📜

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

сам̣йуттаника̄йо

сал̣а̄йатанавагго

1. сал̣а̄йатанасам̣йуттам̣

1. аниччавагго

1. аджджхатта̄ниччасуттам̣

1. евам̣ ме сутам̣. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘чаккхум̣, бхиккхаве, аниччам̣. йаданиччам̣ там̣ дуккхам̣; йам̣ дуккхам̣ таданатта̄. йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. сотам̣ аниччам̣. йаданиччам̣…пе… гха̄нам̣ аниччам̣. йаданиччам̣…пе… дживха̄ аничча̄. йаданиччам̣ там̣ дуккхам̣; йам̣ дуккхам̣ таданатта̄. йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. ка̄йо аниччо. йаданиччам̣…пе… мано аниччо. йаданиччам̣ там̣ дуккхам̣; йам̣ дуккхам̣ таданатта̄. йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, сотасмимпи ниббиндати, гха̄насмимпи ниббиндати, дживха̄йапи ниббиндати, ка̄йасмимпи ниббиндати, манасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. аджджхаттадуккхасуттам̣

2. ‘‘чаккхум̣, бхиккхаве, дуккхам̣. йам̣ дуккхам̣ таданатта̄; йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. сотам̣ дуккхам̣…пе… гха̄нам̣ дуккхам̣… дживха̄ дуккха̄… ка̄йо дуккхо… мано дуккхо. йам̣ дуккхам̣ таданатта̄; йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти. дутийам̣.

3. аджджхатта̄наттасуттам̣

3. ‘‘чаккхум̣, бхиккхаве, анатта̄. йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. сотам̣ анатта̄…пе… гха̄нам̣ анатта̄… дживха̄ анатта̄… ка̄йо анатта̄… мано анатта̄. йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти. татийам̣.

4. ба̄хира̄ниччасуттам̣

4. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, аничча̄. йаданиччам̣ там̣ дуккхам̣; йам̣ дуккхам̣ таданатта̄. йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ аничча̄. йаданиччам̣ там̣ дуккхам̣; йам̣ дуккхам̣ таданатта̄. йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако рӯпесупи ниббиндати, саддесупи ниббиндати, гандхесупи ниббиндати, расесупи ниббиндати, пхот̣т̣хаббесупи ниббиндати, дхаммесупи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. ба̄хирадуккхасуттам̣

5. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, дуккха̄. йам̣ дуккхам̣ таданатта̄; йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ дуккха̄. йам̣ дуккхам̣ таданатта̄. йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. ба̄хира̄наттасуттам̣

6. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, анатта̄. йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ анатта̄. йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. аджджхатта̄ничча̄тӣта̄на̄гатасуттам̣

7. ‘‘чаккхум̣, бхиккхаве, аниччам̣ атӣта̄на̄гатам̣; ко пана ва̄до паччуппаннасса! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако атӣтасмим̣ чаккхусмим̣ анапеккхо хоти; ана̄гатам̣ чаккхум̣ на̄бхинандати; паччуппаннасса чаккхусса ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти. сотам̣ аниччам̣… гха̄нам̣ аниччам̣… дживха̄ аничча̄ атӣта̄на̄гата̄; ко пана ва̄до паччуппанна̄йа! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако атӣта̄йа дживха̄йа анапеккхо хоти; ана̄гатам̣ дживхам̣ на̄бхинандати; паччуппанна̄йа дживха̄йа ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти. ка̄йо аниччо…пе… мано аниччо атӣта̄на̄гато; ко пана ва̄до паччуппаннасса! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако атӣтасмим̣ манасмим̣ анапеккхо хоти; ана̄гатам̣ манам̣ на̄бхинандати; паччуппаннасса манасса ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хотӣ’’ти. саттамам̣.

8. аджджхаттадуккха̄тӣта̄на̄гатасуттам̣

8. ‘‘чаккхум̣, бхиккхаве, дуккхам̣ атӣта̄на̄гатам̣; ко пана ва̄до паччуппаннасса! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако атӣтасмим̣ чаккхусмим̣ анапеккхо хоти; ана̄гатам̣ чаккхум̣ на̄бхинандати; паччуппаннасса чаккхусса ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти. сотам̣ дуккхам̣…пе… гха̄нам̣ дуккхам̣…пе… дживха̄ дуккха̄ атӣта̄на̄гата̄; ко пана ва̄до паччуппанна̄йа! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако атӣта̄йа дживха̄йа анапеккхо хоти; ана̄гатам̣ дживхам̣ на̄бхинандати; паччуппанна̄йа дживха̄йа ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти. ка̄йо дуккхо…пе… мано дуккхо атӣта̄на̄гато; ко пана ва̄до паччуппаннасса! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако атӣтасмим̣ манасмим̣ анапеккхо хоти; ана̄гатам̣ манам̣ на̄бхинандати; паччуппаннасса манасса ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хотӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. аджджхатта̄натта̄тӣта̄на̄гатасуттам̣

9. ‘‘чаккхум̣, бхиккхаве, анатта̄ атӣта̄на̄гатам̣; ко пана ва̄до паччуппаннасса! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако атӣтасмим̣ чаккхусмим̣ анапеккхо хоти; ана̄гатам̣ чаккхум̣ на̄бхинандати; паччуппаннасса чаккхусса ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти. сотам̣ анатта̄…пе… гха̄нам̣ анатта̄…пе… дживха̄ анатта̄ атӣта̄на̄гата̄; ко пана ва̄до паччуппанна̄йа! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако атӣта̄йа дживха̄йа анапеккхо хоти; ана̄гатам̣ дживхам̣ на̄бхинандати; паччуппанна̄йа дживха̄йа ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти. ка̄йо анатта̄…пе… мано анатта̄ атӣта̄на̄гато; ко пана ва̄до паччуппаннасса! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако атӣтасмим̣ манасмим̣ анапеккхо хоти; ана̄гатам̣ манам̣ на̄бхинандати; паччуппаннасса манасса ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хотӣ’’ти. навамам̣.

10. ба̄хира̄ничча̄тӣта̄на̄гатасуттам̣

10. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, аничча̄ атӣта̄на̄гата̄; ко пана ва̄до паччуппанна̄нам̣! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако атӣтесу рӯпесу анапеккхо хоти; ана̄гате рӯпе на̄бхинандати; паччуппанна̄нам̣ рӯпа̄нам̣ ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ аничча̄ атӣта̄на̄гата̄; ко пана ва̄до паччуппанна̄нам̣! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако атӣтесу дхаммесу анапеккхо хоти; ана̄гате дхамме на̄бхинандати; паччуппанна̄нам̣ дхамма̄нам̣ ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хотӣ’’ти. дасамам̣.

11. ба̄хирадуккха̄тӣта̄на̄гатасуттам̣

11. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, дуккха̄ атӣта̄на̄гата̄; ко пана ва̄до паччуппанна̄нам̣! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако атӣтесу рӯпесу анапеккхо хоти; ана̄гате рӯпе на̄бхинандати; паччуппанна̄нам̣ рӯпа̄нам̣ ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хотӣ’’ти…пе. …. ека̄дасамам̣.

12. ба̄хира̄натта̄тӣта̄на̄гатасуттам̣

12. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, анатта̄ атӣта̄на̄гата̄; ко пана ва̄до паччуппанна̄нам̣! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако атӣтесу рӯпесу анапеккхо хоти; ана̄гате рӯпе на̄бхинандати; паччуппанна̄нам̣ рӯпа̄нам̣ ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ анатта̄ атӣта̄на̄гата̄; ко пана ва̄до паччуппанна̄нам̣! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако атӣтесу дхаммесу анапеккхо хоти; ана̄гате дхамме на̄бхинандати; паччуппанна̄нам̣ дхамма̄нам̣ ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хотӣ’’ти. два̄дасамам̣.

аниччавагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

аниччам̣ дуккхам̣ анатта̄ ча, тайо аджджхаттаба̄хира̄;

йаданиччена тайо вутта̄, те те аджджхаттаба̄хира̄ти.

2. йамакавагго

1. пат̣хамапуббесамбодхасуттам̣

13. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘пуббева ме, бхиккхаве, самбодха̄ анабхисамбуддхасса бодхисаттассева сато етадахоси – ‘ко ну кхо чаккхусса асса̄до, ко а̄дӣнаво, ким̣ ниссаран̣ам̣? ко сотасса…пе… ко гха̄насса… ко дживха̄йа… ко ка̄йасса… ко манасса асса̄до, ко а̄дӣнаво, ким̣ ниссаран̣а’нти? тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘йам̣ кхо чаккхум̣ пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, айам̣ чаккхусса асса̄до. йам̣ чаккхум̣ аниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, айам̣ чаккхусса а̄дӣнаво. йо чаккхусмим̣ чхандара̄гавинайо чхандара̄гаппаха̄нам̣, идам̣ чаккхусса ниссаран̣ам̣. йам̣ сотам̣…пе… йам̣ гха̄нам̣…пе… йам̣ дживхам̣ пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, айам̣ дживха̄йа асса̄до. йам̣ [йа̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] дживха̄ аничча̄ дуккха̄ випарин̣а̄мадхамма̄, айам̣ дживха̄йа а̄дӣнаво. йо дживха̄йа чхандара̄гавинайо чхандара̄гаппаха̄нам̣, идам̣ дживха̄йа ниссаран̣ам̣. йам̣ ка̄йам̣…пе… йам̣ манам̣ пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, айам̣ манасса асса̄до. йам̣ [йо (сӣ. сйа̄. кам̣. ка.)] мано аниччо дуккхо випарин̣а̄мадхаммо, айам̣ манасса а̄дӣнаво. йо манасмим̣ чхандара̄гавинайо чхандара̄гаппаха̄нам̣, идам̣ манасса ниссаран̣а’’’нти.

‘‘йа̄вакӣван̃ча̄хам̣, бхиккхаве, имесам̣ чханнам̣ аджджхаттика̄нам̣ а̄йатана̄нам̣ евам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато, а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато, ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ на̄ббхан̃н̃а̄сим̣, нева та̄ва̄хам̣, бхиккхаве, садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ‘ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’ти [саббаттха̄пи евамева итисаддена саха диссати] паччан̃н̃а̄сим̣. йато ча кхва̄хам̣, бхиккхаве, имесам̣ чханнам̣ аджджхаттика̄нам̣ а̄йатана̄нам̣ евам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато, а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато, ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣, атха̄хам̣, бхиккхаве, садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ‘ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’ти паччан̃н̃а̄сим̣. н̃а̄н̣ан̃ча пана ме дассанам̣ удапа̄ди – ‘акуппа̄ ме вимутти [четовимутти (сӣ. пӣ. ка.) евамупарипи], айамантима̄ джа̄ти, наттхи да̄ни пунаббхаво’’’ти. пат̣хамам̣.

2. дутийапуббесамбодхасуттам̣

14. ‘‘пуббева ме, бхиккхаве, самбодха̄ анабхисамбуддхасса бодхисаттассева сато етадахоси – ‘ко ну кхо рӯпа̄нам̣ асса̄до, ко а̄дӣнаво, ким̣ ниссаран̣ам̣? ко садда̄нам̣…пе… ко гандха̄нам̣… ко раса̄нам̣… ко пхот̣т̣хабба̄нам̣… ко дхамма̄нам̣ асса̄до, ко а̄дӣнаво, ким̣ ниссаран̣а’нти? тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘йам̣ кхо рӯпе пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, айам̣ рӯпа̄нам̣ асса̄до. йам̣ рӯпа̄ аничча̄ дуккха̄ випарин̣а̄мадхамма̄, айам̣ рӯпа̄нам̣ а̄дӣнаво. йо рӯпесу чхандара̄гавинайо чхандара̄гаппаха̄нам̣, идам̣ рӯпа̄нам̣ ниссаран̣ам̣. йам̣ садде… гандхе… расе… пхот̣т̣хаббе… йам̣ дхамме пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, айам̣ дхамма̄нам̣ асса̄до. йам̣ дхамма̄ аничча̄ дуккха̄ випарин̣а̄мадхамма̄, айам̣ дхамма̄нам̣ а̄дӣнаво. йо дхаммесу чхандара̄гавинайо чхандара̄гаппаха̄нам̣, идам̣ дхамма̄нам̣ ниссаран̣а’’’нти.

‘‘йа̄вакӣван̃ча̄хам̣, бхиккхаве, имесам̣ чханнам̣ ба̄хира̄нам̣ а̄йатана̄нам̣ евам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато, а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато, ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ на̄ббхан̃н̃а̄сим̣, нева та̄ва̄хам̣, бхиккхаве, садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ‘ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’ти паччан̃н̃а̄сим̣. йато ча кхва̄хам̣, бхиккхаве, имесам̣ чханнам̣ ба̄хира̄нам̣ а̄йатана̄нам̣ евам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато, а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато, ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣, атха̄хам̣, бхиккхаве, садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ‘ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’ти паччан̃н̃а̄сим̣. н̃а̄н̣ан̃ча пана ме дассанам̣ удапа̄ди – ‘акуппа̄ ме вимутти, айамантима̄ джа̄ти, наттхи да̄ни пунаббхаво’’’ти. дутийам̣.

3. пат̣хамаасса̄дапарийесанасуттам̣

15. ‘‘чаккхусса̄хам̣, бхиккхаве, асса̄дапарийесанам̣ ачарим̣. йо чаккхусса асса̄до тададжджхагамам̣. йа̄вата̄ чаккхусса асса̄до пан̃н̃а̄йа ме со судит̣т̣хо. чаккхусса̄хам̣, бхиккхаве, а̄дӣнавапарийесанам̣ ачарим̣. йо чаккхусса а̄дӣнаво тададжджхагамам̣. йа̄вата̄ чаккхусса а̄дӣнаво пан̃н̃а̄йа ме со судит̣т̣хо. чаккхусса̄хам̣, бхиккхаве, ниссаран̣апарийесанам̣ ачарим̣. йам̣ чаккхусса ниссаран̣ам̣ тададжджхагамам̣. йа̄вата̄ чаккхусса ниссаран̣ам̣, пан̃н̃а̄йа ме там̣ судит̣т̣хам̣. сотасса̄хам̣, бхиккхаве… гха̄насса̄хам̣, бхиккхаве… дживха̄йа̄хам̣ бхиккхаве, асса̄дапарийесанам̣ ачарим̣. йо дживха̄йа асса̄до тададжджхагамам̣. йа̄вата̄ дживха̄йа асса̄до пан̃н̃а̄йа ме со судит̣т̣хо. дживха̄йа̄хам̣, бхиккхаве, а̄дӣнавапарийесанам̣ ачарим̣. йо дживха̄йа а̄дӣнаво тададжджхагамам̣. йа̄вата̄ дживха̄йа а̄дӣнаво пан̃н̃а̄йа ме со судит̣т̣хо. дживха̄йа̄хам̣, бхиккхаве, ниссаран̣апарийесанам̣ ачарим̣. йам̣ дживха̄йа ниссаран̣ам̣ тададжджхагамам̣. йа̄вата̄ дживха̄йа ниссаран̣ам̣, пан̃н̃а̄йа ме там̣ судит̣т̣хам̣. манасса̄хам̣, бхиккхаве, асса̄дапарийесанам̣ ачарим̣. йо манасса асса̄до тададжджхагамам̣. йа̄вата̄ манасса асса̄до пан̃н̃а̄йа ме со судит̣т̣хо. манасса̄хам̣, бхиккхаве, а̄дӣнавапарийесанам̣ ачарим̣. йо манасса а̄дӣнаво тададжджхагамам̣. йа̄вата̄ манасса а̄дӣнаво пан̃н̃а̄йа ме со судит̣т̣хо. манасса̄хам̣, бхиккхаве, ниссаран̣апарийесанам̣ ачарим̣. йам̣ манасса ниссаран̣ам̣ тададжджхагамам̣. йа̄вата̄ манасса ниссаран̣ам̣, пан̃н̃а̄йа ме там̣ судит̣т̣хам̣.

‘‘йа̄вакӣван̃ча̄хам̣, бхиккхаве, имесам̣ чханнам̣ аджджхаттика̄нам̣ а̄йатана̄нам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато, а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато, ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ на̄ббхан̃н̃а̄сим̣…пе… паччан̃н̃а̄сим̣. н̃а̄н̣ан̃ча пана ме дассанам̣ удапа̄ди – ‘акуппа̄ ме вимутти, айамантима̄ джа̄ти, наттхи да̄ни пунаббхаво’’’ти. татийам̣.

4. дутийаасса̄дапарийесанасуттам̣

16. ‘‘рӯпа̄на̄хам̣, бхиккхаве, асса̄дапарийесанам̣ ачарим̣. йо рӯпа̄нам̣ асса̄до тададжджхагамам̣. йа̄вата̄ рӯпа̄нам̣ асса̄до пан̃н̃а̄йа ме со судит̣т̣хо. рӯпа̄на̄хам̣, бхиккхаве, а̄дӣнавапарийесанам̣ ачарим̣. йо рӯпа̄нам̣ а̄дӣнаво тададжджхагамам̣. йа̄вата̄ рӯпа̄нам̣ а̄дӣнаво пан̃н̃а̄йа ме со судит̣т̣хо. рӯпа̄на̄хам̣, бхиккхаве, ниссаран̣апарийесанам̣ ачарим̣. йам̣ рӯпа̄нам̣ ниссаран̣ам̣ тададжджхагамам̣. йа̄вата̄ рӯпа̄нам̣ ниссаран̣ам̣, пан̃н̃а̄йа ме там̣ судит̣т̣хам̣. садда̄на̄хам̣, бхиккхаве… гандха̄на̄хам̣, бхиккхаве… раса̄на̄хам̣, бхиккхаве… пхот̣т̣хабба̄на̄хам̣, бхиккхаве… дхамма̄на̄хам̣, бхиккхаве, асса̄дапарийесанам̣ ачарим̣. йо дхамма̄нам̣ асса̄до тададжджхагамам̣. йа̄вата̄ дхамма̄нам̣ асса̄до пан̃н̃а̄йа ме со судит̣т̣хо. дхамма̄на̄хам̣, бхиккхаве, а̄дӣнавапарийесанам̣ ачарим̣. йо дхамма̄нам̣ а̄дӣнаво тададжджхагамам̣. йа̄вата̄ дхамма̄нам̣ а̄дӣнаво пан̃н̃а̄йа ме со судит̣т̣хо. дхамма̄на̄хам̣, бхиккхаве, ниссаран̣апарийесанам̣ ачарим̣. йам̣ дхамма̄нам̣ ниссаран̣ам̣ тададжджхагамам̣. йа̄вата̄ дхамма̄нам̣ ниссаран̣ам̣, пан̃н̃а̄йа ме там̣ судит̣т̣хам̣.

‘‘йа̄вакӣван̃ча̄хам̣, бхиккхаве, имесам̣ чханнам̣ ба̄хира̄нам̣ а̄йатана̄нам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато, а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато, ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ на̄ббхан̃н̃а̄сим̣…пе… паччан̃н̃а̄сим̣. н̃а̄н̣ан̃ча пана ме дассанам̣ удапа̄ди – ‘акуппа̄ ме вимутти, айамантима̄ джа̄ти, наттхи да̄ни пунаббхаво’’’ти. чатуттхам̣.

5. пат̣хаманочеасса̄дасуттам̣

17. ‘‘но чедам̣, бхиккхаве, чаккхусса асса̄до абхависса, найидам̣ сатта̄ чаккхусмим̣ са̄раджджеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи чаккхусса асса̄до тасма̄ сатта̄ чаккхусмим̣ са̄раджджанти. но чедам̣, бхиккхаве, чаккхусса а̄дӣнаво абхависса, найидам̣ сатта̄ чаккхусмим̣ ниббиндеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи чаккхусса а̄дӣнаво тасма̄ сатта̄ чаккхусмим̣ ниббинданти. но чедам̣, бхиккхаве, чаккхусса ниссаран̣ам̣ абхависса, найидам̣ сатта̄ чаккхусма̄ ниссареййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи чаккхусса ниссаран̣ам̣ тасма̄ сатта̄ чаккхусма̄ ниссаранти. но чедам̣, бхиккхаве, сотасса асса̄до абхависса… но чедам̣, бхиккхаве, гха̄насса асса̄до абхависса… но чедам̣, бхиккхаве, дживха̄йа асса̄до абхависса, найидам̣ сатта̄ дживха̄йа са̄раджджеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи дживха̄йа асса̄до, тасма̄ сатта̄ дживха̄йа са̄раджджанти. но чедам̣, бхиккхаве, дживха̄йа а̄дӣнаво абхависса, найидам̣ сатта̄ дживха̄йа ниббиндеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи дживха̄йа а̄дӣнаво, тасма̄ сатта̄ дживха̄йа ниббинданти. но чедам̣, бхиккхаве, дживха̄йа ниссаран̣ам̣ абхависса, найидам̣ сатта̄ дживха̄йа ниссареййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи дживха̄йа ниссаран̣ам̣, тасма̄ сатта̄ дживха̄йа ниссаранти. но чедам̣, бхиккхаве, ка̄йасса асса̄до абхависса… но чедам̣, бхиккхаве, манасса асса̄до абхависса, найидам̣ сатта̄ манасмим̣ са̄раджджеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи манасса асса̄до, тасма̄ сатта̄ манасмим̣ са̄раджджанти. но чедам̣, бхиккхаве, манасса а̄дӣнаво абхависса, найидам̣ сатта̄ манасмим̣ ниббиндеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи манасса а̄дӣнаво, тасма̄ сатта̄ манасмим̣ ниббинданти. но чедам̣, бхиккхаве, манасса ниссаран̣ам̣ абхависса, найидам̣ сатта̄ манасма̄ ниссареййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи манасса ниссаран̣ам̣, тасма̄ сатта̄ манасма̄ ниссаранти.

‘‘йа̄вакӣван̃ча, бхиккхаве, сатта̄ имесам̣ чханнам̣ аджджхаттика̄нам̣ а̄йатана̄нам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато, а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато, ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ на̄ббхан̃н̃ам̣су, нева та̄ва, бхиккхаве, сатта̄ садевака̄ лока̄ сама̄рака̄ сабрахмака̄ сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ниссат̣а̄ висан̃н̃утта̄ виппамутта̄ вимарийа̄дӣкатена [випарийа̄дикатена (сӣ. пӣ.), випарийа̄дикатена (сйа̄. кам̣. ка.)] четаса̄ вихарим̣су. йато ча кхо, бхиккхаве, сатта̄ имесам̣ чханнам̣ аджджхаттика̄нам̣ а̄йатана̄нам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато, а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато, ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃ам̣су, атха, бхиккхаве, сатта̄ садевака̄ лока̄ сама̄рака̄ сабрахмака̄ сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ниссат̣а̄ висан̃н̃утта̄ виппамутта̄ вимарийа̄дӣкатена четаса̄ вихарантӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. дутийаночеасса̄дасуттам̣

18. ‘‘но чедам̣, бхиккхаве, рӯпа̄нам̣ асса̄до абхависса, найидам̣ сатта̄ рӯпесу са̄раджджеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи рӯпа̄нам̣ асса̄до, тасма̄ сатта̄ рӯпесу са̄раджджанти. но чедам̣, бхиккхаве, рӯпа̄нам̣ а̄дӣнаво абхависса, найидам̣ сатта̄ рӯпесу ниббиндеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи рӯпа̄нам̣ а̄дӣнаво, тасма̄ сатта̄ рӯпесу ниббинданти. но чедам̣, бхиккхаве, рӯпа̄нам̣ ниссаран̣ам̣ абхависса, найидам̣ сатта̄ рӯпехи ниссареййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи рӯпа̄нам̣ ниссаран̣ам̣, тасма̄ сатта̄ рӯпехи ниссаранти. но чедам̣, бхиккхаве, садда̄нам̣… гандха̄нам̣… раса̄нам̣… пхот̣т̣хабба̄нам̣… дхамма̄нам̣ асса̄до абхависса, найидам̣ сатта̄ дхаммесу са̄раджджеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи дхамма̄нам̣ асса̄до, тасма̄ сатта̄ дхаммесу са̄раджджанти. но чедам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣ а̄дӣнаво абхависса, найидам̣ сатта̄ дхаммесу ниббиндеййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи дхамма̄нам̣ а̄дӣнаво, тасма̄ сатта̄ дхаммесу ниббинданти. но чедам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣ ниссаран̣ам̣ абхависса, найидам̣ сатта̄ дхаммехи ниссареййум̣. йасма̄ ча кхо, бхиккхаве, аттхи дхамма̄нам̣ ниссаран̣ам̣, тасма̄ сатта̄ дхаммехи ниссаранти.

‘‘йа̄вакӣван̃ча, бхиккхаве, сатта̄ имесам̣ чханнам̣ ба̄хира̄нам̣ а̄йатана̄нам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато, а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато, ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ на̄ббхан̃н̃ам̣су, нева та̄ва, бхиккхаве, сатта̄ садевака̄ лока̄ сама̄рака̄ сабрахмака̄ сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ниссат̣а̄ висан̃н̃утта̄ виппамутта̄ вимарийа̄дӣкатена четаса̄ вихарим̣су. йато ча кхо, бхиккхаве, сатта̄ имесам̣ чханнам̣ ба̄хира̄нам̣ а̄йатана̄нам̣ асса̄дан̃ча асса̄дато, а̄дӣнаван̃ча а̄дӣнавато, ниссаран̣ан̃ча ниссаран̣ато йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃ам̣су, атха, бхиккхаве, сатта̄ садевака̄ лока̄ сама̄рака̄ сабрахмака̄ сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ниссат̣а̄ висан̃н̃утта̄ виппамутта̄ вимарийа̄дӣкатена четаса̄ вихарантӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. пат̣хама̄бхинандасуттам̣

19. ‘‘йо, бхиккхаве, чаккхум̣ абхинандати, дуккхам̣ со абхинандати. йо дуккхам̣ абхинандати, апаримутто со дуккхасма̄ти вада̄ми. йо сотам̣…пе… йо гха̄нам̣…пе… йо дживхам̣ абхинандати, дуккхам̣ со абхинандати. йо дуккхам̣ абхинандати, апаримутто со дуккхасма̄ти вада̄ми. йо ка̄йам̣…пе… йо манам̣ абхинандати, дуккхам̣ со абхинандати. йо дуккхам̣ абхинандати, апаримутто со дуккхасма̄’’ти вада̄ми.

‘‘йо ча кхо, бхиккхаве, чаккхум̣ на̄бхинандати, дуккхам̣ со на̄бхинандати. йо дуккхам̣ на̄бхинандати, паримутто со дуккхасма̄ти вада̄ми. йо сотам̣…пе… йо гха̄нам̣…пе… йо дживхам̣ на̄бхинандати, дуккхам̣ со на̄бхинандати. йо дуккхам̣ на̄бхинандати, паримутто со дуккхасма̄ти вада̄ми. йо ка̄йам̣…пе… йо манам̣ на̄бхинандати, дуккхам̣ со на̄бхинандати. йо дуккхам̣ на̄бхинандати, паримутто со дуккхасма̄’’ти вада̄ми. саттамам̣.

8. дутийа̄бхинандасуттам̣

20. ‘‘йо, бхиккхаве, рӯпе абхинандати, дуккхам̣ со абхинандати. йо дуккхам̣ абхинандати, апаримутто со дуккхасма̄ти вада̄ми. йо садде…пе… гандхе… расе… пхот̣т̣хаббе… дхамме абхинандати, дуккхам̣ со абхинандати. йо дуккхам̣ абхинандати, апаримутто со дуккхасма̄’’ти вада̄ми.

‘‘йо ча кхо, бхиккхаве, рӯпе на̄бхинандати, дуккхам̣ со на̄бхинандати. йо дуккхам̣ на̄бхинандати, паримутто со дуккхасма̄ти вада̄ми. йо садде…пе… гандхе… расе… пхот̣т̣хаббе… дхамме на̄бхинандати, дуккхам̣ со на̄бхинандати. йо дуккхам̣ на̄бхинандати, паримутто со дуккхасма̄’’ти вада̄ми. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамадуккхуппа̄дасуттам̣

21. ‘‘йо, бхиккхаве, чаккхусса уппа̄до т̣хити абхиниббатти па̄тубха̄во, дуккхассесо уппа̄до, рога̄нам̣ т̣хити, джара̄маран̣асса па̄тубха̄во. йо сотасса…пе… йо гха̄насса… йо дживха̄йа… йо ка̄йасса… йо манасса уппа̄до т̣хити абхиниббатти па̄тубха̄во, дуккхассесо уппа̄до, рога̄нам̣ т̣хити, джара̄маран̣асса па̄тубха̄во.

‘‘йо ча кхо, бхиккхаве, чаккхусса ниродхо вӯпасамо аттхан̇гамо, дуккхассесо ниродхо, рога̄нам̣ вӯпасамо, джара̄маран̣асса аттхан̇гамо. йо сотасса… йо гха̄насса… йо дживха̄йа… йо ка̄йасса… йо манасса ниродхо вӯпасамо аттхан̇гамо, дуккхассесо ниродхо, рога̄нам̣ вӯпасамо, джара̄маран̣асса аттхан̇гамо’’ти. навамам̣.

10. дутийадуккхуппа̄дасуттам̣

22. ‘‘йо, бхиккхаве, рӯпа̄нам̣ уппа̄до т̣хити абхиниббатти па̄тубха̄во, дуккхассесо уппа̄до, рога̄нам̣ т̣хити, джара̄маран̣асса па̄тубха̄во. йо садда̄нам̣…пе… йо гандха̄нам̣… йо раса̄нам̣… йо пхот̣т̣хабба̄нам̣… йо дхамма̄нам̣ уппа̄до т̣хити абхиниббатти па̄тубха̄во, дуккхассесо уппа̄до, рога̄нам̣ т̣хити, джара̄маран̣асса па̄тубха̄во.

‘‘йо ча кхо, бхиккхаве, рӯпа̄нам̣ ниродхо вӯпасамо аттхан̇гамо, дуккхассесо ниродхо, рога̄нам̣ вӯпасамо, джара̄маран̣асса аттхан̇гамо. йо садда̄нам̣…пе… йо гандха̄нам̣… йо раса̄нам̣… йо пхот̣т̣хабба̄нам̣… йо дхамма̄нам̣ ниродхо вӯпасамо аттхан̇гамо, дуккхассесо ниродхо, рога̄нам̣ вӯпасамо, джара̄маран̣асса аттхан̇гамо’’ти. дасамам̣.

йамакавагго дутийо.

тассудда̄нам̣ –

самбодхена дуве вутта̄, асса̄дена апаре дуве;

но четена дуве вутта̄, абхинандена апаре дуве;

уппа̄дена дуве вутта̄, вагго тена павуччатӣти.

3. саббавагго

1. саббасуттам̣

23. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘саббам̣ во, бхиккхаве, десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха. кин̃ча, бхиккхаве, саббам̣? чаккхун̃чева рӯпа̄ ча, сотан̃ча [сотан̃чева (?) евамитарайугалесупи] садда̄ ча, гха̄нан̃ча гандха̄ ча, дживха̄ ча раса̄ ча, ка̄йо ча пхот̣т̣хабба̄ ча, мано ча дхамма̄ ча – идам̣ вуччати, бхиккхаве, саббам̣. йо, бхиккхаве, евам̣ вадеййа – ‘ахаметам̣ саббам̣ паччаккха̄йа ан̃н̃ам̣ саббам̣ пан̃н̃а̄песса̄мӣ’ти, тасса ва̄ча̄ваттхукамевасса [ва̄ча̄ваттхуревасса (сӣ. пӣ.), ва̄ча̄ваттхудевасса (сйа̄. кам̣.)]; пут̣т̣хо ча на сампа̄йеййа, уттарин̃ча вигха̄там̣ а̄паджджеййа. там̣ кисса хету? йатха̄ там̣, бхиккхаве, ависайасми’’нти. пат̣хамам̣.

2. паха̄насуттам̣

24. ‘‘саббаппаха̄на̄йа [саббам̣ паха̄на̄йа (сйа̄. кам̣. ка.)] во, бхиккхаве, дхаммам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, саббаппаха̄на̄йа дхаммо? чаккхум̣, бхиккхаве, паха̄таббам̣, рӯпа̄ паха̄табба̄, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ паха̄таббам̣, чаккхусампхассо паха̄таббо, йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи паха̄таббам̣…пе… йампидам̣ сотасампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи паха̄таббам̣… йампидам̣ гха̄насампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи паха̄таббам̣. дживха̄ паха̄табба̄, раса̄ паха̄табба̄, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ паха̄таббам̣, дживха̄сампхассо паха̄таббо, йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи паха̄таббам̣. ка̄йо паха̄таббо… мано паха̄таббо, дхамма̄ паха̄табба̄, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ паха̄таббам̣, маносампхассо паха̄таббо, йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи паха̄таббам̣. айам̣ кхо, бхиккхаве, саббаппаха̄на̄йа дхаммо’’ти. дутийам̣.

3. абхин̃н̃а̄парин̃н̃а̄паха̄насуттам̣

25. ‘‘саббам̣ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄на̄йа во, бхиккхаве, дхаммам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, саббам̣ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄на̄йа дхаммо? чаккхум̣, бхиккхаве, абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄таббам̣, рӯпа̄ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄табба̄, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄таббам̣, чаккхусампхассо абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄таббо, йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄таббам̣…пе… дживха̄ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄табба̄, раса̄ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄табба̄, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄таббам̣, дживха̄сампхассо абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄таббо, йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄таббам̣. ка̄йо абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄таббо… мано абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄таббо, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄табба̄, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄таббам̣, маносампхассо абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄таббо, йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄таббам̣. айам̣ кхо, бхиккхаве, саббам̣ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃а̄ паха̄на̄йа дхаммо’’ти. татийам̣.

4. пат̣хамаапариджа̄нанасуттам̣

26. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа. кин̃ча, бхиккхаве, анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа? чаккхум̣, бхиккхаве, анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа. рӯпе анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа. чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа. чаккхусампхассам̣ анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа…пе… дживхам̣ анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа. расе…пе… дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… дживха̄сампхассам̣…пе… йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа. ка̄йам̣…пе… манам̣ анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа. дхамме…пе… мановин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… маносампхассам̣…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа. идам̣ кхо, бхиккхаве, саббам̣ анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа.

‘‘саббан̃ча кхо, бхиккхаве, абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа. кин̃ча, бхиккхаве, саббам̣ абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа? чаккхум̣, бхиккхаве, абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа. рӯпе абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа. чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа. чаккхусампхассам̣ абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа…пе… дживхам̣ абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа. расе…пе… дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… дживха̄сампхассам̣…пе… йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа. ка̄йам̣…пе… манам̣ абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа. дхамме…пе… мановин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… маносампхассам̣…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа. идам̣ кхо, бхиккхаве, саббам̣ абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа̄’’ти. чатуттхам̣.

5. дутийаапариджа̄нанасуттам̣

27. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа. кин̃ча, бхиккхаве, саббам̣ анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа? йан̃ча, бхиккхаве, чаккху, йе ча рӯпа̄, йан̃ча чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣, йе ча чаккхувин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄…пе… йа̄ ча дживха̄, йе ча раса̄, йан̃ча дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣, йе ча дживха̄вин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄; йо ча ка̄йо, йе ча пхот̣т̣хабба̄, йан̃ча ка̄йавин̃н̃а̄н̣ам̣, йе ча ка̄йавин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄; йо ча мано, йе ча дхамма̄, йан̃ча мановин̃н̃а̄н̣ам̣, йе ча мановин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄ – идам̣ кхо, бхиккхаве, саббам̣ анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа.

‘‘саббам̣, бхиккхаве, абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа. кин̃ча, бхиккхаве, саббам̣ абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа? йан̃ча, бхиккхаве, чаккху, йе ча рӯпа̄, йан̃ча чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣, йе ча чаккхувин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄…пе… йа̄ ча дживха̄, йе ча раса̄, йан̃ча дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣, йе ча дживха̄вин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄; йо ча ка̄йо, йе ча пхот̣т̣хабба̄, йан̃ча ка̄йавин̃н̃а̄н̣ам̣, йе ча ка̄йавин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄; йо ча мано, йе ча дхамма̄, йан̃ча мановин̃н̃а̄н̣ам̣, йе ча мановин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄ – идам̣ кхо, бхиккхаве, саббам̣ абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. а̄диттасуттам̣

28. екам̣ самайам̣ бхагава̄ гайа̄йам̣ вихарати гайа̄сӣсе саддхим̣ бхиккхусахассена. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘саббам̣, бхиккхаве, а̄диттам̣. кин̃ча, бхиккхаве, саббам̣ а̄диттам̣? чаккху [чаккхум̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], бхиккхаве, а̄диттам̣, рӯпа̄ а̄дитта̄, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ а̄диттам̣, чаккхусампхассо а̄дитто. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи а̄диттам̣. кена а̄диттам̣? ‘ра̄гаггина̄, досаггина̄, мохаггина̄ а̄диттам̣, джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи а̄дитта’нти вада̄ми…пе… дживха̄ а̄дитта̄, раса̄ а̄дитта̄, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ а̄диттам̣, дживха̄сампхассо а̄дитто. йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи а̄диттам̣. кена а̄диттам̣? ‘ра̄гаггина̄, досаггина̄, мохаггина̄ а̄диттам̣, джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи а̄дитта’нти вада̄ми…пе… мано а̄дитто, дхамма̄ а̄дитта̄, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ а̄диттам̣, маносампхассо а̄дитто. йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи а̄диттам̣. кена а̄диттам̣? ‘ра̄гаггина̄, досаггина̄, мохаггина̄ а̄диттам̣, джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи а̄дитта’нти вада̄ми. евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, рӯпесупи ниббиндати, чаккхувин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, чаккхусампхассепи ниббиндати, йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати …пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. идамавоча бхагава̄. аттамана̄ те бхиккхӯ бхагавато бха̄ситам̣ абхинандум̣. имасмин̃ча пана веййа̄каран̣асмим̣ бхан̃н̃ама̄не тасса бхиккхусахассасса анупа̄да̄йа а̄савехи читта̄ни вимуччим̣сӯти. чхат̣т̣хам̣.

7. аддхабхӯтасуттам̣

29. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘саббам̣, бхиккхаве, аддхабхӯтам̣ [андхабхӯтам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)]. кин̃ча, бхиккхаве, саббам̣ аддхабхӯтам̣? чаккху, бхиккхаве, аддхабхӯтам̣, рӯпа̄ аддхабхӯта̄, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ аддхабхӯтам̣, чаккхусампхассо аддхабхӯто, йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аддхабхӯтам̣. кена аддхабхӯтам̣? ‘джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи аддхабхӯта’нти вада̄ми…пе… дживха̄ аддхабхӯта̄, раса̄ аддхабхӯта̄, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ аддхабхӯтам̣, дживха̄сампхассо аддхабхӯто, йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аддхабхӯтам̣. кена аддхабхӯтам̣? ‘джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи аддхабхӯта’нти вада̄ми. ка̄йо аддхабхӯто…пе… мано аддхабхӯто, дхамма̄ аддхабхӯта̄, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ аддхабхӯтам̣, маносампхассо аддхабхӯто, йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аддхабхӯтам̣. кена аддхабхӯтам̣? ‘джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи аддхабхӯта’нти вада̄ми. евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, рӯпесупи ниббиндати, чаккхувин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, чаккхусампхассепи ниббиндати…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати, вира̄га̄ вимуччати, вимуттасмим̣ ‘вимутта’мити н̃а̄н̣ам̣ хоти, ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. саттамам̣.

8. самуггха̄таса̄руппасуттам̣

30. ‘‘саббаман̃н̃итасамуггха̄таса̄руппам̣ во, бхиккхаве, пат̣ипадам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣти. катама̄ ча са̄, бхиккхаве, саббаман̃н̃итасамуггха̄таса̄руппа̄ пат̣ипада̄? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхум̣ на ман̃н̃ати, чаккхусмим̣ на ман̃н̃ати, чаккхуто на ман̃н̃ати, чаккхум̣ мети на ман̃н̃ати. рӯпе на ман̃н̃ати, рӯпесу на ман̃н̃ати, рӯпато на ман̃н̃ати, рӯпа̄ мети на ман̃н̃ати. чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ на ман̃н̃ати, чаккхувин̃н̃а̄н̣асмим̣ на ман̃н̃ати, чаккхувин̃н̃а̄н̣ато на ман̃н̃ати, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ мети на ман̃н̃ати. чаккхусампхассам̣ на ман̃н̃ати, чаккхусампхассасмим̣ на ман̃н̃ати, чаккхусампхассато на ман̃н̃ати, чаккхусампхассо мети на ман̃н̃ати. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на ман̃н̃ати, тасмимпи на ман̃н̃ати, татопи на ман̃н̃ати, там̣ мети на ман̃н̃ати…пе… дживхам̣ на ман̃н̃ати, дживха̄йа на ман̃н̃ати, дживха̄то на ман̃н̃ати, дживха̄ мети на ман̃н̃ати. расе на ман̃н̃ати, расесу на ман̃н̃ати, расато на ман̃н̃ати, раса̄ мети на ман̃н̃ати. дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ на ман̃н̃ати, дживха̄вин̃н̃а̄н̣асмим̣ на ман̃н̃ати, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ато на ман̃н̃ати, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ мети на ман̃н̃ати. дживха̄сампхассам̣ на ман̃н̃ати, дживха̄сампхассасмим̣ на ман̃н̃ати, дживха̄сампхассато на ман̃н̃ати, дживха̄сампхассо мети на ман̃н̃ати. йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на ман̃н̃ати, тасмимпи на ман̃н̃ати, татопи на ман̃н̃ати, там̣ мети на ман̃н̃ати…пе… манам̣ на ман̃н̃ати, манасмим̣ на ман̃н̃ати, манато на ман̃н̃ати, мано мети на ман̃н̃ати. дхамме на ман̃н̃ати, дхаммесу на ман̃н̃ати, дхаммато на ман̃н̃ати, дхамма̄ мети на ман̃н̃ати. мановин̃н̃а̄н̣ам̣ на ман̃н̃ати, мановин̃н̃а̄н̣асмим̣ на ман̃н̃ати, мановин̃н̃а̄н̣ато на ман̃н̃ати, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ мети на ман̃н̃ати. маносампхассам̣ на ман̃н̃ати, маносампхассасмим̣ на ман̃н̃ати, маносампхассато на ман̃н̃ати, маносампхассо мети на ман̃н̃ати. йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на ман̃н̃ати, тасмимпи на ман̃н̃ати, татопи на ман̃н̃ати, там̣ мети на ман̃н̃ати. саббам̣ на ман̃н̃ати, саббасмим̣ на ман̃н̃ати, саббато на ман̃н̃ати, саббам̣ мети на ман̃н̃ати. со евам̣ аман̃н̃ама̄но на ча кин̃чи локе упа̄дийати. анупа̄дийам̣ на паритассати. апаритассам̣ паччаттан̃н̃ева паринибба̄йати. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄ти. айам̣ кхо са̄, бхиккхаве, саббаман̃н̃итасамуггха̄таса̄руппа̄ пат̣ипада̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамасамуггха̄тасаппа̄йасуттам̣

31. ‘‘саббаман̃н̃итасамуггха̄тасаппа̄йам̣ во, бхиккхаве, пат̣ипадам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха. катама̄ ча са̄, бхиккхаве, саббаман̃н̃итасамуггха̄тасаппа̄йа̄ пат̣ипада̄? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхум̣ на ман̃н̃ати, чаккхусмим̣ на ман̃н̃ати, чаккхуто на ман̃н̃ати, чаккхум̣ мети на ман̃н̃ати. рӯпе на ман̃н̃ати…пе… чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ на ман̃н̃ати, чаккхусампхассам̣ на ман̃н̃ати, йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на ман̃н̃ати, тасмимпи на ман̃н̃ати, татопи на ман̃н̃ати, там̣ мети на ман̃н̃ати. йан̃хи, бхиккхаве, ман̃н̃ати, йасмим̣ ман̃н̃ати, йато ман̃н̃ати, йам̣ мети ман̃н̃ати, тато там̣ хоти ан̃н̃атха̄. ан̃н̃атха̄бха̄вӣ бхавасатто локо бхавамева̄бхинандати…пе… дживхам̣ на ман̃н̃ати, дживха̄йа на ман̃н̃ати, дживха̄то на ман̃н̃ати, дживха̄ мети на ман̃н̃ати. расе на ман̃н̃ати…пе… дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ на ман̃н̃ати, дживха̄сампхассам̣ на ман̃н̃ати. йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на ман̃н̃ати, тасмимпи на ман̃н̃ати, татопи на ман̃н̃ати, там̣ мети на ман̃н̃ати. йан̃хи, бхиккхаве, ман̃н̃ати, йасмим̣ ман̃н̃ати, йато ман̃н̃ати, йам̣ мети ман̃н̃ати, тато там̣ хоти ан̃н̃атха̄. ан̃н̃атха̄бха̄вӣ бхавасатто локо бхавамева̄бхинандати…пе… манам̣ на ман̃н̃ати, манасмим̣ на ман̃н̃ати, манато на ман̃н̃ати, мано мети на ман̃н̃ати. дхамме на ман̃н̃ати…пе… мановин̃н̃а̄н̣ам̣ на ман̃н̃ати, маносампхассам̣ на ман̃н̃ати. йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на ман̃н̃ати, тасмимпи на ман̃н̃ати, татопи на ман̃н̃ати, там̣ мети на ман̃н̃ати. йан̃хи, бхиккхаве, ман̃н̃ати, йасмим̣ ман̃н̃ати, йато ман̃н̃ати, йам̣ мети ман̃н̃ати, тато там̣ хоти ан̃н̃атха̄. ан̃н̃атха̄бха̄вӣ бхавасатто локо бхавамева̄бхинандати. йа̄вата̄, бхиккхаве, кхандхадха̄туа̄йатанам̣ тампи на ман̃н̃ати, тасмимпи на ман̃н̃ати, татопи на ман̃н̃ати, там̣ мети на ман̃н̃ати. со евам̣ аман̃н̃ама̄но на ча кин̃чи локе упа̄дийати. анупа̄дийам̣ на паритассати. апаритассам̣ паччаттан̃н̃ева паринибба̄йати. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄ти. айам̣ кхо са̄, бхиккхаве, саббаман̃н̃итасамуггха̄тасаппа̄йа̄ пат̣ипада̄’’ти. навамам̣.

10. дутийасамуггха̄тасаппа̄йасуттам̣

32. ‘‘саббаман̃н̃итасамуггха̄тасаппа̄йам̣ во, бхиккхаве, пат̣ипадам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха. катама̄ ча са̄, бхиккхаве, саббаман̃н̃итасамуггха̄тасаппа̄йа̄ пат̣ипада̄?

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, чаккхум̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣ бханте’’.

‘‘рӯпа̄…пе… чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣… чаккхусампхассо ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти?

‘‘аниччо, бханте’’…пе….

‘‘йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’…пе….

‘‘дживха̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти?

‘‘аничча̄ бханте’’…пе….

‘‘раса̄… дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣… дживха̄сампхассо…пе… йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’…пе… дхамма̄… мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассо ниччо ва̄ аниччо ва̄ти?

‘‘аниччо, бханте’’.

‘‘йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣ бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, рӯпесупи ниббиндати, чаккхувин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, чаккхусампхассепи ниббиндати. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати…пе… дживха̄йапи ниббиндати, расесупи…пе… йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати. манасмимпи ниббиндати, дхаммесупи ниббиндати, мановин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, маносампхассепи ниббиндати. йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄ти. айам̣ кхо са̄, бхиккхаве, саббаман̃н̃итасамуггха̄тасаппа̄йа̄ пат̣ипада̄’’ти. дасамам̣.

саббавагго татийо.

тассудда̄нам̣ –

саббан̃ча двепи паха̄на̄, париджа̄на̄паре дуве;

а̄диттам̣ аддхабхӯтан̃ча, са̄руппа̄ две ча саппа̄йа̄;

вагго тена павуччатӣти.

4. джа̄тидхаммавагго

1-10. джа̄тидхамма̄дисуттадасакам̣

33. са̄ваттхинида̄нам̣. татра кхо…пе… ‘‘саббам̣, бхиккхаве, джа̄тидхаммам̣. кин̃ча, бхиккхаве, саббам̣ джа̄тидхаммам̣? чаккху, бхиккхаве, джа̄тидхаммам̣. рӯпа̄… чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣… чаккхусампхассо джа̄тидхаммо. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи джа̄тидхаммам̣…пе… дживха̄… раса̄… дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣… дживха̄сампхассо… йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи джа̄тидхаммам̣. ка̄йо…пе... мано джа̄тидхаммо, дхамма̄ джа̄тидхамма̄, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ джа̄тидхаммам̣, маносампхассо джа̄тидхаммо. йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи джа̄тидхаммам̣. евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, рӯпесупи… чаккхувин̃н̃а̄н̣епи… чаккхусампхассепи…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти. пат̣хамам̣.

34. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, джара̄дхаммам̣…пе… сам̣кхиттам̣. дутийам̣.

35. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, бйа̄дхидхаммам̣…пе…. татийам̣.

36. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, маран̣адхаммам̣…пе…. чатуттхам̣.

37. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, сокадхаммам̣…пе…. пан̃чамам̣.

38. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, сам̣килесикадхаммам̣…пе…. чхат̣т̣хам̣.

39. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, кхайадхаммам̣…пе…. саттамам̣.

40. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, вайадхаммам̣…пе…. ат̣т̣хамам̣.

41. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, самудайадхаммам̣…пе…. навамам̣.

42. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, ниродхадхаммам̣…пе…. дасамам̣.

джа̄тидхаммавагго чатуттхо.

тассудда̄нам̣ –

джа̄тиджара̄бйа̄дхимаран̣ам̣, соко ча сам̣килесикам̣;

кхайавайасамудайам̣, ниродхадхаммена те даса̄ти.

5. саббааниччавагго

1-9. аничча̄дисуттанавакам̣

43. са̄ваттхинида̄нам̣. татра кхо…пе… ‘‘саббам̣, бхиккхаве, аниччам̣. кин̃ча, бхиккхаве, саббам̣ аниччам̣? чаккху, бхиккхаве, аниччам̣, рӯпа̄ аничча̄, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣, чаккхусампхассо аниччо. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччам̣…пе… дживха̄ аничча̄, раса̄ аничча̄, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣, дживха̄сампхассо аниччо. йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччам̣. ка̄йо аниччо…пе… мано аниччо, дхамма̄ аничча̄, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣, маносампхассо аниччо. йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччам̣. евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, рӯпесупи ниббиндати, чаккхувин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, чаккхусампхассепи ниббиндати. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати…пе… манасмимпи ниббиндати, дхаммесупи ниббиндати, мановин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, маносампхассепи ниббиндати, йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. пат̣хамам̣.

44. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, дуккхам̣…пе…. дутийам̣.

45. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, анатта̄…пе…. татийам̣.

46. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, абхин̃н̃еййам̣…пе…. чатуттхам̣.

47. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, парин̃н̃еййам̣…пе…. пан̃чамам̣.

48. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, паха̄таббам̣…пе…. чхат̣т̣хам̣.

49. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, саччхика̄таббам̣…пе…. саттамам̣.

50. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, абхин̃н̃а̄парин̃н̃еййам̣…пе…. ат̣т̣хамам̣.

51. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, упаддутам̣…пе…. навамам̣.

10. упассат̣т̣хасуттам̣

52. ‘‘саббам̣, бхиккхаве, упассат̣т̣хам̣ [упасат̣т̣хам̣ (ка.)]. кин̃ча, бхиккхаве, саббам̣ упассат̣т̣хам̣? чаккху, бхиккхаве, упассат̣т̣хам̣, рӯпа̄ упассат̣т̣ха̄, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ упассат̣т̣хам̣, чаккхусампхассо упассат̣т̣хо. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи упассат̣т̣хам̣…пе… дживха̄ упассат̣т̣ха̄, раса̄ упассат̣т̣ха̄, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ упассат̣т̣хам̣, дживха̄сампхассо упассат̣т̣хо. йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи упассат̣т̣хам̣. ка̄йо упассат̣т̣хо… мано упассат̣т̣хо, дхамма̄ упассат̣т̣ха̄, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ упассат̣т̣хам̣, маносампхассо упассат̣т̣хо. йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи упассат̣т̣хам̣. евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, рӯпесупи ниббиндати, чаккхувин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, чаккхусампхассепи ниббиндати. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати…пе… манасмимпи ниббиндати, дхаммесупи ниббиндати, мановин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, маносампхассепи ниббиндати. йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. дасамам̣.

саббааниччавагго пан̃чамо.

тассудда̄нам̣ –

аниччам̣ дуккхам̣ анатта̄, абхин̃н̃еййам̣ парин̃н̃еййам̣;

паха̄таббам̣ саччхика̄таббам̣, абхин̃н̃еййапарин̃н̃еййам̣ [абхин̃н̃еййам̣ парин̃н̃еййам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.), абхин̃н̃а̄там̣ парин̃н̃еййам̣ (пӣ. ка.)];

упаддутам̣ упассат̣т̣хам̣, вагго тена павуччатӣти.

сал̣а̄йатанавагге пат̣хамапан̣н̣а̄сако саматто.

тасса ваггудда̄нам̣ –

аниччаваггам̣ йамакам̣, саббам̣ ваггам̣ джа̄тидхаммам̣;

аниччаваггена пан̃н̃а̄сам̣, пан̃чамо тена павуччатӣти.

6. авиджджа̄вагго

1. авиджджа̄паха̄насуттам̣

53. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘катхам̣ ну кхо, бханте, джа̄нато катхам̣ пассато авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджатӣ’’ти?

‘‘чаккхум̣ кхо, бхиккху, аниччато джа̄нато пассато авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджати. рӯпе аниччато джа̄нато пассато авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджати. чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣… чаккхусампхассам̣… йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччато джа̄нато пассато авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджати. сотам̣… гха̄нам̣… дживхам̣… ка̄йам̣… манам̣ аниччато джа̄нато пассато авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджати. дхамме … мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассам̣… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччато джа̄нато пассато авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджати. евам̣ кхо, бхиккху, джа̄нато евам̣ пассато авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджатӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. сам̣йоджанапаха̄насуттам̣

54. ‘‘катхам̣ ну кхо, бханте, джа̄нато, катхам̣ пассато, сам̣йоджана̄ пахӣйантӣ’’ти? ‘‘чаккхум̣ кхо, бхиккху, аниччато джа̄нато пассато сам̣йоджана̄ пахӣйанти. рӯпе… чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣… чаккхусампхассам̣… йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччато джа̄нато пассато сам̣йоджана̄ пахӣйанти. сотам̣… гха̄нам̣… дживхам̣… ка̄йам̣… манам̣… дхамме… мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассам̣… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччато джа̄нато пассато сам̣йоджана̄ пахӣйанти. евам̣ кхо, бхиккху, джа̄нато евам̣ пассато сам̣йоджана̄ пахӣйантӣ’’ти. дутийам̣.

3. сам̣йоджанасамуггха̄тасуттам̣

55. ‘‘катхам̣ ну кхо, бханте, джа̄нато, катхам̣ пассато сам̣йоджана̄ самуггха̄там̣ гаччхантӣ’’ти? ‘‘чаккхум̣ кхо, бхиккху, анаттато джа̄нато пассато сам̣йоджана̄ самуггха̄там̣ гаччханти. рӯпе анаттато… чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣… чаккхусампхассам̣… йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи анаттато джа̄нато пассато сам̣йоджана̄ самуггха̄там̣ гаччханти. сотам̣… гха̄нам̣… дживхам̣… ка̄йам̣… манам̣… дхамме… мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассам̣… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи анаттато джа̄нато пассато сам̣йоджана̄ самуггха̄там̣ гаччханти. евам̣ кхо, бхиккху, джа̄нато евам̣ пассато сам̣йоджана̄ самуггха̄там̣ гаччхантӣ’’ти. татийам̣.

4. а̄савапаха̄насуттам̣

56. ‘‘катхам̣ ну кхо, бханте, джа̄нато, катхам̣ пассато а̄сава̄ пахӣйантӣ’’ти…пе…. чатуттхам̣.

5. а̄савасамуггха̄тасуттам̣

57. ‘‘катхам̣ ну кхо, бханте, джа̄нато, катхам̣ пассато а̄сава̄ самуггха̄там̣ гаччхантӣ’’ти…пе…. пан̃чамам̣.

6. анусайапаха̄насуттам̣

58. ‘‘катхам̣ ну кхо…пе… анусайа̄ пахӣйантӣ’’ти…пе…. чхат̣т̣хам̣.

7. анусайасамуггха̄тасуттам̣

59. ‘‘катхам̣ ну кхо…пе… анусайа̄ самуггха̄там̣ гаччхантӣ’’ти? ‘‘чаккхум̣ кхо, бхиккху, анаттато джа̄нато пассато анусайа̄ самуггха̄там̣ гаччханти…пе… сотам̣… гха̄нам̣… дживхам̣… ка̄йам̣… манам̣… дхамме… мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассам̣… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи анаттато джа̄нато пассато анусайа̄ самуггха̄там̣ гаччханти. евам̣ кхо, бхиккху, джа̄нато евам̣ пассато анусайа̄ самуггха̄там̣ гаччхантӣ’’ти. саттамам̣.

8. саббупа̄да̄напарин̃н̃а̄суттам̣

60. ‘‘саббупа̄да̄напарин̃н̃а̄йа во, бхиккхаве, дхаммам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, саббупа̄да̄напарин̃н̃а̄йа дхаммо? чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄. евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, рӯпесупи ниббиндати, чаккхувин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, чаккхусампхассепи ниббиндати, ведана̄йапи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимоккха̄ [вимоккхам̣ (ка.), вимоккха (сйа̄. кам̣.)] ‘парин̃н̃а̄там̣ ме упа̄да̄на’нти паджа̄на̄ти. сотан̃ча пат̣ичча садде ча уппаджджати… гха̄нан̃ча пат̣ичча гандхе ча… дживхан̃ча пат̣ичча расе ча… ка̄йан̃ча пат̣ичча пхот̣т̣хаббе ча… манан̃ча пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄. евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако манасмимпи ниббиндати, дхаммесупи ниббиндати, мановин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, маносампхассепи ниббиндати, ведана̄йапи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимоккха̄ ‘парин̃н̃а̄там̣ ме упа̄да̄на’нти паджа̄на̄ти. айам̣ кхо, бхиккхаве, саббупа̄да̄напарин̃н̃а̄йа дхаммо’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамасаббупа̄да̄напарийа̄да̄насуттам̣

61. ‘‘саббупа̄да̄напарийа̄да̄на̄йа во, бхиккхаве, дхаммам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, саббупа̄да̄напарийа̄да̄на̄йа дхаммо? чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄. евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, рӯпесупи ниббиндати, чаккхувин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, чаккхусампхассепи ниббиндати, ведана̄йапи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимоккха̄ ‘парийа̄диннам̣ [саббаттхапи евамева диссати дантаджа-нака̄ренева] ме упа̄да̄на’нти паджа̄на̄ти…пе… дживхан̃ча пат̣ичча расе ча уппаджджати дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… манан̃ча пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄. евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако манасмимпи ниббиндати, дхаммесупи ниббиндати, мановин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати маносампхассепи ниббиндати, ведана̄йапи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимоккха̄ ‘парийа̄диннам̣ ме упа̄да̄на’нти паджа̄на̄ти. айам̣ кхо, бхиккхаве, саббупа̄да̄напарийа̄да̄на̄йа дхаммо’’ти. навамам̣.

10. дутийасаббупа̄да̄напарийа̄да̄насуттам̣

62. ‘‘саббупа̄да̄напарийа̄да̄на̄йа во, бхиккхаве, дхаммам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, саббупа̄да̄напарийа̄да̄на̄йа дхаммо’’?

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, чаккху ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘рӯпа̄…пе… чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’…пе….

‘‘чаккхусампхассо ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти?

‘‘аниччо, бханте’’…пе….

‘‘йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’…пе….

‘‘сотам̣… гха̄нам̣… дживха̄… ка̄йо… мано… дхамма̄… мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассо… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄, тампи ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, рӯпесупи ниббиндати, чаккхувин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, чаккхусампхассепи ниббиндати. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати…пе… дживха̄йапи ниббиндати, расесупи ниббиндати, дживха̄вин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, дживха̄сампхассепи ниббиндати, йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати…пе… манасмимпи ниббиндати, дхаммесупи ниббиндати, мановин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, маносампхассепи ниббиндати. йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄ти. айам̣ кхо, бхиккхаве, саббупа̄да̄напарийа̄да̄на̄йа дхаммо’’ти. дасамам̣.

авиджджа̄вагго чхат̣т̣хо.

тассудда̄нам̣ –

авиджджа̄ сам̣йоджана̄ две, а̄савена дуве вутта̄;

анусайа̄ апаре две, парин̃н̃а̄ две парийа̄диннам̣;

вагго тена павуччатӣти.

7. мигаджа̄лавагго

1. пат̣хамамигаджа̄ласуттам̣

63. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо а̄йасма̄ мигаджа̄ло йена бхагава̄…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ мигаджа̄ло бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘екавиха̄рӣ, екавиха̄рӣ’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, екавиха̄рӣ хоти, китта̄вата̄ ча пана садутийавиха̄рӣ хотӣ’’ти?

‘‘санти кхо, мигаджа̄ла, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ абхинандато абхивадато аджджхоса̄йа тит̣т̣хато уппаджджати нандӣ [нанди (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)]. нандийа̄ сати са̄ра̄го хоти; са̄ра̄ге сати сам̣його хоти. нандисам̣йоджанасам̣йутто кхо, мигаджа̄ла, бхиккху садутийавиха̄рӣти вуччати. санти…пе… санти кхо, мигаджа̄ла, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ абхинандато абхивадато аджджхоса̄йа тит̣т̣хато уппаджджати нандӣ. нандийа̄ сати са̄ра̄го хоти; са̄ра̄ге сати сам̣його хоти. нандисам̣йоджанасам̣йутто кхо, мигаджа̄ла, бхиккху садутийавиха̄рӣти вуччати. евам̣виха̄рӣ ча, мигаджа̄ла, бхиккху кин̃ча̄пи аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исевати аппасадда̄ни аппаниггхоса̄ни виджанава̄та̄ни мануссара̄хассеййака̄ни [мануссара̄хасеййака̄ни (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] пат̣исалла̄наса̄руппа̄ни; атха кхо садутийавиха̄рӣти вуччати. там̣ кисса хету? тан̣ха̄ хисса дутийа̄, са̄сса аппахӣна̄. тасма̄ садутийавиха̄рӣ’’ти вуччати.

‘‘санти ча кхо, мигаджа̄ла, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ анабхинандато анабхивадато анаджджхоса̄йа тит̣т̣хато нандӣ нируджджхати. нандийа̄ асати са̄ра̄го на хоти; са̄ра̄ге асати сам̣його на хоти. нандисам̣йоджанависам̣йутто кхо, мигаджа̄ла, бхиккху екавиха̄рӣти вуччати…пе… санти ча кхо, мигаджа̄ла, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти ча кхо, мигаджа̄ла, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ анабхинандато анабхивадато анаджджхоса̄йа тит̣т̣хато нандӣ нируджджхати. нандийа̄ асати са̄ра̄го на хоти; са̄ра̄ге асати сам̣його на хоти. нандисам̣йоджанавиппайутто кхо, мигаджа̄ла, бхиккху екавиха̄рӣти вуччати. евам̣виха̄рӣ ча, мигаджа̄ла, бхиккху кин̃ча̄пи га̄манте вихарати а̄кин̣н̣о бхиккхӯхи бхиккхунӣхи упа̄сакехи упа̄сика̄хи ра̄джӯхи ра̄джамаха̄маттехи титтхийехи титтхийаса̄вакехи. атха кхо екавиха̄рӣти вуччати. там̣ кисса хету? тан̣ха̄ хисса дутийа̄, са̄сса пахӣна̄. тасма̄ екавиха̄рӣти вуччатӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. дутийамигаджа̄ласуттам̣

64. атха кхо а̄йасма̄ мигаджа̄ло йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ мигаджа̄ло бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихареййа’’нти.

‘‘санти кхо, мигаджа̄ла, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ абхинандато абхивадато аджджхоса̄йа тит̣т̣хато уппаджджати нандӣ. нандисамудайа̄ дуккхасамудайо, мигаджа̄ла̄ти вада̄ми…пе… санти ча кхо, мигаджа̄ла, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти ча кхо, мигаджа̄ла, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ абхинандато абхивадато аджджхоса̄йа тит̣т̣хато уппаджджати нандӣ. нандисамудайа̄ дуккхасамудайо, мигаджа̄ла̄ти вада̄ми.

‘‘санти ча кхо, мигаджа̄ла, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ анабхинандато анабхивадато анаджджхоса̄йа тит̣т̣хато нандӣ нируджджхати. нандиниродха̄ дуккханиродхо, мигаджа̄ла̄ти вада̄ми…пе… санти ча кхо, мигаджа̄ла, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄ ит̣т̣ха̄ канта̄…пе… санти ча кхо, мигаджа̄ла, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ анабхинандато анабхивадато анаджджхоса̄йа тит̣т̣хато нандӣ нируджджхати. нандиниродха̄ дуккханиродхо, мигаджа̄ла̄ти вада̄мӣ’’ти.

атха кхо а̄йасма̄ мигаджа̄ло бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми. атха кхо а̄йасма̄ мигаджа̄ло еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихарато начирассева – йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти тадануттарам̣ – брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ мигаджа̄ло арахатам̣ ахосӣти. дутийам̣.

3. пат̣хамасамиддхима̄рапан̃ха̄суттам̣

65. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. атха кхо а̄йасма̄ самиддхи йена бхагава̄…пе… бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘ма̄ро, ма̄ро’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, ма̄ро ва̄ асса ма̄рапан̃н̃атти ва̄’’ти?

‘‘йаттха кхо, самиддхи, аттхи чаккху, аттхи рӯпа̄, аттхи чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣, аттхи чаккхувин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄, аттхи таттха ма̄ро ва̄ ма̄рапан̃н̃атти ва̄. аттхи сотам̣, аттхи садда̄, аттхи сотавин̃н̃а̄н̣ам̣, аттхи сотавин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄, аттхи таттха ма̄ро ва̄ ма̄рапан̃н̃атти ва̄. аттхи гха̄нам̣, аттхи гандха̄, аттхи гха̄навин̃н̃а̄н̣ам̣, аттхи гха̄навин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄, аттхи таттха ма̄ро ва̄ ма̄рапан̃н̃атти ва̄. аттхи дживха̄, аттхи раса̄, аттхи дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣, аттхи дживха̄вин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄, аттхи таттха ма̄ро ва̄ ма̄рапан̃н̃атти ва̄. аттхи ка̄йо, аттхи пхот̣т̣хабба̄, аттхи ка̄йавин̃н̃а̄н̣ам̣, аттхи ка̄йавин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄, аттхи таттха ма̄ро ва̄ ма̄рапан̃н̃атти ва̄. аттхи мано, аттхи дхамма̄, аттхи мановин̃н̃а̄н̣ам̣, аттхи мановин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄, аттхи таттха ма̄ро ва̄ ма̄рапан̃н̃атти ва̄.

‘‘йаттха ча кхо, самиддхи, наттхи чаккху, наттхи рӯпа̄, наттхи чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣, наттхи чаккхувин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄, наттхи таттха ма̄ро ва̄ ма̄рапан̃н̃атти ва̄. наттхи сотам̣…пе… наттхи гха̄нам̣…пе… наттхи дживха̄, наттхи раса̄, наттхи дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣, наттхи дживха̄вин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄, наттхи таттха ма̄ро ва̄ ма̄рапан̃н̃атти ва̄. наттхи ка̄йо…пе…. наттхи мано, наттхи дхамма̄, наттхи мановин̃н̃а̄н̣ам̣, наттхи мановин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄, наттхи таттха ма̄ро ва̄ ма̄рапан̃н̃атти ва̄’’ти. татийам̣.

4. самиддхисаттапан̃ха̄суттам̣

66. ‘‘‘сатто, сатто’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, сатто ва̄ асса саттапан̃н̃атти ва̄’’ти…пе…. чатуттхам̣.

5. самиддхидуккхапан̃ха̄суттам̣

67. ‘‘‘дуккхам̣, дуккха’нти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, дуккхам̣ ва̄ асса дуккхапан̃н̃атти ва̄’’ти…пе…. пан̃чамам̣.

6. самиддхилокапан̃ха̄суттам̣

68. ‘‘‘локо, локо’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, локо ва̄ асса локапан̃н̃атти ва̄’’ти? йаттха кхо, самиддхи, аттхи чаккху, аттхи рӯпа̄, аттхи чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣, аттхи чаккхувин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄, аттхи таттха локо ва̄ локапан̃н̃атти ва̄ти…пе… аттхи дживха̄…пе… аттхи мано, аттхи дхамма̄, аттхи мановин̃н̃а̄н̣ам̣, аттхи мановин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄, аттхи таттха локо ва̄ локапан̃н̃атти ва̄.

‘‘йаттха ча кхо, самиддхи, наттхи чаккху, наттхи рӯпа̄, наттхи чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣, наттхи чаккхувин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄, наттхи таттха локо ва̄ локапан̃н̃атти ва̄…пе… наттхи дживха̄…пе… наттхи мано, наттхи дхамма̄, наттхи мановин̃н̃а̄н̣ам̣, наттхи мановин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄табба̄ дхамма̄, наттхи таттха локо ва̄ локапан̃н̃атти ва̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. упасенаа̄сӣвисасуттам̣

69. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча са̄рипутто а̄йасма̄ ча упасено ра̄джагахе вихаранти сӣтаване саппасон̣д̣икапаббха̄ре. тена кхо пана самайена а̄йасмато упасенасса ка̄йе а̄сӣвисо патито хоти. атха кхо а̄йасма̄ упасено бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘етха ме, а̄вусо, имам̣ ка̄йам̣ ман̃чакам̣ а̄ропетва̄ бахиддха̄ нӣхаратха. пура̄йам̣ ка̄йо идхева викирати; сеййатха̄пи бхусамут̣т̣хӣ’’ти.

евам̣ вутте, а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ упасенам̣ етадавоча – ‘‘на кхо пана майам̣ пасса̄ма а̄йасмато упасенасса ка̄йасса ва̄ ан̃н̃атхаттам̣ индрийа̄нам̣ ва̄ випарин̣а̄мам̣. атха ча пана̄йасма̄ упасено евама̄ха – ‘етха ме, а̄вусо, имам̣ ка̄йам̣ ман̃чакам̣ а̄ропетва̄ бахиддха̄ нӣхаратха. пура̄йам̣ ка̄йо идхева викирати; сеййатха̄пи бхусамут̣т̣хӣ’’’ти. ‘‘йасса нӯна, а̄вусо са̄рипутта, евамасса – ‘ахам̣ чаккхӯти ва̄ мама чаккхӯти ва̄…пе… ахам̣ дживха̄ти ва̄ мама дживха̄ти ва̄… ахам̣ маноти ва̄ мама маноти ва̄’. тасса, а̄вусо са̄рипутта, сийа̄ ка̄йасса ва̄ ан̃н̃атхаттам̣ индрийа̄нам̣ ва̄ випарин̣а̄мо. майхан̃ча кхо, а̄вусо са̄рипутта, на евам̣ хоти – ‘ахам̣ чаккхӯти ва̄ мама чаккхӯти ва̄…пе… ахам̣ дживха̄ти ва̄ мама дживха̄ти ва̄…пе… ахам̣ маноти ва̄ мама маноти ва̄’. тасса майхан̃ча кхо, а̄вусо са̄рипутта, ким̣ ка̄йасса ва̄ ан̃н̃атхаттам̣ бхависсати, индрийа̄нам̣ ва̄ випарин̣а̄мо’’ти!

‘‘татха̄ хи пана̄йасмато упасенасса дӣгхараттам̣ ахан̇ка̄рамаман̇ка̄рама̄на̄нусайо сусамӯхато. тасма̄ а̄йасмато упасенасса на евам̣ хоти – ‘ахам̣ чаккхӯти ва̄ мама чаккхӯти ва̄…пе… ахам̣ дживха̄ти ва̄ мама дживха̄ти ва̄…пе… ахам̣ маноти ва̄ мама маноти ва̄’’’ти. атха кхо те бхиккхӯ а̄йасмато упасенасса ка̄йам̣ ман̃чакам̣ а̄ропетва̄ бахиддха̄ нӣхарим̣су. атха кхо а̄йасмато упасенасса ка̄йо таттхева викири; сеййатха̄пи бхусамут̣т̣хӣти. саттамам̣.

8. упава̄н̣асандит̣т̣хикасуттам̣

70. атха кхо а̄йасма̄ упава̄н̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ упава̄н̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘сандит̣т̣хико дхаммо, сандит̣т̣хико дхаммо’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, сандит̣т̣хико дхаммо хоти, ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’’ти?

‘‘идха пана, упава̄н̣а, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ рӯпаппат̣исам̣ведӣ ча хоти рӯпара̄гаппат̣исам̣ведӣ ча. сантан̃ча аджджхаттам̣ рӯпесу ра̄гам̣ ‘аттхи ме аджджхаттам̣ рӯпесу ра̄го’ти паджа̄на̄ти. йам̣ там̣, упава̄н̣а, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ рӯпаппат̣исам̣ведӣ ча хоти рӯпара̄гаппат̣исам̣ведӣ ча. сантан̃ча аджджхаттам̣ рӯпесу ра̄гам̣ ‘аттхи ме аджджхаттам̣ рӯпесу ра̄го’ти паджа̄на̄ти. евампи кхо, упава̄н̣а, сандит̣т̣хико дхаммо хоти ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’’ти…пе….

‘‘пуна чапарам̣, упава̄н̣а, бхиккху дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄ расаппат̣исам̣ведӣ ча хоти расара̄гаппат̣исам̣ведӣ ча. сантан̃ча аджджхаттам̣ расесу ра̄гам̣ ‘аттхи ме аджджхаттам̣ расесу ра̄го’ти паджа̄на̄ти. йам̣ там̣, упава̄н̣а, бхиккху дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄ расаппат̣исам̣ведӣ ча хоти расара̄гаппат̣исам̣ведӣ ча. сантан̃ча аджджхаттам̣ расесу ра̄гам̣ ‘аттхи ме аджджхаттам̣ расесу ра̄го’ти паджа̄на̄ти. евампи кхо, упава̄н̣а, сандит̣т̣хико дхаммо хоти ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’’ти…пе….

‘‘пуна чапарам̣, упава̄н̣а, бхиккху манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа дхаммаппат̣исам̣ведӣ ча хоти дхаммара̄гаппат̣исам̣ведӣ ча. сантан̃ча аджджхаттам̣ дхаммесу ра̄гам̣ ‘аттхи ме аджджхаттам̣ дхаммесу ра̄го’ти паджа̄на̄ти. йам̣ там̣, упава̄н̣а, бхиккху манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа дхаммаппат̣исам̣ведӣ ча хоти дхаммара̄гаппат̣исам̣ведӣ ча. сантан̃ча аджджхаттам̣ дхаммесу ра̄гам̣ ‘аттхи ме аджджхаттам̣ дхаммесу ра̄го’ти паджа̄на̄ти. евампи кхо, упава̄н̣а, сандит̣т̣хико дхаммо хоти…пе… паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’’ти…пе….

‘‘идха пана, упава̄н̣а, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ рӯпаппат̣исам̣ведӣ ча хоти, но ча рӯпара̄гаппат̣исам̣ведӣ. асантан̃ча аджджхаттам̣ рӯпесу ра̄гам̣ ‘наттхи ме аджджхаттам̣ рӯпесу ра̄го’ти паджа̄на̄ти. йам̣ там̣, упава̄н̣а, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ рӯпаппат̣исам̣ведӣхи кхо хоти, но ча рӯпара̄гаппат̣исам̣ведӣ. асантан̃ча аджджхаттам̣ рӯпесу ра̄гам̣ ‘наттхи ме аджджхаттам̣ рӯпесу ра̄го’ти паджа̄на̄ти. евампи кхо, упава̄н̣а, сандит̣т̣хико дхаммо хоти, ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’’ти…пе….

‘‘пуна чапарам̣, упава̄н̣а, бхиккху дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄ расаппат̣исам̣ведӣхи кхо хоти, но ча расара̄гаппат̣исам̣ведӣ. асантан̃ча аджджхаттам̣ расесу ра̄гам̣ ‘наттхи ме аджджхаттам̣ расесу ра̄го’ти паджа̄на̄ти…пе….

‘‘пуна чапарам̣, упава̄н̣а, бхиккху манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа дхаммаппат̣исам̣ведӣхи кхо хоти, но ча дхаммара̄гаппат̣исам̣ведӣ. асантан̃ча аджджхаттам̣ дхаммесу ра̄гам̣ ‘наттхи ме аджджхаттам̣ дхаммесу ра̄го’ти паджа̄на̄ти. йам̣ там̣, упава̄н̣а, бхиккху манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа дхаммаппат̣исам̣ведӣхи кхо хоти, но ча дхаммара̄гаппат̣исам̣ведӣ. асантан̃ча аджджхаттам̣ дхаммесу ра̄гам̣ ‘наттхи ме аджджхаттам̣ дхаммесу ра̄го’ти паджа̄на̄ти. евампи кхо, упава̄н̣а, сандит̣т̣хико дхаммо хоти, ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамачхапхасса̄йатанасуттам̣

71. ‘‘йо хи кочи, бхиккхаве, бхиккху чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. авуситам̣ тена брахмачарийам̣, а̄рака̄ со имасма̄ дхаммавинайа̄’’ти.

евам̣ вутте, ан̃н̃атаро бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘еттха̄хам̣, бханте, анассасам̣ [анассасим̣ (сӣ.), анасса̄сам̣ (сйа̄. кам̣.), анасса̄сим̣ (пӣ.)]. ахан̃хи, бханте, чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄мӣ’’ти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, бхиккху, чаккхум̣ ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’ти саманупассасӣ’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘са̄дху, бхиккху, еттха ча те, бхиккху, чаккху ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣хам̣ бхависсати. есеванто дуккхасса…пе… дживхам̣ ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’ти саманупассасӣ’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘са̄дху, бхиккху, еттха ча те, бхиккху, дживха̄ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣хам̣ бхависсати. есеванто дуккхасса…пе… манам̣ ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’ти саманупассасӣ’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘са̄дху, бхиккху, еттха ча те, бхиккху, мано ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣хам̣ бхависсати. есеванто дуккхасса̄’’ти. навамам̣.

10. дутийачхапхасса̄йатанасуттам̣

72. ‘‘йо хи кочи, бхиккхаве, бхиккху чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. авуситам̣ тена брахмачарийам̣, а̄рака̄ со имасма̄ дхаммавинайа̄’’ти.

евам̣ вутте, ан̃н̃атаро бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘еттха̄хам̣, бханте, анассасам̣ панассасам̣. ахан̃хи, бханте, чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄мӣ’’ти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, бхиккху, чаккхум̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупассасӣ’’ти?

‘‘евам̣, бханте’’.

‘‘са̄дху, бхиккху, еттха ча те, бхиккху, чаккху ‘нетам̣ мама, несохамасми на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣хам̣ бхависсати. евам̣ те етам̣ пат̣хамам̣ пхасса̄йатанам̣ пахӣнам̣ бхависсати а̄йатим̣ апунаббхава̄йа…пе….

‘‘дживхам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупассасӣ’’ти?

‘‘евам̣, бханте’’.

‘‘са̄дху, бхиккху, еттха ча те, бхиккху, дживха̄ ‘нетам̣ мама, несохамасми на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣хам̣ бхависсати. евам̣ те етам̣ чатуттхам̣ пхасса̄йатанам̣ пахӣнам̣ бхависсати а̄йатим̣ апунаббхава̄йа…пе….

‘‘манам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупассасӣ’’ти?

‘‘евам̣, бханте’’.

‘‘са̄дху, бхиккху, еттха ча те, бхиккху, мано ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣хам̣ бхависсати. евам̣ те етам̣ чхат̣т̣хам̣ пхасса̄йатанам̣ пахӣнам̣ бхависсати а̄йатим̣ апунаббхава̄йа̄’’ти. дасамам̣.

11. татийачхапхасса̄йатанасуттам̣

73. ‘‘йо хи кочи, бхиккхаве, бхиккху чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. авуситам̣ тена брахмачарийам̣, а̄рака̄ со имасма̄ дхаммавинайа̄’’ти.

евам̣ вутте, ан̃н̃атаро бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘еттха̄хам̣, бханте, анассасам̣ панассасам̣. ахан̃хи, бханте, чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄мӣ’’ти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, бхиккху, чаккху ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘сотам̣… гха̄нам̣… дживха̄… ка̄йо… мано ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти?

‘‘аниччо, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘евам̣ пассам̣, бхиккху, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, сотасмимпи ниббиндати, гха̄насмимпи ниббиндати, дживха̄йапи ниббиндати, ка̄йасмимпи ниббиндати, манасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. ека̄дасамам̣.

мигаджа̄лавагго саттамо.

тассудда̄нам̣ –

мигаджа̄лена две вутта̄, чатта̄ро ча самиддхина̄;

упасено упава̄н̣о, чхапхасса̄йатаника̄ тайоти.

8. гила̄навагго

1. пат̣хамагила̄насуттам̣

74. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘амукасмим̣, бханте, виха̄ре ан̃н̃атаро бхиккху наво аппан̃н̃а̄то а̄ба̄дхико дуккхито ба̄л̣хагила̄но. са̄дху, бханте, бхагава̄ йена со бхиккху тенупасан̇камату анукампам̣ упа̄да̄йа̄’’ти.

атха кхо бхагава̄ навава̄дан̃ча сутва̄ гила̄нава̄дан̃ча, ‘‘аппан̃н̃а̄то бхиккхӯ’’ти ити видитва̄ йена со бхиккху тенупасан̇ками. аддаса̄ кхо со бхиккху бхагавантам̣ дӯратова а̄гаччхантам̣. дисва̄на ман̃чаке самадхоси [саман̃чоси (сӣ.), саматеси (сйа̄. кам̣.), саман̃чопи (пӣ.)]. атха кхо бхагава̄ там̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘алам̣, бхиккху, ма̄ твам̣ ман̃чаке самадхоси. сантима̄ни а̄сана̄ни пан̃н̃атта̄ни, таттха̄хам̣ нисӣдисса̄мӣ’’ти. нисӣди бхагава̄ пан̃н̃атте а̄сане. нисаджджа кхо бхагава̄ там̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘каччи те, бхиккху, кхаманӣйам̣, каччи йа̄панӣйам̣, каччи дуккха̄ ведана̄ пат̣иккаманти но абхиккаманти, пат̣иккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати но абхиккамо’’ти?

‘‘на ме, бханте, кхаманӣйам̣, на йа̄панӣйам̣, ба̄л̣ха̄ ме дуккха̄ ведана̄ абхиккаманти но пат̣иккаманти, абхиккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати но пат̣иккамо’’ти.

‘‘каччи те, бхиккху, на кин̃чи куккуччам̣, на кочи виппат̣иса̄ро’’ти?

‘‘таггха ме, бханте, анаппакам̣ куккуччам̣, анаппако виппат̣иса̄ро’’ти.

‘‘каччи пана там̣ [твам̣ (сӣ.), те (сйа̄. кам̣. ка.)], бхиккху, атта̄ сӣлато упавадатӣ’’ти?

‘‘на кхо мам̣, бханте, атта̄ сӣлато упавадатӣ’’ти [но хетам̣ бханте (пӣ. ка.)].

‘‘но че кира те, бхиккху, атта̄ сӣлато упавадати, атха кин̃ча [атха кисмин̃ча (сӣ.), атха бхиккху кисмин̃ча (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] те куккуччам̣ ко ча виппат̣иса̄ро’’ти?

‘‘на кхва̄хам̣, бханте, сӣлависуддхаттхам̣ бхагавата̄ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄мӣ’’ти.

‘‘но че кира твам̣, бхиккху, сӣлависуддхаттхам̣ майа̄ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄си, атха киматтхам̣ чарахи твам̣, бхиккху, майа̄ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄сӣ’’ти?

‘‘ра̄гавира̄гаттхам̣ кхва̄хам̣, бханте, бхагавата̄ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄мӣ’’ти.

‘‘са̄дху са̄дху, бхиккху! са̄дху кхо твам̣, бхиккху, ра̄гавира̄гаттхам̣ майа̄ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄си. ра̄гавира̄гаттхо хи, бхиккху, майа̄ дхаммо десито. там̣ ким̣ ман̃н̃аси бхиккху, чаккху ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣…пе… сотам̣… гха̄нам̣… дживха̄… ка̄йо… мано ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти?

‘‘аниччо, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘евам̣ пассам̣, бхиккху, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, сотасмимпи ниббиндати…пе… манасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣ на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

идамавоча бхагава̄. аттамано со бхиккху бхагавато бха̄ситам̣ абхинанди. имасмин̃ча пана веййа̄каран̣асмим̣ бхан̃н̃ама̄не тасса бхиккхуно вираджам̣ вӣтамалам̣ дхаммачаккхум̣ удапа̄ди – ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣, саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти. пат̣хамам̣.

2. дутийагила̄насуттам̣

75. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху…пе… бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘амукасмим̣, бханте, виха̄ре ан̃н̃атаро бхиккху наво аппан̃н̃а̄то а̄ба̄дхико дуккхито ба̄л̣хагила̄но. са̄дху, бханте, бхагава̄ йена со бхиккху тенупасан̇камату анукампам̣ упа̄да̄йа̄’’ти.

атха кхо бхагава̄ навава̄дан̃ча сутва̄ гила̄нава̄дан̃ча, ‘‘аппан̃н̃а̄то бхиккхӯ’’ти ити видитва̄ йена со бхиккху тенупасан̇ками. аддаса̄ кхо со бхиккху бхагавантам̣ дӯратова а̄гаччхантам̣. дисва̄на ман̃чаке самадхоси. атха кхо бхагава̄ там̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘алам̣, бхиккху, ма̄ твам̣ ман̃чаке самадхоси. сантима̄ни а̄сана̄ни пан̃н̃атта̄ни, таттха̄хам̣ нисӣдисса̄мӣ’’ти. нисӣди бхагава̄ пан̃н̃атте а̄сане. нисаджджа кхо бхагава̄ там̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘каччи те, бхиккху, кхаманӣйам̣, каччи йа̄панӣйам̣, каччи дуккха̄ ведана̄ пат̣иккаманти но абхиккаманти, пат̣иккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати но абхиккамо’’ти?

‘‘на ме, бханте, кхаманӣйам̣, на йа̄панӣйам̣…пе… на кхо мам̣ [ме (саббаттха)], бханте, атта̄ сӣлато упавадатӣ’’ти.

‘‘но че кира те, бхиккху, атта̄ сӣлато упавадати, атха кин̃ча те куккуччам̣ ко ча виппат̣иса̄ро’’ти?

‘‘на кхва̄хам̣, бханте, сӣлависуддхаттхам̣ бхагавата̄ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄мӣ’’ти.

‘‘но че кира твам̣, бхиккху, сӣлависуддхаттхам̣ майа̄ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄си, атха киматтхам̣ чарахи твам̣, бхиккху, майа̄ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄сӣ’’ти?

‘‘анупа̄да̄паринибба̄наттхам̣ кхва̄хам̣, бханте, бхагавата̄ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄мӣ’’ти.

‘‘са̄дху са̄дху, бхиккху! са̄дху кхо твам̣, бхиккху, анупа̄да̄паринибба̄наттхам̣ майа̄ дхаммам̣ деситам̣ а̄джа̄на̄си. анупа̄да̄паринибба̄наттхо хи, бхиккху, майа̄ дхаммо десито.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, бхиккху, чаккху ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣…пе… сотам̣… гха̄нам̣… дживха̄… ка̄йо… мано… мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассо… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘евам̣ пассам̣, бхиккху, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати…пе… манасмимпи… мановин̃н̃а̄н̣епи… маносампхассепи ниббиндати. йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

идамавоча бхагава̄. аттамано со бхиккху бхагавато бха̄ситам̣ абхинанди. имасмин̃ча пана веййа̄каран̣асмим̣ бхан̃н̃ама̄не тасса бхиккхусса анупа̄да̄йа а̄савехи читтам̣ вимуччӣти [вимуччатӣти (саббаттха)]. дутийам̣.

3. ра̄дхааниччасуттам̣

76. атха кхо а̄йасма̄ ра̄дхо…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ ра̄дхо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихареййа’’нти. ‘‘йам̣ кхо, ра̄дха, аниччам̣ татра те чхандо паха̄таббо. кин̃ча, ра̄дха, аниччам̣ татра те чхандо паха̄таббо? чаккху аниччам̣, рӯпа̄ аничча̄, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣… чаккхусампхассо… йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччам̣. татра те чхандо паха̄таббо…пе… дживха̄… ка̄йо… мано аниччо. татра те чхандо паха̄таббо. дхамма̄… мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассо… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччам̣. татра те чхандо паха̄таббо. йам̣ кхо, ра̄дха, аниччам̣ татра те чхандо паха̄таббо’’ти. татийам̣.

4. ра̄дхадуккхасуттам̣

77. ‘‘йам̣ кхо, ра̄дха, дуккхам̣ татра те чхандо паха̄таббо. кин̃ча, ра̄дха, дуккхам̣? чаккху кхо, ра̄дха, дуккхам̣. татра те чхандо паха̄таббо. рӯпа̄… чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣… чаккхусампхассо… йампидам̣ чаккхусампхасса…пе… адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи дуккхам̣. татра те чхандо паха̄таббо…пе… мано дуккхо… дхамма̄… мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассо… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи дуккхам̣. татра те чхандо паха̄таббо. йам̣ кхо, ра̄дха, дуккхам̣ татра те чхандо паха̄таббо’’ти. чатуттхам̣.

5. ра̄дхаанаттасуттам̣

78. ‘‘йо кхо, ра̄дха, анатта̄ татра те чхандо паха̄таббо. ко ча, ра̄дха, анатта̄? чаккху кхо, ра̄дха, анатта̄. татра те чхандо паха̄таббо. рӯпа̄… чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣… чаккхусампхассо… йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄…пе… мано анатта̄… дхамма̄… мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассо… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи анатта̄. татра те чхандо паха̄таббо. йо кхо, ра̄дха, анатта̄ татра те чхандо паха̄таббо’’ти. пан̃чамам̣.

6. пат̣хамаавиджджа̄паха̄насуттам̣

79. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘аттхи ну кхо, бханте, еко дхаммо йасса паха̄на̄ бхиккхуно авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджатӣ’’ти?

‘‘аттхи кхо, бхиккху, еко дхаммо йасса паха̄на̄ бхиккхуно авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджатӣ’’ти.

‘‘катамо пана, бханте, еко дхаммо йасса паха̄на̄ бхиккхуно авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджатӣ’’ти?

‘‘авиджджа̄ кхо, бхиккху, еко дхаммо йасса паха̄на̄ бхиккхуно авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджатӣ’’ти.

‘‘катхам̣ пана, бханте, джа̄нато, катхам̣ пассато бхиккхуно авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджатӣ’’ти?

‘‘чаккхум̣ кхо, бхиккху, аниччато джа̄нато пассато бхиккхуно авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджати. рӯпе… чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣… чаккхусампхассам̣… йампидам̣, чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччато джа̄нато пассато бхиккхуно авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджати…пе… манам̣ аниччато джа̄нато пассато бхиккхуно авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджати. дхамме… мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассам̣… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччато джа̄нато пассато бхиккхуно авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджати. евам̣ кхо, бхиккху, джа̄нато евам̣ пассато бхиккхуно авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджатӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. дутийаавиджджа̄паха̄насуттам̣

80. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху…пе… етадавоча – ‘‘аттхи ну кхо, бханте, еко дхаммо йасса паха̄на̄ бхиккхуно авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджатӣ’’ти?

‘‘аттхи кхо, бхиккху, еко дхаммо йасса паха̄на̄ бхиккхуно авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджатӣ’’ти.

‘‘катамо пана, бханте, еко дхаммо йасса паха̄на̄ бхиккхуно авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджатӣ’’ти?

‘‘авиджджа̄ кхо, бхиккху, еко дхаммо йасса паха̄на̄ бхиккхуно авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджатӣ’’ти.

‘‘катхам̣ пана, бханте, джа̄нато, катхам̣ пассато авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджатӣ’’ти?

‘‘идха, бхиккху, бхиккхуно сутам̣ хоти – ‘саббе дхамма̄ на̄лам̣ абхинивеса̄йа̄’ти. еван̃четам̣, бхиккху, бхиккхуно сутам̣ хоти – ‘саббе дхамма̄ на̄лам̣ абхинивеса̄йа̄’ти. со саббам̣ дхаммам̣ абхиджа̄на̄ти, саббам̣ дхаммам̣ абхин̃н̃а̄йа саббам̣ дхаммам̣ париджа̄на̄ти, саббам̣ дхаммам̣ парин̃н̃а̄йа саббанимитта̄ни ан̃н̃ато пассати, чаккхум̣ ан̃н̃ато пассати, рӯпе… чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣… чаккхусампхассам̣… йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи ан̃н̃ато пассати…пе… манам̣ ан̃н̃ато пассати, дхамме… мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассам̣… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи ан̃н̃ато пассати. евам̣ кхо, бхиккху, джа̄нато евам̣ пассато бхиккхуно авиджджа̄ пахӣйати, виджджа̄ уппаджджатӣ’’ти. саттамам̣.

8. самбахулабхиккхусуттам̣

81. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су…пе… екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘идха но, бханте, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ амхе евам̣ пуччханти – ‘киматтхийам̣, а̄вусо, саман̣е готаме брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти? евам̣ пут̣т̣ха̄ майам̣, бханте, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄карома – ‘дуккхасса кхо, а̄вусо, парин̃н̃аттхам̣ бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти. каччи майам̣, бханте, евам̣ пут̣т̣ха̄ евам̣ бйа̄карама̄на̄ вуттава̄дино чева бхагавато хома, на ча бхагавантам̣ абхӯтена аббха̄чиккха̄ма, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄карома, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нува̄до га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхатӣ’’ти?

‘‘таггха тумхе, бхиккхаве, евам̣ пут̣т̣ха̄ евам̣ бйа̄карама̄на̄ вуттава̄дино чева ме хотха, на ча мам̣ абхӯтена аббха̄чиккхатха, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄каротха, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нува̄до га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхати. дуккхасса хи, бхиккхаве, парин̃н̃аттхам̣ майи брахмачарийам̣ вуссати. саче пана во, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ пуччхеййум̣ – ‘катамам̣ пана там̣, а̄вусо, дуккхам̣, йасса парин̃н̃а̄йа саман̣е готаме брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти? евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха – ‘чаккху кхо, а̄вусо, дуккхам̣, тасса парин̃н̃а̄йа бхагавати брахмачарийам̣ вуссати. рӯпа̄…пе… йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи дуккхам̣. тасса парин̃н̃а̄йа бхагавати брахмачарийам̣ вуссати…пе… мано дуккхо…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи дуккхам̣. тасса парин̃н̃а̄йа бхагавати брахмачарийам̣ вуссати. идам̣ кхо там̣, а̄вусо, дуккхам̣, тасса парин̃н̃а̄йа бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти. евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. локапан̃ха̄суттам̣

82. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄…пе… екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘‘локо, локо’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, локоти вуччатӣ’’ти? ‘‘‘луджджатӣ’ти кхо, бхиккху, тасма̄ локоти вуччати. кин̃ча луджджати? чаккху кхо, бхиккху, луджджати. рӯпа̄ луджджанти, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ луджджати, чаккхусампхассо луджджати, йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи луджджати…пе… дживха̄ луджджати…пе… мано луджджати, дхамма̄ луджджанти, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ луджджати, маносампхассо луджджати, йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи луджджати. луджджатӣти кхо, бхиккху, тасма̄ локоти вуччатӣ’’ти. навамам̣.

10. пхаггунапан̃ха̄суттам̣

83. атха кхо а̄йасма̄ пхаггуно…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ пхаггуно бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘аттхи ну кхо, бханте, там̣ чаккху, йена чаккхуна̄ атӣте буддхе париниббуте чхиннапапан̃че чхиннават̣уме парийа̄диннават̣т̣е саббадуккхавӣтиват̣т̣е пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пеййа…пе… аттхи ну кхо, бханте, са̄ дживха̄, йа̄йа дживха̄йа атӣте буддхе париниббуте чхиннапапан̃че чхиннават̣уме парийа̄диннават̣т̣е саббадуккхавӣтиват̣т̣е пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пеййа…пе… аттхи ну кхо со, бханте, мано, йена манена атӣте буддхе париниббуте чхиннапапан̃че чхиннават̣уме парийа̄диннават̣т̣е саббадуккхавӣтиват̣т̣е пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пеййа̄’’ти?

‘‘наттхи кхо там̣, пхаггуна, чаккху, йена чаккхуна̄ атӣте буддхе париниббуте чхиннапапан̃че чхиннават̣уме парийа̄диннават̣т̣е саббадуккхавӣтиват̣т̣е пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пеййа …пе… наттхи кхо са̄, пхаггуна, дживха̄, йа̄йа дживха̄йа атӣте буддхе париниббуте чхиннапапан̃че чхиннават̣уме парийа̄диннават̣т̣е саббадуккхавӣтиват̣т̣е пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пеййа…пе… наттхи кхо со, пхаггуна, мано, йена манена атӣте буддхе париниббуте чхиннапапан̃че чхиннават̣уме парийа̄диннават̣т̣е саббадуккхавӣтиват̣т̣е пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пеййа̄’’ти. дасамам̣.

гила̄навагго ат̣т̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

гила̄нена дуве вутта̄, ра̄дхена апаре тайо;

авиджджа̄йа ча две вутта̄, бхиккху локо ча пхаггуноти.

9. чханнавагго

1. палокадхаммасуттам̣

84. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘‘локо, локо’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, локоти вуччатӣ’’ти? ‘‘йам̣ кхо, а̄нанда, палокадхаммам̣, айам̣ вуччати арийасса винайе локо. кин̃ча, а̄нанда, палокадхаммам̣? чаккху кхо, а̄нанда, палокадхаммам̣, рӯпа̄ палокадхамма̄, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ палокадхаммам̣, чаккхусампхассо палокадхаммо, йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄…пе… тампи палокадхаммам̣…пе… дживха̄ палокадхамма̄, раса̄ палокадхамма̄, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ палокадхаммам̣, дживха̄сампхассо палокадхаммо, йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄…пе… тампи палокадхаммам̣…пе… мано палокадхаммо, дхамма̄ палокадхамма̄, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ палокадхаммам̣, маносампхассо палокадхаммо, йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи палокадхаммам̣. йам̣ кхо, а̄нанда, палокадхаммам̣, айам̣ вуччати арийасса винайе локо’’ти. пат̣хамам̣.

2. сун̃н̃аталокасуттам̣

85. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо…пе… бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘сун̃н̃о локо, сун̃н̃о локо’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, сун̃н̃о локоти вуччатӣ’’ти? ‘‘йасма̄ ча кхо, а̄нанда, сун̃н̃ам̣ аттена ва̄ аттанийена ва̄ тасма̄ сун̃н̃о локоти вуччати. кин̃ча, а̄нанда, сун̃н̃ам̣ аттена ва̄ аттанийена ва̄? чаккху кхо, а̄нанда, сун̃н̃ам̣ аттена ва̄ аттанийена ва̄. рӯпа̄ сун̃н̃а̄ аттена ва̄ аттанийена ва̄, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ сун̃н̃ам̣ аттена ва̄ аттанийена ва̄, чаккхусампхассо сун̃н̃о аттена ва̄ аттанийена ва̄…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи сун̃н̃ам̣ аттена ва̄ аттанийена ва̄. йасма̄ ча кхо, а̄нанда, сун̃н̃ам̣ аттена ва̄ аттанийена ва̄, тасма̄ сун̃н̃о локоти вуччатӣ’’ти. дутийам̣.

3. сам̣кхиттадхаммасуттам̣

86. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихареййа’’нти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, а̄нанда, чаккху ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘рӯпа̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти?

‘‘аничча̄, бханте’’…пе….

‘‘чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’…пе….

‘‘дживха̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти?

‘‘аничча̄, бханте’’…пе….

‘‘дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣… дживха̄сампхассо…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’…пе….

‘‘евам̣ пассам̣, а̄нанда, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати…пе… чаккхусампхассепи ниббиндати…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. татийам̣.

