📜

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

сам̣йуттаника̄йо

маха̄вагго

1. маггасам̣йуттам̣

1. авиджджа̄вагго

1. авиджджа̄суттам̣

1. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘авиджджа̄, бхиккхаве, пуббан̇гама̄ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ сама̄паттийа̄, анвадева [анудева (сӣ. пӣ. ка.)] ахирикам̣ аноттаппам̣. авиджджа̄гатасса, бхиккхаве, авиддасуно миччха̄дит̣т̣хи пахоти; миччха̄дит̣т̣хисса миччха̄сан̇каппо пахоти; миччха̄сан̇каппасса миччха̄ва̄ча̄ пахоти; миччха̄ва̄часса миччха̄камманто пахоти; миччха̄каммантасса миччха̄а̄джӣво пахоти; миччха̄а̄джӣвасса миччха̄ва̄йа̄мо пахоти; миччха̄ва̄йа̄масса миччха̄сати пахоти; миччха̄сатисса миччха̄сама̄дхи пахоти.

‘‘виджджа̄ ча кхо, бхиккхаве, пуббан̇гама̄ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ сама̄паттийа̄, анвадева хироттаппам̣. виджджа̄гатасса, бхиккхаве, виддасуно самма̄дит̣т̣хи пахоти; самма̄дит̣т̣хисса самма̄сан̇каппо пахоти; самма̄сан̇каппасса самма̄ва̄ча̄ пахоти; самма̄ва̄часса самма̄камманто пахоти; самма̄каммантасса самма̄а̄джӣво пахоти; самма̄а̄джӣвасса самма̄ва̄йа̄мо пахоти; самма̄ва̄йа̄масса самма̄сати пахоти; самма̄сатисса самма̄сама̄дхи пахотӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. упад̣д̣хасуттам̣

2. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ сакйесу вихарати нагаракам̣ на̄ма [на̄гаракам̣ на̄ма (сӣ.), саккарам̣ на̄ма (сйа̄. ка.)] сакйа̄нам̣ нигамо. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘упад̣д̣хамидам̣, бханте, брахмачарийам̣, йадидам̣ – калйа̄н̣амиттата̄ калйа̄н̣асаха̄йата̄ калйа̄н̣асампаван̇ката̄’’ти.

‘‘ма̄ хевам̣, а̄нанда, ма̄ хевам̣, а̄нанда! сакаламевидам̣, а̄нанда, брахмачарийам̣, йадидам̣ – калйа̄н̣амиттата̄ калйа̄н̣асаха̄йата̄ калйа̄н̣асампаван̇ката̄. калйа̄н̣амиттассетам̣, а̄нанда, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ калйа̄н̣асаха̄йасса калйа̄н̣асампаван̇касса – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати.

‘‘катхан̃ча̄нанда, бхиккху калйа̄н̣амитто калйа̄н̣асаха̄йо калйа̄н̣асампаван̇ко арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха̄нанда, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣; самма̄сан̇каппам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ …пе… самма̄ва̄чам̣ бха̄вети …пе… самма̄каммантам̣ бха̄вети…пе… самма̄а̄джӣвам̣ бха̄вети…пе… самма̄ва̄йа̄мам̣ бха̄вети…пе… самма̄сатим̣ бха̄вети…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, а̄нанда, бхиккху калйа̄н̣амитто калйа̄н̣асаха̄йо калйа̄н̣асампаван̇ко арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти.

‘‘тадамина̄петам̣, а̄нанда, парийа̄йена ведитаббам̣ йатха̄ сакаламевидам̣ брахмачарийам̣, йадидам̣ – калйа̄н̣амиттата̄ калйа̄н̣асаха̄йата̄ калйа̄н̣асампаван̇ката̄. маман̃хи, а̄нанда, калйа̄н̣амиттам̣ а̄гамма джа̄тидхамма̄ сатта̄ джа̄тийа̄ паримуччанти; джара̄дхамма̄ сатта̄ джара̄йа паримуччанти; маран̣адхамма̄ сатта̄ маран̣ена паримуччанти; сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садхамма̄ сатта̄ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сехи паримуччанти. имина̄ кхо етам̣, а̄нанда, парийа̄йена ведитаббам̣ йатха̄ сакаламевидам̣ брахмачарийам̣, йадидам̣ – калйа̄н̣амиттата̄ калйа̄н̣асаха̄йата̄ калйа̄н̣асампаван̇ката̄’’ти. дутийам̣.

3. са̄рипуттасуттам̣

3. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘сакаламидам̣, бханте, брахмачарийам̣, йадидам̣ – калйа̄н̣амиттата̄ калйа̄н̣асаха̄йата̄ калйа̄н̣асампаван̇ката̄’’ти.

‘‘са̄дху са̄дху, са̄рипутта! сакаламидам̣, са̄рипутта, брахмачарийам̣, йадидам̣ – калйа̄н̣амиттата̄ калйа̄н̣асаха̄йата̄ калйа̄н̣асампаван̇ката̄. калйа̄н̣амиттассетам̣, са̄рипутта, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ калйа̄н̣асаха̄йасса калйа̄н̣асампаван̇касса – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, са̄рипутта, бхиккху калйа̄н̣амитто калйа̄н̣асаха̄йо калйа̄н̣асампаван̇ко арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти?

‘‘идха, са̄рипутта, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, са̄рипутта, бхиккху калйа̄н̣амитто калйа̄н̣асаха̄йо калйа̄н̣асампаван̇ко арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти.

‘‘тадамина̄петам̣, са̄рипутта, парийа̄йена ведитаббам̣ йатха̄ сакаламидам̣ брахмачарийам̣, йадидам̣ – калйа̄н̣амиттата̄ калйа̄н̣асаха̄йата̄ калйа̄н̣асампаван̇ката̄. маман̃хи, са̄рипутта, калйа̄н̣амиттам̣ а̄гамма джа̄тидхамма̄ сатта̄ джа̄тийа̄ паримуччанти; джара̄дхамма̄ сатта̄ джара̄йа паримуччанти; маран̣адхамма̄ сатта̄ маран̣ена паримуччанти; сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄садхамма̄ сатта̄ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сехи паримуччанти. имина̄ кхо етам̣, са̄рипутта, парийа̄йена ведитаббам̣ йатха̄ сакаламидам̣ брахмачарийам̣, йадидам̣ – калйа̄н̣амиттата̄ калйа̄н̣асаха̄йата̄ калйа̄н̣асампаван̇ката̄’’ти. татийам̣.

4. джа̄н̣уссон̣ибра̄хман̣асуттам̣

4. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. аддаса̄ кхо а̄йасма̄ а̄нандо джа̄н̣уссон̣им̣ бра̄хман̣ам̣ саббасетена вал̣ава̄бхиратхена [вал̣абхӣратхена (сӣ.)] са̄ваттхийа̄ ниййа̄йантам̣. сета̄ судам̣ асса̄ йутта̄ хонти сета̄лан̇ка̄ра̄, сето ратхо, сетапарива̄ро, сета̄ расмийо, сета̄ патодалат̣т̣хи, сетам̣ чхаттам̣, сетам̣ ун̣хӣсам̣, сета̄ни ваттха̄ни, сета̄ упа̄хана̄, сета̄йа судам̣ ва̄лабӣджанийа̄ бӣджӣйати. таменам̣ джано дисва̄ евама̄ха – ‘‘брахмам̣ вата, бхо, йа̄нам̣! брахмайа̄нарӯпам̣ вата, бхо’’ти!!

атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘идха̄хам̣, бханте, пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа па̄висим̣. аддасам̣ кхва̄хам̣, бханте, джа̄н̣уссон̣им̣ бра̄хман̣ам̣ саббасетена вал̣ава̄бхиратхена са̄ваттхийа̄ ниййа̄йантам̣. сета̄ судам̣ асса̄ йутта̄ хонти сета̄лан̇ка̄ра̄, сето ратхо, сетапарива̄ро, сета̄ расмийо, сета̄ патодалат̣т̣хи, сетам̣ чхаттам̣, сетам̣ ун̣хӣсам̣, сета̄ни ваттха̄ни, сета̄ упа̄хана̄, сета̄йа судам̣ ва̄лабӣджанийа̄ бӣджӣйати. таменам̣ джано дисва̄ евама̄ха – ‘брахмам̣ вата, бхо, йа̄нам̣! брахмайа̄нарӯпам̣ вата, бхо’ти!! сакка̄ ну кхо, бханте, имасмим̣ дхаммавинайе брахмайа̄нам̣ пан̃н̃а̄пету’’нти?

‘‘сакка̄, а̄нанда̄’’ти бхагава̄ авоча – ‘‘имассева кхо етам̣, а̄нанда, арийасса ат̣т̣хан̇гикасса маггасса адхивачанам̣ – ‘брахмайа̄нам̣’ итипи, ‘дхаммайа̄нам̣’ итипи, ‘ануттаро сан̇га̄мавиджайо’ итипӣ’’ти.

‘‘самма̄дит̣т̣хи, а̄нанда, бха̄вита̄ бахулӣката̄ ра̄гавинайапарийоса̄на̄ хоти, досавинайапарийоса̄на̄ хоти, мохавинайапарийоса̄на̄ хоти. самма̄сан̇каппо, а̄нанда, бха̄вито бахулӣкато ра̄гавинайапарийоса̄но хоти, досавинайапарийоса̄но хоти, мохавинайапарийоса̄но хоти. самма̄ва̄ча̄, а̄нанда, бха̄вита̄ бахулӣката̄ ра̄гавинайапарийоса̄на̄ хоти, доса…пе… мохавинайапарийоса̄на̄ хоти. самма̄камманто, а̄нанда, бха̄вито бахулӣкато ра̄гавинайапарийоса̄но хоти, доса… мохавинайапарийоса̄но хоти. самма̄а̄джӣво, а̄нанда, бха̄вито бахулӣкато ра̄гавинайапарийоса̄но хоти, доса… мохавинайапарийоса̄но хоти. самма̄ва̄йа̄мо, а̄нанда, бха̄вито бахулӣкато ра̄гавинайапарийоса̄но хоти, доса… мохавинайапарийоса̄но хоти. самма̄сати, а̄нанда, бха̄вита̄ бахулӣката̄ ра̄гавинайапарийоса̄на̄ хоти, доса… мохавинайапарийоса̄на̄ хоти. самма̄сама̄дхи, а̄нанда, бха̄вито бахулӣкато ра̄гавинайапарийоса̄но хоти, доса… мохавинайапарийоса̄но хоти.

‘‘имина̄ кхо етам̣, а̄нанда, парийа̄йена ведитаббам̣ йатха̄ имассеветам̣ арийасса ат̣т̣хан̇гикасса маггасса адхивачанам̣ – ‘брахмайа̄нам̣’ итипи, ‘дхаммайа̄нам̣’ итипи, ‘ануттаро сан̇га̄мавиджайо’ итипӣ’’ти. идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘йасса саддха̄ ча пан̃н̃а̄ ча, дхамма̄ йутта̄ сада̄ дхурам̣;

хирӣ ӣса̄ мано йоттам̣, сати а̄раккхаса̄ратхи.

‘‘ратхо сӣлапариккха̄ро, джха̄наккхо чаккавӣрийо;

упеккха̄ дхурасама̄дхи, аниччха̄ парива̄ран̣ам̣.

‘‘абйа̄па̄до авихим̣са̄, вивеко йасса а̄вудхам̣;

титиккха̄ чаммасанна̄хо [ваммасанна̄хо (сӣ.)], йогаккхема̄йа ваттати.

‘‘етадаттани самбхӯтам̣, брахмайа̄нам̣ ануттарам̣;

ниййанти дхӣра̄ локамха̄, ан̃н̃адаттху джайам̣ джайа’’нти. чатуттхам̣;

5. киматтхийасуттам̣

5. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су…пе… екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ –

‘‘идха но, бханте, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ амхе евам̣ пуччханти – ‘киматтхийам̣, а̄вусо, саман̣е готаме брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти? евам̣ пут̣т̣ха̄ майам̣, бханте, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄карома – ‘дуккхасса кхо, а̄вусо, парин̃н̃аттхам̣ бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти. каччи майам̣, бханте, евам̣ пут̣т̣ха̄ евам̣ бйа̄карама̄на̄ вуттава̄дино чева бхагавато хома, на ча бхагавантам̣ абхӯтена аббха̄чиккха̄ма, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄карома, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нува̄до га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхатӣ’’ти?

‘‘таггха тумхе, бхиккхаве, евам̣ пут̣т̣ха̄ евам̣ бйа̄карама̄на̄ вуттава̄дино чева ме хотха, на ча мам̣ абхӯтена аббха̄чиккхатха, дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄каротха, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нува̄до га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхати. дуккхасса хи парин̃н̃аттхам̣ майи брахмачарийам̣ вуссати. саче во, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ пуччхеййум̣ – ‘аттхи пана̄вусо, магго, аттхи пат̣ипада̄ етасса дуккхасса парин̃н̃а̄йа̄’ти, евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха – ‘аттхи кхо, а̄вусо, магго, аттхи пат̣ипада̄ етасса дуккхасса парин̃н̃а̄йа̄’’’ти.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, магго, катама̄ пат̣ипада̄ етасса дуккхасса парин̃н̃а̄йа̄ти? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. айам̣, бхиккхаве, магго, айам̣ пат̣ипада̄ етасса дуккхасса парин̃н̃а̄йа̄ти. евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. пат̣хамаан̃н̃атарабхиккхусуттам̣

6. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘брахмачарийам̣, брахмачарийа’нти, бханте, вуччати. катамам̣ ну кхо, бханте, брахмачарийам̣, катамам̣ брахмачарийапарийоса̄на’’нти?

‘‘айамева кхо, бхиккху, арийо ат̣т̣хан̇гико магго брахмачарийам̣, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. йо кхо, бхиккху, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо – идам̣ брахмачарийапарийоса̄на’’нти. чхат̣т̣хам̣.

7. дутийаан̃н̃атарабхиккхусуттам̣

7. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘‘ра̄гавинайо досавинайо мохавинайо’ти, бханте, вуччати. кисса ну кхо етам̣, бханте, адхивачанам̣ – ‘ра̄гавинайо досавинайо мохавинайо’’’ти? ‘‘нибба̄надха̄туйа̄ кхо етам̣, бхиккху, адхивачанам̣ – ‘ра̄гавинайо досавинайо мохавинайо’ти. а̄сава̄нам̣ кхайо тена вуччатӣ’’ти.

евам̣ вутте со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘аматам̣, амата’нти, бханте, вуччати. катамам̣ ну кхо, бханте, аматам̣, катамо аматага̄мимагго’’ти? ‘‘йо кхо, бхиккху, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо – идам̣ вуччати аматам̣. айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго аматага̄мимагго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхӣ’’ти. саттамам̣.

8. вибхан̇гасуттам̣

8. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘арийам̣ во, бхиккхаве, ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ десесса̄ми вибхаджисса̄ми. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘катамо ча, бхиккхаве, арийо ат̣т̣хан̇гико магго? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, самма̄дит̣т̣хи? йам̣ кхо, бхиккхаве, дуккхе н̃а̄н̣ам̣, дуккхасамудайе н̃а̄н̣ам̣, дуккханиродхе н̃а̄н̣ам̣, дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа н̃а̄н̣ам̣ – айам̣ вуччати, бхиккхаве, самма̄дит̣т̣хи.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, самма̄сан̇каппо? йо кхо, бхиккхаве, неккхаммасан̇каппо, абйа̄па̄дасан̇каппо, авихим̣са̄сан̇каппо – айам̣ вуччати, бхиккхаве, самма̄сан̇каппо.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, самма̄ва̄ча̄? йа̄ кхо, бхиккхаве, муса̄ва̄да̄ вераман̣ӣ, писун̣а̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ӣ, пхаруса̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ӣ, сампхаппала̄па̄ вераман̣ӣ – айам̣ вуччати, бхиккхаве, самма̄ва̄ча̄.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, самма̄камманто? йа̄ кхо, бхиккхаве, па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ӣ, адинна̄да̄на̄ вераман̣ӣ, абрахмачарийа̄ вераман̣ӣ – айам̣ вуччати, бхиккхаве, самма̄камманто.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, самма̄а̄джӣво? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако миччха̄а̄джӣвам̣ паха̄йа самма̄а̄джӣвена джӣвитам̣ каппети – айам̣ вуччати, бхиккхаве, самма̄а̄джӣво.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, самма̄ва̄йа̄мо? идха, бхиккхаве, бхиккху ануппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ ануппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати, уппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа чхандам̣ джанети…пе… ануппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ уппа̄да̄йа чхандам̣ джанети…пе… уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати – айам̣ вуччати, бхиккхаве, самма̄ва̄йа̄мо.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, самма̄сати? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су ведана̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; читте читта̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣ – айам̣ вуччати, бхиккхаве, самма̄сати.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, самма̄сама̄дхи? идха, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихарати сато ча сампаджа̄но, сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведети, йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти – ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати – айам̣ вуччати, бхиккхаве, самма̄сама̄дхӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. сӯкасуттам̣

9. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, са̄лисӯкам̣ ва̄ йавасӯкам̣ ва̄ миччха̄пан̣ихитам̣ хаттхена ва̄ па̄дена ва̄ аккантам̣ хаттхам̣ ва̄ па̄дам̣ ва̄ бхиндиссати [бхеччхати (ка.)], лохитам̣ ва̄ уппа̄дессатӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. там̣ кисса хету? миччха̄пан̣ихитатта̄, бхиккхаве, сӯкасса. евамева кхо, бхиккхаве, со вата бхиккху миччха̄пан̣ихита̄йа дит̣т̣хийа̄ миччха̄пан̣ихита̄йа маггабха̄вана̄йа авиджджам̣ бхиндиссати, виджджам̣ уппа̄дессати, нибба̄нам̣ саччхикариссатӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. там̣ кисса хету? миччха̄пан̣ихитатта̄, бхиккхаве, дит̣т̣хийа̄.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, са̄лисӯкам̣ ва̄ йавасӯкам̣ ва̄ самма̄пан̣ихитам̣ хаттхена ва̄ па̄дена ва̄ аккантам̣ хаттхам̣ ва̄ па̄дам̣ ва̄ бхиндиссати, лохитам̣ ва̄ уппа̄дессатӣти – т̣ха̄наметам̣ виджджати. там̣ кисса хету? самма̄пан̣ихитатта̄, бхиккхаве, сӯкасса. евамева кхо, бхиккхаве, со вата бхиккху самма̄пан̣ихита̄йа дит̣т̣хийа̄ самма̄пан̣ихита̄йа маггабха̄вана̄йа авиджджам̣ бхиндиссати, виджджам̣ уппа̄дессати, нибба̄нам̣ саччхикариссатӣти – т̣ха̄наметам̣ виджджати. там̣ кисса хету? самма̄пан̣ихитатта̄, бхиккхаве, дит̣т̣хийа̄.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху самма̄пан̣ихита̄йа дит̣т̣хийа̄ самма̄пан̣ихита̄йа маггабха̄вана̄йа авиджджам̣ бхиндати, виджджам̣ уппа̄дети, нибба̄нам̣ саччхикаротӣти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху самма̄пан̣ихита̄йа дит̣т̣хийа̄ самма̄пан̣ихита̄йа маггабха̄вана̄йа авиджджам̣ бхиндати, виджджам̣ уппа̄дети, нибба̄нам̣ саччхикаротӣ’’ти. навамам̣.

10. нандийасуттам̣

10. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо нандийо парибба̄джако йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо нандийо парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘кати ну кхо, бхо готама, дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ нибба̄нан̇гама̄ хонти нибба̄напара̄йана̄ нибба̄напарийоса̄на̄’’ти?

‘‘ат̣т̣химе кхо, нандийа, дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ нибба̄нан̇гама̄ хонти нибба̄напара̄йана̄ нибба̄напарийоса̄на̄. катаме ат̣т̣ха? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. име кхо, нандийа, ат̣т̣ха дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ нибба̄нан̇гама̄ хонти нибба̄напара̄йана̄ нибба̄напарийоса̄на̄’’ти. евам̣ вутте нандийо парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама, абхиккантам̣, бхо готама …пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. дасамам̣.

авиджджа̄вагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

авиджджан̃ча упад̣д̣хан̃ча, са̄рипутто ча бра̄хман̣о;

киматтхийо ча две бхиккхӯ, вибхан̇го сӯканандийа̄ти.

2. виха̄равагго

1. пат̣хамавиха̄расуттам̣

11. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘иччха̄махам̣, бхиккхаве, ад̣д̣хама̄сам̣ пат̣исаллийитум̣. намхи кеначи упасан̇камитаббо, ан̃н̃атра екена пин̣д̣апа̄танӣха̄ракена̄’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато пат̣иссутва̄ на̄ссудха кочи бхагавантам̣ упасан̇камати, ан̃н̃атра екена пин̣д̣апа̄танӣха̄ракена.

атха кхо бхагава̄ тасса ад̣д̣хама̄сасса аччайена пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘йена сва̄хам̣, бхиккхаве, виха̄рена пат̣хама̄бхисамбуддхо вихара̄ми, тасса падесена виха̄сим̣. со евам̣ паджа̄на̄ми – ‘миччха̄дит̣т̣хипаччайа̄пи ведайитам̣; самма̄дит̣т̣хипаччайа̄пи ведайитам̣…пе… миччха̄сама̄дхипаччайа̄пи ведайитам̣; самма̄сама̄дхипаччайа̄пи ведайитам̣; чхандапаччайа̄пи ведайитам̣; витаккапаччайа̄пи ведайитам̣; сан̃н̃а̄паччайа̄пи ведайитам̣; чхандо ча авӯпасанто хоти, витакко ча авӯпасанто хоти, сан̃н̃а̄ ча авӯпасанта̄ хоти, таппаччайа̄пи ведайитам̣; чхандо ча вӯпасанто хоти, витакко ча вӯпасанто хоти, сан̃н̃а̄ ча вӯпасанта̄ хоти, таппаччайа̄пи ведайитам̣; аппаттасса паттийа̄ аттхи а̄йа̄мам̣ [ва̄йа̄мам̣ (сӣ. сйа̄.)], тасмимпи т̣ха̄не ануппатте таппаччайа̄пи ведайита’’’нти. пат̣хамам̣.

2. дутийавиха̄расуттам̣

12. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘иччха̄махам̣, бхиккхаве, тема̄сам̣ пат̣исаллийитум̣. намхи кеначи упасан̇камитаббо, ан̃н̃атра екена пин̣д̣апа̄танӣха̄ракена̄’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато пат̣иссутва̄ на̄ссудха кочи бхагавантам̣ упасан̇камати, ан̃н̃атра екена пин̣д̣апа̄танӣха̄ракена.

атха кхо бхагава̄ тасса тема̄сасса аччайена пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘йена сва̄хам̣, бхиккхаве, виха̄рена пат̣хама̄бхисамбуддхо вихара̄ми, тасса падесена виха̄сим̣. со евам̣ паджа̄на̄ми – ‘миччха̄дит̣т̣хипаччайа̄пи ведайитам̣; миччха̄дит̣т̣хивӯпасамапаччайа̄пи ведайитам̣; самма̄дит̣т̣хипаччайа̄пи ведайитам̣; самма̄дит̣т̣хивӯпасамапаччайа̄пи ведайитам̣…пе… миччха̄сама̄дхипаччайа̄пи ведайитам̣; миччха̄сама̄дхивӯпасамапаччайа̄пи ведайитам̣, самма̄сама̄дхипаччайа̄пи ведайитам̣; самма̄сама̄дхивӯпасамапаччайа̄пи ведайитам̣; чхандапаччайа̄пи ведайитам̣; чхандавӯпасамапаччайа̄пи ведайитам̣; витаккапаччайа̄пи ведайитам̣; витаккавӯпасамапаччайа̄пи ведайитам̣; сан̃н̃а̄паччайа̄пи ведайитам̣; сан̃н̃а̄вӯпасамапаччайа̄пи ведайитам̣; чхандо ча авӯпасанто хоти, витакко ча авӯпасанто хоти, сан̃н̃а̄ ча авӯпасанта̄ хоти, таппаччайа̄пи ведайитам̣; чхандо ча вӯпасанто хоти, витакко ча вӯпасанто хоти, сан̃н̃а̄ ча вӯпасанта̄ хоти, таппаччайа̄пи ведайитам̣; аппаттасса паттийа̄ аттхи а̄йа̄мам̣ [ва̄йа̄мам̣ (сӣ. сйа̄.)], тасмимпи т̣ха̄не ануппатте таппаччайа̄пи ведайита’’’нти. дутийам̣.

3. секкхасуттам̣

13. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘секкхо, секкхо’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, секкхо хотӣ’’ти?

‘‘идха, бхиккху, секкха̄йа самма̄дит̣т̣хийа̄ саманна̄гато хоти…пе… секкхена самма̄сама̄дхина̄ саманна̄гато хоти. етта̄вата̄ кхо, бхиккху, секкхо хотӣ’’ти. татийам̣.

4. пат̣хамауппа̄дасуттам̣

14. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘ат̣т̣химе, бхиккхаве, дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ ануппанна̄ уппаджджанти, на̄н̃н̃атра татха̄гатасса па̄тубха̄ва̄ арахато самма̄самбуддхасса. катаме ат̣т̣ха? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ ануппанна̄ уппаджджанти, на̄н̃н̃атра татха̄гатасса па̄тубха̄ва̄ арахато самма̄самбуддхасса̄’’ти. чатуттхам̣.

5. дутийауппа̄дасуттам̣

15. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘ат̣т̣химе, бхиккхаве, дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ ануппанна̄ уппаджджанти, на̄н̃н̃атра сугатавинайа̄. катаме ат̣т̣ха? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ ануппанна̄ уппаджджанти, на̄н̃н̃атра сугатавинайа̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. пат̣хамапарисуддхасуттам̣

16. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘ат̣т̣химе, бхиккхаве, дхамма̄ парисуддха̄ парийода̄та̄ анан̇ган̣а̄ вигатӯпаккилеса̄ ануппанна̄ уппаджджанти, на̄н̃н̃атра татха̄гатасса па̄тубха̄ва̄ арахато самма̄самбуддхасса. катаме ат̣т̣ха? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха дхамма̄ парисуддха̄ парийода̄та̄ анан̇ган̣а̄ вигатӯпаккилеса̄ ануппанна̄ уппаджджанти, на̄н̃н̃атра татха̄гатасса па̄тубха̄ва̄ арахато самма̄самбуддхасса̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. дутийапарисуддхасуттам̣

17. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘ат̣т̣химе, бхиккхаве, дхамма̄ парисуддха̄ парийода̄та̄ анан̇ган̣а̄ вигатӯпаккилеса̄ ануппанна̄ уппаджджанти, на̄н̃н̃атра сугатавинайа̄. катаме ат̣т̣ха? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха дхамма̄ парисуддха̄ парийода̄та̄ анан̇ган̣а̄ вигатӯпаккилеса̄ ануппанна̄ уппаджджанти, на̄н̃н̃атра сугатавинайа̄’’ти. саттамам̣.

8. пат̣хамакуккут̣а̄ра̄масуттам̣

18. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча а̄нандо а̄йасма̄ ча бхаддо па̄т̣алипутте вихаранти куккут̣а̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ бхаддо са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ а̄нандена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ бхаддо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча –

‘‘‘абрахмачарийам̣, абрахмачарийа’нти, а̄вусо а̄нанда, вуччати. катамам̣ ну кхо, а̄вусо, абрахмачарийа’’нти? ‘‘са̄дху са̄дху, а̄вусо бхадда! бхаддако кхо те, а̄вусо бхадда, умман̇го, бхаддакам̣ пат̣ибха̄нам̣, калйа̄н̣ӣ парипуччха̄. еван̃хи твам̣, а̄вусо бхадда, пуччхаси – ‘абрахмачарийам̣, абрахмачарийанти, а̄вусо а̄нанда, вуччати. катамам̣ ну кхо, а̄вусо, абрахмачарийа’’’нти? ‘‘евама̄вусо’’ти. ‘‘айамева кхо, а̄вусо, ат̣т̣хан̇гико миччха̄магго абрахмачарийам̣, сеййатхидам̣ – миччха̄дит̣т̣хи…пе… миччха̄сама̄дхӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. дутийакуккут̣а̄ра̄масуттам̣

19. па̄т̣алипуттанида̄нам̣. ‘‘‘брахмачарийам̣, брахмачарийа’нти, а̄вусо а̄нанда, вуччати. катамам̣ ну кхо, а̄вусо, брахмачарийам̣, катамам̣ брахмачарийапарийоса̄на’’нти? ‘‘са̄дху са̄дху, а̄вусо бхадда! бхаддако кхо те, а̄вусо бхадда, умман̇го, бхаддакам̣ пат̣ибха̄нам̣, калйа̄н̣ӣ парипуччха̄. еван̃хи твам̣, а̄вусо бхадда, пуччхаси – ‘брахмачарийам̣, брахмачарийанти, а̄вусо а̄нанда, вуччати. катамам̣ ну кхо, а̄вусо, брахмачарийам̣, катамам̣ брахмачарийапарийоса̄на’’’нти? ‘‘евама̄вусо’’ти. ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго брахмачарийам̣, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. йо кхо, а̄вусо, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо – идам̣ брахмачарийапарийоса̄на’’нти. навамам̣.

10. татийакуккут̣а̄ра̄масуттам̣

20. па̄т̣алипуттанида̄нам̣. ‘‘‘брахмачарийам̣, брахмачарийа’нти, а̄вусо а̄нанда, вуччати. катамам̣ ну кхо, а̄вусо, брахмачарийам̣, катамо брахмача̄рӣ, катамам̣ брахмачарийапарийоса̄на’’нти? ‘‘са̄дху са̄дху, а̄вусо бхадда! бхаддако кхо те, а̄вусо бхадда, умман̇го, бхаддакам̣ пат̣ибха̄нам̣, калйа̄н̣ӣ парипуччха̄. еван̃хи твам̣, а̄вусо бхадда, пуччхаси – ‘брахмачарийам̣, брахмачарийанти, а̄вусо а̄нанда, вуччати. катамам̣ ну кхо, а̄вусо, брахмачарийам̣, катамо брахмача̄рӣ, катамам̣ брахмачарийапарийоса̄на’’’нти? ‘‘евама̄вусо’’ти. ‘‘айамева кхо, а̄вусо, арийо ат̣т̣хан̇гико магго брахмачарийам̣, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. йо кхо, а̄вусо, имина̄ арийена ат̣т̣хан̇гикена маггена саманна̄гато – айам̣ вуччати брахмача̄рӣ. йо кхо, а̄вусо, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо – идам̣ брахмачарийапарийоса̄на’’нти. дасамам̣.

тӣн̣и суттанта̄ни еканида̄на̄ни.виха̄равагго дутийо.

тассудда̄нам̣ –

две виха̄ра̄ ча секкхо ча, уппа̄да̄ апаре дуве;

парисуддхена две вутта̄, куккут̣а̄ра̄мена тайоти.

3. миччхаттавагго

1. миччхаттасуттам̣

21. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘миччхаттан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, самматтан̃ча. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, миччхаттам̣? сеййатхидам̣ – миччха̄дит̣т̣хи…пе… миччха̄сама̄дхи. идам̣ вуччати, бхиккхаве, миччхаттам̣. катаман̃ча, бхиккхаве, самматтам̣? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. идам̣ вуччати, бхиккхаве, самматта’’нти. пат̣хамам̣.

2. акусаладхаммасуттам̣

22. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘акусале ча кхо, бхиккхаве, дхамме десесса̄ми, кусале ча дхамме. там̣ сун̣а̄тха. катаме ча, бхиккхаве, акусала̄ дхамма̄? сеййатхидам̣ – миччха̄дит̣т̣хи…пе… миччха̄сама̄дхи. име вуччанти, бхиккхаве, акусала̄ дхамма̄. катаме ча, бхиккхаве, кусала̄ дхамма̄? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. име вуччанти, бхиккхаве, кусала̄ дхамма̄’’ти. дутийам̣.

3. пат̣хамапат̣ипада̄суттам̣

23. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘миччха̄пат̣ипадан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, самма̄пат̣ипадан̃ча. там̣ сун̣а̄тха. катама̄ ча, бхиккхаве, миччха̄пат̣ипада̄? сеййатхидам̣ – миччха̄дит̣т̣хи…пе… миччха̄сама̄дхи. айам̣ вуччати, бхиккхаве, миччха̄пат̣ипада̄. катама̄ ча, бхиккхаве, самма̄пат̣ипада̄? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. айам̣ вуччати, бхиккхаве, самма̄пат̣ипада̄’’ти. татийам̣.

4. дутийапат̣ипада̄суттам̣

24. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘гихино ва̄хам̣, бхиккхаве, паббаджитасса ва̄ миччха̄пат̣ипадам̣ на ван̣н̣еми. гихи ва̄, бхиккхаве, паббаджито ва̄ миччха̄пат̣ипанно миччха̄пат̣ипатта̄дхикаран̣ахету на̄ра̄дхако хоти н̃а̄йам̣ дхаммам̣ кусалам̣’’.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, миччха̄пат̣ипада̄? сеййатхидам̣ – миччха̄дит̣т̣хи…пе… миччха̄сама̄дхи. айам̣ вуччати, бхиккхаве, миччха̄пат̣ипада̄. гихино ва̄хам̣, бхиккхаве, паббаджитасса ва̄ миччха̄пат̣ипадам̣ на ван̣н̣еми. гихи ва̄, бхиккхаве, паббаджито ва̄ миччха̄пат̣ипанно миччха̄пат̣ипатта̄дхикаран̣ахету на̄ра̄дхако хоти н̃а̄йам̣ дхаммам̣ кусалам̣.

‘‘гихино ва̄хам̣, бхиккхаве, паббаджитасса ва̄ самма̄пат̣ипадам̣ ван̣н̣еми. гихи ва̄, бхиккхаве, паббаджито ва̄ самма̄пат̣ипанно самма̄пат̣ипатта̄дхикаран̣ахету а̄ра̄дхако хоти н̃а̄йам̣ дхаммам̣ кусалам̣. катама̄ ча, бхиккхаве, самма̄пат̣ипада̄? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. айам̣ вуччати, бхиккхаве, самма̄пат̣ипада̄. гихино ва̄хам̣, бхиккхаве, паббаджитасса ва̄ самма̄пат̣ипадам̣ ван̣н̣еми. гихи ва̄, бхиккхаве, паббаджито ва̄ самма̄пат̣ипанно самма̄пат̣ипатта̄дхикаран̣ахету а̄ра̄дхако хоти н̃а̄йам̣ дхаммам̣ кусала’’нти. чатуттхам̣.

5. пат̣хамаасаппурисасуттам̣

25. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘асаппурисан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, саппурисан̃ча. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, асаппурисо? идха, бхиккхаве, екаччо миччха̄дит̣т̣хико хоти, миччха̄сан̇каппо, миччха̄ва̄чо, миччха̄камманто, миччха̄а̄джӣво, миччха̄ва̄йа̄мо, миччха̄сати, миччха̄сама̄дхи – айам̣ вуччати, бхиккхаве, асаппурисо’’.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, саппурисо? идха, бхиккхаве, екаччо самма̄дит̣т̣хико хоти, самма̄сан̇каппо, самма̄ва̄чо, самма̄камманто, самма̄а̄джӣво, самма̄ва̄йа̄мо, самма̄сати, самма̄сама̄дхи – айам̣ вуччати, бхиккхаве, саппурисо’’ти. пан̃чамам̣.

6. дутийаасаппурисасуттам̣

26. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘асаппурисан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, асаппурисена асаппурисатаран̃ча. саппурисан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми саппурисена саппурисатаран̃ча. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, асаппурисо? идха, бхиккхаве, екаччо миччха̄дит̣т̣хико хоти…пе… миччха̄сама̄дхи – айам̣ вуччати, бхиккхаве, асаппурисо’’.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, асаппурисена асаппурисатаро? идха, бхиккхаве, екаччо миччха̄дит̣т̣хико хоти…пе… миччха̄сама̄дхи, миччха̄н̃а̄н̣ӣ, миччха̄вимутти – айам̣ вуччати, бхиккхаве, асаппурисена асаппурисатаро.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, саппурисо? идха, бхиккхаве, екаччо самма̄дит̣т̣хико хоти…пе… самма̄сама̄дхи – айам̣ вуччати, бхиккхаве, саппурисо.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, саппурисена саппурисатаро? идха, бхиккхаве, екаччо самма̄дит̣т̣хико хоти…пе… самма̄сама̄дхи, самма̄н̃а̄н̣ӣ, самма̄вимутти – айам̣ вуччати, бхиккхаве, саппурисена саппурисатаро’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. кумбхасуттам̣

27. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, кумбхо ана̄дха̄ро суппаваттийо хоти, са̄дха̄ро дуппаваттийо хоти; евамева кхо, бхиккхаве, читтам̣ ана̄дха̄рам̣ суппаваттийам̣ хоти, са̄дха̄рам̣ дуппаваттийам̣ хоти. ко ча, бхиккхаве, читтасса а̄дха̄ро? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. айам̣ читтасса а̄дха̄ро. сеййатха̄пи, бхиккхаве, кумбхо ана̄дха̄ро суппаваттийо хоти, са̄дха̄ро дуппаваттийо хоти; евамева кхо, бхиккхаве, читтам̣ ана̄дха̄рам̣ суппаваттийам̣ хоти, са̄дха̄рам̣ дуппаваттийам̣ хотӣ’’ти. саттамам̣.

8. сама̄дхисуттам̣

28. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘арийам̣ во, бхиккхаве, самма̄сама̄дхим̣ десесса̄ми саупанисам̣ сапариккха̄рам̣. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, арийо самма̄сама̄дхи саупанисо сапариккха̄ро? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сати [самма̄сама̄дхи (сӣ. сйа̄. кам̣. ка.)]. йа̄ кхо, бхиккхаве, имехи саттахан̇гехи читтасса екаггата̄ сапариккха̄рата̄ [сапариккхата̄ (сӣ. пӣ.)] – айам̣ вуччати, бхиккхаве, арийо самма̄сама̄дхи саупанисо итипи сапариккха̄ро итипӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. ведана̄суттам̣

29. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, ведана̄. катама̄ тиссо? сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо ведана̄. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ ведана̄нам̣ парин̃н̃а̄йа арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо. катамо арийо ат̣т̣хан̇гико магго? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ ведана̄нам̣ парин̃н̃а̄йа арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. навамам̣.

10. уттийасуттам̣

30. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо а̄йасма̄ уттийо йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ уттийо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха майхам̣, бханте, рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘пан̃ча ка̄магун̣а̄ вутта̄ бхагавата̄. катаме ну кхо пан̃ча ка̄магун̣а̄ вутта̄ бхагавата̄’’’ти? ‘‘са̄дху са̄дху, уттийа! пан̃чиме кхо, уттийа, ка̄магун̣а̄ вутта̄ майа̄. катаме пан̃ча? чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄, сотавин̃н̃еййа̄ садда̄…пе… гха̄навин̃н̃еййа̄ гандха̄… дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄… ка̄йавин̃н̃еййа̄ пхот̣т̣хабба̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄ – име кхо, уттийа, пан̃ча ка̄магун̣а̄ вутта̄ майа̄. имесам̣ кхо, уттийа, пан̃чаннам̣ ка̄магун̣а̄нам̣ паха̄на̄йа арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо. катамо арийо ат̣т̣хан̇гико магго? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. имесам̣ кхо, уттийа, пан̃чаннам̣ ка̄магун̣а̄нам̣ паха̄на̄йа айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. дасамам̣.

миччхаттавагго татийо.

тассудда̄нам̣ –

миччхаттам̣ акусалам̣ дхаммам̣, дуве пат̣ипада̄пи ча;

асаппурисена две кумбхо, сама̄дхи ведануттийена̄ти.

4. пат̣ипаттивагго

1. пат̣хамапат̣ипаттисуттам̣

31. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘миччха̄пат̣ипаттин̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, самма̄пат̣ипаттин̃ча. там̣ сун̣а̄тха. катама̄ ча, бхиккхаве, миччха̄пат̣ипатти? сеййатхидам̣ – миччха̄дит̣т̣хи…пе… миччха̄сама̄дхи. айам̣ вуччати, бхиккхаве, миччха̄пат̣ипатти. катама̄ ча, бхиккхаве, самма̄пат̣ипатти? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. айам̣ вуччати, бхиккхаве, самма̄пат̣ипаттӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. дутийапат̣ипаттисуттам̣

32. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘миччха̄пат̣ипаннан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, самма̄пат̣ипаннан̃ча. там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, миччха̄пат̣ипанно? идха, бхиккхаве, екаччо миччха̄дит̣т̣хико хоти…пе… миччха̄сама̄дхи – айам̣ вуччати, бхиккхаве, миччха̄пат̣ипанно. катамо ча, бхиккхаве, самма̄пат̣ипанно? идха, бхиккхаве, екаччо самма̄дит̣т̣хико хоти…пе… самма̄сама̄дхи – айам̣ вуччати, бхиккхаве, самма̄пат̣ипанно’’ти. дутийам̣.

3. вираддхасуттам̣

33. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, арийо ат̣т̣хан̇гико магго вираддхо, вираддхо тесам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ. йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, арийо ат̣т̣хан̇гико магго а̄раддхо, а̄раддхо тесам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ. катамо ча, бхиккхаве, арийо ат̣т̣хан̇гико магго? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго вираддхо, вираддхо тесам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ. йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго а̄раддхо, а̄раддхо тесам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ’’ти. татийам̣.

4. па̄ран̇гамасуттам̣

34. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘ат̣т̣химе, бхиккхаве, дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ апа̄ра̄ па̄рам̣ гамана̄йа сам̣ваттанти. катаме ат̣т̣ха? сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ апа̄ра̄ па̄рам̣ гамана̄йа сам̣ваттантӣ’’ти.

идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘аппака̄ те мануссесу, йе джана̄ па̄рага̄мино;

атха̄йам̣ итара̄ паджа̄, тӣрамева̄нудха̄вати.

‘‘йе ча кхо саммадаккха̄те, дхамме дхамма̄нуваттино;

те джана̄ па̄рамессанти, маччудхеййам̣ судуттарам̣.

‘‘кан̣хам̣ дхаммам̣ виппаха̄йа, суккам̣ бха̄ветха пан̣д̣ито;

ока̄ анокама̄гамма, вивеке йаттха дӯрамам̣.

‘‘татра̄бхиратимиччхеййа, хитва̄ ка̄ме акин̃чано;

парийодапеййа атта̄нам̣, читтаклесехи пан̣д̣ито.

‘‘йесам̣ самбодхийан̇гесу, самма̄ читтам̣ субха̄витам̣;

а̄да̄напат̣иниссагге, анупа̄да̄йа йе рата̄;

кхӣн̣а̄сава̄ джутиманто, те локе париниббута̄’’ти. чатуттхам̣;

5. пат̣хамаса̄ман̃н̃асуттам̣

35. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘са̄ман̃н̃ан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, са̄ман̃н̃апхала̄ни ча. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, са̄ман̃н̃ам̣? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. идам̣ вуччати, бхиккхаве, са̄ман̃н̃ам̣. катама̄ни ча, бхиккхаве, са̄ман̃н̃апхала̄ни? сота̄паттипхалам̣, сакада̄га̄мипхалам̣, ана̄га̄мипхалам̣, арахаттапхалам̣ – има̄ни вуччанти, бхиккхаве, са̄ман̃н̃апхала̄нӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. дутийаса̄ман̃н̃асуттам̣

36. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘са̄ман̃н̃ан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, са̄ман̃н̃аттхан̃ча. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча кхо, бхиккхаве, са̄ман̃н̃ам̣? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. идам̣ вуччати, бхиккхаве, са̄ман̃н̃ам̣. катамо ча, бхиккхаве, са̄ман̃н̃аттхо? йо кхо, бхиккхаве, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо – айам̣ вуччати, бхиккхаве, са̄ман̃н̃аттхо’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. пат̣хамабрахман̃н̃асуттам̣

37. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘брахман̃н̃ан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, брахман̃н̃апхала̄ни ча. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча кхо, бхиккхаве, брахман̃н̃ам̣? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. идам̣ вуччати, бхиккхаве, брахман̃н̃ам̣. катама̄ни ча, бхиккхаве, брахман̃н̃апхала̄ни? сота̄паттипхалам̣, сакада̄га̄мипхалам̣, ана̄га̄мипхалам̣, арахаттапхалам̣ – има̄ни вуччанти, бхиккхаве, брахман̃н̃апхала̄нӣ’’ти. саттамам̣.

8. дутийабрахман̃н̃асуттам̣

38. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘брахман̃н̃ан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, брахман̃н̃аттхан̃ча. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, брахман̃н̃ам̣? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. идам̣ вуччати, бхиккхаве, брахман̃н̃ам̣. катамо ча, бхиккхаве, брахман̃н̃аттхо? йо кхо, бхиккхаве, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо – айам̣ вуччати, бхиккхаве, брахман̃н̃аттхо’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамабрахмачарийасуттам̣

39. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘брахмачарийан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, брахмачарийапхала̄ни ча. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, брахмачарийам̣? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. идам̣ вуччати, бхиккхаве, брахмачарийам̣. катама̄ни ча, бхиккхаве, брахмачарийапхала̄ни? сота̄паттипхалам̣, сакада̄га̄мипхалам̣, ана̄га̄мипхалам̣, арахаттапхалам̣ – има̄ни вуччанти, бхиккхаве, брахмачарийапхала̄нӣ’’ти. навамам̣.

10. дутийабрахмачарийасуттам̣

40. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘брахмачарийан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, брахмачарийаттхан̃ча. там̣ сун̣а̄тха. катаман̃ча, бхиккхаве, брахмачарийам̣? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. идам̣ вуччати, бхиккхаве, брахмачарийам̣. катамо ча, бхиккхаве, брахмачарийаттхо? йо кхо, бхиккхаве, ра̄гаккхайо досаккхайо мохаккхайо – айам̣ вуччати, бхиккхаве, брахмачарийаттхо’’ти. дасамам̣.

пат̣ипаттивагго чатуттхо.

тассудда̄нам̣ –

пат̣ипатти пат̣ипанно ча, вираддхан̃ча па̄рам̣гама̄;

са̄ман̃н̃ена ча две вутта̄, брахман̃н̃а̄ апаре дуве;

брахмачарийена две вутта̄, вагго тена павуччатӣти.

5. ан̃н̃атиттхийапеййа̄лавагго

1. ра̄гавира̄гасуттам̣

41. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘саче во, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ пуччхеййум̣ – ‘киматтхийам̣, а̄вусо, саман̣е готаме брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти, евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха – ‘ра̄гавира̄гаттхам̣ кхо, а̄вусо, бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти. саче пана во, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ пуччхеййум̣ – ‘аттхи пана̄вусо, магго, аттхи пат̣ипада̄ ра̄гавира̄га̄йа̄’ти, евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха – ‘аттхи кхо, а̄вусо, магго, аттхи пат̣ипада̄ ра̄гавира̄га̄йа̄’ти. катамо ча, бхиккхаве, магго, катама̄ ча пат̣ипада̄ ра̄гавира̄га̄йа? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. айам̣, бхиккхаве, магго, айам̣ пат̣ипада̄ ра̄гавира̄га̄йа̄ти. евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха̄’’ти. пат̣хамам̣.

2-7. сам̣йоджанаппаха̄на̄дисуттачхаккам̣

42-47. ‘‘саче во, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ пуччхеййум̣ – ‘киматтхийам̣, а̄вусо, саман̣е готаме брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти, евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха – ‘сам̣йоджанаппаха̄наттхам̣ кхо, а̄вусо, бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти…пе… ‘анусайасамуггха̄танаттхам̣ кхо, а̄вусо, бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти…пе… ‘аддха̄напарин̃н̃аттхам̣ кхо, а̄вусо, бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти…пе… ‘а̄сава̄нам̣ кхайаттхам̣ кхо, а̄вусо, бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти…пе… ‘виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийаттхам̣ кхо, а̄вусо, бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти…пе… ‘н̃а̄н̣адассанаттхам̣ кхо, а̄вусо, бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти…пе…. саттамам̣.

8. анупа̄да̄паринибба̄насуттам̣

48. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘саче во, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ пуччхеййум̣ – ‘киматтхийам̣, а̄вусо, саман̣е готаме брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти, евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха – ‘анупа̄да̄паринибба̄наттхам̣ кхо, а̄вусо, бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’ти. саче пана во, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ пуччхеййум̣ – ‘аттхи пана̄вусо, магго, аттхи пат̣ипада̄ анупа̄да̄паринибба̄на̄йа̄’ти, евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха – ‘аттхи кхо, а̄вусо, магго, аттхи пат̣ипада̄ анупа̄да̄паринибба̄на̄йа̄’ти. катамо ча, бхиккхаве, магго, катама̄ ча пат̣ипада̄ анупа̄да̄паринибба̄на̄йа? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. айам̣, бхиккхаве, магго, айам̣ пат̣ипада̄ анупа̄да̄паринибба̄на̄йа̄ти. евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.

ан̃н̃атиттхийапеййа̄лавагго пан̃чамо.

тассудда̄нам̣ –

вира̄гасам̣йоджанам̣ анусайам̣, аддха̄нам̣ а̄сава̄ кхайа̄;

виджджа̄вимуттин̃а̄н̣ан̃ча, анупа̄да̄йа ат̣т̣хамӣ.

6. сӯрийапеййа̄лавагго

1. калйа̄н̣амиттасуттам̣

49. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘сӯрийасса, бхиккхаве, удайато етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – арун̣уггам̣; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккхуно арийасса ат̣т̣хан̇гикасса маггасса уппа̄да̄йа етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – калйа̄н̣амиттата̄. калйа̄н̣амиттассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2-6. сӣласампада̄дисуттапан̃чакам̣

50-54. ‘‘сӯрийасса, бхиккхаве, удайато етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – арун̣уггам̣; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккхуно арийасса ат̣т̣хан̇гикасса маггасса уппа̄да̄йа етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – сӣласампада̄. сӣласампаннассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣… йадидам̣ – чхандасампада̄… йадидам̣ – аттасампада̄… йадидам̣ – дит̣т̣хисампада̄… йадидам̣ – аппама̄дасампада̄…. чхат̣т̣хам̣.

7. йонисоманасика̄расампада̄суттам̣

55. ‘‘сӯрийасса, бхиккхаве, удайато етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – арун̣уггам̣; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккхуно арийасса ат̣т̣хан̇гикасса маггасса уппа̄да̄йа етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббаниммиттам̣, йадидам̣ – йонисоманасика̄расампада̄. йонисоманасика̄расампаннассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. саттамам̣.

1. калйа̄н̣амиттасуттам̣

56. ‘‘сӯрийасса, бхиккхаве, удайато етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – арун̣уггам̣; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккхуно арийасса ат̣т̣хан̇гикасса маггасса уппа̄да̄йа етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – калйа̄н̣амиттата̄. калйа̄н̣амиттассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2-6. сӣласампада̄дисуттапан̃чакам̣

57-61. ‘‘сӯрийасса, бхиккхаве, удайато етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – арун̣уггам̣; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккхуно арийасса ат̣т̣хан̇гикасса маггасса уппа̄да̄йа етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – сӣласампада̄…пе… йадидам̣ – чхандасампада̄…пе… йадидам̣ – аттасампада̄…пе… йадидам̣ – дит̣т̣хисампада̄…пе… йадидам̣ – аппама̄дасампада̄…пе…. чхат̣т̣хам̣.

7. йонисоманасика̄расампада̄суттам̣

62. ‘‘йадидам̣ – йонисоманасика̄расампада̄. йонисоманасика̄расампаннассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. саттамам̣.

сӯрийапеййа̄лавагго чхат̣т̣хо.

тассудда̄нам̣ –

калйа̄н̣амиттам̣ сӣлан̃ча, чхандо ча аттасампада̄;

дит̣т̣хи ча аппама̄до ча, йонисо бхавати саттамам̣.

7. екадхаммапеййа̄лавагго

1. калйа̄н̣амиттасуттам̣

63. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘екадхаммо, бхиккхаве, бахӯпака̄ро арийасса ат̣т̣хан̇гикасса маггасса уппа̄да̄йа. катамо екадхаммо? йадидам̣ – калйа̄н̣амиттата̄. калйа̄н̣амиттассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2-6. сӣласампада̄дисуттапан̃чакам̣

64-68. ‘‘екадхаммо, бхиккхаве, бахӯпака̄ро арийасса ат̣т̣хан̇гикасса маггасса уппа̄да̄йа. катамо екадхаммо? йадидам̣ – сӣласампада̄…пе… йадидам̣ – чхандасампада̄…пе… йадидам̣ – аттасампада̄…пе… йадидам̣ – дит̣т̣хисампада̄…пе… йадидам̣ – аппама̄дасампада̄…пе…. чхат̣т̣хам̣.

7. йонисоманасика̄расампада̄суттам̣

69. ‘‘йадидам̣ – йонисоманасика̄расампада̄. йонисоманасика̄расампаннассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. саттамам̣.

1. калйа̄н̣амиттасуттам̣

70. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘екадхаммо, бхиккхаве, бахӯпака̄ро арийасса ат̣т̣хан̇гикасса маггасса уппа̄да̄йа. катамо екадхаммо? йадидам̣ – калйа̄н̣амиттата̄. калйа̄н̣амиттассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2-6. сӣласампада̄дисуттапан̃чакам̣

71-75. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘екадхаммо, бхиккхаве, бахӯпака̄ро арийасса ат̣т̣хан̇гикасса маггасса уппа̄да̄йа. катамо екадхаммо? йадидам̣ – сӣласампада̄…пе… йадидам̣ – чхандасампада̄…пе… йадидам̣ – аттасампада̄…пе… йадидам̣ – дит̣т̣хисампада̄…пе… йадидам̣ – аппама̄дасампада̄…пе…. чхат̣т̣хам̣.

7. йонисоманасика̄расампада̄суттам̣

76. ‘‘йадидам̣ – йонисоманасика̄расампада̄. йонисоманасика̄расампаннассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. саттамам̣.

екадхаммапеййа̄лавагго саттамо.

тассудда̄нам̣ –

калйа̄н̣амиттам̣ сӣлан̃ча, чхандо ча аттасампада̄;

дит̣т̣хи ча аппама̄до ча, йонисо бхавати саттамам̣.

8. дутийаекадхаммапеййа̄лавагго

1. калйа̄н̣амиттасуттам̣

77. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, ан̃н̃ам̣ екадхаммампи саманупасса̄ми, йена ануппанно ва̄ арийо ат̣т̣хан̇гико магго уппаджджати, уппанно ва̄ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати, йатхайидам̣, бхиккхаве, калйа̄н̣амиттата̄. калйа̄н̣амиттассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2-6. сӣласампада̄дисуттапан̃чакам̣

78-82. ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, ан̃н̃ам̣ екадхаммампи саманупасса̄ми, йена ануппанно ва̄ арийо ат̣т̣хан̇гико магго уппаджджати, уппанно ва̄ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати, йатхайидам̣, бхиккхаве, сӣласампада̄…пе… йатхайидам̣, бхиккхаве, чхандасампада̄…пе… йатхайидам̣, бхиккхаве, аттасампада̄…пе… йатхайидам̣, бхиккхаве, дит̣т̣хисампада̄…пе… йатхайидам̣, бхиккхаве, аппама̄дасампада̄…пе…. чхат̣т̣хам̣.

7. йонисоманасика̄расампада̄суттам̣

83. ‘‘йатхайидам̣, бхиккхаве, йонисоманасика̄расампада̄. йонисоманасика̄расампаннассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. саттамам̣.

1. калйа̄н̣амиттасуттам̣

84. ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, ан̃н̃ам̣ екадхаммампи саманупасса̄ми, йена ануппанно ва̄ арийо ат̣т̣хан̇гико магго уппаджджати, уппанно ва̄ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати, йатхайидам̣, бхиккхаве, калйа̄н̣амиттата̄. калйа̄н̣амиттассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2-6. сӣласампада̄дисуттапан̃чакам̣

85-89. ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, ан̃н̃ам̣ екадхаммампи саманупасса̄ми, йена ануппанно ва̄ арийо ат̣т̣хан̇гико магго уппаджджати, уппанно ва̄ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати, йатхайидам̣, бхиккхаве, сӣласампада̄…пе… йатхайидам̣, бхиккхаве, чхандасампада̄…пе… йатхайидам̣, бхиккхаве, аттасампада̄…пе… йатхайидам̣, бхиккхаве, дит̣т̣хисампада̄…пе… йатхайидам̣, бхиккхаве, аппама̄дасампада̄…пе…. чхат̣т̣хам̣.

7. йонисоманасика̄расампада̄суттам̣

90. ‘‘йатхайидам̣, бхиккхаве, йонисоманасика̄расампада̄. йонисоманасика̄расампаннассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. саттамам̣.

дутийаекадхаммапеййа̄лавагго ат̣т̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

калйа̄н̣амиттам̣ сӣлан̃ча, чхандо ча аттасампада̄;

дит̣т̣хи ча аппама̄до ча, йонисо бхавати саттамам̣.

1. ган̇га̄пеййа̄лавагго

1. пат̣хамапа̄чӣнаниннасуттам̣

91. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. пат̣хамам̣.

2-5. дутийа̄дипа̄чӣнаниннасуттачатуккам̣

92-95. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йамуна̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, ачираватӣ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, сарабхӯ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, махӣ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве…пе…. пан̃чамам̣.

6. чхат̣т̣хапа̄чӣнаниннасуттам̣

96. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ ка̄чима̄ маха̄надийо, сеййатхидам̣ – ган̇га̄, йамуна̄, ачираватӣ, сарабхӯ, махӣ, сабба̄ та̄ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. чхат̣т̣хам̣.

1. пат̣хамасамудданиннасуттам̣

97. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. пат̣хамам̣.

2-6. дутийа̄дисамудданиннасуттапан̃чакам̣

98-102. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йамуна̄ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, ачираватӣ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, сарабхӯ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, махӣ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ ка̄чима̄ маха̄надийо, сеййатхидам̣ – ган̇га̄, йамуна̄, ачираватӣ, сарабхӯ, махӣ, сабба̄ та̄ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. чхат̣т̣хам̣.

ган̇га̄пеййа̄лавагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

чха па̄чӣнато нинна̄, чха нинна̄ ча самуддато;

ете две чха два̄даса хонти, вагго тена павуччатӣти;

ган̇га̄пеййа̄лӣ па̄чӣнаниннава̄чанамаггӣ, вивеканисситам̣ два̄дасакӣ пат̣хамакӣ.

2. дутийаган̇га̄пеййа̄лавагго

1. пат̣хамапа̄чӣнаниннасуттам̣

103. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. пат̣хамам̣.

2-6. дутийа̄дипа̄чӣнаниннасуттапан̃чакам̣

104. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йамуна̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… дутийам̣.

105. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ачираватӣ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… татийам̣.

106. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, сарабхӯ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… чатуттхам̣.

107. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, махӣ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… пан̃чамам̣.

108. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ ка̄чима̄ маха̄надийо, сеййатхидам̣ – ган̇га̄, йамуна̄, ачираватӣ, сарабхӯ, махӣ, сабба̄ та̄ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… чхат̣т̣хам̣.

1. пат̣хамасамудданиннасуттам̣

109. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. пат̣хамам̣.

2-6. дутийа̄дисамудданиннасуттапан̃чакам̣

110. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йамуна̄ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… дутийам̣.

111. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ачираватӣ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… татийам̣.

112. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, сарабхӯ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… чатуттхам̣.

113. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, махӣ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… пан̃чамам̣.

114. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ ка̄чима̄ маха̄надийо, сеййатхидам̣ – ган̇га̄, йамуна̄, ачираватӣ, сарабхӯ, махӣ, сабба̄ та̄ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. чхат̣т̣хам̣.

(ра̄гавинайадва̄дасакӣ дутийакӣ самудданиннанти).

1. пат̣хамапа̄чӣнаниннасуттам̣

115. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети аматогадхам̣ аматапара̄йанам̣ аматапарийоса̄нам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети аматогадхам̣ аматапара̄йанам̣ аматапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. пат̣хамам̣.

2-6. дутийа̄дипа̄чӣнаниннасуттапан̃чакам̣

116. сеййатха̄пи, бхиккхаве, йамуна̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… дутийам̣.

117. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ачираватӣ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… татийам̣.

118. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, сарабхӯ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… чатуттхам̣.

119. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, махӣ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… пан̃чамам̣.

120. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ ка̄чима̄ маха̄надийо, сеййатхидам̣ – ган̇га̄, йамуна̄, ачираватӣ, сарабхӯ, махӣ, сабба̄ та̄ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… чхат̣т̣хам̣.

1. пат̣хамасамудданиннасуттам̣

121. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети аматогадхам̣ аматапара̄йанам̣ аматапарийоса̄нам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети аматогадхам̣ аматапара̄йанам̣ аматапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. пат̣хамам̣.

2-6. дутийа̄дисамудданиннасуттапан̃чакам̣

122-126. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йамуна̄ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, ачираватӣ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, сарабхӯ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, махӣ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ ка̄чима̄ маха̄надийо, сеййатхидам̣ – ган̇га̄, йамуна̄, ачираватӣ, сарабхӯ, махӣ, сабба̄ та̄ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети аматогадхам̣ аматапара̄йанам̣ аматапарийоса̄нам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети аматогадхам̣ аматапара̄йанам̣ аматапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. чхат̣т̣хам̣.

(аматогадхадва̄дасакӣ татийакӣ).

1. пат̣хамапа̄чӣнаниннасуттам̣

127. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. пат̣хамам̣.

2-6. дутийа̄дипа̄чӣнаниннасуттапан̃чакам̣

128-132. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йамуна̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, ачираватӣ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, сарабхӯ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, махӣ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ ка̄чима̄ маха̄надийо, сеййатхидам̣ – ган̇га̄, йамуна̄, ачираватӣ, сарабхӯ, махӣ, сабба̄ та̄ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. чхат̣т̣хам̣.

1. пат̣хамасамудданиннасуттам̣

133. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. пат̣хамам̣.

2-6. дутийа̄дисамудданиннасуттапан̃чакам̣

134-138. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йамуна̄ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, ачираватӣ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, сарабхӯ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, махӣ надӣ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ ка̄чима̄ маха̄надийо, сеййатхидам̣ – ган̇га̄, йамуна̄, ачираватӣ сарабхӯ, махӣ, сабба̄ та̄ самудданинна̄ самуддапон̣а̄ самуддапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. чхат̣т̣хам̣.

(ган̇га̄пеййа̄лӣ).

дутийаган̇га̄пеййа̄лавагго дутийо.

тассудда̄нам̣ –

чха па̄чӣнато нинна̄, чха нинна̄ ча самуддато;

ете две чха два̄даса хонти, вагго тена павуччатӣти;

нибба̄нанинно два̄дасакӣ, чатуттхакӣ чхат̣т̣ха̄ навакӣ.

5. аппама̄дапеййа̄лавагго

1. татха̄гатасуттам̣

139. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘йа̄вата̄, бхиккхаве, сатта̄ апада̄ ва̄ двипада̄ [дипада̄ (сӣ.)] ва̄ чатуппада̄ ва̄ бахуппада̄ [бахупада̄ (?)] ва̄ рӯпино ва̄ арӯпино ва̄ сан̃н̃ино ва̄ асан̃н̃ино ва̄ невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ино ва̄, татха̄гато тесам̣ аггамаккха̄йати арахам̣ самма̄самбуддхо; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи кусала̄ дхамма̄, саббе те аппама̄дамӯлака̄ аппама̄дасамосаран̣а̄; аппама̄до тесам̣ дхамма̄нам̣ аггамаккха̄йати. аппаматтассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху аппаматто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху аппаматто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти.

‘‘йа̄вата̄, бхиккхаве, сатта̄ апада̄ ва̄ двипада̄ ва̄ чатуппада̄ ва̄ бахуппада̄ ва̄ рӯпино ва̄ арӯпино ва̄ сан̃н̃ино ва̄ асан̃н̃ино ва̄ невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ино ва̄, татха̄гато тесам̣ аггамаккха̄йати арахам̣ самма̄самбуддхо; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи кусала̄ дхамма̄, саббе те аппама̄дамӯлака̄ аппама̄дасамосаран̣а̄; аппама̄до тесам̣ дхамма̄нам̣ аггамаккха̄йати. аппаматтассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху аппаматто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху аппаматто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти.

‘‘йа̄вата̄, бхиккхаве, сатта̄ апада̄ ва̄ двипада̄ ва̄ чатуппада̄ ва̄ бахуппада̄ ва̄ рӯпино ва̄ арӯпино ва̄ сан̃н̃ино ва̄ асан̃н̃ино ва̄ невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ино ва̄, татха̄гато тесам̣ аггамаккха̄йати арахам̣ самма̄самбуддхо; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи кусала̄ дхамма̄, саббе те аппама̄дамӯлака̄ аппама̄дасамосаран̣а̄; аппама̄до тесам̣ дхамма̄нам̣ аггамаккха̄йати. аппаматтассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху аппаматто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети аматогадхам̣ аматапара̄йанам̣ аматапарийоса̄нам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети аматогадхам̣ аматапара̄йанам̣ аматапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху аппаматто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти.

‘‘йа̄вата̄, бхиккхаве, сатта̄ апада̄ ва̄ двипада̄ ва̄ чатуппада̄ ва̄ бахуппада̄ ва̄ рӯпино ва̄ арӯпино ва̄ сан̃н̃ино ва̄ асан̃н̃ино ва̄ невасан̃н̃ӣна̄сан̃н̃ино ва̄, татха̄гато тесам̣ аггамаккха̄йати арахам̣ самма̄самбуддхо; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи кусала̄ дхамма̄, саббе те аппама̄дамӯлака̄ аппама̄дасамосаран̣а̄; аппама̄до тесам̣ дхамма̄нам̣ аггамаккха̄йати. аппаматтассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху аппаматто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху аппаматто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. падасуттам̣

140. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ни ка̄ничи джан̇гала̄нам̣ па̄н̣а̄нам̣ пададжа̄та̄ни, сабба̄ни та̄ни хаттхипаде самодха̄нам̣ гаччханти; хаттхипадам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – махантаттена; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи кусала̄ дхамма̄, саббе те аппама̄дамӯлака̄ аппама̄дасамосаран̣а̄; аппама̄до тесам̣ дхамма̄нам̣ аггамаккха̄йати. аппаматтассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху аппаматто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху аппаматто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. дутийам̣.

3-7. кӯт̣а̄дисуттапан̃чакам̣

141. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, кӯт̣а̄га̄расса йа̄ ка̄чи гопа̄насийо сабба̄ та̄ кӯт̣ан̇гама̄ кӯт̣анинна̄ кӯт̣асамосаран̣а̄; кӯт̣ам̣ та̄сам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо, бхиккхаве…пе… татийам̣.

142. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи мӯлагандха̄, ка̄л̣а̄нуса̄рийам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо, бхиккхаве…пе… чатуттхам̣.

143. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи са̄рагандха̄, лохитачанданам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо, бхиккхаве…пе… пан̃чамам̣.

144. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи пуппхагандха̄, вассикам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо, бхиккхаве…пе… чхат̣т̣хам̣.

145. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи кут̣т̣ара̄джа̄но, саббе те ран̃н̃о чаккаваттисса ануйанта̄ бхаванти, ра̄джа̄ тесам̣ чаккаватти аггамаккха̄йати; евамева кхо, бхиккхаве…пе… саттамам̣.

8-10. чандима̄дисуттататийакам̣

146. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ ка̄чи та̄ракарӯпа̄нам̣ пабха̄, сабба̄ та̄ чандимаппабха̄йа [чандима̄пабха̄йа (сйа̄. ка.)] калам̣ на̄ггханти сол̣асим̣, чандаппабха̄ та̄сам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо, бхиккхаве…пе… ат̣т̣хамам̣.

147. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, сарадасамайе виддхе вигатавала̄хаке деве а̄диччо набхам̣ аббхуссаккама̄но саббам̣ а̄ка̄сагатам̣ тамагатам̣ абхивихачча бха̄сате ча тапате ча вирочати ча; евамева кхо, бхиккхаве…пе… навамам̣.

148. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ни ка̄ничи танта̄вута̄нам̣ ваттха̄нам̣, ка̄сикаваттхам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи кусала̄ дхамма̄, саббе те аппама̄дамӯлака̄ аппама̄дасамосаран̣а̄; аппама̄до тесам̣ дхамма̄нам̣ аггамаккха̄йати. аппаматтассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вессати арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху аппаматто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху аппаматто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. дасамам̣.

(йадапи татха̄гатам̣, тадапи виттха̄ретаббам̣).

аппама̄дапеййа̄лавагго пан̃чамо.

тассудда̄нам̣ –

татха̄гатам̣ падам̣ кӯт̣ам̣, мӯлам̣ са̄ро ча вассикам̣;

ра̄джа̄ чандимасӯрийа̄ ча, ваттхена дасамам̣ падам̣.

6. балакаран̣ӣйавагго

1. баласуттам̣

149. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи балакаран̣ӣйа̄ камманта̄ карӣйанти, саббе те патхавим̣ нисса̄йа патхавийам̣ патит̣т̣ха̄йа евамете балакаран̣ӣйа̄ камманта̄ карӣйанти; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти.

(параган̇га̄пеййа̄лӣван̣н̣ийато парипун̣н̣асуттанти виттха̄рамаггӣ).

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи балакаран̣ӣйа̄ камманта̄ карӣйанти, саббе те патхавим̣ нисса̄йа патхавийам̣ патит̣т̣ха̄йа евамете балакаран̣ӣйа̄ камманта̄ карӣйанти; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи балакаран̣ӣйа̄ камманта̄ карӣйанти, саббе те патхавим̣ нисса̄йа патхавийам̣ патит̣т̣ха̄йа евамете балакаран̣ӣйа̄ камманта̄ карӣйанти; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети аматогадхам̣ аматапара̄йанам̣ аматапарийоса̄нам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети аматогадхам̣ аматапара̄йанам̣ аматапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи балакаран̣ӣйа̄ камманта̄ карӣйанти, саббе те патхавим̣ нисса̄йа патхавийам̣ патит̣т̣ха̄йа евамете балакаран̣ӣйа̄ камманта̄ карӣйанти; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. бӣджасуттам̣

150. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечиме бӣджага̄мабхӯтага̄ма̄ вуд̣д̣хим̣ вирӯл̣хим̣ вепуллам̣ а̄паджджанти, саббе те патхавим̣ нисса̄йа патхавийам̣ патит̣т̣ха̄йа евамете бӣджага̄мабхӯтага̄ма̄ вуд̣д̣хим̣ вирӯл̣хим̣ вепуллам̣ а̄паджджанти; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто вуд̣д̣хим̣ вирӯл̣хим̣ вепуллам̣ па̄пун̣а̄ти дхаммесу. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто вуд̣д̣хим̣ вирӯл̣хим̣ вепуллам̣ па̄пун̣а̄ти дхаммесу? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто вуд̣д̣хим̣ вирӯл̣хим̣ вепуллам̣ па̄пун̣а̄ти дхаммесӯ’’ти. дутийам̣.

3. на̄гасуттам̣

151. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, химавантам̣ паббатара̄джам̣ нисса̄йа на̄га̄ ка̄йам̣ вад̣д̣хенти, балам̣ га̄хенти; те таттха ка̄йам̣ вад̣д̣хетва̄ балам̣ га̄хетва̄ кусоббхе отаранти, кусоббхе [куссуббхе (сӣ. сйа̄.), кусуббхе (пӣ. ка.)] отаритва̄ маха̄соббхе отаранти, маха̄соббхе отаритва̄ куннадийо отаранти, куннадийо отаритва̄ маха̄надийо отаранти, маха̄надийо отаритва̄ маха̄самуддам̣ [маха̄самуддаса̄гарам̣ (саббаттха) сам̣. ни. 2.23] отаранти, те таттха махантаттам̣ вепуллаттам̣ а̄паджджанти ка̄йена; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто махантаттам̣ вепуллаттам̣ па̄пун̣а̄ти дхаммесу. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто махантаттам̣ вепуллаттам̣ па̄пун̣а̄ти дхаммесу? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто махантаттам̣ вепуллаттам̣ па̄пун̣а̄ти дхаммесӯ’’ти. татийам̣.

4. руккхасуттам̣

152. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, руккхо па̄чӣнанинно па̄чӣнапон̣о па̄чӣнапаббха̄ро. со мӯлаччхинно [мӯлаччхинде кате (сйа̄.)] катамена папатеййа̄’’ти? ‘‘йена, бханте, нинно йена пон̣о йена паббха̄ро’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. чатуттхам̣.

5. кумбхасуттам̣

153. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, кумбхо никкуджджо ваматева удакам̣, но пачча̄вамати; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто ваматева па̄паке акусале дхамме, но пачча̄вамати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто ваматева па̄паке акусале дхамме, но пачча̄вамати? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто ваматева па̄паке акусале дхамме, но пачча̄ваматӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. сӯкасуттам̣

154. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, са̄лисӯкам̣ ва̄ йавасӯкам̣ ва̄ самма̄пан̣ихитам̣ хаттхена ва̄ па̄дена ва̄ аккантам̣ хаттхам̣ ва̄ па̄дам̣ ва̄ бхиндиссати лохитам̣ ва̄ уппа̄дессатӣти – т̣ха̄наметам̣ виджджати. там̣ кисса хету? самма̄пан̣ихитатта̄, бхиккхаве, сӯкасса. евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху самма̄пан̣ихита̄йа дит̣т̣хийа̄ самма̄пан̣ихита̄йа маггабха̄вана̄йа авиджджам̣ бхиндиссати, виджджам̣ уппа̄дессати, нибба̄нам̣ саччхикариссатӣти – т̣ха̄наметам̣ виджджати. там̣ кисса хету? самма̄пан̣ихитатта̄, бхиккхаве, дит̣т̣хийа̄. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху самма̄пан̣ихита̄йа дит̣т̣хийа̄ самма̄пан̣ихита̄йа маггабха̄вана̄йа авиджджам̣ бхиндати, виджджам̣ уппа̄дети, нибба̄нам̣ саччхикароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху самма̄пан̣ихита̄йа дит̣т̣хийа̄ самма̄пан̣ихита̄йа маггабха̄вана̄йа авиджджам̣ бхиндати, виджджам̣ уппа̄дети, нибба̄нам̣ саччхикаротӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. а̄ка̄сасуттам̣

155. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, а̄ка̄се вивидха̄ ва̄та̄ ва̄йанти – пураттхима̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, паччхима̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, уттара̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, даккхин̣а̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, сараджа̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, араджа̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, сӣта̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, ун̣ха̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, паритта̄пи ва̄та̄ ва̄йанти, адхиматта̄пи ва̄та̄ ва̄йанти; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккхуно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вайато арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкарото чатта̄ропи сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти, чатта̄ропи саммаппадха̄на̄ бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти, чатта̄ропи иддхипа̄да̄ бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти, пан̃чапи индрийа̄ни бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти, пан̃чапи бала̄ни бха̄вана̄парипӯрим̣ гаччханти, саттапи боджджхан̇га̄ бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккхуно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вайато арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкарото чатта̄ропи сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти, чатта̄ропи саммаппадха̄на̄ бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти, чатта̄ропи иддхипа̄да̄ бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти, пан̃чапи индрийа̄ни бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти, пан̃чапи бала̄ни бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти, саттапи боджджхан̇га̄ бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккхуно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вайато арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкарото чатта̄ропи сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти, чатта̄ропи саммаппадха̄на̄ бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти, чатта̄ропи иддхипа̄да̄ бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти, пан̃чапи индрийа̄ни бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти, пан̃чапи бала̄ни бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти, саттапи боджджхан̇га̄ бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхантӣ’’ти. саттамам̣.

8. пат̣хамамегхасуттам̣

156. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, гимха̄нам̣ паччхиме ма̄се ӯхатам̣ раджоджаллам̣, таменам̣ маха̄ака̄ламегхо т̣ха̄насо антарадха̄пети вӯпасамети; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто уппаннуппанне па̄паке акусале дхамме т̣ха̄насо антарадха̄пети вӯпасамети. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто уппаннуппанне па̄паке акусале дхамме т̣ха̄насо антарадха̄пети вӯпасамети? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто уппаннуппанне па̄паке акусале дхамме т̣ха̄насо антарадха̄пети вӯпасаметӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. дутийамегхасуттам̣

157. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, уппаннам̣ маха̄мегхам̣, таменам̣ маха̄ва̄то антара̄йева антарадха̄пети вӯпасамети; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто уппаннуппанне па̄паке акусале дхамме антара̄йева антарадха̄пети вӯпасамети. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто уппаннуппанне па̄паке акусале дхамме антара̄йева антарадха̄пети вӯпасамети? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто уппаннуппанне па̄паке акусале дхамме антара̄йева антарадха̄пети вӯпасаметӣ’’ти. навамам̣.

10. на̄ва̄суттам̣

158. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, са̄муддика̄йа на̄ва̄йа веттабандханабандха̄йа чха ма̄са̄ни удаке парийа̄да̄йа [парийа̄та̄йа (ка.), парийа̄хата̄йа (?)] хемантикена тхалам̣ уккхитта̄йа ва̄та̄тапапарета̄ни бандхана̄ни та̄ни па̄вуссакена мегхена абхиппавут̣т̣ха̄ни аппакасиренева пат̣иппассамбханти, пӯтика̄ни бхаванти; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккхуно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вайато арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкарото аппакасиренева сам̣йоджана̄ни пат̣иппассамбханти, пӯтика̄ни бхаванти. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккхуно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вайато арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкарото аппакасиренева сам̣йоджана̄ни пат̣иппассамбханти, пӯтика̄ни бхаванти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккхуно арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вайато арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкарото аппакасиренева сам̣йоджана̄ни пат̣иппассамбханти, пӯтика̄ни бхавантӣ’’ти. дасамам̣.

11. а̄гантукасуттам̣

159. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, а̄гантука̄га̄рам̣. таттха пураттхима̄йапи диса̄йа а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти, паччхима̄йапи диса̄йа а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти, уттара̄йапи диса̄йа а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти, даккхин̣а̄йапи диса̄йа а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти, кхаттийа̄пи а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти, бра̄хман̣а̄пи а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти, весса̄пи а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти, судда̄пи а̄гантва̄ ва̄сам̣ каппенти; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто йе дхамма̄ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃еййа̄, те дхамме абхин̃н̃а̄ париджа̄на̄ти, йе дхамма̄ абхин̃н̃а̄ паха̄табба̄, те дхамме абхин̃н̃а̄ паджахати, йе дхамма̄ абхин̃н̃а̄ саччхика̄табба̄, те дхамме абхин̃н̃а̄ саччхикароти, йе дхамма̄ абхин̃н̃а̄ бха̄ветабба̄, те дхамме абхин̃н̃а̄ бха̄вети.

‘‘катаме ча, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃еййа̄? пан̃чупа̄да̄наккхандха̄тисса вачанӣйам̣. катаме пан̃ча? сеййатхидам̣ – рӯпупа̄да̄наккхандхо…пе… вин̃н̃а̄н̣упа̄да̄наккхандхо. име, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃еййа̄. катаме ча, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ паха̄табба̄? авиджджа̄ ча бхаватан̣ха̄ ча – име, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ паха̄табба̄. катаме ча, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ саччхика̄табба̄? виджджа̄ ча вимутти ча – име, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ саччхика̄табба̄. катаме ча, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ бха̄ветабба̄? саматхо ча випассана̄ ча – име, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ бха̄ветабба̄. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто, йе дхамма̄ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃еййа̄ те дхамме абхин̃н̃а̄ париджа̄на̄ти…пе… йе дхамма̄ абхин̃н̃а̄ бха̄ветабба̄, те дхамме абхин̃н̃а̄ бха̄вети? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто йе дхамма̄ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃еййа̄, те дхамме абхин̃н̃а̄ париджа̄на̄ти, йе дхамма̄ абхин̃н̃а̄ паха̄табба̄, те дхамме абхин̃н̃а̄ паджахати, йе дхамма̄ абхин̃н̃а̄ саччхика̄табба̄, те дхамме абхин̃н̃а̄ саччхикароти, йе дхамма̄ абхин̃н̃а̄ бха̄ветабба̄, те дхамме абхин̃н̃а̄ бха̄ветӣ’’ти. ека̄дасамам̣.

12. надӣсуттам̣

160. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄. атха маха̄джанака̄йо а̄гаччхеййа кудда̄ла-пит̣акам̣ а̄да̄йа – ‘майам̣ имам̣ ган̇гам̣ надим̣ паччха̄ниннам̣ карисса̄ма паччха̄пон̣ам̣ паччха̄паббха̄ра’нти. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, апи ну со маха̄джанака̄йо ган̇гам̣ надим̣ паччха̄ниннам̣ кареййа паччха̄пон̣ам̣ паччха̄паббха̄ра’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘там̣ кисса хету’’? ‘‘ган̇га̄, бханте, надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄. са̄ на сукара̄ паччха̄ниннам̣ ка̄тум̣ паччха̄пон̣ам̣ паччха̄паббха̄рам̣. йа̄вадева пана со маха̄джанака̄йо киламатхасса вигха̄тасса бха̄гӣ асса̄’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, бхиккхум̣ арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вентам̣ арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронтам̣ ра̄джа̄но ва̄ ра̄джамаха̄матта̄ ва̄ митта̄ ва̄ амачча̄ ва̄ н̃а̄тӣ ва̄ н̃а̄тиса̄лохита̄ ва̄ бхогехи абхихат̣т̣хум̣ пава̄реййум̣ – ‘ехамбхо пуриса, ким̣ те име ка̄са̄ва̄ анудаханти, ким̣ мун̣д̣о капа̄ламанусам̣чараси! ехи, хӣна̄йа̄ваттитва̄ бхоге ча бхун̃джассу, пун̃н̃а̄ни ча карохӣ’ти. со вата, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄венто арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаронто сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ваттиссатӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. там̣ кисса хету? йан̃хи там̣, бхиккхаве, читтам̣ дӣгхараттам̣ вивеканиннам̣ вивекапон̣ам̣ вивекапаббха̄рам̣ там̣ вата хӣна̄йа̄ваттиссатӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бха̄вети, арийам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ бахулӣкаротӣ’’ти. (йадапи балакаран̣ӣйам̣, тадапи виттха̄ретаббам̣.) два̄дасамам̣.

балакаран̣ӣйавагго чхат̣т̣хо.

тассудда̄нам̣ –

балам̣ бӣджан̃ча на̄го ча, руккхо кумбхена сӯкийа̄;

а̄ка̄сена ча две мегха̄, на̄ва̄ а̄гантука̄ надӣти.

7. есана̄вагго

1. есана̄суттам̣

161. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, есана̄. катама̄ тиссо? ка̄месана̄, бхавесана̄, брахмачарийесана̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо есана̄. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ есана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо. катамо арийо ат̣т̣хан̇гико магго? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ есана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти.

‘‘тиссо има̄ кхо, бхиккхаве, есана̄. катама̄ тиссо? ка̄месана̄, бхавесана̄, брахмачарийесана̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо есана̄. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ есана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо. катамо арийо ат̣т̣хан̇гико магго? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ есана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти.

‘‘тиссо има̄ кхо, бхиккхаве, есана̄. катама̄ тиссо? ка̄месана̄, бхавесана̄, брахмачарийесана̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо есана̄. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ есана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо. катамо арийо ат̣т̣хан̇гико магго? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети аматогадхам̣ аматапара̄йанам̣ аматапарийоса̄нам̣. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ есана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти.

‘‘тиссо има̄ кхо, бхиккхаве, есана̄. катама̄ тиссо? ка̄месана̄, бхавесана̄, брахмачарийесана̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо есана̄. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ есана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо. катамо арийо ат̣т̣хан̇гико магго? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ есана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти.

‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, есана̄. катама̄ тиссо? ка̄месана̄, бхавесана̄, брахмачарийесана̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо есана̄. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ есана̄нам̣ парин̃н̃а̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. (йадапи абхин̃н̃а̄, тадапи парин̃н̃а̄йа виттха̄ретаббам̣.)

‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, есана̄. катама̄ тиссо? ка̄месана̄, бхавесана̄, брахмачарийесана̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо есана̄. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ есана̄нам̣ париккхайа̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. (йадапи абхин̃н̃а̄, тадапи париккхайа̄йа виттха̄ретаббам̣.)

‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, есана̄. катама̄ тиссо? ка̄месана̄, бхавесана̄, брахмачарийесана̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо есана̄. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ есана̄нам̣ паха̄на̄йа арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо. катамо арийо ат̣т̣хан̇гико магго? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ есана̄нам̣ паха̄на̄йа айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. (йадапи абхин̃н̃а̄, тадапи паха̄на̄йа виттха̄ретаббам̣.) пат̣хамам̣.

2. видха̄суттам̣

162. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, видха̄. катама̄ тиссо? ‘сеййохамасмӣ’ти видха̄, ‘садисохамасмӣ’ти видха̄, ‘хӣнохамасмӣ’ти видха̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо видха̄. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ видха̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо. катамо арийо ат̣т̣хан̇гико магго? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… има̄сам̣ кхо, бхиккхаве тиссаннам̣ видха̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. (йатха̄ есана̄, евам̣ виттха̄ретаббам̣). дутийам̣.

3. а̄савасуттам̣

163. ‘‘тайоме, бхиккхаве, а̄сава̄. катаме тайо? ка̄ма̄саво, бхава̄саво, авиджджа̄саво – име кхо, бхиккхаве, тайо а̄сава̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, тин̣н̣аннам̣ а̄сава̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. татийам̣.

4. бхавасуттам̣

164. ‘‘тайоме, бхиккхаве, бхава̄. катаме тайо? ка̄мабхаво, рӯпабхаво, арӯпабхаво – име кхо, бхиккхаве, тайо бхава̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, тин̣н̣аннам̣ бхава̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. чатуттхам̣.

5. дуккхата̄суттам̣

165. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, дуккхата̄. катама̄ тиссо? дуккхадуккхата̄, сан̇кха̄радуккхата̄, випарин̣а̄мадуккхата̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо дуккхата̄. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ дуккхата̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. пан̃чамам̣.

6. кхиласуттам̣

166. ‘‘тайоме, бхиккхаве, кхила̄. катаме тайо? ра̄го кхило, досо кхило, мохо кхило – име кхо, бхиккхаве, тайо кхила̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, тин̣н̣аннам̣ кхила̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. маласуттам̣

167. ‘‘тӣн̣има̄ни, бхиккхаве, мала̄ни. катама̄ни тӣн̣и? ра̄го малам̣, досо малам̣, мохо малам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, тӣн̣и мала̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, тин̣н̣аннам̣ мала̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. саттамам̣.

8. нӣгхасуттам̣

168. ‘‘тайоме, бхиккхаве, нӣгха̄. катаме тайо? ра̄го нӣгхо, досо нӣгхо, мохо нӣгхо – име кхо, бхиккхаве, тайо нӣгха̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, тин̣н̣аннам̣ нӣгха̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. ведана̄суттам̣

169. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, ведана̄. катама̄ тиссо? сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо ведана̄. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ ведана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. навамам̣.

10. тан̣ха̄суттам̣

170. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, тан̣ха̄. катама̄ тиссо? ка̄матан̣ха̄, бхаватан̣ха̄, вибхаватан̣ха̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо тан̣ха̄. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ тан̣ха̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо. катамо арийо ат̣т̣хан̇гико магго? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ тан̣ха̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. дасамам̣.

11. тасина̄суттам̣

171. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, тасина̄. катама̄ тиссо? ка̄матасина̄, бхаватасина̄, вибхаватасина̄. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ тасина̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣…пе… аматогадхам̣ аматапара̄йанам̣ аматапарийоса̄нам̣…пе… нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ тасина̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. ека̄дасамам̣.

есана̄вагго саттамо.

тассудда̄нам̣ –

есана̄ видха̄ а̄саво, бхаво ча дуккхата̄ кхила̄;

малам̣ нӣгхо ча ведана̄, две тан̣ха̄ тасина̄йа ча̄ти.

8. огхавагго

1. огхасуттам̣

172. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, огха̄. катаме чатта̄ро? ка̄могхо, бхавогхо, дит̣т̣хогхо, авиджджогхо – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро огха̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ огха̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. (йатха̄ есана̄, евам̣ саббам̣ виттха̄ретаббам̣.) пат̣хамам̣.

2. йогасуттам̣

173. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, йога̄. катаме чатта̄ро? ка̄майого, бхавайого, дит̣т̣хийого авиджджа̄його – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро йога̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ йога̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. дутийам̣.

3. упа̄да̄насуттам̣

174. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, упа̄да̄на̄ни. катама̄ни чатта̄ри? ка̄мупа̄да̄нам̣, дит̣т̣хупа̄да̄нам̣, сӣлаббатупа̄да̄нам̣, аттава̄дупа̄да̄нам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри упа̄да̄на̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ упа̄да̄на̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. татийам̣.

4. гантхасуттам̣

175. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, гантха̄. катаме чатта̄ро? абхиджджха̄ ка̄йагантхо, бйа̄па̄до ка̄йагантхо, сӣлаббатапара̄ма̄со ка̄йагантхо, идам̣сачча̄бхинивесо ка̄йагантхо – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро гантха̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ гантха̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. чатуттхам̣.

5. анусайасуттам̣

176. ‘‘саттиме, бхиккхаве, анусайа̄. катаме сатта? ка̄мара̄га̄нусайо, пат̣игха̄нусайо, дит̣т̣ха̄нусайо, вичикиччха̄нусайо, ма̄на̄нусайо, бхавара̄га̄нусайо, авиджджа̄нусайо – име кхо, бхиккхаве, сатта̄нусайа̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, саттаннам̣ анусайа̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. пан̃чамам̣.

6. ка̄магун̣асуттам̣

177. ‘‘пан̃чиме, бхиккхаве, ка̄магун̣а̄. катаме пан̃ча? чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄, сотавин̃н̃еййа̄ садда̄…пе… гха̄навин̃н̃еййа̄ гандха̄…пе… дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄…пе… ка̄йавин̃н̃еййа̄ пхот̣т̣хабба̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄ – име кхо, бхиккхаве, пан̃ча ка̄магун̣а̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ ка̄магун̣а̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. нӣваран̣асуттам̣

178. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, нӣваран̣а̄ни. катама̄ни пан̃ча? ка̄маччханданӣваран̣ам̣, бйа̄па̄данӣваран̣ам̣, тхинамиддханӣваран̣ам̣, уддхаччакуккуччанӣваран̣ам̣, вичикиччха̄нӣваран̣ам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃ча нӣваран̣а̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ нӣваран̣а̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. саттамам̣.

8. упа̄да̄наккхандхасуттам̣

179. ‘‘пан̃чиме, бхиккхаве, упа̄да̄наккхандха̄. катаме пан̃ча? сеййатхидам̣ – рӯпупа̄да̄наккхандхо, веданупа̄да̄наккхандхо, сан̃н̃упа̄да̄наккхандхо, сан̇кха̄рупа̄да̄наккхандхо, вин̃н̃а̄н̣упа̄да̄наккхандхо. име кхо, бхиккхаве, пан̃чупа̄да̄наккхандха̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ упа̄да̄наккхандха̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. орамбха̄гийасуттам̣

180. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, орамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. катама̄ни пан̃ча? сакка̄йадит̣т̣хи, вичикиччха̄, сӣлаббатапара̄ма̄со, ка̄маччхандо, бйа̄па̄до – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чорамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. имесам̣ кхо бхиккхаве, пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа…пе… айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. навамам̣.

10. уддхамбха̄гийасуттам̣

181. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, уддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпара̄го, арӯпара̄го, ма̄но, уддхаччам̣, авиджджа̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чуддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо. катамо арийо ат̣т̣хан̇гико магго? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти.

‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, уддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпара̄го, арӯпара̄го, ма̄но, уддхаччам̣, авиджджа̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чуддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо. катамо арийо ат̣т̣хан̇гико магго? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄вети…пе… самма̄сама̄дхим̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣… аматогадхам̣ аматапара̄йанам̣ аматапарийоса̄нам̣… нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа айам̣ арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄ветаббо’’ти. дасамам̣.

огхавагго ат̣т̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

огхо його упа̄да̄нам̣, гантхам̣ анусайена ча;

ка̄магун̣а̄ нӣваран̣ам̣, кхандха̄ оруддхамбха̄гийа̄ти.

ваггудда̄нам̣ –

авиджджа̄вагго пат̣хамо, дутийам̣ виха̄рам̣ вуччати;

миччхаттам̣ татийо вагго, чатуттхам̣ пат̣ипанненева.

титтхийам̣ пан̃чамо вагго, чхат̣т̣хо сӯрийена ча;

бахукате саттамо вагго, уппа̄до ат̣т̣хамена ча.

дивасавагго навамо, дасамо аппама̄дена ча;

ека̄дасабалавагго, два̄даса есана̄ па̄л̣ийам̣;

огхавагго бхавати тераса̄ти.

маггасам̣йуттам̣ пат̣хамам̣.

2. боджджхан̇гасам̣йуттам̣

1. паббатавагго

1. химавантасуттам̣

182. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, химавантам̣ паббатара̄джа̄нам̣ нисса̄йа на̄га̄ ка̄йам̣ вад̣д̣хенти, балам̣ га̄хенти; те таттха ка̄йам̣ вад̣д̣хетва̄ балам̣ га̄хетва̄ кусоббхе отаранти, кусоббхе отаритва̄ маха̄соббхе отаранти, маха̄соббхе отаритва̄ куннадийо отаранти, куннадийо отаритва̄ маха̄надийо отаранти, маха̄надийо отаритва̄ маха̄самуддаса̄гарам̣ отаранти; те таттха махантаттам̣ вепуллаттам̣ а̄паджджанти ка̄йена; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа сатта боджджхан̇ге бха̄венто сатта боджджхан̇ге бахулӣкаронто махантаттам̣ вепуллаттам̣ па̄пун̣а̄ти дхаммесу. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа сатта боджджхан̇ге бха̄венто сатта боджджхан̇ге бахулӣкаронто махантаттам̣ вепуллаттам̣ па̄пун̣а̄ти дхаммесӯти? идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣; дхаммавичайасамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… вӣрийасамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… пӣтисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… пассаддхисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… сама̄дхисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа сатта боджджхан̇ге бха̄венто сатта боджджхан̇ге бахулӣкаронто махантаттам̣ вепуллаттам̣ па̄пун̣а̄ти дхаммесӯ’’ти. пат̣хамам̣.

2. ка̄йасуттам̣

183. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, айам̣ ка̄йо а̄ха̄рат̣т̣хитико, а̄ха̄рам̣ пат̣ичча тит̣т̣хати, ана̄ха̄ро но тит̣т̣хати; евамева кхо, бхиккхаве, пан̃ча нӣваран̣а̄ а̄ха̄рат̣т̣хитика̄, а̄ха̄рам̣ пат̣ичча тит̣т̣ханти, ана̄ха̄ра̄ но тит̣т̣ханти.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ ка̄маччхандасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ ка̄маччхандасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа? аттхи, бхиккхаве, субханимиттам̣. таттха айонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ ка̄маччхандасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ ка̄маччхандасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ бйа̄па̄дасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ бйа̄па̄дасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа? аттхи, бхиккхаве, пат̣игханимиттам̣. таттха айонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ бйа̄па̄дасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ бйа̄па̄дасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ тхинамиддхасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ тхинамиддхасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа? аттхи, бхиккхаве, арати танди виджамбхита̄ бхаттасаммадо четасо ча лӣнаттам̣. таттха айонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ тхинамиддхасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ тхинамиддхасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ уддхаччакуккуччасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ уддхаччакуккуччасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа? аттхи, бхиккхаве, четасо авӯпасамо. таттха айонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ уддхаччакуккуччасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ уддхаччакуккуччасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппанна̄йа ва̄ вичикиччха̄йа уппа̄да̄йа, уппанна̄йа ва̄ вичикиччха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа? аттхи, бхиккхаве, вичикиччха̄т̣т̣ха̄нӣйа̄ дхамма̄. таттха айонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппанна̄йа ва̄ вичикиччха̄йа уппа̄да̄йа, уппанна̄йа ва̄ вичикиччха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, айам̣ ка̄йо а̄ха̄рат̣т̣хитико, а̄ха̄рам̣ пат̣ичча тит̣т̣хати, ана̄ха̄ро но тит̣т̣хати; евамева кхо, бхиккхаве, име пан̃ча нӣваран̣а̄ а̄ха̄рат̣т̣хитика̄, а̄ха̄рам̣ пат̣ичча тит̣т̣ханти, ана̄ха̄ра̄ но тит̣т̣ханти.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, айам̣ ка̄йо а̄ха̄рат̣т̣хитико, а̄ха̄рам̣ пат̣ичча тит̣т̣хати, ана̄ха̄ро но тит̣т̣хати; евамева кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ а̄ха̄рат̣т̣хитика̄, а̄ха̄рам̣ пат̣ичча тит̣т̣ханти, ана̄ха̄ра̄ но тит̣т̣ханти.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ сатисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ сатисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, сатисамбоджджхан̇гат̣т̣ха̄нӣйа̄ дхамма̄. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ сатисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ сатисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, кусала̄кусала̄ дхамма̄, са̄ваджджа̄наваджджа̄ дхамма̄, хӣнапан̣ӣта̄ дхамма̄, кан̣хасуккасаппат̣ибха̄га̄ дхамма̄. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ вӣрийасамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ вӣрийасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, а̄рамбхадха̄ту [а̄раббхадха̄ту (сйа̄. ка.)] никкамадха̄ту параккамадха̄ту. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ вӣрийасамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ вӣрийасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ пӣтисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ пӣтисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, пӣтисамбоджджхан̇гат̣т̣ха̄нӣйа̄ дхамма̄. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ пӣтисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ пӣтисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ пассаддхисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ пассаддхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, ка̄йапассаддхи, читтапассаддхи. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ пассаддхисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ пассаддхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ сама̄дхисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ сама̄дхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, саматханимиттам̣ [сама̄дхинимиттам̣ (сйа̄.)] абйагганимиттам̣. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ сама̄дхисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ сама̄дхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ упеккха̄самбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ упеккха̄самбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, упеккха̄самбоджджхан̇гат̣т̣ха̄нӣйа̄ дхамма̄. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ упеккха̄самбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ упеккха̄самбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, айам̣ ка̄йо а̄ха̄рат̣т̣хитико, а̄ха̄рам̣ пат̣ичча тит̣т̣хати, ана̄ха̄ро но тит̣т̣хати; евамева кхо, бхиккхаве, име сатта боджджхан̇га̄ а̄ха̄рат̣т̣хитика̄, а̄ха̄рам̣ пат̣ичча тит̣т̣ханти, ана̄ха̄ра̄ но тит̣т̣хантӣ’’ти. дутийам̣.

3. сӣласуттам̣

184. ‘‘йе те, бхиккхаве, бхиккхӯ сӣласампанна̄ сама̄дхисампанна̄ н̃а̄н̣асампанна̄ вимуттисампанна̄ вимуттин̃а̄н̣адассанасампанна̄, дассанампа̄хам̣, бхиккхаве, тесам̣ бхиккхӯнам̣ бахука̄рам̣ [бахӯпака̄рам̣ (сйа̄.)] вада̄ми; саванампа̄хам̣, бхиккхаве, тесам̣ бхиккхӯнам̣ бахука̄рам̣ вада̄ми; упасан̇каманампа̄хам̣, бхиккхаве, тесам̣ бхиккхӯнам̣ бахука̄рам̣ вада̄ми; пайирупа̄санампа̄хам̣, бхиккхаве, тесам̣ бхиккхӯнам̣ бахука̄рам̣ вада̄ми; ануссатимпа̄хам̣, бхиккхаве, тесам̣ бхиккхӯнам̣ бахука̄рам̣ вада̄ми; анупаббаджджампа̄хам̣, бхиккхаве, тесам̣ бхиккхӯнам̣ бахука̄рам̣ вада̄ми. там̣ кисса хету? татха̄рӯпа̄нам̣, бхиккхаве, бхиккхӯнам̣ дхаммам̣ сутва̄ двайена вӯпака̄сена вӯпакат̣т̣хо [двайена вӯпакат̣т̣хо (сӣ. сйа̄.)] вихарати – ка̄йавӯпака̄сена ча читтавӯпака̄сена ча. со татха̄ вӯпакат̣т̣хо вихаранто там̣ дхаммам̣ ануссарати анувитаккети.

‘‘йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккху татха̄ вӯпакат̣т̣хо вихаранто там̣ дхаммам̣ ануссарати анувитаккети, сатисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти; сатисамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети; сатисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати. со татха̄ сато вихаранто там̣ дхаммам̣ пан̃н̃а̄йа павичинати павичарати паривӣмам̣сама̄паджджати.

‘‘йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккху татха̄ сато вихаранто там̣ дхаммам̣ пан̃н̃а̄йа павичинати павичарати паривӣмам̣сама̄паджджати, дхаммавичайасамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти; дхаммавичайасамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети; дхаммавичайасамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати. тасса там̣ дхаммам̣ пан̃н̃а̄йа павичинато павичарато паривӣмам̣сама̄паджджато а̄раддхам̣ хоти вӣрийам̣ асаллӣнам̣.

‘‘йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккхуно там̣ дхаммам̣ пан̃н̃а̄йа павичинато павичарато паривӣмам̣сама̄паджджато а̄раддхам̣ хоти вӣрийам̣ асаллӣнам̣, вӣрийасамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти; вӣрийасамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети; вӣрийасамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати. а̄раддхавӣрийасса уппаджджати пӣти нира̄миса̄.

