сутва̄ абхиуййа̄сӣ’’ти вуттам̣] атха кхо ра̄джа̄ ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто чатуран̇гиним̣ сенам̣ саннайхитва̄ ра̄джа̄нам̣ пасенадим̣ косалам̣ аббхуййа̄си йена ка̄си. ассоси кхо ра̄джа̄ пасенади косало – ‘‘ра̄джа̄ кира ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто чатуран̇гиним̣ сенам̣ саннайхитва̄ мамам̣ аббхуййа̄то йена ка̄сӣ’’ти. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало чатуран̇гиним̣ сенам̣ саннайхитва̄ ра̄джа̄нам̣ ма̄гадхам̣ аджа̄тасаттум̣ ведехипуттам̣ паччуййа̄си йена ка̄си. атха кхо ра̄джа̄ ча ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто ра̄джа̄ ча пасенади косало сан̇га̄месум̣. тасмим̣ кхо пана сан̇га̄ме ра̄джа̄ пасенади косало ра̄джа̄нам̣ ма̄гадхам̣ аджа̄тасаттум̣ ведехипуттам̣ пара̄джеси, джӣвагга̄хан̃ча нам̣ аггахеси. атха кхо ран̃н̃о пасенадисса косаласса етадахоси – ‘‘кин̃ча̄пи кхо мйа̄йам̣ ра̄джа̄ ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто адуббхантасса дуббхати, атха ча пана ме бха̄гинеййо хоти. йам̣нӯна̄хам̣ ран̃н̃о ма̄гадхасса аджа̄тасаттуно ведехипуттасса саббам̣ хаттхика̄йам̣ парийа̄дийитва̄ саббам̣ ассака̄йам̣ парийа̄дийитва̄ саббам̣ ратхака̄йам̣ парийа̄дийитва̄ саббам̣ паттика̄йам̣ парийа̄дийитва̄ джӣвантамева нам̣ осаджджеййа’’нти [оссаджджеййанти (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)].

атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало ран̃н̃о ма̄гадхасса аджа̄тасаттуно ведехипуттасса саббам̣ хаттхика̄йам̣ парийа̄дийитва̄ саббам̣ ассака̄йам̣ парийа̄дийитва̄ саббам̣ ратхака̄йам̣ парийа̄дийитва̄ саббам̣ паттика̄йам̣ парийа̄дийитва̄ джӣвантамева нам̣ осаджджи [оссаджи (сӣ.), оссаджджи (сйа̄. кам̣. пӣ.)].

атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа пависим̣су. са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ –

‘‘идха, бханте, ра̄джа̄ ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто чатуран̇гиним̣ сенам̣ саннайхитва̄ ра̄джа̄нам̣ пасенадим̣ косалам̣ аббхуййа̄си йена ка̄си. ассоси кхо, бханте, ра̄джа̄ пасенади косало – ‘ра̄джа̄ кира ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто чатуран̇гиним̣ сенам̣ саннайхитва̄ мамам̣ аббхуййа̄то йена ка̄сӣ’ти. атха кхо, бханте, ра̄джа̄ пасенади косало чатуран̇гиним̣ сенам̣ саннайхитва̄ ра̄джа̄нам̣ ма̄гадхам̣ аджа̄тасаттум̣ ведехипуттам̣ паччуййа̄си йена ка̄си. атха кхо, бханте, ра̄джа̄ ча ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто ра̄джа̄ ча пасенади косало сан̇га̄месум̣. тасмим̣ кхо пана, бханте, сан̇га̄ме ра̄джа̄ пасенади косало ра̄джа̄нам̣ ма̄гадхам̣ аджа̄тасаттум̣ ведехипуттам̣ пара̄джеси, джӣвагга̄хан̃ча нам̣ аггахеси. атха кхо, бханте, ран̃н̃о пасенадисса косаласса етадахоси – ‘кин̃ча̄пи кхо мйа̄йам̣ ра̄джа̄ ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто адуббхантасса дуббхати, атха ча пана ме бха̄гинеййо хоти. йам̣нӯна̄хам̣ ран̃н̃о ма̄гадхасса аджа̄тасаттуно ведехипуттасса саббам̣ хаттхика̄йам̣ парийа̄дийитва̄ саббам̣ ассака̄йам̣ саббам̣ ратхака̄йам̣ саббам̣ паттика̄йам̣ парийа̄дийитва̄ джӣвантамева нам̣ осаджджеййа’’’нти.

‘‘атха кхо, бханте, ра̄джа̄ пасенади косало ран̃н̃о ма̄гадхасса аджа̄тасаттуно ведехипуттасса саббам̣ хаттхика̄йам̣ парийа̄дийитва̄ саббам̣ ассака̄йам̣ парийа̄дийитва̄ саббам̣ ратхака̄йам̣ парийа̄дийитва̄ саббам̣ паттика̄йам̣ парийа̄дийитва̄ джӣвантамева нам̣ осаджджӣ’’ти. атха кхо бхагава̄ етаматтхам̣ видитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘вилумпатева пурисо, йа̄васса упакаппати;

йада̄ чан̃н̃е вилумпанти, со вилутто вилуппати [вилумпати (сӣ. пӣ. ка.)].

‘‘т̣ха̄нан̃хи ман̃н̃ати ба̄ло, йа̄ва па̄пам̣ на паччати;

йада̄ ча паччати па̄пам̣, атха дуккхам̣ нигаччхати.

‘‘ханта̄ лабхати [лабхати ханта̄ (сӣ. сйа̄. кам̣.)] ханта̄рам̣, джета̄рам̣ лабхате джайам̣;

аккосако ча аккосам̣, росета̄ран̃ча росако;

атха каммавиват̣т̣ена, со вилутто вилуппатӣ’’ти.

6. маллика̄суттам̣

127. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. атха кхо ан̃н̃атаро пурисо йена ра̄джа̄ пасенади косало тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ран̃н̃о пасенадисса косаласса упакан̣н̣аке а̄рочеси – ‘‘маллика̄, дева, девӣ дхӣтарам̣ виджа̄та̄’’ти. евам̣ вутте, ра̄джа̄ пасенади косало анаттамано ахоси.

атха кхо бхагава̄ ра̄джа̄нам̣ пасенадим̣ косалам̣ анаттаманатам̣ видитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘иттхӣпи хи екаччийа̄, сеййа̄ поса джана̄дхипа;

медха̄винӣ сӣлаватӣ, сассудева̄ патиббата̄.

‘‘тасса̄ йо джа̄йати посо, сӯро хоти дисампати;

та̄диса̄ субхагийа̄ [субхарийа̄путто (ка.)] путто, раджджампи ануса̄сатӣ’’ти.

7. аппама̄дасуттам̣

128. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘аттхи ну кхо, бханте, еко дхаммо йо убхо аттхе самадхиггайха тит̣т̣хати – дит̣т̣хадхаммикан̃чева аттхам̣ сампара̄йикан̃ча̄’’ти?

‘‘аттхи кхо, маха̄ра̄джа, еко дхаммо йо убхо аттхе самадхиггайха тит̣т̣хати – дит̣т̣хадхаммикан̃чева аттхам̣ сампара̄йикан̃ча̄’’ти.

‘‘катамо пана, бханте, еко дхаммо, йо убхо аттхе самадхиггайха тит̣т̣хати – дит̣т̣хадхаммикан̃чева аттхам̣ сампара̄йикан̃ча̄’’ти?

‘‘аппама̄до кхо, маха̄ра̄джа, еко дхаммо, йо убхо аттхе самадхиггайха тит̣т̣хати – дит̣т̣хадхаммикан̃чева аттхам̣ сампара̄йикан̃ча̄ти. сеййатха̄пи, маха̄ра̄джа, йа̄ни ка̄ничи джан̇гала̄нам̣ [джан̇гама̄нам̣ (сӣ. пӣ.)] па̄н̣а̄нам̣ пададжа̄та̄ни, сабба̄ни та̄ни хаттхипаде самодха̄нам̣ гаччханти, хаттхипадам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати – йадидам̣ махантаттена; евамева кхо, маха̄ра̄джа, аппама̄до еко дхаммо, йо убхо аттхе самадхиггайха тит̣т̣хати – дит̣т̣хадхаммикан̃чева аттхам̣ сампара̄йикан̃ча̄’’ти. идамавоча…пе…

‘‘а̄йум̣ арогийам̣ ван̣н̣ам̣, саггам̣ учча̄кулӣнатам̣;

ратийо паттхайантена, ул̣а̄ра̄ апара̄пара̄.

‘‘аппама̄дам̣ пасам̣санти, пун̃н̃акирийа̄су пан̣д̣ита̄;

аппаматто убхо аттхе, адхигган̣ха̄ти пан̣д̣ито.

‘‘дит̣т̣хе дхамме ча йо аттхо, йо чаттхо сампара̄йико;

аттха̄бхисамайа̄ дхӣро, пан̣д̣итоти павуччатӣ’’ти.

8. калйа̄н̣амиттасуттам̣

129. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха майхам̣, бханте, рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо, со ча кхо калйа̄н̣амиттасса калйа̄н̣асаха̄йасса калйа̄н̣асампаван̇касса, но па̄памиттасса но па̄пасаха̄йасса но па̄пасампаван̇касса̄’’’ти.

‘‘еваметам̣, маха̄ра̄джа, еваметам̣, маха̄ра̄джа! сва̄ккха̄то, маха̄ра̄джа, майа̄ дхаммо. со ча кхо калйа̄н̣амиттасса калйа̄н̣асаха̄йасса калйа̄н̣асампаван̇касса, но па̄памиттасса но па̄пасаха̄йасса но па̄пасампаван̇касса̄ти.

‘‘екамида̄хам̣, маха̄ра̄джа, самайам̣ саккесу вихара̄ми нагаракам̣ на̄ма сакйа̄нам̣ нигамо. атха кхо, маха̄ра̄джа, а̄нандо бхиккху йена̄хам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо, маха̄ра̄джа, а̄нандо бхиккху мам̣ етадавоча – ‘упад̣д̣хамидам̣, бханте, брахмачарийасса – йадидам̣ калйа̄н̣амиттата̄ калйа̄н̣асаха̄йата̄ калйа̄н̣асампаван̇ката̄’’’ти.

‘‘евам̣ вутта̄хам̣, маха̄ра̄джа, а̄нандам̣ бхиккхум̣ етадавочам̣ – ‘ма̄ хевам̣, а̄нанда, ма̄ хевам̣, а̄нанда! сакаламева хидам̣, а̄нанда, брахмачарийам̣ – йадидам̣ калйа̄н̣амиттата̄ калйа̄н̣асаха̄йата̄ калйа̄н̣асампаван̇ката̄. калйа̄н̣амиттассетам̣, а̄нанда, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ калйа̄н̣асаха̄йасса калйа̄н̣асампаван̇касса арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати’’’.

‘‘катхан̃ча, а̄нанда, бхиккху калйа̄н̣амитто калйа̄н̣асаха̄йо калйа̄н̣асампаван̇ко арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха̄нанда, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣, самма̄сан̇каппам̣ бха̄вети…пе… самма̄ва̄чам̣ бха̄вети…пе… самма̄каммантам̣ бха̄вети…пе… самма̄а̄джӣвам̣ бха̄вети…пе… самма̄ва̄йа̄мам̣ бха̄вети…пе… самма̄сатим̣ бха̄вети…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, а̄нанда, бхиккху калйа̄н̣амитто калйа̄н̣асаха̄йо калйа̄н̣асампаван̇ко арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти. тадамина̄петам̣, а̄нанда, парийа̄йена ведитаббам̣ йатха̄ сакаламевидам̣ брахмачарийам̣ – йадидам̣ калйа̄н̣амиттата̄ калйа̄н̣асаха̄йата̄ калйа̄н̣асампаван̇ката̄’’ти.

‘‘маман̃хи, а̄нанда, калйа̄н̣амиттам̣ а̄гамма джа̄тидхамма̄ сатта̄ джа̄тийа̄ паримуччанти, джара̄дхамма̄ сатта̄ джара̄йа паримуччанти, бйа̄дхидхамма̄ сатта̄ бйа̄дхито паримуччанти, маран̣адхамма̄ сатта̄ маран̣ена паримуччанти, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садхамма̄ сатта̄ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сехи паримуччанти. имина̄ кхо етам̣, а̄нанда, парийа̄йена ведитаббам̣ йатха̄ сакаламевидам̣ брахмачарийам̣ – йадидам̣ калйа̄н̣амиттата̄ калйа̄н̣асаха̄йата̄ калйа̄н̣асампаван̇ката̄’’ти.

‘‘тасма̄тиха те, маха̄ра̄джа, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘калйа̄н̣амитто бхависса̄ми калйа̄н̣асаха̄йо калйа̄н̣асампаван̇ко’ти. еван̃хи те, маха̄ра̄джа, сиккхитаббам̣.

‘‘калйа̄н̣амиттасса те, маха̄ра̄джа, калйа̄н̣асаха̄йасса калйа̄н̣асампаван̇касса айам̣ еко дхаммо упанисса̄йа виха̄таббо – аппама̄до кусалесу дхаммесу.

‘‘аппаматтасса те, маха̄ра̄джа, вихарато аппама̄дам̣ упанисса̄йа, иттха̄га̄расса ануйантасса евам̣ бхависсати – ‘ра̄джа̄ кхо аппаматто вихарати, аппама̄дам̣ упанисса̄йа. ханда, майампи аппаматта̄ вихара̄ма, аппама̄дам̣ упанисса̄йа̄’’’ти.

‘‘аппаматтасса те, маха̄ра̄джа, вихарато аппама̄дам̣ упанисса̄йа, кхаттийа̄нампи ануйанта̄нам̣ евам̣ бхависсати – ‘ра̄джа̄ кхо аппаматто вихарати аппама̄дам̣ упанисса̄йа. ханда, майампи аппаматта̄ вихара̄ма, аппама̄дам̣ упанисса̄йа̄’’’ти.

‘‘аппаматтасса те, маха̄ра̄джа, вихарато аппама̄дам̣ упанисса̄йа, балака̄йассапи евам̣ бхависсати – ‘ра̄джа̄ кхо аппаматто вихарати аппама̄дам̣ упанисса̄йа. ханда, майампи аппаматта̄ вихара̄ма, аппама̄дам̣ упанисса̄йа̄’’’ти.

‘‘аппаматтасса те, маха̄ра̄джа, вихарато аппама̄дам̣ упанисса̄йа, негамаджа̄нападассапи евам̣ бхависсати – ‘ра̄джа̄ кхо аппаматто вихарати, аппама̄дам̣ упанисса̄йа. ханда, майампи аппаматта̄ вихара̄ма, аппама̄дам̣ упанисса̄йа̄’’’ти?

‘‘аппаматтасса те, маха̄ра̄джа, вихарато аппама̄дам̣ упанисса̄йа, атта̄пи гутто раккхито бхависсати – иттха̄га̄рампи гуттам̣ раккхитам̣ бхависсати, косакот̣т̣ха̄га̄рампи гуттам̣ раккхитам̣ бхависсатӣ’’ти. идамавоча…пе…

‘‘бхоге паттхайама̄нена, ул̣а̄ре апара̄паре;

аппама̄дам̣ пасам̣санти, пун̃н̃акирийа̄су пан̣д̣ита̄.

‘‘аппаматто убхо аттхе, адхигган̣ха̄ти пан̣д̣ито;

дит̣т̣хе дхамме ча йо аттхо, йо чаттхо сампара̄йико;

аттха̄бхисамайа̄ дхӣро, пан̣д̣итоти павуччатӣ’’ти.

9. пат̣хамаапуттакасуттам̣

130. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало дива̄ дивасса йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ра̄джа̄нам̣ пасенадим̣ косалам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘ханда, куто ну твам̣, маха̄ра̄джа, а̄гаччхаси дива̄ дивасса̄’’ти?

‘‘идха, бханте, са̄ваттхийам̣ сет̣т̣хи гахапати ка̄лан̇като. тамахам̣ апуттакам̣ са̄патеййам̣ ра̄джантепурам̣ атихаритва̄ а̄гаччха̄ми. асӣти, бханте, сатасахасса̄ни хиран̃н̃ассева, ко пана ва̄до рӯпийасса! тасса кхо пана, бханте, сет̣т̣хисса гахапатисса еварӯпо бхаттабхого ахоси – кан̣а̄джакам̣ бхун̃джати билан̇гадутийам̣. еварӯпо ваттхабхого ахоси – са̄н̣ам̣ дха̄рети типаккхавасанам̣. еварӯпо йа̄набхого ахоси – джаджджараратхакена йа̄ти пан̣н̣ачхаттакена дха̄рийама̄нена̄’’ти.

‘‘еваметам̣, маха̄ра̄джа, еваметам̣, маха̄ра̄джа! асаппурисо кхо, маха̄ра̄джа, ул̣а̄ре бхоге лабхитва̄ неватта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети, на ма̄та̄питаро сукхети пӣн̣ети, на путтада̄рам̣ сукхети пӣн̣ети, на да̄сакаммакарапорисе сукхети пӣн̣ети, на митта̄мачче сукхети пӣн̣ети, на саман̣абра̄хман̣есу уддхаггикам̣ даккхин̣ам̣ патит̣т̣ха̄пети соваггикам̣ сукхавипа̄кам̣ саггасам̣ваттаникам̣. тасса те бхоге евам̣ самма̄ апарибхун̃джийама̄не [апарибхун̃джама̄но (саббаттха)] ра̄джа̄но ва̄ харанти чора̄ ва̄ харанти агги ва̄ д̣ахати удакам̣ ва̄ вахати аппийа̄ ва̄ да̄йа̄да̄ харанти. евам̣са те [евам̣ санте (сӣ. пӣ.)], маха̄ра̄джа, бхога̄ самма̄ апарибхун̃джийама̄на̄ париккхайам̣ гаччханти, но парибхогам̣.

‘‘сеййатха̄пи, маха̄ра̄джа, амануссат̣т̣ха̄не поккхаран̣ӣ аччходака̄ сӣтодака̄ са̄тодака̄ сетодака̄ супатиттха̄ раман̣ӣйа̄. там̣ джано нева хареййа на пивеййа на наха̄йеййа на йатха̄паччайам̣ ва̄ кареййа. еван̃хи там̣, маха̄ра̄джа, удакам̣ самма̄ апарибхун̃джийама̄нам̣ [апарибхун̃джама̄нам̣ (сйа̄. кам̣.)] париккхайам̣ гаччхеййа, но парибхогам̣. евамева кхо, маха̄ра̄джа, асаппурисо ул̣а̄ре бхоге лабхитва̄ неватта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети, на ма̄та̄питаро сукхети пӣн̣ети, на путтада̄рам̣ сукхети пӣн̣ети, на да̄сакаммакарапорисе сукхети пӣн̣ети, на митта̄мачче сукхети пӣн̣ети, на саман̣абра̄хман̣есу уддхаггикам̣ даккхин̣ам̣ патит̣т̣ха̄пети соваггикам̣ сукхавипа̄кам̣ саггасам̣ваттаникам̣. тасса те бхоге евам̣ самма̄ апарибхун̃джийама̄не ра̄джа̄но ва̄ харанти чора̄ ва̄ харанти агги ва̄ д̣ахати удакам̣ ва̄ вахати аппийа̄ ва̄ да̄йа̄да̄ харанти. евам̣са те [евам̣ санте (сӣ. пӣ.)], маха̄ра̄джа, бхога̄ самма̄ апарибхун̃джийама̄на̄ париккхайам̣ гаччханти, но парибхогам̣.

‘‘саппурисо ча кхо, маха̄ра̄джа, ул̣а̄ре бхоге лабхитва̄ атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети, ма̄та̄питаро сукхети пӣн̣ети, путтада̄рам̣ сукхети пӣн̣ети, да̄сакаммакарапорисе сукхети пӣн̣ети, митта̄мачче сукхети пӣн̣ети, саман̣абра̄хман̣есу уддхаггикам̣ даккхин̣ам̣ патит̣т̣ха̄пети соваггикам̣ сукхавипа̄кам̣ саггасам̣ваттаникам̣. тасса те бхоге евам̣ самма̄ парибхун̃джийама̄не нева ра̄джа̄но харанти, на чора̄ харанти, на агги д̣ахати, на удакам̣ вахати, на аппийа̄ да̄йа̄да̄ харанти. евам̣са те, маха̄ра̄джа, бхога̄ самма̄ парибхун̃джийама̄на̄ парибхогам̣ гаччханти, но париккхайам̣.

‘‘сеййатха̄пи, маха̄ра̄джа, га̄масса ва̄ нигамасса ва̄ авидӯре поккхаран̣ӣ аччходака̄ сӣтодака̄ са̄тодака̄ сетодака̄ супатиттха̄ раман̣ӣйа̄. тан̃ча удакам̣ джано хареййапи пивеййапи наха̄йеййапи йатха̄паччайампи кареййа. еван̃хи там̣, маха̄ра̄джа, удакам̣ самма̄ парибхун̃джийама̄нам̣ парибхогам̣ гаччхеййа, но париккхайам̣. евамева кхо, маха̄ра̄джа, саппурисо ул̣а̄ре бхоге лабхитва̄ атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети, ма̄та̄питаро сукхети пӣн̣ети, путтада̄рам̣ сукхети пӣн̣ети, да̄сакаммакарапорисе сукхети пӣн̣ети, митта̄мачче сукхети пӣн̣ети, саман̣абра̄хман̣есу уддхаггикам̣ даккхин̣ам̣ патит̣т̣ха̄пети соваггикам̣ сукхавипа̄кам̣ саггасам̣ваттаникам̣. тасса те бхоге евам̣ самма̄ парибхун̃джийама̄не нева ра̄джа̄но харанти, на чора̄ харанти, на агги д̣ахати, на удакам̣ вахати, на аппийа̄ да̄йа̄да̄ харанти. евам̣са те, маха̄ра̄джа, бхога̄ самма̄ парибхун̃джийама̄на̄ парибхогам̣ гаччханти, но париккхайа’’нти.

‘‘амануссат̣т̣ха̄не удакам̣ва сӣтам̣,

тадапеййама̄нам̣ парисосамети;

евам̣ дханам̣ ка̄пурисо лабхитва̄,

неваттана̄ бхун̃джати но дада̄ти.

дхӣро ча вин̃н̃ӯ адхигамма бхоге,

со бхун̃джати киччакаро ча хоти;

со н̃а̄тисан̇гхам̣ нисабхо бхаритва̄,

аниндито саггамупети т̣ха̄на’’нти.

10. дутийаапуттакасуттам̣

131. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало дива̄ дивасса йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ екамантам̣ нисиннам̣ кхо ра̄джа̄нам̣ пасенадим̣ косалам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘ханда, куто ну твам̣, маха̄ра̄джа, а̄гаччхаси дива̄ дивасса̄’’ти?

‘‘идха, бханте, са̄ваттхийам̣ сет̣т̣хи гахапати ка̄лан̇като. тамахам̣ апуттакам̣ са̄патеййам̣ ра̄джантепурам̣ атихаритва̄ а̄гаччха̄ми. сатам̣, бханте, сатасахасса̄ни хиран̃н̃ассева, ко пана ва̄до рӯпийасса! тасса кхо пана, бханте, сет̣т̣хисса гахапатисса еварӯпо бхаттабхого ахоси – кан̣а̄джакам̣ бхун̃джати билан̇гадутийам̣. еварӯпо ваттхабхого ахоси – са̄н̣ам̣ дха̄рети типаккхавасанам̣. еварӯпо йа̄набхого ахоси – джаджджараратхакена йа̄ти пан̣н̣ачхаттакена дха̄рийама̄нена̄’’ти.

‘‘еваметам̣, маха̄ра̄джа, еваметам̣, маха̄ра̄джа! бхӯтапуббам̣ со, маха̄ра̄джа, сет̣т̣хи гахапати таггарасикхим̣ на̄ма паччекасамбуддхам̣ пин̣д̣апа̄тена пат̣ипа̄деси. ‘детха саман̣асса пин̣д̣а’нти ватва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми. датва̄ ча пана паччха̄ виппат̣иса̄рӣ ахоси – ‘вараметам̣ пин̣д̣апа̄там̣ да̄са̄ ва̄ каммакара̄ ва̄ бхун̃джеййу’нти. бха̄ту ча пана екапуттакам̣ са̄патеййасса ка̄ран̣а̄ джӣвита̄ воропеси.

‘‘йам̣ кхо со, маха̄ра̄джа, сет̣т̣хи гахапати таггарасикхим̣ паччекасамбуддхам̣ пин̣д̣апа̄тена пат̣ипа̄деси, тасса каммасса випа̄кена саттаккхаттум̣ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджи. тассева каммасса випа̄ка̄васесена имисса̄йева са̄ваттхийа̄ саттаккхаттум̣ сет̣т̣хиттам̣ ка̄реси. йам̣ кхо со, маха̄ра̄джа, сет̣т̣хи гахапати датва̄ паччха̄ виппат̣иса̄рӣ ахоси – ‘вараметам̣ пин̣д̣апа̄там̣ да̄са̄ ва̄ каммакара̄ ва̄ бхун̃джеййу’нти, тасса каммасса випа̄кена на̄ссул̣а̄ра̄йа бхаттабхога̄йа читтам̣ намати, на̄ссул̣а̄ра̄йа ваттхабхога̄йа читтам̣ намати, на̄ссул̣а̄ра̄йа йа̄набхога̄йа читтам̣ намати, на̄ссул̣а̄ра̄нам̣ пан̃чаннам̣ ка̄магун̣а̄нам̣ бхога̄йа читтам̣ намати. йам̣ кхо со, маха̄ра̄джа, сет̣т̣хи гахапати бха̄ту ча пана екапуттакам̣ са̄патеййасса ка̄ран̣а̄ джӣвита̄ воропеси, тасса каммасса випа̄кена бахӯни васса̄ни бахӯни вассасата̄ни бахӯни вассасахасса̄ни бахӯни вассасатасахасса̄ни нирайе паччиттха. тассева каммасса випа̄ка̄васесена идам̣ саттамам̣ апуттакам̣ са̄патеййам̣ ра̄джакосам̣ павесети. тасса кхо, маха̄ра̄джа, сет̣т̣хисса гахапатисса пура̄н̣ан̃ча пун̃н̃ам̣ париккхӣн̣ам̣, наван̃ча пун̃н̃ам̣ анупачитам̣. аджджа пана, маха̄ра̄джа, сет̣т̣хи гахапати маха̄роруве нирайе паччатӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте, сет̣т̣хи гахапати маха̄рорувам̣ нирайам̣ упапанно’’ти. ‘‘евам̣, маха̄ра̄джа, сет̣т̣хи гахапати маха̄рорувам̣ нирайам̣ упапанно’’ти. идамавоча…пе….

‘‘дхан̃н̃ам̣ дханам̣ раджатам̣ джа̄тарӯпам̣, париггахам̣ ва̄пи йадаттхи кин̃чи;

да̄са̄ каммакара̄ песса̄, йе часса ануджӣвино.

‘‘саббам̣ на̄да̄йа гантаббам̣, саббам̣ никкхиппага̄минам̣ [никкхӣпага̄минам̣ (сйа̄. кам̣. ка.)];

йан̃ча кароти ка̄йена, ва̄ча̄йа уда четаса̄.

‘‘тан̃хи тасса сакам̣ хоти, тан̃ча а̄да̄йа гаччхати;

тан̃часса анугам̣ хоти, чха̄йа̄ва анапа̄йинӣ.

‘‘тасма̄ кареййа калйа̄н̣ам̣, ничайам̣ сампара̄йикам̣;

пун̃н̃а̄ни паралокасмим̣, патит̣т̣ха̄ хонти па̄н̣ина’’нти.

дутийо вагго.

тассудда̄нам̣ –

джат̣ила̄ пан̃ча ра̄джа̄но, дон̣апа̄какурена ча;

сан̇га̄мена две вутта̄ни, маллика̄ [дхӣтара̄ (бахӯсу)] две аппама̄дена ча;

апуттакена две вутта̄, вагго тена павуччатӣти.

3. татийавагго

1. пуггаласуттам̣

132. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ра̄джа̄нам̣ пасенадим̣ косалам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘чатта̄роме, маха̄ра̄джа, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? тамотамапара̄йано, тамоджотипара̄йано, джотитамапара̄йано, джотиджотипара̄йано’’.

‘‘катхан̃ча, маха̄ра̄джа пуггало тамотамапара̄йано хоти? идха, маха̄ра̄джа, екаччо пуггало нӣче куле пачча̄джа̄то хоти, чан̣д̣а̄лакуле ва̄ венакуле [вен̣акуле (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ва̄ неса̄дакуле ва̄ ратхака̄ракуле ва̄ пуккусакуле ва̄ далидде аппаннапа̄набходжане касиравуттике, йаттха касирена гха̄саччха̄до лаббхати. со ча хоти дуббан̣н̣о дуддасико окот̣имако бавха̄ба̄дхо [бахва̄ба̄дхо (ка.)] ка̄н̣о ва̄ кун̣ӣ ва̄ кхан̃джо ва̄ паккхахато ва̄, на ла̄бхӣ аннасса па̄насса ваттхасса йа̄насса ма̄ла̄гандхавилепанасса сеййа̄васатхападӣпеййасса. со ка̄йена дуччаритам̣ чарати, ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чарати, манаса̄ дуччаритам̣ чарати. со ка̄йена дуччаритам̣ чаритва̄ ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чаритва̄ манаса̄ дуччаритам̣ чаритва̄, ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати.

‘‘сеййатха̄пи, маха̄ра̄джа, пурисо андхака̄ра̄ ва̄ андхака̄рам̣ гаччхеййа, тама̄ ва̄ тамам̣ гаччхеййа, лохитамала̄ ва̄ лохитамалам̣ гаччхеййа. татхӯпама̄хам̣, маха̄ра̄джа, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. евам̣ кхо, маха̄ра̄джа, пуггало тамотамапара̄йано хоти.

‘‘катхан̃ча, маха̄ра̄джа, пуггало тамоджотипара̄йано хоти? идха, маха̄ра̄джа, екаччо пуггало нӣче куле пачча̄джа̄то хоти, чан̣д̣а̄лакуле ва̄ венакуле ва̄ неса̄дакуле ва̄ ратхака̄ракуле ва̄ пуккусакуле ва̄ далидде аппаннапа̄набходжане касиравуттике, йаттха касирена гха̄саччха̄до лаббхати. со ча кхо хоти дуббан̣н̣о дуддасико окот̣имако бавха̄ба̄дхо, ка̄н̣о ва̄ кун̣ӣ ва̄ кхан̃джо ва̄ паккхахато ва̄, на ла̄бхӣ аннасса па̄насса ваттхасса йа̄насса ма̄ла̄гандхавилепанасса сеййа̄васатхападӣпеййасса. со ка̄йена сучаритам̣ чарати, ва̄ча̄йа сучаритам̣ чарати, манаса̄ сучаритам̣ чарати. со ка̄йена сучаритам̣ чаритва̄ ва̄ча̄йа сучаритам̣ чаритва̄ манаса̄ сучаритам̣ чаритва̄, ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати.

‘‘сеййатха̄пи, маха̄ра̄джа, пурисо патхавийа̄ ва̄ паллан̇кам̣ а̄рохеййа, паллан̇ка̄ ва̄ ассапит̣т̣хим̣ а̄рохеййа, ассапит̣т̣хийа̄ ва̄ хаттхиккхандхам̣ а̄рохеййа, хаттхиккхандха̄ ва̄ па̄са̄дам̣ а̄рохеййа. татхӯпама̄хам̣, маха̄ра̄джа, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. евам̣ кхо, маха̄ра̄джа, пуггало тамоджотипара̄йано хоти.

‘‘катхан̃ча, маха̄ра̄джа, пуггало джотитамапара̄йано хоти? идха, маха̄ра̄джа, екаччо пуггало учче куле пачча̄джа̄то хоти, кхаттийамаха̄са̄лакуле ва̄ бра̄хман̣амаха̄са̄лакуле ва̄ гахапатимаха̄са̄лакуле ва̄, ад̣д̣хе махаддхане маха̄бхоге пахӯтаджа̄тарӯпараджате пахӯтавиттӯпакаран̣е пахӯтадханадхан̃н̃е. со ча хоти абхирӯпо дассанӣйо па̄са̄дико, парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гато, ла̄бхӣ аннасса па̄насса ваттхасса йа̄насса ма̄ла̄гандхавилепанасса сеййа̄васатхападӣпеййасса. со ка̄йена дуччаритам̣ чарати, ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чарати, манаса̄ дуччаритам̣ чарати. со ка̄йена дуччаритам̣ чаритва̄ ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чаритва̄ манаса̄ дуччаритам̣ чаритва̄, ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати.

‘‘сеййатха̄пи, маха̄ра̄джа, пурисо па̄са̄да̄ ва̄ хаттхиккхандхам̣ орохеййа, хаттхиккхандха̄ ва̄ ассапит̣т̣хим̣ орохеййа, ассапит̣т̣хийа̄ ва̄ паллан̇кам̣ орохеййа, паллан̇ка̄ ва̄ патхавим̣ орохеййа, патхавийа̄ ва̄ андхака̄рам̣ пависеййа. татхӯпама̄хам̣, маха̄ра̄джа, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. евам̣ кхо, маха̄ра̄джа, пуггало джотитамапара̄йано хоти.

‘‘катхан̃ча, маха̄ра̄джа, пуггало джотиджотипара̄йано хоти? идха, маха̄ра̄джа, екаччо пуггало учче куле пачча̄джа̄то хоти, кхаттийамаха̄са̄лакуле ва̄ бра̄хман̣амаха̄са̄лакуле ва̄ гахапатимаха̄са̄лакуле ва̄, ад̣д̣хе махаддхане маха̄бхоге пахӯтаджа̄тарӯпараджате пахӯтавиттӯпакаран̣е пахӯтадханадхан̃н̃е. со ча хоти абхирӯпо дассанӣйо па̄са̄дико, парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гато, ла̄бхӣ аннасса па̄насса ваттхасса йа̄насса ма̄ла̄гандхавилепанасса сеййа̄васатхападӣпеййасса. со ка̄йена сучаритам̣ чарати, ва̄ча̄йа сучаритам̣ чарати, манаса̄ сучаритам̣ чарати. со ка̄йена сучаритам̣ чаритва̄ ва̄ча̄йа сучаритам̣ чаритва̄ манаса̄ сучаритам̣ чаритва̄, ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати.

‘‘сеййатха̄пи, маха̄ра̄джа, пурисо паллан̇ка̄ ва̄ паллан̇кам̣ сан̇камеййа, ассапит̣т̣хийа̄ ва̄ ассапит̣т̣хим̣ сан̇камеййа, хаттхиккхандха̄ ва̄ хаттхиккхандхам̣ сан̇камеййа, па̄са̄да̄ ва̄ па̄са̄дам̣ сан̇камеййа. татхӯпама̄хам̣, маха̄ра̄джа, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. евам̣ кхо, маха̄ра̄джа, пуггало джотиджотипара̄йано хоти. име кхо, маха̄ра̄джа, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. идамавоча…пе…

‘‘далиддо пурисо ра̄джа, ассаддхо хоти маччхарӣ;

кадарийо па̄пасан̇каппо, миччха̄дит̣т̣хи ана̄даро.

‘‘саман̣е бра̄хман̣е ва̄пи, ан̃н̃е ва̄пи ваниббаке;

аккосати парибха̄сати, наттхико хоти росако.

‘‘дадама̄нам̣ нива̄рети, йа̄чама̄на̄на бходжанам̣;

та̄дисо пурисо ра̄джа, мӣйама̄но джана̄дхипа;

упети нирайам̣ гхорам̣, тамотамапара̄йано.

‘‘далиддо пурисо ра̄джа, саддхо хоти амаччхарӣ;

дада̄ти сет̣т̣хасан̇каппо, абйаггаманасо наро.

‘‘саман̣е бра̄хман̣е ва̄пи, ан̃н̃е ва̄пи ваниббаке;

ут̣т̣ха̄йа абхива̄дети, самачарийа̄йа сиккхати.

‘‘дадама̄нам̣ на ва̄рети [на нива̄рети (сӣ.)], йа̄чама̄на̄на бходжанам̣;

та̄дисо пурисо ра̄джа, мӣйама̄но джана̄дхипа;

упети тидивам̣ т̣ха̄нам̣, тамоджотипара̄йано.

‘‘ад̣д̣хо че [ад̣д̣хо ве (пӣ. ка.)] пурисо ра̄джа, ассаддхо хоти маччхарӣ;

кадарийо па̄пасан̇каппо, миччха̄дит̣т̣хи ана̄даро.

‘‘саман̣е бра̄хман̣е ва̄пи, ан̃н̃е ва̄пи ваниббаке;

аккосати парибха̄сати, наттхико хоти росако.

‘‘дадама̄нам̣ нива̄рети, йа̄чама̄на̄на бходжанам̣;

та̄дисо пурисо ра̄джа, мӣйама̄но джана̄дхипа;

упети нирайам̣ гхорам̣, джотитамапара̄йано.

‘‘ад̣д̣хо че пурисо ра̄джа, саддхо хоти амаччхарӣ;

дада̄ти сет̣т̣хасан̇каппо, абйаггаманасо наро.

‘‘саман̣е бра̄хман̣е ва̄пи, ан̃н̃е ва̄пи ваниббаке;

ут̣т̣ха̄йа абхива̄дети, самачарийа̄йа сиккхати.

‘‘дадама̄нам̣ на ва̄рети, йа̄чама̄на̄на бходжанам̣;

та̄дисо пурисо ра̄джа, мӣйама̄но джана̄дхипа;

упети тидивам̣ т̣ха̄нам̣, джотиджотипара̄йано’’ти.

2. аййика̄суттам̣

133. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ра̄джа̄нам̣ пасенадим̣ косалам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘ханда, куто ну твам̣, маха̄ра̄джа, а̄гаччхаси дива̄дивасса̄’’ти?

‘‘аййика̄ ме, бханте, ка̄лан̇ката̄ джин̣н̣а̄ вуд̣д̣ха̄ махаллика̄ аддхагата̄ вайоануппатта̄ вӣсавассасатика̄ джа̄тийа̄. аййика̄ кхо пана ме, бханте, пийа̄ хоти мана̄па̄. хаттхиратанена чепа̄хам̣, бханте, лабхеййам̣ ‘ма̄ ме аййика̄ ка̄ламака̄сӣ’ти, хаттхиратанампа̄хам̣ дадеййам̣ – ‘ма̄ ме аййика̄ ка̄ламака̄сӣ’ти. ассаратанена чепа̄хам̣, бханте, лабхеййам̣ ‘ма̄ ме аййика̄ ка̄ламака̄сӣ’ти, ассаратанампа̄хам̣ дадеййам̣ – ‘ма̄ ме аййика̄ ка̄ламака̄сӣ’ти. га̄маварена чепа̄хам̣ бханте, лабхеййам̣ ‘ма̄ ме аййика̄ ка̄ламака̄сӣ’ти, га̄маварампа̄хам̣ дадеййам̣ – ‘ма̄ ме аййика̄ ка̄ламака̄сӣ’ти. джанападападесена [джанападена (сӣ. сйа̄. пӣ.)] чепа̄хам̣, бханте, лабхеййам̣ ‘ма̄ ме аййика̄ ка̄ламака̄сӣ’ти, джанападападесампа̄хам̣ дадеййам̣ – ‘ма̄ ме аййика̄ ка̄ламака̄сӣ’ти. ‘саббе сатта̄, маха̄ра̄джа, маран̣адхамма̄ маран̣апарийоса̄на̄ маран̣ам̣ анатӣта̄’ти. ‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! йа̄васубха̄ситамидам̣, бханте, бхагавата̄ – саббе сатта̄ маран̣адхамма̄ маран̣апарийоса̄на̄ маран̣ам̣ анатӣта̄’’’ти.

‘‘еваметам̣, маха̄ра̄джа, еваметам̣, маха̄ра̄джа! саббе сатта̄ маран̣адхамма̄ маран̣апарийоса̄на̄ маран̣ам̣ анатӣта̄. сеййатха̄пи, маха̄ра̄джа, йа̄ни ка̄ничи кумбхака̄рабха̄джана̄ни а̄мака̄ни чева пакка̄ни ча сабба̄ни та̄ни бхеданадхамма̄ни бхеданапарийоса̄на̄ни бхеданам̣ анатӣта̄ни; евамева кхо, маха̄ра̄джа, саббе сатта̄ маран̣адхамма̄ маран̣апарийоса̄на̄ маран̣ам̣ анатӣта̄’’ти. идамавоча…пе…

‘‘саббе сатта̄ мариссанти, маран̣антан̃хи джӣвитам̣;

йатха̄каммам̣ гамиссанти, пун̃н̃апа̄папхалӯпага̄;

нирайам̣ па̄пакамманта̄, пун̃н̃акамма̄ ча суггатим̣.

‘‘тасма̄ кареййа калйа̄н̣ам̣, ничайам̣ сампара̄йикам̣;

пун̃н̃а̄ни паралокасмим̣, патит̣т̣ха̄ хонти па̄н̣ина’’нти.

3. локасуттам̣

134. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘кати ну кхо, бханте, локасса дхамма̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджанти ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа̄’’ти? ‘‘тайо кхо, маха̄ра̄джа, локасса дхамма̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджанти ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа. катаме тайо? лобхо кхо, маха̄ра̄джа, локасса дхаммо, уппаджджама̄но уппаджджати ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа. досо кхо, маха̄ра̄джа, локасса дхаммо, уппаджджама̄но уппаджджати ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа. мохо кхо, маха̄ра̄джа, локасса дхаммо, уппаджджама̄но уппаджджати ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа. име кхо, маха̄ра̄джа, тайо локасса дхамма̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджанти ахита̄йа дуккха̄йа апха̄сувиха̄ра̄йа̄’’ти. идамавоча…пе…

‘‘лобхо досо ча мохо ча, пурисам̣ па̄пачетасам̣;

хим̣санти аттасамбхӯта̄, тачаса̄рам̣ва сампхала’’нти.

4. иссаттасуттам̣

135. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘каттха ну кхо, бханте, да̄нам̣ да̄табба’’нти? ‘‘йаттха кхо, маха̄ра̄джа, читтам̣ пасӣдатӣ’’ти. ‘‘каттха пана, бханте, диннам̣ махаппхала’’нти? ‘‘ан̃н̃ам̣ кхо етам̣, маха̄ра̄джа, каттха да̄нам̣ да̄таббам̣, ан̃н̃ам̣ панетам̣ каттха диннам̣ махаппхаланти? сӣлавато кхо, маха̄ра̄джа, диннам̣ махаппхалам̣, но татха̄ дуссӣле. тена хи, маха̄ра̄джа, тан̃н̃еветтха пат̣ипуччхисса̄ми. йатха̄, те кхамеййа, татха̄ нам̣ бйа̄кареййа̄си. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, маха̄ра̄джа, идха тйасса йуддхам̣ паччупат̣т̣хитам̣ сан̇га̄мо самупабйӯл̣хо [самӯпаббӯл̣хо (сӣ.), самупаббул̣хо (пӣ.)]. атха а̄гаччхеййа кхаттийакума̄ро асиккхито акатахаттхо акатайогго акатӯпа̄сано бхӣру чхамбхӣ утра̄сӣ пала̄йӣ. бхареййа̄си там̣ пурисам̣, аттхо ча те та̄дисена пурисена̄’’ти? ‘‘на̄хам̣, бханте, бхареййам̣ там̣ пурисам̣, на ча ме аттхо та̄дисена пурисена̄’’ти. ‘‘атха а̄гаччхеййа бра̄хман̣акума̄ро асиккхито…пе… атха а̄гаччхеййа вессакума̄ро асиккхито…пе… атха а̄гаччхеййа суддакума̄ро асиккхито…пе… на ча ме аттхо та̄дисена пурисена̄’’ти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, маха̄ра̄джа, идха тйасса йуддхам̣ паччупат̣т̣хитам̣ сан̇га̄мо самупабйӯл̣хо. атха а̄гаччхеййа кхаттийакума̄ро сусиккхито катахаттхо катайогго катӯпа̄сано абхӣру аччхамбхӣ анутра̄сӣ апала̄йӣ. бхареййа̄си там̣ пурисам̣, аттхо ча те та̄дисена пурисена̄’’ти? ‘‘бхареййа̄хам̣, бханте, там̣ пурисам̣, аттхо ча ме та̄дисена пурисена̄’’ти. ‘‘атха а̄гаччхеййа бра̄хман̣акума̄ро…пе… атха а̄гаччхеййа вессакума̄ро…пе… атха а̄гаччхеййа суддакума̄ро сусиккхито катахаттхо катайогго катӯпа̄сано абхӣру аччхамбхӣ анутра̄сӣ апала̄йӣ. бхареййа̄си там̣ пурисам̣, аттхо ча те та̄дисена пурисена̄’’ти? ‘‘бхареййа̄хам̣, бханте, там̣ пурисам̣, аттхо ча ме та̄дисена пурисена̄’’ти.

‘‘евамева кхо, маха̄ра̄джа, йасма̄ касма̄ чепи [йасма̄ чепи (сӣ. сйа̄. кам̣. ка.)] кула̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито хоти, со ча хоти пан̃чан̇гавиппахӣно пан̃чан̇гасаманна̄гато, тасмим̣ диннам̣ махаппхалам̣ хоти. катама̄ни пан̃чан̇га̄ни пахӣна̄ни хонти? ка̄маччхандо пахӣно хоти, бйа̄па̄до пахӣно хоти, тхинамиддхам̣ пахӣнам̣ хоти, уддхаччакуккуччам̣ пахӣнам̣ хоти, вичикиччха̄ пахӣна̄ хоти. има̄ни пан̃чан̇га̄ни пахӣна̄ни хонти. катамехи пан̃чахан̇гехи саманна̄гато хоти? асеккхена сӣлаккхандхена саманна̄гато хоти, асеккхена сама̄дхиккхандхена саманна̄гато хоти, асеккхена пан̃н̃а̄ккхандхена саманна̄гато хоти, асеккхена вимуттиккхандхена саманна̄гато хоти, асеккхена вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхена саманна̄гато хоти. имехи пан̃чахан̇гехи саманна̄гато хоти. ити пан̃чан̇гавиппахӣне пан̃чан̇гасаманна̄гате диннам̣ махаппхала’’нти. идамавоча бхагава̄…пе… саттха̄ –

‘‘иссаттам̣ [иссаттхам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)] балавӣрийан̃ча [балавирийан̃ча (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], йасмим̣ виджджетха ма̄н̣аве;

там̣ йуддхаттхо бхаре ра̄джа̄, на̄сӯрам̣ джа̄типаччайа̄.

