📜
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса.
ан̇гуттараника̄йо
чатукканипа̄тапа̄л̣и
1. пат̣хамапан̣н̣а̄сакам̣
1. бхан̣д̣ага̄мавагго
1. анубуддхасуттам̣
1. евам̣ ¶ ¶ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ ваджджӣсу вихарати бхан̣д̣ага̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘чатуннам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣ ананубодха̄ аппат̣иведха̄ евамидам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ сандха̄витам̣ сам̣саритам̣ ¶ маман̃чева тумха̄кан̃ча. катамесам̣ чатуннам̣? арийасса, бхиккхаве, сӣласса ананубодха̄ аппат̣иведха̄ евамидам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ сандха̄витам̣ сам̣саритам̣ маман̃чева тумха̄кан̃ча. арийасса, бхиккхаве, сама̄дхисса ананубодха̄ аппат̣иведха̄ евамидам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ сандха̄витам̣ сам̣саритам̣ маман̃чева тумха̄кан̃ча. арийа̄йа, бхиккхаве, пан̃н̃а̄йа ананубодха̄ аппат̣иведха̄ евамидам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ сандха̄витам̣ сам̣саритам̣ маман̃чева тумха̄кан̃ча ¶ . арийа̄йа, бхиккхаве, вимуттийа̄ ананубодха̄ аппат̣иведха̄ евамидам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ сандха̄витам̣ сам̣саритам̣ маман̃чева тумха̄кан̃ча. тайидам̣, бхиккхаве, арийам̣ сӣлам̣ анубуддхам̣ пат̣ивиддхам̣, арийо сама̄дхи анубуддхо пат̣ивиддхо, арийа̄ пан̃н̃а̄ анубуддха̄ пат̣ивиддха̄, арийа̄ вимутти анубуддха̄ пат̣ивиддха̄, уччхинна̄ бхаватан̣ха̄, кхӣн̣а̄ бхаванетти, наттхи да̄ни пунаббхаво’’ти.
идамавоча ¶ бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато атха̄парам̣ етадавоча саттха̄ –
‘‘сӣлам̣ ¶ сама̄дхи пан̃н̃а̄ ча, вимутти ча ануттара̄;
анубуддха̄ име дхамма̄, готамена йасассина̄.
‘‘ити буддхо абхин̃н̃а̄йа, дхаммамаккха̄си бхиккхунам̣;
дуккхассантакаро саттха̄, чаккхума̄ париниббуто’’ти. пат̣хамам̣;
2. папатитасуттам̣
2. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи асаманна̄гато ‘имасма̄ дхаммавинайа̄ папатито’ти вуччати. катамехи чатӯхи? арийена, бхиккхаве, сӣлена асаманна̄гато ‘имасма̄ дхаммавинайа̄ папатито’ти вуччати. арийена, бхиккхаве, сама̄дхина̄ асаманна̄гато ‘имасма̄ дхаммавинайа̄ папатито’ти вуччати. арийа̄йа, бхиккхаве, пан̃н̃а̄йа асаманна̄гато ‘имасма̄ дхаммавинайа̄ папатито’ти вуччати. арийа̄йа, бхиккхаве, вимуттийа̄ асаманна̄гато ‘имасма̄ дхаммавинайа̄ папатито’ти вуччати. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи асаманна̄гато ‘имасма̄ дхаммавинайа̄ папатито’ти вуччати.
‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато ‘имасма̄ дхаммавинайа̄ апапатито’ти [аппапатитоти (ка.)] вуччати. катамехи чатӯхи? арийена, бхиккхаве, сӣлена саманна̄гато ‘имасма̄ дхаммавинайа̄ апапатито’ти вуччати. арийена, бхиккхаве, сама̄дхина̄ саманна̄гато ¶ ‘имасма̄ дхаммавинайа̄ апапатито’ти вуччати. арийа̄йа, бхиккхаве, пан̃н̃а̄йа саманна̄гато ‘имасма̄ дхаммавинайа̄ апапатито’ти вуччати. арийа̄йа, бхиккхаве, вимуттийа̄ саманна̄гато ‘имасма̄ дхаммавинайа̄ апапатито’ти вуччати. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато ‘имасма̄ дхаммавинайа̄ апапатито’ти вуччатӣ’’ти.
‘‘чута̄ патанти патита̄, гиддха̄ ча пунара̄гата̄;
катам̣ киччам̣ ратам̣ раммам̣, сукхена̄нва̄гатам̣ сукха’’нти. дутийам̣;
3. пат̣хамакхатасуттам̣
3. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато ба̄ло абйатто [авйатто (сӣ. пӣ.)] асаппурисо кхатам̣ упахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, са̄ваджджо ча ¶ хоти са̄нуваджджо ча вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча апун̃н̃ам̣ пасавати. катамехи чатӯхи? ананувичча апарийога̄хетва̄ аван̣н̣а̄рахасса ван̣н̣ам̣ бха̄сати, ананувичча апарийога̄хетва̄ ван̣н̣а̄рахасса аван̣н̣ам̣ бха̄сати, ананувичча апарийога̄хетва̄ аппаса̄данӣйе т̣ха̄не паса̄дам̣ упадам̣сети, ананувичча апарийога̄хетва̄ паса̄данӣйе т̣ха̄не аппаса̄дам̣ упадам̣сети – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато ба̄ло абйатто асаппурисо кхатам̣ упахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, са̄ваджджо ча хоти са̄нуваджджо ча вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча апун̃н̃ам̣ пасавати.
‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато пан̣д̣ито вийатто [вйатто (сӣ. пӣ.), бйатто (сйа̄. кам̣.)] саппурисо аккхатам̣ анупахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, анаваджджо ча хоти анануваджджо ча вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча пун̃н̃ам̣ пасавати. катамехи чатӯхи? анувичча парийога̄хетва̄ аван̣н̣а̄рахасса аван̣н̣ам̣ бха̄сати ¶ , анувичча парийога̄хетва̄ ван̣н̣а̄рахасса ван̣н̣ам̣ бха̄сати, анувичча парийога̄хетва̄ аппаса̄данӣйе т̣ха̄не аппаса̄дам̣ упадам̣сети, анувичча парийога̄хетва̄ паса̄данӣйе т̣ха̄не паса̄дам̣ упадам̣сети – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато пан̣д̣ито вийатто саппурисо аккхатам̣ анупахатам̣ ¶ атта̄нам̣ парихарати, анаваджджо ча хоти анануваджджо ча вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча пун̃н̃ам̣ пасаватӣ’’ти.
[су. ни. 663; сам̣. ни. 1.180] ‘‘йо ниндийам̣ пасам̣сати,
там̣ ва̄ ниндати йо пасам̣сийо;
вичина̄ти мукхена со калим̣,
калина̄ тена сукхам̣ на виндати.
[су. ни. 663; сам̣. ни. 1.180] ‘‘аппаматто айам̣ кали,
йо аккхесу дханапара̄джайо;
саббасса̄пи саха̄пи аттана̄,
айамева махантатаро кали;
йо сугатесу манам̣ падосайе.
‘‘сатам̣ ¶ сахасса̄нам̣ нираббуда̄нам̣,
чхаттим̣сатӣ пан̃ча ча аббуда̄ни;
йамарийагарахӣ ¶ [йамарийам̣ гарахӣйа (сйа̄. кам̣.)] нирайам̣ упети,
ва̄чам̣ манан̃ча пан̣идха̄йа па̄пака’’нти. татийам̣;
4. дутийакхатасуттам̣
4. ‘‘чатӯсу, бхиккхаве, миччха̄ пат̣ипаджджама̄но ба̄ло абйатто асаппурисо кхатам̣ упахатам̣ атта̄нам̣ парихарати са̄ваджджо ча хоти са̄нуваджджо ча вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча апун̃н̃ам̣ пасавати. катамесу чатӯсу? ма̄тари, бхиккхаве, миччха̄ пат̣ипаджджама̄но ба̄ло абйатто асаппурисо кхатам̣ упахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, са̄ваджджо ча хоти са̄нуваджджо ча вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча апун̃н̃ам̣ пасавати. питари, бхиккхаве, миччха̄ пат̣ипаджджама̄но…пе… татха̄гате ¶ , бхиккхаве, миччха̄ пат̣ипаджджама̄но…пе… татха̄гатаса̄ваке, бхиккхаве, миччха̄ пат̣ипаджджама̄но ба̄ло абйатто асаппурисо кхатам̣ упахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, са̄ваджджо ча хоти са̄нуваджджо ча ¶ вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча апун̃н̃ам̣ пасавати. имесу кхо, бхиккхаве, чатӯсу миччха̄ пат̣ипаджджама̄но ба̄ло абйатто асаппурисо кхатам̣ упахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, са̄ваджджо ча хоти са̄нуваджджо ча вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча апун̃н̃ам̣ пасавати.
‘‘чатӯсу, бхиккхаве, самма̄ пат̣ипаджджама̄но пан̣д̣ито вийатто саппурисо аккхатам̣ анупахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, анаваджджо ча хоти анануваджджо ча вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча пун̃н̃ам̣ пасавати. катамесу чатӯсу? ма̄тари, бхиккхаве, самма̄ пат̣ипаджджама̄но пан̣д̣ито вийатто саппурисо аккхатам̣ анупахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, анаваджджо ча хоти анануваджджо ча вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча пун̃н̃ам̣ пасавати. питари, бхиккхаве, самма̄ пат̣ипаджджама̄но…пе… татха̄гате, бхиккхаве, самма̄ пат̣ипаджджама̄но…пе… татха̄гатаса̄ваке, бхиккхаве, самма̄ пат̣ипаджджама̄но пан̣д̣ито вийатто саппурисо аккхатам̣ анупахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, анаваджджо ча хоти анануваджджо ча вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча пун̃н̃ам̣ пасавати. имесу кхо, бхиккхаве, чатӯсу самма̄ пат̣ипаджджама̄но пан̣д̣ито вийатто саппурисо аккхатам̣ анупахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, анаваджджо ча хоти анануваджджо ча вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча пун̃н̃ам̣ пасаватӣ’’ти.
‘‘ма̄тари ¶ питари ча̄пи, йо миччха̄ пат̣ипаджджати;
татха̄гате ва̄ самбуддхе, атха ва̄ тасса са̄ваке;
бахун̃ча ¶ ¶ со пасавати, апун̃н̃ам̣ та̄дисо наро.
‘‘та̄йа нам̣ адхаммачарийа̄йа [та̄йа адхаммачарийа̄йа (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], ма̄та̄питӯсу пан̣д̣ита̄;
идхева нам̣ гараханти, печча̄па̄йан̃ча гаччхати.
‘‘ма̄тари питари ча̄пи, йо самма̄ пат̣ипаджджати;
татха̄гате ва̄ самбуддхе, атха ва̄ тасса са̄ваке;
бахун̃ча со пасавати, пун̃н̃ам̣ ета̄дисо [пун̃н̃ампи та̄дисо (сӣ. сйа̄. кам̣.)] наро.
‘‘та̄йа нам̣ дхаммачарийа̄йа, ма̄та̄питӯсу пан̣д̣ита̄;
идхева [идха чева (сӣ.)] нам̣ пасам̣санти, печча сагге памодатӣ’’ти [сагге ча модатӣти (сӣ.)]. чатуттхам̣;
5. анусотасуттам̣
5. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? анусотага̄мӣ пуггало, пат̣исотага̄мӣ пуггало, т̣хитатто пуггало, тин̣н̣о па̄ран̇гато [па̄рагато (сӣ. сйа̄. кам̣.)] тхале тит̣т̣хати бра̄хман̣о. катамо ча, бхиккхаве, анусотага̄мӣ пуггало? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало ка̄ме ча пат̣исевати, па̄пан̃ча каммам̣ кароти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, анусотага̄мӣ пуггало.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, пат̣исотага̄мӣ пуггало? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало ка̄ме ча наппат̣исевати, па̄пан̃ча каммам̣ на кароти, саха̄пи дуккхена саха̄пи доманассена ассумукхопи рудама̄но парипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ чарати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, пат̣исотага̄мӣ пуггало.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, т̣хитатто пуггало? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ ¶ опапа̄тико хоти, таттха паринибба̄йӣ, ана̄ваттидхаммо тасма̄ лока̄. айам̣ вуччати, бхиккхаве, т̣хитатто пуггало.
‘‘катамо ¶ ча, бхиккхаве, пуггало тин̣н̣о па̄ран̇гато тхале тит̣т̣хати бра̄хман̣о? идха ¶ , бхиккхаве, екаччо пуггало а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, пуггало тин̣н̣о па̄ран̇гато тхале тит̣т̣хати бра̄хман̣о. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти.
‘‘йе кечи ка̄месу асан̃н̃ата̄ джана̄,
авӣтара̄га̄ идха ка̄мабхогино;
пунаппунам̣ джа̄тиджарӯпага̄ми те [джа̄тиджарӯпага̄хино (сӣ.), джа̄тиджарӯпага̄ хи те (сйа̄. кам̣.)],
тан̣ха̄дхипанна̄ анусотага̄мино.
‘‘тасма̄ ¶ хи дхӣро идхупат̣т̣хитассатӣ,
ка̄ме ча па̄пе ча асевама̄но;
саха̄пи дуккхена джахеййа ка̄ме,
пат̣исотага̄мӣти тама̄ху пуггалам̣.
‘‘йо ве килеса̄ни паха̄йа пан̃ча,
парипун̣н̣асекхо апариха̄надхаммо;
четовасиппатто сама̄хитиндрийо,
са ве т̣хитаттоти наро павуччати.
‘‘паропара̄ ¶ йасса самечча дхамма̄,
видхӯпита̄ аттхагата̄ на санти;
са ве муни [са ведагӯ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] вуситабрахмачарийо,
локантагӯ па̄рагатоти вуччатӣ’’ти. пан̃чамам̣;
6. аппассутасуттам̣
6. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? аппассуто сутена анупапанно, аппассуто сутена упапанно, бахуссуто сутена анупапанно, бахуссуто сутена упапанно. катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало аппассуто хоти сутена анупапанно ¶ ? идха ¶ , бхиккхаве, екаччасса пуггаласса аппакам̣ сутам̣ хоти – суттам̣ геййам̣ веййа̄каран̣ам̣ га̄тха̄ уда̄нам̣ итивуттакам̣ джа̄такам̣ аббхутадхаммам̣ ведаллам̣. со тасса аппакасса сутасса на аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа [на дхаммаман̃н̃а̄йа (пӣ. ка.)] дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало аппассуто хоти сутена анупапанно.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало аппассуто хоти сутена упапанно? идха, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса аппакам̣ сутам̣ хоти – суттам̣ геййам̣ веййа̄каран̣ам̣ га̄тха̄ уда̄нам̣ итивуттакам̣ джа̄такам̣ ¶ аббхутадхаммам̣ ведаллам̣. со тасса аппакасса сутасса аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало аппассуто хоти сутена упапанно.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало бахуссуто хоти сутена анупапанно? идха, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса бахукам̣ сутам̣ хоти – суттам̣ геййам̣ веййа̄каран̣ам̣ га̄тха̄ уда̄нам̣ итивуттакам̣ джа̄такам̣ аббхутадхаммам̣ ведаллам̣. со тасса бахукасса сутасса на аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа ¶ [на дхаммаман̃н̃а̄йа (пӣ.)] дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало бахуссуто хоти сутена анупапанно.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало бахуссуто хоти сутена упапанно? идха, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса бахукам̣ сутам̣ хоти – суттам̣ геййам̣ веййа̄каран̣ам̣ га̄тха̄ уда̄нам̣ итивуттакам̣ джа̄такам̣ аббхутадхаммам̣ ведаллам̣. со тасса бахукасса сутасса аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало бахуссуто хоти сутена упапанно. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти.
‘‘аппассутопи че хоти, сӣлесу асама̄хито;
убхайена нам̣ гараханти, сӣлато ча сутена ча.
‘‘аппассутопи че хоти, сӣлесу сусама̄хито;
сӣлато нам̣ пасам̣санти, тасса сампаджджате сутам̣.
‘‘бахуссутопи ¶ че хоти, сӣлесу асама̄хито;
сӣлато нам̣ гараханти, на̄сса сампаджджате сутам̣.
‘‘бахуссутопи ¶ че хоти, сӣлесу сусама̄хито;
убхайена нам̣ пасам̣санти, сӣлато ча сутена ча.
‘‘бахуссутам̣ ¶ дхаммадхарам̣, саппан̃н̃ам̣ буддхаса̄вакам̣;
неккхам̣ джамбонадассева, ко там̣ ниндитумарахати;
дева̄пи нам̣ пасам̣санти, брахмуна̄пи пасам̣сито’’ти. чхат̣т̣хам̣;
7. собханасуттам̣
7. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ бахуссута̄ дхаммадхара̄ ¶ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанна̄ сан̇гхам̣ собхенти. катаме чатта̄ро? бхиккху, бхиккхаве, вийатто винӣто виса̄радо бахуссуто дхаммадхаро дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно сан̇гхам̣ собхети. бхиккхунӣ, бхиккхаве, вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ бахуссута̄ дхаммадхара̄ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанна̄ сан̇гхам̣ собхети. упа̄сако, бхиккхаве, вийатто винӣто виса̄радо бахуссуто дхаммадхаро дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно сан̇гхам̣ собхети. упа̄сика̄, бхиккхаве, вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ бахуссута̄ дхаммадхара̄ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанна̄ сан̇гхам̣ собхети. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ бахуссута̄ дхаммадхара̄ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанна̄ сан̇гхам̣ собхентӣ’’ти.
‘‘йо хоти вийатто [вйатто (сӣ. пӣ.), бйатто (сйа̄. кам̣.)] ча виса̄радо ча,
бахуссуто дхаммадхаро ча хоти;
дхаммасса хоти анудхаммача̄рӣ,
са та̄дисо вуччати сан̇гхасобхано [сам̣гхасобхан̣о (ка.)].
‘‘бхиккху ча сӣласампанно, бхиккхунӣ ча бахуссута̄;
упа̄сако ча йо саддхо, йа̄ ча саддха̄ упа̄сика̄;
ете кхо сан̇гхам̣ собхенти, ете хи сан̇гхасобхана̄’’ти. саттамам̣;
8. веса̄раджджасуттам̣
8. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ , бхиккхаве, татха̄гатасса веса̄раджджа̄ни, йехи веса̄раджджехи саманна̄гато татха̄гато а̄сабхам̣ т̣ха̄нам̣ пат̣иджа̄на̄ти ¶ , париса̄су сӣхана̄дам̣ надати, брахмачаккам̣ паваттети. катама̄ни ¶ чатта̄ри? ‘самма̄самбуддхасса те пат̣иджа̄нато име дхамма̄ анабхисамбуддха̄’ти татра вата мам̣ саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ дево ва̄ ма̄ро ва̄ брахма̄ ва̄ кочи ва̄ локасмим̣ сахадхаммена пат̣ичодессатӣти нимиттаметам̣, бхиккхаве, на саманупасса̄ми ¶ . етамахам̣ [етампахам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], бхиккхаве, нимиттам̣ асаманупассанто кхемаппатто абхайаппатто веса̄раджджаппатто вихара̄ми.
‘‘‘кхӣн̣а̄савасса те пат̣иджа̄нато име а̄сава̄ апариккхӣн̣а̄’ти татра вата мам̣ саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ дево ва̄ ма̄ро ва̄ брахма̄ ва̄ кочи ва̄ локасмим̣ сахадхаммена пат̣ичодессатӣти нимиттаметам̣, бхиккхаве, на саманупасса̄ми. етамахам̣, бхиккхаве, нимиттам̣ асаманупассанто кхемаппатто абхайаппатто веса̄раджджаппатто вихара̄ми.
‘‘‘йе кхо пана те антара̄йика̄ дхамма̄ вутта̄ те пат̣исевато на̄лам̣ антара̄йа̄йа̄’ти татра вата мам̣ саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ дево ва̄ ма̄ро ва̄ брахма̄ ва̄ кочи ва̄ локасмим̣ сахадхаммена пат̣ичодессатӣти нимиттаметам̣, бхиккхаве, на саманупасса̄ми. етамахам̣, бхиккхаве, нимиттам̣ асаманупассанто кхемаппатто абхайаппатто веса̄раджджаппатто вихара̄ми.
‘‘‘йасса кхо пана те аттха̄йа дхаммо десито со на ниййа̄ти таккарасса самма̄ дуккхаккхайа̄йа̄’ти татра вата мам̣ саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ дево ва̄ ма̄ро ва̄ брахма̄ ва̄ кочи ва̄ локасмим̣ сахадхаммена пат̣ичодессатӣти нимиттаметам̣, бхиккхаве, на саманупасса̄ми. етамахам̣, бхиккхаве, нимиттам̣ асаманупассанто кхемаппатто абхайаппатто веса̄раджджаппатто вихара̄ми. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри татха̄гатасса веса̄раджджа̄ни, йехи веса̄раджджехи саманна̄гато татха̄гато а̄сабхам̣ т̣ха̄нам̣ пат̣иджа̄на̄ти, париса̄су сӣхана̄дам̣ надати, брахмачаккам̣ паваттетӣ’’ти.
‘‘йе ¶ кечиме ва̄дапатха̄ путхуссита̄,
йам̣ ¶ ниссита̄ саман̣абра̄хман̣а̄ ча;
татха̄гатам̣ патва̄ на те бхаванти,
виса̄радам̣ ва̄дапатха̄тиваттам̣ [ва̄дапатха̄бхиваттинам̣ (сӣ.), ва̄дапатха̄ти вуттам̣ (пӣ. ка.)].
‘‘йо дхаммачаккам̣ абхибхуййа кевалӣ [кевалам̣ (сйа̄.), кевало (ка.)],
паваттайӣ саббабхӯта̄нукампӣ;
там̣ ¶ та̄дисам̣ девамануссасет̣т̣хам̣,
сатта̄ намассанти бхавасса па̄рагу’’нти. ат̣т̣хамам̣;
9. тан̣хуппа̄дасуттам̣
9. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, тан̣хуппа̄да̄ йаттха бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати. катаме чатта̄ро? чӣварахету ва̄, бхиккхаве, бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати; пин̣д̣апа̄тахету ва̄, бхиккхаве, бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати; сена̄санахету ва̄, бхиккхаве, бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати; итибхава̄бхавахету ва̄, бхиккхаве, бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро тан̣хуппа̄да̄ йаттха бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджатӣ’’ти.
‘‘тан̣ха̄ дутийо пурисо, дӣгхамаддха̄на сам̣сарам̣;
иттхабха̄ван̃н̃атха̄бха̄вам̣, сам̣са̄рам̣ на̄тиваттати.
‘‘евама̄дӣнавам̣ н̃атва̄, тан̣хам̣ дуккхасса самбхавам̣;
вӣтатан̣хо ана̄да̄но, сато бхиккху париббадже’’ти [итиву. 15, 105]. навамам̣;
10. йогасуттам̣
10. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, йога̄. катаме чатта̄ро? ка̄майого, бхавайого, дит̣т̣хийого, авиджджа̄його. катамо ча, бхиккхаве, ка̄майого? идха, бхиккхаве, екаччо ка̄ма̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча [аттхагаман̃ча (сӣ. пӣ.)] асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. тасса ¶ ка̄ма̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ аппаджа̄нато [наппаджа̄нато (сйа̄. кам̣. ка.)] йо ка̄месу ка̄мара̄го ка̄манандӣ [ка̄мананди (сӣ. сйа̄. кам̣.)] ка̄маснехо ка̄мамуччха̄ ка̄мапипа̄са̄ ка̄мапарил̣а̄хо ка̄маджджхоса̄нам̣ ка̄матан̣ха̄ са̄нусети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ка̄майого. ити ка̄майого.
‘‘бхавайого ¶ ча катхам̣ хоти? идха, бхиккхаве, екаччо бхава̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. тасса бхава̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ аппаджа̄нато йо бхавесу бхавара̄го бхаванандӣ бхаваснехо бхавамуччха̄ бхавапипа̄са̄ бхавапарил̣а̄хо бхаваджджхоса̄нам̣ бхаватан̣ха̄ са̄нусети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхавайого. ити ка̄майого бхавайого.
‘‘дит̣т̣хийого ча катхам̣ хоти? идха, бхиккхаве, екаччо дит̣т̣хӣнам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. тасса дит̣т̣хӣнам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ аппаджа̄нато йо ¶ дит̣т̣хӣсу дит̣т̣хира̄го дит̣т̣хинандӣ дит̣т̣хиснехо дит̣т̣химуччха̄ дит̣т̣хипипа̄са̄ дит̣т̣хипарил̣а̄хо дит̣т̣хиджджхоса̄нам̣ [дит̣т̣хиаджджхоса̄нам̣ (сӣ. пӣ.)] дит̣т̣хитан̣ха̄ са̄нусети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, дит̣т̣хийого. ити ка̄майого бхавайого дит̣т̣хийого.
‘‘авиджджа̄його ¶ ча катхам̣ хоти? идха, бхиккхаве, екаччо чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. тасса чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ аппаджа̄нато йа̄ чхасу пхасса̄йатанесу авиджджа̄ ан̃н̃а̄н̣ам̣ са̄нусети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, авиджджа̄його. ити ка̄майого бхавайого дит̣т̣хийого авиджджа̄його, сам̣йутто па̄пакехи акусалехи дхаммехи сам̣килесикехи понобхавикехи [поно ббхавикехи (сйа̄. ка.)] садарехи дуккхавипа̄кехи а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣икехи. тасма̄ айогаккхемӣти вуччати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро йога̄.
‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, висам̣йога̄. катаме чатта̄ро? ка̄майогависам̣його, бхавайогависам̣його, дит̣т̣хийогависам̣його, авиджджа̄йогависам̣його. катамо ча, бхиккхаве, ка̄майогависам̣його? идха, бхиккхаве, екаччо ка̄ма̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. тасса ка̄ма̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нато йо ка̄месу ка̄мара̄го ка̄манандӣ ка̄маснехо ка̄мамуччха̄ ка̄мапипа̄са̄ ка̄мапарил̣а̄хо ка̄маджджхоса̄нам̣ ка̄матан̣ха̄ са̄ на̄нусети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ка̄майогависам̣його. ити ка̄майогависам̣його.
‘‘бхавайогависам̣його ¶ ча катхам̣ хоти? идха, бхиккхаве, екаччо бхава̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. тасса бхава̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча ¶ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нато йо бхавесу бхавара̄го бхаванандӣ бхаваснехо бхавамуччха̄ бхавапипа̄са̄ бхавапарил̣а̄хо бхаваджджхоса̄нам̣ бхаватан̣ха̄ са̄ на̄нусети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхавайогависам̣його. ити ка̄майогависам̣його бхавайогависам̣його.
‘‘дит̣т̣хийогависам̣його ча катхам̣ хоти? идха, бхиккхаве, екаччо дит̣т̣хӣнам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча ¶ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. тасса дит̣т̣хӣнам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нато йо дит̣т̣хӣсу дит̣т̣хира̄го дит̣т̣хинандӣ дит̣т̣хиснехо дит̣т̣химуччха̄ дит̣т̣хипипа̄са̄ дит̣т̣хипарил̣а̄хо дит̣т̣хиджджхоса̄нам̣ дит̣т̣хитан̣ха̄ са̄ на̄нусети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, дит̣т̣хийогависам̣його. ити ка̄майогависам̣його бхавайогависам̣його дит̣т̣хийогависам̣його.
‘‘авиджджа̄йогависам̣його ча катхам̣ хоти? идха, бхиккхаве, екаччо чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. тасса чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ самудайан̃ча аттхан̇гаман̃ча асса̄дан̃ча а̄дӣнаван̃ча ниссаран̣ан̃ча йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нато йа̄ чхасу пхасса̄йатанесу авиджджа̄ ан̃н̃а̄н̣ам̣ са̄ на̄нусети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, авиджджа̄йогависам̣його ¶ . ити ка̄майогависам̣його бхавайогависам̣його дит̣т̣хийогависам̣його авиджджа̄йогависам̣його, висам̣йутто па̄пакехи акусалехи дхаммехи сам̣килесикехи понобхавикехи садарехи дуккхавипа̄кехи а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣икехи. тасма̄ йогаккхемӣти вуччати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро висам̣йога̄’’ти.
‘‘ка̄майогена ¶ сам̣йутта̄, бхавайогена чӯбхайам̣;
дит̣т̣хийогена сам̣йутта̄, авиджджа̄йа пураккхата̄.
‘‘сатта̄ гаччханти сам̣са̄рам̣, джа̄тимаран̣ага̄мино;
йе ча ка̄ме парин̃н̃а̄йа, бхавайоган̃ча саббасо.
‘‘дит̣т̣хийогам̣ ¶ самӯхачча, авиджджан̃ча вира̄джайам̣;
саббайогависам̣йутта̄, те ве йога̄тига̄ мунӣ’’ти. дасамам̣;
бхан̣д̣ага̄мавагго пат̣хамо.
тассудда̄нам̣ –
анубуддхам̣ папатитам̣ две, кхата̄ анусотапан̃чамам̣;
аппассуто ¶ ча собханам̣, веса̄раджджам̣ тан̣ха̄йогена те даса̄ти.
2. чаравагго
1. чарасуттам̣
11. [итиву. 110] ‘‘чарато ¶ чепи, бхиккхаве, бхиккхуно уппаджджати ка̄мавитакко ва̄ бйа̄па̄давитакко ва̄ вихим̣са̄витакко ва̄. там̣ че бхиккху адхива̄сети, наппаджахати на винодети на бйантӣкароти [бйантикароти (пӣ.), бйантим̣ кароти (ка.)] на анабха̄вам̣ гамети, чарампи, бхиккхаве, бхиккху евам̣бхӯто ‘ана̄та̄пӣ анотта̄пӣ сататам̣ самитам̣ кусӣто хӣнавӣрийо’ти вуччати.
‘‘т̣хитасса ¶ чепи, бхиккхаве, бхиккхуно уппаджджати ка̄мавитакко ва̄ бйа̄па̄давитакко ва̄ вихим̣са̄витакко ва̄. там̣ че бхиккху адхива̄сети, наппаджахати на винодети на бйантӣкароти на анабха̄вам̣ гамети, т̣хитопи, бхиккхаве, бхиккху евам̣бхӯто ‘ана̄та̄пӣ анотта̄пӣ сататам̣ самитам̣ кусӣто ¶ хӣнавӣрийо’ти вуччати.
‘‘нисиннасса чепи, бхиккхаве, бхиккхуно уппаджджати ка̄мавитакко ва̄ бйа̄па̄давитакко ва̄ вихим̣са̄витакко ва̄. там̣ че бхиккху адхива̄сети, наппаджахати на винодети на бйантӣкароти на анабха̄вам̣ гамети, нисиннопи, бхиккхаве, бхиккху евам̣бхӯто ‘ана̄та̄пӣ анотта̄пӣ сататам̣ самитам̣ кусӣто хӣнавӣрийо’ти вуччати.
‘‘сайа̄насса чепи, бхиккхаве, бхиккхуно джа̄гарасса уппаджджати ка̄мавитакко ва̄ бйа̄па̄давитакко ва̄ вихим̣са̄витакко ва̄. там̣ че бхиккху адхива̄сети, наппаджахати на винодети на бйантӣкароти на анабха̄вам̣ гамети, сайа̄нопи, бхиккхаве, бхиккху джа̄гаро евам̣бхӯто ‘ана̄та̄пӣ анотта̄пӣ сататам̣ самитам̣ кусӣто хӣнавӣрийо’ти вуччати.
‘‘чарато чепи, бхиккхаве, бхиккхуно уппаджджати ка̄мавитакко ва̄ бйа̄па̄давитакко ва̄ вихим̣са̄витакко ва̄. там̣ че бхиккху на̄дхива̄сети, паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети, чарампи, бхиккхаве, бхиккху евам̣бхӯто ‘а̄та̄пӣ отта̄пӣ сататам̣ самитам̣ а̄раддхавӣрийо пахитатто’ти вуччати.
‘‘т̣хитасса ¶ чепи, бхиккхаве, бхиккхуно уппаджджати ка̄мавитакко ва̄ бйа̄па̄давитакко ва̄ вихим̣са̄витакко ва̄. там̣ че бхиккху на̄дхива̄сети, паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети, т̣хитопи, бхиккхаве, бхиккху евам̣бхӯто ‘а̄та̄пӣ отта̄пӣ сататам̣ самитам̣ а̄раддхавӣрийо пахитатто’ти вуччати.
‘‘нисиннасса чепи, бхиккхаве, бхиккхуно уппаджджати ка̄мавитакко ва̄ бйа̄па̄давитакко ва̄ вихим̣са̄витакко ва̄. там̣ че бхиккху на̄дхива̄сети, паджахати винодети ¶ бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети, нисиннопи, бхиккхаве, бхиккху евам̣бхӯто ‘а̄та̄пӣ отта̄пӣ сататам̣ самитам̣ а̄раддхавӣрийо пахитатто’ти вуччати.
‘‘сайа̄насса ¶ чепи, бхиккхаве, бхиккхуно джа̄гарасса уппаджджати ка̄мавитакко ва̄ бйа̄па̄давитакко ва̄ вихим̣са̄витакко ва̄. там̣ че бхиккху на̄дхива̄сети, паджахати винодети бйантӣкароти ¶ анабха̄вам̣ гамети, сайа̄нопи, бхиккхаве, бхиккху джа̄гаро евам̣бхӯто ‘а̄та̄пӣ отта̄пӣ сататам̣ самитам̣ а̄раддхавӣрийо пахитатто’ти вуччатӣ’’ти.
‘‘чарам̣ ва̄ йади ва̄ тит̣т̣хам̣, нисинно уда ва̄ сайам̣;
йо витаккам̣ витаккети, па̄пакам̣ геханисситам̣.
‘‘куммаггаппат̣ипанно со, моханеййесу муччхито;
абхаббо та̄дисо бхиккху, пхут̣т̣хум̣ самбодхимуттамам̣.
‘‘йо ча чарам̣ ва̄ тит̣т̣хам̣ ва̄, нисинно уда ва̄ сайам̣;
витаккам̣ самайитва̄на, витаккӯпасаме рато;
бхаббо со та̄дисо бхиккху, пхут̣т̣хум̣ самбодхимуттама’’нти. пат̣хамам̣;
2. сӣласуттам̣
12. ‘‘сампаннасӣла̄, бхиккхаве, вихаратха сампаннапа̄тимоккха̄, па̄тимоккхасам̣варасам̣вута̄ вихаратха ¶ а̄ча̄рагочарасампанна̄ ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вино. сама̄да̄йа сиккхатха сиккха̄падесу. сампаннасӣла̄нам̣ во, бхиккхаве, вихаратам̣ сампаннапа̄тимоккха̄нам̣ па̄тимоккхасам̣варасам̣вута̄нам̣ вихаратам̣ а̄ча̄рагочарасампанна̄нам̣ ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣнам̣ сама̄да̄йа сиккхатам̣ сиккха̄падесу кимасса уттари каран̣ӣйам̣?
‘‘чарато чепи, бхиккхаве, бхиккхуно абхиджджха̄бйа̄па̄до ¶ вигато хоти, тхинамиддхам̣… уддхаччакуккуччам̣… вичикиччха̄ пахӣна̄ хоти, а̄раддхам̣ хоти вӣрийам̣ асаллӣнам̣, упат̣т̣хита̄ сати асаммут̣т̣ха̄, пассаддхо ка̄йо аса̄раддхо, сама̄хитам̣ читтам̣ екаггам̣, чарампи, бхиккхаве, бхиккху евам̣бхӯто ‘а̄та̄пӣ отта̄пӣ сататам̣ самитам̣ а̄раддхавӣрийо пахитатто’ти вуччати.
‘‘т̣хитасса чепи, бхиккхаве, бхиккхуно абхиджджха̄бйа̄па̄до вигато хоти, тхинамиддхам̣… уддхаччакуккуччам̣… вичикиччха̄ пахӣна̄ хоти, а̄раддхам̣ хоти вӣрийам̣ асаллӣнам̣, упат̣т̣хита̄ сати асаммут̣т̣ха̄, пассаддхо ка̄йо аса̄раддхо, сама̄хитам̣ ¶ читтам̣ екаггам̣, т̣хитопи, бхиккхаве, бхиккху евам̣бхӯто ‘а̄та̄пӣ отта̄пӣ сататам̣ самитам̣ а̄раддхавӣрийо пахитатто’ти вуччати.
‘‘нисиннасса чепи, бхиккхаве, бхиккхуно абхиджджха̄бйа̄па̄до вигато хоти, тхинамиддхам̣… уддхаччакуккуччам̣… вичикиччха̄ пахӣна̄ хоти, а̄раддхам̣ хоти вӣрийам̣ асаллӣнам̣, упат̣т̣хита̄ сати асаммут̣т̣ха̄, пассаддхо ка̄йо аса̄раддхо, сама̄хитам̣ читтам̣ екаггам̣, нисиннопи, бхиккхаве, бхиккху евам̣бхӯто ‘а̄та̄пӣ отта̄пӣ сататам̣ самитам̣ а̄раддхавӣрийо ¶ пахитатто’ти вуччати.
‘‘сайа̄насса чепи, бхиккхаве, бхиккхуно джа̄гарасса абхиджджха̄бйа̄па̄до вигато хоти, тхинамиддхам̣… уддхаччакуккуччам̣… вичикиччха̄ пахӣна̄ хоти, а̄раддхам̣ хоти вӣрийам̣ асаллӣнам̣, упат̣т̣хита̄ сати асаммут̣т̣ха̄, пассаддхо ка̄йо аса̄раддхо, сама̄хитам̣ читтам̣ екаггам̣, сайа̄нопи, бхиккхаве, бхиккху джа̄гаро евам̣бхӯто ‘а̄та̄пӣ отта̄пӣ сататам̣ самитам̣ а̄раддхавӣрийо пахитатто’ти вуччатӣ’’ти.
