📜
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
сам̣йуттаника̄йо
нида̄навагго
1. нида̄насам̣йуттам̣
1. буддхавагго
1. пат̣иччасамуппа̄дасуттам̣
1. евам̣ ¶ ¶ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча – ‘‘пат̣иччасамуппа̄дам̣ во, бхиккхаве, десесса̄ми; там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘катамо ¶ ча, бхиккхаве, пат̣иччасамуппа̄до? авиджджа̄паччайа̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣; вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ на̄марӯпам̣; на̄марӯпапаччайа̄ сал̣а̄йатанам̣; сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассо; пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄; тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣; упа̄да̄напаччайа̄ бхаво; бхавапаччайа̄ джа̄ти ¶ ; джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, пат̣иччасамуппа̄до.
‘‘авиджджа̄йа ¶ твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ ¶ вин̃н̃а̄н̣аниродхо; вин̃н̃а̄н̣аниродха̄ на̄марӯпаниродхо; на̄марӯпаниродха̄ сал̣а̄йатананиродхо; сал̣а̄йатананиродха̄ пхассаниродхо; пхассаниродха̄ ведана̄ниродхо; ведана̄ниродха̄ тан̣ха̄ниродхо; тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо; бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ нируджджханти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. идамавоча бхагава̄. аттамана̄ те бхиккхӯ бхагавато бха̄ситам̣ абхинандунти. пат̣хамам̣.
2. вибхан̇гасуттам̣
2. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘пат̣иччасамуппа̄дам̣ во, бхиккхаве, десесса̄ми вибхаджисса̄ми. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘катамо ча, бхиккхаве, пат̣иччасамуппа̄до? авиджджа̄паччайа̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣; вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ на̄марӯпам̣; на̄марӯпапаччайа̄ сал̣а̄йатанам̣; сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассо; пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄; тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣; упа̄да̄напаччайа̄ бхаво; бхавапаччайа̄ джа̄ти ¶ ; джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, джара̄маран̣ам̣? йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣ тамхи тамхи саттаника̄йе джара̄ джӣран̣ата̄ кхан̣д̣иччам̣ па̄личчам̣ валиттачата̄ а̄йуно сам̣ха̄ни индрийа̄нам̣ парипа̄ко; айам̣ вуччати ¶ джара̄. йа̄ тесам̣ ¶ тесам̣ сатта̄нам̣ тамха̄ тамха̄ саттаника̄йа̄ чути чаваната̄ бхедо антарадха̄нам̣ маччу маран̣ам̣ ка̄лакирийа̄ кхандха̄нам̣ бхедо кал̣еварасса никкхепо ( ) [(джӣвитиндрийасса упаччхедо) (сйа̄. кам̣.) евамупарипи, ат̣т̣хакатха̄йам̣ пана на диссати], идам̣ вуччати маран̣ам̣. ити айан̃ча джара̄, идан̃ча маран̣ам̣. идам̣ вуччати, бхиккхаве, джара̄маран̣ам̣.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, джа̄ти? йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣ тамхи тамхи саттаника̄йе джа̄ти сан̃джа̄ти окканти ниббатти абхиниббатти кхандха̄нам̣ па̄тубха̄во а̄йатана̄нам̣ пат̣ила̄бхо. айам̣ вуччати, бхиккхаве, джа̄ти.
‘‘катамо ¶ ча, бхиккхаве, бхаво? тайо ме, бхиккхаве, бхава̄ – ка̄мабхаво, рӯпабхаво, арӯпабхаво. айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхаво.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, упа̄да̄нам̣? чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, упа̄да̄на̄ни – ка̄мупа̄да̄нам̣, дит̣т̣хупа̄да̄нам̣, сӣлаббатупа̄да̄нам̣, аттава̄дупа̄да̄нам̣. идам̣ вуччати, бхиккхаве, упа̄да̄нам̣.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, тан̣ха̄? чхайиме, бхиккхаве, тан̣ха̄ка̄йа̄ – рӯпатан̣ха̄, саддатан̣ха̄, гандхатан̣ха̄, расатан̣ха̄, пхот̣т̣хаббатан̣ха̄, дхамматан̣ха̄. айам̣ вуччати, бхиккхаве, тан̣ха̄.
‘‘катама̄ ¶ ча, бхиккхаве, ведана̄? чхайиме, бхиккхаве, ведана̄ка̄йа̄ – чаккхусампхассаджа̄ ведана̄, сотасампхассаджа̄ ведана̄, гха̄насампхассаджа̄ ведана̄, дживха̄сампхассаджа̄ ведана̄, ка̄йасампхассаджа̄ ведана̄, маносампхассаджа̄ ведана̄. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ведана̄.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, пхассо? чхайиме, бхиккхаве, пхассака̄йа̄ – чаккхусампхассо, сотасампхассо, гха̄насампхассо, дживха̄сампхассо, ка̄йасампхассо, маносампхассо. айам̣ вуччати, бхиккхаве, пхассо.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, сал̣а̄йатанам̣? чаккха̄йатанам̣, сота̄йатанам̣, гха̄на̄йатанам̣, дживха̄йатанам̣, ка̄йа̄йатанам̣, мана̄йатанам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, сал̣а̄йатанам̣.
‘‘катаман̃ча ¶ , бхиккхаве, на̄марӯпам̣? ведана̄, сан̃н̃а̄, четана̄, пхассо, манасика̄ро – идам̣ вуччати на̄мам̣. чатта̄ро ча ¶ маха̄бхӯта̄, чатуннан̃ча маха̄бхӯта̄нам̣ упа̄да̄йарӯпам̣. идам̣ вуччати рӯпам̣. ити идан̃ча на̄мам̣, идан̃ча рӯпам̣. идам̣ вуччати, бхиккхаве, на̄марӯпам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣ам̣? чхайиме, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣ака̄йа̄ – чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣, сотавин̃н̃а̄н̣ам̣, гха̄навин̃н̃а̄н̣ам̣, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣, ка̄йавин̃н̃а̄н̣ам̣, мановин̃н̃а̄н̣ам̣. идам̣ вуччати, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣ам̣.
‘‘катаме ча, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄? тайоме, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄ – ка̄йасан̇кха̄ро, вачӣсан̇кха̄ро, читтасан̇кха̄ро. име вуччанти, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄.
‘‘катама̄ ¶ ча, бхиккхаве, авиджджа̄? йам̣ кхо, бхиккхаве, дуккхе ан̃н̃а̄н̣ам̣, дуккхасамудайе ан̃н̃а̄н̣ам̣, дуккханиродхе ан̃н̃а̄н̣ам̣, дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа ан̃н̃а̄н̣ам̣. айам̣ вуччати, бхиккхаве, авиджджа̄.
‘‘ити ¶ кхо, бхиккхаве, авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. дутийам̣.
3. пат̣ипада̄суттам̣
3. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘миччха̄пат̣ипадан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми самма̄пат̣ипадан̃ча. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣ бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, миччха̄пат̣ипада̄? авиджджа̄паччайа̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ ¶ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, миччха̄пат̣ипада̄.
‘‘катама̄ ¶ ча, бхиккхаве, самма̄пат̣ипада̄? авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, самма̄пат̣ипада̄’’ти. татийам̣.
4. випассӣсуттам̣
4. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘випассисса, бхиккхаве, бхагавато арахато самма̄самбуддхасса ¶ пуббева самбодха̄ анабхисамбуддхасса бодхисаттассева сато етадахоси – ‘киччхам̣ вата̄йам̣ локо а̄панно джа̄йати ча джӣйати ча мӣйати ча чавати ча упападжджати ча. атха ча панимасса дуккхасса ниссаран̣ам̣ наппаджа̄на̄ти джара̄маран̣асса. куда̄ссу на̄ма имасса дуккхасса ниссаран̣ам̣ пан̃н̃а̄йиссати джара̄маран̣асса̄’’’ти?
‘‘атха кхо бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо сати джара̄маран̣ам̣ хоти, ким̣паччайа̄ джара̄маран̣а’нти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘джа̄тийа̄ кхо сати джара̄маран̣ам̣ хоти, джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣а’’’нти.
‘‘атха ¶ кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо сати джа̄ти хоти, ким̣паччайа̄ джа̄тӣ’ти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘бхаве кхо сати джа̄ти хоти, бхавапаччайа̄ джа̄тӣ’’’ти.
‘‘атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо сати бхаво хоти, ким̣паччайа̄ бхаво’ти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ ¶ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘упа̄да̄не кхо сати бхаво хоти, упа̄да̄напаччайа̄ бхаво’’’ти.
‘‘атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо сати упа̄да̄нам̣ хоти, ким̣паччайа̄ упа̄да̄на’нти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ ¶ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘тан̣ха̄йа кхо сати упа̄да̄нам̣ ¶ хоти, тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄на’’’нти.
‘‘атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо сати тан̣ха̄ хоти, ким̣паччайа̄ тан̣ха̄’ти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘ведана̄йа кхо сати тан̣ха̄ хоти, ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄’’’ти.
‘‘атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо сати ведана̄ хоти, ким̣паччайа̄ ведана̄’ти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘пхассе кхо сати ведана̄ хоти, пхассапаччайа̄ ведана̄’’’ти.
‘‘атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо сати пхассо хоти, ким̣паччайа̄ пхассо’ти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘сал̣а̄йатане кхо сати пхассо хоти, сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассо’’’ти.
‘‘атха ¶ кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо сати сал̣а̄йатанам̣ хоти, ким̣паччайа̄ сал̣а̄йатана’нти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘на̄марӯпе кхо сати сал̣а̄йатанам̣ хоти, на̄марӯпапаччайа̄ сал̣а̄йатана’’’нти.
‘‘атха ¶ кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо сати на̄марӯпам̣ хоти, ким̣паччайа̄ на̄марӯпа’нти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘вин̃н̃а̄н̣е кхо сати на̄марӯпам̣ хоти ¶ , вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ на̄марӯпа’’’нти.
‘‘атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо сати вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти, ким̣паччайа̄ вин̃н̃а̄н̣а’нти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘сан̇кха̄ресу кхо сати вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти, сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣а’’’нти.
‘‘атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси ¶ – ‘кимхи ну кхо сати сан̇кха̄ра̄ хонти, ким̣паччайа̄ сан̇кха̄ра̄’ти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘авиджджа̄йа кхо сати сан̇кха̄ра̄ хонти, авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄’’’ти.
‘‘ити хидам̣ авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. ‘самудайо, самудайо’ти кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди.
‘‘атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо асати джара̄маран̣ам̣ на хоти, кисса ниродха̄ джара̄маран̣аниродхо’ти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘джа̄тийа̄ кхо асати джара̄маран̣ам̣ на хоти, джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣аниродхо’’’ти.
‘‘атха ¶ кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо асати джа̄ти на хоти ¶ , кисса ниродха̄ джа̄тиниродхо’ти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса ¶ йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘бхаве кхо асати джа̄ти на хоти, бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо’’’ти.
‘‘атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо асати бхаво на хоти, кисса ниродха̄ бхаваниродхо’ти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘упа̄да̄не кхо асати бхаво на хоти, упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо’’’ти.
‘‘атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо асати упа̄да̄нам̣ на хоти, кисса ниродха̄ упа̄да̄наниродхо’ти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘тан̣ха̄йа кхо асати упа̄да̄нам̣ на хоти, тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо’’’ти.
‘‘атха ¶ кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо асати тан̣ха̄ на хоти, кисса ниродха̄ тан̣ха̄ниродхо’ти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘ведана̄йа кхо асати тан̣ха̄ на хоти, ведана̄ниродха̄ тан̣ха̄ниродхо’’’ти.
‘‘атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо асати ведана̄ на хоти, кисса ниродха̄ ведана̄ниродхо’ти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘пхассе кхо асати ведана̄ на хоти, пхассаниродха̄ ¶ ведана̄ниродхо’’’ти.
‘‘атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо асати пхассо на хоти, кисса ниродха̄ пхассаниродхо’ти? атха кхо бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху ¶ пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘сал̣а̄йатане кхо асати пхассо на хоти, сал̣а̄йатананиродха̄ пхассаниродхо’’’ти.
‘‘атха ¶ кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо асати сал̣а̄йатанам̣ на хоти, кисса ниродха̄ сал̣а̄йатананиродхо’ти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘на̄марӯпе кхо асати сал̣а̄йатанам̣ на хоти, на̄марӯпаниродха̄ сал̣а̄йатананиродхо’’’ти.
‘‘атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо асати на̄марӯпам̣ на хоти, кисса ниродха̄ на̄марӯпаниродхо’ти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘вин̃н̃а̄н̣е кхо асати на̄марӯпам̣ на хоти, вин̃н̃а̄н̣аниродха̄ на̄марӯпаниродхо’’’ти.
‘‘атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо асати вин̃н̃а̄н̣ам̣ на хоти, кисса ниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо’ти? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘сан̇кха̄ресу кхо асати вин̃н̃а̄н̣ам̣ на хоти, сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо’’’ти.
‘‘атха ¶ кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса етадахоси – ‘кимхи ну кхо асати сан̇кха̄ра̄ на хонти, кисса ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо’ти ¶ ? атха кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘авиджджа̄йа кхо асати сан̇кха̄ра̄ на хонти, авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо’’’ти.
‘‘ити хидам̣ авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣти. ‘ниродхо, ниродхо’ти кхо, бхиккхаве, випассисса бодхисаттасса пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди’’. чатуттхам̣.
(саттаннампи буддха̄нам̣ евам̣ виттха̄ретаббо).
5. сикхӣсуттам̣
5. сикхисса ¶ ¶ , бхиккхаве, бхагавато арахато самма̄самбуддхасса…пе….
6. вессабхӯсуттам̣
6. вессабхусса, бхиккхаве, бхагавато арахато самма̄самбуддхасса…пе….
7. какусандхасуттам̣
7. какусандхасса, бхиккхаве, бхагавато арахато самма̄самбуддхасса…пе….
8. кон̣а̄гаманасуттам̣
8. кон̣а̄гаманасса, бхиккхаве, бхагавато арахато самма̄самбуддхасса…пе….
9. кассапасуттам̣
9. кассапасса, бхиккхаве, бхагавато арахато самма̄самбуддхасса…пе….
10. готамасуттам̣
10. ‘‘пуббева ¶ ме, бхиккхаве, самбодха̄ анабхисамбуддхасса бодхисаттассева сато етадахоси – ‘киччхам̣ вата̄йам̣ локо а̄панно джа̄йати ча джӣйати ча мӣйати ча чавати ча упападжджати ча. атха ча панимасса дуккхасса ниссаран̣ам̣ наппаджа̄на̄ти джара̄маран̣асса. куда̄ссу на̄ма имасса дуккхасса ниссаран̣ам̣ пан̃н̃а̄йиссати джара̄маран̣асса̄’’’ти?
‘‘тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘кимхи ну кхо сати джара̄маран̣ам̣ хоти, ким̣паччайа̄ ¶ джара̄маран̣а’нти ¶ ? тасса майхам̣, бхиккхаве, йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘джа̄тийа̄ кхо сати джара̄маран̣ам̣ хоти, джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣а’’’нти.
‘‘тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘кимхи ну кхо сати джа̄ти хоти…пе… бхаво… упа̄да̄нам̣… тан̣ха̄… ведана̄… пхассо… сал̣а̄йатанам̣… на̄марӯпам̣… вин̃н̃а̄н̣ам̣… сан̇кха̄ра̄ хонти, ким̣паччайа̄ сан̇кха̄ра̄’ти? тасса майхам̣, бхиккхаве ¶ , йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘авиджджа̄йа кхо сати сан̇кха̄ра̄ хонти, авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄’’’ти.
‘‘ити хидам̣ авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. ‘самудайо, самудайо’ти кхо ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди.
‘‘тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘кимхи ну кхо асати джара̄маран̣ам̣ на хоти, кисса ниродха̄ джара̄маран̣аниродхо’ти? тасса майхам̣, бхиккхаве, йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘джа̄тийа̄ кхо асати джара̄маран̣ам̣ на хоти, джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣аниродхо’’’ти.
‘‘тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘кимхи ну кхо ¶ асати джа̄ти на хоти…пе… бхаво… упа̄да̄нам̣… тан̣ха̄… ведана̄… пхассо… сал̣а̄йатанам̣… на̄марӯпам̣… вин̃н̃а̄н̣ам̣… сан̇кха̄ра̄ на хонти, кисса ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо’ти? тасса майхам̣, бхиккхаве, йонисо манасика̄ра̄ аху ¶ пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘авиджджа̄йа кхо асати сан̇кха̄ра̄ на хонти, авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо’’’ти.
‘‘ити хидам̣ авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти. ‘ниродхо, ниродхо’ти ¶ кхо ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄дӣ’’ти. дасамо.
буддхавагго пат̣хамо.
тассудда̄нам̣ –
десана̄ вибхан̇гапат̣ипада̄ ча,
випассӣ сикхӣ ча вессабхӯ;
какусандхо кон̣а̄гамано кассапо,
маха̄сакйамуни ча готамоти.
2. а̄ха̄равагго
1. а̄ха̄расуттам̣
11. евам̣ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме…пе… етадавоча – ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, а̄ха̄ра̄ бхӯта̄нам̣ ва̄ сатта̄нам̣ т̣хитийа̄ самбхавесӣнам̣ ва̄ ануггаха̄йа. катаме чатта̄ро? кабал̣ӣка̄ро [кабал̣им̣ка̄ро (сӣ. пӣ.), кавал̣ӣка̄ро (сйа̄. кам̣.)] а̄ха̄ро – ол̣а̄рико ва̄ сукхумо ва̄, пхассо дутийо, маносан̃четана̄ татийа̄, вин̃н̃а̄н̣ам̣ чатуттхам̣. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро а̄ха̄ра̄ бхӯта̄нам̣ ва̄ сатта̄нам̣ т̣хитийа̄ самбхавесӣнам̣ ва̄ ануггаха̄йа’’.
‘‘име, бхиккхаве, чатта̄ро а̄ха̄ра̄ ким̣нида̄на̄ ким̣самудайа̄ ¶ ким̣джа̄тика̄ ким̣пабхава̄? име чатта̄ро а̄ха̄ра̄ тан̣ха̄нида̄на̄ тан̣ха̄самудайа̄ тан̣ха̄джа̄тика̄ тан̣ха̄пабхава̄. тан̣ха̄ ча̄йам̣, бхиккхаве, ким̣нида̄на̄ ким̣самудайа̄ ким̣джа̄тика̄ ким̣пабхава̄? тан̣ха̄ ведана̄нида̄на̄ ведана̄самудайа̄ ведана̄джа̄тика̄ ¶ ведана̄пабхава̄. ведана̄ ча̄йам̣, бхиккхаве, ким̣нида̄на̄ ким̣самудайа̄ ким̣джа̄тика̄ ким̣пабхава̄? ведана̄ пхассанида̄на̄ пхассасамудайа̄ пхассаджа̄тика̄ пхассапабхава̄. пхассо ча̄йам̣, бхиккхаве, ким̣нида̄но ким̣самудайо ким̣джа̄тико ким̣пабхаво? пхассо сал̣а̄йатананида̄но сал̣а̄йатанасамудайо сал̣а̄йатанаджа̄тико сал̣а̄йатанапабхаво. сал̣а̄йатанан̃чидам̣, бхиккхаве, ким̣нида̄нам̣ ¶ ким̣самудайам̣ ким̣джа̄тикам̣ ким̣пабхавам̣? сал̣а̄йатанам̣ на̄марӯпанида̄нам̣ на̄марӯпасамудайам̣ на̄марӯпаджа̄тикам̣ на̄марӯпапабхавам̣. на̄марӯпан̃чидам̣, бхиккхаве, ким̣нида̄нам̣ ким̣самудайам̣ ким̣джа̄тикам̣ ким̣пабхавам̣? на̄марӯпам̣ вин̃н̃а̄н̣анида̄нам̣ вин̃н̃а̄н̣асамудайам̣ вин̃н̃а̄н̣аджа̄тикам̣ вин̃н̃а̄н̣апабхавам̣. вин̃н̃а̄н̣ан̃чидам̣, бхиккхаве, ким̣нида̄нам̣ ким̣самудайам̣ ким̣джа̄тикам̣ ким̣пабхавам̣? вин̃н̃а̄н̣ам̣ сан̇кха̄ранида̄нам̣ сан̇кха̄расамудайам̣ сан̇кха̄раджа̄тикам̣ сан̇кха̄рапабхавам̣. сан̇кха̄ра̄ чиме, бхиккхаве, ким̣нида̄на̄ ким̣самудайа̄ ким̣джа̄тика̄ ким̣пабхава̄? сан̇кха̄ра̄ авиджджа̄нида̄на̄ авиджджа̄самудайа̄ авиджджа̄джа̄тика̄ авиджджа̄пабхава̄.
‘‘ити кхо, бхиккхаве, авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо ¶ …пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. пат̣хамам̣.
2. мол̣ийапхаггунасуттам̣
12. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, а̄ха̄ра̄ бхӯта̄нам̣ ва̄ сатта̄нам̣ т̣хитийа̄ самбхавесӣнам̣ ва̄ ануггаха̄йа. катаме чатта̄ро? кабал̣ӣка̄ро а̄ха̄ро – ол̣а̄рико ва̄ сукхумо ва̄, пхассо дутийо, маносан̃четана̄ татийа̄, вин̃н̃а̄н̣ам̣ чатуттхам̣. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро а̄ха̄ра̄ бхӯта̄нам̣ ва̄ сатта̄нам̣ т̣хитийа̄ самбхавесӣнам̣ ва̄ ануггаха̄йа̄’’ти.
евам̣ вутте, а̄йасма̄ мол̣ийапхаггуно бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, бханте, вин̃н̃а̄н̣а̄ха̄рам̣ а̄ха̄ретӣ’’ти? ‘‘но калло пан̃хо’’ти бхагава̄ авоча – ‘‘‘а̄ха̄ретӣ’ти ахам̣ на вада̄ми. ‘а̄ха̄ретӣ’ти ча̄хам̣ ¶ вадеййам̣, татрасса калло пан̃хо – ‘ко ну кхо, бханте, а̄ха̄ретӣ’ти ¶ ? евам̣ ча̄хам̣ на вада̄ми. евам̣ мам̣ авадантам̣ йо евам̣ пуччхеййа – ‘кисса ну кхо, бханте, вин̃н̃а̄н̣а̄ха̄ро’ти, еса калло пан̃хо. татра каллам̣ веййа̄каран̣ам̣ – ‘вин̃н̃а̄н̣а̄ха̄ро а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббаттийа̄ паччайо, тасмим̣ бхӯте сати сал̣а̄йатанам̣, сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассо’’’ти.
‘‘ко ну кхо, бханте, пхусатӣ’’ти? ‘‘но калло пан̃хо’’ти бхагава̄ авоча – ‘‘‘пхусатӣ’ти ахам̣ на вада̄ми. ‘пхусатӣ’ти ча̄хам̣ вадеййам̣, татрасса калло пан̃хо – ‘ко ну кхо, бханте, пхусатӣ’ти? евам̣ ча̄хам̣ на вада̄ми. евам̣ мам̣ авадантам̣ йо евам̣ пуччхеййа – ‘ким̣паччайа̄ ну кхо, бханте, пхассо’ти, еса калло пан̃хо. татра каллам̣ веййа̄каран̣ам̣ – ‘сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассо, пхассапаччайа̄ ведана̄’’’ти.
‘‘ко ну кхо, бханте, ведайатӣ’’ти [ведийатӣти (сӣ. пӣ. ка.)]? ‘‘но калло пан̃хо’’ти бхагава̄ авоча – ‘‘‘ведайатӣ’ти ахам̣ на вада̄ми. ‘ведайатӣ’ти ча̄хам̣ вадеййам̣, татрасса калло пан̃хо – ‘ко ну кхо, бханте, ведайатӣ’ти? евам̣ ча̄хам̣ на вада̄ми. евам̣ мам̣ авадантам̣ йо евам̣ пуччхеййа – ‘ким̣паччайа̄ ну кхо, бханте, ведана̄’ти, еса калло пан̃хо. татра каллам̣ веййа̄каран̣ам̣ – ‘пхассапаччайа̄ ведана̄, ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄’’’ти.
‘‘ко ¶ ну кхо, бханте, тасатӣ’’ти [тан̣хӣйатӣти (сӣ. сйа̄. кам̣.)]? ‘‘но калло пан̃хо’’ти бхагава̄ авоча – ‘‘‘тасатӣ’ти ахам̣ на вада̄ми ¶ . ‘тасатӣ’ти ча̄хам̣ ¶ вадеййам̣, татрасса калло пан̃хо – ‘ко ну кхо, бханте, тасатӣ’ти? евам̣ ча̄хам̣ на вада̄ми. евам̣ мам̣ авадантам̣ йо евам̣ пуччхеййа – ‘ким̣паччайа̄ ну кхо, бханте, тан̣ха̄’ти, еса калло пан̃хо. татра каллам̣ веййа̄каран̣ам̣ – ‘ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄, тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄на’’’нти.
‘‘ко ну кхо, бханте, упа̄дийатӣ’’ти? ‘‘но калло пан̃хо’’ти бхагава̄ авоча – ‘‘‘упа̄дийатӣ’ти ахам̣ на вада̄ми. ‘упа̄дийатӣ’ти ча̄хам̣ вадеййам̣, татрасса калло пан̃хо – ‘ко ну кхо, бханте, упа̄дийатӣ’ти? евам̣ ча̄хам̣ на вада̄ми. евам̣ мам̣ авадантам̣ йо евам̣ пуччхеййа – ‘ким̣паччайа̄ ну кхо, бханте, упа̄да̄на’нти, еса калло пан̃хо. татра каллам̣ веййа̄каран̣ам̣ ¶ – ‘тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣; упа̄да̄напаччайа̄ бхаво’ти…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти.
‘‘чханнам̣ твева, пхаггуна, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ пхассаниродхо; пхассаниродха̄ ведана̄ниродхо; ведана̄ниродха̄ тан̣ха̄ниродхо; тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо; бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ нируджджханти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. дутийам̣.
3. саман̣абра̄хман̣асуттам̣
13. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ¶ ва̄ джара̄маран̣ам̣ наппаджа̄нанти, джара̄маран̣асамудайам̣ наппаджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхам̣ наппаджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти; джа̄тим̣…пе… бхавам̣… упа̄да̄нам̣… тан̣хам̣… веданам̣… пхассам̣… сал̣а̄йатанам̣… на̄марӯпам̣… вин̃н̃а̄н̣ам̣… сан̇кха̄ре наппаджа̄нанти, сан̇кха̄расамудайам̣ наппаджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхам̣ наппаджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти ¶ , на ме те, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу ва̄ саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ва̄ бра̄хман̣асаммата̄; на ча пана те а̄йасманто са̄ман̃н̃аттхам̣ ва̄ брахман̃н̃аттхам̣ ¶ [бра̄хман̃н̃аттхам̣ (сйа̄. кам̣.) моггалла̄набйа̄каран̣ам̣ олокетаббам̣] ва̄ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти.
‘‘йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ джара̄маран̣ам̣ паджа̄нанти, джара̄маран̣асамудайам̣ паджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхам̣ паджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти; джа̄тим̣…пе… бхавам̣… упа̄да̄нам̣… тан̣хам̣… веданам̣… пхассам̣… сал̣а̄йатанам̣… на̄марӯпам̣… вин̃н̃а̄н̣ам̣… сан̇кха̄ре паджа̄нанти, сан̇кха̄расамудайам̣ паджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхам̣ паджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти, те кхо ме, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу чева саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ча бра̄хман̣асаммата̄; те ча пана̄йасманто са̄ман̃н̃аттхан̃ча брахман̃н̃аттхан̃ча дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. татийам̣.
4. дутийасаман̣абра̄хман̣асуттам̣
14. са̄ваттхийам̣ ¶ ¶ вихарати…пе… ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ име дхамме наппаджа̄нанти, имесам̣ дхамма̄нам̣ самудайам̣ наппаджа̄нанти, имесам̣ дхамма̄нам̣ ниродхам̣ наппаджа̄нанти, имесам̣ дхамма̄нам̣ ниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти, катаме дхамме наппаджа̄нанти, катамесам̣ дхамма̄нам̣ самудайам̣ наппаджа̄нанти, катамесам̣ дхамма̄нам̣ ниродхам̣ наппаджа̄нанти, катамесам̣ дхамма̄нам̣ ниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти’’?
‘‘джара̄маран̣ам̣ наппаджа̄нанти, джара̄маран̣асамудайам̣ наппаджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхам̣ наппаджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти; джа̄тим̣…пе… бхавам̣… упа̄да̄нам̣… тан̣хам̣… веданам̣… пхассам̣… сал̣а̄йатанам̣… на̄марӯпам̣… вин̃н̃а̄н̣ам̣… сан̇кха̄ре наппаджа̄нанти, сан̇кха̄расамудайам̣ наппаджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхам̣ наппаджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти. име дхамме наппаджа̄нанти, имесам̣ дхамма̄нам̣ самудайам̣ наппаджа̄нанти, имесам̣ дхамма̄нам̣ ¶ ниродхам̣ наппаджа̄нанти, имесам̣ дхамма̄нам̣ ниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти. на ме те, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу ва̄ саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ва̄ бра̄хман̣асаммата̄, на ча пана те а̄йасманто са̄ман̃н̃аттхам̣ ва̄ брахман̃н̃аттхам̣ ва̄ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти.
‘‘йе ¶ ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ име дхамме паджа̄нанти, имесам̣ дхамма̄нам̣ самудайам̣ паджа̄нанти, имесам̣ дхамма̄нам̣ ¶ ниродхам̣ паджа̄нанти, имесам̣ дхамма̄нам̣ ниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти, катаме дхамме паджа̄нанти, катамесам̣ дхамма̄нам̣ самудайам̣ паджа̄нанти, катамесам̣ дхамма̄нам̣ ниродхам̣ паджа̄нанти, катамесам̣ дхамма̄нам̣ ниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти?
‘‘джара̄маран̣ам̣ паджа̄нанти, джара̄маран̣асамудайам̣ паджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхам̣ паджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти; джа̄тим̣…пе… бхавам̣… упа̄да̄нам̣… тан̣хам̣… веданам̣… пхассам̣… сал̣а̄йатанам̣… на̄марӯпам̣… вин̃н̃а̄н̣ам̣… сан̇кха̄ре паджа̄нанти, сан̇кха̄расамудайам̣ паджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхам̣ паджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти. име дхамме паджа̄нанти ¶ , имесам̣ дхамма̄нам̣ самудайам̣ паджа̄нанти, имесам̣ дхамма̄нам̣ ниродхам̣ паджа̄нанти, имесам̣ дхамма̄нам̣ ниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти. те кхо ме, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу чева саман̣асаммата̄, бра̄хман̣есу ча бра̄хман̣асаммата̄. те ча пана̄йасманто са̄ман̃н̃аттхан̃ча брахман̃н̃аттхан̃ча дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. чатуттхам̣.
5. качча̄наготтасуттам̣
15. са̄ваттхийам̣ вихарати. атха ¶ кхо а̄йасма̄ качча̄наготто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ качча̄наготто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘самма̄дит̣т̣хи самма̄дит̣т̣хӣ’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, самма̄дит̣т̣хи хотӣ’’ти?
‘‘двайаниссито ¶ кхва̄йам̣, качча̄на, локо йебхуййена – аттхитан̃чева наттхитан̃ча. локасамудайам̣ кхо, качча̄на, йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассато йа̄ локе наттхита̄ са̄ на хоти. локаниродхам̣ кхо, качча̄на, йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассато йа̄ локе аттхита̄ са̄ на хоти. упайупа̄да̄на̄бхинивесавинибандхо [упа̄йупа̄да̄на̄бхинивесавинибандхо (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] кхва̄йам̣, качча̄на, локо йебхуййена. тан̃ча̄йам̣ упайупа̄да̄нам̣ четасо адхит̣т̣ха̄нам̣ абхинивеса̄нусайам̣ на упети на упа̄дийати на̄дхит̣т̣ха̄ти – ‘атта̄ ме’ти. ‘дуккхамева уппаджджама̄нам̣ ¶ уппаджджати, дуккхам̣ нируджджхама̄нам̣ нируджджхатӣ’ти на кан̇кхати на вичикиччхати апарапаччайа̄ н̃а̄н̣амевасса еттха хоти. етта̄вата̄ кхо, качча̄на, самма̄дит̣т̣хи хоти.
‘‘‘саббам̣ аттхӣ’ти кхо, качча̄на, айамеко анто. ‘саббам̣ наттхӣ’ти айам̣ дутийо анто. ете те, качча̄на, убхо анте анупагамма маджджхена татха̄гато дхаммам̣ десети – ‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’’ти. пан̃чамам̣.
6. дхаммакатхикасуттам̣
16. са̄ваттхийам̣ ¶ ¶ …пе… атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘дхаммакатхико ¶ дхаммакатхико’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, дхаммакатхико хотӣ’’ти?
‘‘джара̄маран̣асса че бхиккху ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа дхаммам̣ десети, ‘дхаммакатхико бхиккхӯ’ти алам̣ вачана̄йа. джара̄маран̣асса че бхиккху ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти, ‘дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно бхиккхӯ’ти алам̣ вачана̄йа. джара̄маран̣асса че бхиккху ниббида̄ вира̄га̄ ниродха̄ анупа̄да̄вимутто хоти, ‘дит̣т̣хадхамманибба̄наппатто бхиккхӯ’ти алам̣ вачана̄йа.
‘‘джа̄тийа̄ че бхиккху…пе… бхавасса че бхиккху… упа̄да̄насса че бхиккху… тан̣ха̄йа че бхиккху… ведана̄йа че бхиккху… пхассасса че бхиккху… сал̣а̄йатанасса че бхиккху… на̄марӯпасса че бхиккху… вин̃н̃а̄н̣асса че бхиккху… сан̇кха̄ра̄нам̣ че бхиккху… авиджджа̄йа че бхиккху ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа дхаммам̣ десети, ‘дхаммакатхико бхиккхӯ’ти алам̣ вачана̄йа. авиджджа̄йа че бхиккху ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти, ‘дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно бхиккхӯ’ти алам̣ вачана̄йа. авиджджа̄йа че бхиккху ниббида̄ вира̄га̄ ниродха̄ анупа̄да̄вимутто хоти, ‘дит̣т̣хадхамманибба̄наппатто бхиккхӯ’ти алам̣ вачана̄йа̄’’ти.
7. ачелакассапасуттам̣
17. евам̣ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. атха ¶ кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа ра̄джагахам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. аддаса̄ ¶ кхо ачело кассапо ¶ бхагавантам̣ дӯратова а̄гаччхантам̣. дисва̄на йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо ачело кассапо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘пуччхеййа̄ма майам̣ бхавантам̣ готамам̣ кан̃чидева [кин̃чидева (ка.)] десам̣, саче но бхавам̣ готамо ока̄сам̣ кароти пан̃хасса веййа̄каран̣а̄йа̄’’ти.
‘‘ака̄ло кхо та̄ва, кассапа, пан̃хасса; антарагхарам̣ павит̣т̣хамха̄’’ти. дутийампи кхо ачело кассапо бхагавантам̣ етадавоча ‘‘пуччхеййа̄ма майам̣ бхавантам̣ готамам̣ кан̃чидева десам̣, саче но бхавам̣ готамо ока̄сам̣ кароти пан̃хасса веййа̄каран̣а̄йа̄’’ти. ‘‘ака̄ло кхо та̄ва, кассапа, пан̃хасса; антарагхарам̣ павит̣т̣хамха̄’’ти. татийампи кхо ачело кассапо…пе… антарагхарам̣ павит̣т̣хамха̄ти. евам̣ вутте, ачело кассапо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘на кхо пана майам̣ бхавантам̣ готамам̣ бахудева пуччхитука̄ма̄’’ти. ‘‘пуччха, кассапа, йада̄кан̇кхасӣ’’ти.
‘‘ким̣ ну кхо, бхо готама, ‘сайам̣катам̣ дуккха’нти? ‘ма̄ хевам̣, кассапа̄’ти бхагава̄ авоча. ‘ким̣ пана, бхо готама, парам̣катам̣ дуккха’нти? ‘ма̄ хевам̣, кассапа̄’ти бхагава̄ авоча. ‘ким̣ ну кхо, бхо готама, сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча дуккха’нти? ‘ма̄ хевам̣, кассапа̄’ти бхагава̄ авоча. ‘ким̣ ¶ пана бхо готама, асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ дуккха’нти? ‘ма̄ хевам̣, кассапа̄’ти бхагава̄ авоча. ‘ким̣ ну ¶ кхо, бхо готама, наттхи дуккха’нти? ‘на кхо, кассапа, наттхи дуккхам̣. аттхи кхо, кассапа, дуккха’нти. ‘тена хи бхавам̣ готамо дуккхам̣ на джа̄на̄ти, на пассатӣ’ти. ‘на кхва̄хам̣, кассапа, дуккхам̣ на джа̄на̄ми, на пасса̄ми. джа̄на̄ми кхва̄хам̣, кассапа, дуккхам̣; пасса̄ми кхва̄хам̣, кассапа, дуккха’’’нти.
‘‘ки ну кхо, бхо готама, ‘сайам̣катам̣ дуккха’нти ити пут̣т̣хо сама̄но ‘ма̄ хевам̣, кассапа̄’ти вадеси. ‘ким̣ пана, бхо готама, парам̣катам̣ дуккха’нти ити ¶ пут̣т̣хо сама̄но ‘ма̄ хевам̣, кассапа̄’ти вадеси. ‘ким̣ ну кхо, бхо готама, сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча дуккха’нти ити пут̣т̣хо сама̄но ‘ма̄ хевам̣, кассапа̄’ти вадеси. ‘ким̣ пана, бхо готама, асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ дуккха’нти ити пут̣т̣хо сама̄но ‘ма̄ хевам̣, кассапа̄’ти вадеси. ‘ким̣ ну кхо, бхо готама, наттхи дуккха’нти ити пут̣т̣хо сама̄но ‘на кхо, кассапа, наттхи дуккхам̣ ¶ , аттхи кхо, кассапа, дуккха’нти вадеси. ‘тена хи бхавам̣ готамо дуккхам̣ на джа̄на̄ти на пассатӣ’ти ити пут̣т̣хо сама̄но ‘на кхва̄хам̣, кассапа, дуккхам̣ на джа̄на̄ми на пасса̄ми. джа̄на̄ми кхва̄хам̣, кассапа, дуккхам̣; пасса̄ми кхва̄хам̣, кассапа, дуккха’нти вадеси. а̄чиккхату ча [айам̣ чака̄ро сӣ. поттхаке наттхи] ме, бханте, бхагава̄ дуккхам̣. десету ча [айам̣ чака̄ро сӣ. поттхаке наттхи] ме, бханте, бхагава̄ дуккха’’нти.
‘‘‘со кароти со пат̣исам̣ведайатӣ’ти [пат̣исам̣ведийатӣти (сӣ. пӣ. ка.)] кхо, кассапа, а̄дито сато ‘сайам̣катам̣ дуккха’нти ити вадам̣ сассатам̣ етам̣ парети. ‘ан̃н̃о кароти ан̃н̃о пат̣исам̣ведайатӣ’ти кхо, кассапа, ведана̄бхитуннасса сато ‘парам̣катам̣ дуккха’нти ¶ ити вадам̣ уччхедам̣ етам̣ парети. ете те, кассапа, убхо анте анупагамма маджджхена татха̄гато дхаммам̣ десети – ‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ ¶ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’’ти.
евам̣ вутте, ачело кассапо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бханте, абхиккантам̣, бханте! сеййатха̄пи, бханте, никкуджджитам̣ ва̄ уккуджджеййа…пе… чаккхуманто рӯпа̄ни даккхантӣти; евамевам̣ бхагавата̄ анекапарийа̄йена дхаммо пака̄сито. еса̄хам̣, бханте, бхагавантам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. лабхеййа̄хам̣, бханте, бхагавато сантике паббаджджам̣, лабхеййам̣ упасампада’’нти.
‘‘йо кхо, кассапа, ан̃н̃атиттхийапуббо имасмим̣ дхаммавинайе а̄кан̇кхати паббаджджам̣, а̄кан̇кхати упасампадам̣, со чатта̄ро ма̄се паривасати. чатуннам̣ ма̄са̄нам̣ аччайена [аччайена паривут̣т̣хапарива̄сам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] (паривуттхапарива̄сам̣) а̄раддхачитта̄ бхиккхӯ [бхиккхӯ а̄кан̇кхама̄на̄ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] пабба̄дженти упасампа̄денти бхиккхубха̄ва̄йа. апи ча майа̄ пуггалавематтата̄ видита̄’’ти.
‘‘саче ¶ , бханте, ан̃н̃атиттхийапуббо имасмим̣ дхаммавинайе а̄кан̇кхати паббаджджам̣, а̄кан̇кхати упасампадам̣, чатта̄ро ма̄се паривасати. чатуннам̣ ма̄са̄нам̣ аччайена [аччайена паривут̣т̣хапарива̄сам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] (паривуттхапарива̄сам̣) а̄раддхачитта̄ бхиккхӯ [бхиккхӯ а̄кан̇кхама̄на̄ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] пабба̄дженти упасампа̄денти бхиккхубха̄ва̄йа. ахам̣ чатта̄ри васса̄ни паривасисса̄ми ¶ ¶ , чатуннам̣ васса̄нам̣ аччайена [аччайена паривут̣т̣хапарива̄сам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] (паривуттхапарива̄сам̣) а̄раддхачитта̄ бхиккхӯ пабба̄дженту упасампа̄денту бхиккхубха̄ва̄йа̄’’ти.
алаттха кхо ачело кассапо бхагавато сантике паббаджджам̣, алаттха упасампадам̣. ачирӯпасампанно ча пана̄йасма̄ кассапо еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева – йассаттха̄йа ¶ кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти тадануттарам̣ – брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си. ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ кассапо арахатам̣ ахосӣти. саттамам̣.
8. тимбарукасуттам̣
18. са̄ваттхийам̣ вихарати. атха кхо тимбаруко парибба̄джако йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо тимбаруко парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘‘ким̣ ну кхо, бхо готама, сайам̣катам̣ сукхадуккха’нти? ‘ма̄ хевам̣, тимбарука̄’ти бхагава̄ авоча. ‘ким̣ пана, бхо готама, парам̣катам̣ сукхадуккха’нти? ‘ма̄ хевам̣, тимбарука̄’ти бхагава̄ авоча. ‘ким̣ ну кхо, бхо готама, сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча сукхадуккха’нти? ‘ма̄ хевам̣, тимбарука̄’ти бхагава̄ авоча. ‘ким̣ пана, бхо готама, асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ сукхадуккха’нти? ‘ма̄ хевам̣, тимбарука̄’ти бхагава̄ авоча ¶ . ‘ким̣ ну кхо, бхо готама, наттхи сукхадуккха’нти? ‘на кхо, тимбарука, наттхи сукхадуккхам̣; аттхи кхо, тимбарука, сукхадуккха’нти. ‘тена хи бхавам̣ готамо сукхадуккхам̣ на джа̄на̄ти, на пассатӣ’ти? ‘на кхва̄хам̣, тимбарука, сукхадуккхам̣ на джа̄на̄ми, на пасса̄ми. джа̄на̄ми кхва̄хам̣, тимбарука, сукхадуккхам̣; пасса̄ми кхва̄хам̣, тимбарука, сукхадуккха’’’нти.
‘‘‘ким̣ ¶ ну кхо, бхо готама, сайам̣катам̣ сукхадуккха’нти ити пут̣т̣хо сама̄но ‘ма̄ хевам̣, тимбарука̄’ти вадеси. ‘ким̣ ¶ пана, бхо готама, парам̣катам̣ сукхадуккха’нти ити пут̣т̣хо сама̄но ‘ма̄ ¶ хевам̣, тимбарука̄’ти вадеси. ‘ким̣ ну кхо, бхо готама, сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча сукхадуккха’нти ити пут̣т̣хо сама̄но ‘ма̄ хевам̣, тимбарука̄’ти вадеси. ‘ким̣ пана, бхо готама, асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ сукхадуккха’нти ити пут̣т̣хо сама̄но ‘ма̄ хевам̣, тимбарука̄’ти вадеси. ‘ким̣ ну кхо, бхо готама, наттхи сукхадуккха’нти ити пут̣т̣хо сама̄но ‘на кхо, тимбарука, наттхи сукхадуккхам̣; аттхи кхо, тимбарука, сукхадуккха’нти вадеси. ‘тена хи бхавам̣ готамо сукхадуккхам̣ на джа̄на̄ти, на пассатӣ’ти ити пут̣т̣хо сама̄но ‘на кхва̄хам̣, тимбарука, сукхадуккхам̣ на джа̄на̄ми, на пасса̄ми. джа̄на̄ми кхва̄хам̣, тимбарука, сукхадуккхам̣; пасса̄ми кхва̄хам̣, тимбарука, сукхадуккха’нти вадеси. а̄чиккхату ча ме бхавам̣ готамо сукхадуккхам̣. десету ча ме бхавам̣ готамо сукхадуккха’’нти.
‘‘‘са̄ ведана̄, со ведайатӣ’ти кхо, тимбарука, а̄дито сато ‘сайам̣катам̣ сукхадуккха’нти евампа̄хам̣ на вада̄ми. ‘ан̃н̃а̄ ведана̄, ан̃н̃о ведайатӣ’ти ¶ кхо, тимбарука, ведана̄бхитуннасса сато ‘парам̣катам̣ сукхадуккха’нти евампа̄хам̣ на вада̄ми. ете те, тимбарука, убхо анте анупагамма маджджхена татха̄гато дхаммам̣ десети – ‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’’ти.
евам̣ вутте, тимбаруко парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… еса̄хам̣ бхавантам̣ готамам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. ба̄лапан̣д̣итасуттам̣
19. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘авиджджа̄нӣваран̣асса, бхиккхаве, ба̄ласса тан̣ха̄йа сампайуттасса ¶ евамайам̣ ка̄йо самуда̄гато. ити айан̃чева ка̄йо бахиддха̄ ча на̄марӯпам̣, иттхетам̣ двайам̣ ¶ , двайам̣ пат̣ичча пхассо сал̣ева̄йатана̄ни ¶ [сал̣а̄йатана̄ни (ка.)], йехи пхут̣т̣хо ба̄ло сукхадуккхам̣ пат̣исам̣ведайати етесам̣ ва̄ ан̃н̃атарена’’.
‘‘авиджджа̄нӣваран̣асса, бхиккхаве, пан̣д̣итасса тан̣ха̄йа сампайуттасса евамайам̣ ка̄йо самуда̄гато. ити айан̃чева ка̄йо бахиддха̄ ча на̄марӯпам̣, иттхетам̣ двайам̣, двайам̣ пат̣ичча пхассо сал̣ева̄йатана̄ни, йехи пхут̣т̣хо пан̣д̣ито сукхадуккхам̣ пат̣исам̣ведайати етесам̣ ва̄ ан̃н̃атарена’’.
‘‘татра ¶ , бхиккхаве, ко висесо ко адхиппайа̄со [адхиппа̄йо (сӣ. пӣ. ка.), адхиппа̄йасо (сйа̄. кам̣.) адхи + па + йасу + н̣а + сӣ = адхиппайа̄со] ким̣ на̄на̄каран̣ам̣ пан̣д̣итасса ба̄лена̄’’ти? ‘‘бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄, бхагавам̣неттика̄, бхагавам̣пат̣исаран̣а̄. са̄дху вата, бханте, бхагавантам̣йева пат̣ибха̄ту етасса бха̄ситасса аттхо. бхагавато сутва̄ бхиккхӯ дха̄рессантӣ’’ти.
‘‘тена хи, бхиккхаве, сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха, бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘йа̄йа ча, бхиккхаве, авиджджа̄йа нивутасса ба̄ласса йа̄йа ча тан̣ха̄йа сампайуттасса айам̣ ка̄йо самуда̄гато, са̄ чева авиджджа̄ ба̄ласса аппахӣна̄ са̄ ча тан̣ха̄ апариккхӣн̣а̄. там̣ кисса хету? на, бхиккхаве, ба̄ло ачари брахмачарийам̣ самма̄ дуккхаккхайа̄йа. тасма̄ ба̄ло ка̄йасса бхеда̄ ка̄йӯпаго хоти, со ка̄йӯпаго сама̄но на паримуччати джа̄тийа̄ джара̄маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи. на паримуччати дуккхасма̄ти вада̄ми.
‘‘йа̄йа ча, бхиккхаве, авиджджа̄йа нивутасса пан̣д̣итасса йа̄йа ча тан̣ха̄йа сампайуттасса айам̣ ка̄йо самуда̄гато, са̄ чева авиджджа̄ пан̣д̣итасса пахӣна̄, са̄ ча тан̣ха̄ париккхӣн̣а̄. там̣ кисса хету? ачари, бхиккхаве, пан̣д̣ито брахмачарийам̣ ¶ самма̄ дуккхаккхайа̄йа. тасма̄ пан̣д̣ито ка̄йасса бхеда̄ на ка̄йӯпаго хоти. со ака̄йӯпаго сама̄но паримуччати джа̄тийа̄ джара̄маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи. паримуччати дуккхасма̄ти вада̄ми. айам̣ ¶ кхо ¶ , бхиккхаве, висесо ¶ , айам̣ адхиппайа̄со, идам̣ на̄на̄каран̣ам̣ пан̣д̣итасса ба̄лена йадидам̣ брахмачарийава̄со’’ти. навамам̣.
10. паччайасуттам̣
20. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘пат̣иччасамуппа̄дан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми пат̣иччасамуппанне ча дхамме. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха, бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘катамо ча, бхиккхаве, пат̣иччасамуппа̄до? джа̄типаччайа̄, бхиккхаве, джара̄маран̣ам̣. уппа̄да̄ ва̄ татха̄гата̄нам̣ ануппа̄да̄ ва̄ татха̄гата̄нам̣, т̣хита̄ва са̄ дха̄ту дхаммат̣т̣хитата̄ дхамманийа̄мата̄ идаппаччайата̄. там̣ татха̄гато абхисамбуджджхати абхисамети. абхисамбуджджхитва̄ абхисаметва̄ а̄чиккхати десети пан̃н̃а̄пети пат̣т̣хапети виварати вибхаджати утта̄нӣкароти. ‘пассатха̄’ти ча̄ха – ‘джа̄типаччайа̄, бхиккхаве, джара̄маран̣ам̣’’’.
‘‘бхавапаччайа̄, бхиккхаве, джа̄ти…пе… упа̄да̄напаччайа̄, бхиккхаве, бхаво… тан̣ха̄паччайа̄, бхиккхаве, упа̄да̄нам̣… ведана̄паччайа̄, бхиккхаве, тан̣ха̄… пхассапаччайа̄, бхиккхаве, ведана̄… сал̣а̄йатанапаччайа̄, бхиккхаве, пхассо… на̄марӯпапаччайа̄, бхиккхаве, сал̣а̄йатанам̣… вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄, бхиккхаве, на̄марӯпам̣… сан̇кха̄рапаччайа̄, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣ам̣… авиджджа̄паччайа̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄ уппа̄да̄ ва̄ татха̄гата̄нам̣ ануппа̄да̄ ва̄ татха̄гата̄нам̣, т̣хита̄ва са̄ дха̄ту дхаммат̣т̣хитата̄ дхамманийа̄мата̄ идаппаччайата̄. там̣ татха̄гато абхисамбуджджхати абхисамети ¶ . абхисамбуджджхитва̄ абхисаметва̄ а̄чиккхати ¶ десети пан̃н̃а̄пети пат̣т̣хапети виварати вибхаджати утта̄нӣкароти. ‘пассатха̄’ти ча̄ха ‘авиджджа̄паччайа̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄’. ити кхо, бхиккхаве, йа̄ татра татхата̄ авитатхата̄ анан̃н̃атхата̄ идаппаччайата̄ – айам̣ вуччати, бхиккхаве, пат̣иччасамуппа̄до.
‘‘катаме ча, бхиккхаве, пат̣иччасамуппанна̄ дхамма̄? джара̄маран̣ам̣, бхиккхаве, аниччам̣ сан̇кхатам̣ пат̣иччасамуппаннам̣ кхайадхаммам̣ вайадхаммам̣ вира̄гадхаммам̣ ниродхадхаммам̣. джа̄ти, бхиккхаве, аничча̄ сан̇кхата̄ пат̣иччасамуппанна̄ ¶ кхайадхамма̄ вайадхамма̄ вира̄гадхамма̄ ниродхадхамма̄. бхаво, бхиккхаве, аниччо сан̇кхато пат̣иччасамуппанно кхайадхаммо вайадхаммо вира̄гадхаммо ниродхадхаммо. упа̄да̄нам̣ бхиккхаве…пе… тан̣ха̄, бхиккхаве… ведана̄, бхиккхаве… пхассо, бхиккхаве… сал̣а̄йатанам̣, бхиккхаве… на̄марӯпам̣, бхиккхаве… вин̃н̃а̄н̣ам̣ ¶ , бхиккхаве… сан̇кха̄ра̄, бхиккхаве… авиджджа̄, бхиккхаве, аничча̄ сан̇кхата̄ пат̣иччасамуппанна̄ кхайадхамма̄ вайадхамма̄ вира̄гадхамма̄ ниродхадхамма̄. име вуччанти, бхиккхаве, пат̣иччасамуппанна̄ дхамма̄.
‘‘йато кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса ‘айан̃ча пат̣иччасамуппа̄до, име ча пат̣иччасамуппанна̄ дхамма̄’ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣ха̄ хонти, со вата пуббантам̣ ва̄ пат̣идха̄виссати – ‘ахосим̣ ну кхо ахам̣ [ну кхва̄хам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] атӣтамаддха̄нам̣, нану кхо ахосим̣ атӣтамаддха̄нам̣, ким̣ ну кхо ахосим̣ атӣтамаддха̄нам̣, катхам̣ ну кхо ахосим̣ атӣтамаддха̄нам̣, ким̣ хутва̄ ким̣ ахосим̣ ¶ ну кхо ахам̣ атӣтамаддха̄на’нти; апарантам̣ ва̄ упадха̄виссати [ападха̄виссати (ка.)] – ‘бхависса̄ми ну кхо ахам̣ ана̄гатамаддха̄нам̣, нану кхо бхависса̄ми ана̄гатамаддха̄нам̣ ¶ , ким̣ ну кхо бхависса̄ми ана̄гатамаддха̄нам̣, катхам̣ ну кхо бхависса̄ми ана̄гатамаддха̄нам̣, ким̣ хутва̄ ким̣ бхависса̄ми ну кхо ахам̣ ана̄гатамаддха̄на’нти; етарахи ва̄ паччуппаннам̣ аддха̄нам̣ аджджхаттам̣ катхам̣катхӣ бхависсати – ‘ахам̣ ну кхосми, но ну кхосми, ким̣ ну кхосми, катхам̣ ну кхосми, айам̣ ну кхо сатто куто а̄гато, со кухим̣ гамиссатӣ’ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. там̣ кисса хету? татха̄хи, бхиккхаве, арийаса̄вакасса айан̃ча пат̣иччасамуппа̄до име ча пат̣иччасамуппанна̄ дхамма̄ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣ха̄’’ти. дасамам̣.
а̄ха̄равагго дутийо.
тассудда̄нам̣ –
а̄ха̄рам̣ пхаггуно чева, две ча саман̣абра̄хман̣а̄;
качча̄наготто дхаммакатхикам̣, ачелам̣ тимбарукена ча;
ба̄лапан̣д̣итато чева, дасамо паччайена ча̄ти.
3. дасабалавагго
1. дасабаласуттам̣
21. са̄ваттхийам̣ ¶ ¶ вихарати…пе… ‘‘дасабаласаманна̄гато, бхиккхаве, татха̄гато чатӯхи ча веса̄раджджехи саманна̄гато а̄сабхам̣ т̣ха̄нам̣ пат̣иджа̄на̄ти, париса̄су ¶ сӣхана̄дам̣ надати, брахмачаккам̣ паваттети – ити ¶ рӯпам̣ ити рӯпасса самудайо ити рӯпасса аттхан̇гамо, ити ведана̄ ити ведана̄йа самудайо ити ведана̄йа аттхан̇гамо, ити сан̃н̃а̄ ити сан̃н̃а̄йа самудайо ити сан̃н̃а̄йа аттхан̇гамо, ити сан̇кха̄ра̄ ити сан̇кха̄ра̄нам̣ самудайо ити сан̇кха̄ра̄нам̣ аттхан̇гамо, ити вин̃н̃а̄н̣ам̣ ити вин̃н̃а̄н̣асса самудайо ити вин̃н̃а̄н̣асса аттхан̇гамо. ити имасмим̣ сати идам̣ хоти, имассуппа̄да̄ идам̣ уппаджджати. имасмим̣ асати идам̣ на хоти, имасса ниродха̄ идам̣ нируджджхати. йадидам̣ авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. пат̣хамам̣.
2. дутийадасабаласуттам̣
22. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дасабаласаманна̄гато, бхиккхаве, татха̄гато чатӯхи ча веса̄раджджехи саманна̄гато а̄сабхам̣ т̣ха̄нам̣ пат̣иджа̄на̄ти, париса̄су сӣхана̄дам̣ надати, брахмачаккам̣ паваттетти – ‘ити рӯпам̣ ити рӯпасса самудайо ити рӯпасса аттхан̇гамо, ити ведана̄ ити ведана̄йа самудайо ити ведана̄йа ¶ аттхан̇гамо, ити сан̃н̃а̄ ити сан̃н̃а̄йа самудайо ити сан̃н̃а̄йа аттхан̇гамо, ити сан̇кха̄ра̄ ити сан̇кха̄ра̄нам̣ самудайо ити сан̇кха̄ра̄нам̣ аттхан̇гамо, ити вин̃н̃а̄н̣ам̣ ити вин̃н̃а̄н̣асса самудайо ити вин̃н̃а̄н̣асса аттхан̇гамо. ити имасмим̣ сати идам̣ хоти, имассуппа̄да̄ идам̣ уппаджджати; имасмим̣ асати идам̣ на хоти имасса ниродха̄ идам̣ нируджджхати. йадидам̣ авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… ¶ еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти’’’.
‘‘евам̣ сва̄ккха̄то, бхиккхаве, майа̄ дхаммо утта̄но виват̣о пака̄сито чхиннапилотико. евам̣ сва̄ккха̄те кхо, бхиккхаве, майа̄ дхамме утта̄не виват̣е пака̄сите чхиннапилотике аламева саддха̄паббаджитена кулапуттена вӣрийам̣ а̄рабхитум̣ – ‘ка̄мам̣ тачо ча нха̄ру [наха̄ру (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ча ат̣т̣хи ¶ ча авасиссату, сарӣре упасуссату [авасуссату ма. ни. 2.184] мам̣салохитам̣. йам̣ там̣ пурисатха̄мена пурисавӣрийена пурисапараккамена паттаббам̣, на там̣ апа̄пун̣итва̄ вӣрийасса сан̣т̣ха̄нам̣ бхависсатӣ’’’ти.
‘‘дуккхам̣ ¶ , бхиккхаве, кусӣто вихарати вокин̣н̣о па̄пакехи акусалехи дхаммехи, махантан̃ча садаттхам̣ париха̄пети. а̄раддхавӣрийо ча кхо, бхиккхаве, сукхам̣ вихарати павивитто па̄пакехи акусалехи дхаммехи, махантан̃ча садаттхам̣ парипӯрети. на, бхиккхаве, хӣнена ¶ аггасса патти хоти. аггена ча кхо, бхиккхаве, аггасса патти хоти. ман̣д̣апеййамидам̣, бхиккхаве, брахмачарийам̣, саттха̄ саммукхӣбхӯто. тасма̄тиха, бхиккхаве, вӣрийам̣ а̄рабхатха аппаттасса паттийа̄, анадхигатасса адхигама̄йа, асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. ‘евам̣ но айам̣ амха̄кам̣ паббаджджа̄ аван̃джха̄ бхависсати сапхала̄ саудрайа̄. йесан̃ча [йесам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.), йесам̣ хи (пӣ. ка.)] майам̣ парибхун̃джа̄ма чӣвара-пин̣д̣апа̄тасена̄сана-гила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ тесам̣ те ка̄ра̄ амхесу махаппхала̄ бхависсанти маха̄нисам̣са̄’ти – еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитаббам̣. аттаттхам̣ ва̄ хи, бхиккхаве, сампассама̄нена аламева аппама̄дена сампа̄детум̣; параттхам̣ ва̄ хи, бхиккхаве, сампассама̄нена аламева аппама̄дена сампа̄детум̣; убхайаттхам̣ ва̄ хи, бхиккхаве, сампассама̄нена аламева аппама̄дена сампа̄дету’’нти. дутийам̣.
3. упанисасуттам̣
23. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘джа̄нато ахам̣, бхиккхаве, пассато а̄сава̄нам̣ кхайам̣ вада̄ми, но аджа̄нато но апассато. кин̃ча, бхиккхаве, джа̄нато ким̣ пассато а̄сава̄нам̣ кхайо хоти ¶ ? ити рӯпам̣ ити рӯпасса самудайо ити рӯпасса аттхан̇гамо, ити ведана̄…пе… ити сан̃н̃а̄… ити сан̇кха̄ра̄… ити вин̃н̃а̄н̣ам̣ ити вин̃н̃а̄н̣асса самудайо ити вин̃н̃а̄н̣асса аттхан̇гамоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, джа̄нато евам̣ пассато а̄сава̄нам̣ кхайо хоти’’.
‘‘йамписса ¶ там̣, бхиккхаве, кхайасмим̣ кхайен̃н̃а̄н̣ам̣, тампи саупанисам̣ вада̄ми, но анупанисам̣. ка̄ ча, бхиккхаве, кхайен̃а̄н̣асса упаниса̄? ‘вимуттӣ’тисса ¶ вачанӣйам̣. вимуттимпа̄хам̣ [вимуттимпахам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)], бхиккхаве, саупанисам̣ вада̄ми, но анупанисам̣. ка̄ ча, бхиккхаве, вимуттийа̄ ¶ упаниса̄? ‘вира̄го’тисса вачанӣйам̣. вира̄гампа̄хам̣, бхиккхаве, саупанисам̣ вада̄ми, но анупанисам̣. ка̄ ча, бхиккхаве, вира̄гасса упаниса̄? ‘ниббида̄’тисса вачанӣйам̣. ниббидампа̄хам̣, бхиккхаве, саупанисам̣ вада̄ми, но анупанисам̣. ка̄ ча, бхиккхаве, ниббида̄йа упаниса̄? ‘йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассана’нтисса вачанӣйам̣. йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассанампа̄хам̣, бхиккхаве, саупанисам̣ вада̄ми, но анупанисам̣. ка̄ ча, бхиккхаве, йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассанасса упаниса̄? ‘сама̄дхӣ’тисса вачанӣйам̣. сама̄дхимпа̄хам̣, бхиккхаве, саупанисам̣ вада̄ми, но анупанисам̣.
‘‘ка̄ ча, бхиккхаве, сама̄дхисса упаниса̄? ‘сукха’нтисса вачанӣйам̣. сукхампа̄хам̣, бхиккхаве, саупанисам̣ вада̄ми, но анупанисам̣. ка̄ ча, бхиккхаве, сукхасса упаниса̄? ‘пассаддхӣ’тисса вачанӣйам̣. пассаддхимпа̄хам̣, бхиккхаве, саупанисам̣ вада̄ми, но анупанисам̣. ка̄ ча, бхиккхаве, пассаддхийа̄ упаниса̄? ‘пӣтӣ’тисса вачанӣйам̣. пӣтимпа̄хам̣, бхиккхаве, саупанисам̣ вада̄ми, но анупанисам̣. ка̄ ча, бхиккхаве, пӣтийа̄ упаниса̄? ‘па̄моджджа’нтисса вачанӣйам̣. па̄моджджампа̄хам̣, бхиккхаве, саупанисам̣ вада̄ми, но анупанисам̣. ка̄ ча, бхиккхаве, па̄моджджасса упаниса̄? ‘саддха̄’тисса вачанӣйам̣. саддхампа̄хам̣, бхиккхаве, саупанисам̣ вада̄ми, но анупанисам̣.
‘‘ка̄ ¶ ча, бхиккхаве, саддха̄йа упаниса̄? ‘дуккха’нтисса вачанӣйам̣. дуккхампа̄хам̣, бхиккхаве, саупанисам̣ вада̄ми, но анупанисам̣. ка̄ ча, бхиккхаве, дуккхасса упаниса̄? ‘джа̄тӣ’тисса вачанӣйам̣. джа̄тимпа̄хам̣ ¶ , бхиккхаве, саупанисам̣ вада̄ми, но анупанисам̣. ка̄ ча, бхиккхаве, джа̄тийа̄ упаниса̄? ‘бхаво’тисса вачанӣйам̣. бхавампа̄хам̣, бхиккхаве, саупанисам̣ вада̄ми ¶ , но анупанисам̣. ка̄ ча, бхиккхаве, бхавасса упаниса̄? ‘упа̄да̄на’нтисса вачанӣйам̣. упа̄да̄нампа̄хам̣, бхиккхаве, саупанисам̣ вада̄ми, но анупанисам̣. ка̄ ча, бхиккхаве, упа̄да̄насса упаниса̄? ‘тан̣ха̄’тисса вачанӣйам̣. тан̣хампа̄хам̣, бхиккхаве, саупанисам̣ вада̄ми, но анупанисам̣.
‘‘ка̄ ча, бхиккхаве, тан̣ха̄йа упаниса̄? ‘ведана̄’тисса вачанӣйам̣…пе… ‘пхассо’тисса вачанӣйам̣… ‘сал̣а̄йатана’нтисса вачанӣйам̣… ‘на̄марӯпа’нтисса вачанӣйам̣… ‘вин̃н̃а̄н̣а’нтисса вачанӣйам̣… ‘сан̇кха̄ра̄’тисса вачанӣйам̣. сан̇кха̄репа̄хам̣, бхиккхаве, саупанисе вада̄ми, но анупанисе. ка̄ ча, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄нам̣ упаниса̄? ‘авиджджа̄’тисса вачанӣйам̣.
‘‘ити ¶ кхо, бхиккхаве, авиджджӯпаниса̄ сан̇кха̄ра̄, сан̇кха̄рӯпанисам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣, вин̃н̃а̄н̣ӯпанисам̣ на̄марӯпам̣, на̄марӯпӯпанисам̣ сал̣а̄йатанам̣, сал̣а̄йатанӯпанисо пхассо, пхассӯпаниса̄ ведана̄, веданӯпаниса̄ тан̣ха̄, тан̣хӯпанисам̣ упа̄да̄нам̣, упа̄да̄нӯпанисо бхаво, бхавӯпаниса̄ джа̄ти, джа̄тӯпанисам̣ дуккхам̣, дуккхӯпаниса̄ саддха̄, саддхӯпанисам̣ па̄моджджам̣, па̄моджджӯпаниса̄ пӣти, пӣтӯпаниса̄ пассаддхи, пассаддхӯпанисам̣ сукхам̣, сукхӯпанисо сама̄дхи, сама̄дхӯпанисам̣ йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассанам̣, йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассанӯпаниса̄ ¶ ниббида̄, ниббидӯпанисо вира̄го, вира̄гӯпаниса̄ вимутти, вимуттӯпанисам̣ кхайен̃а̄н̣ам̣.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, упарипаббате тхуллапхуситаке деве вассанте ¶ там̣ удакам̣ йатха̄ниннам̣ паваттама̄нам̣ паббатакандарападараса̄кха̄ парипӯрети. паббатакандарападараса̄кха̄парипӯра̄ кусоббхе [куссуббхе (сӣ. сйа̄. кам̣.), кусуббхе (пӣ.) н̣ва̄ди 129 суттам̣ олокетаббам̣] парипӯренти. кусоббха̄ парипӯра̄ маха̄соббхе парипӯренти. маха̄соббха̄ парипӯра̄ куннадийо парипӯренти. куннадийо парипӯра̄ маха̄надийо парипӯренти. маха̄надийо парипӯра̄ маха̄самуддам̣ парипӯренти.
‘‘евамева кхо, бхиккхаве, авиджджӯпаниса̄ сан̇кха̄ра̄, сан̇кха̄рӯпанисам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣, вин̃н̃а̄н̣ӯпанисам̣ на̄марӯпам̣, на̄марӯпӯпанисам̣ сал̣а̄йатанам̣, сал̣а̄йатанӯпанисо пхассо, пхассӯпаниса̄ ведана̄, веданӯпаниса̄ тан̣ха̄, тан̣хӯпанисам̣ упа̄да̄нам̣, упа̄да̄нӯпанисо бхаво, бхавӯпаниса̄ джа̄ти, джа̄тӯпанисам̣ ¶ дуккхам̣, дуккхӯпаниса̄ саддха̄, саддхӯпанисам̣ па̄моджджам̣, па̄моджджӯпаниса̄ пӣти, пӣтӯпаниса̄ пассаддхи, пассаддхӯпанисам̣ сукхам̣, сукхӯпанисо сама̄дхи, сама̄дхӯпанисам̣ йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассанам̣, йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассанӯпаниса̄ ниббида̄, ниббидӯпанисо вира̄го, вира̄гӯпаниса̄ вимутти, вимуттӯпанисам̣ кхайен̃а̄н̣а’’нти. татийам̣.
4. ан̃н̃атиттхийасуттам̣
24. ра̄джагахе вихарати вел̣уване. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа ра̄джагахам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. атха кхо а̄йасмато са̄рипуттасса етадахоси – ‘‘атиппаго кхо та̄ва ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чаритум̣. йам̣нӯна̄хам̣ йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ а̄ра̄мо тенупасан̇камеййа’’нти.
атха ¶ кхо а̄йасма̄ са̄рипутто йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ ¶ а̄ра̄мо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ¶ техи ан̃н̃атиттхийехи парибба̄джакехи саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ те ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ етадавочум̣ –
‘‘санта̄вусо, са̄рипутта, еке саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти. санти пана̄вусо са̄рипутта, еке саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ парам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти. санта̄вусо са̄рипутта, еке саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча дуккхам̣ пан̃н̃апенти. санти пана̄вусо са̄рипутта, еке саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти. идха, пана̄вусо са̄рипутта, саман̣о готамо ким̣ва̄дӣ кимаккха̄йӣ? катхам̣ бйа̄карама̄на̄ ча майам̣ вуттава̄дино чева саман̣асса готамасса асса̄ма, на ча саман̣ам̣ готамам̣ абхӯтена аббха̄чиккхеййа̄ма, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кареййа̄ма, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нупа̄то [ва̄да̄нува̄до (ка.) дӣ. ни. 1.381] га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхеййа̄’’ти?
‘‘пат̣иччасамуппаннам̣ кхо, а̄вусо, дуккхам̣ вуттам̣ бхагавата̄. ким̣ пат̣ичча? пхассам̣ пат̣ичча. ити ¶ вадам̣ вуттава̄дӣ чева бхагавато асса, на ча бхагавантам̣ абхӯтена аббха̄чиккхеййа, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кареййа, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нупа̄то га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхеййа.
‘‘татра̄вусо, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти тадапи пхассапаччайа̄. йепи те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ парам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти тадапи пхассапаччайа̄. йепи те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча дуккхам̣ пан̃н̃апенти тадапи пхассапаччайа̄. йепи ¶ ¶ те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти тадапи пхассапаччайа̄.
‘‘татра̄вусо, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти, те вата ан̃н̃атра пхасса̄ пат̣исам̣ведиссантӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. йепи те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ парам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти, те вата ан̃н̃атра пхасса̄ пат̣исам̣ведиссантӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. йепи те ¶ саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча дуккхам̣ пан̃н̃апенти, те вата ан̃н̃атра пхасса̄ пат̣исам̣ведиссантӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. йепи те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти, те вата ан̃н̃атра пхасса̄ пат̣исам̣ведиссантӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджатӣ’’ти.
ассоси кхо а̄йасма̄ а̄нандо а̄йасмато са̄рипуттасса техи ан̃н̃атиттхийехи парибба̄джакехи саддхим̣ имам̣ катха̄салла̄пам̣. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо йа̄ватако а̄йасмато са̄рипуттасса техи ан̃н̃атиттхийехи парибба̄джакехи саддхим̣ ахоси катха̄салла̄по там̣ саббам̣ бхагавато а̄рочеси.
‘‘са̄дху са̄дху, а̄нанда, йатха̄ там̣ са̄рипутто самма̄ бйа̄карама̄но ¶ бйа̄кареййа. пат̣иччасамуппаннам̣ кхо, а̄нанда, дуккхам̣ вуттам̣ майа̄. ким̣ пат̣ичча? пхассам̣ пат̣ичча. ити вадам̣ вуттава̄дӣ чева ме асса, на ча мам̣ абхӯтена аббха̄чиккхеййа, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кареййа, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нупа̄то га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхеййа.
‘‘татра̄нанда ¶ , йе те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти тадапи пхассапаччайа̄. йепи ¶ те…пе… йепи те…пе… йепи те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти тадапи пхассапаччайа̄.