‘‘татхева кхантисораччам̣, дхамма̄ йасмим̣ патит̣т̣хита̄;

арийавуттим̣ медха̄вим̣, хӣнаджаччампи пӯджайе.

‘‘ка̄райе ассаме рамме, ва̄сайеттха бахуссуте;

папан̃ча виване кайира̄, дугге сан̇камана̄ни ча.

‘‘аннам̣ па̄нам̣ кха̄данӣйам̣, ваттхасена̄сана̄ни ча;

дадеййа уджубхӯтесу, виппасаннена четаса̄.

‘‘йатха̄ хи мегхо тханайам̣, виджджума̄лӣ сатаккаку;

тхалам̣ ниннан̃ча пӯрети, абхивассам̣ васундхарам̣.

‘‘татхева саддхо сутава̄, абхисан̇кхачча бходжанам̣;

ваниббаке таппайати, аннапа̄нена пан̣д̣ито.

‘‘а̄модама̄но пакирети, детха детха̄ти бха̄сати;

там̣ хисса гаджджитам̣ хоти, девассева павассато;

са̄ пун̃н̃адха̄ра̄ випула̄, да̄та̄рам̣ абхивассатӣ’’ти.

5. паббатӯпамасуттам̣

136. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ра̄джа̄нам̣ пасенадим̣ косалам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘ханда, куто ну твам̣, маха̄ра̄джа, а̄гаччхаси дива̄ дивасса̄’’ти? ‘‘йа̄ни та̄ни, бханте, ран̃н̃ам̣ кхаттийа̄нам̣ муддха̄васитта̄нам̣ иссарийамадаматта̄нам̣ ка̄магедхапарийут̣т̣хита̄нам̣ джанападаттха̄варийаппатта̄нам̣ махантам̣ патхавиман̣д̣алам̣ абхивиджийа аджджха̄васанта̄нам̣ ра̄джакаран̣ӣйа̄ни бхаванти, тесу кхва̄хам̣, етарахи уссуккама̄панно’’ти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, маха̄ра̄джа, идха те пурисо а̄гаччхеййа пураттхима̄йа диса̄йа саддха̄йико паччайико. со там̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вадеййа – ‘йаггхе, маха̄ра̄джа, джа̄неййа̄си, ахам̣ а̄гаччха̄ми пураттхима̄йа диса̄йа. таттхаддасам̣ махантам̣ паббатам̣ аббхасамам̣ саббе па̄н̣е ниппотхенто а̄гаччхати. йам̣ те, маха̄ра̄джа, каран̣ӣйам̣, там̣ карохӣ’ти. атха дутийо пурисо а̄гаччхеййа паччхима̄йа диса̄йа…пе… атха татийо пурисо а̄гаччхеййа уттара̄йа диса̄йа…пе… атха чатуттхо пурисо а̄гаччхеййа даккхин̣а̄йа диса̄йа саддха̄йико паччайико. со там̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вадеййа – ‘йаггхе маха̄ра̄джа, джа̄неййа̄си, ахам̣ а̄гаччха̄ми даккхин̣а̄йа диса̄йа. таттхаддасам̣ махантам̣ паббатам̣ аббхасамам̣ саббе па̄н̣е ниппотхенто а̄гаччхати. йам̣ те, маха̄ра̄джа, каран̣ӣйам̣ там̣ карохӣ’ти. еварӯпе те, маха̄ра̄джа, махати махаббхайе самуппанне да̄рун̣е мануссаккхайе [мануссака̄йе (ка.)] дуллабхе мануссатте кимасса каран̣ӣйа’’нти?

‘‘еварӯпе ме, бханте, махати махаббхайе самуппанне да̄рун̣е мануссаккхайе дуллабхе мануссатте кимасса каран̣ӣйам̣ ан̃н̃атра дхаммачарийа̄йа ан̃н̃атра самачарийа̄йа ан̃н̃атра кусалакирийа̄йа ан̃н̃атра пун̃н̃акирийа̄йа̄’’ти?

‘‘а̄рочеми кхо те, маха̄ра̄джа, пат̣иведеми кхо те, маха̄ра̄джа, адхиваттати кхо там̣, маха̄ра̄джа, джара̄маран̣ам̣. адхиваттама̄не че те, маха̄ра̄джа, джара̄маран̣е кимасса каран̣ӣйа’’нти? ‘‘адхиваттама̄не ча ме, бханте, джара̄маран̣е кимасса каран̣ӣйам̣ ан̃н̃атра дхаммачарийа̄йа самачарийа̄йа кусалакирийа̄йа пун̃н̃акирийа̄йа? йа̄ни та̄ни, бханте, ран̃н̃ам̣ кхаттийа̄нам̣ муддха̄васитта̄нам̣ иссарийамадаматта̄нам̣ ка̄магедхапарийут̣т̣хита̄нам̣ джанападаттха̄варийаппатта̄нам̣ махантам̣ патхавиман̣д̣алам̣ абхивиджийа аджджха̄васанта̄нам̣ хаттхийуддха̄ни бхаванти; тесампи, бханте, хаттхийуддха̄нам̣ наттхи гати наттхи висайо адхиваттама̄не джара̄маран̣е. йа̄нипи та̄ни, бханте, ран̃н̃ам̣ кхаттийа̄нам̣ муддха̄васитта̄нам̣…пе… аджджха̄васанта̄нам̣ ассайуддха̄ни бхаванти…пе… ратхайуддха̄ни бхаванти …пе… паттийуддха̄ни бхаванти; тесампи, бханте, паттийуддха̄нам̣ наттхи гати наттхи висайо адхиваттама̄не джара̄маран̣е. санти кхо пана, бханте, имасмим̣ ра̄джакуле мантино маха̄матта̄, йе пахонти [йесам̣ хонти (ка.)] а̄гате паччаттхике мантехи бхедайитум̣. тесампи, бханте, мантайуддха̄нам̣ наттхи гати наттхи висайо адхиваттама̄не джара̄маран̣е. сам̣виджджати кхо пана, бханте, имасмим̣ ра̄джакуле пахӯтам̣ хиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ бхӯмигатан̃чева веха̄сат̣т̣хан̃ча, йена майам̣ пахома а̄гате паччаттхике дханена упала̄петум̣. тесампи, бханте, дханайуддха̄нам̣ наттхи гати наттхи висайо адхиваттама̄не джара̄маран̣е. адхиваттама̄не ча ме, бханте, джара̄маран̣е кимасса каран̣ӣйам̣ ан̃н̃атра дхаммачарийа̄йа самачарийа̄йа кусалакирийа̄йа пун̃н̃акирийа̄йа̄’’ти?

‘‘еваметам̣, маха̄ра̄джа, еваметам̣, маха̄ра̄джа! адхиваттама̄не джара̄маран̣е кимасса каран̣ӣйам̣ ан̃н̃атра дхаммачарийа̄йа самачарийа̄йа кусалакирийа̄йа пун̃н̃акирийа̄йа̄’’ти? идамавоча бхагава̄…пе… саттха̄ –

‘‘йатха̄пи села̄ випула̄, набхам̣ а̄хачча паббата̄;

саманта̄нупарийа̄йеййум̣, ниппотхенто чатуддиса̄.

‘‘евам̣ джара̄ ча маччу ча, адхиваттанти па̄н̣ине [па̄н̣ино (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)];

кхаттийе бра̄хман̣е вессе, судде чан̣д̣а̄лапуккусе;

на кин̃чи [на кан̃чи (?)] париваджджети, саббамева̄бхимаддати.

‘‘на таттха хаттхӣнам̣ бхӯми, на ратха̄нам̣ на паттийа̄;

на ча̄пи мантайуддхена, сакка̄ джетум̣ дханена ва̄.

‘‘тасма̄ хи пан̣д̣ито посо, сампассам̣ аттхаматтано;

буддхе дхамме ча сан̇гхе ча, дхӣро саддхам̣ нивесайе.

‘‘йо дхаммам̣ чари [дхаммача̄рӣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ка̄йена, ва̄ча̄йа уда четаса̄;

идхева нам̣ пасам̣санти, печча сагге памодатӣ’’ти.

татийо вагго.

тассудда̄нам̣ –

пуггало аййика̄ локо, иссаттам̣ [иссаттхам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)] паббатӯпама̄;

деситам̣ буддхасет̣т̣хена, имам̣ косалапан̃чаканти.

косаласам̣йуттам̣ саматтам̣.

4. ма̄расам̣йуттам̣

1. пат̣хамавагго

1. тапокаммасуттам̣

137. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ урувела̄йам̣ вихарати наджджа̄ неран̃джара̄йа тӣре аджапа̄ланигродхамӯле пат̣хама̄бхисамбуддхо. атха кхо бхагавато рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘‘мутто ватамхи та̄йа дуккарака̄рика̄йа. са̄дху мутто ватамхи та̄йа анаттхасам̣хита̄йа дуккарака̄рика̄йа. са̄дху ватамхи мутто бодхим̣ самаджджхага’’нти [са̄дху т̣хито сато бодхим̣ самаджджхеганти (сӣ. пӣ.), са̄дху ватамхи сатто бодхисамаджджхагӯти (сйа̄. кам̣.)].

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ бхагавато четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘тапокамма̄ апаккамма, йена на суджджханти ма̄н̣ава̄;

асуддхо ман̃н̃аси суддхо, суддхимагга̄ апараддхо’’ [суддхимаггамапараддхо (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ти.

атха кхо бхагава̄ ‘‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’’ ити видитва̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘анаттхасам̣хитам̣ н̃атва̄, йам̣ кин̃чи амарам̣ тапам̣ [апарам̣ тапам̣ (ка.)];

саббам̣ наттха̄вахам̣ хоти, пхийа̄риттам̣ва дхаммани [ваммани (сӣ.), дхамманим̣ (пӣ.), джамманим̣ (ка.) еттха̄йам̣ дхаммасаддо саккате дханванам̣-саддена садисо марува̄чакоти ведитаббо, йатха̄ дал̣хадхамма̄типадам̣].

‘‘сӣлам̣ сама̄дхи пан̃н̃ан̃ча, маггам̣ бодха̄йа бха̄вайам̣;

паттосми парамам̣ суддхим̣, нихато твамаси антака̄’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ бхагава̄, джа̄на̄ти мам̣ сугато’’ти, дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

2. хаттхира̄джаван̣н̣асуттам̣

138. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ урувела̄йам̣ вихарати наджджа̄ неран̃джара̄йа тӣре аджапа̄ланигродхамӯле пат̣хама̄бхисамбуддхо. тена кхо пана самайена бхагава̄ раттандхака̄ратимиса̄йам̣ аббхока̄се нисинно хоти, дево ча екамекам̣ пхуса̄йати. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ бхагавато бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо махантам̣ хаттхира̄джаван̣н̣ам̣ абхинимминитва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками. сеййатха̄пи на̄ма маха̄арит̣т̣хако ман̣и, евамасса сӣсам̣ хоти. сеййатха̄пи на̄ма суддхам̣ рӯпийам̣, евамасса данта̄ хонти. сеййатха̄пи на̄ма махатӣ нан̇галӣса̄ [нан̇галасӣса̄ (пӣ. ка.)], евамасса сон̣д̣о хоти. атха кхо бхагава̄ ‘‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’’ ити видитва̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘сам̣сарам̣ дӣгхамаддха̄нам̣, ван̣н̣ам̣ катва̄ субха̄субхам̣;

алам̣ те тена па̄пима, нихато твамаси антака̄’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ бхагава̄, джа̄на̄ти мам̣ сугато’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

3. субхасуттам̣

139. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ урувела̄йам̣ вихарати наджджа̄ неран̃джара̄йа тӣре аджапа̄ланигродхамӯле пат̣хама̄бхисамбуддхо. тена кхо пана самайена бхагава̄ раттандхака̄ратимиса̄йам̣ аббхока̄се нисинно хоти, дево ча екамекам̣ пхуса̄йати. атха кхо ма̄ро па̄пима̄, бхагавато бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо, йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавато авидӯре учча̄вача̄ ван̣н̣анибха̄ упадам̣сети, субха̄ чева асубха̄ ча. атха кхо бхагава̄ ‘‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’’ ити видитва̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘сам̣сарам̣ дӣгхамаддха̄нам̣, ван̣н̣ам̣ катва̄ субха̄субхам̣;

алам̣ те тена па̄пима, нихато твамаси антака.

‘‘йе ча ка̄йена ва̄ча̄йа, манаса̄ ча сусам̣вута̄;

на те ма̄раваса̄нуга̄, на те ма̄расса баддхагӯ’’ [баддхабхӯ (ка.), паччагӯ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ти.

атха кхо ма̄ро…пе… таттхевантарадха̄йӣти.

4. пат̣хамама̄рапа̄сасуттам̣

140. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ вихарати исипатане мигада̄йе. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘майхам̣ кхо, бхиккхаве, йонисо манасика̄ра̄ йонисо саммаппадха̄на̄ ануттара̄ вимутти ануппатта̄, ануттара̄ вимутти саччхиката̄. тумхепи, бхиккхаве, йонисо манасика̄ра̄ йонисо саммаппадха̄на̄ ануттарам̣ вимуттим̣ анупа̄пун̣а̄тха, ануттарам̣ вимуттим̣ саччхикаротха̄’’ти. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘баддхоси ма̄рапа̄сена, йе дибба̄ йе ча ма̄нуса̄;

ма̄рабандханабаддхоси, на ме саман̣а моккхасӣ’’ти.

‘‘мутта̄хам̣ [муттохам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ма̄рапа̄сена, йе дибба̄ йе ча ма̄нуса̄;

ма̄рабандханамуттомхи, нихато твамаси антака̄’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄…пе… таттхевантарадха̄йӣти.

5. дутийама̄рапа̄сасуттам̣

141. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ вихарати исипатане мигада̄йе. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘мутта̄хам̣, бхиккхаве, саббапа̄сехи йе дибба̄ йе ча ма̄нуса̄. тумхепи, бхиккхаве, мутта̄ саббапа̄сехи йе дибба̄ йе ча ма̄нуса̄. чаратха, бхиккхаве, ча̄рикам̣ бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣. ма̄ екена две агамиттха. десетха, бхиккхаве, дхаммам̣ а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ пака̄сетха. санти сатта̄ аппараджаккхаджа̄тика̄, ассаваната̄ дхаммасса париха̄йанти. бхависсанти дхаммасса ан̃н̃а̄та̄ро. ахампи, бхиккхаве, йена урувела̄ сена̄нигамо тенупасан̇камисса̄ми дхаммадесана̄йа̄’’ти. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘баддхоси саббапа̄сехи, йе дибба̄ йе ча ма̄нуса̄;

маха̄бандханабаддхоси, на ме саман̣а моккхасӣ’’ти.

‘‘мутта̄хам̣ саббапа̄сехи, йе дибба̄ йе ча ма̄нуса̄;

маха̄бандханамуттомхи, нихато твамаси антака̄’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄…пе… таттхевантарадха̄йӣти.

6. саппасуттам̣

142. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена бхагава̄ раттандхака̄ратимиса̄йам̣ аббхока̄се нисинно хоти, дево ча екамекам̣ пхуса̄йати.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ бхагавато бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо махантам̣ саппара̄джаван̣н̣ам̣ абхинимминитва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками. сеййатха̄пи на̄ма махатӣ екаруккхика̄ на̄ва̄, евамасса ка̄йо хоти. сеййатха̄пи на̄ма махантам̣ сон̣д̣ика̄кил̣ан̃джам̣, евамасса пхан̣о хоти. сеййатха̄пи на̄ма махатӣ косалика̄ кам̣сапа̄ти, евамасса аккхӣни бхаванти. сеййатха̄пи на̄ма деве гал̣агал̣а̄йанте виджджуллата̄ ниччхаранти, евамасса мукхато дживха̄ ниччхарати. сеййатха̄пи на̄ма камма̄рагаггарийа̄ дхамама̄на̄йа саддо хоти, евамасса асса̄сапасса̄са̄нам̣ саддо хоти.

атха кхо бхагава̄ ‘‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’’ ити видитва̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘йо сун̃н̃агеха̄ни севати,

сеййо со муни аттасан̃н̃ато;

воссаджджа чареййа таттха со,

патирӯпан̃хи татха̄видхасса там̣.

‘‘чарака̄ бахӯ бхерава̄ бахӯ,

атхо д̣ам̣сасарӣсапа̄ [д̣ам̣са сирим̣сапа̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] бахӯ;

ломампи на таттха ин̃джайе,

сун̃н̃а̄га̄рагато маха̄муни.

‘‘набхам̣ пхалеййа патхавӣ чалеййа,

саббепи па̄н̣а̄ уда сантасеййум̣;

саллампи че ураси пакаппайеййум̣,

упадхӣсу та̄н̣ам̣ на каронти буддха̄’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ бхагава̄, джа̄на̄ти мам̣ сугато’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

7. супатисуттам̣

143. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. атха кхо бхагава̄ бахудевараттим̣ аббхока̄се чан̇камитва̄ раттийа̄ паччӯсасамайам̣ па̄де паккха̄летва̄ виха̄рам̣ пависитва̄ даккхин̣ена пассена сӣхасеййам̣ каппеси па̄де па̄дам̣ ачча̄дха̄йа сато сампаджа̄но ут̣т̣ха̄насан̃н̃ам̣ манаси каритва̄. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘ким̣ соппаси ким̣ ну соппаси,

кимидам̣ соппаси дуббхаго [дуббхато (сйа̄. кам̣.), дуббхайо (пӣ.)] вийа;

сун̃н̃амага̄ранти соппаси,

кимидам̣ соппаси сӯрийе уггате’’ти.

‘‘йасса джа̄линӣ висаттика̄,

тан̣ха̄ наттхи кухин̃чи нетаве;

саббӯпадхипариккхайа̄ буддхо,

соппати ким̣ таветтха ма̄ра̄’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄…пе… таттхевантарадха̄йӣти.

8. нандатисуттам̣

144. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘нандати путтехи путтима̄, гома̄ гобхи татхева нандати;

упадхӣхи нарасса нандана̄, на хи со нандати йо нирӯпадхӣ’’ти.

‘‘сочати путтехи путтима̄, гома̄ гобхи татхева сочати;

упадхӣхи нарасса сочана̄, на хи со сочати йо нирӯпадхӣ’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ бхагава̄, джа̄на̄ти мам̣ сугато’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

9. пат̣хамаа̄йусуттам̣

145. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘аппамидам̣, бхиккхаве, манусса̄нам̣ а̄йу. гаманӣйо сампара̄йо, каттаббам̣ кусалам̣, чаритаббам̣ брахмачарийам̣. наттхи джа̄тасса амаран̣ам̣. йо, бхиккхаве, чирам̣ джӣвати, со вассасатам̣ аппам̣ ва̄ бхиййо’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘дӣгхама̄йу манусса̄нам̣, на нам̣ хӣл̣е супорисо;

чареййа кхӣраматтова, наттхи маччусса а̄гамо’’ти.

‘‘аппама̄йу манусса̄нам̣, хӣл̣еййа нам̣ супорисо;

чареййа̄диттасӣсова, наттхи маччусса на̄гамо’’ти.

атха кхо ма̄ро…пе… таттхевантарадха̄йӣти.

10. дутийаа̄йусуттам̣

146. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. татра кхо бхагава̄…пе… етадавоча –

‘‘аппамидам̣, бхиккхаве, манусса̄нам̣ а̄йу. гаманӣйо сампара̄йо, каттаббам̣ кусалам̣, чаритаббам̣ брахмачарийам̣. наттхи джа̄тасса амаран̣ам̣. йо, бхиккхаве, чирам̣ джӣвати, со вассасатам̣ аппам̣ ва̄ бхиййо’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘на̄ччайанти ахоратта̄, джӣвитам̣ нӯпаруджджхати;

а̄йу анупарийа̄йати, мачча̄нам̣ немӣва ратхакуббара’’нти.

‘‘аччайанти ахоратта̄, джӣвитам̣ упаруджджхати;

а̄йу кхӣйати мачча̄нам̣, куннадӣнам̣ва одака’’нти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ бхагава̄, джа̄на̄ти мам̣ сугато’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

пат̣хамо вагго.

тассудда̄нам̣ –

тапокамман̃ча на̄го ча, субхам̣ па̄сена те дуве;

саппо супати нанданам̣, а̄йуна̄ апаре дувети.

2. дутийавагго

1. па̄са̄н̣асуттам̣

147. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате. тена кхо пана самайена бхагава̄ раттандхака̄ратимиса̄йам̣ аббхока̄се нисинно хоти, дево ча екамекам̣ пхуса̄йати. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ бхагавато бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавато авидӯре маханте па̄са̄н̣е пада̄леси.

атха кхо бхагава̄ ‘‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’’ ити видитва̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘сачепи кевалам̣ саббам̣, гиджджхакӯт̣ам̣ чалессаси [гал̣еййаси (сйа̄. кам̣.), чалеййа̄си (ка.)];

нева самма̄вимутта̄нам̣, буддха̄нам̣ аттхи ин̃джита’’нти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ бхагава̄, джа̄на̄ти мам̣ сугато’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

2. киннусӣхасуттам̣

148. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена бхагава̄ махатийа̄ париса̄йа паривуто дхаммам̣ десети.

атха кхо ма̄расса па̄пимато етадахоси – ‘‘айам̣ кхо саман̣о готамо махатийа̄ париса̄йа паривуто дхаммам̣ десети. йам̣нӯна̄хам̣ йена саман̣о готамо тенупасан̇камеййам̣ вичаккхукамма̄йа̄’’ти. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘кинну сӣхова надаси, париса̄йам̣ виса̄радо;

пат̣ималло хи те аттхи, виджита̄вӣ ну ман̃н̃асӣ’’ти.

‘‘наданти ве маха̄вӣра̄, париса̄су виса̄рада̄;

татха̄гата̄ балаппатта̄, тин̣н̣а̄ локе висаттика’’нти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ бхагава̄, джа̄на̄ти мам̣ сугато’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

3. сакаликасуттам̣

149. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати маддакуччхисмим̣ мигада̄йе. тена кхо пана самайена бхагавато па̄до сакалика̄йа кхато хоти, бхуса̄ судам̣ бхагавато ведана̄ ваттанти са̄рӣрика̄ дуккха̄ тибба̄ кхара̄ кат̣ука̄ аса̄та̄ амана̄па̄. та̄ судам̣ бхагава̄ сато сампаджа̄но адхива̄сети авихан̃н̃ама̄но. атха кхо бхагава̄ чатуггун̣ам̣ сан̇гха̄т̣им̣ пан̃н̃апетва̄ даккхин̣ена пассена сӣхасеййам̣ каппеси па̄де па̄дам̣ ачча̄дха̄йа сато сампаджа̄но. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘мандийа̄ ну кхо сеси уда̄ху ка̄веййаматто,

аттха̄ ну те сампачура̄ на санти;

еко вивитте сайана̄санамхи,

нидда̄мукхо кимидам̣ соппасе ва̄’’ти.

‘‘на мандийа̄ сайа̄ми на̄пи ка̄веййаматто,

аттхам̣ самечча̄хамапетасоко;

еко вивитте сайана̄санамхи,

сайа̄махам̣ саббабхӯта̄нукампӣ.

‘‘йесампи саллам̣ ураси павит̣т̣хам̣,

мухум̣ мухум̣ хадайам̣ ведхама̄нам̣;

тепӣдха соппам̣ лабхаре сасалла̄,

тасма̄ ахам̣ на супе вӣтасалло.

‘‘джаггам̣ на сан̇ке напи бхеми соттум̣,

раттиндива̄ на̄нутапанти ма̄мам̣;

ха̄ним̣ на пасса̄ми кухин̃чи локе,

тасма̄ супе саббабхӯта̄нукампӣ’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ бхагава̄, джа̄на̄ти мам̣ сугато’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

4. патирӯпасуттам̣

150. екам̣ самайам̣ бхагава̄ косалесу вихарати екаса̄ла̄йам̣ бра̄хман̣ага̄ме. тена кхо пана самайена бхагава̄ махатийа̄ гихипариса̄йа паривуто дхаммам̣ десети.

атха кхо ма̄расса па̄пимато етадахоси – ‘‘айам̣ кхо саман̣о готамо махатийа̄ гихипариса̄йа паривуто дхаммам̣ десети. йам̣нӯна̄хам̣ йена саман̣о готамо тенупасан̇камеййам̣ вичаккхукамма̄йа̄’’ти. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘нетам̣ тава патирӯпам̣, йадан̃н̃амануса̄саси;

ануродхавиродхесу, ма̄ саджджиттхо тада̄чара’’нти.

‘‘хита̄нукампӣ самбуддхо, йадан̃н̃амануса̄сати;

ануродхавиродхехи, виппамутто татха̄гато’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ бхагава̄, джа̄на̄ти мам̣ сугато’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

5. ма̄насасуттам̣

151. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘анталиккхачаро па̄со, йва̄йам̣ чарати ма̄насо;

тена там̣ ба̄дхайисса̄ми, на ме саман̣а моккхасӣ’’ти.

‘‘рӯпа̄ садда̄ раса̄ гандха̄, пхот̣т̣хабба̄ ча манорама̄;

еттха ме вигато чхандо, нихато твамаси антака̄’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ бхагава̄, джа̄на̄ти мам̣ сугато’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

6. паттасуттам̣

152. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена бхагава̄ пан̃чаннам̣ упа̄да̄наккхандха̄нам̣ упа̄да̄йа бхиккхӯнам̣ дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети [сама̄да̄пети (?)] самуттеджети сампахам̣сети. те ча бхиккхӯ ат̣т̣хим̣ катва̄ [ат̣т̣хикатва̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] манаси катва̄ саббачетаса̄ [саббачетасо (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.), саббам̣ четаса̄ (ка.)] саманна̄харитва̄ охитасота̄ дхаммам̣ сун̣анти.

атха кхо ма̄расса па̄пимато етадахоси – ‘‘айам̣ кхо саман̣о готамо пан̃чаннам̣ упа̄да̄наккхандха̄нам̣ упа̄да̄йа бхиккхӯнам̣ дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети самуттеджети сампахам̣сети. те ча бхиккхӯ ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси катва̄ саббачетаса̄ саманна̄харитва̄ охитасота̄ дхаммам̣ сун̣анти. йам̣нӯна̄хам̣ йена саман̣о готамо тенупасан̇камеййам̣ вичаккхукамма̄йа̄’’ти.

тена кхо пана самайена самбахула̄ патта̄ аббхока̄се никкхитта̄ хонти. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ балӣбаддаван̣н̣ам̣ абхинимминитва̄ йена те патта̄ тенупасан̇ками. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху ан̃н̃атарам̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘бхиккху, бхиккху, есо балӣбаддо патте бхиндеййа̄’’ти. евам̣ вутте бхагава̄ там̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘на со, бхиккху, балӣбаддо. ма̄ро есо па̄пима̄ тумха̄кам̣ вичаккхукамма̄йа а̄гато’’ти. атха кхо бхагава̄ ‘‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’’ ити видитва̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘рӯпам̣ ведайитам̣ сан̃н̃а̄, вин̃н̃а̄н̣ам̣ йан̃ча сан̇кхатам̣;

несохамасми нетам̣ ме, евам̣ таттха вираджджати.

‘‘евам̣ вираттам̣ кхематтам̣, саббасам̣йоджана̄тигам̣;

анвесам̣ саббат̣т̣ха̄несу, ма̄расена̄пи на̄джджхага̄’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄…пе… таттхевантарадха̄йӣти.

7. чхапхасса̄йатанасуттам̣

153. екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. тена кхо пана самайена бхагава̄ чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ упа̄да̄йа бхиккхӯнам̣ дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети самуттеджети сампахам̣сети. те ча бхиккхӯ ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси катва̄ саббачетаса̄ саманна̄харитва̄ охитасота̄ дхаммам̣ сун̣анти.

атха кхо ма̄расса па̄пимато етадахоси – ‘‘айам̣ кхо саман̣о готамо чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ упа̄да̄йа бхиккхӯнам̣ дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети самуттеджети саппахам̣сети. те ча бхиккхӯ ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси катва̄ саббачетаса̄ саманна̄харитва̄ охитасота̄ дхаммам̣ сун̣анти. йам̣нӯна̄хам̣ йена саман̣о готамо тенупасан̇камеййам̣ вичаккхукамма̄йа̄’’ти. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавато авидӯре махантам̣ бхайабхеравам̣ саддамака̄си, аписсудам̣ патхавӣ ман̃н̃е ундрӣйати [удрӣйати (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ) у + дара + йа + ти = удрӣйати]. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху ан̃н̃атарам̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘бхиккху, бхиккху, еса̄ патхавӣ ман̃н̃е ундрӣйатӣ’’ти. евам̣ вутте, бхагава̄ там̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘неса̄ бхиккху патхавӣ ундрӣйати. ма̄ро есо па̄пима̄ тумха̄кам̣ вичаккхукамма̄йа а̄гато’’ти. атха кхо бхагава̄ ‘‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’’ ити видитва̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘рӯпа̄ садда̄ раса̄ гандха̄, пхасса̄ дхамма̄ ча кевала̄;

етам̣ лока̄мисам̣ гхорам̣, еттха локо вимуччхито.

‘‘етан̃ча саматиккамма, сато буддхасса са̄вако;

ма̄радхеййам̣ атиккамма, а̄диччова вирочатӣ’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄…пе… таттхевантарадха̄йӣти.

8. пин̣д̣асуттам̣

154. екам̣ самайам̣ бхагава̄ магадхесу вихарати пан̃часа̄ла̄йам̣ бра̄хман̣ага̄ме. тена кхо пана самайена пан̃часа̄ла̄йам̣ бра̄хман̣ага̄ме кума̄рика̄нам̣ па̄хунака̄ни бхаванти. атха кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа пан̃часа̄лам̣ бра̄хман̣ага̄мам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. тена кхо пана самайена пан̃часа̄леййака̄ бра̄хман̣агахапатика̄ ма̄рена па̄пимата̄ анва̄вит̣т̣ха̄ бхаванти – ма̄ саман̣о готамо пин̣д̣амалаттха̄ти.

атха кхо бхагава̄ йатха̄дхотена паттена пан̃часа̄лам̣ бра̄хман̣ага̄мам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси татха̄дхотена [йатха̄дхотена (?)] паттена пат̣икками. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘апи твам̣, саман̣а, пин̣д̣амалаттха̄’’ти? ‘‘татха̄ ну твам̣, па̄пима, ака̄си йатха̄хам̣ пин̣д̣ам̣ на лабхеййа’’нти. ‘‘тена хи, бханте, бхагава̄ дутийампи пан̃часа̄лам̣ бра̄хман̣ага̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависату. татха̄хам̣ карисса̄ми йатха̄ бхагава̄ пин̣д̣ам̣ лаччхатӣ’’ти.

‘‘апун̃н̃ам̣ пасави ма̄ро, а̄саджджа нам̣ татха̄гатам̣;

ким̣ ну ман̃н̃аси па̄пима, на ме па̄пам̣ випаччати.

‘‘сусукхам̣ вата джӣва̄ма, йесам̣ но наттхи кин̃чанам̣;

пӣтибхаккха̄ бхависса̄ма, дева̄ а̄бхассара̄ йатха̄’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ бхагава̄, джа̄на̄ти мам̣ сугато’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

9. кассакасуттам̣

155. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена бхагава̄ бхиккхӯнам̣ нибба̄напат̣исам̣йутта̄йа дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети самуттеджети сампахам̣сети. те ча бхиккхӯ ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси катва̄ саббачетаса̄ саманна̄харитва̄ охитасота̄ дхаммам̣ сун̣анти.

атха кхо ма̄расса па̄пимато етадахоси – ‘‘айам̣ кхо саман̣о готамо бхиккхӯнам̣ нибба̄напат̣исам̣йутта̄йа дхаммийа̄ катха̄йа…пе… йам̣нӯна̄хам̣ йена саман̣о готамо тенупасан̇камеййам̣ вичаккхукамма̄йа̄’’ти. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ кассакаван̣н̣ам̣ абхинимминитва̄ махантам̣ нан̇галам̣ кхандхе каритва̄ дӣгхапа̄чанайат̣т̣хим̣ гахетва̄ хат̣ахат̣акесо са̄н̣аса̄т̣иниваттхо каддамамаккхитехи па̄дехи йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘апи, саман̣а, балӣбадде аддаса̄’’ти? ‘‘ким̣ пана, па̄пима, те балӣбаддехӣ’’ти? ‘‘мамева, саман̣а, чаккху, мама рӯпа̄, мама чаккхусампхассавин̃н̃а̄н̣а̄йатанам̣. кухим̣ ме, саман̣а, гантва̄ моккхаси? мамева, саман̣а, сотам̣, мама садда̄…пе… мамева, саман̣а, гха̄нам̣, мама гандха̄; мамева, саман̣а, дживха̄, мама раса̄; мамева, саман̣а, ка̄йо, мама пхот̣т̣хабба̄; мамева, саман̣а, мано, мама дхамма̄, мама маносампхассавин̃н̃а̄н̣а̄йатанам̣. кухим̣ ме, саман̣а, гантва̄ моккхасӣ’’ти?

‘‘тавева, па̄пима, чаккху, тава рӯпа̄, тава чаккхусампхассавин̃н̃а̄н̣а̄йатанам̣. йаттха ча кхо, па̄пима, наттхи чаккху, наттхи рӯпа̄, наттхи чаккхусампхассавин̃н̃а̄н̣а̄йатанам̣, агати тава таттха, па̄пима. тавева, па̄пима, сотам̣, тава садда̄, тава сотасампхассавин̃н̃а̄н̣а̄йатанам̣. йаттха ча кхо, па̄пима, наттхи сотам̣, наттхи садда̄, наттхи сотасампхассавин̃н̃а̄н̣а̄йатанам̣, агати тава таттха, па̄пима. тавева, па̄пима, гха̄нам̣, тава гандха̄, тава гха̄насампхассавин̃н̃а̄н̣а̄йатанам̣. йаттха ча кхо, па̄пима, наттхи гха̄нам̣, наттхи гандха̄, наттхи гха̄насампхассавин̃н̃а̄н̣а̄йатанам̣, агати тава таттха, па̄пима. тавева, па̄пима, дживха̄, тава раса̄, тава дживха̄сампхассавин̃н̃а̄н̣а̄йатанам̣…пе… тавева, па̄пима, ка̄йо, тава пхот̣т̣хабба̄, тава ка̄йасампхассавин̃н̃а̄н̣а̄йатанам̣…пе… тавева, па̄пима, мано, тава дхамма̄, тава маносампхассавин̃н̃а̄н̣а̄йатанам̣. йаттха ча кхо, па̄пима, наттхи мано, наттхи дхамма̄, наттхи маносампхассавин̃н̃а̄н̣а̄йатанам̣, агати тава таттха, па̄пима̄’’ти.

‘‘йам̣ ваданти мама йиданти, йе ваданти маманти ча;

еттха че те мано аттхи, на ме саман̣а моккхасӣ’’ти.

‘‘йам̣ ваданти на там̣ майхам̣, йе ваданти на те ахам̣;

евам̣ па̄пима джа̄на̄хи, на ме маггампи даккхасӣ’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄…пе… таттхевантарадха̄йӣти.

10. раджджасуттам̣

156. екам̣ самайам̣ бхагава̄ косалесу вихарати химавантападесе [химавантапассе (сӣ.)] аран̃н̃акут̣ика̄йам̣. атха кхо бхагавато рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘‘сакка̄ ну кхо раджджам̣ ка̄ретум̣ аханам̣ агха̄тайам̣ аджинам̣ аджа̄пайам̣ асочам̣ асоча̄пайам̣ дхаммена̄’’ти?

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ бхагавато четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ка̄рету, бханте, бхагава̄ раджджам̣, ка̄рету, сугато, раджджам̣ аханам̣ агха̄тайам̣ аджинам̣ аджа̄пайам̣ асочам̣ асоча̄пайам̣ дхаммена̄’’ти. ‘‘ким̣ пана ме твам̣, па̄пима, пассаси йам̣ мам̣ твам̣ евам̣ вадеси – ‘ка̄рету, бханте, бхагава̄ раджджам̣, ка̄рету сугато, раджджам̣ аханам̣ агха̄тайам̣ аджинам̣ аджа̄пайам̣ асочам̣ асоча̄пайам̣ дхаммена̄’’’ти? ‘‘бхагавата̄ кхо, бханте, чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄. а̄кан̇кхама̄но ча, бханте, бхагава̄ химавантам̣ паббатара̄джам̣ суван̣н̣ам̣ твева адхимуччеййа суван̣н̣ан̃ча панасса̄’’ти [суван̣н̣апаббатасса̄ти (сӣ. сйа̄. кам̣.), суван̣н̣ан̃ча паббатасса̄ти (пӣ.)].

‘‘паббатасса суван̣н̣асса, джа̄тарӯпасса кевало;

двитта̄ва на̄ламекасса, ити видва̄ саман̃чаре.

‘‘йо дуккхамаддаккхи йатонида̄нам̣,

ка̄месу со джанту катхам̣ намеййа;

упадхим̣ видитва̄ сан̇готи локе,

тассева джанту винайа̄йа сиккхе’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ бхагава̄, джа̄на̄ти мам̣ сугато’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

дутийо вагго.

тассудда̄нам̣ –

па̄са̄н̣о сӣхо сакаликам̣ [саккхаликам̣ (ка.)], патирӯпан̃ча ма̄насам̣;

паттам̣ а̄йатанам̣ пин̣д̣ам̣, кассакам̣ раджджена те даса̄ти.

3. татийавагго

1. самбахуласуттам̣

157. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати сила̄ватийам̣. тена кхо пана самайена самбахула̄ бхиккхӯ бхагавато авидӯре аппаматта̄ а̄та̄пино пахитатта̄ вихаранти. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ бра̄хман̣аван̣н̣ам̣ абхинимминитва̄ махантена джат̣ан̣д̣увена аджинаккхипаниваттхо джин̣н̣о гопа̄насиван̇ко гхуругхурупасса̄сӣ удумбарадан̣д̣ам̣ гахетва̄ йена те бхиккхӯ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ те бхиккхӯ етадавоча – ‘‘дахара̄ бхаванто паббаджита̄ сусӯ ка̄л̣акеса̄ бхадрена йоббанена саманна̄гата̄ пат̣хамена вайаса̄ аниккӣл̣ита̄вино ка̄месу. бхун̃джанту бхаванто ма̄нусаке ка̄ме. ма̄ сандит̣т̣хикам̣ хитва̄ ка̄ликам̣ анудха̄виттха̄’’ти. ‘‘на кхо майам̣, бра̄хман̣а, сандит̣т̣хикам̣ хитва̄ ка̄ликам̣ анудха̄ва̄ма. ка̄ликан̃ча кхо майам̣, бра̄хман̣а, хитва̄ сандит̣т̣хикам̣ анудха̄ва̄ма. ка̄лика̄ хи, бра̄хман̣а, ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄ бахудуккха̄ бахупа̄йа̄са̄, а̄дӣнаво еттха бхиййо. сандит̣т̣хико айам̣ дхаммо ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’’ти. евам̣ вутте, ма̄ро па̄пима̄ сӣсам̣ окампетва̄ дживхам̣ нилла̄летва̄ тивиса̄кхам̣ нала̄т̣е нала̄т̣икам̣ вут̣т̣ха̄петва̄ дан̣д̣амолуббха пакка̄ми.

атха кхо те бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘идха майам̣, бханте, бхагавато авидӯре аппаматта̄ а̄та̄пино пахитатта̄ вихара̄ма. атха кхо, бханте, ан̃н̃атаро бра̄хман̣о махантена джат̣ан̣д̣увена аджинаккхипаниваттхо джин̣н̣о гопа̄насиван̇ко гхуругхурупасса̄сӣ удумбарадан̣д̣ам̣ гахетва̄ йена майам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ амхе етадавоча – ‘дахара̄ бхаванто паббаджита̄ сусӯ ка̄л̣акеса̄ бхадрена йоббанена саманна̄гата̄ пат̣хамена вайаса̄ аниккӣл̣ита̄вино ка̄месу. бхун̃джанту бхаванто ма̄нусаке ка̄ме. ма̄ сандит̣т̣хикам̣ хитва̄ ка̄ликам̣ анудха̄виттха̄’ти. евам̣ вутте, майам̣, бханте, там̣ бра̄хман̣ам̣ етадавочумха – ‘на кхо майам̣, бра̄хман̣а, сандит̣т̣хикам̣ хитва̄ ка̄ликам̣ анудха̄ва̄ма. ка̄ликан̃ча кхо майам̣, бра̄хман̣а, хитва̄ сандит̣т̣хикам̣ анудха̄ва̄ма. ка̄лика̄ хи, бра̄хман̣а, ка̄ма̄ вутта̄ бхагавата̄ бахудуккха̄ бахупа̄йа̄са̄, а̄дӣнаво еттха бхиййо. сандит̣т̣хико айам̣ дхаммо ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’ти. евам̣ вутте, бханте, со бра̄хман̣о сӣсам̣ окампетва̄ дживхам̣ нилла̄летва̄ тивиса̄кхам̣ нала̄т̣е нала̄т̣икам̣ вут̣т̣ха̄петва̄ дан̣д̣амолуббха пакканто’’ти.

‘‘несо, бхиккхаве, бра̄хман̣о. ма̄ро есо па̄пима̄ тумха̄кам̣ вичаккхукамма̄йа а̄гато’’ти. атха кхо бхагава̄ етаматтхам̣ видитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘йо дуккхамаддаккхи йатонида̄нам̣,

ка̄месу со джанту катхам̣ намеййа;

упадхим̣ видитва̄ сан̇готи локе,

тассева джанту винайа̄йа сиккхе’’ти.

2. самиддхисуттам̣

158. екам̣ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати сила̄ватийам̣. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ самиддхи бхагавато авидӯре аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихарати. атха кхо а̄йасмато самиддхисса рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘‘ла̄бха̄ вата ме, суладдхам̣ вата ме, йасса ме саттха̄ арахам̣ самма̄самбуддхо. ла̄бха̄ вата ме, суладдхам̣ вата ме, йва̄хам̣ евам̣ сва̄ккха̄те дхаммавинайе паббаджито. ла̄бха̄ вата ме, суладдхам̣ вата ме, йасса ме сабрахмача̄рино сӣлаванто калйа̄н̣адхамма̄’’ти. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ а̄йасмато самиддхисса четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа йена̄йасма̄ самиддхи тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмато самиддхисса авидӯре махантам̣ бхайабхеравам̣ саддамака̄си, аписсудам̣ патхавӣ ман̃н̃е ундрӣйати.

атха кхо а̄йасма̄ самиддхи йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно а̄йасма̄ самиддхи бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха̄хам̣, бханте, бхагавато авидӯре аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихара̄ми. тасса майхам̣, бханте, рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘ла̄бха̄ вата ме, суладдхам̣ вата ме, йасса ме саттха̄ арахам̣ самма̄самбуддхо. ла̄бха̄ вата ме, суладдхам̣ вата ме, йва̄хам̣ евам̣ сва̄ккха̄те дхаммавинайе паббаджито. ла̄бха̄ вата ме, суладдхам̣ вата ме, йасса ме сабрахмача̄рино сӣлаванто калйа̄н̣адхамма̄’ти. тасса майхам̣, бханте, авидӯре маха̄бхайабхеравасаддо ахоси, аписсудам̣ патхавӣ ман̃н̃е ундрӣйатӣ’’ти.

‘‘неса̄, самиддхи, патхавӣ ундрӣйати. ма̄ро есо па̄пима̄ туйхам̣ вичаккхукамма̄йа а̄гато. гаччха твам̣, самиддхи, таттхева аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихара̄хӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо а̄йасма̄ самиддхи бхагавато пат̣иссутва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми. дутийампи кхо а̄йасма̄ самиддхи таттхева аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто виха̄си. дутийампи кхо а̄йасмато самиддхисса рахогатасса пат̣исаллӣнасса…пе… дутийампи кхо ма̄ро па̄пима̄ а̄йасмато самиддхисса четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа…пе… аписсудам̣ патхавӣ ман̃н̃е ундрӣйати. атха кхо а̄йасма̄ самиддхи ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘саддха̄йа̄хам̣ паббаджито, ага̄расма̄ анага̄рийам̣;

сати пан̃н̃а̄ ча ме буддха̄, читтан̃ча сусама̄хитам̣;

ка̄мам̣ карассу рӯпа̄ни, нева мам̣ бйа̄дхайиссасӣ’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ самиддхи бхиккхӯ’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

3. годхикасуттам̣

159. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ годхико исигилипассе вихарати ка̄л̣асила̄йам̣. атха кхо а̄йасма̄ годхико аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто са̄майикам̣ четовимуттим̣ пхуси. атха кхо а̄йасма̄ годхико тамха̄ са̄майика̄йа четовимуттийа̄ париха̄йи. дутийампи кхо а̄йасма̄ годхико аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто са̄майикам̣ четовимуттим̣ пхуси. дутийампи кхо а̄йасма̄ годхико тамха̄ са̄майика̄йа четовимуттийа̄ париха̄йи. татийампи кхо а̄йасма̄ годхико аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто са̄майикам̣ четовимуттим̣ пхуси. татийампи кхо а̄йасма̄ годхико тамха̄…пе… париха̄йи. чатуттхампи кхо а̄йасма̄ годхико аппаматто…пе… вимуттим̣ пхуси. чатуттхампи кхо а̄йасма̄ годхико тамха̄…пе… париха̄йи. пан̃чамампи кхо а̄йасма̄ годхико…пе… четовимуттим̣ пхуси. пан̃чамампи кхо а̄йасма̄…пе… вимуттийа̄ париха̄йи. чхат̣т̣хампи кхо а̄йасма̄ годхико аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто са̄майикам̣ четовимуттим̣ пхуси. чхат̣т̣хампи кхо а̄йасма̄ годхико тамха̄ са̄майика̄йа четовимуттийа̄ париха̄йи. саттамампи кхо а̄йасма̄ годхико аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто са̄майикам̣ четовимуттим̣ пхуси.