‘‘йатам̣ [йатха̄ (ка.) итиву. 111] чаре йатам̣ [йатха̄ (ка.) итиву. 111] тит̣т̣хе, йатам̣ [йатха̄ (ка.) итиву. 111] аччхе йатам̣ [йатха̄ (ка.) итиву. 111] сайе;
йатам̣ [йатха̄ (ка.) итиву. 111] самин̃джайе [саммин̃джайе (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] бхиккху, йатаменам̣ [йатамева нам̣ (сӣ.), йатаметам̣ (сйа̄. кам̣.), йатамева (?)] паса̄райе.
‘‘уддхам̣ ¶ тирийам̣ апа̄чӣнам̣, йа̄вата̄ джагато гати;
самавеккхита̄ ча дхамма̄нам̣, кхандха̄нам̣ удайаббайам̣.
‘‘четосаматхаса̄мӣчим̣, сиккхама̄нам̣ сада̄ сатам̣;
сататам̣ пахитаттоти, а̄ху бхиккхум̣ татха̄видха’’нти. дутийам̣;
3. падха̄насуттам̣
13. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, саммаппадха̄на̄ни. катама̄ни чатта̄ри? идха, бхиккхаве, бхиккху ануппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ ануппа̄да̄йа ¶ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати; уппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати; ануппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ уппа̄да̄йа чхандам̣ ¶ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати; уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри саммаппадха̄на̄нӣ’’ти.
‘‘саммаппадха̄на̄ ма̄радхеййа̄бхибхӯта̄,
те асита̄ джа̄тимаран̣абхайасса па̄рагӯ;
те тусита̄ джетва̄ ма̄рам̣ сава̄хиним̣ [сава̄ханам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] те анеджа̄,
саббам̣ намучибалам̣ упа̄тиватта̄ те сукхита̄’’ти. татийам̣;
4. сам̣варасуттам̣
14. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ , бхиккхаве, падха̄на̄ни. катама̄ни чатта̄ри? сам̣вараппадха̄нам̣, паха̄наппадха̄нам̣, бха̄вана̄ппадха̄нам̣, анураккхан̣а̄ппадха̄нам̣. катаман̃ча, бхиккхаве, сам̣вараппадха̄нам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ. йатва̄дхикаран̣аменам̣ чаккхундрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣ ¶ , тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати, раккхати чаккхундрийам̣, чаккхундрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. сотена саддам̣ сутва̄… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа ¶ на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ, йатва̄дхикаран̣аменам̣ маниндрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати, раккхати маниндрийам̣, маниндрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. идам̣ вуччати, бхиккхаве, сам̣вараппадха̄нам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, паха̄наппадха̄нам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху уппаннам̣ ка̄мавитаккам̣ на̄дхива̄сети паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети; уппаннам̣ бйа̄па̄давитаккам̣…пе… уппаннам̣ вихим̣са̄витаккам̣…пе… уппаннуппанне па̄паке акусале дхамме на̄дхива̄сети паджахати винодети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети. идам̣ вуччати, бхиккхаве, паха̄наппадха̄нам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, бха̄вана̄ппадха̄нам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху сатисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣, дхаммавичайасамбоджджхан̇гам̣ ¶ бха̄вети… вӣрийасамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети… пӣтисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети… пассаддхисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети… сама̄дхисамбоджджхан̇гам̣ бха̄вети… упеккха̄самбоджджхан̇гам̣ бха̄вети вивеканисситам̣ вира̄ганисситам̣ ниродханисситам̣ воссаггапарин̣а̄мим̣. идам̣ вуччати, бхиккхаве, бха̄вана̄ппадха̄нам̣.
‘‘катаман̃ча ¶ , бхиккхаве, анураккхан̣а̄ппадха̄нам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху уппаннам̣ бхаддакам̣ сама̄дхинимиттам̣ анураккхати ат̣т̣хикасан̃н̃ам̣ пул̣авакасан̃н̃ам̣ винӣлакасан̃н̃ам̣ виччхиддакасан̃н̃ам̣ уддхума̄такасан̃н̃ам̣. идам̣ вуччати, бхиккхаве, анураккхан̣а̄ппадха̄нам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри падха̄на̄нӣ’’ти.
‘‘сам̣варо ча паха̄нан̃ча, бха̄вана̄ анураккхан̣а̄;
ете ¶ падха̄на̄ чатта̄ро, десита̄диччабандхуна̄;
йехи бхиккху идха̄та̄пӣ, кхайам̣ дуккхасса па̄пун̣е’’ти. чатуттхам̣;
5. пан̃н̃аттисуттам̣
15. ‘‘чатассо ¶ има̄, бхиккхаве, аггапан̃н̃аттийо. катама̄ чатассо? етадаггам̣, бхиккхаве, аттабха̄вӣнам̣ йадидам̣ – ра̄ху асуриндо. етадаггам̣, бхиккхаве, ка̄мабхогӣнам̣ йадидам̣ – ра̄джа̄ мандха̄та̄. етадаггам̣, бхиккхаве, а̄дхипатеййа̄нам̣ йадидам̣ – ма̄ро па̄пима̄. садеваке, бхиккхаве, локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа татха̄гато аггамаккха̄йати арахам̣ самма̄самбуддхо. има̄ кхо, бхиккхаве, чатассо аггапан̃н̃аттийо’’ти.
‘‘ра̄хуггам̣ аттабха̄вӣнам̣, мандха̄та̄ ка̄мабхогинам̣;
ма̄ро а̄дхипатеййа̄нам̣, иддхийа̄ йасаса̄ джалам̣.
‘‘уддхам̣ тирийам̣ апа̄чӣнам̣, йа̄вата̄ джагато гати;
садевакасса локасса, буддхо агго павуччатӣ’’ти. пан̃чамам̣;
6. сокхуммасуттам̣
16. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, сокхумма̄ни. катама̄ни чатта̄ри? идха, бхиккхаве, бхиккху рӯпасокхуммена саманна̄гато хоти парамена; тена ча рӯпасокхуммена ¶ ан̃н̃ам̣ рӯпасокхуммам̣ уттаритарам̣ ва̄ пан̣ӣтатарам̣ ва̄ на саманупассати; тена ча рӯпасокхуммена ан̃н̃ам̣ рӯпасокхуммам̣ уттаритарам̣ ва̄ пан̣ӣтатарам̣ ва̄ на паттхети. ведана̄сокхуммена ¶ саманна̄гато хоти парамена; тена ча ведана̄сокхуммена ан̃н̃ам̣ ведана̄сокхуммам̣ уттаритарам̣ ва̄ пан̣ӣтатарам̣ ва̄ на саманупассати; тена ча ведана̄сокхуммена ан̃н̃ам̣ ведана̄сокхуммам̣ уттаритарам̣ ва̄ пан̣ӣтатарам̣ ва̄ на паттхети. сан̃н̃а̄сокхуммена саманна̄гато хоти парамена; тена ча сан̃н̃а̄сокхуммена ан̃н̃ам̣ сан̃н̃а̄сокхуммам̣ уттаритарам̣ ва̄ пан̣ӣтатарам̣ ва̄ на саманупассати; тена ча сан̃н̃а̄сокхуммена ан̃н̃ам̣ сан̃н̃а̄сокхуммам̣ уттаритарам̣ ва̄ пан̣ӣтатарам̣ ва̄ на паттхети. сан̇кха̄расокхуммена саманна̄гато хоти парамена; тена ча сан̇кха̄расокхуммена ан̃н̃ам̣ сан̇кха̄расокхуммам̣ уттаритарам̣ ва̄ ¶ пан̣ӣтатарам̣ ва̄ на саманупассати; тена ча сан̇кха̄расокхуммена ан̃н̃ам̣ сан̇кха̄расокхуммам̣ уттаритарам̣ ва̄ пан̣ӣтатарам̣ ва̄ на паттхети. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри сокхумма̄нӣ’’ти.
‘‘рӯпасокхумматам̣ ¶ н̃атва̄, ведана̄нан̃ча самбхавам̣;
сан̃н̃а̄ йато самудети, аттхам̣ гаччхати йаттха ча;
сан̇кха̄ре парато н̃атва̄, дуккхато но ча аттато.
‘‘са ве саммаддасо бхиккху, санто сантипаде рато;
дха̄рети антимам̣ дехам̣, джетва̄ ма̄рам̣ сава̄хини’’нти. чхат̣т̣хам̣;
7. пат̣хамаагатисуттам̣
17. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, агатигамана̄ни. катама̄ни чатта̄ри? чханда̄гатим̣ гаччхати, доса̄гатим̣ гаччхати, моха̄гатим̣ гаччхати, бхайа̄гатим̣ гаччхати – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри агатигамана̄нӣ’’ти.
‘‘чханда̄ доса̄ бхайа̄ моха̄, йо дхаммам̣ ативаттати;
нихӣйати тасса йасо, ка̄л̣апаккхева чандима̄’’ти. саттамам̣;
8. дутийаагатисуттам̣
18. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ , бхиккхаве, на̄гатигамана̄ни. катама̄ни чатта̄ри? на чханда̄гатим̣ гаччхати, на доса̄гатим̣ гаччхати, на моха̄гатим̣ гаччхати, на бхайа̄гатим̣ гаччхати – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри на̄гатигамана̄нӣ’’ти.
‘‘чханда̄ доса̄ бхайа̄ моха̄, йо дхаммам̣ на̄тиваттати;
а̄пӯрати тасса йасо, суккапаккхева чандима̄’’ти. ат̣т̣хамам̣;
9. татийаагатисуттам̣
19. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, агатигамана̄ни. катама̄ни чатта̄ри? чханда̄гатим̣ ¶ гаччхати ¶ , доса̄гатим̣ гаччхати, моха̄гатим̣ гаччхати, бхайа̄гатим̣ гаччхати ¶ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри агатигамана̄ни.
‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, на̄гатигамана̄ни. катама̄ни чатта̄ри? на чханда̄гатим̣ гаччхати, на доса̄гатим̣ гаччхати, на моха̄гатим̣ гаччхати, на бхайа̄гатим̣ гаччхати – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри на̄гатигамана̄нӣ’’ти.
‘‘чханда̄ доса̄ бхайа̄ моха̄, йо дхаммам̣ ативаттати;
нихӣйати тасса йасо, ка̄л̣апаккхева чандима̄.
‘‘чханда̄ доса̄ бхайа̄ моха̄, йо дхаммам̣ на̄тиваттати;
а̄пӯрати тасса йасо, суккапаккхева чандима̄’’ти. навамам̣;
10. бхаттуддесакасуттам̣
20. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхаттуддесако йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе. катамехи чатӯхи? чханда̄гатим̣ гаччхати, доса̄гатим̣ гаччхати, моха̄гатим̣ гаччхати, бхайа̄гатим̣ гаччхати – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхаттуддесако йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе.
‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхаттуддесако йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге. катамехи чатӯхи? на чханда̄гатим̣ гаччхати, на доса̄гатим̣ ¶ гаччхати, на моха̄гатим̣ гаччхати, на бхайа̄гатим̣ гаччхати – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхаттуддесако йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге’’ти.
‘‘йе кечи ка̄месу асан̃н̃ата̄ джана̄,
адхаммика̄ хонти адхаммага̄рава̄;
чханда̄ доса̄ моха̄ ча бхайа̄ га̄мино [чханда̄ ча доса̄ ча бхайа̄ ча га̄мино (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ)],
париса̄касат̣о ¶ [парисаккаса̄во (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ча панеса вуччати.
‘‘еван̃хи ¶ вуттам̣ саман̣ена джа̄ната̄,
тасма̄ хи те саппуриса̄ пасам̣сийа̄;
дхамме т̣хита̄ йе на каронти па̄пакам̣,
на чханда̄ на доса̄ на моха̄ на бхайа̄ ча га̄мино [на чхандадоса̄ на бхайа̄ ча га̄мино (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)];
‘‘париса̄йа ман̣д̣о ча панеса вуччати,
еван̃хи вуттам̣ саман̣ена джа̄ната̄’’ти. дасамам̣;
чаравагго дутийо.
тассудда̄нам̣ –
чарам̣ сӣлам̣ падха̄на̄ни, сам̣варам̣ пан̃н̃атти пан̃чамам̣;
сокхуммам̣ тайо агатӣ, бхаттуддесена те даса̄ти.
3. урувелавагго
1. пат̣хамаурувеласуттам̣
21. евам̣ ¶ ¶ ме сутам̣ [сам̣. ни. 1.173 а̄гатам̣] – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘екамида̄хам̣ ¶ , бхиккхаве, самайам̣ урувела̄йам̣ вихара̄ми наджджа̄ неран̃джара̄йа тӣре аджапа̄ланигродхе пат̣хама̄бхисамбуддхо. тасса майхам̣, бхиккхаве, рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘дуккхам̣ кхо ага̄раво вихарати аппатиссо. ким̣ ну кхо ахам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ саккатва̄ гарум̣ ¶ катва̄ [гарукатва̄ (сӣ. пӣ.)] упанисса̄йа вихареййа’’’нти?
‘‘тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – апарипӯрасса кхо ахам̣ сӣлаккхандхасса па̄рипӯрийа̄ ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣. на кхо пана̄хам̣ пасса̄ми садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ аттана̄ сӣласампаннатарам̣, йамахам̣ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣.
‘‘апарипӯрасса кхо ахам̣ сама̄дхиккхандхасса па̄рипӯрийа̄ ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣. на кхо пана̄хам̣ пасса̄ми садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ аттана̄ сама̄дхисампаннатарам̣, йамахам̣ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣.
‘‘апарипӯрасса кхо ахам̣ пан̃н̃а̄ккхандхасса па̄рипӯрийа̄ ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣. на кхо пана̄хам̣ пасса̄ми садеваке локе сама̄раке ¶ сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ аттана̄ пан̃н̃а̄сампаннатарам̣, йамахам̣ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣.
‘‘апарипӯрасса кхо ахам̣ вимуттиккхандхасса па̄рипӯрийа̄ ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййам̣. на кхо пана̄хам̣ пасса̄ми садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ан̃н̃ам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ аттана̄ вимуттисампаннатарам̣, йамахам̣ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййа’’нти.
‘‘тасса ¶ майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘йам̣нӯна̄хам̣ йва̄йам̣ [йопа̄йам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] дхаммо майа̄ абхисамбуддхо тамева дхаммам̣ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихареййа’’’нти.
‘‘атха кхо, бхиккхаве, брахма̄ сахампати мама четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа ¶ – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ [саммин̃джитам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа, евамевам̣ – брахмалоке антарахито мама пурато па̄турахоси. атха кхо, бхиккхаве, брахма̄ сахампати екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ даккхин̣ам̣ джа̄н̣уман̣д̣алам̣ патхавийам̣ нихантва̄ йена̄хам̣ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ ¶ мам̣ етадавоча – ‘еваметам̣ бхагава̄, еваметам̣ сугата! йепи те, бханте, ахесум̣ атӣтамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄ тепи бхагаванто дхаммам̣йева саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихарим̣су; йепи те, бханте, бхависсанти ана̄гатамаддха̄нам̣ араханто самма̄самбуддха̄ тепи бхагаванто дхаммам̣йева саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихариссанти; бхагава̄пи, бханте, етарахи арахам̣ самма̄самбуддхо дхаммам̣йева саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа вихаратӯ’’’ти. идамавоча брахма̄ сахампати. идам̣ ватва̄ атха̄парам̣ етадавоча –
‘‘йе ча атӣта̄ [йе чаббхатӣта̄ (сӣ. пӣ. ка.)] самбуддха̄, йе ча буддха̄ ана̄гата̄;
йо четарахи самбуддхо, бахӯнам̣ [бахуннам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.) сам̣. ни. 1.173] сокана̄сано.
‘‘саббе саддхаммагаруно, вихам̣су [вихарим̣су (сйа̄. кам̣.)] вихаранти ча;
атхопи вихариссанти, еса̄ буддха̄на дхаммата̄.
‘‘тасма̄ ¶ хи аттака̄мена [аттхака̄мена (сӣ. ка.)], махаттамабхикан̇кхата̄;
саддхаммо гарука̄таббо, сарам̣ буддха̄на са̄сана’’нти.
‘‘идамавоча, бхиккхаве, брахма̄ сахампати. идам̣ ватва̄ мам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ таттхевантарадха̄йи. атха кхва̄хам̣, бхиккхаве, брахмуно ча аджджхесанам̣ видитва̄ аттано ча патирӯпам̣ йва̄йам̣ [йопа̄йам̣ (саббаттха)] дхаммо майа̄ абхисамбуддхо тамева дхаммам̣ саккатва̄ гарум̣ катва̄ упанисса̄йа виха̄сим̣. йато ¶ ча кхо, бхиккхаве, сан̇гхопи махаттена саманна̄гато, атха ме ¶ сан̇гхепи га̄раво’’ти. пат̣хамам̣.
2. дутийаурувеласуттам̣
22. ‘‘екамида̄хам̣ ¶ , бхиккхаве, самайам̣ урувела̄йам̣ вихара̄ми наджджа̄ неран̃джара̄йа тӣре аджапа̄ланигродхе пат̣хама̄бхисамбуддхо. атха кхо, бхиккхаве, самбахула̄ бра̄хман̣а̄ джин̣н̣а̄ вуддха̄ махаллака̄ аддхагата̄ вайоануппатта̄ йена̄хам̣ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ майа̄ саддхим̣ саммодим̣су. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо, бхиккхаве, те бра̄хман̣а̄ мам̣ етадавочум̣ – ‘сутам̣ нетам̣ [метам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. ка.)], бхо готама – на саман̣о готамо бра̄хман̣е джин̣н̣е вуддхе махаллаке аддхагате вайоануппатте абхива̄дети ва̄ паччут̣т̣хети ва̄ а̄санена ва̄ нимантетӣти. тайидам̣, бхо готама, татхева. на хи бхавам̣ готамо бра̄хман̣е джин̣н̣е вуддхе махаллаке аддхагате вайоануппатте абхива̄дети ва̄ паччут̣т̣хети ва̄ а̄санена ва̄ нимантети. тайидам̣, бхо готама, на сампаннамева̄’’’ти.
‘‘тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘найиме [на вата ме (сӣ. пӣ.), на чайиме (сйа̄. кам̣.), на ватиме (?)] а̄йасманто джа̄нанти тхерам̣ ва̄ тхеракаран̣е ва̄ дхамме’ти. вуддхо чепи, бхиккхаве, хоти а̄сӣтико ва̄ на̄вутико ва̄ вассасатико ва̄ джа̄тийа̄. со ча хоти ака̄лава̄дӣ абхӯтава̄дӣ анаттхава̄дӣ адхаммава̄дӣ авинайава̄дӣ, анидха̄наватим̣ ва̄чам̣ бха̄сита̄ ака̄лена анападесам̣ апарийантаватим̣ анаттхасам̣хитам̣. атха кхо со ‘ба̄ло тхеро’твева [тева (сӣ. пӣ.)] сан̇кхам̣ гаччхати.
‘‘дахаро чепи, бхиккхаве, хоти йува̄ сусука̄л̣акесо бхадрена йоббанена саманна̄гато пат̣хамена вайаса̄ ¶ . со ча хоти ка̄лава̄дӣ бхӯтава̄дӣ аттхава̄дӣ дхаммава̄дӣ винайава̄дӣ нидха̄наватим̣ ¶ ва̄чам̣ бха̄сита̄ ка̄лена са̄падесам̣ парийантаватим̣ аттхасам̣хитам̣. атха кхо со ‘пан̣д̣ито тхеро’твева сан̇кхам̣ гаччхати.
‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, тхеракаран̣а̄ дхамма̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху сӣлава̄ хоти, па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихарати а̄ча̄рагочарасампанно ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ, сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу, бахуссуто хоти ¶ сутадхаро сутасанничайо, йе те дхамма̄ а̄дикалйа̄н̣а̄ маджджхекалйа̄н̣а̄ парийоса̄накалйа̄н̣а̄ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ [са̄ттха̄ сабйан̃джана̄ (сӣ. пӣ.)] кевалапарипун̣н̣ам̣ [кевалапарипун̣н̣а̄ (сӣ.)] парисуддхам̣ брахмачарийам̣ абхиваданти, татха̄рӯпа̄сса дхамма̄ бахуссута̄ хонти дха̄та̄ [дхата̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] вачаса̄ паричита̄ манаса̄нупеккхита̄, дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄, чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ хоти акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ, а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро тхеракаран̣а̄ дхамма̄’’ти.
‘‘йо уддхатена читтена, сампхан̃ча баху бха̄сати;
асама̄хитасан̇каппо, асаддхаммарато маго;
а̄ра̄ со тха̄вареййамха̄, па̄падит̣т̣хи ана̄даро.
‘‘йо ча сӣлена сампанно, сутава̄ пат̣ибха̄нава̄;
сан̃н̃ато дхӣро дхаммесу [сан̃н̃ато дхӣрадхаммесу (сӣ.), сам̣йутто тхирадхаммесу (сйа̄. кам̣.)], пан̃н̃а̄йаттхам̣ випассати.
‘‘па̄рагӯ ¶ саббадхамма̄нам̣, акхило пат̣ибха̄нава̄;
пахӣнаджа̄тимаран̣о, брахмачарийасса кевалӣ.
‘‘тамахам̣ вада̄ми тхероти, йасса но санти а̄сава̄;
а̄сава̄нам̣ кхайа̄ бхиккху, со тхероти павуччатӣ’’ти. дутийам̣;
3. локасуттам̣
23. ‘‘локо ¶ , бхиккхаве, татха̄гатена абхисамбуддхо. локасма̄ татха̄гато висам̣йутто. локасамудайо, бхиккхаве, татха̄гатена абхисамбуддхо. локасамудайо татха̄гатасса пахӣно. локаниродхо, бхиккхаве, татха̄гатена абхисамбуддхо. локаниродхо татха̄гатасса ¶ саччхикато. локаниродхага̄минӣ пат̣ипада̄, бхиккхаве, татха̄гатена абхисамбуддха̄. локаниродхага̄минӣ пат̣ипада̄ татха̄гатасса бха̄вита̄.
‘‘йам̣, бхиккхаве, садевакасса локасса сама̄ракасса сабрахмакасса сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа дит̣т̣хам̣ сутам̣ мутам̣ вин̃н̃а̄там̣ паттам̣ парийеситам̣ ¶ анувичаритам̣ манаса̄, саббам̣ там̣ татха̄гатена абхисамбуддхам̣. тасма̄ ‘татха̄гато’ти вуччати.
‘‘йан̃ча, бхиккхаве, раттим̣ татха̄гато ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуджджхати йан̃ча раттим̣ анупа̄дисеса̄йа нибба̄надха̄туйа̄ паринибба̄йати, йам̣ етасмим̣ антаре бха̄сати лапати ниддисати саббам̣ там̣ татхева хоти, но ан̃н̃атха̄. тасма̄ ‘татха̄гато’ти вуччати.
‘‘йатха̄ва̄дӣ, бхиккхаве, татха̄гато татха̄ка̄рӣ, йатха̄ка̄рӣ татха̄ва̄дӣ. ити йатха̄ва̄дӣ татха̄ка̄рӣ, йатха̄ка̄рӣ татха̄ва̄дӣ. тасма̄ ‘татха̄гато’ти вуччати.
‘‘садеваке, бхиккхаве, локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ¶ татха̄гато абхибхӯ анабхибхӯто ан̃н̃адаттху дасо васаваттӣ. тасма̄ ‘татха̄гато’ти вуччати’’.
‘‘саббам̣ локам̣ абхин̃н̃а̄йа, саббам̣ локе йатха̄татхам̣;
саббам̣ локам̣ [саббалока (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] висам̣йутто, саббалоке анӯпайо.
‘‘са ве сабба̄бхибхӯ дхӣро, саббагантхаппамочано;
пхут̣т̣ха’сса парама̄ санти, нибба̄нам̣ акутобхайам̣.
‘‘еса ¶ кхӣн̣а̄саво буддхо, анӣгхо чхиннасам̣сайо;
саббакаммаккхайам̣ патто, вимутто упадхисан̇кхайе.
‘‘еса со бхагава̄ буддхо, еса сӣхо ануттаро;
садевакасса локасса, брахмачаккам̣ паваттайӣ.
‘‘ити дева̄ манусса̄ ча, йе буддхам̣ саран̣ам̣ гата̄;
сан̇гамма там̣ намассанти, махантам̣ вӣтаса̄радам̣.
‘‘данто ¶ дамайатам̣ сет̣т̣хо, санто самайатам̣ иси;
мутто мочайатам̣ агго, тин̣н̣о та̄райатам̣ варо.
‘‘ити хетам̣ намассанти, махантам̣ вӣтаса̄радам̣;
садевакасмим̣ локасмим̣, наттхи те [наттхи те (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] пат̣ипуггало’’ти. татийам̣;
4. ка̄л̣ака̄ра̄масуттам̣
24. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄кете вихарати ка̄л̣ака̄ра̄ме [кол̣ика̄ра̄ме (ка.)]. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘йам̣ ¶ , бхиккхаве, садевакасса локасса ¶ сама̄ракасса сабрахмакасса сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа дит̣т̣хам̣ сутам̣ мутам̣ вин̃н̃а̄там̣ паттам̣ парийеситам̣ анувичаритам̣ манаса̄, тамахам̣ джа̄на̄ми.
‘‘йам̣, бхиккхаве, садевакасса локасса сама̄ракасса сабрахмакасса сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа дит̣т̣хам̣ сутам̣ мутам̣ вин̃н̃а̄там̣ паттам̣ парийеситам̣ анувичаритам̣ манаса̄, тамахам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣. там̣ татха̄гатасса видитам̣, там̣ татха̄гато на упат̣т̣ха̄си.
‘‘йам̣ ¶ , бхиккхаве, садевакасса локасса сама̄ракасса сабрахмакасса сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа дит̣т̣хам̣ сутам̣ мутам̣ вин̃н̃а̄там̣ паттам̣ парийеситам̣ анувичаритам̣ манаса̄, тамахам̣ на джа̄на̄мӣти вадеййам̣, там̣ мамасса муса̄.
‘‘йам̣, бхиккхаве…пе… тамахам̣ джа̄на̄ми ча на ча джа̄на̄мӣти вадеййам̣, там̣пасса [там̣ писса (сйа̄. кам̣.), там̣ мамасса (ка.)] та̄дисамева.
‘‘йам̣, бхиккхаве…пе… тамахам̣ нева джа̄на̄ми на на джа̄на̄мӣти вадеййам̣, там̣ мамасса кали.
‘‘ити кхо, бхиккхаве, татха̄гато дат̣т̣ха̄ дат̣т̣хаббам̣, дит̣т̣хам̣ на ман̃н̃ати, адит̣т̣хам̣ на ман̃н̃ати, дат̣т̣хаббам̣ на ман̃н̃ати, дат̣т̣ха̄рам̣ на ман̃н̃ати; сутва̄ сотаббам̣, сутам̣ на ¶ ман̃н̃ати, асутам̣ на ман̃н̃ати, сотаббам̣ на ман̃н̃ати, сота̄рам̣ на ман̃н̃ати; мутва̄ мотаббам̣, мутам̣ на ман̃н̃ати, амутам̣ на ман̃н̃ати, мотаббам̣ на ман̃н̃ати, мота̄рам̣ на ман̃н̃ати; вин̃н̃атва̄ вин̃н̃а̄таббам̣, вин̃н̃а̄там̣ на ман̃н̃ати, авин̃н̃а̄там̣ на ман̃н̃ати, вин̃н̃а̄таббам̣ на ман̃н̃ати, вин̃н̃а̄та̄рам̣ на ман̃н̃ати. ити кхо, бхиккхаве, татха̄гато дит̣т̣хасутамутавин̃н̃а̄таббесу дхаммесу та̄дӣйева та̄дӣ [та̄дисова та̄дӣ (сйа̄. кам̣.), та̄дисе йева та̄дӣ (пӣ.), та̄дӣйева та̄дӣйевека̄ (ка.)]. тамха̄ ча пана та̄димха̄ [та̄дитамха̄ (сӣ. пӣ.)] ан̃н̃о та̄дӣ уттаритаро ва̄ пан̣ӣтатаро ва̄ наттхӣти вада̄мӣ’’ти.
‘‘йам̣ ¶ кин̃чи дит̣т̣хам̣ва сутам̣ мутам̣ ва̄,
аджджхоситам̣ саччамутам̣ паресам̣;
на тесу та̄дӣ сайасам̣вутесу,
саччам̣ муса̄ ва̄пи парам̣ дахеййа.
‘‘етан̃ча саллам̣ пат̣икачча [пат̣игачча (сӣ. пӣ.)] дисва̄,
аджджхосита̄ йаттха паджа̄ висатта̄;
джа̄на̄ми ¶ пасса̄ми татхева етам̣,
аджджхоситам̣ наттхи татха̄гата̄на’’нти. чатуттхам̣;
5. брахмачарийасуттам̣
25. ‘‘найидам̣ ¶ , бхиккхаве, брахмачарийам̣ вуссати джанакуханаттхам̣, на джаналапанаттхам̣, на ла̄бхасакка̄расилока̄нисам̣саттхам̣, на итива̄даппамоккха̄нисам̣саттхам̣, на ‘ити мам̣ джано джа̄на̄тӯ’ти. атха кхо идам̣, бхиккхаве, брахмачарийам̣ вуссати сам̣вараттхам̣ паха̄наттхам̣ вира̄гаттхам̣ ниродхаттха’’нти.
‘‘сам̣вараттхам̣ паха̄наттхам̣, брахмачарийам̣ анӣтихам̣;
адесайи со бхагава̄, нибба̄ногадхага̄минам̣;
еса магго махантехи [махаттебхи (ка.) итиву. 35], ануйа̄то махесибхи.
‘‘йе ча там̣ пат̣ипаджджанти, йатха̄ буддхена деситам̣;
дуккхассантам̣ кариссанти, саттхуса̄санака̄рино’’ти. пан̃чамам̣;
6. кухасуттам̣
26. [итиву. 108 итивуттакепи] ‘‘йе ¶ те, бхиккхаве, бхиккхӯ куха̄ тхаддха̄ лапа̄ син̇гӣ уннал̣а̄ асама̄хита̄, на ме те, бхиккхаве, бхиккхӯ ма̄мака̄. апагата̄ ча те, бхиккхаве ¶ , бхиккхӯ имасма̄ дхаммавинайа̄, на ча те имасмим̣ дхаммавинайе вуддхим̣ вирул̣хим̣ вепуллам̣ а̄паджджанти. йе ча кхо те, бхиккхаве, бхиккхӯ никкуха̄ ниллапа̄ дхӣра̄ аттхаддха̄ сусама̄хита̄, те кхо ме, бхиккхаве, бхиккхӯ ма̄мака̄. анапагата̄ ча те, бхиккхаве, бхиккхӯ имасма̄ дхаммавинайа̄. те ча имасмим̣ дхаммавинайе вуддхим̣ вирул̣хим̣ вепуллам̣ а̄паджджантӣ’’ти.
[итиву. 108 итивуттакепи] ‘‘куха̄ тхаддха̄ лапа̄ син̇гӣ, уннал̣а̄ асама̄хита̄;
на те дхамме вирӯханти, самма̄самбуддхадесите.
‘‘никкуха̄ ниллапа̄ дхӣра̄, аттхаддха̄ сусама̄хита̄;
те ве дхамме вирӯханти, самма̄самбуддхадесите’’ти. чхат̣т̣хам̣;
7. сантут̣т̣хисуттам̣
27. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ , бхиккхаве, аппа̄ни ча [чева (ка.)] сулабха̄ни ча, та̄ни ча анаваджджа̄ни. катама̄ни чатта̄ри? пам̣сукӯлам̣, бхиккхаве, чӣвара̄нам̣ аппан̃ча сулабхан̃ча ¶ , тан̃ча анаваджджам̣. пин̣д̣ийа̄лопо, бхиккхаве, бходжана̄нам̣ аппан̃ча сулабхан̃ча, тан̃ча анаваджджам̣. руккхамӯлам̣, бхиккхаве, сена̄сана̄нам̣ аппан̃ча сулабхан̃ча, тан̃ча анаваджджам̣. пӯтимуттам̣, бхиккхаве, бхесаджджа̄нам̣ аппан̃ча сулабхан̃ча, тан̃ча анаваджджам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри аппа̄ни ча сулабха̄ни ча, та̄ни ча анаваджджа̄ни. йато кхо, бхиккхаве, бхиккху аппена ча тут̣т̣хо хоти сулабхена ча, идамасса̄хам̣ ан̃н̃атарам̣ са̄ман̃н̃ан̇ганти [са̄ман̃н̃анти (ка.)] вада̄мӣ’’ти.
‘‘анаваджджена тут̣т̣хасса, аппена сулабхена ча;
на ¶ сена̄санама̄раббха, чӣварам̣ па̄набходжанам̣;
вигха̄то хоти читтасса, диса̄ наппат̣ихан̃н̃ати.
‘‘йе часса дхамма̄ аккха̄та̄, са̄ман̃н̃асса̄нуломика̄;
адхиггахита̄ тут̣т̣хасса, аппаматтасса сиккхато’’ти. саттамам̣;
8. арийавам̣сасуттам̣
28. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, арийавам̣са̄ агган̃н̃а̄ раттан̃н̃а̄ вам̣сан̃н̃а̄ пора̄н̣а̄ асам̣кин̣н̣а̄ асам̣кин̣н̣апубба̄, на сам̣кӣйанти на сам̣кӣйиссанти, аппат̣икут̣т̣ха̄ саман̣ехи бра̄хман̣ехи вин̃н̃ӯхи. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху сантут̣т̣хо хоти итарӣтарена чӣварена, итарӣтарачӣварасантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дӣ, на ча чӣварахету анесанам̣ аппатирӯпам̣ а̄паджджати, аладдха̄ ча чӣварам̣ на паритассати, ладдха̄ ча чӣварам̣ агадхито [агатхито (сӣ. пӣ.)] амуччхито анаджджхосанно а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати; та̄йа ча пана итарӣтарачӣварасантут̣т̣хийа̄ неватта̄нуккам̣сети, но [на (дӣ. ни. 3.309)] парам̣ вамбхети. йо хи таттха даккхо аналасо сампаджа̄но патиссато, айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху пора̄н̣е агган̃н̃е арийавам̣се т̣хито.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху сантут̣т̣хо хоти итарӣтарена пин̣д̣апа̄тена, итарӣтарапин̣д̣апа̄тасантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дӣ, на ча пин̣д̣апа̄тахету анесанам̣ аппатирӯпам̣ а̄паджджати, аладдха̄ ча пин̣д̣апа̄там̣ на паритассати, ладдха̄ ча пин̣д̣апа̄там̣ агадхито амуччхито анаджджхосанно а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о ¶ парибхун̃джати; та̄йа ча пана итарӣтарапин̣д̣апа̄тасантут̣т̣хийа̄ неватта̄нуккам̣сети ¶ , но парам̣ вамбхети. йо хи таттха даккхо аналасо сампаджа̄но патиссато, айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху пора̄н̣е агган̃н̃е арийавам̣се т̣хито.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху сантут̣т̣хо хоти итарӣтарена сена̄санена, итарӣтарасена̄санасантут̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ава̄дӣ, на ча сена̄санахету анесанам̣ аппатирӯпам̣ а̄паджджати, аладдха̄ ча сена̄санам̣ на паритассати, ладдха̄ ча сена̄санам̣ агадхито амуччхито анаджджхосанно а̄дӣнавадасса̄вӣ ниссаран̣апан̃н̃о парибхун̃джати; та̄йа ча пана итарӣтарасена̄санасантут̣т̣хийа̄ неватта̄нуккам̣сети, но парам̣ вамбхети. йо хи таттха даккхо аналасо сампаджа̄но патиссато, айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху пора̄н̣е агган̃н̃е арийавам̣се т̣хито.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху бха̄вана̄ра̄мо хоти бха̄вана̄рато, паха̄на̄ра̄мо хоти паха̄нарато; та̄йа ча пана бха̄вана̄ра̄мата̄йа бха̄вана̄ратийа̄ ¶ паха̄на̄ра̄мата̄йа паха̄наратийа̄ неватта̄нуккам̣сети, но парам̣ вамбхети. йо хи таттха даккхо аналасо сампаджа̄но патиссато, айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху пора̄н̣е агган̃н̃е арийавам̣се т̣хито. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро арийавам̣са̄ агган̃н̃а̄ раттан̃н̃а̄ вам̣сан̃н̃а̄ пора̄н̣а̄ асам̣кин̣н̣а̄ асам̣кин̣н̣апубба̄, на сам̣кӣйанти на сам̣кӣйиссанти, аппат̣икут̣т̣ха̄ саман̣ехи бра̄хман̣ехи вин̃н̃ӯхи.
‘‘имехи ча пана, бхиккхаве, чатӯхи арийавам̣сехи саманна̄гато бхиккху пураттхима̄йа чепи диса̄йа вихарати свева аратим̣ сахати, на там̣ арати сахати; паччхима̄йа чепи диса̄йа вихарати ¶ свева аратим̣ сахати, на там̣ арати сахати; уттара̄йа чепи диса̄йа вихарати свева аратим̣ сахати, на там̣ арати сахати; даккхин̣а̄йа чепи диса̄йа вихарати свева аратим̣ сахати, на там̣ арати сахати. там̣ кисса хету? аратиратисахо хи, бхиккхаве, дхӣро’’ти.
‘‘на̄рати ¶ сахати дхӣрам̣ [вӣрам̣ (сӣ.)], на̄рати дхӣрам̣ сахати;
дхӣрова аратим̣ сахати, дхӣро хи аратиссахо.