4. чханнасуттам̣

87. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ ча са̄рипутто а̄йасма̄ ча маха̄чундо а̄йасма̄ ча чханно гиджджхакӯт̣е паббате вихаранти. тена кхо пана самайена йена а̄йасма̄ чханно а̄ба̄дхико хоти дуккхито ба̄л̣хагила̄но. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ маха̄чундо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄чундам̣ етадавоча – ‘‘а̄йа̄ма̄вусо чунда, йена̄йасма̄ чханно тенупасан̇камисса̄ма гила̄напуччхака̄’’ти. ‘‘евама̄вусо’’ти кхо а̄йасма̄ маха̄чундо а̄йасмато са̄рипуттасса паччассоси.

атха кхо а̄йасма̄ ча са̄рипутто а̄йасма̄ ча маха̄чундо йена̄йасма̄ чханно тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣдим̣су. нисаджджа кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ чханнам̣ етадавоча – ‘‘каччи те, а̄вусо чханна, кхаманӣйам̣, каччи йа̄панӣйам̣, каччи дуккха̄ ведана̄ пат̣иккаманти но абхиккаманти, пат̣иккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати но абхиккамо’’ти?

‘‘на ме, а̄вусо са̄рипутта, кхаманӣйам̣ на йа̄панӣйам̣, ба̄л̣ха̄ ме дуккха̄ ведана̄ абхиккаманти но пат̣иккаманти, абхиккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати но пат̣иккамо. сеййатха̄пи, а̄вусо, балава̄ пурисо тин̣хена сикхарена [кхаггена (ка.)] муддхани [муддха̄нам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] абхиматтхеййа [абхимантхеййа (сӣ.)]; евамева кхо, а̄вусо, адхиматта̄ ва̄та̄ муддхани [муддха̄нам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ӯхананти [упахананти (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ. ка.), ухананти (ка.)]. на ме, а̄вусо, кхаманӣйам̣, на йа̄панӣйам̣…пе… но пат̣иккамо. сеййатха̄пи, а̄вусо, балава̄ пурисо дал̣хена вараттаккхан̣д̣ена сӣсе сӣсавет̣хам̣ дадеййа; евамева кхо, а̄вусо, адхиматта̄ сӣсе сӣсаведана̄. на ме, а̄вусо, кхаманӣйам̣, на йа̄панӣйам̣…пе… но пат̣иккамо. сеййатха̄пи, а̄вусо, даккхо гогха̄тако ва̄ гогха̄такантева̄сӣ ва̄ тин̣хена говикантанена куччхим̣ парикантеййа; евамева кхо адхиматта̄ ва̄та̄ куччхим̣ парикантанти. на ме, а̄вусо, кхаманӣйам̣, на йа̄панӣйам̣…пе… но пат̣иккамо. сеййатха̄пи, а̄вусо, две балаванто пуриса̄ дуббалатарам̣ пурисам̣ на̄на̄ба̄ха̄су гахетва̄ ан̇га̄рака̄суйа̄ санта̄пеййум̣ сампарита̄пеййум̣; евамева кхо, а̄вусо, адхиматто ка̄йасмим̣ д̣а̄хо. на ме, а̄вусо, кхаманӣйам̣, на йа̄панӣйам̣, ба̄л̣ха̄ ме дуккха̄ ведана̄ абхиккаманти но пат̣иккаманти, абхиккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати но пат̣иккамо. саттхам̣, а̄вусо са̄рипутта, а̄харисса̄ми, на̄вакан̇кха̄ми [на̄пи кан̇кха̄ми (ка.)] джӣвита’’нти.

‘‘ма̄ а̄йасма̄ чханно саттхам̣ а̄хареси. йа̄пета̄йасма̄ чханно, йа̄пентам̣ майам̣ а̄йасмантам̣ чханнам̣ иччха̄ма. саче а̄йасмато чханнасса наттхи саппа̄йа̄ни бходжана̄ни, ахам̣ а̄йасмато чханнасса саппа̄йа̄ни бходжана̄ни парийесисса̄ми. саче а̄йасмато чханнасса наттхи саппа̄йа̄ни бхесаджджа̄ни, ахам̣ а̄йасмато чханнасса саппа̄йа̄ни бхесаджджа̄ни парийесисса̄ми. саче а̄йасмато чханнасса наттхи патирӯпа̄ упат̣т̣ха̄ка̄, ахам̣ а̄йасмантам̣ чханнам̣ упат̣т̣хахисса̄ми. ма̄ а̄йасма̄ чханно саттхам̣ а̄хареси. йа̄пета̄йасма̄ чханно, йа̄пентам̣ майам̣ а̄йасмантам̣ чханнам̣ иччха̄ма̄’’ти.

‘‘на ме, а̄вусо са̄рипутта, наттхи саппа̄йа̄ни бходжана̄ни; аттхи ме саппа̄йа̄ни бходжана̄ни. напи ме наттхи саппа̄йа̄ни бхесаджджа̄ни; аттхи ме саппа̄йа̄ни бхесаджджа̄ни. напи ме наттхи патирӯпа̄ упат̣т̣ха̄ка̄; аттхи ме патирӯпа̄ упат̣т̣ха̄ка̄. апи ча ме, а̄вусо, саттха̄ паричин̣н̣о дӣгхараттам̣ мана̄пенева, но амана̄пена. етан̃хи, а̄вусо, са̄вакасса патирӯпам̣ йам̣ саттха̄рам̣ паричареййа мана̄пенева, но амана̄пена. ‘анупаваджджам̣ [там̣ анупаваджджам̣ (бахӯсу)] чханно бхиккху саттхам̣ а̄хариссатӣ’ти – еваметам̣, а̄вусо са̄рипутта, дха̄рехӣ’’ти.

‘‘пуччхеййа̄ма майам̣ а̄йасмантам̣ чханнам̣ кан̃чидева [кин̃чидева (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] десам̣, саче а̄йасма̄ чханно ока̄сам̣ кароти пан̃хасса веййа̄каран̣а̄йа̄’’ти. ‘‘пуччха̄вусо са̄рипутта, сутва̄ ведисса̄ма̄’’ти.

‘‘чаккхум̣, а̄вусо чханна, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ чаккхувин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббе дхамме ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’ти саманупассаси…пе… дживхам̣, а̄вусо чханна, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ дживха̄вин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббе дхамме ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’ти саманупассаси…пе… манам̣, а̄вусо чханна, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ мановин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббе дхамме ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’ти саманупассасӣ’’ти?

‘‘чаккхум̣, а̄вусо са̄рипутта, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ чаккхувин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббе дхамме ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупасса̄ми…пе… дживхам̣, а̄вусо са̄рипутта, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ дживха̄вин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббе дхамме ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупасса̄ми…пе… манам̣, а̄вусо са̄рипутта, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ мановин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббе дхамме ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупасса̄мӣ’’ти.

‘‘чаккхусмим̣, а̄вусо чханна, чаккхувин̃н̃а̄н̣е чаккхувин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббесу дхаммесу ким̣ дисва̄ ким̣ абхин̃н̃а̄йа чаккхум̣ чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ чаккхувин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббе дхамме ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупассаси… дживха̄йа, а̄вусо чханна, дживха̄вин̃н̃а̄н̣е дживха̄вин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббесу дхаммесу ким̣ дисва̄ ким̣ абхин̃н̃а̄йа дживхам̣ дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ дживха̄вин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббе дхамме ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупассаси… манасмим̣, а̄вусо чханна, мановин̃н̃а̄н̣е мановин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббесу дхаммесу ким̣ дисва̄ ким̣ абхин̃н̃а̄йа манам̣ мановин̃н̃а̄н̣ам̣ мановин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббе дхамме ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупассасӣ’’ти?

‘‘чаккхусмим̣, а̄вусо са̄рипутта, чаккхувин̃н̃а̄н̣е чаккхувин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббесу дхаммесу ниродхам̣ дисва̄ ниродхам̣ абхин̃н̃а̄йа чаккхум̣ чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ чаккхувин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббе дхамме ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупасса̄ми…пе… дживха̄йа, а̄вусо са̄рипутта, дживха̄вин̃н̃а̄н̣е дживха̄вин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббесу дхаммесу ниродхам̣ дисва̄ ниродхам̣ абхин̃н̃а̄йа дживхам̣ дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ дживха̄вин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббе дхамме ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупасса̄ми…пе… манасмим̣, а̄вусо са̄рипутта, мановин̃н̃а̄н̣е мановин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббесу дхаммесу ниродхам̣ дисва̄ ниродхам̣ абхин̃н̃а̄йа манам̣ мановин̃н̃а̄н̣ам̣ мановин̃н̃а̄н̣авин̃н̃а̄таббе дхамме ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупасса̄мӣ’’ти.

евам̣ вутте, а̄йасма̄ маха̄чундо а̄йасмантам̣ чханнам̣ етадавоча – ‘‘тасма̄тиха, а̄вусо чханна, идампи тасса бхагавато са̄санам̣ ниччакаппам̣ са̄дхукам̣ манаси ка̄таббам̣ – ‘нисситасса чалитам̣, анисситасса чалитам̣ наттхи. чалите асати пассаддхи хоти. пассаддхийа̄ сати нати на хоти. натийа̄ асати а̄гатигати на хоти. а̄гатигатийа̄ асати чутӯпапа̄то на хоти. чутӯпапа̄те асати невидха на хурам̣ на убхайамантарена. есеванто дуккхасса̄’’’ти.

атха кхо а̄йасма̄ ча са̄рипутто а̄йасма̄ ча маха̄чундо а̄йасмантам̣ чханнам̣ имина̄ ова̄дена овадитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ паккамим̣су. атха кхо а̄йасма̄ чханно ачирапаккантесу тесу а̄йасмантесу саттхам̣ а̄хареси.

атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘а̄йасмата̄, бханте, чханнена саттхам̣ а̄харитам̣. тасса ка̄ гати ко абхисампара̄йо’’ти? ‘‘нану те, са̄рипутта, чханнена бхиккхуна̄ саммукха̄йева анупаваджджата̄ бйа̄ката̄’’ти? ‘‘аттхи, бханте, пуббавиджджанам̣ [пуббавичирам̣ (сӣ.), пуббавиджджханам̣ (пӣ.), пуббаджирам̣ (ма. ни. 3.394] на̄ма ваджджига̄мо. таттха̄йасмато чханнасса миттакула̄ни сухаджджакула̄ни упаваджджакула̄нӣ’’ти. ‘‘хонти хете, са̄рипутта, чханнасса бхиккхуно миттакула̄ни сухаджджакула̄ни упаваджджакула̄ни. на кхо пана̄хам̣, са̄рипутта, етта̄вата̄ саупаваджджоти вада̄ми. йо кхо, са̄рипутта, тан̃ча ка̄йам̣ никкхипати, ан̃н̃ан̃ча ка̄йам̣ упа̄дийати, тамахам̣ саупаваджджоти вада̄ми. там̣ чханнасса бхиккхуно наттхи. ‘анупаваджджам̣ чханнена бхиккхуна̄ саттхам̣ а̄харита’нти – еваметам̣, са̄рипутта, дха̄рехӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. пун̣н̣асуттам̣

88. атха [са̄ваттхинида̄нам̣. атха (?) ма. ни. 3.395 пасситаббам̣] кхо а̄йасма̄ пун̣н̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ пун̣н̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихареййа’’нти.

‘‘санти кхо, пун̣н̣а, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ абхинандато абхивадато аджджхоса̄йа тит̣т̣хато уппаджджати нандӣ. ‘нандисамудайа̄ дуккхасамудайо, пун̣н̣а̄’ти вада̄ми…пе… санти кхо, пун̣н̣а, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти кхо, пун̣н̣а, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ абхинандато абхивадато аджджхоса̄йа тит̣т̣хато уппаджджати нандӣ. ‘нандисамудайа̄ дуккхасамудайо, пун̣н̣а̄’ти вада̄ми.

‘‘санти кхо, пун̣н̣а, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати, тасса там̣ анабхинандато анабхивадато анаджджхоса̄йа тит̣т̣хато нируджджхати нандӣ. ‘нандиниродха̄ дуккханиродхо, пун̣н̣а̄’ти вада̄ми…пе… санти кхо, пун̣н̣а, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати, тасса там̣ анабхинандато анабхивадато анаджджхоса̄йа тит̣т̣хато нируджджхати нандӣ. ‘нандиниродха̄ дуккханиродхо, пун̣н̣а̄’ти вада̄ми.

‘‘имина̄ твам̣ [имина̄ ча твам̣], пун̣н̣а, майа̄ сам̣кхиттена ова̄дена овадито катамасмим̣ [катарасмим̣ (ма. ни. 3.395)] джанападе вихариссасӣ’’ти? ‘‘аттхи, бханте, суна̄паранто на̄ма джанападо, таттха̄хам̣ вихарисса̄мӣ’’ти.

‘‘чан̣д̣а̄ кхо, пун̣н̣а, суна̄парантака̄ манусса̄; пхаруса̄ кхо, пун̣н̣а, суна̄парантака̄ манусса̄. саче там̣, пун̣н̣а, суна̄парантака̄ манусса̄ аккосиссанти парибха̄сиссанти, татра те, пун̣н̣а, кинти бхависсатӣ’’ти?

‘‘саче мам̣, бханте, суна̄парантака̄ манусса̄ аккосиссанти парибха̄сиссанти, татра ме евам̣ бхависсати – ‘бхаддака̄ ватиме суна̄парантака̄ манусса̄, субхаддака̄ ватиме суна̄парантака̄ манусса̄, йам̣ ме [мам̣ (саббаттха)] найиме па̄н̣ина̄ паха̄рам̣ дентӣ’ти. еваметтха [евамметтха (?)], бхагава̄, бхависсати; еваметтха, сугата, бхависсатӣ’’ти.

‘‘саче пана те, пун̣н̣а, суна̄парантака̄ манусса̄ па̄н̣ина̄ паха̄рам̣ дассанти, татра пана те, пун̣н̣а, кинти бхависсатӣ’’ти?

‘‘саче ме, бханте, суна̄парантака̄ манусса̄ па̄н̣ина̄ паха̄рам̣ дассанти, татра ме евам̣ бхависсати – ‘бхаддака̄ ватиме суна̄парантака̄ манусса̄, субхаддака̄ ватиме суна̄парантака̄ манусса̄, йам̣ ме [евамметтха (?)] найиме лед̣д̣уна̄ паха̄рам̣ дентӣ’ти. еваметтха, бхагава̄, бхависсати; еваметтха, сугата, бхависсатӣ’’ти.

‘‘саче пана те, пун̣н̣а, суна̄парантака̄ манусса̄ лед̣д̣уна̄ паха̄рам̣ дассанти, татра пана те, пун̣н̣а, кинти бхависсатӣ’’ти?

‘‘саче ме, бханте, суна̄парантака̄ манусса̄ лед̣д̣уна̄ паха̄рам̣ дассанти, татра ме евам̣ бхависсати – ‘бхаддака̄ ватиме суна̄парантака̄ манусса̄, субхаддака̄ ватиме суна̄парантака̄ манусса̄, йам̣ ме найиме дан̣д̣ена паха̄рам̣ дентӣ’ти. еваметтха, бхагава̄, бхависсати; еваметтха, сугата, бхависсатӣ’’ти.

‘‘саче пана пун̣н̣а, суна̄парантака̄ манусса̄ дан̣д̣ена паха̄рам̣ дассанти, татра пана те, пун̣н̣а, кинти бхависсатӣ’’ти?

‘‘саче ме, бханте, суна̄парантака̄ манусса̄ дан̣д̣ена паха̄рам̣ дассанти, татра ме евам̣ бхависсати – ‘бхаддака̄ ватиме суна̄парантака̄ манусса̄, субхаддака̄ ватиме суна̄парантака̄ манусса̄, йам̣ ме найиме саттхена паха̄рам̣ дентӣ’ти. еваметтха, бхагава̄, бхависсати; еваметтха, сугата, бхависсатӣ’’ти.

‘‘саче пана те, пун̣н̣а, суна̄парантака̄ манусса̄ саттхена паха̄рам̣ дассанти, татра пана те, пун̣н̣а, кинти бхависсатӣ’’ти?

‘‘саче ме, бханте, суна̄парантака̄ манусса̄ саттхена паха̄рам̣ дассанти, татра ме евам̣ бхависсати – ‘бхаддака̄ ватиме суна̄парантака̄ манусса̄, субхаддака̄ ватиме суна̄парантака̄ манусса̄, йам̣ мам̣ найиме тин̣хена саттхена джӣвита̄ воропентӣ’ти. еваметтха, бхагава̄, бхависсати; еваметтха, сугата, бхависсатӣ’’ти.

‘‘саче пана там̣, пун̣н̣а, суна̄парантака̄ манусса̄ тин̣хена саттхена джӣвита̄ воропессанти, татра пана те, пун̣н̣а, кинти бхависсатӣ’’ти?

‘‘саче мам̣, бханте, суна̄парантака̄ манусса̄ тин̣хена саттхена джӣвита̄ воропессанти, татра ме евам̣ бхависсати – ‘санти кхо тасса бхагавато са̄вака̄ ка̄йена ча джӣвитена ча ат̣т̣ӣйама̄на̄ хара̄йама̄на̄ джигуччхама̄на̄ саттхаха̄ракам̣ парийесанти, там̣ ме идам̣ апарийит̣т̣хан̃н̃ева саттхаха̄ракам̣ ладдха’нти. еваметтха, бхагава̄, бхависсати; еваметтха, сугата, бхависсатӣ’’ти.

‘‘са̄дху са̄дху, пун̣н̣а! саккхиссаси кхо твам̣, пун̣н̣а, имина̄ дамӯпасамена саманна̄гато суна̄парантасмим̣ джанападе ваттхум̣. йасса да̄ни твам̣, пун̣н̣а, ка̄лам̣ ман̃н̃асӣ’’ти.

атха кхо а̄йасма̄ пун̣н̣о бхагавато вачанам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ сена̄санам̣ сам̣са̄метва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена суна̄паранто джанападо тена ча̄рикам̣ пакка̄ми. анупуббена ча̄рикам̣ чарама̄но йена суна̄паранто джанападо тадавасари. татра судам̣ а̄йасма̄ пун̣н̣о суна̄парантасмим̣ джанападе вихарати. атха кхо а̄йасма̄ пун̣н̣о теневантаравассена пан̃чаматта̄ни упа̄сакасата̄ни пат̣иведеси [пат̣ипа̄деси (сӣ. пӣ.), пат̣идесеси (сйа̄. кам̣.)]. теневантаравассена пан̃чаматта̄ни упа̄сика̄сата̄ни пат̣иведеси. теневантаравассена тиссо виджджа̄ саччха̄ка̄си. теневантаравассена паринибба̄йи.

атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су…пе… екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘йо со, бханте, пун̣н̣о на̄ма кулапутто бхагавата̄ сам̣кхиттена ова̄дена овадито, со ка̄лан̇като. тасса ка̄ гати ко абхисампара̄йо’’ти?

‘‘пан̣д̣ито, бхиккхаве, пун̣н̣о кулапутто [кулапутто ахоси (саббаттха)], паччапа̄ди [саччава̄дӣ (сйа̄. кам̣. ка.)] дхаммасса̄нудхаммам̣, на ча мам̣ дхамма̄дхикаран̣ам̣ вихесеси [вихет̣хеси (сӣ. сйа̄. кам̣.)]. париниббуто, бхиккхаве, пун̣н̣о кулапутто’’ти. пан̃чамам̣.

6. ба̄хийасуттам̣

89. атха кхо а̄йасма̄ ба̄хийо йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ ба̄хийо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихареййа’’нти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ба̄хийа, чаккху ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘рӯпа̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти?

‘‘аничча̄, бханте’’…пе… чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… чаккхусампхассо…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘евам̣ пассам̣, ба̄хийа, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, рӯпесупи ниббиндати, чаккхувин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, чаккхусампхассепи ниббиндати…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

атха кхо а̄йасма̄ ба̄хийо бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми. атха кхо а̄йасма̄ ба̄хийо еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева – йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти тадануттарам̣ – брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си. ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ ба̄хийо арахатам̣ ахосӣти. чхат̣т̣хам̣.

7. пат̣хамаеджа̄суттам̣

90. ‘‘еджа̄, бхиккхаве, рого, еджа̄ ган̣д̣о, еджа̄ саллам̣. тасма̄тиха, бхиккхаве, татха̄гато анеджо вихарати вӣтасалло. тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа ‘анеджо вихареййам̣ [вихареййа (сӣ. пӣ. ка.)] вӣтасалло’ти, чаккхум̣ на ман̃н̃еййа, чаккхусмим̣ на ман̃н̃еййа, чаккхуто на ман̃н̃еййа, чаккху мети на ман̃н̃еййа; рӯпе на ман̃н̃еййа, рӯпесу на ман̃н̃еййа, рӯпато на ман̃н̃еййа, рӯпа̄ мети на ман̃н̃еййа; чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ на ман̃н̃еййа, чаккхувин̃н̃а̄н̣асмим̣ на ман̃н̃еййа, чаккхувин̃н̃а̄н̣ато на ман̃н̃еййа, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ мети на ман̃н̃еййа; чаккхусампхассам̣ на ман̃н̃еййа, чаккхусампхассасмим̣ на ман̃н̃еййа, чаккхусампхассато на ман̃н̃еййа, чаккхусампхассо мети на ман̃н̃еййа. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на ман̃н̃еййа, тасмимпи на ман̃н̃еййа, татопи на ман̃н̃еййа, там̣ мети на ман̃н̃еййа.

‘‘сотам̣ на ман̃н̃еййа…пе… гха̄нам̣ на ман̃н̃еййа…пе… дживхам̣ на ман̃н̃еййа, дживха̄йа на ман̃н̃еййа, дживха̄то на ман̃н̃еййа, дживха̄ мети на ман̃н̃еййа; расе на ман̃н̃еййа…пе… дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ на ман̃н̃еййа…пе… дживха̄сампхассам̣ на ман̃н̃еййа…пе… йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на ман̃н̃еййа, тасмимпи на ман̃н̃еййа, татопи на ман̃н̃еййа, там̣ мети на ман̃н̃еййа.

‘‘ка̄йам̣ на ман̃н̃еййа…пе… манам̣ на ман̃н̃еййа, манасмим̣ на ман̃н̃еййа, манато на ман̃н̃еййа, мано мети на ман̃н̃еййа; дхамме на ман̃н̃еййа…пе… мано вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… маносампхассам̣…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на ман̃н̃еййа, тасмимпи на ман̃н̃еййа, татопи на ман̃н̃еййа, там̣ мети на ман̃н̃еййа; саббам̣ на ман̃н̃еййа, саббасмим̣ на ман̃н̃еййа, саббато на ман̃н̃еййа, саббам̣ мети на ман̃н̃еййа.

‘‘со евам̣ аман̃н̃ама̄но на кин̃чипи локе упа̄дийати. анупа̄дийам̣ на паритассати. апаритассам̣ паччаттан̃н̃ева паринибба̄йати. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣ на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. саттамам̣.

8. дутийаеджа̄суттам̣

91. ‘‘еджа̄, бхиккхаве, рого, еджа̄ ган̣д̣о, еджа̄ саллам̣. тасма̄тиха, бхиккхаве, татха̄гато анеджо вихарати вӣтасалло. тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа ‘анеджо вихареййам̣ вӣтасалло’ти, чаккхум̣ на ман̃н̃еййа, чаккхусмим̣ на ман̃н̃еййа, чаккхуто на ман̃н̃еййа, чаккху мети на ман̃н̃еййа; рӯпе на ман̃н̃еййа… чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣… чаккхусампхассам̣… йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на ман̃н̃еййа, тасмимпи на ман̃н̃еййа, татопи на ман̃н̃еййа, там̣ мети на ман̃н̃еййа. йан̃хи, бхиккхаве, ман̃н̃ати, йасмим̣ ман̃н̃ати, йато ман̃н̃ати, йам̣ мети ман̃н̃ати, тато там̣ хоти ан̃н̃атха̄. ан̃н̃атха̄бха̄вӣ бхавасатто локо бхавамева абхинандати…пе….

‘‘дживхам̣ на ман̃н̃еййа, дживха̄йа на ман̃н̃еййа, дживха̄то на ман̃н̃еййа, дживха̄ мети на ман̃н̃еййа; расе на ман̃н̃еййа… дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣… дживха̄сампхассам̣… йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на ман̃н̃еййа, тасмимпи на ман̃н̃еййа, татопи на ман̃н̃еййа, там̣ мети на ман̃н̃еййа. йан̃хи, бхиккхаве, ман̃н̃ати, йасмим̣ ман̃н̃ати, йато ман̃н̃ати, йам̣ мети ман̃н̃ати, тато там̣ хоти ан̃н̃атха̄. ан̃н̃атха̄бха̄вӣ бхавасатто локо бхавамева абхинандати…пе….

‘‘манам̣ на ман̃н̃еййа, манасмим̣ на ман̃н̃еййа, манато на ман̃н̃еййа, мано мети на ман̃н̃еййа… мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассам̣… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на ман̃н̃еййа, тасмимпи на ман̃н̃еййа, татопи на ман̃н̃еййа, там̣ мети на ман̃н̃еййа. йан̃хи, бхиккхаве, ман̃н̃ати, йасмим̣ ман̃н̃ати, йато ман̃н̃ати, йам̣ мети ман̃н̃ати, тато там̣ хоти ан̃н̃атха̄. ан̃н̃атха̄бха̄вӣ бхавасатто локо бхавамева абхинандати.

‘‘йа̄вата̄, бхиккхаве, кхандхадха̄туа̄йатана̄ тампи на ман̃н̃еййа, тасмимпи на ман̃н̃еййа, татопи на ман̃н̃еййа, там̣ мети на ман̃н̃еййа. со евам̣ аман̃н̃ама̄но на кин̃чи локе упа̄дийати. анупа̄дийам̣ на паритассати. апаритассам̣ паччаттан̃н̃ева паринибба̄йати. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамадвайасуттам̣

92. ‘‘двайам̣ во, бхиккхаве, десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха. кин̃ча, бхиккхаве, двайам̣? чаккхун̃чева рӯпа̄ ча, сотан̃чева садда̄ ча, гха̄нан̃чева гандха̄ ча, дживха̄ чева раса̄ ча, ка̄йо чева пхот̣т̣хабба̄ ча, мано чева дхамма̄ ча – идам̣ вуччати, бхиккхаве, двайам̣.

‘‘йо, бхиккхаве, евам̣ вадеййа – ‘ахаметам̣ двайам̣ паччаккха̄йа ан̃н̃ам̣ двайам̣ пан̃н̃апесса̄мӣ’ти, тасса ва̄ча̄ваттхукамевасса. пут̣т̣хо ча на сампа̄йеййа. уттарин̃ча вигха̄там̣ а̄паджджеййа. там̣ кисса хету? йатха̄ там̣, бхиккхаве, ависайасми’’нти. навамам̣.

10. дутийадвайасуттам̣

93. ‘‘двайам̣, бхиккхаве, пат̣ичча вин̃н̃а̄н̣ам̣ самбхоти. катхан̃ча, бхиккхаве, двайам̣ пат̣ичча вин̃н̃а̄н̣ам̣ самбхоти? чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. чаккху аниччам̣ випарин̣а̄ми ан̃н̃атха̄бха̄ви. рӯпа̄ аничча̄ випарин̣а̄мино ан̃н̃атха̄бха̄вино. иттхетам̣ двайам̣ чалан̃чева бйатхан̃ча аниччам̣ випарин̣а̄ми ан̃н̃атха̄бха̄ви. чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣ випарин̣а̄ми ан̃н̃атха̄бха̄ви. йопи хету йопи паччайо чаккхувин̃н̃а̄н̣асса уппа̄да̄йа, сопи хету сопи паччайо аниччо випарин̣а̄мӣ ан̃н̃атха̄бха̄вӣ. аниччам̣ кхо пана, бхиккхаве, паччайам̣ пат̣ичча уппаннам̣ чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ куто ниччам̣ бхависсати! йа̄ кхо, бхиккхаве, имесам̣ тин̣н̣ам̣ дхамма̄нам̣ сан̇гати саннипа̄то самава̄йо, айам̣ вуччати чаккхусампхассо. чаккхусампхассопи аниччо випарин̣а̄мӣ ан̃н̃атха̄бха̄вӣ. йопи хету йопи паччайо чаккхусампхассасса уппа̄да̄йа, сопи хету сопи паччайо аниччо випарин̣а̄мӣ ан̃н̃атха̄бха̄вӣ. аниччам̣ кхо пана, бхиккхаве, паччайам̣ пат̣ичча уппанно чаккхусампхассо куто ниччо бхависсати! пхут̣т̣хо, бхиккхаве, ведети, пхут̣т̣хо четети, пхут̣т̣хо сан̃джа̄на̄ти. иттхетепи дхамма̄ чала̄ чева бйатха̄ ча аничча̄ випарин̣а̄мино ан̃н̃атха̄бха̄вино. сотам̣…пе….

‘‘дживхан̃ча пат̣ичча расе ча уппаджджати дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣. дживха̄ аничча̄ випарин̣а̄мӣ ан̃н̃атха̄бха̄вӣ [випарин̣а̄минӣ ан̃н̃атха̄бха̄винӣ (?)]. раса̄ аничча̄ випарин̣а̄мино ан̃н̃атха̄бха̄вино. иттхетам̣ двайам̣ чалан̃чева бйатхан̃ча аниччам̣ випарин̣а̄ми ан̃н̃атха̄бха̄ви. дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣ випарин̣а̄ми ан̃н̃атха̄бха̄ви. йопи хету йопи паччайо дживха̄вин̃н̃а̄н̣асса уппа̄да̄йа, сопи хету сопи паччайо аниччо випарин̣а̄мӣ ан̃н̃атха̄бха̄вӣ. аниччам̣ кхо пана, бхиккхаве, паччайам̣ пат̣ичча уппаннам̣ дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣, куто ниччам̣ бхависсати! йа̄ кхо, бхиккхаве, имесам̣ тин̣н̣ам̣ дхамма̄нам̣ сан̇гати саннипа̄то самава̄йо, айам̣ вуччати дживха̄сампхассо. дживха̄сампхассопи аниччо випарин̣а̄мӣ ан̃н̃атха̄бха̄вӣ. йопи хету йопи паччайо дживха̄сампхассасса уппа̄да̄йа, сопи хету сопи паччайо аниччо випарин̣а̄мӣ ан̃н̃атха̄бха̄вӣ. аниччам̣ кхо пана, бхиккхаве, паччайам̣ пат̣ичча уппанно дживха̄сампхассо, куто ниччо бхависсати! пхут̣т̣хо, бхиккхаве, ведети, пхут̣т̣хо четети, пхут̣т̣хо сан̃джа̄на̄ти. иттхетепи дхамма̄ чала̄ чева бйатха̄ ча аничча̄ випарин̣а̄мино ан̃н̃атха̄бха̄вино. ка̄йам̣…пе….

‘‘манан̃ча пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣ам̣. мано аниччо випарин̣а̄мӣ ан̃н̃атха̄бха̄вӣ. дхамма̄ аничча̄ випарин̣а̄мино ан̃н̃атха̄бха̄вино. иттхетам̣ двайам̣ чалан̃чева бйатхан̃ча аниччам̣ випарин̣а̄ми ан̃н̃атха̄бха̄ви. мановин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣ випарин̣а̄ми ан̃н̃атха̄бха̄ви. йопи хету йопи паччайо мановин̃н̃а̄н̣асса уппа̄да̄йа, сопи хету сопи паччайо аниччо випарин̣а̄мӣ ан̃н̃атха̄бха̄вӣ. аниччам̣ кхо пана, бхиккхаве, паччайам̣ пат̣ичча уппаннам̣ мановин̃н̃а̄н̣ам̣, куто ниччам̣ бхависсати! йа̄ кхо, бхиккхаве, имесам̣ тин̣н̣ам̣ дхамма̄нам̣ сан̇гати саннипа̄то самава̄йо, айам̣ вуччати маносампхассо. маносампхассопи аниччо випарин̣а̄мӣ ан̃н̃атха̄бха̄вӣ. йопи хету йопи паччайо маносампхассасса уппа̄да̄йа, сопи хету сопи паччайо аниччо випарин̣а̄мӣ ан̃н̃атха̄бха̄вӣ. аниччам̣ кхо пана, бхиккхаве, паччайам̣ пат̣ичча уппанно маносампхассо, куто ниччо бхависсати! пхут̣т̣хо, бхиккхаве, ведети, пхут̣т̣хо четети, пхут̣т̣хо сан̃джа̄на̄ти. иттхетепи дхамма̄ чала̄ чева бйатха̄ ча аничча̄ випарин̣а̄мино ан̃н̃атха̄бха̄вино. евам̣ кхо, бхиккхаве, двайам̣ пат̣ичча вин̃н̃а̄н̣ам̣ самбхотӣ’’ти. дасамам̣.

чханнавагго навамо.

тассудда̄нам̣ –

палокасун̃н̃а̄ сам̣кхиттам̣, чханно пун̣н̣о ча ба̄хийо;

еджена ча дуве вутта̄, двайехи апаре дувети.

10. сал̣авагго

1. адантаагуттасуттам̣

94. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘чхайиме, бхиккхаве, пхасса̄йатана̄ аданта̄ агутта̄ араккхита̄ асам̣вута̄ дуккха̄дхива̄ха̄ хонти. катаме чха? чаккху, бхиккхаве, пхасса̄йатанам̣ адантам̣ агуттам̣ араккхитам̣ асам̣вутам̣ дуккха̄дхива̄хам̣ хоти…пе… дживха̄, бхиккхаве, пхасса̄йатанам̣ адантам̣ агуттам̣ араккхитам̣ асам̣вутам̣ дуккха̄дхива̄хам̣ хоти…пе… мано, бхиккхаве, пхасса̄йатанам̣ адантам̣ агуттам̣ араккхитам̣ асам̣вутам̣ дуккха̄дхива̄хам̣ хоти. име кхо, бхиккхаве, чха пхасса̄йатана̄ аданта̄ агутта̄ араккхита̄ асам̣вута̄ дуккха̄дхива̄ха̄ хонти’’.

‘‘чхайиме, бхиккхаве, пхасса̄йатана̄ суданта̄ сугутта̄ сураккхита̄ сусам̣вута̄ сукха̄дхива̄ха̄ хонти. катаме чха? чаккху, бхиккхаве, пхасса̄йатанам̣ судантам̣ сугуттам̣ сураккхитам̣ сусам̣вутам̣ сукха̄дхива̄хам̣ хоти…пе… дживха̄, бхиккхаве, пхасса̄йатанам̣ судантам̣ сугуттам̣ сураккхитам̣ сусам̣вутам̣ сукха̄дхива̄хам̣ хоти…пе… мано, бхиккхаве, пхасса̄йатанам̣ судантам̣ сугуттам̣ сураккхитам̣ сусам̣вутам̣ сукха̄дхива̄хам̣ хоти. име кхо, бхиккхаве, чха пхасса̄йатана̄ суданта̄ сугутта̄ сураккхита̄ сусам̣вута̄ сукха̄дхива̄ха̄ хонтӣ’’ти. идамавоча бхагава̄…пе… етадавоча саттха̄ –

‘‘сал̣ева [чхал̣ева (ка.)] пхасса̄йатана̄ни бхиккхаво,

асам̣вуто йаттха дуккхам̣ нигаччхати;

тесан̃ча йе сам̣варан̣ам̣ аведисум̣,

саддха̄дутийа̄ вихаранта̄навассута̄.

‘‘дисва̄на рӯпа̄ни манорама̄ни,

атхопи дисва̄на аманорама̄ни;

манораме ра̄гапатхам̣ винодайе,

на ча̄ппийам̣ мети манам̣ падосайе.

‘‘саддан̃ча сутва̄ дубхайам̣ пийа̄ппийам̣,

пийамхи садде на самуччхито сийа̄;

атхоппийе досагатам̣ винодайе,

на ча̄ппийам̣ мети манам̣ падосайе.

‘‘гандхан̃ча гхатва̄ сурабхим̣ манорамам̣,

атхопи гхатва̄ асучим̣ акантийам̣;

акантийасмим̣ пат̣игхам̣ винодайе,

чханда̄нунӣто на ча кантийе сийа̄.

‘‘расан̃ча бхотва̄на аса̄дитан̃ча са̄дум̣,

атхопи бхотва̄на аса̄думекада̄;

са̄дум̣ расам̣ на̄джджхоса̄йа бхун̃дже,

виродхама̄са̄дусу нопадам̣сайе.

‘‘пхассена пхут̣т̣хо на сукхена мадждже [маджджхе (сйа̄. кам̣. пӣ.)],

дуккхена пхут̣т̣хопи на сампаведхе;

пхассадвайам̣ сукхадуккхе упеккхе,

ана̄нуруддхо авируддха кеначи.

‘‘папан̃часан̃н̃а̄ итарӣтара̄ нара̄,

папан̃чайанта̄ упайанти сан̃н̃ино;

маномайам̣ гехаситан̃ча саббам̣,

пануджджа неккхаммаситам̣ ирӣйати.

‘‘евам̣ мано чхассу йада̄ субха̄вито,

пхут̣т̣хасса читтам̣ на викампате квачи;

те ра̄гадосе абхибхуййа бхиккхаво,

бхаваттха [бхаватха (сӣ. сйа̄. кам̣.)] джа̄тимаран̣асса па̄рага̄’’ти. пат̣хамам̣;

2. ма̄лукйапуттасуттам̣

95. атха кхо а̄йасма̄ ма̄лукйапутто [ма̄лун̇кйапутто (сӣ.)] йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ ма̄лукйапутто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихареййа’’нти.

‘‘еттха да̄ни, ма̄лукйапутта, ким̣ дахаре бхиккхӯ ваккха̄ма! йатра хи на̄ма твам̣, бхиккху, джин̣н̣о вуддхо махаллако аддхагато вайоануппатто сам̣кхиттена ова̄дам̣ йа̄часӣ’’ти.

‘‘кин̃ча̄па̄хам̣, бханте, джин̣н̣о вуддхо махаллако аддхагато вайоануппатто. десету ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣, десету сугато сам̣кхиттена дхаммам̣, аппева на̄ма̄хам̣ бхагавато бха̄ситасса аттхам̣ а̄джа̄неййам̣. аппева на̄ма̄хам̣ бхагавато бха̄ситасса да̄йа̄до асса’’нти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ма̄лукйапутта, йе те чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ адит̣т̣ха̄ адит̣т̣хапубба̄, на ча пассаси, на ча те хоти пассеййанти? аттхи те таттха чхандо ва̄ ра̄го ва̄ пемам̣ ва̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘йе те сотавин̃н̃еййа̄ садда̄ ассута̄ ассутапубба̄, на ча сун̣а̄си, на ча те хоти сун̣еййанти? аттхи те таттха чхандо ва̄ ра̄го ва̄ пемам̣ ва̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘йе те гха̄навин̃н̃еййа̄ гандха̄ агха̄йита̄ агха̄йитапубба̄, на ча гха̄йаси, на ча те хоти гха̄йеййанти? аттхи те таттха чхандо ва̄ ра̄го ва̄ пемам̣ ва̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘йе те дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄ аса̄йита̄ аса̄йитапубба̄, на ча са̄йаси, на ча те хоти са̄йеййанти? аттхи те таттха чхандо ва̄ ра̄го ва̄ пемам̣ ва̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘йе те ка̄йавин̃н̃еййа̄ пхот̣т̣хабба̄ асампхут̣т̣ха̄ асампхут̣т̣хапубба̄, на ча пхусаси, на ча те хоти пхусеййанти? аттхи те таттха чхандо ва̄ ра̄го ва̄ пемам̣ ва̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘йе те мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ авин̃н̃а̄та̄ авин̃н̃а̄тапубба̄, на ча виджа̄на̄си, на ча те хоти виджа̄неййанти? аттхи те таттха чхандо ва̄ ра̄го ва̄ пемам̣ ва̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘еттха ча те, ма̄лукйапутта, дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄таббесу дхаммесу дит̣т̣хе дит̣т̣хаматтам̣ бхависсати, суте сутаматтам̣ бхависсати, муте мутаматтам̣ бхависсати, вин̃н̃а̄те вин̃н̃а̄таматтам̣ бхависсати. йато кхо те, ма̄лукйапутта, дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄таббесу дхаммесу дит̣т̣хе дит̣т̣хаматтам̣ бхависсати, суте сутаматтам̣ бхависсати, муте мутаматтам̣ бхависсати, вин̃н̃а̄те вин̃н̃а̄таматтам̣ бхависсати; тато твам̣, ма̄лукйапутта, на тена. йато твам̣, ма̄лукйапутта, на тена; тато твам̣, ма̄лукйапутта, на таттха. йато твам̣, ма̄лукйапутта, на таттха; тато твам̣, ма̄лукйапутта, невидха, на хурам̣, на убхайамантарена. есеванто дуккхасса̄’’ти.

‘‘имасса кхва̄хам̣, бханте, бхагавата̄ сам̣кхиттена бха̄ситасса виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄на̄ми –

‘‘рӯпам̣ дисва̄ сати мут̣т̣ха̄, пийам̣ нимиттам̣ манаси карото;

са̄раттачитто ведети, тан̃ча аджджхоса [аджджхоса̄йа (сӣ.)] тит̣т̣хати.

‘‘тасса вад̣д̣ханти ведана̄, анека̄ рӯпасамбхава̄;

абхиджджха̄ ча вихеса̄ ча, читтамассӯпахан̃н̃ати;

евам̣ а̄чинато дуккхам̣, а̄ра̄ нибба̄намуччати.

‘‘саддам̣ сутва̄ сати мут̣т̣ха̄, пийам̣ нимиттам̣ манаси карото;

са̄раттачитто ведети, тан̃ча аджджхоса тит̣т̣хати.

‘‘тасса вад̣д̣ханти ведана̄, анека̄ саддасамбхава̄;

абхиджджха̄ ча вихеса̄ ча, читтамассӯпахан̃н̃ати;

евам̣ а̄чинато дуккхам̣, а̄ра̄ нибба̄намуччати.

‘‘гандхам̣ гхатва̄ сати мут̣т̣ха̄, пийам̣ нимиттам̣ манаси карото;

са̄раттачитто ведети, тан̃ча аджджхоса тит̣т̣хати.

‘‘тасса вад̣д̣ханти ведана̄, анека̄ гандхасамбхава̄;

абхиджджха̄ ча вихеса̄ ча, читтамассӯпахан̃н̃ати;

евам̣ а̄чинато дуккхам̣, а̄ра̄ нибба̄намуччати.

‘‘расам̣ бхотва̄ сати мут̣т̣ха̄, пийам̣ нимиттам̣ манаси карото;

са̄раттачитто ведети, тан̃ча аджджхоса тит̣т̣хати.

‘‘тасса вад̣д̣ханти ведана̄, анека̄ расасамбхава̄;

абхиджджха̄ ча вихеса̄ ча, читтамассӯпахан̃н̃ати;

евам̣ а̄чинато дуккхам̣, а̄ра̄ нибба̄намуччати.

‘‘пхассам̣ пхусса сати мут̣т̣ха̄, пийам̣ нимиттам̣ манаси карото;

са̄раттачитто ведети, тан̃ча аджджхоса тит̣т̣хати.

‘‘тасса вад̣д̣ханти ведана̄, анека̄ пхассасамбхава̄;

абхиджджха̄ ча вихеса̄ ча, читтамассӯпахан̃н̃ати;

евам̣ а̄чинато дуккхам̣, а̄ра̄ нибба̄намуччати.

‘‘дхаммам̣ н̃атва̄ сати мут̣т̣ха̄, пийам̣ нимиттам̣ манаси карото;

са̄раттачитто ведети, тан̃ча аджджхоса тит̣т̣хати.

‘‘тасса вад̣д̣ханти ведана̄, анека̄ дхаммасамбхава̄;

абхиджджха̄ ча вихеса̄ ча, читтамассӯпахан̃н̃ати;

евам̣ а̄чинато дуккхам̣, а̄ра̄ нибба̄намуччати.

‘‘на со раджджати рӯпесу, рӯпам̣ дисва̄ пат̣иссато;

вираттачитто ведети, тан̃ча на̄джджхоса тит̣т̣хати.

‘‘йатха̄сса пассато рӯпам̣, севато ча̄пи веданам̣;

кхӣйати нопачӣйати, евам̣ со чаратӣ сато;

евам̣ апачинато дуккхам̣, сантике нибба̄намуччати.

‘‘на со раджджати саддесу, саддам̣ сутва̄ пат̣иссато;

вираттачитто ведети, тан̃ча на̄джджхоса тит̣т̣хати.

‘‘йатха̄сса сун̣ато саддам̣, севато ча̄пи веданам̣;

кхӣйати нопачӣйати, евам̣ со чаратӣ сато;

евам̣ апачинато дуккхам̣, сантике нибба̄намуччати.

‘‘на со раджджати гандхесу, гандхам̣ гхатва̄ пат̣иссато;

вираттачитто ведети, тан̃ча на̄джджхоса тит̣т̣хати.

‘‘йатха̄сса гха̄йато гандхам̣, севато ча̄пи веданам̣;

кхӣйати нопачӣйати, евам̣ со чаратӣ сато;

евам̣ апачинато дуккхам̣, сантике нибба̄намуччати.

‘‘на со раджджати расесу, расам̣ бхотва̄ пат̣иссато;

вираттачитто ведети, тан̃ча на̄джджхоса тит̣т̣хати.

‘‘йатха̄сса са̄йато расам̣, севато ча̄пи веданам̣;

кхӣйати нопачӣйати, евам̣ со чаратӣ сато;

евам̣ апачинато дуккхам̣, сантике нибба̄намуччати.

‘‘на со раджджати пхассесу, пхассам̣ пхусса пат̣иссато;

вираттачитто ведети, тан̃ча на̄джджхоса тит̣т̣хати.

‘‘йатха̄сса пхусато пхассам̣, севато ча̄пи веданам̣;

кхӣйати нопачӣйати, евам̣ со чаратӣ сато;

евам̣ апачинато дуккхам̣, сантике нибба̄намуччати.

‘‘на со раджджати дхаммесу, дхаммам̣ н̃атва̄ пат̣иссато;

вираттачитто ведети, тан̃ча на̄джджхоса тит̣т̣хати.

‘‘йатха̄сса джа̄нато дхаммам̣, севато ча̄пи веданам̣;

кхӣйати нопачӣйати, евам̣ со чаратӣ сато;

евам̣ апачинато дуккхам̣, сантике нибба̄намуччатӣ’’ти.

‘‘имасса кхва̄хам̣, бханте, бхагавата̄ сам̣кхиттена бха̄ситасса евам̣ виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄на̄мӣ’’ти. ‘‘са̄дху са̄дху, ма̄лукйапутта! са̄дху кхо твам̣, ма̄лукйапутта, майа̄ сам̣кхиттена бха̄ситасса виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄на̄си –

‘‘рӯпам̣ дисва̄ сати мут̣т̣ха̄, пийам̣ нимиттам̣ манаси карото;

са̄раттачитто ведети, тан̃ча аджджхоса тит̣т̣хати.

‘‘тасса вад̣д̣ханти ведана̄, анека̄ рӯпасамбхава̄;

абхиджджха̄ ча вихеса̄ ча, читтамассӯпахан̃н̃ати;

евам̣ а̄чинато дуккхам̣, а̄ра̄ нибба̄намуччати.…пе….

‘‘на со раджджати дхаммесу, дхаммам̣ н̃атва̄ пат̣иссато;

вираттачитто ведети, тан̃ча на̄джджхоса тит̣т̣хати.

‘‘йатха̄сса виджа̄нато дхаммам̣, севато ча̄пи веданам̣;

кхӣйати нопачӣйати, евам̣ со чаратӣ сато;

евам̣ апачинато дуккхам̣, сантике нибба̄намуччатӣ’’ти.

‘‘имасса кхо, ма̄лукйапутта, майа̄ сам̣кхиттена бха̄ситасса евам̣ виттха̄рена аттхо дат̣т̣хаббо’’ти.

атха кхо а̄йасма̄ ма̄лукйапутто бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми. атха кхо а̄йасма̄ ма̄лукйапутто еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева – йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти тадануттарам̣ брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си. ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ ма̄лукйапутто арахатам̣ ахосӣти. дутийам̣.

3. париха̄надхаммасуттам̣

96. ‘‘париха̄надхамман̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми апариха̄надхамман̃ча чха ча абхибха̄йатана̄ни. там̣ сун̣а̄тха. катхан̃ча, бхиккхаве, париха̄надхаммо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккхуно чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ уппаджджанти па̄пака̄ акусала̄ сарасан̇каппа̄ [акусала̄ дхамма̄ сарасан̇каппа̄ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.) упари а̄сӣвисавагге саттамасутте пана ‘‘а̄кусала̄ сарасан̇каппа̄’’ твева саббаттха диссати] сам̣йоджанийа̄. тан̃че бхиккху адхива̄сети наппаджахати на винодети на бйантӣкароти [бйантикароти (пӣ.) бйантим̣ кароти (ка.)] на анабха̄вам̣ гамети, ведитаббаметам̣, бхиккхаве, бхиккхуна̄ – ‘париха̄йа̄ми кусалехи дхаммехи’. париха̄нан̃хетам̣ вуттам̣ бхагавата̄ти…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуно дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄ уппаджджанти…пе… пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуно манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа уппаджджанти па̄пака̄ акусала̄ сарасан̇каппа̄ сам̣йоджанийа̄. тан̃че бхиккху адхива̄сети наппаджахати на винодети на бйантӣкароти на анабха̄вам̣ гамети, ведитаббаметам̣, бхиккхаве, бхиккхуна̄ – ‘париха̄йа̄ми кусалехи дхаммехи’. париха̄нан̃хетам̣ вуттам̣ бхагавата̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, париха̄надхаммо хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, апариха̄надхаммо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккхуно чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ уппаджджанти па̄пака̄ акусала̄ сарасан̇каппа̄ сам̣йоджанийа̄. тан̃че бхиккху на̄дхива̄сети паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети, ведитаббаметам̣, бхиккхаве, бхиккхуна̄ – ‘на париха̄йа̄ми кусалехи дхаммехи’. апариха̄нан̃хетам̣ вуттам̣ бхагавата̄ти…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуно дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄ уппаджджанти…пе… пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуно манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа уппаджджанти па̄пака̄ акусала̄ сарасан̇каппа̄ сам̣йоджанийа̄. тан̃че бхиккху на̄дхива̄сети паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети, ведитаббаметам̣, бхиккхаве, бхиккхуна̄ – ‘на париха̄йа̄ми кусалехи дхаммехи’. апариха̄нан̃хетам̣ вуттам̣ бхагавата̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, апариха̄надхаммо хоти.

‘‘катама̄ни ча, бхиккхаве, чха абхибха̄йатана̄ни? идха, бхиккхаве, бхиккхуно чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ нуппаджджанти па̄пака̄ акусала̄ сарасан̇каппа̄ сам̣йоджанийа̄. ведитаббаметам̣, бхиккхаве, бхиккхуна̄ – ‘абхибхӯтаметам̣ а̄йатанам̣’. абхибха̄йатанан̃хетам̣ вуттам̣ бхагавата̄ти…пе… пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуно манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа нуппаджджанти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сарасан̇каппа̄ сам̣йоджанийа̄. ведитаббаметам̣, бхиккхаве, бхиккхуна̄ – ‘абхибхӯтаметам̣ а̄йатанам̣’. абхибха̄йатанан̃хетам̣ вуттам̣ бхагавата̄ти. има̄ни вуччанти, бхиккхаве, чха абхибха̄йатана̄нӣ’’ти. татийам̣.

4. пама̄давиха̄рӣсуттам̣

97. ‘‘пама̄давиха̄рин̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми аппама̄давиха̄рин̃ча. там̣ сун̣а̄тха. катхан̃ча, бхиккхаве, пама̄давиха̄рӣ хоти? чаккхундрийам̣ асам̣вутасса, бхиккхаве, вихарато читтам̣ бйа̄син̃чати [бйа̄сиччати (сӣ. сйа̄. кам̣.)]. чаккхувин̃н̃еййесу рӯпесу тасса бйа̄ситтачиттасса па̄моджджам̣ на хоти. па̄модждже асати пӣти на хоти. пӣтийа̄ асати пассаддхи на хоти. пассаддхийа̄ асати дуккхам̣ хоти. дуккхино читтам̣ на сама̄дхийати. асама̄хите читте дхамма̄ на па̄тубхаванти. дхамма̄нам̣ апа̄тубха̄ва̄ пама̄давиха̄рӣ твева сан̇кхам̣ гаччхати…пе… дживхиндрийам̣ асам̣вутасса, бхиккхаве, вихарато читтам̣ бйа̄син̃чати дживха̄вин̃н̃еййесу расесу, тасса бйа̄ситтачиттасса…пе… пама̄давиха̄рӣ твева сан̇кхам̣ гаччхати…пе… маниндрийам̣ асам̣вутасса, бхиккхаве, вихарато читтам̣ бйа̄син̃чати мановин̃н̃еййесу дхаммесу, тасса бйа̄ситтачиттасса па̄моджджам̣ на хоти. па̄модждже асати пӣти на хоти. пӣтийа̄ асати пассаддхи на хоти. пассаддхийа̄ асати дуккхам̣ хоти. дуккхино читтам̣ на сама̄дхийати. асама̄хите читте дхамма̄ на па̄тубхаванти. дхамма̄нам̣ апа̄тубха̄ва̄ пама̄давиха̄рӣ твева сан̇кхам̣ гаччхати. евам̣ кхо, бхиккхаве, пама̄давиха̄рӣ хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, аппама̄давиха̄рӣ хоти? чаккхундрийам̣ сам̣вутасса, бхиккхаве, вихарато читтам̣ на бйа̄син̃чати чаккхувин̃н̃еййесу рӯпесу, тасса абйа̄ситтачиттасса па̄моджджам̣ джа̄йати. памудитасса пӣти джа̄йати. пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати. пассаддхака̄йо сукхам̣ вихарати. сукхино читтам̣ сама̄дхийати. сама̄хите читте дхамма̄ па̄тубхаванти. дхамма̄нам̣ па̄тубха̄ва̄ аппама̄давиха̄рӣ твева сан̇кхам̣ гаччхати…пе… дживхиндрийам̣ сам̣вутасса, бхиккхаве, вихарато читтам̣ на бйа̄син̃чати…пе… аппама̄давиха̄рӣ твева сан̇кхам̣ гаччхати. маниндрийам̣ сам̣вутасса, бхиккхаве, вихарато читтам̣ на бйа̄син̃чати, мановин̃н̃еййесу дхаммесу, тасса абйа̄ситтачиттасса па̄моджджам̣ джа̄йати. памудитасса пӣти джа̄йати. пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати. пассаддхака̄йо сукхам̣ вихарати. сукхино читтам̣ сама̄дхийати. сама̄хите читте дхамма̄ па̄тубхаванти. дхамма̄нам̣ па̄тубха̄ва̄ аппама̄давиха̄рӣ твева сан̇кхам̣ гаччхати. евам̣ кхо, бхиккхаве, аппама̄давиха̄рӣ хотӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. сам̣варасуттам̣

98. ‘‘сам̣варан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, асам̣варан̃ча. там̣ сун̣а̄тха. катхан̃ча, бхиккхаве, асам̣варо хоти? санти, бхиккхаве, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати, ведитаббаметам̣, бхиккхаве, бхиккхуна̄ – ‘париха̄йа̄ми кусалехи дхаммехи’. париха̄нан̃хетам̣ вуттам̣ бхагавата̄ти…пе… санти, бхиккхаве, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти, бхиккхаве, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати, ведитаббаметам̣, бхиккхаве, бхиккхуна̄ – ‘париха̄йа̄ми кусалехи дхаммехи’. париха̄нан̃хетам̣ вуттам̣ бхагавата̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, асам̣варо хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, сам̣варо хоти? санти, бхиккхаве, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати, ведитаббаметам̣, бхиккхаве, бхиккхуна̄ – ‘на париха̄йа̄ми кусалехи дхаммехи’. апариха̄нан̃хетам̣ вуттам̣ бхагавата̄ти …пе… санти, бхиккхаве, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти, бхиккхаве, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати, ведитаббаметам̣ бхиккхуна̄ – ‘на париха̄йа̄ми кусалехи дхаммехи’. апариха̄нан̃хетам̣ вуттам̣ бхагавата̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, сам̣варо хотӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. сама̄дхисуттам̣

99. ‘‘сама̄дхим̣, бхиккхаве, бха̄ветха. сама̄хито, бхиккхаве, бхиккху йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. кин̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти? ‘чаккху аничча’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти; ‘рӯпа̄ аничча̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти; ‘чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ аничча’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти; ‘чаккхусампхассо аниччо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. ‘йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аничча’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘мано аничча’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. дхамма̄… мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассо… ‘йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аничча’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. сама̄дхим̣, бхиккхаве, бха̄ветха. сама̄хито, бхиккхаве, бхиккху йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄тӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. пат̣исалла̄насуттам̣

100. ‘‘пат̣исалла̄не [пат̣исалла̄нам̣ (сӣ. пӣ. ка.), пат̣исаллӣна̄ (сйа̄. кам̣.)], бхиккхаве, йогама̄паджджатха. пат̣исаллӣно, бхиккхаве, бхиккху йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. кин̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти? ‘чаккху аничча’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти; ‘рӯпа̄ аничча̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти; ‘чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ аничча’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти; ‘чаккхусампхассо аниччо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. ‘йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аничча’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аничча’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. пат̣исалла̄не, бхиккхаве, йогама̄паджджатха. пат̣исаллӣно, бхиккхаве, бхиккху йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄тӣ’’ти. саттамам̣.

8. пат̣хаманатумха̄кам̣суттам̣

101. ‘‘йам̣ [йампи (пӣ. ка.)], бхиккхаве, на тумха̄кам̣, там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. кин̃ча, бхиккхаве, на тумха̄кам̣? чаккху, бхиккхаве, на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. рӯпа̄ на тумха̄кам̣. те паджахатха. те во пахӣна̄ хита̄йа сукха̄йа бхависсанти. чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. чаккхусампхассо на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. со во пахӣно хита̄йа сукха̄йа бхависсати. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. сотам̣ на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. садда̄ на тумха̄кам̣. те паджахатха. те во пахӣна̄ хита̄йа сукха̄йа бхависсанти. сотавин̃н̃а̄н̣ам̣ на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. сотасампхассо на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. со во пахӣна̄ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. йампидам̣ сотасампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. гха̄нам̣ на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. гандха̄ на тумха̄кам̣. те паджахатха. те во пахӣна̄ хита̄йа сукха̄йа бхависсанти. гха̄навин̃н̃а̄н̣ам̣ на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. гха̄насампхассо на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. со во пахӣна̄ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. йампидам̣ гха̄насампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати.

дживха̄ на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. са̄ во пахӣна̄ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. раса̄ на тумха̄кам̣. те паджахатха. те во пахӣна̄ хита̄йа сукха̄йа бхависсанти. дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. дживха̄сампхассо на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. со во пахӣна̄ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати …пе….

мано на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. со во пахӣно хита̄йа сукха̄йа бхависсати. дхамма̄ на тумха̄кам̣. те паджахатха. те во пахӣна̄ хита̄йа сукха̄йа бхависсанти. мановин̃н̃а̄н̣ам̣ на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. маносампхассо на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. со во пахӣно хита̄йа сукха̄йа бхависсати. йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йам̣ имасмим̣ джетаване тин̣акат̣т̣хаса̄кха̄пала̄сам̣ там̣ джано хареййа ва̄ д̣ахеййа ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ кареййа, апи ну тумха̄кам̣ евамасса – ‘амхе джано харати ва̄ д̣ахати ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ каротӣ’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘там̣ кисса хету’’?

‘‘на хи но етам̣, бханте, атта̄ ва̄ аттанийам̣ ва̄’’ти.

‘‘евамева кхо, бхиккхаве, чаккху на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. рӯпа̄ на тумха̄кам̣… чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣… чаккхусампхассо…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсатӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. дутийанатумха̄кам̣суттам̣

102. ‘‘йам̣, бхиккхаве, на тумха̄кам̣ там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. кин̃ча, бхиккхаве, на тумха̄кам̣? чаккху, бхиккхаве, на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. рӯпа̄ на тумха̄кам̣. те паджахатха. те во пахӣна̄ хита̄йа сукха̄йа бхависсанти. чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. чаккхусампхассо на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. со во пахӣно хита̄йа сукха̄йа бхависсати…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи на тумха̄кам̣. там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. йампи, бхиккхаве, на тумха̄кам̣, там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсатӣ’’ти. навамам̣.

10. удакасуттам̣

103. ‘‘удако [уддако (сӣ. пӣ.)] судам̣, бхиккхаве, ра̄мапутто евам̣ ва̄чам̣ бха̄сати – ‘идам̣ джа̄ту ведагӯ, идам̣ джа̄ту саббаджӣ [саббаджи (пӣ.)], идам̣ джа̄ту апаликхатам̣ ган̣д̣амӯлам̣ паликхан̣и’нти. там̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, удако ра̄мапутто аведагӯйева сама̄но ‘ведагӯсмӣ’ти бха̄сати, асаббаджӣйева сама̄но ‘саббаджӣсмӣ’ти бха̄сати, апаликхатам̣йева ган̣д̣амӯлам̣ паликхатам̣ ме ‘ган̣д̣амӯла’нти бха̄сати. идха кхо там̣, бхиккхаве, бхиккху самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘идам̣ джа̄ту ведагӯ, идам̣ джа̄ту саббаджӣ, идам̣ джа̄ту апаликхатам̣ ган̣д̣амӯлам̣ паликхан̣и’’’нти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, ведагӯ хоти? йато кхо, бхиккхаве, бхиккху чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти; евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху ведагӯ хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху саббаджӣ хоти? йато кхо, бхиккхаве, бхиккху чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ видитва̄ анупа̄да̄вимутто хоти; евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху саббаджӣ хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккхуно апаликхатам̣ ган̣д̣амӯлам̣ паликхатам̣ хоти? ган̣д̣оти кхо, бхиккхаве, имассетам̣ ча̄тумаха̄бхӯтикасса ка̄йасса адхивачанам̣ ма̄та̄петтикасамбхавасса оданакумма̄сӯпачайасса аниччуччха̄данапаримадданабхеданавиддхам̣санадхаммасса. ган̣д̣амӯланти кхо, бхиккхаве, тан̣ха̄йетам̣ адхивачанам̣. йато кхо, бхиккхаве, бхиккхуно тан̣ха̄ пахӣна̄ хоти уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄ван̇ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄; евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккхуно апаликхатам̣ ган̣д̣амӯлам̣ паликхатам̣ хоти.

‘‘удако судам̣, бхиккхаве, ра̄мапутто евам̣ ва̄чам̣ бха̄сати – ‘идам̣ джа̄ту ведагӯ, идам̣ джа̄ту саббаджӣ, идам̣ джа̄ту апаликхатам̣ ган̣д̣амӯлам̣ паликхан̣и’нти. там̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, удако ра̄мапутто аведагӯйева сама̄но ‘ведагӯсмӣ’ти бха̄сати, асаббаджӣйева сама̄но ‘саббаджӣсмӣ’ти бха̄сати; апаликхатам̣йева ган̣д̣амӯлам̣ ‘паликхатам̣ ме ган̣д̣амӯла’нти бха̄сати. идха кхо там̣, бхиккхаве, бхиккху самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘идам̣ джа̄ту ведагӯ, идам̣ джа̄ту саббаджӣ, идам̣ джа̄ту апаликхатам̣ ган̣д̣амӯлам̣ паликхан̣и’’’нти. дасамам̣.

сал̣авагго дасамо.

тассудда̄нам̣ –

две сам̣гайха̄ париха̄нам̣, пама̄давиха̄рӣ ча сам̣варо;

сама̄дхи пат̣исалла̄нам̣, две натумха̄кена уддакоти.

сал̣а̄йатанавагге дутийапан̣н̣а̄сако саматто.

тасса ваггудда̄нам̣ –

авиджджа̄ мигаджа̄лан̃ча, гила̄нам̣ чханнам̣ чатуттхакам̣;

сал̣аваггена пан̃н̃а̄сам̣, дутийо пан̣н̣а̄сако айанти.

пат̣хамасатакам̣.

11. йогаккхемивагго

1. йогаккхемисуттам̣

104. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘йогаккхемипарийа̄йам̣ во, бхиккхаве, дхаммапарийа̄йам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, йогаккхемипарийа̄йо дхаммапарийа̄йо? санти, бхиккхаве, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. те татха̄гатасса пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄ван̇ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тесан̃ча паха̄на̄йа аккха̄си йогам̣, тасма̄ татха̄гато ‘йогаккхемӣ’ти вуччати…пе… санти, бхиккхаве, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. те татха̄гатасса пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄ван̇ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тесан̃ча паха̄на̄йа аккха̄си йогам̣, тасма̄ татха̄гато ‘йогаккхемӣ’ти вуччати. айам̣ кхо, бхиккхаве, йогаккхемипарийа̄йо дхаммапарийа̄йо’’ти. пат̣хамам̣.

2. упа̄да̄йасуттам̣

105. ‘‘кисмим̣ ну кхо, бхиккхаве, сати ким̣ упа̄да̄йа уппаджджати аджджхаттам̣ сукхам̣ дуккха’’нти?

‘‘бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄…пе….

‘‘чаккхусмим̣ кхо, бхиккхаве, сати чаккхум̣ упа̄да̄йа уппаджджати аджджхаттам̣ сукхам̣ дуккхам̣…пе… манасмим̣ сати манам̣ упа̄да̄йа уппаджджати аджджхаттам̣ сукхам̣ дуккхам̣. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, чаккху ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, апи ну там̣ анупа̄да̄йа уппаджджеййа аджджхаттам̣ сукхам̣ дуккха’’нти?

‘‘но хетам̣ бханте’’…пе….

‘‘дживха̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти?

‘‘аничча̄, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, апи ну там̣ анупа̄да̄йа уппаджджеййа аджджхаттам̣ сукхам̣ дуккха’’нти?

‘‘но хетам̣, бханте’’…пе….

‘‘мано ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти?

‘‘аниччо, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, апи ну там̣ анупа̄да̄йа уппаджджеййа аджджхаттам̣ сукхам̣ дуккха’’нти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати…пе… манасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. дутийам̣.

3. дуккхасамудайасуттам̣

106. ‘‘дуккхасса, бхиккхаве, самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, дуккхасса самудайо? чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. айам̣ дуккхасса самудайо…пе… дживхан̃ча пат̣ичча расе ча уппаджджати дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. айам̣ дуккхасса самудайо…пе… манан̃ча пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. айам̣ кхо, бхиккхаве, дуккхасса самудайо.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, дуккхасса аттхан̇гамо? чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. тасса̄йева тан̣ха̄йа асесавира̄ганиродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо; бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ нируджджханти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти. айам̣ дуккхасса аттхан̇гамо…пе… дживхан̃ча пат̣ичча расе ча уппаджджати дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… манан̃ча пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. тасса̄йева тан̣ха̄йа асесавира̄ганиродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо; бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ нируджджханти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти. айам̣ кхо, бхиккхаве, дуккхасса аттхан̇гамо’’ти. татийам̣.

4. локасамудайасуттам̣

107. ‘‘локасса, бхиккхаве, самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, локасса самудайо? чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄; тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣; упа̄да̄напаччайа̄ бхаво; бхавапаччайа̄ джа̄ти; джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. айам̣ кхо, бхиккхаве, локасса самудайо …пе… дживхан̃ча пат̣ичча расе ча уппаджджати дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… манан̃ча пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄; тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣; упа̄да̄напаччайа̄ бхаво; бхавапаччайа̄ джа̄ти; джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. айам̣ кхо, бхиккхаве, локасса самудайо.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, локасса аттхан̇гамо? чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. тасса̄йева тан̣ха̄йа асесавира̄ганиродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо; бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ нируджджханти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти. айам̣ кхо, бхиккхаве, локасса аттхан̇гамо…пе… дживхан̃ча пат̣ичча расе ча уппаджджати…пе… манан̃ча пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. тасса̄йева тан̣ха̄йа асесавира̄ганиродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти. айам̣ кхо, бхиккхаве, локасса аттхан̇гамо’’ти. чатуттхам̣.

5. сеййохамасмисуттам̣

108. ‘‘кисмим̣ ну кхо, бхиккхаве, сати ким̣ упа̄да̄йа ким̣ абхинивисса сеййохамасмӣти ва̄ хоти, садисохамасмӣти ва̄ хоти, хӣнохамасмӣти ва̄ хотӣ’’ти?

‘‘бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄.

‘‘чаккхусмим̣ кхо, бхиккхаве, сати чаккхум̣ упа̄да̄йа чаккхум̣ абхинивисса сеййохамасмӣти ва̄ хоти, садисохамасмӣти ва̄ хоти, хӣнохамасмӣти ва̄ хоти…пе… дживха̄йа сати…пе… манасмим̣ сати манам̣ упа̄да̄йа манам̣ абхинивисса сеййохамасмӣти ва̄ хоти, садисохамасмӣти ва̄ хоти, хӣнохамасмӣти ва̄ хоти. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, чаккху ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, апи ну там̣ анупа̄да̄йа сеййохамасмӣти ва̄ асса, садисохамасмӣти ва̄ асса, хӣнохамасмӣти ва̄ асса̄’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’…пе… дживха̄… ка̄йо ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти?

‘‘аниччо, бханте’’…пе….

‘‘мано ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти?

‘‘аниччо, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, апи ну там̣ анупа̄да̄йа сеййохамасмӣти ва̄ асса, садисохамасмӣти ва̄ асса, хӣнохамасмӣти ва̄ асса̄’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати…пе… манасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. сам̣йоджанийасуттам̣

109. ‘‘сам̣йоджанийе ча, бхиккхаве, дхамме десесса̄ми сам̣йоджанан̃ча. там̣ сун̣а̄тха. катаме ча, бхиккхаве, сам̣йоджанийа̄ дхамма̄, катаман̃ча сам̣йоджанам̣? чаккхум̣, бхиккхаве, сам̣йоджанийо дхаммо. йо таттха чхандара̄го, там̣ таттха сам̣йоджанам̣…пе… дживха̄ сам̣йоджанийо дхаммо…пе… мано сам̣йоджанийо дхаммо. йо таттха чхандара̄го, там̣ таттха сам̣йоджанам̣. име вуччанти, бхиккхаве, сам̣йоджанийа̄ дхамма̄, идам̣ сам̣йоджана’’нти. чхат̣т̣хам̣.

7. упа̄да̄нийасуттам̣

110. ‘‘упа̄да̄нийе ча, бхиккхаве, дхамме десесса̄ми упа̄да̄нан̃ча. там̣ сун̣а̄тха. катаме ча, бхиккхаве, упа̄да̄нийа̄ дхамма̄, катаман̃ча упа̄да̄нам̣? чаккхум̣, бхиккхаве, упа̄да̄нийо дхаммо. йо таттха чхандара̄го, там̣ таттха упа̄да̄нам̣…пе… дживха̄ упа̄да̄нийо дхаммо…пе… мано упа̄да̄нийо дхаммо. йо таттха чхандара̄го, там̣ таттха упа̄да̄нам̣. име вуччанти, бхиккхаве, упа̄да̄нийа̄ дхамма̄, идам̣ упа̄да̄на’’нти. саттамам̣.

8. аджджхаттика̄йатанапариджа̄нанасуттам̣

111. ‘‘чаккхум̣, бхиккхаве, анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа. сотам̣… гха̄нам̣… дживхам̣… ка̄йам̣… манам̣ анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа. чаккхун̃ча кхо, бхиккхаве, абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа…пе… дживхам̣… ка̄йам̣… манам̣ абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. ба̄хира̄йатанапариджа̄нанасуттам̣

112. ‘‘рӯпе, бхиккхаве, анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа. садде… гандхе… расе… пхот̣т̣хаббе… дхамме анабхиджа̄нам̣ апариджа̄нам̣ авира̄джайам̣ аппаджахам̣ абхаббо дуккхаккхайа̄йа. рӯпе ча кхо, бхиккхаве, абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа. садде… гандхе… расе… пхот̣т̣хаббе… дхамме абхиджа̄нам̣ париджа̄нам̣ вира̄джайам̣ паджахам̣ бхаббо дуккхаккхайа̄йа̄’’ти. навамам̣.

10. упассутисуттам̣

113. екам̣ самайам̣ бхагава̄ на̄тике [н̃а̄тике (сӣ. сйа̄. кам̣.)] вихарати гин̃джака̄васатхе. атха кхо бхагава̄ рахогато пат̣исаллӣно имам̣ дхаммапарийа̄йам̣ абха̄си – ‘‘чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄; тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣; упа̄да̄напаччайа̄ бхаво; бхавапаччайа̄ джа̄ти; джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. дживхан̃ча пат̣ичча расе ча уппаджджати…пе… манан̃ча пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄; тан̣ха̄паччайа̄ упа̄да̄нам̣; упа̄да̄напаччайа̄ бхаво; бхавапаччайа̄ джа̄ти; джа̄типаччайа̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ самбхаванти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти’’.

‘‘чаккхун̃ча пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. тасса̄йева тан̣ха̄йа асесавира̄ганиродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄ бхаваниродхо; бхаваниродха̄ джа̄тиниродхо; джа̄тиниродха̄ джара̄маран̣ам̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄ нируджджханти. еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти…пе… дживхан̃ча пат̣ичча расе ча уппаджджати…пе… манан̃ча пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣ам̣. тин̣н̣ам̣ сан̇гати пхассо. пхассапаччайа̄ ведана̄; ведана̄паччайа̄ тан̣ха̄. тасса̄йева тан̣ха̄йа асесавира̄ганиродха̄ упа̄да̄наниродхо; упа̄да̄наниродха̄…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хотӣ’’ти.

тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро бхиккху бхагавато упассути [упассутим̣ (сӣ. ка.)] т̣хито хоти. аддаса̄ кхо бхагава̄ там̣ бхиккхум̣ упассути т̣хитам̣. дисва̄на там̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘ассоси но твам̣, бхиккху, имам̣ дхаммапарийа̄йа’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘угган̣ха̄хи твам̣, бхиккху, имам̣ дхаммапарийа̄йам̣. парийа̄пун̣а̄хи твам̣, бхиккху, имам̣ дхаммапарийа̄йам̣. дха̄рехи твам̣, бхиккху, имам̣ дхаммапарийа̄йам̣. аттхасам̣хитойам̣, бхиккху, дхаммапарийа̄йо а̄дибрахмачарийако’’ти. дасамам̣.

йогаккхемивагго ека̄дасамо.

тассудда̄нам̣ –

йогаккхеми упа̄да̄йа, дуккхам̣ локо ча сеййо ча;

сам̣йоджанам̣ упа̄да̄нам̣, две париджа̄нам̣ упассутӣти.

12. локака̄магун̣авагго

1. пат̣хамама̄рапа̄сасуттам̣

114. ‘‘санти, бхиккхаве, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄, ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че, бхиккху, абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху а̄ва̄сагато ма̄расса, ма̄расса васам̣ гато [васагато (сӣ. ат̣т̣ха. сйа̄. ат̣т̣ха.)], пат̣имуккасса ма̄рапа̄со. баддхо со ма̄рабандханена йатха̄ка̄макаран̣ӣйо па̄пимато…пе….

‘‘санти, бхиккхаве, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄, ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху а̄ва̄сагато ма̄расса, ма̄расса васам̣ гато, пат̣имуккасса ма̄рапа̄со. баддхо со ма̄рабандханена…пе….

‘‘санти, бхиккхаве, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄, ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху а̄ва̄сагато ма̄расса, ма̄расса васам̣ гато, пат̣имуккасса ма̄рапа̄со. баддхо со ма̄рабандханена йатха̄ка̄макаран̣ӣйо па̄пимато.

‘‘санти ча кхо, бхиккхаве, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄, ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху на̄ва̄сагато ма̄расса, на ма̄расса васам̣ гато, уммуккасса ма̄рапа̄со. мутто со ма̄рабандханена на йатха̄ка̄макаран̣ӣйо па̄пимато…пе….

‘‘санти, бхиккхаве, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄, ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху на̄ва̄сагато ма̄расса, на ма̄расса васам̣ гато, уммуккасса ма̄рапа̄со. мутто со ма̄рабандханена на йатха̄ка̄макаран̣ӣйо па̄пимато…пе….

‘‘санти, бхиккхаве, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄, ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху на̄ва̄сагато ма̄расса, на ма̄расса васам̣ гато, уммуккасса ма̄рапа̄со. мутто со ма̄рабандханена на йатха̄ка̄макаран̣ӣйо па̄пимато’’ти. пат̣хамам̣.

2. дутийама̄рапа̄сасуттам̣

115. ‘‘санти, бхиккхаве, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄, ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху баддхо чаккхувин̃н̃еййесу рӯпесу, а̄ва̄сагато ма̄расса, ма̄расса васам̣ гато, пат̣имуккасса ма̄рапа̄со. баддхо со ма̄рабандханена йатха̄ка̄макаран̣ӣйо па̄пимато…пе….

‘‘санти, бхиккхаве, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти, бхиккхаве, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄, ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху баддхо мановин̃н̃еййесу дхаммесу, а̄ва̄сагато ма̄расса, ма̄расса васам̣ гато, пат̣имуккасса ма̄рапа̄со. баддхо со ма̄рабандханена йатха̄ка̄макаран̣ӣйо па̄пимато…пе….

‘‘санти ча кхо, бхиккхаве, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄, ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху мутто чаккхувин̃н̃еййехи рӯпехи, на̄ва̄сагато ма̄расса, на ма̄расса васам̣ гато, уммуккасса ма̄рапа̄со. мутто со ма̄рабандханена на йатха̄ка̄макаран̣ӣйо па̄пимато…пе….

‘‘санти, бхиккхаве, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти, бхиккхаве, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄, ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху мутто мановин̃н̃еййехи дхаммехи, на̄ва̄сагато ма̄расса, на ма̄расса васам̣ гато, уммуккасса ма̄рапа̄со. мутто со ма̄рабандханена на йатха̄ка̄макаран̣ӣйо па̄пимато’’ти. дутийам̣.

3. локантагаманасуттам̣

116. ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣, дат̣т̣хеййам̣ [дит̣т̣хеййам̣ (сйа̄. кам̣. ка.)], паттеййанти вада̄ми. на ча пана̄хам̣, бхиккхаве, аппатва̄ локасса антам̣ дуккхасса антакирийам̣ вада̄мӣ’’ти. идам̣ ватва̄ бхагава̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ па̄виси. атха кхо тесам̣ бхиккхӯнам̣ ачирапаккантасса бхагавато етадахоси – ‘‘идам̣ кхо но, а̄вусо, бхагава̄ сам̣кхиттена уддесам̣ уддиситва̄ виттха̄рена аттхам̣ авибхаджитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ павит̣т̣хо – ‘на̄хам̣, бхиккхаве, гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣, дат̣т̣хеййам̣, паттеййанти вада̄ми. на ча пана̄хам̣, бхиккхаве, аппатва̄ локасса антам̣ дуккхасса антакирийам̣ вада̄мӣ’ти. ко ну кхо имасса бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса виттха̄рена аттхам̣ вибхаджеййа̄’’ти?

атха кхо тесам̣ бхиккхӯнам̣ етадахоси – ‘‘айам̣ кхо а̄йасма̄ а̄нандо саттху чева сам̣ван̣н̣ито, самбха̄вито ча вин̃н̃ӯнам̣ сабрахмача̄рӣнам̣. пахоти ча̄йасма̄ а̄нандо имасса бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса виттха̄рена аттхам̣ вибхаджитум̣. йам̣нӯна майам̣ йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇камеййа̄ма; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етаматтхам̣ пат̣ипуччхеййа̄ма̄’’ти.

атха кхо те бхиккхӯ йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ а̄нандена саддхим̣ саммодим̣су. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавочум̣ –

‘‘идам̣ кхо но, а̄вусо а̄нанда, бхагава̄ сам̣кхиттена уддесам̣ уддиситва̄ виттха̄рена аттхам̣ авибхаджитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ павит̣т̣хо – ‘на̄хам̣, бхиккхаве, гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣, дат̣т̣хеййам̣, паттеййанти вада̄ми. на ча пана̄хам̣, бхиккхаве, аппатва̄ локасса антам̣ дуккхасса антакирийам̣ вада̄мӣ’ти. тесам̣ но, а̄вусо, амха̄кам̣ ачирапаккантасса бхагавато етадахоси – ‘идам̣ кхо но, а̄вусо, бхагава̄ сам̣кхиттена уддесам̣ уддиситва̄ виттха̄рена аттхам̣ авибхаджитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ павит̣т̣хо – на̄хам̣, бхиккхаве, гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣, дат̣т̣хеййам̣, паттеййанти вада̄ми. на ча пана̄хам̣, бхиккхаве, аппатва̄ локасса антам̣ дуккхасса антакирийам̣ вада̄мӣти. ко ну кхо имасса бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса виттха̄рена аттхам̣ вибхаджеййа̄’ти? тесам̣ но, а̄вусо, амха̄кам̣ етадахоси – ‘айам̣ кхо, а̄вусо, а̄йасма̄ а̄нандо саттху чева сам̣ван̣н̣ито, самбха̄вито ча вин̃н̃ӯнам̣ сабрахмача̄рӣнам̣. пахоти ча̄йасма̄ а̄нандо имасса бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса виттха̄рена аттхам̣ вибхаджитум̣. йам̣нӯна майам̣ йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇камеййа̄ма; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етаматтхам̣ пат̣ипуччхеййа̄ма̄’ти. вибхаджата̄йасма̄ а̄нандо’’ти.

‘‘сеййатха̄пи, а̄вусо, пурисо са̄раттхико са̄рагавесӣ са̄рапарийесанам̣ чарама̄но махато руккхасса тит̣т̣хато са̄равато атиккаммева, мӯлам̣ атиккаммева, кхандхам̣ са̄кха̄пала̄се са̄рам̣ парийеситаббам̣ ман̃н̃еййа; евам̣ сампадамидам̣ а̄йасманта̄нам̣ саттхари саммукхӣбхӯте там̣ бхагавантам̣ атиситва̄ амхе етаматтхам̣ пат̣ипуччхитаббам̣ ман̃н̃атха [ман̃н̃етха (пӣ. ка.)]. со ха̄вусо, бхагава̄ джа̄нам̣ джа̄на̄ти, пассам̣ пассати – чаккхубхӯто, н̃а̄н̣абхӯто, дхаммабхӯто, брахмабхӯто, ватта̄, паватта̄, аттхасса ниннета̄, аматасса да̄та̄, дхаммасса̄мӣ, татха̄гато. со чева панетасса ка̄ло ахоси йам̣ бхагавантам̣йева етаматтхам̣ пат̣ипуччхеййа̄тха. йатха̄ во бхагава̄ бйа̄кареййа татха̄ во дха̄реййа̄тха̄’’ти.

‘‘аддха̄вусо а̄нанда, бхагава̄ джа̄нам̣ джа̄на̄ти, пассам̣ пассати – чаккхубхӯто, н̃а̄н̣абхӯто, дхаммабхӯто, брахмабхӯто, ватта̄, паватта̄, аттхасса ниннета̄, аматасса да̄та̄, дхаммасса̄мӣ, татха̄гато. со чева панетасса ка̄ло ахоси йам̣ бхагавантам̣йева етаматтхам̣ пат̣ипуччхеййа̄ма. йатха̄ но бхагава̄ бйа̄кареййа татха̄ нам̣ дха̄реййа̄ма. апи ча̄йасма̄ а̄нандо саттху чева сам̣ван̣н̣ито, самбха̄вито ча вин̃н̃ӯнам̣ сабрахмача̄рӣнам̣. пахоти ча̄йасма̄ а̄нандо имасса бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса виттха̄рена аттхам̣ вибхаджитум̣. вибхаджата̄йасма̄ а̄нандо агарум̣ каритва̄’’ти.

‘‘тенаха̄вусо, сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евама̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато а̄нандасса паччассосум̣. а̄йасма̄ а̄нандо етадавоча –

‘‘йам̣ кхо во, а̄вусо, бхагава̄ сам̣кхиттена уддесам̣ уддиситва̄ виттха̄рена аттхам̣ авибхаджитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ павит̣т̣хо – ‘на̄хам̣, бхиккхаве, гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣, дат̣т̣хеййам̣, паттеййанти вада̄ми. на ча пана̄хам̣, бхиккхаве, аппатва̄ локасса антам̣ дуккхасса антакирийам̣ вада̄мӣ’ти, имасса кхва̄хам̣, а̄вусо, бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄на̄ми. йена кхо, а̄вусо, локасмим̣ локасан̃н̃ӣ хоти локама̄нӣ – айам̣ вуччати арийасса винайе локо. кена ча̄вусо, локасмим̣ локасан̃н̃ӣ хоти локама̄нӣ? чаккхуна̄ кхо, а̄вусо, локасмим̣ локасан̃н̃ӣ хоти локама̄нӣ. сотена кхо, а̄вусо… гха̄нена кхо, а̄вусо… дживха̄йа кхо, а̄вусо, локасмим̣ локасан̃н̃ӣ хоти локама̄нӣ. ка̄йена кхо, а̄вусо… манена кхо, а̄вусо, локасмим̣ локасан̃н̃ӣ хоти локама̄нӣ. йена кхо, а̄вусо, локасмим̣ локасан̃н̃ӣ хоти локама̄нӣ – айам̣ вуччати арийасса винайе локо. йам̣ кхо во, а̄вусо, бхагава̄ сам̣кхиттена уддесам̣ уддиситва̄ виттха̄рена аттхам̣ авибхаджитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ павит̣т̣хо – ‘на̄хам̣, бхиккхаве, гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣, дат̣т̣хеййам̣, паттеййанти вада̄ми. на ча пана̄хам̣, бхиккхаве, аппатва̄ локасса антам̣ дуккхасса антакирийам̣ вада̄мӣ’ти, имасса кхва̄хам̣, а̄вусо, бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса евам̣ виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄на̄ми. а̄кан̇кхама̄на̄ ча пана тумхе а̄йасманто бхагавантам̣йева упасан̇камитва̄ етаматтхам̣ пат̣ипуччхеййа̄тха. йатха̄ во бхагава̄ бйа̄кароти татха̄ нам̣ дха̄реййа̄тха̄’’ти.

‘‘евама̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато а̄нандасса пат̣иссутва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ –

‘‘йам̣ кхо но, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена уддесам̣ уддиситва̄ виттха̄рена аттхам̣ авибхаджитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ павит̣т̣хо – ‘на̄хам̣, бхиккхаве, гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣, дат̣т̣хеййам̣, паттеййанти вада̄ми. на ча пана̄хам̣, бхиккхаве, аппатва̄ локасса антам̣ дуккхасса антакирийам̣ вада̄мӣ’ти. тесам̣ но, бханте, амха̄кам̣ ачирапаккантасса бхагавато етадахоси – ‘идам̣ кхо но, а̄вусо, бхагава̄ сам̣кхиттена уддесам̣ уддиситва̄ виттха̄рена аттхам̣ авибхаджитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ павит̣т̣хо – на̄хам̣, бхиккхаве, гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣, дат̣т̣хеййам̣, паттеййанти вада̄ми. на ча пана̄хам̣, бхиккхаве, аппатва̄ локасса антам̣ дуккхасса антакирийам̣ вада̄мӣ’ти. ко ну кхо имасса бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса виттха̄рена аттхам̣ вибхаджеййа̄ти? тесам̣ но, бханте, амха̄кам̣ етадахоси – ‘айам̣ кхо а̄йасма̄ а̄нандо саттху чева сам̣ван̣н̣ито, самбха̄вито ча вин̃н̃ӯнам̣ сабрахмача̄рӣнам̣. пахоти ча̄йасма̄ а̄нандо имасса бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса виттха̄рена аттхам̣ вибхаджитум̣. йам̣нӯна майам̣ йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇камеййа̄ма; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етаматтхам̣ пат̣ипуччхеййа̄ма̄’ти. атха кхо майам̣, бханте, йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇камимха; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етаматтхам̣ пат̣ипуччхимха. тесам̣ но, бханте, а̄йасмата̄ а̄нандена имехи а̄ка̄рехи имехи падехи имехи бйан̃джанехи аттхо вибхатто’’ти.

‘‘пан̣д̣ито, бхиккхаве, а̄нандо; маха̄пан̃н̃о, бхиккхаве, а̄нандо! мам̣ чепи тумхе, бхиккхаве, етаматтхам̣ пат̣ипуччхеййа̄тха, ахампи там̣ евамевам̣ бйа̄кареййам̣ йатха̄ там̣ а̄нандена бйа̄катам̣. есо чеветасса аттхо, еван̃ча нам̣ дха̄реййа̄тха̄’’ти. татийам̣.

4. ка̄магун̣асуттам̣

117. ‘‘пуббева ме, бхиккхаве, самбодха̄ анабхисамбуддхасса бодхисаттассева сато етадахоси – ‘йеме пан̃ча ка̄магун̣а̄ четасо сампхут̣т̣хапубба̄ атӣта̄ нируддха̄ випарин̣ата̄, татра ме читтам̣ бахулам̣ гаччхама̄нам̣ гаччхеййа паччуппаннесу ва̄ аппам̣ ва̄ ана̄гатесу’. тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘йеме пан̃ча ка̄магун̣а̄ четасо сампхут̣т̣хапубба̄ атӣта̄ нируддха̄ випарин̣ата̄, татра ме аттарӯпена аппама̄до сати четасо а̄раккхо каран̣ӣйо’. тасма̄тиха, бхиккхаве, тумха̄кампи йе те пан̃ча ка̄магун̣а̄ четасо сампхут̣т̣хапубба̄ атӣта̄ нируддха̄ випарин̣ата̄, татра во читтам̣ бахулам̣ гаччхама̄нам̣ гаччхеййа паччуппаннесу ва̄ аппам̣ ва̄ ана̄гатесу. тасма̄тиха, бхиккхаве, тумха̄кампи йе те пан̃ча ка̄магун̣а̄ четасо сампхут̣т̣хапубба̄ атӣта̄ нируддха̄ випарин̣ата̄, татра во аттарӯпехи аппама̄до сати четасо а̄раккхо каран̣ӣйо. тасма̄тиха, бхиккхаве, се а̄йатане ведитаббе йаттха чаккху ча нируджджхати, рӯпасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе…пе… йаттха дживха̄ ча нируджджхати, расасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе…пе… йаттха мано ча нируджджхати, дхаммасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе’’ти. идам̣ ватва̄ бхагава̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ па̄виси.

атха кхо тесам̣ бхиккхӯнам̣ ачирапаккантасса бхагавато етадахоси – ‘‘идам̣ кхо но, а̄вусо, бхагава̄ сам̣кхиттена уддесам̣ уддиситва̄ виттха̄рена аттхам̣ авибхаджитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ павит̣т̣хо – ‘тасма̄тиха, бхиккхаве, се а̄йатане ведитаббе йаттха чаккху ча нируджджхати, рӯпасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе…пе… йаттха дживха̄ ча нируджджхати, расасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе…пе… йаттха мано ча нируджджхати, дхаммасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе’ти. ко ну кхо имасса бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса виттха̄рена аттхам̣ вибхаджеййа̄’’ти?

атха кхо тесам̣ бхиккхӯнам̣ етадахоси – ‘‘айам̣ кхо а̄йасма̄ а̄нандо саттху чева сам̣ван̣н̣ито, самбха̄вито ча вин̃н̃ӯнам̣ сабрахмача̄рӣнам̣. пахоти ча̄йасма̄ а̄нандо имасса бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса виттха̄рена аттхам̣ вибхаджитум̣. йам̣нӯна майам̣ йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇камеййа̄ма; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етаматтхам̣ пат̣ипуччхеййа̄ма̄’’ти.

атха кхо те бхиккхӯ йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ а̄нандена саддхим̣ саммодим̣су. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавочум̣ –

‘‘идам̣ кхо но, а̄вусо а̄нанда, бхагава̄ сам̣кхиттена уддесам̣ уддиситва̄ виттха̄рена аттхам̣ авибхаджитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ павит̣т̣хо – ‘тасма̄тиха, бхиккхаве, се а̄йатане ведитаббе йаттха чаккху ча нируджджхати, рӯпасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе…пе… йаттха дживха̄ ча нируджджхати, расасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе…пе… йаттха мано ча нируджджхати, дхаммасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе’ти. тесам̣ но, а̄вусо, амха̄кам̣ ачирапаккантасса бхагавато етадахоси – ‘идам̣ кхо но, а̄вусо, бхагава̄ сам̣кхиттена уддесам̣ уддиситва̄ виттха̄рена аттхам̣ авибхаджитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ павит̣т̣хо – тасма̄тиха, бхиккхаве, се а̄йатане ведитаббе йаттха чаккху ча нируджджхати, рӯпасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе…пе… йаттха дживха̄ ча нируджджхати, расасан̃н̃а̄ ча нируджджхати се а̄йатане ведитаббе…пе… йаттха мано ча нируджджхати, дхаммасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе’ти. ко ну кхо имасса бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса виттха̄рена аттхам̣ вибхаджеййа̄ти? тесам̣ но, а̄вусо, амха̄кам̣ етадахоси – ‘айам̣ кхо а̄йасма̄ а̄нандо саттху чева сам̣ван̣н̣ито, самбха̄вито ча вин̃н̃ӯнам̣ сабрахмача̄рӣнам̣. пахоти ча̄йасма̄ а̄нандо имасса бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса виттха̄рена аттхам̣ вибхаджитум̣. йам̣нӯна майам̣ йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇камеййа̄ма; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етаматтхам̣ пат̣ипуччхеййа̄ма̄’ти. вибхаджата̄йасма̄ а̄нандо’’ти.

‘‘сеййатха̄пи, а̄вусо, пурисо са̄раттхико са̄рагавесӣ са̄рапарийесанам̣ чарама̄но махато руккхасса…пе… вибхаджата̄йасма̄ а̄нандо агарум̣ каритва̄ти.

‘‘тенаха̄вусо, сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евама̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато а̄нандасса паччассосум̣. а̄йасма̄ а̄нандо етадавоча –

‘‘йам̣ кхо во, а̄вусо, бхагава̄ сам̣кхиттена уддесам̣ уддиситва̄ виттха̄рена аттхам̣ авибхаджитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ павит̣т̣хо – ‘тасма̄тиха, бхиккхаве, се а̄йатане ведитаббе йаттха чаккху ча нируджджхати, рӯпасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе…пе… йаттха мано ча нируджджхати, дхаммасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе’ти. имасса кхва̄хам̣, а̄вусо, бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄на̄ми. сал̣а̄йатананиродхам̣ но етам̣, а̄вусо, бхагавата̄ сандха̄йа бха̄ситам̣ – ‘тасма̄тиха, бхиккхаве, се а̄йатане ведитаббе, йаттха чаккху ча нируджджхати, рӯпасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе…пе… йаттха мано ча нируджджхати, дхаммасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе’ти. айам̣ кхо, а̄вусо, бхагава̄ сам̣кхиттена уддесам̣ уддиситва̄ виттха̄рена аттхам̣ авибхаджитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ павит̣т̣хо – ‘тасма̄тиха, бхиккхаве, се а̄йатане ведитаббе йаттха чаккху ча нируджджхати, рӯпасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе…пе… йаттха мано ча нируджджхати, дхаммасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе’ти. имасса кхва̄хам̣, а̄вусо, бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса евам̣ виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄на̄ми. а̄кан̇кхама̄на̄ ча пана тумхе а̄йасманто бхагавантам̣йева упасан̇каматха; упасан̇камитва̄ етаматтхам̣ пуччхеййа̄тха. йатха̄ во бхагава̄ бйа̄кароти татха̄ нам̣ дха̄реййа̄тха̄’’ти.

‘‘евама̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато а̄нандасса пат̣иссутва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ –

‘‘йам̣ кхо но, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена уддесам̣ уддиситва̄ виттха̄рена аттхам̣ авибхаджитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ павит̣т̣хо – ‘тасма̄тиха, бхиккхаве, се а̄йатане ведитаббе йаттха чаккху ча нируджджхати, рӯпасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе…пе… йаттха дживха̄ ча нируджджхати, расасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе…пе… йаттха мано ча нируджджхати, дхаммасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе’ти, тесам̣ но, бханте, амха̄кам̣ ачирапаккантасса бхагавато етадахоси – ‘идам̣ кхо но, а̄вусо, бхагава̄ сам̣кхиттена уддесам̣ уддиситва̄ виттха̄рена аттхам̣ авибхаджитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ павит̣т̣хо – тасма̄тиха, бхиккхаве, се а̄йатане ведитаббе йаттха чаккху ча нируджджхати, рӯпасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе…пе… йаттха мано ча нируджджхати, дхаммасан̃н̃а̄ ча нируджджхати, се а̄йатане ведитаббе’ти. ‘ко ну кхо имасса бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса виттха̄рена аттхам̣ вибхаджеййа̄’ти? тесам̣ но, бханте, амха̄кам̣ етадахоси – ‘айам̣ кхо а̄йасма̄ а̄нандо саттху чева сам̣ван̣н̣ито, самбха̄вито ча вин̃н̃ӯнам̣ сабрахмача̄рӣнам̣. пахоти ча̄йасма̄ а̄нандо имасса бхагавата̄ сам̣кхиттена уддесасса уддит̣т̣хасса виттха̄рена аттхам̣ авибхаттасса виттха̄рена аттхам̣ вибхаджитум̣. йам̣нӯна майам̣ йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇камеййа̄ма; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етаматтхам̣ пат̣ипуччхеййа̄ма̄’ти. атха кхо майам̣, бханте, йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇камимха; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етаматтхам̣ пат̣ипуччхимха. тесам̣ но, бханте, а̄йасмата̄ а̄нандена имехи а̄ка̄рехи, имехи падехи, имехи бйан̃джанехи аттхо вибхатто’’ти.

‘‘пан̣д̣ито, бхиккхаве, а̄нандо; маха̄пан̃н̃о, бхиккхаве, а̄нандо! мам̣ чепи тумхе, бхиккхаве, етаматтхам̣ пат̣ипуччхеййа̄тха, ахампи там̣ евамевам̣ бйа̄кареййам̣ йатха̄ там̣ а̄нандена бйа̄катам̣. есо чеветасса аттхо. еван̃ча нам̣ дха̄реййа̄тха̄’’ти. чатуттхам̣.

5. саккапан̃хасуттам̣

118. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате. атха кхо сакко дева̄наминдо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо сакко дева̄наминдо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, бханте, хету, ко паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме но паринибба̄йанти? ко пана, бханте, хету, ко паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣ’’ти?

‘‘санти кхо, дева̄наминда, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄, ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ абхинандато абхивадато аджджхоса̄йа тит̣т̣хато таннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти тадупа̄да̄нам̣. саупа̄да̄но, дева̄наминда, бхиккху но паринибба̄йати…пе….

‘‘санти кхо, дева̄наминда, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти кхо, дева̄наминда, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄, ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ абхинандато абхивадато аджджхоса̄йа тит̣т̣хато таннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти тадупа̄да̄нам̣. саупа̄да̄но, дева̄наминда, бхиккху но паринибба̄йати. айам̣ кхо, дева̄наминда, хету, айам̣ паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме но паринибба̄йанти.

‘‘санти ча кхо, дева̄наминда, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄, ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ анабхинандато анабхивадато анаджджхоса̄йа тит̣т̣хато на таннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти, на тадупа̄да̄нам̣. анупа̄да̄но, дева̄наминда, бхиккху паринибба̄йати…пе….

‘‘санти кхо, дева̄наминда, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти кхо, дева̄наминда, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ анабхинандато анабхивадато анаджджхоса̄йа тит̣т̣хато на таннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти на тадупа̄да̄нам̣. анупа̄да̄но, дева̄наминда, бхиккху паринибба̄йати. айам̣ кхо, дева̄наминда, хету, айам̣ паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. пан̃часикхасуттам̣

119. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате. атха кхо пан̃часикхо гандхаббадевапутто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо пан̃часикхо гандхаббадевапутто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, бханте, хету, ко паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме но паринибба̄йанти? ко пана, бханте, хету, ко паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣ’’ти? ‘‘санти кхо, пан̃часикха, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄…пе… санти кхо, пан̃часикха, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄, ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ абхинандато абхивадато аджджхоса̄йа тит̣т̣хато таннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти тадупа̄да̄нам̣. саупа̄да̄но, пан̃часикха, бхиккху но паринибба̄йати. айам̣ кхо, пан̃часикха, хету, айам̣ паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме но паринибба̄йанти’’.

‘‘санти ча кхо, пан̃часикха, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄…пе… санти кхо, пан̃часикха, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати, тасса там̣ анабхинандато анабхивадато анаджджхоса̄йа тит̣т̣хато на таннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти, на тадупа̄да̄нам̣. анупа̄да̄но, пан̃часикха, бхиккху паринибба̄йати. айам̣ кхо, пан̃часикха, хету, айам̣ паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. са̄рипуттасаддхивиха̄рикасуттам̣

120. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ са̄рипутто са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ са̄рипуттена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча – ‘‘саддхивиха̄рико, а̄вусо са̄рипутта, бхиккху сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ватто’’ти.