атха кхо а̄йасмато годхикасса етадахоси – ‘‘йа̄ва чхат̣т̣хам̣ кхва̄хам̣ са̄майика̄йа четовимуттийа̄ парихӣно. йам̣нӯна̄хам̣ саттхам̣ а̄хареййа’’нти. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ а̄йасмато годхикасса четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘маха̄вӣра маха̄пан̃н̃а, иддхийа̄ йасаса̄ джала;

саббаверабхайа̄тӣта, па̄де ванда̄ми чаккхума.

‘‘са̄вако те маха̄вӣра, маран̣ам̣ маран̣а̄бхибхӯ;

а̄кан̇кхати четайати, там̣ ниседха джутиндхара.

‘‘катхан̃хи бхагава̄ туйхам̣, са̄вако са̄сане рато;

аппаттама̄насо секкхо, ка̄лам̣ кайира̄ джанесута̄’’ти.

тена кхо пана самайена а̄йасмато годхикена саттхам̣ а̄харитам̣ хоти. атха кхо бхагава̄ ‘‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’’ ити видитва̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘еван̃хи дхӣра̄ куббанти, на̄вакан̇кханти джӣвитам̣;

самӯлам̣ тан̣хамаббуйха, годхико париниббуто’’ти.

атха кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘а̄йа̄ма, бхиккхаве, йена исигилипассам̣ ка̄л̣асила̄ тенупасан̇камисса̄ма йаттха годхикена кулапуттена саттхам̣ а̄харита’’нти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣.

атха кхо бхагава̄ самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ йена исигилипассам̣ ка̄л̣асила̄ тенупасан̇ками. аддаса̄ кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ годхикам̣ дӯратова ман̃чаке виваттаккхандхам̣ сема̄нам̣ [сеййама̄нам̣ (сйа̄. кам̣.), соппама̄нам̣ (ка.)]. тена кхо пана самайена дхӯма̄йитаттам̣ тимира̄йитаттам̣ гаччхатева пуримам̣ дисам̣, гаччхати паччхимам̣ дисам̣, гаччхати уттарам̣ дисам̣, гаччхати даккхин̣ам̣ дисам̣, гаччхати уддхам̣, гаччхати адхо, гаччхати анудисам̣.

атха кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘пассатха но тумхе, бхиккхаве, етам̣ дхӯма̄йитаттам̣ тимира̄йитаттам̣ гаччхатева пуримам̣ дисам̣, гаччхати паччхимам̣ дисам̣, гаччхати уттарам̣ дисам̣, гаччхати даккхин̣ам̣ дисам̣, гаччхати уддхам̣, гаччхати адхо, гаччхати анудиса’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘есо кхо, бхиккхаве, ма̄ро па̄пима̄ годхикасса кулапуттасса вин̃н̃а̄н̣ам̣ саманвесати – ‘каттха годхикасса кулапуттасса вин̃н̃а̄н̣ам̣ патит̣т̣хита’нти? аппатит̣т̣хитена ча, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣ена годхико кулапутто париниббуто’’ти. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ белувапан̣д̣увӣн̣ам̣ а̄да̄йа йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘уддхам̣ адхо ча тирийам̣, диса̄ анудиса̄ свахам̣;

анвесам̣ на̄дхигаччха̄ми, годхико со кухим̣ гато’’ти.

‘‘йо [со (сӣ. пӣ.)] дхӣро дхитисампанно, джха̄йӣ джха̄нарато сада̄;

ахораттам̣ ануйун̃джам̣, джӣвитам̣ аника̄майам̣.

‘‘джетва̄на маччуно [бхетва̄ намучино (сӣ.)] сенам̣, ана̄гантва̄ пунаббхавам̣;

самӯлам̣ тан̣хамаббуйха, годхико париниббуто’’ти.

‘‘тасса сокапаретасса, вӣн̣а̄ каччха̄ абхассатха;

тато со думмано йаккхо, таттхевантарадха̄йатха̄’’ти [таттхевантарадха̄йитха̄ти (сйа̄. кам̣.), таттхева антарадха̄йӣти (ка.)].

4. саттавасса̄нубандхасуттам̣

160. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ урувела̄йам̣ вихарати наджджа̄ неран̃джара̄йа тӣре аджапа̄ланигродхе. тена кхо пана самайена ма̄ро па̄пима̄ саттавасса̄ни бхагавантам̣ анубандхо хоти ота̄ра̄пеккхо ота̄рам̣ алабхама̄но. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘сока̄ватин̣н̣о ну ванамхи джха̄йаси,

виттам̣ ну джӣно уда паттхайа̄но;

а̄гум̣ ну га̄масмимака̄си кин̃чи,

касма̄ джанена на кароси саккхим̣;

саккхӣ на сампаджджати кеначи те’’ти.

‘‘сокасса мӯлам̣ паликха̄йа саббам̣,

ана̄гу джха̄йа̄ми асочама̄но;

чхетва̄на саббам̣ бхавалобхаджаппам̣,

ана̄саво джха̄йа̄ми паматтабандхӯ’’ти.

‘‘йам̣ ваданти мама йиданти, йе ваданти маманти ча;

еттха че те мано аттхи, на ме саман̣а моккхасӣ’’ти.

‘‘йам̣ ваданти на там̣ майхам̣, йе ваданти на те ахам̣;

евам̣ па̄пима джа̄на̄хи, на ме маггампи даккхасӣ’’ти.

‘‘саче маггам̣ анубуддхам̣, кхемам̣ аматага̄минам̣;

апехи гаччха твамевеко, киман̃н̃амануса̄сасӣ’’ти.

‘‘амаччудхеййам̣ пуччханти, йе джана̄ па̄рага̄мино;

теса̄хам̣ пут̣т̣хо аккха̄ми, йам̣ саччам̣ там̣ нирӯпадхи’’нти.

‘‘сеййатха̄пи, бханте, га̄масса ва̄ нигамасса ва̄ авидӯре поккхаран̣ӣ. татрасса каккат̣ако. атха кхо, бханте, самбахула̄ кума̄рака̄ ва̄ кума̄рика̄йо ва̄ тамха̄ га̄ма̄ ва̄ нигама̄ ва̄ никкхамитва̄ йена са̄ поккхаран̣ӣ тенупасан̇камеййум̣; упасан̇камитва̄ там̣ каккат̣акам̣ удака̄ уддхаритва̄ тхале патит̣т̣хапеййум̣. йам̣ йадева хи со, бханте, каккат̣ако ал̣ам̣ абхининна̄меййа там̣ тадева те кума̄рака̄ ва̄ кума̄рика̄йо ва̄ кат̣т̣хена ва̄ катхала̄йа ва̄ сан̃чхиндеййум̣ самбхан̃джеййум̣ сампалибхан̃джеййум̣. еван̃хи со, бханте, каккат̣ако саббехи ал̣ехи сан̃чхиннехи самбхаггехи сампалибхаггехи абхаббо там̣ поккхаран̣им̣ отаритум̣. евамева кхо, бханте, йа̄ни ка̄ничи висӯка̄йика̄ни [йа̄ни висука̄йика̄ни (сӣ. пӣ. ка.)] висевита̄ни виппхандита̄ни, сабба̄ни та̄ни [ка̄ничи ка̄ничи сабба̄ни (сӣ. пӣ. ка.)] бхагавата̄ сан̃чхинна̄ни самбхагга̄ни сампалибхагга̄ни. абхаббо да̄на̄хам̣, бханте, пуна бхагавантам̣ упасан̇камитум̣ йадидам̣ ота̄ра̄пеккхо’’ти. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ бхагавато сантике има̄ ниббеджанӣйа̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘медаван̣н̣ан̃ча па̄са̄н̣ам̣, ва̄йасо анупарийага̄;

апеттха мудум̣ виндема, апи асса̄дана̄ сийа̄.

‘‘аладдха̄ таттха асса̄дам̣, ва̄йасетто апаккаме;

ка̄кова селама̄саджджа, ниббиджджа̄пема готама̄’’ти.

5. ма̄радхӣтусуттам̣

161. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ бхагавато сантике има̄ ниббеджанӣйа̄ га̄тха̄йо абха̄ситва̄ тамха̄ т̣ха̄на̄ апаккамма бхагавато авидӯре патхавийам̣ паллан̇кена нисӣди тун̣хӣбхӯто ман̇кубхӯто паттаккхандхо адхомукхо паджджха̄йанто аппат̣ибха̄но кат̣т̣хена бхӯмим̣ виликханто. атха кхо тан̣ха̄ ча арати ча рага̄ ча ма̄радхӣтаро йена ма̄ро па̄пима̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄сим̣су –

‘‘кена̄си думмано та̄та, пурисам̣ кам̣ ну сочаси;

майам̣ там̣ ра̄гапа̄сена, а̄ран̃н̃амива кун̃джарам̣;

бандхитва̄ а̄найисса̄ма, васаго те бхависсатӣ’’ти.

‘‘арахам̣ сугато локе, на ра̄гена сува̄найо;

ма̄радхеййам̣ атикканто, тасма̄ соча̄махам̣ бхуса’’нти.

атха кхо тан̣ха̄ ча арати ча рага̄ ча ма̄радхӣтаро йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘па̄де те, саман̣а, парича̄рема̄’’ти. атха кхо бхагава̄ на манаса̄ка̄си, йатха̄ там̣ ануттаре упадхисан̇кхайе вимутто.

атха кхо тан̣ха̄ ча арати ча рага̄ ча ма̄радхӣтаро екамантам̣ апаккамма евам̣ самачинтесум̣ – ‘‘учча̄вача̄ кхо пуриса̄нам̣ адхиппа̄йа̄. йам̣нӯна майам̣ екасатам̣ екасатам̣ кума̄риван̣н̣асатам̣ абхинимминеййа̄ма̄’’ти. атха кхо тан̣ха̄ ча арати ча рага̄ ча ма̄радхӣтаро екасатам̣ екасатам̣ кума̄риван̣н̣асатам̣ абхинимминитва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘па̄де те, саман̣а, парича̄рема̄’’ти. тампи бхагава̄ на манаса̄ка̄си, йатха̄ там̣ ануттаре упадхисан̇кхайе вимутто.

атха кхо тан̣ха̄ ча арати ча рага̄ ча ма̄радхӣтаро екамантам̣ апаккамма евам̣ самачинтесум̣ – ‘‘учча̄вача̄ кхо пуриса̄нам̣ адхиппа̄йа̄. йам̣нӯна майам̣ екасатам̣ екасатам̣ авиджа̄таван̣н̣асатам̣ абхинимминеййа̄ма̄’’ти. атха кхо тан̣ха̄ ча арати ча рага̄ ча ма̄радхӣтаро екасатам̣ екасатам̣ авиджа̄таван̣н̣асатам̣ абхинимминитва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘па̄де те, саман̣а, парича̄рема̄’’ти. тампи бхагава̄ на манаса̄ка̄си, йатха̄ там̣ ануттаре упадхисан̇кхайе вимутто.

атха кхо тан̣ха̄ ча…пе… йам̣нӯна майам̣ екасатам̣ екасатам̣ саким̣ виджа̄таван̣н̣асатам̣ абхинимминеййа̄ма̄ти. атха кхо тан̣ха̄ ча…пе… саким̣ виджа̄таван̣н̣асатам̣ абхинимминитва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘па̄де те, саман̣а, парича̄рема̄’’ти. тампи бхагава̄ на манаса̄ка̄си, йатха̄ там̣ ануттаре упадхисан̇кхайе вимутто.

атха кхо тан̣ха̄ ча…пе… йам̣нӯна майам̣ екасатам̣ екасатам̣ дувиджа̄таван̣н̣асатам̣ абхинимминеййа̄ма̄ти. атха кхо тан̣ха̄ ча…пе… дувиджа̄таван̣н̣асатам̣ абхинимминитва̄ йена бхагава̄…пе… йатха̄ там̣ ануттаре упадхисан̇кхайе вимутто. атха кхо тан̣ха̄ ча…пе… маджджхимиттхиван̣н̣асатам̣ абхинимминеййа̄ма̄ти. атха кхо тан̣ха̄ ча…пе… маджджхимиттхиван̣н̣асатам̣ абхинимминитва̄…пе… ануттаре упадхисан̇кхайе вимутто.

атха кхо тан̣ха̄ ча…пе… махиттхиван̣н̣асатам̣ абхинимминеййа̄ма̄ти. атха кхо тан̣ха̄ ча…пе… махиттхиван̣н̣асатам̣ абхинимминитва̄ йена бхагава̄…пе… ануттаре упадхисан̇кхайе вимутто. атха кхо тан̣ха̄ ча арати ча рага̄ ча ма̄радхӣтаро екамантам̣ апаккамма етадавочум̣ – саччам̣ кира но пита̄ авоча –

‘‘арахам̣ сугато локе, на ра̄гена сува̄найо;

ма̄радхеййам̣ атикканто, тасма̄ соча̄махам̣ бхуса’’нти.

‘‘йан̃хи майам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ авӣтара̄гам̣ имина̄ упаккамена упаккамеййа̄ма хадайам̣ ва̄сса пхалеййа, ун̣хам̣ лохитам̣ ва̄ мукхато уггаччхеййа, умма̄дам̣ ва̄ па̄пун̣еййа читтаккхепам̣ ва̄. сеййатха̄ ва̄ пана нал̣о харито луто уссуссати висуссати мила̄йати; евамева уссуссеййа висуссеййа мила̄йеййа̄’’ти.

атха кхо тан̣ха̄ ча арати ча рага̄ ча ма̄радхӣтаро йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. екамантам̣ т̣хита̄ кхо тан̣ха̄ ма̄радхӣта̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘сока̄ватин̣н̣о ну ванамхи джха̄йаси,

виттам̣ ну джӣно уда паттхайа̄но;

а̄гум̣ ну га̄масмимака̄си кин̃чи,

касма̄ джанена на кароси саккхим̣;

саккхӣ на сампаджджати кеначи те’’ти.

‘‘аттхасса паттим̣ хадайасса сантим̣,

джетва̄на сенам̣ пийаса̄тарӯпам̣;

екохам̣ [ека̄хам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] джха̄йам̣ сукхаманубодхим̣,

тасма̄ джанена на кароми саккхим̣;

саккхӣ на сампаджджати кеначи ме’’ти.

атха кхо арати [арати ча (ка.)] ма̄радхӣта̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘катхам̣ виха̄рӣбахулодха бхиккху,

пан̃чогхатин̣н̣о атарӣдха чхат̣т̣хам̣;

катхам̣ джха̄йим̣ [катхам̣ джха̄йам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ.), катхаджджха̄йам̣ (ка.)] бахулам̣ ка̄масан̃н̃а̄,

париба̄хира̄ хонти аладдха йо та’’нти.

‘‘пассаддхака̄йо сувимуттачитто,

асан̇кхара̄но сатима̄ аноко;

ан̃н̃а̄йа дхаммам̣ авитаккаджха̄йӣ,

на куппати на сарати на тхино [на куппатӣ нассаратӣ на тхӣно (сӣ.)].

‘‘евам̣виха̄рӣбахулодха бхиккху,

пан̃чогхатин̣н̣о атарӣдха чхат̣т̣хам̣;

евам̣ джха̄йим̣ бахулам̣ ка̄масан̃н̃а̄,

париба̄хира̄ хонти аладдха йо та’’нти.

атха кхо рага̄ [рага̄ча (ка.)] ма̄радхӣта̄ бхагавато сантике га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘аччхеджджа тан̣хам̣ ган̣асан̇гхача̄рӣ,

аддха̄ чариссанти [тариссанти (сӣ.)] бахӯ ча саддха̄;

бахум̣ вата̄йам̣ джанатам̣ аноко,

аччхеджджа нессати маччура̄джасса па̄ра’’нти.

‘‘найанти ве маха̄вӣра̄, саддхаммена татха̄гата̄;

дхаммена найама̄на̄нам̣, ка̄ усӯйа̄ виджа̄ната’’нти.

атха кхо тан̣ха̄ ча арати ча рага̄ ча ма̄радхӣтаро йена ма̄ро па̄пима̄ тенупасан̇камим̣су. аддаса̄ кхо ма̄ро па̄пима̄ тан̣хан̃ча аратин̃ча раган̃ча ма̄радхӣтаро дӯратова а̄гаччхантийо. дисва̄на га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘ба̄ла̄ кумудана̄л̣ехи, паббатам̣ абхиматтхатха [абхимантхатха (сӣ.)];

гирим̣ накхена кханатха, айо дантехи кха̄датха.

‘‘селам̣ва сирасӯхачча [сираси ӯхачча (сӣ.), сираси охачча (сйа̄. кам̣.)], па̄та̄ле га̄дхамесатха;

кха̄н̣ум̣ва ураса̄саджджа, ниббиджджа̄петха готама̄’’ти.

‘‘даддаллама̄на̄ а̄ган̃чхум̣, тан̣ха̄ ча аратӣ рага̄;

та̄ таттха панудӣ саттха̄, тӯлам̣ бхат̣т̣хам̣ва ма̄луто’’ти.

татийо вагго.

тассудда̄нам̣ –

самбахула̄ самиддхи ча, годхикам̣ саттавасса̄ни;

дхӣтарам̣ деситам̣ буддха, сет̣т̣хена имам̣ ма̄рапан̃чаканти.

ма̄расам̣йуттам̣ саматтам̣.

5. бхиккхунӣсам̣йуттам̣

1. а̄л̣авика̄суттам̣

162. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо а̄л̣авика̄ бхиккхунӣ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ йена андхаванам̣ тенупасан̇ками вивекаттхинӣ. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ а̄л̣авика̄йа бхиккхунийа̄ бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо вивекамха̄ ча̄ветука̄мо йена а̄л̣авика̄ бхиккхунӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄л̣авикам̣ бхиккхуним̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘наттхи ниссаран̣ам̣ локе, ким̣ вивекена ка̄хаси;

бхун̃джассу ка̄маратийо, ма̄ху паччха̄нута̄пинӣ’’ти.

атха кхо а̄л̣авика̄йа бхиккхунийа̄ етадахоси – ‘‘ко ну кхва̄йам̣ мануссо ва̄ амануссо ва̄ га̄тхам̣ бха̄сатӣ’’ти? атха кхо а̄л̣авика̄йа бхиккхунийа̄ етадахоси – ‘‘ма̄ро кхо айам̣ па̄пима̄ мама бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо вивекамха̄ ча̄ветука̄мо га̄тхам̣ бха̄сатӣ’’ти. атха кхо а̄л̣авика̄ бхиккхунӣ ‘‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’’ ити видитва̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄хи паччабха̄си –

‘‘аттхи ниссаран̣ам̣ локе, пан̃н̃а̄йа ме супхусситам̣ [супхасситам̣ (сӣ. пӣ.)];

паматтабандху па̄пима, на твам̣ джа̄на̄си там̣ падам̣.

‘‘саттисӯлӯпама̄ ка̄ма̄, кхандха̄сам̣ адхикут̣т̣ана̄;

йам̣ твам̣ ка̄маратим̣ брӯси, арати майха са̄ ахӯ’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ а̄л̣авика̄ бхиккхунӣ’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

2. сома̄суттам̣

163. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо сома̄ бхиккхунӣ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ йена андхаванам̣ тенупасан̇ками дива̄виха̄ра̄йа. андхаванам̣ аджджхога̄хетва̄ ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле дива̄виха̄рам̣ нисӣди. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ сома̄йа бхиккхунийа̄ бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо сама̄дхимха̄ ча̄ветука̄мо йена сома̄ бхиккхунӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ сомам̣ бхиккхуним̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘йам̣ там̣ исӣхи паттаббам̣, т̣ха̄нам̣ дурабхисамбхавам̣;

на там̣ дван̇гулапан̃н̃а̄йа, сакка̄ паппотумиттхийа̄’’ти.

атха кхо сома̄йа бхиккхунийа̄ етадахоси – ‘‘ко ну кхва̄йам̣ мануссо ва̄ амануссо ва̄ га̄тхам̣ бха̄сатӣ’’ти? атха кхо сома̄йа бхиккхунийа̄ етадахоси – ‘‘ма̄ро кхо айам̣ па̄пима̄ мама бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо сама̄дхимха̄ ча̄ветука̄мо га̄тхам̣ бха̄сатӣ’’ти. атха кхо сома̄ бхиккхунӣ ‘‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’’ ити видитва̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄хи паччабха̄си –

‘‘иттхибха̄во ким̣ кайира̄, читтамхи сусама̄хите;

н̃а̄н̣амхи ваттама̄намхи, самма̄ дхаммам̣ випассато.

‘‘йасса нӯна сийа̄ евам̣, иттха̄хам̣ пурисоти ва̄;

кин̃чи ва̄ пана ан̃н̃асми [асмӣти (сйа̄. кам̣. пӣ.)], там̣ ма̄ро ваттумарахатӣ’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ сома̄ бхиккхунӣ’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

3. киса̄готамӣсуттам̣

164. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо киса̄готамӣ бхиккхунӣ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ йена андхаванам̣ тенупасан̇ками, дива̄виха̄ра̄йа. андхаванам̣ аджджхога̄хетва̄ ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле дива̄виха̄рам̣ нисӣди. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ киса̄готамийа̄ бхиккхунийа̄ бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо сама̄дхимха̄ ча̄ветука̄мо йена киса̄готамӣ бхиккхунӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ киса̄готамим̣ бхиккхуним̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘ким̣ ну твам̣ матапутта̄ва, екама̄си рудаммукхӣ;

ванамаджджхагата̄ ека̄, пурисам̣ ну гавесасӣ’’ти.

атха кхо киса̄готамийа̄ бхиккхунийа̄ етадахоси – ‘‘ко ну кхва̄йам̣ мануссо ва̄ амануссо ва̄ га̄тхам̣ бха̄сатӣ’’ти? атха кхо киса̄готамийа̄ бхиккхунийа̄ етадахоси – ‘‘ма̄ро кхо айам̣ па̄пима̄ мама бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо сама̄дхимха̄ ча̄ветука̄мо га̄тхам̣ бха̄сатӣ’’ти.

атха кхо киса̄готамӣ бхиккхунӣ ‘‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’’ ити видитва̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄хи паччабха̄си –

‘‘аччантам̣ матапутта̄мхи, пуриса̄ етадантика̄;

на соча̄ми на рода̄ми, на там̣ бха̄йа̄ми а̄вусо.

‘‘саббаттха вихата̄ нандӣ, тамоккхандхо пада̄лито;

джетва̄на маччуно [джетва̄ намучино (сӣ.)] сенам̣, вихара̄ми ана̄сава̄’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ киса̄готамӣ бхиккхунӣ’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

4. виджайа̄суттам̣

165. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо виджайа̄ бхиккхунӣ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄…пе… ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле дива̄виха̄рам̣ нисӣди. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ виджайа̄йа бхиккхунийа̄ бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо сама̄дхимха̄ ча̄ветука̄мо йена виджайа̄ бхиккхунӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ виджайам̣ бхиккхуним̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘дахара̄ твам̣ рӯпаватӣ, ахан̃ча дахаро сусу;

пан̃чан̇гикена турийена, ехаййебхирама̄масе’’ти [ехи аййе рама̄масети (сӣ.)].

атха кхо виджайа̄йа бхиккхунийа̄ етадахоси – ‘‘ко ну кхва̄йам̣ мануссо ва̄ амануссо ва̄ га̄тхам̣ бха̄сатӣ’’ти? атха кхо виджайа̄йа бхиккхунийа̄ етадахоси – ‘‘ма̄ро кхо айам̣ па̄пима̄ мама бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо сама̄дхимха̄ ча̄ветука̄мо га̄тхам̣ бха̄сатӣ’’ти. атха кхо виджайа̄ бхиккхунӣ ‘‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’’ ити видитва̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄хи паччабха̄си –

‘‘рӯпа̄ садда̄ раса̄ гандха̄, пхот̣т̣хабба̄ ча манорама̄;

ниййа̄тайа̄ми туйхева, ма̄ра на̄хам̣ тенаттхика̄.

‘‘имина̄ пӯтика̄йена, бхинданена пабхан̇гуна̄;

ат̣т̣ӣйа̄ми хара̄йа̄ми, ка̄матан̣ха̄ самӯхата̄.

‘‘йе ча рӯпӯпага̄ сатта̄, йе ча арӯпат̣т̣ха̄йино [а̄руппат̣т̣ха̄йино (сӣ. пӣ.)];

йа̄ ча санта̄ сама̄патти, саббаттха вихато тамо’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ виджайа̄ бхиккхунӣ’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

5. уппалаван̣н̣а̄суттам̣

166. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо уппалаван̣н̣а̄ бхиккхунӣ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄…пе… ан̃н̃атарасмим̣ супуппхитаса̄ларуккхамӯле ат̣т̣ха̄си. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ уппалаван̣н̣а̄йа бхиккхунийа̄ бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо сама̄дхимха̄ ча̄ветука̄мо йена уппалаван̣н̣а̄ бхиккхунӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ уппалаван̣н̣ам̣ бхиккхуним̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘супуппхитаггам̣ упагамма бхиккхуни,

ека̄ тувам̣ тит̣т̣хаси са̄ламӯле;

на чаттхи те дутийа̄ ван̣н̣адха̄ту,

ба̄ле на твам̣ бха̄йаси дхуттака̄на’’нти.

атха кхо уппалаван̣н̣а̄йа бхиккхунийа̄ етадахоси – ‘‘ко ну кхва̄йам̣ мануссо ва̄ амануссо ва̄ га̄тхам̣ бха̄сатӣ’’ти? атха кхо уппалаван̣н̣а̄йа бхиккхунийа̄ етадахоси – ‘‘ма̄ро кхо айам̣ па̄пима̄ мама бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо сама̄дхимха̄ ча̄ветука̄мо га̄тхам̣ бха̄сатӣ’’ти. атха кхо уппалаван̣н̣а̄ бхиккхунӣ ‘‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’’ ити видитва̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄хи паччабха̄си –

‘‘сатам̣ сахасса̄нипи дхуттака̄нам̣,

идха̄гата̄ та̄дисака̄ бхавеййум̣;

ломам̣ на ин̃джа̄ми на сантаса̄ми,

на ма̄ра бха̄йа̄ми тамекика̄пи.

‘‘еса̄ антарадха̄йа̄ми, куччхим̣ ва̄ пависа̄ми те;

пакхумантарика̄йампи, тит̣т̣хантим̣ мам̣ на даккхаси.

‘‘читтасмим̣ васӣбхӯта̄мхи, иддхипа̄да̄ субха̄вита̄;

саббабандханамутта̄мхи, на там̣ бха̄йа̄ми а̄вусо’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ уппалаван̣н̣а̄ бхиккхунӣ’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

6. ча̄ла̄суттам̣

167. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ча̄ла̄ бхиккхунӣ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄…пе… ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле дива̄виха̄рам̣ нисӣди. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена ча̄ла̄ бхиккхунӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ча̄лам̣ бхиккхуним̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну твам̣, бхиккхуни, на рочесӣ’’ти? ‘‘джа̄тим̣ кхва̄хам̣, а̄вусо, на рочемӣ’’ти.

‘‘ким̣ ну джа̄тим̣ на рочеси, джа̄то ка̄ма̄ни бхун̃джати;

ко ну там̣ идама̄дапайи, джа̄тим̣ ма̄ роча [ма̄ рочеси (сӣ. пӣ.)] бхиккхунӣ’’ти.

‘‘джа̄тасса маран̣ам̣ хоти, джа̄то дуккха̄ни пхуссати [пассати (сӣ. пӣ.)];

бандхам̣ вадхам̣ париклесам̣, тасма̄ джа̄тим̣ на рочайе.

‘‘буддхо дхаммамадесеси, джа̄тийа̄ саматиккамам̣;

саббадуккхаппаха̄на̄йа, со мам̣ сачче нивесайи.

‘‘йе ча рӯпӯпага̄ сатта̄, йе ча арӯпат̣т̣ха̄йино;

ниродхам̣ аппаджа̄нанта̄, а̄ганта̄ро пунаббхава’’нти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ ча̄ла̄ бхиккхунӣ’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

7. упача̄ла̄суттам̣

168. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо упача̄ла̄ бхиккхунӣ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄…пе… ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле дива̄виха̄рам̣ нисӣди. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена упача̄ла̄ бхиккхунӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ упача̄лам̣ бхиккхуним̣ етадавоча – ‘‘каттха ну твам̣, бхиккхуни, уппаджджитука̄ма̄’’ти? ‘‘на кхва̄хам̣, а̄вусо, каттхачи уппаджджитука̄ма̄’’ти.

‘‘та̄ватим̣са̄ ча йа̄ма̄ ча, тусита̄ ча̄пи девата̄;

нимма̄наратино дева̄, йе дева̄ васаваттино;

таттха читтам̣ пан̣идхехи, ратим̣ паччанубхоссасӣ’’ти.

‘‘та̄ватим̣са̄ ча йа̄ма̄ ча, тусита̄ ча̄пи девата̄;

нимма̄наратино дева̄, йе дева̄ васаваттино;

ка̄мабандханабаддха̄ те, енти ма̄равасам̣ пуна.

‘‘саббо а̄дӣпито [саббова а̄дитто (сйа̄. кам̣.)] локо, саббо локо падхӯпито;

саббо паджджалито [паджджалито (саббаттха)] локо, саббо локо пакампито.

‘‘акампитам̣ ападжджалитам̣ [ачалитам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], апутхуджджанасевитам̣;

агати йаттха ма̄расса, таттха ме нирато мано’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ упача̄ла̄ бхиккхунӣ’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

8. сӣсупача̄ла̄суттам̣

169. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо сӣсупача̄ла̄ [сӣсӯпача̄ла̄ (сӣ.)] бхиккхунӣ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ …пе… ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле дива̄виха̄рам̣ нисӣди. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ йена сӣсупача̄ла̄ бхиккхунӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ сӣсупача̄лам̣ бхиккхуним̣ етадавоча – ‘‘касса ну твам̣, бхиккхуни, па̄сан̣д̣ам̣ рочесӣ’’ти? ‘‘на кхва̄хам̣, а̄вусо, кассачи па̄сан̣д̣ам̣ рочемӣ’’ти.

‘‘кам̣ ну уддисса мун̣д̣а̄си, саман̣ӣ вийа диссаси;

на ча рочеси па̄сан̣д̣ам̣, кимива чараси момӯха̄’’ти.

‘‘ито бахиддха̄ па̄сан̣д̣а̄, дит̣т̣хӣсу пасӣданти те;

на тесам̣ дхаммам̣ рочеми, те дхаммасса аковида̄.

‘‘аттхи сакйакуле джа̄то, буддхо аппат̣ипуггало;

сабба̄бхибхӯ ма̄ранудо, саббаттхамапара̄джито.

‘‘саббаттха мутто асито, саббам̣ пассати чаккхума̄;

саббакаммаккхайам̣ патто, вимутто упадхисан̇кхайе;

со майхам̣ бхагава̄ саттха̄, тасса рочеми са̄сана’’нти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ сӣсупача̄ла̄ бхиккхунӣ’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

9. села̄суттам̣

170. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо села̄ бхиккхунӣ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄…пе… ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле дива̄виха̄рам̣ нисӣди. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ села̄йа бхиккхунийа̄ бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо…пе… селам̣ бхиккхуним̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘кенидам̣ пакатам̣ бимбам̣, квану [кванну (сӣ. пӣ.), квачи (сйа̄. кам̣. ка.)] бимбасса ка̄рако;

квану бимбам̣ самуппаннам̣, квану бимбам̣ нируджджхатӣ’’ти.

атха кхо села̄йа бхиккхунийа̄ етадахоси – ‘‘ко ну кхва̄йам̣ мануссо ва̄ амануссо ва̄ га̄тхам̣ бха̄сатӣ’’ти? атха кхо села̄йа бхиккхунийа̄ етадахоси – ‘‘ма̄ро кхо айам̣ па̄пима̄ мама бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо сама̄дхимха̄ ча̄ветука̄мо га̄тхам̣ бха̄сатӣ’’ти. атха кхо села̄ бхиккхунӣ ‘‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’’ ити видитва̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄хи паччабха̄си –

‘‘найидам̣ аттакатам̣ [найидам̣ пакатам̣ (сйа̄. кам̣.)] бимбам̣, найидам̣ паракатам̣ [найидам̣ пакатам̣ (сйа̄. кам̣.)] агхам̣;

хетум̣ пат̣ичча самбхӯтам̣, хетубхан̇га̄ нируджджхати.

‘‘йатха̄ ан̃н̃атарам̣ бӣджам̣, кхетте вуттам̣ вирӯхати;

патхавӣрасан̃ча̄гамма, синехан̃ча тадӯбхайам̣.

‘‘евам̣ кхандха̄ ча дха̄туйо, чха ча а̄йатана̄ име;

хетум̣ пат̣ичча самбхӯта̄, хетубхан̇га̄ нируджджхаре’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ села̄ бхиккхунӣ’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

10. ваджира̄суттам̣

171. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ваджира̄ бхиккхунӣ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ йена андхаванам̣ тенупасан̇ками дива̄виха̄ра̄йа. андхаванам̣ аджджхога̄хетва̄ ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле дива̄виха̄рам̣ нисӣди. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ваджира̄йа бхиккхунийа̄ бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо сама̄дхимха̄ ча̄ветука̄мо йена ваджира̄ бхиккхунӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ваджирам̣ бхиккхуним̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘кена̄йам̣ пакато сатто, кувам̣ саттасса ка̄рако;

кувам̣ сатто самуппанно, кувам̣ сатто нируджджхатӣ’’ти.

атха кхо ваджира̄йа бхиккхунийа̄ етадахоси – ‘‘ко ну кхва̄йам̣ мануссо ва̄ амануссо ва̄ га̄тхам̣ бха̄сатӣ’’ти? атха кхо ваджира̄йа бхиккхунийа̄ етадахоси – ‘‘ма̄ро кхо айам̣ па̄пима̄ мама бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣сам̣ уппа̄детука̄мо сама̄дхимха̄ ча̄ветука̄мо га̄тхам̣ бха̄сатӣ’’ти. атха кхо ваджира̄ бхиккхунӣ ‘‘ма̄ро айам̣ па̄пима̄’’ ити видитва̄, ма̄рам̣ па̄пимантам̣ га̄тха̄хи паччабха̄си –

‘‘ким̣ ну саттоти паччеси, ма̄ра дит̣т̣хигатам̣ ну те;

суддхасан̇кха̄рапун̃джойам̣, найидха саттупалаббхати.

‘‘йатха̄ хи ан̇гасамбха̄ра̄, хоти саддо ратхо ити;

евам̣ кхандхесу сантесу, хоти саттоти саммути [саммати (сйа̄. кам̣.)].

‘‘дуккхамева хи самбхоти, дуккхам̣ тит̣т̣хати вети ча;

на̄н̃н̃атра дуккха̄ самбхоти, на̄н̃н̃ам̣ дуккха̄ нируджджхатӣ’’ти.

атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ ваджира̄ бхиккхунӣ’’ти дуккхӣ думмано таттхевантарадха̄йӣти.

бхиккхунӣсам̣йуттам̣ саматтам̣.

тассудда̄нам̣ –

а̄л̣авика̄ ча сома̄ ча, готамӣ виджайа̄ саха;

уппалаван̣н̣а̄ ча ча̄ла̄, упача̄ла̄ сӣсупача̄ла̄ ча;

села̄ ваджира̄йа те даса̄ти.

6. брахмасам̣йуттам̣

1. пат̣хамавагго

1. брахма̄йа̄чанасуттам̣

172. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ урувела̄йам̣ вихарати наджджа̄ неран̃джара̄йа тӣре аджапа̄ланигродхамӯле пат̣хама̄бхисамбуддхо. атха кхо бхагавато рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘‘адхигато кхо мйа̄йам̣ дхаммо гамбхӣро дуддасо дуранубодхо санто пан̣ӣто атакка̄вачаро нипун̣о пан̣д̣итаведанӣйо. а̄лайара̄ма̄ кхо пана̄йам̣ паджа̄ а̄лайарата̄ а̄лайасаммудита̄. а̄лайара̄ма̄йа кхо пана паджа̄йа а̄лайарата̄йа а̄лайасаммудита̄йа дуддасам̣ идам̣ т̣ха̄нам̣ йадидам̣ идаппаччайата̄пат̣иччасамуппа̄до. идампи кхо т̣ха̄нам̣ дуддасам̣ йадидам̣ саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣ха̄ккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. ахан̃чева кхо пана дхаммам̣ десеййам̣; паре ча ме на а̄джа̄неййум̣; со мамасса киламатхо, са̄ мамасса вихеса̄’’ти. аписсу бхагавантам̣ има̄ аначчхарийа̄ га̄тха̄йо пат̣ибхам̣су пуббе ассутапубба̄ –

‘‘киччхена ме адхигатам̣, халам̣ да̄ни пака̄ситум̣;

ра̄гадосапаретехи, на̄йам̣ дхаммо сусамбудхо.

‘‘пат̣исотага̄мим̣ нипун̣ам̣, гамбхӣрам̣ дуддасам̣ ан̣ум̣;

ра̄гаратта̄ на даккханти, тамокхандхена а̄вут̣а̄’’ти [тамоккхандхена а̄вута̄ти (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)].

итиха бхагавато пат̣исан̃чиккхато аппоссукката̄йа читтам̣ намати, но дхаммадесана̄йа.

атха кхо брахмуно сахампатисса бхагавато четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа етадахоси – ‘‘нассати вата бхо локо, винассати вата бхо локо, йатра хи на̄ма татха̄гатасса арахато самма̄самбуддхасса аппоссукката̄йа читтам̣ намати [намиссати (?)], но дхаммадесана̄йа̄’’ти. атха кхо брахма̄ сахампати – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ [саммин̃джитам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа евамева – брахмалоке антарахито бхагавато пурато па̄турахоси. атха кхо брахма̄ сахампати екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ даккхин̣аджа̄н̣уман̣д̣алам̣ патхавийам̣ нихантва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘десету, бханте, бхагава̄ дхаммам̣, десету сугато дхаммам̣. санти сатта̄ аппараджаккхаджа̄тика̄, ассаваната̄ дхаммасса париха̄йанти. бхависсанти дхаммасса ан̃н̃а̄та̄ро’’ти. идамавоча брахма̄ сахампати, идам̣ ватва̄ атха̄парам̣ етадавоча –

‘‘па̄турахоси магадхесу пуббе,

дхаммо асуддхо самалехи чинтито;

апа̄пуретам̣ [ава̄пуретам̣ (сӣ.)] аматасса два̄рам̣,

сун̣анту дхаммам̣ вималена̄нубуддхам̣.

‘‘селе йатха̄ паббатамуддханит̣т̣хито,

йатха̄пи пассе джанатам̣ самантато;

татхӯпамам̣ дхаммамайам̣ сумедха,

па̄са̄дама̄руйха самантачаккху;

сока̄ватин̣н̣ам̣ [сока̄вакин̣н̣ам̣ (сӣ.)] джанатамапетасоко,

авеккхассу джа̄тиджара̄бхибхӯтам̣.

‘‘ут̣т̣хехи вӣра виджитасан̇га̄ма,

саттхава̄ха анан̣а [ан̣ан̣а (рӯпасиддхит̣ӣка̄)] вичара локе;

десассу [десету (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] бхагава̄ дхаммам̣,

ан̃н̃а̄та̄ро бхависсантӣ’’ти.

атха кхо бхагава̄ брахмуно ча аджджхесанам̣ видитва̄ саттесу ча ка̄рун̃н̃атам̣ пат̣ичча буддхачаккхуна̄ локам̣ волокеси. аддаса̄ кхо бхагава̄ буддхачаккхуна̄ локам̣ волокенто сатте аппараджаккхе маха̄раджаккхе тиккхиндрийе мудиндрийе сва̄ка̄ре два̄ка̄ре сувин̃н̃а̄пайе дувин̃н̃а̄пайе, аппекачче паралокаваджджабхайадасса̄вине вихаранте, аппекачче на паралокаваджджабхайадасса̄вине [дасса̄вино (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] вихаранте. сеййатха̄пи на̄ма уппалинийам̣ ва̄ падуминийам̣ ва̄ пун̣д̣арӣкинийам̣ ва̄ аппекачча̄ни уппала̄ни ва̄ падума̄ни ва̄ пун̣д̣арӣка̄ни ва̄ удаке джа̄та̄ни удаке сам̣вад̣д̣ха̄ни удака̄нуггата̄ни анто нимуггапосӣни, аппекачча̄ни уппала̄ни ва̄ падума̄ни ва̄ пун̣д̣арӣка̄ни ва̄ удаке джа̄та̄ни удаке сам̣вад̣д̣ха̄ни самодакам̣ т̣хита̄ни, аппекачча̄ни уппала̄ни ва̄ падума̄ни ва̄ пун̣д̣арӣка̄ни ва̄ удаке джа̄та̄ни удаке сам̣вад̣д̣ха̄ни удака̄ аччуггамма т̣хита̄ни [тит̣т̣ханти (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] анупалитта̄ни удакена; евамева бхагава̄ буддхачаккхуна̄ локам̣ волокенто аддаса сатте аппараджаккхе маха̄раджаккхе тиккхиндрийе мудиндрийе сва̄ка̄ре два̄ка̄ре сувин̃н̃а̄пайе дувин̃н̃а̄пайе, аппекачче паралокаваджджабхайадасса̄вине вихаранте, аппекачче на паралокаваджджабхайадасса̄вине вихаранте. дисва̄на брахма̄нам̣ сахампатим̣ га̄тха̄йа паччабха̄си –

‘‘апа̄рута̄ тесам̣ аматасса два̄ра̄,

йе сотаванто памун̃чанту саддхам̣;

вихим̣сасан̃н̃ӣ пагун̣ам̣ на бха̄сим̣,

дхаммам̣ пан̣ӣтам̣ мануджесу брахме’’ти.

атха кхо брахма̄ сахампати ‘‘ката̄вака̄со кхомхи бхагавата̄ дхаммадесана̄йа̄’’ти бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йӣти.

2. га̄равасуттам̣

173. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ урувела̄йам̣ вихарати наджджа̄ неран̃джара̄йа тӣре аджапа̄ланигродхамӯле пат̣хама̄бхисамбуддхо. атха кхо бхагавато рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘‘дуккхам̣ кхо ага̄раво вихарати аппатиссо, кам̣ ну кхва̄хам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ саккатва̄ гарум̣ катва̄ [гарукатва̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] упанисса̄йа вихареййа’’нти?

атха кхо бхагавато етадахоси – ‘‘апарипун̣н̣асса кхо сӣлаккхандхасса па̄рипӯрийа̄ ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣. на кхо пана̄хам̣ пасса̄ми садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа аттана̄ сӣласампаннатарам̣ ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄, йамахам̣ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣.

‘‘апарипун̣н̣асса кхо сама̄дхиккхандхасса па̄рипӯрийа̄ ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣. на кхо пана̄хам̣ пасса̄ми садеваке локе…пе… аттана̄ сама̄дхисампаннатарам̣ ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄, йамахам̣ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣.

‘‘апарипун̣н̣асса пан̃н̃а̄ккхандхасса па̄рипӯрийа̄ ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣. на кхо пана̄хам̣ пасса̄ми садеваке…пе… аттана̄ пан̃н̃а̄сампаннатарам̣ ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄, йамахам̣ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣.

‘‘апарипун̣н̣асса кхо вимуттиккхандхасса па̄рипӯрийа̄ ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣. на кхо пана̄хам̣ пасса̄ми садеваке…пе… аттана̄ вимуттисампаннатарам̣ ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄, йамахам̣ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣.

‘‘апарипун̣н̣асса кхо вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхасса па̄рипӯрийа̄ ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣. на кхо пана̄хам̣ пасса̄ми садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа аттана̄ вимуттин̃а̄н̣адассанасампаннатарам̣ ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄, йамахам̣ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣. йам̣нӯна̄хам̣ йва̄йам̣ дхаммо майа̄ абхисамбуддхо тамева дхаммам̣ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййа’’нти.

атха кхо брахма̄ сахампати бхагавато четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа евамева – брахмалоке антарахито бхагавато пурато па̄турахоси. атха кхо брахма̄ сахампати екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘еваметам̣, бхагава̄, еваметам̣, сугата! йепи те, бханте, ахесум̣ атӣтамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄, тепи бхагаванто дхамман̃н̃ева саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихарим̣су; йепи те, бханте, бхависсанти ана̄гатамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄ тепи бхагаванто дхамман̃н̃ева саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихариссанти. бхагава̄пи, бханте, етарахи арахам̣ самма̄самбуддхо дхамман̃н̃ева саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихаратӯ’’ти. идамавоча брахма̄ сахампати, идам̣ ватва̄ атха̄парам̣ етадавоча –

‘‘йе ча атӣта̄ самбуддха̄, йе ча буддха̄ ана̄гата̄;

йо четарахи самбуддхо, бахӯнам̣ [бахуннам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] сокана̄сано.

‘‘саббе саддхаммагаруно, вихам̣су [вихарим̣су (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] вихаранти ча;

татха̄пи вихариссанти, еса̄ буддха̄на дхаммата̄.