‘‘саббакаммавиха̄йӣнам̣ ¶ , панун̣н̣ам̣ [пан̣уннам̣ (?)] ко нива̄райе;
неккхам̣ джамбонадассева, ко там̣ ниндитумарахати;
дева̄пи нам̣ пасам̣санти, брахмуна̄пи пасам̣сито’’ти. ат̣т̣хамам̣;
9. дхаммападасуттам̣
29. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, дхаммапада̄ни агган̃н̃а̄ни раттан̃н̃а̄ни вам̣сан̃н̃а̄ни пора̄н̣а̄ни асам̣кин̣н̣а̄ни асам̣кин̣н̣апубба̄ни, на сам̣кӣйанти на сам̣кӣйиссанти, аппат̣икут̣т̣ха̄ни саман̣ехи бра̄хман̣ехи вин̃н̃ӯхи. катама̄ни чатта̄ри? анабхиджджха̄, бхиккхаве, дхаммападам̣ агган̃н̃ам̣ раттан̃н̃ам̣ вам̣сан̃н̃ам̣ пора̄н̣ам̣ асам̣кин̣н̣ам̣ асам̣кин̣н̣апуббам̣, на сам̣кӣйати на сам̣кӣйиссати, аппат̣икут̣т̣хам̣ саман̣ехи бра̄хман̣ехи вин̃н̃ӯхи.
‘‘абйа̄па̄до, бхиккхаве, дхаммападам̣ агган̃н̃ам̣ раттан̃н̃ам̣ вам̣сан̃н̃ам̣ пора̄н̣ам̣ асам̣кин̣н̣ам̣ асам̣кин̣н̣апуббам̣, на сам̣кӣйати на сам̣кӣйиссати, аппат̣икут̣т̣хам̣ саман̣ехи бра̄хман̣ехи вин̃н̃ӯхи.
‘‘самма̄сати ¶ , бхиккхаве, дхаммападам̣ агган̃н̃ам̣ раттан̃н̃ам̣ вам̣сан̃н̃ам̣ пора̄н̣ам̣ асам̣кин̣н̣ам̣ асам̣кин̣н̣апуббам̣, на сам̣кӣйати на сам̣кӣйиссати, аппат̣икут̣т̣хам̣ саман̣ехи бра̄хман̣ехи вин̃н̃ӯхи.
‘‘самма̄сама̄дхи, бхиккхаве, дхаммападам̣ агган̃н̃ам̣ раттан̃н̃ам̣ вам̣сан̃н̃ам̣ пора̄н̣ам̣ асам̣кин̣н̣ам̣ асам̣кин̣н̣апуббам̣, на сам̣кӣйати на сам̣кӣйиссати, аппат̣икут̣т̣хам̣ саман̣ехи бра̄хман̣ехи вин̃н̃ӯхи. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри дхаммапада̄ни агган̃н̃а̄ни раттан̃н̃а̄ни вам̣сан̃н̃а̄ни пора̄н̣а̄ни асам̣кин̣н̣а̄ни асам̣кин̣н̣апубба̄ни, на сам̣кӣйанти на сам̣кӣйиссанти, аппат̣икут̣т̣ха̄ни ¶ саман̣ехи бра̄хман̣ехи вин̃н̃ӯхӣ’’ти.
‘‘анабхиджджха̄лу ¶ вихареййа, абйа̄паннена четаса̄;
сато екаггачиттасса [екаггачитта̄йам̣ (ка.)], аджджхаттам̣ сусама̄хито’’ти. навамам̣;
10. парибба̄джакасуттам̣
30. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате. тена кхо пана самайена самбахула̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ парибба̄джака̄ сиппиника̄тӣре [саппинийа̄ тӣре (сӣ. пӣ.), сиппинийа̄ тӣре (сйа̄. кам̣.), сиппинийа̄ надийа̄ тӣре (ка.)] парибба̄джака̄ра̄ме пат̣ивасанти, сеййатхидам̣ аннабха̄ро варадхаро сакулуда̄йӣ ча парибба̄джако ан̃н̃е ча абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ парибба̄джака̄. атха кхо бхагава̄ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена сиппиника̄тӣрам̣ парибба̄джака̄ра̄мо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо бхагава̄ те парибба̄джаке етадавоча –
‘‘чатта̄рима̄ни, парибба̄джака̄, дхаммапада̄ни агган̃н̃а̄ни раттан̃н̃а̄ни ¶ вам̣сан̃н̃а̄ни пора̄н̣а̄ни асам̣кин̣н̣а̄ни асам̣кин̣н̣апубба̄ни, на сам̣кӣйанти на сам̣кӣйиссанти, аппат̣икут̣т̣ха̄ни саман̣ехи бра̄хман̣ехи вин̃н̃ӯхи. катама̄ни чатта̄ри? анабхиджджха̄, парибба̄джака̄, дхаммападам̣ агган̃н̃ам̣ раттан̃н̃ам̣ вам̣сан̃н̃ам̣ пора̄н̣ам̣ асам̣кин̣н̣ам̣ асам̣кин̣н̣апуббам̣, на сам̣кӣйати на сам̣кӣйиссати, аппат̣икут̣т̣хам̣ саман̣ехи бра̄хман̣ехи вин̃н̃ӯхи. абйа̄па̄до, парибба̄джака̄, дхаммападам̣…пе… самма̄сати, парибба̄джака̄, дхаммападам̣…пе… самма̄сама̄дхи, парибба̄джака̄, дхаммападам̣ агган̃н̃ам̣ раттан̃н̃ам̣ вам̣сан̃н̃ам̣ ¶ пора̄н̣ам̣ асам̣кин̣н̣ам̣ асам̣кин̣н̣апуббам̣, на сам̣кӣйати на сам̣кӣйиссати, аппат̣икут̣т̣хам̣ саман̣ехи бра̄хман̣ехи вин̃н̃ӯхи. има̄ни кхо ¶ , парибба̄джака̄, чатта̄ри дхаммапада̄ни агган̃н̃а̄ни раттан̃н̃а̄ни вам̣сан̃н̃а̄ни пора̄н̣а̄ни асам̣кин̣н̣а̄ни асам̣кин̣н̣апубба̄ни, на сам̣кӣйанти на сам̣кӣйиссанти, аппат̣икут̣т̣ха̄ни саман̣ехи бра̄хман̣ехи вин̃н̃ӯхи.
‘‘йо кхо, парибба̄джака̄, евам̣ вадеййа – ‘ахаметам̣ анабхиджджхам̣ дхаммападам̣ паччаккха̄йа абхиджджха̄лум̣ ка̄месу тиббаса̄ра̄гам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ пан̃н̃а̄песса̄мӣ’ти, тамахам̣ таттха евам̣ вадеййам̣ – ‘ету вадату бйа̄харату пасса̄мисса̄нубха̄ва’нти. со вата, парибба̄джака̄, анабхиджджхам̣ дхаммападам̣ паччаккха̄йа абхиджджха̄лум̣ ка̄месу тиббаса̄ра̄гам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ пан̃н̃а̄пессатӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати.
‘‘йо ¶ кхо, парибба̄джака̄, евам̣ вадеййа – ‘ахаметам̣ абйа̄па̄дам̣ дхаммападам̣ паччаккха̄йа бйа̄панначиттам̣ падут̣т̣хаманасан̇каппам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ пан̃н̃а̄песса̄мӣ’ти, тамахам̣ таттха евам̣ вадеййам̣ – ‘ету вадату бйа̄харату пасса̄мисса̄нубха̄ва’нти. со вата, парибба̄джака̄, абйа̄па̄дам̣ дхаммападам̣ паччаккха̄йа бйа̄панначиттам̣ падут̣т̣хаманасан̇каппам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ пан̃н̃а̄пессатӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати.
‘‘йо кхо, парибба̄джака̄, евам̣ вадеййа – ‘ахаметам̣ самма̄сатим̣ дхаммападам̣ паччаккха̄йа мут̣т̣хассатим̣ асампаджа̄нам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ пан̃н̃а̄песса̄мӣ’ти, тамахам̣ таттха евам̣ вадеййам̣ – ‘ету вадату бйа̄харату пасса̄мисса̄нубха̄ва’нти. со вата, парибба̄джака̄, самма̄сатим̣ дхаммападам̣ паччаккха̄йа мут̣т̣хассатим̣ асампаджа̄нам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ пан̃н̃а̄пессатӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати.
‘‘йо кхо, парибба̄джака̄, евам̣ вадеййа – ‘ахаметам̣ ¶ самма̄сама̄дхим̣ дхаммападам̣ паччаккха̄йа асама̄хитам̣ виббхантачиттам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ пан̃н̃а̄песса̄мӣ’ти, тамахам̣ таттха евам̣ вадеййам̣ – ‘ету вадату бйа̄харату ¶ пасса̄мисса̄нубха̄ва’нти. со вата, парибба̄джака̄, самма̄сама̄дхим̣ дхаммападам̣ паччаккха̄йа асама̄хитам̣ виббхантачиттам̣ саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ пан̃н̃а̄пессатӣти нетам̣ т̣ха̄нам̣ виджджати.
‘‘йо кхо, парибба̄джака̄, има̄ни чатта̄ри дхаммапада̄ни гарахитаббам̣ пат̣иккоситаббам̣ ман̃н̃еййа, тасса дит̣т̣хева дхамме чатта̄ро сахадхаммика̄ ва̄да̄нупа̄та̄ га̄райха̄ ¶ т̣ха̄на̄ [ва̄да̄нува̄да̄ га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ (ма. ни. 3.8)] а̄гаччханти. катаме чатта̄ро? анабхиджджхам̣ че бхавам̣ дхаммападам̣ гарахати пат̣иккосати, йе ча хи [йе ча (ма. ни. 3.142-143)] абхиджджха̄лӯ ка̄месу тиббаса̄ра̄га̄ саман̣абра̄хман̣а̄ те бхото пуджджа̄ те бхото па̄сам̣са̄. абйа̄па̄дам̣ че бхавам̣ дхаммападам̣ гарахати пат̣иккосати, йе ча хи бйа̄панначитта̄ падут̣т̣хаманасан̇каппа̄ саман̣абра̄хман̣а̄ те бхото пуджджа̄ те бхото па̄сам̣са̄. самма̄сатим̣ че бхавам̣ дхаммападам̣ гарахати пат̣иккосати, йе ча хи мут̣т̣хассатӣ асампаджа̄на̄ саман̣абра̄хман̣а̄ те бхото пуджджа̄ те бхото па̄сам̣са̄. самма̄сама̄дхим̣ че бхавам̣ дхаммападам̣ гарахати пат̣иккосати, йе ча хи асама̄хита̄ виббхантачитта̄ саман̣абра̄хман̣а̄ те бхото пуджджа̄ те бхото па̄сам̣са̄.
‘‘йо ¶ кхо, парибба̄джака̄, има̄ни чатта̄ри дхаммапада̄ни гарахитаббам̣ пат̣иккоситаббам̣ ман̃н̃еййа, тасса дит̣т̣хева дхамме име чатта̄ро сахадхаммика̄ ва̄да̄нупа̄та̄ га̄райха̄ т̣ха̄на̄ а̄гаччханти ¶ . йепи те парибба̄джака̄ ахесум̣ уккала̄ вассабхан̃н̃а̄ [вассабхин̃н̃а̄ (ка.) сам̣. ни. 3.62 пасситаббам̣] ахетукава̄да̄ акирийава̄да̄ наттхикава̄да̄, тепи има̄ни чатта̄ри дхаммапада̄ни на гарахитаббам̣ на пат̣иккоситаббам̣ аман̃н̃им̣су. там̣ кисса хету? нинда̄бйа̄росанаупа̄рамбхабхайа̄’’ти [упава̄дабхайа̄ти (ка.) ма. ни. 3.150; сам̣. ни. 3.62 пасситаббам̣].
‘‘абйа̄панно сада̄ сато, аджджхаттам̣ сусама̄хито;
абхиджджха̄винайе сиккхам̣, аппаматтоти вуччатӣ’’ти. дасамам̣;
урувелавагго татийо.
тассудда̄нам̣ –
две урувела̄ локо ка̄л̣ако [кол̣ико (ка.)], брахмачарийена пан̃чамам̣;
кухам̣ сантут̣т̣хи вам̣со ча, дхаммападам̣ парибба̄джакена ча̄ти.
4. чаккавагго
1. чаккасуттам̣
31. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ ¶ ¶ , бхиккхаве, чакка̄ни, йехи саманна̄гата̄нам̣ деваманусса̄нам̣ чатучаккам̣ ваттати, йехи саманна̄гата̄ деваманусса̄ начирассева махантаттам̣ вепуллаттам̣ па̄пун̣анти бхогесу. катама̄ни чатта̄ри? патирӯпадесава̄со, саппуриса̄вассайо [саппурисӯпассайо (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], аттасамма̄пан̣идхи, пуббе ча катапун̃н̃ата̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри чакка̄ни, йехи саманна̄гата̄нам̣ деваманусса̄нам̣ чатучаккам̣ ваттати, йехи саманна̄гата̄ деваманусса̄ начирассева махантаттам̣ вепуллаттам̣ па̄пун̣анти бхогесӯ’’ти.
‘‘патирӯпе ¶ васе десе, арийамиттакаро сийа̄;
самма̄пан̣идхисампанно, пуббе пун̃н̃акато наро;
дхан̃н̃ам̣ дханам̣ йасо китти, сукхан̃четам̣дхиваттатӣ’’ти. пат̣хамам̣;
2. сан̇гахасуттам̣
32. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, сан̇гахаваттхӯни. катама̄ни чатта̄ри? да̄нам̣, пеййаваджджам̣, аттхачарийа̄, сама̄наттата̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри сан̇гахаваттхӯнӣ’’ти.
‘‘да̄нан̃ча пеййаваджджан̃ча [сан̇гахе (ат̣т̣хакатха̄йам̣ па̄т̣хантарам̣) дӣ. ни. 3.273 пасситаббам̣], аттхачарийа̄ ча йа̄ идха;
сама̄наттата̄ ча дхаммесу, таттха таттха йатха̄рахам̣;
ете кхо сан̇гаха̄ локе, ратхасса̄н̣ӣва йа̄йато.
‘‘ете ча сан̇гаха̄ на̄ссу, на ма̄та̄ путтака̄ран̣а̄;
лабхетха ма̄нам̣ пӯджам̣ ва̄, пита̄ ва̄ путтака̄ран̣а̄.
‘‘йасма̄ ¶ ча сан̇гаха̄ [сан̇гахе (ат̣т̣хакатха̄йам̣ па̄т̣хантарам̣) дӣ. ни. 3.273 пасситаббам̣] ете, самавеккханти пан̣д̣ита̄;
тасма̄ махаттам̣ паппонти, па̄сам̣са̄ ча бхаванти те’’ти. дутийам̣;
3. сӣхасуттам̣
33. ‘‘сӣхо ¶ ¶ , бхиккхаве, мигара̄джа̄ са̄йанхасамайам̣ а̄сайа̄ никкхамати. а̄сайа̄ никкхамитва̄ виджамбхати. виджамбхитва̄ саманта̄ чатуддиса̄ анувилокети. саманта̄ чатуддиса̄ анувилокетва̄ тиккхаттум̣ сӣхана̄дам̣ надати. тиккхаттум̣ сӣхана̄дам̣ надитва̄ гочара̄йа паккамати. йе кхо пана те, бхиккхаве, тираччха̄нагата̄ па̄н̣а̄ сӣхасса мигаран̃н̃о надато саддам̣ сун̣анти, те йебхуййена бхайам̣ сам̣вегам̣ санта̄сам̣ а̄паджджанти. билам̣ била̄сайа̄ пависанти, дакам̣ дака̄сайа̄ [удакам̣ удака̄сайа̄ (ка.) сам̣. ни. 3.78; пат̣и. ма. ат̣т̣ха. 1.1.37 пасситаббам̣] пависанти, ванам̣ вана̄сайа̄ пависанти, а̄ка̄сам̣ паккхино бхаджанти ¶ . йепи те, бхиккхаве, ран̃н̃о на̄га̄ га̄манигамара̄джадха̄нӣсу дал̣хехи вараттехи бандханехи баддха̄, тепи та̄ни бандхана̄ни сан̃чхиндитва̄ сампада̄летва̄ бхӣта̄ муттакарӣсам̣ чаджама̄на̄ йена ва̄ тена ва̄ пала̄йанти. евам̣ махиддхико кхо, бхиккхаве, сӣхо мигара̄джа̄ тираччха̄нагата̄нам̣ па̄н̣а̄нам̣, евам̣ махесаккхо евам̣ маха̄нубха̄во.
‘‘евамевам̣ кхо, бхиккхаве, йада̄ татха̄гато локе уппаджджати арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄, со дхаммам̣ десети – ‘ити сакка̄йо, ити сакка̄йасамудайо, ити сакка̄йаниродхо [сакка̄йасса аттхан̇гамо (ат̣т̣ха., сам̣. ни. 3.78) ‘‘сакка̄йаниродхага̄минӣ’’ти паччхимападам̣ пана пасситаббам̣], ити сакка̄йаниродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти. йепи те, бхиккхаве, дева̄ дӣгха̄йука̄ ван̣н̣аванто сукхабахула̄ уччесу вима̄несу чират̣т̣хитика̄, тепи татха̄гатасса дхаммадесанам̣ сутва̄ йебхуййена бхайам̣ сам̣вегам̣ санта̄сам̣ а̄паджджанти – ‘аничча̄ вата кира, бхо, майам̣ сама̄на̄ ниччамха̄ти аман̃н̃имха; аддхува̄ вата кира, бхо, майам̣ сама̄на̄ дхувамха̄ти аман̃н̃имха; асассата̄ вата кира, бхо, майам̣ сама̄на̄ сассатамха̄ти аман̃н̃имха. майам̣ кира, бхо, аничча̄ аддхува̄ асассата̄ сакка̄йапарийа̄панна̄’ти. евам̣ махиддхико кхо, бхиккхаве, татха̄гато садевакасса локасса, евам̣ махесаккхо евам̣ маха̄нубха̄во’’ти.
‘‘йада̄ ¶ ¶ буддхо абхин̃н̃а̄йа, дхаммачаккам̣ паваттайӣ;
садевакасса локасса, саттха̄ аппат̣ипуггало.
‘‘сакка̄йан̃ча ¶ ¶ ниродхан̃ча, сакка̄йасса ча самбхавам̣;
арийан̃чат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣, дуккхӯпасамага̄минам̣.
‘‘йепи дӣгха̄йука̄ дева̄, ван̣н̣аванто йасассино;
бхӣта̄ санта̄сама̄па̄дум̣, сӣхассеви’таремига̄.
‘‘авӣтиватта̄ сакка̄йам̣, аничча̄ кира бхо майам̣;
сутва̄ арахато ва̄кйам̣, виппамуттасса та̄дино’’ти [сам̣. ни. 3.78]. татийам̣;
4. аггаппаса̄дасуттам̣
34. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, аггаппаса̄да̄. катаме чатта̄ро? йа̄вата̄, бхиккхаве, сатта̄ апада̄ ва̄ двипада̄ [дипада̄ (сӣ. пӣ.) а. ни. 5.32; итиву. 90] ва̄ чатуппада̄ ва̄ бахуппада̄ ва̄ рӯпино ва̄ арӯпино ва̄ сан̃н̃ино ва̄ асан̃н̃ино ва̄ невасан̃н̃ина̄сан̃н̃ино ва̄, татха̄гато тесам̣ аггамаккха̄йати арахам̣ самма̄самбуддхо. йе, бхиккхаве, буддхе пасанна̄, агге те пасанна̄. агге кхо пана пасанна̄нам̣ агго випа̄ко хоти.
‘‘йа̄вата̄, бхиккхаве, дхамма̄ сан̇кхата̄, арийо ат̣т̣хан̇гико магго тесам̣ аггамаккха̄йати. йе, бхиккхаве, арийе ат̣т̣хан̇гике магге пасанна̄, агге те пасанна̄. агге кхо пана пасанна̄нам̣ агго випа̄ко хоти.
‘‘йа̄вата̄, бхиккхаве, дхамма̄ сан̇кхата̄ ва̄ асан̇кхата̄ ва̄, вира̄го тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ маданиммадано пипа̄савинайо а̄лайасамуггха̄то ват̣т̣упаччхедо тан̣ха̄ккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣. йе, бхиккхаве, вира̄ге дхамме пасанна̄, агге те пасанна̄. агге кхо пана пасанна̄нам̣ агго випа̄ко хоти.
‘‘йа̄вата̄ ¶ ¶ , бхиккхаве, сан̇гха̄ ва̄ ган̣а̄ ва̄, татха̄гатаса̄вакасан̇гхо тесам̣ аггамаккха̄йати, йадидам̣ чатта̄ри пурисайуга̄ни ат̣т̣ха пурисапуггала̄ еса бхагавато са̄вакасан̇гхо а̄хунеййо па̄хунеййо даккхин̣еййо ан̃джаликаран̣ӣйо ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса. йе ¶ , бхиккхаве, сан̇гхе пасанна̄ ¶ , агге те пасанна̄. агге кхо пана пасанна̄нам̣ агго випа̄ко хоти. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро аггаппаса̄да̄’’ти.
‘‘аггато ве пасанна̄нам̣, аггам̣ дхаммам̣ виджа̄натам̣;
агге буддхе пасанна̄нам̣, даккхин̣еййе ануттаре.
‘‘агге дхамме пасанна̄нам̣, вира̄гӯпасаме сукхе;
агге сан̇гхе пасанна̄нам̣, пун̃н̃аккхетте ануттаре.
‘‘аггасмим̣ да̄нам̣ дадатам̣, аггам̣ пун̃н̃ам̣ павад̣д̣хати;
аггам̣ а̄йу ча ван̣н̣о ча, йасо китти сукхам̣ балам̣.
‘‘аггасса да̄та̄ медха̄вӣ, аггадхаммасама̄хито;
девабхӯто мануссо ва̄, аггаппатто памодатӣ’’ти [итиву. 90]. чатуттхам̣;
5. вассака̄расуттам̣
35. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. атха кхо вассака̄ро бра̄хман̣о магадхамаха̄матто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо вассака̄ро бра̄хман̣о магадхамаха̄матто бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘чатӯхи кхо майам̣, бхо готама, дхаммехи саманна̄гатам̣ маха̄пан̃н̃ам̣ маха̄пурисам̣ пан̃н̃а̄пема ¶ . катамехи чатӯхи? идха, бхо готама, бахуссуто хоти тасса тассева сутаджа̄тасса тасса тассева кхо пана бха̄ситасса аттхам̣ джа̄на̄ти – ‘айам̣ имасса бха̄ситасса аттхо, айам̣ имасса бха̄ситасса ¶ аттхо’ти. сатима̄ кхо пана хоти чиракатампи чирабха̄ситампи сарита̄ ануссарита̄ йа̄ни кхо пана та̄ни гахат̣т̣хака̄ни ким̣каран̣ӣйа̄ни, таттха даккхо хоти аналасо, татрупа̄йа̄йа вӣмам̣са̄йа саманна̄гато алам̣ ка̄тум̣ алам̣ сам̣видха̄тум̣. имехи кхо майам̣, бхо готама, чатӯхи дхаммехи саманна̄гатам̣ маха̄пан̃н̃ам̣ маха̄пурисам̣ пан̃н̃а̄пема. саче ме [саче пана ме (сӣ. ка.), саче ме пана (пӣ.)], бхо готама, анумодитаббам̣ анумодату ме бхавам̣ готамо; саче ¶ пана ме, бхо готама, пат̣иккоситаббам̣ пат̣иккосату ме бхавам̣ готамо’’ти.
‘‘нева кхо тйа̄хам̣, бра̄хман̣а, анумода̄ми на пат̣иккоса̄ми ¶ . чатӯхи кхо ахам̣, бра̄хман̣а, дхаммехи саманна̄гатам̣ маха̄пан̃н̃ам̣ маха̄пурисам̣ пан̃н̃а̄пеми. катамехи чатӯхи? идха, бра̄хман̣а, бахуджанахита̄йа пат̣ипанно хоти бахуджанасукха̄йа; бахусса джаната̄ арийе н̃а̄йе патит̣т̣ха̄пита̄, йадидам̣ калйа̄н̣адхаммата̄ кусаладхаммата̄. со йам̣ витаккам̣ а̄кан̇кхати витаккетум̣ там̣ витаккам̣ витаккети, йам̣ витаккам̣ на̄кан̇кхати витаккетум̣ на там̣ витаккам̣ витаккети; йам̣ сан̇каппам̣ а̄кан̇кхати сан̇каппетум̣ там̣ сан̇каппам̣ сан̇каппети, йам̣ сан̇каппам̣ на̄кан̇кхати сан̇каппетум̣ на там̣ сан̇каппам̣ сан̇каппети. ити четовасиппатто хоти витаккапатхе. чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ хоти акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ. а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме ¶ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. нева кхо тйа̄хам̣, бра̄хман̣а, анумода̄ми на пана пат̣иккоса̄ми. имехи кхо ахам̣, бра̄хман̣а, чатӯхи дхаммехи саманна̄гатам̣ маха̄пан̃н̃ам̣ маха̄пурисам̣ пан̃н̃а̄пемӣ’’ти.
‘‘аччхарийам̣, бхо готама, аббхутам̣, бхо готама! йа̄ва субха̄ситам̣ чидам̣ бхота̄ готамена. имехи ча майам̣, бхо готама, чатӯхи дхаммехи саманна̄гатам̣ бхавантам̣ готамам̣ дха̄рема; бхаван̃хи готамо бахуджанахита̄йа пат̣ипанно бахуджанасукха̄йа; баху те [бахусса (сйа̄. кам̣. ка.)] джаната̄ арийе н̃а̄йе патит̣т̣ха̄пита̄, йадидам̣ калйа̄н̣адхаммата̄ кусаладхаммата̄. бхаван̃хи готамо йам̣ витаккам̣ а̄кан̇кхати витаккетум̣ там̣ витаккам̣ витаккети, йам̣ витаккам̣ на̄кан̇кхати витаккетум̣ на там̣ витаккам̣ витаккети, йам̣ сан̇каппам̣ а̄кан̇кхати сан̇каппетум̣ там̣ сан̇каппам̣ сан̇каппети, йам̣ сан̇каппам̣ на̄кан̇кхати сан̇каппетум̣ на там̣ сан̇каппам̣ сан̇каппети. бхаван̃хи готамо четовасиппатто витаккапатхе. бхаван̃хи готамо чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ ¶ . бхаван̃хи готамо а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’’ти.
‘‘аддха̄ ¶ ¶ кхо тйа̄хам̣, бра̄хман̣а, а̄саджджа упанӣйа ва̄ча̄ бха̄сита̄. апи ча, тйа̄хам̣ бйа̄карисса̄ми – ‘ахан̃хи, бра̄хман̣а, бахуджанахита̄йа пат̣ипанно бахуджанасукха̄йа; баху ме [бахусса (сйа̄. кам̣. ка.)] джаната̄ арийе н̃а̄йе патит̣т̣ха̄пита̄, йадидам̣ калйа̄н̣адхаммата̄ кусаладхаммата̄. ахан̃хи, бра̄хман̣а, йам̣ витаккам̣ а̄кан̇кха̄ми витаккетум̣ там̣ витаккам̣ витаккеми, йам̣ витаккам̣ на̄кан̇кха̄ми витаккетум̣ на там̣ витаккам̣ витаккеми ¶ , йам̣ сан̇каппам̣ а̄кан̇кха̄ми сан̇каппетум̣ там̣ сан̇каппам̣ сан̇каппеми, йам̣ сан̇каппам̣ на̄кан̇кха̄ми сан̇каппетум̣ на там̣ сан̇каппам̣ сан̇каппеми. ахан̃хи, бра̄хман̣а, четовасиппатто витаккапатхе. ахан̃хи, бра̄хман̣а, чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ. ахан̃хи, бра̄хман̣а, а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихара̄мӣ’’’ти.
‘‘йо веди саббасатта̄нам̣, маччупа̄саппамочанам̣;
хитам̣ деваманусса̄нам̣, н̃а̄йам̣ дхаммам̣ пака̄сайи;
йам̣ ве дисва̄ ча сутва̄ ча, пасӣданти бахӯ джана̄ [пасӣдати бахуджджано (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)].
‘‘магга̄маггасса кусало, катакиччо ана̄саво;
буддхо антимаса̄рӣро [антимадха̄рито (ка.)], ‘‘(маха̄пан̃н̃о) [( ) сйа̄. поттхаке наттхи] маха̄пурисоти вуччатӣ’’ти. пан̃чамам̣;
6. дон̣асуттам̣
36. екам̣ самайам̣ бхагава̄ антара̄ ча уккат̣т̣хам̣ антара̄ ча сетабйам̣ аддха̄намаггаппат̣ипанно хоти. дон̣опи судам̣ бра̄хман̣о антара̄ ча уккат̣т̣хам̣ антара̄ ча сетабйам̣ аддха̄намаггаппат̣ипанно хоти. аддаса̄ кхо дон̣о бра̄хман̣о бхагавато па̄десу чакка̄ни сахасса̄ра̄ни санемика̄ни сана̄бхика̄ни сабба̄ка̄рапарипӯра̄ни; дисва̄насса етадахоси – ‘‘аччхарийам̣ вата, бхо, аббхутам̣ вата, бхо! на ватима̄ни мануссабхӯтасса пада̄ни бхависсантӣ’’ти!! атха ¶ кхо бхагава̄ магга̄ оккамма ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле нисӣди ¶ ¶ паллан̇кам̣ ¶ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. атха кхо дон̣о бра̄хман̣о бхагавато пада̄ни анугаччханто аддаса бхагавантам̣ ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле нисиннам̣ па̄са̄дикам̣ паса̄данӣйам̣ сантиндрийам̣ сантама̄насам̣ уттамадаматхасаматхамануппаттам̣ дантам̣ гуттам̣ сам̣йатиндрийам̣ [йатиндрийам̣ (маха̄ва. 257)] на̄гам̣. дисва̄на йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘дево но бхавам̣ бхависсатӣ’’ти? ‘‘на кхо ахам̣, бра̄хман̣а, дево бхависса̄мӣ’’ти. ‘‘гандхаббо но бхавам̣ бхависсатӣ’’ти? ‘‘на кхо ахам̣, бра̄хман̣а, гандхаббо бхависса̄мӣ’’ти. ‘‘йаккхо но бхавам̣ бхависсатӣ’’ти? ‘‘на кхо ахам̣, бра̄хман̣а, йаккхо бхависса̄мӣ’’ти. ‘‘мануссо но бхавам̣ бхависсатӣ’’ти? ‘‘на кхо ахам̣, бра̄хман̣а, мануссо бхависса̄мӣ’’ти.
‘‘‘дево но бхавам̣ бхависсатӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘на кхо ахам̣, бра̄хман̣а, дево бхависса̄мӣ’ти вадеси. ‘гандхаббо но бхавам̣ бхависсатӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘на кхо ахам̣, бра̄хман̣а, гандхаббо бхависса̄мӣ’ти вадеси. ‘йаккхо но бхавам̣ бхависсатӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘на кхо ахам̣, бра̄хман̣а, йаккхо бхависса̄мӣ’ти вадеси. ‘мануссо но бхавам̣ бхависсатӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘на кхо ахам̣, бра̄хман̣а, мануссо бхависса̄мӣ’ти вадеси. атха ко чарахи бхавам̣ бхависсатӣ’’ти?
‘‘йесам̣ кхо ахам̣, бра̄хман̣а, а̄сава̄нам̣ аппахӣнатта̄ дево бхавеййам̣, те ме а̄сава̄ пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. йесам̣ кхо ахам̣, бра̄хман̣а, а̄сава̄нам̣ ¶ аппахӣнатта̄ гандхаббо бхавеййам̣… йаккхо бхавеййам̣… мануссо бхавеййам̣, те ме а̄сава̄ пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, уппалам̣ ва̄ падумам̣ ва̄ пун̣д̣арӣкам̣ ва̄ удаке джа̄там̣ удаке сам̣вад̣д̣хам̣ удака̄ аччуггамма тит̣т̣хати анупалиттам̣ ¶ удакена; евамевам̣ кхо ахам̣, бра̄хман̣а, локе джа̄то локе сам̣вад̣д̣хо локам̣ абхибхуййа вихара̄ми анупалитто локена. буддхоти мам̣, бра̄хман̣а, дха̄рехӣ’’ти.
‘‘йена ¶ девӯпапатйасса, гандхаббо ва̄ вихан̇гамо;
йаккхаттам̣ йена гаччхеййам̣, мануссаттан̃ча аббадже;
те майхам̣, а̄сава̄ кхӣн̣а̄, виддхаста̄ винал̣ӣката̄.
‘‘пун̣д̣арӣкам̣ ¶ йатха̄ ваггу, тойена нупалиппати [нупалимпати (ка.)];
нупалиппа̄ми [нупалимпа̄ми (ка.)] локена, тасма̄ буддхосми бра̄хман̣а̄’’ти. чхат̣т̣хам̣;
7. апариха̄нийасуттам̣
37. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху абхаббо париха̄на̄йа нибба̄нассева сантике. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, бхиккху сӣласампанно хоти, индрийесу гуттадва̄ро хоти, бходжане маттан̃н̃ӯ хоти, джа̄гарийам̣ ануйутто хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сӣласампанно хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху сӣлава̄ хоти па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихарати а̄ча̄рагочарасампанно ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ, сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сӣласампанно хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху индрийесу гуттадва̄ро хоти ¶ ? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ. йатва̄дхикаран̣аменам̣ чаккхундрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати; раккхати чаккхундрийам̣; чаккхундрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. сотена саддам̣ сутва̄… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ. йатва̄дхикаран̣аменам̣ маниндрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ ¶ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати; раккхати маниндрийам̣; маниндрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху индрийесу гуттадва̄ро хоти.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, бхиккху бходжане маттан̃н̃ӯ хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху пат̣исан̇кха̄ йонисо а̄ха̄рам̣ а̄ха̄рети – ‘нева дава̄йа на мада̄йа на ман̣д̣ана̄йа на вибхӯсана̄йа; йа̄вадева имасса ка̄йасса т̣хитийа̄ йа̄пана̄йа вихим̣сӯпаратийа̄ брахмачарийа̄нуггаха̄йа. ити пура̄н̣ан̃ча веданам̣ пат̣ихан̇кха̄ми, наван̃ча веданам̣ на уппа̄десса̄ми, йа̄тра̄ ча ме бхависсати, анаваджджата̄ ча пха̄сувиха̄ро ча̄’ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху бходжане маттан̃н̃ӯ хоти.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, бхиккху джа̄гарийам̣ ануйутто хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху дивасам̣ чан̇камена нисаджджа̄йа а̄варан̣ӣйехи дхаммехи читтам̣ парисодхети; раттийа̄ пат̣хамам̣ йа̄мам̣ чан̇камена нисаджджа̄йа а̄варан̣ӣйехи дхаммехи читтам̣ парисодхети; раттийа̄ маджджхимам̣ йа̄мам̣ даккхин̣ена пассена сӣхасеййам̣ каппети ¶ , па̄де па̄дам̣ ачча̄дха̄йа, сато сампаджа̄но ут̣т̣ха̄насан̃н̃ам̣ манаси каритва̄; раттийа̄ паччхимам̣ йа̄мам̣ паччут̣т̣ха̄йа чан̇камена нисаджджа̄йа а̄варан̣ӣйехи дхаммехи читтам̣ парисодхети. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху джа̄гарийам̣ ануйутто хоти. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху абхаббо париха̄на̄йа, нибба̄нассева сантикети.
‘‘сӣле патит̣т̣хито бхиккху, индрийесу ча сам̣вуто;
бходжанамхи ча маттан̃н̃ӯ, джа̄гарийам̣ ануйун̃джати.
‘‘евам̣ виха̄рӣ а̄та̄пӣ, ахораттаматандито;
бха̄вайам̣ кусалам̣ дхаммам̣, йогаккхемасса паттийа̄.
‘‘аппама̄дарато бхиккху, пама̄де бхайадасси ва̄ [бхайадасса̄вӣ (ка.) дха. па. 32 дхаммападепи];
абхаббо париха̄на̄йа, нибба̄нассева сантике’’ти. саттамам̣;
8. патилӣнасуттам̣
38. ‘‘панун̣н̣апаччекасаччо ¶ [пан̣уннапаччекасаччо (?)], бхиккхаве, бхиккху ‘самавайасат̣т̣хесано пассаддхака̄йасан̇кха̄ро патилӣно’ти вуччати. катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху панун̣н̣апаччекасаччо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккхуно йа̄ни та̄ни путхусаман̣абра̄хман̣а̄нам̣ ¶ путхупаччекасачча̄ни, сеййатхидам̣ – сассато локоти ва̄, асассато локоти ва̄, антава̄ локоти ва̄, анантава̄ локоти ва̄, там̣ джӣвам̣ там̣ сарӣранти ва̄, ан̃н̃ам̣ джӣвам̣ ан̃н̃ам̣ сарӣранти ва̄, хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, хоти ча на ча хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄, нева хоти на ¶ на хоти татха̄гато парам̣ маран̣а̄ти ва̄; сабба̄ни та̄ни нун̣н̣а̄ни хонти панун̣н̣а̄ни чатта̄ни ванта̄ни мутта̄ни пахӣна̄ни пат̣иниссат̣т̣ха̄ни. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху панун̣н̣апаччекасаччо хоти.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, бхиккху самавайасат̣т̣хесано хоти? идха, бхиккхаве, бхиккхуно ка̄месана̄ пахӣна̄ хоти, бхавесана̄ пахӣна̄ хоти, брахмачарийесана̄ пат̣иппассаддха̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху самавайасат̣т̣хесано хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху пассаддхака̄йасан̇кха̄ро хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху пассаддхака̄йасан̇кха̄ро хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху патилӣно хоти? идха, бхиккхаве, бхиккхуно асмима̄но пахӣно хоти уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄вам̣като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху патилӣно хоти. панун̣н̣апаччекасаччо, бхиккхаве, бхиккху ‘самавайасат̣т̣хесано пассаддхака̄йасан̇кха̄ро патилӣно’ти вуччатӣ’’ти.