‘‘еваметам̣, а̄вусо, хоти индрийесу агуттадва̄расса, бходжане аматтан̃н̃уно, джа̄гарийам̣ анануйуттасса. ‘со вата̄вусо, бхиккху индрийесу агуттадва̄ро бходжане аматтан̃н̃ӯ джа̄гарийам̣ анануйутто йа̄ваджӣвам̣ парипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ санта̄нессатӣ’ти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. ‘со вата̄вусо, бхиккху индрийесу гуттадва̄ро, бходжане маттан̃н̃ӯ, джа̄гарийам̣ ануйутто йа̄ваджӣвам̣ парипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ санта̄нессатӣ’ти т̣ха̄наметам̣ виджджати.

‘‘катхан̃ча̄вусо, индрийесу гуттадва̄ро хоти? идха̄вусо, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ. йатва̄дхикаран̣аменам̣ чаккхундрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣ тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати, раккхати чаккхундрийам̣, чаккхундрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. сотена саддам̣ сутва̄… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ. йатва̄дхикаран̣аменам̣ маниндрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати, раккхати маниндрийам̣, маниндрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. евам̣ кхо, а̄вусо, индрийесу гуттадва̄ро хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, бходжане маттан̃н̃ӯ хоти? идха̄вусо, бхиккху пат̣исан̇кха̄ йонисо а̄ха̄рам̣ а̄ха̄рети – ‘нева дава̄йа, на мада̄йа, на ман̣д̣ана̄йа, на вибхӯсана̄йа, йа̄вадева имасса ка̄йасса т̣хитийа̄ йа̄пана̄йа, вихим̣сӯпаратийа̄, брахмачарийа̄нуггаха̄йа. ити пура̄н̣ан̃ча веданам̣ пат̣ихан̇кха̄ми, наван̃ча веданам̣ на уппа̄десса̄ми, йа̄тра̄ ча ме бхависсати, анаваджджата̄ ча пха̄сувиха̄ро ча̄’ти. евам̣ кхо, а̄вусо, бходжане маттан̃н̃ӯ хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, джа̄гарийам̣ ануйутто хоти? идха̄вусо, бхиккху дивасам̣ чан̇камена нисаджджа̄йа а̄варан̣ӣйехи дхаммехи читтам̣ парисодхети. раттийа̄ пат̣хамам̣ йа̄мам̣ чан̇камена нисаджджа̄йа а̄варан̣ӣйехи дхаммехи читтам̣ парисодхети. раттийа̄ маджджхимам̣ йа̄мам̣ даккхин̣ена пассена сӣхасеййам̣ каппети па̄де па̄дам̣ ачча̄дха̄йа сато сампаджа̄но, ут̣т̣ха̄насан̃н̃ам̣ манаси каритва̄. раттийа̄ паччхимам̣ йа̄мам̣ паччут̣т̣ха̄йа чан̇камена нисаджджа̄йа а̄варан̣ӣйехи дхаммехи читтам̣ парисодхети. евам̣ кхо, а̄вусо, джа̄гарийам̣ ануйутто хоти. тасма̄тиха̄вусо, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘индрийесу гуттадва̄ра̄ бхависса̄ма, бходжане маттан̃н̃уно, джа̄гарийам̣ ануйутта̄’ти. еван̃хи во, а̄вусо, сиккхитабба’’нти. саттамам̣.

8. ра̄хулова̄дасуттам̣

121. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо бхагавато рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘‘парипакка̄ кхо ра̄хуласса вимуттипарипа̄чанийа̄ дхамма̄; йам̣нӯна̄хам̣ ра̄хулам̣ уттарим̣ а̄сава̄нам̣ кхайе винеййа’’нти. атха кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто а̄йасмантам̣ ра̄хулам̣ а̄мантеси – ‘‘ган̣ха̄хи, ра̄хула, нисӣданам̣. йена андхаванам̣ тенупасан̇камисса̄ма дива̄виха̄ра̄йа̄’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо а̄йасма̄ ра̄хуло бхагавато пат̣иссутва̄ нисӣданам̣ а̄да̄йа бхагавантам̣ пит̣т̣хито пит̣т̣хито анубандхи.

тена кхо пана самайена анека̄ни девата̄сахасса̄ни бхагавантам̣ анубандха̄ни хонти – ‘‘аджджа бхагава̄ а̄йасмантам̣ ра̄хулам̣ уттарим̣ а̄сава̄нам̣ кхайе винессатӣ’’ти. атха кхо бхагава̄ андхаванам̣ аджджхога̄хетва̄ ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. а̄йасма̄пи кхо ра̄хуло бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ ра̄хулам̣ бхагава̄ етадавоча –

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ра̄хула, чаккху ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’. ( ) [(там̣ ким̣ ман̃н̃аси) евамитаресупи (ма. ни. 3.416-417)]

‘‘рӯпа̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти?

‘‘аничча̄, бханте’’…пе….

‘‘чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’…пе….

‘‘чаккхусампхассо ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти?

‘‘аниччо, бханте’’…пе….

‘‘йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведана̄гатам̣, сан̃н̃а̄гатам̣, сан̇кха̄рагатам̣, вин̃н̃а̄н̣агатам̣, тампи ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’…пе….

‘‘дживха̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти?

‘‘аничча̄, бханте’’…пе….

‘‘дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’…пе….

‘‘дживха̄сампхассо ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти?

‘‘аниччо, бханте’’…пе….

‘‘йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведана̄гатам̣, сан̃н̃а̄гатам̣, сан̇кха̄рагатам̣, вин̃н̃а̄н̣агатам̣, тампи ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’…пе….

‘‘мано ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти?

‘‘аниччо, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘дхамма̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти?

‘‘аничча̄, бханте’’…пе….

‘‘мановин̃н̃а̄н̣ам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’…пе….

‘‘маносампхассо ниччо ва̄ аниччо ва̄’’ти?

‘‘аниччо, бханте’’…пе….

‘‘йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведана̄гатам̣, сан̃н̃а̄гатам̣, сан̇кха̄рагатам̣, вин̃н̃а̄н̣агатам̣, тампи ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘евам̣ пассам̣, ра̄хула, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, рӯпесупи ниббиндати, чаккхувин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, чаккхусампхассепи ниббиндати, йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведана̄гатам̣ сан̃н̃а̄гатам̣ сан̇кха̄рагатам̣ вин̃н̃а̄н̣агатам̣ тасмимпи ниббиндати…пе… дживха̄йапи ниббиндати, расесупи ниббиндати, дживха̄вин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, дживха̄сампхассепи ниббиндати, йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведана̄гатам̣ сан̃н̃а̄гатам̣ сан̇кха̄рагатам̣ вин̃н̃а̄н̣агатам̣ тасмимпи ниббиндати…пе….

‘‘манасмимпи ниббиндати, дхаммесупи ниббиндати, мановин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, маносампхассепи ниббиндати, йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведана̄гатам̣ сан̃н̃а̄гатам̣ сан̇кха̄рагатам̣ вин̃н̃а̄н̣агатам̣ тасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

идамавоча бхагава̄. аттамано а̄йасма̄ ра̄хуло бхагавато бха̄ситам̣ абхинанди. имасмин̃ча пана веййа̄каран̣асмим̣ бхан̃н̃ама̄не а̄йасмато ра̄хуласса анупа̄да̄йа а̄савехи читтам̣ вимуччи. анека̄нан̃ча девата̄сахасса̄нам̣ вираджам̣ вӣтамалам̣ дхаммачаккхум̣ удапа̄ди – ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣, саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти. ат̣т̣хамам̣.

9. сам̣йоджанийадхаммасуттам̣

122. ‘‘сам̣йоджанийе ча, бхиккхаве, дхамме десесса̄ми сам̣йоджанан̃ча. там̣ сун̣а̄тха. катаме ча, бхиккхаве, сам̣йоджанийа̄ дхамма̄, катаман̃ча сам̣йоджанам̣? санти, бхиккхаве, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. име вуччанти, бхиккхаве, сам̣йоджанийа̄ дхамма̄. йо таттха чхандара̄го, там̣ таттха сам̣йоджанам̣…пе… санти, бхиккхаве, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти, бхиккхаве, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. име вуччанти, бхиккхаве, сам̣йоджанийа̄ дхамма̄. йо таттха чхандара̄го там̣ таттха сам̣йоджана’’нти. навамам̣.

10. упа̄да̄нийадхаммасуттам̣

123. ‘‘упа̄да̄нийе ча, бхиккхаве, дхамме десесса̄ми упа̄да̄нан̃ча. там̣ сун̣а̄тха. катаме ча, бхиккхаве, упа̄да̄нийа̄ дхамма̄, катаман̃ча упа̄да̄нам̣? санти, бхиккхаве, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. име вуччанти, бхиккхаве, упа̄да̄нийа̄ дхамма̄. йо таттха чхандара̄го, там̣ таттха упа̄да̄нам̣…пе… санти, бхиккхаве, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти, бхиккхаве, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. име вуччанти, бхиккхаве, упа̄да̄нийа̄ дхамма̄. йо таттха чхандара̄го там̣ таттха упа̄да̄на’’нти. дасамам̣.

локака̄магун̣авагго два̄дасамо.

тассудда̄нам̣

ма̄рапа̄сена две вутта̄, локака̄магун̣ена ча;

сакко пан̃часикхо чева, са̄рипутто ча ра̄хуло;

сам̣йоджанам̣ упа̄да̄нам̣, вагго тена павуччатӣти.

13. гахапативагго

1. веса̄лӣсуттам̣

124. екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. атха кхо угго гахапати веса̄лико йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо угго гахапати веса̄лико бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, бханте, хету, ко паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме но паринибба̄йанти? ко пана, бханте, хету, ко паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣ’’ти?

‘‘санти кхо, гахапати, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ абхинандато абхивадато аджджхоса̄йа тит̣т̣хато таннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти тадупа̄да̄нам̣. саупа̄да̄но, гахапати, бхиккху но паринибба̄йати…пе… санти кхо, гахапати, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти кхо, гахапати, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ абхинандато абхивадато аджджхоса̄йа тит̣т̣хато таннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти тадупа̄да̄нам̣. саупа̄да̄но, гахапати, бхиккху но паринибба̄йати. айам̣ кхо, гахапати, хету, айам̣ паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме но паринибба̄йанти.

‘‘санти ча кхо, гахапати, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄, ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ анабхинандато анабхивадато анаджджхоса̄йа тит̣т̣хато на таннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти, на тадупа̄да̄нам̣. анупа̄да̄но, гахапати, бхиккху паринибба̄йати…пе… санти кхо, гахапати, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти кхо, гахапати, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати, тасса там̣ анабхинандато анабхивадато анаджджхоса̄йа тит̣т̣хато. на таннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти, на тадупа̄да̄нам̣. анупа̄да̄но, гахапати, бхиккху паринибба̄йати. айам̣ кхо, гахапати, хету айам̣ паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. ваджджӣсуттам̣

125. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ваджджӣсу вихарати хаттхига̄ме. атха кхо угго гахапати хаттхига̄мако йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо угго гахапати хаттхига̄мако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, бханте, хету ко паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме но паринибба̄йанти? ко пана, бханте хету ко паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣ’’ти? (йатха̄ пуримасуттантам̣, евам̣ виттха̄ретаббам̣). айам̣ кхо, гахапати, хету айам̣ паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣти. дутийам̣.

3. на̄л̣андасуттам̣

126. екам̣ самайам̣ бхагава̄ на̄л̣анда̄йам̣ вихарати па̄ва̄рикамбаване. атха кхо, упа̄ли гахапати, йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо, упа̄ли гахапати, бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, бханте, хету, ко паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме но паринибба̄йанти? ко пана, бханте, хету, ко паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣ’’ти? (йатха̄ пуримасуттантам̣, евам̣ виттха̄ретаббам̣). айам̣ кхо, гахапати, хету айам̣ паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣти. татийам̣.

4. бха̄радва̄джасуттам̣

127. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ пин̣д̣олабха̄радва̄джо косамбийам̣ вихарати гхосита̄ра̄ме. атха кхо ра̄джа̄ удено йена̄йасма̄ пин̣д̣олабха̄радва̄джо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ пин̣д̣олабха̄радва̄джена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ удено а̄йасмантам̣ пин̣д̣олабха̄радва̄джам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, бхо бха̄радва̄джа, хету ко паччайо йениме дахара̄ бхиккхӯ сусӯ [сусу (сӣ. ка.)] ка̄л̣акеса̄ бхадрена йоббанена саманна̄гата̄ пат̣хамена вайаса̄ аникӣл̣ита̄вино ка̄месу йа̄ваджӣвам̣ парипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ чаранти, аддха̄нан̃ча а̄па̄дентӣ’’ти? ‘‘вуттам̣ кхо етам̣, маха̄ра̄джа, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена – ‘етха тумхе, бхиккхаве, ма̄туматтӣсу ма̄тучиттам̣ упат̣т̣хапетха, бхагиниматтӣсу бхагиничиттам̣ упат̣т̣хапетха, дхӣтуматтӣсу дхӣтучиттам̣ упат̣т̣хапетха̄’ти. айам̣ кхо, маха̄ра̄джа, хету, айам̣ паччайо йениме дахара̄ бхиккхӯ сусӯ ка̄л̣акеса̄ бхадрена йоббанена саманна̄гата̄ пат̣хамена вайаса̄ аникӣл̣ита̄вино ка̄месу йа̄ваджӣвам̣ парипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ чаранти, аддха̄нан̃ча а̄па̄дентӣ’’ти.

‘‘лолам̣ [лол̣ам̣ (сйа̄. кам̣.)] кхо, бхо бха̄радва̄джа, читтам̣. аппекада̄ ма̄туматтӣсупи лобхадхамма̄ уппаджджанти, бхагиниматтӣсупи лобхадхамма̄ уппаджджанти, дхӣтуматтӣсупи лобхадхамма̄ уппаджджанти. аттхи ну кхо, бхо бха̄радва̄джа, ан̃н̃о ча хету, ан̃н̃о ча паччайо йениме дахара̄ бхиккхӯ сусӯ ка̄л̣акеса̄…пе… аддха̄нан̃ча а̄па̄дентӣ’’ти?

‘‘вуттам̣ кхо етам̣, маха̄ра̄джа, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена – ‘етха тумхе, бхиккхаве, имамева ка̄йам̣ уддхам̣ па̄датала̄ адхо кесаматтхака̄ тачапарийантам̣ пӯрам̣ на̄наппака̄расса асучино паччавеккхатха – аттхи имасмим̣ ка̄йе кеса̄ лома̄ накха̄ данта̄ тачо мам̣сам̣ нха̄ру [наха̄ру (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ат̣т̣хи ат̣т̣химин̃джам̣ [ат̣т̣химин̃джа̄ (сӣ.)] ваккам̣ хадайам̣ йаканам̣ киломакам̣ пихакам̣ паппха̄сам̣ антам̣ антагун̣ам̣ ударийам̣ карӣсам̣ питтам̣ семхам̣ пуббо лохитам̣ седо медо ассу васа̄ кхел̣о син̇гха̄н̣ика̄ ласика̄ мутта’нти. айампи кхо, маха̄ра̄джа, хету, айам̣ паччайо йениме дахара̄ бхиккхӯ сусӯ ка̄л̣акеса̄…пе… аддха̄нан̃ча а̄па̄дентӣ’’ти. ‘‘йе те, бхо бха̄радва̄джа, бхиккхӯ бха̄витака̄йа̄ бха̄витасӣла̄ бха̄витачитта̄ бха̄витапан̃н̃а̄, тесам̣ там̣ сукарам̣ хоти. йе ча кхо те, бхо бха̄радва̄джа, бхиккхӯ абха̄витака̄йа̄ абха̄витасӣла̄ абха̄витачитта̄ абха̄витапан̃н̃а̄, тесам̣ там̣ дуккарам̣ хоти. аппекада̄, бхо бха̄радва̄джа, асубхато манаси карисса̄мӣти [манаси карисса̄ма̄ти (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] субхатова [субхато ва̄ (сӣ.), субхато ча (сйа̄. кам̣.)] а̄гаччхати. аттхи ну кхо, бхо бха̄радва̄джа, ан̃н̃о ча кхо хету ан̃н̃о ча паччайо йениме дахара̄ бхиккхӯ сусӯ ка̄л̣акеса̄…пе… аддха̄нан̃ча а̄па̄дентӣ’’ти?

‘‘вуттам̣ кхо етам̣, маха̄ра̄джа, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена – ‘етха тумхе, бхиккхаве, индрийесу гуттадва̄ра̄ вихаратха. чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ ма̄ нимиттагга̄хино ахуваттха, ма̄нубйан̃джанагга̄хино. йатва̄дхикаран̣аменам̣ чаккхундрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджатха. раккхатха чаккхундрийам̣; чаккхундрийе сам̣варам̣ а̄паджджатха. сотена саддам̣ сутва̄…пе… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа ма̄ нимиттагга̄хино ахуваттха, ма̄нубйан̃джанагга̄хино. йатва̄дхикаран̣аменам̣ маниндрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджатха. раккхатха маниндрийам̣; маниндрийе сам̣варам̣ а̄паджджатха̄’ти. айампи кхо, маха̄ра̄джа, хету айам̣ паччайо йениме дахара̄ бхиккхӯ сусӯ ка̄л̣акеса̄ бхадрена йоббанена саманна̄гата̄ пат̣хамена вайаса̄ аникӣл̣ита̄вино ка̄месу йа̄ваджӣвам̣ парипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ чаранти, аддха̄нан̃ча а̄па̄дентӣ’’ти.

‘‘аччхарийам̣, бхо бха̄радва̄джа; аббхутам̣, бхо бха̄радва̄джа! йа̄ва субха̄ситам̣ чидам̣ [йа̄ва субха̄ситамидам̣ (сӣ.)], бхо бха̄радва̄джа, тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена. есова кхо, бхо бха̄радва̄джа, хету, еса паччайо йениме дахара̄ бхиккхӯ сусӯ ка̄л̣акеса̄ бхадрена йоббанена саманна̄гата̄ пат̣хамена вайаса̄ аникӣл̣ита̄вино ка̄месу йа̄ваджӣвам̣ парипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ чаранти, аддха̄нан̃ча а̄па̄дентӣти. ахампи кхо, бхо [ахампи бхо (сӣ. пӣ.)] бха̄радва̄джа, йасмим̣ самайе араккхитенева ка̄йена, араккхита̄йа ва̄ча̄йа, араккхитена читтена, анупат̣т̣хита̄йа сатийа̄, асам̣вутехи индрийехи антепурам̣ пависа̄ми, ативийа мам̣ тасмим̣ самайе лобхадхамма̄ парисаханти. йасмин̃ча кхва̄хам̣, бхо бха̄радва̄джа, самайе раккхитенева ка̄йена, раккхита̄йа ва̄ча̄йа, раккхитена читтена, упат̣т̣хита̄йа сатийа̄, сам̣вутехи индрийехи антепурам̣ пависа̄ми, на мам̣ татха̄ тасмим̣ самайе лобхадхамма̄ парисаханти. абхиккантам̣, бхо бха̄радва̄джа; абхиккантам̣, бхо бха̄радва̄джа! сеййатха̄пи, бхо бха̄радва̄джа, никкуджджитам̣ [никуджджитам̣ (пӣ.)] ва̄ уккуджджеййа, пат̣иччханнам̣ ва̄ вивареййа, мӯл̣хасса ва̄ маггам̣ а̄чиккхеййа, андхака̄ре ва̄ телападжджотам̣ дха̄реййа, чаккхуманто рӯпа̄ни даккхантӣти; евамевам̣ бхота̄ бха̄радва̄джена анекапарийа̄йена дхаммо пака̄сито. еса̄хам̣, бхо бха̄радва̄джа, там̣ бхагавантам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми, дхамман̃ча, бхиккхусан̇гхан̃ча. упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ бха̄радва̄джо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. чатуттхам̣.

5. сон̣асуттам̣

128. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. атха кхо сон̣о гахапатипутто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо сон̣о гахапатипутто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, бханте, хету, ко паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме но паринибба̄йанти? ко пана, бханте, хету, ко паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣ’’ти? (йатха̄ пуримасуттантам̣, евам̣ виттха̄ретаббам̣). айам̣ кхо, сон̣а, хету, айам̣ паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣти. пан̃чамам̣.

6. гхоситасуттам̣

129. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ а̄нандо косамбийам̣ вихарати гхосита̄ра̄ме. атха кхо гхосито гахапати йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо гхосито гахапати а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча – ‘‘‘дха̄туна̄наттам̣, дха̄туна̄натта’нти, бханте а̄нанда, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, дха̄туна̄наттам̣ вуттам̣ бхагавата̄’’ти? ‘‘сам̣виджджати кхо, гахапати, чаккхудха̄ту, рӯпа̄ ча мана̄па̄, чаккхувин̃н̃а̄н̣ан̃ча сукхаведанийам̣. пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати сукха̄ ведана̄. сам̣виджджати кхо, гахапати, чаккхудха̄ту, рӯпа̄ ча амана̄па̄, чаккхувин̃н̃а̄н̣ан̃ча дуккхаведанийам̣. пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати дуккха̄ ведана̄. сам̣виджджати кхо, гахапати, чаккхудха̄ту, рӯпа̄ ча мана̄па̄ упеккха̄веданийа̄, чаккхувин̃н̃а̄н̣ан̃ча адуккхамасукхаведанийам̣. пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати адуккхамасукха̄ ведана̄…пе… сам̣виджджати кхо, гахапати, дживха̄дха̄ту, раса̄ ча мана̄па̄, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ан̃ча сукхаведанийам̣. пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати сукха̄ ведана̄. сам̣виджджати кхо, гахапати, дживха̄дха̄ту, раса̄ ча амана̄па̄, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ан̃ча дуккхаведанийам̣. пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати дуккха̄ ведана̄. сам̣виджджати кхо, гахапати, дживха̄дха̄ту, раса̄ ча упеккха̄веданийа̄, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ан̃ча адуккхамасукхаведанийам̣. пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати адуккхамасукха̄ ведана̄…пе… сам̣виджджати кхо, гахапати, манодха̄ту, дхамма̄ ча мана̄па̄, мановин̃н̃а̄н̣ан̃ча сукхаведанийам̣. пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати сукха̄ ведана̄. сам̣виджджати кхо, гахапати, манодха̄ту, дхамма̄ ча амана̄па̄, мановин̃н̃а̄н̣ан̃ча дуккхаведанийам̣. пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати дуккха̄ ведана̄. сам̣виджджати кхо, гахапати, манодха̄ту, дхамма̄ ча упеккха̄веданийа̄, мановин̃н̃а̄н̣ан̃ча адуккхамасукхаведанийам̣. пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати адуккхамасукха̄ ведана̄. етта̄вата̄ кхо, гахапати, дха̄туна̄наттам̣ вуттам̣ бхагавата̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. ха̄лиддика̄нисуттам̣

130. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ маха̄качча̄но авантӣсу вихарати курарагхаре [кулагхаре (сйа̄. ка.)] папа̄те [паватте (сӣ. пӣ.), сампаватте (сйа̄. кам̣. ка.) еттхева ат̣т̣хамапит̣т̣хепи] паббате. атха кхо ха̄лиддика̄ни [ха̄лиддака̄ни (сӣ. сйа̄. кам̣.)] гахапати йена̄йасма̄ маха̄качча̄но тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо ха̄лиддика̄ни гахапати а̄йасмантам̣ маха̄качча̄нам̣ етадавоча – ‘‘вуттамидам̣, бханте, бхагавата̄ – ‘дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣; пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ведана̄на̄натта’нти. катхам̣ ну кхо, бханте, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣; пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ведана̄на̄натта’’нти? ‘‘идха, гахапати, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ ‘мана̄пам̣ иттхета’нти паджа̄на̄ти чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ сукхаведанийан̃ча [сукхаведанийам̣, сукхаведанийам̣ (сӣ. пӣ.), сукхаведанийан̃ча, сукхаведанийам̣ (сйа̄. кам̣. ка.) евам̣ ‘‘дуккхаведанийан̃ча адуккхамасукхаведанийан̃ча̄’’ти падесупи. ат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄ олокетабба̄]. пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати сукха̄ ведана̄. чаккхуна̄ кхо панева [паневам̣ (сйа̄. кам̣. ка.)] рӯпам̣ дисва̄ ‘амана̄пам̣ иттхета’нти паджа̄на̄ти чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ дуккхаведанийан̃ча. пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати дуккха̄ ведана̄. чаккхуна̄ кхо панева рӯпам̣ дисва̄ ‘упеккха̄т̣т̣ха̄нийам̣ [упеккха̄веданийам̣ (ка.)] иттхета’нти паджа̄на̄ти чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ адуккхамасукхаведанийан̃ча. пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати адуккхамасукха̄ ведана̄.

‘‘пуна чапарам̣, гахапати, бхиккху сотена саддам̣ сутва̄…пе… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄…пе… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄…пе… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа ‘мана̄пам̣ иттхета’нти паджа̄на̄ти мановин̃н̃а̄н̣ам̣ сукхаведанийан̃ча. пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати сукха̄ ведана̄. манаса̄ кхо панева дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа ‘амана̄пам̣ иттхета’нти паджа̄на̄ти мановин̃н̃а̄н̣ам̣ дуккхаведанийан̃ча. пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати дуккха̄ ведана̄. манаса̄ кхо панева дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа ‘упеккха̄т̣т̣ха̄нийам̣ иттхета’нти паджа̄на̄ти мановин̃н̃а̄н̣ам̣ адуккхамасукхаведанийан̃ча. пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати адуккхамасукха̄ ведана̄. евам̣ кхо, гахапати, дха̄туна̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати пхассана̄наттам̣; пхассана̄наттам̣ пат̣ичча уппаджджати ведана̄на̄натта’’нти. саттамам̣.

8. накулапитусуттам̣

131. екам̣ самайам̣ бхагава̄ бхаггесу вихарати сусума̄рагире бхесакал̣а̄ване мигада̄йе. атха кхо накулапита̄ гахапати йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо накулапита̄ гахапати бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, бханте, хету, ко паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме но паринибба̄йанти? ко пана, бханте, хету, ко паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣ’’ти? ‘‘санти кхо, гахапати, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ абхинандато абхивадато аджджхоса̄йа тит̣т̣хато таннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти тадупа̄да̄нам̣. саупа̄да̄но, гахапати, бхиккху но паринибба̄йати…пе… санти кхо, гахапати, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти кхо, гахапати, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ абхинандато абхивадато аджджхоса̄йа тит̣т̣хато таннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти тадупа̄да̄нам̣. саупа̄да̄но, гахапати, бхиккху но паринибба̄йати. айам̣ кхо, гахапати, хету айам̣ паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме но паринибба̄йанти’’.

‘‘санти ча кхо, гахапати, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккхуна̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ анабхинандато анабхивадато анаджджхоса̄йа тит̣т̣хато на таннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти, на тадупа̄да̄нам̣. анупа̄да̄но, гахапати, бхиккху паринибба̄йати…пе… санти кхо, гахапати, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти кхо, гахапати, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати. тасса там̣ на̄бхинандато на̄бхивадато анаджджхоса̄йа тит̣т̣хато на таннисситам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти на тадупа̄да̄нам̣. анупа̄да̄но, гахапати, бхиккху паринибба̄йати. айам̣ кхо, гахапати, хету, айам̣ паччайо йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. лохиччасуттам̣

132. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ маха̄качча̄но авантӣсу вихарати маккаракате [маккаракат̣е (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] аран̃н̃акут̣ика̄йам̣. атха кхо лохиччасса бра̄хман̣асса самбахула̄ антева̄сика̄ кат̣т̣хаха̄рака̄ ма̄н̣авака̄ йена̄йасмато маха̄качча̄насса аран̃н̃акут̣ика̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ парито парито кут̣ика̄йа анучан̇каманти анувичаранти учча̄садда̄ маха̄садда̄ ка̄ничи ка̄ничи селеййака̄ни каронти [селиссака̄ни каронта̄ (сӣ.)] – ‘‘име пана мун̣д̣ака̄ саман̣ака̄ иббха̄ кан̣ха̄ [кин̣ха̄ (сӣ. пӣ.)] бандхупа̄да̄пачча̄, имесам̣ бхаратака̄нам̣ сакката̄ гаруката̄ ма̄нита̄ пӯджита̄ апачита̄’’ти. атха кхо а̄йасма̄ маха̄качча̄но виха̄ра̄ никкхамитва̄ те ма̄н̣аваке етадавоча – ‘‘ма̄ ма̄н̣авака̄ саддамакаттха; дхаммам̣ во бха̄сисса̄мӣ’’ти. евам̣ вутте, те ма̄н̣авака̄ тун̣хӣ ахесум̣. атха кхо а̄йасма̄ маха̄качча̄но те ма̄н̣аваке га̄тха̄хи аджджхабха̄си –

‘‘сӣлуттама̄ пуббатара̄ ахесум̣,

те бра̄хман̣а̄ йе пура̄н̣ам̣ саранти;

гутта̄ни два̄ра̄ни сураккхита̄ни,

ахесум̣ тесам̣ абхибхуййа кодхам̣.

‘‘дхамме ча джха̄не ча рата̄ ахесум̣,

те бра̄хман̣а̄ йе пура̄н̣ам̣ саранти;

име ча воккамма джапа̄масети,

готтена матта̄ висамам̣ чаранти.

‘‘кодха̄бхибхӯта̄ путхуаттадан̣д̣а̄ [кодха̄бхибхӯта̄супутхуттадан̣д̣а̄ (сйа̄. кам̣. ка.)],

вираджджама̄на̄ сатан̣ха̄тан̣хесу;

агуттадва̄расса бхаванти могха̄,

супинева ладдхам̣ пурисасса виттам̣.

‘‘ана̄сака̄ тхан̣д̣иласа̄йика̄ ча;

па̄то сина̄нан̃ча тайо ча веда̄.

‘‘кхара̄джинам̣ джат̣а̄пан̇ко, манта̄ сӣлаббатам̣ тапо;

кухана̄ ван̇кадан̣д̣а̄ ча, удака̄чамана̄ни ча.

‘‘ван̣н̣а̄ ете бра̄хман̣а̄нам̣, ката̄ кин̃чиккхабха̄вана̄;

читтан̃ча сусама̄хитам̣, виппасаннамана̄вилам̣;

акхилам̣ саббабхӯтесу, со магго брахмапаттийа̄’’ти.

атха кхо те ма̄н̣авака̄ купита̄ анаттамана̄ йена лохиччо бра̄хман̣о тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ лохиччам̣ бра̄хман̣ам̣ етадавочум̣ – ‘‘йаггхе! бхавам̣ джа̄неййа, саман̣о маха̄качча̄но бра̄хман̣а̄нам̣ манте [мантам̣ (ка.)] екам̣сена апавадати, пат̣иккосатӣ’’ти? евам̣ вутте, лохиччо бра̄хман̣о купито ахоси анаттамано. атха кхо лохиччасса бра̄хман̣асса етадахоси – ‘‘на кхо пана метам̣ патирӯпам̣ йохам̣ ан̃н̃адаттху ма̄н̣авака̄нам̣йева сутва̄ саман̣ам̣ маха̄качча̄нам̣ аккосеййам̣ [аккосеййам̣ вируджджхеййам̣ (сйа̄. кам̣. ка.)] парибха̄сеййам̣. йам̣нӯна̄хам̣ упасан̇камитва̄ пуччхеййа’’нти.

атха кхо лохиччо бра̄хман̣о техи ма̄н̣авакехи саддхим̣ йена̄йасма̄ маха̄качча̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ маха̄качча̄нена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо лохиччо бра̄хман̣о а̄йасмантам̣ маха̄качча̄нам̣ етадавоча – ‘‘а̄гамам̣су ну кхвидха, бхо качча̄на, амха̄кам̣ самбахула̄ антева̄сика̄ кат̣т̣хаха̄рака̄ ма̄н̣авака̄’’ти? ‘‘а̄гамам̣су кхвидха те, бра̄хман̣а, самбахула̄ антева̄сика̄ кат̣т̣хаха̄рака̄ ма̄н̣авака̄’’ти. ‘‘аху пана бхото качча̄насса техи ма̄н̣авакехи саддхим̣ кочидева катха̄салла̄по’’ти? ‘‘аху кхо ме, бра̄хман̣а, техи ма̄н̣авакехи саддхим̣ кочидева катха̄салла̄по’’ти. ‘‘йатха̄ катхам̣ пана бхото качча̄насса техи ма̄н̣авакехи саддхим̣ ахоси катха̄салла̄по’’ти? ‘‘евам̣ кхо ме, бра̄хман̣а, техи ма̄н̣авакехи саддхим̣ ахоси катха̄салла̄по –

‘‘сӣлуттама̄ пуббатара̄ ахесум̣,

те бра̄хман̣а̄ йе пура̄н̣ам̣ саранти;…пе…;

акхилам̣ саббабхӯтесу,

со магго брахмапаттийа̄’’ти.

‘‘евам̣ кхо ме, бра̄хман̣а, техи ма̄н̣авакехи саддхим̣ ахоси катха̄салла̄по’’ти.

‘‘‘агуттадва̄ро’ти [агуттадва̄ро агуттадва̄роти (ка.)] бхавам̣ качча̄но а̄ха. китта̄вата̄ ну кхо, бхо качча̄на, агуттадва̄ро хотӣ’’ти? ‘‘идха, бра̄хман̣а, екаччо чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ пийарӯпе рӯпе адхимуччати, аппийарӯпе рӯпе бйа̄паджджати, анупат̣т̣хитака̄йассати [анупат̣т̣хита̄йа сатийа̄ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.) упари а̄сӣвисавагге авассутасутте пана ‘‘анупат̣т̣хитака̄йассатӣ’’твева саббаттха диссати] ча вихарати, париттачетасо тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти. сотена саддам̣ сутва̄… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа пийарӯпе дхамме адхимуччати, аппийарӯпе ча дхамме бйа̄паджджати, анупат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати, париттачетасо тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти. евам̣ кхо, бра̄хман̣а, агуттадва̄ро хотӣ’’ти. ‘‘аччхарийам̣, бхо качча̄на; аббхутам̣, бхо качча̄на! йа̄ван̃чидам̣ бхота̄ качча̄нена агуттадва̄рова сама̄но агуттадва̄роти аккха̄то.

‘‘‘гуттадва̄ро’ти бхавам̣ качча̄но а̄ха. китта̄вата̄ ну кхо, бхо качча̄на, гуттадва̄ро хотӣ’’ти? ‘‘идха, бра̄хман̣а, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ пийарӯпе рӯпе на̄дхимуччати, аппийарӯпе рӯпе на бйа̄паджджати, упат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати, аппама̄н̣ачетасо тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти. сотена саддам̣ сутва̄… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа пийарӯпе дхамме на̄дхимуччати, аппийарӯпе дхамме на бйа̄паджджати, упат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати, аппама̄н̣ачетасо тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти. евам̣ кхо, бра̄хман̣а, гуттадва̄ро хотӣ’’ти.

‘‘аччхарийам̣, бхо качча̄на; аббхутам̣, бхо качча̄на! йа̄ван̃чидам̣ бхота̄ качча̄нена гуттадва̄рова сама̄но гуттадва̄роти аккха̄то. абхиккантам̣, бхо качча̄на; абхиккантам̣, бхо качча̄на! сеййатха̄пи, бхо качча̄на, никкуджджитам̣ ва̄ уккуджджеййа, пат̣иччханнам̣ ва̄ вивареййа, мӯл̣хасса ва̄ маггам̣ а̄чиккхеййа, андхака̄ре ва̄ телападжджотам̣ дха̄реййа, чаккхуманто рӯпа̄ни даккхантӣти; евамевам̣ бхота̄ качча̄нена анекапарийа̄йена дхаммо пака̄сито. еса̄хам̣, бхо качча̄на, там̣ бхагавантам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми, дхамман̃ча, бхиккхусан̇гхан̃ча. упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ качча̄но дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гатам̣. йатха̄ ча бхавам̣ качча̄но маккаракате упа̄сакакула̄ни упасан̇камати; евамева лохиччакулам̣ упасан̇камату. таттха йе ма̄н̣авака̄ ва̄ ма̄н̣авика̄ ва̄ бхавантам̣ качча̄нам̣ абхива̄дессанти паччут̣т̣хиссанти а̄санам̣ ва̄ удакам̣ ва̄ дассанти, тесам̣ там̣ бхависсати дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа̄’’ти. навамам̣.

10. верахачча̄нисуттам̣

133. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ уда̄йӣ ка̄ман̣д̣а̄йам̣ вихарати тодеййасса бра̄хман̣асса амбаване. атха кхо верахачча̄ниготта̄йа бра̄хман̣ийа̄ антева̄сӣ ма̄н̣авако йена̄йасма̄ уда̄йӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ уда̄йина̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо там̣ ма̄н̣авакам̣ а̄йасма̄ уда̄йӣ дхаммийа̄ катха̄йа сандассеси сама̄дапеси самуттеджеси сампахам̣сеси. атха кхо со ма̄н̣авако а̄йасмата̄ уда̄йина̄ дхаммийа̄ катха̄йа сандассито сама̄дапито самуттеджито сампахам̣сито ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ йена верахачча̄ниготта̄ бра̄хман̣ӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ верахачча̄ниготтам̣ бра̄хман̣им̣ етадавоча – ‘‘йаггхе, бхоти, джа̄неййа̄си [бхоти джа̄неййа (сӣ. пӣ. ка.), бхотӣ джа̄неййа (сйа̄. кам̣.)]! саман̣о уда̄йӣ дхаммам̣ десети а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣, са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ пака̄сетӣ’’ти.

‘‘тена хи твам̣, ма̄н̣авака, мама вачанена саман̣ам̣ уда̄йим̣ нимантехи сва̄тана̄йа бхаттена̄’’ти. ‘‘евам̣ бхотӣ’’ти кхо со ма̄н̣авако верахачча̄ниготта̄йа бра̄хман̣ийа̄ пат̣иссутва̄ йена̄йасма̄ уда̄йӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ уда̄йим̣ етадавоча – ‘‘адхива̄сету кира, бхавам̣, уда̄йи, амха̄кам̣ а̄чарийабхарийа̄йа верахачча̄ниготта̄йа бра̄хман̣ийа̄ сва̄тана̄йа бхатта’’нти. адхива̄сеси кхо а̄йасма̄ уда̄йӣ тун̣хӣбха̄вена. атха кхо а̄йасма̄ уда̄йӣ тасса̄ раттийа̄ аччайена пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена верахачча̄ниготта̄йа бра̄хман̣ийа̄ нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. атха кхо верахачча̄ниготта̄ бра̄хман̣ӣ а̄йасмантам̣ уда̄йим̣ пан̣ӣтена кха̄данӣйена бходжанӣйена сахаттха̄ сантаппеси сампава̄реси. атха кхо верахачча̄ниготта̄ бра̄хман̣ӣ а̄йасмантам̣ уда̄йим̣ бхутта̄вим̣ онӣтапаттапа̄н̣им̣ па̄дука̄ а̄рохитва̄ учче а̄сане нисӣдитва̄ сӣсам̣ огун̣т̣хитва̄ а̄йасмантам̣ уда̄йим̣ етадавоча – ‘‘бхан̣а, саман̣а, дхамма’’нти. ‘‘бхависсати, бхагини, самайо’’ти ватва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакками [пакка̄ми (сйа̄. кам̣. пӣ.)].

дутийампи кхо со ма̄н̣авако йена̄йасма̄ уда̄йӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ уда̄йина̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо там̣ ма̄н̣авакам̣ а̄йасма̄ уда̄йӣ дхаммийа̄ катха̄йа сандассеси сама̄дапеси самуттеджеси сампахам̣сеси. дутийампи кхо со ма̄н̣авако а̄йасмата̄ уда̄йина̄ дхаммийа̄ катха̄йа сандассито сама̄дапито самуттеджито сампахам̣сито ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ йена верахачча̄ниготта̄ бра̄хман̣ӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ верахачча̄ниготтам̣ бра̄хман̣им̣ етадавоча – ‘‘йаггхе, бхоти, джа̄неййа̄си! саман̣о уда̄йӣ дхаммам̣ десети а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣, са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ пака̄сетӣ’’ти.

‘‘евамевам̣ пана твам̣, ма̄н̣авака, саман̣асса уда̄йисса ван̣н̣ам̣ бха̄саси. саман̣о пануда̄йӣ ‘бхан̣а, саман̣а, дхамма’нти вутто сама̄но ‘бхависсати, бхагини, самайо’ти ватва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакканто’’ти. ‘‘татха̄ хи пана твам̣, бхоти, па̄дука̄ а̄рохитва̄ учче а̄сане нисӣдитва̄ сӣсам̣ огун̣т̣хитва̄ етадавоча – ‘бхан̣а, саман̣а, дхамма’нти. дхаммагаруно хи те бхаванто дхаммага̄рава̄’’ти. ‘‘тена хи твам̣, ма̄н̣авака, мама вачанена саман̣ам̣ уда̄йим̣ нимантехи сва̄тана̄йа бхаттена̄’’ти. ‘‘евам̣, бхотӣ’’ти кхо со ма̄н̣авако верахачча̄ниготта̄йа бра̄хман̣ийа̄ пат̣иссутва̄ йена̄йасма̄ уда̄йӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ уда̄йим̣ етадавоча – ‘‘адхива̄сету кира бхавам̣ уда̄йӣ амха̄кам̣ а̄чарийабхарийа̄йа верахачча̄ниготта̄йа бра̄хман̣ийа̄ сва̄тана̄йа бхатта’’нти. адхива̄сеси кхо а̄йасма̄ уда̄йӣ тун̣хӣбха̄вена.

атха кхо а̄йасма̄ уда̄йӣ тасса̄ раттийа̄ аччайена пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена верахачча̄ниготта̄йа бра̄хман̣ийа̄ нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. атха кхо верахачча̄ниготта̄ бра̄хман̣ӣ а̄йасмантам̣ уда̄йим̣ пан̣ӣтена кха̄данӣйена бходжанӣйена сахаттха̄ сантаппеси сампава̄реси. атха кхо верахачча̄ниготта̄ бра̄хман̣ӣ а̄йасмантам̣ уда̄йим̣ бхутта̄вим̣ онӣтапаттапа̄н̣им̣ па̄дука̄ орохитва̄ нӣче а̄сане нисӣдитва̄ сӣсам̣ виваритва̄ а̄йасмантам̣ уда̄йим̣ етадавоча – ‘‘кисмим̣ ну кхо, бханте, сати араханто сукхадуккхам̣ пан̃н̃апенти, кисмим̣ асати араханто сукхадуккхам̣ на пан̃н̃апентӣ’’ти?

‘‘чаккхусмим̣ кхо, бхагини, сати араханто сукхадуккхам̣ пан̃н̃апенти, чаккхусмим̣ асати араханто сукхадуккхам̣ на пан̃н̃апенти…пе… дживха̄йа сати араханто сукхадуккхам̣ пан̃н̃апенти, дживха̄йа асати араханто сукхадуккхам̣ на пан̃н̃апенти…пе…. манасмим̣ сати араханто сукхадуккхам̣ пан̃н̃апенти, манасмим̣ асати араханто сукхадуккхам̣ на пан̃н̃апентӣ’’ти.

евам̣ вутте, верахачча̄ниготта̄ бра̄хман̣ӣ а̄йасмантам̣ уда̄йим̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бханте; абхиккантам̣, бханте! сеййатха̄пи, бханте, никкуджджитам̣ ва̄ уккуджджеййа, пат̣иччханнам̣ ва̄ вивареййа, мӯл̣хасса ва̄ маггам̣ а̄чиккхеййа, андхака̄ре ва̄ телападжджотам̣ дха̄реййа, чаккхуманто рӯпа̄ни даккхантӣти; евамевам̣ аййена уда̄йина̄ анекапарийа̄йена дхаммо пака̄сито. еса̄хам̣, аййа уда̄йи, там̣ бхагавантам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми, дхамман̃ча, бхиккхусан̇гхан̃ча. упа̄сикам̣ мам̣ аййо уда̄йӣ дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. дасамам̣.

гахапативагго терасамо.

тассудда̄нам̣ –

веса̄лӣ ваджджи на̄л̣анда̄, бха̄радва̄джа сон̣о ча гхосито;

ха̄лиддико накулапита̄, лохиччо верахачча̄нӣти.

14. девадахавагго

1. девадахасуттам̣

134. екам̣ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати девадахам̣ на̄ма сакйа̄нам̣ нигамо. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, саббесам̣йева бхиккхӯнам̣ чхасу пхасса̄йатанесу аппама̄дена каран̣ӣйанти вада̄ми, на ча пана̄хам̣, бхиккхаве, саббесам̣йева бхиккхӯнам̣ чхасу пхасса̄йатанесу на̄ппама̄дена каран̣ӣйанти вада̄ми. йе те, бхиккхаве, бхиккхӯ араханто кхӣн̣а̄сава̄ вуситаванто катакаран̣ӣйа̄ охитабха̄ра̄ ануппаттасадаттха̄ париккхӣн̣абхавасам̣йоджана̄ саммадан̃н̃а̄ вимутта̄, теса̄хам̣, бхиккхаве, бхиккхӯнам̣ чхасу пхасса̄йатанесу на̄ппама̄дена каран̣ӣйанти вада̄ми. там̣ кисса хету? катам̣ тесам̣ аппама̄дена, абхабба̄ те памаджджитум̣. йе ча кхо те, бхиккхаве, бхиккхӯ секкха̄ [секха̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] аппаттама̄наса̄ ануттарам̣ йогаккхемам̣ паттхайама̄на̄ вихаранти, теса̄хам̣, бхиккхаве, бхиккхӯнам̣ чхасу пхасса̄йатанесу аппама̄дена каран̣ӣйанти вада̄ми. там̣ кисса хету? санти, бхиккхаве, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ манорама̄пи, аманорама̄пи. тйа̄сса пхусса пхусса читтам̣ на парийа̄да̄йа тит̣т̣ханти. четасо апарийа̄да̄на̄ а̄раддхам̣ хоти вӣрийам̣ асаллӣнам̣, упат̣т̣хита̄ сати асаммут̣т̣ха̄ [апаммут̣т̣ха̄ (сӣ.), аппамут̣т̣ха̄ (сйа̄. кам̣.)], пассаддхо ка̄йо аса̄раддхо, сама̄хитам̣ читтам̣ екаггам̣. имам̣ кхва̄хам̣, бхиккхаве, аппама̄дапхалам̣ сампассама̄но тесам̣ бхиккхӯнам̣ чхасу пхасса̄йатанесу аппама̄дена каран̣ӣйанти вада̄ми…пе… санти, бхиккхаве, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ манорама̄пи аманорама̄пи. тйа̄сса пхусса пхусса читтам̣ на парийа̄да̄йа тит̣т̣ханти. четасо апарийа̄да̄на̄ а̄раддхам̣ хоти вӣрийам̣ асаллӣнам̣, упат̣т̣хита̄ сати асаммут̣т̣ха̄, пассаддхо ка̄йо аса̄раддхо, сама̄хитам̣ читтам̣ екаггам̣. имам̣ кхва̄хам̣, бхиккхаве, аппама̄дапхалам̣ сампассама̄но тесам̣ бхиккхӯнам̣ чхасу [чхассу (сӣ.)] пхасса̄йатанесу аппама̄дена каран̣ӣйанти вада̄мӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. кхан̣асуттам̣

135. ‘‘ла̄бха̄ во, бхиккхаве, суладдхам̣ во, бхиккхаве, кхан̣о во пат̣иладдхо брахмачарийава̄са̄йа. дит̣т̣ха̄ майа̄, бхиккхаве, чхапхасса̄йатаника̄ на̄ма нирайа̄. таттха йам̣ кин̃чи чаккхуна̄ рӯпам̣ пассати анит̣т̣харӯпам̣йева пассати, но ит̣т̣харӯпам̣; акантарӯпам̣йева пассати, но кантарӯпам̣; амана̄парӯпам̣йева пассати, но мана̄парӯпам̣. йам̣ кин̃чи сотена саддам̣ сун̣а̄ти…пе… йам̣ кин̃чи гха̄нена гандхам̣ гха̄йати…пе… йам̣ кин̃чи дживха̄йа расам̣ са̄йати…пе… йам̣ кин̃чи ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхусати…пе… йам̣ кин̃чи манаса̄ дхаммам̣ виджа̄на̄ти анит̣т̣харӯпам̣йева виджа̄на̄ти, но ит̣т̣харӯпам̣; акантарӯпам̣йева виджа̄на̄ти, но кантарӯпам̣; амана̄парӯпам̣йева виджа̄на̄ти, но мана̄парӯпам̣. ла̄бха̄ во, бхиккхаве, суладдхам̣ во, бхиккхаве, кхан̣о во пат̣иладдхо брахмачарийава̄са̄йа. дит̣т̣ха̄ майа̄, бхиккхаве, чхапхасса̄йатаника̄ на̄ма сагга̄. таттха йам̣ кин̃чи чаккхуна̄ рӯпам̣ пассати ит̣т̣харӯпам̣йева пассати, но анит̣т̣харӯпам̣; кантарӯпам̣йева пассати, но акантарӯпам̣; мана̄парӯпам̣йева пассати, но амана̄парӯпам̣…пе… йам̣ кин̃чи дживха̄йа расам̣ са̄йати…пе… йам̣ кин̃чи манаса̄ дхаммам̣ виджа̄на̄ти ит̣т̣харӯпам̣йева виджа̄на̄ти, но анит̣т̣харӯпам̣; кантарӯпам̣йева виджа̄на̄ти, но акантарӯпам̣; мана̄парӯпам̣йева виджа̄на̄ти, но амана̄парӯпам̣. ла̄бха̄ во, бхиккхаве, суладдхам̣ во, бхиккхаве, кхан̣о во пат̣иладдхо брахмачарийава̄са̄йа̄’’ти. дутийам̣.

3. пат̣хамарӯпа̄ра̄масуттам̣

136. ‘‘рӯпа̄ра̄ма̄, бхиккхаве, деваманусса̄ рӯпарата̄ рӯпасаммудита̄. рӯпавипарин̣а̄мавира̄ганиродха̄ дуккха̄, бхиккхаве, деваманусса̄ вихаранти. садда̄ра̄ма̄, бхиккхаве, деваманусса̄ саддарата̄ саддасаммудита̄. саддавипарин̣а̄мавира̄ганиродха̄ дуккха̄, бхиккхаве, деваманусса̄ вихаранти. гандха̄ра̄ма̄… раса̄ра̄ма̄… пхот̣т̣хабба̄ра̄ма̄… дхамма̄ра̄ма̄, бхиккхаве, деваманусса̄ дхаммарата̄ дхаммасаммудита̄. дхаммавипарин̣а̄мавира̄ганиродха̄ дуккха̄, бхиккхаве, деваманусса̄ вихаранти. татха̄гато ча кхо, бхиккхаве, арахам̣ самма̄самбуддхо рӯпа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнавам̣ ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ видитва̄ на рӯпа̄ра̄мо на рӯпарато на рӯпасаммудито. рӯпавипарин̣а̄мавира̄ганиродха̄ сукхо, бхиккхаве, татха̄гато вихарати. садда̄нам̣… гандха̄нам̣… раса̄нам̣… пхот̣т̣хабба̄нам̣… дхамма̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ видитва̄ на дхамма̄ра̄мо, на дхаммарато, на дхаммасаммудито. дхаммавипарин̣а̄мавира̄ганиродха̄ сукхо, бхиккхаве, татха̄гато вихарати’’. идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘рӯпа̄ садда̄ раса̄ гандха̄, пхасса̄ дхамма̄ ча кевала̄;

ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ ча, йа̄вататтхӣти вуччати.

‘‘садевакасса локасса, ете во сукхасаммата̄;

йаттха чете нируджджханти, там̣ тесам̣ дуккхасамматам̣.

‘‘сукхам̣ [сукханти (сӣ.)] дит̣т̣хамарийебхи, сакка̄йасса ниродханам̣;

паччанӣкамидам̣ хоти, саббалокена пассатам̣.

‘‘йам̣ паре сукхато а̄ху, тадарийа̄ а̄ху дуккхато;

йам̣ паре дуккхато а̄ху, тадарийа̄ сукхато видӯ.

‘‘пасса дхаммам̣ дура̄джа̄нам̣, саммӯл̣хеттха авиддасу;

нивута̄нам̣ тамо хоти, андхака̄ро апассатам̣.

‘‘сатан̃ча виват̣ам̣ хоти, а̄локо пассата̄ми;

сантике на виджа̄нанти, магга̄ [мага̄ (сӣ.)] дхаммасса аковида̄.

‘‘бхавара̄гапаретебхи, бхавара̄га̄нуса̄рӣбхи [бхавасота̄нуса̄рибхи (сйа̄. кам̣. пӣ.), бхавасота̄нуса̄рихи (сӣ.)];

ма̄радхеййа̄нупаннехи, на̄йам̣ дхаммо сусамбудхо.

‘‘ко ну ан̃н̃атра марийебхи, падам̣ самбуддхумарахати;

йам̣ падам̣ саммадан̃н̃а̄йа, париниббанти ана̄сава̄’’ти. татийам̣;

4. дутийарӯпа̄ра̄масуттам̣

137. ‘‘рӯпа̄ра̄ма̄, бхиккхаве, деваманусса̄ рӯпарата̄ рӯпасаммудита̄. рӯпавипарин̣а̄мавира̄ганиродха̄ дуккха̄, бхиккхаве, деваманусса̄ вихаранти. садда̄ра̄ма̄… гандха̄ра̄ма̄… раса̄ра̄ма̄ … пхот̣т̣хабба̄ра̄ма̄… дхамма̄ра̄ма̄, бхиккхаве, деваманусса̄ дхаммарата̄ дхаммасаммудита̄. дхаммавипарин̣а̄мавира̄ганиродха̄ дуккха̄, бхиккхаве, деваманусса̄ вихаранти. татха̄гато ча, бхиккхаве, арахам̣ самма̄самбуддхо рӯпа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ видитва̄ на рӯпа̄ра̄мо на рӯпарато на рӯпасаммудито. рӯпавипарин̣а̄мавира̄ганиродха̄ сукхо, бхиккхаве, татха̄гато вихарати. садда̄нам̣… гандха̄нам̣… раса̄нам̣… пхот̣т̣хабба̄нам̣… дхамма̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ видитва̄ на дхамма̄ра̄мо на дхаммарато на дхаммасаммудито. дхаммавипарин̣а̄мавира̄ганиродха̄ сукхо, бхиккхаве, татха̄гато вихаратӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. пат̣хаманатумха̄кам̣суттам̣

138. ‘‘йам̣, бхиккхаве, на тумха̄кам̣ там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. кин̃ча, бхиккхаве, на тумха̄кам̣? чаккху, бхиккхаве, на тумха̄кам̣; там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати…пе… дживха̄ на тумха̄кам̣; там̣ паджахатха. са̄ во пахӣна̄ хита̄йа сукха̄йа бхависсати…пе… мано на тумха̄кам̣; там̣ паджахатха. со во пахӣно хита̄йа сукха̄йа бхависсати. сеййатха̄пи, бхиккхаве, йам̣ имасмим̣ джетаване тин̣акат̣т̣хаса̄кха̄пала̄сам̣ там̣ джано хареййа ва̄ д̣ахеййа ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ кареййа, апи ну тумха̄кам̣ евамасса – ‘амхе джано харати ва̄ д̣ахати ва̄ йатха̄паччайам̣ ва̄ каротӣ’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘там̣ кисса хету’’? ‘‘на хи но етам̣, бханте, атта̄ ва̄ аттанийам̣ ва̄’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, чаккху на тумха̄кам̣; там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати…пе… дживха̄ на тумха̄кам̣; там̣ паджахатха. са̄ во пахӣна̄ хита̄йа сукха̄йа бхависсати…пе… мано на тумха̄кам̣; там̣ паджахатха. со во пахӣно хита̄йа сукха̄йа бхависсатӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. дутийанатумха̄кам̣суттам̣

139. ‘‘йам̣, бхиккхаве, на тумха̄кам̣, там̣ паджахатха. там̣ во пахӣнам̣ хита̄йа сукха̄йа бхависсати. кин̃ча, бхиккхаве, на тумха̄кам̣? рӯпа̄, бхиккхаве, на тумха̄кам̣; те паджахатха. те во пахӣна̄ хита̄йа сукха̄йа бхависсанти. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ на тумха̄кам̣; те паджахатха. те во пахӣна̄ хита̄йа сукха̄йа бхависсанти. сеййатха̄пи, бхиккхаве, йам̣ имасмим̣ джетаване…пе… евамева кхо, бхиккхаве, рӯпа̄ на тумха̄кам̣; те паджахатха. те во пахӣна̄ хита̄йа сукха̄йа бхависсантӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. аджджхатта̄ниччахетусуттам̣

140. ‘‘чаккхум̣, бхиккхаве, аниччам̣. йопи хету, йопи паччайо чаккхусса уппа̄да̄йа, сопи аниччо. аниччасамбхӯтам̣, бхиккхаве, чаккху куто ниччам̣ бхависсати…пе… дживха̄ аничча̄. йопи хету, йопи паччайо дживха̄йа уппа̄да̄йа сопи аниччо. аниччасамбхӯта̄, бхиккхаве, дживха̄ куто ничча̄ бхависсати…пе… мано аниччо. йопи, бхиккхаве, хету йопи паччайо манасса уппа̄да̄йа, сопи аниччо. аниччасамбхӯто, бхиккхаве, мано куто ниччо бхависсати! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати…пе… дживха̄йапи ниббиндати…пе… ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. саттамам̣.

8. аджджхаттадуккхахетусуттам̣

141. ‘‘чаккхум̣, бхиккхаве, дуккхам̣. йопи хету йопи паччайо чаккхусса уппа̄да̄йа, сопи дуккхо. дуккхасамбхӯтам̣, бхиккхаве, чаккху куто сукхам̣ бхависсати…пе… дживха̄ дуккха̄. йопи хету, йопи паччайо дживха̄йа уппа̄да̄йа, сопи дуккхо. дуккхасамбхӯта̄, бхиккхаве, дживха̄ куто сукха̄ бхависсати…пе… мано дуккхо. йопи хету йопи паччайо манасса уппа̄да̄йа, сопи дуккхо. дуккхасамбхӯто, бхиккхаве, мано куто сукхо бхависсати! евам̣ пассам̣…пе… ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. аджджхатта̄наттахетусуттам̣

142. ‘‘чаккхум̣, бхиккхаве, анатта̄. йопи хету, йопи паччайо чаккхусса уппа̄да̄йа, сопи анатта̄. анаттасамбхӯтам̣, бхиккхаве, чаккху куто атта̄ бхависсати…пе… дживха̄ анатта̄. йопи хету йопи паччайо дживха̄йа уппа̄да̄йа, сопи анатта̄. анаттасамбхӯта̄, бхиккхаве, дживха̄ куто атта̄ бхависсати…пе… мано анатта̄. йопи хету йопи паччайо манасса уппа̄да̄йа, сопи анатта̄. анаттасамбхӯто, бхиккхаве, мано куто атта̄ бхависсати! евам̣ пассам̣…пе… ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. навамам̣.

10. ба̄хира̄ниччахетусуттам̣

143. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, аничча̄. йопи хету, йопи паччайо рӯпа̄нам̣ уппа̄да̄йа, сопи аниччо. аниччасамбхӯта̄, бхиккхаве, рӯпа̄ куто ничча̄ бхависсанти! садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ аничча̄. йопи хету, йопи паччайо дхамма̄нам̣ уппа̄да̄йа, сопи аниччо. аниччасамбхӯта̄, бхиккхаве, дхамма̄ куто ничча̄ бхависсанти! евам̣ пассам̣…пе… ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. дасамам̣.

11. ба̄хирадуккхахетусуттам̣

144. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, дуккха̄. йопи хету, йопи паччайо рӯпа̄нам̣ уппа̄да̄йа, сопи дуккхо. дуккхасамбхӯта̄, бхиккхаве, рӯпа̄ куто сукха̄ бхависсанти! садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ дуккха̄. йопи хету, йопи паччайо дхамма̄нам̣ уппа̄да̄йа, сопи дуккхо. дуккхасамбхӯта̄, бхиккхаве, дхамма̄ куто сукха̄ бхависсанти! евам̣ пассам̣…пе… ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. ека̄дасамам̣.

12. ба̄хира̄наттахетусуттам̣

145. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, анатта̄. йопи хету, йопи паччайо рӯпа̄нам̣ уппа̄да̄йа, сопи анатта̄. анаттасамбхӯта̄, бхиккхаве, рӯпа̄ куто атта̄ бхависсанти! садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ анатта̄. йопи хету, йопи паччайо дхамма̄нам̣ уппа̄да̄йа, сопи анатта̄. анаттасамбхӯта̄, бхиккхаве, дхамма̄ куто атта̄ бхависсанти! евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако рӯпесупи ниббиндати, саддесупи… гандхесупи… расесупи… пхот̣т̣хаббесупи… дхаммесупи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. два̄дасамам̣.

девадахавагго чуддасамо.

тассудда̄нам̣ –

девадахо кхан̣о рӯпа̄, две натумха̄камева ча;

хетуна̄пи тайо вутта̄, дуве аджджхаттаба̄хира̄ти.

15. навапура̄н̣авагго

1. камманиродхасуттам̣

146. ‘‘навапура̄н̣а̄ни, бхиккхаве, камма̄ни десесса̄ми камманиродхам̣ камманиродхага̄минин̃ча пат̣ипадам̣. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣти. катаман̃ча, бхиккхаве, пура̄н̣акаммам̣? чаккху, бхиккхаве, пура̄н̣акаммам̣ абхисан̇кхатам̣ абхисан̃четайитам̣ веданийам̣ дат̣т̣хаббам̣…пе… дживха̄ пура̄н̣акамма̄ абхисан̇кхата̄ абхисан̃четайита̄ веданийа̄ дат̣т̣хабба̄…пе… мано пура̄н̣акаммо абхисан̇кхато абхисан̃четайито веданийо дат̣т̣хаббо. идам̣ вуччати, бхиккхаве, пура̄н̣акаммам̣. катаман̃ча, бхиккхаве, навакаммам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, етарахи каммам̣ кароти ка̄йена ва̄ча̄йа манаса̄, идам̣ вуччати, бхиккхаве, навакаммам̣. катамо ча, бхиккхаве, камманиродхо? йо кхо, бхиккхаве, ка̄йакаммавачӣкаммаманокаммасса ниродха̄ вимуттим̣ пхусати, айам̣ вуччати, бхиккхаве, камманиродхо. катама̄ ча, бхиккхаве, камманиродхага̄минӣ пат̣ипада̄? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи, самма̄сан̇каппо, самма̄ва̄ча̄, самма̄камманто, самма̄а̄джӣво, самма̄ва̄йа̄мо, самма̄сати, самма̄сама̄дхи – айам̣ вуччати, бхиккхаве, камманиродхага̄минӣ пат̣ипада̄. ити кхо, бхиккхаве, деситам̣ майа̄ пура̄н̣акаммам̣, деситам̣ навакаммам̣, десито камманиродхо, десита̄ камманиродхага̄минӣ пат̣ипада̄. йам̣ кхо, бхиккхаве, саттха̄ра̄ каран̣ӣйам̣ са̄вака̄нам̣ хитесина̄ анукампакена анукампам̣ упа̄да̄йа, катам̣ во там̣ майа̄. ета̄ни, бхиккхаве, руккхамӯла̄ни, ета̄ни сун̃н̃а̄га̄ра̄ни. джха̄йатха, бхиккхаве, ма̄ пама̄даттха; ма̄ паччха̄виппат̣иса̄рино ахуваттха. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. аниччанибба̄насаппа̄йасуттам̣

147. ‘‘нибба̄насаппа̄йам̣ во, бхиккхаве, пат̣ипадам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха…пе… катама̄ ча са̄, бхиккхаве, нибба̄насаппа̄йа̄ пат̣ипада̄? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхум̣ аниччанти пассати, рӯпа̄ аничча̄ти пассати, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччанти пассати, чаккхусампхассо аниччоти пассати. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччанти пассати…пе… дживха̄ аничча̄ти пассати, раса̄ аничча̄ти пассати, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччанти пассати, дживха̄сампхассо аниччоти пассати, йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччанти пассати…пе… мано аниччоти пассати, дхамма̄ аничча̄ти пассати, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччанти пассати, маносампхассо аниччоти пассати, йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччанти пассати. айам̣ кхо са̄, бхиккхаве, нибба̄насаппа̄йа̄ пат̣ипада̄’’ти. дутийам̣.

3. дуккханибба̄насаппа̄йасуттам̣

148. ‘‘нибба̄насаппа̄йам̣ во, бхиккхаве, пат̣ипадам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха…пе… катама̄ ча са̄, бхиккхаве, нибба̄насаппа̄йа̄ пат̣ипада̄? идха, бхиккхаве, чаккхум̣ дуккханти пассати, рӯпа̄ дуккха̄ти пассати, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ дуккханти пассати, чаккхусампхассо дуккхоти пассати, йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи дуккханти пассати…пе… дживха̄ дуккха̄ти пассати…пе… мано дуккхоти пассати, дхамма̄ дуккха̄ти пассати, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ дуккханти пассати, маносампхассо дуккхоти пассати, йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи дуккханти пассати. айам̣ кхо са̄, бхиккхаве, нибба̄насаппа̄йа̄ пат̣ипада̄’’ти. татийам̣.

4. анаттанибба̄насаппа̄йасуттам̣

149. ‘‘нибба̄насаппа̄йам̣ во, бхиккхаве, пат̣ипадам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха…пе… катама̄ ча са̄, бхиккхаве, нибба̄насаппа̄йа̄ пат̣ипада̄? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхум̣ анатта̄ти пассати, рӯпа̄ анатта̄ти пассати, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ анатта̄ти пассати, чаккхусампхассо анатта̄ти пассати, йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи анатта̄ти пассати…пе… мано анатта̄ти пассати, дхамма̄ анатта̄ти пассати, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ анатта̄ти пассати, маносампхассо анатта̄ти пассати, йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи анатта̄ти пассати. айам̣ кхо са̄, бхиккхаве, нибба̄насаппа̄йа̄ пат̣ипада̄’’ти. чатуттхам̣.

5. нибба̄насаппа̄йапат̣ипада̄суттам̣

150. ‘‘нибба̄насаппа̄йам̣ во, бхиккхаве, пат̣ипадам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха…пе… катама̄ ча са̄, бхиккхаве, нибба̄насаппа̄йа̄ пат̣ипада̄? там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, чаккху ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘рӯпа̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти?

‘‘аничча̄, бханте’’…пе….

‘‘чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣… чаккхусампхассо…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, рӯпесупи ниббиндати, чаккхувин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, чаккхусампхассепи ниббиндати…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати …пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄ти. айам̣ кхо са̄, бхиккхаве, нибба̄насаппа̄йа̄ пат̣ипада̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. антева̄сикасуттам̣

151. ‘‘анантева̄сикамидам̣, бхиккхаве, брахмачарийам̣ вуссати ана̄чарийакам̣. сантева̄сико, бхиккхаве, бхиккху са̄чарийако дуккхам̣ на пха̄су [пха̄сум̣ (сӣ. пӣ.)] вихарати. анантева̄сико, бхиккхаве, бхиккху ана̄чарийако сукхам̣ пха̄су вихарати. катхан̃ча, бхиккху, сантева̄сико са̄чарийако дуккхам̣ на пха̄су вихарати? идха, бхиккхаве, бхиккхуно чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ уппаджджанти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сарасан̇каппа̄ сам̣йоджанийа̄. тйа̄сса анто васанти, антасса васанти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ сантева̄сикоти вуччати. те нам̣ самуда̄чаранти, самуда̄чаранти нам̣ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ са̄чарийакоти вуччати…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуно дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄ уппаджджанти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сарасан̇каппа̄ сам̣йоджанийа̄. тйа̄сса анто васанти, антасса васанти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ сантева̄сикоти вуччати. те нам̣ самуда̄чаранти, самуда̄чаранти нам̣ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ са̄чарийакоти вуччати…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуно манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа уппаджджанти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сарасан̇каппа̄ сам̣йоджанийа̄. тйа̄сса анто васанти, антасса васанти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ сантева̄сикоти вуччати. те нам̣ самуда̄чаранти, самуда̄чаранти нам̣ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ са̄чарийакоти вуччати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сантева̄сико са̄чарийако дуккхам̣, на пха̄су вихарати.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху анантева̄сико ана̄чарийако сукхам̣ пха̄су вихарати? идха, бхиккхаве, бхиккхуно чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ на уппаджджанти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сарасан̇каппа̄ сам̣йоджанийа̄. тйа̄сса на анто васанти, на̄сса анто васанти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ анантева̄сикоти вуччати. те нам̣ на самуда̄чаранти, на самуда̄чаранти нам̣ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ ана̄чарийакоти вуччати…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуно дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄ на уппаджджанти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сарасан̇каппа̄ сам̣йоджанийа̄. тйа̄сса на анто васанти, на̄сса анто васанти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ анантева̄сикоти вуччати. те нам̣ на самуда̄чаранти, на самуда̄чаранти нам̣ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ ана̄чарийакоти вуччати…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуно манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа на уппаджджанти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сарасан̇каппа̄ сам̣йоджанийа̄. тйа̄сса на анто васанти, на̄сса анто васанти па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ анантева̄сикоти вуччати. те нам̣ на самуда̄чаранти, на самуда̄чаранти нам̣ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ти. тасма̄ ана̄чарийакоти вуччати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху анантева̄сико ана̄чарийако сукхам̣ пха̄су вихарати. анантева̄сикамидам̣, бхиккхаве, брахмачарийам̣ вуссати. ана̄чарийакам̣ сантева̄сико, бхиккхаве, бхиккху са̄чарийако дуккхам̣, на пха̄су вихарати. анантева̄сико, бхиккхаве, бхиккху ана̄чарийако сукхам̣ пха̄су вихаратӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. киматтхийабрахмачарийасуттам̣

152. ‘‘саче во, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ пуччхеййум̣ – ‘киматтхийам̣, а̄вусо, саман̣е готаме брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти? евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха – ‘дуккхасса кхо, а̄вусо, парин̃н̃а̄йа бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти. саче пана во, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ пуччхеййум̣ – ‘катамам̣ пана̄вусо, дуккхам̣, йасса парин̃н̃а̄йа саман̣е готаме брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти? евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха –

‘‘чаккху кхо, а̄вусо, дуккхам̣; тасса парин̃н̃а̄йа бхагавати брахмачарийам̣ вуссати. рӯпа̄ дуккха̄; тесам̣ парин̃н̃а̄йа бхагавати брахмачарийам̣ вуссати. чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ дуккхам̣; тасса парин̃н̃а̄йа бхагавати брахмачарийам̣ вуссати. чаккхусампхассо дуккхо; тасса парин̃н̃а̄йа бхагавати брахмачарийам̣ вуссати. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи дуккхам̣; тасса парин̃н̃а̄йа бхагавати брахмачарийам̣ вуссати…пе… дживха̄ дуккха̄… мано дуккхо; тасса парин̃н̃а̄йа бхагавати брахмачарийам̣ вуссати…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи дуккхам̣; тасса парин̃н̃а̄йа бхагавати брахмачарийам̣ вуссати. идам̣ кхо, а̄вусо, дуккхам̣; йасса парин̃н̃а̄йа бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти. евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха̄’’ти. саттамам̣.

8. аттхинукхопарийа̄йасуттам̣

153. ‘‘аттхи ну кхо, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма бхиккху ан̃н̃атрева саддха̄йа, ан̃н̃атра ручийа̄, ан̃н̃атра ануссава̄, ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄, ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ан̃н̃ам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти [паджа̄на̄тӣти (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)]? ‘‘бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄, бхагавам̣неттика̄ бхагавам̣пат̣исаран̣а̄. са̄дху вата, бханте, бхагавантам̣йева пат̣ибха̄ту етасса бха̄ситасса аттхо. бхагавато сутва̄ бхиккхӯ дха̄рессантӣ’’ти. ‘‘тена хи, бхиккхаве, сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча – ‘‘аттхи, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма бхиккху ан̃н̃атрева саддха̄йа, ан̃н̃атра ручийа̄, ан̃н̃атра ануссава̄, ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄, ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ан̃н̃ам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, парийа̄йо, йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма бхиккху ан̃н̃атрева саддха̄йа…пе… ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄мӣ’ти? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ сантам̣ ва̄ аджджхаттам̣ ра̄гадосамохам̣, аттхи ме аджджхаттам̣ ра̄гадосамохоти паджа̄на̄ти; асантам̣ ва̄ аджджхаттам̣ ра̄гадосамохам̣, наттхи ме аджджхаттам̣ ра̄гадосамохоти паджа̄на̄ти. йам̣ там̣, бхиккхаве, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ сантам̣ ва̄ аджджхаттам̣ ра̄гадосамохам̣, аттхи ме аджджхаттам̣ ра̄гадосамохоти паджа̄на̄ти; асантам̣ ва̄ аджджхаттам̣ ра̄гадосамохам̣, наттхи ме аджджхаттам̣ ра̄гадосамохоти паджа̄на̄ти. апи нуме, бхиккхаве, дхамма̄ саддха̄йа ва̄ ведитабба̄, ручийа̄ ва̄ ведитабба̄, ануссавена ва̄ ведитабба̄, а̄ка̄рапаривитаккена ва̄ ведитабба̄, дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ва̄ ведитабба̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘нануме, бхиккхаве, дхамма̄ пан̃н̃а̄йа дисва̄ ведитабба̄’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘айам̣ кхо, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма бхиккху ан̃н̃атрева саддха̄йа, ан̃н̃атра ручийа̄, ан̃н̃атра ануссава̄, ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄, ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄ сантам̣ ва̄ аджджхаттам̣…пе… ра̄гадосамохоти паджа̄на̄ти; асантам̣ ва̄ аджджхаттам̣ ра̄гадосамохам̣, наттхи ме аджджхаттам̣ ра̄гадосамохоти паджа̄на̄ти. йам̣ там̣, бхиккхаве, дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄ сантам̣ ва̄ аджджхаттам̣ ра̄гадосамохам̣, аттхи ме аджджхаттам̣ ра̄гадосамохоти паджа̄на̄ти; асантам̣ ва̄ аджджхаттам̣ ра̄гадосамохам̣, наттхи ме аджджхаттам̣ ра̄гадосамохоти паджа̄на̄ти; апи нуме, бхиккхаве, дхамма̄ саддха̄йа ва̄ ведитабба̄, ручийа̄ ва̄ ведитабба̄, ануссавена ва̄ ведитабба̄, а̄ка̄рапаривитаккена ва̄ ведитабба̄, дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ва̄ ведитабба̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘нануме, бхиккхаве, дхамма̄ пан̃н̃а̄йа дисва̄ ведитабба̄’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘айампи кхо, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма бхиккху ан̃н̃атрева саддха̄йа, ан̃н̃атра ручийа̄, ан̃н̃атра ануссава̄, ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄, ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти [паджа̄на̄тӣти (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] …пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа сантам̣ ва̄ аджджхаттам̣ ра̄гадосамохам̣, аттхи ме аджджхаттам̣ ра̄гадосамохоти паджа̄на̄ти; асантам̣ ва̄ аджджхаттам̣ ра̄гадосамохам̣, наттхи ме аджджхаттам̣ ра̄гадосамохоти паджа̄на̄ти. йам̣ там̣, бхиккхаве, бхиккху манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа сантам̣ ва̄ аджджхаттам̣ ра̄гадосамохам̣, аттхи ме аджджхаттам̣ ра̄гадосамохоти паджа̄на̄ти; асантам̣ ва̄ аджджхаттам̣ ра̄гадосамохам̣, наттхи ме аджджхаттам̣ ра̄гадосамохоти паджа̄на̄ти; апи нуме, бхиккхаве, дхамма̄ саддха̄йа ва̄ ведитабба̄, ручийа̄ ва̄ ведитабба̄, ануссавена ва̄ ведитабба̄, а̄ка̄рапаривитаккена ва̄ ведитабба̄, дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ва̄ ведитабба̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘нануме, бхиккхаве, дхамма̄ пан̃н̃а̄йа дисва̄ ведитабба̄’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘айампи кхо, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма бхиккху ан̃н̃атрева саддха̄йа, ан̃н̃атра ручийа̄, ан̃н̃атра ануссава̄, ан̃н̃атра а̄ка̄рапаривитакка̄, ан̃н̃атра дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄ ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. индрийасампаннасуттам̣

154. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘индрийасампанно, индрийасампанно’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, индрийасампанно хотӣ’’ти?

‘‘чаккхундрийе че, бхиккху, удайаббайа̄нупассӣ вихаранто чаккхундрийе ниббиндати…пе… дживхиндрийе че, бхиккху, удайаббайа̄нупассӣ вихаранто дживхиндрийе ниббиндати…пе… маниндрийе че, бхиккху, удайаббайа̄нупассӣ вихаранто маниндрийе ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати…пе… вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄ти. етта̄вата̄ кхо, бхиккху, индрийасампанно хотӣ’’ти. навамам̣.

10. дхаммакатхикапуччхасуттам̣

155. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘дхаммакатхико, дхаммакатхико’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, дхаммакатхико хотӣ’’ти?

‘‘чаккхусса че, бхиккху ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа дхаммам̣ десети, ‘дхаммакатхико бхиккхӯ’ти алам̣вачана̄йа. чаккхусса че, бхиккху, ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти, ‘дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно бхиккхӯ’ти алам̣вачана̄йа. чаккхусса че, бхиккху, ниббида̄ вира̄га̄ ниродха̄ анупа̄да̄вимутто хоти, ‘дит̣т̣хадхамманибба̄наппатто бхиккхӯ’ти алам̣вачана̄йа…пе… дживха̄йа че, бхиккху, ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа дхаммам̣ десети, ‘дхаммакатхико бхиккхӯ’ти алам̣вачана̄йа…пе… манасса че, бхиккху, ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа дхаммам̣ десети, ‘дхаммакатхико бхиккхӯ’ти алам̣вачана̄йа. манасса че, бхиккху, ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти, ‘дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно бхиккхӯ’ти алам̣вачана̄йа. манасса че, бхиккху, ниббида̄ вира̄га̄ ниродха̄ анупа̄да̄вимутто хоти, ‘дит̣т̣хадхамманибба̄наппатто бхиккхӯ’ти алам̣вачана̄йа̄’’ти. дасамам̣.

навапура̄н̣авагго пан̃чадасамо.

тассудда̄нам̣ –

каммам̣ чатта̄ри саппа̄йа̄, анантева̄си киматтхийа̄;

аттхи ну кхо парийа̄йо, индрийакатхикена ча̄ти.

сал̣а̄йатанавагге татийапан̣н̣а̄сако саматто.

тасса ваггудда̄нам̣ –

йогаккхеми ча локо ча, гахапати девадахена ча;

навапура̄н̣ена пан̣н̣а̄со, татийо тена вуччатӣти.

16. нандиккхайавагго

1. аджджхаттанандиккхайасуттам̣

156. ‘‘аниччам̣йева, бхиккхаве, бхиккху чаккхум̣ аниччанти пассати, са̄сса [са̄йам̣ (пӣ. ка.)] хоти самма̄дит̣т̣хи. самма̄ пассам̣ ниббиндати. нандиккхайа̄ ра̄гаккхайо; ра̄гаккхайа̄ нандиккхайо. нандира̄гаккхайа̄ читтам̣ сувимуттанти вуччати…пе… аниччам̣йева, бхиккхаве, бхиккху дживхам̣ аниччанти пассати, са̄сса хоти самма̄дит̣т̣хи. самма̄ пассам̣ ниббиндати. нандиккхайа̄ ра̄гаккхайо; ра̄гаккхайа̄…пе… читтам̣ сувимуттанти вуччати…пе… аниччам̣йева, бхиккхаве, бхиккху манам̣ аниччанти пассати, са̄сса хоти самма̄дит̣т̣хи. самма̄ пассам̣ ниббиндати. нандиккхайа̄ ра̄гаккхайо; ра̄гаккхайа̄ нандиккхайо. нандира̄гаккхайа̄ читтам̣ сувимуттанти вуччатӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. ба̄хиранандиккхайасуттам̣

157. ‘‘аниччейева, бхиккхаве, бхиккху рӯпе аничча̄ти пассати, са̄сса хоти самма̄дит̣т̣хи. самма̄ пассам̣ ниббиндати. нандиккхайа̄ ра̄гаккхайо; ра̄гаккхайа̄ нандиккхайо. нандира̄гаккхайа̄ читтам̣ сувимуттанти вуччати. аниччейева, бхиккхаве, бхиккху садде… гандхе… расе… пхот̣т̣хаббе… дхамме аничча̄ти пассати, са̄сса хоти самма̄дит̣т̣хи. самма̄ пассам̣ ниббиндати. нандиккхайа̄ ра̄гаккхайо; ра̄гаккхайа̄ нандиккхайо. нандира̄гаккхайа̄ читтам̣ сувимуттанти вуччатӣ’’ти. дутийам̣.

3. аджджхаттааниччанандиккхайасуттам̣

158. ‘‘чаккхум̣, бхиккхаве, йонисо манаси каротха; чаккха̄ниччатан̃ча йатха̄бхӯтам̣ саманупассатха. чаккхум̣, бхиккхаве, бхиккху йонисо манасикаронто, чаккха̄ниччатан̃ча йатха̄бхӯтам̣ саманупассанто чаккхусмимпи ниббиндати. нандиккхайа̄ ра̄гаккхайо; ра̄гаккхайа̄ нандиккхайо. нандира̄гаккхайа̄ читтам̣ сувимуттанти вуччати. сотам̣, бхиккхаве, йонисо манаси каротха… гха̄нам̣… дживхам̣, бхиккхаве, йонисо манаси каротха; дживха̄ниччатан̃ча йатха̄бхӯтам̣ саманупассатха. дживхам̣, бхиккхаве, бхиккху йонисо манасикаронто, дживха̄ниччатан̃ча йатха̄бхӯтам̣ саманупассанто дживха̄йапи ниббиндати. нандиккхайа̄ ра̄гаккхайо; ра̄гаккхайа̄ нандиккхайо. нандира̄гаккхайа̄ читтам̣ сувимуттанти вуччати. ка̄йам̣… манам̣, бхиккхаве, йонисо манаси каротха; мана̄ниччатан̃ча йатха̄бхӯтам̣ саманупассатха. манам̣, бхиккхаве, бхиккху йонисо манасикаронто, мана̄ниччатан̃ча йатха̄бхӯтам̣ саманупассанто манасмимпи ниббиндати. нандиккхайа̄ ра̄гаккхайо; ра̄гаккхайа̄ нандиккхайо. нандира̄гаккхайа̄ читтам̣ сувимуттанти вуччатӣ’’ти. татийам̣.

4. ба̄хирааниччанандиккхайасуттам̣

159. ‘‘рӯпе, бхиккхаве, йонисо манаси каротха; рӯпа̄ниччатан̃ча йатха̄бхӯтам̣ саманупассатха. рӯпе, бхиккхаве, бхиккху йонисо манасикаронто, рӯпа̄ниччатан̃ча йатха̄бхӯтам̣ саманупассанто рӯпесупи ниббиндати. нандиккхайа̄ ра̄гаккхайо; ра̄гаккхайа̄ нандиккхайо. нандира̄гаккхайа̄ читтам̣ сувимуттанти вуччати. садде… гандхе… расе… пхот̣т̣хаббе… дхамме, бхиккхаве, йонисо манаси каротха; дхамма̄ниччатан̃ча йатха̄бхӯтам̣ саманупассатха. дхамме, бхиккхаве, бхиккху йонисо манасикаронто, дхамма̄ниччатан̃ча йатха̄бхӯтам̣ саманупассанто дхаммесупи ниббиндати. нандиккхайа̄ ра̄гаккхайо; ра̄гаккхайа̄ нандиккхайо. нандира̄гаккхайа̄ читтам̣ сувимуттанти вуччатӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. джӣвакамбаванасама̄дхисуттам̣

160. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати джӣвакамбаване. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти…пе… ‘‘сама̄дхим̣, бхиккхаве, бха̄ветха. сама̄хитасса, бхиккхаве, бхиккхуно йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати. кин̃ча йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати? чаккхум̣ аниччанти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати, рӯпа̄ аничча̄ти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччанти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати, чаккхусампхассо аниччоти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати, йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччанти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати…пе… дживха̄ аничча̄ти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати…пе… мано аниччоти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати, дхамма̄ аничча̄ти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччанти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати. сама̄дхим̣, бхиккхаве, бха̄ветха. сама̄хитасса, бхиккхаве, бхиккхуно йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йатӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. джӣвакамбаванапат̣исалла̄насуттам̣

161. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати джӣвакамбаване. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси…пе… ‘‘пат̣исалла̄не, бхиккхаве, йогама̄паджджатха. пат̣исаллӣнасса, бхиккхаве, бхиккхуно йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати. кин̃ча йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати? чаккхум̣ аниччанти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати, рӯпа̄ аничча̄ти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччанти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати, чаккхусампхассо аниччоти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати, йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччанти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати…пе… мано аниччоти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати, дхамма̄… мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассо… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччанти йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йати. пат̣исалла̄не бхиккхаве, йогама̄паджджатха. пат̣исаллӣнасса, бхиккхаве, бхиккхуно йатха̄бхӯтам̣ оккха̄йатӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. кот̣т̣хикааниччасуттам̣

162. атха кхо а̄йасма̄ маха̄кот̣т̣хико йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ кот̣т̣хико бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихареййа’’нти.

‘‘йам̣ кхо, кот̣т̣хика, аниччам̣ татра те чхандо паха̄таббо. кин̃ча, кот̣т̣хика, аниччам̣? чаккху кхо, кот̣т̣хика, аниччам̣; татра те чхандо паха̄таббо. рӯпа̄ аничча̄; татра те чхандо паха̄таббо. чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣; татра те чхандо паха̄таббо. чаккхусампхассо аниччо; татра те чхандо паха̄таббо. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччам̣; татра те чхандо паха̄таббо…пе… дживха̄ аничча̄; татра те чхандо паха̄таббо. раса̄ аничча̄; татра те чхандо паха̄таббо. дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣; татра те чхандо паха̄таббо. дживха̄сампхассо аниччо; татра те чхандо паха̄таббо. йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччам̣; татра те чхандо паха̄таббо…пе… мано аниччо; татра те чхандо паха̄таббо. дхамма̄ аничча̄; татра те чхандо паха̄таббо. мановин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣; татра те чхандо паха̄таббо. маносампхассо аниччо; татра те чхандо паха̄таббо. йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччам̣; татра те чхандо паха̄таббо. йам̣ кхо, кот̣т̣хика, аниччам̣ татра те чхандо паха̄таббо’’ти. саттамам̣.

8. кот̣т̣хикадуккхасуттам̣

163. атха кхо а̄йасма̄ маха̄кот̣т̣хико…пе… бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху ме, бханте…пе… вихареййа’’нти. ‘‘йам̣ кхо, кот̣т̣хика, дуккхам̣ татра те чхандо паха̄таббо. кин̃ча, кот̣т̣хика, дуккхам̣? чаккху кхо, кот̣т̣хика, дуккхам̣; татра те чхандо паха̄таббо. рӯпа̄ дуккха̄; татра те чхандо паха̄таббо. чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ дуккхам̣; татра те чхандо паха̄таббо. чаккхусампхассо дуккхо; татра те чхандо паха̄таббо. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи дуккхам̣; татра те чхандо паха̄таббо…пе… дживха̄ дуккха̄; татра те чхандо паха̄таббо…пе… мано дуккхо; татра те чхандо паха̄таббо. дхамма̄ дуккха̄; татра те чхандо паха̄таббо. мановин̃н̃а̄н̣ам̣ дуккхам̣; татра те чхандо паха̄таббо. маносампхассо дуккхо; татра те чхандо паха̄таббо. йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи дуккхам̣; татра те чхандо паха̄таббо. йам̣ кхо, кот̣т̣хика, дуккхам̣ татра те чхандо паха̄таббо’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. кот̣т̣хикаанаттасуттам̣

164. екамантам̣…пе… вихареййанти. ‘‘йо кхо, кот̣т̣хика, анатта̄ татра те чхандо паха̄таббо. ко ча, кот̣т̣хика, анатта̄? чаккху кхо, кот̣т̣хика, анатта̄; татра те чхандо паха̄таббо. рӯпа̄ анатта̄; татра те чхандо паха̄таббо. чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ анатта̄; татра те чхандо паха̄таббо. чаккхусампхассо анатта̄; татра те чхандо паха̄таббо. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи анатта̄; татра те чхандо паха̄таббо …пе… дживха̄ анатта̄; татра те чхандо паха̄таббо…пе… мано анатта̄; татра те чхандо паха̄таббо. дхамма̄ анатта̄; татра те чхандо паха̄таббо. мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассо… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи анатта̄; татра те чхандо паха̄таббо. йо кхо, кот̣т̣хика, анатта̄, татра те чхандо паха̄таббо’’ти. навамам̣.

10. миччха̄дит̣т̣хипаха̄насуттам̣

165. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘катхам̣ ну кхо, бханте, джа̄нато катхам̣ пассато миччха̄дит̣т̣хи пахӣйатӣ’’ти?

‘‘чаккхум̣ кхо, бхиккху, аниччато джа̄нато пассато миччха̄дит̣т̣хи пахӣйати. рӯпе аниччато джа̄нато пассато миччха̄дит̣т̣хи пахӣйати. чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччато джа̄нато пассато миччха̄дит̣т̣хи пахӣйати. чаккхусампхассам̣ аниччато джа̄нато пассато миччха̄дит̣т̣хи пахӣйати…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччато джа̄нато пассато миччха̄дит̣т̣хи пахӣйати. евам̣ кхо, бхиккху, джа̄нато евам̣ пассато миччха̄дит̣т̣хи пахӣйатӣ’’ти. дасамам̣.

11. сакка̄йадит̣т̣хипаха̄насуттам̣

166. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху…пе… етадавоча – ‘‘катхам̣ ну кхо, бханте, джа̄нато катхам̣ пассато сакка̄йадит̣т̣хи пахӣйатӣ’’ти? ‘‘чаккхум̣ кхо, бхиккху, дуккхато джа̄нато пассато сакка̄йадит̣т̣хи пахӣйати. рӯпе дуккхато джа̄нато пассато сакка̄йадит̣т̣хи пахӣйати. чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ дуккхато джа̄нато пассато сакка̄йадит̣т̣хи пахӣйати. чаккхусампхассам̣ дуккхато джа̄нато пассато сакка̄йадит̣т̣хи пахӣйати…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи дуккхато джа̄нато пассато сакка̄йадит̣т̣хи пахӣйати. евам̣ кхо, бхиккху, джа̄нато евам̣ пассато сакка̄йадит̣т̣хи пахӣйатӣ’’ти. ека̄дасамам̣.

12. атта̄нудит̣т̣хипаха̄насуттам̣

167. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху…пе… етадавоча – ‘‘катхам̣ ну кхо, бханте, джа̄нато катхам̣ пассато атта̄нудит̣т̣хи пахӣйатӣ’’ти? ‘‘чаккхум̣ кхо, бхиккху, анаттато джа̄нато пассато атта̄нудит̣т̣хи пахӣйати. рӯпе анаттато джа̄нато пассато атта̄нудит̣т̣хи пахӣйати. чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ анаттато джа̄нато пассато атта̄нудит̣т̣хи пахӣйати. чаккхусампхассам̣ анаттато джа̄нато пассато атта̄нудит̣т̣хи пахӣйати. йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи анаттато джа̄нато пассато атта̄нудит̣т̣хи пахӣйати…пе… дживхам̣ анаттато джа̄нато пассато атта̄нудит̣т̣хи пахӣйати…пе… манам̣ анаттато джа̄нато пассато атта̄нудит̣т̣хи пахӣйати. дхамме… мановин̃н̃а̄н̣ам̣… маносампхассам̣… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи анаттато джа̄нато пассато атта̄нудит̣т̣хи пахӣйатӣ’’ти. два̄дасамам̣.

нандиккхайавагго сол̣асамо.

тассудда̄нам̣ –

нандиккхайена чатта̄ро, джӣвакамбаване дуве;

кот̣т̣хикена тайо вутта̄, миччха̄ сакка̄йа аттаноти.

17. сат̣т̣хипеййа̄лавагго

1. аджджхаттааниччачхандасуттам̣

168. ‘‘йам̣, бхиккхаве, аниччам̣, татра во чхандо паха̄таббо. кин̃ча, бхиккхаве, аниччам̣? чаккху, бхиккхаве, аниччам̣; татра во чхандо паха̄таббо…пе… дживха̄ аничча̄; татра во чхандо паха̄таббо…пе… мано аниччо; татра во чхандо паха̄таббо. йам̣, бхиккхаве, аниччам̣, татра во чхандо паха̄таббо’’ти.

2. аджджхаттааниччара̄гасуттам̣

169. ‘‘йам̣, бхиккхаве, аниччам̣, татра во ра̄го паха̄таббо. кин̃ча, бхиккхаве, аниччам̣? чаккху, бхиккхаве, аниччам̣; татра во ра̄го паха̄таббо…пе… дживха̄ аничча̄; татра во ра̄го паха̄таббо…пе… мано аниччо; татра во ра̄го паха̄таббо. йам̣, бхиккхаве, аниччам̣, татра во ра̄го паха̄таббо’’ти.

3. аджджхаттааниччачхандара̄гасуттам̣

170. ‘‘йам̣, бхиккхаве, аниччам̣, татра во чхандара̄го паха̄таббо. кин̃ча, бхиккхаве, аниччам̣? чаккху, бхиккхаве, аниччам̣; татра во чхандара̄го паха̄таббо…пе… дживха̄ аничча̄; татра во чхандара̄го паха̄таббо…пе… мано аниччо; татра во чхандара̄го паха̄таббо. йам̣, бхиккхаве, аниччам̣, татра во чхандара̄го паха̄таббо’’ти.

4-6. дуккхачханда̄дисуттам̣

171-173. ‘‘йам̣, бхиккхаве, дуккхам̣, татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. кин̃ча, бхиккхаве, дуккхам̣? чаккху, бхиккхаве, дуккхам̣; татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо…пе… дживха̄ дуккха̄…пе… мано дуккхо; татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. йам̣, бхиккхаве, дуккхам̣ татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо’’ти.

7-9. анаттачханда̄дисуттам̣

174-176. ‘‘йо, бхиккхаве, анатта̄, татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. ко ча, бхиккхаве, анатта̄? чаккху, бхиккхаве, анатта̄; татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо…пе… дживха̄ анатта̄; татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо…пе… мано анатта̄; татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. йо, бхиккхаве, анатта̄ татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо’’ти.

10-12. ба̄хира̄ниччачханда̄дисуттам̣

177-179. ‘‘йам̣, бхиккхаве, аниччам̣, татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. кин̃ча, бхиккхаве, аниччам̣? рӯпа̄, бхиккхаве, аничча̄; татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. садда̄ аничча̄; татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. гандха̄ аничча̄; татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. раса̄ аничча̄; татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. пхот̣т̣хабба̄ аничча̄; татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. дхамма̄ аничча̄; татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. йам̣, бхиккхаве, аниччам̣ татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо’’ти.

13-15. ба̄хирадуккхачханда̄дисуттам̣

180-182. ‘‘йам̣, бхиккхаве, дуккхам̣, татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. кин̃ча, бхиккхаве, дуккхам̣? рӯпа̄, бхиккхаве, дуккха̄; татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ дуккха̄; татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. йам̣, бхиккхаве, дуккхам̣, татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо’’ти.

16-18. ба̄хира̄наттачханда̄дисуттам̣

183-185. ‘‘йо, бхиккхаве, анатта̄, татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. ко ча, бхиккхаве, анатта̄? рӯпа̄, бхиккхаве, анатта̄; татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ анатта̄; татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо. йо, бхиккхаве, анатта̄ татра во чхандо паха̄таббо, ра̄го паха̄таббо, чхандара̄го паха̄таббо’’ти.

19. аджджхатта̄тӣта̄ниччасуттам̣

186. ‘‘чаккху, бхиккхаве, аниччам̣ атӣтам̣…пе… дживха̄ аничча̄ атӣта̄…пе… мано аниччо атӣто. евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати…пе… дживха̄йапи ниббиндати…пе… манасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

20. аджджхатта̄на̄гата̄ниччасуттам̣

187. ‘‘чаккху, бхиккхаве, аниччам̣ ана̄гатам̣…пе… дживха̄ аничча̄ ана̄гата̄…пе… мано аниччо ана̄гато. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

21. аджджхаттапаччуппанна̄ниччасуттам̣

188. ‘‘чаккху, бхиккхаве, аниччам̣ паччуппаннам̣…пе… дживха̄ аничча̄ паччуппанна̄…пе… мано аниччо паччуппанно. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

22-24. аджджхатта̄тӣта̄дидуккхасуттам̣

189-191. ‘‘чаккху, бхиккхаве, дуккхам̣ атӣтам̣ ана̄гатам̣ паччуппаннам̣…пе… дживха̄ дуккха̄ атӣта̄ ана̄гата̄ паччуппанна̄…пе… мано дуккхо атӣто ана̄гато паччуппанно. евам̣ пассам̣, бхиккхаве…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

25-27. аджджхатта̄тӣта̄дианаттасуттам̣

192-194. ‘‘чаккху, бхиккхаве, анатта̄ атӣтам̣ ана̄гатам̣ паччуппаннам̣…пе… дживха̄ анатта̄…пе… мано анатта̄ атӣто ана̄гато паччуппанно. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

28-30. ба̄хира̄тӣта̄дианиччасуттам̣

195-197. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, аничча̄ атӣта̄ ана̄гата̄ паччуппанна̄. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ аничча̄ атӣта̄ ана̄гата̄ паччуппанна̄. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

31-33. ба̄хира̄тӣта̄дидуккхасуттам̣

198-200. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, дуккха̄ атӣта̄ ана̄гата̄ паччуппанна̄. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ дуккха̄ атӣта̄ ана̄гата̄ паччуппанна̄. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

34-36. ба̄хира̄тӣта̄дианаттасуттам̣

201-203. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, анатта̄ атӣта̄ ана̄гата̄ паччуппанна̄. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ анатта̄ атӣта̄ ана̄гата̄ паччуппанна̄. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

37. аджджхатта̄тӣтайаданиччасуттам̣

204. ‘‘чаккху, бхиккхаве, аниччам̣ атӣтам̣. йаданиччам̣, там̣ дуккхам̣. йам̣ дуккхам̣, таданатта̄. йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣…пе… дживха̄ аничча̄ атӣта̄. йаданиччам̣, там̣ дуккхам̣. йам̣ дуккхам̣, таданатта̄. йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣…пе… мано аниччо атӣто. йаданиччам̣, там̣ дуккхам̣. йам̣ дуккхам̣, таданатта̄. йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

38. аджджхатта̄на̄гатайаданиччасуттам̣

205. ‘‘чаккху, бхиккхаве, аниччам̣ ана̄гатам̣. йаданиччам̣, там̣ дуккхам̣. йам̣ дуккхам̣, таданатта̄. йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣…пе… дживха̄ аничча̄ ана̄гата̄. йаданиччам̣, там̣ дуккхам̣. йам̣ дуккхам̣, таданатта̄. йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣…пе… мано аниччо ана̄гато. йаданиччам̣, там̣ дуккхам̣. йам̣ дуккхам̣, таданатта̄. йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пассам̣, бхиккхаве…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

39. аджджхаттапаччуппаннайаданиччасуттам̣

206. ‘‘чаккху, бхиккхаве, аниччам̣ паччуппаннам̣. йаданиччам̣, там̣ дуккхам̣. йам̣ дуккхам̣, таданатта̄. йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣…пе… дживха̄ аничча̄ паччуппанна̄. йаданиччам̣, там̣ дуккхам̣. йам̣ дуккхам̣, таданатта̄. йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣…пе… мано аниччо паччуппанно. йаданиччам̣ там̣ дуккхам̣. йам̣ дуккхам̣ таданатта̄. йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

40-42. аджджхатта̄тӣта̄дийам̣дуккхасуттам̣

207-209. ‘‘чаккху, бхиккхаве, дуккхам̣ атӣтам̣ ана̄гатам̣ паччуппаннам̣. йам̣ дуккхам̣, таданатта̄. йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣…пе… дживха̄ дуккха̄…пе… мано дуккхо атӣто ана̄гато паччуппанно. йам̣ дуккхам̣, таданатта̄. йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

43-45. аджджхатта̄тӣта̄дийаданаттасуттам̣

210-212. ‘‘чаккху, бхиккхаве, анатта̄ атӣтам̣ ана̄гатам̣ паччуппаннам̣. йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣…пе… дживха̄ анатта̄…пе… мано анатта̄ атӣто ана̄гато паччуппанно. йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

46-48. ба̄хира̄тӣта̄дийаданиччасуттам̣

213-215. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, аничча̄ атӣта̄ ана̄гата̄ паччуппанна̄. йаданиччам̣, там̣ дуккхам̣. йам̣ дуккхам̣, таданатта̄. йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ аничча̄ атӣта̄ ана̄гата̄ паччуппанна̄. йаданиччам̣ там̣ дуккхам̣. йам̣ дуккхам̣ таданатта̄. йаданатта̄ там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

49-51. ба̄хира̄тӣта̄дийам̣дуккхасуттам̣

216-218. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, дуккха̄ атӣта̄ ана̄гата̄ паччуппанна̄. йам̣ дуккхам̣, таданатта̄. йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ дуккха̄ атӣта̄ ана̄гата̄ паччуппанна̄. йам̣ дуккхам̣, таданатта̄. йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

52-54. ба̄хира̄тӣта̄дийаданаттасуттам̣

219-221. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, анатта̄ атӣта̄ ана̄гата̄ паччуппанна̄. йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ анатта̄ атӣта̄ ана̄гата̄ паччуппанна̄. йаданатта̄, там̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

55. аджджхатта̄йатанааниччасуттам̣

222. ‘‘чаккху, бхиккхаве, аниччам̣…пе… дживха̄ аничча̄…пе… мано аниччо. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

56. аджджхатта̄йатанадуккхасуттам̣

223. ‘‘чаккху, бхиккхаве, дуккхам̣…пе… дживха̄ дуккха̄…пе… мано дуккхо. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

57. аджджхатта̄йатанаанаттасуттам̣

224. ‘‘чаккху, бхиккхаве, анатта̄…пе… дживха̄ анатта̄…пе… мано анатта̄. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

58. ба̄хира̄йатанааниччасуттам̣

225. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, аничча̄. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ аничча̄. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

59. ба̄хира̄йатанадуккхасуттам̣

226. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, дуккха̄. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ дуккха̄. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

60. ба̄хира̄йатанаанаттасуттам̣

227. ‘‘рӯпа̄, бхиккхаве, анатта̄. садда̄… гандха̄… раса̄… пхот̣т̣хабба̄… дхамма̄ анатта̄. евам̣ пассам̣…пе… на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄тӣ’’ти.