‘‘тасма̄ хи аттака̄мена [аттхака̄мена (сӣ. пӣ. ка.)], махаттамабхикан̇кхата̄;

саддхаммо гарука̄таббо, сарам̣ буддха̄на са̄сана’’нти.

3. брахмадевасуттам̣

174. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена ан̃н̃атарисса̄ бра̄хман̣ийа̄ брахмадево на̄ма путто бхагавато сантике ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито хоти.

атха кхо а̄йасма̄ брахмадево еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева – йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си. ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ брахмадево арахатам̣ ахоси.

атха кхо а̄йасма̄ брахмадево пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. са̄ваттхийам̣ сапада̄нам̣ пин̣д̣а̄йа чарама̄но йена сакама̄ту нивесанам̣ тенупасан̇ками. тена кхо пана самайена а̄йасмато брахмадевасса ма̄та̄ бра̄хман̣ӣ брахмуно а̄хутим̣ ниччам̣ пагган̣ха̄ти. атха кхо брахмуно сахампатисса етадахоси – ‘‘айам̣ кхо а̄йасмато брахмадевасса ма̄та̄ бра̄хман̣ӣ брахмуно а̄хутим̣ ниччам̣ пагган̣ха̄ти. йам̣нӯна̄хам̣ там̣ упасан̇камитва̄ сам̣веджеййа’’нти. атха кхо брахма̄ сахампати – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа евамева – брахмалоке антарахито а̄йасмато брахмадевасса ма̄ту нивесане па̄турахоси. атха кхо брахма̄ сахампати веха̄сам̣ т̣хито а̄йасмато брахмадевасса ма̄тарам̣ бра̄хман̣им̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘дӯре ито бра̄хман̣и брахмалоко,

йасса̄хутим̣ пагган̣ха̄си ниччам̣;

нета̄дисо бра̄хман̣и брахмабхаккхо,

ким̣ джаппаси брахмапатхам̣ аджа̄нам̣ [аджа̄нантӣ (сӣ. пӣ. ка.)].

‘‘есо хи те бра̄хман̣и брахмадево,

нирӯпадхико атидевапатто;

акин̃чано бхиккху анан̃н̃апосӣ,

йо те со [те со (сӣ. пӣ.), йо те са (?)] пин̣д̣а̄йа гхарам̣ павит̣т̣хо.

‘‘а̄хунеййо ведагу бха̄витатто,

нара̄нам̣ дева̄нан̃ча даккхин̣еййо;

ба̄хитва̄ па̄па̄ни анӯпалитто,

гха̄сесанам̣ ирийати сӣтибхӯто.

‘‘на тасса паччха̄ на пураттхаматтхи,

санто видхӯмо анигхо нира̄со;

никкхиттадан̣д̣о тасатха̄варесу,

со тйа̄хутим̣ бхун̃джату аггапин̣д̣ам̣.

‘‘висенибхӯто упасантачитто,

на̄гова данто чарати анеджо;

бхиккху сусӣло сувимуттачитто,

со тйа̄хутим̣ бхун̃джату аггапин̣д̣ам̣.

‘‘тасмим̣ пасанна̄ авикампама̄на̄,

патит̣т̣хапехи даккхин̣ам̣ даккхин̣еййе;

карохи пун̃н̃ам̣ сукхама̄йатикам̣,

дисва̄ муним̣ бра̄хман̣и огхатин̣н̣а’’нти.

‘‘тасмим̣ пасанна̄ авикампама̄на̄,

патит̣т̣хапеси даккхин̣ам̣ даккхин̣еййе;

ака̄си пун̃н̃ам̣ сукхама̄йатикам̣,

дисва̄ муним̣ бра̄хман̣ӣ огхатин̣н̣а’’нти.

4. бакабрахмасуттам̣

175. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена бакасса брахмуно еварӯпам̣ па̄пакам̣ дит̣т̣хигатам̣ уппаннам̣ хоти – ‘‘идам̣ ниччам̣, идам̣ дхувам̣, идам̣ сассатам̣, идам̣ кевалам̣, идам̣ ачаванадхаммам̣, идан̃хи на джа̄йати на джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати, ито ча панан̃н̃ам̣ уттарим̣ [уттарим̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ниссаран̣ам̣ наттхӣ’’ти.

атха кхо бхагава̄ бакасса брахмуно четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа евамева – джетаване антарахито тасмим̣ брахмалоке па̄турахоси. аддаса̄ кхо бако брахма̄ бхагавантам̣ дӯратова а̄гаччхантам̣. дисва̄на бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ехи кхо ма̄риса, сва̄гатам̣ те, ма̄риса! чирассам̣ кхо ма̄риса! имам̣ парийа̄йамака̄си йадидам̣ идха̄гамана̄йа. идан̃хи, ма̄риса, ниччам̣, идам̣ дхувам̣, идам̣ сассатам̣, идам̣ кевалам̣, идам̣ ачаванадхаммам̣, идан̃хи на джа̄йати на джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати. ито ча панан̃н̃ам̣ уттари ниссаран̣ам̣ наттхӣ’’ти.

евам̣ вутте, бхагава̄ бакам̣ брахма̄нам̣ етадавоча – ‘‘авиджджа̄гато вата, бхо, бако брахма̄; авиджджа̄гато вата, бхо, бако брахма̄. йатра хи на̄ма аниччам̣йева сама̄нам̣ ниччанти ваккхати, адхувам̣йева сама̄нам̣ дхуванти ваккхати, асассатам̣йева сама̄нам̣ сассатанти ваккхати, акевалам̣йева сама̄нам̣ кеваланти ваккхати, чаванадхаммам̣йева сама̄нам̣ ачаванадхамманти ваккхати. йаттха ча пана джа̄йати ча джӣйати ча мӣйати ча чавати ча упападжджати ча, тан̃ча татха̄ ваккхати – ‘идан̃хи на джа̄йати на джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати’. сантан̃ча панан̃н̃ам̣ уттари ниссаран̣ам̣, ‘наттхан̃н̃ам̣ уттари ниссаран̣а’нти ваккхатӣ’’ти.

‘‘два̄саттати готама пун̃н̃акамма̄,

васаваттино джа̄тиджарам̣ атӣта̄;

айамантима̄ ведагӯ брахмупапатти,

асма̄бхиджаппанти джана̄ анека̄’’ти.

‘‘аппан̃хи етам̣ на хи дӣгхама̄йу,

йам̣ твам̣ бака ман̃н̃аси дӣгхама̄йум̣;

сатам̣ сахасса̄нам̣ [сахасса̄на (сйа̄. кам̣.)] нираббуда̄нам̣,

а̄йум̣ паджа̄на̄ми тава̄хам̣ брахме’’ти.

‘‘анантадассӣ бхагава̄хамасми,

джа̄тиджарам̣ сокамупа̄тиватто;

ким̣ ме пура̄н̣ам̣ ватасӣлаваттам̣,

а̄чиккха ме там̣ йамахам̣ виджан̃н̃а̄’’ти.

‘‘йам̣ твам̣ апа̄йеси бахӯ мануссе,

пипа̄сите гхаммани сампарете;

там̣ те пура̄н̣ам̣ ватасӣлаваттам̣,

суттаппабуддхова ануссара̄ми.

‘‘йам̣ ен̣икӯласмим̣ джанам̣ гахӣтам̣,

амочайӣ гайхакам̣ нӣйама̄нам̣;

там̣ те пура̄н̣ам̣ ватасӣлаваттам̣,

суттаппабуддхова ануссара̄ми.

‘‘ган̇га̄йа сотасмим̣ гахӣтана̄вам̣,

луддена на̄гена мануссакамйа̄;

памочайиттха баласа̄ пасайха,

там̣ те пура̄н̣ам̣ ватасӣлаваттам̣,

суттаппабуддхова ануссара̄ми.

‘‘каппо ча те баддхачаро ахосим̣,

самбуддхимантам̣ [самбуддхивантам̣ (бахӯсу)] ватинам̣ аман̃н̃и;

там̣ те пура̄н̣ам̣ ватасӣлаваттам̣,

суттаппабуддхова ануссара̄мӣ’’ти.

‘‘аддха̄ паджа̄на̄си маметама̄йум̣,

ан̃н̃епи [ан̃н̃ампи (сӣ. пӣ.)] джа̄на̄си татха̄ хи буддхо;

татха̄ хи тйа̄йам̣ джалита̄нубха̄во,

обха̄сайам̣ тит̣т̣хати брахмалока’’нти.

5. ан̃н̃атарабрахмасуттам̣

176. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена ан̃н̃атарасса брахмуно еварӯпам̣ па̄пакам̣ дит̣т̣хигатам̣ уппаннам̣ хоти – ‘‘наттхи со саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ йо идха а̄гаччхеййа̄’’ти. атха кхо бхагава̄ тасса брахмуно четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо…пе… тасмим̣ брахмалоке па̄турахоси. атха кхо бхагава̄ тасса брахмуно упари веха̄сам̣ паллан̇кена нисӣди теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄.

атха кхо а̄йасмато маха̄моггалла̄насса етадахоси – ‘‘кахам̣ ну кхо бхагава̄ етарахи вихаратӣ’’ти? аддаса̄ кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но [маха̄моггала̄но (ка.)] бхагавантам̣ диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена тасса брахмуно упари веха̄сам̣ паллан̇кена нисиннам̣ теджодха̄тум̣ сама̄паннам̣. дисва̄на – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа евамева – джетаване антарахито тасмим̣ брахмалоке па̄турахоси. атха кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но пураттхимам̣ дисам̣ нисса̄йа [упанисса̄йа (сӣ.)] тасса брахмуно упари веха̄сам̣ паллан̇кена нисӣди теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ нӣчатарам̣ бхагавато.

атха кхо а̄йасмато маха̄кассапасса етадахоси – ‘‘кахам̣ ну кхо бхагава̄ етарахи вихаратӣ’’ти? аддаса̄ кхо а̄йасма̄ маха̄кассапо бхагавантам̣ диббена чаккхуна̄…пе… дисва̄на – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо…пе… евамева – джетаване антарахито тасмим̣ брахмалоке па̄турахоси. атха кхо а̄йасма̄ маха̄кассапо даккхин̣ам̣ дисам̣ нисса̄йа тасса брахмуно упари веха̄сам̣ паллан̇кена нисӣди теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ нӣчатарам̣ бхагавато.

атха кхо а̄йасмато маха̄каппинасса етадахоси – ‘‘кахам̣ ну кхо бхагава̄ етарахи вихаратӣ’’ти? аддаса̄ кхо а̄йасма̄ маха̄каппино бхагавантам̣ диббена чаккхуна̄…пе… теджодха̄тум̣ сама̄паннам̣. дисва̄на – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо…пе… евамева – джетаване антарахито тасмим̣ брахмалоке па̄турахоси. атха кхо а̄йасма̄ маха̄каппино паччхимам̣ дисам̣ нисса̄йа тасса брахмуно упари веха̄сам̣ паллан̇кена нисӣди теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ нӣчатарам̣ бхагавато.

атха кхо а̄йасмато ануруддхасса етадахоси – ‘‘кахам̣ ну кхо бхагава̄ етарахи вихаратӣ’’ти? аддаса̄ кхо а̄йасма̄ ануруддхо…пе… теджодха̄тум̣ сама̄паннам̣. дисва̄на – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо…пе… тасмим̣ брахмалоке па̄турахоси. атха кхо а̄йасма̄ ануруддхо уттарам̣ дисам̣ нисса̄йа тасса брахмуно упари веха̄сам̣ паллан̇кена нисӣди теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ нӣчатарам̣ бхагавато.

атха кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но там̣ брахма̄нам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘аджджа̄пи те а̄вусо са̄ дит̣т̣хи, йа̄ те дит̣т̣хи пуре аху;

пассаси вӣтиваттантам̣, брахмалоке пабхассара’’нти.

‘‘на ме ма̄риса са̄ дит̣т̣хи, йа̄ ме дит̣т̣хи пуре аху;

пасса̄ми вӣтиваттантам̣, брахмалоке пабхассарам̣;

сва̄хам̣ аджджа катхам̣ ваджджам̣, ахам̣ ниччомхи сассато’’ти.

атха кхо бхагава̄ там̣ брахма̄нам̣ сам̣веджетва̄ – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа евамева – тасмим̣ брахмалоке антарахито джетаване па̄турахоси. атха кхо со брахма̄ ан̃н̃атарам̣ брахмапа̄рисаджджам̣ а̄мантеси – ‘‘ехи твам̣, ма̄риса, йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇кама; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ евам̣ вадехи – ‘аттхи ну кхо, ма̄риса моггалла̄на, ан̃н̃епи тасса бхагавато са̄вака̄ евам̣махиддхика̄ евам̣маха̄нубха̄ва̄; сеййатха̄пи бхавам̣ моггалла̄но кассапо каппино ануруддхо’’’ти? ‘‘евам̣, ма̄риса̄’’ти кхо со брахмапа̄рисаджджо тасса брахмуно пат̣иссутва̄ йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ етадавоча – ‘‘аттхи ну кхо, ма̄риса моггалла̄на, ан̃н̃епи тасса бхагавато са̄вака̄ евам̣махиддхика̄ евам̣маха̄нубха̄ва̄; сеййатха̄пи бхавам̣ моггалла̄но кассапо каппино ануруддхо’’ти? атха кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но там̣ брахмапа̄рисаджджам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘тевиджджа̄ иддхипатта̄ ча, четопарийа̄йаковида̄;

кхӣн̣а̄сава̄ араханто, бахӯ буддхасса са̄вака̄’’ти.

атха кхо со брахмапа̄рисаджджо а̄йасмато маха̄моггалла̄насса бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ йена со брахма̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ брахма̄нам̣ етадавоча – ‘‘а̄йасма̄ ма̄риса, маха̄моггалла̄но евама̄ха –

‘‘тевиджджа̄ иддхипатта̄ ча, четопарийа̄йаковида̄;

кхӣн̣а̄сава̄ араханто, бахӯ буддхасса са̄вака̄’’ти.

идамавоча со брахмапа̄рисаджджо. аттамано ча со брахма̄ тасса брахмапа̄рисаджджасса бха̄ситам̣ абхинандӣти.

6. брахмалокасуттам̣

177. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена бхагава̄ дива̄виха̄рагато хоти пат̣исаллӣно. атха кхо субрахма̄ ча паччекабрахма̄ суддха̄ва̄со ча паччекабрахма̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ паччекам̣ два̄раба̄хам̣ [паччекадва̄раба̄хам̣ (пӣ. ка.)] упанисса̄йа ат̣т̣хам̣су. атха кхо субрахма̄ паччекабрахма̄ суддха̄ва̄сам̣ паччекабрахма̄нам̣ етадавоча – ‘‘ака̄ло кхо та̄ва, ма̄риса, бхагавантам̣ пайирупа̄ситум̣; дива̄виха̄рагато бхагава̄ пат̣исаллӣно ча. асуко ча брахмалоко иддхо чева пхӣто ча, брахма̄ ча татра пама̄давиха̄рам̣ вихарати. а̄йа̄ма, ма̄риса, йена со брахмалоко тенупасан̇камисса̄ма; упасан̇камитва̄ там̣ брахма̄нам̣ сам̣веджеййа̄ма̄’’ти. ‘‘евам̣, ма̄риса̄’’ти кхо суддха̄ва̄со паччекабрахма̄ субрахмуно паччекабрахмуно паччассоси.

атха кхо субрахма̄ ча паччекабрахма̄ суддха̄ва̄со ча паччекабрахма̄ – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо…пе… евамева – бхагавато пурато антарахита̄ тасмим̣ брахмалоке па̄турахесум̣. аддаса̄ кхо со брахма̄ те брахма̄но дӯратова а̄гаччханте. дисва̄на те брахма̄но етадавоча – ‘‘ханда куто ну тумхе, ма̄риса̄, а̄гаччхатха̄’’ти? ‘‘а̄гата̄ кхо майам̣, ма̄риса, амха тасса бхагавато сантика̄ арахато самма̄самбуддхасса. гаччхеййа̄си пана твам̣, ма̄риса, тасса бхагавато упат̣т̣ха̄нам̣ арахато самма̄самбуддхасса̄’’ти?

евам̣ вутто [евам̣ вутте (сӣ. сйа̄. кам̣.)] кхо со брахма̄ там̣ вачанам̣ анадхива̄сенто сахассаккхаттум̣ атта̄нам̣ абхинимминитва̄ субрахма̄нам̣ паччекабрахма̄нам̣ етадавоча – ‘‘пассаси ме но твам̣, ма̄риса, еварӯпам̣ иддха̄нубха̄ва’’нти? ‘‘пасса̄ми кхо тйа̄хам̣, ма̄риса, еварӯпам̣ иддха̄нубха̄ва’’нти. ‘‘со кхва̄хам̣, ма̄риса, евам̣махиддхико евам̣маха̄нубха̄во касса ан̃н̃асса саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ упат̣т̣ха̄нам̣ гамисса̄мӣ’’ти?

атха кхо субрахма̄ паччекабрахма̄ двисахассаккхаттум̣ атта̄нам̣ абхинимминитва̄ там̣ брахма̄нам̣ етадавоча – ‘‘пассаси ме но твам̣, ма̄риса, еварӯпам̣ иддха̄нубха̄ва’’нти? ‘‘пасса̄ми кхо тйа̄хам̣, ма̄риса, еварӯпам̣ иддха̄нубха̄ва’’нти. ‘‘тайа̄ ча кхо, ма̄риса, майа̄ ча свева бхагава̄ махиддхикатаро чева маха̄нубха̄ватаро ча. гаччхеййа̄си твам̣, ма̄риса, тасса бхагавато упат̣т̣ха̄нам̣ арахато самма̄самбуддхасса̄’’ти? атха кхо со брахма̄ субрахма̄нам̣ паччекабрахма̄нам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘тайо супан̣н̣а̄ чатуро ча хам̣са̄,

бйаггхӣниса̄ пан̃часата̄ ча джха̄йино;

тайидам̣ вима̄нам̣ джалате ча [джалатева (пӣ. ка.)] брахме,

обха̄сайам̣ уттарассам̣ диса̄йа’’нти.

‘‘кин̃ча̄пи те там̣ джалате вима̄нам̣,

обха̄сайам̣ уттарассам̣ диса̄йам̣;

рӯпе ран̣ам̣ дисва̄ сада̄ паведхитам̣,

тасма̄ на рӯпе раматӣ сумедхо’’ти.

атха кхо субрахма̄ ча паччекабрахма̄ суддха̄ва̄со ча паччекабрахма̄ там̣ брахма̄нам̣ сам̣веджетва̄ таттхевантарадха̄йим̣су. агама̄си ча кхо со брахма̄ апарена самайена бхагавато упат̣т̣ха̄нам̣ арахато самма̄самбуддхасса̄ти.

7. кока̄ликасуттам̣

178. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена бхагава̄ дива̄виха̄рагато хоти пат̣исаллӣно. атха кхо субрахма̄ ча паччекабрахма̄ суддха̄ва̄со ча паччекабрахма̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ паччекам̣ два̄раба̄хам̣ нисса̄йа ат̣т̣хам̣су. атха кхо субрахма̄ паччекабрахма̄ кока̄ликам̣ бхиккхум̣ а̄раббха бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘аппамеййам̣ паминанто, кодха видва̄ викаппайе;

аппамеййам̣ пама̄йинам̣, нивутам̣ там̣ ман̃н̃е путхуджджана’’нти.

8. катамодакатиссасуттам̣

179. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена бхагава̄ дива̄виха̄рагато хоти пат̣исаллӣно. атха кхо субрахма̄ ча паччекабрахма̄ суддха̄ва̄со ча паччекабрахма̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ паччекам̣ два̄раба̄хам̣ нисса̄йа ат̣т̣хам̣су. атха кхо суддха̄ва̄со паччекабрахма̄ катамодакатиссакам̣ [катаморакатиссакам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)] бхиккхум̣ а̄раббха бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘аппамеййам̣ паминанто, кодха видва̄ викаппайе;

аппамеййам̣ пама̄йинам̣, нивутам̣ там̣ ман̃н̃е акиссава’’нти.

9. турӯбрахмасуттам̣

180. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена кока̄лико бхиккху а̄ба̄дхико хоти дуккхито ба̄л̣хагила̄но. атха кхо турӯ [туду (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] паччекабрахма̄ абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена кока̄лико бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ веха̄сам̣ т̣хито кока̄ликам̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘паса̄дехи, кока̄лика, са̄рипуттамоггалла̄несу читтам̣. песала̄ са̄рипуттамоггалла̄на̄’’ти. ‘‘коси твам̣, а̄вусо’’ти? ‘‘ахам̣ турӯ паччекабрахма̄’’ти. ‘‘нану твам̣, а̄вусо, бхагавата̄ ана̄га̄мӣ бйа̄като, атха кин̃чарахи идха̄гато? пасса, йа̄ван̃ча те идам̣ апараддха’’нти.

‘‘пурисасса хи джа̄тасса, кут̣ха̄рӣ [дудха̄рӣ (сйа̄. кам̣. ка.)] джа̄йате мукхе;

йа̄йа чхиндати атта̄нам̣, ба̄ло дуббха̄ситам̣ бхан̣ам̣.

‘‘йо ниндийам̣ пасам̣сати,

там̣ ва̄ ниндати йо пасам̣сийо;

вичина̄ти мукхена со калим̣,

калина̄ тена сукхам̣ на виндати.

‘‘аппаматтако айам̣ кали,

йо аккхесу дханапара̄джайо;

саббасса̄пи саха̄пи аттана̄,

айамева махантатаро кали;

йо сугатесу манам̣ падосайе.

‘‘сатам̣ сахасса̄нам̣ нираббуда̄нам̣,

чхаттим̣сати пан̃ча ча аббуда̄ни;

йамарийагарахӣ [йамарийе гарахӣ (сйа̄. кам̣.), йамарийам̣ гарахам̣ (ка.)] нирайам̣ упети,

ва̄чам̣ манан̃ча пан̣идха̄йа па̄пака’’нти.

10. кока̄ликасуттам̣

181. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо кока̄лико бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо кока̄лико бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘па̄пиччха̄, бханте, са̄рипуттамоггалла̄на̄ па̄пика̄нам̣ иччха̄нам̣ васам̣ гата̄’’ти. евам̣ вутте, бхагава̄ кока̄ликам̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘ма̄ хевам̣, кока̄лика, авача; ма̄ хевам̣, кока̄лика, авача. паса̄дехи, кока̄лика, са̄рипуттамоггалла̄несу читтам̣. песала̄ са̄рипуттамоггалла̄на̄’’ти. дутийампи кхо кока̄лико бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘кин̃ча̄пи ме, бханте, бхагава̄ саддха̄йико паччайико; атха кхо па̄пиччха̄ва бханте, са̄рипуттамоггалла̄на̄ па̄пика̄нам̣ иччха̄нам̣ васам̣ гата̄’’ти. дутийампи кхо бхагава̄ кока̄ликам̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘ма̄ хевам̣, кока̄лика, авача; ма̄ хевам̣, кока̄лика, авача. паса̄дехи, кока̄лика, са̄рипуттамоггалла̄несу читтам̣. песала̄ са̄рипуттамоггалла̄на̄’’ти. татийампи кхо кока̄лико бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘кин̃ча̄пи…пе… иччха̄нам̣ васам̣ гата̄’’ти. татийампи кхо бхагава̄ кока̄ликам̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘ма̄ хевам̣…пе… песала̄ са̄рипуттамоггалла̄на̄’’ти.

атха кхо кока̄лико бхиккху ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми. ачирапаккантасса ча кока̄ликасса бхиккхуно са̄сапаматтӣхи пӣл̣ака̄хи [пил̣ака̄хи (сӣ. пӣ.)] саббо ка̄йо пхут̣о ахоси. са̄сапаматтийо хутва̄ муггаматтийо ахесум̣, муггаматтийо хутва̄ кала̄йаматтийо ахесум̣, кала̄йаматтийо хутва̄ колат̣т̣химаттийо ахесум̣, колат̣т̣химаттийо хутва̄ коламаттийо ахесум̣, коламаттийо хутва̄ а̄малакаматтийо ахесум̣, а̄малакаматтийо хутва̄ белувасала̄т̣укаматтийо ахесум̣, белувасала̄т̣укаматтийо хутва̄ билламаттийо ахесум̣, билламаттийо хутва̄ пабхиджджим̣су. пуббан̃ча лохитан̃ча паггхарим̣су. атха кхо кока̄лико бхиккху тенева а̄ба̄дхена ка̄ламака̄си. ка̄лан̇като ча кока̄лико бхиккху падумам̣ нирайам̣ упападжджи са̄рипуттамоггалла̄несу читтам̣ а̄гха̄тетва̄.

атха кхо брахма̄ сахампати абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо брахма̄ сахампати бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘кока̄лико, бханте, бхиккху ка̄лан̇като. ка̄лан̇като ча, бханте, кока̄лико бхиккху падумам̣ нирайам̣ упапанно са̄рипуттамоггалла̄несу читтам̣ а̄гха̄тетва̄’’ти. идамавоча брахма̄ сахампати, идам̣ ватва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йӣти.

атха кхо бхагава̄ тасса̄ раттийа̄ аччайена бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘имам̣, бхиккхаве, раттим̣ брахма̄ сахампати абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена̄хам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо, бхиккхаве, брахма̄ сахампати мам̣ етадавоча – ‘кока̄лико, бханте, бхиккху ка̄лан̇като. ка̄лан̇като ча, бханте, кока̄лико бхиккху падумам̣ нирайам̣ упапанно са̄рипуттамоггалла̄несу читтам̣ а̄гха̄тетва̄’ти. идамавоча, бхиккхаве, брахма̄ сахампати, идам̣ ватва̄ мам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йӣ’’ти.

евам̣ вутте, ан̃н̃атаро бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘кӣвадӣгхам̣ ну кхо, бханте, падуме нирайе а̄йуппама̄н̣а’’нти? ‘‘дӣгхам̣ кхо, бхиккху, падуме нирайе а̄йуппама̄н̣ам̣. там̣ на сукарам̣ сан̇кха̄тум̣ – еттака̄ни васса̄ни ити ва̄, еттака̄ни вассасата̄ни ити ва̄, еттака̄ни вассасахасса̄ни ити ва̄, еттака̄ни вассасатасахасса̄ни ити ва̄’’ти. ‘‘сакка̄ пана, бханте, упамам̣ ка̄ту’’нти? ‘‘сакка̄, бхиккхӯ’’ти бхагава̄ авоча –

‘‘сеййатха̄пи, бхиккху вӣсатикха̄рико косалако тилава̄хо. тато пурисо вассасатасса вассасатасса аччайена екамекам̣ тилам̣ уддхареййа; кхиппатарам̣ кхо со, бхиккху, вӣсатикха̄рико косалако тилава̄хо имина̄ упаккамена париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа, на твева еко аббудо нирайо. сеййатха̄пи, бхиккху, вӣсати аббуда̄ нирайа̄, евамеко нираббуданирайо. сеййатха̄пи, бхиккху, вӣсати нираббуда̄ нирайа̄, евамеко абабо нирайо. сеййатха̄пи, бхиккху, вӣсати абаба̄ нирайа̄, евамеко ат̣ат̣о нирайо. сеййатха̄пи, бхиккху, вӣсати ат̣ат̣а̄ нирайа̄, евамеко ахахо нирайо. сеййатха̄пи, бхиккху, вӣсати ахаха̄ нирайа̄, евамеко кумудо нирайо. сеййатха̄пи, бхиккху, вӣсати кумуда̄ нирайа̄, евамеко согандхико нирайо. сеййатха̄пи, бхиккху, вӣсати согандхика̄ нирайа̄, евамеко уппаланирайо. сеййатха̄пи, бхиккху, вӣсати уппала̄ нирайа̄, евамеко пун̣д̣арико нирайо. сеййатха̄пи, бхиккху, вӣсати пун̣д̣арика̄ нирайа̄, евамеко падумо нирайо. падуме пана, бхиккху, нирайе кока̄лико бхиккху упапанно са̄рипуттамоггалла̄несу читтам̣ а̄гха̄тетва̄’’ти. идамавоча бхагава̄, идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘пурисасса хи джа̄тасса,

кут̣ха̄рӣ джа̄йате мукхе;

йа̄йа чхиндати атта̄нам̣,

ба̄ло дуббха̄ситам̣ бхан̣ам̣.

‘‘йо ниндийам̣ пасам̣сати,

там̣ ва̄ ниндати йо пасам̣сийо;

вичина̄ти мукхена со калим̣,

калина̄ тена сукхам̣ на виндати.

‘‘аппаматтако айам̣ кали,

йо аккхесу дханапара̄джайо;

саббасса̄пи саха̄пи аттана̄,

айамева махантаро кали;

йо сугатесу манам̣ падосайе.

‘‘сатам̣ сахасса̄нам̣ нираббуда̄нам̣,

чхаттим̣сати пан̃ча ча аббуда̄ни;

йамарийагарахӣ нирайам̣ упети,

ва̄чам̣ манан̃ча пан̣идха̄йа па̄пака’’нти.

пат̣хамо вагго.

тассудда̄нам̣ –

а̄йа̄чанам̣ га̄раво брахмадево,

бако ча брахма̄ апара̄ ча дит̣т̣хи;

пама̄дакока̄ликатиссако ча,

турӯ ча брахма̄ апаро ча кока̄ликоти.

2. дутийавагго

1. санан̇кума̄расуттам̣

182. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати саппинӣтӣре. атха кхо брахма̄ санан̇кума̄ро абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ саппинӣтӣрам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо брахма̄ санан̇кума̄ро бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘кхаттийо сет̣т̣хо джанетасмим̣, йе готтапат̣иса̄рино;

виджджа̄чаран̣асампанно, со сет̣т̣хо девама̄нусе’’ти.

идамавоча брахма̄ санан̇кума̄ро. саманун̃н̃о саттха̄ ахоси. атха кхо брахма̄ санан̇кума̄ро ‘‘саманун̃н̃о ме саттха̄’’ти бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йӣти.

2. девадаттасуттам̣

183. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате ачирапакканте девадатте. атха кхо брахма̄ сахампати абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ гиджджхакӯт̣ам̣ паббатам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо брахма̄ сахампати девадаттам̣ а̄раббха бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘пхалам̣ ве кадалим̣ ханти, пхалам̣ вел̣ум̣ пхалам̣ нал̣ам̣;

сакка̄ро ка̄пурисам̣ ханти, габбхо ассатарим̣ йатха̄’’ти.

3. андхакавиндасуттам̣

184. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ма̄гадхесу вихарати андхакавинде. тена кхо пана самайена бхагава̄ раттандхака̄ратимиса̄йам̣ аббхока̄се нисинно хоти, дево ча екамекам̣ пхуса̄йати. атха кхо брахма̄ сахампати абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ андхакавиндам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо брахма̄ сахампати бхагавато сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘севетха панта̄ни сена̄сана̄ни,

чареййа сам̣йоджанавиппамоккха̄;

саче ратим̣ на̄дхигаччхеййа таттха,

сан̇гхе васе раккхитатто сатӣма̄.

‘‘кула̄кулам̣ пин̣д̣ика̄йа чаранто,

индрийагутто нипако сатӣма̄;

севетха панта̄ни сена̄сана̄ни,

бхайа̄ памутто абхайе вимутто.

‘‘йаттха бхерава̄ сарӣсапа̄ [сирим̣ сапа̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)],

виджджу сан̃чарати тханайати дево;

андхака̄ратимиса̄йа раттийа̄,

нисӣди таттха бхиккху вигаталомахам̣со.

‘‘идан̃хи джа̄ту ме дит̣т̣хам̣, найидам̣ итихӣтихам̣;

екасмим̣ брахмачарийасмим̣, сахассам̣ маччуха̄йинам̣.

‘‘бхиййо [бхӣйо (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] пан̃часата̄ секкха̄, даса̄ ча дасадха̄ даса;

саббе сотасама̄панна̄, атираччха̄нага̄мино.

‘‘атха̄йам̣ [аттха̄йам̣-итипи дӣ. ни. 2.290] итара̄ паджа̄, пун̃н̃абха̄га̄ти ме мано;

сан̇кха̄тум̣ нопи саккоми, муса̄ва̄дасса оттапа’’нти [оттапети (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.), оттаппети (ка.)].

4. арун̣аватӣсуттам̣

185. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, ра̄джа̄ ахоси арун̣ава̄ на̄ма. ран̃н̃о кхо пана, бхиккхаве, арун̣авато арун̣аватӣ на̄ма ра̄джадха̄нӣ ахоси. арун̣аватим̣ кхо пана, бхиккхаве, ра̄джадха̄ним̣ [арун̣аватийам̣ кхо пана бхиккхаве ра̄джадха̄нийам̣ (пӣ. ка.)] сикхӣ бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо упанисса̄йа виха̄си. сикхисса кхо пана, бхиккхаве, бхагавато арахато самма̄самбуддхасса абхибхӯсамбхавам̣ на̄ма са̄вакайугам̣ ахоси аггам̣ бхаддайугам̣. атха кхо, бхиккхаве, сикхӣ бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо абхибхум̣ бхиккхум̣ а̄мантеси – ‘а̄йа̄ма, бра̄хман̣а, йена ан̃н̃атаро брахмалоко тенупасан̇камисса̄ма, йа̄ва бхаттасса ка̄ло бхависсатӣ’ти. ‘евам̣, бханте’ти кхо бхиккхаве, абхибхӯ бхиккху сикхисса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса паччассоси. атха кхо, бхиккхаве, сикхӣ бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо абхибхӯ ча бхиккху – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа евамева – арун̣аватийа̄ ра̄джадха̄нийа̄ антарахита̄ тасмим̣ брахмалоке па̄турахесум̣.

‘‘атха кхо, бхиккхаве, сикхӣ бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо абхибхум̣ бхиккхум̣ а̄мантеси – ‘пат̣ибха̄ту, бра̄хман̣а, там̣ брахмуно ча брахмапариса̄йа ча брахмапа̄рисаджджа̄нан̃ча дхаммӣ катха̄’ти. ‘евам̣, бханте’ти кхо, бхиккхаве, абхибхӯ бхиккху сикхисса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса пат̣иссутва̄, брахма̄нан̃ча брахмапарисан̃ча брахмапа̄рисадждже ча дхаммийа̄ катха̄йа сандассеси сама̄дапеси самуттеджеси сампахам̣сеси. татра судам̣, бхиккхаве, брахма̄ ча брахмапариса̄ ча брахмапа̄рисаджджа̄ ча уджджха̄йанти кхиййанти [кхӣйанти (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] випа̄ченти – ‘аччхарийам̣ вата, бхо, аббхутам̣ вата бхо, катхан̃хи на̄ма саттхари саммукхӣбхӯте са̄вако дхаммам̣ десессатӣ’’’ти!

‘‘атха кхо, бхиккхаве, сикхӣ бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо абхибхум̣ бхиккхум̣ а̄мантеси – ‘уджджха̄йанти кхо те, бра̄хман̣а, брахма̄ ча брахмапариса̄ ча брахмапа̄рисаджджа̄ ча – аччхарийам̣ вата, бхо, аббхутам̣ вата, бхо, катхан̃хи на̄ма саттхари саммукхӣбхӯте са̄вако дхаммам̣ десессатӣти! тена хи твам̣ бра̄хман̣а, бхиййосоматта̄йа брахма̄нан̃ча брахмапарисан̃ча брахмапа̄рисадждже ча сам̣веджехӣ’ти. ‘евам̣, бханте’ти кхо, бхиккхаве, абхибхӯ бхиккху сикхисса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса пат̣иссутва̄ диссама̄ненапи ка̄йена дхаммам̣ десеси, адиссама̄ненапи ка̄йена дхаммам̣ десеси, диссама̄ненапи хет̣т̣химена упад̣д̣хака̄йена адиссама̄нена упаримена упад̣д̣хака̄йена дхаммам̣ десеси, диссама̄ненапи упаримена упад̣д̣хака̄йена адиссама̄нена хет̣т̣химена упад̣д̣хака̄йена дхаммам̣ десеси. татра судам̣, бхиккхаве, брахма̄ ча брахмапариса̄ ча брахмапа̄рисаджджа̄ ча аччхарийаббхутачиттаджа̄та̄ ахесум̣ – ‘аччхарийам̣ вата, бхо, аббхутам̣ вата, бхо, саман̣асса махиддхиката̄ маха̄нубха̄вата̄’’’ти!

‘‘атха кхо абхибхӯ бхиккху сикхим̣ бхагавантам̣ арахантам̣ самма̄самбуддхам̣ етадавоча – ‘абхиджа̄на̄ми кхва̄хам̣, бханте, бхиккхусан̇гхасса маджджхе еварӯпим̣ ва̄чам̣ бха̄сита̄ – пахоми кхва̄хам̣ а̄вусо, брахмалоке т̣хито сахассилокадха̄тум̣ [сахассӣлокадха̄тум̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] сарена вин̃н̃а̄пету’нти. ‘етасса, бра̄хман̣а, ка̄ло, етасса, бра̄хман̣а, ка̄ло; йам̣ твам̣, бра̄хман̣а, брахмалоке т̣хито сахассилокадха̄тум̣ сарена вин̃н̃а̄пеййа̄сӣ’ти. ‘евам̣, бханте’ти кхо, бхиккхаве, абхибхӯ бхиккху сикхисса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса пат̣иссутва̄ брахмалоке т̣хито има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘а̄рамбхатха [а̄раббхатха (саббаттха)] никкаматха [никкхаматха (сӣ. пӣ.)], йун̃джатха буддхаса̄сане;

дхуна̄тха маччуно сенам̣, нал̣а̄га̄рам̣ва кун̃джаро.

‘‘йо имасмим̣ дхаммавинайе, аппаматто вихассати;

паха̄йа джа̄тисам̣са̄рам̣, дуккхассантам̣ кариссатӣ’’ти.

‘‘атха кхо, бхиккхаве, сикхӣ ча бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо абхибхӯ ча бхиккху брахма̄нан̃ча брахмапарисан̃ча брахмапа̄рисадждже ча сам̣веджетва̄ – сеййатха̄пи на̄ма…пе… тасмим̣ брахмалоке антарахита̄ арун̣аватийа̄ ра̄джадха̄нийа̄ па̄турахесум̣. атха кхо, бхиккхаве, сикхӣ бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо бхиккхӯ а̄мантеси – ‘ассуттха но, тумхе, бхиккхаве, абхибхусса бхиккхуно брахмалоке т̣хитасса га̄тха̄йо бха̄сама̄насса̄’ти? ‘ассумха кхо майам̣, бханте, абхибхусса бхиккхуно брахмалоке т̣хитасса га̄тха̄йо бха̄сама̄насса̄’ти. ‘йатха̄ катхам̣ пана тумхе, бхиккхаве, ассуттха абхибхусса бхиккхуно брахмалоке т̣хитасса га̄тха̄йо бха̄сама̄насса̄’’’ти? евам̣ кхо майам̣, бханте, ассумха абхибхусса бхиккхуно брахмалоке т̣хитасса га̄тха̄йо бха̄сама̄насса –

‘‘а̄рамбхатха никкаматха, йун̃джатха буддхаса̄сане;

дхуна̄тха маччуно сенам̣, нал̣а̄га̄рам̣ва кун̃джаро.

‘‘йо имасмим̣ дхаммавинайе, аппаматто вихассати;

паха̄йа джа̄тисам̣са̄рам̣, дуккхассантам̣ кариссатӣ’’ти.

‘‘‘евам̣ кхо майам̣, бханте, ассумха абхибхусса бхиккхуно брахмалоке т̣хитасса га̄тха̄йо бха̄сама̄насса̄’ти. ‘са̄дху са̄дху, бхиккхаве; са̄дху кхо тумхе, бхиккхаве! ассуттха абхибхусса бхиккхуно брахмалоке т̣хитасса га̄тха̄йо бха̄сама̄насса̄’’’ти.

идамавоча бхагава̄, аттамана̄ те бхиккхӯ бхагавато бха̄ситам̣ абхинандунти.

5. паринибба̄насуттам̣

186. екам̣ самайам̣ бхагава̄ кусина̄ра̄йам̣ вихарати упаваттане малла̄нам̣ са̄лаване антарена йамакаса̄ла̄нам̣ паринибба̄насамайе. атха кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘ханда да̄ни, бхиккхаве, а̄мантайа̄ми во – ‘вайадхамма̄ сан̇кха̄ра̄, аппама̄дена сампа̄детха̄’ти. айам̣ татха̄гатасса паччхима̄ ва̄ча̄’’.

атха кхо бхагава̄ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ [пат̣хамаджджха̄нам̣ (сйа̄. кам̣.) евам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ ичча̄дӣсупи] сама̄паджджи. пат̣хама̄ джха̄на̄ [пат̣хамаджджха̄на̄ (сйа̄. кам̣.) евам̣ дутийа̄ джха̄на̄ ичча̄дӣсупи] вут̣т̣хахитва̄ дутийам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи. дутийа̄ джха̄на̄ вут̣т̣хахитва̄ татийам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи. татийа̄ джха̄на̄ вут̣т̣хахитва̄ чатуттхам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи. чатуттха̄ джха̄на̄ вут̣т̣хахитва̄ а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ сама̄паджджи. а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатана̄ вут̣т̣хахитва̄ вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ сама̄паджджи. вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатана̄ вут̣т̣хахитва̄ а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ сама̄паджджи. а̄кин̃чан̃н̃а̄йатана̄ вут̣т̣хахитва̄ невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ сама̄паджджи. невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатана̄ вут̣т̣хахитва̄ сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄паджджи.

сан̃н̃а̄ведайитаниродха̄ вут̣т̣хахитва̄ невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ сама̄паджджи. невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатана̄ вут̣т̣хахитва̄ а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ сама̄паджджи. а̄кин̃чан̃н̃а̄йатана̄ вут̣т̣хахитва̄ вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ сама̄паджджи. вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатана̄ вут̣т̣хахитва̄ а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ сама̄паджджи. а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатана̄ вут̣т̣хахитва̄ чатуттхам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи. чатуттха̄ джха̄на̄ вут̣т̣хахитва̄ татийам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи. татийа̄ джха̄на̄ вут̣т̣хахитва̄ дутийам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи. дутийа̄ джха̄на̄ вут̣т̣хахитва̄ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи. пат̣хама̄ джха̄на̄ вут̣т̣хахитва̄ дутийам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи. дутийа̄ джха̄на̄ вут̣т̣хахитва̄ татийам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи. татийа̄ джха̄на̄ вут̣т̣хахитва̄ чатуттхам̣ джха̄нам̣ сама̄паджджи. чатуттха̄ джха̄на̄ вут̣т̣хахитва̄ саманантарам̣ бхагава̄ паринибба̄йи. париниббуте бхагавати саха паринибба̄на̄ брахма̄ сахампати имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘саббева никкхиписсанти, бхӯта̄ локе самуссайам̣;

йаттха ета̄дисо саттха̄, локе аппат̣ипуггало;

татха̄гато балаппатто, самбуддхо париниббуто’’ти.

париниббуте бхагавати саха паринибба̄на̄ сакко дева̄наминдо имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘аничча̄ вата сан̇кха̄ра̄, уппа̄давайадхаммино;

уппаджджитва̄ нируджджханти, тесам̣ вӯпасамо сукхо’’ти.

париниббуте бхагавати саха паринибба̄на̄ а̄йасма̄ а̄нандо имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘тада̄си йам̣ бхим̣санакам̣, тада̄си ломахам̣санам̣;

сабба̄ка̄раварӯпете, самбуддхе париниббуте’’ти.

париниббуте бхагавати саха паринибба̄на̄ а̄йасма̄ ануруддхо има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘на̄ху асса̄сапасса̄со, т̣хитачиттасса та̄дино;

анеджо сантима̄раббха, чаккхума̄ париниббуто [йам̣ ка̄ламакарӣ муни (маха̄паринибба̄насутте)].

‘‘асаллӣнена читтена, веданам̣ аджджхава̄сайи;

паджджотассева нибба̄нам̣, вимоккхо четасо ахӯ’’ти.

дутийо вагго.

тассудда̄нам̣ –

брахма̄санам̣ девадатто, андхакавиндо арун̣аватӣ;

паринибба̄нена ча деситам̣, идам̣ брахмапан̃чаканти.

брахмасам̣йуттам̣ саматтам̣. [ито парам̣ мараммапоттхакесу евампи диссати –§брахма̄йа̄чанам̣ ага̄раван̃ча, брахмадево бако ча брахма̄.§ан̃н̃атаро ча брахма̄кока̄ликан̃ча, тиссакан̃ча турӯ ча.§брахма̄ кока̄ликабхиккху, санан̇кума̄рена девадаттам̣.§андхакавиндам̣ арун̣авати, паринибба̄нена паннараса̄ти.]

7. бра̄хман̣асам̣йуттам̣

1. арахантавагго

1. дханан̃джа̄нӣсуттам̣

187. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена ан̃н̃атарасса бха̄радва̄джаготтасса бра̄хман̣асса дханан̃джа̄нӣ [дха̄нан̃джа̄нӣ (пӣ. сӣ. ат̣т̣ха.)] на̄ма бра̄хман̣ӣ абхиппасанна̄ хоти буддхе ча дхамме ча сан̇гхе ча. атха кхо дханан̃джа̄нӣ бра̄хман̣ӣ бха̄радва̄джаготтасса бра̄хман̣асса бхаттам̣ упасам̣харантӣ упаккхалитва̄ тиккхаттум̣ уда̄нам̣ уда̄неси –

‘‘намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса;

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса;

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса̄’’ти.