[итиву. 55 итивуттакепи] ‘‘ка̄месана̄ ¶ бхавесана̄, брахмачарийесана̄ саха;
ити саччапара̄ма̄со, дит̣т̣хит̣т̣ха̄на̄ самуссайа̄.
[итиву. 55 итивуттакепи] ‘‘саббара̄гавираттасса, тан̣хаккхайавимуттино;
есана̄ пат̣иниссат̣т̣ха̄, дит̣т̣хит̣т̣ха̄на̄ самӯхата̄.
‘‘са ве санто сато бхиккху, пассаддхо апара̄джито;
ма̄на̄бхисамайа̄ буддхо, патилӣноти вуччатӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣;
9. уджджайасуттам̣
39. атха ¶ ¶ кхо уджджайо бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо уджджайо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘бхавампи но готамо йан̃н̃ам̣ ван̣н̣етӣ’’ти ¶ ? ‘‘на кхо ахам̣, бра̄хман̣а, саббам̣ йан̃н̃ам̣ ван̣н̣еми; на пана̄хам̣, бра̄хман̣а, саббам̣ йан̃н̃ам̣ на ван̣н̣еми. йатха̄рӯпе кхо, бра̄хман̣а, йан̃н̃е га̄во хан̃н̃анти, аджел̣ака̄ хан̃н̃анти, куккут̣асӯкара̄ хан̃н̃анти, вивидха̄ па̄н̣а̄ сан̇гха̄там̣ а̄паджджанти; еварӯпам̣ кхо ахам̣, бра̄хман̣а, са̄рамбхам̣ йан̃н̃ам̣ на ван̣н̣еми. там̣ кисса хету? еварӯпан̃хи, бра̄хман̣а, са̄рамбхам̣ йан̃н̃ам̣ на упасан̇каманти араханто ва̄ арахаттамаггам̣ ва̄ сама̄панна̄.
‘‘йатха̄рӯпе ча кхо, бра̄хман̣а, йан̃н̃е нева га̄во хан̃н̃анти, на аджел̣ака̄ хан̃н̃анти, на куккут̣асӯкара̄ хан̃н̃анти, на вивидха̄ па̄н̣а̄ сан̇гха̄там̣ а̄паджджанти; еварӯпам̣ кхо ахам̣, бра̄хман̣а, нира̄рамбхам̣ йан̃н̃ам̣ ван̣н̣еми, йадидам̣ ниччада̄нам̣ анукулайан̃н̃ам̣. там̣ кисса хету? еварӯпан̃хи, бра̄хман̣а, нира̄рамбхам̣ йан̃н̃ам̣ упасан̇каманти араханто ва̄ арахаттамаггам̣ ва̄ сама̄панна̄’’ти.
‘‘ассамедхам̣ пурисамедхам̣, самма̄па̄сам̣ ва̄джапеййам̣ нираггал̣ам̣ ¶ ;
маха̄йан̃н̃а̄ маха̄рамбха̄ [самма̄па̄сам̣ ва̄джапеййам̣; нираггал̣ам̣ маха̄рамбха̄ (пӣ.) сам̣. ни. 1.120], на те хонти махаппхала̄.
‘‘аджел̣ака̄ ча га̄во ча, вивидха̄ йаттха хан̃н̃аре;
на там̣ саммаггата̄ йан̃н̃ам̣, упайанти махесино.
‘‘йе ¶ ча йан̃н̃а̄ нира̄рамбха̄, йаджанти анукулам̣ сада̄;
аджел̣ака̄ ча га̄во ча, вивидха̄ неттха хан̃н̃аре [на̄джел̣ака̄ ча га̄во ча, вивидха̄ йаттха хан̃н̃аре (сйа̄. кам̣.)];
тан̃ча саммаггата̄ йан̃н̃ам̣, упайанти махесино.
‘‘етам̣ ¶ [евам̣ (сйа̄. кам̣.)] йаджетха медха̄вӣ, есо йан̃н̃о махаппхало;
етам̣ [евам̣ (сйа̄. кам̣. ка.)] хи йаджама̄насса, сеййо хоти на па̄пийо;
йан̃н̃о ча випуло хоти, пасӣданти ча девата̄’’ти. навамам̣;
10. уда̄йӣсуттам̣
40. атха кхо уда̄йӣ [уда̄йи (саббаттха)] бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ ¶ …пе… екамантам̣ нисинно кхо уда̄йӣ бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘бхавампи но готамо йан̃н̃ам̣ ван̣н̣етӣ’’ти? ‘‘на кхо ахам̣, бра̄хман̣а, саббам̣ йан̃н̃ам̣ ван̣н̣еми; на пана̄хам̣, бра̄хман̣а, саббам̣ йан̃н̃ам̣ на ван̣н̣еми. йатха̄рӯпе кхо, бра̄хман̣а, йан̃н̃е га̄во хан̃н̃анти, аджел̣ака̄ хан̃н̃анти, куккут̣асӯкара̄ хан̃н̃анти, вивидха̄ па̄н̣а̄ сан̇гха̄там̣ а̄паджджанти; еварӯпам̣ кхо ахам̣, бра̄хман̣а, са̄рамбхам̣ йан̃н̃ам̣ на ван̣н̣еми. там̣ кисса хету? еварӯпан̃хи, бра̄хман̣а, са̄рамбхам̣ йан̃н̃ам̣ на упасан̇каманти араханто ва̄ арахаттамаггам̣ ва̄ сама̄панна̄.
‘‘йатха̄рӯпе ча кхо, бра̄хман̣а, йан̃н̃е нева га̄во хан̃н̃анти, на аджел̣ака̄ хан̃н̃анти, на куккут̣асӯкара̄ хан̃н̃анти, на вивидха̄ па̄н̣а̄ сан̇гха̄там̣ а̄паджджанти; еварӯпам̣ кхо ахам̣, бра̄хман̣а, нира̄рамбхам̣ йан̃н̃ам̣ ван̣н̣еми ¶ , йадидам̣ ниччада̄нам̣ анукулайан̃н̃ам̣. там̣ кисса хету? еварӯпан̃хи, бра̄хман̣а, нира̄рамбхам̣ йан̃н̃ам̣ упасан̇каманти араханто ва̄ арахаттамаггам̣ ва̄ сама̄панна̄’’ти.
‘‘абхисан̇кхатам̣ нира̄рамбхам̣, йан̃н̃ам̣ ка̄лена каппийам̣;
та̄дисам̣ ¶ упасам̣йанти, сан̃н̃ата̄ брахмача̄райо.
‘‘виват̣аччхада̄ [виваттаччхада̄ (сӣ. пӣ.), виват̣т̣аччхада̄ (ка.)] йе локе, вӣтиватта̄ кулам̣ гатим̣;
йан̃н̃аметам̣ пасам̣санти, буддха̄ йан̃н̃асса [пун̃н̃асса (сйа̄. кам̣. пӣ.)] ковида̄.
‘‘йан̃н̃е ва̄ йади ва̄ саддхе, хабйам̣ [хавйам̣ (сӣ. пӣ.), хун̃н̃ам̣ (сйа̄. кам̣.)] катва̄ йатха̄рахам̣;
пасанначитто йаджати [пасанначитта̄ йаджанти (ка.)], сукхетте брахмача̄рису.
‘‘сухутам̣ ¶ суйит̣т̣хам̣ суппаттам̣ [сампаттам̣ (сйа̄. кам̣. ка.)], даккхин̣еййесу йам̣ катам̣;
йан̃н̃о ча випуло хоти, пасӣданти ча девата̄.
‘‘евам̣ [етам̣ (ка.) а. ни. 6.37] йаджитва̄ медха̄вӣ, саддхо муттена четаса̄;
абйа̄баджджхам̣ сукхам̣ локам̣, пан̣д̣ито упападжджатӣ’’ти. дасамам̣;
чаккавагго чатуттхо.
тассудда̄нам̣ –
чакко ¶ сан̇гахо сӣхо, паса̄до вассака̄рена пан̃чамам̣;
дон̣о апариха̄нийо патилӣно, уджджайо уда̄йина̄ те даса̄ти.
5. рохитассавагго
1. сама̄дхибха̄вана̄суттам̣
41. ‘‘чатассо ¶ ¶ има̄, бхиккхаве, сама̄дхибха̄вана̄. катама̄ чатассо? аттхи, бхиккхаве, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄йа сам̣ваттати; аттхи, бхиккхаве, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ н̃а̄н̣адассанаппат̣ила̄бха̄йа сам̣ваттати; аттхи, бхиккхаве, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатисампаджан̃н̃а̄йа сам̣ваттати; аттхи, бхиккхаве, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттати.
‘‘катама̄ ¶ ча, бхиккхаве, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄йа сам̣ваттати? идха, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣, бхиккхаве, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄йа сам̣ваттати.
‘‘катама̄ ¶ ча, бхиккхаве, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ н̃а̄н̣адассанаппат̣ила̄бха̄йа сам̣ваттати? идха, бхиккхаве, бхиккху а̄локасан̃н̃ам̣ манаси кароти, дива̄сан̃н̃ам̣ адхит̣т̣ха̄ти – йатха̄ дива̄ татха̄ раттим̣, йатха̄ ¶ раттим̣ татха̄ дива̄. ити виват̣ена четаса̄ апарийонаддхена саппабха̄сам̣ читтам̣ бха̄вети. айам̣, бхиккхаве, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ н̃а̄н̣адассанаппат̣ила̄бха̄йа сам̣ваттати.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатисампаджан̃н̃а̄йа сам̣ваттати? идха, бхиккхаве, бхиккхуно видита̄ ведана̄ уппаджджанти, видита̄ упат̣т̣хаханти, видита̄ аббхаттхам̣ ¶ гаччханти; видита̄ сан̃н̃а̄…пе… видита̄ витакка̄ уппаджджанти, видита̄ упат̣т̣хаханти, видита̄ аббхаттхам̣ гаччханти. айам̣, бхиккхаве, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ сатисампаджан̃н̃а̄йа сам̣ваттати.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттати? идха, бхиккхаве, бхиккху пан̃часу упа̄да̄наккхандхесу удайаббайа̄нупассӣ вихарати – ‘ити рӯпам̣, ити рӯпасса самудайо, ити рӯпасса аттхан̇гамо [аттхагамо (сӣ. пӣ.)]; ити ведана̄, ити ведана̄йа самудайо, ити ведана̄йа аттхан̇гамо; ити сан̃н̃а̄, ити сан̃н̃а̄йа самудайо, ити сан̃н̃а̄йа аттхан̇гамо; ити сан̇кха̄ра̄, ити сан̇кха̄ра̄нам̣ самудайо, ити сан̇кха̄ра̄нам̣ аттхан̇гамо; ити вин̃н̃а̄н̣ам̣, ити вин̃н̃а̄н̣асса самудайо, ити вин̃н̃а̄н̣асса аттхан̇гамо’ти. айам̣, бхиккхаве, сама̄дхибха̄вана̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа сам̣ваттати. има̄ кхо, бхиккхаве, чатассо сама̄дхибха̄вана̄. идан̃ча пана метам̣, бхиккхаве, сандха̄йа бха̄ситам̣ па̄ра̄йане пун̣н̣акапан̃хе –
‘‘сан̇кха̄йа локасмим̣ паропара̄ни,
йассин̃джитам̣ наттхи кухин̃чи локе;
санто ¶ видхӯмо анӣгхо нира̄со,
ата̄ри ¶ со джа̄тиджаранти брӯмӣ’’ти [су. ни. 1054; чӯл̣ани. пун̣н̣акама̄н̣авапуччха̄ 73]. пат̣хамам̣;
2. пан̃хабйа̄каран̣асуттам̣
42. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ , бхиккхаве, пан̃хабйа̄каран̣а̄ни [пан̃ха̄бйа̄каран̣а̄ни (ка.)]. катама̄ни чатта̄ри? аттхи, бхиккхаве, пан̃хо екам̣сабйа̄каран̣ӣйо; аттхи, бхиккхаве, пан̃хо вибхаджджабйа̄каран̣ӣйо; аттхи, бхиккхаве, пан̃хо пат̣ипуччха̄бйа̄каран̣ӣйо; аттхи, бхиккхаве, пан̃хо т̣хапанӣйо. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри пан̃хабйа̄каран̣а̄нӣ’’ти.
‘‘екам̣савачанам̣ екам̣, вибхаджджавачана̄парам̣;
татийам̣ пат̣ипуччхеййа, чатуттхам̣ пана т̣ха̄пайе.
‘‘йо ¶ ча тесам̣ [несам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)] таттха таттха, джа̄на̄ти анудхамматам̣;
чатупан̃хасса кусало, а̄ху бхиккхум̣ татха̄видхам̣.
‘‘дура̄садо дуппасахо, гамбхӣро дуппадхам̣сийо;
атхо аттхе анаттхе ча, убхайасса хоти ковидо [убхайаттхасса ковидо (сйа̄. кам̣.)].
‘‘анаттхам̣ париваджджети, аттхам̣ ган̣ха̄ти пан̣д̣ито;
аттха̄бхисамайа̄ дхӣро, пан̣д̣итоти павуччатӣ’’ти. дутийам̣;
3. пат̣хамакодхагарусуттам̣
43. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? кодхагару на саддхаммагару, маккхагару на саддхаммагару, ла̄бхагару на саддхаммагару, сакка̄рагару на саддхаммагару. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣.
‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? саддхаммагару на кодхагару, саддхаммагару на маккхагару, саддхаммагару на ла̄бхагару ¶ , саддхаммагару на сакка̄рагару. име ¶ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти.
‘‘кодхамаккхагарӯ бхиккхӯ, ла̄бхасакка̄рага̄рава̄;
на те дхамме вирӯханти, самма̄самбуддхадесите.
‘‘йе ¶ ча саддхаммагаруно, вихам̣су вихаранти ча;
те ве дхамме вирӯханти, самма̄самбуддхадесите’’ти. татийам̣;
4. дутийакодхагарусуттам̣
44. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, асаддхамма̄. катаме чатта̄ро? кодхагарута̄ на саддхаммагарута̄, маккхагарута̄ на саддхаммагарута̄, ла̄бхагарута̄ на саддхаммагарута̄, сакка̄рагарута̄ на саддхаммагарута̄. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро асаддхамма̄.
‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, саддхамма̄. катаме чатта̄ро? саддхаммагарута̄ на кодхагарута̄, саддхаммагарута̄ на маккхагарута̄, саддхаммагарута̄ на ла̄бхагарута̄, саддхаммагарута̄ на сакка̄рагарута̄. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро саддхамма̄’’ти.
‘‘кодхамаккхагару бхиккху, ла̄бхасакка̄рага̄раво;
сукхетте пӯтибӣджам̣ва, саддхамме на вирӯхати.
‘‘йе ча саддхаммагаруно, вихам̣су вихаранти ча;
те ве дхамме вирӯханти, снеха̄нвайамивосадха̄’’ти [снехаманва̄йамивосадха̄ти (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)]. чатуттхам̣;
5. рохитассасуттам̣
45. екам̣ самайам̣ бхагава̄ [сам̣. ни. 1.107] са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо рохитассо девапутто абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена бхагава̄ ¶ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо рохитассо девапутто бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘йаттха ну кхо, бханте, на джа̄йати на джӣйати на мӣйати на ¶ чавати на упападжджати, сакка̄ ну кхо со, бханте, гаманена локасса анто н̃а̄тум̣ ва̄ дат̣т̣хум̣ ва̄ па̄пун̣итум̣ ва̄’’ти? ‘‘йаттха кхо, а̄вусо, на джа̄йати на ¶ джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати, на̄хам̣ там̣ гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣ дат̣т̣хеййам̣ паттеййанти вада̄мӣ’’ти.
‘‘аччхарийам̣ ¶ , бханте, аббхутам̣, бханте! йа̄ва субха̄ситамидам̣, бханте, бхагавата̄ – ‘йаттха кхо, а̄вусо, на джа̄йати на джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати, на̄хам̣ там̣ гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣ дат̣т̣хеййам̣ паттеййанти вада̄мӣ’’’ти.
‘‘бхӯтапубба̄хам̣, бханте, рохитассо на̄ма иси ахосим̣ бходжапутто иддхима̄ веха̄сан̇гамо. тасса майхам̣, бханте, еварӯпо джаво ахоси, сеййатха̄пи на̄ма дал̣хадхамма̄ [дал̣хадхаммо, а. ни. 9.38; ма. ни. 1.161 (саббаттха) т̣ӣка̄ ча моггалла̄набйа̄каран̣ам̣ ча олокетаббам̣] дхануггахо сиккхито катахаттхо катӯпа̄сано лахукена асанена аппакасирена тирийам̣ та̄лаччха̄йам̣ атипа̄теййа. тасса майхам̣, бханте, еварӯпо падавӣтиха̄ро ахоси, сеййатха̄пи на̄ма пураттхима̄ самудда̄ паччхимо самуддо. тасса майхам̣, бханте, еварӯпена джавена саманна̄гатасса еварӯпена ча падавӣтиха̄рена еварӯпам̣ иччха̄гатам̣ уппаджджи – ‘ахам̣ гаманена локасса антам̣ па̄пун̣исса̄мӣ’ти. со кхо ахам̣, бханте, ан̃н̃атрева аситапӣтакха̄йитаса̄йита̄ ан̃н̃атра учча̄рапасса̄вакамма̄ ан̃н̃атра нидда̄киламатхапат̣ивинодана̄ вассасата̄йуко вассасатаджӣвӣ вассасатам̣ гантва̄ аппатва̄ва локасса ¶ антам̣ антара̄йева ка̄лан̇като.
‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! йа̄ва субха̄ситамидам̣, бханте, бхагавата̄ – ‘йаттха кхо, а̄вусо, на джа̄йати на джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати, на̄хам̣ там̣ гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣ дат̣т̣хеййам̣ паттеййанти вада̄мӣ’’’ти.
‘‘‘йаттха кхо, а̄вусо, на джа̄йати на джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати, на̄хам̣ там̣ гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣ дат̣т̣хеййам̣ паттеййа’нти вада̄ми. на ча̄хам̣, а̄вусо, аппатва̄ва локасса антам̣ дуккхасса антакирийам̣ вада̄ми. апи ча̄хам̣, а̄вусо, имасмим̣йева бйа̄маматте кал̣еваре [кал̣ебаре (сӣ. пӣ.)] сасан̃н̃имхи саманаке локан̃ча пан̃н̃а̄пеми локасамудайан̃ча локаниродхан̃ча локаниродхага̄минин̃ча пат̣ипада’’нти.
‘‘гаманена ¶ ¶ на паттаббо, локассанто куда̄чанам̣;
на ча аппатва̄ локантам̣, дуккха̄ аттхи памочанам̣.
‘‘тасма̄ ¶ хаве локавидӯ сумедхо,
локантагӯ вуситабрахмачарийо;
локасса антам̣ самита̄ви н̃атва̄,
на̄сӣсатӣ [на̄сим̣сатӣ (сӣ.)] локамимам̣ паран̃ча̄’’ти. пан̃чамам̣;
6. дутийарохитассасуттам̣
46. атха кхо бхагава̄ тасса̄ раттийа̄ аччайена бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘имам̣, бхиккхаве, раттим̣ рохитассо девапутто абхикканта̄йа раттийа̄ абхиккантаван̣н̣о кевалакаппам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ йена̄хам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо ¶ , бхиккхаве, рохитассо девапутто мам̣ етадавоча – ‘йаттха ну кхо, бханте [сам̣. ни. 1.107], на джа̄йати на джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати, сакка̄ ну кхо со, бханте, гаманена локасса анто н̃а̄тум̣ ва̄ дат̣т̣хум̣ ва̄ па̄пун̣итум̣ ва̄’ти? евам̣ вутте ахам̣, бхиккхаве, рохитассам̣ девапуттам̣ етадавочам̣ – ‘йаттха кхо, а̄вусо, на джа̄йати на джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати, на̄хам̣ там̣ гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣ дат̣т̣хеййам̣ паттеййанти вада̄мӣ’ти. евам̣ вутте, бхиккхаве, рохитассо девапутто мам̣ етадавоча – ‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! йа̄ва субха̄ситамидам̣, бханте, бхагавата̄ – йаттха кхо, а̄вусо, на джа̄йати на джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати, на̄хам̣ там̣ гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣ дат̣т̣хеййам̣ паттеййанти вада̄ми’’’.
‘‘бхӯтапубба̄хам̣, бханте, рохитассо на̄ма иси ахосим̣ бходжапутто иддхима̄ веха̄сан̇гамо. тасса майхам̣, бханте, еварӯпо джаво ахоси, сеййатха̄пи на̄ма дал̣хадхамма̄ дхануггахо сиккхито катахаттхо катӯпа̄сано лахукена асанена аппакасирена тирийам̣ та̄лаччха̄йам̣ атипа̄теййа ¶ . тасса майхам̣, бханте, еварӯпо падавӣтиха̄ро ахоси, сеййатха̄пи на̄ма пураттхима̄ самудда̄ паччхимо самуддо. тасса майхам̣, бханте, еварӯпена джавена саманна̄гатасса еварӯпена ча падавӣтиха̄рена еварӯпам̣ иччха̄гатам̣ уппаджджи – ахам̣ гаманена локасса антам̣ па̄пун̣исса̄мӣ’’ти. со кхо ахам̣, бханте, ан̃н̃атрева аситапӣтакха̄йитаса̄йита̄ ¶ ан̃н̃атра учча̄рапасса̄вакамма̄ ¶ ан̃н̃атра нидда̄киламатхапат̣ивинодана̄ ¶ вассасата̄йуко вассасатаджӣвӣ вассасатам̣ гантва̄ аппатва̄ва локасса антам̣ антара̄йева ка̄лан̇като.
‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! йа̄ва субха̄ситамидам̣, бханте, бхагавата̄ – ‘йаттха кхо, а̄вусо, на джа̄йати на джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати, на̄хам̣ там̣ гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣ дат̣т̣хеййам̣ паттеййанти вада̄мӣ’’’ти. евам̣ вутте ахам̣, бхиккхаве, рохитассам̣ девапуттам̣ етадавочам̣ –
‘‘‘йаттха кхо, а̄вусо, на джа̄йати на джӣйати на мӣйати на чавати на упападжджати, на̄хам̣, там̣ гаманена локасса антам̣ н̃а̄теййам̣ дат̣т̣хеййам̣ паттеййанти вада̄мӣ’ти. на ча̄хам̣, а̄вусо, аппатва̄ва локасса антам̣ дуккхассантакирийам̣ вада̄ми. апи ча̄хам̣, а̄вусо, имасмим̣йева бйа̄маматте кал̣еваре сасан̃н̃имхи саманаке локан̃ча пан̃н̃а̄пеми локасамудайан̃ча локаниродхан̃ча локаниродхага̄минин̃ча пат̣ипада’’нти.
‘‘гаманена на паттаббо, локассанто куда̄чанам̣;
на ча аппатва̄ локантам̣, дуккха̄ аттхи памочанам̣.
‘‘тасма̄ хаве локавидӯ сумедхо,
локантагӯ вуситабрахмачарийо;
локасса антам̣ самита̄ви н̃атва̄,
на̄сӣсатӣ локамимам̣ паран̃ча̄’’ти. чхат̣т̣хам̣;
7. сувидӯрасуттам̣
47. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, сувидӯравидӯра̄ни. катама̄ни чатта̄ри? набхан̃ча ¶ , бхиккхаве, патхавӣ ча; идам̣ пат̣хамам̣ сувидӯравидӯре. ориман̃ча, бхиккхаве, тӣрам̣ самуддасса па̄риман̃ча; идам̣ дутийам̣ сувидӯравидӯре. йато ча, бхиккхаве, верочано аббхудети ¶ йаттха ча аттхамети [аттхан̇гамети (сйа̄.), вети (ка.)]; идам̣ татийам̣ сувидӯравидӯре. сатан̃ча, бхиккхаве, дхаммо асатан̃ча дхаммо; идам̣ чатуттхам̣ сувидӯравидӯре. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри сувидӯравидӯра̄нӣ’’ти.
[джа̄. 2.21.414, 448] ‘‘набхан̃ча ¶ ¶ дӯре патхавӣ ча дӯре,
па̄рам̣ самуддасса тада̄ху дӯре;
йато ча верочано аббхудети,
пабхан̇каро йаттха ча аттхамети;
тато хаве дӯратарам̣ ваданти,
сатан̃ча дхаммам̣ асатан̃ча дхаммам̣.
‘‘абйа̄йико хоти сатам̣ сама̄гамо,
йа̄ва̄пи [йа̄вампи (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] тит̣т̣хеййа татхева хоти;
кхиппан̃хи вети асатам̣ сама̄гамо,
тасма̄ сатам̣ дхаммо асаббхи а̄рака̄’’ти. саттамам̣;
8. виса̄кхасуттам̣
48. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ виса̄кхо пан̃ча̄лапутто [пан̃ча̄липутто (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йам̣ бхиккхӯ дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети ¶ самуттеджети сампахам̣сети, порийа̄ ва̄ча̄йа виссат̣т̣ха̄йа анелагала̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄ парийа̄панна̄йа аниссита̄йа. атха кхо бхагава̄ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена упат̣т̣ха̄наса̄ла̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси –
‘‘ко ну кхо, бхиккхаве, упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йам̣ бхиккхӯ дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети самуттеджети сампахам̣сети порийа̄ ва̄ча̄йа виссат̣т̣ха̄йа анелагала̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄ парийа̄панна̄йа аниссита̄йа̄’’ти ¶ ? ‘‘а̄йасма̄, бханте, виса̄кхо пан̃ча̄лапутто упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йам̣ бхиккхӯ дхаммийа̄ катха̄йа сандассети сама̄дапети самуттеджети сампахам̣сети порийа̄ ва̄ча̄йа виссат̣т̣ха̄йа анелагала̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄ парийа̄панна̄йа аниссита̄йа̄’’ти.
атха кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ виса̄кхам̣ пан̃ча̄лапуттам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху са̄дху, виса̄кха! са̄дху ¶ кхо твам̣, виса̄кха, бхиккхӯ дхаммийа̄ катха̄йа сандассеси сама̄дапеси самуттеджеси сампахам̣сеси порийа̄ ва̄ча̄йа виссат̣т̣ха̄йа анелагала̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄ парийа̄панна̄йа аниссита̄йа̄ти.
‘‘на̄бха̄сама̄нам̣ джа̄нанти, миссам̣ ба̄лехи пан̣д̣итам̣;
бха̄сама̄нан̃ча джа̄нанти, десентам̣ аматам̣ падам̣.
‘‘бха̄сайе джотайе дхаммам̣, пагган̣хе исинам̣ дхаджам̣;
субха̄ситадхаджа̄ исайо, дхаммо хи исинам̣ дхаджо’’ти. ат̣т̣хамам̣;
9. випалла̄сасуттам̣
49. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, сан̃н̃а̄випалла̄са̄ читтавипалла̄са̄ дит̣т̣хивипалла̄са̄ ¶ . катаме чатта̄ро? аничче, бхиккхаве, ниччанти сан̃н̃а̄випалла̄со читтавипалла̄со дит̣т̣хивипалла̄со; дуккхе, бхиккхаве, сукханти сан̃н̃а̄випалла̄со читтавипалла̄со дит̣т̣хивипалла̄со; анаттани, бхиккхаве, атта̄ти сан̃н̃а̄випалла̄со читтавипалла̄со дит̣т̣хивипалла̄со; асубхе, бхиккхаве, субханти сан̃н̃а̄випалла̄со читтавипалла̄со дит̣т̣хивипалла̄со. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро сан̃н̃а̄випалла̄са̄ читтавипалла̄са̄ дит̣т̣хивипалла̄са̄.
‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, насан̃н̃а̄випалла̄са̄ начиттавипалла̄са̄ надит̣т̣хивипалла̄са̄. катаме чатта̄ро? аничче, бхиккхаве, аниччанти насан̃н̃а̄випалла̄со начиттавипалла̄со надит̣т̣хивипалла̄со; дуккхе, бхиккхаве, дуккханти насан̃н̃а̄випалла̄со начиттавипалла̄со надит̣т̣хивипалла̄со; анаттани, бхиккхаве, анатта̄ти насан̃н̃а̄випалла̄со начиттавипалла̄со надит̣т̣хивипалла̄со; асубхе, бхиккхаве, асубханти насан̃н̃а̄випалла̄со начиттавипалла̄со надит̣т̣хивипалла̄со ¶ . име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро насан̃н̃а̄випалла̄са̄ начиттавипалла̄са̄ надит̣т̣хивипалла̄са̄’’ти.
‘‘аничче ¶ ниччасан̃н̃ино, дуккхе ча сукхасан̃н̃ино;
анаттани ча атта̄ти, асубхе субхасан̃н̃ино;
миччха̄дит̣т̣хихата̄ сатта̄, кхиттачитта̄ висан̃н̃ино.
‘‘те йогайутта̄ ма̄расса, айогаккхемино джана̄;
сатта̄ гаччханти сам̣са̄рам̣, джа̄тимаран̣ага̄мино.
‘‘йада̄ ча буддха̄ локасмим̣, уппаджджанти пабхан̇кара̄;
те ¶ имам̣ дхаммам̣ [темам̣ дхаммам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)] пака̄сенти, дуккхӯпасамага̄минам̣.
‘‘тесам̣ сутва̄на саппан̃н̃а̄, сачиттам̣ паччаладдха̄ те;
аниччам̣ аниччато даккхум̣, дуккхамаддаккху дуккхато.
‘‘анаттани анатта̄ти, асубхам̣ асубхатаддасум̣;
самма̄дит̣т̣хисама̄да̄на̄, саббам̣ дуккхам̣ упаччагу’’нти [пат̣и. ма. 1.236]. навамам̣;
10. упаккилесасуттам̣
50. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве [чӯл̣ава. 447], чандимасӯрийа̄нам̣ упаккилеса̄, йехи упаккилесехи упаккилит̣т̣ха̄ чандимасӯрийа̄ на тапанти на бха̄санти на вирочанти. катаме чатта̄ро? аббха̄, бхиккхаве, чандимасӯрийа̄нам̣ упаккилеса̄, йена упаккилесена упаккилит̣т̣ха̄ чандимасӯрийа̄ на тапанти на бха̄санти на вирочанти.
‘‘махика̄, бхиккхаве, чандимасӯрийа̄нам̣ упаккилеса̄, йена упаккилесена упаккилит̣т̣ха̄ чандимасӯрийа̄ на тапанти на бха̄санти на вирочанти.
‘‘дхӯмо раджо, бхиккхаве, чандимасӯрийа̄нам̣ упаккилесо, йена упаккилесена упаккилит̣т̣ха̄ чандимасӯрийа̄ на тапанти на бха̄санти на вирочанти.
‘‘ра̄ху ¶ , бхиккхаве, асуриндо чандимасӯрийа̄нам̣ упаккилесо, йена упаккилесена упаккилит̣т̣ха̄ чандимасӯрийа̄ на тапанти на бха̄санти на вирочанти. име кхо ¶ , бхиккхаве, чатта̄ро чандимасӯрийа̄нам̣ упаккилеса̄, йехи упаккилесехи упаккилит̣т̣ха̄ чандимасӯрийа̄ на тапанти на бха̄санти на вирочанти.
‘‘евамевам̣ кхо, бхиккхаве, чатта̄роме саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ упаккилеса̄, йехи упаккилесехи упаккилит̣т̣ха̄ еке саман̣абра̄хман̣а̄ на тапанти на бха̄санти на вирочанти. катаме чатта̄ро? санти, бхиккхаве ¶ , еке саман̣абра̄хман̣а̄ сурам̣ пиванти мерайам̣, сура̄мерайапа̄на̄ аппат̣ивирата̄. айам̣, бхиккхаве, пат̣хамо саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ упаккилесо, йена упаккилесена упаккилит̣т̣ха̄ еке саман̣абра̄хман̣а̄ на тапанти на бха̄санти на вирочанти.
‘‘санти, бхиккхаве, еке саман̣абра̄хман̣а̄ метхунам̣ дхаммам̣ пат̣исеванти, метхунасма̄ дхамма̄ аппат̣ивирата̄. айам̣, бхиккхаве, дутийо саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ упаккилесо, йена упаккилесена упаккилит̣т̣ха̄ еке саман̣абра̄хман̣а̄ на тапанти на бха̄санти на вирочанти.
‘‘санти, бхиккхаве, еке саман̣абра̄хман̣а̄ джа̄тарӯпараджатам̣ са̄дийанти, джа̄тарӯпараджатапат̣иггахан̣а̄ аппат̣ивирата̄. айам̣, бхиккхаве, татийо саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ упаккилесо, йена упаккилесена упаккилит̣т̣ха̄ еке саман̣абра̄хман̣а̄ на тапанти на бха̄санти на вирочанти.
‘‘санти, бхиккхаве, еке саман̣абра̄хман̣а̄ миччха̄джӣвена джӣванти, миччха̄джӣва̄ аппат̣ивирата̄. айам̣, бхиккхаве, чатуттхо саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ упаккилесо, йена упаккилесена упаккилит̣т̣ха̄ еке саман̣абра̄хман̣а̄ на тапанти на бха̄санти на вирочанти. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ упаккилеса̄ ¶ , йехи упаккилесехи упаккилит̣т̣ха̄ еке саман̣абра̄хман̣а̄ на тапанти на бха̄санти на вирочантӣ’’ти.
‘‘ра̄гадосапариккит̣т̣ха̄, еке саман̣абра̄хман̣а̄;
авиджджа̄нивута̄ поса̄, пийарӯпа̄бхинандино.
‘‘сурам̣ ¶ пиванти мерайам̣, пат̣исеванти метхунам̣;
раджатам̣ ¶ джа̄тарӯпан̃ча, са̄дийанти авиддасӯ;
миччха̄джӣвена джӣванти, еке саман̣абра̄хман̣а̄.
‘‘ете ¶ упаккилеса̄ вутта̄, буддхена̄диччабандхуна̄;
йехи упаккилесехи [упаккилит̣т̣ха̄ (сӣ. пӣ.)], еке саман̣абра̄хман̣а̄;
на тапанти на бха̄санти, асуддха̄ сараджа̄ мага̄.
‘‘андхака̄рена онаддха̄, тан̣ха̄да̄са̄ санеттика̄;
вад̣д̣хенти кат̣асим̣ гхорам̣, а̄дийанти пунаббхава’’нти. дасамам̣;
рохитассавагго пан̃чамо.
тассудда̄нам̣ –
сама̄дхипан̃ха̄ две кодха̄, рохитасса̄паре дуве;
сувидӯрависа̄кхавипалла̄са̄, упаккилесена те даса̄ти.
пат̣хамапан̣н̣а̄сакам̣ саматтам̣.
2. дутийапан̣н̣а̄сакам̣
(6) 1. пун̃н̃а̄бхисандавагго
1. пат̣хамапун̃н̃а̄бхисандасуттам̣
51. са̄ваттхинида̄нам̣ ¶ ¶ . чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, пун̃н̃а̄бхисанда̄ кусала̄бхисанда̄ сукхасса̄ха̄ра̄ соваггика̄ сукхавипа̄ка̄ саггасам̣ваттаника̄ ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттанти. катаме чатта̄ро? йасса, бхиккхаве, бхиккху чӣварам̣ парибхун̃джама̄но аппама̄н̣ам̣ четосама̄дхим̣ упасампаджджа вихарати, аппама̄н̣о тасса пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро соваггико сукхавипа̄ко саггасам̣ваттанико ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттати.
‘‘йасса, бхиккхаве, бхиккху пин̣д̣апа̄там̣ парибхун̃джама̄но аппама̄н̣ам̣ четосама̄дхим̣ упасампаджджа вихарати, аппама̄н̣о тасса пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро соваггико сукхавипа̄ко саггасам̣ваттанико ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттати.
‘‘йасса ¶ , бхиккхаве, бхиккху сена̄санам̣ парибхун̃джама̄но аппама̄н̣ам̣ четосама̄дхим̣ упасампаджджа вихарати, аппама̄н̣о тасса пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро соваггико сукхавипа̄ко саггасам̣ваттанико ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттати.
‘‘йасса, бхиккхаве, бхиккху гила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ парибхун̃джама̄но аппама̄н̣ам̣ четосама̄дхим̣ упасампаджджа вихарати, аппама̄н̣о тасса пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро ¶ соваггико сукхавипа̄ко саггасам̣ваттанико ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пун̃н̃а̄бхисанда̄ кусала̄бхисанда̄ сукхасса̄ха̄ра̄ соваггика̄ сукхавипа̄ка̄ саггасам̣ваттаника̄ ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттанти.
‘‘имехи ча пана, бхиккхаве, чатӯхи пун̃н̃а̄бхисандехи кусала̄бхисандехи саманна̄гатасса арийаса̄вакасса на сукарам̣ пун̃н̃асса пама̄н̣ам̣ гахетум̣ [ган̣етум̣ (ка.)] – ‘еттако ¶ пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро соваггико сукхавипа̄ко саггасам̣ваттанико ¶ ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттатӣ’ти. атха кхо асан̇кхйеййо [асан̇кхеййо (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] аппамеййо маха̄пун̃н̃аккхандхотвева сан̇кхйам̣ [сан̇кхам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] гаччхати.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄самудде на сукарам̣ удакасса пама̄н̣ам̣ гахетум̣ – ‘еттака̄ни удака̄л̣хака̄нӣти ва̄, еттака̄ни удака̄л̣хакасата̄нӣти ва̄, еттака̄ни удака̄л̣хакасахасса̄нӣти ва̄, еттака̄ни удака̄л̣хакасатасахасса̄нӣти ва̄’, атха кхо асан̇кхйеййо аппамеййо маха̄удакаккхандхотвева сан̇кхйам̣ гаччхати; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, имехи чатӯхи пун̃н̃а̄бхисандехи кусала̄бхисандехи саманна̄гатасса арийаса̄вакасса на сукарам̣ пун̃н̃асса пама̄н̣ам̣ гахетум̣ – ‘еттако пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро соваггико сукхавипа̄ко саггасам̣ваттанико ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттатӣ’ти. атха кхо асан̇кхйеййо аппамеййо маха̄пун̃н̃аккхандхотвева сан̇кхйам̣ гаччхатӣ’’ти.