‘‘татра̄нанда, йепи те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти, те вата ан̃н̃атра пхасса̄ пат̣исам̣ведиссантӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. йепи те…пе… йепи те…пе… йепи те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти, те вата ан̃н̃атра пхасса̄ пат̣исам̣ведиссантӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати.
‘‘екамида̄хам̣, а̄нанда, самайам̣ идхева ра̄джагахе вихара̄ми вел̣уване каландаканива̄пе. атха кхва̄хам̣, а̄нанда, пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа ра̄джагахам̣ пин̣д̣а̄йа па̄висим̣. тасса майхам̣, а̄нанда, етадахоси – ‘атиппаго ¶ кхо та̄ва ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чаритум̣. йам̣нӯна̄хам̣ йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ а̄ра̄мо тенупасан̇камеййа’’’нти.
‘‘атха кхва̄хам̣, а̄нанда, йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ а̄ра̄мо тенупасан̇камим̣; упасан̇камитва̄ техи ан̃н̃атиттхийехи парибба̄джакехи ¶ саддхим̣ саммодим̣. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдим̣. екамантам̣ нисиннам̣ кхо мам̣, а̄нанда, те ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ етадавочум̣ –
‘санта̄вусо готама, еке саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти. санти пана̄вусо готама, еке саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ парам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти. санта̄вусо готама, еке саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча дуккхам̣ пан̃н̃апенти. санти пана̄вусо готама, еке саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти. идха но а̄йасма̄ готамо ким̣ва̄дӣ кимаккха̄йӣ? катхам̣ бйа̄карама̄на̄ ча майам̣ вуттава̄дино чева а̄йасмато готамасса асса̄ма, на ча а̄йасмантам̣ готамам̣ абхӯтена аббха̄чиккхеййа̄ма ¶ , дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кареййа̄ма, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нупа̄то га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхеййа̄’’’ти?
‘‘евам̣ ¶ вутта̄хам̣, а̄нанда, те ан̃н̃атиттхийе парибба̄джаке етадавочам̣ – ‘пат̣иччасамуппаннам̣ кхо, а̄вусо, дуккхам̣ вуттам̣ майа̄. ким̣ пат̣ичча? пхассам̣ пат̣ичча. ити вадам̣ вуттава̄дӣ чева ме асса, на ча мам̣ абхӯтена аббха̄чиккхеййа, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кареййа, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нупа̄то га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхеййа̄’’’ти.
‘‘татра̄вусо, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти тадапи пхассапаччайа̄. йепи те…пе… йепи те…пе… ¶ йепи те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти тадапи пхассапаччайа̄.
‘‘татра̄вусо, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти, те вата ан̃н̃атра пхасса̄ пат̣исам̣ведиссантӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. йепи те…пе… йепи те…пе… йепи те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти, те вата ан̃н̃атра пхасса̄ пат̣исам̣ведиссантӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджатӣ’’ти. ‘‘аччхарийам̣ бханте, аббхутам̣ бханте ¶ ! йатра хи на̄ма екена падена саббо аттхо вутто бхависсати. сийа̄ ну кхо, бханте, есеваттхо виттха̄рена вуччама̄но гамбхӣро чева асса гамбхӣра̄вабха̄со ча̄’’ти?
‘‘тена ха̄нанда, тан̃н̃еветтха пат̣ибха̄тӯ’’ти. ‘‘саче мам̣, бханте, евам̣ пуччхеййум̣ – ‘джара̄маран̣ам̣, а̄вусо а̄нанда, ким̣нида̄нам̣ ким̣самудайам̣ ким̣джа̄тикам̣ ким̣пабхава’нти? евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййам̣ – ‘джара̄маран̣ам̣ кхо, а̄вусо, джа̄тинида̄нам̣ джа̄тисамудайам̣ джа̄тиджа̄тикам̣ джа̄типабхава’нти. евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййам̣.
‘‘саче ¶ мам̣, бханте, евам̣ пуччхеййум̣ – ‘джа̄ти пана̄вусо а̄нанда, ким̣нида̄на̄ ким̣самудайа̄ ким̣джа̄тика̄ ким̣пабхава̄’ти? евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййам̣ – ‘джа̄ти кхо, а̄вусо, бхаванида̄на̄ бхавасамудайа̄ бхаваджа̄тика̄ бхаваппабхава̄’ти. евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййам̣ ¶ .
‘‘саче мам̣, бханте, евам̣ пуччхеййум̣ – ‘бхаво пана̄вусо а̄нанда, ким̣нида̄но ким̣самудайо ким̣джа̄тико ким̣пабхаво’ти? евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййам̣ – ‘бхаво кхо, а̄вусо, упа̄да̄нанида̄но ¶ упа̄да̄насамудайо упа̄да̄наджа̄тико упа̄да̄наппабхаво’ти. евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййам̣.
‘‘саче мам̣, бханте, евам̣ пуччхеййум̣ – упа̄да̄нам̣ пана̄вусо…пе… тан̣ха̄ пана̄вусо…пе… ведана̄ пана̄вусо…пе… саче мам̣, бханте, евам̣ пуччхеййум̣ – ‘пхассо пана̄вусо а̄нанда, ким̣нида̄но ким̣самудайо ким̣джа̄тико ким̣пабхаво’ти? евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййам̣ – ‘пхассо кхо, а̄вусо, сал̣а̄йатананида̄но сал̣а̄йатанасамудайо сал̣а̄йатанаджа̄тико сал̣а̄йатанаппабхаво’ти. ‘чханнам̣твева, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ пхассаниродхо; пхассаниродха̄ ведана̄ниродхо; ведана̄ниродха̄ тан̣ха̄ниродхо; тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо; бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ нируджджханти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’ти. евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййа’’нти. чатуттхам̣.
5. бхӯмиджасуттам̣
25. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати. атха кхо а̄йасма̄ бхӯмиджо са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ¶ а̄йасмата̄ са̄рипуттена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ¶ а̄йасма̄ бхӯмиджо а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча –
‘‘санта̄вусо са̄рипутта, еке саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катам̣ сукхадуккхам̣ пан̃н̃апенти. санти пана̄вусо са̄рипутта, еке саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ парам̣катам̣ сукхадуккхам̣ пан̃н̃апенти. санта̄вусо са̄рипутта, еке саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча сукхадуккхам̣ пан̃н̃апенти. санти пана̄вусо са̄рипутта, еке саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ сукхадуккхам̣ пан̃н̃апенти. идха но, а̄вусо са̄рипутта, бхагава̄ ким̣ва̄дӣ кимаккха̄йӣ ¶ , катхам̣ бйа̄карама̄на̄ ча майам̣ вуттава̄дино чева бхагавато асса̄ма, на ча бхагавантам̣ абхӯтена аббха̄чиккхеййа̄ма, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кареййа̄ма, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нупа̄то га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхеййа̄’’ти?
‘‘пат̣иччасамуппаннам̣ кхо, а̄вусо, сукхадуккхам̣ вуттам̣ бхагавата̄. ким̣ пат̣ичча? пхассам̣ пат̣ичча. ити вадам̣ вуттава̄дӣ чева бхагавато асса, на ча бхагавантам̣ абхӯтена аббха̄чиккхеййа, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кареййа, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нупа̄то га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхеййа.
‘‘татра̄вусо, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катам̣ сукхадуккхам̣ пан̃н̃апенти, тадапи пхассапаччайа̄. йепи те…пе… йепи те…пе… йепи те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ сукхадуккхам̣ пан̃н̃апенти, тадапи пхассапаччайа̄.
‘‘татра̄вусо, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катам̣ сукхадуккхам̣ ¶ пан̃н̃апенти, те вата ан̃н̃атра пхасса̄ пат̣исам̣ведиссантӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. йепи те…пе. ¶ … йепи те…пе… йепи те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ сукхадуккхам̣ пан̃н̃апенти, те вата ан̃н̃атра пхасса̄ пат̣исам̣ведиссантӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджатӣ’’ти.
ассоси ¶ кхо а̄йасма̄ а̄нандо а̄йасмато са̄рипуттасса а̄йасмата̄ бхӯмиджена саддхим̣ имам̣ катха̄салла̄пам̣. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо йа̄ватако а̄йасмато са̄рипуттасса а̄йасмата̄ бхӯмиджена саддхим̣ ахоси катха̄салла̄по там̣ саббам̣ бхагавато а̄рочеси.
‘‘са̄дху са̄дху, а̄нанда, йатха̄ там̣ са̄рипутто самма̄ бйа̄карама̄но бйа̄кареййа. пат̣иччасамуппаннам̣ кхо, а̄нанда, сукхадуккхам̣ вуттам̣ майа̄. ким̣ пат̣ичча? пхассам̣ пат̣ичча. ити вадам̣ вуттава̄дӣ чева ме асса, на ча мам̣ абхӯтена аббха̄чиккхеййа, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кареййа, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нупа̄то га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхеййа.
‘‘татра̄нанда ¶ , йе те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катам̣ сукхадуккхам̣ пан̃н̃апенти тадапи пхассапаччайа̄. йепи те…пе… йепи те…пе… йепи те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ сукхадуккхам̣ пан̃н̃апенти тадапи пхассапаччайа̄.
‘‘татра̄нанда ¶ , йе те саман̣абра̄хман̣а̄ каммава̄да̄ сайам̣катам̣ сукхадуккхам̣ пан̃н̃апенти, те вата ан̃н̃атра пхасса̄ пат̣исам̣ведиссантӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. йепи те…пе… йепи те…пе… йепи те саман̣абра̄хман̣а̄каммава̄да̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ сукхадуккхам̣ пан̃н̃апенти, те вата ан̃н̃атра пхасса̄ пат̣исам̣ведиссантӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати.
‘‘ка̄йе ва̄ ха̄нанда, сати ка̄йасан̃четана̄хету уппаджджати аджджхаттам̣ ¶ сукхадуккхам̣. ва̄ча̄йа ва̄ ха̄нанда, сати вачӣсан̃четана̄хету уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣. мане ва̄ ха̄нанда, сати маносан̃четана̄хету уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣ авиджджа̄паччайа̄ ча.
‘‘са̄мам̣ ва̄ там̣, а̄нанда, ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, йам̣паччайа̄сса [йам̣паччайа̄йа (сйа̄. кам̣.), йам̣паччайа̄ йам̣ (ка.)] там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣. паре ва̄ там̣ [паре ва̄сса там̣ (сӣ. пӣ.), паре ва̄йатам̣ (сйа̄. кам̣.)], а̄нанда, ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаронти, йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣. сампаджа̄но ва̄ там̣, а̄нанда, ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣. асампаджа̄но ¶ ва̄ там̣, а̄нанда, ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣.
‘‘са̄мам̣ ва̄ там̣, а̄нанда, вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣. паре ¶ ва̄ там̣, а̄нанда, вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаронти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣. сампаджа̄но ва̄ там̣, а̄нанда…пе… асампаджа̄но ва̄ там̣, а̄нанда, вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣.
‘‘са̄мам̣ ва̄ там̣, а̄нанда, маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣. паре ва̄ там̣, а̄нанда, маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаронти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣. сампаджа̄но ва̄ там̣, а̄нанда…пе… асампаджа̄но ва̄ там̣, а̄нанда, маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣.
‘‘имесу ¶ , а̄нанда, дхаммесу авиджджа̄ анупатита̄. авиджджа̄йа твева, а̄нанда, асесавира̄ганиродха̄ со ка̄йо на хоти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣. са̄ ва̄ча̄ на хоти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣. со мано на хоти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати ¶ аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣. кхеттам̣ там̣ на хоти…пе… ваттху там̣ на хоти…пе… а̄йатанам̣ там̣ на хоти…пе… адхикаран̣ам̣ там̣ на хоти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккха’’нти. пан̃чамам̣.
6. упава̄н̣асуттам̣
26. са̄ваттхийам̣ вихарати. атха кхо а̄йасма̄ упава̄н̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ упава̄н̣о бхагавантам̣ етадавоча ¶ –
‘‘санти, бханте, еке саман̣абра̄хман̣а̄ сайам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти. санти пана, бханте, еке саман̣абра̄хман̣а̄ парам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти. санти пана, бханте, еке саман̣абра̄хман̣а̄ сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча дуккхам̣ пан̃н̃апенти. санти пана, бханте, еке саман̣абра̄хман̣а̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти. идха но, бханте, бхагава̄ ким̣ва̄дӣ кимаккха̄йӣ катхам̣ бйа̄карама̄на̄ ча майам̣ вуттава̄дино чева бхагавато асса̄ма, на ча бхагавантам̣ абхӯтена ¶ аббха̄чиккхеййа̄ма, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кареййа̄ма, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нупа̄то га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхеййа̄’’ти?
‘‘пат̣иччасамуппаннам̣ кхо, упава̄н̣а, дуккхам̣ вуттам̣ майа̄. ким̣ пат̣ичча? пхассам̣ пат̣ичча. ити вадам̣ вуттава̄дӣ чева ме асса, на ча мам̣ абхӯтена аббха̄чиккхеййа, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кареййа, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нупа̄то га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхеййа.
‘‘татра, упава̄н̣а, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ сайам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти, тадапи пхассапаччайа̄. йепи те…пе… йепи те…пе… йепи те саман̣абра̄хман̣а̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти тадапи пхассапаччайа̄.
‘‘татра ¶ ¶ , упава̄н̣а, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ сайам̣катам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти, те вата ан̃н̃а пхасса̄ пат̣исам̣ведиссантӣти ¶ нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. йепи те…пе… йепи те…пе… йепи те саман̣абра̄хман̣а̄ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ дуккхам̣ пан̃н̃апенти, те вата ан̃н̃атра пхасса̄ пат̣исам̣ведиссантӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджатӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. паччайасуттам̣
27. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘авиджджа̄паччайа̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, джара̄маран̣ам̣? йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣ тамхи тамхи саттаника̄йе джара̄ джӣран̣ата̄ кхан̣д̣иччам̣ па̄личчам̣ валиттачата̄ а̄йуно сам̣ха̄ни индрийа̄нам̣ парипа̄ко – айам̣ вуччати джара̄. йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣ тамха̄ тамха̄ саттаника̄йа̄ чути чаваната̄ бхедо антарадха̄нам̣ маччу маран̣ам̣ ка̄лакирийа̄ кхандха̄нам̣ бхедо кал̣еварасса никкхепо; идам̣ вуччати маран̣ам̣. ити айан̃ча джара̄ идан̃ча маран̣ам̣. идам̣ вуччати, бхиккхаве, джара̄маран̣ам̣. джа̄тисамудайа̄ джара̄маран̣асамудайо; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣аниродхо. айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго джара̄маран̣аниродхага̄минӣ пат̣ипада̄. сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи, самма̄сан̇каппо, самма̄ва̄ча̄, самма̄камманто, самма̄а̄джӣво, самма̄ва̄йа̄мо, самма̄сати, самма̄сама̄дхи.
‘‘катама̄ ¶ ча, бхиккхаве, джа̄ти…пе… катамо ча, бхиккхаве, бхаво… катаман̃ча, бхиккхаве, упа̄да̄нам̣… катама̄ ¶ ча, бхиккхаве, тан̣ха̄… катама̄ ча, бхиккхаве, ведана̄… катамо ча, бхиккхаве ¶ , пхассо… катаман̃ча, бхиккхаве, сал̣а̄йатанам̣… катаман̃ча, бхиккхаве, на̄марӯпам̣… катаман̃ча, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣ам̣…?
‘‘катаме ¶ ча, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄? тайоме, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄ – ка̄йасан̇кха̄ро, вачӣсан̇кха̄ро, читтасан̇кха̄ро. име вуччанти, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄. авиджджа̄самудайа̄ сан̇кха̄расамудайо; авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо. айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго сан̇кха̄раниродхага̄минӣ пат̣ипада̄. сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи.
‘‘йато кхо, бхиккхаве, арийаса̄вако евам̣ паччайам̣ паджа̄на̄ти, евам̣ паччайасамудайам̣ паджа̄на̄ти, евам̣ паччайаниродхам̣ паджа̄на̄ти, евам̣ паччайаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄на̄ти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, арийаса̄вако дит̣т̣хисампанно итипи, дассанасампанно итипи, а̄гато имам̣ саддхаммам̣ итипи, пассати имам̣ саддхаммам̣ итипи, секкхена н̃а̄н̣ена саманна̄гато итипи, секкха̄йа виджджа̄йа саманна̄гато итипи, дхаммасотам̣ сама̄панно итипи, арийо ниббедхикапан̃н̃о итипи, аматадва̄рам̣ а̄хачча тит̣т̣хати итипӣ’’ти. саттамам̣.
8. бхиккхусуттам̣
28. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘татра кхо…пе… идха, бхиккхаве, бхиккху джара̄маран̣ам̣ паджа̄на̄ти, джара̄маран̣асамудайам̣ паджа̄на̄ти, джара̄маран̣аниродхам̣ паджа̄на̄ти, джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄на̄ти, джа̄тим̣ паджа̄на̄ти…пе… бхавам̣ паджа̄на̄ти… упа̄да̄нам̣ паджа̄на̄ти… тан̣хам̣ ¶ паджа̄на̄ти… веданам̣ паджа̄на̄ти… пхассам̣ паджа̄на̄ти… сал̣а̄йатанам̣ паджа̄на̄ти… на̄марӯпам̣ паджа̄на̄ти… вин̃н̃а̄н̣ам̣ паджа̄на̄ти… сан̇кха̄ре паджа̄на̄ти, сан̇кха̄расамудайам̣ паджа̄на̄ти ¶ , сан̇кха̄раниродхам̣ паджа̄на̄ти, сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄на̄ти.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, джара̄маран̣ам̣? йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣ тамхи тамхи саттаника̄йе джара̄ джӣран̣ата̄ кхан̣д̣иччам̣ па̄личчам̣ валиттачата̄ а̄йуно сам̣ха̄ни индрийа̄нам̣ парипа̄ко – айам̣ вуччати джара̄. йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣ тамха̄ тамха̄ саттаника̄йа̄ чути чаваната̄ бхедо антарадха̄нам̣ маччу маран̣ам̣ ка̄лакирийа̄ кхандха̄нам̣ бхедо кал̣еварасса никкхепо; идам̣ вуччати ¶ маран̣ам̣. ити айам̣ ча джара̄ идан̃ча маран̣ам̣. идам̣ вуччати, бхиккхаве, джара̄маран̣ам̣. джа̄тисамудайа̄ ¶ джара̄маран̣асамудайо; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣аниродхо. айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго джара̄маран̣аниродхага̄минӣ пат̣ипада̄. сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, джа̄ти…пе… катамо ча, бхиккхаве, бхаво… катаман̃ча, бхиккхаве, упа̄да̄нам̣… ведана̄… пхассо… сал̣а̄йатанам̣… на̄марӯпам̣… вин̃н̃а̄н̣ам̣….
‘‘катаме ча, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄? тайоме, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄ – ка̄йасан̇кха̄ро, вачӣсан̇кха̄ро, читтасан̇кха̄ро. име вуччанти, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄. авиджджа̄самудайа̄ сан̇кха̄расамудайо; авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо. айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго сан̇кха̄раниродхага̄минӣ пат̣ипада̄. сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи.
‘‘йато кхо, бхиккхаве, бхиккху евам̣ джара̄маран̣ам̣ паджа̄на̄ти, евам̣ джара̄маран̣асамудайам̣ паджа̄на̄ти, евам̣ джара̄маран̣аниродхам̣ ¶ паджа̄на̄ти, евам̣ джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄на̄ти, евам̣ джа̄тим̣ паджа̄на̄ти…пе… бхавам̣… упа̄да̄нам̣… тан̣хам̣… веданам̣… пхассам̣… сал̣а̄йатанам̣… на̄марӯпам̣… вин̃н̃а̄н̣ам̣ ¶ … сан̇кха̄ре… сан̇кха̄расамудайам̣… сан̇кха̄раниродхам̣… евам̣ сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄на̄ти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху дит̣т̣хисампанно итипи, дассанасампанно итипи, а̄гато имам̣ саддхаммам̣ итипи, пассати имам̣ саддхаммам̣ итипи, секкхена н̃а̄н̣ена саманна̄гато итипи, секкха̄йа виджджа̄йа саманна̄гато итипи, дхаммасотам̣ сама̄панно итипи, арийо ниббедхикапан̃н̃о итипи, аматадва̄рам̣ а̄хачча тит̣т̣хати итипӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. саман̣абра̄хман̣асуттам̣
29. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘татра кхо…пе… йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ¶ ва̄ джара̄маран̣ам̣ на париджа̄нанти, джара̄маран̣асамудайам̣ на париджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхам̣ на париджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ на париджа̄нанти, джа̄тим̣ на париджа̄нанти…пе… бхавам̣… упа̄да̄нам̣… тан̣хам̣… веданам̣… пхассам̣… сал̣а̄йатанам̣… на̄марӯпам̣… вин̃н̃а̄н̣ам̣… сан̇кха̄ре… сан̇кха̄расамудайам̣… сан̇кха̄раниродхам̣… сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ на париджа̄нанти. на мете, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу ва̄ саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ва̄ бра̄хман̣асаммата̄. на ча панете ¶ а̄йасманто са̄ман̃н̃аттхам̣ ва̄ брахман̃н̃аттхам̣ ва̄ дит̣т̣хева дхамме ¶ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти’’.
‘‘йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ джара̄маран̣ам̣ париджа̄нанти, джара̄маран̣асамудайам̣ париджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхам̣ париджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ париджа̄нанти, джа̄тим̣ париджа̄нанти…пе… бхавам̣… упа̄да̄нам̣… тан̣хам̣… веданам̣… пхассам̣… сал̣а̄йатанам̣… на̄марӯпам̣… вин̃н̃а̄н̣ам̣… сан̇кха̄ре париджа̄нанти ¶ , сан̇кха̄расамудайам̣ париджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхам̣ париджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ париджа̄нанти. те кхо ме, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу чева саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ча бра̄хман̣асаммата̄. те ча пана̄йасманто са̄ман̃н̃аттхан̃ча брахман̃н̃аттхан̃ча дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. навамам̣.
10. дутийасаман̣абра̄хман̣асуттам̣
30. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘татра кхо…пе… йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ джара̄маран̣ам̣ наппаджа̄нанти, джара̄маран̣асамудайам̣ наппаджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхам̣ наппаджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти те вата джара̄маран̣ам̣ саматиккамма т̣хассантӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. джа̄тим̣ наппаджа̄нанти…пе… бхавам̣… упа̄да̄нам̣… тан̣хам̣… веданам̣… пхассам̣… сал̣а̄йатанам̣… на̄марӯпам̣… вин̃н̃а̄н̣ам̣… сан̇кха̄ре наппаджа̄нанти, сан̇кха̄расамудайам̣ наппаджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхам̣ наппаджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти те вата сан̇кха̄ре саматиккамма т̣хассантӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати’’.
‘‘йе ¶ ¶ ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ джара̄маран̣ам̣ паджа̄нанти, джара̄маран̣асамудайам̣ паджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхам̣ паджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти те вата джара̄маран̣ам̣ саматиккамма т̣хассантӣти т̣ха̄наметам̣ виджджати. джа̄тим̣ паджа̄нанти…пе… бхавам̣… упа̄да̄нам̣… тан̣хам̣… веданам̣… пхассам̣… сал̣а̄йатанам̣… на̄марӯпам̣… вин̃н̃а̄н̣ам̣… сан̇кха̄ре паджа̄нанти, сан̇кха̄расамудайам̣ паджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхам̣ паджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти. те вата сан̇кха̄ре саматиккамма т̣хассантӣти т̣ха̄наметам̣ виджджатӣ’’ти. дасамам̣.
дасабалавагго ¶ татийо.
тассудда̄нам̣ –
две ¶ дасабала̄ упаниса̄ ча, ан̃н̃атиттхийабхӯмиджо;
упава̄н̣о паччайо бхиккху, две ча саман̣абра̄хман̣а̄ти.
4. кал̣а̄ракхаттийавагго
1. бхӯтасуттам̣
31. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати. татра кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ а̄мантеси – ‘‘вуттамидам̣, са̄рипутта, па̄ра̄йане [па̄ра̄йан̣е (сӣ.)] аджитапан̃хе –
‘‘йе ча сан̇кха̄тадхамма̄се, йе ча секкха̄ путхӯ идха;
тесам̣ ме нипако ирийам̣, пут̣т̣хо пабрӯхи ма̄риса̄’’ти.
‘‘имасса ну кхо, са̄рипутта, сам̣кхиттена бха̄ситасса катхам̣ виттха̄рена аттхо дат̣т̣хаббо’’ти? евам̣ ¶ вутте, а̄йасма̄ са̄рипутто тун̣хӣ ахоси. дутийампи кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ а̄мантеси…пе… дутийампи кхо а̄йасма̄ са̄рипутто тун̣хӣ ахоси. татийампи кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ а̄мантеси – ‘‘вуттамидам̣, са̄рипутта, па̄ра̄йане аджитапан̃хе –
‘‘йе ча сан̇кха̄тадхамма̄се, йе ча секкха̄ путхӯ идха;
тесам̣ ме нипако ирийам̣, пут̣т̣хо пабрӯхи ма̄риса̄’’ти.
‘‘имасса ¶ ну кхо, са̄рипутта, сам̣кхиттена бха̄ситасса катхам̣ виттха̄рена аттхо дат̣т̣хаббо’’ти? татийампи кхо а̄йасма̄ са̄рипутто тун̣хӣ ахоси.
‘‘бхӯтамиданти, са̄рипутта, пассасӣ’’ти? бхӯтамиданти, бханте, йатха̄бхӯтам̣ ¶ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. бхӯтамиданти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ бхӯтасса ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти. тада̄ха̄расамбхаванти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. тада̄ха̄расамбхаванти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ а̄ха̄расамбхавасса ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно ¶ хоти. тада̄ха̄раниродха̄ йам̣ бхӯтам̣ там̣ ниродхадхамманти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. тада̄ха̄раниродха̄ йам̣ бхӯтам̣ там̣ ниродхадхамманти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ ниродхадхаммасса ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти. евам̣ кхо, бханте, секкхо хоти.
‘‘катхан̃ча, бханте, сан̇кха̄тадхаммо хоти? бхӯтамиданти, бханте, йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. бхӯтамиданти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ бхӯтасса ниббида̄ вира̄га̄ ниродха̄ анупа̄да̄ вимутто хоти. тада̄ха̄расамбхаванти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. тада̄ха̄расамбхаванти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ а̄ха̄расамбхавасса ниббида̄ вира̄га̄ ниродха̄ анупа̄да̄ вимутто хоти. тада̄ха̄раниродха̄ йам̣ бхӯтам̣ там̣ ниродхадхамманти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. тада̄ха̄раниродха̄ йам̣ бхӯтам̣ там̣ ниродхадхамманти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ ниродхадхаммасса ниббида̄ вира̄га̄ ниродха̄ ¶ анупа̄да̄ вимутто хоти. евам̣ кхо, бханте, сан̇кха̄тадхаммо хоти. ити кхо, бханте, йам̣ там̣ вуттам̣ па̄ра̄йане аджитапан̃хе –
‘‘йе ¶ ¶ ча сан̇кха̄тадхамма̄се, йе ча секкха̄ путхӯ идха;
тесам̣ ме нипако ирийам̣, пут̣т̣хо пабрӯхи ма̄риса̄’’ти.
‘‘имасса кхва̄хам̣, бханте, сам̣кхиттена бха̄ситасса евам̣ виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄на̄мӣ’’ти.
‘‘са̄дху са̄дху, са̄рипутта, бхӯтамиданти, са̄рипутта, йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. бхӯтамиданти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ бхӯтасса ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣иппанно хоти. тада̄ха̄расамбхаванти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. тада̄ха̄расамбхаванти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ а̄ха̄расамбхавасса ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти. тада̄ха̄раниродха̄ йам̣ бхӯтам̣ ниродхадхамманти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. тада̄ха̄раниродха̄ йам̣ бхӯтам̣ там̣ ниродхадхамманти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ ниродхадхаммасса ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти. евам̣ кхо, са̄рипутта, секкхо хоти.
‘‘катхан̃ча, са̄рипутта, сан̇кха̄тадхаммо хоти? бхӯтамиданти, са̄рипутта, йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. бхӯтамиданти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ ¶ бхӯтасса ниббида̄ вира̄га̄ ниродха̄ анупа̄да̄ вимутто хоти. тада̄ха̄расамбхаванти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. тада̄ха̄расамбхаванти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ а̄ха̄расамбхавасса ниббида̄ вира̄га̄ ниродха̄ анупа̄да̄ вимутто хоти. тада̄ха̄раниродха̄ йам̣ бхӯтам̣ там̣ ниродхадхамманти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. тада̄ха̄раниродха̄ ¶ йам̣ бхӯтам̣ там̣ ниродхадхамманти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄ ¶ дисва̄ ниродхадхаммасса ниббида̄ вира̄га̄ ниродха̄ анупа̄да̄ вимутто хоти. евам̣ кхо, са̄рипутта, сан̇кха̄тадхаммо хоти. ити кхо, са̄рипутта, йам̣ там̣ вуттам̣ па̄ра̄йане аджитапан̃хе –
‘‘йе ча сан̇кха̄тадхамма̄се, йе ча секкха̄ путхӯ идха;
тесам̣ ме нипако ирийам̣, пут̣т̣хо пабрӯхи ма̄риса̄’’ти.
‘‘имасса кхо са̄рипутта сам̣кхиттена бха̄ситасса евам̣ виттха̄рена аттхо дат̣т̣хаббо’’ти. пат̣хамам̣.
2. кал̣а̄расуттам̣
32. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати. атха кхо кал̣а̄ракхаттийо бхиккху йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ са̄рипуттена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо кал̣а̄ракхаттийо бхиккху а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча – ‘‘мол̣ийапхаггуно, а̄вусо са̄рипутта, бхиккху сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ваттоти. на хи нӯна со а̄йасма̄ имасмим̣ дхаммавинайе асса̄самалаттха̄ти. тена ха̄йасма̄ са̄рипутто имасмим̣ дхаммавинайе асса̄сам̣ патто’’ти?
‘‘на кхва̄хам̣, а̄вусо, кан̇кха̄мӣ’’ти. ‘‘а̄йатим̣, пана̄вусо’’ти?
‘‘на кхва̄хам̣, а̄вусо, вичикиччха̄мӣ’’ти.
атха кхо кал̣а̄ракхаттийо бхиккху ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди ¶ . екамантам̣ нисинно кхо кал̣а̄ракхаттийо бхиккху бхагавантам̣ ¶ етадавоча – ‘‘а̄йасмата̄, бханте, са̄рипуттена ан̃н̃а̄ бйа̄ката̄ – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти.
атха кхо бхагава̄ ан̃н̃атарам̣ бхиккхум̣ а̄мантеси – ‘‘ехи твам̣, бхиккху, мама вачанена са̄рипуттам̣ а̄мантехи – ‘саттха̄ там̣, а̄вусо са̄рипутта, а̄мантетӣ’’’ти ¶ . ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо со бхиккху бхагавато пат̣иссутва̄ йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча – ‘‘саттха̄ там̣, а̄вусо са̄рипутта, а̄мантетӣ’’ти. ‘‘евам̣, а̄вусо’’ти кхо а̄йасма̄ са̄рипутто тасса бхиккхуно пат̣иссутва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘саччам̣ кира тайа̄, са̄рипутта, ан̃н̃а̄ бйа̄ката̄ – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти? ‘‘на кхо, бханте, етехи падехи етехи бйан̃джанехи аттхо [аттхо ча (сйа̄. кам̣. ка.)] вутто’’ти. ‘‘йена кеначипи, са̄рипутта, парийа̄йена кулапутто ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти, атха кхо бйа̄катам̣ бйа̄катато дат̣т̣хабба’’нти. ‘‘нану ахампи ¶ , бханте, евам̣ вада̄ми – ‘на кхо, бханте, етехи падехи етехи бйан̃джанехи аттхо вутто’’’ти.
‘‘саче там̣, са̄рипутта, евам̣ пуччхеййум̣ – ‘катхам̣ джа̄ната̄ пана тайа̄, а̄вусо са̄рипутта, катхам̣ пассата̄ ан̃н̃а̄ ¶ бйа̄ката̄ – кхӣн̣а̄ джа̄ти вуситам̣ брахмачарийам̣ катам̣ каран̣ӣйам̣ на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄мӣ’ти. евам̣ пут̣т̣хо твам̣, са̄рипутта, кинти бйа̄кареййа̄сӣ’’ти?
‘‘саче мам̣, бханте, евам̣ пуччхеййум̣ – ‘катхам̣ джа̄ната̄ пана тайа̄, а̄вусо са̄рипутта, катхам̣ пассата̄ ан̃н̃а̄ бйа̄ката̄ – кхӣн̣а̄ ¶ джа̄ти вуситам̣ брахмачарийам̣ катам̣ каран̣ӣйам̣ на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄мӣ’ти; евам̣ пут̣т̣хохам̣ [пут̣т̣хо ахам̣ (сйа̄. кам̣.), пут̣т̣ха̄хам̣ (пӣ. ка.)], бханте, евам̣ бйа̄кареййам̣ – ‘йам̣нида̄на̄, а̄вусо, джа̄ти, тасса нида̄насса кхайа̄ кхӣн̣асмим̣ кхӣн̣а̄мхӣти видитам̣. кхӣн̣а̄мхӣти видитва̄ – кхӣн̣а̄джа̄ти вуситам̣ брахмачарийам̣ катам̣ каран̣ӣйам̣ на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄мӣ’ти. евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййа’’нти.
‘‘саче пана там̣, са̄рипутта, евам̣ пуччхеййум̣ – ‘джа̄ти пана̄вусо са̄рипутта, ким̣нида̄на̄ ким̣самудайа̄ ким̣джа̄тика̄ ким̣пабхава̄’ти? евам̣ пут̣т̣хо там̣, са̄рипутта, кинти бйа̄кареййа̄сӣ’’ти? ‘‘саче мам̣, бханте, евам̣ пуччхеййум̣ – ‘джа̄ти пана̄вусо са̄рипутта, ким̣нида̄на̄ ким̣самудайа̄ ким̣джа̄тика̄ ким̣пабхава̄’ти? евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййам̣ – ‘джа̄ти кхо, а̄вусо, бхаванида̄на̄ бхавасамудайа̄ ¶ бхаваджа̄тика̄ бхаваппабхава̄’ти. евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййа’’нти.
‘‘саче пана там̣, са̄рипутта, евам̣ пуччхеййум̣ – ‘бхаво пана̄вусо са̄рипутта, ким̣нида̄но ким̣самудайо ким̣джа̄тико ким̣пабхаво’ти? евам̣ пут̣т̣хо твам̣, са̄рипутта, кинти бйа̄кареййа̄сӣ’’ти? ‘‘саче мам̣, бханте, евам̣ пуччхеййум̣ – ‘бхаво пана̄вусо са̄рипутта, ким̣нида̄но ким̣самудайо ким̣джа̄тико ким̣пабхаво’ти ¶ ? евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййам̣ – ‘бхаво кхо, а̄вусо, упа̄да̄нанида̄но упа̄да̄насамудайо упа̄да̄наджа̄тико упа̄да̄наппабхаво’ти. евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййа’’нти.
‘‘саче ¶ пана там̣, са̄рипутта, евам̣ пуччхеййум̣ – ‘упа̄да̄нам̣ пана̄вусо…пе… саче пана там̣, са̄рипутта, евам̣ пуччхеййум̣ – тан̣ха̄ пана̄вусо са̄рипутта, ким̣нида̄на̄ ким̣самудайа̄ ким̣джа̄тика̄ ким̣пабхава̄’ти? евам̣ пут̣т̣хо твам̣, са̄рипутта, кинти бйа̄кареййа̄сӣ’’ти? ‘‘саче ¶ мам̣, бханте, евам̣ пуччхеййум̣ – тан̣ха̄ пана̄вусо са̄рипутта, ким̣нида̄на̄ ким̣самудайа̄ ким̣джа̄тика̄ ким̣пабхава̄’ти? евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййам̣ – ‘тан̣ха̄ кхо, а̄вусо, ведана̄нида̄на̄ ведана̄самудайа̄ ведана̄джа̄тика̄ ведана̄пабхава̄’ти. евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййа’’нти.
‘‘саче ¶ пана там̣, са̄рипутта, евам̣ пуччхеййум̣ – ‘катхам̣ джа̄нато пана те, а̄вусо са̄рипутта, катхам̣ пассато йа̄ ведана̄су нандӣ са̄ на упат̣т̣ха̄сӣ’ти. евам̣ пут̣т̣хо твам̣, са̄рипутта, кинти бйа̄кареййа̄сӣ’’ти? ‘‘саче мам̣, бханте, евам̣ пуччхеййум̣ – ‘катхам̣ джа̄нато пана те, а̄вусо са̄рипутта, катхам̣ пассато йа̄ ведана̄су нандӣ са̄ на упат̣т̣ха̄сӣ’ти евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййам̣ – ‘тиссо кхо има̄, а̄вусо, ведана̄. катама̄ тиссо? сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄. има̄ кхо, а̄вусо, тиссо ведана̄ аничча̄. йаданиччам̣ там̣ дуккханти видитам̣ [видита̄ (т̣ӣка̄)], йа̄ ведана̄су нандӣ са̄ на упат̣т̣ха̄сӣ’ти. евам̣, пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййа’’нти.
‘‘са̄дху са̄дху, са̄рипутта. айампи кхо, са̄рипутта, парийа̄йо, етассева аттхасса сам̣кхиттена веййа̄каран̣а̄йа – ‘йам̣ кин̃чи ведайитам̣ там̣ дуккхасми’’’нти.
‘‘саче ¶ пана там̣, са̄рипутта, евам̣ пуччхеййум̣ – ‘катхам̣ вимоккха̄ пана тайа̄, а̄вусо са̄рипутта, ан̃н̃а̄ бйа̄ката̄ – кхӣн̣а̄ джа̄ти вуситам̣ брахмачарийам̣ катам̣ каран̣ӣйам̣ на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄мӣ’ти? евам̣ пут̣т̣хо твам̣, са̄рипутта, кинти бйа̄кареййа̄сӣ’’ти? ‘‘саче мам̣, бханте, евам̣ пуччхеййум̣ – ‘катхам̣ вимоккха̄ пана тайа̄, а̄вусо са̄рипутта, ан̃н̃а̄ бйа̄ката̄ ¶ – кхӣн̣а̄ джа̄ти вуситам̣ брахмачарийам̣ катам̣ каран̣ӣйам̣ на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄мӣ’ти. евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййам̣ – ‘аджджхаттам̣ ¶ вимоккха̄ кхва̄хам̣, а̄вусо, саббупа̄да̄наккхайа̄ татха̄ сато вихара̄ми йатха̄ сатам̣ вихарантам̣ а̄сава̄ на̄нуссаванти, атта̄нан̃ча на̄ваджа̄на̄мӣ’ти. евам̣ пут̣т̣хохам̣, бханте, евам̣ бйа̄кареййа’’нти.
‘‘са̄дху ¶ са̄дху, са̄рипутта. айампи кхо са̄рипутта, парийа̄йо етассева аттхасса сам̣кхиттена веййа̄каран̣а̄йа – йе а̄сава̄ саман̣ена вутта̄ тесва̄хам̣ на кан̇кха̄ми, те ме пахӣна̄ти на вичикиччха̄мӣ’’ти. идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄ сугато ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ па̄виси.
татра кхо а̄йасма̄ са̄рипутто ачирапаккантасса бхагавато бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘пуббе аппат̣исам̣видитам̣ мам̣, а̄вусо, бхагава̄ пат̣хамам̣ пан̃хам̣ апуччхи, тасса ме ахоси дандха̄йитаттам̣. йато ча кхо ме, а̄вусо, бхагава̄ пат̣хамам̣ пан̃хам̣ анумоди, тасса майхам̣, а̄вусо, етадахоси – дивасам̣ чепи мам̣ бхагава̄ етаматтхам̣ пуччхеййа ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехи, дивасампа̄хам̣ бхагавато етаматтхам̣ бйа̄кареййам̣ ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехи. раттим̣ чепи мам̣ бхагава̄ етаматтхам̣ пуччхеййа ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехи, раттимпа̄хам̣ бхагавато етаматтхам̣ бйа̄кареййам̣ ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехи. раттиндивам̣ [раттидивам̣ (ка.)] чепи мам̣ бхагава̄ етаматтхам̣ пуччхеййа ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехи ¶ , раттиндивампа̄хам̣ бхагавато етаматтхам̣ бйа̄кареййам̣ ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехи. две ¶ раттиндива̄ни чепи мам̣ бхагава̄ етаматтхам̣ пуччхеййа…пе… две раттиндива̄нипа̄хам̣ бхагавато етаматтхам̣ бйа̄кареййам̣…пе… тӣн̣и раттиндива̄ни чепи мам̣ бхагава̄ етаматтхам̣ пуччхеййа…пе… тӣн̣и раттиндива̄нипа̄хам̣ бхагавато етаматтхам̣ бйа̄кареййам̣…пе… чатта̄ри раттиндива̄ни чепи мам̣ бхагава̄ етаматтхам̣ пуччхеййа…пе… чатта̄ри раттиндива̄нипа̄хам̣ ¶ бхагавато етаматтхам̣ бйа̄кареййам̣…пе… пан̃ча раттиндива̄ни чепи мам̣ бхагава̄ етаматтхам̣ пуччхеййа…пе… пан̃ча раттиндива̄нипа̄хам̣ бхагавато етаматтхам̣ бйа̄кареййам̣…пе… чха раттиндива̄ни чепи мам̣ бхагава̄ етаматтхам̣ пуччхеййа…пе… чха раттиндива̄нипа̄хам̣ бхагавато етаматтхам̣ бйа̄кареййам̣…пе… сатта раттиндива̄ни чепи мам̣ бхагава̄ етаматтхам̣ пуччхеййа ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехи, сатта раттиндива̄нипа̄хам̣ бхагавато етаматтхам̣ бйа̄кареййам̣ ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехӣ’’ти.
атха кхо кал̣а̄ракхаттийо бхиккху ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо кал̣а̄ракхаттийо бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘а̄йасмата̄, бханте, са̄рипуттена сӣхана̄до надито – пуббе аппат̣исам̣видитам̣ мам̣, а̄вусо, бхагава̄ пат̣хамам̣ пан̃хам̣ апуччхи, тасса ме ахоси дандха̄йитаттам̣. йато ¶ ча кхо ме, а̄вусо, бхагава̄ пат̣хамам̣ пан̃хам̣ анумоди ¶ , тасса майхам̣, а̄вусо, етадахоси – дивасам̣ чепи мам̣ бхагава̄ етаматтхам̣ пуччхеййа ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехи, дивасампа̄хам̣ бхагавато етаматтхам̣ бйа̄кареййам̣ ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехи; раттим̣ чепи…пе… раттиндивам̣ чепи мам̣ бхагава̄…пе… две раттиндива̄ни чепи мам̣ бхагава̄…пе… тӣн̣и… чатта̄ри… пан̃ча… чха… сатта раттиндива̄ни чепи мам̣ бхагава̄ етаматтхам̣ пуччхеййа ¶ ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехи, сатта раттиндива̄нипа̄хам̣ бхагавато етаматтхам̣ бйа̄кареййам̣ ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехӣ’’ти.
‘‘са̄ хи, бхиккху, са̄рипуттасса дхаммадха̄ту суппат̣ивиддха̄, йасса̄ дхаммадха̄туйа̄ суппат̣ивиддхатта̄ дивасам̣ чепа̄хам̣ са̄рипуттам̣ етаматтхам̣ пуччхеййам̣ ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехи, дивасампи ме са̄рипутто етаматтхам̣ бйа̄кареййа ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехи. раттим̣ чепа̄хам̣ са̄рипуттам̣ етаматтхам̣ пуччхеййам̣ ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехи, раттимпи ме са̄рипутто етаматтхам̣ бйа̄кареййа…пе… раттиндивам̣ чепа̄хам̣ са̄рипуттам̣ етаматтхам̣ пуччхеййам̣, раттиндивампи ме са̄рипутто етаматтхам̣ бйа̄кареййа… две раттиндива̄ни чепа̄хам̣ са̄рипуттам̣ етаматтхам̣ пуччхеййам̣, две раттиндива̄нипи ме са̄рипутто етаматтхам̣ бйа̄кареййа… тӣн̣и раттиндива̄ни чепа̄хам̣ са̄рипуттам̣ етаматтхам̣ пуччхеййам̣, тӣн̣и раттиндива̄нипи ¶ ме са̄рипутто етаматтхам̣ ¶ бйа̄кареййа… чатта̄ри раттиндива̄ни чепа̄хам̣ са̄рипуттам̣ етаматтхам̣ пуччхеййам̣, чатта̄ри раттиндива̄нипи ме са̄рипутто етаматтхам̣ бйа̄кареййа… пан̃ча раттиндива̄ни чепа̄хам̣ са̄рипуттам̣ етаматтхам̣ пуччхеййам̣, пан̃ча раттиндива̄нипи ме са̄рипутто етаматтхам̣ бйа̄кареййа… чха раттиндива̄ни чепа̄хам̣ са̄рипуттам̣ етаматтхам̣ пуччхеййам̣, чха раттиндива̄нипи ме са̄рипутто етаматтхам̣ бйа̄кареййа… сатта раттиндива̄ни чепа̄хам̣ са̄рипуттам̣ етаматтхам̣ пуччхеййам̣ ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехи, сатта раттиндива̄нипи ме са̄рипутто етаматтхам̣ бйа̄кареййа ан̃н̃аман̃н̃ехи падехи ан̃н̃аман̃н̃ехи парийа̄йехӣ’’ти. дутийам̣.
3. н̃а̄н̣аваттхусуттам̣
33. са̄ваттхийам̣…пе… ‘‘чатучатта̄рӣсам̣ во, бхиккхаве, н̃а̄н̣аваттхӯни десесса̄ми, там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ ¶ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘катама̄ни [катама̄ни ча (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)], бхиккхаве, чатучатта̄рӣсам̣ н̃а̄н̣аваттхӯни? джара̄маран̣е ¶ н̃а̄н̣ам̣, джара̄маран̣асамудайе н̃а̄н̣ам̣, джара̄маран̣аниродхе н̃а̄н̣ам̣, джара̄маран̣аниродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа н̃а̄н̣ам̣; джа̄тийа̄ н̃а̄н̣ам̣, джа̄тисамудайе н̃а̄н̣ам̣, джа̄тиниродхе н̃а̄н̣ам̣, джа̄тиниродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа н̃а̄н̣ам̣; бхаве н̃а̄н̣ам̣, бхавасамудайе н̃а̄н̣ам̣, бхаваниродхе н̃а̄н̣ам̣, бхаваниродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа н̃а̄н̣ам̣; упа̄да̄не н̃а̄н̣ам̣, упа̄да̄насамудайе н̃а̄н̣ам̣, упа̄да̄наниродхе н̃а̄н̣ам̣, упа̄да̄наниродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа ¶ н̃а̄н̣ам̣; тан̣ха̄йа н̃а̄н̣ам̣, тан̣ха̄самудайе н̃а̄н̣ам̣, тан̣ха̄ниродхе н̃а̄н̣ам̣, тан̣ха̄ниродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа н̃а̄н̣ам̣; ведана̄йа н̃а̄н̣ам̣, ведана̄самудайе н̃а̄н̣ам̣, ведана̄ниродхе н̃а̄н̣ам̣, ведана̄ниродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа н̃а̄н̣ам̣; пхассе н̃а̄н̣ам̣…пе… сал̣а̄йатане н̃а̄н̣ам̣… на̄марӯпе н̃а̄н̣ам̣… вин̃н̃а̄н̣е н̃а̄н̣ам̣… сан̇кха̄ресу н̃а̄н̣ам̣, сан̇кха̄расамудайе н̃а̄н̣ам̣, сан̇кха̄раниродхе н̃а̄н̣ам̣, сан̇кха̄раниродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа н̃а̄н̣ам̣. има̄ни вуччанти, бхиккхаве, чатучатта̄рӣсам̣ н̃а̄н̣аваттхӯни.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, джара̄маран̣ам̣? йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣ тамхи тамхи саттаника̄йе джара̄ джӣран̣ата̄ кхан̣д̣иччам̣ па̄личчам̣ валиттачата̄ а̄йуно сам̣ха̄ни ¶ индрийа̄нам̣ парипа̄ко, айам̣ вуччати джара̄. йа̄ тесам̣ тесам̣ сатта̄нам̣ тамха̄ тамха̄ саттаника̄йа̄ чути чаваната̄ бхедо антарадха̄нам̣ маччу маран̣ам̣ ка̄лакирийа̄ кхандха̄нам̣ бхедо кал̣еварасса никкхепо. идам̣ вуччати маран̣ам̣. ити айан̃ча джара̄, идан̃ча маран̣ам̣; идам̣ вуччати, бхиккхаве, джара̄маран̣ам̣.
‘‘джа̄тисамудайа̄ джара̄маран̣асамудайо; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣аниродхо; айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго джара̄маран̣аниродхага̄минӣ пат̣ипада̄, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи.
‘‘йато кхо, бхиккхаве, арийаса̄вако евам̣ джара̄маран̣ам̣ паджа̄на̄ти, евам̣ джара̄маран̣асамудайам̣ паджа̄на̄ти, евам̣ джара̄маран̣аниродхам̣ ¶ паджа̄на̄ти, евам̣ джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄на̄ти, идамасса дхамме н̃а̄н̣ам̣ ¶ . со имина̄ дхаммена дит̣т̣хена видитена ака̄ликена паттена парийога̄л̣хена атӣта̄на̄гатена йам̣ нети.
‘‘йе ¶ кхо кечи атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ джара̄маран̣ам̣ аббхан̃н̃ам̣су, джара̄маран̣асамудайам̣ аббхан̃н̃ам̣су, джара̄маран̣аниродхам̣ аббхан̃н̃ам̣су, джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ аббхан̃н̃ам̣су, саббе те евамева аббхан̃н̃ам̣су, сеййатха̄па̄хам̣ етарахи.
‘‘йепи хи кечи ана̄гатамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ джара̄маран̣ам̣ абхиджа̄ниссанти, джара̄маран̣асамудайам̣ абхиджа̄ниссанти, джара̄маран̣аниродхам̣ абхиджа̄ниссанти, джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ абхиджа̄ниссанти, саббе те евамева абхиджа̄ниссанти, сеййатха̄па̄хам̣ етарахӣти. идамасса анвайе н̃а̄н̣ам̣.
‘‘йато кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса има̄ни две н̃а̄н̣а̄ни парисуддха̄ни хонти парийода̄та̄ни – дхамме н̃а̄н̣ан̃ча анвайе н̃а̄н̣ан̃ча. айам̣ вуччати, бхиккхаве, арийаса̄вако дит̣т̣хисампанно итипи, дассанасампанно итипи, а̄гато имам̣ саддхаммам̣ итипи, пассати имам̣ саддхаммам̣ итипи, секкхена н̃а̄н̣ена саманна̄гато итипи, секкха̄йа виджджа̄йа саманна̄гато итипи, дхаммасотам̣ сама̄панно итипи, арийо ниббедхикапан̃н̃о итипи, аматадва̄рам̣ а̄хачча тит̣т̣хати итипӣти.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, джа̄ти…пе… катамо ча, бхиккхаве, бхаво… катаман̃ча, бхиккхаве, упа̄да̄нам̣… катама̄ ча, бхиккхаве тан̣ха̄… катама̄ ча, бхиккхаве, ведана̄… катамо ча, бхиккхаве, пхассо… катаман̃ча, бхиккхаве ¶ , сал̣а̄йатанам̣… катаман̃ча, бхиккхаве, на̄марӯпам̣ ¶ … катаман̃ча, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣ам̣… катаме ча, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄? тайоме, бхиккхаве ¶ , сан̇кха̄ра̄ – ка̄йасан̇кха̄ро, вачӣсан̇кха̄ро, читтасан̇кха̄роти. име вуччанти, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄.
‘‘авиджджа̄самудайа̄ сан̇кха̄расамудайо; авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо; айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго сан̇кха̄раниродхага̄минӣ пат̣ипада̄, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи.
‘‘йато кхо, бхиккхаве, арийаса̄вако евам̣ сан̇кха̄ре паджа̄на̄ти, евам̣ сан̇кха̄расамудайам̣ паджа̄на̄ти ¶ , евам̣ сан̇кха̄раниродхам̣ паджа̄на̄ти, евам̣ сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄на̄ти, идамасса дхамме н̃а̄н̣ам̣. со имина̄ дхаммена дит̣т̣хена видитена ака̄ликена паттена парийога̄л̣хена атӣта̄на̄гатена йам̣ нети.
‘‘йе кхо кечи атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ сан̇кха̄ре аббхан̃н̃ам̣су, сан̇кха̄расамудайам̣ аббхан̃н̃ам̣су, сан̇кха̄раниродхам̣ аббхан̃н̃ам̣су, сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ аббхан̃н̃ам̣су, саббе те евамева аббхан̃н̃ам̣су, сеййатха̄па̄хам̣ етарахи.
‘‘йепи хи кечи ана̄гатамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ сан̇кха̄ре абхиджа̄ниссанти, сан̇кха̄расамудайам̣ абхиджа̄ниссанти, сан̇кха̄раниродхам̣ абхиджа̄ниссанти, сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ абхиджа̄ниссанти, саббе те евамева абхиджа̄ниссанти, сеййатха̄па̄хам̣ етарахи. идамасса анвайе н̃а̄н̣ам̣.
‘‘йато кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса има̄ни две н̃а̄н̣а̄ни парисуддха̄ни ¶ хонти парийода̄та̄ни – дхамме н̃а̄н̣ан̃ча анвайе н̃а̄н̣ан̃ча. айам̣ вуччати, бхиккхаве, арийаса̄вако дит̣т̣хисампанно итипи, дассанасампанно итипи, а̄гато имам̣ саддхаммам̣ итипи, пассати имам̣ саддхаммам̣ итипи, секкхена н̃а̄н̣ена саманна̄гато итипи, секкха̄йа виджджа̄йа саманна̄гато итипи, дхаммасотам̣ сама̄панно итипи, арийо ниббедхикапан̃н̃о итипи, аматадва̄рам̣ а̄хачча тит̣т̣хати итипӣ’’ти. татийам̣.
4. дутийан̃а̄н̣аваттхусуттам̣
34. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘саттасаттари во, бхиккхаве, н̃а̄н̣аваттхӯни десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘катама̄ни ¶ ¶ , бхиккхаве, саттасаттари н̃а̄н̣аваттхӯни? джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣анти н̃а̄н̣ам̣ ¶ ; асати джа̄тийа̄ наттхи джара̄маран̣анти н̃а̄н̣ам̣; атӣтампи аддха̄нам̣ джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣анти н̃а̄н̣ам̣, асати джа̄тийа̄ наттхи джара̄маран̣анти н̃а̄н̣ам̣; ана̄гатампи аддха̄нам̣ джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣анти н̃а̄н̣ам̣, асати джа̄тийа̄ наттхи джара̄маран̣анти н̃а̄н̣ам̣; йамписса там̣ дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣ам̣ тампи кхайадхаммам̣ вайадхаммам̣ вира̄гадхаммам̣ ниродхадхамманти н̃а̄н̣ам̣.
‘‘бхавапаччайа̄ джа̄тӣти н̃а̄н̣ам̣…пе… упа̄да̄напаччайа̄ бхавоти н̃а̄н̣ам̣… тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нанти н̃а̄н̣ам̣… ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄ти н̃а̄н̣ам̣… пхассапаччайа̄ ведана̄ти н̃а̄н̣ам̣… сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассоти н̃а̄н̣ам̣… на̄марӯпапаччайа̄ ¶ сал̣а̄йатананти н̃а̄н̣ам̣… вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ на̄марӯпанти н̃а̄н̣ам̣… сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣анти н̃а̄н̣ам̣; авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄ти н̃а̄н̣ам̣, асати авиджджа̄йа наттхи сан̇кха̄ра̄ти н̃а̄н̣ам̣; атӣтампи аддха̄нам̣ авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄ти н̃а̄н̣ам̣, асати авиджджа̄йа наттхи сан̇кха̄ра̄ти н̃а̄н̣ам̣; ана̄гатампи аддха̄нам̣ авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄ти н̃а̄н̣ам̣, асати авиджджа̄йа наттхи сан̇кха̄ра̄ти н̃а̄н̣ам̣; йамписса там̣ дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣ам̣ тампи кхайадхаммам̣ вайадхаммам̣ вира̄гадхаммам̣ ниродхадхамманти н̃а̄н̣ам̣. има̄ни вуччанти, бхиккхаве, саттасаттари н̃а̄н̣аваттхӯнӣ’’ти. чатуттхам̣.
5. авиджджа̄паччайасуттам̣
35. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘авиджджа̄паччайа̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хотӣ’’ти. евам̣ вутте, ан̃н̃атаро бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘катамам̣ ну кхо, бханте, джара̄маран̣ам̣, касса ча панидам̣ джара̄маран̣а’нти? ‘но калло пан̃хо’ти бхагава̄ авоча, ‘катамам̣ джара̄маран̣ам̣ ¶ , касса ча панидам̣ джара̄маран̣а’нти ити ва̄, бхиккху, йо вадеййа, ‘ан̃н̃ам̣ джара̄маран̣ам̣ ан̃н̃асса ча панидам̣ джара̄маран̣а’нти, ити ва̄, бхиккху, йо вадеййа, убхайаметам̣ екаттхам̣ бйан̃джанамева на̄нам̣. там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣранти ва̄, бхиккху, дит̣т̣хийа̄ сати брахмачарийава̄со на хоти. ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣранти ва̄, бхиккху ¶ , дит̣т̣хийа̄ сати брахмачарийава̄со на хоти. ете ¶ те, бхиккху, убхо анте анупагамма маджджхена татха̄гато дхаммам̣ десети – ‘джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣а’’’нти.
‘‘катама̄ ну кхо, бханте, джа̄ти, касса ча пана̄йам̣ джа̄тӣ’’ти? ‘‘но калло пан̃хо’’ти бхагава̄ авоча, ‘‘‘катама̄ джа̄ти, касса ча пана̄йам̣ джа̄тӣ’ти ити ¶ ва̄, бхиккху, йо вадеййа, ‘ан̃н̃а̄ джа̄ти ан̃н̃асса ча пана̄йам̣ джа̄тӣ’ти ити ва̄, бхиккху, йо вадеййа, убхайаметам̣ екаттхам̣ бйан̃джанамева на̄нам̣. там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣранти ва̄, бхиккху, дит̣т̣хийа̄ сати брахмачарийава̄со на хоти. ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣранти ва̄, бхиккху, дит̣т̣хийа̄ сати брахмачарийава̄со на хоти. ете те, бхиккху, убхо анте анупагамма маджджхена татха̄гато дхаммам̣ десети – ‘бхавапаччайа̄ джа̄тӣ’’’ти.
‘‘катамо ну кхо, бханте, бхаво, касса ча пана̄йам̣ бхаво’’ти? ‘‘но калло пан̃хо’’ти бхагава̄ авоча, ‘‘‘катамо бхаво, касса ча пана̄йам̣ бхаво’ти ити ва̄, бхиккху, йо вадеййа, ‘ан̃н̃о бхаво ан̃н̃асса ча пана̄йам̣ бхаво’ти ити ва̄, бхиккху, йо вадеййа, убхайаметам̣ екаттхам̣ бйан̃джанамева на̄нам̣. там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣранти ва̄, бхиккху, дит̣т̣хийа̄ сати брахмачарийава̄со на хоти; ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣранти ва̄, бхиккху, дит̣т̣хийа̄ сати брахмачарийава̄со на хоти. ете те, бхиккху, убхо анте анупагамма маджджхена татха̄гато дхаммам̣ десети – ‘упа̄да̄напаччайа̄ бхаво’ти…пе… ‘тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нанти… ведана̄паччайа̄ ¶ тан̣ха̄ти… пхассапаччайа̄ ведана̄ти… сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассоти… на̄марӯпапаччайа̄ сал̣а̄йатананти… вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ ¶ на̄марӯпанти… сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣а’’’нти.
‘‘катаме ну кхо, бханте, сан̇кха̄ра̄, касса ча паниме сан̇кха̄ра̄’’ти? ‘‘но калло пан̃хо’’ти бхагава̄ авоча, ‘‘‘катаме сан̇кха̄ра̄ касса ча паниме сан̇кха̄ра̄’ти ити ва̄, бхиккху, йо вадеййа, ‘ан̃н̃е сан̇кха̄ра̄ ан̃н̃асса ча паниме сан̇кха̄ра̄’ти ити ва̄, бхиккху, йо вадеййа, убхайаметам̣ екаттхам̣ бйан̃джанамева на̄нам̣. там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣранти ва̄, бхиккху, дит̣т̣хийа̄ сати брахмачарийава̄со на хоти; ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣранти ва̄, бхиккху, дит̣т̣хийа̄ сати брахмачарийава̄со на хоти. ете те, бхиккху, убхо анте анупагамма маджджхена татха̄гато дхаммам̣ десети – ‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄’’’ти.
‘‘авиджджа̄йа ¶ твева, бхиккху, асесавира̄ганиродха̄ йа̄нисса та̄ни висӯка̄йика̄ни висевита̄ни виппхандита̄ни ка̄ничи ка̄ничи. ‘катамам̣ джара̄маран̣ам̣, касса ча панидам̣ джара̄маран̣ам̣’ ити ва̄, ‘ан̃н̃ам̣ джара̄маран̣ам̣, ан̃н̃асса ча панидам̣ джара̄маран̣ам̣’ ити ва̄, ‘там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣрам̣’ ити ва̄, ‘ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣрам̣’ ити ва̄. сабба̄нисса та̄ни пахӣна̄ни бхаванти уччхиннамӯла̄ни та̄ла̄ваттхуката̄ни анабха̄ван̇ката̄ни а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄ни.
‘‘авиджджа̄йа ¶ твева, бхиккху, асесавира̄ганиродха̄ йа̄нисса та̄ни висӯка̄йика̄ни висевита̄ни виппхандита̄ни ка̄ничи ка̄ничи. ‘катама̄ джа̄ти, касса ¶ ча пана̄йам̣ джа̄ти’ ити ва̄, ‘ан̃н̃а̄ джа̄ти, ан̃н̃асса ча пана̄йам̣ джа̄ти’ ити ва̄, ‘там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣрам̣’ ити ва̄, ‘ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣрам̣’ ити ва̄. сабба̄нисса та̄ни пахӣна̄ни бхаванти уччхиннамӯла̄ни та̄ла̄ваттхуката̄ни анабха̄ван̇ката̄ни а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄ни.
‘‘авиджджа̄йа твева, бхиккху, асесавира̄ганиродха̄ йа̄нисса та̄ни висӯка̄йика̄ни висевита̄ни виппхандита̄ни ка̄ничи ка̄ничи. катамо бхаво…пе… катамам̣ упа̄да̄нам̣… катама̄ тан̣ха̄… катама̄ ¶ ведана̄… катамо пхассо… катамам̣ сал̣а̄йатанам̣… катамам̣ на̄марӯпам̣… катамам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе….
‘‘авиджджа̄йа твева, бхиккху, асесавира̄ганиродха̄ йа̄нисса та̄ни висӯка̄йика̄ни висевита̄ни виппхандита̄ни ка̄ничи ка̄ничи. ‘катаме сан̇кха̄ра̄, касса ча паниме сан̇кха̄ра̄’ ити ва̄, ‘ан̃н̃е сан̇кха̄ра̄, ан̃н̃асса ча паниме сан̇кха̄ра̄’ ити ва̄, ‘там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣрам̣’ ити ва̄, ‘ан̃н̃ам̣ джӣвам̣, ан̃н̃ам̣ сарӣрам̣’ ити ва̄. сабба̄нисса та̄ни пахӣна̄ни бхаванти уччхиннамӯла̄ни та̄ла̄ваттхуката̄ни анабха̄ван̇ката̄ни а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄нӣ’’ти. пан̃чамам̣.
6. дутийаавиджджа̄паччайасуттам̣
36. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘авиджджа̄паччайа̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти.
‘‘‘катамам̣ джара̄маран̣ам̣, касса ча панидам̣ джара̄маран̣а’нти ити ва̄, бхиккхаве ¶ , йо вадеййа, ‘ан̃н̃ам̣ джара̄маран̣ам̣, ан̃н̃асса ча панидам̣ джара̄маран̣а’нти ити ва̄, бхиккхаве, йо вадеййа, убхайаметам̣ екаттхам̣ бйан̃джанамева на̄нам̣. ‘там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣрам̣’ ити ва̄, бхиккхаве, дит̣т̣хийа̄ сати брахмачарийава̄со на хоти. ‘ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣрам̣’ ити ва̄, бхиккхаве, дит̣т̣хийа̄ сати брахмачарийава̄со на хоти. ете те, бхиккхаве, убхо анте анупагамма маджджхена татха̄гато дхаммам̣ десети – ‘джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣а’’’нти.
‘‘катама̄ ¶ джа̄ти…пе… катамо бхаво… катамам̣ упа̄да̄нам̣… катама̄ тан̣ха̄… катама̄ ведана̄… катамо пхассо… катамам̣ ¶ сал̣а̄йатанам̣… катамам̣ на̄марӯпам̣… катамам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣… катаме сан̇кха̄ра̄, касса ча паниме сан̇кха̄ра̄ти ити ва̄, бхиккхаве, йо вадеййа, ‘ан̃н̃е сан̇кха̄ра̄ ан̃н̃асса ча паниме сан̇кха̄ра̄’ти ити ва̄, бхиккхаве, йо вадеййа, убхайаметам̣ екаттхам̣ бйан̃джанамева на̄нам̣. ‘там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣрам̣’ ити ва̄, бхиккхаве, дит̣т̣хийа̄ сати брахмачарийава̄со на хоти. ‘ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣрам̣’ ити ва̄, бхиккхаве, дит̣т̣хийа̄ сати брахмачарийава̄со на хоти. ете те, бхиккхаве, убхо анте анупагамма маджджхена татха̄гато дхаммам̣ десети – ‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄’’’ти.
‘‘авиджджа̄йа твева, бхиккхаве, асесавира̄ганиродха̄ йа̄нисса та̄ни висӯка̄йика̄ни висевита̄ни виппхандита̄ни ка̄ничи ка̄ничи. ‘катамам̣ джара̄маран̣ам̣, касса ча панидам̣ джара̄маран̣ам̣’ ити ва̄, ‘ан̃н̃ам̣ джара̄маран̣ам̣, ан̃н̃асса ча панидам̣ ¶ джара̄маран̣ам̣’ ити ва̄, ‘там̣ джӣвам̣ ¶ там̣ сарӣрам̣’ ити ва̄, ‘ан̃н̃ам̣ джӣвам̣, ан̃н̃ам̣ сарӣрам̣’ ити ва̄. сабба̄нисса та̄ни пахӣна̄ни бхаванти уччхиннамӯла̄ни та̄ла̄ваттхуката̄ни анабха̄ван̇ката̄ни а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄ни.
‘‘авиджджа̄йа твева, бхиккхаве, асесавира̄ганиродха̄ йа̄нисса та̄ни висӯка̄йика̄ни висевита̄ни виппхандита̄ни ка̄ничи ка̄ничи. катама̄ джа̄ти…пе… катамо бхаво… катамам̣ упа̄да̄нам̣… катама̄ тан̣ха̄… катама̄ ведана̄… катамо пхассо… катамам̣ сал̣а̄йатанам̣… катамам̣ на̄марӯпам̣… катамам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣… ‘катаме сан̇кха̄ра̄, касса ча паниме сан̇кха̄ра̄’ ити ва̄, ‘ан̃н̃е сан̇кха̄ра̄, ан̃н̃асса ча паниме сан̇кха̄ра̄’ ити ва̄; ‘там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣрам̣’ ити ва̄, ‘ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣрам̣’ ити ва̄. сабба̄нисса та̄ни пахӣна̄ни бхаванти уччхиннамӯла̄ни та̄ла̄ваттхуката̄ни анабха̄ван̇ката̄ни а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄нӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. натумхасуттам̣
37. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘на̄йам̣, бхиккхаве, ка̄йо тумха̄кам̣ напи ан̃н̃есам̣. пура̄н̣амидам̣ ¶ , бхиккхаве, каммам̣ абхисан̇кхатам̣ абхисан̃четайитам̣ веданийам̣ дат̣т̣хаббам̣’’.
‘‘татра ¶ кхо, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако пат̣иччасамуппа̄дан̃н̃ева са̄дхукам̣ йонисо манаси кароти – ‘ити имасмим̣ сати идам̣ хоти, имассуппа̄да̄ ¶ идам̣ уппаджджати; имасмим̣ асати идам̣ на хоти, имасса ниродха̄ идам̣ нируджджхати, йадидам̣ – авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’’ти. саттамам̣.
8. четана̄суттам̣
38. са̄ваттхинида̄нам̣ ¶ . ‘‘йан̃ча, бхиккхаве, четети йан̃ча пакаппети йан̃ча анусети, а̄рамман̣аметам̣ [а̄раман̣аметам̣ (?)] хоти вин̃н̃а̄н̣асса т̣хитийа̄. а̄рамман̣е сати патит̣т̣ха̄ вин̃н̃а̄н̣асса хоти. тасмим̣ патит̣т̣хите вин̃н̃а̄н̣е вирӯл̣хе а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти хоти. а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббаттийа̄ сати а̄йатим̣ джа̄ти джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти’’.
‘‘но че, бхиккхаве, четети но че пакаппети, атха че анусети, а̄рамман̣аметам̣ хоти вин̃н̃а̄н̣асса т̣хитийа̄. а̄рамман̣е сати патит̣т̣ха̄ вин̃н̃а̄н̣асса хоти. тасмим̣ патит̣т̣хите вин̃н̃а̄н̣е вирӯл̣хе а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти хоти. а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббаттийа̄ сати а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти.
‘‘йато ча кхо, бхиккхаве, но чева четети но ча пакаппети но ча анусети, а̄рамман̣аметам̣ на хоти вин̃н̃а̄н̣асса т̣хитийа̄ ¶ . а̄рамман̣е асати ¶ патит̣т̣ха̄ вин̃н̃а̄н̣асса на хоти. тадаппатит̣т̣хите вин̃н̃а̄н̣е авирӯл̣хе а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти на хоти. а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббаттийа̄ асати а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ нируджджханти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. дутийачетана̄суттам̣
39. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘йан̃ча, бхиккхаве, четети йан̃ча пакаппети йан̃ча анусети, а̄рамман̣аметам̣ хоти вин̃н̃а̄н̣асса т̣хитийа̄. а̄рамман̣е сати патит̣т̣ха̄ вин̃н̃а̄н̣асса хоти. тасмим̣ патит̣т̣хите вин̃н̃а̄н̣е вирӯл̣хе на̄марӯпасса авакканти хоти. на̄марӯпапаччайа̄ сал̣а̄йатанам̣; сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассо; пхассапаччайа̄ ведана̄…пе… тан̣ха̄… упа̄да̄нам̣… бхаво… джа̄ти… джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти’’.
‘‘но ¶ че, бхиккхаве, четети но че пакаппети, атха че анусети, а̄рамман̣аметам̣ хоти вин̃н̃а̄н̣асса т̣хитийа̄. а̄рамман̣е сати патит̣т̣ха̄ вин̃н̃а̄н̣асса хоти. тасмим̣ патит̣т̣хите вин̃н̃а̄н̣е вирӯл̣хе на̄марӯпасса авакканти хоти. на̄марӯпапаччайа̄ сал̣а̄йатанам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти.
‘‘йато ча кхо, бхиккхаве, но чева четети но ча пакаппети но ча анусети, а̄рамман̣аметам̣ на хоти вин̃н̃а̄н̣асса т̣хитийа̄. а̄рамман̣е ¶ асати патит̣т̣ха̄ вин̃н̃а̄н̣асса на хоти. тадаппатит̣т̣хите вин̃н̃а̄н̣е авирӯл̣хе на̄марӯпасса авакканти на хоти. на̄марӯпаниродха̄ сал̣а̄йатананиродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. навамам̣.
10. татийачетана̄суттам̣
40. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘йан̃ча ¶ , бхиккхаве, четети йан̃ча пакаппети йан̃ча анусети а̄рамман̣аметам̣ хоти вин̃н̃а̄н̣асса т̣хитийа̄. а̄рамман̣е сати патит̣т̣ха̄ вин̃н̃а̄н̣асса хоти. тасмим̣ патит̣т̣хите вин̃н̃а̄н̣е вирӯл̣хе нати хоти. натийа̄ сати а̄гатигати хоти. а̄гатигатийа̄ сати чутӯпапа̄то хоти. чутӯпапа̄те сати а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти’’.