‘‘йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккхуно а̄раддхавӣрийасса уппаджджати пӣти нира̄миса̄, пӣтисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти; пӣтисамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети; пӣтисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати. пӣтиманасса ка̄йопи пассамбхати, читтампи пассамбхати.

‘‘йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккхуно пӣтиманасса ка̄йопи пассамбхати читтампи пассамбхати, пассаддхисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти; пассаддхисамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети; пассаддхисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати. пассаддхака̄йасса сукхино читтам̣ сама̄дхийати.

‘‘йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккхуно пассаддхака̄йасса сукхино читтам̣ сама̄дхийати, сама̄дхисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти; сама̄дхисамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети; сама̄дхисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати. со татха̄сама̄хитам̣ читтам̣ са̄дхукам̣ аджджхупеккхита̄ хоти.

‘‘йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккху татха̄сама̄хитам̣ читтам̣ са̄дхукам̣ аджджхупеккхита̄ хоти, упеккха̄самбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти; упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети; упеккха̄самбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати.

‘‘евам̣ бха̄витесу кхо, бхиккхаве, саттасу самбоджджхан̇гесу евам̣ бахулӣкатесу сатта пхала̄ сатта̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄. катаме сатта пхала̄ сатта̄нисам̣са̄? дит̣т̣хева дхамме пат̣икачча ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети. но че дит̣т̣хева дхамме пат̣икачча ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, атха маран̣ака̄ле ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети. но че дит̣т̣хева дхамме пат̣икачча ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, но че маран̣ака̄ле ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, атха пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ антара̄паринибба̄йӣ хоти. но че дит̣т̣хева дхамме пат̣икачча ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, но че маран̣ака̄ле ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, но че пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ антара̄паринибба̄йӣ хоти, атха пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ упахаччапаринибба̄йӣ хоти. но че дит̣т̣хева дхамме пат̣икачча ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, но че маран̣ака̄ле ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, но че пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ антара̄паринибба̄йӣ хоти, но че пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ упахаччапаринибба̄йӣ хоти, атха пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти. но че дит̣т̣хева дхамме пат̣икачча ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, но че маран̣ака̄ле ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, но че пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ антара̄паринибба̄йӣ хоти, но че пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ упахаччапаринибба̄йӣ хоти, но че пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, атха пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти. но че дит̣т̣хева дхамме пат̣икачча ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, но че маран̣ака̄ле ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, но че пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ антара̄паринибба̄йӣ хоти, но че пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ упахаччапаринибба̄йӣ хоти, но че пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, но че пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, атха пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ уддхам̣сото хоти аканит̣т̣хага̄мӣ. евам̣ бха̄витесу кхо, бхиккхаве, саттасу боджджхан̇гесу евам̣ бахулӣкатесу име сатта пхала̄ сатта̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄’’ти. татийам̣.

4. ваттхасуттам̣

185. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ са̄рипутто са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘а̄вусо, бхиккхаво’’ти! ‘‘а̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато са̄рипуттасса паччассосум̣. а̄йасма̄ са̄рипутто етадавоча –

‘‘саттиме, а̄вусо, боджджхан̇га̄. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го, дхаммавичайасамбоджджхан̇го, вӣрийасамбоджджхан̇го, пӣтисамбоджджхан̇го, пассаддхисамбоджджхан̇го, сама̄дхисамбоджджхан̇го, упеккха̄самбоджджхан̇го – име кхо, а̄вусо, сатта боджджхан̇га̄. имесам̣ кхва̄хам̣, а̄вусо, саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ йена йена боджджхан̇гена а̄кан̇кха̄ми пуббан̣хасамайам̣ вихаритум̣, тена тена боджджхан̇гена пуббан̣хасамайам̣ вихара̄ми; йена йена боджджхан̇гена а̄кан̇кха̄ми маджджханхикам̣ самайам̣ вихаритум̣, тена тена боджджхан̇гена маджджханхикам̣ самайам̣ вихара̄ми; йена йена боджджхан̇гена а̄кан̇кха̄ми са̄йанхасамайам̣ вихаритум̣, тена тена боджджхан̇гена са̄йанхасамайам̣ вихара̄ми. сатисамбоджджхан̇го ити че ме, а̄вусо, хоти, ‘аппама̄н̣о’ти ме хоти, ‘сусама̄раддхо’ти ме хоти, тит̣т̣хантан̃ча нам̣ ‘тит̣т̣хатӣ’ти паджа̄на̄ми. сачепи ме чавати, ‘идаппаччайа̄ ме чаватӣ’ти паджа̄на̄ми…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го ити че ме, а̄вусо, хоти, ‘аппама̄н̣о’ти ме хоти, ‘сусама̄раддхо’ти ме хоти, тит̣т̣хантан̃ча нам̣ ‘тит̣т̣хатӣ’ти паджа̄на̄ми. сачепи ме чавати, ‘идаппаччайа̄ ме чаватӣ’ти паджа̄на̄ми.

‘‘сеййатха̄пи, а̄вусо, ран̃н̃о ва̄ ра̄джамаха̄маттасса ва̄ на̄на̄ратта̄нам̣ дусса̄нам̣ дуссакаран̣д̣ако пӯро асса. со йан̃н̃адева дуссайугам̣ а̄кан̇кхеййа пуббан̣хасамайам̣ па̄рупитум̣, там̣ тадева дуссайугам̣ пуббан̣хасамайам̣ па̄рупеййа; йан̃н̃адева дуссайугам̣ а̄кан̇кхеййа маджджханхикам̣ самайам̣ па̄рупитум̣, там̣ тадева дуссайугам̣ маджджханхикам̣ самайам̣ па̄рупеййа; йан̃н̃адева дуссайугам̣ а̄кан̇кхеййа са̄йанхасамайам̣ па̄рупитум̣, там̣ тадева дуссайугам̣ са̄йанхасамайам̣ па̄рупеййа. евамева кхва̄хам̣, а̄вусо, имесам̣ саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ йена йена боджджхан̇гена а̄кан̇кха̄ми пуббан̣хасамайам̣ вихаритум̣, тена тена боджджхан̇гена пуббан̣хасамайам̣ вихара̄ми; йена йена боджджхан̇гена а̄кан̇кха̄ми маджджханхикам̣ самайам̣ вихаритум̣, тена тена боджджхан̇гена маджджханхикам̣ самайам̣ вихара̄ми; йена йена боджджхан̇гена а̄кан̇кха̄ми са̄йанхасамайам̣ вихаритум̣, тена тена боджджхан̇гена са̄йанхасамайам̣ вихара̄ми. сатисамбоджджхан̇го ити че ме, а̄вусо, хоти, ‘аппама̄н̣о’ти ме хоти, ‘сусама̄раддхо’ти ме хоти, тит̣т̣хантан̃ча нам̣ ‘тит̣т̣хатӣ’ти паджа̄на̄ми. сачепи ме чавати, ‘идаппаччайа̄ ме чаватӣ’ти паджа̄на̄ми…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го ити че ме, а̄вусо, хоти, ‘аппама̄н̣о’ти ме хоти, ‘сусама̄раддхо’ти ме хоти, тит̣т̣хантан̃ча нам̣ ‘тит̣т̣хатӣ’ти паджа̄на̄ми. сачепи ме чавати, ‘идаппаччайа̄ ме чаватӣ’ти паджа̄на̄мӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. бхиккхусуттам̣

186. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘боджджхан̇га̄, боджджхан̇га̄’ти, бханте, вуччанти. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, ‘боджджхан̇га̄’ти вуччантӣ’’ти? ‘‘бодха̄йа сам̣ваттантӣти кхо, бхиккху, тасма̄ ‘боджджхан̇га̄’ти вуччанти. идха, бхиккху, сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. тассиме сатта боджджхан̇ге бха̄вайато ка̄ма̄сава̄пи читтам̣ вимуччати, бхава̄сава̄пи читтам̣ вимуччати, авиджджа̄сава̄пи читтам̣ вимуччати. вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄ти. бодха̄йа сам̣ваттантӣти, бхиккху, тасма̄ ‘боджджхан̇га̄’ти вуччантӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. кун̣д̣алийасуттам̣

187. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄кете вихарати ан̃джанаване мигада̄йе. атха кхо кун̣д̣алийо парибба̄джако йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо кун̣д̣алийо парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахамасми, бхо готама, а̄ра̄маниссайӣ [а̄ра̄маниса̄дӣ (сӣ.), а̄ра̄манийа̄дӣ (сйа̄.)] париса̄вачаро. тасса майхам̣, бхо готама, паччха̄бхаттам̣ бхуттапа̄тара̄сасса айама̄ча̄ро [айама̄ха̄ро (сйа̄. ка.)] хоти – а̄ра̄мена а̄ра̄мам̣ уййа̄нена уййа̄нам̣ анучан̇кама̄ми анувичара̄ми. со таттха пасса̄ми еке саман̣абра̄хман̣е итива̄даппамоккха̄нисам̣сан̃чева катхам̣ катхенте упа̄рамбха̄нисам̣сан̃ча – ‘бхавам̣ пана готамо кима̄нисам̣со вихаратӣ’’’ти? ‘‘виджджа̄вимуттипхала̄нисам̣со кхо, кун̣д̣алийа, татха̄гато вихаратӣ’’ти.

‘‘катаме пана, бхо готама, дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттим̣ парипӯрентӣ’’ти? ‘‘сатта кхо, кун̣д̣алийа, боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттим̣ парипӯрентӣ’’ти. ‘‘катаме пана, бхо готама, дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта боджджхан̇ге парипӯрентӣ’’ти? ‘‘чатта̄ро кхо, кун̣д̣алийа, сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта боджджхан̇ге парипӯрентӣ’’ти. ‘‘катаме пана, бхо готама, дхамма̄ бха̄вита̄, бахулӣката̄ чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не парипӯрентӣ’’ти? ‘‘тӣн̣и кхо, кун̣д̣алийа, сучарита̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не парипӯрентӣ’’ти. ‘‘катаме пана, бхо готама, дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ тӣн̣и сучарита̄ни парипӯрентӣ’’ти? ‘‘индрийасам̣варо кхо, кун̣д̣алийа, бха̄вито бахулӣкато тӣн̣и сучарита̄ни парипӯретӣ’’ти.

‘‘катхам̣ бха̄вито ча, кун̣д̣алийа, индрийасам̣варо катхам̣ бахулӣкато тӣн̣и сучарита̄ни парипӯретӣти? идха, кун̣д̣алийа, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ мана̄пам̣ на̄бхиджджхати на̄бхихам̣сати, на ра̄гам̣ джанети. тасса т̣хито ча ка̄йо хоти, т̣хитам̣ читтам̣ аджджхаттам̣ сусан̣т̣хитам̣ сувимуттам̣. чаккхуна̄ кхо панева рӯпам̣ дисва̄ амана̄пам̣ на ман̇ку хоти аппатит̣т̣хитачитто адӣнама̄насо абйа̄панначетасо. тасса т̣хито ча ка̄йо хоти т̣хитам̣ читтам̣ аджджхаттам̣ сусан̣т̣хитам̣ сувимуттам̣.

‘‘пуна чапарам̣, кун̣д̣алийа, бхиккху сотена саддам̣ сутва̄…пе… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа мана̄пам̣ на̄бхиджджхати на̄бхихам̣сати, на ра̄гам̣ джанети. тасса т̣хито ча ка̄йо хоти, т̣хитам̣ читтам̣ аджджхаттам̣ сусан̣т̣хитам̣ сувимуттам̣. манаса̄ кхо панева дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа амана̄пам̣ на ман̇ку хоти аппатит̣т̣хитачитто адӣнама̄насо абйа̄панначетасо. тасса т̣хито ча ка̄йо хоти, т̣хитам̣ читтам̣ аджджхаттам̣ сусан̣т̣хитам̣ сувимуттам̣.

‘‘йато кхо, кун̣д̣алийа, бхиккхуно чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ мана̄па̄мана̄песу рӯпесу т̣хито ча ка̄йо хоти, т̣хитам̣ читтам̣ аджджхаттам̣ сусан̣т̣хитам̣ сувимуттам̣. сотена саддам̣ сутва̄…пе… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄…пе… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄…пе… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа мана̄па̄мана̄песу дхаммесу т̣хито ча ка̄йо хоти, т̣хитам̣ читтам̣ аджджхаттам̣ сусан̣т̣хитам̣ сувимуттам̣. евам̣ бха̄вито кхо, кун̣д̣алийа, индрийасам̣варо евам̣ бахулӣкато тӣн̣и сучарита̄ни парипӯрети.

‘‘катхам̣ бха̄вита̄ни ча, кун̣д̣алийа, тӣн̣и сучарита̄ни катхам̣ бахулӣката̄ни чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не парипӯренти? идха, кун̣д̣алийа, бхиккху ка̄йадуччаритам̣ паха̄йа ка̄йасучаритам̣ бха̄вети, вачӣдуччаритам̣ паха̄йа вачӣсучаритам̣ бха̄вети, манодуччаритам̣ паха̄йа маносучаритам̣ бха̄вети. евам̣ бха̄вита̄ни кхо, кун̣д̣алийа, тӣн̣и сучарита̄ни евам̣ бахулӣката̄ни чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не парипӯренти.

‘‘катхам̣ бха̄вита̄ ча, кун̣д̣алийа, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ катхам̣ бахулӣката̄ сатта боджджхан̇ге парипӯренти? идха, кун̣д̣алийа, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. евам̣ бха̄вита̄ кхо, кун̣д̣алийа, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ евам̣ бахулӣката̄ сатта боджджхан̇ге парипӯренти.

‘‘катхам̣ бха̄вита̄ ча, кун̣д̣алийа, сатта боджджхан̇га̄ катхам̣ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттим̣ парипӯренти? идха, кун̣д̣алийа, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ бха̄вита̄ кхо, кун̣д̣алийа, сатта боджджхан̇га̄ евам̣ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттим̣ парипӯрентӣ’’ти.

евам̣ вутте кун̣д̣алийо парибба̄джако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама, абхиккантам̣, бхо готама! сеййатха̄пи, бхо готама, никкуджджитам̣ ва̄ уккуджджеййа, пат̣иччханнам̣ ва̄ вивареййа, мӯл̣хасса ва̄ маггам̣ а̄чиккхеййа, андхака̄ре ва̄ телападжджотам̣ дха̄реййа, чаккхуманто рӯпа̄ни даккхантӣти; евамева бхота̄ готамена анекапарийа̄йена дхаммо пака̄сито. еса̄хам̣ бхавантам̣ готамам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. чхат̣т̣хам̣.

7. кӯт̣а̄га̄расуттам̣

188. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, кӯт̣а̄га̄расса йа̄ ка̄чи гопа̄насийо, сабба̄ та̄ кӯт̣анинна̄ кӯт̣апон̣а̄ кӯт̣апаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху сатта боджджхан̇ге бха̄венто сатта боджджхан̇ге бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сатта боджджхан̇ге бха̄венто сатта боджджхан̇ге бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сатта боджджхан̇ге бха̄венто сатта боджджхан̇ге бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. саттамам̣.

8. упава̄насуттам̣

189. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча упава̄но а̄йасма̄ ча са̄рипутто косамбийам̣ вихаранти гхосита̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ упава̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ упава̄нена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ упава̄нам̣ етадавоча –

‘‘джа̄неййа ну кхо, а̄вусо упава̄на, бхиккху ‘паччаттам̣ йонисоманасика̄ра̄ евам̣ сусама̄раддха̄ ме сатта боджджхан̇га̄ пха̄сувиха̄ра̄йа сам̣ваттантӣ’’’ти? ‘‘джа̄неййа кхо, а̄вусо са̄рипутта, бхиккху ‘паччаттам̣ йонисоманасика̄ра̄ евам̣ сусама̄раддха̄ ме сатта боджджхан̇га̄ пха̄сувиха̄ра̄йа сам̣ваттантӣ’’’ти.

‘‘сатисамбоджджхан̇гам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху а̄раббхама̄но паджа̄на̄ти ‘читтан̃ча ме сувимуттам̣, тхинамиддхан̃ча ме сусамӯхатам̣, уддхаччакуккуччан̃ча ме суппат̣ивинӣтам̣, а̄раддхан̃ча ме вӣрийам̣, ат̣т̣хим̣катва̄ манаси кароми, но ча лӣна’нти…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ а̄вусо, бхиккху а̄раббхама̄но паджа̄на̄ти ‘читтан̃ча ме сувимуттам̣, тхинамиддхан̃ча ме сусамӯхатам̣, уддхаччакуккуччан̃ча ме суппат̣ивинӣтам̣, а̄раддхан̃ча ме вӣрийам̣, ат̣т̣хим̣катва̄ манаси кароми, но ча лӣна’нти. евам̣ кхо, а̄вусо са̄рипутта, бхиккху джа̄неййа ‘паччаттам̣ йонисоманасика̄ра̄ евам̣ сусама̄раддха̄ ме сатта боджджхан̇га̄ пха̄сувиха̄ра̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамауппаннасуттам̣

190. ‘‘саттиме, бхиккхаве, боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ ануппанна̄ уппаджджанти, на̄н̃н̃атра татха̄гатасса па̄тубха̄ва̄ арахато самма̄самбуддхасса. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го – име кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ ануппанна̄ уппаджджанти, на̄н̃н̃атра татха̄гатасса па̄тубха̄ва̄ арахато самма̄самбуддхасса̄’’ти. навамам̣.

10. дутийауппаннасуттам̣

191. ‘‘саттиме, бхиккхаве, боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ ануппанна̄ уппаджджанти, на̄н̃н̃атра сугатавинайа̄. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го – име кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ ануппанна̄ уппаджджанти, на̄н̃н̃атра сугатавинайа̄’’ти. дасамам̣.

паббатавагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

химавантам̣ ка̄йам̣ сӣлам̣, ваттхам̣ бхиккху ча кун̣д̣али;

кӯт̣ан̃ча упава̄нан̃ча, уппанна̄ апаре дувети.

2. гила̄навагго

1. па̄н̣асуттам̣

192. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи па̄н̣а̄ чатта̄ро ирийа̄патхе каппенти – ка̄лена гаманам̣, ка̄лена т̣ха̄нам̣, ка̄лена нисаджджам̣, ка̄лена сеййам̣, саббе те патхавим̣ нисса̄йа патхавийам̣ патит̣т̣ха̄йа евамете чатта̄ро ирийа̄патхе каппенти; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа сатта боджджхан̇ге бха̄вети, сатта боджджхан̇ге бахулӣкароти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа сатта боджджхан̇ге бха̄вети сатта боджджхан̇ге бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа сатта боджджхан̇ге бха̄вети, сатта боджджхан̇ге бахулӣкаротӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. пат̣хамасӯрийӯпамасуттам̣

193. ‘‘сӯрийасса, бхиккхаве, удайато етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – арун̣уггам̣; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккхуно саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ уппа̄да̄йа етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – калйа̄н̣амиттата̄. калйа̄н̣амиттассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – сатта боджджхан̇ге бха̄вессати, сатта боджджхан̇ге бахулӣкариссати.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто сатта боджджхан̇ге бха̄вети сатта боджджхан̇ге бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто сатта боджджхан̇ге бха̄вети, сатта боджджхан̇ге бахулӣкаротӣ’’ти. дутийам̣.

3. дутийасӯрийӯпамасуттам̣

194. ‘‘сӯрийасса, бхиккхаве, удайато етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – арун̣уггам̣; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккхуно саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ уппа̄да̄йа етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – йонисоманасика̄ро. йонисоманасика̄расампаннассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – сатта боджджхан̇ге бха̄вессати, сатта боджджхан̇ге бахулӣкариссати.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно сатта боджджхан̇ге бха̄вети, сатта боджджхан̇ге бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно сатта боджджхан̇ге бха̄вети, сатта боджджхан̇ге бахулӣкаротӣ’’ти. татийам̣.

4. пат̣хамагила̄насуттам̣

195. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ маха̄кассапо пиппалигуха̄йам̣ [виппхалигуха̄йам̣ (сӣ.)] вихарати а̄ба̄дхико дуккхито ба̄л̣хагила̄но. атха кхо бхагава̄ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ маха̄кассапо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ маха̄кассапам̣ етадавоча –

‘‘каччи те, кассапа, кхаманӣйам̣ каччи йа̄панӣйам̣? каччи дуккха̄ ведана̄ пат̣иккаманти, но абхиккаманти; пат̣иккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати, но абхиккамо’’ти? ‘‘на ме, бханте, кхаманӣйам̣, на йа̄панӣйам̣. ба̄л̣ха̄ ме дуккха̄ ведана̄ абхиккаманти, но пат̣иккаманти; абхиккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати, но пат̣иккамо’’ти.

‘‘саттиме, кассапа, боджджхан̇га̄ майа̄ саммадаккха̄та̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттанти. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го кхо, кассапа, майа̄ саммадаккха̄то бха̄вито бахулӣкато абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го кхо, кассапа, майа̄ саммадаккха̄то бха̄вито бахулӣкато абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати. име кхо, кассапа, сатта боджджхан̇га̄ майа̄ саммадаккха̄та̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. ‘‘таггха, бхагава̄, боджджхан̇га̄; таггха, сугата, боджджхан̇га̄’’ти.

идамавоча бхагава̄. аттамано а̄йасма̄ маха̄кассапо бхагавато бха̄ситам̣ абхинанди. вут̣т̣хахи ча̄йасма̄ маха̄кассапо тамха̄ а̄ба̄дха̄. татха̄пахӣно ча̄йасмато маха̄кассапасса со а̄ба̄дхо ахосӣти. чатуттхам̣.

5. дутийагила̄насуттам̣

196. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но гиджджхакӯт̣е паббате вихарати а̄ба̄дхико дуккхито ба̄л̣хагила̄но. атха кхо бхагава̄ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ етадавоча –

‘‘каччи те, моггалла̄на, кхаманӣйам̣ каччи йа̄панӣйам̣? каччи дуккха̄ ведана̄ пат̣иккаманти, но абхиккаманти; пат̣иккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати, но абхиккамо’’ти? ‘‘на ме, бханте, кхаманӣйам̣, на йа̄панӣйам̣. ба̄л̣ха̄ ме дуккха̄ ведана̄ абхиккаманти, но пат̣иккаманти; абхиккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати, но пат̣иккамо’’ти.

‘‘саттиме, моггалла̄на, боджджхан̇га̄ майа̄ саммадаккха̄та̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттанти. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го кхо, моггалла̄на, майа̄ саммадаккха̄то бха̄вито бахулӣкато абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го кхо, моггалла̄на, майа̄ саммадаккха̄то бха̄вито бахулӣкато абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати. име кхо, моггалла̄на, сатта боджджхан̇га̄ майа̄ саммадаккха̄та̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. ‘‘таггха, бхагава̄, боджджхан̇га̄; таггха, сугата, боджджхан̇га̄’’ти.

идамавоча бхагава̄. аттамано а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но бхагавато бха̄ситам̣ абхинанди. вут̣т̣хахи ча̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тамха̄ а̄ба̄дха̄. татха̄пахӣно ча̄йасмато маха̄моггалла̄насса со а̄ба̄дхо ахосӣти. пан̃чамам̣.

6. татийагила̄насуттам̣

197. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена бхагава̄ а̄ба̄дхико хоти дуккхито ба̄л̣хагила̄но. атха кхо а̄йасма̄ маха̄чундо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ маха̄чундам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘пат̣ибханту там̣, чунда, боджджхан̇га̄’’ти.

‘‘саттиме, бханте, боджджхан̇га̄ бхагавата̄ саммадаккха̄та̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттанти. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го кхо, бханте, бхагавата̄ саммадаккха̄то бха̄вито бахулӣкато абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го кхо, бханте, бхагавата̄ саммадаккха̄то бха̄вито бахулӣкато абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати. име кхо, бханте, сатта боджджхан̇га̄ бхагавата̄ саммадаккха̄та̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. ‘‘таггха, чунда, боджджхан̇га̄; таггха, чунда, боджджхан̇га̄’’ти.

идамавоча̄йасма̄ чундо. саманун̃н̃о саттха̄ ахоси. вут̣т̣хахи ча бхагава̄ тамха̄ а̄ба̄дха̄. татха̄пахӣно ча бхагавато со а̄ба̄дхо ахосӣти. чхат̣т̣хам̣.

7. па̄ран̇гамасуттам̣

198. ‘‘саттиме, бхиккхаве, боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ апа̄ра̄ па̄рам̣ гамана̄йа сам̣ваттанти. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го – име кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ апа̄ра̄ па̄рам̣ гамана̄йа сам̣ваттантӣ’’ти.

‘‘аппака̄ те мануссесу, йе джана̄ па̄рага̄мино;

атха̄йам̣ итара̄ паджа̄, тӣрамева̄нудха̄вати.

‘‘йе ча кхо саммадаккха̄те, дхамме дхамма̄нуваттино;

те джана̄ па̄рамессанти, маччудхеййам̣ судуттарам̣.

‘‘кан̣хам̣ дхаммам̣ виппаха̄йа, суккам̣ бха̄ветха пан̣д̣ито;

ока̄ анокама̄гамма, вивеке йаттха дӯрамам̣.

‘‘татра̄бхиратимиччхеййа, хитва̄ ка̄ме акин̃чано;

парийодапеййа атта̄нам̣, читтаклесехи пан̣д̣ито.

‘‘йесам̣ самбодхийан̇гесу, самма̄ читтам̣ субха̄витам̣;

а̄да̄наппат̣иниссагге, анупа̄да̄йа йе рата̄;

кхӣн̣а̄сава̄ джутиманто, те локе париниббута̄’’ти. саттамам̣;

8. вираддхасуттам̣

199. ‘‘йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ вираддха̄, вираддхо тесам̣ арийо магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ. йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ а̄раддха̄, а̄раддхо тесам̣ арийо магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го – йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, име сатта боджджхан̇га̄ вираддха̄, вираддхо тесам̣ арийо магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ. йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, име сатта боджджхан̇га̄ а̄раддха̄, а̄раддхо тесам̣ арийо магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. арийасуттам̣

200. ‘‘саттиме, бхиккхаве, боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ арийа̄ ниййа̄ника̄ нӣйанти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го – име кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ арийа̄ ниййа̄ника̄ нӣйанти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа̄’’ти. навамам̣.

10. ниббида̄суттам̣

201. ‘‘саттиме, бхиккхаве, боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ екантаниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттанти. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го – име кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ екантаниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. дасамам̣.

гила̄навагго дутийо.

тассудда̄нам̣ –

па̄н̣а̄ сӯрийӯпама̄ две, гила̄на̄ апаре тайо;

па̄ран̇га̄мӣ вираддхо ча, арийо ниббида̄йа ча̄ти.

3. уда̄йивагго

1. бодха̄йасуттам̣

202. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘‘боджджхан̇га̄, боджджхан̇га̄’ти, бханте, вуччанти. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, ‘боджджхан̇га̄’ти вуччантӣ’’ти? ‘‘‘бодха̄йа сам̣ваттантӣ’ти кхо, бхиккху, тасма̄ боджджхан̇га̄ти вуччанти. идха, бхиккху, сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. ‘бодха̄йа сам̣ваттантӣ’ти кхо, бхиккху, тасма̄ ‘боджджхан̇га̄’ти вуччантӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. боджджхан̇гадесана̄суттам̣

203. ‘‘сатта во, бхиккхаве, боджджхан̇ге десесса̄ми; там̣ сун̣а̄тха. катаме ча, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄? сатисамбоджджхан̇го…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го – име кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄’’ти. дутийам̣.

3. т̣ха̄нийасуттам̣

204. ‘‘ка̄мара̄гат̣т̣ха̄нийа̄нам̣, [ка̄мара̄гат̣т̣ха̄нӣйа̄нам̣ (сӣ.)] бхиккхаве, дхамма̄нам̣ манасика̄рабахулӣка̄ра̄ ануппанно чева ка̄маччхандо уппаджджати, уппанно ча ка̄маччхандо бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа сам̣ваттати. бйа̄па̄дат̣т̣ха̄нийа̄нам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣ манасика̄рабахулӣка̄ра̄ ануппанно чева бйа̄па̄до уппаджджати, уппанно ча бйа̄па̄до бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа сам̣ваттати. тхинамиддхат̣т̣ха̄нийа̄нам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣ манасика̄рабахулӣка̄ра̄ ануппаннан̃чева тхинамиддхам̣ уппаджджати, уппаннан̃ча тхинамиддхам̣ бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йам̣ сам̣ваттати. уддхаччакуккуччат̣т̣ха̄нийа̄нам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣ манасика̄рабахулӣка̄ра̄ ануппаннан̃чева уддхаччакуккуччам̣ уппаджджати, уппаннан̃ча уддхаччакуккуччам̣ бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа сам̣ваттати. вичикиччха̄т̣т̣ха̄нийа̄нам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣ манасика̄рабахулӣка̄ра̄ ануппанна̄ чева вичикиччха̄ уппаджджати, уппанна̄ ча вичикиччха̄ бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа сам̣ваттати.

‘‘сатисамбоджджхан̇гат̣т̣ха̄нийа̄нам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣ манасика̄рабахулӣка̄ра̄ ануппанно чева сатисамбоджджхан̇го уппаджджати, уппанно ча сатисамбоджджхан̇го бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гат̣т̣ха̄нийа̄нам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣ манасика̄рабахулӣка̄ра̄ ануппанно чева упеккха̄самбоджджхан̇го уппаджджати, уппанно ча упеккха̄самбоджджхан̇го бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхатӣ’’ти. татийам̣.

4. айонисоманасика̄расуттам̣

205. ‘‘айонисо, бхиккхаве, манасикарото ануппанно чева ка̄маччхандо уппаджджати, уппанно ча ка̄маччхандо бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа сам̣ваттати; ануппанно чева бйа̄па̄до уппаджджати, уппанно ча бйа̄па̄до бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа сам̣ваттати; ануппаннан̃чева тхинамиддхам̣ уппаджджати, уппаннан̃ча тхинамиддхам̣ бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа сам̣ваттати; ануппаннан̃чева уддхаччакуккуччам̣ уппаджджати, уппаннан̃ча уддхаччакуккуччам̣ бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа сам̣ваттати; ануппанна̄ чева вичикиччха̄ уппаджджати, уппанна̄ ча вичикиччха̄ бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа сам̣ваттати; ануппанно чева сатисамбоджджхан̇го нуппаджджати, уппанно ча сатисамбоджджхан̇го нируджджхати…пе… ануппанно чева упеккха̄самбоджджхан̇го нуппаджджати, уппанно ча упеккха̄самбоджджхан̇го нируджджхати.

йонисо ча кхо, бхиккхаве, манасикарото ануппанно чева ка̄маччхандо нуппаджджати, уппанно ча ка̄маччхандо пахӣйати; ануппанно чева бйа̄па̄до нуппаджджати, уппанно ча бйа̄па̄до пахӣйати; ануппаннан̃чева тхинамиддхам̣ нуппаджджати, уппаннан̃ча тхинамиддхам̣ пахӣйати; ануппаннан̃чева уддхаччакуккуччам̣ нуппаджджати, уппаннан̃ча уддхаччакуккуччам̣ пахӣйати; ануппанна̄ чева вичикиччха̄ нуппаджджати, уппанна̄ ча вичикиччха̄ пахӣйати.

‘‘ануппанно чева сатисамбоджджхан̇го уппаджджати, уппанно ча сатисамбоджджхан̇го бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати…пе… ануппанно чева упеккха̄самбоджджхан̇го уппаджджати, уппанно ча упеккха̄самбоджджхан̇го бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхатӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. апариха̄нийасуттам̣

206. ‘‘сатта во, бхиккхаве, апариха̄нийе дхамме десесса̄ми; там̣ сун̣а̄тха. катаме ча, бхиккхаве, сатта апариха̄нийа̄ дхамма̄? йадидам̣ – сатта боджджхан̇га̄. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го – име кхо, бхиккхаве, сатта апариха̄нийа̄ дхамма̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. тан̣хаккхайасуттам̣

207. ‘‘йо, бхиккхаве, магго йа̄ пат̣ипада̄ тан̣хаккхайа̄йа сам̣ваттати, там̣ маггам̣ там̣ пат̣ипадам̣ бха̄ветха. катамо ча, бхиккхаве, магго катама̄ ча пат̣ипада̄ тан̣хаккхайа̄йа сам̣ваттати? йадидам̣ – сатта боджджхан̇га̄. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го’’ти. евам̣ вутте а̄йасма̄ уда̄йӣ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘катхам̣ бха̄вита̄ ну кхо, бханте, сатта боджджхан̇га̄, катхам̣ бахулӣката̄ тан̣хаккхайа̄йа сам̣ваттантӣ’’ти?

‘‘идха, уда̄йи, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣ випулам̣ махаггатам̣ аппама̄н̣ам̣ абйа̄паджджам̣ [абйа̄паджджхам̣ (сӣ. сйа̄. пӣ.)]. тасса сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вайато вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣ випулам̣ махаггатам̣ аппама̄н̣ам̣ абйа̄паджджам̣ тан̣ха̄ пахӣйати. тан̣ха̄йа паха̄на̄ каммам̣ пахӣйати. каммасса паха̄на̄ дуккхам̣ пахӣйати…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣ випулам̣ махаггатам̣ аппама̄н̣ам̣ абйа̄паджджам̣. тасса упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вайато вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣ випулам̣ махаггатам̣ аппама̄н̣ам̣ абйа̄паджджам̣ тан̣ха̄ пахӣйати тан̣ха̄йа паха̄на̄ каммам̣ пахӣйати. каммасса паха̄на̄ дуккхам̣ пахӣйати. ити кхо, уда̄йи, тан̣хаккхайа̄ каммаккхайо, каммаккхайа̄ дуккхаккхайо’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. тан̣ха̄ниродхасуттам̣

208. ‘‘йо, бхиккхаве, магго йа̄ пат̣ипада̄ тан̣ха̄ниродха̄йа сам̣ваттати, там̣ маггам̣ там̣ пат̣ипадам̣ бха̄ветха. катамо ча, бхиккхаве, магго катама̄ ча пат̣ипада̄ тан̣ха̄ниродха̄йа сам̣ваттати? йадидам̣ – сатта боджджхан̇га̄. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го. катхам̣ бха̄вита̄, ча бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ катхам̣ бахулӣката̄ тан̣ха̄ниродха̄йа сам̣ваттанти?

‘‘идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ евам̣ бахулӣката̄ тан̣ха̄ниродха̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. саттамам̣.

8. ниббедхабха̄гийасуттам̣

209. ‘‘ниббедхабха̄гийам̣ во, бхиккхаве, маггам̣ десесса̄ми; там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, ниббедхабха̄гийо магго? йадидам̣ – сатта боджджхан̇га̄. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го’’ти. евам̣ вутте а̄йасма̄ уда̄йӣ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘катхам̣ бха̄вита̄ ну кхо, бханте, сатта боджджхан̇га̄ катхам̣ бахулӣката̄ ниббедха̄йа сам̣ваттантӣ’’ти?

‘‘идха, уда̄йи, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣ випулам̣ махаггатам̣ аппама̄н̣ам̣ абйа̄паджджам̣. со сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄витена читтена аниббиддхапуббам̣ аппада̄литапуббам̣ лобхаккхандхам̣ ниббиджджхати пада̄лети; аниббиддхапуббам̣ аппада̄литапуббам̣ досаккхандхам̣ ниббиджджхати пада̄лети; аниббиддхапуббам̣ аппада̄литапуббам̣ мохаккхандхам̣ ниббиджджхати пада̄лети…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣ випулам̣ махаггатам̣ аппама̄н̣ам̣ абйа̄паджджам̣. со упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄витена читтена аниббиддхапуббам̣ аппада̄литапуббам̣ лобхаккхандхам̣ ниббиджджхати пада̄лети; аниббиддхапуббам̣ аппада̄литапуббам̣ досаккхандхам̣ ниббиджджхати пада̄лети; аниббиддхапуббам̣ аппада̄литапуббам̣ мохаккхандхам̣ ниббиджджхати пада̄лети. евам̣ бха̄вита̄ кхо, уда̄йи, сатта боджджхан̇га̄ евам̣ бахулӣката̄ ниббедха̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. екадхаммасуттам̣

210. ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, ан̃н̃ам̣ екадхаммампи саманупасса̄ми, йо евам̣ бха̄вито бахулӣкато сам̣йоджанӣйа̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа сам̣ваттати, йатхайидам̣, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го. катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ катхам̣ бахулӣката̄ сам̣йоджанӣйа̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа сам̣ваттанти?

‘‘идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ евам̣ бахулӣката̄ сам̣йоджанӣйа̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа сам̣ваттанти.

‘‘катаме ча, бхиккхаве, сам̣йоджанӣйа̄ дхамма̄? чаккху, бхиккхаве, сам̣йоджанӣйо дхаммо. еттхете уппаджджанти сам̣йоджанавинибандха̄ аджджхоса̄на̄…пе… дживха̄ сам̣йоджанӣйа̄ дхамма̄. еттхете уппаджджанти сам̣йоджанавинибандха̄ аджджхоса̄на̄…пе… мано сам̣йоджанӣйо дхаммо. еттхете уппаджджанти сам̣йоджанавинибандха̄ аджджхоса̄на̄. име вуччанти, бхиккхаве, сам̣йоджанӣйа̄ дхамма̄’’ти. навамам̣.

10. уда̄йисуттам̣

211. екам̣ самайам̣ бхагава̄ сумбхесу вихарати сетакам̣ на̄ма сумбха̄нам̣ нигамо. атха кхо а̄йасма̄ уда̄йӣ йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ уда̄йӣ бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! йа̄ва бахукатан̃ча ме, бханте, бхагавати пеман̃ча га̄раво ча хирӣ ча оттаппан̃ча. ахан̃хи, бханте, пуббе ага̄рикабхӯто сама̄но абахукато ахосим̣ дхаммена [дхамме (?)] абахукато сан̇гхена. со кхва̄хам̣ бхагавати пеман̃ча га̄раван̃ча хирин̃ча оттаппан̃ча сампассама̄но ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито. тасса ме бхагава̄ дхаммам̣ десеси – ‘ити рӯпам̣, ити рӯпасса самудайо, ити рӯпасса аттхан̇гамо; ити ведана̄…пе… ити сан̃н̃а̄… ити сан̇кха̄ра̄… ити вин̃н̃а̄н̣ам̣, ити вин̃н̃а̄н̣асса самудайо, ити вин̃н̃а̄н̣асса аттхан̇гамо’ти.

‘‘со кхва̄хам̣, бханте, сун̃н̃а̄га̄рагато имесам̣ пан̃чупа̄да̄наккхандха̄нам̣ уккуджджа̄вакуджджам̣ сампариваттенто ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣. дхаммо ча ме, бханте, абхисамито, магго ча ме пат̣иладдхо; йо ме бха̄вито бахулӣкато татха̄ татха̄ вихарантам̣ татхатта̄йа упанессати йатха̄хам̣ – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄нисса̄ми.

‘‘сатисамбоджджхан̇го ме, бханте, пат̣иладдхо, йо ме бха̄вито бахулӣкато татха̄ татха̄ вихарантам̣ татхатта̄йа упанессати йатха̄хам̣ – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄нисса̄ми…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го ме, бханте, пат̣иладдхо, йо ме бха̄вито бахулӣкато татха̄ татха̄ вихарантам̣ татхатта̄йа упанессати йатха̄хам̣ – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄нисса̄ми. айам̣ кхо ме, бханте, магго пат̣иладдхо, йо ме бха̄вито бахулӣкато татха̄ татха̄ вихарантам̣ татхатта̄йа упанессати йатха̄хам̣ – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄нисса̄мӣ’’ти.

‘‘са̄дху са̄дху, уда̄йи! есо хи те, уда̄йи, магго пат̣иладдхо, йо те бха̄вито бахулӣкато татха̄ татха̄ вихарантам̣ татхатта̄йа упанессати йатха̄ твам̣ – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄ниссасӣ’’ти. дасамам̣.

уда̄йивагго татийо.

тассудда̄нам̣ –

бодха̄йа десана̄ т̣ха̄на̄, айонисо ча̄париха̄нӣ;

кхайо ниродхо ниббедхо, екадхаммо уда̄йина̄ти.

4. нӣваран̣авагго

1. пат̣хамакусаласуттам̣

212. ‘‘йе кечи, бхиккхаве, дхамма̄ кусала̄ кусалабха̄гийа̄ кусалапаккхика̄, саббе те аппама̄дамӯлака̄ аппама̄дасамосаран̣а̄; аппама̄до тесам̣ дхамма̄нам̣ аггамаккха̄йати. аппаматтассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – сатта боджджхан̇ге бха̄вессати, сатта боджджхан̇ге бахулӣкариссати.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху аппаматто сатта боджджхан̇ге бха̄вети, сатта боджджхан̇ге бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху аппаматто сатта боджджхан̇ге бха̄вети, сатта боджджхан̇ге бахулӣкаротӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. дутийакусаласуттам̣

213. ‘‘йе кечи, бхиккхаве, дхамма̄ кусала̄ кусалабха̄гийа̄ кусалапаккхика̄, саббе те йонисоманасика̄рамӯлака̄ йонисоманасика̄расамосаран̣а̄; йонисоманасика̄ро тесам̣ дхамма̄нам̣ аггамаккха̄йати. йонисоманасика̄расампаннассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – сатта боджджхан̇ге бха̄вессати, сатта боджджхан̇ге бахулӣкариссати.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно сатта боджджхан̇ге бха̄вети, сатта боджджхан̇ге бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно сатта боджджхан̇ге бха̄вети, сатта боджджхан̇ге бахулӣкаротӣ’’ти. дутийам̣.

3. упаккилесасуттам̣

214. ‘‘пан̃чиме, бхиккхаве, джа̄тарӯпасса упаккилеса̄, йехи упаккилесехи упаккилит̣т̣хам̣ джа̄тарӯпам̣ на чева муду хоти на ча камманийам̣, на ча пабхассарам̣ пабхан̇гу ча, на ча самма̄ упети камма̄йа. катаме пан̃ча? айо, бхиккхаве, джа̄тарӯпасса упаккилесо, йена упаккилесена упаккилит̣т̣хам̣ джа̄тарӯпам̣ на чева муду хоти на ча камманийам̣, на ча пабхассарам̣ пабхан̇гу ча, на ча самма̄ упети камма̄йа. лохам̣, бхиккхаве, джа̄тарӯпасса упаккилесо, йена упаккилесена упаккилит̣т̣хам̣ джа̄тарӯпам̣…пе… типу, бхиккхаве, джа̄тарӯпасса упаккилесо…пе… сӣсам̣, бхиккхаве, джа̄тарӯпасса упаккилесо…пе… саджджху, бхиккхаве, джа̄тарӯпасса упаккилесо, йена упаккилесена упаккилит̣т̣хам̣ джа̄тарӯпам̣ на чева муду хоти на ча камманийам̣, на ча пабхассарам̣ пабхан̇гу ча, на ча самма̄ упети камма̄йа. име кхо, бхиккхаве, пан̃ча джа̄тарӯпасса упаккилеса̄, йехи упаккилесехи упаккилит̣т̣хам̣ джа̄тарӯпам̣ на чева муду хоти на ча камманийам̣, на ча пабхассарам̣ пабхан̇гу ча, на ча самма̄ упети камма̄йа.

‘‘евамева кхо, бхиккхаве, пан̃чиме читтасса упаккилеса̄, йехи упаккилесехи упаккилит̣т̣хам̣ читтам̣ на чева муду хоти на ча камманийам̣, на ча пабхассарам̣ пабхан̇гу ча, на ча самма̄ сама̄дхийати а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа. катаме пан̃ча? ка̄маччхандо, бхиккхаве, читтасса упаккилесо, йена упаккилесена упаккилит̣т̣хам̣ читтам̣ на чева муду хоти на ча камманийам̣, на ча пабхассарам̣ пабхан̇гу ча, на ча самма̄ сама̄дхийати а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа…пе… име кхо, бхиккхаве, пан̃ча читтасса упеккилеса̄, йехи упаккилесехи упаккилит̣т̣хам̣ читтам̣ на чева муду хоти на ча камманийам̣, на ча пабхассарам̣ пабхан̇гу ча, на ча самма̄ сама̄дхийати а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа̄’’ти. татийам̣.

4. анупаккилесасуттам̣

215. ‘‘саттиме, бхиккхаве, боджджхан̇га̄ ана̄варан̣а̄ анӣваран̣а̄ четасо анупаккилеса̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттанти. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го, бхиккхаве, ана̄варан̣о анӣваран̣о четасо анупаккилесо бха̄вито бахулӣкато виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттати…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го, бхиккхаве, ана̄варан̣о анӣваран̣о четасо анупаккилесо бха̄вито бахулӣкато виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттати. име кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ ана̄варан̣а̄ анӣваран̣а̄ четасо анупаккилеса̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. айонисоманасика̄расуттам̣

216. ‘‘айонисо, бхиккхаве, манасикарото ануппанно чева ка̄маччхандо уппаджджати, уппанно ча ка̄маччхандо бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа сам̣ваттати; ануппанно чева бйа̄па̄до уппаджджати, уппанно ча бйа̄па̄до бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа сам̣ваттати; ануппаннан̃чева тхинамиддхам̣ уппаджджати, уппаннан̃ча тхинамиддхам̣ бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа сам̣ваттати; ануппаннан̃чева уддхаччакуккуччам̣ уппаджджати, уппаннан̃ча уддхаччакуккуччам̣ бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа сам̣ваттати; ануппанна̄ чева вичикиччха̄ уппаджджати, уппанна̄ ча вичикиччха̄ бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа сам̣ваттатӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. йонисоманасика̄расуттам̣

217. ‘‘йонисо ча кхо, бхиккхаве, манасикарото ануппанно чева сатисамбоджджхан̇го уппаджджати, уппанно ча сатисамбоджджхан̇го бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати…пе… ануппанно чева упеккха̄самбоджджхан̇го уппаджджати, уппанно ча упеккха̄самбоджджхан̇го бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхатӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. буддхисуттам̣

218. ‘‘саттиме, бхиккхаве, боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ буддхийа̄ апариха̄на̄йа сам̣ваттанти. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го. име кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ буддхийа̄ апариха̄на̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. саттамам̣.

8. а̄варан̣анӣваран̣асуттам̣

219. ‘‘пан̃чиме, бхиккхаве, а̄варан̣а̄ нӣваран̣а̄ четасо упаккилеса̄ пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣а̄. катаме пан̃ча? ка̄маччхандо, бхиккхаве, а̄варан̣о нӣваран̣о четасо упаккилесо пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣о. бйа̄па̄до, бхиккхаве, а̄варан̣о нӣваран̣о четасо упаккилесо пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣о. тхинамиддхам̣, бхиккхаве, а̄варан̣ам̣ нӣваран̣ам̣ четасо упаккилесам̣ пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣ам̣. уддхаччакуккуччам̣, бхиккхаве, а̄варан̣ам̣ нӣваран̣ам̣ четасо упаккилесам̣ пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣ам̣. вичикиччха̄, бхиккхаве, а̄варан̣а̄ нӣваран̣а̄ четасо упаккилеса̄ пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣а̄. име кхо, бхиккхаве, пан̃ча а̄варан̣а̄ нӣваран̣а̄ четасо упаккилеса̄ пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣а̄.

‘‘саттиме, бхиккхаве, боджджхан̇га̄ ана̄варан̣а̄ анӣваран̣а̄ четасо анупаккилеса̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттанти. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го, бхиккхаве, ана̄варан̣о анӣваран̣о четасо анупаккилесо бха̄вито бахулӣкато виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттати…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го, бхиккхаве, ана̄варан̣о анӣваран̣о четасо анупаккилесо бха̄вито бахулӣкато виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттати. име кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ ана̄варан̣а̄ анӣваран̣а̄ четасо анупаккилеса̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттантӣти.

‘‘йасмим̣, бхиккхаве, самайе арийаса̄вако ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси катва̄ саббам̣ четасо саманна̄харитва̄ охитасото дхаммам̣ сун̣а̄ти, имасса пан̃ча нӣваран̣а̄ тасмим̣ самайе на хонти. сатта боджджхан̇га̄ тасмим̣ самайе бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти.

‘‘катаме пан̃ча нӣваран̣а̄ тасмим̣ самайе на хонти? ка̄маччханданӣваран̣ам̣ тасмим̣ самайе на хоти, бйа̄па̄данӣваран̣ам̣ тасмим̣ самайе на хоти, тхинамиддханӣваран̣ам̣ тасмим̣ самайе на хоти, уддхаччакуккуччанӣваран̣ам̣ тасмим̣ самайе на хоти, вичикиччха̄нӣваран̣ам̣ тасмим̣ самайе на хоти. имасса пан̃ча нӣваран̣а̄ тасмим̣ самайе на хонти.

‘‘катаме сатта боджджхан̇га̄ тасмим̣ самайе бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти? сатисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати. име сатта боджджхан̇га̄ тасмим̣ самайе бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччханти. йасмим̣, бхиккхаве, самайе арийаса̄вако ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси катва̄ саббам̣ четасо саманна̄харитва̄ охитасото дхаммам̣ сун̣а̄ти, имасса пан̃ча нӣваран̣а̄ тасмим̣ самайе на хонти. име сатта боджджхан̇га̄ тасмим̣ самайе бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхантӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. руккхасуттам̣

220. ‘‘санти, бхиккхаве, маха̄руккха̄ ан̣убӣджа̄ маха̄ка̄йа̄ руккха̄нам̣ аджджха̄руха̄, йехи руккха̄ аджджха̄рӯл̣ха̄ обхаггавибхагга̄ випатита̄ сенти. катаме ча те, бхиккхаве, маха̄руккха̄ ан̣убӣджа̄ маха̄ка̄йа̄ руккха̄нам̣ аджджха̄руха̄, йехи руккха̄ аджджха̄рӯл̣ха̄ обхаггавибхагга̄ випатита̄ сенти [сенти. сеййатхидам̣ (каттхачи)]? ассаттхо, нигродхо, пилаккхо, удумбаро, каччхако, капиттхано – име кхо те, бхиккхаве, маха̄руккха̄ ан̣убӣджа̄ маха̄ка̄йа̄ руккха̄нам̣ аджджха̄руха̄, йехи руккха̄ аджджха̄рӯл̣ха̄ обхаггавибхагга̄ випатита̄ сенти. евамева кхо, бхиккхаве, идхекаччо кулапутто йа̄дисаке ка̄ме оха̄йа ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито хоти, со та̄дисакехи ка̄мехи тато ва̄ па̄пит̣т̣хатарехи обхаггавибхагго випатито сети.

‘‘пан̃чиме, бхиккхаве, а̄варан̣а̄ нӣваран̣а̄ четасо аджджха̄руха̄ пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣а̄. катаме пан̃ча? ка̄маччхандо, бхиккхаве, а̄варан̣о нӣваран̣о четасо аджджха̄рухо пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣о. бйа̄па̄до, бхиккхаве, а̄варан̣о нӣваран̣о четасо аджджха̄рухо пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣о. тхинамиддхам̣, бхиккхаве, а̄варан̣ам̣ нӣваран̣ам̣ четасо аджджха̄рухам̣ пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣ам̣. уддхаччакуккуччам̣, бхиккхаве, а̄варан̣ам̣ нӣваран̣ам̣ четасо аджджха̄рухам̣ пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣ам̣. вичикиччха̄, бхиккхаве, а̄варан̣а̄ нӣваран̣а̄ четасо аджджха̄руха̄ пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣а̄. име кхо, бхиккхаве, пан̃ча а̄варан̣а̄ нӣваран̣а̄ четасо аджджха̄руха̄ пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣а̄.

‘‘саттиме, бхиккхаве, боджджхан̇га̄ ана̄варан̣а̄ анӣваран̣а̄ четасо анаджджха̄руха̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттанти. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го, бхиккхаве, ана̄варан̣о анӣваран̣о четасо анаджджха̄рухо бха̄вито бахулӣкато виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттати…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го, бхиккхаве, ана̄варан̣о анӣваран̣о четасо анаджджха̄рухо бха̄вито бахулӣкато виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттати. име кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ ана̄варан̣а̄ анӣваран̣а̄ четасо анаджджха̄руха̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. навамам̣.

10. нӣваран̣асуттам̣

221. ‘‘пан̃чиме, бхиккхаве, нӣваран̣а̄ андхакаран̣а̄ ачаккхукаран̣а̄ ан̃н̃а̄н̣акаран̣а̄ пан̃н̃а̄ниродхика̄ вигха̄тапаккхийа̄ анибба̄насам̣ваттаника̄. катаме пан̃ча? ка̄маччханданӣваран̣ам̣, бхиккхаве, андхакаран̣ам̣ ачаккхукаран̣ам̣ ан̃н̃а̄н̣акаран̣ам̣ пан̃н̃а̄ниродхикам̣ вигха̄тапаккхийам̣ анибба̄насам̣ваттаникам̣. бйа̄па̄данӣваран̣ам̣, бхиккхаве…пе… тхинамиддханӣваран̣ам̣, бхиккхаве… уддхаччакуккуччанӣваран̣ам̣, бхиккхаве… вичикиччха̄нӣваран̣ам̣, бхиккхаве, андхакаран̣ам̣ ачаккхукаран̣ам̣ ан̃н̃а̄н̣акаран̣ам̣ пан̃н̃а̄ниродхикам̣ вигха̄тапаккхийам̣ анибба̄насам̣ваттаникам̣. име кхо, бхиккхаве, пан̃ча нӣваран̣а̄ андхакаран̣а̄ ачаккхукаран̣а̄ ан̃н̃а̄н̣акаран̣а̄ пан̃н̃а̄ниродхика̄ вигха̄тапаккхийа̄ анибба̄насам̣ваттаника̄.

‘‘саттиме, бхиккхаве, боджджхан̇га̄ чаккхукаран̣а̄ н̃а̄н̣акаран̣а̄ пан̃н̃а̄буддхийа̄ авигха̄тапаккхийа̄ нибба̄насам̣ваттаника̄. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го, бхиккхаве, чаккхукаран̣о н̃а̄н̣акаран̣о пан̃н̃а̄буддхийо авигха̄тапаккхийо нибба̄насам̣ваттанико…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го, бхиккхаве, чаккхукаран̣о н̃а̄н̣акаран̣о пан̃н̃а̄буддхийо авигха̄тапаккхийо нибба̄насам̣ваттанико. име кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ чаккхукаран̣а̄ н̃а̄н̣акаран̣а̄ пан̃н̃а̄буддхийа̄ авигха̄тапаккхийа̄ нибба̄насам̣ваттаника̄’’ти. дасамам̣.

нӣваран̣авагго чатуттхо.

тассудда̄нам̣ –

две кусала̄ килеса̄ ча, две йонисо ча буддхи ча;

а̄варан̣а̄ нӣваран̣а̄ руккхам̣, нӣваран̣ан̃ча те даса̄ти.

5. чаккаваттивагго

1. видха̄суттам̣

222. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ тиссо видха̄ паджахим̣су, саббе те саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ тиссо видха̄ паджахиссанти, саббе те саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ тиссо видха̄ паджаханти, саббе те саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. катамесам̣ саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣? сатисамбоджджхан̇гасса…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гасса. йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ тиссо видха̄ паджахим̣су…пе… паджахиссанти…пе… паджаханти, саббе те имесам̣йева саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄’’ти. пат̣хамам̣.

2. чаккаваттисуттам̣

223. ‘‘ран̃н̃о, бхиккхаве, чаккаваттисса па̄тубха̄ва̄ саттаннам̣ ратана̄нам̣ па̄тубха̄во хоти. катамесам̣ саттаннам̣? чаккаратанасса па̄тубха̄во хоти, хаттхиратанасса па̄тубха̄во хоти, ассаратанасса па̄тубха̄во хоти, ман̣иратанасса па̄тубха̄во хоти, иттхиратанасса па̄тубха̄во хоти, гахапатиратанасса па̄тубха̄во хоти, парин̣а̄йакаратанасса па̄тубха̄во хоти. ран̃н̃о, бхиккхаве, чаккаваттисса па̄тубха̄ва̄ имесам̣ саттаннам̣ ратана̄нам̣ па̄тубха̄во хоти.

‘‘татха̄гатасса, бхиккхаве, па̄тубха̄ва̄ арахато самма̄самбуддхасса саттаннам̣ боджджхан̇гаратана̄нам̣ па̄тубха̄во хоти. катамесам̣ саттаннам̣? сатисамбоджджхан̇гасса ратанасса па̄тубха̄во хоти…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гасса ратанасса па̄тубха̄во хоти. татха̄гатасса, бхиккхаве, па̄тубха̄ва̄ арахато самма̄самбуддхасса имесам̣ саттаннам̣ боджджхан̇гаратана̄нам̣ па̄тубха̄во хотӣ’’ти. дутийам̣.

3. ма̄расуттам̣

224. ‘‘ма̄расенаппамадданам̣ во, бхиккхаве, маггам̣ десесса̄ми; там̣ сун̣а̄тха. катамо ча, бхиккхаве, ма̄расенаппамаддано магго? йадидам̣ – сатта боджджхан̇га̄. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го – айам̣ кхо, бхиккхаве, ма̄расенаппамаддано магго’’ти. татийам̣.

4. дуппан̃н̃асуттам̣

225. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘дуппан̃н̃о ел̣амӯго, дуппан̃н̃о ел̣амӯго’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, ‘дуппан̃н̃о ел̣амӯго’ти вуччатӣ’’ти? ‘‘саттаннам̣ кхо, бхиккху, боджджхан̇га̄нам̣ абха̄витатта̄ абахулӣкататта̄ ‘дуппан̃н̃о ел̣амӯго’ти вуччати. катамесам̣ саттаннам̣? сатисамбоджджхан̇гасса…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гасса – имесам̣ кхо, бхиккху, саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ абха̄витатта̄ абахулӣкататта̄ ‘дуппан̃н̃о ел̣амӯго’ти вуччатӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. пан̃н̃авантасуттам̣

226. ‘‘‘пан̃н̃ава̄ анел̣амӯго, пан̃н̃ава̄ анел̣амӯго’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, ‘пан̃н̃ава̄ анел̣амӯго’ти вуччатӣ’’ти? ‘‘саттаннам̣ кхо, бхиккху, боджджхан̇га̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ ‘пан̃н̃ава̄ анел̣амӯго’ти вуччати. катамесам̣ саттаннам̣? сатисамбоджджхан̇гасса…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гасса – имесам̣ кхо, бхиккху, саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ ‘пан̃н̃ава̄ анел̣амӯго’ти вуччатӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. далиддасуттам̣

227. ‘‘‘далиддо, далиддо’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, ‘далиддо’ти вуччатӣ’’ти? ‘‘саттаннам̣ кхо, бхиккху, боджджхан̇га̄нам̣ абха̄витатта̄ абахулӣкататта̄ ‘далиддо’ти вуччати. катамесам̣ саттаннам̣? сатисамбоджджхан̇гасса…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гасса – имесам̣ кхо, бхиккху, саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ абха̄витатта̄ абахулӣкататта̄ ‘далиддо’ти вуччатӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. адалиддасуттам̣

228. ‘‘‘адалиддо, адалиддо’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, ‘адалиддо’ти вуччатӣ’’ти? ‘‘саттаннам̣ кхо, бхиккху, боджджхан̇га̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ ‘адалиддо’ти вуччати. катамесам̣ саттаннам̣? сатисамбоджджхан̇гасса …пе… упеккха̄самбоджджхан̇гасса – имесам̣ кхо, бхиккху, саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ ‘адалиддо’ти вуччатӣ’’ти. саттамам̣.

8. а̄диччасуттам̣

229. ‘‘а̄диччасса, бхиккхаве, удайато етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – арун̣уггам̣. евамева кхо, бхиккхаве, бхиккхуно саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ уппа̄да̄йа етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – калйа̄н̣амиттата̄. калйа̄н̣амиттассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – сатта боджджхан̇ге бха̄вессати, сатта боджджхан̇ге бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто сатта боджджхан̇ге бха̄вети, сатта боджджхан̇ге бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто сатта боджджхан̇ге бха̄вети, сатта боджджхан̇ге бахулӣкаротӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. аджджхаттикан̇гасуттам̣

230. ‘‘аджджхаттикам̣, бхиккхаве, ан̇ганти каритва̄ на̄н̃н̃ам̣ екан̇гампи саманупасса̄ми саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ уппа̄да̄йа, йатхайидам̣ – бхиккхаве, йонисоманасика̄ро. йонисоманасика̄расампаннассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – сатта боджджхан̇ге бха̄вессати, сатта боджджхан̇ге бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно сатта боджджхан̇ге бха̄вети, сатта боджджхан̇ге бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху йонисоманасика̄расампанно сатта боджджхан̇ге бха̄вети, сатта боджджхан̇ге бахулӣкаротӣ’’ти. навамам̣.

10. ба̄хиран̇гасуттам̣

231. ‘‘ба̄хирам̣, бхиккхаве, ан̇ганти каритва̄ на̄н̃н̃ам̣ екан̇гампи саманупасса̄ми саттаннам̣ боджджхан̇га̄нам̣ уппа̄да̄йа, йатхайидам̣ – бхиккхаве, калйа̄н̣амиттата̄. калйа̄н̣амиттассетам̣, бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – сатта боджджхан̇ге бха̄вессати, сатта боджджхан̇ге бахулӣкариссати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто сатта боджджхан̇ге бха̄вети, сатта боджджхан̇ге бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху калйа̄н̣амитто сатта боджджхан̇ге бха̄вети, сатта боджджхан̇ге бахулӣкаротӣ’’ти. дасамам̣.

чаккаваттивагго пан̃чамо.

тассудда̄нам̣ –

видха̄ чаккаватти ма̄ро, дуппан̃н̃о пан̃н̃авена ча;

далиддо адалиддо ча, а̄диччан̇гена те даса̄ти.

6. са̄каччхавагго

1. а̄ха̄расуттам̣

232. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘пан̃чаннан̃ча, бхиккхаве, нӣваран̣а̄нам̣ саттаннан̃ча боджджхан̇га̄нам̣ а̄ха̄ран̃ча ана̄ха̄ран̃ча десесса̄ми; там̣ сун̣а̄тха. ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ ка̄маччхандасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ ка̄маччхандасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа? аттхи, бхиккхаве, субханимиттам̣. таттха айонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ ка̄маччхандасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ ка̄маччхандасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ бйа̄па̄дасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ бйа̄па̄дасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа? аттхи, бхиккхаве, пат̣игханимиттам̣. таттха айонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ бйа̄па̄дасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ бйа̄па̄дасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ тхинамиддхасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ тхинамиддхасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа? аттхи, бхиккхаве, арати танди виджамбхита̄ бхаттасаммадо четасо ча лӣнаттам̣. таттха айонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ тхинамиддхасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ тхинамиддхасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ уддхаччакуккуччасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ уддхаччакуккуччасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа? аттхи, бхиккхаве, четасо авӯпасамо. таттха айонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ уддхаччакуккуччасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ уддхаччакуккуччасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппанна̄йа ва̄ вичикиччха̄йа уппа̄да̄йа, уппанна̄йа ва̄ вичикиччха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа? аттхи, бхиккхаве, вичикиччха̄т̣т̣ха̄нӣйа̄ дхамма̄. таттха айонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппанна̄йа ва̄ вичикиччха̄йа уппа̄да̄йа, уппанна̄йа ва̄ вичикиччха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ сатисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ сатисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, сатисамбоджджхан̇гат̣т̣ха̄нӣйа̄ дхамма̄. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ сатисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ сатисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, кусала̄кусала̄ дхамма̄ са̄ваджджа̄наваджджа̄ дхамма̄ хӣнапан̣ӣта̄ дхамма̄ кан̣хасуккасаппат̣ибха̄га̄ дхамма̄. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ вӣрийасамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ вӣрийасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, а̄рамбхадха̄ту никкамадха̄ту параккамадха̄ту. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ вӣрийасамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ вӣрийасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ пӣтисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ пӣтисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, пӣтисамбоджджхан̇гат̣т̣ха̄нӣйа̄ дхамма̄. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ пӣтисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ пӣтисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ пассаддхисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ пассаддхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, ка̄йаппассаддхи читтаппассаддхи. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ пассаддхисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ пассаддхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ сама̄дхисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ сама̄дхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, саматханимиттам̣ абйагганимиттам̣. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ сама̄дхисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ сама̄дхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, а̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ упеккха̄самбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ упеккха̄самбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, упеккха̄самбоджджхан̇гат̣т̣ха̄нӣйа̄ дхамма̄. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айама̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ упеккха̄самбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ упеккха̄самбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, ана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ ка̄маччхандасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ ка̄маччхандасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа? аттхи, бхиккхаве, асубханимиттам̣. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айамана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ ка̄маччхандасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ ка̄маччхандасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа.

‘‘ко ча, бхиккхаве, ана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ бйа̄па̄дасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ бйа̄па̄дасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа? аттхи, бхиккхаве, метта̄четовимутти. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айамана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ бйа̄па̄дасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ бйа̄па̄дасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа.

‘‘ко ча, бхиккхаве, ана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ тхинамиддхасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ тхинамиддхасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа? аттхи, бхиккхаве, а̄рамбхадха̄ту никкамадха̄ту параккамадха̄ту. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айамана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ тхинамиддхасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ тхинамиддхасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа.

‘‘ко ча, бхиккхаве, ана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ уддхаччакуккуччасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ уддхаччакуккуччасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа? аттхи, бхиккхаве, четасо вӯпасамо. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айамана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ уддхаччакуккуччасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ уддхаччакуккуччасса бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа.

‘‘ко ча, бхиккхаве, ана̄ха̄ро ануппанна̄йа ва̄ вичикиччха̄йа уппа̄да̄йа, уппанна̄йа ва̄ вичикиччха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа? аттхи, бхиккхаве, кусала̄кусала̄ дхамма̄ са̄ваджджа̄наваджджа̄ дхамма̄ хӣнапан̣ӣта̄ дхамма̄ кан̣хасуккасаппат̣ибха̄га̄ дхамма̄. таттха йонисоманасика̄рабахулӣка̄ро – айамана̄ха̄ро ануппанна̄йа ва̄ вичикиччха̄йа уппа̄да̄йа, уппанна̄йа ва̄ вичикиччха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа.

‘‘ко ча, бхиккхаве, ана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ сатисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ сатисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, сатисамбоджджхан̇гат̣т̣ха̄нӣйа̄ дхамма̄. таттха аманасика̄рабахулӣка̄ро – айамана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ сатисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ сатисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, ана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, кусала̄кусала̄ дхамма̄ са̄ваджджа̄наваджджа̄ дхамма̄ хӣнапан̣ӣта̄ дхамма̄ кан̣хасуккасаппат̣ибха̄га̄ дхамма̄. таттха аманасика̄рабахулӣка̄ро – айамана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, ана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ вӣрийасамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ вӣрийасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, а̄рамбхадха̄ту никкамадха̄ту параккамадха̄ту. таттха аманасика̄рабахулӣка̄ро – айамана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ вӣрийасамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ вӣрийасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, ана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ пӣтисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ пӣтисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, пӣтисамбоджджхан̇гат̣т̣ха̄нӣйа̄ дхамма̄. таттха аманасика̄рабахулӣка̄ро – айамана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ пӣтисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ пӣтисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, ана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ пассаддхисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ пассаддхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, ка̄йаппассаддхи читтаппассаддхи. таттха аманасика̄рабахулӣка̄ро – айамана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ пассаддхисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ пассаддхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, ана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ сама̄дхисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ сама̄дхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, саматханимиттам̣ абйагганимиттам̣. таттха аманасика̄рабахулӣка̄ро – айамана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ сама̄дхисамбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ сама̄дхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄.

‘‘ко ча, бхиккхаве, ана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ упеккха̄самбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ упеккха̄самбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄? аттхи, бхиккхаве, упеккха̄самбоджджхан̇гат̣т̣ха̄нӣйа̄ дхамма̄. таттха аманасика̄рабахулӣка̄ро – айамана̄ха̄ро ануппаннасса ва̄ упеккха̄самбоджджхан̇гасса уппа̄да̄йа, уппаннасса ва̄ упеккха̄самбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄’’ти. пат̣хамам̣.

2. парийа̄йасуттам̣

233. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа пависим̣су. атха кхо тесам̣ бхиккхӯнам̣ етадахоси – ‘‘атиппаго кхо та̄ва са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритум̣. йам̣нӯна майам̣ йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ а̄ра̄мо тенупасан̇камеййа̄ма̄’’ти.

атха кхо те бхиккхӯ йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ а̄ра̄мо тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ техи ан̃н̃атиттхийехи парибба̄джакехи саддхим̣ саммодим̣су. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинне кхо те бхиккхӯ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ етадавочум̣ –

‘‘саман̣о, а̄вусо, готамо са̄вака̄нам̣ евам̣ дхаммам̣ десети – ‘етха тумхе, бхиккхаве, пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е сатта боджджхан̇ге йатха̄бхӯтам̣ бха̄ветха̄’ти. майампи кхо, а̄вусо, са̄вака̄нам̣ евам̣ дхаммам̣ десема – ‘етха тумхе, а̄вусо, пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е сатта боджджхан̇ге йатха̄бхӯтам̣ бха̄ветха̄’ти. идха но, а̄вусо, ко висесо, ко адхиппайа̄со, ким̣ на̄на̄каран̣ам̣ саман̣асса ва̄ готамасса амха̄кам̣ ва̄, йадидам̣ – дхаммадесана̄йа ва̄ дхаммадесанам̣, ануса̄санийа̄ ва̄ ануса̄сани’’нти?

атха кхо те бхиккхӯ тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ бха̄ситам̣ нева абхинандим̣су наппат̣иккосим̣су; анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ паккамим̣су – ‘‘бхагавато сантике етасса бха̄ситасса аттхам̣ а̄джа̄нисса̄ма̄’’ти. атха кхо те бхиккхӯ са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ –

‘‘идха майам̣, бханте, пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа пависимха. тесам̣ но, бханте, амха̄кам̣ етадахоси – ‘атиппаго кхо та̄ва са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритум̣, йам̣нӯна майам̣ йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ а̄ра̄мо тенупасан̇камеййа̄ма̄’ти. атха кхо майам̣, бханте, йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ а̄ра̄мо тенупасан̇камимха; упасан̇камитва̄ техи ан̃н̃атиттхийехи парибба̄джакехи саддхим̣ саммодимха. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдимха. екамантам̣ нисинне кхо амхе, бханте, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ етадавочум̣ –

‘‘саман̣о, а̄вусо, готамо са̄вака̄нам̣ евам̣ дхаммам̣ десети ‘етха тумхе, бхиккхаве, пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е сатта боджджхан̇ге йатха̄бхӯтам̣ бха̄ветха̄’ти. майампи кхо, а̄вусо, са̄вака̄нам̣ евам̣ дхаммам̣ десема – ‘етха тумхе, а̄вусо, пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е сатта боджджхан̇ге йатха̄бхӯтам̣ бха̄ветха̄’ти. идха но, а̄вусо, ко висесо, ко адхиппайа̄со, ким̣ на̄на̄каран̣ам̣ саман̣асса ва̄ готамасса амха̄кам̣ ва̄, йадидам̣ – дхаммадесана̄йа ва̄ дхаммадесанам̣, ануса̄санийа̄ ва̄ ануса̄сани’’нти?

‘‘атха кхо майам̣, бханте, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ бха̄ситам̣ нева абхинандимха наппат̣иккосимха, анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ паккамимха – ‘бхагавато сантике етасса бха̄ситасса аттхам̣ а̄джа̄нисса̄ма̄’’’ти.

‘‘евам̣ва̄дино, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘аттхи пана̄вусо, парийа̄йо, йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма пан̃ча нӣваран̣а̄ даса хонти, сатта боджджхан̇га̄ чатуддаса̄’ти. евам̣ пут̣т̣ха̄, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ на чева сампа̄йиссанти, уттарин̃ча вигха̄там̣ а̄паджджиссанти. там̣ кисса хету? йатха̄ там̣, бхиккхаве, ависайасмим̣. ‘‘на̄хам̣ там̣, бхиккхаве, пасса̄ми садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа, йо имесам̣ пан̃ха̄нам̣ веййа̄каран̣ена читтам̣ а̄ра̄дхеййа, ан̃н̃атра татха̄гатена ва̄ татха̄гатаса̄вакена ва̄ ито ва̄ пана сутва̄’’.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, парийа̄йо, йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма пан̃ча нӣваран̣а̄ даса хонти? йадапи, бхиккхаве, аджджхаттам̣ ка̄маччхандо тадапи нӣваран̣ам̣, йадапи бахиддха̄ ка̄маччхандо тадапи нӣваран̣ам̣. ‘ка̄маччханданӣваран̣а’нти ити хидам̣ уддесам̣ гаччхати. тадамина̄петам̣ парийа̄йена двайам̣ хоти. йадапи, бхиккхаве, аджджхаттам̣ бйа̄па̄до тадапи нӣваран̣ам̣, йадапи бахиддха̄ бйа̄па̄до тадапи нӣваран̣ам̣. ‘бйа̄па̄данӣваран̣а’нти ити хидам̣ уддесам̣ гаччхати. тадамина̄петам̣ парийа̄йена двайам̣ хоти. йадапи, бхиккхаве, тхинам̣ тадапи нӣваран̣ам̣, йадапи миддхам̣ тадапи нӣваран̣ам̣. ‘тхинамиддханӣваран̣а’нти ити хидам̣ уддесам̣ гаччхати. тадамина̄петам̣ парийа̄йена двайам̣ хоти. йадапи, бхиккхаве, уддхаччам̣ тадапи нӣваран̣ам̣, йадапи куккуччам̣ тадапи нӣваран̣ам̣. ‘уддхаччакуккуччанӣваран̣а’нти ити хидам̣ уддесам̣ гаччхати. тадамина̄петам̣ парийа̄йена двайам̣ хоти. йадапи, бхиккхаве, аджджхаттам̣ дхаммесу вичикиччха̄ тадапи нӣваран̣ам̣, йадапи бахиддха̄ дхаммесу вичикиччха̄ тадапи нӣваран̣ам̣. ‘вичикиччха̄нӣваран̣а’нти ити хидам̣ уддесам̣ гаччхати. тадамина̄петам̣ парийа̄йена двайам̣ хоти. айам̣ кхо, бхиккхаве, парийа̄йо, йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма пан̃ча нӣваран̣а̄ даса хонти.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, парийа̄йо, йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма сатта боджджхан̇га̄ чатуддаса хонти? йадапи, бхиккхаве, аджджхаттам̣ дхаммесу сати тадапи сатисамбоджджхан̇го, йадапи бахиддха̄ дхаммесу сати тадапи сатисамбоджджхан̇го. ‘сатисамбоджджхан̇го’ти ити хидам̣ уддесам̣ гаччхати. тадамина̄петам̣ парийа̄йена двайам̣ хоти.

‘‘йадапи, бхиккхаве, аджджхаттам̣ дхаммесу пан̃н̃а̄йа павичинати [павичина̄ти (ка.)] павичарати паривӣмам̣сама̄паджджати тадапи дхаммавичайасамбоджджхан̇го, йадапи бахиддха̄ дхаммесу пан̃н̃а̄йа павичинати павичарати паривӣмам̣сама̄паджджати тадапи дхаммавичайасамбоджджхан̇го. ‘дхаммавичайасамбоджджхан̇го’ти ити хидам̣ уддесам̣ гаччхати. тадамина̄петам̣ парийа̄йена двайам̣ хоти.

‘‘йадапи, бхиккхаве, ка̄йикам̣ вӣрийам̣ тадапи вӣрийасамбоджджхан̇го, йадапи четасикам̣ вӣрийам̣ тадапи вӣрийасамбоджджхан̇го. ‘вӣрийасамбоджджхан̇го’ти ити хидам̣ уддесам̣ гаччхати. тадамина̄петам̣ парийа̄йена двайам̣ хоти.

‘‘йадапи, бхиккхаве, савитаккасавича̄ра̄ пӣти тадапи пӣтисамбоджджхан̇го, йадапи авитаккаавича̄ра̄ пӣти тадапи пӣтисамбоджджхан̇го. ‘пӣтисамбоджджхан̇го’ти ити хидам̣ уддесам̣ гаччхати. тадамина̄петам̣ парийа̄йена двайам̣ хоти.

‘‘йадапи, бхиккхаве, ка̄йаппассаддхи тадапи пассаддхисамбоджджхан̇го, йадапи читтаппассаддхи тадапи пассаддхисамбоджджхан̇го. ‘пассаддхисамбоджджхан̇го’ти ити хидам̣ уддесам̣ гаччхати. тадамина̄петам̣ парийа̄йена двайам̣ хоти.

‘‘йадапи, бхиккхаве, савитакко савича̄ро сама̄дхи тадапи сама̄дхисамбоджджхан̇го, йадапи авитаккаавича̄ро сама̄дхи тадапи сама̄дхисамбоджджхан̇го. ‘сама̄дхисамбоджджхан̇го’ти ити хидам̣ уддесам̣ гаччхати. тадамина̄петам̣ парийа̄йена двайам̣ хоти.

‘‘йадапи, бхиккхаве, аджджхаттам̣ дхаммесу упеккха̄ тадапи упеккха̄самбоджджхан̇го, йадапи бахиддха̄ дхаммесу упеккха̄ тадапи упеккха̄самбоджджхан̇го. ‘упеккха̄самбоджджхан̇го’ти ити хидам̣ уддесам̣ гаччхати. тадамина̄петам̣ парийа̄йена двайам̣ хоти. айам̣ кхо, бхиккхаве, парийа̄йо, йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма сатта боджджхан̇га̄ чатуддаса̄’’ти. дутийам̣.

3. аггисуттам̣

234. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа пависим̣су. (парийа̄йасуттасадисам̣).

‘‘евам̣ва̄дино, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘йасмим̣, а̄вусо, самайе лӣнам̣ читтам̣ хоти, катамесам̣ тасмим̣ самайе боджджхан̇га̄нам̣ ака̄ло бха̄вана̄йа, катамесам̣ тасмим̣ самайе боджджхан̇га̄нам̣ ка̄ло бха̄вана̄йа? йасмим̣ пана̄вусо, самайе уддхатам̣ читтам̣ хоти, катамесам̣ тасмим̣ самайе боджджхан̇га̄нам̣ ака̄ло бха̄вана̄йа, катамесам̣ тасмим̣ самайе боджджхан̇га̄нам̣ ка̄ло бха̄вана̄йа̄’ти? евам̣ пут̣т̣ха̄, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ на чева сампа̄йиссанти, уттарин̃ча вигха̄там̣ а̄паджджиссанти. там̣ кисса хету? йатха̄ там̣, бхиккхаве, ависайасмим̣.

‘‘на̄хам̣ там̣, бхиккхаве, пасса̄ми садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа йо имесам̣ пан̃ха̄нам̣ веййа̄каран̣ена читтам̣ а̄ра̄дхеййа, ан̃н̃атра татха̄гатена ва̄ татха̄гатаса̄вакена ва̄ ито ва̄ пана сутва̄.

‘‘йасмим̣, бхиккхаве, самайе лӣнам̣ читтам̣ хоти, ака̄ло тасмим̣ самайе пассаддхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ака̄ло сама̄дхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ака̄ло упеккха̄самбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа. там̣ кисса хету? лӣнам̣, бхиккхаве, читтам̣ там̣ етехи дхаммехи дуссамут̣т̣ха̄пайам̣ хоти.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо париттам̣ аггим̣ уджджа̄летука̄мо асса. со таттха алла̄ни чева тин̣а̄ни паккхипеййа, алла̄ни ча гомайа̄ни паккхипеййа, алла̄ни ча кат̣т̣ха̄ни паккхипеййа, удакава̄тан̃ча дадеййа, пам̣сукена ча окиреййа; бхаббо ну кхо со пурисо париттам̣ аггим̣ уджджа̄литу’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘евамева кхо, бхиккхаве, йасмим̣ самайе лӣнам̣ читтам̣ хоти, ака̄ло тасмим̣ самайе пассаддхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ака̄ло сама̄дхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ака̄ло упеккха̄самбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа. там̣ кисса хету? лӣнам̣, бхиккхаве, читтам̣ там̣ етехи дхаммехи дуссамут̣т̣ха̄пайам̣ хоти.

‘‘йасмин̃ча кхо, бхиккхаве, самайе лӣнам̣ читтам̣ хоти, ка̄ло тасмим̣ самайе дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ка̄ло вӣрийасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ка̄ло пӣтисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа. там̣ кисса хету? лӣнам̣, бхиккхаве, читтам̣ там̣ етехи дхаммехи сусамут̣т̣ха̄пайам̣ хоти.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо париттам̣ аггим̣ уджджа̄летука̄мо асса. со таттха суккха̄ни чева тин̣а̄ни паккхипеййа, суккха̄ни гомайа̄ни паккхипеййа, суккха̄ни кат̣т̣ха̄ни паккхипеййа, мукхава̄тан̃ча дадеййа, на ча пам̣сукена окиреййа; бхаббо ну кхо со пурисо париттам̣ аггим̣ уджджа̄литу’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’.

‘‘евамева кхо, бхиккхаве, йасмим̣ самайе лӣнам̣ читтам̣ хоти, ка̄ло тасмим̣ самайе дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ка̄ло вӣрийасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ка̄ло пӣтисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа. там̣ кисса хету? лӣнам̣, бхиккхаве, читтам̣ там̣ етехи дхаммехи сусамут̣т̣ха̄пайам̣ хоти.

‘‘йасмим̣, бхиккхаве, самайе уддхаттам̣ читтам̣ хоти, ака̄ло тасмим̣ самайе дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ака̄ло вӣрийасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ака̄ло пӣтисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа. там̣ кисса хету? уддхатам̣, бхиккхаве, читтам̣ там̣ етехи дхаммехи дувӯпасамайам̣ хоти.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо махантам̣ аггиккхандхам̣ нибба̄петука̄мо асса. со таттха суккха̄ни чева тин̣а̄ни паккхипеййа, суккха̄ни ча гомайа̄ни паккхипеййа, суккха̄ни ча кат̣т̣ха̄ни паккхипеййа, мукхава̄тан̃ча дадеййа, на ча пам̣сукена окиреййа; бхаббо ну кхо со пурисо махантам̣ аггиккхандхам̣ нибба̄пету’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘евамева кхо, бхиккхаве, йасмим̣ самайе уддхатам̣ читтам̣ хоти, ака̄ло тасмим̣ самайе дхаммавичайасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ака̄ло вӣрийасамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ака̄ло пӣтисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа. там̣ кисса хету? уддхатам̣, бхиккхаве, читтам̣ там̣ етехи дхаммехи дувӯпасамайам̣ хоти.

‘‘йасмин̃ча кхо, бхиккхаве, самайе уддхатам̣ читтам̣ хоти, ка̄ло тасмим̣ самайе пассаддхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ка̄ло сама̄дхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ка̄ло упеккха̄самбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа. там̣ кисса хету? уддхатам̣, бхиккхаве, читтам̣ там̣ етехи дхаммехи сувӯпасамайам̣ хоти.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо махантам̣ аггиккхандхам̣ нибба̄петука̄мо асса. со таттха алла̄ни чева тин̣а̄ни паккхипеййа, алла̄ни ча гомайа̄ни паккхипеййа, алла̄ни ча кат̣т̣ха̄ни паккхипеййа, удакава̄тан̃ча дадеййа, пам̣сукена ча окиреййа; бхаббо ну кхо со пурисо махантам̣ аггиккхандхам̣ нибба̄пету’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’.

‘‘евамева кхо, бхиккхаве, йасмим̣ самайе уддхатам̣ читтам̣ хоти, ка̄ло тасмим̣ самайе пассаддхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ка̄ло сама̄дхисамбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа, ка̄ло упеккха̄самбоджджхан̇гасса бха̄вана̄йа. там̣ кисса хету? уддхатам̣, бхиккхаве, читтам̣ там̣ етехи дхаммехи сувӯпасамайам̣ хоти. сатин̃ча кхва̄хам̣, бхиккхаве, саббаттхикам̣ вада̄мӣ’’ти. татийам̣.

4. метта̄сахагатасуттам̣

235. екам̣ самайам̣ бхагава̄ колийесу вихарати халиддавасанам̣ на̄ма колийа̄нам̣ нигамо. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа халиддавасанам̣ пин̣д̣а̄йа пависим̣су. атха кхо тесам̣ бхиккхӯнам̣ етадахоси – ‘‘атиппаго кхо та̄ва халиддавасане пин̣д̣а̄йа чаритум̣. йам̣нӯна майам̣ йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ а̄ра̄мо тенупасан̇камеййа̄ма̄’’ти.

атха кхо те бхиккхӯ йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ а̄ра̄мо тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ техи ан̃н̃атиттхийехи парибба̄джакехи саддхим̣ саммодим̣су. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинне кхо те бхиккхӯ ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ етадавочум̣ –

‘‘саман̣о, а̄вусо, готамо са̄вака̄нам̣ евам̣ дхаммам̣ десети – ‘етха тумхе, бхиккхаве, пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихаратха, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣; ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ метта̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихаратха. карун̣а̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихаратха, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣; ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ карун̣а̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихаратха. мудита̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихаратха, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣; ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ мудита̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихаратха. упеккха̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихаратха, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣; ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихаратха̄’’’ти.

‘‘майампи кхо, а̄вусо, са̄вака̄нам̣ евам̣ дхаммам̣ десема – ‘етха тумхе, а̄вусо, пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихаратха…пе… карун̣а̄сахагатена четаса̄… мудита̄сахагатена четаса̄… упеккха̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихаратха, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣; ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихаратха̄’ти. идха но, а̄вусо, ко висесо, ко адхиппайа̄со, ким̣ на̄на̄каран̣ам̣ саман̣асса ва̄ готамасса амха̄кам̣ ва̄, йадидам̣ – дхаммадесана̄йа ва̄ дхаммадесанам̣, ануса̄санийа̄ ва̄ ануса̄сани’’нти?

атха кхо те бхиккхӯ тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ бха̄ситам̣ нева абхинандим̣су наппат̣иккосим̣су. анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ паккамим̣су – ‘‘бхагавато сантике етасса бха̄ситасса аттхам̣ а̄джа̄нисса̄ма̄’’ти. атха кхо те бхиккхӯ халиддавасане пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ –

‘‘идха майам̣, бханте, пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа халиддавасане пин̣д̣а̄йа пависимха. тесам̣ но, бханте, амха̄кам̣ етадахоси – ‘атиппаго кхо та̄ва халиддавасане пин̣д̣а̄йа чаритум̣. йам̣нӯна майам̣ йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ а̄ра̄мо тенупасан̇камеййа̄ма̄’’’ти.

‘‘атха кхо майам̣, бханте, йена ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ а̄ра̄мо тенупасан̇камимха, упасан̇камитва̄ техи ан̃н̃атиттхийехи парибба̄джакехи саддхим̣ саммодимха. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдимха. екамантам̣ нисинне кхо амхе, бханте, те ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ етадавочум̣ –

‘‘саман̣о, а̄вусо, готамо са̄вака̄нам̣ евам̣ дхаммам̣ десети – ‘етха тумхе, бхиккхаве, пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихаратха…пе… карун̣а̄сахагатена четаса̄ … мудита̄сахагатена четаса̄… упеккха̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихаратха, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣; ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихаратха̄’’’ти.

‘‘майампи кхо, а̄вусо, са̄вака̄нам̣ евам̣ дхаммам̣ десема – ‘етха тумхе, а̄вусо, пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихаратха…пе… карун̣а̄сахагатена четаса̄…пе… мудита̄сахагатена четаса̄…пе… упеккха̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихаратха, татха̄ дутийам̣, татха̄ татийам̣, татха̄ чатуттхам̣; ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихаратха̄’ти. идха но, а̄вусо, ко висесо, ко адхиппайа̄со, ким̣ на̄на̄каран̣ам̣ саман̣асса ва̄ готамасса амха̄кам̣ ва̄, йадидам̣, дхаммадесана̄йа ва̄ дхаммадесанам̣, ануса̄санийа̄ ва̄ ануса̄сани’’нти?

атха кхо майам̣, бханте, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ бха̄ситам̣ нева абхинандимха наппат̣иккосимха, анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ паккамимха – ‘бхагавато сантике етасса бха̄ситасса аттхам̣ а̄джа̄нисса̄ма̄’ти.

‘‘евам̣ва̄дино, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евамассу вачанӣйа̄ – ‘катхам̣ бха̄вита̄ пана̄вусо, метта̄четовимутти, ким̣гатика̄ хоти, ким̣парама̄, ким̣пхала̄, ким̣парийоса̄на̄? катхам̣ бха̄вита̄ пана̄вусо, карун̣а̄четовимутти, ким̣гатика̄ хоти, ким̣парама̄, ким̣пхала̄, ким̣парийоса̄на̄? катхам̣ бха̄вита̄ пана̄вусо, мудита̄четовимутти, ким̣гатика̄ хоти, ким̣парама̄, ким̣пхала̄, ким̣парийоса̄на̄? катхам̣ бха̄вита̄ пана̄вусо, упеккха̄четовимутти, ким̣гатика̄ хоти, ким̣парама̄, ким̣пхала̄, ким̣парийоса̄на̄’’’ти? евам̣ пут̣т̣ха̄, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ на чева сампа̄йиссанти, уттарин̃ча вигха̄там̣ а̄паджджиссанти. там̣ кисса хету? йатха̄ там̣, бхиккхаве, ависайасмим̣. ‘‘на̄хам̣ там̣, бхиккхаве, пасса̄ми садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа, йо имесам̣ пан̃ха̄нам̣ веййа̄каран̣ена читтам̣ а̄ра̄дхеййа, ан̃н̃атра татха̄гатена ва̄ татха̄гатаса̄вакена ва̄ ито ва̄ пана сутва̄’’.

‘‘катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, метта̄четовимутти, ким̣гатика̄ хоти, ким̣парама̄, ким̣пхала̄, ким̣парийоса̄на̄? идха, бхиккхаве, бхиккху метта̄сахагатам̣ сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… метта̄сахагатам̣ упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. со саче а̄кан̇кхати ‘аппат̣икӯле пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, пат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати. саче а̄кан̇кхати ‘пат̣икӯле аппат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, аппат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати. саче а̄кан̇кхати ‘аппат̣икӯле ча пат̣икӯле ча пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, пат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати. саче а̄кан̇кхати ‘пат̣икӯле ча аппат̣икӯле ча аппат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, аппат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати. саче а̄кан̇кхати ‘аппат̣икӯлан̃ча пат̣икӯлан̃ча тадубхайам̣ абхиниваджджетва̄ упеккхако вихареййам̣ сато сампаджа̄но’ти, упеккхако ча таттха вихарати сато сампаджа̄но, субхам̣ ва̄ кхо пана вимоккхам̣ упасампаджджа вихарати. субхапарама̄хам̣, бхиккхаве, метта̄четовимуттим̣ вада̄ми, идхапан̃н̃асса бхиккхуно уттаривимуттим̣ аппат̣ивиджджхато.

‘‘катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, карун̣а̄четовимутти, ким̣гатика̄ хоти, ким̣парама̄, ким̣пхала̄, ким̣парийоса̄на̄? идха, бхиккхаве, бхиккху карун̣а̄сахагатам̣ сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… карун̣а̄сахагатам̣ упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. со саче а̄кан̇кхати ‘аппат̣икӯле пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, пат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати…пе… саче а̄кан̇кхати ‘аппат̣икӯлан̃ча пат̣икӯлан̃ча тадубхайам̣ абхиниваджджетва̄ упеккхако вихареййам̣ сато сампаджа̄но’ти, упеккхако таттха вихарати сато сампаджа̄но. саббасо ва̄ пана рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ‘ананто а̄ка̄со’ти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанапарама̄хам̣, бхиккхаве, карун̣а̄четовимуттим̣ вада̄ми, идхапан̃н̃асса бхиккхуно уттаривимуттим̣ аппат̣ивиджджхато.

‘‘катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, мудита̄четовимутти, ким̣гатика̄ хоти, ким̣парама̄, ким̣пхала̄, ким̣парийоса̄на̄? идха, бхиккхаве, бхиккху мудита̄сахагатам̣ сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… мудита̄сахагатам̣ упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. со саче а̄кан̇кхати ‘аппат̣икӯле пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, пат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати …пе… саче а̄кан̇кхати ‘аппат̣икӯлан̃ча пат̣икӯлан̃ча тадубхайам̣ абхиниваджджетва̄ упеккхако вихареййам̣ сато сампаджа̄но’ти, упеккхако таттха вихарати сато сампаджа̄но. саббасо ва̄ пана а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘анантам̣ вин̃н̃а̄н̣а’нти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанапарама̄хам̣, бхиккхаве, мудита̄четовимуттим̣ вада̄ми, идхапан̃н̃асса бхиккхуно уттаривимуттим̣ аппат̣ивиджджхато.

‘‘катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, упеккха̄четовимутти, ким̣гатика̄ хоти, ким̣парама̄, ким̣пхала̄, ким̣парийоса̄на̄? идха, бхиккхаве, бхиккху упеккха̄сахагатам̣ сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… упеккха̄сахагатам̣ упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. со саче а̄кан̇кхати ‘аппат̣икӯле пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, пат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати. саче а̄кан̇кхати ‘пат̣икӯле аппат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, аппат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати. саче а̄кан̇кхати ‘аппат̣икӯле ча пат̣икӯле ча пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, пат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати. саче а̄кан̇кхати ‘пат̣икӯле ча аппат̣икӯле ча аппат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, аппат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати. саче а̄кан̇кхати ‘аппат̣икӯлан̃ча пат̣икӯлан̃ча тадубхайам̣ абхиниваджджетва̄ упеккхако вихареййам̣ сато сампаджа̄но’ти, упеккхако таттха вихарати сато сампаджа̄но. саббасо ва̄ пана вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанапарама̄хам̣, бхиккхаве, упеккха̄четовимуттим̣ вада̄ми, идхапан̃н̃асса бхиккхуно уттаривимуттим̣ аппат̣ивиджджхато’’ти. чатуттхам̣.

5. сан̇га̄равасуттам̣

236. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо сан̇га̄раво бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо сан̇га̄раво бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘ко ну кхо, бхо готама, хету, ко паччайо йенекада̄ дӣгхараттам̣ саджджха̄йаката̄пи манта̄ наппат̣ибханти, пагева асаджджха̄йаката̄? ко пана, бхо готама, хету, ко паччайо йенекада̄ дӣгхараттам̣ асаджджха̄йаката̄пи манта̄ пат̣ибханти, пагева саджджха̄йаката̄’’ти?

‘‘йасмим̣ кхо, бра̄хман̣а, самайе ка̄мара̄гапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати ка̄мара̄гапаретена, уппаннасса ча ка̄мара̄гасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати, параттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати, убхайаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати; дӣгхараттам̣ саджджха̄йаката̄пи манта̄ наппат̣ибханти, пагева асаджджха̄йаката̄.

‘‘сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, удапатто сам̣сат̣т̣хо ла̄кха̄йа ва̄ халиддийа̄ ва̄ нӣлийа̄ ва̄ ман̃джит̣т̣ха̄йа ва̄. таттха чаккхума̄ пурисо сакам̣ мукханимиттам̣ паччавеккхама̄но йатха̄бхӯтам̣ на джа̄неййа на пассеййа. евамева кхо, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе ка̄мара̄гапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати ка̄мара̄гапаретена, уппаннасса ча ка̄мара̄гасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати, параттхампи…пе… убхайаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати; дӣгхараттам̣ саджджха̄йаката̄пи манта̄ наппат̣ибханти, пагева асаджджха̄йаката̄.

‘‘пуна чапарам̣, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе бйа̄па̄дапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати бйа̄па̄дапаретена, уппаннасса ча бйа̄па̄дасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати, параттхампи…пе… убхайаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати; дӣгхараттам̣ саджджха̄йаката̄пи манта̄ наппат̣ибханти, пагева асаджджха̄йаката̄.

‘‘сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, удапатто аггина̄ сантатто паккутхито [паккудхито (ка.), уккат̣т̣хито (сӣ.), уккут̣т̣хито (сйа̄.)] усмудакаджа̄то [уссадакаджа̄то (сӣ.), усма̄дакаджа̄то (сйа̄.)]. таттха чаккхума̄ пурисо сакам̣ мукханимиттам̣ паччавеккхама̄но йатха̄бхӯтам̣ на джа̄неййа на пассеййа. евамева кхо, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе бйа̄па̄дапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати бйа̄па̄дапаретена, уппаннасса ча бйа̄па̄дасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати, параттхампи тасмим̣ самайе…пе… убхайаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати; дӣгхараттам̣ саджджха̄йаката̄пи манта̄ наппат̣ибханти, пагева асаджджха̄йаката̄.

‘‘пуна чапарам̣, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе тхинамиддхапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати тхинамиддхапаретена, уппаннасса ча тхинамиддхасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати, параттхампи…пе… убхайаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати; дӣгхараттам̣ саджджха̄йаката̄пи манта̄ наппат̣ибханти, пагева асаджджха̄йаката̄.

‘‘сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, удапатто сева̄лапан̣акапарийонаддхо. таттха чаккхума̄ пурисо сакам̣ мукханимиттам̣ паччавеккхама̄но йатха̄бхӯтам̣ на джа̄неййа на пассеййа. евамева кхо, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе тхинамиддхапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати тхинамиддхапаретена, уппаннасса ча тхинамиддхасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати, параттхампи…пе… убхайаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати; дӣгхараттам̣ саджджха̄йаката̄пи манта̄ наппат̣ибханти, пагева асаджджха̄йаката̄.

‘‘пуна чапарам̣, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе уддхаччакуккуччапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати уддхаччакуккуччапаретена, уппаннасса ча уддхаччакуккуччасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати, параттхампи…пе… убхайаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати; дӣгхараттам̣ саджджха̄йаката̄пи манта̄ наппат̣ибханти, пагева асаджджха̄йаката̄.

‘‘сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, удапатто ва̄терито чалито бханто ӯмиджа̄то. таттха чаккхума̄ пурисо сакам̣ мукханимиттам̣ паччавеккхама̄но йатха̄бхӯтам̣ на джа̄неййа на пассеййа. евамева кхо, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе уддхаччакуккуччапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати уддхаччакуккуччапаретена, уппаннасса ча уддхаччакуккуччасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати, параттхампи…пе… убхайаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати; дӣгхараттам̣ саджджха̄йаката̄пи манта̄ наппат̣ибханти, пагева асаджджха̄йаката̄.

‘‘пуна чапарам̣, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе вичикиччха̄парийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати вичикиччха̄паретена, уппанна̄йа ча вичикиччха̄йа ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати, параттхампи…пе… убхайаттхампи… дӣгхараттам̣ саджджха̄йаката̄пи манта̄ наппат̣ибханти, пагева асаджджха̄йаката̄.

‘‘сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, удапатто а̄вило лул̣ито калалӣбхӯто андхака̄ре никкхитто. таттха чаккхума̄ пурисо сакам̣ мукханимиттам̣ паччавеккхама̄но йатха̄бхӯтам̣ на джа̄неййа на пассеййа. евамева кхо, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе вичикиччха̄парийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати вичикиччха̄паретена, уппанна̄йа ча вичикиччха̄йа ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати, параттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати, убхайаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати; дӣгхараттам̣ саджджха̄йаката̄пи манта̄ наппат̣ибханти, пагева асаджджха̄йаката̄. айам̣ кхо, бра̄хман̣а, хету айам̣ паччайо йенекада̄ дӣгхараттам̣ саджджха̄йаката̄пи манта̄ наппат̣ибханти, пагева асаджджха̄йаката̄.

‘‘йасмин̃ча кхо, бра̄хман̣а, самайе на ка̄мара̄гапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати на ка̄мара̄гапаретена, уппаннасса ча ка̄мара̄гасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати, параттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати, убхайаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати; дӣгхараттам̣ асаджджха̄йаката̄пи манта̄ пат̣ибханти, пагева саджджха̄йаката̄.

‘‘сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, удапатто асам̣сат̣т̣хо ла̄кха̄йа ва̄ халиддийа̄ ва̄ нӣлийа̄ ва̄ ман̃джит̣т̣ха̄йа ва̄. таттха чаккхума̄ пурисо сакам̣ мукханимиттам̣ паччавеккхама̄но йатха̄бхӯтам̣ джа̄неййа пассеййа. евамева кхо, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе на ка̄мара̄гапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати на ка̄мара̄гапаретена, уппаннасса ча ка̄мара̄гасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе на бйа̄па̄дапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати на бйа̄па̄дапаретена, уппаннасса ча бйа̄па̄дасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати, параттхампи…пе… убхайаттхампи… дӣгхараттам̣ асаджджха̄йаката̄пи манта̄ пат̣ибханти, пагева саджджха̄йаката̄.

‘‘сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, удапатто на аггина̄ сантатто на паккутхито на усмудакаджа̄то, таттха чаккхума̄ пурисо сакам̣ мукханимиттам̣ паччавеккхама̄но йатха̄бхӯтам̣ джа̄неййа пассеййа. евамева кхо, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе на бйа̄па̄дапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати на бйа̄па̄дапаретена, уппаннасса ча бйа̄па̄дасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати, параттхампи…пе… убхайаттхампи… дӣгхараттам̣ асаджджха̄йаката̄пи манта̄ пат̣ибханти, пагева саджджха̄йаката̄.

‘‘пуна чапарам̣, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе на тхинамиддхапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати на тхинамиддхапаретена, уппаннасса ча тхинамиддхасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати, параттхампи…пе… убхайаттхампи … дӣгхараттам̣ асаджджха̄йаката̄пи манта̄ пат̣ибханти, пагева саджджха̄йаката̄.