‘‘маходадхим̣ апаримитам̣ маха̄сарам̣,
бахубхеравам̣ ратанавара̄нама̄лайам̣ [ратанаган̣а̄нама̄лайам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)];
наджджо йатха̄ нараган̣асан̇гхасевита̄ [маччхаган̣асам̣гхасевита̄ (сйа̄. кам̣.)],
путхӯ ¶ савантӣ упайанти са̄гарам̣.
‘‘евам̣ нарам̣ аннадапа̄наваттхадам̣ [аннапа̄наваттхам̣ (ка.)],
сеййа̄нисаджджаттхаран̣асса да̄йакам̣;
пун̃н̃асса дха̄ра̄ упайанти пан̣д̣итам̣,
наджджо йатха̄ ва̄риваха̄ва са̄гара’’нти. пат̣хамам̣;
2. дутийапун̃н̃а̄бхисандасуттам̣
52. ‘‘чатта̄роме ¶ ¶ , бхиккхаве, пун̃н̃а̄бхисанда̄ кусала̄бхисанда̄ сукхасса̄ха̄ра̄ соваггика̄ сукхавипа̄ка̄ саггасам̣ваттаника̄ ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттанти. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако ¶ буддхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. айам̣, бхиккхаве, пат̣хамо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро соваггико сукхавипа̄ко саггасам̣ваттанико ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако дхамме авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – ‘сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо сандит̣т̣хико ака̄лико ехипассико опанеййико паччаттам̣ ведитаббо вин̃н̃ӯхӣ’ти. айам̣, бхиккхаве, дутийо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро соваггико сукхавипа̄ко саггасам̣ваттанико ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако сан̇гхе авеччаппаса̄дена саманна̄гато хоти – ‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, уджуппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, н̃а̄йаппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, са̄мӣчиппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо, йадидам̣ чатта̄ри пурисайуга̄ни ат̣т̣ха пурисапуггала̄, еса бхагавато са̄вакасан̇гхо а̄хунеййо па̄хунеййо даккхин̣еййо ан̃джаликаран̣ӣйо ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’ти. айам̣, бхиккхаве, татийо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро соваггико сукхавипа̄ко ¶ саггасам̣ваттанико ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако арийакантехи сӣлехи саманна̄гато хоти акхан̣д̣ехи аччхиддехи асабалехи акамма̄сехи ¶ бхуджиссехи вин̃н̃уппасаттхехи апара̄мат̣т̣хехи сама̄дхисам̣ваттаникехи. айам̣, бхиккхаве, чатуттхо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро соваггико сукхавипа̄ко саггасам̣ваттанико ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттати ¶ . име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пун̃н̃а̄бхисанда̄ кусала̄бхисанда̄ сукхасса̄ха̄ра̄ соваггика̄ сукхавипа̄ка̄ саггасам̣ваттаника̄ ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттантӣ’’ти.
[а. ни. 5.47] ‘‘йасса ¶ саддха̄ татха̄гате, ачала̄ суппатит̣т̣хита̄;
сӣлан̃ча йасса калйа̄н̣ам̣, арийакантам̣ пасам̣ситам̣.
‘‘сан̇гхе паса̄до йассаттхи, уджубхӯтан̃ча дассанам̣;
адалиддоти там̣ а̄ху, амогхам̣ тасса джӣвитам̣.
‘‘тасма̄ саддхан̃ча сӣлан̃ча, паса̄дам̣ дхаммадассанам̣;
ануйун̃джетха медха̄вӣ, сарам̣ буддха̄на са̄сана’’нти. дутийам̣;
3. пат̣хамасам̣ва̄сасуттам̣
53. екам̣ самайам̣ бхагава̄ антара̄ ча мадхурам̣ антара̄ ча веран̃джам̣ аддха̄намаггаппат̣ипанно хоти. самбахула̄пи кхо гахапатӣ ча гахапата̄нийо ча антара̄ ча мадхурам̣ антара̄ ча веран̃джам̣ аддха̄намаггаппат̣ипанна̄ хонти. атха кхо бхагава̄ магга̄ оккамма ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле ( ) [(пан̃н̃атте а̄сане) (пӣ. ка.)] нисӣди. аддасам̣су ¶ кхо гахапатӣ ча гахапата̄нийо ча бхагавантам̣ ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле нисиннам̣. дисва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинне кхо те гахапатӣ ча гахапата̄нийо ча бхагава̄ етадавоча –
‘‘чатта̄роме, гахапатайо, сам̣ва̄са̄. катаме чатта̄ро? чхаво чхава̄йа саддхим̣ сам̣васати, чхаво девийа̄ саддхим̣ сам̣васати, дево чхава̄йа саддхим̣ сам̣васати, дево девийа̄ саддхим̣ сам̣васати.
‘‘катхан̃ча, гахапатайо, чхаво чхава̄йа саддхим̣ сам̣васати? идха ¶ , гахапатайо, са̄мико хоти па̄н̣а̄типа̄тӣ адинна̄да̄йӣ ка̄месумиччха̄ча̄рӣ муса̄ва̄дӣ сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄йӣ дуссӣло па̄падхаммо маччхерамалапарийут̣т̣хитена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати аккосакапарибха̄сако саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ ¶ ; бхарийа̄писса хоти па̄н̣а̄типа̄тинӣ адинна̄да̄йинӣ ка̄месумиччха̄ча̄ринӣ муса̄ва̄динӣ сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄йинӣ дуссӣла̄ па̄падхамма̄ маччхерамалапарийут̣т̣хитена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати аккосикапарибха̄сика̄ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣. евам̣ кхо, гахапатайо, чхаво чхава̄йа саддхим̣ сам̣васати.
‘‘катхан̃ча ¶ , гахапатайо, чхаво девийа̄ саддхим̣ сам̣васати? идха, гахапатайо, са̄мико хоти па̄н̣а̄типа̄тӣ адинна̄да̄йӣ ка̄месумиччха̄ча̄рӣ муса̄ва̄дӣ сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄йӣ дуссӣло па̄падхаммо маччхерамалапарийут̣т̣хитена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати аккосакапарибха̄сако саман̣абра̄хман̣а̄нам̣; бхарийа̄ кхвасса хоти па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирата̄ адинна̄да̄на̄ пат̣ивирата̄ ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирата̄ муса̄ва̄да̄ пат̣ивирата̄ сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирата̄ сӣлаватӣ калйа̄н̣адхамма̄ ¶ вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати анаккосикапарибха̄сика̄ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣. евам̣ кхо, гахапатайо, чхаво девийа̄ саддхим̣ сам̣васати.
‘‘катхан̃ча, гахапатайо, дево чхава̄йа саддхим̣ сам̣васати? идха, гахапатайо, са̄мико хоти па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато сӣлава̄ калйа̄н̣адхаммо вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати анаккосакапарибха̄сако саман̣абра̄хман̣а̄нам̣; бхарийа̄ кхвасса хоти па̄н̣а̄типа̄тинӣ…пе… сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄йинӣ дуссӣла̄ па̄падхамма̄ маччхерамалапарийут̣т̣хитена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати аккосикапарибха̄сика̄ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣. евам̣ кхо, гахапатайо, дево чхава̄йа саддхим̣ сам̣васати.
‘‘катхан̃ча, гахапатайо, дево девийа̄ саддхим̣ сам̣васати? идха, гахапатайо, са̄мико хоти па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато…пе… сӣлава̄ калйа̄н̣адхаммо вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати анаккосакапарибха̄сако саман̣абра̄хман̣а̄нам̣; бхарийа̄писса хоти па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирата̄…пе… сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирата̄ сӣлаватӣ калйа̄н̣адхамма̄ вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати анаккосикапарибха̄сика̄ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣. евам̣ ¶ кхо, гахапатайо, дево девийа̄ саддхим̣ сам̣васати. име ¶ кхо, гахапатайо, чатта̄ро сам̣ва̄са̄’’ти.
‘‘убхо ча хонти дуссӣла̄, кадарийа̄ парибха̄сака̄;
те ¶ хонти джа̄нипатайо, чхава̄ сам̣ва̄сама̄гата̄.
‘‘са̄мико ¶ хоти дуссӣло, кадарийо парибха̄сако;
бхарийа̄ сӣлаватӣ хоти, вадан̃н̃ӯ вӣтамаччхара̄;
са̄пи девӣ сам̣васати, чхавена патина̄ саха.
‘‘са̄мико сӣлава̄ хоти, вадан̃н̃ӯ вӣтамаччхаро;
бхарийа̄ хоти дуссӣла̄, кадарийа̄ парибха̄сика̄;
са̄пи чхава̄ сам̣васати, девена патина̄ саха.
‘‘убхо саддха̄ вадан̃н̃ӯ ча, сан̃н̃ата̄ дхаммаджӣвино;
те хонти джа̄нипатайо, ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пийам̣вада̄.
‘‘аттха̄сам̣ пачура̄ хонти, пха̄сукам̣ [пха̄саттам̣ (сӣ.), ва̄саттхам̣ (пӣ.)] упаджа̄йати;
амитта̄ думмана̄ хонти, убхиннам̣ самасӣлинам̣.
‘‘идха дхаммам̣ чаритва̄на, самасӣлаббата̄ убхо;
нандино девалокасмим̣, моданти ка̄мака̄мино’’ти. татийам̣;
4. дутийасам̣ва̄сасуттам̣
54. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, сам̣ва̄са̄. катаме чатта̄ро? чхаво чхава̄йа саддхим̣ сам̣васати, чхаво девийа̄ саддхим̣ сам̣васати, дево чхава̄йа саддхим̣ сам̣васати, дево девийа̄ саддхим̣ сам̣васати.
‘‘катхан̃ча ¶ ¶ , бхиккхаве, чхаво чхава̄йа саддхим̣ сам̣васати. идха, бхиккхаве, са̄мико хоти па̄н̣а̄типа̄тӣ адинна̄да̄йӣ ка̄месумиччха̄ча̄рӣ муса̄ва̄дӣ писун̣ава̄чо пхарусава̄чо сампхаппала̄пӣ абхиджджха̄лу бйа̄панначитто миччха̄дит̣т̣хико дуссӣло па̄падхаммо маччхерамалапарийут̣т̣хитена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати аккосакапарибха̄сако ¶ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣; бхарийа̄писса хоти па̄н̣а̄типа̄тинӣ адинна̄да̄йинӣ ка̄месумиччха̄ча̄ринӣ муса̄ва̄динӣ писун̣ава̄ча̄ пхарусава̄ча̄ сампхаппала̄пинӣ абхиджджха̄лунӣ бйа̄панначитта̄ миччха̄дит̣т̣хика̄ дуссӣла̄ па̄падхамма̄ маччхерамалапарийут̣т̣хитена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати ¶ аккосикапарибха̄сика̄ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, чхаво чхава̄йа саддхим̣ сам̣васати.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, чхаво девийа̄ саддхим̣ сам̣васати? идха, бхиккхаве, са̄мико хоти па̄н̣а̄типа̄тӣ…пе… миччха̄дит̣т̣хико дуссӣло па̄падхаммо маччхерамалапарийут̣т̣хитена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати аккосакапарибха̄сако саман̣абра̄хман̣а̄нам̣; бхарийа̄ кхвасса хоти па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирата̄ адинна̄да̄на̄ пат̣ивирата̄ ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирата̄ муса̄ва̄да̄ пат̣ивирата̄ писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирата̄ пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирата̄ сампхаппала̄па̄ пат̣ивирата̄ анабхиджджха̄лунӣ абйа̄панначитта̄ самма̄дит̣т̣хика̄ сӣлаватӣ калйа̄н̣адхамма̄ вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати анаккосикапарибха̄сика̄ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, чхаво девийа̄ саддхим̣ сам̣васати.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, дево чхава̄йа саддхим̣ сам̣васати? идха, бхиккхаве, са̄мико хоти па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато сампхаппала̄па̄ пат̣ивирато анабхиджджха̄лу абйа̄панначитто самма̄дит̣т̣хико сӣлава̄ калйа̄н̣адхаммо вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати анаккосакапарибха̄сако саман̣абра̄хман̣а̄нам̣; бхарийа̄ ¶ кхвасса хоти па̄н̣а̄типа̄тинӣ…пе… миччха̄дит̣т̣хика̄ дуссӣла̄ па̄падхамма̄ маччхерамалапарийут̣т̣хитена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати аккосикапарибха̄сика̄ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, дево чхава̄йа саддхим̣ сам̣васати.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, дево девийа̄ саддхим̣ сам̣васати? идха, бхиккхаве, са̄мико хоти па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато…пе… самма̄дит̣т̣хико сӣлава̄ калйа̄н̣адхаммо вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати анаккосакапарибха̄сако саман̣абра̄хман̣а̄нам̣; бхарийа̄писса хоти па̄н̣а̄типа̄та̄ ¶ пат̣ивирата̄…пе… самма̄дит̣т̣хика̄ сӣлаватӣ калйа̄н̣адхамма̄ вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати анаккосикапарибха̄сика̄ саман̣абра̄хман̣а̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, дево девийа̄ саддхим̣ сам̣васати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро сам̣ва̄са̄’’ти.
‘‘убхо ча хонти дуссӣла̄, кадарийа̄ парибха̄сака̄;
те ¶ хонти джа̄нипатайо, чхава̄ сам̣ва̄сама̄гата̄.
‘‘са̄мико ¶ хоти дуссӣло, кадарийо парибха̄сако;
бхарийа̄ сӣлаватӣ хоти, вадан̃н̃ӯ вӣтамаччхара̄;
са̄пи девӣ сам̣васати, чхавена патина̄ саха.
‘‘са̄мико сӣлава̄ хоти, вадан̃н̃ӯ вӣтамаччхаро;
бхарийа̄ хоти дуссӣла̄, кадарийа̄ парибха̄сика̄;
са̄пи чхава̄ сам̣васати, девена патина̄ саха.
‘‘убхо саддха̄ вадан̃н̃ӯ ча, сан̃н̃ата̄ дхаммаджӣвино;
те хонти джа̄нипатайо, ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пийам̣вада̄.
‘‘аттха̄сам̣ пачура̄ хонти, пха̄сукам̣ упаджа̄йати;
амитта̄ ¶ думмана̄ хонти, убхиннам̣ самасӣлинам̣.
‘‘идха дхаммам̣ чаритва̄на, самасӣлаббата̄ убхо;
нандино девалокасмим̣, моданти ка̄мака̄мино’’ти. чатуттхам̣;
5. пат̣хамасамаджӣвӣсуттам̣
55. евам̣ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ бхаггесу вихарати сусума̄рагире [сум̣сума̄рагире (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] бхесакал̣а̄ване [бхесакала̄ване (сӣ. пӣ. ка.)] мигада̄йе. атха кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена накулапитуно гахапатисса нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. атха кхо накулапита̄ ча гахапати накулама̄та̄ ча гахапата̄нӣ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинно кхо накулапита̄ гахапати бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘йато ме, бханте, накулама̄та̄ гахапата̄нӣ дахарассева дахара̄ а̄нӣта̄, на̄бхиджа̄на̄ми накулама̄тарам̣ гахапата̄ним̣ манаса̄пи атичарита̄, куто пана ка̄йена! иччхеййа̄ма майам̣, бханте, дит̣т̣хе чева дхамме ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пасситум̣ абхисампара̄йан̃ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пасситу’’нти. накулама̄та̄пи кхо гахапата̄нӣ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘йатохам̣, бханте, накулапитуно гахапатисса дахарассева дахара̄ а̄нӣта̄, на̄бхиджа̄на̄ми накулапитарам̣ гахапатим̣ манаса̄пи атичарита̄, куто пана ка̄йена! иччхеййа̄ма майам̣, бханте ¶ , дит̣т̣хе чева дхамме ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пасситум̣ абхисампара̄йан̃ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пасситу’’нти.
‘‘а̄кан̇кхеййум̣ ¶ че, гахапатайо, убхо джа̄нипатайо дит̣т̣хе чева дхамме ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пасситум̣ абхисампара̄йан̃ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пасситум̣ убхова [убхо ча (сӣ. пӣ.)] ассу ¶ самасаддха̄ самасӣла̄ самача̄га̄ самапан̃н̃а̄, те дит̣т̣хе чева дхамме ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пассанти абхисампара̄йан̃ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пассантӣ’’ти [пассиссантӣти (ка.)].
‘‘убхо саддха̄ вадан̃н̃ӯ ча, сан̃н̃ата̄ дхаммаджӣвино;
те хонти джа̄нипатайо, ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пийам̣вада̄.
‘‘аттха̄сам̣ пачура̄ хонти, пха̄сукам̣ упаджа̄йати;
амитта̄ думмана̄ хонти, убхиннам̣ самасӣлинам̣.
‘‘идха ¶ дхаммам̣ чаритва̄на, самасӣлаббата̄ убхо;
нандино девалокасмим̣, моданти ка̄мака̄мино’’ти. пан̃чамам̣;
6. дутийасамаджӣвӣсуттам̣
56. ‘‘а̄кан̇кхеййум̣ че, бхиккхаве, убхо джа̄нипатайо дит̣т̣хе чева дхамме ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пасситум̣ абхисампара̄йан̃ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пасситум̣ убхова ассу самасаддха̄ самасӣла̄ самача̄га̄ самапан̃н̃а̄, те дит̣т̣хе чева дхамме ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пассанти абхисампара̄йан̃ча ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пассантӣ’’ти.
‘‘убхо саддха̄ вадан̃н̃ӯ ча, сан̃н̃ата̄ дхаммаджӣвино;
те хонти джа̄нипатайо, ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пийам̣вада̄.
‘‘аттха̄сам̣ пачура̄ хонти, пха̄сукам̣ упаджа̄йати;
амитта̄ думмана̄ хонти, убхиннам̣ самасӣлинам̣.
‘‘идха дхаммам̣ чаритва̄на, самасӣлаббата̄ убхо;
нандино девалокасмим̣, моданти ка̄мака̄мино’’ти. чхат̣т̣хам̣;
7. суппава̄са̄суттам̣
57. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ колийесу вихарати паджджаникам̣ [саджджанелам̣ (сӣ. пӣ.), паджджанелам̣ (сйа̄. кам̣.)] на̄ма колийа̄нам̣ нигамо. атха кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа ¶ йена суппава̄са̄йа колийадхӣтуйа̄ нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. атха кхо суппава̄са̄ колийадхӣта̄ ¶ бхагавантам̣ пан̣ӣтена кха̄данӣйена бходжанӣйена сахаттха̄ сантаппеси сампава̄реси. атха кхо суппава̄са̄ колийадхӣта̄ бхагавантам̣ бхутта̄вим̣ онӣтапаттапа̄н̣им̣ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо суппава̄сам̣ колийадхӣтарам̣ бхагава̄ етадавоча –
‘‘бходжанам̣ ¶ , суппава̄се, дентӣ арийаса̄вика̄ пат̣игга̄хака̄нам̣ чатта̄ри т̣ха̄на̄ни дети. катама̄ни чатта̄ри? а̄йум̣ дети, ван̣н̣ам̣ дети, сукхам̣ дети, балам̣ дети. а̄йум̣ кхо пана датва̄ а̄йусса бха̄гинӣ хоти диббасса ва̄ ма̄нусасса ва̄. ван̣н̣ам̣ датва̄ ван̣н̣асса бха̄гинӣ хоти диббасса ва̄ ма̄нусасса ва̄. сукхам̣ датва̄ сукхасса бха̄гинӣ хоти диббасса ва̄ ма̄нусасса ва̄. балам̣ датва̄ баласса бха̄гинӣ хоти диббасса ва̄ ма̄нусасса ва̄. бходжанам̣, суппава̄се, дентӣ арийаса̄вика̄ пат̣игга̄хака̄нам̣ има̄ни чатта̄ри т̣ха̄на̄ни детӣ’’ти.
‘‘сусан̇кхатам̣ бходжанам̣ йа̄ дада̄ти,
сучим̣ пан̣ӣтам̣ [супан̣ӣтам̣ (ка.)] расаса̄ упетам̣;
са̄ даккхин̣а̄ уджджугатесу динна̄,
чаран̣ӯпапаннесу махаггатесу;
пун̃н̃ена пун̃н̃ам̣ сам̣сандама̄на̄,
махаппхала̄ ¶ локавидӯна ван̣н̣ита̄.
‘‘ета̄дисам̣ йан̃н̃амануссаранта̄,
йе ведаджа̄та̄ вичаранти локе;
винеййа маччхерамалам̣ самӯлам̣,
аниндита̄ саггамупенти т̣ха̄на’’нти. саттамам̣;
8. судаттасуттам̣
58. атха кхо ана̄тхапин̣д̣ико гахапати йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ана̄тхапин̣д̣икам̣ гахапатим̣ бхагава̄ етадавоча –
‘‘бходжанам̣ ¶ , гахапати, дадама̄но арийаса̄вако пат̣игга̄хака̄нам̣ чатта̄ри т̣ха̄на̄ни дети. катама̄ни чатта̄ри? а̄йум̣ ¶ дети, ван̣н̣ам̣ дети, сукхам̣ дети, балам̣ дети. а̄йум̣ кхо пана датва̄ а̄йусса бха̄гӣ хоти диббасса ва̄ ма̄нусасса ва̄. ван̣н̣ам̣ датва̄… сукхам̣ датва̄… балам̣ ¶ датва̄ баласса бха̄гӣ хоти диббасса ва̄ ма̄нусасса ва̄. бходжанам̣, гахапати, дадама̄но арийаса̄вако пат̣игга̄хака̄нам̣ има̄ни чатта̄ри т̣ха̄на̄ни детӣ’’ти.
[маха̄ва. 282] ‘‘йо сан̃н̃ата̄нам̣ парадаттабходжинам̣,
ка̄лена саккачча дада̄ти бходжанам̣;
чатта̄ри т̣ха̄на̄ни ануппавеччхати,
а̄йун̃ча ван̣н̣ан̃ча сукхам̣ балан̃ча.
‘‘со а̄йуда̄йӣ ван̣н̣ада̄йӣ [со а̄йуда̄йӣ балада̄йӣ (сӣ. пӣ.), а̄йуда̄йӣ балада̄йӣ (сйа̄. кам̣.)], сукхам̣ балам̣ дадо [сукхам̣ ван̣н̣ам̣ дадо (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.), сукхабалададо (ка.)] наро;
дӣгха̄йу йасава̄ хоти, йаттха йаттхӯпападжджатӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣;
9. бходжанасуттам̣
59. ‘‘бходжанам̣ ¶ , бхиккхаве, дадама̄но да̄йако пат̣игга̄хака̄нам̣ чатта̄ри т̣ха̄на̄ни дети. катама̄ни чатта̄ри? а̄йум̣ дети, ван̣н̣ам̣ дети, сукхам̣ дети, балам̣ дети. а̄йум̣ кхо пана датва̄ а̄йусса бха̄гӣ хоти диббасса ва̄ ма̄нусасса ва̄. ван̣н̣ам̣ датва̄… сукхам̣ датва̄… балам̣ датва̄ баласса бха̄гӣ хоти диббасса ва̄ ма̄нусасса ва̄. бходжанам̣, бхиккхаве, дадама̄но да̄йако пат̣игга̄хака̄нам̣ има̄ни чатта̄ри т̣ха̄на̄ни детӣ’’ти.
[маха̄ва. 282] ‘‘йо сан̃н̃ата̄нам̣ парадаттабходжинам̣,
ка̄лена саккачча дада̄ти бходжанам̣;
чатта̄ри т̣ха̄на̄ни ануппавеччхати,
а̄йун̃ча ван̣н̣ан̃ча сукхам̣ балан̃ча.
‘‘со а̄йуда̄йӣ ван̣н̣ада̄йӣ, сукхам̣ балам̣ дадо наро;
дӣгха̄йу йасава̄ хоти, йаттха йаттхӯпападжджатӣ’’ти. навамам̣;
10. гихиса̄мӣчисуттам̣
60. атха ¶ ¶ ¶ кхо ана̄тхапин̣д̣ико гахапати йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ана̄тхапин̣д̣икам̣ гахапатим̣ бхагава̄ етадавоча –
‘‘чатӯхи кхо, гахапати, дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако гихиса̄мӣчипат̣ипадам̣ пат̣ипанно хоти йасопат̣ила̄бхиним̣ саггасам̣ваттаникам̣. катамехи чатӯхи? идха, гахапати, арийаса̄вако бхиккхусан̇гхам̣ паччупат̣т̣хито хоти чӣварена, бхиккхусан̇гхам̣ паччупат̣т̣хито хоти пин̣д̣апа̄тена, бхиккхусан̇гхам̣ паччупат̣т̣хито хоти сена̄санена ¶ , бхиккхусан̇гхам̣ паччупат̣т̣хито хоти гила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рена. имехи кхо, гахапати, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато арийаса̄вако гихиса̄мӣчипат̣ипадам̣ пат̣ипанно хоти йасопат̣ила̄бхиним̣ саггасам̣ваттаника’’нти.
‘‘гихиса̄мӣчипат̣ипадам̣, пат̣ипаджджанти пан̣д̣ита̄;
саммаггате сӣлаванте, чӣварена упат̣т̣хита̄.
пин̣д̣апа̄тасайанена, гила̄наппаччайена ча;
тесам̣ дива̄ ча ратто ча, сада̄ пун̃н̃ам̣ павад̣д̣хати;
сагган̃ча каматит̣т̣ха̄нам̣ [сагган̃ча саппатит̣т̣ха̄нам̣ (ка.)], каммам̣ катва̄на бхаддака’’нти. дасамам̣;
пун̃н̃а̄бхисандавагго пат̣хамо.
тассудда̄нам̣ –
две пун̃н̃а̄бхисанда̄ две ча, сам̣ва̄са̄ самаджӣвино;
суппава̄са̄ судатто ча, бходжанам̣ гихиса̄мичӣти.
(7) 2. паттакаммавагго
1. паттакаммасуттам̣
61. атха ¶ кхо ана̄тхапин̣д̣ико гахапати йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ана̄тхапин̣д̣икам̣ гахапатим̣ бхагава̄ етадавоча –
‘‘чатта̄роме ¶ ¶ , гахапати, дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ дуллабха̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? бхога̄ ме уппаджджанту сахадхаммена̄ти, айам̣ пат̣хамо дхаммо ит̣т̣хо ¶ канто мана̄по дуллабхо локасмим̣.
‘‘бхоге ладдха̄ сахадхаммена йасо ме а̄гаччхату саха н̃а̄тӣхи саха упаджджха̄йехӣти, айам̣ дутийо дхаммо ит̣т̣хо канто мана̄по дуллабхо локасмим̣.
‘‘бхоге ладдха̄ сахадхаммена йасам̣ ладдха̄ саха н̃а̄тӣхи саха упаджджха̄йехи чирам̣ джӣва̄ми дӣгхама̄йум̣ па̄лемӣти, айам̣ татийо дхаммо ит̣т̣хо канто мана̄по дуллабхо локасмим̣.
‘‘бхоге ладдха̄ сахадхаммена йасам̣ ладдха̄ саха н̃а̄тӣхи саха упаджджха̄йехи чирам̣ джӣвитва̄ дӣгхама̄йум̣ па̄летва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджа̄мӣти, айам̣ чатуттхо дхаммо ит̣т̣хо канто мана̄по дуллабхо локасмим̣. име кхо, гахапати, чатта̄ро дхамма̄ ит̣т̣ха̄ канта̄ мана̄па̄ дуллабха̄ локасмим̣.
‘‘имесам̣ кхо, гахапати, чатуннам̣ дхамма̄нам̣ ит̣т̣ха̄нам̣ канта̄нам̣ мана̄па̄нам̣ дуллабха̄нам̣ локасмим̣ чатта̄ро дхамма̄ пат̣ила̄бха̄йа сам̣ваттанти. катаме чатта̄ро? саддха̄сампада̄, сӣласампада̄, ча̄гасампада̄, пан̃н̃а̄сампада̄.
‘‘катама̄ ¶ ча, гахапати, саддха̄сампада̄? идха, гахапати, арийаса̄вако саддхо хоти, саддахати татха̄гатасса бодхим̣ – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи, саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. айам̣ вуччати, гахапати, саддха̄сампада̄.
‘‘катама̄ ча, гахапати, сӣласампада̄? идха, гахапати, арийаса̄вако па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти…пе… сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато хоти. айам̣ вуччати, гахапати, сӣласампада̄.
‘‘катама̄ ча, гахапати, ча̄гасампада̄? идха, гахапати, арийаса̄вако вигатамаламаччхерена ¶ четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати муттача̄го пайатапа̄н̣и восаггарато йа̄чайого да̄насам̣вибха̄гарато. айам̣ вуччати, гахапати, ча̄гасампада̄.
‘‘катама̄ ¶ ча, гахапати, пан̃н̃а̄сампада̄? абхиджджха̄висамалобха̄бхибхӯтена ¶ , гахапати, четаса̄ вихаранто акиччам̣ кароти, киччам̣ апара̄дхети. акиччам̣ каронто киччам̣ апара̄дхенто йаса̄ ча сукха̄ ча дхам̣сати. бйа̄па̄да̄бхибхӯтена, гахапати, четаса̄ вихаранто акиччам̣ кароти, киччам̣ апара̄дхети. акиччам̣ каронто киччам̣ апара̄дхенто йаса̄ ча сукха̄ ча дхам̣сати. тхинамиддха̄бхибхӯтена, гахапати, четаса̄ вихаранто акиччам̣ кароти киччам̣ апара̄дхети. акиччам̣ каронто киччам̣ апара̄дхенто йаса̄ ча сукха̄ ча дхам̣сати. уддхаччакуккучча̄бхибхӯтена, гахапати, четаса̄ вихаранто акиччам̣ кароти, киччам̣ апара̄дхети. акиччам̣ каронто киччам̣ апара̄дхенто йаса̄ ча сукха̄ ча дхам̣сати. вичикиччха̄бхибхӯтена, гахапати, четаса̄ вихаранто акиччам̣ кароти, киччам̣ апара̄дхети. акиччам̣ каронто киччам̣ апара̄дхенто йаса̄ ча сукха̄ ча дхам̣сати.
‘‘са кхо со, гахапати, арийаса̄вако абхиджджха̄висамалобхо читтасса упаккилесоти, ити видитва̄ абхиджджха̄висамалобхам̣ читтасса упаккилесам̣ паджахати. бйа̄па̄до читтасса упаккилесоти, ити видитва̄ бйа̄па̄дам̣ читтасса упаккилесам̣ паджахати. тхинамиддхам̣ читтасса упаккилесоти, ити видитва̄ тхинамиддхам̣ читтасса упаккилесам̣ паджахати. уддхаччакуккуччам̣ читтасса ¶ упаккилесоти, ити видитва̄ уддхаччакуккуччам̣ читтасса упаккилесам̣ паджахати. вичикиччха̄ читтасса упаккилесоти, ити видитва̄ вичикиччхам̣ читтасса упаккилесам̣ паджахати.
‘‘йато ча кхо, гахапати, арийаса̄вакасса ¶ абхиджджха̄висамалобхо читтасса упаккилесоти, ити видитва̄ абхиджджха̄висамалобхо читтасса упаккилесо пахӣно хоти. бйа̄па̄до читтасса упаккилесоти, ити видитва̄ бйа̄па̄до читтасса упаккилесо пахӣно хоти. тхинамиддхам̣ читтасса упаккилесоти, ити видитва̄ тхинамиддхам̣ читтасса упаккилесо пахӣно хоти. уддхаччакуккуччам̣ читтасса упаккилесоти, ити видитва̄ уддхаччакуккуччам̣ читтасса упаккилесо пахӣно хоти. вичикиччха̄ читтасса упаккилесоти, ити видитва̄ вичикиччха̄ читтасса упаккилесо пахӣно хоти. айам̣ вуччати, гахапати, арийаса̄вако маха̄пан̃н̃о путхупан̃н̃о а̄па̄тадасо [а̄па̄тхадасо (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] пан̃н̃а̄сампанно [ха̄сапан̃н̃о (ка.)]. айам̣ вуччати, гахапати ¶ , пан̃н̃а̄сампада̄. имесам̣ кхо, гахапати, чатуннам̣ дхамма̄нам̣ ит̣т̣ха̄нам̣ канта̄нам̣ мана̄па̄нам̣ дуллабха̄нам̣ локасмим̣ име чатта̄ро дхамма̄ пат̣ила̄бха̄йа сам̣ваттанти.
‘‘са кхо со, гахапати, арийаса̄вако ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигатехи бхогехи ба̄ха̄балапаричитехи седа̄ваккхиттехи дхаммикехи дхаммаладдхехи чатта̄ри паттакамма̄ни катта̄ хоти. катама̄ни чатта̄ри? идха гахапати, арийаса̄вако ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигатехи бхогехи ба̄ха̄балапаричитехи седа̄ваккхиттехи дхаммикехи дхаммаладдхехи атта̄нам̣ сукхети пӣн̣ети самма̄ сукхам̣ парихарати. ма̄та̄питаро сукхети пӣн̣ети самма̄ сукхам̣ парихарати. путтада̄рада̄сакаммакарапорисе сукхети пӣн̣ети самма̄ сукхам̣ парихарати. митта̄мачче сукхети пӣн̣ети самма̄ сукхам̣ парихарати. идамасса пат̣хамам̣ т̣ха̄нагатам̣ хоти паттагатам̣ а̄йатанасо парибхуттам̣.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, гахапати, арийаса̄вако ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигатехи бхогехи ба̄ха̄балапаричитехи седа̄ваккхиттехи дхаммикехи дхаммаладдхехи йа̄ та̄ хонти а̄пада̄ аггито ва̄ удакато ва̄ ра̄джато ва̄ чорато ва̄ аппийато ва̄ да̄йа̄дато [а. ни. 5.41], татха̄рӯпа̄су а̄пада̄су парийодха̄йа ¶ сам̣ваттати. соттхим̣ ¶ атта̄нам̣ кароти. идамасса дутийам̣ т̣ха̄нагатам̣ хоти паттагатам̣ а̄йатанасо парибхуттам̣.
‘‘пуна чапарам̣, гахапати, арийаса̄вако ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигатехи бхогехи ба̄ха̄балапаричитехи седа̄ваккхиттехи дхаммикехи дхаммаладдхехи пан̃чабалим̣ катта̄ хоти – н̃а̄тибалим̣, атитхибалим̣, пуббапетабалим̣, ра̄джабалим̣, девата̄балим̣. идамасса татийам̣ т̣ха̄нагатам̣ хоти паттагатам̣ а̄йатанасо парибхуттам̣.
‘‘пуна чапарам̣, гахапати, арийаса̄вако ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигатехи бхогехи ба̄ха̄балапаричитехи седа̄ваккхиттехи дхаммикехи дхаммаладдхехи йе те саман̣абра̄хман̣а̄ мадаппама̄да̄ пат̣ивирата̄ кхантисорачче нивит̣т̣ха̄ екаматта̄нам̣ даменти, екаматта̄нам̣ саменти, екаматта̄нам̣ паринибба̄пенти, татха̄рӯпесу саман̣абра̄хман̣есу уддхаггикам̣ даккхин̣ам̣ патит̣т̣ха̄пети соваггикам̣ сукхавипа̄кам̣ саггасам̣ваттаникам̣ ¶ . идамасса чатуттхам̣ т̣ха̄нагатам̣ хоти паттагатам̣ а̄йатанасо парибхуттам̣.
‘‘са кхо со, гахапати, арийаса̄вако ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигатехи бхогехи ба̄ха̄балапаричитехи седа̄ваккхиттехи дхаммикехи дхаммаладдхехи има̄ни чатта̄ри паттакамма̄ни катта̄ хоти. йасса кассачи, гахапати, ан̃н̃атра имехи чатӯхи паттакаммехи бхога̄ париккхайам̣ гаччханти, име вуччанти, гахапати, бхога̄ ат̣т̣ха̄нагата̄ апаттагата̄ ана̄йатанасо парибхутта̄. йасса кассачи, гахапати, имехи чатӯхи паттакаммехи бхога̄ париккхайам̣ гаччханти, име вуччанти, гахапати, бхога̄ т̣ха̄нагата̄ паттагата̄ а̄йатанасо парибхутта̄’’ти.
‘‘бхутта̄ бхога̄ бхата̄ бхачча̄ [гата̄ бхӯта̄ (ка.) бхат̣а̄ бхачча̄ (сйа̄. кам̣.)], витин̣н̣а̄ а̄пада̄су ме;
уддхагга̄ даккхин̣а̄ динна̄, атхо пан̃чабалӣ ката̄;
упат̣т̣хита̄ ¶ сӣлаванто, сан̃н̃ата̄ брахмача̄райо.
‘‘йадаттхам̣ бхогам̣ иччхеййа, пан̣д̣ито гхарама̄васам̣;
со ¶ ме аттхо ануппатто, катам̣ ананута̄пийам̣.