‘‘но че, бхиккхаве, четети но че пакаппети атха че анусети, а̄рамман̣аметам̣ хоти вин̃н̃а̄н̣асса т̣хитийа̄. а̄рамман̣е сати патит̣т̣ха̄ вин̃н̃а̄н̣асса хоти. тасмим̣ патит̣т̣хите вин̃н̃а̄н̣е вирӯл̣хе нати хоти. натийа̄ ¶ сати а̄гатигати хоти. а̄гатигатийа̄ сати чутӯпапа̄то хоти. чутӯпапа̄те сати а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти.
‘‘йато ча кхо, бхиккхаве, но чева четети но ча пакаппети но ча анусети, а̄рамман̣аметам̣ ¶ на хоти вин̃н̃а̄н̣асса т̣хитийа̄. а̄рамман̣е ¶ асати патит̣т̣ха̄ вин̃н̃а̄н̣асса на хоти. тадаппатит̣т̣хите вин̃н̃а̄н̣е авирӯл̣хе нати на хоти. натийа̄ асати а̄гатигати на хоти. а̄гатигатийа̄ асати чутӯпапа̄то на хоти. чутӯпапа̄те асати а̄йатим̣ джа̄ти джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ нируджджханти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. дасамам̣.
кал̣а̄ракхаттийавагго чатуттхо.
тассудда̄нам̣ –
бхӯтамидам̣ кал̣а̄ран̃ча, дуве ча н̃а̄н̣аваттхӯни;
авиджджа̄паччайа̄ ¶ ча две, натумха̄ четана̄ тайоти.
5. гахапативагго
1. пан̃чаверабхайасуттам̣
41. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати. атха кхо ана̄тхапин̣д̣ико гахапати йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ана̄тхапин̣д̣икам̣ гахапатим̣ бхагава̄ етадавоча –
‘‘йато кхо, гахапати, арийаса̄вакасса пан̃ча бхайа̄ни вера̄ни вӯпасанта̄ни хонти, чатӯхи ча сота̄паттийан̇гехи саманна̄гато хоти, арийо часса н̃а̄йо пан̃н̃а̄йа судит̣т̣хо хоти суппат̣ивиддхо, со а̄кан̇кхама̄но аттана̄ва атта̄нам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣анирайомхи кхӣн̣атираччха̄найони кхӣн̣апеттивисайо кхӣн̣а̄па̄йадуггативинипа̄то, сота̄паннохамасми авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йано’’’ти.
‘‘катама̄ни ¶ ¶ пан̃ча бхайа̄ни вера̄ни вӯпасанта̄ни хонти? йам̣, гахапати, па̄н̣а̄типа̄тӣ па̄н̣а̄типа̄тапаччайа̄ дит̣т̣хадхаммикампи бхайам̣ верам̣ пасавати, сампара̄йикампи бхайам̣ верам̣ пасавати, четасикампи дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати, па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивиратасса евам̣ там̣ бхайам̣ верам̣ вӯпасантам̣ хоти.
‘‘йам̣, гахапати, адинна̄да̄йӣ адинна̄да̄напаччайа̄ дит̣т̣хадхаммикампи бхайам̣ верам̣ пасавати, сампара̄йикампи бхайам̣ верам̣ пасавати, четасикампи дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати, адинна̄да̄на̄ пат̣ивиратасса евам̣ там̣ бхайам̣ верам̣ вӯпасантам̣ хоти.
‘‘йам̣ ¶ , гахапати, ка̄месумиччха̄ча̄рӣ ка̄месумиччха̄ча̄рапаччайа̄ ¶ дит̣т̣хадхаммикампи бхайам̣ верам̣ пасавати, сампара̄йикампи бхайам̣ верам̣ пасавати, четасикампи дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивиратасса евам̣ там̣ бхайам̣ верам̣ вӯпасантам̣ хоти.
‘‘йам̣, гахапати, муса̄ва̄дӣ муса̄ва̄дапаччайа̄ дит̣т̣хадхаммикампи бхайам̣ верам̣ пасавати, сампара̄йикампи бхайам̣ верам̣ пасавати, четасикампи дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати, муса̄ва̄да̄ пат̣ивиратасса евам̣ там̣ бхайам̣ верам̣ вӯпасантам̣ хоти.
‘‘йам̣, гахапати, сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄йӣ сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄напаччайа̄ дит̣т̣хадхаммикампи бхайам̣ верам̣ пасавати, сампара̄йикампи бхайам̣ верам̣ пасавати, четасикампи дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати, сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивиратасса евам̣ там̣ бхайам̣ верам̣ вӯпасантам̣ хоти. има̄ни пан̃ча бхайа̄ни вера̄ни вӯпасанта̄ни хонти.
‘‘катамехи чатӯхи сота̄паттийан̇гехи саманна̄гато хоти? идха, гахапати, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’’’ти.
‘‘дхамме ¶ авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо сандит̣т̣хико ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’’’ти.
‘‘сан̇гхе ¶ авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – ‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, уджуппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, н̃а̄йаппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, са̄мӣчиппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо ¶ , йадидам̣ чатта̄ри пурисайуга̄ни ат̣т̣ха пурисапуггала̄, еса бхагавато са̄вакасан̇гхо ¶ а̄хунеййо па̄хунеййо даккхин̣еййо ан̃джаликаран̣ӣйо ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’’’ти.
‘‘арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи аччхиддехи асабалехи акамма̄сехи бхуджиссехи вин̃н̃уппасаттхехи апара̄мат̣т̣хехи сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи чатӯхи сота̄паттийан̇гехи саманна̄гато хоти.
‘‘катамо часса арийо н̃а̄йо пан̃н̃а̄йа судит̣т̣хо хоти суппат̣ивиддхо? идха, гахапати, арийаса̄вако пат̣иччасамуппа̄дан̃н̃ева са̄дхукам̣ йонисо манаси кароти – ‘ити имасмим̣ сати идам̣ хоти, имасмим̣ асати идам̣ на хоти; имассуппа̄да̄ идам̣ уппаджджати, имасса ниродха̄ идам̣ нируджджхати. йадидам̣ авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’’ти. айамасса арийо н̃а̄йо пан̃н̃а̄йа судит̣т̣хо хоти суппат̣ивиддхо.
‘‘йато кхо, гахапати, арийаса̄вакасса има̄ни пан̃ча бхайа̄ни вера̄ни вӯпасанта̄ни хонти, имехи чатӯхи сота̄паттийан̇гехи саманна̄гато хоти, айан̃часса арийо н̃а̄йо пан̃н̃а̄йа судит̣т̣хо хоти суппат̣ивиддхо, со а̄кан̇кхама̄но аттана̄ва атта̄нам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣анирайомхи ¶ кхӣн̣атираччха̄найони кхӣн̣апеттивисайо кхӣн̣а̄па̄йадуггативинипа̄то, сота̄паннохамасми авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йано’’’ти.
2. дутийапан̃чаверабхайасуттам̣
42. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘йато ¶ кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса пан̃ча бхайа̄ни вера̄ни вӯпасанта̄ни хонти, чатӯхи ча сота̄паттийан̇гехи саманна̄гато хоти, арийо часса н̃а̄йо пан̃н̃а̄йа судит̣т̣хо хоти ¶ суппат̣ивиддхо, со а̄кан̇кхама̄но аттана̄ва атта̄нам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣анирайомхи кхӣн̣атираччха̄найони кхӣн̣апеттивисайо кхӣн̣а̄па̄йадуггативинипа̄то, сота̄паннохамасми авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йано’’’ти.
‘‘катама̄ни пан̃ча бхайа̄ни вера̄ни вӯпасанта̄ни хонти? йам̣, бхиккхаве, па̄н̣а̄типа̄тӣ …пе… йам̣, бхиккхаве, адинна̄да̄йӣ…пе… йам̣, бхиккхаве, ка̄месумиччха̄ча̄рӣ… йам̣, бхиккхаве, муса̄ва̄дӣ… йам̣, бхиккхаве, сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄йӣ…пе… има̄ни пан̃ча бхайа̄ни вера̄ни вӯпасанта̄ни хонти.
‘‘катамехи чатӯхи сота̄паттийан̇гехи саманна̄гато хоти? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе…пе… дхамме… сан̇гхе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти. имехи чатӯхи сота̄паттийан̇гехи саманна̄гато хоти.
‘‘катамо часса арийо н̃а̄йо пан̃н̃а̄йа судит̣т̣хо хоти суппат̣ивиддхо ¶ ? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако пат̣иччасамуппа̄дан̃н̃ева са̄дхукам̣ йонисо манаси кароти…пе… айамасса арийо н̃а̄йо пан̃н̃а̄йа судит̣т̣хо хоти суппат̣ивиддхо.
‘‘йато кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса има̄ни пан̃ча бхайа̄ни вера̄ни вӯпасанта̄ни хонти, имехи ча чатӯхи сота̄паттийан̇гехи саманна̄гато хоти, айан̃часса арийо н̃а̄йо пан̃н̃а̄йа судит̣т̣хо хоти суппат̣ивиддхо, со а̄кан̇кхама̄но аттана̄ва атта̄нам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣анирайомхи кхӣн̣атираччха̄найони кхӣн̣апеттивисайо кхӣн̣а̄па̄йадуггативинипа̄то, сота̄паннохамасми авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йано’’’ти. дутийам̣.
3. дуккхасуттам̣
43. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘дуккхасса ¶ , бхиккхаве, самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘катамо ча, бхиккхаве, дуккхасса самудайо? чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. айам̣ кхо, бхиккхаве, дуккхасса самудайо.
‘‘сотан̃ча ¶ пат̣ичча садде ча уппаджджати сотавин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… гха̄нан̃ча пат̣ичча гандхе ча…пе… дживхан̃ча пат̣ичча расе ча…пе… ка̄йан̃ча пат̣ичча пхот̣т̣хаббе ча…пе… манан̃ча пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. айам̣ ¶ кхо, бхиккхаве, дуккхасса самудайо.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, дуккхасса аттхан̇гамо? чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. тасса̄йева тан̣ха̄йа асесавира̄ганиродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо; бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ нируджджханти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти. айам̣ кхо, бхиккхаве, дуккхасса аттхан̇гамо.
‘‘сотан̃ча пат̣ичча садде ча уппаджджати сотавин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… гха̄нан̃ча пат̣ичча гандхе ча…пе… дживхан̃ча пат̣ичча расе ча…пе… ка̄йан̃ча пат̣ичча пхот̣т̣хаббе ча…пе… манан̃ча пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. тасса̄йева тан̣ха̄йа асесавира̄ганиродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо; бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ ¶ нируджджханти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти. айам̣ кхо, бхиккхаве, дуккхасса аттхан̇гамо’’ти. татийам̣.
4. локасуттам̣
44. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘локасса, бхиккхаве, самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘катамо ча, бхиккхаве, локасса самудайо? чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ ¶ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄; тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣; упа̄да̄напаччайа̄ бхаво; бхавапаччайа̄ джа̄ти; джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. айам̣ кхо, бхиккхаве, локасса самудайо.
‘‘сотан̃ча ¶ пат̣ичча садде ча…пе… гха̄нан̃ча пат̣ичча гандхе ча… дживхан̃ча пат̣ичча расе ча… ка̄йан̃ча пат̣ичча пхот̣т̣хаббе ча… манан̃ча пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄…пе… джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. айам̣ кхо, бхиккхаве, локасса самудайо.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, локасса аттхан̇гамо? чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. тасса̄йева тан̣ха̄йа асесавира̄ганиродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти. айам̣ кхо, бхиккхаве, локасса аттхан̇гамо.
‘‘сотан̃ча пат̣ичча садде ча…пе… гха̄нан̃ча ¶ пат̣ичча гандхе ча… дживхан̃ча пат̣ичча расе ча… ка̄йан̃ча пат̣ичча пхот̣т̣хаббе ча… манан̃ча пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. тасса̄йева тан̣ха̄йа асесавира̄ганиродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо…пе… еваметасса кеваласса ¶ дуккхаккхандхасса ниродхо хоти. айам̣ кхо, бхиккхаве, локасса аттхан̇гамо’’ти. чатуттхам̣.
5. н̃а̄тикасуттам̣
45. евам̣ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ н̃а̄тике вихарати гин̃джака̄васатхе. атха кхо бхагава̄ рахогато пат̣исалла̄но имам̣ дхаммапарийа̄йам̣ абха̄си –
‘‘чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄, ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄; тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти.
‘‘сотан̃ча пат̣ичча садде ча…пе… гха̄нан̃ча пат̣ичча гандхе ча… дживхан̃ча пат̣ичча расе ча… ка̄йан̃ча пат̣ичча пхот̣т̣хаббе ча… манан̃ча пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄; тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти.
‘‘чаккхун̃ча ¶ пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. тасса̄йева тан̣ха̄йа асесавира̄ганиродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти.
‘‘сотан̃ча ¶ пат̣ичча садде ча…пе… манан̃ча пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. тасса̄йева тан̣ха̄йа асесавира̄ганиродха̄ ¶ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти.
тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро бхиккху бхагавато упассути [упассутим̣ (сӣ. пӣ.)] т̣хито хоти. аддаса̄ кхо бхагава̄ там̣ бхиккхум̣ упассути т̣хитам̣. дисва̄на там̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘ассоси но твам̣, бхиккху, имам̣ дхаммапарийа̄йа’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’ти. ‘‘угган̣ха̄хи твам̣, бхиккху, имам̣ дхаммапарийа̄йам̣; парийа̄пун̣а̄хи твам̣, бхиккху, имам̣ дхаммапарийа̄йам̣; дха̄рехи твам̣, бхиккху, имам̣ дхаммапарийа̄йам̣. аттхасам̣хито айам̣ [аттхасам̣хитойам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.), аттхасам̣хита̄йам̣ (пӣ. ка.)], бхиккху, дхаммапарийа̄йо а̄дибрахмачарийако’’ти. пан̃чамам̣.
6. ан̃н̃атарабра̄хман̣асуттам̣
46. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати. атха кхо ан̃н̃атаро бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘ким̣ ну кхо, бхо готама, со кароти со пат̣исам̣ведайатӣ’’ти? ‘‘‘со кароти со пат̣исам̣ведайатӣ’ти кхо, бра̄хман̣а, айамеко анто’’.
‘‘ким̣ ¶ пана, бхо готама, ан̃н̃о кароти, ан̃н̃о пат̣исам̣ведайатӣ’’ти? ‘‘‘ан̃н̃о кароти, ан̃н̃о пат̣исам̣ведайатӣ’ти кхо, бра̄хман̣а, айам̣ дутийо анто. ете те, бра̄хман̣а, убхо анте анупагамма маджджхена татха̄гато дхаммам̣ десети – ‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. авиджджа̄йа ¶ твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо ¶ …пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’’ти.
евам̣ вутте, со бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама, абхиккантам̣, бхо готама,…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. чхат̣т̣хам̣.
7. джа̄н̣уссон̣исуттам̣
47. са̄ваттхийам̣ вихарати. атха кхо джа̄н̣уссон̣и бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣…пе… екамантам̣ нисинно кхо джа̄н̣уссон̣и бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘ким̣ ¶ ну кхо, бхо, готама, саббаматтхӣ’’ти? ‘‘‘саббаматтхӣ’ти кхо, бра̄хман̣а, айамеко анто’’.
‘‘ким̣ пана, бхо готама, саббам̣ наттхӣ’’ти? ‘‘‘саббам̣ наттхӣ’ти кхо, бра̄хман̣а, айам̣ дутийо анто. ете те, бра̄хман̣а, убхо анте анупагамма маджджхена татха̄гато дхаммам̣ десети – ‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’’ти.
евам̣ вутте, джа̄н̣уссон̣и бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча ¶ – ‘‘абхиккантам̣ бхо готама…пе… па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. саттамам̣.
8. лока̄йатикасуттам̣
48. са̄ваттхийам̣ вихарати. атха кхо лока̄йатико бра̄хман̣о йена ¶ бхагава̄…пе… екамантам̣ нисинно кхо лока̄йатико бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘ким̣ ну кхо, бхо готама, саббаматтхӣ’’ти? ‘‘‘саббаматтхӣ’ти кхо, бра̄хман̣а, джет̣т̣хаметам̣ лока̄йатам̣’’.
‘‘ким̣ ¶ пана, бхо готама, саббам̣ наттхӣ’’ти? ‘‘‘саббам̣ наттхӣ’ти кхо, бра̄хман̣а, дутийаметам̣ лока̄йатам̣’’.
‘‘ким̣ ну кхо, бхо готама, саббамекатта’’нти? ‘‘‘саббамекатта’нти кхо, бра̄хман̣а, татийаметам̣ лока̄йатам̣’’.
‘‘ким̣ ¶ пана, бхо готама, саббам̣ путхутта’’нти? ‘‘‘саббам̣ путхутта’нти кхо, бра̄хман̣а, чатуттхаметам̣ лока̄йатам̣’’.
‘‘ете те, бра̄хман̣а, убхо анте анупагамма маджджхена татха̄гато дхаммам̣ десети – ‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’’ти.
евам̣ вутте, лока̄йатико бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. арийаса̄вакасуттам̣
49. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘на ¶ , бхиккхаве, сутавато арийаса̄вакасса евам̣ хоти – ‘ким̣ ну кхо кисмим̣ сати ким̣ хоти, киссуппа̄да̄ ким̣ уппаджджати? (кисмим̣ сати сан̇кха̄ра̄ хонти, кисмим̣ сати вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти,) [( ) еттхантаре па̄т̣ха̄ кесучи поттхакесу на диссантӣти сӣ. пӣ. поттхакесу дассита̄. татха̄ сати анантарасуттат̣ӣка̄йа самети] кисмим̣ сати на̄марӯпам̣ хоти, кисмим̣ сати сал̣а̄йатанам̣ хоти, кисмим̣ сати пхассо хоти, кисмим̣ сати ведана̄ ¶ хоти, кисмим̣ сати тан̣ха̄ хоти, кисмим̣ сати упа̄да̄нам̣ хоти, кисмим̣ сати бхаво хоти, кисмим̣ сати джа̄ти хоти, кисмим̣ сати джара̄маран̣ам̣ хотӣ’’’ти?
‘‘атха кхо, бхиккхаве, сутавато арийаса̄вакасса апараппаччайа̄ н̃а̄н̣амеветтха хоти – ‘имасмим̣ сати идам̣ хоти, имассуппа̄да̄ идам̣ уппаджджати. (авиджджа̄йа сати сан̇кха̄ра̄ хонти; сан̇кха̄ресу сати вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти;) [( ) еттхакесу па̄т̣ха̄ кесучи поттхакесу на диссантӣти сӣ. пӣ. поттхакесу дассита̄. татха̄ сати анантарасуттат̣ӣка̄йа самети] вин̃н̃а̄н̣е сати на̄марӯпам̣ хоти; на̄марӯпе сати сал̣а̄йатанам̣ хоти ¶ ; сал̣а̄йатане сати пхассо хоти; пхассе сати ведана̄ хоти; ведана̄йа сати тан̣ха̄ хоти; тан̣ха̄йа сати упа̄да̄нам̣ хоти; упа̄да̄не сати бхаво хоти; бхаве сати джа̄ти хоти; джа̄тийа̄ сати джара̄маран̣ам̣ хотӣ’ти. со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘евамайам̣ локо самудайатӣ’’’ти.
‘‘на ¶ , бхиккхаве, сутавато арийаса̄вакасса евам̣ хоти – ‘ким̣ ну кхо кисмим̣ асати ким̣ на хоти, кисса ниродха̄ ким̣ нируджджхати? (кисмим̣ асати сан̇кха̄ра̄ на хонти, кисмим̣ асати вин̃н̃а̄н̣ам̣ на хоти,) [( ) еттхантаре па̄т̣ха̄пи таттха татхева дассита̄] кисмим̣ асати на̄марӯпам̣ на хоти, кисмим̣ асати сал̣а̄йатанам̣ на хоти, кисмим̣ асати пхассо на хоти, кисмим̣ асати ведана̄ на хоти, кисмим̣ асати тан̣ха̄ на хоти, кисмим̣ асати упа̄да̄нам̣ на хоти, кисмим̣ асати бхаво на хоти, кисмим̣ асати джа̄ти на хоти, кисмим̣ асати джара̄маран̣ам̣ на хотӣ’’’ти?
‘‘атха кхо, бхиккхаве, сутавато арийаса̄вакасса апараппаччайа̄ н̃а̄н̣амеветтха хоти – ‘имасмим̣ асати идам̣ на хоти, имасса ниродха̄ идам̣ нируджджхати. (авиджджа̄йа асати сан̇кха̄ра̄ на хонти; сан̇кха̄ресу асати вин̃н̃а̄н̣ам̣ на хоти;) [( ) еттхантаре па̄т̣ха̄пи таттха татхева дассита̄] вин̃н̃а̄н̣е асати на̄марӯпам̣ на хоти; на̄марӯпе асати сал̣а̄йатанам̣ ¶ на хоти…пе… бхаво на хоти… джа̄ти на хоти… джа̄тийа̄ асати джара̄маран̣ам̣ на хотӣ’ти. со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘евамайам̣ локо нируджджхатӣ’’’ти.
‘‘йато ¶ кхо, бхиккхаве, арийаса̄вако евам̣ локасса самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, айам̣ вуччати, бхиккхаве, арийаса̄вако дит̣т̣хисампанно итипи…пе… аматадва̄рам̣ а̄хачча тит̣т̣хати итипӣ’’ти. навамам̣.
10. дутийаарийаса̄вакасуттам̣
50. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘на, бхиккхаве, сутавато арийаса̄вакасса евам̣ хоти – ‘ким̣ ну кхо кисмим̣ сати ким̣ хоти, киссуппа̄да̄ ким̣ уппаджджати? кисмим̣ сати сан̇кха̄ра̄ хонти, кисмим̣ сати вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти, кисмим̣ сати на̄марӯпам̣ хоти, кисмим̣ сати сал̣а̄йатанам̣ хоти, кисмим̣ сати ¶ пхассо хоти, кисмим̣ сати ведана̄ хоти, кисмим̣ сати тан̣ха̄ хоти, кисмим̣ сати упа̄да̄нам̣ хоти, кисмим̣ сати бхаво хоти, кисмим̣ сати джа̄ти хоти, кисмим̣ сати джара̄маран̣ам̣ хотӣ’’’ти?
‘‘атха кхо, бхиккхаве, сутавато арийаса̄вакасса апараппаччайа̄ н̃а̄н̣амеветтха хоти – ‘имасмим̣ ¶ сати идам̣ хоти, имассуппа̄да̄ идам̣ уппаджджати. авиджджа̄йа сати сан̇кха̄ра̄ хонти; сан̇кха̄ресу сати вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти; вин̃н̃а̄н̣е сати на̄марӯпам̣ хоти; на̄марӯпе сати сал̣а̄йатанам̣ хоти; сал̣а̄йатане сати пхассо хоти; пхассе сати ведана̄ хоти ¶ ; ведана̄йа сати тан̣ха̄ хоти; тан̣ха̄йа сати упа̄да̄нам̣ хоти; упа̄да̄не сати бхаво хоти; бхаве сати джа̄ти хоти; джа̄тийа̄ сати джара̄маран̣ам̣ хотӣ’ти. со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘евамайам̣ локо самудайатӣ’’’ти.
‘‘на, бхиккхаве, сутавато арийаса̄вакасса евам̣ хоти – ‘ким̣ ну кхо кисмим̣ асати ким̣ на хоти, кисса ниродха̄ ким̣ нируджджхати? кисмим̣ асати сан̇кха̄ра̄ на хонти, кисмим̣ асати вин̃н̃а̄н̣ам̣ на хоти, кисмим̣ асати на̄марӯпам̣ на хоти, кисмим̣ асати сал̣а̄йатанам̣ на хоти, кисмим̣ асати пхассо на хоти, кисмим̣ асати ведана̄ на хоти, кисмим̣ асати тан̣ха̄ на хоти…пе… упа̄да̄нам̣… бхаво… джа̄ти… кисмим̣ асати джара̄маран̣ам̣ на хотӣ’’’ти?
‘‘атха кхо, бхиккхаве, сутавато арийаса̄вакасса апараппаччайа̄ н̃а̄н̣амеветтха хоти – ‘имасмим̣ асати идам̣ на хоти, имасса ниродха̄ идам̣ нируджджхати. авиджджа̄йа асати сан̇кха̄ра̄ ¶ на хонти; сан̇кха̄ресу асати вин̃н̃а̄н̣ам̣ на хоти; вин̃н̃а̄н̣е асати на̄марӯпам̣ на хоти; на̄марӯпе асати сал̣а̄йатанам̣ на хоти…пе… джа̄тийа̄ асати джара̄маран̣ам̣ на хотӣ’ти. со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘евамайам̣ локо нируджджхатӣ’’’ти.
‘‘йато кхо, бхиккхаве, арийаса̄вако евам̣ локасса самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, айам̣ вуччати, бхиккхаве, арийаса̄вако дит̣т̣хисампанно итипи, дассанасампанно итипи, а̄гато имам̣ саддхаммам̣ итипи, пассати имам̣ саддхаммам̣ итипи, секкхена н̃а̄н̣ена саманна̄гато итипи ¶ , секкха̄йа ¶ виджджа̄йа саманна̄гато итипи, дхаммасотам̣ сама̄панно итипи, арийо ниббедхикапан̃н̃о итипи, аматадва̄рам̣ а̄хачча тит̣т̣хати итипӣ’’ти. дасамам̣.
гахапативагго пан̃чамо.
тассудда̄нам̣ –
две ¶ пан̃чаверабхайа̄ вутта̄, дуккхам̣ локо ча н̃а̄тикам̣;
ан̃н̃атарам̣ джа̄н̣уссон̣и ча, лока̄йатикена ат̣т̣хамам̣;
две арийаса̄вака̄ вутта̄, вагго тена павуччатӣти.
6. дуккхавагго
1. паривӣмам̣санасуттам̣
51. евам̣ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘китта̄вата̄ ну кхо, бхиккхаве, бхиккхӯ паривӣмам̣сама̄но паривӣмам̣сеййа саббасо самма̄ дуккхаккхайа̄йа̄’’ти? ‘‘бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄ бхагавам̣неттика̄ бхагавам̣пат̣исаран̣а̄ ¶ . са̄дху вата, бханте, бхагавантам̣йева пат̣ибха̄ту етасса бха̄ситасса аттхо. бхагавато сутва̄ бхиккхӯ дха̄рессантӣ’’ти. ‘‘тена хи, бхиккхаве, сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха, бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘идха, бхиккхаве, бхиккху паривӣмам̣сама̄но паривӣмам̣сати – ‘йам̣ кхо идам̣ анекавидхам̣ на̄наппака̄ракам̣ дуккхам̣ локе уппаджджати джара̄маран̣ам̣; идам̣ ну кхо дуккхам̣ ким̣нида̄нам̣ ким̣самудайам̣ ким̣джа̄тикам̣ ким̣пабхавам̣? кисмим̣ сати джара̄маран̣ам̣ хоти, кисмим̣ асати джара̄маран̣ам̣ на хотӣ’ти? со паривӣмам̣сама̄но евам̣ паджа̄на̄ти – ‘йам̣ кхо идам̣ анекавидхам̣ на̄наппака̄ракам̣ дуккхам̣ локе уппаджджати ¶ джара̄маран̣ам̣, идам̣ кхо дуккхам̣ джа̄тинида̄нам̣ джа̄тисамудайам̣ джа̄тиджа̄тикам̣ джа̄типпабхавам̣. джа̄тийа̄ сати джара̄маран̣ам̣ хоти, джа̄тийа̄ асати джара̄маран̣ам̣ на хотӣ’’’ти.
‘‘со ¶ джара̄маран̣ан̃ча паджа̄на̄ти, джара̄маран̣асамудайан̃ча паджа̄на̄ти, джара̄маран̣аниродхан̃ча ¶ паджа̄на̄ти, йа̄ ча джара̄маран̣аниродхаса̄руппага̄минӣ пат̣ипада̄ тан̃ча паджа̄на̄ти, татха̄ пат̣ипанно ча хоти анудхаммача̄рӣ; айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху саббасо самма̄ дуккхаккхайа̄йа пат̣ипанно джара̄маран̣аниродха̄йа.
‘‘атха̄парам̣ паривӣмам̣сама̄но паривӣмам̣сати – ‘джа̄ти пана̄йам̣ ким̣нида̄на̄ ким̣самудайа̄ ким̣джа̄тика̄ ким̣пабхава̄, кисмим̣ сати джа̄ти хоти, кисмим̣ асати джа̄ти на хотӣ’ти? со паривӣмам̣сама̄но евам̣ паджа̄на̄ти – ‘джа̄ти бхаванида̄на̄ бхавасамудайа̄ бхаваджа̄тика̄ бхаваппабхава̄; бхаве сати джа̄ти хоти, бхаве асати джа̄ти на хотӣ’’’ти.
‘‘со джа̄тин̃ча паджа̄на̄ти, джа̄тисамудайан̃ча паджа̄на̄ти, джа̄тиниродхан̃ча паджа̄на̄ти, йа̄ ча джа̄тиниродхаса̄руппага̄минӣ пат̣ипада̄ тан̃ча паджа̄на̄ти, татха̄ пат̣ипанно ча хоти анудхаммача̄рӣ; айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху саббасо самма̄ дуккхаккхайа̄йа пат̣ипанно джа̄тиниродха̄йа.
‘‘атха̄парам̣ паривӣмам̣сама̄но паривӣмам̣сати – ‘бхаво пана̄йам̣ ким̣нида̄но…пе… упа̄да̄нам̣ панидам̣ ким̣нида̄нам̣… тан̣ха̄ пана̄йам̣ ким̣нида̄на̄… ведана̄… пхассо… сал̣а̄йатанам̣ панидам̣ ким̣нида̄нам̣… на̄марӯпам̣ панидам̣… вин̃н̃а̄н̣ам̣ панидам̣… сан̇кха̄ра̄ паниме ким̣нида̄на̄ ким̣самудайа̄ ким̣джа̄тика̄ ким̣пабхава̄; кисмим̣ сати сан̇кха̄ра̄ хонти, кисмим̣ асати сан̇кха̄ра̄ на хонтӣ’ти? со паривӣмам̣сама̄но евам̣ паджа̄на̄ти – ‘сан̇кха̄ра̄ авиджджа̄нида̄на̄ ¶ авиджджа̄самудайа̄ авиджджа̄джа̄тика̄ авиджджа̄пабхава̄; авиджджа̄йа ¶ сати сан̇кха̄ра̄ хонти, авиджджа̄йа асати сан̇кха̄ра̄ на хонтӣ’’’ти.
‘‘со сан̇кха̄ре ча паджа̄на̄ти, сан̇кха̄расамудайан̃ча паджа̄на̄ти, сан̇кха̄раниродхан̃ча паджа̄на̄ти, йа̄ ча сан̇кха̄раниродхаса̄руппага̄минӣ пат̣ипада̄ тан̃ча паджа̄на̄ти, татха̄ пат̣ипанно ча хоти анудхаммача̄рӣ ¶ ; айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху саббасо самма̄ дуккхаккхайа̄йа пат̣ипанно сан̇кха̄раниродха̄йа.
‘‘авиджджа̄гато ¶ йам̣, бхиккхаве, пурисапуггало пун̃н̃ам̣ че сан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, пун̃н̃ӯпагам̣ хоти вин̃н̃а̄н̣ам̣. апун̃н̃ам̣ че сан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, апун̃н̃ӯпагам̣ хоти вин̃н̃а̄н̣ам̣. а̄нен̃джам̣ че сан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти а̄нен̃джӯпагам̣ хоти вин̃н̃а̄н̣ам̣. йато кхо, бхиккхаве, бхиккхуно авиджджа̄ пахӣна̄ хоти виджджа̄ уппанна̄, со авиджджа̄вира̄га̄ виджджуппа̄да̄ нева пун̃н̃а̄бхисан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти на апун̃н̃а̄бхисан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти на а̄нен̃джа̄бхисан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти. анабхисан̇кхаронто анабхисан̃четайанто на кин̃чи локе упа̄дийати; анупа̄дийам̣ на паритассати, апаритассам̣ паччаттан̃н̃ева паринибба̄йати. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄ти.
‘‘со сукхам̣ че веданам̣ ведайати, са̄ аничча̄ти паджа̄на̄ти, анаджджхосита̄ти паджа̄на̄ти, анабхинандита̄ти паджа̄на̄ти. дуккхам̣ че веданам̣ ведайати, са̄ аничча̄ти паджа̄на̄ти, анаджджхосита̄ти паджа̄на̄ти, анабхинандита̄ти паджа̄на̄ти. адуккхамасукхам̣ че веданам̣ ведайати, са̄ аничча̄ти ¶ паджа̄на̄ти, анаджджхосита̄ти паджа̄на̄ти, анабхинандита̄ти паджа̄на̄ти. со сукхам̣ че веданам̣ ведайати, висам̣йутто нам̣ ведайати. дуккхам̣ че веданам̣ ведайати, висам̣йутто нам̣ [там̣ веданам̣ (сӣ. пӣ.), веданам̣ (ка.)] ведайати. адуккхамасукхам̣ че веданам̣ ведайати, висам̣йутто нам̣ ведайати.
‘‘со ¶ ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведайама̄но ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведайа̄мӣти паджа̄на̄ти, джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведайама̄но джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведайа̄мӣти паджа̄на̄ти. ка̄йасса бхеда̄ уддхам̣ джӣвитапарийа̄да̄на̄ идхева саббаведайита̄ни анабхинандита̄ни сӣтӣбхависсанти, сарӣра̄ни авасиссантӣти паджа̄на̄ти.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо кумбхака̄рапа̄ка̄ ун̣хам̣ кумбхам̣ уддхаритва̄ саме бхӯмибха̄ге пат̣исиссеййа [пат̣ивисеййа (сӣ.), патит̣т̣хапеййа (сйа̄. кам̣. пӣ.), пат̣исевеййа (т̣ӣка̄)]. татра йа̄йам̣ усма̄ са̄ таттхева вӯпасамеййа, капалла̄ни авасиссеййум̣. евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведайама̄но ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведайа̄мӣти паджа̄на̄ти, джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведайама̄но джӣвитапарийантикам̣ ¶ веданам̣ ведайа̄мӣти паджа̄на̄ти. ка̄йасса ¶ бхеда̄ уддхам̣ джӣвитапарийа̄да̄на̄ идхева саббаведайита̄ни анабхинандита̄ни сӣтӣбхависсанти, сарӣра̄ни авасиссантӣти паджа̄на̄ти.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, апи ну кхо кхӣн̣а̄саво бхиккху пун̃н̃а̄бхисан̇кха̄рам̣ ва̄ абхисан̇кхареййа апун̃н̃а̄бхисан̇кха̄рам̣ ва̄ абхисан̇кхареййа а̄нен̃джа̄бхисан̇кха̄рам̣ ва̄ абхисан̇кхареййа̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘саббасо ва̄ ¶ пана сан̇кха̄ресу асати, сан̇кха̄раниродха̄ апи ну кхо вин̃н̃а̄н̣ам̣ пан̃н̃а̄йетха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘саббасо ва̄ пана вин̃н̃а̄н̣е асати, вин̃н̃а̄н̣аниродха̄ апи ну кхо на̄марӯпам̣ пан̃н̃а̄йетха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘саббасо ва̄ пана на̄марӯпе асати, на̄марӯпаниродха̄ апи ну кхо сал̣а̄йатанам̣ пан̃н̃а̄йетха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘саббасо ва̄ пана сал̣а̄йатане асати, сал̣а̄йатананиродха̄ апи ну кхо пхассо пан̃н̃а̄йетха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘саббасо ¶ ва̄ пана пхассе асати, пхассаниродха̄ апи ну кхо ведана̄ пан̃н̃а̄йетха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘саббасо ва̄ пана ведана̄йа асати, ведана̄ниродха̄ апи ну кхо тан̣ха̄ пан̃н̃а̄йетха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘саббасо ва̄ пана тан̣ха̄йа асати, тан̣ха̄ниродха̄ апи ну кхо упа̄да̄нам̣ пан̃н̃а̄йетха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘саббасо ва̄ пана упа̄да̄не асати, упа̄да̄наниродха̄ апи ну кхо бхаво пан̃н̃а̄йетха̄’’ти. ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘саббасо ва̄ пана бхаве асати, бхаваниродха̄ апи ну кхо джа̄ти пан̃н̃а̄йетха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘саббасо ва̄ пана джа̄тийа̄ асати, джа̄тиниродха̄ апи ну кхо джара̄маран̣ам̣ пан̃н̃а̄йетха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.
‘‘са̄дху са̄дху, бхиккхаве, еваметам̣, бхиккхаве, нетам̣ ан̃н̃атха̄. саддахатха ме там̣, бхиккхаве, адхимуччатха, никкан̇кха̄ еттха хотха ниббичикиччха̄. есеванто дуккхасса̄’’ти. пат̣хамам̣.
2. упа̄да̄насуттам̣
52. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘упа̄да̄нийесу, бхиккхаве, дхаммесу асса̄да̄нупассино вихарато тан̣ха̄ павад̣д̣хати. тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣; упа̄да̄напаччайа̄ бхаво; бхавапаччайа̄ джа̄ти; джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти’’.
‘‘сеййатха̄пи ¶ ¶ , бхиккхаве, дасаннам̣ ва̄ кат̣т̣хава̄ха̄нам̣ вӣса̄йа ¶ ва̄ кат̣т̣хава̄ха̄нам̣ тим̣са̄йа ва̄ кат̣т̣хава̄ха̄нам̣ чатта̄рӣса̄йа ва̄ кат̣т̣хава̄ха̄нам̣ маха̄аггиккхандхо джалеййа. татра пурисо ка̄лена ка̄лам̣ суккха̄ни чева тин̣а̄ни паккхипеййа, суккха̄ни ча гомайа̄ни паккхипеййа, суккха̄ни ча кат̣т̣ха̄ни паккхипеййа. еван̃хи со, бхиккхаве, маха̄аггиккхандхо тада̄ха̄ро тадупа̄да̄но чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ джалеййа. евамева кхо, бхиккхаве, упа̄да̄нийесу дхаммесу асса̄да̄нупассино вихарато тан̣ха̄ павад̣д̣хати. тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти.
‘‘упа̄да̄нийесу, бхиккхаве, дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато тан̣ха̄ нируджджхати. тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо; бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ нируджджханти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, дасаннам̣ ва̄ кат̣т̣хава̄ха̄нам̣ вӣса̄йа ва̄ тим̣са̄йа ¶ ва̄ чатта̄рӣса̄йа ва̄ кат̣т̣хава̄ха̄нам̣ маха̄аггиккхандхо джалеййа; татра пурисо на ка̄лена ка̄лам̣ суккха̄ни чева тин̣а̄ни паккхипеййа, на суккха̄ни ча гомайа̄ни паккхипеййа, на суккха̄ни ча кат̣т̣ха̄ни паккхипеййа. еван̃хи со, бхиккхаве, маха̄аггиккхандхо пуримасса ча упа̄да̄насса парийа̄да̄на̄ ан̃н̃асса ча анупаха̄ра̄ [анупа̄ха̄ра̄ (пӣ.)] ана̄ха̄ро нибба̄йеййа. евамева кхо, бхиккхаве, упа̄да̄нийесу дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато тан̣ха̄ нируджджхати, тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. дутийам̣.
3. сам̣йоджанасуттам̣
53. са̄ваттхийам̣ вихарати ¶ …пе… ‘‘сам̣йоджанийесу, бхиккхаве, дхаммесу асса̄да̄нупассино вихарато тан̣ха̄ павад̣д̣хати. тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣; упа̄да̄напаччайа̄ бхаво; бхавапаччайа̄ джа̄ти; джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти’’.
‘‘сеййатха̄пи ¶ ¶ , бхиккхаве, телан̃ча пат̣ичча ват̣т̣ин̃ча пат̣ичча телаппадӣпо джха̄йеййа. татра пурисо ка̄лена ка̄лам̣ телам̣ а̄син̃чеййа ват̣т̣им̣ упасам̣хареййа. еван̃хи со, бхиккхаве, телаппадӣпо тада̄ха̄ро тадупа̄да̄но чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ джалеййа. евамева кхо, бхиккхаве, сам̣йоджанийесу дхаммесу асса̄да̄нупассино вихарато тан̣ха̄ павад̣д̣хати. тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣; упа̄да̄напаччайа̄ бхаво; бхавапаччайа̄ джа̄ти ¶ ; джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти.
‘‘сам̣йоджанийесу, бхиккхаве, дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато тан̣ха̄ нируджджхати. тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо; бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ нируджджханти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, телан̃ча пат̣ичча ват̣т̣ин̃ча пат̣ичча телаппадӣпо джха̄йеййа. татра пурисо на ка̄лена ка̄лам̣ телам̣ а̄син̃чеййа на ват̣т̣им̣ упасам̣хареййа. еван̃хи со, бхиккхаве, телаппадӣпо пуримасса ча упа̄да̄насса парийа̄да̄на̄ ан̃н̃асса ча анупаха̄ра̄ ана̄ха̄ро нибба̄йеййа. евамева кхо, бхиккхаве, сам̣йоджанийесу дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато тан̣ха̄ нируджджхати. тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. татийам̣.
4. дутийасам̣йоджанасуттам̣
54. са̄ваттхийам̣ вихарати ¶ …пе… ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, телан̃ча пат̣ичча ват̣т̣ин̃ча пат̣ичча телаппадӣпо джха̄йеййа. татра пурисо ка̄лена ка̄лам̣ телам̣ а̄син̃чеййа ват̣т̣им̣ упасам̣хареййа. еван̃хи со, бхиккхаве, телаппадӣпо тада̄ха̄ро тадупа̄да̄но чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ джалеййа. евамева кхо, бхиккхаве, сам̣йоджанийесу дхаммесу асса̄да̄нупассино ¶ вихарато тан̣ха̄ павад̣д̣хати. тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти’’.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , бхиккхаве, телан̃ча пат̣ичча ват̣т̣ин̃ча пат̣ичча телаппадӣпо джха̄йеййа. татра пурисо на ка̄лена ка̄лам̣ телам̣ а̄син̃чеййа на ват̣т̣им̣ упасам̣хареййа ¶ . еван̃хи со, бхиккхаве, телаппадӣпо пуримасса ча упа̄да̄насса парийа̄да̄на̄ ан̃н̃асса ча анупаха̄ра̄ ана̄ха̄ро нибба̄йеййа. евамева кхо, бхиккхаве, сам̣йоджанийесу дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато тан̣ха̄ нируджджхати. тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. чатуттхам̣.
5. маха̄руккхасуттам̣
55. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘упа̄да̄нийесу, бхиккхаве, дхаммесу асса̄да̄нупассино вихарато тан̣ха̄ павад̣д̣хати. тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣; упа̄да̄напаччайа̄ бхаво…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти’’.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄руккхо. тасса йа̄ни чева мӯла̄ни адхогама̄ни, йа̄ни ча тирийан̇гама̄ни, сабба̄ни та̄ни уддхам̣ оджам̣ абхихаранти. еван̃хи со, бхиккхаве, маха̄руккхо тада̄ха̄ро тадупа̄да̄но чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ тит̣т̣хеййа. евамева кхо, бхиккхаве, упа̄да̄нийесу дхаммесу асса̄да̄нупассино вихарато тан̣ха̄ павад̣д̣хати. тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣…пе… еваметасса ¶ кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти.
‘‘упа̄да̄нийесу ¶ , бхиккхаве, дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато тан̣ха̄ нируджджхати. тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄руккхо. атха пурисо а̄гаччхеййа кудда̄лапит̣акам̣ [куда̄лапит̣акам̣ (ан̃н̃аттха)] а̄да̄йа. со там̣ руккхам̣ мӯле чхиндеййа, мӯлам̣ чхиндитва̄ паликхан̣еййа [палим̣кхан̣еййа (пӣ. ка.)], паликхан̣итва̄ мӯла̄ни уддхареййа антамасо усӣрана̄л̣иматта̄нипи. со там̣ руккхам̣ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ чхиндеййа, кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ чхиндитва̄ пха̄леййа, пха̄летва̄ сакаликам̣ сакаликам̣ кареййа, сакаликам̣ сакаликам̣ каритва̄ ва̄та̄тапе висосеййа; ва̄та̄тапе висосетва̄ аггина̄ д̣ахеййа, аггина̄ д̣ахетва̄ масим̣ кареййа, масим̣ ¶ каритва̄ маха̄ва̄те ва̄ опхун̣еййа [опунеййа (сӣ. пӣ.), опхунеййа (сйа̄. кам̣. ка.)] надийа̄ ва̄ сӣгхасота̄йа пава̄хеййа. еван̃хи со, бхиккхаве, маха̄руккхо уччхиннамӯло ¶ асса та̄ла̄ваттхукато анабха̄вам̣като [анабха̄вакато (сӣ.), анабха̄ван̇гато (сйа̄. кам̣.)] а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо. евамева кхо, бхиккхаве, упа̄да̄нийесу дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато тан̣ха̄ нируджджхати. тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. пан̃чамам̣.
6. дутийамаха̄руккхасуттам̣
56. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄руккхо. тасса йа̄ни чева мӯла̄ни адхогама̄ни, йа̄ни ча тирийан̇гама̄ни ¶ , сабба̄ни та̄ни уддхам̣ оджам̣ абхихаранти. еван̃хи со, бхиккхаве, маха̄руккхо тада̄ха̄ро тадупа̄да̄но чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ тит̣т̣хеййа. евамева кхо, бхиккхаве, упа̄да̄нийесу дхаммесу асса̄да̄нупассино вихарато тан̣ха̄ павад̣д̣хати. тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣ ¶ …пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти’’.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄руккхо. атха пурисо а̄гаччхеййа кудда̄лапит̣акам̣ а̄да̄йа. со там̣ руккхам̣ мӯле чхиндеййа, мӯле чхетва̄ паликхан̣еййа, паликхан̣итва̄ мӯла̄ни уддхареййа…пе… надийа̄ ва̄ сӣгхасота̄йа пава̄хеййа. еван̃хи со, бхиккхаве, маха̄руккхо уччхиннамӯло асса та̄ла̄ваттхукато анабха̄ван̇като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо. евамева кхо, бхиккхаве, упа̄да̄нийесу дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато тан̣ха̄ нируджджхати. тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. тарун̣аруккхасуттам̣
57. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘сам̣йоджанийесу, бхиккхаве, дхаммесу асса̄да̄нупассино вихарато тан̣ха̄ павад̣д̣хати. тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти’’.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, тарун̣о руккхо. тасса пурисо ка̄лена ка̄лам̣ мӯла̄ни палимаджджеййа [палисаннеййа (сӣ.), палисаджджеййа (сйа̄. кам̣. пӣ.), палипат̣т̣хеййа (ка.), палисандеййа, палибандхеййа (т̣ӣка̄нурӯпам̣)] ка̄лена ка̄лам̣ пам̣сум̣ дадеййа, ка̄лена ¶ ка̄лам̣ ¶ ¶ удакам̣ дадеййа. еван̃хи со, бхиккхаве, тарун̣о руккхо тада̄ха̄ро тадупа̄да̄но вуддхим̣ вирӯл̣хим̣ вепуллам̣ а̄паджджеййа. евамева кхо, бхиккхаве, сам̣йоджанийесу дхаммесу асса̄да̄нупассино вихарато тан̣ха̄ павад̣д̣хати. тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти.
‘‘сам̣йоджанийесу, бхиккхаве, дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато тан̣ха̄ нируджджхати. тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , бхиккхаве, тарун̣о руккхо. атха пурисо а̄гаччхеййа кудда̄лапит̣акам̣ а̄да̄йа…пе… надийа̄ ва̄ сӣгхасота̄йа пава̄хеййа. еван̃хи со, бхиккхаве, тарун̣о руккхо уччхиннамӯло асса та̄ла̄ваттхукато анабха̄ван̇като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо. евамева кхо, бхиккхаве, сам̣йоджанийесу дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато тан̣ха̄ нируджджхати. тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. саттамам̣.
8. на̄марӯпасуттам̣
58. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘сам̣йоджанийесу, бхиккхаве, дхаммесу асса̄да̄нупассино вихарато на̄марӯпасса авакканти хоти. на̄марӯпапаччайа̄ сал̣а̄йатанам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти’’.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄руккхо. тасса йа̄ни чева мӯла̄ни ¶ адхогама̄ни, йа̄ни ча тирийан̇гама̄ни, сабба̄ни та̄ни уддхам̣ оджам̣ абхихаранти. еван̃хи со, бхиккхаве, маха̄руккхо тада̄ха̄ро тадупа̄да̄но чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ тит̣т̣хеййа. евамева кхо, бхиккхаве, сам̣йоджанийесу дхаммесу асса̄да̄нупассино вихарато на̄марӯпасса авакканти хоти…пе….
‘‘сам̣йоджанийесу, бхиккхаве, дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато на̄марӯпасса авакканти на хоти. на̄марӯпаниродха̄ ¶ сал̣а̄йатананиродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти.
‘‘сеййатха̄пи ¶ ¶ , бхиккхаве, маха̄руккхо. атха пурисо а̄гаччхеййа кудда̄лапит̣акам̣ а̄да̄йа…пе… а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо. евамева кхо, бхиккхаве, сам̣йоджанийесу дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато на̄марӯпасса авакканти на хоти. на̄марӯпаниродха̄ сал̣а̄йатананиродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. вин̃н̃а̄н̣асуттам̣
59. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘сам̣йоджанийесу, бхиккхаве, дхаммесу асса̄да̄нупассино вихарато вин̃н̃а̄н̣асса авакканти хоти. вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ на̄марӯпам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти’’.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄руккхо. тасса йа̄ни чева мӯла̄ни ¶ …пе… евамева кхо, бхиккхаве, сам̣йоджанийесу дхаммесу асса̄да̄нупассино вихарато вин̃н̃а̄н̣асса авакканти хоти…пе….
‘‘сам̣йоджанийесу, бхиккхаве, дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато вин̃н̃а̄н̣асса авакканти на хоти. вин̃н̃а̄н̣аниродха̄ на̄марӯпаниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄руккхо. атха пурисо а̄гаччхеййа кудда̄лапит̣акам̣ а̄да̄йа…пе… а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо. евамева кхо, бхиккхаве, сам̣йоджанийесу дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато вин̃н̃а̄н̣асса авакканти на хоти. вин̃н̃а̄н̣асса ниродха̄ на̄марӯпаниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. навамам̣.
10. нида̄насуттам̣
60. екам̣ ¶ ¶ самайам̣ бхагава̄ курӯсу вихарати камма̄садхаммам̣ на̄ма курӯнам̣ нигамо. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! йа̄ва гамбхӣро ча̄йам̣, бханте, пат̣иччасамуппа̄до гамбхӣра̄вабха̄со ¶ ча, атха ча пана ме утта̄накутта̄нако вийа кха̄йатӣ’’ти.
‘‘ма̄ ¶ хевам̣, а̄нанда, ма̄ хевам̣, а̄нанда [ма̄ хевам̣ а̄нанда авача ма̄ хевам̣ а̄нанда авача (дӣ. ни. 2 маха̄нида̄насутте)]! гамбхӣро ча̄йам̣, а̄нанда, пат̣иччасамуппа̄до гамбхӣра̄вабха̄со ча. етасса, а̄нанда, дхаммасса ананубодха̄ аппат̣иведха̄ евамайам̣ паджа̄ танта̄кулакаджа̄та̄ кулаган̣т̣хикаджа̄та̄ [гул̣а̄гун̣т̣хикаджа̄та̄ (сӣ.), гул̣ӣгун̣т̣хикаджа̄та̄ (сйа̄. кам̣.)] мун̃джапаббаджабхӯта̄ [мун̃джабаббаджабхӯта̄ (сӣ.)] апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ сам̣са̄рам̣ на̄тиваттати.
‘‘упа̄да̄нийесу, а̄нанда, дхаммесу асса̄да̄нупассино вихарато тан̣ха̄ павад̣д̣хати. тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣; упа̄да̄напаччайа̄ бхаво; бхавапаччайа̄ джа̄ти; джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти.
‘‘сеййатха̄пи, а̄нанда, маха̄руккхо. тасса йа̄ни чева мӯла̄ни адхогама̄ни, йа̄ни ча тирийан̇гама̄ни, сабба̄ни та̄ни уддхам̣ оджам̣ абхихаранти. еван̃хи со, а̄нанда, маха̄руккхо тада̄ха̄ро тадупа̄да̄но чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ тит̣т̣хеййа. евамева кхо, а̄нанда, упа̄да̄нийесу дхаммесу асса̄да̄нупассино вихарато тан̣ха̄ павад̣д̣хати. тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣ ¶ ; упа̄да̄напаччайа̄ бхаво…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти.
‘‘упа̄да̄нийесу, а̄нанда, дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато тан̣ха̄ ¶ нируджджхати. тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , а̄нанда, маха̄руккхо. атха пурисо а̄гаччхеййа кудда̄лапит̣акам̣ а̄да̄йа. со там̣ руккхам̣ мӯле чхиндеййа, мӯле чхетва̄ паликхан̣еййа, паликхан̣итва̄ мӯла̄ни уддхареййа антамасо усӣрана̄л̣иматта̄нипи. со там̣ руккхам̣ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ чхиндеййа. кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ чхиндитва̄ пха̄леййа; пха̄летва̄ сакаликам̣ сакаликам̣ кареййа, сакаликам̣ сакаликам̣ каритва̄ ва̄та̄тапе висосеййа, ва̄та̄тапе висосетва̄ аггина̄ д̣ахеййа, аггина̄ д̣ахетва̄ масим̣ кареййа, масим̣ каритва̄ маха̄ва̄те ва̄ опхун̣еййа, надийа̄ ва̄ сӣгхасота̄йа пава̄хеййа. еван̃хи со, а̄нанда, маха̄руккхо уччхиннамӯло асса та̄ла̄ваттхукато анабха̄ван̇като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо ¶ . евамева кхо, а̄нанда, упа̄да̄нийесу дхаммесу а̄дӣнава̄нупассино вихарато тан̣ха̄ нируджджхати. тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо; бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ нируджджханти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. дасамам̣.
дуккхавагго чхат̣т̣хо.
тассудда̄нам̣ –
паривӣмам̣санупа̄да̄нам̣, ¶ две ча сам̣йоджана̄ни ча;
маха̄руккхена две вутта̄, тарун̣ена ча саттамам̣;
на̄марӯпан̃ча вин̃н̃а̄н̣ам̣, нида̄нена ча те даса̄ти.
7. маха̄вагго
1. ассутава̄суттам̣
61. евам̣ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме…пе… ‘‘ассутава̄, бхиккхаве, путхуджджано имасмим̣ ча̄тумаха̄бхӯтикасмим̣ ка̄йасмим̣ ниббиндеййапи вираджджеййапи вимуччеййапи. там̣ кисса хету? [ча̄туммаха̄бхӯтикасмим̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)] диссати, бхиккхаве [диссати хи бхиккхаве (сӣ. сйа̄. кам̣.)], имасса ¶ ча̄тумаха̄бхӯтикасса ка̄йасса а̄чайопи апачайопи а̄да̄нампи никкхепанампи. тасма̄ татра̄ссутава̄ путхуджджано ниббиндеййапи вираджджеййапи вимуччеййапи’’.
‘‘йан̃ча кхо етам̣, бхиккхаве, вуччати читтам̣ итипи, мано итипи, вин̃н̃а̄н̣ам̣ итипи, татра̄ссутава̄ путхуджджано на̄лам̣ ниббиндитум̣ на̄лам̣ вираджджитум̣ на̄лам̣ вимуччитум̣. там̣ кисса хету? дӣгхараттан̃хетам̣, бхиккхаве, ассутавато путхуджджанасса аджджхоситам̣ мама̄йитам̣ пара̄мат̣т̣хам̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’ти. тасма̄ татра̄ссутава̄ путхуджджано на̄лам̣ ниббиндитум̣ на̄лам̣ вираджджитум̣ на̄лам̣ вимуччитум̣.
‘‘варам̣ ¶ , бхиккхаве, ассутава̄ путхуджджано имам̣ ча̄тумаха̄бхӯтикам̣ ка̄йам̣ аттато упагаччхеййа, на твева читтам̣. там̣ кисса хету? диссата̄йам̣, бхиккхаве, ча̄тумаха̄бхӯтико ка̄йо екампи вассам̣ тит̣т̣хама̄но двепи васса̄ни тит̣т̣хама̄но тӣн̣ипи васса̄ни тит̣т̣хама̄но чатта̄рипи васса̄ни тит̣т̣хама̄но пан̃чапи васса̄ни тит̣т̣хама̄но дасапи васса̄ни тит̣т̣хама̄но вӣсатипи васса̄ни тит̣т̣хама̄но тим̣сампи васса̄ни тит̣т̣хама̄но чатта̄рӣсампи ¶ васса̄ни тит̣т̣хама̄но пан̃н̃а̄сампи васса̄ни тит̣т̣хама̄но вассасатампи тит̣т̣хама̄но, бхиййопи ¶ тит̣т̣хама̄но.
‘‘йан̃ча кхо етам̣, бхиккхаве, вуччати читтам̣ итипи, мано итипи, вин̃н̃а̄н̣ам̣ итипи, там̣ раттийа̄ ча дивасасса ча ан̃н̃адева уппаджджати ан̃н̃ам̣ нируджджхати. сеййатха̄пи, бхиккхаве, маккат̣о аран̃н̃е паване чарама̄но са̄кхам̣ ган̣хати, там̣ мун̃читва̄ ан̃н̃ам̣ ган̣хати, там̣ мун̃читва̄ ан̃н̃ам̣ ган̣хати; евамева кхо, бхиккхаве, йамидам̣ вуччати читтам̣ итипи, мано итипи, вин̃н̃а̄н̣ам̣ итипи, там̣ раттийа̄ ча дивасасса ча ан̃н̃адева уппаджджати ан̃н̃ам̣ нируджджхати.
‘‘татра, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако пат̣иччасамуппа̄дам̣йева са̄дхукам̣ йонисо манаси кароти – ‘ити имасмим̣ сати идам̣ хоти, имассуппа̄да̄ идам̣ уппаджджати; имасмим̣ асати идам̣ на хоти, имасса ниродха̄ идам̣ нируджджхати – йадидам̣ авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄; сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо; сан̇кха̄раниродха̄ ¶ вин̃н̃а̄н̣аниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’’ти.
‘‘евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако рӯпасмимпи ниббиндати, ведана̄йапи ниббиндати, сан̃н̃а̄йапи ниббиндати, сан̇кха̄ресупи ¶ ниббиндати, вин̃н̃а̄н̣асмимпи ниббиндати; ниббиндам̣ вираджджати, вира̄га̄ вимуччати, вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. пат̣хамам̣.
2. дутийаассутава̄суттам̣
62. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘ассутава̄, бхиккхаве, путхуджджано имасмим̣ ча̄тумаха̄бхӯтикасмим̣ ка̄йасмим̣ ниббиндеййапи вираджджеййапи вимуччеййапи. там̣ кисса хету? диссати, бхиккхаве, имасса ча̄тумаха̄бхӯтикасса ка̄йасса а̄чайопи ¶ апачайопи а̄да̄нампи никкхепанампи ¶ . тасма̄ татра̄ссутава̄ путхуджджано ниббиндеййапи вираджджеййапи вимуччеййапи. йан̃ча кхо етам̣, бхиккхаве, вуччати читтам̣ итипи, мано итипи, вин̃н̃а̄н̣ам̣ итипи, татра̄ссутава̄ путхуджджано на̄лам̣ ниббиндитум̣ на̄лам̣ вираджджитум̣ на̄лам̣ вимуччитум̣. там̣ кисса хету? дӣгхараттан̃хетам̣, бхиккхаве, ассутавато путхуджджанасса аджджхоситам̣ мама̄йитам̣ пара̄мат̣т̣хам̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’ти. тасма̄ татра̄ссутава̄ путхуджджано на̄лам̣ ниббиндитум̣ на̄лам̣ вираджджитум̣ на̄лам̣ вимуччитум̣’’.
‘‘варам̣, бхиккхаве, ассутава̄ путхуджджано имам̣ ча̄тумаха̄бхӯтикам̣ ка̄йам̣ аттато упагаччхеййа, на твева читтам̣. там̣ кисса хету? диссата̄йам̣, бхиккхаве, ча̄тумаха̄бхӯтико ка̄йо екампи вассам̣ тит̣т̣хама̄но двепи васса̄ни тит̣т̣хама̄но тӣн̣ипи васса̄ни тит̣т̣хама̄но чатта̄рипи васса̄ни тит̣т̣хама̄но пан̃чапи васса̄ни тит̣т̣хама̄но дасапи васса̄ни тит̣т̣хама̄но ¶ вӣсатипи васса̄ни тит̣т̣хама̄но тим̣сампи васса̄ни тит̣т̣хама̄но чатта̄рӣсампи васса̄ни тит̣т̣хама̄но пан̃н̃а̄сампи васса̄ни тит̣т̣хама̄но вассасатампи тит̣т̣хама̄но, бхиййопи тит̣т̣хама̄но. йан̃ча кхо етам̣, бхиккхаве, вуччати читтам̣ итипи, мано итипи, вин̃н̃а̄н̣ам̣ итипи, там̣ раттийа̄ ча дивасасса ча ан̃н̃адева уппаджджати ан̃н̃ам̣ нируджджхати.
‘‘татра ¶ , бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако пат̣иччасамуппа̄дам̣йева са̄дхукам̣ йонисо манаси кароти – ‘ити имасмим̣ сати идам̣ хоти, имассуппа̄да̄ идам̣ уппаджджати; имасмим̣ асати идам̣ на хоти, имасса ниродха̄ идам̣ нируджджхатӣ’ти. сукхаведанийам̣, бхиккхаве, пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати сукхаведана̄. тассева сукхаведанийасса пхассасса ниродха̄ йам̣ таджджам̣ ведайитам̣ сукхаведанийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппанна̄ сукхаведана̄ са̄ нируджджхати са̄ вӯпасаммати. дуккхаведанийам̣, бхиккхаве, пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати дуккхаведана̄. тассева дуккхаведанийасса пхассасса ниродха̄ йам̣ таджджам̣ ведайитам̣ дуккхаведанийам̣ ¶ пхассам̣ пат̣ичча уппанна̄ дуккхаведана̄ са̄ нируджджхати са̄ вӯпасаммати. адуккхамасукхаведанийам̣, бхиккхаве, пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати адуккхамасукхаведана̄. тассева адуккхамасукхаведанийасса пхассасса ниродха̄ йам̣ таджджам̣ ведайитам̣ адуккхамасукхаведанийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппанна̄ адуккхамасукхаведана̄ са̄ нируджджхати са̄ вӯпасаммати.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , бхиккхаве, двиннам̣ кат̣т̣ха̄нам̣ сан̇гхат̣т̣анасамодха̄на̄ усма̄ джа̄йати теджо абхиниббаттати. тесам̣йева двиннам̣ кат̣т̣ха̄нам̣ на̄на̄катавиниббхога̄ ¶ [на̄на̄бха̄ва̄виниккхепа̄ (сӣ. пӣ.) ма. ни. 3.357] йа̄ таджджа̄ усма̄ са̄ нируджджхати са̄ вӯпасаммати; евамева кхо, бхиккхаве, сукхаведанийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати сукхаведана̄. тассева сукхаведанийасса пхассасса ниродха̄ йам̣ таджджам̣ ведайитам̣ сукхаведанийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппанна̄ сукхаведана̄ са̄ нируджджхати са̄ вӯпасаммати…пе… адуккхамасукхаведанийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати адуккхамасукхаведана̄. тассева адуккхамасукхаведанийасса пхассасса ниродха̄ йам̣ таджджам̣ ведайитам̣ адуккхамасукхаведанийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппанна̄ адуккхамасукхаведана̄ са̄ нируджджхати са̄ вӯпасаммати.
‘‘евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако пхассепи ниббиндати, ведана̄йапи ниббиндати, сан̃н̃а̄йапи ниббиндати, сан̇кха̄ресупи ниббиндати, вин̃н̃а̄н̣асмимпи ниббиндати; ниббиндам̣ вираджджати, вира̄га̄ вимуччати, вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. дутийам̣.
3. путтамам̣сӯпамасуттам̣
63. са̄ваттхийам̣ ¶ …пе… ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, а̄ха̄ра̄ бхӯта̄нам̣ ва̄ сатта̄нам̣ т̣хитийа̄ самбхавесӣнам̣ ва̄ ануггаха̄йа ¶ . катаме чатта̄ро? кабал̣ӣка̄ро а̄ха̄ро ол̣а̄рико ва̄ сукхумо ва̄, пхассо дутийо, маносан̃четана̄ татийа̄, вин̃н̃а̄н̣ам̣ чатуттхам̣. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро а̄ха̄ра̄ бхӯта̄нам̣ ва̄ сатта̄нам̣ т̣хитийа̄ самбхавесӣнам̣ ва̄ ануггаха̄йа’’.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, кабал̣ӣка̄ро а̄ха̄ро дат̣т̣хаббо? сеййатха̄пи, бхиккхаве, две джа̄йампатика̄ [джайампатика̄ (сӣ. пӣ.) т̣ӣка̄ олокетабба̄] париттам̣ самбалам̣ а̄да̄йа канта̄рамаггам̣ пат̣ипаджджеййум̣. тесамасса екапуттако пийо мана̄по. атха кхо тесам̣, бхиккхаве, двиннам̣ джа̄йампатика̄нам̣ канта̄рагата̄нам̣ йа̄ паритта̄ самбаламатта̄, са̄ париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа. сийа̄ ча несам̣ канта̄ра̄васесо анатин̣н̣о. атха кхо тесам̣, бхиккхаве, двиннам̣ джа̄йампатика̄нам̣ евамасса – ‘амха̄кам̣ кхо йа̄ паритта̄ самбаламатта̄ са̄ париккхӣн̣а̄ парийа̄дин̣н̣а̄ [парийа̄динна̄ (сйа̄. кам̣.)]. аттхи ¶ ча̄йам̣ канта̄ра̄васесо аниттин̣н̣о [аниттхин̣н̣о (сйа̄. кам̣.), анатин̣н̣о (ка.)]. йам̣нӯна майам̣ имам̣ екапуттакам̣ пийам̣ мана̄пам̣ вадхитва̄ валлӯран̃ча сон̣д̣икан̃ча каритва̄ путтамам̣са̄ни кха̄данта̄ евам̣ там̣ канта̄ра̄васесам̣ ниттхареййа̄ма, ма̄ саббева тайо винассимха̄’ти. атха кхо те, бхиккхаве, две джа̄йампатика̄ там̣ екапуттакам̣ пийам̣ мана̄пам̣ вадхитва̄ валлӯран̃ча сон̣д̣икан̃ча каритва̄ путтамам̣са̄ни кха̄данта̄ евам̣ там̣ канта̄ра̄васесам̣ ниттхареййум̣. те путтамам̣са̄ни чева кха̄деййум̣, уре ча пат̣иписеййум̣ – ‘кахам̣, екапуттака, кахам̣, екапуттака̄’ти.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, апи ну те дава̄йа ва̄ а̄ха̄рам̣ а̄ха̄реййум̣, мада̄йа ва̄ а̄ха̄рам̣ ¶ а̄ха̄реййум̣, ман̣д̣ана̄йа ¶ ва̄ а̄ха̄рам̣ а̄ха̄реййум̣, вибхӯсана̄йа ва̄ а̄ха̄рам̣ а̄ха̄реййу’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘нану те, бхиккхаве, йа̄вадева канта̄расса ниттхаран̣аттха̄йа а̄ха̄рам̣ а̄ха̄реййу’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘евамева кхва̄хам̣, бхиккхаве, кабал̣ӣка̄ро а̄ха̄ро дат̣т̣хаббо’’ти вада̄ми. кабал̣ӣка̄ре, бхиккхаве, а̄ха̄ре парин̃н̃а̄те пан̃чака̄магун̣ико ра̄го парин̃н̃а̄то хоти. пан̃чака̄магун̣ике ра̄ге парин̃н̃а̄те наттхи там̣ сам̣йоджанам̣ йена сам̣йоджанена сам̣йутто арийаса̄вако пуна имам̣ локам̣ а̄гаччхеййа.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пхасса̄ха̄ро дат̣т̣хаббо? сеййатха̄пи, бхиккхаве, га̄вӣ ниччамма̄ кут̣т̣ам̣ че [куд̣д̣ан̃че (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ¶ нисса̄йа тит̣т̣хеййа. йе кут̣т̣аниссита̄ па̄н̣а̄ те нам̣ кха̄деййум̣. руккхам̣ че нисса̄йа тит̣т̣хеййа, йе руккханиссита̄ па̄н̣а̄ те нам̣ кха̄деййум̣. удакам̣ че нисса̄йа тит̣т̣хеййа, йе удаканиссита̄ па̄н̣а̄ те нам̣ кха̄деййум̣. а̄ка̄сам̣ че нисса̄йа тит̣т̣хеййа, йе а̄ка̄саниссита̄ па̄н̣а̄ те нам̣ кха̄деййум̣. йам̣ йадева хи са̄, бхиккхаве, га̄вӣ ниччамма̄ нисса̄йа тит̣т̣хеййа, йе танниссита̄ [йе танниссита̄ танниссита̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] па̄н̣а̄ те нам̣ кха̄деййум̣. евамева кхва̄хам̣, бхиккхаве, ‘‘пхасса̄ха̄ро дат̣т̣хаббо’’ти вада̄ми. пхассе, бхиккхаве, а̄ха̄ре парин̃н̃а̄те тиссо ведана̄ парин̃н̃а̄та̄ хонти. тӣсу ведана̄су парин̃н̃а̄та̄су арийаса̄вакасса наттхи кин̃чи уттарикаран̣ӣйанти [уттарим̣каран̣ӣйанти (сӣ. пӣ.)] вада̄ми.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, маносан̃четана̄ха̄ро дат̣т̣хаббо? сеййатха̄пи ¶ , бхиккхаве, ан̇га̄рака̄су са̄дхикапориса̄ пун̣н̣а̄ ан̇га̄ра̄нам̣ вӣтаччика̄нам̣ вӣтадхӯма̄нам̣. атха пурисо а̄гаччхеййа джӣвитука̄мо амаритука̄мо сукхака̄мо дуккхаппат̣икӯло. таменам̣ две балаванто пуриса̄ на̄на̄ба̄ха̄су гахетва̄ там̣ ан̇га̄рака̄сум̣ упакад̣д̣хеййум̣. атха кхо, бхиккхаве, тасса пурисасса а̄рака̄васса четана̄ а̄рака̄ паттхана̄ а̄рака̄ пан̣идхи. там̣ ¶ кисса хету? еван̃хи, бхиккхаве, тасса пурисасса хоти – ‘имам̣ ча̄хам̣ ан̇га̄рака̄сум̣ папатисса̄ми, татонида̄нам̣ маран̣ам̣ ва̄ нигаччха̄ми маран̣аматтам̣ ва̄ дуккха’нти. евамева кхва̄хам̣, бхиккхаве, ‘маносан̃четана̄ха̄ро дат̣т̣хаббо’ти вада̄ми. маносан̃четана̄йа, бхиккхаве, а̄ха̄ре парин̃н̃а̄те тиссо тан̣ха̄ парин̃н̃а̄та̄ хонти. тӣсу тан̣ха̄су парин̃н̃а̄та̄су арийаса̄вакасса наттхи кин̃чи уттарикаран̣ӣйанти вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣а̄ха̄ро дат̣т̣хаббо? сеййатха̄пи, бхиккхаве, чорам̣ а̄гуча̄рим̣ гахетва̄ ран̃н̃о дассеййум̣ – ‘айам̣ те, дева, чоро а̄гуча̄рӣ, имасса йам̣ иччхаси там̣ дан̣д̣ам̣ пан̣ехӣ’ти. таменам̣ ра̄джа̄ евам̣ вадеййа – ‘гаччхатха, бхо, имам̣ пурисам̣ пуббан̣хасамайам̣ саттисатена ханатха̄’ти. таменам̣ пуббан̣хасамайам̣ саттисатена ханеййум̣. атха ра̄джа̄ маджджханхикасамайам̣ евам̣ вадеййа – ‘амбхо, катхам̣ со пурисо’ти? ‘татхева, дева, джӣватӣ’ти. таменам̣ ра̄джа̄ евам̣ вадеййа – ‘гаччхатха, бхо, там̣ пурисам̣ маджджханхикасамайам̣ саттисатена ханатха̄’ти. таменам̣ маджджханхикасамайам̣ саттисатена ханеййум̣. атха ра̄джа̄ са̄йанхасамайам̣ евам̣ вадеййа – ‘амбхо, катхам̣ ¶ со пурисо’ти? ‘татхева, дева, джӣватӣ’ти. таменам̣ ра̄джа̄ евам̣ вадеййа – ‘гаччхатха, бхо, там̣ пурисам̣ са̄йанхасамайам̣ саттисатена ханатха̄’ти. таменам̣ са̄йанхасамайам̣ саттисатена ханеййум̣. там̣ ким̣ ман̃н̃атха ¶ , бхиккхаве, апи ну со пурисо дивасам̣ тӣхи саттисатехи хан̃н̃ама̄но татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведийетха̄’’ти? ‘‘екисса̄пи, бханте, саттийа̄ хан̃н̃ама̄но татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведийетха; ко пана ва̄до тӣхи саттисатехи хан̃н̃ама̄но’’ти! ‘‘евамева кхва̄хам̣, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣а̄ха̄ро дат̣т̣хабботи вада̄ми. вин̃н̃а̄н̣е, бхиккхаве, а̄ха̄ре парин̃н̃а̄те на̄марӯпам̣ парин̃н̃а̄там̣ хоти, на̄марӯпе парин̃н̃а̄те арийаса̄вакасса наттхи кин̃чи уттарикаран̣ӣйанти вада̄мӣ’’ти. татийам̣.