сат̣т̣хипеййа̄лавагго саттарасамо.

тассудда̄нам̣ –

чханденат̣т̣ха̄раса хонти, атӣтена ча две нава;

йаданичча̄т̣т̣ха̄раса вутта̄, тайо аджджхаттаба̄хира̄;

пеййа̄ло сат̣т̣хико вутто, буддхена̄диччабандхуна̄ти.

суттанта̄ни сат̣т̣хи.

18. самуддавагго

1. пат̣хамасамуддасуттам̣

228. ‘‘‘самуддо, самуддо’ти, бхиккхаве, ассутава̄ путхуджджано бха̄сати. несо, бхиккхаве, арийасса винайе самуддо. маха̄ есо, бхиккхаве, удакара̄си маха̄удакан̣н̣аво. чаккху, бхиккхаве, пурисасса самуддо; тасса рӯпамайо вего. йо там̣ рӯпамайам̣ вегам̣ сахати, айам̣ вуччати, бхиккхаве, атари чаккхусамуддам̣ саӯмим̣ са̄ват̣т̣ам̣ сага̄хам̣ сараккхасам̣; тин̣н̣о па̄ран̇гато тхале тит̣т̣хати бра̄хман̣о…пе… дживха̄, бхиккхаве, пурисасса самуддо; тасса расамайо вего. йо там̣ расамайам̣ вегам̣ сахати, айам̣ вуччати, бхиккхаве, атари дживха̄самуддам̣ саӯмим̣ са̄ват̣т̣ам̣ сага̄хам̣ сараккхасам̣; тин̣н̣о па̄ран̇гато тхале тит̣т̣хати бра̄хман̣о…пе… мано, бхиккхаве, пурисасса самуддо; тасса дхаммамайо вего. йо там̣ дхаммамайам̣ вегам̣ сахати, айам̣ вуччати, бхиккхаве, атари маносамуддам̣ саӯмим̣ са̄ват̣т̣ам̣ сага̄хам̣ сараккхасам̣; тин̣н̣о па̄ран̇гато тхале тит̣т̣хати бра̄хман̣о’’ти. идамавоча…пе… саттха̄ –

‘‘йо имам̣ самуддам̣ сага̄хам̣ сараккхасам̣,

саӯмим̣ са̄ват̣т̣ам̣ сабхайам̣ дуттарам̣ аччатари;

са ведагӯ вуситабрахмачарийо,

локантагӯ па̄рагатоти вуччатӣ’’ти. пат̣хамам̣;

2. дутийасамуддасуттам̣

229. ‘‘самуддо, самуддо’ти, бхиккхаве, ассутава̄ путхуджджано бха̄сати. несо, бхиккхаве, арийасса винайе самуддо. маха̄ есо, бхиккхаве, удакара̄си маха̄удакан̣н̣аво. санти, бхиккхаве, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. айам̣ вуччати, бхиккхаве, арийасса винайе самуддо. еттха̄йам̣ садевако локо сама̄рако сабрахмако сассаман̣абра̄хман̣ӣ паджа̄ садеваманусса̄ йебхуййена самунна̄ танта̄кулакаджа̄та̄ кулаган̣т̣хикаджа̄та̄ [гул̣а̄гун̣т̣хикаджа̄та̄ (сӣ.), кулагун̣д̣икаджа̄та̄ (сйа̄. кам̣.), гун̣агун̣икаджа̄та̄ (пӣ.), кула̄гун̣д̣икаджа̄та̄ (ка.)] мун̃джапаббаджабхӯта̄, апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ сам̣са̄рам̣ на̄тиваттати…пе….

‘‘санти, бхиккхаве, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… санти, бхиккхаве, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. айам̣ вуччати, бхиккхаве, арийасса винайе самуддо. еттха̄йам̣ садевако локо сама̄рако сабрахмако сассаман̣абра̄хман̣ӣ паджа̄ садеваманусса̄ йебхуййена самунна̄ танта̄кулакаджа̄та̄ кулаган̣т̣хикаджа̄та̄ мун̃джапаббаджабхӯта̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ сам̣са̄рам̣ на̄тиваттатӣ’’ти.

‘‘йасса ра̄го ча досо ча, авиджджа̄ ча вира̄джита̄;

со имам̣ самуддам̣ сага̄хам̣ сараккхасам̣, саӯмибхайам̣ дуттарам̣ аччатари.

‘‘сан̇га̄тиго маччуджахо нирупадхи, паха̄си дуккхам̣ апунаббхава̄йа;

аттхан̇гато со на пунети [на пама̄н̣амети (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], амохайӣ, маччура̄джанти брӯмӣ’’ти. дутийам̣;

3. ба̄л̣исикопамасуттам̣

230. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ба̄л̣исико а̄мисагатабал̣исам̣ гамбхӣре удакарахаде паккхипеййа. таменам̣ ан̃н̃атаро а̄мисачаккху маччхо гилеййа. еван̃хи со, бхиккхаве, маччхо гилитабал̣исо ба̄л̣исикасса анайам̣ а̄панно бйасанам̣ а̄панно йатха̄ка̄макаран̣ӣйо ба̄л̣исикасса.

евамева кхо, бхиккхаве, чхайиме бал̣иса̄ локасмим̣ анайа̄йа сатта̄нам̣ вадха̄йа [бйа̄ба̄дха̄йа (сӣ. пӣ.)] па̄н̣инам̣. катаме чха? санти, бхиккхаве, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че, бхиккху, абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху гилитабал̣исо, ма̄расса анайам̣ а̄панно бйасанам̣ а̄панно йатха̄ка̄макаран̣ӣйо па̄пимато…пе… санти, бхиккхаве, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе….

санти, бхиккхаве, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че, бхиккху, абхинандати абхивадати аджджхоса̄йа тит̣т̣хати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху гилитабал̣исо ма̄расса анайам̣ а̄панно бйасанам̣ а̄панно йатха̄ка̄макаран̣ӣйо па̄пимато.

‘‘санти ча, бхиккхаве, чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху на гилитабал̣исо ма̄расса абхеди бал̣исам̣ парибхеди бал̣исам̣ на анайам̣ а̄панно на бйасанам̣ а̄панно на йатха̄ка̄макаран̣ӣйо па̄пимато…пе….

‘‘санти, бхиккхаве, дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе…. санти, бхиккхаве, мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. тан̃че бхиккху на̄бхинандати на̄бхивадати на̄джджхоса̄йа тит̣т̣хати, айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху на гилитабал̣исо ма̄расса абхеди бал̣исам̣ парибхеди бал̣исам̣ на анайам̣ а̄панно на бйасанам̣ а̄панно на йатха̄ка̄макаран̣ӣйо па̄пимато’’ти. татийам̣.

4. кхӣраруккхопамасуттам̣

231. ‘‘йасса кассачи, бхиккхаве, бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ чаккхувин̃н̃еййесу рӯпесу йо ра̄го со аттхи, йо досо со аттхи, йо мохо со аттхи, йо ра̄го со аппахӣно, йо досо со аппахӣно, йо мохо со аппахӣно тасса паритта̄ чепи чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ чаккхусса а̄па̄тхам̣ а̄гаччханти парийа̄дийантевасса читтам̣; ко пана ва̄до адхиматта̄нам̣! там̣ кисса хету? йо, бхиккхаве, ра̄го, со аттхи, йо досо со аттхи, йо мохо со аттхи, йо ра̄го со аппахӣно, йо досо со аппахӣно, йо мохо со аппахӣно…пе….

‘‘йасса кассачи, бхиккхаве, бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ дживха̄вин̃н̃еййесу расесу йо ра̄го со аттхи…пе….

‘‘йасса кассачи, бхиккхаве, бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ мановин̃н̃еййесу дхаммесу йо ра̄го со аттхи, йо досо со аттхи, йо мохо со аттхи, йо ра̄го со аппахӣно, йо досо со аппахӣно, йо мохо со аппахӣно, тасса паритта̄ чепи мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ манасса а̄па̄тхам̣ а̄гаччханти парийа̄дийантевасса читтам̣; ко пана ва̄до адхиматта̄нам̣! там̣ кисса хету? йо, бхиккхаве, ра̄го, со аттхи, йо досо со аттхи, йо мохо со аттхи, йо ра̄го со аппахӣно, йо досо со аппахӣно, йо мохо со аппахӣно.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, кхӣраруккхо ассаттхо ва̄ нигродхо ва̄ пилаккхо ва̄ удумбаро ва̄ дахаро тарун̣о кома̄рако. таменам̣ пурисо тин̣ха̄йа кут̣ха̄рийа̄ йато йато а̄бхиндеййа [бхиндеййа (сйа̄. кам̣. сӣ. ат̣т̣ха.), абхиндеййа (каттхачи)] а̄гаччхеййа кхӣра’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘там̣ кисса хету’’? ‘‘йан̃хи, бханте, кхӣрам̣ там̣ аттхӣ’’ти.

‘‘евамева кхо, бхиккхаве, йасса кассачи бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ чаккхувин̃н̃еййесу рӯпесу йо ра̄го со аттхи, йо досо со аттхи, йо мохо со аттхи, йо ра̄го со аппахӣно, йо досо со аппахӣно, йо мохо со аппахӣно, тасса паритта̄ чепи чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ чаккхусса а̄па̄тхам̣ а̄гаччханти парийа̄дийантевасса читтам̣; ко пана ва̄до адхиматта̄нам̣! там̣ кисса хету? йо, бхиккхаве, ра̄го со аттхи, йо досо со аттхи, йо мохо со аттхи, йо ра̄го со аппахӣно, йо досо со аппахӣно, йо мохо со аппахӣно…пе….

‘‘йасса кассачи, бхиккхаве, бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ дживха̄вин̃н̃еййесу расесу йо ра̄го со аттхи…пе….

‘‘йасса кассачи, бхиккхаве, бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ мановин̃н̃еййесу дхаммесу йо ра̄го со аттхи, йо досо со аттхи, йо мохо со аттхи, йо ра̄го со аппахӣно, йо досо со аппахӣно, йо мохо со аппахӣно, тасса паритта̄ чепи мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ манасса а̄па̄тхам̣ а̄гаччханти парийа̄дийантевасса читтам̣; ко пана ва̄до адхиматта̄нам̣! там̣ кисса хету? йо, бхиккхаве, ра̄го со аттхи, йо досо со аттхи, йо мохо со аттхи, йо ра̄го со аппахӣно, йо досо со аппахӣно, йо мохо со аппахӣно.

‘‘йасса кассачи, бхиккхаве, бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ чаккхувин̃н̃еййесу рӯпесу йо ра̄го со наттхи, йо досо со наттхи, йо мохо со наттхи, йо ра̄го со пахӣно, йо досо со пахӣно, йо мохо со пахӣно, тасса адхиматта̄ чепи чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ чаккхусса а̄па̄тхам̣ а̄гаччханти невасса читтам̣ парийа̄дийанти; ко пана ва̄до паритта̄нам̣! там̣ кисса хету? йо, бхиккхаве, ра̄го со наттхи, йо досо со наттхи, йо мохо со наттхи, йо ра̄го со пахӣно, йо досо со пахӣно, йо мохо со пахӣно…пе….

‘‘йасса кассачи, бхиккхаве, бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ дживха̄вин̃н̃еййесу расесу…пе… мановин̃н̃еййесу дхаммесу йо ра̄го со наттхи, йо досо со наттхи, йо мохо со наттхи, йо ра̄го со пахӣно, йо досо со пахӣно, йо мохо со пахӣно, тасса адхиматта̄ чепи мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ манасса а̄па̄тхам̣ а̄гаччханти невасса читтам̣ парийа̄дийанти; ко пана ва̄до паритта̄нам̣! там̣ кисса хету? йо, бхиккхаве, ра̄го со наттхи, йо досо со наттхи, йо мохо со наттхи, йо ра̄го со пахӣно, йо досо со пахӣно, йо мохо со пахӣно. сеййатха̄пи, бхиккхаве, кхӣраруккхо ассаттхо ва̄ нигродхо ва̄ пилаккхо ва̄ удумбаро ва̄ суккхо кола̄по теровассико. таменам̣ пурисо тин̣ха̄йа кут̣ха̄рийа̄ йато йато а̄бхиндеййа а̄гаччхеййа кхӣра’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘там̣ кисса хету’’? ‘‘йан̃хи, бханте, кхӣрам̣ там̣ наттхӣ’’ти.

‘‘евамева кхо, бхиккхаве, йасса кассачи бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ чаккхувин̃н̃еййесу рӯпесу йо ра̄го со наттхи, йо досо со наттхи, йо мохо со наттхи, йо ра̄го со пахӣно, йо досо со пахӣно, йо мохо со пахӣно, тасса адхиматта̄ чепи чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ чаккхусса а̄па̄тхам̣ а̄гаччханти невасса читтам̣ парийа̄дийанти; ко пана ва̄до паритта̄нам̣! там̣ кисса хету? йо, бхиккхаве, ра̄го со наттхи, йо досо со наттхи, йо мохо со наттхи, йо ра̄го со пахӣно, йо досо со пахӣно, йо мохо со пахӣно…пе….

‘‘йасса кассачи, бхиккхаве, бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ дживха̄вин̃н̃еййесу расесу…пе….

‘‘йасса кассачи, бхиккхаве, бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ мановин̃н̃еййесу дхаммесу йо ра̄го со наттхи, йо досо со наттхи, йо мохо со наттхи, йо ра̄го со пахӣно, йо досо со пахӣно, йо мохо со пахӣно, тасса адхиматта̄ чепи мановин̃н̃еййа̄ дхамма̄ манасса а̄па̄тхам̣ а̄гаччханти, невасса читтам̣ парийа̄дийанти; ко пана ва̄до паритта̄нам̣! там̣ кисса хету? йо, бхиккхаве, ра̄го со наттхи, йо досо со наттхи, йо мохо со наттхи, йо ра̄го со пахӣно, йо досо со пахӣно, йо мохо со пахӣно’’ти. чатуттхам̣.

5. кот̣т̣хикасуттам̣

232. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча са̄рипутто а̄йасма̄ ча маха̄кот̣т̣хико ба̄ра̄н̣асийам̣ вихаранти исипатане мигада̄йе. атха кхо а̄йасма̄ маха̄кот̣т̣хико са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ са̄рипуттена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ маха̄кот̣т̣хико а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча –

‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо са̄рипутта, чаккху рӯпа̄нам̣ сам̣йоджанам̣, рӯпа̄ чаккхусса сам̣йоджанам̣…пе… дживха̄ раса̄нам̣ сам̣йоджанам̣, раса̄ дживха̄йа сам̣йоджанам̣ …пе… мано дхамма̄нам̣ сам̣йоджанам̣, дхамма̄ манасса сам̣йоджана’’нти?

‘‘на кхо, а̄вусо кот̣т̣хика, чаккху рӯпа̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на рӯпа̄ чаккхусса сам̣йоджанам̣. йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го там̣ таттха сам̣йоджанам̣…пе… на дживха̄ раса̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на раса̄ дживха̄йа сам̣йоджанам̣. йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го там̣ таттха сам̣йоджанам̣…пе… на мано дхамма̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на дхамма̄ манасса сам̣йоджанам̣. йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го там̣ таттха сам̣йоджанам̣.

‘‘сеййатха̄пи, а̄вусо, ка̄л̣о ча балӣбаддо [баливаддо (сӣ. пӣ.), балибаддо (сйа̄. кам̣. ка.)] ода̄то ча балӣбаддо екена да̄мена ва̄ йоттена ва̄ сам̣йутта̄ ассу. йо ну кхо евам̣ вадеййа – ‘ка̄л̣о балӣбаддо ода̄тасса балӣбаддасса сам̣йоджанам̣, ода̄то балӣбаддо ка̄л̣асса балӣбаддасса сам̣йоджана’нти, самма̄ ну кхо со вадама̄но вадеййа̄’’ти? ‘‘но хетам̣, а̄вусо’’. ‘‘на кхо, а̄вусо, ка̄л̣о балӣбаддо ода̄тасса балӣбаддасса сам̣йоджанам̣, на ода̄то балӣбаддо ка̄л̣асса балӣбаддасса сам̣йоджанам̣. йена ча кхо те екена да̄мена ва̄ йоттена ва̄ сам̣йутта̄ там̣ таттха сам̣йоджанам̣.

‘‘евамева кхо, а̄вусо, на чаккху рӯпа̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на рӯпа̄ чаккхусса сам̣йоджанам̣. йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го там̣ таттха сам̣йоджанам̣…пе… на дживха̄ раса̄нам̣ сам̣йоджанам̣…пе… на мано дхамма̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на дхамма̄ манасса сам̣йоджанам̣. йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го, там̣ таттха сам̣йоджанам̣.

‘‘чаккху ва̄, а̄вусо, рӯпа̄нам̣ сам̣йоджанам̣ абхависса, рӯпа̄ ва̄ чаккхусса сам̣йоджанам̣, найидам̣ брахмачарийава̄со пан̃н̃а̄йетха [пан̃н̃а̄йати (ка.)] самма̄ дуккхаккхайа̄йа. йасма̄ ча кхо, а̄вусо, на чаккху рӯпа̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на рӯпа̄ чаккхусса сам̣йоджанам̣; йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го, там̣ таттха сам̣йоджанам̣, тасма̄ брахмачарийава̄со пан̃н̃а̄йати самма̄ дуккхаккхайа̄йа…пе….

‘‘дживха̄, а̄вусо, раса̄нам̣ сам̣йоджанам̣ абхависса, раса̄ ва̄ дживха̄йа сам̣йоджанам̣, найидам̣ брахмачарийава̄со пан̃н̃а̄йетха самма̄ дуккхаккхайа̄йа. йасма̄ ча кхо, а̄вусо, на дживха̄ раса̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на раса̄ дживха̄йа сам̣йоджанам̣; йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го, там̣ таттха сам̣йоджанам̣, тасма̄ брахмачарийава̄со пан̃н̃а̄йати самма̄ дуккхаккхайа̄йа…пе….

‘‘мано ва̄, а̄вусо, дхамма̄нам̣ сам̣йоджанам̣ абхависса, дхамма̄ ва̄ манасса сам̣йоджанам̣, найидам̣ брахмачарийава̄со пан̃н̃а̄йетха самма̄ дуккхаккхайа̄йа. йасма̄ ча кхо, а̄вусо, на мано дхамма̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на дхамма̄ манасса сам̣йоджанам̣; йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го, там̣ таттха сам̣йоджанам̣, тасма̄ брахмачарийава̄со пан̃н̃а̄йати самма̄ дуккхаккхайа̄йа.

‘‘имина̄петам̣, а̄вусо, парийа̄йена ведитаббам̣ йатха̄ на чаккху рӯпа̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на рӯпа̄ чаккхусса сам̣йоджанам̣. йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го, там̣ таттха сам̣йоджанам̣…пе… на дживха̄ раса̄нам̣ сам̣йоджанам̣…пе… на мано дхамма̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на дхамма̄ манасса сам̣йоджанам̣. йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го, там̣ таттха сам̣йоджанам̣.

‘‘сам̣виджджати кхо, а̄вусо, бхагавато чаккху. пассати бхагава̄ чаккхуна̄ рӯпам̣. чхандара̄го бхагавато наттхи. сувимуттачитто бхагава̄. сам̣виджджати кхо, а̄вусо, бхагавато сотам̣. сун̣а̄ти бхагава̄ сотена саддам̣. чхандара̄го бхагавато наттхи. сувимуттачитто бхагава̄. сам̣виджджати кхо, а̄вусо, бхагавато гха̄нам̣. гха̄йати бхагава̄ гха̄нена гандхам̣. чхандара̄го бхагавато наттхи. сувимуттачитто бхагава̄. сам̣виджджати кхо, а̄вусо, бхагавато дживха̄. са̄йати бхагава̄ дживха̄йа расам̣. чхандара̄го бхагавато наттхи. сувимуттачитто бхагава̄. сам̣виджджати кхо, а̄вусо, бхагавато ка̄йо. пхусати бхагава̄ ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣. чхандара̄го бхагавато наттхи. сувимуттачитто бхагава̄. сам̣виджджати кхо, а̄вусо, бхагавато мано. виджа̄на̄ти бхагава̄ манаса̄ дхаммам̣. чхандара̄го бхагавато наттхи. сувимуттачитто бхагава̄.

‘‘имина̄ кхо етам̣, а̄вусо, парийа̄йена ведитаббам̣ йатха̄ на чаккху рӯпа̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на рӯпа̄ чаккхусса сам̣йоджанам̣; йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го, там̣ таттха сам̣йоджанам̣. на сотам̣… на гха̄нам̣… на дживха̄ раса̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на раса̄ дживха̄йа сам̣йоджанам̣; йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го там̣ таттха сам̣йоджанам̣. на ка̄йо… на мано дхамма̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на дхамма̄ манасса сам̣йоджанам̣; йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го, там̣ таттха сам̣йоджана’’нти. пан̃чамам̣.

6. ка̄мабхӯсуттам̣

233. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча а̄нандо а̄йасма̄ ча ка̄мабхӯ косамбийам̣ вихаранти гхосита̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ ка̄мабхӯ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ а̄нандена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ ка̄мабхӯ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча –

‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо а̄нанда, чаккху рӯпа̄нам̣ сам̣йоджанам̣, рӯпа̄ чаккхусса сам̣йоджанам̣…пе… дживха̄ раса̄нам̣ сам̣йоджанам̣, раса̄ дживха̄йа сам̣йоджанам̣…пе… мано дхамма̄нам̣ сам̣йоджанам̣, дхамма̄ манасса сам̣йоджана’’нти?

‘‘на кхо, а̄вусо ка̄мабхӯ [ка̄мабху (сӣ.) моггалла̄не 65-ге ва̄ти суттам̣ пасситаббам̣], чаккху рӯпа̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на рӯпа̄ чаккхусса сам̣йоджанам̣. йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го, там̣ таттха сам̣йоджанам̣…пе… на дживха̄ раса̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на раса̄ дживха̄йа сам̣йоджанам̣…пе… на мано дхамма̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на дхамма̄ манасса сам̣йоджанам̣. йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го там̣ таттха сам̣йоджанам̣.

‘‘сеййатха̄пи, а̄вусо, ка̄л̣о ча балӣбаддо ода̄то ча балӣбаддо екена да̄мена ва̄ йоттена ва̄ сам̣йутта̄ ассу. йо ну кхо евам̣ вадеййа – ‘ка̄л̣о балӣбаддо ода̄тасса балӣбаддасса сам̣йоджанам̣, ода̄то балӣбаддо ка̄л̣асса балӣбаддасса сам̣йоджана’нти, самма̄ ну кхо со вадама̄но вадеййа̄’’ти? ‘‘но хетам̣, а̄вусо’’. ‘‘на кхо, а̄вусо, ка̄л̣о балӣбаддо ода̄тасса балӣбаддасса сам̣йоджанам̣, напи ода̄то балӣбаддо ка̄л̣асса балӣбаддасса сам̣йоджанам̣. йена ча кхо те екена да̄мена ва̄ йоттена ва̄ сам̣йутта̄, там̣ таттха сам̣йоджанам̣. евамева кхо, а̄вусо, на чаккху рӯпа̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на рӯпа̄ чаккхусса сам̣йоджанам̣…пе… на дживха̄…пе… на мано…пе… йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го, там̣ таттха сам̣йоджана’’нти. чхат̣т̣хам̣.

7. уда̄йӣсуттам̣

234. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча а̄нандо а̄йасма̄ ча уда̄йӣ косамбийам̣ вихаранти гхосита̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ уда̄йӣ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ а̄нандена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ уда̄йӣ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча –

‘‘йатхева ну кхо, а̄вусо а̄нанда, айам̣ ка̄йо бхагавата̄ анекапарийа̄йена аккха̄то виват̣о пака̄сито – ‘итипа̄йам̣ ка̄йо анатта̄’ти, сакка̄ евамева вин̃н̃а̄н̣ам̣ пидам̣ а̄чиккхитум̣ десетум̣ пан̃н̃апетум̣ пат̣т̣хапетум̣ виваритум̣ вибхаджитум̣ утта̄нӣка̄тум̣ – ‘итипидам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ анатта̄’’’ти?

‘‘йатхева кхо, а̄вусо уда̄йӣ, айам̣ ка̄йо бхагавата̄ анекапарийа̄йена аккха̄то виват̣о пака̄сито – ‘итипа̄йам̣ ка̄йо анатта̄’ти, сакка̄ евамева вин̃н̃а̄н̣ам̣ пидам̣ а̄чиккхитум̣ десетум̣ пан̃н̃апетум̣ пат̣т̣хапетум̣ виваритум̣ вибхаджитум̣ утта̄нӣка̄тум̣ – ‘итипидам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ анатта̄’’’ти.

‘‘чаккхун̃ча, а̄вусо, пат̣ичча рӯпе ча уппаджджати чаккхувин̃н̃а̄н̣а’’нти? ‘‘евама̄вусо’’ти. ‘‘йо ча̄вусо, хету, йо ча паччайо чаккхувин̃н̃а̄н̣асса уппа̄да̄йа, со ча хету, со ча паччайо саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ апарисесам̣ нируджджхеййа. апи ну кхо чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ пан̃н̃а̄йетха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, а̄вусо’’. ‘‘имина̄пи кхо етам̣, а̄вусо, парийа̄йена бхагавата̄ аккха̄там̣ виват̣ам̣ пака̄ситам̣ – ‘итипидам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ анатта̄’’’ти…пе….

‘‘дживхан̃ча̄вусо, пат̣ичча расе ча уппаджджати дживха̄вин̃н̃а̄н̣а’’нти? ‘‘евама̄вусо’’ти. ‘‘йо ча̄вусо, хету йо ча паччайо дживха̄вин̃н̃а̄н̣асса уппа̄да̄йа, со ча хету, со ча паччайо саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ апарисесам̣ нируджджхеййа, апи ну кхо дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ пан̃н̃а̄йетха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, а̄вусо’’. ‘‘имина̄пи кхо етам̣, а̄вусо, парийа̄йена бхагавата̄ аккха̄там̣ виват̣ам̣ пака̄ситам̣ – ‘итипидам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ анатта̄’’’ти…пе….

‘‘манан̃ча̄вусо, пат̣ичча дхамме ча уппаджджати мановин̃н̃а̄н̣а’’нти? ‘‘евама̄вусо’’ти. ‘‘йо ча̄вусо, хету, йо ча паччайо мановин̃н̃а̄н̣асса уппа̄да̄йа, со ча хету, со ча паччайо саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ апарисесам̣ нируджджхеййа, апи ну кхо мановин̃н̃а̄н̣ам̣ пан̃н̃а̄йетха̄’’ти? ‘‘но хетам̣, а̄вусо’’. ‘‘имина̄пи кхо етам̣, а̄вусо, парийа̄йена бхагавата̄ аккха̄там̣ виват̣ам̣ пака̄ситам̣ – ‘итипидам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ анатта̄’’’ти.

‘‘сеййатха̄пи, а̄вусо, пурисо са̄раттхико са̄рагавесӣ са̄рапарийесанам̣ чарама̄но тин̣хам̣ кут̣ха̄рим̣ а̄да̄йа ванам̣ пависеййа. со таттха пассеййа махантам̣ кадаликкхандхам̣ уджум̣ навам̣ акуккукаджа̄там̣ [акуккут̣акаджа̄там̣ (сйа̄. кам̣.), акуккаджат̣аджа̄там̣ (ка.)]. таменам̣ мӯле чхиндеййа; мӯле чхетва̄ агге чхиндеййа; агге чхетва̄ паттават̣т̣им̣ виниббхуджеййа [виниббхуджджеййа (пӣ.), виниббхаджджеййа (сйа̄. кам̣.)]. со таттха пхеггумпи на̄дхигаччхеййа, куто са̄рам̣! евамева кхо, а̄вусо, бхиккху чхасу пхасса̄йатанесу неватта̄нам̣ на аттанийам̣ саманупассати. со евам̣ асаманупассанто [евам̣ саманупассанто (сйа̄. кам̣. ка.)] на кин̃чи локе упа̄дийати. анупа̄дийам̣ на паритассати. апаритассам̣ паччаттан̃н̃ева паринибба̄йати. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. саттамам̣.

8. а̄диттапарийа̄йасуттам̣

235. ‘‘а̄диттапарийа̄йам̣ во, бхиккхаве, дхаммапарийа̄йам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, а̄диттапарийа̄йо, дхаммапарийа̄йо? варам̣, бхиккхаве, татта̄йа айосала̄ка̄йа а̄дитта̄йа сампаджджалита̄йа саджотибхӯта̄йа [сан̃джотибхӯта̄йа (сйа̄. кам̣.)] чаккхундрийам̣ сампалимат̣т̣хам̣, на твева чаккхувин̃н̃еййесу рӯпесу анубйан̃джанасо нимиттагга̄хо. нимиттасса̄дагатхитам̣ [нимиттасса̄дагадхитам̣ (сйа̄. кам̣. ка.) ма. ни. 3.316-317] ва̄, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣ам̣ тит̣т̣хама̄нам̣ тит̣т̣хеййа, анубйан̃джанасса̄дагатхитам̣ ва̄ тасмин̃че самайе ка̄лам̣ кареййа, т̣ха̄наметам̣ виджджати, йам̣ двиннам̣ гатӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ гатим̣ гаччхеййа – нирайам̣ ва̄, тираччха̄найоним̣ ва̄. имам̣ кхва̄хам̣, бхиккхаве, а̄дӣнавам̣ дисва̄ евам̣ вада̄ми.

‘‘варам̣, бхиккхаве, тин̣хена айосан̇куна̄ а̄диттена сампаджджалитена саджотибхӯтена сотиндрийам̣ сампалимат̣т̣хам̣, на твева сотавин̃н̃еййесу саддесу анубйан̃джанасо нимиттагга̄хо. нимиттасса̄дагатхитам̣ ва̄, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣ам̣ тит̣т̣хама̄нам̣ тит̣т̣хеййа, анубйан̃джанасса̄дагатхитам̣ ва̄ тасмин̃че самайе ка̄лан̇кареййа, т̣ха̄наметам̣ виджджати, йам̣ двиннам̣ гатӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ гатим̣ гаччхеййа – нирайам̣ ва̄ тираччха̄найоним̣ ва̄. имам̣ кхва̄хам̣, бхиккхаве, а̄дӣнавам̣ дисва̄ евам̣ вада̄ми.

‘‘варам̣, бхиккхаве, тин̣хена накхаччхеданена а̄диттена сампаджджалитена саджотибхӯтена гха̄ниндрийам̣ сампалимат̣т̣хам̣, на твева гха̄навин̃н̃еййесу гандхесу анубйан̃джанасо нимиттагга̄хо. нимиттасса̄дагатхитам̣ ва̄, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣ам̣ тит̣т̣хама̄нам̣ тит̣т̣хеййа, анубйан̃джанасса̄дагатхитам̣ ва̄ тасмин̃че самайе ка̄лам̣ кареййа. т̣ха̄наметам̣ виджджати, йам̣ двиннам̣ гатӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ гатим̣ гаччхеййа – нирайам̣ ва̄ тираччха̄найоним̣ ва̄. имам̣ кхва̄хам̣, бхиккхаве, а̄дӣнавам̣ дисва̄ евам̣ вада̄ми.

‘‘варам̣, бхиккхаве, тин̣хена кхурена а̄диттена сампаджджалитена саджотибхӯтена дживхиндрийам̣ сампалимат̣т̣хам̣, на твева дживха̄вин̃н̃еййесу расесу анубйан̃джанасо нимиттагга̄хо. нимиттасса̄дагатхитам̣ ва̄, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣ам̣ тит̣т̣хама̄нам̣ тит̣т̣хеййа, анубйан̃джанасса̄дагатхитам̣ ва̄ тасмин̃че самайе ка̄лам̣ кареййа. т̣ха̄наметам̣ виджджати, йам̣ двиннам̣ гатӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ гатим̣ гаччхеййа – нирайам̣ ва̄ тираччха̄найоним̣ ва̄. имам̣ кхва̄хам̣, бхиккхаве, а̄дӣнавам̣ дисва̄ евам̣ вада̄ми.

‘‘варам̣, бхиккхаве, тин̣ха̄йа саттийа̄ а̄дитта̄йа сампаджджалита̄йа саджотибхӯта̄йа ка̄йиндрийам̣ сампалимат̣т̣хам̣, на твева ка̄йавин̃н̃еййесу пхот̣т̣хаббесу анубйан̃джанасо нимиттагга̄хо. нимиттасса̄дагатхитам̣ ва̄, бхиккхаве, вин̃н̃а̄н̣ам̣ тит̣т̣хама̄нам̣ тит̣т̣хеййа, анубйан̃джанасса̄дагатхитам̣ ва̄ тасмин̃че самайе ка̄лам̣ кареййа. т̣ха̄наметам̣ виджджати, йам̣ двиннам̣ гатӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ гатим̣ гаччхеййа – нирайам̣ ва̄ тираччха̄найоним̣ ва̄. имам̣ кхва̄хам̣, бхиккхаве, а̄дӣнавам̣ дисва̄ евам̣ вада̄ми.

‘‘варам̣, бхиккхаве, соттам̣. соттам̣ кхо пана̄хам̣, бхиккхаве, ван̃джхам̣ джӣвита̄нам̣ вада̄ми, апхалам̣ джӣвита̄нам̣ вада̄ми, момӯхам̣ джӣвита̄нам̣ вада̄ми, на твева татха̄рӯпе витакке витаккеййа йатха̄рӯпа̄нам̣ витакка̄нам̣ васам̣ гато сан̇гхам̣ бхиндеййа. имам̣ кхва̄хам̣, бхиккхаве, ван̃джхам̣ джӣвита̄нам̣ а̄дӣнавам̣ дисва̄ евам̣ вада̄ми.

‘‘таттха, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако ити пат̣исан̃чиккхати – ‘тит̣т̣хату та̄ва татта̄йа айосала̄ка̄йа а̄дитта̄йа сампаджджалита̄йа саджотибхӯта̄йа чаккхундрийам̣ сампалимат̣т̣хам̣. ханда̄хам̣ идамева манаси кароми – ити чаккху аниччам̣, рӯпа̄ аничча̄, чаккхувин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣, чаккхусампхассо аниччо, йампидам̣ чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччам̣’’’ [аничча’’нти (?)].

‘‘тит̣т̣хату та̄ва тин̣хена айосан̇куна̄ а̄диттена сампаджджалитена саджотибхӯтена сотиндрийам̣ сампалимат̣т̣хам̣. ханда̄хам̣ идамева манаси кароми – ити сотам̣ аниччам̣, садда̄ аничча̄, сотавин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣, сотасампхассо аниччо, йампидам̣ сотасампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччам̣.

‘‘тит̣т̣хату та̄ва тин̣хена накхаччхеданена а̄диттена сампаджджалитена саджотибхӯтена гха̄ниндрийам̣ сампалимат̣т̣хам̣. ханда̄хам̣ идамева манаси кароми – ити гха̄нам̣ аниччам̣, гандха̄ аничча̄, гха̄навин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣, гха̄насампхассо аниччо, йампидам̣ гха̄насампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣…пе… тампи аниччам̣.

‘‘тит̣т̣хату та̄ва тин̣хена кхурена а̄диттена сампаджджалитена саджотибхӯтена дживхиндрийам̣ сампалимат̣т̣хам̣. ханда̄хам̣ идамева манаси кароми – ити дживха̄ аничча̄, раса̄ аничча̄, дживха̄вин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣, дживха̄сампхассо аниччо, йампидам̣ дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати…пе… тампи аниччам̣.

‘‘тит̣т̣хату та̄ва тин̣ха̄йа саттийа̄ а̄дитта̄йа сампаджджалита̄йа саджотибхӯта̄йа ка̄йиндрийам̣ сампалимат̣т̣хам̣. ханда̄хам̣ идамева манаси кароми – ити ка̄йо аниччо, пхот̣т̣хабба̄ аничча̄, ка̄йавин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣, ка̄йасампхассо аниччо, йампидам̣ ка̄йасампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣…пе… тампи аниччам̣.

‘‘тит̣т̣хату та̄ва соттам̣. ханда̄хам̣ идамева манаси кароми – ити мано аниччо, дхамма̄ аничча̄, мановин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣, маносампхассо аниччо, йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тампи аниччам̣’’.

‘‘евам̣ пассам̣, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако чаккхусмимпи ниббиндати, рӯпесупи ниббиндати, чаккхувин̃н̃а̄н̣епи ниббиндати, чаккхусампхассепи ниббиндати…пе… йампидам̣ маносампхассапаччайа̄ уппаджджати ведайитам̣ сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ тасмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄ти. айам̣ кхо, бхиккхаве, а̄диттапарийа̄йо, дхаммапарийа̄йо’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамахаттхапа̄допамасуттам̣

236. ‘‘хаттхесу, бхиккхаве, сати а̄да̄наниккхепанам̣ пан̃н̃а̄йати; па̄десу сати абхиккамапат̣иккамо пан̃н̃а̄йати; паббесу сати самин̃джанапаса̄ран̣ам̣ пан̃н̃а̄йати; куччхисмим̣ сати джигхаччха̄ пипа̄са̄ пан̃н̃а̄йати. евамева кхо, бхиккхаве, чаккхусмим̣ сати чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхам̣ дуккхам̣…пе… дживха̄йа сати дживха̄сампхассапаччайа̄ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхам̣ дуккхам̣…пе… манасмим̣ сати маносампхассапаччайа̄ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхам̣ дуккхам̣…пе….

‘‘хаттхесу, бхиккхаве, асати а̄да̄наниккхепанам̣ на пан̃н̃а̄йати; па̄десу асати абхиккамапат̣иккамо на пан̃н̃а̄йати; паббесу асати самин̃джанапаса̄ран̣ам̣ на пан̃н̃а̄йати; куччхисмим̣ асати джигхаччха̄ пипа̄са̄ на пан̃н̃а̄йати. евамева кхо, бхиккхаве, чаккхусмим̣ асати чаккхусампхассапаччайа̄ нуппаджджати аджджхаттам̣ сукхам̣ дуккхам̣…пе… дживха̄йа асати дживха̄сампхассапаччайа̄ нуппаджджати…пе… манасмим̣ асати маносампхассапаччайа̄ нуппаджджати аджджхаттам̣ сукхам̣ дуккха’’нти. навамам̣.

10. дутийахаттхапа̄допамасуттам̣

237. ‘‘хаттхесу, бхиккхаве, сати а̄да̄наниккхепанам̣ хоти; па̄десу сати абхиккамапат̣иккамо хоти; паббесу сати самин̃джанапаса̄ран̣ам̣ хоти; куччхисмим̣ сати джигхаччха̄ пипа̄са̄ хоти. евамева кхо, бхиккхаве, чаккхусмим̣ сати чаккхусампхассапаччайа̄ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхам̣ дуккхам̣…пе… дживха̄йа сати…пе… манасмим̣ сати маносампхассапаччайа̄ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхам̣ дуккхам̣…пе….

‘‘хаттхесу, бхиккхаве, асати а̄да̄наниккхепанам̣ на хоти; па̄десу асати абхиккамапат̣иккамо на хоти; паббесу асати самин̃джанапаса̄ран̣ам̣ на хоти; куччхисмим̣ асати джигхаччха̄ пипа̄са̄ на хоти. евамева кхо, бхиккхаве, чаккхусмим̣ асати чаккхусампхассапаччайа̄ нуппаджджати аджджхаттам̣ сукхам̣ дуккхам̣…пе… дживха̄йа асати дживха̄сампхассапаччайа̄ нуппаджджати…пе… манасмим̣ асати маносампхассапаччайа̄ нуппаджджати аджджхаттам̣ сукхам̣ дуккха’’нти. дасамам̣.

самуддавагго ат̣т̣харасамо.

тассудда̄нам̣ –

две самудда̄ ба̄л̣исико, кхӣраруккхена кот̣т̣хико;

ка̄мабхӯ уда̄йӣ чева, а̄диттена ча ат̣т̣хамам̣;

хаттхапа̄дӯпама̄ двети, вагго тена павуччатӣти.

19. а̄сӣвисавагго

1. а̄сӣвисопамасуттам̣

238. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, чатта̄ро а̄сӣвиса̄ уггатеджа̄ гхорависа̄. атха пурисо а̄гаччхеййа джӣвитука̄мо амаритука̄мо сукхака̄мо дуккхаппат̣икӯло. таменам̣ евам̣ вадеййум̣ – ‘име те, амбхо пуриса, чатта̄ро а̄сӣвиса̄ уггатеджа̄ гхорависа̄ ка̄лена ка̄лам̣ вут̣т̣ха̄петабба̄, ка̄лена ка̄лам̣ нха̄петабба̄, ка̄лена ка̄лам̣ бходжетабба̄, ка̄лена ка̄лам̣ сам̣весетабба̄ [павесетабба̄ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)]. йада̄ ча кхо те, амбхо пуриса, имесам̣ чатуннам̣ а̄сӣвиса̄нам̣ уггатеджа̄нам̣ гхорависа̄нам̣ ан̃н̃атаро ва̄ ан̃н̃атаро ва̄ купписсати, тато твам̣, амбхо пуриса, маран̣ам̣ ва̄ нигаччхаси, маран̣аматтам̣ ва̄ дуккхам̣. йам̣ те, амбхо пуриса, каран̣ӣйам̣ там̣ карохӣ’’’ти.

‘‘атха кхо со, бхиккхаве, пурисо бхӣто чатуннам̣ а̄сӣвиса̄нам̣ уггатеджа̄нам̣ гхорависа̄нам̣ йена ва̄ тена ва̄ пала̄йетха. таменам̣ евам̣ вадеййум̣ – ‘име кхо, амбхо пуриса, пан̃ча вадхака̄ паччаттхика̄ пит̣т̣хито пит̣т̣хито анубандха̄, йаттхева нам̣ пассисса̄ма таттхева джӣвита̄ воропесса̄ма̄ти. йам̣ те, амбхо пуриса, каран̣ӣйам̣ там̣ карохӣ’’’ти.

‘‘атха кхо со, бхиккхаве, пурисо бхӣто чатуннам̣ а̄сӣвиса̄нам̣ уггатеджа̄нам̣ гхорависа̄нам̣, бхӣто пан̃чаннам̣ вадхака̄нам̣ паччаттхика̄нам̣ йена ва̄ тена ва̄ пала̄йетха. таменам̣ евам̣ вадеййум̣ – ‘айам̣ те, амбхо пуриса, чхат̣т̣хо антарачаро вадхако уккхитта̄сико пит̣т̣хито пит̣т̣хито анубандхо йаттхева нам̣ пассисса̄ми таттхева сиро па̄тесса̄мӣти. йам̣ те, амбхо пуриса, каран̣ӣйам̣ там̣ карохӣ’’’ти.

‘‘атха кхо со, бхиккхаве, пурисо бхӣто чатуннам̣ а̄сӣвиса̄нам̣ уггатеджа̄нам̣ гхорависа̄нам̣, бхӣто пан̃чаннам̣ вадхака̄нам̣ паччаттхика̄нам̣, бхӣто чхат̣т̣хасса антарачарасса вадхакасса уккхитта̄сикасса йена ва̄ тена ва̄ пала̄йетха. со пассеййа сун̃н̃ам̣ га̄мам̣. йан̃н̃адева гхарам̣ пависеййа риттакан̃н̃ева пависеййа туччхакан̃н̃ева пависеййа сун̃н̃акан̃н̃ева пависеййа. йан̃н̃адева бха̄джанам̣ паримасеййа риттакан̃н̃ева паримасеййа туччхакан̃н̃ева паримасеййа сун̃н̃акан̃н̃ева паримасеййа. таменам̣ евам̣ вадеййум̣ – ‘ида̄ни, амбхо пуриса, имам̣ сун̃н̃ам̣ га̄мам̣ чора̄ га̄магха̄така̄ пависанти [вадхиссанти (сӣ. пӣ.)]. йам̣ те, амбхо пуриса, каран̣ӣйам̣ там̣ карохӣ’’’ти.

‘‘атха кхо со, бхиккхаве, пурисо бхӣто чатуннам̣ а̄сӣвиса̄нам̣ уггатеджа̄нам̣ гхорависа̄нам̣, бхӣто пан̃чаннам̣ вадхака̄нам̣ паччаттхика̄нам̣, бхӣто чхат̣т̣хасса антарачарасса вадхакасса уккхитта̄сикасса, бхӣто чора̄нам̣ га̄магха̄така̄нам̣ йена ва̄ тена ва̄ пала̄йетха. со пассеййа махантам̣ удакан̣н̣авам̣ оримам̣ тӣрам̣ са̄сан̇кам̣ саппат̣ибхайам̣, па̄римам̣ тӣрам̣ кхемам̣ аппат̣ибхайам̣. на часса на̄ва̄ санта̄ран̣ӣ уттарасету ва̄ апа̄ра̄ па̄рам̣ гамана̄йа. атха кхо, бхиккхаве, тасса пурисасса евамасса – ‘айам̣ кхо маха̄удакан̣н̣аво оримам̣ тӣрам̣ са̄сан̇кам̣ саппат̣ибхайам̣, па̄римам̣ тӣрам̣ кхемам̣ аппат̣ибхайам̣, наттхи ча [на часса (сӣ. ка.), наттхасса (сйа̄. кам̣.)] на̄ва̄ санта̄ран̣ӣ уттарасету ва̄ апа̄ра̄ па̄рам̣ гамана̄йа. йам̣нӯна̄хам̣ тин̣акат̣т̣хаса̄кха̄пала̄сам̣ сам̣кад̣д̣хитва̄ куллам̣ бандхитва̄ там̣ куллам̣ нисса̄йа хаттхехи ча па̄дехи ча ва̄йамама̄но соттхина̄ па̄рам̣ гаччхеййа’’’нти.

‘‘атха кхо со, бхиккхаве, пурисо тин̣акат̣т̣хаса̄кха̄пала̄сам̣ сам̣кад̣д̣хитва̄ куллам̣ бандхитва̄ там̣ куллам̣ нисса̄йа хаттхехи ча па̄дехи ча ва̄йамама̄но соттхина̄ па̄рам̣ гаччхеййа, тин̣н̣о па̄ран̇гато [па̄рагато (сӣ. сйа̄. кам̣.)] тхале тит̣т̣хати бра̄хман̣о.

‘‘упама̄ кхо мйа̄йам̣, бхиккхаве, ката̄ аттхасса вин̃н̃а̄пана̄йа. айан̃четтха [айам̣ чеветтха (сӣ.)] аттхо – чатта̄ро а̄сӣвиса̄ уггатеджа̄ гхорависа̄ти кхо, бхиккхаве, чатуннетам̣ маха̄бхӯта̄нам̣ адхивачанам̣ – патхавӣдха̄туйа̄, а̄подха̄туйа̄, теджодха̄туйа̄, ва̄йодха̄туйа̄.

‘‘пан̃ча вадхака̄ паччаттхика̄ти кхо, бхиккхаве, пан̃чаннетам̣ упа̄да̄наккхандха̄нам̣ адхивачанам̣, сеййатхидам̣ – рӯпупа̄да̄наккхандхасса, веданупа̄да̄наккхандхасса, сан̃н̃упа̄да̄наккхандхасса, сан̇кха̄рупа̄да̄наккхандхасса, вин̃н̃а̄н̣упа̄да̄наккхандхасса.

‘‘чхат̣т̣хо антарачаро вадхако уккхитта̄сикоти кхо, бхиккхаве, нандӣра̄гассетам̣ адхивачанам̣.

‘‘сун̃н̃о га̄моти кхо, бхиккхаве, чханнетам̣ аджджхаттика̄нам̣ а̄йатана̄нам̣ адхивачанам̣. чаккхуто чепи нам̣, бхиккхаве, пан̣д̣ито бйатто медха̄вӣ упапариккхати риттакан̃н̃ева кха̄йати, туччхакан̃н̃ева кха̄йати, сун̃н̃акан̃н̃ева кха̄йати…пе… дживха̄то чепи нам̣, бхиккхаве…пе… манато чепи нам̣, бхиккхаве, пан̣д̣ито бйатто медха̄вӣ упапариккхати риттакан̃н̃ева кха̄йати, туччхакан̃н̃ева кха̄йати, сун̃н̃акан̃н̃ева кха̄йати.

‘‘чора̄ га̄магха̄така̄ти кхо, бхиккхаве, чханнетам̣ ба̄хира̄нам̣ а̄йатана̄нам̣ адхивачанам̣. чаккху, бхиккхаве, хан̃н̃ати мана̄па̄мана̄песу рӯпесу; сотам̣, бхиккхаве…пе… гха̄нам̣, бхиккхаве…пе… дживха̄, бхиккхаве, хан̃н̃ати мана̄па̄мана̄песу расесу; ка̄йо, бхиккхаве…пе… мано, бхиккхаве, хан̃н̃ати мана̄па̄мана̄песу дхаммесу.

‘‘маха̄ удакан̣н̣авоти кхо, бхиккхаве, чатуннетам̣ огха̄нам̣ адхивачанам̣ – ка̄могхасса, бхавогхасса, дит̣т̣хогхасса, авиджджогхасса.

‘‘оримам̣ тӣрам̣ са̄сан̇кам̣ саппат̣ибхайанти кхо, бхиккхаве, сакка̄йассетам̣ адхивачанам̣.

‘‘па̄римам̣ тӣрам̣ кхемам̣ аппат̣ибхайанти кхо, бхиккхаве, нибба̄нассетам̣ адхивачанам̣.

‘‘кулланти кхо, бхиккхаве, арийассетам̣ ат̣т̣хан̇гикасса маггасса адхивачанам̣, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи.

‘‘тасса хаттхехи ча па̄дехи ча ва̄йа̄моти кхо, бхиккхаве, вӣрийа̄рамбхассетам̣ адхивачанам̣.

‘‘тин̣н̣о па̄ран̇гато тхале тит̣т̣хати бра̄хман̣оти кхо, бхиккхаве, арахато етам̣ адхивачана’’нти. пат̣хамам̣.

2. ратхопамасуттам̣

239. ‘‘тӣхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху дит̣т̣хева дхамме сукхасоманассабахуло вихарати, йони часса а̄раддха̄ хоти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа. катамехи тӣхи? индрийесу гуттадва̄ро хоти, бходжане маттан̃н̃ӯ, джа̄гарийам̣ ануйутто.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху индрийесу гуттадва̄ро хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ на нимиттагга̄хӣ хоти, на̄нубйан̃джанагга̄хӣ; йатва̄дхикаран̣аменам̣ чаккхундрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣. тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати; раккхати чаккхундрийам̣; чаккхундрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. сотена саддам̣ сутва̄… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ; йатва̄дхикаран̣аменам̣ маниндрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати; раккхати маниндрийам̣; маниндрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. сеййатха̄пи, бхиккхаве, субхӯмийам̣ ча̄тумаха̄патхе а̄джан̃н̃аратхо йутто асса т̣хито одхастапатодо [одхатапатодо (сйа̄. кам̣.), одхасатапатодо (пӣ.)]. таменам̣ даккхо йогга̄чарийо ассадаммаса̄ратхи абхирухитва̄ ва̄мена хаттхена расмийо гахетва̄, даккхин̣ена хаттхена патодам̣ гахетва̄, йениччхакам̣ йадиччхакам̣ са̄реййапи пачча̄са̄реййапи. евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху имесам̣ чханнам̣ индрийа̄нам̣ а̄раккха̄йа сиккхати, сам̣йама̄йа сиккхати, дама̄йа сиккхати, упасама̄йа сиккхати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху индрийесу гуттадва̄ро хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху бходжане маттан̃н̃ӯ хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху пат̣исан̇кха̄ йонисо а̄ха̄рам̣ а̄ха̄рети – ‘нева дава̄йа, на мада̄йа, на ман̣д̣ана̄йа, на вибхӯсана̄йа, йа̄вадева имасса ка̄йасса т̣хитийа̄, йа̄пана̄йа, вихим̣сӯпаратийа̄, брахмачарийа̄нуггаха̄йа, ити пура̄н̣ан̃ча веданам̣ пат̣ихан̇кха̄ми, наван̃ча веданам̣ на уппа̄десса̄ми, йа̄тра̄ ча ме бхависсати, анаваджджата̄ ча пха̄сувиха̄ро ча̄’ти. сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо ван̣ам̣ а̄лимпеййа йа̄вадева роханаттха̄йа [ропанаттха̄йа (сӣ. пӣ.), севанаттха̄йа (сйа̄. кам̣.), гопанаттха̄йа (ка.)], сеййатха̄ ва̄ пана аккхам̣ аббхан̃джеййа йа̄вадева бха̄расса ниттхаран̣аттха̄йа; евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху пат̣исан̇кха̄ йонисо а̄ха̄рам̣ а̄ха̄рети – ‘нева дава̄йа, на мада̄йа, на ман̣д̣ана̄йа, на вибхӯсана̄йа, йа̄вадева имасса ка̄йасса т̣хитийа̄, йа̄пана̄йа, вихим̣сӯпаратийа̄, брахмачарийа̄нуггаха̄йа, ити пура̄н̣ан̃ча веданам̣ пат̣ихан̇кха̄ми, наван̃ча веданам̣ на уппа̄десса̄ми, йа̄тра̄ ча ме бхависсати, анаваджджата̄ ча пха̄сувиха̄ро ча̄’ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху бходжане маттан̃н̃ӯ хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху джа̄гарийам̣ ануйутто хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху дивасам̣ чан̇камена нисаджджа̄йа а̄варан̣ӣйехи дхаммехи читтам̣ парисодхети. раттийа̄ пат̣хамам̣ йа̄мам̣ чан̇камена нисаджджа̄йа а̄варан̣ӣйехи дхаммехи читтам̣ парисодхети. раттийа̄ маджджхимам̣ йа̄мам̣ даккхин̣ена пассена сӣхасеййам̣ каппети па̄де па̄дам̣ ачча̄дха̄йа сато сампаджа̄но ут̣т̣ха̄насан̃н̃ам̣ манаси каритва̄. раттийа̄ паччхимам̣ йа̄мам̣ паччут̣т̣ха̄йа чан̇камена нисаджджа̄йа а̄варан̣ӣйехи дхаммехи читтам̣ парисодхети. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху джа̄гарийам̣ ануйутто хоти. имехи кхо, бхиккхаве, тӣхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху дит̣т̣хева дхамме сукхасоманассабахуло вихарати, йони часса а̄раддха̄ хоти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа̄’’ти. дутийам̣.

3. куммопамасуттам̣

240. ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, куммо каччхапо са̄йанхасамайам̣ анунадӣтӣре гочарапасуто ахоси. син̇га̄лопи [сига̄лопи (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] кхо, бхиккхаве, са̄йанхасамайам̣ анунадӣтӣре гочарапасуто ахоси. аддаса̄ кхо, бхиккхаве, куммо каччхапо син̇га̄лам̣ дӯратова гочарапасутам̣. дисва̄на сон̣д̣ипан̃чама̄ни ан̇га̄ни саке капа̄ле самодахитва̄ аппоссукко тун̣хӣбхӯто сан̇каса̄йати. син̇га̄лопи кхо, бхиккхаве, аддаса куммам̣ каччхапам̣ дӯратова гочарапасутам̣. дисва̄на йена куммо каччхапо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ куммам̣ каччхапам̣ паччупат̣т̣хито ахоси – ‘йада̄йам̣ куммо каччхапо сон̣д̣ипан̃чама̄нам̣ ан̇га̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ ва̄ ан̃н̃атарам̣ ва̄ ан̇гам̣ абхининна̄мессати, таттхева нам̣ гахетва̄ удда̄литва̄ кха̄дисса̄мӣ’ти. йада̄ кхо, бхиккхаве, куммо каччхапо сон̣д̣ипан̃чама̄нам̣ ан̇га̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ ва̄ ан̃н̃атарам̣ ва̄ ан̇гам̣ на абхининна̄ми, атха син̇га̄ло куммамха̄ ниббиджджа пакка̄ми, ота̄рам̣ алабхама̄но.

‘‘евамева кхо, бхиккхаве, тумхепи ма̄ро па̄пима̄ сататам̣ самитам̣ паччупат̣т̣хито – ‘аппева на̄ма̄хам̣ имесам̣ чаккхуто ва̄ ота̄рам̣ лабхеййам̣…пе… дживха̄то ва̄ ота̄рам̣ лабхеййам̣…пе… манато ва̄ ота̄рам̣ лабхеййа’нти. тасма̄тиха, бхиккхаве, индрийесу гуттадва̄ра̄ вихаратха. чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ ма̄ нимиттагга̄хино ахуваттха, ма̄ анубйан̃джанагга̄хино. йатва̄дхикаран̣аменам̣ чаккхундрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджатха, раккхатха чаккхундрийам̣, чаккхундрийе сам̣варам̣ а̄паджджатха. сотена саддам̣ сутва̄… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа ма̄ нимиттагга̄хино ахуваттха, ма̄ анубйан̃джанагга̄хино. йатва̄дхикаран̣аменам̣ маниндрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджатха, раккхатха маниндрийам̣, маниндрийе сам̣варам̣ а̄паджджатха. йато тумхе, бхиккхаве, индрийесу гуттадва̄ра̄ вихариссатха, атха тумхехипи ма̄ро па̄пима̄ ниббиджджа паккамиссати, ота̄рам̣ алабхама̄но – куммамха̄ва син̇га̄ло’’ти.

‘‘куммо ан̇га̄ни саке капа̄ле,

самодахам̣ бхиккху мановитакке;

аниссито ан̃н̃амахет̣хайа̄но,

париниббуто нӯпавадеййа кан̃чӣ’’ти. татийам̣;

4. пат̣хамада̄руккхандхопамасуттам̣

241. екам̣ самайам̣ бхагава̄ косамбийам̣ вихарати ган̇га̄йа надийа̄ тӣре. аддаса̄ кхо бхагава̄ махантам̣ да̄руккхандхам̣ ган̇га̄йа надийа̄ сотена вуйхама̄нам̣. дисва̄на бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘пассатха но тумхе, бхиккхаве, амум̣ махантам̣ да̄руккхандхам̣ ган̇га̄йа надийа̄ сотена вуйхама̄на’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘саче со, бхиккхаве, да̄руккхандхо на оримам̣ тӣрам̣ упагаччхати, на па̄римам̣ тӣрам̣ упагаччхати, на маджджхе сам̣сӣдиссати, на тхале уссӣдиссати, на мануссагга̄хо гахессати, на амануссагга̄хо гахессати, на а̄ват̣т̣агга̄хо гахессати, на антопӯти бхависсати; еван̃хи со, бхиккхаве, да̄руккхандхо самудданинно бхависсати самуддапон̣о самуддапаббха̄ро. там̣ кисса хету? самудданинно, бхиккхаве, ган̇га̄йа надийа̄ сото самуддапон̣о самуддапаббха̄ро.

‘‘евамева кхо, бхиккхаве, саче тумхепи на оримам̣ тӣрам̣ упагаччхатха, на па̄римам̣ тӣрам̣ упагаччхатха; на маджджхе сам̣сӣдиссатха, на тхале уссӣдиссатха, на мануссагга̄хо гахессати, на амануссагга̄хо гахессати, на а̄ват̣т̣агга̄хо гахессати, на антопӯтӣ бхависсатха; евам̣ тумхе, бхиккхаве, нибба̄нанинна̄ бхависсатха нибба̄напон̣а̄ нибба̄напаббха̄ра̄. там̣ кисса хету? нибба̄нанинна̄, бхиккхаве, самма̄дит̣т̣хи нибба̄напон̣а̄ нибба̄напаббха̄ра̄’’ти. евам̣ вутте, ан̃н̃атаро бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо, бханте, оримам̣ тӣрам̣, ким̣ па̄римам̣ тӣрам̣, ко маджджхе сам̣са̄до [сам̣сӣдо (ка.), сам̣сӣдито (сйа̄. кам̣.)], ко тхале усса̄до, ко мануссагга̄хо, ко амануссагга̄хо, ко а̄ват̣т̣агга̄хо, ко антопӯтибха̄во’’ти?

‘‘‘оримам̣ тӣра’нти кхо, бхиккху, чханнетам̣ аджджхаттика̄нам̣ а̄йатана̄нам̣ адхивачанам̣. ‘па̄римам̣ тӣра’нти кхо, бхиккху, чханнетам̣ ба̄хира̄нам̣ а̄йатана̄нам̣ адхивачанам̣. ‘маджджхе сам̣са̄до’ти кхо, бхиккху, нандӣра̄гассетам̣ адхивачанам̣. ‘тхале усса̄до’ти кхо, бхиккху, асмима̄нассетам̣ адхивачанам̣.

‘‘катамо ча, бхиккху, мануссагга̄хо? идха, бхиккху, гихӣхи сам̣сат̣т̣хо [гихисам̣сат̣т̣хо (ка.)] вихарати, саханандӣ сахасокӣ, сукхитесу сукхито, дуккхитесу дуккхито, уппаннесу киччакаран̣ӣйесу аттана̄ тесу йогам̣ а̄паджджати. айам̣ вуччати, бхиккху, мануссагга̄хо.

‘‘катамо ча, бхиккху, амануссагга̄хо? идха, бхиккху, екаччо ан̃н̃атарам̣ деваника̄йам̣ пан̣идха̄йа брахмачарийам̣ чарати – ‘имина̄хам̣ сӣлена ва̄ ватена ва̄ тапена ва̄ брахмачарийена ва̄ дево ва̄ бхависса̄ми деван̃н̃атаро ва̄’ти. айам̣ вуччати, бхиккху, амануссагга̄хо. ‘а̄ват̣т̣агга̄хо’ти кхо, бхиккху, пан̃чаннетам̣ ка̄магун̣а̄нам̣ адхивачанам̣.

‘‘катамо ча, бхиккху, антопӯтибха̄во? идха, бхиккху, екаччо дуссӣло хоти па̄падхаммо асучисан̇кассарасама̄ча̄ро пат̣иччханнакамманто ассаман̣о саман̣апат̣ин̃н̃о абрахмача̄рӣ брахмача̄рипат̣ин̃н̃о антопӯти авассуто касамбуджа̄то. айам̣ вуччати, бхиккху, ‘антопӯтибха̄во’’’ти.

тена кхо пана самайена нандо гопа̄лако бхагавато авидӯре т̣хито хоти. атха кхо нандо гопа̄лако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахам̣ кхо, бханте, на оримам̣ тӣрам̣ упагаччха̄ми, на па̄римам̣ тӣрам̣ упагаччха̄ми, на маджджхе сам̣сӣдисса̄ми, на тхале уссӣдисса̄ми, на мам̣ мануссагга̄хо гахессати, на амануссагга̄хо гахессати, на а̄ват̣т̣агга̄хо гахессати, на антопӯти бхависса̄ми. лабхеййа̄хам̣, бханте, бхагавато сантике паббаджджам̣, лабхеййам̣ упасампада’’нти. ‘‘тена хи твам̣, нанда, са̄мика̄нам̣ га̄во ниййа̄техӣ’’ти [нӣййа̄дехӣти (сӣ.), ниййа̄дехӣти (сйа̄. кам̣. пӣ.)]. ‘‘гамиссанти, бханте, га̄во ваччхагиддхинийо’’ти. ‘‘ниййа̄техева твам̣, нанда, са̄мика̄нам̣ га̄во’’ти. атха кхо нандо гопа̄лако са̄мика̄нам̣ га̄во ниййа̄тетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ниййа̄тита̄ [ниййа̄та̄ (сйа̄. кам̣. ка. сӣ. ат̣т̣ха.)], бханте, са̄мика̄нам̣ га̄во. лабхеййа̄хам̣, бханте, бхагавато сантике паббаджджам̣, лабхеййам̣ упасампада’’нти. алаттха кхо нандо гопа̄лако бхагавато сантике паббаджджам̣, алаттха упасампадам̣. ачирӯпасампанно ча пана̄йасма̄ нандо еко вӯпакат̣т̣хо…пе… ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ нандо арахатам̣ ахосӣти. чатуттхам̣.

5. дутийада̄руккхандхопамасуттам̣

242. екам̣ самайам̣ бхагава̄ кимила̄йам̣ [кимбила̄йам̣ (сӣ. пӣ.), киммила̄йам̣ (сйа̄. кам̣.)] вихарати ган̇га̄йа надийа̄ тӣре. аддаса̄ кхо бхагава̄ махантам̣ да̄руккхандхам̣ ган̇га̄йа надийа̄ сотена вуйхама̄нам̣. дисва̄на бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘пассатха но тумхе, бхиккхаве, амум̣ махантам̣ да̄руккхандхам̣ ган̇га̄йа надийа̄ сотена вуйхама̄на’’нти? ‘‘евам̣ бханте’’…пе… евам̣ вутте, а̄йасма̄ кимило бхагавантам̣ етадавоча – ким̣ ну кхо, бханте, оримам̣ тӣрам̣…пе… катамо ча, кимила, антопӯтибха̄во. идха, кимила, бхиккху ан̃н̃атарам̣ сам̣килит̣т̣хам̣ а̄паттим̣ а̄панно хоти йатха̄рӯпа̄йа а̄паттийа̄ на вут̣т̣ха̄нам̣ пан̃н̃а̄йати. айам̣ вуччати, кимила, антопӯтибха̄воти. пан̃чамам̣.

6. авассутапарийа̄йасуттам̣

243. екам̣ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати капилаваттхусмим̣ нигродха̄ра̄ме. тена кхо пана самайена ка̄пилаваттхава̄нам̣ сакйа̄нам̣ навам̣ сантха̄га̄рам̣ [сандха̄га̄рам̣ (ка.)] ачирака̄ритам̣ хоти анаджджха̄вут̣т̣хам̣ [анаджджха̄вуттхам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] саман̣ена ва̄ бра̄хман̣ена ва̄ кеначи ва̄ мануссабхӯтена. атха кхо ка̄пилаваттхава̄ сакйа̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо ка̄пилаваттхава̄ сакйа̄ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘идха, бханте, ка̄пилаваттхава̄нам̣ сакйа̄нам̣ навам̣ сантха̄га̄рам̣ ачирака̄ритам̣ [ачирака̄ритам̣ хоти (ка.)] анаджджха̄вут̣т̣хам̣ саман̣ена ва̄ бра̄хман̣ена ва̄ кеначи ва̄ мануссабхӯтена. там̣, бханте, бхагава̄ пат̣хамам̣ парибхун̃джату. бхагавата̄ пат̣хамам̣ парибхуттам̣ паччха̄ ка̄пилаваттхава̄ сакйа̄ парибхун̃джиссанти. тадасса ка̄пилаваттхава̄нам̣ сакйа̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа̄’’ти. адхива̄сеси бхагава̄ тун̣хӣбха̄вена.

атха кхо ка̄пилаваттхава̄ сакйа̄ бхагавато адхива̄санам̣ видитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ йена навам̣ сантха̄га̄рам̣ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ саббасантхарим̣ [саббасантхарим̣ сантхатам̣ (ка.)] сантха̄га̄рам̣ сантхаритва̄ а̄сана̄ни пан̃н̃а̄петва̄ удакаман̣икам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ телаппадӣпам̣ а̄ропетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘саббасантхарисантхатам̣ [саббасантхарим̣ сантхатам̣ (сӣ. пӣ. ка.)], бханте, сантха̄га̄рам̣, а̄сана̄ни пан̃н̃атта̄ни, удакаман̣ико патит̣т̣ха̄пито, телаппадӣпо а̄ропито. йасса да̄ни, бханте, бхагава̄ ка̄лам̣ ман̃н̃атӣ’’ти. атха кхо бхагава̄ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа саддхим̣ бхиккхусан̇гхена йена навам̣ сантха̄га̄рам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ па̄де паккха̄летва̄ сантха̄га̄рам̣ пависитва̄ маджджхимам̣ тхамбхам̣ нисса̄йа пураттха̄бхимукхо нисӣди. бхиккхусан̇гхопи кхо па̄де паккха̄летва̄ сантха̄га̄рам̣ пависитва̄ паччхимам̣ бхиттим̣ нисса̄йа пураттха̄бхимукхо нисӣди бхагавантам̣йева пураккхатва̄. ка̄пилаваттхава̄ сакйа̄ па̄де паккха̄летва̄ сантха̄га̄рам̣ пависитва̄ пураттхимам̣ бхиттим̣ нисса̄йа паччхима̄бхимукха̄ нисӣдим̣су бхагавантам̣йева пураккхатва̄. атха кхо бхагава̄ ка̄пилаваттхаве сакйе бахудева раттим̣ дхаммийа̄ катха̄йа сандассетва̄ сама̄дапетва̄ самуттеджетва̄ сампахам̣сетва̄ уййоджеси – ‘‘абхикканта̄ кхо, готама̄, ратти. йасса да̄ни ка̄лам̣ ман̃н̃атха̄’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо ка̄пилаваттхава̄ сакйа̄ бхагавато пат̣иссутва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ паккамим̣су.

атха кхо бхагава̄ ачирапаккантесу ка̄пилаваттхавесу сакйесу а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ а̄мантеси – ‘‘вигататхинамиддхо кхо, моггалла̄на, бхиккхусан̇гхо. пат̣ибха̄ту там̣, моггалла̄на, бхиккхӯнам̣ дхаммӣ катха̄. пит̣т̣хи ме а̄гила̄йати; тамахам̣ а̄йамисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но бхагавато паччассоси. атха кхо бхагава̄ чатуггун̣ам̣ сан̇гха̄т̣им̣ пан̃н̃апетва̄ даккхин̣ена пассена сӣхасеййам̣ каппеси, па̄де па̄дам̣ ачча̄дха̄йа, сато сампаджа̄но ут̣т̣ха̄насан̃н̃ам̣ манаси каритва̄. татра кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘а̄вусо бхиккхаве’’ти. ‘‘а̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато маха̄моггалла̄насса паччассосум̣. а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но етадавоча – ‘‘авассутапарийа̄йан̃ча во, а̄вусо, десесса̄ми, анавассутапарийа̄йан̃ча. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евама̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато маха̄моггалла̄насса паччассосум̣. а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но етадавоча –

‘‘катхам̣, а̄вусо, авассуто хоти? идха̄вусо, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ пийарӯпе рӯпе адхимуччати, аппийарӯпе рӯпе бйа̄паджджати, анупат̣т̣хитака̄йассати вихарати париттачетасо, тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти …пе… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа пийарӯпе дхамме адхимуччати, аппийарӯпе дхамме бйа̄паджджати, анупат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати париттачетасо, тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти. айам̣ вуччати, а̄вусо, бхиккху авассуто чаккхувин̃н̃еййесу рӯпесу…пе… авассуто дживха̄вин̃н̃еййесу расесу…пе… авассуто мановин̃н̃еййесу дхаммесу. евам̣виха̄рин̃ча̄вусо, бхиккхум̣ чаккхуто чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати лабхатева ма̄ро ота̄рам̣, лабхати ма̄ро а̄рамман̣ам̣…пе… дживха̄то чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати, лабхатева [лабхетха (ка.)] ма̄ро ота̄рам̣, лабхати [лабхетха (ка.)] ма̄ро а̄рамман̣ам̣…пе… манато чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати, лабхатева ма̄ро ота̄рам̣, лабхати ма̄ро а̄рамман̣ам̣.

‘‘сеййатха̄пи, а̄вусо, нал̣а̄га̄рам̣ ва̄ тин̣а̄га̄рам̣ ва̄ суккхам̣ кола̄пам̣ теровассикам̣. пураттхима̄йа чепи нам̣ диса̄йа пурисо а̄дитта̄йа тин̣укка̄йа упасан̇камеййа, лабхетхева [лабхетха (ка.)] агги ота̄рам̣, лабхетха агги а̄рамман̣ам̣; паччхима̄йа чепи нам̣ диса̄йа пурисо а̄дитта̄йа тин̣укка̄йа упасан̇камеййа…пе… уттара̄йа чепи нам̣ диса̄йа…пе… даккхин̣а̄йа чепи нам̣ диса̄йа…пе… хет̣т̣химато чепи нам̣…пе… упаримато чепи нам̣… йато куточи чепи нам̣ пурисо а̄дитта̄йа тин̣укка̄йа упасан̇камеййа, лабхетхева агги ота̄рам̣ лабхетха агги а̄рамман̣ам̣. евамева кхо, а̄вусо, евам̣виха̄рим̣ бхиккхум̣ чаккхуто чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати, лабхатева ма̄ро ота̄рам̣, лабхати ма̄ро а̄рамман̣ам̣…пе… дживха̄то чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати…пе… манато чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати, лабхатева ма̄ро ота̄рам̣, лабхати ма̄ро а̄рамман̣ам̣. евам̣виха̄рин̃ча̄вусо, бхиккхум̣ рӯпа̄ адхибхам̣су, на бхиккху рӯпе адхибхоси; садда̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су, на бхиккху садде адхибхоси; гандха̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су, на бхиккху гандхе адхибхоси; раса̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су, на бхиккху расе адхибхоси; пхот̣т̣хабба̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су, на бхиккху пхот̣т̣хаббе адхибхоси; дхамма̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су, на бхиккху дхамме адхибхоси. айам̣ вуччата̄вусо, бхиккху рӯпа̄дхибхӯто, садда̄дхибхӯто, гандха̄дхибхӯто, раса̄дхибхӯто, пхот̣т̣хабба̄дхибхӯто, дхамма̄дхибхӯто, адхибхӯто, анадхибхӯ, [анадхибхӯто (сӣ. сйа̄. кам̣. ка.)] адхибхам̣су нам̣ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ сам̣килесика̄ поноббхавика̄ садара̄ дуккхавипа̄ка̄ а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ийа̄. евам̣ кхо, а̄вусо, авассуто хоти.

‘‘катхан̃ча̄вусо, анавассуто хоти? идха̄вусо, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ пийарӯпе рӯпе на̄дхимуччати, аппийарӯпе рӯпе на бйа̄паджджати, упат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати аппама̄н̣ачетасо, тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти…пе… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа пийарӯпе дхамме на̄дхимуччати, аппийарӯпе дхамме на бйа̄паджджати, упат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати аппама̄н̣ачетасо, тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти. айам̣ вуччата̄вусо, бхиккху анавассуто чаккхувин̃н̃еййесу рӯпесу…пе… анавассуто мановин̃н̃еййесу дхаммесу. евам̣виха̄рин̃ча̄вусо, бхиккхум̣ чаккхуто чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати, нева лабхати ма̄ро ота̄рам̣, на лабхати ма̄ро а̄рамман̣ам̣…пе… дживха̄то чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати…пе… манато чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати, нева лабхати ма̄ро ота̄рам̣, на лабхати ма̄ро а̄рамман̣ам̣.

‘‘сеййатха̄пи, а̄вусо, кӯт̣а̄га̄рам̣ ва̄ са̄ла̄ ва̄ бахаламаттика̄ адда̄валепана̄. пураттхима̄йа чепи нам̣ диса̄йа пурисо а̄дитта̄йа тин̣укка̄йа упасан̇камеййа, нева лабхетха агги ота̄рам̣, на лабхетха агги а̄рамман̣ам̣…пе… паччхима̄йа чепи нам̣… уттара̄йа чепи нам̣… даккхин̣а̄йа чепи нам̣… хет̣т̣химато чепи нам̣… упаримато чепи нам̣… йато куточи чепи нам̣ пурисо а̄дитта̄йа тин̣укка̄йа упасан̇камеййа, нева лабхетха агги ота̄рам̣, на лабхетха агги а̄рамман̣ам̣. евамева кхо, а̄вусо, евам̣виха̄рим̣ бхиккхум̣ чаккхуто чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати, нева лабхати ма̄ро ота̄рам̣, на лабхати ма̄ро а̄рамман̣ам̣…пе… манато чепи нам̣ ма̄ро упасан̇камати, нева лабхати ма̄ро ота̄рам̣, на лабхати ма̄ро а̄рамман̣ам̣. евам̣виха̄рӣ ча̄вусо, бхиккху рӯпе адхибхоси, на рӯпа̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су; садде бхиккху адхибхоси, на садда̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су; гандхе бхиккху адхибхоси, на гандха̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су; расе бхиккху адхибхоси, на раса̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су; пхот̣т̣хаббе бхиккху адхибхоси, на пхот̣т̣хабба̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су; дхамме бхиккху адхибхоси, на дхамма̄ бхиккхум̣ адхибхам̣су. айам̣ вуччата̄вусо, бхиккху рӯпа̄дхибхӯ, садда̄дхибхӯ, гандха̄дхибхӯ, раса̄дхибхӯ, пхот̣т̣хабба̄дхибхӯ, дхамма̄дхибхӯ, адхибхӯ, анадхибхӯто [анадхибхӯто кехичи килесехи (ка.)], адхибхоси те па̄паке акусале дхамме сам̣килесике поноббхавике садаре дуккхавипа̄ке а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ийе. евам̣ кхо, а̄вусо, анавассуто хотӣ’’ти.

атха кхо бхагава̄ вут̣т̣хахитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ а̄мантеси – ‘‘са̄дху са̄дху, моггалла̄на! са̄дху кхо твам̣, моггалла̄на, бхиккхӯнам̣ авассутапарийа̄йан̃ча анавассутапарийа̄йан̃ча абха̄сӣ’’ти.

идамавоча а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но. саманун̃н̃о саттха̄ ахоси. аттамана̄ те бхиккхӯ а̄йасмато маха̄моггалла̄насса бха̄ситам̣ абхинандунти. чхат̣т̣хам̣.

7. дуккхадхаммасуттам̣

244. йато кхо, бхиккхаве, бхиккху саббесам̣йева дуккхадхамма̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. татха̄ кхо панасса ка̄ма̄ дит̣т̣ха̄ хонти, йатха̄сса ка̄ме пассато, йо ка̄месу ка̄маччхандо ка̄маснехо ка̄мамуччха̄ ка̄мапарил̣а̄хо, со на̄нусети. татха̄ кхо панасса ча̄ро ча виха̄ро ча анубуддхо хоти, йатха̄ чарантам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ на̄нусенти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху саббесам̣йева дуккхадхамма̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти? ‘ити рӯпам̣, ити рӯпасса самудайо, ити рӯпасса аттхан̇гамо; ити ведана̄… ити сан̃н̃а̄… ити сан̇кха̄ра̄… ити вин̃н̃а̄н̣ам̣, ити вин̃н̃а̄н̣асса самудайо, ити вин̃н̃а̄н̣асса аттхан̇гамо’ти – евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху саббесам̣йева дуккхадхамма̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккхуно ка̄ма̄ дит̣т̣ха̄ хонти? йатха̄сса ка̄ме пассато, йо ка̄месу ка̄маччхандо ка̄маснехо ка̄мамуччха̄ ка̄мапарил̣а̄хо, со на̄нусети. сеййатха̄пи, бхиккхаве, ан̇га̄рака̄су са̄дхикапориса̄ пун̣н̣а̄ ан̇га̄ра̄нам̣ вӣтаччика̄нам̣ вӣтадхӯма̄нам̣. атха пурисо а̄гаччхеййа джӣвитука̄мо амаритука̄мо сукхака̄мо дуккхапат̣икӯло. таменам̣ две балаванто пуриса̄ на̄на̄ба̄ха̄су гахетва̄, там̣ ан̇га̄рака̄сум̣ упакад̣д̣хеййум̣. со итичӣтичева ка̄йам̣ санна̄меййа. там̣ кисса хету? н̃а̄та [н̃а̄н̣ам̣ (ка.)] н̃хи, бхиккхаве, тасса пурисасса [пурисасса хоти (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.), пурисасса хету хоти (ка.) ма. ни. 2.45] имам̣ ча̄хам̣ ан̇га̄рака̄сум̣ папатисса̄ми, татонида̄нам̣ маран̣ам̣ ва̄ нигаччхисса̄ми маран̣аматтам̣ ва̄ дуккханти. евамева кхо, бхиккхаве, бхиккхуно ан̇га̄рака̄сӯпама̄ ка̄ма̄ дит̣т̣ха̄ хонти, йатха̄сса ка̄ме пассато, йо ка̄месу ка̄маччхандо ка̄маснехо ка̄мамуччха̄ ка̄мапарил̣а̄хо, со на̄нусети.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккхуно ча̄ро ча виха̄ро ча анубуддхо хоти, йатха̄ чарантам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ на̄нуссаванти [на̄нусенти (ка.)]? сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо бахукан̣т̣акам̣ да̄йам̣ пависеййа. тасса пуратопи кан̣т̣ако, паччхатопи кан̣т̣ако, уттаратопи кан̣т̣ако, даккхин̣атопи кан̣т̣ако, хет̣т̣хатопи кан̣т̣ако, упаритопи кан̣т̣ако. со сатова абхиккамеййа, сатова пат̣иккамеййа – ‘ма̄ мам̣ кан̣т̣ако’ти. евамева кхо, бхиккхаве, йам̣ локе пийарӯпам̣ са̄тарӯпам̣, айам̣ вуччати арийасса винайе кан̣т̣ако’’ти. ити видитва̄ [кан̣д̣ако. там̣ кан̣д̣акоти ити видитва̄ (сӣ.)] сам̣варо ча асам̣варо ча ведитаббо.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, асам̣варо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ пийарӯпе рӯпе адхимуччати, аппийарӯпе рӯпе бйа̄паджджати, анупат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати париттачетасо, тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти…пе… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа пийарӯпе дхамме адхимуччати, аппийарӯпе дхамме бйа̄паджджати, анупат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати париттачетасо, тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти. евам̣ кхо, бхиккхаве, асам̣варо хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, сам̣варо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ пийарӯпе рӯпе на̄дхимуччати, аппийарӯпе рӯпе на бйа̄паджджати, упат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати аппама̄н̣ачетасо, тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти…пе… дживха̄ расам̣ са̄йитва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа пийарӯпе дхамме на̄дхимуччати, аппийарӯпе дхамме на бйа̄паджджати, упат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати аппама̄н̣ачетасо, тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти. евам̣ кхо, бхиккхаве, сам̣варо хоти.

‘‘тасса че, бхиккхаве, бхиккхуно евам̣ чарато евам̣ вихарато када̄чи карахачи сатисаммоса̄ уппаджджанти, па̄пака̄ акусала̄ сарасан̇каппа̄ сам̣йоджанийа̄, дандхо, бхиккхаве, сатуппа̄до. атха кхо нам̣ кхиппамева паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо дивасам̣сантатте [дивасасантатте (сӣ.)] айокат̣а̄хе две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни нипа̄теййа. дандхо, бхиккхаве, удакапхусита̄нам̣ нипа̄то, атха кхо нам̣ кхиппамева париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа. евамева кхо, бхиккхаве, тасса че бхиккхуно евам̣ чарато, евам̣ вихарато када̄чи карахачи сатисаммоса̄ уппаджджанти па̄пака̄ акусала̄ сарасан̇каппа̄ сам̣йоджанийа̄, дандхо, бхиккхаве, сатуппа̄до. атха кхо нам̣ кхиппамева паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккхуно ча̄ро ча виха̄ро ча анубуддхо хоти; йатха̄ чарантам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ на̄нуссаванти. тан̃че, бхиккхаве, бхиккхум̣ евам̣ чарантам̣ евам̣ вихарантам̣ ра̄джа̄но ва̄ ра̄джамаха̄матта̄ ва̄ митта̄ ва̄ амачча̄ ва̄ н̃а̄тӣ ва̄ са̄лохита̄ ва̄, бхогехи абхихат̣т̣хум̣ пава̄реййум̣ – ‘ехи [евам̣ (сӣ.)], бхо пуриса, ким̣ те име ка̄са̄ва̄ анудаханти, ким̣ мун̣д̣о капа̄ламанучараси, ехи хӣна̄йа̄ваттитва̄ бхоге ча бхун̃джассу, пун̃н̃а̄ни ча карохӣ’ти. со вата, бхиккхаве, бхиккху евам̣ чаранто евам̣ вихаранто сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ваттиссатӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄. атха маха̄джанака̄йо а̄гаччхеййа кудда̄ла-пит̣акам̣ а̄да̄йа – ‘майам̣ имам̣ ган̇гам̣ надим̣ паччха̄ниннам̣ карисса̄ма паччха̄пон̣ам̣ паччха̄паббха̄ра’нти. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, апи ну кхо со маха̄джанака̄йо ган̇гам̣ надим̣ паччха̄ниннам̣ кареййа паччха̄пон̣ам̣ паччха̄паббха̄ра’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘там̣ кисса хету’’? ‘‘ган̇га̄, бханте, надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; са̄ на сукара̄ паччха̄нинна̄ ка̄тум̣ паччха̄пон̣а̄ паччха̄паббха̄ра̄. йа̄вадева ча пана со маха̄джанака̄йо киламатхасса вигха̄тасса бха̄гӣ асса̄’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, тан̃че бхиккхум̣ евам̣ чарантам̣ евам̣ вихарантам̣ ра̄джа̄но ва̄ ра̄джамаха̄матта̄ ва̄ митта̄ ва̄ амачча̄ ва̄ н̃а̄тӣ ва̄ са̄лохита̄ ва̄ бхогехи абхихат̣т̣хум̣ пава̄реййум̣ – ‘ехи, бхо пуриса, ким̣ те име ка̄са̄ва̄ анудаханти, ким̣ мун̣д̣о капа̄ламанучараси, ехи хӣна̄йа̄ваттитва̄ бхоге ча бхун̃джассу, пун̃н̃а̄ни ча карохӣ’ти. со вата, бхиккхаве, бхиккху евам̣ чаранто евам̣ вихаранто сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ваттиссатӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. там̣ кисса хету? йан̃хи там̣, бхиккхаве, читтам̣ дӣгхараттам̣ вивеканиннам̣ вивекапон̣ам̣ вивекапаббха̄рам̣, татха̄ [кан̃ча (сйа̄. кам̣. ка.)] хӣна̄йа̄ваттиссатӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджатӣ’’ти. саттамам̣.

8. ким̣сукопамасуттам̣

245. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йенан̃н̃атаро бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘китта̄вата̄ ну кхо, а̄вусо, бхиккхуно дассанам̣ сувисуддхам̣ хотӣ’’ти? ‘‘йато кхо, а̄вусо, бхиккху чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, етта̄вата̄ кхо, а̄вусо, бхиккхуно дассанам̣ сувисуддхам̣ хотӣ’’ти.

атха кхо со бхиккху асантут̣т̣хо тасса бхиккхусса пан̃хавеййа̄каран̣ена [пан̃ха̄веййа̄каран̣ена (сйа̄. кам̣. ка.)], йенан̃н̃атаро бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘китта̄вата̄ ну кхо, а̄вусо, бхиккхуно дассанам̣ сувисуддхам̣ хотӣ’’ти? ‘‘йато кхо, а̄вусо, бхиккху пан̃чаннам̣ упа̄да̄наккхандха̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, етта̄вата̄ кхо, а̄вусо, бхиккхуно дассанам̣ сувисуддхам̣ хотӣ’’ти.

атха кхо со бхиккху асантут̣т̣хо тасса бхиккхусса пан̃хавеййа̄каран̣ена, йенан̃н̃атаро бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘китта̄вата̄ ну кхо, а̄вусо, бхиккхуно дассанам̣ сувисуддхам̣ хотӣ’’ти? ‘‘йато кхо, а̄вусо, бхиккху чатуннам̣ маха̄бхӯта̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, етта̄вата̄ кхо, а̄вусо, бхиккхуно дассанам̣ сувисуддхам̣ хотӣ’’ти.

атха кхо со бхиккху асантут̣т̣хо тасса бхиккхусса пан̃хавеййа̄каран̣ена, йенан̃н̃атаро бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ етадавоча – ‘‘китта̄вата̄ ну кхо, а̄вусо, бхиккхуно дассанам̣ сувисуддхам̣ хотӣ’’ти? ‘‘йато кхо, а̄вусо, бхиккху йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣, саббам̣ там̣ ниродхадхамманти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, етта̄вата̄, кхо, а̄вусо, бхиккхуно дассанам̣ сувисуддхам̣ хотӣ’’ти.

атха кхо со бхиккху асантут̣т̣хо тасса бхиккхусса пан̃хавеййа̄каран̣ена, йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха̄хам̣, бханте, йенан̃н̃атаро бхиккху тенупасан̇камим̣; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ етадавочам̣ – китта̄вата̄ ну кхо, а̄вусо, бхиккхуно дассанам̣ сувисуддхам̣ хотӣ’ти? евам̣ вутте, бханте, со бхиккху мам̣ етадавоча – ‘йато кхо, а̄вусо, бхиккху чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, етта̄вата̄ кхо, а̄вусо, бхиккхуно дассанам̣ сувисуддхам̣ хотӣ’ти. атха кхва̄хам̣, бханте, асантут̣т̣хо тасса бхиккхусса пан̃хавеййа̄каран̣ена, йенан̃н̃атаро бхиккху тенупасан̇камим̣; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ етадавочам̣ – ‘китта̄вата̄ ну кхо, а̄вусо, бхиккхуно дассанам̣ сувисуддхам̣ хотӣ’ти? евам̣ вутте, бханте, со бхиккху мам̣ етадавоча – ‘йато кхо, а̄вусо, бхиккху пан̃чаннам̣ упа̄да̄наккхандха̄нам̣…пе… чатуннам̣ маха̄бхӯта̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣, саббам̣ там̣ ниродхадхамманти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, етта̄вата̄ кхо, а̄вусо, бхиккхуно дассанам̣ сувисуддхам̣ хотӣ’ти. атха кхва̄хам̣, бханте, асантут̣т̣хо тасса бхиккхусса пан̃хавеййа̄каран̣ена йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣ ( ) [(упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавочам̣) (ка.)]. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, бхиккхуно дассанам̣ сувисуддхам̣ хотӣ’’ти?

‘‘сеййатха̄пи, бхиккху, пурисасса ким̣суко адит̣т̣хапуббо асса. со йенан̃н̃атаро пурисо ким̣сукасса дасса̄вӣ тенупасан̇камеййа. упасан̇камитва̄ там̣ пурисам̣ евам̣ вадеййа – ‘кӣдисо, бхо пуриса, ким̣суко’ти? со евам̣ вадеййа – ‘ка̄л̣ако кхо, амбхо пуриса, ким̣суко – сеййатха̄пи джха̄макха̄н̣ӯ’ти. тена кхо пана, бхиккху, самайена та̄дисовасса ким̣суко йатха̄пи [йатха̄ (сӣ. сйа̄. кам̣.) дутийава̄ра̄дӣсу пана ‘‘йатха̄пи’’твева диссати] тасса пурисасса дассанам̣. атха кхо, со бхиккху, пурисо асантут̣т̣хо тасса пурисасса пан̃хавеййа̄каран̣ена, йенан̃н̃атаро пурисо ким̣сукасса дасса̄вӣ тенупасан̇камеййа; упасан̇камитва̄ там̣ пурисам̣ евам̣ вадеййа – ‘кӣдисо, бхо пуриса, ким̣суко’ти? со евам̣ вадеййа – ‘лохитако кхо, амбхо пуриса, ким̣суко – сеййатха̄пи мам̣сапесӣ’ти. тена кхо пана, бхиккху, самайена та̄дисовасса ким̣суко йатха̄пи тасса пурисасса дассанам̣. атха кхо со бхиккху пурисо асантут̣т̣хо тасса пурисасса пан̃хавеййа̄каран̣ена, йенан̃н̃атаро пурисо ким̣сукасса дасса̄вӣ тенупасан̇камеййа; упасан̇камитва̄ там̣ пурисам̣ евам̣ вадеййа – ‘кӣдисо, бхо пуриса, ким̣суко’ти? со евам̣ вадеййа – ‘очӣракаджа̄то [оджӣракаджа̄то (сӣ.), одӣракаджа̄то (пӣ.)] кхо, амбхо пуриса, ким̣суко а̄диннасипа̄т̣ико – сеййатха̄пи сирӣсо’ти. тена кхо пана, бхиккху, самайена та̄дисовасса ким̣суко, йатха̄пи тасса пурисасса дассанам̣. атха кхо со бхиккху пурисо асантут̣т̣хо тасса пурисасса пан̃хавеййа̄каран̣ена, йенан̃н̃атаро пурисо ким̣сукасса дасса̄вӣ тенупасан̇камеййа; упасан̇камитва̄ там̣ пурисам̣ евам̣ вадеййа – ‘кӣдисо, бхо пуриса, ким̣суко’ти? со евам̣ вадеййа – ‘бахалапаттапала̄со сандаччха̄йо [сан̣д̣аччха̄йо (сйа̄. кам̣.)] кхо, амбхо пуриса, ким̣суко – сеййатха̄пи нигродхо’ти. тена кхо пана, бхиккху, самайена та̄дисовасса ким̣суко, йатха̄пи тасса пурисасса дассанам̣. евамева кхо, бхиккху, йатха̄ йатха̄ адхимутта̄нам̣ тесам̣ саппуриса̄нам̣ дассанам̣ сувисуддхам̣ хоти, татха̄ татха̄ кхо техи саппурисехи бйа̄катам̣.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккху, ран̃н̃о паччантимам̣ нагарам̣ дал̣худдха̄пам̣ [дал̣худда̄пам̣ (сӣ. пӣ.)] дал̣хапа̄ка̄раторан̣ам̣ чхадва̄рам̣. татрасса дова̄рико пан̣д̣ито бйатто медха̄вӣ, ан̃н̃а̄та̄нам̣ нива̄рета̄, н̃а̄та̄нам̣ павесета̄. пураттхима̄йа диса̄йа а̄гантва̄ сӣгхам̣ дӯтайугам̣ там̣ дова̄рикам̣ евам̣ вадеййа – ‘кахам̣, бхо пуриса, имасса нагарасса нагарасса̄мӣ’ти? со евам̣ вадеййа – ‘есо, бханте, маджджхе син̇гха̄т̣аке нисинно’ти. атха кхо там̣ сӣгхам̣ дӯтайугам̣ нагарасса̄микасса йатха̄бхӯтам̣ вачанам̣ ниййа̄тетва̄ йатха̄гатамаггам̣ пат̣ипаджджеййа. паччхима̄йа диса̄йа а̄гантва̄ сӣгхам̣ дӯтайугам̣…пе… уттара̄йа диса̄йа… даккхин̣а̄йа диса̄йа а̄гантва̄ сӣгхам̣ дӯтайугам̣ там̣ дова̄рикам̣ евам̣ вадеййа – ‘кахам̣, бхо пуриса, имасса нагарасса̄мӣ’ти? со евам̣ вадеййа – ‘есо, бханте, маджджхе син̇гха̄т̣аке нисинно’ти. атха кхо там̣ сӣгхам̣ дӯтайугам̣ нагарасса̄микасса йатха̄бхӯтам̣ вачанам̣ ниййа̄тетва̄ йатха̄гатамаггам̣ пат̣ипаджджеййа.