‘‘сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, удапатто на сева̄лапан̣акапарийонаддхо. таттха чаккхума̄ пурисо сакам̣ мукханимиттам̣ паччавеккхама̄но йатха̄бхӯтам̣ джа̄неййа пассеййа. евамева кхо, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе на тхинамиддхапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати на тхинамиддхапаретена, уппаннасса ча тхинамиддхасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати, параттхампи…пе… убхайаттхампи… дӣгхараттам̣ асаджджха̄йаката̄пи манта̄ пат̣ибханти, пагева саджджха̄йаката̄.

‘‘пуна чапарам̣, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе на уддхаччакуккуччапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати на уддхаччакуккуччапаретена, уппаннасса ча уддхаччакуккуччасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати, параттхампи…пе… убхайаттхампи… дӣгхараттам̣ асаджджха̄йаката̄пи манта̄ пат̣ибханти, пагева саджджха̄йаката̄.

‘‘сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, удапатто на ва̄терито на чалито на бханто на ӯмиджа̄то. таттха чаккхума̄ пурисо сакам̣ мукханимиттам̣ паччавеккхама̄но йатха̄бхӯтам̣ джа̄неййа пассеййа. евамева кхо, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе на уддхаччакуккуччапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати на уддхаччакуккуччапаретена, уппаннасса ча уддхаччакуккуччасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати, параттхампи…пе… убхайаттхампи… дӣгхараттам̣ асаджджха̄йаката̄пи манта̄ пат̣ибханти, пагева саджджха̄йаката̄.

‘‘пуна чапарам̣, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе на вичикиччха̄парийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати на вичикиччха̄паретена, уппанна̄йа ча вичикиччха̄йа ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти [паджа̄на̄ти пассати (сйа̄.)], аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати, параттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати; убхайаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати; дӣгхараттам̣ асаджджха̄йаката̄пи манта̄ пат̣ибханти, пагева саджджха̄йаката̄.

‘‘сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, удапатто аччхо виппасанно ана̄вило а̄локе никкхитто. таттха чаккхума̄ пурисо сакам̣ мукханимиттам̣ паччавеккхама̄но йатха̄бхӯтам̣ джа̄неййа пассеййа. евамева кхо, бра̄хман̣а, йасмим̣ самайе на вичикиччха̄парийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати на вичикиччха̄паретена, уппанна̄йа ча вичикиччха̄йа ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, аттаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати, параттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати, убхайаттхампи тасмим̣ самайе йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати; дӣгхараттам̣ асаджджха̄йаката̄пи манта̄ пат̣ибханти, пагева саджджха̄йаката̄. айам̣ кхо, бра̄хман̣а, хету айам̣ паччайо йенекада̄ дӣгхараттам̣ асаджджха̄йаката̄пи манта̄ пат̣ибханти, пагева саджджха̄йаката̄.

‘‘саттиме, бра̄хман̣а, боджджхан̇га̄ ана̄варан̣а̄ анӣваран̣а̄ четасо анупаккилеса̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттанти. катаме сатта? сатисамбоджджхан̇го кхо, бра̄хман̣а, ана̄варан̣о анӣваран̣о четасо анупаккилесо бха̄вито бахулӣкато виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттати…пе… упеккха̄самбоджджхан̇го кхо, бра̄хман̣а, ана̄варан̣о анӣваран̣о четасо анупаккилесо бха̄вито бахулӣкато виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттати. име кхо, бра̄хман̣а, сатта боджджхан̇га̄ ана̄варан̣а̄ анӣваран̣а̄ четасо анупаккилеса̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. евам̣ вутте сан̇га̄раво бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. пан̃чамам̣.

6. абхайасуттам̣

237. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате. атха кхо абхайо ра̄джакума̄ро йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо абхайо ра̄джакума̄ро бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘пӯран̣о, бханте, кассапо евама̄ха – ‘наттхи хету, наттхи паччайо ан̃н̃а̄н̣а̄йа адассана̄йа. ахету, аппаччайо [аппаччайа̄ (сӣ.), аппаччайам̣ (?)] ан̃н̃а̄н̣ам̣ адассанам̣ хоти. наттхи хету, наттхи паччайо н̃а̄н̣а̄йа дассана̄йа. ахету, аппаччайо н̃а̄н̣ам̣ дассанам̣ хотӣ’ти. идха бхагава̄ кима̄ха̄’’ти? ‘‘аттхи, ра̄джакума̄ра, хету, аттхи паччайо ан̃н̃а̄н̣а̄йа адассана̄йа. сахету, саппаччайо [саппаччайа̄ (сӣ.), саппаччайам̣ (?)] ан̃н̃а̄н̣ам̣ адассанам̣ хоти. аттхи, ра̄джакума̄ра, хету, аттхи паччайо н̃а̄н̣а̄йа дассана̄йа. сахету, саппаччайо н̃а̄н̣ам̣ дассанам̣ хотӣ’’ти.

‘‘катамо пана, бханте, хету, катамо паччайо ан̃н̃а̄н̣а̄йа адассана̄йа? катхам̣ сахету, саппаччайо ан̃н̃а̄н̣ам̣ адассанам̣ хотӣ’’ти? ‘‘йасмим̣ кхо, ра̄джакума̄ра, самайе ка̄мара̄гапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати ка̄мара̄гапаретена, уппаннасса ча ка̄мара̄гасса ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати – айампи кхо, ра̄джакума̄ра, хету, айам̣ паччайо ан̃н̃а̄н̣а̄йа адассана̄йа. евампи сахету саппаччайо ан̃н̃а̄н̣ам̣ адассанам̣ хоти.

‘‘пуна чапарам̣, ра̄джакума̄ра, йасмим̣ самайе бйа̄па̄дапарийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати бйа̄па̄дапаретена…пе… тхинамиддхапарийут̣т̣хитена… уддхаччакуккуччапарийут̣т̣хитена… вичикиччха̄парийут̣т̣хитена четаса̄ вихарати вичикиччха̄паретена, уппанна̄йа ча вичикиччха̄йа ниссаран̣ам̣ йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати – айампи кхо, ра̄джакума̄ра, хету, айам̣ паччайо ан̃н̃а̄н̣а̄йа адассана̄йа. евампи сахету саппаччайо ан̃н̃а̄н̣ам̣ адассанам̣ хотӣ’’ти.

‘‘ко на̄ма̄йам̣, бханте, дхаммапарийа̄йо’’ти? ‘‘нӣваран̣а̄ на̄мете, ра̄джакума̄ра̄’’ти. ‘‘таггха, бхагава̄, нӣваран̣а̄; таггха, сугата, нӣваран̣а̄! екамекенапи кхо, бханте, нӣваран̣ена абхибхӯто йатха̄бхӯтам̣ на джа̄неййа на пассеййа, ко пана ва̄до пан̃чахи нӣваран̣ехи?

‘‘катамо пана, бханте, хету, катамо паччайо н̃а̄н̣а̄йа дассана̄йа? катхам̣ сахету, саппаччайо н̃а̄н̣ам̣ дассанам̣ хотӣ’’ти? ‘‘идха, ра̄джакума̄ра, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. со сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄витена читтена йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати – айампи кхо, ра̄джакума̄ра, хету, айам̣ паччайо н̃а̄н̣а̄йа дассана̄йа. евампи сахету, саппаччайо н̃а̄н̣ам̣ дассанам̣ хоти.

‘‘пуна чапарам̣, ра̄джакума̄ра, бхиккху…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. со упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄витена читтена йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассати – айампи кхо, ра̄джакума̄ра, хету, айам̣ паччайо н̃а̄н̣а̄йа дассана̄йа. евам̣ сахету, саппаччайо н̃а̄н̣ам̣ дассанам̣ хотӣ’’ти.

‘‘ко на̄ма̄йам̣, бханте, дхаммапарийа̄йо’’ти? ‘‘боджджхан̇га̄ на̄мете, ра̄джакума̄ра̄’’ти. ‘‘таггха, бхагава̄, боджджхан̇га̄; таггха, сугата, боджджхан̇га̄! екамекенапи кхо, бханте, боджджхан̇гена саманна̄гато йатха̄бхӯтам̣ джа̄неййа пассеййа, ко пана ва̄до саттахи боджджхан̇гехи? йопи ме, бханте, гиджджхакӯт̣ам̣ паббатам̣ а̄рохантасса ка̄йакиламатхо читтакиламатхо, сопи ме пат̣иппассаддхо, дхаммо ча ме абхисамито’’ти. чхат̣т̣хам̣.

са̄каччхавагго чхат̣т̣хо.

тассудда̄нам̣ –

а̄ха̄ра̄ парийа̄йамагги, меттам̣ сан̇га̄равена ча;

абхайо пуччхито пан̃хам̣, гиджджхакӯт̣амхи паббатети.

7. а̄на̄па̄навагго

1. ат̣т̣хикамахаппхаласуттам̣

238. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘ат̣т̣хикасан̃н̃а̄, бхиккхаве, бха̄вита̄ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄. катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, ат̣т̣хикасан̃н̃а̄ катхам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄? идха, бхиккхаве, бхиккху ат̣т̣хикасан̃н̃а̄сахагатам̣ сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… ат̣т̣хикасан̃н̃а̄сахагатам̣ упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хикасан̃н̃а̄ евам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄’’ти.

ан̃н̃атарапхаласуттам̣

‘‘ат̣т̣хикасан̃н̃а̄йа, бхиккхаве, бха̄вита̄йа бахулӣката̄йа двиннам̣ пхала̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ пхалам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – дит̣т̣хева дхамме ан̃н̃а̄, сати ва̄ упа̄дисесе ана̄га̄мита̄. катхам̣ бха̄вита̄йа ча кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хикасан̃н̃а̄йа катхам̣ бахулӣката̄йа двиннам̣ пхала̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ пхалам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – дит̣т̣хева дхамме ан̃н̃а̄, сати ва̄ упа̄дисесе ана̄га̄мита̄? идха, бхиккхаве, бхиккху ат̣т̣хикасан̃н̃а̄сахагатам̣ сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… ат̣т̣хикасан̃н̃а̄сахагатам̣ упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ бха̄вита̄йа кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хикасан̃н̃а̄йа евам̣ бахулӣката̄йа двиннам̣ пхала̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ пхалам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – дит̣т̣хева дхамме ан̃н̃а̄, сати ва̄ упа̄дисесе ана̄га̄мита̄’’ти.

махаттхасуттам̣

‘‘ат̣т̣хикасан̃н̃а̄, бхиккхаве, бха̄вита̄ бахулӣката̄ махато аттха̄йа сам̣ваттати. катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, ат̣т̣хикасан̃н̃а̄ катхам̣ бахулӣката̄ махато аттха̄йа сам̣ваттати? идха, бхиккхаве, бхиккху ат̣т̣хикасан̃н̃а̄сахагатам̣ сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… ат̣т̣хикасан̃н̃а̄сахагатам̣ упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хикасан̃н̃а̄ евам̣ бахулӣката̄ махато аттха̄йа сам̣ваттатӣ’’ти.

йогаккхемасуттам̣

‘‘ат̣т̣хикасан̃н̃а̄, бхиккхаве, бха̄вита̄ бахулӣката̄ махато йогаккхема̄йа сам̣ваттати. катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, ат̣т̣хикасан̃н̃а̄ катхам̣ бахулӣката̄ махато йогаккхема̄йа сам̣ваттати? идха, бхиккхаве, бхиккху ат̣т̣хикасан̃н̃а̄сахагатам̣ сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… ат̣т̣хикасан̃н̃а̄сахагатам̣ упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хикасан̃н̃а̄ евам̣ бахулӣката̄ махато йогаккхема̄йа сам̣ваттатӣ’’ти.

сам̣вегасуттам̣

‘‘ат̣т̣хикасан̃н̃а̄, бхиккхаве, бха̄вита̄ бахулӣката̄ махато сам̣вега̄йа сам̣ваттати. катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, ат̣т̣хикасан̃н̃а̄ катхам̣ бахулӣката̄ махато сам̣вега̄йа сам̣ваттати? идха, бхиккхаве, бхиккху ат̣т̣хикасан̃н̃а̄сахагатам̣ сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… ат̣т̣хикасан̃н̃а̄сахагатам̣ упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хикасан̃н̃а̄ евам̣ бахулӣката̄ махато сам̣вега̄йа сам̣ваттатӣ’’ти.

пха̄сувиха̄расуттам̣

‘‘ат̣т̣хикасан̃н̃а̄, бхиккхаве, бха̄вита̄ бахулӣката̄ махато пха̄сувиха̄ра̄йа сам̣ваттати. катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, ат̣т̣хикасан̃н̃а̄ катхам̣ бахулӣката̄ махато пха̄сувиха̄ра̄йа сам̣ваттати? идха, бхиккхаве, бхиккху ат̣т̣хикасан̃н̃а̄сахагатам̣ сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… ат̣т̣хикасан̃н̃а̄сахагатам̣ упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хикасан̃н̃а̄ евам̣ бахулӣката̄ махато пха̄сувиха̄ра̄йа сам̣ваттатӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. пул̣авакасуттам̣

239. ‘‘пул̣авакасан̃н̃а̄ [пул̣увакасан̃н̃а̄ (ка.)], бхиккхаве, бха̄вита̄…пе… дутийам̣.

3. винӣлакасуттам̣

240. ‘‘винӣлакасан̃н̃а̄, бхиккхаве…пе… татийам̣.

4. виччхиддакасуттам̣

241. ‘‘виччхиддакасан̃н̃а̄, бхиккхаве…пе… чатуттхам̣.

5. уддхума̄такасуттам̣

242. ‘‘уддхума̄такасан̃н̃а̄, бхиккхаве…пе… пан̃чамам̣.

6. метта̄суттам̣

243. ‘‘метта̄, бхиккхаве, бха̄вита̄…пе… чхат̣т̣хам̣.

7. карун̣а̄суттам̣

244. ‘‘карун̣а̄, бхиккхаве, бха̄вита̄…пе… саттамам̣.

8. мудита̄суттам̣

245. ‘‘мудита̄, бхиккхаве, бха̄вита̄…пе… ат̣т̣хамам̣.

9. упеккха̄суттам̣

246. ‘‘упеккха̄, бхиккхаве, бха̄вита̄…пе… навамам̣.

10. а̄на̄па̄насуттам̣

247. ‘‘а̄на̄па̄нассати, бхиккхаве, бха̄вита̄…пе… дасамам̣.

а̄на̄па̄навагго саттамо.

тассудда̄нам̣ –

ат̣т̣хикапул̣авакам̣ винӣлакам̣, виччхиддакам̣ уддхума̄тена пан̃чамам̣;

метта̄ карун̣а̄ мудита̄ упеккха̄, а̄на̄па̄нена те даса̄ти.

8. ниродхавагго

1. асубхасуттам̣

248. ‘‘асубхасан̃н̃а̄, бхиккхаве…пе… пат̣хамам̣.

2. маран̣асуттам̣

249. ‘‘маран̣асан̃н̃а̄, бхиккхаве…пе… дутийам̣.

3. а̄ха̄репат̣икӯласуттам̣

250. ‘‘а̄ха̄ре пат̣икӯласан̃н̃а̄, бхиккхаве…пе… татийам̣.

4. анабхиратисуттам̣

251. ‘‘саббалоке анабхиратисан̃н̃а̄, бхиккхаве…пе… чатуттхам̣.

5. аниччасуттам̣

252. ‘‘аниччасан̃н̃а̄, бхиккхаве…пе… пан̃чамам̣.

6. дуккхасуттам̣

253. ‘‘аничче дуккхасан̃н̃а̄, бхиккхаве…пе… чхат̣т̣хам̣.

7. анаттасуттам̣

254. ‘‘дуккхе анаттасан̃н̃а̄, бхиккхаве…пе… саттамам̣.

8. паха̄насуттам̣

255. ‘‘паха̄насан̃н̃а̄, бхиккхаве…пе… ат̣т̣хамам̣.

9. вира̄гасуттам̣

256. ‘‘вира̄гасан̃н̃а̄, бхиккхаве…пе… навамам̣.

10. ниродхасуттам̣

257. ‘‘ниродхасан̃н̃а̄, бхиккхаве, бха̄вита̄ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄. катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, ниродхасан̃н̃а̄ катхам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄? идха, бхиккхаве, бхиккху ниродхасан̃н̃а̄сахагатам̣ сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… ниродхасан̃н̃а̄сахагатам̣ упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, ниродхасан̃н̃а̄ евам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄ти.

‘‘ниродхасан̃н̃а̄йа, бхиккхаве, бха̄вита̄йа бахулӣката̄йа двиннам̣ пхала̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ пхалам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – дит̣т̣хева дхамме ан̃н̃а̄, сати ва̄ упа̄дисесе ана̄га̄мита̄. катхам̣ бха̄вита̄йа, бхиккхаве, ниродхасан̃н̃а̄йа катхам̣ бахулӣката̄йа двиннам̣ пхала̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ пхалам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – дит̣т̣хева дхамме ан̃н̃а̄, сати ва̄ упа̄дисесе ана̄га̄мита̄? идха, бхиккхаве, бхиккху ниродхасан̃н̃а̄сахагатам̣ сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… ниродхасан̃н̃а̄сахагатам̣ упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ бха̄вита̄йа кхо, бхиккхаве, ниродхасан̃н̃а̄йа евам̣ бахулӣката̄йа двиннам̣ пхала̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ пхалам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – дит̣т̣хева дхамме ан̃н̃а̄, сати ва̄ упа̄дисесе ана̄га̄мита̄’’ти.

‘‘ниродхасан̃н̃а̄, бхиккхаве, бха̄вита̄ бахулӣката̄ махато аттха̄йа сам̣ваттати, махато йогаккхема̄йа сам̣ваттати, махато сам̣вега̄йа сам̣ваттати, махато пха̄сувиха̄ра̄йа сам̣ваттати. катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, ниродхасан̃н̃а̄ катхам̣ бахулӣката̄ махато аттха̄йа сам̣ваттати, махато йогаккхема̄йа сам̣ваттати, махато сам̣вега̄йа сам̣ваттати, махато пха̄сувиха̄ра̄йа сам̣ваттати? идха, бхиккхаве, бхиккху ниродхасан̃н̃а̄сахагатам̣ сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… ниродхасан̃н̃а̄сахагатам̣ упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, ниродхасан̃н̃а̄ евам̣ бахулӣката̄ махато аттха̄йа сам̣ваттати, махато йогаккхема̄йа сам̣ваттати, махато сам̣вега̄йа сам̣ваттати, махато пха̄сувиха̄ра̄йа сам̣ваттатӣ’’ти. дасамам̣.

ниродхавагго ат̣т̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

асубхамаран̣аа̄ха̄ре, пат̣икӯлаанабхиратена [пат̣икӯлена ча саббалоке (сйа̄.)];

аниччадуккхаанаттапаха̄нам̣, вира̄ганиродхена те даса̄ти.

9. ган̇га̄пеййа̄лавагго

1-12. ган̇га̄надӣа̄дисуттам̣

258-269. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху сатта боджджхан̇ге бха̄венто сатта боджджхан̇ге бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сатта боджджхан̇ге бха̄венто сатта боджджхан̇ге бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сатта боджджхан̇ге бха̄венто сатта боджджхан̇ге бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. (йа̄ва есана̄ па̄л̣и виттха̄ретабба̄).

ган̇га̄пеййа̄лавагго навамо.

тассудда̄нам̣ –

чха па̄чӣнато нинна̄, чха нинна̄ ча самуддато;

двете чха два̄даса хонти, вагго тена павуччатӣти.

10. аппама̄давагго

1-10. татха̄гата̄дисуттам̣

270. ‘‘йа̄вата̄, бхиккхаве, сатта̄ апада̄ ва̄ двипада̄ ва̄ чатуппада̄ ва̄ бахуппада̄ ва̄ти виттха̄ретаббам̣.

аппама̄давагго дасамо.

тассудда̄нам̣ –

татха̄гатам̣ падам̣ кӯт̣ам̣, мӯлам̣ са̄рена вассикам̣;

ра̄джа̄ чандимасӯрийа̄ ча, ваттхена дасамам̣ паданти.

(аппама̄давагго боджджхан̇гасам̣йуттасса боджджхан̇гавасена виттха̄ретабба̄).

11. балакаран̣ӣйавагго

1-12. бала̄дисуттам̣

280. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи балакаран̣ӣйа̄ камманта̄ карӣйанти…пе….

балакаран̣ӣйавагго ека̄дасамо.

тассудда̄нам̣ –

балам̣ бӣджан̃ча на̄го ча, руккхо кумбхена сӯкийа̄;

а̄ка̄сена ча две мегха̄, на̄ва̄ а̄гантука̄ надӣти.

(балакаран̣ӣйавагго боджджхан̇гасам̣йуттасса боджджхан̇гавасена виттха̄ретабба̄).

12. есана̄вагго

1-10. есана̄дисуттам̣

292. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, есана̄. катама̄ тиссо? ка̄месана̄, бхавесана̄, брахмачарийесана̄ти виттха̄ретаббам̣.

есана̄вагго два̄дасамо.

тассудда̄нам̣ –

есана̄ видха̄ а̄саво, бхаво ча дуккхата̄ тиссо;

кхилам̣ малан̃ча нӣгхо ча, ведана̄ тан̣ха̄ тасина̄йа ча̄ти.

(боджджхан̇гасам̣йуттасса есана̄пеййа̄лам̣ вивеканисситато виттха̄ретаббам̣).

13. огхавагго

1-8. огха̄дисуттам̣

302. ‘‘чатта̄роме бхиккхаве, огха̄. катаме чатта̄ро? ка̄могхо, бхавогхо, дит̣т̣хогхо, авиджджогхоти виттха̄ретаббам̣.

10. уддхамбха̄гийасуттам̣

311. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, уддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпара̄го, арӯпара̄го, ма̄но, уддхаччам̣, авиджджа̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чуддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа сатта боджджхан̇га̄ бха̄ветабба̄. катаме сатта? идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣… аматогадхам̣ аматапара̄йанам̣ аматапарийоса̄нам̣… нибба̄наниннам̣ нибба̄напон̣ам̣ нибба̄напаббха̄рам̣. имесам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа име сатта боджджхан̇га̄ бха̄ветабба̄’’ти. дасамам̣.

огхавагго терасамо.

тассудда̄нам̣ –

огхо його упа̄да̄нам̣, гантха̄ анусайена ча;

ка̄магун̣а̄ нӣваран̣а̄, кхандха̄ оруддхамбха̄гийа̄нӣти.

14. пунаган̇га̄пеййа̄лавагго

312-323

пунаган̇га̄надӣа̄дисуттам̣

вагго чуддасамо.

удда̄нам̣ –

чха па̄чӣнато нинна̄, чха нинна̄ ча самуддато;

двете чха два̄даса хонти, вагго тена павуччатӣти.

(боджджхан̇гасам̣йуттасса ган̇га̄пеййа̄лам̣ ра̄гавасена виттха̄ретаббам̣).

15. пунааппама̄давагго

324-333

татха̄гата̄дисуттам̣

паннарасамо.

удда̄нам̣ –

татха̄гатам̣ падам̣ кӯт̣ам̣, мӯлам̣ са̄рена вассикам̣;

ра̄джа̄ чандимасӯрийа̄ ча, ваттхена дасамам̣ паданти.

(аппама̄давагго ра̄гавасена виттха̄ретаббо).

16. пунабалакаран̣ӣйавагго

334-345

пунабала̄дисуттам̣

сол̣асамо.

удда̄нам̣ –

балам̣ бӣджан̃ча на̄го ча, руккхо кумбхена сӯкийа̄;

а̄ка̄сена ча две мегха̄, на̄ва̄ а̄гантука̄ надӣти.

(боджджхан̇гасам̣йуттасса балакаран̣ӣйавагго ра̄гавасена виттха̄ретаббо).

17. пунаесана̄вагго

346-356

пунаесана̄дисуттам̣

пунаесана̄вагго саттарасамо.

удда̄нам̣ –

есана̄ видха̄ а̄саво, бхаво ча дуккхата̄ тиссо;

кхилам̣ малан̃ча нӣгхо ча, ведана̄тан̣ха̄ тасина̄йа ча̄ти.

18. пунаогхавагго

357-366

пунаогха̄дисуттам̣

боджджхан̇гасам̣йутасса пунаогхавагго ат̣т̣ха̄расамо.

удда̄нам̣ –

огхо його упа̄да̄нам̣, гантха̄ анусайена ча;

ка̄магун̣а̄ нӣваран̣а̄, кхандха̄ оруддхамбха̄гийа̄нӣти.

(ра̄гавинайапарийоса̄на-досавинайапарийоса̄на-мохавинайапарийоса̄навагго виттха̄ретаббо). (йадапи маггасам̣йуттам̣ виттха̄ретаббам̣, тадапи боджджхан̇гасам̣йуттам̣ виттха̄ретаббам̣).

боджджхан̇гасам̣йуттам̣ дутийам̣.

3. сатипат̣т̣ха̄насам̣йуттам̣

1. амбапа̄ливагго

1. амбапа̄лисуттам̣

367. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати амбапа̄ливане. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘ека̄йано айам̣, бхиккхаве, магго сатта̄нам̣ висуддхийа̄ сокапаридева̄нам̣ саматиккама̄йа дуккхадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄йа н̃а̄йасса адхигама̄йа нибба̄насса саччхикирийа̄йа, йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су ведана̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; читте читта̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. ека̄йано айам̣, бхиккхаве, магго сатта̄нам̣ висуддхийа̄ сокапаридева̄нам̣ саматиккама̄йа дуккхадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄йа н̃а̄йасса адхигама̄йа нибба̄насса саччхикирийа̄йа, йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’ти.

идамавоча бхагава̄. аттамана̄ те бхиккхӯ бхагавато бха̄ситам̣ абхинандунти. пат̣хамам̣.

2. сатисуттам̣

368. екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати амбапа̄ливане. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘сато, бхиккхаве, бхиккху вихареййа сампаджа̄но. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сато хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сато хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сампаджа̄но хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху абхикканте пат̣икканте сампаджа̄нака̄рӣ хоти, а̄локите вилоките сампаджа̄нака̄рӣ хоти, самин̃джите паса̄рите сампаджа̄нака̄рӣ хоти, сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣е сампаджа̄нака̄рӣ хоти, асите пӣте кха̄йите са̄йите сампаджа̄нака̄рӣ хоти, учча̄рапасса̄вакамме сампаджа̄нака̄рӣ хоти, гате т̣хите нисинне сутте джа̄гарите бха̄сите тун̣хӣбха̄ве сампаджа̄нака̄рӣ хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сампаджа̄нака̄рӣ хоти. сато, бхиккхаве, бхиккху вихареййа сампаджа̄но. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ’’ти. дутийам̣.

3. бхиккхусуттам̣

369. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихареййа’’нти. ‘‘евамева панидхекачче могхапуриса̄ ман̃чева [мамева (сӣ.)] аджджхесанти, дхамме ча бха̄сите мамева анубандхитаббам̣ ман̃н̃антӣ’’ти. ‘‘десету ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣, десету сугато сам̣кхиттена дхаммам̣. аппева на̄ма̄хам̣ бхагавато бха̄ситасса аттхам̣ джа̄неййам̣, аппева на̄ма̄хам̣ бхагавато бха̄ситасса да̄йа̄до асса’’нти. ‘‘тасма̄тиха твам̣, бхиккху, а̄димева висодхехи кусалесу дхаммесу. ко ча̄ди кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣? сӣлан̃ча сувисуддхам̣, дит̣т̣хи ча уджука̄. йато кхо те, бхиккху, сӣлан̃ча сувисуддхам̣ бхависсати дит̣т̣хи ча уджука̄, тато твам̣, бхиккху, сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не тивидхена бха̄веййа̄си.

катаме чатта̄ро? идха твам̣, бхиккху, аджджхаттам̣ ва̄ ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄хи а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; бахиддха̄ ва̄ ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄хи а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; аджджхаттабахиддха̄ ва̄ ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄хи а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. аджджхаттам̣ ва̄ ведана̄су…пе… бахиддха̄ ва̄ ведана̄су…пе… аджджхаттабахиддха̄ ва̄ ведана̄су ведана̄нупассӣ вихара̄хи а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. аджджхаттам̣ ва̄ читте…пе… бахиддха̄ ва̄ читте…пе… аджджхаттабахиддха̄ ва̄ читте читта̄нупассӣ вихара̄хи а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. аджджхаттам̣ ва̄ дхаммесу…пе… бахиддха̄ ва̄ дхаммесу…пе… аджджхаттабахиддха̄ ва̄ дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихара̄хи а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. йато кхо твам̣, бхиккху, сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа име чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не евам̣ тивидхена бха̄вессаси, тато туйхам̣, бхиккху, йа̄ ратти ва̄ дивасо ва̄ а̄гамиссати вуддхийева па̄т̣икан̇кха̄ кусалесу дхаммесу, но париха̄нӣ’’ти.

атха кхо со бхиккху бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми. атха кхо со бхиккху еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева – йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ – брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана со бхиккху арахатам̣ ахосӣти. татийам̣.

4. са̄ласуттам̣

370. екам̣ самайам̣ бхагава̄ косалесу вихарати са̄ла̄йа бра̄хман̣ага̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси…пе… етадавоча –

‘‘йе те, бхиккхаве, бхиккхӯ нава̄ ачирапаббаджита̄ адхуна̄гата̄ имам̣ дхаммавинайам̣, те во, бхиккхаве, бхиккхӯ чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄вана̄йа сама̄дапетабба̄ нивесетабба̄ патит̣т̣ха̄петабба̄. катамесам̣ чатуннам̣? етха тумхе, а̄вусо, ка̄йе ка̄йа̄нупассино вихаратха а̄та̄пино сампаджа̄на̄ екодибхӯта̄ виппасанначитта̄ сама̄хита̄ екаггачитта̄, ка̄йасса йатха̄бхӯтам̣ н̃а̄н̣а̄йа; ведана̄су ведана̄нупассино вихаратха а̄та̄пино сампаджа̄на̄ екодибхӯта̄ виппасанначитта̄ сама̄хита̄ екаггачитта̄, ведана̄нам̣ йатха̄бхӯтам̣ н̃а̄н̣а̄йа; читте читта̄нупассино вихаратха а̄та̄пино сампаджа̄на̄ екодибхӯта̄ виппасанначитта̄ сама̄хита̄ екаггачитта̄, читтасса йатха̄бхӯтам̣ н̃а̄н̣а̄йа; дхаммесу дхамма̄нупассино вихаратха а̄та̄пино сампаджа̄на̄ екодибхӯта̄ виппасанначитта̄ сама̄хита̄ екаггачитта̄, дхамма̄нам̣ йатха̄бхӯтам̣ н̃а̄н̣а̄йа. йепи те, бхиккхаве, бхиккхӯ секха̄ аппаттама̄наса̄ ануттарам̣ йогаккхемам̣ паттхайама̄на̄ вихаранти, тепи ка̄йе ка̄йа̄нупассино вихаранти а̄та̄пино сампаджа̄на̄ екодибхӯта̄ виппасанначитта̄ сама̄хита̄ екаггачитта̄, ка̄йасса парин̃н̃а̄йа; ведана̄су ведана̄нупассино вихаранти а̄та̄пино сампаджа̄на̄ екодибхӯта̄ виппасанначитта̄ сама̄хита̄ екаггачитта̄, ведана̄нам̣ парин̃н̃а̄йа; читте читта̄нупассино вихаранти а̄та̄пино сампаджа̄на̄ екодибхӯта̄ виппасанначитта̄ сама̄хита̄ екаггачитта̄, читтасса парин̃н̃а̄йа; дхаммесу дхамма̄нупассино вихаранти а̄та̄пино сампаджа̄на̄ екодибхӯта̄ виппасанначитта̄ сама̄хита̄ екаггачитта̄, дхамма̄нам̣ парин̃н̃а̄йа.

‘‘йепи те, бхиккхаве, бхиккхӯ араханто кхӣн̣а̄сава̄ вуситаванто катакаран̣ӣйа̄ охитабха̄ра̄ ануппаттасадаттха̄ париккхӣн̣абхавасам̣йоджана̄ саммадан̃н̃а̄ вимутта̄, тепи ка̄йе ка̄йа̄нупассино вихаранти а̄та̄пино сампаджа̄на̄ екодибхӯта̄ виппасанначитта̄ сама̄хита̄ екаггачитта̄, ка̄йена висам̣йутта̄; ведана̄су ведана̄нупассино вихаранти а̄та̄пино сампаджа̄на̄ екодибхӯта̄ виппасанначитта̄ сама̄хита̄ екаггачитта̄, ведана̄хи висам̣йутта̄; читте читта̄нупассино вихаранти а̄та̄пино сампаджа̄на̄ екодибхӯта̄ виппасанначитта̄ сама̄хита̄ екаггачитта̄, читтена висам̣йутта̄; дхаммесу дхамма̄нупассино вихаранти а̄та̄пино сампаджа̄на̄ екодибхӯта̄ виппасанначитта̄ сама̄хита̄ екаггачитта̄, дхаммехи висам̣йутта̄.

‘‘йепи те, бхиккхаве, бхиккхӯ нава̄ ачирапаббаджита̄ адхуна̄гата̄ имам̣ дхаммавинайам̣, те во, бхиккхаве, бхиккхӯ имесам̣ чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄вана̄йа сама̄дапетабба̄ нивесетабба̄ патит̣т̣ха̄петабба̄’’ти. чатуттхам̣.

5. акусалара̄сисуттам̣

371. са̄ваттхинида̄нам̣. татра кхо бхагава̄ етадавоча – ‘‘‘акусалара̄сӣ’ти, бхиккхаве, вадама̄но пан̃ча нӣваран̣е самма̄ вадама̄но вадеййа. кевало ха̄йам̣, бхиккхаве, акусалара̄си, йадидам̣ – пан̃ча нӣваран̣а̄. катаме пан̃ча? ка̄маччханданӣваран̣ам̣, бйа̄па̄данӣваран̣ам̣, тхинамиддханӣваран̣ам̣, уддхаччакуккуччанӣваран̣ам̣, вичикиччха̄нӣваран̣ам̣. ‘акусалара̄сӣ’ти, бхиккхаве, вадама̄но име пан̃ча нӣваран̣е самма̄ вадама̄но вадеййа. кевало ха̄йам̣, бхиккхаве, акусалара̄си, йадидам̣ – пан̃ча нӣваран̣а̄.

‘‘‘кусалара̄сӣ’ти, бхиккхаве, вадама̄но чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не самма̄ вадама̄но вадеййа. кевало ха̄йам̣, бхиккхаве, кусалара̄си, йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. ‘кусалара̄сӣ’ти, бхиккхаве, вадама̄но име чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не самма̄ вадама̄но вадеййа. кевало ха̄йам̣, бхиккхаве, кусалара̄си, йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. сакун̣аггхисуттам̣

372. ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, сакун̣аггхи ла̄пам̣ сакун̣ам̣ сахаса̄ аджджхаппатта̄ аггахеси. атха кхо, бхиккхаве, ла̄по сакун̣о сакун̣аггхийа̄ харийама̄но евам̣ паридеваси – ‘майамевамха [майамева̄мха (ка.)] алаккхика̄, майам̣ аппапун̃н̃а̄, йе майам̣ агочаре чаримха парависайе. сачеджджа майам̣ гочаре чареййа̄ма саке петтике висайе, на мйа̄йам̣ [на ча̄йам̣ (сӣ.)], сакун̣аггхи, алам̣ абхависса, йадидам̣ – йуддха̄йа̄’ти. ‘ко пана те, ла̄па, гочаро сако петтико висайо’ти? ‘йадидам̣ – нан̇галакат̣т̣хакаран̣ам̣ лед̣д̣ут̣т̣ха̄на’’’нти. ‘‘атха кхо, бхиккхаве, сакун̣аггхи саке бале апаттхаддха̄ саке бале асам̣вадама̄на̄ [авачама̄на̄ (сӣ.)] ла̄пам̣ сакун̣ам̣ памун̃чи – ‘гаччха кхо твам̣, ла̄па, татрапи ме гантва̄ на моккхасӣ’’’ти.

‘‘атха кхо, бхиккхаве, ла̄по сакун̣о нан̇галакат̣т̣хакаран̣ам̣ лед̣д̣ут̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ махантам̣ лед̣д̣ум̣ абхирухитва̄ сакун̣аггхим̣ вадама̄но ат̣т̣ха̄си – ‘ехи кхо да̄ни ме, сакун̣аггхи, ехи кхо да̄ни ме, сакун̣аггхӣ’ти. атха кхо са̄, бхиккхаве, сакун̣аггхи саке бале апаттхаддха̄ саке бале асам̣вадама̄на̄ убхо паккхе саннайха [сандха̄йа (сӣ. сйа̄.)] ла̄пам̣ сакун̣ам̣ сахаса̄ аджджхаппатта̄. йада̄ кхо, бхиккхаве, ан̃н̃а̄си ла̄по сакун̣о ‘бахуа̄гато кхо мйа̄йам̣ сакун̣аггхӣ’ти, атха тассева лед̣д̣усса антарам̣ паччупа̄ди. атха кхо, бхиккхаве, сакун̣аггхи таттхева урам̣ паччата̄л̣еси. еван̃хи там̣ [евам̣ хетам̣ (сӣ.)], бхиккхаве, хоти йо агочаре чарати парависайе.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ма̄ агочаре чариттха парависайе. агочаре, бхиккхаве, чаратам̣ парависайе лаччхати ма̄ро ота̄рам̣, лаччхати ма̄ро а̄рамман̣ам̣. ко ча, бхиккхаве, бхиккхуно агочаро парависайо? йадидам̣ – пан̃ча ка̄магун̣а̄. катаме пан̃ча? чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄, сотавин̃н̃еййа̄ садда̄…пе… гха̄навин̃н̃еййа̄ гандха̄… дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄… ка̄йавин̃н̃еййа̄ пхот̣т̣хабба̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄ – айам̣, бхиккхаве, бхиккхуно агочаро парависайо.

‘‘гочаре, бхиккхаве, чаратха саке петтике висайе. гочаре, бхиккхаве, чаратам̣ саке петтике висайе на лаччхати ма̄ро ота̄рам̣, на лаччхати ма̄ро а̄рамман̣ам̣. ко ча, бхиккхаве, бхиккхуно гочаро сако петтико висайо? йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣ – айам̣, бхиккхаве, бхиккхуно гочаро сако петтико висайо’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. маккат̣асуттам̣

373. ‘‘аттхи, бхиккхаве, химавато паббатара̄джасса дугга̄ висама̄ деса̄, йаттха нева маккат̣а̄нам̣ ча̄рӣ на манусса̄нам̣. аттхи, бхиккхаве, химавато паббатара̄джасса дугга̄ висама̄ деса̄, йаттха маккат̣а̄нан̃хи кхо ча̄рӣ, на манусса̄нам̣. аттхи, бхиккхаве, химавато паббатара̄джасса сама̄ бхӯмибха̄га̄ раман̣ӣйа̄, йаттха маккат̣а̄нан̃чева ча̄рӣ манусса̄нан̃ча. татра, бхиккхаве, лудда̄ маккат̣авӣтхӣсу лепам̣ од̣д̣енти маккат̣а̄нам̣ ба̄дхана̄йа.

‘‘татра, бхиккхаве, йе те маккат̣а̄ аба̄ладжа̄тика̄ алоладжа̄тика̄, те там̣ лепам̣ дисва̄ а̄рака̄ париваджджанти. йо пана со хоти маккат̣о ба̄ладжа̄тико лоладжа̄тико, со там̣ лепам̣ упасан̇камитва̄ хаттхена ган̣ха̄ти. со таттха баджджхати. ‘хаттхам̣ мочесса̄мӣ’ти дутийена хаттхена ган̣ха̄ти. со таттха баджджхати. ‘убхо хаттхе мочесса̄мӣ’ти па̄дена ган̣ха̄ти. со таттха баджджхати. ‘убхо хаттхе мочесса̄ми па̄дан̃ча̄’ти дутийена па̄дена ган̣ха̄ти. со таттха баджджхати. ‘убхо хаттхе мочесса̄ми па̄де ча̄’ти тун̣д̣ена ган̣ха̄ти. со таттха баджджхати. еван̃хи со, бхиккхаве, маккат̣о пан̃чод̣д̣ито тхунам̣ сети анайам̣ а̄панно бйасанам̣ а̄панно йатха̄ка̄макаран̣ӣйо луддасса. таменам̣, бхиккхаве, луддо виджджхитва̄ тасмим̣йева кат̣т̣хакатан̇га̄ре [тасмим̣йева маккат̣ам̣ уддхаритва̄ (сӣ. сйа̄.)] авассаджджетва̄ йена ка̄мам̣ паккамати. евам̣ со там̣, бхиккхаве, хоти йо агочаре чарати парависайе.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ма̄ агочаре чариттха парависайе. агочаре, бхиккхаве, чаратам̣ парависайе лаччхати ма̄ро ота̄рам̣, лаччхати ма̄ро а̄рамман̣ам̣. ко ча, бхиккхаве, бхиккхуно агочаро парависайо? йадидам̣ – пан̃ча ка̄магун̣а̄. катаме пан̃ча? чаккхувин̃н̃еййа̄ рӯпа̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄, сотавин̃н̃еййа̄ садда̄…пе… гха̄навин̃н̃еййа̄ гандха̄… дживха̄вин̃н̃еййа̄ раса̄… ка̄йавин̃н̃еййа̄ пхот̣т̣хабба̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ пийарӯпа̄ ка̄мӯпасам̣хита̄ раджанӣйа̄. айам̣, бхиккхаве, бхиккхуно агочаро парависайо.

‘‘гочаре, бхиккхаве, чаратха саке петтике висайе. гочаре, бхиккхаве, чаратам̣ саке петтике висайе на лаччхати ма̄ро ота̄рам̣, на лаччхати ма̄ро а̄рамман̣ам̣. ко ча, бхиккхаве, бхиккхуно гочаро сако петтико висайо? йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. айам̣, бхиккхаве, бхиккхуно гочаро сако петтико висайо’’ти. саттамам̣.

8. сӯдасуттам̣

374. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ба̄ло абйатто акусало сӯдо ра̄джа̄нам̣ ва̄ ра̄джамаха̄маттам̣ ва̄ [ра̄джамаха̄матта̄нам̣ ва̄ (сӣ.)] на̄наччайехи сӯпехи паччупат̣т̣хито асса – амбилаггехипи, титтакаггехипи, кат̣укаггехипи, мадхураггехипи, кха̄рикехипи, акха̄рикехипи, лон̣икехипи, алон̣икехипи.

‘‘са кхо со, бхиккхаве, ба̄ло абйатто акусало сӯдо сакасса бхатту нимиттам̣ на угган̣ха̄ти – ‘идам̣ ва̄ ме аджджа бхатту сӯпеййам̣ руччати, имасса ва̄ абхихарати, имасса ва̄ бахум̣ ган̣ха̄ти, имасса ва̄ ван̣н̣ам̣ бха̄сати. амбилаггам̣ ва̄ ме аджджа бхатту сӯпеййам̣ руччати, амбилаггасса ва̄ абхихарати, амбилаггасса ва̄ бахум̣ ган̣ха̄ти, амбилаггасса ва̄ ван̣н̣ам̣ бха̄сати. титтакаггам̣ ва̄ ме аджджа… кат̣укаггам̣ ва̄ ме аджджа… мадхураггам̣ ва̄ ме аджджа… кха̄рикам̣ ва̄ ме аджджа… акха̄рикам̣ ва̄ ме аджджа… лон̣икам̣ ва̄ ме аджджа… алон̣икам̣ ва̄ ме аджджа бхатту сӯпеййам̣ руччати, алон̣икасса ва̄ абхихарати, алон̣икасса ва̄ бахум̣ ган̣ха̄ти, алон̣икасса ва̄ ван̣н̣ам̣ бха̄сатӣ’’’ти.

‘‘са кхо со, бхиккхаве, ба̄ло абйатто акусало сӯдо на чева ла̄бхӣ хоти аччха̄данасса, на ла̄бхӣ ветанасса, на ла̄бхӣ абхиха̄ра̄нам̣. там̣ кисса хету? татха̄ хи со, бхиккхаве, ба̄ло абйатто акусало сӯдо сакасса бхатту нимиттам̣ на угган̣ха̄ти. евамева кхо, бхиккхаве, идхекаччо ба̄ло абйатто акусало бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса ка̄йе ка̄йа̄нупассино вихарато читтам̣ на сама̄дхийати, упаккилеса̄ на пахӣйанти. со там̣ нимиттам̣ на угган̣ха̄ти. ведана̄су ведана̄нупассӣ вихарати…пе… читте читта̄нупассӣ вихарати …пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса дхаммесу дхамма̄нупассино вихарато читтам̣ на сама̄дхийати, упаккилеса̄ на пахӣйанти. со там̣ нимиттам̣ на угган̣ха̄ти.

‘‘са кхо со, бхиккхаве, ба̄ло абйатто акусало бхиккху на чева ла̄бхӣ хоти дит̣т̣хева дхамме сукхавиха̄ра̄нам̣, на ла̄бхӣ сатисампаджан̃н̃асса. там̣ кисса хету? татха̄ хи со, бхиккхаве, ба̄ло абйатто акусало бхиккху сакасса читтасса нимиттам̣ на угган̣ха̄ти.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пан̣д̣ито бйатто кусало сӯдо ра̄джа̄нам̣ ва̄ ра̄джамаха̄маттам̣ ва̄ на̄наччайехи сӯпехи паччупат̣т̣хито асса – амбилаггехипи, титтакаггехипи, кат̣укаггехипи, мадхураггехипи, кха̄рикехипи, акха̄рикехипи, лон̣икехипи, алон̣икехипи.

‘‘са кхо со, бхиккхаве, пан̣д̣ито бйатто кусало сӯдо сакасса бхатту нимиттам̣ угган̣ха̄ти – ‘идам̣ ва̄ ме аджджа бхатту сӯпеййам̣ руччати, имасса ва̄ абхихарати, имасса ва̄ бахум̣ ган̣ха̄ти, имасса ва̄ ван̣н̣ам̣ бха̄сати. амбилаггам̣ ва̄ ме аджджа бхатту сӯпеййам̣ руччати, амбилаггасса ва̄ абхихарати, амбилаггасса ва̄ бахум̣ ган̣ха̄ти, амбилаггасса ва̄ ван̣н̣ам̣ бха̄сати. титтакаггам̣ ва̄ ме аджджа… кат̣укаггам̣ ва̄ ме аджджа… мадхураггам̣ ва̄ ме аджджа… кха̄рикам̣ ва̄ ме аджджа… акха̄рикам̣ ва̄ ме аджджа… лон̣икам̣ ва̄ ме аджджа… алон̣икам̣ ва̄ ме аджджа бхатту сӯпеййам̣ руччати, алон̣икасса ва̄ абхихарати, алон̣икасса ва̄ бахум̣ ган̣ха̄ти, алон̣икасса ва̄ ван̣н̣ам̣ бха̄сатӣ’’’ти.

‘‘са кхо со, бхиккхаве, пан̣д̣ито бйатто кусало сӯдо ла̄бхӣ чева хоти аччха̄данасса, ла̄бхӣ ветанасса, ла̄бхӣ абхиха̄ра̄нам̣. там̣ кисса хету? татха̄ хи со, бхиккхаве, пан̣д̣ито бйатто кусало сӯдо сакасса бхатту нимиттам̣ угган̣ха̄ти. евамева кхо, бхиккхаве, идхекаччо пан̣д̣ито бйатто кусало бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса ка̄йе ка̄йа̄нупассино вихарато читтам̣ сама̄дхийати, упаккилеса̄ пахӣйанти. со там̣ нимиттам̣ угган̣ха̄ти. ведана̄су ведана̄нупассӣ вихарати…пе… читте читта̄нупассӣ вихарати…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса дхаммесу дхамма̄нупассино вихарато читтам̣ сама̄дхийати, упаккилеса̄ пахӣйанти. со там̣ нимиттам̣ угган̣ха̄ти.

‘‘са кхо со, бхиккхаве, пан̣д̣ито бйатто кусало бхиккху ла̄бхӣ чева хоти дит̣т̣хева дхамме сукхавиха̄ра̄нам̣, ла̄бхӣ хоти сатисампаджан̃н̃асса. там̣ кисса хету? татха̄ хи со, бхиккхаве, пан̣д̣ито бйатто кусало бхиккху сакасса читтасса нимиттам̣ угган̣ха̄тӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. гила̄насуттам̣

375. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати вел̣увага̄маке [белувага̄маке (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)]. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘етха тумхе, бхиккхаве, саманта̄ веса̄лийа̄ йатха̄миттам̣ йатха̄сандит̣т̣хам̣ йатха̄самбхаттам̣ вассам̣ упетха. идхева̄хам̣ вел̣увага̄маке вассам̣ упагаччха̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато пат̣иссутва̄ саманта̄ веса̄лийа̄ йатха̄миттам̣ йатха̄сандит̣т̣хам̣ йатха̄самбхаттам̣ вассам̣ упагаччхум̣. бхагава̄ пана таттхева вел̣увага̄маке вассам̣ упагаччхи [упаган̃чхи (сӣ. пӣ.)].

атха кхо бхагавато вассӯпагатасса кхаро а̄ба̄дхо уппаджджи, ба̄л̣ха̄ ведана̄ ваттанти ма̄ран̣антика̄. татра судам̣ бхагава̄ сато сампаджа̄но адхива̄сеси авихан̃н̃ама̄но. атха кхо бхагавато етадахоси – ‘‘на кхо ме там̣ патирӯпам̣, йохам̣ ана̄мантетва̄ упат̣т̣ха̄ке анапалокетва̄ бхиккхусан̇гхам̣ паринибба̄йеййам̣. йам̣нӯна̄хам̣ имам̣ а̄ба̄дхам̣ вӣрийена пат̣ипан̣а̄метва̄ джӣвитасан̇кха̄рам̣ адхит̣т̣ха̄йа вихареййа’’нти. атха кхо бхагава̄ там̣ а̄ба̄дхам̣ вӣрийена пат̣ипан̣а̄метва̄ джӣвитасан̇кха̄рам̣ адхит̣т̣ха̄йа виха̄си. (атха кхо бхагавато со а̄ба̄дхо пат̣иппассамбхи) [( ) дӣ. ни. 2.164 диссати].

атха кхо бхагава̄ гила̄на̄ вут̣т̣хито [гила̄навут̣т̣хито (садданӣти)] ачиравут̣т̣хито гелан̃н̃а̄ виха̄ра̄ никкхамитва̄ виха̄рапаччха̄йа̄йам̣ [виха̄рапаччха̄чха̄йа̄йам̣ (бахӯсу)] пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘дит̣т̣хо ме, бханте, бхагавато пха̄су; дит̣т̣хам̣, бханте, бхагавато кхаманӣйам̣; дит̣т̣хам̣, бханте, бхагавато йа̄панӣйам̣. апи ча ме, бханте, мадхуракаджа̄то вийа ка̄йо, диса̄пи ме на паккха̄йанти, дхамма̄пи мам̣ наппат̣ибханти бхагавато гелан̃н̃ена. апи ча ме, бханте, ахоси ка̄чидева асса̄саматта̄ – ‘на та̄ва бхагава̄ паринибба̄йиссати, на йа̄ва бхагава̄ бхиккхусан̇гхам̣ а̄раббха кин̃чидева уда̄харатӣ’’’ти.

‘‘ким̣ пана да̄ни, а̄нанда, бхиккхусан̇гхо майи пачча̄сӣсати [пачча̄сим̣сати (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)]? десито, а̄нанда, майа̄ дхаммо анантарам̣ аба̄хирам̣ каритва̄. наттха̄нанда, татха̄гатасса дхаммесу а̄чарийамут̣т̣хи. йасса нӯна, а̄нанда, евамасса – ‘ахам̣ бхиккхусан̇гхам̣ парихарисса̄мӣ’ти ва̄, ‘мамуддесико бхиккхусан̇гхо’ти ва̄, со нӯна, а̄нанда, бхиккхусан̇гхам̣ а̄раббха кин̃чидева уда̄хареййа. татха̄гатасса кхо, а̄нанда, на евам̣ хоти – ‘ахам̣ бхиккхусан̇гхам̣ парихарисса̄мӣ’ти ва̄, ‘мамуддесико бхиккхусан̇гхо’ти ва̄. са ким̣ [со нӯна (сӣ. пӣ.)], а̄нанда, татха̄гато бхиккхусан̇гхам̣ а̄раббха кин̃чидева уда̄хариссати! етарахи кхо пана̄хам̣, а̄нанда, джин̣н̣о вуддхо махаллако аддхагато вайоануппатто. а̄сӣтико ме вайо ваттати. сеййатха̄пи, а̄нанда, джаджджарасакат̣ам̣ [джарасакат̣ам̣ (саббаттха)] вел̣амиссакена [вегамиссакена (сӣ.), вел̣умиссакена (сйа̄. кам̣.), ведхамиссакена (пӣ. ка.), векхамиссакена (ка.)] йа̄пети; евамева кхо, а̄нанда, ведхамиссакена ман̃н̃е татха̄гатасса ка̄йо йа̄пети.

‘‘йасмим̣, а̄нанда, самайе татха̄гато саббанимитта̄нам̣ аманасика̄ра̄ екачча̄нам̣ ведана̄нам̣ ниродха̄ анимиттам̣ четосама̄дхим̣ упасампаджджа вихарати, пха̄сутаро [пха̄сутарам̣ (саббаттха)], а̄нанда, тасмим̣ самайе татха̄гатасса ка̄йо хоти [татха̄гатасса хоти (бахӯсу)]. тасма̄тиха̄нанда, аттадӣпа̄ вихаратха аттасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄, дхаммадӣпа̄ дхаммасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄.

‘‘катхан̃ча̄нанда, бхиккху аттадӣпо вихарати аттасаран̣о анан̃н̃асаран̣о, дхаммадӣпо дхаммасаран̣о анан̃н̃асаран̣о? идха̄нанда, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. евам̣ кхо, а̄нанда, бхиккху аттадӣпо вихарати аттасаран̣о анан̃н̃асаран̣о, дхаммадӣпо дхаммасаран̣о анан̃н̃асаран̣о. йе хи кечи, а̄нанда, етарахи ва̄ мамаччайе ва̄ аттадӣпа̄ вихариссанти аттасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄, дхаммадӣпа̄ дхаммасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄; таматагге мете, а̄нанда, бхиккхӯ бхависсанти йе кечи сиккха̄ка̄ма̄’’ти. навамам̣.

10. бхиккхунупассайасуттам̣

376. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена ан̃н̃атаро бхиккхунупассайо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. атха кхо самбахула̄ бхиккхунийо йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо та̄ бхиккхунийо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавочум̣ –

‘‘идха, бханте а̄нанда, самбахула̄ бхиккхунийо чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитта̄ [супат̣т̣хитачитта̄ (сӣ. пӣ. ка.)] вихарантийо ул̣а̄рам̣ пуббена̄парам̣ висесам̣ сан̃джа̄нантӣ’’ти [сампаджа̄нантӣти (ка.)]. ‘‘еваметам̣, бхагинийо, еваметам̣, бхагинийо! йо хи кочи, бхагинийо, бхиккху ва̄ бхиккхунӣ ва̄ чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитто вихарати, тассетам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – ‘ул̣а̄рам̣ пуббена̄парам̣ висесам̣ сан̃джа̄ниссатӣ’’’ти.

атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо та̄ бхиккхунийо дхаммийа̄ катха̄йа сандассетва̄ сама̄дапетва̄ самуттеджетва̄ сампахам̣сетва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘идха̄хам̣, бханте, пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена ан̃н̃атаро бхиккхунупассайо тенупасан̇камим̣; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣдим̣. атха кхо, бханте, самбахула̄ бхиккхунийо йена̄хам̣ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо, бханте, та̄ бхиккхунийо мам̣ етадавочум̣ – ‘идха, бханте а̄нанда, самбахула̄ бхиккхунийо чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитта̄ вихарантийо ул̣а̄рам̣ пуббена̄парам̣ висесам̣ сан̃джа̄нантӣ’ти. евам̣ вутта̄хам̣, бханте, та̄ бхиккхунийо етадавочам̣ – ‘еваметам̣, бхагинийо, еваметам̣, бхагинийо! йо хи кочи, бхагинийо, бхиккху ва̄ бхиккхунӣ ва̄ чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитто вихарати, тассетам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – ул̣а̄рам̣ пуббена̄парам̣ висесам̣ сан̃джа̄ниссатӣ’’’ти.

‘‘еваметам̣, а̄нанда, еваметам̣, а̄нанда! йо хи кочи, а̄нанда, бхиккху ва̄ бхиккхунӣ ва̄ чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитто вихарати, тассетам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – ‘ул̣а̄рам̣ пуббена̄парам̣ висесам̣ сан̃джа̄ниссати’’’ [сан̃джа̄ниссатӣти (бахӯсу)].

‘‘катамесу чатӯсу? идха̄нанда, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса ка̄йе ка̄йа̄нупассино вихарато ка̄йа̄рамман̣о ва̄ уппаджджати ка̄йасмим̣ парил̣а̄хо, четасо ва̄ лӣнаттам̣, бахиддха̄ ва̄ читтам̣ виккхипати. тена̄нанда [тенаха̄нанда (сӣ.)], бхиккхуна̄ кисмин̃чидева паса̄данӣйе нимитте читтам̣ пан̣идахитаббам̣. тасса кисмин̃чидева паса̄данӣйе нимитте читтам̣ пан̣идахато па̄моджджам̣ джа̄йати. памудитасса пӣти джа̄йати. пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати. пассаддхака̄йо сукхам̣ ведайати [ведийати (сӣ.)]. сукхино читтам̣ сама̄дхийати. со ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йасса кхва̄хам̣ аттха̄йа читтам̣ пан̣идахим̣, со ме аттхо абхиниппханно. ханда, да̄ни пат̣исам̣хара̄мӣ’ти. со пат̣исам̣харати чева на ча витаккети на ча вича̄рети. ‘авитаккомхи авича̄ро, аджджхаттам̣ сатима̄ сукхамасмӣ’ти паджа̄на̄ти’’.

‘‘пуна чапарам̣, а̄нанда, бхиккху ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса дхаммесу дхамма̄нупассино вихарато дхамма̄рамман̣о ва̄ уппаджджати ка̄йасмим̣ парил̣а̄хо, четасо ва̄ лӣнаттам̣, бахиддха̄ ва̄ читтам̣ виккхипати. тена̄нанда, бхиккхуна̄ кисмин̃чидева паса̄данӣйе нимитте читтам̣ пан̣идахитаббам̣. тасса кисмин̃чидева паса̄данӣйе нимитте читтам̣ пан̣идахато па̄моджджам̣ джа̄йати. памудитасса пӣти джа̄йати. пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати. пассаддхака̄йо сукхам̣ ведайати. сукхино читтам̣ сама̄дхийати. со ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йасса кхва̄хам̣ аттха̄йа читтам̣ пан̣идахим̣, со ме аттхо абхиниппханно. ханда, да̄ни пат̣исам̣хара̄мӣ’ти. со пат̣исам̣харати чева на ча витаккети на ча вича̄рети. ‘авитаккомхи авича̄ро, аджджхаттам̣ сатима̄ сукхамасмӣ’ти паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, а̄нанда, пан̣идха̄йа бха̄вана̄ хоти.

‘‘катхан̃ча̄нанда, аппан̣идха̄йа бха̄вана̄ хоти? бахиддха̄, а̄нанда, бхиккху читтам̣ аппан̣идха̄йа ‘аппан̣ихитам̣ ме бахиддха̄ читта’нти паджа̄на̄ти. атха паччха̄пуре ‘асам̣кхиттам̣ вимуттам̣ аппан̣ихита’нти паджа̄на̄ти. атха ча пана ‘ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ сукхамасмӣ’ти паджа̄на̄ти. бахиддха̄, а̄нанда, бхиккху читтам̣ аппан̣идха̄йа ‘аппан̣ихитам̣ ме бахиддха̄ читта’нти паджа̄на̄ти. атха паччха̄пуре ‘асам̣кхиттам̣ вимуттам̣ аппан̣ихита’нти паджа̄на̄ти. атха ча пана ‘ведана̄су ведана̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ сукхамасмӣ’ти паджа̄на̄ти. бахиддха̄, а̄нанда, бхиккху читтам̣ аппан̣идха̄йа ‘аппан̣ихитам̣ ме бахиддха̄ читта’нти паджа̄на̄ти. атха паччха̄пуре ‘асам̣кхиттам̣ вимуттам̣ аппан̣ихита’нти паджа̄на̄ти. атха ча пана ‘читте читта̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ сукхамасмӣ’ти паджа̄на̄ти. бахиддха̄, а̄нанда, бхиккху читтам̣ аппан̣идха̄йа ‘аппан̣ихитам̣ ме бахиддха̄ читта’нти паджа̄на̄ти. атха паччха̄пуре ‘асам̣кхиттам̣ вимуттам̣ аппан̣ихита’нти паджа̄на̄ти. атха ча пана ‘дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ сукхамасмӣ’ти паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, а̄нанда, аппан̣идха̄йа бха̄вана̄ хоти.

‘‘ити кхо, а̄нанда, десита̄ майа̄ пан̣идха̄йа бха̄вана̄, десита̄ аппан̣идха̄йа бха̄вана̄. йам̣, а̄нанда, саттха̄ра̄ каран̣ӣйам̣ са̄вака̄нам̣ хитесина̄ анукампакена анукампам̣ упа̄да̄йа, катам̣ во там̣ майа̄. ета̄ни, а̄нанда, руккхамӯла̄ни, ета̄ни сун̃н̃а̄га̄ра̄ни! джха̄йатха̄нанда, ма̄ пама̄даттха; ма̄ паччха̄ виппат̣иса̄рино ахуваттха! айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ’’ти.

идамавоча бхагава̄. аттамано а̄йасма̄ а̄нандо бхагавато бха̄ситам̣ абхинандӣти. дасамам̣.

амбапа̄ливагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

амбапа̄ли сато бхиккху, са̄ла̄ кусалара̄си ча;

сакун̣агдхи маккат̣о сӯдо, гила̄но бхиккхунупассайоти.

2. на̄ландавагго

1. маха̄пурисасуттам̣

377. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘маха̄пурисо, маха̄пурисо’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, маха̄пурисо хотӣ’’ти? ‘‘вимуттачиттатта̄ кхва̄хам̣, са̄рипутта, ‘маха̄пурисо’ти вада̄ми. авимуттачиттатта̄ ‘но маха̄пурисо’ти вада̄ми’’.

‘‘катхан̃ча, са̄рипутта, вимуттачитто хоти? идха, са̄рипутта, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса ка̄йе ка̄йа̄нупассино вихарато читтам̣ вираджджати, вимуччати анупа̄да̄йа а̄савехи. ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса дхаммесу дхамма̄нупассино вихарато читтам̣ вираджджати, вимуччати анупа̄да̄йа а̄савехи. евам̣ кхо, са̄рипутта, вимуттачитто хоти. вимуттачиттатта̄ кхва̄хам̣, са̄рипутта, ‘маха̄пурисо’ти вада̄ми. авимуттачиттатта̄ ‘но маха̄пурисо’ти вада̄мӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. на̄ландасуттам̣

378. екам̣ самайам̣ бхагава̄ на̄ланда̄йам̣ вихарати па̄ва̄рикамбаване. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘евам̣пасанно ахам̣, бханте, бхагавати! на ча̄ху, на ча бхависсати, на четарахи виджджати ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ бхагавата̄ бхиййобхин̃н̃атаро, йадидам̣ – самбодхийа’’нти. ‘‘ул̣а̄ра̄ кхо тйа̄йам̣, са̄рипутта, а̄сабхӣ ва̄ча̄ бха̄сита̄, екам̣со гахито, сӣхана̄до надито – ‘евам̣пасанно ахам̣, бханте, бхагавати! на ча̄ху, на ча бхависсати на четарахи виджджати ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ бхагавата̄ бхиййобхин̃н̃атаро, йадидам̣ – самбодхийа’’’нти.

‘‘ким̣ ну те, са̄рипутта, йе те ахесум̣ атӣтамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄, саббе те бхагаванто четаса̄ чето паричча видита̄ – ‘евам̣сӣла̄ те бхагаванто ахесум̣’ ити ва̄, ‘евам̣дхамма̄ те бхагаванто ахесум̣’ ити ва̄, ‘евам̣пан̃н̃а̄ те бхагаванто ахесум̣’ ити ва̄, ‘евам̣виха̄рино те бхагаванто ахесум̣’ ити ва̄, ‘евам̣вимутта̄ те бхагаванто ахесум̣’ ити ва̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’!

‘‘ким̣ пана те, са̄рипутта, йе те бхависсанти ана̄гатамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄, саббе те бхагаванто четаса̄ чето паричча видита̄ – ‘евам̣сӣла̄ те бхагаванто бхависсанти’ ити ва̄, ‘евам̣дхамма̄ те бхагаванто бхависсанти’ ити ва̄, ‘евам̣пан̃н̃а̄ те бхагаванто бхависсанти’ ити ва̄, ‘евам̣виха̄рино те бхагаванто бхависсанти’ ити ва̄, ‘евам̣вимутта̄ те бхагаванто бхависсанти’ ити ва̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘ким̣ пана тйа̄хам̣ [ким̣ пана те (сӣ.)], са̄рипутта, етарахи, арахам̣ самма̄самбуддхо четаса̄ чето паричча видито – ‘евам̣сӣло бхагава̄’ ити ва̄, ‘евам̣дхаммо бхагава̄’ ити ва̄, ‘евам̣пан̃н̃о бхагава̄’ ити ва̄, ‘евам̣виха̄рӣ бхагава̄’ ити ва̄, ‘евам̣вимутто бхагава̄’ ити ва̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘еттха ча те, са̄рипутта, атӣта̄на̄гатапаччуппаннесу арахантесу самма̄самбуддхесу четопарийан̃а̄н̣ам̣ [четопарийа̄йан̃а̄н̣ам̣ (бахӯсу)] наттхи. атха кин̃чарахи тйа̄йам̣, са̄рипутта, ул̣а̄ра̄ а̄сабхӣ ва̄ча̄ бха̄сита̄, екам̣со гахито, сӣхана̄до надито – ‘евам̣пасанно ахам̣, бханте, бхагавати! на ча̄ху, на ча бхависсати, на четарахи виджджати ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ бхагавата̄’ бхиййобхин̃н̃атаро, йадидам̣ – самбодхийа’’нти?

‘‘на кхо ме [на кхо ме там̣ (сйа̄. кам̣. ка.)], бханте, атӣта̄на̄гатапаччуппаннесу арахантесу самма̄самбуддхесу четопарийан̃а̄н̣ам̣ аттхи, апи ча ме дхамманвайо видито. сеййатха̄пи, бханте, ран̃н̃о паччантимам̣ нагарам̣ дал̣худдха̄пам̣ [дал̣худда̄пам̣ (сӣ. пӣ. ка.), дал̣хаддха̄пам̣ (сйа̄. кам̣.)] дал̣хапа̄ка̄раторан̣ам̣ екадва̄рам̣. татрасса дова̄рико пан̣д̣ито бйатто медха̄вӣ ан̃н̃а̄та̄нам̣ нива̄рета̄ н̃а̄та̄нам̣ павесета̄. со тасса нагарасса саманта̄ анупарийа̄йапатхам̣ ануккамама̄но на пассеййа па̄ка̄расандхим̣ ва̄ па̄ка̄равиварам̣ ва̄, антамасо бил̣а̄раниккхаманаматтампи. тасса евамасса – ‘йе кхо кечи ол̣а̄рика̄ па̄н̣а̄ имам̣ нагарам̣ пависанти ва̄ никкхаманти ва̄, саббе те имина̄ва два̄рена пависанти ва̄ никкхаманти ва̄’ти. евамева кхо ме, бханте, дхамманвайо видито – ‘йепи те, бханте, ахесум̣ атӣтамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄, саббе те бхагаванто пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа, четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е, чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитта̄, сатта боджджхан̇ге йатха̄бхӯтам̣ бха̄ветва̄, ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуджджхим̣су. йепи те, бханте, бхависсанти ана̄гатамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄, саббе те бхагаванто пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа, четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е, чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитта̄, сатта боджджхан̇ге йатха̄бхӯтам̣ бха̄ветва̄, ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуджджхиссанти. бхагава̄пи, бханте, етарахи арахам̣ самма̄самбуддхо пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа, четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е, чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитто, сатта боджджхан̇ге йатха̄бхӯтам̣ бха̄ветва̄, ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’’’ти.

‘‘са̄дху са̄дху, са̄рипутта! тасма̄тиха твам̣, са̄рипутта, имам̣ дхаммапарийа̄йам̣ абхиккхан̣ам̣ бха̄сеййа̄си бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ упа̄сика̄нам̣. йесампи хи, са̄рипутта, могхапуриса̄нам̣ бхависсати татха̄гате кан̇кха̄ ва̄ вимати ва̄, тесампимам̣ дхаммапарийа̄йам̣ сутва̄ йа̄ татха̄гате кан̇кха̄ ва̄ вимати ва̄ са̄ пахӣйиссатӣ’’ти. дутийам̣.

3. чундасуттам̣

379. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ са̄рипутто магадхесу вихарати на̄лакага̄маке а̄ба̄дхико дуккхито ба̄л̣хагила̄но. чундо ча саман̣уддесо а̄йасмато са̄рипуттасса упат̣т̣ха̄ко хоти.

атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто тенева а̄ба̄дхена паринибба̄йи. атха кхо чундо саман̣уддесо а̄йасмато са̄рипуттасса паттачӣварама̄да̄йа йена са̄ваттхи джетаванам̣ ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄мо йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо чундо саман̣уддесо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча – ‘‘а̄йасма̄, бханте, са̄рипутто париниббуто. идамасса паттачӣвара’’нти.

‘‘аттхи кхо идам̣, а̄вусо чунда, катха̄па̄бхатам̣ бхагавантам̣ дассана̄йа. а̄йа̄ма̄вусо чунда, йена бхагава̄ тенупасан̇камисса̄ма; упасан̇камитва̄ бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесса̄ма̄’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо чундо саман̣уддесо а̄йасмато а̄нандасса паччассоси.

атха кхо а̄йасма̄ ча а̄нандо чундо ча саман̣уддесо йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘айам̣, бханте, чундо саман̣уддесо евама̄ха – ‘а̄йасма̄, бханте, са̄рипутто париниббуто; идамасса паттачӣвара’нти. апи ча ме, бханте, мадхуракаджа̄то вийа ка̄йо, диса̄пи ме на паккха̄йанти, дхамма̄пи мам̣ наппат̣ибханти ‘а̄йасма̄ са̄рипутто париниббуто’ти сутва̄’’.

‘‘ким̣ ну кхо те, а̄нанда, са̄рипутто сӣлаккхандхам̣ ва̄ а̄да̄йа париниббуто, сама̄дхиккхандхам̣ ва̄ а̄да̄йа париниббуто, пан̃н̃а̄ккхандхам̣ ва̄ а̄да̄йа париниббуто, вимуттиккхандхам̣ ва̄ а̄да̄йа париниббуто, вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхам̣ ва̄ а̄да̄йа париниббуто’’ти? ‘‘на ча кхо ме, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто сӣлаккхандхам̣ ва̄ а̄да̄йа париниббуто, сама̄дхиккхандхам̣ ва̄…пе… пан̃н̃а̄ккхандхам̣ ва̄… вимуттиккхандхам̣ ва̄… вимуттин̃а̄н̣адассанаккхандхам̣ ва̄ а̄да̄йа париниббуто. апи ча ме, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто ова̄дако ахоси отин̣н̣о вин̃н̃а̄пако сандассако сама̄дапако самуттеджако сампахам̣сако, акила̄су дхаммадесана̄йа, анугга̄хако сабрахмача̄рӣнам̣. там̣ майам̣ а̄йасмато са̄рипуттасса дхаммоджам̣ дхаммабхогам̣ дхамма̄нуггахам̣ ануссара̄ма̄’’ти.

‘‘нану там̣, а̄нанда, майа̄ пат̣икаччева [пат̣игаччева (сӣ. пӣ.)] аккха̄там̣ – ‘саббехи пийехи мана̄пехи на̄на̄бха̄во вина̄бха̄во ан̃н̃атха̄бха̄во. там̣ кутеттха, а̄нанда, лаббха̄! йам̣ там̣ джа̄там̣ бхӯтам̣ сан̇кхатам̣ палокадхаммам̣, там̣ вата ма̄ палуджджӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. сеййатха̄пи, а̄нанда, махато руккхасса тит̣т̣хато са̄равато йо махантатаро кхандхо со палуджджеййа; евамева кхо а̄нанда, махато бхиккхусан̇гхасса тит̣т̣хато са̄равато са̄рипутто париниббуто. там̣ кутеттха, а̄нанда, лаббха̄! йам̣ там̣ джа̄там̣ бхӯтам̣ сан̇кхатам̣ палокадхаммам̣, там̣ вата ма̄ палуджджӣ’ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. тасма̄тиха̄нанда, аттадӣпа̄ вихаратха аттасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄, дхаммадӣпа̄ дхаммасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄.

‘‘катхан̃ча̄нанда, бхиккху аттадӣпо вихарати аттасаран̣о анан̃н̃асаран̣о, дхаммадӣпо дхаммасаран̣о анан̃н̃асаран̣о? идха̄нанда, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. евам̣ кхо, а̄нанда, бхиккху аттадӣпо вихарати аттасаран̣о анан̃н̃асаран̣о, дхаммадӣпо дхаммасаран̣о анан̃н̃асаран̣о. йе хи кечи, а̄нанда, етарахи ва̄ мамаччайе ва̄ аттадӣпа̄ вихариссанти аттасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄, дхаммадӣпа̄ дхаммасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄; таматагге мете, а̄нанда, бхиккхӯ бхависсанти йе кечи сиккха̄ка̄ма̄’’ти. татийам̣.

4. уккачеласуттам̣

380. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ваджджӣсу вихарати уккачела̄йам̣ ган̇га̄йа надийа̄ тӣре махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ ачирапариниббутесу са̄рипуттамоггалла̄несу. тена кхо пана самайена бхагава̄ бхиккхусан̇гхапаривуто аджджхока̄се нисинно хоти.

атха кхо бхагава̄ тун̣хӣбхӯтам̣ бхиккхусан̇гхам̣ анувилокетва̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘апи мйа̄йам̣, бхиккхаве, париса̄ сун̃н̃а̄ вийа кха̄йати париниббутесу са̄рипуттамоггалла̄несу. асун̃н̃а̄ ме, бхиккхаве, париса̄ хоти, анапеккха̄ тассам̣ диса̄йам̣ хоти, йассам̣ диса̄йам̣ са̄рипуттамоггалла̄на̄ вихаранти. йе хи те, бхиккхаве, ахесум̣ атӣтамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄, тесампи бхагаванта̄нам̣ етаппарамам̣йева са̄вакайугам̣ [етапарамам̣йева (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ахоси – сеййатха̄пи майхам̣ са̄рипуттамоггалла̄на̄. йепи те, бхиккхаве, бхависсанти ана̄гатамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄, тесампи бхагаванта̄нам̣ етаппарамам̣йева са̄вакайугам̣ бхависсати – сеййатха̄пи майхам̣ са̄рипуттамоггалла̄на̄. аччхарийам̣, бхиккхаве, са̄вака̄нам̣! аббхутам̣, бхиккхаве, са̄вака̄нам̣! саттху ча на̄ма са̄санакара̄ бхависсанти ова̄даппат̣икара̄, чатуннан̃ча париса̄нам̣ пийа̄ бхависсанти мана̄па̄ гарубха̄ванӣйа̄ ча! аччхарийам̣, бхиккхаве, татха̄гатасса, аббхутам̣, бхиккхаве, татха̄гатасса! еварӯпепи на̄ма са̄вакайуге париниббуте наттхи татха̄гатасса соко ва̄ паридево ва̄! там̣ кутеттха, бхиккхаве, лаббха̄! йам̣ там̣ джа̄там̣ бхӯтам̣ сан̇кхатам̣ палокадхаммам̣, там̣ вата ма̄ палуджджӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. сеййатха̄пи, бхиккхаве, махато руккхасса тит̣т̣хато са̄равато йе махантатара̄ кхандха̄ те палуджджеййум̣; евамева кхо, бхиккхаве, махато бхиккхусан̇гхасса тит̣т̣хато са̄равато са̄рипуттамоггалла̄на̄ париниббута̄. там̣ кутеттха, бхиккхаве, лаббха̄! йам̣ там̣ джа̄там̣ бхӯтам̣ сан̇кхатам̣ палокадхаммам̣, там̣ вата ма̄ палуджджӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. тасма̄тиха, бхиккхаве, аттадӣпа̄ вихаратха аттасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄, дхаммадӣпа̄ дхаммасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху аттадӣпо вихарати аттасаран̣о анан̃н̃асаран̣о, дхаммадӣпо дхаммасаран̣о анан̃н̃асаран̣о? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху аттадӣпо вихарати аттасаран̣о анан̃н̃асаран̣о, дхаммадӣпо дхаммасаран̣о анан̃н̃асаран̣о. йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи ва̄ мамаччайе ва̄ аттадӣпа̄ вихариссанти аттасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄, дхаммадӣпа̄ дхаммасаран̣а̄ анан̃н̃асаран̣а̄; таматагге мете, бхиккхаве, бхиккхӯ бхависсанти йе кечи сиккха̄ка̄ма̄’’ти. чатуттхам̣.

5. ба̄хийасуттам̣

381. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо а̄йасма̄ ба̄хийо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ ба̄хийо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихареййа’’нти. ‘‘тасма̄тиха твам̣, ба̄хийа, а̄димева висодхехи кусалесу дхаммесу. ко ча̄ди кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣? сӣлан̃ча сувисуддхам̣, дит̣т̣хи ча уджука̄. йато ча кхо те, ба̄хийа, сӣлан̃ча сувисуддхам̣ бхависсати, дит̣т̣хи ча уджука̄, тато твам̣, ба̄хийа, сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бха̄веййа̄си’’.

‘‘катаме чатта̄ро? идха, твам̣, ба̄хийа, ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄хи а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихара̄хи а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. йато кхо твам̣, ба̄хийа, сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа име чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не евам̣ бха̄вессаси, тато туйхам̣, ба̄хийа, йа̄ ратти ва̄ дивасо ва̄ а̄гамиссати, вуддхийева па̄т̣икан̇кха̄ кусалесу дхаммесу, но париха̄нӣ’’ти.

атха кхо а̄йасма̄ ба̄хийо бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми. атха кхо а̄йасма̄ ба̄хийо еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева – йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ – брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си. ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ ба̄хийо арахатам̣ ахосӣти. пан̃чамам̣.

6. уттийасуттам̣

382. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо а̄йасма̄ уттийо йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ уттийо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихареййа’’нти. ‘‘тасма̄тиха твам̣, уттийа, а̄димева висодхехи кусалесу дхаммесу. ко ча̄ди кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣? сӣлан̃ча сувисуддхам̣, дит̣т̣хи ча уджука̄. йато ча кхо те, уттийа, сӣлан̃ча сувисуддхам̣ бхависсати, дит̣т̣хи ча уджука̄, тато твам̣, уттийа, сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бха̄веййа̄си’’.

‘‘катаме чатта̄ро? идха твам̣, уттийа, ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄хи а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихара̄хи а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. йато кхо твам̣, уттийа, сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа име чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не евам̣ бха̄вессаси, тато твам̣, уттийа, гамиссаси маччудхеййасса па̄ра’’нти.

атха кхо а̄йасма̄ уттийо бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми. атха кхо а̄йасма̄ уттийо еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева – йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ – брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си. ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ уттийо арахатам̣ ахосӣти. чхат̣т̣хам̣.

7. арийасуттам̣

383. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ арийа̄ ниййа̄ника̄ ниййанти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ арийа̄ ниййа̄ника̄ ниййанти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа̄’’ти. саттамам̣.

8. брахмасуттам̣

384. екам̣ самайам̣ бхагава̄ урувела̄йам̣ вихарати наджджа̄ неран̃джара̄йа тӣре аджапа̄ланигродхе пат̣хама̄бхисамбуддхо. атха кхо бхагавато рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘‘ека̄йано айам̣ магго сатта̄нам̣ висуддхийа̄ сокапаридева̄нам̣ саматиккама̄йа дуккхадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄йа н̃а̄йасса адхигама̄йа нибба̄насса саччхикирийа̄йа, йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’.

‘‘катаме чатта̄ро? ка̄йе ва̄ бхиккху ка̄йа̄нупассӣ вихареййа а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су ва̄ бхиккху…пе… читте ва̄ бхиккху…пе… дхаммесу ва̄ бхиккху дхамма̄нупассӣ вихареййа а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. ека̄йано айам̣ магго сатта̄нам̣ висуддхийа̄ сокапаридева̄нам̣ саматиккама̄йа дуккхадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄йа н̃а̄йасса адхигама̄йа нибба̄насса саччхикирийа̄йа, йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’ти.

атха кхо брахма̄ сахампати бхагавато четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа, евамева – брахмалоке антарахито бхагавато пурато па̄турахоси. атха кхо брахма̄ сахампати екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘еваметам̣, бхагава̄, еваметам̣, сугата! ека̄йано айам̣, бханте, магго сатта̄нам̣ висуддхийа̄ сокапаридева̄нам̣ саматиккама̄йа дуккхадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄йа н̃а̄йасса адхигама̄йа нибба̄насса саччхикирийа̄йа, йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’.

‘‘катаме чатта̄ро? ка̄йе ва̄, бханте, бхиккху ка̄йа̄нупассӣ вихареййа а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су ва̄, бханте, бхиккху…пе… читте ва̄, бханте, бхиккху…пе… дхаммесу ва̄, бханте, бхиккху дхамма̄нупассӣ вихареййа а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. ека̄йано айам̣, бханте, магго сатта̄нам̣ висуддхийа̄ сокапаридева̄нам̣ саматиккама̄йа дуккхадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄йа н̃а̄йасса адхигама̄йа нибба̄насса саччхикирийа̄йа, йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’ти.

идамавоча брахма̄ сахампати. идам̣ ватва̄ атха̄парам̣ етадавоча –

‘‘ека̄йанам̣ джа̄тикхайантадассӣ, маггам̣ паджа̄на̄ти хита̄нукампӣ;

етена маггена тарим̣су пуббе, тариссанти йе ча таранти огха’’нти. ат̣т̣хамам̣;

9. седакасуттам̣

385. екам̣ самайам̣ бхагава̄ сумбхесу вихарати седакам̣ на̄ма сумбха̄нам̣ нигамо. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, чан̣д̣а̄лавам̣сико чан̣д̣а̄лавам̣сам̣ усса̄петва̄ медакатха̄ликам̣ антева̄сим̣ а̄мантеси – ‘ехи твам̣, самма медакатха̄лике, чан̣д̣а̄лавам̣сам̣ абхирухитва̄ мама упарикхандхе тит̣т̣ха̄хӣ’ти. ‘евам̣, а̄чарийа̄’ти кхо, бхиккхаве, медакатха̄лика̄ антева̄сӣ чан̣д̣а̄лавам̣сикасса пат̣иссутва̄ чан̣д̣а̄лавам̣сам̣ абхирухитва̄ а̄чарийасса упарикхандхе ат̣т̣ха̄си. атха кхо, бхиккхаве, чан̣д̣а̄лавам̣сико медакатха̄ликам̣ антева̄сим̣ етадавоча – ‘твам̣, самма медакатха̄лике, мамам̣ раккха, ахам̣ там̣ раккхисса̄ми. евам̣ майам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ гутта̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ раккхита̄ сиппа̄ни чева дассесса̄ма, ла̄бхан̃ча [ла̄бхе ча (сӣ.)] лаччха̄ма, соттхина̄ ча чан̣д̣а̄лавам̣са̄ орохисса̄ма̄’ти. евам̣ вутте, бхиккхаве, медакатха̄лика̄ антева̄сӣ чан̣д̣а̄лавам̣сикам̣ етадавоча – ‘на кхо панетам̣, а̄чарийа, евам̣ бхависсати. твам̣, а̄чарийа, атта̄нам̣ раккха, ахам̣ атта̄нам̣ раккхисса̄ми. евам̣ майам̣ аттагутта̄ аттараккхита̄ сиппа̄ни чева дассесса̄ма, ла̄бхан̃ча лаччха̄ма, соттхина̄ ча чан̣д̣а̄лавам̣са̄ орохисса̄ма̄’’’ти. ‘‘со таттха н̃а̄йо’’ти бхагава̄ етадавоча, ‘‘йатха̄ медакатха̄лика̄ антева̄сӣ а̄чарийам̣ авоча. атта̄нам̣, бхиккхаве, раккхисса̄мӣти сатипат̣т̣ха̄нам̣ севитаббам̣; парам̣ раккхисса̄мӣти сатипат̣т̣ха̄нам̣ севитаббам̣. атта̄нам̣, бхиккхаве, раккханто парам̣ раккхати, парам̣ раккханто атта̄нам̣ раккхати’’.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, атта̄нам̣ раккханто парам̣ раккхати? а̄севана̄йа, бха̄вана̄йа, бахулӣкаммена – евам̣ кхо, бхиккхаве, атта̄нам̣ раккханто парам̣ раккхати. катхан̃ча, бхиккхаве, парам̣ раккханто атта̄нам̣ раккхати? кхантийа̄, авихим̣са̄йа, меттачиттата̄йа, анудайата̄йа – евам̣ кхо, бхиккхаве, парам̣ раккханто атта̄нам̣ раккхати. атта̄нам̣, бхиккхаве, раккхисса̄мӣти сатипат̣т̣ха̄нам̣ севитаббам̣; парам̣ раккхисса̄мӣти сатипат̣т̣ха̄нам̣ севитаббам̣. атта̄нам̣, бхиккхаве, раккханто парам̣ раккхати, парам̣ раккханто атта̄нам̣ раккхатӣ’’ти. навамам̣.

10. джанападакалйа̄н̣ӣсуттам̣

386. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ сумбхесу вихарати седакам̣ на̄ма сумбха̄нам̣ нигамо. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ‘джанападакалйа̄н̣ӣ, джанападакалйа̄н̣ӣ’ти кхо, бхиккхаве, маха̄джанака̄йо саннипатеййа. ‘са̄ кхо панасса джанападакалйа̄н̣ӣ парамапа̄са̄винӣ начче, парамапа̄са̄винӣ гӣте. джанападакалйа̄н̣ӣ наччати га̄йатӣ’ти кхо, бхиккхаве, бхиййосоматта̄йа маха̄джанака̄йо саннипатеййа. атха пурисо а̄гаччхеййа джӣвитука̄мо амаритука̄мо сукхака̄мо дуккхаппат̣икӯло. таменам̣ евам̣ вадеййа – ‘айам̣ те, амбхо пуриса, саматиттико телапатто антарена ча маха̄самаджджам̣ антарена ча джанападакалйа̄н̣ийа̄ парихаритаббо. пурисо ча те уккхитта̄сико пит̣т̣хито пит̣т̣хито анубандхиссати. йаттхева нам̣ тхокампи чхад̣д̣ессати таттхева те сиро па̄тессатӣ’ти. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, апи ну со пурисо амум̣ телапаттам̣ аманасикаритва̄ бахиддха̄ пама̄дам̣ а̄хареййа̄’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.

‘‘упама̄ кхо мйа̄йам̣, бхиккхаве, ката̄ аттхасса вин̃н̃а̄пана̄йа. айам̣ чеветтха аттхо – саматиттико телапаттоти кхо, бхиккхаве, ка̄йагата̄йа етам̣ сатийа̄ адхивачанам̣. тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘ка̄йагата̄ сати но бха̄вита̄ бхависсати бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄’ти. еван̃хи кхо, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. дасамам̣.

на̄ландавагго дутийо.

тассудда̄нам̣ –

маха̄пурисо на̄ландам̣, чундо челан̃ча ба̄хийо;

уттийо арийо брахма̄, седакам̣ джанападена ча̄ти.

3. сӣлат̣т̣хитивагго

1. сӣласуттам̣

387. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча а̄нандо а̄йасма̄ ча бхаддо па̄т̣алипутте вихаранти куккут̣а̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ бхаддо са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ а̄нандена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ бхаддо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча – ‘‘йа̄нима̄ни, а̄вусо а̄нанда, кусала̄ни сӣла̄ни вутта̄ни бхагавата̄, има̄ни кусала̄ни сӣла̄ни киматтхийа̄ни вутта̄ни бхагавата̄’’ти?

‘‘са̄дху са̄дху, а̄вусо бхадда! бхаддако кхо те, а̄вусо бхадда, умман̇го [уммагго (сӣ. сйа̄. кам̣.)], бхаддакам̣ пат̣ибха̄нам̣, калйа̄н̣ӣ парипуччха̄. еван̃хи твам̣, а̄вусо бхадда, пуччхаси – ‘йа̄нима̄ни а̄вусо а̄нанда, кусала̄ни сӣла̄ни вутта̄ни бхагавата̄, има̄ни кусала̄ни сӣла̄ни киматтхийа̄ни вутта̄ни бхагавата̄’’’ти? ‘‘евама̄вусо’’ти. ‘‘йа̄нима̄ни, а̄вусо бхадда, кусала̄ни сӣла̄ни вутта̄ни бхагавата̄, има̄ни кусала̄ни сӣла̄ни йа̄вадева чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄вана̄йа вутта̄ни бхагавата̄’’.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха̄вусо, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. йа̄нима̄ни, а̄вусо бхадда, кусала̄ни сӣла̄ни вутта̄ни бхагавата̄, има̄ни кусала̄ни сӣла̄ни йа̄вадева имесам̣ чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄вана̄йа вутта̄ни бхагавата̄’’ти. пат̣хамам̣.

2. чират̣т̣хитисуттам̣

388. там̣йева нида̄нам̣. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ бхаддо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, а̄вусо а̄нанда, хету, ко паччайо йена татха̄гате париниббуте саддхаммо на чират̣т̣хитико хоти? ко пана̄вусо а̄нанда, хету, ко паччайо йена татха̄гате париниббуте саддхаммо чират̣т̣хитико хотӣ’’ти?

‘‘са̄дху са̄дху, а̄вусо бхадда! бхаддако кхо те, а̄вусо бхадда, умман̇го, бхаддакам̣ пат̣ибха̄нам̣, калйа̄н̣ӣ парипуччха̄. еван̃хи твам̣, а̄вусо бхадда, пуччхаси – ‘ко ну кхо, а̄вусо а̄нанда, хету, ко паччайо йена татха̄гате париниббуте саддхаммо на чират̣т̣хитико хоти? ко пана̄вусо а̄нанда, хету, ко паччайо йена татха̄гате париниббуте саддхаммо чират̣т̣хитико хотӣ’’’ти? ‘‘евама̄вусо’’ти. ‘‘чатуннам̣ кхо, а̄вусо, сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ абха̄витатта̄ абахулӣкататта̄ татха̄гате париниббуте саддхаммо на чират̣т̣хитико хоти. чатуннан̃ча кхо, а̄вусо, сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ татха̄гате париниббуте саддхаммо чират̣т̣хитико хоти’’.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха̄вусо, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. имесам̣ кхо, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ абха̄витатта̄ абахулӣкататта̄ татха̄гате париниббуте саддхаммо на чират̣т̣хитико хоти. имесан̃ча кхо, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ татха̄гате париниббуте саддхаммо чират̣т̣хитико хотӣ’’ти. дутийам̣.

3. париха̄насуттам̣

389. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча а̄нандо а̄йасма̄ ча бхаддо па̄т̣алипутте вихаранти куккут̣а̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ бхаддо са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ а̄нандена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ бхаддо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, а̄вусо а̄нанда, хету, ко паччайо йена саддхаммапариха̄нам̣ хоти? ко ну кхо, а̄вусо а̄нанда, хету, ко паччайо йена саддхаммаапариха̄нам̣ хотӣ’’ти?

‘‘са̄дху са̄дху, а̄вусо бхадда! бхаддако кхо те, а̄вусо бхадда, умман̇го, бхаддакам̣ пат̣ибха̄нам̣, калйа̄н̣ӣ парипуччха̄. еван̃хи твам̣, а̄вусо бхадда, пуччхаси – ‘ко ну кхо, а̄вусо а̄нанда, хету, ко паччайо йена саддхаммапариха̄нам̣ хоти? ко пана̄вусо а̄нанда, хету, ко паччайо йена саддхаммаапариха̄нам̣ хотӣ’’’ти? ‘‘евама̄вусо’’ти. ‘‘чатуннам̣ кхо, а̄вусо, сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ абха̄витатта̄ абахулӣкататта̄ саддхаммапариха̄нам̣ хоти. чатуннан̃ча кхо, а̄вусо, сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ саддхаммаапариха̄нам̣ хоти’’.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха̄вусо, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. имесам̣ кхо, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ абха̄витатта̄ абахулӣкататта̄ саддхаммапариха̄нам̣ хоти. имесан̃ча кхо, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ саддхаммаапариха̄нам̣ хотӣ’’ти. татийам̣.

4. суддхасуттам̣

390. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄на̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су …пе… читте …пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’ти. чатуттхам̣.

5. ан̃н̃атарабра̄хман̣асуттам̣

391. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо ан̃н̃атаро бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, бхо готама, хету, ко паччайо йена татха̄гате париниббуте саддхаммо на чират̣т̣хитико хоти? ко пана, бхо готама, хету, ко паччайо йена татха̄гате париниббуте саддхаммо чират̣т̣хитико хотӣ’’ти?

‘‘чатуннам̣ кхо, бра̄хман̣а, сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ абха̄витатта̄ абахулӣкататта̄ татха̄гате париниббуте саддхаммо на чират̣т̣хитико хоти. чатуннан̃ча кхо, бра̄хман̣а, сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ татха̄гате париниббуте саддхаммо чират̣т̣хитико хоти.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха, бра̄хман̣а, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. имесам̣ кхо, бра̄хман̣а, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ абха̄витатта̄ абахулӣкататта̄ татха̄гате париниббуте саддхаммо на чират̣т̣хитико хоти. имесан̃ча кхо, бра̄хман̣а, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ татха̄гате париниббуте саддхаммо чират̣т̣хитико хотӣ’’ти.

евам̣ вутте со бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. пан̃чамам̣.

6. падесасуттам̣

392. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча са̄рипутто а̄йасма̄ ча маха̄моггалла̄но а̄йасма̄ ча ануруддхо са̄кете вихаранти кан̣д̣акӣване [кан̣т̣акӣване (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)]. атха кхо а̄йасма̄ ча са̄рипутто а̄йасма̄ ча маха̄моггалла̄но са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хита̄ йена̄йасма̄ анируддхо тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ ануруддхена саддхим̣ саммодим̣су. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ етадавоча – ‘‘‘секхо, секхо’ти [секкхо секкхоти (сйа̄. кам̣.)], а̄вусо ануруддха, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, а̄вусо, секхо хотӣ’’ти? ‘‘чатуннам̣ кхо, а̄вусо, сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ падесам̣ бха̄витатта̄ секхо хоти’’.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха̄вусо, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. имесам̣ кхо, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ падесам̣ бха̄витатта̄ секхо хотӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. саматтасуттам̣

393. там̣йева нида̄нам̣. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ етадавоча – ‘‘‘асекхо, асекхо’ти, а̄вусо ануруддха, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, а̄вусо, асекхо хотӣ’’ти? ‘‘чатуннам̣ кхо, а̄вусо, сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ саматтам̣ бха̄витатта̄ асекхо хоти’’.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха̄вусо, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. имесам̣ кхо, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ саматтам̣ бха̄витатта̄ асекхо хотӣ’’ти. саттамам̣.

8. локасуттам̣

394. там̣йева нида̄нам̣. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ етадавоча – ‘‘катамесам̣, а̄вусо ануруддха, дхамма̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ маха̄бхин̃н̃атам̣ [маха̄бхин̃н̃а̄там̣ (пӣ.)] патто’’ти? ‘‘чатуннам̣, а̄вусо, сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’’.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха̄хам̣, а̄вусо, ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. имесам̣ кхва̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ маха̄бхин̃н̃атам̣ патто. имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ сахассам̣ локам̣ абхиджа̄на̄мӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. сиривад̣д̣хасуттам̣

395. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ а̄нандо ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена сиривад̣д̣хо [сирӣвад̣д̣хо (ка.)] гахапати а̄ба̄дхико хоти дуккхито ба̄л̣хагила̄но. атха кхо сиривад̣д̣хо гахапати ан̃н̃атарам̣ пурисам̣ а̄мантеси – ‘‘ехи твам̣, амбхо пуриса, йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇кама; упасан̇камитва̄ мама вачанена а̄йасмато а̄нандасса па̄де сираса̄ ванда – ‘сиривад̣д̣хо, бханте, гахапати а̄ба̄дхико дуккхито ба̄л̣хагила̄но. со а̄йасмато а̄нандасса па̄де сираса̄ вандатӣ’ти. еван̃ча вадехи – ‘са̄дху кира, бханте, а̄йасма̄ а̄нандо йена сиривад̣д̣хасса гахапатисса нивесанам̣ тенупасан̇камату анукампам̣ упа̄да̄йа̄’’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо со пурисо сиривад̣д̣хасса гахапатисса пат̣иссутва̄ йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со пурисо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча – ‘‘сиривад̣д̣хо, бханте, гахапати а̄ба̄дхико дуккхито ба̄л̣хагила̄но, со а̄йасмато а̄нандасса па̄де сираса̄ вандати. еван̃ча вадети – ‘са̄дху кира, бханте, а̄йасма̄ а̄нандо йена сиривад̣д̣хасса гахапатисса нивесанам̣ тенупасан̇камату анукампам̣ упа̄да̄йа̄’’’ти. адхива̄сеси кхо а̄йасма̄ а̄нандо тун̣хӣбха̄вена.

атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена сиривад̣д̣хасса гахапатисса нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо а̄йасма̄ а̄нандо сиривад̣д̣хам̣ гахапатим̣ етадавоча – ‘‘каччи те, гахапати, кхаманӣйам̣ каччи йа̄панӣйам̣, каччи дуккха̄ ведана̄ пат̣иккаманти, но абхиккаманти; пат̣иккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати, но абхиккамо’’ти? ‘‘на ме, бханте, кхаманӣйам̣ на йа̄панӣйам̣. ба̄л̣ха̄ ме дуккха̄ ведана̄ абхиккаманти, но пат̣иккаманти; абхиккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати, но пат̣иккамо’’ти.

‘‘тасма̄тиха те, гахапати, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарисса̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарисса̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманасса’нти. еван̃хи те, гахапати, сиккхитабба’’нти.

‘‘йеме, бханте, бхагавата̄ чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ десита̄ сам̣виджджанти, те дхамма̄ [сам̣виджджанте ратанадхамма̄ (сӣ.)] майи, ахан̃ча тесу дхаммесу сандисса̄ми. ахан̃хи, бханте, ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. йа̄ни чима̄ни, бханте, бхагавата̄ пан̃чорамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни десита̄ни, на̄хам̣, бханте, тесам̣ кин̃чи аттани аппахӣнам̣ саманупасса̄мӣ’’ти. ‘‘ла̄бха̄ те, гахапати, суладдхам̣ те, гахапати! ана̄га̄мипхалам̣ тайа̄, гахапати, бйа̄ката’’нти. навамам̣.

10. ма̄надиннасуттам̣

396. там̣йева нида̄нам̣. тена кхо пана самайена ма̄надинно гахапати а̄ба̄дхико хоти дуккхито ба̄л̣хагила̄но. атха кхо ма̄надинно гахапати ан̃н̃атарам̣ пурисам̣ а̄мантеси – ‘‘ехи твам̣, амбхо пуриса…пе… на ме, бханте, кхаманӣйам̣ на йа̄панӣйам̣. ба̄л̣ха̄ ме дуккха̄ ведана̄ абхиккаманти, но пат̣иккаманти; абхиккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати, но пат̣иккамоти. еварӯпа̄йа ча̄хам̣, бханте, дуккха̄йа ведана̄йа пхут̣т̣хо сама̄но ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. йа̄ни чима̄ни, бханте, бхагавата̄ пан̃чорамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни десита̄ни, на̄хам̣, бханте, тесам̣ кин̃чи аттани аппахӣнам̣ саманупасса̄мӣ’’ти. ‘‘ла̄бха̄ те, гахапати, суладдхам̣ те, гахапати! ана̄га̄мипхалам̣ тайа̄, гахапати, бйа̄ката’’нти. дасамам̣.

сӣлат̣т̣хитивагго татийо.

тассудда̄нам̣ –

сӣлам̣ т̣хити париха̄нам̣, суддхам̣ бра̄хман̣ападесам̣;

саматтам̣ локо сиривад̣д̣хо, ма̄надиннена те даса̄ти.

4. анануссутавагго

1. анануссутасуттам̣

397. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘‘айам̣ ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘са̄ кхо пана̄йам̣ ка̄йе ка̄йа̄нупассана̄ бха̄ветабба̄’ти ме, бхиккхаве…пе… бха̄вита̄’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди’’.

‘‘‘айам̣ ведана̄су ведана̄нупассана̄’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘са̄ кхо пана̄йам̣ ведана̄су ведана̄нупассана̄ бха̄ветабба̄’ти ме, бхиккхаве…пе… бха̄вита̄’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди.

‘‘‘айам̣ читте читта̄нупассана̄’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘са̄ кхо пана̄йам̣ читте читта̄нупассана̄ бха̄ветабба̄’ти ме, бхиккхаве…пе… бха̄вита̄’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди.