4. аттхира̄гасуттам̣
64. са̄ваттхийам̣ ¶ ¶ вихарати…пе… ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, а̄ха̄ра̄ бхӯта̄нам̣ ва̄ сатта̄нам̣ т̣хитийа̄ самбхавесӣнам̣ ва̄ ануггаха̄йа. катаме чатта̄ро? кабал̣ӣка̄ро а̄ха̄ро ол̣а̄рико ва̄ сукхумо ва̄, пхассо дутийо, маносан̃четана̄ татийа̄, вин̃н̃а̄н̣ам̣ чатуттхам̣. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро а̄ха̄ра̄ бхӯта̄нам̣ ва̄ сатта̄нам̣ т̣хитийа̄ самбхавесӣнам̣ ва̄ ануггаха̄йа’’.
‘‘кабал̣ӣка̄ре че, бхиккхаве, а̄ха̄ре аттхи ра̄го аттхи нандӣ аттхи тан̣ха̄, патит̣т̣хитам̣ таттха вин̃н̃а̄н̣ам̣ вирӯл̣хам̣. йаттха патит̣т̣хитам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ вирӯл̣хам̣, аттхи таттха на̄марӯпасса авакканти. йаттха аттхи на̄марӯпасса авакканти, аттхи таттха сан̇кха̄ра̄нам̣ вуддхи. йаттха ¶ аттхи сан̇кха̄ра̄нам̣ вуддхи, аттхи таттха а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти. йаттха аттхи а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти, аттхи таттха а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣. йаттха аттхи а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣, сасокам̣ там̣, бхиккхаве, садарам̣ саупа̄йа̄санти вада̄ми.
‘‘пхассе че, бхиккхаве, а̄ха̄ре…пе… маносан̃четана̄йа че, бхиккхаве, а̄ха̄ре… вин̃н̃а̄н̣е че, бхиккхаве, а̄ха̄ре аттхи ра̄го аттхи нандӣ аттхи тан̣ха̄, патит̣т̣хитам̣ таттха вин̃н̃а̄н̣ам̣ вирӯл̣хам̣. йаттха патит̣т̣хитам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ вирӯл̣хам̣, аттхи таттха на̄марӯпасса авакканти. йаттха аттхи на̄марӯпасса авакканти, аттхи таттха сан̇кха̄ра̄нам̣ вуддхи. йаттха аттхи сан̇кха̄ра̄нам̣ вуддхи, аттхи таттха а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти. йаттха аттхи а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти, аттхи таттха а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣. йаттха аттхи а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣, сасокам̣ там̣, бхиккхаве, садарам̣ саупа̄йа̄санти вада̄ми.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , бхиккхаве, раджако ва̄ читтака̄рако ва̄ сати раджана̄йа ва̄ ла̄кха̄йа ва̄ халиддийа̄ ва̄ нӣлийа̄ ва̄ ман̃джит̣т̣ха̄йа ¶ ва̄ супаримат̣т̣хе ва̄ пхалаке бхиттийа̄ ва̄ дуссапат̣т̣е ва̄ иттхирӯпам̣ ва̄ пурисарӯпам̣ ва̄ абхинимминеййа саббан̇гапаччан̇гам̣; евамева кхо, бхиккхаве, кабал̣ӣка̄ре че а̄ха̄ре аттхи ра̄го аттхи нандӣ аттхи тан̣ха̄, патит̣т̣хитам̣ таттха вин̃н̃а̄н̣ам̣ вирӯл̣хам̣. йаттха патит̣т̣хитам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ вирӯл̣хам̣, аттхи таттха на̄марӯпасса авакканти. йаттха аттхи на̄марӯпасса авакканти, аттхи таттха сан̇кха̄ра̄нам̣ вуддхи. йаттха аттхи сан̇кха̄ра̄нам̣ вуддхи, аттхи таттха ¶ а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти. йаттха аттхи а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти, аттхи таттха ¶ а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣. йаттха аттхи а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣, сасокам̣ там̣, бхиккхаве, садарам̣ саупа̄йа̄санти вада̄ми.
‘‘пхассе че, бхиккхаве, а̄ха̄ре…пе… маносан̃четана̄йа че, бхиккхаве, а̄ха̄ре… вин̃н̃а̄н̣е че, бхиккхаве, а̄ха̄ре аттхи ра̄го аттхи нандӣ аттхи тан̣ха̄, патит̣т̣хитам̣ таттха вин̃н̃а̄н̣ам̣ вирӯл̣хам̣. йаттха патит̣т̣хитам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ вирӯл̣хам̣, аттхи таттха на̄марӯпасса авакканти. йаттха аттхи на̄марӯпасса авакканти, аттхи таттха сан̇кха̄ра̄нам̣ вуддхи. йаттха аттхи сан̇кха̄ра̄нам̣ вуддхи, аттхи таттха а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти. йаттха аттхи а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти, аттхи таттха а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣. йаттха аттхи а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣, сасокам̣ там̣, бхиккхаве, садарам̣ саупа̄йа̄санти вада̄ми.
‘‘кабал̣ӣка̄ре че, бхиккхаве, а̄ха̄ре наттхи ра̄го наттхи нандӣ наттхи тан̣ха̄, аппатит̣т̣хитам̣ таттха вин̃н̃а̄н̣ам̣ авирӯл̣хам̣. йаттха аппатит̣т̣хитам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ авирӯл̣хам̣, наттхи таттха на̄марӯпасса авакканти. йаттха наттхи на̄марӯпасса авакканти, наттхи таттха сан̇кха̄ра̄нам̣ вуддхи. йаттха наттхи сан̇кха̄ра̄нам̣ вуддхи, наттхи таттха а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти. йаттха наттхи а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти, наттхи таттха а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣. йаттха наттхи а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣, асокам̣ там̣, бхиккхаве, адарам̣ анупа̄йа̄санти вада̄ми.
‘‘пхассе ¶ че, бхиккхаве, а̄ха̄ре…пе… маносан̃четана̄йа че, бхиккхаве, а̄ха̄ре… вин̃н̃а̄н̣е че, бхиккхаве, а̄ха̄ре ¶ наттхи ра̄го наттхи нандӣ наттхи тан̣ха̄, аппатит̣т̣хитам̣ таттха вин̃н̃а̄н̣ам̣ авирӯл̣хам̣. йаттха аппатит̣т̣хитам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ авирӯл̣хам̣, наттхи таттха на̄марӯпасса авакканти ¶ . йаттха наттхи на̄марӯпасса авакканти, наттхи таттха сан̇кха̄ра̄нам̣ вуддхи. йаттха наттхи сан̇кха̄ра̄нам̣ вуддхи, наттхи таттха а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти. йаттха наттхи а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти, наттхи таттха а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣. йаттха наттхи а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣, асокам̣ там̣, бхиккхаве, адарам̣ анупа̄йа̄санти вада̄ми.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, кӯт̣а̄га̄рам̣ ва̄ кӯт̣а̄га̄раса̄лам̣ ва̄ уттара̄йа ва̄ даккхин̣а̄йа ва̄ па̄чӣна̄йа ва̄ ва̄тапа̄на̄ сӯрийе уггаччханте ва̄тапа̄нена расми пависитва̄ ква̄сса патит̣т̣хита̄’’ [каттха патит̣т̣хита̄ (ка.)] ти? ‘‘паччхима̄йам̣, бханте, бхиттийа’’нти. ‘‘паччхима̄ че, бхиккхаве, бхитти на̄сса ква̄сса патит̣т̣хита̄’’ти? ‘‘патхавийам̣, бханте’’ти. ‘‘патхавӣ че, бхиккхаве ¶ , на̄сса ква̄сса патит̣т̣хита̄’’ти? ‘‘а̄пасмим̣, бханте’’ти. ‘‘а̄по че, бхиккхаве, на̄сса ква̄сса патит̣т̣хита̄’’ти? ‘‘аппатит̣т̣хита̄, бханте’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, кабал̣ӣка̄ре че а̄ха̄ре наттхи ра̄го наттхи нандӣ наттхи тан̣ха̄…пе….
‘‘пхассе че, бхиккхаве, а̄ха̄ре… маносан̃четана̄йа че, бхиккхаве, а̄ха̄ре… вин̃н̃а̄н̣е че, бхиккхаве, а̄ха̄ре наттхи ра̄го наттхи нандӣ наттхи тан̣ха̄, аппатит̣т̣хитам̣ таттха вин̃н̃а̄н̣ам̣ авирӯл̣хам̣. йаттха аппатит̣т̣хитам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ авирӯл̣хам̣, наттхи таттха на̄марӯпасса авакканти. йаттха наттхи на̄марӯпасса авакканти, наттхи таттха сан̇кха̄ра̄нам̣ вуддхи. йаттха наттхи сан̇кха̄ра̄нам̣ ¶ вуддхи, наттхи таттха а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти ¶ . йаттха наттхи а̄йатим̣ пунаббхава̄бхиниббатти, наттхи таттха а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣. йаттха наттхи а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ам̣ асокам̣ там̣, бхиккхаве, адарам̣ анупа̄йа̄санти вада̄мӣ’’ти. чатуттхам̣.
5. нагарасуттам̣
65. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘пуббе ме, бхиккхаве, самбодха̄ анабхисамбуддхасса бодхисаттассева сато етадахоси – ‘киччха̄ вата̄йам̣ локо а̄панно джа̄йати ча джӣйати ча мӣйати ча чавати ча упападжджати ча. атха ча панимасса дуккхасса ниссаран̣ам̣ наппаджа̄на̄ти джара̄маран̣асса. куда̄ссу на̄ма имасса дуккхасса ниссаран̣ам̣ пан̃н̃а̄йиссати джара̄маран̣асса̄’ти? тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘кимхи ну кхо сати джара̄маран̣ам̣ хоти, ким̣паччайа̄ джара̄маран̣а’нти ¶ ? тасса майхам̣, бхиккхаве, йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘джа̄тийа̄ кхо сати джара̄маран̣ам̣ хоти, джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣а’’’нти.
‘‘тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘кимхи ну кхо сати джа̄ти хоти…пе… бхаво хоти… упа̄да̄нам̣ хоти… тан̣ха̄ хоти… ведана̄ хоти… пхассо хоти… сал̣а̄йатанам̣ хоти… на̄марӯпам̣ хоти… ким̣паччайа̄ на̄марӯпа’нти? тасса майхам̣, бхиккхаве, йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘вин̃н̃а̄н̣е кхо сати на̄марӯпам̣ хоти, вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ на̄марӯпа’нти. тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘кимхи ну кхо сати вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти, ким̣паччайа̄ вин̃н̃а̄н̣а’нти ¶ ? тасса майхам̣, бхиккхаве, йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘на̄марӯпе кхо сати вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти, на̄марӯпапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣а’’’нти.
‘‘тасса ¶ майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – паччуда̄ваттати кхо идам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ на̄марӯпамха̄ на парам̣ гаччхати. етта̄вата̄ джа̄йетха ва̄ джӣйетха ва̄ мӣйетха ва̄ чаветха ва̄ упападжджетха ва̄, йадидам̣ на̄марӯпапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣; вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ на̄марӯпам̣; на̄марӯпапаччайа̄ сал̣а̄йатанам̣; сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассо…пе… еваметасса ¶ кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. ‘самудайо, самудайо’ти кхо ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди пан̃н̃а̄ удапа̄ди виджджа̄ удапа̄ди а̄локо удапа̄ди.
‘‘тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘кимхи ну кхо асати, джара̄маран̣ам̣ на хоти; кисса ниродха̄ джара̄маран̣аниродхо’ти? тасса майхам̣, бхиккхаве, йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘джа̄тийа̄ кхо асати, джара̄маран̣ам̣ на хоти; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣аниродхо’ти. тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘кимхи ну кхо асати джа̄ти на хоти…пе… бхаво на хоти… упа̄да̄нам̣ на хоти… тан̣ха̄ на хоти… ведана̄ на хоти… пхассо на хоти… сал̣а̄йатанам̣ на хоти… на̄марӯпам̣ на хоти. кисса ниродха̄ на̄марӯпаниродхо’ти? тасса майхам̣, бхиккхаве, йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо ¶ – ‘вин̃н̃а̄н̣е кхо асати, на̄марӯпам̣ на хоти; вин̃н̃а̄н̣аниродха̄ на̄марӯпаниродхо’’’ти ¶ .
‘‘тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘кимхи ну кхо асати вин̃н̃а̄н̣ам̣ на хоти; кисса ниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо’ти? тасса майхам̣, бхиккхаве, йонисо манасика̄ра̄ аху пан̃н̃а̄йа абхисамайо – ‘на̄марӯпе кхо асати, вин̃н̃а̄н̣ам̣ на хоти; на̄марӯпаниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо’’’ти.
‘‘тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – адхигато кхо мйа̄йам̣ магго бодха̄йа йадидам̣ – на̄марӯпаниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо; вин̃н̃а̄н̣аниродха̄ на̄марӯпаниродхо; на̄марӯпаниродха̄ сал̣а̄йатананиродхо; сал̣а̄йатананиродха̄ пхассаниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти. ‘ниродхо, ниродхо’ти кхо ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди пан̃н̃а̄ удапа̄ди виджджа̄ удапа̄ди а̄локо удапа̄ди.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо аран̃н̃е паване чарама̄но пассеййа пура̄н̣ам̣ маггам̣ пура̄н̣ан̃джасам̣ пуббакехи мануссехи ануйа̄там̣. со таманугаччхеййа ¶ . таманугаччханто пассеййа пура̄н̣ам̣ нагарам̣ пура̄н̣ам̣ ра̄джадха̄ним̣ пуббакехи ¶ мануссехи аджджха̄вут̣т̣хам̣ [аджджха̄вуттхам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] а̄ра̄масампаннам̣ ванасампаннам̣ поккхаран̣ӣсампаннам̣ уддха̄павантам̣ [удда̄павантам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] раман̣ӣйам̣. атха кхо со, бхиккхаве, пурисо ран̃н̃о ва̄ ра̄джамаха̄маттасса ва̄ а̄рочеййа – ‘йаггхе, бханте, джа̄неййа̄си – ахам̣ аддасам̣ аран̃н̃е паване чарама̄но пура̄н̣ам̣ маггам̣ пура̄н̣ан̃джасам̣ пуббакехи мануссехи ануйа̄там̣ таманугаччхим̣. таманугаччханто аддасам̣ пура̄н̣ам̣ нагарам̣ пура̄н̣ам̣ ра̄джадха̄ним̣ пуббакехи мануссехи аджджха̄вут̣т̣хам̣ ¶ а̄ра̄масампаннам̣ ванасампаннам̣ поккхаран̣ӣсампаннам̣ уддха̄павантам̣ раман̣ӣйам̣. там̣, бханте, нагарам̣ ма̄пехӣ’ти. атха кхо со, бхиккхаве, ра̄джа̄ ва̄ ра̄джамаха̄матто ва̄ там̣ нагарам̣ ма̄пеййа. тадасса нагарам̣ апарена самайена иддхан̃чева пхӣтан̃ча ба̄худжан̃н̃ам̣ а̄кин̣н̣амануссам̣ вуддхивепуллаппаттам̣. евамева кхва̄хам̣, бхиккхаве, аддасам̣ пура̄н̣ам̣ маггам̣ пура̄н̣ан̃джасам̣ пуббакехи самма̄самбуддхехи ануйа̄там̣.
‘‘катамо ча со, бхиккхаве, пура̄н̣амагго пура̄н̣ан̃джасо пуббакехи самма̄самбуддхехи ануйа̄то ¶ ? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо со, бхиккхаве, пура̄н̣амагго пура̄н̣ан̃джасо пуббакехи самма̄самбуддхехи ануйа̄то, таманугаччхим̣; таманугаччханто джара̄маран̣ам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣; джара̄маран̣асамудайам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣; джара̄маран̣аниродхам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣; джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣. таманугаччхим̣; таманугаччханто джа̄тим̣ аббхан̃н̃а̄сим̣…пе… бхавам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣… упа̄да̄нам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣… тан̣хам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣… веданам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣… пхассам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣… сал̣а̄йатанам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣… на̄марӯпам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣… вин̃н̃а̄н̣ам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣. таманугаччхим̣; таманугаччханто сан̇кха̄ре аббхан̃н̃а̄сим̣; сан̇кха̄расамудайам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣; сан̇кха̄раниродхам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣; сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣. тадабхин̃н̃а̄ ¶ а̄чиккхим̣ бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ упа̄сика̄нам̣. тайидам̣, бхиккхаве ¶ , брахмачарийам̣ иддхан̃чева пхӣтан̃ча виттха̄рикам̣ ба̄худжан̃н̃ам̣ путхубхӯтам̣ йа̄ва девамануссехи суппака̄сита’’нти. пан̃чамам̣.
6. саммасасуттам̣
66. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ курӯсу вихарати камма̄садхаммам̣ на̄ма курӯнам̣ нигамо. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти ¶ те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча – ‘‘саммасатха но тумхе, бхиккхаве, антарам̣ саммаса’’нти [антара̄ саммасананти (сӣ.)]. евам̣ вутте, ан̃н̃атаро бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахам̣ кхо, бханте, саммаса̄ми антарам̣ саммаса’’нти. ‘‘йатха̄ катхам̣ пана твам̣, бхиккху, саммасаси антарам̣ саммаса’’нти? атха кхо со бхиккху бйа̄ка̄си. йатха̄ со бхиккху бйа̄ка̄си на со бхиккху бхагавато читтам̣ а̄ра̄дхеси.
евам̣ вутте, а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘етасса, бхагава̄, ка̄ло; етасса, сугата, ка̄ло; йам̣ бхагава̄ антарам̣ саммасам̣ бха̄сеййа. бхагавато сутва̄ бхиккхӯ дха̄рессантӣ’’ти. ‘‘тенаха̄нанда, сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘идха ¶ , бхиккхаве, бхиккху саммасама̄но саммасати антарам̣ саммасам̣ [саммасанам̣ (сӣ.)] – ‘йам̣ кхо идам̣ анекавидхам̣ на̄наппака̄ракам̣ дуккхам̣ локе уппаджджати джара̄маран̣ам̣. идам̣ кхо дуккхам̣ ким̣нида̄нам̣ ким̣самудайам̣ ким̣джа̄тикам̣ ¶ ким̣пабхавам̣, кисмим̣ сати джара̄маран̣ам̣ хоти, кисмим̣ асати джара̄маран̣ам̣ на хотӣ’ти? со саммасама̄но евам̣ джа̄на̄ти – ‘йам̣ кхо идам̣ анекавидхам̣ на̄наппака̄ракам̣ дуккхам̣ ¶ локе уппаджджати джара̄маран̣ам̣. идам̣ кхо дуккхам̣ упадхинида̄нам̣ упадхисамудайам̣ упадхиджа̄тикам̣ упадхипабхавам̣, упадхисмим̣ сати джара̄маран̣ам̣ хоти, упадхисмим̣ асати джара̄маран̣ам̣ на хотӣ’ти. со джара̄маран̣ан̃ча паджа̄на̄ти джара̄маран̣асамудайан̃ча паджа̄на̄ти джара̄маран̣аниродхан̃ча паджа̄на̄ти йа̄ ча джара̄маран̣аниродхаса̄руппага̄минӣ пат̣ипада̄ тан̃ча паджа̄на̄ти. татха̄пат̣ипанно ча хоти анудхаммача̄рӣ. айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху саббасо самма̄ дуккхаккхайа̄йа пат̣ипанно джара̄маран̣аниродха̄йа.
‘‘атха̄парам̣ саммасама̄но саммасати антарам̣ саммасам̣ – ‘упадхи пана̄йам̣ ким̣нида̄но ким̣самудайо ким̣джа̄тико ким̣пабхаво, кисмим̣ сати упадхи хоти, кисмим̣ асати упадхи на хотӣ’ти? со саммасама̄но евам̣ джа̄на̄ти – ‘упадхи тан̣ха̄нида̄но тан̣ха̄самудайо тан̣ха̄джа̄тико тан̣ха̄пабхаво, тан̣ха̄йа сати упадхи хоти, тан̣ха̄йа асати упадхи на хотӣ’ти. со упадхин̃ча паджа̄на̄ти упадхисамудайан̃ча паджа̄на̄ти упадхиниродхан̃ча ¶ паджа̄на̄ти йа̄ ча упадхиниродхаса̄руппага̄минӣ пат̣ипада̄ тан̃ча паджа̄на̄ти. татха̄ пат̣ипанно ча хоти анудхаммача̄рӣ. айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху саббасо самма̄ дуккхаккхайа̄йа пат̣ипанно упадхиниродха̄йа.
‘‘атха̄парам̣ саммасама̄но саммасати антарам̣ саммасам̣ – ‘тан̣ха̄ пана̄йам̣ каттха уппаджджама̄на̄ уппаджджати, каттха нивисама̄на̄ нивисатӣ’ти? со саммасама̄но евам̣ джа̄на̄ти – йам̣ кхо локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣ еттхеса̄ тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати, еттха нивисама̄на̄ нивисати ¶ . кин̃ча локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣? чаккхум̣ локе пийарӯпам̣, са̄тарӯпам̣. еттхеса̄ тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати, еттха нивисама̄на̄ нивисати. сотам̣ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣…пе… гха̄нам̣ ¶ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣… дживха̄ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣… ка̄йо локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣… мано локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣ еттхеса̄ тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати еттха нивисама̄на̄ нивисати.
‘‘йе ¶ хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йам̣ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣ там̣ ниччато аддаккхум̣ сукхато аддаккхум̣ аттато аддаккхум̣ а̄рогйато аддаккхум̣ кхемато аддаккхум̣. те тан̣хам̣ вад̣д̣хесум̣. йе тан̣хам̣ вад̣д̣хесум̣ те упадхим̣ вад̣д̣хесум̣. йе упадхим̣ вад̣д̣хесум̣ те дуккхам̣ вад̣д̣хесум̣. йе дуккхам̣ вад̣д̣хесум̣ те на паримуччим̣су джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи, на паримуччим̣су дуккхасма̄ти вада̄ми.
‘‘йепи хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йам̣ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣ там̣ ниччато даккхиссанти [даккхинти (сӣ.)] сукхато даккхиссанти аттато даккхиссанти а̄рогйато даккхиссанти кхемато даккхиссанти. те тан̣хам̣ вад̣д̣хиссанти. йе тан̣хам̣ вад̣д̣хиссанти те упадхим̣ вад̣д̣хиссанти. йе упадхим̣ вад̣д̣хиссанти те дуккхам̣ вад̣д̣хиссанти. йе дуккхам̣ вад̣д̣хиссанти те на паримуччиссанти джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи, на паримуччиссанти дуккхасма̄ти вада̄ми.
‘‘йепи хи кечи, бхиккхаве, етарахи саман̣а̄ ¶ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йам̣ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣ там̣ ниччато пассанти сукхато пассанти аттато пассанти а̄рогйато пассанти кхемато пассанти. те тан̣хам̣ вад̣д̣хенти ¶ . йе тан̣хам̣ вад̣д̣хенти те упадхим̣ вад̣д̣хенти. йе упадхим̣ вад̣д̣хенти те дуккхам̣ вад̣д̣хенти. йе дуккхам̣ вад̣д̣хенти те на паримуччанти джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи, на паримуччанти дуккхасма̄ти вада̄ми.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , бхиккхаве, а̄па̄нӣйакам̣со ван̣н̣асампанно гандхасампанно расасампанно. со ча кхо висена сам̣сат̣т̣хо. атха пурисо а̄гаччхеййа гхамма̄бхитатто гхаммапарето киланто тасито пипа̄сито. таменам̣ евам̣ вадеййум̣ – ‘айам̣ те, амбхо пуриса, а̄па̄нӣйакам̣со ван̣н̣асампанно гандхасампанно расасампанно; со ча кхо висена сам̣сат̣т̣хо. саче а̄кан̇кхаси пива. пивато хи кхо там̣ чха̄дессати ван̣н̣енапи гандхенапи расенапи, пивитва̄ ча пана татонида̄нам̣ маран̣ам̣ ва̄ нигаччхаси маран̣аматтам̣ ва̄ дуккха’нти. со там̣ а̄па̄нӣйакам̣сам̣ сахаса̄ аппат̣исан̇кха̄ пивеййа, наппат̣иниссаджджеййа. со татонида̄нам̣ маран̣ам̣ ва̄ нигаччхеййа маран̣аматтам̣ ва̄ дуккхам̣. евамева кхо, бхиккхаве, йе хи кечи атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йам̣ локе пийарӯпам̣…пе… ана̄гатамаддха̄нам̣…пе… етарахи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йам̣ локе пийарӯпам̣ ¶ са̄тарӯпам̣ там̣ ниччато пассанти сукхато ¶ пассанти аттато пассанти а̄рогйато пассанти кхемато пассанти, те тан̣хам̣ вад̣д̣хенти. йе тан̣хам̣ вад̣д̣хенти те упадхим̣ вад̣д̣хенти. йе упадхим̣ вад̣д̣хенти те дуккхам̣ вад̣д̣хенти. йе дуккхам̣ вад̣д̣хенти те на паримуччанти джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи, на паримуччанти дуккхасма̄ти вада̄ми.
‘‘йе ча кхо кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йам̣ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣ там̣ аниччато аддаккхум̣ дуккхато аддаккхум̣ анаттато аддаккхум̣ рогато аддаккхум̣ бхайато аддаккхум̣, те тан̣хам̣ паджахим̣су. йе тан̣хам̣ паджахим̣су те упадхим̣ паджахим̣су. йе упадхим̣ паджахим̣су те дуккхам̣ паджахим̣су. йе дуккхам̣ паджахим̣су те паримуччим̣су джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи, паримуччим̣су дуккхасма̄ти вада̄ми.
‘‘йепи хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ ¶ бра̄хман̣а̄ ва̄ йам̣ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣ там̣ аниччато даккхиссанти дуккхато даккхиссанти анаттато ¶ даккхиссанти рогато даккхиссанти бхайато даккхиссанти, те тан̣хам̣ паджахиссанти. йе тан̣хам̣ паджахиссанти…пе… паримуччиссанти дуккхасма̄ти вада̄ми.
‘‘йепи хи кечи, бхиккхаве, етарахи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йам̣ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣ там̣ аниччато пассанти дуккхато пассанти анаттато пассанти рогато пассанти бхайато ¶ пассанти, те тан̣хам̣ паджаханти. йе тан̣хам̣ паджаханти те упадхим̣ паджаханти. йе упадхим̣ паджаханти те дуккхам̣ паджаханти. йе дуккхам̣ паджаханти те паримуччанти джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи, паримуччанти дуккхасма̄ти вада̄ми.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, а̄па̄нӣйакам̣со ван̣н̣асампанно гандхасампанно расасампанно. со ча кхо висена сам̣сат̣т̣хо. атха пурисо а̄гаччхеййа гхамма̄бхитатто гхаммапарето киланто тасито пипа̄сито. таменам̣ евам̣ вадеййум̣ – ‘айам̣ те, амбхо пуриса, а̄па̄нӣйакам̣со ван̣н̣асампанно гандхасампанно расасампанно со ча кхо висена сам̣сат̣т̣хо. саче а̄кан̇кхаси пива. пивато хи кхо там̣ чха̄дессати ван̣н̣енапи гандхенапи расенапи; пивитва̄ ча пана татонида̄нам̣ маран̣ам̣ ва̄ нигаччхаси ¶ маран̣аматтам̣ ва̄ дуккха’нти. атха кхо, бхиккхаве, тасса пурисасса евамасса – ‘сакка̄ кхо ме айам̣ сура̄пипа̄сита̄ [сура̄пипа̄са̄ (?)] па̄нӣйена ва̄ винетум̣ дадхиман̣д̣акена ва̄ винетум̣ бхат̣т̣халон̣ика̄йа [мат̣т̣халон̣ика̄йа (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ва̄ винетум̣ лон̣асовӣракена ва̄ винетум̣, на твева̄хам̣ там̣ пивеййам̣, йам̣ мама асса дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа̄’ти. со там̣ а̄па̄нӣйакам̣сам̣ пат̣исан̇кха̄ на пивеййа, пат̣иниссаджджеййа ¶ . со татонида̄нам̣ на маран̣ам̣ ва̄ нигаччхеййа маран̣аматтам̣ ва̄ дуккхам̣. евамева кхо, бхиккхаве, йе хи кечи атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йам̣ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣ там̣ ¶ аниччато аддаккхум̣ дуккхато аддаккхум̣ анаттато аддаккхум̣ рогато аддаккхум̣ бхайато аддаккхум̣, те тан̣хам̣ паджахим̣су. йе тан̣хам̣ паджахим̣су те упадхим̣ паджахим̣су. йе упадхим̣ паджахим̣су те дуккхам̣ паджахим̣су. йе дуккхам̣ паджахим̣су те паримуччим̣су джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи, паримуччим̣су дуккхасма̄ти вада̄ми.
‘‘йепи ¶ хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣…пе… етарахи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йам̣ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣ там̣ аниччато пассанти дуккхато пассанти анаттато пассанти рогато пассанти бхайато пассанти, те тан̣хам̣ паджаханти. йе тан̣хам̣ паджаханти те упадхим̣ паджаханти. йе упадхим̣ паджаханти те дуккхам̣ паджаханти. йе дуккхам̣ паджаханти те паримуччанти джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи, паримуччанти дуккхасма̄ти вада̄мӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. нал̣акала̄пӣсуттам̣
67. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча са̄рипутто а̄йасма̄ ча маха̄кот̣т̣хико [маха̄кот̣т̣хито (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ба̄ра̄н̣асийам̣ вихаранти исипатане мигада̄йе. атха кхо а̄йасма̄ маха̄кот̣т̣хико са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ са̄рипуттена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ маха̄кот̣т̣хико а̄йасмантам̣ ¶ са̄рипуттам̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо са̄рипутта, сайам̣катам̣ джара̄маран̣ам̣, парам̣катам̣ джара̄маран̣ам̣, сайам̣катан̃ча ¶ парам̣катан̃ча джара̄маран̣ам̣, уда̄ху асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ джара̄маран̣а’’нти? ‘‘на кхо, а̄вусо кот̣т̣хика, сайам̣катам̣ ¶ джара̄маран̣ам̣, на парам̣катам̣ джара̄маран̣ам̣, на сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча джара̄маран̣ам̣, на̄пи асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ джара̄маран̣ам̣. апи ча, джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣а’’нти.
‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо са̄рипутта, сайам̣ката̄ джа̄ти, парам̣ката̄ джа̄ти, сайам̣ката̄ ча парам̣ката̄ ча джа̄ти, уда̄ху асайам̣ка̄ра̄ апарам̣ка̄ра̄ адхиччасамуппанна̄ джа̄тӣ’’ти? ‘‘на кхо, а̄вусо кот̣т̣хика, сайам̣ката̄ джа̄ти, на парам̣ката̄ джа̄ти, на сайам̣ката̄ ча парам̣ката̄ ча джа̄ти, на̄пи асайам̣ка̄ра̄ апарам̣ка̄ра̄ адхиччасамуппанна̄ джа̄ти. апи ча, бхавапаччайа̄ джа̄тӣ’’ти.
‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо са̄рипутта, сайам̣като бхаво…пе… сайам̣катам̣ упа̄да̄нам̣… сайам̣ката̄ тан̣ха̄… сайам̣ката̄ ведана̄… сайам̣като пхассо… сайам̣катам̣ сал̣а̄йатанам̣… сайам̣катам̣ на̄марӯпам̣, парам̣катам̣ на̄марӯпам̣, сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча на̄марӯпам̣, уда̄ху асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ на̄марӯпа’’нти ¶ ? ‘‘на кхо, а̄вусо кот̣т̣хика, сайам̣катам̣ на̄марӯпам̣, на парам̣катам̣ на̄марӯпам̣, на сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча на̄марӯпам̣, на̄пи асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣, адхиччасамуппаннам̣ на̄марӯпам̣. апи ча, вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ на̄марӯпа’’нти.
‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо са̄рипутта, сайан̇катам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣, паран̇катам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣, сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча вин̃н̃а̄н̣ам̣, уда̄ху ¶ асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ вин̃н̃а̄н̣а’’нти? ‘‘на кхо, а̄вусо кот̣т̣хика, сайам̣катам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣, на парам̣катам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ на сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча вин̃н̃а̄н̣ам̣, на̄пи асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣. апи ча, на̄марӯпапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣а’’нти.
‘‘ида̄нева ¶ кхо майам̣ а̄йасмато са̄рипуттасса бха̄ситам̣ евам̣ а̄джа̄на̄ма – ‘на кхва̄вусо кот̣т̣хика, сайам̣катам̣ на̄марӯпам̣, на парам̣катам̣ на̄марӯпам̣, на сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча на̄марӯпам̣, на̄пи асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ на̄марӯпам̣. апи ча, вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ на̄марӯпа’’’нти.
‘‘ида̄нева ча пана майам̣ а̄йасмато са̄рипуттасса бха̄ситам̣ евам̣ а̄джа̄на̄ма – ‘на кхва̄вусо кот̣т̣хика, сайам̣катам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣, на парам̣катам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣, на сайам̣катан̃ча парам̣катан̃ча вин̃н̃а̄н̣ам̣ ¶ , на̄пи асайам̣ка̄рам̣ апарам̣ка̄рам̣ адхиччасамуппаннам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣. апи ча, на̄марӯпапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣а’’’нти.
‘‘йатха̄ катхам̣ пана̄вусо са̄рипутта, имасса бха̄ситасса аттхо дат̣т̣хаббо’’ти? ‘‘тенаха̄вусо, упамам̣ те карисса̄ми. упама̄йапидхекачче вин̃н̃ӯ пуриса̄ бха̄ситасса аттхам̣ джа̄нанти. сеййатха̄пи, а̄вусо, две нал̣акала̄пийо ан̃н̃аман̃н̃ам̣ нисса̄йа тит̣т̣хеййум̣. евамева кхо, а̄вусо, на̄марӯпапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣; вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ на̄марӯпам̣; на̄марӯпапаччайа̄ сал̣а̄йатанам̣; сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. та̄сам̣ че, а̄вусо ¶ , нал̣акала̄пӣнам̣ екам̣ а̄кад̣д̣хеййа, ека̄ папатеййа; апарам̣ че а̄кад̣д̣хеййа, апара̄ папатеййа. евамева кхо, а̄вусо, на̄марӯпаниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхо; вин̃н̃а̄н̣аниродха̄ на̄марӯпаниродхо; на̄марӯпаниродха̄ сал̣а̄йатананиродхо; сал̣а̄йатананиродха̄ пхассаниродхо…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти. ‘‘аччхарийам̣ ¶ , а̄вусо са̄рипутта; аббхутам̣, а̄вусо са̄рипутта! йа̄васубха̄ситам̣ чидам̣ а̄йасмата̄ са̄рипуттена. идан̃ча пана майам̣ а̄йасмато са̄рипуттасса бха̄ситам̣ имехи чхаттим̣са̄йа ваттхӯхи анумода̄ма – ‘джара̄маран̣асса че, а̄вусо, бхиккху ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа дхаммам̣ десети, дхаммакатхико бхиккхӯти алам̣ ¶ вачана̄йа. джара̄маран̣асса че, а̄вусо, бхиккху ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти, дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно бхиккхӯти алам̣ вачана̄йа. джара̄маран̣асса че, а̄вусо, бхиккху ниббида̄ вира̄га̄ ниродха̄ анупа̄да̄ вимутто хоти, дит̣т̣хадхамманибба̄наппатто бхиккхӯти алам̣ вачана̄йа. джа̄тийа̄ че… бхавасса че… упа̄да̄насса че… тан̣ха̄йа че… ведана̄йа че… пхассасса че… сал̣а̄йатанасса че… на̄марӯпасса че… вин̃н̃а̄н̣асса че… сан̇кха̄ра̄нам̣ че… авиджджа̄йа че, а̄вусо, бхиккху ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа дхаммам̣ десети, дхаммакатхико бхиккхӯти алам̣ вачана̄йа. авиджджа̄йа че, а̄вусо, бхиккху ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти, дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно бхиккхӯти алам̣ вачана̄йа ¶ . авиджджа̄йа че, а̄вусо, бхиккху ниббида̄ вира̄га̄ ниродха̄ анупа̄да̄ вимутто хоти, дит̣т̣хадхамманибба̄наппатто бхиккхӯти алам̣ вачана̄йа̄’’’ти. саттамам̣.
8. косамбисуттам̣
68. екам̣ ¶ самайам̣ а̄йасма̄ ча мусило [мӯсило (сӣ.), мусӣло (пӣ.)] а̄йасма̄ ча павит̣т̣хо [савит̣т̣хо (сӣ. пӣ.)] а̄йасма̄ ча на̄радо а̄йасма̄ ча а̄нандо косамбийам̣ вихаранти гхосита̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ павит̣т̣хо а̄йасмантам̣ мусилам̣ етадавоча – ‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо мусила, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ аттха̄йасмато мусиласса паччаттамева н̃а̄н̣ам̣ – ‘джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣а’’’нти? ‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо павит̣т̣ха, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ахаметам̣ джа̄на̄ми ахаметам̣ пасса̄ми – ‘джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣а’’’нти.
‘‘ан̃н̃атрева ¶ , а̄вусо мусила, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ аттха̄йасмато мусиласса ¶ паччаттамева н̃а̄н̣ам̣ – ‘бхавапаччайа̄ джа̄тӣти…пе… упа̄да̄напаччайа̄ бхавоти… тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нанти… ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄ти… пхассапаччайа̄ ведана̄ти… сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассоти… на̄марӯпапаччайа̄ сал̣а̄йатананти… вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ на̄марӯпанти… сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣анти… авиджджа̄паччайа̄ ¶ сан̇кха̄ра̄’’’ти? ‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо павит̣т̣ха, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ахаметам̣ джа̄на̄ми ахаметам̣ пасса̄ми – ‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄’’’ти.
‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо мусила, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ аттха̄йасмато мусиласса паччаттамева н̃а̄н̣ам̣ – ‘джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣аниродхо’’’ти? ‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо павит̣т̣ха, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ахаметам̣ джа̄на̄ми ахаметам̣ пасса̄ми – ‘джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣аниродхо’’’ти.
‘‘ан̃н̃атрева ¶ , а̄вусо мусила, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ аттха̄йасмато мусиласса паччаттамева н̃а̄н̣ам̣ – ‘бхаваниродха̄ джа̄тиниродхоти…пе… упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхоти… тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхоти… ведана̄ниродха̄ тан̣ха̄ниродхоти… пхассаниродха̄ ведана̄ниродхоти… сал̣а̄йатананиродха̄ пхассаниродхоти… на̄марӯпаниродха̄ сал̣а̄йатананиродхоти… вин̃н̃а̄н̣аниродха̄ на̄марӯпаниродхоти ¶ … сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхоти… авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо’’’ти? ‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо павит̣т̣ха, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ¶ ахаметам̣ джа̄на̄ми ахаметам̣ пасса̄ми – ‘авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо’’’ти.
‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо мусила, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ аттха̄йасмато мусиласса паччаттамева н̃а̄н̣ам̣ – ‘бхаваниродхо нибба̄на’’’нти? ‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо павит̣т̣ха, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра ¶ а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ахаметам̣ джа̄на̄ми ахаметам̣ пасса̄ми – ‘бхаваниродхо нибба̄на’’’нти.
‘‘тенаха̄йасма̄ мусило арахам̣ кхӣн̣а̄саво’’ти? евам̣ вутте, а̄йасма̄ мусило тун̣хӣ ахоси. атха кхо а̄йасма̄ на̄радо а̄йасмантам̣ павит̣т̣хам̣ етадавоча – ‘‘са̄дха̄вусо павит̣т̣ха, ахам̣ етам̣ пан̃хам̣ лабхеййам̣. мам̣ етам̣ пан̃хам̣ пуччха. ахам̣ те етам̣ пан̃хам̣ бйа̄карисса̄мӣ’’ти. ‘‘лабхата̄йасма̄ на̄радо етам̣ пан̃хам̣. пуччха̄махам̣ а̄йасмантам̣ на̄радам̣ етам̣ пан̃хам̣. бйа̄кароту ча ме а̄йасма̄ на̄радо етам̣ пан̃хам̣’’.
‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо на̄рада, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ аттха̄йасмато на̄радасса паччаттамева н̃а̄н̣ам̣ – ‘джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣а’’’нти? ‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо павит̣т̣ха, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ахаметам̣ ¶ джа̄на̄ми ахаметам̣ пасса̄ми – ‘джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣а’’’нти.
‘‘ан̃н̃атрева ¶ , а̄вусо на̄рада, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ аттха̄йасмато на̄радасса паччаттамева н̃а̄н̣ам̣ – бхавапаччайа̄ джа̄ти…пе… авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄’’ти? ‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо павит̣т̣ха, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ахаметам̣ джа̄на̄ми ахаметам̣ пасса̄ми – ‘авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄’’’ти.
‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо на̄рада, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ аттха̄йасмато на̄радасса паччаттамева н̃а̄н̣ам̣ – ‘джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣аниродхо’’’ти? ‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо павит̣т̣ха, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ахаметам̣ джа̄на̄ми ахаметам̣ пасса̄ми – ‘джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣аниродхо’’’ти.
‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо на̄рада, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ аттха̄йасмато на̄радасса ¶ паччаттамева н̃а̄н̣ам̣ – ‘бхаваниродха̄ джа̄тиниродхоти…пе… авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо’’’ти? ‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо павит̣т̣ха, саддха̄йа ан̃н̃атра ¶ ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ахаметам̣ джа̄на̄ми ахаметам̣ пасса̄ми – ‘авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхо’’’ти.
‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо на̄рада, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ аттха̄йасмато на̄радасса паччаттамева н̃а̄н̣ам̣ – ‘бхаваниродхо нибба̄на’’’нти? ‘‘ан̃н̃атрева, а̄вусо павит̣т̣ха, саддха̄йа ан̃н̃атра ручийа̄ ан̃н̃атра ануссава̄ ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄ ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ахаметам̣ джа̄на̄ми ахаметам̣ пасса̄ми – ‘бхаваниродхо нибба̄на’’’нти.
‘‘тенаха̄йасма̄ на̄радо арахам̣ кхӣн̣а̄саво’’ти? ‘‘‘бхаваниродхо ¶ нибба̄на’нти кхо ме, а̄вусо, йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣хам̣, на чамхи арахам̣ кхӣн̣а̄саво. сеййатха̄пи, а̄вусо, канта̄рамагге ¶ удапа̄но. татра невасса раджджу на удакава̄рако. атха пурисо а̄гаччхеййа гхамма̄бхитатто гхаммапарето киланто тасито пипа̄сито, со там̣ удапа̄нам̣ олокеййа. тасса ‘удака’нти хи кхо н̃а̄н̣ам̣ асса, на ча ка̄йена пхуситва̄ вихареййа. евамева кхо, а̄вусо, ‘бхаваниродхо нибба̄на’нти йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣хам̣, на чамхи арахам̣ кхӣн̣а̄саво’’ти.
евам̣ вутте, а̄йасма̄ а̄нандо а̄йасмантам̣ павит̣т̣хам̣ етадавоча – ‘‘евам̣ва̄дӣ [евам̣ва̄дим̣ (?)] твам̣, а̄вусо павит̣т̣ха, а̄йасмантам̣ на̄радам̣ ким̣ вадесӣ’’ти? ‘‘евам̣ва̄да̄хам̣, а̄вусо а̄нанда, а̄йасмантам̣ на̄радам̣ на кин̃чи вада̄ми ан̃н̃атра калйа̄н̣а̄ ан̃н̃атра кусала̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. упайантисуттам̣
69. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо…пе… ‘‘маха̄самуддо, бхиккхаве, упайанто маха̄надийо упайа̄пети, маха̄надийо упайантийо куннадийо ¶ упайа̄пенти, куннадийо упайантийо маха̄соббхе упайа̄пенти, маха̄соббха̄ ¶ упайанта̄ кусоббхе упайа̄пенти. евамева кхо, бхиккхаве, авиджджа̄ упайантӣ сан̇кха̄ре упайа̄пети, сан̇кха̄ра̄ упайанта̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣ упайа̄пенти, вин̃н̃а̄н̣ам̣ упайантам̣ на̄марӯпам̣ упайа̄пети, на̄марӯпам̣ упайантам̣ сал̣а̄йатанам̣ упайа̄пети, сал̣а̄йатанам̣ упайантам̣ пхассам̣ упайа̄пети, пхассо упайанто веданам̣ упайа̄пети, ведана̄ упайантӣ тан̣хам̣ упайа̄пети, тан̣ха̄ упайантӣ упа̄да̄нам̣ упайа̄пети, упа̄да̄нам̣ упайантам̣ бхавам̣ ¶ упайа̄пети, бхаво упайанто джа̄тим̣ упайа̄пети, джа̄ти упайантӣ джара̄маран̣ам̣ упайа̄пети.
‘‘маха̄самуддо, бхиккхаве, апайанто маха̄надийо апайа̄пети, маха̄надийо апайантийо куннадийо апайа̄пенти, куннадийо апайантийо маха̄соббхе апайа̄пенти, маха̄соббха̄ апайанта̄ кусоббхе апайа̄пенти. евамева кхо, бхиккхаве, авиджджа̄ апайантӣ сан̇кха̄ре апайа̄пети, сан̇кха̄ра̄ апайанта̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣ апайа̄пенти, вин̃н̃а̄н̣ам̣ апайантам̣ на̄марӯпам̣ апайа̄пети, на̄марӯпам̣ апайантам̣ сал̣а̄йатанам̣ апайа̄пети, сал̣а̄йатанам̣ апайантам̣ пхассам̣ апайа̄пети, пхассо апайанто веданам̣ апайа̄пети, ведана̄ апайантӣ тан̣хам̣ апайа̄пети, тан̣ха̄ апайантӣ упа̄да̄нам̣ апайа̄пети, упа̄да̄нам̣ ¶ апайантам̣ бхавам̣ апайа̄пети, бхаво апайанто джа̄тим̣ апайа̄пети, джа̄ти апайантӣ джара̄маран̣ам̣ апайа̄петӣ’’ти. навамам̣.
10. сусимасуттам̣
70. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване ¶ каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена бхагава̄ саккато хоти гарукато ма̄нито пӯджито апачито ла̄бхӣ чӣвара-пин̣д̣апа̄та-сена̄сана-гила̄наппаччайа-бхесаджджапариккха̄ра̄нам̣. бхиккхусан̇гхопи саккато хоти гарукато ма̄нито пӯджито апачито ла̄бхӣ чӣвара-пин̣д̣апа̄та-сена̄санагила̄наппаччайа-бхесаджджапариккха̄ра̄нам̣. ан̃н̃атиттхийа̄ пана парибба̄джака̄ асакката̄ хонти агаруката̄ ама̄нита̄ апӯджита̄ анапачита̄, на ла̄бхино чӣвара-пин̣д̣апа̄та-сена̄санагила̄наппаччайа-бхесаджджапариккха̄ра̄нам̣.
тена ¶ кхо пана самайена сусимо [сусӣмо (сӣ. ка.)] парибба̄джако ра̄джагахе пат̣ивасати махатийа̄ парибба̄джакапариса̄йа саддхим̣. атха ¶ кхо сусимасса парибба̄джакасса париса̄ сусимам̣ парибба̄джакам̣ етадавочум̣ – ‘‘ехи твам̣, а̄вусо сусима, саман̣е готаме брахмачарийам̣ чара. твам̣ дхаммам̣ парийа̄пун̣итва̄ амхе ва̄чеййа̄си [ва̄чессаси (пӣ. ка.)]. там̣ майам̣ дхаммам̣ парийа̄пун̣итва̄ гихӣнам̣ бха̄сисса̄ма. евам̣ майампи сакката̄ бхависса̄ма гаруката̄ ма̄нита̄ пӯджита̄ апачита̄ ла̄бхино чӣвара-пин̣д̣апа̄тасена̄сана-гила̄наппаччайа-бхесаджджапариккха̄ра̄на’’нти. ‘‘евама̄вусо’’ти кхо сусимо парибба̄джако сака̄йа париса̄йа пат̣иссун̣итва̄ йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ а̄нандена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо сусимо парибба̄джако а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча – ‘‘иччха̄махам̣, а̄вусо а̄нанда, имасмим̣ дхаммавинайе брахмачарийам̣ чариту’’нти.
атха ¶ кхо а̄йасма̄ а̄нандо сусимам̣ парибба̄джакам̣ а̄да̄йа йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘айам̣, бханте, сусимо парибба̄джако евама̄ха – ‘иччха̄махам̣, а̄вусо а̄нанда, имасмим̣ дхаммавинайе брахмачарийам̣ чариту’’нти. ‘‘тенаха̄нанда, сусимам̣ пабба̄джетха̄’’ти ¶ . алаттха кхо сусимо парибба̄джако бхагавато сантике паббаджджам̣, алаттха упасампадам̣.
тена кхо пана самайена самбахулехи бхиккхӯхи бхагавато сантике ан̃н̃а̄ бйа̄ката̄ хоти – ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄ма̄’’ти. ассоси кхо а̄йасма̄ сусимо – ‘‘самбахулехи кира бхиккхӯхи ¶ бхагавато сантике ан̃н̃а̄ бйа̄ката̄ – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄ма̄’’ти. атха кхо а̄йасма̄ сусимо йена те бхиккхӯ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ техи бхиккхӯхи саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ сусимо те бхиккхӯ етадавоча – ‘‘саччам̣ кира̄йасмантехи ¶ бхагавато сантике ан̃н̃а̄ бйа̄ката̄ – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄ма̄’’ти? ‘‘евама̄вусо’’ти.
‘‘апи пана [апи ну (сӣ. сйа̄. кам̣.) евамупарипи] тумхе а̄йасманто евам̣ джа̄нанта̄ евам̣ пассанта̄ ¶ анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхотха – екопи хутва̄ бахудха̄ хотха, бахудха̄пи хутва̄ еко хотха; а̄вибха̄вам̣, тиробха̄вам̣, тирокут̣т̣ам̣ тиропа̄ка̄рам̣ тиропаббатам̣ асаджджама̄на̄ гаччхатха, сеййатха̄пи а̄ка̄се; патхавийа̄пи уммуджджанимуджджам̣ каротха, сеййатха̄пи удаке; удакепи абхиджджама̄не гаччхатха, сеййатха̄пи патхавийам̣; а̄ка̄сепи паллан̇кена каматха, сеййатха̄пи паккхӣ сакун̣о; имепи чандимасӯрийе евам̣махиддхике евам̣маха̄нубха̄ве па̄н̣ина̄ паримасатха паримаджджатха, йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттетха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, а̄вусо’’.
‘‘апи пана тумхе а̄йасманто евам̣ джа̄нанта̄ евам̣ пассанта̄ дибба̄йа сотадха̄туйа̄ висуддха̄йа атиккантама̄нусика̄йа убхо садде сун̣а̄тха диббе ча ма̄нусе ча йе дӯре сантике ча̄’’ти? ‘‘но хетам̣, а̄вусо’’.
‘‘апи пана тумхе а̄йасманто евам̣ джа̄нанта̄ евам̣ пассанта̄ парасатта̄нам̣ парапуггала̄нам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄тха – сара̄гам̣ ва̄ читтам̣ сара̄гам̣ читтанти паджа̄на̄тха; вӣтара̄гам̣ ва̄ читтам̣ вӣтара̄гам̣ читтанти паджа̄на̄тха; садосам̣ ва̄ читтам̣ садосам̣ читтанти паджа̄на̄тха; вӣтадосам̣ ва̄ ¶ читтам̣ вӣтадосам̣ читтанти паджа̄на̄тха; самохам̣ ва̄ читтам̣ самохам̣ ¶ читтанти паджа̄на̄тха; вӣтамохам̣ ва̄ читтам̣ вӣтамохам̣ читтанти паджа̄на̄тха; сам̣кхиттам̣ ва̄ читтам̣ сам̣кхиттам̣ читтанти паджа̄на̄тха; виккхиттам̣ ва̄ читтам̣ виккхиттам̣ читтанти паджа̄на̄тха; махаггатам̣ ва̄ читтам̣ махаггатам̣ читтанти паджа̄на̄тха; амахаггатам̣ ва̄ читтам̣ амахаггатам̣ читтанти паджа̄на̄тха ¶ ; сауттарам̣ ва̄ читтам̣ сауттарам̣ читтанти паджа̄на̄тха; ануттарам̣ ва̄ читтам̣ ануттарам̣ читтанти паджа̄на̄тха; сама̄хитам̣ ва̄ читтам̣ сама̄хитам̣ читтанти паджа̄на̄тха; асама̄хитам̣ ва̄ читтам̣ асама̄хитам̣ читтанти паджа̄на̄тха; вимуттам̣ ва̄ читтам̣ вимуттам̣ читтанти паджа̄на̄тха ¶ ; авимуттам̣ ва̄ читтам̣ авимуттам̣ читтанти паджа̄на̄тха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, а̄вусо’’.
‘‘апи пана тумхе а̄йасманто евам̣ джа̄нанта̄ евам̣ пассанта̄ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссаратха, сеййатхидам̣ – екампи джа̄тим̣ двепи джа̄тийо тиссопи джа̄тийо чатассопи джа̄тийо пан̃чапи джа̄тийо дасапи джа̄тийо вӣсампи джа̄тийо тим̣сампи джа̄тийо чатта̄рӣсампи джа̄тийо пан̃н̃а̄сампи джа̄тийо джа̄тисатампи джа̄тисахассампи джа̄тисатасахассампи, анекепи сам̣ват̣т̣акаппе анекепи виват̣т̣акаппе анекепи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣акаппе – ‘амутра̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхапат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто амутра удапа̄дим̣; татра̄па̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхапат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто идхӯпапанно’ти. ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссаратха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, а̄вусо’’.
‘‘апи пана тумхе а̄йасманто евам̣ джа̄нанта̄ евам̣ пассанта̄ диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пассатха чавама̄не упападжджама̄не ¶ хӣне пан̣ӣте суван̣н̣е дуббан̣н̣е, сугате дуггате йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄тха – ‘име вата бхонто сатта̄ ка̄йадуччаритена саманна̄гата̄ ¶ вачӣдуччаритена саманна̄гата̄ манодуччаритена саманна̄гата̄, арийа̄нам̣ упава̄дака̄ миччха̄дит̣т̣хика̄ миччха̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄на̄, те ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упапанна̄; име ва̄ пана бхонто сатта̄ ка̄йасучаритена саманна̄гата̄ вачӣсучаритена саманна̄гата̄ маносучаритена саманна̄гата̄, арийа̄нам̣ анупава̄дака̄ самма̄дит̣т̣хика̄ самма̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄на̄ те ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упапанна̄’ти, ити диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пассатха чавама̄не упападжджама̄не хӣне пан̣ӣте ¶ суван̣н̣е дуббан̣н̣е, сугате дуггате йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄тха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, а̄вусо’’.
‘‘апи пана тумхе а̄йасманто евам̣ джа̄нанта̄ евам̣ пассанта̄ йе те санта̄ вимоккха̄ атиккамма рӯпе а̄руппа̄, те ка̄йена пхуситва̄ вихаратха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, а̄вусо’’.
‘‘еттха ¶ да̄ни а̄йасманто идан̃ча веййа̄каран̣ам̣ имесан̃ча дхамма̄нам̣ асама̄патти; идам̣ но, а̄вусо, катха’’нти? ‘‘пан̃н̃а̄вимутта̄ кхо майам̣, а̄вусо сусима̄’’ти.
‘‘на кхва̄хам̣ имасса а̄йасманта̄нам̣ сам̣кхиттена бха̄ситасса виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄на̄ми. са̄дху ме а̄йасманто татха̄ бха̄санту йатха̄хам̣ имасса а̄йасманта̄нам̣ сам̣кхиттена бха̄ситасса ¶ виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄неййа’’нти. ‘‘а̄джа̄неййа̄си ¶ ва̄ твам̣, а̄вусо сусима, на ва̄ твам̣ а̄джа̄неййа̄си атха кхо пан̃н̃а̄вимутта̄ майа’’нти.
атха кхо а̄йасма̄ сусимо ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ сусимо йа̄ватако техи бхиккхӯхи саддхим̣ ахоси катха̄салла̄по там̣ саббам̣ бхагавато а̄рочеси. ‘‘пуббе кхо, сусима, дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣ам̣, паччха̄ нибба̄не н̃а̄н̣а’’нти.
‘‘на кхва̄хам̣, бханте, имасса бхагавата̄ [бхагавато (пӣ.)] сам̣кхиттена бха̄ситасса виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄на̄ми. са̄дху ме, бханте, бхагава̄ татха̄ бха̄сату йатха̄хам̣ имасса бхагавата̄ сам̣кхиттена бха̄ситасса виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄неййа’’нти. ‘‘а̄джа̄неййа̄си ва̄ твам̣, сусима, на ва̄ твам̣ а̄джа̄неййа̄си, атха кхо дхаммат̣т̣хитин̃а̄н̣ам̣ пуббе, паччха̄ нибба̄не н̃а̄н̣ам̣’’.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, сусима, рӯпам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти? ‘‘аниччам̣, бханте’’. ‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти? ‘‘дуккхам̣, бханте’’. ‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘ведана̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄, бханте’’ ¶ . ‘‘йам̣ пана̄ниччам̣, дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти? ‘‘дуккхам̣, бханте’’. ‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ¶ ме атта̄’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘сан̃н̃а̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄, бханте’’…пе… ‘‘сан̇кха̄ра̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄, бханте’’. ‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти? ‘‘дуккхам̣, бханте’’. ‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘вин̃н̃а̄н̣ам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти? ‘‘аниччам̣ ¶ , бханте’’. ‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ ¶ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти? ‘‘дуккхам̣, бханте’’. ‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.
‘‘тасма̄тиха, сусима, йам̣ кин̃чи рӯпам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рикам̣ ва̄ сукхумам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ йам̣ дӯре сантике ва̄, саббам̣ рӯпам̣ нетам̣ мама несохамасми на месо атта̄ти; еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. йа̄ ка̄чи ведана̄ атӣта̄на̄гатапаччуппанна̄ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рика̄ ва̄ сукхума̄ ва̄ хӣна̄ ва̄ пан̣ӣта̄ ва̄ йа̄ дӯре сантике ва̄, сабба̄ ведана̄ нетам̣ мама несохамасми на месо атта̄ти; еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. йа̄ ка̄чи сан̃н̃а̄…пе… йе кечи сан̇кха̄ра̄ атӣта̄на̄гатапаччуппанна̄ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рика̄ ва̄ сукхума̄ ва̄ хӣна̄ ва̄ пан̣ӣта̄ ва̄ йе дӯре сантике ва̄, саббе сан̇кха̄ра̄ нетам̣ мама несохамасми на ¶ месо атта̄ти; еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. йам̣ кин̃чи вин̃н̃а̄н̣ам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рикам̣ ва̄ сукхумам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ йам̣ дӯре сантике ва̄, саббам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ нетам̣ мама несохамасми на месо атта̄ти; еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣.
‘‘евам̣ пассам̣, сусима, сутава̄ арийаса̄вако рӯпасмимпи ниббиндати, ведана̄йапи ниббиндати, сан̃н̃а̄йапи ниббиндати, сан̇кха̄ресупи ниббиндати, вин̃н̃а̄н̣асмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати, вира̄га̄ вимуччати, вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄ти.
‘‘‘джа̄типаччайа̄ ¶ джара̄маран̣а’нти, сусима, пассасӣ’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘‘бхавапаччайа̄ джа̄тӣ’ти, сусима, пассасӣ’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘‘упа̄да̄напаччайа̄ бхаво’ти, сусима, пассасӣ’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘‘тан̣ха̄паччайа̄ ¶ упа̄да̄на’нти, сусима, пассасӣ’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄ти… пхассапаччайа̄ ведана̄ти… сал̣а̄йатанапаччайа̄ пхассоти… на̄марӯпапаччайа̄ сал̣а̄йатананти… вин̃н̃а̄н̣апаччайа̄ на̄марӯпанти… сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣анти… авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄ти, сусима, пассасӣ’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’.
‘‘‘джа̄тиниродха̄ ¶ джара̄маран̣аниродхо’ти, сусима, пассасӣ’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’ ¶ . ‘‘‘бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо’ти сусима, пассасӣ’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхоти… тан̣ха̄ниродха̄ упа̄да̄наниродхоти… ведана̄ниродха̄ тан̣ха̄ниродхоти… пхассаниродха̄ ведана̄ниродхоти… сал̣а̄йатананиродха̄ пхассаниродхоти… на̄марӯпаниродха̄ сал̣а̄йатананиродхоти… вин̃н̃а̄н̣аниродха̄ на̄марӯпаниродхоти… сан̇кха̄раниродха̄ вин̃н̃а̄н̣аниродхоти… авиджджа̄ниродха̄ сан̇кха̄раниродхоти, сусима, пассасӣ’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’.
‘‘апи пана твам̣, сусима, евам̣ джа̄нанто евам̣ пассанто анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоси – екопи хутва̄ бахудха̄ хоси, бахудха̄пи хутва̄ еко хоси; а̄вибха̄вам̣, тиробха̄вам̣, тирокут̣т̣ам̣ тиропа̄ка̄рам̣ тиропаббатам̣ асаджджама̄но гаччхаси, сеййатха̄пи а̄ка̄се; патхавийа̄пи уммуджджанимуджджам̣ кароси, сеййатха̄пи удаке; удакепи абхиджджама̄но гаччхаси, сеййатха̄пи патхавийам̣; а̄ка̄сепи паллан̇кена камаси, сеййатха̄пи паккхӣ сакун̣о; имепи чандимасӯрийе евам̣махиддхике евам̣маха̄нубха̄ве па̄н̣ина̄ паримасаси паримаджджаси, йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттесӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.
‘‘апи пана твам̣, сусима, евам̣ джа̄нанто евам̣ пассанто дибба̄йа сотадха̄туйа̄ висуддха̄йа атиккантама̄нусика̄йа убхо садде сун̣аси диббе ча ма̄нусе ча йе дӯре сантике ча̄’’ти? ‘‘но ¶ хетам̣, бханте’’.
‘‘апи ¶ пана твам̣, сусима, евам̣ джа̄нанто евам̣ пассанто парасатта̄нам̣ парапуггала̄нам̣ четаса̄ чето ¶ паричча паджа̄на̄си – сара̄гам̣ ва̄ читтам̣ сара̄гам̣ читтанти паджа̄на̄си…пе… вимуттам̣ ва̄ читтам̣ вимуттам̣ читтанти паджа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.
‘‘апи пана твам̣, сусима, евам̣ джа̄нанто евам̣ пассанто анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссараси, сеййатхидам̣ – екампи джа̄тим̣…пе… ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарасӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.
‘‘апи пана твам̣, сусима, евам̣ джа̄нанто евам̣ пассанто диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пассаси чавама̄не…пе… йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.
‘‘апи ¶ пана твам̣, сусима, евам̣ джа̄нанто евам̣ пассанто йе те санта̄ вимоккха̄ атиккамма рӯпе, а̄руппа̄ те ка̄йена пхуситва̄ вихарасӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.
‘‘еттха да̄ни, сусима, идан̃ча веййа̄каран̣ам̣ имесан̃ча дхамма̄нам̣ асама̄патти, идам̣ но, сусима, катха’’нти?
атха кхо а̄йасма̄ сусимо бхагавато па̄десу сираса̄ нипатитва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘аччайо мам̣, бханте, аччагама̄ йатха̄ба̄лам̣ йатха̄мӯл̣хам̣ йатха̄акусалам̣, йва̄хам̣ евам̣ сва̄ккха̄те дхаммавинайе дхамматтхенако паббаджито. тасса ме, бханте, бхагава̄ аччайам̣ аччайато пат̣игган̣ха̄ту а̄йатим̣ сам̣вара̄йа̄’’ти.
‘‘таггха ¶ твам̣, сусима, аччайо аччагама̄ йатха̄ба̄лам̣ йатха̄мӯл̣хам̣ йатха̄акусалам̣, йо твам̣ евам̣ сва̄ккха̄те дхаммавинайе дхамматтхенако паббаджито. сеййатха̄пи ¶ , сусима, чорам̣ а̄гуча̄рим̣ гахетва̄ ран̃н̃о дассеййум̣ – ‘айам̣ те, дева, чоро а̄гуча̄рӣ, имасса йам̣ иччхаси там̣ дан̣д̣ам̣ пан̣ехӣ’ти. таменам̣ ра̄джа̄ евам̣ вадеййа – ‘гаччхатха, бхо, имам̣ пурисам̣ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ паччха̄ба̄хам̣ га̄л̣хабандханам̣ бандхитва̄ кхурамун̣д̣ам̣ каритва̄ кхарассарена пан̣авена ратхийа̄йа ратхийам̣ син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ паринетва̄ даккхин̣ена два̄рена никкха̄метва̄ даккхин̣ато нагарасса сӣсам̣ чхиндатха̄’ти ¶ . таменам̣ ран̃н̃о пуриса̄ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ паччха̄ба̄хам̣ га̄л̣хабандханам̣ бандхитва̄ кхурамун̣д̣ам̣ каритва̄ кхарассарена пан̣авена ратхийа̄йа ратхийам̣ син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ паринетва̄ даккхин̣ена два̄рена никкха̄метва̄ даккхин̣ато нагарасса сӣсам̣ чхиндеййум̣. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, сусима, апи ну со пурисо татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведийетха̄’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’.
‘‘йам̣ кхо со, сусима, пурисо татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведийетха [пат̣исам̣ведийетха ва̄, на ва̄ пат̣исам̣ведийетха (ка.)]. йа̄ евам̣ сва̄ккха̄те дхаммавинайе дхамматтхенакасса паббаджджа̄, айам̣ тато дуккхавипа̄катара̄ ча кат̣укавипа̄катара̄ ча, апи ча винипа̄та̄йа сам̣ваттати. йато ча кхо твам̣, сусима, аччайам̣ аччайато дисва̄ йатха̄дхаммам̣ пат̣икароси там̣ те майам̣ пат̣игган̣ха̄ма. вуддхи хеса̄, сусима, арийасса винайе ¶ йо аччайам̣ аччайато дисва̄ йатха̄дхаммам̣ ¶ пат̣икароти, а̄йатин̃ча [а̄йатим̣ (сйа̄. кам̣.)] сам̣варам̣ а̄паджджатӣ’’ти. дасамам̣.
маха̄вагго саттамо.
тассудда̄нам̣ –
две ассутавата̄ вутта̄, путтамам̣сена ча̄парам̣;
аттхира̄го ча нагарам̣, саммасам̣ нал̣акала̄пийам̣;
косамбӣ упайанти ча, дасамо сусимена ча̄ти [дасамо вутто сусӣмена̄ти (сӣ.)].
8. саман̣абра̄хман̣авагго
1. джара̄маран̣асуттам̣
71. евам̣ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄…пе… ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве ¶ , саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ джара̄маран̣ам̣ наппаджа̄нанти, джара̄маран̣асамудайам̣ наппаджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхам̣ наппаджа̄нанти, джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти, на ме те, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу ва̄ саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ва̄ бра̄хман̣асаммата̄, на ча пана те а̄йасманто са̄ман̃н̃аттхам̣ ва̄ брахман̃н̃аттхам̣ ва̄ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти.
‘‘йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ джара̄маран̣ам̣ паджа̄нанти…пе… пат̣ипадам̣ паджа̄нанти, те кхо ме, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу чева саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ча бра̄хман̣асаммата̄, те ча пана̄йасманто са̄ман̃н̃аттхан̃ча брахман̃н̃аттхан̃ча дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. (суттанто еко). пат̣хамам̣.
2-11. джа̄тисутта̄дидасакам̣
72. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… джа̄тим̣ наппаджа̄нанти…пе….
(3) бхавам̣ наппаджа̄нанти…пе….
(4) упа̄да̄нам̣ наппаджа̄нанти…пе….
(5) тан̣хам̣ наппаджа̄нанти…пе….
(6) веданам̣ наппаджа̄нанти…пе….
(7) пхассам̣ ¶ наппаджа̄нанти…пе….
(8) сал̣а̄йатанам̣ наппаджа̄нанти…пе….
(9) на̄марӯпам̣ ¶ наппаджа̄нанти…пе….
(10) вин̃н̃а̄н̣ам̣ наппаджа̄нанти…пе….
(11) ‘‘сан̇кха̄ре ¶ наппаджа̄нанти, сан̇кха̄расамудайам̣ наппаджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхам̣ наппаджа̄нанти, сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти…пе… сан̇кха̄ре паджа̄нанти…пе… сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. ека̄дасамам̣.
саман̣абра̄хман̣авагго ат̣т̣хамо.
тассудда̄нам̣ –
паччайека̄даса вутта̄, чатусаччавибхаджджана̄;
саман̣абра̄хман̣авагго, нида̄не бхавати ат̣т̣хамо.
ваггудда̄нам̣ –
буддхо а̄ха̄ро дасабало, кал̣а̄ро гахапатипан̃чамо;
дуккхавагго маха̄вагго, ат̣т̣хамо саман̣абра̄хман̣оти.
9. антарапеййа̄лам̣
1. саттхусуттам̣
73. са̄ваттхийам̣ ¶ ¶ вихарати…пе… ‘‘джара̄маран̣ам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣ джара̄маран̣е йатха̄бхӯтам̣ н̃а̄н̣а̄йа саттха̄ парийеситаббо; джара̄маран̣асамудайам̣ аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣ джара̄маран̣асамудайе йатха̄бхӯтам̣ ¶ н̃а̄н̣а̄йа саттха̄ парийеситаббо; джара̄маран̣аниродхам̣ аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣ джара̄маран̣аниродхе йатха̄бхӯтам̣ н̃а̄н̣а̄йа саттха̄ парийеситаббо; джара̄маран̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣ джара̄маран̣аниродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа йатха̄бхӯтам̣ н̃а̄н̣а̄йа саттха̄ парийеситаббо’’ти. (суттанто еко). пат̣хамам̣.
(саббесам̣ пеййа̄ло евам̣ виттха̄ретаббо)
2-11. дутийасаттхусутта̄дидасакам̣
(2) джа̄тим̣ ¶ , бхиккхаве, аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣…пе….
(3) бхавам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣…пе….
(4) упа̄да̄нам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣…пе….
(5) тан̣хам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣…пе….
(6) веданам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣…пе….
(7) пхассам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣…пе….
(8) сал̣а̄йатанам̣ ¶ , бхиккхаве, аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣…пе….
(9) на̄марӯпам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣…пе….
(10) вин̃н̃а̄н̣ам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣…пе….
(11) ‘‘сан̇кха̄ре, бхиккхаве, аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣ сан̇кха̄ресу йатха̄бхӯтам̣ н̃а̄н̣а̄йа саттха̄ парийеситаббо; сан̇кха̄расамудайам̣ аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣ сан̇кха̄расамудайе йатха̄бхӯтам̣ н̃а̄н̣а̄йа саттха̄ парийеситаббо; сан̇кха̄раниродхам̣ аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣ ¶ сан̇кха̄раниродхе йатха̄бхӯтам̣ н̃а̄н̣а̄йа саттха̄ парийеситаббо; сан̇кха̄раниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣ сан̇кха̄раниродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа йатха̄бхӯтам̣ н̃а̄н̣а̄йа саттха̄ парийеситаббо’’ти. ека̄дасамам̣.
(саббесам̣ чатусаччикам̣ ка̄таббам̣).
2-12. сиккха̄сутта̄дипеййа̄лаека̄дасакам̣
(2) ‘‘джара̄маран̣ам̣ ¶ , бхиккхаве, аджа̄ната̄ апассата̄ йатха̄бхӯтам̣ джара̄маран̣е йатха̄бхӯтам̣ н̃а̄н̣а̄йа сиккха̄ каран̣ӣйа̄.
(пеййа̄ло. чатусаччикам̣ ка̄таббам̣).
(3) джара̄маран̣ам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄…пе… його каран̣ӣйо…пе….
(4) джара̄маран̣ам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄…пе… чхандо ¶ каран̣ӣйо…пе….
(5) джара̄маран̣ам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄…пе… уссол̣хӣ каран̣ӣйа̄…пе….
(6) джара̄маран̣ам̣ ¶ , бхиккхаве, аджа̄ната̄…пе… аппат̣ива̄нӣ каран̣ӣйа̄…пе….
(7) джара̄маран̣ам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄…пе… а̄таппам̣ каран̣ӣйам̣…пе….
(8) джара̄маран̣ам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄…пе… вӣрийам̣ каран̣ӣйам̣…пе….
(9) джара̄маран̣ам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄…пе… са̄таччам̣ каран̣ӣйам̣…пе….