‘‘етам̣ ¶ [евам̣ (ка.)] ануссарам̣ маччо, арийадхамме т̣хито наро;
идхева нам̣ пасам̣санти, печча сагге памодатӣ’’ти. пат̣хамам̣;
2. а̄нан̣йасуттам̣
62. атха кхо ана̄тхапин̣д̣ико гахапати йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ана̄тхапин̣д̣икам̣ гахапатим̣ бхагава̄ етадавоча –
‘‘чатта̄рима̄ни, гахапати, сукха̄ни адхигаманӣйа̄ни гихина̄ ка̄мабхогина̄ ка̄лена ка̄лам̣ самайена самайам̣ упа̄да̄йа. катама̄ни чатта̄ри? аттхисукхам̣, бхогасукхам̣, а̄нан̣йасукхам̣ [ан̣ан̣асукхам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], анаваджджасукхам̣.
‘‘катаман̃ча, гахапати, аттхисукхам̣? идха, гахапати, кулапуттасса бхога̄ хонти ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигата̄ ба̄ха̄балапаричита̄ седа̄ваккхитта̄ дхаммика̄ дхаммаладдха̄ ¶ . со ‘бхога̄ ме аттхи ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигата̄ ба̄ха̄балапаричита̄ седа̄ваккхитта̄ дхаммика̄ дхаммаладдха̄’ти адхигаччхати сукхам̣, адхигаччхати соманассам̣. идам̣ вуччати, гахапати, аттхисукхам̣.
‘‘катаман̃ча, гахапати, бхогасукхам̣? идха, гахапати, кулапутто ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигатехи бхогехи ба̄ха̄балапаричитехи седа̄ваккхиттехи дхаммикехи дхаммаладдхехи парибхун̃джати пун̃н̃а̄ни ча кароти. со ‘ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигатехи бхогехи ба̄ха̄балапаричитехи седа̄ваккхиттехи дхаммикехи дхаммаладдхехи парибхун̃джа̄ми пун̃н̃а̄ни ча каромӣ’ти адхигаччхати сукхам̣, адхигаччхати соманассам̣. идам̣ вуччати, гахапати, бхогасукхам̣ ¶ .
‘‘катаман̃ча, гахапати, а̄нан̣йасукхам̣? идха, гахапати, кулапутто на кассачи кин̃чи дха̄рети аппам̣ ва̄ бахум̣ ва̄. со ‘на кассачи кин̃чи дха̄реми [кин̃чи ва̄ дети (ка.)] аппам̣ ва̄ бахум̣ ва̄’ти адхигаччхати сукхам̣, адхигаччхати соманассам̣. идам̣ вуччати, гахапати, а̄нан̣йасукхам̣.
‘‘катаман̃ча, гахапати, анаваджджасукхам̣? идха, гахапати, арийаса̄вако анаваджджена ка̄йакаммена саманна̄гато хоти, анаваджджена вачӣкаммена саманна̄гато хоти, анаваджджена манокаммена ¶ саманна̄гато хоти. со ‘анавадждженамхи ¶ ка̄йакаммена саманна̄гато, анаваджджена вачӣкаммена саманна̄гато, анаваджджена манокаммена саманна̄гато’ти адхигаччхати сукхам̣, адхигаччхати соманассам̣. идам̣ вуччати, гахапати, анаваджджасукхам̣. има̄ни кхо, гахапати, чатта̄ри сукха̄ни адхигаманӣйа̄ни гихина̄ ка̄мабхогина̄ ка̄лена ка̄лам̣ самайена самайам̣ упа̄да̄йа̄’’ти.
‘‘а̄нан̣йасукхам̣ н̃атва̄на, атхо аттхисукхам̣ парам̣;
бхун̃джам̣ бхогасукхам̣ маччо, тато пан̃н̃а̄ випассати.
‘‘випассама̄но джа̄на̄ти, убхо бхоге сумедхасо;
анаваджджасукхассетам̣, калам̣ на̄ггхати сол̣аси’’нти. дутийам̣;
3. брахмасуттам̣
63. ‘‘сабрахмака̄ни, бхиккхаве [итиву. 106], та̄ни кула̄ни йесам̣ путта̄нам̣ ма̄та̄питаро аджджха̄га̄ре пӯджита̄ хонти. сапубба̄чарийака̄ни, бхиккхаве, та̄ни кула̄ни ¶ , йесам̣ путта̄нам̣ ма̄та̄питаро аджджха̄га̄ре пӯджита̄ хонти. сапуббадевата̄ни [сапуббадева̄ни (сйа̄. кам̣.)], бхиккхаве, та̄ни кула̄ни йесам̣ путта̄нам̣ ма̄та̄питаро аджджха̄га̄ре пӯджита̄ хонти. са̄хунеййака̄ни, бхиккхаве, та̄ни кула̄ни йесам̣ путта̄нам̣ ма̄та̄питаро ¶ аджджха̄га̄ре пӯджита̄ хонти.
‘‘брахма̄ти, бхиккхаве, ма̄та̄питӯнам̣ [ма̄та̄питуннам̣ (сӣ. пӣ.)] етам̣ адхивачанам̣. пубба̄чарийа̄ти, бхиккхаве, ма̄та̄питӯнам̣ етам̣ адхивачанам̣. пуббадевата̄ти [пуббадева̄ти (сӣ. сйа̄. кам̣.)], бхиккхаве, ма̄та̄питӯнам̣ етам̣ адхивачанам̣. а̄хунеййа̄ти, бхиккхаве, ма̄та̄питӯнам̣ етам̣ адхивачанам̣. там̣ кисса хету? бахука̄ра̄, бхиккхаве, ма̄та̄питаро, путта̄нам̣ а̄па̄дака̄ посака̄ имасса локасса дассета̄ро’’ти.
‘‘брахма̄ти ма̄та̄питаро, пубба̄чарийа̄ти вуччаре;
а̄хунеййа̄ ча путта̄нам̣, паджа̄йа анукампака̄.
‘‘тасма̄ ¶ хи не намассеййа, саккареййа ча пан̣д̣ито;
аннена атха па̄нена, ваттхена сайанена ча;
уччха̄данена нха̄панена, па̄да̄нам̣ дхованена ча.
‘‘та̄йа нам̣ па̄ричарийа̄йа, ма̄та̄питӯсу пан̣д̣ита̄;
идхева нам̣ пасам̣санти, печча сагге памодатӣ’’ти. татийам̣;
4. нирайасуттам̣
64. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе. катамехи чатӯхи? па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти, адинна̄да̄йӣ хоти, ка̄месумиччха̄ча̄рӣ хоти, муса̄ва̄дӣ хоти – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе’’ти.
‘‘па̄н̣а̄типа̄то адинна̄да̄нам̣, муса̄ва̄до ча вуччати;
парада̄рагаманан̃ча̄пи, наппасам̣санти пан̣д̣ита̄’’ти. чатуттхам̣;
5. рӯпасуттам̣
65. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме ¶ чатта̄ро? рӯпаппама̄н̣о рӯпаппасанно, гхосаппама̄н̣о гхосаппасанно ¶ , лӯкхаппама̄н̣о лӯкхаппасанно, дхаммаппама̄н̣о дхаммаппасанно – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти.
‘‘йе ча рӯпе пама̄н̣им̣су [йе ча рӯпена па̄мим̣су (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], йе ча гхосена анвагӯ;
чхандара̄гавасӯпета̄, на̄бхиджа̄нанти те джана̄ [на те джа̄нанти там̣ джана̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)].
‘‘аджджхаттан̃ча ¶ на джа̄на̄ти, бахиддха̄ ча на пассати;
саманта̄варан̣о ба̄ло, са ве гхосена вуйхати.
‘‘аджджхаттан̃ча на джа̄на̄ти, бахиддха̄ ча випассати;
бахиддха̄ пхаладасса̄вӣ, сопи гхосена вуйхати.
‘‘аджджхаттан̃ча паджа̄на̄ти, бахиддха̄ ча випассати;
винӣваран̣адасса̄вӣ, на со гхосена вуйхатӣ’’ти. пан̃чамам̣;
6. сара̄гасуттам̣
66. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? сара̄го, садосо, самохо, сама̄но – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти.
‘‘са̄ратта̄ ¶ раджанӣйесу, пийарӯпа̄бхинандино;
мохена а̄вута̄ [адхама̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] сатта̄, баддха̄ [бандха̄ (ка.)] вад̣д̣хенти бандханам̣.
‘‘ра̄гаджам̣ досаджан̃ча̄пи, мохаджам̣ ча̄павиддасӯ;
каронта̄кусалам̣ каммам̣ [дхаммам̣ (ка.)], савигха̄там̣ дукхудрайам̣.
‘‘авиджджа̄нивута̄ поса̄, андхабхӯта̄ ачаккхука̄;
йатха̄ дхамма̄ татха̄ санта̄, на тассеванти [нассеванти (сӣ.)] ман̃н̃аре’’ти. чхат̣т̣хам̣;
7. ахира̄джасуттам̣
67. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. тена кхо пана самайена са̄ваттхийам̣ ан̃н̃атаро бхиккху ахина̄ дат̣т̣хо ка̄лан̇като хоти. атха кхо ¶ самбахула̄ бхиккхӯ йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинна̄ кхо те бхиккхӯ бхагавантам̣ етадавочум̣ – ‘‘идха ¶ , бханте, са̄ваттхийам̣ ан̃н̃атаро бхиккху ахина̄ дат̣т̣хо ка̄лан̇като’’ти.
‘‘на хи нӯна [на ха нӯна (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] со, бхиккхаве, бхиккху чатта̄ри ахира̄джакула̄ни меттена читтена пхари. саче хи со, бхиккхаве, бхиккху чатта̄ри ахира̄джакула̄ни меттена читтена пхареййа, на хи со, бхиккхаве, бхиккху ахина̄ дат̣т̣хо ка̄лан̇кареййа.
‘‘катама̄ни чатта̄ри? вирӯпаккхам̣ ахира̄джакулам̣, ера̄патхам̣ ахира̄джакулам̣, чхабйа̄путтам̣ ахира̄джакулам̣, кан̣ха̄готамакам̣ ахира̄джакулам̣. на хи нӯна со, бхиккхаве, бхиккху има̄ни чатта̄ри ахира̄джакула̄ни меттена читтена пхари. саче хи со, бхиккхаве, бхиккху има̄ни чатта̄ри ахира̄джакула̄ни меттена читтена пхареййа, на хи со, бхиккхаве, бхиккху ахина̄ дат̣т̣хо ка̄лан̇кареййа.
‘‘ануджа̄на̄ми, бхиккхаве, има̄ни чатта̄ри ахира̄джакула̄ни меттена читтена пхаритум̣ аттагуттийа̄ аттараккха̄йа аттапаритта̄йа̄’’ти.
[чӯл̣ава. 251; джа̄. 1.2.105 пасситаббам̣] ‘‘вирӯпаккхехи ме меттам̣, меттам̣ ера̄патхехи ме;
чхабйа̄путтехи ме меттам̣, меттам̣ кан̣ха̄готамакехи ча.
‘‘апа̄дакехи ме меттам̣, меттам̣ двипа̄дакехи [дипа̄дакехи (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ме;
чатуппадехи ¶ ме меттам̣, меттам̣ бахуппадехи ме.
‘‘ма̄ ¶ мам̣ апа̄дако хим̣си, ма̄ мам̣ хим̣си двипа̄дако [дипа̄дако (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)];
ма̄ мам̣ чатуппадо хим̣си, ма̄ мам̣ хим̣си бахуппадо.
‘‘саббе сатта̄ саббе па̄н̣а̄, саббе бхӯта̄ ча кевала̄;
саббе бхадра̄ни пассанту, ма̄ кан̃чи [кин̃чи (сйа̄. кам̣. ка.)] па̄пама̄гама̄.
‘‘аппама̄н̣о ¶ буддхо, аппама̄н̣о дхаммо;
аппама̄н̣о сан̇гхо, пама̄н̣аванта̄ни сарӣсапа̄ни [сирим̣сапа̄ни (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)].
‘‘ахивиччхика̄ сатападӣ, ун̣н̣ана̄бхӣ сарабӯ мӯсика̄;
ката̄ ме раккха̄ ката̄ ме паритта̄ [катам̣ ме париттам̣ (?)], пат̣иккаманту бхӯта̄ни;
сохам̣ намо бхагавато, намо саттаннам̣ самма̄самбуддха̄на’’нти. саттамам̣;
8. девадаттасуттам̣
68. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате ачирапакканте девадатте. татра кхо бхагава̄ девадаттам̣ а̄раббха бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘аттавадха̄йа, бхиккхаве [чӯл̣ава. 252; сам̣. ни. 2.184], девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди. пара̄бхава̄йа, бхиккхаве, девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, кадалӣ аттавадха̄йа пхалам̣ дети, пара̄бхава̄йа пхалам̣ дети; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, аттавадха̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди, пара̄бхава̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, вел̣у аттавадха̄йа пхалам̣ дети, пара̄бхава̄йа пхалам̣ дети; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, аттавадха̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди, пара̄бхава̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, нал̣о аттавадха̄йа пхалам̣ дети, пара̄бхава̄йа пхалам̣ дети; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, аттавадха̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди, пара̄бхава̄йа девадаттасса ¶ ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, ассатарӣ аттавадха̄йа габбхам̣ ган̣ха̄ти, пара̄бхава̄йа габбхам̣ ган̣ха̄ти; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, аттавадха̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄ди, пара̄бхава̄йа девадаттасса ла̄бхасакка̄расилоко удапа̄дӣ’’ти.
‘‘пхалам̣ ¶ ве кадалим̣ ханти, пхалам̣ вел̣ум̣ пхалам̣ нал̣ам̣;
сакка̄ро ка̄пурисам̣ ханти, габбхо ассатарим̣ йатха̄’’ти [чӯл̣ава. 335; сам̣. ни. 1.183; 2.184; нетти. 90]. ат̣т̣хамам̣;
9. падха̄насуттам̣
69. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ , бхиккхаве, падха̄на̄ни. катама̄ни чатта̄ри? сам̣вараппадха̄нам̣, паха̄наппадха̄нам̣, бха̄вана̄ппадха̄нам̣, анураккхан̣а̄ппадха̄нам̣. катаман̃ча, бхиккхаве, сам̣вараппадха̄нам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху ануппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ ануппа̄да̄йа ¶ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. идам̣ вуччати, бхиккхаве, сам̣вараппадха̄нам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, паха̄наппадха̄нам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху уппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. идам̣ вуччати, бхиккхаве, паха̄наппадха̄нам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, бха̄вана̄ппадха̄нам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху ануппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ уппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. идам̣ вуччати, бхиккхаве, бха̄вана̄ппадха̄нам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, анураккхан̣а̄ппадха̄нам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. идам̣ ¶ вуччати, бхиккхаве, анураккхан̣а̄ппадха̄нам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри падха̄на̄нӣ’’ти.
‘‘сам̣варо ча паха̄нан̃ча, бха̄вана̄ анураккхан̣а̄;
ете падха̄на̄ чатта̄ро, десита̄диччабандхуна̄;
йо хи [йехи (?)] бхиккху идха̄та̄пӣ, кхайам̣ дуккхасса па̄пун̣е’’ти. навамам̣;
10. адхаммикасуттам̣
70. ‘‘йасмим̣ ¶ , бхиккхаве, самайе ра̄джа̄но адхаммика̄ хонти, ра̄джа̄йутта̄пи тасмим̣ самайе адхаммика̄ хонти. ра̄джа̄йуттесу адхаммикесу бра̄хман̣агахапатика̄пи тасмим̣ самайе адхаммика̄ хонти. бра̄хман̣агахапатикесу адхаммикесу негамаджа̄напада̄пи тасмим̣ самайе адхаммика̄ хонти. негамаджа̄нападесу адхаммикесу висамам̣ чандимасӯрийа̄ париваттанти ¶ . висамам̣ чандимасӯрийесу париваттантесу висамам̣ наккхатта̄ни та̄ракарӯпа̄ни париваттанти. висамам̣ наккхаттесу та̄ракарӯпесу париваттантесу висамам̣ раттиндива̄ [раттидива̄ (ка.)] париваттанти. висамам̣ раттиндивесу париваттантесу висамам̣ ма̄саддхама̄са̄ париваттанти. висамам̣ ма̄саддхама̄сесу париваттантесу висамам̣ утусам̣ваччхара̄ париваттанти. висамам̣ утусам̣ваччхаресу париваттантесу висамам̣ ва̄та̄ ва̄йанти висама̄ апан̃джаса̄ ¶ . висамам̣ ва̄тесу ва̄йантесу висамесу апан̃джасесу девата̄ парикупита̄ бхаванти. девата̄су парикупита̄су дево на самма̄ дха̄рам̣ ануппавеччхати. деве на самма̄ дха̄рам̣ ануппавеччханте висамапа̄ка̄ни [висамапа̄кӣни (сӣ. сйа̄. кам̣.), висамам̣ па̄ка̄ни (ка.)] сасса̄ни бхаванти. висамапа̄ка̄ни, бхиккхаве, сасса̄ни манусса̄ парибхун̃джанта̄ ¶ аппа̄йука̄ хонти дуббан̣н̣а̄ ча бавха̄ба̄дха̄ [бахва̄ба̄дха̄ (ка.)] ча.
‘‘йасмим̣, бхиккхаве, самайе ра̄джа̄но дхаммика̄ хонти, ра̄джа̄йутта̄пи тасмим̣ самайе дхаммика̄ хонти. ра̄джа̄йуттесу дхаммикесу бра̄хман̣агахапатика̄пи тасмим̣ самайе дхаммика̄ хонти. бра̄хман̣агахапатикесу дхаммикесу негамаджа̄напада̄пи тасмим̣ самайе дхаммика̄ хонти. негамаджа̄нападесу дхаммикесу самам̣ чандимасӯрийа̄ париваттанти. самам̣ чандимасӯрийесу париваттантесу самам̣ наккхатта̄ни та̄ракарӯпа̄ни париваттанти. самам̣ наккхаттесу та̄ракарӯпесу париваттантесу самам̣ раттиндива̄ париваттанти. самам̣ раттиндивесу париваттантесу самам̣ ма̄саддхама̄са̄ париваттанти. самам̣ ма̄саддхама̄сесу париваттантесу самам̣ утусам̣ваччхара̄ париваттанти. самам̣ утусам̣ваччхаресу париваттантесу самам̣ ва̄та̄ ва̄йанти сама̄ пан̃джаса̄. самам̣ ва̄тесу ва̄йантесу самесу пан̃джасесу девата̄ апарикупита̄ бхаванти. девата̄су апарикупита̄су дево самма̄ дха̄рам̣ ануппавеччхати. деве самма̄ дха̄рам̣ ануппавеччханте самапа̄ка̄ни сасса̄ни бхаванти. самапа̄ка̄ни, бхиккхаве, сасса̄ни манусса̄ парибхун̃джанта̄ дӣгха̄йука̄ ча хонти ван̣н̣аванто ча балаванто ча аппа̄ба̄дха̄ ча̄’’ти.
‘‘гуннам̣ ¶ че тарама̄на̄нам̣, джимхам̣ гаччхати пун̇гаво;
сабба̄ та̄ джимхам̣ гаччханти, нетте джимхам̣ гате сати.
‘‘евамевам̣ мануссесу, йо хоти сет̣т̣хасаммато;
со че адхаммам̣ чарати, пагева итара̄ паджа̄;
саббам̣ ¶ рат̣т̣хам̣ дуккхам̣ сети, ра̄джа̄ че хоти адхаммико.
‘‘гуннам̣ че тарама̄на̄нам̣, уджум̣ гаччхати пун̇гаво;
сабба̄ та̄ уджум̣ гаччханти, нетте уджум̣ гате сати.
‘‘евамевам̣ ¶ мануссесу, йо хоти сет̣т̣хасаммато;
со саче [со чева (сӣ. пӣ.), со че (сйа̄.)] дхаммам̣ чарати, пагева итара̄ паджа̄;
саббам̣ ¶ рат̣т̣хам̣ сукхам̣ сети, ра̄джа̄ че хоти дхаммико’’ти. дасамам̣;
паттакаммавагго дутийо.
тассудда̄нам̣ –
паттакаммам̣ а̄нан̣йако [анан̣ако (сӣ. пӣ.), анан̣йако (ка.)], сабрахманирайа̄ рӯпена пан̃чамам̣;
сара̄гаахира̄джа̄ девадатто, падха̄нам̣ адхаммикена ча̄ти.
(8) 3. апан̣н̣акавагго
1. падха̄насуттам̣
71. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху апан̣н̣акаппат̣ипадам̣ пат̣ипанно хоти, йони часса а̄раддха̄ хоти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, бхиккху сӣлава̄ хоти, бахуссуто хоти, а̄раддхавӣрийо хоти, пан̃н̃ава̄ хоти. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху апан̣н̣акаппат̣ипадам̣ пат̣ипанно хоти, йони часса а̄раддха̄ хоти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа̄’’ти. пат̣хамам̣.
2. самма̄дит̣т̣хисуттам̣
72. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху апан̣н̣акаппат̣ипадам̣ пат̣ипанно хоти, йони часса а̄раддха̄ хоти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа. катамехи ¶ чатӯхи? неккхаммавитаккена, абйа̄па̄давитаккена, авихим̣са̄витаккена, самма̄дит̣т̣хийа̄ – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху ¶ апан̣н̣акаппат̣ипадам̣ пат̣ипанно хоти, йони часса а̄раддха̄ хоти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа̄’’ти. дутийам̣.
3. саппурисасуттам̣
73. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато асаппурисо ведитаббо. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, асаппурисо йо хоти парасса аван̣н̣о там̣ апут̣т̣хопи па̄ту кароти, ко пана ва̄до пут̣т̣хасса! пут̣т̣хо кхо пана пан̃ха̄бхинӣто аха̄петва̄ аламбитва̄ парипӯрам̣ виттха̄рена парасса аван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти. ведитаббаметам̣, бхиккхаве, асаппурисо айам̣ бхаванти.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве, асаппурисо йо хоти парасса ван̣н̣о там̣ пут̣т̣хопи на па̄ту кароти, ко пана ва̄до апут̣т̣хасса! пут̣т̣хо кхо пана пан̃ха̄бхинӣто ха̄петва̄ ламбитва̄ апарипӯрам̣ авиттха̄рена парасса ван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти. ведитаббаметам̣, бхиккхаве, асаппурисо айам̣ бхаванти.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, асаппурисо йо хоти аттано аван̣н̣о там̣ пут̣т̣хопи на па̄ту кароти, ко пана ва̄до апут̣т̣хасса! пут̣т̣хо кхо пана пан̃ха̄бхинӣто ха̄петва̄ ламбитва̄ апарипӯрам̣ авиттха̄рена аттано аван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти. ведитаббаметам̣, бхиккхаве, асаппурисо айам̣ бхаванти.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, асаппурисо йо хоти аттано ван̣н̣о там̣ апут̣т̣хопи па̄ту кароти, ко пана ва̄до пут̣т̣хасса! пут̣т̣хо кхо пана пан̃ха̄бхинӣто аха̄петва̄ аламбитва̄ парипӯрам̣ виттха̄рена аттано ¶ ван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти. ведитаббаметам̣, бхиккхаве, асаппурисо айам̣ бхаванти. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато асаппурисо ведитаббо.
‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато саппурисо ведитаббо. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, саппурисо йо хоти парасса аван̣н̣о там̣ пут̣т̣хопи на па̄ту кароти, ко пана ва̄до апут̣т̣хасса! пут̣т̣хо кхо пана пан̃ха̄бхинӣто ха̄петва̄ ламбитва̄ апарипӯрам̣ ¶ авиттха̄рена парасса аван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти. ведитаббаметам̣, бхиккхаве, саппурисо айам̣ бхаванти.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве, саппурисо йо хоти парасса ван̣н̣о там̣ апут̣т̣хопи па̄ту кароти, ко пана ва̄до пут̣т̣хасса! пут̣т̣хо кхо пана пан̃ха̄бхинӣто аха̄петва̄ аламбитва̄ парипӯрам̣ виттха̄рена парасса ван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти. ведитаббаметам̣, бхиккхаве, саппурисо айам̣ бхаванти.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, саппурисо йо хоти аттано аван̣н̣о там̣ апут̣т̣хопи па̄ту кароти, ко пана ва̄до пут̣т̣хасса! пут̣т̣хо кхо пана пан̃ха̄бхинӣто аха̄петва̄ аламбитва̄ парипӯрам̣ виттха̄рена аттано аван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти. ведитаббаметам̣, бхиккхаве, саппурисо айам̣ бхаванти.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве, саппурисо йо хоти аттано ван̣н̣о там̣ пут̣т̣хопи на па̄ту кароти, ко пана ва̄до апут̣т̣хасса! пут̣т̣хо кхо пана пан̃ха̄бхинӣто ха̄петва̄ ламбитва̄ апарипӯрам̣ авиттха̄рена аттано ван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти. ведитаббаметам̣ ¶ , бхиккхаве, саппурисо айам̣ бхаванти. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато саппурисо ведитаббо.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, вадхука̄ йан̃н̃адева раттим̣ ва̄ дивам̣ ва̄ а̄нӣта̄ хоти, та̄вадевасса̄ тиббам̣ хироттаппам̣ паччупат̣т̣хитам̣ хоти сассуйа̄пи сасурепи са̄микепи антамасо да̄сакаммакарапорисесу. са̄ апарена самайена сам̣ва̄саманва̄йа висса̄саманва̄йа сассумпи сасурампи са̄микампи евама̄ха – ‘апетха, ким̣ пана тумхе джа̄на̄тха̄’ти! евамевам̣ кхо, бхиккхаве, идхекаччо бхиккху йан̃н̃адева раттим̣ ва̄ дивам̣ ва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито хоти, та̄вадевасса тиббам̣ хироттаппам̣ паччупат̣т̣хитам̣ хоти бхиккхӯсу бхиккхунӣсу упа̄сакесу упа̄сика̄су антамасо а̄ра̄микасаман̣уддесесу. со апарена самайена сам̣ва̄саманва̄йа висса̄саманва̄йа а̄чарийампи упаджджха̄йампи евама̄ха – ‘апетха, ким̣ пана тумхе джа̄на̄тха̄’ти! тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘адхуна̄гатавадхука̄самена четаса̄ вихарисса̄ма̄’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. татийам̣.
4. пат̣хамааггасуттам̣
74. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, агга̄ни. катама̄ни чатта̄ри? сӣлаггам̣, сама̄дхиггам̣ [сама̄дхаггам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣)], пан̃н̃а̄ггам̣, вимуттаггам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри агга̄нӣ’’ти. чатуттхам̣.
5. дутийааггасуттам̣
75. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ ¶ , бхиккхаве, агга̄ни. катама̄ни чатта̄ри? рӯпаггам̣, ведана̄ггам̣, сан̃н̃а̄ггам̣, бхаваггам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри агга̄нӣ’’ти. пан̃чамам̣.
6. кусина̄расуттам̣
76. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ кусина̄ра̄йам̣ вихарати упаваттане малла̄нам̣ са̄лаване антарена йамакаса̄ла̄нам̣ паринибба̄насамайе. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ ¶ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘сийа̄ кхо пана, бхиккхаве [дӣ. ни. 2.217], екабхиккхуссапи кан̇кха̄ ва̄ вимати ва̄ буддхе ва̄ дхамме ва̄ сан̇гхе ва̄ магге ва̄ пат̣ипада̄йа ва̄, пуччхатха, бхиккхаве, ма̄ паччха̄ виппат̣иса̄рино ахуваттха – ‘саммукхӣбхӯто но саттха̄ ахоси, на̄саккхимха бхагавантам̣ саммукха̄ пат̣ипуччхиту’’’нти. евам̣ вутте те бхиккхӯ тун̣хӣ ахесум̣. дутийампи кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘сийа̄ кхо пана, бхиккхаве, екабхиккхуссапи кан̇кха̄ ва̄ вимати ва̄ буддхе ва̄ дхамме ва̄ сан̇гхе ва̄ магге ва̄ пат̣ипада̄йа ва̄, пуччхатха, бхиккхаве, ма̄ паччха̄ виппат̣иса̄рино ахуваттха – ‘саммукхӣбхӯто но саттха̄ ахоси, на̄саккхимха бхагавантам̣ саммукха̄ пат̣ипуччхиту’’’нти. дутийампи кхо те бхиккхӯ тун̣хӣ ахесум̣. татийампи кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘сийа̄ кхо пана, бхиккхаве, екабхиккхуссапи кан̇кха̄ ва̄ вимати ва̄ буддхе ва̄ дхамме ва̄ сан̇гхе ва̄ магге ва̄ пат̣ипада̄йа ва̄, пуччхатха, бхиккхаве, ма̄ паччха̄ виппат̣иса̄рино ахуваттха – ‘саммукхӣбхӯто но саттха̄ ахоси, на̄саккхимха бхагавантам̣ саммукха̄ пат̣ипуччхиту’’’нти. татийампи кхо те бхиккхӯ тун̣хӣ ахесум̣.
атха кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘сийа̄ кхо пана, бхиккхаве, саттхуга̄равенапи на пуччхеййа̄тха, саха̄йакопи, бхиккхаве, саха̄йакасса а̄рочетӯ’’ти. евам̣ вутте те бхиккхӯ тун̣хӣ ахесум̣. атха ¶ кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣, бханте! евам̣ пасанно ахам̣, бханте! наттхи имасмим̣ бхиккхусан̇гхе екабхиккхуссапи кан̇кха̄ ва̄ вимати ва̄ буддхе ва̄ дхамме ва̄ сан̇гхе ва̄ магге ва̄ пат̣ипада̄йа ва̄’’ти.
‘‘паса̄да̄ ¶ кхо твам̣, а̄нанда, вадеси. н̃а̄н̣амева хеттха, а̄нанда, татха̄гатасса – ‘наттхи имасмим̣ бхиккхусан̇гхе екабхиккхуссапи кан̇кха̄ ва̄ вимати ва̄ буддхе ва̄ дхамме ва̄ сан̇гхе ва̄ магге ¶ ¶ ва̄ пат̣ипада̄йа ва̄’. имесан̃хи, а̄нанда, пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ йо паччхимако бхиккху со сота̄панно авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. ачинтеййасуттам̣
77. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, ачинтеййа̄ни, на чинтетабба̄ни; йа̄ни чинтенто умма̄дасса вигха̄тасса бха̄гӣ асса. катама̄ни чатта̄ри? буддха̄нам̣, бхиккхаве, буддхависайо ачинтеййо, на чинтетаббо; йам̣ чинтенто умма̄дасса вигха̄тасса бха̄гӣ асса. джха̄йисса, бхиккхаве, джха̄нависайо ачинтеййо, на чинтетаббо; йам̣ чинтенто умма̄дасса вигха̄тасса бха̄гӣ асса. каммавипа̄ко, бхиккхаве, ачинтеййо, на чинтетаббо; йам̣ чинтенто умма̄дасса вигха̄тасса бха̄гӣ асса. локачинта̄, бхиккхаве, ачинтеййа̄, на чинтетабба̄; йам̣ чинтенто умма̄дасса вигха̄тасса бха̄гӣ асса. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри ачинтеййа̄ни, на чинтетабба̄ни; йа̄ни чинтенто умма̄дасса вигха̄тасса бха̄гӣ асса̄’’ти. саттамам̣.
8. даккхин̣асуттам̣
78. ‘‘чатассо има̄, бхиккхаве, даккхин̣а̄ висуддхийо. катама̄ чатассо? аттхи, бхиккхаве, даккхин̣а̄ да̄йакато висуджджхати, но пат̣игга̄хакато; аттхи, бхиккхаве, даккхин̣а̄ пат̣игга̄хакато висуджджхати, но да̄йакато; аттхи, бхиккхаве, даккхин̣а̄ нева да̄йакато висуджджхати, но пат̣игга̄хакато; аттхи, бхиккхаве, даккхин̣а̄ да̄йакато чева висуджджхати пат̣игга̄хакато ча.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, даккхин̣а̄ да̄йакато висуджджхати, но пат̣игга̄хакато? идха, бхиккхаве, да̄йако хоти сӣлава̄ калйа̄н̣адхаммо; пат̣игга̄хака̄ хонти дуссӣла̄ па̄падхамма̄ ¶ [пат̣игга̄хако хоти дуссӣло па̄падхаммо (сйа̄. кам̣. ка.) ма. ни. 3.381 олокетаббам̣]. евам̣ кхо, бхиккхаве, даккхин̣а̄ да̄йакато висуджджхати, но пат̣игга̄хакато.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, даккхин̣а̄ пат̣игга̄хакато висуджджхати, но да̄йакато? идха, бхиккхаве ¶ , да̄йако хоти дуссӣло па̄падхаммо; пат̣игга̄хака̄ хонти сӣлаванто калйа̄н̣адхамма̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, даккхин̣а̄ пат̣игга̄хакато висуджджхати, но да̄йакато.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, даккхин̣а̄ нева да̄йакато висуджджхати, но пат̣игга̄хакато? идха, бхиккхаве, да̄йако хоти дуссӣло па̄падхаммо; пат̣игга̄хака̄пи хонти дуссӣла̄ па̄падхамма̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, даккхин̣а̄ нева да̄йакато висуджджхати, но пат̣игга̄хакато.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, даккхин̣а̄ да̄йакато чева висуджджхати пат̣игга̄хакато ча? идха, бхиккхаве, да̄йако хоти сӣлава̄ калйа̄н̣адхаммо; пат̣игга̄хака̄пи хонти сӣлаванто калйа̄н̣адхамма̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, даккхин̣а̄ да̄йакато чева висуджджхати пат̣игга̄хакато ча. има̄ кхо, бхиккхаве, чатассо даккхин̣а̄ висуддхийо’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. ван̣иджджасуттам̣
79. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, бханте, хету ко паччайо, йена мидхекаччасса та̄диса̄ва ван̣иджджа̄ пайутта̄ чхедага̄минӣ хоти? ко пана, бханте, хету ко паччайо, йена мидхекаччасса та̄диса̄ва ван̣иджджа̄ пайутта̄ на йатха̄дхиппа̄йа̄ [йатха̄дхиппа̄йам̣ (сӣ.)] хоти? ко ну кхо, бханте хету ко паччайо, йена мидхекаччасса та̄диса̄ва ван̣иджджа̄ пайутта̄ йатха̄дхиппа̄йа̄ [йатха̄дхиппа̄йам̣ (сӣ.)] хоти? ко пана, бханте, хету ко паччайо, йена ¶ мидхекаччасса та̄диса̄ва ван̣иджджа̄ пайутта̄ пара̄дхиппа̄йа̄ хотӣ’’ти?
‘‘идха, са̄рипутта, екаччо саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ упасан̇камитва̄ пава̄рети – ‘вадату, бханте, паччайена̄’ти. со йена ¶ пава̄рети там̣ на дети. со че тато чуто иттхаттам̣ а̄гаччхати, со йан̃н̃адева ван̣иджджам̣ пайоджети, са̄сса хоти чхедага̄минӣ.
‘‘идха ¶ пана, са̄рипутта, екаччо саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ упасан̇камитва̄ пава̄рети – ‘вадату ¶ , бханте, паччайена̄’ти. со йена пава̄рети там̣ на йатха̄дхиппа̄йам̣ дети. со че тато чуто иттхаттам̣ а̄гаччхати, со йан̃н̃адева ван̣иджджам̣ пайоджети, са̄сса на хоти йатха̄дхиппа̄йа̄ [йатха̄дхиппа̄йам̣ (сӣ. ка.)].
‘‘идха пана, са̄рипутта, екаччо саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ упасан̇камитва̄ пава̄рети – ‘вадату, бханте, паччайена̄’ти. со йена пава̄рети там̣ йатха̄дхиппа̄йам̣ дети. со че тато чуто иттхаттам̣ а̄гаччхати, со йан̃н̃адева ван̣иджджам̣ пайоджети, са̄сса хоти йатха̄дхиппа̄йа̄ [йатха̄дхиппа̄йам̣ (сӣ. ка.)].
‘‘идха, са̄рипутта, екаччо саман̣ам̣ ва̄ бра̄хман̣ам̣ ва̄ упасан̇камитва̄ пава̄рети – ‘вадату, бханте, паччайена̄’ти. со йена пава̄рети там̣ пара̄дхиппа̄йам̣ дети. со че тато чуто иттхаттам̣ а̄гаччхати, со йан̃н̃адева ван̣иджджам̣ пайоджети, са̄сса хоти пара̄дхиппа̄йа̄ [пара̄дхиппа̄йам̣ (ка.)].
‘‘айам̣ кхо, са̄рипутта, хету айам̣ паччайо, йена мидхекаччасса та̄диса̄ва ван̣иджджа̄ пайутта̄ чхедага̄минӣ хоти. айам̣ пана, са̄рипутта, хету айам̣ паччайо, йена мидхекаччасса та̄диса̄ва ван̣иджджа̄ пайутта̄ на йатха̄дхиппа̄йа̄ хоти. айам̣ кхо пана, са̄рипутта, хету айам̣ паччайо, йена мидхекаччасса та̄диса̄ва ван̣иджджа̄ пайутта̄ йатха̄дхиппа̄йа̄ хоти. айам̣ пана, са̄рипутта, хету айам̣ паччайо, йена мидхекаччасса та̄диса̄ва ван̣иджджа̄ ¶ пайутта̄ пара̄дхиппа̄йа̄ хотӣ’’ти. навамам̣.
10. камбоджасуттам̣
80. екам̣ самайам̣ бхагава̄ косамбийам̣ вихарати гхосита̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘ко ну кхо, бханте, хету ко паччайо, йена ма̄туга̄мо нева сабха̄йам̣ нисӣдати, на каммантам̣ пайоджети, на камбоджам̣ гаччхатӣ’’ти? ‘‘кодхано, а̄нанда, ма̄туга̄мо; иссукӣ, а̄нанда, ма̄туга̄мо; маччхарӣ ¶ , а̄нанда, ма̄туга̄мо; дуппан̃н̃о, а̄нанда, ма̄туга̄мо – айам̣ кхо ¶ , а̄нанда, хету ¶ айам̣ паччайо, йена ма̄туга̄мо нева сабха̄йам̣ нисӣдати, на каммантам̣ пайоджети, на камбоджам̣ гаччхатӣ’’ти. дасамам̣.