евам̣ вутте, бха̄радва̄джаготто бра̄хман̣о дханан̃джа̄ним̣ бра̄хман̣им̣ етадавоча – ‘‘евамевам̣ пана̄йам̣ васалӣ йасмим̣ ва̄ тасмим̣ ва̄ тасса мун̣д̣акасса саман̣асса ван̣н̣ам̣ бха̄сати. ида̄ни тйа̄хам̣, васали, тасса саттхуно ва̄дам̣ а̄ропесса̄мӣ’’ти. ‘‘на кхва̄хам̣ там̣, бра̄хман̣а, пасса̄ми садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа, йо тасса бхагавато ва̄дам̣ а̄ропеййа арахато самма̄самбуддхасса. апи ча твам̣, бра̄хман̣а, гаччха, гантва̄ виджа̄ниссасӣ’’ти [гантва̄пи джа̄ниссасӣти (сйа̄. кам̣.)].

атха кхо бха̄радва̄джаготто бра̄хман̣о купито анаттамано йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо бха̄радва̄джаготто бра̄хман̣о бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘ким̣су чхетва̄ сукхам̣ сети, ким̣су чхетва̄ на сочати;

киссассу екадхаммасса, вадхам̣ рочеси готама̄’’ти.

‘‘кодхам̣ чхетва̄ сукхам̣ сети, кодхам̣ чхетва̄ на сочати;

кодхасса висамӯласса, мадхураггасса бра̄хман̣а;

вадхам̣ арийа̄ пасам̣санти, тан̃хи чхетва̄ на сочатӣ’’ти.

евам̣ вутте, бха̄радва̄джаготто бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама, абхиккантам̣, бхо готама! сеййатха̄пи, бхо готама, никкуджджитам̣ ва̄ уккуджджеййа, пат̣иччханнам̣ ва̄ вивареййа, мӯл̣хасса ва̄ маггам̣ а̄чиккхеййа, андхака̄ре ва̄ телападжджотам̣ дха̄реййа – чаккхуманто рӯпа̄ни даккхантӣти; евамевам̣ бхота̄ готамена анекапарийа̄йена дхаммо пака̄сито. еса̄хам̣, бханте, бхагавантам̣ готамам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. лабхеййа̄хам̣ бхото готамасса сантике паббаджджам̣, лабхеййам̣ упасампада’’нти.

алаттха кхо бха̄радва̄джаготто бра̄хман̣о бхагавато сантике паббаджджам̣, алаттха упасампадам̣. ачирӯпасампанно кхо пана̄йасма̄ бха̄радва̄джо еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева – йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти тадануттарам̣ – брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си. ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ бха̄радва̄джо арахатам̣ ахосӣти.

2. аккосасуттам̣

188. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. ассоси кхо аккосакабха̄радва̄джо бра̄хман̣о – ‘‘бха̄радва̄джаготто кира бра̄хман̣о саман̣асса готамасса сантике ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито’’ти купито анаттамано йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ асаббха̄хи пхаруса̄хи ва̄ча̄хи аккосати парибха̄сати.

евам̣ вутте, бхагава̄ аккосакабха̄радва̄джам̣ бра̄хман̣ам̣ етадавоча – ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, бра̄хман̣а, апи ну кхо те а̄гаччханти митта̄мачча̄ н̃а̄тиса̄лохита̄ атитхийо [атитхайо (?)]’’ти? ‘‘аппекада̄ ме, бхо готама, а̄гаччханти митта̄мачча̄ н̃а̄тиса̄лохита̄ атитхийо’’ти. ‘‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, бра̄хман̣а, апи ну тесам̣ ануппадеси кха̄данӣйам̣ ва̄ бходжанӣйам̣ ва̄ са̄йанӣйам̣ ва̄’’’ти? ‘‘‘аппекада̄ неса̄хам̣, бхо готама, ануппадеми кха̄данӣйам̣ ва̄ бходжанӣйам̣ ва̄ са̄йанӣйам̣ ва̄’’’ти. ‘‘‘саче кхо пана те, бра̄хман̣а, наппат̣игган̣ханти, касса там̣ хотӣ’’’ти? ‘‘‘саче те, бхо готама, наппат̣игган̣ханти, амха̄камева там̣ хотӣ’’’ти. ‘‘евамева кхо, бра̄хман̣а, йам̣ твам̣ амхе анаккосанте аккосаси, аросенте росеси, абхан̣д̣анте бхан̣д̣аси, там̣ те майам̣ наппат̣игган̣ха̄ма. тавеветам̣, бра̄хман̣а, хоти; тавеветам̣, бра̄хман̣а, хоти’’.

‘‘йо кхо, бра̄хман̣а, аккосантам̣ паччаккосати, росентам̣ пат̣иросети, бхан̣д̣антам̣ пат̣ибхан̣д̣ати, айам̣ вуччати, бра̄хман̣а, самбхун̃джати вӣтихаратӣти. те майам̣ тайа̄ нева самбхун̃джа̄ма на вӣтихара̄ма. тавеветам̣, бра̄хман̣а, хоти; тавеветам̣, бра̄хман̣а, хотӣ’’ти. ‘‘бхавантам̣ кхо готамам̣ сара̄джика̄ париса̄ евам̣ джа̄на̄ти – ‘арахам̣ саман̣о готамо’ти. атха ча пана бхавам̣ готамо куджджхатӣ’’ти.

‘‘аккодхасса куто кодхо, дантасса самаджӣвино;

саммадан̃н̃а̄ вимуттасса, упасантасса та̄дино.

‘‘тассева тена па̄пийо, йо куддхам̣ пат̣икуджджхати;

куддхам̣ аппат̣икуджджханто, сан̇га̄мам̣ джети дуджджайам̣.

‘‘убхиннаматтхам̣ чарати, аттано ча парасса ча;

парам̣ сан̇купитам̣ н̃атва̄, йо сато упасаммати.

‘‘убхиннам̣ тикиччханта̄нам̣, аттано ча парасса ча;

джана̄ ман̃н̃анти ба̄лоти, йе дхаммасса аковида̄’’ти.

евам̣ вутте, аккосакабха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… еса̄хам̣ бхавантам̣ готамам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. лабхеййа̄хам̣, бханте, бхото готамасса сантике паббаджджам̣, лабхеййам̣ упасампада’’нти.

алаттха кхо аккосакабха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавато сантике паббаджджам̣, алаттха упасампадам̣. ачирӯпасампанно кхо пана̄йасма̄ аккосакабха̄радва̄джо еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева – йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти тадануттарам̣ – брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си. ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣ на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ бха̄радва̄джо арахатам̣ ахосӣти.

3. асуриндакасуттам̣

189. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. ассоси кхо асуриндакабха̄радва̄джо бра̄хман̣о – ‘‘бха̄радва̄джаготто бра̄хман̣о кира саман̣асса готамасса сантике ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито’’ти купито анаттамано йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ асаббха̄хи пхаруса̄хи ва̄ча̄хи аккосати парибха̄сати. евам̣ вутте, бхагава̄ тун̣хӣ ахоси. атха кхо асуриндакабха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘джитоси, саман̣а, джитоси, саман̣а̄’’ти.

‘‘джайам̣ ве ман̃н̃ати ба̄ло, ва̄ча̄йа пхарусам̣ бхан̣ам̣;

джайан̃чевасса там̣ хоти, йа̄ титиккха̄ виджа̄нато.

‘‘тассева тена па̄пийо, йо куддхам̣ пат̣икуджджхати;

куддхам̣ аппат̣икуджджханто, сан̇га̄мам̣ джети дуджджайам̣.

‘‘убхиннаматтхам̣ чарати, аттано ча парасса ча;

парам̣ сан̇купитам̣ н̃атва̄, йо сато упасаммати.

‘‘убхиннам̣ тикиччханта̄нам̣, аттано ча парасса ча;

джана̄ ман̃н̃анти ба̄лоти, йе дхаммасса аковида̄’’ти.

евам̣ вутте, асуриндакабха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ бха̄радва̄джо арахатам̣ ахосӣ’’ти.

4. билан̇гикасуттам̣

190. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. ассоси кхо билан̇гикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о – ‘‘бха̄радва̄джаготто кира бра̄хман̣о саман̣асса готамасса сантике ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито’’ти купито анаттамано йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ тун̣хӣбхӯто екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. атха кхо бхагава̄ билан̇гикасса бха̄радва̄джасса бра̄хман̣асса четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа билан̇гикам̣ бха̄радва̄джам̣ бра̄хман̣ам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си

‘‘йо аппадут̣т̣хасса нарасса дуссати,

суддхасса посасса анан̇ган̣асса;

тамева ба̄лам̣ паччети па̄пам̣,

сукхумо раджо пат̣ива̄там̣ва кхитто’’ти.

евам̣ вутте, вилан̇гикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ бха̄радва̄джо арахатам̣ ахосӣ’’ти.

5. ахим̣сакасуттам̣

191. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ахим̣сакабха̄радва̄джо бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ахим̣сакабха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахим̣сака̄хам̣, бхо готама, ахим̣сака̄хам̣, бхо готама̄’’ти.

‘‘йатха̄ на̄мам̣ татха̄ часса, сийа̄ кхо твам̣ ахим̣сако;

йо ча ка̄йена ва̄ча̄йа, манаса̄ ча на хим̣сати;

са ве ахим̣сако хоти, йо парам̣ на вихим̣сатӣ’’ти.

евам̣ вутте, ахим̣сакабха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ ахим̣сакабха̄радва̄джо арахатам̣ ахосӣ’’ти.

6. джат̣а̄суттам̣

192. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо джат̣а̄бха̄радва̄джо бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо джат̣а̄бха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘антоджат̣а̄ бахиджат̣а̄, джат̣а̄йа джат̣ита̄ паджа̄;

там̣ там̣ готама пуччха̄ми, ко имам̣ виджат̣айе джат̣а’’нти.

‘‘сӣле патит̣т̣ха̄йа наро сапан̃н̃о, читтам̣ пан̃н̃ан̃ча бха̄вайам̣;

а̄та̄пӣ нипако бхиккху, со имам̣ виджат̣айе джат̣ам̣.

‘‘йесам̣ ра̄го ча досо ча, авиджджа̄ ча вира̄джита̄;

кхӣн̣а̄сава̄ араханто, тесам̣ виджат̣ита̄ джат̣а̄.

‘‘йаттха на̄ман̃ча рӯпан̃ча, асесам̣ упаруджджхати;

пат̣игхам̣ рӯпасан̃н̃а̄ ча, еттхеса̄ чхиджджате джат̣а̄’’ти.

евам̣ вутте, джат̣а̄бха̄радва̄джо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ бха̄радва̄джо арахатам̣ ахосӣ’’ти.

7. суддхикасуттам̣

193. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо суддхикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо суддхикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ аджджхабха̄си –

‘‘на бра̄хман̣о [на̄бра̄хман̣о (?)] суджджхати кочи, локе сӣлава̄пи тапокарам̣;

виджджа̄чаран̣асампанно, со суджджхати на ан̃н̃а̄ итара̄ паджа̄’’ти.

‘‘бахумпи палапам̣ джаппам̣, на джачча̄ хоти бра̄хман̣о;

антокасамбу сан̇килит̣т̣хо, куханам̣ упаниссито.

‘‘кхаттийо бра̄хман̣о вессо, суддо чан̣д̣а̄лапуккусо;

а̄раддхавӣрийо пахитатто, ниччам̣ дал̣хапараккамо;

паппоти парамам̣ суддхим̣, евам̣ джа̄на̄хи бра̄хман̣а̄’’ти.

евам̣ вутте, суддхикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ бха̄радва̄джо арахатам̣ ахосӣ’’ти.

8. аггикасуттам̣

194. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена аггикабха̄радва̄джасса бра̄хман̣асса саппина̄ па̄йасо саннихито хоти – ‘‘аггим̣ джухисса̄ми, аггихуттам̣ паричарисса̄мӣ’’ти.

атха кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа ра̄джагахам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. ра̄джагахе сапада̄нам̣ пин̣д̣а̄йа чарама̄но йена аггикабха̄радва̄джасса бра̄хман̣асса нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. аддаса̄ кхо аггикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ пин̣д̣а̄йа т̣хитам̣. дисва̄на бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘тӣхи виджджа̄хи сампанно, джа̄тима̄ сутава̄ бахӯ;

виджджа̄чаран̣асампанно, сомам̣ бхун̃джеййа па̄йаса’’нти.

‘‘бахумпи палапам̣ джаппам̣, на джачча̄ хоти бра̄хман̣о;

антокасамбу сам̣килит̣т̣хо, кухана̄парива̄рито.

‘‘пуббенива̄сам̣ йо ведӣ, сагга̄па̄йан̃ча пассати;

атхо джа̄тиккхайам̣ патто, абхин̃н̃а̄восито муни.

‘‘ета̄хи тӣхи виджджа̄хи, тевиджджо хоти бра̄хман̣о;

виджджа̄чаран̣асампанно, сомам̣ бхун̃джеййа па̄йаса’’нти.

‘‘бхун̃джату бхавам̣ готамо. бра̄хман̣о бхава’’нти.

‘‘га̄тха̄бхигӣтам̣ ме абходжанеййам̣,

сампассатам̣ бра̄хман̣а неса дхаммо;

га̄тха̄бхигӣтам̣ пануданти буддха̄,

дхамме сати бра̄хман̣а вуттиреса̄.

‘‘ан̃н̃ена ча кевалинам̣ махесим̣,

кхӣн̣а̄савам̣ куккуччавӯпасантам̣;

аннена па̄нена упат̣т̣хахассу,

кхеттан̃хи там̣ пун̃н̃апеккхасса хотӣ’’ти.

евам̣ вутте, аггикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ аггикабха̄радва̄джо арахатам̣ ахосӣ’’ти.

9. сундарикасуттам̣

195. екам̣ самайам̣ бхагава̄ косалесу вихарати сундарика̄йа надийа̄ тӣре. тена кхо пана самайена сундарикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о сундарика̄йа надийа̄ тӣре аггим̣ джухати, аггихуттам̣ паричарати. атха кхо сундарикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о аггим̣ джухитва̄ аггихуттам̣ паричаритва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ саманта̄ чатуддиса̄ анувилокеси – ‘‘ко ну кхо имам̣ хабйасесам̣ бхун̃джеййа̄’’ти? аддаса̄ кхо сундарикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле сасӣсам̣ па̄рутам̣ нисиннам̣. дисва̄на ва̄мена хаттхена хабйасесам̣ гахетва̄ даккхин̣ена хаттхена каман̣д̣алум̣ гахетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками. атха кхо бхагава̄ сундарикабха̄радва̄джасса бра̄хман̣асса падасаддена сӣсам̣ вивари. атха кхо сундарикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о ‘мун̣д̣о айам̣ бхавам̣, мун̣д̣ако айам̣ бхава’нти татова пуна ниваттитука̄мо ахоси. атха кхо сундарикабха̄радва̄джасса бра̄хман̣асса етадахоси – ‘мун̣д̣а̄пи хи идхекачче бра̄хман̣а̄ бхаванти; йам̣нӯна̄хам̣ там̣ упасан̇камитва̄ джа̄тим̣ пуччхеййа’нти.

атха кхо сундарикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘ким̣джаччо бхава’нти?

‘‘ма̄ джа̄тим̣ пуччха чаран̣ан̃ча пуччха,

кат̣т̣ха̄ хаве джа̄йати джа̄таведо;

нӣча̄кулӣнопи муни дхитима̄,

а̄джа̄нӣйо хоти хирӣниседхо.

‘‘саччена данто дамаса̄ упето,

ведантагӯ вуситабрахмачарийо;

йан̃н̃опанӣто тамупавхайетха,

ка̄лена со джухати даккхин̣еййе’’ти.

‘‘аддха̄ суйит̣т̣хам̣ сухутам̣ мама йидам̣,

йам̣ та̄дисам̣ ведагумаддаса̄ми;

тумха̄диса̄нан̃хи адассанена,

ан̃н̃о джано бхун̃джати хабйасеса’’нти.

‘‘бхун̃джату бхавам̣ готамо. бра̄хман̣о бхава’’нти.

‘‘га̄тха̄бхигӣтам̣ ме абходжанеййам̣,

сампассатам̣ бра̄хман̣а неса дхаммо;

га̄тха̄бхигӣтам̣ пануданти буддха̄,

дхамме сати бра̄хман̣а вуттиреса̄.

‘‘ан̃н̃ена ча кевалинам̣ махесим̣,

кхӣн̣а̄савам̣ куккуччавӯпасантам̣;

аннена па̄нена упат̣т̣хахассу,

кхеттан̃хи там̣ пун̃н̃апеккхасса хотӣ’’ти.

‘‘атха касса ча̄хам̣, бхо готама, имам̣ хабйасесам̣ даммӣ’’ти? ‘‘на кхва̄хам̣, бра̄хман̣а, пасса̄ми садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа йассесо хабйасесо бхутто самма̄ парин̣а̄мам̣ гаччхеййа ан̃н̃атра, бра̄хман̣а, татха̄гатасса ва̄ татха̄гатаса̄вакасса ва̄. тена хи твам̣, бра̄хман̣а, там̣ хабйасесам̣ аппахарите ва̄ чхад̣д̣ехи аппа̄н̣аке ва̄ удаке опила̄пехӣ’’ти.

атха кхо сундарикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о там̣ хабйасесам̣ аппа̄н̣аке удаке опила̄песи. атха кхо со хабйасесо удаке паккхитто чиччит̣а̄йати чит̣ичит̣а̄йати сандхӯпа̄йати сампадхӯпа̄йати. сеййатха̄пи на̄ма пха̄ло [лохо (ка.)] дивасам̣сантатто [дивасасантатто (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] удаке паккхитто чиччит̣а̄йати чит̣ичит̣а̄йати сандхӯпа̄йати сампадхӯпа̄йати; евамева со хабйасесо удаке паккхитто чиччит̣а̄йати чит̣ичит̣а̄йати сандхӯпа̄йати сампадхӯпа̄йати.

атха кхо сундарикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о сам̣вигго ломахат̣т̣хаджа̄то йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хитам̣ кхо сундарикабха̄радва̄джам̣ бра̄хман̣ам̣ бхагава̄ га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘ма̄ бра̄хман̣а да̄ру сама̄даха̄но,

суддхим̣ аман̃н̃и бахиддха̄ хи етам̣;

на хи тена суддхим̣ кусала̄ ваданти,

йо ба̄хирена парисуддхимиччхе.

‘‘хитва̄ ахам̣ бра̄хман̣а да̄руда̄хам̣

аджджхаттамевуджджалайа̄ми [аджджхаттамева джалайа̄ми (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] джотим̣;

ниччаггинӣ ниччасама̄хитатто,

арахам̣ ахам̣ брахмачарийам̣ чара̄ми.

‘‘ма̄но хи те бра̄хман̣а кха̄рибха̄ро,

кодхо дхумо бхасмани мосаваджджам̣;

дживха̄ суджа̄ хадайам̣ джотит̣ха̄нам̣,

атта̄ суданто пурисасса джоти.

‘‘дхаммо рахадо бра̄хман̣а сӣлатиттхо,

ана̄вило саббхи сатам̣ пасаттхо;

йаттха хаве ведагуно сина̄та̄,

аналлагатта̄ва [аналлӣнагатта̄ва (сӣ. пӣ. ка.)] таранти па̄рам̣.

‘‘саччам̣ дхаммо сам̣йамо брахмачарийам̣,

маджджхе сита̄ бра̄хман̣а брахмапатти;

са туджджубхӯтесу намо карохи,

тамахам̣ нарам̣ дхаммаса̄рӣти брӯмӣ’’ти.

евам̣ вутте, сундарикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ бха̄радва̄джо арахатам̣ ахосӣ’’ти.

10. бахудхӣтарасуттам̣

196. екам̣ самайам̣ бхагава̄ косалесу вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. тена кхо пана самайена ан̃н̃атарасса бха̄радва̄джаготтасса бра̄хман̣асса чатуддаса балӣбадда̄ нат̣т̣ха̄ хонти. атха кхо бха̄радва̄джаготто бра̄хман̣о те балӣбадде гавесанто йена со ванасан̣д̣о тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ аддаса бхагавантам̣ тасмим̣ ванасан̣д̣е нисиннам̣ паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. дисва̄на йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавато сантике има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘на хи нӯнимасса [наханӯнимасса (сӣ. сйа̄. кам̣.)] саман̣асса, балӣбадда̄ чатуддаса;

аджджасат̣т̣хим̣ на диссанти, тена̄йам̣ саман̣о сукхӣ.

‘‘на хи нӯнимасса саман̣асса, тила̄кхеттасми па̄пака̄;

екапан̣н̣а̄ дупан̣н̣а̄ [двипан̣н̣а̄ (сӣ. пӣ.)] ча, тена̄йам̣ саман̣о сукхӣ.

‘‘на хи нӯнимасса саман̣асса, туччхакот̣т̣хасми мӯсика̄;

уссол̣хика̄йа наччанти, тена̄йам̣ саман̣о сукхӣ.

‘‘на хи нӯнимасса саман̣асса, сантха̄ро саттама̄сико;

уппа̄т̣акехи сан̃чханно, тена̄йам̣ саман̣о сукхӣ.

‘‘на хи нӯнимасса саман̣асса, видхава̄ сатта дхӣтаро;

екапутта̄ дупутта̄ [двипутта̄ (сӣ. пӣ.)] ча, тена̄йам̣ саман̣о сукхӣ.

‘‘на хи нӯнимасса саман̣асса, пин̇гала̄ тилака̄хата̄;

соттам̣ па̄дена бодхети, тена̄йам̣ саман̣о сукхӣ.

‘‘на хи нӯнимасса саман̣асса, паччӯсамхи ин̣а̄йика̄;

детха детха̄ти чоденти, тена̄йам̣ саман̣о сукхӣ’’ти.

‘‘на хи майхам̣ бра̄хман̣а, балӣбадда̄ чатуддаса;

аджджасат̣т̣хим̣ на диссанти, тена̄хам̣ бра̄хман̣а̄ сукхӣ.

‘‘на хи майхам̣ бра̄хман̣а, тила̄кхеттасми па̄пака̄;

екапан̣н̣а̄ дупан̣н̣а̄ ча, тена̄хам̣ бра̄хман̣а̄ сукхӣ.

‘‘на хи майхам̣ бра̄хман̣а, туччхакот̣т̣хасми мӯсика̄;

уссол̣хика̄йа наччанти, тена̄хам̣ бра̄хман̣а̄ сукхӣ.

‘‘на хи майхам̣ бра̄хман̣а, сантха̄ро саттама̄сико;

уппа̄т̣акехи сан̃чханно, тена̄хам̣ бра̄хман̣а̄ сукхӣ.

‘‘на хи майхам̣ бра̄хман̣а, видхава̄ сатта дхӣтаро;

екапутта̄ дупутта̄ ча, тена̄хам̣ бра̄хман̣а̄ сукхӣ.

‘‘на хи майхам̣ бра̄хман̣а, пин̇гала̄ тилака̄хата̄;

соттам̣ па̄дена бодхети, тена̄хам̣ бра̄хман̣а̄ сукхӣ.

‘‘на хи майхам̣ бра̄хман̣а, паччӯсамхи ин̣а̄йика̄;

детха детха̄ти чоденти, тена̄хам̣ бра̄хман̣а̄ сукхӣ’’ти.

евам̣ вутте, бха̄радва̄джаготто бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама, абхиккантам̣, бхо готама! сеййатха̄пи, бхо готама, никкуджджитам̣ ва̄ уккуджджеййа, пат̣иччханнам̣ ва̄ вивареййа, мӯл̣хасса ва̄ маггам̣ а̄чиккхеййа, андхака̄ре ва̄ телападжджотам̣ дха̄реййа – чаккхуманто рӯпа̄ни даккхантӣти; евамева бхота̄ готамена анекапарийа̄йена дхаммо пака̄сито. еса̄хам̣ бхавантам̣ готамам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. лабхеййа̄хам̣ бхото готамасса сантике паббаджджам̣, лабхеййам̣ упасампада’’нти.

алаттха кхо бха̄радва̄джаготто бра̄хман̣о бхагавато сантике паббаджджам̣, алаттха упасампадам̣. ачирӯпасампанно пана̄йасма̄ бха̄радва̄джо еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева – йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ – брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си. ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ бха̄радва̄джо арахатам̣ ахосӣти.

арахантавагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

дханан̃джа̄нӣ ча аккосам̣, асуриндам̣ билан̇гикам̣;

ахим̣сакам̣ джат̣а̄ чева, суддхикан̃чева аггика̄;

сундарикам̣ бахудхӣтарена ча те даса̄ти.

2. упа̄сакавагго

1. касибха̄радва̄джасуттам̣

197. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ магадхесу вихарати даккхин̣а̄гирисмим̣ екана̄л̣а̄йам̣ бра̄хман̣ага̄ме. тена кхо пана самайена касибха̄радва̄джасса [касикабха̄радва̄джасса (ка.)] бра̄хман̣асса пан̃чаматта̄ни нан̇галасата̄ни пайутта̄ни хонти ваппака̄ле. атха кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена касибха̄радва̄джасса бра̄хман̣асса камманто тенупасан̇ками.

тена кхо пана самайена касибха̄радва̄джасса бра̄хман̣асса паривесана̄ ваттати. атха кхо бхагава̄ йена паривесана̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. аддаса̄ кхо касибха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ пин̣д̣а̄йа т̣хитам̣. дисва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахам̣ кхо, саман̣а, каса̄ми ча вапа̄ми ча, каситва̄ ча вапитва̄ ча бхун̃джа̄ми. твампи, саман̣а, касассу ча вапассу ча, каситва̄ ча вапитва̄ ча бхун̃джассӯ’’ти. ‘‘ахампи кхо, бра̄хман̣а, каса̄ми ча вапа̄ми ча, каситва̄ ча вапитва̄ ча бхун̃джа̄мӣ’’ти. на кхо майам̣ пасса̄ма бхото готамасса йугам̣ ва̄ нан̇галам̣ ва̄ пха̄лам̣ ва̄ па̄чанам̣ ва̄ балӣбадде ва̄, атха ча пана бхавам̣ готамо евама̄ха – ‘‘ахампи кхо, бра̄хман̣а, каса̄ми ча вапа̄ми ча, каситва̄ ча вапитва̄ ча бхун̃джа̄мӣ’’ти. атха кхо касибха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘кассако пат̣иджа̄на̄си, на ча пасса̄ми те касим̣;

кассако пуччхито брӯхи, катхам̣ джа̄нему там̣ каси’’нти.

‘‘саддха̄ бӣджам̣ тапо вут̣т̣хи, пан̃н̃а̄ ме йуганан̇галам̣;

хирӣ ӣса̄ мано йоттам̣, сати ме пха̄лапа̄чанам̣.

‘‘ка̄йагутто вачӣгутто, а̄ха̄ре ударе йато;

саччам̣ кароми нидда̄нам̣, сораччам̣ ме памочанам̣.

‘‘вӣрийам̣ ме дхурадхорайхам̣, йогаккхема̄дхива̄ханам̣;

гаччхати аниваттантам̣, йаттха гантва̄ на сочати.

‘‘евамеса̄ касӣ кат̣т̣ха̄, са̄ хоти аматаппхала̄;

етам̣ касим̣ каситва̄на, саббадуккха̄ памуччатӣ’’ти.

‘‘бхун̃джату бхавам̣ готамо. кассако бхавам̣. йан̃хи бхавам̣ готамо аматаппхалампи касим̣ касатӣ’’ти [бха̄сатӣти (ка.)].

‘‘га̄тха̄бхигӣтам̣ ме абходжанеййам̣,

сампассатам̣ бра̄хман̣а неса дхаммо;

га̄тха̄бхигӣтам̣ пануданти буддха̄,

дхамме сати бра̄хман̣а вуттиреса̄.

‘‘ан̃н̃ена ча кевалинам̣ махесим̣,

кхӣн̣а̄савам̣ куккуччавӯпасантам̣;

аннена па̄нена упат̣т̣хахассу,

кхеттан̃хи там̣ пун̃н̃апеккхасса хотӣ’’ти.

евам̣ вутте, касибха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.

2. удайасуттам̣

198. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена удайасса бра̄хман̣асса нивесанам̣ тенупасан̇ками. атха кхо удайо бра̄хман̣о бхагавато паттам̣ оданена пӯреси. дутийампи кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена удайасса бра̄хман̣асса нивесанам̣ тенупасан̇ками…пе… татийампи кхо удайо бра̄хман̣о бхагавато паттам̣ оданена пӯретва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘пакат̣т̣хакойам̣ саман̣о готамо пунаппунам̣ а̄гаччхатӣ’’ти.

‘‘пунаппунан̃чева вапанти бӣджам̣, пунаппунам̣ вассати девара̄джа̄;

пунаппунам̣ кхеттам̣ касанти кассака̄, пунаппунам̣ дхан̃н̃амупети рат̣т̣хам̣.

‘‘пунаппунам̣ йа̄чака̄ йа̄чайанти, пунаппунам̣ да̄напатӣ даданти;

пунаппунам̣ да̄напатӣ дадитва̄, пунаппунам̣ саггамупенти т̣ха̄нам̣.

‘‘пунаппунам̣ кхӣраника̄ духанти, пунаппунам̣ ваччхо упети ма̄тарам̣;

пунаппунам̣ киламати пхандати ча, пунаппунам̣ габбхамупети мандо.

‘‘пунаппунам̣ джа̄йати мӣйати ча, пунаппунам̣ сиватхикам̣ [сӣватхикам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] харанти;

магган̃ча ладдха̄ апунаббхава̄йа, на пунаппунам̣ джа̄йати бхӯрипан̃н̃о’’ти [пунаппунам̣ джа̄йати бхӯрипан̃н̃оти (сйа̄. кам̣. ка.)].

евам̣ вутте, удайо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.

3. девахитасуттам̣

199. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена бхагава̄ ва̄теха̄ба̄дхико хоти; а̄йасма̄ ча упава̄н̣о бхагавато упат̣т̣ха̄ко хоти. атха кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ упава̄н̣ам̣ а̄мантеси – ‘‘ин̇гха ме твам̣, упава̄н̣а, ун̣ходакам̣ джа̄на̄хӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо а̄йасма̄ упава̄н̣о бхагавато пат̣иссутва̄ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена девахитасса бра̄хман̣асса нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ тун̣хӣбхӯто екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. аддаса̄ кхо девахито бра̄хман̣о а̄йасмантам̣ упава̄н̣ам̣ тун̣хӣбхӯтам̣ екамантам̣ т̣хитам̣. дисва̄на а̄йасмантам̣ упава̄н̣ам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘тун̣хӣбхӯто бхавам̣ тит̣т̣хам̣, мун̣д̣о сан̇гха̄т̣ипа̄руто;

ким̣ паттхайа̄но ким̣ есам̣, ким̣ ну йа̄читума̄гато’’ти.

‘‘арахам̣ сугато локе, ва̄теха̄ба̄дхико муни;

саче ун̣ходакам̣ аттхи, мунино дехи бра̄хман̣а.

‘‘пӯджито пӯджанеййа̄нам̣, саккареййа̄на саккато;

апачито апачеййа̄нам̣ [апачинеййа̄нам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.) т̣ӣка̄ олокетабба̄], тасса иччха̄ми ха̄таве’’ти.

атха кхо девахито бра̄хман̣о ун̣ходакасса ка̄джам̣ пурисена га̄ха̄петва̄ пха̄н̣итасса ча пут̣ам̣ а̄йасмато упава̄н̣асса па̄да̄си. атха кхо а̄йасма̄ упава̄н̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ ун̣ходакена нха̄петва̄ [наха̄петва̄ (сӣ. пӣ.)] ун̣ходакена пха̄н̣итам̣ а̄лолетва̄ бхагавато па̄да̄си. атха кхо бхагавато а̄ба̄дхо пат̣иппассамбхи.

атха кхо девахито бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо девахито бра̄хман̣о бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘каттха даджджа̄ деййадхаммам̣, каттха диннам̣ махаппхалам̣;

катхан̃хи йаджама̄насса, катхам̣ иджджхати даккхин̣а̄’’ти.

‘‘пуббенива̄сам̣ йо ведӣ, сагга̄па̄йан̃ча пассати;

атхо джа̄тиккхайам̣ патто, абхин̃н̃а̄восито муни.

‘‘еттха даджджа̄ деййадхаммам̣, еттха диннам̣ махаппхалам̣;

еван̃хи йаджама̄насса, евам̣ иджджхати даккхин̣а̄’’ти.

евам̣ вутте, девахито бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣ бхо готама…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.

4. маха̄са̄ласуттам̣

200. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ан̃н̃атаро бра̄хман̣амаха̄са̄ло лӯкхо лӯкхапа̄вуран̣о [лӯкхапа̄пуран̣о (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо там̣ бра̄хман̣амаха̄са̄лам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘кинну твам̣, бра̄хман̣а, лӯкхо лӯкхапа̄вуран̣о’’ти? ‘‘идха ме, бхо готама, чатта̄ро путта̄. те мам̣ да̄рехи сам̣пуччха гхара̄ никкха̄ментӣ’’ти. ‘‘тена хи твам̣, бра̄хман̣а, има̄ га̄тха̄йо парийа̄пун̣итва̄ сабха̄йам̣ маха̄джанака̄йе саннипатите путтесу ча саннисиннесу бха̄сассу –

‘‘йехи джа̄техи нандиссам̣, йесан̃ча бхавамиччхисам̣;

те мам̣ да̄рехи сам̣пуччха, са̄ва ва̄ренти сӯкарам̣.

‘‘асанта̄ кира мам̣ джамма̄, та̄та та̄та̄ти бха̄саре;

раккхаса̄ путтарӯпена, те джаханти вайогатам̣.

‘‘ассова джин̣н̣о ниббхого, кха̄дана̄ апанӣйати;

ба̄лака̄нам̣ пита̄ тхеро, пара̄га̄ресу бхиккхати.

‘‘дан̣д̣ова кира ме сеййо, йан̃че путта̄ анассава̄;

чан̣д̣ампи гон̣ам̣ ва̄рети, атхо чан̣д̣ампи куккурам̣.

‘‘андхака̄ре пуре хоти, гамбхӣре га̄дхамедхати;

дан̣д̣асса а̄нубха̄вена, кхалитва̄ патитит̣т̣хатӣ’’ти.

атха кхо со бра̄хман̣амаха̄са̄ло бхагавато сантике има̄ га̄тха̄йо парийа̄пун̣итва̄ сабха̄йам̣ маха̄джанака̄йе саннипатите путтесу ча саннисиннесу абха̄си –

‘‘йехи джа̄техи нандиссам̣, йесан̃ча бхавамиччхисам̣;

те мам̣ да̄рехи сам̣пуччха, са̄ва ва̄ренти сӯкарам̣.

‘‘асанта̄ кира мам̣ джамма̄, та̄та та̄та̄ти бха̄саре;

раккхаса̄ путтарӯпена, те джаханти вайогатам̣.

‘‘ассова джин̣н̣о ниббхого, кха̄дана̄ апанӣйати;

ба̄лака̄нам̣ пита̄ тхеро, пара̄га̄ресу бхиккхати.

‘‘дан̣д̣ова кира ме сеййо, йан̃че путта̄ анассава̄;

чан̣д̣ампи гон̣ам̣ ва̄рети, атхо чан̣д̣ампи куккурам̣.

‘‘андхака̄ре пуре хоти, гамбхӣре га̄дхамедхати;

дан̣д̣асса а̄нубха̄вена, кхалитва̄ патитит̣т̣хатӣ’’ти.

атха кхо нам̣ бра̄хман̣амаха̄са̄лам̣ путта̄ гхарам̣ нетва̄ нха̄петва̄ паччекам̣ дуссайугена аччха̄десум̣. атха кхо со бра̄хман̣амаха̄са̄ло екам̣ дуссайугам̣ а̄да̄йа йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо бра̄хман̣амаха̄са̄ло бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘майам̣, бхо готама, бра̄хман̣а̄ на̄ма а̄чарийасса а̄чарийадханам̣ парийеса̄ма. пат̣игган̣хату ме бхавам̣ готамо а̄чарийадхана’’нти. пат̣иггахеси бхагава̄ анукампам̣ упа̄да̄йа. атха кхо со бра̄хман̣амаха̄са̄ло бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.

5. ма̄наттхаддхасуттам̣

201. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена ма̄наттхаддхо на̄ма бра̄хман̣о са̄ваттхийам̣ пат̣ивасати. со нева ма̄тарам̣ абхива̄дети, на питарам̣ абхива̄дети, на а̄чарийам̣ абхива̄дети, на джет̣т̣хабха̄тарам̣ абхива̄дети. тена кхо пана самайена бхагава̄ махатийа̄ париса̄йа паривуто дхаммам̣ десети. атха кхо ма̄наттхаддхасса бра̄хман̣асса етадахоси – ‘‘айам̣ кхо саман̣о готамо махатийа̄ париса̄йа паривуто дхаммам̣ десети. йам̣нӯна̄хам̣ йена саман̣о готамо тенупасан̇камеййам̣. саче мам̣ саман̣о готамо а̄лаписсати, ахампи там̣ а̄лаписса̄ми. но че мам̣ саман̣о готамо а̄лаписсати, ахампи на̄лаписса̄мӣ’’ти. атха кхо ма̄наттхаддхо бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ тун̣хӣбхӯто екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. атха кхо бхагава̄ там̣ на̄лапи. атха кхо ма̄наттхаддхо бра̄хман̣о – ‘на̄йам̣ саман̣о готамо кин̃чи джа̄на̄тӣ’ти татова пуна ниваттитука̄мо ахоси. атха кхо бхагава̄ ма̄наттхаддхасса бра̄хман̣асса четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа ма̄наттхаддхам̣ бра̄хман̣ам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘на ма̄нам̣ бра̄хман̣а са̄дху, аттхикассӣдха бра̄хман̣а;

йена аттхена а̄гаччхи, тамеваманубрӯхайе’’ти.

атха кхо ма̄наттхаддхо бра̄хман̣о – ‘‘читтам̣ ме саман̣о готамо джа̄на̄тӣ’’ти таттхева бхагавато па̄десу сираса̄ нипатитва̄ бхагавато па̄да̄ни мукхена ча паричумбати па̄н̣ӣхи ча парисамба̄хати, на̄ман̃ча са̄вети – ‘‘ма̄наттхаддха̄хам̣, бхо готама, ма̄наттхаддха̄хам̣, бхо готама̄’’ти. атха кхо са̄ париса̄ аббхутачиттаджа̄та̄ [аббхутачиттаджа̄та̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.), аччхарийаббхутачиттаджа̄та̄ (ка.)] ахоси – ‘аччхарийам̣ вата бхо, аббхутам̣ вата бхо! айан̃хи ма̄наттхаддхо бра̄хман̣о нева ма̄тарам̣ абхива̄дети, на питарам̣ абхива̄дети, на а̄чарийам̣ абхива̄дети, на джет̣т̣хабха̄тарам̣ абхива̄дети; атха ча пана саман̣е готаме еварӯпам̣ параманипаччака̄рам̣ каротӣ’ти. атха кхо бхагава̄ ма̄наттхаддхам̣ бра̄хман̣ам̣ етадавоча – ‘‘алам̣, бра̄хман̣а, ут̣т̣хехи, саке а̄сане нисӣда. йато те майи читтам̣ пасанна’’нти. атха кхо ма̄наттхаддхо бра̄хман̣о саке а̄сане нисӣдитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘кесу на ма̄нам̣ кайира̄тха, кесу часса сага̄раво;

кйасса апачита̄ ассу, кйассу са̄дху супӯджита̄’’ти.

‘‘ма̄тари питари ча̄пи, атхо джет̣т̣хамхи бха̄тари;

а̄чарийе чатуттхамхи,

тесу на ма̄нам̣ кайира̄тха;

тесу асса сага̄раво,

тйасса апачита̄ ассу;

тйассу са̄дху супӯджита̄.

‘‘араханте сӣтӣбхӯте, катакичче ана̄саве;

нихачча ма̄нам̣ атхаддхо, те намассе ануттаре’’ти.

евам̣ вутте, ма̄наттхаддхо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.

6. паччанӣкасуттам̣

202. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена паччанӣкаса̄то на̄ма бра̄хман̣о са̄ваттхийам̣ пат̣ивасати. атха кхо паччанӣкаса̄тасса бра̄хман̣асса етадахоси – ‘‘йам̣нӯна̄хам̣ йена саман̣о готамо тенупасан̇камеййам̣. йам̣ йадева саман̣о готамо бха̄сиссати там̣ тадевасса̄хам̣ [тадева са̄хам̣ (ка.)] паччанӣка̄сса’’нти [паччанӣкассанти (пӣ.), паччанӣкаса̄танти (ка.)]. тена кхо пана самайена бхагава̄ аббхока̄се чан̇камати. атха кхо паччанӣкаса̄то бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ чан̇камантам̣ етадавоча – ‘бхан̣а саман̣адхамма’нти.

‘‘на паччанӣкаса̄тена, сувиджа̄нам̣ субха̄ситам̣;

упаккилит̣т̣хачиттена, са̄рамбхабахулена ча.

‘‘йо ча винеййа са̄рамбхам̣, аппаса̄дан̃ча четасо;

а̄гха̄там̣ пат̣иниссаджджа, са ве [саче (сйа̄. кам̣. ка.)] джан̃н̃а̄ субха̄сита’’нти.

евам̣ вутте, паччанӣкаса̄то бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама, абхиккантам̣, бхо готама…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.

7. навакаммикасуттам̣

203. екам̣ самайам̣ бхагава̄ косалесу вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. тена кхо пана самайена навакаммикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о тасмим̣ ванасан̣д̣е каммантам̣ ка̄ра̄пети. аддаса̄ кхо навакаммикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ ан̃н̃атарасмим̣ са̄ларуккхамӯле нисиннам̣ паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. дисва̄насса етадахоси – ‘‘ахам̣ кхо имасмим̣ ванасан̣д̣е каммантам̣ ка̄ра̄пенто рама̄ми. айам̣ саман̣о готамо ким̣ ка̄ра̄пенто раматӣ’’ти? атха кхо навакаммикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками. упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘ке ну камманта̄ карӣйанти, бхиккху са̄лаване тава;

йадекако аран̃н̃асмим̣, ратим̣ виндати готамо’’ти.

‘‘на ме ванасмим̣ каран̣ӣйаматтхи,

уччхиннамӯлам̣ ме ванам̣ висӯкам̣;

сва̄хам̣ ване ниббанатхо висалло,

еко раме аратим̣ виппаха̄йа̄’’ти.

евам̣ вутте, навакаммикабха̄радва̄джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.

8. кат̣т̣хаха̄расуттам̣

204. екам̣ самайам̣ бхагава̄ косалесу вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. тена кхо пана самайена ан̃н̃атарасса бха̄радва̄джаготтасса бра̄хман̣асса самбахула̄ антева̄сика̄ кат̣т̣хаха̄рака̄ ма̄н̣авака̄ йена ванасан̣д̣о тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ аддасам̣су бхагавантам̣ тасмим̣ ванасан̣д̣е нисиннам̣ паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. дисва̄на йена бха̄радва̄джаготто бра̄хман̣о тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бха̄радва̄джаготтам̣ бра̄хман̣ам̣ етадавочум̣ – ‘‘йаггхе, бхавам̣ джа̄неййа̄си! асукасмим̣ ванасан̣д̣е саман̣о нисинно паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄’’. атха кхо бха̄радва̄джаготто бра̄хман̣о техи ма̄н̣авакехи саддхим̣ йена со ванасан̣д̣о тенупасан̇ками. аддаса̄ кхо бхагавантам̣ тасмим̣ ванасан̣д̣е нисиннам̣ паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. дисва̄на йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘гамбхӣрарӯпе бахубхераве ване,

сун̃н̃ам̣ аран̃н̃ам̣ виджанам̣ вига̄хийа;

анин̃джама̄нена т̣хитена ваггуна̄,

суча̄рурӯпам̣ вата бхиккху джха̄йаси.

‘‘на йаттха гӣтам̣ напи йаттха ва̄дитам̣,

еко аран̃н̃е ванавассито муни;

аччхерарӯпам̣ пат̣ибха̄ти мам̣ идам̣,

йадекако пӣтимано ване васе.

‘‘ман̃н̃а̄махам̣ лока̄дхипатисахабйатам̣,

а̄кан̇кхама̄но тидивам̣ ануттарам̣;

касма̄ бхавам̣ виджанамаран̃н̃амассито,

тапо идха куббаси брахмапаттийа̄’’ти.

‘‘йа̄ ка̄чи кан̇кха̄ абхинандана̄ ва̄,

анекадха̄тӯсу путхӯ сада̄сита̄;

ан̃н̃а̄н̣амӯлаппабхава̄ паджаппита̄,

сабба̄ майа̄ бйантиката̄ самӯлика̄.

‘‘сва̄хам̣ акан̇кхо асито анӯпайо,

саббесу дхаммесу висуддхадассано;

паппуййа самбодхимануттарам̣ сивам̣,

джха̄йа̄махам̣ брахма рахо виса̄радо’’ти.

евам̣ вутте, бха̄радва̄джаготто бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама абхиккантам̣, бхо готама…пе… аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.

9. ма̄тупосакасуттам̣

205. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ма̄тупосако бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ма̄тупосако бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахан̃хи, бхо готама, дхаммена бхиккхам̣ парийеса̄ми, дхаммена бхиккхам̣ парийеситва̄ ма̄та̄питаро посеми. качча̄хам̣, бхо готама, евам̣ка̄рӣ киччака̄рӣ хомӣ’’ти? ‘‘таггха твам̣, бра̄хман̣а, евам̣ка̄рӣ киччака̄рӣ хоси. йо кхо, бра̄хман̣а, дхаммена бхиккхам̣ парийесати, дхаммена бхиккхам̣ парийеситва̄ ма̄та̄питаро посети, бахум̣ со пун̃н̃ам̣ пасаватӣ’’ти.

‘‘йо ма̄тарам̣ питарам̣ ва̄, маччо дхаммена посати;

та̄йа нам̣ па̄ричарийа̄йа, ма̄та̄питӯсу пан̣д̣ита̄;

идхева нам̣ пасам̣санти, печча сагге памодатӣ’’ти.