‘‘‘айам̣ дхаммесу дхамма̄нупассана̄’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘са̄ кхо пана̄йам̣ дхаммесу дхамма̄нупассана̄ бха̄ветабба̄’ти ме, бхиккхаве…пе… бха̄вита̄’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄дӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. вира̄гасуттам̣

398. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ екантаниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттанти.

‘‘катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ екантаниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. дутийам̣.

3. вираддхасуттам̣

399. ‘‘йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ вираддха̄, вираддхо тесам̣ арийо магго [арийо ат̣т̣хан̇кико магго (ка.) имасмим̣ йева сутте диссати ат̣т̣хан̇гикотипадам̣, на пана̄н̃н̃аттха иддхипа̄да ануруддха̄дӣсу] самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ. йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ а̄раддха̄, а̄раддхо тесам̣ арийо магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ.

‘‘катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, име чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ вираддха̄, вираддхо тесам̣ арийо магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ. йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, име чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ а̄раддха̄, а̄раддхо тесам̣ арийо магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ’’ти. татийам̣.

4. бха̄витасуттам̣

400. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ апа̄ра̄ па̄рам̣ гамана̄йа сам̣ваттанти.

‘‘катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ апа̄ра̄ па̄рам̣ гамана̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. сатисуттам̣

401. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘сато, бхиккхаве, бхиккху вихареййа сампаджа̄но. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ’’.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сато хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сато хоти.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сампаджа̄но хоти? идха, бхиккхаве, бхиккхуно видита̄ ведана̄ уппаджджанти, видита̄ упат̣т̣хаханти, видита̄ аббхаттхам̣ гаччханти. видита̄ витакка̄ уппаджджанти, видита̄ упат̣т̣хаханти, видита̄ аббхаттхам̣ гаччханти. видита̄ сан̃н̃а̄ уппаджджанти, видита̄ упат̣т̣хаханти, видита̄ аббхаттхам̣ гаччханти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сампаджа̄но хоти. сато, бхиккхаве, бхиккху вихареййа сампаджа̄но. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. ан̃н̃а̄суттам̣

402. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄на̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ двиннам̣ пхала̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ пхалам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – дит̣т̣хева дхамме ан̃н̃а̄, сати ва̄ упа̄дисесе ана̄га̄мита̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. чхандасуттам̣

403. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄на̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса ка̄йе ка̄йа̄нупассино вихарато йо ка̄йасмим̣ чхандо со пахӣйати. чхандасса паха̄на̄ аматам̣ саччхикатам̣ хоти.

‘‘ведана̄су ведана̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса ведана̄су ведана̄нупассино вихарато йо ведана̄су чхандо со пахӣйати. чхандасса паха̄на̄ аматам̣ саччхикатам̣ хоти.

‘‘читте читта̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса читте читта̄нупассино вихарато йо читтамхи чхандо со пахӣйати. чхандасса паха̄на̄ аматам̣ саччхикатам̣ хоти.

‘‘дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса дхаммесу дхамма̄нупассино вихарато йо дхаммесу чхандо со пахӣйати. чхандасса паха̄на̄ аматам̣ саччхикатам̣ хотӣ’’ти. саттамам̣.

8. парин̃н̃а̄тасуттам̣

404. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄на̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса ка̄йе ка̄йа̄нупассино вихарато ка̄йо парин̃н̃а̄то хоти. ка̄йасса парин̃н̃а̄татта̄ аматам̣ саччхикатам̣ хоти.

‘‘ведана̄су ведана̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса ведана̄су ведана̄нупассино вихарато ведана̄ парин̃н̃а̄та̄ хонти. ведана̄нам̣ парин̃н̃а̄татта̄ аматам̣ саччхикатам̣ хоти.

‘‘читте читта̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса читте читта̄нупассино вихарато читтам̣ парин̃н̃а̄там̣ хоти. читтасса парин̃н̃а̄татта̄ аматам̣ саччхикатам̣ хоти.

‘‘дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. тасса дхаммесу дхамма̄нупассино вихарато дхамма̄ парин̃н̃а̄та̄ хонти. дхамма̄нам̣ парин̃н̃а̄татта̄ аматам̣ саччхикатам̣ хотӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. бха̄вана̄суттам̣

405. ‘‘чатуннам̣, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄ванам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха’’. ‘‘катама̄, бхиккхаве, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄вана̄? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. айам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄вана̄’’ти. навамам̣.

10. вибхан̇гасуттам̣

406. ‘‘сатипат̣т̣ха̄нан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми сатипат̣т̣ха̄набха̄ванан̃ча сатипат̣т̣ха̄набха̄вана̄га̄минин̃ча пат̣ипадам̣. там̣ сун̣а̄тха’’. ‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄нам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су ведана̄нупассӣ вихарати…пе… читте читта̄нупассӣ вихарати…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. идам̣ вуччати, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄нам̣’’.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄набха̄вана̄? идха, бхиккхаве, бхиккху самудайадхамма̄нупассӣ ка̄йасмим̣ вихарати, вайадхамма̄нупассӣ ка̄йасмим̣ вихарати, самудайавайадхамма̄нупассӣ ка̄йасмим̣ вихарати, а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. самудайадхамма̄нупассӣ ведана̄су вихарати…пе… самудайадхамма̄нупассӣ читте вихарати… самудайадхамма̄нупассӣ дхаммесу вихарати, вайадхамма̄нупассӣ дхаммесу вихарати, самудайавайадхамма̄нупассӣ дхаммесу вихарати, а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. айам̣ вуччати, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄набха̄вана̄.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄набха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи, самма̄сан̇каппо, самма̄ва̄ча̄, самма̄камманто, самма̄а̄джӣво, самма̄ва̄йа̄мо, самма̄сати, самма̄сама̄дхи. айам̣ вуччати, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄набха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄’’ти. дасамам̣.

анануссутавагго чатуттхо.

тассудда̄нам̣ –

анануссутам̣ вира̄го, вираддхо бха̄вана̄ сати;

ан̃н̃а̄ чхандам̣ парин̃н̃а̄йа, бха̄вана̄ вибхан̇гена ча̄ти.

5. аматавагго

1. аматасуттам̣

407. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘чатӯсу, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитта̄ вихаратха. ма̄ во аматам̣ панасса. катамесу чатӯсу? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. имесу, бхиккхаве, чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитта̄ вихаратха. ма̄ во аматам̣ панасса̄’’ти. пат̣хамам̣.

2. самудайасуттам̣

408. ‘‘чатуннам̣, бхиккхаве, сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха. ко ча, бхиккхаве, ка̄йасса самудайо? а̄ха̄расамудайа̄ ка̄йасса самудайо; а̄ха̄раниродха̄ ка̄йасса аттхан̇гамо. пхассасамудайа̄ ведана̄нам̣ самудайо; пхассаниродха̄ ведана̄нам̣ аттхан̇гамо. на̄марӯпасамудайа̄ читтасса самудайо; на̄марӯпаниродха̄ читтасса аттхан̇гамо. манасика̄расамудайа̄ дхамма̄нам̣ самудайо; манасика̄раниродха̄ дхамма̄нам̣ аттхан̇гамо’’ти. дутийам̣.

3. маггасуттам̣

409. са̄ваттхинида̄нам̣. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘екамида̄хам̣, бхиккхаве, самайам̣ урувела̄йам̣ вихара̄ми наджджа̄ неран̃джара̄йа тӣре аджапа̄ланигродхе пат̣хама̄бхисамбуддхо. тасса майхам̣, бхиккхаве, рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘ека̄йано айам̣ магго сатта̄нам̣ висуддхийа̄ сокапаридева̄нам̣ саматиккама̄йа дуккхадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄йа н̃а̄йасса адхигама̄йа нибба̄насса саччхикирийа̄йа, йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’’.

‘‘катаме чатта̄ро? ка̄йе ва̄ бхиккху ка̄йа̄нупассӣ вихареййа а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су ва̄ бхиккху ведана̄нупассӣ вихареййа…пе… читте ва̄ бхиккху читта̄нупассӣ вихареййа…пе… дхаммесу ва̄ бхиккху дхамма̄нупассӣ вихареййа а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. ека̄йано айам̣ магго сатта̄нам̣ висуддхийа̄ сокапаридева̄нам̣ саматиккама̄йа дуккхадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄йа н̃а̄йасса адхигама̄йа нибба̄насса саччхикирийа̄йа, йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’ти.

‘‘атха кхо, бхиккхаве, брахма̄ сахампати мама четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа, евамева – брахмалоке антарахито мама пурато па̄турахоси. атха кхо, бхиккхаве, брахма̄ сахампати екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена̄хам̣ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ мам̣ етадавоча – ‘еваметам̣, бхагава̄, еваметам̣, сугата! ека̄йано айам̣, бханте, магго сатта̄нам̣ висуддхийа̄ сокапаридева̄нам̣ саматиккама̄йа дуккхадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄йа н̃а̄йасса адхигама̄йа нибба̄насса саччхикирийа̄йа, йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’’.

‘‘катаме чатта̄ро? ка̄йе ва̄, бханте, бхиккху ка̄йа̄нупассӣ вихареййа а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су ва̄…пе… читте ва̄ …пе… дхаммесу ва̄, бханте, бхиккху дхамма̄нупассӣ вихареййа а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. ека̄йано айам̣, бханте, магго сатта̄нам̣ висуддхийа̄ сокапаридева̄нам̣ саматиккама̄йа дуккхадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄йа н̃а̄йасса адхигама̄йа нибба̄насса саччхикирийа̄йа, йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’ти.

‘‘идамавоча, бхиккхаве, брахма̄ сахампати. идам̣ ватва̄ атха̄парам̣ етадавоча –

‘ека̄йанам̣ джа̄тикхайантадассӣ, маггам̣ паджа̄на̄ти хита̄нукампӣ;

етена маггена тарим̣су пуббе, тариссанти йе ча таранти огха’’’нти. татийам̣;

4. сатисуттам̣

410. ‘‘сато, бхиккхаве, бхиккху вихареййа. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сато хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сато хоти. сато, бхиккхаве, бхиккху вихареййа. айам̣ во амха̄кам̣ ануса̄санӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. кусалара̄сисуттам̣

411. ‘‘‘кусалара̄сӣ’ти, бхиккхаве, вадама̄но чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не самма̄ вадама̄но вадеййа. кевало ха̄йам̣, бхиккхаве, кусалара̄си, йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄.

‘‘катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… читта̄нупассӣ…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. ‘кусалара̄сӣ’ти, бхиккхаве, вадама̄но име чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не самма̄ вадама̄но вадеййа. кевало ха̄йам̣, бхиккхаве, кусалара̄си, йадидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. па̄тимоккхасам̣варасуттам̣

412. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихареййа’’нти. ‘‘тасма̄тиха твам̣, бхиккху, а̄димева висодхехи кусалесу дхаммесу. ко ча̄ди кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣? идха твам̣, бхиккху, па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихара̄хи а̄ча̄рагочарасампанно ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ, сама̄да̄йа сиккхассу сиккха̄падесу. йато кхо твам̣, бхиккху, па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихариссаси а̄ча̄рагочарасампанно ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ сама̄да̄йа сиккхиссу сиккха̄падесу; тато твам̣, бхиккху, сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бха̄веййа̄си’’.

‘‘катаме чатта̄ро? идха твам̣, бхиккху, ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄хи а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихара̄хи а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. йато кхо твам̣, бхиккху, сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа име чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не евам̣ бха̄вессаси, тато туйхам̣, бхиккху, йа̄ ратти ва̄ дивасо ва̄ а̄гамиссати вуддхийева па̄т̣икан̇кха̄ кусалесу дхаммесу, но париха̄нӣ’’ти.

атха кхо со бхиккху бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми. атха кхо со бхиккху еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева – йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ – брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана со бхиккху арахатам̣ ахосӣти. чхат̣т̣хам̣.

7. дуччаритасуттам̣

413. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… ‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихареййа’’нти. ‘‘тасма̄тиха твам̣, бхиккху, а̄димева висодхехи кусалесу дхаммесу. ко ча̄ди кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣? идха твам̣, бхиккху, ка̄йадуччаритам̣ паха̄йа ка̄йасучаритам̣ бха̄вессаси. вачӣдуччаритам̣ паха̄йа вачӣсучаритам̣ бха̄вессаси. манодуччаритам̣ паха̄йа маносучаритам̣ бха̄вессаси. йато кхо твам̣, бхиккху, ка̄йадуччаритам̣ паха̄йа ка̄йасучаритам̣ бха̄вессаси, вачӣдуччаритам̣ паха̄йа вачӣсучаритам̣ бха̄вессаси, манодуччаритам̣ паха̄йа маносучаритам̣ бха̄вессаси, тато твам̣, бхиккху, сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бха̄веййа̄си’’.

‘‘катаме чатта̄ро? идха твам̣, бхиккху, ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄хи а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихара̄хи а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. йато кхо твам̣, бхиккху, сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа име чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не евам̣ бха̄вессаси, тато туйхам̣, бхиккху, йа̄ ратти ва̄ дивасо ва̄ а̄гамиссати вуддхийева па̄т̣икан̇кха̄ кусалесу дхаммесу, но париха̄нӣ’’ти…пе… ан̃н̃атаро ча пана со бхиккху арахатам̣ ахосӣти. саттамам̣.

8. миттасуттам̣

414. ‘‘йе, бхиккхаве, анукампеййа̄тха, йе ча кхо сотаббам̣ ман̃н̃еййум̣ митта̄ ва̄ амачча̄ ва̄ н̃а̄тӣ ва̄ са̄лохита̄ ва̄, те во, бхиккхаве, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄вана̄йа сама̄дапетабба̄ нивесетабба̄ патит̣т̣ха̄петабба̄.

‘‘катамесам̣, чатуннам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. йе, бхиккхаве, анукампеййа̄тха, йе ча сотаббам̣ ман̃н̃еййум̣ митта̄ ва̄ амачча̄ ва̄ н̃а̄тӣ ва̄ са̄лохита̄ ва̄, те во, бхиккхаве, имесам̣ чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄вана̄йа сама̄дапетабба̄ нивесетабба̄ патит̣т̣ха̄петабба̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. ведана̄суттам̣

415. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, ведана̄. катама̄ тиссо? сукха̄ ведана̄, дуккха̄ ведана̄, адуккхамасукха̄ ведана̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо ведана̄. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ ведана̄нам̣ парин̃н̃а̄йа чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄ветабба̄.

‘‘катаме чатта̄ро? идха бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ ведана̄нам̣ парин̃н̃а̄йа име чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄ветабба̄’’ти. навамам̣.

10. а̄савасуттам̣

416. ‘‘тайоме, бхиккхаве а̄сава̄. катаме тайо? ка̄ма̄саво, бхава̄саво, авиджджа̄саво – име кхо, бхиккхаве, тайо а̄сава̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, тин̣н̣аннам̣ а̄сава̄нам̣ паха̄на̄йа чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄ветабба̄.

‘‘катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. имесам̣ кхо, бхиккхаве, тин̣н̣аннам̣ а̄сава̄нам̣ паха̄на̄йа име чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄ветабба̄’’ти. дасамам̣.

аматавагго пан̃чамо.

тассудда̄нам̣ –

аматам̣ самудайо магго, сати кусалара̄си ча;

па̄тимоккхам̣ дуччаритам̣, миттаведана̄ а̄савена ча̄ти.

6. ган̇га̄пеййа̄лавагго

1-12. ган̇га̄надӣа̄дисуттадва̄дасакам̣

417-428. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бха̄венто чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бха̄венто чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су …пе… читте …пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бха̄венто чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти виттха̄ретаббам̣.

ган̇га̄пеййа̄лавагго чхат̣т̣хо.

тассудда̄нам̣ –

чха па̄чӣнато нинна̄, чха нинна̄ ча самуддато;

ете две чха два̄даса хонти, вагго тена павуччатӣти.

7. аппама̄давагго

1-10. татха̄гата̄дисуттадасакам̣

429-438. йа̄вата̄, бхиккхаве, сатта̄ апада̄ ва̄ двипада̄ ва̄ чатуппада̄ ва̄ бахуппада̄ ва̄ти виттха̄ретаббам̣.

аппама̄давагго саттамо.

тассудда̄нам̣ –

татха̄гатам̣ падам̣ кӯт̣ам̣, мӯлам̣ са̄ро ча вассикам̣;

ра̄джа̄ чандимасӯрийа̄, ваттхена дасамам̣ паданти.

8. балакаран̣ӣйавагго

1-12. бала̄дисуттадва̄дасакам̣

439-450. сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи балакаран̣ӣйа̄ камманта̄ карӣйантӣти виттха̄ретаббам̣.

балакаран̣ӣйавагго ат̣т̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

балам̣ бӣджан̃ча на̄го ча, руккхо кумбхена сӯкийа̄;

а̄ка̄сена ча две мегха̄, на̄ва̄ а̄гантука̄ надӣти.

9. есана̄вагго

1-10. есана̄дисуттадасакам̣

451-460. тиссо има̄, бхиккхаве, есана̄. катама̄ тиссо? ка̄месана̄, бхавесана̄, брахмачарийесана̄ти виттха̄ретаббам̣.

есана̄вагго навамо.

тассудда̄нам̣ –

есана̄ видха̄ а̄саво, бхаво ча дуккхата̄ тиссо;

кхилам̣ малан̃ча нӣгхо ча, ведана̄ тан̣ха̄ тасина̄йа ча̄ти.

10. огхавагго

1-10. уддхамбха̄гийа̄дисуттадасакам̣

461-470. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, уддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпара̄го, арӯпара̄го, ма̄но, уддхаччам̣, авиджджа̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чуддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄ветабба̄.

‘‘катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа име чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄ветабба̄’’ти.

(йатха̄ маггасам̣йуттам̣ татха̄ сатипат̣т̣ха̄насам̣йуттам̣ виттха̄ретаббам̣).

огхавагго дасамо.

тассудда̄нам̣ –

огхо його упа̄да̄нам̣, гантха̄ анусайена ча;

ка̄магун̣а̄ нӣваран̣а̄, кхандха̄ оруддхамбха̄гийа̄ти.

сатипат̣т̣ха̄насам̣йуттам̣ татийам̣.

4. индрийасам̣йуттам̣

1. суддхикавагго

1. суддхикасуттам̣

471. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄нӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. пат̣хамасота̄паннасуттам̣

472. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣. йато кхо, бхиккхаве, арийаса̄вако имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ асса̄дан̃ча [самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.) сам̣. ни. 2.175] а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти – айам̣ вуччати, бхиккхаве, арийаса̄вако сота̄панно авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’ти. дутийам̣.

3. дутийасота̄паннасуттам̣

473. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣. йато кхо, бхиккхаве, арийаса̄вако имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти – айам̣ вуччати, бхиккхаве, арийаса̄вако сота̄панно авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’ти. татийам̣.

4. пат̣хамаарахантасуттам̣

474. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣. йато кхо, бхиккхаве, арийаса̄вако имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ асса̄дан̃ча [самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.) сам̣. ни. 2.175] а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ видитва̄ анупа̄да̄вимутто хоти – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху арахам̣ кхӣн̣а̄саво вуситава̄ катакаран̣ӣйо охитабха̄ро ануппаттасадаттхо париккхӣн̣абхавасам̣йоджано саммадан̃н̃а̄ вимутто’’ти. чатуттхам̣.

5. дутийаарахантасуттам̣

475. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣. йато кхо, бхиккхаве, бхиккху имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ видитва̄ анупа̄да̄вимутто хоти – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху арахам̣ кхӣн̣а̄саво вуситава̄ катакаран̣ӣйо охитабха̄ро ануппаттасадаттхо париккхӣн̣абхавасам̣йоджано саммадан̃н̃а̄ вимутто’’ти. пан̃чамам̣.

6. пат̣хамасаман̣абра̄хман̣асуттам̣

476. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣. йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, на ме те, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу ва̄ саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ва̄ бра̄хман̣асаммата̄, на ча панете а̄йасманто са̄ман̃н̃аттхам̣ ва̄ брахман̃н̃аттхам̣ ва̄ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти.

‘‘йе ча кхо кечи [йе ча кхо те (сйа̄. кам̣. ка.) сам̣. ни. 2.174], бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти, те кхо ме, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу чева саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ча бра̄хман̣асаммата̄; те ча пана̄йасманто са̄ман̃н̃аттхан̃ча брахман̃н̃аттхан̃ча дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. дутийасаман̣абра̄хман̣асуттам̣

477. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саддхиндрийам̣ наппаджа̄нанти, саддхиндрийасамудайам̣ наппаджа̄нанти, саддхиндрийаниродхам̣ наппаджа̄нанти, саддхиндрийаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти; вӣрийиндрийам̣ наппаджа̄нанти…пе… сатиндрийам̣ наппаджа̄нанти …пе… сама̄дхиндрийам̣ наппаджа̄нанти…пе… пан̃н̃индрийам̣ наппаджа̄нанти, пан̃н̃индрийасамудайам̣ наппаджа̄нанти, пан̃н̃индрийаниродхам̣ наппаджа̄нанти, пан̃н̃индрийаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти, на ме те, бхиккхаве саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу ва̄ саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ва̄ бра̄хман̣асаммата̄, на ча панете а̄йасманто са̄ман̃н̃аттхам̣ ва̄ брахман̃н̃аттхам̣ ва̄ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти.

‘‘йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саддхиндрийам̣ паджа̄нанти, саддхиндрийасамудайам̣ паджа̄нанти, саддхиндрийаниродхам̣ паджа̄нанти, саддхиндрийаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти; вӣрийиндрийам̣ паджа̄нанти, вӣрийиндрийасамудайам̣ паджа̄нанти, вӣрийиндрийаниродхам̣ паджа̄нанти, вӣрийиндрийаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти; сатиндрийам̣ паджа̄нанти…пе… сама̄дхиндрийам̣ паджа̄нанти…пе… пан̃н̃индрийам̣ паджа̄нанти, пан̃н̃индрийасамудайам̣ паджа̄нанти, пан̃н̃индрийаниродхам̣ паджа̄нанти, пан̃н̃индрийаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти, те кхо ме, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу чева саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ча бра̄хман̣асаммата̄, те ча пана̄йасманто са̄ман̃н̃аттхан̃ча брахман̃н̃аттхан̃ча дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. саттамам̣.

8. дат̣т̣хаббасуттам̣

478. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣. каттха ча, бхиккхаве, саддхиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣? чатӯсу сота̄паттийан̇гесу – еттха саддхиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣. каттха ча, бхиккхаве, вӣрийиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣? чатӯсу саммаппадха̄несу – еттха вӣрийиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣. каттха ча, бхиккхаве, сатиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣? чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу – еттха сатиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣. каттха ча, бхиккхаве, сама̄дхиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣? чатӯсу джха̄несу – еттха сама̄дхиндрийам̣ дат̣т̣хаббам̣. каттха ча, бхиккхаве, пан̃н̃индрийам̣ дат̣т̣хаббам̣? чатӯсу арийасаччесу – еттха пан̃н̃индрийам̣ дат̣т̣хаббам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄нӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамавибхан̇гасуттам̣

479. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣. катаман̃ча, бхиккхаве, саддхиндрийам̣? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако саддхо хоти, саддахати татха̄гатасса бодхим̣ – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти – идам̣ вуччати, бхиккхаве, саддхиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, вӣрийиндрийам̣? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако а̄раддхавӣрийо вихарати акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа, кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ упасампада̄йа, тха̄мава̄ дал̣хапараккамо аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесу – идам̣ вуччати, бхиккхаве, вӣрийиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, сатиндрийам̣? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако сатима̄ хоти парамена сатинепаккена саманна̄гато чиракатампи чирабха̄ситампи сарита̄ ануссарита̄ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, сатиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, сама̄дхиндрийам̣? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако воссагга̄рамман̣ам̣ каритва̄ лабхати сама̄дхим̣, лабхати читтасса екаггатам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, сама̄дхиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, пан̃н̃индрийам̣? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако пан̃н̃ава̄ хоти удайаттхага̄минийа̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гато арийа̄йа ниббедхика̄йа, самма̄ дуккхаккхайага̄минийа̄ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, пан̃н̃индрийам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄нӣ’’ти. навамам̣.

10. дутийавибхан̇гасуттам̣

480. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣. катаман̃ча, бхиккхаве, саддхиндрийам̣? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако саддхо хоти, саддахати татха̄гатасса бодхим̣ – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти – идам̣ вуччати, бхиккхаве, саддхиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, вӣрийиндрийам̣? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако а̄раддхавӣрийо вихарати акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа, кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ упасампада̄йа, тха̄мава̄ дал̣хапараккамо аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесу. со ануппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ ануппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати; уппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати; ануппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ уппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати; уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ [сама̄паттийа̄ (сйа̄. кам̣. ка.)] асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати – идам̣ вуччати, бхиккхаве, вӣрийиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, сатиндрийам̣? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако сатима̄ хоти парамена сатинепаккена саманна̄гато, чиракатампи чирабха̄ситампи сарита̄ ануссарита̄. со ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, сатиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, сама̄дхиндрийам̣? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако воссагга̄рамман̣ам̣ каритва̄ лабхати сама̄дхим̣, лабхати читтасса екаггатам̣. со вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихарати сато ча сампаджа̄но сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведети йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати – идам̣ вуччати, бхиккхаве, сама̄дхиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, пан̃н̃индрийам̣? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако пан̃н̃ава̄ хоти удайаттхага̄минийа̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гато арийа̄йа ниббедхика̄йа, самма̄ дуккхаккхайага̄минийа̄. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти – идам̣ вуччати, бхиккхаве, пан̃н̃индрийам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄нӣ’’ти. дасамам̣.

суддхикавагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

суддхикан̃чева две сота̄, араханта̄ апаре дуве;

саман̣абра̄хман̣а̄ дат̣т̣хаббам̣, вибхан̇га̄ апаре дувети.

2. мудутаравагго

1. пат̣ила̄бхасуттам̣

481. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣…пе…. катаман̃ча, бхиккхаве, саддхиндрийам̣? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако саддхо хоти, саддахати татха̄гатасса бодхим̣ – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти – идам̣ вуччати, бхиккхаве, саддхиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, вӣрийиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро саммаппадха̄не а̄раббха вӣрийам̣ пат̣илабхати – идам̣ вуччати, бхиккхаве, вӣрийиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, сатиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не а̄раббха сатим̣ пат̣илабхати – идам̣ вуччати, бхиккхаве, сатиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, сама̄дхиндрийам̣? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако воссагга̄рамман̣ам̣ каритва̄ лабхати сама̄дхим̣, лабхати читтасса екаггатам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, сама̄дхиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, пан̃н̃индрийам̣? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако пан̃н̃ава̄ хоти удайаттхага̄минийа̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гато арийа̄йа ниббедхика̄йа самма̄ дуккхаккхайага̄минийа̄ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, пан̃н̃индрийам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄нӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. пат̣хамасам̣кхиттасуттам̣

482. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ саматта̄ парипӯратта̄ арахам̣ хоти, тато мудутарехи ана̄га̄мӣ хоти, тато мудутарехи сакада̄га̄мӣ хоти, тато мудутарехи сота̄панно хоти, тато мудутарехи дхамма̄нуса̄рӣ хоти, тато мудутарехи саддха̄нуса̄рӣ хотӣ’’ти. дутийам̣.

3. дутийасам̣кхиттасуттам̣

483. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ саматта̄ парипӯратта̄ арахам̣ хоти, тато мудутарехи ана̄га̄мӣ хоти, тато мудутарехи сакада̄га̄мӣ хоти, тато мудутарехи сота̄панно хоти, тато мудутарехи дхамма̄нуса̄рӣ хоти, тато мудутарехи саддха̄нуса̄рӣ хоти. ити кхо, бхиккхаве, индрийавематтата̄ пхалавематтата̄ хоти, пхалавематтата̄ пуггалавематтата̄’’ти. татийам̣.

4. татийасам̣кхиттасуттам̣

484. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ саматта̄ парипӯратта̄ арахам̣ хоти, тато мудутарехи ана̄га̄мӣ хоти, тато мудутарехи сакада̄га̄мӣ хоти, тато мудутарехи сота̄панно хоти, тато мудутарехи дхамма̄нуса̄рӣ хоти, тато мудутарехи саддха̄нуса̄рӣ хоти. ити кхо, бхиккхаве, парипӯрам̣ парипӯрака̄рӣ а̄ра̄дхети, падесам̣ падесака̄рӣ а̄ра̄дхети. ‘аван̃джха̄ни твева̄хам̣, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄нӣ’ти вада̄мӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. пат̣хамавиттха̄расуттам̣

485. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ саматта̄ парипӯратта̄ арахам̣ хоти, тато мудутарехи антара̄паринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи упахаччапаринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи уддхам̣сото хоти аканит̣т̣хага̄мӣ, тато мудутарехи сакада̄га̄мӣ хоти, тато мудутарехи сота̄панно хоти, тато мудутарехи дхамма̄нуса̄рӣ хоти, тато мудутарехи саддха̄нуса̄рӣ хотӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. дутийавиттха̄расуттам̣

486. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ саматта̄ парипӯратта̄ арахам̣ хоти, тато мудутарехи антара̄паринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи упахаччапаринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи уддхам̣сото хоти аканит̣т̣хага̄мӣ, тато мудутарехи сакада̄га̄мӣ хоти, тато мудутарехи сота̄панно хоти, тато мудутарехи дхамма̄нуса̄рӣ хоти, тато мудутарехи саддха̄нуса̄рӣ хоти. ити кхо, бхиккхаве, индрийавематтата̄ пхалавематтата̄ хоти, пхалавематтата̄ пуггалавематтата̄ хотӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. татийавиттха̄расуттам̣

487. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ саматта̄ парипӯратта̄ арахам̣ хоти, тато мудутарехи антара̄паринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи упахаччапаринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи уддхам̣сото хоти аканит̣т̣хага̄мӣ, тато мудутарехи сакада̄га̄мӣ хоти, тато мудутарехи сота̄панно хоти, тато мудутарехи дхамма̄нуса̄рӣ хоти, тато мудутарехи саддха̄нуса̄рӣ хоти. ити кхо, бхиккхаве, парипӯрам̣ парипӯрака̄рӣ а̄ра̄дхети, падесам̣ падесака̄рӣ а̄ра̄дхети. ‘аван̃джха̄ни твева̄хам̣, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄нӣ’ти вада̄мӣ’’ти. саттамам̣.

8. пат̣ипаннасуттам̣

488. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ саматта̄ парипӯратта̄ арахам̣ хоти, тато мудутарехи арахаттапхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно хоти, тато мудутарехи ана̄га̄мӣ хоти, тато мудутарехи ана̄га̄мипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно хоти, тато мудутарехи сакада̄га̄мӣ хоти, тато мудутарехи сакада̄га̄мипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно хоти, тато мудутарехи сота̄панно хоти, тато мудутарехи сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно хоти. йасса кхо, бхиккхаве, има̄ни пан̃чиндрийа̄ни саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ наттхи, тамахам̣ ‘ба̄хиро путхуджджанапаккхе т̣хито’ти вада̄мӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. сампаннасуттам̣

489. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘‘индрийасампанно, индрийасампанно’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, индрийасампанно хотӣ’’ти? ‘‘идха, бхиккху, бхиккху саддхиндрийам̣ бха̄вети упасамага̄мим̣ самбодхага̄мим̣, вӣрийиндрийам̣ бха̄вети упасамага̄мим̣ самбодхага̄мим̣, сатиндрийам̣ бха̄вети упасамага̄мим̣ самбодхага̄мим̣, сама̄дхиндрийам̣ бха̄вети упасамага̄мим̣ самбодхага̄мим̣, пан̃н̃индрийам̣ бха̄вети упасамага̄мим̣ самбодхага̄мим̣. етта̄вата̄ кхо, бхиккху, бхиккху индрийасампанно хотӣ’’ти. навамам̣.

10. а̄саваккхайасуттам̣

490. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти. дасамам̣.

мудутаравагго дутийо.

тассудда̄нам̣ –

пат̣ила̄бхо тайо сам̣кхитта̄, виттха̄ра̄ апаре тайо;

пат̣ипанно ча сампанно [пат̣ипанно чӯпасамо (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)], дасамам̣ а̄саваккхайанти.

3. чхал̣индрийавагго

1. пунаббхавасуттам̣

491. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣. йа̄вакӣван̃ча̄хам̣, бхиккхаве, имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ на̄ббхан̃н̃а̄сим̣, нева та̄ва̄хам̣, бхиккхаве, садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ‘ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’ти паччан̃н̃а̄сим̣ [абхисамбуддхо паччан̃н̃а̄сим̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)]. йато ча кхва̄хам̣, бхиккхаве, имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣, атха̄хам̣, бхиккхаве, садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ‘ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’ти паччан̃н̃а̄сим̣. н̃а̄н̣ан̃ча пана ме дассанам̣ удапа̄ди – ‘акуппа̄ ме вимутти [четовимутти (сӣ. пӣ. ка.)], айамантима̄ джа̄ти, наттхида̄ни пунаббхаво’’’ти. пат̣хамам̣.

2. джӣвитиндрийасуттам̣

492. ‘‘тӣн̣има̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни тӣн̣и? иттхиндрийам̣, пурисиндрийам̣, джӣвитиндрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, тӣн̣и индрийа̄нӣ’’ти. дутийам̣.

3. ан̃н̃индрийасуттам̣

493. ‘‘тӣн̣има̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни тӣн̣и? анан̃н̃а̄тан̃н̃асса̄мӣтиндрийам̣, ан̃н̃индрийам̣, ан̃н̃а̄та̄виндрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, тӣн̣и индрийа̄нӣ’’ти. татийам̣.

4. екабӣджӣсуттам̣

494. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ саматта̄ парипӯратта̄ арахам̣ хоти, тато мудутарехи антара̄паринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи упахаччапаринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, тато мудутарехи уддхам̣сото хоти аканит̣т̣хага̄мӣ, тато мудутарехи сакада̄га̄мӣ хоти, тато мудутарехи екабӣджӣ [екабӣджи (ка.)] хоти, тато мудутарехи колам̣коло хоти, тато мудутарехи саттаккхаттупарамо хоти, тато мудутарехи дхамма̄нуса̄рӣ хоти, тато мудутарехи саддха̄нуса̄рӣ хотӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. суддхакасуттам̣

495. ‘‘чхайима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни чха? чаккхундрийам̣, сотиндрийам̣, гха̄ниндрийам̣, дживхиндрийам̣, ка̄йиндрийам̣, маниндрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чха индрийа̄нӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. сота̄паннасуттам̣

496. ‘‘чхайима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни чха? чаккхундрийам̣…пе… маниндрийам̣. йато кхо, бхиккхаве, арийаса̄вако имесам̣ чханнам̣ индрийа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти – айам̣ вуччати, бхиккхаве, арийаса̄вако сота̄панно авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. арахантасуттам̣

497. ‘‘чхайима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни чха? чаккхундрийам̣, сотиндрийам̣, гха̄ниндрийам̣, дживхиндрийам̣, ка̄йиндрийам̣, маниндрийам̣. йато кхо, бхиккхаве, бхиккху имесам̣ чханнам̣ индрийа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ видитва̄ анупа̄да̄вимутто хоти – айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху арахам̣ кхӣн̣а̄саво вуситава̄ катакаран̣ӣйо охитабха̄ро ануппаттасадаттхо париккхӣн̣абхавасам̣йоджано саммадан̃н̃а̄ вимутто’’’ти. саттамам̣.

8. самбуддхасуттам̣

498. ‘‘чхайима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни чха? чаккхундрийам̣, сотиндрийам̣, гха̄ниндрийам̣, дживхиндрийам̣, ка̄йиндрийам̣, маниндрийам̣. йа̄вакӣван̃ча̄хам̣, бхиккхаве, имесам̣ чханнам̣ индрийа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ на̄ббхан̃н̃а̄сим̣, нева та̄ва̄хам̣, бхиккхаве, садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сасса ман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ‘ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’ти паччан̃н̃а̄сим̣. йато ча кхва̄хам̣, бхиккхаве, имесам̣ чханнам̣ индрийа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣, атха̄хам̣, бхиккхаве, садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ‘ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’ти паччан̃н̃а̄сим̣. н̃а̄н̣ан̃ча пана ме дассанам̣ удапа̄ди – ‘акуппа̄ ме вимутти, айамантима̄ джа̄ти, наттхида̄ни пунаббхаво’’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамасаман̣абра̄хман̣асуттам̣

499. ‘‘чхайима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни чха? чаккхундрийам̣, сотиндрийам̣, гха̄ниндрийам̣, дживхиндрийам̣, ка̄йиндрийам̣, маниндрийам̣. йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ имесам̣ чханнам̣ индрийа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, на ме те, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу ва̄ саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ва̄ бра̄хман̣асаммата̄, на ча панете а̄йасманто са̄ман̃н̃аттхам̣ ва̄ брахман̃н̃аттхам̣ ва̄ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти’’. ‘‘йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ имесам̣ чханнам̣ индрийа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти, те кхо ме, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу чева саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ча бра̄хман̣асаммата̄, те ча пана̄йасманто са̄ман̃н̃аттхан̃ча брахман̃н̃аттхан̃ча дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. навамам̣.

10. дутийасаман̣абра̄хман̣асуттам̣

500. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ чаккхундрийам̣ наппаджа̄нанти, чаккхундрийасамудайам̣ наппаджа̄нанти, чаккхундрийаниродхам̣ наппаджа̄нанти, чаккхундрийаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти; сотиндрийам̣…пе… гха̄ниндрийам̣…пе… дживхиндрийам̣…пе… ка̄йиндрийам̣…пе… маниндрийам̣ наппаджа̄нанти, маниндрийасамудайам̣ наппаджа̄нанти, маниндрийаниродхам̣ наппаджа̄нанти, маниндрийаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти. на ме те, бхиккхаве…пе… сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти.

‘‘йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ чаккхундрийам̣ паджа̄нанти, чаккхундрийасамудайам̣ паджа̄нанти, чаккхундрийаниродхам̣ паджа̄нанти, чаккхундрийаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти, сотиндрийам̣…пе… гха̄ниндрийам̣…пе… дживхиндрийам̣…пе… ка̄йиндрийам̣…пе… маниндрийам̣ паджа̄нанти, маниндрийасамудайам̣ паджа̄нанти, маниндрийаниродхам̣ паджа̄нанти, маниндрийаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти, те кхо ме, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу чева саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ча бра̄хман̣асаммата̄, те ча пана̄йасманто са̄ман̃н̃аттхан̃ча брахман̃н̃аттхан̃ча дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. дасамам̣.

чхал̣индрийавагго татийо.

тассудда̄нам̣ –

пунаббхаво джӣвитан̃н̃а̄йа, екабӣджӣ ча суддхакам̣;

сото арахасамбуддхо, две ча саман̣абра̄хман̣а̄ти.

4. сукхиндрийавагго

1. суддхикасуттам̣

501. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? сукхиндрийам̣, дуккхиндрийам̣, соманассиндрийам̣, доманассиндрийам̣, упеккхиндрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄нӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. сота̄паннасуттам̣

502. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? сукхиндрийам̣, дуккхиндрийам̣, соманассиндрийам̣, доманассиндрийам̣, упеккхиндрийам̣. йато кхо, бхиккхаве, арийаса̄вако имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти – айам̣ вуччати, бхиккхаве, арийаса̄вако сота̄панно авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’ти. дутийам̣.

3. арахантасуттам̣

503. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? сукхиндрийам̣, дуккхиндрийам̣, соманассиндрийам̣, доманассиндрийам̣, упеккхиндрийам̣. йато кхо, бхиккхаве, бхиккху имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ видитва̄ анупа̄да̄вимутто хоти – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху арахам̣ кхӣн̣а̄саво вуситава̄ катакаран̣ӣйо охитабха̄ро ануппаттасадаттхо париккхӣн̣абхавасам̣йоджано саммадан̃н̃а̄ вимутто’’ти. татийам̣.

4. пат̣хамасаман̣абра̄хман̣асуттам̣

504. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? сукхиндрийам̣, дуккхиндрийам̣, соманассиндрийам̣, доманассиндрийам̣, упеккхиндрийам̣. йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, на ме те, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу ва̄ саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ва̄ бра̄хман̣асаммата̄, на ча панете а̄йасманто са̄ман̃н̃аттхам̣ ва̄ брахман̃н̃аттхам̣ ва̄ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти.

‘‘йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти, те кхо ме, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу чева саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ча бра̄хман̣асаммата̄, те ча пана̄йасманто са̄ман̃н̃аттхан̃ча брахман̃н̃аттхан̃ча дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. дутийасаман̣абра̄хман̣асуттам̣

505. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? сукхиндрийам̣, дуккхиндрийам̣, соманассиндрийам̣, доманассиндрийам̣, упеккхиндрийам̣. йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ сукхиндрийам̣ наппаджа̄нанти, сукхиндрийасамудайам̣ наппаджа̄нанти, сукхиндрийаниродхам̣ наппаджа̄нанти, сукхиндрийаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти; дуккхиндрийам̣ наппаджа̄нанти…пе… соманассиндрийам̣ наппаджа̄нанти…пе… доманассиндрийам̣ наппаджа̄нанти …пе… упеккхиндрийам̣ наппаджа̄нанти, упеккхиндрийасамудайам̣ наппаджа̄нанти, упеккхиндрийаниродхам̣ наппаджа̄нанти, упеккхиндрийаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ наппаджа̄нанти; на ме те, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу ва̄ саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ва̄ бра̄хман̣асаммата̄, на ча панете а̄йасманто са̄ман̃н̃аттхам̣ ва̄ брахман̃н̃аттхам̣ ва̄ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти.

‘‘йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ сукхиндрийам̣ паджа̄нанти, сукхиндрийасамудайам̣ паджа̄нанти, сукхиндрийаниродхам̣ паджа̄нанти, сукхиндрийаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти; дуккхиндрийам̣ паджа̄нанти…пе… соманассиндрийам̣ паджа̄нанти… доманассиндрийам̣ паджа̄нанти… упеккхиндрийам̣ паджа̄нанти, упеккхиндрийасамудайам̣ паджа̄нанти, упеккхиндрийаниродхам̣ паджа̄нанти, упеккхиндрийаниродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ паджа̄нанти, те ча кхо ме, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу чева саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ча бра̄хман̣асаммата̄, те ча пана̄йасманто са̄ман̃н̃аттхан̃ча брахман̃н̃аттхан̃ча дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. пат̣хамавибхан̇гасуттам̣

506. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? сукхиндрийам̣, дуккхиндрийам̣, соманассиндрийам̣, доманассиндрийам̣, упеккхиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, сукхиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, ка̄йикам̣ сукхам̣, ка̄йикам̣ са̄там̣, ка̄йасампхассаджам̣ сукхам̣ са̄там̣ ведайитам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, сукхиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, дуккхиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, ка̄йикам̣ дуккхам̣, ка̄йикам̣ аса̄там̣, ка̄йасампхассаджам̣ дуккхам̣ аса̄там̣ ведайитам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дуккхиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, соманассиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, четасикам̣ сукхам̣, четасикам̣ са̄там̣, маносампхассаджам̣ сукхам̣ са̄там̣ ведайитам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, соманассиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, доманассиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, четасикам̣ дуккхам̣, четасикам̣ аса̄там̣, маносампхассаджам̣ дуккхам̣ аса̄там̣ ведайитам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, доманассиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, упеккхиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, ка̄йикам̣ ва̄ четасикам̣ ва̄ неваса̄там̣ на̄са̄там̣ ведайитам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, упеккхиндрийам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄нӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. дутийавибхан̇гасуттам̣

507. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? сукхиндрийам̣, дуккхиндрийам̣, соманассиндрийам̣, доманассиндрийам̣, упеккхиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, сукхиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, ка̄йикам̣ сукхам̣, ка̄йикам̣ са̄там̣, ка̄йасампхассаджам̣ сукхам̣ са̄там̣ ведайитам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, сукхиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, дуккхиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, ка̄йикам̣ дуккхам̣, ка̄йикам̣ аса̄там̣, ка̄йасампхассаджам̣ дуккхам̣ аса̄там̣ ведайитам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дуккхиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, соманассиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, четасикам̣ сукхам̣, четасикам̣ са̄там̣, маносампхассаджам̣ сукхам̣ са̄там̣ ведайитам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, соманассиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, доманассиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, четасикам̣ дуккхам̣, четасикам̣ аса̄там̣, маносампхассаджам̣ дуккхам̣ аса̄там̣ ведайитам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, доманассиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, упеккхиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, ка̄йикам̣ ва̄ четасикам̣ ва̄ неваса̄там̣ на̄са̄там̣ ведайитам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, упеккхиндрийам̣.

‘‘татра, бхиккхаве, йан̃ча сукхиндрийам̣ йан̃ча соманассиндрийам̣, сукха̄ са̄ ведана̄ дат̣т̣хабба̄. татра, бхиккхаве, йан̃ча дуккхиндрийам̣ йан̃ча доманассиндрийам̣, дуккха̄ са̄ ведана̄ дат̣т̣хабба̄. татра, бхиккхаве, йадидам̣ упеккхиндрийам̣, адуккхамасукха̄ са̄ ведана̄ дат̣т̣хабба̄. има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄нӣ’’ти. саттамам̣.

8. татийавибхан̇гасуттам̣

508. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? сукхиндрийам̣, дуккхиндрийам̣, соманассиндрийам̣, доманассиндрийам̣, упеккхиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, сукхиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, ка̄йикам̣ сукхам̣, ка̄йикам̣ са̄там̣, ка̄йасампхассаджам̣ сукхам̣ са̄там̣ ведайитам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, сукхиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, дуккхиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, ка̄йикам̣ дуккхам̣, ка̄йикам̣ аса̄там̣, ка̄йасампхассаджам̣ дуккхам̣ аса̄там̣ ведайитам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дуккхиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, соманассиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, четасикам̣ сукхам̣, четасикам̣ са̄там̣, маносампхассаджам̣ сукхам̣ са̄там̣ ведайитам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, соманассиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, доманассиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, четасикам̣ дуккхам̣, четасикам̣ аса̄там̣, маносампхассаджам̣ дуккхам̣ аса̄там̣ ведайитам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, доманассиндрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, упеккхиндрийам̣? йам̣ кхо, бхиккхаве, ка̄йикам̣ ва̄ четасикам̣ ва̄ нева са̄там̣ на̄са̄там̣ ведайитам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, упеккхиндрийам̣.

‘‘татра, бхиккхаве, йан̃ча сукхиндрийам̣ йан̃ча соманассиндрийам̣, сукха̄ са̄ ведана̄ дат̣т̣хабба̄. татра, бхиккхаве, йан̃ча дуккхиндрийам̣ йан̃ча доманассиндрийам̣, дуккха̄ са̄ ведана̄ дат̣т̣хабба̄. татра, бхиккхаве, йадидам̣ упеккхиндрийам̣, адуккхамасукха̄ са̄ ведана̄ дат̣т̣хабба̄. ити кхо, бхиккхаве, има̄ни пан̃чиндрийа̄ни пан̃ча хутва̄ тӣн̣и хонти, тӣн̣и хутва̄ пан̃ча хонти парийа̄йена̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. кат̣т̣хопамасуттам̣

509. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? сукхиндрийам̣, дуккхиндрийам̣, соманассиндрийам̣, доманассиндрийам̣, упеккхиндрийам̣. сукхаведанийам̣, бхиккхаве, пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати сукхиндрийам̣. со сукхитова сама̄но ‘сукхитосмӣ’ти паджа̄на̄ти. тассева сукхаведанийасса пхассасса ниродха̄ ‘йам̣ таджджам̣ ведайитам̣ сукхаведанийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппаннам̣ сукхиндрийам̣ там̣ нируджджхати, там̣ вӯпасамматӣ’ти паджа̄на̄ти’’.

‘‘дуккхаведанийам̣, бхиккхаве, пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати дуккхиндрийам̣. со дуккхитова сама̄но ‘дуккхитосмӣ’ти паджа̄на̄ти. тассева дуккхаведанийасса пхассасса ниродха̄ ‘йам̣ таджджам̣ ведайитам̣ дуккхаведанийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппаннам̣ дуккхиндрийам̣ там̣ нируджджхати, там̣ вӯпасамматӣ’ти паджа̄на̄ти’’.

‘‘соманассаведанийам̣, бхиккхаве, пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати соманассиндрийам̣. со суманова сама̄но ‘суманосмӣ’ти паджа̄на̄ти. тассева соманассаведанийасса пхассасса ниродха̄ ‘йам̣ таджджам̣ ведайитам̣ соманассаведанийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппаннам̣ соманассиндрийам̣ там̣ нируджджхати, там̣ вӯпасамматӣ’ти паджа̄на̄ти’’.

‘‘доманассаведанийам̣, бхиккхаве, пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати доманассиндрийам̣. со думманова сама̄но ‘думманосмӣ’ти паджа̄на̄ти. тассева доманассаведанийасса пхассасса ниродха̄ ‘йам̣ таджджам̣ ведайитам̣ доманассаведанийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппаннам̣ доманассиндрийам̣ там̣ нируджджхати, там̣ вӯпасамматӣ’ти паджа̄на̄ти’’.

‘‘упеккха̄веданийам̣, бхиккхаве, пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати упеккхиндрийам̣. со упеккхакова сама̄но ‘упеккхакосмӣ’ти паджа̄на̄ти. тассева упеккха̄веданийасса пхассасса ниродха̄ ‘йам̣ таджджам̣ ведайитам̣ упеккха̄веданийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппаннам̣ упеккхиндрийам̣ там̣ нируджджхати, там̣ вӯпасамматӣ’ти паджа̄на̄ти’’.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, двиннам̣ кат̣т̣ха̄нам̣ сан̇гхат̣т̣анасамодха̄на̄ [сам̣гхат̣т̣ана̄самодха̄на̄ (пӣ. ка.), сам̣гхат̣анасамодха̄на̄ (сйа̄. кам̣.)] усма̄ джа̄йати, теджо абхиниббаттати; тесам̣йева кат̣т̣ха̄нам̣ на̄на̄бха̄ва̄виниккхепа̄ йа̄ [на̄на̄бха̄ваниккхепа̄ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] таджджа̄ усма̄ са̄ нируджджхати са̄ вӯпасаммати; евамева кхо, бхиккхаве, сукхаведанийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати сукхиндрийам̣. со сукхитова сама̄но ‘сукхитосмӣ’ти паджа̄на̄ти. тассева сукхаведанийасса пхассасса ниродха̄ ‘йам̣ таджджам̣ ведайитам̣ сукхаведанийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати сукхиндрийам̣ там̣ нируджджхати, там̣ вӯпасамматӣ’ти паджа̄на̄ти’’.

‘‘дуккхаведанийам̣, бхиккхаве, пхассам̣ пат̣ичча…пе… соманассаведанийам̣, бхиккхаве, пхассам̣ пат̣ичча…пе… доманассаведанийам̣, бхиккхаве, пхассам̣ пат̣ичча…пе… упеккха̄веданийам̣, бхиккхаве, пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати упеккхиндрийам̣. со упеккхакова сама̄но ‘упеккхакосмӣ’ти паджа̄на̄ти. тассева упеккха̄веданийасса пхассасса ниродха̄ ‘йам̣ таджджам̣ ведайитам̣ упеккха̄веданийам̣ пхассам̣ пат̣ичча уппаджджати упеккхиндрийам̣ там̣ нируджджхати, там̣ вӯпасамматӣ’ти паджа̄на̄ти’’. навамам̣.

10. уппат̣ипа̄т̣икасуттам̣

510. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? дуккхиндрийам̣, доманассиндрийам̣, сукхиндрийам̣, соманассиндрийам̣, упеккхиндрийам̣. идха, бхиккхаве, бхиккхуно аппаматтасса а̄та̄пино пахитаттасса вихарато уппаджджати дуккхиндрийам̣. со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘уппаннам̣ кхо ме идам̣ дуккхиндрийам̣, тан̃ча кхо санимиттам̣ санида̄нам̣ сасан̇кха̄рам̣ саппаччайам̣. тан̃ча анимиттам̣ анида̄нам̣ асан̇кха̄рам̣ аппаччайам̣ дуккхиндрийам̣ уппаджджиссатӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати’. со дуккхиндрийан̃ча паджа̄на̄ти, дуккхиндрийасамудайан̃ча паджа̄на̄ти, дуккхиндрийаниродхан̃ча паджа̄на̄ти, йаттха чуппаннам̣ дуккхиндрийам̣ апарисесам̣ нируджджхати тан̃ча паджа̄на̄ти. каттха чуппаннам̣ дуккхиндрийам̣ апарисесам̣ нируджджхати? идха, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати, еттха чуппаннам̣ дуккхиндрийам̣ апарисесам̣ нируджджхати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху ан̃н̃а̄си дуккхиндрийасса ниродхам̣, тадаттха̄йа читтам̣ упасам̣харати’’’.

‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккхуно аппаматтасса а̄та̄пино пахитаттасса вихарато уппаджджати доманассиндрийам̣. со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘уппаннам̣ кхо ме идам̣ доманассиндрийам̣, тан̃ча кхо санимиттам̣ санида̄нам̣ сасан̇кха̄рам̣ саппаччайам̣. тан̃ча анимиттам̣ анида̄нам̣ асан̇кха̄рам̣ аппаччайам̣ доманассиндрийам̣ уппаджджиссатӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати’. со доманассиндрийан̃ча паджа̄на̄ти, доманассиндрийасамудайан̃ча паджа̄на̄ти, доманассиндрийаниродхан̃ча паджа̄на̄ти, йаттха чуппаннам̣ доманассиндрийам̣ апарисесам̣ нируджджхати тан̃ча паджа̄на̄ти. каттха чуппаннам̣ доманассиндрийам̣ апарисесам̣ нируджджхати? идха, бхиккхаве, бхиккху витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати, еттха чуппаннам̣ доманассиндрийам̣ апарисесам̣ нируджджхати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху ан̃н̃а̄си доманассиндрийасса ниродхам̣, тадаттха̄йа читтам̣ упасам̣харати’’’.

‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккхуно аппаматтасса а̄та̄пино пахитаттасса вихарато уппаджджати сукхиндрийам̣. со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘уппаннам̣ кхо ме идам̣ сукхиндрийам̣, тан̃ча кхо санимиттам̣ санида̄нам̣ сасан̇кха̄рам̣ саппаччайам̣. тан̃ча анимиттам̣ анида̄нам̣ асан̇кха̄рам̣ аппаччайам̣ сукхиндрийам̣ уппаджджиссатӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати’. со сукхиндрийан̃ча паджа̄на̄ти, сукхиндрийасамудайан̃ча паджа̄на̄ти, сукхиндрийаниродхан̃ча паджа̄на̄ти, йаттха чуппаннам̣ сукхиндрийам̣ апарисесам̣ нируджджхати тан̃ча паджа̄на̄ти. каттха чуппаннам̣ сукхиндрийам̣ апарисесам̣ нируджджхати? идха, бхиккхаве, бхиккху пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихарати сато ча сампаджа̄но сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведети йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати, еттха чуппаннам̣ сукхиндрийам̣ апарисесам̣ нируджджхати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху ан̃н̃а̄си сукхиндрийасса ниродхам̣, тадаттха̄йа читтам̣ упасам̣харати’’’.

‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккхуно аппаматтасса а̄та̄пино пахитаттасса вихарато уппаджджати соманассиндрийам̣. со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘уппаннам̣ кхо ме идам̣ соманассиндрийам̣, тан̃ча кхо санимиттам̣ санида̄нам̣ сасан̇кха̄рам̣ саппаччайам̣. тан̃ча анимиттам̣ анида̄нам̣ асан̇кха̄рам̣ аппаччайам̣ соманассиндрийам̣ уппаджджиссатӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати’. со соманассиндрийан̃ча паджа̄на̄ти, соманассиндрийасамудайан̃ча паджа̄на̄ти, соманассиндрийаниродхан̃ча паджа̄на̄ти, йаттха чуппаннам̣ соманассиндрийам̣ апарисесам̣ нируджджхати тан̃ча паджа̄на̄ти. каттха чуппаннам̣ соманассиндрийам̣ апарисесам̣ нируджджхати? идха, бхиккхаве, бхиккху сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати, еттха чуппаннам̣ соманассиндрийам̣ апарисесам̣ нируджджхати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху ан̃н̃а̄си соманассиндрийасса ниродхам̣, тадаттха̄йа читтам̣ упасам̣харати’’’.

‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккхуно аппаматтасса а̄та̄пино пахитаттасса вихарато уппаджджати упеккхиндрийам̣. со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘уппаннам̣ кхо ме идам̣ упеккхиндрийам̣, тан̃ча кхо санимиттам̣ санида̄нам̣ сасан̇кха̄рам̣ саппаччайам̣. тан̃ча анимиттам̣ анида̄нам̣ асан̇кха̄рам̣ аппаччайам̣ упеккхиндрийам̣ уппаджджиссатӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати’. со упеккхиндрийан̃ча паджа̄на̄ти, упеккхиндрийасамудайан̃ча паджа̄на̄ти, упеккхиндрийаниродхан̃ча паджа̄на̄ти, йаттха чуппаннам̣ упеккхиндрийам̣ апарисесам̣ нируджджхати тан̃ча паджа̄на̄ти. каттха чуппаннам̣ упеккхиндрийам̣ апарисесам̣ нируджджхати? идха, бхиккхаве, бхиккху саббасо невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ упасампаджджа вихарати, еттха чуппаннам̣ упеккхиндрийам̣ апарисесам̣ нируджджхати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘бхиккху ан̃н̃а̄си упеккхиндрийасса ниродхам̣, тадаттха̄йа читтам̣ упасам̣харатӣ’’’ти. дасамам̣.

сукхиндрийавагго чатуттхо.

тассудда̄нам̣ –

суддхикан̃ча сото араха̄, дуве саман̣абра̄хман̣а̄;

вибхан̇гена тайо вутта̄, кат̣т̣хо уппат̣ипа̄т̣иканти.

5. джара̄вагго

1. джара̄дхаммасуттам̣

511. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати пубба̄ра̄ме мига̄рама̄тупа̄са̄де. тена кхо пана самайена бхагава̄ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито паччха̄тапе нисинно хоти пит̣т̣хим̣ ота̄пайама̄но.

атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ бхагавато гатта̄ни па̄н̣ина̄ аномаджджанто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! на чевам̣ да̄ни, бханте, бхагавато та̄ва парисуддхо чхавиван̣н̣о парийода̄то, ситхила̄ни ча гатта̄ни сабба̄ни валийаджа̄та̄ни, пурато паббха̄ро ча ка̄йо, диссати ча индрийа̄нам̣ ан̃н̃атхаттам̣ – чаккхундрийасса сотиндрийасса гха̄ниндрийасса дживхиндрийасса ка̄йиндрийасса̄’’ти.

‘‘еван̃хетам̣, а̄нанда, хоти – джара̄дхаммо йоббан̃н̃е, бйа̄дхидхаммо а̄рогйе, маран̣адхаммо джӣвите. на чева та̄ва парисуддхо хоти чхавиван̣н̣о парийода̄то, ситхила̄ни ча хонти гатта̄ни сабба̄ни валийаджа̄та̄ни, пурато паббха̄ро ча ка̄йо, диссати ча индрийа̄нам̣ ан̃н̃атхаттам̣ – чаккхундрийасса сотиндрийасса гха̄ниндрийасса дживхиндрийасса ка̄йиндрийасса̄’’ти.

‘‘идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄ ча сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘дхӣ там̣ джамми джаре аттху, дуббан̣н̣акаран̣ӣ джаре;

та̄ва манорамам̣ бимбам̣, джара̄йа абхимаддитам̣.

‘‘йопи вассасатам̣ джӣве, сопи маччупара̄йан̣о [саббе маччупара̄йана̄ (сйа̄. кам̣. ка.)];

на кин̃чи париваджджети, саббамева̄бхимаддатӣ’’ти. пат̣хамам̣;

2. ун̣н̣а̄бхабра̄хман̣асуттам̣

512. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо ун̣н̣а̄бхо бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ун̣н̣а̄бхо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘пан̃чима̄ни, бхо готама, индрийа̄ни на̄на̄висайа̄ни на̄на̄гочара̄ни, на ан̃н̃аман̃н̃асса гочарависайам̣ паччанубхонти. катама̄ни пан̃ча? чаккхундрийам̣, сотиндрийам̣, гха̄ниндрийам̣, дживхиндрийам̣, ка̄йиндрийам̣. имесам̣ ну кхо, бхо готама, пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ на̄на̄висайа̄нам̣ на̄на̄гочара̄нам̣ на ан̃н̃аман̃н̃асса гочарависайам̣ паччанубхонта̄нам̣ ким̣ пат̣исаран̣ам̣, ко ча несам̣ гочарависайам̣ паччанубхотӣ’’ти?

‘‘пан̃чима̄ни, бра̄хман̣а, индрийа̄ни на̄на̄висайа̄ни на̄на̄гочара̄ни на ан̃н̃аман̃н̃асса гочарависайам̣ паччанубхонти. катама̄ни пан̃ча? чаккхундрийам̣, сотиндрийам̣, гха̄ниндрийам̣, дживхиндрийам̣, ка̄йиндрийам̣. имесам̣ кхо, бра̄хман̣а, пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ на̄на̄висайа̄нам̣ на̄на̄гочара̄нам̣ на ан̃н̃аман̃н̃асса гочарависайам̣ паччанубхонта̄нам̣ мано пат̣исаран̣ам̣, манова несам̣ гочарависайам̣ паччанубхотӣ’’ти.

‘‘манасса пана, бхо готама, ким̣ пат̣исаран̣а’’нти? ‘‘манасса кхо, бра̄хман̣а, сати пат̣исаран̣а’’нти. ‘‘сатийа̄ пана, бхо готама, ким̣ пат̣исаран̣а’’нти? ‘‘сатийа̄ кхо, бра̄хман̣а, вимутти пат̣исаран̣а’’нти. ‘‘вимуттийа̄ пана, бхо готама, ким̣ пат̣исаран̣а’’нти? ‘‘вимуттийа̄ кхо, бра̄хман̣а, нибба̄нам̣ пат̣исаран̣а’’нти. ‘‘нибба̄насса пана, бхо готама, ким̣ пат̣исаран̣а’’нти? ‘‘аччайа̄си [аччасара̄ (сӣ. сйа̄. кам̣.), аджджхапарам̣ (пӣ. ка.)], бра̄хман̣а, пан̃хам̣, на̄саккхи пан̃хасса парийантам̣ гахетум̣. нибба̄ногадхан̃хи, бра̄хман̣а, брахмачарийам̣ вуссати нибба̄напара̄йан̣ам̣ нибба̄напарийоса̄на’’нти.

атха кхо ун̣н̣а̄бхо бра̄хман̣о бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми.

атха кхо бхагава̄ ачирапакканте ун̣н̣а̄бхе бра̄хман̣е бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, кӯт̣а̄га̄ре ва̄ кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣ ва̄ [расмийо (сйа̄. ка.)] па̄чӣнава̄тапа̄на̄ сӯрийе уггаччханте ва̄тапа̄нена расми [кӯт̣а̄га̄рам̣ ва̄ кӯт̣а̄га̄раса̄лам̣ ва̄ уттара̄йа (ка. сӣ.)] пависитва̄ ква̄сса [ка̄йа (сйа̄. ка.)] патит̣т̣хита̄’’ти? ‘‘паччхима̄йам̣, бханте, бхиттийа’’нти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, ун̣н̣а̄бхасса бра̄хман̣асса татха̄гате саддха̄ нивит̣т̣ха̄ мӯладжа̄та̄ патит̣т̣хита̄ дал̣ха̄ асам̣ха̄рийа̄ саман̣ена ва̄ бра̄хман̣ена ва̄ девена ва̄ ма̄рена ва̄ брахмуна̄ ва̄ кеначи ва̄ локасмим̣. имамхи че, бхиккхаве, самайе ун̣н̣а̄бхо бра̄хман̣о ка̄лан̇кареййа, наттхи сам̣йоджанам̣ йена сам̣йоджанена сам̣йутто ун̣н̣а̄бхо бра̄хман̣о пуна имам̣ локам̣ а̄гаччхеййа̄’’ти. дутийам̣.

3. са̄кетасуттам̣

513. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄кете вихарати ан̃джанаване мигада̄йе. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘аттхи ну кхо, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма йа̄ни пан̃чиндрийа̄ни та̄ни пан̃ча бала̄ни хонти, йа̄ни пан̃ча бала̄ни та̄ни пан̃чиндрийа̄ни хонтӣ’’ти?

‘‘бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄ бхагавам̣неттика̄ бхагавам̣пат̣исаран̣а̄. са̄дху вата, бханте, бхагавантам̣йева пат̣ибха̄ту етасса бха̄ситасса аттхо. бхагавато сутва̄ бхиккхӯ дха̄рессантӣ’’ти. ‘‘аттхи, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма йа̄ни пан̃чиндрийа̄ни та̄ни пан̃ча бала̄ни хонти, йа̄ни пан̃ча бала̄ни та̄ни пан̃чиндрийа̄ни хонти’’.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма йа̄ни пан̃чиндрийа̄ни та̄ни пан̃ча бала̄ни хонти, йа̄ни пан̃ча бала̄ни та̄ни пан̃чиндрийа̄ни хонти? йам̣, бхиккхаве, саддхиндрийам̣ там̣ саддха̄балам̣, йам̣ саддха̄балам̣ там̣ саддхиндрийам̣; йам̣ вӣрийиндрийам̣ там̣ вӣрийабалам̣, йам̣ вӣрийабалам̣ там̣ вӣрийиндрийам̣; йам̣ сатиндрийам̣ там̣ сатибалам̣, йам̣ сатибалам̣ там̣ сатиндрийам̣; йам̣ сама̄дхиндрийам̣ там̣ сама̄дхибалам̣, йам̣ сама̄дхибалам̣ там̣ сама̄дхиндрийам̣; йам̣ пан̃н̃индрийам̣ там̣ пан̃н̃а̄балам̣, йам̣ пан̃н̃а̄балам̣ там̣ пан̃н̃индрийам̣. сеййатха̄пи, бхиккхаве, надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄, тасса маджджхе дӣпо. аттхи, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма тасса̄ надийа̄ еко сото твева сан̇кхйам̣ гаччхати [сан̇кхам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)]. аттхи пана, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма тасса̄ надийа̄ две сота̄ни твева сан̇кхйам̣ гаччханти.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма тасса̄ надийа̄ еко сото твева сан̇кхйам̣ гаччхати? йан̃ча, бхиккхаве, тасса дӣпасса пуриманте [пураттхиманте (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] удакам̣, йан̃ча паччхиманте удакам̣ – айам̣ кхо, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма тасса̄ надийа̄ еко сото твева сан̇кхйам̣ гаччхати.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма тасса̄ надийа̄ две сота̄ни твева сан̇кхйам̣ гаччханти? йан̃ча, бхиккхаве, тасса дӣпасса уттаранте удакам̣, йан̃ча даккхин̣анте удакам̣ – айам̣ кхо, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма тасса̄ надийа̄ две сота̄ни твева сан̇кхйам̣ гаччханти. евамева кхо, бхиккхаве, йам̣ саддхиндрийам̣ там̣ саддха̄балам̣, йам̣ саддха̄балам̣ там̣ саддхиндрийам̣; йам̣ вӣрийиндрийам̣ там̣ вӣрийабалам̣, йам̣ вӣрийабалам̣ там̣ вӣрийиндрийам̣; йам̣ сатиндрийам̣ там̣ сатибалам̣, йам̣ сатибалам̣ там̣ сатиндрийам̣; йам̣ сама̄дхиндрийам̣ там̣ сама̄дхибалам̣, йам̣ сама̄дхибалам̣ там̣ сама̄дхиндрийам̣; йам̣ пан̃н̃индрийам̣ там̣ пан̃н̃а̄балам̣, йам̣ пан̃н̃а̄балам̣ там̣ пан̃н̃индрийам̣. пан̃чаннам̣, бхиккхаве, индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти. татийам̣.

4. пуббакот̣т̣хакасуттам̣

514. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати пуббакот̣т̣хаке. татра кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ а̄мантеси – ‘‘саддахаси [саддаха̄си (сӣ. пӣ.)] твам̣, са̄рипутта – саддхиндрийам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ аматогадхам̣ хоти аматапара̄йан̣ам̣ аматапарийоса̄нам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ аматогадхам̣ хоти аматапара̄йан̣ам̣ аматапарийоса̄на’’нти?

‘‘на кхва̄хам̣ еттха, бханте, бхагавато саддха̄йа гаччха̄ми – саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ аматогадхам̣ хоти аматапара̄йан̣ам̣ аматапарийоса̄нам̣. йесан̃хетам̣, бханте, ан̃н̃а̄там̣ асса адит̣т̣хам̣ авидитам̣ асаччхикатам̣ апхасситам̣ [апасситам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. ка.), апхуситам̣ (пӣ.)] пан̃н̃а̄йа, те таттха паресам̣ саддха̄йа гаччхеййум̣ – саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ аматогадхам̣ хоти аматапара̄йан̣ам̣ аматапарийоса̄нам̣. йесан̃ча кхо етам̣, бханте, н̃а̄там̣ дит̣т̣хам̣ видитам̣ саччхикатам̣ пхасситам̣ пан̃н̃а̄йа, никкан̇кха̄ те таттха ниббичикиччха̄ – саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ аматогадхам̣ хоти аматапара̄йан̣ам̣ аматапарийоса̄нам̣. майхан̃ча кхо етам̣, бханте, н̃а̄там̣ дит̣т̣хам̣ видитам̣ саччхикатам̣ пхасситам̣ пан̃н̃а̄йа. никкан̇кхава̄хам̣ таттха ниббичикиччхо саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ аматогадхам̣ хоти аматапара̄йан̣ам̣ аматапарийоса̄на’’нти.

‘‘са̄дху са̄дху, са̄рипутта! йесан̃хетам̣, са̄рипутта, ан̃н̃а̄там̣ асса адит̣т̣хам̣ авидитам̣ асаччхикатам̣ апхасситам̣ пан̃н̃а̄йа, те таттха паресам̣ саддха̄йа гаччхеййум̣ – саддхиндрийам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ аматогадхам̣ хоти аматапара̄йан̣ам̣ аматапарийоса̄нам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ аматогадхам̣ хоти аматапара̄йан̣ам̣ аматапарийоса̄нам̣. йесан̃ча кхо етам̣, са̄рипутта, н̃а̄там̣ дит̣т̣хам̣ видитам̣ саччхикатам̣ пхасситам̣ пан̃н̃а̄йа, никкан̇кха̄ те таттха ниббичикиччха̄ – саддхиндрийам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ аматогадхам̣ хоти аматапара̄йан̣ам̣ аматапарийоса̄нам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ аматогадхам̣ хоти аматапара̄йан̣ам̣ аматапарийоса̄на’’нти. чатуттхам̣.

5. пат̣хамапубба̄ра̄масуттам̣

515. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати пубба̄ра̄ме мига̄рама̄тупа̄са̄де. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘катинам̣ ну кхо, бхиккхаве, индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти?

бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄…пе… ‘‘екасса кхо, бхиккхаве, индрийасса бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣти. катамасса екасса пан̃н̃индрийасса пан̃н̃авато, бхиккхаве, арийаса̄вакасса таданвайа̄ саддха̄ сан̣т̣ха̄ти, таданвайам̣ вӣрийам̣ сан̣т̣ха̄ти, таданвайа̄ сати сан̣т̣ха̄ти, таданвайо сама̄дхи сан̣т̣ха̄ти. имасса кхо, бхиккхаве, екасса индрийасса бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. дутийапубба̄ра̄масуттам̣

516. там̣йева нида̄нам̣. ‘‘катинам̣ ну кхо, бхиккхаве, индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти? бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄…пе… ‘‘двиннам̣ кхо, бхиккхаве, индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣти. катамесам̣ двиннам̣? арийа̄йа ча пан̃н̃а̄йа, арийа̄йа ча вимуттийа̄. йа̄ хисса, бхиккхаве, арийа̄ пан̃н̃а̄ тадасса пан̃н̃индрийам̣. йа̄ хисса, бхиккхаве, арийа̄ вимутти тадасса сама̄дхиндрийам̣. имесам̣ кхо, бхиккхаве, двиннам̣ индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. татийапубба̄ра̄масуттам̣

517. там̣йева нида̄нам̣. ‘‘катинам̣ ну кхо, бхиккхаве, индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти? бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄…пе… ‘‘чатуннам̣ кхо, бхиккхаве, индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣти. катамесам̣ чатуннам̣? вӣрийиндрийасса, сатиндрийасса, сама̄дхиндрийасса, пан̃н̃индрийасса – имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти. саттамам̣.

8. чатуттхапубба̄ра̄масуттам̣

518. там̣йева нида̄нам̣. ‘‘катинам̣ ну кхо, бхиккхаве, индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти? бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄…пе… ‘‘пан̃чаннам̣ кхо, бхиккхаве, индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣти. катамесам̣ пан̃чаннам̣? саддхиндрийасса, вӣрийиндрийасса, сатиндрийасса, сама̄дхиндрийасса, пан̃н̃индрийасса – имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ кхӣн̣а̄саво бхиккху ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пин̣д̣олабха̄радва̄джасуттам̣

519. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ косамбийам̣ вихарати гхосита̄ра̄ме. тена кхо пана самайена а̄йасмата̄ пин̣д̣олабха̄радва̄джена ан̃н̃а̄ бйа̄ката̄ хоти – ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄ти паджа̄на̄мӣ’’ти. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ –

‘‘а̄йасмата̄, бханте, пин̣д̣олабха̄радва̄джена ан̃н̃а̄ бйа̄ката̄ – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣти. ким̣ ну кхо, бханте, аттхавасам̣ сампассама̄нена а̄йасмата̄ пин̣д̣олабха̄радва̄джена ан̃н̃а̄ бйа̄ката̄ – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти?

‘‘тин̣н̣аннам̣ кхо, бхиккхаве, индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ пин̣д̣олабха̄радва̄джена бхиккхуна̄ ан̃н̃а̄ бйа̄ката̄ – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣти. катамесам̣ тин̣н̣аннам̣? сатиндрийасса, сама̄дхиндрийасса, пан̃н̃индрийасса – имесам̣ кхо, бхиккхаве, тин̣н̣аннам̣ индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ пин̣д̣олабха̄радва̄джена бхиккхуна̄ ан̃н̃а̄ бйа̄ката̄ – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣти. има̄ни ча, бхиккхаве, тӣн̣индрийа̄ни киманта̄ни? кхайанта̄ни. кисса кхайанта̄ни? джа̄тиджара̄маран̣асса. ‘джа̄тиджара̄маран̣ам̣ кхайа’нти кхо, бхиккхаве, сампассама̄нена пин̣д̣олабха̄радва̄джена бхиккхуна̄ ан̃н̃а̄ бйа̄ката̄ – ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄мӣ’’ти. навамам̣.

10. а̄пан̣асуттам̣

520. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ан̇гесу вихарати а̄пан̣ам̣ на̄ма ан̇га̄нам̣ нигамо. татра кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ а̄мантеси – ‘‘йо со, са̄рипутта, арийаса̄вако татха̄гате екантагато [екантигато (сӣ.)] абхиппасанно, на со татха̄гате ва̄ татха̄гатаса̄сане ва̄ кан̇кхеййа ва̄ вичикиччхеййа ва̄’’ти?

‘‘йо со, бханте, арийаса̄вако татха̄гате екантагато абхиппасанно, на со татха̄гате ва̄ татха̄гатаса̄сане ва̄ кан̇кхеййа ва̄ вичикиччхеййа ва̄. саддхасса хи, бханте, арийаса̄вакасса евам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ йам̣ а̄раддхавӣрийо вихариссати – акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа, кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ упасампада̄йа, тха̄мава̄ дал̣хапараккамо аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесу. йам̣ хисса, бханте, вӣрийам̣ тадасса вӣрийиндрийам̣.

‘‘саддхасса хи, бханте, арийаса̄вакасса а̄раддхавӣрийасса етам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ йам̣ сатима̄ бхависсати, парамена сатинепаккена саманна̄гато, чиракатампи чирабха̄ситампи сарита̄ ануссарита̄. йа̄ хисса, бханте, сати тадасса сатиндрийам̣.

‘‘саддхасса хи, бханте, арийаса̄вакасса а̄раддхавӣрийасса упат̣т̣хитассатино етам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ йам̣ воссагга̄рамман̣ам̣ каритва̄ лабхиссати сама̄дхим̣, лабхиссати читтасса екаггатам̣. йо хисса, бханте, сама̄дхи тадасса сама̄дхиндрийам̣.

‘‘саддхасса хи, бханте, арийаса̄вакасса а̄раддхавӣрийасса упат̣т̣хитассатино сама̄хитачиттасса етам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ йам̣ евам̣ паджа̄ниссати – анаматагго кхо сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. авиджджа̄йа твева тамока̄йасса асесавира̄ганиродхо сантаметам̣ падам̣ пан̣ӣтаметам̣ падам̣, йадидам̣ – саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣ха̄ккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣ [нибба̄нанти (?)]. йа̄ хисса, бханте, пан̃н̃а̄ тадасса пан̃н̃индрийам̣.

‘‘саддхо со [са кхо со (сӣ. сйа̄. кам̣.)], бханте, арийаса̄вако евам̣ падахитва̄ падахитва̄ евам̣ саритва̄ саритва̄ евам̣ сама̄дахитва̄ сама̄дахитва̄ евам̣ паджа̄нитва̄ паджа̄нитва̄ евам̣ абхисаддахати – ‘име кхо те дхамма̄ йе ме пуббе сутава̄ ахесум̣. тена̄хам̣ етарахи ка̄йена ча пхуситва̄ вихара̄ми, пан̃н̃а̄йа ча ативиджджха [пат̣ивиджджха (сӣ. ка.) тадат̣т̣хакатха̄су пана ативиджджхитва̄ти ван̣н̣итам̣] пасса̄мӣ’ти. йа̄ хисса, бханте, саддха̄ тадасса саддхиндрийа’’нти.

‘‘са̄дху са̄дху, са̄рипутта! йо со, са̄рипутта, арийаса̄вако татха̄гате екантагато абхиппасанно, на со татха̄гате ва̄ татха̄гатаса̄сане ва̄ кан̇кхеййа ва̄ вичикиччхеййа ва̄. саддхасса хи, са̄рипутта, арийаса̄вакасса етам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ йам̣ а̄раддхавӣрийо вихариссати – акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа, кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ упасампада̄йа, тха̄мава̄ дал̣хапараккамо аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесу. йам̣ хисса, са̄рипутта, вӣрийам̣ тадасса вӣрийиндрийам̣.

‘‘саддхасса хи, са̄рипутта, арийаса̄вакасса а̄раддхавӣрийасса етам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ йам̣ сатима̄ бхависсати, парамена сатинепаккена саманна̄гато, чиракатампи чирабха̄ситампи сарита̄ ануссарита̄. йа̄ хисса, са̄рипутта, сати тадасса сатиндрийам̣.

‘‘саддхасса хи, са̄рипутта, арийаса̄вакасса а̄раддхавӣрийасса упат̣т̣хитассатино етам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ йам̣ воссагга̄рамман̣ам̣ каритва̄ лабхиссати сама̄дхим̣, лабхиссати читтасса екаггатам̣. йо хисса, са̄рипутта, сама̄дхи тадасса сама̄дхиндрийам̣.

‘‘саддхасса хи, са̄рипутта, арийаса̄вакасса а̄раддхавӣрийасса упат̣т̣хитассатино сама̄хитачиттасса етам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ йам̣ евам̣ паджа̄ниссати – анаматагго кхо сам̣са̄ро. пубба̄ кот̣и на пан̃н̃а̄йати авиджджа̄нӣваран̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄сам̣йоджана̄нам̣ сандха̄ватам̣ сам̣саратам̣. авиджджа̄йа твева тамока̄йасса асесавира̄ганиродхо сантаметам̣ падам̣ пан̣ӣтаметам̣ падам̣, йадидам̣ – саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣ха̄ккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. йа̄ хисса, са̄рипутта, пан̃н̃а̄ тадасса пан̃н̃индрийам̣.

‘‘саддхо со [са кхо со (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], са̄рипутта, арийаса̄вако евам̣ падахитва̄ падахитва̄ евам̣ саритва̄ саритва̄ евам̣ сама̄дахитва̄ сама̄дахитва̄ евам̣ паджа̄нитва̄ паджа̄нитва̄ евам̣ абхисаддахати – ‘име кхо те дхамма̄ йе ме пуббе сутава̄ ахесум̣. тена̄хам̣ етарахи ка̄йена ча пхуситва̄ вихара̄ми, пан̃н̃а̄йа ча ативиджджха [пат̣ивиджджха (ка. сӣ. ка.)] пасса̄мӣ’ти. йа̄ хисса, са̄рипутта, саддха̄ тадасса саддхиндрийа’’нти. дасамам̣.

джара̄вагго пан̃чамо.

тассудда̄нам̣ –

джара̄ ун̣н̣а̄бхо бра̄хман̣о, са̄кето пуббакот̣т̣хако;

пубба̄ра̄ме ча чатта̄ри, пин̣д̣оло а̄пан̣ена ча̄ти [саддхена те даса̄ти (сйа̄. кам̣. ка.)].

6. сӯкаракхатавагго

1. са̄ласуттам̣

521. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ косалесу вихарати са̄ла̄йа бра̄хман̣ага̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи тираччха̄нагата̄ па̄н̣а̄, сӣхо мигара̄джа̄ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – тха̄мена джавена сӯрена [сӯрийена (сӣ. сйа̄. кам̣.)]; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи бодхипаккхийа̄ дхамма̄, пан̃н̃индрийам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – бодха̄йа’’.

‘‘катаме ча, бхиккхаве, бодхипаккхийа̄ дхамма̄? саддхиндрийам̣, бхиккхаве, бодхипаккхийо дхаммо, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати; вӣрийиндрийам̣ бодхипаккхийо дхаммо, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати; сатиндрийам̣ бодхипаккхийо дхаммо, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати; сама̄дхиндрийам̣ бодхипаккхийо дхаммо, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати; пан̃н̃индрийам̣ бодхипаккхийо дхаммо, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати. сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи тираччха̄нагата̄ па̄н̣а̄, сӣхо мигара̄джа̄ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – тха̄мена джавена сӯрена; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи бодхипаккхийа̄ дхамма̄, пан̃н̃индрийам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – бодха̄йа̄’’ти. пат̣хамам̣.

2. малликасуттам̣

522. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ маллесу [маллакесу (сӣ. сйа̄. кам̣.), малликесу (ка.)] вихарати урувелакаппам̣ на̄ма малла̄нам̣ нигамо. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘йа̄вакӣван̃ча, бхиккхаве, арийаса̄вакасса арийан̃а̄н̣ам̣ на уппаннам̣ хоти нева та̄ва чатуннам̣ индрийа̄нам̣ сан̣т̣хити хоти, нева та̄ва чатуннам̣ индрийа̄нам̣ ават̣т̣хити хоти. йато ча кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса арийан̃а̄н̣ам̣ уппаннам̣ хоти, атха чатуннам̣ индрийа̄нам̣ сан̣т̣хити хоти, атха чатуннам̣ индрийа̄нам̣ ават̣т̣хити хоти’’.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄вакӣван̃ча кӯт̣а̄га̄расса кӯт̣ам̣ на усситам̣ хоти, нева та̄ва гопа̄насӣнам̣ сан̣т̣хити хоти, нева та̄ва гопа̄насӣнам̣ ават̣т̣хити хоти. йато ча кхо, бхиккхаве, кӯт̣а̄га̄расса кӯт̣ам̣ усситам̣ хоти, атха гопа̄насӣнам̣ сан̣т̣хити хоти, атха гопа̄насӣнам̣ ават̣т̣хити хоти. евамева кхо, бхиккхаве, йа̄вакӣван̃ча арийаса̄вакасса арийан̃а̄н̣ам̣ на уппаннам̣ хоти, нева та̄ва чатуннам̣ индрийа̄нам̣ сан̣т̣хити хоти, нева та̄ва чатуннам̣ индрийа̄нам̣ ават̣т̣хити хоти. йато ча кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса арийан̃а̄н̣ам̣ уппаннам̣ хоти, атха чатуннам̣ индрийа̄нам̣…пе… ават̣т̣хити хоти.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? саддхиндрийасса, вӣрийиндрийасса, сатиндрийасса, сама̄дхиндрийасса. пан̃н̃авато, бхиккхаве, арийаса̄вакасса таданвайа̄ саддха̄ сан̣т̣ха̄ти, таданвайам̣ вӣрийам̣ сан̣т̣ха̄ти, таданвайа̄ сати сан̣т̣ха̄ти, таданвайо сама̄дхи сан̣т̣ха̄тӣ’’ти. дутийам̣.

3. секхасуттам̣

523. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ косамбийам̣ вихарати гхосита̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘аттхи ну кхо, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма секхо бхиккху секхабхӯмийам̣ т̣хито ‘секхосмӣ’ти паджа̄неййа, асекхо бхиккху асекхабхӯмийам̣ т̣хито ‘асекхосмӣ’ти паджа̄неййа̄’’ти?

бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄…пе… ‘‘аттхи, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма секхо бхиккху секхабхӯмийам̣ т̣хито ‘секхосмӣ’ти паджа̄неййа, асекхо бхиккху асекхабхӯмийам̣ т̣хито ‘асекхосмӣ’ти паджа̄неййа’’.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма секхо бхиккху секхабхӯмийам̣ т̣хито ‘секхосмӣ’ти паджа̄на̄ти? идха, бхиккхаве, секхо бхиккху ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти – айампи кхо, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма секхо бхиккху секхабхӯмийам̣ т̣хито ‘секхосмӣ’ти паджа̄на̄ти’’.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, секхо бхиккху ити пат̣исан̃чиккхати – ‘аттхи ну кхо ито бахиддха̄ ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ йо евам̣ бхӯтам̣ таччхам̣ татхам̣ дхаммам̣ десети йатха̄ бхагава̄’ти? со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘наттхи кхо ито бахиддха̄ ан̃н̃о саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ йо евам̣ бхӯтам̣ таччхам̣ татхам̣ дхаммам̣ десети йатха̄ бхагава̄’ти. айампи кхо, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма секхо бхиккху секхабхӯмийам̣ т̣хито ‘секхосмӣ’ти паджа̄на̄ти’’.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, секхо бхиккху пан̃чиндрийа̄ни паджа̄на̄ти – саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣ – йам̣гатика̄ни йам̣парама̄ни йам̣пхала̄ни йам̣парийоса̄на̄ни. на хева кхо ка̄йена пхуситва̄ вихарати; пан̃н̃а̄йа ча ативиджджха пассати. айампи кхо, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма секхо бхиккху секхабхӯмийам̣ т̣хито ‘секхосмӣ’ти паджа̄на̄ти’’.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма асекхо бхиккху асекхабхӯмийам̣ т̣хито ‘асекхосмӣ’ти паджа̄на̄ти? идха, бхиккхаве, асекхо бхиккху пан̃чиндрийа̄ни паджа̄на̄ти – саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣ – йам̣гатика̄ни йам̣парама̄ни йам̣пхала̄ни йам̣парийоса̄на̄ни. ка̄йена ча пхуситва̄ вихарати; пан̃н̃а̄йа ча ативиджджха пассати. айампи кхо, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма асекхо бхиккху асекхабхӯмийам̣ т̣хито ‘асекхосмӣ’ти паджа̄на̄ти’’.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, асекхо бхиккху чха индрийа̄ни паджа̄на̄ти. ‘чаккхундрийам̣, сотиндрийам̣, гха̄ниндрийам̣, дживхиндрийам̣, ка̄йиндрийам̣, маниндрийам̣ – има̄ни кхо чха индрийа̄ни саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ апарисесам̣ нируджджхиссанти, ан̃н̃а̄ни ча чха индрийа̄ни на кухин̃чи кисмин̃чи уппаджджиссантӣ’ти паджа̄на̄ти. айампи кхо, бхиккхаве, парийа̄йо йам̣ парийа̄йам̣ а̄гамма асекхо бхиккху асекхабхӯмийам̣ т̣хито ‘асекхосмӣ’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. татийам̣.

4. падасуттам̣

524. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ни ка̄ничи джан̇гала̄нам̣ [джан̇гама̄нам̣ (сӣ. пӣ.)] па̄н̣а̄нам̣ пададжа̄та̄ни сабба̄ни та̄ни хаттхипаде самодха̄нам̣ гаччханти, хаттхипадам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – махантаттена; евамева кхо, бхиккхаве, йа̄ни ка̄ничи пада̄ни бодха̄йа сам̣ваттанти, пан̃н̃индрийам̣ падам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – бодха̄йа. катама̄ни ча, бхиккхаве, пада̄ни бодха̄йа сам̣ваттанти? саддхиндрийам̣, бхиккхаве, падам̣, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати; вӣрийиндрийам̣ падам̣, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати; сатиндрийам̣ падам̣, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати; сама̄дхиндрийам̣ падам̣, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати; пан̃н̃индрийам̣ падам̣, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати. сеййатха̄пи, бхиккхаве, йа̄ни ка̄ничи джан̇гала̄нам̣ па̄н̣а̄нам̣ пададжа̄та̄ни сабба̄ни та̄ни хаттхипаде самодха̄нам̣ гаччханти, хаттхипадам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – махантаттена; евамева кхо, бхиккхаве, йа̄ни ка̄ничи пада̄ни бодха̄йа сам̣ваттанти, пан̃н̃индрийам̣ падам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – бодха̄йа̄’’ти. чатуттхам̣.

5. са̄расуттам̣

525. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи са̄рагандха̄, лохитачанданам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо бхиккхаве, йе кечи бодхипаккхийа̄ дхамма̄, пан̃н̃индрийам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – бодха̄йа. катаме ча, бхиккхаве, бодхипаккхийа̄ дхамма̄? саддхиндрийам̣, бхиккхаве, бодхипаккхийо дхаммо, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати. вӣрийиндрийам̣…пе… сатиндрийам̣ …пе… сама̄дхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ бодхипаккхийо дхаммо, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати. сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи са̄рагандха̄, лохитачанданам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи бодхипаккхийа̄ дхамма̄, пан̃н̃индрийам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – бодха̄йа̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. патит̣т̣хитасуттам̣

526. ‘‘екадхамме патит̣т̣хитасса, бхиккхаве, бхиккхуно пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни хонти субха̄вита̄ни. катамасмим̣ екадхамме? аппама̄де. катамо ча бхиккхаве, аппама̄до? идха, бхиккхаве, бхиккху читтам̣ раккхати а̄савесу ча са̄савесу ча дхаммесу. тасса читтам̣ раккхато а̄савесу ча са̄савесу ча дхаммесу саддхиндрийампи бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати. вӣрийиндрийампи бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати. сатиндрийампи бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати. сама̄дхиндрийампи бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати. пан̃н̃индрийампи бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати. евампи кхо, бхиккхаве, екадхамме патит̣т̣хитасса бхиккхуно пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни хонти субха̄вита̄нӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. сахампатибрахмасуттам̣

527. екам̣ самайам̣ бхагава̄ урувела̄йам̣ вихарати наджджа̄ неран̃джара̄йа тӣре аджапа̄ланигродхе пат̣хама̄бхисамбуддхо. атха кхо бхагавато рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘‘пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни аматогадха̄ни хонти аматапара̄йан̣а̄ни аматапарийоса̄на̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ аматогадхам̣ хоти аматапара̄йан̣ам̣ аматапарийоса̄нам̣. вӣрийиндрийам̣…пе… сатиндрийам̣…пе… сама̄дхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ аматогадхам̣ хоти аматапара̄йан̣ам̣ аматапарийоса̄нам̣. има̄ни пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни аматогадха̄ни хонти аматапара̄йан̣а̄ни аматапарийоса̄на̄нӣ’’ти.

атха кхо брахма̄ сахампати бхагавато четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа; евамева брахмалоке антарахито бхагавато пурато па̄турахоси. атха кхо брахма̄ сахампати екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘еваметам̣, бхагава̄, еваметам̣ сугата! пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни аматогадха̄ни хонти аматапара̄йан̣а̄ни аматапарийоса̄на̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ аматогадхам̣ хоти аматапара̄йан̣ам̣ аматапарийоса̄нам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ аматогадхам̣ хоти аматапара̄йан̣ам̣ аматапарийоса̄нам̣. има̄ни пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни аматогадха̄ни хонти аматапара̄йан̣а̄ни аматапарийоса̄на̄ни’’.

‘‘бхӯтапубба̄хам̣, бханте, кассапе самма̄самбуддхе брахмачарийам̣ ачарим̣. татрапи мам̣ евам̣ джа̄нанти – ‘сахако бхиккху, сахако бхиккхӯ’ти. со кхва̄хам̣, бханте, имесам̣йева пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ ка̄месу ка̄маччхандам̣ вира̄джетва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ брахмалокам̣ упапанно. татрапи мам̣ евам̣ джа̄нанти – ‘брахма̄ сахампати, брахма̄ сахампатӣ’’’ти. ‘‘еваметам̣, бхагава̄, еваметам̣ сугата! ахаметам̣ джа̄на̄ми, ахаметам̣ пасса̄ми йатха̄ има̄ни пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни аматогадха̄ни хонти аматапара̄йан̣а̄ни аматапарийоса̄на̄нӣ’’ти. саттамам̣.

8. сӯкаракхатасуттам̣

528. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате сӯкаракхата̄йам̣. татра кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ а̄мантеси – ‘‘ким̣ ну кхо, са̄рипутта, аттхавасам̣ сампассама̄но кхӣн̣а̄саво бхиккху татха̄гате ва̄ татха̄гатаса̄сане ва̄ параманипаччака̄рам̣ паваттама̄но паваттатӣ’’ти [паваттетӣти (сӣ.)]? ‘‘ануттаран̃хи, бханте, йогаккхемам̣ сампассама̄но кхӣн̣а̄саво бхиккху татха̄гате ва̄ татха̄гатаса̄сане ва̄ параманипаччака̄рам̣ паваттама̄но паваттатӣ’’ти. ‘‘са̄дху са̄дху, са̄рипутта! ануттаран̃хи, са̄рипутта, йогаккхемам̣ сампассама̄но кхӣн̣а̄саво бхиккху татха̄гате ва̄ татха̄гатаса̄сане ва̄ параманипаччака̄рам̣ паваттама̄но паваттатӣ’’ти.

‘‘катамо ча, са̄рипутта, ануттаро йогаккхемо йам̣ сампассама̄но кхӣн̣а̄саво бхиккху татха̄гате ва̄ татха̄гатаса̄сане ва̄ параманипаччака̄рам̣ паваттама̄но паваттатӣ’’ти? ‘‘идха, бханте, кхӣн̣а̄саво бхиккху саддхиндрийам̣ бха̄вети упасамага̄мим̣ самбодхага̄мим̣, вӣрийиндрийам̣ бха̄вети…пе… сатиндрийам̣ бха̄вети…пе… сама̄дхиндрийам̣ бха̄вети…пе… пан̃н̃индрийам̣ бха̄вети упасамага̄мим̣ самбодхага̄мим̣. айам̣ кхо, бханте, ануттаро йогаккхемо йам̣ сампассама̄но кхӣн̣а̄саво бхиккху татха̄гате ва̄ татха̄гатаса̄сане ва̄ параманипаччака̄рам̣ паваттама̄но паваттатӣ’’ти. ‘‘са̄дху са̄дху, са̄рипутта! есо хи, са̄рипутта, ануттаро йогаккхемо йам̣ сампассама̄но кхӣн̣а̄саво бхиккху татха̄гате ва̄ татха̄гатаса̄сане ва̄ параманипаччака̄рам̣ паваттама̄но паваттатӣ’’ти.

‘‘катамо ча, са̄рипутта, параманипаччака̄ро йам̣ кхӣн̣а̄саво бхиккху татха̄гате ва̄ татха̄гатаса̄сане ва̄ параманипаччака̄рам̣ паваттама̄но паваттатӣ’’ти? ‘‘идха, бханте, кхӣн̣а̄саво бхиккху саттхари сага̄раво вихарати саппатиссо [саппат̣иссо (сйа̄. кам̣. ка.)], дхамме сага̄раво вихарати саппатиссо, сан̇гхе сага̄раво вихарати саппатиссо, сиккха̄йа сага̄раво вихарати саппатиссо, сама̄дхисмим̣ сага̄раво вихарати саппатиссо. айам̣ кхо, бханте, параманипаччака̄ро йам̣ кхӣн̣а̄саво бхиккху татха̄гате ва̄ татха̄гатаса̄сане ва̄ параманипаччака̄рам̣ паваттама̄но паваттатӣ’’ти. ‘‘са̄дху са̄дху, са̄рипутта! есо хи, са̄рипутта, параманипаччака̄ро йам̣ кхӣн̣а̄саво бхиккху татха̄гате ва̄ татха̄гатаса̄сане ва̄ параманипаччака̄рам̣ паваттама̄но паваттатӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамауппа̄дасуттам̣

529. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни ануппанна̄ни уппаджджанти, на̄н̃н̃атра татха̄гатасса па̄тубха̄ва̄ арахато самма̄самбуддхасса. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни ануппанна̄ни уппаджджанти, на̄н̃н̃атра татха̄гатасса па̄тубха̄ва̄ арахато самма̄самбуддхасса̄’’ти. навамам̣.

10. дутийауппа̄дасуттам̣

530. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни ануппанна̄ни уппаджджанти, на̄н̃н̃атра сугатавинайа̄. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни ануппанна̄ни уппаджджанти, на̄н̃н̃атра сугатавинайа̄’’ти. дасамам̣.

сӯкаракхатавагго чхат̣т̣хо.

тассудда̄нам̣ –

са̄лам̣ малликам̣ секхо ча, падам̣ са̄рам̣ патит̣т̣хитам̣;

брахмасӯкаракхата̄йо, уппа̄да̄ апаре дувети.

7. бодхипаккхийавагго

1. сам̣йоджанасуттам̣

531. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни сам̣йоджанаппаха̄на̄йа [сам̣йоджана̄нам̣ паха̄на̄йа (сйа̄. ка.)] сам̣ваттанти. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни сам̣йоджанаппаха̄на̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. анусайасуттам̣

532. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни анусайасамуггха̄та̄йа сам̣ваттанти. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни анусайасамуггха̄та̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. дутийам̣.

3. парин̃н̃а̄суттам̣

533. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни аддха̄напарин̃н̃а̄йа сам̣ваттанти. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни аддха̄напарин̃н̃а̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. татийам̣.

4. а̄саваккхайасуттам̣

534. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттанти. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттантӣ’’ти.

‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни сам̣йоджанаппаха̄на̄йа сам̣ваттанти, анусайасамуггха̄та̄йа сам̣ваттанти, аддха̄напарин̃н̃а̄йа сам̣ваттанти, а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттанти. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни бахулӣката̄ни сам̣йоджанаппаха̄на̄йа сам̣ваттанти, анусайасамуггха̄та̄йа сам̣ваттанти, аддха̄напарин̃н̃а̄йа сам̣ваттанти, а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. пат̣хамапхаласуттам̣

535. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ двиннам̣ пхала̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ пхалам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – дит̣т̣хева дхамме ан̃н̃а̄, сати ва̄ упа̄дисесе ана̄га̄мита̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. дутийапхаласуттам̣

536. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чиндрийа̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ сатта пхала̄ сатта̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄. катаме сатта пхала̄ сатта̄нисам̣са̄? дит̣т̣хева дхамме пат̣икачча ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, но че дит̣т̣хева дхамме пат̣икачча ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, атха маран̣ака̄ле ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети. но че дит̣т̣хева дхамме ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, но че маран̣ака̄ле ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, атха пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ антара̄паринибба̄йӣ хоти, упахаччапаринибба̄йӣ хоти, асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, уддхам̣сото хоти аканит̣т̣хага̄мӣ. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ име сатта пхала̄ сатта̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. пат̣хамаруккхасуттам̣

537. ‘‘сеййатха̄пи бхиккхаве, йе кечи джамбудӣпака̄ руккха̄, джамбӯ тесам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо бхиккхаве, йе кечи бодхипаккхийа̄ дхамма̄, пан̃н̃индрийам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – бодха̄йа. катаме ча, бхиккхаве, бодхипаккхийа̄ дхамма̄? саддхиндрийам̣, бхиккхаве, бодхипаккхийо дхаммо, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати. вӣрийиндрийам̣…пе… сатиндрийам̣…пе… сама̄дхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ бодхипаккхийо дхаммо, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати. сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи джамбудӣпака̄ руккха̄, джамбӯ тесам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи бодхипаккхийа̄ дхамма̄, пан̃н̃индрийам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – бодха̄йа̄’’ти. саттамам̣.