(10) джара̄маран̣ам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄…пе… сати каран̣ӣйа̄…пе….
(11) джара̄маран̣ам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄…пе… сампаджан̃н̃ам̣ каран̣ӣйам̣…пе….
(12) джара̄маран̣ам̣, бхиккхаве, аджа̄ната̄…пе… аппама̄до каран̣ӣйо…пе….
антарапеййа̄ло навамо.
тассудда̄нам̣ –
саттха̄ сиккха̄ ча його ча, чхандо уссол̣хипан̃чамӣ;
аппат̣ива̄ни а̄таппам̣, вӣрийам̣ ¶ са̄таччамуччати;
сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча, аппама̄дена два̄даса̄ти.
суттанта̄ антарапеййа̄ла̄ нит̣т̣хита̄.
паре ¶ те два̄даса хонти, сутта̄ дваттим̣са сата̄ни;
чатусаччена те вутта̄, пеййа̄лаантарамхи йети [пеййа̄ла̄ антарамхи йети (сӣ. сйа̄. кам̣.)].
антарапеййа̄лесу удда̄нам̣ саматтам̣.
нида̄насам̣йуттам̣ саматтам̣.
2. абхисамайасам̣йуттам̣
1. накхасикха̄суттам̣
74. евам̣ ¶ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо бхагава̄ париттам̣ накхасикха̄йам̣ пам̣сум̣ а̄ропетва̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣, йо ва̄йам̣ [йо ча̄йам̣ (саббаттха) дутийасутта̄дӣсу пана ва̄саддойева диссати] майа̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито, айам̣ ва̄ маха̄патхавӣ’’ти?
‘‘етадева, бханте, бахутарам̣, йадидам̣ маха̄патхавӣ. аппаматтако бхагавата̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито. нева сатимам̣ калам̣ упети на сахассимам̣ калам̣ упети на сатасахассимам̣ калам̣ упети маха̄патхавим̣ упанидха̄йа бхагавата̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса дит̣т̣хисампаннасса пуггаласса абхисамета̄вино етадева бахутарам̣ дуккхам̣ йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣; аппаматтакам̣ авасит̣т̣хам̣. нева сатимам̣ калам̣ упети на сахассимам̣ ¶ калам̣ упети на сатасахассимам̣ калам̣ упети пуримам̣ дуккхаккхандхам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣ упанидха̄йа йадидам̣ саттаккхаттум̣парамата̄. евам̣ махаттхийо кхо, бхиккхаве, дхамма̄бхисамайо; евам̣ махаттхийо дхаммачаккхупат̣ила̄бхо’’ти. пат̣хамам̣.
2. поккхаран̣ӣсуттам̣
75. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, поккхаран̣ӣ пан̃н̃а̄сайоджана̄ни а̄йа̄мена пан̃н̃а̄сайоджана̄ни виттха̄рена пан̃н̃а̄сайоджана̄ни ¶ уббедхена, пун̣н̣а̄ удакасса саматиттика̄ ка̄капеййа̄. тато пурисо кусаггена удакам̣ уддхареййа. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве ¶ , катамам̣ ну кхо бахутарам̣, йам̣ ва̄ кусаггена удакам̣ уббхатам̣ йам̣ ва̄ поккхаран̣ийа̄ удака’’нти?
‘‘етадева, бханте, бахутарам̣, йадидам̣ поккхаран̣ийа̄ удакам̣. аппаматтакам̣ кусаггена удакам̣ уббхатам̣. нева сатимам̣ калам̣ упети ¶ на сахассимам̣ калам̣ упети на сатасахассимам̣ калам̣ упети поккхаран̣ийа̄ удакам̣ упанидха̄йа кусаггена удакам̣ уббхата’’нти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса дит̣т̣хисампаннасса пуггаласса абхисамета̄вино етадева бахутарам̣ дуккхам̣ йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣; аппаматтакам̣ авасит̣т̣хам̣. нева сатимам̣ калам̣ упети на сахассимам̣ калам̣ упети на сатасахассимам̣ калам̣ упети пуримам̣ дуккхаккхандхам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣ упанидха̄йа, йадидам̣ саттаккхаттум̣парамата̄. евам̣ махаттхийо кхо, бхиккхаве, дхамма̄бхисамайо; евам̣ махаттхийо дхаммачаккхупат̣ила̄бхо’’ти. дутийам̣.
3. самбхеджджаудакасуттам̣
76. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘сеййатха̄пи ¶ , бхиккхаве, йаттхима̄ маха̄надийо сам̣санданти саменти, сеййатхидам̣ – ган̇га̄ йамуна̄ ачираватӣ сарабхӯ махӣ, тато пурисо две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уддхареййа. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣, йа̄ни ва̄ две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уббхата̄ни йам̣ ва̄ самбхеджджаудака’’нти?
‘‘етадева, бханте, бахутарам̣ йадидам̣ самбхеджджаудакам̣; аппаматтака̄ни ¶ две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уббхата̄ни. нева сатимам̣ калам̣ упенти на сахассимам̣ калам̣ упенти на сатасахассимам̣ калам̣ упенти самбхеджджаудакам̣ упанидха̄йа две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уббхата̄нӣ’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве…пе… дхаммачаккхупат̣ила̄бхо’’ти. татийам̣.
4. дутийасамбхеджджаудакасуттам̣
77. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йаттхима̄ маха̄надийо сам̣санданти саменти, сеййатхидам̣ – ган̇га̄ йамуна̄ ачираватӣ сарабхӯ махӣ, там̣ удакам̣ париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа ¶ т̣хапетва̄ две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣, йам̣ ва̄ самбхеджджаудакам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣ йа̄ни ва̄ две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни авасит̣т̣ха̄нӣ’’ти?
‘‘етадева, бханте, бахутарам̣ самбхеджджаудакам̣ йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣; аппаматтака̄ни две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни авасит̣т̣ха̄ни. нева сатимам̣ калам̣ ¶ упенти на сахассимам̣ калам̣ упенти на сатасахассимам̣ калам̣ упенти самбхеджджаудакам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣ упанидха̄йа две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни авасит̣т̣ха̄нӣ’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве…пе… дхаммачаккхупат̣ила̄бхо’’ти. чатуттхам̣.
5. патхавӣсуттам̣
78. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘сеййатха̄пи ¶ , бхиккхаве, пурисо ¶ маха̄патхавийа̄ сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄ упаниккхипеййа. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣, йа̄ ва̄ сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄ упаниккхитта̄ айам̣ [йа̄ (сйа̄. ка.)] ва̄ маха̄патхавӣ’’ти?
‘‘етадева, бханте, бахутарам̣, йадидам̣ маха̄патхавӣ; аппаматтика̄ сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄ упаниккхитта̄. нева сатимам̣ калам̣ упенти на сахассимам̣ калам̣ упенти на сатасахассимам̣ калам̣ упенти маха̄патхавим̣ упанидха̄йа сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄ упаниккхитта̄’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве…пе… дхаммачаккхупат̣ила̄бхо’’ти. пан̃чамам̣.
6. дутийапатхавӣсуттам̣
79. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄патхавӣ париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа, т̣хапетва̄ сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣, йам̣ ва̄ маха̄патхавийа̄ париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣ йа̄ ва̄ сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄ авасит̣т̣ха̄’’ти?
‘‘етадева ¶ бханте, бахутарам̣, маха̄патхавийа̄, йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣; аппаматтика̄ сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄ авасит̣т̣ха̄. нева сатимам̣ калам̣ упенти на сахассимам̣ калам̣ упенти на сатасахассимам̣ калам̣ упенти маха̄патхавийа̄ париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣ упанидха̄йа сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄ авасит̣т̣ха̄’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве…пе… дхаммачаккхупат̣ила̄бхо’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. самуддасуттам̣
80. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо маха̄самуддато две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уддхареййа. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве ¶ , катамам̣ ну кхо бахутарам̣, йа̄ни ва̄ две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уббхата̄ни йам̣ ва̄ маха̄самудде удака’’нти?
‘‘етадева ¶ , бханте, бахутарам̣, йадидам̣ маха̄самудде удакам̣; аппаматтака̄ни две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уббхата̄ни. нева сатимам̣ калам̣ упенти на сахассимам̣ калам̣ упенти на сатасахассимам̣ калам̣ упенти маха̄самудде удакам̣ упанидха̄йа две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уббхата̄нӣ’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве…пе… дхаммачаккхупат̣ила̄бхо’’ти. саттамам̣.
8. дутийасамуддасуттам̣
81. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄самуддо париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа, т̣хапетва̄ две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣, йам̣ ва̄ маха̄самудде удакам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣ йа̄ни ва̄ две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни авасит̣т̣ха̄нӣ’’ти?
‘‘етадева, бханте, бахутарам̣ маха̄самудде удакам̣, йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣; аппаматтака̄ни две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни авасит̣т̣ха̄ни. нева сатимам̣ калам̣ упенти на сахассимам̣ калам̣ упенти на сатасахассимам̣ калам̣ упенти маха̄самудде удакам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣ ¶ упанидха̄йа две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни авасит̣т̣ха̄нӣ’’ти. ‘‘евамева ¶ кхо бхиккхаве…пе… дхаммачаккхупат̣ила̄бхо’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. паббатасуттам̣
82. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо химавато паббатара̄джасса сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ упаниккхипеййа. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣, йа̄ ва̄ сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ упаниккхитта̄ йо ва̄ химава̄ [упаниккхитта̄, химава̄ ва̄ (сӣ.)] паббатара̄джа̄’’ти?
‘‘етадева, бханте, бахутарам̣ йадидам̣ химава̄ паббатара̄джа̄; аппаматтика̄ сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ ¶ упаниккхитта̄. нева сатимам̣ калам̣ упенти на сахассимам̣ калам̣ упенти ¶ на сатасахассимам̣ калам̣ упенти химавантам̣ паббатара̄джа̄нам̣ упанидха̄йа сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ упаниккхитта̄’’ти. ‘‘евамева кхо…пе… дхаммачаккхупат̣ила̄бхо’’ти. навамам̣.
10. дутийапаббатасуттам̣
83. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, химава̄ паббатара̄джа̄ париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа, т̣хапетва̄ сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣, йам̣ ва̄ химавато паббатара̄джасса париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣ йа̄ ва̄ сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ авасит̣т̣ха̄’’ти?
‘‘етадева, бханте, бахутарам̣ химавато паббатара̄джасса йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣; аппаматтика̄ сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ авасит̣т̣ха̄. нева сатимам̣ ¶ калам̣ упенти на сахассимам̣ калам̣ упенти на сатасахассимам̣ калам̣ упенти химавато паббатара̄джасса париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣ упанидха̄йа сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ авасит̣т̣ха̄’’ти.
‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса дит̣т̣хисампаннасса пуггаласса абхисамета̄вино етадева ¶ бахутарам̣ дуккхам̣ йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣; аппаматтакам̣ авасит̣т̣хам̣. нева сатимам̣ калам̣ упети на сахассимам̣ калам̣ упети на сатасахассимам̣ калам̣ упети пуримам̣ дуккхаккхандхам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄дин̣н̣ам̣ упанидха̄йа йадидам̣ саттаккхаттум̣парамата̄. евам̣ махаттхийо кхо, бхиккхаве, дхамма̄бхисамайо, евам̣ махаттхийо дхаммачаккхупат̣ила̄бхо’’ти. дасамам̣.
11. татийапаббатасуттам̣
84. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘сеййатха̄пи ¶ , бхиккхаве, пурисо синерусса паббатара̄джасса сатта муггаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ упаниккхипеййа. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣, йа̄ ва̄ сатта муггаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ упаниккхитта̄ йо ва̄ синеру [упаниккхитта̄, синеру ва̄ (сӣ.)] паббатара̄джа̄’’ти?
‘‘етадева, бханте, бахутарам̣ йадидам̣ синеру паббатара̄джа̄; аппаматтика̄ сатта муггаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ упаниккхитта̄. нева сатимам̣ калам̣ упенти на сахассимам̣ ¶ калам̣ упенти на сатасахассимам̣ калам̣ упенти синерум̣ паббатара̄джа̄нам̣ упанидха̄йа сатта муггаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ упаниккхитта̄’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса дит̣т̣хисампаннасса пуггаласса ¶ адхигамам̣ упанидха̄йа ан̃н̃атиттхийасаман̣абра̄хман̣апарибба̄джака̄нам̣ адхигамо нева сатимам̣ калам̣ упети на сахассимам̣ калам̣ упети на сатасахассимам̣ калам̣ упети. евам̣ маха̄дхигамо, бхиккхаве, дит̣т̣хисампанно пуггало, евам̣ маха̄бхин̃н̃о’’ти. ека̄дасамам̣.
абхисамайасам̣йуттам̣ саматтам̣.
тассудда̄нам̣ –
накхасикха̄ поккхаран̣ӣ, самбхеджджаудаке ча две;
две патхавӣ две самудда̄, тайо ча паббатӯпама̄ти.
3. дха̄тусам̣йуттам̣
1. на̄наттавагго
1. дха̄туна̄наттасуттам̣
85. са̄ваттхийам̣ ¶ ¶ ¶ ¶ вихарати…пе… ‘‘дха̄туна̄наттам̣ во, бхиккхаве, десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣? чаккхудха̄ту рӯпадха̄ту чаккхувин̃н̃а̄н̣адха̄ту, сотадха̄ту саддадха̄ту сотавин̃н̃а̄н̣адха̄ту, гха̄надха̄ту гандхадха̄ту гха̄навин̃н̃а̄н̣адха̄ту, дживха̄дха̄ту расадха̄ту дживха̄вин̃н̃а̄н̣адха̄ту, ка̄йадха̄ту пхот̣т̣хаббадха̄ту ка̄йавин̃н̃а̄н̣адха̄ту, манодха̄ту дхаммадха̄ту мановин̃н̃а̄н̣адха̄ту – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дха̄туна̄натта’’нти. пат̣хамам̣.
2. пхассана̄наттасуттам̣
86. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дха̄туна̄наттам̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣. катаман̃ча, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣? чаккхудха̄ту сотадха̄ту гха̄надха̄ту дживха̄дха̄ту ка̄йадха̄ту манодха̄ту – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣’’.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣? чаккхудха̄тум̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати чаккхусампхассо. сотадха̄тум̣ пат̣ичча… гха̄надха̄тум̣ пат̣ичча ¶ … дживха̄дха̄тум̣ ¶ пат̣ичча… ка̄йадха̄тум̣ пат̣ичча… манодха̄тум̣ пат̣ичча уппаджджати маносампхассо. евам̣ кхо ¶ , бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄натта’’нти. дутийам̣.
3. нопхассана̄наттасуттам̣
87. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дха̄туна̄наттам̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣, но пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати дха̄туна̄наттам̣. катаман̃ча, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣? чаккхудха̄ту…пе… манодха̄ту – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣’’.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣, но пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати дха̄туна̄наттам̣? чаккхудха̄тум̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати чаккхусампхассо, но чаккхусампхассам̣ пат̣ичча уппаджджати чаккхудха̄ту…пе… манодха̄тум̣ пат̣ичча уппаджджати маносампхассо, но маносампхассам̣ пат̣ичча уппаджджати манодха̄ту. евам̣ кхо, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣, но пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати дха̄туна̄натта’’нти. татийам̣.
4. ведана̄на̄наттасуттам̣
88. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дха̄туна̄наттам̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣, пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ведана̄на̄наттам̣. катаман̃ча, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣? чаккхудха̄ту ¶ …пе… манодха̄ту – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣’’.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣, пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ведана̄на̄наттам̣? чаккхудха̄тум̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати чаккхусампхассо, чаккхусампхассам̣ пат̣ичча уппаджджати чаккхусампхассаджа̄ ведана̄…пе… манодха̄тум̣ пат̣ичча уппаджджати ¶ маносампхассо, маносампхассам̣ пат̣ичча уппаджджати маносампхассаджа̄ ведана̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣, пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ведана̄на̄натта’’нти. чатуттхам̣.
5. дутийаведана̄на̄наттасуттам̣
89. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘дха̄туна̄наттам̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣, пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ведана̄на̄наттам̣, но ведана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣, но пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати дха̄туна̄наттам̣. катаман̃ча, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣? чаккхудха̄ту…пе… манодха̄ту – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣’’.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣, пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ведана̄на̄наттам̣, но ведана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣, но пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати дха̄туна̄наттам̣? чаккхудха̄тум̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати чаккхусампхассо, чаккхусампхассам̣ пат̣ичча уппаджджати чаккхусампхассаджа̄ ведана̄, но чаккхусампхассаджам̣ веданам̣ пат̣ичча ¶ уппаджджати чаккхусампхассо, но чаккхусампхассам̣ пат̣ичча уппаджджати чаккхудха̄ту…пе… манодха̄тум̣ пат̣ичча уппаджджати маносампхассо, маносампхассам̣ ¶ пат̣ичча уппаджджати маносампхассаджа̄ ведана̄, но маносампхассаджам̣ веданам̣ пат̣ичча уппаджджати маносампхассо, но маносампхассам̣ пат̣ичча уппаджджати манодха̄ту. евам̣ ¶ кхо, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣, пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ведана̄на̄наттам̣, но ведана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣, но пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати дха̄туна̄натта’’нти. пан̃чамам̣.
6. ба̄хирадха̄туна̄наттасуттам̣
90. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дха̄туна̄наттам̣ во, бхиккхаве, десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха…пе… катаман̃ча, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣? рӯпадха̄ту саддадха̄ту гандхадха̄ту расадха̄ту пхот̣т̣хаббадха̄ту дхаммадха̄ту – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дха̄туна̄натта’’нти. чхат̣т̣хам̣.
7. сан̃н̃а̄на̄наттасуттам̣
91. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча ¶ – ‘‘дха̄туна̄наттам̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̇каппана̄наттам̣, сан̇каппана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандана̄наттам̣, чхандана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парил̣а̄хана̄наттам̣, парил̣а̄хана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парийесана̄на̄наттам̣. катаман̃ча, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣? рӯпадха̄ту…пе… дхаммадха̄ту – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣’’.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̇каппана̄наттам̣, сан̇каппана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандана̄наттам̣, чхандана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парил̣а̄хана̄наттам̣, парил̣а̄хана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парийесана̄на̄наттам̣?
‘‘рӯпадха̄тум̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати рӯпасан̃н̃а̄ ¶ , рӯпасан̃н̃ам̣ пат̣ичча уппаджджати рӯпасан̇каппо, рӯпасан̇каппам̣ пат̣ичча уппаджджати рӯпаччхандо, рӯпаччхандам̣ пат̣ичча уппаджджати рӯпапарил̣а̄хо, рӯпапарил̣а̄хам̣ пат̣ичча уппаджджати рӯпапарийесана̄…пе… дхаммадха̄тум̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммасан̃н̃а̄, дхаммасан̃н̃ам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммасан̇каппо, дхаммасан̇каппам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммаччхандо, дхаммаччхандам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммапарил̣а̄хо, дхаммапарил̣а̄хам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммапарийесана̄.
‘‘евам̣, кхо, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̇каппана̄наттам̣, сан̇каппана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандана̄наттам̣, чхандана̄наттам̣ ¶ пат̣ичча уппаджджати парил̣а̄хана̄наттам̣, парил̣а̄хана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парийесана̄на̄натта’’нти. саттамам̣.
8. нопарийесана̄на̄наттасуттам̣
92. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дха̄туна̄наттам̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̇каппана̄наттам̣, сан̇каппана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандана̄наттам̣, чхандана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парил̣а̄хана̄наттам̣, парил̣а̄хана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парийесана̄на̄наттам̣; но парийесана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парил̣а̄хана̄наттам̣ ¶ , но парил̣а̄хана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандана̄наттам̣, но чхандана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̇каппана̄наттам̣ ¶ , но сан̇каппана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, но сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати дха̄туна̄наттам̣. катаман̃ча, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣? рӯпадха̄ту…пе… дхаммадха̄ту – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣’’.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати…пе… парийесана̄на̄наттам̣; но парийесана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парил̣а̄хана̄наттам̣, но парил̣а̄хана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандана̄наттам̣, но чхандана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̇каппана̄наттам̣, но сан̇каппана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, но сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати дха̄туна̄наттам̣?
‘‘рӯпадха̄тум̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати рӯпасан̃н̃а̄…пе… дхаммадха̄тум̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммасан̃н̃а̄, дхаммасан̃н̃ам̣ ¶ пат̣ичча уппаджджати…пе… дхаммапарийесана̄; но дхаммапарийесанам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммапарил̣а̄хо, но дхаммапарил̣а̄хам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммаччхандо, но дхаммаччхандам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммасан̇каппо, но дхаммасан̇каппам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммасан̃н̃а̄, но дхаммасан̃н̃ам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммадха̄ту.
‘‘евам̣ кхо, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати…пе… парийесана̄на̄наттам̣; но парийесана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парил̣а̄хана̄наттам̣, но парил̣а̄хана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандана̄наттам̣, но чхандана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̇каппана̄наттам̣, но сан̇каппана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, но сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати дха̄туна̄натта’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. ба̄хирапхассана̄наттасуттам̣
93. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘дха̄туна̄наттам̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̇каппана̄наттам̣, сан̇каппана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣ ¶ , пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ведана̄на̄наттам̣, ведана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандана̄наттам̣, чхандана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парил̣а̄хана̄наттам̣, парил̣а̄хана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парийесана̄на̄наттам̣ ¶ , парийесана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ла̄бхана̄наттам̣. катаман̃ча, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣? рӯпадха̄ту…пе… дхаммадха̄ту – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣’’.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ¶ сан̃н̃а̄на̄наттам̣, сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати…пе… ла̄бхана̄наттам̣?
‘‘рӯпадха̄тум̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати рӯпасан̃н̃а̄, рӯпасан̃н̃ам̣ пат̣ичча уппаджджати рӯпасан̇каппо, рӯпасан̇каппам̣ пат̣ичча уппаджджати рӯпасампхассо, рӯпасампхассам̣ пат̣ичча уппаджджати рӯпасампхассаджа̄ ведана̄, рӯпасампхассаджам̣ веданам̣ пат̣ичча уппаджджати рӯпаччхандо, рӯпаччхандам̣ пат̣ичча уппаджджати рӯпапарил̣а̄хо, рӯпапарил̣а̄хам̣ пат̣ичча уппаджджати рӯпапарийесана̄, рӯпапарийесанам̣ пат̣ичча уппаджджати рӯпала̄бхо…пе… дхаммадха̄тум̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммасан̃н̃а̄, дхаммасан̃н̃ам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммасан̇каппо, дхаммасан̇каппам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммасампхассо, дхаммасампхассам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммасампхассаджа̄ ведана̄, дхаммасампхассаджам̣ веданам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммаччхандо, дхаммаччхандам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммапарил̣а̄хо, дхаммапарил̣а̄хам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммапарийесана̄, дхаммапарийесанам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммала̄бхо ¶ .
‘‘евам̣ кхо, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати…пе… парийесана̄на̄наттам̣, парийесана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ла̄бхана̄натта’’нти. навамам̣.
10. дутийаба̄хирапхассана̄наттасуттам̣
94. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дха̄туна̄наттам̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̇каппана̄наттам̣ ¶ , пхасса… ведана̄… чханда… парил̣а̄ха… парийесана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ла̄бхана̄наттам̣; но ла̄бхана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парийесана̄на̄наттам̣, но парийесана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парил̣а̄хана̄наттам̣, но парил̣а̄хана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати…пе… чханда… ведана̄… пхасса… сан̇каппа… сан̃н̃а̄на̄наттам̣ ¶ , но сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча ¶ уппаджджати дха̄туна̄наттам̣. катаман̃ча, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣? рӯпадха̄ту…пе… дхаммадха̄ту – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣’’.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̇каппана̄наттам̣? пхасса… ведана̄… чханда… парил̣а̄ха… парийесана̄… ла̄бха… но ла̄бхана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парийесана̄на̄наттам̣, но парийесана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парил̣а̄ха… чханда… ведана̄… пхасса… но сан̇каппана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, но сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати дха̄туна̄наттам̣?
‘‘рӯпадха̄тум̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати рӯпасан̃н̃а̄…пе… дхаммадха̄тум̣ ¶ пат̣ичча уппаджджати дхаммасан̃н̃а̄, дхаммасан̃н̃ам̣ пат̣ичча уппаджджати…пе… дхаммапарийесана̄, дхаммапарийесанам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммала̄бхо; но дхаммала̄бхам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммапарийесана̄, но дхаммапарийесанам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммапарил̣а̄хо ¶ , но дхаммапарил̣а̄хам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммаччхандо, но дхаммаччхандам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммасампхассаджа̄ ведана̄, но дхаммасампхассаджам̣ веданам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммасампхассо, но дхаммасампхассам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммасан̇каппо, но дхаммасан̇каппам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммасан̃н̃а̄, но дхаммасан̃н̃ам̣ пат̣ичча уппаджджати дхаммадха̄ту.
‘‘евам̣ кхо, бхиккхаве, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати…пе… сан̇каппа… пхасса… ведана̄… чханда… парил̣а̄ха… парийесана̄… ла̄бха… но ла̄бхана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парийесана̄на̄наттам̣, но парийесана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати парил̣а̄хана̄наттам̣, но парил̣а̄хана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандана̄наттам̣, но чхандана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ведана̄на̄наттам̣, но ведана̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣, но пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̇каппана̄наттам̣, но сан̇каппана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄на̄наттам̣, но сан̃н̃а̄на̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати дха̄туна̄натта’’нти. дасамам̣.
на̄наттавагго пат̣хамо.
тассудда̄нам̣ –
дха̄тупхассан̃ча ¶ ¶ но четам̣, ведана̄ апаре дуве;
етам̣ аджджхаттапан̃чакам̣, дха̄тусан̃н̃ан̃ча но четам̣;
пхассасса апаре дуве, етам̣ ба̄хирапан̃чаканти.
2. дутийавагго
1. саттадха̄тусуттам̣
95. са̄ваттхийам̣ ¶ ¶ вихарати…пе… ‘‘саттима̄ ¶ , бхиккхаве, дха̄туйо. катама̄ сатта? а̄бха̄дха̄ту, субхадха̄ту, а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанадха̄ту, вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанадха̄ту, а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанадха̄ту, невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанадха̄ту, сан̃н̃а̄ведайитаниродхадха̄ту – има̄ кхо, бхиккхаве, сатта дха̄туйо’’ти.
евам̣ вутте, ан̃н̃атаро бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘йа̄ ча̄йам̣, бханте, а̄бха̄дха̄ту йа̄ ча субхадха̄ту йа̄ ча а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанадха̄ту йа̄ ча вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанадха̄ту йа̄ ча а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанадха̄ту йа̄ ча невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанадха̄ту йа̄ ча сан̃н̃а̄ведайитаниродхадха̄ту – има̄ ну кхо, бханте, дха̄туйо ким̣ пат̣ичча пан̃н̃а̄йантӣ’’ти?
‘‘йа̄йам̣, бхиккху, а̄бха̄дха̄ту – айам̣ дха̄ту андхака̄рам̣ пат̣ичча пан̃н̃а̄йати. йа̄йам̣, бхиккху, субхадха̄ту – айам̣ дха̄ту асубхам̣ пат̣ичча пан̃н̃а̄йати. йа̄йам̣, бхиккху, а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанадха̄ту – айам̣ дха̄ту рӯпам̣ пат̣ичча пан̃н̃а̄йати. йа̄йам̣, бхиккху, вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанадха̄ту – айам̣ дха̄ту а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ пат̣ичча пан̃н̃а̄йати. йа̄йам̣, бхиккху, а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанадха̄ту – айам̣ дха̄ту вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ пат̣ичча пан̃н̃а̄йати. йа̄йам̣, бхиккху, невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанадха̄ту – айам̣ дха̄ту а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ пат̣ичча пан̃н̃а̄йати. йа̄йам̣, бхиккху, сан̃н̃а̄ведайитаниродхадха̄ту – айам̣ дха̄ту ниродхам̣ пат̣ичча пан̃н̃а̄йатӣ’’ти.
‘‘йа̄ ¶ ча̄йам̣ ¶ , бханте, а̄бха̄дха̄ту йа̄ ча субхадха̄ту йа̄ ча а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанадха̄ту йа̄ ча вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанадха̄ту йа̄ ча а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанадха̄ту йа̄ ча невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанадха̄ту йа̄ ча сан̃н̃а̄ведайитаниродхадха̄ту – има̄ ну кхо, бханте, дха̄туйо катхам̣ сама̄патти паттабба̄’’ти?
‘‘йа̄ ча̄йам̣, бхиккху, а̄бха̄дха̄ту йа̄ ча субхадха̄ту йа̄ ча а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанадха̄ту йа̄ ча вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанадха̄ту йа̄ ча ¶ а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанадха̄ту – има̄ дха̄туйо сан̃н̃а̄сама̄патти паттабба̄. йа̄йам̣, бхиккху, невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанадха̄ту – айам̣ дха̄ту сан̇кха̄ра̄васесасама̄патти паттабба̄ ¶ . йа̄йам̣, бхиккху, сан̃н̃а̄ведайитаниродхадха̄ту – айам̣ дха̄ту ниродхасама̄патти паттабба̄’’ти. пат̣хамам̣.
2. санида̄насуттам̣
96. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘санида̄нам̣, бхиккхаве, уппаджджати ка̄мавитакко, но анида̄нам̣; санида̄нам̣ уппаджджати бйа̄па̄давитакко, но анида̄нам̣; санида̄нам̣ уппаджджати вихим̣са̄витакко, но анида̄нам̣’’.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, санида̄нам̣ уппаджджати ка̄мавитакко, но анида̄нам̣; санида̄нам̣ уппаджджати бйа̄па̄давитакко, но анида̄нам̣; санида̄нам̣ уппаджджати вихим̣са̄витакко, но анида̄нам̣? ка̄мадха̄тум̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати ка̄масан̃н̃а̄, ка̄масан̃н̃ам̣ пат̣ичча уппаджджати ка̄масан̇каппо, ка̄масан̇каппам̣ пат̣ичча уппаджджати ка̄маччхандо, ка̄маччхандам̣ пат̣ичча уппаджджати ¶ ка̄мапарил̣а̄хо, ка̄мапарил̣а̄хам̣ пат̣ичча уппаджджати ка̄мапарийесана̄. ка̄мапарийесанам̣, бхиккхаве, парийесама̄но ассутава̄ путхуджджано тӣхи т̣ха̄нехи миччха̄ пат̣ипаджджати – ка̄йена, ва̄ча̄йа, манаса̄.
‘‘бйа̄па̄дадха̄тум̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати бйа̄па̄дасан̃н̃а̄, бйа̄па̄дасан̃н̃ам̣ пат̣ичча уппаджджати бйа̄па̄дасан̇каппо…пе… бйа̄па̄даччхандо… бйа̄па̄дапарил̣а̄хо… бйа̄па̄дапарийесана̄… бйа̄па̄дапарийесанам̣, бхиккхаве, парийесама̄но ассутава̄ путхуджджано тӣхи т̣ха̄нехи миччха̄ пат̣ипаджджати – ка̄йена, ва̄ча̄йа, манаса̄.
‘‘вихим̣са̄дха̄тум̣ ¶ , бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати вихим̣са̄сан̃н̃а̄; вихим̣са̄сан̃н̃ам̣ пат̣ичча уппаджджати вихим̣са̄сан̇каппо…пе… вихим̣са̄чхандо… вихим̣са̄парил̣а̄хо… вихим̣са̄парийесана̄… вихим̣са̄парийесанам̣, бхиккхаве ¶ , парийесама̄но ассутава̄ путхуджджано тӣхи т̣ха̄нехи миччха̄ пат̣ипаджджати – ка̄йена, ва̄ча̄йа, манаса̄.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо а̄диттам̣ тин̣уккам̣ суккхе тин̣ада̄йе никкхипеййа; но че хаттхехи ча па̄дехи ча кхиппамева нибба̄пеййа. еван̃хи, бхиккхаве, йе тин̣акат̣т̣ханиссита̄ па̄н̣а̄ те анайабйасанам̣ а̄паджджеййум̣. евамева кхо, бхиккхаве, йо хи кочи саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ уппаннам̣ висамагатам̣ сан̃н̃ам̣ на кхиппамева паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ ¶ гамети, со дит̣т̣хе чева дхамме дуккхам̣ вихарати савигха̄там̣ саупа̄йа̄сам̣ сапарил̣а̄хам̣; ка̄йасса ча бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ дуггати па̄т̣икан̇кха̄.
‘‘санида̄нам̣, бхиккхаве, уппаджджати неккхаммавитакко, но анида̄нам̣; санида̄нам̣ ¶ уппаджджати абйа̄па̄давитакко, но анида̄нам̣; санида̄нам̣ уппаджджати авихим̣са̄витакко, но анида̄нам̣.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, санида̄нам̣ уппаджджати неккхаммавитакко, но анида̄нам̣; санида̄нам̣ уппаджджати абйа̄па̄давитакко, но анида̄нам̣; санида̄нам̣ уппаджджати авихим̣са̄витакко, но анида̄нам̣? неккхаммадха̄тум̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати неккхаммасан̃н̃а̄, неккхаммасан̃н̃ам̣ пат̣ичча уппаджджати неккхаммасан̇каппо, неккхаммасан̇каппам̣ пат̣ичча уппаджджати неккхаммаччхандо, неккхаммаччхандам̣ пат̣ичча уппаджджати неккхаммапарил̣а̄хо, неккхаммапарил̣а̄хам̣ пат̣ичча уппаджджати неккхаммапарийесана̄; неккхаммапарийесанам̣, бхиккхаве, парийесама̄но сутава̄ арийаса̄вако тӣхи т̣ха̄нехи самма̄ пат̣ипаджджати – ка̄йена, ва̄ча̄йа, манаса̄.
‘‘абйа̄па̄дадха̄тум̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати абйа̄па̄дасан̃н̃а̄, абйа̄па̄дасан̃н̃ам̣ пат̣ичча уппаджджати абйа̄па̄дасан̇каппо…пе… абйа̄па̄даччхандо… абйа̄па̄дапарил̣а̄хо… абйа̄па̄дапарийесана̄, абйа̄па̄дапарийесанам̣, бхиккхаве, парийесама̄но сутава̄ арийаса̄вако тӣхи т̣ха̄нехи самма̄ пат̣ипаджджати – ка̄йена, ва̄ча̄йа, манаса̄.
‘‘авихим̣са̄дха̄тум̣ ¶ , бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати авихим̣са̄сан̃н̃а̄ ¶ , авихим̣са̄сан̃н̃ам̣ пат̣ичча уппаджджати авихим̣са̄сан̇каппо, авихим̣са̄сан̇каппам̣ пат̣ичча уппаджджати авихим̣са̄чхандо, авихим̣са̄чхандам̣ пат̣ичча уппаджджати авихим̣са̄парил̣а̄хо, авихим̣са̄парил̣а̄хам̣ пат̣ичча уппаджджати авихим̣са̄парийесана̄; авихим̣са̄парийесанам̣, бхиккхаве, парийесама̄но сутава̄ арийаса̄вако тӣхи ¶ т̣ха̄нехи самма̄ пат̣ипаджджати – ка̄йена, ва̄ча̄йа, манаса̄.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо а̄диттам̣ тин̣уккам̣ суккхе тин̣ада̄йе никкхипеййа; таменам̣ хаттхехи ча па̄дехи ча кхиппамева нибба̄пеййа. еван̃хи, бхиккхаве, йе тин̣акат̣т̣ханиссита̄ па̄н̣а̄ те на анайабйасанам̣ а̄паджджеййум̣. евамева кхо, бхиккхаве, йо хи кочи саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ уппаннам̣ висамагатам̣ сан̃н̃ам̣ кхиппамева паджахати винодети бйантӣкароти ¶ анабха̄вам̣ гамети, со дит̣т̣хе чева дхамме сукхам̣ вихарати авигха̄там̣ анупа̄йа̄сам̣ апарил̣а̄хам̣; ка̄йасса ча бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугати па̄т̣икан̇кха̄’’ти. дутийам̣.
3. гин̃джака̄васатхасуттам̣
97. екам̣ самайам̣ бхагава̄ н̃а̄тике вихарати гин̃джака̄васатхе. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘дха̄тум̣, бхиккхаве, пат̣ичча уппаджджати сан̃н̃а̄, уппаджджати дит̣т̣хи, уппаджджати витакко’’ти. евам̣ вутте, а̄йасма̄ качча̄но [саддхо качча̄но (ка.)] бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘йа̄йам̣, бханте, дит̣т̣хи – ‘асамма̄самбуддхесу самма̄самбуддха̄’ти, айам̣ ну кхо, бханте, дит̣т̣хи ким̣ пат̣ичча пан̃н̃а̄йатӣ’’ти?
‘‘махати кхо еса̄, качча̄на, дха̄ту йадидам̣ авиджджа̄дха̄ту. хӣнам̣ ¶ , качча̄на, дха̄тум̣ пат̣ичча уппаджджати хӣна̄ сан̃н̃а̄, хӣна̄ дит̣т̣хи, хӣно витакко, хӣна̄ четана̄, хӣна̄ паттхана̄, хӣно пан̣идхи, хӣно пуггало, хӣна̄ ва̄ча̄; хӣнам̣ а̄чиккхати десети пан̃н̃апети пат̣т̣хапети ¶ виварати вибхаджати утта̄нӣкароти; хӣна̄ тасса упапаттӣти вада̄ми.
‘‘маджджхимам̣ ¶ , качча̄на, дха̄тум̣ пат̣ичча уппаджджати маджджхима̄ сан̃н̃а̄, маджджхима̄ дит̣т̣хи, маджджхимо витакко, маджджхима̄ четана̄, маджджхима̄ паттхана̄, маджджхимо пан̣идхи, маджджхимо пуггало, маджджхима̄ ва̄ча̄; маджджхимам̣ а̄чиккхати десети пан̃н̃апети пат̣т̣хапети виварати вибхаджати утта̄нӣкароти; маджджхима̄ тасса упапаттӣти вада̄ми.
‘‘пан̣ӣтам̣, качча̄на, дха̄тум̣ пат̣ичча уппаджджати пан̣ӣта̄ сан̃н̃а̄, пан̣ӣта̄ дит̣т̣хи, пан̣ӣто витакко, пан̣ӣта̄ четана̄, пан̣ӣта̄ паттхана̄, пан̣ӣто пан̣идхи, пан̣ӣто пуггало, пан̣ӣта̄ ва̄ча̄; пан̣ӣтам̣ а̄чиккхати десети пан̃н̃апети пат̣т̣хапети виварати вибхаджати утта̄нӣкароти; пан̣ӣта̄ тасса упапаттӣти вада̄мӣ’’ти. татийам̣.
4. хӣна̄дхимуттикасуттам̣
98. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘дха̄тусова [дха̄тусо (сӣ. пӣ.) айан̃ча пат̣хама̄рамбхава̄кйейева, на саббаттха. тӣсу пана аддха̄су ча упама̄сам̣сандананигаманат̣т̣ха̄не ча идам̣ па̄т̣хана̄наттам̣ наттхи], бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. хӣна̄дхимуттика̄ хӣна̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; калйа̄н̣а̄дхимуттика̄ калйа̄н̣а̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти’’.
‘‘атӣтампи кхо [кхосаддо сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ. поттхакесу наттхи], бхиккхаве, аддха̄нам̣ дха̄тусова [ӣдисесу т̣ха̄несу па̄т̣хана̄наттам̣ наттхи] сатта̄ сам̣сандим̣су самим̣су. хӣна̄дхимуттика̄ хӣна̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣сандим̣су самим̣су; калйа̄н̣а̄дхимуттика̄ калйа̄н̣а̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣сандим̣су самим̣су.
‘‘ана̄гатампи кхо [кхосаддо сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ. поттхакесу наттхи], бхиккхаве, аддха̄нам̣ дха̄тусова [ӣдисесу т̣ха̄несу па̄т̣хана̄наттам̣ наттхи] сатта̄ сам̣сандиссанти самессанти. хӣна̄дхимуттика̄ хӣна̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣сандиссанти ¶ самессанти; калйа̄н̣а̄дхимуттика̄ калйа̄н̣а̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣сандиссанти самессанти.
‘‘етарахипи ¶ кхо [кхосаддо сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ. поттхакесу наттхи], бхиккхаве, паччуппаннам̣ аддха̄нам̣ дха̄тусова [ӣдисесу т̣ха̄несу па̄т̣хана̄наттам̣ наттхи] сатта̄ сам̣санданти саменти. хӣна̄дхимуттика̄ хӣна̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; калйа̄н̣а̄дхимуттика̄ калйа̄н̣а̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣санданти саментӣ’’ти. чатуттхам̣.
5. чан̇камасуттам̣
99. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ са̄рипутто самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ бхагавато авидӯре чан̇камати; а̄йасма̄пи кхо маха̄моггалла̄но самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ бхагавато авидӯре чан̇камати; а̄йасма̄пи кхо маха̄кассапо самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ бхагавато авидӯре чан̇камати; а̄йасма̄пи кхо ануруддхо самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ бхагавато авидӯре чан̇камати; а̄йасма̄пи кхо пун̣н̣о манта̄нипутто самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ бхагавато авидӯре чан̇камати; а̄йасма̄пи кхо упа̄ли самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ бхагавато авидӯре чан̇камати; а̄йасма̄пи кхо а̄нандо самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ бхагавато авидӯре чан̇камати; девадаттопи кхо самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ бхагавато авидӯре чан̇камати.
атха ¶ кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘пассатха но тумхе, бхиккхаве, са̄рипуттам̣ самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ чан̇каманта’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘саббе кхо ете, бхиккхаве, бхиккхӯ маха̄пан̃н̃а̄. пассатха ¶ но тумхе, бхиккхаве, моггалла̄нам̣ самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ чан̇каманта’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘саббе кхо ете, бхиккхаве, бхиккхӯ махиддхика̄. пассатха но тумхе, бхиккхаве, кассапам̣ самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ чан̇каманта’’нти? ‘‘евам̣ ¶ , бханте’’. ‘‘саббе кхо ете, бхиккхаве, бхиккхӯ дхутава̄да̄. пассатха но тумхе, бхиккхаве, ануруддхам̣ самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ чан̇каманта’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘саббе кхо ете, бхиккхаве, бхиккхӯ диббачаккхука̄. пассатха но тумхе, бхиккхаве, пун̣н̣ам̣ манта̄нипуттам̣ самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ чан̇каманта’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘саббе кхо ете, бхиккхаве, бхиккхӯ дхаммакатхика̄. пассатха но тумхе, бхиккхаве, упа̄лим̣ самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ чан̇каманта’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘саббе кхо ете, бхиккхаве, бхиккхӯ винайадхара̄. пассатха но тумхе, бхиккхаве, а̄нандам̣ самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ чан̇каманта’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘саббе кхо ете, бхиккхаве, бхиккхӯ бахуссута̄. пассатха но тумхе, бхиккхаве, девадаттам̣ самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ чан̇каманта’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘саббе кхо ете, бхиккхаве, бхиккхӯ па̄пиччха̄’’.
‘‘дха̄тусова, бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. хӣна̄дхимуттика̄ хӣна̄дхимуттикехи саддхим̣ ¶ сам̣санданти саменти; калйа̄н̣а̄дхимуттика̄ калйа̄н̣а̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти. атӣтампи кхо, бхиккхаве, аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣сандим̣су самим̣су. хӣна̄дхимуттика̄ хӣна̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣сандим̣су самим̣су; калйа̄н̣а̄дхимуттика̄ калйа̄н̣а̄дхимуттикехи ¶ саддхим̣ сам̣сандим̣су самим̣су.
‘‘ана̄гатампи кхо, бхиккхаве, аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣сандиссанти самессанти. хӣна̄дхимуттика̄ хӣна̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣сандиссанти самессанти; калйа̄н̣а̄дхимуттика̄ калйа̄н̣а̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣сандиссанти самессанти.
‘‘етарахипи ¶ кхо, бхиккхаве, паччуппаннам̣ аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣санданти саменти. хӣна̄дхимуттика̄ хӣна̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; калйа̄н̣а̄дхимуттика̄ калйа̄н̣а̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣санданти саментӣ’’ти. пан̃чамам̣.
6. сага̄тха̄суттам̣
100. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘дха̄тусова, бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. хӣна̄дхимуттика̄ хӣна̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти. атӣтампи кхо, бхиккхаве, аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣сандим̣су самим̣су. хӣна̄дхимуттика̄ хӣна̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣сандим̣су самим̣су’’.
‘‘ана̄гатампи кхо, бхиккхаве, аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣сандиссанти самессанти. хӣна̄дхимуттика̄ хӣна̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣сандиссанти самессанти.
‘‘етарахипи кхо, бхиккхаве, паччуппаннам̣ аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣санданти саменти. хӣна̄дхимуттика̄ хӣна̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, гӯтхо гӯтхена сам̣сандати самети; муттам̣ муттена сам̣сандати самети; кхел̣о кхел̣ена сам̣сандати самети; пуббо пуббена сам̣сандати самети; лохитам̣ лохитена сам̣сандати самети ¶ ; евамева кхо, бхиккхаве, дха̄тусова [саббаттхапи евамева диссати] сатта̄ сам̣санданти саменти. хӣна̄дхимуттика̄ хӣна̄дхимуттикехи ¶ саддхим̣ сам̣санданти саменти. атӣтампи кхо аддха̄нам̣…пе… ана̄гатампи кхо аддха̄нам̣…пе… етарахипи кхо паччуппаннам̣ аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣санданти саменти. хӣна̄дхимуттика̄ хӣна̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти.
‘‘дха̄тусова ¶ бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. калйа̄н̣а̄дхимуттика̄ калйа̄н̣а̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти. атӣтампи кхо, бхиккхаве, аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣сандим̣су самим̣су. калйа̄н̣а̄дхимуттика̄ калйа̄н̣а̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣сандим̣су самим̣су.
‘‘ана̄гатампи кхо, бхиккхаве, аддха̄нам̣…пе… етарахипи кхо, бхиккхаве, паччуппаннам̣ аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣санданти саменти. калйа̄н̣а̄дхимуттика̄ калйа̄н̣а̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, кхӣрам̣ кхӣрена сам̣сандати самети; телам̣ телена сам̣сандати самети; саппи саппина̄ сам̣сандати самети; мадху мадхуна̄ сам̣сандати самети; пха̄н̣итам̣ пха̄н̣итена сам̣сандати самети; евамева кхо, бхиккхаве, дха̄тусова ¶ сатта̄ сам̣санданти саменти. калйа̄н̣а̄дхимуттика̄ калйа̄н̣а̄дхимуттикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти. атӣтампи кхо аддха̄нам̣… ана̄гатампи кхо аддха̄нам̣… етарахипи кхо паччуппаннам̣ аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣санданти саменти. калйа̄н̣а̄дхимуттика̄ калйа̄н̣а̄дхимуттикехи саддхим̣ ¶ сам̣санданти саментӣ’’ти.
идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –
‘‘сам̣сагга̄ ванатхо джа̄то, асам̣саггена чхиджджати;
париттам̣ да̄рума̄руйха, йатха̄ сӣде махан̣н̣аве.
‘‘евам̣ кусӣтама̄гамма, са̄дхуджӣвипи сӣдати;
тасма̄ там̣ париваджджеййа, кусӣтам̣ хӣнавӣрийам̣.
‘‘павивиттехи ¶ арийехи, пахитаттехи джха̄йӣхи [джха̄йихи (сӣ.), джха̄йибхи (сйа̄. кам̣.)];
ниччам̣ а̄раддхавӣрийехи, пан̣д̣итехи саха̄васе’’ти.
7. ассаддхасам̣санданасуттам̣
101. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘дха̄тусова, бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. ассаддха̄ ассаддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; ахирика̄ ахирикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; аноттаппино аноттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; аппассута̄ аппассутехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; кусӣта̄ кусӣтехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; мут̣т̣хассатино мут̣т̣хассатӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти’’.
‘‘атӣтампи кхо, бхиккхаве, аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣сандим̣су самим̣су. ассаддха̄ ассаддхехи саддхим̣ сам̣сандим̣су самим̣су; ахирика̄ ахирикехи саддхим̣ сам̣сандим̣су самим̣су; аноттаппино аноттаппӣхи саддхим̣ сам̣сандим̣су самим̣су; аппассута̄ аппассутехи ¶ саддхим̣ сам̣сандим̣су самим̣су; кусӣта̄ кусӣтехи саддхим̣ сам̣сандим̣су самим̣су; мут̣т̣хассатино мут̣т̣хассатӣхи саддхим̣ сам̣сандим̣су самим̣су; дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣сандим̣су самим̣су.
‘‘ана̄гатампи ¶ кхо, бхиккхаве, аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣сандиссанти самессанти. ассаддха̄ ассаддхехи саддхим̣ сам̣сандиссанти самессанти; ахирика̄ ахирикехи саддхим̣ сам̣сандиссанти самессанти; аноттаппино аноттаппӣхи саддхим̣…пе… аппассута̄ ¶ аппассутехи саддхим̣…пе… кусӣта̄ кусӣтехи саддхим̣…пе… мут̣т̣хассатино мут̣т̣хассатӣхи саддхим̣…пе… дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣сандиссанти самессанти.
‘‘етарахипи кхо, бхиккхаве, паччуппаннам̣ аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣санданти саменти. ассаддха̄ ассаддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; ахирика̄ ахирикехи саддхим̣…пе… аноттаппино аноттаппӣхи саддхим̣…пе… аппассута̄ аппассутехи саддхим̣…пе… ¶ кусӣта̄ кусӣтехи саддхим̣…пе… мут̣т̣хассатино мут̣т̣хассатӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти.
‘‘дха̄тусова, бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. саддха̄ саддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; хиримана̄ хириманехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; оттаппино оттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; бахуссута̄ бахуссутехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; а̄раддхавӣрийа̄ а̄раддхавӣрийехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; упат̣т̣хитассатино упат̣т̣хитассатӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ ¶ сам̣санданти саменти. атӣтампи кхо, бхиккхаве, аддха̄нам̣…пе… ана̄гатампи кхо, бхиккхаве…пе… етарахипи кхо, бхиккхаве, паччуппаннам̣ аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣санданти саменти. саддха̄ саддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саментӣ’’ти. саттамам̣.
8. ассаддхамӯлакасуттам̣
102. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дха̄тусова, бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. ассаддха̄ ¶ ассаддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; ахирика̄ ахирикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; саддха̄ саддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; хиримана̄ хириманехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саменти. атӣтампи кхо, бхиккхаве, аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣сандим̣су самим̣су…пе… ¶ ана̄гатампи кхо, бхиккхаве, аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣сандиссанти самессанти…пе….
‘‘етарахипи ¶ кхо, бхиккхаве, паччуппаннам̣ аддха̄нам̣ дха̄тусова сатта̄ сам̣санданти саменти. ассаддха̄ ассаддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; ахирика̄ ахирикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти, дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; саддха̄ саддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; хиримана̄ хириманехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саментӣти. (1)
‘‘дха̄тусова, бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. ассаддха̄ ассаддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; аноттаппино аноттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти ¶ ; саддха̄ саддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; оттаппино оттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саменти…пе… пат̣хамава̄ро вийа виттха̄ретаббо. (2)
‘‘дха̄тусова ¶ , бхиккхаве…пе… ассаддха̄ ассаддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; аппассута̄ аппассутехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; саддха̄ саддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; бахуссута̄ бахуссутехи саддхим̣ сам̣санданти саменти, пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саменти…пе… ¶ . (3)
‘‘дха̄тусова, бхиккхаве…пе… ассаддха̄ ассаддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; кусӣта̄ кусӣтехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; саддха̄ саддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; а̄раддхавӣрийа̄ а̄раддхавӣрийехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саменти…пе…. (4)
‘‘дха̄тусова ¶ , бхиккхаве…пе… ассаддха̄ ассаддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; мут̣т̣хассатино мут̣т̣хассатӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; саддха̄ саддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; упат̣т̣хитассатино упат̣т̣хитассатӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саментӣти…пе…. ат̣т̣хамам̣. (5)
9. ахирикамӯлакасуттам̣
103. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дха̄тусова…пе… ахирика̄ ахирикехи саддхим̣ сам̣санданти ¶ саменти, аноттаппино ¶ аноттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти ¶ , дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; хиримана̄ хириманехи саддхим̣ сасанданти саменти, оттаппино оттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти, пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саменти…пе… ¶ . (1)
‘‘ахирика̄ ахирикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти, аппассута̄ аппассутехи саддхим̣ сам̣санданти саменти, дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; хиримана̄ хириманехи саддхим̣ сам̣санданти саменти, бахуссута̄ бахуссутехи саддхим̣ сам̣санданти саменти, пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саменти…пе…. (2)
‘‘ахирика̄ ахирикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти, кусӣта̄ кусӣтехи саддхим̣ сам̣санданти саменти, дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; хиримана̄ хириманехи саддхим̣ сам̣санданти саменти, а̄раддхавӣрийа̄ а̄раддхавӣрийехи саддхим̣ сам̣санданти саменти, пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саменти…пе…. (3)
‘‘ахирика̄ ахирикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти, мут̣т̣хассатино мут̣т̣хассатӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти, дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; хиримана̄ хириманехи саддхим̣ сам̣санданти саменти, упат̣т̣хитассатино упат̣т̣хитассатӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти, пан̃н̃аванто ¶ пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саментӣти…пе…. навамам̣. (4)
10. аноттаппамӯлакасуттам̣
104. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘дха̄тусова ¶ , бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. аноттаппино аноттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; аппассута̄ аппассутехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; оттаппино оттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; бахуссута̄ бахуссутехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саменти…пе…. (1)
‘‘аноттаппино ¶ аноттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; кусӣта̄ кусӣтехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; оттаппино оттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; а̄раддхавӣрийа̄ а̄раддхавӣрийехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саменти…пе…. (2)
‘‘аноттаппино ¶ аноттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; мут̣т̣хассатино мут̣т̣хассатӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; оттаппино оттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; упат̣т̣хитассатино упат̣т̣хитассатӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саментӣти…пе…. дасамам̣. (3)
11. аппассутамӯлакасуттам̣
105. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дха̄тусова, бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. аппассута̄ аппассутехи саддхим̣ сам̣санданти ¶ саменти; кусӣта̄ кусӣтехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; бахуссута̄ бахуссутехи саддхим̣ сам̣санданти ¶ саменти; а̄раддхавӣрийа̄ а̄раддхавӣрийехи ¶ саддхим̣ сам̣санданти саменти; пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саменти…пе…. (1)
‘‘аппассута̄ аппассутехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; мут̣т̣хассатино мут̣т̣хассатӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; бахуссута̄ бахуссутехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; упат̣т̣хитассатино упат̣т̣хитассатӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саментӣти…пе…. ека̄дасамам̣. (2)
12. кусӣтамӯлакасуттам̣
106. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дха̄тусова, бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. кусӣта̄ кусӣтехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; мут̣т̣хассатино мут̣т̣хассатӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуппан̃н̃а̄ ¶ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; а̄раддхавӣрийа̄ а̄раддхавӣрийехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; упат̣т̣хитассатино упат̣т̣хитассатӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саментӣти…пе…. два̄дасамам̣.
дутийо вагго.
тассудда̄нам̣ –
саттима̄ ¶ ¶ санида̄нан̃ча, гин̃джака̄васатхена ча;
хӣна̄дхимутти чан̇камам̣, сага̄тха̄ ассаддхасаттамам̣.
ассаддхамӯлака̄ ¶ пан̃ча, чатта̄ро ахирикамӯлака̄;
аноттаппамӯлака̄ тӣн̣и, дуве аппассутена ча.
кусӣтам̣ екакам̣ вуттам̣, суттанта̄ тӣн̣и пан̃чака̄;
ба̄вӣсати вутта̄ сутта̄, дутийо вагго павуччатӣти.
3. каммапатхавагго
1. асама̄хитасуттам̣
107. са̄ваттхийам̣ ¶ ¶ вихарати…пе… ‘‘дха̄тусова, бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. ассаддха̄ ассаддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; ахирика̄ ахирикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; аноттаппино аноттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; асама̄хита̄ асама̄хитехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти’’.
‘‘саддха̄ саддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; хиримана̄ хириманехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; оттаппино оттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; сама̄хита̄ сама̄хитехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саментӣ’’ти. пат̣хамам̣.
2. дуссӣласуттам̣
108. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дха̄тусова, бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. ассаддха̄ ассаддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; ахирика̄ ахирикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; аноттаппино аноттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуссӣла̄ дуссӣлехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; дуппан̃н̃а̄ дуппан̃н̃ехи саддхим̣ сам̣санданти саменти’’.
‘‘саддха̄ саддхехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; хиримана̄ хириманехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; оттаппино оттаппӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; сӣлаванто ¶ ¶ сӣлавантехи саддхим̣ сам̣санданти ¶ саменти; пан̃н̃аванто пан̃н̃авантехи саддхим̣ сам̣санданти саментӣ’’ти. дутийам̣.
3. пан̃часиккха̄падасуттам̣
109. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дха̄тусова, бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. па̄н̣а̄типа̄тино ¶ па̄н̣а̄типа̄тӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; адинна̄да̄йино адинна̄да̄йӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; ка̄месумиччха̄ча̄рино ка̄месумиччха̄ча̄рӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; муса̄ва̄дино муса̄ва̄дӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄йино сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄йӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти’’.
‘‘па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирата̄ па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивиратехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; адинна̄да̄на̄ пат̣ивирата̄ адинна̄да̄на̄ пат̣ивиратехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирата̄ ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивиратехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; муса̄ва̄да̄ пат̣ивирата̄ муса̄ва̄да̄ пат̣ивиратехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирата̄ сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивиратехи саддхим̣ сам̣санданти саментӣ’’ти. татийам̣.
4. саттакаммапатхасуттам̣
110. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дха̄тусова, бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. па̄н̣а̄типа̄тино па̄н̣а̄типа̄тӣхи саддхим̣ ¶ сам̣санданти саменти; адинна̄да̄йино адинна̄да̄йӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; ка̄месумиччха̄ча̄рино ка̄месумиччха̄ча̄рӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; муса̄ва̄дино муса̄ва̄дӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; писун̣ава̄ча̄ писун̣ава̄чехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; пхарусава̄ча̄ пхарусава̄чехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; сампхаппала̄пино сампхаппала̄пӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти’’.
‘‘па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирата̄…пе… адинна̄да̄на̄ пат̣ивирата̄… ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирата̄… муса̄ва̄да̄ пат̣ивирата̄… писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирата̄ писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивиратехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирата̄ пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивиратехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; сампхаппала̄па̄ пат̣ивирата̄ сампхаппала̄па̄ пат̣ивиратехи саддхим̣ сам̣санданти саментӣ’’ти. чатуттхам̣.
5. дасакаммапатхасуттам̣
111. са̄ваттхийам̣ ¶ ¶ вихарати…пе… ‘‘дха̄тусова ¶ , бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. па̄н̣а̄типа̄тино па̄н̣а̄типа̄тӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; адинна̄да̄йино…пе… ка̄месумиччха̄ча̄рино… муса̄ва̄дино… писун̣ава̄ча̄… пхарусава̄ча̄… сампхаппала̄пино сампхаппала̄пӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; абхиджджха̄луно абхиджджха̄лӯхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; бйа̄панначитта̄ бйа̄панначиттехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; миччха̄дит̣т̣хика̄ миччха̄дит̣т̣хикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти’’.
‘‘па̄н̣а̄типа̄та̄ ¶ пат̣ивирата̄ па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивиратехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; адинна̄да̄на̄ пат̣ивирата̄…пе… ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирата̄… муса̄ва̄да̄ пат̣ивирата̄… писун̣а̄йа ва̄ча̄йа… пхаруса̄йа ва̄ча̄йа… сампхаппала̄па̄ пат̣ивирата̄ сампхаппала̄па̄ пат̣ивиратехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; анабхиджджха̄луно анабхиджджха̄лӯхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; абйа̄панначитта̄ абйа̄панначиттехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; самма̄дит̣т̣хика̄ самма̄дит̣т̣хикехи саддхим̣ сам̣санданти саментӣ’’ти. пан̃чамам̣.
6. ат̣т̣хан̇гикасуттам̣
112. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дха̄тусова, бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. миччха̄дит̣т̣хика̄ миччха̄дит̣т̣хикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; миччха̄сан̇каппа̄…пе… миччха̄ва̄ча̄… миччха̄камманта̄… миччха̄а̄джӣва̄… миччха̄ва̄йа̄ма̄… миччха̄сатино ¶ … миччха̄сама̄дхино миччха̄сама̄дхӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти. самма̄дит̣т̣хика̄ самма̄дит̣т̣хикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; самма̄сан̇каппа̄…пе… самма̄ва̄ча̄… самма̄камманта̄… самма̄а̄джӣва̄… самма̄ва̄йа̄ма̄… самма̄сатино… самма̄сама̄дхино самма̄сама̄дхӣхи саддхим̣ сам̣санданти саментӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. дасан̇гасуттам̣
113. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘дха̄тусова, бхиккхаве, сатта̄ сам̣санданти саменти. миччха̄дит̣т̣хика̄ миччха̄дит̣т̣хикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; миччха̄сан̇каппа̄…пе… миччха̄ва̄ча̄… миччха̄камманта̄… миччха̄а̄джӣва̄… миччха̄ва̄йа̄ма̄… миччха̄сатино ¶ … миччха̄сама̄дхино ¶ ¶ миччха̄сама̄дхӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; миччха̄н̃а̄н̣ино миччха̄н̃а̄н̣ӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; миччха̄вимуттино миччха̄вимуттӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти’’.
‘‘самма̄дит̣т̣хика̄ самма̄дит̣т̣хикехи саддхим̣ сам̣санданти саменти; самма̄сан̇каппа̄…пе… самма̄ва̄ча̄… самма̄камманта̄… самма̄а̄джӣва̄… самма̄ва̄йа̄ма̄… самма̄сатино… самма̄сама̄дхино… самма̄н̃а̄н̣ино самма̄н̃а̄н̣ӣхи саддхим̣ сам̣санданти саменти; самма̄вимуттино самма̄вимуттӣхи саддхим̣ сам̣санданти саментӣ’’ти. саттамам̣.
саттаннам̣ суттанта̄нам̣ удда̄нам̣ –
асама̄хитам̣ ¶ дуссӣлам̣, пан̃ча сиккха̄пада̄ни ча;
сатта каммапатха̄ вутта̄, дасакаммапатхена ча;
чхат̣т̣хам̣ ат̣т̣хан̇гико вутто, дасан̇гена ча саттамам̣.
каммапатхавагго татийо.
4. чатуттхавагго
1. чатудха̄тусуттам̣
114. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме…пе… ‘‘чатассо има̄, бхиккхаве, дха̄туйо. катама̄ чатассо? патхавӣдха̄ту, а̄подха̄ту, теджодха̄ту, ва̄йодха̄ту – има̄ кхо, бхиккхаве, чатассо дха̄туйо’’ти. пат̣хамам̣.
2. пуббесамбодхасуттам̣
115. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘пуббева ¶ ме, бхиккхаве, самбодха̄ анабхисамбуддхасса бодхисаттассева сато етадахоси – ‘ко ну кхо патхавӣдха̄туйа̄ асса̄до, ко а̄дӣнаво, ким̣ ниссаран̣ам̣; ко а̄подха̄туйа̄ асса̄до, ко а̄дӣнаво, ким̣ ниссаран̣ам̣; ко теджодха̄туйа̄ ¶ асса̄до, ко а̄дӣнаво, ким̣ ниссаран̣ам̣; ко ва̄йодха̄туйа̄ асса̄до, ко а̄дӣнаво, ким̣ ниссаран̣а’’’нти?
‘‘тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘йам̣ кхо патхавӣдха̄тум̣ пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, айам̣ патхавӣдха̄туйа̄ асса̄до; йам̣ [йа̄ (сӣ.)] патхавӣдха̄ту аничча̄ дуккха̄ випарин̣а̄мадхамма̄, айам̣ патхавӣдха̄туйа̄ а̄дӣнаво; йо патхавӣдха̄туйа̄ чхандара̄гавинайо чхандара̄гаппаха̄нам̣, идам̣ патхавӣдха̄туйа̄ ниссаран̣ам̣. йам̣ а̄подха̄тум̣ пат̣ичча…пе… йам̣ теджодха̄тум̣ пат̣ичча…пе… йам̣ ва̄йодха̄тум̣ пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, айам̣ ва̄йодха̄туйа̄ асса̄до; йам̣ ва̄йодха̄ту аничча̄ ¶ дуккха̄ випарин̣а̄мадхамма̄, айам̣ ва̄йодха̄туйа̄ а̄дӣнаво; йо ва̄йодха̄туйа̄ чхандара̄гавинайо чхандара̄гаппаха̄нам̣, идам̣ ва̄йодха̄туйа̄ ниссаран̣ам̣’’’.
‘‘йа̄вакӣван̃ча̄хам̣ ¶ , бхиккхаве, има̄сам̣ чатуннам̣ дха̄тӯнам̣ евам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ на аббхан̃н̃а̄сим̣, нева та̄ва̄хам̣, бхиккхаве, садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхоти [абхисамбуддхо (сӣ. сйа̄. кам̣.)] паччан̃н̃а̄сим̣.
‘‘йато ча кхва̄хам̣, бхиккхаве, има̄сам̣ чатуннам̣ дха̄тӯнам̣ евам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣, атха̄хам̣, бхиккхаве, садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхоти паччан̃н̃а̄сим̣. н̃а̄н̣ан̃ча ¶ пана ме дассанам̣ удапа̄ди – ‘акуппа̄ ме вимутти [четовимутти (сӣ. пӣ. ка.)], айамантима̄ джа̄ти, наттхи да̄ни пунаббхаво’’’ти. дутийам̣.
3. ачарим̣суттам̣
116. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘патхавӣдха̄туйа̄хам̣, бхиккхаве, асса̄дапарийесанам̣ ачарим̣, йо патхавӣдха̄туйа̄ асса̄до тададжджхагамам̣, йа̄вата̄ патхавӣдха̄туйа̄ асса̄до пан̃н̃а̄йа ме со судит̣т̣хо. патхавӣдха̄туйа̄хам̣, бхиккхаве, а̄дӣнавапарийесанам̣ ачарим̣, йо патхавӣдха̄туйа̄ а̄дӣнаво тададжджхагамам̣ ¶ , йа̄вата̄ патхавӣдха̄туйа̄ а̄дӣнаво пан̃н̃а̄йа ме со судит̣т̣хо. патхавӣдха̄туйа̄хам̣, бхиккхаве, ниссаран̣апарийесанам̣ ачарим̣, йам̣ патхавӣдха̄туйа̄ ниссаран̣ам̣ тададжджхагамам̣, йа̄вата̄ патхавӣдха̄туйа̄ ниссаран̣ам̣ пан̃н̃а̄йа ме там̣ судит̣т̣хам̣’’.
‘‘а̄подха̄туйа̄хам̣, бхиккхаве…пе… теджодха̄туйа̄хам̣, бхиккхаве… ва̄йодха̄туйа̄хам̣, бхиккхаве, асса̄дапарийесанам̣ ¶ ачарим̣, йо ва̄йодха̄туйа̄ асса̄до тададжджхагамам̣, йа̄вата̄ ва̄йодха̄туйа̄ асса̄до пан̃н̃а̄йа ме со судит̣т̣хо. ва̄йодха̄туйа̄хам̣, бхиккхаве, а̄дӣнавапарийесанам̣ ачарим̣, йо ва̄йодха̄туйа̄ а̄дӣнаво тададжджхагамам̣, йа̄вата̄ ва̄йодха̄туйа̄ а̄дӣнаво пан̃н̃а̄йа ме со ¶ судит̣т̣хо. ва̄йодха̄туйа̄хам̣, бхиккхаве, ниссаран̣апарийесанам̣ ачарим̣, йам̣ ва̄йодха̄туйа̄ ниссаран̣ам̣ тададжджхагамам̣, йа̄вата̄ ва̄йодха̄туйа̄ ниссаран̣ам̣ пан̃н̃а̄йа ме там̣ судит̣т̣хам̣.
‘‘йа̄вакӣван̃ча̄хам̣, бхиккхаве, има̄сам̣ чатуннам̣ дха̄тӯнам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ на аббхан̃н̃а̄сим̣, нева ¶ та̄ва̄хам̣, бхиккхаве, садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхоти паччан̃н̃а̄сим̣.
‘‘йато ча кхва̄хам̣, бхиккхаве, има̄сам̣ чатуннам̣ дха̄тӯнам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣, атха̄хам̣, бхиккхаве, садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхоти паччан̃н̃а̄сим̣. н̃а̄н̣ан̃ча пана ме дассанам̣ удапа̄ди – ‘акуппа̄ ме вимутти, айамантима̄ джа̄ти, наттхи да̄ни пунаббхаво’’’ти. татийам̣.
4. ночедам̣суттам̣
117. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘но чедам̣, бхиккхаве, патхавӣдха̄туйа̄ асса̄до абхависса, найидам̣ сатта̄ патхавӣдха̄туйа̄ са̄раджджеййум̣ ¶ . йасма̄ ¶ ча кхо, бхиккхаве, аттхи патхавӣдха̄туйа̄ асса̄до, тасма̄ сатта̄ патхавӣдха̄туйа̄ са̄раджджанти. но чедам̣, бхиккхаве, патхавӣдха̄туйа̄ а̄дӣнаво абхависса, найидам̣ сатта̄ патхавӣдха̄туйа̄ ниббиндеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи патхавӣдха̄туйа̄ а̄дӣнаво, тасма̄ сатта̄ патхавӣдха̄туйа̄ ниббинданти. но чедам̣, бхиккхаве, патхавӣдха̄туйа̄ ниссаран̣ам̣ абхависса, найидам̣ сатта̄ патхавӣдха̄туйа̄ ниссареййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи патхавӣдха̄туйа̄ ниссаран̣ам̣, тасма̄ сатта̄ патхавӣдха̄туйа̄ ниссаранти’’.
‘‘но чедам̣, бхиккхаве, а̄подха̄туйа̄ асса̄до абхависса…пе… но чедам̣, бхиккхаве, теджодха̄туйа̄…пе… но чедам̣, бхиккхаве, ва̄йодха̄туйа̄ асса̄до абхависса, найидам̣ сатта̄ ва̄йодха̄туйа̄ са̄раджджеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи ва̄йодха̄туйа̄ асса̄до, тасма̄ сатта̄ ва̄йодха̄туйа̄ са̄раджджанти. но ¶ чедам̣, бхиккхаве, ва̄йодха̄туйа̄ а̄дӣнаво абхависса, найидам̣ ¶ сатта̄ ва̄йодха̄туйа̄ ниббиндеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи ва̄йодха̄туйа̄ а̄дӣнаво, тасма̄ сатта̄ ва̄йодха̄туйа̄ ниббинданти. но чедам̣, бхиккхаве, ва̄йодха̄туйа̄ ниссаран̣ам̣ абхависса, найидам̣ сатта̄ ва̄йодха̄туйа̄ ниссареййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи ва̄йодха̄туйа̄ ниссаран̣ам̣, тасма̄ сатта̄ ва̄йодха̄туйа̄ ниссаранти.
‘‘йа̄вакӣван̃чиме, бхиккхаве, сатта̄ има̄сам̣ чатуннам̣ дха̄тӯнам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ на аббхан̃н̃ам̣су, нева та̄виме бхиккхаве, сатта̄ садевака̄ лока̄ ¶ сама̄рака̄ сабрахмака̄ сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ниссат̣а̄ висам̣йутта̄ виппамутта̄ вимарийа̄дикатена четаса̄ вихарим̣су.
‘‘йато ча кхо, бхиккхаве, сатта̄ има̄сам̣ чатуннам̣ дха̄тӯнам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃ам̣су, атха, бхиккхаве, сатта̄ садевака̄ лока̄ сама̄рака̄ сабрахмака̄ сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ниссат̣а̄ висам̣йутта̄ виппамутта̄ вимарийа̄дикатена четаса̄ вихарантӣ’’ти. чатуттхам̣.
5. екантадуккхасуттам̣
118. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘патхавӣдха̄ту че [ча (сӣ. сйа̄. кам̣.)] хидам̣, бхиккхаве, екантадуккха̄ абхависса дуккха̄нупатита̄ дуккха̄вакканта̄ анавакканта̄ сукхена, найидам̣ сатта̄ патхавӣдха̄туйа̄ са̄раджджеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, патхавӣдха̄ту сукха̄ сукха̄нупатита̄ сукха̄вакканта̄ анавакканта̄ дуккхена, тасма̄ сатта̄ патхавӣдха̄туйа̄ са̄раджджанти’’.
‘‘а̄подха̄ту ¶ че хидам̣, бхиккхаве…пе… теджодха̄ту че хидам̣, бхиккхаве… ва̄йодха̄ту че хидам̣, бхиккхаве, екантадуккха̄ абхависса дуккха̄нупатита̄ дуккха̄вакканта̄ анавакканта̄ сукхена, найидам̣ сатта̄ ва̄йодха̄туйа̄ са̄раджджеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, ва̄йодха̄ту сукха̄ сукха̄нупатита̄ сукха̄вакканта̄ анавакканта̄ дуккхена, тасма̄ сатта̄ ва̄йодха̄туйа̄ са̄раджджанти.