евам̣ вутте, ма̄тупосако бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣ бхо готама, абхиккантам̣, бхо готама…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.

10. бхиккхакасуттам̣

206. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо бхиккхако бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо бхиккхако бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахампи кхо, бхо готама, бхиккхако, бхавампи бхиккхако, идха но ким̣ на̄на̄каран̣а’’нти?

‘‘на тена бхиккхако хоти, йа̄вата̄ бхиккхате паре;

виссам̣ дхаммам̣ сама̄да̄йа, бхиккху хоти на та̄вата̄.

‘‘йодха пун̃н̃ан̃ча па̄пан̃ча, ба̄хитва̄ брахмачарийам̣;

сан̇кха̄йа локе чарати, са ве бхиккхӯти вуччатӣ’’ти.

евам̣ вутте, бхиккхако бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама, абхиккантам̣, бхо готама…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.

11. сан̇га̄равасуттам̣

207. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена сан̇га̄раво на̄ма бра̄хман̣о са̄ваттхийам̣ пат̣ивасати удакасуддхико, удакена парисуддхим̣ паччети, са̄йам̣ па̄там̣ удакорохана̄нуйогамануйутто вихарати. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха, бханте, сан̇га̄раво на̄ма бра̄хман̣о са̄ваттхийам̣ пат̣ивасати удакасуддхико, удакена суддхим̣ паччети, са̄йам̣ па̄там̣ удакорохана̄нуйогамануйутто вихарати. са̄дху, бханте, бхагава̄ йена сан̇га̄равасса бра̄хман̣асса нивесанам̣ тенупасан̇камату анукампам̣ упа̄да̄йа̄’’ти. адхива̄сеси бхагава̄ тун̣хӣбха̄вена.

атха кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена сан̇га̄равасса бра̄хман̣асса нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. атха кхо сан̇га̄раво бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо сан̇га̄равам̣ бра̄хман̣ам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘саччам̣ кира твам̣, бра̄хман̣а, удакасуддхико, удакена суддхим̣ паччеси, са̄йам̣ па̄там̣ удакорохана̄нуйогамануйутто вихарасӣ’’ти? ‘‘евам̣, бхо готама’’. ‘‘ким̣ пана твам̣, бра̄хман̣а, аттхавасам̣ сампассама̄но удакасуддхико, удакасуддхим̣ паччеси, са̄йам̣ па̄там̣ удакорохана̄нуйогамануйутто вихарасӣ’’ти? ‘‘идха ме, бхо готама [идха ме бхо готама ахам̣ (пӣ. ка.)], йам̣ дива̄ па̄пакаммам̣ катам̣ хоти, там̣ са̄йам̣ нха̄нена [наха̄нена (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] пава̄хеми, йам̣ раттим̣ па̄пакаммам̣ катам̣ хоти там̣ па̄там̣ нха̄нена пава̄хеми. имам̣ кхва̄хам̣, бхо готама, аттхавасам̣ сампассама̄но удакасуддхико, удакена суддхим̣ паччеми, са̄йам̣ па̄там̣ удакорохана̄нуйогамануйутто вихара̄мӣ’’ти.

‘‘дхаммо рахадо бра̄хман̣а сӣлатиттхо,

ана̄вило саббхи сатам̣ пасаттхо;

йаттха хаве ведагуно сина̄та̄,

аналлагатта̄ва [аналлӣнагатта̄ва (ка.)] таранти па̄ра’’нти.

евам̣ вутте, сан̇га̄раво бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама, абхиккантам̣, бхо готама…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.

12. кхомадуссасуттам̣

208. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати кхомадуссам̣ на̄мам̣ сакйа̄нам̣ нигамо. атха кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа кхомадуссам̣ нигамам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. тена кхо пана самайена кхомадуссака̄ бра̄хман̣агахапатика̄ сабха̄йам̣ саннипатита̄ хонти кеначидева каран̣ӣйена, дево ча екамекам̣ пхуса̄йати. атха кхо бхагава̄ йена са̄ сабха̄ тенупасан̇ками. аддасам̣су кхомадуссака̄ бра̄хман̣агахапатика̄ бхагавантам̣ дӯратова а̄гаччхантам̣. дисва̄на етадавочум̣ – ‘‘ке ча мун̣д̣ака̄ саман̣ака̄, ке ча сабха̄дхаммам̣ джа̄ниссантӣ’’ти? атха кхо бхагава̄ кхомадуссаке бра̄хман̣агахапатике га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘неса̄ сабха̄ йаттха на санти санто,

санто на те йе на ваданти дхаммам̣;

ра̄ган̃ча досан̃ча паха̄йа мохам̣,

дхаммам̣ ваданта̄ ча бхаванти санто’’ти.

евам̣ вутте, кхомадуссака̄ бра̄хман̣агахапатика̄ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама, абхиккантам̣, бхо готама; сеййатха̄пи, бхо готама, никкуджджитам̣ ва̄ уккуджджеййа, пат̣иччханнам̣ ва̄ вивареййа, мӯл̣хасса ва̄ маггам̣ а̄чиккхеййа, андхака̄ре ва̄ телападжджотам̣ дха̄реййа – чаккхуманто рӯпа̄ни даккхантӣти, евамевам̣ бхота̄ готамена анекапарийа̄йена дхаммо пака̄сито. ете майам̣ бхавантам̣ готамам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ма дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. упа̄саке но бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упете саран̣ам̣ гате’’ти.

упа̄сакавагго дутийо.

тассудда̄нам̣ –

каси удайо девахито, ан̃н̃атарамаха̄са̄лам̣;

ма̄натхаддхам̣ паччанӣкам̣, навакаммикакат̣т̣хаха̄рам̣;

ма̄тупосакам̣ бхиккхако, сан̇га̄раво ча кхомадуссена два̄даса̄ти.

бра̄хман̣асам̣йуттам̣ саматтам̣.

8. ван̇гӣсасам̣йуттам̣

1. никкхантасуттам̣

209. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ван̇гӣсо а̄л̣авийам̣ вихарати агга̄л̣аве четийе а̄йасмата̄ нигродхакаппена упаджджха̄йена саддхим̣. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ ван̇гӣсо навако хоти ачирапаббаджито охиййако виха̄рапа̄ло. атха кхо самбахула̄ иттхийо самалан̇каритва̄ йена агга̄л̣авако а̄ра̄мо тенупасан̇камим̣су виха̄рапеккхика̄йо. атха кхо а̄йасмато ван̇гӣсасса та̄ иттхийо дисва̄ анабхирати уппаджджати, ра̄го читтам̣ ануддхам̣сети. атха кхо а̄йасмато ван̇гӣсасса етадахоси – ‘‘ала̄бха̄ вата ме, на вата ме ла̄бха̄; дулладдхам̣ вата ме, на вата ме суладдхам̣; йасса ме анабхирати уппанна̄, ра̄го читтам̣ ануддхам̣сети, там̣ кутеттха лаббха̄, йам̣ ме паро анабхиратим̣ винодетва̄ абхиратим̣ уппа̄деййа. йам̣нӯна̄хам̣ аттана̄ва аттано анабхиратим̣ винодетва̄ абхиратим̣ уппа̄деййа’’нти. атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо аттана̄ва аттано анабхиратим̣ винодетва̄ абхиратим̣ уппа̄детва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘никкхантам̣ вата мам̣ сантам̣, ага̄расма̄нага̄рийам̣;

витакка̄ упадха̄ванти, пагаббха̄ кан̣хато име.

‘‘уггапутта̄ махисса̄са̄, сиккхита̄ дал̣хадхаммино;

саманта̄ парикиреййум̣, сахассам̣ апала̄йинам̣.

‘‘сачепи етато [еттато (сӣ. пӣ. ка.), еттака̄ (сйа̄. кам̣.)] бхиййо, а̄гамиссанти иттхийо;

нева мам̣ бйа̄дхайиссанти [бйа̄тхайиссанти (?)], дхамме самхи патит̣т̣хитам̣.

‘‘саккхӣ хи ме сутам̣ етам̣, буддхасса̄диччабандхуно;

нибба̄нагаманам̣ маггам̣, таттха ме нирато мано.

‘‘еван̃че мам̣ вихарантам̣, па̄пима упагаччхаси;

татха̄ маччу карисса̄ми, на ме маггампи даккхасӣ’’ти.

2. аратисуттам̣

210. екам̣ самайам̣…пе… а̄йасма̄ ван̇гӣсо а̄л̣авийам̣ вихарати агга̄л̣аве четийе а̄йасмата̄ нигродхакаппена упаджджха̄йена саддхим̣. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ нигродхакаппо паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто виха̄рам̣ пависати, са̄йам̣ ва̄ никкхамати апараджджу ва̄ ка̄ле. тена кхо пана самайена а̄йасмато ван̇гӣсасса анабхирати уппанна̄ хоти, ра̄го читтам̣ ануддхам̣сети. атха кхо а̄йасмато ван̇гӣсасса етадахоси – ‘‘ала̄бха̄ вата ме, на вата ме ла̄бха̄; дулладдхам̣ вата ме, на вата ме суладдхам̣; йасса ме анабхирати уппанна̄, ра̄го читтам̣ ануддхам̣сети; там̣ кутеттха лаббха̄, йам̣ ме паро анабхиратим̣ винодетва̄ абхиратим̣ уппа̄деййа. йам̣нӯна̄хам̣ аттана̄ва аттано анабхиратим̣ винодетва̄ абхиратим̣ уппа̄деййа’’нти. атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо аттана̄ва аттано анабхиратим̣ винодетва̄ абхиратим̣ уппа̄детва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘аратин̃ча ратин̃ча паха̄йа, саббасо гехаситан̃ча витаккам̣;

ванатхам̣ на кареййа кухин̃чи, ниббанатхо арато са хи бхиккху [са бхиккху (ка.)].

‘‘йамидха патхавин̃ча веха̄сам̣, рӯпагатан̃ча джагатогадхам̣;

кин̃чи париджӣйати саббаманиччам̣, евам̣ самечча чаранти мутатта̄.

‘‘упадхӣсу джана̄ гадхита̄се [гатхита̄се (сӣ.)], дит̣т̣хасуте пат̣игхе ча муте ча;

еттха винодайа чхандаманеджо, йо еттха на лимпати там̣ мунима̄ху.

‘‘атха сат̣т̣хиниссита̄ савитакка̄, путхӯ джаната̄йа адхамма̄ нивит̣т̣ха̄;

на ча ваггагатасса кухин̃чи, но пана дут̣т̣хуллабха̄н̣ӣ са бхиккху.

‘‘даббо чирараттасама̄хито, акухако нипако апиха̄лу;

сантам̣ падам̣ аджджхагама̄ муни пат̣ичча, париниббуто кан̇кхати ка̄ла’’нти.

3. песаласуттам̣

211. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ван̇гӣсо а̄л̣авийам̣ вихарати агга̄л̣аве четийе а̄йасмата̄ нигродхакаппена упаджджха̄йена саддхим̣. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ ван̇гӣсо аттано пат̣ибха̄нена ан̃н̃е песале бхиккхӯ атиман̃н̃ати. атха кхо а̄йасмато ван̇гӣсасса етадахоси – ‘‘ала̄бха̄ вата ме, на вата ме ла̄бха̄; дулладдхам̣ вата ме, на вата ме суладдхам̣; йва̄хам̣ аттано пат̣ибха̄нена ан̃н̃е песале бхиккхӯ атиман̃н̃а̄мӣ’’ти. атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо аттана̄ва аттано виппат̣иса̄рам̣ уппа̄детва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘ма̄нам̣ паджахассу готама, ма̄напатхан̃ча паджахассу;

асесам̣ ма̄напатхасмим̣, самуччхито виппат̣иса̄рӣхува̄ чирараттам̣.

‘‘маккхена маккхита̄ паджа̄, ма̄нахата̄ нирайам̣ папатанти;

сочанти джана̄ чирараттам̣, ма̄нахата̄ нирайам̣ упапанна̄.

‘‘на хи сочати бхиккху када̄чи, маггаджино самма̄пат̣ипанно;

киттин̃ча сукхан̃ча анубхоти, дхаммадасоти тама̄ху пахитаттам̣.

‘‘тасма̄ акхилодха падха̄нава̄, нӣваран̣а̄ни паха̄йа висуддхо;

ма̄нан̃ча паха̄йа асесам̣, виджджа̄йантакаро самита̄вӣ’’ти.

4. а̄нандасуттам̣

212. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ а̄нандо са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси а̄йасмата̄ ван̇гӣсена паччха̄саман̣ена. тена кхо пана самайена а̄йасмато ван̇гӣсасса анабхирати уппанна̄ хоти, ра̄го читтам̣ ануддхам̣сети. атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘ка̄мара̄гена д̣айха̄ми, читтам̣ ме парид̣айхати;

са̄дху нибба̄панам̣ брӯхи, анукампа̄йа готама̄’’ти.

‘‘сан̃н̃а̄йа випарийеса̄, читтам̣ те парид̣айхати;

нимиттам̣ париваджджехи, субхам̣ ра̄гӯпасам̣хитам̣.

‘‘сан̇кха̄ре парато пасса, дуккхато ма̄ ча аттато;

нибба̄пехи маха̄ра̄гам̣, ма̄ д̣айхиттхо пунаппунам̣.

‘‘асубха̄йа читтам̣ бха̄вехи, екаггам̣ сусама̄хитам̣;

сати ка̄йагата̄ тйаттху, ниббида̄бахуло бхава.

‘‘анимиттан̃ча бха̄вехи, ма̄на̄нусайамуджджаха;

тато ма̄на̄бхисамайа̄, упасанто чариссасӣ’’ти.

5. субха̄ситасуттам̣

213. са̄ваттхинида̄нам̣. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘чатӯхи, бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гата̄ ва̄ча̄ субха̄сита̄ хоти, но дуббха̄сита̄; анаваджджа̄ ча анануваджджа̄ ча вин̃н̃ӯнам̣. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, бхиккху субха̄ситам̣йева бха̄сати но дуббха̄ситам̣, дхаммам̣йева бха̄сати но адхаммам̣, пийам̣йева бха̄сати но аппийам̣, саччам̣йева бха̄сати но аликам̣. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи ан̇гехи саманна̄гата̄ ва̄ча̄ субха̄сита̄ хоти, но дуббха̄сита̄, анаваджджа̄ ча анануваджджа̄ ча вин̃н̃ӯна’’нти. идамавоча бхагава̄, идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘субха̄ситам̣ уттамама̄ху санто,

дхаммам̣ бхан̣е на̄дхаммам̣ там̣ дутийам̣;

пийам̣ бхан̣е на̄ппийам̣ там̣ татийам̣,

саччам̣ бхан̣е на̄ликам̣ там̣ чатуттха’’нти.

атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘пат̣ибха̄ти мам̣ бхагава̄, пат̣ибха̄ти мам̣ сугата̄’’ти. ‘‘пат̣ибха̄ту там̣ ван̇гӣса̄’’ти бхагава̄ авоча. атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо бхагавантам̣ саммукха̄ са̄руппа̄хи га̄тха̄хи абхиттхави –

‘‘тамева ва̄чам̣ бха̄сеййа, йа̄йатта̄нам̣ на та̄пайе;

паре ча на вихим̣сеййа, са̄ ве ва̄ча̄ субха̄сита̄.

‘‘пийава̄чам̣ва бха̄сеййа, йа̄ ва̄ча̄ пат̣инандита̄;

йам̣ ана̄да̄йа па̄па̄ни, паресам̣ бха̄сате пийам̣.

‘‘саччам̣ ве амата̄ ва̄ча̄, еса дхаммо санантано;

сачче аттхе ча дхамме ча, а̄ху санто патит̣т̣хита̄.

‘‘йам̣ буддхо бха̄сате ва̄чам̣, кхемам̣ нибба̄напаттийа̄;

дуккхассантакирийа̄йа, са̄ ве ва̄ча̄намуттама̄’’ти.

6. са̄рипуттасуттам̣

214. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ са̄рипутто са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ са̄рипутто бхиккхӯ дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети самуттеджети сампахам̣сети порийа̄ ва̄ча̄йа виссат̣т̣ха̄йа анелагала̄йа [анел̣агала̄йа (сӣ. ка.), анелагал̣а̄йа (сйа̄. кам̣. пӣ.)] аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄. те ча бхиккхӯ ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси катва̄ саббачетаса̄ саманна̄харитва̄ охитасота̄ дхаммам̣ сун̣анти. атха кхо а̄йасмато ван̇гӣсасса етадахоси – ‘‘айам̣ кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхиккхӯ дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети самуттеджети сампахам̣сети порийа̄ ва̄ча̄йа виссат̣т̣ха̄йа анелагала̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄. те ча бхиккхӯ ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси катва̄ саббачетаса̄ саманна̄харитва̄ охитасота̄ дхаммам̣ сун̣анти. йам̣нӯна̄хам̣ а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ саммукха̄ са̄руппа̄хи га̄тха̄хи абхиттхавеййа’’нти.

атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена̄йасма̄ са̄рипутто тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча – ‘‘пат̣ибха̄ти мам̣, а̄вусо са̄рипутта, пат̣ибха̄ти мам̣, а̄вусо са̄рипутта̄’’ти. ‘‘пат̣ибха̄ту там̣, а̄вусо ван̇гӣса̄’’ти. атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ саммукха̄ са̄руппа̄хи га̄тха̄хи абхиттхави –

‘‘гамбхӣрапан̃н̃о медха̄вӣ, магга̄маггасса ковидо;

са̄рипутто маха̄пан̃н̃о, дхаммам̣ десети бхиккхунам̣.

‘‘сам̣кхиттенапи десети, виттха̄ренапи бха̄сати;

са̄л̣ика̄йива ниггхосо, пат̣ибха̄нам̣ удӣрайи [удӣрийи (сйа̄. кам̣.) удӣрийати (са̄ман̃н̃апхаласуттат̣ӣка̄нурӯпам̣)].

‘‘тасса там̣ десайантасса, сун̣анти мадхурам̣ гирам̣;

сарена раджанӣйена, саванӣйена ваггуна̄;

удаггачитта̄ мудита̄, сотам̣ одхенти бхиккхаво’’ти.

7. пава̄ран̣а̄суттам̣

215. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати пубба̄ра̄ме мига̄рама̄тупа̄са̄де махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ пан̃чаматтехи бхиккхусатехи саббехева арахантехи. тена кхо пана самайена бхагава̄ тадахупосатхе паннарасе пава̄ран̣а̄йа бхиккхусан̇гхапаривуто аббхока̄се нисинно хоти. атха кхо бхагава̄ тун̣хӣбхӯтам̣ бхиккхусан̇гхам̣ анувилокетва̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘ханда да̄ни, бхиккхаве, пава̄реми во. на ча ме кин̃чи гарахатха ка̄йикам̣ ва̄ ва̄часикам̣ ва̄’’ти.

евам̣ вутте, а̄йасма̄ са̄рипутто ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘на кхо майам̣, бханте, бхагавато кин̃чи гараха̄ма ка̄йикам̣ ва̄ ва̄часикам̣ ва̄. бхагава̄ хи, бханте, ануппаннасса маггасса уппа̄дета̄, асан̃джа̄тасса маггасса сан̃джанета̄, анаккха̄тасса маггасса аккха̄та̄, магган̃н̃ӯ маггавидӯ маггаковидо. магга̄нуга̄ ча, бханте, етарахи са̄вака̄ вихаранти паччха̄ саманна̄гата̄; ахан̃ча кхо, бханте, бхагавантам̣ пава̄реми. на ча ме бхагава̄ кин̃чи гарахати ка̄йикам̣ ва̄ ва̄часикам̣ ва̄’’ти.

‘‘на кхва̄хам̣ те, са̄рипутта, кин̃чи гараха̄ми ка̄йикам̣ ва̄ ва̄часикам̣ ва̄. пан̣д̣ито твам̣, са̄рипутта, маха̄пан̃н̃о твам̣, са̄рипутта, путхупан̃н̃о твам̣, са̄рипутта, ха̄сапан̃н̃о твам̣, са̄рипутта, джаванапан̃н̃о твам̣, са̄рипутта, тиккхапан̃н̃о твам̣, са̄рипутта, ниббедхикапан̃н̃о твам̣, са̄рипутта. сеййатха̄пи, са̄рипутта, ран̃н̃о чаккаваттисса джет̣т̣хапутто питара̄ паваттитам̣ чаккам̣ саммадева ануппаваттети; евамева кхо твам̣, са̄рипутта, майа̄ ануттарам̣ дхаммачаккам̣ паваттитам̣ саммадева ануппаваттесӣ’’ти.

‘‘но че кира ме, бханте, бхагава̄ кин̃чи гарахати ка̄йикам̣ ва̄ ва̄часикам̣ ва̄. имесам̣ пана, бханте, бхагава̄ пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ на кин̃чи гарахати ка̄йикам̣ ва̄ ва̄часикам̣ ва̄’’ти. ‘‘имесампи кхва̄хам̣, са̄рипутта, пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ на кин̃чи гараха̄ми ка̄йикам̣ ва̄ ва̄часикам̣ ва̄. имесан̃хи, са̄рипутта, пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ сат̣т̣хи бхиккхӯ тевиджджа̄, сат̣т̣хи бхиккхӯ чхал̣абхин̃н̃а̄, сат̣т̣хи бхиккхӯ убхатобха̄гавимутта̄, атха итаре пан̃н̃а̄вимутта̄’’ти.

атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘пат̣ибха̄ти мам̣ бхагава̄, пат̣ибха̄ти мам̣ сугата̄’’ти. ‘‘пат̣ибха̄ту там̣, ван̇гӣса̄’’ти бхагава̄ авоча. атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо бхагавантам̣ саммукха̄ са̄руппа̄хи га̄тха̄хи абхиттхави –

‘‘аджджа паннарасе висуддхийа̄, бхиккхӯ пан̃часата̄ сама̄гата̄;

сам̣йоджанабандханаччхида̄, анӣгха̄ кхӣн̣апунаббхава̄ исӣ.

‘‘чаккаваттӣ йатха̄ ра̄джа̄, амаччапарива̄рито;

саманта̄ анупарийети, са̄гарантам̣ махим̣ имам̣.

‘‘евам̣ виджитасан̇га̄мам̣, саттхава̄хам̣ ануттарам̣;

са̄вака̄ пайирупа̄санти, тевиджджа̄ маччуха̄йино.

‘‘саббе бхагавато путта̄, пала̄петтха на виджджати;

тан̣ха̄салласса ханта̄рам̣, ванде а̄диччабандхуна’’нти.

8. паросахассасуттам̣

216. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ ад̣д̣хателасехи бхиккхусатехи. тена кхо пана самайена бхагава̄ бхиккхӯ нибба̄напат̣исам̣йутта̄йа дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети самуттеджети сампахам̣сети. те ча бхиккхӯ ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси катва̄ саббачетаса̄ саманна̄харитва̄ охитасота̄ дхаммам̣ сун̣анти. атха кхо а̄йасмато ван̇гӣсасса етадахоси – ‘‘айам̣ кхо бхагава̄ бхиккхӯ нибба̄напат̣исам̣йутта̄йа дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети самуттеджети сампахам̣сети. те ча бхиккхӯ ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси катва̄ саббачетаса̄ саманна̄харитва̄ охитасота̄ дхаммам̣ сун̣анти. йам̣нӯна̄хам̣ бхагавантам̣ саммукха̄ са̄руппа̄хи га̄тха̄хи абхиттхавеййа’’нти.

атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘пат̣ибха̄ти мам̣ бхагава̄, пат̣ибха̄ти мам̣ сугата̄’’ти. ‘‘пат̣ибха̄ту там̣, ван̇гӣса̄’’ти бхагава̄ авоча. атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо бхагавантам̣ саммукха̄ са̄руппа̄хи га̄тха̄хи абхиттхави –

‘‘паросахассам̣ бхиккхӯнам̣, сугатам̣ пайирупа̄сати;

десентам̣ вираджам̣ дхаммам̣, нибба̄нам̣ акутобхайам̣.

‘‘сун̣анти дхаммам̣ вималам̣, самма̄самбуддхадеситам̣;

собхати вата самбуддхо, бхиккхусан̇гхапураккхато.

‘‘на̄гана̄моси бхагава̄, исӣнам̣ исисаттамо;

маха̄мегхова хутва̄на, са̄ваке абхивассати.

‘‘дива̄виха̄ра̄ никкхамма, саттхудассанакамйата̄ [саттхудассанака̄мата̄ (сӣ. сйа̄. кам̣.)];

са̄вако те маха̄вӣра, па̄де вандати ван̇гӣсо’’ти.

‘‘ким̣ ну те, ван̇гӣса, има̄ га̄тха̄йо пуббе паривитаккита̄, уда̄ху т̣ха̄насова там̣ пат̣ибхантӣ’’ти? ‘на кхо ме, бханте, има̄ га̄тха̄йо пуббе паривитаккита̄, атха кхо т̣ха̄насова мам̣ пат̣ибхантӣ’ти. ‘тена хи там̣, ван̇гӣса, бхиййосоматта̄йа пуббе апаривитаккита̄ га̄тха̄йо пат̣ибхантӯ’ти. ‘евам̣, бханте’ти кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо бхагавато пат̣иссутва̄ бхиййосоматта̄йа бхагавантам̣ пуббе апаривитаккита̄хи га̄тха̄хи абхиттхави –

‘‘уммаггапатхам̣ [уммаггасатам̣ (сйа̄. кам̣. ка.)] ма̄расса абхибхуййа, чарати пабхиджджа кхила̄ни;

там̣ пассатха бандхапамун̃чакарам̣, аситам̣ бха̄гасо павибхаджам̣.

‘‘огхасса ниттхаран̣аттхам̣, анекавихитам̣ маггам̣ аккха̄си;

тасмин̃че амате аккха̄те, дхаммаддаса̄ т̣хита̄ асам̣хӣра̄.

‘‘паджджотакаро ативиджджха [ативиджджха дхаммам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)], саббат̣т̣хитӣнам̣ атиккамамаддаса;

н̃атва̄ ча саччхикатва̄ ча, аггам̣ со десайи дасаддха̄нам̣.

‘‘евам̣ судесите дхамме,

ко пама̄до виджа̄натам̣ дхаммам̣ [ко пама̄до виджа̄натам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)];

тасма̄ хи тасса бхагавато са̄сане;

аппаматто сада̄ намассаманусиккхе’’ти.

9. кон̣д̣ан̃н̃асуттам̣

217. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. атха кхо а̄йасма̄ ан̃н̃а̄сикон̣д̣ан̃н̃о [ан̃н̃а̄кон̣д̣ан̃н̃о (сӣ. сйа̄. кам̣.)] сучирассева йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавато па̄десу сираса̄ нипатитва̄ бхагавато па̄да̄ни мукхена ча паричумбати, па̄н̣ӣхи ча парисамба̄хати, на̄ман̃ча са̄вети – ‘‘кон̣д̣ан̃н̃охам̣, бхагава̄, кон̣д̣ан̃н̃охам̣, сугата̄’’ти. атха кхо а̄йасмато ван̇гӣсасса етадахоси – ‘‘айам̣ кхо а̄йасма̄ ан̃н̃а̄сикон̣д̣ан̃н̃о сучирассева йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавато па̄десу сираса̄ нипатитва̄ бхагавато па̄да̄ни мукхена ча паричумбати, па̄н̣ӣхи ча парисамба̄хати, на̄ман̃ча са̄вети – ‘кон̣д̣ан̃н̃охам̣, бхагава̄, кон̣д̣ан̃н̃охам̣, сугата̄’ти. йам̣нӯна̄хам̣ а̄йасмантам̣ ан̃н̃а̄сикон̣д̣ан̃н̃ам̣ бхагавато саммукха̄ са̄руппа̄хи га̄тха̄хи абхиттхавеййа’’нти.

атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘пат̣ибха̄ти мам̣, бхагава̄, пат̣ибха̄ти мам̣, сугата̄’’ти. ‘‘пат̣ибха̄ту там̣, ван̇гӣса̄’’ти бхагава̄ авоча. атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо а̄йасмантам̣ ан̃н̃а̄сикон̣д̣ан̃н̃ам̣ бхагавато саммукха̄ са̄руппа̄хи га̄тха̄хи абхиттхави –

‘‘буддха̄нубуддхо со тхеро, кон̣д̣ан̃н̃о тиббаниккамо;

ла̄бхӣ сукхавиха̄ра̄нам̣, вивека̄нам̣ абхин̣хасо.

‘‘йам̣ са̄вакена паттаббам̣, саттхуса̄санака̄рина̄;

саббасса там̣ ануппаттам̣, аппаматтасса сиккхато.

‘‘маха̄нубха̄во тевиджджо, четопарийа̄йаковидо;

кон̣д̣ан̃н̃о буддхада̄йа̄до [буддхаса̄вако (пӣ.)], па̄де вандати саттхуно’’ти.

10. моггалла̄насуттам̣

218. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати исигилипассе ка̄л̣асила̄йам̣ махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ пан̃чаматтехи бхиккхусатехи саббехева арахантехи. тесам̣ судам̣ а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но четаса̄ читтам̣ саманнесати [саманвесати (сйа̄. ат̣т̣ха.)] виппамуттам̣ нирупадхим̣. атха кхо а̄йасмато ван̇гӣсасса етадахоси – ‘‘айам̣ кхо бхагава̄ ра̄джагахе вихарати исигилипассе ка̄л̣асила̄йам̣ махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ пан̃чаматтехи бхиккхусатехи саббехева арахантехи. тесам̣ судам̣ а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но четаса̄ читтам̣ саманнесати виппамуттам̣ нирупадхим̣. йам̣нӯна̄хам̣ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ бхагавато саммукха̄ са̄руппа̄хи га̄тха̄хи абхиттхавеййа’’нти.

атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘пат̣ибха̄ти мам̣, бхагава̄, пат̣ибха̄ти мам̣, сугата̄’’ти. ‘‘пат̣ибха̄ту там̣, ван̇гӣса̄’’ти бхагава̄ авоча. атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ бхагавато саммукха̄ са̄руппа̄хи га̄тха̄хи абхиттхави –

‘‘нагасса пассе а̄сӣнам̣, муним̣ дуккхасса па̄рагум̣;

са̄вака̄ пайирупа̄санти, тевиджджа̄ маччуха̄йино.

‘‘те четаса̄ анупарийети [анупарийесати (сӣ. сйа̄. кам̣.)], моггалла̄но махиддхико;

читтам̣ несам̣ саманнесам̣ [саманвесам̣ (сйа̄. ат̣т̣ха.)], виппамуттам̣ нирӯпадхим̣.

‘‘евам̣ саббан̇гасампаннам̣, муним̣ дуккхасса па̄рагум̣;

анека̄ка̄расампаннам̣, пайирупа̄санти готама’’нти.

11. гаггара̄суттам̣

219. екам̣ самайам̣ бхагава̄ чампа̄йам̣ вихарати гаггара̄йа поккхаран̣ийа̄ тӣре махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ пан̃чаматтехи бхиккхусатехи саттахи ча упа̄сакасатехи саттахи ча упа̄сика̄сатехи анекехи ча девата̄сахассехи. тйа̄ссудам̣ бхагава̄ атирочати [ативирочати (ка.)] ван̣н̣ена чева йасаса̄ ча. атха кхо а̄йасмато ван̇гӣсасса етадахоси – ‘‘айам̣ кхо бхагава̄ чампа̄йам̣ вихарати гаггара̄йа поккхаран̣ийа̄ тӣре махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ пан̃чаматтехи бхиккхусатехи саттахи ча упа̄сакасатехи саттахи ча упа̄сика̄сатехи анекехи ча девата̄сахассехи. тйа̄ссудам̣ бхагава̄ атирочати ван̣н̣ена чева йасаса̄ ча. йам̣нӯна̄хам̣ бхагавантам̣ саммукха̄ са̄руппа̄йа га̄тха̄йа абхиттхавеййа’’нти.

атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘пат̣ибха̄ти мам̣, бхагава̄, пат̣ибха̄ти мам̣, сугата̄’’ти. ‘‘пат̣ибха̄ту там̣, ван̇гӣса̄’’ти бхагава̄ авоча. атха кхо а̄йасма̄ ван̇гӣсо бхагавантам̣ саммукха̄ са̄руппа̄йа га̄тха̄йа абхиттхави –

‘‘чандо йатха̄ вигатавала̄хаке набхе,

вирочати вигатамалова бха̄н̣ума̄;

евампи ан̇гӣраса твам̣ маха̄муни,

атирочаси йасаса̄ саббалока’’нти.

12. ван̇гӣсасуттам̣

220. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ван̇гӣсо са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ ван̇гӣсо ачираарахаттаппатто хутва̄ [хоти (сӣ. сйа̄. кам̣.)] вимуттисукхам̣ пат̣исам̣ведӣ [вимуттисукхапат̣исам̣ведӣ (сӣ. пӣ.)] та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘ка̄веййаматта̄ вичаримха пуббе, га̄ма̄ га̄мам̣ пура̄ пурам̣;

атхаддаса̄ма самбуддхам̣, саддха̄ но упападжджатха.

‘‘со ме дхаммамадесеси, кхандха̄йатанадха̄туйо [кхандхе а̄йатана̄ни дха̄туйо (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)];

тасса̄хам̣ дхаммам̣ сутва̄на, паббаджим̣ анага̄рийам̣.

‘‘бахуннам̣ вата аттха̄йа, бодхим̣ аджджхагама̄ муни;

бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнан̃ча, йе нийа̄магатаддаса̄.

‘‘сва̄гатам̣ вата ме а̄си, мама буддхасса сантике;

тиссо виджджа̄ ануппатта̄, катам̣ буддхасса са̄санам̣.

‘‘пуббенива̄сам̣ джа̄на̄ми, диббачаккхум̣ висодхитам̣;

тевиджджо иддхипаттомхи, четопарийа̄йаковидо’’ти.

ван̇гӣсасам̣йуттам̣ саматтам̣.

тассудда̄нам̣ –

никкхантам̣ арати чева, песала̄ атиман̃н̃ана̄;

а̄нандена субха̄сита̄, са̄рипуттапава̄ран̣а̄;

паросахассам̣ кон̣д̣ан̃н̃о, моггалла̄нена гаггара̄;

ван̇гӣсена два̄даса̄ти.

9. ванасам̣йуттам̣

1. вивекасуттам̣

221. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ ан̃н̃атаро бхиккху косалесу вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. тена кхо пана самайена со бхиккху дива̄виха̄рагато па̄паке акусале витакке витаккети геханиссите. атха кхо йа̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е адхиваттха̄ девата̄ тасса бхиккхуно анукампика̄ аттхака̄ма̄ там̣ бхиккхум̣ сам̣веджетука̄ма̄ йена со бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘вивекака̄моси ванам̣ павит̣т̣хо,

атха те мано ниччхаратӣ бахиддха̄;

джано джанасмим̣ винайассу чхандам̣,

тато сукхӣ хохиси вӣтара̄го.

‘‘аратим̣ паджаха̄си сато, бхава̄си сатам̣ там̣ са̄райа̄масе;

па̄та̄лараджо хи дуттаро, ма̄ там̣ ка̄мараджо ава̄хари.

‘‘сакун̣о йатха̄ пам̣сукунтхито [пам̣сукун̣т̣хито (ка.), пам̣сукун̣д̣ито (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], видхунам̣ па̄тайати ситам̣ раджам̣;

евам̣ бхиккху падха̄нава̄ сатима̄, видхунам̣ па̄тайати ситам̣ раджа’’нти.

атха кхо со бхиккху та̄йа девата̄йа сам̣веджито сам̣вегама̄па̄дӣти.

2. упат̣т̣ха̄насуттам̣

222. екам̣ самайам̣ ан̃н̃атаро бхиккху косалесу вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. тена кхо пана самайена со бхиккху дива̄виха̄рагато супати. атха кхо йа̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е адхиваттха̄ девата̄ тасса бхиккхуно анукампика̄ аттхака̄ма̄ там̣ бхиккхум̣ сам̣веджетука̄ма̄ йена со бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘ут̣т̣хехи бхиккху ким̣ сеси, ко аттхо супитена [супинена (сӣ.)] те;

а̄турасса хи ка̄ нидда̄, саллавиддхасса руппато.

‘‘йа̄йа саддха̄йа паббаджито [йа̄йа саддха̄паббаджито (сӣ. сйа̄. кам̣.)], ага̄расма̄нага̄рийам̣;

тамева саддхам̣ брӯхехи, ма̄ нидда̄йа васам̣ гамӣ’’ти.

‘‘аничча̄ аддхува̄ ка̄ма̄, йесу мандова муччхито;

баддхесу [кхандхесу (сӣ.)] муттам̣ аситам̣, касма̄ паббаджитам̣ тапе.

‘‘чхандара̄гасса винайа̄, авиджджа̄саматиккама̄;

там̣ н̃а̄н̣ам̣ парамода̄нам̣ [парийода̄там̣ (сӣ. пӣ.), парамода̄там̣ (сйа̄. кам̣.), парамавода̄нам̣ (сӣ. ат̣т̣ха.)], касма̄ паббаджитам̣ тапе.

‘‘чхетва̄ [бхетва̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] авиджджам̣ виджджа̄йа, а̄сава̄нам̣ париккхайа̄;

асокам̣ анупа̄йа̄сам̣, касма̄ паббаджитам̣ тапе.

‘‘а̄раддхавӣрийам̣ пахитаттам̣, ниччам̣ дал̣хапараккамам̣;

нибба̄нам̣ абхикан̇кхантам̣, касма̄ паббаджитам̣ тапе’’ти.

3. кассапаготтасуттам̣

223. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ кассапаготто косалесу вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ кассапаготто дива̄виха̄рагато ан̃н̃атарам̣ чхетам̣ овадати. атха кхо йа̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е адхиваттха̄ девата̄ а̄йасмантам̣ кассапаготтам̣ сам̣веджетука̄ма̄ йена̄йасма̄ кассапаготто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ кассапаготтам̣ га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘гиридуггачарам̣ чхетам̣, аппапан̃н̃ам̣ ачетасам̣;

ака̄ле овадам̣ бхиккху, мандова пат̣ибха̄ти мам̣.

‘‘сун̣а̄ти на виджа̄на̄ти, а̄локети на пассати;

дхаммасмим̣ бхан̃н̃ама̄насмим̣, аттхам̣ ба̄ло на буджджхати.

‘‘сачепи даса паджджоте, дха̄райиссаси кассапа;

нева даккхати рӯпа̄ни, чаккху хисса на виджджатӣ’’ти.

атха кхо а̄йасма̄ кассапаготто та̄йа девата̄йа сам̣веджито сам̣вегама̄па̄дӣти.

4. самбахуласуттам̣

224. екам̣ самайам̣ самбахула̄ бхиккхӯ косалесу вихаранти ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. атха кхо те бхиккхӯ вассам̣вут̣т̣ха̄ [вассам̣вуттха̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] тема̄саччайена ча̄рикам̣ паккамим̣су. атха кхо йа̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е адхиваттха̄ девата̄ те бхиккхӯ апассантӣ паридевама̄на̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘арати вийа меджджа кха̄йати,

бахуке дисва̄на вивитте а̄сане;

те читтакатха̄ бахуссута̄,

коме готамаса̄вака̄ гата̄’’ти.

евам̣ вутте, ан̃н̃атара̄ девата̄ там̣ деватам̣ га̄тха̄йа паччабха̄си –

‘‘ма̄гадхам̣ гата̄ косалам̣ гата̄, екаччийа̄ пана ваджджибхӯмийа̄;

мага̄ вийа асан̇гача̄рино, аникета̄ вихаранти бхиккхаво’’ти.

5. а̄нандасуттам̣

225. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ а̄нандо косалесу вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ а̄нандо ативелам̣ гихисан̃н̃аттибахуло вихарати. атха кхо йа̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е адхиваттха̄ девата̄ а̄йасмато а̄нандасса анукампика̄ аттхака̄ма̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ сам̣веджетука̄ма̄ йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘руккхамӯлагаханам̣ пасаккийа, нибба̄нам̣ хадайасмим̣ опийа;

джха̄ готама ма̄ пама̄до [ма̄ ча пама̄до (сӣ. пӣ.)], ким̣ те бил̣ибил̣ика̄ кариссатӣ’’ти.

атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо та̄йа девата̄йа сам̣веджито сам̣вегама̄па̄дӣти.

6. ануруддхасуттам̣

226. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ануруддхо косалесу вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. атха кхо ан̃н̃атара̄ та̄ватим̣сака̄йика̄ девата̄ джа̄линӣ на̄ма а̄йасмато ануруддхасса пура̄н̣адутийика̄ йена̄йасма̄ ануруддхо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘таттха читтам̣ пан̣идхехи, йаттха те вуситам̣ пуре;

та̄ватим̣сесу девесу, саббака̄масамиддхису;

пураккхато паривуто, девакан̃н̃а̄хи собхасӣ’’ти.

‘‘дуггата̄ девакан̃н̃а̄йо, сакка̄йасмим̣ патит̣т̣хита̄;

те ча̄пи дуггата̄ сатта̄, девакан̃н̃а̄хи паттхита̄’’ти.

‘‘на те сукхам̣ паджа̄нанти, йе на пассанти нанданам̣;

а̄ва̄сам̣ нарадева̄нам̣, тидаса̄нам̣ йасассина’’нти.

‘‘на твам̣ ба̄ле виджа̄на̄си, йатха̄ арахатам̣ вачо;

аничча̄ саббасан̇кха̄ра̄, уппа̄давайадхаммино;

уппаджджитва̄ нируджджханти, тесам̣ вӯпасамо сукхо.

‘‘наттхи да̄ни пуна̄ва̄со, девака̄йасми джа̄лини;

виккхӣн̣о джа̄тисам̣са̄ро, наттхи да̄ни пунаббхаво’’ти.

7. на̄гадаттасуттам̣

227. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ на̄гадатто косалесу вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ на̄гадатто атика̄лена га̄мам̣ пависати, атидива̄ пат̣иккамати. атха кхо йа̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е адхиваттха̄ девата̄ а̄йасмато на̄гадаттасса анукампика̄ аттхака̄ма̄ а̄йасмантам̣ на̄гадаттам̣ сам̣веджетука̄ма̄ йена̄йасма̄ на̄гадатто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ на̄гадаттам̣ га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘ка̄ле пависа на̄гадатта, дива̄ ча а̄гантва̄ ативелача̄рӣ;

сам̣сат̣т̣хо гахат̣т̣хехи, сама̄насукхадуккхо.

‘‘бха̄йа̄ми на̄гадаттам̣ суппагаббхам̣, кулесу винибаддхам̣;

ма̄ хева маччуран̃н̃о балавато, антакасса васам̣ упесӣ’’ти [васамеййа̄ти (сӣ. пӣ.), васамесӣти (сйа̄. кам̣.)].

атха кхо а̄йасма̄ на̄гадатто та̄йа девата̄йа сам̣веджито сам̣вегама̄па̄дӣти.

8. кулагхаран̣ӣсуттам̣

228. екам̣ самайам̣ ан̃н̃атаро бхиккху косалесу вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. тена кхо пана самайена со бхиккху ан̃н̃атарасмим̣ куле ативелам̣ аджджхога̄л̣хаппатто вихарати. атха кхо йа̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е адхиваттха̄ девата̄ тасса бхиккхуно анукампика̄ аттхака̄ма̄ там̣ бхиккхум̣ сам̣веджетука̄ма̄ йа̄ тасмим̣ куле кулагхаран̣ӣ, тасса̄ ван̣н̣ам̣ абхинимминитва̄ йена со бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘надӣтӣресу сан̣т̣ха̄не, сабха̄су ратхийа̄су ча;

джана̄ сан̇гамма мантенти, ман̃ча тан̃ча [тван̃ча (ка.)] кимантара’’нти.

‘‘бахӯхи садда̄ паччӯха̄, кхамитабба̄ тапассина̄;

на тена ман̇ку хотаббам̣, на хи тена килиссати.

‘‘йо ча саддапаритта̄сӣ, ване ва̄тамиго йатха̄;

лахучиттоти там̣ а̄ху, на̄сса сампаджджате вата’’нти.

9. ваджджипуттасуттам̣

229. екам̣ самайам̣ ан̃н̃атаро ваджджипуттако бхиккху веса̄лийам̣ вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. тена кхо пана самайена веса̄лийам̣ ваджджипуттако саббараттича̄ро хоти. атха кхо со бхиккху веса̄лийа̄ тӯрийа-та̄л̣ита-ва̄дита-ниггхосасаддам̣ сутва̄ паридевама̄но та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘екака̄ майам̣ аран̃н̃е вихара̄ма,

апавиддхам̣ва [апавит̣т̣хам̣ва (сйа̄. кам̣.)] ванасмим̣ да̄рукам̣;

ета̄дисика̄йа раттийа̄,

ко су на̄мамхехи [на̄ма амхехи (сӣ. пӣ.)] па̄пийо’’ти.

атха кхо йа̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е адхиваттха̄ девата̄ тасса бхиккхуно анукампика̄ аттхака̄ма̄ там̣ бхиккхум̣ сам̣веджетука̄ма̄ йена со бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘екакова твам̣ аран̃н̃е вихараси, апавиддхам̣ва ванасмим̣ да̄рукам̣;

тасса те бахука̄ пихайанти, нерайика̄ вийа саггага̄мина’’нти.

атха кхо со бхиккху та̄йа девата̄йа сам̣веджито сам̣вегама̄па̄дӣти.

10. саджджха̄йасуттам̣

230. екам̣ самайам̣ ан̃н̃атаро бхиккху косалесу вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. тена кхо пана самайена со бхиккху йам̣ судам̣ пуббе ативелам̣ саджджха̄йабахуло вихарати со апарена самайена аппоссукко тун̣хӣбхӯто сан̇каса̄йати. атха кхо йа̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е адхиваттха̄ девата̄ тасса бхиккхуно дхаммам̣ асун̣антӣ йена со бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘касма̄ тувам̣ дхаммапада̄ни бхиккху, на̄дхӣйаси бхиккхӯхи сам̣васанто;

сутва̄на дхаммам̣ лабхатиппаса̄дам̣, дит̣т̣хева дхамме лабхатиппасам̣са’’нти.