8. дутийаруккхасуттам̣

538. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи дева̄нам̣ та̄ватим̣са̄нам̣ руккха̄, па̄ричхаттако тесам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи бодхипаккхийа̄ дхамма̄, пан̃н̃индрийам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – бодха̄йа. катаме ча, бхиккхаве, бодхипаккхийа̄ дхамма̄? саддхиндрийам̣, бхиккхаве, бодхипаккхийо дхаммо, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати. вӣрийиндрийам̣…пе… сатиндрийам̣…пе… сама̄дхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ бодхипаккхийо дхаммо, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати. сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи дева̄нам̣ та̄ватим̣са̄нам̣ руккха̄, па̄ричхаттако тесам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи бодхипаккхийа̄ дхамма̄, пан̃н̃индрийам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – бодха̄йа̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. татийаруккхасуттам̣

539. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи асура̄нам̣ руккха̄, читтапа̄т̣али тесам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи бодхипаккхийа̄ дхамма̄, пан̃н̃индрийам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – бодха̄йа. катаме ча, бхиккхаве, бодхипаккхийа̄ дхамма̄? саддхиндрийам̣, бхиккхаве, бодхипаккхийо дхаммо, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати…пе… пан̃н̃индрийам̣ бодхипаккхийо дхаммо, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати. сеййатха̄пи бхиккхаве, йе кечи асура̄нам̣ руккха̄, читтапа̄т̣али тесам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи бодхипаккхийа̄ дхамма̄, пан̃н̃индрийам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – бодха̄йа̄’’ти. навамам̣.

10. чатуттхаруккхасуттам̣

540. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи супан̣н̣а̄нам̣ руккха̄, кӯт̣асимбалӣ [кот̣асимбали (сйа̄. кам̣.)] тесам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи бодхипаккхийа̄ дхамма̄, пан̃н̃индрийам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – бодха̄йа. катаме ча, бхиккхаве, бодхипаккхийа̄ дхамма̄? саддхиндрийам̣, бхиккхаве, бодхипаккхийо дхаммо, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати…пе… пан̃н̃индрийам̣ бодхипаккхийо дхаммо, там̣ бодха̄йа сам̣ваттати. сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи супан̣н̣а̄нам̣ руккха̄, кӯт̣асимбалӣ тесам̣ аггамаккха̄йати; евамева кхо, бхиккхаве, йе кечи бодхипаккхийа̄ дхамма̄, пан̃н̃индрийам̣ тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ – бодха̄йа̄’’ти. дасамам̣.

бодхипаккхийавагго саттамо.

тассудда̄нам̣ –

сам̣йоджана̄ анусайа̄, парин̃н̃а̄ а̄саваккхайа̄;

две пхала̄ чатуро руккха̄, вагго тена павуччатӣти.

8. ган̇га̄пеййа̄лавагго

1-12. па̄чӣна̄дисуттадва̄дасакам̣

541-552. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху пан̃чиндрийа̄ни бха̄венто пан̃чиндрийа̄ни бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху пан̃чиндрийа̄ни бха̄венто пан̃чиндрийа̄ни бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху саддхиндрийам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣, вӣрийиндрийам̣…пе… сатиндрийам̣… сама̄дхиндрийам̣… пан̃н̃индрийам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху пан̃чиндрийа̄ни бха̄венто пан̃чиндрийа̄ни бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. два̄дасамам̣.

ган̇га̄пеййа̄лавагго ат̣т̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

чха па̄чӣнато нинна̄, чха нинна̄ ча самуддато;

двете чха два̄даса хонти, вагго тена павуччатӣти.

аппама̄давагго виттха̄ретаббо.

тассудда̄нам̣ –

татха̄гатам̣ падам̣ кӯт̣ам̣, мӯлам̣ са̄рена вассикам̣;

ра̄джа̄ чандимасӯрийа̄, ваттхена дасамам̣ паданти.

балакаран̣ӣйавагго виттха̄ретаббо.

тассудда̄нам̣ –

балам̣ бӣджан̃ча на̄го ча, руккхо кумбхена сӯкийа̄;

а̄ка̄сена ча две мегха̄, на̄ва̄ а̄гантука̄ надӣти.

есана̄вагго виттха̄ретаббо.

тассудда̄нам̣ –

есана̄ видха̄ а̄саво, бхаво ча дуккхата̄ тиссо;

кхилам̣ малан̃ча нӣгхо ча, ведана̄ тан̣ха̄ тасина̄ ча̄ти.

12. огхавагго

1-10. огха̄дисуттадасакам̣

587-596. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, уддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпара̄го, арӯпара̄го, ма̄но, уддхаччам̣, авиджджа̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чуддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа пан̃чиндрийа̄ни бха̄ветабба̄ни. катама̄ни пан̃ча? идха, бхиккхаве, бхиккху саддхиндрийам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа има̄ни пан̃чиндрийа̄ни бха̄ветабба̄нӣ’’ти. дасамам̣. (йатха̄ маггасам̣йуттам̣, татха̄ виттха̄ретаббам̣.)

огхавагго два̄дасамо.

тассудда̄нам̣ –

огхо його упа̄да̄нам̣, гантха̄ анусайена ча;

ка̄магун̣а̄ нӣваран̣а̄, кхандха̄ оруддхамбха̄гийа̄ти.

13. ган̇га̄пеййа̄лавагго

1-12. па̄чӣна̄дисуттадва̄дасакам̣

597-608. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху пан̃чиндрийа̄ни бха̄венто пан̃чиндрийа̄ни бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху пан̃чиндрийа̄ни бха̄венто пан̃чиндрийа̄ни бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху саддхиндрийам̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху пан̃чиндрийа̄ни бха̄венто пан̃чиндрийа̄ни бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. два̄дасамам̣.

ган̇га̄пеййа̄лавагго терасамо.

тассудда̄нам̣ –

чха па̄чӣнато нинна̄, чха нинна̄ ча самуддато;

двете чха два̄даса хонти, вагго тена павуччатӣти.

аппама̄давагга-балакаран̣ӣйавагга-есана̄вагга̄ виттха̄ретабба̄.

17. огхавагго

1-10. огха̄дисуттадасакам̣

641-650. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, уддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпара̄го, арӯпара̄го, ма̄но, уддхаччам̣, авиджджа̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чуддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа пан̃чиндрийа̄ни бха̄ветабба̄ни. катама̄ни пан̃ча? идха, бхиккхаве, бхиккху саддхиндрийам̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. вӣрийиндрийам̣ …пе… сатиндрийам̣… сама̄дхиндрийам̣ … пан̃н̃индрийам̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа има̄ни пан̃чиндрийа̄ни бха̄ветабба̄нӣ’’ти.

огхавагго саттарасамо.

тассудда̄нам̣ –

огхо його упа̄да̄нам̣, гантха̄ анусайена ча;

ка̄магун̣а̄ нӣваран̣а̄, кхандха̄ оруддхамбха̄гийа̄ти.

индрийасам̣йуттам̣ чатуттхам̣.

5. саммаппадха̄насам̣йуттам̣

1. ган̇га̄пеййа̄лавагго

1-12. па̄чӣна̄дисуттадва̄дасакам̣

651-662. са̄ваттхинида̄нам̣. татра кхо бхагава̄ етадавоча – ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, саммаппадха̄на̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ануппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ ануппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. уппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. ануппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ уппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро саммаппадха̄на̄ти’’.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху чатта̄ро саммаппадха̄не бха̄венто чатта̄ро саммаппадха̄не бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху чатта̄ро саммаппадха̄не бха̄венто чатта̄ро саммаппадха̄не бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ануппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ ануппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. уппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. ануппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ уппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху чатта̄ро саммаппадха̄не бха̄венто чатта̄ро саммаппадха̄не бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. два̄дасамам̣. (саммаппадха̄насам̣йуттасса ган̇га̄пеййа̄лӣ саммаппадха̄навасена виттха̄ретабба̄).

ган̇га̄пеййа̄лавагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

чха па̄чӣнато нинна̄, чха нинна̄ ча самуддато;

двете чха два̄даса хонти, вагго тена павуччатӣти.

2. аппама̄давагго

(аппама̄давагго саммаппадха̄навасена виттха̄ретаббо).

тассудда̄нам̣ –

татха̄гатам̣ падам̣ кӯт̣ам̣, мӯлам̣ са̄рена вассикам̣;

ра̄джа̄ чандимасӯрийа̄, ваттхена дасамам̣ паданти.

3. балакаран̣ӣйавагго

1-12. балакаран̣ӣйа̄дисуттадва̄дасакам̣

673-684. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йе кечи балакаран̣ӣйа̄ камманта̄ кайиранти, саббе те патхавим̣ нисса̄йа патхавийам̣ патит̣т̣ха̄йа евамете балакаран̣ӣйа̄ камманта̄ кайиранти; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа чатта̄ро саммаппадха̄не бха̄вети, чатта̄ро саммаппадха̄не бахулӣкароти. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа чатта̄ро саммаппадха̄не бха̄вети, чатта̄ро саммаппадха̄не бахулӣкароти? идха, бхиккхаве, бхиккху ануппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ ануппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати…пе… уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣлам̣ нисса̄йа сӣле патит̣т̣ха̄йа чатта̄ро саммаппадха̄не бха̄вети, чатта̄ро саммаппадха̄не бахулӣкаротӣ’’ти. (евам̣ балакаран̣ӣйавагго саммаппадха̄навасена виттха̄ретаббо). два̄дасамам̣.

балакаран̣ӣйавагго татийо.

тассудда̄нам̣ –

балам̣ бӣджан̃ча на̄го ча, руккхо кумбхена сӯкийа̄;

а̄ка̄сена ча две мегха̄, на̄ва̄ а̄гантука̄ надӣти.

4. есана̄вагго

1-10. есана̄дисуттадасакам̣

685-694. ‘‘тиссо има̄, бхиккхаве, есана̄. катама̄ тиссо? ка̄месана̄, бхавесана̄, брахмачарийесана̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, тиссо есана̄. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ есана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа чатта̄ро саммаппадха̄на̄ бха̄ветабба̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ануппанна̄нам̣…пе… уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. има̄сам̣ кхо, бхиккхаве, тиссаннам̣ есана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа име чатта̄ро саммаппадха̄на̄ бха̄ветабба̄’’ти. (виттха̄ретаббам̣). дасамам̣.

есана̄вагго чатуттхо.

тассудда̄нам̣ –

есана̄ видха̄ а̄саво, бхаво ча дуккхата̄ тиссо;

кхилам̣ малан̃ча нӣгхо ча, ведана̄ тан̣ха̄ тасина̄ ча̄ти.

5. огхавагго

1-10. огха̄дисуттадасакам̣

695-704. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, уддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпара̄го, арӯпара̄го, ма̄но, уддхаччам̣, авиджджа̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чуддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа чатта̄ро саммаппадха̄на̄ бха̄ветабба̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ануппанна̄нам̣…пе… уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа име чатта̄ро саммаппадха̄на̄ бха̄ветабба̄’’ти. (виттха̄ретабба̄). дасамам̣.

огхавагго пан̃чамо.

тассудда̄нам̣ –

огхо його упа̄да̄нам̣, гантха̄ анусайена ча;

ка̄магун̣а̄ нӣваран̣а̄, кхандха̄ оруддхамбха̄гийа̄ти.

саммаппадха̄насам̣йуттам̣ пан̃чамам̣.

6. баласам̣йуттам̣

1. ган̇га̄пеййа̄лавагго

1-12. бала̄дисуттадва̄дасакам̣

705-716. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, бала̄ни. катама̄ни пан̃ча? саддха̄балам̣, вӣрийабалам̣, сатибалам̣, сама̄дхибалам̣, пан̃н̃а̄балам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃ча бала̄нӣти. сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху пан̃ча бала̄ни бха̄венто пан̃чабала̄ни бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху пан̃ча бала̄ни бха̄венто пан̃ча бала̄ни бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху саддха̄балам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣, вӣрийабалам̣…пе… сатибалам̣… сама̄дхибалам̣… пан̃н̃а̄балам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху пан̃ча бала̄ни бха̄венто пан̃ча бала̄ни бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. два̄дасамам̣.

ган̇га̄пеййа̄лавагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

чха па̄чӣнато нинна̄, чха нинна̄ ча самуддато;

двете чха два̄даса хонти, вагго тена павуччатӣти.

2. аппама̄давагго

аппама̄давагго виттха̄ретаббо.

тассудда̄нам̣ –

татха̄гатам̣ падам̣ кӯт̣ам̣, мӯлам̣ са̄рена вассикам̣;

ра̄джа̄ чандимасӯрийа̄, ваттхена дасамам̣ паданти.

балакаран̣ӣйавагго виттха̄ретаббо.

тассудда̄нам̣ –

балам̣ бӣджан̃ча на̄го ча, руккхо кумбхена сӯкийа̄;

а̄ка̄сена ча две мегха̄, на̄ва̄ а̄гантука̄ надӣти.

есана̄вагго виттха̄ретаббо.

тассудда̄нам̣ –

есана̄ видха̄ а̄саво, бхаво ча дуккхата̄ тиссо;

кхилам̣ малан̃ча нӣгхо ча, ведана̄ тан̣ха̄ тасина̄ ча̄ти.

5. огхавагго

1-10. огха̄дисуттадасакам̣

749-758. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, уддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпара̄го, арӯпара̄го, ма̄но, уддхаччам̣, авиджджа̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чуддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа пан̃ча бала̄ни бха̄ветабба̄ни. катама̄ни пан̃ча? идха, бхиккхаве, бхиккху, саддха̄балам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣, вӣрийабалам̣…пе… сатибалам̣…пе… сама̄дхибалам̣…пе… пан̃н̃а̄балам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа има̄ни пан̃ча бала̄ни бха̄ветабба̄нӣ’’ти. (евам̣ виттха̄ретабба̄). дасамам̣.

огхавагго пан̃чамо.

тассудда̄нам̣ –

огхо його упа̄да̄нам̣, гантха̄ анусайена ча;

ка̄магун̣а̄ нӣваран̣а̄, кхандха̄ оруддхамбха̄гийа̄ти.

6. ган̇га̄пеййа̄лавагго

1-12. па̄чӣна̄дисуттадва̄дасакам̣

759-770. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху пан̃ча бала̄ни бха̄венто пан̃ча бала̄ни бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху пан̃ча бала̄ни бха̄венто пан̃ча бала̄ни бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху, саддха̄балам̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху пан̃ча бала̄ни бха̄венто пан̃ча бала̄ни бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. (виттха̄ретабба̄) два̄дасамам̣.

ган̇га̄пеййа̄лавагго чхат̣т̣хо.

тассудда̄нам̣ –

чха па̄чӣнато нинна̄, чха нинна̄ ча самуддато;

двете чха два̄даса хонти, вагго тена павуччатӣти.

аппама̄да-балакаран̣ӣйавагга̄ виттха̄ретабба̄.

9. есана̄вагго

1-12. есана̄дисуттадва̄дасакам̣

792-802. евам̣ есана̄па̄л̣и виттха̄ретабба̄ – ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣.

есана̄вагго навамо.

тассудда̄нам̣ –

есана̄ видха̄ а̄саво, бхаво ча дуккхата̄ тиссо;

кхилам̣ малан̃ча нӣгхо ча, ведана̄ тан̣ха̄ тасина̄ ча̄ти.

10. огхавагго

1-10. огха̄дисуттадасакам̣

803-812. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, уддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпара̄го, арӯпара̄го, ма̄но, уддхаччам̣ авиджджа̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чуддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа пан̃ча бала̄ни бха̄ветабба̄ни. катама̄ни пан̃ча? идха, бхиккхаве, бхиккху саддха̄балам̣ бха̄вети…пе… пан̃н̃а̄балам̣ бха̄вети ра̄гавинайапарийоса̄нам̣ досавинайапарийоса̄нам̣ мохавинайапарийоса̄нам̣. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа има̄ни пан̃ча бала̄ни бха̄ветабба̄нӣ’’ти. дасамам̣.

огхавагго дасамо.

тассудда̄нам̣ –

огхо його упа̄да̄нам̣, гантха̄ анусайена ча;

ка̄магун̣а̄ нӣваран̣а̄, кхандха̄ оруддхамбха̄гийа̄ти.

баласам̣йуттам̣ чхат̣т̣хам̣.

7. иддхипа̄дасам̣йуттам̣

1. ча̄па̄лавагго

1. апа̄расуттам̣

813. ‘‘чатта̄роме бхиккхаве, иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ апа̄ра̄ па̄рам̣ гамана̄йа сам̣ваттанти. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, читтасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ апа̄ра̄ па̄рам̣ гамана̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. вираддхасуттам̣

814. ‘‘йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, чатта̄ро иддхипа̄да̄ вираддха̄, вираддхо тесам̣ арийо магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ. йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, чатта̄ро иддхипа̄да̄ а̄раддха̄, а̄раддхо тесам̣ арийо магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, име чатта̄ро иддхипа̄да̄ вираддха̄, вираддхо тесам̣ арийо магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ. йесам̣ кесан̃чи, бхиккхаве, име чатта̄ро иддхипа̄да̄ а̄раддха̄, а̄раддхо тесам̣ арийо магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ’’ти. дутийам̣.

3. арийасуттам̣

815. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ арийа̄ ниййа̄ника̄ ниййанти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ арийа̄ ниййа̄ника̄ ниййанти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа̄’’ти. татийам̣.

4. ниббида̄суттам̣

816. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ екантаниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттанти. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ екантаниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. иддхипадесасуттам̣

817. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ иддхипадесам̣ абхиниппха̄десум̣ саббе те чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ иддхипадесам̣ абхиниппха̄дессанти саббе те чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ иддхипадесам̣ абхиниппха̄денти саббе те чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ иддхипадесам̣ абхиниппха̄десум̣, саббе те имесам̣йева чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ иддхипадесам̣ абхиниппха̄дессанти, саббе те имесам̣йева чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ иддхипадесам̣ абхиниппха̄денти, саббе те имесам̣йева чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. саматтасуттам̣

818. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саматтам̣ иддхим̣ абхиниппха̄десум̣, саббе те чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саматтам̣ иддхим̣ абхиниппха̄дессанти, саббе те чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саматтам̣ иддхим̣ абхиниппха̄денти, саббе те чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саматтам̣ иддхим̣ абхиниппха̄десум̣, саббе те имесам̣йева чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саматтам̣ иддхим̣ абхиниппха̄дессанти, саббе те имесам̣йева чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саматтам̣ иддхим̣ абхиниппха̄денти, саббе те имесам̣йева чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. бхиккхусуттам̣

819. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ бхиккхӯ а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарим̣су, саббе те чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ бхиккхӯ а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихариссанти, саббе те чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи бхиккхӯ а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти, саббе те чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ бхиккхӯ а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарим̣су саббе те имесам̣йева чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ бхиккхӯ а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихариссанти, саббе те имесам̣йева чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи бхиккхӯ а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти, саббе те имесам̣йева чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄’’ти. саттамам̣.

8. буддхасуттам̣

820. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, иддхипа̄да̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи …пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро иддхипа̄да̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ татха̄гато ‘арахам̣ самма̄самбуддхо’ти вуччатӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. н̃а̄н̣асуттам̣

821. ‘‘‘айам̣ чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гато иддхипа̄до’ти ме бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘со кхо пана̄йам̣ чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гато иддхипа̄до бха̄ветаббо’ти ме, бхиккхаве…пе… ‘бха̄вито’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди.

‘‘‘айам̣ вӣрийасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гато иддхипа̄до’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘со кхо пана̄йам̣ вӣрийасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гато иддхипа̄до бха̄ветаббо’ти ме, бхиккхаве…пе… ‘бха̄вито’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди.

‘‘‘айам̣ читтасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гато иддхипа̄до’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘со кхо пана̄йам̣ читтасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гато иддхипа̄до бха̄ветаббо’ти ме, бхиккхаве…пе… ‘бха̄вито’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди.

‘‘‘айам̣ вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гато иддхипа̄до’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘со кхо пана̄йам̣ вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гато иддхипа̄до бха̄ветаббо’ти ме, бхиккхаве…пе… ‘бха̄вито’ти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄дӣ’’ти. навамам̣.

10. четийасуттам̣

822. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. атха кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа веса̄лим̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. веса̄лийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ а̄мантеси – ‘‘ган̣ха̄хи, а̄нанда, нисӣданам̣. йена ча̄па̄лам̣ четийам̣ [па̄ва̄лачетийам̣ (сйа̄. кам̣.)] тенупасан̇камисса̄ма дива̄виха̄ра̄йа̄’’ти. ‘‘евам̣ бханте’’ти кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавато пат̣иссутва̄ нисӣданам̣ а̄да̄йа бхагавантам̣ пит̣т̣хито пит̣т̣хито анубандхи. атха кхо бхагава̄ йена ча̄па̄лам̣ четийам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. а̄йасма̄пи кхо а̄нандо бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ бхагава̄ етадавоча –

‘‘раман̣ӣйа̄, а̄нанда, веса̄лӣ, раман̣ӣйам̣ уденам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ готамакам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ саттамбам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ бахупуттам̣ четийам̣ [бахупуттакачетийам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)], раман̣ӣйам̣ са̄рандадам̣ четийам̣ [а̄нандачетийам̣ (ка.), са̄нандарам̣ (ка.)], раман̣ӣйам̣ ча̄па̄лам̣ четийам̣. йасса кассачи, а̄нанда, чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄, со а̄кан̇кхама̄но каппам̣ ва̄ тит̣т̣хеййа каппа̄васесам̣ ва̄. татха̄гатасса кхо, а̄нанда, чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄. а̄кан̇кхама̄но, а̄нанда, татха̄гато каппам̣ ва̄ тит̣т̣хеййа каппа̄васесам̣ ва̄’’ти.

евампи кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавата̄ ол̣а̄рике нимитте кайирама̄не ол̣а̄рике обха̄се кайирама̄не на̄саккхи пат̣ивиджджхитум̣; на бхагавантам̣ йа̄чи – ‘‘тит̣т̣хату, бханте, бхагава̄ каппам̣, тит̣т̣хату сугато каппам̣ [сугато каппа̄васесам̣ (пӣ. ка.) дӣ. ни. 2.167] бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄на’’нти йатха̄ там̣ ма̄рена парийут̣т̣хитачитто.

дутийампи кхо бхагава̄…пе… татийампи кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ а̄мантеси – ‘‘раман̣ӣйа̄, а̄нанда, веса̄лӣ, раман̣ӣйам̣ уденам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ готамакам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ саттамбам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ бахупуттам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ са̄рандадам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ ча̄па̄лам̣ четийам̣. йасса кассачи, а̄нанда, чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄, со а̄кан̇кхама̄но каппам̣ ва̄ тит̣т̣хеййа каппа̄васесам̣ ва̄. татха̄гатасса кхо, а̄нанда, чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄. а̄кан̇кхама̄но, а̄нанда, татха̄гато каппам̣ ва̄ тит̣т̣хеййа каппа̄васесам̣ ва̄’’ти.

евампи кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавата̄ ол̣а̄рике нимитте кайирама̄не ол̣а̄рике обха̄се кайирама̄не на̄саккхи пат̣ивиджджхитум̣; на бхагавантам̣ йа̄чи – ‘‘тит̣т̣хату, бханте, бхагава̄ каппам̣, тит̣т̣хату сугато каппам̣ бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄на’’нти йатха̄ там̣ ма̄рена парийут̣т̣хитачитто.

атха кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ а̄мантеси – ‘‘гаччха кхо твам̣, а̄нанда, йасса да̄ни ка̄лам̣ ман̃н̃асӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавато пат̣иссутва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ авидӯре ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле нисӣди. атха кхо ма̄ро па̄пима̄, ачирапакканте а̄йасманте а̄нанде, йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘паринибба̄ту да̄ни, бханте, бхагава̄, паринибба̄ту да̄ни сугато [паринибба̄ту сугато (сӣ. сйа̄. кам̣.) евамупарипи]! паринибба̄нака̄ло да̄ни, бханте, бхагавато. бха̄сита̄ кхо панеса̄, бханте, бхагавата̄ ва̄ча̄ – ‘на та̄ва̄хам̣, па̄пима, паринибба̄йисса̄ми йа̄ва ме бхиккхӯ на са̄вака̄ бхависсанти вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ бахуссута̄ дхаммадхара̄ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанна̄ са̄мӣчиппат̣ипанна̄ анудхаммача̄рино, сакам̣ а̄чарийакам̣ уггахетва̄ а̄чиккхиссанти десессанти пан̃н̃апессанти пат̣т̣хапессанти вивариссанти вибхаджиссанти утта̄нӣкариссанти [утта̄ним̣ кариссанти (ка.), утта̄никариссанти (пӣ.)], уппаннам̣ параппава̄дам̣ сахадхаммена суниггахитам̣ ниггахетва̄ саппа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммам̣ десессантӣ’’’ти.

санти кхо пана, бханте, етарахи бхиккхӯ бхагавато са̄вака̄ вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ бахуссута̄ дхаммадхара̄ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанна̄ са̄мӣчиппат̣ипанна̄ анудхаммача̄рино, сакам̣ а̄чарийакам̣ уггахетва̄ а̄чиккханти десенти пан̃н̃апенти пат̣т̣хапенти виваранти вибхаджанти утта̄нӣкаронти, уппаннам̣ параппава̄дам̣ сахадхаммена суниггахитам̣ ниггахетва̄ саппа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммам̣ десенти. паринибба̄ту да̄ни, бханте, бхагава̄, паринибба̄ту да̄ни, сугато! паринибба̄нака̄ло да̄ни, бханте, бхагавато.

‘‘бха̄сита̄ кхо панеса̄, бханте, бхагавата̄ ва̄ча̄ – ‘на та̄ва̄хам̣, па̄пима, паринибба̄йисса̄ми йа̄ва ме бхиккхунийо на са̄вика̄ бхависсанти вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ бахуссута̄ дхаммадхара̄ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанна̄ са̄мӣчиппат̣ипанна̄ анудхаммача̄ринийо, сакам̣ а̄чарийакам̣ уггахетва̄ а̄чиккхиссанти десессанти пан̃н̃апессанти пат̣т̣хапессанти вивариссанти вибхаджиссанти утта̄нӣкариссанти, уппаннам̣ параппава̄дам̣ сахадхаммена суниггахитам̣ ниггахетва̄ саппа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммам̣ десессантӣ’’’ти.

‘‘санти кхо пана, бханте, етарахи бхиккхунийо бхагавато са̄вика̄ вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ бахуссута̄ дхаммадхара̄ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанна̄ са̄мӣчиппат̣ипанна̄ анудхаммача̄ринийо, сакам̣ а̄чарийакам̣ уггахетва̄ а̄чиккханти десенти пан̃н̃апенти пат̣т̣хапенти виваранти вибхаджанти утта̄нӣкаронти, уппаннам̣ параппава̄дам̣ сахадхаммена суниггахитам̣ ниггахетва̄ саппа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммам̣ десенти. паринибба̄ту да̄ни, бханте, бхагава̄, паринибба̄ту да̄ни, сугато! паринибба̄нака̄ло да̄ни, бханте, бхагавато.

‘‘бха̄сита̄ кхо панеса̄, бханте, бхагавата̄ ва̄ча̄ – ‘на та̄ва̄хам̣, па̄пима, паринибба̄йисса̄ми йа̄ва ме упа̄сака̄…пе… йа̄ва ме упа̄сика̄ на са̄вика̄ бхависсанти вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ бахуссута̄ дхаммадхара̄ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанна̄ са̄мӣчиппат̣ипанна̄ анудхаммача̄ринийо, сакам̣ а̄чарийакам̣ уггахетва̄ а̄чиккхиссанти десессанти пан̃н̃апессанти пат̣т̣хапессанти вивариссанти вибхаджиссанти утта̄нӣкариссанти, уппаннам̣ параппава̄дам̣ сахадхаммена суниггахитам̣ ниггахетва̄ саппа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммам̣ десессантӣ’’’ти.

‘‘санти кхо пана, бханте, етарахи упа̄сака̄…пе… упа̄сика̄ бхагавато са̄вика̄ вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ бахуссута̄ дхаммадхара̄ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанна̄ са̄мӣчиппат̣ипанна̄ анудхаммача̄ринийо, сакам̣ а̄чарийакам̣ уггахетва̄ а̄чиккханти десенти пан̃н̃апенти пат̣т̣хапенти виваранти вибхаджанти утта̄нӣкаронти, уппаннам̣ параппава̄дам̣ сахадхаммена суниггахитам̣ ниггахетва̄ саппа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммам̣ десенти. паринибба̄ту да̄ни, бханте, бхагава̄, паринибба̄ту да̄ни, сугато! паринибба̄нака̄ло да̄ни, бханте, бхагавато.

‘‘бха̄сита̄ кхо панеса̄, бханте, бхагавата̄ ва̄ча̄ – ‘на та̄ва̄хам̣, па̄пима, паринибба̄йисса̄ми йа̄ва ме идам̣ брахмачарийам̣ на иддхан̃чева бхависсати пхӣтан̃ча виттха̄ритам̣ ба̄худжан̃н̃ам̣ путхубхӯтам̣ йа̄ва девамануссехи суппака̄сита’нти. тайидам̣, бханте, бхагавато брахмачарийам̣ иддхан̃чева пхӣтан̃ча виттха̄ритам̣ ба̄худжан̃н̃ам̣ путхубхӯтам̣ йа̄ва девамануссехи суппака̄ситам̣. паринибба̄ту да̄ни, бханте, бхагава̄, паринибба̄ту да̄ни сугато. паринибба̄нака̄ло да̄ни, бханте, бхагавато’’ти.

евам̣ вутте бхагава̄ ма̄рам̣ па̄пимантам̣ етадавоча – ‘‘аппоссукко твам̣, па̄пима, хохи. на чирам̣ [начирассева (ка.)] татха̄гатасса паринибба̄нам̣ бхависсати. ито тин̣н̣ам̣ ма̄са̄нам̣ аччайена татха̄гато паринибба̄йиссатӣ’’ти. атха кхо бхагава̄ ча̄па̄ле четийе сато сампаджа̄но а̄йусан̇кха̄рам̣ оссаджи. оссат̣т̣хе ча [осадждже пана (ка.)] бхагавата̄ а̄йусан̇кха̄ре маха̄бхӯмича̄ло ахоси бхим̣санако ломахам̣со, девадундубхийо [девадудрабхийо (ка.)] ча пхалим̣су. атха кхо бхагава̄ етаматтхам̣ видитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси –

‘‘туламатулан̃ча самбхавам̣, бхавасан̇кха̄рамавассаджи муни;

аджджхаттарато сама̄хито, абхинди кавачамиваттасамбхава’’нти. дасамам̣;

ча̄па̄лавагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

апа̄ра̄пи вираддхо ча, арийа̄ ниббида̄пи ча;

падесам̣ саматтам̣ бхиккху, буддхам̣ н̃а̄н̣ан̃ча четийанти.

2. па̄са̄дакампанавагго

1. пуббасуттам̣

823. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘пуббева ме, бхиккхаве, самбодха̄ анабхисамбуддхасса бодхисаттассева сато етадахоси – ‘ко ну кхо хету, ко паччайо иддхипа̄дабха̄вана̄йа̄’ти? тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘идха бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – ити ме чхандо на ча атилӣно бхависсати, на ча атиппаггахито бхависсати, на ча аджджхаттам̣ сам̣кхитто бхависсати, на ча бахиддха̄ виккхитто бхависсати. паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре; йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣, йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо; йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄. ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети’’’.

‘‘вӣрийасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – ити ме вӣрийам̣ на ча атилӣнам̣ бхависсати, на ча атиппаггахитам̣ бхависсати, на ча аджджхаттам̣ сам̣кхиттам̣ бхависсати, на ча бахиддха̄ виккхиттам̣ бхависсати. паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре; йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣, йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо; йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄. ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети.

‘‘читтасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – ити ме читтам̣ на ча атилӣнам̣ бхависсати, на ча атиппаггахитам̣ бхависсати, на ча аджджхаттам̣ сам̣кхиттам̣ бхависсати, на ча бахиддха̄ виккхиттам̣ бхависсати. паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре; йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣, йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо; йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄. ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети.

‘‘вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – ити ме вӣмам̣са̄ на ча атилӣна̄ бхависсати, на ча атиппаггахита̄ бхависсати, на ча аджджхаттам̣ сам̣кхитта̄ бхависсати, на ча бахиддха̄ виккхитта̄ бхависсати. паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре; йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣, йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо; йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄. ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети.

‘‘евам̣ бха̄витесу кхо, бхиккху, чатӯсу иддхипа̄десу евам̣ бахулӣкатесу, анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти – екопи хутва̄ бахудха̄ хоти, бахудха̄пи хутва̄ еко хоти; а̄вибха̄вам̣, тиробха̄вам̣; тирокут̣т̣ам̣ тиропа̄ка̄рам̣ тиропаббатам̣ асаджджама̄но гаччхати, сеййатха̄пи а̄ка̄се; патхавийа̄пи уммуджджанимуджджам̣ кароти, сеййатха̄пи удаке; удакепи абхиджджама̄не [абхиджджама̄но (сӣ. пӣ. ка.)] гаччхати, сеййатха̄пи патхавийам̣; а̄ка̄сепи паллан̇кена камати, сеййатха̄пи паккхӣ сакун̣о; имепи чандимасӯрийе евам̣махиддхике евам̣маха̄нубха̄ве па̄н̣ина̄ паримасати [пара̄масати (сӣ. сйа̄. кам̣.)] паримаджджати; йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети.

‘‘евам̣ бха̄витесу кхо, бхиккху, чатӯсу иддхипа̄десу евам̣ бахулӣкатесу дибба̄йа сотадха̄туйа̄ висуддха̄йа атиккантама̄нусика̄йа убхо садде сун̣а̄ти – диббе ча ма̄нусе ча, дӯре сантике ча̄ти.

‘‘евам̣ бха̄витесу кхо, бхиккху, чатӯсу иддхипа̄десу евам̣ бахулӣкатесу, парасатта̄нам̣ парапуггала̄нам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ти. сара̄гам̣ ва̄ читтам̣ ‘сара̄гам̣ читта’нти паджа̄на̄ти; вӣтара̄гам̣ ва̄ читтам̣ ‘вӣтара̄гам̣ читта’нти паджа̄на̄ти; садосам̣ ва̄ читтам̣ ‘садосам̣ читта’нти паджа̄на̄ти; вӣтадосам̣ ва̄ читтам̣ ‘вӣтадосам̣ читта’нти паджа̄на̄ти; самохам̣ ва̄ читтам̣ ‘самохам̣ читта’нти паджа̄на̄ти; вӣтамохам̣ ва̄ читтам̣ ‘вӣтамохам̣ читта’нти паджа̄на̄ти; сам̣кхиттам̣ ва̄ читтам̣ ‘сам̣кхиттам̣ читта’нти паджа̄на̄ти; виккхиттам̣ ва̄ читтам̣ ‘виккхиттам̣ читта’нти паджа̄на̄ти; махаггатам̣ ва̄ читтам̣ ‘махаггатам̣ читта’нти паджа̄на̄ти; амахаггатам̣ ва̄ читтам̣ ‘амахаггатам̣ читта’нти паджа̄на̄ти; сауттарам̣ ва̄ читтам̣ ‘сауттарам̣ читта’нти паджа̄на̄ти; ануттарам̣ ва̄ читтам̣ ‘ануттарам̣ читта’нти паджа̄на̄ти; сама̄хитам̣ ва̄ читтам̣ ‘сама̄хитам̣ читта’нти паджа̄на̄ти; асама̄хитам̣ ва̄ читтам̣ ‘асама̄хитам̣ читта’нти паджа̄на̄ти; вимуттам̣ ва̄ читтам̣ ‘вимуттам̣ читта’нти паджа̄на̄ти; авимуттам̣ ва̄ читтам̣ ‘авимуттам̣ читта’нти паджа̄на̄ти’’.

‘‘евам̣ бха̄витесу кхо, бхиккху, чатӯсу иддхипа̄десу евам̣ бахулӣкатесу, анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати, сеййатхидам̣ – екампи джа̄тим̣ двепи джа̄тийо тиссопи джа̄тийо чатассопи джа̄тийо пан̃чапи джа̄тийо дасапи джа̄тийо вӣсампи джа̄тийо тим̣сампи джа̄тийо чатта̄лӣсампи джа̄тийо пан̃н̃а̄сампи джа̄тийо джа̄тисатампи джа̄тисахассампи джа̄тисатасахассампи анекепи сам̣ват̣т̣акаппе анекепи виват̣т̣акаппе анекепи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣акаппе – ‘амутра̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто амутра удапа̄дим̣ [уппа̄дим̣ (сӣ.)]; татра̄па̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто, со тато чуто идхӯпапанно’ти. ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати.

‘‘евам̣ бха̄витесу кхо бхиккху, чатӯсу иддхипа̄десу евам̣ бахулӣкатесу, диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пассати чавама̄не упападжджама̄не хӣне пан̣ӣте суван̣н̣е дуббан̣н̣е, сугате дуггате йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄ти – ‘име вата, бхонто, сатта̄ ка̄йадуччаритена саманна̄гата̄ вачӣдуччаритена саманна̄гата̄ манодуччаритена саманна̄гата̄ арийа̄нам̣ упава̄дака̄ миччха̄дит̣т̣хика̄ миччха̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄на̄; те ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упапанна̄. име ва̄ пана, бхонто, сатта̄ ка̄йасучаритена саманна̄гата̄ вачӣсучаритена саманна̄гата̄ маносучаритена саманна̄гата̄ арийа̄нам̣ анупава̄дака̄ самма̄дит̣т̣хика̄ самма̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄на̄; те ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упапанна̄’ти. ити диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пассати чавама̄не упападжджама̄не хӣне пан̣ӣте суван̣н̣е дуббан̣н̣е, сугате дуггате йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄ти.

‘‘евам̣ бха̄витесу кхо, бхиккху, чатӯсу иддхипа̄десу евам̣ бахулӣкатесу, а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. махаппхаласуттам̣

824. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ махаппхала̄ хонти маха̄нисам̣са̄. катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, чатта̄ро иддхипа̄да̄ катхам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хонти маха̄нисам̣са̄? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – ‘ити ме чхандо на ча атилӣно бхависсати, на ча атиппаггахито бхависсати, на ча аджджхаттам̣ сам̣кхитто бхависсати, на ча бахиддха̄ виккхитто бхависсати’. паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре; йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣, йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо; йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄. ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети.

‘‘вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – ‘ити ме вӣмам̣са̄ на ча атилӣна̄ бхависсати, на ча атиппаггахита̄ бхависсати, на ча аджджхаттам̣ сам̣кхитта̄ бхависсати, на ча бахиддха̄ виккхитта̄ бхависсати’. паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре; йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣, йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо; йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄. ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро иддхипа̄да̄ евам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хонти маха̄нисам̣са̄.

‘‘евам̣ бха̄витесу кхо, бхиккхаве, бхиккху чатӯсу иддхипа̄десу евам̣ бахулӣкатесу анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти – екопи хутва̄ бахудха̄ хоти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети…пе….

‘‘евам̣ бха̄витесу кхо, бхиккхаве, бхиккху чатӯсу иддхипа̄десу евам̣ бахулӣкатесу, а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти. дутийам̣.

3. чхандасама̄дхисуттам̣

825. ‘‘чхандам̣ че, бхиккхаве, бхиккху нисса̄йа лабхати сама̄дхим̣, лабхати читтасса екаггатам̣ – айам̣ вуччати чхандасама̄дхи. со ануппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ ануппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. уппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. ануппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ уппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. име вуччанти ‘падха̄насан̇кха̄ра̄’ти. ити айан̃ча чхандо, айан̃ча чхандасама̄дхи, име ча падха̄насан̇кха̄ра̄ – айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гато иддхипа̄до’’’.

‘‘вӣрийам̣ че, бхиккхаве, бхиккху нисса̄йа лабхати сама̄дхим̣, лабхати читтасса екаггатам̣ – айам̣ вуччати ‘вӣрийасама̄дхи’. со ануппанна̄нам̣…пе… уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. име вуччанти ‘падха̄насан̇кха̄ра̄’ти. ити идан̃ча вӣрийам̣, айан̃ча вӣрийасама̄дхи, име ча падха̄насан̇кха̄ра̄ – айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘вӣрийасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гато иддхипа̄до’’’.

‘‘читтам̣ че, бхиккхаве, бхиккху нисса̄йа лабхати сама̄дхим̣, лабхати читтасса екаггатам̣ – айам̣ вуччати ‘читтасама̄дхи’. со ануппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣…пе… уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. име вуччанти ‘падха̄насан̇кха̄ра̄’ти. ити идан̃ча читтам̣, айан̃ча читтасама̄дхи, име ча падха̄насан̇кха̄ра̄ – айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘читтасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гато иддхипа̄до’’’.

‘‘вӣмам̣сам̣ че, бхиккхаве, бхиккху нисса̄йа лабхати сама̄дхим̣, лабхати читтасса екаггатам̣ – айам̣ вуччати ‘вӣмам̣са̄сама̄дхи’. со ануппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ ануппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати…пе… уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. име вуччанти ‘падха̄насан̇кха̄ра̄’ти. ити айан̃ча вӣмам̣са̄, айан̃ча вӣмам̣са̄сама̄дхи, име ча падха̄насан̇кха̄ра̄ – айам̣ вуччати, бхиккхаве, ‘вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гато иддхипа̄до’’’ти. татийам̣.

4. моггалла̄насуттам̣

826. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати пубба̄ра̄ме мига̄рама̄тупа̄са̄де. тена кхо пана самайена самбахула̄ бхиккхӯ хет̣т̣ха̄мига̄рама̄тупа̄са̄де вихаранти уддхата̄ уннал̣а̄ чапала̄ мукхара̄ викин̣н̣ава̄ча̄ мут̣т̣хассатино асампаджа̄на̄ асама̄хита̄ бхантачитта̄ [виббхантачитта̄ (сӣ. сйа̄. кам̣.)] па̄катиндрийа̄.

атха кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ а̄мантеси – ‘‘ете кхо, моггалла̄на, сабрахмача̄рино хет̣т̣ха̄мига̄рама̄тупа̄са̄де вихаранти уддхата̄ уннал̣а̄ чапала̄ мукхара̄ викин̣н̣ава̄ча̄ мут̣т̣хассатино асампаджа̄на̄ асама̄хита̄ бхантачитта̄ па̄катиндрийа̄. гаччха, моггалла̄на, те бхиккхӯ сам̣веджехӣ’’ти.

‘‘евам̣, бханте’’ти кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но бхагавато пат̣иссутва̄ татха̄рӯпам̣ иддха̄бхисан̇кха̄рам̣ абхисан̇кха̄реси [абхисан̇кхареси (сйа̄. пӣ. ка.)] йатха̄ па̄дан̇гут̣т̣хакена мига̄рама̄тупа̄са̄дам̣ сан̇кампеси сампакампеси сампача̄леси. атха кхо те бхиккхӯ сам̣вигга̄ ломахат̣т̣хаджа̄та̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су – ‘‘аччхарийам̣ вата, бхо, аббхутам̣ вата, бхо! нива̄тан̃ча вата айан̃ча мига̄рама̄тупа̄са̄до гамбхӣранемо суникха̄то ачало асампакампӣ, атха ча пана сан̇кампито сампакампито сампача̄лито’’ти!

атха кхо бхагава̄ йена те бхиккхӯ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ те бхиккхӯ бхагава̄ етадавоча – ‘‘ким̣ ну тумхе, бхиккхаве, сам̣вигга̄ ломахат̣т̣хаджа̄та̄ екамантам̣ т̣хита̄’’ти? ‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣ бханте! нива̄тан̃ча вата айан̃ча мига̄рама̄тупа̄са̄до гамбхӣранемо суникха̄то ачало асампакампӣ, атха ча пана сан̇кампито сампакампито сампача̄лито’’ти! ‘‘тумхева кхо, бхиккхаве, сам̣веджетука̄мена моггалла̄нена бхиккхуна̄ па̄дан̇гут̣т̣хакена мига̄рама̄тупа̄са̄до, сан̇кампито сампакампито сампача̄лито. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамесам̣ дхамма̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ моггалла̄но бхиккху евам̣махиддхико евам̣маха̄нубха̄во’’ти? ‘‘бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄, бхагавам̣неттика̄ бхагавам̣пат̣исаран̣а̄. са̄дху вата, бханте, бхагавантам̣йева пат̣ибха̄ту етасса бха̄ситасса аттхо. бхагавато сутва̄ бхиккхӯ дха̄рессантӣ’’ти.

‘‘тена хи, бхиккхаве, сун̣а̄тха. чатуннам̣ кхо, бхиккхаве, иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ моггалла̄но бхиккху евам̣махиддхико евам̣маха̄нубха̄во. катамесам̣ чатуннам̣? идха, бхиккхаве, моггалла̄но бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – ‘ити ме вӣмам̣са̄ на ча атилӣна̄ бхависсати, на ча атиппаггахита̄ бхависсати; на ча аджджхаттам̣ сам̣кхитта̄ бхависсати, на ча бахиддха̄ виккхитта̄ бхависсати’. паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре; йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣ йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо; йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄. ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ моггалла̄но бхиккху евам̣махиддхико евам̣маха̄нубха̄во. имесан̃ча пана, бхиккхаве, чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ моггалла̄но бхиккху анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети…пе… имесан̃ча пана, бхиккхаве, чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ моггалла̄но бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. ун̣н̣а̄бхабра̄хман̣асуттам̣

827. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ а̄нандо косамбийам̣ вихарати гхосита̄ра̄ме. атха кхо ун̣н̣а̄бхо бра̄хман̣о йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ а̄нандена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо ун̣н̣а̄бхо бра̄хман̣о а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча – ‘‘киматтхийам̣ ну кхо, бхо а̄нанда, саман̣е готаме брахмачарийам̣ вуссатӣ’’ти? ‘‘чхандаппаха̄наттхам̣ кхо, бра̄хман̣а, бхагавати брахмачарийам̣ вуссатӣ’’ти.

‘‘аттхи пана, бхо а̄нанда, магго аттхи пат̣ипада̄ етасса чхандасса паха̄на̄йа̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, бра̄хман̣а, магго аттхи пат̣ипада̄ етасса чхандасса паха̄на̄йа̄’’ти.

‘‘катамо пана, бхо а̄нанда, магго катама̄ пат̣ипада̄ етасса чхандасса паха̄на̄йа̄’’ти? ‘‘идха, бра̄хман̣а, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – айам̣ кхо, бра̄хман̣а, магго айам̣ пат̣ипада̄ етасса чхандасса паха̄на̄йа̄’’ти.

‘‘евам̣ санте, бхо а̄нанда, сантакам̣ хоти но асантакам̣. чханденева чхандам̣ паджахиссатӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати’’. ‘‘тена хи, бра̄хман̣а, тан̃н̃еветтха пат̣ипуччхисса̄ми. йатха̄ те кхамеййа татха̄ там̣ бйа̄кареййа̄си. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, бра̄хман̣а, ахоси те пуббе чхандо ‘а̄ра̄мам̣ гамисса̄мӣ’ти? тасса те а̄ра̄магатасса йо таджджо чхандо со пат̣иппассаддхо’’ти? ‘‘евам̣, бхо’’. ‘‘ахоси те пуббе вӣрийам̣ ‘а̄ра̄мам̣ гамисса̄мӣ’ти? тасса те а̄ра̄магатасса йам̣ таджджам̣ вӣрийам̣ там̣ пат̣иппассаддха’’нти? ‘‘евам̣, бхо’’. ‘‘ахоси те пуббе читтам̣ ‘а̄ра̄мам̣ гамисса̄мӣ’ти? тасса те а̄ра̄магатасса йам̣ таджджам̣ читтам̣ там̣ пат̣иппассаддха’’нти? ‘‘евам̣, бхо’’. ‘‘ахоси те пуббе вӣмам̣са̄ ‘а̄ра̄мам̣ гамисса̄мӣ’ти? тасса те а̄ра̄магатасса йа̄ таджджа̄ вӣмам̣са̄ са̄ пат̣иппассаддха̄’’ти? ‘‘евам̣, бхо’’.

‘‘евамева кхо, бра̄хман̣а, йо со бхиккху арахам̣ кхӣн̣а̄саво вуситава̄ катакаран̣ӣйо охитабха̄ро ануппаттасадаттхо париккхӣн̣абхавасам̣йоджано саммадан̃н̃а̄ вимутто, тасса йо пуббе чхандо ахоси арахаттаппаттийа̄, арахаттаппатте [арахатте патте (сӣ. сйа̄. кам̣.)] йо таджджо чхандо со пат̣иппассаддхо; йам̣ пуббе вӣрийам̣ ахоси арахаттаппаттийа̄, арахаттаппатте йам̣ таджджам̣ вӣрийам̣ там̣ пат̣иппассаддхам̣; йам̣ пуббе читтам̣ ахоси арахаттаппаттийа̄, арахаттаппатте йам̣ таджджам̣ читтам̣ там̣ пат̣иппассаддхам̣; йа̄ пуббе вӣмам̣са̄ ахоси арахаттаппаттийа̄, арахаттаппатте йа̄ таджджа̄ вӣмам̣са̄ са̄ пат̣иппассаддха̄. там̣ ким̣ ман̃н̃аси, бра̄хман̣а, ити евам̣ санте, сантакам̣ ва̄ хоти но асантакам̣ ва̄’’ти?

‘‘аддха̄, бхо а̄нанда, евам̣ санте, сантакам̣ хоти но асантакам̣. абхиккантам̣, бхо а̄нанда, абхиккантам̣, бхо а̄нанда! сеййатха̄пи, бхо а̄нанда, никкуджджитам̣ ва̄ уккуджджеййа, пат̣иччханнам̣ ва̄ вивареййа, мӯл̣хасса ва̄ маггам̣ а̄чиккхеййа, андхака̄ре ва̄ телападжджотам̣ дха̄реййа – чаккхуманто рӯпа̄ни даккхантӣти; евамевам̣ бхота̄ а̄нандена анекапарийа̄йена дхаммо пака̄сито. еса̄хам̣, бхо а̄нанда, там̣ бхавантам̣ готамам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ а̄нандо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. пан̃чамам̣.

6. пат̣хамасаман̣абра̄хман̣асуттам̣

828. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ махиддхика̄ ахесум̣ маха̄нубха̄ва̄, саббе те чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ махиддхика̄ бхависсанти маха̄нубха̄ва̄, саббе те чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ махиддхика̄ маха̄нубха̄ва̄, саббе те чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ махиддхика̄ ахесум̣ маха̄нубха̄ва̄, саббе те имесам̣йева чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ махиддхика̄ бхависсанти маха̄нубха̄ва̄, саббе те имесам̣йева чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄. йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ махиддхика̄ маха̄нубха̄ва̄, саббе те имесам̣йева чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. дутийасаман̣абра̄хман̣асуттам̣

829. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхосум̣ – екопи хутва̄ бахудха̄ ахесум̣, бахудха̄пи хутва̄ еко ахесум̣; а̄вибха̄вам̣, тиробха̄вам̣; тирокут̣т̣ам̣ тиропа̄ка̄рам̣ тиропаббатам̣ асаджджама̄на̄ агамам̣су, сеййатха̄пи а̄ка̄се; патхавийа̄пи уммуджджанимуджджам̣ акам̣су, сеййатха̄пи удаке; удакепи абхиджджама̄не [абхиджджама̄на̄ (сӣ. пӣ. ка.)] агамам̣су, сеййатха̄пи патхавийам̣; а̄ка̄сепи паллан̇кена камим̣су, сеййатха̄пи паккхӣ сакун̣о; имепи чандимасӯрийе евам̣махиддхике евам̣маха̄нубха̄ве па̄н̣ина̄ паримасим̣су [пара̄масим̣су (сйа̄. кам̣. ка.)] паримаджджим̣су; йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттесум̣, саббе те чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄.

‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоссанти – екопи хутва̄ бахудха̄ бхависсанти, бахудха̄пи хутва̄ еко бхависсанти; а̄вибха̄вам̣, тиробха̄вам̣; тирокут̣т̣ам̣ тиропа̄ка̄рам̣ тиропаббатам̣ асаджджама̄на̄ гамиссанти, сеййатха̄пи а̄ка̄се; патхавийа̄пи уммуджджанимуджджам̣ кариссанти, сеййатха̄пи удаке; удакепи абхиджджама̄не гамиссанти, сеййатха̄пи патхавийам̣; а̄ка̄сепи паллан̇кена камиссанти, сеййатха̄пи паккхӣ сакун̣о; имепи чандимасӯрийе евам̣махиддхике евам̣маха̄нубха̄ве па̄н̣ина̄ паримасиссанти паримаджджиссанти; йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттиссанти, саббе те чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄.

‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхонти – екопи хутва̄ бахудха̄ хонти, бахудха̄пи хутва̄ еко хонти; а̄вибха̄вам̣, тиробха̄вам̣; тирокут̣т̣ам̣ тиропа̄ка̄рам̣ тиропаббатам̣ асаджджама̄на̄ гаччханти, сеййатха̄пи а̄ка̄се; патхавийа̄пи уммуджджанимуджджам̣ каронти, сеййатха̄пи удаке; удакепи абхиджджама̄не гаччханти, сеййатха̄пи патхавийам̣; а̄ка̄сепи паллан̇кена каманти, сеййатха̄пи паккхӣ сакун̣о; имепи чандимасӯрийе евам̣махиддхике евам̣маха̄нубха̄ве па̄н̣ина̄ паримасанти [пара̄масанти (сйа̄. кам̣.)] паримаджджанти; йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттенти, саббе те чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ти.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхосум̣ – екопи хутва̄ бахудха̄ ахесум̣…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттесум̣, саббе те имесам̣йева чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄.

‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоссанти – екопи хутва̄ бахудха̄ бхависсанти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттиссанти, саббе те имесам̣йева чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄.

‘‘йе хи кечи бхиккхаве етарахи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхонти – екопи хутва̄ бахудха̄ хонти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттенти, саббе те имесам̣йева чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄’’ти. саттамам̣.

8. бхиккхусуттам̣

830. ‘‘чатуннам̣, бхиккхаве, иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. иддха̄дидесана̄суттам̣

831. ‘‘иддхим̣ во, бхиккхаве, десесса̄ми иддхипа̄дан̃ча иддхипа̄дабха̄ванан̃ча иддхипа̄дабха̄вана̄га̄минин̃ча пат̣ипадам̣. там̣ сун̣а̄тха.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, иддхи? идха, бхиккхаве, бхиккху анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти – екопи хутва̄ бахудха̄ хоти, бахудха̄пи хутва̄ еко хоти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети – айам̣ вуччати, бхиккхаве, иддхи.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, иддхипа̄до? йо со, бхиккхаве, магго йа̄ пат̣ипада̄ иддхила̄бха̄йа иддхипат̣ила̄бха̄йа сам̣ваттати – айам̣ вуччати, бхиккхаве, иддхипа̄до.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, иддхипа̄дабха̄вана̄? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи …пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – айам̣ вуччати, бхиккхаве, иддхипа̄дабха̄вана̄.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, иддхипа̄дабха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи, самма̄сан̇каппо, самма̄ва̄ча̄, самма̄камманто, самма̄а̄джӣво, самма̄ва̄йа̄мо, самма̄сати, самма̄сама̄дхи – айам̣ вуччати, бхиккхаве, иддхипа̄дабха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄’’ти. навамам̣.

10. вибхан̇гасуттам̣

832. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ махаппхала̄ хонти маха̄нисам̣са̄’’.

‘‘катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, чатта̄ро иддхипа̄да̄ катхам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хонти маха̄нисам̣са̄? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – ‘ити ме чхандо на ча атилӣно бхависсати, на ча атиппаггахито бхависсати, на ча аджджхаттам̣ сам̣кхитто бхависсати, на ча бахиддха̄ виккхитто бхависсати’. паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – ‘йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре; йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣, йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо; йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣ йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄’. ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети. вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – ‘ити ме вӣмам̣са̄ на ча атилӣна̄ бхависсати, на ча атиппаггахита̄ бхависсати, на ча аджджхаттам̣ сам̣кхитта̄ бхависсати, на ча бахиддха̄ виккхитта̄ бхависсати’. паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – ‘йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре; йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣, йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо; йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄’. ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, атилӣно чхандо? йо, бхиккхаве, чхандо косаджджасахагато косаджджасампайутто – айам̣ вуччати, бхиккхаве, атилӣно чхандо.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, атиппаггахито чхандо? йо, бхиккхаве, чхандо уддхаччасахагато уддхаччасампайутто – айам̣ вуччати, бхиккхаве, атиппаггахито чхандо.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, аджджхаттам̣ сам̣кхитто чхандо? йо, бхиккхаве, чхандо тхинамиддхасахагато тхинамиддхасампайутто – айам̣ вуччати, бхиккхаве, аджджхаттам̣ сам̣кхитто чхандо.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, бахиддха̄ виккхитто чхандо? йо, бхиккхаве, чхандо бахиддха̄ пан̃ча ка̄магун̣е а̄раббха анувиккхитто анувисат̣о – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бахиддха̄ виккхитто чхандо.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре? идха, бхиккхаве, бхиккхуно паччха̄пуресан̃н̃а̄ суггахита̄ хоти суманасиката̄ сӯпадха̄рита̄ суппат̣ивиддха̄ пан̃н̃а̄йа. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣, йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо вихарати? идха, бхиккхаве, бхиккху имамева ка̄йам̣ уддхам̣ па̄датала̄ адхо кесаматтхака̄ тачапарийантам̣ пӯрам̣ на̄наппака̄расса асучино паччавеккхати – ‘аттхи имасмим̣ ка̄йе кеса̄ лома̄ накха̄ данта̄ тачо мам̣сам̣ нха̄ру ат̣т̣хи ат̣т̣химин̃джам̣ ваккам̣ хадайам̣ йаканам̣ киломакам̣ пихакам̣ паппха̄сам̣ антам̣ антагун̣ам̣ ударийам̣ карӣсам̣ питтам̣ семхам̣ пуббо лохитам̣ седо медо ассу васа̄ кхел̣о син̇гха̄н̣ика̄ ласика̄ мутта’нти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣, йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо вихарати.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄ вихарати? идха, бхиккхаве, бхиккху йехи а̄ка̄рехи йехи лин̇гехи йехи нимиттехи дива̄ чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, со техи а̄ка̄рехи техи лин̇гехи техи нимиттехи раттим̣ чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети; йехи ва̄ пана а̄ка̄рехи йехи лин̇гехи йехи нимиттехи раттим̣ чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, со техи а̄ка̄рехи техи лин̇гехи техи нимиттехи дива̄ чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄ вихарати.

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети? идха, бхиккхаве, бхиккхуно а̄локасан̃н̃а̄ суггахита̄ хоти дива̄сан̃н̃а̄ сва̄дхит̣т̣хита̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, атилӣнам̣ вӣрийам̣? йам̣, бхиккхаве, вӣрийам̣ косаджджасахагатам̣ косаджджасампайуттам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, атилӣнам̣ вӣрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, атиппаггахитам̣ вӣрийам̣? йам̣, бхиккхаве, вӣрийам̣ уддхаччасахагатам̣ уддхаччасампайуттам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, атиппаггахитам̣ вӣрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, аджджхаттам̣ сам̣кхиттам̣ вӣрийам̣? йам̣, бхиккхаве, вӣрийам̣ тхинамиддхасахагатам̣ тхинамиддхасампайуттам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, аджджхаттам̣ сам̣кхиттам̣ вӣрийам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, бахиддха̄ виккхиттам̣ вӣрийам̣? йам̣, бхиккхаве, вӣрийам̣ бахиддха̄ пан̃ча ка̄магун̣е а̄раббха анувиккхиттам̣ анувисат̣ам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, бахиддха̄ виккхиттам̣ вӣрийам̣…пе….

‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети? идха, бхиккхаве, бхиккхуно а̄локасан̃н̃а̄ суггахита̄ хоти дива̄сан̃н̃а̄ сва̄дхит̣т̣хита̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, атилӣнам̣ читтам̣? йам̣, бхиккхаве, читтам̣ косаджджасахагатам̣ косаджджасампайуттам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, атилӣнам̣ читтам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, атиппаггахитам̣ читтам̣? йам̣, бхиккхаве, читтам̣ уддхаччасахагатам̣ уддхаччасампайуттам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, атиппаггахитам̣ читтам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, аджджхаттам̣ сам̣кхиттам̣ читтам̣? йам̣, бхиккхаве, читтам̣ тхинамиддхасахагатам̣ тхинамиддхасампайуттам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, аджджхаттам̣ сам̣кхиттам̣ читтам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, бахиддха̄ виккхиттам̣ читтам̣? йам̣, бхиккхаве, читтам̣ бахиддха̄ пан̃ча ка̄магун̣е а̄раббха анувиккхиттам̣ анувисат̣ам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, бахиддха̄ виккхиттам̣ читтам̣…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, атилӣна̄ вӣмам̣са̄? йа̄, бхиккхаве, вӣмам̣са̄ косаджджасахагата̄ косаджджасампайутта̄ – айам̣ вуччати, бхиккхаве, атилӣна̄ вӣмам̣са̄.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, атиппаггахита̄ вӣмам̣са̄? йа̄, бхиккхаве, вӣмам̣са̄ уддхаччасахагата̄ уддхаччасампайутта̄ – айам̣ вуччати, бхиккхаве, атиппаггахита̄ вӣмам̣са̄.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, аджджхаттам̣ сам̣кхитта̄ вӣмам̣са̄? йа̄, бхиккхаве, вӣмам̣са̄ тхинамиддхасахагата̄ тхинамиддхасампайутта̄ – айам̣ вуччати, бхиккхаве, аджджхаттам̣ сам̣кхитта̄ вӣмам̣са̄.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, бахиддха̄ виккхитта̄ вӣмам̣са̄? йа̄, бхиккхаве, вӣмам̣са̄ бахиддха̄ пан̃ча ка̄магун̣е а̄раббха анувиккхитта̄ анувисат̣а̄ – айам̣ вуччати, бхиккхаве, бахиддха̄ виккхитта̄ вӣмам̣са̄…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро иддхипа̄да̄ евам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хонти маха̄нисам̣са̄.

‘‘евам̣ бха̄витесу кхо, бхиккхаве, бхиккху чатӯсу иддхипа̄десу евам̣ бахулӣкатесу, анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти – екопи хутва̄ бахудха̄ хоти, бахудха̄пи хутва̄ еко хоти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети. евам̣ бха̄витесу кхо, бхиккхаве, бхиккху чатӯсу иддхипа̄десу евам̣ бахулӣкатесу, а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти. дасамам̣.

па̄са̄дакампанавагго дутийо.

тассудда̄нам̣ –

пуббам̣ махаппхалам̣ чхандам̣, моггалла̄нан̃ча ун̣н̣а̄бхам̣;

две саман̣абра̄хман̣а̄ бхиккху, десана̄ вибхан̇гена ча̄ти.

3. айогул̣авагго

1. маггасуттам̣

833. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘пуббева ме, бхиккхаве, самбодха̄ анабхисамбуддхасса бодхисаттассева сато етадахоси – ‘ко ну кхо магго, ка̄ пат̣ипада̄ иддхипа̄дабха̄вана̄йа̄’ти? тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘идха бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – ити ме чхандо на ча атилӣно бхависсати, на ча атиппаггахито бхависсати, на ча аджджхаттам̣ сам̣кхитто бхависсати, на ча бахиддха̄ виккхитто бхависсати. паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре; йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣, йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо; йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄. ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети. вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – ити ме вӣмам̣са̄ на ча атилӣна̄ бхависсати, на ча атиппаггахита̄ бхависсати, на ча аджджхаттам̣ сам̣кхитта̄ бхависсати, на ча бахиддха̄ виккхитта̄ бхависсати. паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре; йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣, йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо; йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣ йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄’ – ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети.

‘‘евам̣ бха̄витесу кхо, бхиккхаве, бхиккху чатӯсу иддхипа̄десу евам̣ бахулӣкатесу анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти – екопи хутва̄ бахудха̄ хоти, бахудха̄пи хутва̄ еко хоти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети. евам̣ бха̄витесу кхо, бхиккхаве, бхиккху чатӯсу иддхипа̄десу евам̣ бахулӣкатесу, а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти. пат̣хамам̣.

(чхапи абхин̃н̃а̄йо виттха̄ретабба̄).

2. айогул̣асуттам̣

834. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиджа̄на̄ти ну кхо, бханте, бхагава̄ иддхийа̄ маномайена ка̄йена брахмалокам̣ упасан̇камита̄’’ти? ‘‘абхиджа̄на̄ми кхва̄хам̣, а̄нанда, иддхийа̄ маномайена ка̄йена брахмалокам̣ упасан̇камита̄’’ти. ‘‘абхиджа̄на̄ти пана, бханте, бхагава̄ имина̄ ча̄тумаха̄бхӯтикена ка̄йена иддхийа̄ брахмалокам̣ упасан̇камита̄’’ти? ‘‘абхиджа̄на̄ми кхва̄хам̣, а̄нанда, имина̄ ча̄тумаха̄бхӯтикена [ча̄туммаха̄бхӯтикена (сӣ. сйа̄. кам̣.)] ка̄йена иддхийа̄ брахмалокам̣ упасан̇камита̄’’ти.

‘‘йан̃ча кхо, ома̄ти, бханте, бхагава̄ иддхийа̄ маномайена ка̄йена брахмалокам̣ упасан̇камитум̣, йан̃ча кхо абхиджа̄на̄ти, бханте, бхагава̄ имина̄ ча̄тумаха̄бхӯтикена ка̄йена иддхийа̄ брахмалокам̣ упасан̇камита̄, тайидам̣, бханте, бхагавато аччхарийан̃чева аббхутан̃ча̄’’ти. ‘‘аччхарийа̄ чева, а̄нанда, татха̄гата̄ аччхарийадхаммасаманна̄гата̄ ча, аббхута̄ чева, а̄нанда, татха̄гата̄ аббхутадхаммасаманна̄гата̄ ча’’.

‘‘йасмим̣, а̄нанда, самайе татха̄гато ка̄йампи читте самодахати [сама̄дахати (сӣ. сйа̄. пӣ.)] читтампи ка̄йе самодахати, сукхасан̃н̃ан̃ча лахусан̃н̃ан̃ча ка̄йе оккамитва̄ вихарати; тасмим̣, а̄нанда, самайе татха̄гатасса ка̄йо лахутаро чева хоти мудутаро ча камманийатаро ча пабхассаратаро ча.

‘‘сеййатха̄пи, а̄нанда, айогул̣о дивасам̣ сантатто лахутаро чева хоти мудутаро ча камманийатаро ча пабхассаратаро ча; евамева кхо, а̄нанда, йасмим̣ самайе татха̄гато ка̄йампи читте самодахати, читтампи ка̄йе самодахати, сукхасан̃н̃ан̃ча лахусан̃н̃ан̃ча ка̄йе оккамитва̄ вихарати; тасмим̣, а̄нанда, самайе татха̄гатасса ка̄йо лахутаро чева хоти мудутаро ча камманийатаро ча пабхассаратаро ча.

‘‘йасмим̣, а̄нанда, самайе татха̄гато ка̄йампи читте самодахати, читтампи ка̄йе самодахати, сукхасан̃н̃ан̃ча лахусан̃н̃ан̃ча ка̄йе оккамитва̄ вихарати; тасмим̣, а̄нанда, самайе татха̄гатасса ка̄йо аппакасиренева патхавийа̄ веха̄сам̣ аббхуггаччхати, со анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти – екопи хутва̄ бахудха̄ хоти, бахудха̄пи хутва̄ еко хоти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети.

‘‘сеййатха̄пи, а̄нанда, тӯлапичу ва̄ каппа̄сапичу ва̄ лахуко ва̄тӯпа̄да̄но аппакасиренева патхавийа̄ веха̄сам̣ аббхуггаччхати; евамева кхо, а̄нанда, йасмим̣ самайе татха̄гато ка̄йампи читте самодахати, читтампи ка̄йе самодахати, сукхасан̃н̃ан̃ча лахусан̃н̃ан̃ча ка̄йе оккамитва̄ вихарати; тасмим̣, а̄нанда, самайе татха̄гатасса ка̄йо аппакасиренева патхавийа̄ веха̄сам̣ аббхуггаччхати, со анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти – екопи хутва̄ бахудха̄ хоти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттетӣ’’ти. дутийам̣.

3. бхиккхусуттам̣

835. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, иддхипа̄да̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи …пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро иддхипа̄да̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти. татийам̣.

4. суддхикасуттам̣

836. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, иддхипа̄да̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро иддхипа̄да̄’’ти. чатуттхам̣.

5. пат̣хамапхаласуттам̣

837. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, иддхипа̄да̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи …пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро иддхипа̄да̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ бхиккхуна̄ двиннам̣ пхала̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ пхалам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – дит̣т̣хева дхамме ан̃н̃а̄, сати ва̄ упа̄дисесе ана̄га̄мита̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. дутийапхаласуттам̣

838. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, иддхипа̄да̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи …пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро иддхипа̄да̄. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ сатта пхала̄ сатта̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄.

‘‘катаме сатта пхала̄ сатта̄нисам̣са̄? дит̣т̣хева дхамме пат̣икачча [пат̣игачча (сӣ.), пат̣ихачча (пӣ.)] ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети но че дит̣т̣хева дхамме пат̣икачча ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети; атха маран̣ака̄ле ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, но че дит̣т̣хева дхамме пат̣икачча ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, но че маран̣ака̄ле ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети; атха пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ антара̄паринибба̄йӣ хоти, упахаччапаринибба̄йӣ хоти, асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, уддхам̣сото хоти аканит̣т̣хага̄мӣ. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ име сатта пхала̄ сатта̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. пат̣хамаа̄нандасуттам̣

839. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘катама̄ ну кхо, бханте, иддхи, катамо иддхипа̄до, катама̄ иддхипа̄дабха̄вана̄, катама̄ иддхипа̄дабха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄’’ти? ‘‘идха̄нанда, бхиккху анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти – екопи хутва̄ бахудха̄ хоти, бахудха̄пи хутва̄ еко хоти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети – айам̣ вуччата̄нанда, иддхи’’.

‘‘катамо ча̄нанда, иддхипа̄до? йо, а̄нанда, магго йа̄ пат̣ипада̄ иддхила̄бха̄йа иддхипат̣ила̄бха̄йа сам̣ваттати – айам̣ вуччата̄нанда, иддхипа̄до.

‘‘катама̄ ча̄нанда, иддхипа̄дабха̄вана̄? идха̄нанда, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – айам̣ вуччата̄нанда, иддхипа̄дабха̄вана̄.

‘‘катама̄ ча̄нанда, иддхипа̄дабха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи – айам̣ вуччата̄нанда, иддхипа̄дабха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄’’ти. саттамам̣.

8. дутийаа̄нандасуттам̣

840. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘катама̄ ну кхо, а̄нанда, иддхи, катамо иддхипа̄до, катама̄ иддхипа̄дабха̄вана̄, катама̄ иддхипа̄дабха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄’’ти? бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄ бхагавам̣неттика̄…пе….

‘‘идха̄нанда, бхиккху анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти – екопи хутва̄ бахудха̄ хоти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети – айам̣ вуччата̄нанда, иддхи.

‘‘катамо ча̄нанда, иддхипа̄до? йо, а̄нанда, магго йа̄ пат̣ипада̄ иддхила̄бха̄йа иддхипат̣ила̄бха̄йа сам̣ваттати – айам̣ вуччата̄нанда, иддхипа̄до.

‘‘катама̄ ча̄нанда, иддхипа̄дабха̄вана̄? идха̄нанда, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – айам̣ вуччата̄нанда, иддхипа̄дабха̄вана̄.

‘‘катама̄ ча̄нанда, иддхипа̄дабха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи – айам̣ вуччата̄нанда, иддхипа̄дабха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамабхиккхусуттам̣

841. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘катама̄ ну кхо, бханте, иддхи, катамо иддхипа̄до, катама̄ иддхипа̄дабха̄вана̄, катама̄ иддхипа̄дабха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄’’ти?

‘‘идха, бхиккхаве, бхиккху анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти – екопи хутва̄ бахудха̄ хоти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети – айам̣ вуччати, бхиккхаве, иддхи.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, иддхипа̄до? йо, бхиккхаве, магго, йа̄ пат̣ипада̄ иддхила̄бха̄йа иддхипат̣ила̄бха̄йа сам̣ваттати – айам̣ вуччати, бхиккхаве, иддхипа̄до.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, иддхипа̄дабха̄вана̄? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – айам̣ вуччати, бхиккхаве, иддхипа̄дабха̄вана̄.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, иддхипа̄дабха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи – айам̣ вуччати, бхиккхаве, иддхипа̄дабха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄’’ти. навамам̣.

10. дутийабхиккхусуттам̣

842. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су…пе… екамантам̣ нисинне кхо те бхиккхӯ бхагава̄ етадавоча – ‘‘катама̄ ну кхо, бхиккхаве, иддхи, катамо иддхипа̄до, катама̄ иддхипа̄дабха̄вана̄, катама̄ иддхипа̄дабха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄’’ти? бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄ бхагавам̣неттика̄…пе….

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, иддхи? идха, бхиккхаве, бхиккху анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти – екопи хутва̄ бахудха̄ хоти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети – айам̣ вуччати, бхиккхаве, иддхи.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, иддхипа̄до? йо, бхиккхаве, магго, йа̄ пат̣ипада̄ иддхила̄бха̄йа иддхипат̣ила̄бха̄йа сам̣ваттати – айам̣ вуччати, бхиккхаве, иддхипа̄до.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, иддхипа̄дабха̄вана̄? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – айам̣ вуччати, бхиккхаве, иддхипа̄дабха̄вана̄.

‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, иддхипа̄дабха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. айам̣ вуччати, бхиккхаве, иддхипа̄дабха̄вана̄га̄минӣ пат̣ипада̄’’ти. дасамам̣.

11. моггалла̄насуттам̣

843. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамесам̣ дхамма̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ моггалла̄но бхиккху евам̣махиддхико евам̣маха̄нубха̄во’’ти? бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄ бхагавам̣неттика̄…пе… ‘‘чатуннам̣ кхо, бхиккхаве, иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ моггалла̄но бхиккху евам̣махиддхико евам̣маха̄нубха̄во’’.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха, бхиккхаве, моггалла̄но бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – ‘ити ме чхандо на ча атилӣно бхависсати, на ча атиппаггахито бхависсати, на ча аджджхаттам̣ сам̣кхитто бхависсати, на ча бахиддха̄ виккхитто бхависсати’. паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – ‘йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре; йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣, йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо; йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄’. ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети. вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – ‘ити ме вӣмам̣са̄ на ча атилӣна̄ бхависсати, на ча атиппаггахита̄ бхависсати, на ча аджджхаттам̣ сам̣кхитта̄ бхависсати, на ча бахиддха̄ виккхитта̄ бхависсати’…пе… ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ моггалла̄но бхиккху евам̣махиддхико евам̣маха̄нубха̄во.

‘‘имесан̃ча пана, бхиккхаве, чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ моггала̄но бхиккху евам̣ анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти – екопи хутва̄ бахудха̄ хоти, бахудха̄пи хутва̄ еко хоти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети. имесан̃ча пана, бхиккхаве, чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ моггалла̄но бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти. ека̄дасамам̣.

12. татха̄гатасуттам̣

844. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамесам̣ дхамма̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ татха̄гато евам̣махиддхико евам̣маха̄нубха̄во’’ти? бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄…пе… ‘‘чатуннам̣ кхо, бхиккхаве, иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ татха̄гато евам̣махиддхико евам̣маха̄нубха̄во’’.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха, бхиккхаве, татха̄гато чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – ‘ити ме чхандо на ча атилӣно бхависсати, на ча атиппаггахито бхависсати, на ча аджджхаттам̣ сам̣кхитто бхависсати, на ча бахиддха̄ виккхитто бхависсати’. паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – ‘йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре; йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣, йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо; йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄’. ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети. вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети – ‘ити ме вӣмам̣са̄ на ча атилӣна̄ бхависсати, на ча атипаггахита̄ бхависсати, на ча аджджхаттам̣ сам̣кхитта̄ бхависсати, на ча бахиддха̄ виккхитта̄ бхависсати’. паччха̄пуресан̃н̃ӣ ча вихарати – ‘йатха̄ пуре татха̄ паччха̄, йатха̄ паччха̄ татха̄ пуре; йатха̄ адхо татха̄ уддхам̣, йатха̄ уддхам̣ татха̄ адхо; йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ раттим̣ татха̄ дива̄’. ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ татха̄гато евам̣махиддхико евам̣маха̄нубха̄во.

‘‘имесан̃ча пана, бхиккхаве, чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ татха̄гато анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоти – екопи хутва̄ бахудха̄ хоти…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттети. имесан̃ча пана, бхиккхаве, чатуннам̣ иддхипа̄да̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ татха̄гато а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти. два̄дасамам̣.

(чхапи абхин̃н̃а̄йо виттха̄ретабба̄).

айогул̣авагго татийо.

тассудда̄нам̣ –

магго айогул̣о бхиккху, суддхикан̃ча̄пи две пхала̄;

две ча̄нанда̄ дуве бхиккхӯ, моггалла̄но татха̄гатоти.

4. ган̇га̄пеййа̄лавагго

1-12. ган̇га̄надӣа̄дисуттадва̄дасакам̣

845-856. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху чатта̄ро иддхипа̄де бха̄венто чатта̄ро иддхипа̄де бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху чатта̄ро иддхипа̄де бха̄венто чатта̄ро иддхипа̄де бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети.

‘‘евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху чатта̄ро иддхипа̄де бха̄венто чатта̄ро иддхипа̄де бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. два̄дасамам̣.

ган̇га̄пеййа̄лавагго чатуттхо.

тассудда̄нам̣ –

чха па̄чӣнато нинна̄, чха нинна̄ ча самуддато;

двете чха два̄даса хонти, вагго тена павуччатӣти.

аппама̄давагго виттха̄ретаббо.

тассудда̄нам̣ –

татха̄гатам̣ падам̣ кӯт̣ам̣, мӯлам̣ са̄ро ча вассикам̣;

ра̄джа̄ чандимасӯрийа̄, ваттхена дасамам̣ паданти.

балакаран̣ӣйавагго виттха̄ретаббо.

тассудда̄нам̣ –

балам̣ бӣджан̃ча на̄го ча, руккхо кумбхена сӯкийа̄;

а̄ка̄сена ча две мегха̄, на̄ва̄ а̄гантука̄ надӣти.

есана̄вагго виттха̄ретаббо.

тассудда̄нам̣ –

есана̄ видха̄ а̄саво, бхаво ча дуккхата̄ тиссо;

кхилам̣ малан̃ча нӣгхо ча, ведана̄ тан̣ха̄ тасина̄ ча̄ти.

8. огхавагго

1-10. огха̄дисуттадасакам̣

889-898. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, уддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпара̄го, арӯпара̄го, ма̄но, уддхаччам̣, авиджджа̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чуддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄ветабба̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети, вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи …пе… вӣмам̣са̄сама̄дхиппадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа име чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄ветабба̄’’ти.

(йатха̄ маггасам̣йуттам̣ татха̄ виттха̄ретаббам̣).

огхавагго ат̣т̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

огхо його упа̄да̄нам̣, гантха̄ анусайена ча;

ка̄магун̣а̄ нӣваран̣а̄, кхандха̄ оруддхамбха̄гийа̄ти.

иддхипа̄дасам̣йуттам̣ саттамам̣.

8. ануруддхасам̣йуттам̣

1. рахогатавагго

1. пат̣хамарахогатасуттам̣

899. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ануруддхо са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо а̄йасмато ануруддхасса рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘‘йесам̣ кесан̃чи чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ вираддха̄, вираддхо тесам̣ арийо магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ. йесам̣ кесан̃чи чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ а̄раддха̄, а̄раддхо тесам̣ арийо магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ’’ти.

атха кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но а̄йасмато ануруддхасса четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа, евамева – а̄йасмато ануруддхасса саммукхе па̄турахоси. атха кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ етадавоча – ‘‘китта̄вата̄ ну кхо, а̄вусо ануруддха, бхиккхуно чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ а̄раддха̄ хонтӣ’’ти?

‘‘идха̄вусо, бхиккху аджджхаттам̣ ка̄йе самудайадхамма̄нупассӣ вихарати, аджджхаттам̣ ка̄йе вайадхамма̄нупассӣ вихарати, аджджхаттам̣ ка̄йе самудайавайадхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. бахиддха̄ ка̄йе самудайадхамма̄нупассӣ вихарати, бахиддха̄ ка̄йе вайадхамма̄нупассӣ вихарати, бахиддха̄ ка̄йе самудайавайадхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. аджджхаттабахиддха̄ ка̄йе самудайадхамма̄нупассӣ вихарати, аджджхаттабахиддха̄ ка̄йе вайадхамма̄нупассӣ вихарати, аджджхаттабахиддха̄ ка̄йе самудайавайадхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘со саче а̄кан̇кхати – ‘аппат̣икӯле пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, пат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати; саче а̄кан̇кхати – ‘пат̣икӯле аппат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, аппат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати; саче а̄кан̇кхати – ‘аппат̣икӯле ча пат̣икӯле ча пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, пат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати; саче а̄кан̇кхати – ‘пат̣икӯле ча аппат̣икӯле ча аппат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, аппат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати; саче а̄кан̇кхати – ‘аппат̣икӯлан̃ча пат̣икӯлан̃ча тадубхайам̣ абхиниваджджетва̄ упеккхако вихареййам̣ сато сампаджа̄но’ти, упеккхако таттха вихарати сато сампаджа̄но.

‘‘аджджхаттам̣ ведана̄су самудайадхамма̄нупассӣ вихарати, аджджхаттам̣ ведана̄су вайадхамма̄нупассӣ вихарати, аджджхаттам̣ ведана̄су самудайавайадхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. бахиддха̄ ведана̄су самудайадхамма̄нупассӣ вихарати, бахиддха̄ ведана̄су вайадхамма̄нупассӣ вихарати, бахиддха̄ ведана̄су самудайавайадхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. аджджхаттабахиддха̄ ведана̄су самудайадхамма̄нупассӣ вихарати, аджджхаттабахиддха̄ ведана̄су вайадхамма̄нупассӣ вихарати, аджджхаттабахиддха̄ ведана̄су самудайавайадхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘со саче а̄кан̇кхати – ‘аппат̣икӯле пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, пат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати; саче а̄кан̇кхати – ‘пат̣икӯле аппат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, аппат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати; саче а̄кан̇кхати – ‘аппат̣икӯле ча пат̣икӯле ча пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, пат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати; саче а̄кан̇кхати – ‘пат̣икӯле ча аппат̣икӯле ча аппат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, аппат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати; саче а̄кан̇кхати – ‘аппат̣икӯлан̃ча пат̣икӯлан̃ча тадубхайам̣ абхиниваджджетва̄ упеккхако вихареййам̣ сато сампаджа̄но’ти, упеккхако таттха вихарати сато сампаджа̄но.

‘‘аджджхаттам̣ читте…пе… бахиддха̄ читте…пе… аджджхаттабахиддха̄ читте самудайадхамма̄нупассӣ вихарати… аджджхаттабахиддха̄ читте вайадхамма̄нупассӣ вихарати… аджджхаттабахиддха̄ читте самудайавайадхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ…пе… абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘со саче а̄кан̇кхати – ‘аппат̣икӯле пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, пат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати…пе… упеккхако таттха вихарати сато сампаджа̄но.

‘‘аджджхаттам̣ дхаммесу…пе… бахиддха̄ дхаммесу…пе… аджджхаттабахиддха̄ дхаммесу самудайадхамма̄нупассӣ вихарати… аджджхаттабахиддха̄ дхаммесу вайадхамма̄нупассӣ вихарати… аджджхаттабахиддха̄ дхаммесу самудайавайадхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘со саче а̄кан̇кхати – ‘аппат̣икӯле пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, пат̣икӯласан̃н̃ӣ таттха вихарати…пе… упеккхако таттха вихарати сато сампаджа̄но. етта̄вата̄ кхо, а̄вусо, бхиккхуно чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ а̄раддха̄ хонтӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. дутийарахогатасуттам̣

900. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо а̄йасмато ануруддхасса рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘‘йесам̣ кесан̃чи чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ вираддха̄, вираддхо тесам̣ арийо магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ; йесам̣ кесан̃чи чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ а̄раддха̄, а̄раддхо тесам̣ арийо магго самма̄ дуккхаккхайага̄мӣ’’ти.

атха кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но а̄йасмато ануруддхасса четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа, евамева – а̄йасмато ануруддхасса саммукхе па̄турахоси.

атха кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ етадавоча – ‘‘китта̄вата̄ ну кхо, а̄вусо ануруддха, бхиккхуно чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ а̄раддха̄ хонтӣ’’ти?

‘‘идха̄вусо, бхиккху аджджхаттам̣ ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. бахиддха̄ ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати…пе… аджджхаттабахиддха̄ ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘аджджхаттам̣ ведана̄су ведана̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. бахиддха̄ ведана̄су ведана̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. аджджхаттабахиддха̄ ведана̄су ведана̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘аджджхаттам̣ читте…пе… бахиддха̄ читте…пе… аджджхаттабахиддха̄ читте читта̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘аджджхаттам̣ дхаммесу…пе… бахиддха̄ дхаммесу…пе… аджджхаттабахиддха̄ дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. етта̄вата̄ кхо, а̄вусо, бхиккхуно чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ а̄раддха̄ хонтӣ’’ти. дутийам̣.

3. сутанусуттам̣

901. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ануруддхо са̄ваттхийам̣ вихарати сутанутӣре. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена̄йасма̄ ануруддхо тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ ануруддхена саддхим̣ саммодим̣су. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ етадавочум̣ – ‘‘катамесам̣ а̄йасма̄ ануруддхо дхамма̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’’ти?

‘‘чатуннам̣ кхва̄хам̣, а̄вусо, сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ маха̄бхин̃н̃атам̣ патто. катамесам̣ чатуннам̣? идха̄хам̣, а̄вусо, ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣ – имесам̣ кхва̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ маха̄бхин̃н̃атам̣ патто. имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ хӣнам̣ дхаммам̣ хӣнато аббхан̃н̃а̄сим̣, маджджхимам̣ дхаммам̣ маджджхимато аббхан̃н̃а̄сим̣, пан̣ӣтам̣ дхаммам̣ пан̣ӣтато аббхан̃н̃а̄си’’нти. татийам̣.

4. пат̣хамакан̣д̣акӣсуттам̣

902. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча ануруддхо а̄йасма̄ ча са̄рипутто а̄йасма̄ ча маха̄моггалла̄но са̄кете вихаранти кан̣д̣акӣване. атха кхо а̄йасма̄ ча са̄рипутто а̄йасма̄ ча маха̄моггалла̄но са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хита̄ йена̄йасма̄ ануруддхо тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ ануруддхена саддхим̣ саммодим̣су. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ етадавоча – ‘‘секхена̄вусо ануруддха, бхиккхуна̄ катаме дхамма̄ упасампаджджа виха̄табба̄’’ти?

‘‘секхена̄вусо са̄рипутта, бхиккхуна̄ чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ упасампаджджа виха̄табба̄. катаме чатта̄ро? идха̄вусо, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су …пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣ – секхена̄вусо са̄рипутта, бхиккхуна̄ име чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ упасампаджджа виха̄табба̄’’ти. чатуттхам̣.

5. дутийакан̣д̣акӣсуттам̣

903. са̄кетанида̄нам̣. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ етадавоча – ‘‘асекхена̄вусо ануруддха, бхиккхуна̄ катаме дхамма̄ упасампаджджа виха̄табба̄’’ти? ‘‘асекхена̄вусо са̄рипутта, бхиккхуна̄ чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ упасампаджджа виха̄табба̄. катаме чатта̄ро? идха̄вусо, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣ – асекхена̄вусо са̄рипутта, бхиккхуна̄ име чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ упасампаджджа виха̄табба̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. татийакан̣д̣акӣсуттам̣

904. са̄кетанида̄нам̣. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ етадавоча – ‘‘катамесам̣ а̄йасма̄ ануруддхо дхамма̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’’ти? ‘‘чатуннам̣ кхва̄хам̣, а̄вусо, сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ маха̄бхин̃н̃атам̣ патто. катамесам̣ чатуннам̣? идха̄хам̣, а̄вусо, ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣ – имесам̣ кхва̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ маха̄бхин̃н̃атам̣ патто. имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ сахассам̣ локам̣ абхиджа̄на̄мӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. тан̣хаккхайасуттам̣

905. са̄ваттхинида̄нам̣. татра кхо а̄йасма̄ ануруддхо бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘а̄вусо бхиккхаво’’ти. ‘‘а̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато ануруддхасса паччассосум̣. а̄йасма̄ ануруддхо етадавоча –

‘‘чатта̄роме, а̄вусо, сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ тан̣хаккхайа̄йа сам̣ваттанти. катаме чатта̄ро? идха̄вусо, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати…пе… ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣ – име кхо, а̄вусо, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ тан̣хаккхайа̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. саттамам̣.

8. салал̣а̄га̄расуттам̣

906. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ануруддхо са̄ваттхийам̣ вихарати салал̣а̄га̄ре. татра кхо а̄йасма̄ ануруддхо бхиккхӯ а̄мантеси…пе… етадавоча – ‘‘сеййатха̄пи, а̄вусо, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄. атха маха̄джанака̄йо а̄гаччхеййа кудда̄лапит̣акам̣ [кудда̄лапит̣акам̣ (бахӯсу)] а̄да̄йа – ‘майам̣ имам̣ ган̇га̄надим̣ паччха̄ниннам̣ карисса̄ма паччха̄пон̣ам̣ паччха̄паббха̄ра’нти. там̣ ким̣ ман̃н̃атха̄вусо, апи ну со маха̄джанака̄йо ган̇га̄надим̣ паччха̄ниннам̣ кареййа паччха̄пон̣ам̣ паччха̄паббха̄ра’’нти? ‘‘но хетам̣, а̄вусо’’. ‘‘там̣ кисса хету’’? ‘‘ган̇га̄, а̄вусо, надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄. са̄ на сукара̄ паччха̄ниннам̣ ка̄тум̣ паччха̄пон̣ам̣ паччха̄паббха̄рам̣. йа̄вадева ча пана со маха̄джанака̄йо киламатхасса вигха̄тасса бха̄гӣ асса̄’’ти.

‘‘евамева кхо, а̄вусо, бхиккхум̣ чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бха̄вентам̣ чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бахулӣкаронтам̣ ра̄джа̄но ва̄ ра̄джамаха̄матта̄ ва̄ митта̄ ва̄ амачча̄ ва̄ н̃а̄тӣ ва̄ са̄лохита̄ ва̄ бхогехи абхихат̣т̣хум̣ пава̄реййум̣ – ‘ехамбхо пуриса, ким̣ те име ка̄са̄ва̄ анудаханти? ким̣ мун̣д̣о капа̄ламанусан̃чараси? ехи хӣна̄йа̄ваттитва̄ бхоге ча бхун̃джассу пун̃н̃а̄ни ча карохӣ’’’ти.

‘‘со вата, а̄вусо, бхиккху чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бха̄венто чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бахулӣкаронто сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ваттиссатӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. там̣ кисса хету? йан̃хи там̣, а̄вусо, читтам̣ дӣгхараттам̣ вивеканиннам̣ вивекапон̣ам̣ вивекапаббха̄рам̣ там̣ вата хӣна̄йа̄ваттиссатӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. катхан̃ча̄вусо, бхиккху чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бха̄вети, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бахулӣкаротӣти? идха̄вусо, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати…пе… ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. евам̣ кхо, а̄вусо, бхиккху чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бха̄вети, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не бахулӣкаротӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. амбапа̄ливанасуттам̣

907. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча ануруддхо а̄йасма̄ ча са̄рипутто веса̄лийам̣ вихаранти амбапа̄ливане. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ етадавоча –

‘‘виппасанна̄ни кхо те, а̄вусо ануруддха, индрийа̄ни, парисуддхо мукхаван̣н̣о парийода̄то. катамена̄йасма̄ ануруддхо виха̄рена етарахи бахулам̣ вихаратӣ’’ти? ‘‘чатӯсу кхва̄хам̣, а̄вусо, сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитто етарахи бахулам̣ вихара̄ми. катамесу чатӯсу? идха̄хам̣, а̄вусо, ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣ – имесу кхва̄хам̣, а̄вусо, чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитто етарахи бахулам̣ вихара̄ми. йо со, а̄вусо, бхиккху арахам̣ кхӣн̣а̄саво вуситава̄ катакаран̣ӣйо охитабха̄ро ануппаттасадаттхо париккхӣн̣абхавасам̣йоджано саммадан̃н̃а̄ вимутто, со имесу чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачитто бахулам̣ вихаратӣ’’ти.

‘‘ла̄бха̄ вата но, а̄вусо, суладдхам̣ вата но, а̄вусо! йе майам̣ а̄йасмато ануруддхасса саммукха̄ва ассумха а̄сабхим̣ ва̄чам̣ бха̄сама̄насса̄’’ти. навамам̣.

10. ба̄л̣хагила̄насуттам̣

908. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ануруддхо са̄ваттхийам̣ вихарати андхаванасмим̣ а̄ба̄дхико дуккхито ба̄л̣хагила̄но. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена̄йасма̄ ануруддхо тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ етадавочум̣ –

‘‘катамена̄йасмато ануруддхасса виха̄рена вихарато уппанна̄ са̄рӣрика̄ дуккха̄ ведана̄ читтам̣ на парийа̄да̄йа тит̣т̣хантӣ’’ти? ‘‘чатӯсу кхо ме, а̄вусо, сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачиттасса вихарато уппанна̄ са̄рӣрика̄ дуккха̄ ведана̄ читтам̣ на парийа̄да̄йа тит̣т̣ханти. катамесу чатӯсу? идха̄хам̣, а̄вусо, ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄ми…пе… ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣ – имесу кхо ме, а̄вусо, чатӯсу сатипат̣т̣ха̄несу суппатит̣т̣хитачиттасса вихарато уппанна̄ са̄рӣрика̄ дуккха̄ ведана̄ читтам̣ на парийа̄да̄йа тит̣т̣хантӣ’’ти. дасамам̣.

рахогатавагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

рахогатена две вутта̄, сутану кан̣д̣акӣ тайо;

тан̣хаккхайасалал̣а̄га̄рам̣, амбапа̄ли ча гила̄нанти.

2. дутийавагго

1. каппасахассасуттам̣

909. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ануруддхо са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена̄йасма̄ ануруддхо тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ ануруддхена саддхим̣…пе… екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ етадавочум̣ –

‘‘катамесам̣ а̄йасма̄ ануруддхо дхамма̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ маха̄бхин̃н̃атам̣ патто’’ти? ‘‘чатуннам̣ кхва̄хам̣, а̄вусо, сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ маха̄бхин̃н̃атам̣ патто. катамесам̣ чатуннам̣? идха̄хам̣, а̄вусо, ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихара̄ми…пе… ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихара̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣ – имесам̣ кхва̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ маха̄бхин̃н̃атам̣ патто. имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ каппасахассам̣ ануссара̄мӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. иддхивидхасуттам̣

910. ‘‘имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ анекавихитам̣ иддхивидхам̣ паччанубхоми – екопи хутва̄ бахудха̄ хоми…пе… йа̄ва брахмалока̄пи ка̄йена васам̣ ваттемӣ’’ти. дутийам̣.

3. диббасотасуттам̣

911. ‘‘имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ дибба̄йа сотадха̄туйа̄ висуддха̄йа атиккантама̄нусика̄йа убхо садде сун̣а̄ми диббе ча ма̄нусе ча йе дӯре сантике ча̄’’ти. татийам̣.

4. четопарийасуттам̣

912. ‘‘имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ парасатта̄нам̣ парапуггала̄нам̣ четаса̄ чето паричча паджа̄на̄ми – сара̄гам̣ ва̄ читтам̣ ‘сара̄гам̣ читта’нти паджа̄на̄ми…пе… авимуттам̣ ва̄ читтам̣ ‘авимуттам̣ читта’нти паджа̄на̄мӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. т̣ха̄насуттам̣

913. ‘‘имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ т̣ха̄нан̃ча т̣ха̄нато ат̣т̣ха̄нан̃ча ат̣т̣ха̄нато йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄мӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. каммасама̄да̄насуттам̣

914. ‘‘имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ атӣта̄на̄гатапаччуппанна̄нам̣ каммасама̄да̄на̄нам̣ т̣ха̄насо хетусо випа̄кам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄мӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. саббаттхага̄минисуттам̣

915. ‘‘имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ саббаттхага̄миниппат̣ипадам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄мӣ’’ти. саттамам̣.

8. на̄на̄дха̄тусуттам̣

916. ‘‘имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ анекадха̄туна̄на̄дха̄тулокам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄мӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. на̄на̄дхимуттисуттам̣

917. ‘‘имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ сатта̄нам̣ на̄на̄дхимуттикатам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄мӣ’’ти. навамам̣.

10. индрийапаропарийаттасуттам̣

918. ‘‘имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ парасатта̄нам̣ парапуггала̄нам̣ индрийапаропарийаттам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄мӣ’’ти. дасамам̣.

11. джха̄на̄дисуттам̣

919. ‘‘имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ джха̄навимоккхасама̄дхисама̄паттӣнам̣ сам̣килесам̣ вода̄нам̣ вут̣т̣ха̄нам̣ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄мӣ’’ти. ека̄дасамам̣.

12. пуббенива̄сасуттам̣

920. ‘‘имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссара̄ми, сеййатхидам̣ – екампи джа̄тим̣ двепи джа̄тийо…пе… ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссара̄мӣ’’ти. два̄дасамам̣.

13. диббачаккхусуттам̣

921. ‘‘имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пасса̄ми чавама̄не упападжджама̄не…пе… ити диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄мӣ’’ти. терасамам̣.

14. а̄саваккхайасуттам̣

922. ‘‘имесан̃ча пана̄хам̣, а̄вусо, чатуннам̣ сатипат̣т̣ха̄на̄нам̣ бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хе дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихара̄мӣ’’ти. чуддасамам̣.

дутийо вагго.

тассудда̄нам̣ –

маха̄бхин̃н̃ам̣ иддхи диббам̣, четопарийам̣ т̣ха̄нам̣ каммам̣;

саббаттхадха̄тудхимутти, индрийам̣ джха̄нам̣ тиссо виджджа̄ти.

ануруддхасам̣йуттам̣ ат̣т̣хамам̣.

9. джха̄насам̣йуттам̣

1. ган̇га̄пеййа̄лавагго

1-12. джха̄на̄дисуттадва̄дасакам̣

923-934. са̄ваттхинида̄нам̣ ‘‘чатта̄ро ме, бхиккхаве, джха̄на̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихарати сато ча сампаджа̄но сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведети, йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти – ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро джха̄на̄’’ти.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ган̇га̄ надӣ па̄чӣнанинна̄ па̄чӣнапон̣а̄ па̄чӣнапаббха̄ра̄; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху чатта̄ро джха̄не бха̄венто чатта̄ро джха̄не бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху чатта̄ро джха̄не бха̄венто чатта̄ро джха̄не бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄…пе… дутийам̣ джха̄нам̣…пе… татийам̣ джха̄нам̣…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху чатта̄ро джха̄не бха̄венто чатта̄ро джха̄не бахулӣкаронто нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. два̄дасамам̣.

ган̇га̄пеййа̄лавагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

чха па̄чӣнато нинна̄, чха нинна̄ ча самуддато;

двете чха два̄даса хонти, вагго тена павуччатӣти.

аппама̄давагго виттха̄ретаббо.

тассудда̄нам̣ –

татха̄гатам̣ падам̣ кӯт̣ам̣, мӯлам̣ са̄ро ча вассикам̣;

ра̄джа̄ чандимасӯрийа̄, ваттхена дасамам̣ паданти.

балакаран̣ӣйавагго виттха̄ретаббо.

тассудда̄нам̣ –

балам̣ бӣджан̃ча на̄го ча, руккхо кумбхена сӯкийа̄;

а̄ка̄сена ча две мегха̄, на̄ва̄ а̄гантука̄ надӣти.

есана̄вагго виттха̄ретаббо.

тассудда̄нам̣ –

есана̄ видха̄ а̄саво, бхаво ча дуккхата̄ тиссо;

кхилам̣ малан̃ча нӣгхо ча, ведана̄ тан̣ха̄ тасина̄ ча̄ти.

5. огхавагго

1-10. огха̄дисуттам̣

967-976. ‘‘пан̃чима̄ни, бхиккхаве, уддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. катама̄ни пан̃ча? рӯпара̄го, арӯпара̄го, ма̄но, уддхаччам̣, авиджджа̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, пан̃чуддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа чатта̄ро джха̄на̄ бха̄ветабба̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣…пе… татийам̣ джха̄нам̣…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. имесам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃чаннам̣ уддхамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ абхин̃н̃а̄йа парин̃н̃а̄йа париккхайа̄йа паха̄на̄йа име чатта̄ро джха̄на̄ бха̄ветабба̄’’ти виттха̄ретаббам̣. дасамам̣. (йатха̄ маггасам̣йуттам̣ татха̄ виттха̄ретаббам̣).

огхавагго пан̃чамо.

тассудда̄нам̣ –

огхо його упа̄да̄нам̣, гантха̄ анусайена ча;

ка̄магун̣а̄ нӣваран̣а̄, кхандха̄ оруддхамбха̄гийа̄ти.

джха̄насам̣йуттам̣ навамам̣.