‘‘упама̄ кхо мйа̄йам̣, бхиккху, ката̄ аттхасса вин̃н̃а̄пана̄йа. айан̃четтха аттхо – ‘нагара’нти кхо, бхиккху, имассетам̣ ча̄тумаха̄бхӯтикасса ка̄йасса адхивачанам̣ ма̄та̄петтикасамбхавасса оданакумма̄сӯпачайасса аниччуччха̄данапаримадданабхеданавиддхам̣санадхаммасса. ‘чха два̄ра̄’ти кхо, бхиккху, чханнетам̣ аджджхаттика̄нам̣ а̄йатана̄нам̣ адхивачанам̣. ‘дова̄рико’ти кхо, бхиккху, сатийа̄ етам̣ адхивачанам̣. ‘сӣгхам̣ дӯтайуга’нти кхо, бхиккху, саматхавипассана̄нетам̣ адхивачанам̣. ‘нагарасса̄мӣ’ти кхо, бхиккху, вин̃н̃а̄н̣ассетам̣ адхивачанам̣. ‘маджджхе син̇гха̄т̣ако’ти кхо, бхиккху, чатуннетам̣ маха̄бхӯта̄нам̣ адхивачанам̣ – патхавӣдха̄туйа̄, а̄подха̄туйа̄, теджодха̄туйа̄, ва̄йодха̄туйа̄. ‘йатха̄бхӯтам̣ вачана’нти кхо, бхиккху, нибба̄нассетам̣ адхивачанам̣. ‘йатха̄гатамагго’ти кхо, бхиккху, арийассетам̣ ат̣т̣хан̇гикасса маггасса адхивачанам̣, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хийа̄…пе… самма̄сама̄дхисса̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. вӣн̣опамасуттам̣

246. ‘‘йасса кассачи, бхиккхаве, бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ чаккхувин̃н̃еййесу рӯпесу уппаджджеййа чхандо ва̄ ра̄го ва̄ досо ва̄ мохо ва̄ пат̣игхам̣ ва̄пи [пат̣игхам̣ ва̄ (сӣ.)] четасо, тато читтам̣ нива̄реййа. сабхайо чесо магго саппат̣ибхайо ча сакан̣т̣ако ча сагахано ча уммагго ча куммагго ча духитико ча. асаппурисасевито чесо магго, на чесо магго саппурисехи севито. на твам̣ етам̣ арахасӣти. тато читтам̣ нива̄райе чаккхувин̃н̃еййехи рӯпехи…пе… йасса кассачи, бхиккхаве, бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ дживха̄вин̃н̃еййесу расесу…пе… мановин̃н̃еййесу дхаммесу уппаджджеййа чхандо ва̄ ра̄го ва̄ досо ва̄ мохо ва̄ пат̣игхам̣ ва̄пи четасо тато читтам̣ нива̄реййа. сабхайо чесо магго саппат̣ибхайо ча сакан̣т̣ако ча сагахано ча уммагго ча куммагго ча духитико ча. асаппурисасевито чесо магго, на чесо магго саппурисехи севито. на твам̣ етам̣ арахасӣти. тато читтам̣ нива̄райе мановин̃н̃еййехи дхаммехи.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, кит̣т̣хам̣ сампаннам̣. кит̣т̣ха̄раккхо [кит̣т̣ха̄раккхако (сӣ.)] ча паматто, гон̣о ча кит̣т̣ха̄до адум̣ кит̣т̣хам̣ отаритва̄ йа̄вадаттхам̣ мадам̣ а̄паджджеййа пама̄дам̣ а̄паджджеййа; евамева кхо, бхиккхаве, ассутава̄ путхуджджано чхасу пхасса̄йатанесу асам̣вутака̄рӣ пан̃часу ка̄магун̣есу йа̄вадаттхам̣ мадам̣ а̄паджджати пама̄дам̣ а̄паджджати.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, кит̣т̣хам̣ сампаннам̣ кит̣т̣ха̄раккхо ча аппаматто гон̣о ча кит̣т̣ха̄до адум̣ кит̣т̣хам̣ отареййа. таменам̣ кит̣т̣ха̄раккхо на̄са̄йам̣ суггахитам̣ ган̣хеййа. на̄са̄йам̣ суггахитам̣ гахетва̄ упаригхат̣а̄йам̣ суниггахитам̣ нигган̣хеййа. упаригхат̣а̄йам̣ суниггахитам̣ ниггахетва̄ дан̣д̣ена сута̄л̣итам̣ та̄л̣еййа. дан̣д̣ена сута̄л̣итам̣ та̄л̣етва̄ осаджджеййа. дутийампи кхо, бхиккхаве …пе… татийампи кхо, бхиккхаве, гон̣о кит̣т̣ха̄до адум̣ кит̣т̣хам̣ отареййа. таменам̣ кит̣т̣ха̄раккхо на̄са̄йам̣ суггахитам̣ ган̣хеййа. на̄са̄йам̣ суггахитам̣ гахетва̄ упаригхат̣а̄йам̣ суниггахитам̣ нигган̣хеййа. упаригхат̣а̄йам̣ суниггахитам̣ ниггахетва̄ дан̣д̣ена сута̄л̣итам̣ та̄л̣еййа. дан̣д̣ена сута̄л̣итам̣ та̄л̣етва̄ осаджджеййа. еван̃хи со, бхиккхаве, гон̣о кит̣т̣ха̄до га̄магато ва̄ аран̃н̃агато ва̄, т̣ха̄набахуло ва̄ асса нисаджджабахуло ва̄ на там̣ кит̣т̣хам̣ пуна отареййа – тамева пуримам̣ дан̣д̣асампхассам̣ самануссаранто. евамева кхо, бхиккхаве, йато кхо бхиккхуно чхасу пхасса̄йатанесу читтам̣ удуджитам̣ хоти судуджитам̣, аджджхаттамева сантит̣т̣хати, саннисӣдати, екоди хоти, сама̄дхийати.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ран̃н̃о ва̄ ра̄джамаха̄маттасса ва̄ вӣн̣а̄йа саддо ассутапуббо асса. со вӣн̣а̄саддам̣ сун̣еййа. со евам̣ вадеййа – ‘амбхо, касса [кисса (сӣ. пӣ.)] ну кхо есо саддо евам̣раджанӣйо евам̣каманӣйо евам̣маданӣйо евам̣муччханӣйо евам̣бандханӣйо’ти? таменам̣ евам̣ вадеййум̣ – ‘еса̄, кхо, бханте, вӣн̣а̄ на̄ма, йасса̄ есо саддо евам̣раджанӣйо евам̣каманӣйо евам̣маданӣйо евам̣муччханӣйо евам̣бандханӣйо’ти. со евам̣ вадеййа – ‘гаччхатха ме, бхо, там̣ вӣн̣ам̣ а̄харатха̄’ти. тасса там̣ вӣн̣ам̣ а̄хареййум̣. таменам̣ евам̣ вадеййум̣ – ‘айам̣ кхо са̄, бханте, вӣн̣а̄ йасса̄ есо саддо евам̣раджанӣйо евам̣каманӣйо евам̣маданӣйо евам̣муччханӣйо евам̣бандханӣйо’ти. со евам̣ вадеййа – ‘алам̣ ме, бхо, та̄йа вӣн̣а̄йа, тамева ме саддам̣ а̄харатха̄’ти. таменам̣ евам̣ вадеййум̣ – ‘айам̣ кхо, бханте, вӣн̣а̄ на̄ма анекасамбха̄ра̄ маха̄самбха̄ра̄. анекехи самбха̄рехи сама̄раддха̄ вадати, сеййатхидам̣ – дон̣ин̃ча пат̣ичча чамман̃ча пат̣ичча дан̣д̣ан̃ча пат̣ичча упадха̄ран̣е ча пат̣ичча тантийо ча пат̣ичча кон̣ан̃ча пат̣ичча пурисасса ча таджджам̣ ва̄йа̄мам̣ пат̣ичча ева̄йам̣, бханте, вӣн̣а̄ на̄ма анекасамбха̄ра̄ маха̄самбха̄ра̄. анекехи самбха̄рехи сама̄раддха̄ вадатӣ’ти. со там̣ вӣн̣ам̣ дасадха̄ ва̄ сатадха̄ ва̄ пха̄леййа, дасадха̄ ва̄ сатадха̄ ва̄ там̣ пха̄летва̄ сакаликам̣ сакаликам̣ кареййа. сакаликам̣ сакаликам̣ каритва̄ аггина̄ д̣ахеййа, аггина̄ д̣ахитва̄ масим̣ кареййа. масим̣ каритва̄ маха̄ва̄те ва̄ опхунеййа [опунеййа (сӣ. пӣ.), опхун̣еййа (?)], надийа̄ ва̄ сӣгхасота̄йа пава̄хеййа. со евам̣ вадеййа – ‘асатӣ кира̄йам̣, бхо, вӣн̣а̄ на̄ма, йатхевам̣ йам̣ [йатхева̄йам̣ (сӣ.), йатхевайам̣ (пӣ.)] кин̃чи вӣн̣а̄ на̄ма еттха ча пана̄йам̣ джано [еттха пана̄йам̣ джано (сйа̄. кам̣.), еттха ча маха̄джано (пӣ. ка.)] ативелам̣ паматто палал̣ито’ти. евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху рӯпам̣ саманвесати [саманнесати (сӣ. сйа̄. кам̣.), саманесати (пӣ.)] йа̄вата̄ рӯпасса гати, веданам̣ саманвесати йа̄вата̄ ведана̄йа гати, сан̃н̃ам̣ саманвесати йа̄вата̄ сан̃н̃а̄йа гати, сан̇кха̄ре саманвесати йа̄вата̄ сан̇кха̄ра̄нам̣ гати, вин̃н̃а̄н̣ам̣ саманвесати йа̄вата̄ вин̃н̃а̄н̣асса гати. тасса рӯпам̣ саманвесато йа̄вата̄ рӯпасса гати, веданам̣ саманвесато…пе… сан̃н̃ам̣… сан̇кха̄ре… вин̃н̃а̄н̣ам̣ саманвесато йа̄вата̄ вин̃н̃а̄н̣асса гати. йамписса там̣ хоти аханти ва̄ маманти ва̄ асмӣти ва̄ тампи тасса на хотӣ’’ти. навамам̣.

10. чхаппа̄н̣акопамасуттам̣

247. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо аругатто паккагатто сараванам̣ пависеййа. тасса кусакан̣т̣ака̄ чева па̄де виджджхеййум̣, сарапатта̄ни ча гатта̄ни [сарапатта̄ни паккагатта̄ни (сйа̄. кам̣.), арупакка̄ни гатта̄ни (пӣ. ка.)] вилекхеййум̣. еван̃хи со, бхиккхаве, пурисо бхиййосоматта̄йа татонида̄нам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведийетха. евамева кхо, бхиккхаве, идхекаччо бхиккху га̄магато ва̄ аран̃н̃агато ва̄ лабхати ватта̄рам̣ – ‘айан̃ча со [айан̃ча кхо (пӣ. ка.), айам̣ со (?)] а̄йасма̄ евам̣ка̄рӣ евам̣сама̄ча̄ро асучига̄макан̣т̣ако’ти. там̣ кан̣т̣акоти [там̣ ‘‘асучига̄макан̣д̣ато’’ти (ка.)] ити видитва̄ сам̣варо ча асам̣варо ча ведитаббо.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, асам̣варо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ пийарӯпе рӯпе адхимуччати, аппийарӯпе рӯпе бйа̄паджджати, анупат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати париттачетасо. тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти. сотена саддам̣ сутва̄… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа пийарӯпе дхамме адхимуччати, аппийарӯпе дхамме бйа̄паджджати, анупат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати париттачетасо, тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо чхаппа̄н̣аке гахетва̄ на̄на̄висайе на̄на̄гочаре дал̣ха̄йа раджджуйа̄ бандхеййа. ахим̣ гахетва̄ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ бандхеййа. сусума̄рам̣ [сум̣сума̄рам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] гахетва̄ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ бандхеййа. паккхим̣ гахетва̄ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ бандхеййа. куккурам̣ гахетва̄ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ бандхеййа. син̇га̄лам̣ гахетва̄ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ бандхеййа. маккат̣ам̣ гахетва̄ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ бандхеййа. дал̣ха̄йа раджджуйа̄ бандхитва̄ маджджхе ган̣т̣хим̣ каритва̄ оссаджджеййа. атха кхо, те, бхиккхаве, чхаппа̄н̣ака̄ на̄на̄висайа̄ на̄на̄гочара̄ сакам̣ сакам̣ гочарависайам̣ а̄вин̃чхеййум̣ [а̄вин̃джеййум̣ (сӣ.)] – ахи а̄вин̃чхеййа ‘ваммикам̣ павеккха̄мӣ’ти, сусума̄ро а̄вин̃чхеййа ‘удакам̣ павеккха̄мӣ’ти, паккхӣ а̄вин̃чхеййа ‘а̄ка̄сам̣ д̣есса̄мӣ’ти, куккуро а̄вин̃чхеййа ‘га̄мам̣ павеккха̄мӣ’ти, син̇га̄ло а̄вин̃чхеййа ‘сӣватхикам̣ [сиватхикам̣ (ка.)] павеккха̄мӣ’ти, маккат̣о а̄вин̃чхеййа ‘ванам̣ павеккха̄мӣ’ти. йада̄ кхо те, бхиккхаве, чхаппа̄н̣ака̄ джхатта̄ ассу киланта̄, атха кхо йо несам̣ па̄н̣ака̄нам̣ балаватаро асса тасса те ануваттеййум̣, анувидха̄йеййум̣ васам̣ гаччхеййум̣. евамева кхо, бхиккхаве, йасса кассачи бхиккхуно ка̄йагата̄сати абха̄вита̄ абахулӣката̄, там̣ чаккху а̄вин̃чхати мана̄пийесу рӯпесу, амана̄пийа̄ рӯпа̄ пат̣икӯла̄ хонти…пе… мано а̄вин̃чхати мана̄пийесу дхаммесу, амана̄пийа̄ дхамма̄ пат̣икӯла̄ хонти. евам̣ кхо, бхиккхаве, асам̣варо хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, сам̣варо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ пийарӯпе рӯпе на̄дхимуччати, аппийарӯпе рӯпе на бйа̄паджджати, упат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати аппама̄н̣ачетасо, тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти…пе… дживха̄ расам̣ са̄йитва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа пийарӯпе дхамме на̄дхимуччати, аппийарӯпе дхамме на бйа̄паджджати, упат̣т̣хитака̄йассати ча вихарати аппама̄н̣ачетасо, тан̃ча четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти йаттхасса те уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ апарисеса̄ нируджджханти.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо чхаппа̄н̣аке гахетва̄ на̄на̄висайе на̄на̄гочаре дал̣ха̄йа раджджуйа̄ бандхеййа. ахим̣ гахетва̄ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ бандхеййа. сусума̄рам̣ гахетва̄ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ бандхеййа. паккхим̣ гахетва̄…пе… куккурам̣ гахетва̄… син̇га̄лам̣ гахетва̄… маккат̣ам̣ гахетва̄ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ бандхеййа. дал̣ха̄йа раджджуйа̄ бандхитва̄ дал̣хе кхӣле ва̄ тхамбхе ва̄ упанибандхеййа. атха кхо те, бхиккхаве, чхаппа̄н̣ака̄ на̄на̄висайа̄ на̄на̄гочара̄ сакам̣ сакам̣ гочарависайам̣ а̄вин̃чхеййум̣ – ахи а̄вин̃чхеййа ‘ваммикам̣ павеккха̄мӣ’ти, сусума̄ро а̄вин̃чхеййа ‘удакам̣ павеккха̄мӣ’ти, паккхӣ а̄вин̃чхеййа ‘а̄ка̄сам̣ д̣есса̄мӣ’ти, куккуро а̄вин̃чхеййа ‘га̄мам̣ павеккха̄мӣ’ти, син̇га̄ло а̄вин̃чхеййа ‘сӣватхикам̣ павеккха̄мӣ’ти, маккат̣о а̄вин̃чхеййа ‘ванам̣ павеккха̄мӣ’ти. йада̄ кхо те, бхиккхаве, чхаппа̄н̣ака̄ джхатта̄ ассу киланта̄, атха тамева кхӣлам̣ ва̄ тхамбхам̣ ва̄ упатит̣т̣хеййум̣, упанисӣдеййум̣, упанипаджджеййум̣. евамева кхо, бхиккхаве, йасса кассачи бхиккхуно ка̄йагата̄сати бха̄вита̄ бахулӣката̄, там̣ чаккху на̄вин̃чхати мана̄пийесу рӯпесу, амана̄пийа̄ рӯпа̄ наппат̣икӯла̄ хонти…пе… дживха̄ на̄вин̃чхати мана̄пийесу расесу…пе… мано на̄вин̃чхати мана̄пийесу дхаммесу, амана̄пийа̄ дхамма̄ наппат̣икӯла̄ хонти. евам̣ кхо, бхиккхаве, сам̣варо хоти.

‘‘‘дал̣хе кхӣле ва̄ тхамбхе ва̄’ти кхо, бхиккхаве, ка̄йагата̄йа сатийа̄ етам̣ адхивачанам̣. тасма̄тиха во, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘ка̄йагата̄ но сати бха̄вита̄ бхависсати бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄’ти. еван̃хи кхо, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. дасамам̣.

11. йавакала̄писуттам̣

248. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йавакала̄пӣ ча̄тумаха̄патхе никкхитта̄ асса. атха чха пуриса̄ а̄гаччхеййум̣ бйа̄бхан̇гихаттха̄. те йавакала̄пим̣ чхахи бйа̄бхан̇гӣхи ханеййум̣. еван̃хи са̄, бхиккхаве, йавакала̄пӣ сухата̄ асса чхахи бйа̄бхан̇гӣхи хан̃н̃ама̄на̄. атха саттамо пурисо а̄гаччхеййа бйа̄бхан̇гихаттхо. со там̣ йавакала̄пим̣ саттама̄йа бйа̄бхан̇гийа̄ ханеййа. еван̃хи са̄ бхиккхаве, йавакала̄пӣ сухататара̄ асса, саттама̄йа бйа̄бхан̇гийа̄ хан̃н̃ама̄на̄. евамева кхо, бхиккхаве, ассутава̄ путхуджджано чаккхусмим̣ хан̃н̃ати мана̄па̄мана̄пехи рӯпехи…пе… дживха̄йа хан̃н̃ати мана̄па̄мана̄пехи расехи…пе… манасмим̣ хан̃н̃ати мана̄па̄мана̄пехи дхаммехи. саче со, бхиккхаве, ассутава̄ путхуджджано а̄йатим̣ пунаббхава̄йа четети, еван̃хи со, бхиккхаве, могхапурисо сухататаро хоти, сеййатха̄пи са̄ йавакала̄пӣ саттама̄йа бйа̄бхан̇гийа̄ хан̃н̃ама̄на̄.

‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, дева̄сурасан̇га̄мо самупабйӯл̣хо [самупаббӯл̣хо (сӣ. пӣ.)] ахоси. атха кхо, бхиккхаве, вепачитти асуриндо асуре а̄мантеси – ‘саче, ма̄риса̄, дева̄сурасан̇га̄ме самупабйӯл̣хе асура̄ джинеййум̣ дева̄ пара̄джинеййум̣, йена нам̣ саккам̣ дева̄наминдам̣ кан̣т̣хапан̃чамехи бандханехи бандхитва̄ мама сантике а̄неййа̄тха асурапура’нти. саккопи кхо, бхиккхаве, дева̄наминдо деве та̄ватим̣се а̄мантеси – ‘саче, ма̄риса̄, дева̄сурасан̇га̄ме самупабйӯл̣хе дева̄ джинеййум̣ асура̄ пара̄джинеййум̣, йена нам̣ вепачиттим̣ асуриндам̣ кан̣т̣хапан̃чамехи бандханехи бандхитва̄ мама сантике а̄неййа̄тха судхаммам̣ девасабха’нти. тасмим̣ кхо пана, бхиккхаве, сан̇га̄ме дева̄ джиним̣су, асура̄ пара̄джиним̣су. атха кхо, бхиккхаве, дева̄ та̄ватим̣са̄ вепачиттим̣ асуриндам̣ кан̣т̣хапан̃чамехи бандханехи бандхитва̄ саккасса дева̄наминдасса сантике а̄несум̣ судхаммам̣ девасабхам̣. татра судам̣, бхиккхаве, вепачитти асуриндо кан̣т̣хапан̃чамехи бандханехи баддхо [бандхо (сӣ. сйа̄. кам̣. ка.)] хоти. йада̄ кхо, бхиккхаве, вепачиттисса асуриндасса евам̣ хоти – ‘дхаммика̄ кхо дева̄, адхаммика̄ асура̄, идхева да̄на̄хам̣ девапурам̣ гаччха̄мӣ’ти. атха кан̣т̣хапан̃чамехи бандханехи муттам̣ атта̄нам̣ саманупассати, диббехи ча пан̃чахи ка̄магун̣ехи самаппито саман̇гӣбхӯто парича̄рети. йада̄ ча кхо, бхиккхаве, вепачиттисса асуриндасса евам̣ хоти – ‘дхаммика̄ кхо асура̄, адхаммика̄ дева̄, таттхева да̄на̄хам̣ асурапурам̣ гамисса̄мӣ’ти, атха кан̣т̣хапан̃чамехи бандханехи баддхам̣ атта̄нам̣ саманупассати. диббехи ча пан̃чахи ка̄магун̣ехи париха̄йати. евам̣ сукхумам̣ кхо, бхиккхаве, вепачиттибандханам̣. тато сукхуматарам̣ ма̄рабандханам̣. ман̃н̃ама̄но кхо, бхиккхаве, баддхо ма̄расса, аман̃н̃ама̄но мутто па̄пимато.

‘‘‘асмӣ’ти, бхиккхаве, ман̃н̃итаметам̣, ‘айамахамасмӣ’ти ман̃н̃итаметам̣, ‘бхависса’нти ман̃н̃итаметам̣, ‘на бхависса’нти ман̃н̃итаметам̣, ‘рӯпӣ бхависса’нти ман̃н̃итаметам̣, ‘арӯпӣ бхависса’нти ман̃н̃итаметам̣, ‘сан̃н̃ӣ бхависса’нти ман̃н̃итаметам̣, ‘асан̃н̃ӣ бхависса’нти ман̃н̃итаметам̣, ‘невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ӣ бхависса’нти ман̃н̃итаметам̣. ман̃н̃итам̣, бхиккхаве, рого, ман̃н̃итам̣ ган̣д̣о, ман̃н̃итам̣ саллам̣. тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘аман̃н̃ама̄нена [аман̃н̃итама̄нена (пӣ. ка.)] четаса̄ вихарисса̄ма̄’ти – еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитаббам̣.

‘‘‘асмӣ’ти, бхиккхаве, ин̃джитаметам̣, ‘айамахамасмӣ’ти ин̃джитаметам̣, ‘бхависса’нти ин̃джитаметам̣, ‘на бхависса’нти ин̃джитаметам̣, ‘рӯпӣ бхависса’нти ин̃джитаметам̣, ‘арӯпӣ бхависса’нти ин̃джитаметам̣, ‘сан̃н̃ӣ бхависса’нти ин̃джитаметам̣, ‘асан̃н̃ӣ бхависса’нти ин̃джитаметам̣, ‘невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ӣ бхависса’нти ин̃джитаметам̣. ин̃джитам̣, бхиккхаве, рого, ин̃джитам̣ ган̣д̣о, ин̃джитам̣ саллам̣. тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘анин̃джама̄нена [анин̃джийама̄нена (сйа̄. кам̣. ка.)] четаса̄ вихарисса̄ма̄’ти – еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитаббам̣.

‘‘‘асмӣ’ти, бхиккхаве, пхандитаметам̣, ‘айамахамасмӣ’ти пхандитаметам̣, ‘бхависса’нти…пе… ‘на бхависса’нти… ‘рӯпӣ бхависса’нти… ‘арӯпӣ бхависса’нти… ‘сан̃н̃ӣ бхависса’нти… ‘асан̃н̃ӣ бхависса’нти… ‘невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ӣ бхависса’нти пхандитаметам̣. пхандитам̣, бхиккхаве, рого, пхандитам̣ ган̣д̣о, пхандитам̣ саллам̣. тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘апхандама̄нена [апхандийама̄нена (сйа̄. кам̣. ка.)] четаса̄ вихарисса̄ма̄’ти – еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитаббам̣.

‘‘‘асмӣ’ти, бхиккхаве, папан̃читаметам̣, ‘айамахамасмӣ’ти папан̃читаметам̣, ‘бхависса’нти…пе… ‘на бхависса’нти… ‘рӯпӣ бхависса’нти… ‘арӯпӣ бхависса’нти… ‘сан̃н̃ӣ бхависса’нти… ‘асан̃н̃ӣ бхависса’нти… ‘невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ӣ бхависса’нти папан̃читаметам̣. папан̃читам̣, бхиккхаве, рого, папан̃читам̣ ган̣д̣о, папан̃читам̣ саллам̣. тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘ниппапан̃чена четаса̄ вихарисса̄ма̄’ти – еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитаббам̣.

‘‘‘асмӣ’ти, бхиккхаве, ма̄нагатаметам̣, ‘айамахамасмӣ’ти ма̄нагатаметам̣, ‘бхависса’нти ма̄нагатаметам̣, ‘на бхависса’нти ма̄нагатаметам̣, ‘рӯпӣ бхависса’нти ма̄нагатаметам̣, ‘арӯпӣ бхависса’нти ма̄нагатаметам̣, ‘сан̃н̃ӣ бхависса’нти ма̄нагатаметам̣, ‘асан̃н̃ӣ бхависса’нти ма̄нагатаметам̣, ‘невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ӣ бхависса’нти ма̄нагатаметам̣. ма̄нагатам̣, бхиккхаве, рого, ма̄нагатам̣ ган̣д̣о, ма̄нагатам̣ саллам̣. тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘нихатама̄нена четаса̄ вихарисса̄ма̄’ти – еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. ека̄дасамам̣.

а̄сӣвисавагго екӯнавӣсатимо.

тассудда̄нам̣ –

а̄сӣвисо ратхо куммо, две да̄руккхандха̄ авассуто;

дуккхадхамма̄ ким̣сука̄ вӣн̣а̄, чхаппа̄н̣а̄ йавакала̄пӣти.

сал̣а̄йатанавагге чатуттхапан̣н̣а̄сако саматто.

тасса ваггудда̄нам̣ –

нандиккхайо сат̣т̣хинайо, самуддо урагена ча;

чатупан̣н̣а̄сака̄ ете, нипа̄тесу пака̄сита̄ти.

сал̣а̄йатанасам̣йуттам̣ саматтам̣.

2. ведана̄сам̣йуттам̣

1. сага̄тха̄вагго

1. сама̄дхисуттам̣

249. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, ведана̄. катама̄ тиссо? сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо ведана̄ти.

‘‘сама̄хито сампаджа̄но, сато буддхасса са̄вако;

ведана̄ ча паджа̄на̄ти, ведана̄нан̃ча самбхавам̣.

‘‘йаттха чета̄ нируджджханти, магган̃ча кхайага̄минам̣;

ведана̄нам̣ кхайа̄ бхиккху, ниччха̄то париниббуто’’ти. пат̣хамам̣;

2. сукхасуттам̣

250. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, ведана̄. катама̄ тиссо? сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо ведана̄ти.

‘‘сукхам̣ ва̄ йади ва̄ дуккхам̣, адуккхамасукхам̣ саха;

аджджхаттан̃ча бахиддха̄ ча, йам̣ кин̃чи аттхи ведитам̣.

‘‘етам̣ дуккханти н̃атва̄на, мосадхаммам̣ палокинам̣;

пхусса пхусса вайам̣ пассам̣, евам̣ таттха вираджджатӣ’’ти. дутийам̣;

3. паха̄насуттам̣

251. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, ведана̄. катама̄ тиссо? сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄. сукха̄йа, бхиккхаве, ведана̄йа ра̄га̄нусайо паха̄таббо, дуккха̄йа ведана̄йа пат̣игха̄нусайо паха̄таббо, адуккхамасукха̄йа ведана̄йа авиджджа̄нусайо паха̄таббо. йато кхо, бхиккхаве, бхиккхуно сукха̄йа ведана̄йа ра̄га̄нусайо пахӣно хоти, дуккха̄йа ведана̄йа пат̣игха̄нусайо пахӣно хоти, адуккхамасукха̄йа ведана̄йа авиджджа̄нусайо пахӣно хоти, айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху ниранусайо саммаддасо аччхеччхи [аччхеджджи (бахӯсу)] тан̣хам̣, виваттайи [ва̄ваттайи (сӣ.)] сам̣йоджанам̣, самма̄ ма̄на̄бхисамайа̄ антамака̄си дуккхасса̄’’’ти.

‘‘сукхам̣ ведайама̄насса [ведийама̄насса (сӣ. пӣ.)], веданам̣ аппаджа̄нато;

со ра̄га̄нусайо хоти, аниссаран̣адассино.

‘‘дуккхам̣ ведайама̄насса, веданам̣ аппаджа̄нато;

пат̣игха̄нусайо хоти, аниссаран̣адассино.

‘‘адуккхамасукхам̣ сантам̣, бхӯрипан̃н̃ена деситам̣;

тан̃ча̄пи абхинандати, нева дуккха̄ памуччати.

‘‘йато ча бхиккху а̄та̄пӣ, сампаджан̃н̃ам̣ на рин̃чати;

тато со ведана̄ сабба̄, париджа̄на̄ти пан̣д̣ито.

‘‘со ведана̄ парин̃н̃а̄йа, дит̣т̣хе дхамме ана̄саво;

ка̄йасса бхеда̄ дхаммат̣т̣хо, сан̇кхйам̣ нопети ведагӯ’’ти. татийам̣;

4. па̄та̄ласуттам̣

252. ‘‘ассутава̄, бхиккхаве, путхуджджано йам̣ ва̄чам̣ бха̄сати – ‘аттхи маха̄самудде па̄та̄ло’ти. там̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, ассутава̄ путхуджджано асантам̣ авиджджама̄нам̣ евам̣ ва̄чам̣ бха̄сати – ‘аттхи маха̄самудде па̄та̄ло’ти. са̄рӣрика̄нам̣ кхо етам̣, бхиккхаве, дуккха̄нам̣ ведана̄нам̣ адхивачанам̣ йадидам̣ ‘па̄та̄ло’ти. ассутава̄, бхиккхаве, путхуджджано са̄рӣрика̄йа дуккха̄йа ведана̄йа пхут̣т̣хо сама̄но сочати киламати паридевати уратта̄л̣им̣ кандати саммохам̣ а̄паджджати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘ассутава̄ путхуджджано па̄та̄ле на паччут̣т̣ха̄си, га̄дхан̃ча на̄джджхага̄’. сутава̄ ча кхо, бхиккхаве, арийаса̄вако са̄рӣрика̄йа дуккха̄йа ведана̄йа пхут̣т̣хо сама̄но нева сочати, на киламати, на паридевати, на уратта̄л̣им̣ кандати, на саммохам̣ а̄паджджати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘сутава̄ арийаса̄вако па̄та̄ле паччут̣т̣ха̄си, га̄дхан̃ча аджджхага̄’’’ти.

‘‘йо ета̄ на̄дхива̄сети, уппанна̄ ведана̄ дукха̄;

са̄рӣрика̄ па̄н̣ахара̄, йа̄хи пхут̣т̣хо паведхати.

‘‘аккандати пародати, дуббало аппатха̄мако;

на со па̄та̄ле паччут̣т̣ха̄си, атхо га̄дхампи на̄джджхага̄.

‘‘йо чета̄ адхива̄сети, уппанна̄ ведана̄ дукха̄;

са̄рӣрика̄ па̄н̣ахара̄, йа̄хи пхут̣т̣хо на ведхати;

са ве па̄та̄ле паччут̣т̣ха̄си, атхо га̄дхампи аджджхага̄’’ти. чатуттхам̣;

5. дат̣т̣хаббасуттам̣

253. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, ведана̄. катама̄ тиссо? сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄. сукха̄, бхиккхаве, ведана̄ дуккхато дат̣т̣хабба̄, дуккха̄ ведана̄ саллато дат̣т̣хабба̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ аниччато дат̣т̣хабба̄. йато кхо, бхиккхаве, бхиккхуно сукха̄ ведана̄ дуккхато дит̣т̣ха̄ хоти, дуккха̄ ведана̄ саллато дит̣т̣ха̄ хоти, адуккхамасукха̄ ведана̄ аниччато дит̣т̣ха̄ хоти – айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху саммаддасо аччхеччхи тан̣хам̣, виваттайи сам̣йоджанам̣, самма̄ ма̄на̄бхисамайа̄ антамака̄си дуккхасса̄’’’ти.

‘‘йо сукхам̣ дуккхато адда, дуккхамаддаккхи саллато;

адуккхамасукхам̣ сантам̣, аддаккхи нам̣ аниччато.

‘‘са ве саммаддасо бхиккху, париджа̄на̄ти ведана̄;

со ведана̄ парин̃н̃а̄йа, дит̣т̣хе дхамме ана̄саво;

ка̄йасса бхеда̄ дхаммат̣т̣хо, сан̇кхйам̣ нопети ведагӯ’’ти. пан̃чамам̣;

6. салласуттам̣

254. ‘‘ассутава̄, бхиккхаве, путхуджджано сукхампи веданам̣ ведайати [ведийати (сӣ. пӣ.)], дуккхампи веданам̣ ведайати, адуккхамасукхампи веданам̣ ведайати. сутава̄, бхиккхаве, арийаса̄вако сукхампи веданам̣ ведайати, дуккхампи веданам̣ ведайати, адуккхамасукхампи веданам̣ ведайати. татра, бхиккхаве, ко висесо ко адхиппайа̄со [адхиппа̄йо (сӣ. ка.), адхиппа̄йасо (сйа̄. кам̣.), адхиппа̄йосо (пӣ.)] ким̣ на̄на̄каран̣ам̣ сутавато арийаса̄вакасса ассутавата̄ путхуджджанена̄’’ти? бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄…пе… ассутава̄. бхиккхаве, путхуджджано дуккха̄йа ведана̄йа пхут̣т̣хо сама̄но сочати киламати паридевати уратта̄л̣им̣ кандати саммохам̣ а̄паджджати. со две ведана̄ ведайати – ка̄йикан̃ча, четасикан̃ча. сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисам̣ саллена виджджхеййа [саллена анувиджджхеййум̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)]. таменам̣ дутийена саллена ануведхам̣ виджджхеййа [саллена анувиджджхеййум̣ (сӣ.), саллена ануведхам̣ виджджхеййум̣ (сйа̄. кам̣.), саллена виджджхеййум̣ (пӣ.)]. еван̃хи со, бхиккхаве, пурисо двисаллена веданам̣ ведайати. евамева кхо, бхиккхаве, ассутава̄ путхуджджано дуккха̄йа ведана̄йа пхут̣т̣хо сама̄но сочати киламати паридевати уратта̄л̣им̣ кандати саммохам̣ а̄паджджати. со две ведана̄ ведайати – ка̄йикан̃ча, четасикан̃ча. тасса̄йева кхо пана дуккха̄йа ведана̄йа пхут̣т̣хо сама̄но пат̣игхава̄ хоти. таменам̣ дуккха̄йа ведана̄йа пат̣игхавантам̣, йо дуккха̄йа ведана̄йа пат̣игха̄нусайо, со анусети. со дуккха̄йа ведана̄йа пхут̣т̣хо сама̄но ка̄масукхам̣ абхинандати. там̣ кисса хету? на хи со, бхиккхаве, паджа̄на̄ти ассутава̄ путхуджджано ан̃н̃атра ка̄масукха̄ дуккха̄йа ведана̄йа ниссаран̣ам̣, тасса ка̄масукхан̃ча абхинандато, йо сукха̄йа ведана̄йа ра̄га̄нусайо, со анусети. со та̄сам̣ ведана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. тасса та̄сам̣ ведана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ аппаджа̄нато, йо адуккхамасукха̄йа ведана̄йа авиджджа̄нусайо, со анусети. со сукхан̃че веданам̣ ведайати, сан̃н̃утто нам̣ ведайати. дуккхан̃че веданам̣ ведайати, сан̃н̃утто нам̣ ведайати. адуккхамасукхан̃че веданам̣ ведайати, сан̃н̃утто нам̣ ведайати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘ассутава̄ путхуджджано сан̃н̃утто джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи, сан̃н̃утто дуккхасма̄’ти вада̄ми.

‘‘сутава̄ ча кхо, бхиккхаве, арийаса̄вако дуккха̄йа ведана̄йа пхут̣т̣хо сама̄но на сочати, на киламати, на паридевати, на уратта̄л̣им̣ кандати, на саммохам̣ а̄паджджати. со екам̣ веданам̣ ведайати – ка̄йикам̣, на четасикам̣.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисам̣ саллена виджджхеййа. таменам̣ дутийена саллена ануведхам̣ на виджджхеййа. еван̃хи со, бхиккхаве, пурисо екасаллена веданам̣ ведайати. евамева кхо, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако дуккха̄йа ведана̄йа пхут̣т̣хо сама̄но на сочати, на киламати, на паридевати, на уратта̄л̣им̣ кандати, на саммохам̣ а̄паджджати. со екам̣ веданам̣ ведайати – ка̄йикам̣, на четасикам̣. тасса̄йева кхо пана дуккха̄йа ведана̄йа пхут̣т̣хо сама̄но пат̣игхава̄ на хоти. таменам̣ дуккха̄йа ведана̄йа аппат̣игхавантам̣, йо дуккха̄йа ведана̄йа пат̣игха̄нусайо, со на̄нусети. со дуккха̄йа ведана̄йа пхут̣т̣хо сама̄но ка̄масукхам̣ на̄бхинандати. там̣ кисса хету? паджа̄на̄ти хи со, бхиккхаве, сутава̄ арийаса̄вако ан̃н̃атра ка̄масукха̄ дуккха̄йа ведана̄йа ниссаран̣ам̣. тасса ка̄масукхам̣ на̄бхинандато йо сукха̄йа ведана̄йа ра̄га̄нусайо, со на̄нусети. со та̄сам̣ ведана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнавам̣ ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. тасса та̄сам̣ ведана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нато, йо адуккхамасукха̄йа ведана̄йа авиджджа̄нусайо, со на̄нусети. со сукхан̃че веданам̣ ведайати, висан̃н̃утто нам̣ ведайати. дуккхан̃че веданам̣ ведайати, висан̃н̃утто нам̣ ведайати. адуккхамасукхан̃че веданам̣ ведайати, висан̃н̃утто нам̣ ведайати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘сутава̄ арийаса̄вако висан̃н̃утто джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи, висан̃н̃утто дуккхасма̄’ти вада̄ми. айам̣ кхо, бхиккхаве, висесо, айам̣ адхиппайа̄со, идам̣ на̄на̄каран̣ам̣ сутавато арийаса̄вакасса ассутавата̄ путхуджджанена̄’’ти.

‘‘на веданам̣ ведайати сапан̃н̃о,

сукхампи дуккхампи бахуссутопи;

айан̃ча дхӣрасса путхуджджанена,

маха̄ [айам̣ (сйа̄. кам̣. ка.)] висесо кусаласса хоти.

‘‘сан̇кха̄тадхаммасса бахуссутасса,

випассато [сампассато (сӣ. пӣ.)] локамимам̣ паран̃ча;

ит̣т̣хасса дхамма̄ на матхенти читтам̣,

анит̣т̣хато но пат̣игха̄тамети.

‘‘тасса̄нуродха̄ атхава̄ виродха̄,

видхӯпита̄ аттхагата̄ на санти;

падан̃ча н̃атва̄ вираджам̣ асокам̣,

самма̄ паджа̄на̄ти бхавасса па̄рагӯ’’ти. чхат̣т̣хам̣;

7. пат̣хамагелан̃н̃асуттам̣

255. екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. атха кхо бхагава̄ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена гила̄наса̄ла̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси

‘‘сато, бхиккхаве, бхиккху сампаджа̄но ка̄лам̣ а̄гамеййа. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сато хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су ведана̄нупассӣ вихарати…пе… читте читта̄нупассӣ вихарати…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сато хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сампаджа̄но хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху абхикканте пат̣икканте сампаджа̄нака̄рӣ хоти, а̄локите вилоките сампаджа̄нака̄рӣ хоти, самин̃джите паса̄рите сампаджа̄нака̄рӣ хоти, сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣е сампаджа̄нака̄рӣ хоти, асите пӣте кха̄йите са̄йите сампаджа̄нака̄рӣ хоти, учча̄рапасса̄вакамме сампаджа̄нака̄рӣ хоти, гате т̣хите нисинне сутте джа̄гарите бха̄сите тун̣хӣбха̄ве сампаджа̄нака̄рӣ хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сампаджа̄нака̄рӣ хоти. сато, бхиккхаве, бхиккху сампаджа̄но ка̄лам̣ а̄гамеййа. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ.

‘‘тасса че, бхиккхаве, бхиккхуно евам̣ сатасса сампаджа̄насса аппаматтасса а̄та̄пино пахитаттасса вихарато уппаджджати сукха̄ ведана̄, со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘уппанна̄ кхо мйа̄йам̣ сукха̄ ведана̄. са̄ ча кхо пат̣ичча, но аппат̣ичча. ким̣ пат̣ичча? имамева ка̄йам̣ пат̣ичча. айам̣ кхо пана ка̄йо аниччо сан̇кхато пат̣иччасамуппанно. аниччам̣ кхо пана сан̇кхатам̣ пат̣иччасамуппаннам̣ ка̄йам̣ пат̣ичча уппанна̄ сукха̄ ведана̄ куто ничча̄ бхависсатӣ’ти! со ка̄йе ча сукха̄йа ча ведана̄йа аничча̄нупассӣ вихарати, вайа̄нупассӣ вихарати, вира̄га̄нупассӣ вихарати, ниродха̄нупассӣ вихарати, пат̣иниссагга̄нупассӣ вихарати. тасса ка̄йе ча сукха̄йа ча ведана̄йа аничча̄нупассино вихарато, вайа̄нупассино вихарато, вира̄га̄нупассино вихарато, ниродха̄нупассино вихарато, пат̣иниссагга̄нупассино вихарато, йо ка̄йе ча сукха̄йа ча ведана̄йа ра̄га̄нусайо, со пахӣйати.

‘‘тасса че, бхиккхаве, бхиккхуно евам̣ сатасса сампаджа̄насса аппаматтасса а̄та̄пино пахитаттасса вихарато уппаджджати дуккха̄ ведана̄. со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘уппанна̄ кхо мйа̄йам̣ дуккха̄ ведана̄. са̄ ча кхо пат̣ичча, но аппат̣ичча. ким̣ пат̣ичча? имамева ка̄йам̣ пат̣ичча. айам̣ кхо пана ка̄йо аниччо сан̇кхато пат̣иччасамуппанно. аниччам̣ кхо пана сан̇кхатам̣ пат̣иччасамуппаннам̣ ка̄йам̣ пат̣ичча уппанна̄ дуккха̄ ведана̄ куто ничча̄ бхависсатӣ’ти! со ка̄йе ча дуккха̄йа ведана̄йа аничча̄нупассӣ вихарати, вайа̄нупассӣ вихарати, вира̄га̄нупассӣ вихарати, ниродха̄нупассӣ вихарати, пат̣иниссагга̄нупассӣ вихарати. тасса ка̄йе ча дуккха̄йа ча ведана̄йа аничча̄нупассино вихарато…пе… пат̣иниссагга̄нупассино вихарато, йо ка̄йе ча дуккха̄йа ча ведана̄йа пат̣игха̄нусайо, со пахӣйати.

‘‘тасса че, бхиккхаве, бхиккхуно евам̣ сатасса сампаджа̄насса аппаматтасса а̄та̄пино пахитаттасса вихарато уппаджджати адуккхамасукха̄ ведана̄, со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘уппанна̄ кхо мйа̄йам̣ адуккхамасукха̄ ведана̄. са̄ ча кхо пат̣ичча, но аппат̣ичча. ким̣ пат̣ичча? имамева ка̄йам̣ пат̣ичча. айам̣ кхо пана ка̄йо аниччо сан̇кхато пат̣иччасамуппанно. аниччам̣ кхо пана сан̇кхатам̣ пат̣иччасамуппаннам̣ ка̄йам̣ пат̣ичча уппанна̄ адуккхамасукха̄ ведана̄ куто ничча̄ бхависсатӣ’ти! со ка̄йе ча адуккхамасукха̄йа ча ведана̄йа аничча̄нупассӣ вихарати, вайа̄нупассӣ вихарати, вира̄га̄нупассӣ вихарати, ниродха̄нупассӣ вихарати, пат̣иниссагга̄нупассӣ вихарати. тасса ка̄йе ча адуккхамасукха̄йа ча ведана̄йа аничча̄нупассино вихарато…пе… пат̣иниссагга̄нупассино вихарато, йо ка̄йе ча адуккхамасукха̄йа ча ведана̄йа авиджджа̄нусайо, со пахӣйати.

‘‘со сукхан̃че веданам̣ ведайати, са̄ аничча̄ти паджа̄на̄ти, анаджджхосита̄ти паджа̄на̄ти, анабхинандита̄ти паджа̄на̄ти; дуккхан̃че веданам̣ ведайати, са̄ аничча̄ти паджа̄на̄ти, анаджджхосита̄ти паджа̄на̄ти, анабхинандита̄ти паджа̄на̄ти; адуккхамасукхан̃че веданам̣ ведайати, са̄ аничча̄ти паджа̄на̄ти, анаджджхосита̄ти паджа̄на̄ти, анабхинандита̄ти паджа̄на̄ти. со сукхан̃че веданам̣ ведайати, висан̃н̃утто нам̣ ведайати; дуккхан̃че веданам̣ ведайати, висан̃н̃утто нам̣ ведайати; адуккхамасукхан̃че веданам̣ ведайати, висан̃н̃утто нам̣ ведайати. со ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведайама̄но ‘ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведайа̄мӣ’ти паджа̄на̄ти, джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведайама̄но ‘джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведайа̄мӣ’ти паджа̄на̄ти. ‘ка̄йасса бхеда̄ уддхам̣ джӣвитапарийа̄да̄на̄ идхева саббаведайита̄ни анабхинандита̄ни сӣтӣбхависсантӣ’ти [сӣтибхависсантӣти (сӣ. пӣ. ка.)] паджа̄на̄ти.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, телан̃ча пат̣ичча ват̣т̣ин̃ча пат̣ичча телаппадӣпо джха̄йеййа, тассева теласса ча ват̣т̣ийа̄ ча парийа̄да̄на̄ ана̄ха̄ро нибба̄йеййа; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведайама̄но ‘ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведайа̄мӣ’ти паджа̄на̄ти. джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведайама̄но ‘джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведайа̄мӣ’ти паджа̄на̄ти. ‘ка̄йасса бхеда̄ уддхам̣ джӣвитапарийа̄да̄на̄ идхева саббаведайита̄ни анабхинандита̄ни сӣтӣбхависсантӣ’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. саттамам̣.

8. дутийагелан̃н̃асуттам̣

256. екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. атха кхо бхагава̄ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена гила̄наса̄ла̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси –

‘‘сато, бхиккхаве, бхиккху сампаджа̄но ка̄лам̣ а̄гамеййа. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сато хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су ведана̄нупассӣ вихарати… читте читта̄нупассӣ вихарати… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сато хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сампаджа̄но хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху абхикканте пат̣икканте сампаджа̄нака̄рӣ хоти…пе… бха̄сите тун̣хӣбха̄ве сампаджа̄нака̄рӣ хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сампаджа̄но хоти. сато, бхиккхаве, бхиккху сампаджа̄но ка̄лам̣ а̄гамеййа. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ.

‘‘тасса че, бхиккхаве, бхиккхуно евам̣ сатасса сампаджа̄насса аппаматтасса а̄та̄пино пахитаттасса вихарато уппаджджати сукха̄ ведана̄. со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘уппанна̄ кхо мйа̄йам̣ сукха̄ ведана̄; са̄ ча кхо пат̣ичча, но аппат̣ичча. ким̣ пат̣ичча? имамева пхассам̣ пат̣ичча. айам̣ кхо пана пхассо аниччо сан̇кхато пат̣иччасамуппанно. аниччам̣ кхо пана сан̇кхатам̣ пат̣иччасамуппаннам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппанна̄ сукха̄ ведана̄ куто ничча̄ бхависсатӣ’ти! со пхассе ча сукха̄йа ча ведана̄йа аничча̄нупассӣ вихарати, вайа̄нупассӣ вихарати, вира̄га̄нупассӣ вихарати, ниродха̄нупассӣ вихарати, пат̣иниссагга̄нупассӣ вихарати. тасса пхассе ча сукха̄йа ча ведана̄йа аничча̄нупассино вихарато, вайа̄нупассино вихарато, вира̄га̄нупассино вихарато, ниродха̄нупассино вихарато, пат̣иниссагга̄нупассино вихарато йо пхассе ча сукха̄йа ча ведана̄йа ра̄га̄нусайо, со пахӣйати.

‘‘тасса че, бхиккхаве, бхиккхуно евам̣ сатасса…пе… вихарато уппаджджати дуккха̄ ведана̄…пе… уппаджджати адуккхамасукха̄ ведана̄. со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘уппанна̄ кхо мйа̄йам̣ адуккхамасукха̄ ведана̄; са̄ ча кхо пат̣ичча, но аппат̣ичча. ким̣ пат̣ичча? имамева пхассам̣ пат̣ичча…пе… ка̄йасса бхеда̄ уддхам̣ джӣвитапарийа̄да̄на̄ идхева саббаведайита̄ни анабхинандита̄ни сӣтӣбхависсантӣ’ти паджа̄на̄ти’’.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, телан̃ча пат̣ичча ват̣т̣ин̃ча пат̣ичча телаппадӣпо джха̄йеййа, тассева теласса ча ват̣т̣ийа̄ ча парийа̄да̄на̄ ана̄ха̄ро нибба̄йеййа; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведайама̄но ‘ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведайа̄мӣ’ти паджа̄на̄ти. джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведайама̄но ‘джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведайа̄мӣ’ти паджа̄на̄ти. ‘ка̄йасса бхеда̄ уддхам̣ джӣвитапарийа̄да̄на̄ идхева саббаведайита̄ни анабхинандита̄ни сӣтӣбхависсантӣ’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. аниччасуттам̣

257. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, ведана̄ аничча̄ сан̇кхата̄ пат̣иччасамуппанна̄ кхайадхамма̄ вайадхамма̄ вира̄гадхамма̄ ниродхадхамма̄. катама̄ тиссо? сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо ведана̄ аничча̄ сан̇кхата̄ пат̣иччасамуппанна̄ кхайадхамма̄ вайадхамма̄ вира̄гадхамма̄ ниродхадхамма̄’’ти. навамам̣.

10. пхассамӯлакасуттам̣

258. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, ведана̄ пхассаджа̄ пхассамӯлака̄ пхассанида̄на̄ пхассапаччайа̄. катама̄ тиссо? сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄. сукхаведанийам̣, бхиккхаве, пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати сукха̄ ведана̄. тассева сукхаведанийасса пхассасса ниродха̄, йам̣ таджджам̣ ведайитам̣ сукхаведанийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппанна̄ сукха̄ ведана̄, са̄ нируджджхати, са̄ вӯпасаммати. дуккхаведанийам̣, бхиккхаве, пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати дуккха̄ ведана̄. тассева дуккхаведанийасса пхассасса ниродха̄, йам̣ таджджам̣ ведайитам̣ дуккхаведанийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппанна̄ дуккха̄ ведана̄, са̄ нируджджхати, са̄ вӯпасаммати. адуккхамасукхаведанийам̣, бхиккхаве, пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати адуккхамасукха̄ ведана̄. тассева адуккхамасукхаведанийасса пхассасса ниродха̄, йам̣ таджджам̣ ведайитам̣ адуккхамасукхаведанийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппанна̄ адуккхамасукха̄ ведана̄, са̄ нируджджхати, са̄ вӯпасаммати. сеййатха̄пи, бхиккхаве, двиннам̣ кат̣т̣ха̄нам̣ сан̇гхат̣т̣анасамодха̄на̄ [сан̇кхатта̄ тасса самодха̄на̄ (сйа̄. кам̣.) сан̇гхатта̄ тасса самодха̄на̄ (ка.) сам̣. ни. 2.62 пасситаббам̣] усма̄ джа̄йати, теджо абхиниббаттати. тесам̣йева кат̣т̣ха̄нам̣ на̄на̄бха̄ва̄ виниккхепа̄, йа̄ таджджа̄ усма̄, са̄ нируджджхати, са̄ вӯпасаммати. евамева кхо, бхиккхаве, има̄ тиссо ведана̄ пхассаджа̄ пхассамӯлака̄ пхассанида̄на̄ пхассапаччайа̄. таджджам̣ пхассам̣ пат̣ичча таджджа̄ ведана̄ уппаджджанти. таджджасса пхассасса ниродха̄ таджджа̄ ведана̄ нируджджхантӣ’’ти. дасамам̣.

сага̄тха̄вагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

сама̄дхи сукхам̣ паха̄нена, па̄та̄лам̣ дат̣т̣хаббена ча;

саллена чева гелан̃н̃а̄, аничча пхассамӯлака̄ти.

2. рахогатавагго

1. рахогатасуттам̣

259. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха майхам̣, бханте, рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘тиссо ведана̄ вутта̄ бхагавата̄. сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ тиссо ведана̄ вутта̄ бхагавата̄. вуттам̣ кхо панетам̣ бхагавата̄ – ‘йам̣ кин̃чи ведайитам̣ там̣ дуккхасми’нти. ким̣ ну кхо етам̣ бхагавата̄ сандха̄йа бха̄ситам̣ – ‘йам̣ кин̃чи ведайитам̣ там̣ дуккхасми’’’нти?

‘‘са̄дху са̄дху, бхиккху! тиссо има̄, бхиккху, ведана̄ вутта̄ майа̄. сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ тиссо ведана̄ вутта̄ майа̄. вуттам̣ кхо панетам̣, бхиккху, майа̄ – ‘йам̣ кин̃чи ведайитам̣, там̣ дуккхасми’нти. там̣ кхо панетам̣, бхиккху, майа̄ сан̇кха̄ра̄нам̣йева аниччатам̣ сандха̄йа бха̄ситам̣ – ‘йам̣ кин̃чи ведайитам̣ там̣ дуккхасми’нти. там̣ кхо панетам̣, бхиккху, майа̄ сан̇кха̄ра̄нам̣йева кхайадхамматам̣…пе… вайадхамматам̣…пе… вира̄гадхамматам̣ …пе… ниродхадхамматам̣…пе… випарин̣а̄мадхамматам̣ сандха̄йа бха̄ситам̣ – ‘йам̣ кин̃чи ведайитам̣ там̣ дуккхасми’нти. атха кхо пана, бхиккху, майа̄ анупуббасан̇кха̄ра̄нам̣ ниродхо аккха̄то. пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса ва̄ча̄ нируддха̄ хоти. дутийам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса витаккавича̄ра̄ нируддха̄ хонти. татийам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса пӣти нируддха̄ хоти. чатуттхам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса асса̄сапасса̄са̄ нируддха̄ хонти. а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ сама̄паннасса рӯпасан̃н̃а̄ нируддха̄ хоти. вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ сама̄паннасса а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанасан̃н̃а̄ нируддха̄ хоти. а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ сама̄паннасса вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанасан̃н̃а̄ нируддха̄ хоти. невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ сама̄паннасса а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасан̃н̃а̄ нируддха̄ хоти. сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄паннасса сан̃н̃а̄ ча ведана̄ ча нируддха̄ хонти. кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ра̄го нируддхо хоти, досо нируддхо хоти, мохо нируддхо хоти. атха кхо, бхиккху, майа̄ анупуббасан̇кха̄ра̄нам̣ вӯпасамо аккха̄то. пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса ва̄ча̄ вӯпасанта̄ хоти. дутийам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса витаккавича̄ра̄ вӯпасанта̄ хонти…пе… сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄паннасса сан̃н̃а̄ ча ведана̄ ча вӯпасанта̄ хонти. кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ра̄го вӯпасанто хоти, досо вӯпасанто хоти, мохо вӯпасанто хоти. чхайима̄, бхиккху, пассаддхийо. пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса ва̄ча̄ пат̣иппассаддха̄ хоти. дутийам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса витаккавича̄ра̄ пат̣иппассаддха̄ хонти. татийам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса пӣти пат̣иппассаддха̄ хоти. чатуттхам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса асса̄сапасса̄са̄ пат̣иппассаддха̄ хонти. сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄паннасса сан̃н̃а̄ ча ведана̄ ча пат̣иппассаддха̄ хонти. кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ра̄го пат̣иппассаддхо хоти, досо пат̣иппассаддхо хоти, мохо пат̣иппассаддхо хотӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. пат̣хамаа̄ка̄сасуттам̣

260. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, а̄ка̄се вивидха̄ ва̄та̄ ва̄йанти. пураттхима̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, паччхима̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, уттара̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, даккхин̣а̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, сараджа̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, араджа̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, сӣта̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, ун̣ха̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, паритта̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, адхиматта̄пи ва̄та̄ ва̄йанти. евамева кхо, бхиккхаве, имасмим̣ ка̄йасмим̣ вивидха̄ ведана̄ уппаджджанти, сукха̄пи ведана̄ уппаджджати, дуккха̄пи ведана̄ уппаджджати, адуккхамасукха̄пи ведана̄ уппаджджатӣ’’ти.

‘‘йатха̄пи ва̄та̄ а̄ка̄се, ва̄йанти вивидха̄ путхӯ;

пураттхима̄ паччхима̄ ча̄пи, уттара̄ атха даккхин̣а̄.

‘‘сараджа̄ араджа̄ чапи, сӣта̄ ун̣ха̄ ча екада̄;

адхиматта̄ паритта̄ ча, путхӯ ва̄йанти ма̄лута̄.

‘‘татхевимасмим̣ ка̄йасмим̣, самуппаджджанти ведана̄;

сукхадуккхасамуппатти, адуккхамасукха̄ ча йа̄.

‘‘йато ча бхиккху а̄та̄пӣ, сампаджан̃н̃ам̣ на рин̃чати [сампаджа̄но нирӯпадхи (ка.)];

тато со ведана̄ сабба̄, париджа̄на̄ти пан̣д̣ито.

‘‘со ведана̄ парин̃н̃а̄йа, дит̣т̣хе дхамме ана̄саво;

ка̄йасса бхеда̄ дхаммат̣т̣хо, сан̇кхйам̣ нопети ведагӯ’’ти. дутийам̣;

3. дутийаа̄ка̄сасуттам̣

261. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, а̄ка̄се вивидха̄ ва̄та̄ ва̄йанти. пураттхима̄пи ва̄та̄ ва̄йанти…пе… адхиматта̄пи ва̄та̄ ва̄йанти. евамева кхо, бхиккхаве, имасмим̣ ка̄йасмим̣ вивидха̄ ведана̄ уппаджджанти, сукха̄пи ведана̄ уппаджджати, дуккха̄пи ведана̄ уппаджджати, адуккхамасукха̄пи ведана̄ уппаджджатӣ’’ти. татийам̣.

4. ага̄расуттам̣

262. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, а̄гантука̄га̄рам̣. таттха пураттхима̄йапи диса̄йа а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти, паччхима̄йапи диса̄йа а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти, уттара̄йапи диса̄йа а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти, даккхин̣а̄йапи диса̄йа а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти. кхаттийа̄пи а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти, бра̄хман̣а̄пи а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти, весса̄пи а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти, судда̄пи а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти. евамева кхо, бхиккхаве, имасмим̣ ка̄йасмим̣ вивидха̄ ведана̄ уппаджджанти. сукха̄пи ведана̄ уппаджджати, дуккха̄пи ведана̄ уппаджджати, адуккхамасукха̄пи ведана̄ уппаджджати. са̄миса̄пи сукха̄ ведана̄ уппаджджати, са̄миса̄пи дуккха̄ ведана̄ уппаджджати, са̄миса̄пи адуккхамасукха̄ ведана̄ уппаджджати. нира̄миса̄пи сукха̄ ведана̄ уппаджджати, нира̄миса̄пи дуккха̄ ведана̄ уппаджджати, нира̄миса̄пи адуккхамасукха̄ ведана̄ уппаджджатӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. пат̣хамаа̄нандасуттам̣

263. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ екамантам̣ нисӣди, екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘катама̄ ну кхо, бханте, ведана̄, катамо ведана̄самудайо, катамо ведана̄ниродхо, катама̄ ведана̄ниродхага̄минӣ пат̣ипада̄? ко ведана̄йа асса̄до, ко а̄дӣнаво, ким̣ ниссаран̣анти? тиссо има̄, а̄нанда, ведана̄ – сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ вуччанти, а̄нанда, ведана̄. пхассасамудайа̄ ведана̄самудайо; пхассаниродха̄ ведана̄ниродхо. айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго ведана̄ниродхага̄минӣ пат̣ипада̄, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. йам̣ веданам̣ пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, айам̣ ведана̄йа асса̄до. йа̄ ведана̄ аничча̄ дуккха̄ випарин̣а̄мадхамма̄, айам̣ ведана̄йа а̄дӣнаво. йо ведана̄йа чхандара̄гавинайо чхандара̄гаппаха̄нам̣, идам̣ ведана̄йа ниссаран̣ам̣. атха кхо пана̄нанда, майа̄ анупуббасан̇кха̄ра̄нам̣ ниродхо аккха̄то. пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса ва̄ча̄ нируддха̄ хоти…пе… сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄паннасса сан̃н̃а̄ ча ведана̄ ча нируддха̄ хонти. кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ра̄го нируддхо хоти, досо нируддхо хоти, мохо нируддхо хоти. атха кхо пана̄нанда, майа̄ анупуббасан̇кха̄ра̄нам̣ вӯпасамо аккха̄то. пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса ва̄ча̄ вӯпасанта̄ хоти…пе… сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄паннасса сан̃н̃а̄ ча ведана̄ ча вӯпасанта̄ хонти. кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ра̄го вӯпасанто хоти, досо вӯпасанто хоти, мохо вӯпасанто хоти. атха кхо пана̄нанда, майа̄ анупуббасан̇кха̄ра̄нам̣ пат̣иппассаддхи аккха̄та̄. пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса ва̄ча̄ пат̣иппассаддха̄ хоти…пе… а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ сама̄паннасса рӯпасан̃н̃а̄ пат̣иппассаддха̄ хоти. вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ сама̄паннасса а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанасан̃н̃а̄ пат̣иппассаддха̄ хоти. а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ сама̄паннасса вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанасан̃н̃а̄ пат̣иппассаддха̄ хоти. невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ сама̄паннасса а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасан̃н̃а̄ пат̣иппассаддха̄ хоти. сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄паннасса сан̃н̃а̄ ча ведана̄ ча пат̣иппассаддха̄ хонти. кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ра̄го пат̣иппассаддхо хоти, досо пат̣иппассаддхо хоти, мохо пат̣иппассаддхо хотӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. дутийаа̄нандасуттам̣

264. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘катама̄ ну кхо, а̄нанда, ведана̄, катамо ведана̄самудайо, катамо ведана̄ниродхо, катама̄ ведана̄ниродхага̄минӣ пат̣ипада̄? ко ведана̄йа асса̄до, ко а̄дӣнаво, ким̣ ниссаран̣а’’нти? ‘‘бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄ бхагаваннеттика̄ бхагавампат̣исаран̣а̄. са̄дху, бханте, бхагавантан̃н̃ева пат̣ибха̄ту етасса бха̄ситасса аттхо. бхагавато сутва̄ бхиккхӯ дха̄рессантӣ’’ти. ‘‘тена хи, а̄нанда, сун̣охи, са̄дхукам̣ манаси карохи; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавато паччассоси. бхагава̄ етадавоча – ‘‘тиссо има̄, а̄нанда, ведана̄ – сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ вуччанти, а̄нанда, ведана̄…пе… пхассасамудайа̄…пе… кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ра̄го пат̣иппассаддхо хоти, досо пат̣иппассаддхо хоти, мохо пат̣иппассаддхо хотӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. пат̣хамасамбахуласуттам̣

265. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘катама̄ ну кхо, бханте, ведана̄, катамо ведана̄самудайо, катамо ведана̄ниродхо, катама̄ ведана̄ниродхага̄минӣ пат̣ипада̄? ко ведана̄йа асса̄до, ко а̄дӣнаво, ким̣ ниссаран̣а’’нти? ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, ведана̄ – сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ вуччанти, бхиккхаве, ведана̄. пхассасамудайа̄ ведана̄самудайо; пхассаниродха̄ ведана̄ниродхо. айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго ведана̄ниродхага̄минӣ пат̣ипада̄, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. йам̣ веданам̣ пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, айам̣ ведана̄йа асса̄до. йа̄ ведана̄ аничча̄ дуккха̄ випарин̣а̄мадхамма̄, айам̣ ведана̄йа а̄дӣнаво. йо ведана̄йа чхандара̄гавинайо чхандара̄гаппаха̄нам̣, идам̣ ведана̄йа ниссаран̣ам̣.

‘‘атха кхо пана, бхиккхаве, майа̄ анупуббасан̇кха̄ра̄нам̣ ниродхо аккха̄то. пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса ва̄ча̄ нируддха̄ хоти…пе… кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ра̄го нируддхо хоти, досо нируддхо хоти, мохо нируддхо хоти. атха кхо пана, бхиккхаве, майа̄ анупуббасан̇кха̄ра̄нам̣ вӯпасамо аккха̄то. пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса ва̄ча̄ вӯпасанта̄ хоти…пе… кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ра̄го вӯпасанто хоти, досо вӯпасанто хоти, мохо вӯпасанто хоти. чхайима̄, бхиккхаве, пассаддхийо. пат̣хамам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса ва̄ча̄ пат̣иппассаддха̄ хоти. дутийам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса витаккавича̄ра̄ пат̣иппассаддха̄ хонти. татийам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса пӣти пат̣иппассаддха̄ хоти. чатуттхам̣ джха̄нам̣ сама̄паннасса асса̄сапасса̄са̄ пат̣иппассаддха̄ хонти. сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄паннасса сан̃н̃а̄ ча ведана̄ ча пат̣иппассаддха̄ хонти. кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ра̄го пат̣иппассаддхо хоти, досо пат̣иппассаддхо хоти, мохо пат̣иппассаддхо хотӣ’’ти. саттамам̣.

8. дутийасамбахуласуттам̣

266. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су…пе… екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагава̄ етадавоча – ‘‘катама̄ ну кхо, бхиккхаве, ведана̄, катамо ведана̄самудайо, катамо ведана̄ниродхо, катама̄ ведана̄ниродхага̄минӣ пат̣ипада̄? ко ведана̄йа асса̄до, ко а̄дӣнаво, ким̣ ниссаран̣а’’нти? ‘‘бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄…пе…’’ ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, ведана̄ – сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ вуччанти, бхиккхаве, ведана̄…пе… пхассасамудайа̄…пе…. (йатха̄ пуримасуттанте, татха̄ виттха̄ретаббо.) ат̣т̣хамам̣.

9. пан̃чакан̇гасуттам̣

267. атха кхо пан̃чакан̇го тхапати йена̄йасма̄ уда̄йӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ уда̄йим̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо пан̃чакан̇го тхапати а̄йасмантам̣ уда̄йим̣ етадавоча – ‘‘кати ну кхо, бханте уда̄йи, ведана̄ вутта̄ бхагавата̄’’ти? ‘‘тиссо кхо, тхапати, ведана̄ вутта̄ бхагавата̄. сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ кхо, тхапати, тиссо ведана̄ вутта̄ бхагавата̄’’ти. евам̣ вутте, пан̃чакан̇го тхапати а̄йасмантам̣ уда̄йим̣ етадавоча – ‘‘на кхо, бханте уда̄йи, тиссо ведана̄ вутта̄ бхагавата̄. две ведана̄ вутта̄ бхагавата̄ – сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄. йа̄йам̣, бханте, адуккхамасукха̄ ведана̄, сантасмим̣ еса̄ пан̣ӣте сукхе вутта̄ бхагавата̄’’ти. дутийампи кхо а̄йасма̄ уда̄йӣ пан̃чакан̇гам̣ тхапатим̣ етадавоча – ‘‘на кхо, тхапати, две ведана̄ вутта̄ бхагавата̄. тиссо ведана̄ вутта̄ бхагавата̄. сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ тиссо ведана̄ вутта̄ бхагавата̄’’ти. дутийампи кхо пан̃чакан̇го тхапати а̄йасмантам̣ уда̄йим̣ етадавоча – ‘‘на кхо, бханте уда̄йи, тиссо ведана̄ вутта̄ бхагавата̄. две ведана̄ вутта̄ бхагавата̄ – сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄. йа̄йам̣, бханте, адуккхамасукха̄ ведана̄, сантасмим̣ еса̄ пан̣ӣте сукхе вутта̄ бхагавата̄’’ти. татийампи кхо а̄йасма̄ уда̄йӣ пан̃чакан̇гам̣ тхапатим̣ етадавоча – ‘‘на кхо, тхапати, две ведана̄ вутта̄ бхагавата̄. тиссо ведана̄ вутта̄ бхагавата̄. сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ тиссо ведана̄ вутта̄ бхагавата̄’’ти. татийампи кхо пан̃чакан̇го тхапати а̄йасмантам̣ уда̄йим̣ етадавоча – ‘‘на кхо, бханте уда̄йи, тиссо ведана̄ вутта̄ бхагавата̄. две ведана̄ вутта̄ бхагавата̄ – сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄. йа̄йам̣, бханте, адуккхамасукха̄ ведана̄, сантасмим̣ еса̄ пан̣ӣте сукхе вутта̄ бхагавата̄’’ти. нева саккхи а̄йасма̄ уда̄йӣ пан̃чакан̇гам̣ тхапатим̣ сан̃н̃а̄петум̣, на пана̄саккхи пан̃чакан̇го тхапати а̄йасмантам̣ уда̄йим̣ сан̃н̃а̄петум̣. ассоси кхо а̄йасма̄ а̄нандо а̄йасмато уда̄йисса пан̃чакан̇гена тхапатина̄ саддхим̣ имам̣ катха̄салла̄пам̣.

атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо йа̄ватако а̄йасмато уда̄йисса пан̃чакан̇гена тхапатина̄ саддхим̣ ахоси катха̄салла̄по там̣ саббам̣ бхагавато а̄рочеси.

‘‘сантамева, а̄нанда, парийа̄йам̣ пан̃чакан̇го тхапати уда̄йисса бхиккхуно на̄ббханумоди; сантан̃ча пана̄нанда, парийа̄йам̣ уда̄йӣ бхиккху пан̃чакан̇гасса тхапатино на̄ббханумоди. двепи майа̄, а̄нанда, ведана̄ вутта̄ парийа̄йена. тиссопи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена. пан̃чапи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена. чхапи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена. ат̣т̣ха̄раса̄пи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена. чхаттим̣са̄пи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена. ат̣т̣хасатампи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена. евам̣ парийа̄йадесито кхо, а̄нанда, майа̄ дхаммо. евам̣ парийа̄йадесите кхо, а̄нанда, майа̄ дхамме йе ан̃н̃аман̃н̃асса субха̄ситам̣ сулапитам̣, на самануман̃н̃иссанти, на самануджа̄ниссанти, на саманумодиссанти, тесам̣ етам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – бхан̣д̣анаджа̄та̄ калахаджа̄та̄ вива̄да̄панна̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ мукхасаттӣхи витуданта̄ вихариссантӣти [вихариссанти (сӣ. пӣ. ка.)]. евам̣ парийа̄йадесито кхо, а̄нанда, майа̄ дхаммо. евам̣ парийа̄йадесите кхо, а̄нанда, майа̄ дхамме йе ан̃н̃аман̃н̃асса субха̄ситам̣ сулапитам̣ самануман̃н̃иссанти самануджа̄ниссанти саманумодиссанти, тесам̣ етам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – самагга̄ саммодама̄на̄ авивадама̄на̄ кхӣродакӣбхӯта̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пийачаккхӯхи сампассанта̄ вихариссантӣ’’ти.

‘‘пан̃чиме, а̄нанда, ка̄магун̣а̄. катаме пан̃ча? чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄…пе… ка̄йавин̃н̃еййа̄ пхот̣т̣хабба̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. име кхо, а̄нанда, пан̃ча ка̄магун̣а̄. йам̣ кхо, а̄нанда, име пан̃ча ка̄магун̣е пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣ – идам̣ вуччати ка̄масукхам̣. йе кхо, а̄нанда, евам̣ вадеййум̣ – ‘етам̣парамам̣ сантам̣ сукхам̣ соманассам̣ пат̣исам̣ведентӣ’ти – идам̣ неса̄хам̣ на̄нуджа̄на̄ми. там̣ кисса хету? аттха̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча.

‘‘катаман̃ча̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча? идха̄нанда, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ кхо, а̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча. йе кхо, а̄нанда, евам̣ вадеййум̣ – ‘етам̣парамам̣ сантам̣ сукхам̣ соманассам̣ пат̣исам̣ведентӣ’ти – идам̣ неса̄хам̣ на̄нуджа̄на̄ми. там̣ кисса хету? аттха̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча.

‘‘катаман̃ча̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча? идха̄нанда, бхиккху, витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ кхо, а̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча. йе кхо, а̄нанда, евам̣ вадеййум̣ – ‘етам̣парамам̣ сантам̣ сукхам̣ соманассам̣ пат̣исам̣ведентӣ’ти – идам̣ неса̄хам̣ на̄нуджа̄на̄ми. там̣ кисса хету? аттха̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча.

‘‘катаман̃ча̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча? идха̄нанда, бхиккху пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихарати сато ча сампаджа̄но, сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведети, йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти – ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ кхо, а̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча. йе кхо, а̄нанда, евам̣ вадеййум̣ – ‘етам̣парамам̣ сантам̣ сукхам̣ соманассам̣ пат̣исам̣ведентӣ’ти – идам̣ неса̄хам̣ на̄нуджа̄на̄ми. там̣ кисса хету? аттха̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча.

‘‘катаман̃ча̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча? идха̄нанда, бхиккху сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ кхо, а̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча. йе кхо, а̄нанда, евам̣ вадеййум̣ – ‘етам̣парамам̣ сантам̣ сукхам̣ соманассам̣ пат̣исам̣ведентӣ’ти – идам̣ неса̄хам̣ на̄нуджа̄на̄ми. там̣ кисса хету? аттха̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча.

‘‘катаман̃ча̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча? идха̄нанда, бхиккху саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄, пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄, на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄, ‘ананто а̄ка̄со’ти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ кхо, а̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча. йе кхо, а̄нанда, евам̣ вадеййум̣ – ‘етам̣парамам̣ сантам̣ сукхам̣ соманассам̣ пат̣исам̣ведентӣ’ти – идам̣ неса̄хам̣ на̄нуджа̄на̄ми. там̣ кисса хету? аттха̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча.

‘‘катаман̃ча̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча? идха̄нанда, бхиккху саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма, ‘анантам̣ вин̃н̃а̄н̣а’нти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ кхо, а̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча. йе кхо, а̄нанда, евам̣ вадеййум̣ – ‘етам̣парамам̣ сантам̣ сукхам̣ соманассам̣ пат̣исам̣ведентӣ’ти – идам̣ неса̄хам̣ на̄нуджа̄на̄ми. там̣ кисса хету? аттха̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча.

‘‘катаман̃ча̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча? идха̄нанда, бхиккху саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма, ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ кхо, а̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча. йе кхо, а̄нанда, евам̣ вадеййум̣ – ‘етам̣парамам̣ сантам̣ сукхам̣ соманассам̣ пат̣исам̣ведентӣ’ти – идам̣ неса̄хам̣ на̄нуджа̄на̄ми. там̣ кисса хету? аттха̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча.

‘‘катаман̃ча̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча? идха̄нанда, бхиккху саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ кхо, а̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча. йе кхо, а̄нанда, евам̣ вадеййум̣ – ‘етам̣парамам̣ сантам̣ сукхам̣ соманассам̣ пат̣исам̣ведентӣ’ти – идам̣ неса̄хам̣ на̄нуджа̄на̄ми. там̣ кисса хету? аттха̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча.

‘‘катаман̃ча̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча? идха̄нанда, бхиккху саббасо невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ кхо, а̄нанда, етамха̄ сукха̄ ан̃н̃ам̣ сукхам̣ абхиккантатаран̃ча пан̣ӣтатаран̃ча.

‘‘т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, а̄нанда, виджджати йам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ вадеййум̣ – ‘сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ саман̣о готамо а̄ха, тан̃ча сукхасмим̣ пан̃н̃апети. тайидам̣ ким̣су, тайидам̣ катхам̣сӯ’ти? евам̣ва̄дино, а̄нанда, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘на кхо, а̄вусо, бхагава̄ сукхан̃н̃ева веданам̣ сандха̄йа сукхасмим̣ пан̃н̃апети. йаттха йаттха, а̄вусо, сукхам̣ упалаббхати, йахим̣ йахим̣ [йам̣ хийам̣ хи сукхам̣ (сӣ. пӣ.), йахим̣ йахим̣ сукхам̣ (сйа̄. кам̣. ка.) ма. ни. 2.91], там̣ там̣ татха̄гато сукхасмим̣ пан̃н̃апетӣ’’’ти. навамам̣.

10. бхиккхусуттам̣

268. ‘‘двепи майа̄, бхиккхаве, ведана̄ вутта̄ парийа̄йена, тиссопи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена, пан̃чапи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена, чхапи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена, ат̣т̣ха̄раса̄пи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена, чхаттим̣са̄пи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена, ат̣т̣хасатампи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена. евам̣ парийа̄йадесито, бхиккхаве, майа̄ дхаммо. евам̣ парийа̄йадесите кхо, бхиккхаве, майа̄ дхамме йе ан̃н̃аман̃н̃асса субха̄ситам̣ сулапитам̣ на самануман̃н̃иссанти, на самануджа̄ниссанти, на саманумодиссанти, тесам̣ етам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – бхан̣д̣анаджа̄та̄ калахаджа̄та̄ вива̄да̄панна̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ мукхасаттӣхи витуданта̄ вихариссантӣти. евам̣ парийа̄йадесито, бхиккхаве, майа̄ дхаммо. евам̣ парийа̄йадесите кхо, бхиккхаве, майа̄ дхамме йе ан̃н̃аман̃н̃асса субха̄ситам̣ сулапитам̣ самануман̃н̃иссанти самануджа̄ниссанти саманумодиссанти, тесам̣ етам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – самагга̄ саммодама̄на̄ авивадама̄на̄ кхӣродакӣбхӯта̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пийачаккхӯхи сампассанта̄ вихариссантӣти.

‘‘пан̃чиме, бхиккхаве, ка̄магун̣а̄…пе… т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, виджджати йам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ вадеййум̣ – ‘сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ саман̣о готамо а̄ха, тан̃ча сукхасмим̣ пан̃н̃апети. тайидам̣ ким̣су, тайидам̣ катхам̣сӯ’ти? евам̣ва̄дино, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘на кхо, а̄вусо, бхагава̄ сукхан̃н̃ева веданам̣ сандха̄йа сукхасмим̣ пан̃н̃апети. йаттха йаттха, а̄вусо, сукхам̣ упалаббхати йахим̣ йахим̣ [йам̣ хи йам̣ хи (сӣ. пӣ.)], там̣ там̣ татха̄гато сукхасмим̣ пан̃н̃апетӣ’’ти. дасамам̣.

рахогатавагго дутийо.

тассудда̄нам̣ –

рахогатам̣ две а̄ка̄сам̣, ага̄рам̣ две ча а̄нанда̄;

самбахула̄ дуве вутта̄, пан̃чакан̇го ча бхиккхуна̄ти.

3. ат̣т̣хасатапарийа̄йавагго

1. сӣвакасуттам̣

269. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. атха кхо мол̣ийасӣвако парибба̄джако йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо мол̣ийасӣвако парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘санти, бхо готама, еке саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘йам̣ кин̃ча̄йам̣ пурисапуггало пат̣исам̣ведети сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ саббам̣ там̣ пуббекатахетӯ’ти. идха [идха пана (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] бхавам̣ готамо кима̄ха̄’’ти?

‘‘питтасамут̣т̣ха̄на̄нипи кхо, сӣвака, идхекачча̄ни ведайита̄ни уппаджджанти. са̄мампи кхо етам̣, сӣвака, ведитаббам̣ [евам̣ ведитаббам̣ (сйа̄. кам̣. ка.)] йатха̄ питтасамут̣т̣ха̄на̄нипи идхекачча̄ни ведайита̄ни уппаджджанти; локассапи кхо етам̣, сӣвака, саччасамматам̣ йатха̄ питтасамут̣т̣ха̄на̄нипи идхекачча̄ни ведайита̄ни уппаджджанти. татра, сӣвака, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘йам̣ кин̃ча̄йам̣ пурисапуггало пат̣исам̣ведети сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ саббам̣ там̣ пуббекатахетӯ’ти. йан̃ча са̄мам̣ н̃а̄там̣ тан̃ча атидха̄ванти, йан̃ча локе саччасамматам̣ тан̃ча атидха̄ванти. тасма̄ тесам̣ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ миччха̄ти вада̄ми.

‘‘семхасамут̣т̣ха̄на̄нипи кхо, сӣвака…пе… ва̄тасамут̣т̣ха̄на̄нипи кхо, сӣвака…пе… саннипа̄тика̄нипи кхо, сӣвака…пе… утупарин̣а̄маджа̄нипи кхо, сӣвака…пе… висамапариха̄раджа̄нипи кхо, сӣвака…пе… опаккамика̄нипи кхо, сӣвака…пе… каммавипа̄каджа̄нипи кхо, сӣвака, идхекачча̄ни ведайита̄ни уппаджджанти. са̄мампи кхо етам̣, сӣвака, ведитаббам̣. йатха̄ каммавипа̄каджа̄нипи идхекачча̄ни ведайита̄ни уппаджджанти; локассапи кхо етам̣, сӣвака, саччасамматам̣. йатха̄ каммавипа̄каджа̄нипи идхекачча̄ни ведайита̄ни уппаджджанти; татра, сӣвака, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘йам̣ кин̃ча̄йам̣ пурисапуггало пат̣исам̣ведети сукхам̣ ва̄ дуккхам̣ ва̄ адуккхамасукхам̣ ва̄ саббам̣ там̣ пуббекатахетӯ’ти. йан̃ча са̄мам̣ н̃а̄там̣ тан̃ча атидха̄ванти йан̃ча локе саччасамматам̣ тан̃ча атидха̄ванти. тасма̄ тесам̣ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ миччха̄ти вада̄мӣти. евам̣ вутте, мол̣ийасӣвако парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча – ‘абхиккантам̣, бхо готама, абхиккантам̣, бхо готама …пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’’нти.

‘‘питтам̣ семхан̃ча ва̄то ча, саннипа̄та̄ утӯни ча;

висамам̣ опаккамикам̣, каммавипа̄кена ат̣т̣хамӣ’’ти. пат̣хамам̣;

2. ат̣т̣хасатасуттам̣

270. ‘‘ат̣т̣хасатапарийа̄йам̣ во, бхиккхаве, дхаммапарийа̄йам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, ат̣т̣хасатапарийа̄йо, дхаммапарийа̄йо? двепи майа̄, бхиккхаве, ведана̄ вутта̄ парийа̄йена; тиссопи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена; пан̃чапи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена; чхапи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена; ат̣т̣ха̄раса̄пи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена; чхаттим̣са̄пи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена; ат̣т̣хасатампи майа̄ ведана̄ вутта̄ парийа̄йена. ‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, две ведана̄? ка̄йика̄ ча четасика̄ ча – има̄ вуччанти, бхиккхаве, две ведана̄. катама̄ ча, бхиккхаве, тиссо ведана̄? сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ вуччанти, бхиккхаве, тиссо ведана̄. катама̄ ча, бхиккхаве, пан̃ча ведана̄? сукхиндрийам̣, дуккхиндрийам̣, соманассиндрийам̣, доманассиндрийам̣, упеккхиндрийам̣ – има̄ вуччанти, бхиккхаве, пан̃ча ведана̄. катама̄ ча, бхиккхаве, чха ведана̄? чаккхусампхассаджа̄ ведана̄…пе… маносампхассаджа̄ ведана̄ – има̄ вуччанти, бхиккхаве, чха ведана̄. катама̄ ча, бхиккхаве, ат̣т̣ха̄раса ведана̄? чха соманассӯпавича̄ра̄, чха доманассӯпавича̄ра̄, чха упеккхӯпавича̄ра̄ – има̄ вуччанти, бхиккхаве, ат̣т̣ха̄раса ведана̄. катама̄ ча, бхиккхаве, чхаттим̣са ведана̄? чха гехасита̄ни [гехассита̄ни (ат̣т̣ха.)] соманасса̄ни, чха неккхаммасита̄ни [неккхаммассита̄ни (ат̣т̣ха.)] соманасса̄ни, чха гехасита̄ни доманасса̄ни, чха неккхаммасита̄ни доманасса̄ни, чха гехасита̄ упеккха̄, чха неккхаммасита̄ упеккха̄ – има̄ вуччанти, бхиккхаве, чхаттим̣са ведана̄. катаман̃ча, бхиккхаве, ат̣т̣хасатам̣ ведана̄? атӣта̄ чхаттим̣са ведана̄, ана̄гата̄ чхаттим̣са ведана̄, паччуппанна̄ чхаттим̣са ведана̄ – има̄ вуччанти, бхиккхаве, ат̣т̣хасатам̣ ведана̄. айам̣, бхиккхаве, ат̣т̣хасатапарийа̄йо дхаммапарийа̄йо’’ти. дутийам̣.

3. ан̃н̃атарабхиккхусуттам̣

271. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘катама̄ ну кхо, бханте, ведана̄, катамо ведана̄самудайо, катама̄ ведана̄самудайага̄минӣ пат̣ипада̄? катамо ведана̄ниродхо, катама̄ ведана̄ниродхага̄минӣ пат̣ипада̄? ко ведана̄йа асса̄до, ко а̄дӣнаво, ким̣ ниссаран̣а’’нти?

‘‘тиссо има̄, бхиккху, ведана̄ – сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄. има̄ вуччанти, бхиккху, ведана̄. пхассасамудайа̄ ведана̄самудайо. тан̣ха̄ ведана̄самудайага̄минӣ пат̣ипада̄. пхассаниродха̄ ведана̄ниродхо. айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго ведана̄ниродхага̄минӣ пат̣ипада̄, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. йам̣ веданам̣ пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, айам̣ ведана̄йа асса̄до; йа̄ ведана̄ аничча̄ дуккха̄ випарин̣а̄мадхамма̄, айам̣ ведана̄йа а̄дӣнаво; йо ведана̄йа чхандара̄гавинайо чхандара̄гаппаха̄нам̣, идам̣ ведана̄йа ниссаран̣а’’нти. татийам̣.

4. пуббасуттам̣

272. ‘‘пуббева ме, бхиккхаве, самбодха̄ анабхисамбуддхасса бодхисаттассева сато етадахоси – ‘катама̄ ну кхо ведана̄, катамо ведана̄самудайо, катама̄ ведана̄самудайага̄минӣ пат̣ипада̄, катамо ведана̄ниродхо, катама̄ ведана̄ниродхага̄минӣ пат̣ипада̄? ко ведана̄йа асса̄до, ко а̄дӣнаво, ким̣ ниссаран̣а’нти? тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘тиссо има̄ ведана̄ – сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄. има̄ вуччанти ведана̄. пхассасамудайа̄ ведана̄самудайо. тан̣ха̄ ведана̄самудайага̄минӣ пат̣ипада̄…пе… йо ведана̄йа чхандара̄гавинайо чхандара̄гаппаха̄нам̣. идам̣ ведана̄йа ниссаран̣а’’’нти. чатуттхам̣.

5. н̃а̄н̣асуттам̣

273. ‘‘‘има̄ ведана̄’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘айам̣ ведана̄самудайо’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди…пе… а̄локо удапа̄ди. ‘айам̣ ведана̄самудайага̄минӣ пат̣ипада̄’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди…пе… ‘айам̣ ведана̄ниродхо’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди …пе… ‘айам̣ ведана̄ниродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди…пе… ‘айам̣ ведана̄йа асса̄до’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу…пе… ‘айам̣ ведана̄йа а̄дӣнаво’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу…пе… ‘идам̣ кхо ниссаран̣а’нти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄дӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. самбахулабхиккхусуттам̣

274. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄…пе… екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘катама̄ ну кхо, бханте, ведана̄, катамо ведана̄самудайо, катама̄ ведана̄самудайага̄минӣ пат̣ипада̄? катамо ведана̄ниродхо, катама̄ ведана̄ниродхага̄минӣ пат̣ипада̄? ко ведана̄йа асса̄до, ко а̄дӣнаво, ким̣ ниссаран̣а’’нти? ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, ведана̄ – сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄. има̄ вуччанти, бхиккхаве, ведана̄. пхассасамудайа̄ ведана̄самудайо. тан̣ха̄ ведана̄самудайага̄минӣ пат̣ипада̄. пхассаниродха̄…пе… йо ведана̄йа чхандара̄гавинайо чхандара̄гаппаха̄нам̣. идам̣ ведана̄йа ниссаран̣а’’нти. чхат̣т̣хам̣.

7. пат̣хамасаман̣абра̄хман̣асуттам̣

275. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, ведана̄. катама̄ тиссо? сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄. йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ има̄сам̣ тиссаннам̣ ведана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти. на ме те, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу ва̄ саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ва̄ бра̄хман̣асаммата̄, на ча пана те а̄йасманто са̄ман̃н̃аттхам̣ ва̄ брахман̃н̃аттхам̣ ва̄ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти. йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ има̄сам̣ тиссаннам̣ ведана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнавам̣ ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти. те кхо ме, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу чева саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ча бра̄хман̣асаммата̄. те ча пана̄йасманто са̄ман̃н̃аттхан̃ча брахман̃н̃аттхан̃ча, дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. саттамам̣.

8. дутийасаман̣абра̄хман̣асуттам̣

276. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, ведана̄. катама̄ тиссо? сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄. йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ има̄сам̣ тиссаннам̣ ведана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти…пе… паджа̄нанти…пе… сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. татийасаман̣абра̄хман̣асуттам̣

277. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ веданам̣ наппаджа̄нанти, ведана̄самудайам̣ наппаджа̄нанти, ведана̄ниродхам̣ наппаджа̄нанти, ведана̄ниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти…пе… паджа̄нанти…пе… сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. навамам̣.

10. суддхикасуттам̣

278. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, ведана̄. катама̄ тиссо? сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо ведана̄’’ти. дасамам̣.

11. нира̄мисасуттам̣

279. ‘‘аттхи, бхиккхаве, са̄миса̄ пӣти, аттхи нира̄миса̄ пӣти, аттхи нира̄миса̄ нира̄мисатара̄ пӣти; аттхи са̄мисам̣ сукхам̣, аттхи нира̄мисам̣ сукхам̣, аттхи нира̄миса̄ нира̄мисатарам̣ сукхам̣; аттхи са̄миса̄ упеккха̄, аттхи нира̄миса̄ упеккха̄, аттхи нира̄миса̄ нира̄мисатара̄ упеккха̄; аттхи са̄мисо вимоккхо, аттхи нира̄мисо вимоккхо, аттхи нира̄миса̄ нира̄мисатаро вимоккхо. катама̄ ча, бхиккхаве, са̄миса̄ пӣти? пан̃чиме, бхиккхаве, ка̄магун̣а̄. катаме пан̃ча? чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄…пе… ка̄йавин̃н̃еййа̄ пхот̣т̣хабба̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. име кхо, бхиккхаве, пан̃ча ка̄магун̣а̄. йа̄ кхо, бхиккхаве, име пан̃ча ка̄магун̣е пат̣ичча уппаджджати пӣти, айам̣ вуччати, бхиккхаве, са̄миса̄ пӣти.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, нира̄миса̄ пӣти? идха, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, нира̄миса̄ пӣти.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, нира̄миса̄ нира̄мисатара̄ пӣти? йа̄ кхо, бхиккхаве, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ра̄га̄ читтам̣ вимуттам̣ паччавеккхато, доса̄ читтам̣ вимуттам̣ паччавеккхато, моха̄ читтам̣ вимуттам̣ паччавеккхато уппаджджати пӣти, айам̣ вуччати, бхиккхаве, нира̄миса̄ нира̄мисатара̄ пӣти.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, са̄мисам̣ сукхам̣? пан̃чиме, бхиккхаве, ка̄магун̣а̄. катаме пан̃ча? чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄…пе… ка̄йавин̃н̃еййа̄ пхот̣т̣хабба̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. име кхо, бхиккхаве, пан̃ча ка̄магун̣а̄. йам̣ кхо, бхиккхаве, име пан̃ча ка̄магун̣е пат̣ичча уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, идам̣ вуччати, бхиккхаве, са̄мисам̣ сукхам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, нира̄мисам̣ сукхам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихарати сато ча сампаджа̄но сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведети, йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти – ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ вуччати, бхиккхаве, нира̄мисам̣ сукхам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, нира̄миса̄ нира̄мисатарам̣ сукхам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ра̄га̄ читтам̣ вимуттам̣ паччавеккхато, доса̄ читтам̣ вимуттам̣ паччавеккхато, моха̄ читтам̣ вимуттам̣ паччавеккхато уппаджджати сукхам̣ соманассам̣, идам̣ вуччати, бхиккхаве, нира̄миса̄ нира̄мисатарам̣ сукхам̣.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, са̄миса̄ упеккха̄? пан̃чиме, бхиккхаве, ка̄магун̣а̄. катаме пан̃ча? чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄…пе… ка̄йавин̃н̃еййа̄ пхот̣т̣хабба̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. име кхо, бхиккхаве, пан̃ча ка̄магун̣а̄. йа̄ кхо, бхиккхаве, име пан̃ча ка̄магун̣е пат̣ичча уппаджджати упеккха̄, айам̣ вуччати, бхиккхаве, са̄миса̄ упеккха̄.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, нира̄миса̄ упеккха̄? идха, бхиккхаве, бхиккху сукхасса ча паха̄на̄, дуккхасса ча паха̄на̄, пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄, адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, нира̄миса̄ упеккха̄.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, нира̄миса̄ нира̄мисатара̄ упеккха̄? йа̄ кхо, бхиккхаве, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ра̄га̄ читтам̣ вимуттам̣ паччавеккхато, доса̄ читтам̣ вимуттам̣ паччавеккхато, моха̄ читтам̣ вимуттам̣ паччавеккхато уппаджджати упеккха̄, айам̣ вуччати, бхиккхаве, нира̄миса̄ нира̄мисатара̄ упеккха̄.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, са̄мисо вимоккхо? рӯпаппат̣исам̣йутто вимоккхо са̄мисо вимоккхо.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, нира̄мисо вимоккхо? арӯпаппат̣исам̣йутто вимоккхо нира̄мисо вимоккхо.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, нира̄миса̄ нира̄мисатаро вимоккхо? йо кхо, бхиккхаве, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ра̄га̄ читтам̣ вимуттам̣ паччавеккхато, доса̄ читтам̣ вимуттам̣ паччавеккхато, моха̄ читтам̣ вимуттам̣ паччавеккхато уппаджджати вимоккхо, айам̣ вуччати, бхиккхаве, нира̄миса̄ нира̄мисатаро вимоккхо’’ти. ека̄дасамам̣.

ат̣т̣хасатапарийа̄йавагго татийо.

тассудда̄нам̣ –

сӣвакаат̣т̣хасатам̣ бхиккху, пуббе н̃а̄н̣ан̃ча бхиккхуна̄;

саман̣абра̄хман̣а̄ тӣн̣и, суддхикан̃ча нира̄мисанти.

ведана̄сам̣йуттам̣ саматтам̣.

3. ма̄туга̄масам̣йуттам̣

1. пат̣хамапеййа̄лавагго

1. ма̄туга̄масуттам̣

280. ‘‘пан̃чахи, бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гато ма̄туга̄мо екантаамана̄по хоти пурисасса. катамехи пан̃чахи? на ча рӯпава̄ хоти, на ча бхогава̄ хоти, на ча сӣлава̄ хоти, аласо ча хоти, паджан̃часса на лабхати – имехи кхо, бхиккхаве, пан̃чахи ан̇гехи саманна̄гато ма̄туга̄мо екантаамана̄по хоти пурисасса. пан̃чахи, бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гато ма̄туга̄мо екантамана̄по хоти пурисасса. катамехи пан̃чахи? рӯпава̄ ча хоти, бхогава̄ ча хоти, сӣлава̄ ча хоти, даккхо ча хоти аналасо, паджан̃часса лабхати – имехи кхо, бхиккхаве, пан̃чахи ан̇гехи саманна̄гато ма̄туга̄мо екантамана̄по хоти пурисасса̄’’ти. пат̣хамам̣.

2. пурисасуттам̣

281. ‘‘пан̃чахи, бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гато пурисо екантаамана̄по хоти ма̄туга̄масса. катамехи пан̃чахи? на ча рӯпава̄ хоти, на ча бхогава̄ хоти, на ча сӣлава̄ хоти, аласо ча хоти, паджан̃часса на лабхати – имехи кхо, бхиккхаве, пан̃чахи ан̇гехи саманна̄гато пурисо екантаамана̄по хоти ма̄туга̄масса. пан̃чахи, бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гато пурисо екантамана̄по хоти ма̄туга̄масса. катамехи пан̃чахи? рӯпава̄ ча хоти, бхогава̄ ча хоти, сӣлава̄ ча хоти, даккхо ча хоти аналасо, паджан̃часса лабхати – имехи кхо, бхиккхаве, пан̃чахи ан̇гехи саманна̄гато пурисо екантамана̄по хоти ма̄туга̄масса̄’’ти. дутийам̣.

3. а̄вен̣икадуккхасуттам̣

282. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, ма̄туга̄масса а̄вен̣ика̄ни дуккха̄ни, йа̄ни ма̄туга̄мо паччанубхоти, ан̃н̃атрева пурисехи. катама̄ни пан̃ча? идха, бхиккхаве, ма̄туга̄мо дахарова сама̄но патикулам̣ гаччхати, н̃а̄такехи вина̄ хоти. идам̣, бхиккхаве, ма̄туга̄масса пат̣хамам̣ а̄вен̣икам̣ дуккхам̣, йам̣ ма̄туга̄мо паччанубхоти, ан̃н̃атрева пурисехи. пуна чапарам̣, бхиккхаве, ма̄туга̄мо утунӣ хоти. идам̣, бхиккхаве, ма̄туга̄масса дутийам̣ а̄вен̣икам̣ дуккхам̣, йам̣ ма̄туга̄мо паччанубхоти, ан̃н̃атрева пурисехи. пуна чапарам̣, бхиккхаве, ма̄туга̄мо габбхинӣ хоти. идам̣, бхиккхаве, ма̄туга̄масса татийам̣ а̄вен̣икам̣ дуккхам̣, йам̣ ма̄туга̄мо паччанубхоти, ан̃н̃атрева пурисехи. пуна чапарам̣, бхиккхаве, ма̄туга̄мо виджа̄йати. идам̣, бхиккхаве, ма̄туга̄масса чатуттхам̣ а̄вен̣икам̣ дуккхам̣, йам̣ ма̄туга̄мо паччанубхоти, ан̃н̃атрева пурисехи. пуна чапарам̣, бхиккхаве, ма̄туга̄мо пурисасса па̄ричарийам̣ упети. идам̣ кхо, бхиккхаве, ма̄туга̄масса пан̃чамам̣ а̄вен̣икам̣ дуккхам̣, йам̣ ма̄туга̄мо паччанубхоти, ан̃н̃атрева пурисехи. има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃ча ма̄туга̄масса а̄вен̣ика̄ни дуккха̄ни, йа̄ни ма̄туга̄мо паччанубхоти, ан̃н̃атрева пурисехӣ’’ти. татийам̣.

4. тӣхидхаммехисуттам̣

283. ‘‘тӣхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо йебхуййена ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати. катамехи тӣхи? идха, бхиккхаве, ма̄туга̄мо пуббан̣хасамайам̣ маччхерамалапарийут̣т̣хитена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати. маджджханхикасамайам̣ исса̄парийут̣т̣хитена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати. са̄йанхасамайам̣ ка̄мара̄гапарийут̣т̣хитена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати. имехи кхо, бхиккхаве, тӣхи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо йебхуййена ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджатӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. кодханасуттам̣

284. атха кхо а̄йасма̄ ануруддхо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ ануруддхо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха̄хам̣, бханте, ма̄туга̄мам̣ пасса̄ми диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджантам̣. катӣхи ну кхо, бханте, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджатӣ’’ти?

‘‘пан̃чахи кхо, ануруддха, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати. катамехи пан̃чахи? ассаддхо ча хоти, ахирико ча хоти, аноттаппӣ ча хоти, кодхано ча хоти, дуппан̃н̃о ча хоти – имехи кхо, ануруддха, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджатӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. упана̄хӣсуттам̣

285. ‘‘пан̃чахи, ануруддха, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати. катамехи пан̃чахи? ассаддхо ча хоти, ахирико ча хоти, аноттаппӣ ча хоти, упана̄хӣ ча хоти, дуппан̃н̃о ча хоти – имехи кхо, ануруддха, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджатӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. иссукӣсуттам̣

286. ‘‘пан̃чахи, ануруддха, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати. катамехи пан̃чахи? ассаддхо ча хоти, ахирико ча хоти, аноттаппӣ ча хоти, иссукӣ ча хоти, дуппан̃н̃о ча хоти – имехи кхо, ануруддха, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджатӣ’’ти. саттамам̣.

8. маччхарӣсуттам̣

287. ‘‘пан̃чахи, ануруддха, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати. катамехи пан̃чахи? ассаддхо ча хоти, ахирико ча хоти, аноттаппӣ ча хоти, маччхарӣ ча хоти, дуппан̃н̃о ча хоти – имехи кхо, ануруддха, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо…пе… апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджатӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. атича̄рӣсуттам̣

288. ‘‘пан̃чахи, ануруддха, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо…пе… апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати. катамехи пан̃чахи? ассаддхо ча хоти, ахирико ча хоти, аноттаппӣ ча хоти, атича̄рӣ ча хоти, дуппан̃н̃о ча хоти – имехи кхо, ануруддха, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо…пе… упападжджатӣ’’ти. навамам̣.

10. дуссӣласуттам̣

289. ‘‘пан̃чахи, ануруддха, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо…пе… нирайам̣ упападжджати. катамехи пан̃чахи? ассаддхо ча хоти, ахирико ча хоти, аноттаппӣ ча хоти, дуссӣло ча хоти, дуппан̃н̃о ча хоти – имехи кхо, ануруддха, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо…пе… нирайам̣ упападжджатӣ’’ти. дасамам̣.

11. аппассутасуттам̣

290. ‘‘пан̃чахи, ануруддха, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо…пе… нирайам̣ упападжджати. катамехи пан̃чахи? ассаддхо ча хоти, ахирико ча хоти, аноттаппӣ ча хоти, аппассуто ча хоти, дуппан̃н̃о ча хоти – имехи кхо, ануруддха, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо…пе… нирайам̣ упападжджатӣ’’ти. ека̄дасамам̣.

12. кусӣтасуттам̣

291. ‘‘пан̃чахи, ануруддха, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо…пе… нирайам̣ упападжджати. катамехи пан̃чахи? ассаддхо ча хоти, ахирико ча хоти, аноттаппӣ ча хоти, кусӣто ча хоти, дуппан̃н̃о ча хоти – имехи кхо, ануруддха, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо…пе… апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджатӣ’’ти. два̄дасамам̣.

13. мут̣т̣хассатисуттам̣

292. ‘‘пан̃чахи, ануруддха, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо…пе… нирайам̣ упападжджати. катамехи пан̃чахи? ассаддхо ча хоти, ахирико ча хоти, аноттаппӣ ча хоти, мут̣т̣хассати ча хоти, дуппан̃н̃о ча хоти – имехи кхо, ануруддха, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо…пе… нирайам̣ упападжджатӣ’’ти. терасамам̣.

14. пан̃чаверасуттам̣

293. ‘‘пан̃чахи, ануруддха, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо…пе… нирайам̣ упападжджати. катамехи пан̃чахи? па̄н̣а̄типа̄тӣ ча хоти, адинна̄да̄йӣ ча хоти, ка̄месумиччха̄ча̄рӣ ча хоти, муса̄ва̄дӣ ча хоти, сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄йӣ ча хоти – имехи кхо, ануруддха, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджатӣ’’ти. чуддасамам̣.