‘‘аху пуре дхаммападесу чхандо, йа̄ва вира̄гена сама̄гамимха;

йато вира̄гена сама̄гамимха, йам̣ кин̃чи дит̣т̣хам̣ва сутам̣ мутам̣ ва̄;

ан̃н̃а̄йа никкхепанама̄ху санто’’ти.

11. акусалавитаккасуттам̣

231. екам̣ самайам̣ ан̃н̃атаро бхиккху косалесу вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. тена кхо пана самайена со бхиккху дива̄виха̄рагато па̄паке акусале витакке витаккети, сеййатхидам̣ – ка̄мавитаккам̣, бйа̄па̄давитаккам̣, вихим̣са̄витаккам̣. атха кхо йа̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е адхиваттха̄ девата̄ тасса бхиккхуно анукампика̄ аттхака̄ма̄ там̣ бхиккхум̣ сам̣веджетука̄ма̄ йена со бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘айонисо манасика̄ра̄, со витаккехи кхаджджаси;

айонисо [айоним̣ (пӣ. ка.)] пат̣иниссаджджа, йонисо анучинтайа.

‘‘саттха̄рам̣ дхаммама̄раббха, сан̇гхам̣ сӣла̄ни аттано;

адхигаччхаси па̄моджджам̣, пӣтисукхамасам̣сайам̣;

тато па̄моджджабахуло, дуккхассантам̣ кариссасӣ’’ти.

атха кхо со бхиккху та̄йа девата̄йа сам̣веджито сам̣вегама̄па̄дӣти.

12. маджджханхикасуттам̣

232. екам̣ самайам̣ ан̃н̃атаро бхиккху косалесу вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. атха кхо тасмим̣ ванасан̣д̣е адхиваттха̄ девата̄ йена со бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ тасса бхиккхуно сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘т̣хите маджджханхике ка̄ле, саннисӣвесу [саннисиннесу (сйа̄. кам̣. пӣ.)] паккхису;

сан̣атева браха̄ран̃н̃ам̣, там̣ бхайам̣ пат̣ибха̄ти мам̣.

‘‘т̣хите маджджханхике ка̄ле, саннисӣвесу паккхису;

сан̣атева браха̄ран̃н̃ам̣, са̄ рати пат̣ибха̄ти ма’’нти.

13. па̄катиндрийасуттам̣

233. екам̣ самайам̣ самбахула̄ бхиккхӯ косалесу вихаранти ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е уддхата̄ уннал̣а̄ чапала̄ мукхара̄ викин̣н̣ава̄ча̄ мут̣т̣хассатино асампаджа̄на̄ асама̄хита̄ виббхантачитта̄ па̄катиндрийа̄. атха кхо йа̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е адхиваттха̄ девата̄ тесам̣ бхиккхӯнам̣ анукампика̄ аттхака̄ма̄ те бхиккхӯ сам̣веджетука̄ма̄ йена те бхиккхӯ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ те бхиккхӯ га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘сукхаджӣвино пуре а̄сум̣, бхиккхӯ готамаса̄вака̄;

аниччха̄ пин̣д̣амесана̄, аниччха̄ сайана̄санам̣;

локе аниччатам̣ н̃атва̄, дуккхассантам̣ акам̣су те.

‘‘дуппосам̣ катва̄ атта̄нам̣, га̄ме га̄ман̣ика̄ вийа;

бхутва̄ бхутва̄ нипаджджанти, пара̄га̄ресу муччхита̄.

‘‘сан̇гхасса ан̃джалим̣ катва̄, идхекачче вада̄махам̣;

апавиддха̄ [апавит̣т̣ха̄ (сйа̄. кам̣.)] ана̄тха̄ те, йатха̄ пета̄ татхева те.

‘‘йе кхо паматта̄ вихаранти, те ме сандха̄йа бха̄ситам̣;

йе аппаматта̄ вихаранти, намо тесам̣ каромаха’’нти.

атха кхо те бхиккхӯ та̄йа девата̄йа сам̣веджита̄ сам̣вегама̄па̄дунти.

14. гандхаттхенасуттам̣

234. екам̣ самайам̣ ан̃н̃атаро бхиккху косалесу вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е. тена кхо пана самайена со бхиккху паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто поккхаран̣им̣ ога̄хетва̄ падумам̣ упасин̇гхати. атха кхо йа̄ тасмим̣ ванасан̣д̣е адхиваттха̄ девата̄ тасса бхиккхуно анукампика̄ аттхака̄ма̄ там̣ бхиккхум̣ сам̣веджетука̄ма̄ йена со бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘йаметам̣ ва̄риджам̣ пуппхам̣, адиннам̣ упасин̇гхаси;

екан̇гаметам̣ тхеййа̄нам̣, гандхаттхеноси ма̄риса̄’’ти.

‘‘на хара̄ми на бхан̃джа̄ми, а̄ра̄ син̇гха̄ми ва̄риджам̣;

атха кена ну ван̣н̣ена, гандхаттхеноти вуччати.

‘‘йва̄йам̣ бхиса̄ни кханати, пун̣д̣арӣка̄ни бхан̃джати;

евам̣ а̄кин̣н̣акамманто, касма̄ есо на вуччатӣ’’ти.

‘‘а̄кин̣н̣алуддо пурисо, дха̄тичелам̣ва маккхито;

тасмим̣ ме вачанам̣ наттхи, тван̃ча̄раха̄ми ваттаве.

‘‘анан̇ган̣асса посасса, ниччам̣ сучигавесино;

ва̄лаггаматтам̣ па̄пасса, аббха̄маттам̣ва кха̄йатӣ’’ти.

‘‘аддха̄ мам̣ йаккха джа̄на̄си, атхо ме анукампаси;

пунапи йаккха ваджджа̄си, йада̄ пассаси едиса’’нти.

‘‘нева там̣ упаджӣва̄ма, напи те бхатака̄мхасе;

твамева бхиккху джа̄неййа, йена гаччхеййа суггати’’нти.

атха кхо со бхиккху та̄йа девата̄йа сам̣веджито сам̣вегама̄па̄дӣти.

ванасам̣йуттам̣ саматтам̣.

тассудда̄нам̣ –

вивекам̣ упат̣т̣ха̄нан̃ча, кассапаготтена самбахула̄;

а̄нандо ануруддхо ча, на̄гадаттан̃ча кулагхаран̣ӣ.

ваджджипутто ча веса̄лӣ, саджджха̄йена айонисо;

маджджханхика̄ламхи па̄катиндрийа, падумапуппхена чуддаса бхавети.

10. йаккхасам̣йуттам̣

1. индакасуттам̣

235. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати индакӯт̣е паббате, индакасса йаккхасса бхаване. атха кхо индако йаккхо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘рӯпам̣ на джӣванти ваданти буддха̄, катхам̣ нвайам̣ виндатимам̣ сарӣрам̣;

кутасса ат̣т̣хӣйакапин̣д̣амети, катхам̣ нвайам̣ саджджати габбхарасми’’нти.

‘‘пат̣хамам̣ калалам̣ хоти, калала̄ хоти аббудам̣;

аббуда̄ джа̄йате песи, песи ниббаттатӣ гхано;

гхана̄ паса̄кха̄ джа̄йанти, кеса̄ лома̄ накха̄пи ча.

‘‘йан̃часса бхун̃джатӣ ма̄та̄, аннам̣ па̄нан̃ча бходжанам̣;

тена со таттха йа̄пети, ма̄тукуччхигато наро’’ти.

2. саккана̄масуттам̣

236. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате. атха кхо саккана̄мако йаккхо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘саббагантхаппахӣнасса, виппамуттасса те сато;

саман̣асса на там̣ са̄дху, йадан̃н̃амануса̄сасӣ’’ти [йадан̃н̃амануса̄сатӣти (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)].

‘‘йена кеначи ван̣н̣ена, сам̣ва̄со сакка джа̄йати;

на там̣ арахати саппан̃н̃о, манаса̄ анукампитум̣.

‘‘манаса̄ че пасаннена, йадан̃н̃амануса̄сати;

на тена хоти сам̣йутто, йа̄нукампа̄ [са̄нукампа̄ (сӣ. пӣ.)] ануддайа̄’’ти.

3. сӯчиломасуттам̣

237. екам̣ самайам̣ бхагава̄ гайа̄йам̣ вихарати т̣ан̇китаман̃че сӯчиломасса йаккхасса бхаване. тена кхо пана самайена кхаро ча йаккхо сӯчиломо ча йаккхо бхагавато авидӯре атиккаманти. атха кхо кхаро йаккхо сӯчиломам̣ йаккхам̣ етадавоча – ‘‘есо саман̣о’’ти! ‘‘несо саман̣о, саман̣ако есо’’. ‘‘йа̄ва джа̄на̄ми йади ва̄ со саман̣о йади ва̄ пана со саман̣ако’’ти.

атха кхо сӯчиломо йаккхо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавато ка̄йам̣ упана̄меси. атха кхо бхагава̄ ка̄йам̣ апана̄меси. атха кхо сӯчиломо йаккхо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘бха̄йаси мам̣ саман̣а̄’’ти? ‘‘на кхва̄хам̣ там̣, а̄вусо, бха̄йа̄ми; апи ча те сампхассо па̄пако’’ти. ‘‘пан̃хам̣ там̣, саман̣а пуччхисса̄ми. саче ме на бйа̄кариссаси, читтам̣ ва̄ те кхиписса̄ми, хадайам̣ ва̄ те пха̄лесса̄ми, па̄десу ва̄ гахетва̄ па̄раган̇га̄йа [па̄рам̣ ган̇га̄йа (ка.)] кхиписса̄мӣ’’ти. ‘‘на кхва̄хам̣ там̣, а̄вусо, пасса̄ми садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа, йо ме читтам̣ ва̄ кхипеййа хадайам̣ ва̄ пха̄леййа па̄десу ва̄ гахетва̄ па̄раган̇га̄йа кхипеййа; апи ча твам̣, а̄вусо, пуччха йада̄ кан̇кхасӣ’’ти. атха кхо сӯчиломо йаккхо бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си – ( ) [(атха кхо сӯчиломо йаккхо бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си.) (сӣ.)]

‘‘ра̄го ча досо ча кутонида̄на̄,

аратӣ ратӣ ломахам̣со кутоджа̄;

куто самут̣т̣ха̄йа мановитакка̄,

кума̄рака̄ дхан̇камивоссаджантӣ’’ти.

‘‘ра̄го ча досо ча итонида̄на̄,

аратӣ ратӣ ломахам̣со итоджа̄;

ито самут̣т̣ха̄йа мановитакка̄,

кума̄рака̄ дхан̇камивоссаджанти.

‘‘снехаджа̄ аттасамбхӯта̄, нигродхассева кхандхаджа̄;

путхӯ висатта̄ ка̄месу, ма̄лува̄ва витата̄ [виттхата̄ (сйа̄. кам̣.)] ване.

‘‘йе нам̣ паджа̄нанти йатонида̄нам̣,

те нам̣ виноденти сун̣охи йаккха;

те дуттарам̣ огхамимам̣ таранти,

атин̣н̣апуббам̣ апунаббхава̄йа̄’’ти.

4. ман̣ибхаддасуттам̣

238. екам̣ самайам̣ бхагава̄ магадхесу вихарати ман̣има̄лике четийе ман̣ибхаддасса йаккхасса бхаване. атха кхо ман̣ибхаддо йаккхо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘сатӣмато сада̄ бхаддам̣, сатима̄ сукхамедхати;

сатӣмато суве сеййо, вера̄ ча паримуччатӣ’’ти.

‘‘сатӣмато сада̄ бхаддам̣, сатима̄ сукхамедхати;

сатӣмато суве сеййо, вера̄ на паримуччати.

‘‘йасса саббамахораттам̣ [раттим̣ (сйа̄. кам̣. ка.)], ахим̣са̄йа рато мано;

меттам̣ со саббабхӯтесу, верам̣ тасса на кеначӣ’’ти.

5. са̄нусуттам̣

239. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена ан̃н̃атарисса̄ упа̄сика̄йа са̄ну на̄ма путто йаккхена гахито хоти. атха кхо са̄ упа̄сика̄ паридевама̄на̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘ча̄туддасим̣ пан̃чадасим̣, йа̄ ча паккхасса ат̣т̣хамӣ;

па̄т̣иха̄рийапаккхан̃ча, ат̣т̣хан̇гасусама̄гатам̣.

‘‘упосатхам̣ упавасанти, брахмачарийам̣ чаранти йе;

на техи йаккха̄ кӣл̣анти, ити ме арахатам̣ сутам̣;

са̄ да̄ни аджджа пасса̄ми, йаккха̄ кӣл̣анти са̄нуна̄’’ти.

‘‘ча̄туддасим̣ пан̃чадасим̣, йа̄ ча паккхасса ат̣т̣хамӣ;

па̄т̣иха̄рийапаккхан̃ча, ат̣т̣хан̇гасусама̄гатам̣;

упосатхам̣ упавасанти, брахмачарийам̣ чаранти йе.

‘‘на техи йаккха̄ кӣл̣анти, са̄ху те арахатам̣ сутам̣;

са̄нум̣ пабуддхам̣ ваджджа̄си, йаккха̄нам̣ вачанам̣ идам̣;

ма̄ка̄си па̄пакам̣ каммам̣, а̄ви ва̄ йади ва̄ рахо.

‘‘саче ча [сачева (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.), йан̃чева (сӣ.)] па̄пакам̣ каммам̣, кариссаси кароси ва̄;

на те дуккха̄ памутйаттхи, уппачча̄пи пала̄йато’’ти.

‘‘матам̣ ва̄ амма роданти, йо ва̄ джӣвам̣ на диссати;

джӣвантам̣ амма пассантӣ, касма̄ мам̣ амма родасӣ’’ти.

‘‘матам̣ ва̄ путта роданти, йо ва̄ джӣвам̣ на диссати;

йо ча ка̄ме чаджитва̄на, пунара̄гаччхате идха;

там̣ ва̄пи путта роданти, пуна джӣвам̣ мато хи со.

‘‘куккул̣а̄ уббхато та̄та, куккул̣ам̣ [куккул̣е (сӣ.)] патитумиччхаси;

нарака̄ уббхато та̄та, наракам̣ патитумиччхаси.

‘‘абхидха̄ватха бхадданте, касса уджджха̄пайа̄масе;

а̄дитта̄ нӣхатам̣ [ниббхатам̣ (сйа̄. кам̣. ка.), нибхатам̣ (пӣ. ка.)] бхан̣д̣ам̣, пуна д̣айхитумиччхасӣ’’ти.

6. пийан̇карасуттам̣

240. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ануруддхо са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ ануруддхо раттийа̄ паччӯсасамайам̣ паччут̣т̣ха̄йа дхаммапада̄ни бха̄сати. атха кхо пийан̇карама̄та̄ йаккхинӣ путтакам̣ евам̣ тосеси –

‘‘ма̄ саддам̣ кари пийан̇кара, бхиккху дхаммапада̄ни бха̄сати;

апи [апи (сӣ.)] ча дхаммападам̣ виджа̄нийа, пат̣ипаджджема хита̄йа но сийа̄.

‘‘па̄н̣есу ча сам̣йама̄масе, сампаджа̄намуса̄ на бхан̣а̄масе;

сиккхема сусӣлйаматтано [сусӣламаттано (сӣ. ка.)], апи муччема писа̄чайонийа̄’’ти.

7. пунаббасусуттам̣

241. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена бхагава̄ бхиккхӯ нибба̄напат̣исам̣йутта̄йа дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети самуттеджети сампахам̣сети. те ча бхиккхӯ ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси катва̄ саббачетаса̄ саманна̄харитва̄ охитасота̄ дхаммам̣ сун̣анти. атха кхо пунаббасума̄та̄ йаккхинӣ путтаке евам̣ тосеси –

‘‘тун̣хӣ уттарике хохи, тун̣хӣ хохи пунаббасу;

йа̄ва̄хам̣ буддхасет̣т̣хасса, дхаммам̣ сосса̄ми саттхуно.

‘‘нибба̄нам̣ бхагава̄ а̄ха, саббагантхаппамочанам̣;

ативела̄ ча ме хоти, асмим̣ дхамме пийа̄йана̄.

‘‘пийо локе сако путто, пийо локе сако пати;

тато пийатара̄ майхам̣, асса дхаммасса маггана̄.

‘‘на хи путто пати ва̄пи, пийо дуккха̄ памочайе;

йатха̄ саддхаммассаванам̣, дуккха̄ мочети па̄н̣инам̣.

‘‘локе дуккхапаретасмим̣, джара̄маран̣асам̣йуте;

джара̄маран̣амоккха̄йа, йам̣ дхаммам̣ абхисамбудхам̣;

там̣ дхаммам̣ сотумиччха̄ми, тун̣хӣ хохи пунаббасӯ’’ти.

‘‘амма̄ на бйа̄харисса̄ми, тун̣хӣбхӯта̄йамуттара̄;

дхаммамева ниса̄мехи, саддхаммассаванам̣ сукхам̣;

саддхаммасса анан̃н̃а̄йа, амма̄ дуккхам̣ чара̄масе.

‘‘еса деваманусса̄нам̣, саммӯл̣ха̄нам̣ пабхан̇каро;

буддхо антимаса̄рӣро, дхаммам̣ десети чаккхума̄’’ти.

‘‘са̄дху кхо пан̣д̣ито на̄ма, путто джа̄то уресайо;

путто ме буддхасет̣т̣хасса, дхаммам̣ суддхам̣ пийа̄йати.

‘‘пунаббасу сукхӣ хохи, аджджа̄хамхи самуггата̄;

дит̣т̣ха̄ни арийасачча̄ни, уттара̄пи сун̣а̄ту ме’’ти.

8. судаттасуттам̣

242. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати сӣтаване. тена кхо пана самайена ана̄тхапин̣д̣ико гахапати ра̄джагахам̣ ануппатто хоти кеначидева каран̣ӣйена. ассоси кхо ана̄тхапин̣д̣ико гахапати – ‘‘буддхо кира локе уппанно’’ти. та̄вадева ча пана бхагавантам̣ дассана̄йа упасан̇камитука̄мо хоти. атхасса ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса етадахоси – ‘‘ака̄ло кхо аджджа бхагавантам̣ дассана̄йа упасан̇камитум̣. све да̄на̄хам̣ ка̄лена бхагавантам̣ дассана̄йа гамисса̄мӣ’’ти буддхагата̄йа сатийа̄ нипаджджи. раттийа̄ судам̣ тиккхаттум̣ вут̣т̣ха̄си пабха̄танти ман̃н̃ама̄но. атха кхо ана̄тхапин̣д̣ико гахапати йена сиватхикадва̄рам̣ [сӣватхикадва̄рам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] тенупасан̇ками. аманусса̄ два̄рам̣ виварим̣су. атха кхо ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса нагарамха̄ никкхамантасса а̄локо антарадха̄йи, андхака̄ро па̄турахоси, бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣со удапа̄ди, татова пуна ниваттитука̄мо ахоси. атха кхо сивако [сӣвако (сӣ. пӣ.)] йаккхо антарахито саддаманусса̄веси –

‘‘сатам̣ хаттхӣ сатам̣ асса̄, сатам̣ ассатарӣратха̄;

сатам̣ кан̃н̃а̄сахасса̄ни, а̄муккаман̣икун̣д̣ала̄;

екасса падавӣтиха̄расса, калам̣ на̄ггханти сол̣асим̣.

‘‘абхиккама гахапати, абхиккама гахапати;

абхиккаманам̣ те сеййо, но пат̣иккамана’’нти.

атха кхо ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса андхака̄ро антарадха̄йи, а̄локо па̄турахоси, йам̣ ахоси бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣со, со пат̣иппассамбхи. дутийампи кхо ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса а̄локо антарадха̄йи, андхака̄ро па̄турахоси, бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣со удапа̄ди, татова пуна ниваттитука̄мо ахоси. дутийампи кхо сивако йаккхо антарахито саддаманусса̄веси –

‘‘сатам̣ хаттхӣ сатам̣ асса̄…пе…

калам̣ на̄ггханти сол̣асим̣.

‘‘абхиккама гахапати, абхиккама гахапати;

абхиккаманам̣ те сеййо, но пат̣иккамана’’нти.

атха кхо ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса андхака̄ро антарадха̄йи, а̄локо па̄турахоси, йам̣ ахоси бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣со, со пат̣иппассамбхи. татийампи кхо ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса а̄локо антарадха̄йи, андхака̄ро па̄турахоси, бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣со удапа̄ди, татова пуна ниваттитука̄мо ахоси. татийампи кхо сивако йаккхо антарахито саддаманусса̄веси –

‘‘сатам̣ хаттхӣ сатам̣ асса̄…пе…

калам̣ на̄ггханти сол̣асим̣.

‘‘абхиккама гахапати, абхиккама гахапати;

абхиккаманам̣ те сеййо, но пат̣иккамана’’нти.

атха кхо ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса андхака̄ро антарадха̄йи, а̄локо па̄турахоси, йам̣ ахоси бхайам̣ чхамбхитаттам̣ ломахам̣со, со пат̣иппассамбхи. атха кхо ана̄тхапин̣д̣ико гахапати йена сӣтаванам̣ йена бхагава̄ тенупасан̇ками.

тена кхо пана самайена бхагава̄ раттийа̄ паччӯсасамайам̣ паччут̣т̣ха̄йа аббхока̄се чан̇камати. аддаса̄ кхо бхагава̄ ана̄тхапин̣д̣икам̣ гахапатим̣ дӯратова а̄гаччхантам̣. дисва̄на чан̇кама̄ орохитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо бхагава̄ ана̄тхапин̣д̣икам̣ гахапатим̣ етадавоча – ‘‘ехи судатта̄’’ти. атха кхо ана̄тхапин̣д̣ико гахапати, на̄мена мам̣ бхагава̄ а̄лапатӣти, хат̣т̣хо удагго таттхева бхагавато па̄десу сираса̄ нипатитва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘каччи, бханте, бхагава̄ сукхамасайиттха̄’’ти?

‘‘саббада̄ ве сукхам̣ сети, бра̄хман̣о париниббуто;

йо на лимпати ка̄месу, сӣтибхӯто нирӯпадхи.

‘‘сабба̄ а̄саттийо чхетва̄, винеййа хадайе дарам̣;

упасанто сукхам̣ сети, сантим̣ паппуййа четаса̄’’ти [четасоти (сӣ.)].

9. пат̣хамасукка̄суттам̣

243. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена сукка̄ бхиккхунӣ махатийа̄ париса̄йа паривута̄ дхаммам̣ десети. атха кхо сукка̄йа бхиккхунийа̄ абхиппасанно йаккхо ра̄джагахе ратхика̄йа ратхикам̣ син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ упасан̇камитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘ким̣ ме ката̄ ра̄джагахе манусса̄, мадхупӣта̄ва сейаре;

йе суккам̣ на пайирупа̄санти, десентим̣ аматам̣ падам̣.

‘‘тан̃ча пана аппат̣ива̄нӣйам̣, асечанакамоджавам̣;

пиванти ман̃н̃е саппан̃н̃а̄, вала̄хакамива пантхагӯ’’ти [вала̄хакамиваддхагӯти (сӣ.)].

10. дутийасукка̄суттам̣

244. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро упа̄сако сукка̄йа бхиккхунийа̄ бходжанам̣ ада̄си. атха кхо сукка̄йа бхиккхунийа̄ абхиппасанно йаккхо ра̄джагахе ратхика̄йа ратхикам̣ син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ упасан̇камитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘пун̃н̃ам̣ вата пасави бахум̣, саппан̃н̃о вата̄йам̣ упа̄сако;

йо сукка̄йа ада̄си бходжанам̣, саббагантхехи виппамуттийа̄’’ти [виппамутта̄йа̄ти (сйа̄. кам̣.)].

11. чӣра̄суттам̣

245. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро упа̄сако чӣра̄йа [чира̄йа (ка.)] бхиккхунийа̄ чӣварам̣ ада̄си. атха кхо чӣра̄йа бхиккхунийа̄ абхиппасанно йаккхо ра̄джагахе ратхика̄йа ратхикам̣ син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ упасан̇камитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘пун̃н̃ам̣ вата пасави бахум̣, саппан̃н̃о вата̄йам̣ упа̄сако;

йо чӣра̄йа ада̄си чӣварам̣, саббайогехи виппамуттийа̄’’ти [виппамутта̄йа̄ти (сйа̄. кам̣.)].

12. а̄л̣авакасуттам̣

246. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ а̄л̣авийам̣ вихарати а̄л̣авакасса йаккхасса бхаване. атха кхо а̄л̣авако йаккхо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘никкхама, саман̣а̄’’ти. ‘‘са̄дха̄вусо’’ти бхагава̄ никкхами. ‘‘пависа, саман̣а̄’’ти. ‘‘са̄дха̄вусо’’ти бхагава̄ па̄виси. дутийампи кхо а̄л̣авако йаккхо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘никкхама, саман̣а̄’’ти. ‘‘са̄дха̄вусо’’ти бхагава̄ никкхами. ‘‘пависа, саман̣а̄’’ти. ‘‘са̄дха̄вусо’’ти бхагава̄ па̄виси. татийампи кхо а̄л̣авако йаккхо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘никкхама, саман̣а̄’’ти. ‘‘са̄дха̄вусо’’ти бхагава̄ никкхами. ‘‘пависа, саман̣а̄’’ти. ‘‘са̄дха̄вусо’’ти бхагава̄ па̄виси. чатуттхампи кхо а̄л̣авако йаккхо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘никкхама, саман̣а̄’’ти. ‘‘на кхва̄хам̣ там̣, а̄вусо, никкхамисса̄ми. йам̣ те каран̣ӣйам̣ там̣ карохӣ’’ти. ‘‘пан̃хам̣ там̣, саман̣а, пуччхисса̄ми. саче ме на бйа̄кариссаси, читтам̣ ва̄ те кхиписса̄ми, хадайам̣ ва̄ те пха̄лесса̄ми, па̄десу ва̄ гахетва̄ па̄раган̇га̄йа кхиписса̄мӣ’’ти. ‘‘на кхва̄хам̣ там̣, а̄вусо, пасса̄ми садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа, йе ме читтам̣ ва̄ кхипеййа хадайам̣ ва̄ пха̄леййа, па̄десу ва̄ гахетва̄ па̄раган̇га̄йа кхипеййа. апи ча твам̣, а̄вусо, пуччха йада̄ кан̇кхасӣ’’ти [(атха кхо а̄л̣авако йаккхо бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си.) (сӣ.)].

‘‘ким̣сӯдха виттам̣ пурисасса сет̣т̣хам̣, ким̣су сучин̣н̣ам̣ сукхама̄ваха̄ти;

ким̣су хаве са̄дутарам̣ раса̄нам̣, катхам̣джӣвим̣ джӣвитама̄ху сет̣т̣ха’’нти.

‘‘саддхӣдха виттам̣ пурисса сет̣т̣хам̣, дхаммо сучин̣н̣о сукхама̄ваха̄ти;

саччам̣ хаве са̄дутарам̣ раса̄нам̣, пан̃н̃а̄джӣвим̣ джӣвитама̄ху сет̣т̣ха’’нти.

‘‘катхам̣су тарати огхам̣, катхам̣су тарати ан̣н̣авам̣;

катхам̣су дуккхамаччети, катхам̣су парисуджджхатӣ’’ти.

‘‘саддха̄йа тарати огхам̣, аппама̄дена ан̣н̣авам̣;

вӣрийена дуккхамаччети, пан̃н̃а̄йа парисуджджхатӣ’’ти.

‘‘катхам̣су лабхате пан̃н̃ам̣, катхам̣су виндате дханам̣;

катхам̣су киттим̣ паппоти, катхам̣ митта̄ни гантхати;

асма̄ лока̄ парам̣ локам̣, катхам̣ печча на сочатӣ’’ти.

‘‘саддаха̄но арахатам̣, дхаммам̣ нибба̄напаттийа̄;

суссӯсам̣ [суссӯса̄ (сӣ. пӣ.)] лабхате пан̃н̃ам̣, аппаматто вичаккхан̣о.

‘‘патирӯпака̄рӣ дхурава̄, ут̣т̣ха̄та̄ виндате дханам̣;

саччена киттим̣ паппоти, дадам̣ митта̄ни гантхати;

асма̄ лока̄ парам̣ локам̣, евам̣ печча на сочати.

‘‘йассете чатуро дхамма̄, саддхасса гхарамесино;

саччам̣ даммо дхити ча̄го, са ве печча на сочати.

‘‘ин̇гха ан̃н̃епи пуччхассу, путхӯ саман̣абра̄хман̣е;

йади сачча̄ дамма̄ ча̄га̄, кхантйа̄ бхиййодха виджджатӣ’’ти.

‘‘катхам̣ ну да̄ни пуччхеййам̣, путхӯ саман̣абра̄хман̣е;

йохам̣ [сохам̣ (сӣ.), сва̄хам̣ (ка.)] аджджа паджа̄на̄ми, йо аттхо сампара̄йико.

‘‘аттха̄йа вата ме буддхо, ва̄са̄йа̄л̣авима̄гама̄ [ма̄гато (пӣ. ка.)];

йохам̣ [сохам̣ (сӣ.)] аджджа паджа̄на̄ми, йаттха диннам̣ махаппхалам̣.

‘‘со ахам̣ вичарисса̄ми, га̄ма̄ га̄мам̣ пура̄ пурам̣;

намассама̄но самбуддхам̣, дхаммасса ча судхаммата’’нти.

йаккхасам̣йуттам̣ саматтам̣.

тассудда̄нам̣ –

индако сакка сӯчи ча, ман̣ибхаддо ча са̄ну ча;

пийан̇кара пунаббасу судатто ча, две сукка̄ чӣраа̄л̣авӣти два̄даса.

11. саккасам̣йуттам̣

1. пат̣хамавагго

1. сувӣрасуттам̣

247. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, асура̄ деве абхийам̣су. атха кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо сувӣрам̣ девапуттам̣ а̄мантеси – ‘ете, та̄та сувӣра, асура̄ деве абхийанти. гаччха, та̄та сувӣра, асуре паччуййа̄хӣ’ти. ‘евам̣ бхаддантава̄’ти кхо, бхиккхаве, сувӣро девапутто саккасса дева̄наминдасса пат̣иссутва̄ пама̄дам̣ а̄па̄деси [а̄хареси (каттхачи) наван̇гуттаре сӣхана̄дасуттепи]. дутийампи кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо сувӣрам̣ девапуттам̣ а̄мантеси – ‘ете, та̄та сувӣра, асура̄ деве абхийанти. гаччха, та̄та сувӣра, асуре паччуййа̄хӣ’ти. ‘евам̣ бхаддантава̄’ти кхо, бхиккхаве, сувӣро девапутто саккасса дева̄наминдасса пат̣иссутва̄ дутийампи пама̄дам̣ а̄па̄деси. татийампи кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо сувӣрам̣ девапуттам̣ а̄мантеси – ‘ете, та̄та сувӣра, асура̄ деве абхийанти. гаччха, та̄та сувӣра, асуре паччуййа̄хӣ’ти. ‘евам̣ бхаддантава̄’ти кхо, бхиккхаве, сувӣро девапутто саккасса дева̄наминдасса пат̣иссутва̄ татийампи пама̄дам̣ а̄па̄деси. атха кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо сувӣрам̣ девапуттам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘анут̣т̣хахам̣ ава̄йа̄мам̣, сукхам̣ йатра̄дхигаччхати;

сувӣра таттха гаччха̄хи, ман̃ча таттхева па̄пайа̄’’ти.

‘‘аласвасса [аласа’сса (сӣ. пӣ.), аласва̄йам̣ (сйа̄. кам̣.)] анут̣т̣ха̄та̄, на ча кичча̄ни ка̄райе;

саббака̄масамиддхасса, там̣ ме сакка варам̣ диса̄’’ти.

‘‘йаттха̄ласо анут̣т̣ха̄та̄, аччантам̣ сукхамедхати;

сувӣра таттха гаччха̄хи, ман̃ча таттхева па̄пайа̄’’ти.

‘‘акаммуна̄ [акаммана̄ (сӣ. пӣ.)] девасет̣т̣ха, сакка виндему йам̣ сукхам̣;

асокам̣ анупа̄йа̄сам̣, там̣ ме сакка варам̣ диса̄’’ти.

‘‘саче аттхи акаммена, кочи квачи на джӣвати;

нибба̄насса хи со магго, сувӣра таттха гаччха̄хи;

ман̃ча таттхева па̄пайа̄’’ти.

‘‘со хи на̄ма, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо сакам̣ пун̃н̃апхалам̣ упаджӣвама̄но дева̄нам̣ та̄ватим̣са̄нам̣ иссарийа̄дхипаччам̣ раджджам̣ ка̄ренто ут̣т̣ха̄навӣрийасса ван̣н̣ава̄дӣ бхависсати. идха кхо там̣, бхиккхаве, собхетха, йам̣ тумхе евам̣ сва̄ккха̄те дхаммавинайе паббаджита̄ сама̄на̄ ут̣т̣хахеййа̄тха гхат̣еййа̄тха ва̄йамеййа̄тха аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа, асаччхикатасса саччхикирийа̄йа̄’’ти.

2. сусӣмасуттам̣

248. са̄ваттхийам̣. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, асура̄ деве абхийам̣су. атха кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо сусӣмам̣ [сусимам̣ (сйа̄. кам̣. ка.)] девапуттам̣ а̄мантеси – ‘ете, та̄та сусӣма, асура̄ деве абхийанти. гаччха, та̄та сусӣма, асуре паччуййа̄хӣ’ти. ‘евам̣ бхаддантава̄’ти кхо, бхиккхаве, сусӣмо девапутто саккасса дева̄наминдасса пат̣иссутва̄ пама̄дам̣ а̄па̄деси. дутийампи кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо сусӣмам̣ девапуттам̣ а̄мантеси…пе… дутийампи пама̄дам̣ а̄па̄деси. татийампи кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо сусӣмам̣ девапуттам̣ а̄мантеси…пе… татийампи пама̄дам̣ а̄па̄деси. атха кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо сусӣмам̣ девапуттам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘анут̣т̣хахам̣ ава̄йа̄мам̣, сукхам̣ йатра̄дхигаччхати;

сусӣма таттха гаччха̄хи, ман̃ча таттхева па̄пайа̄’’ти.

‘‘аласвасса анут̣т̣ха̄та̄, на ча кичча̄ни ка̄райе;

саббака̄масамиддхасса, там̣ ме сакка варам̣ диса̄’’ти.

‘‘йаттха̄ласо анут̣т̣ха̄та̄, аччантам̣ сукхамедхати;

сусӣма таттха гаччха̄хи, ман̃ча таттхева па̄пайа̄’’ти.

‘‘акаммуна̄ девасет̣т̣ха, сакка виндему йам̣ сукхам̣;

асокам̣ анупа̄йа̄сам̣, там̣ ме сакка варам̣ диса̄’’ти.

‘‘саче аттхи акаммена, кочи квачи на джӣвати;

нибба̄насса хи со магго, сусӣма таттха гаччха̄хи;

ман̃ча таттхева па̄пайа̄’’ти.

‘‘со хи на̄ма, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо сакам̣ пун̃н̃апхалам̣ упаджӣвама̄но дева̄нам̣ та̄ватим̣са̄нам̣ иссарийа̄дхипаччам̣ раджджам̣ ка̄ренто ут̣т̣ха̄навӣрийасса ван̣н̣ава̄дӣ бхависсати. идха кхо там̣, бхиккхаве, собхетха, йам̣ тумхе евам̣ сва̄ккха̄те дхаммавинайе паббаджита̄ сама̄на̄ ут̣т̣хахеййа̄тха гхат̣еййа̄тха ва̄йамеййа̄тха аппаттасса паттийа̄, анадхигатасса адхигама̄йа, асаччхикатасса саччхикирийа̄йа̄’’ти.

3. дхаджаггасуттам̣

249. са̄ваттхийам̣. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, дева̄сурасан̇га̄мо самупабйӯл̣хо ахоси. атха кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо деве та̄ватим̣се а̄мантеси –

‘саче, ма̄риса̄, дева̄нам̣ сан̇га̄магата̄нам̣ уппаджджеййа бхайам̣ ва̄ чхамбхитаттам̣ ва̄ ломахам̣со ва̄, мамева тасмим̣ самайе дхаджаггам̣ уллокеййа̄тха. маман̃хи во дхаджаггам̣ уллокайатам̣ йам̣ бхависсати бхайам̣ ва̄ чхамбхитаттам̣ ва̄ ломахам̣со ва̄, со пахӣйиссати’.

‘но че ме дхаджаггам̣ уллокеййа̄тха, атха паджа̄патисса девара̄джасса дхаджаггам̣ уллокеййа̄тха. паджа̄патисса хи во девара̄джасса дхаджаггам̣ уллокайатам̣ йам̣ бхависсати бхайам̣ ва̄ чхамбхитаттам̣ ва̄ ломахам̣со ва̄, со пахӣйиссати’.

‘но че паджа̄патисса девара̄джасса дхаджаггам̣ уллокеййа̄тха, атха варун̣асса девара̄джасса дхаджаггам̣ уллокеййа̄тха. варун̣асса хи во девара̄джасса дхаджаггам̣ уллокайатам̣ йам̣ бхависсати бхайам̣ ва̄ чхамбхитаттам̣ ва̄ ломахам̣со ва̄, со пахӣйиссати’.

‘но че варун̣асса девара̄джасса дхаджаггам̣ уллокеййа̄тха, атха ӣса̄насса девара̄джасса дхаджаггам̣ уллокеййа̄тха. ӣса̄насса хи во девара̄джасса дхаджаггам̣ уллокайатам̣ йам̣ бхависсати бхайам̣ ва̄ чхамбхитаттам̣ ва̄ ломахам̣со ва̄, со пахӣйиссатӣ’’’ти.

‘‘там̣ кхо пана, бхиккхаве, саккасса ва̄ дева̄наминдасса дхаджаггам̣ уллокайатам̣, паджа̄патисса ва̄ девара̄джасса дхаджаггам̣ уллокайатам̣, варун̣асса ва̄ девара̄джасса дхаджаггам̣ уллокайатам̣, ӣса̄насса ва̄ девара̄джасса дхаджаггам̣ уллокайатам̣ йам̣ бхависсати бхайам̣ ва̄ чхамбхитаттам̣ ва̄ ломахам̣со ва̄, со пахӣйетха̄пи нопи пахӣйетха [но пахӣйетха (ка.)].

‘‘там̣ кисса хету? сакко хи, бхиккхаве, дева̄наминдо авӣтара̄го авӣтадосо авӣтамохо бхӣру чхамбхӣ утра̄сӣ пала̄йӣти.

‘‘ахан̃ча кхо, бхиккхаве, евам̣ вада̄ми – ‘саче тумха̄кам̣, бхиккхаве, аран̃н̃агата̄нам̣ ва̄ руккхамӯлагата̄нам̣ ва̄ сун̃н̃а̄га̄рагата̄нам̣ ва̄ уппаджджеййа бхайам̣ ва̄ чхамбхитаттам̣ ва̄ ломахам̣со ва̄, мамева тасмим̣ самайе ануссареййа̄тха – итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. маман̃хи во, бхиккхаве, ануссаратам̣ йам̣ бхависсати бхайам̣ ва̄ чхамбхитаттам̣ ва̄ ломахам̣со ва̄, со пахӣйиссати.

‘‘но че мам̣ ануссареййа̄тха, атха дхаммам̣ ануссареййа̄тха – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо сандит̣т̣хико ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’ти. дхамман̃хи во, бхиккхаве, ануссаратам̣ йам̣ бхависсати бхайам̣ ва̄ чхамбхитаттам̣ ва̄ ломахам̣со ва̄, со пахӣйиссати.

‘‘но че дхаммам̣ ануссареййа̄тха, атха сан̇гхам̣ ануссареййа̄тха – ‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо уджуппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо н̃а̄йаппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо са̄мӣчиппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, йадидам̣ чатта̄ри пурисайуга̄ни ат̣т̣ха пурисапуггала̄ еса бхагавато са̄вакасан̇гхо, а̄хунеййо па̄хунеййо даккхин̣еййо ан̃джаликаран̣ӣйо ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’ти. сан̇гхан̃хи во, бхиккхаве, ануссаратам̣ йам̣ бхависсати бхайам̣ ва̄ чхамбхитаттам̣ ва̄ ломахам̣со ва̄, со пахӣйиссати.

‘‘там̣ кисса хету? татха̄гато хи, бхиккхаве, арахам̣ самма̄самбуддхо вӣтара̄го вӣтадосо вӣтамохо абхӣру аччхамбхӣ анутра̄сӣ апала̄йӣ’’ти. идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘аран̃н̃е руккхамӯле ва̄, сун̃н̃а̄га̄рева бхиккхаво;

ануссаретха [ануссареййа̄тха (ка.) падасиддхи пана чинтетабба̄] самбуддхам̣, бхайам̣ тумха̄ка но сийа̄.

‘‘но че буддхам̣ сареййа̄тха, локаджет̣т̣хам̣ нара̄сабхам̣;

атха дхаммам̣ сареййа̄тха, ниййа̄никам̣ судеситам̣.

‘‘но че дхаммам̣ сареййа̄тха, ниййа̄никам̣ судеситам̣;

атха сан̇гхам̣ сареййа̄тха, пун̃н̃аккхеттам̣ ануттарам̣.

‘‘евам̣ буддхам̣ саранта̄нам̣, дхаммам̣ сан̇гхан̃ча бхиккхаво;

бхайам̣ ва̄ чхамбхитаттам̣ ва̄, ломахам̣со на хессатӣ’’ти.

4. вепачиттисуттам̣

250. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, дева̄сурасан̇га̄мо самупабйӯл̣хо ахоси. атха кхо, бхиккхаве, вепачитти асуриндо асуре а̄мантеси – ‘саче, ма̄риса̄, дева̄нам̣ асурасан̇га̄ме самупабйӯл̣хе асура̄ джинеййум̣ дева̄ пара̄джинеййум̣ [пара̄джеййум̣ (сӣ. пӣ.)], йена нам̣ саккам̣ дева̄наминдам̣ кан̣т̣хапан̃чамехи бандханехи бандхитва̄ мама сантике а̄неййа̄тха асурапура’нти. саккопи кхо, бхиккхаве, дева̄наминдо деве та̄ватим̣се а̄мантеси – ‘саче, ма̄риса̄, дева̄нам̣ асурасан̇га̄ме самупабйӯл̣хе дева̄ джинеййум̣ асура̄ пара̄джинеййум̣, йена нам̣ вепачиттим̣ асуриндам̣ кан̣т̣хапан̃чамехи бандханехи бандхитва̄ мама сантике а̄неййа̄тха судхаммасабха’’’нти. тасмим̣ кхо пана, бхиккхаве, сан̇га̄ме дева̄ джиним̣су, асура̄ пара̄джиним̣су [пара̄джим̣су (сӣ. пӣ.)]. атха кхо, бхиккхаве, дева̄ та̄ватим̣са̄ вепачиттим̣ асуриндам̣ кан̣т̣хапан̃чамехи бандханехи бандхитва̄ саккасса дева̄наминдасса сантике а̄несум̣ судхаммасабхам̣. татра судам̣, бхиккхаве, вепачитти асуриндо кан̣т̣хапан̃чамехи бандханехи баддхо саккам̣ дева̄наминдам̣ судхаммасабхам̣ пависантан̃ча никкхамантан̃ча асаббха̄хи пхаруса̄хи ва̄ча̄хи аккосати парибха̄сати. атха кхо, бхиккхаве, ма̄тали сан̇га̄хако саккам̣ дева̄наминдам̣ га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘бхайа̄ ну магхава̄ сакка, дуббалйа̄ но титиккхаси;

сун̣анто пхарусам̣ ва̄чам̣, саммукха̄ вепачиттино’’ти.

‘‘на̄хам̣ бхайа̄ на дуббалйа̄, кхама̄ми вепачиттино;

катхан̃хи ма̄дисо вин̃н̃ӯ, ба̄лена пат̣исам̣йудже’’ти.

‘‘бхиййо ба̄ла̄ пабхиджджеййум̣, но часса пат̣иседхако;

тасма̄ бхусена дан̣д̣ена, дхӣро ба̄лам̣ ниседхайе’’ти.

‘‘етадева ахам̣ ман̃н̃е, ба̄ласса пат̣иседханам̣;

парам̣ сан̇купитам̣ н̃атва̄, йо сато упасамматӣ’’ти.

‘‘етадева титиккха̄йа, ваджджам̣ пасса̄ми ва̄сава;

йада̄ нам̣ ман̃н̃ати ба̄ло, бхайа̄ мйа̄йам̣ титиккхати;

аджджха̄рухати думмедхо, гова бхиййо пала̄йина’’нти.

‘‘ка̄мам̣ ман̃н̃ату ва̄ ма̄ ва̄, бхайа̄ мйа̄йам̣ титиккхати;

садаттхапарама̄ аттха̄, кхантйа̄ бхиййо на виджджати.

‘‘йо хаве балава̄ санто, дуббаласса титиккхати;

тама̄ху парамам̣ кхантим̣, ниччам̣ кхамати дуббало.

‘‘абалам̣ там̣ балам̣ а̄ху, йасса ба̄лабалам̣ балам̣;

баласса дхаммагуттасса, пат̣иватта̄ на виджджати.

‘‘тассева тена па̄пийо, йо куддхам̣ пат̣икуджджхати;

куддхам̣ аппат̣икуджджханто, сан̇га̄мам̣ джети дуджджайам̣.

‘‘убхиннаматтхам̣ чарати, аттано ча парасса ча;

парам̣ сан̇купитам̣ н̃атва̄, йо сато упасаммати.