10. а̄на̄па̄насам̣йуттам̣

1. екадхаммавагго

1. екадхаммасуттам̣

977. са̄ваттхинида̄нам̣. татра кхо…пе… етадавоча – ‘‘екадхаммо, бхиккхаве, бха̄вито бахулӣкато махаппхало хоти маха̄нисам̣со. катамо екадхаммо? а̄на̄па̄нассати [а̄на̄па̄насати (сӣ. пӣ.)]. катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассати катхам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄? идха, бхиккхаве, бхиккху аран̃н̃агато ва̄ руккхамӯлагато ва̄ сун̃н̃а̄га̄рагато ва̄ нисӣдати паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. со сатова ассасати, сатова [сато (бахӯсу) татийапа̄ра̄джикепи] пассасати. дӣгхам̣ ва̄ ассасанто ‘дӣгхам̣ ассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти, дӣгхам̣ ва̄ пассасанто ‘дӣгхам̣ пассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти; рассам̣ ва̄ ассасанто ‘рассам̣ ассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти, рассам̣ ва̄ пассасанто ‘рассам̣ пассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти; ‘саббака̄йаппат̣исам̣ведӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘саббака̄йаппат̣исам̣ведӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘пӣтиппат̣исам̣ведӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пӣтиппат̣исам̣ведӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘сукхаппат̣исам̣ведӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘сукхаппат̣исам̣ведӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘читтасан̇кха̄раппат̣исам̣ведӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘читтасан̇кха̄раппат̣исам̣ведӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘пассамбхайам̣ читтасан̇кха̄рам̣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пассамбхайам̣ читтасан̇кха̄рам̣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘читтаппат̣исам̣ведӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘читтаппат̣исам̣ведӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘абхиппамодайам̣ читтам̣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘абхиппамодайам̣ читтам̣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘сама̄дахам̣ читтам̣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘сама̄дахам̣ читтам̣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘вимочайам̣ читтам̣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘вимочайам̣ читтам̣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘аничча̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘аничча̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘вира̄га̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘вира̄га̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘ниродха̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘ниродха̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассати евам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄’’ти. пат̣хамам̣.

2. боджджхан̇гасуттам̣

978. ‘‘а̄на̄па̄нассати, бхиккхаве, бха̄вита̄ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄. катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассати катхам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄? идха, бхиккхаве, бхиккху а̄на̄па̄нассатисахагатам̣ сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣, а̄на̄па̄нассатисахагатам̣ дхаммавичайасамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети…пе… а̄на̄па̄нассатисахагатам̣ упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассати евам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄’’ти. дутийам̣.

3. суддхикасуттам̣

979. ‘‘а̄на̄па̄нассати, бхиккхаве, бха̄вита̄ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄. катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассати катхам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄? идха, бхиккхаве, бхиккху аран̃н̃агато ва̄ руккхамӯлагато ва̄ сун̃н̃а̄га̄рагато ва̄ нисӣдати паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. со сатова ассасати, сатова пассасати…пе… ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассати евам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄’’ти. татийам̣.

4. пат̣хамапхаласуттам̣

980. ‘‘а̄на̄па̄нассати, бхиккхаве, бха̄вита̄ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄. катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассати катхам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄? идха, бхиккхаве, бхиккху аран̃н̃агато ва̄ руккхамӯлагато ва̄ сун̃н̃а̄га̄рагато ва̄ нисӣдати паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. со сатова ассасати, сатова пассасати…пе… ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассати евам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄. евам̣ бха̄вита̄йа кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатийа̄ евам̣ бахулӣката̄йа двиннам̣ пхала̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ пхалам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – дит̣т̣хева дхамме ан̃н̃а̄, сати ва̄ упа̄дисесе ана̄га̄мита̄’’ти. чатуттхам̣.

5. дутийапхаласуттам̣

981. ‘‘а̄на̄па̄нассати, бхиккхаве, бха̄вита̄ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄. катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассати катхам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄? идха, бхиккхаве, бхиккху аран̃н̃агато ва̄ руккхамӯлагато ва̄ сун̃н̃а̄га̄рагато ва̄ нисӣдати паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. со сатова ассасати, сатова пассасати…пе… ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассати евам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄.

‘‘евам̣ бха̄вита̄йа кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатийа̄ евам̣ бахулӣката̄йа сатта пхала̄ сатта̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄. катаме сатта пхала̄ сатта̄нисам̣са̄? дит̣т̣хева дхамме пат̣икачча ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети; но че дит̣т̣хева дхамме пат̣икачча ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети. атха маран̣ака̄ле ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети; но че дит̣т̣хева дхамме пат̣икачча ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети, но че маран̣ака̄ле ан̃н̃ам̣ а̄ра̄дхети. атха пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ антара̄паринибба̄йӣ хоти… упахаччапаринибба̄йӣ хоти… асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти… сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти… уддхам̣сото хоти аканит̣т̣хага̄мӣ – евам̣ бха̄вита̄йа кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатийа̄ евам̣ бахулӣката̄йа име сатта пхала̄ сатта̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. арит̣т̣хасуттам̣

982. са̄ваттхинида̄нам̣. татра кхо бхагава̄…пе… етадавоча – ‘‘бха̄ветха но тумхе бхиккхаве, а̄на̄па̄нассати’’нти? евам̣ вутте а̄йасма̄ арит̣т̣хо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахам̣ кхо, бханте, бха̄веми а̄на̄па̄нассати’’нти. ‘‘йатха̄ катхам̣ пана твам̣, арит̣т̣ха, бха̄веси а̄на̄па̄нассати’’нти? ‘‘атӣтесу ме, бханте, ка̄месу ка̄маччхандо пахӣно, ана̄гатесу ме ка̄месу ка̄маччхандо вигато, аджджхаттабахиддха̄ [аджджхаттам̣ бахиддха̄ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] ча ме дхаммесу пат̣игхасан̃н̃а̄ суппат̣ивинӣта̄. со [сохам̣ (?)] сатова ассасисса̄ми, сатова пассасисса̄ми. евам̣ кхва̄хам̣, бханте, бха̄веми а̄на̄па̄нассати’’нти.

‘‘‘аттхеса̄, арит̣т̣ха, а̄на̄па̄нассати, неса̄ наттхӣ’ти вада̄ми. апи ча, арит̣т̣ха, йатха̄ а̄на̄па̄нассати виттха̄рена парипун̣н̣а̄ хоти там̣ сун̣а̄хи, са̄дхукам̣ манаси карохи; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо а̄йасма̄ арит̣т̣хо бхагавато паччассоси. бхагава̄ етадавоча –

‘‘катхан̃ча, арит̣т̣ха, а̄на̄па̄нассати виттха̄рена парипун̣н̣а̄ хоти? идха, арит̣т̣ха, бхиккху аран̃н̃агато ва̄ руккхамӯлагато ва̄ сун̃н̃а̄га̄рагато ва̄ нисӣдати паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. со сатова ассасати, сатова пассасати. дӣгхам̣ ва̄ ассасанто ‘дӣгхам̣ ассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти…пе… ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати. евам̣ кхо, арит̣т̣ха, а̄на̄па̄нассати виттха̄рена парипун̣н̣а̄ хотӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. маха̄каппинасуттам̣

983. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ маха̄каппино бхагавато авидӯре нисинно хоти паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. аддаса̄ кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ маха̄каппинам̣ авидӯре нисиннам̣ паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. дисва̄на бхиккхӯ а̄мантеси –

‘‘пассатха но тумхе, бхиккхаве, етасса бхиккхуно ка̄йасса ин̃джитаттам̣ ва̄ пхандитаттам̣ ва̄’’ти? ‘‘йада̄пи майам̣, бханте, там̣ а̄йасмантам̣ пасса̄ма сан̇гхамаджджхе ва̄ нисиннам̣ екам̣ ва̄ рахо нисиннам̣, тада̄пи майам̣ тасса а̄йасмато на пасса̄ма ка̄йасса ин̃джитаттам̣ ва̄ пхандитаттам̣ ва̄’’ти.

‘‘йасса, бхиккхаве, сама̄дхисса бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ нева ка̄йасса ин̃джитаттам̣ ва̄ хоти пхандитаттам̣ ва̄, на читтасса ин̃джитаттам̣ ва̄ хоти пхандитаттам̣ ва̄, тасса со, бхиккхаве, бхиккху сама̄дхисса ника̄мала̄бхӣ акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ. катамасса ча, бхиккхаве, сама̄дхисса бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ нева ка̄йасса ин̃джитаттам̣ ва̄ хоти пхандитаттам̣ ва̄, на читтасса ин̃джитаттам̣ ва̄ хоти пхандитаттам̣ ва̄?

‘‘а̄на̄па̄нассатисама̄дхисса, бхиккхаве, бха̄витатта̄ бахулӣкататта̄ нева ка̄йасса ин̃джитаттам̣ ва̄ хоти пхандитаттам̣ ва̄, на читтасса ин̃джитаттам̣ ва̄ хоти пхандитаттам̣ ва̄. катхам̣ бха̄вите ча, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатисама̄дхимхи катхам̣ бахулӣкате нева ка̄йасса ин̃джитаттам̣ ва̄ хоти пхандитаттам̣ ва̄, на читтасса ин̃джитаттам̣ ва̄ хоти пхандитаттам̣ ва̄?

‘‘идха, бхиккхаве, бхиккху аран̃н̃агато ва̄ руккхамӯлагато ва̄ сун̃н̃а̄га̄рагато ва̄ нисӣдати паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. со сатова ассасати, сатова пассасати…пе… ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати. евам̣ бха̄вите ча кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатисама̄дхимхи евам̣ бахулӣкате нева ка̄йасса ин̃джитаттам̣ ва̄ хоти пхандитаттам̣ ва̄, на читтасса ин̃джитаттам̣ ва̄ хоти пхандитаттам̣ ва̄’’ти. саттамам̣.

8. падӣпопамасуттам̣

984. ‘‘а̄на̄па̄нассатисама̄дхи, бхиккхаве, бха̄вито бахулӣкато махаппхало хоти маха̄нисам̣со. катхам̣ бха̄вито ча, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи катхам̣ бахулӣкато махаппхало хоти маха̄нисам̣со?

‘‘идха, бхиккхаве, бхиккху аран̃н̃агато ва̄ руккхамӯлагато ва̄ сун̃н̃а̄га̄рагато ва̄ нисӣдати паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. со сатова ассасати, сатова пассасати. дӣгхам̣ ва̄ ассасанто ‘дӣгхам̣ ассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти…пе… ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати. евам̣ бха̄вито кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи евам̣ бахулӣкато махаппхало хоти маха̄нисам̣со.

‘‘ахампи судам̣, бхиккхаве, пуббева самбодха̄ анабхисамбуддхо бодхисаттова сама̄но имина̄ виха̄рена бахулам̣ вихара̄ми. тасса майхам̣, бхиккхаве, имина̄ виха̄рена бахулам̣ вихарато нева ка̄йо киламати на чаккхӯни; анупа̄да̄йа ча ме а̄савехи читтам̣ вимуччи.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘нева ме ка̄йо киламеййа на чаккхӯни, анупа̄да̄йа ча ме а̄савехи читтам̣ вимуччеййа̄’ти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘йе ме гехасита̄ сарасан̇каппа̄ те пахӣйеййу’нти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘аппат̣икӯле пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘пат̣икӯле аппат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘пат̣икӯле ча аппат̣икӯле ча пат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘пат̣икӯле ча аппат̣икӯле ча аппат̣икӯласан̃н̃ӣ вихареййа’нти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘аппат̣икӯлан̃ча пат̣икӯлан̃ча тадубхайам̣ абхиниваджджетва̄ упеккхако вихареййам̣ сато сампаджа̄но’ти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихареййа’нти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихареййа’нти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘тасма̄тиха бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихареййам̣ сато ча сампаджа̄но, сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведеййам̣, йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти – упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихареййа’нти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихареййа’нти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ананто а̄ка̄соти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихареййа’нти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма анантам̣ вин̃н̃а̄н̣анти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихареййа’нти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма наттхи кин̃чӣти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихареййа’нти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихареййа’нти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, бхиккху чепи а̄кан̇кхеййа – ‘саббасо невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ упасампаджджа вихареййа’нти, айамева а̄на̄па̄нассатисама̄дхи са̄дхукам̣ манаси ка̄таббо.

‘‘евам̣ бха̄вите кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатисама̄дхимхи евам̣ бахулӣкате, сукхам̣ че веданам̣ ведайати, са̄ ‘аничча̄’ти паджа̄на̄ти, ‘анаджджхосита̄’ти паджа̄на̄ти, ‘анабхинандита̄’ти паджа̄на̄ти; дуккхам̣ че веданам̣ ведайати, ‘са̄ аничча̄’ти паджа̄на̄ти, ‘анаджджхосита̄’ти паджа̄на̄ти, ‘анабхинандита̄’ти паджа̄на̄ти; адуккхамасукхам̣ че веданам̣ ведайати, ‘са̄ аничча̄’ти паджа̄на̄ти, ‘анаджджхосита̄’ти паджа̄на̄ти, ‘анабхинандита̄’ти паджа̄на̄ти’’.

‘‘сукхам̣ [со сукхам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.) ма. ни. 3.364 ат̣т̣хакатха̄т̣ӣка̄ олокетабба̄] че веданам̣ ведайати, висам̣йутто нам̣ ведайати; дуккхам̣ че веданам̣ ведайати, висам̣йутто нам̣ ведайати; адуккхамасукхам̣ че веданам̣ ведайати, висам̣йутто нам̣ ведайати. со ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведайама̄но ‘ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведайа̄мӣ’ти паджа̄на̄ти, джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведайама̄но ‘джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведайа̄мӣ’ти паджа̄на̄ти, ‘ка̄йасса бхеда̄ уддхам̣ джӣвитапарийа̄да̄на̄ идхева саббаведайита̄ни анабхинандита̄ни сӣтӣбхависсантӣ’ти паджа̄на̄ти’’.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, телан̃ча пат̣ичча, ват̣т̣ин̃ча пат̣ичча телаппадӣпо джха̄йеййа, тассева теласса ча ват̣т̣ийа̄ ча парийа̄да̄на̄ ана̄ха̄ро нибба̄йеййа; евамева кхо, бхиккхаве, бхиккху ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведайама̄но ‘ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведайа̄мӣ’ти паджа̄на̄ти, джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведайама̄но ‘джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведайа̄мӣ’ти паджа̄на̄ти, ‘ка̄йасса бхеда̄ уддхам̣ джӣвитапарийа̄да̄на̄ идхева саббаведайита̄ни анабхинандита̄ни сӣтӣбхависсантӣ’ти паджа̄на̄тӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. веса̄лӣсуттам̣

985. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. тена кхо пана самайена бхагава̄ бхиккхӯнам̣ анекапарийа̄йена асубхакатхам̣ катхети, асубха̄йа ван̣н̣ам̣ бха̄сати, асубхабха̄вана̄йа ван̣н̣ам̣ бха̄сати.

атха кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘иччха̄махам̣, бхиккхаве, ад̣д̣хама̄сам̣ пат̣исаллӣйитум̣. на̄мхи кеначи упасан̇камитаббо, ан̃н̃атра екена пин̣д̣апа̄танӣха̄ракена̄’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато пат̣иссутва̄ на̄ссудха кочи бхагавантам̣ упасан̇камати, ан̃н̃атра екена пин̣д̣апа̄танӣха̄ракена.

атха кхо те бхиккхӯ – ‘‘бхагава̄ анекапарийа̄йена асубхакатхам̣ катхети, асубха̄йа ван̣н̣ам̣ бха̄сати, асубхабха̄вана̄йа ван̣н̣ам̣ бха̄сатӣ’’ти анека̄ка̄равока̄рам̣ асубхабха̄вана̄нуйогамануйутта̄ вихаранти. те имина̄ ка̄йена ат̣т̣ӣйама̄на̄ [ат̣т̣ийама̄на̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] хара̄йама̄на̄ джигуччхама̄на̄ саттхаха̄ракам̣ парийесанти. дасапи бхиккхӯ ека̄хена саттхам̣ а̄харанти, вӣсампи…пе… тим̣сампи бхиккхӯ ека̄хена саттхам̣ а̄харанти.

атха кхо бхагава̄ тасса ад̣д̣хама̄сасса аччайена пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ а̄мантеси – ‘‘ким̣ ну кхо, а̄нанда, танубхӯто вийа бхиккхусан̇гхо’’ти? ‘‘татха̄ хи пана, бханте, ‘бхагава̄ бхиккхӯнам̣ анекапарийа̄йена асубхакатхам̣ катхети, асубха̄йа ван̣н̣ам̣ бха̄сати, асубхабха̄вана̄йа ван̣н̣ам̣ бха̄сатӣ’ти анека̄ка̄равока̄рам̣ асубхабха̄вана̄нуйогамануйутта̄ вихаранти. те имина̄ ка̄йена ат̣т̣ӣйама̄на̄ хара̄йама̄на̄ джигуччхама̄на̄ саттхаха̄ракам̣ парийесанти. дасапи бхиккхӯ ека̄хена саттхам̣ а̄харанти, вӣсампи бхиккхӯ… тим̣сампи бхиккхӯ ека̄хена саттхам̣ а̄харанти. са̄дху, бханте, бхагава̄ ан̃н̃ам̣ парийа̄йам̣ а̄чиккхату йатха̄йам̣ бхиккхусан̇гхо ан̃н̃а̄йа сан̣т̣хахеййа̄’’ти.

‘‘тенаха̄нанда, йа̄ватика̄ бхиккхӯ веса̄лим̣ упанисса̄йа вихаранти те саббе упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йам̣ саннипа̄техӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавато пат̣иссутва̄ йа̄ватика̄ бхиккхӯ веса̄лим̣ упанисса̄йа вихаранти те саббе упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йам̣ саннипа̄тетва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘саннипатито [саннипа̄тито (сӣ.)], бханте, бхиккхусан̇гхо. йасса да̄ни, бханте, бхагава̄ ка̄лам̣ ман̃н̃атӣ’’ти.

атха кхо бхагава̄ йена упат̣т̣ха̄наса̄ла̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘айампи кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи бха̄вито бахулӣкато санто чева пан̣ӣто ча асечанако ча сукхо ча виха̄ро уппаннуппанне ча па̄паке акусале дхамме т̣ха̄насо антарадха̄пети вӯпасамети’’.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, гимха̄нам̣ паччхиме ма̄се ӯхатам̣ раджоджаллам̣, таменам̣ маха̄ака̄ламегхо т̣ха̄насо антарадха̄пети вӯпасамети; евамева кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи бха̄вито бахулӣкато санто чева пан̣ӣто ча асечанако ча сукхо ча виха̄ро уппаннуппанне ча па̄паке акусале дхамме т̣ха̄насо антарадха̄пети вӯпасамети. катхам̣ бха̄вито ча, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи катхам̣ бахулӣкато санто чева пан̣ӣто ча асечанако ча сукхо ча виха̄ро уппаннуппанне ча па̄паке акусале дхамме т̣ха̄насо антарадха̄пети вӯпасамети?

‘‘идха, бхиккхаве, бхиккху аран̃н̃агато ва̄ руккхамӯлагато ва̄ сун̃н̃а̄га̄рагато ва̄ нисӣдати паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. со сатова ассасати, сатова пассасати…пе… ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати. евам̣ бха̄вито кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи евам̣ бахулӣкато санто чева пан̣ӣто ча асечанако ча сукхо ча виха̄ро уппаннуппанне ча па̄паке акусале дхамме т̣ха̄насо антарадха̄пети вӯпасаметӣ’’ти. навамам̣.

10. кимиласуттам̣

986. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ кимила̄йам̣ [кимбила̄йам̣ (сӣ. пӣ.)] вихарати вел̣уване. татра кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ кимилам̣ а̄мантеси – ‘‘катхам̣ бха̄вито ну кхо, кимила, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи катхам̣ бахулӣкато махаппхало хоти маха̄нисам̣со’’ти?

евам̣ вутте а̄йасма̄ кимило тун̣хӣ ахоси. дутийампи кхо бхагава̄…пе… татийампи кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ кимилам̣ а̄мантеси – ‘‘катхам̣ бха̄вито ну кхо, кимила, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи катхам̣ бахулӣкато махаппхало хоти маха̄нисам̣со’’ти? татийампи кхо а̄йасма̄ кимило тун̣хӣ ахоси.

евам̣ вутте а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘етасса, бхагава̄, ка̄ло; етасса, сугата, ка̄ло! йам̣ бхагава̄ а̄на̄па̄нассатисама̄дхим̣ бха̄сеййа. бхагавато сутва̄ бхиккхӯ дха̄рессантӣ’’ти.

‘‘тенаха̄нанда, сун̣а̄хи, са̄дхукам̣ манаси карохи; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавато паччассоси. бхагава̄ етадавоча – ‘‘катхам̣ бха̄вито ча, а̄нанда, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи катхам̣ бахулӣкато махаппхало хоти маха̄нисам̣со? идха̄нанда, бхиккху аран̃н̃агато ва̄ руккхамӯлагато ва̄ сун̃н̃а̄га̄рагато ва̄ нисӣдати паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. со сатова ассасати, сатова пассасати…пе… ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати. евам̣ бха̄вито кхо, а̄нанда, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи евам̣ бахулӣкато махаппхало хоти маха̄нисам̣со’’.

‘‘йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккху дӣгхам̣ ва̄ ассасанто ‘дӣгхам̣ ассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти, дӣгхам̣ ва̄ пассасанто ‘дӣгхам̣ пассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти; рассам̣ ва̄ ассасанто ‘рассам̣ ассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти, рассам̣ ва̄ пассасанто ‘рассам̣ пассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти; ‘саббака̄йаппат̣исам̣ведӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘саббака̄йаппат̣исам̣ведӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати – ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ, а̄нанда, бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. там̣ кисса хету? ка̄йан̃н̃атара̄хам̣, а̄нанда, етам̣ вада̄ми йадидам̣ – асса̄сапасса̄сам̣. тасма̄тиха̄нанда, ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккху ‘пӣтиппат̣исам̣ведӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пӣтиппат̣исам̣ведӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘сукхаппат̣исам̣ведӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘сукхаппат̣исам̣ведӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘читтасан̇кха̄раппат̣исам̣ведӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘читтасан̇кха̄раппат̣исам̣ведӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘пассамбхайам̣ читтасан̇кха̄рам̣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати – ведана̄су ведана̄нупассӣ, а̄нанда, бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. там̣ кисса хету? ведана̄н̃н̃атара̄хам̣, а̄нанда, етам̣ вада̄ми, йадидам̣ – асса̄сапасса̄са̄нам̣ [асса̄сапасса̄сам̣ (пӣ. ка.) ма. ни. 3.145] са̄дхукам̣ манасика̄рам̣. тасма̄тиха̄нанда, ведана̄су ведана̄нупассӣ бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккху ‘читтаппат̣исам̣ведӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘читтаппат̣исам̣ведӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; абхиппамодайам̣ читтам̣…пе… сама̄дахам̣ читтам̣…пе… ‘вимочайам̣ читтам̣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘вимочайам̣ читтам̣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати – читте читта̄нупассӣ, а̄нанда, бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. там̣ кисса хету? на̄хам̣, а̄нанда, мут̣т̣хассатисса асампаджа̄насса а̄на̄па̄нассатисама̄дхибха̄ванам̣ вада̄ми. тасма̄тиха̄нанда, читте читта̄нупассӣ бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккху ‘аничча̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати…пе… вира̄га̄нупассӣ…пе… ниродха̄нупассӣ…пе… ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати – дхаммесу дхамма̄нупассӣ, а̄нанда, бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. со йам̣ там̣ хоти абхиджджха̄доманасса̄нам̣ паха̄нам̣ там̣ пан̃н̃а̄йа дисва̄ са̄дхукам̣ аджджхупеккхита̄ хоти. тасма̄тиха̄нанда, дхаммесу дхамма̄нупассӣ бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘сеййатха̄пи, а̄нанда, чатумаха̄патхе [ча̄туммаха̄патхе (сӣ. сйа̄. кам̣.)] маха̄пам̣супун̃джо. пураттхима̄йа чепи диса̄йам̣ а̄гаччхеййа сакат̣ам̣ ва̄ ратхо ва̄, упаханатева там̣ пам̣супун̃джам̣; паччхима̄йа чепи диса̄йа а̄гаччхеййа…пе… уттара̄йа чепи диса̄йа…пе… даккхин̣а̄йа чепи диса̄йа а̄гаччхеййа сакат̣ам̣ ва̄ ратхо ва̄, упаханатева там̣ пам̣супун̃джам̣. евамева кхо, а̄нанда, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарантопи упаханатева па̄паке акусале дхамме; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарантопи упаханатева па̄паке акусале дхамме’’ти. дасамам̣.

екадхаммавагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

екадхаммо ча боджджхан̇го, суддхикан̃ча дуве пхала̄;

арит̣т̣хо каппино дӣпо, веса̄лӣ кимилена ча̄ти.

2. дутийавагго

1. иччха̄нан̇галасуттам̣

987. екам̣ самайам̣ бхагава̄ иччха̄нан̇гале вихарати иччха̄нан̇галаванасан̣д̣е. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘иччха̄махам̣, бхиккхаве, тема̄сам̣ пат̣исаллӣйитум̣. на̄мхи кеначи упасан̇камитаббо, ан̃н̃атра екена пин̣д̣апа̄танӣха̄ракена̄’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато пат̣иссутва̄ на̄ссудха кочи бхагавантам̣ упасан̇камати, ан̃н̃атра екена пин̣д̣апа̄танӣха̄ракена.

атха кхо бхагава̄ тасса тема̄сасса аччайена пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘саче кхо, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ пуччхеййум̣ – ‘катамена̄вусо, виха̄рена саман̣о готамо васса̄ва̄сам̣ бахулам̣ виха̄сӣ’ти, евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха – ‘а̄на̄па̄нассатисама̄дхина̄ кхо, а̄вусо, бхагава̄ васса̄ва̄сам̣ бахулам̣ виха̄сӣ’ти. идха̄хам̣, бхиккхаве, сато ассаса̄ми, сато пассаса̄ми. дӣгхам̣ ассасанто ‘дӣгхам̣ ассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ми, дӣгхам̣ пассасанто ‘дӣгхам̣ пассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ми; рассам̣ ассасанто ‘рассам̣ ассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ми, рассам̣ пассасанто ‘рассам̣ пассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ми; ‘саббака̄йаппат̣исам̣ведӣ ассасисса̄мӣ’ти паджа̄на̄ми…пе… ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти паджа̄на̄ми, ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти паджа̄на̄ми’’.

‘‘йан̃хи там̣, бхиккхаве, самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘арийавиха̄ро’ итипи, ‘брахмавиха̄ро’ итипи, ‘татха̄гатавиха̄ро’ итипи. а̄на̄па̄нассатисама̄дхим̣ самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘арийавиха̄ро’ итипи, ‘брахмавиха̄ро’ итипи, ‘татха̄гатавиха̄ро’ итипи. йе те, бхиккхаве, бхиккхӯ секха̄ аппаттама̄наса̄ ануттарам̣ йогаккхемам̣ паттхайама̄на̄ вихаранти тесам̣ а̄на̄па̄нассатисама̄дхи бха̄вито бахулӣкато а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттати. йе ча кхо те, бхиккхаве, бхиккхӯ араханто кхӣн̣а̄сава̄ вуситаванто катакаран̣ӣйа̄ охитабха̄ра̄ ануппаттасадаттха̄ париккхӣн̣абхавасам̣йоджана̄ саммадан̃н̃а̄ вимутта̄ тесам̣ а̄на̄па̄нассатисама̄дхи бха̄вито бахулӣкато дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄йа чева сам̣ваттати сатисампаджан̃н̃а̄йа ча.

‘‘йан̃хи там̣, бхиккхаве, самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘арийавиха̄ро’ итипи, ‘брахмавиха̄ро’ итипи, ‘татха̄гатавиха̄ро’ итипи. а̄на̄па̄нассатисама̄дхим̣ самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘арийавиха̄ро’ итипи, ‘брахмавиха̄ро’ итипи, ‘татха̄гатавиха̄ро’ итипӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. кан̇кхеййасуттам̣

988. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ломасакам̣бхийо [ломасаван̇гисо (сӣ. пӣ.)] саккесу вихарати капилаваттхусмим̣ нигродха̄ра̄ме. атха кхо маха̄на̄мо сакко йена̄йасма̄ ломасакам̣бхийо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ ломасакам̣бхийам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо маха̄на̄мо сакко а̄йасмантам̣ ломасакам̣бхийам̣ етадавоча – ‘‘со ева ну кхо, бханте, секхо виха̄ро со татха̄гатавиха̄ро, уда̄ху ан̃н̃ова [ан̃н̃о (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] секхо виха̄ро ан̃н̃о татха̄гатавиха̄ро’’ти?

‘‘на кхо, а̄вусо маха̄на̄ма, свева секхо виха̄ро, со татха̄гатавиха̄ро. ан̃н̃о кхо, а̄вусо маха̄на̄ма, секхо виха̄ро, ан̃н̃о татха̄гатавиха̄ро. йе те, а̄вусо маха̄на̄ма, бхиккхӯ секха̄ аппаттама̄наса̄ ануттарам̣ йогаккхемам̣ паттхайама̄на̄ вихаранти, те пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа вихаранти. катаме пан̃ча? ка̄маччханданӣваран̣ам̣ паха̄йа вихаранти, бйа̄па̄данӣваран̣ам̣…пе… тхинамиддханӣваран̣ам̣…пе… уддхаччакуккуччанӣваран̣ам̣…пе… вичикиччха̄нӣваран̣ам̣ паха̄йа вихаранти.

‘‘йепи те, а̄вусо маха̄на̄ма, бхиккхӯ секха̄ аппаттама̄наса̄ ануттарам̣ йогаккхемам̣ паттхайама̄на̄ вихаранти, те име пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа вихаранти.

‘‘йе ча кхо те, а̄вусо маха̄на̄ма, бхиккхӯ араханто кхӣн̣а̄сава̄ вуситаванто катакаран̣ӣйа̄ охитабха̄ра̄ ануппаттасадаттха̄ париккхӣн̣абхавасам̣йоджана̄ саммадан̃н̃а̄ вимутта̄, тесам̣ пан̃ча нӣваран̣а̄ пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ [анабха̄ваката̄ (сӣ. пӣ.)] а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. катаме пан̃ча? ка̄маччханданӣваран̣ам̣ пахӣнам̣ уччхиннамӯлам̣ та̄ла̄ваттхукатам̣ анабха̄вам̣катам̣ а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммам̣; бйа̄па̄данӣваран̣ам̣ пахӣнам̣…пе… тхинамиддханӣваран̣ам̣…пе… уддхаччакуккуччанӣваран̣ам̣…пе… вичикиччха̄нӣваран̣ам̣ пахӣнам̣ уччхиннамӯлам̣ та̄ла̄ваттхукатам̣ анабха̄вам̣катам̣ а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммам̣.

‘‘йе те, а̄вусо маха̄на̄ма, бхиккхӯ араханто кхӣн̣а̄сава̄ вуситаванто катакаран̣ӣйа̄ охитабха̄ра̄ ануппаттасадаттха̄ париккхӣн̣абхавасам̣йоджана̄ саммадан̃н̃а̄ вимутта̄, тесам̣ име пан̃ча нӣваран̣а̄ пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. тадамина̄петам̣, а̄вусо маха̄на̄ма, парийа̄йена ведитаббам̣ йатха̄ – ан̃н̃ова секхо виха̄ро, ан̃н̃о татха̄гатавиха̄ро.

‘‘екамидам̣, а̄вусо маха̄на̄ма, самайам̣ бхагава̄ иччха̄нан̇гале вихарати иччха̄нан̇галаванасан̣д̣е. татра кхо, а̄вусо маха̄на̄ма, бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘иччха̄махам̣, бхиккхаве, тема̄сам̣ пат̣исаллӣйитум̣. на̄мхи кеначи упасан̇камитаббо, ан̃н̃атра екена пин̣д̣апа̄танӣха̄ракена̄’ти. ‘евам̣, бханте’ти кхо, а̄вусо маха̄на̄ма, те бхиккхӯ бхагавато пат̣иссутва̄ на̄ссудха кочи бхагавантам̣ упасан̇камати, ан̃н̃атра екена пин̣д̣апа̄танӣха̄ракена.

‘‘атха кхо, а̄вусо, бхагава̄ тасса тема̄сасса аччайена пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито бхиккхӯ а̄мантеси – ‘саче кхо, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ пуччхеййум̣ – катамена̄вусо, виха̄рена саман̣о готамо васса̄ва̄сам̣ бахулам̣ виха̄сӣти, евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха – а̄на̄па̄нассатисама̄дхина̄ кхо, а̄вусо, бхагава̄ васса̄ва̄сам̣ бахулам̣ виха̄сӣти. идха̄хам̣, бхиккхаве, сато ассаса̄ми, сато пассаса̄ми. дӣгхам̣ ассасанто дӣгхам̣ ассаса̄мӣти паджа̄на̄ми, дӣгхам̣ пассасанто дӣгхам̣ пассаса̄мӣти паджа̄на̄ми…пе… пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣти паджа̄на̄ми, пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти паджа̄на̄ми’’.

‘‘йан̃хи там̣, бхиккхаве, самма̄ вадама̄но вадеййа – арийавиха̄ро итипи, брахмавиха̄ро итипи, татха̄гатавиха̄ро итипи. а̄на̄па̄нассатисама̄дхим̣ самма̄ вадама̄но вадеййа – арийавиха̄ро итипи, брахмавиха̄ро итипи, татха̄гатавиха̄ро итипи.

‘‘йе те, бхиккхаве, бхиккхӯ секха̄ аппаттама̄наса̄ ануттарам̣ йогаккхемам̣ паттхайама̄на̄ вихаранти, тесам̣ а̄на̄па̄нассатисама̄дхи бха̄вито бахулӣкато а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттати.

‘‘йе ча кхо те, бхиккхаве, бхиккхӯ араханто кхӣн̣а̄сава̄ вуситаванто катакаран̣ӣйа̄ охитабха̄ра̄ ануппаттасадаттха̄ париккхӣн̣абхавасам̣йоджана̄ саммадан̃н̃а̄ вимутта̄, тесам̣ а̄на̄па̄нассатисама̄дхи бха̄вито бахулӣкато дит̣т̣хева дхамме сукхавиха̄ра̄йа чева сам̣ваттати сатисампаджан̃н̃а̄йа ча.

‘‘йан̃хи там̣, бхиккхаве, самма̄ вадама̄но вадеййа – арийавиха̄ро итипи, брахмавиха̄ро итипи, татха̄гатавиха̄ро итипи. а̄на̄па̄нассатисама̄дхим̣ самма̄ вадама̄но вадеййа – арийавиха̄ро итипи, брахмавиха̄ро итипи, татха̄гатавиха̄ро итипӣ’’ти. ‘‘имина̄ кхо етам̣, а̄вусо маха̄на̄ма, парийа̄йена ведитаббам̣, йатха̄ – ан̃н̃ова секхо виха̄ро, ан̃н̃о татха̄гатавиха̄ро’’ти. дутийам̣.

3. пат̣хамаа̄нандасуттам̣

989. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘аттхи ну кхо, бханте, екадхаммо [еко дхаммо (сӣ.)] бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро дхамме парипӯрети, чатта̄ро дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта дхамме парипӯренти, сатта дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ две дхамме парипӯрентӣ’’ти?

‘‘аттхи кхо, а̄нанда, екадхаммо бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро дхамме парипӯрети, чатта̄ро дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта дхамме парипӯренти, сатта дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ две дхамме парипӯрентӣ’’ти.

‘‘катамо пана, бханте, екадхаммо [еко дхаммо (сӣ.)] бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро дхамме парипӯрети, чатта̄ро дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта дхамме парипӯренти, сатта дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ две дхамме парипӯрентӣ’’ти? ‘‘а̄на̄па̄нассатисама̄дхи кхо, а̄нанда, екадхаммо бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не парипӯрети, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта боджджхан̇ге парипӯренти, сатта боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттим̣ парипӯренти’’.

‘‘катхам̣ бха̄вито, а̄нанда, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи катхам̣ бахулӣкато чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не парипӯрети? идха̄нанда, бхиккху аран̃н̃агато ва̄ руккхамӯлагато ва̄ сун̃н̃а̄га̄рагато ва̄ нисӣдати паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. со сатова ассасати, сатова пассасати. дӣгхам̣ ва̄ ассасанто ‘дӣгхам̣ ассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти, дӣгхам̣ ва̄ пассасанто ‘дӣгхам̣ пассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти…пе… ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати’’. ‘‘йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккху дӣгхам̣ ва̄ ассасанто ‘дӣгхам̣ ассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти, дӣгхам̣ ва̄ пассасанто ‘дӣгхам̣ пассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти; рассам̣ ва̄…пе… ‘пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати – ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ, а̄нанда, бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. там̣ кисса хету? ка̄йан̃н̃атара̄хам̣, а̄нанда, етам̣ вада̄ми, йадидам̣ – асса̄сапасса̄сам̣. тасма̄тиха̄нанда, ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣’’.

‘‘йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккху ‘пӣтиппат̣исам̣ведӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати …пе… сукхаппат̣исам̣ведӣ…пе… читтасан̇кха̄раппат̣исам̣ведӣ…пе… ‘пассамбхайам̣ читтасан̇кха̄рам̣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пассамбхайам̣ читтасан̇кха̄рам̣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати – ведана̄су ведана̄нупассӣ, а̄нанда, бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. там̣ кисса хету? ведана̄н̃н̃атара̄хам̣, а̄нанда, етам̣ вада̄ми, йадидам̣ – асса̄сапасса̄са̄нам̣ са̄дхукам̣ манасика̄рам̣. тасма̄тиха̄нанда, ведана̄су ведана̄нупассӣ бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккху ‘читтаппат̣исам̣ведӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘читтаппат̣исам̣ведӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; абхиппамодайам̣ читтам̣…пе… сама̄дахам̣ читтам̣…пе… ‘вимочайам̣ читтам̣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘вимочайам̣ читтам̣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати – читте читта̄нупассӣ, а̄нанда, бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. там̣ кисса хету? на̄хам̣, а̄нанда, мут̣т̣хассатисса асампаджа̄насса а̄на̄па̄нассатисама̄дхибха̄ванам̣ вада̄ми. тасма̄тиха̄нанда, читте читта̄нупассӣ бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккху аничча̄нупассӣ…пе… вира̄га̄нупассӣ…пе… ниродха̄нупассӣ…пе… ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати – дхаммесу дхамма̄нупассӣ, а̄нанда, бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. со йам̣ там̣ хоти абхиджджха̄доманасса̄нам̣ паха̄нам̣ там̣ пан̃н̃а̄йа дисва̄ са̄дхукам̣ аджджхупеккхита̄ хоти. тасма̄тиха̄нанда, дхаммесу дхамма̄нупассӣ бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘евам̣ бха̄вито кхо, а̄нанда, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи евам̣ бахулӣкато чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не парипӯрети.

‘‘катхам̣ бха̄вита̄ ча̄нанда, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ катхам̣ бахулӣката̄ сатта боджджхан̇ге парипӯренти? йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати – упат̣т̣хита̄сса [упат̣т̣хитассати (пӣ. ка.)] тасмим̣ самайе бхиккхуно [тасмим̣ самайе а̄нанда бхиккхуно (пӣ. ка.), тасмим̣ самайе (ма. ни. 3.149)] сати хоти асаммут̣т̣ха̄. йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккхуно упат̣т̣хита̄ сати хоти асаммут̣т̣ха̄ – сатисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, сатисамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, сатисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати.

‘‘со татха̄ сато вихаранто там̣ дхаммам̣ пан̃н̃а̄йа павичинати павичарати паривӣмам̣сама̄паджджати. йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккху татха̄ сато вихаранто там̣ дхаммам̣ пан̃н̃а̄йа павичинати павичарати паривӣмам̣сама̄паджджати – дхаммавичайасамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, дхаммавичайасамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, дхаммавичайасамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати.

‘‘тасса там̣ дхаммам̣ пан̃н̃а̄йа павичинато павичарато паривӣмам̣сама̄паджджато а̄раддхам̣ хоти вӣрийам̣ асаллӣнам̣. йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккхуно там̣ дхаммам̣ пан̃н̃а̄йа павичинато павичарато паривӣмам̣сама̄паджджато а̄раддхам̣ хоти вӣрийам̣ асаллӣнам̣ – вӣрийасамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, вӣрийасамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, вӣрийасамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати.

‘‘а̄раддхавӣрийасса уппаджджати пӣти нира̄миса̄. йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккхуно а̄раддхавӣрийасса уппаджджати пӣти нира̄миса̄ – пӣтисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, пӣтисамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, пӣтисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати.

‘‘пӣтиманасса ка̄йопи пассамбхати, читтампи пассамбхати. йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккхуно пӣтиманасса ка̄йопи пассамбхати, читтампи пассамбхати – пассаддхисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, пассаддхисамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, пассаддхисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати.

‘‘пассаддхака̄йасса сукхино читтам̣ сама̄дхийати. йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккхуно пассаддхака̄йасса сукхино читтам̣ сама̄дхийати – сама̄дхисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, сама̄дхисамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, сама̄дхисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати.

‘‘со татха̄сама̄хитам̣ читтам̣ са̄дхукам̣ аджджхупеккхита̄ хоти. йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккху татха̄сама̄хитам̣ читтам̣ са̄дхукам̣ аджджхупеккхита̄ хоти – упеккха̄самбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, упеккха̄самбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати.

‘‘йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккху ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати – упат̣т̣хита̄сса тасмим̣ самайе бхиккхуно сати хоти асаммут̣т̣ха̄. йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккхуно упат̣т̣хита̄ сати хоти асаммут̣т̣ха̄ – сатисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, сатисамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, сатисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати. (йатха̄ пат̣хамам̣ сатипат̣т̣ха̄нам̣, евам̣ виттха̄ретаббам̣).

‘‘со татха̄сама̄хитам̣ читтам̣ са̄дхукам̣ аджджхупеккхита̄ хоти. йасмим̣ самайе, а̄нанда, бхиккху татха̄сама̄хитам̣ читтам̣ са̄дхукам̣ аджджхупеккхита̄ хоти – упеккха̄самбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, упеккха̄самбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати. евам̣ бха̄вита̄ кхо, а̄нанда, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ евам̣ бахулӣката̄ сатта боджджхан̇ге парипӯренти.

‘‘катхам̣ бха̄вита̄, а̄нанда, сатта боджджхан̇га̄ катхам̣ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттим̣ парипӯренти? идха̄нанда, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣, дхаммавичайасамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети …пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ бха̄вита̄ кхо, а̄нанда, сатта боджджхан̇га̄ евам̣ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттим̣ парипӯрентӣ’’ти. татийам̣.

4. дутийаа̄нандасуттам̣

990. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘аттхи ну кхо, а̄нанда, екадхаммо бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро дхамме парипӯрети, чатта̄ро дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄, сатта дхамме парипӯренти, сатта дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ две дхамме парипӯрентӣ’’ти. бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄…пе… ‘‘аттха̄нанда, екадхаммо бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро дхамме парипӯрети, чатта̄ро дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта дхамме парипӯренти, сатта дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ две дхамме парипӯренти.

‘‘катамо ча̄нанда, екадхаммо бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро дхамме парипӯрети, чатта̄ро дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта дхамме парипӯренти, сатта дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ две дхамме парипӯренти? а̄на̄па̄нассатисама̄дхи, а̄нанда, екадхаммо бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не парипӯрети, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта боджджхан̇ге парипӯренти, сатта боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттим̣ парипӯрентӣ’’ти. ‘‘катхам̣ бха̄вито ча̄нанда, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи, катхам̣ бахулӣкато чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не парипӯрети? идха̄нанда, бхиккху аран̃н̃агато ва̄…пе… евам̣ бха̄вита̄ кхо, а̄нанда, сатта боджджхан̇га̄ евам̣ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттим̣ парипӯрентӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. пат̣хамабхиккхусуттам̣

991. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘аттхи ну кхо, бханте, екадхаммо бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро дхамме парипӯрети, чатта̄ро дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта дхамме парипӯренти, сатта дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ две дхамме парипӯрентӣ’’ти? ‘‘аттхи кхо, бхиккхаве, екадхаммо бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро дхамме парипӯрети, чатта̄ро дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта дхамме парипӯренти, сатта дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ две дхамме парипӯрентӣ’’ти.

‘‘катамо пана, бханте, екадхаммо бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро дхамме парипӯрети, чатта̄ро дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта дхамме парипӯренти, сатта дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ две дхамме парипӯрентӣ’’ти? ‘‘а̄на̄па̄нассатисама̄дхи кхо, бхиккхаве, екадхаммо бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не парипӯрети, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта боджджхан̇ге парипӯренти, сатта боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттим̣ парипӯрентӣ’’ти.

‘‘катхам̣ бха̄вито ча, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи катхам̣ бахулӣкато чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не парипӯрети? идха, бхиккхаве, бхиккху аран̃н̃агато ва̄…пе… евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ евам̣ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттим̣ парипӯрентӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. дутийабхиккхусуттам̣

992. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинне кхо те бхиккхӯ бхагава̄ етадавоча – ‘‘аттхи ну кхо, бхиккхаве, екадхаммо бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро дхамме парипӯрети, чатта̄ро дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта дхамме парипӯренти, сатта дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ две дхамме парипӯрентӣ’’ти? ‘‘бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄…пе… бхагавато сутва̄ бхиккхӯ дха̄рессантӣ’’ти. ‘‘аттхи, бхиккхаве, екадхаммо бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро дхамме парипӯрети, чатта̄ро дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта дхамме парипӯренти, сатта дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ две дхамме парипӯренти’’.

‘‘катамо ча, бхиккхаве, екадхаммо бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро дхамме парипӯрети, чатта̄ро дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта дхамме парипӯренти, сатта дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ две дхамме парипӯренти? а̄на̄па̄нассатисама̄дхи, бхиккхаве, екадхаммо бха̄вито бахулӣкато чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не парипӯрети, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатта боджджхан̇ге парипӯренти, сатта боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттим̣ парипӯрентӣти.

‘‘катхам̣ бха̄вито ча, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи катхам̣ бахулӣкато чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не парипӯрети? идха, бхиккхаве, бхиккху аран̃н̃агато ва̄ руккхамӯлагато ва̄ сун̃н̃а̄га̄рагато ва̄ нисӣдати паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. со сатова ассасати, сатова пассасати…пе… ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати’’.

‘‘йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккху дӣгхам̣ ва̄ ассасанто ‘дӣгхам̣ ассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти, дӣгхам̣ ва̄ пассасанто ‘дӣгхам̣ пассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти, рассам̣ ва̄ ассасанто ‘рассам̣ ассаса̄мӣ’ти паджа̄на̄ти…пе… саббака̄йаппат̣исам̣ведӣ…пе… ‘пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пассамбхайам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати – ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ, бхиккхаве, бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. там̣ кисса хету? ка̄йан̃н̃атара̄хам̣, бхиккхаве, етам̣ вада̄ми, йадидам̣ – асса̄сапасса̄сам̣. тасма̄тиха, бхиккхаве, ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккху пӣтиппат̣исам̣ведӣ…пе… сукхаппат̣исам̣ведӣ…пе… читтасан̇кха̄раппат̣исам̣ведӣ…пе… ‘пассамбхайам̣ читтасан̇кха̄рам̣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пассамбхайам̣ читтасан̇кха̄рам̣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати – ведана̄су ведана̄нупассӣ, бхиккхаве, бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. там̣ кисса хету? ведана̄н̃н̃атара̄хам̣, бхиккхаве, етам̣ вада̄ми, йадидам̣ – асса̄сапасса̄са̄нам̣ са̄дхукам̣ манасика̄рам̣. тасма̄тиха, бхиккхаве, ведана̄су ведана̄нупассӣ бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккху читтаппат̣исам̣ведӣ…пе… абхиппамодайам̣ читтам̣…пе… ‘сама̄дахам̣ читтам̣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘сама̄дахам̣ читтам̣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати; ‘вимочайам̣ читтам̣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘вимочайам̣ читтам̣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати – читте читта̄нупассӣ, бхиккхаве, бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. там̣ кисса хету? на̄хам̣, бхиккхаве, мут̣т̣хассатисса асампаджа̄насса а̄на̄па̄нассатисама̄дхибха̄ванам̣ вада̄ми. тасма̄тиха, бхиккхаве, читте читта̄нупассӣ бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккху аничча̄нупассӣ…пе… вира̄га̄нупассӣ…пе… ниродха̄нупассӣ…пе… ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣ’ти сиккхати, ‘пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣ’ти сиккхати – дхаммесу дхамма̄нупассӣ, бхиккхаве, бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. со йам̣ там̣ хоти абхиджджха̄доманасса̄нам̣ паха̄нам̣ там̣ пан̃н̃а̄йа дисва̄ са̄дхукам̣ аджджхупеккхита̄ хоти. тасма̄тиха, бхиккхаве, дхаммесу дхамма̄нупассӣ бхиккху тасмим̣ самайе вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣.

‘‘евам̣ бха̄вито кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи евам̣ бахулӣкато чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄не парипӯрети.

‘‘катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ катхам̣ бахулӣката̄ сатта боджджхан̇ге парипӯренти? йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати – упат̣т̣хита̄сса тасмим̣ самайе бхиккхуно сати хоти асаммут̣т̣ха̄. йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккхуно упат̣т̣хита̄ сати хоти асаммут̣т̣ха̄ – сатисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, сатисамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, сатисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати.

‘‘со татха̄ сато вихаранто там̣ дхаммам̣ пан̃н̃а̄йа павичинати павичарати паривӣмам̣сама̄паджджати. йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккху татха̄ сато вихаранто там̣ дхаммам̣ пан̃н̃а̄йа павичинати павичарати паривӣмам̣сама̄паджджати – дхаммавичайасамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, дхаммавичайасамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, дхаммавичайасамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати.

‘‘тасса там̣ дхаммам̣ пан̃н̃а̄йа павичинато павичарато паривӣмам̣сама̄паджджато а̄раддхам̣ хоти вӣрийам̣ асаллӣнам̣. йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккхуно там̣ дхаммам̣ пан̃н̃а̄йа павичинато павичарато паривӣмам̣сама̄паджджато а̄раддхам̣ хоти вӣрийам̣ асаллӣнам̣ – вӣрийасамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, вӣрийасамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, вӣрийасамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати.

‘‘а̄раддхавӣрийасса уппаджджати пӣти нира̄миса̄. йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккхуно а̄раддхавӣрийасса уппаджджати пӣти нира̄миса̄ – пӣтисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, пӣтисамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, пӣтисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати.

‘‘пӣтиманасса ка̄йопи пассамбхати, читтампи пассамбхати. йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккхуно пӣтиманасса ка̄йопи пассамбхати, читтампи пассамбхати – пассаддхисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, пассаддхисамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, пассаддхисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати.

‘‘пассаддхака̄йасса сукхино читтам̣ сама̄дхийати. йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккхуно пассаддхака̄йасса сукхино читтам̣ сама̄дхийати – сама̄дхисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, сама̄дхисамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, сама̄дхисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати.

‘‘со татха̄сама̄хитам̣ читтам̣ са̄дхукам̣ аджджхупеккхита̄ хоти. йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккху татха̄сама̄хитам̣ читтам̣ са̄дхукам̣ аджджхупеккхита̄ хоти – упеккха̄самбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, упеккха̄самбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати.

‘‘йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккху ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати – упат̣т̣хита̄сса тасмим̣ самайе бхиккхуно сати хоти асаммут̣т̣ха̄. йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккхуно упат̣т̣хита̄ сати хоти асаммут̣т̣ха̄ – сатисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, сатисамбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети – сатисамбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати…пе….

со татха̄сама̄хитам̣ читтам̣ са̄дхукам̣ аджджхупеккхита̄ хоти. йасмим̣ самайе, бхиккхаве, бхиккху татха̄сама̄хитам̣ читтам̣ са̄дхукам̣ аджджхупеккхита̄ хоти – упеккха̄самбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно а̄раддхо хоти, упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ тасмим̣ самайе бхиккху бха̄вети, упеккха̄самбоджджхан̇го тасмим̣ самайе бхиккхуно бха̄вана̄па̄рипӯрим̣ гаччхати. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ евам̣ бахулӣката̄ сатта боджджхан̇ге парипӯренти.

‘‘катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ катхам̣ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттим̣ парипӯренти? идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣; дхаммавичайасамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣…пе… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, сатта боджджхан̇га̄ евам̣ бахулӣката̄ виджджа̄вимуттим̣ парипӯрентӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. сам̣йоджанаппаха̄насуттам̣

993. а̄на̄па̄нассатисама̄дхи, бхиккхаве, бха̄вито бахулӣкато сам̣йоджанаппаха̄на̄йа сам̣ваттати…пе…. саттамам̣.

8. анусайасамуггха̄тасуттам̣

994. …анусайасамуггха̄та̄йа сам̣ваттати…. ат̣т̣хамам̣.

9. аддха̄напарин̃н̃а̄суттам̣

995. …аддха̄напарин̃н̃а̄йа сам̣ваттати…. навамам̣.

10. а̄саваккхайасуттам̣

996. а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттати. катхам̣ бха̄вито ча, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи катхам̣ бахулӣкато сам̣йоджанаппаха̄на̄йа сам̣ваттати… анусайасамуггха̄та̄йа сам̣ваттати… аддха̄напарин̃н̃а̄йа сам̣ваттати… а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттати? идха, бхиккхаве, бхиккху аран̃н̃агато ва̄ руккхамӯлагато ва̄…пе. … пат̣иниссагга̄нупассӣ ассасисса̄мӣти сиккхати, пат̣иниссагга̄нупассӣ пассасисса̄мӣти сиккхати. евам̣ бха̄вито кхо, бхиккхаве, а̄на̄па̄нассатисама̄дхи евам̣ бахулӣкато сам̣йоджанаппаха̄на̄йа сам̣ваттати…пе… анусайасамуггха̄та̄йа сам̣ваттати…пе… аддха̄напарин̃н̃а̄йа сам̣ваттати…пе… а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттатӣти. дасамам̣.

дутийо вагго.

тассудда̄нам̣ –

иччха̄нан̇галам̣ кан̇кхеййам̣, а̄нанда̄ апаре дуве;

бхиккхӯ сам̣йоджана̄нусайа̄, аддха̄нам̣ а̄саваккхайанти.

а̄на̄па̄насам̣йуттам̣ дасамам̣.

11. сота̄паттисам̣йуттам̣

1. вел̣удва̄равагго

1. чаккаваттира̄джасуттам̣

997. са̄ваттхинида̄нам̣. татра кхо бхагава̄…пе… етадавоча – ‘‘кин̃ча̄пи, бхиккхаве, ра̄джа̄ чаккаваттӣ [чаккаватти (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] чатуннам̣ дӣпа̄нам̣ иссарийа̄дхипаччам̣ раджджам̣ ка̄ретва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати дева̄нам̣ та̄ватим̣са̄нам̣ сахабйатам̣, со таттха нандане ване аччхара̄сан̇гхапаривуто диббехи ча пан̃чахи ка̄магун̣ехи самаппито саман̇гӣбхӯто парича̄рети, со чатӯхи дхаммехи асаманна̄гато, атха кхо со апаримуттова [апаримутто ча (сйа̄. кам̣. ка.)] нирайа̄ апаримутто тираччха̄найонийа̄ апаримутто петтивисайа̄ апаримутто апа̄йадуггативинипа̄та̄. кин̃ча̄пи, бхиккхаве, арийаса̄вако пин̣д̣ийа̄лопена йа̄пети, нантака̄ни ча дха̄рети, со чатӯхи дхаммехи саманна̄гато, атха кхо со паримутто [паримутто ча (сйа̄. кам̣. ка.)] нирайа̄ паримутто тираччха̄найонийа̄ паримутто петтивисайа̄ паримутто апа̄йадуггативинипа̄та̄’’.

‘‘катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо сандит̣т̣хико ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’ти. сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – ‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, уджуппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, н̃а̄йаппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, са̄мӣчиппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, йадидам̣ – чатта̄ри пурисайуга̄ни ат̣т̣ха пурисапуггала̄, еса бхагавато са̄вакасан̇гхо а̄хунеййо па̄хунеййо даккхин̣еййо ан̃джаликаран̣ӣйо ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’ти. арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи аччхиддехи асабалехи акамма̄сехи бхуджиссехи вин̃н̃уппасаттхехи апара̄мат̣т̣хехи сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи чатӯхи дхаммехи саманна̄гато хоти. йо ча, бхиккхаве, чатуннам̣ дӣпа̄нам̣ пат̣ила̄бхо, йо чатуннам̣ дхамма̄нам̣ пат̣ила̄бхо чатуннам̣ дӣпа̄нам̣ пат̣ила̄бхо чатуннам̣ дхамма̄нам̣ пат̣ила̄бхасса калам̣ на̄ггхати сол̣аси’’нти. пат̣хамам̣.

2. брахмачарийогадхасуттам̣

998. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о.

‘‘катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’ти.

идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на [ватва̄ (сӣ. пӣ.) евамӣдисесу т̣ха̄несу] сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘йесам̣ саддха̄ ча сӣлан̃ча, паса̄до дхаммадассанам̣;

те ве ка̄лена пачченти, брахмачарийогадхам̣ сукха’’нти. дутийам̣;

3. дӣгха̄вуупа̄сакасуттам̣

999. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. тена кхо пана самайена дӣгха̄ву упа̄сако а̄ба̄дхико хоти дуккхито ба̄л̣хагила̄но. атха кхо дӣгха̄ву упа̄сако питарам̣ джотикам̣ гахапатим̣ а̄мантеси – ‘‘ехи твам̣, гахапати, йена бхагава̄ тенупасан̇кама; упасан̇камитва̄ мама вачанена бхагавато па̄де сираса̄ ванда – ‘дӣгха̄ву, бханте, упа̄сако а̄ба̄дхико хоти дуккхито ба̄л̣хагила̄но. со бхагавато па̄де сираса̄ вандатӣ’ти. еван̃ча вадехи – ‘са̄дху кира, бханте, бхагава̄ йена дӣгха̄вусса упа̄сакасса нивесанам̣ тенупасан̇камату анукампам̣ упа̄да̄йа̄’’’ти. ‘‘евам̣, та̄та̄’’ти кхо джотико гахапати дӣгха̄вусса упа̄сакасса пат̣иссутва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо джотико гахапати бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘дӣгха̄ву, бханте, упа̄сако а̄ба̄дхико хоти дуккхито ба̄л̣хагила̄но. со бхагавато па̄де сираса̄ вандати. еван̃ча вадети – ‘са̄дху кира, бханте, бхагава̄ йена дӣгха̄вусса упа̄сакасса нивесанам̣ тенупасан̇камату анукампам̣ упа̄да̄йа̄’’’ти. адхива̄сеси бхагава̄ тун̣хӣбха̄вена.

атха кхо бхагава̄ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена дӣгха̄вусса упа̄сакасса нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо бхагава̄ дӣгха̄вум̣ упа̄сакам̣ етадавоча – ‘‘каччи те, дӣгха̄ву, кхаманӣйам̣, каччи йа̄панӣйам̣? каччи дуккха̄ ведана̄ пат̣иккаманти, но абхиккаманти; пат̣иккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати, но абхиккамо’’ти? ‘‘на ме, бханте, кхаманӣйам̣, на йа̄панӣйам̣. ба̄л̣ха̄ ме дуккха̄ ведана̄ абхиккаманти, но пат̣иккаманти; абхиккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати, но пат̣иккамо’’ти. ‘‘тасма̄тиха те, дӣгха̄ву, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато бхависса̄ми – итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато бхависса̄ми акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи’. еван̃хи те, дӣгха̄ву, сиккхитабба’’нти.

‘‘йа̄нима̄ни, бханте, бхагавата̄ чатта̄ри сота̄паттийан̇га̄ни десита̄ни, сам̣виджджанте те дхамма̄ майи, ахан̃ча тесу дхаммесу сандисса̄ми. ахан̃хи, бханте, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехӣ’’ти. ‘‘тасма̄тиха твам̣, дӣгха̄ву, имесу чатӯсу сота̄паттийан̇гесу патит̣т̣ха̄йа чха виджджа̄бха̄гийе дхамме уттари бха̄веййа̄си. идха твам̣, дӣгха̄ву, саббасан̇кха̄ресу аничча̄нупассӣ вихара̄хи, аничче дуккхасан̃н̃ӣ, дуккхе анаттасан̃н̃ӣ паха̄насан̃н̃ӣ вира̄гасан̃н̃ӣ ниродхасан̃н̃ӣти. еван̃хи те, дӣгха̄ву, сиккхитабба’’нти.

‘‘йеме, бханте, бхагавата̄ чха виджджа̄бха̄гийа̄ дхамма̄ десита̄, сам̣виджджанте те дхамма̄ майи, ахан̃ча тесу дхаммесу сандисса̄ми. ахан̃хи, бханте, саббасан̇кха̄ресу аничча̄нупассӣ вихара̄ми, аничче дуккхасан̃н̃ӣ, дуккхе анаттасан̃н̃ӣ паха̄насан̃н̃ӣ вира̄гасан̃н̃ӣ ниродхасан̃н̃ӣ. апи ча ме, бханте, евам̣ хоти – ‘ма̄ хева̄йам̣ джотико гахапати мамаччайена вигха̄там̣ а̄паджджӣ’’’ти [а̄паджджати (ка.)]. ‘‘ма̄ твам̣, та̄та дӣгха̄ву, евам̣ манаса̄ка̄си. ин̇гха твам̣, та̄та дӣгха̄ву, йадева те бхагава̄ а̄ха, тадева твам̣ са̄дхукам̣ манаси карохӣ’’ти.

атха кхо бхагава̄ дӣгха̄вум̣ упа̄сакам̣ имина̄ ова̄дена овадитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми. атха кхо дӣгха̄ву упа̄сако ачирапаккантасса бхагавато ка̄ламака̄си. атха кхо самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘йо со, бханте, дӣгха̄ву на̄ма упа̄сако бхагавата̄ сам̣кхиттена ова̄дена овадито со ка̄лан̇като. тасса ка̄ гати, ко абхисампара̄йо’’ти? ‘‘пан̣д̣ито, бхиккхаве, дӣгха̄ву упа̄сако, паччапа̄ди [ахоси саччава̄дӣ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] дхаммасса̄нудхаммам̣, на ча мам̣ дхамма̄дхикаран̣ам̣ [на ча дхамма̄дхикаран̣ам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] вихесеси [вихет̣хеси (итипи ан̃н̃аттха)]. дӣгха̄ву, бхиккхаве, упа̄сако пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ опапа̄тико таттха паринибба̄йӣ ана̄ваттидхаммо тасма̄ лока̄’’ти. татийам̣.

4. пат̣хамаса̄рипуттасуттам̣

1000. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча са̄рипутто а̄йасма̄ ча а̄нандо са̄ваттхийам̣ вихаранти джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито…пе… екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча – ‘‘катинам̣ ну кхо, а̄вусо са̄рипутта, дхамма̄нам̣ саманна̄гаманахету евамайам̣ паджа̄ бхагавата̄ бйа̄ката̄ сота̄панна̄ авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄’’ти? ‘‘чатуннам̣ кхо, а̄вусо, дхамма̄нам̣ саманна̄гаманахету евамайам̣ паджа̄ бхагавата̄ бйа̄ката̄ сота̄панна̄ авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄’’.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? идха̄вусо, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имесам̣ кхо, а̄вусо, чатуннам̣ дхамма̄нам̣ саманна̄гаманахету евамайам̣ паджа̄ бхагавата̄ бйа̄ката̄ сота̄панна̄ авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄’’ти. чатуттхам̣.

5. дутийаса̄рипуттасуттам̣

1001. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘‘сота̄паттийан̇гам̣, сота̄паттийан̇га’нти хидам̣, са̄рипутта, вуччати. катамам̣ ну кхо са̄рипутта, сота̄паттийан̇га’’нти? ‘‘саппурисасам̣сево хи, бханте, сота̄паттийан̇гам̣, саддхаммассаванам̣ сота̄паттийан̇гам̣, йонисоманасика̄ро сота̄паттийан̇гам̣, дхамма̄нудхаммаппат̣ипатти сота̄паттийан̇га’’нти. ‘‘са̄дху са̄дху, са̄рипутта! саппурисасам̣сево хи, са̄рипутта, сота̄паттийан̇гам̣, саддхаммассаванам̣ сота̄паттийан̇гам̣, йонисоманасика̄ро сота̄паттийан̇гам̣, дхамма̄нудхаммаппат̣ипатти сота̄паттийан̇гам̣’’.

‘‘‘сото, сото’ти хидам̣, са̄рипутта, вуччати. катамо ну кхо, са̄рипутта, сото’’ти? ‘‘айамева хи, бханте, арийо ат̣т̣хан̇гико магго сото, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи, самма̄сан̇каппо, самма̄ва̄ча̄, самма̄камманто, самма̄а̄джӣво, самма̄ва̄йа̄мо, самма̄сати, самма̄сама̄дхӣ’’ти. ‘‘са̄дху са̄дху, са̄рипутта! айамева хи, са̄рипутта, арийо ат̣т̣хан̇гико магго сото, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи’’.

‘‘‘сота̄панно, сота̄панно’ти хидам̣, са̄рипутта, вуччати. катамо ну кхо, са̄рипутта, сота̄панно’’ти? ‘‘йо хи, бханте, имина̄ арийена ат̣т̣хан̇гикена маггена саманна̄гато айам̣ вуччати сота̄панно, сва̄йам̣ а̄йасма̄ евам̣на̄мо евам̣готто’’ти. ‘‘са̄дху са̄дху, са̄рипутта! йо хи, са̄рипутта, имина̄ арийена ат̣т̣хан̇гикена маггена саманна̄гато айам̣ вуччати сота̄панно, сва̄йам̣ а̄йасма̄ евам̣на̄мо евам̣готто’’ти. пан̃чамам̣.

6. тхапатисуттам̣

1002. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена самбахула̄ бхиккхӯ бхагавато чӣваракаммам̣ каронти – ‘‘нит̣т̣хитачӣваро бхагава̄ тема̄саччайена ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’’ти. тена кхо пана самайена исидаттапура̄н̣а̄ тхапатайо са̄дхуке пат̣ивасанти кеначидева каран̣ӣйена. ассосум̣ кхо исидаттапура̄н̣а̄ тхапатайо – ‘‘самбахула̄ кира бхиккхӯ бхагавато чӣваракаммам̣ каронти – ‘нит̣т̣хитачӣваро бхагава̄ тема̄саччайена ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’’’ти.

атха кхо исидаттапура̄н̣а̄ тхапатайо магге пурисам̣ т̣хапесум̣ – ‘‘йада̄ твам̣, амбхо пуриса, пассеййа̄си бхагавантам̣ а̄гаччхантам̣ арахантам̣ самма̄самбуддхам̣, атха амха̄кам̣ а̄рочеййа̄сӣ’’ти. двӣхатӣхам̣ т̣хито кхо со пурисо аддаса бхагавантам̣ дӯратова а̄гаччхантам̣. дисва̄на йена исидаттапура̄н̣а̄ тхапатайо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ исидаттапура̄н̣е тхапатайо етадавоча – ‘‘айам̣ со, бханте, бхагава̄ а̄гаччхати арахам̣ самма̄самбуддхо. йасса да̄ни ка̄лам̣ ман̃н̃атха̄’’ти.

атха кхо исидаттапура̄н̣а̄ тхапатайо йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ бхагавантам̣ пит̣т̣хито пит̣т̣хито анубандхим̣су. атха кхо бхагава̄ магга̄ оккамма йена ан̃н̃атарам̣ руккхамӯлам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. исидаттапура̄н̣а̄ тхапатайо бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те исидаттапура̄н̣а̄ тхапатайо бхагавантам̣ етадавочум̣ –

‘‘йада̄ майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘са̄ваттхийа̄ косалесу ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’ти, хоти но тасмим̣ самайе анаттаманата̄ хоти доманассам̣ – ‘дӯре но бхагава̄ бхависсатӣ’ти. йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘са̄ваттхийа̄ косалесу ча̄рикам̣ пакканто’ти, хоти но тасмим̣ самайе анаттаманата̄ хоти доманассам̣ – ‘дӯре но бхагава̄’’’ти.

‘‘йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘косалехи маллесу ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’ти, хоти но тасмим̣ самайе анаттаманата̄ хоти доманассам̣ – ‘дӯре но бхагава̄ бхависсатӣ’ти. йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘косалехи маллесу ча̄рикам̣ пакканто’ти, хоти но тасмим̣ самайе анаттаманата̄ хоти доманассам̣ – ‘дӯре но бхагава̄’’’ти.

‘‘йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘маллехи ваджджӣсу ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’ти, хоти но тасмим̣ самайе анаттаманата̄ хоти доманассам̣ – ‘дӯре но бхагава̄ бхависсатӣ’ти. йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘маллехи ваджджӣсу ча̄рикам̣ пакканто’ти, хоти но тасмим̣ самайе анаттаманата̄ хоти доманассам̣ – ‘дӯре но бхагава̄’’’ти.

‘‘йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘ваджджӣхи ка̄сӣсу ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’ти, хоти но тасмим̣ самайе анаттаманата̄ хоти доманассам̣ – ‘дӯре но бхагава̄ бхависсатӣ’ти. йада̄ пана майам̣, бханте бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘ваджджӣхи ка̄сӣсу ча̄рикам̣ пакканто’ти, хоти но тасмим̣ самайе анаттаманата̄ хоти доманассам̣ – ‘дӯре но бхагава̄’’’ти.

‘‘йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘ка̄сӣхи ма̄гадхе ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’ти, хоти но тасмим̣ самайе анаттаманата̄ хоти доманассам̣ – ‘дӯре но бхагава̄ бхависсатӣ’ти. йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘ка̄сӣхи ма̄гадхе ча̄рикам̣ пакканто’ти, хоти анаппака̄ но тасмим̣ самайе анаттаманата̄ хоти анаппакам̣ доманассам̣ – ‘дӯре но бхагава̄’’’ти.

‘‘йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘ма̄гадхехи ка̄сӣсу ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’ти, хоти но тасмим̣ самайе аттаманата̄ хоти соманассам̣ – ‘а̄санне но бхагава̄ бхависсатӣ’ти. йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘ма̄гадхехи ка̄сӣсу ча̄рикам̣ пакканто’ти, хоти но тасмим̣ самайе аттаманата̄ хоти соманассам̣ – ‘а̄санне но бхагава̄’’’ти.

‘‘йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘ка̄сӣхи ваджджӣсу ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’ти, хоти но тасмим̣ самайе аттаманата̄ хоти соманассам̣ – ‘а̄санне но бхагава̄ бхависсатӣ’ти. йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘ка̄сӣхи ваджджӣсу ча̄рикам̣ пакканто’ти, хоти но тасмим̣ самайе аттаманата̄ хоти соманассам̣ – ‘а̄санне но бхагава̄’’’ти.

‘‘йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘ваджджӣхи маллесу ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’ти, хоти но тасмим̣ самайе аттаманата̄ хоти соманассам̣ – ‘а̄санне но бхагава̄ бхависсатӣ’ти. йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘ваджджӣхи маллесу ча̄рикам̣ пакканто’ти, хоти но тасмим̣ самайе аттаманата̄ хоти соманассам̣ – ‘а̄санне но бхагава̄’’’ти.

‘‘йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘маллехи косале ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’ти, хоти но тасмим̣ самайе аттаманата̄ хоти соманассам̣ – ‘а̄санне но бхагава̄ бхависсатӣ’ти. йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘маллехи косале ча̄рикам̣ пакканто’ти, хоти но тасмим̣ самайе аттаманата̄ хоти соманассам̣ – ‘а̄санне но бхагава̄’’’ти.

‘‘йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘косалехи са̄ваттхим̣ ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’ти, хоти но тасмим̣ самайе аттаманата̄ хоти соманассам̣ – ‘а̄санне но бхагава̄ бхависсатӣ’ти. йада̄ пана майам̣, бханте, бхагавантам̣ сун̣а̄ма – ‘са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме’ти, хоти анаппака̄ но тасмим̣ самайе аттаманата̄ хоти анаппакам̣ соманассам̣ – ‘а̄санне но бхагава̄’’’ти.

‘‘тасма̄тиха, тхапатайо, самба̄дхо гхара̄ва̄со раджа̄патхо, аббхока̄со паббаджджа̄. алан̃ча пана во, тхапатайо, аппама̄да̄йа̄’’ти. ‘‘аттхи кхо но, бханте, етамха̄ самба̄дха̄ ан̃н̃о самба̄дхо самба̄дхатаро чева самба̄дхасан̇кха̄татаро ча̄’’ти. ‘‘катамо пана во, тхапатайо, етамха̄ самба̄дха̄ ан̃н̃о самба̄дхо самба̄дхатаро чева самба̄дхасан̇кха̄татаро ча̄’’ти?

‘‘идха майам̣, бханте, йада̄ ра̄джа̄ пасенади косало уййа̄набхӯмим̣ ниййа̄тука̄мо хоти, йе те ран̃н̃о пасенадисса косаласса на̄га̄ опавайха̄ те каппетва̄, йа̄ та̄ ран̃н̃о пасенадисса косаласса паджа̄патийо пийа̄ мана̄па̄ та̄ екам̣ пурато екам̣ паччхато нисӣда̄пема. та̄сам̣ кхо пана, бханте, бхагинӣнам̣ еварӯпо гандхо хоти, сеййатха̄пи на̄ма гандхакаран̣д̣акасса та̄вадева виварийама̄насса, йатха̄ там̣ ра̄джакан̃н̃а̄нам̣ гандхена вибхӯсита̄нам̣. та̄сам̣ кхо пана, бханте, бхагинӣнам̣ еварӯпо ка̄йасампхассо хоти, сеййатха̄пи на̄ма тӯлапичуно ва̄ каппа̄сапичуно ва̄, йатха̄ там̣ ра̄джакан̃н̃а̄нам̣ сукхедхита̄нам̣. тасмим̣ кхо пана, бханте, самайе на̄гопи раккхитаббо хоти, та̄пи бхагинийо раккхитабба̄ хонти, атта̄пи раккхитаббо хоти. на кхо пана майам̣, бханте, абхиджа̄на̄ма та̄су бхагинӣсу па̄пакам̣ читтам̣ уппа̄дета̄. айам̣ кхо но, бханте, етамха̄ самба̄дха̄ ан̃н̃о самба̄дхо самба̄дхатаро чева самба̄дхасан̇кха̄татаро ча̄’’ти.

‘‘тасма̄тиха, тхапатайо, самба̄дхо гхара̄ва̄со раджа̄патхо, аббхока̄со паббаджджа̄. алан̃ча пана во, тхапатайо, аппама̄да̄йа. чатӯхи кхо, тхапатайо, дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о.

‘‘катамехи чатӯхи? идха, тхапатайо, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… вигатамаламаччхерена четаса̄ аджджха̄га̄рам̣ васати муттача̄го пайатапа̄н̣и воссаггарато йа̄чайого да̄насам̣вибха̄гарато. имехи кхо, тхапатайо, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о.

‘‘тумхе кхо, тхапатайо, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гата̄ – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… йам̣ кхо пана кин̃чи куле деййадхаммам̣ саббам̣ там̣ аппат̣ивибхаттам̣ сӣлавантехи калйа̄н̣адхаммехи. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, тхапатайо, кативидха̄ те косалесу манусса̄ йе тумха̄кам̣ самасама̄, йадидам̣ – да̄насам̣вибха̄ге’’ти? ‘‘ла̄бха̄ но, бханте, суладдхам̣ но, бханте! йесам̣ но бхагава̄ евам̣ паджа̄на̄тӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. вел̣удва̄реййасуттам̣

1003. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ косалесу ча̄рикам̣ чарама̄но махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ йена вел̣удва̄рам̣ на̄ма косала̄нам̣ бра̄хман̣ага̄мо тадавасари. ассосум̣ кхо те вел̣удва̄реййака̄ бра̄хман̣агахапатика̄ – ‘‘саман̣о кхалу, бхо, готамо сакйапутто сакйакула̄ паббаджито косалесу ча̄рикам̣ чарама̄но махата̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ вел̣удва̄рам̣ ануппатто. там̣ кхо пана бхавантам̣ готамам̣ евам̣ калйа̄н̣о киттисаддо аббхуггато – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ [бхагава̄ти (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)]. со имам̣ локам̣ садевакам̣ сама̄ракам̣ сабрахмакам̣ сассаман̣абра̄хман̣им̣ паджам̣ садевамануссам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведети. со дхаммам̣ десети а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣, кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ пака̄сети’. са̄дху кхо пана татха̄рӯпа̄нам̣ арахатам̣ дассанам̣ хотӣ’’ти.

атха кхо те вел̣удва̄реййака̄ бра̄хман̣агахапатика̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ аппекачче бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. аппекачче бхагавата̄ саддхим̣ саммодим̣су; саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. аппекачче йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. аппекачче бхагавато сантике на̄маготтам̣ са̄ветва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. аппекачче тун̣хӣбхӯта̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те вел̣удва̄реййака̄ бра̄хман̣агахапатика̄ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘майам̣, бхо готама, евам̣ка̄ма̄ евам̣чханда̄ евам̣адхиппа̄йа̄ – путтасамба̄дхасайанам̣ аджджха̄васеййа̄ма, ка̄сикачанданам̣ паччанубхавеййа̄ма, ма̄ла̄гандхавилепанам̣ дха̄реййа̄ма, джа̄тарӯпараджатам̣ са̄дийеййа̄ма, ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджеййа̄ма. тесам̣ но бхавам̣ готамо амха̄кам̣ евам̣ка̄ма̄нам̣ евам̣чханда̄нам̣ евам̣адхиппа̄йа̄нам̣ татха̄ дхаммам̣ десету йатха̄ майам̣ путтасамба̄дхасайанам̣ аджджха̄васеййа̄ма…пе… сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджеййа̄ма̄’’ти.

‘‘аттӯпана̄йикам̣ во, гахапатайо, дхаммапарийа̄йам̣ десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бхо’’ти кхо те вел̣удва̄реййака̄ бра̄хман̣агахапатика̄ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –

‘‘катамо ча, гахапатайо, аттупана̄йико дхаммапарийа̄йо? идха, гахапатайо, арийаса̄вако ити пат̣исан̃чиккхати – ‘ахам̣ кхосми джӣвитука̄мо амаритука̄мо сукхака̄мо дуккхаппат̣икӯло. йо кхо мам̣ джӣвитука̄мам̣ амаритука̄мам̣ сукхака̄мам̣ дуккхаппат̣икӯлам̣ джӣвита̄ воропеййа, на метам̣ асса пийам̣ мана̄пам̣. ахан̃чева кхо пана парам̣ джӣвитука̄мам̣ амаритука̄мам̣ сукхака̄мам̣ дуккхаппат̣икӯлам̣ джӣвита̄ воропеййам̣, парассапи там̣ асса аппийам̣ амана̄пам̣. йо кхо мйа̄йам̣ дхаммо аппийо амана̄по, парасса песо дхаммо аппийо амана̄по. йо кхо мйа̄йам̣ дхаммо аппийо амана̄по, катха̄хам̣ парам̣ тена сам̣йоджеййа’нти! со ити пат̣исан̇кха̄йа аттана̄ ча па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети, па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати. евамасса̄йам̣ ка̄йасама̄ча̄ро тикот̣ипарисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, гахапатайо, арийаса̄вако ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йо кхо ме адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийеййа, на метам̣ асса пийам̣ мана̄пам̣. ахан̃чева кхо пана парасса адиннам̣ тхеййасан̇кха̄там̣ а̄дийеййам̣, парассапи там̣ асса аппийам̣ амана̄пам̣. йо кхо мйа̄йам̣ дхаммо аппийо амана̄по, парасса песо дхаммо аппийо амана̄по. йо кхо мйа̄йам̣ дхаммо аппийо амана̄по, катха̄хам̣ парам̣ тена сам̣йоджеййа’нти! со ити пат̣исан̇кха̄йа аттана̄ ча адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча адинна̄да̄на̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети, адинна̄да̄на̄ вераман̣ийа̄ ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати. евамасса̄йам̣ ка̄йасама̄ча̄ро тикот̣ипарисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, гахапатайо, арийаса̄вако ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йо кхо ме да̄ресу ча̄риттам̣ а̄паджджеййа, на метам̣ асса пийам̣ мана̄пам̣. ахан̃чева кхо пана парасса да̄ресу ча̄риттам̣ а̄паджджеййам̣, парассапи там̣ асса аппийам̣ амана̄пам̣. йо кхо мйа̄йам̣ дхаммо аппийо амана̄по, парасса песо дхаммо аппийо амана̄по. йо кхо мйа̄йам̣ дхаммо аппийо амана̄по, катха̄хам̣ парам̣ тена сам̣йоджеййа’нти! со ити пат̣исан̇кха̄йа аттана̄ ча ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вераман̣ийа̄ ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати. евамасса̄йам̣ ка̄йасама̄ча̄ро тикот̣ипарисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, гахапатайо, арийаса̄вако ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йо кхо ме муса̄ва̄дена аттхам̣ бхан̃джеййа, на метам̣ асса пийам̣ мана̄пам̣. ахан̃чева кхо пана парасса муса̄ва̄дена аттхам̣ бхан̃джеййам̣, парассапи там̣ асса аппийам̣ амана̄пам̣. йо кхо мйа̄йам̣ дхаммо аппийо амана̄по, парасса песо дхаммо аппийо амана̄по. йо кхо мйа̄йам̣ дхаммо аппийо амана̄по, катха̄хам̣ парам̣ тена сам̣йоджеййа’нти! со ити пат̣исан̇кха̄йа аттана̄ ча муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча муса̄ва̄да̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети, муса̄ва̄да̄ вераман̣ийа̄ ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати. евамасса̄йам̣ вачӣсама̄ча̄ро тикот̣ипарисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, гахапатайо, арийаса̄вако ити пат̣исан̃чиккхати – йо кхо мам̣ писун̣а̄йа ва̄ча̄йа митте бхиндеййа [миттехи бхедеййа (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)], на метам̣ асса пийам̣ мана̄пам̣. ахан̃чева кхо пана парам̣ писун̣а̄йа ва̄ча̄йа митте бхиндеййам̣, парассапи там̣ асса аппийам̣ амана̄пам̣…пе… евамасса̄йам̣ вачӣсама̄ча̄ро тикот̣ипарисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, гахапатайо, арийаса̄вако ити пат̣исан̃чиккхати – йо кхо мам̣ пхаруса̄йа ва̄ча̄йа самуда̄чареййа, на метам̣ асса пийам̣ мана̄пам̣. ахан̃чева кхо пана парам̣ пхаруса̄йа ва̄ча̄йа самуда̄чареййам̣, парассапи там̣ асса аппийам̣ амана̄пам̣. йо кхо мйа̄йам̣ дхаммо…пе… евамасса̄йам̣ вачӣсама̄ча̄ро тикот̣ипарисуддхо хоти.

‘‘пуна чапарам̣, гахапатайо, арийаса̄вако ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йо кхо мам̣ сампхабха̄сена сампхаппала̄пабха̄сена самуда̄чареййа, на метам̣ асса пийам̣ мана̄пам̣. ахан̃чева кхо пана парам̣ сампхабха̄сена сампхаппала̄пабха̄сена самуда̄чареййам̣, парассапи там̣ асса аппийам̣ амана̄пам̣. йо кхо мйа̄йам̣ дхаммо аппийо амана̄по, парасса песо дхаммо аппийо амана̄по. йо кхо мйа̄йам̣ дхаммо аппийо амана̄по, катха̄хам̣ парам̣ тена сам̣йоджеййа’нти! со ити пат̣исан̇кха̄йа аттана̄ ча сампхаппала̄па̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча сампхаппала̄па̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети, сампхаппала̄па̄ вераман̣ийа̄ ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати. евамасса̄йам̣ вачӣсама̄ча̄ро тикот̣ипарисуддхо хоти.

‘‘со буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти; дхамме …пе… сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄ти. арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. йато кхо, гахапатайо, арийаса̄вако имехи саттахи саддхаммехи [дхаммехи (сӣ.)] саманна̄гато хоти имехи чатӯхи а̄кан̇кхийехи т̣ха̄нехи, со а̄кан̇кхама̄но аттана̄ва атта̄нам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣анирайомхи кхӣн̣атираччха̄найони [кхӣн̣атираччха̄найонийо (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.), кхӣн̣атираччха̄найонико (ка.)] кхӣн̣апеттивисайо кхӣн̣а̄па̄йадуггативинипа̄то, сота̄паннохамасми авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’’ти.

евам̣ вутте вел̣удва̄реййака̄ бра̄хман̣агахапатика̄ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘абхиккантам̣, бхо готама…пе… ете майам̣ бхавантам̣ готамам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ма дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. упа̄саке но бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упете [па̄н̣упетам̣ (ка.)] саран̣ам̣ гате’’ти. саттамам̣.

8. пат̣хамагин̃джака̄васатхасуттам̣

1004. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ н̃а̄тике вихарати гин̃джака̄васатхе. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘са̄л̣хо на̄ма, бханте, бхиккху ка̄лан̇като; тасса ка̄ гати ко абхисампара̄йо? нанда̄ на̄ма, бханте, бхиккхунӣ ка̄лан̇ката̄; тасса̄ ка̄ гати ко абхисампара̄йо? судатто на̄ма, бханте, упа̄сако ка̄лан̇като; тасса ка̄ гати ко абхисампара̄йо? суджа̄та̄ на̄ма, бханте, упа̄сика̄ ка̄лан̇ката̄; тасса̄ ка̄ гати, ко абхисампара̄йо’’ти?

‘‘са̄л̣хо, а̄нанда, бхиккху ка̄лан̇като а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си. нанда̄, а̄нанда, бхиккхунӣ ка̄лан̇ката̄ пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ опапа̄тика̄ таттха паринибба̄йинӣ ана̄ваттидхамма̄ тасма̄ лока̄. судатто, а̄нанда, упа̄сако ка̄лан̇като тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ ра̄гадосамоха̄нам̣ танутта̄ сакада̄га̄мӣ; сакидева имам̣ локам̣ а̄гантва̄ дуккхассантам̣ кариссати. суджа̄та̄, а̄нанда, упа̄сика̄ ка̄лан̇ката̄ тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ сота̄панна̄ авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄.

‘‘аначчхарийам̣ кхо панетам̣, а̄нанда, йам̣ мануссабхӯто ка̄лам̣ кареййа; тасмим̣ тасмим̣ че мам̣ ка̄лан̇кате упасан̇камитва̄ етаматтхам̣ пат̣ипуччхиссатха. вихеса̄ песа̄, а̄нанда, асса татха̄гатасса. тасма̄тиха̄нанда, дхамма̄да̄сам̣ на̄ма дхаммапарийа̄йам̣ десесса̄ми; йена саманна̄гато арийаса̄вако а̄кан̇кхама̄но аттана̄ва атта̄нам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣анирайомхи кхӣн̣атираччха̄найони кхӣн̣апеттивисайо кхӣн̣а̄па̄йадуггативинипа̄то, сота̄паннохамасми авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’’.

‘‘катамо ча со, а̄нанда, дхамма̄да̄со дхаммапарийа̄йо; йена саманна̄гато арийаса̄вако а̄кан̇кхама̄но аттана̄ва атта̄нам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣анирайомхи кхӣн̣атираччха̄найони кхӣн̣апеттивисайо кхӣн̣а̄па̄йадуггативинипа̄то, сота̄паннохамасми авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’’?

‘‘идха, а̄нанда, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. айам̣ кхо со, а̄нанда, дхамма̄да̄со дхаммапарийа̄йо; йена саманна̄гато арийаса̄вако а̄кан̇кхама̄но аттана̄ва атта̄нам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣анирайомхи кхӣн̣атираччха̄найони кхӣн̣апеттивисайо кхӣн̣а̄па̄йадуггативинипа̄то, сота̄паннохамасми авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’’ти. ат̣т̣хамам̣.

(тӣн̣ипи суттанта̄ни еканида̄на̄ни).

9. дутийагин̃джака̄васатхасуттам̣

1005. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘асоко на̄ма, бханте, бхиккху ка̄лан̇като; тасса ка̄ гати, ко абхисампара̄йо? асока̄ на̄ма, бханте, бхиккхунӣ ка̄лан̇ката̄…пе… асоко на̄ма, бханте, упа̄сако ка̄лан̇като…пе… асока̄ на̄ма, бханте, упа̄сика̄ ка̄лан̇ката̄; тасса̄ ка̄ гати, ко абхисампара̄йо’’ти?

‘‘асоко, а̄нанда, бхиккху ка̄лан̇като а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си…пе… (пуримавеййа̄каран̣ена еканида̄нам̣).

‘‘айам̣ кхо со, а̄нанда, дхамма̄да̄со дхаммапарийа̄йо; йена саманна̄гато арийаса̄вако а̄кан̇кхама̄но аттана̄ва атта̄нам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣анирайомхи кхӣн̣атираччха̄найони кхӣн̣апеттивисайо кхӣн̣а̄па̄йадуггативинипа̄то, сота̄паннохамасми авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’’ти. навамам̣.

10. татийагин̃джака̄васатхасуттам̣

1006. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘каккат̣о на̄ма, бханте, н̃а̄тике упа̄сако ка̄лан̇като; тасса ка̄ гати, ко абхисампара̄йо? кал̣ибхо на̄ма, бханте, н̃а̄тике упа̄сако…пе… никато на̄ма, бханте, н̃а̄тике упа̄сако…пе… кат̣иссахо на̄ма, бханте, н̃а̄тике упа̄сако…пе… тут̣т̣хо на̄ма, бханте, н̃а̄тике упа̄сако…пе… сантут̣т̣хо на̄ма, бханте, н̃а̄тике упа̄сако…пе… бхаддо на̄ма, бханте, н̃а̄тике упа̄сако…пе… субхаддо на̄ма, бханте, н̃а̄тике упа̄сако ка̄лан̇като; тасса ка̄ гати ко абхисампара̄йо’’ти?

‘‘каккат̣о, а̄нанда, упа̄сако ка̄лан̇като пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ опапа̄тико таттха паринибба̄йӣ ана̄ваттидхаммо тасма̄ лока̄. кал̣ибхо, а̄нанда …пе… никато, а̄нанда…пе… кат̣иссахо, а̄нанда …пе… тут̣т̣хо, а̄нанда…пе… сантут̣т̣хо, а̄нанда…пе… бхаддо, а̄нанда…пе… субхаддо, а̄нанда, упа̄сако ка̄лан̇като пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ опапа̄тико таттха паринибба̄йӣ ана̄ваттидхаммо тасма̄ лока̄. (саббе екагатика̄ ка̄табба̄).

‘‘паропан̃н̃а̄са, а̄нанда, н̃а̄тике упа̄сака̄ ка̄лан̇ката̄ пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ опапа̄тика̄ таттха паринибба̄йино ана̄ваттидхамма̄ тасма̄ лока̄. са̄дхиканавути, а̄нанда, н̃а̄тике упа̄сака̄ ка̄лан̇ката̄ тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ ра̄гадосамоха̄нам̣ танутта̄ сакада̄га̄мино; сакидева имам̣ локам̣ а̄гантва̄ дуккхассантам̣ кариссанти. чха̄тирека̄ни кхо, а̄нанда, пан̃часата̄ни н̃а̄тике упа̄сака̄ ка̄лан̇ката̄ тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ сота̄панна̄ авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄.

‘‘аначчхарийам̣ кхо панетам̣, а̄нанда, йам̣ мануссабхӯто ка̄лам̣ кареййа; тасмим̣ тасмим̣ че мам̣ ка̄лан̇кате упасан̇камитва̄ етаматтхам̣ пат̣ипуччхиссатха. вихеса̄ песа̄, а̄нанда, асса татха̄гатасса. тасма̄тиха̄нанда, дхамма̄да̄сам̣ на̄ма дхаммапарийа̄йам̣ десесса̄ми; йена саманна̄гато арийаса̄вако а̄кан̇кхама̄но аттана̄ва атта̄нам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣анирайомхи кхӣн̣атираччха̄найони кхӣн̣апеттивисайо кхӣн̣а̄па̄йадуггативинипа̄то, сота̄паннохамасми авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’’.

‘‘катамо ча со, а̄нанда, дхамма̄да̄со дхаммапарийа̄йо; йена саманна̄гато арийаса̄вако а̄кан̇кхама̄но аттана̄ва атта̄нам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣анирайомхи кхӣн̣атираччха̄найони кхӣн̣апеттивисайо кхӣн̣а̄па̄йадуггативинипа̄то, сота̄паннохамасми авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’’.

‘‘идха̄нанда, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. айам̣ кхо со, а̄нанда, дхамма̄да̄со дхаммапарийа̄йо; йена саманна̄гато арийаса̄вако а̄кан̇кхама̄но аттана̄ва атта̄нам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣анирайомхи кхӣн̣атираччха̄найони кхӣн̣апеттивисайо кхӣн̣а̄па̄йадуггативинипа̄то, сота̄паннохамасми авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’’ти. дасамам̣.

вел̣удва̄равагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

ра̄джа̄ огадхадӣгха̄ву, са̄рипутта̄паре дуве;

тхапатӣ вел̣удва̄реййа̄, гин̃джака̄васатхе тайоти.

2. ра̄джака̄ра̄мавагго

1. сахассабхиккхунисан̇гхасуттам̣

1007. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати ра̄джака̄ра̄ме. атха кхо сахассабхиккхунисан̇гхо [сахассо бхиккхунисам̣гхо (сӣ.)] йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хита̄ кхо та̄ бхиккхунийо бхагава̄ етадавоча –

‘‘чатӯхи кхо, бхиккхунийо, дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхунийо, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме …пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти, акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи кхо, бхиккхунийо, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’ти. пат̣хамам̣.

2. бра̄хман̣асуттам̣

1008. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘бра̄хман̣а̄, бхиккхаве, удайага̄миним̣ на̄ма пат̣ипадам̣ пан̃н̃апенти. те са̄вакам̣ евам̣ сама̄дапенти – ‘ехи твам̣, амбхо пуриса, ка̄лассева ут̣т̣ха̄йа па̄чӣнамукхо йа̄хи. со твам̣ ма̄ соббхам̣ париваджджехи, ма̄ папа̄там̣, ма̄ кха̄н̣ум̣, ма̄ кан̣д̣акат̣ха̄нам̣ [кан̣д̣акам̣ т̣ха̄нам̣ (пӣ. ка.)], ма̄ чанданийам̣, ма̄ ол̣игаллам̣. йаттха [йаттхева (сйа̄. кам̣.), йа̄ни ва̄ (сӣ.)] папатеййа̄си таттхева маран̣ам̣ а̄гамеййа̄си. евам̣ твам̣, амбхо пуриса, ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджиссасӣ’’’ти.

‘‘там̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, бра̄хман̣а̄нам̣ ба̄лагаманаметам̣ [ба̄ла̄нам̣ гаманаметам̣ (сӣ.)] мӯл̣хагаманаметам̣ на ниббида̄йа на вира̄га̄йа на ниродха̄йа на упасама̄йа на абхин̃н̃а̄йа на самбодха̄йа на нибба̄на̄йа сам̣ваттати. ахан̃ча кхо, бхиккхаве, арийасса винайе удайага̄миним̣ пат̣ипадам̣ пан̃н̃апеми; йа̄ екантаниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати.

‘‘катама̄ ча са̄, бхиккхаве, удайага̄минӣ пат̣ипада̄; йа̄ екантаниббида̄йа…пе… нибба̄на̄йа сам̣ваттати? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти; дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. айам̣ кхо са̄, бхиккхаве, удайага̄минӣ пат̣ипада̄ екантаниббида̄йа…пе… нибба̄на̄йа сам̣ваттатӣ’’ти. дутийам̣.

3. а̄нандаттхерасуттам̣

1009. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ ча а̄нандо а̄йасма̄ ча са̄рипутто са̄ваттхийам̣ вихаранти джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ а̄нандена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча – ‘‘катинам̣ кхо, а̄вусо а̄нанда, дхамма̄нам̣ паха̄на̄, катинам̣ дхамма̄нам̣ саманна̄гаманахету, евамайам̣ паджа̄ бхагавата̄ бйа̄ката̄ сота̄панна̄ авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄’’ти? ‘‘чатуннам̣ кхо, а̄вусо, дхамма̄нам̣ паха̄на̄, чатуннам̣ дхамма̄нам̣ саманна̄гаманахету, евамайам̣ паджа̄ бхагавата̄ бйа̄ката̄ сота̄панна̄ авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄’’ти.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? йатха̄рӯпена кхо, а̄вусо, буддхе аппаса̄дена саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати татха̄рӯпасса буддхе аппаса̄до на хоти. йатха̄рӯпена ча кхо, а̄вусо, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато сутава̄ арийаса̄вако ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати татха̄рӯпасса буддхе авеччаппаса̄до хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’’ти.

‘‘йатха̄рӯпена ча кхо, а̄вусо, дхамме аппаса̄дена саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати татха̄рӯпасса дхамме аппаса̄до на хоти. йатха̄рӯпена ча кхо, а̄вусо, дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гато сутава̄ арийаса̄вако ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати татха̄рӯпасса дхамме авеччаппаса̄до хоти – сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо…пе… вин̃н̃ӯхӣти.

‘‘йатха̄рӯпена ча кхо, а̄вусо, сан̇гхе аппаса̄дена саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати татха̄рӯпасса сан̇гхе аппаса̄до на хоти. йатха̄рӯпена ча кхо, а̄вусо, сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато сутава̄ арийаса̄вако ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати татха̄рӯпасса сан̇гхе авеччаппаса̄до хоти – суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄ти.

‘‘йатха̄рӯпена ча кхо, а̄вусо, дуссӣлйена саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати татха̄рӯпасса дуссӣлйам̣ на хоти. йатха̄рӯпехи ча кхо, а̄вусо, арийакантехи сӣлехи саманна̄гато сутава̄ арийаса̄вако ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати татха̄рӯпа̄ни арийаканта̄ни сӣла̄ни хонти акхан̣д̣а̄ни…пе… сама̄дхисам̣ваттаника̄ни. имесам̣ кхо, а̄вусо, чатуннам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄ имесам̣ чатуннам̣ дхамма̄нам̣ саманна̄гаманахету евамайам̣ паджа̄ бхагавата̄ бйа̄ката̄ сота̄панна̄ авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄’’ти. татийам̣.

4. дуггатибхайасуттам̣

1010. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако саббадуггатибхайам̣ саматикканто хоти. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако саббадуггатибхайам̣ саматикканто хотӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. дуггативинипа̄табхайасуттам̣

1011. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако саббадуггативинипа̄табхайам̣ саматикканто хоти. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако саббадуггативинипа̄табхайам̣ саматикканто хотӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. пат̣хамамитта̄маччасуттам̣

1012. ‘‘йе те, бхиккхаве, анукампеййа̄тха, йе ча сотаббам̣ ман̃н̃еййум̣ – митта̄ ва̄ амачча̄ ва̄ н̃а̄тӣ ва̄ са̄лохита̄ ва̄ – те, бхиккхаве, чатӯсу сота̄паттийан̇гесу сама̄дапетабба̄, нивесетабба̄, патит̣т̣ха̄петабба̄. катамесу чатӯсу? буддхе авеччаппаса̄де сама̄дапетабба̄, нивесетабба̄, патит̣т̣ха̄петабба̄ – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантесу сӣлесу сама̄дапетабба̄, нивесетабба̄, патит̣т̣ха̄петабба̄ акхан̣д̣есу…пе… сама̄дхисам̣ваттаникесу. йе те, бхиккхаве, анукампеййа̄тха, йе ча сотаббам̣ ман̃н̃еййум̣ – митта̄ ва̄ амачча̄ ва̄ н̃а̄тӣ ва̄ са̄лохита̄ ва̄ – те, бхиккхаве, имесу чатӯсу сота̄паттийан̇гесу сама̄дапетабба̄, нивесетабба̄, патит̣т̣ха̄петабба̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. дутийамитта̄маччасуттам̣

1013. ‘‘йе те, бхиккхаве, анукампеййа̄тха, йе ча сотаббам̣ ман̃н̃еййум̣ – митта̄ ва̄ амачча̄ ва̄ н̃а̄тӣ ва̄ са̄лохита̄ ва̄ – те, бхиккхаве, чатӯсу сота̄паттийан̇гесу сама̄дапетабба̄, нивесетабба̄, патит̣т̣ха̄петабба̄. катамесу чатӯсу? буддхе авеччаппаса̄де сама̄дапетабба̄, нивесетабба̄, патит̣т̣ха̄петабба̄ – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’’ти.

‘‘сийа̄, бхиккхаве, чатуннам̣ маха̄бхӯта̄нам̣ ан̃н̃атхаттам̣ – патхавӣдха̄туйа̄, а̄подха̄туйа̄, теджодха̄туйа̄, ва̄йодха̄туйа̄ – на твева буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гатасса арийаса̄вакасса сийа̄ ан̃н̃атхаттам̣. татридам̣ ан̃н̃атхаттам̣ – со вата буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато арийаса̄вако нирайам̣ ва̄ тираччха̄найоним̣ ва̄ петтивисайам̣ ва̄ упападжджиссатӣ’’ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. ‘‘дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантесу сӣлесу сама̄дапетабба̄, нивесетабба̄, патит̣т̣ха̄петабба̄ акхан̣д̣есу…пе… сама̄дхисам̣ваттаникесу. сийа̄, бхиккхаве, чатуннам̣ маха̄бхӯта̄нам̣ ан̃н̃атхаттам̣ – патхавӣдха̄туйа̄, а̄подха̄туйа̄, теджодха̄туйа̄, ва̄йодха̄туйа̄ – на твева арийакантехи сӣлехи саманна̄гатасса арийаса̄вакасса сийа̄ ан̃н̃атхаттам̣. татридам̣ ан̃н̃атхаттам̣ – со вата арийакантехи сӣлехи саманна̄гато арийаса̄вако нирайам̣ ва̄ тираччха̄найоним̣ ва̄ петтивисайам̣ ва̄ упападжджиссатӣти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. йе те, бхиккхаве, анукампеййа̄тха, йе ча сотаббам̣ ман̃н̃еййум̣ – митта̄ ва̄ амачча̄ ва̄ н̃а̄тӣ ва̄ са̄лохита̄ ва̄ – те, бхиккхаве, имесу чатӯсу сота̄паттийан̇гесу сама̄дапетабба̄, нивесетабба̄, патит̣т̣ха̄петабба̄’’ти. саттамам̣.