пат̣хамапеййа̄лавагго.

тассудда̄нам̣ –

ма̄туга̄мо пурисо ча, а̄вен̣ика̄ тидхаммо ча [две мана̄па̄мана̄па̄ча, а̄вен̣ика̄ тӣхи ануруддхо (саббаттха)];

кодхано упана̄хӣ ча, иссукӣ маччхарена ча;

атича̄рӣ ча дуссӣло, аппассуто ча кусӣто;

мут̣т̣хассати пан̃чаверам̣, кан̣хапаккхе пака̄сито.

2. дутийапеййа̄лавагго

1. аккодханасуттам̣

294. атха кхо а̄йасма̄ ануруддхо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ ануруддхо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха̄хам̣, бханте, ма̄туга̄мам̣ пасса̄ми диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджантам̣. катӣхи ну кхо, бханте, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджатӣ’’ти?

‘‘пан̃чахи кхо, ануруддха, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати. катамехи пан̃чахи? саддхо ча хоти, хирима̄ ча хоти, оттаппӣ ча хоти, аккодхано ча хоти, пан̃н̃ава̄ ча хоти – имехи кхо, ануруддха, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджатӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. анупана̄хӣсуттам̣

295. ‘‘пан̃чахи, ануруддха, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати. катамехи пан̃чахи? саддхо ча хоти, хирима̄ ча хоти, оттаппӣ ча хоти, анупана̄хӣ ча хоти, пан̃н̃ава̄ ча хоти – имехи кхо, ануруддха, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджатӣ’’ти. дутийам̣.

3. аниссукӣсуттам̣

296. ‘‘пан̃чахи, ануруддха, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати. катамехи пан̃чахи? саддхо ча хоти, хирима̄ ча хоти, оттаппӣ ча хоти, аниссукӣ ча хоти, пан̃н̃ава̄ ча хоти – имехи кхо, ануруддха, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджатӣ’’ти. татийам̣.

4. амаччхарӣсуттам̣

297. амаччхарӣ ча хоти, пан̃н̃ава̄ ча хоти…пе…. чатуттхам̣.

5. анатича̄рӣсуттам̣

298. анатича̄рӣ ча хоти, пан̃н̃ава̄ ча хоти…пе…. пан̃чамам̣.

6. сусӣласуттам̣

299. сӣлава̄ ча хоти, пан̃н̃ава̄ ча хоти…пе…. чхат̣т̣хам̣.

7. бахуссутасуттам̣

300. бахуссуто ча хоти, пан̃н̃ава̄ ча хоти…пе…. саттамам̣.

8. а̄раддхавӣрийасуттам̣

301. а̄раддхавӣрийо ча хоти, пан̃н̃ава̄ ча хоти…пе…. ат̣т̣хамам̣.

9. упат̣т̣хитассатисуттам̣

302. ‘‘упат̣т̣хитассати ча хоти, пан̃н̃ава̄ ча хоти – имехи кхо, ануруддха, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджатӣ’’ти. навамам̣.

име ат̣т̣ха суттантасан̇кхепа̄.

10. пан̃часӣласуттам̣

303. ‘‘пан̃чахи, ануруддха, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати. катамехи пан̃чахи? па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато ча хоти, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато ча хоти, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато ча хоти, муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато ча хоти, сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато ча хоти – имехи кхо, ануруддха, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджатӣ’’ти. дасамам̣.

дутийапеййа̄лавагго.

тассудда̄нам̣ –

дутийе ча [ануруддхо (саббаттха)] аккодхано, анупана̄хӣ аниссукӣ;

амаччхарӣ анатича̄рӣ, сӣлава̄ ча бахуссуто;

вӣрийам̣ сати сӣлан̃ча, суккапаккхе пака̄сито.

3. балавагго

1. виса̄радасуттам̣

304. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, ма̄туга̄масса бала̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпабалам̣, бхогабалам̣, н̃а̄тибалам̣, путтабалам̣, сӣлабалам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃ча ма̄туга̄масса бала̄ни. имехи кхо, бхиккхаве, пан̃чахи балехи саманна̄гато ма̄туга̄мо виса̄радо ага̄рам̣ аджджха̄васатӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. пасайхасуттам̣

305. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, ма̄туга̄масса бала̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпабалам̣, бхогабалам̣, н̃а̄тибалам̣, путтабалам̣, сӣлабалам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃ча ма̄туга̄масса бала̄ни. имехи кхо, бхиккхаве, пан̃чахи балехи саманна̄гато ма̄туга̄мо са̄микам̣ пасайха ага̄рам̣ аджджха̄васатӣ’’ти. дутийам̣.

3. абхибхуййасуттам̣

306. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, ма̄туга̄масса бала̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпабалам̣, бхогабалам̣, н̃а̄тибалам̣, путтабалам̣, сӣлабалам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃ча ма̄туга̄масса бала̄ни. имехи кхо, бхиккхаве, пан̃чахи балехи саманна̄гато ма̄туга̄мо са̄микам̣ абхибхуййа ваттатӣ’’ти. татийам̣.

4. екасуттам̣

307. ‘‘екена ча кхо, бхиккхаве, балена саманна̄гато пурисо ма̄туга̄мам̣ абхибхуййа ваттати. катамена екена балена? иссарийабалена абхибхӯтам̣ ма̄туга̄мам̣ нева рӯпабалам̣ та̄йати, на бхогабалам̣ та̄йати, на н̃а̄тибалам̣ та̄йати, на путтабалам̣ та̄йати, на сӣлабалам̣ та̄йатӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. ан̇гасуттам̣

308. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, ма̄туга̄масса бала̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпабалам̣, бхогабалам̣, н̃а̄тибалам̣, путтабалам̣, сӣлабалам̣. рӯпабалена ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саманна̄гато хоти, на ча бхогабалена – евам̣ со тенан̇гена апарипӯро хоти. йато ча кхо, бхиккхаве, ма̄туга̄мо рӯпабалена ча саманна̄гато хоти, бхогабалена ча – евам̣ со тенан̇гена парипӯро хоти. рӯпабалена ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саманна̄гато хоти, бхогабалена ча, на ча н̃а̄тибалена – евам̣ со тенан̇гена апарипӯро хоти. йато ча кхо, бхиккхаве, ма̄туга̄мо рӯпабалена ча саманна̄гато хоти, бхогабалена ча, н̃а̄тибалена ча – евам̣ со тенан̇гена парипӯро хоти. рӯпабалена ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саманна̄гато хоти, бхогабалена ча, н̃а̄тибалена ча, на ча путтабалена – евам̣ со тенан̇гена апарипӯро хоти. йато ча кхо, бхиккхаве, ма̄туга̄мо рӯпабалена ча саманна̄гато хоти, бхогабалена ча, н̃а̄тибалена ча, путтабалена ча – евам̣ со тенан̇гена парипӯро хоти. рӯпабалена ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саманна̄гато хоти, бхогабалена ча, н̃а̄тибалена ча, путтабалена ча, на ча сӣлабалена – евам̣ со тенан̇гена апарипӯро хоти. йато ча кхо, бхиккхаве, ма̄туга̄мо рӯпабалена ча саманна̄гато хоти, бхогабалена ча, н̃а̄тибалена ча, путтабалена ча, сӣлабалена ча – евам̣ со тенан̇гена парипӯро хоти. има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃ча ма̄туга̄масса бала̄нӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. на̄сентисуттам̣

309. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, ма̄туга̄масса бала̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпабалам̣, бхогабалам̣, н̃а̄тибалам̣, путтабалам̣, сӣлабалам̣. рӯпабалена ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саманна̄гато хоти, на ча сӣлабалена, на̄сентева нам̣, куле на ва̄сенти. рӯпабалена ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саманна̄гато хоти, бхогабалена ча, на ча сӣлабалена, на̄сентева нам̣, куле на ва̄сенти. рӯпабалена ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саманна̄гато хоти, бхогабалена ча, н̃а̄тибалена ча, на ча сӣлабалена, на̄сентева нам̣, куле на ва̄сенти. рӯпабалена ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саманна̄гато хоти, бхогабалена ча, н̃а̄тибалена ча, путтабалена ча, на ча сӣлабалена, на̄сентева нам̣, куле на ва̄сенти. сӣлабалена ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саманна̄гато хоти, на ча рӯпабалена, ва̄сентева нам̣, куле на на̄сенти. сӣлабалена ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саманна̄гато хоти, на ча бхогабалена, ва̄сентева нам̣, куле на на̄сенти. сӣлабалена ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саманна̄гато хоти, на ча н̃а̄тибалена, ва̄сентева нам̣, куле на на̄сенти. сӣлабалена ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саманна̄гато хоти, на ча путтабалена, ва̄сентева нам̣, куле на на̄сенти. има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃ча ма̄туга̄масса бала̄нӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. хетусуттам̣

310. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, ма̄туга̄масса бала̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпабалам̣, бхогабалам̣, н̃а̄тибалам̣, путтабалам̣, сӣлабалам̣. на, бхиккхаве, ма̄туга̄мо рӯпабалахету ва̄ бхогабалахету ва̄ н̃а̄тибалахету ва̄ путтабалахету ва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати. сӣлабалахету кхо, бхиккхаве, ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати. има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃ча ма̄туга̄масса бала̄нӣ’’ти. саттамам̣.

8. т̣ха̄насуттам̣

311. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, т̣ха̄на̄ни дуллабха̄ни акатапун̃н̃ена ма̄туга̄мена. катама̄ни пан̃ча? патирӯпе куле джа̄йеййанти – идам̣, бхиккхаве, пат̣хамам̣ т̣ха̄нам̣ дуллабхам̣ акатапун̃н̃ена ма̄туга̄мена. патирӯпе куле джа̄йитва̄ патирӯпам̣ кулам̣ гаччхеййанти – идам̣, бхиккхаве, дутийам̣ т̣ха̄нам̣ дуллабхам̣ акатапун̃н̃ена ма̄туга̄мена. патирӯпе куле джа̄йитва̄, патирӯпам̣ кулам̣ гантва̄, асапатти ага̄рам̣ аджджха̄васеййанти – идам̣, бхиккхаве, татийам̣ т̣ха̄нам̣ дуллабхам̣ акатапун̃н̃ена ма̄туга̄мена. патирӯпе куле джа̄йитва̄, патирӯпам̣ кулам̣ гантва̄, асапатти ага̄рам̣ аджджха̄васантӣ путтаватӣ ассанти – идам̣, бхиккхаве, чатуттхам̣ т̣ха̄нам̣ дуллабхам̣ акатапун̃н̃ена ма̄туга̄мена. патирӯпе куле джа̄йитва̄, патирӯпам̣ кулам̣ гантва̄, асапатти ага̄рам̣ аджджха̄васантӣ путтаватӣ сама̄на̄ са̄микам̣ абхибхуййа ваттеййанти – идам̣, бхиккхаве, пан̃чамам̣ т̣ха̄нам̣ дуллабхам̣ акатапун̃н̃ена ма̄туга̄мена. има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃ча т̣ха̄на̄ни дуллабха̄ни акатапун̃н̃ена ма̄туга̄мена̄ти.

‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, т̣ха̄на̄ни сулабха̄ни катапун̃н̃ена ма̄туга̄мена. катама̄ни пан̃ча? патирӯпе куле джа̄йеййанти – идам̣, бхиккхаве, пат̣хамам̣ т̣ха̄нам̣ сулабхам̣ катапун̃н̃ена ма̄туга̄мена. патирӯпе куле джа̄йитва̄ патирӯпам̣ кулам̣ гаччхеййанти – идам̣, бхиккхаве, дутийам̣ т̣ха̄нам̣ сулабхам̣ катапун̃н̃ена ма̄туга̄мена. патирӯпе куле джа̄йитва̄ патирӯпам̣ кулам̣ гантва̄ асапатти ага̄рам̣ аджджха̄васеййанти – идам̣, бхиккхаве, татийам̣ т̣ха̄нам̣ сулабхам̣ катапун̃н̃ена ма̄туга̄мена. патирӯпе куле джа̄йитва̄ патирӯпам̣ кулам̣ гантва̄ асапатти ага̄рам̣ аджджха̄васантӣ путтаватӣ ассанти – идам̣, бхиккхаве, чатуттхам̣ т̣ха̄нам̣ сулабхам̣ катапун̃н̃ена ма̄туга̄мена. патирӯпе куле джа̄йитва̄ патирӯпам̣ кулам̣ гантва̄ асапатти ага̄рам̣ аджджха̄васантӣ путтаватӣ сама̄на̄ са̄микам̣ абхибхуййа ваттеййанти – идам̣, бхиккхаве, пан̃чамам̣ т̣ха̄нам̣ сулабхам̣ катапун̃н̃ена ма̄туга̄мена. има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃ча т̣ха̄на̄ни сулабха̄ни катапун̃н̃ена ма̄туга̄мена̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пан̃часӣлависа̄радасуттам̣

312. ‘‘пан̃чахи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо виса̄радо ага̄рам̣ аджджха̄васати. катамехи пан̃чахи? па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато ча хоти, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато ча хоти, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато ча хоти, муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато ча хоти, сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато ча хоти – имехи кхо, бхиккхаве, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо виса̄радо ага̄рам̣ аджджха̄васатӣ’’ти. навамам̣.

10. вад̣д̣хӣсуттам̣

313. ‘‘пан̃чахи, бхиккхаве, вад̣д̣хӣхи вад̣д̣хама̄на̄ арийаса̄вика̄ арийа̄йа вад̣д̣хийа̄ вад̣д̣хати са̄ра̄да̄йинӣ ча хоти вара̄да̄йинӣ ча ка̄йасса. катамехи пан̃чахи? саддха̄йа вад̣д̣хати, сӣлена вад̣д̣хати, сутена вад̣д̣хати, ча̄гена вад̣д̣хати, пан̃н̃а̄йа вад̣д̣хати – имехи кхо, бхиккхаве, пан̃чахи вад̣д̣хӣхи вад̣д̣хама̄на̄ арийаса̄вика̄ арийа̄йа вад̣д̣хийа̄ вад̣д̣хати, са̄ра̄да̄йинӣ ча хоти, вара̄да̄йинӣ ча ка̄йасса̄’’ти.

‘‘саддха̄йа сӣлена ча йа̄дха вад̣д̣хати,

пан̃н̃а̄йа ча̄гена сутена чӯбхайам̣;

са̄ та̄дисӣ сӣлаватӣ упа̄сика̄,

а̄дӣйати са̄рамидхева аттано’’ти. дасамам̣;

балавагго татийо.

тассудда̄нам̣

виса̄рада̄ пасайха абхибхуййа, екам̣ ан̇гена пан̃чамам̣;

на̄сенти хету т̣ха̄нан̃ча, виса̄радо вад̣д̣хина̄ даса̄ти.

ма̄туга̄масам̣йуттам̣ саматтам̣.

4. джамбукха̄дакасам̣йуттам̣

1. нибба̄напан̃ха̄суттам̣

314. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ са̄рипутто магадхесу вихарати на̄лакага̄маке. атха кхо джамбукха̄дако парибба̄джако йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ са̄рипуттена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо джамбукха̄дако парибба̄джако а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча –

‘‘‘нибба̄нам̣, нибба̄на’нти, а̄вусо са̄рипутта, вуччати. катамам̣ ну кхо, а̄вусо, нибба̄на’’нти? ‘‘йо кхо, а̄вусо, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо – идам̣ вуччати нибба̄на’’нти. ‘‘аттхи пана̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄ етасса нибба̄насса саччхикирийа̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄ етасса нибба̄насса саччхикирийа̄йа̄’’ти. ‘‘катамо пана̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄ етасса нибба̄насса саччхикирийа̄йа̄’’ти? ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго етасса нибба̄насса саччхикирийа̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо, а̄вусо, магго айам̣ пат̣ипада̄ етасса нибба̄насса саччхикирийа̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄ етасса нибба̄насса саччхикирийа̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. пат̣хамам̣.

2. арахаттапан̃ха̄суттам̣

315. ‘‘‘арахаттам̣, арахатта’нти, а̄вусо са̄рипутта, вуччати. катамам̣ ну кхо, а̄вусо, арахатта’’нти? ‘‘йо кхо, а̄вусо, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо – идам̣ вуччати арахатта’’нти. ‘‘аттхи пана̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄ етасса арахаттасса саччхикирийа̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄ етасса арахаттасса саччхикирийа̄йа̄’’ти. ‘‘катамо пана̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄ етасса арахаттасса саччхикирийа̄йа̄’’ти? ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго етасса арахаттасса саччхикирийа̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо а̄вусо, магго, айам̣ пат̣ипада̄ етасса арахаттасса саччхикирийа̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄ етасса арахаттасса саччхикирийа̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. дутийам̣.

3. дхаммава̄дӣпан̃ха̄суттам̣

316. ‘‘ке ну кхо, а̄вусо са̄рипутта, локе дхаммава̄дино, ке локе суппат̣ипанна̄, ке локе сугата̄’’ти? ‘‘йе кхо, а̄вусо, ра̄гаппаха̄на̄йа дхаммам̣ десенти, досаппаха̄на̄йа дхаммам̣ десенти, мохаппаха̄на̄йа дхаммам̣ десенти, те локе дхаммава̄дино. йе кхо, а̄вусо, ра̄гасса паха̄на̄йа пат̣ипанна̄, досасса паха̄на̄йа пат̣ипанна̄, мохасса паха̄на̄йа пат̣ипанна̄, те локе суппат̣ипанна̄. йесам̣ кхо, а̄вусо, ра̄го пахӣно уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄ван̇като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо, досо пахӣно уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄ван̇като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо, мохо пахӣно уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄ван̇като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо, те локе сугата̄’’ти.

‘‘аттхи пана̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄ етасса ра̄гасса досасса мохасса паха̄на̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄ етасса ра̄гасса досасса мохасса паха̄на̄йа̄’’ти. ‘‘катамо, пана̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄ етасса ра̄гасса досасса мохасса паха̄на̄йа̄’’ти? ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго етасса ра̄гасса досасса мохасса паха̄на̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо, а̄вусо, магго айам̣ пат̣ипада̄ етасса ра̄гасса досасса мохасса паха̄на̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄, етасса ра̄гасса досасса мохасса паха̄на̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. татийам̣.

4. киматтхийасуттам̣

317. ‘‘киматтхийам̣, а̄вусо са̄рипутта, саман̣е готаме брахмачарийам̣ вуссатӣ’’ти? ‘‘дуккхасса кхо, а̄вусо, парин̃н̃аттхам̣ бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’’ти. ‘‘аттхи пана̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄ етасса дуккхасса парин̃н̃а̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етасса дуккхасса парин̃н̃а̄йа̄’’ти? ‘‘катамо пана̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄, етасса дуккхасса парин̃н̃а̄йа̄’’ти?

‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго, етасса дуккхасса парин̃н̃а̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо, а̄вусо, магго айам̣ пат̣ипада̄ етасса дуккхасса парин̃н̃а̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄, етасса дуккхасса парин̃н̃а̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. чатуттхам̣.

5. асса̄саппаттасуттам̣

318. ‘‘‘асса̄саппатто, асса̄саппатто’ти, а̄вусо са̄рипутта, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, а̄вусо, асса̄саппатто хотӣ’’ти? ‘‘йато кхо, а̄вусо, бхиккху чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, етта̄вата̄ кхо, а̄вусо, асса̄саппатто хотӣ’’ти. ‘‘аттхи пана̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етасса асса̄сасса саччхикирийа̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етасса асса̄сасса саччхикирийа̄йа̄’’ти. ‘‘катамо пана̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄, етасса асса̄сасса саччхикирийа̄йа̄’’ти? ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго етасса асса̄сасса саччхикирийа̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо, а̄вусо, магго айам̣ пат̣ипада̄, етасса асса̄сасса саччхикирийа̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄, етасса асса̄сасса саччхикирийа̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. парамасса̄саппаттасуттам̣

319. ‘‘‘парамасса̄саппатто, парамасса̄саппатто’ти, а̄вусо са̄рипутта, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, а̄вусо, парамасса̄саппатто хотӣ’’ти? ‘‘йато кхо, а̄вусо, бхиккху чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ видитва̄ анупа̄да̄вимутто хоти, етта̄вата̄ кхо, а̄вусо, парамасса̄саппатто хотӣ’’ти. ‘‘аттхи пана̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етасса парамасса̄сасса саччхикирийа̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етасса парамасса̄сасса саччхикирийа̄йа̄’’ти. ‘‘катамо пана, а̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄, етасса парамасса̄сасса саччхикирийа̄йа̄’’ти? ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго етасса парамасса̄сасса саччхикирийа̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо, а̄вусо, магго айам̣ пат̣ипада̄, етасса парамасса̄сасса саччхикирийа̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄, етасса парамасса̄сасса саччхикирийа̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. ведана̄пан̃ха̄суттам̣

320. ‘‘‘ведана̄, ведана̄’ти, а̄вусо са̄рипутта, вуччати. катама̄ ну кхо, а̄вусо, ведана̄’’ти? ‘‘тиссо има̄вусо, ведана̄. катама̄ тиссо? сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ кхо, а̄вусо, тиссо ведана̄’’ти. ‘‘аттхи пана̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, ета̄сам̣ тиссаннам̣ ведана̄нам̣ парин̃н̃а̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, ета̄сам̣ тиссаннам̣ ведана̄нам̣ парин̃н̃а̄йа̄’’ти. ‘‘катамо пана̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄, ета̄сам̣ тиссаннам̣ ведана̄нам̣ парин̃н̃а̄йа̄’’ти? ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго, ета̄сам̣ тиссаннам̣ ведана̄нам̣ парин̃н̃а̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо, а̄вусо, магго айам̣ пат̣ипада̄, ета̄сам̣ тиссаннам̣ ведана̄нам̣ парин̃н̃а̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄, ета̄сам̣ тиссаннам̣ ведана̄нам̣ парин̃н̃а̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. саттамам̣.

8. а̄савапан̃ха̄суттам̣

321. ‘‘‘а̄саво, а̄саво’ти, а̄вусо са̄рипутта, вуччати. катамо ну кхо, а̄вусо, а̄саво’’ти? ‘‘тайо ме, а̄вусо, а̄сава̄. ка̄ма̄саво, бхава̄саво, авиджджа̄саво – име кхо, а̄вусо, тайо а̄сава̄’’ти. ‘‘аттхи пана̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄ етесам̣ а̄сава̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄ етесам̣ а̄сава̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти. ‘‘катамо пана̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄ етесам̣ а̄сава̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти? ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго етесам̣ а̄сава̄нам̣ паха̄на̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо, а̄вусо, магго айам̣ пат̣ипада̄, етесам̣ а̄сава̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄, етесам̣ а̄сава̄нам̣ паха̄на̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. авиджджа̄пан̃ха̄суттам̣

322. ‘‘‘авиджджа̄, авиджджа̄’ти, а̄вусо са̄рипутта, вуччати. катама̄ ну кхо, а̄вусо, авиджджа̄’’ти? ‘‘йам̣ кхо, а̄вусо, дуккхе ан̃н̃а̄н̣ам̣, дуккхасамудайе ан̃н̃а̄н̣ам̣, дуккханиродхе ан̃н̃а̄н̣ам̣, дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа ан̃н̃а̄н̣ам̣ – айам̣ вуччата̄вусо, авиджджа̄’’ти. ‘‘аттхи пана̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етисса̄ авиджджа̄йа паха̄на̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етисса̄ авиджджа̄йа паха̄на̄йа̄’’ти. ‘‘катамо пана̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄, етисса̄ авиджджа̄йа паха̄на̄йа̄’’ти? ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго, етисса̄ авиджджа̄йа паха̄на̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо, а̄вусо, магго айам̣ пат̣ипада̄, етисса̄ авиджджа̄йа паха̄на̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄, етисса̄ авиджджа̄йа паха̄на̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. навамам̣.

10. тан̣ха̄пан̃ха̄суттам̣

323. ‘‘‘тан̣ха̄, тан̣ха̄’ти, а̄вусо са̄рипутта, вуччати. катама̄ ну кхо, а̄вусо, тан̣ха̄’’ти? ‘‘тиссо има̄, а̄вусо, тан̣ха̄. ка̄матан̣ха̄, бхаватан̣ха̄, вибхаватан̣ха̄ – има̄ кхо, а̄вусо, тиссо тан̣ха̄’’ти. ‘‘аттхи пана̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, ета̄сам̣ тан̣ха̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, ета̄сам̣ тан̣ха̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти. ‘‘катамо пана̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄, ета̄сам̣ тан̣ха̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти? ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго, ета̄сам̣ тан̣ха̄нам̣ паха̄на̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо, а̄вусо, магго айам̣ пат̣ипада̄, ета̄сам̣ тан̣ха̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄, ета̄сам̣ тан̣ха̄нам̣ паха̄на̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. дасамам̣.

11. огхапан̃ха̄суттам̣

324. ‘‘‘огхо, огхо’ти, а̄вусо са̄рипутта, вуччати. катамо ну кхо, а̄вусо, огхо’’ти? ‘‘чатта̄роме, а̄вусо, огха̄. ка̄могхо, бхавогхо, дит̣т̣хогхо, авиджджогхо – име кхо, а̄вусо, чатта̄ро огха̄’’ти. ‘‘аттхи пана̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етесам̣ огха̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етесам̣ огха̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти. ‘‘катамо пана̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄, етесам̣ огха̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти? ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго, етесам̣ огха̄нам̣ паха̄на̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо, а̄вусо, магго айам̣ пат̣ипада̄, етесам̣ огха̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄, етесам̣ огха̄нам̣ паха̄на̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. ека̄дасамам̣.

12. упа̄да̄напан̃ха̄суттам̣

325. ‘‘‘упа̄да̄нам̣, упа̄да̄на’нти, а̄вусо са̄рипутта, вуччати. катамам̣ ну кхо, а̄вусо, упа̄да̄на’’нти? ‘‘чатта̄рима̄ни, а̄вусо, упа̄да̄на̄ни. ка̄мупа̄да̄нам̣, дит̣т̣хупа̄да̄нам̣ сӣлаббатупа̄да̄нам̣, аттава̄дупа̄да̄нам̣ – има̄ни кхо, а̄вусо, чатта̄ри упа̄да̄на̄нӣ’’ти. ‘‘аттхи пана̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етесам̣ упа̄да̄на̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етесам̣ упа̄да̄на̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти. ‘‘катамо пана̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄, етесам̣ упа̄да̄на̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти? ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго, етесам̣ упа̄да̄на̄нам̣ паха̄на̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо, а̄вусо, магго айам̣ пат̣ипада̄, етесам̣ упа̄да̄на̄нам̣ паха̄на̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄, етесам̣ упа̄да̄на̄нам̣ паха̄на̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. два̄дасамам̣.

13. бхавапан̃ха̄суттам̣

326. ‘‘‘бхаво, бхаво’ти, а̄вусо са̄рипутта, вуччати. катамо ну кхо, а̄вусо, бхаво’’ти? ‘‘тайо ме, а̄вусо, бхава̄. ка̄мабхаво, рӯпабхаво, арӯпабхаво – име кхо, а̄вусо, тайо бхава̄’’ти. ‘‘аттхи пана̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етесам̣ бхава̄нам̣ парин̃н̃а̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етесам̣ бхава̄нам̣ парин̃н̃а̄йа̄’’ти. ‘‘катамо, пана̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄, етесам̣ бхава̄нам̣ парин̃н̃а̄йа̄’’ти? ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго, етесам̣ бхава̄нам̣ парин̃н̃а̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо, а̄вусо, магго айам̣ пат̣ипада̄, етесам̣ бхава̄нам̣ парин̃н̃а̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄, етесам̣ бхава̄нам̣ парин̃н̃а̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. терасамам̣.

14. дуккхапан̃ха̄суттам̣

327. ‘‘‘дуккхам̣, дуккха’нти, а̄вусо са̄рипутта, вуччати. катамам̣ ну кхо, а̄вусо, дуккха’’нти? ‘‘тиссо има̄, а̄вусо, дуккхата̄. дуккхадуккхата̄, сан̇кха̄радуккхата̄, випарин̣а̄мадуккхата̄ – има̄ кхо, а̄вусо, тиссо дуккхата̄’’ти. ‘‘аттхи пана̄вусо магго аттхи пат̣ипада̄, ета̄сам̣ дуккхата̄нам̣ парин̃н̃а̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, ета̄сам̣ дуккхата̄нам̣ парин̃н̃а̄йа̄’’ти. ‘‘катамо пана̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄, ета̄сам̣ дуккхата̄нам̣ парин̃н̃а̄йа̄’’ти? ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго, ета̄сам̣ дуккхата̄нам̣ парин̃н̃а̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо, а̄вусо, магго айам̣ пат̣ипада̄, ета̄сам̣ дуккхата̄нам̣ парин̃н̃а̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄, ета̄сам̣ дуккхата̄нам̣ парин̃н̃а̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. чуддасамам̣.

15. сакка̄йапан̃ха̄суттам̣

328. ‘‘‘сакка̄йо, сакка̄йо’ти, а̄вусо са̄рипутта, вуччати. катамо ну кхо, а̄вусо, сакка̄йо’’ти? ‘‘пан̃чиме, а̄вусо, упа̄да̄наккхандха̄ сакка̄йо вутто бхагавата̄, сеййатхидам̣ – рӯпупа̄да̄наккхандхо, веданупа̄да̄наккхандхо, сан̃н̃упа̄да̄наккхандхо, сан̇кха̄рупа̄да̄наккхандхо, вин̃н̃а̄н̣упа̄да̄наккхандхо. име кхо, а̄вусо, пан̃чупа̄да̄наккхандха̄ сакка̄йо вутто бхагавата̄’’ти. ‘‘аттхи пана̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етасса сакка̄йасса парин̃н̃а̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етасса сакка̄йасса парин̃н̃а̄йа̄’’ти. ‘‘катамо пана̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄, етасса сакка̄йасса парин̃н̃а̄йа̄’’ти? ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго, етасса сакка̄йасса парин̃н̃а̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо, а̄вусо, магго айам̣ пат̣ипада̄, етасса сакка̄йасса парин̃н̃а̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄, етасса сакка̄йасса парин̃н̃а̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. паннарасамам̣.

16. дуккарапан̃ха̄суттам̣

329. ‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо са̄рипутта, имасмим̣ дхаммавинайе дуккара’’нти? ‘‘паббаджджа̄ кхо, а̄вусо, имасмим̣ дхаммавинайе дуккара̄’’ти. ‘‘паббаджитена пана̄вусо, ким̣ дуккара’’нти? ‘‘паббаджитена кхо, а̄вусо, абхирати дуккара̄’’ти. ‘‘абхиратена пана̄вусо, ким̣ дуккара’’нти? ‘‘абхиратена кхо, а̄вусо, дхамма̄нудхаммаппат̣ипатти дуккара̄’’ти. ‘‘кӣвачирам̣ пана̄вусо, дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно бхиккху арахам̣ асса̄’’ти? ‘‘начирам̣, а̄вусо’’ти. сол̣асамам̣.

джамбукха̄дакасам̣йуттам̣ саматтам̣.

тассудда̄нам̣ –

нибба̄нам̣ арахаттан̃ча, дхаммава̄дӣ киматтхийам̣;

асса̄со парамасса̄со, ведана̄ а̄сава̄виджджа̄;

тан̣ха̄ огха̄ упа̄да̄нам̣, бхаво дуккхан̃ча сакка̄йо.

имасмим̣ дхаммавинайе дуккаранти.

5. са̄ман̣д̣акасам̣йуттам̣

1. са̄ман̣д̣акасуттам̣

330. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ са̄рипутто ваджджӣсу вихарати уккачела̄йам̣ ган̇га̄йа надийа̄ тӣре. атха кхо са̄ман̣д̣ако [са̄ман̣д̣ака̄ни (сӣ.)] парибба̄джако йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ са̄рипуттена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо са̄ман̣д̣ако парибба̄джако а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча –

‘‘‘нибба̄нам̣, нибба̄на’нти, а̄вусо са̄рипутта, вуччати. катамам̣ ну кхо, а̄вусо, нибба̄на’’нти? ‘‘йо кхо, а̄вусо, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо – идам̣ вуччати нибба̄на’’нти. ‘‘аттхи пана̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етасса нибба̄насса саччхикирийа̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, а̄вусо, магго аттхи пат̣ипада̄, етасса нибба̄насса саччхикирийа̄йа̄’’ти.

‘‘катамо пана̄вусо, магго катама̄ пат̣ипада̄ етасса нибба̄насса саччхикирийа̄йа̄’’ти? ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго, етасса нибба̄насса саччхикирийа̄йа, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо, а̄вусо, магго айам̣ пат̣ипада̄, етасса нибба̄насса саччхикирийа̄йа̄’’ти. ‘‘бхаддако, а̄вусо, магго бхаддика̄ пат̣ипада̄, етасса нибба̄насса саччхикирийа̄йа. алан̃ча пана̄вусо са̄рипутта, аппама̄да̄йа̄’’ти. пат̣хамам̣.

(йатха̄ джамбукха̄дакасам̣йуттам̣, татха̄ виттха̄ретаббам̣).

2. дуккарасуттам̣

331. ‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо са̄рипутта, имасмим̣ дхаммавинайе дуккара’’нти? ‘‘паббаджджа̄ кхо, а̄вусо, имасмим̣ дхаммавинайе дуккара̄’’ти. ‘‘паббаджитена пана̄вусо, ким̣ дуккара’’нти? ‘‘паббаджитена кхо, а̄вусо, абхирати дуккара̄’’ти. ‘‘абхиратена пана̄вусо, ким̣ дуккара’’нти? ‘‘абхиратена кхо, а̄вусо, дхамма̄нудхаммаппат̣ипатти дуккара̄’’ти. ‘‘кӣвачирам̣ пана̄вусо, дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно бхиккху арахам̣ асса̄’’ти? ‘‘начирам̣, а̄вусо’’ти. сол̣асамам̣.

(пуримакасадисам̣ удда̄нам̣.)

са̄ман̣д̣акасам̣йуттам̣ саматтам̣.

6. моггалла̄насам̣йуттам̣

1. пат̣хамаджха̄напан̃ха̄суттам̣

332. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘а̄вусо, бхиккхаве’’ти. ‘‘а̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато маха̄моггалла̄насса паччассосум̣. а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но етадавоча –

‘‘идха майхам̣, а̄вусо, рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘пат̣хамам̣ джха̄нам̣, пат̣хамам̣ джха̄на’нти вуччати. катамам̣ ну кхо пат̣хамам̣ джха̄нанти? тасса майхам̣, а̄вусо, етадахоси – ‘идха бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ вуччати пат̣хамам̣ джха̄на’нти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. тасса майхам̣, а̄вусо, имина̄ виха̄рена вихарато ка̄масахагата̄ сан̃н̃а̄манасика̄ра̄ самуда̄чаранти.

‘‘атха кхо мам̣, а̄вусо, бхагава̄ иддхийа̄ упасан̇камитва̄ етадавоча – ‘моггалла̄на, моггалла̄на! ма̄, бра̄хман̣а, пат̣хамам̣ джха̄нам̣ пама̄до, пат̣хаме джха̄не читтам̣ сан̣т̣хапехи, пат̣хаме джха̄не читтам̣ екодим̣ карохи [екодикарохи (пӣ.)], пат̣хаме джха̄не читтам̣ сама̄даха̄’ти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, апарена самайена вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа виха̄сим̣. йан̃хи там̣, а̄вусо, самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘саттха̄ра̄нуггахито са̄вако маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’ти, мамам̣ там̣ самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘саттха̄ра̄нуггахито са̄вако маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’’’ти. пат̣хамам̣.

2. дутийаджха̄напан̃ха̄суттам̣

333. ‘‘‘дутийам̣ джха̄нам̣, дутийам̣ джха̄на’нти вуччати. катамам̣ ну кхо дутийам̣ джха̄нанти? тасса майхам̣, а̄вусо, етадахоси – ‘идха бхиккху витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ вуччати дутийам̣ джха̄на’нти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. тасса майхам̣, а̄вусо, имина̄ виха̄рена вихарато витаккасахагата̄ сан̃н̃а̄манасика̄ра̄ самуда̄чаранти.

‘‘атха кхо мам̣, а̄вусо, бхагава̄ иддхийа̄ упасан̇камитва̄ етадавоча – ‘моггалла̄на, моггалла̄на! ма̄, бра̄хман̣а, дутийам̣ джха̄нам̣ пама̄до, дутийе джха̄не читтам̣ сан̣т̣хапехи, дутийе джха̄не читтам̣ екодим̣ карохи, дутийе джха̄не читтам̣ сама̄даха̄’ти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, апарена самайена витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа виха̄сим̣. йан̃хи там̣, а̄вусо, самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘саттха̄ра̄нуггахито са̄вако маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’ти, мамам̣ там̣ самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘саттха̄ра̄нуггахито са̄вако маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’’’ти. дутийам̣.

3. татийаджха̄напан̃ха̄суттам̣

334. ‘‘‘татийам̣ джха̄нам̣, татийам̣ джха̄на’нти вуччати. катамам̣ ну кхо татийам̣ джха̄нанти? тасса майхам̣, а̄вусо, етадахоси – идха бхиккху пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихарати сато ча сампаджа̄но сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведети, йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти – ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ вуччати татийам̣ джха̄нанти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихара̄ми сато ча сампаджа̄но сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведеми. йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти – ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. тасса майхам̣, а̄вусо, имина̄ виха̄рена вихарато пӣтисахагата̄ сан̃н̃а̄манасика̄ра̄ самуда̄чаранти.

‘‘атха кхо мам̣, а̄вусо, бхагава̄ иддхийа̄ упасан̇камитва̄ етадавоча – ‘моггалла̄на, моггалла̄на! ма̄, бра̄хман̣а, татийам̣ джха̄нам̣ пама̄до, татийе джха̄не читтам̣ сан̣т̣хапехи, татийе джха̄не читтам̣ екодим̣ карохи, татийе джха̄не читтам̣ сама̄даха̄’ти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, апарена самайена пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихара̄ми сато ча сампаджа̄но сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведеми, йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти – ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа виха̄сим̣. йан̃хи там̣ а̄вусо самма̄ вадама̄но вадеййа…пе… маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’’ти. татийам̣.

4. чатуттхаджха̄напан̃ха̄суттам̣

335. ‘‘‘чатуттхам̣ джха̄нам̣, чатуттхам̣ джха̄на’нти вуччати. катамам̣ ну кхо чатуттхам̣ джха̄нанти? тасса майхам̣, а̄вусо, етадахоси – ‘идха бхиккху сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ вуччати чатуттхам̣ джха̄на’нти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. тасса майхам̣, а̄вусо, имина̄ виха̄рена вихарато сукхасахагата̄ сан̃н̃а̄манасика̄ра̄ самуда̄чаранти.

‘‘атха кхо мам̣, а̄вусо, бхагава̄ иддхийа̄ упасан̇камитва̄ етадавоча – ‘моггалла̄на, моггалла̄на! ма̄, бра̄хман̣а, чатуттхам̣ джха̄нам̣ пама̄до, чатуттхе джха̄не читтам̣ сан̣т̣хапехи, чатуттхе джха̄не читтам̣ екодим̣ карохи, чатуттхе джха̄не читтам̣ сама̄даха̄’ти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, апарена самайена сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа виха̄сим̣. йан̃хи там̣, а̄вусо, самма̄ вадама̄но вадеййа…пе… маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’’ти. чатуттхам̣.

5. а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанапан̃ха̄суттам̣

336. ‘‘‘а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣, а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатана’нти вуччати. катамам̣ ну кхо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатананти? тасса майхам̣, а̄вусо, етадахоси – ‘идха бхиккху саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ананто а̄ка̄соти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ вуччати а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатана’нти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ананто а̄ка̄соти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихара̄ми. тасса майхам̣, а̄вусо, имина̄ виха̄рена вихарато рӯпасахагата̄ сан̃н̃а̄манасика̄ра̄ самуда̄чаранти.

‘‘атха кхо мам̣, а̄вусо, бхагава̄ иддхийа̄ упасан̇камитва̄ етадавоча – ‘моггалла̄на, моггалла̄на! ма̄, бра̄хман̣а, а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ пама̄до, а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатане читтам̣ сан̣т̣хапехи, а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатане читтам̣ екодим̣ карохи, а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатане читтам̣ сама̄даха̄’ти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, апарена самайена саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ананто а̄ка̄соти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа виха̄сим̣. йан̃хи там̣, а̄вусо, самма̄ вадама̄но вадеййа…пе… маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’’ти. пан̃чамам̣.

6. вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанапан̃ха̄суттам̣

337. ‘‘‘вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣, вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатана’нти вуччати. катамам̣ ну кхо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатананти? тасса майхам̣, а̄вусо, етадахоси – ‘идха бхиккху саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма анантам̣ вин̃н̃а̄н̣анти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ вуччати вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатана’нти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма анантам̣ вин̃н̃а̄н̣анти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихара̄ми. тасса майхам̣, а̄вусо, имина̄ виха̄рена вихарато а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанасахагата̄ сан̃н̃а̄манасика̄ра̄ самуда̄чаранти.

‘‘атха кхо мам̣, а̄вусо, бхагава̄ иддхийа̄ упасан̇камитва̄ етадавоча – ‘моггалла̄на, моггалла̄на! ма̄, бра̄хман̣а, вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ пама̄до, вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатане читтам̣ сан̣т̣хапехи, вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатане читтам̣ екодим̣ карохи, вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатане читтам̣ сама̄даха̄’ти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, апарена самайена саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма анантам̣ вин̃н̃а̄н̣анти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа виха̄сим̣. йан̃хи там̣, а̄вусо, самма̄ вадама̄но вадеййа…пе… маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанапан̃ха̄суттам̣

338. ‘‘‘а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣, а̄кин̃чан̃н̃а̄йатана’нти вуччати. катамам̣ ну кхо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатананти? тасса майхам̣, а̄вусо, етадахоси – ‘идха бхиккху саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма наттхи кин̃чӣти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ вуччати а̄кин̃чан̃н̃а̄йатана’нти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма наттхи кин̃чӣти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихара̄ми. тасса майхам̣, а̄вусо, имина̄ виха̄рена вихарато вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанасахагата̄ сан̃н̃а̄манасика̄ра̄ самуда̄чаранти.

‘‘атха кхо мам̣, а̄вусо, бхагава̄ иддхийа̄ упасан̇камитва̄ етадавоча – ‘моггалла̄на, моггалла̄на! ма̄, бра̄хман̣а, а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ пама̄до, а̄кин̃чан̃н̃а̄йатане читтам̣ сан̣т̣хапехи, а̄кин̃чан̃н̃а̄йатане читтам̣ екодим̣ карохи, а̄кин̃чан̃н̃а̄йатане читтам̣ сама̄даха̄’ти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, апарена самайена саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма наттхи кин̃чӣти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа виха̄сим̣. йан̃хи там̣, а̄вусо, самма̄ вадама̄но вадеййа…пе… маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’’ти. саттамам̣.

8. невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанапан̃ха̄суттам̣

339. ‘‘‘невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣, невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатана’нти вуччати. катамам̣ ну кхо невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатананти? тасса майхам̣, а̄вусо, етадахоси – ‘идха бхиккху саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. идам̣ вуччати невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатана’нти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихара̄ми. тасса майхам̣, а̄вусо, имина̄ виха̄рена вихарато а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанасахагата̄ сан̃н̃а̄манасика̄ра̄ самуда̄чаранти.

‘‘атха кхо мам̣, а̄вусо, бхагава̄ иддхийа̄ упасан̇камитва̄ етадавоча – ‘моггалла̄на, моггалла̄на! ма̄, бра̄хман̣а, невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ пама̄до, невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатане читтам̣ сан̣т̣хапехи, невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатане читтам̣ екодим̣ карохи, невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатане читтам̣ сама̄даха̄’ти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, апарена самайена саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа виха̄сим̣. йан̃хи там̣, а̄вусо, самма̄ вадама̄но вадеййа…пе… маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. анимиттапан̃ха̄суттам̣

340. ‘‘‘анимитто четосама̄дхи, анимитто четосама̄дхӣ’ти вуччати. катамо ну кхо анимитто четосама̄дхӣти? тасса майхам̣, а̄вусо, етадахоси – ‘идха бхиккху саббанимитта̄нам̣ аманасика̄ра̄ анимиттам̣ четосама̄дхим̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати анимитто четосама̄дхӣ’ти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, саббанимитта̄нам̣ аманасика̄ра̄ анимиттам̣ четосама̄дхим̣ упасампаджджа вихара̄ми. тасса майхам̣, а̄вусо, имина̄ виха̄рена вихарато нимитта̄нуса̄ри вин̃н̃а̄н̣ам̣ хоти.

‘‘атха кхо мам̣, а̄вусо, бхагава̄ иддхийа̄ упасан̇камитва̄ етадавоча – ‘моггалла̄на, моггалла̄на! ма̄, бра̄хман̣а, анимиттам̣ четосама̄дхим̣ пама̄до, анимитте четосама̄дхисмим̣ читтам̣ сан̣т̣хапехи, анимитте четосама̄дхисмим̣ читтам̣ екодим̣ карохи, анимитте четосама̄дхисмим̣ читтам̣ сама̄даха̄’ти. со кхва̄хам̣, а̄вусо, апарена самайена саббанимитта̄нам̣ аманасика̄ра̄ анимиттам̣ четосама̄дхим̣ упасампаджджа виха̄сим̣. йан̃хи там̣, а̄вусо, самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘саттха̄ра̄нуггахито са̄вако маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’ти, мамам̣ там̣ самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘саттха̄ра̄нуггахито са̄вако маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’’’ти. навамам̣.

10. саккасуттам̣

341. атха кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа; евамева – джетаване антарахито девесу та̄ватим̣сесу па̄турахоси. атха кхо сакко дева̄наминдо пан̃чахи девата̄сатехи саддхим̣ йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хитам̣ кхо саккам̣ дева̄наминдам̣ а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но етадавоча –

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, буддхасаран̣агаманам̣ [буддхам̣ саран̣агаманам̣ (сӣ.)] хоти. буддхасаран̣агаманахету [буддхам̣ саран̣агаманахету (сӣ.)] кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. са̄дху кхо, дева̄наминда, дхаммасаран̣агаманам̣ хоти. дхаммасаран̣агаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. са̄дху кхо, дева̄наминда, сан̇гхасаран̣агаманам̣ хоти. сан̇гхасаран̣агаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджантӣ’’ти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, буддхасаран̣агаманам̣ хоти. буддхасаран̣агаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, дхаммасаран̣агаманам̣ хоти. дхаммасаран̣агаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, сан̇гха…пе… сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджантӣ’’ти.

атха кхо сакко дева̄наминдо чхахи девата̄сатехи саддхим̣…пе… атха кхо сакко дева̄наминдо саттахи девата̄сатехи саддхим̣…пе… атха кхо сакко дева̄наминдо ат̣т̣хахи девата̄сатехи саддхим̣…пе… атха кхо сакко дева̄наминдо асӣтийа̄ девата̄сахассехи саддхим̣ йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хитам̣ кхо саккам̣ дева̄наминдам̣ а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но етадавоча –

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, буддхасаран̣агаманам̣ хоти. буддхасаран̣агаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. са̄дху кхо, дева̄наминда, дхаммасаран̣агаманам̣ хоти. дхаммасаран̣агаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. са̄дху кхо, дева̄наминда, сан̇гхасаран̣агаманам̣ хоти. сан̇гхасаран̣агаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджантӣ’’ти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, буддхасаран̣агаманам̣ хоти. буддхасаран̣агаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, дхаммасаран̣агаманам̣ хоти…пе… са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, сан̇гхасаран̣агаманам̣ хоти. сан̇гхасаран̣агаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджантӣ’’ти.

атха кхо сакко дева̄наминдо пан̃чахи девата̄сатехи саддхим̣ йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хитам̣ кхо саккам̣ дева̄наминдам̣ а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но етадавоча –

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти.

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо сандит̣т̣хико ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’ти. дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти.

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, уджуппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, н̃а̄йаппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, са̄мӣчиппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, йадидам̣ чатта̄ри пурисайуга̄ни ат̣т̣ха пурисапуггала̄ еса бхагавато са̄вакасан̇гхо а̄хунеййо па̄хунеййо даккхин̣еййо ан̃джаликаран̣ӣйо ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’ти. сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти.

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманам̣ хоти акхан̣д̣ехи аччхиддехи асабалехи акамма̄сехи бхуджиссехи вин̃н̃уппасаттхехи апара̄мат̣т̣хехи сама̄дхисам̣ваттаникехи. арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджантӣ’’ти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘итипи со…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо…пе… паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’ти. дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’ти. сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманам̣ хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджантӣ’’ти.

атха кхо сакко дева̄наминдо чхахи девата̄сатехи саддхим̣…пе…. атха кхо сакко дева̄наминдо саттахи девата̄сатехи саддхим̣…пе…. атха кхо сакко дева̄наминдо ат̣т̣хахи девата̄сатехи саддхим̣…пе…. атха кхо сакко дева̄наминдо асӣтийа̄ девата̄сахассехи саддхим̣ йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хитам̣ кхо саккам̣ дева̄наминдам̣ а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но етадавоча –

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти.

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо…пе… паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’ти. дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти.

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’ти. сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти.

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманам̣ хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджантӣ’’ти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо…пе… паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’ти. дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’ти. сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманам̣ хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджантӣ’’ти.

атха кхо сакко дева̄наминдо пан̃чахи девата̄сатехи саддхим̣ йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇ками …пе… екамантам̣ т̣хитам̣ кхо саккам̣ дева̄наминдам̣ а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но етадавоча –

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, буддхасаран̣агаманам̣ хоти. буддхасаран̣агаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄, диббена ван̣н̣ена, диббена сукхена, диббена йасена, диббена а̄дхипатеййена, диббехи рӯпехи, диббехи саддехи, диббехи гандхехи, диббехи расехи, диббехи пхот̣т̣хаббехи.

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, дхаммасаран̣агаманам̣ хоти. дхаммасаран̣агаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄, диббена ван̣н̣ена, диббена сукхена, диббена йасена, диббена а̄дхипатеййена, диббехи рӯпехи, диббехи саддехи, диббехи гандхехи, диббехи расехи, диббехи пхот̣т̣хаббехи.

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, сан̇гхасаран̣агаманам̣ хоти. сан̇гхасаран̣агаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄, диббена ван̣н̣ена, диббена сукхена, диббена йасена, диббена а̄дхипатеййена, диббехи рӯпехи, диббехи саддехи, диббехи гандхехи, диббехи расехи, диббехи пхот̣т̣хаббехӣ’’ти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, буддхасаран̣агаманам̣ хоти. буддхасаран̣агаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехи.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, дхаммасаран̣агаманам̣ хоти…пе….

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, сан̇гхасаран̣агаманам̣ хоти. сан̇гхасаран̣агаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄, диббена ван̣н̣ена, диббена сукхена, диббена йасена, диббена а̄дхипатеййена, диббехи рӯпехи, диббехи саддехи, диббехи гандхехи, диббехи расехи, диббехи пхот̣т̣хаббехӣ’’ти.

атха кхо сакко дева̄наминдо чхахи девата̄сатехи саддхим̣…пе… атха кхо сакко дева̄наминдо саттахи девата̄сатехи саддхим̣…пе… атха кхо сакко дева̄наминдо ат̣т̣хахи девата̄сатехи саддхим̣…пе… атха кхо сакко дева̄наминдо асӣтийа̄ девата̄сахассехи саддхим̣ йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хитам̣ кхо саккам̣ дева̄наминдам̣ а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но етадавоча –

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, буддхасаран̣агаманам̣ хоти. буддхасаран̣агаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехи.

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, дхаммасаран̣агаманам̣ хоти…пе….

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, сан̇гхасаран̣агаманам̣ хоти. сан̇гхасаран̣агаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄, диббена ван̣н̣ена, диббена сукхена, диббена йасена, диббена а̄дхипатеййена, диббехи рӯпехи, диббехи саддехи, диббехи гандхехи, диббехи расехи, диббехи пхот̣т̣хаббехӣ’’ти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, буддхасаран̣агаманам̣ хоти…пе… са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, дхаммасаран̣агаманам̣ хоти…пе… са̄дху кхо ма̄риса моггалла̄на, сан̇гхасаран̣агаманам̣ хоти. сан̇гхасаран̣агаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄, диббена ван̣н̣ена, диббена сукхена, диббена йасена, диббена а̄дхипатеййена, диббехи рӯпехи, диббехи саддехи, диббехи гандхехи, диббехи расехи, диббехи пхот̣т̣хаббехӣ’’ти.

атха кхо сакко дева̄наминдо пан̃чахи девата̄сатехи саддхим̣ йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хитам̣ кхо саккам̣ дева̄наминдам̣ а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но етадавоча –

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехи.

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо…пе… паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’ти. дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти…пе….

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо…пе… локасса̄’ти. сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти…пе….

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманам̣ хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехӣ’’ти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехи.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо…пе… паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’ти. дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехи.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо…пе… локасса̄’ти. сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти…пе….

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманам̣ хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехӣ’’ти.

атха кхо сакко дева̄наминдо чхахи девата̄сатехи саддхим̣…пе… атха кхо сакко дева̄наминдо саттахи девата̄сатехи саддхим̣…пе… атха кхо сакко дева̄наминдо ат̣т̣хахи девата̄сатехи саддхим̣…пе… атха кхо сакко дева̄наминдо асӣтийа̄ девата̄сахассехи саддхим̣ йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хитам̣ кхо саккам̣ дева̄наминдам̣ а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но етадавоча

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄, диббена ван̣н̣ена, диббена сукхена, диббена йасена, диббена а̄дхипатеййена, диббехи рӯпехи, диббехи саддехи, диббехи гандхехи, диббехи расехи, диббехи пхот̣т̣хаббехи.

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо сандит̣т̣хико ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’ти. дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехи.

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, уджуппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, н̃а̄йаппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, са̄мӣчиппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, йадидам̣ чатта̄ри пурисайуга̄ни ат̣т̣ха пурисапуггала̄ еса бхагавато са̄вакасан̇гхо а̄хунеййо па̄хунеййо даккхин̣еййо ан̃джаликаран̣ӣйо ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’ти. сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехи.

‘‘са̄дху кхо, дева̄наминда, арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманам̣ хоти акхан̣д̣ехи аччхиддехи асабалехи акамма̄сехи бхуджиссехи вин̃н̃уппасаттхехи апара̄мат̣т̣хехи сама̄дхисам̣ваттаникехи. арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманахету кхо, дева̄наминда, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄, диббена ван̣н̣ена, диббена сукхена, диббена йасена, диббена а̄дхипатеййена, диббехи рӯпехи, диббехи саддехи, диббехи гандхехи, диббехи расехи, диббехи пхот̣т̣хаббехӣ’’ти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехи.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо…пе… паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’ти. дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехи.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – ‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’ти. сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехи.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманам̣ хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. те ан̃н̃е деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄, диббена ван̣н̣ена, диббена сукхена, диббена йасена, диббена а̄дхипатеййена, диббехи рӯпехи, диббехи саддехи, диббехи гандхехи, диббехи расехи, диббехи пхот̣т̣хаббехӣ’’ти. дасамам̣.

11. чанданасуттам̣

342. атха кхо чандано [нандано (сӣ.)] девапутто…пе….

атха кхо суйа̄мо девапутто…пе….

атха кхо сантусито девапутто…пе….

атха кхо суниммито девапутто…пе….

атха кхо васаватти девапутто…пе….

(йатха̄ саккасуттам̣ татха̄ име пан̃ча пеййа̄ла̄ виттха̄ретабба̄). ека̄дасамам̣.

моггалла̄насам̣йуттам̣ саматтам̣.

тассудда̄нам̣ –

савитакка̄витаккан̃ча, сукхена ча упеккхако;

а̄ка̄сан̃чева вин̃н̃а̄н̣ам̣, а̄кин̃чам̣ невасан̃н̃ина̄;

анимитто ча сакко ча, чанданека̄дасена ча̄ти.

7. читтасам̣йуттам̣

1. сам̣йоджанасуттам̣

343. екам̣ самайам̣ самбахула̄ тхера̄ бхиккхӯ маччхика̄сан̣д̣е вихаранти амба̄т̣акаване. тена кхо пана самайена самбахула̄нам̣ тхера̄нам̣ бхиккхӯнам̣ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄нам̣ ман̣д̣алама̄л̣е саннисинна̄нам̣ саннипатита̄нам̣ айамантара̄катха̄ удапа̄ди – ‘‘‘сам̣йоджана’нти ва̄, а̄вусо, ‘сам̣йоджанийа̄ дхамма̄’ти ва̄ име дхамма̄ на̄наттха̄ на̄на̄бйан̃джана̄ уда̄ху екаттха̄ бйан̃джанамева на̄на’’нти? татрекаччехи тхерехи бхиккхӯхи евам̣ бйа̄катам̣ хоти – ‘‘‘сам̣йоджана’нти ва̄, а̄вусо, ‘сам̣йоджанийа̄ дхамма̄’ти ва̄ име дхамма̄ на̄наттха̄ чева на̄на̄бйан̃джана̄ ча̄’’ти. екаччехи тхерехи бхиккхӯхи евам̣ бйа̄катам̣ хоти – ‘‘‘сам̣йоджана’нти ва̄, а̄вусо, ‘сам̣йоджанийа̄ дхамма̄’ти ва̄ име дхамма̄ екаттха̄ бйан̃джанамева на̄на’’нти.

тена кхо пана самайена читто гахапати мигапатхакам̣ ануппатто хоти кеначидева каран̣ӣйена. ассоси кхо читто гахапати самбахула̄нам̣ кира тхера̄нам̣ бхиккхӯнам̣ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄нам̣ ман̣д̣алама̄л̣е саннисинна̄нам̣ саннипатита̄нам̣ айамантара̄катха̄ удапа̄ди – ‘‘‘сам̣йоджана’нти ва̄, а̄вусо, ‘сам̣йоджанийа̄ дхамма̄’ти ва̄ име дхамма̄ на̄наттха̄ на̄на̄бйан̃джана̄ уда̄ху екаттха̄ бйан̃джанамева на̄на’’нти? татрекаччехи тхерехи бхиккхӯхи евам̣ бйа̄катам̣ – ‘‘‘сам̣йоджана’нти ва̄, а̄вусо, ‘сам̣йоджанийа̄ дхамма̄’ти ва̄ име дхамма̄ на̄наттха̄ чева на̄на̄бйан̃джана̄ ча̄’’ти. екаччехи тхерехи бхиккхӯхи евам̣ бйа̄катам̣ ‘сам̣йоджана’нти ва̄, а̄вусо ‘сам̣йоджанийа̄ дхамма̄’ти ва̄ име дхамма̄ екаттха̄ бйан̃джанамева на̄нанти. атха кхо читто гахапати йена тхера̄ бхиккхӯ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ тхере бхиккхӯ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо читто гахапати тхере бхиккхӯ етадавоча – ‘‘сутам̣ метам̣, бханте, самбахула̄нам̣ кира тхера̄нам̣ бхиккхӯнам̣ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄нам̣ ман̣д̣алама̄л̣е саннисинна̄нам̣ саннипатита̄нам̣ айамантара̄катха̄ удапа̄ди – ‘сам̣йоджана’нти ва̄, а̄вусо, ‘сам̣йоджанийа̄ дхамма̄’ти ва̄ име дхамма̄ на̄наттха̄ на̄на̄бйан̃джана̄ уда̄ху екаттха̄ бйан̃джанамева на̄на’’нти? екаччехи тхерехи бхиккхӯхи евам̣ бйа̄катам̣ – ‘‘‘сам̣йоджана’нти ва̄, а̄вусо, ‘сам̣йоджанийа̄ дхамма̄’ти ва̄ име дхамма̄ на̄наттха̄ чева на̄на̄бйан̃джана̄ ча̄’’ти. екаччехи тхерехи бхиккхӯхи евам̣ бйа̄катам̣ ‘‘‘сам̣йоджана’нти ва̄, а̄вусо, ‘сам̣йоджанийа̄ дхамма̄’ти ва̄ име дхамма̄ екаттха̄ бйан̃джанамева на̄на’’нти. ‘‘евам̣, гахапатӣ’’ти.

‘‘‘сам̣йоджана’нти ва̄, бханте, ‘сам̣йоджанийа̄ дхамма̄’ти ва̄ име дхамма̄ на̄наттха̄ чева на̄на̄бйан̃джана̄ ча. тена хи, бханте, упамам̣ во карисса̄ми. упама̄йапидхекачче вин̃н̃ӯ пуриса̄ бха̄ситасса аттхам̣ а̄джа̄нанти. сеййатха̄пи, бханте, ка̄л̣о ча балӣбаддо ода̄то ча балӣбаддо екена да̄мена ва̄ йоттена ва̄ сам̣йутта̄ ассу. йо ну кхо евам̣ вадеййа – ‘ка̄л̣о балӣбаддо ода̄тасса балӣбаддасса сам̣йоджанам̣, ода̄то балӣбаддо ка̄л̣асса балӣбаддасса сам̣йоджана’нти, самма̄ ну кхо со вадама̄но вадеййа̄’’ти? ‘‘но хетам̣, гахапати! на кхо, гахапати, ка̄л̣о балӣбаддо ода̄тасса балӣбаддасса сам̣йоджанам̣, напи ода̄то балӣбаддо ка̄л̣асса бал̣ӣбаддасса сам̣йоджанам̣; йена кхо те екена да̄мена ва̄ йоттена ва̄ сам̣йутта̄ там̣ таттха сам̣йоджана’’нти. ‘‘евамева кхо, бханте, на чаккху рӯпа̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на рӯпа̄ чаккхусса сам̣йоджанам̣; йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го там̣ таттха сам̣йоджанам̣. на сотам̣ садда̄нам̣… на гха̄нам̣ гандха̄нам̣… на дживха̄ раса̄нам̣… на ка̄йо пхот̣т̣хабба̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на пхот̣т̣хабба̄ ка̄йасса сам̣йоджанам̣; йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го там̣ таттха сам̣йоджанам̣. на мано дхамма̄нам̣ сам̣йоджанам̣, на дхамма̄ манасса сам̣йоджанам̣; йан̃ча таттха тадубхайам̣ пат̣ичча уппаджджати чхандара̄го там̣ таттха сам̣йоджана’’нти. ‘‘ла̄бха̄ те, гахапати, суладдхам̣ те, гахапати, йасса те гамбхӣре буддхавачане пан̃н̃а̄чаккху каматӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. пат̣хамаисидаттасуттам̣

344. екам̣ самайам̣ самбахула̄ тхера̄ бхиккхӯ маччхика̄сан̣д̣е вихаранти амба̄т̣акаване. атха кхо читто гахапати йена тхера̄ бхиккхӯ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ тхере бхиккхӯ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо читто гахапати тхере бхиккхӯ етадавоча – ‘‘адхива̄сенту ме, бханте, тхера̄ сва̄тана̄йа бхатта’’нти. адхива̄сесум̣ кхо тхера̄ бхиккхӯ тун̣хӣбха̄вена. атха кхо читто гахапати тхера̄нам̣ бхиккхӯнам̣ адхива̄санам̣ видитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ тхере бхиккхӯ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми. атха кхо тхера̄ бхиккхӯ тасса̄ раттийа̄ аччайена пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена читтасса гахапатисса нивесанам̣ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣдим̣су.

атха кхо читто гахапати йена тхера̄ бхиккхӯ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ тхере бхиккхӯ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо читто гахапати а̄йасмантам̣ тхерам̣ етадавоча – ‘‘‘дха̄туна̄наттам̣, дха̄туна̄натта’нти, бханте тхера, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, дха̄туна̄наттам̣ вуттам̣ бхагавата̄’’ти? евам̣ вутте а̄йасма̄ тхеро тун̣хӣ ахоси. дутийампи кхо читто гахапати а̄йасмантам̣ тхерам̣ етадавоча – ‘‘‘дха̄туна̄наттам̣, дха̄туна̄натта’нти, бханте тхера, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, дха̄туна̄наттам̣ вуттам̣ бхагавата̄’’ти? дутийампи кхо а̄йасма̄ тхеро тун̣хӣ ахоси. татийампи кхо читто гахапати а̄йасмантам̣ тхерам̣ етадавоча – ‘‘‘дха̄туна̄наттам̣, дха̄туна̄натта’нти, бханте тхера, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, дха̄туна̄наттам̣ вуттам̣ бхагавата̄’’ти? татийампи кхо а̄йасма̄ тхеро тун̣хӣ ахоси.

тена кхо пана самайена а̄йасма̄ исидатто тасмим̣ бхиккхусан̇гхе саббанавако хоти. атха кхо а̄йасма̄ исидатто а̄йасмантам̣ тхерам̣ етадавоча – ‘‘бйа̄каромахам̣, бханте тхера, читтасса гахапатино етам̣ пан̃ха’’нти? ‘‘бйа̄карохи твам̣, а̄вусо исидатта, читтасса гахапатино етам̣ пан̃ха’’нти. ‘‘еван̃хи твам̣, гахапати, пуччхаси – ‘дха̄туна̄наттам̣, дха̄туна̄наттанти, бханте тхера, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, дха̄туна̄наттам̣, вуттам̣ бхагавата̄’’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘идам̣ кхо, гахапати, дха̄туна̄наттам̣ вуттам̣ бхагавата̄ – чаккхудха̄ту, рӯпадха̄ту, чаккхувин̃н̃а̄н̣адха̄ту…пе… манодха̄ту, дхаммадха̄ту, мановин̃н̃а̄н̣адха̄ту. етта̄вата̄ кхо, гахапати, дха̄туна̄наттам̣ вуттам̣ бхагавата̄’’ти.

атха кхо читто гахапати а̄йасмато исидаттасса бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ тхере бхиккхӯ пан̣ӣтена кха̄данӣйена бходжанӣйена сахаттха̄ сантаппеси сампава̄реси. атха кхо тхера̄ бхиккхӯ бхутта̄вино онӣтапаттапа̄н̣ино ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ паккамим̣су. атха кхо а̄йасма̄ тхеро а̄йасмантам̣ исидаттам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху кхо там̣, а̄вусо исидатта, есо пан̃хо пат̣ибха̄си, несо пан̃хо мам̣ пат̣ибха̄си. тенаха̄вусо исидатта, йада̄ ан̃н̃атха̄пи [йада̄ ан̃н̃ада̄пи (сӣ. пӣ.) ан̃н̃ада̄пи (?)] еварӯпо пан̃хо а̄гаччхеййа, тан̃н̃еветтха пат̣ибха̄сеййа̄’’ти. дутийам̣.

3. дутийаисидаттасуттам̣

345. екам̣ самайам̣ самбахула̄ тхера̄ бхиккхӯ маччхика̄сан̣д̣е вихаранти амба̄т̣акаване. атха кхо читто гахапати йена тхера̄ бхиккхӯ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ тхере бхиккхӯ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо читто гахапати тхере бхиккхӯ етадавоча – ‘‘адхива̄сенту ме, бханте тхера̄, сва̄тана̄йа бхатта’’нти. адхива̄сесум̣ кхо тхера̄ бхиккхӯ тун̣хӣбха̄вена. атха кхо читто гахапати тхера̄нам̣ бхиккхӯнам̣ адхива̄санам̣ видитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ тхере бхиккхӯ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми. атха кхо тхера̄ бхиккхӯ тасса̄ раттийа̄ аччайена пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена читтасса гахапатисса нивесанам̣ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣдим̣су.

атха кхо читто гахапати йена тхера̄ бхиккхӯ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ тхере бхиккхӯ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо читто гахапати а̄йасмантам̣ тхерам̣ етадавоча – ‘‘йа̄ има̄, бханте тхера, анекавихита̄ дит̣т̣хийо локе уппаджджанти – ‘сассато локоти ва̄, асассато локоти ва̄, антава̄ локоти ва̄, анантава̄ локоти ва̄, там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣранти ва̄, ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣранти ва̄, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄. йа̄ни чима̄ни два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хигата̄ни брахмаджа̄ле бхан̣ита̄ни; има̄ ну кхо, бханте, дит̣т̣хийо кисмим̣ сати хонти, кисмим̣ асати на хонтӣ’’ти?

евам̣ вутте, а̄йасма̄ тхеро тун̣хӣ ахоси. дутийампи кхо читто гахапати…пе… татийампи кхо читто гахапати а̄йасмантам̣ тхерам̣ етадавоча – ‘‘йа̄ има̄, бханте тхера, анекавихита̄ дит̣т̣хийо локе уппаджджанти – сассато локоти ва̄, асассато локоти ва̄, антава̄ локоти ва̄, анантава̄ локоти ва̄, там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣранти ва̄, ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣранти ва̄, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄. йа̄ни чима̄ни два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хигата̄ни брахмаджа̄ле бхан̣ита̄ни; има̄ ну кхо, бханте, дит̣т̣хийо кисмим̣ сати хонти, кисмим̣ асати на хонтӣ’’ти? татийампи кхо а̄йасма̄ тхеро тун̣хӣ ахоси.

тена кхо пана самайена а̄йасма̄ исидатто тасмим̣ бхиккхусан̇гхе саббанавако хоти. атха кхо а̄йасма̄ исидатто а̄йасмантам̣ тхерам̣ етадавоча – ‘‘бйа̄каромахам̣, бханте тхера, читтасса гахапатино етам̣ пан̃ха’’нти? ‘‘бйа̄карохи твам̣, а̄вусо исидатта, читтасса гахапатино етам̣ пан̃ха’’нти. ‘‘еван̃хи твам̣, гахапати, пуччхаси – ‘йа̄ има̄, бханте тхера, анекавихита̄ дит̣т̣хийо локе уппаджджанти – сассато локоти ва̄…пе…; има̄ ну кхо, бханте, дит̣т̣хийо кисмим̣ сати хонти, кисмим̣ асати на хонтӣ’’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘йа̄ има̄, гахапати, анекавихита̄ дит̣т̣хийо локе уппаджджанти – ‘сассато локоти ва̄, асассато локоти ва̄, антава̄ локоти ва̄ анантава̄ локоти ва̄, там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣранти ва̄, ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣранти ва̄, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄. йа̄ни чима̄ни два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хигата̄ни брахмаджа̄ле бхан̣ита̄ни; има̄ кхо, гахапати, дит̣т̣хийо сакка̄йадит̣т̣хийа̄ сати хонти, сакка̄йадит̣т̣хийа̄ асати на хонтӣ’’’ти.

‘‘катхам̣ пана, бханте, сакка̄йадит̣т̣хи хотӣ’’ти? ‘‘идха, гахапати, ассутава̄ путхуджджано арийа̄нам̣ адасса̄вӣ арийадхаммасса аковидо арийадхамме авинӣто, саппуриса̄нам̣ адасса̄вӣ саппурисадхаммасса аковидо саппурисадхамме авинӣто рӯпам̣ аттато саманупассати, рӯпавантам̣ ва̄ атта̄нам̣, аттани ва̄ рӯпам̣, рӯпасмим̣ ва̄ атта̄нам̣; веданам̣ аттато саманупассати…пе… сан̃н̃ам̣… сан̇кха̄ре… вин̃н̃а̄н̣ам̣ аттато саманупассати, вин̃н̃а̄н̣авантам̣ ва̄ атта̄нам̣, аттани ва̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣, вин̃н̃а̄н̣асмим̣ ва̄ атта̄нам̣. евам̣ кхо, гахапати, сакка̄йадит̣т̣хи хотӣ’’ти.

‘‘катхам̣ пана, бханте, сакка̄йадит̣т̣хи на хотӣ’’ти? ‘‘идха, гахапати, сутава̄ арийаса̄вако арийа̄нам̣ дасса̄вӣ арийадхаммасса ковидо арийадхамме сувинӣто саппуриса̄нам̣ дасса̄вӣ саппурисадхаммасса ковидо саппурисадхамме сувинӣто на рӯпам̣ аттато саманупассати, на рӯпавантам̣ ва̄ атта̄нам̣, на аттани ва̄ рӯпам̣, на рӯпасмим̣ ва̄ атта̄нам̣; на веданам̣… на сан̃н̃ам̣… на сан̇кха̄ре… на вин̃н̃а̄н̣ам̣ аттато саманупассати, на вин̃н̃а̄н̣авантам̣ ва̄ атта̄нам̣, на аттани ва̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣, на вин̃н̃а̄н̣асмим̣ ва̄ атта̄нам̣. евам̣ кхо, гахапати, сакка̄йадит̣т̣хи на хотӣ’’ти.

‘‘куто, бханте, аййо исидатто а̄гаччхатӣ’’ти? ‘‘авантийа̄ кхо, гахапати, а̄гаччха̄мӣ’’ти. ‘‘аттхи, бханте, авантийа̄ исидатто на̄ма кулапутто амха̄кам̣ адит̣т̣хасаха̄йо паббаджито? дит̣т̣хо со а̄йасмата̄’’ти? ‘‘евам̣, гахапатӣ’’ти. ‘‘кахам̣ ну кхо со, бханте, а̄йасма̄ етарахи вихаратӣ’’ти? евам̣ вутте, а̄йасма̄ исидатто тун̣хӣ ахоси. ‘‘аййо но, бханте, исидатто’’ти? ‘‘евам̣, гахапатӣ’’ти. ‘‘абхирамату, бханте, аййо исидатто маччхика̄сан̣д̣е. раман̣ӣйам̣ амба̄т̣акаванам̣. ахам̣ аййасса исидаттасса уссуккам̣ карисса̄ми чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄ра̄на’’нти. ‘‘калйа̄н̣ам̣ вуччати, гахапатӣ’’ти.

атха кхо читто гахапати а̄йасмато исидаттасса бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ тхере бхиккхӯ пан̣ӣтена кха̄данӣйена бходжанӣйена сахаттха̄ сантаппеси сампава̄реси. атха кхо тхера̄ бхиккхӯ бхутта̄вино онӣтапаттапа̄н̣ино ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ паккамим̣су. атха кхо а̄йасма̄ тхеро а̄йасмантам̣ исидаттам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху кхо там̣, а̄вусо исидатта, есо пан̃хо пат̣ибха̄си. несо пан̃хо мам̣ пат̣ибха̄си. тенаха̄вусо исидатта, йада̄ ан̃н̃атха̄пи еварӯпо пан̃хо а̄гаччхеййа, тан̃н̃еветтха пат̣ибха̄сеййа̄’’ти. атха кхо а̄йасма̄ исидатто сена̄санам̣ сам̣са̄метва̄ паттачӣварама̄да̄йа маччхика̄сан̣д̣амха̄ пакка̄ми. йам̣ маччхика̄сан̣д̣амха̄ пакка̄ми, татха̄ паккантова ахоси, на пуна пачча̄гаччхӣти. татийам̣.

4. махакапа̄т̣иха̄рийасуттам̣

346. екам̣ самайам̣ самбахула̄ тхера̄ бхиккхӯ маччхика̄сан̣д̣е вихаранти амба̄т̣акаване. атха кхо читто гахапати йена тхера̄ бхиккхӯ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ тхере бхиккхӯ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо читто гахапати тхере бхиккхӯ етадавоча – ‘‘адхива̄сенту ме, бханте тхера̄, сва̄тана̄йа гокуле бхатта’’нти. адхива̄сесум̣ кхо тхера̄ бхиккхӯ тун̣хӣбха̄вена. атха кхо читто гахапати тхера̄нам̣ бхиккхӯнам̣ адхива̄санам̣ видитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ тхере бхиккхӯ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми. атха кхо тхера̄ бхиккхӯ тасса̄ раттийа̄ аччайена пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена читтасса гахапатино гокулам̣ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣдим̣су.

атха кхо читто гахапати тхере бхиккхӯ пан̣ӣтена саппипа̄йа̄сена сахаттха̄ сантаппеси сампава̄реси. атха кхо тхера̄ бхиккхӯ бхутта̄вино онӣтапаттапа̄н̣ино ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ паккамим̣су. читтопи кхо гахапати ‘сесакам̣ виссаджджетха̄’ти ватва̄ тхере бхиккхӯ пит̣т̣хито пит̣т̣хито анубандхи. тена кхо пана самайена ун̣хам̣ хоти кутхитам̣ [кут̣т̣хитам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)]; те ча тхера̄ бхиккхӯ павелийама̄нена ман̃н̃е ка̄йена гаччханти, йатха̄ там̣ бходжанам̣ бхутта̄вино.

тена кхо пана самайена а̄йасма̄ махако тасмим̣ бхиккхусан̇гхе саббанавако хоти. атха кхо а̄йасма̄ махако а̄йасмантам̣ тхерам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху кхвасса, бханте тхера, сӣтако ча ва̄то ва̄йеййа, аббхасампила̄по [аббхасам̣била̄по (сӣ.), аббхасам̣вила̄по (пӣ.)] ча асса, дево ча екамекам̣ пхуса̄йеййа̄’’ти.

‘‘са̄дху кхвасса, а̄вусо махака, йам̣ сӣтако ча ва̄то ва̄йеййа, аббхасампила̄по ча асса, дево ча екамекам̣ пхуса̄йеййа̄’’ти. атха кхо а̄йасма̄ махако татха̄рӯпам̣ иддха̄бхисан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхари [абхисан̇кха̄си (сӣ.)] йатха̄ сӣтако ча ва̄то ва̄йи, аббхасампила̄по ча асса [а̄си (?)], дево ча екамекам̣ пхуси. атха кхо читтасса гахапатино етадахоси – ‘‘йо кхо имасмим̣ бхиккхусан̇гхе саббанавако бхиккху тасса̄йам̣ еварӯпо иддха̄нубха̄во’’ти. атха кхо а̄йасма̄ махако а̄ра̄мам̣ сампа̄пун̣итва̄ а̄йасмантам̣ тхерам̣ етадавоча – ‘‘аламетта̄вата̄, бханте тхера̄’’ти? ‘‘аламетта̄вата̄, а̄вусо махака! катаметта̄вата̄, а̄вусо махака! пӯджитаметта̄вата̄, а̄вусо махака̄’’ти. атха кхо тхера̄ бхиккхӯ йатха̄виха̄рам̣ агамам̣су. а̄йасма̄пи махако сакам̣ виха̄рам̣ агама̄си.

атха кхо читто гахапати йена̄йасма̄ махако тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ махакам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо читто гахапати а̄йасмантам̣ махакам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху ме, бханте, аййо махако уттаримануссадхаммам̣ иддхипа̄т̣иха̄рийам̣ дассетӯ’’ти. ‘‘тена хи твам̣, гахапати, а̄линде уттара̄сан̇гам̣ пан̃н̃апетва̄ тин̣акала̄пам̣ ока̄сехӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо читто гахапати а̄йасмато махакасса пат̣иссутва̄ а̄линде уттара̄сан̇гам̣ пан̃н̃апетва̄ тин̣акала̄пам̣ ока̄сеси. атха кхо а̄йасма̄ махако виха̄рам̣ пависитва̄ сӯчигхат̣икам̣ датва̄ татха̄рӯпам̣ иддха̄бхисан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхари йатха̄ та̄лаччхиггал̣ена ча аггал̣антарика̄йа ча аччи никкхамитва̄ тин̣а̄ни джха̄песи, уттара̄сан̇гам̣ на джха̄песи. атха кхо читто гахапати уттара̄сан̇гам̣ паппхот̣етва̄ сам̣вигго ломахат̣т̣хаджа̄то екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. атха кхо а̄йасма̄ махако виха̄ра̄ никкхамитва̄ читтам̣ гахапатим̣ етадавоча – ‘‘аламетта̄вата̄, гахапатӣ’’ти?

‘‘аламетта̄вата̄, бханте махака! катаметта̄вата̄, бханте, махака! пӯджитаметта̄вата̄, бханте махака! абхирамату, бханте, аййо махако маччхика̄сан̣д̣е. раман̣ӣйам̣ амба̄т̣акаванам̣. ахам̣ аййасса махакасса уссуккам̣ карисса̄ми чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄ра̄на’’нти. ‘‘калйа̄н̣ам̣ вуччати, гахапатӣ’’ти. атха кхо а̄йасма̄ махако сена̄санам̣ сам̣са̄метва̄ паттачӣварама̄да̄йа маччхика̄сан̣д̣амха̄ пакка̄ми. йам̣ маччхика̄сан̣д̣амха̄ пакка̄ми, татха̄ паккантова ахоси; на пуна пачча̄гаччхӣти. чатуттхам̣.

5. пат̣хамака̄мабхӯсуттам̣

347. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ка̄мабхӯ маччхика̄сан̣д̣е вихарати амба̄т̣акаване. атха кхо читто гахапати йена̄йасма̄ ка̄мабхӯ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ ка̄мабхум̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо читтам̣ гахапатим̣ а̄йасма̄ ка̄мабхӯ етадавоча –

‘‘вуттамидам̣, гахапати –

‘‘нелан̇го сетапаччха̄до, ека̄ро ваттатӣ ратхо;

анӣгхам̣ пасса а̄йантам̣ [аппаттам̣ (сйа̄. кам̣. ка.)], чхиннасотам̣ абандхана’’нти.

‘‘имасса ну кхо, гахапати, сам̣кхиттена бха̄ситасса катхам̣ виттха̄рена аттхо дат̣т̣хаббо’’ти? ‘‘ким̣ ну кхо етам̣, бханте, бхагавата̄ бха̄сита’’нти? ‘‘евам̣, гахапатӣ’’ти. ‘‘тена хи, бханте, мухуттам̣ а̄гамехи йа̄васса аттхам̣ пеккха̄мӣ’’ти. атха кхо читто гахапати мухуттам̣ тун̣хӣ хутва̄ а̄йасмантам̣ ка̄мабхум̣ етадавоча –

‘‘‘нелан̇га’нти кхо, бханте, сӣла̄наметам̣ адхивачанам̣. ‘сетапаччха̄до’ти кхо, бханте, вимуттийа̄ етам̣ адхивачанам̣. ‘ека̄ро’ти кхо, бханте, сатийа̄ етам̣ адхивачанам̣. ‘ваттатӣ’ти кхо, бханте, абхиккамапат̣иккамассетам̣ адхивачанам̣. ‘ратхо’ти кхо, бханте, имассетам̣ ча̄тумаха̄бхӯтикасса ка̄йасса адхивачанам̣ ма̄та̄петтикасамбхавасса оданакумма̄сӯпачайасса аниччуччха̄данапаримадданабхеданавиддхам̣санадхаммасса. ра̄го кхо, бханте, нӣгхо, досо нӣгхо, мохо нӣгхо. те кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄ван̇ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху ‘анӣгхо’ти вуччати. ‘а̄йанта’нти кхо, бханте, арахато етам̣ адхивачанам̣. ‘сото’ти кхо, бханте, тан̣ха̄йетам̣ адхивачанам̣. са̄ кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄ван̇ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху ‘чхиннасото’ти вуччати. ра̄го кхо, бханте, бандханам̣, досо бандханам̣, мохо бандханам̣. те кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄ван̇ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тасма̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху ‘абандхано’ти вуччати. ити кхо, бханте, йам̣ там̣ бхагавата̄ вуттам̣ –

‘‘нелан̇го сетапаччха̄до, ека̄ро ваттатӣ ратхо;

анӣгхам̣ пасса а̄йантам̣, чхиннасотам̣ абандхана’’нти.

‘‘имасса кхо, бханте, бхагавата̄ сам̣кхиттена бха̄ситасса евам̣ виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄на̄мӣ’’ти. ‘‘ла̄бха̄ те, гахапати, суладдхам̣ те, гахапати! йасса те гамбхӣре буддхавачане пан̃н̃а̄чаккху каматӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. дутийака̄мабхӯсуттам̣

348. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ка̄мабхӯ маччхика̄сан̣д̣е вихарати амба̄т̣акаване. атха кхо читто гахапати йена̄йасма̄ ка̄мабхӯ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо читто гахапати а̄йасмантам̣ ка̄мабхум̣ етадавоча – ‘‘кати ну кхо, бханте, сан̇кха̄ра̄’’ти? ‘‘тайо кхо, гахапати, сан̇кха̄ра̄ – ка̄йасан̇кха̄ро, вачӣсан̇кха̄ро, читтасан̇кха̄ро’’ти. ‘‘са̄дху, бханте’’ти кхо читто гахапати а̄йасмато ка̄мабхусса бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ а̄йасмантам̣ ка̄мабхум̣ уттарим̣ пан̃хам̣ апуччхи – ‘‘катамо пана, бханте, ка̄йасан̇кха̄ро, катамо вачӣсан̇кха̄ро, катамо читтасан̇кха̄ро’’ти? ‘‘асса̄сапасса̄са̄ кхо, гахапати, ка̄йасан̇кха̄ро, витаккавича̄ра̄ вачӣсан̇кха̄ро, сан̃н̃а̄ ча ведана̄ ча читтасан̇кха̄ро’’ти.

‘‘са̄дху, бханте’’ти кхо читто гахапати…пе… уттарим̣ пан̃хам̣ апуччхи – ‘‘касма̄ пана, бханте, асса̄сапасса̄са̄ ка̄йасан̇кха̄ро, касма̄ витаккавича̄ра̄ вачӣсан̇кха̄ро, касма̄ сан̃н̃а̄ ча ведана̄ ча читтасан̇кха̄ро’’ти? ‘‘асса̄сапасса̄са̄ кхо, гахапати, ка̄йика̄. ете дхамма̄ ка̄йаппат̣ибаддха̄, тасма̄ асса̄сапасса̄са̄ ка̄йасан̇кха̄ро. пуббе кхо, гахапати, витаккетва̄ вича̄ретва̄ паччха̄ ва̄чам̣ бхиндати, тасма̄ витаккавича̄ра̄ вачӣсан̇кха̄ро. сан̃н̃а̄ ча ведана̄ ча четасика̄. ете дхамма̄ читтаппат̣ибаддха̄, тасма̄ сан̃н̃а̄ ча ведана̄ ча читтасан̇кха̄ро’’ти.

са̄дху…пе… уттарим̣ пан̃хам̣ апуччхи – ‘‘катхам̣ пана, бханте, сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄патти хотӣ’’ти? ‘‘на кхо, гахапати, сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄паджджантасса бхиккхуно евам̣ хоти – ‘ахам̣ сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄паджджисса’нти ва̄ ‘ахам̣ сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄паджджа̄мӣ’ти ва̄ ‘ахам̣ сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄панно’ти ва̄. атха кхвасса пуббева татха̄ читтам̣ бха̄витам̣ хоти йам̣ там̣ татхатта̄йа упанетӣ’’ти.

са̄дху …пе… уттарим̣ пан̃хам̣ апуччхи – ‘‘сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄паджджантасса пана, бханте, бхиккхуно катаме дхамма̄ пат̣хамам̣ нируджджханти, йади ва̄ ка̄йасан̇кха̄ро, йади ва̄ вачӣсан̇кха̄ро, йади ва̄ читтасан̇кха̄ро’’ти? ‘‘сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄паджджантасса кхо, гахапати, бхиккхуно вачӣсан̇кха̄ро пат̣хамам̣ нируджджхати, тато ка̄йасан̇кха̄ро, тато читтасан̇кха̄ро’’ти.

са̄дху…пе… уттарим̣ пан̃хам̣ апуччхи – ‘‘йва̄йам̣, бханте, мато ка̄лан̇като, йо ча̄йам̣ бхиккху сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄панно, имесам̣ ким̣ на̄на̄каран̣а’’нти? ‘‘йва̄йам̣ гахапати, мато ка̄лан̇като тасса ка̄йасан̇кха̄ро нируддхо пат̣иппассаддхо, вачӣсан̇кха̄ро нируддхо пат̣иппассаддхо, читтасан̇кха̄ро нируддхо пат̣иппассаддхо, а̄йу париккхӣн̣о, усма̄ вӯпасанта̄, индрийа̄ни випарибхинна̄ни. йо ча кхва̄йам̣, гахапати, бхиккху сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄панно, тассапи ка̄йасан̇кха̄ро нируддхо пат̣иппассаддхо, вачӣсан̇кха̄ро нируддхо пат̣иппассаддхо, читтасан̇кха̄ро нируддхо пат̣иппассаддхо, а̄йу апариккхӣн̣о, усма̄ авӯпасанта̄, индрийа̄ни виппасанна̄ни. йва̄йам̣, гахапати, мато ка̄лан̇като, йо ча̄йам̣ бхиккху сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ сама̄панно, идам̣ несам̣ на̄на̄каран̣а’’нти.

са̄дху…пе… уттарим̣ пан̃хам̣ апуччхи – ‘‘катхам̣ пана, бханте, сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄паттийа̄ вут̣т̣ха̄нам̣ хотӣ’’ти? ‘‘на кхо, гахапати, сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄паттийа̄ вут̣т̣хахантасса бхиккхуно евам̣ хоти – ‘ахам̣ сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄паттийа̄ вут̣т̣хахисса’нти ва̄ ‘ахам̣ сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄паттийа̄ вут̣т̣хаха̄мӣ’ти ва̄ ‘ахам̣ сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄паттийа̄ вут̣т̣хито’ти ва̄. атха кхвасса пуббева татха̄ читтам̣ бха̄витам̣ хоти, йам̣ там̣ татхатта̄йа упанетӣ’’ти.

са̄дху, бханте…пе… уттарим̣ пан̃хам̣ апуччхи – ‘‘сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄паттийа̄ вут̣т̣хахантасса пана, бханте, бхиккхуно катаме дхамма̄ пат̣хамам̣ уппаджджанти, йади ва̄ ка̄йасан̇кха̄ро, йади ва̄ вачӣсан̇кха̄ро, йади ва̄ читтасан̇кха̄ро’’ти? ‘‘сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄паттийа̄ вут̣т̣хахантасса, гахапати, бхиккхуно читтасан̇кха̄ро пат̣хамам̣ уппаджджати, тато ка̄йасан̇кха̄ро, тато вачӣсан̇кха̄ро’’ти.

са̄дху…пе… уттарим̣ пан̃хам̣ апуччхи – ‘‘сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄паттийа̄ вут̣т̣хитам̣ пана, бханте, бхиккхум̣ кати пхасса̄ пхусанти’’? ‘‘сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄паттийа̄ вут̣т̣хитам̣ кхо, гахапати, бхиккхум̣ тайо пхасса̄ пхусанти – сун̃н̃ато пхассо, анимитто пхассо, аппан̣ихито пхассо’’ти.

са̄дху…пе… уттарим̣ пан̃хам̣ апуччхи – ‘‘сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄паттийа̄ вут̣т̣хитасса пана, бханте, бхиккхуно ким̣ниннам̣ читтам̣ хоти, ким̣пон̣ам̣, ким̣паббха̄ра’’нти? ‘‘сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄паттийа̄ вут̣т̣хитасса кхо, гахапати, бхиккхуно вивеканиннам̣ читтам̣ хоти вивекапон̣ам̣ вивекапаббха̄ра’’нти.

‘‘са̄дху, бханте’’ти кхо читто гахапати а̄йасмато ка̄мабхусса бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ а̄йасмантам̣ ка̄мабхум̣ уттарим̣ пан̃хам̣ апуччхи – ‘‘сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄паттийа̄ пана, бханте, кати дхамма̄ бахӯпака̄ра̄’’ти? ‘‘аддха̄ кхо твам̣, гахапати, йам̣ пат̣хамам̣ пуччхитаббам̣ там̣ пуччхаси. апи ча тйа̄хам̣ бйа̄карисса̄ми. сан̃н̃а̄ведайитаниродхасама̄паттийа̄ кхо, гахапати, две дхамма̄ бахӯпака̄ра̄ – саматхо ча випассана̄ ча̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. годаттасуттам̣

349. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ годатто маччхика̄сан̣д̣е вихарати амба̄т̣акаване. атха кхо читто гахапати йена̄йасма̄ годатто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ годаттам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо читтам̣ гахапатим̣ а̄йасма̄ годатто етадавоча – ‘‘йа̄ ча̄йам̣, гахапати, аппама̄н̣а̄ четовимутти, йа̄ ча а̄кин̃чан̃н̃а̄ четовимутти, йа̄ ча сун̃н̃ата̄ четовимутти, йа̄ ча анимитта̄ четовимутти, име дхамма̄ на̄наттха̄ на̄на̄бйан̃джана̄ уда̄ху екаттха̄ бйан̃джанамева на̄на’’нти? ‘‘аттхи, бханте, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма име дхамма̄ на̄наттха̄ чева на̄на̄бйан̃джана̄ ча. аттхи пана, бханте, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма име дхамма̄ екаттха̄ бйан̃джанамева на̄на’’нти.

‘‘катамо ча, бханте, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма име дхамма̄ на̄наттха̄ чева на̄на̄бйан̃джана̄ ча? идха, бханте, бхиккху метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣ [чатуттхим̣ (?)]. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ метта̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена [абйа̄паджджхена (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.), абйа̄баджджхена (?)] пхаритва̄ вихарати. карун̣а̄сахагатена четаса̄…пе… мудита̄сахагатена четаса̄…пе… упеккха̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. айам̣ вуччати, бханте, аппама̄н̣а̄ четовимутти.

‘‘катама̄ ча, бханте, а̄кин̃чан̃н̃а̄ четовимутти? идха, бханте, бхиккху саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма, ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати, бханте, а̄кин̃чан̃н̃а̄ четовимутти.

‘‘катама̄ ча, бханте, сун̃н̃ата̄ четовимутти? идха, бханте, бхиккху аран̃н̃агато ва̄ руккхамӯлагато ва̄ сун̃н̃а̄га̄рагато ва̄ ити пат̣исан̃чиккхати – ‘сун̃н̃амидам̣ аттена ва̄ аттанийена ва̄’ти. айам̣ вуччати, бханте, сун̃н̃ата̄ четовимутти.

‘‘катама̄ ча, бханте, анимитта̄ четовимутти? идха, бханте, бхиккху саббанимитта̄нам̣ аманасика̄ра̄ анимиттам̣ четосама̄дхим̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати, бханте, анимитта̄ четовимутти. айам̣ кхо, бханте, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма име дхамма̄ на̄наттха̄ чева на̄на̄бйан̃джана̄ ча.

‘‘катамо ча, бханте, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма име дхамма̄ екаттха̄ бйан̃джанамева на̄нам̣? ра̄го, бханте, пама̄н̣акаран̣о, досо пама̄н̣акаран̣о, мохо пама̄н̣акаран̣о. те кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄ван̇ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. йа̄вата̄ кхо, бханте, аппама̄н̣а̄ четовимуттийо, акуппа̄ та̄сам̣ четовимутти аггамаккха̄йати. са̄ кхо пана акуппа̄ четовимутти сун̃н̃а̄ ра̄гена, сун̃н̃а̄ досена, сун̃н̃а̄ мохена. ра̄го кхо, бханте, кин̃чанам̣, досо кин̃чанам̣, мохо кин̃чанам̣. те кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄ван̇ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. йа̄вата̄ кхо, бханте, а̄кин̃чан̃н̃а̄ четовимуттийо, акуппа̄ та̄сам̣ четовимутти аггамаккха̄йати. са̄ кхо пана акуппа̄ четовимутти сун̃н̃а̄ ра̄гена, сун̃н̃а̄ досена, сун̃н̃а̄ мохена. ра̄го кхо, бханте, нимиттакаран̣о, досо нимиттакаран̣о, мохо нимиттакаран̣о. те кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄ван̇ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. йа̄вата̄ кхо, бханте, анимитта̄ четовимуттийо, акуппа̄ та̄сам̣ четовимутти аггамаккха̄йати. са̄ кхо пана акуппа̄ четовимутти сун̃н̃а̄ ра̄гена, сун̃н̃а̄ досена, сун̃н̃а̄ мохена. айам̣ кхо, бханте, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма име дхамма̄ екаттха̄ бйан̃джанамева на̄на’’нти. ‘‘ла̄бха̄ те, гахапати, суладдхам̣ те, гахапати! йасса те гамбхӣре буддхавачане пан̃н̃а̄чаккху каматӣ’’ти. саттамам̣.

8. ниган̣т̣хана̄т̣апуттасуттам̣

350. тена кхо пана самайена ниган̣т̣хо на̄т̣апутто [на̄тапутто (сӣ.)] маччхика̄сан̣д̣ам̣ ануппатто хоти махатийа̄ ниган̣т̣хапариса̄йа саддхим̣. ассоси кхо читто гахапати – ‘‘ниган̣т̣хо кира на̄т̣апутто маччхика̄сан̣д̣ам̣ ануппатто махатийа̄ ниган̣т̣хапариса̄йа саддхи’’нти. атха кхо читто гахапати самбахулехи упа̄сакехи саддхим̣ йена ниган̣т̣хо на̄т̣апутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ниган̣т̣хена на̄т̣апуттена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо читтам̣ гахапатим̣ ниган̣т̣хо на̄т̣апутто етадавоча – ‘‘саддахаси твам̣, гахапати, саман̣асса готамасса – аттхи авитакко авича̄ро сама̄дхи, аттхи витаккавича̄ра̄нам̣ ниродхо’’ти?

‘‘на кхва̄хам̣ еттха, бханте, бхагавато саддха̄йа гаччха̄ми. аттхи авитакко авича̄ро сама̄дхи, аттхи витаккавича̄ра̄нам̣ ниродхо’’ти. евам̣ вутте, ниган̣т̣хо на̄т̣апутто уллокетва̄ [сакам̣ парисам̣ апалокетва̄ (сӣ. сйа̄. кам̣.), олокетва̄ (сӣ. ат̣т̣ха. сйа̄. ат̣т̣ха.)] етадавоча – ‘‘идам̣ бхаванто пассанту, йа̄ва уджуко ча̄йам̣ читто гахапати, йа̄ва асат̣хо ча̄йам̣ читто гахапати, йа̄ва ама̄йа̄вӣ ча̄йам̣ читто гахапати, ва̄там̣ ва̄ со джа̄лена ба̄дхетаббам̣ ман̃н̃еййа, йо витаккавича̄ре ниродхетаббам̣ ман̃н̃еййа, сакамут̣т̣хина̄ ва̄ со ган̇га̄йа сотам̣ а̄ва̄ретаббам̣ ман̃н̃еййа, йо витаккавича̄ре ниродхетаббам̣ ман̃н̃еййа̄’’ти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, бханте, катамам̣ ну кхо пан̣ӣтатарам̣ – н̃а̄н̣ам̣ ва̄ саддха̄ ва̄’’ти? ‘‘саддха̄йа кхо, гахапати, н̃а̄н̣ам̣йева пан̣ӣтатара’’нти. ‘‘ахам̣ кхо, бханте, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми, вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. ахам̣ кхо, бханте, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми, витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄…пе… дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. ахам̣ кхо, бханте, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми, пӣтийа̄ ча вира̄га̄…пе… татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. ахам̣ кхо, бханте, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми, сукхасса ча паха̄на̄…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. на со кхва̄хам̣, бханте, евам̣ джа̄нанто евам̣ пассанто касса ан̃н̃асса саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ саддха̄йа гамисса̄ми? аттхи авитакко авича̄ро сама̄дхи, аттхи витаккавича̄ра̄нам̣ ниродхо’’ти.

евам̣ вутте, ниган̣т̣хо на̄т̣апутто сакам̣ парисам̣ апалокетва̄ етадавоча – ‘‘идам̣ бхаванто пассанту, йа̄ва ануджуко ча̄йам̣ читто гахапати, йа̄ва сат̣хо ча̄йам̣ читто гахапати, йа̄ва ма̄йа̄вӣ ча̄йам̣ читто гахапатӣ’’ти.

‘‘ида̄нева кхо те [ида̄нева ча пана (сйа̄. кам̣. ка.)] майам̣, бханте, бха̄ситам̣ – ‘евам̣ а̄джа̄на̄ма идам̣ бхаванто пассанту, йа̄ва уджуко ча̄йам̣ читто гахапати, йа̄ва асат̣хо ча̄йам̣ читто гахапати, йа̄ва ама̄йа̄вӣ ча̄йам̣ читто гахапатӣ’ти. ида̄нева ча пана майам̣, бханте, бха̄ситам̣ – ‘евам̣ а̄джа̄на̄ма идам̣ бхаванто пассанту, йа̄ва ануджуко ча̄йам̣ читто гахапати, йа̄ва сат̣хо ча̄йам̣ читто гахапати, йа̄ва ма̄йа̄вӣ ча̄йам̣ читто гахапатӣ’ти. саче те, бханте, пуримам̣ саччам̣, паччхимам̣ те миччха̄. саче пана те, бханте, пуримам̣ миччха̄, паччхимам̣ те саччам̣. име кхо пана, бханте, даса сахадхаммика̄ пан̃ха̄ а̄гаччханти. йада̄ несам̣ аттхам̣ а̄джа̄неййа̄си, атха мам̣ пат̣ихареййа̄си саддхим̣ ниган̣т̣хапариса̄йа. еко пан̃хо, еко уддесо, екам̣ веййа̄каран̣ам̣. две пан̃ха̄, две уддеса̄, две веййа̄каран̣а̄ни. тайо пан̃ха̄, тайо уддеса̄, тӣн̣и веййа̄каран̣а̄ни. чатта̄ро пан̃ха̄, чатта̄ро уддеса̄, чатта̄ри веййа̄каран̣а̄ни. пан̃ча пан̃ха̄, пан̃ча уддеса̄, пан̃ча веййа̄каран̣а̄ни. чха пан̃ха̄, чха уддеса̄, чха веййа̄каран̣а̄ни. сатта пан̃ха̄, сатта уддеса̄, сатта веййа̄каран̣а̄ни. ат̣т̣ха пан̃ха̄, ат̣т̣ха уддеса̄, ат̣т̣ха веййа̄каран̣а̄ни. нава пан̃ха̄, нава уддеса̄, нава веййа̄каран̣а̄ни. даса пан̃ха̄, даса уддеса̄, даса веййа̄каран̣а̄нӣ’’ти. атха кхо читто гахапати ниган̣т̣хам̣ на̄т̣апуттам̣ име даса сахадхаммике пан̃хе а̄пуччхитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄мӣти. ат̣т̣хамам̣.