‘‘патхавӣдха̄ту че хидам̣, бхиккхаве, екантасукха̄ абхависса сукха̄нупатита̄ сукха̄вакканта̄ анавакканта̄ ¶ дуккхена, найидам̣ сатта̄ патхавӣдха̄туйа̄ ¶ ниббиндеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, патхавӣдха̄ту дуккха̄ дуккха̄нупатита̄ дуккха̄вакканта̄ анавакканта̄ сукхена, тасма̄ сатта̄ патхавӣдха̄туйа̄ ниббинданти.
‘‘а̄подха̄ту че хидам̣, бхиккхаве…пе… теджодха̄ту че хидам̣, бхиккхаве… ва̄йодха̄ту че хидам̣, бхиккхаве, екантасукха̄ абхависса сукха̄нупатита̄ сукха̄вакканта̄ анавакканта̄ дуккхена, найидам̣ сатта̄ ва̄йодха̄туйа̄ ниббиндеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, ва̄йодха̄ту дуккха̄ дуккха̄нупатита̄ дуккха̄вакканта̄ анавакканта̄ сукхена, тасма̄ сатта̄ ва̄йодха̄туйа̄ ниббиндантӣ’’ти. пан̃чамам̣.
6. абхинандасуттам̣
119. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘йо, бхиккхаве, патхавӣдха̄тум̣ абхинандати, дуккхам̣ со абхинандати. йо дуккхам̣ абхинандати, апаримутто со дуккхасма̄ти вада̄ми. йо а̄подха̄тум̣ абхинандати…пе… йо теджодха̄тум̣… йо ва̄йодха̄тум̣ абхинандати, дуккхам̣ со абхинандати. йо дуккхам̣ абхинандати, апаримутто со дуккхасма̄ти вада̄ми’’.
‘‘йо ¶ ¶ ча кхо, бхиккхаве, патхавӣдха̄тум̣ на̄бхинандати, дуккхам̣ со на̄бхинандати. йо дуккхам̣ на̄бхинандати, паримутто со дуккхасма̄ти вада̄ми. йо а̄подха̄тум̣…пе… йо теджодха̄тум̣… йо ва̄йодха̄тум̣ на̄бхинандати, дуккхам̣ со на̄бхинандати. йо дуккхам̣ на̄бхинандати, паримутто со дуккхасма̄ти вада̄мӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. уппа̄дасуттам̣
120. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘йо, бхиккхаве, патхавӣдха̄туйа̄ ¶ уппа̄до т̣хити абхиниббатти па̄тубха̄во, дуккхассесо уппа̄до рога̄нам̣ т̣хити джара̄маран̣асса па̄тубха̄во. йо а̄подха̄туйа̄…пе… йо теджодха̄туйа̄… йо ва̄йодха̄туйа̄ уппа̄до т̣хити абхиниббатти па̄тубха̄во, дуккхассесо уппа̄до рога̄нам̣ т̣хити джара̄маран̣асса па̄тубха̄во’’.
‘‘йо ¶ ча кхо, бхиккхаве, патхавӣдха̄туйа̄ ниродхо вӯпасамо аттхан̇гамо, дуккхассесо ниродхо рога̄нам̣ вӯпасамо джара̄маран̣асса аттхан̇гамо. йо а̄подха̄туйа̄…пе… йо теджодха̄туйа̄… йо ва̄йодха̄туйа̄ ниродхо вӯпасамо аттхан̇гамо, дуккхассесо ниродхо рога̄нам̣ вӯпасамо джара̄маран̣асса аттхан̇гамо’’ти. саттамам̣.
8. саман̣абра̄хман̣асуттам̣
121. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘чатассо има̄, бхиккхаве, дха̄туйо. катама̄ чатассо? патхавӣдха̄ту, а̄подха̄ту, теджодха̄ту, ва̄йодха̄ту. йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ има̄сам̣ чатуннам̣ дха̄тӯнам̣ асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ ¶ наппаджа̄нанти, на ме те, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу ва̄ саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ва̄ бра̄хман̣асаммата̄; на ча пана те а̄йасманто са̄ман̃н̃аттхам̣ ва̄ брахман̃н̃аттхам̣ ва̄ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти’’.
‘‘йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ има̄сам̣ чатуннам̣ дха̄тӯнам̣ асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти ¶ , те ча кхо ¶ ме, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу чева саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ча бра̄хман̣асаммата̄; те ча пана̄йасманто са̄ман̃н̃аттхан̃ча брахман̃н̃аттхан̃ча дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. дутийасаман̣абра̄хман̣асуттам̣
122. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘чатассо има̄, бхиккхаве, дха̄туйо. катама̄ чатассо? патхавӣдха̄ту, а̄подха̄ту, теджодха̄ту, ва̄йодха̄ту. йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ има̄сам̣ чатуннам̣ дха̄тӯнам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти…пе… паджа̄нанти…пе… сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. навамам̣.
10. татийасаман̣абра̄хман̣асуттам̣
123. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ патхавӣдха̄тум̣ наппаджа̄нанти, патхавӣдха̄тусамудайам̣ наппаджа̄нанти, патхавӣдха̄туниродхам̣ наппаджа̄нанти, патхавӣдха̄туниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти…пе… а̄подха̄тум̣ ¶ наппаджа̄нанти… теджодха̄тум̣ наппаджа̄нанти… ва̄йодха̄тум̣ наппаджа̄нанти, ва̄йодха̄тусамудайам̣ наппаджа̄нанти, ва̄йодха̄туниродхам̣ наппаджа̄нанти, ва̄йодха̄туниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти, на ме те, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу ва̄ саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ва̄ бра̄хман̣асаммата̄; на ча пана те а̄йасманто са̄ман̃н̃аттхам̣ ва̄ брахман̃н̃аттхам̣ ва̄ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти’’.
‘‘йе ¶ ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ патхавӣдха̄тум̣ паджа̄нанти, патхавӣдха̄тусамудайам̣ паджа̄нанти, патхавӣдха̄туниродхам̣ паджа̄нанти, патхавӣдха̄туниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти… йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄…пе… а̄подха̄тум̣ паджа̄нанти… теджодха̄тум̣ паджа̄нанти… ва̄йодха̄тум̣ паджа̄нанти, ва̄йодха̄тусамудайам̣ паджа̄нанти, ва̄йодха̄туниродхам̣ паджа̄нанти, ва̄йодха̄туниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти, те ¶ ча кхо ме, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу чева саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ча бра̄хман̣асаммата̄; те ча пана̄йасманто са̄ман̃н̃аттхан̃ча брахман̃н̃аттхан̃ча дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. дасамам̣.
чатуттхо вагго.
тассудда̄нам̣ –
чатассо пуббе ачарим̣, ночедан̃ча дуккхена ча;
абхинандан̃ча уппа̄до, тайо саман̣абра̄хман̣а̄ти.
дха̄тусам̣йуттам̣ саматтам̣.
4. анаматаггасам̣йуттам̣
1. пат̣хамавагго
1. тин̣акат̣т̣хасуттам̣
124. евам̣ ¶ ¶ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘анаматаггойам̣ [анаматагга̄йам̣ (пӣ. ка.)] бхиккхаве, сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо йам̣ имасмим̣ джамбудӣпе тин̣акат̣т̣хаса̄кха̄пала̄сам̣ там̣ чхетва̄ [таччхетва̄ (бахӯсу)] екаджджхам̣ сам̣харитва̄ чатуран̇гулам̣ чатуран̇гулам̣ гхат̣икам̣ катва̄ никкхипеййа – ‘айам̣ ме ма̄та̄, тасса̄ ме ма̄ту айам̣ ма̄та̄’ти, апарийа̄динна̄ва [апарийа̄дин̣н̣а̄ва (сӣ.)] бхиккхаве, тасса пурисасса ма̄тума̄таро ассу, атха имасмим̣ джамбудӣпе тин̣акат̣т̣хаса̄кха̄пала̄сам̣ париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа. там̣ кисса хету? анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. евам̣ дӣгхараттам̣ во, бхиккхаве, дуккхам̣ паччанубхӯтам̣ тиббам̣ паччанубхӯтам̣ бйасанам̣ паччанубхӯтам̣, кат̣асӣ [кат̣аси (сӣ. пӣ. ка.) кат̣а̄ чхава̄ сайанти еттха̄ти кат̣асӣ] вад̣д̣хита̄. йа̄ван̃чидам̣, бхиккхаве, аламева саббасан̇кха̄ресу ниббиндитум̣ алам̣ вираджджитум̣ алам̣ вимуччиту’’нти. пат̣хамам̣.
2. патхавӣсуттам̣
125. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘анаматаггойам̣, бхиккхаве ¶ , сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати ¶ авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо имам̣ маха̄патхавим̣ колат̣т̣химаттам̣ колат̣т̣химаттам̣ маттика̄гул̣икам̣ каритва̄ никкхипеййа – ‘айам̣ ме пита̄, тасса ме питу айам̣ пита̄’ти, апарийа̄динна̄ва бхиккхаве, тасса пурисасса питупитаро ассу, атха̄йам̣ маха̄патхавӣ париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа ¶ . там̣ кисса хету? анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. евам̣ дӣгхараттам̣ во, бхиккхаве, дуккхам̣ паччанубхӯтам̣ тиббам̣ паччанубхӯтам̣ бйасанам̣ паччанубхӯтам̣, кат̣асӣ вад̣д̣хита̄. йа̄ван̃чидам̣, бхиккхаве, аламева саббасан̇кха̄ресу ниббиндитум̣, алам̣ вираджджитум̣, алам̣ вимуччиту’’нти. дутийам̣.
3. ассусуттам̣
126. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣, йам̣ ва̄ во имина̄ дӣгхена аддхуна̄ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣ амана̄пасампайога̄ мана̄павиппайога̄ канданта̄нам̣ роданта̄нам̣ [руданта̄нам̣ (сӣ.)] ассу пассаннам̣ [пассандам̣ (ка. сӣ.), пасандам̣ (сйа̄. кам̣.), пасаннам̣ (пӣ. ка.)] паггхаритам̣, йам̣ ва̄ чатӯсу маха̄самуддесу удака’’нти? ‘‘йатха̄ кхо майам̣, бханте, бхагавата̄ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄ма, етадева, бханте, бахутарам̣ йам̣ но имина̄ ¶ дӣгхена аддхуна̄ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣ амана̄пасампайога̄ мана̄павиппайога̄ канданта̄нам̣ роданта̄нам̣ ассу пассаннам̣ паггхаритам̣, на твева чатӯсу маха̄самуддесу удака’’нти.
‘‘са̄дху ¶ са̄дху, бхиккхаве, са̄дху кхо ме тумхе, бхиккхаве, евам̣ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄тха. етадева, бхиккхаве, бахутарам̣ йам̣ во имина̄ дӣгхена аддхуна̄ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣ амана̄пасампайога̄ мана̄павиппайога̄ канданта̄нам̣ роданта̄нам̣ ассу пассаннам̣ паггхаритам̣, на твева чатӯсу маха̄самуддесу удакам̣. дӣгхараттам̣ во, бхиккхаве, ма̄тумаран̣ам̣ паччанубхӯтам̣; тесам̣ ва̄ ма̄тумаран̣ам̣ паччанубхонта̄нам̣ амана̄пасампайога̄ мана̄павиппайога̄ канданта̄нам̣ роданта̄нам̣ ассу пассаннам̣ паггхаритам̣, на твева чатӯсу маха̄самуддесу удакам̣. дӣгхараттам̣ во, бхиккхаве, питумаран̣ам̣ паччанубхӯтам̣ …пе… бха̄тумаран̣ам̣ паччанубхӯтам̣… бхагинимаран̣ам̣ паччанубхӯтам̣… путтамаран̣ам̣ паччанубхӯтам̣… дхӣтумаран̣ам̣ паччанубхӯтам̣… н̃а̄тибйасанам̣ паччанубхӯтам̣… бхогабйасанам̣ паччанубхӯтам̣. дӣгхараттам̣ во, бхиккхаве ¶ , рогабйасанам̣ паччанубхӯтам̣, тесам̣ во рогабйасанам̣ паччанубхонта̄нам̣ амана̄пасампайога̄ мана̄павиппайога̄ канданта̄нам̣ роданта̄нам̣ ассу пассаннам̣ паггхаритам̣, на твева чатӯсу маха̄самуддесу удакам̣. там̣ кисса хету? анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро ¶ …пе… йа̄ван̃чидам̣, бхиккхаве, аламева саббасан̇кха̄ресу ниббиндитум̣, алам̣ вираджджитум̣, алам̣ вимуччиту’’нти. татийам̣.
4. кхӣрасуттам̣
127. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣, йам̣ ва̄ во имина̄ дӣгхена аддхуна̄ сандха̄ватам̣ ¶ сам̣саратам̣ ма̄тутхан̃н̃ам̣ пӣтам̣, йам̣ ва̄ чатӯсу маха̄самуддесу удака’’нти? ‘‘йатха̄ кхо майам̣ ¶ , бханте, бхагавата̄ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄ма, етадева, бханте, бахутарам̣ йам̣ но имина̄ дӣгхена аддхуна̄ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣ ма̄тутхан̃н̃ам̣ пӣтам̣, на твева чатӯсу маха̄самуддесу удака’’нти.
‘‘са̄дху са̄дху, бхиккхаве, са̄дху кхо ме тумхе, бхиккхаве, евам̣ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄тха. етадева, бхиккхаве, бахутарам̣ йам̣ во имина̄ дӣгхена аддхуна̄ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣ ма̄тутхан̃н̃ам̣ пӣтам̣, на твева чатӯсу маха̄самуддесу удакам̣. там̣ кисса хету? анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро…пе… алам̣ вимуччиту’’нти. чатуттхам̣.
5. паббатасуттам̣
128. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… а̄ра̄ме. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘кӣвадӣгхо ну кхо, бханте, каппо’’ти? ‘‘дӣгхо кхо, бхиккху, каппо. со на сукаро сан̇кха̄тум̣ еттака̄ни васса̄ни ити ва̄, еттака̄ни вассасата̄ни ити ва̄, еттака̄ни вассасахасса̄ни ити ва̄, еттака̄ни вассасатасахасса̄ни ити ва̄’’ти.
‘‘сакка̄ пана, бханте, упамам̣ ка̄ту’’нти? ‘‘сакка̄, бхиккхӯ’’ти бхагава̄ авоча. ‘‘сеййатха̄пи ¶ , бхиккху, маха̄село паббато йоджанам̣ а̄йа̄мена йоджанам̣ виттха̄рена йоджанам̣ уббедхена аччхинно асусиро екаггхано. таменам̣ пурисо вассасатасса вассасатасса аччайена ка̄сикена ваттхена ¶ саким̣ саким̣ паримаджджеййа. кхиппатарам̣ кхо со, бхиккху, маха̄село паббато имина̄ упаккамена париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа ¶ , на твева каппо. евам̣ дӣгхо, бхиккху, каппо. евам̣ дӣгха̄нам̣ кхо, бхиккху ¶ , каппа̄нам̣ неко каппо сам̣сито, некам̣ каппасатам̣ сам̣ситам̣, некам̣ каппасахассам̣ сам̣ситам̣, некам̣ каппасатасахассам̣ сам̣ситам̣. там̣ кисса хету? анаматаггойам̣, бхиккху, сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и…пе… йа̄ван̃чидам̣, бхиккху, аламева саббасан̇кха̄ресу ниббиндитум̣, алам̣ вираджджитум̣, алам̣ вимуччиту’’нти. пан̃чамам̣.
6. са̄сапасуттам̣
129. са̄ваттхийам̣ вихарати. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄…пе… екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘кӣвадӣгхо, ну кхо, бханте, каппо’’ти? ‘‘дӣгхо кхо, бхиккху, каппо. со на сукаро сан̇кха̄тум̣ еттака̄ни васса̄ни ити ва̄…пе… еттака̄ни вассасатасахасса̄ни ити ва̄’’ти.
‘‘сакка̄ пана, бханте, упамам̣ ка̄ту’’нти? ‘‘сакка̄, бхиккхӯ’’ти бхагава̄ авоча. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккху, а̄йасам̣ нагарам̣ йоджанам̣ а̄йа̄мена йоджанам̣ виттха̄рена йоджанам̣ уббедхена, пун̣н̣ам̣ са̄сапа̄нам̣ гул̣ика̄баддхам̣ [чӯл̣ика̄баддхам̣ (сӣ. пӣ.)]. тато пурисо вассасатасса вассасатасса аччайена екамекам̣ са̄сапам̣ уддхареййа. кхиппатарам̣ кхо со, бхиккху маха̄са̄сапара̄си имина̄ упаккамена париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа, на твева каппо. евам̣ дӣгхо кхо, бхиккху, каппо. евам̣ дӣгха̄нам̣ кхо, бхиккху, каппа̄нам̣ неко каппо сам̣сито, некам̣ каппасатам̣ сам̣ситам̣, некам̣ каппасахассам̣ сам̣ситам̣, некам̣ каппасатасахассам̣ сам̣ситам̣. там̣ кисса хету? анаматаггойам̣, бхиккху, сам̣са̄ро ¶ …пе… алам̣ вимуччиту’’нти. чхат̣т̣хам̣.
7. са̄вакасуттам̣
130. са̄ваттхийам̣ вихарати. атха ¶ кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄…пе… екамантам̣ ¶ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘кӣвабахука̄ ну кхо, бханте, каппа̄ аббхатӣта̄ атикканта̄’’ти? ‘‘бахука̄ кхо, бхиккхаве ¶ , каппа̄ аббхатӣта̄ атикканта̄. те на сукара̄ сан̇кха̄тум̣ – ‘еттака̄ каппа̄ ити ва̄, еттака̄ни каппасата̄ни ити ва̄, еттака̄ни каппасахасса̄ни ити ва̄, еттака̄ни каппасатасахасса̄ни ити ва̄’’’ти.
‘‘сакка̄ пана, бханте, упамам̣ ка̄ту’’нти? ‘‘сакка̄, бхиккхаве’’ти бхагава̄ авоча. ‘‘идхассу, бхиккхаве, чатта̄ро са̄вака̄ вассасата̄йука̄ вассасатаджӣвино. те дивасе дивасе каппасатасахассам̣ каппасатасахассам̣ ануссареййум̣. анануссарита̄ва бхиккхаве, техи каппа̄ ассу, атха кхо те чатта̄ро са̄вака̄ вассасата̄йука̄ вассасатаджӣвино вассасатасса аччайена ка̄лам̣ кареййум̣. евам̣ бахука̄ кхо, бхиккхаве, каппа̄ аббхатӣта̄ атикканта̄. те на сукара̄ сан̇кха̄тум̣ – ‘еттака̄ каппа̄ ити ва̄, еттака̄ни каппасата̄ни ити ва̄, еттака̄ни каппасахасса̄ни ити ва̄, еттака̄ни каппасатасахасса̄ни ити ва̄’ти. там̣ кисса хету? анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро…пе… алам̣ вимуччиту’’нти. саттамам̣.
8. ган̇га̄суттам̣
131. ра̄джагахе вихарати вел̣уване. атха кхо ан̃н̃атаро бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ¶ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘кӣвабахука̄ ну кхо, бхо готама, каппа̄ аббхатӣта̄ атикканта̄’’ти? ‘‘бахука̄ кхо, бра̄хман̣а, каппа̄ аббхатӣта̄ атикканта̄. те на сукара̄ сан̇кха̄тум̣ – ‘еттака̄ каппа̄ ити ва̄, еттака̄ни каппасата̄ни ити ва̄, еттака̄ни каппасахасса̄ни ити ва̄, еттака̄ни каппасатасахасса̄ни ити ва̄’’’ти.
‘‘сакка̄ ¶ пана, бхо готама, упамам̣ ка̄ту’’нти? ‘‘сакка̄, бра̄хман̣а̄’’ти бхагава̄ авоча. ‘‘сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, йато ча̄йам̣ ган̇га̄ надӣ пабхавати йаттха ча маха̄самуддам̣ аппети, йа̄ етасмим̣ антаре ва̄лика̄ са̄ на сукара̄ сан̇кха̄тум̣ – ‘еттака̄ ва̄лика̄ ити ва̄, еттака̄ни ва̄ликасата̄ни ити ва̄, еттака̄ни ва̄ликасахасса̄ни ити ва̄, еттака̄ни ва̄ликасатасахасса̄ни ¶ ити ва̄’ти. тато бахутара̄ кхо, бра̄хман̣а, каппа̄ аббхатӣта̄ атикканта̄. те на сукара̄ сан̇кха̄тум̣ – ‘еттака̄ каппа̄ ити ¶ ва̄, еттака̄ни каппасата̄ни ити ва̄, еттака̄ни каппасахасса̄ни ити ва̄, еттака̄ни каппасатасахасса̄ни ити ва̄’ти. там̣ кисса хету? анаматаггойам̣, бра̄хман̣а, сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. евам̣ дӣгхараттам̣ кхо, бра̄хман̣а, дуккхам̣ паччанубхӯтам̣ тиббам̣ паччанубхӯтам̣ бйасанам̣ паччанубхӯтам̣, кат̣асӣ вад̣д̣хита̄. йа̄ван̃чидам̣ ¶ , бра̄хман̣а, аламева саббасан̇кха̄ресу ниббиндитум̣, алам̣ вираджджитум̣, алам̣ вимуччиту’’нти.
евам̣ вутте, со бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама, абхиккантам̣, бхо готама…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. дан̣д̣асуттам̣
132. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. сеййатха̄пи, бхиккхаве, дан̣д̣о упаривеха̄сам̣ кхитто сакимпи мӯлена нипатати, сакимпи маджджхена нипатати, сакимпи антена нипатати; евамева кхо, бхиккхаве, авиджджа̄нӣваран̣а̄ ¶ сатта̄ тан̣ха̄сам̣йоджана̄ сандха̄ванта̄ сам̣саранта̄ сакимпи асма̄ лока̄ парам̣ локам̣ гаччханти, сакимпи парасма̄ лока̄ имам̣ локам̣ а̄гаччханти. там̣ кисса хету? анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро…пе… алам̣ вимуччиту’’нти. навамам̣.
10. пуггаласуттам̣
133. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘анаматаггойам̣ ¶ , бхиккхаве, сам̣са̄ро…пе… екапуггаласса, бхиккхаве, каппам̣ сандха̄вато сам̣сарато сийа̄ евам̣ маха̄ ат̣т̣хикан̇кало ат̣т̣хипун̃джо ат̣т̣хира̄си йатха̄йам̣ вепулло паббато, саче ¶ сам̣ха̄рако асса, самбхатан̃ча на винассеййа. там̣ кисса хету? анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро…пе… алам̣ вимуччиту’’нти.
идамавоча ¶ бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –
‘‘екассекена каппена, пуггалассат̣т̣хисан̃чайо;
сийа̄ паббатасамо ра̄си, ити вуттам̣ махесина̄.
‘‘со кхо пана̄йам̣ аккха̄то, вепулло паббато маха̄;
уттаро гиджджхакӯт̣асса, магадха̄нам̣ гириббадже.
‘‘йато ча арийасачча̄ни, саммаппан̃н̃а̄йа пассати;
дуккхам̣ дуккхасамуппа̄дам̣, дуккхасса ча атиккамам̣;
арийам̣ чат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣, дуккхӯпасамага̄минам̣.
‘‘са саттаккхаттум̣парамам̣, сандха̄витва̄на пуггало;
дуккхассантакаро ¶ хоти, саббасам̣йоджанаккхайа̄’’ти. дасамам̣;
пат̣хамо вагго.
тассудда̄нам̣ –
тин̣акат̣т̣хан̃ча патхавӣ, ассу кхӣран̃ча паббатам̣;
са̄сапа̄ са̄вака̄ ган̇га̄, дан̣д̣о ча пуггалена ча̄ти.
2. дутийавагго
1. дуггатасуттам̣
134. екам̣ ¶ ¶ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати. татра кхо бхагава̄ бхиккху а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча – ‘‘анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. йам̣, бхиккхаве, пассеййа̄тха дуггатам̣ дурӯпетам̣ нит̣т̣хаметтха гантаббам̣ – ‘амхехипи еварӯпам̣ паччанубхӯтам̣ имина̄ дӣгхена аддхуна̄’ти. там̣ кисса хету…пе… йа̄ван̃чидам̣, бхиккхаве, аламева саббасан̇кха̄ресу ниббиндитум̣ алам̣ вираджджитум̣ алам̣ вимуччиту’’нти. пат̣хамам̣.
2. сукхитасуттам̣
135. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро…пе… йам̣, бхиккхаве, пассеййа̄тха сукхитам̣ сусаджджитам̣, нит̣т̣хаметтха ¶ гантаббам̣ – ‘амхехипи еварӯпам̣ паччанубхӯтам̣ имина̄ дӣгхена аддхуна̄’ти. там̣ кисса хету? анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати…пе… алам̣ вимуччиту’’нти. дутийам̣.
3. тим̣саматтасуттам̣
136. ра̄джагахе вихарати вел̣уване. атха кхо тим̣саматта̄ па̄веййака̄ [па̄т̣хеййака̄ (каттхачи) винайапит̣аке маха̄вагге катхинаккхандхакепи] бхиккхӯ саббе а̄ран̃н̃ика̄ саббе пин̣д̣апа̄тика̄ саббе пам̣сукӯлика̄ саббе течӣварика̄ саббе сасам̣йоджана̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. атха кхо бхагавато етадахоси – ‘‘име кхо тим̣саматта̄ па̄веййака̄ бхиккхӯ саббе а̄ран̃н̃ика̄ саббе пин̣д̣апа̄тика̄ саббе пам̣сукӯлика̄ ¶ саббе течӣварика̄ саббе сасам̣йоджана̄. йам̣нӯна̄хам̣ имесам̣ татха̄ дхаммам̣ десеййам̣ йатха̄ несам̣ имасмим̣йева а̄сане анупа̄да̄йа а̄савехи читта̄ни вимуччеййу’’нти. атха ¶ кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣, йам̣ ва̄ во имина̄ дӣгхена аддхуна̄ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣ сӣсаччхинна̄нам̣ лохитам̣ пассаннам̣ паггхаритам̣, йам̣ ва̄ чатӯсу маха̄самуддесу удака’’нти? ‘‘йатха̄ кхо майам̣, бханте, бхагавата̄ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄ма, етадева, бханте, бахутарам̣, йам̣ но имина̄ дӣгхена аддхуна̄ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣ сӣсаччхинна̄нам̣ ¶ лохитам̣ пассаннам̣ паггхаритам̣, на твева чатӯсу маха̄самуддесу удака’’нти.
‘‘са̄дху са̄дху, бхиккхаве, са̄дху кхо ме тумхе, бхиккхаве, евам̣ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄тха. етадева, бхиккхаве, бахутарам̣, йам̣ во имина̄ дӣгхена аддхуна̄ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣ сӣсаччхинна̄нам̣ лохитам̣ пассаннам̣ паггхаритам̣, на твева чатӯсу маха̄самуддесу ¶ удакам̣. дӣгхараттам̣ во, бхиккхаве, гуннам̣ сатам̣ гобхӯта̄нам̣ сӣсаччхинна̄нам̣ лохитам̣ пассаннам̣ паггхаритам̣, на твева чатӯсу маха̄самуддесу удакам̣. дӣгхараттам̣ во, бхиккхаве, махим̣са̄нам̣ [махиса̄нам̣ (сӣ. пӣ.)] сатам̣ махим̣сабхӯта̄нам̣ сӣсаччхинна̄нам̣ лохитам̣ пассаннам̣ паггхаритам̣ ¶ …пе… дӣгхараттам̣ во, бхиккхаве, ураббха̄нам̣ сатам̣ ураббхабхӯта̄нам̣…пе… аджа̄нам̣ сатам̣ аджабхӯта̄нам̣… мига̄нам̣ сатам̣ мигабхӯта̄нам̣… куккут̣а̄нам̣ сатам̣ куккут̣абхӯта̄нам̣… сӯкара̄нам̣ сатам̣ сӯкарабхӯта̄нам̣… дӣгхараттам̣ во, бхиккхаве, чора̄ га̄магха̄та̄ти гахетва̄ сӣсаччхинна̄нам̣ лохитам̣ пассаннам̣ паггхаритам̣. дӣгхараттам̣ во, бхиккхаве, чора̄ па̄рипантхика̄ти гахетва̄ сӣсаччхинна̄нам̣ лохитам̣ пассаннам̣ паггхаритам̣. дӣгхараттам̣ во, бхиккхаве, чора̄ па̄рада̄рика̄ти гахетва̄ сӣсаччхинна̄нам̣ лохитам̣ пассаннам̣ паггхаритам̣, на твева чатӯсу маха̄самуддесу удакам̣. там̣ кисса хету? анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро…пе… алам̣ вимуччиту’’нти.
‘‘идамавоча бхагава̄. аттамана̄ те бхиккхӯ бхагавато бха̄ситам̣ абхинандунти. имасмин̃ча ¶ пана веййа̄каран̣асмим̣ бхан̃н̃ама̄не тим̣саматта̄нам̣ па̄веййака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ анупа̄да̄йа а̄савехи читта̄ни вимуччим̣сӯ’’ти. татийам̣.
4. ма̄тусуттам̣
137. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро…пе… на со, бхиккхаве, сатто сулабхарӯпо йо нама̄та̄бхӯтапуббо имина̄ дӣгхена аддхуна̄. там̣ кисса хету? анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро…пе… алам̣ вимуччиту’’нти. чатуттхам̣.
5. питусуттам̣
138. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро…пе… на со, бхиккхаве, сатто сулабхарӯпо йо напита̄бхӯтапуббо ¶ …пе… алам̣ вимуччиту’’нти. пан̃чамам̣.
6. бха̄тусуттам̣
139. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘на со, бхиккхаве, сатто сулабхарӯпо йо набха̄та̄бхӯтапуббо…пе… алам̣ вимуччиту’’нти. чхат̣т̣хам̣.
7. бхагинисуттам̣
140. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘на со, бхиккхаве, сатто сулабхарӯпо йо набхагинибхӯтапуббо…пе… алам̣ вимуччиту’’нти. саттамам̣.
8. путтасуттам̣
141. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘на со, бхиккхаве, сатто сулабхарӯпо йо напуттабхӯтапуббо…пе… алам̣ вимуччиту’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. дхӣтусуттам̣
142. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. на со, бхиккхаве, сатто сулабхарӯпо йо на дхӣта̄бхӯтапуббо имина̄ дӣгхена аддхуна̄. там̣ кисса хету? анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. евам̣ дӣгхараттам̣ во, бхиккхаве, дуккхам̣ паччанубхӯтам̣ тиббам̣ паччанубхӯтам̣ бйасанам̣ паччанубхӯтам̣, кат̣асӣ вад̣д̣хита̄. йа̄ван̃чидам̣, бхиккхаве, аламева саббасан̇кха̄ресу ниббиндитум̣, алам̣ вираджджитум̣, алам̣ вимуччиту’’нти. навамам̣.
10. вепуллапаббатасуттам̣
143. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, имасса вепулласса паббатасса ‘па̄чӣнавам̣со’твева саман̃н̃а̄ удапа̄ди. тена кхо пана, бхиккхаве ¶ , самайена манусса̄нам̣ ‘тивара̄’твева саман̃н̃а̄ удапа̄ди. тивара̄нам̣, бхиккхаве, манусса̄нам̣ чатта̄рӣса вассасахасса̄ни а̄йуппама̄н̣ам̣ ахоси. тивара̄, бхиккхаве, манусса̄ па̄чӣнавам̣сам̣ паббатам̣ чатӯхена а̄роханти, чатӯхена ороханти. тена кхо пана, бхиккхаве ¶ , самайена какусандхо бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо локе уппанно хоти. какусандхасса, бхиккхаве, бхагавато арахато самма̄самбуддхасса видхурасан̃джӣвам̣ на̄ма са̄вакайугам̣ ахоси аггам̣ бхаддайугам̣. пассатха, бхиккхаве, са̄ чевимасса паббатасса саман̃н̃а̄ антарахита̄, те ча манусса̄ ка̄лан̇ката̄, со ча бхагава̄ париниббуто. евам̣ аничча̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄; евам̣ аддхува̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄; евам̣ анасса̄сика̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄. йа̄ван̃чидам̣, бхиккхаве, аламева саббасан̇кха̄ресу ниббиндитум̣, алам̣ вираджджитум̣, алам̣ вимуччитум̣.
‘‘бхӯтапуббам̣ ¶ , бхиккхаве, имасса вепулласса паббатасса ‘ван̇како’твева ¶ саман̃н̃а̄ удапа̄ди. тена кхо пана, бхиккхаве, самайена манусса̄нам̣ ‘рохитасса̄’твева саман̃н̃а̄ удапа̄ди. рохитасса̄нам̣, бхиккхаве, манусса̄нам̣ тим̣савассасахасса̄ни а̄йуппама̄н̣ам̣ ахоси. рохитасса̄, бхиккхаве, манусса̄ ван̇какам̣ паббатам̣ тӣхена а̄роханти, тӣхена ороханти. тена кхо пана, бхиккхаве, самайена кон̣а̄гамано бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо локе уппанно хоти. кон̣а̄гаманасса, бхиккхаве, бхагавато арахато самма̄самбуддхасса бхиййосуттарам̣ на̄ма са̄вакайугам̣ ахоси аггам̣ бхаддайугам̣. пассатха, бхиккхаве, са̄ чевимасса паббатасса саман̃н̃а̄ антарахита̄, те ча манусса̄ ка̄лан̇ката̄, со ча бхагава̄ париниббуто. евам̣ ¶ аничча̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄…пе… алам̣ вимуччитум̣.
‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, имасса вепулласса паббатасса ‘супассо’твева [супхассотвева (сӣ.)] саман̃н̃а̄ удапа̄ди. тена кхо пана, бхиккхаве, самайена манусса̄нам̣ ‘суппийа̄’твева [аппийа̄твева (сӣ.)] саман̃н̃а̄ удапа̄ди. суппийа̄нам̣, бхиккхаве, манусса̄нам̣ вӣсативассасахасса̄ни а̄йуппама̄н̣ам̣ ахоси. суппийа̄, бхиккхаве, манусса̄ супассам̣ паббатам̣ двӣхена а̄роханти, двӣхена ороханти. тена кхо пана, бхиккхаве, самайена кассапо бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо локе уппанно хоти. кассапасса, бхиккхаве, бхагавато арахато самма̄самбуддхасса тиссабха̄радва̄джам̣ на̄ма са̄вакайугам̣ ахоси аггам̣ бхаддайугам̣. пассатха, бхиккхаве, са̄ чевимасса паббатасса саман̃н̃а̄ антарахита̄, те ча манусса̄ ка̄лан̇ката̄, со ча бхагава̄ париниббуто. евам̣ аничча̄ ¶ , бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄; евам̣ аддхува̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄…пе… алам̣ вимуччитум̣.
‘‘етарахи ¶ кхо пана, бхиккхаве, имасса вепулласса паббатасса ‘вепулло’твева саман̃н̃а̄ удапа̄ди. етарахи кхо пана, бхиккхаве, имесам̣ манусса̄нам̣ ‘ма̄гадхака̄’твева саман̃н̃а̄ удапа̄ди. ма̄гадхака̄нам̣, бхиккхаве, манусса̄нам̣ аппакам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣ париттам̣ лахукам̣ [лахусам̣ (сӣ.)]; йо чирам̣ джӣвати со вассасатам̣ аппам̣ ва̄ бхиййо. ма̄гадхака̄, бхиккхаве, манусса̄ вепуллам̣ паббатам̣ мухуттена а̄роханти мухуттена ороханти. етарахи кхо пана̄хам̣, бхиккхаве, арахам̣ самма̄самбуддхо локе уппанно. майхам̣ кхо пана, бхиккхаве, са̄рипуттамоггалла̄нам̣ на̄ма са̄вакайугам̣ аггам̣ бхаддайугам̣. бхависсати, бхиккхаве, со самайо йа̄ айан̃чевимасса паббатасса ¶ саман̃н̃а̄ антарадха̄йиссати, име ¶ ча манусса̄ ка̄лам̣ кариссанти, ахан̃ча паринибба̄йисса̄ми. евам̣ аничча̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄; евам̣ аддхува̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄; евам̣ анасса̄сика̄, бхиккхаве, сан̇кха̄ра̄. йа̄ван̃чидам̣, бхиккхаве, аламева саббасан̇кха̄ресу ниббиндитум̣, алам̣ вираджджитум̣, алам̣ вимуччиту’’нти.
идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –
‘‘па̄чӣнавам̣со тивара̄нам̣, рохитасса̄на ван̇како;
суппийа̄нам̣ супассоти, ма̄гадха̄нан̃ча вепулло.
‘‘аничча̄ ¶ вата сан̇кха̄ра̄, уппа̄давайадхаммино;
уппаджджитва̄ нируджджханти, тесам̣ вӯпасамо сукхо’’ти. дасамам̣;
дутийо вагго.
тассудда̄нам̣ –
дуггатам̣ сукхитан̃чева, тим̣са ма̄та̄питена ча;
бха̄та̄ бхагинӣ путто ча, дхӣта̄ вепуллапаббатам̣.
анаматаггасам̣йуттам̣ саматтам̣.
5. кассапасам̣йуттам̣
1. сантут̣т̣хасуттам̣
144. са̄ваттхийам̣ ¶ ¶ ¶ ¶ вихарати…пе… ‘‘сантут̣т̣ха̄йам̣ [сантут̣т̣хойам̣ (сӣ.)], бхиккхаве, кассапо итарӣтарена чӣварена, итарӣтарачӣварасантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дӣ; на ча чӣварахету анесанам̣ аппатирӯпам̣ а̄паджджати; аладдха̄ ча чӣварам̣ на паритассати; ладдха̄ ча чӣварам̣ агадхито [агатхито (сӣ.)] амуччхито анаджджха̄панно а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати’’.
‘‘сантут̣т̣ха̄йам̣, бхиккхаве, кассапо итарӣтарена пин̣д̣апа̄тена, итарӣтарапин̣д̣апа̄тасантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дӣ; на ча пин̣д̣апа̄тахету анесанам̣ аппатирӯпам̣ а̄паджджати; аладдха̄ ча пин̣д̣апа̄там̣ на паритассати; ладдха̄ ча пин̣д̣апа̄там̣ агадхито амуччхито анаджджха̄панно а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати.
‘‘сантут̣т̣ха̄йам̣, бхиккхаве, кассапо итарӣтарена сена̄санена, итарӣтарасена̄санасантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дӣ; на ча сена̄санахету анесанам̣ аппатирӯпам̣ а̄паджджати; аладдха̄ ча сена̄санам̣ на паритассати; ладдха̄ ча сена̄санам̣ агадхито амуччхито анаджджха̄панно а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати.
‘‘сантут̣т̣ха̄йам̣, бхиккхаве, кассапо итарӣтарена гила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рена, итарӣтарагила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄расантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дӣ; на ча гила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рахету анесанам̣ аппатирӯпам̣ а̄паджджати; аладдха̄ ча гила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ на паритассати; ладдха̄ ча гила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ агадхито амуччхито ¶ анаджджха̄панно а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати.
‘‘тасма̄тиха ¶ , бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘сантут̣т̣ха̄ бхависса̄ма итарӣтарена чӣварена, итарӣтарачӣварасантут̣т̣хийа̄ ча ¶ ван̣н̣ава̄дино; на ча чӣварахету анесанам̣ аппатирӯпам̣ а̄паджджисса̄ма; аладдха̄ ча чӣварам̣ на ча паритассисса̄ма; ладдха̄ ча чӣварам̣ агадхита̄ амуччхита̄ анаджджха̄панна̄ а̄дӣнавадасса̄вино ниссаран̣апан̃н̃а̄ парибхун̃джисса̄ма’’’. (евам̣ саббам̣ ка̄таббам̣).
‘‘‘сантут̣т̣ха̄ ¶ бхависса̄ма итарӣтарена пин̣д̣апа̄тена…пе… сантут̣т̣ха̄ бхависса̄ма итарӣтарена сена̄санена…пе… сантут̣т̣ха̄ бхависса̄ма итарӣтарена гила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рена, итарӣтарагила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄расантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дино; на ча гила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рахету анесанам̣ аппатирӯпам̣ а̄паджджисса̄ма аладдха̄ ча гила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ на паритассисса̄ма; ладдха̄ ча гила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ агадхита̄ амуччхита̄ анаджджха̄панна̄ а̄дӣнавадасса̄вино ниссаран̣апан̃н̃а̄ парибхун̃джисса̄ма̄’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитаббам̣. кассапена ва̄ хи во, бхиккхаве, овадисса̄ми йо ва̄ панасса [йо ва̄ пана (сӣ.), йо ва̄ (пӣ.)] кассапасадисо, овадитехи ча пана во татхатта̄йа пат̣ипаджджитабба’’нти. пат̣хамам̣.
2. аноттаппӣсуттам̣
145. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча маха̄кассапо а̄йасма̄ ча са̄рипутто ба̄ра̄н̣асийам̣ вихаранти исипатане мигада̄йе. атха ¶ кхо а̄йасма̄ са̄рипутто са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ маха̄кассапо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ маха̄кассапена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ маха̄кассапам̣ етадавоча – ‘‘вуччати хидам̣, а̄вусо кассапа, ана̄та̄пӣ аноттаппӣ абхаббо самбодха̄йа абхаббо нибба̄на̄йа абхаббо ануттарасса йогаккхемасса адхигама̄йа; а̄та̄пӣ ча кхо оттаппӣ ¶ бхаббо самбодха̄йа бхаббо нибба̄на̄йа бхаббо ануттарасса йогаккхемасса адхигама̄йа̄’’ти.
‘‘китта̄вата̄ ну кхо, а̄вусо, ана̄та̄пӣ хоти аноттаппӣ абхаббо самбодха̄йа абхаббо нибба̄на̄йа абхаббо ануттарасса йогаккхемасса адхигама̄йа; китта̄вата̄ ча пана̄вусо, а̄та̄пӣ ¶ хоти оттаппӣ бхаббо самбодха̄йа бхаббо нибба̄на̄йа бхаббо ануттарасса йогаккхемасса адхигама̄йа̄’’ти? ‘‘идха̄вусо, бхиккху ‘ануппанна̄ ме па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ уппаджджама̄на̄ анаттха̄йа сам̣ваттеййу’нти ¶ на а̄таппам̣ кароти, ‘уппанна̄ ме па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ аппахӣйама̄на̄ анаттха̄йа сам̣ваттеййу’нти на а̄таппам̣ кароти, ‘ануппанна̄ ме кусала̄ дхамма̄нуппаджджама̄на̄ анаттха̄йа сам̣ваттеййу’нти на а̄таппам̣ кароти, ‘уппанна̄ ме кусала̄ дхамма̄ нируджджхама̄на̄ анаттха̄йа сам̣ваттеййу’нти на ¶ а̄таппам̣ кароти. евам̣ кхо, а̄вусо, ана̄та̄пӣ хоти’’.
‘‘катхан̃ча̄вусо, аноттаппӣ хоти? идха̄вусо, бхиккху ‘ануппанна̄ ме па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ уппаджджама̄на̄ анаттха̄йа сам̣ваттеййу’нти на оттаппати, ‘уппанна̄ ме па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ аппахӣйама̄на̄ анаттха̄йа сам̣ваттеййу’нти на оттаппати, ‘ануппанна̄ ме кусала̄ дхамма̄нуппаджджама̄на̄ анаттха̄йа сам̣ваттеййу’нти на оттаппати, ‘уппанна̄ ме кусала̄ дхамма̄ нируджджхама̄на̄ анаттха̄йа сам̣ваттеййу’нти на оттаппати. евам̣ ¶ кхо, а̄вусо, аноттаппӣ хоти. евам̣ кхо, а̄вусо, ана̄та̄пӣ аноттаппӣ абхаббо самбодха̄йа абхаббо нибба̄на̄йа абхаббо ануттарасса йогаккхемасса адхигама̄йа.
‘‘катхан̃ча̄вусо, а̄та̄пӣ хоти? идха̄вусо, бхиккху ‘ануппанна̄ ме па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ уппаджджама̄на̄ анаттха̄йа сам̣ваттеййу’нти а̄таппам̣ кароти, ‘уппанна̄ ме па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ аппахӣйама̄на̄ анаттха̄йа сам̣ваттеййу’нти а̄таппам̣ кароти, ануппанна̄ ме кусала̄ дхамма̄…пе… а̄таппам̣ кароти. евам̣ кхо, а̄вусо, а̄та̄пӣ хоти.
‘‘катхан̃ча̄вусо, оттаппӣ хоти? идха̄вусо, бхиккху ‘ануппанна̄ ¶ ме па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ уппаджджама̄на̄ анаттха̄йа сам̣ваттеййу’нти оттаппати, ‘уппанна̄ ме па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ аппахӣйама̄на̄ анаттха̄йа сам̣ваттеййу’нти оттаппати, ‘ануппанна̄ ме кусала̄ дхамма̄ ануппаджджама̄на̄ анаттха̄йа сам̣ваттеййу’нти оттаппати, ‘уппанна̄ ме кусала̄ дхамма̄ нируджджхама̄на̄ анаттха̄йа сам̣ваттеййу’нти оттаппати. евам̣ кхо, а̄вусо, оттаппӣ хоти. евам̣ кхо, а̄вусо, а̄та̄пӣ оттаппӣ бхаббо самбодха̄йа бхаббо нибба̄на̄йа бхаббо ануттарасса йогаккхемасса адхигама̄йа̄’’ти. дутийам̣.
3. чандӯпамасуттам̣
146. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘чандӯпама̄, бхиккхаве, кула̄ни упасан̇каматха – апакассева ¶ ка̄йам̣, апакасса читтам̣, ниччанавака̄ кулесу аппагаббха̄ [аппагабба̄ (ка.)]. сеййатха̄пи ¶ , бхиккхаве, пурисо джарудапа̄нам̣ ва̄ олокеййа паббатависамам̣ ва̄ надӣвидуггам̣ ва̄ – апакассева ка̄йам̣, апакасса читтам̣; евамева кхо, бхиккхаве, чандӯпама̄ кула̄ни упасан̇каматха – апакассева ка̄йам̣, апакасса читтам̣, ниччанавака̄ кулесу аппагаббха̄’’.
‘‘кассапо, бхиккхаве, чандӯпамо кула̄ни упасан̇камати – апакассева ка̄йам̣, апакасса читтам̣, ниччанавако кулесу аппагаббхо. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катхам̣рӯпо бхиккху арахати кула̄ни упасан̇камиту’’нти? ‘‘бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄ бхагавам̣неттика̄ бхагавам̣пат̣исаран̣а̄. са̄дху вата, бханте, бхагавантам̣йева пат̣ибха̄ту етасса бха̄ситасса аттхо. бхагавато сутва̄ бхиккхӯ дха̄рессантӣ’’ти.
атха кхо ¶ бхагава̄ а̄ка̄се па̄н̣им̣ ча̄леси. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, айам̣ а̄ка̄се па̄н̣и на саджджати на гайхати на баджджхати; евамева кхо, бхиккхаве, йасса кассачи бхиккхуно кула̄ни упасан̇камато кулесу читтам̣ на саджджати на гайхати на баджджхати – ‘лабханту ла̄бхака̄ма̄, пун̃н̃ака̄ма̄ каронту пун̃н̃а̄нӣ’ти; йатха̄сакена ла̄бхена аттамано хоти сумано, евам̣ паресам̣ ла̄бхена аттамано хоти сумано; еварӯпо кхо, бхиккхаве, бхиккху арахати кула̄ни упасан̇камитум̣.
‘‘кассапасса, бхиккхаве, кула̄ни упасан̇камато кулесу читтам̣ на саджджати на гайхати на баджджхати – ‘лабханту ла̄бхака̄ма̄, пун̃н̃ака̄ма̄ каронту пун̃н̃а̄нӣ’ти; йатха̄сакена ла̄бхена аттамано хоти сумано; евам̣ паресам̣ ла̄бхена аттамано хоти сумано.
‘‘там̣ ¶ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катхам̣рӯпасса бхиккхуно апарисуддха̄ дхаммадесана̄ хоти, катхам̣рӯпасса бхиккхуно парисуддха̄ дхаммадесана̄ хотӣ’’ти? ‘‘бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄ бхагавам̣неттика̄ бхагавам̣пат̣исаран̣а̄. са̄дху вата, бханте, бхагавантам̣йева пат̣ибха̄ту етасса бха̄ситасса аттхо ¶ . бхагавато сутва̄ бхиккхӯ дха̄рессантӣ’’ти. ‘‘тена хи, бхиккхаве, сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘йо хи кочи, бхиккхаве, бхиккху евам̣читто паресам̣ дхаммам̣ десети – ‘ахо вата ме дхаммам̣ сун̣еййум̣, сутва̄ ча пана дхаммам̣ пасӣдеййум̣, пасанна̄ ча ¶ ме пасанна̄ка̄рам̣ ¶ кареййу’нти; еварӯпасса кхо, бхиккхаве, бхиккхуно апарисуддха̄ дхаммадесана̄ хоти.
‘‘йо ча кхо, бхиккхаве, бхиккху евам̣читто паресам̣ дхаммам̣ десети – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо сандит̣т̣хико ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣти [вин̃н̃ӯхи (?)]. ахо, вата ме дхаммам̣ сун̣еййум̣, сутва̄ ча пана дхаммам̣ а̄джа̄неййум̣, а̄джа̄нитва̄ ча пана татхатта̄йа пат̣ипаджджеййу’нти. ити дхаммасудхамматам̣ пат̣ичча паресам̣ дхаммам̣ десети, ка̄рун̃н̃ам̣ пат̣ичча ануддайам̣ [анудайам̣ (бахӯсу) двиттака̄ран̣ам̣ пана гавеситаббам̣] пат̣ичча анукампам̣ упа̄да̄йа паресам̣ дхаммам̣ десети. еварӯпасса кхо, бхиккхаве, бхиккхуно парисуддха̄ дхаммадесана̄ хоти.
‘‘кассапо, бхиккхаве, евам̣читто паресам̣ дхаммам̣ десети – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо сандит̣т̣хико ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣти. ахо, вата ¶ ме дхаммам̣ сун̣еййум̣, сутва̄ ча пана дхаммам̣ а̄джа̄неййум̣, а̄джа̄нитва̄ ча пана татхатта̄йа пат̣ипаджджеййу’нти. ити дхаммасудхамматам̣ пат̣ичча паресам̣ дхаммам̣ десети, ка̄рун̃н̃ам̣ пат̣ичча ануддайам̣ пат̣ичча анукампам̣ упа̄да̄йа паресам̣ дхаммам̣ десети. кассапена ва̄ хи во, бхиккхаве, овадисса̄ми йо ва̄ панасса кассапасадисо, овадитехи ча пана во татхатта̄йа пат̣ипаджджитабба’’нти. татийам̣.
4. кулӯпакасуттам̣
147. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катхам̣рӯпо бхиккху ¶ арахати кулӯпако хотум̣, катхам̣рӯпо бхиккху на арахати кулӯпако хоту’’нти? бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄…пе… бхагава̄ етадавоча –
‘‘йо ¶ хи кочи, бхиккхаве, бхиккху евам̣читто кула̄ни упасан̇камати – ‘дентуйева ме, ма̄ на̄дам̣су; бахукан̃н̃ева ме денту, ма̄ тхокам̣; пан̣ӣтан̃н̃ева ме денту, ма̄ лӯкхам̣; сӣгхан̃н̃ева ме денту, ма̄ дандхам̣; саккаччан̃н̃ева ме денту, ма̄ асаккачча’нти. тасса че, бхиккхаве, бхиккхуно евам̣читтасса кула̄ни упасан̇камато на денти, тена бхиккху сандӣйати; со татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати. тхокам̣ денти, но бахукам̣…пе… лӯкхам̣ денти, но пан̣ӣтам̣… дандхам̣ денти, но сӣгхам̣, тена бхиккху сандӣйати; со татонида̄нам̣ ¶ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати. асаккаччам̣ денти, но саккаччам̣; тена бхиккху сандӣйати; со ¶ татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати. еварӯпо кхо, бхиккхаве, бхиккху на арахати кӯлӯпако хотум̣.
‘‘йо ча кхо, бхиккхаве, бхиккху евам̣читто кула̄ни упасан̇камати – ‘там̣ кутеттха лаббха̄ паракулесу – дентуйева ме, ма̄ на̄дам̣су; бахукан̃н̃ева ме денту, ма̄ тхокам̣; пан̣ӣтан̃н̃ева ме денту, ма̄ лӯкхам̣; дӣгхан̃н̃ева ме денту, ма̄ дандхам̣; саккаччан̃н̃ева ме денту, ма̄ асаккачча’нти. тасса че, бхиккхаве, бхиккхуно евам̣читтасса кула̄ни упасан̇камато на денти; тена бхиккху на сандӣйати; со на татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ ¶ пат̣исам̣ведайати. тхокам̣ денти, но бахукам̣; тена бхиккху на сандӣйати; со на татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати. лӯкхам̣ денти, но пан̣ӣтам̣; тена бхиккху на сандӣйати; со на татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати. дандхам̣ денти, но сӣгхам̣; тена бхиккху на сандӣйати; со на татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати. асаккаччам̣ денти, но саккаччам̣; тена бхиккху на сандӣйати; со на татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати. еварӯпо кхо, бхиккхаве, бхиккху арахати кулӯпако хотум̣.
‘‘кассапо, бхиккхаве, евам̣читто кула̄ни упасан̇камати – ‘там̣ кутеттха лаббха̄ паракулесу – дентуйева ме, ма̄ на̄дам̣су; бахукан̃н̃ева ме денту, ма̄ тхокам̣; пан̣ӣтан̃н̃ева ме денту, ма̄ лӯкхам̣; сӣгхан̃н̃ева ме денту, ма̄ дандхам̣; саккаччан̃н̃ева ме денту, ма̄ асаккачча’нти. тасса че, бхиккхаве, кассапасса евам̣читтасса кула̄ни упасан̇камато на денти; тена кассапо на сандӣйати; со на татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати. тхокам̣ денти, но бахукам̣; тена кассапо на сандӣйати; со на татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати. лӯкхам̣ денти ¶ , но пан̣ӣтам̣; тена кассапо на сандӣйати; со на татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати. дандхам̣ денти, но сӣгхам̣; тена кассапо на сандӣйати; со на татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати. асаккаччам̣ денти, но саккаччам̣; тена кассапо на сандӣйати ¶ ; со на татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати. кассапена ва̄ хи во, бхиккхаве, овадисса̄ми йо ва̄ панасса кассапасадисо. овадитехи ча пана во татхатта̄йа пат̣ипаджджитабба’’нти. чатуттхам̣.
5. джин̣н̣асуттам̣
148. евам̣ ¶ ¶ ме сутам̣…пе… ра̄джагахе вел̣уване. атха кхо а̄йасма̄ маха̄кассапо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ маха̄кассапам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘джин̣н̣оси да̄ни твам̣, кассапа, гарука̄ни ча те има̄ни са̄н̣а̄ни пам̣сукӯла̄ни ниббасана̄ни. тасма̄тиха твам̣, кассапа, гахапата̄ни [гахапатика̄ни (сӣ.)] чева чӣвара̄ни дха̄рехи, нимантана̄ни ча бхун̃джа̄хи, мама ча сантике вихара̄хӣ’’ти.
‘‘ахам̣ кхо, бханте, дӣгхараттам̣ а̄ран̃н̃ико чева а̄ран̃н̃икаттасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, пин̣д̣апа̄тико чева пин̣д̣апа̄тикаттасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, пам̣сукӯлико чева пам̣сукӯликаттасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, течӣварико чева течӣварикаттасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, аппиччхо чева аппиччхата̄йа ча ван̣н̣ава̄дӣ, сантут̣т̣хо чева сантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дӣ, павивитто чева павивекасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, асам̣сат̣т̣хо чева асам̣саггасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, а̄раддхавӣрийо чева вӣрийа̄рамбхасса [вӣрийа̄раббхасса (ка.)] ча ван̣н̣ава̄дӣ’’ти.
‘‘ким̣ [кам̣ (ка.)] пана твам̣, кассапа, аттхавасам̣ сампассама̄но дӣгхараттам̣ а̄ран̃н̃ико чева а̄ран̃н̃икаттасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, пин̣д̣апа̄тико чева…пе… пам̣сукӯлико чева… течӣварико чева… аппиччхо чева… сантут̣т̣хо чева… павивитто чева… асам̣сат̣т̣хо чева… а̄раддхавӣрийо чева вӣрийа̄рамбхасса ча ван̣н̣ава̄дӣ’’ти?
‘‘две ¶ ¶ кхва̄хам̣, бханте, аттхавасе сампассама̄но дӣгхараттам̣ а̄ран̃н̃ико чева а̄ран̃н̃икаттасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, пин̣д̣апа̄тико ¶ чева…пе… пам̣сукӯлико чева… течӣварико чева… аппиччхо чева… сантут̣т̣хо чева… павивитто чева… асам̣сат̣т̣хо чева… а̄раддхавӣрийо чева вӣрийа̄рамбхасса ча ван̣н̣ава̄дӣ. аттано ча дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄рам̣ сампассама̄но, паччхиман̃ча джанатам̣ анукампама̄но – ‘аппева на̄ма паччхима̄ джаната̄ дит̣т̣ха̄нугатим̣ а̄паджджеййум̣’ [а̄паджджеййа (сӣ. сйа̄. кам̣.)]. ‘йе кира те ахесум̣ буддха̄нубуддхаса̄вака̄ те дӣгхараттам̣ а̄ран̃н̃ика̄ чева ахесум̣ а̄ран̃н̃икаттасса ча ван̣н̣ава̄дино…пе… пин̣д̣апа̄тика̄ чева ахесум̣ ¶ …пе… пам̣сукӯлика̄ чева ахесум̣… течӣварика̄ чева ахесум̣… аппиччха̄ чева ахесум̣… сантут̣т̣ха̄ чева ахесум̣… павивитта̄ чева ахесум̣… асам̣сат̣т̣ха̄ чева ахесум̣… а̄раддхавӣрийа̄ чева ахесум̣ вӣрийа̄рамбхасса ча ван̣н̣ава̄дино’ти. те татхатта̄йа пат̣ипаджджиссанти, тесам̣ там̣ бхависсати дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа.
‘‘име кхва̄хам̣, бханте, две аттхавасе сампассама̄но дӣгхараттам̣ а̄ран̃н̃ико чева а̄ран̃н̃икаттасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, пин̣д̣апа̄тико чева…пе… пам̣сукӯлико чева… течӣварико чева… аппиччхо чева… сантут̣т̣хо чева… павивитто чева… асам̣сат̣т̣хо чева… а̄раддхавӣрийо чева вӣрийа̄рамбхасса ча ван̣н̣ава̄дӣ’’ти.
‘‘са̄дху са̄дху, кассапа. бахуджанахита̄йа кира твам̣, кассапа, пат̣ипанно ¶ бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣. тасма̄тиха твам̣, кассапа, са̄н̣а̄ни чева пам̣сукӯла̄ни дха̄рехи ниббасана̄ни, пин̣д̣а̄йа ча чара̄хи, аран̃н̃е ча вихара̄хӣ’’ти. пан̃чамам̣.
6. ова̄дасуттам̣
149. ра̄джагахе вел̣уване. атха кхо а̄йасма̄ маха̄кассапо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ маха̄кассапам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘овада, кассапа, бхиккхӯ; карохи, кассапа, бхиккхӯнам̣ дхаммим̣ катхам̣. ахам̣ ва̄, кассапа ¶ , бхиккхӯ овадеййам̣ твам̣ ва̄; ахам̣ ва̄ бхиккхӯнам̣ дхаммим̣ катхам̣ кареййам̣ твам̣ ва̄’’ти.
‘‘дуббача̄ ¶ кхо, бханте, етарахи бхиккхӯ, довачассакаран̣ехи дхаммехи саманна̄гата̄, аккхама̄, аппадаккхин̣агга̄хино ануса̄саним̣. идха̄хам̣, бханте, аддасам̣ бхан̣д̣ан̃ча [бхан̣д̣ун̃ча (сӣ.)] на̄ма бхиккхум̣ а̄нандасса саддхивиха̄рим̣ абхиджикан̃ча [а̄бхин̃джикан̃ча (сӣ. ка.), а̄бхиджджикан̃ча (сйа̄. кам̣.)] на̄ма бхиккхум̣ ануруддхасса саддхивиха̄рим̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сутена ачча̄ваданте – ‘ехи, бхиккху, ко бахутарам̣ бха̄сиссати, ко сундаратарам̣ бха̄сиссати, ко чиратарам̣ бха̄сиссатӣ’’’ти.
атха ¶ кхо бхагава̄ ан̃н̃атарам̣ бхиккхум̣ а̄мантеси – ‘‘ехи твам̣, бхиккху, мама вачанена бхан̣д̣ан̃ча бхиккхум̣ а̄нандасса саддхивиха̄рим̣ абхиджикан̃ча бхиккхум̣ ануруддхасса саддхивиха̄рим̣ а̄мантехи – ‘саттха̄ а̄йасманте а̄мантетӣ’’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо со бхиккху бхагавато пат̣иссутва̄ йена те бхиккхӯ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ те бхиккхӯ ¶ етадавоча – ‘‘саттха̄ а̄йасманте а̄мантетӣ’’ти.
‘‘евама̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ тасса бхиккхуно пат̣иссутва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинне кхо те бхиккхӯ бхагава̄ етадавоча – ‘‘саччам̣ кира тумхе, бхиккхаве, ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сутена ачча̄вадатха – ‘ехи, бхиккху, ко бахутарам̣ бха̄сиссати, ко сундаратарам̣ бха̄сиссати, ко чиратарам̣ бха̄сиссатӣ’’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘ким̣ ну кхо ме тумхе, бхиккхаве, евам̣ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄тха – ‘етха тумхе, бхиккхаве, ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сутена ачча̄вадатха – ехи, бхиккху, ко бахутарам̣ бха̄сиссати, ко сундаратарам̣ бха̄сиссати, ко чиратарам̣ бха̄сиссатӣ’’’ти? ‘‘но ¶ хетам̣, бханте’’. ‘‘но че кира ме тумхе, бхиккхаве, евам̣ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄тха, атха ким̣ чарахи тумхе, могхапуриса̄, ким̣ джа̄нанта̄ ким̣ пассанта̄ евам̣ сва̄ккха̄те дхаммавинайе паббаджита̄ сама̄на̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сутена ачча̄вадатха – ‘ехи, бхиккху, ко бахутарам̣ бха̄сиссати, ко сундаратарам̣ бха̄сиссати, ко чиратарам̣ бха̄сиссатӣ’’’ти.
атха кхо те бхиккхӯ бхагавато па̄десу сираса̄ нипатитва̄ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘аччайо но, бханте, аччагама̄, йатха̄ба̄ле йатха̄мӯл̣хе йатха̄акусале [йатха̄ ба̄ле йатха̄ мӯл̣хе йатха̄ акусале (пӣ.), йатха̄ба̄лам̣ йатха̄мӯл̣хам̣ йатха̄акусалам̣ (?)], йе майам̣ евам̣ сва̄ккха̄те дхаммавинайе паббаджита̄ сама̄на̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сутена ачча̄вадимха – ‘ехи, бхиккху, ко бахутарам̣ бха̄сиссати ¶ , ко сундаратарам̣ бха̄сиссати, ко чиратарам̣ бха̄сиссатӣ’ти. тесам̣ ¶ но, бханте, бхагава̄ аччайам̣ аччайато пат̣игган̣ха̄ту а̄йатим̣ сам̣вара̄йа̄’’ти.
‘‘таггха тумхе, бхиккхаве, аччайо аччагама̄ йатха̄ба̄ле йатха̄мӯл̣хе йатха̄акусале, йе тумхе евам̣ сва̄ккха̄те дхаммавинайе паббаджита̄ сама̄на̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сутена ачча̄вадиттха – ‘ехи, бхиккху, ко бахутарам̣ бха̄сиссати, ко ¶ сундаратарам̣ бха̄сиссати, ко чиратарам̣ бха̄сиссатӣ’ти. йато ча кхо тумхе, бхиккхаве, аччайам̣ аччайато дисва̄ йатха̄дхаммам̣ пат̣икаротха, там̣ во майам̣ [майам̣ аччайам̣ (сӣ.)] пат̣игган̣ха̄ма. вуддхи хеса̄, бхиккхаве, арийасса винайе йо аччайам̣ аччайато дисва̄ йатха̄дхаммам̣ пат̣икароти а̄йатин̃ча сам̣варам̣ а̄паджджатӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. дутийаова̄дасуттам̣
150. ра̄джагахе вихарати вел̣уване [са̄ваттхи, татра-етадавоча (сӣ.)]. атха кхо а̄йасма̄ маха̄кассапо йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ маха̄кассапам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘овада, кассапа, бхиккхӯ; карохи, кассапа, бхиккхӯнам̣ дхаммим̣ катхам̣. ахам̣ ва̄, кассапа ¶ , бхиккхӯ овадеййам̣ твам̣ ва̄; ахам̣ ва̄ бхиккхӯнам̣ дхаммим̣ катхам̣ кареййам̣ твам̣ ва̄’’ти.
‘‘дуббача̄ кхо, бханте, етарахи бхиккхӯ, довачассакаран̣ехи дхаммехи саманна̄гата̄ аккхама̄ аппадаккхин̣агга̄хино ануса̄саним̣. йасса кассачи, бханте, саддха̄ наттхи кусалесу дхаммесу, хирӣ [хири (саббаттха)] наттхи кусалесу дхаммесу, оттаппам̣ наттхи кусалесу дхаммесу, вӣрийам̣ наттхи кусалесу дхаммесу, пан̃н̃а̄ наттхи кусалесу дхаммесу, тасса йа̄ ¶ ратти ва̄ дивасо ва̄ а̄гаччхати [а̄гаччханти (сӣ.)], ха̄нийева па̄т̣икан̇кха̄ кусалесу дхаммесу, но вуддхи.
‘‘сеййатха̄пи, бханте, ка̄л̣апаккхе чандасса йа̄ ратти ва̄ дивасо ва̄ а̄гаччхати, ха̄йатева ван̣н̣ена, ха̄йати ман̣д̣алена, ха̄йати а̄бха̄йа, ха̄йати а̄рохапарин̣а̄хена. евамева кхо, бханте, йасса кассачи саддха̄ наттхи кусалесу дхаммесу…пе… хирӣ наттхи… оттаппам̣ наттхи ¶ … вӣрийам̣ наттхи… пан̃н̃а̄ наттхи… кусалесу дхаммесу тасса йа̄ ратти ва̄ дивасо ва̄ а̄гаччхати, ха̄нийева па̄т̣икан̇кха̄ кусалесу дхаммесу, но вуддхи.
‘‘‘ассаддхо пурисапуггало’ти, бханте, париха̄наметам̣; ‘ахирико пурисапуггало’ти, бханте, париха̄наметам̣; ‘аноттаппӣ пурисапуггало’ти, бханте, париха̄наметам̣; ‘кусӣто пурисапуггало’ти, бханте, париха̄наметам̣; ‘дуппан̃н̃о пурисапуггало’ти, бханте, париха̄наметам̣; ‘кодхано ¶ пурисапуггало’ти, бханте, париха̄наметам̣; ‘упана̄хӣ пурисапуггало’ти, бханте, париха̄наметам̣; ‘на санти бхиккхӯ ова̄дака̄’ти, бханте, париха̄наметам̣.
‘‘йасса кассачи, бханте, саддха̄ аттхи кусалесу дхаммесу, хирӣ аттхи кусалесу дхаммесу, оттаппам̣ аттхи кусалесу дхаммесу, вӣрийам̣ аттхи кусалесу дхаммесу, пан̃н̃а̄ аттхи кусалесу дхаммесу, тасса йа̄ ратти ва̄ дивасо ва̄ а̄гаччхати, вуддхийева па̄т̣икан̇кха̄ кусалесу дхаммесу, но париха̄ни.
‘‘сеййатха̄пи, бханте, джун̣хапаккхе чандасса йа̄ ратти ва̄ дивасо ва̄ а̄гаччхати, вад̣д̣хатева ван̣н̣ена, вад̣д̣хати ман̣д̣алена ¶ , вад̣д̣хати а̄бха̄йа, вад̣д̣хати а̄рохапарин̣а̄хена. евамева ¶ кхо, бханте, йасса кассачи саддха̄ аттхи кусалесу дхаммесу… хирӣ аттхи…пе… оттаппам̣ аттхи… вӣрийам̣ аттхи… пан̃н̃а̄ аттхи кусалесу дхаммесу тасса йа̄ ратти ва̄ дивасо ва̄ а̄гаччхати, вуддхийева па̄т̣икан̇кха̄ кусалесу дхаммесу, но париха̄ни.
‘‘‘саддхо пурисапуггало’ти, бханте, апариха̄наметам̣; ‘хирима̄ пурисапуггало’ти, бханте, апариха̄наметам̣; ‘оттаппӣ пурисапуггало’ти, бханте, апариха̄наметам̣; ‘а̄раддхавӣрийо пурисапуггало’ти, бханте, апариха̄наметам̣; ‘пан̃н̃ава̄ пурисапуггало’ти, бханте, апариха̄наметам̣; ‘аккодхано пурисапуггало’ти, бханте, апариха̄наметам̣; ‘анупана̄хӣ пурисапуггало’ти, бханте, апариха̄наметам̣; ‘санти бхиккхӯ ова̄дака̄’ти, бханте, апариха̄намета’’нти.
‘‘са̄дху са̄дху, кассапа. йасса кассачи, кассапа, саддха̄ наттхи кусалесу дхаммесу…пе… хирӣ ¶ наттхи… оттаппам̣ наттхи… вӣрийам̣ наттхи… пан̃н̃а̄ наттхи кусалесу дхаммесу тасса йа̄ ратти ва̄ дивасо ва̄ а̄гаччхати, ха̄нийева па̄т̣икан̇кха̄ кусалесу дхаммесу, но вуддхи.
‘‘сеййатха̄пи, кассапа, ка̄л̣апаккхе чандасса йа̄ ратти ва̄ дивасо ва̄ а̄гаччхати, ха̄йатева ван̣н̣ена…пе… ха̄йати а̄рохапарин̣а̄хена. евамева кхо, кассапа, йасса кассачи саддха̄ наттхи кусалесу дхаммесу…пе… хирӣ наттхи… оттаппам̣ наттхи… вӣрийам̣ наттхи… пан̃н̃а̄ наттхи кусалесу дхаммесу тасса йа̄ ратти ва̄ дивасо ва̄ а̄гаччхати, ха̄нийева па̄т̣икан̇кха̄ кусалесу дхаммесу, но вуддхи. ‘ассаддхо ¶ пурисапуггало’ти, кассапа, париха̄наметам̣ ¶ ; ахирико…пе… аноттаппӣ… кусӣто… дуппан̃н̃о… кодхано… ‘упана̄хӣ пурисапуггало’ти, кассапа, париха̄наметам̣; ‘на санти бхиккхӯ ова̄дака̄’ти, кассапа, париха̄наметам̣.
‘‘йасса кассачи, кассапа, саддха̄ аттхи кусалесу дхаммесу…пе… хирӣ аттхи… оттаппам̣ аттхи… вӣрийам̣ аттхи… пан̃н̃а̄ аттхи кусалесу дхаммесу тасса йа̄ ратти ва̄ дивасо ва̄ а̄гаччхати, вуддхийева па̄т̣икан̇кха̄ кусалесу дхаммесу, но париха̄ни.
‘‘сеййатха̄пи, кассапа, джун̣хапаккхе чандасса йа̄ ратти ва̄ дивасо ¶ ва̄ а̄гаччхати, вад̣д̣хатева ван̣н̣ена, вад̣д̣хати ман̣д̣алена, вад̣д̣хати а̄бха̄йа, вад̣д̣хати а̄рохапарин̣а̄хена. евамева кхо, кассапа, йасса кассачи саддха̄ аттхи кусалесу дхаммесу хирӣ аттхи… оттаппам̣ аттхи… вӣрийам̣ аттхи… пан̃н̃а̄ аттхи кусалесу дхаммесу тасса йа̄ ратти ва̄ дивасо ва̄ а̄гаччхати, вуддхийева па̄т̣икан̇кха̄ кусалесу дхаммесу, но париха̄ни.
‘‘‘саддхо пурисапуггало’ти, кассапа, апариха̄наметам̣; хирима̄…пе… оттаппӣ… а̄раддхавӣрийо… пан̃н̃ава̄… аккодхано… ‘анупана̄хӣ пурисапуггало’ти, кассапа, апариха̄наметам̣; ‘санти бхиккхӯ ова̄дака̄’ти, кассапа, апариха̄намета’’нти. саттамам̣.