8. пат̣хамадевача̄рикасуттам̣

1014. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа, евамева – джетаване антарахито девесу та̄ватим̣сесу па̄турахоси. атха кхо самбахула̄ та̄ватим̣сака̄йика̄ девата̄йо йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. екамантам̣ т̣хита̄ кхо та̄ девата̄йо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но етадавоча –

‘‘са̄дху кхо, а̄вусо, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, а̄вусо, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. са̄дху кхо, а̄вусо, дхамме…пе… сан̇гхе…пе… са̄дху кхо, а̄вусо, арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманам̣ хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманахету кхо, а̄вусо, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджантӣ’’ти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджанти. са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманам̣ хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджантӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. дутийадевача̄рикасуттам̣

1015. са̄ваттхинида̄нам̣. атха кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа, евамева – джетаване антарахито девесу та̄ватим̣сесу па̄турахоси. атха кхо самбахула̄ та̄ватим̣сака̄йика̄ девата̄йо йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. екамантам̣ т̣хита̄ кхо та̄ девата̄йо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но етадавоча –

‘‘са̄дху кхо, а̄вусо, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, а̄вусо, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упапанна̄. са̄дху кхо, а̄вусо, дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманам̣ хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманахету кхо, а̄вусо, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упапанна̄’’ти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упапанна̄. са̄дху кхо, ма̄риса моггалла̄на, дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманам̣ хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса моггалла̄на, евамидхекачче сатта̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упапанна̄’’ти. навамам̣.

10. татийадевача̄рикасуттам̣

1016. атха кхо бхагава̄ – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа, евамева – джетаване антарахито девесу та̄ватим̣сесу па̄турахоси. атха кхо самбахула̄ та̄ватим̣сака̄йика̄ девата̄йо йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. екамантам̣ т̣хита̄ кхо та̄ девата̄йо бхагава̄ етадавоча –

‘‘са̄дху кхо, а̄вусо, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, а̄вусо, евамидхекачче сатта̄ сота̄панна̄ авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄. са̄дху кхо, а̄вусо, дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманам̣ хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманахету кхо, а̄вусо, евамидхекачче сатта̄ сота̄панна̄ авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄’’ти.

‘‘са̄дху кхо, ма̄риса, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманам̣ хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса, евамайам̣ паджа̄ сота̄панна̄ авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄. са̄дху кхо, ма̄риса, дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманам̣ хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. арийакантехи сӣлехи саманна̄гаманахету кхо, ма̄риса, евамайам̣ паджа̄ сота̄панна̄ авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄’’ти. дасамам̣.

ра̄джака̄ра̄мавагго дутийо.

тассудда̄нам̣ –

сахассабра̄хман̣а̄нанда, дуггати апаре дуве;

митта̄мачча̄ дуве вутта̄, тайо ча девача̄рика̄ти.

3. саран̣а̄нивагго

1. пат̣хамамаха̄на̄масуттам̣

1017. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати капилаваттхусмим̣ нигродха̄ра̄ме. атха кхо маха̄на̄мо сакко йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо маха̄на̄мо сакко бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идам̣, бханте, капилаваттху иддхан̃чева пхӣтан̃ча ба̄худжан̃н̃ам̣ а̄кин̣н̣амануссам̣ самба̄дхабйӯхам̣. со кхва̄хам̣, бханте, бхагавантам̣ ва̄ пайирупа̄ситва̄ манобха̄ванӣйе ва̄ бхиккхӯ са̄йанхасамайам̣ капилаваттхум̣ пависанто; бхантенапи [виббхантенапи (сӣ.), бхамантенапи (ка.)] хаттхина̄ сама̄гаччха̄ми; бхантенапи ассена сама̄гаччха̄ми; бхантенапи ратхена сама̄гаччха̄ми; бхантенапи сакат̣ена сама̄гаччха̄ми; бхантенапи пурисена сама̄гаччха̄ми. тасса майхам̣, бханте, тасмим̣ самайе муссатева [мусатева (?)] бхагавантам̣ а̄раббха сати, муссати [мусати (?)] дхаммам̣ а̄раббха сати, муссати сан̇гхам̣ а̄раббха сати. тасса майхам̣, бханте, евам̣ хоти – ‘имамхи ча̄хам̣ самайе ка̄лам̣ кареййам̣, ка̄ майхам̣ гати, ко абхисампара̄йо’’’ти?

‘‘ма̄ бха̄йи, маха̄на̄ма, ма̄ бха̄йи, маха̄на̄ма! апа̄пакам̣ те маран̣ам̣ бхависсати апа̄пика̄ ка̄лам̣кирийа̄ [ка̄лакирийа̄ (сӣ. сйа̄. кам̣.)]. йасса кассачи, маха̄на̄ма, дӣгхараттам̣ саддха̄парибха̄витам̣ читтам̣ сӣлапарибха̄витам̣ читтам̣ сутапарибха̄витам̣ читтам̣ ча̄гапарибха̄витам̣ читтам̣ пан̃н̃а̄парибха̄витам̣ читтам̣, тасса йо хи кхва̄йам̣ ка̄йо рӯпӣ ча̄тумаха̄бхӯтико [ча̄туммаха̄бхӯтико (сӣ. сйа̄. кам̣.)] ма̄та̄петтикасамбхаво оданакумма̄сӯпачайо аниччуччха̄данапаримадданабхеданавиддхам̣санадхаммо. там̣ идхева ка̄ка̄ ва̄ кха̄данти гиджджха̄ ва̄ кха̄данти кулала̄ ва̄ кха̄данти сунакха̄ ва̄ кха̄данти син̇га̄ла̄ [сига̄ла̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ва̄ кха̄данти вивидха̄ ва̄ па̄н̣акаджа̄та̄ кха̄данти; йан̃ча кхвасса читтам̣ дӣгхараттам̣ саддха̄парибха̄витам̣…пе… пан̃н̃а̄парибха̄витам̣ там̣ уддхага̄ми хоти висесага̄ми.

‘‘сеййатха̄пи, маха̄на̄ма, пурисо саппикумбхам̣ ва̄ телакумбхам̣ ва̄ гамбхӣрам̣ удакарахадам̣ ога̄хитва̄ бхиндеййа. татра йа̄ асса саккхара̄ ва̄ кат̣хала̄ [катхала̄ (пӣ. ка.)] ва̄ са̄ адхога̄мӣ асса, йан̃ча кхвасса татра саппи ва̄ телам̣ ва̄ там̣ уддхага̄ми асса висесага̄ми. евамева кхо, маха̄на̄ма, йасса кассачи дӣгхараттам̣ саддха̄парибха̄витам̣ читтам̣…пе… пан̃н̃а̄парибха̄витам̣ читтам̣ тасса йо хи кхва̄йам̣ ка̄йо рӯпӣ ча̄тумаха̄бхӯтико ма̄та̄петтикасамбхаво оданакумма̄сӯпачайо аниччуччха̄данапаримадданабхеданавиддхам̣санадхаммо там̣ идхева ка̄ка̄ ва̄ кха̄данти гиджджха̄ ва̄ кха̄данти кулала̄ ва̄ кха̄данти сунакха̄ ва̄ кха̄данти син̇га̄ла̄ ва̄ кха̄данти вивидха̄ ва̄ па̄н̣акаджа̄та̄ кха̄данти; йан̃ча кхвасса читтам̣ дӣгхараттам̣ саддха̄парибха̄витам̣…пе… пан̃н̃а̄парибха̄витам̣ там̣ уддхага̄ми хоти висесага̄ми. туйхам̣ кхо пана, маха̄на̄ма, дӣгхараттам̣ саддха̄парибха̄витам̣ читтам̣…пе… пан̃н̃а̄парибха̄витам̣ читтам̣. ма̄ бха̄йи, маха̄на̄ма, ма̄ бха̄йи, маха̄на̄ма! апа̄пакам̣ те маран̣ам̣ бхависсати, апа̄пика̄ ка̄лам̣кирийа̄’’ти. пат̣хамам̣.

2. дутийамаха̄на̄масуттам̣

1018. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати капилаваттхусмим̣ нигродха̄ра̄ме. атха кхо маха̄на̄мо сакко йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо маха̄на̄мо сакко бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идам̣, бханте, капилаваттху иддхан̃чева пхӣтан̃ча ба̄худжан̃н̃ам̣ а̄кин̣н̣амануссам̣ самба̄дхабйӯхам̣. со кхва̄хам̣, бханте, бхагавантам̣ ва̄ пайирупа̄ситва̄ манобха̄ванӣйе ва̄ бхиккхӯ са̄йанхасамайам̣ капилаваттхум̣ пависанто; бхантенапи хаттхина̄ сама̄гаччха̄ми; бхантенапи ассена сама̄гаччха̄ми; бхантенапи ратхена сама̄гаччха̄ми; бханте, напи сакат̣ена сама̄гаччха̄ми; бханте, напи пурисена сама̄гаччха̄ми. тасса майхам̣, бханте, тасмим̣ самайе муссатева бхагавантам̣ а̄раббха сати, муссати дхаммам̣ а̄раббха сати, муссати сан̇гхам̣ а̄раббха сати. тасса майхам̣, бханте, евам̣ хоти – ‘имамхи ча̄хам̣ самайе ка̄лам̣ кареййам̣, ка̄ майхам̣ гати, ко абхисампара̄йо’’’ти?

‘‘ма̄ бха̄йи, маха̄на̄ма, ма̄ бха̄йи, маха̄на̄ма! апа̄пакам̣ те маран̣ам̣ бхависсати апа̄пика̄ ка̄лам̣кирийа̄. чатӯхи кхо, маха̄на̄ма, дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро. катамехи чатӯхи? идха, маха̄на̄ма, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе …пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи.

‘‘сеййатха̄пи, маха̄на̄ма, руккхо па̄чӣнанинно па̄чӣнапон̣о па̄чӣнапаббха̄ро, со мӯлаччхинно катамена папатеййа̄’’ти? ‘‘йена, бханте, нинно йена пон̣о йена паббха̄ро’’ти. ‘‘евамева кхо, маха̄на̄ма, имехи чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако нибба̄нанинно хоти нибба̄напон̣о нибба̄напаббха̄ро’’ти. дутийам̣.

3. годхасаккасуттам̣

1019. капилаваттхунида̄нам̣. атха кхо маха̄на̄мо сакко йена годха̄ сакко тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ годхам̣ саккам̣ етадавоча – ‘‘катихи [катӣхи (пӣ. ка.) рӯпасиддхи олокетабба̄] твам̣, годхе, дхаммехи саманна̄гатам̣ сота̄паннапуггалам̣ а̄джа̄на̄си авинипа̄тадхаммам̣ нийатам̣ самбодхипара̄йан̣а’’нти?

‘‘тӣхи кхва̄хам̣, маха̄на̄ма, дхаммехи саманна̄гатам̣ сота̄паннапуггалам̣ а̄джа̄на̄ми авинипа̄тадхаммам̣ нийатам̣ самбодхипара̄йан̣ам̣. катамехи тӣхи? идха, маха̄на̄ма, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄ти. имехи кхва̄хам̣, маха̄на̄ма, тӣхи дхаммехи саманна̄гатам̣ сота̄паннапуггалам̣ а̄джа̄на̄ми авинипа̄тадхаммам̣ нийатам̣ самбодхипара̄йан̣ам̣.

‘‘твам̣ пана, маха̄на̄ма, катихи дхаммехи саманна̄гатам̣ сота̄паннапуггалам̣ а̄джа̄на̄си авинипа̄тадхаммам̣ нийатам̣ самбодхипара̄йан̣а’’нти? ‘‘чатӯхи кхва̄хам̣, годхе, дхаммехи саманна̄гатам̣ сота̄паннапуггалам̣ а̄джа̄на̄ми авинипа̄тадхаммам̣ нийатам̣ самбодхипара̄йан̣ам̣. катамехи чатӯхи? идха, годхе, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи кхва̄хам̣, годхе, чатӯхи дхаммехи саманна̄гатам̣ сота̄паннапуггалам̣ а̄джа̄на̄ми авинипа̄тадхаммам̣ нийатам̣ самбодхипара̄йан̣а’’нти.

‘‘а̄гамехи твам̣, маха̄на̄ма, а̄гамехи твам̣, маха̄на̄ма! бхагава̄ва етам̣ джа̄неййа етехи дхаммехи саманна̄гатам̣ ва̄ асаманна̄гатам̣ ва̄’’ти. ‘‘а̄йа̄ма, годхе, йена бхагава̄ тенупасан̇камеййа̄ма; упасан̇камитва̄ бхагавато етаматтхам̣ а̄рочесса̄ма̄’’ти. атха кхо маха̄на̄мо сакко годха̄ ча сакко йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинно кхо маха̄на̄мо сакко бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘идха̄хам̣, бханте, йена годха̄ сакко тенупасан̇камим̣; упасан̇камитва̄ годхам̣ саккам̣ етадавочам̣ – ‘катихи твам̣, годхе, дхаммехи саманна̄гатам̣ сота̄паннапуггалам̣ а̄джа̄на̄си авинипа̄тадхаммам̣ нийатам̣ самбодхипара̄йан̣ам̣’? евам̣ вутте, бханте, годха̄ сакко мам̣ етадавоча –

‘‘тӣхи кхва̄хам̣, маха̄на̄ма, дхаммехи саманна̄гатам̣ сота̄паннапуггалам̣ а̄джа̄на̄ми авинипа̄тадхаммам̣ нийатам̣ самбодхипара̄йан̣ам̣. катамехи тӣхи? идха, маха̄на̄ма, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄ти. имехи кхва̄хам̣, маха̄на̄ма, тӣхи дхаммехи саманна̄гатам̣ сота̄паннапуггалам̣ а̄джа̄на̄ми авинипа̄тадхаммам̣ нийатам̣ самбодхипара̄йан̣ам̣. твам̣ пана, маха̄на̄ма, катамехи дхаммехи саманна̄гатам̣ сота̄паннапуггалам̣ а̄джа̄на̄си авинипа̄тадхаммам̣ нийатам̣ самбодхипара̄йан̣а’’нти?

‘‘евам̣ вутта̄хам̣, бханте, годхам̣ саккам̣ етадавочам̣ – ‘чатӯхи кхва̄хам̣, годхе, дхаммехи саманна̄гатам̣ сота̄паннапуггалам̣ а̄джа̄на̄ми авинипа̄тадхаммам̣ нийатам̣ самбодхипара̄йан̣ам̣. катамехи чатӯхи? идха, годхе, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи кхва̄хам̣, годхе, чатӯхи дхаммехи саманна̄гатам̣ сота̄паннапуггалам̣ а̄джа̄на̄ми авинипа̄тадхаммам̣ нийатам̣ самбодхипара̄йан̣а’’’нти.

‘‘евам̣ вутте, бханте, годха̄ сакко мам̣ етадавоча – ‘а̄гамехи твам̣, маха̄на̄ма, а̄гамехи твам̣, маха̄на̄ма! бхагава̄ва етам̣ джа̄неййа етехи дхаммехи саманна̄гатам̣ ва̄ асаманна̄гатам̣ ва̄’’’ти. ‘‘идха, бханте, кочидева дхаммо самуппа̄до уппаджджеййа, екато асса бхагава̄ екато бхиккхусан̇гхо ча. йенева бхагава̄ тенева̄хам̣ ассам̣. евам̣ пасаннам̣ мам̣, бханте, бхагава̄ дха̄рету. идха, бханте, кочидева дхаммо самуппа̄до уппаджджеййа, екато асса бхагава̄ екато бхиккхусан̇гхо бхиккхунисан̇гхо ча. йенева бхагава̄ тенева̄хам̣ ассам̣. евам̣ пасаннам̣ мам̣, бханте, бхагава̄ дха̄рету. идха, бханте, кочидева дхаммо самуппа̄до уппаджджеййа, екато асса бхагава̄ екато бхиккхусан̇гхо бхиккхунисан̇гхо ча упа̄сака̄ ча. йенева бхагава̄ тенева̄хам̣ ассам̣. евам̣ пасаннам̣ мам̣, бханте, бхагава̄ дха̄рету. идха, бханте, кочидева дхаммо самуппа̄до уппаджджеййа, екато асса бхагава̄ екато бхиккхусан̇гхо бхиккхунисан̇гхо упа̄сака̄ упа̄сика̄йо ча. йенева бхагава̄ тенева̄хам̣ ассам̣. евам̣ пасаннам̣ мам̣, бханте, бхагава̄ дха̄рету. идха, бханте, кочидева дхаммо самуппа̄до уппаджджеййа, екато асса бхагава̄ екато бхиккхусан̇гхо бхиккхунисан̇гхо упа̄сака̄ упа̄сика̄йо садевако ча локо сама̄рако сабрахмако сассаман̣абра̄хман̣ӣ паджа̄ садеваманусса̄. йенева бхагава̄ тенева̄хам̣ ассам̣. евам̣ пасаннам̣ мам̣, бханте, бхагава̄ дха̄ретӯ’’ти. ‘‘евам̣ва̄дӣ твам̣, годхе, маха̄на̄мам̣ саккам̣ ким̣ вадесӣ’’ти? ‘‘евам̣ва̄да̄хам̣, бханте, маха̄на̄мам̣ саккам̣ на кин̃чи вада̄ми, ан̃н̃атра калйа̄н̣а̄ ан̃н̃атра кусала̄’’ти. татийам̣.

4. пат̣хамасаран̣а̄нисаккасуттам̣

1020. капилаваттхунида̄нам̣. тена кхо пана самайена саран̣а̄ни [сарака̄ни (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] сакко ка̄лан̇като хоти. со бхагавата̄ бйа̄като – ‘‘сота̄панно авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’ти. татра судам̣ самбахула̄ сакка̄ сан̇гамма сама̄гамма уджджха̄йанти кхӣйанти випа̄ченти – ‘‘аччхарийам̣ вата, бхо, аббхутам̣ вата, бхо! еттха да̄ни ко на сота̄панно бхависсати! йатра хи на̄ма саран̣а̄ни сакко ка̄лан̇като; со бхагавата̄ бйа̄като – ‘сота̄панно авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’ти. саран̣а̄ни сакко сиккха̄дуббалйама̄па̄ди, маджджапа̄нам̣ апа̄йӣ’’ти.

атха кхо маха̄на̄мо сакко йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо маха̄на̄мо сакко бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха, бханте, саран̣а̄ни сакко ка̄лан̇като. со бхагавата̄ бйа̄като – ‘сота̄панно авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’ти. татра судам̣, бханте, самбахула̄ сакка̄ сан̇гамма сама̄гамма уджджха̄йанти кхӣйанти випа̄ченти – ‘‘аччхарийам̣ вата бхо, аббхутам̣ вата бхо! еттха да̄ни ко на сотапанно бхависсати! йатра хи на̄ма саран̣а̄ни сакко ка̄лан̇като; со бхагавата̄ бйа̄като – ‘сота̄панно авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’ти. саран̣а̄ни сакко сиккха̄дуббалйама̄па̄ди, маджджапа̄нам̣ апа̄йӣ’’ти.

‘‘йо со, маха̄на̄ма, дӣгхараттам̣ упа̄сако буддхам̣ саран̣ам̣ гато дхаммам̣ саран̣ам̣ гато сан̇гхам̣ саран̣ам̣ гато, со катхам̣ винипа̄там̣ гаччхеййа! йан̃хи там̣, маха̄на̄ма, самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘дӣгхараттам̣ упа̄сако буддхам̣ саран̣ам̣ гато дхаммам̣ саран̣ам̣ гато сан̇гхам̣ саран̣ам̣ гато’ти, саран̣а̄ни саккам̣ самма̄ вадама̄но вадеййа. саран̣а̄ни, маха̄на̄ма, сакко дӣгхараттам̣ упа̄сако буддхам̣ саран̣ам̣ гато дхаммам̣ саран̣ам̣ гато сан̇гхам̣ саран̣ам̣ гато. со катхам̣ винипа̄там̣ гаччхеййа!

‘‘идха, маха̄на̄ма, екаччо пуггало буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… ха̄сапан̃н̃о джаванапан̃н̃о вимуттийа̄ ча саманна̄гато. со а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. айампи кхо, маха̄на̄ма, пуггало паримутто нирайа̄ паримутто тираччха̄найонийа̄ паримутто петтивисайа̄ паримутто апа̄йадуггативинипа̄та̄.

‘‘идха пана, маха̄на̄ма, екаччо пуггало буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… ха̄сапан̃н̃о джаванапан̃н̃о на ча вимуттийа̄ саманна̄гато. со пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ опапа̄тико хоти таттха паринибба̄йӣ ана̄ваттидхаммо тасма̄ [асма̄ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] лока̄. айампи кхо, маха̄на̄ма, пуггало паримутто нирайа̄ паримутто тираччха̄найонийа̄ паримутто петтивисайа̄ паримутто апа̄йадуггативинипа̄та̄.

‘‘идха пана, маха̄на̄ма, екаччо пуггало буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… на ха̄сапан̃н̃о на джаванапан̃н̃о на ча вимуттийа̄ саманна̄гато. со тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ ра̄гадосамоха̄нам̣ танутта̄ сакада̄га̄мӣ хоти, сакидева имам̣ локам̣ а̄гантва̄ дуккхассантам̣ кароти. айампи кхо, маха̄на̄ма, пуггало паримутто нирайа̄ паримутто тираччха̄найонийа̄ паримутто петтивисайа̄ паримутто апа̄йадуггативинипа̄та̄.

‘‘идха пана, маха̄на̄ма, екаччо пуггало буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти; дхамме…пе… сан̇гхе…пе… на ха̄сапан̃н̃о на джаванапан̃н̃о на ча вимуттийа̄ саманна̄гато. со тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣оти. айампи кхо, маха̄на̄ма, пуггало паримутто нирайа̄ паримутто тираччха̄найонийа̄ паримутто петтивисайа̄ паримутто апа̄йадуггативинипа̄та̄.

‘‘идха пана, маха̄на̄ма, екаччо пуггало на хева кхо буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти… на дхамме…пе… на сан̇гхе…пе… на ха̄сапан̃н̃о на джаванапан̃н̃о на ча вимуттийа̄ саманна̄гато. апи часса име дхамма̄ хонти – саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣. татха̄гатаппаведита̄ часса дхамма̄ пан̃н̃а̄йа маттасо ниджджха̄нам̣ кхаманти. айампи кхо, маха̄на̄ма, пуггало аганта̄ нирайам̣ аганта̄ тираччха̄найоним̣ аганта̄ петтивисайам̣ аганта̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣.

‘‘идха пана, маха̄на̄ма, екаччо пуггало на хева кхо буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти… на дхамме…пе… на сан̇гхе…пе… на ха̄сапан̃н̃о на джаванапан̃н̃о на ча вимуттийа̄ саманна̄гато, апи часса име дхамма̄ хонти саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣. татха̄гате часса саддха̄маттам̣ хоти пемаматтам̣. айампи кхо, маха̄на̄ма, пуггало аганта̄ нирайам̣ аганта̄ тираччха̄найоним̣ аганта̄ петтивисайам̣ аганта̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣. име чепи, маха̄на̄ма, маха̄са̄ла̄ субха̄ситам̣ дуббха̄ситам̣ а̄джа̄неййум̣, име ча̄хам̣ [имева̄хам̣ (сйа̄. кам̣.), имеса̄хам̣ (ка.)] маха̄са̄ле бйа̄кареййам̣ – ‘сота̄панна̄ авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄’ти; киман̇гам̣ [киман̇га (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] пана саран̣а̄ним̣ саккам̣. саран̣а̄ни, маха̄на̄ма, сакко маран̣ака̄ле сиккхам̣ сама̄дийӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. дутийасаран̣а̄нисаккасуттам̣

1021. капилаваттхунида̄нам̣. тена кхо пана самайена саран̣а̄ни сакко ка̄лан̇като хоти. со бхагавата̄ бйа̄като – ‘‘сота̄панно авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’ти. татра судам̣ самбахула̄ сакка̄ сан̇гамма сама̄гамма уджджха̄йанти кхӣйанти випа̄ченти – ‘‘аччхарийам̣ вата, бхо, аббхутам̣ вата, бхо! еттха да̄ни ко на сота̄панно бхависсати! йатра хи на̄ма саран̣а̄ни сакко ка̄лан̇като. со бхагавата̄ бйа̄като – ‘сота̄панно авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’ти. саран̣а̄ни сакко сиккха̄йа апарипӯрака̄рӣ ахосӣ’’ти. атха кхо маха̄на̄мо сакко йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо маха̄на̄мо сакко бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘идха, бханте, саран̣а̄ни сакко ка̄лан̇като. со бхагавата̄ бйа̄като – ‘сота̄панно авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’ти. татра судам̣, бханте, самбахула̄ сакка̄ сан̇гамма сама̄гамма уджджха̄йанти кхӣйанти випа̄ченти – ‘аччхарийам̣ вата, бхо, аббхутам̣ вата, бхо! еттха да̄ни ко на сота̄панно бхависсати! йатра хи на̄ма саран̣а̄ни сакко ка̄лан̇като. со бхагавата̄ бйа̄като – сота̄панно авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣оти. саран̣а̄ни сакко сиккха̄йа апарипӯрака̄рӣ ахосӣ’’’ти.

‘‘йо со, маха̄на̄ма, дӣгхараттам̣ упа̄сако буддхам̣ саран̣ам̣ гато дхаммам̣ саран̣ам̣ гато сан̇гхам̣ саран̣ам̣ гато, со катхам̣ винипа̄там̣ гаччхеййа! йан̃хи там̣, маха̄на̄ма, самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘дӣгхараттам̣ упа̄сако буддхам̣ саран̣ам̣ гато дхаммам̣ саран̣ам̣ гато сан̇гхам̣ саран̣ам̣ гато’, саран̣а̄ним̣ саккам̣ самма̄ вадама̄но вадеййа. саран̣а̄ни, маха̄на̄ма, сакко дӣгхараттам̣ упа̄сако буддхам̣ саран̣ам̣ гато дхаммам̣ саран̣ам̣ гато сан̇гхам̣ саран̣ам̣ гато, со катхам̣ винипа̄там̣ гаччхеййа!

‘‘идха, маха̄на̄ма, екаччо пуггало буддхе екантагато хоти абхиппасанно – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… ха̄сапан̃н̃о джаванапан̃н̃о вимуттийа̄ ча саманна̄гато. со а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. айампи кхо, маха̄на̄ма, пуггало паримутто нирайа̄ паримутто тираччха̄найонийа̄ паримутто петтивисайа̄ паримутто апа̄йадуггативинипа̄та̄.

‘‘идха пана, маха̄на̄ма, екаччо пуггало буддхе екантагато хоти абхиппасанно – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… ха̄сапан̃н̃о джаванапан̃н̃о на ча вимуттийа̄ саманна̄гато. со пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ антара̄паринибба̄йӣ хоти, упахаччапаринибба̄йӣ хоти, асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти, уддхам̣сото хоти аканит̣т̣хага̄мӣ. айампи кхо, маха̄на̄ма, пуггало паримутто нирайа̄ паримутто тираччха̄найонийа̄ паримутто петтивисайа̄ паримутто апа̄йадуггативинипа̄та̄.

‘‘идха пана, маха̄на̄ма, екаччо пуггало буддхе екантагато хоти абхиппасанно – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… на ха̄сапан̃н̃о на джаванапан̃н̃о на ча вимуттийа̄ саманна̄гато. со тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ ра̄гадосамоха̄нам̣ танутта̄ сакада̄га̄мӣ хоти, сакидева имам̣ локам̣ а̄гантва̄ дуккхассантам̣ кароти. айампи кхо, маха̄на̄ма, пуггало паримутто нирайа̄ паримутто тираччха̄найонийа̄ паримутто петтивисайа̄ паримутто апа̄йадуггативинипа̄та̄.

‘‘идха пана, маха̄на̄ма, екаччо пуггало буддхе екантагато хоти абхиппасанно – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… на ха̄сапан̃н̃о на джаванапан̃н̃о на ча вимуттийа̄ саманна̄гато. со тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о. айампи кхо, маха̄на̄ма, пуггало паримутто нирайа̄ паримутто тираччха̄найонийа̄ паримутто петтивисайа̄ паримутто апа̄йадуггативинипа̄та̄.

‘‘идха пана, маха̄на̄ма, екаччо пуггало на хева кхо буддхе екантагато хоти абхиппасанно…пе… на дхамме…пе… на сан̇гхе…пе… на ха̄сапан̃н̃о на джаванапан̃н̃о на ча вимуттийа̄ саманна̄гато; апи часса име дхамма̄ хонти – саддхиндрийам̣ …пе… пан̃н̃индрийам̣. татха̄гатаппаведита̄ часса дхамма̄ пан̃н̃а̄йа маттасо ниджджха̄нам̣ кхаманти. айампи кхо, маха̄на̄ма, пуггало аганта̄ нирайам̣ аганта̄ тираччха̄найоним̣ аганта̄ петтивисайам̣ аганта̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣.

‘‘идха пана, маха̄на̄ма, екаччо пуггало на хева кхо буддхе екантагато хоти абхиппасанно… на дхамме…пе… на сан̇гхе…пе… на ха̄сапан̃н̃о на джаванапан̃н̃о на ча вимуттийа̄ саманна̄гато; апи часса име дхамма̄ хонти – саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣. татха̄гате часса саддха̄маттам̣ хоти пемаматтам̣. айампи кхо, маха̄на̄ма, пуггало аганта̄ нирайам̣ аганта̄ тираччха̄найоним̣ аганта̄ петтивисайам̣ аганта̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣.

‘‘сеййатха̄пи, маха̄на̄ма, дуккхеттам̣ дуббхӯмам̣ авихатакха̄н̣укам̣, бӣджа̄ни чассу кхан̣д̣а̄ни пӯтӣни ва̄та̄тапахата̄ни аса̄ра̄да̄ни асукхасайита̄ни [асукха̄пассайита̄ни (ка.)], дево ча на самма̄ [дево пана самма̄ (сйа̄. кам̣.), дево на самма̄ (ка.) дӣ. ни. 2.438] дха̄рам̣ ануппавеччхеййа. апи ну та̄ни бӣджа̄ни вуддхим̣ вирӯл̣хим̣ вепуллам̣ а̄паджджеййу’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘евамева кхо, маха̄на̄ма, идха дхаммо дураккха̄то [два̄ккха̄то (пӣ. ка.)] хоти дуппаведито аниййа̄нико анупасамасам̣ваттанико асамма̄самбуддхаппаведито – идамахам̣ дуккхеттасмим̣ вада̄ми. тасмин̃ча дхамме са̄вако вихарати дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно са̄мӣчиппат̣ипанно анудхаммача̄рӣ – идамахам̣ дуббӣджасмим̣ вада̄ми’’.

‘‘сеййатха̄пи, маха̄на̄ма, сукхеттам̣ субхӯмам̣ сувихатакха̄н̣укам̣, бӣджа̄ни чассу акхан̣д̣а̄ни апӯтӣни ава̄та̄тапахата̄ни са̄ра̄да̄ни сукхасайита̄ни; дево ча [дево часса (сйа̄. кам̣. ка.)] самма̄ дха̄рам̣ ануппавеччхеййа. апи ну та̄ни бӣджа̄ни вуддхим̣ вирӯл̣хим̣ вепуллам̣ а̄паджджеййу’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘евамева кхо, маха̄на̄ма, идха дхаммо сва̄ккха̄то хоти суппаведито ниййа̄нико упасамасам̣ваттанико самма̄самбуддхаппаведито – идамахам̣ сукхеттасмим̣ вада̄ми. тасмин̃ча дхамме са̄вако вихарати дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно са̄мӣчиппат̣ипанно анудхаммача̄рӣ – идамахам̣ субӣджасмим̣ вада̄ми. киман̇гам̣ пана саран̣а̄ним̣ саккам̣! саран̣а̄ни, маха̄на̄ма, сакко маран̣ака̄ле сиккха̄йа парипӯрака̄рӣ ахосӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. пат̣хамаана̄тхапин̣д̣икасуттам̣

1022. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена ана̄тхапин̣д̣ико гахапати а̄ба̄дхико хоти дуккхито ба̄л̣хагила̄но. атха кхо ана̄тхапин̣д̣ико гахапати ан̃н̃атарам̣ пурисам̣ а̄мантеси – ‘‘ехи твам̣, амбхо пуриса, йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇кама; упасан̇камитва̄ мама вачанена а̄йасмато са̄рипуттасса па̄де сираса̄ ванда – ‘ана̄тхапин̣д̣ико, бханте, гахапати а̄ба̄дхико дуккхито ба̄л̣хагила̄но. со а̄йасмато са̄рипуттасса па̄де сираса̄ вандатӣ’ти. еван̃ча вадехи – ‘са̄дху кира, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто йена ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса нивесанам̣ тенупасан̇камату анукампам̣ упа̄да̄йа̄’’’ти.

‘‘евам̣, бханте’’ти кхо со пурисо ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса пат̣иссутва̄ йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со пурисо а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча –

‘‘ана̄тхапин̣д̣ико, бханте, гахапати а̄ба̄дхико дуккхито ба̄л̣хагила̄но. со а̄йасмато са̄рипуттасса па̄де сираса̄ вандати. еван̃ча вадати – ‘са̄дху кира, бханте, а̄йасма̄ са̄рипутто йена ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса нивесанам̣ тенупасан̇камату анукампам̣ упа̄да̄йа̄’’’ти. адхива̄сеси кхо а̄йасма̄ са̄рипутто тун̣хӣбха̄вена.

атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа а̄йасмата̄ а̄нандена паччха̄саман̣ена йена ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо а̄йасма̄ са̄рипутто ана̄тхапин̣д̣икам̣ гахапатим̣ етадавоча – ‘‘каччи те, гахапати, кхаманӣйам̣ каччи йа̄панӣйам̣? каччи дуккха̄ ведана̄ пат̣иккаманти, но абхиккаманти; пат̣иккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати, но абхиккамо’’ти? ‘‘на ме, бханте, кхаманӣйам̣, на йа̄панӣйам̣. ба̄л̣ха̄ ме дуккха̄ ведана̄ абхиккаманти, но пат̣иккаманти; абхиккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати, но пат̣иккамо’’ти.

‘‘йатха̄рӯпена кхо, гахапати, буддхе аппаса̄дена саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати татха̄рӯпо те буддхе аппаса̄до наттхи. аттхи ча кхо те, гахапати, буддхе авеччаппаса̄до – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. тан̃ча пана те буддхе авеччаппаса̄дам̣ аттани саманупассато т̣ха̄насо ведана̄ пат̣иппассамбхеййа.

‘‘йатха̄рӯпена кхо, гахапати, дхамме аппаса̄дена саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати, татха̄рӯпо те дхамме аппаса̄до наттхи. аттхи ча кхо те, гахапати, дхамме авеччаппаса̄до – сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо…пе… паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣти. тан̃ча пана те дхамме авеччаппаса̄дам̣ аттани саманупассато т̣ха̄насо ведана̄ пат̣иппассамбхеййа.

‘‘йатха̄рӯпена кхо, гахапати, сан̇гхе аппаса̄дена саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати, татха̄рӯпо те сан̇гхе аппаса̄до наттхи. аттхи ча кхо те, гахапати, сан̇гхе авеччаппаса̄до – суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄ти. тан̃ча пана те сан̇гхе авеччаппаса̄дам̣ аттани саманупассато т̣ха̄насо ведана̄ пат̣иппассамбхеййа.

‘‘йатха̄рӯпена кхо, гахапати, дуссӣлйена саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати, татха̄рӯпам̣ те дуссӣлйам̣ наттхи. аттхи ча кхо те, гахапати, арийаканта̄ни сӣла̄ни…пе… сама̄дхисам̣ваттаника̄ни. та̄ни ча пана те арийаканта̄ни сӣла̄ни аттани саманупассато т̣ха̄насо ведана̄ пат̣иппассамбхеййа.

‘‘йатха̄рӯпа̄йа кхо, гахапати, миччха̄дит̣т̣хийа̄ саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати, татха̄рӯпа̄ те миччха̄дит̣т̣хи наттхи. аттхи ча кхо те, гахапати, самма̄дит̣т̣хи. тан̃ча пана те самма̄дит̣т̣хим̣ аттани саманупассато т̣ха̄насо ведана̄ пат̣иппассамбхеййа.

‘‘йатха̄рӯпена кхо, гахапати, миччха̄сан̇каппена саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати, татха̄рӯпо те миччха̄сан̇каппо наттхи. аттхи ча кхо те, гахапати, самма̄сан̇каппо. тан̃ча пана те самма̄сан̇каппам̣ аттани саманупассато т̣ха̄насо ведана̄ пат̣иппассамбхеййа.

‘‘йатха̄рӯпа̄йа кхо, гахапати, миччха̄ва̄ча̄йа саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати, татха̄рӯпа̄ те миччха̄ва̄ча̄ наттхи. аттхи ча кхо те, гахапати, самма̄ва̄ча̄. тан̃ча пана те самма̄ва̄чам̣ аттани саманупассато т̣ха̄насо ведана̄ пат̣иппассамбхеййа.

‘‘йатха̄рӯпена кхо, гахапати, миччха̄каммантена саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати, татха̄рӯпо те миччха̄камманто наттхи. аттхи ча кхо те, гахапати, самма̄камманто. тан̃ча пана те самма̄каммантам̣ аттани саманупассато т̣ха̄насо ведана̄ пат̣иппассамбхеййа.

‘‘йатха̄рӯпена кхо, гахапати, миччха̄а̄джӣвена саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати, татха̄рӯпо те миччха̄а̄джӣво наттхи. аттхи ча кхо те, гахапати, самма̄а̄джӣво. тан̃ча пана те самма̄а̄джӣвам̣ аттани саманупассато т̣ха̄насо ведана̄ пат̣иппассамбхеййа.

‘‘йатха̄рӯпена кхо, гахапати, миччха̄ва̄йа̄мена саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати, татха̄рӯпо те миччха̄ва̄йа̄мо наттхи. аттхи ча кхо те, гахапати, самма̄ва̄йа̄мо. тан̃ча пана те самма̄ва̄йа̄мам̣ аттани саманупассато т̣ха̄насо ведана̄ пат̣иппассамбхеййа.

‘‘йатха̄рӯпа̄йа кхо, гахапати, миччха̄сатийа̄ саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати, татха̄рӯпа̄ те миччха̄сати наттхи. аттхи ча кхо те, гахапати, самма̄сати. тан̃ча пана те самма̄сатим̣ аттани саманупассато т̣ха̄насо ведана̄ пат̣иппассамбхеййа.

‘‘йатха̄рӯпена кхо, гахапати, миччха̄сама̄дхина̄ саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати, татха̄рӯпо те миччха̄сама̄дхи наттхи. аттхи ча кхо те, гахапати, самма̄сама̄дхи. тан̃ча пана те самма̄сама̄дхим̣ аттани саманупассато т̣ха̄насо ведана̄ пат̣иппассамбхеййа.

‘‘йатха̄рӯпена кхо, гахапати, миччха̄н̃а̄н̣ена саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати, татха̄рӯпам̣ те миччха̄н̃а̄н̣ам̣ наттхи. аттхи ча кхо те, гахапати, самма̄н̃а̄н̣ам̣. тан̃ча пана те самма̄н̃а̄н̣ам̣ аттани саманупассато т̣ха̄насо ведана̄ пат̣иппассамбхеййа.

‘‘йатха̄рӯпа̄йа кхо, гахапати, миччха̄вимуттийа̄ саманна̄гато ассутава̄ путхуджджано ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати, татха̄рӯпа̄ те миччха̄вимутти наттхи. аттхи ча кхо те, гахапати, самма̄вимутти. тан̃ча пана те самма̄вимуттим̣ аттани саманупассато т̣ха̄насо ведана̄ пат̣иппассамбхеййа̄’’ти.

атха кхо ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса т̣ха̄насо ведана̄ пат̣иппассамбхим̣су. атха кхо ана̄тхапин̣д̣ико гахапати а̄йасмантан̃ча са̄рипуттам̣ а̄йасмантан̃ча а̄нандам̣ сакенева тха̄липа̄кена паривиси. атха кхо ана̄тхапин̣д̣ико гахапати а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ бхутта̄вим̣ онӣтапаттапа̄н̣им̣ ан̃н̃атарам̣ нӣча̄санам̣ гахетва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ана̄тхапин̣д̣икам̣ гахапатим̣ а̄йасма̄ са̄рипутто има̄хи га̄тха̄хи анумоди –

‘‘йасса саддха̄ татха̄гате, ачала̄ суппатит̣т̣хита̄;

сӣлан̃ча йасса калйа̄н̣ам̣, арийакантам̣ пасам̣ситам̣.

‘‘сан̇гхе паса̄до йассаттхи, уджубхӯтан̃ча дассанам̣;

адалиддоти [адал̣иддоти (сӣ. сйа̄. кам̣.)] там̣ а̄ху, амогхам̣ тасса джӣвитам̣.

‘‘тасма̄ саддхан̃ча сӣлан̃ча, паса̄дам̣ дхаммадассанам̣;

ануйун̃джетха медха̄вӣ, сарам̣ буддха̄наса̄сана’’нти.

атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто ана̄тхапин̣д̣икам̣ гахапатим̣ има̄хи га̄тха̄хи анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми.

атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘ханда! куто ну твам̣, а̄нанда, а̄гаччхаси дива̄дивасса̄’’ти? ‘‘а̄йасмата̄, бханте, са̄рипуттена ана̄тхапин̣д̣ико гахапати имина̄ ча имина̄ ча ова̄дена овадито’’ти. ‘‘пан̣д̣ито, а̄нанда, са̄рипутто; маха̄пан̃н̃о, а̄нанда, са̄рипутто, йатра хи на̄ма чатта̄ри сота̄паттийан̇га̄ни дасаха̄ка̄рехи вибхаджиссатӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. дутийаана̄тхапин̣д̣икасуттам̣

1023. са̄ваттхинида̄нам̣. тена кхо пана самайена ана̄тхапин̣д̣ико гахапати а̄ба̄дхико хоти дуккхито ба̄л̣хагила̄но. атха кхо ана̄тхапин̣д̣ико гахапати ан̃н̃атарам̣ пурисам̣ а̄мантеси – ‘‘ехи твам̣, амбхо пуриса, йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇кама; упасан̇камитва̄ мама вачанена а̄йасмато а̄нандасса па̄де сираса̄ ванда – ‘ана̄тхапин̣д̣ико, бханте, гахапати а̄ба̄дхико дуккхито ба̄л̣хагила̄но. со а̄йасмато а̄нандасса па̄де сираса̄ вандатӣ’ти. еван̃ча вадехи – ‘са̄дху кира, бханте, а̄йасма̄ а̄нандо йена ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса нивесанам̣ тенупасан̇камату анукампам̣ упа̄да̄йа̄’’’ти.

‘‘евам̣, бханте’’ти кхо со пурисо ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса пат̣иссутва̄ йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со пурисо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча – ‘‘ана̄тхапин̣д̣ико, бханте, гахапати а̄ба̄дхико дуккхито ба̄л̣хагила̄но. со а̄йасмато а̄нандасса па̄де сираса̄ вандати. еван̃ча вадати – ‘са̄дху кира, бханте, а̄йасма̄ а̄нандо йена ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса нивесанам̣ тенупасан̇камату анукампам̣ упа̄да̄йа̄’’’ти. адхива̄сеси кхо а̄йасма̄ а̄нандо тун̣хӣбха̄вена.

атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатисса нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо а̄йасма̄ а̄нандо ана̄тхапин̣д̣икам̣ гахапатим̣ етадавоча – ‘‘каччи те, гахапати, кхаманӣйам̣, каччи йа̄панӣйам̣? каччи дуккха̄ ведана̄ пат̣иккаманти, но абхиккаманти; пат̣иккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати, но абхиккамо’’ти? ‘‘на ме, бханте, кхаманӣйам̣ на йа̄панӣйам̣. ба̄л̣ха̄ ме дуккха̄ ведана̄ абхиккаманти, но пат̣иккаманти; абхиккамоса̄нам̣ пан̃н̃а̄йати, но пат̣иккамо’’ти.

‘‘чатӯхи кхо, гахапати, дхаммехи саманна̄гатасса ассутавато путхуджджанасса хоти утта̄со, хоти чхамбхитаттам̣, хоти сампара̄йикам̣ маран̣абхайам̣. катамехи чатӯхи? идха, гахапати, ассутава̄ путхуджджано буддхе аппаса̄дена саманна̄гато хоти. тан̃ча панасса буддхе аппаса̄дам̣ аттани саманупассато хоти утта̄со, хоти чхамбхитаттам̣, хоти сампара̄йикам̣ маран̣абхайам̣.

‘‘пуна чапарам̣, гахапати, ассутава̄ путхуджджано дхамме аппаса̄дена саманна̄гато хоти. тан̃ча панасса дхамме аппаса̄дам̣ аттани саманупассато хоти утта̄со, хоти чхамбхитаттам̣, хоти сампара̄йикам̣ маран̣абхайам̣.

‘‘пуна чапарам̣, гахапати, ассутава̄ путхуджджано сан̇гхе аппаса̄дена саманна̄гато хоти. тан̃ча панасса сан̇гхе аппаса̄дам̣ аттани саманупассато хоти утта̄со, хоти чхамбхитаттам̣, хоти сампара̄йикам̣ маран̣абхайам̣.

‘‘пуна чапарам̣, гахапати, ассутава̄ путхуджджано дуссӣлйена саманна̄гато хоти. тан̃ча панасса дуссӣлйам̣ аттани саманупассато хоти утта̄со, хоти чхамбхитаттам̣, хоти сампара̄йикам̣ маран̣абхайам̣. имехи кхо, гахапати, чатӯхи дхаммехи саманна̄гатасса ассутавато путхуджджанасса хоти утта̄со, хоти чхамбхитаттам̣, хоти сампара̄йикам̣ маран̣абхайам̣.

‘‘чатӯхи кхо, гахапати, дхаммехи саманна̄гатасса сутавато арийаса̄вакасса на хоти утта̄со, на хоти чхамбхитаттам̣, на хоти сампара̄йикам̣ маран̣абхайам̣. катамехи чатӯхи? идха, гахапати, сутава̄ арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. тан̃ча панасса буддхе авеччаппаса̄дам̣ аттани саманупассато на хоти утта̄со, на хоти чхамбхитаттам̣, на хоти сампара̄йикам̣ маран̣абхайам̣.

‘‘пуна чапарам̣, гахапати, сутава̄ арийаса̄вако дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо…пе… паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣти. тан̃ча панасса дхамме авеччаппаса̄дам̣ аттани саманупассато на хоти утта̄со, на хоти чхамбхитаттам̣, на хоти сампара̄йикам̣ маран̣абхайам̣.

‘‘пуна чапарам̣, гахапати, сутава̄ арийаса̄вако сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄ти. тан̃ча панасса сан̇гхе авеччаппаса̄дам̣ аттани саманупассато на хоти утта̄со, на хоти чхамбхитаттам̣, на хоти сампара̄йикам̣ маран̣абхайам̣.

‘‘пуна чапарам̣, гахапати, сутава̄ арийаса̄вако арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. та̄ни ча панасса арийаканта̄ни сӣла̄ни аттани саманупассато на хоти утта̄со, на хоти чхамбхитаттам̣, на хоти сампара̄йикам̣ маран̣абхайам̣. имехи кхо, гахапати, чатӯхи дхаммехи саманна̄гатасса сутавато арийаса̄вакасса на хоти утта̄со, на хоти чхамбхитаттам̣, на хоти сампара̄йикам̣ маран̣абхайа’’нти.

‘‘на̄хам̣, бханте а̄нанда, бха̄йа̄ми. кйа̄хам̣ бха̄йисса̄ми! ахан̃хи, бханте, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоми – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоми – суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄ти. йа̄ни чима̄ни, бханте, бхагавата̄ гихиса̄мӣчика̄ни сиккха̄пада̄ни десита̄ни, на̄хам̣ тесам̣ кин̃чи аттани кхан̣д̣ам̣ саманупасса̄мӣ’’ти. ‘‘ла̄бха̄ те, гахапати, суладдхам̣ те, гахапати! сота̄паттипхалам̣ тайа̄, гахапати, бйа̄ката’’нти. саттамам̣.

8. пат̣хамабхайаверӯпасантасуттам̣

1024. са̄ваттхинида̄нам̣. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ана̄тхапин̣д̣икам̣ гахапатим̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘йато кхо, гахапати, арийаса̄вакасса пан̃ча бхайа̄ни вера̄ни вӯпасанта̄ни ча хонти, чатӯхи ча сота̄паттийан̇гехи саманна̄гато хоти, арийо часса н̃а̄йо пан̃н̃а̄йа судит̣т̣хо хоти суппат̣ивиддхо, со а̄кан̇кхама̄но аттана̄ва атта̄нам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣анирайомхи кхӣн̣атираччха̄найони [кхӣн̣атираччха̄найонийо (саббаттха)] кхӣн̣апеттивисайо кхӣн̣а̄па̄йадуггативинипа̄то; сота̄паннохамасми авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’’.

‘‘катама̄ни пан̃ча бхайа̄ни вера̄ни вӯпасанта̄ни хонти? йам̣, гахапати, па̄н̣а̄типа̄тӣ па̄н̣а̄типа̄таппаччайа̄ дит̣т̣хадхаммикампи бхайам̣ верам̣ пасавати, сампара̄йикампи бхайам̣ верам̣ пасавати, четасикампи дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведийати. па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивиратасса евам̣ там̣ бхайам̣ верам̣ вӯпасантам̣ хоти. йам̣, гахапати, адинна̄да̄йӣ…пе… йам̣, гахапати, ка̄месумиччха̄ча̄рӣ…пе… йам̣, гахапати, муса̄ва̄дӣ…пе… йам̣, гахапати, сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄йӣ сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄наппаччайа̄ дит̣т̣хадхаммикампи бхайам̣ верам̣ пасавати, сампара̄йикампи бхайам̣ верам̣ пасавати, четасикампи дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведийати. сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивиратасса евам̣ там̣ бхайам̣ верам̣ вӯпасантам̣ хоти. има̄ни пан̃ча бхайа̄ни вера̄ни вӯпасанта̄ни хонти.

‘‘катамехи чатӯхи сота̄паттийан̇гехи саманна̄гато хоти? идха, гахапати, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи чатӯхи сота̄паттийан̇гехи саманна̄гато хоти.

‘‘катамо часса арийо н̃а̄йо пан̃н̃а̄йа судит̣т̣хо хоти суппат̣ивиддхо? идха, гахапати, арийаса̄вако пат̣иччасамуппа̄дан̃н̃ева са̄дхукам̣ йонисо манаси кароти – ити имасмим̣ сати идам̣ хоти, имассуппа̄да̄ идам̣ уппаджджати; ити имасмим̣ асати идам̣ на хоти, имасса ниродха̄ идам̣ нируджджхати; йадидам̣ авиджджа̄паччайа̄ сан̇кха̄ра̄, сан̇кха̄рапаччайа̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣…пе… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса самудайо хоти. авиджджа̄йа твева асесавира̄ганиродха̄ сан̇кха̄раниродхо…пе… пхассаниродха̄ ведана̄ниродхо, ведана̄ниродха̄ тан̣ха̄ниродхо… еваметасса кеваласса дуккхаккхандхасса ниродхо хоти. айамасса арийо н̃а̄йо пан̃н̃а̄йа судит̣т̣хо хоти суппат̣ивиддхо.

‘‘йато кхо, гахапати, арийаса̄вакасса има̄ни пан̃ча бхайа̄ни вера̄ни вӯпасанта̄ни хонти, имехи чатӯхи сота̄паттийан̇гехи саманна̄гато хоти, айан̃часса арийо н̃а̄йо пан̃н̃а̄йа судит̣т̣хо хоти суппат̣ивиддхо. со а̄кан̇кхама̄но аттана̄ва атта̄нам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣анирайомхи кхӣн̣атираччха̄найони кхӣн̣апеттивисайо кхӣн̣а̄па̄йадуггативинипа̄то; сота̄паннохамасми авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. дутийабхайаверӯпасантасуттам̣

1025. са̄ваттхинида̄нам̣…пе… ‘‘йато кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса има̄ни пан̃ча бхайа̄ни вера̄ни вӯпасанта̄ни хонти, имехи чатӯхи сота̄паттийан̇гехи саманна̄гато хоти, айан̃часса арийо н̃а̄йо пан̃н̃а̄йа судит̣т̣хо хоти суппат̣ивиддхо; со а̄кан̇кхама̄но аттана̄ва атта̄нам̣ бйа̄кареййа – ‘кхӣн̣анирайомхи кхӣн̣атираччха̄найони кхӣн̣апеттивисайо кхӣн̣а̄па̄йадуггативинипа̄то; сота̄паннохамасми авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’’ти. навамам̣.

10. нандакаличчхависуттам̣

1026. екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. атха кхо нандако личчхавимаха̄матто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо нандакам̣ личчхавимаха̄маттам̣ бхагава̄ етадавоча –

‘‘чатӯхи кхо, нандака, дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о. катамехи чатӯхи? идха, нандака, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи кхо, нандака, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о.

‘‘имехи ча пана, нандака, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако а̄йуна̄ сам̣йутто хоти диббенапи ма̄нусенапи; ван̣н̣ена сам̣йутто хоти диббенапи ма̄нусенапи; сукхена сам̣йутто хоти диббенапи ма̄нусенапи; йасена сам̣йутто хоти диббенапи ма̄нусенапи; а̄дхипатеййена сам̣йутто хоти диббенапи ма̄нусенапи. там̣ кхо пана̄хам̣, нандака, на̄н̃н̃асса саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ сутва̄ вада̄ми. апи ча йадева майа̄ са̄мам̣ н̃а̄там̣ са̄мам̣ дит̣т̣хам̣ са̄мам̣ видитам̣, тадева̄хам̣ вада̄мӣ’’ти.

евам̣ вутте ан̃н̃атаро пурисо нандакам̣ личчхавимаха̄маттам̣ етадавоча – ‘‘наха̄нака̄ло, бханте’’ти. ‘‘алам̣ да̄ни, бхан̣е, етена ба̄хирена наха̄нена. аламидам̣ аджджхаттам̣ наха̄нам̣ бхависсати, йадидам̣ – бхагавати паса̄до’’ти. дасамам̣.

саран̣а̄нивагго татийо.

тассудда̄нам̣ –

маха̄на̄мена две вутта̄, годха̄ ча саран̣а̄ дуве;

дуве ана̄тхапин̣д̣ика̄, дуве верабхайена ча;

личчхавӣ дасамо вутто, вагго тена павуччатӣти.

4. пун̃н̃а̄бхисандавагго

1. пат̣хамапун̃н̃а̄бхисандасуттам̣

1027. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пун̃н̃а̄бхисанда̄ кусала̄бхисанда̄ сукхасса̄ха̄ра̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. айам̣ пат̣хамо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо…пе… паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣти. айам̣ дутийо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄ти. айам̣ татийо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. айам̣ чатуттхо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пун̃н̃а̄бхисанда̄ кусала̄бхисанда̄ сукхасса̄ха̄ра̄’’ти. пат̣хамам̣.

2. дутийапун̃н̃а̄бхисандасуттам̣

1028. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пун̃н̃а̄бхисанда̄ кусала̄бхисанда̄ сукхасса̄ха̄ра̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. айам̣ пат̣хамо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако дхамме…пе… сан̇гхе…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати муттача̄го пайатапа̄н̣и воссаггарато йа̄чайого да̄насам̣вибха̄гарато. айам̣ чатуттхо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пун̃н̃а̄бхисанда̄ кусала̄бхисанда̄ сукхасса̄ха̄ра̄’’ти. дутийам̣.

3. татийапун̃н̃а̄бхисандасуттам̣

1029. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пун̃н̃а̄бхисанда̄ кусала̄бхисанда̄ сукхасса̄ха̄ра̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. айам̣ пат̣хамо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако дхамме…пе… сан̇гхе…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако пан̃н̃ава̄ хоти удайаттхага̄минийа̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гато арийа̄йа ниббедхика̄йа самма̄ дуккхаккхайага̄минийа̄. айам̣ чатуттхо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пун̃н̃а̄бхисанда̄ кусала̄бхисанда̄ сукхасса̄ха̄ра̄’’ти. татийам̣.

4. пат̣хамадевападасуттам̣

1030. са̄ваттхинида̄нам̣. чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, дева̄нам̣ девапада̄ни ависуддха̄нам̣ сатта̄нам̣ висуддхийа̄ апарийода̄та̄нам̣ сатта̄нам̣ парийодапана̄йа.

катама̄ни чатта̄ри? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. идам̣ пат̣хамам̣ дева̄нам̣ девападам̣ ависуддха̄нам̣ сатта̄нам̣ висуддхийа̄ апарийода̄та̄нам̣ сатта̄нам̣ парийодапана̄йа.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако дхамме…пе… сан̇гхе…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. идам̣ чатуттхам̣ дева̄нам̣ девападам̣ ависуддха̄нам̣ сатта̄нам̣ висуддхийа̄ апарийода̄та̄нам̣ сатта̄нам̣ парийодапана̄йа. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри дева̄нам̣ девапада̄ни ависуддха̄нам̣ сатта̄нам̣ висуддхийа̄ апарийода̄та̄нам̣ сатта̄нам̣ парийодапана̄йа̄’’ти. чатуттхам̣.

5. дутийадевападасуттам̣

1031. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, дева̄нам̣ девапада̄ни ависуддха̄нам̣ сатта̄нам̣ висуддхийа̄ апарийода̄та̄нам̣ сатта̄нам̣ парийодапана̄йа.

‘‘катама̄ни чатта̄ри? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. со ити пат̣исан̃чиккхати – ‘ким̣ ну кхо дева̄нам̣ девапада’нти? со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘абйа̄баджджхапараме кхва̄хам̣ етарахи деве сун̣а̄ми. на ча кхо пана̄хам̣ кин̃чи бйа̄ба̄дхеми тасам̣ ва̄ тха̄варам̣ ва̄. аддха̄хам̣ девапададхаммасаманна̄гато вихара̄мӣ’’’ти. идам̣ пат̣хамам̣ дева̄нам̣ девападам̣ ависуддха̄нам̣ сатта̄нам̣ висуддхийа̄ апарийода̄та̄нам̣ сатта̄нам̣ парийодапана̄йа.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако дхамме…пе… сан̇гхе…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. со ити пат̣исан̃чиккхати – ‘ким̣ ну кхо дева̄нам̣ девапада’нти? со евам̣ паджа̄на̄ти – ‘абйа̄баджджхапараме кхва̄хам̣ етарахи деве сун̣а̄ми. на кхо пана̄хам̣ кин̃чи бйа̄ба̄дхеми тасам̣ ва̄ тха̄варам̣ ва̄. аддха̄хам̣ девапададхаммасаманна̄гато вихара̄мӣ’ти. идам̣ чатуттхам̣ дева̄нам̣ девападам̣ ависуддха̄нам̣ сатта̄нам̣ висуддхийа̄ апарийода̄та̄нам̣ сатта̄нам̣ парийодапана̄йа. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри дева̄нам̣ девапада̄ни ависуддха̄нам̣ сатта̄нам̣ висуддхийа̄ апарийода̄та̄нам̣ сатта̄нам̣ парийодапана̄йа̄’’ти. пан̃чамам̣.

6. девасабха̄гасуттам̣

1032. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гатам̣ аттамана̄ дева̄ сабха̄гатам̣ катхенти. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. йа̄ та̄ девата̄ буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гата̄ ито чута̄ татрӯпапанна̄ та̄сам̣ евам̣ хоти – ‘йатха̄рӯпена кхо майам̣ буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гата̄ тато чута̄ идхӯпапанна̄, арийаса̄вакопи татха̄рӯпена буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато ехӣти дева̄нам̣ сантике’’’ти.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. йа̄ та̄ девата̄ арийакантехи сӣлехи саманна̄гата̄ ито чута̄ татрӯпапанна̄ та̄сам̣ евам̣ хоти – ‘йатха̄рӯпехи кхо майам̣ арийакантехи сӣлехи саманна̄гата̄ тато чута̄ идхӯпапанна̄, арийаса̄вакопи татха̄рӯпехи арийакантехи сӣлехи саманна̄гато ехӣти дева̄нам̣ сантике’ти. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гатам̣ аттамана̄ дева̄ сабха̄гатам̣ катхентӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. маха̄на̄масуттам̣

1033. екам̣ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати капилаваттхусмим̣ нигродха̄ра̄ме. атха кхо маха̄на̄мо сакко йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо маха̄на̄мо сакко бхагавантам̣ етадавоча –

‘‘китта̄вата̄ ну кхо, бханте, упа̄сако хотӣ’’ти? ‘‘йато кхо, маха̄на̄ма, буддхам̣ саран̣ам̣ гато хоти, дхаммам̣ саран̣ам̣ гато хоти, сан̇гхам̣ саран̣ам̣ гато хоти – етта̄вата̄ кхо, маха̄на̄ма, упа̄сако хотӣ’’ти.

‘‘китта̄вата̄ пана, бханте, упа̄сако сӣласампанно хотӣ’’ти? ‘‘йато кхо, маха̄на̄ма, упа̄сако па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти, муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти, сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато хоти, – етта̄вата̄ кхо, маха̄на̄ма, упа̄сако сӣласампанно хотӣ’’ти.

‘‘китта̄вата̄ пана, бханте, упа̄сако саддха̄сампанно хотӣ’’ти? ‘‘идха, маха̄на̄ма, упа̄сако саддхо хоти, саддахати татха̄гатасса бодхим̣ – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. етта̄вата̄ кхо, маха̄на̄ма, упа̄сако саддха̄сампанно хотӣ’’ти.

‘‘китта̄вата̄ пана, бханте, упа̄сако ча̄гасампанно хотӣ’’ти? ‘‘идха, маха̄на̄ма, упа̄сако вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати муттача̄го пайатапа̄н̣и воссаггарато йа̄чайого да̄насам̣вибха̄гарато – етта̄вата̄ кхо, маха̄на̄ма, упа̄сако ча̄гасампанно хотӣ’’ти.

‘‘китта̄вата̄ пана, бханте, упа̄сако пан̃н̃а̄сампанно хотӣ’’ти? ‘‘идха, маха̄на̄ма, упа̄сако пан̃н̃ава̄ хоти удайаттхага̄минийа̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гато арийа̄йа ниббедхика̄йа самма̄ дуккхаккхайага̄минийа̄ – етта̄вата̄ кхо, маха̄на̄ма, упа̄сако пан̃н̃а̄сампанно хотӣ’’ти. саттамам̣.

8. вассасуттам̣

1034. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, упарипаббате тхуллапхуситаке деве вассанте там̣ удакам̣ йатха̄ниннам̣ паваттама̄нам̣ паббатакандарападараса̄кха̄ парипӯрети, паббатакандарападараса̄кха̄ парипӯра̄ кусоббхе парипӯренти, кусоббха̄ парипӯра̄ маха̄соббхе парипӯренти, маха̄соббха̄ парипӯра̄ куннадийо парипӯренти, куннадийо парипӯра̄ маха̄надийо парипӯренти, маха̄надийо парипӯра̄ маха̄самуддам̣ [маха̄самуддаса̄гарам̣ (саббаттха) сам̣. ни. 4.70] парипӯренти; евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса йо ча буддхе авеччаппаса̄до, йо ча дхамме авеччаппаса̄до, йо ча сан̇гхе авеччаппаса̄до, йа̄ни ча арийаканта̄ни сӣла̄ни – име дхамма̄ сандама̄на̄ па̄рам̣ гантва̄ а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. ка̄л̣игодхасуттам̣

1035. екам̣ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати капилаваттхусмим̣ нигродха̄ра̄ме. атха кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена ка̄л̣игодха̄йа са̄кийа̄нийа̄ нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. атха кхо ка̄л̣игодха̄ са̄кийа̄нӣ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ка̄л̣игодхам̣ са̄кийа̄ним̣ бхагава̄ етадавоча –

‘‘чатӯхи кхо, годхе, дхаммехи саманна̄гата̄ арийаса̄вика̄ сота̄панна̄ хоти авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄. катамехи чатӯхи? идха, годхе, арийаса̄вика̄ буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гата̄ хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати муттача̄га̄ пайатапа̄н̣инӣ [пайатапа̄н̣ӣ (саббаттха) 3.30 моггалла̄насуттам̣ олокетаббам̣] воссаггарата̄ йа̄чайога̄ да̄насам̣вибха̄гарата̄. имехи кхо, годхе, чатӯхи дхаммехи саманна̄гата̄ арийаса̄вика̄ сота̄панна̄ хоти авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄’’ти.

‘‘йа̄нима̄ни, бханте, бхагавата̄ чатта̄ри сота̄паттийан̇га̄ни десита̄ни, сам̣виджджанте те дхамма̄ майи, ахан̃ча тесу дхаммесу сандисса̄ми. ахан̃хи, бханте, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гата̄ – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… йам̣ кхо пана кин̃чи куле деййадхаммам̣ саббам̣ там̣ аппат̣ивибхаттам̣ сӣлавантехи калйа̄н̣адхаммехӣ’’ти. ‘‘ла̄бха̄ те, годхе, суладдхам̣ те, годхе! сота̄паттипхалам̣ тайа̄, годхе, бйа̄ката’’нти. навамам̣.

10. нандийасаккасуттам̣

1036. екам̣ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати капилаваттхусмим̣ нигродха̄ра̄ме. атха кхо нандийо сакко йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо нандийо сакко бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘йассева ну кхо, бханте, арийаса̄вакасса чатта̄ри сота̄паттийан̇га̄ни саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ наттхи свева ну кхо, бханте, арийаса̄вако пама̄давиха̄рӣ’’ти.

‘‘‘йасса кхо, нандийа, чатта̄ри сота̄паттийан̇га̄ни саббена саббам̣ саббатха̄ саббам̣ наттхи тамахам̣ ба̄хиро путхуджджанапаккхе т̣хито’ти вада̄ми. апи ча, нандийа, йатха̄ арийаса̄вако пама̄давиха̄рӣ чева хоти, аппама̄давиха̄рӣ ча там̣ сун̣а̄хи, са̄дхукам̣ манаси карохи; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо нандийо сакко бхагавато паччассоси. бхагава̄ етадавоча –

‘‘катхан̃ча, нандийа, арийаса̄вако пама̄давиха̄рӣ хоти? идха нандийа, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. со тена буддхе авеччаппаса̄дена сантут̣т̣хо на уттари ва̄йамати дива̄ павивека̄йа, раттим̣ пат̣исалла̄на̄йа. тасса евам̣ паматтасса вихарато па̄моджджам̣ на хоти. па̄модждже асати, пӣти на хоти. пӣтийа̄ асати, пассаддхи на хоти. пассаддхийа̄ асати, дуккхам̣ вихарати. дуккхино читтам̣ на сама̄дхийати. асама̄хите читте дхамма̄ на па̄тубхаванти. дхамма̄нам̣ апа̄тубха̄ва̄ пама̄давиха̄рӣ твева сан̇кхйам̣ гаччхати.

‘‘пуна чапарам̣, нандийа, арийаса̄вако дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. со техи арийакантехи сӣлехи сантут̣т̣хо на уттари ва̄йамати дива̄ павивека̄йа раттим̣ пат̣исалла̄на̄йа. тасса евам̣ паматтасса вихарато па̄моджджам̣ на хоти. па̄модждже асати, пӣти на хоти. пӣтийа̄ асати, пассаддхи на хоти. пассаддхийа̄ асати, дуккхам̣ вихарати. дуккхино читтам̣ на сама̄дхийати. асама̄хите читте дхамма̄ на па̄тубхаванти. дхамма̄нам̣ апа̄тубха̄ва̄ пама̄давиха̄рӣ твева сан̇кхйам̣ гаччхати. евам̣ кхо, нандийа, арийаса̄вако пама̄давиха̄рӣ хоти.

‘‘катхан̃ча, нандийа, арийаса̄вако аппама̄давиха̄рӣ хоти? идха, нандийа, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. со тена буддхе авеччаппаса̄дена асантут̣т̣хо уттари ва̄йамати дива̄ павивека̄йа раттим̣ пат̣исалла̄на̄йа. тасса евам̣ аппаматтасса вихарато па̄моджджам̣ джа̄йати. памудитасса пӣти джа̄йати. пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати. пассаддхака̄йо сукхам̣ ведийати. сукхино читтам̣ сама̄дхийати. сама̄хите читте дхамма̄ па̄тубхаванти. дхамма̄нам̣ па̄тубха̄ва̄ аппама̄давиха̄рӣ твева сан̇кхйам̣ гаччхати.

‘‘пуна чапарам̣, нандийа, арийаса̄вако дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. со техи арийакантехи сӣлехи асантут̣т̣хо уттари ва̄йамати дива̄ павивека̄йа раттим̣ пат̣исалла̄на̄йа. тасса евам̣ аппаматтасса вихарато па̄моджджам̣ джа̄йати. памудитасса пӣти джа̄йати. пӣтиманасса ка̄йо пассамбхати. пассаддхака̄йо сукхам̣ ведийати. сукхино читтам̣ сама̄дхийати. сама̄хите читте дхамма̄ па̄тубхаванти. дхамма̄нам̣ па̄тубха̄ва̄ аппама̄давиха̄рӣ твева сан̇кхйам̣ гаччхати. евам̣ кхо, нандийа, арийаса̄вако аппама̄давиха̄рӣ хотӣ’’ти. дасамам̣.

пун̃н̃а̄бхисандавагго чатуттхо.

тассудда̄нам̣ –

абхисанда̄ тайо вутта̄, дуве девапада̄ни ча;

сабха̄гатам̣ маха̄на̄мо, вассам̣ ка̄л̣ӣ ча нандийа̄ти.

5. сага̄тхакапун̃н̃а̄бхисандавагго

1. пат̣хамаабхисандасуттам̣

1037. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пун̃н̃а̄бхисанда̄, кусала̄бхисанда̄, сукхасса̄ха̄ра̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. айам̣ пат̣хамо пун̃н̃а̄бхисандо, кусала̄бхисандо, сукхасса̄ха̄ро.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако дхамме…пе… сан̇гхе…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. айам̣ чатуттхо пун̃н̃а̄бхисандо, кусала̄бхисандо, сукхасса̄ха̄ро. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пун̃н̃а̄бхисанда̄, кусала̄бхисанда̄, сукхасса̄ха̄ра̄.

‘‘имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи пун̃н̃а̄бхисандехи кусала̄бхисандехи саманна̄гатасса арийаса̄вакасса на сукарам̣ пун̃н̃асса пама̄н̣ам̣ ган̣етум̣ – ‘еттако пун̃н̃а̄бхисандо, кусала̄бхисандо, сукхасса̄ха̄ро’ти. атха кхо асан̇кхйеййо аппамеййо маха̄пун̃н̃аккхандхо твева сан̇кхйам̣ гаччхати.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄самудде на сукарам̣ удакасса пама̄н̣ам̣ ган̣етум̣ – ‘еттака̄ни удака̄л̣хака̄нӣ’ти ва̄ ‘еттака̄ни удака̄л̣хакасата̄нӣ’ти ва̄ ‘еттака̄ни удака̄л̣хакасахасса̄нӣ’ти ва̄ ‘еттака̄ни удака̄л̣хакасатасахасса̄нӣ’ти ва̄ти. атха кхо асан̇кхйеййо аппамеййо маха̄удакаккхандхо твева сан̇кхйам̣ гаччхати. евамева кхо, бхиккхаве, имехи чатӯхи пун̃н̃а̄бхисандехи кусала̄бхисандехи саманна̄гатасса арийаса̄вакасса на сукарам̣ пун̃н̃асса пама̄н̣ам̣ ган̣етум̣ – ‘еттако пун̃н̃а̄бхисандо, кусала̄бхисандо, сукхасса̄ха̄ро’ти. атха кхо асан̇кхйеййо аппамеййо маха̄пун̃н̃аккхандхо твева сан̇кхйам̣ гаччхатӣ’’ти.

идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘маходадхим̣ апаримитам̣ маха̄сарам̣,

бахубхеравам̣ ратанаган̣а̄нама̄лайам̣;

наджджо йатха̄ нараган̣асан̇гхасевита̄,

путхӯ савантӣ упайанти са̄гарам̣.

‘‘евам̣ нарам̣ аннапа̄наваттхададам̣,

сеййа̄ни паччаттхаран̣асса [саджджаттхаран̣асса (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] да̄йакам̣;

пун̃н̃асса дха̄ра̄ упайанти пан̣д̣итам̣,

наджджо йатха̄ ва̄риваха̄ва са̄гара’’нти. пат̣хамам̣;

2. дутийаабхисандасуттам̣

1038. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пун̃н̃а̄бхисанда̄, кусала̄бхисанда̄, сукхасса̄ха̄ра̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. айам̣ пат̣хамо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако дхамме…пе… сан̇гхе…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати муттача̄го пайатапа̄н̣и воссаггарато йа̄чайого да̄насам̣вибха̄гарато. айам̣ чатуттхо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пун̃н̃а̄бхисанда̄, кусала̄бхисанда̄, сукхасса̄ха̄ра̄.

‘‘имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи пун̃н̃а̄бхисандехи кусала̄бхисандехи саманна̄гатасса арийаса̄вакасса на сукарам̣ пун̃н̃асса пама̄н̣ам̣ ган̣етум̣ – ‘еттако пун̃н̃а̄бхисандо, кусала̄бхисандо, сукхасса̄ха̄ро’ти. атха кхо асан̇кхйеййо аппамеййо маха̄пун̃н̃аккхандхо твева сан̇кхйам̣ гаччхати.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йаттхима̄ маха̄надийо сам̣санданти саменти, сеййатхидам̣ – ган̇га̄, йамуна̄, ачираватӣ, сарабхӯ, махӣ, таттха на сукарам̣ удакасса пама̄н̣ам̣ ган̣етум̣ – ‘еттака̄ни удака̄л̣хака̄нӣ’ти ва̄ ‘еттака̄ни удака̄л̣хакасата̄нӣ’ти ва̄ ‘еттака̄ни удака̄л̣хакасахасса̄нӣ’ти ва̄ ‘еттака̄ни удака̄л̣хакасатасахасса̄нӣ’ти ва̄ти. атха кхо асан̇кхйеййо аппамеййо маха̄удакаккхандхо твева сан̇кхйам̣ гаччхати. евамева кхо, бхиккхаве, имехи чатӯхи пун̃н̃а̄бхисандехи кусала̄бхисандехи саманна̄гатасса арийаса̄вакасса на сукарам̣ пун̃н̃асса пама̄н̣ам̣ ган̣етум̣ – ‘еттако пун̃н̃а̄бхисандо, кусала̄бхисандо, сукхасса̄ха̄ро’ти. атха кхо асан̇кхйеййо аппамеййо маха̄пун̃н̃аккхандхо твева сан̇кхйам̣ гаччхатӣ’’ти. идамавоча бхагава̄…пе… саттха̄ –

‘‘маходадхим̣ апаримитам̣ маха̄сарам̣,

бахубхеравам̣ ратанаган̣а̄нама̄лайам̣;

наджджо йатха̄ нараган̣асан̇гхасевита̄,

путхӯ савантӣ упайанти са̄гарам̣.

‘‘евам̣ нарам̣ аннапа̄наваттхададам̣,

сеййа̄ни паччаттхаран̣асса да̄йакам̣;

пун̃н̃асса дха̄ра̄ упайанти пан̣д̣итам̣,

наджджо йатха̄ ва̄риваха̄ва са̄гара’’нти. дутийам̣;

3. татийаабхисандасуттам̣

1039. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пун̃н̃а̄бхисанда̄, кусала̄бхисанда̄, сукхасса̄ха̄ра̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. айам̣ пат̣хамо пун̃н̃а̄бхисандо, кусала̄бхисандо, сукхасса̄ха̄ро.

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако дхамме…пе… сан̇гхе…пе….

‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако пан̃н̃ава̄ хоти удайаттхага̄минийа̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гато арийа̄йа ниббедхика̄йа самма̄ дуккхаккхайага̄минийа̄. айам̣ чатуттхо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пун̃н̃а̄бхисанда̄ кусала̄бхисанда̄ сукхасса̄ха̄ра̄.

‘‘имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи пун̃н̃а̄бхисандехи кусала̄бхисандехи саманна̄гатасса арийаса̄вакасса на сукарам̣ пун̃н̃асса пама̄н̣ам̣ ган̣етум̣ – ‘еттако пун̃н̃а̄бхисандо, кусала̄бхисандо, сукхасса̄ха̄ро’ти. атха кхо асан̇кхйеййо аппамеййо маха̄пун̃н̃аккхандхо твева сан̇кхйам̣ гаччхатӣ’’ти. идамавоча бхагава̄…пе… саттха̄ –

‘‘йо пун̃н̃ака̄мо кусале патит̣т̣хито,

бха̄вети маггам̣ аматасса паттийа̄;

со дхаммаса̄ра̄дхигамо кхайе рато,

на ведхати маччура̄джа̄гаманасми’’нти [маччура̄джа̄гамиссатӣти (сӣ. пӣ.), маччуджара̄камписминти (ка.)]. татийам̣;

4. пат̣хамамахаддханасуттам̣

1040. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако ‘ад̣д̣хо махаддхано маха̄бхого’ти [маха̄бхого маха̄йасоти (сйа̄. пӣ. ка.)] вуччати.

‘‘катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти; дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако ‘ад̣д̣хо махаддхано маха̄бхого’ти вуччатӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. дутийамахаддханасуттам̣

1041. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако ‘ад̣д̣хо махаддхано маха̄бхого маха̄йасо’ти вуччати.

‘‘катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако ‘ад̣д̣хо махаддхано маха̄бхого маха̄йасо’ти вуччатӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. суддхакасуттам̣

1042. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о.

‘‘катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи …пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. нандийасуттам̣

1043. капилаваттхунида̄нам̣. екамантам̣ нисиннам̣ кхо нандийам̣ саккам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘чатӯхи кхо, нандийа, дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’.

‘‘катамехи чатӯхи? идха, нандийа, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи кхо, нандийа, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’ти. саттамам̣.

8. бхаддийасуттам̣

1044. капилаваттхунида̄нам̣. екамантам̣ нисиннам̣ кхо бхаддийам̣ саккам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘чатӯхи кхо, бхаддийа, дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о.

‘‘катамехи чатӯхи? идха, бхаддийа, арийаса̄вако буддхе…пе… дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи кхо, бхаддийа, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. маха̄на̄масуттам̣

1045. капилаваттхунида̄нам̣. екамантам̣ нисиннам̣ кхо маха̄на̄мам̣ саккам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘чатӯхи кхо, маха̄на̄ма, дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти…пе… самбодхипара̄йан̣о’’.

‘‘катамехи чатӯхи? идха, маха̄на̄ма, арийаса̄вако буддхе…пе… дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи кхо, маха̄на̄ма, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’ти. навамам̣.

10. ан̇гасуттам̣

1046. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, сота̄паттийан̇га̄ни. катама̄ни чатта̄ри? саппурисасам̣сево, саддхаммассаванам̣, йонисоманасика̄ро, дхамма̄нудхаммаппат̣ипатти – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри сота̄паттийан̇га̄нӣ’’ти. дасамам̣.

сага̄тхакапун̃н̃а̄бхисандавагго пан̃чамо.

тассудда̄нам̣ –

абхисанда̄ тайо вутта̄, дуве махаддханена ча;

суддхам̣ нандийам̣ бхаддийам̣, маха̄на̄ман̇гена те даса̄ти.

6. саппан̃н̃авагго

1. сага̄тхакасуттам̣

1047. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о.

‘‘катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехи. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’ти. идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘йасса саддха̄ татха̄гате, ачала̄ суппатит̣т̣хита̄;

сӣлан̃ча йасса калйа̄н̣ам̣, арийакантам̣ пасам̣ситам̣.

‘‘сан̇гхе паса̄до йассаттхи, уджубхӯтан̃ча дассанам̣;

адалиддоти там̣ а̄ху, амогхам̣ тасса джӣвитам̣.

‘‘тасма̄ саддхан̃ча сӣлан̃ча, паса̄дам̣ дхаммадассанам̣;

ануйун̃джетха медха̄вӣ, сарам̣ буддха̄наса̄сана’’нти. пат̣хамам̣;

2. вассам̣вуттхасуттам̣

1048. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена ан̃н̃атаро бхиккху са̄ваттхийам̣ вассам̣вуттхо капилаваттхум̣ ануппатто хоти кеначидева каран̣ӣйена. ассосум̣ кхо ка̄пилаваттхава̄ сакйа̄ – ‘‘ан̃н̃атаро кира бхиккху са̄ваттхийам̣ вассам̣вуттхо капилаваттхум̣ ануппатто’’ти.

атха кхо ка̄пилаваттхава̄ сакйа̄ йена со бхиккху тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо ка̄пилаваттхава̄ сакйа̄ там̣ бхиккхум̣ етадавочум̣ – ‘‘каччи, бханте, бхагава̄ арого чева балава̄ ча̄’’ти? ‘‘арого ча̄вусо, бхагава̄ балава̄ ча̄’’ти. ‘‘каччи пана, бханте, са̄рипуттамоггалла̄на̄ арога̄ чева балаванто ча̄’’ти? ‘‘са̄рипуттамоггалла̄на̄пи кхо, а̄вусо, арога̄ чева балаванто ча̄’’ти. ‘‘каччи пана, бханте, бхиккхусан̇гхо арого ча балава̄ ча̄’’ти. ‘‘бхиккхусан̇гхопи кхо, а̄вусо, арого ча балава̄ ча̄’’ти. ‘‘аттхи пана те, бханте, кин̃чи имина̄ антаравассена бхагавато саммукха̄ сутам̣ саммукха̄ пат̣иггахита’’нти? ‘‘саммукха̄ метам̣, а̄вусо, бхагавато сутам̣ саммукха̄ пат̣иггахитам̣ – ‘аппака̄ те, бхиккхаве, бхиккхӯ йе а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти. атха кхо етева бахутара̄ бхиккхӯ йе пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ опапа̄тика̄ таттха паринибба̄йино ана̄ваттидхамма̄ тасма̄ лока̄’’’ти.

‘‘апарампи кхо ме, а̄вусо, бхагавато саммукха̄ сутам̣ саммукха̄ пат̣иггахитам̣ – ‘аппака̄ те, бхиккхаве, бхиккхӯ йе пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ опапа̄тика̄ таттха паринибба̄йино ана̄ваттидхамма̄ тасма̄ лока̄. атха кхо етева бахутара̄ бхиккхӯ йе тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ ра̄гадосамоха̄нам̣ танутта̄ сакада̄га̄мино, сакидева имам̣ локам̣ а̄гантва̄ дуккхассантам̣ кариссантӣ’’’ти.

‘‘апарампи кхо ме, а̄вусо, бхагавато саммукха̄ сутам̣ саммукха̄ пат̣иггахитам̣ – ‘аппака̄ те, бхиккхаве, бхиккхӯ йе тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ ра̄гадосамоха̄нам̣ танутта̄ сакада̄га̄мино, сакидева имам̣ локам̣ а̄гантва̄ дуккхассантам̣ кариссанти. атха кхо етева бахутара̄ бхиккхӯ йе тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ сота̄панна̄ авинипа̄тадхамма̄ нийата̄ самбодхипара̄йан̣а̄’’’ти. дутийам̣.

3. дхаммадиннасуттам̣

1049. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ вихарати исипатане мигада̄йе. атха кхо дхаммадинно упа̄сако пан̃чахи упа̄сакасатехи саддхим̣ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо дхаммадинно упа̄сако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘овадату но, бханте, бхагава̄; ануса̄сату но, бханте, бхагава̄ йам̣ амха̄кам̣ асса дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа̄’’ти.

‘‘тасма̄тиха во, дхаммадиннам̣, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘йе те суттанта̄ татха̄гатабха̄сита̄ гамбхӣра̄ гамбхӣраттха̄ локуттара̄ сун̃н̃атапат̣исам̣йутта̄ те ка̄лена ка̄лам̣ упасампаджджа вихарисса̄ма̄’ти. еван̃хи во, дхаммадинна, сиккхитабба’’нти. ‘‘на кхо нетам̣, бханте, сукарам̣ амхехи путтасамба̄дхасайанам̣ аджджха̄васантехи ка̄сикачанданам̣ паччанубхонтехи ма̄ла̄гандхавилепанам̣ дха̄райантехи джа̄тарӯпараджатам̣ са̄дийантехи – йе те суттанта̄ татха̄гатабха̄сита̄ гамбхӣра̄ гамбхӣраттха̄ локуттара̄ сун̃н̃атапат̣исам̣йутта̄ те ка̄лена ка̄лам̣ упасампаджджа вихаритум̣. тесам̣ но, бханте, бхагава̄ амха̄кам̣ пан̃часу сиккха̄падесу т̣хита̄нам̣ уттаридхаммам̣ десетӯ’’ти.

‘‘тасма̄тиха во, дхаммадинна, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гата̄ бхависса̄ма – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гата̄ бхависса̄ма акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехӣ’ти. еван̃хи во, дхаммадинна, сиккхитабба’’нти.

‘‘йа̄нима̄ни, бханте, бхагавата̄ чатта̄ри сота̄паттийан̇га̄ни десита̄ни, сам̣виджджанте те дхамма̄ амхесу, майан̃ча тесу дхаммесу сандисса̄ма. майан̃хи бханте, буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гата̄ – итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийакантехи сӣлехи саманна̄гата̄ акхан̣д̣ехи…пе… сама̄дхисам̣ваттаникехӣ’’ти. ‘‘ла̄бха̄ во, дхаммадинна, суладдхам̣ во, дхаммадинна! сота̄паттипхалам̣ тумхехи бйа̄ката’’нти. татийам̣.

4. гила̄насуттам̣

1050. екам̣ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати капилаваттхусмим̣ нигродха̄ра̄ме. тена кхо пана самайена самбахула̄ бхиккхӯ бхагавато чӣваракаммам̣ каронти – ‘‘нит̣т̣хитачӣваро бхагава̄ тема̄саччайена ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’’ти. ассоси кхо маха̄на̄мо сакко – ‘‘самбахула̄ кира бхиккхӯ бхагавато чӣваракаммам̣ каронти – ‘нит̣т̣хитачӣваро бхагава̄ тема̄саччайена ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’’’ти. атха кхо маха̄на̄мо сакко йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо маха̄на̄мо сакко бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘сутаметам̣, бханте – ‘самбахула̄ кира бхиккхӯ бхагавато чӣваракаммам̣ каронти – нит̣т̣хитачӣваро бхагава̄ тема̄саччайена ча̄рикам̣ паккамиссатӣ’ти. на кхо нетам̣ [на кхо те етам̣ (сӣ. пӣ.)], бханте, бхагавато саммукха̄ сутам̣ саммукха̄ пат̣иггахитам̣ саппан̃н̃ена упа̄сакена саппан̃н̃о упа̄сако а̄ба̄дхико дуккхито ба̄л̣хагила̄но овадитаббо’’ти.

‘‘саппан̃н̃ена маха̄на̄ма, упа̄сакена саппан̃н̃о упа̄сако а̄ба̄дхико дуккхито ба̄л̣хагила̄но чатӯхи асса̄санӣйехи дхаммехи асса̄сетаббо – ‘асса̄сата̄йасма̄ – аттха̄йасмато буддхе авеччаппаса̄до итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄ти. асса̄сата̄йасма̄ – аттха̄йасмато дхамме…пе… сан̇гхе…пе… арийаканта̄ни сӣла̄ни акхан̣д̣а̄ни…пе… сама̄дхисам̣ваттаника̄нӣ’’’ти.

‘‘саппан̃н̃ена, маха̄на̄ма, упа̄сакена саппан̃н̃о упа̄сако а̄ба̄дхико дуккхито ба̄л̣хагила̄но имехи чатӯхи асса̄санӣйехи дхаммехи асса̄сетва̄ евамасса вачанӣйо – ‘аттха̄йасмато ма̄та̄питӯсу апеккха̄’ти? со че евам̣ вадеййа – ‘аттхи ме ма̄та̄питӯсу апеккха̄’ти, со евамасса вачанӣйо – ‘а̄йасма̄ кхо ма̄рисо маран̣адхаммо. саче па̄йасма̄ ма̄та̄питӯсу апеккхам̣ кариссати, мариссатева; но че па̄йасма̄ ма̄та̄питӯсу апеккхам̣ кариссати, мариссатева. са̄дха̄йасма̄, йа̄ те ма̄та̄питӯсу апеккха̄ там̣ паджаха̄’’’ти.

‘‘со че евам̣ вадеййа – ‘йа̄ ме ма̄та̄питӯсу апеккха̄ са̄ пахӣна̄’ти, со евамасса вачанӣйо – ‘аттхи пана̄йасмато путтада̄ресу апеккха̄’ти? со че евам̣ вадеййа – ‘аттхи ме путтада̄ресу апеккха̄’ти, со евамасса вачанӣйо – ‘а̄йасма̄ кхо ма̄рисо маран̣адхаммо. саче па̄йасма̄ путтада̄ресу апеккхам̣ кариссати, мариссатева; но че па̄йасма̄ путтада̄ресу апеккхам̣ кариссати, мариссатева. са̄дха̄йасма̄, йа̄ те путтада̄ресу апеккха̄ там̣ паджаха̄’’’ти.

‘‘со че евам̣ вадеййа – ‘йа̄ ме путтада̄ресу апеккха̄ са̄ пахӣна̄’ти, со евамасса вачанӣйо – ‘аттхи пана̄йасмато ма̄нусакесу пан̃часу ка̄магун̣есу апеккха̄’ти? со че евам̣ вадеййа – ‘аттхи ме ма̄нусакесу пан̃часу ка̄магун̣есу апеккха̄’ти, со евамасса вачанӣйо – ‘ма̄нусакехи кхо, а̄вусо, ка̄мехи дибба̄ ка̄ма̄ абхиккантатара̄ ча пан̣ӣтатара̄ ча. са̄дха̄йасма̄, ма̄нусакехи ка̄мехи читтам̣ вут̣т̣ха̄петва̄ ча̄тумаха̄ра̄джикесу [ча̄туммаха̄ра̄джикесу (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] девесу читтам̣ адхимочехӣ’’’ти.

‘‘со че евам̣ вадеййа – ‘ма̄нусакехи ме ка̄мехи читтам̣ вут̣т̣хитам̣, ча̄тумаха̄ра̄джикесу девесу читтам̣ адхимочита’нти, со евамасса вачанӣйо – ‘ча̄тумаха̄ра̄джикехи кхо, а̄вусо, девехи та̄ватим̣са̄ дева̄ абхиккантатара̄ ча пан̣ӣтатара̄ ча. са̄дха̄йасма̄, ча̄тумаха̄ра̄джикехи девехи читтам̣ вут̣т̣ха̄петва̄ та̄ватим̣сесу девесу читтам̣ адхимочехӣ’’’ти.

‘‘со че евам̣ вадеййа – ‘ча̄тумаха̄ра̄джикехи ме девехи читтам̣ вут̣т̣хитам̣, та̄ватим̣сесу девесу читтам̣ адхимочита’нти, со евамасса вачанӣйо – ‘та̄ватим̣сехи кхо, а̄вусо, девехи йа̄ма̄ дева̄…пе… тусита̄ дева̄…пе… нимма̄наратӣ дева̄…пе… параниммитавасаваттӣ дева̄…пе… параниммитавасаваттӣхи кхо, а̄вусо, девехи брахмалоко абхиккантатаро ча пан̣ӣтатаро ча. са̄дха̄йасма̄, параниммитавасаваттӣхи девехи читтам̣ вут̣т̣ха̄петва̄ брахмалоке читтам̣ адхимочехӣ’ти. со че евам̣ вадеййа – ‘параниммитавасаваттӣхи ме девехи читтам̣ вут̣т̣хитам̣, брахмалоке читтам̣ адхимочита’нти, со евамасса вачанӣйо – ‘брахмалокопи кхо, а̄вусо, аниччо аддхуво сакка̄йапарийа̄панно. са̄дха̄йасма̄, брахмалока̄ читтам̣ вут̣т̣ха̄петва̄ сакка̄йаниродхе читтам̣ упасам̣хара̄хӣ’’’ти.

‘‘со че евам̣ вадеййа – ‘брахмалока̄ ме читтам̣ вут̣т̣хитам̣, сакка̄йаниродхе читтам̣ упасам̣хара̄мӣ’ти; евам̣ вимуттачиттасса кхо, маха̄на̄ма, упа̄сакасса а̄сава̄ [вассасата (сӣ. сйа̄.)] вимуттачиттена бхиккхуна̄ на кин̃чи на̄на̄каран̣ам̣ вада̄ми, йадидам̣ – вимуттийа̄ вимутта’’нти. чатуттхам̣.

5. сота̄паттипхаласуттам̣

1051. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттанти. катаме чатта̄ро? саппурисасам̣сево, саддхаммассаванам̣, йонисоманасика̄ро, дхамма̄нудхаммаппат̣ипатти – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. сакада̄га̄мипхаласуттам̣

1052. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сакада̄га̄мипхаласаччхикирийа̄йа сам̣ваттанти. катаме чатта̄ро? …пе… сам̣ваттантӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. ана̄га̄мипхаласуттам̣

1053. …пе… ана̄га̄мипхаласаччхикирийа̄йа…пе… сам̣ваттантӣ’’ти. саттамам̣.

8. арахаттапхаласуттам̣

1054. …пе… арахаттапхаласаччхикирийа̄йа…пе… сам̣ваттантӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пан̃н̃а̄пат̣ила̄бхасуттам̣

1055. …пе… пан̃н̃а̄пат̣ила̄бха̄йа…пе… сам̣ваттантӣ’’ти. навамам̣.

10. пан̃н̃а̄вуддхисуттам̣

1056. …пе… пан̃н̃а̄вуддхийа̄ …пе… сам̣ваттантӣ’’ти. дасамам̣.

11. пан̃н̃а̄вепулласуттам̣

1057. …пе…. пан̃н̃а̄вепулла̄йа…пе… сам̣ваттантӣ’’ти. ека̄дасамам̣.

саппан̃н̃авагго чхат̣т̣хо.

тассудда̄нам̣ –

сага̄тхакам̣ вассам̣вуттхам̣, дхаммадиннан̃ча гила̄нам̣;

чатуро пхала̄ пат̣ила̄бхо, вуддхи вепуллата̄йа ча̄ти.

7. маха̄пан̃н̃авагго

1. маха̄пан̃н̃а̄суттам̣

1058. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ маха̄пан̃н̃ата̄йа сам̣ваттанти. катаме чатта̄ро? саппурисасам̣сево, саддхаммассаванам̣, йонисоманасика̄ро, дхамма̄нудхаммаппат̣ипатти – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ маха̄пан̃н̃ата̄ сам̣ваттантӣ’’ти. пат̣хамам̣.

2. путхупан̃н̃а̄суттам̣

1059. … путхупан̃н̃ата̄ сам̣ваттантӣ’’ти. дутийам̣.

3. випулапан̃н̃а̄суттам̣

1060. … випулапан̃н̃ата̄ сам̣ваттантӣ’’ти. татийам̣.

4. гамбхӣрапан̃н̃а̄суттам̣

1061. … гамбхӣрапан̃н̃ата̄ сам̣ваттантӣ’’ти. чатуттхам̣.

5. аппаматтапан̃н̃а̄суттам̣

1062. … аппаматтапан̃н̃ата̄ сам̣ваттантӣ’’ти. пан̃чамам̣.

6. бхӯрипан̃н̃а̄суттам̣

1063. … бхӯрипан̃н̃ата̄ сам̣ваттантӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. пан̃н̃а̄ба̄хулласуттам̣

1064. … пан̃н̃а̄ба̄хулла̄ сам̣ваттантӣ’’ти. саттамам̣.

8. сӣгхапан̃н̃а̄суттам̣

1065. … сӣгхапан̃н̃ата̄ сам̣ваттантӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. лахупан̃н̃а̄суттам̣

1066. … лахупан̃н̃ата̄ сам̣ваттантӣ’’ти. навамам̣.

10. ха̄сапан̃н̃а̄суттам̣

1067. … ха̄сапан̃н̃ата̄ сам̣ваттантӣ’’ти. дасамам̣.

11. джаванапан̃н̃а̄суттам̣

1068. … джаванапан̃н̃ата̄ сам̣ваттантӣ’’ти. ека̄дасамам̣.

12. тиккхапан̃н̃а̄суттам̣

1069. … тиккхапан̃н̃ата̄ сам̣ваттантӣ’’ти. два̄дасамам̣.

13. ниббедхикапан̃н̃а̄суттам̣

1070. … ниббедхикапан̃н̃ата̄ сам̣ваттанти. катаме чатта̄ро? саппурисасам̣сево, саддхаммассаванам̣, йонисоманасика̄ро, дхамма̄нудхаммаппат̣ипатти – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро дхамма̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ ниббедхикапан̃н̃ата̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. терасамам̣.

маха̄пан̃н̃авагго саттамо.

тассудда̄нам̣ –

маха̄ путху випула-гамбхӣрам̣, аппаматта-бхӯри-ба̄хуллам̣;

сӣгха-лаху-ха̄са-джавана, тиккха-ниббедхика̄йа ча̄ти.

сота̄паттисам̣йуттам̣ ека̄дасамам̣.

12. саччасам̣йуттам̣

1. сама̄дхивагго

1. сама̄дхисуттам̣

1071. са̄ваттхинида̄нам̣. ‘‘сама̄дхим̣, бхиккхаве, бха̄ветха. сама̄хито, бхиккхаве, бхиккху йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. кин̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти? ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. сама̄дхим̣, бхиккхаве, бха̄ветха. сама̄хито, бхиккхаве, бхиккху йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти’’.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти його каран̣ӣйо, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти його каран̣ӣйо, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. пат̣хамам̣.

2. пат̣исалла̄насуттам̣

1072. ‘‘пат̣исалла̄не, бхиккхаве, йогама̄паджджатха. пат̣исаллӣно, бхиккхаве, бхиккху йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. кин̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти? ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. пат̣исалла̄не, бхиккхаве, йогама̄паджджатха. пат̣исаллӣно, бхиккхаве, бхиккху йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти його каран̣ӣйо, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти його каран̣ӣйо, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. дутийам̣.

3. пат̣хамакулапуттасуттам̣

1073. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ кулапутта̄ самма̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджим̣су, саббе те чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамайа̄йа. йе хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ кулапутта̄ самма̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджиссанти, саббе те чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамайа̄йа. йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи кулапутта̄ самма̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, саббе те чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамайа̄йа.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? дуккхасса арийасаччасса дуккхасамудайасса арийасаччасса дуккханиродхасса арийасаччасса дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа арийасаччасса. йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ кулапутта̄ самма̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджим̣су…пе… паббаджиссанти…пе… паббаджанти, саббе те имесам̣йева чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамайа̄йа.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти його каран̣ӣйо, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти його каран̣ӣйо, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. татийам̣.

4. дутийакулапуттасуттам̣

1074. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ кулапутта̄ самма̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджита̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисамесум̣, саббе те чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисамесум̣. йе хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ кулапутта̄ самма̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджита̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисамессанти, саббе те чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисамессанти. йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи кулапутта̄ самма̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджита̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисаменти, саббе те чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисаменти.

‘‘катама̄ни чатта̄ри? дуккхам̣ арийасаччам̣, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣, дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣. йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ кулапутта̄ самма̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджита̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисамесум̣ …пе… абхисамессанти…пе… абхисаменти, саббе те има̄ни чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисаменти.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. чатуттхам̣.

5. пат̣хамасаман̣абра̄хман̣асуттам̣

1075. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисамбоджджхим̣су, саббе те чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисамбоджджхим̣су. йе хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисамбоджджхиссанти, саббе те чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисамбоджджхиссанти. йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисамбоджджханти, саббе те чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисамбоджджханти.

‘‘катама̄ни чатта̄ри? дуккхам̣ арийасаччам̣…пе… дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣. йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисамбоджджхим̣су…пе… абхисамбоджджхиссанти…пе… абхисамбоджджханти, саббе те има̄ни чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисамбоджджханти.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. пан̃чамам̣.

6. дутийасаман̣абра̄хман̣асуттам̣

1076. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуддхам̣ пака̄сесум̣, саббе те чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуддхам̣ пака̄сесум̣. йе хи кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуддхам̣ пака̄сессанти, саббе те чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуддхам̣ пака̄сессанти. йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуддхам̣ пака̄сенти, саббе те чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуддхам̣ пака̄сенти.