апан̣н̣акавагго татийо.
тассудда̄нам̣ –
падха̄нам̣ дит̣т̣хисаппуриса, вадхука̄ две ча хонти агга̄ни;
кусина̄раачинтеййа̄, даккхин̣а̄ ча ван̣иджджа̄ камбоджанти.
(9) 4. мачалавагго
1. па̄н̣а̄типа̄тасуттам̣
81. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе. катамехи чатӯхи? па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти, адинна̄да̄йӣ хоти ¶ , ка̄месумиччха̄ча̄рӣ хоти, муса̄ва̄дӣ хоти – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе.
‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге. катамехи чатӯхи? па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти, муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге’’ти. пат̣хамам̣.
2. муса̄ва̄дасуттам̣
82. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе. катамехи чатӯхи? муса̄ва̄дӣ хоти, писун̣ава̄чо хоти, пхарусава̄чо хоти, сампхаппала̄пӣ хоти – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе.
‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге. катамехи чатӯхи? муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти, писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато хоти, пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато хоти, сампхаппала̄па̄ ¶ пат̣ивирато хоти – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге’’ти. дутийам̣.
3. аван̣н̣а̄рахасуттам̣
83. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе. катамехи чатӯхи? ананувичча апарийога̄хетва̄ аван̣н̣а̄рахасса ван̣н̣ам̣ бха̄сати, ананувичча апарийога̄хетва̄ ван̣н̣а̄рахасса аван̣н̣ам̣ бха̄сати, ананувичча апарийога̄хетва̄ аппаса̄данӣйе т̣ха̄не паса̄дам̣ ¶ упадам̣сети, ананувичча апарийога̄хетва̄ паса̄данӣйе т̣ха̄не аппаса̄дам̣ упадам̣сети – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе.
‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге. катамехи чатӯхи? анувичча парийога̄хетва̄ аван̣н̣а̄рахасса аван̣н̣ам̣ бха̄сати, анувичча парийога̄хетва̄ ван̣н̣а̄рахасса ван̣н̣ам̣ бха̄сати, анувичча парийога̄хетва̄ аппаса̄данӣйе т̣ха̄не аппаса̄дам̣ упадам̣сети анувичча парийога̄хетва̄ паса̄данӣйе т̣ха̄не паса̄дам̣ упадам̣сети – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге’’ти. татийам̣.
4. кодхагарусуттам̣
84. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе. катамехи чатӯхи? кодхагару хоти на саддхаммагару, маккхагару хоти на саддхаммагару, ла̄бхагару хоти на саддхаммагару, сакка̄рагару хоти на саддхаммагару – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе.
‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге. катамехи чатӯхи? саддхаммагару хоти на кодхагару, саддхаммагару хоти на маккхагару, саддхаммагару хоти на ла̄бхагару, саддхаммагару хоти на сакка̄рагару – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге’’ти. чатуттхам̣.
5. тамотамасуттам̣
85. ‘‘чатта̄роме ¶ ¶ , бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? тамо тамапара̄йан̣о [… пара̄йано (сйа̄. кам̣. пӣ.) пу. па. 168; сам̣. ни. 1.132], тамо джотипара̄йан̣о, джоти тамапара̄йан̣о ¶ , джоти джотипара̄йан̣о.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало тамо хоти тамапара̄йан̣о? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало нӣче куле пачча̄джа̄то хоти – чан̣д̣а̄лакуле ва̄ венакуле ва̄ неса̄дакуле ва̄ ратхака̄ракуле ва̄ пуккусакуле ва̄ далидде аппаннапа̄набходжане касиравуттике, йаттха касирена гха̄саччха̄до лаббхати. со ча хоти дуббан̣н̣о дуддасико окот̣имако бавха̄ба̄дхо ка̄н̣о ва̄ кун̣ӣ ва̄ кхан̃джо ва̄ паккхахато ва̄, на ла̄бхӣ аннасса па̄насса ваттхасса йа̄насса ма̄ла̄гандхавилепанасса сеййа̄васатхападӣпеййасса. со ка̄йена дуччаритам̣ чарати, ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чарати, манаса̄ дуччаритам̣ чарати. со ка̄йена дуччаритам̣ чаритва̄, ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чаритва̄, манаса̄ дуччаритам̣ чаритва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало тамо хоти тамапара̄йан̣о.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало тамо хоти джотипара̄йан̣о? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало нӣче куле пачча̄джа̄то хоти – чан̣д̣а̄лакуле ва̄ венакуле ва̄ неса̄дакуле ва̄ ратхака̄ракуле ва̄ пуккусакуле ва̄ далидде аппаннапа̄набходжане касиравуттике, йаттха касирена гха̄саччха̄до лаббхати; со ча хоти дуббан̣н̣о дуддасико окот̣имако бавха̄ба̄дхо ка̄н̣о ва̄ кун̣ӣ ва̄ кхан̃джо ва̄ паккхахато ва̄ на ла̄бхӣ аннасса па̄насса ваттхасса йа̄насса ма̄ла̄гандхавилепанасса сеййа̄васатхападӣпеййасса. со ка̄йена сучаритам̣ чарати, ва̄ча̄йа сучаритам̣ чарати, манаса̄ сучаритам̣ чарати. со ка̄йена сучаритам̣ чаритва̄, ва̄ча̄йа ¶ сучаритам̣ чаритва̄, манаса̄ сучаритам̣ чаритва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало тамо хоти джотипара̄йан̣о.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало джоти хоти тамапара̄йан̣о? идха ¶ , бхиккхаве, екаччо пуггало учче куле пачча̄джа̄то хоти – кхаттийамаха̄са̄лакуле ва̄ бра̄хман̣амаха̄са̄лакуле ва̄ гахапатимаха̄са̄лакуле ¶ ва̄ ад̣д̣хе махаддхане маха̄бхоге пахӯтаджа̄тарӯпараджате пахӯтавиттӯпакаран̣е пахӯтадханадхан̃н̃е; со ча хоти абхирӯпо дассанӣйо па̄са̄дико парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гато, ла̄бхӣ аннасса па̄насса ваттхасса йа̄насса ма̄ла̄гандхавилепанасса сеййа̄васатхападӣпеййасса. со ка̄йена дуччаритам̣ чарати, ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чарати, манаса̄ дуччаритам̣ чарати. со ка̄йена дуччаритам̣ чаритва̄, ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чаритва̄, манаса̄ дуччаритам̣ чаритва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджати. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало джоти хоти тамапара̄йан̣о.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало джоти хоти джотипара̄йан̣о? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало учче куле пачча̄джа̄то хоти – кхаттийамаха̄са̄лакуле ва̄ бра̄хман̣амаха̄са̄лакуле ва̄ гахапатимаха̄са̄лакуле ва̄ ад̣д̣хе махаддхане маха̄бхоге пахӯтаджа̄тарӯпараджате пахӯтавиттӯпакаран̣е пахӯтадханадхан̃н̃е; со ча хоти абхирӯпо дассанӣйо па̄са̄дико парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гато, ла̄бхӣ аннасса па̄насса ваттхасса йа̄насса ма̄ла̄гандхавилепанасса сеййа̄васатхападӣпеййасса. со ка̄йена сучаритам̣ чарати ¶ , ва̄ча̄йа сучаритам̣ чарати, манаса̄ сучаритам̣ чарати. со ка̄йена сучаритам̣ чаритва̄, ва̄ча̄йа сучаритам̣ чаритва̄, манаса̄ сучаритам̣ чаритва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджати. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало джоти хоти джотипара̄йан̣о. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. пан̃чамам̣.
6. он̣атон̣атасуттам̣
86. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? он̣атон̣ато, он̣атун̣н̣ато, ун̣н̣атон̣ато, ун̣н̣атун̣н̣ато. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти [пу. па. 169]. чхат̣т̣хам̣.
7. путтасуттам̣
87. ‘‘чатта̄роме ¶ ¶ , бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? саман̣амачало, саман̣апун̣д̣арӣко, саман̣ападумо, саман̣есу саман̣асукхума̄ло.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало саман̣амачало хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху секхо хоти па̄т̣ипадо [пат̣ипадо (сйа̄. кам̣. пӣ.) ма. ни. 2 секхасуттаван̣н̣ана̄ олокетабба̄]; ануттарам̣ йогаккхемам̣ паттхайама̄но вихарати. сеййатха̄пи, бхиккхаве ¶ , ран̃н̃о кхаттийасса муддха̄васиттасса джет̣т̣хо путто а̄бхисеко анабхиситто мачалаппатто; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху секхо хоти па̄т̣ипадо, ануттарам̣ йогаккхемам̣ паттхайама̄но вихарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало саман̣амачало хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало саман̣апун̣д̣арӣко хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ ¶ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати, но ча кхо ат̣т̣ха вимоккхе ка̄йена пхуситва̄ вихарати [пхасситва̄ (сӣ. пӣ.)]. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало саман̣апун̣д̣арӣко хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало саман̣ападумо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати, ат̣т̣ха ча вимоккхе ка̄йена пхуситва̄ вихарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало саман̣ападумо хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало саман̣есу саман̣асукхума̄ло хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху йа̄читова бахулам̣ чӣварам̣ парибхун̃джати, аппам̣ айа̄чито; йа̄читова бахулам̣ пин̣д̣апа̄там̣ парибхун̃джати, аппам̣ айа̄чито; йа̄читова бахулам̣ сена̄санам̣ парибхун̃джати, аппам̣ айа̄чито; йа̄читова бахулам̣ гила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ парибхун̃джати, аппам̣ айа̄чито. йехи кхо пана сабрахмача̄рӣхи саддхим̣ вихарати, тйасса [тйа̄сса (сӣ.) а. ни. 5.104] мана̄пенева бахулам̣ ка̄йакаммена самуда̄чаранти, аппам̣ ¶ амана̄пена; мана̄пенева бахулам̣ вачӣкаммена самуда̄чаранти, аппам̣ амана̄пена; мана̄пенева бахулам̣ манокаммена самуда̄чаранти, аппам̣ амана̄пена; мана̄пам̣йева бахулам̣ упаха̄рам̣ упахаранти, аппам̣ амана̄пам̣. йа̄ни кхо пана та̄ни ведайита̄ни питтасамут̣т̣ха̄на̄ни ва̄ семхасамут̣т̣ха̄на̄ни ва̄ ва̄тасамут̣т̣ха̄на̄ни ва̄ саннипа̄тика̄ни ва̄ утупарин̣а̄маджа̄ни ва̄ висамапариха̄раджа̄ни ва̄ опаккамика̄ни ва̄ каммавипа̄каджа̄ни ва̄, та̄ни панасса на бахудева уппаджджанти. аппа̄ба̄дхо хоти. чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ ¶ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ хоти акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ, а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ ¶ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме ¶ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало саман̣есу саман̣асукхума̄ло хоти.
‘‘йан̃хи там̣, бхиккхаве, самма̄ вадама̄но вадеййа саман̣есу саман̣асукхума̄лоти, мамева там̣, бхиккхаве, самма̄ вадама̄но вадеййа саман̣есу саман̣асукхума̄лоти. ахан̃хи, бхиккхаве, йа̄читова бахулам̣ чӣварам̣ парибхун̃джа̄ми, аппам̣ айа̄чито; йа̄читова бахулам̣ пин̣д̣апа̄там̣ парибхун̃джа̄ми, аппам̣ айа̄чито; йа̄читова бахулам̣ сена̄санам̣ парибхун̃джа̄ми, аппам̣ айа̄чито; йа̄читова бахулам̣ гила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рам̣ парибхун̃джа̄ми, аппам̣ айа̄чито. йехи кхо пана бхиккхӯхи саддхим̣ вихара̄ми те ме мана̄пенева бахулам̣ ка̄йакаммена самуда̄чаранти, аппам̣ амана̄пена; мана̄пенева бахулам̣ вачӣкаммена самуда̄чаранти, аппам̣ амана̄пена; мана̄пенева бахулам̣ манокаммена самуда̄чаранти, аппам̣ амана̄пена; мана̄пам̣йева бахулам̣ упаха̄рам̣ упахаранти, аппам̣ амана̄пам̣. йа̄ни кхо пана та̄ни ведайита̄ни питтасамут̣т̣ха̄на̄ни ва̄ семхасамут̣т̣ха̄на̄ни ва̄ ва̄тасамут̣т̣ха̄на̄ни ва̄ саннипа̄тика̄ни ва̄ утупарин̣а̄маджа̄ни ва̄ висамапариха̄раджа̄ни ва̄ опаккамика̄ни ва̄ каммавипа̄каджа̄ни ва̄, та̄ни ме на бахудева уппаджджанти. аппа̄ба̄дхохамасми. чатуннам̣ кхо панасми джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ, а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ ¶ упасампаджджа вихара̄ми.
‘‘йан̃хи там̣, бхиккхаве, самма̄ вадама̄но вадеййа саман̣есу саман̣асукхума̄лоти, мамева там̣, бхиккхаве, самма̄ вадама̄но вадеййа саман̣есу ¶ саман̣асукхума̄лоти. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. саттамам̣.
8. сам̣йоджанасуттам̣
88. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? саман̣амачало, саман̣апун̣д̣арӣко, саман̣ападумо, саман̣есу саман̣асукхума̄ло.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало [пу. па. 190 (тхокам̣ висадисам̣)] саман̣амачало хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ ¶ париккхайа̄ ¶ сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало саман̣амачало хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало саман̣апун̣д̣арӣко хоти? идха бхиккхаве, бхиккху тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄, ра̄гадосамоха̄нам̣ танутта̄ сакада̄га̄мӣ хоти, сакидева имам̣ локам̣ а̄гантва̄ дуккхассантам̣ кароти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало саман̣апун̣д̣арӣко хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало саман̣ападумо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ опапа̄тико хоти таттха паринибба̄йӣ ана̄ваттидхаммо тасма̄ лока̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало саман̣ападумо хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало саман̣есу саман̣асукхума̄ло хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало саман̣есу саман̣асукхума̄ло хоти. име ¶ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. самма̄дит̣т̣хисуттам̣
89. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? саман̣амачало, саман̣апун̣д̣арӣко, саман̣ападумо, саман̣есу саман̣асукхума̄ло.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало саман̣амачало хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хико хоти, самма̄сан̇каппо хоти, самма̄ва̄чо хоти, самма̄камманто ¶ хоти, самма̄а̄джӣво хоти, самма̄ва̄йа̄мо хоти, самма̄сати [самма̄сатӣ (сӣ. ка.)] хоти, самма̄сама̄дхи [самма̄сама̄дхӣ (сӣ. ка.)] хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало саман̣амачало хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало саман̣апун̣д̣арӣко хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хико хоти, самма̄сан̇каппо хоти, самма̄ва̄чо хоти, самма̄камманто хоти, самма̄а̄джӣво ¶ хоти, самма̄ва̄йа̄мо хоти, самма̄сати хоти, самма̄сама̄дхи хоти, самма̄н̃а̄н̣ӣ хоти, самма̄вимутти [самма̄вимуттӣ (сӣ. ка.)] хоти, но ча кхо ат̣т̣ха вимоккхе ка̄йена пхуситва̄ вихарати ¶ . евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало саман̣апун̣д̣арӣко хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало саман̣ападумо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху самма̄дит̣т̣хико хоти…пе… самма̄вимутти хоти, ат̣т̣ха ча вимоккхе ка̄йена пхуситва̄ вихарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало саман̣ападумо хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало саман̣есу саман̣асукхума̄ло хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху йа̄читова бахулам̣ чӣварам̣ парибхун̃джати, аппам̣ айа̄чито…пе… йан̃хи там̣, бхиккхаве, самма̄ вадама̄но вадеййа саман̣есу саман̣асукхума̄лоти, мамева там̣, бхиккхаве ¶ , самма̄ вадама̄но вадеййа саман̣есу саман̣асукхума̄лоти. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. навамам̣.
10. кхандхасуттам̣
90. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? саман̣амачало, саман̣апун̣д̣арӣко, саман̣ападумо, саман̣есу саман̣асукхума̄ло.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало саман̣амачало хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху секхо хоти аппаттама̄насо, ануттарам̣ йогаккхемам̣ паттхайама̄но вихарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало саман̣амачало хоти.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало саман̣апун̣д̣арӣко хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху пан̃часу упа̄да̄наккхандхесу удайаббайа̄нупассӣ вихарати – ‘ити рӯпам̣, ити рӯпасса самудайо, ити рӯпасса аттхан̇гамо; ити ведана̄…пе… ити сан̃н̃а̄…пе… ити сан̇кха̄ра̄…пе… ити вин̃н̃а̄н̣ам̣, ити вин̃н̃а̄н̣асса самудайо, ити вин̃н̃а̄н̣асса аттхан̇гамо’ти ¶ ; но ча кхо ат̣т̣ха вимоккхе ка̄йена пхуситва̄ вихарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало саман̣апун̣д̣арӣко хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало саман̣ападумо хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху пан̃часу упа̄да̄наккхандхесу удайаббайа̄нупассӣ вихарати – ‘ити рӯпам̣, ити рӯпасса самудайо, ити рӯпасса аттхан̇гамо; ити ведана̄…пе… ити сан̃н̃а̄…пе… ити сан̇кха̄ра̄…пе… ити вин̃н̃а̄н̣ам̣, ити вин̃н̃а̄н̣асса самудайо, ити вин̃н̃а̄н̣асса аттхан̇гамо’ти ¶ ; ат̣т̣ха ча вимоккхе ка̄йена пхуситва̄ вихарати ¶ . евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало саман̣ападумо хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало саман̣есу саман̣асукхума̄ло хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху йа̄читова бахулам̣ чӣварам̣ парибхун̃джати, аппам̣ айа̄чито…пе… мамева там̣, бхиккхаве, самма̄ вадама̄но вадеййа саман̣есу саман̣асукхума̄лоти. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. дасамам̣.
мачалавагго чатуттхо.
тассудда̄нам̣ –
па̄н̣а̄типа̄то ча муса̄, аван̣н̣акодхатамон̣ата̄;
путто сам̣йоджанан̃чева, дит̣т̣хи кхандхена те даса̄ти.
(10) 5. асуравагго
1. асурасуттам̣
91. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? асуро асурапарива̄ро, асуро девапарива̄ро, дево асурапарива̄ро, дево девапарива̄ро.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало асуро хоти асурапарива̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало дуссӣло хоти па̄падхаммо, париса̄писса хоти дуссӣла̄ па̄падхамма̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало асуро хоти асурапарива̄ро.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало асуро хоти ¶ девапарива̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало дуссӣло хоти па̄падхаммо, париса̄ ча кхвасса хоти сӣлаватӣ калйа̄н̣адхамма̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало асуро хоти девапарива̄ро.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало дево хоти асурапарива̄ро? идха ¶ , бхиккхаве, екаччо пуггало сӣлава̄ хоти калйа̄н̣адхаммо, париса̄ ча кхвасса хоти дуссӣла̄ па̄падхамма̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало дево хоти асурапарива̄ро.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало дево хоти девапарива̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало сӣлава̄ хоти калйа̄н̣адхаммо, париса̄писса хоти сӣлаватӣ калйа̄н̣адхамма̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало дево хоти, девапарива̄ро. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. пат̣хамам̣.
2. пат̣хамасама̄дхисуттам̣
92. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало ла̄бхӣ хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса, на ла̄бхӣ адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа. идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало ла̄бхӣ хоти адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа, на ла̄бхӣ аджджхаттам̣ четосаматхасса. идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало на чева ла̄бхӣ хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса на ча ла̄бхӣ адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа. идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало ла̄бхӣ чева хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса ла̄бхӣ ча адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. дутийам̣.
3. дутийасама̄дхисуттам̣
93. ‘‘чатта̄роме ¶ ¶ , бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало ла̄бхӣ хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса, на ла̄бхӣ адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа. идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало ла̄бхӣ хоти адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа, на ла̄бхӣ аджджхаттам̣ четосаматхасса. идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало на чева ла̄бхӣ хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса на ча ла̄бхӣ адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа. идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало ла̄бхӣ чева хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса ла̄бхӣ ча адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа.
‘‘татра, бхиккхаве, йва̄йам̣ пуггало ла̄бхӣ хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса ¶ на ла̄бхӣ адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа, тена, бхиккхаве, пуггалена аджджхаттам̣ четосаматхе патит̣т̣ха̄йа адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа його каран̣ӣйо. со апарена самайена ла̄бхӣ чева хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса ла̄бхӣ ча адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа.
‘‘татра, бхиккхаве, йва̄йам̣ пуггало ла̄бхӣ адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа на ла̄бхӣ аджджхаттам̣ четосаматхасса, тена, бхиккхаве, пуггалена адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа патит̣т̣ха̄йа аджджхаттам̣ четосаматхе його ¶ каран̣ӣйо. со апарена самайена ла̄бхӣ чева хоти адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа ла̄бхӣ ча аджджхаттам̣ четосаматхасса.
‘‘татра, бхиккхаве, йва̄йам̣ пуггало на чева ла̄бхӣ аджджхаттам̣ четосаматхасса на ча ла̄бхӣ адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа, тена, бхиккхаве, пуггалена тесам̣йева кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ пат̣ила̄бха̄йа адхиматто чхандо ча ва̄йа̄мо ча усса̄хо ча уссол̣хӣ ча аппат̣ива̄нӣ ча сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча каран̣ӣйам̣. сеййатха̄пи, бхиккхаве, а̄диттачело ва̄ а̄диттасӣсо ва̄ тассева [тасса тассева (сӣ. сйа̄. кам̣.)] челасса ва̄ сӣсасса ва̄ нибба̄пана̄йа адхиматтам̣ чхандан̃ча ва̄йа̄ман̃ча усса̄хан̃ча уссол̣хин̃ча аппат̣ива̄нин̃ча сатин̃ча сампаджан̃н̃ан̃ча кареййа; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, тена пуггалена тесам̣йева кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ пат̣ила̄бха̄йа адхиматто чхандо ча ва̄йа̄мо ча усса̄хо ча уссол̣хӣ ча аппат̣ива̄нӣ ча ¶ сати ¶ ча сампаджан̃н̃ан̃ча каран̣ӣйам̣. со апарена самайена ла̄бхӣ чева хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса ла̄бхӣ ча адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа.
‘‘татра, бхиккхаве, йва̄йам̣ пуггало ла̄бхӣ чева хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса ла̄бхӣ ча адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа, тена, бхиккхаве, пуггалена тесуйева кусалесу дхаммесу патит̣т̣ха̄йа уттари [уттарим̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа його каран̣ӣйо. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. татийам̣.
4. татийасама̄дхисуттам̣
94. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало ла̄бхӣ хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса, на ла̄бхӣ адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа. идха ¶ пана, бхиккхаве, екаччо пуггало ла̄бхӣ хоти адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа, на ла̄бхӣ аджджхаттам̣ четосаматхасса. идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало на чева ла̄бхӣ хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса на ча ла̄бхӣ адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа. идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало ла̄бхӣ чева хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса ла̄бхӣ ча адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа.
‘‘татра ¶ , бхиккхаве, йва̄йам̣ пуггало ла̄бхӣ ¶ аджджхаттам̣ четосаматхасса на ла̄бхӣ адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа, тена, бхиккхаве, пуггалена йва̄йам̣ пуггало ла̄бхӣ адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа со упасан̇камитва̄ евамасса вачанӣйо – ‘катхам̣ ну кхо, а̄вусо, сан̇кха̄ра̄ дат̣т̣хабба̄? катхам̣ сан̇кха̄ра̄ саммаситабба̄? катхам̣ сан̇кха̄ра̄ випасситабба̄’ [пасситабба̄ (ка.)] ти? тасса со йатха̄дит̣т̣хам̣ йатха̄видитам̣ бйа̄кароти – ‘евам̣ кхо, а̄вусо, сан̇кха̄ра̄ дат̣т̣хабба̄, евам̣ сан̇кха̄ра̄ саммаситабба̄, евам̣ сан̇кха̄ра̄ випасситабба̄’ти. со апарена самайена ла̄бхӣ чева хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса ла̄бхӣ ча адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа.
‘‘татра, бхиккхаве, йва̄йам̣ пуггало ла̄бхӣ адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа на ла̄бхӣ аджджхаттам̣ четосаматхасса, тена, бхиккхаве, пуггалена йва̄йам̣ пуггало ла̄бхӣ аджджхаттам̣ четосаматхасса со упасан̇камитва̄ евамасса вачанӣйо – ‘катхам̣ ну кхо, а̄вусо, читтам̣ сан̣т̣хапетаббам̣? катхам̣ читтам̣ санниса̄детаббам̣ ¶ ? катхам̣ читтам̣ екоди ка̄таббам̣? катхам̣ читтам̣ сама̄даха̄табба’нти? тасса со йатха̄дит̣т̣хам̣ йатха̄видитам̣ бйа̄кароти – ‘евам̣ кхо, а̄вусо, читтам̣ сан̣т̣хапетаббам̣, евам̣ читтам̣ санниса̄детаббам̣, евам̣ читтам̣ екоди ка̄таббам̣ [екоди каттаббам̣ (пӣ.)], евам̣ читтам̣ сама̄даха̄табба’нти. со апарена самайе ла̄бхӣ чева хоти адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа ла̄бхӣ ча аджджхаттам̣ четосаматхасса.
‘‘татра, бхиккхаве, йва̄йам̣ пуггало на чева ла̄бхӣ аджджхаттам̣ четосаматхасса на ча ла̄бхӣ адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа, тена, бхиккхаве, пуггалена йва̄йам̣ пуггало ла̄бхӣ чева аджджхаттам̣ четосаматхасса ла̄бхӣ ¶ ча адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа со упасан̇камитва̄ евамасса вачанӣйо – ‘катхам̣ ну кхо, а̄вусо, читтам̣ сан̣т̣хапетаббам̣? катхам̣ читтам̣ санниса̄детаббам̣? катхам̣ читтам̣ екоди ка̄таббам̣? катхам̣ читтам̣ сама̄даха̄таббам̣? катхам̣ сан̇кха̄ра̄ дат̣т̣хабба̄? катхам̣ сан̇кха̄ра̄ саммаситабба̄? катхам̣ сан̇кха̄ра̄ випасситабба̄’ти? тасса со йатха̄дит̣т̣хам̣ йатха̄видитам̣ бйа̄кароти – ‘евам̣ кхо, а̄вусо, читтам̣ сан̣т̣хапетаббам̣, евам̣ читтам̣ санниса̄детаббам̣, евам̣ читтам̣ екоди ка̄таббам̣, евам̣ читтам̣ сама̄даха̄таббам̣, евам̣ сан̇кха̄ра̄ дат̣т̣хабба̄, евам̣ сан̇кха̄ра̄ саммаситабба̄, евам̣ сан̇кха̄ра̄ випасситабба̄’ти. со апарена самайена ¶ ла̄бхӣ чева хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса ла̄бхӣ ча адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа.
‘‘татра, бхиккхаве, йва̄йам̣ пуггало ла̄бхӣ чева хоти аджджхаттам̣ четосаматхасса ла̄бхӣ адхипан̃н̃а̄дхаммавипассана̄йа ¶ , тена, бхиккхаве, пуггалена тесу чева кусалесу дхаммесу патит̣т̣ха̄йа уттари а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа його каран̣ӣйо. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. чатуттхам̣.
5. чхава̄ла̄тасуттам̣
95. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? неваттахита̄йа пат̣ипанно но парахита̄йа, парахита̄йа пат̣ипанно но аттахита̄йа, аттахита̄йа пат̣ипанно но парахита̄йа, аттахита̄йа чева [аттахита̄йа ча (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] пат̣ипанно парахита̄йа ча.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , бхиккхаве, чхава̄ла̄там̣ убхато падиттам̣ [а̄диттам̣ (ка.)], маджджхе гӯтхагатам̣, нева га̄ме кат̣т̣хаттхам̣ пхарати на аран̃н̃е ( ) [(кат̣т̣хаттхам̣ пхарати) каттхачи]; татхӯпама̄хам̣ ¶ , бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми йва̄йам̣ пуггало неваттахита̄йа пат̣ипанно но парахита̄йа.
‘‘татра, бхиккхаве, йва̄йам̣ пуггало парахита̄йа пат̣ипанно но аттахита̄йа, айам̣ имесам̣ двиннам̣ пуггала̄нам̣ абхиккантатаро ча пан̣ӣтатаро ча. татра, бхиккхаве, йва̄йам̣ пуггало аттахита̄йа пат̣ипанно но парахита̄йа, айам̣ имесам̣ тин̣н̣ам̣ пуггала̄нам̣ абхиккантатаро ча пан̣ӣтатаро ча. татра, бхиккхаве, йва̄йам̣ пуггало аттахита̄йа чева пат̣ипанно парахита̄йа ча, айам̣ имесам̣ чатуннам̣ пуггала̄нам̣ агго ча сет̣т̣хо ча па̄моккхо [моккхо (пӣ.) сам̣. ни. 3.662-663; а. ни. 5.181] ча уттамо ча паваро ча.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, гава̄ кхӣрам̣, кхӣрамха̄ дадхи, дадхимха̄ наванӣтам̣, наванӣтамха̄ саппи, саппимха̄ саппиман̣д̣о, саппиман̣д̣о [саппимха̄ саппиман̣д̣о (ка.)] таттха [татра (сам̣. ни. 3.662-662)] аггамаккха̄йати; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, йва̄йам̣ пуггало аттахита̄йа чева пат̣ипанно парахита̄йа ча, айам̣ имесам̣ чатуннам̣ пуггала̄нам̣ агго ча сет̣т̣хо ча па̄моккхо ча уттамо ча паваро ча. име ¶ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. пан̃чамам̣.
6. ра̄гавинайасуттам̣
96. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? аттахита̄йа пат̣ипанно но парахита̄йа, парахита̄йа пат̣ипанно но аттахита̄йа, неваттахита̄йа пат̣ипанно но парахита̄йа, аттахита̄йа чева пат̣ипанно парахита̄йа ча.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало аттахита̄йа пат̣ипанно хоти но парахита̄йа? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало ¶ аттана̄ ра̄гавинайа̄йа пат̣ипанно хоти, но парам̣ ра̄гавинайа̄йа сама̄дапети; аттана̄ досавинайа̄йа пат̣ипанно хоти, но парам̣ досавинайа̄йа сама̄дапети; аттана̄ ¶ мохавинайа̄йа пат̣ипанно хоти, но парам̣ мохавинайа̄йа сама̄дапети. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало аттахита̄йа пат̣ипанно хоти, но парахита̄йа.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало парахита̄йа пат̣ипанно хоти, но аттахита̄йа? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало аттана̄ на ра̄гавинайа̄йа пат̣ипанно хоти, парам̣ ра̄гавинайа̄йа сама̄дапети; аттана̄ на досавинайа̄йа пат̣ипанно хоти, парам̣ досавинайа̄йа сама̄дапети; аттана̄ на мохавинайа̄йа пат̣ипанно хоти, парам̣ мохавинайа̄йа сама̄дапети. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало парахита̄йа пат̣ипанно хоти, но аттахита̄йа.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало неваттахита̄йа пат̣ипанно хоти, но парахита̄йа? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало аттана̄ на ра̄гавинайа̄йа пат̣ипанно хоти, но парам̣ ра̄гавинайа̄йа сама̄дапети; аттана̄ на досавинайа̄йа пат̣ипанно хоти, но парам̣ досавинайа̄йа сама̄дапети; аттана̄ на мохавинайа̄йа пат̣ипанно хоти, но парам̣ мохавинайа̄йа сама̄дапети. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало неваттахита̄йа пат̣ипанно хоти, но парахита̄йа.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало аттахита̄йа чева пат̣ипанно хоти парахита̄йа ча? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало аттана̄ ча ра̄гавинайа̄йа пат̣ипанно хоти, паран̃ча ра̄гавинайа̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча досавинайа̄йа пат̣ипанно хоти, паран̃ча досавинайа̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча ¶ мохавинайа̄йа пат̣ипанно хоти, паран̃ча мохавинайа̄йа ¶ сама̄дапети. евам̣ кхо, бхиккхаве ¶ , пуггало аттахита̄йа чева пат̣ипанно хоти парахита̄йа ча. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. чхат̣т̣хам̣.
7. кхиппанисантисуттам̣
97. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? аттахита̄йа пат̣ипанно но парахита̄йа, парахита̄йа пат̣ипанно но аттахита̄йа, неваттахита̄йа пат̣ипанно но парахита̄йа, аттахита̄йа чева пат̣ипанно парахита̄йа ча.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало аттахита̄йа пат̣ипанно хоти, но парахита̄йа? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало кхиппанисантӣ ча хоти кусалесу дхаммесу, сута̄нан̃ча дхамма̄нам̣ дха̄ракаджа̄тико [дха̄ран̣аджа̄тико (ка.)] хоти, дха̄та̄нан̃ча [дхата̄нан̃ча (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхӣ хоти аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа, дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти; но ча калйа̄н̣ава̄чо хоти калйа̄н̣ава̄ккаран̣о порийа̄ ва̄ча̄йа саманна̄гато виссат̣т̣ха̄йа анелагала̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄, но ча сандассако хоти сама̄дапако [сама̄да̄пако (?)] самуттеджако сампахам̣сако сабрахмача̄рӣнам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало аттахита̄йа пат̣ипанно хоти, но парахита̄йа.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало парахита̄йа пат̣ипанно хоти, но аттахита̄йа? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало на хева кхо кхиппанисантӣ хоти кусалесу дхаммесу, но ча сута̄нам̣ дхамма̄нам̣ дха̄ракаджа̄тико хоти, но ча дха̄та̄нам̣ дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхӣ хоти, но ча аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно ¶ хоти; калйа̄н̣ава̄чо ча хоти калйа̄н̣ава̄ккаран̣о порийа̄ ва̄ча̄йа саманна̄гато виссат̣т̣ха̄йа анелагала̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄, сандассако ча хоти сама̄дапако самуттеджако сампахам̣сако сабрахмача̄рӣнам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало парахита̄йа пат̣ипанно хоти, но аттахита̄йа.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало неваттахита̄йа пат̣ипанно хоти, но парахита̄йа? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало на хева кхо кхиппанисантӣ хоти кусалесу дхаммесу, но ча сута̄нам̣ дхамма̄нам̣ дха̄ракаджа̄тико хоти, но ча дха̄та̄нам̣ дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхӣ хоти, но ча аттхаман̃н̃а̄йа ¶ дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти; но ча калйа̄н̣ава̄чо хоти калйа̄н̣ава̄ккаран̣о порийа̄ ва̄ча̄йа саманна̄гато виссат̣т̣ха̄йа анелагала̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄, но ча сандассако хоти сама̄дапако самуттеджако сампахам̣сако сабрахмача̄рӣнам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало неваттахита̄йа пат̣ипанно хоти, но парахита̄йа.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало аттахита̄йа чева пат̣ипанно хоти парахита̄йа ча? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало кхиппанисантӣ ча хоти кусалесу дхаммесу, сута̄нан̃ча дхамма̄нам̣ дха̄ракаджа̄тико хоти, дха̄та̄нан̃ча дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхӣ хоти аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа, дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти; калйа̄н̣ава̄чо ча хоти калйа̄н̣ава̄ккаран̣о порийа̄ ва̄ча̄йа саманна̄гато виссат̣т̣ха̄йа анелагала̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄, сандассако ча хоти сама̄дапако самуттеджако сампахам̣сако сабрахмача̄рӣнам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало аттахита̄йа чева пат̣ипанно хоти ¶ парахита̄йа ча. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. саттамам̣.
8. аттахитасуттам̣
98. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? аттахита̄йа пат̣ипанно но парахита̄йа, парахита̄йа пат̣ипанно но аттахита̄йа, неваттахита̄йа пат̣ипанно но парахита̄йа, аттахита̄йа чева пат̣ипанно парахита̄йа ча. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. сиккха̄падасуттам̣
99. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? аттахита̄йа пат̣ипанно но ¶ парахита̄йа, парахита̄йа пат̣ипанно но аттахита̄йа, неваттахита̄йа пат̣ипанно но парахита̄йа, аттахита̄йа чева пат̣ипанно парахита̄йа ча.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало аттахита̄йа пат̣ипанно хоти, но парахита̄йа? идха, бхиккхаве ¶ , екаччо пуггало аттана̄ па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, но парам̣ па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти, но парам̣ адинна̄да̄на̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти, но парам̣ ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети ¶ ; аттана̄ муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти, но парам̣ муса̄ва̄да̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато хоти, но парам̣ сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети. евам̣ кхо, бхиккхаве ¶ , пуггало аттахита̄йа пат̣ипанно хоти, но парахита̄йа.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало парахита̄йа пат̣ипанно хоти, но аттахита̄йа? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало аттана̄ па̄н̣а̄типа̄та̄ аппат̣ивирато хоти, парам̣ па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ адинна̄да̄на̄ аппат̣ивирато хоти, парам̣ адинна̄да̄на̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ аппат̣ивирато хоти, парам̣ ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ муса̄ва̄да̄ аппат̣ивирато хоти, парам̣ муса̄ва̄да̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ аппат̣ивирато хоти, парам̣ сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало парахита̄йа пат̣ипанно хоти, но аттахита̄йа.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало неваттахита̄йа пат̣ипанно хоти но парахита̄йа? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало аттана̄ па̄н̣а̄типа̄та̄ аппат̣ивирато хоти, но парам̣ па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети…пе… аттана̄ сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ аппат̣ивирато хоти, но парам̣ сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало неваттахита̄йа пат̣ипанно хоти, но парахита̄йа.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало аттахита̄йа чева пат̣ипанно хоти парахита̄йа ча? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало аттана̄ ча па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети…пе… аттана̄ ча сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ ¶ вераман̣ийа̄ сама̄дапети. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало аттахита̄йа чева пат̣ипанно хоти парахита̄йа ча. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. навамам̣.