‘‘убхиннам̣ тикиччханта̄нам̣, аттано ча парасса ча;

джана̄ ман̃н̃анти ба̄лоти, йе дхаммасса аковида̄’’ти.

‘‘со хи на̄ма, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо сакам̣ пун̃н̃апхалам̣ упаджӣвама̄но дева̄нам̣ та̄ватим̣са̄нам̣ иссарийа̄дхипаччам̣ раджджам̣ ка̄ренто кхантисораччасса ван̣н̣ава̄дӣ бхависсати. идха кхо там̣, бхиккхаве, собхетха йам̣ тумхе евам̣ сва̄ккха̄те дхаммавинайе паббаджита̄ сама̄на̄ кхама̄ ча бхавеййа̄тха сората̄ ча̄’’ти.

5. субха̄ситаджайасуттам̣

251. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, дева̄сурасан̇га̄мо самупабйӯл̣хо ахоси. атха кхо, бхиккхаве, вепачитти асуриндо саккам̣ дева̄наминдам̣ етадавоча – ‘хоту, дева̄наминда, субха̄ситена джайо’ти. ‘хоту, вепачитти, субха̄ситена джайо’ти. атха кхо, бхиккхаве, дева̄ ча асура̄ ча па̄рисадждже т̣хапесум̣ – ‘име но субха̄ситадуббха̄ситам̣ а̄джа̄ниссантӣ’ти. атха кхо, бхиккхаве, вепачиттим̣ асуриндо саккам̣ дева̄наминдам̣ етадавоча – ‘бхан̣а, дева̄наминда, га̄тха’нти. евам̣ вутте, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо вепачитти асуриндам̣ етадавоча – ‘тумхе кхветтха, вепачитти, пуббадева̄. бхан̣а, вепачитти, га̄тха’нти. евам̣ вутте, бхиккхаве, вепачитти асуриндо имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘бхиййо ба̄ла̄ пабхиджджеййум̣, но часса пат̣иседхако;

тасма̄ бхусена дан̣д̣ена, дхӣро ба̄лам̣ ниседхайе’’ти.

‘‘бха̄сита̄йа кхо пана, бхиккхаве, вепачиттина̄ асуриндена га̄тха̄йа асура̄ анумодим̣су, дева̄ тун̣хӣ ахесум̣. атха кхо, бхиккхаве, вепачитти асуриндо саккам̣ дева̄наминдам̣ етадавоча – ‘бхан̣а, дева̄наминда, га̄тха’нти. евам̣ вутте, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘етадева ахам̣ ман̃н̃е, ба̄ласса пат̣иседханам̣;

парам̣ сан̇купитам̣ н̃атва̄, йо сато упасамматӣ’’ти.

‘‘бха̄сита̄йа кхо пана, бхиккхаве, саккена дева̄наминдена га̄тха̄йа, дева̄ анумодим̣су, асура̄ тун̣хӣ ахесум̣. атха кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо вепачиттим̣ асуриндам̣ етадавоча – ‘бхан̣а, вепачитти, га̄тха’нти. евам̣ вутте, бхиккхаве, вепачитти асуриндо имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘етадева титиккха̄йа, ваджджам̣ пасса̄ми ва̄сава;

йада̄ нам̣ ман̃н̃ати ба̄ло, бхайа̄ мйа̄йам̣ титиккхати;

аджджха̄рухати думмедхо, гова бхиййо пала̄йина’’нти.

‘‘бха̄сита̄йа кхо пана, бхиккхаве, вепачиттина̄ асуриндена га̄тха̄йа асура̄ анумодим̣су, дева̄ тун̣хӣ ахесум̣. атха кхо, бхиккхаве, вепачитти асуриндо саккам̣ дева̄наминдам̣ етадавоча – ‘бхан̣а, дева̄наминда, га̄тха’нти. евам̣ вутте, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘ка̄мам̣ ман̃н̃ату ва̄ ма̄ ва̄, бхайа̄ мйа̄йам̣ титиккхати;

садаттхапарама̄ аттха̄, кхантйа̄ бхиййо на виджджати.

‘‘йо хаве балава̄ санто, дуббаласса титиккхати;

тама̄ху парамам̣ кхантим̣, ниччам̣ кхамати дуббало.

‘‘абалам̣ там̣ балам̣ а̄ху, йасса ба̄лабалам̣ балам̣;

баласса дхаммагуттасса, пат̣иватта̄ на виджджати.

‘‘тассева тена па̄пийо, йо куддхам̣ пат̣икуджджхати;

куддхам̣ аппат̣икуджджханто, сан̇га̄мам̣ джети дуджджайам̣.

‘‘убхиннаматтхам̣ чарати, аттано ча парасса ча;

парам̣ сан̇купитам̣ н̃атва̄, йо сато упасаммати.

‘‘убхиннам̣ тикиччханта̄нам̣, аттано ча парасса ча;

джана̄ ман̃н̃анти ба̄лоти, йе дхаммасса аковида̄’’ти.

‘‘бха̄сита̄су кхо пана, бхиккхаве, саккена дева̄наминдена га̄тха̄су, дева̄ анумодим̣су, асура̄ тун̣хӣ ахесум̣. атха кхо, бхиккхаве, дева̄нан̃ча асура̄нан̃ча па̄рисаджджа̄ етадавочум̣ – ‘бха̄сита̄ кхо вепачиттина̄ асуриндена га̄тха̄йо. та̄ ча кхо садан̣д̣а̄вачара̄ сасаттха̄вачара̄, ити бхан̣д̣анам̣ ити виггахо ити калахо. бха̄сита̄ кхо [бха̄сита̄ кхо пана (сӣ.)] саккена дева̄наминдена га̄тха̄йо. та̄ ча кхо адан̣д̣а̄вачара̄ асаттха̄вачара̄, ити абхан̣д̣анам̣ ити авиггахо ити акалахо. саккасса дева̄наминдасса субха̄ситена джайо’ти. ити кхо, бхиккхаве саккасса дева̄наминдасса субха̄ситена джайо ахосӣ’’ти.

6. кула̄вакасуттам̣

252. са̄ваттхийам̣. ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, дева̄сурасан̇га̄мо самупабйӯл̣хо ахоси. тасмим̣ кхо пана, бхиккхаве, сан̇га̄ме асура̄ джиним̣су, дева̄ пара̄джиним̣су. пара̄джита̄ ча кхо, бхиккхаве, дева̄ апа̄йам̣свева уттаренамукха̄, абхийам̣свева не асура̄. атха кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо ма̄тали сан̇га̄хакам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘кула̄вака̄ ма̄тали симбалисмим̣,

ӣса̄мукхена париваджджайассу;

ка̄мам̣ чаджа̄ма асуресу па̄н̣ам̣,

ма̄йиме диджа̄ викула̄вака̄ [викула̄ва̄ (сйа̄. кам̣. ка.)] ахесу’’нти.

‘‘‘евам̣ бхаддантава̄’ти кхо, бхиккхаве, ма̄тали сан̇га̄хако саккасса дева̄наминдасса пат̣иссутва̄ сахассайуттам̣ а̄джан̃н̃аратхам̣ паччуда̄ваттеси. атха кхо, бхиккхаве, асура̄нам̣ етадахоси – ‘паччуда̄ватто кхо да̄ни саккасса дева̄наминдасса сахассайутто а̄джан̃н̃аратхо. дутийампи кхо дева̄ асурехи сан̇га̄мессантӣти бхӣта̄ асурапурамева па̄висим̣су. ити кхо, бхиккхаве, саккасса дева̄наминдасса дхаммена джайо ахосӣ’’’ти.

7. надуббхийасуттам̣

253. са̄ваттхийам̣. ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, саккасса дева̄наминдасса рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘йопи ме асса супаччаттхико тассапа̄хам̣ на дуббхеййа’нти. атха кхо, бхиккхаве, вепачитти асуриндо саккасса дева̄наминдасса четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа йена сакко дева̄наминдо тенупасан̇ками. аддаса̄ кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо вепачиттим̣ асуриндам̣ дӯратова а̄гаччхантам̣. дисва̄на вепачиттим̣ асуриндам̣ етадавоча – ‘тит̣т̣ха, вепачитти, гахитосӣ’’’ти.

‘‘йадева те, ма̄риса, пуббе читтам̣, тадева твам̣ ма̄ паджаха̄сӣ’’ти [тадева твам̣ ма̄риса паха̄сӣти (сӣ. сйа̄. кам̣.)].

‘‘сапассу ча ме, вепачитти, адуббха̄йа̄’’ти [адруббха̄йа (ка.)].

‘‘йам̣ муса̄ бхан̣ато па̄пам̣, йам̣ па̄пам̣ арийӯпава̄дино;

миттаддуно ча йам̣ па̄пам̣, йам̣ па̄пам̣ акатан̃н̃уно;

тамева па̄пам̣ пхусату [пхусати (сӣ. пӣ.)], йо те дуббхе суджампатӣ’’ти.

8. верочанаасуриндасуттам̣

254. са̄ваттхийам̣ джетаване. тена кхо пана самайена бхагава̄ дива̄виха̄рагато хоти пат̣исаллӣно. атха кхо сакко ча дева̄наминдо верочано ча асуриндо йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ паччекам̣ два̄раба̄хам̣ нисса̄йа ат̣т̣хам̣су. атха кхо верочано асуриндо бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘ва̄йаметхева пурисо, йа̄ва аттхасса ниппхада̄;

ниппханнасобхано [собхино (сӣ.), собхан̣о (пӣ. ка.)] аттхо [аттха̄ (сӣ.)], верочанавачо ида’’нти.

‘‘ва̄йаметхева пурисо, йа̄ва аттхасса ниппхада̄;

ниппханнасобхано аттхо [ниппханнасобхино аттха̄ (сӣ. сйа̄. кам̣.)], кхантйа̄ бхиййо на виджджатӣ’’ти.

‘‘саббе сатта̄ аттхаджа̄та̄, таттха таттха йатха̄рахам̣;

сам̣йогапарама̄ твева, самбхога̄ саббапа̄н̣инам̣;

ниппханнасобхано аттхо, верочанавачо ида’’нти.

‘‘саббе сатта̄ аттхаджа̄та̄, таттха таттха йатха̄рахам̣;

сам̣йогапарама̄ твева, самбхога̄ саббапа̄н̣инам̣;

ниппханнасобхано аттхо, кхантйа̄ бхиййо на виджджатӣ’’ти.

9. аран̃н̃а̄йатанаисисуттам̣

255. са̄ваттхийам̣. ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, самбахула̄ исайо сӣлаванто калйа̄н̣адхамма̄ аран̃н̃а̄йатане пан̣н̣акут̣ӣсу самманти. атха кхо, бхиккхаве, сакко ча дева̄наминдо вепачитти ча асуриндо йена те исайо сӣлаванто калйа̄н̣адхамма̄ тенупасан̇камим̣су. атха кхо, бхиккхаве, вепачитти асуриндо пат̣алийо [ат̣алийо (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.), а̄т̣алийо (ка.) ма. ни. 2.410] упа̄хана̄ а̄рохитва̄ кхаггам̣ олаггетва̄ чхаттена дха̄рийама̄нена аггадва̄рена ассамам̣ пависитва̄ те исайо сӣлаванте калйа̄н̣адхамме апабйа̄мато каритва̄ атикками. атха кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо пат̣алийо упа̄хана̄ орохитва̄ кхаггам̣ ан̃н̃есам̣ датва̄ чхаттам̣ апана̄метва̄ два̄ренева ассамам̣ пависитва̄ те исайо сӣлаванте калйа̄н̣адхамме анува̄там̣ пан̃джалико намассама̄но ат̣т̣ха̄си’’. атха кхо, бхиккхаве, те исайо сӣлаванто калйа̄н̣адхамма̄ саккам̣ дева̄наминдам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄сим̣су –

‘‘гандхо исӣнам̣ чирадиккхита̄нам̣,

ка̄йа̄ чуто гаччхати ма̄лутена;

ито пат̣иккамма сахассанетта,

гандхо исӣнам̣ асучи девара̄джа̄’’ти.

‘‘гандхо исӣнам̣ чирадиккхита̄нам̣,

ка̄йа̄ чуто гаччхату [гаччхати (сӣ. сйа̄. кам̣.)] ма̄лутена,

сучитрапуппхам̣ сирасмим̣ва ма̄лам̣;

гандхам̣ етам̣ пат̣икан̇кха̄ма бханте,

на хеттха дева̄ пат̣икӯласан̃н̃ино’’ти.

10. самуддакасуттам̣

256. са̄ваттхийам̣. ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, самбахула̄ исайо сӣлаванто калйа̄н̣адхамма̄ самуддатӣре пан̣н̣акут̣ӣсу самманти. тена кхо пана самайена дева̄сурасан̇га̄мо самупабйӯл̣хо ахоси. атха кхо, бхиккхаве, тесам̣ исӣнам̣ сӣлаванта̄нам̣ калйа̄н̣адхамма̄нам̣ етадахоси – ‘дхаммика̄ кхо дева̄, адхаммика̄ асура̄. сийа̄пи но асурато бхайам̣. йам̣нӯна майам̣ самбарам̣ асуриндам̣ упасан̇камитва̄ абхайадаккхин̣ам̣ йа̄чеййа̄ма̄’’’ти. ‘‘атха кхо, бхиккхаве, те исайо сӣлаванто калйа̄н̣адхамма̄ – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа евамева – самуддатӣре пан̣н̣акут̣ӣсу антарахита̄ самбарасса асуриндасса саммукхе па̄турахесум̣. атха кхо, бхиккхаве, те исайо сӣлаванто калйа̄н̣адхамма̄ самбарам̣ асуриндам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄сим̣су –

‘‘исайо самбарам̣ патта̄, йа̄чанти абхайадаккхин̣ам̣;

ка̄мам̣каро хи те да̄тум̣, бхайасса абхайасса ва̄’’ти.

‘‘исӣнам̣ абхайам̣ наттхи, дут̣т̣ха̄нам̣ саккасевинам̣;

абхайам̣ йа̄чама̄на̄нам̣, бхайамева дада̄ми во’’ти.

‘‘абхайам̣ йа̄чама̄на̄нам̣, бхайамева дада̄си но;

пат̣игган̣ха̄ма те етам̣, аккхайам̣ хоту те бхайам̣.

‘‘йа̄дисам̣ вапате бӣджам̣, та̄дисам̣ харате пхалам̣;

калйа̄н̣ака̄рӣ калйа̄н̣ам̣, па̄пака̄рӣ ча па̄пакам̣;

павуттам̣ та̄та те бӣджам̣, пхалам̣ паччанубхоссасӣ’’ти.

‘‘атха кхо, бхиккхаве, те исайо сӣлаванто калйа̄н̣адхамма̄ самбарам̣ асуриндам̣ абхисапитва̄ – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа евамева – самбарасса асуриндасса саммукхе антарахита̄ самуддатӣре пан̣н̣акут̣ӣсу па̄турахесум̣. атха кхо, бхиккхаве, самбаро асуриндо техи исӣхи сӣлавантехи калйа̄н̣адхаммехи абхисапито раттийа̄ судам̣ тиккхаттум̣ уббиджджӣ’’ти.

пат̣хамо вагго.

тассудда̄нам̣ –

сувӣрам̣ сусӣман̃чева, дхаджаггам̣ вепачиттино;

субха̄ситам̣ джайан̃чева, кула̄вакам̣ надуббхийам̣;

верочана асуриндо, исайо аран̃н̃акан̃чева;

исайо ча самуддака̄ти.

2. дутийавагго

1. ватападасуттам̣

257. са̄ваттхийам̣. ‘‘саккасса, бхиккхаве, дева̄наминдасса пуббе мануссабхӯтасса сатта ватапада̄ни [ваттапада̄ни (ка.)] саматта̄ни сама̄динна̄ни ахесум̣, йесам̣ сама̄диннатта̄ сакко саккаттам̣ аджджхага̄. катама̄ни сатта ватапада̄ни? йа̄ваджӣвам̣ ма̄та̄петтибхаро ассам̣, йа̄ваджӣвам̣ куле джет̣т̣ха̄пача̄йӣ ассам̣, йа̄ваджӣвам̣ сан̣хава̄чо ассам̣, йа̄ваджӣвам̣ аписун̣ава̄чо ассам̣, йа̄ваджӣвам̣ вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васеййам̣ муттача̄го пайатапа̄н̣и воссаггарато йа̄чайого да̄насам̣вибха̄гарато, йа̄ваджӣвам̣ саччава̄чо ассам̣, йа̄ваджӣвам̣ аккодхано ассам̣ – сачепи ме кодхо уппаджджеййа, кхиппамева нам̣ пат̣ивинеййа’’нти. ‘‘саккасса, бхиккхаве, дева̄наминдасса пуббе мануссабхӯтасса има̄ни сатта ватапада̄ни саматта̄ни сама̄динна̄ни ахесум̣, йесам̣ сама̄диннатта̄ сакко саккаттам̣ аджджхага̄’’ти.

‘‘ма̄та̄петтибхарам̣ джантум̣, куле джет̣т̣ха̄пача̄йинам̣;

сан̣хам̣ сакхиласамбха̄сам̣, песун̣еййаппаха̄йинам̣.

‘‘маччхеравинайе йуттам̣, саччам̣ кодха̄бхибхум̣ нарам̣;

там̣ ве дева̄ та̄ватим̣са̄, а̄ху саппурисо итӣ’’ти.

2. саккана̄масуттам̣

258. са̄ваттхийам̣ джетаване. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ етадавоча – ‘‘сакко, бхиккхаве, дева̄наминдо пуббе мануссабхӯто сама̄но магхо на̄ма ма̄н̣аво ахоси, тасма̄ магхава̄ти вуччати.

‘‘сакко, бхиккхаве, дева̄наминдо пуббе мануссабхӯто сама̄но пуре [пуре пуре (сӣ. пӣ.)] да̄нам̣ ада̄си, тасма̄ пуриндадоти вуччати.

‘‘сакко, бхиккхаве, дева̄наминдо пуббе мануссабхӯто сама̄но саккаччам̣ да̄нам̣ ада̄си, тасма̄ саккоти вуччати.

‘‘сакко, бхиккхаве, дева̄наминдо пуббе мануссабхӯто сама̄но а̄васатхам̣ ада̄си, тасма̄ ва̄савоти вуччати.

‘‘сакко, бхиккхаве, дева̄наминдо сахассампи аттха̄нам̣ мухуттена чинтети, тасма̄ сахассаккхоти вуччати.

‘‘саккасса, бхиккхаве, дева̄наминдасса суджа̄ на̄ма асуракан̃н̃а̄ паджа̄пати, тасма̄ суджампатӣти вуччати.

‘‘сакко, бхиккхаве, дева̄наминдо дева̄нам̣ та̄ватим̣са̄нам̣ иссарийа̄дхипаччам̣ раджджам̣ ка̄рети, тасма̄ дева̄наминдоти вуччати.

‘‘саккасса, бхиккхаве дева̄наминдасса пуббе мануссабхӯтасса сатта ватапада̄ни саматта̄ни сама̄динна̄ни ахесум̣, йесам̣ сама̄диннатта̄ сакко саккаттам̣ аджджхага̄. катама̄ни сатта ватапада̄ни? йа̄ваджӣвам̣ ма̄та̄петтибхаро ассам̣, йа̄ваджӣвам̣ куле джет̣т̣ха̄пача̄йӣ ассам̣, йа̄ваджӣвам̣ сан̣хава̄чо ассам̣, йа̄ваджӣвам̣ аписун̣ава̄чо ассам̣, йа̄ваджӣвам̣ вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васеййам̣ муттача̄го пайатапа̄н̣и воссаггарато йа̄чайого да̄насам̣вибха̄гарато, йа̄ваджӣвам̣ саччава̄чо ассам̣, йа̄ваджӣвам̣ аккодхано ассам̣ – сачепи ме кодхо уппаджджеййа, кхиппамева нам̣ пат̣ивинеййа’’нти. ‘‘саккасса, бхиккхаве, дева̄наминдасса пуббе мануссабхӯтасса има̄ни сатта ватапада̄ни саматта̄ни сама̄динна̄ни ахесум̣, йесам̣ сама̄диннатта̄ сакко саккаттам̣ аджджхага̄’’ти.

‘‘ма̄та̄петтибхарам̣ джантум̣, куле джет̣т̣ха̄пача̄йинам̣;

сан̣хам̣ сакхиласамбха̄сам̣, песун̣еййаппаха̄йинам̣.

‘‘маччхеравинайе йуттам̣, саччам̣ кодха̄бхибхум̣ нарам̣;

там̣ ве дева̄ та̄ватим̣са̄, а̄ху саппурисо итӣ’’ти.

3. маха̄лисуттам̣

259. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. атха кхо маха̄ли личчхавӣ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо маха̄ли личчхавӣ бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘дит̣т̣хо кхо, бханте, бхагавата̄ сакко дева̄наминдо’’ти?

‘‘дит̣т̣хо кхо ме, маха̄ли, сакко дева̄наминдо’’ти.

‘‘со хи нӯна, бханте, саккапатирӯпако бхависсати. дуддасо хи, бханте, сакко дева̄наминдо’’ти.

‘‘саккан̃ча кхва̄хам̣, маха̄ли, паджа̄на̄ми саккакаран̣е ча дхамме, йесам̣ дхамма̄нам̣ сама̄диннатта̄ сакко саккаттам̣ аджджхага̄, тан̃ча паджа̄на̄ми.

‘‘сакко, маха̄ли, дева̄наминдо пуббе мануссабхӯто сама̄но магхо на̄ма ма̄н̣аво ахоси, тасма̄ магхава̄ти вуччати.

‘‘сакко, маха̄ли, дева̄наминдо пуббе мануссабхӯто сама̄но саккаччам̣ да̄нам̣ ада̄си, тасма̄ саккоти вуччати.

‘‘сакко, маха̄ли, дева̄наминдо пуббе мануссабхӯто сама̄но пуре да̄нам̣ ада̄си, тасма̄ пуриндадоти вуччати.

‘‘сакко, маха̄ли, дева̄наминдо пуббе мануссабхӯто сама̄но а̄васатхам̣ ада̄си, тасма̄ ва̄савоти вуччати.

‘‘сакко, маха̄ли, дева̄наминдо сахассампи аттха̄нам̣ мухуттена чинтети, тасма̄ сахассаккхоти вуччати.

‘‘саккасса, маха̄ли, дева̄наминдасса суджа̄ на̄ма асуракан̃н̃а̄ паджа̄пати, тасма̄ суджампатӣти вуччати.

‘‘сакко, маха̄ли, дева̄наминдо дева̄нам̣ та̄ватим̣са̄нам̣ иссарийа̄дхипаччам̣ раджджам̣ ка̄рети, тасма̄ дева̄наминдоти вуччати.

‘‘саккасса, маха̄ли, дева̄наминдасса пуббе мануссабхӯтасса сатта ватапада̄ни саматта̄ни сама̄динна̄ни ахесум̣, йесам̣ сама̄диннатта̄ сакко саккаттам̣ аджджхага̄. катама̄ни сатта ватапада̄ни? йа̄ваджӣвам̣ ма̄та̄петтибхаро ассам̣, йа̄ваджӣвам̣ куле джет̣т̣ха̄пача̄йӣ ассам̣, йа̄ваджӣвам̣ сан̣хава̄чо ассам̣, йа̄ваджӣвам̣ аписун̣ава̄чо ассам̣, йа̄ваджӣвам̣ вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васеййам̣ муттача̄го пайатапа̄н̣и воссаггарато йа̄чайого да̄насам̣вибха̄гарато, йа̄ваджӣвам̣ саччава̄чо ассам̣, йа̄ваджӣвам̣ аккодхано ассам̣ – сачепи ме кодхо уппаджеййа, кхиппамева нам̣ пат̣ивинеййа’’нти. ‘‘саккасса, маха̄ли, дева̄наминдасса пуббе мануссабхӯтасса има̄ни сатта ватапада̄ни саматта̄ни сама̄динна̄ни ахесум̣, йесам̣ сама̄диннатта̄ сакко саккаттам̣ аджджхага̄’’ти.

‘‘ма̄та̄петтибхарам̣ джантум̣, куле джет̣т̣ха̄пача̄йинам̣;

сан̣хам̣ сакхиласамбха̄сам̣, песун̣еййаппаха̄йинам̣.

‘‘маччхеравинайе йуттам̣, саччам̣ кодха̄бхибхум̣ нарам̣;

там̣ ве дева̄ та̄ватим̣са̄, а̄ху саппурисо итӣ’’ти.

4. далиддасуттам̣

260. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, ан̃н̃атаро пурисо имасмим̣йева ра̄джагахе мануссадалиддо [мануссадал̣иддо (сӣ. сйа̄. кам̣.)] ахоси мануссакапан̣о мануссавара̄ко. со татха̄гатаппаведите дхаммавинайе саддхам̣ сама̄дийи, сӣлам̣ сама̄дийи, сутам̣ сама̄дийи, ча̄гам̣ сама̄дийи, пан̃н̃ам̣ сама̄дийи. со татха̄гатаппаведите дхаммавинайе саддхам̣ сама̄дийитва̄ сӣлам̣ сама̄дийитва̄ сутам̣ сама̄дийитва̄ ча̄гам̣ сама̄дийитва̄ пан̃н̃ам̣ сама̄дийитва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджи дева̄нам̣ та̄ватим̣са̄нам̣ сахабйатам̣. со ан̃н̃е деве атирочати ван̣н̣ена чева йасаса̄ ча. татра судам̣, бхиккхаве, дева̄ та̄ватим̣са̄ уджджха̄йанти кхиййанти випа̄ченти – ‘аччхарийам̣ вата бхо, аббхутам̣ вата бхо! айан̃хи девапутто пуббе мануссабхӯто сама̄но мануссадалиддо ахоси мануссакапан̣о мануссавара̄ко; со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упапанно дева̄нам̣ та̄ватим̣са̄нам̣ сахабйатам̣. со ан̃н̃е деве атирочати ван̣н̣ена чева йасаса̄ ча̄’’’ти.

‘‘атха кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо деве та̄ватим̣се а̄мантеси – ‘ма̄ кхо тумхе, ма̄риса̄, етасса девапуттасса уджджха̄йиттха. есо кхо, ма̄риса̄, девапутто пуббе мануссабхӯто сама̄но татха̄гатаппаведите дхаммавинайе саддхам̣ сама̄дийи, сӣлам̣ сама̄дийи, сутам̣ сама̄дийи, ча̄гам̣ сама̄дийи, пан̃н̃ам̣ сама̄дийи. со татха̄гатаппаведите дхаммавинайе саддхам̣ сама̄дийитва̄ сӣлам̣ сама̄дийитва̄ сутам̣ сама̄дийитва̄ ча̄гам̣ сама̄дийитва̄ пан̃н̃ам̣ сама̄дийитва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упапанно дева̄нам̣ та̄ватим̣са̄нам̣ сахабйатам̣. со ан̃н̃е деве атирочати ван̣н̣ена чева йасаса̄ ча̄’’’ти. атха кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо деве та̄ватим̣се анунайама̄но та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘йасса саддха̄ татха̄гате, ачала̄ суппатит̣т̣хита̄;

сӣлан̃ча йасса калйа̄н̣ам̣, арийакантам̣ пасам̣ситам̣.

‘‘сан̇гхе паса̄до йассаттхи, уджубхӯтан̃ча дассанам̣;

адалиддоти там̣ а̄ху, амогхам̣ тасса джӣвитам̣.

‘‘тасма̄ саддхан̃ча сӣлан̃ча, паса̄дам̣ дхаммадассанам̣;

ануйун̃джетха медха̄вӣ, сарам̣ буддха̄на са̄сана’’нти.

5. ра̄ман̣еййакасуттам̣

261. са̄ваттхийам̣ джетаване. атха кхо сакко дева̄наминдо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо сакко дева̄наминдо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо, бханте, бхӯмира̄ман̣еййака’’нти?

‘‘а̄ра̄мачетйа̄ ваначетйа̄, поккхаран̃н̃о суниммита̄;

мануссара̄ман̣еййасса, калам̣ на̄ггханти сол̣асим̣.

‘‘га̄ме ва̄ йади ва̄ран̃н̃е, нинне ва̄ йади ва̄ тхале;

йаттха араханто вихаранти, там̣ бхӯмира̄ман̣еййака’’нти.

6. йаджама̄насуттам̣

262. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате. атха кхо сакко дева̄наминдо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо сакко дева̄наминдо бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘йаджама̄на̄нам̣ манусса̄нам̣, пун̃н̃апеккха̄на па̄н̣инам̣;

каротам̣ опадхикам̣ пун̃н̃ам̣, каттха диннам̣ махаппхала’’нти.

‘‘чатта̄ро ча пат̣ипанна̄, чатта̄ро ча пхале т̣хита̄;

еса сан̇гхо уджубхӯто, пан̃н̃а̄сӣласама̄хито.

‘‘йаджама̄на̄нам̣ манусса̄нам̣, пун̃н̃апеккха̄на па̄н̣инам̣;

каротам̣ опадхикам̣ пун̃н̃ам̣, сан̇гхе диннам̣ махаппхала’’нти.

7. буддхавандана̄суттам̣

263. са̄ваттхийам̣ джетаване. тена кхо пана самайена бхагава̄ дива̄виха̄рагато хоти пат̣исаллӣно. атха кхо сакко ча дева̄наминдо брахма̄ ча сахампати йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ паччекам̣ два̄раба̄хам̣ нисса̄йа ат̣т̣хам̣су. атха кхо сакко дева̄наминдо бхагавато сантике имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘ут̣т̣хехи вӣра виджитасан̇га̄ма,

паннабха̄ра анан̣а вичара локе;

читтан̃ча те сувимуттам̣,

чандо йатха̄ паннараса̄йа ратти’’нти.

‘‘на кхо, дева̄наминда, татха̄гата̄ евам̣ вандитабба̄. еван̃ча кхо, дева̄наминда, татха̄гата̄ вандитабба̄ –

‘‘ут̣т̣хехи вӣра виджитасан̇га̄ма,

саттхава̄ха анан̣а вичара локе;

десассу бхагава̄ дхаммам̣,

ан̃н̃а̄та̄ро бхависсантӣ’’ти.

8. гахат̣т̣хавандана̄суттам̣

264. са̄ваттхийам̣. татра…пе… етадавоча – ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо ма̄талим̣ сан̇га̄хакам̣ а̄мантеси – ‘йоджехи, самма ма̄тали, сахассайуттам̣ а̄джан̃н̃аратхам̣. уййа̄набхӯмим̣ гаччха̄ма субхӯмим̣ дассана̄йа̄’ти. ‘евам̣ бхаддантава̄’ти кхо, бхиккхаве, ма̄тали сан̇га̄хако саккасса дева̄наминдасса пат̣иссутва̄ сахассайуттам̣ а̄джан̃н̃аратхам̣ йоджетва̄ саккасса дева̄наминдасса пат̣иведеси – ‘йутто кхо те, ма̄риса, сахассайутто а̄джан̃н̃аратхо. йасса да̄ни ка̄лам̣ ман̃н̃асӣ’’’ти. атха кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо веджайантапа̄са̄да̄ ороханто ан̃джалим̣ катва̄ [пан̃джалико (пӣ.), пан̃джалим̣ катва̄ (ка.)] судам̣ путхуддиса̄ намассати. атха кхо, бхиккхаве, ма̄тали сан̇га̄хако саккам̣ дева̄наминдам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘там̣ намассанти тевиджджа̄, саббе бхумма̄ ча кхаттийа̄;

чатта̄ро ча маха̄ра̄джа̄, тидаса̄ ча йасассино;

атха ко на̄ма со йаккхо, йам̣ твам̣ сакка намассасӣ’’ти.

‘‘мам̣ намассанти тевиджджа̄, саббе бхумма̄ ча кхаттийа̄;

чатта̄ро ча маха̄ра̄джа̄, тидаса̄ ча йасассино.

‘‘ахан̃ча сӣласампанне, чирараттасама̄хите;

самма̄паббаджите ванде, брахмачарийапара̄йане.

‘‘йе гахат̣т̣ха̄ пун̃н̃акара̄, сӣлаванто упа̄сака̄;

дхаммена да̄рам̣ посенти, те намасса̄ми ма̄талӣ’’ти.

‘‘сет̣т̣ха̄ хи кира локасмим̣, йе твам̣ сакка намассаси;

ахампи те намасса̄ми, йе намассаси ва̄сава̄’’ти.

‘‘идам̣ ватва̄на магхава̄, девара̄джа̄ суджампати;

путхуддиса̄ намасситва̄, памукхо ратхама̄рухӣ’’ти.

9. саттха̄равандана̄суттам̣

265. са̄ваттхийам̣ джетаване. ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо ма̄талим̣ сан̇га̄хакам̣ а̄мантеси – ‘йоджехи, самма ма̄тали, сахассайуттам̣ а̄джан̃н̃аратхам̣, уййа̄набхӯмим̣ гаччха̄ма субхӯмим̣ дассана̄йа̄’ти. ‘евам̣ бхаддантава̄’ти кхо, бхиккхаве, ма̄тали сан̇га̄хако саккасса дева̄наминдасса пат̣иссутва̄ сахассайуттам̣ а̄джан̃н̃аратхам̣ йоджетва̄ саккасса дева̄наминдасса пат̣иведеси – ‘йутто кхо те, ма̄риса, сахассайутто а̄джан̃н̃аратхо. йасса да̄ни ка̄лам̣ ман̃н̃асӣ’’’ти. атха кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо веджайантапа̄са̄да̄ ороханто ан̃джалим̣ катва̄ судам̣ бхагавантам̣ намассати. атха кхо, бхиккхаве, ма̄тали сан̇га̄хако саккам̣ дева̄наминдам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘йан̃хи дева̄ манусса̄ ча, там̣ намассанти ва̄сава;

атха ко на̄ма со йаккхо, йам̣ твам̣ сакка намассасӣ’’ти.

‘‘йо идха самма̄самбуддхо, асмим̣ локе садеваке;

аномана̄мам̣ саттха̄рам̣, там̣ намасса̄ми ма̄тали.

‘‘йесам̣ ра̄го ча досо ча, авиджджа̄ ча вира̄джита̄;

кхӣн̣а̄сава̄ араханто, те намасса̄ми ма̄тали.

‘‘йе ра̄гадосавинайа̄, авиджджа̄саматиккама̄;

секкха̄ апачайа̄ра̄ма̄, аппаматта̄нусиккхаре;

те намасса̄ми ма̄талӣ’’ти.

‘‘сет̣т̣ха̄ хи кира локасмим̣, йе твам̣ сакка намассаси;

ахампи те намасса̄ми, йе намассаси ва̄сава̄’’ти.

‘‘идам̣ ватва̄на магхава̄, девара̄джа̄ суджампати;

бхагавантам̣ намасситва̄, памукхо ратхама̄рухӣ’’ти.

10. сан̇гхавандана̄суттам̣

266. са̄ваттхийам̣ джетаване. татра кхо…пе… етадавоча – ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо ма̄талим̣ сан̇га̄хакам̣ а̄мантеси – ‘йоджехи, самма ма̄тали, сахассайуттам̣ а̄джан̃н̃аратхам̣, уййа̄набхӯмим̣ гаччха̄ма субхӯмим̣ дассана̄йа̄’ти. ‘евам̣ бхаддантава̄’ти кхо, бхиккхаве, ма̄тали сан̇га̄хако саккасса дева̄наминдасса пат̣иссутва̄, сахассайуттам̣ а̄джан̃н̃аратхам̣ йоджетва̄ саккасса дева̄наминдасса пат̣иведеси – ‘йутто кхо те, ма̄риса, сахассайутто а̄джан̃н̃аратхо, йасса да̄ни ка̄лам̣ ман̃н̃асӣ’’’ти. атха кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо веджайантапа̄са̄да̄ ороханто ан̃джалим̣ катва̄ судам̣ бхиккхусан̇гхам̣ намассати. атха кхо, бхиккхаве, ма̄тали сан̇га̄хако саккам̣ дева̄наминдам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘тан̃хи ете намассеййум̣, пӯтидехасайа̄ нара̄;

нимугга̄ кун̣апамхете, кхуппипа̄сасамаппита̄.

‘‘ким̣ ну тесам̣ пихайаси, ана̄га̄ра̄на ва̄сава;

а̄ча̄рам̣ исинам̣ брӯхи, там̣ сун̣ома вачо тава̄’’ти.

‘‘етам̣ тесам̣ пихайа̄ми, ана̄га̄ра̄на ма̄тали;

йамха̄ га̄ма̄ паккаманти, анапеккха̄ ваджанти те.

‘‘на тесам̣ кот̣т̣хе опенти, на кумбхи [на кумбха̄ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] на кал̣опийам̣ [кхал̣опийам̣ (сӣ.)];

паранит̣т̣хитамеса̄на̄ [паранит̣т̣хитамесана̄ (сйа̄. кам̣. ка.)], тена йа̄пенти суббата̄.

‘‘сумантамантино дхӣра̄, тун̣хӣбхӯта̄ саман̃чара̄;

дева̄ вируддха̄ асурехи, путху мачча̄ ча ма̄тали.

‘‘авируддха̄ вируддхесу, аттадан̣д̣есу ниббута̄;

са̄да̄несу ана̄да̄на̄, те намасса̄ми ма̄талӣ’’ти.

‘‘сет̣т̣ха̄ хи кира локасмим̣, йе твам̣ сакка намассаси;

ахампи те намасса̄ми, йе намассаси ва̄сава̄’’ти.

‘‘идам̣ ватва̄на магхава̄, девара̄джа̄ суджампати;

бхиккхусан̇гхам̣ намасситва̄, памукхо ратхама̄рухӣ’’ти.

дутийо вагго.

тассудда̄нам̣ –

дева̄ пана [ва тападена (сӣ. сйа̄. кам̣.)] тайо вутта̄, далиддан̃ча ра̄ман̣еййакам̣;

йаджама̄нан̃ча вандана̄, тайо сакканамассана̄ти.

3. татийавагго

1. чхетва̄суттам̣

267. са̄ваттхийам̣ джетаване. атха кхо сакко дева̄наминдо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо сакко дева̄наминдо бхагавантам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘ким̣су чхетва̄ сукхам̣ сети, ким̣су чхетва̄ на сочати;

киссассу екадхаммасса, вадхам̣ рочеси готама̄’’ти.

‘‘кодхам̣ чхетва̄ сукхам̣ сети, кодхам̣ чхетва̄ на сочати;

кодхасса висамӯласса, мадхураггасса ва̄сава;

вадхам̣ арийа̄ пасам̣санти, тан̃хи чхетва̄ на сочатӣ’’ти.

2. дуббан̣н̣ийасуттам̣

268. са̄ваттхийам̣ джетаване. татра кхо…пе… етадавоча – ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, ан̃н̃атаро йаккхо дуббан̣н̣о окот̣имако саккасса дева̄наминдасса а̄сане нисинно ахоси. татра судам̣, бхиккхаве, дева̄ та̄ватим̣са̄ уджджха̄йанти кхиййанти випа̄ченти – ‘аччхарийам̣ вата бхо, аббхутам̣ вата, бхо! айам̣ йаккхо дуббан̣н̣о окот̣имако саккасса дева̄наминдасса а̄сане нисинно’’’ти! йатха̄ йатха̄ кхо, бхиккхаве, дева̄ та̄ватим̣са̄ уджджха̄йанти кхиййанти випа̄ченти, татха̄ татха̄ со йаккхо абхирӯпатаро чева хоти дассанӣйатаро ча па̄са̄дикатаро ча.

‘‘атха кхо, бхиккхаве, дева̄ та̄ватим̣са̄ йена сакко дева̄наминдо тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ саккам̣ дева̄наминдам̣ етадавочум̣ – ‘идха те, ма̄риса, ан̃н̃атаро йаккхо дуббан̣н̣о окот̣имако саккасса дева̄наминдасса а̄сане нисинно. татра судам̣, ма̄риса, дева̄ та̄ватим̣са̄ уджджха̄йанти кхиййанти випа̄ченти – аччхарийам̣ вата, бхо, аббхутам̣ вата, бхо! айам̣ йаккхо дуббан̣н̣о окот̣имако саккасса дева̄наминдасса а̄сане нисинноти. йатха̄ йатха̄ кхо, ма̄риса, дева̄ уджджха̄йанти кхиййанти випа̄ченти, татха̄ татха̄ со йаккхо абхирӯпатаро чева хоти дассанӣйатаро ча па̄са̄дикатаро ча̄ти. со хи нӯна, ма̄риса, кодхабхаккхо йаккхо бхависсатӣ’’’ти.

‘‘атха кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо йена со кодхабхаккхо йаккхо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ даккхин̣аджа̄н̣уман̣д̣алам̣ патхавийам̣ нихантва̄ йена со кодхабхаккхо йаккхо тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ тиккхаттум̣ на̄мам̣ са̄вети – ‘саккохам̣ ма̄риса, дева̄наминдо, саккохам̣, ма̄риса, дева̄наминдо’ти. йатха̄ йатха̄ кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо на̄мам̣ са̄веси, татха̄ татха̄ со йаккхо дуббан̣н̣атаро чева ахоси окот̣имакатаро ча. дуббан̣н̣атаро чева хутва̄ окот̣имакатаро ча таттхевантарадха̄йӣ’’ти. атха кхо, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо саке а̄сане нисӣдитва̄ деве та̄ватим̣се анунайама̄но та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –

‘‘на сӯпахатачиттомхи, на̄ваттена сува̄найо;

на во чира̄хам̣ куджджха̄ми, кодхо майи на̄ватит̣т̣хати.

‘‘куддха̄хам̣ на пхарусам̣ брӯми, на ча дхамма̄ни киттайе;

саннигган̣ха̄ми атта̄нам̣, сампассам̣ аттхаматтано’’ти.

3. самбарима̄йа̄суттам̣

269. са̄ваттхийам̣…пе… бхагава̄ етадавоча – ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, вепачитти асуриндо а̄ба̄дхико ахоси дуккхито ба̄л̣хагила̄но. атха кхо бхиккхаве, сакко дева̄наминдо йена вепачитти асуриндо тенупасан̇ками гила̄напуччхако. аддаса̄ кхо, бхиккхаве, вепачитти асуриндо саккам̣ дева̄наминдам̣ дӯратова а̄гаччхантам̣. дисва̄на саккам̣ дева̄наминдам̣ етадавоча – ‘тикиччха мам̣ дева̄наминда̄’ти. ‘ва̄чехи мам̣, вепачитти, самбарима̄йа’нти. ‘на та̄ва̄хам̣ ва̄чеми, йа̄ва̄хам̣, ма̄риса, асуре пат̣ипуччха̄мӣ’’’ти. ‘‘атха кхо, бхиккхаве, вепачитти асуриндо асуре пат̣ипуччхи – ‘ва̄чемахам̣, ма̄риса̄, саккам̣ дева̄наминдам̣ самбарима̄йа’нти? ‘ма̄ кхо твам̣, ма̄риса, ва̄чеси саккам̣ дева̄наминдам̣ самбарима̄йа’’’нти. атха кхо, бхиккхаве, вепачитти асуриндо саккам̣ дева̄наминдам̣ га̄тха̄йа аджджхабха̄си –

‘‘ма̄йа̄вӣ магхава̄ сакка, девара̄джа суджампати;

упети нирайам̣ гхорам̣, самбарова сатам̣ сама’’нти.

4. аччайасуттам̣

270. са̄ваттхийам̣…пе… а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена две бхиккхӯ сампайоджесум̣. татреко бхиккху аччасара̄. атха кхо со бхиккху тасса бхиккхуно сантике аччайам̣ аччайато десети; со бхиккху наппат̣игган̣ха̄ти. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘идха, бханте, две бхиккхӯ сампайоджесум̣, татреко бхиккху аччасара̄. атха кхо со, бханте, бхиккху тасса бхиккхуно сантике аччайам̣ аччайато десети, со бхиккху наппат̣игган̣ха̄тӣ’’ти.

‘‘двеме, бхиккхаве, ба̄ла̄. йо ча аччайам̣ аччайато на пассати, йо ча аччайам̣ десентасса йатха̄дхаммам̣ наппат̣игган̣ха̄’’ти – име кхо, бхиккхаве, две ба̄ла̄. ‘‘двеме, бхиккхаве, пан̣д̣ита̄. йо ча аччайам̣ аччайато пассати, йо ча аччайам̣ десентасса йатха̄дхаммам̣ пат̣игган̣ха̄’’ти – име кхо, бхиккхаве, две пан̣д̣ита̄.

‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо судхамма̄йам̣ сабха̄йам̣ деве та̄ватим̣се анунайама̄но та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘кодхо во васама̄йа̄ту, ма̄ ча миттехи во джара̄;

агарахийам̣ ма̄ гарахиттха, ма̄ ча бха̄ситтха песун̣ам̣;

атха па̄паджанам̣ кодхо, паббатова̄бхимаддатӣ’’ти.

5. аккодхасуттам̣

271. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ…пе… бхагава̄ етадавоча – ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо судхамма̄йам̣ сабха̄йам̣ деве та̄ватим̣се анунайама̄но та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘ма̄ во кодхо аджджхабхави, ма̄ ча куджджхиттха куджджхатам̣;

аккодхо авихим̣са̄ ча, арийесу ча пат̣ипада̄ [васатӣ сада̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)];

атха па̄паджанам̣ кодхо, паббатова̄бхимаддатӣ’’ти.

татийо вагго.

тассудда̄нам̣

чхетва̄ дуббан̣н̣ийама̄йа̄, аччайена акодхано;

деситам̣ буддхасет̣т̣хена, идан̃хи саккапан̃чаканти.

саккасам̣йуттам̣ саматтам̣.

сага̄тха̄вагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

девата̄ девапутто ча, ра̄джа̄ ма̄ро ча бхиккхунӣ;

брахма̄ бра̄хман̣а ван̇гӣсо, ванайаккхена ва̄савоти.

сага̄тха̄ваггасам̣йуттапа̄л̣и нит̣т̣хита̄.