‘‘катама̄ни чатта̄ри? дуккхам̣ арийасаччам̣…пе… дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣. йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуддхам̣ пака̄сесум̣…пе… пака̄сессанти…пе… пака̄сенти, саббе те има̄ни чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуддхам̣ пака̄сенти.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. витаккасуттам̣

1077. ‘‘ма̄, бхиккхаве, па̄паке акусале витакке витаккеййа̄тха [витаккетха (сӣ. сйа̄. кам̣.)], сеййатхидам̣ – ка̄мавитаккам̣, бйа̄па̄давитаккам̣, вихим̣са̄витаккам̣. там̣ кисса хету? нете, бхиккхаве, витакка̄ аттхасам̣хита̄ на̄дибрахмачарийака̄ на ниббида̄йа на вира̄га̄йа на ниродха̄йа на упасама̄йа на абхин̃н̃а̄йа на самбодха̄йа на нибба̄на̄йа сам̣ваттанти.

‘‘витаккента̄ ча кхо тумхе, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти витаккеййа̄тха, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти витаккеййа̄тха, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти витаккеййа̄тха, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти витаккеййа̄тха. там̣ кисса хету? ете, бхиккхаве, витакка̄ аттхасам̣хита̄ ете а̄дибрахмачарийака̄ ете ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттанти.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. саттамам̣.

8. чинтасуттам̣

1078. ‘‘ма̄, бхиккхаве, па̄пакам̣ акусалам̣ читтам̣ чинтеййа̄тха [чинтетха (сӣ. сйа̄. кам̣.)] – ‘сассато локо’ти ва̄ ‘асассато локо’ти ва̄, ‘антава̄ локо’ти ва̄ ‘анантава̄ локо’ти ва̄, ‘там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣра’нти ва̄ ‘ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣра’нти ва̄, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄ ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄, ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄, ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄. там̣ кисса хету? неса̄, бхиккхаве, чинта̄ аттхасам̣хита̄ на̄дибрахмачарийака̄ на ниббида̄йа на вира̄га̄йа на ниродха̄йа на упасама̄йа на абхин̃н̃а̄йа на самбодха̄йа на нибба̄на̄йа сам̣ваттати.

‘‘чинтента̄ ча кхо тумхе, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти чинтеййа̄тха, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти чинтеййа̄тха, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти чинтеййа̄тха, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти чинтеййа̄тха. там̣ кисса хету? еса̄, бхиккхаве, чинта̄ аттхасам̣хита̄, еса̄ а̄дибрахмачарийака̄, еса̄ ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. вигга̄хикакатха̄суттам̣

1079. ‘‘ма̄, бхиккхаве, вигга̄хикакатхам̣ катхеййа̄тха [катхетха (сӣ. сйа̄. кам̣.)] – ‘на твам̣ имам̣ дхаммавинайам̣ а̄джа̄на̄си, ахам̣ имам̣ дхаммавинайам̣ а̄джа̄на̄ми. ким̣ твам̣ имам̣ дхаммавинайам̣ а̄джа̄ниссаси! миччха̄пат̣ипанно твамаси, ахамасми самма̄пат̣ипанно. сахитам̣ ме, асахитам̣ те. пуревачанӣйам̣ паччха̄ авача, паччха̄вачанӣйам̣ пуре авача. адхичин̣н̣ам̣ [ачин̣н̣ам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ.)] те випара̄ваттам̣. а̄ропито те ва̄до, чара ва̄даппамоккха̄йа. ниггахитоси, ниббет̣хехи ва̄ саче пахосӣ’ти. там̣ кисса хету? неса̄, бхиккхаве, катха̄ аттхасам̣хита̄ на̄дибрахмачарийака̄ на ниббида̄йа на вира̄га̄йа на ниродха̄йа на упасама̄йа на абхин̃н̃а̄йа на самбодха̄йа на нибба̄на̄йа сам̣ваттати.

‘‘катхента̄ ча кхо тумхе, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти катхеййа̄тха, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти катхеййа̄тха, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти катхеййа̄тха, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти катхеййа̄тха…пе… його каран̣ӣйо’’ти. навамам̣.

10. тираччха̄накатха̄суттам̣

1080. ‘‘ма̄, бхиккхаве, анекавихитам̣ тираччха̄накатхам̣ катхеййа̄тха, сеййатхидам̣ – ра̄джакатхам̣ чоракатхам̣ маха̄маттакатхам̣ сена̄катхам̣, бхайакатхам̣ йуддхакатхам̣, аннакатхам̣ па̄накатхам̣ ваттхакатхам̣ сайанакатхам̣ ма̄ла̄катхам̣ гандхакатхам̣, н̃а̄тикатхам̣ йа̄накатхам̣ га̄макатхам̣ нигамакатхам̣ нагаракатхам̣ джанападакатхам̣ иттхикатхам̣ [иттхикатхам̣ пурисакатхам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] сӯракатхам̣ висикха̄катхам̣ кумбхат̣т̣ха̄накатхам̣, пуббапетакатхам̣ на̄наттакатхам̣, локаккха̄йикам̣ самуддаккха̄йикам̣ итибхава̄бхавакатхам̣ ити ва̄. там̣ кисса хету? неса̄, бхиккхаве, катха̄ аттхасам̣хита̄ на̄дибрахмачарийака̄ на ниббида̄йа на вира̄га̄йа на ниродха̄йа на упасама̄йа на абхин̃н̃а̄йа на самбодха̄йа на нибба̄на̄йа сам̣ваттати.

‘‘катхента̄ ча кхо тумхе, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти катхеййа̄тха, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти катхеййа̄тха, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти катхеййа̄тха, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти катхеййа̄тха. там̣ кисса хету? еса̄, бхиккхаве, катха̄ аттхасам̣хита̄, еса̄ а̄дибрахмачарийака̄, еса̄ ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. дасамам̣.

сама̄дхивагго пат̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

сама̄дхи пат̣исалла̄на̄, кулапутта̄ апаре дуве;

саман̣абра̄хман̣а̄ витаккам̣, чинта̄ вигга̄хика̄ катха̄ти.

2. дхаммачаккаппаваттанавагго

1. дхаммачаккаппаваттанасуттам̣

1081. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ вихарати исипатане мигада̄йе. татра кхо бхагава̄ пан̃чаваггийе бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘двеме, бхиккхаве, анта̄ паббаджитена на севитабба̄. катаме две? йо ча̄йам̣ ка̄месу ка̄масукхаллика̄нуйого хӣно гаммо потхуджджанико анарийо анаттхасам̣хито, йо ча̄йам̣ аттакиламатха̄нуйого дуккхо анарийо анаттхасам̣хито. ете кхо, бхиккхаве, убхо анте анупагамма маджджхима̄ пат̣ипада̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄ чаккхукаран̣ӣ н̃а̄н̣акаран̣ӣ упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати’’.

‘‘катама̄ ча са̄, бхиккхаве, маджджхима̄ пат̣ипада̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄ чаккхукаран̣ӣ н̃а̄н̣акаран̣ӣ упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи самма̄сан̇каппо самма̄ва̄ча̄ самма̄камманто самма̄а̄джӣво самма̄ва̄йа̄мо самма̄сати самма̄сама̄дхи. айам̣ кхо са̄, бхиккхаве, маджджхима̄ пат̣ипада̄ татха̄гатена абхисамбуддха̄ чаккхукаран̣ӣ н̃а̄н̣акаран̣ӣ упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати.

‘‘идам̣ кхо пана, бхиккхаве, дуккхам̣ арийасаччам̣ – джа̄типи дуккха̄, джара̄пи дуккха̄, бйа̄дхипи дуккхо, маран̣ампи дуккхам̣, аппийехи сампайого дуккхо, пийехи виппайого дуккхо, йампиччхам̣ на лабхати тампи дуккхам̣ – сам̣кхиттена пан̃чупа̄да̄наккхандха̄ [пан̃чупа̄да̄наккхандха̄пи (пӣ. ка.)] дуккха̄. идам̣ кхо пана, бхиккхаве, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣ – йа̄йам̣ тан̣ха̄ поноббхавика̄ [понобхавика̄ (сӣ. пӣ.)] нандира̄гасахагата̄ татрататра̄бхинандинӣ, сеййатхидам̣ [сеййатхӣдам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] – ка̄матан̣ха̄, бхаватан̣ха̄, вибхаватан̣ха̄. идам̣ кхо пана, бхиккхаве, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣ – йо тасса̄йева тан̣ха̄йа асесавира̄ганиродхо ча̄го пат̣иниссагго мутти ана̄лайо. идам̣ кхо пана, бхиккхаве, дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣ – айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи.

‘‘‘идам̣ дуккхам̣ арийасачча’нти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘там̣ кхо панидам̣ дуккхам̣ арийасаччам̣ парин̃н̃еййа’нти ме, бхиккхаве, пуббе…пе… удапа̄ди. ‘там̣ кхо панидам̣ дуккхам̣ арийасаччам̣ парин̃н̃а̄та’нти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди.

‘‘‘идам̣ дуккхасамудайам̣ арийасачча’нти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘там̣ кхо панидам̣ дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣ паха̄табба’нти ме, бхиккхаве, пуббе…пе… удапа̄ди. ‘там̣ кхо панидам̣ дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣ пахӣна’нти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди.

‘‘‘идам̣ дуккханиродхам̣ арийасачча’нти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘там̣ кхо панидам̣ дуккханиродхам̣ арийасаччам̣ саччхика̄табба’нти ме, бхиккхаве, пуббе…пе… удапа̄ди. ‘там̣ кхо панидам̣ дуккханиродхам̣ арийасаччам̣ саччхиката’нти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди.

‘‘‘идам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасачча’нти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. там̣ кхо панидам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣ бха̄ветабба’нти ме, бхиккхаве, пуббе…пе… удапа̄ди. ‘там̣ кхо панидам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣ бха̄вита’нти ме, бхиккхаве, пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди.

‘‘йа̄вакӣван̃ча ме, бхиккхаве, имесу чатӯсу арийасаччесу евам̣ типариват̣т̣ам̣ два̄даса̄ка̄рам̣ йатха̄бхӯтам̣ н̃а̄н̣адассанам̣ на сувисуддхам̣ ахоси, нева та̄ва̄хам̣, бхиккхаве, садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ‘ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’ти паччан̃н̃а̄сим̣ [абхисамбуддхо паччан̃н̃а̄сим̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)].

‘‘йато ча кхо ме, бхиккхаве, имесу чатӯсу арийасаччесу евам̣ типариват̣т̣ам̣ два̄даса̄ка̄рам̣ йатха̄бхӯтам̣ н̃а̄н̣адассанам̣ сувисуддхам̣ ахоси, атха̄хам̣, бхиккхаве, садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ‘ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’ти паччан̃н̃а̄сим̣. н̃а̄н̣ан̃ча пана ме дассанам̣ удапа̄ди – ‘акуппа̄ ме вимутти [четовимутти (сӣ. пӣ.)], айамантима̄ джа̄ти, наттхида̄ни пунаббхаво’’’ти. идамавоча бхагава̄. аттамана̄ пан̃чаваггийа̄ бхиккхӯ бхагавато бха̄ситам̣ абхинандунти.

имасмин̃ча пана веййа̄каран̣асмим̣ бхан̃н̃ама̄не а̄йасмато кон̣д̣ан̃н̃асса вираджам̣ вӣтамалам̣ дхаммачаккхум̣ удапа̄ди – ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣, саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти.

паваттите ча пана бхагавата̄ дхаммачакке бхумма̄ дева̄ саддаманусса̄весум̣ – ‘‘етам̣ бхагавата̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ исипатане мигада̄йе ануттарам̣ дхаммачаккам̣ паваттитам̣ аппат̣иваттийам̣ саман̣ена ва̄ бра̄хман̣ена ва̄ девена ва̄ ма̄рена ва̄ брахмуна̄ ва̄ кеначи ва̄ локасми’’нти. бхумма̄нам̣ дева̄нам̣ саддам̣ сутва̄ ча̄тумаха̄ра̄джика̄ дева̄ саддаманусса̄весум̣ – ‘‘етам̣ бхагавата̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ исипатане мигада̄йе ануттарам̣ дхаммачаккам̣ паваттитам̣, аппат̣иваттийам̣ саман̣ена ва̄ бра̄хман̣ена ва̄ девена ва̄ ма̄рена ва̄ брахмуна̄ ва̄ кеначи ва̄ локасми’’нти. ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ дева̄нам̣ саддам̣ сутва̄ та̄ватим̣са̄ дева̄…пе… йа̄ма̄ дева̄…пе… тусита̄ дева̄…пе… нимма̄наратӣ дева̄…пе… параниммитавасаваттӣ дева̄…пе… брахмака̄йика̄ дева̄ саддаманусса̄весум̣ – ‘‘етам̣ бхагавата̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ исипатане мигада̄йе ануттарам̣ дхаммачаккам̣ паваттитам̣ аппат̣иваттийам̣ саман̣ена ва̄ бра̄хман̣ена ва̄ девена ва̄ ма̄рена ва̄ брахмуна̄ ва̄ кеначи ва̄ локасми’’нти.

итиха тена кхан̣ена (тена лайена) [( ) наттхи (сӣ. сйа̄. кам̣.)] тена мухуттена йа̄ва брахмалока̄ саддо аббхуггаччхи. айан̃ча дасасахассилокадха̄ту сан̇кампи сампакампи сампаведхи, аппама̄н̣о ча ул̣а̄ро обха̄со локе па̄турахоси атиккамма дева̄нам̣ дева̄нубха̄ванти.

атха кхо бхагава̄ имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси – ‘‘ан̃н̃а̄си вата, бхо, кон̣д̣ан̃н̃о, ан̃н̃а̄си вата, бхо, кон̣д̣ан̃н̃о’’ти! ити хидам̣ а̄йасмато кон̣д̣ан̃н̃асса ‘ан̃н̃а̄сикон̣д̣ан̃н̃о’ твева на̄мам̣ ахосӣти. пат̣хамам̣.

2. татха̄гатасуттам̣

1082. ‘‘‘идам̣ дуккхам̣ арийасачча’нти, бхиккхаве, татха̄гата̄нам̣ пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘там̣ кхо панидам̣ дуккхам̣ арийасаччам̣ парин̃н̃еййа’нти бхиккхаве, татха̄гата̄нам̣ пуббе…пе… удапа̄ди. ‘там̣ кхо панидам̣ дуккхам̣ арийасаччам̣ парин̃н̃а̄та’нти, бхиккхаве, татха̄гата̄нам̣ пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди.

‘‘‘идам̣ дуккхасамудайам̣ арийасачча’нти бхиккхаве, татха̄гата̄нам̣ пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘там̣ кхо панидам̣ дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣ паха̄табба’нти, бхиккхаве, татха̄гата̄нам̣ пуббе…пе… удапа̄ди. ‘там̣ кхо панидам̣ дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣ пахӣна’нти, бхиккхаве, татха̄гата̄нам̣ пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди.

‘‘‘идам̣ дуккханиродхам̣ арийасачча’нти, бхиккхаве, татха̄гата̄нам̣ пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘там̣ кхо панидам̣ дуккханиродхам̣ арийасаччам̣ саччхика̄табба’нти, бхиккхаве, татха̄гата̄нам̣ пуббе…пе. … удапа̄ди. ‘там̣ кхо панидам̣ дуккханиродхам̣ арийасаччам̣ саччхиката’нти, бхиккхаве, татха̄гата̄нам̣ пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди.

‘‘‘идам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасачча’нти, бхиккхаве, татха̄гата̄нам̣ пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄ди. ‘там̣ кхо панидам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣ бха̄ветабба’нти, бхиккхаве, татха̄гата̄нам̣ пуббе…пе… удапа̄ди. ‘там̣ кхо панидам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣ бха̄вита’нти, бхиккхаве, татха̄гата̄нам̣ пуббе анануссутесу дхаммесу чаккхум̣ удапа̄ди, н̃а̄н̣ам̣ удапа̄ди, пан̃н̃а̄ удапа̄ди, виджджа̄ удапа̄ди, а̄локо удапа̄дӣ’’ти. дутийам̣.

3. кхандхасуттам̣

1083. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, арийасачча̄ни. катама̄ни чатта̄ри? дуккхам̣ арийасаччам̣, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣ [дуккхасамудайо арийасаччам̣ дуккханиродхо арийасаччам̣ (сйа̄.)] дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, дуккхам̣ арийасаччам̣? ‘пан̃чупа̄да̄наккхандха̄’ тисса вачанӣйам̣, сеййатхидам̣ [катаме пан̃ча (сӣ. сйа̄. кам̣.)] – рӯпупа̄да̄наккхандхо…пе… вин̃н̃а̄н̣упа̄да̄наккхандхо. идам̣ вуччати, бхиккхаве, дуккхам̣ арийасаччам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣? йа̄йам̣ тан̣ха̄ поноббхавика̄ нандира̄гасахагата̄ татрататра̄бхинандинӣ, сеййатхидам̣ – ка̄матан̣ха̄, бхаватан̣ха̄, вибхаватан̣ха̄. идам̣ вуччати, бхиккхаве, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣? йо тасса̄йева тан̣ха̄йа асесавира̄ганиродхо ча̄го пат̣иниссагго мутти ана̄лайо – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри арийасачча̄ни.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. татийам̣.

4. аджджхаттика̄йатанасуттам̣

1084. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, арийасачча̄ни. катама̄ни чатта̄ри? дуккхам̣ арийасаччам̣, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣, дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, дуккхам̣ арийасаччам̣? ‘чха аджджхаттика̄ни а̄йатана̄нӣ’ тисса вачанӣйам̣. катама̄ни чха? чаккха̄йатанам̣…пе… мана̄йатанам̣ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дуккхам̣ арийасаччам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣? йа̄йам̣ тан̣ха̄ поноббхавика̄ нандира̄гасахагата̄ татрататра̄бхинандинӣ, сеййатхидам̣ – ка̄матан̣ха̄, бхаватан̣ха̄, вибхаватан̣ха̄ – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣? йо тасса̄йева тан̣ха̄йа асесавира̄ганиродхо ча̄го пат̣иниссагго мутти ана̄лайо – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣? айамева арийо ат̣т̣хан̇гико магго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи – идам̣ вуччати, бхиккхаве, дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри арийасачча̄ни.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. чатуттхам̣.

5. пат̣хамадха̄ран̣асуттам̣

1085. ‘‘дха̄ретха но тумхе, бхиккхаве, майа̄ чатта̄ри арийасачча̄ни десита̄нӣ’’ти? евам̣ вутте ан̃н̃атаро бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахам̣ кхо, бханте, дха̄реми бхагавата̄ чатта̄ри арийасачча̄ни десита̄нӣ’’ти. ‘‘йатха̄ катхам̣ пана твам̣, бхиккху, дха̄реси майа̄ чатта̄ри арийасачча̄ни десита̄нӣ’’ти? ‘‘дуккхам̣ кхва̄хам̣, бханте, бхагавата̄ пат̣хамам̣ арийасаччам̣ деситам̣ дха̄реми; дуккхасамудайам̣ кхва̄хам̣, бханте, бхагавата̄ дутийам̣ арийасаччам̣ деситам̣ дха̄реми; дуккханиродхам̣ кхва̄хам̣, бханте, бхагавата̄ татийам̣ арийасаччам̣ деситам̣ дха̄реми; дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ кхва̄хам̣, бханте, бхагавата̄ чатуттхам̣ арийасаччам̣ деситам̣ дха̄реми. евам̣ кхва̄хам̣, бханте, дха̄реми бхагавата̄ чатта̄ри арийасачча̄ни десита̄нӣ’’ти.

‘‘са̄дху са̄дху, бхиккху! са̄дху кхо твам̣, бхиккху, дха̄реси майа̄ чатта̄ри арийасачча̄ни десита̄нӣти. дуккхам̣ кхо, бхиккху, майа̄ пат̣хамам̣ арийасаччам̣ деситам̣, татха̄ нам̣ дха̄рехи; дуккхасамудайам̣ [дуккхасамудайо (сйа̄. кам̣.)] кхо, бхиккху, майа̄ дутийам̣ арийасаччам̣ деситам̣, татха̄ нам̣ дха̄рехи; дуккханиродхам̣ [дуккханиродхо (сйа̄. кам̣.)] кхо, бхиккху, майа̄ татийам̣ арийасаччам̣ деситам̣, татха̄ нам̣ дха̄рехи; дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ [дуккханиродхага̄минипат̣ипадам̣ (пӣ.), дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ (ка.)] кхо, бхиккху, майа̄ чатуттхам̣ арийасаччам̣ деситам̣, татха̄ нам̣ дха̄рехи. евам̣ кхо, бхиккху, дха̄рехи майа̄ чатта̄ри арийасачча̄ни десита̄нӣти.

‘‘тасма̄тиха, бхиккху, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. пан̃чамам̣.

6. дутийадха̄ран̣асуттам̣

1086. ‘‘дха̄ретха но тумхе, бхиккхаве, майа̄ чатта̄ри арийасачча̄ни десита̄нӣ’’ти? евам̣ вутте ан̃н̃атаро бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахам̣ кхо, бханте, дха̄реми бхагавата̄ чатта̄ри арийасачча̄ни десита̄нӣ’’ти.

‘‘йатха̄ катхам̣ пана твам̣, бхиккху, дха̄реси майа̄ чатта̄ри арийасачча̄ни десита̄нӣ’’ти? ‘‘дуккхам̣ кхва̄хам̣, бханте, бхагавата̄ пат̣хамам̣ арийасаччам̣ деситам̣ дха̄реми. йо хи кочи, бханте, саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ евам̣ вадеййа – ‘нетам̣ дуккхам̣ пат̣хамам̣ арийасаччам̣ йам̣ саман̣ена готамена деситам̣. ахаметам̣ дуккхам̣ пат̣хамам̣ арийасаччам̣ паччаккха̄йа ан̃н̃ам̣ дуккхам̣ пат̣хамам̣ арийасаччам̣ пан̃н̃апесса̄мӣ’ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. дуккхасамудайам̣ кхва̄хам̣, бханте, бхагавата̄…пе… дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ кхва̄хам̣, бханте, бхагавата̄ чатуттхам̣ арийасаччам̣ деситам̣ дха̄реми. йо хи кочи, бханте, саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ евам̣ вадеййа – ‘нетам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ чатуттхам̣ арийасаччам̣ йам̣ саман̣ена готамена деситам̣. ахаметам̣ дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ чатуттхам̣ арийасаччам̣ паччаккха̄йа ан̃н̃ам̣ дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ чатуттхам̣ арийасаччам̣ пан̃н̃апесса̄мӣ’ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. евам̣ кхва̄хам̣, бханте, дха̄реми бхагавата̄ чатта̄ри арийасачча̄ни десита̄нӣ’’ти.

‘‘са̄дху са̄дху, бхиккху! са̄дху кхо твам̣, бхиккху, дха̄реси майа̄ чатта̄ри арийасачча̄ни десита̄нӣти. дуккхам̣ кхо, бхиккху, майа̄ пат̣хамам̣ арийасаччам̣ деситам̣, татха̄ нам̣ дха̄рехи. йо хи кочи, бхиккху, саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ евам̣ вадеййа – ‘нетам̣ дуккхам̣ пат̣хамам̣ арийасаччам̣ йам̣ саман̣ена готамена деситам̣. ахаметам̣ дуккхам̣ пат̣хамам̣ арийасаччам̣ паччаккха̄йа ан̃н̃ам̣ дуккхам̣ пат̣хамам̣ арийасаччам̣ пан̃н̃апесса̄мӣ’ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. дуккхасамудайам̣ кхо, бхиккху…пе… дуккханиродхам̣ кхо, бхиккху…пе… дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ кхо, бхиккху, майа̄ чатуттхам̣ арийасаччам̣ деситам̣, татха̄ нам̣ дха̄рехи. йо хи кочи, бхиккху, саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ евам̣ вадеййа – ‘нетам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ чатуттхам̣ арийасаччам̣ йам̣ саман̣ена готамена деситам̣. ахаметам̣ дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ чатуттхам̣ арийасаччам̣ паччаккха̄йа ан̃н̃ам̣ дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ чатуттхам̣ арийасаччам̣ пан̃н̃апесса̄мӣ’ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. евам̣ кхо твам̣, бхиккху, дха̄рехи майа̄ чатта̄ри арийасачча̄ни десита̄нӣти.

‘‘тасма̄тиха, бхиккху, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. авиджджа̄суттам̣

1087. екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘авиджджа̄, авиджджа̄’ти бханте, вуччати. катама̄ ну кхо, бханте, авиджджа̄; китта̄вата̄ ча авиджджа̄гато хотӣ’’ти? ‘‘йам̣ кхо, бхиккху, дуккхе ан̃н̃а̄н̣ам̣, дуккхасамудайе ан̃н̃а̄н̣ам̣, дуккханиродхе ан̃н̃а̄н̣ам̣, дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа ан̃н̃а̄н̣ам̣ – айам̣ вуччати, бхиккху, авиджджа̄; етта̄вата̄ ча авиджджа̄гато хотӣ’’ти.

‘‘тасма̄тиха, бхиккху, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. саттамам̣.

8. виджджа̄суттам̣

1088. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘‘виджджа̄, виджджа̄’ти, бханте, вуччати. катама̄ ну кхо, бханте, виджджа̄; китта̄вата̄ ча виджджа̄гато хотӣ’’ти? ‘‘йам̣ кхо, бхиккху, дуккхе н̃а̄н̣ам̣, дуккхасамудайе н̃а̄н̣ам̣, дуккханиродхе н̃а̄н̣ам̣, дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа н̃а̄н̣ам̣ – айам̣ вуччати, бхиккху, виджджа̄; етта̄вата̄ ча виджджа̄гато хотӣ’’ти.

‘‘тасма̄тиха, бхиккху, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. сан̇ка̄санасуттам̣

1089. ‘‘‘идам̣ дуккхам̣ арийасачча’нти бхиккхаве, майа̄ пан̃н̃аттам̣. таттха апарима̄н̣а̄ ван̣н̣а̄ апарима̄н̣а̄ бйан̃джана̄ апарима̄н̣а̄ сан̇ка̄сана̄ – ‘итипидам̣ дуккхам̣ арийасачча’нти; идам̣ дуккхасамудайам̣…пе… идам̣ дуккханиродхам̣…пе… ‘идам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасачча’нти, бхиккхаве, майа̄ пан̃н̃аттам̣. таттха апарима̄н̣а̄ ван̣н̣а̄ апарима̄н̣а̄ бйан̃джана̄ апарима̄н̣а̄ сан̇ка̄сана̄ – ‘итипидам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасачча’нти.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. навамам̣.

10. татхасуттам̣

1090. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, татха̄ни авитатха̄ни анан̃н̃атха̄ни. катама̄ни чатта̄ри? ‘идам̣ дуккха’нти, бхиккхаве, татхаметам̣ авитатхаметам̣ анан̃н̃атхаметам̣; ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти татхаметам̣ авитатхаметам̣ анан̃н̃атхаметам̣; ‘айам̣ дуккханиродхо’ти татхаметам̣ авитатхаметам̣ анан̃н̃атхаметам̣; ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти татхаметам̣ авитатхаметам̣ анан̃н̃атхаметам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри татха̄ни авитатха̄ни анан̃н̃атха̄ни.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. дасамам̣.

дхаммачаккаппаваттанавагго дутийо.

тассудда̄нам̣ –

дхаммачаккам̣ татха̄гатам̣, кхандха̄ а̄йатанена ча;

дха̄ран̣а̄ ча две авиджджа̄, виджджа̄ сан̇ка̄сана̄ татха̄ти.

3. кот̣ига̄мавагго

1. пат̣хамакот̣ига̄масуттам̣

1091. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ваджджӣсу вихарати кот̣ига̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘чатуннам̣, бхиккхаве, арийасачча̄нам̣ ананубодха̄ аппат̣иведха̄ евамидам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ сандха̄витам̣ сам̣саритам̣ маман̃чева тумха̄кан̃ча’’.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? дуккхасса, бхиккхаве, арийасаччасса ананубодха̄ аппат̣иведха̄ евамидам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ сандха̄витам̣ сам̣саритам̣ маман̃чева тумха̄кан̃ча. дуккхасамудайасса арийасаччасса…пе… дуккханиродхасса арийасаччасса…пе… дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа арийасаччасса ананубодха̄ аппат̣иведха̄ евамидам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ сандха̄витам̣ сам̣саритам̣ маман̃чева тумха̄кан̃ча. тайидам̣, бхиккхаве, дуккхам̣ арийасаччам̣ анубуддхам̣ пат̣ивиддхам̣, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣ анубуддхам̣ пат̣ивиддхам̣, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣ анубуддхам̣ пат̣ивиддхам̣, дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣ анубуддхам̣ пат̣ивиддхам̣; уччхинна̄ бхаватан̣ха̄, кхӣн̣а̄ бхаванетти; наттхида̄ни пунаббхаво’’ти.

идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘чатуннам̣ арийасачча̄нам̣, йатха̄бхӯтам̣ адассана̄;

сам̣ситам̣ [сам̣саритам̣ (сйа̄. кам̣. ка.) дӣ. ни. 2.155] дӣгхамаддха̄нам̣, та̄су та̄свева джа̄тису.

‘‘та̄ни [йа̄ни (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] ета̄ни дит̣т̣ха̄ни, бхаванетти самӯхата̄;

уччхиннам̣ мӯлам̣ дуккхасса, наттхида̄ни пунаббхаво’’ти. пат̣хамам̣;

2. дутийакот̣ига̄масуттам̣

1092. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, на ме те, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу ва̄ саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ва̄ бра̄хман̣асаммата̄, на ча панете а̄йасманто са̄ман̃н̃аттхам̣ ва̄ брахман̃н̃аттхам̣ ва̄ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаранти.

‘‘йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти, те кхо ме, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ саман̣есу чева саман̣асаммата̄ бра̄хман̣есу ча бра̄хман̣асаммата̄, те ча пана̄йасманто са̄ман̃н̃аттхан̃ча брахман̃н̃аттхан̃ча дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарантӣ’’ти.

идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –

‘‘йе дуккхам̣ наппаджа̄нанти, атхо дуккхасса самбхавам̣;

йаттха ча саббасо дуккхам̣, асесам̣ упаруджджхати.

‘‘тан̃ча маггам̣ на джа̄нанти, дуккхӯпасамага̄минам̣;

четовимуттихӣна̄ те, атхо пан̃н̃а̄вимуттийа̄;

абхабба̄ те антакирийа̄йа, те ве джа̄тиджарӯпага̄.

‘‘йе ча дуккхам̣ паджа̄нанти, атхо дуккхасса самбхавам̣;

йаттха ча саббасо дуккхам̣, асесам̣ упаруджджхати.

‘‘тан̃ча маггам̣ паджа̄нанти, дуккхӯпасамага̄минам̣;

четовимуттисампанна̄, атхо пан̃н̃а̄вимуттийа̄;

сабба̄ те антакирийа̄йа, на те джа̄тиджарӯпага̄’’ти. дутийам̣;

3. самма̄самбуддхасуттам̣

1093. са̄ваттхинида̄нам̣. чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, арийасачча̄ни. катама̄ни чатта̄ри? дуккхам̣ арийасаччам̣…пе… дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри арийасачча̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуддхатта̄ татха̄гато ‘арахам̣ самма̄самбуддхо’ти вуччати.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. татийам̣.

4. арахантасуттам̣

1094. са̄ваттхинида̄нам̣. йе хи кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуджджхим̣су, саббе те чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуджджхим̣су. йе хи [йепи хи (бахӯсу)] кечи, бхиккхаве, ана̄гатамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуджджхиссанти, саббе те чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуджджхиссанти. йе хи кечи, бхиккхаве, етарахи араханто самма̄самбуддха̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуджджханти, саббе те чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуджджханти.

‘‘катама̄ни чатта̄ри? дуккхам̣ арийасаччам̣, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣, дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣. йе хи, кечи, бхиккхаве, атӣтамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄ йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуджджхим̣су…пе… абхисамбуджджхиссанти…пе… абхисамбуджджханти, саббе те има̄ни чатта̄ри арийасачча̄ни йатха̄бхӯтам̣ абхисамбуджджханти.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. чатуттхам̣.

5. а̄саваккхайасуттам̣

1095. ‘‘джа̄натохам̣, бхиккхаве, пассато а̄сава̄нам̣ кхайам̣ вада̄ми, но аджа̄нато апассато. кин̃ча, бхиккхаве, джа̄нато пассато а̄сава̄нам̣ кхайо хоти? ‘идам̣ дуккха’нти, бхиккхаве, джа̄нато пассато а̄сава̄нам̣ кхайо хоти, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти джа̄нато пассато а̄сава̄нам̣ кхайо хоти, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти джа̄нато пассато а̄сава̄нам̣ кхайо хоти, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти джа̄нато пассато а̄сава̄нам̣ кхайо хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, джа̄нато евам̣ пассато а̄сава̄нам̣ кхайо хоти.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. пан̃чамам̣.

6. миттасуттам̣

1096. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, анукампеййа̄тха, йе ча сотаббам̣ ман̃н̃еййум̣ – митта̄ ва̄ амачча̄ ва̄ н̃а̄тӣ ва̄ са̄лохита̄ ва̄ – те во, бхиккхаве, чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамайа̄йа сама̄дапетабба̄ нивесетабба̄ патит̣т̣ха̄петабба̄.

‘‘катамесам̣ чатуннам̣? дуккхасса арийасаччасса, дуккхасамудайасса арийасаччасса, дуккханиродхасса арийасаччасса, дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа арийасаччасса. йе хи кечи, бхиккхаве, анукампеййа̄тха, йе ча сотаббам̣ ман̃н̃еййум̣ – митта̄ ва̄ амачча̄ ва̄ н̃а̄тӣ ва̄ са̄лохита̄ ва̄ те во, бхиккхаве, имесам̣ чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамайа̄йа сама̄дапетабба̄ нивесетабба̄ патит̣т̣ха̄петабба̄.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. татхасуттам̣

1097. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, арийасачча̄ни. катама̄ни чатта̄ри? дуккхам̣ арийасаччам̣, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣, дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри арийасачча̄ни татха̄ни авитатха̄ни анан̃н̃атха̄ни; тасма̄ ‘арийасачча̄нӣ’ти вуччанти.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. саттамам̣.

8. локасуттам̣

1098. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, арийасачча̄ни. катама̄ни чатта̄ри? дуккхам̣ арийасаччам̣, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣, дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣. садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа татха̄гато арийо; тасма̄ ‘арийасачча̄нӣ’ти вуччанти’’.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. парин̃н̃еййасуттам̣

1099. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, арийасачча̄ни. катама̄ни чатта̄ри? дуккхам̣ арийасаччам̣, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣, дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри арийасачча̄ни. имесам̣ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ аттхи арийасаччам̣ парин̃н̃еййам̣, аттхи арийасаччам̣ паха̄таббам̣, аттхи арийасаччам̣ саччхика̄таббам̣, аттхи арийасаччам̣ бха̄ветаббам̣.

‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, арийасаччам̣ парин̃н̃еййам̣? дуккхам̣, бхиккхаве, арийасаччам̣ парин̃н̃еййам̣, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣ паха̄таббам̣, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣ саччхика̄таббам̣, дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄ арийасаччам̣ бха̄ветаббам̣.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. навамам̣.

10. гавампатисуттам̣

1100. екам̣ самайам̣ самбахула̄ тхера̄ бхиккхӯ четесу [четийесу (сйа̄.)] вихаранти сахан̃чанике [сахаджанийе (сӣ. сйа̄. кам̣.)]. тена кхо пана самайена самбахула̄нам̣ тхера̄нам̣ бхиккхӯнам̣ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄нам̣ ман̣д̣алама̄л̣е саннисинна̄нам̣ саннипатита̄нам̣ айамантара̄катха̄ удапа̄ди – ‘‘йо ну кхо, а̄вусо, дуккхам̣ пассати дуккхасамудайампи со пассати, дуккханиродхампи пассати, дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадампи пассатӣ’’ти.

евам̣ вутте а̄йасма̄ гавампати тхеро [гавампатиттхеро (сйа̄. кам̣.)] бхиккхӯ етадавоча – ‘‘саммукха̄ метам̣, а̄вусо, бхагавато сутам̣, саммукха̄ пат̣иггахитам̣ – ‘йо, бхиккхаве, дуккхам̣ пассати дуккхасамудайампи со пассати, дуккханиродхампи пассати, дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадампи пассати. йо дуккхасамудайам̣ пассати дуккхампи со пассати, дуккханиродхампи пассати, дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадампи пассати. йо дуккханиродхам̣ пассати дуккхампи со пассати, дуккхасамудайампи пассати, дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадампи пассати. йо дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ пассати дуккхампи со пассати, дуккхасамудайампи пассати, дуккханиродхампи пассатӣ’’’ти. дасамам̣.

кот̣ига̄мавагго татийо.

тассудда̄нам̣ –

две ваджджӣ самма̄самбуддхо, арахам̣ а̄саваккхайо;

миттам̣ татха̄ ча локо ча, парин̃н̃еййам̣ гавампатӣти.

4. сӣсапа̄ванавагго

1. сӣсапа̄ванасуттам̣

1101. екам̣ самайам̣ бхагава̄ косамбийам̣ вихарати сӣсапа̄ване [сим̣сапа̄ване (сӣ. пӣ.)]. атха кхо бхагава̄ паритта̄ни сӣсапа̄пан̣н̣а̄ни па̄н̣ина̄ гахетва̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йа̄ни ва̄ майа̄ паритта̄ни сӣсапа̄пан̣н̣а̄ни па̄н̣ина̄ гахита̄ни йадидам̣ упари сӣсапа̄ване’’ти? ‘‘аппаматтака̄ни, бханте, бхагавата̄ паритта̄ни сӣсапа̄пан̣н̣а̄ни па̄н̣ина̄ гахита̄ни; атха кхо ета̄нева бахутара̄ни йадидам̣ упари сӣсапа̄ване’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, етадева бахутарам̣ йам̣ во майа̄ абхин̃н̃а̄йа анаккха̄там̣. касма̄ четам̣, бхиккхаве, майа̄ анаккха̄там̣? на хетам̣, бхиккхаве, аттхасам̣хитам̣ на̄дибрахмачарийакам̣ на ниббида̄йа на вира̄га̄йа на ниродха̄йа на упасама̄йа на абхин̃н̃а̄йа на самбодха̄йа на нибба̄на̄йа сам̣ваттати; тасма̄ там̣ майа̄ анаккха̄там̣’’.

‘‘кин̃ча, бхиккхаве, майа̄ аккха̄там̣? ‘идам̣ дуккха’нти, бхиккхаве, майа̄ аккха̄там̣, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти майа̄ аккха̄там̣, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти майа̄ аккха̄там̣, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти майа̄ аккха̄там̣’’.

‘‘касма̄ четам̣, бхиккхаве, майа̄ аккха̄там̣? етан̃хи, бхиккхаве, аттхасам̣хитам̣ етам̣ а̄дибрахмачарийакам̣ етам̣ ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати; тасма̄ там̣ майа̄ аккха̄там̣.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. пат̣хамам̣.

2. кхадирапаттасуттам̣

1102. ‘‘йо, бхиккхаве, евам̣ вадеййа – ‘ахам̣ дуккхам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ анабхисамечча, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ анабхисамечча, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ анабхисамечча, дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ анабхисамечча самма̄ дуккхассантам̣ карисса̄мӣ’ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йо евам̣ вадеййа – ‘ахам̣ кхадирапатта̄нам̣ ва̄ саралапатта̄нам̣ [пала̄сапатта̄нам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ва̄ а̄малакапатта̄нам̣ ва̄ пут̣ам̣ каритва̄ удакам̣ ва̄ та̄лапаттам̣ ва̄ а̄харисса̄мӣ’ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати; евамева кхо, бхиккхаве, йо евам̣ вадеййа – ‘ахам̣ дуккхам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ анабхисамечча…пе… дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ анабхисамечча самма̄ дуккхассантам̣ карисса̄мӣ’ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати.

‘‘йо ча кхо, бхиккхаве, евам̣ вадеййа – ‘ахам̣ дуккхам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамечча, дуккхасамудайам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамечча, дуккханиродхам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамечча, дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамечча самма̄ дуккхассантам̣ карисса̄мӣ’ти – т̣ха̄наметам̣ виджджати.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йо евам̣ вадеййа – ‘ахам̣ падумапатта̄нам̣ ва̄ пала̄сапатта̄нам̣ ва̄ ма̄лувапатта̄нам̣ ва̄ пут̣ам̣ каритва̄ удакам̣ ва̄ та̄лапаттам̣ ва̄ а̄харисса̄мӣ’ти – т̣ха̄наметам̣ виджджати; евамева кхо, бхиккхаве, йо евам̣ вадеййа – ‘ахам̣ дуккхам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамечча …пе… дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамечча самма̄ дуккхассантам̣ карисса̄мӣ’ти – т̣ха̄наметам̣ виджджати.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. дутийам̣.

3. дан̣д̣асуттам̣

1103. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, дан̣д̣о упаривеха̄сам̣ кхитто сакимпи мӯлена нипатати, сакимпи аггена нипатати; евамева кхо, бхиккхаве, авиджджа̄нӣваран̣а̄ сатта̄ тан̣ха̄сам̣йоджана̄ сандха̄ванта̄ сам̣саранта̄ [тан̣ха̄сам̣йоджанабандха̄ сандха̄вата̄ (ка.)] сакимпи асма̄ лока̄ парам̣ локам̣ гаччханти, сакимпи парасма̄ лока̄ имам̣ локам̣ а̄гаччханти. там̣ кисса хету? адит̣т̣хатта̄, бхиккхаве, чатуннам̣ арийасачча̄нам̣. катамесам̣ чатуннам̣? дуккхасса арийасаччасса…пе… дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа арийасаччасса.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. татийам̣.

4. челасуттам̣

1104. ‘‘а̄дитте, бхиккхаве, челе ва̄ сӣсе ва̄ кимасса каран̣ӣйа’’нти? ‘‘а̄дитте, бханте, челе ва̄ сӣсе ва̄, тассева челасса ва̄ сӣсасса ва̄ нибба̄пана̄йа адхиматто чхандо ча ва̄йа̄мо ча усса̄хо ча уссол̣хӣ ча аппат̣ива̄нӣ ча сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча каран̣ӣйа’’нти.

‘‘а̄диттам̣, бхиккхаве, челам̣ ва̄ сӣсам̣ ва̄ аджджхупеккхитва̄ аманасикаритва̄ анабхисамета̄нам̣ чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамайа̄йа адхиматто чхандо ча ва̄йа̄мо ча усса̄хо ча уссол̣хӣ ча аппат̣ива̄нӣ ча сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча каран̣ӣйам̣. катамесам̣ чатуннам̣? дуккхасса арийасаччасса…пе… дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа арийасаччасса.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. чатуттхам̣.

5. саттисатасуттам̣

1105. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо вассасата̄йуко вассасатаджӣвӣ. таменам̣ евам̣ вадеййа – ‘ехамбхо пуриса, пуббан̣хасамайам̣ там̣ саттисатена ханиссанти, маджджханхикасамайам̣ саттисатена ханиссанти, са̄йанхасамайам̣ саттисатена ханиссанти. со кхо твам̣, амбхо пуриса, дивасе дивасе тӣхи тӣхи саттисатехи хан̃н̃ама̄но вассасата̄йуко вассасатаджӣвӣ вассасатасса аччайена анабхисамета̄ни чатта̄ри арийасачча̄ни абхисамессасӣ’’’ти.

‘‘аттхавасикена, бхиккхаве, кулапуттена алам̣ упагантум̣. там̣ кисса хету? анаматаггойам̣, бхиккхаве, сам̣са̄ро; пубба̄ кот̣и наппан̃н̃а̄йати саттиппаха̄ра̄нам̣ асиппаха̄ра̄нам̣ усуппаха̄ра̄нам̣ пхарасуппаха̄ра̄нам̣ [асиппаха̄ра̄нам̣ пхарасуппаха̄ра̄нам̣ (ка.)]. еван̃четам̣, бхиккхаве, асса. на кхо пана̄хам̣, бхиккхаве, саха дуккхена, саха доманассена чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ абхисамайам̣ вада̄ми; апи ча̄хам̣, бхиккхаве, саха̄ва сукхена, саха̄ва соманассена чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ абхисамайам̣ вада̄ми. катамесам̣ чатуннам̣? дуккхасса арийасаччасса…пе… дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа арийасаччасса.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. пан̃чамам̣.

6. па̄н̣асуттам̣

1106. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо йам̣ имасмим̣ джамбудӣпе тин̣акат̣т̣хаса̄кха̄пала̄сам̣ таччхетва̄ екаджджхам̣ сам̣хареййа; екаджджхам̣ сам̣харитва̄ сӯлам̣ кареййа. сӯлам̣ каритва̄ йе маха̄самудде махантака̄ па̄н̣а̄ те махантакесу сӯлесу а̄вунеййа, йе маха̄самудде маджджхимака̄ па̄н̣а̄ те маджджхимакесу сӯлесу а̄вунеййа, йе маха̄самудде сукхумака̄ па̄н̣а̄ те сукхумакесу сӯлесу а̄вунеййа. апарийа̄динна̄ ча, бхиккхаве, маха̄самудде ол̣а̄рика̄ па̄н̣а̄ ассу.

‘‘атха имасмим̣ джамбудӣпе тин̣акат̣т̣хаса̄кха̄пала̄сам̣ париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа. ито бахутара̄ кхо, бхиккхаве, маха̄самудде сукхумака̄ па̄н̣а̄, йе на сукара̄ сӯлесу а̄вунитум̣. там̣ кисса хету? сукхуматта̄, бхиккхаве, аттабха̄васса. евам̣ маха̄ кхо, бхиккхаве, апа̄йо. евам̣ махантасма̄ кхо, бхиккхаве, апа̄йасма̄ паримутто дит̣т̣хисампанно пуггало ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. пат̣хамасӯрийасуттам̣

1107. ‘‘сӯрийасса [сурийасса (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], бхиккхаве, удайато етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – арун̣уггам̣. евамева кхо, бхиккхаве, бхиккхуно чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамайа̄йа етам̣ пуббан̇гамам̣ етам̣ пуббанимиттам̣, йадидам̣ – самма̄дит̣т̣хи. тассетам̣ бхиккхаве, бхиккхуно па̄т̣икан̇кхам̣ – ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄ниссати…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄ниссати.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. саттамам̣.

8. дутийасӯрийасуттам̣

1108. ‘‘йа̄вакӣван̃ча, бхиккхаве, чандимасӯрийа̄ локе нуппаджджанти, нева та̄ва махато а̄локасса па̄тубха̄во хоти махато обха̄сасса. андхатамам̣ тада̄ хоти андхака̄ратимиса̄. нева та̄ва раттиндива̄ [раттидива̄ (ка.)] пан̃н̃а̄йанти, на ма̄саддхама̄са̄ пан̃н̃а̄йанти, на утусам̣ваччхара̄ пан̃н̃а̄йанти.

‘‘йато ча кхо, бхиккхаве, чандимасӯрийа̄ локе уппаджджанти, атха махато а̄локасса па̄тубха̄во хоти махато обха̄сасса. нева андхака̄ратамам̣ тада̄ хоти на андхака̄ратимиса̄. атха раттиндива̄ пан̃н̃а̄йанти, ма̄саддхама̄са̄ пан̃н̃а̄йанти, утусам̣ваччхара̄ пан̃н̃а̄йанти. евамева кхо, бхиккхаве, йа̄вакӣван̃ча татха̄гато локе нуппаджджати арахам̣ самма̄самбуддхо, нева та̄ва махато а̄локасса па̄тубха̄во хоти махато обха̄сасса. андхатамам̣ тада̄ хоти андхака̄ратимиса̄. нева та̄ва чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ а̄чиккхан̣а̄ хоти десана̄ пан̃н̃а̄пана̄ пат̣т̣хапана̄ виваран̣а̄ вибхаджана̄ утта̄нӣкаммам̣.

‘‘йато ча кхо, бхиккхаве, татха̄гато локе уппаджджати арахам̣ самма̄самбуддхо, атха махато а̄локасса па̄тубха̄во хоти махато обха̄сасса. нева андхатамам̣ тада̄ хоти на андхака̄ратимиса̄. атха кхо чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ а̄чиккхан̣а̄ хоти десана̄ пан̃н̃а̄пана̄ пат̣т̣хапана̄ виваран̣а̄ вибхаджана̄ утта̄нӣкаммам̣. катамесам̣ чатуннам̣? дуккхасса арийасаччасса…пе… дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа арийасаччасса.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. индакхӣласуттам̣

1109. ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, те ан̃н̃асса саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ мукхам̣ уллокенти [олокенти (сӣ. сйа̄.)] – ‘айам̣ нӯна бхавам̣ джа̄нам̣ джа̄на̄ти, пассам̣ пассатӣ’’’ти.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, тӯлапичу ва̄ каппа̄сапичу ва̄ лахуко ва̄тӯпа̄да̄но саме бхӯмибха̄ге никкхитто. таменам̣ пураттхимо ва̄то паччхимена сам̣хареййа, паччхимо ва̄то пураттхимена сам̣хареййа, уттаро ва̄то даккхин̣ена сам̣хареййа, даккхин̣о ва̄то уттарена сам̣хареййа. там̣ кисса хету? лахукатта̄, бхиккхаве, каппа̄сапичуно. евамева кхо, бхиккхаве, йе хи кечи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, те ан̃н̃асса саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ мукхам̣ уллокенти – ‘айам̣ нӯна бхавам̣ джа̄нам̣ джа̄на̄ти, пассам̣ пассатӣ’ти. там̣ кисса хету? адит̣т̣хатта̄, бхиккхаве, чатуннам̣ арийасачча̄нам̣.

‘‘йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти, те на ан̃н̃асса саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ мукхам̣ уллокенти – ‘айам̣ нӯна бхавам̣ джа̄нам̣ джа̄на̄ти, пассам̣ пассатӣ’’’ти.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, айокхӣло ва̄ индакхӣло ва̄ гамбхӣранемо суникха̄то ачало асампакампӣ. пураттхима̄йа чепи диса̄йа а̄гаччхеййа бхуса̄ ва̄тавут̣т̣хи, нева сан̇кампеййа [нева нам̣ сан̇кампеййа (сӣ. пӣ.)] на сампакампеййа на сампача̄леййа; паччхима̄йа чепи диса̄йа…пе… уттара̄йа чепи диса̄йа…пе… даккхин̣а̄йа чепи диса̄йа а̄гаччхеййа бхуса̄ ва̄тавут̣т̣хи, нева сан̇кампеййа на сампакампеййа на сампача̄леййа. там̣ кисса хету? гамбхӣратта̄, бхиккхаве, немасса суникха̄татта̄ индакхӣласса. евамева кхо, бхиккхаве, йе ча кхо кечи саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти…пе… айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти, те на ан̃н̃асса саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ мукхам̣ уллокенти – ‘айам̣ нӯна бхавам̣ джа̄нам̣ джа̄на̄ти, пассам̣ пассатӣ’ти. там̣ кисса хету? судит̣т̣хатта̄, бхиккхаве, чатуннам̣ арийасачча̄нам̣. катамесам̣ чатуннам̣? дуккхасса арийасаччасса…пе… дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа арийасаччасса.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. навамам̣.

10. ва̄даттхикасуттам̣

1110. ‘‘йо хи кочи, бхиккхаве, бхиккху ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, пураттхима̄йа чепи диса̄йа а̄гаччхеййа саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ ва̄даттхико ва̄дагавесӣ – ‘ва̄дамасса а̄ропесса̄мӣ’ти, там̣ вата сахадхаммена сан̇кампессати ва̄ сампакампессати ва̄ сампача̄лессати ва̄ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. паччхима̄йа чепи диса̄йа…пе… уттара̄йа чепи диса̄йа…пе… даккхин̣а̄йа чепи диса̄йа а̄гаччхеййа саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ ва̄даттхико ва̄дагавесӣ – ‘ва̄дамасса а̄ропесса̄мӣ’ти, там̣ вата сахадхаммена сан̇кампессати ва̄ сампакампессати ва̄ сампача̄лессати ва̄ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, сила̄йӯпо сол̣аса куккуко. тассассу ат̣т̣ха кукку хет̣т̣ха̄ неман̇гама̄, ат̣т̣ха кукку упаринемасса. пураттхима̄йа чепи диса̄йа а̄гаччхеййа бхуса̄ ва̄тавут̣т̣хи, нева сан̇кампеййа на сампакампеййа на сампача̄леййа; паччхима̄йа чепи диса̄йа…пе… уттара̄йа чепи диса̄йа…пе… даккхин̣а̄йа чепи диса̄йа а̄гаччхеййа бхуса̄ ва̄тавут̣т̣хи, нева сан̇кампеййа на сампакампеййа на сампача̄леййа. там̣ кисса хету? гамбхӣратта̄, бхиккхаве, немасса суникха̄татта̄ сила̄йӯпасса. евамева кхо, бхиккхаве, йо хи кочи бхиккху ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти; пураттхима̄йа чепи диса̄йа а̄гаччхеййа саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ ва̄даттхико ва̄дагавесӣ ‘ва̄дамасса а̄ропесса̄мӣ’ти, там̣ вата сахадхаммена сан̇кампессати ва̄ сампакампессати ва̄ сампача̄лессати ва̄ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. паччхима̄йа чепи диса̄йа…пе… уттара̄йа чепи диса̄йа…пе… даккхин̣а̄йа чепи диса̄йа а̄гаччхеййа саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ ва̄даттхико ва̄дагавесӣ – ‘ва̄дамасса а̄ропесса̄мӣ’ти, там̣ вата сахадхаммена сан̇кампессати ва̄ сампакампессати ва̄ сампача̄лессати ва̄ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати. там̣ кисса хету? судит̣т̣хатта̄, бхиккхаве, чатуннам̣ арийасачча̄нам̣. катамесам̣ чатуннам̣? дуккхасса арийасаччасса…пе… дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа арийасаччасса.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. дасамам̣.

сӣсапа̄ванавагго чатуттхо.

тассудда̄нам̣ –

сӣсапа̄ кхадиро дан̣д̣о, чела̄ саттисатена ча;

па̄н̣а̄ сурийӯпама̄ дведха̄, индакхӣло ча ва̄диноти.

5. папа̄тавагго

1. локачинта̄суттам̣

1111. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, ан̃н̃атаро пурисо ра̄джагаха̄ никкхамитва̄ ‘локачинтам̣ чинтесса̄мӣ’ти йена сума̄гадха̄ поккхаран̣ӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ сума̄гадха̄йа поккхаран̣ийа̄ тӣре нисӣди локачинтам̣ чинтенто. аддаса̄ кхо, бхиккхаве, со пурисо сума̄гадха̄йа поккхаран̣ийа̄ тӣре чатуран̇гиним̣ сенам̣ [чатуран̇гинисенам̣ (ка.)] бхисамул̣а̄лам̣ [бхисамӯла̄лам̣ (пӣ. ка.)] пависантам̣. дисва̄насса етадахоси – ‘умматтосми на̄ма̄хам̣, вичетосми на̄ма̄хам̣! йам̣ локе наттхи там̣ майа̄ дит̣т̣ха’’’нти.

‘‘атха кхо со, бхиккхаве, пурисо нагарам̣ пависитва̄ маха̄джанака̄йасса а̄рочеси – ‘умматтосми на̄ма̄хам̣, бханте, вичетосми на̄ма̄хам̣, бханте! йам̣ локе наттхи там̣ майа̄ дит̣т̣ха’’’нти. ‘‘катхам̣ пана твам̣, амбхо пуриса, умматто катхам̣ вичето? кин̃ча локе наттхи йам̣ тайа̄ дит̣т̣ха’’нти? ‘‘идха̄хам̣, бханте, ра̄джагаха̄ никкхамитва̄ ‘локачинтам̣ чинтесса̄мӣ’ти йена сума̄гадха̄ поккхаран̣ӣ тенупасан̇камим̣; упасан̇камитва̄ сума̄гадха̄йа поккхаран̣ийа̄ тӣре нисӣдим̣ локачинтам̣ чинтенто. аддасам̣ кхва̄хам̣, бханте, сума̄гадха̄йа поккхаран̣ийа̄ тӣре чатуран̇гиним̣ сенам̣ бхисамул̣а̄лам̣ пависантам̣. евам̣ кхва̄хам̣, бханте, умматто евам̣ вичето. идан̃ча локе наттхи йам̣ майа̄ дит̣т̣ха’’нти. ‘‘таггха твам̣, амбхо пуриса, умматто таггха вичето. идан̃ча локе наттхи йам̣ тайа̄ дит̣т̣ха’’нти.

‘‘там̣ кхо пана, бхиккхаве, со пурисо бхӯтам̣йева аддаса, но абхӯтам̣. бхӯтапуббам̣, бхиккхаве, дева̄сурасан̇га̄мо самупабйӯл̣хо ахоси. тасмим̣ кхо пана, бхиккхаве, сан̇га̄ме дева̄ джиним̣су, асура̄ пара̄джиним̣су. пара̄джита̄ ча кхо, бхиккхаве, асура̄ бхӣта̄ бхисамул̣а̄лена асурапурам̣ пависим̣су дева̄нам̣йева мохайама̄на̄.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ма̄ локачинтам̣ чинтетха – ‘сассато локо’ти ва̄ ‘асассато локо’ти ва̄, ‘антава̄ локо’ти ва̄ ‘анантава̄ локо’ти ва̄, ‘там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣра’нти ва̄ ‘ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣра’нти ва̄, ‘хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄ ‘на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄, ‘хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄, ‘нева хоти на на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄’ти ва̄. там̣ кисса хету? неса̄, бхиккхаве, чинта̄ аттхасам̣хита̄ на̄дибрахмачарийака̄ на ниббида̄йа на вира̄га̄йа на ниродха̄йа на упасама̄йа на абхин̃н̃а̄йа на самбодха̄йа на нибба̄на̄йа сам̣ваттати.

‘‘чинтента̄ кхо тумхе, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти чинтеййа̄тха…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти чинтеййа̄тха. там̣ кисса хету? еса̄, бхиккхаве, чинта̄ аттхасам̣хита̄ еса̄ а̄дибрахмачарийака̄ еса̄ ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа упасама̄йа абхин̃н̃а̄йа самбодха̄йа нибба̄на̄йа сам̣ваттати.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. пат̣хамам̣.

2. папа̄тасуттам̣

1112. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате. атха кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘а̄йа̄ма, бхиккхаве, йена пат̣ибха̄накӯт̣о тенупасан̇камисса̄ма дива̄виха̄ра̄йа̄’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. атха кхо бхагава̄ самбахулехи бхиккхӯхи саддхим̣ йена пат̣ибха̄накӯт̣о тенупасан̇ками. аддаса̄ кхо ан̃н̃атаро бхиккху пат̣ибха̄накӯт̣е махантам̣ папа̄там̣. дисва̄на бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘маха̄ вата̄йам̣, бханте, папа̄то субхайа̄нако, бханте, папа̄то. аттхи ну кхо, бханте, имамха̄ папа̄та̄ ан̃н̃о папа̄то махантатаро ча бхайа̄накатаро ча̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, бхиккху, имамха̄ папа̄та̄ ан̃н̃о папа̄то махантатаро ча бхайа̄накатаро ча̄’’ти.

‘‘катамо пана, бханте, имамха̄ папа̄та̄ ан̃н̃о папа̄то махантатаро ча бхайа̄накатаро ча̄’’ти? ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, те джа̄тисам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу абхираманти, джара̄сам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу абхираманти, маран̣асам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу абхираманти, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сасам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу абхираманти. те джа̄тисам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу абхирата̄ джара̄сам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу абхирата̄ маран̣асам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу абхирата̄ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сасам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу абхирата̄ джа̄тисам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре абхисан̇кхаронти, джара̄сам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре абхисан̇кхаронти, маран̣асам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре абхисан̇кхаронти, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сасам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре абхисан̇кхаронти. те джа̄тисам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре абхисан̇кхаритва̄ джара̄сам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре абхисан̇кхаритва̄ маран̣асам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре абхисан̇кхаритва̄ сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сасам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре абхисан̇кхаритва̄ джа̄типапа̄тампи папатанти, джара̄папа̄тампи папатанти, маран̣апапа̄тампи папатанти, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сапапа̄тампи папатанти. те на паримуччанти джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи. ‘на паримуччанти дуккхасма̄’ти вада̄ми’’.

‘‘йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти, те джа̄тисам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу на̄бхираманти, джара̄сам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу на̄бхираманти, маран̣асам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу на̄бхираманти, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сасам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу на̄бхираманти. те джа̄тисам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу анабхирата̄, джара̄сам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу анабхирата̄, маран̣асам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу анабхирата̄, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сасам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу анабхирата̄, джа̄тисам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре на̄бхисан̇кхаронти, джара̄сам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре на̄бхисан̇кхаронти, маран̣асам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре на̄бхисан̇кхаронти, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сасам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре на̄бхисан̇кхаронти. те джа̄тисам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре анабхисан̇кхаритва̄, джара̄сам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре анабхисан̇кхаритва̄, маран̣асам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре анабхисан̇кхаритва̄, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сасам̣ваттаникепи сан̇кха̄ре анабхисан̇кхаритва̄, джа̄типапа̄тампи наппапатанти, джара̄папа̄тампи наппапатанти, маран̣апапа̄тампи наппапатанти, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сапапа̄тампи наппапатанти. те паримуччанти джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи. ‘паримуччанти дуккхасма̄’ти вада̄ми’’.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. дутийам̣.

3. маха̄парил̣а̄хасуттам̣

1113. ‘‘аттхи, бхиккхаве, маха̄парил̣а̄хо на̄ма нирайо. таттха йам̣ кин̃чи чаккхуна̄ рӯпам̣ пассати, анит̣т̣харӯпан̃н̃ева пассати но ит̣т̣харӯпам̣; акантарӯпан̃н̃ева пассати но кантарӯпам̣; амана̄парӯпан̃н̃ева пассати но мана̄парӯпам̣. йам̣ кин̃чи сотена саддам̣ сун̣а̄ти…пе… йам̣ кин̃чи ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхусати…пе… йам̣ кин̃чи манаса̄ дхаммам̣ виджа̄на̄ти, анит̣т̣харӯпан̃н̃ева виджа̄на̄ти но ит̣т̣харӯпам̣; акантарӯпан̃н̃ева виджа̄на̄ти но кантарӯпам̣; амана̄парӯпан̃н̃ева виджа̄на̄ти но мана̄парӯпа’’нти.

евам̣ вутте ан̃н̃атаро бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘маха̄ вата со, бханте, парил̣а̄хо, сумаха̄ вата со, бханте, парил̣а̄хо! аттхи ну кхо, бханте, етамха̄ парил̣а̄ха̄ ан̃н̃о парил̣а̄хо махантатаро чева бхайа̄накатаро ча̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, бхиккху, етамха̄ парил̣а̄ха̄ ан̃н̃о парил̣а̄хо махантатаро ча бхайа̄накатаро ча̄’’ти.

‘‘катамо пана, бханте, етамха̄ парил̣а̄ха̄ ан̃н̃о парил̣а̄хо махантатаро ча бхайа̄накатаро ча̄’’ти? ‘‘йе хи кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, те джа̄тисам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу абхираманти…пе… абхирата̄…пе… абхисан̇кхаронти…пе… абхисан̇кхаритва̄ джа̄типарил̣а̄хенапи парид̣айханти, джара̄парил̣а̄хенапи парид̣айханти, маран̣апарил̣а̄хенапи парид̣айханти, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сапарил̣а̄хенапи парид̣айханти. те на паримуччанти джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи. ‘на паримуччанти дуккхасма̄’ти вада̄ми’’.

‘‘йе ча кхо кечи, бхиккхаве, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти. те джа̄тисам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу на̄бхираманти…пе… анабхирата̄…пе… на̄бхисан̇кхаронти…пе… анабхисан̇кхаритва̄ джа̄типарил̣а̄хенапи на парид̣айханти, джара̄парил̣а̄хенапи на парид̣айханти, маран̣апарил̣а̄хенапи на парид̣айханти, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сапарил̣а̄хенапи на парид̣айханти. те паримуччанти джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи. ‘паримуччанти дуккхасма̄’ти вада̄ми’’.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. татийам̣.

4. кӯт̣а̄га̄расуттам̣

1114. ‘‘йо хи, бхиккхаве [йо ча кхо бхиккхаве (сйа̄. ка.)], евам̣ вадеййа – ‘ахам̣ дуккхам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ анабхисамечча…пе… дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ анабхисамечча самма̄ дуккхассантам̣ карисса̄мӣ’ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йо евам̣ вадеййа – ‘ахам̣ кӯт̣а̄га̄расса хет̣т̣химам̣ гхарам̣ акаритва̄ упаримам̣ гхарам̣ а̄ропесса̄мӣ’ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати; евамева кхо, бхиккхаве, йо евам̣ вадеййа – ‘ахам̣ дуккхам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ анабхисамечча…пе… дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ анабхисамечча самма̄ дуккхассантам̣ карисса̄мӣ’ти – нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати.

‘‘йо ча кхо, бхиккхаве, евам̣ вадеййа – ‘ахам̣ дуккхам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамечча…пе… дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамечча самма̄ дуккхассантам̣ карисса̄мӣ’ти – т̣ха̄наметам̣ виджджати.

‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йо евам̣ вадеййа – ‘ахам̣ кӯт̣а̄га̄расса хет̣т̣химам̣ гхарам̣ каритва̄ упаримам̣ гхарам̣ а̄ропесса̄мӣ’ти – т̣ха̄наметам̣ виджджати; евамева кхо, бхиккхаве, йо евам̣ вадеййа – ‘ахам̣ дуккхам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамечча…пе… дуккханиродхага̄миним̣ пат̣ипадам̣ арийасаччам̣ йатха̄бхӯтам̣ абхисамечча самма̄ дуккхассантам̣ карисса̄мӣ’ти – т̣ха̄наметам̣ виджджати.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. чатуттхам̣.

5. ва̄ласуттам̣

1115. екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа веса̄лим̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. аддаса̄ кхо а̄йасма̄ а̄нандо самбахуле личчхавикума̄раке сантха̄га̄ре упа̄санам̣ каронте, дӯратова сукхумена та̄л̣аччхиггал̣ена асанам̣ атипа̄тенте, пон̇кха̄нупон̇кхам̣ [покха̄нупокхам̣ (сйа̄. кам̣.)] авира̄дхитам̣. дисва̄насса етадахоси – ‘‘сиккхита̄ ватиме личчхавикума̄рака̄, сусиккхита̄ ватиме личчхавикума̄рака̄; йатра хи на̄ма дӯратова сукхумена та̄л̣аччхиггал̣ена асанам̣ атипа̄тессанти пон̇кха̄нупон̇кхам̣ авира̄дхита’’нти.

атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо веса̄лим̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха̄хам̣, бханте, пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа веса̄лим̣ пин̣д̣а̄йа па̄висим̣. аддасам̣ кхва̄хам̣, бханте самбахуле личчхавикума̄раке сантха̄га̄ре упа̄санам̣ каронте дӯратова сукхумена та̄л̣аччхиггал̣ена асанам̣ атипа̄тенте пон̇кха̄нупон̇кхам̣ авира̄дхитам̣’. дисва̄на ме етадахоси – ‘‘сиккхита̄ ватиме личчхавикума̄рака̄, сусиккхита̄ ватиме личчхавикума̄рака̄; йатра хи на̄ма дӯратова сукхумена та̄л̣аччхиггал̣ена асанам̣ атипа̄тессанти пон̇кха̄нупон̇кхам̣ авира̄дхита’’нти.

‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, а̄нанда, катамам̣ ну кхо дуккаратарам̣ ва̄ дурабхисамбхаватарам̣ ва̄ – йо дӯратова сукхумена та̄л̣аччхиггал̣ена асанам̣ атипа̄теййа пон̇кха̄нупон̇кхам̣ авира̄дхитам̣, йо ва̄ саттадха̄ бхиннасса ва̄ласса кот̣ийа̄ кот̣им̣ пат̣ивиджджхеййа̄’’ти? ‘‘етадева, бханте, дуккаратаран̃чева дурабхисамбхаватаран̃ча йо ва̄ [йо (сӣ.)] саттадха̄ бхиннасса ва̄ласса кот̣ийа̄ кот̣им̣ пат̣ивиджджхеййа̄’’ти. ‘‘атха кхо [атха кхо те (сйа̄. кам̣.)], а̄нанда, дуппат̣ивиджджхатарам̣ пат̣ивиджджханти, йе ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ пат̣ивиджджханти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ пат̣ивиджджханти’’.

‘‘тасма̄тиха̄нанда, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. пан̃чамам̣.

6. андхака̄расуттам̣

1116. ‘‘аттхи, бхиккхаве, локантарика̄ агха̄ асам̣вута̄ андхака̄ра̄ андхака̄ратимиса̄, йаттхамимесам̣ чандимасӯрийа̄нам̣ евам̣махиддхика̄нам̣ евам̣ маха̄нубха̄ва̄нам̣ а̄бха̄йа на̄нубхонтӣ’’ти.

евам̣ вутте ан̃н̃атаро бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘маха̄ вата со, бханте, андхака̄ро, сумаха̄ вата со, бханте, андхака̄ро! аттхи ну кхо, бханте, етамха̄ андхака̄ра̄ ан̃н̃о андхака̄ро махантатаро ча бхайа̄накатаро ча̄’’ти? ‘‘аттхи кхо, бхиккху, етамха̄ андхака̄ра̄ ан̃н̃о андхака̄ро махантатаро ча бхайа̄накатаро ча̄’’ти.

‘‘катамо пана, бханте, етамха̄ андхака̄ра̄ ан̃н̃о андхака̄ро махантатаро ча бхайа̄накатаро ча̄’’ти? ‘‘йе хи кечи, бхиккху, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, те джа̄тисам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу абхираманти…пе… абхирата̄…пе… абхисан̇кхаронти…пе… абхисан̇кхаритва̄ джа̄тандхака̄рампи папатанти, джарандхака̄рампи папатанти, маран̣андхака̄рампи папатанти, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сандхака̄рампи папатанти. те на паримуччанти джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи. ‘на паримуччанти дуккхасма̄’ти вада̄ми’’.

‘‘йе ча кхо кечи, бхиккху, саман̣а̄ ва̄ бра̄хман̣а̄ ва̄ ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти, те джа̄тисам̣ваттаникесу сан̇кха̄ресу на̄бхираманти…пе… анабхирата̄…пе… на̄бхисан̇кхаронти…пе… анабхисан̇кхаритва̄ джа̄тандхака̄рампи наппапатанти, джарандхака̄рампи наппапатанти, маран̣андхака̄рампи наппапатанти, сокапаридевадуккхадоманассупа̄йа̄сандхака̄рампи наппапатанти. те паримуччанти джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи. ‘паримуччанти дуккхасма̄’ти вада̄ми’’.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. пат̣хамачхиггал̣айугасуттам̣

1117. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо маха̄самудде екаччхиггал̣ам̣ йугам̣ паккхипеййа. татра̄писса ка̄н̣о каччхапо. со вассасатасса вассасатасса аччайена саким̣ саким̣ уммуджджеййа. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, апи ну кхо ка̄н̣о каччхапо вассасатасса вассасатасса аччайена саким̣ саким̣ уммуджджанто амусмим̣ екаччхиггал̣е йуге гӣвам̣ павесеййа̄’’ти? ‘‘йади нӯна, бханте, када̄чи карахачи дӣгхасса аддхуно аччайена̄’’ти.

‘‘кхиппатарам̣ кхо со, бхиккхаве, ка̄н̣о каччхапо вассасатасса вассасатасса аччайена саким̣ саким̣ уммуджджанто амусмим̣ екаччхиггал̣е йуге гӣвам̣ павесеййа, на твева̄хам̣, бхиккхаве, саким̣ винипа̄тагатена ба̄лена [винӣтагатена бахулена (ка.)] мануссаттам̣ вада̄ми’’.

там̣ кисса хету? на хеттха, бхиккхаве, аттхи дхаммачарийа̄, самачарийа̄, кусалакирийа̄, пун̃н̃акирийа̄. ан̃н̃аман̃н̃акха̄дика̄ еттха, бхиккхаве, ваттати дуббалакха̄дика̄. там̣ кисса хету? адит̣т̣хатта̄, бхиккхаве, чатуннам̣ арийасачча̄нам̣. катамесам̣ чатуннам̣? дуккхасса арийасаччасса…пе… дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа арийасаччасса.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. саттамам̣.

8. дутийачхиггал̣айугасуттам̣

1118. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, айам̣ маха̄патхавӣ екодака̄ асса. татра пурисо екаччхиггал̣ам̣ йугам̣ паккхипеййа. таменам̣ пураттхимо ва̄то паччхимена сам̣хареййа, паччхимо ва̄то пураттхимена сам̣хареййа, уттаро ва̄то даккхин̣ена сам̣хареййа, даккхин̣о ва̄то уттарена сам̣хареййа. татрасса ка̄н̣о каччхапо. со вассасатасса вассасатасса аччайена саким̣ саким̣ уммуджджеййа. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, апи ну кхо ка̄н̣о каччхапо вассасатасса вассасатасса аччайена саким̣ саким̣ уммуджджанто амусмим̣ екаччхиггал̣е йуге гӣвам̣ павесеййа̄’’ти? ‘‘адхиччамидам̣, бханте, йам̣ со ка̄н̣о каччхапо вассасатасса вассасатасса аччайена саким̣ саким̣ уммуджджанто амусмим̣ екаччхиггал̣е йуге гӣвам̣ павесеййа̄’’ти.

‘‘евам̣ адхиччамидам̣, бхиккхаве, йам̣ мануссаттам̣ лабхати. евам̣ адхиччамидам̣, бхиккхаве, йам̣ татха̄гато локе уппаджджати арахам̣ самма̄самбуддхо. евам̣ адхиччамидам̣, бхиккхаве, йам̣ татха̄гатаппаведито дхаммавинайо локе диббати. тассидам̣ [тайидам̣ (?)], бхиккхаве, мануссаттам̣ ладдхам̣, татха̄гато локе уппанно арахам̣ самма̄самбуддхо, татха̄гатаппаведито ча дхаммавинайо локе диббати.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамасинерупаббатара̄джасуттам̣

1119. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо синерусса паббатара̄джасса сатта муггаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ упаниккхипеййа. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йа̄ ва̄ [йа̄ ча] сатта муггаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ упаниккхитта̄, йо ва̄ [йо ча (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.) сам̣. ни. 2.84] синерупаббатара̄джа̄’’ти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣, йадидам̣ – синерупаббатара̄джа̄; аппаматтика̄ сатта муггаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ упаниккхитта̄. сан̇кхампи на упенти, упанидхампи на упенти, калабха̄гампи на упенти синерупаббатара̄джа̄нам̣ упанидха̄йа сатта муггаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ упаниккхитта̄’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса дит̣т̣хисампаннасса пуггаласса абхисамета̄вино етадева бахутарам̣ дуккхам̣ йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣; аппаматтакам̣ авасит̣т̣хам̣. сан̇кхампи на упети, упанидхампи на упети, калабха̄гампи на упети, пуримам̣ дуккхаккхандхам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣ упанидха̄йа йадидам̣ саттаккхаттупарамата̄; йо ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти’’.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. навамам̣.

10. дутийасинерупаббатара̄джасуттам̣

1120. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, синерупаббатара̄джа̄йам̣ париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа, т̣хапетва̄ сатта муггаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йам̣ ва̄ синерусса паббатара̄джасса париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣, йа̄ ва̄ сатта муггаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ авасит̣т̣ха̄’’ти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣ синерусса паббатара̄джасса йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣; аппаматтика̄ сатта муггаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ авасит̣т̣ха̄. сан̇кхампи на упенти, упанидхампи на упенти, калабха̄гампи на упенти синерусса паббатара̄джасса париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣ упанидха̄йа сатта муггаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ авасит̣т̣ха̄’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса дит̣т̣хисампаннасса пуггаласса абхисамета̄вино етадева бахутарам̣ дуккхам̣ йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣; аппаматтакам̣ авасит̣т̣хам̣. сан̇кхампи на упети, упанидхампи на упети, калабха̄гампи на упети, пуримам̣ дуккхаккхандхам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣ упанидха̄йа йадидам̣ саттаккхаттупарамата̄; йо ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти’’.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. дасамам̣.

папа̄тавагго пан̃чамо.

тассудда̄нам̣ –

чинта̄ папа̄то парил̣а̄хо, кӯт̣ам̣ ва̄ландхака̄ро ча;

чхиггал̣ена ча две вутта̄, синеру апаре дувети.

6. абхисамайавагго

1. накхасикхасуттам̣

1121. атха кхо бхагава̄ париттам̣ накхасикха̄йам̣ пам̣сум̣ а̄ропетва̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йо ва̄йам̣ майа̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито, айам̣ ва̄ маха̄патхавӣ’’ти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣ йадидам̣ – маха̄патхавӣ; аппаматтака̄йам̣ бхагавата̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито. сан̇кхампи на упети, упанидхампи на упети, калабха̄гампи на упети маха̄патхавим̣ упанидха̄йа бхагавата̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса дит̣т̣хисампаннасса пуггаласса абхисамета̄вино етадева бахутарам̣ дуккхам̣ йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣; аппаматтакам̣ авасит̣т̣хам̣. сан̇кхампи на упети, упанидхампи на упети, калабха̄гампи на упети пуримам̣ дуккхаккхандхам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣ упанидха̄йа йадидам̣ саттаккхаттупарамата̄; йо ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти’’.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. пат̣хамам̣.

2. поккхаран̣ӣсуттам̣

1122. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, поккхаран̣ӣ пан̃н̃а̄сайоджана̄ни а̄йа̄мена, пан̃н̃а̄сайоджана̄ни виттха̄рена, пан̃н̃а̄сайоджана̄ни уббедхена, пун̣н̣а̄ удакасса саматиттика̄ ка̄капеййа̄. тато пурисо кусаггена удакам̣ уддхареййа. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йам̣ ва̄ кусаггена уббхатам̣, йам̣ ва̄ поккхаран̣ийа̄ удака’’нти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣, йадидам̣ – поккхаран̣ийа̄ удакам̣; аппаматтакам̣ кусаггена удакам̣ уббхатам̣. сан̇кхампи на упети, упанидхампи на упети, калабха̄гампи на упети поккхаран̣ийа̄ удакам̣ упанидха̄йа кусаггена удакам̣ уббхата’’нти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса…пе… його каран̣ӣйо’’ти. дутийам̣.

3. пат̣хамасам̣бхеджджасуттам̣

1123. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йаттхима̄ маха̄надийо сам̣санданти саменти, сеййатхидам̣ – ган̇га̄, йамуна̄, ачираватӣ, сарабхӯ, махӣ, тато пурисо две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уддхареййа. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йа̄ни две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уббхата̄ни, йам̣ ва̄ сам̣бхеджджаудака’’нти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣, йадидам̣ – сам̣бхеджджаудакам̣; аппаматтака̄ни две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уббхата̄ни. сан̇кхампи на упенти, упанидхампи на упенти, калабха̄гампи на упенти сам̣бхеджджаудакам̣ упанидха̄йа две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уббхата̄нӣ’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса…пе… його каран̣ӣйо’’ти. татийам̣.

4. дутийасам̣бхеджджасуттам̣

1124. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, йаттхима̄ маха̄надийо сам̣санданти саменти, сеййатхидам̣ – ган̇га̄, йамуна̄, ачираватӣ, сарабхӯ, махӣ, там̣ удакам̣ париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа, т̣хапетва̄ две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йам̣ ва̄ сам̣бхеджджаудакам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣, йа̄ни две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни авасит̣т̣ха̄нӣ’’ти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣ сам̣бхеджджаудакам̣ йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣; аппаматтака̄ни две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни авасит̣т̣ха̄ни. сан̇кхампи на упенти, упанидхампи на упенти, калабха̄гампи на упенти сам̣бхеджджаудакам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣ упанидха̄йа две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни авасит̣т̣ха̄нӣ’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса…пе… його каран̣ӣйо’’ти. чатуттхам̣.

5. пат̣хамамаха̄патхавӣсуттам̣

1125. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо маха̄патхавийа̄ сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄ упаниккхипеййа. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йа̄ ва̄ сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄ упаниккхитта̄, айам̣ ва̄ маха̄патхавӣ’’ти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣, йадидам̣ – маха̄патхавӣ; аппаматтика̄ сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄ упаниккхитта̄. сан̇кхампи на упенти, упанидхампи на упенти, калабха̄гампи на упенти маха̄патхавим̣ упанидха̄йа сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄ упаниккхитта̄’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса…пе… його каран̣ӣйо’’ти. пан̃чамам̣.

6. дутийамаха̄патхавӣсуттам̣

1126. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄патхавӣ париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа т̣хапетва̄ сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йам̣ ва̄ маха̄патхавийа̄ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣, йа̄ ва̄ сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄ авасит̣т̣ха̄’’ти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣ маха̄патхавийа̄ йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣; аппаматтика̄ сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄ авасит̣т̣ха̄. сан̇кхампи на упенти, упанидхампи на упенти, калабха̄гампи на упенти маха̄патхавийа̄ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣ упанидха̄йа сатта колат̣т̣химаттийо гул̣ика̄ авасит̣т̣ха̄’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса…пе… його каран̣ӣйо’’ти. чхат̣т̣хам̣.

7. пат̣хамамаха̄самуддасуттам̣

1127. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо маха̄самуддато две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уддхареййа. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йа̄ни две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уббхата̄ни, йам̣ ва̄ маха̄самудде удака’’нти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣, йадидам̣ – маха̄самудде удакам̣; аппаматтака̄ни две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уббхата̄ни. сан̇кхампи на упенти, упанидхампи на упенти, калабха̄гампи на упенти маха̄самудде удакам̣ упанидха̄йа две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни уббхата̄нӣ’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса…пе… його каран̣ӣйо’’ти. саттамам̣.

8. дутийамаха̄самуддасуттам̣

1128. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄самудде удакам̣ париккхайам̣ [маха̄самуддо париккхайам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.) сам̣. ни. 2.81] парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа т̣хапетва̄ две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йам̣ ва̄ маха̄самудде удакам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣, йа̄ни две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни авасит̣т̣ха̄нӣ’’ти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣ маха̄самудде удакам̣ йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣; аппаматтака̄ни две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни авасит̣т̣ха̄ни. сан̇кхампи на упенти, упанидхампи на упенти, калабха̄гампи на упенти маха̄самудде удакам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣ упанидха̄йа две ва̄ тӣн̣и ва̄ удакапхусита̄ни авасит̣т̣ха̄нӣ’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса…пе… його каран̣ӣйо’’ти. ат̣т̣хамам̣.

9. пат̣хамапаббатӯпамасуттам̣

1129. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо химавато паббатара̄джасса сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ упаниккхипеййа. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йа̄ ва̄ сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ упаниккхитта̄, айам̣ ва̄ химава̄ паббатара̄джа̄’’ти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣, йадидам̣ – химава̄ паббатара̄джа̄; аппаматтика̄ сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ упаниккхитта̄. сан̇кхампи на упенти, упанидхампи на упенти, калабха̄гампи на упенти химавантам̣ паббатара̄джа̄нам̣ упанидха̄йа сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ упаниккхитта̄’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса…пе… його каран̣ӣйо’’ти. навамам̣.

10. дутийапаббатӯпамасуттам̣

1130. ‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, химава̄ паббатара̄джа̄ париккхайам̣ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа, т̣хапетва̄ сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄. там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йам̣ ва̄ химавато паббатара̄джасса париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣, йа̄ ва̄ сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ авасит̣т̣ха̄’’ти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣ химавато паббатара̄джасса йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣; аппаматтика̄ сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ авасит̣т̣ха̄. сан̇кхампи на упенти, упанидхампи на упенти, калабха̄гампи на упенти химавато паббатара̄джасса париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣ упанидха̄йа сатта са̄сапаматтийо па̄са̄н̣асаккхара̄ авасит̣т̣ха̄’’ти. ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса дит̣т̣хисампаннасса пуггаласса абхисамета̄вино етадева бахутарам̣ дуккхам̣ йадидам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣; аппаматтакам̣ авасит̣т̣хам̣. сан̇кхампи на упети, упанидхампи на упети, калабха̄гампи на упети пуримам̣ дуккхаккхандхам̣ париккхӣн̣ам̣ парийа̄диннам̣ упанидха̄йа йадидам̣ саттаккхаттупарамата̄; йо ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти’’.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. дасамам̣.

абхисамайавагго чхат̣т̣хо.

тассудда̄нам̣ –

накхасикха̄ поккхаран̣ӣ, сам̣бхеджджа апаре дуве;

патхавӣ две самудда̄ две, двема̄ ча паббатӯпама̄ти.

7. пат̣хамаа̄макадхан̃н̃апеййа̄лавагго

1. ан̃н̃атрасуттам̣

1131. атха кхо бхагава̄ париттам̣ накхасикха̄йам̣ пам̣сум̣ а̄ропетва̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йо ва̄йам̣ майа̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито, айам̣ ва̄ маха̄патхавӣ’’ти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣, йадидам̣ – маха̄патхавӣ; аппаматтака̄йам̣ бхагавата̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито. сан̇кхампи на упети, упанидхампи на упети, калабха̄гампи на упети маха̄патхавим̣ упанидха̄йа бхагавата̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито’’ти.

‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппаматтака̄ те сатта̄ йе мануссесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе ан̃н̃атра мануссехи [мануссесу (пӣ. ка.)] пачча̄джа̄йанти. там̣ кисса хету? адит̣т̣хатта̄, бхиккхаве, чатуннам̣ арийасачча̄нам̣. катамесам̣ чатуннам̣? дуккхасса арийасаччасса…пе… дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа арийасаччасса’’.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. пат̣хамам̣.

2. паччантасуттам̣

1132. атха кхо бхагава̄ париттам̣ накхасикха̄йам̣ пам̣сум̣ а̄ропетва̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йо ва̄йам̣ майа̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито, айам̣ ва̄ маха̄патхавӣ’’ти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣, йадидам̣ – маха̄патхавӣ; аппаматтака̄йам̣ бхагавата̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито. сан̇кхампи на упети, упанидхампи на упети, калабха̄гампи на упети маха̄патхавим̣ упанидха̄йа бхагавата̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито’’ти.

‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппаматтака̄ те сатта̄ йе маджджхимесу джанападесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе паччантимесу джанападесу пачча̄джа̄йанти авин̃н̃а̄та̄ресу милаккхесу [милаккхӯсу (сйа̄. кам̣. ка.)] …пе…. дутийам̣.

3. пан̃н̃а̄суттам̣

1133. … ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе пана арийена пан̃н̃а̄чаккхуна̄ саманна̄гата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе авиджджа̄гата̄ саммул̣ха̄…пе…. татийам̣.

4. сура̄мерайасуттам̣

1134. … ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе сура̄мерайамаджджаппама̄дат̣т̣ха̄на̄ апат̣ивирата̄…пе…. чатуттхам̣.

5. одакасуттам̣

1135. … ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе тхаладжа̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе удакаджа̄. там̣ кисса хету…пе…. пан̃чамам̣.

6. маттеййасуттам̣

1136. … ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе маттеййа̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе аматтеййа̄…пе…. чхат̣т̣хам̣.

7. петтеййасуттам̣

1137. … ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе петтеййа̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе апеттеййа̄…пе…. саттамам̣.

8. са̄ман̃н̃асуттам̣

1138. … ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе са̄ман̃н̃а̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе аса̄ман̃н̃а̄…пе…. ат̣т̣хамам̣.

9. брахман̃н̃асуттам̣

1139. … ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе брахман̃н̃а̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе абрахман̃н̃а̄…пе…. навамам̣.

10. пача̄йикасуттам̣

1140. … ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе куле джет̣т̣ха̄пача̄йино; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе куле аджет̣т̣ха̄пача̄йиноти [акуле джет̣т̣ха̄пача̄йиноти (сйа̄. кам̣.)] …пе…. дасамам̣.

пат̣хамаа̄макадхан̃н̃апеййа̄лавагго саттамо.

тассудда̄нам̣ –

ан̃н̃атра паччантам̣ пан̃н̃а̄, сура̄мерайаодака̄;

маттеййа петтеййа̄ ча̄пи, са̄ман̃н̃ам̣ брахмапача̄йиканти.

8. дутийаа̄макадхан̃н̃апеййа̄лавагго

1. па̄н̣а̄типа̄тасуттам̣

1141. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе па̄н̣а̄типа̄та̄ аппат̣ивирата̄. там̣ кисса хету? …пе…. пат̣хамам̣.

2. адинна̄да̄насуттам̣

1142. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе адинна̄да̄на̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе адинна̄да̄на̄ аппат̣ивирата̄…пе…. дутийам̣.

3. ка̄месумиччха̄ча̄расуттам̣

1143. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ аппат̣ивирата̄…пе…. татийам̣.

4. муса̄ва̄дасуттам̣

1144. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе муса̄ва̄да̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе муса̄ва̄да̄ аппат̣ивирата̄…пе…. чатуттхам̣.

5. песун̃н̃асуттам̣

1145. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе писун̣а̄йа ва̄ча̄йа аппат̣ивирата̄…пе…. пан̃чамам̣.

6. пхарусава̄ча̄суттам̣

1146. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе пхаруса̄йа ва̄ча̄йа аппат̣ивирата̄…пе…. чхат̣т̣хам̣.

7. сампхаппала̄пасуттам̣

1147. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе сампхаппала̄па̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе сампхаппала̄па̄ аппат̣ивирата̄…пе…. саттамам̣.

8. бӣджага̄масуттам̣

1148. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе бӣджага̄мабхӯтага̄масама̄рамбха̄ [бӣджага̄мабхӯтага̄масама̄раббха̄ (ка.)] пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе бӣджага̄мабхӯтага̄масама̄рамбха̄ аппат̣ивирата̄…пе…. ат̣т̣хамам̣.

9. вика̄лабходжанасуттам̣

1149. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе вика̄лабходжана̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе вика̄лабходжана̄ аппат̣ивирата̄…пе…. навамам̣.

10. гандхавилепанасуттам̣

1150. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе ма̄ла̄гандхавилепанадха̄ран̣аман̣д̣анавибхӯсанат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе ма̄ла̄гандхавилепанадха̄ран̣аман̣д̣анавибхӯсанат̣т̣ха̄на̄ аппат̣ивирата̄…пе…. дасамам̣.

дутийаа̄макадхан̃н̃апеййа̄лавагго ат̣т̣хамо.

тассудда̄нам̣ –

па̄н̣ам̣ адиннам̣ ка̄месу, муса̄ва̄дан̃ча песун̃н̃ам̣;

пхарусам̣ сампхаппала̄пам̣, бӣджан̃ча вика̄лам̣ гандханти.

9. татийаа̄макадхан̃н̃апеййа̄лавагго

1. наччагӣтасуттам̣

1151. …пе….

‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе наччагӣтава̄дитависӯкадассана̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе наччагӣтава̄дитависӯкадассана̄ аппат̣ивирата̄. там̣ кисса хету…пе…. пат̣хамам̣.

2. учча̄сайанасуттам̣

1152. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе учча̄сайанамаха̄сайана̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе учча̄сайанамаха̄сайана̄ аппат̣ивирата̄…пе…. дутийам̣.

3. джа̄тарӯпараджатасуттам̣

1153. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе джа̄тарӯпараджатапат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе джа̄тарӯпараджатапат̣иггахан̣а̄ аппат̣ивирата̄…пе…. татийам̣.

4. а̄макадхан̃н̃асуттам̣

1154. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе а̄макадхан̃н̃апат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе а̄макадхан̃н̃апат̣иггахан̣а̄ аппат̣ивирата̄…пе…. чатуттхам̣.

5. а̄макамам̣сасуттам̣

1155. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе а̄макамам̣сапат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе а̄макамам̣сапат̣иггахан̣а̄ аппат̣ивирата̄…пе…. пан̃чамам̣.

6. кума̄рикасуттам̣

1156. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе иттхикума̄рикапат̣иггахан̣а̄ [иттхикума̄рика̄пат̣иггахан̣а̄ (ка.)] пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе иттхикума̄рикапат̣иггахан̣а̄ аппат̣ивирата̄…пе…. чхат̣т̣хам̣.

7. да̄сида̄сасуттам̣

1157. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе да̄сида̄сапат̣иггахан̣а̄ [да̄сӣда̄сапат̣иггахан̣а̄ (сйа̄. кам̣. пӣ.)] пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе да̄сида̄сапат̣иггахан̣а̄ аппат̣ивирата̄…пе…. саттамам̣.

8. аджел̣акасуттам̣

1158. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе аджел̣акапат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе аджел̣акапат̣иггахан̣а̄ аппат̣ивирата̄…пе…. ат̣т̣хамам̣.

9. куккут̣асӯкарасуттам̣

1159. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе куккут̣асӯкарапат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе куккут̣асӯкарапат̣иггахан̣а̄ аппат̣ивирата̄…пе…. навамам̣.

10. хаттхигавассасуттам̣

1160. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе хаттхигавассавал̣авапат̣иггахан̣а̄ [хаттхигавассавал̣ава̄пат̣иггахан̣а̄ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе хаттхигавассавал̣авапат̣иггахан̣а̄ аппат̣ивирата̄…пе…. дасамам̣.

татийаа̄макадхан̃н̃апеййа̄лавагго навамо.

тассудда̄нам̣ –

наччам̣ сайанам̣ раджатам̣, дхан̃н̃ам̣ мам̣сам̣ кума̄рика̄;

да̄сӣ аджел̣акан̃чева, куккут̣асӯкарахаттхӣти.

10. чатуттхаа̄макадхан̃н̃апеййа̄лавагго

1. кхеттаваттхусуттам̣

1161. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе кхеттаваттхупат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе кхеттаваттхупат̣иггахан̣а̄ аппат̣ивирата̄…пе…. пат̣хамам̣.

2. кайавиккайасуттам̣

1162. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе кайавиккайа̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе кайавиккайа̄ аппат̣ивирата̄…пе…. дутийам̣.

3. дӯтеййасуттам̣

1163. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе дӯтеййапахинагамана̄нуйога̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе дӯтеййапахинагамана̄нуйога̄ аппат̣ивирата̄…пе…. татийам̣.

4. тула̄кӯт̣асуттам̣

1164. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе тула̄кӯт̣акам̣сакӯт̣ама̄накӯт̣а̄ пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе тула̄кӯт̣акам̣сакӯт̣ама̄накӯт̣а̄ аппат̣ивирата̄…пе…. чатуттхам̣.

5. уккот̣анасуттам̣

1165. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе уккот̣анаван̃чананикатиса̄чийога̄ [уккот̣анаван̃чананикатиса̄вийога̄ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе уккот̣анаван̃чананикатиса̄чийога̄ аппат̣ивирата̄…пе…. пан̃чамам̣.

6-11. чхедана̄дисуттам̣

1166-1171. …пе… евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе чхеданавадхабандханавипара̄мосаа̄лопасахаса̄ка̄ра̄ [са̄хаса̄ка̄ра̄ (ка.)] пат̣ивирата̄; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе чхеданавадхабандханавипара̄мосаа̄лопасахаса̄ка̄ра̄ аппат̣ивирата̄. там̣ кисса хету? адит̣т̣хатта̄ бхиккхаве, чатуннам̣ арийасачча̄нам̣. катамесам̣ чатуннам̣? дуккхасса арийасаччасса…пе… дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа арийасаччасса’’.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. ека̄дасамам̣.

чатуттхаа̄макадхан̃н̃апеййа̄лавагго дасамо.

тассудда̄нам̣ –

кхеттам̣ ка̄йам̣ дӯтеййан̃ча, тула̄кӯт̣ам̣ уккот̣анам̣;

чхеданам̣ вадхабандханам̣, випара̄лопам̣ са̄хасанти.

11. пан̃чагатипеййа̄лавагго

1. мануссачутинирайасуттам̣

1172. атха кхо бхагава̄ париттам̣ накхасикха̄йам̣ пам̣сум̣ а̄ропетва̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхиккхаве, катамам̣ ну кхо бахутарам̣ – йо ва̄йам̣ майа̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито, айам̣ ва̄ маха̄патхавӣ’’ти? ‘‘етадева, бханте, бахутарам̣, йадидам̣ – маха̄патхавӣ; аппаматтака̄йам̣ бхагавата̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито. сан̇кхампи на упети, упанидхампи на упети, калабха̄гампи на упети маха̄патхавим̣ упанидха̄йа бхагавата̄ паритто накхасикха̄йам̣ пам̣су а̄ропито’’ти. евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе манусса̄ чута̄ мануссесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе манусса̄ чута̄ нирайе пачча̄джа̄йанти…пе…. пат̣хамам̣.

2. мануссачутитираччха̄насуттам̣

1173. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе манусса̄ чута̄ мануссесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе манусса̄ чута̄ тираччха̄найонийа̄ пачча̄джа̄йанти…пе…. дутийам̣.

3. мануссачутипеттивисайасуттам̣

1174. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе манусса̄ чута̄ мануссесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе манусса̄ чута̄ петтивисайе пачча̄джа̄йанти…пе…. татийам̣.

4-5-6. мануссачутидеванирайа̄дисуттам̣

1175-1177. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе манусса̄ чута̄ девесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе манусса̄ чута̄ нирайе пачча̄джа̄йанти…пе… тираччха̄найонийа̄ пачча̄джа̄йанти…пе… петтивисайе пачча̄джа̄йанти…пе…. чхат̣т̣хам̣.

7-9. девачутинирайа̄дисуттам̣

1178-1180. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе дева̄ чута̄ девесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе дева̄ чута̄ нирайе пачча̄джа̄йанти…пе… тираччха̄найонийа̄ пачча̄джа̄йанти…пе… петтивисайе пачча̄джа̄йанти…пе…. навамам̣.

10-12. девамануссанирайа̄дисуттам̣

1181-1183. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе дева̄ чута̄ мануссесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе дева̄ чута̄ нирайе пачча̄джа̄йанти…пе… тираччха̄найонийа̄ пачча̄джа̄йанти…пе… петтивисайе пачча̄джа̄йанти…пе…. два̄дасамам̣.

13-15. нирайамануссанирайа̄дисуттам̣

1184-1186. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе нирайа̄ чута̄ мануссесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе нирайа̄ чута̄ нирайе пачча̄джа̄йанти…пе… тираччха̄найонийа̄ пачча̄джа̄йанти…пе… петтивисайе пачча̄джа̄йанти…пе…. паннарасамам̣.

16-18. нирайадеванирайа̄дисуттам̣

1187-1189. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе нирайа̄ чута̄ девесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе нирайа̄ чута̄ нирайе пачча̄джа̄йанти…пе… тираччха̄найонийа̄ пачча̄джа̄йанти…пе… петтивисайе пачча̄джа̄йанти…пе…. ат̣т̣ха̄расамам̣.

19-21. тираччха̄намануссанирайа̄дисуттам̣

1190-1192. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе тираччха̄найонийа̄ чута̄ мануссесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе тираччха̄найонийа̄ чута̄ нирайе пачча̄джа̄йанти…пе… тираччха̄найонийа̄ пачча̄джа̄йанти…пе… петтивисайе пачча̄джа̄йанти…пе…. екавӣсатимам̣.

22-24. тираччха̄надеванирайа̄дисуттам̣

1193-1195. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе тираччха̄найонийа̄ чута̄ девесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе тираччха̄найонийа̄ чута̄ нирайе пачча̄джа̄йанти…пе… тираччха̄найонийа̄ пачча̄джа̄йанти…пе… петтивисайе пачча̄джа̄йанти…пе…. чатувӣсатимам̣.

25-27. петтимануссанирайа̄дисуттам̣

1196-1198. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе петтивисайа̄ чута̄ мануссесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе петтивисайа̄ чута̄ нирайе пачча̄джа̄йанти…пе… тираччха̄найонийа̄ пачча̄джа̄йанти…пе… петтивисайе пачча̄джа̄йанти…пе…. саттавӣсатимам̣.

28-29. петтидеванирайа̄дисуттам̣

1199-1200. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе петтивисайа̄ чута̄ девесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе петтивисайа̄ чута̄ нирайе пачча̄джа̄йанти…пе… евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе петтивисайа̄ чута̄ девесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе петтивисайа̄ чута̄ тираччха̄найонийа̄ пачча̄джа̄йанти…пе…. екӯнатим̣сатимам̣.

30. петтидевапеттивисайасуттам̣

1201. …пе… ‘‘евамева кхо, бхиккхаве, аппака̄ те сатта̄ йе петтивисайа̄ чута̄ девесу пачча̄джа̄йанти; атха кхо етева бахутара̄ сатта̄ йе петтивисайа̄ чута̄ петтивисайе пачча̄джа̄йанти. там̣ кисса хету? адит̣т̣хатта̄ бхиккхаве, чатуннам̣ арийасачча̄нам̣. катамесам̣ чатуннам̣? дуккхасса арийасаччасса, дуккхасамудайасса арийасаччасса, дуккханиродхасса арийасаччасса, дуккханиродхага̄минийа̄ пат̣ипада̄йа арийасаччасса’’.

‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, ‘идам̣ дуккха’нти його каран̣ӣйо, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти його каран̣ӣйо, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти його каран̣ӣйо, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти його каран̣ӣйо’’ти. идамавоча бхагава̄. аттамана̄ те бхиккхӯ бхагавато бха̄ситам̣ абхинандунти. тим̣сатимам̣.

пан̃чагатипеййа̄лавагго ека̄дасамо.

тассудда̄нам̣ –

мануссато чута̄ чха̄пи, дева̄ чута̄ нирайато;

тираччха̄напеттивисайа̄, тим̣саматто гативагготи.

саччасам̣йуттам̣ два̄дасамам̣.

маха̄вагго пан̃чамо.

тассудда̄нам̣ –

маггабоджджхан̇гам̣ сатийа̄, индрийам̣ саммаппадха̄нам̣;

балиддхипа̄да̄нуруддха̄, джха̄на̄на̄па̄насам̣йутам̣;

сота̄патти саччан̃ча̄ти, маха̄вагготи вуччатӣти.

маха̄ваггасам̣йуттапа̄л̣и нит̣т̣хита̄.