8. татийаова̄дасуттам̣
151. ра̄джагахе каландаканива̄пе [са̄ваттхи, а̄ра̄ме (сӣ.)]. атха кхо а̄йасма̄ маха̄кассапо йена бхагава̄ тенупасан̇ками ¶ ; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ ¶ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ маха̄кассапам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘овада, кассапа, бхиккхӯ; карохи, кассапа, бхиккхӯнам̣ дхаммим̣ катхам̣. ахам̣ ва̄, кассапа, бхиккхӯнам̣ овадеййам̣ твам̣ ва̄; ахам̣ ва̄ бхиккхӯнам̣ дхаммим̣ катхам̣ кареййам̣ твам̣ ва̄’’ти.
‘‘дуббача̄ кхо, бханте, етарахи бхиккхӯ, довачассакаран̣ехи дхаммехи саманна̄гата̄, аккхама̄, аппадаккхин̣агга̄хино ануса̄санӣ’’нти. ‘‘татха̄ хи пана, кассапа, пуббе тхера̄ бхиккхӯ а̄ран̃н̃ика̄ чева ахесум̣ а̄ран̃н̃икаттасса ча ван̣н̣ава̄дино, пин̣д̣апа̄тика̄ чева ахесум̣ пин̣д̣апа̄тикаттасса ча ван̣н̣ава̄дино ¶ , пам̣сукӯлика̄ чева ахесум̣ пам̣сукӯликаттасса ча ван̣н̣ава̄дино, течӣварика̄ чева ахесум̣ течӣварикаттасса ча ван̣н̣ава̄дино, аппиччха̄ чева ахесум̣ аппиччхата̄йа ча ван̣н̣ава̄дино, сантут̣т̣ха̄ чева ахесум̣ сантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дино, павивитта̄ чева ахесум̣ павивекасса ча ван̣н̣ава̄дино, асам̣сат̣т̣ха̄ чева ахесум̣ ¶ асам̣саггасса ча ван̣н̣ава̄дино, а̄раддхавӣрийа̄ чева ахесум̣ вӣрийа̄рамбхасса ча ван̣н̣ава̄дино.
‘‘татра йо хоти бхиккху а̄ран̃н̃ико чева а̄ран̃н̃икаттасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, пин̣д̣апа̄тико чева пин̣д̣апа̄тикаттасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, пам̣сукӯлико чева пам̣сукӯликаттасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, течӣварико чева течӣварикаттасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, аппиччхо чева аппиччхата̄йа ча ван̣н̣ава̄дӣ, сантут̣т̣хо чева сантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дӣ, павивитто чева павивекасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, асам̣сат̣т̣хо ¶ чева асам̣саггасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, а̄раддхавӣрийо чева вӣрийа̄рамбхасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, там̣ тхера̄ бхиккхӯ а̄санена нимантенти – ‘ехи, бхиккху, ко на̄ма̄йам̣ бхиккху, бхаддако вата̄йам̣ бхиккху, сиккха̄ка̄мо вата̄йам̣ бхиккху; ехи, бхиккху, идам̣ а̄санам̣ нисӣда̄хӣ’’’ти.
‘‘татра, кассапа, нава̄нам̣ бхиккхӯнам̣ евам̣ хоти – ‘йо кира со хоти бхиккху а̄ран̃н̃ико чева а̄ран̃н̃икаттасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, пин̣д̣апа̄тико чева…пе… пам̣сукӯлико чева… течӣварико чева… аппиччхо чева… сантут̣т̣хо чева… павивитто чева… асам̣сат̣т̣хо чева… а̄раддхавӣрийо чева вӣрийа̄рамбхасса ча ван̣н̣ава̄дӣ, там̣ тхера̄ бхиккхӯ а̄санена нимантенти – ехи, бхиккху, ко на̄ма̄йам̣ бхиккху, бхаддако вата̄йам̣ бхиккху, сиккха̄ка̄мо вата̄йам̣ ¶ бхиккху; ехи, бхиккху, идам̣ а̄санам̣ нисӣда̄хӣ’ти. те татхатта̄йа пат̣ипаджджанти; тесам̣ там̣ хоти дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа.
‘‘етарахи пана, кассапа, тхера̄ бхиккхӯ на чева а̄ран̃н̃ика̄ на ча а̄ран̃н̃икаттасса ван̣н̣ава̄дино, на чева пин̣д̣апа̄тика̄ на ча пин̣д̣апа̄тикаттасса ван̣н̣ава̄дино, на чева пам̣сукӯлика̄ на ча пам̣сукӯликаттасса ван̣н̣ава̄дино, на чева течӣварика̄ на ча течӣварикаттасса ван̣н̣ава̄дино, на чева аппиччха̄ на ча аппиччхата̄йа ван̣н̣ава̄дино, на чева сантут̣т̣ха̄ на ча сантут̣т̣хийа̄ ван̣н̣ава̄дино, на чева павивитта̄ на ча павивекасса ван̣н̣ава̄дино, на чева асам̣сат̣т̣ха̄ на ча асам̣саггасса ван̣н̣ава̄дино ¶ , на чева а̄раддхавӣрийа̄ на ¶ ча вӣрийа̄рамбхасса ван̣н̣ава̄дино.
‘‘татра ¶ йо хоти бхиккху н̃а̄то йасассӣ ла̄бхӣ чӣвара-пин̣д̣апа̄та-сена̄санагила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄ра̄нам̣ там̣ тхера̄ бхиккхӯ а̄санена нимантенти – ‘ехи, бхиккху, ко на̄ма̄йам̣ бхиккху, бхаддако вата̄йам̣ бхиккху, сабрахмача̄рика̄мо вата̄йам̣ бхиккху; ехи, бхиккху, идам̣ а̄санам̣ нисӣда̄хӣ’’’ти.
‘‘татра, кассапа, нава̄нам̣ бхиккхӯнам̣ евам̣ хоти – ‘йо кира со хоти бхиккху н̃а̄то йасассӣ ла̄бхӣ чӣвара-пин̣д̣апа̄та-сена̄сана-гила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄ра̄нам̣ там̣ тхера̄ бхиккхӯ а̄санена нимантенти – ехи, бхиккху, ко на̄ма̄йам̣ бхиккху, бхаддако вата̄йам̣ бхиккху, сабрахмача̄рика̄мо вата̄йам̣ бхиккху; ехи, бхиккху, идам̣ а̄санам̣ нисӣда̄хӣ’ти. те татхатта̄йа пат̣ипаджджанти. тесам̣ там̣ хоти дӣгхараттам̣ ахита̄йа дуккха̄йа. йан̃хи там̣, кассапа, самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘упаддута̄ брахмача̄рӣ брахмача̄рӯпаддавена абхипаттхана̄ [абхибхавана̄ (сӣ.)] брахмача̄рӣ брахмача̄риабхипаттханена̄’ти [брахмача̄риабхибхаванена̄ти (сӣ.)], етарахи там̣, кассапа, самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘упаддута̄ брахмача̄рӣ брахмача̄рӯпаддавена абхипаттхана̄ брахмача̄рӣ брахмача̄риабхипаттханена̄’’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. джха̄на̄бхин̃н̃асуттам̣
152. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘ахам̣, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми вивиччева ка̄мехи ¶ вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. кассапопи ¶ , бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кхати вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати’’.
‘‘ахам̣ ¶ , бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. кассапопи, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кхати витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄…пе… дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати.
‘‘ахам̣, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихара̄ми сато ча сампаджа̄но сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведеми, йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти – ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. кассапопи, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кхати пӣтийа̄ ¶ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихарати сато ча сампаджа̄но, сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведети, йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти – ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати.
‘‘ахам̣, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. кассапопи, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кхати сукхасса ча паха̄на̄ …пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати.
‘‘ахам̣, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ананто а̄ка̄соти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихара̄ми. кассапопи ¶ , бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кхати саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄…пе… а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати.
‘‘ахам̣, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма анантам̣ ¶ вин̃н̃а̄н̣анти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихара̄ми. кассапопи ¶ , бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кхати саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма анантам̣ вин̃н̃а̄н̣анти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати.
‘‘ахам̣, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихара̄ми. кассапопи, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кхати…пе… а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати.
‘‘ахам̣, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихара̄ми. кассапопи, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кхати…пе… невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати.
‘‘ахам̣, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми саббасо невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ упасампаджджа вихара̄ми. кассапопи, бхиккхаве…пе… сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ упасампаджджа вихарати.
‘‘ахам̣ ¶ , бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоми ¶ – екопи хутва̄ бахудха̄ хоми, бахудха̄пи хутва̄ еко хоми; а̄вибха̄вам̣, тиробха̄вам̣, тирокут̣т̣ам̣, тиропа̄ка̄рам̣, тиропаббатам̣, асаджджама̄но гаччха̄ми, сеййатха̄пи а̄ка̄се; патхавийа̄пи уммуджджанимуджджам̣ кароми, сеййатха̄пи удаке; удакепи абхиджджама̄не гаччха̄ми, сеййатха̄пи патхавийам̣; а̄ка̄сепи паллан̇кена кама̄ми, сеййатха̄пи паккхӣ сакун̣о; имепи чандимасӯрийе евам̣махиддхике евам̣маха̄нубха̄ве па̄н̣ина̄ паримаса̄ми паримаджджа̄ми; йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттеми. кассапопи, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кхати анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети.
‘‘ахам̣, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми дибба̄йа сотадха̄туйа̄ висуддха̄йа атиккантама̄нусика̄йа убхо садде сун̣а̄ми, диббе ча ма̄нусе ча, йе дӯре сантике ча. кассапопи, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кхати дибба̄йа сотадха̄туйа̄…пе… дӯре сантике ча.
‘‘ахам̣ ¶ ¶ , бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми парасатта̄нам̣ парапуггала̄нам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ми – сара̄гам̣ ва̄ читтам̣ сара̄гам̣ читтанти паджа̄на̄ми, вӣтара̄гам̣ ва̄ читтам̣ вӣтара̄гам̣ читтанти паджа̄на̄ми, садосам̣ ва̄ читтам̣…пе… вӣтадосам̣ ва̄ читтам̣… самохам̣ ва̄ читтам̣… вӣтамохам̣ ва̄ читтам̣… сам̣кхиттам̣ ва̄ читтам̣… виккхиттам̣ ва̄ читтам̣… махаггатам̣ ва̄ читтам̣… амахаггатам̣ ва̄ читтам̣… сауттарам̣ ва̄ читтам̣… ануттарам̣ ва̄ читтам̣… сама̄хитам̣ ва̄ читтам̣… асама̄хитам̣ ва̄ читтам̣… вимуттам̣ ва̄ читтам̣… авимуттам̣ ва̄ читтам̣ авимуттам̣ читтанти паджа̄на̄ми. кассапопи, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кхати парасатта̄нам̣ ¶ парапуггала̄нам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ти – сара̄гам̣ ва̄ читтам̣ сара̄гам̣ читтанти паджа̄на̄ти…пе… авимуттам̣ ва̄ читтам̣ авимуттам̣ читтанти паджа̄на̄ти.
‘‘ахам̣, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссара̄ми, сеййатхидам̣ – екампи джа̄тим̣ двепи джа̄тийо тиссопи джа̄тийо чатассопи джа̄тийо пан̃чапи джа̄тийо дасапи джа̄тийо вӣсампи джа̄тийо тим̣сампи джа̄тийо чатта̄лӣсампи джа̄тийо пан̃н̃а̄сампи джа̄тийо джа̄тисатампи джа̄тисахассампи джа̄тисатасахассампи, анекепи сам̣ват̣т̣акаппе анекепи виват̣т̣акаппе анекепи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣акаппе – ‘амутра̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто ¶ , со тато чуто амутра удапа̄дим̣; татра̄па̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто идхӯпапанно’ти. ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссара̄ми. кассапопи, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кхати анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати, сеййатхидам̣ – екампи джа̄тим̣…пе… ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати.
‘‘ахам̣, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пасса̄ми чавама̄не ¶ упападжджама̄не хӣне пан̣ӣте суван̣н̣е дуббан̣н̣е, сугате дуггате йатха̄каммӯпаге сатте ¶ паджа̄на̄ми – ‘име вата, бхонто, сатта̄ ка̄йадуччаритена саманна̄гата̄ вачӣдуччаритена саманна̄гата̄ манодуччаритена саманна̄гата̄ арийа̄нам̣ упава̄дака̄ миччха̄дит̣т̣хика̄ миччха̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄на̄; те ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упапанна̄, име ва̄ пана, бхонто, сатта̄ ка̄йасучаритена саманна̄гата̄ вачӣсучаритена ¶ саманна̄гата̄ маносучаритена саманна̄гата̄ арийа̄нам̣ анупава̄дака̄ самма̄дит̣т̣хика̄ самма̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄на̄; те ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упапанна̄’ти. ити диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пасса̄ми чавама̄не упападжджама̄не хӣне пан̣ӣте суван̣н̣е дуббан̣н̣е, сугате дуггате йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄ми. кассапопи, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кхати диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пассати чавама̄не…пе… йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄ти.
‘‘ахам̣, бхиккхаве, а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихара̄ми. кассапопи, бхиккхаве, а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти. навамам̣.
10. упассайасуттам̣
153. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ маха̄кассапо са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ ¶ а̄нандо пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ ¶ паттачӣварама̄да̄йа йена̄йасма̄ ¶ маха̄кассапо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄кассапам̣ етадавоча – ‘‘а̄йа̄ма, бханте кассапа, йена ан̃н̃атаро бхиккхунупассайо тенупасан̇камисса̄ма̄’’ти. ‘‘гаччха твам̣, а̄вусо а̄нанда, бахукиччо твам̣ бахукаран̣ӣйо’’ти. дутийампи кхо а̄йасма̄ а̄нандо а̄йасмантам̣ маха̄кассапам̣ етадавоча – ‘‘а̄йа̄ма, бханте кассапа, йена ан̃н̃атаро бхиккхунупассайо тенупасан̇камисса̄ма̄’’ти. ‘‘гаччха твам̣, а̄вусо а̄нанда, бахукиччо твам̣ бахукаран̣ӣйо’’ти. татийампи кхо а̄йасма̄ а̄нандо а̄йасмантам̣ маха̄кассапам̣ етадавоча – ‘‘а̄йа̄ма, бханте кассапа, йена ан̃н̃атаро бхиккхунупассайо тенупасан̇камисса̄ма̄’’ти.
атха кхо а̄йасма̄ маха̄кассапо пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа а̄йасмата̄ а̄нандена паччха̄саман̣ена йена ан̃н̃атаро бхиккхунупассайо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. атха кхо самбахула̄ бхиккхунийо йена̄йасма̄ маха̄кассапо тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ ¶ а̄йасмантам̣ маха̄кассапам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо та̄ бхиккхунийо а̄йасма̄ маха̄кассапо дхаммийа̄ катха̄йа сандассеси сама̄дапеси самуттеджеси сампахам̣сеси. атха кхо а̄йасма̄ маха̄кассапо та̄ бхиккхунийо дхаммийа̄ катха̄йа сандассетва̄ сама̄дапетва̄ самуттеджетва̄ сампахам̣сетва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми.
атха ¶ кхо тхуллатисса̄ бхиккхунӣ анаттамана̄ анаттаманава̄чам̣ ниччха̄реси – ‘‘ким̣ пана аййо маха̄кассапо, аййасса а̄нандасса ведехамунино саммукха̄ дхаммам̣ бха̄ситаббам̣ ман̃н̃ати? сеййатха̄пи на̄ма сӯчива̄н̣иджако сӯчика̄расса ¶ сантике сӯчим̣ виккетаббам̣ ман̃н̃еййа; евамева аййо маха̄кассапо аййасса а̄нандасса ведехамунино саммукха̄ дхаммам̣ бха̄ситаббам̣ ман̃н̃атӣ’’ти.
ассоси кхо а̄йасма̄ маха̄кассапо тхуллатисса̄йа бхиккхунийа̄ имам̣ ва̄чам̣ бха̄сама̄на̄йа. атха кхо а̄йасма̄ маха̄кассапо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо а̄нанда, ахам̣ сӯчива̄н̣иджако, твам̣ сӯчика̄ро; уда̄ху ахам̣ сӯчика̄ро, твам̣ сӯчива̄н̣иджако’’ти? ‘‘кхама ¶ , бханте кассапа, ба̄ло ма̄туга̄мо’’ти. ‘‘а̄гамехи твам̣, а̄вусо а̄нанда, ма̄ те сан̇гхо уттари упапариккхи’’.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, а̄вусо а̄нанда, апи ну твам̣ бхагавато саммукха̄ бхиккхусан̇гхе упанӣто – ‘ахам̣, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. а̄нандопи, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кхати вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихаратӣ’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.
‘‘ахам̣ кхо, а̄вусо, бхагавато саммукха̄ бхиккхусан̇гхе упанӣто – ‘ахам̣, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми вивиччева ка̄мехи ¶ вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. кассапопи, бхиккхаве, йа̄вадева а̄кан̇кхати вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи…пе… пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихаратӣ’ти…пе… ¶ . (наваннам̣ анупуббавиха̄расама̄паттӣнам̣ пан̃чаннан̃ча абхин̃н̃а̄нам̣ евам̣ виттха̄ро ведитаббо.)
‘‘там̣ ¶ ¶ ким̣ ман̃н̃аси, а̄вусо а̄нанда, апи ну твам̣ бхагавато саммукха̄ бхиккхусан̇гхе упанӣто – ‘ахам̣, бхиккхаве, а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихара̄ми. а̄нандопи, бхиккхаве, а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.
‘‘ахам̣ кхо, а̄вусо, бхагавато саммукха̄ бхиккхусан̇гхе упанӣто – ‘ахам̣, бхиккхаве, а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихара̄ми. кассапопи, бхиккхаве, а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’’ти.
‘‘саттаратанам̣ ва̄, а̄вусо, на̄гам̣ ад̣д̣хат̣т̣хамаратанам̣ ва̄ та̄лапаттика̄йа чха̄детаббам̣ ман̃н̃еййа, йо ме чха абхин̃н̃а̄ чха̄детаббам̣ ман̃н̃еййа̄’’ти.
чавиттха ча пана тхуллатисса̄ бхиккхунӣ брахмачарийамха̄ти. дасамам̣.
11. чӣварасуттам̣
154. екам̣ ¶ ¶ самайам̣ а̄йасма̄ маха̄кассапо ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ а̄нандо даккхин̣агирисмим̣ ча̄рикам̣ чарати махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣.
тена кхо пана самайена а̄йасмато а̄нандасса тим̣саматта̄ саддхивиха̄рино бхиккхӯ сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ватта̄ бхаванти йебхуййена кума̄рабхӯта̄. атха ¶ кхо а̄йасма̄ а̄нандо даккхин̣агирисмим̣ йатха̄бхирантам̣ ча̄рикам̣ чаритва̄ йена ра̄джагахам̣ вел̣уванам̣ каландаканива̄по йена̄йасма̄ маха̄кассапо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄кассапам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ а̄йасма̄ маха̄кассапо ¶ етадавоча – ‘‘кати ну кхо, а̄вусо а̄нанда, аттхавасе пат̣ичча бхагавата̄ кулесу тикабходжанам̣ пан̃н̃атта’’нти?
‘‘тайо кхо, бханте кассапа, аттхавасе пат̣ичча бхагавата̄ кулесу тикабходжанам̣ пан̃н̃аттам̣ – думман̇кӯнам̣ пуггала̄нам̣ ниггаха̄йа песала̄нам̣ бхиккхӯнам̣ пха̄сувиха̄ра̄йа, ма̄ па̄пиччха̄ паккхам̣ нисса̄йа сан̇гхам̣ бхиндеййум̣ [винайапит̣аке чӯл̣авагге сам̣гхабхедакаккхандхаке ваджирабуддхийам̣ ан̃н̃атха̄ самбандхо дассито], кула̄нуддайата̄йа ча. име кхо, бханте кассапа, тайо аттхавасе пат̣ичча бхагавата̄ кулесу тикабходжанам̣ пан̃н̃атта’’нти.
‘‘атха кин̃чарахи твам̣, а̄вусо а̄нанда, имехи навехи бхиккхӯхи индрийесу агуттадва̄рехи бходжане аматтан̃н̃ӯхи джа̄гарийам̣ анануйуттехи саддхим̣ ча̄рикам̣ чараси? сассагха̄там̣ ман̃н̃е чараси, кулӯпагха̄там̣ ман̃н̃е чараси. олуджджати [уллуджджати (сӣ. ат̣т̣хакатха̄су ча)] кхо те, а̄вусо а̄нанда, париса̄; палуджджанти кхо ¶ те, а̄вусо, наваппа̄йа̄. на ва̄йам̣ кума̄рако маттаман̃н̃а̄сӣ’’ти.
‘‘апи ме, бханте кассапа, сирасмим̣ палита̄ни джа̄та̄ни. атха ча пана майам̣ аджджа̄пи а̄йасмато маха̄кассапасса кума̄ракава̄да̄ на мучча̄ма̄’’ти. ‘‘татха̄ ¶ хи пана твам̣, а̄вусо а̄нанда, имехи навехи бхиккхӯхи индрийесу агуттадва̄рехи бходжане аматтан̃н̃ӯхи джа̄гарийам̣ анануйуттехи саддхим̣ ча̄рикам̣ чараси, сассагха̄там̣ ман̃н̃е чараси, кулӯпагха̄там̣ ман̃н̃е чараси. олуджджати ¶ кхо те, а̄вусо а̄нанда, париса̄; палуджджанти кхо те, а̄вусо, наваппа̄йа̄. [палуджджати кхо те а̄вусо а̄нанда париса̄ (ка. сӣ.)] на ва̄йам̣ кума̄рако маттаман̃н̃а̄сӣ’’ти.
ассоси кхо тхуллананда̄ бхиккхунӣ – ‘‘аййена кира маха̄кассапена аййо а̄нандо ведехамуни кума̄ракава̄дена апаса̄дито’’ти.
атха кхо тхуллананда̄ бхиккхунӣ анаттамана̄ анаттаманава̄чам̣ ниччха̄реси – ‘‘ким̣ пана аййо маха̄кассапо ан̃н̃атиттхийапуббо сама̄но аййам̣ а̄нандам̣ ведехамуним̣ кума̄ракава̄дена апаса̄детаббам̣ ман̃н̃атӣ’’ти! ассоси кхо а̄йасма̄ маха̄кассапо тхуллананда̄йа бхиккхунийа̄ имам̣ ва̄чам̣ бха̄сама̄на̄йа.
атха ¶ кхо а̄йасма̄ маха̄кассапо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча – ‘‘таггха̄вусо а̄нанда, тхуллананда̄йа бхиккхунийа̄ сахаса̄ аппат̣исан̇кха̄ ва̄ча̄ бха̄сита̄. йатва̄хам̣, а̄вусо, кесамассум̣ оха̄ретва̄ ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито, на̄бхиджа̄на̄ми ан̃н̃ам̣ саттха̄рам̣ уддисита̄ [уддиситум̣ (сӣ. пӣ. ка.)], ан̃н̃атра тена бхагавата̄ арахата̄ ¶ самма̄самбуддхена. пуббе ме, а̄вусо, ага̄рикабхӯтасса сато етадахоси – ‘самба̄дхо гхара̄ва̄со раджа̄патхо [раджопатхо (сӣ.)], аббхока̄со паббаджджа̄. найидам̣ сукарам̣ ага̄рам̣ аджджха̄васата̄ екантапарипун̣н̣ам̣ екантапарисуддхам̣ сан̇кхаликхитам̣ брахмачарийам̣ чаритум̣. йам̣нӯна̄хам̣ кесамассум̣ оха̄ретва̄ ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджеййа’нти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, апарена самайена пат̣апилотика̄нам̣ ¶ сан̇гха̄т̣им̣ ка̄ретва̄ [каритва̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] йе локе араханто те уддисса кесамассум̣ оха̄ретва̄ ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджим̣.
со евам̣ паббаджито сама̄но аддха̄намаггаппат̣ипанно аддасам̣ бхагавантам̣ антара̄ ча ра̄джагахам̣ антара̄ ча на̄л̣андам̣ бахупутте четийе нисиннам̣. дисва̄на ме етадахоси – ‘саттха̄ран̃ча вата̄хам̣ пассеййам̣, бхагавантамева пассеййам̣; сугатан̃ча вата̄хам̣ пассеййам̣, бхагавантамева пассеййам̣; самма̄самбуддхан̃ча вата̄хам̣ пассеййам̣; бхагавантамева пассеййа’нти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, таттхева бхагавато па̄десу сираса̄ нипатитва̄ бхагавантам̣ етадавочам̣ – ‘саттха̄ ме, бханте, бхагава̄, са̄вакохамасми; саттха̄ ме, бханте, бхагава̄, са̄вакохамасмӣ’ти ¶ . евам̣ вутте мам̣, а̄вусо, бхагава̄ етадавоча – ‘йо кхо, кассапа, евам̣ саббачетаса̄ саманна̄гатам̣ са̄вакам̣ аджа̄нан̃н̃ева вадеййа джа̄на̄мӣти, апассан̃н̃ева вадеййа пасса̄мӣти, муддха̄пи тасса випатеййа. ахам̣ кхо пана, кассапа, джа̄нан̃н̃ева вада̄ми джа̄на̄мӣти, пассан̃н̃ева ¶ вада̄ми пасса̄мӣ’ти.
тасма̄тиха те, кассапа, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘тиббам̣ ме хироттаппам̣ паччупат̣т̣хитам̣ бхависсати тхересу навесу маджджхимесӯ’ти. еван̃хи те, кассапа, сиккхитаббам̣.
тасма̄тиха те, кассапа, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘йам̣ кин̃чи дхаммам̣ сун̣исса̄ми кусалӯпасам̣хитам̣ саббам̣ там̣ ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси каритва̄ саббачетаса̄ саманна̄харитва̄ охитасото дхаммам̣ сун̣исса̄мӣ’ти. еван̃хи те, кассапа, сиккхитаббам̣.
тасма̄тиха ¶ те, кассапа, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘са̄тасахагата̄ ча ме ка̄йагата̄сати на виджахиссатӣ’ти. еван̃хи те, кассапа, сиккхитаббанти.
‘‘атха кхо мам̣, а̄вусо, бхагава̄ имина̄ ова̄дена овадитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми. сатта̄хамева ¶ кхва̄хам̣, а̄вусо, саран̣о [са̄н̣о (сӣ.)] рат̣т̣хапин̣д̣ам̣ бхун̃джим̣’’. ат̣т̣хамийа̄ ан̃н̃а̄ удапа̄ди.
‘‘атха кхо, а̄вусо, бхагава̄ магга̄ оккамма йена ан̃н̃атарам̣ руккхамӯлам̣ тенупасан̇ками. атха кхва̄хам̣, а̄вусо, пат̣апилотика̄нам̣ сан̇гха̄т̣им̣ чатуггун̣ам̣ пан̃н̃апетва̄ бхагавантам̣ етадавочам̣ – ‘идха, бханте, бхагава̄ нисӣдату, йам̣ мамасса дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа̄’ти. нисӣди кхо, а̄вусо, бхагава̄ пан̃н̃атте а̄сане. нисаджджа кхо мам̣, а̄вусо, бхагава̄ етадавоча – ‘мудука̄ кхо тйа̄йам̣, кассапа, пат̣апилотика̄нам̣ сан̇гха̄т̣ӣ’ти. ‘пат̣игган̣ха̄ту ме, бханте, бхагава̄ пат̣апилотика̄нам̣ сан̇гха̄т̣им̣ анукампам̣ упа̄да̄йа̄’ти. ‘дха̄рессаси пана ме твам̣, кассапа, са̄н̣а̄ни пам̣сукӯла̄ни ниббасана̄нӣ’ти. ‘дха̄ресса̄махам̣, бханте, бхагавато са̄н̣а̄ни пам̣сукӯла̄ни ниббасана̄нӣ’ти. ‘‘со ¶ кхва̄хам̣, а̄вусо, пат̣апилотика̄нам̣ сан̇гха̄т̣им̣ бхагавато па̄да̄сим̣. ахам̣ пана бхагавато са̄н̣а̄ни пам̣сукӯла̄ни ниббасана̄ни пат̣ипаджджим̣’’.
‘‘йан̃хи там̣, а̄вусо, самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘бхагавато путто орасо мукхато джа̄то дхаммаджо дхамманиммито дхаммада̄йа̄до, пат̣иггахита̄ни ¶ [пат̣иггахета̄ (сӣ.)] са̄н̣а̄ни пам̣сукӯла̄ни ниббасана̄нӣ’ти, мамам̣ там̣ самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘бхагавато путто орасо мукхато джа̄то дхаммаджо дхамманиммито дхаммада̄йа̄до, пат̣иггахита̄ни са̄н̣а̄ни пам̣сукӯла̄ни ниббасана̄нӣ’’’ти.
‘‘ахам̣ кхо, а̄вусо, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ ¶ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. ахам̣ кхо, а̄вусо, йа̄ваде а̄кан̇кха̄ми…пе… (наваннам̣ анупуббавиха̄расама̄паттинам̣ пан̃чаннан̃ча абхин̃н̃а̄нам̣ евам̣ виттха̄ро ведитаббо) ¶ .
‘‘ахам̣ кхо, а̄вусо, а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихара̄ми; саттаратанам̣ ва̄, а̄вусо, на̄гам̣ ад̣д̣хат̣т̣хамаратанам̣ ва̄ та̄лапаттика̄йа чха̄детаббам̣ ман̃н̃еййа, йо ме чха абхин̃н̃а̄ чха̄детаббам̣ ман̃н̃еййа̄’’ти.
чавиттха ча пана тхуллананда̄ бхиккхунӣ брахмачарийамха̄ти. ека̄дасамам̣.
12. парам̣маран̣асуттам̣
155. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча маха̄кассапо а̄йасма̄ ча са̄рипутто ¶ ба̄ра̄н̣асийам̣ вихаранти исипатане мигада̄йе. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ маха̄кассапо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ маха̄кассапена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ маха̄кассапам̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо кассапа, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, а̄вусо, бхагавата̄ – ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ пана̄вусо, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘евампи кхо, а̄вусо, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ ¶ ну кхо, а̄вусо, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, а̄вусо, бхагавата̄ – ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ пана̄вусо, нева хоти, на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘евампи кхо, а̄вусо, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – ‘нева хоти на на хоти татха̄гато ¶ парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘касма̄ четам̣, а̄вусо ¶ , абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти? ‘‘на хетам̣, а̄вусо, аттхасам̣хитам̣ на̄дибрахмачарийакам̣ на ниббида̄йа на вира̄га̄йа на ниродха̄йа на упасама̄йа на абхин̃н̃а̄йа на самбодха̄йа на нибба̄на̄йа сам̣ваттати. тасма̄ там̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти.
‘‘атха кин̃чараха̄вусо, бйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти? ‘‘идам̣ ‘дуккха’нти кхо ¶ , а̄вусо, бйа̄катам̣ бхагавата̄; айам̣ ‘дуккхасамудайо’ти бйа̄катам̣ бхагавата̄; айам̣ ‘дуккханиродхо’ти бйа̄катам̣ бхагавата̄; айам̣ ‘дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти бйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти. ‘‘касма̄ четам̣, а̄вусо, бйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти? ‘‘етан̃хи, а̄вусо, аттхасам̣хитам̣ етам̣ а̄дибрахмачарийакам̣ етам̣ ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати. тасма̄ там̣ бйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти. два̄дасамам̣.
13. саддхаммаппатирӯпакасуттам̣
156. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ маха̄кассапо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ ¶ нисинно кхо а̄йасма̄ маха̄кассапо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, бханте, хету ко паччайо, йена пуббе аппатара̄ни чева сиккха̄пада̄ни ахесум̣ бахутара̄ ча бхиккхӯ ан̃н̃а̄йа сан̣т̣хахим̣су? ко пана, бханте, хету ко паччайо, йенетарахи бахутара̄ни чева сиккха̄пада̄ни аппатара̄ ча бхиккхӯ ан̃н̃а̄йа сан̣т̣хахантӣ’’ти? ‘‘еван̃четам̣, кассапа, хоти саттесу ха̄йама̄несу саддхамме антарадха̄йама̄не, бахутара̄ни чева сиккха̄пада̄ни хонти аппатара̄ ча бхиккхӯ ан̃н̃а̄йа сан̣т̣хаханти. на та̄ва, кассапа, саддхаммасса антарадха̄нам̣ хоти йа̄ва на саддхаммаппатирӯпакам̣ локе уппаджджати. йато ча кхо, кассапа, саддхаммаппатирӯпакам̣ локе уппаджджати, атха саддхаммасса антарадха̄нам̣ хоти’’.
‘‘сеййатха̄пи, кассапа, на та̄ва джа̄тарӯпасса антарадха̄нам̣ ¶ хоти йа̄ва на джа̄тарӯпаппатирӯпакам̣ локе уппаджджати. йато ча кхо, кассапа, джа̄тарӯпаппатирӯпакам̣ локе уппаджджати, атха джа̄тарӯпасса антарадха̄нам̣ хоти. евамева кхо, кассапа, на та̄ва саддхаммасса антарадха̄нам̣ хоти йа̄ва ¶ ¶ на саддхаммаппатирӯпакам̣ локе уппаджджати. йато ча кхо, кассапа, саддхаммаппатирӯпакам̣ локе уппаджджати, атха саддхаммасса антарадха̄нам̣ хоти.
‘‘на кхо, кассапа, патхавӣдха̄ту саддхаммам̣ антарадха̄пети, на а̄подха̄ту саддхаммам̣ антарадха̄пети, на теджодха̄ту саддхаммам̣ антарадха̄пети, на ва̄йодха̄ту саддхаммам̣ антарадха̄пети; атха кхо идхева те уппаджджанти могхапуриса̄ йе имам̣ саддхаммам̣ антарадха̄пенти. сеййатха̄пи, кассапа, на̄ва̄ а̄дикенева опилавати; на кхо, кассапа, евам̣ саддхаммасса антарадха̄нам̣ хоти.
‘‘пан̃ча кхоме, кассапа, оккаманийа̄ дхамма̄ саддхаммасса саммоса̄йа антарадха̄на̄йа сам̣ваттанти. катаме пан̃ча? идха, кассапа, бхиккхӯ бхиккхунийо упа̄сака̄ упа̄сика̄йо саттхари ага̄рава̄ вихаранти аппатисса̄, дхамме ага̄рава̄ вихаранти аппатисса̄, сан̇гхе ага̄рава̄ вихаранти аппатисса̄, сиккха̄йа ¶ ага̄рава̄ вихаранти аппатисса̄, сама̄дхисмим̣ ага̄рава̄ вихаранти аппатисса̄ – име кхо, кассапа, пан̃ча оккаманийа̄ дхамма̄ саддхаммасса саммоса̄йа антарадха̄на̄йа сам̣ваттанти.
‘‘пан̃ча кхоме, кассапа, дхамма̄ саддхаммасса т̣хитийа̄ асаммоса̄йа ¶ анантарадха̄на̄йа сам̣ваттанти. катаме пан̃ча? идха, кассапа, бхиккхӯ бхиккхунийо упа̄сака̄ упа̄сика̄йо саттхари сага̄рава̄ вихаранти саппатисса̄, дхамме сага̄рава̄ вихаранти саппатисса̄, сан̇гхе сага̄рава̄ вихаранти саппатисса̄, сиккха̄йа сага̄рава̄ вихаранти саппатисса̄, сама̄дхисмим̣ сага̄рава̄ вихаранти саппатисса̄ – име кхо, кассапа, пан̃ча дхамма̄ саддхаммасса т̣хитийа̄ асаммоса̄йа анантарадха̄на̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. терасамам̣.
кассапасам̣йуттам̣ саматтам̣.
тассудда̄нам̣ –
сантут̣т̣хан̃ча аноттаппӣ, чандӯпамам̣ кулӯпакам̣;
джин̣н̣ам̣ тайо ча ова̄да̄, джха̄на̄бхин̃н̃а̄ упассайам̣;
чӣварам̣ парам̣маран̣ам̣, саддхаммаппатирӯпаканти.
6. ла̄бхасакка̄расам̣йуттам̣
1. пат̣хамавагго
1. да̄рун̣асуттам̣
157. евам̣ ¶ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ ¶ етадавоча –
‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко кат̣уко пхарусо антара̄йико ануттарасса йогаккхемасса адхигама̄йа. тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘уппаннам̣ ла̄бхасакка̄расилокам̣ паджахисса̄ма, на ча но уппанно ла̄бхасакка̄расилоко читтам̣ парийа̄да̄йа т̣хассатӣ’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. пат̣хамам̣.
2. бал̣исасуттам̣
158. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко кат̣уко пхарусо антара̄йико ануттарасса йогаккхемасса адхигама̄йа. сеййатха̄пи, бхиккхаве, ба̄л̣исико а̄мисагатам̣ бал̣исам̣ гамбхӣре удакарахаде паккхипеййа. таменам̣ ан̃н̃атаро а̄мисачаккху маччхо гилеййа. еван̃хи со, бхиккхаве, маччхо гилабал̣исо ба̄л̣исикасса анайам̣ а̄панно бйасанам̣ а̄панно йатха̄ка̄макаран̣ӣйо ба̄л̣исикасса’’.
‘‘ба̄л̣исикоти кхо, бхиккхаве, ма̄рассетам̣ па̄пимато адхивачанам̣. бал̣исанти кхо, бхиккхаве ¶ , ла̄бхасакка̄расилокассетам̣ адхивачанам̣. йо хи кочи ¶ , бхиккхаве, бхиккху уппаннам̣ ла̄бхасакка̄расилокам̣ асса̄дети ника̄мети, айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху гилабал̣исо ма̄расса анайам̣ а̄панно бйасанам̣ а̄панно йатха̄ка̄макаран̣ӣйо па̄пимато. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве ¶ , ла̄бхасакка̄расилоко кат̣уко пхарусо антара̄йико ануттарасса йогаккхемасса адхигама̄йа. тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘уппаннам̣ ла̄бхасакка̄расилокам̣ паджахисса̄ма, на ча но уппанно ла̄бхасакка̄расилоко читтам̣ парийа̄да̄йа т̣хассатӣ’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. дутийам̣.
3. куммасуттам̣
159. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о ¶ , бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… адхигама̄йа. бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, ан̃н̃атарасмим̣ удакарахаде маха̄куммакулам̣ чиранива̄си ахоси. атха кхо, бхиккхаве, ан̃н̃атаро куммо ан̃н̃атарам̣ куммам̣ етадавоча – ‘ма̄ кхо твам̣, та̄та кумма, етам̣ падесам̣ агама̄сӣ’ти. агама̄си кхо, бхиккхаве, со куммо там̣ падесам̣. таменам̣ луддо папата̄йа виджджхи. атха кхо, бхиккхаве, со куммо йена со куммо тенупасан̇ками. аддаса̄ кхо, бхиккхаве, со куммо там̣ куммам̣ дӯратова а̄гаччхантам̣. дисва̄на там̣ куммам̣ етадавоча – ‘каччи твам̣, та̄та кумма, на там̣ падесам̣ агама̄сӣ’ти? ‘агама̄сим̣ кхва̄хам̣, та̄та кумма, там̣ падеса’нти. ‘каччи ¶ пана̄си, та̄та кумма, аккхато анупахато’ти? ‘аккхато кхомхи, та̄та кумма, анупахато, аттхи ча ме идам̣ суттакам̣ пит̣т̣хито пит̣т̣хито анубандха’нти. ‘таггхаси, та̄та кумма, кхато, таггха упахато. етена хи те, та̄та кумма, суттакена питаро ча пита̄маха̄ ча анайам̣ а̄панна̄ бйасанам̣ а̄панна̄. гаччха да̄ни твам̣, та̄та кумма, на да̄ни твам̣ амха̄ка’’’нти.
‘‘луддоти кхо, бхиккхаве, ма̄рассетам̣ па̄пимато адхивачанам̣. папата̄ти кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилокассетам̣ адхивачанам̣. суттаканти кхо, бхиккхаве, нандира̄гассетам̣ адхивачанам̣. йо хи кочи, бхиккхаве, бхиккху уппаннам̣ ла̄бхасакка̄расилокам̣ асса̄дети ника̄мети – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху гиддхо папата̄йа [бхиккху папата̄йа (сйа̄. кам̣.), бхиккху виддхо папата̄йа (?)] анайам̣ а̄панно бйасанам̣ а̄панно йатха̄ка̄макаран̣ӣйо ¶ па̄пимато. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи ¶ во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. татийам̣.
4. дӣгхаломикасуттам̣
160. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… адхигама̄йа. сеййатха̄пи, бхиккхаве, дӣгхаломика̄ ел̣ака̄ кан̣т̣акагаханам̣ пависеййа. са̄ татра татра саджджеййа, татра татра гайхеййа [гаччхеййа (сӣ.), ган̣хеййа (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)], татра татра баджджхеййа, татра татра анайабйасанам̣ а̄паджджеййа. ‘евамева кхо, бхиккхаве, идхекаччо бхиккху ла̄бхасакка̄расилокена абхибхӯто парийа̄дин̣н̣ачитто пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ ¶ пин̣д̣а̄йа пависати. со татра татра саджджати, татра татра гайхати, татра татра баджджхати, татра татра анайабйасанам̣ а̄паджджати. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’’нти. чатуттхам̣.
5. мӣл̣хакасуттам̣
161. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… адхигама̄йа. сеййатха̄пи, бхиккхаве, мӣл̣хака̄ гӯтха̄дӣ гӯтхапӯра̄ пун̣н̣а̄ гӯтхасса. пурато часса маха̄гӯтхапун̃джо. са̄ тена ан̃н̃а̄ мӣл̣хака̄ атиман̃н̃еййа – ‘ахамхи гӯтха̄дӣ гӯтхапӯра̄ пун̣н̣а̄ гӯтхасса, пурато ча мйа̄йам̣ маха̄гӯтхапун̃джо’ти. евамева ¶ кхо, бхиккхаве, идхекаччо бхиккху ла̄бхасакка̄расилокена абхибхӯто парийа̄дин̣н̣ачитто пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа пависати. со таттха бхутта̄вӣ ча хоти йа̄вадаттхо, нимантито ча сва̄тана̄йа, пин̣д̣апа̄то часса пӯро. со а̄ра̄мам̣ гантва̄ бхиккхуган̣асса маджджхе викаттхати – ‘бхутта̄вӣ чамхи йа̄вадаттхо, нимантито чамхи сва̄тана̄йа, пин̣д̣апа̄то ча мйа̄йам̣ пӯро, ла̄бхӣ чамхи чӣвара-пин̣д̣апа̄та-сена̄сана-гила̄наппаччайа-бхесаджджапариккха̄ра̄нам̣, име панан̃н̃е бхиккхӯ аппапун̃н̃а̄ аппесаккха̄ на ла̄бхино чӣвара-пин̣д̣апа̄тасена̄сана-гила̄наппаччайа-бхесаджджа-париккха̄ра̄на’нти. со тена ла̄бхасакка̄расилокена абхибхӯто парийа̄дин̣н̣ачитто ан̃н̃е песале бхиккхӯ атиман̃н̃ати. тан̃хи тасса, бхиккхаве ¶ , могхапурисасса ¶ хоти дӣгхараттам̣ ахита̄йа дуккха̄йа. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. пан̃чамам̣.
6. асанисуттам̣
162. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… адхигама̄йа. [упари татийавагге татийачатуттхасуттесу ‘‘ма̄ ча кхо твам̣ та̄та секхам̣… анупа̄пун̣а̄тӯ’’ти а̄гатам̣. тена найена идха̄пи аттхо гахетаббо. еттха хи ким̣ саддена пат̣иккхепаттхопи сакка̄ н̃а̄тум̣, йатха̄ ‘‘сайам̣ абхин̃н̃а̄йа камуддисеййа’’нти. тасма̄ кам̣… а̄гаччхатӯти еттха камапи… ма̄ а̄гаччхатӯти ча, кам̣ секхам̣… анупа̄пун̣а̄тӯти еттха камапи секхам̣… ма̄ па̄пун̣а̄тӯти ча аттхо ведитаббо. ат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄су ча айамеваттхо н̃а̄пито] кам̣, бхиккхаве, асанивичаккам̣ а̄гаччхату [упари татийавагге тарийачатуттхасуттесу ‘‘ма̄ ча кхо твам̣ та̄та секхам̣… анупа̄пун̣а̄тӯ’’ти а̄гатам̣. тена найена идха̄пи аттхо гахетаббо. еттха хи ким̣ саддена пат̣иккхепаттхопи сакка̄ н̃а̄тум̣, йатха̄ ‘‘сайам̣ абхин̃н̃а̄йа камуддисеййа’’нти. тасма̄ кам̣… а̄гаччхатӯти еттха камапи… ма̄ а̄гаччхатӯтича, там̣ секхам̣… анупа̄пун̣а̄тӯти еттха камапи секхам̣… ма̄ па̄пун̣а̄тӯти ча аттхо ведитаббо. ат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄су ча айамеваттхо н̃а̄пито], секхам̣ [асанивичаккам̣, там̣ секхам̣ (пӣ. ка.), асанивичаккам̣, секхам̣ (сйа̄. кам̣.), асанивичаккам̣ а̄гаччхату, кам̣ секхам̣ (?)] аппаттама̄насам̣ ла̄бхасакка̄расилоко анупа̄пун̣а̄ту’’ [анупа̄пун̣а̄ти (пӣ. ка.)].
‘‘асанивичакканти кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилокассетам̣ адхивачанам̣. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. чхат̣т̣хам̣.
7. диддхасуттам̣
163. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о ¶ , бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… адхигама̄йа. кам̣, бхиккхаве, диддхагатена висаллена саллена [дит̣т̣хигатена висаллена (ка. сӣ.), дит̣т̣хигатена саллена (сйа̄. кам̣.), дит̣т̣хигатена висаллена саллена (ка.), дит̣т̣хагатена висаллена саллена (пӣ.)] виджджхату, секхам̣ [виджджхату, там̣ секхам̣ (сӣ.), виджджхати, там̣ секхам̣ (пӣ. ка.)] аппаттама̄насам̣ ла̄бхасакка̄расилоко анупа̄пун̣а̄ту’’ [анупа̄пун̣а̄ти (пӣ. ка.)].
‘‘салланти кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилокассетам̣ адхивачанам̣. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. саттамам̣.
8. син̇га̄ласуттам̣
164. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… адхигама̄йа. ассуттха но тумхе, бхиккхаве, раттийа̄ паччӯсасамайам̣ ¶ джарасин̇га̄ласса [син̇га̄ласса (ка.), джарасига̄ласса (сӣ. сйа̄. кам̣.)] вассама̄насса̄’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘есо кхо, бхиккхаве, джарасин̇га̄ло уккан̣д̣акена ¶ [уккан̣д̣акена (сӣ.), уккан̣н̣акена (сйа̄. кам̣. пӣ.)] на̄ма рогаджа̄тена пхут̣т̣хо нева билагато рамати, на руккхамӯлагато рамати, на аджджхока̄сагато рамати; йена ¶ йена гаччхати, йаттха йаттха тит̣т̣хати, йаттха йаттха нисӣдати, йаттха йаттха нипаджджати; таттха таттха анайабйасанам̣ а̄паджджати. евамева кхо, бхиккхаве, идхекаччо бхиккху ла̄бхасакка̄расилокена абхибхӯто парийа̄дин̣н̣ачитто нева сун̃н̃а̄га̄рагато рамати, на руккхамӯлагато рамати, на аджджхока̄сагато рамати; йена йена гаччхати, йаттха йаттха тит̣т̣хати, йаттха йаттха нисӣдати, йаттха йаттха нипаджджати; таттха таттха анайабйасанам̣ а̄паджджати. евам̣ ¶ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. верамбхасуттам̣
165. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… адхигама̄йа. упари, бхиккхаве, а̄ка̄се верамбха̄ [верамба̄ (сӣ. пӣ.)] на̄ма ва̄та̄ ва̄йанти. таттха йо паккхӣ гаччхати таменам̣ верамбха̄ ва̄та̄ кхипанти. тасса верамбхава̄таккхиттасса ан̃н̃енева па̄да̄ гаччханти, ан̃н̃ена паккха̄ гаччханти, ан̃н̃ена сӣсам̣ гаччхати, ан̃н̃ена ка̄йо гаччхати. евамева кхо, бхиккхаве, идхекаччо бхиккху ла̄бхасакка̄расилокена абхибхӯто парийа̄дин̣н̣ачитто пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа пависати араккхитенева ка̄йена араккхита̄йа ва̄ча̄йа араккхитена читтена, анупат̣т̣хита̄йа сатийа̄, асам̣вутехи индрийехи. со таттха ¶ пассати ма̄туга̄мам̣ дунниваттхам̣ ва̄ дуппа̄рутам̣ ва̄. тасса ма̄туга̄мам̣ дисва̄ дунниваттхам̣ ва̄ дуппа̄рутам̣ ва̄ ра̄го читтам̣ ануддхам̣сети. со ра̄га̄нуддхам̣ситена читтена сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ваттати. тасса ан̃н̃е чӣварам̣ харанти, ан̃н̃е паттам̣ харанти, ан̃н̃е нисӣданам̣ харанти, ан̃н̃е сӯчигхарам̣ харанти, верамбхава̄таккхиттассева сакун̣асса. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. навамам̣.
10. сага̄тхакасуттам̣
166. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… адхигама̄йа. идха̄хам̣, бхиккхаве, екаччам̣ пуггалам̣ пасса̄ми сакка̄рена ¶ абхибхӯтам̣ парийа̄дин̣н̣ачиттам̣, ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упапаннам̣. идха пана̄хам̣, бхиккхаве ¶ , екаччам̣ пуггалам̣ пасса̄ми асакка̄рена абхибхӯтам̣ парийа̄дин̣н̣ачиттам̣, ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упапаннам̣. идха пана̄хам̣, бхиккхаве, екаччам̣ пуггалам̣ пасса̄ми сакка̄рена ча асакка̄рена ча тадубхайена абхибхӯтам̣ парийа̄дин̣н̣ачиттам̣, ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упапаннам̣. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти.
идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –
‘‘йасса ¶ саккарийама̄насса, асакка̄рена чӯбхайам̣;
сама̄дхи на викампати, аппама̄н̣авиха̄рино [аппама̄давиха̄рино (пӣ. ка.) аппама̄н̣оти хеттха пхаласама̄дхи, на сати].
‘‘там̣ джха̄йинам̣ са̄татикам̣, сукхумам̣ дит̣т̣хивипассакам̣;
упа̄да̄наккхайа̄ра̄мам̣, а̄ху саппурисо итӣ’’ти. дасамам̣;
пат̣хамо вагго.
тассудда̄нам̣ –
да̄рун̣о бал̣исам̣ куммам̣, дӣгхаломи ча мӣл̣хакам̣;
асани диддхам̣ син̇га̄лам̣, верамбхена сага̄тхаканти.
2. дутийавагго
1. суван̣н̣апа̄тисуттам̣
167. са̄ваттхийам̣ ¶ ¶ ¶ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… адхигама̄йа. идха̄хам̣, бхиккхаве, екаччам̣ пуггалам̣ евам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ми – ‘на ча̄йама̄йасма̄ ¶ суван̣н̣апа̄тийа̄пи рӯпийачун̣н̣апарипӯра̄йа хету сампаджа̄намуса̄ бха̄сеййа̄’ти. таменам̣ пасса̄ми апарена самайена ла̄бхасакка̄расилокена абхибхӯтам̣ парийа̄дин̣н̣ачиттам̣ сампаджа̄намуса̄ бха̄сантам̣. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. пат̣хамам̣.
2. рӯпийапа̄тисуттам̣
168. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… идха̄хам̣, бхиккхаве, екаччам̣ пуггалам̣ евам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ми – ‘на ча̄йама̄йасма̄ рӯпийапа̄тийа̄пи суван̣н̣ачун̣н̣апарипӯра̄йа хету сампаджа̄намуса̄ бха̄сеййа̄’ти. таменам̣ пасса̄ми апарена самайена ла̄бхасакка̄расилокена абхибхӯтам̣ парийа̄дин̣н̣ачиттам̣ сампаджа̄намуса̄ бха̄сантам̣. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. дутийам̣.
3-10. суван̣н̣аниккхасутта̄диат̣т̣хакам̣
169. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘идха̄хам̣ ¶ , бхиккхаве, екаччам̣ пуггалам̣ евам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ми – ‘на ча̄йама̄йасма̄ суван̣н̣аниккхасса̄пи ¶ хету…пе… суван̣н̣аниккхасатасса̄пи хету… син̇гӣниккхасса̄пи хету… син̇гӣниккхасатасса̄пи хету… патхавийа̄пи джа̄тарӯпапарипӯра̄йа хету… а̄мисакин̃чиккхахетупи… джӣвитахетупи… джанападакалйа̄н̣ийа̄пи хету сампаджа̄намуса̄ бха̄сеййа̄’ти. таменам̣ пасса̄ми апарена самайена ла̄бхасакка̄расилокена абхибхӯтам̣ парийа̄дин̣н̣ачиттам̣ сампаджа̄намуса̄ бха̄сантам̣. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. дасамам̣.
дутийо вагго.
тассудда̄нам̣ –
две ¶ ¶ па̄ти две суван̣н̣а̄ ча, син̇гӣхи апаре дуве;
патхавӣ кин̃чиккхаджӣвитам̣, джанападакалйа̄н̣ийа̄ даса̄ти.
3. татийавагго
1. ма̄туга̄масуттам̣
170. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… на ¶ тасса, бхиккхаве, ма̄туга̄мо еко екасса читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хати йасса ла̄бхасакка̄расилоко читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хати. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко …пе… еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. пат̣хамам̣.
2. калйа̄н̣ӣсуттам̣
171. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… на тасса, бхиккхаве, джанападакалйа̄н̣ӣ ека̄ екасса читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хати йасса ла̄бхасакка̄расилоко читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хати. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. дутийам̣.
3. екапуттакасуттам̣
172. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… саддха̄, бхиккхаве, упа̄сика̄ екапуттакам̣ пийам̣ мана̄пам̣ евам̣ самма̄ а̄йа̄чама̄на̄ а̄йа̄чеййа – ‘та̄дисо, та̄та, бхава̄хи йа̄дисо читто ча гахапати хаттхако ча а̄л̣авако’ти. еса̄, бхиккхаве ¶ , тула̄ етам̣ пама̄н̣ам̣ мама са̄вака̄нам̣ упа̄сака̄нам̣, йадидам̣ читто ¶ ча гахапати хаттхако ча а̄л̣авако. саче кхо твам̣, та̄та, ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджаси; та̄дисо, та̄та, бхава̄хи йа̄диса̄ са̄рипуттамоггалла̄на̄ти. еса̄, бхиккхаве, тула̄ етам̣ пама̄н̣ам̣ мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣, йадидам̣ са̄рипуттамоггала̄на̄ ¶ . ма̄ ча кхо твам̣, та̄та, секхам̣ аппаттама̄насам̣ ла̄бхасакка̄расилоко анупа̄пун̣а̄тӯти. тан̃че, бхиккхаве, бхиккхум̣ ¶ секхам̣ аппаттама̄насам̣ ла̄бхасакка̄расилоко анупа̄пун̣а̄ти, со тасса хоти антара̄йа̄йа. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. татийам̣.
4. екадхӣтусуттам̣
173. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… саддха̄ бхиккхаве упа̄сика̄ екам̣ дхӣтарам̣ пийам̣ мана̄пам̣ евам̣ самма̄ а̄йа̄чама̄на̄ а̄йа̄чеййа – ‘та̄диса̄, аййе, бхава̄хи йа̄диса̄ кхуджджуттара̄ ча упа̄сика̄ вел̣укан̣д̣акийа̄ [вел̣укан̣д̣акӣ (сӣ. чхаккан̇гуттарепи)] ча нандама̄та̄’ти. еса̄, бхиккхаве, тула̄ етам̣ пама̄н̣ам̣ мама са̄вика̄нам̣ упа̄сика̄нам̣, йадидам̣ кхуджджуттара̄ ча упа̄сика̄ вел̣укан̣д̣акийа̄ ча нандама̄та̄. саче кхо твам̣, аййе, ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджаси; та̄диса̄, аййе, бхава̄хи йа̄диса̄ кхема̄ ча бхиккхунӣ уппалаван̣н̣а̄ ча̄ти. еса̄, бхиккхаве, тула̄ етам̣ пама̄н̣ам̣ мама са̄вика̄нам̣ бхиккхунӣнам̣, йадидам̣ кхема̄ ¶ ча бхиккхунӣ уппалаван̣н̣а̄ ча. ма̄ ча кхо твам̣, аййе, секхам̣ аппаттама̄насам̣ ла̄бхасакка̄расилоко анупа̄пун̣а̄тӯти. там̣ че, бхиккхаве, бхиккхуним̣ секхам̣ аппаттама̄насам̣ ла̄бхасакка̄расилоко анупа̄пун̣а̄ти, со тасса̄ хоти антара̄йа̄йа. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. чатуттхам̣.
5. саман̣абра̄хман̣асуттам̣
174. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘йе ¶ хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ ла̄бхасакка̄расилокасса асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, на ме те, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу ва̄ саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ва̄ бра̄хман̣асаммата̄, на ча пана те а̄йасманта̄ са̄ман̃н̃аттхам̣ ва̄ брахман̃н̃аттхам̣ ва̄ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ ¶ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти. йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ ла̄бхасакка̄расилокасса асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ¶ ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти, те ча кхо ме, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу чева саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ча бра̄хман̣асаммата̄, те ча пана̄йасманто са̄ман̃н̃аттхан̃ча брахман̃н̃аттхан̃ча дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. пан̃чамам̣.
6. дутийасаман̣абра̄хман̣асуттам̣
175. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ ла̄бхасакка̄расилокасса самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти…пе… паджа̄нанти…пе… сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. татийасаман̣абра̄хман̣асуттам̣
176. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ¶ ва̄ ла̄бхасакка̄расилокам̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, ла̄бхасакка̄расилокасамудайам̣ наппаджа̄нанти, ла̄бхасакка̄расилоканиродхам̣ наппаджа̄нанти, ла̄бхасакка̄расилоканиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти …пе… паджа̄нанти…пе… сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. саттамам̣.
8. чхависуттам̣
177. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко. ла̄бхасакка̄расилоко ¶ , бхиккхаве, чхавим̣ чхиндати, чхавим̣ чхетва̄ чаммам̣ чхиндати, чаммам̣ чхетва̄ мам̣сам̣ чхиндати, мам̣сам̣ чхетва̄ нха̄рум̣ чхиндати, нха̄рум̣ чхетва̄ ат̣т̣хим̣ чхиндати, ат̣т̣хим̣ чхетва̄ ат̣т̣химин̃джам̣ ¶ а̄хачча тит̣т̣хати. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. раджджусуттам̣
178. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко. ла̄бхасакка̄расилоко, бхиккхаве, чхавим̣ чхиндати, чхавим̣ чхетва̄ чаммам̣ чхиндати, чаммам̣ чхетва̄ мам̣сам̣ чхиндати, мам̣сам̣ чхетва̄ нха̄рум̣ чхиндати, нха̄рум̣ чхетва̄ ат̣т̣хим̣ чхиндати, ат̣т̣хим̣ чхетва̄ ат̣т̣химин̃джам̣ а̄хачча тит̣т̣хати’’.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , бхиккхаве, балава̄ пурисо дал̣ха̄йа ва̄л̣араджджуйа̄ джан̇гхам̣ вет̣хетва̄ гхам̣сеййа. са̄ чхавим̣ чхиндеййа, чхавим̣ чхетва̄ чаммам̣ чхиндеййа, чаммам̣ чхетва̄ мам̣сам̣ чхиндеййа, мам̣сам̣ чхетва̄ нха̄рум̣ чхиндеййа, нха̄рум̣ чхетва̄ ат̣т̣хим̣ чхиндеййа, ат̣т̣хим̣ чхетва̄ ат̣т̣химин̃джам̣ а̄хачча тит̣т̣хеййа. евамева кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко ¶ чхавим̣ чхиндати, чхавим̣ чхетва̄ чаммам̣ чхиндати, чаммам̣ чхетва̄ мам̣сам̣ чхиндати, мам̣сам̣ чхетва̄ нха̄рум̣ чхиндати, нха̄рум̣ чхетва̄ ат̣т̣хим̣ чхиндати, ат̣т̣хим̣ чхетва̄ ат̣т̣хим̣мин̃джам̣ а̄хачча тит̣т̣хати. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. навамам̣.
10. бхиккхусуттам̣
179. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘йопи ¶ со, бхиккхаве, бхиккху арахам̣ кхӣн̣а̄саво тассапа̄хам̣ ла̄бхасакка̄расилоко антара̄йа̄йа вада̄мӣ’’ти. евам̣ вутте, а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘кисса пана, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ла̄бхасакка̄расилоко антара̄йа̄йа̄’’ти? ‘‘йа̄ хисса са̄, а̄нанда, акуппа̄ четовимутти на̄хам̣ тасса̄ ла̄бхасакка̄расилокам̣ антара̄йа̄йа вада̄ми. йе ча кхвасса, а̄нанда, аппаматтасса а̄та̄пино пахитаттасса вихарато дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄ адхигата̄ теса̄хамасса ла̄бхасакка̄расилокам̣ антара̄йа̄йа вада̄ми. евам̣ да̄рун̣о кхо, а̄нанда, ла̄бхасакка̄расилоко кат̣уко пхарусо антара̄йико ануттарасса йогаккхемасса адхигама̄йа. тасма̄тиха̄нанда, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘уппаннам̣ ¶ ла̄бхасакка̄расилокам̣ паджахисса̄ма, на ча но уппанно ла̄бхасакка̄расилоко читтам̣ парийа̄да̄йа т̣хассатӣ’ти. еван̃хи во, а̄нанда, сиккхитабба’’нти. дасамам̣.
татийо вагго.
тассудда̄нам̣ –
ма̄туга̄мо ¶ ча калйа̄н̣ӣ, путто ча екадхӣту ча;
саман̣абра̄хман̣а̄ тӣн̣и, чхави раджджу ча бхиккхуна̄ти.
4. чатуттхавагго
1. бхиндисуттам̣
180. са̄ваттхийам̣ ¶ ¶ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко. ла̄бхасакка̄расилокена ¶ абхибхӯто парийа̄дин̣н̣ачитто, бхиккхаве, девадатто сан̇гхам̣ бхинди. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… сиккхитабба’’нти. пат̣хамам̣.
2. кусаламӯласуттам̣
181. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко. ла̄бхасакка̄расилокена абхибхӯтасса парийа̄дин̣н̣ачиттасса, бхиккхаве, девадаттасса кусаламӯлам̣ самуччхедамагама̄. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… сиккхитабба’’нти. дутийам̣.
3. кусаладхаммасуттам̣
182. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко. ла̄бхасакка̄расилокена абхибхӯтасса парийа̄дин̣н̣ачиттасса, бхиккхаве, девадаттасса кусало дхаммо самуччхедамагама̄. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… сиккхитабба’’нти. татийам̣.
4. суккадхаммасуттам̣
183. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко. ла̄бхасакка̄расилокена абхибхӯтасса парийа̄дин̣н̣ачиттасса, бхиккхаве, девадаттасса сукко дхаммо самуччхедамагама̄. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… сиккхитабба’’нти ¶ . чатуттхам̣.
5. ачирапаккантасуттам̣
184. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате ачирапакканте девадатте. татра кхо бхагава̄ девадаттам̣ а̄раббха бхиккхӯ а̄мантеси ¶ – ‘‘аттавадха̄йа, бхиккхаве, девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди, пара̄бхава̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди’’.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, кадалӣ аттавадха̄йа пхалам̣ дети, пара̄бхава̄йа пхалам̣ дети; евамева кхо, бхиккхаве, аттавадха̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди, пара̄бхава̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, вел̣у аттавадха̄йа пхалам̣ дети, пара̄бхава̄йа пхалам̣ дети; евамева кхо, бхиккхаве, аттавадха̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди, пара̄бхава̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , бхиккхаве, нал̣о аттавадха̄йа пхалам̣ дети, пара̄бхава̄йа пхалам̣ дети; евамева кхо, бхиккхаве, аттавадха̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди, пара̄бхава̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ассатарӣ аттавадха̄йа габбхам̣ ган̣ха̄ти, пара̄бхава̄йа габбхам̣ ган̣ха̄ти; евамева кхо, бхиккхаве, аттавадха̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди, пара̄бхава̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко ¶ удапа̄ди. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти.
идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –
‘‘пхалам̣ ве кадалим̣ ханти, пхалам̣ вел̣ум̣ пхалам̣ нал̣ам̣;
сакка̄ро ка̄пурисам̣ ханти, габбхо ассатарим̣ йатха̄ти’’. пан̃чамам̣;
6. пан̃чаратхасатасуттам̣
185. ра̄джагахе ¶ вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена девадаттасса аджа̄тасаттукума̄ро пан̃чахи ратхасатехи са̄йам̣ па̄там̣ ¶ упат̣т̣ха̄нам̣ гаччхати, пан̃ча ча тха̄липа̄касата̄ни бхатта̄бхиха̄ро абхихарӣйати. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘девадаттасса, бханте, аджа̄тасаттукума̄ро пан̃чахи ратхасатехи са̄йам̣ па̄там̣ упат̣т̣ха̄нам̣ гаччхати, пан̃ча ча тха̄липа̄касата̄ни бхатта̄бхиха̄ро абхихарӣйатӣ’’ти. ‘‘ма̄, бхиккхаве, девадаттасса ла̄бхасакка̄расилокам̣ пихайиттха. йа̄вакӣван̃ча, бхиккхаве, девадаттасса аджа̄тасаттукума̄ро пан̃чахи ратхасатехи са̄йам̣ па̄там̣ упат̣т̣ха̄нам̣ гамиссати, пан̃ча ча тха̄липа̄касата̄ни бхатта̄бхиха̄ро а̄харӣйиссати, ха̄нийева, бхиккхаве, девадаттасса па̄т̣икан̇кха̄ кусалесу дхаммесу, но вуддхи’’.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, чан̣д̣асса куккурасса на̄са̄йа питтам̣ бхиндеййум̣ ¶ , еван̃хи со, бхиккхаве ¶ , куккуро бхиййосоматта̄йа чан̣д̣атаро асса; евамева, бхиккхаве, йа̄вакӣван̃ча девадаттасса аджа̄тасаттукума̄ро пан̃чахи ратхасатехи са̄йам̣ па̄там̣ упат̣т̣ха̄нам̣ гамиссати, пан̃ча ча тха̄липа̄касата̄ни бхатта̄бхиха̄ро а̄харӣйиссати, ха̄нийева, бхиккхаве, девадаттасса па̄т̣икан̇кха̄ кусалесу дхаммесу, но вуддхи. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко…пе… еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. чхат̣т̣хам̣.
7. ма̄тусуттам̣
186. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко кат̣уко пхарусо антара̄йико ануттарасса йогаккхемасса адхигама̄йа. идха̄хам̣ ¶ , бхиккхаве, екаччам̣ пуггалам̣ евам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ми – ‘на ча̄йама̄йасма̄ ма̄тупи хету сампаджа̄намуса̄ бха̄сеййа̄’ти. таменам̣ пасса̄ми апарена самайена ла̄бхасакка̄расилокена абхибхӯтам̣ парийа̄дин̣н̣ачиттам̣ сампаджа̄намуса̄ бха̄сантам̣. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко кат̣уко пхарусо антара̄йико ануттарасса йогаккхемасса адхигама̄йа. тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘уппаннам̣ ла̄бхасакка̄расилокам̣ паджахисса̄ма. на ча но уппанно ла̄бхасакка̄расилоко читтам̣ парийа̄да̄йа т̣хассатӣ’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. саттамам̣.
8-13. питусутта̄дичхаккам̣
187. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘да̄рун̣о, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко кат̣уко пхарусо антара̄йико ануттарасса йогаккхемасса адхигама̄йа. идха̄хам̣ ¶ , бхиккхаве, екаччам̣ пуггалам̣ евам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ми – ‘на ча̄йама̄йасма̄ питупи хету…пе… бха̄тупи хету… бхагинийа̄пи хету… путтассапи хету… дхӣтуйа̄пи хету… паджа̄патийа̄пи хету сампаджа̄намуса̄ бха̄сеййа̄’ти. таменам̣ пасса̄ми апарена самайена ла̄бхасакка̄расилокена абхибхӯтам̣ парийа̄дин̣н̣ачиттам̣ сампаджа̄намуса̄ бха̄сантам̣. евам̣ да̄рун̣о кхо, бхиккхаве, ла̄бхасакка̄расилоко кат̣уко пхарусо антара̄йико ануттарасса йогаккхемасса адхигама̄йа. тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘уппаннам̣ ¶ ла̄бхасакка̄расилокам̣ паджахисса̄ма, на ча но уппанно ла̄бхасакка̄расилоко ¶ читтам̣ парийа̄да̄йа т̣хассатӣ’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. терасамам̣.
чатуттхо вагго.
тассудда̄нам̣ –
бхинди мӯлам̣ дуве дхамма̄, паккантам̣ ратха ма̄тари;
пита̄ бха̄та̄ ча бхагинӣ, путто дхӣта̄ паджа̄патӣти.
ла̄бхасакка̄расам̣йуттам̣ саматтам̣.
7. ра̄хуласам̣йуттам̣
1. пат̣хамавагго
1. чаккхусуттам̣
188. евам̣ ¶ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ ра̄хуло йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ ра̄хуло бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихареййа’’нти.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ра̄хула, чаккхум̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти? ‘‘аниччам̣, бханте’’. ‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти? ‘‘дуккхам̣, бханте’’. ‘‘йам̣ ¶ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘сотам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти? ‘‘аниччам̣, бханте’’…пе…. ‘‘гха̄нам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти? ‘‘аниччам̣, бханте’’…пе… ‘‘дживха̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄, бханте’’…пе… ‘‘ка̄йо ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти? ‘‘аниччо, бханте’’ ¶ …пе… ‘‘мано ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти? ‘‘аниччо, бханте’’. ‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти? ‘‘дуккхам̣, бханте’’. ‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.
‘‘евам̣ пассам̣, ра̄хула, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати ¶ …пе… сотасмимпи ниббиндати… гха̄насмимпи ниббиндати… дживха̄йапи ниббиндати… ка̄йасмимпи ниббиндати… манасмимпи ниббиндати; ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. пат̣хамам̣.
2. рӯпасуттам̣
189. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ра̄хула, рӯпа̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄ ¶ , бханте’’…пе… садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄ти? ‘‘аничча̄, бханте’’…пе… ‘‘евам̣ пассам̣, ра̄хула, сутава̄ арийаса̄вако рӯпесупи ниббиндати… саддесупи ниббиндати… гандхесупи ниббиндати… расесупи ниббиндати… пхот̣т̣хаббесупи ниббиндати… дхаммесупи ниббиндати; ниббиндам̣ вираджджати…пе… паджа̄на̄тӣ’’ти. дутийам̣.
3. вин̃н̃а̄н̣асуттам̣
190. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ра̄хула, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти? ‘‘аниччам̣, бханте’’…пе… ‘‘сотавин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… гха̄навин̃н̃а̄н̣ам̣… дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣… ка̄йавин̃н̃а̄н̣ам̣… мановин̃н̃а̄н̣ам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти? ‘‘аниччам̣, бханте’’ ¶ …пе… ‘‘евам̣ пассам̣, ра̄хула, сутава̄ арийаса̄вако чаккхувин̃н̃а̄н̣асмимпи ниббиндати…пе… сотавин̃н̃а̄н̣асмимпи ниббиндати… гха̄навин̃н̃а̄н̣асмимпи ниббиндати… дживха̄вин̃н̃а̄н̣асмимпи ниббиндати… ка̄йавин̃н̃а̄н̣асмимпи ниббиндати… мановин̃н̃а̄н̣асмимпи ниббиндати; ниббиндам̣ вираджджати…пе… паджа̄на̄тӣ’’ти. татийам̣.
4. сампхассасуттам̣
191. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ра̄хула, чаккхусампхассо ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти? ‘‘аниччо, бханте’’…пе… ‘‘сотасампхассо…пе… гха̄насампхассо… дживха̄сампхассо… ка̄йасампхассо… маносампхассо ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти? ‘‘аниччо, бханте’’…пе… ‘‘евам̣ пассам̣, ра̄хула, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусампхассасмимпи ниббиндати…пе… сотасампхассасмимпи ниббиндати… гха̄насампхассасмимпи ниббиндати… дживха̄сампхассасмимпи ниббиндати… ка̄йасампхассасмимпи ниббиндати… маносампхассасмимпи ниббиндати; ниббиндам̣ ¶ вираджджати…пе… паджа̄на̄тӣ’’ти. чатуттхам̣.
5. ведана̄суттам̣
192. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ра̄хула, чаккхусампхассаджа̄ ¶ ведана̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄, бханте’’…пе… ‘‘сотасампхассаджа̄ ведана̄…пе… гха̄насампхассаджа̄ ведана̄… дживха̄сампхассаджа̄ ведана̄… ка̄йасампхассаджа̄ ведана̄… маносампхассаджа̄ ведана̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄ ¶ , бханте’’…пе… ‘‘евам̣ пассам̣, ра̄хула, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусампхассаджа̄йа ведана̄йапи ниббиндати…пе… сота… гха̄на… дживха̄… ка̄йа… маносампхассаджа̄йа ведана̄йапи ниббиндати…пе… паджа̄на̄тӣ’’ти. пан̃чамам̣.