9. ачелакассапасуттам̣

351. тена кхо пана самайена ачело кассапо маччхика̄сан̣д̣ам̣ ануппатто хоти читтасса гахапатино пура̄н̣агихисаха̄йо. ассоси кхо читто гахапати – ‘‘ачело кира кассапо маччхика̄сан̣д̣ам̣ ануппатто амха̄кам̣ пура̄н̣агихисаха̄йо’’ти. атха кхо читто гахапати йена ачело кассапо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ачелена кассапена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо читто гахапати ачелам̣ кассапам̣ етадавоча – ‘‘кӣвачирам̣ паббаджитасса, бханте, кассапа̄’’ти? ‘‘тим̣саматта̄ни кхо ме, гахапати, васса̄ни паббаджитасса̄’’ти. ‘‘имехи пана те, бханте, тим̣саматтехи вассехи аттхи кочи уттаримануссадхамма̄ [уттаримануссадхаммо (сйа̄. кам̣.)] аламарийан̃а̄н̣адассанависесо адхигато пха̄сувиха̄ро’’ти? ‘‘имехи кхо ме, гахапати, тим̣саматтехи вассехи паббаджитасса наттхи кочи уттаримануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесо адхигато пха̄сувиха̄ро, ан̃н̃атра наггеййа̄ ча мун̣д̣еййа̄ ча па̄вал̣аниппхот̣ана̄йа ча̄’’ти. евам̣ вутте, читто гахапати ачелам̣ кассапам̣ етадавоча – ‘‘аччхарийам̣ вата, бхо, аббхутам̣ вата, бхо! дхаммасса сва̄ккха̄тата̄ [саббаттхапи евамева диссати] йатра хи на̄ма тим̣саматтехи вассехи на кочи уттаримануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесо адхигато абхависса пха̄сувиха̄ро, ан̃н̃атра наггеййа̄ ча мун̣д̣еййа̄ ча па̄вал̣аниппхот̣ана̄йа ча̄’’ти!

‘‘туйхам̣ пана, гахапати, кӣвачирам̣ упа̄сакаттам̣ упагатасса̄’’ти? ‘‘майхампи кхо пана, бханте, тим̣саматта̄ни васса̄ни упа̄сакаттам̣ упагатасса̄’’ти. ‘‘имехи пана те, гахапати, тим̣саматтехи вассехи аттхи кочи уттаримануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесо адхигато пха̄сувиха̄ро’’ти? ‘‘гихинопи сийа̄, бханте. ахан̃хи, бханте, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми, вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. ахан̃хи, бханте, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми, витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ …пе… дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. ахан̃хи, бханте, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми, пӣтийа̄ ча вира̄га̄…пе… татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. ахан̃хи, бханте, йа̄вадева а̄кан̇кха̄ми, сукхасса ча паха̄на̄…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми. саче кхо пана̄хам̣, бханте, бхагавато [бхагавата̄ (сйа̄. кам̣.)] пат̣хаматарам̣ ка̄лам̣ кареййам̣, аначчхарийам̣ кхо панетам̣ йам̣ мам̣ бхагава̄ евам̣ бйа̄кареййа – ‘наттхи там̣ сам̣йоджанам̣ йена сам̣йоджанена сам̣йутто читто гахапати пуна имам̣ локам̣ а̄гаччхеййа̄’’’ти. евам̣ вутте, ачело кассапо читтам̣ гахапатим̣ етадавоча – ‘‘аччхарийам̣ вата бхо, аббхутам̣ вата бхо! дхаммасса сва̄ккха̄тата̄, йатра хи на̄ма гихӣ ода̄тавасано [гихӣ ода̄тавасана̄ (сӣ. пӣ.)] еварӯпам̣ уттаримануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесам̣ адхигамиссати [адхигамиссанти (сӣ. пӣ.)] пха̄сувиха̄рам̣. лабхеййа̄хам̣, гахапати, имасмим̣ дхаммавинайе паббаджджам̣, лабхеййам̣ упасампада’’нти.

атха кхо читто гахапати ачелам̣ кассапам̣ а̄да̄йа йена тхера̄ бхиккхӯ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ тхере бхиккхӯ етадавоча – ‘‘айам̣, бханте, ачело кассапо амха̄кам̣ пура̄н̣агихисаха̄йо. имам̣ тхера̄ пабба̄дженту упасампа̄денту. ахамасса уссуккам̣ карисса̄ми чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄ра̄на’’нти. алаттха кхо ачело кассапо имасмим̣ дхаммавинайе паббаджджам̣, алаттха упасампадам̣. ачирӯпасампанно ча пана̄йасма̄ кассапо еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева – йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си. ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ кассапо арахатам̣ ахосӣти. навамам̣.

10. гила̄надассанасуттам̣

352. тена кхо пана самайена читто гахапати а̄ба̄дхико хоти дуккхито ба̄л̣хагила̄но. атха кхо самбахула̄ а̄ра̄мадевата̄ ванадевата̄ руккхадевата̄ осадхитин̣аванаппатӣсу адхиваттха̄ девата̄ сан̇гамма сама̄гамма читтам̣ гахапатим̣ етадавочум̣ – ‘‘пан̣идхехи, гахапати, ана̄гатамаддха̄нам̣ ра̄джа̄ ассам̣ чаккаваттӣ’’ти.

евам̣ вутте, читто гахапати та̄ а̄ра̄мадевата̄ ванадевата̄ руккхадевата̄ осадхитин̣аванаппатӣсу адхиваттха̄ девата̄ етадавоча – ‘‘тампи аниччам̣, тампи аддхувам̣, тампи паха̄йа гаманӣйа’’нти. евам̣ вутте, читтасса гахапатино митта̄мачча̄ н̃а̄тиса̄лохита̄ читтам̣ гахапатим̣ етадавочум̣ – ‘‘сатим̣, аййапутта, упат̣т̣хапехи, ма̄ виппалапӣ’’ти. ‘‘ким̣ та̄хам̣ вада̄ми йам̣ мам̣ тумхе евам̣ вадетха – ‘сатим̣, аййапутта, упат̣т̣хапехи, ма̄ виппалапӣ’’’ти? ‘‘евам̣ кхо твам̣, аййапутта, вадеси – ‘тампи аниччам̣, тампи аддхувам̣, тампи паха̄йа гаманӣйа’’’нти. ‘‘татха̄ хи пана мам̣ а̄ра̄мадевата̄ ванадевата̄ руккхадевата̄ осадхитин̣аванаппатӣсу адхиваттха̄ девата̄ евама̄хам̣су – ‘пан̣идхехи, гахапати, ана̄гатамаддха̄нам̣ ра̄джа̄ ассам̣ чаккаваттӣ’ти. та̄хам̣ евам̣ вада̄ми – ‘тампи аниччам̣…пе… тампи паха̄йа гаманӣйа’’’нти. ‘‘ким̣ пана та̄, аййапутта, а̄ра̄мадевата̄ ванадевата̄ руккхадевата̄ осадхитин̣аванаппатӣсу адхиваттха̄ девата̄ аттхавасам̣ сампассама̄на̄ евама̄хам̣су – ‘пан̣идхехи, гахапати, ана̄гатамаддха̄нам̣ ра̄джа̄ ассам̣ чаккаваттӣ’’’ти? ‘‘та̄сам̣ кхо а̄ра̄мадевата̄нам̣ ванадевата̄нам̣ руккхадевата̄нам̣ осадхитин̣аванаппатӣсу адхиваттха̄нам̣ девата̄нам̣ евам̣ хоти – ‘айам̣ кхо читто гахапати, сӣлава̄ [сӣлаванто (ка.)] калйа̄н̣адхаммо. саче пан̣идахиссати – ана̄гатамаддха̄нам̣ ра̄джа̄ ассам̣ чаккаваттӣ’ти, ‘тасса кхо айам̣ иджджхиссати, сӣлавато четопан̣идхи висуддхатта̄ дхаммико дхаммикам̣ пхалам̣ анупассатӣ’ти. имам̣ кхо та̄ а̄ра̄мадевата̄ ванадевата̄ руккхадевата̄ осадхитин̣аванаппатӣсу адхиваттха̄ девата̄ аттхавасам̣ сампассама̄на̄ евама̄хам̣су – ‘пан̣идхехи, гахапати, ана̄гатамаддха̄нам̣ ра̄джа̄ ассам̣ чаккаваттӣ’ти. та̄хам̣ евам̣ вада̄ми – ‘тампи аниччам̣, тампи аддхувам̣, тампи паха̄йа гаманӣйа’’’нти.

‘‘тена хи, аййапутта, амхепи овада̄хӣ’’ти. ‘‘тасма̄ хи во евам̣ сиккхитаббам̣ – буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гата̄ бхависса̄ма – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гата̄ бхависса̄ма – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо сандит̣т̣хико ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’ти. сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гата̄ бхависса̄ма – ‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, уджуппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, н̃а̄йаппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, са̄мӣчиппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, йадидам̣ чатта̄ри пурисайуга̄ни ат̣т̣ха пурисапуггала̄ еса бхагавато са̄вакасан̇гхо а̄хунеййо па̄хунеййо даккхин̣еййо ан̃джаликаран̣ӣйо ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’ти. йам̣ кхо пана кин̃чи куле деййадхаммам̣ саббам̣ там̣ аппат̣ивибхаттам̣ бхависсати сӣлавантехи калйа̄н̣адхаммехӣти еван̃хи во сиккхитабба’’нти. атха кхо читто гахапати митта̄мачче н̃а̄тиса̄лохите буддхе ча дхамме ча сан̇гхе ча ча̄ге ча сама̄дапетва̄ ка̄ламака̄сӣти. дасамам̣.

читтасам̣йуттам̣ саматтам̣.

тассудда̄нам̣ –

сам̣йоджанам̣ две исидатта̄, махако ка̄мабхӯпи ча;

годатто ча ниган̣т̣хо ча, ачелена гила̄надассананти.

8. га̄ман̣исам̣йуттам̣

1. чан̣д̣асуттам̣

353. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо чан̣д̣о га̄ман̣и йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо чан̣д̣о га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, бханте, хету, ко паччайо йена мидхекаччо чан̣д̣о чан̣д̣отвева [йена мидхекаччо чан̣д̣отева (сӣ. пӣ.)] сан̇кхам̣ гаччхати. ко пана, бханте, хету, ко паччайо йена мидхекаччо сорато соратотвева [йена мидхекаччо суратотева (сӣ. пӣ.)] сан̇кхам̣ гаччхатӣ’’ти? ‘‘идха, га̄ман̣и, екаччасса ра̄го аппахӣно хоти. ра̄гасса аппахӣнатта̄ паре копенти, парехи копийама̄но копам̣ па̄тукароти. со чан̣д̣отвева сан̇кхам̣ гаччхати. досо аппахӣно хоти. досасса аппахӣнатта̄ паре копенти, парехи копийама̄но копам̣ па̄тукароти. со чан̣д̣отвева сан̇кхам̣ гаччхати. мохо аппахӣно хоти. мохасса аппахӣнатта̄ паре копенти, парехи копийама̄но копам̣ па̄тукароти. со чан̣д̣отвева сан̇кхам̣ гаччхати. айам̣ кхо, га̄ман̣и, хету, айам̣ паччайо йена мидхекаччо чан̣д̣о чан̣д̣отвева сан̇кхам̣ гаччхати’’.

‘‘идха пана, га̄ман̣и, екаччасса ра̄го пахӣно хоти. ра̄гасса пахӣнатта̄ паре на копенти, парехи копийама̄но копам̣ на па̄тукароти. со соратотвева сан̇кхам̣ гаччхати. досо пахӣно хоти. досасса пахӣнатта̄ паре на копенти, парехи копийама̄но копам̣ на па̄тукароти. со соратотвева сан̇кхам̣ гаччхати. мохо пахӣно хоти. мохасса пахӣнатта̄ паре на копенти, парехи копийама̄но копам̣ на па̄тукароти. со соратотвева сан̇кхам̣ гаччхати. айам̣ кхо, га̄ман̣и, хету айам̣ паччайо йена мидхекаччо сорато соратотвева сан̇кхам̣ гаччхатӣ’’ти.

евам̣ вутте, чан̣д̣о га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бханте, абхиккантам̣, бханте! сеййатха̄пи, бханте, никкуджджитам̣ ва̄ уккуджджеййа, пат̣иччханнам̣ ва̄ вивареййа, мӯл̣хасса ва̄ маггам̣ а̄чиккхеййа, андхака̄ре ва̄ телападжджотам̣ дха̄реййа – чаккхуманто рӯпа̄ни даккхантӣти; евамевам̣ бхагавата̄ анекапарийа̄йена дхаммо пака̄сито. еса̄хам̣, бханте, бхагавантам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. упа̄сакам̣ мам̣ бхагава̄ дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. пат̣хамам̣.

2. та̄лапут̣асуттам̣

354. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. атха кхо та̄лапут̣о [та̄лапутто (сӣ. сйа̄. кам̣.)] нат̣ага̄ман̣и йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо та̄лапут̣о нат̣ага̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘сутам̣ метам̣, бханте, пуббака̄нам̣ а̄чарийапа̄чарийа̄нам̣ нат̣а̄нам̣ бха̄сама̄на̄нам̣ – ‘йо со нат̣о ран̇гамаджджхе самаджджамаджджхе сачча̄ликена джанам̣ ха̄сети рамети, со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ паха̄са̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’ти. идха бхагава̄ кима̄ха̄’’ти? ‘‘алам̣, га̄ман̣и, тит̣т̣хатетам̣. ма̄ мам̣ етам̣ пуччхӣ’’ти. дутийампи кхо та̄лапут̣о нат̣ага̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘сутам̣ метам̣, бханте, пуббака̄нам̣ а̄чарийапа̄чарийа̄нам̣ нат̣а̄нам̣ бха̄сама̄на̄нам̣ – ‘йо со нат̣о ран̇гамаджджхе самаджджамаджджхе сачча̄ликена джанам̣ ха̄сети рамети, со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ паха̄са̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’ти. идха бхагава̄ кима̄ха̄’’ти? ‘‘алам̣, га̄ман̣и, тит̣т̣хатетам̣. ма̄ мам̣ етам̣ пуччхӣ’’ти. татийампи кхо та̄лапут̣о нат̣ага̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘сутам̣ метам̣, бханте, пуббака̄нам̣ а̄чарийапа̄чарийа̄нам̣ нат̣а̄нам̣ бха̄сама̄на̄нам̣ – ‘йо со нат̣о ран̇гамаджджхе самаджджамаджджхе сачча̄ликена джанам̣ ха̄сети рамети, со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ паха̄са̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’ти. идха бхагава̄ кима̄ха̄’’ти?

‘‘аддха̄ кхо тйа̄хам̣, га̄ман̣и, на лабха̄ми [на̄латтхам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] – ‘алам̣, га̄ман̣и, тит̣т̣хатетам̣, ма̄ мам̣ етам̣ пуччхӣ’ти. апи ча тйа̄хам̣ бйа̄карисса̄ми. пуббе кхо, га̄ман̣и, сатта̄ авӣтара̄га̄ ра̄габандханабаддха̄. тесам̣ нат̣о ран̇гамаджджхе самаджджамаджджхе йе дхамма̄ раджанӣйа̄ те упасам̣харати бхиййосоматта̄йа. пуббе кхо, га̄ман̣и, сатта̄ авӣтадоса̄ досабандханабаддха̄. тесам̣ нат̣о ран̇гамаджджхе самаджджамаджджхе йе дхамма̄ досанӣйа̄ те упасам̣харати бхиййосоматта̄йа. пуббе кхо, га̄ман̣и, сатта̄ авӣтамоха̄ мохабандханабаддха̄. тесам̣ нат̣о ран̇гамаджджхе самаджджамаджджхе йе дхамма̄ моханӣйа̄ те упасам̣харати бхиййосоматта̄йа. со аттана̄ матто паматто паре мадетва̄ пама̄детва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ паха̄со на̄ма нирайо таттха упападжджати. саче кхо панасса евам̣дит̣т̣хи хоти – ‘йо со нат̣о ран̇гамаджджхе самаджджамаджджхе сачча̄ликена джанам̣ ха̄сети рамети, со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ паха̄са̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’ти, са̄сса хоти миччха̄дит̣т̣хи. миччха̄дит̣т̣хикасса кхо пана̄хам̣, га̄ман̣и, пурисапуггаласса двиннам̣ гатӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ гатим̣ вада̄ми – нирайам̣ ва̄ тираччха̄найоним̣ ва̄’’ти.

евам̣ вутте, та̄лапут̣о нат̣ага̄ман̣и, пароди, ассӯни паваттеси. ‘‘етам̣ кхо тйа̄хам̣, га̄ман̣и, на̄латтхам̣ – ‘алам̣, га̄ман̣и, тит̣т̣хатетам̣; ма̄ мам̣ етам̣ пуччхӣ’’’ти. ‘‘на̄хам̣, бханте, етам̣ рода̄ми йам̣ мам̣ бхагава̄ евама̄ха; апи ча̄хам̣, бханте, пуббакехи а̄чарийапа̄чарийехи нат̣ехи дӣгхараттам̣ никато ван̃чито палуддхо – ‘йо со нат̣о ран̇гамаджджхе самаджджамаджджхе сачча̄ликена джанам̣ ха̄сети рамети со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ паха̄са̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’’’ти. ‘‘абхиккантам̣, бханте, абхиккантам̣, бханте! сеййатха̄пи, бханте, никкуджджитам̣ ва̄ уккуджджеййа, пат̣иччханнам̣ ва̄ вивареййа, мӯл̣хасса ва̄ маггам̣ а̄чиккхеййа, андхака̄ре ва̄ телападжджотам̣ дха̄реййа – чаккхуманто рӯпа̄ни даккхантӣти; евамевам̣ бхагавата̄ анекапарийа̄йена дхаммо пака̄сито. еса̄хам̣, бханте, бхагавантам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. лабхеййа̄хам̣, бханте, бхагавато сантике паббаджджам̣, лабхеййам̣ упасампада’’нти. алаттха кхо та̄лапут̣о нат̣ага̄ман̣и бхагавато сантике паббаджджам̣, алаттха упасампадам̣. ачирӯпасампанно ча пана̄йасма̄ та̄лапут̣о…пе… арахатам̣ ахосӣти. дутийам̣.

3. йодха̄джӣвасуттам̣

355. атха кхо йодха̄джӣво га̄ман̣и йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄…пе… екамантам̣ нисинно кхо йодха̄джӣво га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘сутам̣ метам̣, бханте, пуббака̄нам̣ а̄чарийапа̄чарийа̄нам̣ йодха̄джӣва̄нам̣ бха̄сама̄на̄нам̣ – ‘йо со йодха̄джӣво сан̇га̄ме уссахати ва̄йамати, таменам̣ уссахантам̣ ва̄йамантам̣ паре хананти парийа̄па̄денти, со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параджита̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’ти. идха бхагава̄ кима̄ха̄’’ти? ‘‘алам̣, га̄ман̣и, тит̣т̣хатетам̣; ма̄ мам̣ етам̣ пуччхӣ’’ти. дутийампи кхо…пе… татийампи кхо йодха̄джӣво га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘сутам̣ метам̣, бханте, пуббака̄нам̣ а̄чарийапа̄чарийа̄нам̣ йодха̄джӣва̄нам̣ бха̄сама̄на̄нам̣ – ‘йо со йодха̄джӣво сан̇га̄ме уссахати ва̄йамати, таменам̣ уссахантам̣ ва̄йамантам̣ паре хананти парийа̄па̄денти, со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параджита̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’ти. идха бхагава̄ кима̄ха̄’’ти?

‘‘аддха̄ кхо тйа̄хам̣, га̄ман̣и, на лабха̄ми – ‘алам̣, га̄ман̣и, тит̣т̣хатетам̣; ма̄ мам̣ етам̣ пуччхӣ’ти. апи ча тйа̄хам̣ бйа̄карисса̄ми. йо со, га̄ман̣и, йодха̄джӣво сан̇га̄ме уссахати ва̄йамати, тасса там̣ читтам̣ пуббе гахитам̣ [хӣнам̣ (сӣ. пӣ.)] дуккат̣ам̣ дуппан̣ихитам̣ – ‘име сатта̄ хан̃н̃анту ва̄ баджджханту ва̄ уччхиджджанту ва̄ винассанту ва̄ ма̄ ва̄ ахесум̣ ити ва̄’ти. таменам̣ уссахантам̣ ва̄йамантам̣ паре хананти парийа̄па̄денти; со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параджито на̄ма нирайо таттха упападжджатӣти. саче кхо панасса евам̣ дит̣т̣хи хоти – ‘йо со йодха̄джӣво сан̇га̄ме уссахати ва̄йамати таменам̣ уссахантам̣ ва̄йамантам̣ паре хананти парийа̄па̄денти, со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параджита̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’ти, са̄сса хоти миччха̄дит̣т̣хи. миччха̄дит̣т̣хикасса кхо пана̄хам̣, га̄ман̣и, пурисапуггаласса двиннам̣ гатӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ гатим̣ вада̄ми – нирайам̣ ва̄ тираччха̄найоним̣ ва̄’’ти.

евам̣ вутте, йодха̄джӣво га̄ман̣и пароди, ассӯни паваттеси. ‘‘етам̣ кхо тйа̄хам̣, га̄ман̣и, на̄латтхам̣ – ‘алам̣, га̄ман̣и, тит̣т̣хатетам̣; ма̄ мам̣ етам̣ пуччхӣ’’’ти. ‘‘на̄хам̣, бханте, етам̣ рода̄ми йам̣ мам̣ бхагава̄ евама̄ха; апича̄хам̣, бханте, пуббакехи а̄чарийапа̄чарийехи йодха̄джӣвехи дӣгхараттам̣ никато ван̃чито палуддхо – ‘йо со йодха̄джӣво сан̇га̄ме уссахати ва̄йамати, таменам̣ уссахантам̣ ва̄йамантам̣ паре хананти парийа̄па̄денти, со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параджита̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’’’ти. ‘‘абхиккантам̣, бханте…пе… аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. татийам̣.

4. хаттха̄рохасуттам̣

356. атха кхо хаттха̄рохо га̄ман̣и йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄…пе… аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гатанти. чатуттхам̣.

5. асса̄рохасуттам̣

357. атха кхо асса̄рохо га̄ман̣и йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо асса̄рохо га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘сутам̣ метам̣, бханте, пуббака̄нам̣ а̄чарийапа̄чарийа̄нам̣ асса̄роха̄нам̣ бха̄сама̄на̄нам̣ – ‘йо со асса̄рохо сан̇га̄ме уссахати ва̄йамати, таменам̣ уссахантам̣ ва̄йамантам̣ паре хананти парийа̄па̄денти, со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параджита̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’ти. идха бхагава̄ кима̄ха̄’’ти? ‘‘алам̣, га̄ман̣и, тит̣т̣хатетам̣; ма̄ мам̣ етам̣ пуччхӣ’’ти. дутийампи кхо…пе… татийампи кхо асса̄рохо га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘сутам̣ метам̣, бханте, пуббака̄нам̣ а̄чарийапа̄чарийа̄нам̣ асса̄роха̄нам̣ бха̄сама̄на̄нам̣ – ‘йо со асса̄рохо сан̇га̄ме уссахати ва̄йамати, таменам̣ уссахантам̣ ва̄йамантам̣ паре хананти парийа̄па̄денти, со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параджита̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’ти. идха бхагава̄ кима̄ха̄’’ти?

‘‘аддха̄ кхо тйа̄хам̣, га̄ман̣и, на лабха̄ми – ‘алам̣, га̄ман̣и, тит̣т̣хатетам̣; ма̄ мам̣ етам̣ пуччхӣ’ти. апи ча кхо тйа̄хам̣ бйа̄карисса̄ми. йо со, га̄ман̣и, асса̄рохо сан̇га̄ме уссахати ва̄йамати тасса там̣ читтам̣ пуббе гахитам̣ дуккат̣ам̣ дуппан̣ихитам̣ – ‘име сатта̄ хан̃н̃анту ва̄ баджджханту ва̄ уччхиджджанту ва̄ винассанту ва̄ ма̄ ахесум̣ ити ва̄’ти. таменам̣ уссахантам̣ ва̄йамантам̣ паре хананти парийа̄па̄денти, со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параджито на̄ма нирайо таттха упападжджати. саче кхо панасса евам̣ дит̣т̣хи хоти – ‘йо со асса̄рохо сан̇га̄ме уссахати ва̄йамати, таменам̣ уссахантам̣ ва̄йамантам̣ паре хананти парийа̄па̄денти, со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параджита̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’ти, са̄сса хоти миччха̄дит̣т̣хи. миччха̄дит̣т̣хикасса кхо пана̄хам̣ га̄ман̣и, пурисапуггаласса двиннам̣ гатӣнам̣ ан̃н̃атарам̣ гатим̣ вада̄ми – нирайам̣ ва̄ тираччха̄найоним̣ ва̄’’ти.

евам̣ вутте, асса̄рохо га̄ман̣и пароди, ассӯни паваттеси. ‘‘етам̣ кхо тйа̄хам̣, га̄ман̣и, на̄латтхам̣ – ‘алам̣, га̄ман̣и, тит̣т̣хатетам̣; ма̄ мам̣ етам̣ пуччхӣ’’’ти. ‘‘на̄хам̣, бханте, етам̣ рода̄ми йам̣ мам̣ бхагава̄ евама̄ха. апича̄хам̣, бханте, пуббакехи а̄чарийапа̄чарийехи асса̄рохехи дӣгхараттам̣ никато ван̃чито палуддхо – ‘йо со асса̄рохо сан̇га̄ме уссахати ва̄йамати, таменам̣ уссахантам̣ ва̄йамантам̣ паре хананти парийа̄па̄денти, со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параджита̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’’’ти. ‘‘абхиккантам̣, бханте…пе… аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. пан̃чамам̣.

6. асибандхакапуттасуттам̣

358. екам̣ самайам̣ бхагава̄ на̄л̣анда̄йам̣ вихарати па̄ва̄рикамбаване. атха кхо асибандхакапутто га̄ман̣и йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо асибандхакапутто га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘бра̄хман̣а̄, бханте, паччха̄ бхӯмака̄ ка̄ман̣д̣алука̄ сева̄лама̄лика̄ удакорохака̄ аггипарича̄рака̄. те матам̣ ка̄лан̇катам̣ уййа̄пенти на̄ма сан̃н̃а̄пенти на̄ма саггам̣ на̄ма окка̄менти. бхагава̄ пана, бханте, арахам̣ самма̄самбуддхо пахоти татха̄ ка̄тум̣ йатха̄ саббо локо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджеййа̄’’ти? ‘‘тена хи, га̄ман̣и, тан̃н̃еветтха пат̣ипуччхисса̄ми. йатха̄ те кхамеййа татха̄ нам̣ бйа̄кареййа̄сӣ’’ти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, идхасса пурисо па̄н̣а̄типа̄тӣ адинна̄да̄йӣ ка̄месумиччха̄ча̄рӣ муса̄ва̄дӣ писун̣ава̄чо пхарусава̄чо сампхаппала̄пӣ абхиджджха̄лу бйа̄панначитто миччха̄дит̣т̣хико. таменам̣ маха̄ джанака̄йо сан̇гамма сама̄гамма а̄йа̄чеййа тхомеййа пан̃джалико анупарисаккеййа – ‘айам̣ пурисо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджатӯ’ти. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, апи ну со пурисо махато джанака̄йасса а̄йа̄чанахету ва̄ тхоманахету ва̄ пан̃джалика̄ анупарисакканахету ва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджеййа̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘сеййатха̄пи, га̄ман̣и, пурисо махатим̣ путхусилам̣ гамбхӣре удакарахаде паккхипеййа. таменам̣ маха̄ джанака̄йо сан̇гамма сама̄гамма а̄йа̄чеййа тхомеййа пан̃джалико анупарисаккеййа – ‘уммуджджа, бхо путхусиле, уплава, бхо путхусиле, тхаламуплава, бхо путхусиле’ти. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, апи ну са̄ путхусила̄ махато джанака̄йасса а̄йа̄чанахету ва̄ тхоманахету ва̄ пан̃джалика̄ анупарисакканахету ва̄ уммуджджеййа ва̄ уплавеййа ва̄ тхалам̣ ва̄ уплавеййа̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘евамева кхо, га̄ман̣и, йо со пурисо па̄н̣а̄типа̄тӣ адинна̄да̄йӣ ка̄месумиччха̄ча̄рӣ муса̄ва̄дӣ писун̣ава̄чо пхарусава̄чо сампхаппала̄пӣ абхиджджха̄лу бйа̄панначитто миччха̄дит̣т̣хико. кин̃ча̄пи там̣ маха̄ джанака̄йо сан̇гамма сама̄гамма а̄йа̄чеййа тхомеййа пан̃джалико анупарисаккеййа – ‘айам̣ пурисо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджатӯ’’’ти, атха кхо со пурисо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджеййа.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, идхасса [идха (ка.), идха часса (?)] пурисо па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато сампхаппала̄па̄ пат̣ивирато анабхиджджха̄лу абйа̄панначитто самма̄дит̣т̣хико. таменам̣ маха̄ джанака̄йо сан̇гамма сама̄гамма а̄йа̄чеййа тхомеййа пан̃джалико анупарисаккеййа – ‘айам̣ пурисо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджатӯ’ти. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, апи ну со пурисо махато джанака̄йасса а̄йа̄чанахету ва̄ тхоманахету ва̄ пан̃джалика̄ анупарисакканахету ва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджеййа̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘сеййатха̄пи, га̄ман̣и, пурисо саппикумбхам̣ ва̄ телакумбхам̣ ва̄ гамбхӣре удакарахаде ога̄хетва̄ бхиндеййа. татра йа̄сса саккхара̄ ва̄ кат̣хала̄ ва̄ са̄ адхога̄мӣ [адхога̄минӣ (?)] асса; йан̃ча кхвасса татра саппи ва̄ телам̣ ва̄ там̣ уддхам̣ га̄ми асса. таменам̣ маха̄ джанака̄йо сан̇гамма сама̄гамма а̄йа̄чеййа тхомеййа пан̃джалико анупарисаккеййа – ‘осӣда, бхо саппитела, сам̣сӣда, бхо саппитела, адхо гаччха, бхо саппитела̄’ти. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, апи ну там̣ саппителам̣ махато джанака̄йасса а̄йа̄чанахету ва̄ тхоманахету ва̄ пан̃джалика̄ анупарисакканахету ва̄ осӣдеййа ва̄ сам̣сӣдеййа ва̄ адхо ва̄ гаччхеййа̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘евамева кхо, га̄ман̣и, йо со пурисо па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато, муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато, писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато, пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато, сампхаппала̄па̄ пат̣ивирато, анабхиджджха̄лу, абйа̄панначитто, самма̄дит̣т̣хико, кин̃ча̄пи там̣ маха̄ джанака̄йо сан̇гамма сама̄гамма а̄йа̄чеййа тхомеййа пан̃джалико анупарисаккеййа – ‘айам̣ пурисо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджатӯ’ти, атха кхо со пурисо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджеййа̄’’ти. евам̣ вутте, асибандхакапутто га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бханте…пе… аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. чхат̣т̣хам̣.

7. кхеттӯпамасуттам̣

359. екам̣ самайам̣ бхагава̄ на̄л̣анда̄йам̣ вихарати па̄ва̄рикамбаване. атха кхо асибандхакапутто га̄ман̣и йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо асибандхакапутто га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘нану, бханте, бхагава̄ саббапа̄н̣абхӯтахита̄нукампӣ вихаратӣ’’ти? ‘‘евам̣, га̄ман̣и, татха̄гато саббапа̄н̣абхӯтахита̄нукампӣ вихаратӣ’’ти. ‘‘атха кин̃чарахи, бханте, бхагава̄ екачча̄нам̣ саккаччам̣ дхаммам̣ десети, екачча̄нам̣ но татха̄ саккаччам̣ дхаммам̣ десетӣ’’ти? ‘‘тена хи, га̄ман̣и, тан̃н̃еветтха пат̣ипуччхисса̄ми. йатха̄ те кхамеййа татха̄ нам̣ бйа̄кареййа̄си. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, идхассу [идха (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] кассакасса гахапатино тӣн̣и кхетта̄ни – екам̣ кхеттам̣ аггам̣, екам̣ кхеттам̣ маджджхимам̣, екам̣ кхеттам̣ хӣнам̣ джан̇галам̣ ӯсарам̣ па̄пабхӯми. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, асу кассако гахапати бӣджа̄ни патит̣т̣ха̄петука̄мо каттха пат̣хамам̣ патит̣т̣ха̄пеййа, йам̣ ва̄ адум̣ кхеттам̣ аггам̣, йам̣ ва̄ адум̣ кхеттам̣ маджджхимам̣, йам̣ ва̄ адум̣ кхеттам̣ хӣнам̣ джан̇галам̣ ӯсарам̣ па̄пабхӯмӣ’’ти? ‘‘асу, бханте, кассако гахапати бӣджа̄ни патит̣т̣ха̄петука̄мо йам̣ адум̣ кхеттам̣ аггам̣ таттха патит̣т̣ха̄пеййа. таттха патит̣т̣ха̄петва̄ йам̣ адум̣ кхеттам̣ маджджхимам̣ таттха патит̣т̣ха̄пеййа. таттха патит̣т̣ха̄петва̄ йам̣ адум̣ кхеттам̣ хӣнам̣ джан̇галам̣ ӯсарам̣ па̄пабхӯми таттха патит̣т̣ха̄пеййапи, нопи патит̣т̣ха̄пеййа. там̣ кисса хету? антамасо гобхаттампи бхависсатӣ’’ти.

‘‘сеййатха̄пи, га̄ман̣и, йам̣ адум̣ кхеттам̣ аггам̣; евамева майхам̣ бхиккхубхиккхунийо. теса̄хам̣ дхаммам̣ десеми – а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣, са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ пака̄семи. там̣ кисса хету? ете хи, га̄ман̣и, мам̣дӣпа̄ мам̣лен̣а̄ мам̣та̄н̣а̄ мам̣саран̣а̄ вихаранти. сеййатха̄пи, га̄ман̣и, йам̣ адум̣ кхеттам̣ маджджхимам̣; евамева майхам̣ упа̄сакаупа̄сика̄йо. тесам̣ па̄хам̣ дхаммам̣ десеми – а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣, са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ пака̄семи. там̣ кисса хету? ете хи, га̄ман̣и, мам̣дӣпа̄ мам̣лен̣а̄ мам̣та̄н̣а̄ мам̣саран̣а̄ вихаранти. сеййатха̄пи, га̄ман̣и, йам̣ адум̣ кхеттам̣ хӣнам̣ джан̇галам̣ ӯсарам̣ па̄пабхӯми; евамева майхам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ саман̣абра̄хман̣апарибба̄джака̄. тесам̣ па̄хам̣ дхаммам̣ десеми – а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣, кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ пака̄семи. там̣ кисса хету? аппева на̄ма екам̣ падампи а̄джа̄неййум̣ там̣ несам̣ асса дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа̄’’ти.

‘‘сеййатха̄пи, га̄ман̣и, пурисасса тайо удакаман̣ика̄ – еко удакаман̣ико аччхиддо аха̄рӣ апариха̄рӣ, еко удакаман̣ико аччхиддо ха̄рӣ париха̄рӣ, еко удакаман̣ико чхиддо ха̄рӣ париха̄рӣ. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, асу пурисо удакам̣ никкхипитука̄мо каттха пат̣хамам̣ никкхипеййа, йо ва̄ со удакаман̣ико аччхиддо аха̄рӣ апариха̄рӣ, йо ва̄ со удакаман̣ико аччхиддо ха̄рӣ париха̄рӣ, йо ва̄ со удакаман̣ико чхиддо ха̄рӣ париха̄рӣ’’ти? ‘‘асу, бханте, пурисо удакам̣ никкхипитука̄мо, йо со удакаман̣ико аччхиддо аха̄рӣ апариха̄рӣ таттха никкхипеййа, таттха никкхипитва̄, йо со удакаман̣ико аччхиддо ха̄рӣ париха̄рӣ таттха никкхипеййа, таттха никкхипитва̄, йо со удакаман̣ико чхиддо ха̄рӣ париха̄рӣ таттха никкхипеййапи, нопи никкхипеййа. там̣ кисса хету? антамасо бхан̣д̣адхованампи бхависсатӣ’’ти.

‘‘сеййатха̄пи, га̄ман̣и, йо со удакаман̣ико аччхиддо аха̄рӣ апариха̄рӣ; евамева майхам̣ бхиккхубхиккхунийо. теса̄хам̣ дхаммам̣ десеми – а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣, кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ пака̄семи. там̣ кисса хету? ете хи, га̄ман̣и, мам̣дӣпа̄ мам̣лен̣а̄ мам̣та̄н̣а̄ мам̣саран̣а̄ вихаранти. сеййатха̄пи, га̄ман̣и, йо со удакаман̣ико аччхиддо ха̄рӣ париха̄рӣ; евамева майхам̣ упа̄сакаупа̄сика̄йо. теса̄хам̣ дхаммам̣ десеми – а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣, кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ пака̄семи. там̣ кисса хету? ете хи, га̄ман̣и, мам̣дӣпа̄ мам̣лен̣а̄ мам̣та̄н̣а̄ мам̣саран̣а̄ вихаранти. сеййатха̄пи, га̄ман̣и, йо со удакаман̣ико чхиддо ха̄рӣ париха̄рӣ; евамева майхам̣ ан̃н̃атиттхийа̄ саман̣абра̄хман̣апарибба̄джака̄. теса̄хам̣ дхаммам̣ десеми – а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ пака̄семи. там̣ кисса хету? аппева на̄ма екам̣ падампи а̄джа̄неййум̣, там̣ несам̣ асса дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа̄’’ти. евам̣ вутте, асибандхакапутто га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бханте…пе… аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. саттамам̣.

8. сан̇кхадхамасуттам̣

360. екам̣ самайам̣ бхагава̄ на̄л̣анда̄йам̣ вихарати па̄ва̄рикамбаване. атха кхо асибандхакапутто га̄ман̣и ниган̣т̣хаса̄вако йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо асибандхакапуттам̣ га̄ман̣им̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘катхам̣ ну кхо, га̄ман̣и, ниган̣т̣хо на̄т̣апутто са̄вака̄нам̣ дхаммам̣ десетӣ’’ти? ‘‘евам̣ кхо, бханте, ниган̣т̣хо на̄т̣апутто са̄вака̄нам̣ дхаммам̣ десети – ‘йо кочи па̄н̣ам̣ атипа̄тети, саббо со а̄па̄йико нерайико, йо кочи адиннам̣ а̄дийати, саббо со а̄па̄йико нерайико, йо кочи ка̄месу миччха̄ чарати, саббо со а̄па̄йико нерайико, йо кочи муса̄ бхан̣ати саббо, со а̄па̄йико нерайико. йам̣бахулам̣ йам̣бахулам̣ вихарати, тена тена нӣйатӣ’ти. евам̣ кхо, бханте, ниган̣т̣хо на̄т̣апутто са̄вака̄нам̣ дхаммам̣ десетӣ’’ти. ‘‘‘йам̣бахулам̣ йам̣бахулан̃ча, га̄ман̣и, вихарати, тена тена нӣйати’, евам̣ санте на кочи а̄па̄йико нерайико бхависсати, йатха̄ ниган̣т̣хасса на̄т̣апуттасса вачанам̣’’.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, йо со пурисо па̄н̣а̄типа̄тӣ раттийа̄ ва̄ дивасасса ва̄ самайа̄самайам̣ упа̄да̄йа, катамо бахутаро самайо, йам̣ ва̄ со па̄н̣аматипа̄тети, йам̣ ва̄ со па̄н̣ам̣ на̄типа̄тетӣ’’ти? ‘‘йо со, бханте, пурисо па̄н̣а̄типа̄тӣ раттийа̄ ва̄ дивасасса ва̄ самайа̄самайам̣ упа̄да̄йа, аппатаро со самайо йам̣ со па̄н̣аматипа̄тети, атха кхо свева бахутаро самайо йам̣ со па̄н̣ам̣ на̄типа̄тетӣ’’ти. ‘‘‘йам̣бахулам̣ йам̣бахулан̃ча, га̄ман̣и, вихарати тена тена нӣйатӣ’ти, евам̣ санте на кочи а̄па̄йико нерайико бхависсати, йатха̄ ниган̣т̣хасса на̄т̣апуттасса вачанам̣’’.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, йо со пурисо адинна̄да̄йӣ раттийа̄ ва̄ дивасасса ва̄ самайа̄самайам̣ упа̄да̄йа, катамо бахутаро самайо, йам̣ ва̄ со адиннам̣ а̄дийати, йам̣ ва̄ со адиннам̣ на̄дийатӣ’’ти. ‘‘йо со, бханте, пурисо адинна̄да̄йӣ раттийа̄ ва̄ дивасасса ва̄ самайа̄самайам̣ упа̄да̄йа аппатаро со самайо, йам̣ со адиннам̣ а̄дийати, атха кхо свева бахутаро самайо, йам̣ со адиннам̣ на̄дийатӣ’’ти. ‘‘‘йам̣бахулам̣ йам̣бахулан̃ча, га̄ман̣и, вихарати тена тена нӣйатӣ’ти, евам̣ санте на кочи а̄па̄йико нерайико бхависсати, йатха̄ ниган̣т̣хасса на̄т̣апуттасса вачанам̣’’.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, йо со пурисо ка̄месумиччха̄ча̄рӣ раттийа̄ ва̄ дивасасса ва̄ самайа̄самайам̣ упа̄да̄йа, катамо бахутаро самайо, йам̣ ва̄ со ка̄месу миччха̄ чарати, йам̣ ва̄ со ка̄месу миччха̄ на чаратӣ’’ти? ‘‘йо со, бханте, пурисо ка̄месумиччха̄ча̄рӣ раттийа̄ ва̄ дивасасса ва̄ самайа̄самайам̣ упа̄да̄йа, аппатаро со самайо йам̣ со ка̄месу миччха̄ чарати, атха кхо свева бахутаро самайо, йам̣ со ка̄месу миччха̄ на чаратӣ’’ти. ‘‘‘йам̣бахулам̣ йам̣бахулан̃ча, га̄ман̣и, вихарати тена тена нӣйатӣ’ти, евам̣ санте на кочи а̄па̄йико нерайико бхависсати, йатха̄ ниган̣т̣хасса на̄т̣апуттасса вачанам̣’’.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, йо со пурисо муса̄ва̄дӣ раттийа̄ ва̄ дивасасса ва̄ самайа̄самайам̣ упа̄да̄йа, катамо бахутаро самайо, йам̣ ва̄ со муса̄ бхан̣ати, йам̣ ва̄ со муса̄ на бхан̣атӣ’’ти? ‘‘йо со, бханте, пурисо муса̄ва̄дӣ раттийа̄ ва̄ дивасасса ва̄ самайа̄самайам̣ упа̄да̄йа, аппатаро со самайо, йам̣ со муса̄ бхан̣ати, атха кхо свева бахутаро самайо, йам̣ со муса̄ на бхан̣атӣ’’ти. ‘‘‘йам̣бахулам̣ йам̣бахулан̃ча, га̄ман̣и, вихарати тена тена нӣйатӣ’ти, евам̣ санте на кочи а̄па̄йико нерайико бхависсати, йатха̄ ниган̣т̣хасса на̄т̣апуттасса вачанам̣’’.

‘‘идха, га̄ман̣и, екаччо саттха̄ евам̣ва̄дӣ хоти евам̣дит̣т̣хи [евам̣дит̣т̣хӣ (ка.)] – ‘йо кочи па̄н̣аматипа̄тети, саббо со а̄па̄йико нерайико, йо кочи адиннам̣ а̄дийати, саббо со а̄па̄йико нерайико, йо кочи ка̄месу миччха̄ чарати, саббо со а̄па̄йико нерайико, йо кочи муса̄ бхан̣ати, саббо со а̄па̄йико нерайико’ти. тасмим̣ кхо пана, га̄ман̣и, саттхари са̄вако абхиппасанно хоти. тасса евам̣ хоти – ‘майхам̣ кхо саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – йо кочи па̄н̣аматипа̄тети, саббо со а̄па̄йико нерайикоти. аттхи кхо пана майа̄ па̄н̣о атипа̄тито, ахампамхи а̄па̄йико нерайикоти дит̣т̣хим̣ пат̣илабхати. там̣, га̄ман̣и, ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе. майхам̣ кхо саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – йо кочи адиннам̣ а̄дийати, саббо со а̄па̄йико нерайикоти. аттхи кхо пана майа̄ адиннам̣ а̄диннам̣ ахампамхи а̄па̄йико нерайикоти дит̣т̣хим̣ пат̣илабхати. там̣, га̄ман̣и, ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе. майхам̣ кхо саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – йо кочи ка̄месу миччха̄ чарати, саббо со а̄па̄йико нерайико’ти. аттхи кхо пана майа̄ ка̄месу миччха̄ чин̣н̣ам̣. ‘ахампамхи а̄па̄йико нерайико’ти дит̣т̣хим̣ пат̣илабхати. там̣, га̄ман̣и, ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе. майхам̣ кхо саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – йо кочи муса̄ бхан̣ати, саббо со а̄па̄йико нерайикоти. аттхи кхо пана майа̄ муса̄ бхан̣итам̣. ‘ахампамхи а̄па̄йико нерайико’ти дит̣т̣хим̣ пат̣илабхати. там̣, га̄ман̣и, ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе.

‘‘идха пана, га̄ман̣и, татха̄гато локе уппаджджати арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄. со анекапарийа̄йена па̄н̣а̄типа̄там̣ гарахати вигарахати, ‘па̄н̣а̄типа̄та̄ вираматха̄’ти ча̄ха. адинна̄да̄нам̣ гарахати вигарахати, ‘адинна̄да̄на̄ вираматха̄’ти ча̄ха. ка̄месумиччха̄ча̄рам̣ гарахати, вигарахати ‘ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вираматха̄’ти ча̄ха. муса̄ва̄дам̣ гарахати вигарахати ‘муса̄ва̄да̄ вираматха̄’ти ча̄ха. тасмим̣ кхо пана, га̄ман̣и, саттхари са̄вако абхиппасанно хоти. со ити пат̣исан̃чиккхати – ‘бхагава̄ кхо анекапарийа̄йена па̄н̣а̄типа̄там̣ гарахати вигарахати, па̄н̣а̄типа̄та̄ вираматха̄ти ча̄ха. аттхи кхо пана майа̄ па̄н̣о атипа̄тито йа̄ватако ва̄ та̄ватако ва̄. йо кхо пана майа̄ па̄н̣о атипа̄тито йа̄ватако ва̄ та̄ватако ва̄, там̣ на сут̣т̣ху, там̣ на са̄дху. ахан̃чева [ахан̃че (?)] кхо пана таппаччайа̄ виппат̣иса̄рӣ ассам̣. на метам̣ па̄пам̣ каммам̣ [па̄пакаммам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] акатам̣ бхависсатӣ’ти. со ити пат̣исан̇кха̄йа тан̃чева па̄н̣а̄типа̄там̣ паджахати. а̄йатин̃ча па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти. еваметасса па̄пасса каммасса паха̄нам̣ хоти. еваметасса па̄пасса каммасса саматиккамо хоти.

‘‘‘бхагава̄ кхо анекапарийа̄йена адинна̄да̄нам̣ гарахати вигарахати, адинна̄да̄на̄ вираматха̄ти ча̄ха. аттхи кхо пана майа̄ адиннам̣ а̄диннам̣ йа̄ватакам̣ ва̄ та̄ватакам̣ ва̄. йам̣ кхо пана майа̄ адиннам̣ а̄диннам̣ йа̄ватакам̣ ва̄ та̄ватакам̣ ва̄ там̣ на сут̣т̣ху, там̣ на са̄дху. ахан̃чева кхо пана таппаччайа̄ виппат̣иса̄рӣ ассам̣, на метам̣ па̄пам̣ каммам̣ акатам̣ бхависсатӣ’ти. со ити пат̣исан̇кха̄йа тан̃чева адинна̄да̄нам̣ паджахати. а̄йатин̃ча адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти. еваметасса па̄пасса каммасса паха̄нам̣ хоти. еваметасса па̄пасса каммасса саматиккамо хоти.

‘‘‘бхагава̄ кхо пана анекапарийа̄йена ка̄месумиччха̄ча̄рам̣ гарахати вигарахати, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вираматха̄ти ча̄ха. аттхи кхо пана майа̄ ка̄месу миччха̄ чин̣н̣ам̣ йа̄ватакам̣ ва̄ та̄ватакам̣ ва̄. йам̣ кхо пана майа̄ ка̄месу миччха̄ чин̣н̣ам̣ йа̄ватакам̣ ва̄ та̄ватакам̣ ва̄ там̣ на сут̣т̣ху, там̣ на са̄дху. ахан̃чева кхо пана таппаччайа̄ виппат̣иса̄рӣ ассам̣, на метам̣ па̄пам̣ каммам̣ акатам̣ бхависсатӣ’ти. со ити пат̣исан̇кха̄йа тан̃чева ка̄месумиччха̄ча̄рам̣ паджахати, а̄йатин̃ча ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти. еваметасса па̄пасса каммасса паха̄нам̣ хоти. еваметасса па̄пасса каммасса саматиккамо хоти.

‘‘‘бхагава̄ кхо пана анекапарийа̄йена муса̄ва̄дам̣ гарахати вигарахати, муса̄ва̄да̄ вираматха̄ти ча̄ха. аттхи кхо пана майа̄ муса̄ бхан̣итам̣ йа̄ватакам̣ ва̄ та̄ватакам̣ ва̄. йам̣ кхо пана майа̄ муса̄ бхан̣итам̣ йа̄ватакам̣ ва̄ та̄ватакам̣ ва̄ там̣ на сут̣т̣ху, там̣ на са̄дху. ахан̃чева кхо пана таппаччайа̄ виппат̣иса̄рӣ ассам̣, на метам̣ па̄пам̣ каммам̣ акатам̣ бхависсатӣ’ти. со ити пат̣исан̇кха̄йа тан̃чева муса̄ва̄дам̣ паджахати, а̄йатин̃ча муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти. еваметасса па̄пасса каммасса паха̄нам̣ хоти. еваметасса па̄пасса каммасса саматиккамо хоти.

‘‘со па̄н̣а̄типа̄там̣ паха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти. адинна̄да̄нам̣ паха̄йа адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти. ка̄месумиччха̄ча̄рам̣ паха̄йа ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти. муса̄ва̄дам̣ паха̄йа муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти. писун̣ам̣ ва̄чам̣ паха̄йа писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато хоти. пхарусам̣ ва̄чам̣ паха̄йа пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато хоти. сампхаппала̄пам̣ паха̄йа сампхаппала̄па̄ пат̣ивирато хоти. абхиджджхам̣ паха̄йа анабхиджджха̄лу хоти. бйа̄па̄даппадосам̣ паха̄йа абйа̄панначитто хоти. миччха̄дит̣т̣хим̣ паха̄йа самма̄дит̣т̣хико хоти.

‘‘са кхо со, га̄ман̣и, арийаса̄вако евам̣ вигата̄бхиджджхо вигатабйа̄па̄до асаммӯл̣хо сампаджа̄но пат̣иссато метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ метта̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. сеййатха̄пи, га̄ман̣и, балава̄ сан̇кхадхамо аппакасиренева чатуддиса̄ вин̃н̃а̄пеййа; евамева кхо, га̄ман̣и, евам̣ бха̄вита̄йа метта̄йа четовимуттийа̄ евам̣ бахулӣката̄йа йам̣ пама̄н̣акатам̣ каммам̣, на там̣ татра̄васиссати, на там̣ татра̄ватит̣т̣хати.

‘‘са кхо со, га̄ман̣и, арийаса̄вако евам̣ вигата̄бхиджджхо вигатабйа̄па̄до асаммӯл̣хо сампаджа̄но пат̣иссато карун̣а̄сахагатена четаса̄…пе… мудита̄сахагатена четаса̄…пе…. упеккха̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. сеййатха̄пи, га̄ман̣и, балава̄ сан̇кхадхамо аппакасиренева чатуддиса̄ вин̃н̃а̄пеййа; евамева кхо, га̄ман̣и, евам̣ бха̄вита̄йа упеккха̄йа четовимуттийа̄ евам̣ бахулӣката̄йа йам̣ пама̄н̣акатам̣ каммам̣ на там̣ татра̄васиссати, на там̣ татра̄ватит̣т̣хатӣ’’ти. евам̣ вутте, асибандхакапутто га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бханте, абхиккантам̣, бханте…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхагава̄ дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. ат̣т̣хамам̣.

9. куласуттам̣

361. екам̣ самайам̣ бхагава̄ косалесу ча̄рикам̣ чарама̄но махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ йена на̄л̣анда̄ тадавасари. татра судам̣ бхагава̄ на̄л̣анда̄йам̣ вихарати па̄ва̄рикамбаване.

тена кхо пана самайена на̄л̣анда̄ дуббхиккха̄ хоти двӣхитика̄ сетат̣т̣хика̄ сала̄ка̄вутта̄. тена кхо пана самайена ниган̣т̣хо на̄т̣апутто на̄л̣анда̄йам̣ пат̣ивасати махатийа̄ ниган̣т̣хапариса̄йа саддхим̣. атха кхо асибандхакапутто га̄ман̣и ниган̣т̣хаса̄вако йена ниган̣т̣хо на̄т̣апутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ниган̣т̣хам̣ на̄т̣апуттам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо асибандхакапуттам̣ га̄ман̣им̣ ниган̣т̣хо на̄т̣апутто етадавоча – ‘‘ехи твам̣, га̄ман̣и, саман̣асса готамасса ва̄дам̣ а̄ропехи. евам̣ те калйа̄н̣о киттисаддо аббхуггаччхиссати – ‘асибандхакапуттена га̄ман̣ина̄ саман̣асса готамасса евам̣махиддхикасса евам̣маха̄нубха̄васса ва̄до а̄ропито’’’ти.

‘‘катхам̣ пана̄хам̣, бханте, саман̣асса готамасса евам̣махиддхикасса евам̣маха̄нубха̄васса ва̄дам̣ а̄ропесса̄мӣ’’ти? ‘‘ехи твам̣, га̄ман̣и, йена саман̣о готамо тенупасан̇кама; упасан̇камитва̄ саман̣ам̣ готамам̣ евам̣ вадехи – ‘нану, бханте, бхагава̄ анекапарийа̄йена кула̄нам̣ ануддайам̣ [анудайам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] ван̣н̣ети, анураккхам̣ ван̣н̣ети, анукампам̣ ван̣н̣етӣ’ти? саче кхо, га̄ман̣и, саман̣о готамо евам̣ пут̣т̣хо евам̣ бйа̄кароти – ‘евам̣, га̄ман̣и, татха̄гато анекапарийа̄йена кула̄нам̣ ануддайам̣ ван̣н̣ети, анураккхам̣ ван̣н̣ети, анукампам̣ ван̣н̣етӣ’ти, таменам̣ твам̣ евам̣ вадеййа̄си – ‘атха кин̃чарахи, бханте, бхагава̄ дуббхиккхе двӣхитике сетат̣т̣хике сала̄ка̄вутте махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ ча̄рикам̣ чарати? уччхеда̄йа бхагава̄ кула̄нам̣ пат̣ипанно, анайа̄йа бхагава̄ кула̄нам̣ пат̣ипанно, упагха̄та̄йа бхагава̄ кула̄нам̣ пат̣ипанно’ти! имам̣ кхо те, га̄ман̣и, саман̣о готамо убхатокот̣икам̣ пан̃хам̣ пут̣т̣хо нева саккхати [саккхити (сӣ.) ма. ни. 2.83] уггилитум̣, нева саккхати огилиту’’нти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо асибандхакапутто га̄ман̣и ниган̣т̣хасса на̄т̣апуттасса пат̣иссутва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ ниган̣т̣хам̣ на̄т̣апуттам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо асибандхакапутто га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘нану, бханте, бхагава̄ анекапарийа̄йена кула̄нам̣ ануддайам̣ ван̣н̣ети, анураккхам̣ ван̣н̣ети, анукампам̣ ван̣н̣етӣ’’ти? ‘‘евам̣, га̄ман̣и, татха̄гато анекапарийа̄йена кула̄нам̣ ануддайам̣ ван̣н̣ети, анураккхам̣ ван̣н̣ети, анукампам̣ ван̣н̣етӣ’’ти. ‘‘атха кин̃чарахи, бханте, бхагава̄ дуббхиккхе двӣхитике сетат̣т̣хике сала̄ка̄вутте махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ ча̄рикам̣ чарати? уччхеда̄йа бхагава̄ кула̄нам̣ пат̣ипанно, анайа̄йа бхагава̄ кула̄нам̣ пат̣ипанно, упагха̄та̄йа бхагава̄ кула̄нам̣ пат̣ипанно’’ти. ‘‘ито со, га̄ман̣и, еканавутикаппе [еканавуто каппо (сйа̄. кам̣.), еканавутикаппо (пӣ.)] йамахам̣ ануссара̄ми, на̄бхиджа̄на̄ми кин̃чи кулам̣ паккабхиккха̄нуппада̄наматтена упахатапуббам̣. атха кхо йа̄ни та̄ни кула̄ни ад̣д̣ха̄ни махаддхана̄ни маха̄бхога̄ни пахӯтаджа̄тарӯпараджата̄ни пахӯтавиттӯпакаран̣а̄ни пахӯтадханадхан̃н̃а̄ни, сабба̄ни та̄ни да̄насамбхӯта̄ни чева саччасамбхӯта̄ни ча са̄ман̃н̃асамбхӯта̄ни ча. ат̣т̣ха кхо, га̄ман̣и, хетӯ, ат̣т̣ха паччайа̄ кула̄нам̣ упагха̄та̄йа. ра̄джато ва̄ кула̄ни упагха̄там̣ гаччханти, чорато ва̄ кула̄ни упагха̄там̣ гаччханти, аггито ва̄ кула̄ни упагха̄там̣ гаччханти, удакато ва̄ кула̄ни упагха̄там̣ гаччханти, нихитам̣ ва̄ т̣ха̄на̄ вигаччхати [нихитам̣ ва̄ на̄дхигаччханти (сӣ. пӣ.)], дуппайутта̄ ва̄ камманта̄ випаджджанти, куле ва̄ кулан̇га̄роти [кула̄нам̣ ва̄ кулан̇га̄ро (сӣ.)] уппаджджати, йо те бхоге викирати видхамати виддхам̣сети, аниччата̄йе ат̣т̣хамӣти. име кхо, га̄ман̣и, ат̣т̣ха хетӯ, ат̣т̣ха паччайа̄ кула̄нам̣ упагха̄та̄йа. имесу кхо, га̄ман̣и, ат̣т̣хасу хетӯсу, ат̣т̣хасу паччайесу сам̣виджджама̄несу йо мам̣ евам̣ вадеййа – ‘уччхеда̄йа бхагава̄ кула̄нам̣ пат̣ипанно, анайа̄йа бхагава̄ кула̄нам̣ пат̣ипанно, упагха̄та̄йа бхагава̄ кула̄нам̣ пат̣ипанно’ти, там̣, га̄ман̣и, ва̄чам̣ аппаха̄йа там̣ читтам̣ аппаха̄йа там̣ дит̣т̣хим̣ аппат̣иниссаджджитва̄ йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе’’ти. евам̣ вутте, асибандхакапутто га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бханте, абхиккантам̣, бханте…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхагава̄ дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. навамам̣.

10. ман̣ичӯл̣акасуттам̣

362. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена ра̄джантепуре ра̄джапариса̄йа саннисинна̄нам̣ саннипатита̄нам̣ айамантара̄катха̄ удапа̄ди – ‘‘каппати саман̣а̄нам̣ сакйапуттийа̄нам̣ джа̄тарӯпараджатам̣, са̄дийанти саман̣а̄ сакйапуттийа̄ джа̄тарӯпараджатам̣, пат̣игган̣ханти саман̣а̄ сакйапуттийа̄ джа̄тарӯпараджата’’нти!

тена кхо пана самайена ман̣ичӯл̣ако га̄ман̣и тассам̣ париса̄йам̣ нисинно хоти. атха кхо ман̣ичӯл̣ако га̄ман̣и там̣ парисам̣ етадавоча – ‘‘ма̄ аййо [аййа̄ (сӣ. пӣ.)] евам̣ авачуттха. на каппати саман̣а̄нам̣ сакйапуттийа̄нам̣ джа̄тарӯпараджатам̣, на са̄дийанти саман̣а̄ сакйапуттийа̄ джа̄тарӯпараджатам̣, наппат̣игган̣ханти саман̣а̄ сакйапуттийа̄ джа̄тарӯпараджатам̣, никкхиттаман̣исуван̣н̣а̄ саман̣а̄ сакйапуттийа̄ апетаджа̄тарӯпараджата̄’’ти. асаккхи кхо ман̣ичӯл̣ако га̄ман̣и там̣ парисам̣ сан̃н̃а̄петум̣. атха кхо ман̣ичӯл̣ако га̄ман̣и йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ман̣ичӯл̣ако га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха, бханте, ра̄джантепуре ра̄джапариса̄йа саннисинна̄нам̣ саннипатита̄нам̣ айамантара̄катха̄ удапа̄ди – ‘каппати саман̣а̄нам̣ сакйапуттийа̄нам̣ джа̄тарӯпараджатам̣, са̄дийанти саман̣а̄ сакйапуттийа̄ джа̄тарӯпараджатам̣, пат̣игган̣ханти саман̣а̄ сакйапуттийа̄ джа̄тарӯпараджата’нти. евам̣ вутте, ахам̣, бханте, там̣ парисам̣ етадавочам̣ – ‘ма̄ аййо евам̣ авачуттха. на каппати саман̣а̄нам̣ сакйапуттийа̄нам̣ джа̄тарӯпараджатам̣, на са̄дийанти саман̣а̄ сакйапуттийа̄ джа̄тарӯпараджатам̣, наппат̣игган̣ханти саман̣а̄ сакйапуттийа̄ джа̄тарӯпараджатам̣, никкхиттаман̣исуван̣н̣а̄ саман̣а̄ сакйапуттийа̄ апетаджа̄тарӯпараджата̄’ти. асаккхим̣ кхва̄хам̣, бханте, там̣ парисам̣ сан̃н̃а̄петум̣. качча̄хам̣, бханте, евам̣ бйа̄карама̄но вуттава̄дӣ чева бхагавато хоми, на ча бхагавантам̣ абхӯтена аббха̄чиккха̄ми, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кароми, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нува̄до га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхатӣ’’ти?

‘‘таггха твам̣, га̄ман̣и, евам̣ бйа̄карама̄но вуттава̄дӣ чева ме хоси, на ча мам̣ абхӯтена аббха̄чиккхаси, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кароси, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нува̄до га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхати. на хи, га̄ман̣и, каппати саман̣а̄нам̣ сакйапуттийа̄нам̣ джа̄тарӯпараджатам̣, на са̄дийанти саман̣а̄ сакйапуттийа̄ джа̄тарӯпараджатам̣, наппат̣игган̣ханти саман̣а̄ сакйапуттийа̄ джа̄тарӯпараджатам̣, никкхиттаман̣исуван̣н̣а̄ саман̣а̄ сакйапуттийа̄ апетаджа̄тарӯпараджата̄. йасса кхо, га̄ман̣и, джа̄тарӯпараджатам̣ каппати, пан̃чапи тасса ка̄магун̣а̄ каппанти. йасса пан̃ча ка̄магун̣а̄ каппанти ( ) [(тассапи джа̄тарӯпараджатам̣ каппати,) (сйа̄. кам̣.)], екам̣сенетам̣, га̄ман̣и, дха̄реййа̄си ассаман̣адхаммо асакйапуттийадхаммоти. апи ча̄хам̣, га̄ман̣и, евам̣ вада̄ми – тин̣ам̣ тин̣аттхикена парийеситаббам̣, да̄ру да̄руттхикена парийеситаббам̣, сакат̣ам̣ сакат̣аттхикена парийеситаббам̣, пурисо пурисаттхикена парийеситаббо [парийеситаббо’’ти (?)]. натвева̄хам̣, га̄ман̣и, кеначи парийа̄йена ‘джа̄тарӯпараджатам̣ са̄дитаббам̣ парийеситабба’нти вада̄мӣ’’ти. дасамам̣.

11. бхадракасуттам̣

363. екам̣ самайам̣ бхагава̄ маллесу вихарати урувелакаппам̣ на̄ма малла̄нам̣ нигамо. атха кхо бхадрако га̄ман̣и йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо бхадрако га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ дуккхасса самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча десетӯ’’ти. ‘‘ахан̃че [ахан̃ча (сйа̄. кам̣. ка.)] те, га̄ман̣и, атӣтамаддха̄нам̣ а̄раббха дуккхасса самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча десеййам̣ – ‘евам̣ ахоси атӣтамаддха̄на’нти, татра те сийа̄ кан̇кха̄, сийа̄ вимати. ахам̣ че [ахан̃ча (сйа̄. кам̣. ка.)] те, га̄ман̣и, ана̄гатамаддха̄нам̣ а̄раббха дуккхасса самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча десеййам̣ – ‘евам̣ бхависсати ана̄гатамаддха̄на’нти, татра̄пи те сийа̄ кан̇кха̄, сийа̄ вимати. апи ча̄хам̣, га̄ман̣и, идхева нисинно еттхева те нисиннасса дуккхасса самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча десесса̄ми. там̣ сун̣а̄хи, са̄дхукам̣ манаси карохи; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо бхадрако га̄ман̣и бхагавато паччассоси. бхагава̄ етадавоча –

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, аттхи те урувелакаппе манусса̄ йесам̣ те вадхена ва̄ бандхена ва̄ джа̄нийа̄ ва̄ гараха̄йа ва̄ уппаджджеййум̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄’’ти? ‘‘аттхи ме, бханте, урувелакаппе манусса̄ йесам̣ ме вадхена ва̄ бандхена ва̄ джа̄нийа̄ ва̄ гараха̄йа ва̄ уппаджджеййум̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄’’ти. ‘‘аттхи пана те, га̄ман̣и, урувелакаппе манусса̄ йесам̣ те вадхена ва̄ бандхена ва̄ джа̄нийа̄ ва̄ гараха̄йа ва̄ нуппаджджеййум̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄’’ти? ‘‘аттхи ме, бханте, урувелакаппе манусса̄ йесам̣ ме вадхена ва̄ бандхена ва̄ джа̄нийа̄ ва̄ гараха̄йа ва̄ нуппаджджеййум̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄’’ти. ‘‘ко ну кхо, га̄ман̣и, хету, ко паччайо йена те екачча̄нам̣ урувелакаппийа̄нам̣ манусса̄нам̣ вадхена ва̄ бандхена ва̄ джа̄нийа̄ ва̄ гараха̄йа ва̄ уппаджджеййум̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄’’ти? ‘‘йесам̣ ме, бханте, урувелакаппийа̄нам̣ манусса̄нам̣ вадхена ва̄ бандхена ва̄ джа̄нийа̄ ва̄ гараха̄йа ва̄ уппаджджеййум̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄, аттхи ме тесу чхандара̄го. йесам̣ пана, бханте, урувелакаппийа̄нам̣ манусса̄нам̣ вадхена ва̄ бандхена ва̄ джа̄нийа̄ ва̄ гараха̄йа ва̄ нуппаджджеййум̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄, наттхи ме тесу чхандара̄го’’ти. ‘‘имина̄ твам̣, га̄ман̣и, дхаммена дит̣т̣хена видитена ака̄ликена паттена парийога̄л̣хена атӣта̄на̄гате найам̣ нехи – ‘йам̣ кхо кин̃чи атӣтамаддха̄нам̣ дуккхам̣ уппаджджама̄нам̣ уппаджджи [уппаджджати (саббаттха)] саббам̣ там̣ чхандамӯлакам̣ чханданида̄нам̣. чхандо хи мӯлам̣ дуккхасса. йампи хи кин̃чи ана̄гатамаддха̄нам̣ дуккхам̣ уппаджджама̄нам̣ уппаджджиссати, саббам̣ там̣ чхандамӯлакам̣ чханданида̄нам̣. чхандо хи мӯлам̣ дуккхасса̄’’’ти. ‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! йа̄ва субха̄ситам̣ чидам̣ [субха̄ситамидам̣ (сӣ. пӣ.)], бханте, бхагавата̄ [йан̇кин̃чи атӣтамаддха̄нам̣ дуккхам̣ уппаджджама̄нам̣ уппаджджати, саббантам̣ чхандамӯлакам̣ чханданида̄нам̣, чхандо хи мӯлам̣ дуккхасса̄ти, йан̇кин̃чи ана̄гатамаддха̄нам̣ дуккхам̣ уппаджджама̄нам̣ уппаджджиссати саббантам̣ чхандамӯлакам̣ чханданида̄нам̣, чхандо хи мӯлам̣ дуккхасса̄’’ти (сйа̄. кам̣.)] – ‘йам̣ кин̃чи дуккхам̣ уппаджджама̄нам̣ уппаджджати, саббам̣ там̣ чхандамӯлакам̣ чханданида̄нам̣. чхандо хи мӯлам̣ дуккхасса̄’ти. [‘‘йан̇кин̃чи атӣтамаддха̄нам̣ дуккхам̣ уппаджджама̄нам̣ уппаджджати, саббантам̣ чхандамӯлакам̣ чханданида̄нам̣, чхандо хи мӯлам̣ дӯккхасса̄ти, йан̇кин̃чи ана̄гатамаддха̄нам̣ дуккхам̣ уппаджджама̄нам̣ уппаджджиссати, саббантам̣ чхандамӯлакам̣ чханданида̄нам̣, чхандо хи мӯлам̣ дуккхасса̄’’ти (сйа̄. кам̣)] аттхи ме, бханте, чирава̄сӣ на̄ма кума̄ро бахи а̄васатхе [а̄весане (?)] пат̣ивасати. со кхва̄хам̣, бханте, ка̄лассева вут̣т̣ха̄йа пурисам̣ уййоджеми [уййоджесим̣ (ка.)] – ‘гаччха, бхан̣е, чирава̄сим̣ кума̄рам̣ джа̄на̄хӣ’ти. йа̄вакӣван̃ча, бханте, со пурисо на̄гаччхати, тасса ме хотева ан̃н̃атхаттам̣ – ‘ма̄ хева чирава̄сисса кума̄расса кин̃чи а̄ба̄дхайиттха̄’’’ти [а̄ба̄дхайетха̄ти (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)].

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, чирава̄сисса кума̄расса вадхена ва̄ бандхена ва̄ джа̄нийа̄ ва̄ гараха̄йа ва̄ уппаджджеййум̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄’’ти? ‘‘чирава̄сисса ме, бханте, кума̄расса вадхена ва̄ бандхена ва̄ джа̄нийа̄ ва̄ гараха̄йа ва̄ джӣвитассапи сийа̄ ан̃н̃атхаттам̣, ким̣ пана ме нуппаджджиссанти сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄’’ти. ‘‘имина̄пи кхо етам̣, га̄ман̣и, парийа̄йена ведитаббам̣ – ‘йам̣ кин̃чи дуккхам̣ уппаджджама̄нам̣ уппаджджати, саббам̣ там̣ чхандамӯлакам̣ чханданида̄нам̣. чхандо хи мӯлам̣ дуккхасса̄’’’ти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, йада̄ те чирава̄сима̄та̄ [чирава̄сисса ма̄та̄ (сӣ. пӣ.)] адит̣т̣ха̄ ахоси, ассута̄ ахоси, те чирава̄сима̄туйа̄ чхандо ва̄ ра̄го ва̄ пемам̣ ва̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘дассанам̣ ва̄ те, га̄ман̣и, а̄гамма саванам̣ ва̄ евам̣ те ахоси – ‘чирава̄сима̄туйа̄ чхандо ва̄ ра̄го ва̄ пемам̣ ва̄’’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, чирава̄сима̄туйа̄ те вадхена ва̄ бандхена ва̄ джа̄нийа̄ ва̄ гараха̄йа ва̄ уппаджджеййум̣ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄’’ти? ‘‘чирава̄сима̄туйа̄ ме, бханте, вадхена ва̄ бандхена ва̄ джа̄нийа̄ ва̄ гараха̄йа ва̄ джӣвитассапи сийа̄ ан̃н̃атхаттам̣, ким̣ пана ме нуппаджджиссанти сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄са̄’’ти! ‘‘имина̄пи кхо етам̣, га̄ман̣и, парийа̄йена ведитаббам̣ – ‘йам̣ кин̃чи дуккхам̣ уппаджджама̄нам̣ уппаджджати, саббам̣ там̣ чхандамӯлакам̣ чханданида̄нам̣. чхандо хи мӯлам̣ дуккхасса̄’’’ти. ека̄дасамам̣.

12. ра̄сийасуттам̣

364. атха кхо ра̄сийо га̄ман̣и йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ра̄сийо га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘сутам̣ метам̣, бханте, ‘саман̣о готамо саббам̣ тапам̣ гарахати, саббам̣ тапассим̣ лӯкхаджӣвим̣ екам̣сена упавадати упаккосатӣ’ти [упаккосати упавадатӣти (дӣ. ни. 1.381)]. йе те, бханте, евама̄хам̣су – ‘саман̣о готамо саббам̣ тапам̣ гарахати, саббам̣ тапассим̣ лӯкхаджӣвим̣ екам̣сена упавадати упаккосатӣ’ти, каччи те, бханте, бхагавато вуттава̄дино, на ча бхагавантам̣ абхӯтена аббха̄чиккханти, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄каронти, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нува̄до га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхатӣ’’ти? ‘‘йе те, га̄ман̣и, евама̄хам̣су – ‘саман̣о готамо саббам̣ тапам̣ гарахати, саббам̣ тапассим̣ лӯкхаджӣвим̣ екам̣сена упавадати упаккосатӣ’ти, на ме те вуттава̄дино, аббха̄чиккханти ча пана мам̣ те асата̄ туччха̄ абхӯтена’’.

‘‘двеме, га̄ман̣и, анта̄ паббаджитена на севитабба̄ – йо ча̄йам̣ ка̄месу ка̄масукхаллика̄нуйого хӣно гаммо потхуджджанико анарийо анаттхасам̣хито, йо ча̄йам̣ аттакиламатха̄нуйого дуккхо анарийо анаттхасам̣хито. ете те, га̄ман̣и, убхо анте анупагамма маджджхима̄ пат̣ипада̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄ – чаккхукаран̣ӣ н̃а̄н̣акаран̣ӣ упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати. катама̄ ча са̄, га̄ман̣и, маджджхима̄ пат̣ипада̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄ – чаккхукаран̣ӣ н̃а̄н̣акаран̣ӣ упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо са̄, га̄ман̣и, маджджхима̄ пат̣ипада̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄ – чаккхукаран̣ӣ н̃а̄н̣акаран̣ӣ упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати.

‘‘тайо кхо ме, га̄ман̣и, ка̄мабхогино санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме тайо? идха, га̄ман̣и, екаччо ка̄мабхогӣ адхаммена бхоге парийесати, са̄хасена адхаммена бхоге парийеситва̄ са̄хасена на атта̄нам̣ сукхети на пӣн̣ети на сам̣вибхаджати на пун̃н̃а̄ни кароти. идха пана, га̄ман̣и, екаччо ка̄мабхогӣ адхаммена бхоге парийесати са̄хасена. адхаммена бхоге парийеситва̄ са̄хасена атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети, на сам̣вибхаджати на пун̃н̃а̄ни кароти. идха пана, га̄ман̣и, екаччо ка̄мабхогӣ адхаммена бхоге парийесати са̄хасена. адхаммена бхоге парийеситва̄ са̄хасена атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети сам̣вибхаджати пун̃н̃а̄ни кароти.

‘‘идха пана, га̄ман̣и, екаччо ка̄мабхогӣ дхамма̄дхаммена бхоге парийесати са̄хасенапи аса̄хасенапи. дхамма̄дхаммена бхоге парийеситва̄ са̄хасенапи аса̄хасенапи на атта̄нам̣ сукхети, на пӣн̣ети, на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни кароти. идха пана, га̄ман̣и, екаччо ка̄мабхогӣ дхамма̄дхаммена бхоге парийесати са̄хасенапи аса̄хасенапи. дхамма̄дхаммена бхоге парийеситва̄ са̄хасенапи аса̄хасенапи атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети, на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни кароти. идха пана, га̄ман̣и, екаччо ка̄мабхогӣ дхамма̄дхаммена бхоге парийесати, са̄хасенапи аса̄хасенапи. дхамма̄дхаммена бхоге парийеситва̄ са̄хасенапи аса̄хасенапи атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети сам̣вибхаджати пун̃н̃а̄ни кароти.

‘‘идха пана, га̄ман̣и, екаччо ка̄мабхогӣ дхаммена бхоге парийесати аса̄хасена. дхаммена бхоге парийеситва̄ аса̄хасена на атта̄нам̣ сукхети, на пӣн̣ети, на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни кароти. идха пана, га̄ман̣и, екаччо ка̄мабхогӣ дхаммена бхоге парийесати аса̄хасена. дхаммена бхоге парийеситва̄ аса̄хасена атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети, на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни кароти. идха пана, га̄ман̣и, екаччо ка̄мабхогӣ дхаммена бхоге парийесати аса̄хасена. дхаммена бхоге парийеситва̄ аса̄хасена атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети сам̣вибхаджати пун̃н̃а̄ни кароти. те ча бхоге гадхито [гатхито (сӣ.)] муччхито аджджхопанно ана̄дӣнавадасса̄вӣ аниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати. идха пана, га̄ман̣и, екаччо ка̄мабхогӣ дхаммена бхоге парийесати аса̄хасена. дхаммена бхоге парийеситва̄ аса̄хасена атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети сам̣вибхаджати пун̃н̃а̄ни кароти. те ча бхоге агадхито амуччхито анаджджхопанно а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати.

‘‘татра, га̄ман̣и, йва̄йам̣ ка̄мабхогӣ адхаммена бхоге парийесати са̄хасена, адхаммена бхоге парийеситва̄ са̄хасена на атта̄нам̣ сукхети, на пӣн̣ети, на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни кароти. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ тӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо. катамехи тӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо? адхаммена бхоге парийесати са̄хасена̄ти, имина̄ пат̣хамена т̣ха̄нена га̄райхо. на атта̄нам̣ сукхети на пӣн̣етӣти, имина̄ дутийена т̣ха̄нена га̄райхо. на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни каротӣти, имина̄ татийена т̣ха̄нена га̄райхо. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ имехи тӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо.

‘‘татра, га̄ман̣и, йва̄йам̣ ка̄мабхогӣ адхаммена бхоге парийесати са̄хасена, адхаммена бхоге парийеситва̄ са̄хасена атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети, на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни кароти. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ двӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо, екена т̣ха̄нена па̄сам̣со. катамехи двӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо? адхаммена бхоге парийесати са̄хасена̄ти, имина̄ пат̣хамена т̣ха̄нена га̄райхо. на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни каротӣти, имина̄ дутийена т̣ха̄нена га̄райхо. катамена екена т̣ха̄нена па̄сам̣со? атта̄нам̣ сукхети пӣн̣етӣти, имина̄ екена т̣ха̄нена па̄сам̣со. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ имехи двӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо, имина̄ екена т̣ха̄нена па̄сам̣со.

‘‘татра, га̄ман̣и, йва̄йам̣ ка̄мабхогӣ адхаммена бхоге парийесати са̄хасена, адхаммена бхоге парийеситва̄ са̄хасена атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети сам̣вибхаджати пун̃н̃а̄ни кароти. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ екена т̣ха̄нена га̄райхо, двӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со. катамена екена т̣ха̄нена га̄райхо? адхаммена бхоге парийесати са̄хасена̄ти, имина̄ екена т̣ха̄нена га̄райхо. катамехи двӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со? атта̄нам̣ сукхети пӣн̣етӣти, имина̄ пат̣хамена т̣ха̄нена па̄сам̣со. сам̣вибхаджати пун̃н̃а̄ни каротӣти, имина̄ дутийена т̣ха̄нена па̄сам̣со. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ, имина̄ екена т̣ха̄нена га̄райхо, имехи двӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со.

‘‘татра, га̄ман̣и, йва̄йам̣ ка̄мабхогӣ дхамма̄дхаммена бхоге парийесати са̄хасенапи аса̄хасенапи, дхамма̄дхаммена бхоге парийеситва̄ са̄хасенапи аса̄хасенапи на атта̄нам̣ сукхети, на пӣн̣ети, на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни кароти. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ екена т̣ха̄нена па̄сам̣со, тӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо. катамена екена т̣ха̄нена па̄сам̣со? дхаммена бхоге парийесати аса̄хасена̄ти, имина̄ екена т̣ха̄нена па̄сам̣со. катамехи тӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо? адхаммена бхоге парийесати са̄хасена̄ти, имина̄ пат̣хамена т̣ха̄нена га̄райхо. на атта̄нам̣ сукхети, на пӣн̣етӣти, имина̄ дутийена т̣ха̄нена га̄райхо. на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни каротӣти, имина̄ татийена т̣ха̄нена га̄райхо. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ имина̄ екена т̣ха̄нена па̄сам̣со, имехи тӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо.

‘‘татра, га̄ман̣и, йва̄йам̣ ка̄мабхогӣ дхамма̄дхаммена бхоге парийесати са̄хасенапи аса̄хасенапи, дхамма̄дхаммена бхоге парийеситва̄ са̄хасенапи аса̄хасенапи атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети, на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни кароти. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ двӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со, двӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо. катамехи двӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со? дхаммена бхоге парийесати аса̄хасена̄ти, имина̄ пат̣хамена т̣ха̄нена па̄сам̣со. атта̄нам̣ сукхети пӣн̣етӣти, имина̄ дутийена т̣ха̄нена па̄сам̣со. катамехи двӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо? адхаммена бхоге парийесати са̄хасена̄ти, имина̄ пат̣хамена т̣ха̄нена га̄райхо. на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни каротӣти, имина̄ дутийена т̣ха̄нена га̄райхо. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ имехи двӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со, имехи двӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо.

‘‘татра, га̄ман̣и, йва̄йам̣ ка̄мабхогӣ дхамма̄дхаммена бхоге парийесати са̄хасенапи аса̄хасенапи, дхамма̄дхаммена бхоге парийеситва̄ са̄хасенапи аса̄хасенапи атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети сам̣вибхаджати пун̃н̃а̄ни кароти. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ тӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со, екена т̣ха̄нена га̄райхо. катамехи тӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со? дхаммена бхоге парийесати аса̄хасена̄ти, имина̄ пат̣хамена т̣ха̄нена па̄сам̣со. атта̄нам̣ сукхети пӣн̣етӣти, имина̄ дутийена т̣ха̄нена па̄сам̣со. сам̣вибхаджати пун̃н̃а̄ни каротӣти, имина̄ татийена т̣ха̄нена па̄сам̣со. катамена екена т̣ха̄нена га̄райхо? адхаммена бхоге парийесати са̄хасена̄ти, имина̄ екена т̣ха̄нена га̄райхо. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ имехи тӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со, имина̄ екена т̣ха̄нена га̄райхо.

‘‘татра, га̄ман̣и, йва̄йам̣ ка̄мабхогӣ дхаммена бхоге парийесати аса̄хасена, дхаммена бхоге парийеситва̄ аса̄хасена, на атта̄нам̣ сукхети, на пӣн̣ети, на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни кароти. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ екена т̣ха̄нена па̄сам̣со, двӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо. катамена екена т̣ха̄нена па̄сам̣со? дхаммена бхоге парийесати аса̄хасена̄ти, имина̄ екена т̣ха̄нена па̄сам̣со. катамехи двӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо? на атта̄нам̣ сукхети, на пӣн̣етӣти, имина̄ пат̣хамена т̣ха̄нена га̄райхо. на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни каротӣти, имина̄ дутийена т̣ха̄нена га̄райхо. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ имина̄ екена т̣ха̄нена па̄сам̣со, имехи двӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо.

‘‘татра, га̄ман̣и, йва̄йам̣ ка̄мабхогӣ дхаммена бхоге парийесати аса̄хасена, дхаммена бхоге парийеситва̄ аса̄хасена атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети, на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни кароти. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ двӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со, екена т̣ха̄нена га̄райхо. катамехи двӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со? дхаммена бхоге парийесати аса̄хасена̄ти, имина̄ пат̣хамена т̣ха̄нена па̄сам̣со. атта̄нам̣ сукхети пӣн̣етӣти, имина̄ дутийена т̣ха̄нена па̄сам̣со. катамена екена т̣ха̄нена га̄райхо? на сам̣вибхаджати, на пун̃н̃а̄ни каротӣти, имина̄ екена т̣ха̄нена га̄райхо. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ имехи двӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со, имина̄ екена т̣ха̄нена га̄райхо.

‘‘татра, га̄ман̣и, йва̄йам̣ ка̄мабхогӣ дхаммена бхоге парийесати аса̄хасена, дхаммена бхоге парийеситва̄ аса̄хасена атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети сам̣вибхаджати пун̃н̃а̄ни кароти, те ча бхоге гадхито муччхито аджджхопанно ана̄дӣнавадасса̄вӣ аниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ тӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со, екена т̣ха̄нена га̄райхо. катамехи тӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со? дхаммена бхоге парийесати аса̄хасена̄ти, имина̄ пат̣хамена т̣ха̄нена па̄сам̣со. атта̄нам̣ сукхети пӣн̣етӣти, имина̄ дутийена т̣ха̄нена па̄сам̣со. сам̣вибхаджати пун̃н̃а̄ни каротӣти, имина̄ татийена т̣ха̄нена па̄сам̣со. катамена екена т̣ха̄нена га̄райхо? те ча бхоге гадхито муччхито аджджхопанно ана̄дӣнавадасса̄вӣ аниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джатӣти, имина̄ екена т̣ха̄нена га̄райхо. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ имехи тӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со, имина̄ екена т̣ха̄нена га̄райхо.

‘‘татра, га̄ман̣и, йва̄йам̣ ка̄мабхогӣ дхаммена бхоге парийесати аса̄хасена, дхаммена бхоге парийеситва̄ аса̄хасена атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети сам̣вибхаджати пун̃н̃а̄ни кароти. те ча бхоге агадхито амуччхито анаджджхопанно а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ чатӯхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со. катамехи чатӯхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со? дхаммена бхоге парийесати аса̄хасена̄ти, имина̄ пат̣хамена т̣ха̄нена па̄сам̣со. атта̄нам̣ сукхети пӣн̣етӣти, имина̄ дутийена т̣ха̄нена па̄сам̣со. сам̣вибхаджати пун̃н̃а̄ни каротӣти, имина̄ татийена т̣ха̄нена па̄сам̣со. те ча бхоге агадхито амуччхито анаджджхопанно а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джатӣти, имина̄ чатуттхена т̣ха̄нена па̄сам̣со. айам̣, га̄ман̣и, ка̄мабхогӣ имехи чатӯхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со.

‘‘тайоме, га̄ман̣и, тапассино лӯкхаджӣвино санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме тайо? идха, га̄ман̣и, екаччо тапассӣ лӯкхаджӣвӣ саддха̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито хоти – ‘аппева на̄ма кусалам̣ дхаммам̣ адхигаччхеййам̣, аппева на̄ма уттаримануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесам̣ саччхикареййа’нти. со атта̄нам̣ а̄та̄пети парита̄пети, кусалан̃ча дхаммам̣ на̄дхигаччхати, уттари ча мануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесам̣ на саччхикароти.

‘‘идха пана, га̄ман̣и, екаччо тапассӣ лӯкхаджӣвӣ саддха̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито хоти – ‘аппева на̄ма кусалам̣ дхаммам̣ адхигаччхеййам̣, аппева на̄ма уттаримануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесам̣ саччхикареййа’нти. со атта̄нам̣ а̄та̄пети парита̄пети, кусалан̃хи кхо дхаммам̣ адхигаччхати, уттаримануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесам̣ на саччхикароти.

‘‘идха пана, га̄ман̣и, екаччо тапассӣ лӯкхаджӣвӣ саддха̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито хоти – ‘аппева на̄ма кусалам̣ дхаммам̣ адхигаччхеййам̣, аппева на̄ма уттаримануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесам̣ саччхикареййа’нти. со атта̄нам̣ а̄та̄пети парита̄пети, кусалан̃ча дхаммам̣ адхигаччхати, уттари ча мануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесам̣ саччхикароти.

‘‘татра, га̄ман̣и, йва̄йам̣ тапассӣ лӯкхаджӣвӣ атта̄нам̣ а̄та̄пети парита̄пети, кусалан̃ча дхаммам̣ на̄дхигаччхати, уттари ча мануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесам̣ на саччхикароти. айам̣, га̄ман̣и, тапассӣ лӯкхаджӣвӣ тӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо. катамехи тӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо? атта̄нам̣ а̄та̄пети парита̄петӣти, имина̄ пат̣хамена т̣ха̄нена га̄райхо. кусалан̃ча дхаммам̣ на̄дхигаччхатӣти, имина̄ дутийена т̣ха̄нена га̄райхо. уттари ча мануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесам̣ на саччхикаротӣти, имина̄ татийена т̣ха̄нена га̄райхо. айам̣, га̄ман̣и, тапассӣ лӯкхаджӣвӣ, имехи тӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо.

‘‘татра, га̄ман̣и, йва̄йам̣ тапассӣ лӯкхаджӣвӣ атта̄нам̣ а̄та̄пети парита̄пети, кусалан̃хи кхо дхаммам̣ адхигаччхати, уттари ча мануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесам̣ на саччхикароти. айам̣, га̄ман̣и, тапассӣ лӯкхаджӣвӣ двӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо, екена т̣ха̄нена па̄сам̣со. катамехи двӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо? атта̄нам̣ а̄та̄пети парита̄петӣти, имина̄ пат̣хамена т̣ха̄нена га̄райхо. уттари ча мануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесам̣ на саччхикаротӣти, имина̄ дутийена т̣ха̄нена га̄райхо. катамена екена т̣ха̄нена па̄сам̣со? кусалан̃хи кхо дхаммам̣ адхигаччхатӣти, имина̄ екена т̣ха̄нена па̄сам̣со. айам̣, га̄ман̣и, тапассӣ лӯкхаджӣвӣ имехи двӣхи т̣ха̄нехи га̄райхо, имина̄ екена т̣ха̄нена па̄сам̣со.

‘‘татра, га̄ман̣и, йва̄йам̣ тапассӣ лӯкхаджӣвӣ атта̄нам̣ а̄та̄пети парита̄пети, кусалан̃ча дхаммам̣ адхигаччхати, уттари ча мануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесам̣ саччхикароти. айам̣, га̄ман̣и, тапассӣ лӯкхаджӣвӣ екена т̣ха̄нена га̄райхо, двӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со. катамена екена т̣ха̄нена га̄райхо? атта̄нам̣ а̄та̄пети парита̄петӣти, имина̄ екена т̣ха̄нена га̄райхо. катамехи двӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со? кусалан̃ча дхаммам̣ адхигаччхатӣти, имина̄ пат̣хамена т̣ха̄нена па̄сам̣со. уттари ча мануссадхамма̄ аламарийан̃а̄н̣адассанависесам̣ саччхикаротӣти, имина̄ дутийена т̣ха̄нена па̄сам̣со. айам̣, га̄ман̣и, тапассӣ лӯкхаджӣвӣ имина̄ екена т̣ха̄нена га̄райхо, имехи двӣхи т̣ха̄нехи па̄сам̣со.

‘‘тиссо има̄, га̄ман̣и, сандит̣т̣хика̄ ниджджара̄ ака̄лика̄ ехипассика̄ опанеййика̄ паччаттам̣ ведитабба̄ вин̃н̃ӯхи. катама̄ тиссо? йам̣ ратто ра̄га̄дхикаран̣ам̣ аттабйа̄ба̄дха̄йапи четети, парабйа̄ба̄дха̄йапи четети, убхайабйа̄ба̄дха̄йапи четети. ра̄ге пахӣне неваттабйа̄ба̄дха̄йа четети, на парабйа̄ба̄дха̄йа четети, на убхайабйа̄ба̄дха̄йа четети. сандит̣т̣хика̄ ниджджара̄ ака̄лика̄ ехипассика̄ опанеййика̄ паччаттам̣ ведитабба̄ вин̃н̃ӯхи. йам̣ дут̣т̣хо доса̄дхикаран̣ам̣ аттабйа̄ба̄дха̄йапи четети, парабйа̄ба̄дха̄йапи четети, убхайабйа̄ба̄дха̄йапи четети. досе пахӣне неваттабйа̄ба̄дха̄йа четети, на парабйа̄ба̄дха̄йа четети, на убхайабйа̄ба̄дха̄йа четети. сандит̣т̣хика̄ ниджджара̄ ака̄лика̄ ехипассика̄ опанеййика̄ паччаттам̣ ведитабба̄ вин̃н̃ӯхи. йам̣ мӯл̣хо моха̄дхикаран̣ам̣ аттабйа̄ба̄дха̄йапи четети, парабйа̄ба̄дха̄йапи четети, убхайабйа̄ба̄дха̄йапи четети. мохе пахӣне неваттабйа̄ба̄дха̄йа четети, на парабйа̄ба̄дха̄йа четети, на убхайабйа̄ба̄дха̄йа четети. сандит̣т̣хика̄ ниджджара̄ ака̄лика̄ ехипассика̄ опанеййика̄ паччаттам̣ ведитабба̄ вин̃н̃ӯхи. има̄ кхо, га̄ман̣и, тиссо сандит̣т̣хика̄ ниджджара̄ ака̄лика̄ ехипассика̄ опанеййика̄ паччаттам̣ ведитабба̄ вин̃н̃ӯхӣ’’ти.

евам̣ вутте, ра̄сийо га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бханте…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхагава̄ дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. два̄дасамам̣.

13. па̄т̣алийасуттам̣

365. екам̣ самайам̣ бхагава̄ колийесу вихарати уттарам̣ на̄ма [уттаракам̣ на̄ма (сӣ.)] колийа̄нам̣ нигамо. атха кхо па̄т̣алийо га̄ман̣и йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо па̄т̣алийо га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘сутам̣ метам̣, бханте – ‘саман̣о готамо ма̄йам̣ джа̄на̄тӣ’ти. йе те, бханте, евама̄хам̣су – ‘саман̣о готамо ма̄йам̣ джа̄на̄тӣ’ти, каччи те, бханте, бхагавато вуттава̄дино, на ча бхагавантам̣ абхӯтена аббха̄чиккханти, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄каронти, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нува̄до га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхати? анаббха̄чиккхитука̄ма̄ хи майам̣, бханте, бхагаванта’’нти. ‘‘йе те, га̄ман̣и, евама̄хам̣су – ‘саман̣о готамо ма̄йам̣ джа̄на̄тӣ’ти, вуттава̄дино чева ме, те на ча мам̣ абхӯтена аббха̄чиккханти, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄каронти, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нува̄до га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхатӣти, саччам̣йева кира, бхо, майам̣ тесам̣ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ на саддаха̄ма – ‘саман̣о готамо ма̄йам̣ джа̄на̄тӣти, саман̣о кхалу бхо готамо ма̄йа̄вӣ’ти. йо ну кхо, га̄ман̣и, евам̣ вадети – ‘ахам̣ ма̄йам̣ джа̄на̄мӣ’ти, со евам̣ вадети – ‘ахам̣ ма̄йа̄вӣ’ти. татхева там̣ бхагава̄ хоти, татхева там̣ сугата хотӣ’’ти. тена хи, га̄ман̣и, тан̃н̃еветтха пат̣ипуччхисса̄ми; йатха̄ те кхамеййа, татха̄ там̣ бйа̄кареййа̄си –

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, джа̄на̄си твам̣ колийа̄нам̣ ламбачӯл̣аке бхат̣е’’ти? ‘‘джа̄на̄махам̣, бханте, колийа̄нам̣ ламбачӯл̣аке бхат̣е’’ти. ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, киматтхийа̄ колийа̄нам̣ ламбачӯл̣ака̄ бхат̣а̄’’ти? ‘‘йе ча, бханте, колийа̄нам̣ чора̄ те ча пат̣иседхетум̣, йа̄ни ча колийа̄нам̣ дӯтеййа̄ни та̄ни ча ваха̄тум̣ [та̄ни ча паха̄тум̣ (сйа̄. кам̣.), та̄ни ча йа̄тум̣ (каттхачи), та̄ни ча̄ваха̄тум̣ (?)], етадаттхийа̄, бханте, колийа̄нам̣ ламбачӯл̣ака̄ бхат̣а̄’’ти. ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, джа̄на̄си твам̣ колийа̄нам̣ ламбачӯл̣аке бхат̣е сӣлаванте ва̄ те дуссӣле ва̄’’ти? ‘‘джа̄на̄махам̣, бханте, колийа̄нам̣ ламбачӯл̣аке бхат̣е дуссӣле па̄падхамме; йе ча локе дуссӣла̄ па̄падхамма̄ колийа̄нам̣ ламбачӯл̣ака̄ бхат̣а̄ тесам̣ ан̃н̃атара̄’’ти. ‘‘йо ну кхо, га̄ман̣и, евам̣ вадеййа – ‘па̄т̣алийо га̄ман̣и джа̄на̄ти колийа̄нам̣ ламбачӯл̣аке бхат̣е дуссӣле па̄падхамме, па̄т̣алийопи га̄ман̣и дуссӣло па̄падхаммо’ти, самма̄ ну кхо со вадама̄но вадеййа̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте! ан̃н̃е, бханте, колийа̄нам̣ ламбачӯл̣ака̄ бхат̣а̄, ан̃н̃охамасми. ан̃н̃атха̄дхамма̄ колийа̄нам̣ ламбачӯл̣ака̄ бхат̣а̄, ан̃н̃атха̄дхаммохамасмӣ’’ти. ‘‘тван̃хи на̄ма, га̄ман̣и, лаччхаси – ‘па̄т̣алийо га̄ман̣и джа̄на̄ти колийа̄нам̣ ламбачӯл̣аке бхат̣е дуссӣле па̄падхамме, на ча па̄т̣алийо га̄ман̣и дуссӣло па̄падхаммо’ти, касма̄ татха̄гато на лаччхати – ‘татха̄гато ма̄йам̣ джа̄на̄ти, на ча татха̄гато ма̄йа̄вӣ’ти? ма̄йам̣ ча̄хам̣, га̄ман̣и, паджа̄на̄ми, ма̄йа̄йа ча випа̄кам̣, йатха̄пат̣ипанно ча ма̄йа̄вӣ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати тан̃ча паджа̄на̄ми’’.