6. сан̃н̃а̄суттам̣
193. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ра̄хула, рӯпасан̃н̃а̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄, бханте’’…пе… ‘‘саддасан̃н̃а̄…пе… гандхасан̃н̃а̄… расасан̃н̃а̄… пхот̣т̣хаббасан̃н̃а̄… дхаммасан̃н̃а̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄, бханте’’…пе… ‘‘евам̣ пассам̣, ра̄хула, сутава̄ арийаса̄вако рӯпасан̃н̃а̄йапи ниббиндати…пе… саддасан̃н̃а̄йапи ниббиндати… гандхасан̃н̃а̄йапи ниббиндати… расасан̃н̃а̄йапи ниббиндати… пхот̣т̣хаббасан̃н̃а̄йапи ниббиндати… дхаммасан̃н̃а̄йапи ниббиндати…пе… паджа̄на̄тӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. сан̃четана̄суттам̣
194. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ра̄хула, рӯпасан̃четана̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄, бханте’’…пе… ‘‘саддасан̃четана̄…пе… гандхасан̃четана̄… расасан̃четана̄ ¶ … пхот̣т̣хаббасан̃четана̄… дхаммасан̃четана̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄, бханте’’…пе… ‘‘евам̣ пассам̣, ра̄хула, сутава̄ арийаса̄вако рӯпасан̃четана̄йапи ниббиндати…пе… саддасан̃четана̄йапи ниббиндати… гандхасан̃четана̄йапи ниббиндати… расасан̃четана̄йапи ниббиндати… пхот̣т̣хаббасан̃четана̄йапи ¶ ниббиндати… дхаммасан̃четана̄йапи ниббиндати…пе… паджа̄на̄тӣ’’ти. саттамам̣.
8. тан̣ха̄суттам̣
195. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ра̄хула, рӯпатан̣ха̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄, бханте’’…пе… ‘‘саддатан̣ха̄…пе… гандхатан̣ха̄… расатан̣ха̄… пхот̣т̣хаббатан̣ха̄… дхамматан̣ха̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄, бханте’’…пе… ‘‘евам̣ пассам̣, ра̄хула, сутава̄ арийаса̄вако рӯпатан̣ха̄йапи ниббиндати…пе… саддатан̣ха̄йапи ниббиндати… гандхатан̣ха̄йапи ниббиндати… расатан̣ха̄йапи ниббиндати… пхот̣т̣хаббатан̣ха̄йа ниббиндати… дхамматан̣ха̄йапи ниббиндати ¶ …пе… паджа̄на̄тӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. дха̄тусуттам̣
196. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ра̄хула, патхавӣдха̄ту ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄, бханте’’…пе… ‘‘а̄подха̄ту…пе… теджодха̄ту… ва̄йодха̄ту… а̄ка̄садха̄ту… вин̃н̃а̄н̣адха̄ту ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄, бханте’’…пе… ‘‘евам̣ пассам̣, ра̄хула, сутава̄ арийаса̄вако патхавӣдха̄туйа̄пи ниббиндати…пе… а̄подха̄туйа̄пи ниббиндати… теджодха̄туйа̄пи ниббиндати… ва̄йодха̄туйа̄пи ¶ ¶ ниббиндати… а̄ка̄садха̄туйа̄пи ниббиндати… вин̃н̃а̄н̣адха̄туйа̄пи ниббиндати…пе… паджа̄на̄тӣ’’ти. навамам̣.
10. кхандхасуттам̣
197. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ра̄хула, рӯпам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти? ‘‘аниччам̣, бханте’’…пе… ‘‘ведана̄…пе… сан̃н̃а̄… сан̇кха̄ра̄… вин̃н̃а̄н̣ам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти? ‘‘аниччам̣, бханте’’…пе… ‘‘евам̣ пассам̣, ра̄хула, сутава̄ арийаса̄вако рӯпасмимпи ниббиндати…пе… ведана̄йапи ниббиндати… сан̃н̃а̄йапи ниббиндати… сан̇кха̄ресупи ниббиндати… вин̃н̃а̄н̣асмимпи ниббиндати; ниббиндам̣ вираджджати ¶ ; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. дасамам̣.
пат̣хамо вагго.
тассудда̄нам̣ –
чаккху рӯпан̃ча вин̃н̃а̄н̣ам̣, сампхассо ведана̄йа ча;
сан̃н̃а̄ сан̃четана̄ тан̣ха̄, дха̄ту кхандхена те даса̄ти.
2. дутийавагго
1. чаккхусуттам̣
198. евам̣ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати. атха ¶ кхо а̄йасма̄ ра̄хуло йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ ра̄хулам̣ ¶ бхагава̄ етадавоча – ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ра̄хула, чаккхум̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти? ‘‘аниччам̣, бханте’’. ‘‘йам̣ пана̄ниччам̣, дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти? ‘‘дуккхам̣, бханте’’. ‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘сотам̣…пе… гха̄нам̣… дживха̄… ка̄йо… мано ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти? ‘‘аниччо, бханте’’. ‘‘йам̣ пана̄ниччам̣, дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти? ‘‘дуккхам̣, бханте’’. ‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘евам̣ пассам̣, ра̄хула, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати…пе… сотасмимпи ниббиндати… гха̄насмимпи ниббиндати ¶ … дживха̄йапи ниббиндати… ка̄йасмимпи ниббиндати… манасмимпи ниббиндати; ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ ¶ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. етена пеййа̄лена даса суттанта̄ ка̄табба̄. пат̣хамам̣.
2-10. рӯпа̄дисуттанавакам̣
199. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ра̄хула, рӯпа̄ ¶ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти? ‘‘аничча̄, бханте’’…пе… садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄….
‘‘чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… сотавин̃н̃а̄н̣ам̣… гха̄навин̃н̃а̄н̣ам̣… дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣… ка̄йавин̃н̃а̄н̣ам̣… мановин̃н̃а̄н̣ам̣….
‘‘чаккхусампхассо…пе… сотасампхассо… гха̄насампхассо… дживха̄сампхассо… ка̄йасампхассо… маносампхассо….
‘‘чаккхусампхассаджа̄ ведана̄…пе… сотасампхассаджа̄ ведана̄… гха̄насампхассаджа̄ ведана̄… дживха̄сампхассаджа̄ ведана̄… ка̄йасампхассаджа̄ ведана̄… маносампхассаджа̄ ведана̄….
‘‘рӯпасан̃н̃а̄…пе… саддасан̃н̃а̄… гандхасан̃н̃а̄… расасан̃н̃а̄… пхот̣т̣хаббасан̃н̃а̄… дхаммасан̃н̃а̄….
‘‘рӯпасан̃четана̄…пе… саддасан̃четана̄… гандхасан̃четана̄… расасан̃четана̄… пхот̣т̣хаббасан̃четана̄… дхаммасан̃четана̄….
‘‘рӯпатан̣ха̄ ¶ ¶ …пе… саддатан̣ха̄… гандхатан̣ха̄… расатан̣ха̄… пхот̣т̣хаббатан̣ха̄… дхамматан̣ха̄….
‘‘патхавӣдха̄ту…пе… а̄подха̄ту… теджодха̄ту… ва̄йодха̄ту… а̄ка̄садха̄ту ¶ … вин̃н̃а̄н̣адха̄ту….
‘‘рӯпам̣ ¶ …пе… ведана̄… сан̃н̃а̄… сан̇кха̄ра̄… вин̃н̃а̄н̣ам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти? аниччам̣, бханте…пе… евам̣ пассам̣ ра̄хула…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣти. дасамам̣.
11. анусайасуттам̣
200. са̄ваттхийам̣ вихарати. атха кхо а̄йасма̄ ра̄хуло йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ ра̄хуло бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘катхам̣ ну кхо, бханте, джа̄нато катхам̣ пассато имасмин̃ча савин̃н̃а̄н̣аке ка̄йе бахиддха̄ ча саббанимиттесу ахан̇ка̄рамаман̇ка̄рама̄на̄нусайа̄ на хонтӣ’’ти? ‘‘йам̣ кин̃чи, ра̄хула, рӯпам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рикам̣ ва̄ сукхумам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ йам̣ дӯре сантике ва̄, саббам̣ рӯпам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. йа̄ ка̄чи ведана̄…пе… йа̄ ка̄чи сан̃н̃а̄… йе кечи сан̇кха̄ра̄… йам̣ кин̃чи вин̃н̃а̄н̣ам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рикам̣ ва̄ сукхумам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ йам̣ дӯре сантике ва̄, саббам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. евам̣ кхо, ра̄хула, джа̄нато евам̣ пассато имасмин̃ча савин̃н̃а̄н̣аке ка̄йе бахиддха̄ ча саббанимиттесу ахан̇ка̄рамаман̇ка̄рама̄на̄нусайа̄ ¶ на хонтӣ’’ти. ека̄дасамам̣.
12. апагатасуттам̣
201. са̄ваттхинида̄нам̣ ¶ ¶ . атха кхо а̄йасма̄ ра̄хуло йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ ра̄хуло бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘катхам̣ ну кхо, бханте, джа̄нато катхам̣ пассато имасмим̣ ча савин̃н̃а̄н̣аке ка̄йе ¶ бахиддха̄ ча саббанимиттесу ахан̇ка̄рамаман̇ка̄рама̄на̄пагатам̣ ма̄насам̣ хоти видха̄ саматиккантам̣ сантам̣ сувимутта’’нти? ‘‘йам̣ кин̃чи, ра̄хула, рӯпам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рикам̣ ва̄ сукхумам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ йам̣ дӯре сантике ва̄ саббам̣ рӯпам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ анупа̄да̄ вимутто хоти’’.
‘‘йа̄ ка̄чи ведана̄…пе… йа̄ ка̄чи сан̃н̃а̄… йе кечи сан̇кха̄ра̄… йам̣ кин̃чи вин̃н̃а̄н̣ам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рикам̣ ва̄ сукхумам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ йам̣ дӯре сантике ва̄, саббам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ анупа̄да̄ вимутто хоти. евам̣ кхо, ра̄хула, джа̄нато евам̣ пассато имасмин̃ча савин̃н̃а̄н̣аке ка̄йе бахиддха̄ ча саббанимиттесу ахан̇ка̄рамаман̇ка̄рама̄на̄пагатам̣ ма̄насам̣ хоти ¶ видха̄ саматиккантам̣ сантам̣ сувимутта’’нти. два̄дасамам̣.
дутийо вагго.
тассудда̄нам̣ –
чаккху ¶ рӯпан̃ча вин̃н̃а̄н̣ам̣, сампхассо ведана̄йа ча;
сан̃н̃а̄ сан̃четана̄ тан̣ха̄, дха̄ту кхандхена те даса;
анусайам̣ апагатан̃чева, вагго тена павуччатӣти.
ра̄хуласам̣йуттам̣ саматтам̣.
8. лаккхан̣асам̣йуттам̣
1. пат̣хамавагго
1. ат̣т̣хисуттам̣
202. евам̣ ¶ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ ча лаккхан̣о а̄йасма̄ ча маха̄моггалла̄но [маха̄моггала̄но (ка.)] гиджджхакӯт̣е паббате вихаранти. атха кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена̄йасма̄ лаккхан̣о тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ лаккхан̣ам̣ етадавоча – ‘‘а̄йа̄ма̄вусо [ехи а̄вусо (сйа̄. кам̣. ка.)] лаккхан̣а, ра̄джагахам̣ пин̣д̣а̄йа пависисса̄ма̄’’ти. ‘‘евама̄вусо’’ти кхо а̄йасма̄ лаккхан̣о а̄йасмато маха̄моггалла̄насса паччассоси. атха кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто ан̃н̃атарасмим̣ падесе ситам̣ па̄тва̄ка̄си. атха кхо а̄йасма̄ лаккхан̣о а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, а̄вусо моггалла̄на, хету ко паччайо ситасса па̄тукамма̄йа̄’’ти? ‘‘ака̄ло кхо, а̄вусо лаккхан̣а, етасса пан̃хасса. бхагавато мам̣ сантике етам̣ пан̃хам̣ пуччха̄’’ти.
атха ¶ кхо а̄йасма̄ ча лаккхан̣о а̄йасма̄ ча маха̄моггалла̄но ¶ ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ лаккхан̣о а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ етадавоча – ‘‘идха̄йасма̄ маха̄моггалла̄но гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто ан̃н̃атарасмим̣ падесе ситам̣ па̄тва̄ка̄си. ко ну кхо, а̄вусо моггалла̄на, хету ко паччайо ситасса па̄тукамма̄йа̄’’ти?
‘‘идха̄хам̣, а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ ат̣т̣хикасан̇кхаликам̣ веха̄сам̣ гаччхантим̣. таменам̣ гиджджха̄пи ка̄ка̄пи кулала̄пи анупатитва̄ ¶ ¶ анупатитва̄ пха̄сул̣антарика̄хи витуденти витаччхенти вира̄дженти [витуденти (сӣ.), витаччхенти вибхадженти (пӣ. ка.)]. са̄ судам̣ ат̣т̣ассарам̣ кароти. тасса майхам̣, а̄вусо, етадахоси – ‘аччхарийам̣ вата, бхо, аббхутам̣ вата, бхо! еварӯпопи на̄ма сатто бхависсати! еварӯпопи на̄ма йаккхо бхависсати! еварӯпопи на̄ма аттабха̄вапат̣ила̄бхо бхависсатӣ’’’ти!!
атха кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘чаккхубхӯта̄ вата, бхиккхаве, са̄вака̄ вихаранти; н̃а̄н̣абхӯта̄ вата, бхиккхаве, са̄вака̄ вихаранти, йатра хи на̄ма са̄вако еварӯпам̣ н̃ассати ва̄ даккхати ва̄ саккхим̣ ва̄ кариссати. пуббева ме со, бхиккхаве, сатто дит̣т̣хо ахоси, апи ча̄хам̣ на бйа̄ка̄сим̣. ахан̃четам̣ [ахамеветам̣ (сӣ.)] бйа̄кареййам̣, паре ча ме [паре ме (сӣ.)] на саддахеййум̣. йе ме на саддахеййум̣, тесам̣ там̣ асса дӣгхараттам̣ ахита̄йа дуккха̄йа. есо, бхиккхаве, сатто имасмим̣йева ра̄джагахе гогха̄тако ¶ ахоси. со тасса каммасса випа̄кена бахӯни васса̄ни бахӯни вассасата̄ни бахӯни вассасахасса̄ни бахӯни вассасатасахасса̄ни нирайе паччитва̄ тассева каммасса випа̄ка̄васесена ¶ еварӯпам̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхам̣ пат̣исам̣ведайатӣ’’ти. (саббесам̣ суттанта̄нам̣ есева пеййа̄ло). пат̣хамам̣.
2. песисуттам̣
203. ‘‘идха̄хам̣, а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ мам̣сапесим̣ веха̄сам̣ гаччхантим̣. таменам̣ гиджджха̄пи ка̄ка̄пи кулала̄пи анупатитва̄ анупатитва̄ витаччхенти вира̄дженти [вира̄дженти (сӣ. сйа̄. кам̣.), вибхадженти (пӣ. ка.)]. са̄ судам̣ ат̣т̣ассарам̣ кароти…пе… есо, бхиккхаве, сатто имасмим̣йева ра̄джагахе гогха̄тако ахоси…пе…. дутийам̣.
3. пин̣д̣асуттам̣
204. ‘‘идха̄хам̣, а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ мам̣сапин̣д̣ам̣ веха̄сам̣ гаччхантам̣. таменам̣ гиджджха̄пи ка̄ка̄пи кулала̄пи анупатитва̄ анупатитва̄ витаччхенти вира̄дженти ¶ . са̄ судам̣ ат̣т̣ассарам̣ кароти…пе… есо, бхиккхаве, сатто имасмим̣йева ра̄джагахе са̄кун̣ико ахоси…пе…. татийам̣.
4. ниччхависуттам̣
205. ‘‘идха̄хам̣ ¶ , а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ ниччхавим̣ пурисам̣ веха̄сам̣ гаччхантам̣. таменам̣ гиджджха̄пи ка̄ка̄пи кулала̄пи анупатитва̄ анупатитва̄ витаччхенти вира̄дженти. со судам̣ ат̣т̣ассарам̣ кароти…пе… есо, бхиккхаве, сатто имасмим̣йева ра̄джагахе ораббхико ахоси…пе…. чатуттхам̣.
5. асиломасуттам̣
206. ‘‘идха̄хам̣ ¶ ¶ , а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ асиломам̣ пурисам̣ веха̄сам̣ гаччхантам̣. тасса те асӣ уппатитва̄ уппатитва̄ тассева ка̄йе нипатанти. со судам̣ ат̣т̣ассарам̣ кароти…пе… есо, бхиккхаве, сатто имасмим̣йева ра̄джагахе сӯкарико ахоси…пе…. пан̃чамам̣.
6. саттисуттам̣
207. ‘‘идха̄хам̣, а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ саттиломам̣ пурисам̣ веха̄сам̣ гаччхантам̣. тасса та̄ саттийо уппатитва̄ уппатитва̄ тассева ка̄йе нипатанти. со судам̣ ат̣т̣ассарам̣ кароти…пе… есо, бхиккхаве, сатто имасмим̣йева ра̄джагахе ма̄гавико ахоси…пе…. чхат̣т̣хам̣.
7. усуломасуттам̣
208. ‘‘идха̄хам̣, а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ усуломам̣ пурисам̣ веха̄сам̣ гаччхантам̣. тасса те усӯ уппатитва̄ уппатитва̄ тассева ка̄йе нипатанти. со судам̣ ат̣т̣ассарам̣ ¶ кароти…пе… есо, бхиккхаве, сатто имасмим̣йева ра̄джагахе ка̄ран̣ико ахоси…пе…. саттамам̣.
8. сӯчиломасуттам̣
209. ‘‘идха̄хам̣, а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ сӯчиломам̣ пурисам̣ веха̄сам̣ гаччхантам̣. тасса та̄ сӯчийо уппатитва̄ уппатитва̄ тассева ка̄йе нипатанти. со судам̣ ат̣т̣ассарам̣ кароти…пе… есо ¶ , бхиккхаве, сатто имасмим̣йева ра̄джагахе сӯто [са̄ратхико (ка. винайепи)] ахоси…пе…. ат̣т̣хамам̣.
9. дутийасӯчиломасуттам̣
210. ‘‘идха̄хам̣, а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ сӯчиломам̣ пурисам̣ веха̄сам̣ гаччхантам̣. тасса ¶ та̄ сӯчийо сӣсе пависитва̄ мукхато никкхаманти; мукхе пависитва̄ урато никкхаманти; уре пависитва̄ ударато никкхаманти; ударе пависитва̄ ӯрӯхи никкхаманти; ӯрӯсу пависитва̄ ¶ джан̇гха̄хи никкхаманти; джан̇гха̄су пависитва̄ па̄дехи никкхаманти; со судам̣ ат̣т̣ассарам̣ кароти…пе… есо, бхиккхаве, сатто имасмим̣йева ра̄джагахе сӯчако ахоси…пе…. навамам̣.
10. кумбхан̣д̣асуттам̣
211. ‘‘идха̄хам̣, а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ кумбхан̣д̣ам̣ пурисам̣ веха̄сам̣ гаччхантам̣. со гаччхантопи тева ан̣д̣е кхандхе а̄ропетва̄ гаччхати. нисӣдантопи тесвева ан̣д̣есу нисӣдати. таменам̣ гиджджха̄пи ка̄ка̄пи кулала̄пи анупатитва̄ анупатитва̄ витаччхенти вира̄дженти. со судам̣ ат̣т̣ассарам̣ кароти…пе… есо, бхиккхаве, сатто имасмим̣йева ра̄джагахе га̄макӯт̣ако ахоси…пе…. дасамам̣.
пат̣хамо вагго.
тассудда̄нам̣ ¶ –
ат̣т̣хи песи убхо га̄вагха̄така̄,
пин̣д̣о са̄кун̣ийо ниччхавораббхи;
аси сӯкарико саттима̄гави,
усу ка̄ран̣ико сӯчи са̄ратхи;
йо ча сиббийати сӯчако хи со,
ан̣д̣абха̄ри аху га̄макӯт̣акоти.
2. дутийавагго
1. сасӣсакасуттам̣
212. евам̣ ¶ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ ра̄джагахе вел̣уване. ‘‘идха̄хам̣, а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ пурисам̣ гӯтхакӯпе сасӣсакам̣ нимуггам̣…пе… есо, бхиккхаве, сатто имасмим̣йева ра̄джагахе па̄рада̄рико ахоси…пе…. пат̣хамам̣.
2. гӯтхакха̄дасуттам̣
213. ‘‘идха̄хам̣, а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ пурисам̣ гӯтхакӯпе нимуггам̣ убхохи хаттхехи гӯтхам̣ кха̄дантам̣…пе… есо, бхиккхаве, сатто имасмим̣йева ра̄джагахе дут̣т̣хабра̄хман̣о ахоси. со кассапасса самма̄самбуддхасса па̄вачане бхиккхусан̇гхам̣ бхаттена нимантетва̄ дон̣ийо [дон̣ийа̄ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] гӯтхасса пӯра̄петва̄ етадавоча – ахо бхонто, йа̄вадаттхам̣ бхун̃джанту чева харанту ча̄ти…пе…. дутийам̣.
3. ниччхавиттхисуттам̣
214. ‘‘идха̄хам̣ ¶ , а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ ниччхавим̣ иттхим̣ веха̄сам̣ гаччхантим̣. таменам̣ гиджджха̄пи ка̄ка̄пи кулала̄пи анупатитва̄ анупатитва̄ витаччхенти вира̄дженти. са̄ судам̣ ат̣т̣ассарам̣ кароти…пе… еса̄, бхиккхаве, иттхӣ имасмим̣йева ра̄джагахе атича̄ринӣ ахоси…пе…. татийам̣.
4. ман̇гулиттхисуттам̣
215. ‘‘идха̄хам̣ ¶ , а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ иттхим̣ дуггандхам̣ ман̇гулим̣ веха̄сам̣ гаччхантим̣. таменам̣ гиджджха̄пи ка̄ка̄пи кулала̄пи ¶ анупатитва̄ анупатитва̄ витаччхенти вира̄дженти. са̄ судам̣ ат̣т̣ассарам̣ кароти…пе… еса̄, бхиккхаве, иттхӣ имасмим̣йева ра̄джагахе иккхан̣ика̄ ахоси…пе…. чатуттхам̣.
5. окилинӣсуттам̣
216. ‘‘идха̄хам̣ ¶ , а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ иттхим̣ уппаккам̣ окилиним̣ окириним̣ веха̄сам̣ гаччхантим̣. са̄ судам̣ ат̣т̣ассарам̣ кароти…пе… еса̄, бхиккхаве, иттхӣ калин̇гасса ран̃н̃о аггамахесӣ ахоси. са̄ исса̄паката̄ сапаттим̣ ан̇га̄ракат̣а̄хена окири…пе…. пан̃чамам̣.
6. асӣсакасуттам̣
217. ‘‘идха̄хам̣, а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ асӣсакам̣ кабандхам̣ [кавандхам̣ (сӣ. пӣ.)] веха̄сам̣ гаччхантам̣. тасса уре аккхӣни чева хонти мукхан̃ча. таменам̣ гиджджха̄пи ка̄ка̄пи кулала̄пи анупатитва̄ анупатитва̄ витаччхенти вира̄дженти. со судам̣ ат̣т̣ассарам̣ кароти…пе… есо, бхиккхаве, сатто имасмим̣йева ра̄джагахе ха̄рико на̄ма чорагха̄тако ахоси…пе…. чхат̣т̣хам̣.
7. па̄пабхиккхусуттам̣
218. ‘‘идха̄хам̣ ¶ , а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ бхиккхум̣ веха̄сам̣ гаччхантам̣. тасса сан̇гха̄т̣ипи а̄дитта̄ сампаджджалита̄ саджотибхӯта̄ [сан̃джотибхӯта̄ (сйа̄. кам̣.)], паттопи а̄дитто сампаджджалито саджотибхӯто, ка̄йабандханампи ¶ а̄диттам̣ сампаджджалитам̣ саджотибхӯтам̣, ка̄йопи а̄дитто сампаджджалито саджотибхӯто. со судам̣ ат̣т̣ассарам̣ кароти…пе… есо, бхиккхаве, бхиккху кассапасса самма̄самбуддхасса па̄вачане па̄пабхиккху ахоси…пе…. саттамам̣.
8. па̄пабхиккхунӣсуттам̣
219. ‘‘аддасам̣ ¶ бхиккхуним̣ веха̄сам̣ гаччхантим̣. тасса̄ сан̇гха̄т̣ипи а̄дитта̄…пе… па̄пабхиккхунӣ ахоси…пе…. ат̣т̣хамам̣.
9. па̄пасиккхама̄насуттам̣
220. ‘‘аддасам̣ ¶ сиккхама̄нам̣ веха̄сам̣ гаччхантим̣. тасса̄ сан̇гха̄т̣ипи а̄дитта̄…пе… па̄пасиккхама̄на̄ ахоси…пе…. навамам̣.
10. па̄паса̄ман̣ерасуттам̣
221. ‘‘аддасам̣ са̄ман̣ерам̣ веха̄сам̣ гаччхантам̣. тасса сан̇гха̄т̣ипи а̄дитта̄…пе… па̄паса̄ман̣еро ахоси…пе…. дасамам̣.
11. па̄паса̄ман̣ерӣсуттам̣
222. ‘‘идха̄хам̣, а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ са̄ман̣ерим̣ веха̄сам̣ гаччхантим̣. тасса̄ сан̇гха̄т̣ипи а̄дитта̄ сампаджджалита̄ саджотибхӯта̄, паттопи а̄дитто сампаджджалито ¶ саджотибхӯто, ка̄йабандханампи а̄диттам̣ сампаджджалитам̣ саджотибхӯтам̣, ка̄йопи а̄дитто сампаджджалито саджотибхӯто. са̄ судам̣ ат̣т̣ассарам̣ кароти. тасса майхам̣, а̄вусо, етадахоси – ‘аччхарийам̣ вата, бхо, аббхутам̣ вата, бхо! еварӯпопи на̄ма сатто бхависсати! еварӯпопи на̄ма йаккхо бхависсати! еварӯпопи на̄ма аттабха̄вапат̣ила̄бхо бхависсатӣ’’’ти!!
атха кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘чаккхубхӯта̄ вата, бхиккхаве, са̄вака̄ вихаранти; н̃а̄н̣абхӯта̄ вата, бхиккхаве, са̄вака̄ вихаранти, йатра хи на̄ма са̄вако еварӯпам̣ н̃ассати ва̄ даккхати ва̄ саккхим̣ ва̄ кариссати. пуббева ¶ ме са̄, бхиккхаве, са̄ман̣ерӣ дит̣т̣ха̄ ахоси. апи ча̄хам̣ на бйа̄ка̄сим̣. ахан̃четам̣ бйа̄кареййам̣, паре ча ме на саддахеййум̣. йе ме на саддахеййум̣, тесам̣ там̣ асса дӣгхараттам̣ ахита̄йа ¶ дуккха̄йа. еса̄, бхиккхаве, са̄ман̣ерӣ кассапасса самма̄самбуддхасса па̄вачане па̄паса̄ман̣ерӣ ахоси. са̄ тасса каммасса випа̄кена бахӯни васса̄ни бахӯни вассасата̄ни бахӯни вассасахасса̄ни бахӯни вассасатасахасса̄ни нирайе паччитва̄ тассева каммасса випа̄ка̄васесена еварӯпам̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхам̣ пат̣исам̣ведайатӣ’’ти. ека̄дасамам̣.
дутийо вагго.
тассудда̄нам̣ –
кӯпе ¶ нимугго хи со па̄рада̄рико;
гӯтхакха̄ди аху дут̣т̣хабра̄хман̣о.
ниччхавиттхи атича̄ринӣ аху;
ман̇гулиттхи аху иккхан̣иттхика̄.
окилини сапаттан̇га̄рокири;
сӣсаччхинно аху чорагха̄тако.
бхиккху ¶ бхиккхунӣ сиккхама̄на̄;
са̄ман̣еро атха са̄ман̣ерика̄.
кассапасса винайасмим̣ паббаджджам̣;
па̄пакаммам̣ карим̣су та̄вадети.
лаккхан̣асам̣йуттам̣ саматтам̣.
9. опаммасам̣йуттам̣
1. кӯт̣асуттам̣
223. евам̣ ¶ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра ¶ кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча – ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, кӯт̣а̄га̄расса йа̄ ка̄чи гопа̄насийо сабба̄ та̄ кӯт̣ан̇гама̄ кӯт̣асамосаран̣а̄ кӯт̣асамуггха̄та̄ сабба̄ та̄ самуггха̄там̣ гаччханти; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи акусала̄ дхамма̄ саббе те авиджджа̄мӯлака̄ авиджджа̄самосаран̣а̄ авиджджа̄самуггха̄та̄, саббе те самуггха̄там̣ гаччханти. тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘аппаматта̄ вихарисса̄ма̄’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. пат̣хамам̣.
2. накхасикхасуттам̣
224. са̄ваттхийам̣ вихарати. атха кхо бхагава̄ париттам̣ накхасикха̄йам̣ пам̣сум̣ а̄ропетва̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣, йо ва̄йам̣ [йо ча̄йам̣ (бахӯсу)] майа̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито айам̣ ва̄ [йа̄ ча̄йам̣ (сйа̄. ка.)] маха̄патхавӣ’’ти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣ йадидам̣ маха̄патхавӣ. аппаматтакойам̣ бхагавата̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито. сан̇кхампи на упети упанидхимпи на упети калабха̄гампи на упети маха̄патхавим̣ упанидха̄йа бхагавата̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе мануссесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етейева бахутара̄ сатта̄ йе ан̃н̃атра мануссехи пачча̄джа̄йанти. тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ ¶ – ‘аппаматта̄ вихарисса̄ма̄’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. дутийам̣.
3. куласуттам̣
225. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘сеййатха̄пи ¶ , бхиккхаве, йа̄ни ка̄ничи кула̄ни бахуттхика̄ни аппапуриса̄ни та̄ни суппадхам̣сийа̄ни хонти чорехи кумбхаттхенакехи ¶ ; евамева кхо, бхиккхаве, йасса кассачи бхиккхуно метта̄четовимутти абха̄вита̄ абахулӣката̄ со суппадхам̣сийо хоти амануссехи. сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ни ка̄ничи кула̄ни аппиттхика̄ни бахупуриса̄ни та̄ни дуппадхам̣сийа̄ни хонти чорехи кумбхаттхенакехи, евамева кхо, бхиккхаве, йасса кассачи бхиккхуно метта̄четовимутти бха̄вита̄ бахулӣката̄ со дуппадхам̣сийо хоти амануссехи. тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘метта̄ но четовимутти бха̄вита̄ бхависсати бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. татийам̣.
4. оккха̄суттам̣
226. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘йо, бхиккхаве, пуббан̣хасамайам̣ оккха̄сатам̣ да̄нам̣ дадеййа, йо маджджханхикасамайам̣ оккха̄сатам̣ да̄нам̣ дадеййа, йо са̄йанхасамайам̣ оккха̄сатам̣ да̄нам̣ дадеййа, йо ва̄ пуббан̣хасамайам̣ антамасо гаддуханаматтампи меттачиттам̣ бха̄веййа, йо ва̄ маджджханхикасамайам̣ антамасо гаддуханаматтампи меттачиттам̣ бха̄веййа, йо ¶ ва̄ са̄йанхасамайам̣ антамасо гаддуханаматтампи меттачиттам̣ бха̄веййа, идам̣ тато махаппхалатарам̣. тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘метта̄ но четовимутти бха̄вита̄ бхависсати бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. чатуттхам̣.
5. саттисуттам̣
227. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, сатти тин̣хапхала̄. атха пурисо а̄гаччхеййа – ‘ахам̣ имам̣ саттим̣ тин̣хапхалам̣ па̄н̣ина̄ ва̄ мут̣т̣хина̄ ва̄ пат̣илен̣исса̄ми пат̣икот̣т̣исса̄ми пат̣иват̣т̣есса̄мӣ’ти. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, бхаббо ну кхо со пурисо амум̣ саттим̣ тин̣хапхалам̣ па̄н̣ина̄ ва̄ мут̣т̣хина̄ ва̄ пат̣илен̣етум̣ пат̣икот̣т̣етум̣ пат̣иват̣т̣ету’’нти? ‘‘но хетам̣ ¶ , бханте’’. ‘‘там̣ кисса хету’’? ‘‘асу хи, бханте, сатти тин̣хапхала̄ на сукара̄ па̄н̣ина̄ ва̄ мут̣т̣хина̄ ва̄ пат̣илен̣етум̣ пат̣икот̣т̣етум̣ пат̣иват̣т̣етум̣. йа̄вадева ча пана со пурисо киламатхасса вигха̄тасса бха̄гӣ асса̄’’ти.
‘‘евамева ¶ кхо, бхиккхаве, йасса кассачи бхиккхуно метта̄четовимутти бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄, тасса че амануссо читтам̣ кхипитаббам̣ ман̃н̃еййа; атха кхо свева амануссо киламатхасса вигха̄тасса бха̄гӣ асса. тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘метта̄ но четовимутти бха̄вита̄ бхависсати бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ ¶ паричита̄ сусама̄раддха̄’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. пан̃чамам̣.
6. дхануггахасуттам̣
228. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, чатта̄ро дал̣хадхамма̄ дхануггаха̄ ¶ сусиккхита̄ катахаттха̄ катӯпа̄сана̄ чатуддиса̄ т̣хита̄ ассу. атха пурисо а̄гаччхеййа – ‘ахам̣ имесам̣ чатуннам̣ дал̣хадхамма̄нам̣ дхануггаха̄нам̣ сусиккхита̄нам̣ катахаттха̄нам̣ катӯпа̄сана̄нам̣ чатуддиса̄ кан̣д̣е кхитте аппатит̣т̣хите патхавийам̣ гахетва̄ а̄харисса̄мӣ’ти. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, ‘джавано пурисо парамена джавена саманна̄гато’ти алам̣ вачана̄йа̄’’ти?
‘‘екасса чепи, бханте, дал̣хадхаммасса дхануггахасса сусиккхитасса катахаттхасса катӯпа̄санасса кан̣д̣ам̣ кхиттам̣ аппатит̣т̣хитам̣ патхавийам̣ гахетва̄ а̄хареййа – ‘джавано пурисо парамена джавена саманна̄гато’ти алам̣ вачана̄йа, ко пана ва̄до чатуннам̣ дал̣хадхамма̄нам̣ дхануггаха̄нам̣ сусиккхита̄нам̣ катахаттха̄нам̣ катӯпа̄сана̄на’’нти?
‘‘йатха̄ ча, бхиккхаве, тасса пурисасса джаво, йатха̄ ча чандимасӯрийа̄нам̣ джаво, тато сӣгхатаро. йатха̄ ча, бхиккхаве, тасса пурисасса джаво йатха̄ ча чандимасӯрийа̄нам̣ джаво йатха̄ ча йа̄ девата̄ чандимасӯрийа̄нам̣ пурато дха̄ванти та̄сам̣ девата̄нам̣ джаво, ( ) [(тато сӣгхатаро. йатха̄ ча бхиккхаве тасса пурисасса джаво, йатха̄ ча чандимасурийа̄нам̣ джаво, йатха̄ ча йа̄ девата̄ чандимасурийа̄нам̣ пурато дха̄ванти, та̄сам̣ девата̄нам̣ джаво,) (сӣ. сйа̄. кам̣.)] тато сӣгхатарам̣ а̄йусан̇кха̄ра̄ ¶ кхийанти. тасма̄тиха ¶ , бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘аппаматта̄ вихарисса̄ма̄’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. чхат̣т̣хам̣.
7. а̄н̣исуттам̣
229. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати…пе… ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, даса̄раха̄нам̣ а̄нако [а̄н̣ако (сӣ.)] на̄ма мудин̇го ахоси. тасса даса̄раха̄ а̄наке гхат̣ите ан̃н̃ам̣ а̄н̣им̣ одахим̣су. аху ¶ кхо со, бхиккхаве, самайо йам̣ а̄накасса мудин̇гасса пора̄н̣ам̣ поккхарапхалакам̣ антарадха̄йи. а̄н̣исан̇гха̄т̣ова авасисси. евамева кхо, бхиккхаве, бхависсанти бхиккхӯ ана̄гатамаддха̄нам̣, йе те суттанта̄ татха̄гатабха̄сита̄ гамбхӣра̄ гамбхӣраттха̄ локуттара̄ сун̃н̃атаппат̣исам̣йутта̄, тесу бхан̃н̃ама̄несу на суссӯсиссанти на сотам̣ одахиссанти на ан̃н̃а̄ читтам̣ упат̣т̣ха̄пессанти на ча те дхамме уггахетаббам̣ парийа̄пун̣итаббам̣ ман̃н̃иссанти’’.
‘‘йе пана те суттанта̄ кавиката̄ ка̄веййа̄ читтаккхара̄ читтабйан̃джана̄ ба̄хирака̄ са̄вакабха̄сита̄, тесу бхан̃н̃ама̄несу суссӯсиссанти, сотам̣ одахиссанти, ан̃н̃а̄ читтам̣ упат̣т̣ха̄пессанти, те ча дхамме уггахетаббам̣ парийа̄пун̣итаббам̣ ман̃н̃иссанти. еваметесам̣, бхиккхаве, суттанта̄нам̣ татха̄гатабха̄сита̄нам̣ гамбхӣра̄нам̣ гамбхӣраттха̄нам̣ локуттара̄нам̣ сун̃н̃атаппат̣исам̣йутта̄нам̣ антарадха̄нам̣ бхависсати. тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘йе те суттанта̄ татха̄гатабха̄сита̄ гамбхӣра̄ гамбхӣраттха̄ локуттара̄ сун̃н̃атаппат̣исам̣йутта̄, тесу бхан̃н̃ама̄несу суссӯсисса̄ма, сотам̣ одахисса̄ма ¶ , ан̃н̃а̄ читтам̣ упат̣т̣ха̄песса̄ма, те ча дхамме уггахетаббам̣ парийа̄пун̣итаббам̣ ман̃н̃исса̄ма̄’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. саттамам̣.
8. калин̇гарасуттам̣
230. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘калин̇гарӯпадха̄на̄ ¶ , бхиккхаве, етарахи личчхавӣ вихаранти ¶ аппаматта̄ а̄та̄пино упа̄санасмим̣. тесам̣ ра̄джа̄ ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто на лабхати ота̄рам̣ на лабхати а̄рамман̣ам̣. бхависсанти, бхиккхаве ¶ , ана̄гатамаддха̄нам̣ личчхавӣ сукхума̄ла̄ [сукума̄ла̄ (сӣ.), сукхума̄ (ка.)] мудуталунахаттхапа̄да̄ [мудутала̄хаттхапа̄да̄ (сйа̄. кам̣.)] те мудука̄су сеййа̄су тӯлабимбохана̄су [тӯлабимбохана̄су (сйа̄. кам̣. пӣ.), тӯлабимбохана̄дӣсу (сӣ.), тӯлабиббохана̄дӣсу (ка.)] йа̄васӯрийуггамана̄ сеййам̣ капписсанти. тесам̣ ра̄джа̄ ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто лаччхати ота̄рам̣ лаччхати а̄рамман̣ам̣.
‘‘калин̇гарӯпадха̄на̄, бхиккхаве, етарахи бхиккхӯ вихаранти аппаматта̄ а̄та̄пино падха̄насмим̣. тесам̣ ма̄ро па̄пима̄ на лабхати ота̄рам̣ на лабхати а̄рамман̣ам̣. бхависсанти, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ бхиккхӯ сукхума̄ мудуталунахаттхапа̄да̄. те мудука̄су сеййа̄су тӯлабимбохана̄су йа̄васӯрийуггамана̄ сеййам̣ капписсанти. тесам̣ ма̄ро па̄пима̄ лаччхати ота̄рам̣ лаччхати а̄рамман̣ам̣. тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ ¶ сиккхитаббам̣ – ‘калин̇гарӯпадха̄на̄ вихарисса̄ма аппаматта̄ а̄та̄пино падха̄насми’нти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. на̄гасуттам̣
231. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро наво бхиккху ативелам̣ кула̄ни упасан̇камати. таменам̣ бхиккхӯ евама̄хам̣су – ‘‘ма̄йасма̄ ативелам̣ кула̄ни упасан̇камӣ’’ти. со бхиккху бхиккхӯхи вуччама̄но евама̄ха – ‘‘име хи на̄ма тхера̄ бхиккхӯ кула̄ни упасан̇камитаббам̣ ман̃н̃иссанти, киман̇гам̣ [киман̇га (сӣ.)] пана̄ха’’нти?
атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ ¶ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘идха, бханте, ан̃н̃атаро наво бхиккху ативелам̣ кула̄ни упасан̇камати. таменам̣ бхиккхӯ евама̄хам̣су – ‘ма̄йасма̄ ативелам̣ кула̄ни упасан̇камӣ’ти. со бхиккху бхиккхӯхи вуччама̄но евама̄ха – ‘име хи на̄ма тхера̄ бхиккхӯ кула̄ни упасан̇камитаббам̣ ман̃н̃иссанти, киман̇гам̣ пана̄ха’’’нти.
‘‘бхӯтапуббам̣ ¶ ¶ , бхиккхаве, аран̃н̃а̄йатане маха̄сарасӣ. там̣ на̄га̄ упанисса̄йа вихаранти. те там̣ сарасим̣ ога̄хетва̄ сон̣д̣а̄йа бхисамул̣а̄лам̣ аббухетва̄ [аббхӯхетва̄ (ка.), абба̄хитва̄ (маха̄ва. 278)] сувиккха̄литам̣ виккха̄летва̄ акаддамам̣ сан̇кха̄дитва̄ [сан̇кхаритва̄ (пӣ. ка.)] аджджхохаранти. тесам̣ там̣ ван̣н̣а̄йа чева хоти бала̄йа ча, на ча татонида̄нам̣ маран̣ам̣ ва̄ нигаччханти маран̣аматтам̣ ва̄ дуккхам̣. тесам̣йева ¶ кхо пана, бхиккхаве, маха̄на̄га̄нам̣ анусиккхама̄на̄ тарун̣а̄ бхин̇каччха̄па̄ там̣ сарасим̣ ога̄хетва̄ сон̣д̣а̄йа бхисамул̣а̄лам̣ аббухетва̄ на сувиккха̄литам̣ виккха̄летва̄ сакаддамам̣ асан̇кха̄дитва̄ аджджхохаранти. тесам̣ там̣ нева ван̣н̣а̄йа хоти на бала̄йа. татонида̄нам̣ маран̣ам̣ ва̄ нигаччханти маран̣аматтам̣ ва̄ дуккхам̣.
‘‘евамева кхо, бхиккхаве, идха тхера̄ бхиккхӯ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа пависанти. те таттха дхаммам̣ бха̄санти. тесам̣ гихӣ пасанна̄ка̄рам̣ каронти. те там̣ ла̄бхам̣ агадхита̄ амуччхита̄ анаджджхопанна̄ [анаджджха̄панна̄ (саббаттха) ма. ни. 1 па̄сара̄сисуттаван̣н̣ана̄ олокетабба̄] а̄дӣнавадасса̄вино ниссаран̣апан̃н̃а̄ парибхун̃джанти. тесам̣ там̣ ван̣н̣а̄йа чева хоти бала̄йа ча, на ча татонида̄нам̣ маран̣ам̣ ва̄ нигаччханти маран̣аматтам̣ ва̄ дуккхам̣. тесам̣йева кхо пана, бхиккхаве, тхера̄нам̣ бхиккхӯнам̣ анусиккхама̄на̄ нава̄ бхиккхӯ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа пависанти. те таттха дхаммам̣ бха̄санти. тесам̣ гихӣ пасанна̄ка̄рам̣ ¶ каронти. те там̣ ла̄бхам̣ гадхита̄ муччхита̄ аджджхопанна̄ ана̄дӣнавадасса̄вино аниссаран̣апан̃н̃а̄ парибхун̃джанти. тесам̣ там̣ нева ван̣н̣а̄йа хоти на бала̄йа, те татонида̄нам̣ маран̣ам̣ ва̄ нигаччханти маран̣аматтам̣ ва̄ дуккхам̣. тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘агадхита̄ амуччхита̄ анаджджхопанна̄ а̄дӣнавадасса̄вино ниссаран̣апан̃н̃а̄ там̣ ла̄бхам̣ парибхун̃джисса̄ма̄’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти ¶ . навамам̣.
10. бил̣а̄расуттам̣
232. са̄ваттхийам̣ вихарати. тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро бхиккху ативелам̣ кулесу ча̄риттам̣ а̄паджджати. таменам̣ бхиккхӯ евама̄хам̣су – ‘‘ма̄йасма̄ ативелам̣ кулесу ча̄риттам̣ а̄паджджӣ’’ти. со бхиккху бхиккхӯхи вуччама̄но на вирамати. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су ¶ ; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘идха, бханте, ан̃н̃атаро бхиккху ативелам̣ ¶ кулесу ча̄риттам̣ а̄паджджати. таменам̣ бхиккхӯ евама̄хам̣су – ‘ма̄йасма̄ ативелам̣ кулесу ча̄риттам̣ а̄паджджӣ’ти. со бхиккху бхиккхӯхи вуччама̄но на вираматӣ’’ти.
‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, бил̣а̄ро сандхисамаласан̇кат̣ӣре т̣хито ахоси мудумӯсим̣ маггайама̄но – ‘йада̄йам̣ мудумӯси гочара̄йа паккамиссати, таттхева нам̣ гахетва̄ кха̄дисса̄мӣ’ти. атха кхо со, бхиккхаве, мудумӯси гочара̄йа пакка̄ми. таменам̣ бил̣а̄ро гахетва̄ сахаса̄ сан̇кха̄дитва̄ [сан̇кхаритва̄ (пӣ. ка.), мам̣сам̣ кха̄дитва̄ (сйа̄. кам̣.), асам̣кха̄дитва̄ (каттхачи)] аджджхохари. тасса со мудумӯси антампи кха̄ди, антагун̣ампи кха̄ди. со татонида̄нам̣ ¶ маран̣ампи нигаччхи маран̣аматтампи дуккхам̣.
‘‘евамева кхо, бхиккхаве, идхекаччо бхиккху пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа пависати араккхитенева ка̄йена араккхита̄йа ва̄ча̄йа араккхитена читтена, анупат̣т̣хита̄йа ¶ сатийа̄, асам̣вутехи индрийехи. со таттха пассати ма̄туга̄мам̣ дунниваттхам̣ ва̄ дуппа̄рутам̣ ва̄. тасса ма̄туга̄мам̣ дисва̄ дунниваттхам̣ ва̄ дуппа̄рутам̣ ва̄ ра̄го читтам̣ ануддхам̣сети. со ра̄га̄нуддхам̣сена читтена маран̣ам̣ ва̄ нигаччхати маран̣аматтам̣ ва̄ дуккхам̣. маран̣ан̃хетам̣, бхиккхаве, арийасса винайе йо сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ваттати. маран̣аматтан̃хетам̣, бхиккхаве, дуккхам̣ йадидам̣ ан̃н̃атарам̣ сам̣килит̣т̣хам̣ а̄паттим̣ а̄паджджати. йатха̄рӯпа̄йа а̄паттийа̄ вут̣т̣ха̄нам̣ пан̃н̃а̄йати. тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘раккхитенева ка̄йена раккхита̄йа ва̄ча̄йа раккхитена читтена, упат̣т̣хита̄йа сатийа̄, сам̣вутехи индрийехи га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа пависисса̄ма̄’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. дасамам̣.
11. син̇га̄ласуттам̣
233. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘ассуттха но тумхе, бхиккхаве, раттийа̄ паччӯсасамайам̣ джарасин̇га̄ласса вассама̄насса̄’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘есо кхо, бхиккхаве, джарасин̇га̄ло уккан̣д̣акена на̄ма рогаджа̄тена пхут̣т̣хо. со йена ¶ йена иччхати тена тена гаччхати; йаттха йаттха иччхати таттха таттха тит̣т̣хати; йаттха йаттха иччхати таттха таттха нисӣдати; йаттха йаттха иччхати ¶ таттха таттха нипаджджати; сӣтакопи нам̣ ва̄то упава̄йати. са̄дху кхвасса, бхиккхаве, йам̣ идхекаччо сакйапуттийапат̣ин̃н̃о еварӯпампи аттабха̄вапат̣ила̄бхам̣ пат̣исам̣ведийетха. тасма̄тиха, бхиккхаве ¶ , евам̣ сиккхитаббам̣ ¶ – ‘аппаматта̄ вихарисса̄ма̄’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. ека̄дасамам̣.
12. дутийасин̇га̄ласуттам̣
234. са̄ваттхийам̣ вихарати…пе… ‘‘ассуттха но тумхе, бхиккхаве, раттийа̄ паччӯсасамайам̣ джарасин̇га̄ласса вассама̄насса̄’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘сийа̄ кхо, бхиккхаве, тасмим̣ джарасин̇га̄ле йа̄ ка̄чи катан̃н̃ута̄ катаведита̄, на твева идхекачче сакйапуттийапат̣ин̃н̃е сийа̄ йа̄ ка̄чи катан̃н̃ута̄ катаведита̄. тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘катан̃н̃уно бхависса̄ма катаведино; на ча но [на ча ноти идам̣ сӣ. пӣ. поттхакесу наттхи] амхесу аппакампи катам̣ нассиссатӣ’ти [ма̄ нассиссатӣти (сӣ. пӣ.), винассиссатӣти (сйа̄. кам̣.)]. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. два̄дасамам̣.
опаммасам̣йуттам̣ саматтам̣.
тассудда̄нам̣ –
кӯт̣ам̣ накхасикхам̣ кулам̣, оккха̄ сатти дхануггахо;
а̄н̣и калин̇гаро на̄го, бил̣а̄ро две син̇га̄лака̄ти.
10. бхиккхусам̣йуттам̣
1. колитасуттам̣
235. евам̣ ¶ ¶ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘а̄вусо бхиккхаве’’ти. ‘‘а̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато маха̄моггалла̄насса паччассосум̣.
а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но етадавоча – ‘‘идха майхам̣, а̄вусо, рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘арийо тун̣хӣбха̄во, арийо тун̣хӣбха̄воти вуччати. катамо ну кхо арийо тун̣хӣбха̄во’ти? тасса майхам̣ а̄вусо, етадахоси – ‘идха бхиккху витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати арийо тун̣хӣбха̄во’ти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарим̣. тасса майхам̣, а̄вусо, имина̄ виха̄рена вихарато витаккасахагата̄ сан̃н̃а̄ манасика̄ра̄ самуда̄чаранти’’.
‘‘атха кхо мам̣, а̄вусо, бхагава̄ иддхийа̄ упасан̇камитва̄ етадавоча – ‘моггалла̄на, моггалла̄на, ма̄, бра̄хман̣а, арийам̣ тун̣хӣбха̄вам̣ пама̄до, арийе тун̣хӣбха̄ве читтам̣ сан̣т̣хапехи, арийе тун̣хӣбха̄ве читтам̣ екодибха̄вам̣ карохи, арийе тун̣хӣбха̄ве читтам̣ ¶ сама̄даха̄’ти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, апарена самайена витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. йан̃хи ¶ там̣, а̄вусо ¶ , самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘саттха̄ра̄ ануггахито са̄вако маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’ти, мамам̣ там̣ самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘саттха̄ра̄ ануггахито са̄вако маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’’’ти. пат̣хамам̣.
2. упатиссасуттам̣
236. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати. татра кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘а̄вусо бхиккхаве’’ти. ‘‘а̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато са̄рипуттасса паччассосум̣. а̄йасма̄ са̄рипутто етадавоча –
‘‘идха майхам̣, а̄вусо, рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘аттхи ну кхо там̣ кин̃чи локасмим̣ йасса ме випарин̣а̄ман̃н̃атха̄бха̄ва̄ уппаджджеййум̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄’ти? тасса майхам̣, а̄вусо, етадахоси – ‘наттхи кхо там̣ кин̃чи локасмим̣ йасса ме випарин̣а̄ман̃н̃атха̄бха̄ва̄ уппаджджеййум̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄’’’ти.
евам̣ вутте, а̄йасма̄ а̄нандо а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча – ‘‘саттхупи кхо те, а̄вусо са̄рипутта, випарин̣а̄ман̃н̃атха̄бха̄ва̄ нуппаджджеййум̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄’’ти? ‘‘саттхупи кхо ме, а̄вусо, випарин̣а̄ман̃н̃атха̄бха̄ва̄ нуппаджджеййум̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄, апи ча ме евамасса – ‘махесаккхо вата, бхо, саттха̄ ¶ антарахито махиддхико маха̄нубха̄во. саче хи бхагава̄ чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ тит̣т̣хеййа тадасса бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄на’нти. татха̄ ¶ хи пана̄йасмато са̄рипуттасса дӣгхараттам̣ ахан̇ка̄рамаман̇ка̄рама̄на̄нусайа̄ сусамӯхата̄. тасма̄ а̄йасмато са̄рипуттасса саттхупи випарин̣а̄ман̃н̃атха̄бха̄ва̄ нуппаджджеййум̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄’’ти. дутийам̣.
3. гхат̣асуттам̣
237. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ ча са̄рипутто а̄йасма̄ ча маха̄моггалла̄но ¶ ра̄джагахе вихаранти вел̣уване каландаканива̄пе екавиха̄ре. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ маха̄моггалла̄нена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ ¶ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ етадавоча –
‘‘виппасанна̄ни кхо те, а̄вусо моггалла̄на, индрийа̄ни; парисуддхо мукхаван̣н̣о парийода̄то сантена нӯна̄йасма̄ маха̄моггалла̄но аджджа виха̄рена виха̄сӣ’’ти. ‘‘ол̣а̄рикена кхва̄хам̣, а̄вусо, аджджа виха̄рена виха̄сим̣. апи ча, ме ахоси дхаммӣ катха̄’’ти. ‘‘кена саддхим̣ пана̄йасмато маха̄моггалла̄насса ахоси дхаммӣ катха̄’’ти? ‘‘бхагавата̄ ¶ кхо ме, а̄вусо, саддхим̣ ахоси дхаммӣ катха̄’’ти. ‘‘дӯре кхо, а̄вусо, бхагава̄ етарахи са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. ким̣ ну кхо, а̄йасма̄, маха̄моггалла̄но бхагавантам̣ иддхийа̄ упасан̇ками; уда̄ху бхагава̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ иддхийа̄ упасан̇камӣ’’ти? ‘‘на ¶ кхва̄хам̣, а̄вусо, бхагавантам̣ иддхийа̄ упасан̇камим̣; напи мам̣ бхагава̄ иддхийа̄ упасан̇ками. апи ча, ме йа̄вата̄ бхагава̄ етта̄вата̄ диббачаккху висуджджхи дибба̄ ча сотадха̄ту. бхагаватопи йа̄вата̄хам̣ етта̄вата̄ диббачаккху висуджджхи дибба̄ ча сотадха̄тӯ’’ти. ‘‘йатха̄катхам̣ пана̄йасмато маха̄моггалла̄насса бхагавата̄ саддхим̣ ахоси дхаммӣ катха̄’’ти?
‘‘идха̄хам̣, а̄вусо, бхагавантам̣ етадавочам̣ – ‘а̄раддхавӣрийо а̄раддхавӣрийоти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, а̄раддхавӣрийо хотӣ’ти? евам̣ вутте, мам̣, а̄вусо, бхагава̄ етадавоча – ‘идха, моггалла̄на, бхиккху а̄раддхавӣрийо вихарати – ка̄мам̣ тачо ча нха̄ру ча ат̣т̣хӣ ча авасиссату, сарӣре упасуссату мам̣салохитам̣, йам̣ там̣ пурисатха̄мена пурисавӣрийена пурисапараккамена паттаббам̣ на там̣ апа̄пун̣итва̄ вӣрийасса сан̣т̣ха̄нам̣ бхависсатӣти. евам̣ кхо, моггалла̄на, а̄раддхавӣрийо хотӣ’ти. евам̣ кхо ме, а̄вусо, бхагавата̄ саддхим̣ ахоси дхаммӣ катха̄’’ти.
‘‘сеййатха̄пи, а̄вусо, химавато паббатара̄джасса паритта̄ па̄са̄н̣асаккхара̄ ¶ йа̄вадева упаниккхепанаматта̄йа ¶ ; евамева кхо майам̣ а̄йасмато маха̄моггалла̄насса йа̄вадева упаниккхепанаматта̄йа. а̄йасма̄ хи маха̄моггалла̄но махиддхико маха̄нубха̄во а̄кан̇кхама̄но каппам̣ тит̣т̣хеййа̄’’ти.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , а̄вусо, махатийа̄ лон̣агхат̣а̄йа паритта̄ лон̣асаккхара̄йа йа̄вадева упаниккхепанаматта̄йа; евамева кхо майам̣ а̄йасмато са̄рипуттасса йа̄вадева упаниккхепанаматта̄йа. а̄йасма̄ ¶ хи са̄рипутто бхагавата̄ анекапарийа̄йена тхомито ван̣н̣ито пасаттхо –
‘‘са̄рипуттова пан̃н̃а̄йа, сӣлена упасамена ча;
йопи па̄ран̇гато бхиккху, ета̄вапарамо сийа̄’’ти.
итиха те убхо маха̄на̄га̄ ан̃н̃аман̃н̃асса субха̄ситам̣ сулапитам̣ саманумодим̣сӯти. татийам̣.
4. навасуттам̣
238. са̄ваттхийам̣ вихарати. тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро наво бхиккху паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто виха̄рам̣ пависитва̄ аппоссукко тун̣хӣбхӯто сан̇каса̄йати, на бхиккхӯнам̣ веййа̄ваччам̣ кароти чӣварака̄расамайе. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘идха ¶ , бханте, ан̃н̃атаро наво бхиккху паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто виха̄рам̣ пависитва̄ аппоссукко тун̣хӣбхӯто сан̇каса̄йати, на бхиккхӯнам̣ веййа̄ваччам̣ кароти чӣварака̄расамайе’’ти.
атха кхо бхагава̄ ан̃н̃атарам̣ бхиккхум̣ а̄мантеси – ‘‘ехи твам̣, бхиккху, мама вачанена там̣ бхиккхум̣ а̄мантехи ‘саттха̄ там̣, а̄вусо, а̄мантетӣ’’’ти. ‘‘евам̣ бханте’’ти кхо со бхиккху бхагавато пат̣иссутва̄ йена со бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘саттха̄ там̣, а̄вусо, а̄мантетӣ’’ти. ‘‘евама̄вусо’’ти кхо со бхиккху тасса бхиккхуно пат̣иссутва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди ¶ . екамантам̣ ¶ нисиннам̣ кхо там̣ бхиккхум̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘саччам̣ кира твам̣, бхиккху, паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто виха̄рам̣ пависитва̄ аппоссукко тун̣хӣбхӯто сан̇каса̄йаси, на бхиккхӯнам̣ веййа̄ваччам̣ кароси чӣварака̄расамайе’’ти? ‘‘ахампи кхо, бханте, сакам̣ киччам̣ каромӣ’’ти.
атха ¶ кхо бхагава̄ тасса бхиккхуно четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘ма̄ кхо тумхе, бхиккхаве, етасса бхиккхуно уджджха̄йиттха. есо кхо, бхиккхаве, бхиккху чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ, йасса чаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ ¶ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти.
идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –
‘‘найидам̣ ситхилама̄раббха, найидам̣ аппена тха̄маса̄;
нибба̄нам̣ адхигантаббам̣, саббадуккхаппамочанам̣.
‘‘айан̃ча дахаро бхиккху, айамуттамапурисо;
дха̄рети антимам̣ дехам̣, джетва̄ ма̄рам̣ сава̄хини’’нти. чатуттхам̣;
5. суджа̄тасуттам̣
239. са̄ваттхийам̣ вихарати. атха кхо а̄йасма̄ суджа̄то йена бхагава̄ тенупасан̇ками. аддаса̄ кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ суджа̄там̣ дӯратова а̄гаччхантам̣. дисва̄на бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘убхайенева̄йам̣, бхиккхаве, кулапутто собхати – йан̃ча ¶ абхирӯпо дассанӣйо па̄са̄дико парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гато, йасса чаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджанти тадануттарам̣ брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти. идамавоча бхагава̄…пе… саттха̄ –
‘‘собхати ¶ вата̄йам̣ бхиккху, уджубхӯтена четаса̄;
виппайутто висам̣йутто, анупа̄да̄йа ниббуто;
дха̄рети антимам̣ дехам̣, джетва̄ ма̄рам̣ сава̄хини’’нти. пан̃чамам̣;
6. лакун̣д̣акабхаддийасуттам̣
240. са̄ваттхийам̣ ¶ ¶ вихарати. атха кхо а̄йасма̄ лакун̣д̣акабхаддийо йена бхагава̄ тенупасан̇ками. аддаса̄ кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ лакун̣д̣акабхаддийам̣ дӯратова а̄гаччхантам̣. дисва̄на бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘пассатха но тумхе, бхиккхаве, етам̣ бхиккхум̣ а̄гаччхантам̣ дуббан̣н̣ам̣ дуддасикам̣ окот̣имакам̣ бхиккхӯнам̣ парибхӯтарӯпа’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘есо кхо, бхиккхаве, бхиккху махиддхико маха̄нубха̄во, на ча са̄ сама̄патти сулабхарӯпа̄ йа̄ тена бхиккхуна̄ асама̄паннапубба̄. йасса чаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти. идамавоча бхагава̄…пе… саттха̄ –
‘‘хам̣са̄ кон̃ча̄ майӯра̄ ча, хаттхайо пасада̄ мига̄;
саббе сӣхасса бха̄йанти, наттхи ка̄йасмим̣ тулйата̄.
‘‘евамева мануссесу, дахаро чепи пан̃н̃ава̄;
со хи таттха маха̄ хоти, нева ба̄ло сарӣрава̄’’ти. чхат̣т̣хам̣;
7. виса̄кхасуттам̣
241. евам̣ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ виса̄кхо пан̃ча̄лапутто упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йам̣ бхиккхӯ дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети самуттеджети сампахам̣сети, порийа̄ ва̄ча̄йа виссат̣т̣ха̄йа ¶ анелагала̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄ парийа̄панна̄йа аниссита̄йа.
атха кхо бхагава̄ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена упат̣т̣ха̄наса̄ла̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ¶ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘ко ну кхо, бхиккхаве, упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йам̣ бхиккхӯ дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети самуттеджети сампахам̣сети порийа̄ ва̄ча̄йа виссат̣т̣ха̄йа анелагала̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄ парийа̄панна̄йа аниссита̄йа̄’’ти? ‘‘а̄йасма̄, бханте, виса̄кхо ¶ пан̃ча̄лапутто упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йам̣ бхиккхӯ дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети самуттеджети сампахам̣сети, порийа̄ ва̄ча̄йа виссат̣т̣ха̄йа анелагала̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄ парийа̄панна̄йа аниссита̄йа̄’’ти.
атха кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ виса̄кхам̣ пан̃ча̄лапуттам̣ а̄мантеси – ‘‘са̄дху са̄дху, виса̄кха, са̄дху кхо твам̣, виса̄кха, бхиккхӯ дхаммийа̄ катха̄йа сандассеси…пе… аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄ парийа̄панна̄йа аниссита̄йа̄’’ти.
идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –
‘‘на̄бха̄сама̄нам̣ джа̄нанти, миссам̣ ба̄лехи пан̣д̣итам̣;
бха̄сама̄нан̃ча джа̄нанти, десентам̣ аматам̣ падам̣.
‘‘бха̄сайе джотайе дхаммам̣, пагган̣хе исинам̣ дхаджам̣;
субха̄ситадхаджа̄ исайо, дхаммо хи исинам̣ дхаджо’’ти. саттамам̣;
8. нандасуттам̣
242. са̄ваттхийам̣ ¶ ¶ вихарати. атха кхо а̄йасма̄ нандо бхагавато ма̄туччха̄путто а̄кот̣итапачча̄кот̣ита̄ни чӣвара̄ни па̄рупитва̄ аккхӣни ан̃джетва̄ аччхам̣ паттам̣ гахетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ нандам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘на кхо те там̣, нанда, патирӯпам̣ кулапуттасса саддха̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджитасса, йам̣ твам̣ а̄кот̣итапачча̄кот̣ита̄ни чӣвара̄ни па̄рупеййа̄си, аккхӣни ча ан̃джеййа̄си, аччхан̃ча паттам̣ дха̄реййа̄си. етам̣ кхо те, нанда, патирӯпам̣ кулапуттасса саддха̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджитасса, йам̣ твам̣ а̄ран̃н̃ико ¶ ча ассаси, пин̣д̣апа̄тико ча пам̣сукулико ча ка̄месу ча анапеккхо вихареййа̄сӣ’’ти. идамавоча бхагава̄…пе… саттха̄ –
‘‘када̄хам̣ нандам̣ пассеййам̣, а̄ран̃н̃ам̣ пам̣сукӯликам̣;
ан̃н̃а̄тун̃чхена йа̄пентам̣, ка̄месу анапеккхина’’нти.
атха ¶ кхо а̄йасма̄ нандо апарена самайена а̄ран̃н̃ико ча пин̣д̣апа̄тико ча пам̣сукӯлико ча ка̄месу ча анапеккхо виха̄сӣти. ат̣т̣хамам̣.
9. тиссасуттам̣
243. са̄ваттхийам̣ вихарати. атха ¶ кхо а̄йасма̄ тиссо бхагавато питуччха̄путто йена бхагава̄ тенупасан̇ками ¶ ; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди дуккхӣ думмано ассӯни паваттайама̄но. атха кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ тиссам̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо твам̣, тисса, екамантам̣ нисинно дуккхӣ думмано ассӯни паваттайама̄но’’ти? ‘‘татха̄ хи пана мам̣, бханте, бхиккхӯ саманта̄ ва̄ча̄саннитодакена [ва̄ча̄йа саннитодакена (ка.)] сан̃джамбхаримакам̣сӯ’’ти [сан̃джаббхаримакам̣сӯти (?)]. ‘‘татха̄хи пана твам̣, тисса, ватта̄ но ча вачанаккхамо; на кхо те там̣, тисса, патирӯпам̣ кулапуттасса саддха̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджитасса, йам̣ твам̣ ватта̄ но ча вачанаккхамо. етам̣ кхо те, тисса, патирӯпам̣ кулапуттасса саддха̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджитасса – ‘йам̣ твам̣ ватта̄ ча асса вачанаккхамо ча̄’’’ти.
идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –
‘‘ким̣ ну куджджхаси ма̄ куджджхи, аккодхо тисса те варам̣;
кодхама̄намаккхавинайаттхан̃хи, тисса брахмачарийам̣ вуссатӣ’’ти. навамам̣;
10. тхерана̄макасуттам̣
244. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро бхиккху тхерана̄мако екавиха̄рӣ чева хоти екавиха̄расса ча ван̣н̣ава̄дӣ. со еко га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависати еко пат̣иккамати еко рахо нисӣдати еко чан̇камам̣ адхит̣т̣ха̄ти. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су ¶ ; ¶ упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо ¶ те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘идха, бханте, ан̃н̃атаро бхиккху тхерана̄мако екавиха̄рӣ екавиха̄расса ча ван̣н̣ава̄дӣ’’ти.
атха кхо бхагава̄ ан̃н̃атарам̣ бхиккхум̣ а̄мантеси – ‘‘ехи твам̣, бхиккху, мама вачанена тхерам̣ бхиккхум̣ а̄мантехи – ‘саттха̄ там̣, а̄вусо тхера, а̄мантетӣ’’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо со бхиккху бхагавато пат̣иссутва̄ йена̄йасма̄ тхеро тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ тхерам̣ етадавоча – ‘‘саттха̄ там̣, а̄вусо тхера, а̄мантетӣ’’ти. ‘‘евама̄вусо’’ти кхо а̄йасма̄ тхеро тасса бхиккхуно пат̣иссутва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ тхерам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘саччам̣ кира твам̣, тхера, екавиха̄рӣ екавиха̄расса ча ван̣н̣ава̄дӣ’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘йатха̄ катхам̣ пана твам̣, тхера, екавиха̄рӣ екавиха̄расса ча ван̣н̣ава̄дӣ’’ти? ‘‘идха̄хам̣, бханте, еко га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависа̄ми еко пат̣иккама̄ми еко рахо нисӣда̄ми еко чан̇камам̣ адхит̣т̣ха̄ми. евам̣ кхва̄хам̣, бханте, екавиха̄рӣ екавиха̄расса ча ван̣н̣ава̄дӣ’’ти.
‘‘аттхесо, тхера, екавиха̄ро несо наттхӣти вада̄ми. апи ча, тхера, йатха̄ екавиха̄ро виттха̄рена парипун̣н̣о хоти там̣ сун̣а̄хи, са̄дхукам̣ манаси карохи; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо…пе…. ‘‘катхан̃ча ¶ , тхера, екавиха̄ро виттха̄рена парипун̣н̣о хоти. идха, тхера, йам̣ атӣтам̣ там̣ пахӣнам̣, йам̣ ана̄гатам̣ там̣ пат̣иниссат̣т̣хам̣, паччуппаннесу ча аттабха̄вапат̣ила̄бхесу чхандара̄го суппат̣ивинӣто. евам̣ кхо, тхера, екавиха̄ро виттха̄рена парипун̣н̣о хотӣ’’ти.
идамавоча ¶ бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –
‘‘сабба̄бхибхум̣ ¶ саббавидум̣ сумедхам̣,
саббесу дхаммесу анӯпалиттам̣;
саббан̃джахам̣ тан̣ха̄ккхайе вимуттам̣,
тамахам̣ нарам̣ екавиха̄рӣти брӯмӣ’’ти. дасамам̣;
11. маха̄каппинасуттам̣
245. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати. атха кхо а̄йасма̄ маха̄каппино йена бхагава̄ тенупасан̇ками. аддаса̄ кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ маха̄каппинам̣ дӯратова а̄гаччхантам̣. дисва̄на бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘пассатха но тумхе бхиккхаве, етам̣ бхиккхум̣ а̄гаччхантам̣ ода̄такам̣ танукам̣ тун̇гана̄сика’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘есо кхо, бхиккхаве, бхиккху махиддхико маха̄нубха̄во. на ча са̄ сама̄патти сулабхарӯпа̄ йа̄ тена бхиккхуна̄ асама̄паннапубба̄. йасса чаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти тадануттарам̣ брахмачарийапарийоса̄нам̣ ¶ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти.
идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –
‘‘кхаттийо сет̣т̣хо джанетасмим̣, йе готтапат̣иса̄рино;
виджджа̄чаран̣асампанно, со сет̣т̣хо девама̄нусе.
‘‘дива̄ тапати а̄диччо, раттима̄бха̄ти чандима̄;
саннаддхо кхаттийо тапати, джха̄йӣ тапати бра̄хман̣о;
атха саббамахораттим̣ [атха саббамахораттам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)], буддхо тапати теджаса̄’’ти. ека̄дасамам̣;
12. саха̄йакасуттам̣
246. са̄ваттхийам̣ ¶ вихарати. атха кхо две бхиккхӯ саха̄йака̄ а̄йасмато маха̄каппинасса саддхивиха̄рино йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су. аддаса̄ кхо бхагава̄ те бхиккхӯ дӯратова ¶ а̄гаччханте. дисва̄на бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘пассатха но тумхе, бхиккхаве, ете бхиккхӯ саха̄йаке а̄гаччханте каппинасса саддхивиха̄рино’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘ете кхо те бхиккхӯ махиддхика̄ маха̄нубха̄ва̄. на ча са̄ сама̄патти сулабхарӯпа̄, йа̄ техи бхиккхӯхи асама̄паннапубба̄. йасса чаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти тадануттарам̣ брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ ¶ упасампаджджа вихарантӣ’’ти.
идамавоча ¶ бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –
‘‘саха̄йа̄ ватиме бхиккхӯ, чирараттам̣ саметика̄;
самети несам̣ саддхаммо, дхамме буддхаппаведите.
‘‘сувинӣта̄ каппинена, дхамме арийаппаведите;
дха̄ренти антимам̣ дехам̣, джетва̄ ма̄рам̣ сава̄хини’’нти. два̄дасамам̣;
бхиккхусам̣йуттам̣ саматтам̣.
тассудда̄нам̣ –
колито упатиссо ча, гхат̣о ча̄пи павуччати;
наво ¶ суджа̄то бхадди ча, виса̄кхо нандо тиссо ча;
тхерана̄мо ча каппино, саха̄йена ча два̄даса̄ти.
нида̄навагго дутийо.
тассудда̄нам̣ –
нида̄на̄бхисамайадха̄ту, анаматаггена кассапам̣;
сакка̄рара̄хулалаккхан̣о, опамма-бхиккхуна̄ вагго.
дутийо тена павуччатӣти.
нида̄наваггасам̣йуттапа̄л̣и нит̣т̣хита̄.