‘‘па̄н̣а̄типа̄там̣ ча̄хам̣, га̄ман̣и, паджа̄на̄ми, па̄н̣а̄типа̄тасса ча випа̄кам̣, йатха̄пат̣ипанно ча па̄н̣а̄типа̄тӣ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати тан̃ча паджа̄на̄ми. адинна̄да̄нам̣ ча̄хам̣, га̄ман̣и, паджа̄на̄ми, адинна̄да̄насса ча випа̄кам̣, йатха̄пат̣ипанно ча адинна̄да̄йӣ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати тан̃ча паджа̄на̄ми. ка̄месумиччха̄ча̄рам̣ ча̄хам̣, га̄ман̣и, паджа̄на̄ми, ка̄месумиччха̄ча̄расса ча випа̄кам̣, йатха̄пат̣ипанно ча ка̄месумиччха̄ча̄рӣ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати тан̃ча паджа̄на̄ми. муса̄ва̄дам̣ ча̄хам̣, га̄ман̣и, паджа̄на̄ми, муса̄ва̄дасса ча випа̄кам̣, йатха̄пат̣ипанно ча муса̄ва̄дӣ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати тан̃ча паджа̄на̄ми. писун̣ава̄чам̣ ча̄хам̣, га̄ман̣и, паджа̄на̄ми, писун̣ава̄ча̄йа ча випа̄кам̣, йатха̄пат̣ипанно ча писун̣ава̄чо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати тан̃ча паджа̄на̄ми. пхарусава̄чам̣ ча̄хам̣, га̄ман̣и, паджа̄на̄ми, пхарусава̄ча̄йа ча випа̄кам̣, йатха̄пат̣ипанно ча пхарусава̄чо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати тан̃ча паджа̄на̄ми. сампхаппала̄пам̣ ча̄хам̣, га̄ман̣и, паджа̄на̄ми, сампхаппала̄пасса ча випа̄кам̣, йатха̄пат̣ипанно ча сампхаппала̄пӣ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати тан̃ча паджа̄на̄ми. абхиджджхам̣ ча̄хам̣, га̄ман̣и, паджа̄на̄ми, абхиджджха̄йа ча випа̄кам̣, йатха̄пат̣ипанно ча абхиджджха̄лу ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати тан̃ча паджа̄на̄ми. бйа̄па̄дападосам̣ ча̄хам̣, га̄ман̣и, паджа̄на̄ми, бйа̄па̄дападосасса ча випа̄кам̣, йатха̄пат̣ипанно ча бйа̄панначитто ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати тан̃ча паджа̄на̄ми. миччха̄дит̣т̣хим̣ ча̄хам̣, га̄ман̣и, паджа̄на̄ми, миччха̄дит̣т̣хийа̄ ча випа̄кам̣, йатха̄пат̣ипанно ча миччха̄дит̣т̣хико ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати тан̃ча паджа̄на̄ми.

‘‘санти хи, га̄ман̣и, еке саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘йо кочи па̄н̣аматипа̄тети, саббо со дит̣т̣хева дхамме дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати. йо кочи адиннам̣ а̄дийати, саббо со дит̣т̣хева дхамме дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати. йо кочи ка̄месу миччха̄ чарати, саббо со дит̣т̣хева дхамме дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайати. йо кочи муса̄ бхан̣ати, саббо со дит̣т̣хева дхамме дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайатӣ’’’ти.

‘‘диссати кхо пана, га̄ман̣и, идхекаччо ма̄лӣ кун̣д̣алӣ сунха̄то [сунаха̄то (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] сувилитто каппитакесамассу иттхика̄мехи ра̄джа̄ ман̃н̃е парича̄ренто. таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо ким̣ ака̄си ма̄лӣ кун̣д̣алӣ сунха̄то сувилитто каппитакесамассу иттхика̄мехи ра̄джа̄ ман̃н̃е парича̄ретӣ’ти? таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо ран̃н̃о паччаттхикам̣ пасайха джӣвита̄ воропеси. тасса ра̄джа̄ аттамано абхиха̄рамада̄си. тена̄йам̣ пурисо ма̄лӣ кун̣д̣алӣ сунха̄то сувилитто каппитакесамассу, иттхика̄мехи ра̄джа̄ ман̃н̃е парича̄ретӣ’’’ти.

‘‘диссати кхо, га̄ман̣и, идхекаччо дал̣ха̄йа раджджуйа̄ паччха̄ба̄хам̣ га̄л̣хабандханам̣ бандхитва̄ кхурамун̣д̣ам̣ каритва̄ кхарассарена пан̣авена ратхийа̄йа ратхийам̣ [ратхика̄йа ратхикам̣ (сӣ.)] син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ паринетва̄, даккхин̣ена два̄рена никкха̄метва̄, даккхин̣ато нагарасса сӣсам̣ чхиджджама̄но. таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо ким̣ ака̄си, дал̣ха̄йа раджджуйа̄ паччха̄ба̄хам̣ га̄л̣хабандханам̣ бандхитва̄ кхурамун̣д̣ам̣ каритва̄ кхарассарена пан̣авена ратхийа̄йа ратхийам̣ син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ паринетва̄ даккхин̣ена два̄рена никкха̄метва̄ даккхин̣ато нагарасса сӣсам̣ чхиндатӣ’ти [чхиджджатӣти (каттхачи)]? таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо ра̄джаверӣ иттхим̣ ва̄ пурисам̣ ва̄ джӣвита̄ воропеси, тена нам̣ ра̄джа̄но гахетва̄ еварӯпам̣ каммака̄ран̣ам̣ ка̄рентӣ’’’ти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, апи ну те еварӯпам̣ дит̣т̣хам̣ ва̄ сутам̣ ва̄’’ти? ‘‘дит̣т̣хан̃ча но, бханте, сутан̃ча суййиссати ча̄’’ти. ‘‘татра, га̄ман̣и, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘йо кочи па̄н̣аматипа̄тети, саббо со дит̣т̣хева дхамме дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайатӣ’ти, саччам̣ ва̄ те а̄хам̣су муса̄ ва̄’’ти? ‘‘муса̄, бханте’’. ‘‘йе пана те туччхам̣ муса̄ вилапанти, сӣлаванто ва̄ те дуссӣла̄ ва̄’’ти? ‘‘дуссӣла̄, бханте’’. ‘‘йе пана те дуссӣла̄ па̄падхамма̄ миччха̄пат̣ипанна̄ ва̄ те самма̄пат̣ипанна̄ ва̄’’ти? ‘‘миччха̄пат̣ипанна̄, бханте’’. ‘‘йе пана те миччха̄пат̣ипанна̄ миччха̄дит̣т̣хика̄ ва̄ те самма̄дит̣т̣хика̄ ва̄’’ти? ‘‘миччха̄дит̣т̣хика̄, бханте’’. ‘‘йе пана те миччха̄дит̣т̣хика̄ каллам̣ ну тесу пасӣдиту’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘диссати кхо пана, га̄ман̣и, идхекаччо ма̄лӣ кун̣д̣алӣ…пе… иттхика̄мехи ра̄джа̄ ман̃н̃е парича̄ренто. таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо ким̣ ака̄си ма̄лӣ кун̣д̣алӣ…пе… иттхика̄мехи ра̄джа̄ ман̃н̃е парича̄ретӣ’ти? таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо ран̃н̃о паччаттхикасса пасайха ратанам̣ аха̄си [пасайха адиннам̣ ратанам̣ а̄дийи (ка.)]. тасса ра̄джа̄ аттамано абхиха̄рамада̄си. тена̄йам̣ пурисо ма̄лӣ кун̣д̣алӣ…пе… иттхика̄мехи ра̄джа̄ ман̃н̃е парича̄ретӣ’’’ти.

‘‘диссати кхо, га̄ман̣и, идхекаччо дал̣ха̄йа раджджуйа̄…пе… даккхин̣ато нагарасса сӣсам̣ чхиджджама̄но таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо ким̣ ака̄си дал̣ха̄йа раджджуйа̄…пе… даккхин̣ато нагарасса сӣсам̣ чхиндатӣ’ти? таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо га̄ма̄ ва̄ аран̃н̃а̄ ва̄ адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийи. тена нам̣ ра̄джа̄но гахетва̄ еварӯпам̣ каммака̄ран̣ам̣ ка̄рентӣ’ти. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, апи ну те еварӯпам̣ дит̣т̣хам̣ ва̄ сутам̣ ва̄’’ти? ‘‘дит̣т̣хан̃ча но, бханте, сутан̃ча суййиссати ча̄’’ти. ‘‘татра, га̄ман̣и, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘йо кочи адиннам̣ а̄дийати, саббо со дит̣т̣хева дхамме дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайатӣ’ти, саччам̣ ва̄ те а̄хам̣су муса̄ ва̄ти…пе… каллам̣ ну тесу пасӣдиту’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘диссати кхо пана, га̄ман̣и, идхекаччо ма̄лӣ кун̣д̣алӣ…пе… иттхика̄мехи ра̄джа̄ ман̃н̃е парича̄ренто. таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо ким̣ ака̄си ма̄лӣ кун̣д̣алӣ…пе… иттхика̄мехи ра̄джа̄ ман̃н̃е парича̄ретӣ’ти? таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо ран̃н̃о паччаттхикасса да̄ресу ча̄риттам̣ а̄паджджи. тасса ра̄джа̄ аттамано абхиха̄рамада̄си. тена̄йам̣ пурисо ма̄лӣ кун̣д̣алӣ…пе… иттхика̄мехи ра̄джа̄ ман̃н̃е парича̄ретӣ’’’ти.

‘‘диссати кхо, га̄ман̣и, идхекаччо дал̣ха̄йа раджджуйа̄…пе… даккхин̣ато нагарасса сӣсам̣ чхиджджама̄но. таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо ким̣ ака̄си дал̣ха̄йа раджджуйа̄…пе… даккхин̣ато нагарасса сӣсам̣ чхиндатӣ’ти? таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо кулиттхӣсу кулакума̄рӣсу ча̄риттам̣ а̄паджджи, тена нам̣ ра̄джа̄но гахетва̄ еварӯпам̣ каммака̄ран̣ам̣ ка̄рентӣ’ти. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, апи ну те еварӯпам̣ дит̣т̣хам̣ ва̄ сутам̣ ва̄’’ти? ‘‘дит̣т̣хан̃ча но, бханте, сутан̃ча суййиссати ча̄’’ти. ‘‘татра, га̄ман̣и, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘йо кочи ка̄месу миччха̄ чарати, саббо со дит̣т̣хева дхамме дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайатӣ’ти, саччам̣ ва̄ те а̄хам̣су муса̄ ва̄ти…пе… каллам̣ ну тесу пасӣдиту’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘диссати кхо пана, га̄ман̣и, идхекаччо ма̄лӣ кун̣д̣алӣ сунха̄то сувилитто каппитакесамассу иттхика̄мехи ра̄джа̄ ман̃н̃е парича̄ренто. таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо ким̣ ака̄си ма̄лӣ кун̣д̣алӣ сунха̄то сувилитто каппитакесамассу иттхика̄мехи ра̄джа̄ ман̃н̃е парича̄ретӣ’ти? таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо ра̄джа̄нам̣ муса̄ва̄дена ха̄сеси. тасса ра̄джа̄ аттамано абхиха̄рамада̄си. тена̄йам̣ пурисо ма̄лӣ кун̣д̣алӣ сунха̄то сувилитто каппитакесамассу иттхика̄мехи ра̄джа̄ ман̃н̃е парича̄ретӣ’’’ти.

‘‘диссати кхо, га̄ман̣и, идхекаччо дал̣ха̄йа раджджуйа̄ паччха̄ба̄хам̣ га̄л̣хабандханам̣ бандхитва̄ кхурамун̣д̣ам̣ каритва̄ кхарассарена пан̣авена ратхийа̄йа ратхийам̣ син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ паринетва̄ даккхин̣ена два̄рена никкха̄метва̄ даккхин̣ато нагарасса сӣсам̣ чхиджджама̄но. таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо ким̣ ака̄си дал̣ха̄йа раджджуйа̄ паччха̄ба̄хам̣ га̄л̣хабандханам̣ бандхитва̄ кхурамун̣д̣ам̣ каритва̄ кхарассарена пан̣авена ратхийа̄йа ратхийам̣ син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ паринетва̄, даккхин̣ена два̄рена никкха̄метва̄, даккхин̣ато нагарасса сӣсам̣ чхиндатӣ’ти? таменам̣ евама̄хам̣су – ‘амбхо! айам̣ пурисо гахапатисса ва̄ гахапатипуттасса ва̄ муса̄ва̄дена аттхам̣ бхан̃джи, тена нам̣ ра̄джа̄но гахетва̄ еварӯпам̣ каммака̄ран̣ам̣ ка̄рентӣ’ти. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, га̄ман̣и, апи ну те еварӯпам̣ дит̣т̣хам̣ ва̄ сутам̣ ва̄’’ти? ‘‘дит̣т̣хан̃ча но, бханте, сутан̃ча суййиссати ча̄’’ти. ‘‘татра, га̄ман̣и, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ евам̣ва̄дино евам̣дит̣т̣хино – ‘йо кочи муса̄ бхан̣ати, саббо со дит̣т̣хева дхамме дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведайатӣ’ти, саччам̣ ва̄ те а̄хам̣су муса̄ ва̄’’ти? ‘‘муса̄, бханте’’. ‘‘йе пана те туччхам̣ муса̄ вилапанти сӣлаванто ва̄ те дуссӣла̄ ва̄’’ти? ‘‘дуссӣла̄, бханте’’. ‘‘йе пана те дуссӣла̄ па̄падхамма̄ миччха̄пат̣ипанна̄ ва̄ те самма̄пат̣ипанна̄ ва̄’’ти? ‘‘миччха̄пат̣ипанна̄, бханте’’. ‘‘йе пана те миччха̄пат̣ипанна̄ миччха̄дит̣т̣хика̄ ва̄ те самма̄дит̣т̣хика̄ ва̄’’ти? ‘‘миччха̄дит̣т̣хика̄, бханте’’. ‘‘йе пана те миччха̄дит̣т̣хика̄ каллам̣ ну тесу пасӣдиту’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! аттхи ме, бханте, а̄васатха̄га̄рам̣. таттха аттхи ман̃чака̄ни, аттхи а̄сана̄ни, аттхи удакаман̣ико, аттхи телаппадӣпо. таттха йо саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ ва̄сам̣ упети, тена̄хам̣ йатха̄сатти йатха̄балам̣ сам̣вибхаджа̄ми. бхӯтапуббам̣, бханте, чатта̄ро саттха̄ро на̄на̄дит̣т̣хика̄ на̄на̄кхантика̄ на̄на̄ручика̄, тасмим̣ а̄васатха̄га̄ре ва̄сам̣ упагаччхум̣’’.

‘‘еко саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – ‘наттхи диннам̣, наттхи йит̣т̣хам̣, наттхи хутам̣, наттхи сукатадуккат̣а̄нам̣ камма̄нам̣ пхалам̣ випа̄ко. наттхи айам̣ локо, наттхи паро локо, наттхи ма̄та̄, наттхи пита̄, наттхи сатта̄ опапа̄тика̄, наттхи локе саман̣абра̄хман̣а̄ саммаггата̄ самма̄пат̣ипанна̄ йе иман̃ча локам̣ паран̃ча локам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведентӣ’’’ти.

‘‘еко саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – ‘аттхи диннам̣, аттхи йит̣т̣хам̣, аттхи хутам̣, аттхи сукатадуккат̣а̄нам̣ камма̄нам̣ пхалам̣ випа̄ко, аттхи айам̣ локо, аттхи паро локо, аттхи ма̄та̄, аттхи пита̄, аттхи сатта̄ опапа̄тика̄, аттхи локе саман̣абра̄хман̣а̄ саммаггата̄ самма̄пат̣ипанна̄, йе иман̃ча локам̣ паран̃ча локам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведентӣ’’’ти.

‘‘еко саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – ‘карото ка̄райато, чхиндато чхеда̄пайато, пачато па̄ча̄пайато, сочайато соча̄пайато, киламато килама̄пайато, пхандато пханда̄пайато, па̄н̣аматипа̄тайато, адиннам̣ а̄дийато, сандхим̣ чхиндато, ниллопам̣ харато, ека̄га̄рикам̣ карото, парипантхе тит̣т̣хато, парада̄рам̣ гаччхато, муса̄ бхан̣ато, карото на карӣйати па̄пам̣. кхурапарийантена чепи чаккена йо имисса̄ патхавийа̄ па̄н̣е екам̣ мам̣сакхалам̣ екам̣ мам̣сапун̃джам̣ кареййа, наттхи татонида̄нам̣ па̄пам̣, наттхи па̄пасса а̄гамо. даккхин̣ам̣ чепи ган̇га̄йа тӣрам̣ гаччхеййа хананто гха̄тенто чхинданто чхеда̄пенто пачанто па̄ча̄пенто, наттхи татонида̄нам̣ па̄пам̣, наттхи па̄пасса а̄гамо. уттарам̣ чепи ган̇га̄йа тӣрам̣ гаччхеййа даданто да̄пенто йаджанто йаджа̄пенто, наттхи татонида̄нам̣ пун̃н̃ам̣, наттхи пун̃н̃асса а̄гамо. да̄нена дамена сам̣йамена саччаваджджена наттхи пун̃н̃ам̣, наттхи пун̃н̃асса а̄гамо’’’ти.

‘‘еко саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – ‘карото ка̄райато, чхиндато чхеда̄пайато, пачато па̄ча̄пайато, сочайато соча̄пайато, киламато килама̄пайато, пхандато пханда̄пайато, па̄н̣аматипа̄тайато, адиннам̣ а̄дийато, сандхим̣ чхиндато, ниллопам̣ харато, ека̄га̄рикам̣ карото, парипантхе тит̣т̣хато, парада̄рам̣ гаччхато, муса̄ бхан̣ато, карото карӣйати па̄пам̣. кхурапарийантена чепи чаккена йо имисса̄ патхавийа̄ па̄н̣е екам̣ мам̣сакхалам̣ екам̣ мам̣сапун̃джам̣ кареййа, аттхи татонида̄нам̣ па̄пам̣, аттхи па̄пасса а̄гамо. даккхин̣ам̣ чепи ган̇га̄йа тӣрам̣ гаччхеййа хананто гха̄тенто чхинданто чхеда̄пенто пачанто па̄ча̄пенто, аттхи татонида̄нам̣ па̄пам̣, аттхи па̄пасса а̄гамо. уттарам̣ чепи ган̇га̄йа тӣрам̣ гаччхеййа даданто да̄пенто, йаджанто йаджа̄пенто, аттхи татонида̄нам̣ пун̃н̃ам̣, аттхи пун̃н̃асса а̄гамо. да̄нена дамена сам̣йамена саччаваджджена аттхи пун̃н̃ам̣, аттхи пун̃н̃асса а̄гамо’’’ти.

‘‘тасса майхам̣, бханте, ахудева кан̇кха̄, аху вичикиччха̄ – ‘косу на̄ма имесам̣ бхаватам̣ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ саччам̣ а̄ха, ко муса̄’’’ти?

‘‘алан̃хи те, га̄ман̣и, кан̇кхитум̣, алам̣ вичикиччхитум̣. кан̇кханӣйе ча пана те т̣ха̄не вичикиччха̄ уппанна̄’’ти. ‘‘евам̣ пасаннохам̣, бханте, бхагавати. пахоти ме бхагава̄ татха̄ дхаммам̣ десетум̣ йатха̄хам̣ имам̣ кан̇кха̄дхаммам̣ паджахеййа’’нти.

‘‘аттхи, га̄ман̣и, дхаммасама̄дхи. татра че твам̣ читтасама̄дхим̣ пат̣илабхеййа̄си. евам̣ твам̣ имам̣ кан̇кха̄дхаммам̣ паджахеййа̄си. катамо ча, га̄ман̣и, дхаммасама̄дхи? идха, га̄ман̣и, арийаса̄вако па̄н̣а̄типа̄там̣ паха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, адинна̄да̄нам̣ паха̄йа адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти, ка̄месумиччха̄ча̄рам̣ паха̄йа ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти, муса̄ва̄дам̣ паха̄йа муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти, писун̣ам̣ ва̄чам̣ паха̄йа писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато хоти, пхарусам̣ ва̄чам̣ паха̄йа пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато хоти, сампхаппала̄пам̣ паха̄йа сампхаппала̄па̄ пат̣ивирато хоти, абхиджджхам̣ паха̄йа анабхиджджха̄лу хоти, бйа̄па̄дападосам̣ паха̄йа абйа̄панначитто хоти, миччха̄дит̣т̣хим̣ паха̄йа самма̄дит̣т̣хико хоти.

‘‘са кхо со, га̄ман̣и, арийаса̄вако евам̣ вигата̄бхиджджхо вигатабйа̄па̄до асаммӯл̣хо сампаджа̄но пат̣иссато метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣, ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ метта̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. со ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йва̄йам̣ саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – наттхи диннам̣, наттхи йит̣т̣хам̣, наттхи хутам̣, наттхи сукатадуккат̣а̄нам̣ камма̄нам̣ пхалам̣ випа̄ко, наттхи айам̣ локо, наттхи паро локо, наттхи ма̄та̄, наттхи пита̄, наттхи сатта̄ опапа̄тика̄, наттхи локе саман̣абра̄хман̣а̄, саммаггата̄ самма̄пат̣ипанна̄ йе иман̃ча локам̣ паран̃ча локам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведентӣ’ти. ‘саче тасса бхото саттхуно саччам̣ вачанам̣, апан̣н̣аката̄йа майхам̣, йва̄хам̣ [йохам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] на кин̃чи [кан̃чи (?)] бйа̄ба̄дхеми тасам̣ ва̄ тха̄варам̣ ва̄? убхайаметтха [убхайаттха ме (?) ма. ни. 2.95 па̄л̣ийа̄ сам̣сандетаббам̣] кат̣агга̄хо, йам̣ чамхи ка̄йена сам̣вуто ва̄ча̄йа сам̣вуто манаса̄ сам̣вуто, йан̃ча ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджисса̄мӣ’ти [парам̣ маран̣а̄ на упападжджисса̄мӣти (?)]. тасса па̄моджджам̣ джа̄йати. памудитасса пӣти джа̄йати. пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати. пассаддхака̄йо сукхам̣ ведайати. сукхино читтам̣ сама̄дхийати. айам̣ кхо, га̄ман̣и, дхаммасама̄дхи. татра че твам̣ читтасама̄дхим̣ пат̣илабхеййа̄си, евам̣ твам̣ имам̣ кан̇кха̄дхаммам̣ паджахеййа̄си.

‘‘са кхо со, га̄ман̣и, арийаса̄вако евам̣ вигата̄бхиджджхо вигатабйа̄па̄до асаммӯл̣хо сампаджа̄но пат̣иссато метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣, ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ метта̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. со ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йва̄йам̣ саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – аттхи диннам̣, аттхи йит̣т̣хам̣, аттхи хутам̣, аттхи сукатадуккат̣а̄нам̣ камма̄нам̣ пхалам̣ випа̄ко, аттхи айам̣ локо, аттхи паро локо, аттхи ма̄та̄, аттхи пита̄, аттхи сатта̄ опапа̄тика̄, аттхи локе саман̣абра̄хман̣а̄, саммаггата̄ самма̄пат̣ипанна̄ йе иман̃ча локам̣ паран̃ча локам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведентӣ’ти. ‘саче тасса бхото саттхуно саччам̣ вачанам̣, апан̣н̣аката̄йа майхам̣, йва̄хам̣ на кин̃чи бйа̄ба̄дхеми тасам̣ ва̄ тха̄варам̣ ва̄? убхайаметтха кат̣агга̄хо, йам̣ чамхи ка̄йена сам̣вуто ва̄ча̄йа сам̣вуто манаса̄ сам̣вуто, йан̃ча ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджисса̄мӣ’ти. тасса па̄моджджам̣ джа̄йати. памудитасса пӣти джа̄йати. пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати. пассаддхака̄йо сукхам̣ ведайати. сукхино читтам̣ сама̄дхийати. айам̣ кхо, га̄ман̣и, дхаммасама̄дхи. татра че твам̣ читтасама̄дхим̣ пат̣илабхеййа̄си, евам̣ твам̣ имам̣ кан̇кха̄дхаммам̣ паджахеййа̄си.

‘‘са кхо со, га̄ман̣и, арийаса̄вако евам̣ вигата̄бхиджджхо вигатабйа̄па̄до асаммӯл̣хо сампаджа̄но пат̣иссато метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣, ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ метта̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. со ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йва̄йам̣ саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – карото ка̄райато, чхиндато чхеда̄пайато, пачато па̄ча̄пайато, сочайато соча̄пайато, киламато килама̄пайато, пхандато пханда̄пайато, па̄н̣аматипа̄тайато, адиннам̣ а̄дийато, сандхим̣ чхиндато, ниллопам̣ харато, ека̄га̄рикам̣ карото, парипантхе тит̣т̣хато, парада̄рам̣ гаччхато, муса̄ бхан̣ато, карото на карӣйати па̄пам̣. кхурапарийантена чепи чаккена йо имисса̄ патхавийа̄ па̄н̣е екам̣ мам̣сакхалам̣ екам̣ мам̣сапун̃джам̣ кареййа, наттхи татонида̄нам̣ па̄пам̣, наттхи па̄пасса а̄гамо. даккхин̣ан̃чепи ган̇га̄йа тӣрам̣ гаччхеййа хананто гха̄тенто чхинданто чхеда̄пенто пачанто па̄ча̄пенто, наттхи татонида̄нам̣ па̄пам̣, наттхи па̄пасса а̄гамо. уттаран̃чепи ган̇га̄йа тӣрам̣ гаччхеййа даданто да̄пенто, йаджанто йаджа̄пенто, наттхи татонида̄нам̣ пун̃н̃ам̣, наттхи пун̃н̃асса а̄гамо. да̄нена дамена сам̣йамена саччаваджджена наттхи пун̃н̃ам̣, наттхи пун̃н̃асса а̄гамо’ти. ‘саче тасса бхото саттхуно саччам̣ вачанам̣, апан̣н̣аката̄йа майхам̣, йва̄хам̣ на кин̃чи бйа̄ба̄дхеми тасам̣ ва̄ тха̄варам̣ ва̄? убхайаметтха кат̣агга̄хо, йам̣ чамхи ка̄йена сам̣вуто ва̄ча̄йа сам̣вуто манаса̄ сам̣вуто, йан̃ча ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджисса̄мӣ’ти [парам̣ маран̣а̄ на упападжджисса̄мӣти (?)]. тасса па̄моджджам̣ джа̄йати. памудитасса пӣти джа̄йати. пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати. пассаддхака̄йо сукхам̣ ведайати. сукхино читтам̣ сама̄дхийати. айам̣ кхо, га̄ман̣и, дхаммасама̄дхи татра че твам̣ читтасама̄дхим̣ пат̣илабхеййа̄си, евам̣ твам̣ имам̣ кан̇кха̄дхаммам̣ паджахеййа̄си.

‘‘са кхо со, га̄ман̣и, арийаса̄вако евам̣ вигата̄бхиджджхо вигатабйа̄па̄до асаммӯл̣хо сампаджа̄но пат̣иссато метта̄сахагате четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣, ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ метта̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. со ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йва̄йам̣ саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – карото ка̄райато, чхиндато чхеда̄пайато, пачато па̄ча̄пайато, сочайато соча̄пайато, киламато килама̄пайато, пхандато пханда̄пайато, па̄н̣аматипа̄тайато, адиннам̣ а̄дийато, сандхим̣ чхиндато, ниллопам̣ харато, ека̄га̄рикам̣ карото, парипантхе тит̣т̣хато, парада̄рам̣ гаччхато, муса̄ бхан̣ато, карото карӣйати па̄пам̣. кхурапарийантена чепи чаккена йо имисса̄ патхавийа̄ па̄н̣е екам̣ мам̣сакхалам̣ екам̣ мам̣сапун̃джам̣ кареййа, аттхи татонида̄нам̣ па̄пам̣, аттхи па̄пасса а̄гамо. даккхин̣ан̃чепи ган̇га̄йа тӣрам̣ гаччхеййа хананто гха̄тенто чхинданто чхеда̄пенто пачанто па̄ча̄пенто, аттхи татонида̄нам̣ па̄пам̣, аттхи па̄пасса а̄гамо. уттаран̃чепи ган̇га̄йа тӣрам̣ гаччхеййа даданто да̄пенто, йаджанто йаджа̄пенто, аттхи татонида̄нам̣ пун̃н̃ам̣, аттхи пун̃н̃асса а̄гамо. да̄нена дамена сам̣йамена саччаваджджена аттхи пун̃н̃ам̣ аттхи пун̃н̃асса а̄гамоти. саче тасса бхото саттхуно саччам̣ вачанам̣, апан̣н̣аката̄йа майхам̣, йва̄хам̣ на кин̃чи бйа̄ба̄дхеми тасам̣ ва̄ тха̄варам̣ ва̄? убхайаметтха кат̣агга̄хо, йам̣ чамхи ка̄йена сам̣вуто ва̄ча̄йа сам̣вуто манаса̄ сам̣вуто, йан̃ча ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджисса̄мӣ’ти. тасса па̄моджджам̣ джа̄йати. памудитасса пӣти джа̄йати. пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати. пассаддхака̄йо сукхам̣ ведайати. сукхино читтам̣ сама̄дхийати. айам̣ кхо, га̄ман̣и, дхаммасама̄дхи. татра че твам̣ читтасама̄дхим̣ пат̣илабхеййа̄си, евам̣ твам̣ имам̣ кан̇кха̄дхаммам̣ паджахеййа̄си.

‘‘са кхо со, га̄ман̣и, арийаса̄вако евам̣ вигата̄бхиджджхо вигатабйа̄па̄до асаммӯл̣хо сампаджа̄но пат̣иссато карун̣а̄сахагате четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати…пе… мудита̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати…пе….

‘‘са кхо со, га̄ман̣и, арийаса̄вако евам̣ вигата̄бхиджджхо вигатабйа̄па̄до асаммӯл̣хо сампаджа̄но пат̣иссато упеккха̄сахагате четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣, ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. со ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йва̄йам̣ саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – наттхи диннам̣, наттхи йит̣т̣хам̣, наттхи хутам̣ наттхи сукатадуккат̣а̄нам̣ камма̄нам̣ пхалам̣ випа̄ко, наттхи айам̣ локо наттхи паро локо, наттхи ма̄та̄ наттхи пита̄ наттхи сатта̄ опапа̄тика̄, наттхи локе саман̣абра̄хман̣а̄ саммаггата̄ самма̄пат̣ипанна̄ йе иман̃ча локам̣ паран̃ча локам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведентӣти. саче тасса бхото саттхуно саччам̣ вачанам̣, апан̣н̣аката̄йа майхам̣, йва̄хам̣ на кин̃чи бйа̄ба̄дхеми тасам̣ ва̄ тха̄варам̣ ва̄? убхайаметтха кат̣агга̄хо, йам̣ чамхи ка̄йена сам̣вуто ва̄ча̄йа сам̣вуто манаса̄ сам̣вуто, йан̃ча ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджисса̄мӣ’ти. тасса па̄моджджам̣ джа̄йати. памудитасса пӣти джа̄йати. пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати. пассаддхака̄йо сукхам̣ ведайати. сукхино читтам̣ сама̄дхийати. айам̣ кхо, га̄ман̣и, дхаммасама̄дхи. татра че твам̣ читтасама̄дхим̣ пат̣илабхеййа̄си, евам̣ твам̣ имам̣ кан̇кха̄дхаммам̣ паджахеййа̄си.

‘‘са кхо со, га̄ман̣и, арийаса̄вако евам̣ вигата̄бхиджджхо вигатабйа̄па̄до асаммӯл̣хо сампаджа̄но пат̣иссато упеккха̄сахагате четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣, ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. со ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йва̄йам̣ саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – аттхи диннам̣, аттхи йит̣т̣хам̣, аттхи хутам̣, аттхи сукатадуккат̣а̄нам̣ камма̄нам̣ пхалам̣ випа̄ко, аттхи айам̣ локо аттхи паро локо, аттхи ма̄та̄ аттхи пита̄ аттхи сатта̄ опапа̄тика̄, аттхи локе саман̣абра̄хман̣а̄ саммаггата̄ самма̄пат̣ипанна̄ йе иман̃ча локам̣ паран̃ча локам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведентӣти. саче тасса бхото саттхуно саччам̣ вачанам̣, апан̣н̣аката̄йа майхам̣, йва̄хам̣ на кин̃чи бйа̄ба̄дхеми тасам̣ ва̄ тха̄варам̣ ва̄? убхайаметтха кат̣агга̄хо, йам̣ чамхи ка̄йена сам̣вуто ва̄ча̄йа сам̣вуто манаса̄ сам̣вуто, йан̃ча ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджисса̄мӣ’ти. тасса па̄моджджам̣ джа̄йати. памудитасса пӣти джа̄йати. пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати. пассаддхака̄йо сукхам̣ ведайати. сукхино читтам̣ сама̄дхийати. айам̣ кхо, га̄ман̣и, дхаммасама̄дхи. татра че твам̣ читтасама̄дхим̣ пат̣илабхеййа̄си, евам̣ твам̣ имам̣ кан̇кха̄дхаммам̣ паджахеййа̄си.

‘‘са кхо со, га̄ман̣и, арийаса̄вако евам̣ вигата̄бхиджджхо вигатабйа̄па̄до асаммӯл̣хо сампаджа̄но пат̣иссато упеккха̄сахагате четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣, ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. со ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йва̄йам̣ саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – карото ка̄райато, чхедато чхеда̄пайато, пачато па̄ча̄пайато, сочайато соча̄пайато, киламато килама̄пайато, пхандато пханда̄пайато, па̄н̣аматипа̄тайато, адиннам̣ а̄дийато, сандхим̣ чхиндато, ниллопам̣ харато, ека̄га̄рикам̣ карото, парипантхе тит̣т̣хато, парада̄рам̣ гаччхато, муса̄ бхан̣ато, карото на карӣйати па̄пам̣. кхурапарийантена чепи чаккена йо имисса̄ патхавийа̄ па̄н̣е екам̣ мам̣сакхалам̣ екам̣ мам̣сапун̃джам̣ кареййа, наттхи татонида̄нам̣ па̄пам̣, наттхи па̄пасса а̄гамо. даккхин̣ан̃чепи ган̇га̄йа тӣрам̣ гаччхеййа хананто гха̄тенто чхинданто чхеда̄пенто пачанто па̄ча̄пенто, наттхи татонида̄нам̣ па̄пам̣, наттхи па̄пасса а̄гамо. уттаран̃чепи ган̇га̄йа тӣрам̣ гаччхеййа даданто да̄пенто, йаджанто йаджа̄пенто, наттхи татонида̄нам̣ пун̃н̃ам̣, наттхи пун̃н̃асса а̄гамо. да̄нена дамена сам̣йамена саччаваджджена наттхи пун̃н̃ам̣, наттхи пун̃н̃асса а̄гамо’ти. ‘саче тасса бхото саттхуно саччам̣ вачанам̣, апан̣н̣аката̄йа майхам̣, йва̄хам̣ на кин̃чи бйа̄ба̄дхеми тасам̣ ва̄ тха̄варам̣ ва̄? убхайаметтха кат̣агга̄хо, йам̣ чамхи ка̄йена сам̣вуто ва̄ча̄йа сам̣вуто манаса̄ сам̣вуто, йан̃ча ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджисса̄мӣ’ти. тасса па̄моджджам̣ джа̄йати. памудитасса пӣти джа̄йати. пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати. пассаддхака̄йо сукхам̣ ведайати. сукхино читтам̣ сама̄дхийати. айам̣ кхо, га̄ман̣и, дхаммасама̄дхи. татра че твам̣ читтасама̄дхим̣ пат̣илабхеййа̄си, евам̣ твам̣ имам̣ кан̇кха̄дхаммам̣ паджахеййа̄си.

‘‘са кхо со, га̄ман̣и, арийаса̄вако евам̣ вигата̄бхиджджхо вигатабйа̄па̄до асаммӯл̣хо сампаджа̄но пат̣иссато упеккха̄сахагате четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣, ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. со ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йва̄йам̣ саттха̄ евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – карото ка̄райато, чхиндато чхеда̄пайато, пачато па̄ча̄пайато, сочайато соча̄пайато, киламато килама̄пайато, пхандато пханда̄пайато, па̄н̣аматипа̄тайато, адиннам̣ а̄дийато, сандхим̣ чхиндато, ниллопам̣ харато, ека̄га̄рикам̣ карото, парипантхе тит̣т̣хато, парада̄рам̣ гаччхато, муса̄ бхан̣ато, карото карӣйати па̄пам̣. кхурапарийантена чепи чаккена йо имисса̄ патхавийа̄ па̄н̣е екам̣ мам̣сакхалам̣ екам̣ мам̣сапун̃джам̣ кареййа, аттхи татонида̄нам̣ па̄пам̣, аттхи па̄пасса а̄гамо. даккхин̣ан̃чепи ган̇га̄йа тӣрам̣ гаччхеййа хананто гха̄тенто чхинданто чхеда̄пенто пачанто па̄ча̄пенто, аттхи татонида̄нам̣ па̄пам̣, аттхи па̄пасса а̄гамо. уттаран̃чепи ган̇га̄йа тӣрам̣ гаччхеййа даданто да̄пенто, йаджанто йаджа̄пенто, аттхи татонида̄нам̣ пун̃н̃ам̣, аттхи пун̃н̃асса а̄гамо. да̄нена дамена сам̣йамена саччаваджджена аттхи пун̃н̃ам̣, аттхи пун̃н̃асса а̄гамо’ти. ‘саче тасса бхото саттхуно саччам̣ вачанам̣, апан̣н̣аката̄йа майхам̣, йва̄хам̣ на кин̃чи бйа̄ба̄дхеми тасам̣ ва̄ тха̄варам̣ ва̄? убхайаметтха кат̣агга̄хо, йам̣ чамхи ка̄йена сам̣вуто ва̄ча̄йа сам̣вуто манаса̄ сам̣вуто, йан̃ча ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджисса̄мӣ’ти. тасса па̄моджджам̣ джа̄йати. памудитасса пӣти джа̄йати. пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати. пассаддхака̄йо сукхам̣ ведайати. сукхино читтам̣ сама̄дхийати. айам̣ кхо, га̄ман̣и, дхаммасама̄дхи. татра че твам̣ читтасама̄дхим̣ пат̣илабхеййа̄си, евам̣ твам̣ имам̣ кан̇кха̄дхаммам̣ паджахеййа̄сӣ’’ти.

евам̣ вутте, па̄т̣алийо га̄ман̣и бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бханте, абхиккантам̣, бханте…пе… аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. терасамам̣.

га̄ман̣исам̣йуттам̣ саматтам̣.

тассудда̄нам̣ –

чан̣д̣о пут̣о йодха̄джӣво, хаттхассо асибандхако;

десана̄ сан̇кхакулам̣ ман̣ичӯл̣ам̣, бхадрара̄сийапа̄т̣алӣти.

9. асан̇кхатасам̣йуттам̣

1. пат̣хамавагго

1. ка̄йагата̄сатисуттам̣

366. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘асан̇кхатан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми асан̇кхатага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, асан̇кхатам̣? йо, бхиккхаве, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо – идам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатам̣. катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? ка̄йагата̄сати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго’’.

‘‘ити кхо, бхиккхаве, деситам̣ во майа̄ асан̇кхатам̣, десито асан̇кхатага̄мимагго. йам̣, бхиккхаве, саттха̄ра̄ каран̣ӣйам̣ са̄вака̄нам̣ хитесина̄ анукампакена анукампам̣ упа̄да̄йа, катам̣ во там̣ майа̄. ета̄ни, бхиккхаве, руккхамӯла̄ни, ета̄ни сун̃н̃а̄га̄ра̄ни. джха̄йатха [ниджджха̄йатха (ка.)], бхиккхаве, ма̄ пама̄даттха; ма̄ паччха̄ виппат̣иса̄рино ахуваттха. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. саматхавипассана̄суттам̣

367. ‘‘асан̇кхатан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми асан̇кхатага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, асан̇кхатам̣? йо, бхиккхаве, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо – идам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатам̣. катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? саматхо ча випассана̄ ча. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе…. дутийам̣.

3. савитаккасавича̄расуттам̣

368. ‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? савитаккасавича̄ро сама̄дхи, авитаккавича̄раматто сама̄дхи, авитаккаавича̄ро сама̄дхи – айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе…. татийам̣.

4. сун̃н̃атасама̄дхисуттам̣

369. ‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? сун̃н̃ато сама̄дхи, анимитто сама̄дхи, аппан̣ихито сама̄дхи – айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе…. чатуттхам̣.

5. сатипат̣т̣ха̄насуттам̣

370. ‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе…. пан̃чамам̣.

6. саммаппадха̄насуттам̣

371. ‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? чатта̄ро саммаппадха̄на̄. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе…. чхат̣т̣хам̣.

7. иддхипа̄дасуттам̣

372. ‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? чатта̄ро иддхипа̄да̄. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе…. саттамам̣.

8. индрийасуттам̣

373. ‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? пан̃чиндрийа̄ни. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе…. ат̣т̣хамам̣.

9. баласуттам̣

374. ‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? пан̃ча бала̄ни. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе…. навамам̣.

10. боджджхан̇гасуттам̣

375. ‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? сатта боджджхан̇га̄. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе…. дасамам̣.

11. магган̇гасуттам̣

376. ‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? арийо ат̣т̣хан̇гико магго. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго. ити кхо, бхиккхаве, деситам̣ во майа̄ асан̇кхатам̣, десито асан̇кхатага̄мимагго. йам̣, бхиккхаве, саттха̄ра̄ каран̣ӣйам̣ са̄вака̄нам̣ хитесина̄ анукампакена анукампам̣ упа̄да̄йа катам̣ во там̣ майа̄. ета̄ни, бхиккхаве, руккхамӯла̄ни, ета̄ни сун̃н̃а̄га̄ра̄ни. джха̄йатха, бхиккхаве, ма̄ пама̄даттха; ма̄ паччха̄ виппат̣иса̄рино ахуваттха. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ’’ти. ека̄дасамам̣.

пат̣хамо вагго.

тассудда̄нам̣ –

ка̄йо саматхо савитакко, сун̃н̃ато сатипат̣т̣ха̄на̄;

саммаппадха̄на̄ иддхипа̄да̄, индрийабалабоджджхан̇га̄;

маггена ека̄дасамам̣, тассудда̄нам̣ павуччати.

2. дутийавагго

1. асан̇кхатасуттам̣

377. ‘‘асан̇кхатан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми асан̇кхатага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, асан̇кхатам̣? йо, бхиккхаве, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо – идам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатам̣. катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? саматхо. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго. ити кхо, бхиккхаве, деситам̣ во майа̄ асан̇кхатам̣, десито асан̇кхатага̄мимагго. йам̣, бхиккхаве, саттха̄ра̄ каран̣ӣйам̣ са̄вака̄нам̣ хитесина̄ анукампакена анукампам̣ упа̄да̄йа, катам̣ во там̣ майа̄. ета̄ни, бхиккхаве, руккхамӯла̄ни, ета̄ни сун̃н̃а̄га̄ра̄ни. джха̄йатха, бхиккхаве, ма̄ пама̄даттха; ма̄ паччха̄ виппат̣иса̄рино ахуваттха. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣти.

‘‘асан̇кхатан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми асан̇кхатага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, асан̇кхатам̣? йо, бхиккхаве, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо – идам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатам̣. катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? випассана̄. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго. ити кхо, бхиккхаве, деситам̣ во майа̄ асан̇кхатам̣…пе… айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣти.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? савитакко савича̄ро сама̄дхи. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? авитакко вича̄раматто сама̄дхи. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? авитакко авича̄ро сама̄дхи. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе….

‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? сун̃н̃ато сама̄дхи. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? анимитто сама̄дхи. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? аппан̣ихито сама̄дхи. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе….

‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху ведана̄су ведана̄нупассӣ вихарати…пе… айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху читте читта̄нупассӣ…пе… айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати…пе… айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе….

‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху ануппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ ануппа̄да̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху уппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху ануппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ уппа̄да̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе….

‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхипадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго …пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху вӣрийасама̄дхипадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху читтасама̄дхипадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху вӣмам̣сасама̄дхипадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе….

‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху саддхиндрийам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху вӣрийиндрийам̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху сатиндрийам̣ бха̄вети…пе… айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху сама̄дхиндрийам̣ бха̄вети…пе… айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху пан̃н̃индрийам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе….

‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху саддха̄балам̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху вӣрийабалам̣ бха̄вети…пе… айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху сатибалам̣ бха̄вети…пе… айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху сама̄дхибалам̣ бха̄вети…пе… айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху пан̃н̃а̄балам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе….

‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху дхаммавичайасамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… вӣрийасамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… пӣтисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… пассаддхисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… сама̄дхисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе….

‘‘катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго…пе… катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄сан̇каппам̣ бха̄вети …пе… самма̄ва̄чам̣ бха̄вети…пе… самма̄каммантам̣ бха̄вети…пе… самма̄а̄джӣвам̣ бха̄вети…пе… самма̄ва̄йа̄мам̣ бха̄вети…пе… самма̄сатим̣ бха̄вети…пе… асан̇кхатан̃ча во бхиккхаве, десесса̄ми асан̇кхатага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, асан̇кхатам̣…пе…? катамо ча, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асан̇кхатага̄мимагго. ити кхо, бхиккхаве, деситам̣ во майа̄ асан̇кхатам̣, десито асан̇кхатага̄мимагго. йам̣, бхиккхаве, саттха̄ра̄ каран̣ӣйам̣ са̄вака̄нам̣ хитесина̄ анукампакена анукампам̣ упа̄да̄йа, катам̣ во там̣ майа̄. ета̄ни, бхиккхаве, руккхамӯла̄ни, ета̄ни сун̃н̃а̄га̄ра̄ни. джха̄йатха, бхиккхаве, ма̄ пама̄даттха; ма̄ паччха̄ виппат̣иса̄рино ахуваттха. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. анатасуттам̣

378. ‘‘анатан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, анатага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, анатам̣…пе…’’. (йатха̄ асан̇кхатам̣ татха̄ виттха̄ретаббам̣). дутийам̣.

3-32. ана̄сава̄дисуттам̣

379-408. ‘‘ана̄саван̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми ана̄савага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, ана̄савам̣…пе… саччан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми саччага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, саччам̣…пе… па̄ран̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми па̄рага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, па̄рам̣…пе… нипун̣ан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми нипун̣ага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, нипун̣ам̣…пе… судуддасан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми судуддасага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, судуддасам̣…пе… аджаджджаран̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми аджаджджарага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, аджаджджарам̣…пе… дхуван̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми дхувага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, дхувам̣…пе… апалокитан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми апалокитага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, апалокитам̣…пе… анидассанан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми анидассанага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, анидассанам̣…пе… ниппапан̃чан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми ниппапан̃чага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, ниппапан̃чам̣…пе…?

‘‘сантан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми сантага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, сантам̣…пе… аматан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми аматага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, аматам̣…пе… пан̣ӣтан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми пан̣ӣтага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, пан̣ӣтам̣…пе… сиван̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми сивага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, сивам̣…пе… кхеман̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми кхемага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, кхемам̣…пе… тан̣ха̄ккхайан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми тан̣ха̄ккхайага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, тан̣ха̄ккхайам̣…пе…?

‘‘аччхарийан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми аччхарийага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, аччхарийам̣…пе… аббхутан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми аббхутага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, аббхутам̣…пе… анӣтикан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми анӣтикага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, анӣтикам̣…пе… анӣтикадхамман̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми анӣтикадхаммага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, анӣтикадхаммам̣…пе… нибба̄нан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми нибба̄нага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, нибба̄нам̣…пе… абйа̄паджджхан̃ча [абйа̄паджджхан̃ча (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] во, бхиккхаве, десесса̄ми абйа̄паджджхага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, абйа̄паджджхам̣…пе… вира̄ган̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми вира̄гага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, вира̄го…пе…?

‘‘суддхин̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми суддхига̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катама̄ ча, бхиккхаве, суддхи…пе… муттин̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми муттига̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катама̄ ча, бхиккхаве, мутти…пе… ана̄лайан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми ана̄лайага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, ана̄лайо…пе… дӣпан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми дӣпага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, дӣпам̣…пе… лен̣ан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми лен̣ага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, лен̣ам̣…пе… та̄н̣ан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми та̄н̣ага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, та̄н̣ам̣…пе… саран̣ан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми саран̣ага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, саран̣ам̣…пе…ануса̄санӣ’’ти? ба̄ттим̣сатимам̣.

33. пара̄йанасуттам̣

409. ‘‘пара̄йанан̃ча [пара̄йан̣ан̃ча (пӣ. сӣ. ат̣т̣ха.)] во, бхиккхаве, десесса̄ми пара̄йанага̄мин̃ча маггам̣. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, пара̄йанам̣? йо, бхиккхаве, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо – идам̣ вуччати, бхиккхаве, пара̄йанам̣. катамо ча, бхиккхаве, пара̄йанага̄мӣ магго? ка̄йагата̄сати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, пара̄йанага̄мимагго. ити кхо, бхиккхаве, деситам̣ во майа̄ пара̄йанам̣, десито пара̄йанага̄мимагго. йам̣, бхиккхаве, саттха̄ра̄ каран̣ӣйам̣ са̄вака̄нам̣ хитесина̄ анукампакена анукампам̣ упа̄да̄йа, катам̣ во там̣ майа̄. ета̄ни, бхиккхаве, руккхамӯла̄ни, ета̄ни сун̃н̃а̄га̄ра̄ни. джха̄йатха, бхиккхаве, ма̄ пама̄даттха; ма̄ паччха̄ виппат̣иса̄рино ахуваттха. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ’’ти. (йатха̄ асан̇кхатам̣ татха̄ виттха̄ретаббам̣). теттим̣сатимам̣.

дутийо вагго.

тассудда̄нам̣ –

асан̇кхатам̣ анатам̣ ана̄савам̣, саччан̃ча па̄рам̣ нипун̣ам̣ судуддасам̣;

аджаджджарам̣ дхувам̣ апалокитам̣, анидассанам̣ ниппапан̃ча сантам̣.

аматам̣ пан̣ӣтан̃ча сиван̃ча кхемам̣, тан̣ха̄ккхайо аччхарийан̃ча аббхутам̣;

анӣтикам̣ анӣтикадхаммам̣, нибба̄наметам̣ сугатена деситам̣.

абйа̄паджджхо вира̄го ча, суддхи мутти ана̄лайо;

дӣпо лен̣ан̃ча та̄н̣ан̃ча, саран̣ан̃ча пара̄йананти.

асан̇кхатасам̣йуттам̣ саматтам̣.

10. абйа̄катасам̣йуттам̣

1. кхема̄суттам̣

410. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена кхема̄ бхиккхунӣ косалесу ча̄рикам̣ чарама̄на̄ антара̄ ча са̄ваттхим̣ антара̄ ча са̄кетам̣ торан̣аваттхусмим̣ ва̄сам̣ упагата̄ хоти. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало са̄кета̄ са̄ваттхим̣ гаччханто, антара̄ ча са̄кетам̣ антара̄ ча са̄ваттхим̣ торан̣аваттхусмим̣ екараттива̄сам̣ упагаччхи. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало ан̃н̃атарам̣ пурисам̣ а̄мантеси – ‘‘ехи твам̣, амбхо пуриса, торан̣аваттхусмим̣ татха̄рӯпам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ джа̄на йамахам̣ аджджа пайирупа̄сеййа’’нти.

‘‘евам̣, дева̄’’ти кхо со пурисо ран̃н̃о пасенадисса косаласса пат̣иссутва̄ кевалакаппам̣ торан̣аваттхум̣ а̄хин̣д̣анто [анва̄хин̣д̣анто (сӣ.)] на̄ддаса татха̄рӯпам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ йам̣ ра̄джа̄ пасенади косало пайирупа̄сеййа. аддаса̄ кхо со пурисо кхемам̣ бхиккхуним̣ торан̣аваттхусмим̣ ва̄сам̣ упагатам̣. дисва̄на йена ра̄джа̄ пасенади косало тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ра̄джа̄нам̣ пасенадим̣ косалам̣ етадавоча –

‘‘наттхи кхо, дева, торан̣аваттхусмим̣ татха̄рӯпо саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ йам̣ дево пайирупа̄сеййа. аттхи ча кхо, дева, кхема̄ на̄ма бхиккхунӣ, тасса бхагавато са̄вика̄ арахато самма̄самбуддхасса. тасса̄ кхо пана аййа̄йа евам̣ калйа̄н̣о киттисаддо аббхуггато – ‘пан̣д̣ита̄, вийатта̄ медха̄винӣ бахуссута̄ читтакатха̄ калйа̄н̣апат̣ибха̄на̄’ти. там̣ дево пайирупа̄сатӯ’’ти.

атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало йена кхема̄ бхиккхунӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ кхемам̣ бхиккхуним̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало кхемам̣ бхиккхуним̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо, аййе, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, маха̄ра̄джа, бхагавата̄ – ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ панаййе, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘етампи кхо, маха̄ра̄джа, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ ну кхо, аййе, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, маха̄ра̄джа, бхагавата̄ – ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ панаййе, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти. ‘‘етампи кхо, маха̄ра̄джа, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти.

‘‘‘ким̣ ну кхо, аййе, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти, ити пут̣т̣ха̄ сама̄на̄ – ‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, маха̄ра̄джа, бхагавата̄ – хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти вадеси. ‘ким̣ панаййе, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ити пут̣т̣ха̄ сама̄на̄ – ‘етампи кхо, маха̄ра̄джа, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти вадеси. ‘ким̣ ну кхо, аййе, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ити пут̣т̣ха̄ сама̄на̄ – ‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, маха̄ра̄джа, бхагавата̄ – хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти вадеси. ‘ким̣ панаййе, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ити пут̣т̣ха̄ сама̄на̄ – ‘етампи кхо, маха̄ра̄джа, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти вадеси. ‘ко ну кхо, аййе, хету, ко паччайо йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’’ти?

‘‘тена хи, маха̄ра̄джа, тан̃н̃еветтха пат̣ипуччхисса̄ми. йатха̄ те кхамеййа татха̄ нам̣ бйа̄кареййа̄си. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, маха̄ра̄джа, аттхи те кочи ган̣ако ва̄ муддико ва̄ сан̇кха̄йако ва̄ йо пахоти ган̇га̄йа ва̄лукам̣ [ва̄ликам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)] ган̣етум̣ – еттака̄ [еттика̄ (сӣ.)] ва̄лука̄ ити ва̄, еттака̄ни ва̄лукасата̄ни ити ва̄, еттака̄ни ва̄лукасахасса̄ни ити ва̄, еттака̄ни ва̄лукасатасахасса̄ни ити ва̄’’ти? ‘‘но хетам̣, аййе’’. ‘‘аттхи пана те кочи ган̣ако ва̄ муддико ва̄ сан̇кха̄йако ва̄ йо пахоти маха̄самудде удакам̣ ган̣етум̣ – еттака̄ни удака̄л̣хака̄ни ити ва̄, еттака̄ни удака̄л̣хакасата̄ни ити ва̄, еттака̄ни удака̄л̣хакасахасса̄ни ити ва̄, еттака̄ни удака̄л̣хакасатасахасса̄ни ити ва̄’’ти? ‘‘но хетам̣, аййе’’. ‘‘там̣ кисса хету’’? ‘‘маха̄ййе, самуддо гамбхӣро аппамеййо дуппарийога̄хо’’ти. ‘‘евамева кхо, маха̄ра̄джа, йена рӯпе татха̄гатам̣ пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пеййа там̣ рӯпам̣ татха̄гатасса пахӣнам̣ уччхиннамӯлам̣ та̄ла̄ваттхукатам̣ анабха̄ван̇катам̣ а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммам̣. рӯпасан̇кха̄йавимутто кхо, маха̄ра̄джа, татха̄гато гамбхӣро аппамеййо дуппарийога̄хо – сеййатха̄пи маха̄самуддо. ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети, ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети, ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети, ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети.

‘‘йа̄йа ведана̄йа татха̄гатам̣ пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пеййа, са̄ ведана̄ татха̄гатасса пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄ван̇ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. ведана̄сан̇кха̄йавимутто, маха̄ра̄джа, татха̄гато гамбхӣро аппамеййо дуппарийога̄хо – сеййатха̄пи маха̄самуддо. ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети, ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети, ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети, ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети.

‘‘йа̄йа сан̃н̃а̄ татха̄гатам̣…пе… йехи сан̇кха̄рехи татха̄гатам̣ пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пеййа, те сан̇кха̄ра̄ татха̄гатасса пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄ван̇ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. сан̇кха̄расан̇кха̄йавимутто кхо, маха̄ра̄джа, татха̄гато гамбхӣро аппамеййо дуппарийога̄хо – сеййатха̄пи маха̄самуддо. ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети, ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети, ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети, ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети.

‘‘йена вин̃н̃а̄н̣е татха̄гатам̣ пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пеййа там̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ татха̄гатасса пахӣнам̣ уччхиннамӯлам̣ та̄ла̄ваттхукатам̣ анабха̄ван̇катам̣ а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммам̣. вин̃н̃а̄н̣асан̇кха̄йавимутто кхо, маха̄ра̄джа, татха̄гато гамбхӣро аппамеййо дуппарийога̄хо – сеййатха̄пи маха̄самуддо. ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети, ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети, ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети, ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упетӣ’’ти. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало кхема̄йа бхиккхунийа̄ бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ кхемам̣ бхиккхуним̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми.

атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало апарена самайена йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо, бханте, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, маха̄ра̄джа, майа̄ – ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ пана, бханте, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘етампи кхо, маха̄ра̄джа, абйа̄катам̣ майа̄ – ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ ну кхо, бханте, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, маха̄ра̄джа, майа̄ – ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ пана, бханте, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘етампи кхо, маха̄ра̄джа, абйа̄катам̣ майа̄ – ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ ну кхо, бханте, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, маха̄ра̄джа, майа̄ – хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти вадеси…пе…. ‘‘‘ким̣ пана, бханте, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘‘‘етампи кхо, маха̄ра̄джа, абйа̄катам̣ майа̄ – нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти вадеси. ко ну кхо, бханте, хету, ко паччайо, йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти?

‘‘тена хи, маха̄ра̄джа, тан̃н̃еветтха пат̣ипуччхисса̄ми. йатха̄ те кхамеййа татха̄ нам̣ бйа̄кареййа̄си. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, маха̄ра̄джа, аттхи те кочи ган̣ако ва̄ муддико ва̄ сан̇кха̄йако ва̄ йо пахоти ган̇га̄йа ва̄лукам̣ ган̣етум̣ – еттака̄ ва̄лука̄ ити ва̄…пе… еттака̄ни ва̄лукасатасахасса̄ни ити ва̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘аттхи пана те кочи ган̣ако ва̄ муддико ва̄ сан̇кха̄йако ва̄ йо пахоти маха̄самудде удакам̣ ган̣етум̣ – еттака̄ни удака̄л̣хака̄ни ити ва̄…пе… еттака̄ни удака̄л̣хакасатасахасса̄ни ити ва̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘там̣ кисса хету’’? ‘‘маха̄, бханте, самуддо гамбхӣро аппамеййо дуппарийога̄хо. евамева кхо, маха̄ра̄джа, йена рӯпена татха̄гатам̣ пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пеййа, там̣ рӯпам̣ татха̄гатасса пахӣнам̣ уччхиннамӯлам̣ та̄ла̄ваттхукатам̣ анабха̄ван̇катам̣ а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммам̣. рӯпасан̇кха̄йавимутто кхо, маха̄ра̄джа, татха̄гато гамбхӣро аппамеййо дуппарийога̄хо – сеййатха̄пи маха̄самуддо. ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети. йа̄йа ведана̄йа…пе… йа̄йа сан̃н̃а̄йа…пе… йехи сан̇кха̄рехи…пе…’’.

‘‘йена вин̃н̃а̄н̣ена татха̄гатам̣ пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пеййа, там̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ татха̄гатасса пахӣнам̣ уччхиннамӯлам̣ та̄ла̄ваттхукатам̣ анабха̄ван̇катам̣ а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммам̣. вин̃н̃а̄н̣асан̇кха̄йавимутто кхо, маха̄ра̄джа, татха̄гато гамбхӣро аппамеййо дуппарийога̄хо – сеййатха̄пи маха̄самуддо. ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети, ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети, ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упети, ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи на упетӣ’’ти.

‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! йатра хи на̄ма саттху чева [саттхуно чева (сӣ.)] са̄вика̄йа ча аттхена аттхо бйан̃джанена бйан̃джанам̣ сам̣сандиссати, самессати, на виродхайиссати [виха̄йиссати (сӣ. сйа̄. кам̣.), вига̄йиссати (ка.)] йадидам̣ аггападасмим̣. екамида̄хам̣, бханте, самайам̣ кхемам̣ бхиккхуним̣ упасан̇камитва̄ етаматтхам̣ апуччхим̣. са̄пи ме аййа̄ етехи падехи етехи бйан̃джанехи етаматтхам̣ бйа̄ка̄си, сеййатха̄пи бхагава̄. аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! йатра хи на̄ма саттху чева са̄вика̄йа ча аттхена аттхо бйан̃джанена бйан̃джанам̣ сам̣сандиссати, самессати, на виродхайиссати йадидам̣ аггападасмим̣. ханда да̄ни майам̣, бханте, гаччха̄ма. бахукичча̄ майам̣ бахукаран̣ӣйа̄’’ти. ‘‘йасса да̄ни твам̣, маха̄ра̄джа, ка̄лам̣ ман̃н̃асӣ’’ти. атха кхо ра̄джа̄ пасенади косало бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄мӣти. пат̣хамам̣.

2. анура̄дхасуттам̣

411. екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ анура̄дхо бхагавато авидӯре аран̃н̃акут̣ика̄йам̣ вихарати. атха кхо самбахула̄ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ йена̄йасма̄ анура̄дхо тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ анура̄дхена саддхим̣ саммодим̣су. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ а̄йасмантам̣ анура̄дхам̣ етадавочум̣ – ‘‘йо со, а̄вусо анура̄дха, татха̄гато уттамапурисо парамапурисо парамапаттипатто, там̣ татха̄гато имесу чатӯсу т̣ха̄несу пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пети – ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄, ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄, ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄, ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄’’ти? ‘‘йо со, а̄вусо, татха̄гато уттамапурисо парамапурисо парамапаттипатто, там̣ татха̄гато ан̃н̃атра имехи чатӯхи т̣ха̄нехи пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пети – ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄, ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄’’ти. евам̣ вутте, те ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ а̄йасмантам̣ анура̄дхам̣ етадавочум̣ – ‘‘со ча̄йам̣ [йо ча̄йам̣ (сӣ.)] бхиккху наво бхависсати ачирапаббаджито, тхеро ва̄ пана ба̄ло абйатто’’ти. атха кхо те ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ а̄йасмантам̣ анура̄дхам̣ навава̄дена ча ба̄лава̄дена ча апаса̄детва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ паккамим̣су.

атха кхо а̄йасмато анура̄дхасса ачирапаккантесу ан̃н̃атиттхийесу парибба̄джакесу етадахоси – ‘‘саче кхо мам̣ те ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ уттарим̣ пуччхеййум̣, катхам̣ бйа̄карама̄но ну кхва̄хам̣ тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ вуттава̄дӣ чева бхагавато ассам̣, на ча бхагавантам̣ абхӯтена аббха̄чиккхеййам̣, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кареййам̣, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нува̄до га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхеййа̄’’ти? атха кхо а̄йасма̄ анура̄дхо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ анура̄дхо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха̄хам̣, бханте, бхагавато авидӯре аран̃н̃акут̣ика̄йам̣ вихара̄ми. атха кхо, бханте, самбахула̄ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ йена̄хам̣ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ майа̄ саддхим̣ саммодим̣су. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо, бханте, те ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ мам̣ етадавочум̣ – ‘‘йо со, а̄вусо анура̄дха, татха̄гато уттамапурисо парамапурисо парамапаттипатто, там̣ татха̄гато имесу чатӯсу т̣ха̄несу пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пети – ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄’’ти? евам̣ вутта̄хам̣, бханте, те ан̃н̃атиттхийе парибба̄джаке етадавочам̣ – ‘‘йо со, а̄вусо, татха̄гато уттамапурисо парамапурисо парамапаттипатто, там̣ татха̄гато ан̃н̃атра имехи чатӯхи т̣ха̄нехи пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пети – ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄’’ти. евам̣ вутте, бханте, те ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ мам̣ етадавочум̣ – ‘‘со ча̄йам̣ бхиккху наво бхависсати ачирапаббаджито тхеро ва̄ пана ба̄ло абйатто’’ти. атха кхо мам̣, бханте, те ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ навава̄дена ча ба̄лава̄дена ча апаса̄детва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ паккамим̣су. тасса майхам̣, бханте, ачирапаккантесу тесу ан̃н̃атиттхийесу парибба̄джакесу етадахоси – ‘‘саче кхо мам̣ те ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ уттарим̣ пуччхеййум̣, катхам̣ бйа̄карама̄но ну кхва̄хам̣ тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ вуттава̄дӣ чева бхагавато ассам̣, на ча бхагавантам̣ абхӯтена аббха̄чиккхеййам̣, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄кареййам̣, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нува̄до га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхеййа̄’’ти?

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, анура̄дха, рӯпам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘ведана̄ ничча̄ ва̄ аничча̄ ва̄’’ти?…пе… сан̃н̃а̄ …пе… сан̇кха̄ра̄…пе… ‘‘вин̃н̃а̄н̣ам̣ ниччам̣ ва̄ аниччам̣ ва̄’’ти?

‘‘аниччам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ ва̄ там̣ сукхам̣ ва̄’’ти?

‘‘дуккхам̣, бханте’’.

‘‘йам̣ пана̄ниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхаммам̣, каллам̣ ну там̣ саманупасситум̣ – ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’’’ти?

‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘тасма̄тиха, анура̄дха, йам̣ кин̃чи рӯпам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рикам̣ ва̄ сукхумам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ йам̣ дӯре сантике ва̄, саббам̣ рӯпам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. йа̄ ка̄чи ведана̄ атӣта̄на̄гатапаччуппанна̄…пе… йа̄ ка̄чи сан̃н̃а̄…пе… йе кечи сан̇кха̄ра̄…пе… йам̣ кин̃чи вин̃н̃а̄н̣ам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рикам̣ ва̄ сукхумам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ йам̣ дӯре сантике ва̄, саббам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. евам̣ пассам̣, анура̄дха, сутава̄ арийаса̄вако рӯпасмимпи ниббиндати, ведана̄йапи ниббиндати, сан̃н̃а̄йапи ниббиндати, сан̇кха̄ресупи ниббиндати, вин̃н̃а̄н̣асмимпи ниббиндати. ниббиндам̣ вираджджати; вира̄га̄ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄ти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, анура̄дха, рӯпам̣ татха̄гатоти саманупассасӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘веданам̣ татха̄гатоти саманупассасӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘сан̃н̃ам̣ татха̄гатоти саманупассасӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘сан̇кха̄ре татха̄гатоти саманупассасӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘вин̃н̃а̄н̣ам̣ татха̄гатоти саманупассасӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, анура̄дха, рӯпасмим̣ татха̄гатоти саманупассасӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘ан̃н̃атра рӯпа̄ татха̄гатоти саманупассасӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘ведана̄йа…пе… ан̃н̃атра ведана̄йа…пе… сан̃н̃а̄йа…пе… ан̃н̃атра сан̃н̃а̄йа…пе… сан̇кха̄ресу…пе… ан̃н̃атра сан̇кха̄рехи…пе… вин̃н̃а̄н̣асмим̣ татха̄гатоти саманупассасӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘ан̃н̃атра вин̃н̃а̄н̣а̄ татха̄гатоти саманупассасӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, анура̄дха, рӯпам̣, веданам̣, сан̃н̃ам̣, сан̇кха̄ре, вин̃н̃а̄н̣ам̣ татха̄гатоти саманупассасӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, анура̄дха, айам̣ со арӯпӣ аведано асан̃н̃ӣ асан̇кха̄ро авин̃н̃а̄н̣о татха̄гатоти саманупассасӣ’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘еттха ча те, анура̄дха, дит̣т̣хева дхамме саччато тхетато татха̄гате анупалаббхийама̄не [татха̄гато анупалаббхийама̄но (сйа̄. ка.), татха̄гате анупалаббхама̄не (?)] каллам̣ ну те там̣ веййа̄каран̣ам̣ [веййа̄каран̣а̄йа (сӣ.)] – йо со, а̄вусо, татха̄гато уттамапурисо парамапурисо парамапаттипатто, там̣ татха̄гато ан̃н̃атра имехи чатӯхи т̣ха̄нехи пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пети – ‘‘‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘са̄дху са̄дху, анура̄дха! пуббе ча̄хам̣, анура̄дха, етарахи ча дуккхан̃чева пан̃н̃а̄пеми дуккхасса ча ниродха’’нти. дутийам̣.

3. пат̣хамаса̄рипуттакот̣т̣хикасуттам̣

412. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча са̄рипутто, а̄йасма̄ ча маха̄кот̣т̣хико ба̄ра̄н̣асийам̣ вихаранти исипатане мигада̄йе. атха кхо а̄йасма̄ маха̄кот̣т̣хико са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ са̄рипуттена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ маха̄кот̣т̣хико а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча –

‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо са̄рипутта, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, а̄вусо, бхагавата̄ – ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ пана̄вусо, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘етампи кхо, а̄вусо, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, а̄вусо, бхагавата̄ – ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ пана̄вусо, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘етампи кхо, а̄вусо, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти.

‘‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ити пут̣т̣хо сама̄но, ‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, а̄вусо, бхагавата̄ – хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти вадеси…пе… ‘ким̣ пана̄вусо, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘етампи кхо, а̄вусо, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти вадеси. ко ну кхо, а̄вусо, хету, ко паччайо йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти?

‘‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти кхо, а̄вусо, рӯпагатаметам̣. на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти, рӯпагатаметам̣. хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти, рӯпагатаметам̣. нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти, рӯпагатаметам̣. хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти кхо, а̄вусо, ведана̄гатаметам̣. на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти, ведана̄гатаметам̣. хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти, ведана̄гатаметам̣. нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти, ведана̄гатаметам̣. хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти кхо, а̄вусо, сан̃н̃а̄гатаметам̣. на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти, сан̃н̃а̄гатаметам̣. хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти, сан̃н̃а̄гатаметам̣. нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти, сан̃н̃а̄гатаметам̣. хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти кхо, а̄вусо, сан̇кха̄рагатаметам̣. на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти, сан̇кха̄рагатаметам̣. хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти, сан̇кха̄рагатаметам̣. нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти, сан̇кха̄рагатаметам̣. хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти кхо, а̄вусо, вин̃н̃а̄н̣агатаметам̣. на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти, вин̃н̃а̄н̣агатаметам̣. хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти, вин̃н̃а̄н̣агатаметам̣. нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти, вин̃н̃а̄н̣агатаметам̣. айам̣ кхо, а̄вусо, хету айам̣ паччайо, йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти. татийам̣.

4. дутийаса̄рипуттакот̣т̣хикасуттам̣

413. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча са̄рипутто, а̄йасма̄ ча маха̄кот̣т̣хико ба̄ра̄н̣асийам̣ вихаранти исипатане мигада̄йе…пе… (са̄йева пуччха̄) ‘‘ко ну кхо, а̄вусо, хету, ко паччайо, йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти? ‘‘рӯпам̣ кхо, а̄вусо, аджа̄нато апассато йатха̄бхӯтам̣, рӯпасамудайам̣ аджа̄нато апассато йатха̄бхӯтам̣, рӯпаниродхам̣ аджа̄нато апассато йатха̄бхӯтам̣, рӯпаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ аджа̄нато апассато йатха̄бхӯтам̣, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти; ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти; ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти; ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти. веданам̣…пе… сан̃н̃ам̣…пе… сан̇кха̄ре…пе… вин̃н̃а̄н̣ам̣ аджа̄нато апассато йатха̄бхӯтам̣, вин̃н̃а̄н̣асамудайам̣ аджа̄нато апассато йатха̄бхӯтам̣, вин̃н̃а̄н̣аниродхам̣ аджа̄нато апассато йатха̄бхӯтам̣, вин̃н̃а̄н̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ аджа̄нато апассато йатха̄бхӯтам̣, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти; ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти; ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти; ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’типисса хоти.

‘‘рӯпан̃ча кхо, а̄вусо, джа̄нато пассато йатха̄бхӯтам̣, рӯпасамудайам̣ джа̄нато пассато йатха̄бхӯтам̣, рӯпаниродхам̣ джа̄нато пассато йатха̄бхӯтам̣, рӯпаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ джа̄нато пассато йатха̄бхӯтам̣, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти. веданам̣…пе… сан̃н̃ам̣…пе… сан̇кха̄ре…пе… вин̃н̃а̄н̣ам̣ джа̄нато пассато йатха̄бхӯтам̣, вин̃н̃а̄н̣асамудайам̣ джа̄нато пассато йатха̄бхӯтам̣, вин̃н̃а̄н̣аниродхам̣ джа̄нато пассато йатха̄бхӯтам̣, вин̃н̃а̄н̣аниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ джа̄нато пассато йатха̄бхӯтам̣, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти; ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти; ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти; ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти. айам̣ кхо, а̄вусо, хету айам̣ паччайо, йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти. чатуттхам̣.

5. татийаса̄рипуттакот̣т̣хикасуттам̣

414. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча са̄рипутто, а̄йасма̄ ча маха̄кот̣т̣хико ба̄ра̄н̣асийам̣ вихаранти исипатане мигада̄йе…пе… (са̄йева пуччха̄) ‘‘ко ну кхо, а̄вусо, хету ко паччайо, йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти? ‘‘рӯпе кхо, а̄вусо, авигатара̄гасса авигатаччхандасса авигатапемасса авигатапипа̄сасса авигатапарил̣а̄хасса авигататан̣хасса ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти. ведана̄йа…пе… сан̃н̃а̄йа…пе… сан̇кха̄ресу…пе… вин̃н̃а̄н̣е авигатара̄гасса авигатаччхандасса авигатапемасса авигатапипа̄сасса авигатапарил̣а̄хасса авигататан̣хасса ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти. рӯпе ча кхо, а̄вусо, вигатара̄гасса…пе… ведана̄йа…пе… сан̃н̃а̄йа…пе… сан̇кха̄ресу…пе… вин̃н̃а̄н̣е вигатара̄гасса вигатаччхандасса вигатапемасса вигатапипа̄сасса вигатапарил̣а̄хасса вигататан̣хасса ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти. айам̣ кхо, а̄вусо, хету, айам̣ паччайо, йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. чатуттхаса̄рипуттакот̣т̣хикасуттам̣

415. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча са̄рипутто, а̄йасма̄ ча маха̄кот̣т̣хико ба̄ра̄н̣асийам̣ вихаранти исипатане мигада̄йе. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ маха̄кот̣т̣хико тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ маха̄кот̣т̣хикена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ маха̄кот̣т̣хикам̣ етадавоча – ‘‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо кот̣т̣хика, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти…пе… ‘ким̣ пана̄вусо, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘етампи кхо, а̄вусо, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти вадеси’’. ‘‘ко ну кхо, а̄вусо, хету, ко паччайо, йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти?

‘‘рӯпа̄ра̄масса кхо, а̄вусо, рӯпаратасса рӯпасаммудитасса рӯпаниродхам̣ аджа̄нато апассато йатха̄бхӯтам̣, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти; ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти; ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти; ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти. ведана̄ра̄масса кхо, а̄вусо, ведана̄ратасса ведана̄саммудитасса, ведана̄ниродхам̣ аджа̄нато апассато йатха̄бхӯтам̣, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти…пе… сан̃н̃а̄ра̄масса кхо, а̄вусо…пе… сан̇кха̄ра̄ра̄масса кхо а̄вусо…пе… вин̃н̃а̄н̣а̄ра̄масса кхо, а̄вусо, вин̃н̃а̄н̣аратасса вин̃н̃а̄н̣асаммудитасса вин̃н̃а̄н̣аниродхам̣ аджа̄нато апассато йатха̄бхӯтам̣, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти’’.

‘‘на рӯпа̄ра̄масса кхо, а̄вусо, на рӯпаратасса на рӯпасаммудитасса, рӯпаниродхам̣ джа̄нато пассато йатха̄бхӯтам̣, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти. на ведана̄ра̄масса кхо, а̄вусо…пе… на сан̃н̃а̄ра̄масса кхо, а̄вусо…пе… на сан̇кха̄ра̄ра̄масса кхо, а̄вусо…пе… на вин̃н̃а̄н̣а̄ра̄масса кхо, а̄вусо, на вин̃н̃а̄н̣аратасса на вин̃н̃а̄н̣асаммудитасса, вин̃н̃а̄н̣аниродхам̣ джа̄нато пассато йатха̄бхӯтам̣, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти. айам̣ кхо, а̄вусо, хету, айам̣ паччайо, йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти.

‘‘сийа̄ пана̄вусо, ан̃н̃опи парийа̄йо, йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти? ‘‘сийа̄, а̄вусо. бхава̄ра̄масса кхо, а̄вусо, бхаваратасса бхавасаммудитасса, бхаваниродхам̣ аджа̄нато апассато йатха̄бхӯтам̣, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти. на бхава̄ра̄масса кхо, а̄вусо, на бхаваратасса на бхавасаммудитасса, бхаваниродхам̣ джа̄нато пассато йатха̄бхӯтам̣, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти. айампи кхо, а̄вусо, парийа̄йо, йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти.

‘‘сийа̄ пана̄вусо, ан̃н̃опи парийа̄йо, йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти? ‘‘сийа̄, а̄вусо. упа̄да̄на̄ра̄масса кхо, а̄вусо, упа̄да̄наратасса упа̄да̄насаммудитасса, упа̄да̄наниродхам̣ аджа̄нато апассато йатха̄бхӯтам̣, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти. на упа̄да̄на̄ра̄масса кхо, а̄вусо, на упа̄да̄наратасса на упа̄да̄насаммудитасса, упа̄да̄наниродхам̣ джа̄нато пассато йатха̄бхӯтам̣, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти…пе… ‘нева, хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти. айампи кхо а̄вусо, парийа̄йо, йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти.

‘‘сийа̄ пана̄вусо, ан̃н̃опи парийа̄йо, йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти? ‘‘сийа̄, а̄вусо. тан̣ха̄ра̄масса кхо, а̄вусо, тан̣ха̄ратасса тан̣ха̄саммудитасса, тан̣ха̄ниродхам̣ аджа̄нато апассато йатха̄бхӯтам̣, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса хоти. на тан̣ха̄ра̄масса кхо, а̄вусо, на тан̣ха̄ратасса на тан̣ха̄саммудитасса, тан̣ха̄ниродхам̣ джа̄нато пассато йатха̄бхӯтам̣, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти…пе. … ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типисса на хоти. айампи кхо, а̄вусо, парийа̄йо, йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти.

‘‘сийа̄ пана̄вусо, ан̃н̃опи парийа̄йо, йенетам̣ абйа̄катам̣ бхагавата̄’’ти? ‘‘еттха да̄ни, а̄вусо са̄рипутта, ито уттари ким̣ иччхаси? тан̣ха̄сан̇кхайавимуттасса, а̄вусо са̄рипутта, бхиккхуно ват̣т̣ам̣ [ваттам̣ (сйа̄. кам̣. ка.) ваддхам̣ (пӣ.)] наттхи пан̃н̃а̄пана̄йа̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. моггалла̄насуттам̣

416. атха кхо ваччхаготто парибба̄джако йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ маха̄моггалла̄нена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ваччхаготто парибба̄джако а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ етадавоча –

‘‘ким̣ ну кхо, бхо моггалла̄на, сассато локо’’ти? ‘‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, ваччха, бхагавата̄ – ‘сассато локо’’’ти. ‘‘ким̣ пана, бхо моггалла̄на, асассато локо’’ти? ‘‘етампи кхо, ваччха, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – ‘асассато локо’’’ти. ‘‘ким̣ ну кхо, бхо моггалла̄на, антава̄ локо’’ти? ‘‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, ваччха, бхагавата̄ – ‘антава̄ локо’’’ти. ‘‘ким̣ пана, бхо моггалла̄на, анантава̄ локо’’ти? ‘‘етампи кхо, ваччха, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – ‘анантава̄ локо’’’ти. ‘‘ким̣ ну кхо, бхо моггалла̄на, там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣра’’нти? ‘‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, ваччха, бхагавата̄ – ‘там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣра’’’нти. ‘‘ким̣ пана, бхо моггалла̄на, ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣра’’нти? ‘‘етампи кхо, ваччха, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – ‘ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣра’’’нти. ‘‘ким̣ ну кхо, бхо моггалла̄на, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, ваччха, бхагавата̄ – ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ пана, бхо моггалла̄на, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘етампи кхо, ваччха, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ ну кхо, бхо моггалла̄на, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, ваччха, бхагавата̄ – ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ пана, бхо моггалла̄на, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘етампи кхо, ваччха, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти.

‘‘ко ну кхо, бхо моггалла̄на, хету ко паччайо, йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ пут̣т̣ха̄нам̣ евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – сассато локоти ва̄, асассато локоти ва̄, антава̄ локоти ва̄, анантава̄ локоти ва̄, там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣранти ва̄, ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣранти ва̄, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄? ко пана, бхо моггалла̄на, хету ко паччайо, йена саман̣асса готамасса евам̣ пут̣т̣хасса на евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – сассато локотипи, асассато локотипи, антава̄ локотипи, анантава̄ локотипи, там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣрантипи, ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣрантипи, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄типи, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄типи, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄типи, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄типӣ’’ти?

‘‘ан̃н̃атиттхийа̄ кхо, ваччха, парибба̄джака̄ чаккхум̣ ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’ти саманупассанти…пе… дживхам̣ ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’ти саманупассанти…пе… манам̣ ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’ти саманупассанти. тасма̄ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ пут̣т̣ха̄нам̣ евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – сассато локоти ва̄…пе… нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄. татха̄гато ча кхо, ваччха, арахам̣ самма̄самбуддхо чаккхум̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупассати…пе… дживхам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупассати…пе… манам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупассати. тасма̄ татха̄гатасса евам̣ пут̣т̣хасса на евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – сассато локотипи…пе… нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄типӣ’’ти.

атха кхо ваччхаготто парибба̄джако ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ваччхаготто парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо, бхо готама, сассато локо’’ти? абйа̄катам̣ кхо етам̣, ваччха, майа̄ – ‘сассато локо’ти…пе…. ‘‘ким̣ пана, бхо готама, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘етампи кхо, ваччха, абйа̄катам̣ майа̄ – ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти.

‘‘ко ну кхо, бхо готама, хету ко паччайо, йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ пут̣т̣ха̄нам̣ евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – ‘сассато локо’ти ва̄…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄? ко пана, бхо готама, хету ко паччайо, йена бхото готамасса евам̣ пут̣т̣хасса на евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – ‘сассато локо’типи…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типӣ’’ти?

‘‘ан̃н̃атиттхийа̄ кхо, ваччха, парибба̄джака̄ чаккхум̣ ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’ти саманупассанти…пе… дживхам̣ ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’ти саманупассанти…пе… манам̣ ‘етам̣ мама, есохамасми, есо ме атта̄’ти саманупассанти. тасма̄ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ пут̣т̣ха̄нам̣ евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – ‘сассато локо’ти ва̄…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄. татха̄гато ча кхо, ваччха, арахам̣ самма̄самбуддхо чаккхум̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупассати…пе… дживхам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупассати…пе… манам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти саманупассати. тасма̄ татха̄гатасса евам̣ пут̣т̣хасса на евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – ‘сассато локо’типи, ‘асассато локо’типи, ‘антава̄ локо’типи, ‘анантава̄ локо’типи, ‘там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣра’нтипи, ‘ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣра’нтипи, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи, ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи, ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи, ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типӣ’’ти.

‘‘аччхарийам̣, бхо готама, аббхутам̣, бхо готама! йатра хи на̄ма саттху ча [саттхусса ча (сӣ. пӣ.), саттху чева (кхема̄сутте)] са̄вакасса ча аттхена аттхо бйан̃джанена бйан̃джанам̣ сам̣сандиссати самессати на виродхайиссати, йадидам̣ аггападасмим̣. ида̄на̄хам̣, бхо готама, саман̣ам̣ маха̄моггалла̄нам̣ упасан̇камитва̄ етаматтхам̣ апуччхим̣. саман̣опи ме моггалла̄но етехи падехи етехи бйан̃джанехи таматтхам̣ бйа̄ка̄си, сеййатха̄пи бхавам̣ готамо. аччхарийам̣, бхо готама, аббхутам̣, бхо готама! йатра хи на̄ма саттху ча са̄вакасса ча аттхена аттхо бйан̃джанена бйан̃джанам̣ сам̣сандиссати самессати на виродхайиссати, йадидам̣ аггападасми’’нти. саттамам̣.

8. ваччхаготтасуттам̣

417. атха кхо ваччхаготто парибба̄джако йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ваччхаготто парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо, бхо готама, сассато локо’’ти? абйа̄катам̣ кхо етам̣, ваччха, майа̄ – ‘сассато локо’ти…пе…. ‘‘ким̣ пана, бхо готама, ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти? ‘‘етампи кхо, ваччха, абйа̄катам̣ майа̄ – ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти.

‘‘ко ну кхо, бхо готама, хету, ко паччайо, йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ пут̣т̣ха̄нам̣ евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – ‘сассато локо’ти ва̄…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄? ко пана, бхо готама, хету, ко паччайо, йена бхото готамасса евам̣ пут̣т̣хасса на евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – ‘сассато локо’типи…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типӣ’’ти?

‘‘ан̃н̃атиттхийа̄ кхо, ваччха, парибба̄джака̄ рӯпам̣ аттато саманупассанти, рӯпавантам̣ ва̄ атта̄нам̣, аттани ва̄ рӯпам̣, рӯпасмим̣ ва̄ атта̄нам̣. веданам̣ аттато саманупассанти…пе… сан̃н̃ам̣…пе… сан̇кха̄ре…пе… вин̃н̃а̄н̣ам̣ аттато саманупассанти, вин̃н̃а̄н̣авантам̣ ва̄ атта̄нам̣, аттани ва̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣, вин̃н̃а̄н̣асмим̣ ва̄ атта̄нам̣. тасма̄ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ пут̣т̣ха̄нам̣ евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – ‘сассато локо’ти ва̄…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄. татха̄гато ча кхо, ваччха, арахам̣ самма̄самбуддхо на рӯпам̣ аттато саманупассати, на рӯпавантам̣ ва̄ атта̄нам̣, на аттани ва̄ рӯпам̣, на рӯпасмим̣ ва̄ атта̄нам̣. на веданам̣ аттато саманупассати…пе… на сан̃н̃ам̣…пе… на сан̇кха̄ре…пе… на вин̃н̃а̄н̣ам̣ аттато саманупассати, на вин̃н̃а̄н̣авантам̣ ва̄ атта̄нам̣, на аттани ва̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣, на вин̃н̃а̄н̣асмим̣ ва̄ атта̄нам̣. тасма̄ татха̄гатасса евам̣ пут̣т̣хасса на евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – ‘сассато локо’типи…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типӣ’’ти.

атха кхо ваччхаготто парибба̄джако ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ маха̄моггалла̄нена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ваччхаготто парибба̄джако а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо, бхо моггалла̄на, сассато локо’’ти? абйа̄катам̣ кхо етам̣, ваччха, бхагавата̄ – ‘сассато локо’ти…пе…. ‘‘ким̣ пана, бхо моггалла̄на, ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти? ‘‘етампи кхо, ваччха, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти.

‘‘ко ну кхо, бхо моггалла̄на, хету, ко паччайо, йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ пут̣т̣ха̄нам̣ евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – ‘сассато локо’ти ва̄…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄? ко пана, бхо моггалла̄на, хету, ко паччайо йена саман̣асса готамасса евам̣ пут̣т̣хасса на евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – ‘сассато локо’типи…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типӣ’’ти?

‘‘ан̃н̃атиттхийа̄ кхо, ваччха, парибба̄джака̄ рӯпам̣ аттато саманупассанти, рӯпавантам̣ ва̄ атта̄нам̣, аттани ва̄ рӯпам̣, рӯпасмим̣ ва̄ атта̄нам̣. веданам̣ аттато саманупассанти…пе… сан̃н̃ам̣…пе… сан̇кха̄ре…пе… вин̃н̃а̄н̣ам̣ аттато саманупассанти, вин̃н̃а̄н̣авантам̣ ва̄ атта̄нам̣, аттани ва̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣, вин̃н̃а̄н̣асмим̣ ва̄ атта̄нам̣. тасма̄ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ пут̣т̣ха̄нам̣ евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – ‘сассато локо’ти ва̄…пе… ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄. татха̄гато ча кхо, ваччха, арахам̣ самма̄самбуддхо на рӯпам̣ аттато саманупассати, на рӯпавантам̣ ва̄ атта̄нам̣, на аттани ва̄ рӯпам̣, на рӯпасмим̣ ва̄ атта̄нам̣. на веданам̣ аттато саманупассати…пе… на сан̃н̃ам̣…пе… на сан̇кха̄ре…пе… на вин̃н̃а̄н̣ам̣ аттато саманупассати, на вин̃н̃а̄н̣авантам̣ ва̄ атта̄нам̣, на аттани ва̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣, на вин̃н̃а̄н̣асмим̣ ва̄ атта̄нам̣. тасма̄ татха̄гатасса евам̣ пут̣т̣хасса на евам̣ веййа̄каран̣ам̣ хоти – ‘сассато локо’типи, ‘асассато локо’типи, ‘антава̄ локо’типи, ‘анантава̄ локо’типи, ‘там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣра’нтипи, ‘ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣра’нтипи, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи, ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи, ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типи, ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’типӣ’’ти.

‘‘аччхарийам̣, бхо моггалла̄на, аббхутам̣, бхо моггалла̄на! йатра хи на̄ма саттху ча са̄вакасса ча аттхена аттхо бйан̃джанена бйан̃джанам̣ сам̣сандиссати, самессати, на виродхайиссати, йадидам̣ аггападасмим̣. ида̄на̄хам̣, бхо моггалла̄на, саман̣ам̣ готамам̣ упасан̇камитва̄ етаматтхам̣ апуччхим̣. саман̣опи ме готамо етехи падехи етехи бйан̃джанехи етаматтхам̣ бйа̄ка̄си, сеййатха̄пи бхавам̣ моггалла̄но. аччхарийам̣, бхо моггалла̄на, аббхутам̣, бхо моггалла̄на! йатра хи на̄ма саттху ча са̄вакасса ча аттхена аттхо бйан̃джанена бйан̃джанам̣ сам̣сандиссати самессати на виродхайиссати, йадидам̣ аггападасми’’нти. ат̣т̣хамам̣.

9. кутӯхаласа̄ла̄суттам̣

418. атха кхо ваччхаготто парибба̄джако йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ваччхаготто парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘пурима̄ни, бхо готама, диваса̄ни пуриматара̄ни самбахула̄нам̣ на̄на̄титтхийа̄нам̣ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ кутӯхаласа̄ла̄йам̣ саннисинна̄нам̣ саннипатита̄нам̣ айамантара̄катха̄ удапа̄ди – ‘айам̣ кхо пӯран̣о кассапо сан̇гхӣ чева ган̣ӣ ча ган̣а̄чарийо ча н̃а̄то йасассӣ титтхакаро са̄дхусаммато бахуджанасса. сопи са̄вакам̣ аббхатӣтам̣ ка̄лан̇катам̣ упапаттӣсу бйа̄кароти – ‘асу амутра упапанно, асу амутра упапанно’ти. йописса са̄вако уттамапурисо парамапурисо парамапаттипатто тампи са̄вакам̣ аббхатӣтам̣ ка̄лан̇катам̣ упапаттӣсу бйа̄кароти – ‘асу амутра упапанно, асу амутра упапанно’’’ти.

‘‘айампи кхо маккхали госа̄ло…пе… айампи кхо ниган̣т̣хо на̄т̣апутто…пе… айампи кхо сан̃чайо [сан̃джайо (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] белат̣т̣хапутто…пе… айампи кхо пакудхо [пакуддхо (пӣ.)] качча̄но…пе… айампи кхо аджито кесакамбало сан̇гхӣ чева ган̣ӣ ча ган̣а̄чарийо ча н̃а̄то йасассӣ титтхакаро са̄дхусаммато бахуджанасса. сопи са̄вакам̣ аббхатӣтам̣ ка̄лан̇катам̣ упапаттӣсу бйа̄кароти – ‘асу амутра упапанно, асу амутра упапанно’ти. йописса са̄вако уттамапурисо парамапурисо парамапаттипатто тампи са̄вакам̣ аббхатӣтам̣ ка̄лан̇катам̣ упапаттӣсу бйа̄кароти – ‘асу амутра упапанно, асу амутра упапанно’’’ти.

‘‘айампи кхо саман̣о готамо сан̇гхӣ чева ган̣ӣ ча ган̣а̄чарийо ча н̃а̄то йасассӣ титтхакаро са̄дхусаммато бахуджанасса. сопи са̄вакам̣ аббхатӣтам̣ ка̄лан̇катам̣ упапаттӣсу бйа̄кароти – ‘асу амутра упапанно, асу амутра упапанно’ти. йописса [йо ча кхвасса (пӣ.)] са̄вако уттамапурисо парамапурисо парамапаттипатто тан̃ча са̄вакам̣ аббхатӣтам̣ ка̄лан̇катам̣ упапаттӣсу на бйа̄кароти – ‘асу амутра упапанно, асу амутра упапанно’ти. апи ча кхо нам̣ евам̣ бйа̄кароти – ‘аччхеччхи тан̣хам̣, виваттайи сам̣йоджанам̣, самма̄ ма̄на̄бхисамайа̄ антамака̄си дуккхасса̄’ти. тасса майхам̣, бхо готама, аху дева кан̇кха̄, аху вичикиччха̄ – ‘катхам̣ на̄ма [катхан̃хи на̄ма (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.) катхам̣ катхам̣ на̄ма (чхаккан̇гуттаре пан̃чамавагге дутийасутте)] саман̣асса готамасса дхаммо абхин̃н̃еййо’’’ти [дхамма̄бхин̃н̃еййа̄ти (пӣ. ка.) дхаммо… ан̃н̃еййо (чхаккан̇гуттаре)]?

‘‘алан̃хи те, ваччха, кан̇кхитум̣, алам̣ вичикиччхитум̣. кан̇кханӣйе ча пана те т̣ха̄не вичикиччха̄ уппанна̄. саупа̄да̄насса кхва̄хам̣, ваччха, упапаттим̣ пан̃н̃а̄пеми но анупа̄да̄насса. сеййатха̄пи, ваччха, агги саупа̄да̄но джалати, но анупа̄да̄но; евамева кхва̄хам̣, ваччха, саупа̄да̄насса упапаттим̣ пан̃н̃а̄пеми, но анупа̄да̄насса̄’’ти.

‘‘йасмим̣, бхо готама, самайе аччи ва̄тена кхитта̄ дӯрампи гаччхати, имасса пана бхавам̣ готамо ким̣ упа̄да̄насмим̣ пан̃н̃а̄петӣ’’ти? ‘‘йасмим̣ кхо, ваччха, самайе аччи ва̄тена кхитта̄ дӯрампи гаччхати, тамахам̣ ва̄тӯпа̄да̄нам̣ пан̃н̃а̄пеми. ва̄то хисса, ваччха, тасмим̣ самайе упа̄да̄нам̣ хотӣ’’ти. ‘‘йасмин̃ча пана, бхо готама, самайе иман̃ча ка̄йам̣ никкхипати, сатто ча ан̃н̃атарам̣ ка̄йам̣ анупапанно хоти, имасса пана бхавам̣ готамо ким̣ упа̄да̄насмим̣ пан̃н̃а̄петӣ’’ти? ‘‘йасмим̣ кхо, ваччха, самайе иман̃ча ка̄йам̣ никкхипати, сатто ча ан̃н̃атарам̣ ка̄йам̣ анупапанно хоти, тамахам̣ тан̣хӯпа̄да̄нам̣ вада̄ми. тан̣ха̄ хисса, ваччха, тасмим̣ самайе упа̄да̄нам̣ хотӣ’’ти [хотӣти…пе… (ка.)]. навамам̣.

10. а̄нандасуттам̣

419. атха кхо ваччхаготто парибба̄джако йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ваччхаготто парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо, бхо готама, аттхатта̄’’ти? евам̣ вутте, бхагава̄ тун̣хӣ ахоси. ‘‘ким̣ пана, бхо готама, наттхатта̄’’ти? дутийампи кхо бхагава̄ тун̣хӣ ахоси. атха кхо ваччхаготто парибба̄джако ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми.

атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо ачирапакканте ваччхаготте парибба̄джаке бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо, бханте, бхагава̄ ваччхаготтасса парибба̄джакасса пан̃хам̣ пут̣т̣хо на бйа̄ка̄сӣ’’ти? ‘‘ахан̃ча̄нанда, ваччхаготтасса парибба̄джакасса ‘аттхатта̄’ти пут̣т̣хо сама̄но ‘аттхатта̄’ти бйа̄кареййам̣, йе те, а̄нанда, саман̣абра̄хман̣а̄ сассатава̄да̄ тесаметам̣ саддхим̣ [тесаметам̣ ладдхи (сӣ.)] абхависса. ахан̃ча̄нанда, ваччхаготтасса парибба̄джакасса ‘наттхатта̄’ти пут̣т̣хо сама̄но ‘наттхатта̄’ти бйа̄кареййам̣, йе те, а̄нанда, саман̣абра̄хман̣а̄ уччхедава̄да̄ тесаметам̣ саддхим̣ абхависса. ахан̃ча̄нанда, ваччхаготтасса парибба̄джакасса ‘аттхатта̄’ти пут̣т̣хо сама̄но ‘аттхатта̄’ти бйа̄кареййам̣, апи ну ме там̣, а̄нанда, ануломам̣ абхависса н̃а̄н̣асса уппа̄да̄йа – ‘саббе дхамма̄ анатта̄’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘ахан̃ча̄нанда, ваччхаготтасса парибба̄джакасса ‘наттхатта̄’ти пут̣т̣хо сама̄но ‘наттхатта̄’ти бйа̄кареййам̣, саммӯл̣хасса, а̄нанда, ваччхаготтасса парибба̄джакасса бхиййо саммоха̄йа абхависса – ‘ахува̄ ме нӯна пуббе атта̄, со етарахи наттхӣ’’’ти. дасамам̣.

11. сабхийакачча̄насуттам̣

420. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ сабхийо качча̄но н̃а̄тике вихарати гин̃джака̄васатхе. атха кхо ваччхаготто парибба̄джако йена̄йасма̄ сабхийо качча̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ сабхийена качча̄нена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ваччхаготто парибба̄джако а̄йасмантам̣ сабхийам̣ качча̄нам̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо бхо, качча̄на, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, ваччха, бхагавата̄ – ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ пана, бхо качча̄на, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘етампи кхо, ваччха, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти.

‘‘ким̣ ну кхо, бхо качча̄на, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, ваччха, бхагавата̄ – ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти. ‘‘ким̣ пана, бхо качча̄на, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’ти? ‘‘етампи кхо, ваччха, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’’’ти.

‘‘‘ким̣ ну кхо, бхо качча̄на, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, ваччха, бхагавата̄ – хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти вадеси. ‘ким̣ пана, бхо качча̄на, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, ваччха, бхагавата̄ – на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти вадеси. ‘ким̣ ну кхо, бхо качча̄на, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘абйа̄катам̣ кхо етам̣, ваччха, бхагавата̄ – хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти вадеси. ‘ким̣ пана, бхо качча̄на, нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘етампи кхо, ваччха, абйа̄катам̣ бхагавата̄ – нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти вадеси. ко ну кхо, бхо качча̄на, хету, ко паччайо, йенетам̣ абйа̄катам̣ саман̣ена готамена̄’’ти? ‘‘йо ча, ваччха, хету, йо ча паччайо пан̃н̃а̄пана̄йа рӯпӣти ва̄ арӯпӣти ва̄ сан̃н̃ӣти ва̄ асан̃н̃ӣти ва̄ невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ӣти ва̄, со ча хету, со ча паччайо саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ апарисесам̣ нируджджхеййа. кена нам̣ пан̃н̃а̄пайама̄но пан̃н̃а̄пеййа рӯпӣти ва̄ арӯпӣти ва̄ сан̃н̃ӣти ва̄ асан̃н̃ӣти ва̄ невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ӣти ва̄’’ти. ‘‘кӣвачирам̣ паббаджитоси, бхо качча̄на̄’’ти? ‘‘начирам̣, а̄вусо, тӣн̣и васса̄нӣ’’ти. ‘‘йассапа’сса, а̄вусо, етаметтакена еттакамева там̣па’сса баху, ко пана ва̄до евам̣ [ко пана ва̄до ева (сӣ. пӣ.)] абхикканте’’ти! ека̄дасамам̣.

абйа̄катасам̣йуттам̣ саматтам̣.

тассудда̄нам̣ –

кхема̄тхерӣ анура̄дхо, са̄рипуттоти кот̣т̣хико;

моггалла̄но ча ваччхо ча, кутӯхаласа̄ла̄нандо;

сабхийо ека̄дасаманти;

сал̣а̄йатанавагго чатуттхо.

тассудда̄нам̣ –

сал̣а̄йатанаведана̄, ма̄туга̄мо джамбукха̄дако;

са̄ман̣д̣ако моггалла̄но, читто га̄ман̣и сан̇кхатам̣;

абйа̄катанти дасадха̄ти.

сал̣а̄йатанаваггасам̣йуттапа̄л̣и нит̣т̣хита̄.