10. поталийасуттам̣
100. атха ¶ ¶ ¶ кхо поталийо парибба̄джако йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо поталийам̣ парибба̄джакам̣ бхагава̄ етадавоча –
‘‘чатта̄роме, поталийа, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха, поталийа, екаччо пуггало [пу. па. 165] аван̣н̣а̄рахасса аван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена, но ча кхо ван̣н̣а̄рахасса ван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена. идха пана, поталийа, екаччо пуггало ван̣н̣а̄рахасса ван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена, но ча кхо аван̣н̣а̄рахасса аван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена. идха пана, поталийа, екаччо пуггало нева аван̣н̣а̄рахасса аван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена, но ча ван̣н̣а̄рахасса ван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена. идха пана, поталийа, екаччо пуггало аван̣н̣а̄рахасса ча аван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена, ван̣н̣а̄рахасса ча ван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена. име кхо, поталийа, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. имесам̣ кхо, поталийа, чатуннам̣ пуггала̄нам̣ катамо те пуггало кхамати абхиккантатаро ча пан̣ӣтатаро ча̄’’ти?
‘‘чатта̄роме, бхо готама, пуггала̄ ¶ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха, бхо готама, екаччо пуггало аван̣н̣а̄рахасса аван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена, но ча кхо ван̣н̣а̄рахасса ван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена. идха пана, бхо готама, екаччо пуггало ван̣н̣а̄рахасса ван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена, но ча кхо аван̣н̣а̄рахасса аван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена. идха пана, бхо готама, екаччо пуггало нева аван̣н̣а̄рахасса аван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена, но ча ван̣н̣а̄рахасса ван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена. идха ¶ пана, бхо готама, екаччо пуггало аван̣н̣а̄рахасса ча аван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена, ван̣н̣а̄рахасса ча ван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена. име кхо, бхо готама, чатта̄ро пуггала̄ санто ¶ сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. имесам̣, бхо готама, чатуннам̣ пуггала̄нам̣ йва̄йам̣ пуггало нева аван̣н̣а̄рахасса аван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена, но ¶ ча ван̣н̣а̄рахасса ван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена; айам̣ ме пуггало кхамати имесам̣ чатуннам̣ пуггала̄нам̣ абхиккантатаро ча пан̣ӣтатаро ча. там̣ кисса хету? абхикканта̄ [абхиккантатара̄ (ка.)] хеса̄, бхо готама, йадидам̣ упеккха̄’’ти.
‘‘чатта̄роме, поталийа, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро…пе… име кхо, поталийа, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. имесам̣ кхо, поталийа, чатуннам̣ пуггала̄нам̣ йва̄йам̣ пуггало аван̣н̣а̄рахасса ча аван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена, ван̣н̣а̄рахасса ча ван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ хоти ¶ бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена; айам̣ имесам̣ чатуннам̣ пуггала̄нам̣ абхиккантатаро ча пан̣ӣтатаро ча. там̣ кисса хету? абхикканта̄ хеса̄, поталийа, йадидам̣ таттха таттха ка̄лан̃н̃ута̄’’ти.
‘‘чатта̄роме, бхо готама, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро…пе… име кхо, бхо готама, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. имесам̣, бхо готама, чатуннам̣ пуггала̄нам̣ йва̄йам̣ пуггало аван̣н̣а̄рахасса ча аван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена, ван̣н̣а̄рахасса ча ван̣н̣ам̣ бха̄сита̄ бхӯтам̣ таччхам̣ ка̄лена; айам̣ ме пуггало кхамати имесам̣ чатуннам̣ пуггала̄нам̣ абхиккантатаро ча пан̣ӣтатаро ча. там̣ кисса хету? абхикканта̄ хеса̄, бхо готама, йадидам̣ таттха таттха ¶ ка̄лан̃н̃ута̄.
‘‘абхиккантам̣, бхо готама, абхиккантам̣, бхо готама! сеййатха̄пи, бхо готама, никкуджджитам̣ ва̄ уккуджджеййа, пат̣иччханнам̣ ва̄ вивареййа, мӯл̣хасса ва̄ маггам̣ а̄чиккхеййа, андхака̄ре ва̄ телападжджотам̣ дха̄реййа – чаккхуманто рӯпа̄ни даккхантӣти, евамевам̣ бхота̄ готамена анекапарийа̄йена дхаммо пака̄сито ¶ . еса̄хам̣ бхавантам̣ готамам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. дасамам̣.
асуравагго пан̃чамо.
тассудда̄нам̣ –
асуро тайо сама̄дхӣ, чхава̄ла̄тена пан̃чамам̣;
ра̄го нисанти аттахитам̣, сиккха̄ поталийена ча̄ти.
дутийапан̣н̣а̄сакам̣ саматтам̣.
3. татийапан̣н̣а̄сакам̣
(11) 1. вала̄хакавагго
1. пат̣хамавала̄хакасуттам̣
101. евам̣ ¶ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, вала̄хака̄. катаме чатта̄ро? гаджджита̄ но вассита̄, вассита̄ но гаджджита̄, нева гаджджита̄ но вассита̄, гаджджита̄ ча вассита̄ ча. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро вала̄хака̄. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро вала̄хакӯпама̄ [пу. па. 157] пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? гаджджита̄ но вассита̄, вассита̄ но гаджджита̄, нева гаджджита̄ но вассита̄, гаджджита̄ ча вассита̄ ча.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало гаджджита̄ хоти но вассита̄? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало бха̄сита̄ хоти, но катта̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало гаджджита̄ хоти, но вассита̄. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, вала̄хако гаджджита̄, но вассита̄; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало вассита̄ хоти, но гаджджита̄? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало катта̄ хоти, но бха̄сита̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало вассита̄ хоти, но гаджджита̄. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, вала̄хако вассита̄, но гаджджита̄; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве ¶ , имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало нева гаджджита̄ хоти, но вассита̄? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало нева бха̄сита̄ хоти, но катта̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало нева гаджджита̄ хоти, но вассита̄. сеййатха̄пи ¶ со, бхиккхаве, вала̄хако нева гаджджита̄ [нева гаджджита̄ хоти (ка.)], но вассита̄; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало гаджджита̄ ча хоти вассита̄ ча? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало бха̄сита̄ ча хоти катта̄ ча. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало гаджджита̄ ча хоти вассита̄ ча. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, вала̄хако гаджджита̄ ча [гаджджита̄ ча хоти (ка.)] вассита̄ ча; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро вала̄хакӯпама̄ пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. пат̣хамам̣.
2. дутийавала̄хакасуттам̣
102. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, вала̄хака̄. катаме чатта̄ро? гаджджита̄ но вассита̄, вассита̄ но гаджджита̄, нева гаджджита̄ но вассита̄ гаджджита̄ ча вассита̄ ча. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро вала̄хака̄. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро вала̄хакӯпама̄ пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? гаджджита̄ но вассита̄, вассита̄ но гаджджита̄, нева гаджджита̄ но вассита̄, гаджджита̄ ча вассита̄ ча.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало гаджджита̄ хоти, но вассита̄? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало дхаммам̣ парийа̄пун̣а̄ти – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тхам̣, уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти ¶ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало гаджджита̄ хоти, но вассита̄. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, вала̄хако гаджджита̄, но вассита̄; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало вассита̄ хоти, но гаджджита̄? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало ¶ дхаммам̣ на парийа̄пун̣а̄ти – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тхам̣, уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти ¶ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало вассита̄ хоти, но гаджджита̄. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, вала̄хако вассита̄, но гаджджита̄; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало нева гаджджита̄ хоти, но вассита̄? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало нева дхаммам̣ парийа̄пун̣а̄ти – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тхам̣, уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало нева гаджджита̄ хоти, но вассита̄. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, вала̄хако нева гаджджита̄, но вассита̄; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало гаджджита̄ ча хоти вассита̄ ча ¶ ? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало дхаммам̣ парийа̄пун̣а̄ти – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тхам̣, уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало гаджджита̄ ча хоти вассита̄ ча. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, вала̄хако гаджджита̄ ча вассита̄ ча; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. име ¶ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро вала̄хакӯпама̄ пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. дутийам̣.
3. кумбхасуттам̣
103. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, кумбха̄. катаме чатта̄ро? туччхо пихито, пӯро виват̣о, туччхо виват̣о, пӯро пихито – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро кумбха̄. евамевам̣ кхо, бхиккхаве ¶ , чатта̄ро кумбхӯпама̄ [пу. па. 160] пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? туччхо пихито, пӯро виват̣о, туччхо виват̣о, пӯро пихито.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало туччхо хоти пихито? идха, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса па̄са̄дикам̣ хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало туччхо хоти пихито ¶ . сеййатха̄пи со, бхиккхаве, кумбхо туччхо пихито; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало пӯро хоти виват̣о? идха, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса на па̄са̄дикам̣ хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало пӯро хоти виват̣о. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, кумбхо пӯро виват̣о; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало туччхо хоти виват̣о? идха, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса на па̄са̄дикам̣ хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало туччхо хоти виват̣о. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, кумбхо туччхо виват̣о; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало пӯро хоти пихито? идха, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса па̄са̄дикам̣ хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти ¶ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ¶ ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало пӯро хоти пихито. сеййатха̄пи ¶ со, бхиккхаве, кумбхо пӯро пихито; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро кумбхӯпама̄ пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. татийам̣.
4. удакарахадасуттам̣
104. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, удакарахада̄. катаме чатта̄ро? утта̄но гамбхӣробха̄со, гамбхӣро утта̄нобха̄со, утта̄но утта̄нобха̄со, гамбхӣро гамбхӣробха̄со – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро удакарахада̄. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро удакарахадӯпама̄ [пу. па. 161] пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? утта̄но гамбхӣробха̄со ¶ , гамбхӣро утта̄нобха̄со, утта̄но утта̄нобха̄со, гамбхӣро гамбхӣробха̄со.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало утта̄но хоти гамбхӣробха̄со? идха, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса па̄са̄дикам̣ хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало утта̄но хоти гамбхӣробха̄со. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, удакарахадо утта̄но гамбхӣробха̄со; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало гамбхӣро хоти утта̄нобха̄со? идха, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса на па̄са̄дикам̣ хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ ¶ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало гамбхӣро хоти утта̄нобха̄со. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, удакарахадо гамбхӣро утта̄нобха̄со; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало утта̄но хоти утта̄нобха̄со? идха, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса на па̄са̄дикам̣ хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало утта̄но хоти утта̄нобха̄со. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, удакарахадо утта̄но утта̄нобха̄со; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало гамбхӣро хоти гамбхӣробха̄со? идха, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса па̄са̄дикам̣ хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало гамбхӣро хоти гамбхӣробха̄со. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, удакарахадо гамбхӣро гамбхӣробха̄со; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ ¶ вада̄ми. име кхо ¶ , бхиккхаве, чатта̄ро удакарахадӯпама̄ пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. чатуттхам̣.
5. амбасуттам̣
105. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, амба̄ни. катама̄ни чатта̄ри? а̄мам̣ паккаван̣н̣и [паккаван̣н̣ӣ (пу. па. 159)], паккам̣ а̄маван̣н̣и [а̄маван̣н̣ӣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], а̄мам̣ а̄маван̣н̣и, паккам̣ паккаван̣н̣и – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри амба̄ни. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро амбӯпама̄ [паккаван̣н̣ӣ (пу. па. 159)] пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? а̄мо паккаван̣н̣ӣ, пакко а̄маван̣н̣ӣ, а̄мо а̄маван̣н̣ӣ, пакко паккаван̣н̣ӣ.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало а̄мо хоти паккаван̣н̣ӣ? идха ¶ , бхиккхаве, екаччасса пуггаласса па̄са̄дикам̣ хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало а̄мо хоти ¶ паккаван̣н̣ӣ. сеййатха̄пи там̣, бхиккхаве, амбам̣ а̄мам̣ паккаван̣н̣и; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало пакко хоти а̄маван̣н̣ӣ? идха, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса на па̄са̄дикам̣ хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ ¶ паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало пакко хоти а̄маван̣н̣ӣ. сеййатха̄пи там̣, бхиккхаве, амбам̣ паккам̣ а̄маван̣н̣и; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало а̄мо хоти а̄маван̣н̣ӣ? идха, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса на па̄са̄дикам̣ хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало а̄мо хоти а̄маван̣н̣ӣ ¶ . сеййатха̄пи там̣, бхиккхаве, амбам̣ а̄мам̣ а̄маван̣н̣и; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало пакко хоти паккаван̣н̣ӣ? идха, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса па̄са̄дикам̣ хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало пакко хоти паккаван̣н̣ӣ. сеййатха̄пи там̣, бхиккхаве, амбам̣ паккам̣ паккаван̣н̣и; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро амбӯпама̄ пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ ¶ локасми’’нти. пан̃чамам̣.
6. дутийаамбасуттам̣
(чхат̣т̣хам̣ утта̄наттхамева̄ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ дасситам̣, па̄л̣ипоттхакесу пана каттхачипи на диссати.) [( ) ‘‘чхат̣т̣хам̣ укка̄наттхамева̄’’ти ат̣т̣хакатха̄йам̣ дасситам̣, па̄л̣ипоттхакесу пана каттхачипи на диссати. ‘‘… а̄мам̣ паккобха̄сам̣, паккам̣ а̄мобха̄са’’нтиа̄дина̄ па̄т̣хо бхавеййа]
7. мӯсикасуттам̣
107. ‘‘чатассо ¶ има̄, бхиккхаве, мӯсика̄. катама̄ чатассо? га̄дхам̣ катта̄ но васита̄, васита̄ но га̄дхам̣ катта̄, нева га̄дхам̣ катта̄ но васита̄, га̄дхам̣ катта̄ ча васита̄ ча – има̄ кхо, бхиккхаве, чатассо мӯсика̄. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро мӯсикӯпама̄ пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? га̄дхам̣ катта̄ но васита̄, васита̄ но га̄дхам̣ катта̄, нева га̄дхам̣ катта̄ но васита̄, га̄дхам̣ катта̄ ча васита̄ ча.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало га̄дхам̣ катта̄ хоти но васита̄? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало дхаммам̣ парийа̄пун̣а̄ти – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тхам̣, уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало га̄дхам̣ катта̄ хоти, но васита̄. сеййатха̄пи са̄ ¶ , бхиккхаве, мӯсика̄ га̄дхам̣ катта̄, но васита̄; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало васита̄ хоти, но га̄дхам̣ катта̄? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало дхаммам̣ на парийа̄пун̣а̄ти – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тхам̣ ¶ , уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало васита̄ хоти, но га̄дхам̣ катта̄. сеййатха̄пи са̄, бхиккхаве, мӯсика̄ васита̄ хоти, но га̄дхам̣ катта̄; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣, пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало нева га̄дхам̣ катта̄ хоти но васита̄? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало дхаммам̣ на парийа̄пун̣а̄ти – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тхам̣, уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве ¶ , пуггало нева га̄дхам̣ катта̄ хоти, но васита̄. сеййатха̄пи са̄, бхиккхаве, мӯсика̄ нева га̄дхам̣ катта̄ хоти, но васита̄; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало га̄дхам̣ катта̄ ча хоти васита̄ ча? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало ¶ дхаммам̣ парийа̄пун̣а̄ти – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тхам̣, уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало га̄дхам̣ катта̄ ча хоти васита̄ ча. сеййатха̄пи са̄, бхиккхаве, мӯсика̄ га̄дхам̣ катта̄ ча хоти васита̄ ча; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро мӯсикӯпама̄ пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. саттамам̣.
8. балӣбаддасуттам̣
108. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, балӣбадда̄ [баливадда̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.), балибаддха̄ (ка.) пу. па. 162]. катаме чатта̄ро? сагавачан̣д̣о ¶ но парагавачан̣д̣о, парагавачан̣д̣о но сагавачан̣д̣о, сагавачан̣д̣о ча парагавачан̣д̣о ча, нева сагавачан̣д̣о но парагавачан̣д̣о – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро балӣбадда̄. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро балӣбаддӯпама̄ пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? сагавачан̣д̣о но парагавачан̣д̣о, парагавачан̣д̣о но сагавачан̣д̣о, сагавачан̣д̣о ча парагавачан̣д̣о ча, нева сагавачан̣д̣о но парагавачан̣д̣о.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало сагавачан̣д̣о хоти, но парагавачан̣д̣о? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало сакапарисам̣ уббеджета̄ хоти, но парапарисам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало сагавачан̣д̣о хоти, но парагавачан̣д̣о. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, балӣбаддо сагавачан̣д̣о, но парагавачан̣д̣о; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало парагавачан̣д̣о хоти, но сагавачан̣д̣о? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало парапарисам̣ уббеджета̄ хоти, но сакапарисам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало парагавачан̣д̣о ¶ хоти, но сагавачан̣д̣о. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, балӣбаддо парагавачан̣д̣о, но сагавачан̣д̣о; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало сагавачан̣д̣о ча хоти парагавачан̣д̣о ча? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало сакапарисам̣ уббеджета̄ хоти парапарисан̃ча. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало сагавачан̣д̣о ча хоти парагавачан̣д̣о ча. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, балӣбаддо сагавачан̣д̣о ча парагавачан̣д̣о ча; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало нева сагавачан̣д̣о хоти но парагавачан̣д̣о? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало нева сакапарисам̣ уббеджета̄ хоти, но парапарисан̃ча. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало нева сагавачан̣д̣о хоти, но парагавачан̣д̣о. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, балӣбаддо нева сагавачан̣д̣о, но парагавачан̣д̣о; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро балӣбаддӯпама̄ пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. руккхасуттам̣
109. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, руккха̄. катаме чатта̄ро? пхеггу ¶ пхеггупарива̄ро, пхеггу са̄рапарива̄ро, са̄ро пхеггупарива̄ро, са̄ро са̄рапарива̄ро – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро руккха̄. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро руккхӯпама̄ пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме ¶ чатта̄ро? пхеггу пхеггупарива̄ро, пхеггу са̄рапарива̄ро, са̄ро пхеггупарива̄ро, са̄ро са̄рапарива̄ро.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало пхеггу хоти пхеггупарива̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало дуссӣло хоти па̄падхаммо; париса̄писса хоти дуссӣла̄ па̄падхамма̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало пхеггу хоти пхеггупарива̄ро. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, руккхо пхеггу пхеггупарива̄ро; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало пхеггу хоти са̄рапарива̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало дуссӣло хоти па̄падхаммо; париса̄ ча кхвасса хоти сӣлаватӣ калйа̄н̣адхамма̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало пхеггу хоти са̄рапарива̄ро. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, руккхо пхеггу са̄рапарива̄ро; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало са̄ро хоти пхеггупарива̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало сӣлава̄ хоти калйа̄н̣адхаммо; париса̄ ча кхвасса хоти дуссӣла̄ па̄падхамма̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало са̄ро хоти пхеггупарива̄ро. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, руккхо са̄ро пхеггупарива̄ро; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало са̄ро хоти са̄рапарива̄ро? идха бхиккхаве, екаччо пуггало сӣлава̄ хоти калйа̄н̣адхаммо; париса̄писса хоти сӣлаватӣ калйа̄н̣адхамма̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало са̄ро хоти са̄рапарива̄ро. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, руккхо са̄ро са̄рапарива̄ро; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро руккхӯпама̄ пуггала̄ санто ¶ сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти [пу. па. 170]. навамам̣.
10. а̄сӣвисасуттам̣
110. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, а̄сӣвиса̄ [а̄сивиса̄ (ка.) пу. па. 163]. катаме чатта̄ро? а̄гатависо на гхорависо, гхорависо на а̄гатависо, а̄гатависо ча гхорависо ча, нева̄гатависо на гхорависо – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро а̄сӣвиса̄. евамевам̣ ¶ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро а̄сӣвисӯпама̄ пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? а̄гатависо на гхорависо, гхорависо на а̄гатависо ¶ , а̄гатависо ча гхорависо ча, нева̄гатависо на гхорависо.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало а̄гатависо хоти, на гхорависо? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало абхин̣хам̣ куджджхати. со ча кхвасса кодхо [копо (ка.) пу. па. 163] на дӣгхараттам̣ анусети. евам̣ кхо ¶ , бхиккхаве, пуггало а̄гатависо хоти, на гхорависо. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, а̄сӣвисо а̄гатависо, на гхорависо; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало гхорависо хоти, на а̄гатависо? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало на хева кхо абхин̣хам̣ куджджхати. со ча кхвасса кодхо дӣгхараттам̣ анусети. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало гхорависо хоти, на а̄гатависо. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, а̄сӣвисо гхорависо, на а̄гатависо; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало а̄гатависо ча хоти гхорависо ча? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало абхин̣хам̣ куджджхати. со ча кхвасса кодхо дӣгхараттам̣ анусети. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало а̄гатависо ча хоти гхорависо ¶ ча. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, а̄сӣвисо а̄гатависо ча гхорависо ча; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало нева̄гатависо хоти на гхорависо? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало на хева кхо абхин̣хам̣ куджджхати. со ча кхвасса кодхо на дӣгхараттам̣ анусети. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало нева̄гатависо хоти, на гхорависо. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, а̄сӣвисо нева̄гатависо на гхорависо; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро а̄сӣвисӯпама̄ пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. дасамам̣.
вала̄хакавагго пат̣хамо.
тассудда̄нам̣ –
две вала̄ха̄ кумбха-удака, рахада̄ две хонти амба̄ни;
мӯсика̄ балӣбадда̄ руккха̄, а̄сӣвисена те даса̄ти.
(12) 2. кесивагго
1. кесисуттам̣
111. атха ¶ ¶ ¶ кхо кеси ассадаммаса̄ратхи йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо кесим̣ ассадаммаса̄ратхим̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘твам̣ кхоси, кеси, пан̃н̃а̄то ассадаммаса̄ратхӣти [сан̃н̃а̄то ассадаммаса̄ратхи (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)]. катхам̣ пана твам̣, кеси, ассадаммам̣ винесӣ’’ти? ‘‘ахам̣ кхо, бханте, ассадаммам̣ сан̣хенапи винеми, пхарусенапи винеми ¶ , сан̣хапхарусенапи винемӣ’’ти. ‘‘саче те, кеси, ассадаммо сан̣хена винайам̣ на упети, пхарусена винайам̣ на упети, сан̣хапхарусена винайам̣ на упети, кинти нам̣ каросӣ’’ти? ‘‘саче ме, бханте, ассадаммо сан̣хена винайам̣ на упети, пхарусена винайам̣ на упети, сан̣хапхарусена винайам̣ на упети; хана̄ми нам̣, бханте. там̣ кисса хету? ма̄ ме а̄чарийакуласса аван̣н̣о ахосӣ’’ти.
‘‘бхагава̄ пана, бханте, ануттаро пурисадаммаса̄ратхи. катхам̣ пана, бханте, бхагава̄ пурисадаммам̣ винетӣ’’ти? ‘‘ахам̣ кхо, кеси, пурисадаммам̣ сан̣хенапи винеми, пхарусенапи винеми, сан̣хапхарусенапи винеми. татридам̣, кеси, сан̣хасмим̣ – ити ка̄йасучаритам̣ ити ка̄йасучаритасса випа̄ко, ити вачӣсучаритам̣ ити вачӣсучаритасса випа̄ко, ити маносучаритам̣ ити маносучаритасса випа̄ко, ити дева̄, ити манусса̄ти. татридам̣, кеси, пхарусасмим̣ – ити ка̄йадуччаритам̣ ити ка̄йадуччаритасса випа̄ко, ити вачӣдуччаритам̣ ити вачӣдуччаритасса випа̄ко, ити манодуччаритам̣ ити манодуччаритасса випа̄ко, ити нирайо, ити тираччха̄найони, ити петтивисайо’’ти.
‘‘татридам̣, кеси, сан̣хапхарусасмим̣ – ити ка̄йасучаритам̣ ити ка̄йасучаритасса випа̄ко, ити ка̄йадуччаритам̣ ити ка̄йадуччаритасса випа̄ко, ити вачӣсучаритам̣ ити вачӣсучаритасса випа̄ко, ити вачӣдуччаритам̣ ити вачӣдуччаритасса випа̄ко, ити маносучаритам̣ ити маносучаритасса ¶ випа̄ко, ити манодуччаритам̣ ити манодуччаритасса випа̄ко, ити дева̄, ити манусса̄, ити нирайо, ити тираччха̄найони, ити петтивисайо’’ти.
‘‘саче ¶ ¶ те, бханте, пурисадаммо сан̣хена винайам̣ на упети, пхарусена ¶ винайам̣ на упети, сан̣хапхарусена винайам̣ на упети, кинти нам̣ бхагава̄ каротӣ’’ти? ‘‘саче ме, кеси, пурисадаммо сан̣хена винайам̣ на упети, пхарусена винайам̣ на упети, сан̣хапхарусена винайам̣ на упети, хана̄ми нам̣, кесӣ’’ти. ‘‘на кхо, бханте, бхагавато па̄н̣а̄типа̄то каппати. атха ча пана бхагава̄ евама̄ха – ‘хана̄ми, нам̣ кесӣ’’’ти! ‘‘саччам̣, кеси! на татха̄гатасса па̄н̣а̄типа̄то каппати. апи ча йо пурисадаммо сан̣хена винайам̣ на упети, пхарусена винайам̣ на упети, сан̣хапхарусена винайам̣ на упети, на там̣ татха̄гато ваттаббам̣ ануса̄ситаббам̣ ман̃н̃ати, на̄пи вин̃н̃ӯ сабрахмача̄рӣ ваттаббам̣ ануса̄ситаббам̣ ман̃н̃анти. вадхо хесо, кеси, арийасса винайе – йам̣ на татха̄гато ваттаббам̣ ануса̄ситаббам̣ ман̃н̃ати, на̄пи вин̃н̃ӯ сабрахмача̄рӣ ваттаббам̣ ануса̄ситаббам̣ ман̃н̃антӣ’’ти.
‘‘со хи нӯна, бханте, сухато хоти – йам̣ на татха̄гато ваттаббам̣ ануса̄ситаббам̣ ман̃н̃ати, на̄пи вин̃н̃ӯ сабрахмача̄рӣ ваттаббам̣ ануса̄ситаббам̣ ман̃н̃антӣти. абхиккантам̣, бханте, абхиккантам̣, бханте…пе… упа̄сакам̣ мам̣, бханте, бхагава̄ дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. пат̣хамам̣.
2. джавасуттам̣
112. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гато ран̃н̃о бхадро асса̄джа̄нӣйо ра̄джа̄рахо хоти ра̄джабхогго, ран̃н̃о ан̇гантева сан̇кхам̣ гаччхати. катамехи чатӯхи? аджджавена, джавена, кхантийа̄, сораччена – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи ан̇гехи саманна̄гато ран̃н̃о бхадро асса̄джа̄нӣйо ра̄джа̄рахо хоти, ра̄джабхогго, ран̃н̃о ан̇гантева сан̇кхам̣ гаччхати.
‘‘евамевам̣ кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху а̄хунеййо хоти…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса. катамехи чатӯхи? аджджавена, джавена, кхантийа̄, сораччена – имехи ¶ кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху ¶ а̄хунеййо хоти…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’’ти. дутийам̣.
3. патодасуттам̣
113. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, бхадра̄ асса̄джа̄нӣйа̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо бхадро асса̄джа̄нӣйо патодаччха̄йам̣ дисва̄ сам̣виджджати сам̣вегам̣ а̄паджджати – ‘ким̣ ну кхо мам̣ аджджа ассадаммаса̄ратхи ка̄ран̣ам̣ ка̄рессати, кимасса̄хам̣ [катхамасса̄хам̣ (ка.)] пат̣икаромӣ’ти! еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо бхадро асса̄джа̄нӣйо хоти. айам̣, бхиккхаве, пат̣хамо бхадро асса̄джа̄нӣйо санто сам̣виджджама̄но локасмим̣.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо бхадро асса̄джа̄нӣйо на хева кхо патодаччха̄йам̣ дисва̄ сам̣виджджати сам̣вегам̣ а̄паджджати, апи ча кхо ломаведхавиддхо сам̣виджджати сам̣вегам̣ а̄паджджати – ‘ким̣ ну кхо мам̣ аджджа ассадаммаса̄ратхи ка̄ран̣ам̣ ка̄рессати, кимасса̄хам̣ пат̣икаромӣ’ти! еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо бхадро ¶ асса̄джа̄нӣйо хоти. айам̣, бхиккхаве, дутийо бхадро асса̄джа̄нӣйо санто сам̣виджджама̄но локасмим̣.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо бхадро асса̄джа̄нӣйо на хева кхо патодаччха̄йам̣ дисва̄ сам̣виджджати сам̣вегам̣ а̄паджджати на̄пи ломаведхавиддхо сам̣виджджати сам̣вегам̣ а̄паджджати, апи ча кхо чаммаведхавиддхо сам̣виджджати сам̣вегам̣ а̄паджджати – ‘ким̣ ну кхо мам̣ аджджа ассадаммаса̄ратхи ка̄ран̣ам̣ ка̄рессати, кимасса̄хам̣ пат̣икаромӣ’ти! еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо бхадро асса̄джа̄нӣйо хоти. айам̣, бхиккхаве, татийо бхадро асса̄джа̄нӣйо санто сам̣виджджама̄но локасмим̣.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо бхадро асса̄джа̄нӣйо на хева кхо патодаччха̄йам̣ дисва̄ сам̣виджджати сам̣вегам̣ а̄паджджати на̄пи ломаведхавиддхо сам̣виджджати сам̣вегам̣ а̄паджджати на̄пи чаммаведхавиддхо сам̣виджджати сам̣вегам̣ а̄паджджати, апи ча кхо ат̣т̣хиведхавиддхо сам̣виджджати сам̣вегам̣ а̄паджджати – ‘ким̣ ¶ ну кхо мам̣ аджджа ассадаммаса̄ратхи ка̄ран̣ам̣ ка̄рессати, кимасса̄хам̣ пат̣икаромӣ’ти ¶ ! еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо бхадро асса̄джа̄нӣйо хоти. айам̣, бхиккхаве, чатуттхо бхадро асса̄джа̄нӣйо санто сам̣виджджама̄но ¶ локасмим̣. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро бхадра̄ асса̄джа̄нӣйа̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣.
‘‘евамевам̣ кхо, бхиккхаве, чатта̄роме бхадра̄ пуриса̄джа̄нӣйа̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо бхадро пуриса̄джа̄нӣйо сун̣а̄ти – ‘амукасмим̣ на̄ма га̄ме ва̄ нигаме ва̄ иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ дуккхито ва̄ ка̄лан̇като [ка̄лакато (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ва̄’ти. со тена сам̣виджджати, сам̣вегам̣ а̄паджджати. сам̣вигго йонисо падахати. пахитатто ка̄йена ¶ чева парамасаччам̣ [параматтхасаччам̣ (ка.) ма. ни. 2.183 пасситаббам̣] саччхикароти, пан̃н̃а̄йа ча ативиджджха пассати. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, бхадро асса̄джа̄нӣйо патодаччха̄йам̣ дисва̄ сам̣виджджати сам̣вегам̣ а̄паджджати; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ бхадрам̣ пуриса̄джа̄нӣйам̣ вада̄ми. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо бхадро пуриса̄джа̄нӣйо хоти. айам̣, бхиккхаве, пат̣хамо бхадро пуриса̄джа̄нӣйо санто сам̣виджджама̄но локасмим̣.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо бхадро пуриса̄джа̄нӣйо на хева кхо сун̣а̄ти – ‘амукасмим̣ на̄ма га̄ме ва̄ нигаме ва̄ иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ дуккхито ва̄ ка̄лан̇като ва̄’ти, апи ча кхо са̄мам̣ пассати иттхим̣ ва̄ пурисам̣ ва̄ дуккхитам̣ ва̄ ка̄лан̇катам̣ ва̄. со тена сам̣виджджати, сам̣вегам̣ а̄паджджати. сам̣вигго йонисо падахати. пахитатто ка̄йена чева парамасаччам̣ саччхикароти, пан̃н̃а̄йа ча ативиджджха пассати. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, бхадро асса̄джа̄нӣйо ломаведхавиддхо сам̣виджджати сам̣вегам̣ а̄паджджати; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ бхадрам̣ пуриса̄джа̄нӣйам̣ вада̄ми. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо бхадро пуриса̄джа̄нӣйо хоти. айам̣, бхиккхаве, дутийо бхадро пуриса̄джа̄нӣйо санто сам̣виджджама̄но локасмим̣.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо бхадро пуриса̄джа̄нӣйо на хева кхо сун̣а̄ти – ‘амукасмим̣ на̄ма га̄ме ва̄ нигаме ва̄ иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ дуккхито ва̄ ка̄лан̇като ва̄’ти, на̄пи са̄мам̣ пассати иттхим̣ ва̄ пурисам̣ ва̄ дуккхитам̣ ва̄ ка̄лан̇катам̣ ва̄, апи ча кхвасса н̃а̄ти ва̄ са̄лохито ва̄ дуккхито ва̄ хоти ка̄лан̇като ва̄. со тена сам̣виджджати, сам̣вегам̣ а̄паджджати. сам̣вигго ¶ йонисо падахати. пахитатто ка̄йена ¶ чева парамасаччам̣ ¶ саччхикароти, пан̃н̃а̄йа ча ативиджджха пассати. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, бхадро асса̄джа̄нӣйо чаммаведхавиддхо сам̣виджджати ¶ сам̣вегам̣ а̄паджджати; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ бхадрам̣ пуриса̄джа̄нӣйам̣ вада̄ми. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо бхадро пуриса̄джа̄нӣйо хоти. айам̣, бхиккхаве, татийо бхадро пуриса̄джа̄нӣйо санто сам̣виджджама̄но локасмим̣.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо бхадро пуриса̄джа̄нӣйо на хева кхо сун̣а̄ти – ‘амукасмим̣ на̄ма га̄ме ва̄ нигаме ва̄ иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ дуккхито ва̄ ка̄лан̇като ва̄’ти, на̄пи са̄мам̣ пассати иттхим̣ ва̄ пурисам̣ ва̄ дуккхитам̣ ва̄ ка̄лан̇катам̣ ва̄, на̄писса н̃а̄ти ва̄ са̄лохито ва̄ дуккхито ва̄ хоти ка̄лан̇като ва̄, апи ча кхо са̄ман̃н̃ева пхут̣т̣хо хоти са̄рӣрика̄хи ведана̄хи дуккха̄хи тибба̄хи [типпа̄хи (сӣ. пӣ.)] кхара̄хи кат̣ука̄хи аса̄та̄хи амана̄па̄хи па̄н̣ахара̄хи. со тена сам̣виджджати, сам̣вегам̣ а̄паджджати. сам̣вигго йонисо падахати. пахитатто ка̄йена чева парамасаччам̣ саччхикароти, пан̃н̃а̄йа ча ативиджджха пассати. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, бхадро асса̄джа̄нӣйо ат̣т̣хиведхавиддхо сам̣виджджати сам̣вегам̣ а̄паджджати; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ бхадрам̣ пуриса̄джа̄нӣйам̣ вада̄ми. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо бхадро пуриса̄джа̄нӣйо хоти. айам̣, бхиккхаве, чатуттхо бхадро пуриса̄джа̄нӣйо санто сам̣виджджама̄но локасмим̣. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро бхадра̄ пуриса̄джа̄нӣйа̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. татийам̣.
4. на̄гасуттам̣
114. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гато ран̃н̃о на̄го ра̄джа̄рахо ¶ хоти ра̄джабхогго, ран̃н̃о ан̇гантева сан̇кхам̣ гаччхати. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, ран̃н̃о на̄го сота̄ ча хоти, ханта̄ ча, кханта̄ ча, ганта̄ ча.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, ран̃н̃о на̄го сота̄ хоти? идха, бхиккхаве, ран̃н̃о на̄го йаменам̣ хаттхидаммаса̄ратхи ка̄ран̣ам̣ ка̄рети – йади ва̄ катапуббам̣ йади ва̄ акатапуббам̣ – там̣ ат̣т̣хим̣ катва̄ [ат̣т̣хикатва̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.) а. ни. 5.140] манаси катва̄ саббачетаса̄ [саббам̣ четасо (саббаттха)] саманна̄харитва̄ ¶ охитасото сун̣а̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, ран̃н̃о на̄го сота̄ хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, ран̃н̃о на̄го ханта̄ хоти? идха, бхиккхаве, ран̃н̃о на̄го сан̇га̄магато ¶ хаттхимпи ханати, хаттха̄рухампи ханати, ассампи ханати, асса̄рухампи ханати ¶ , ратхампи ханати, ратхикампи ханати, паттикампи ханати. евам̣ кхо, бхиккхаве, ран̃н̃о на̄го ханта̄ хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, ран̃н̃о на̄го кханта̄ хоти? идха бхиккхаве, ран̃н̃о на̄го сан̇га̄магато кхамо хоти саттиппаха̄ра̄нам̣ асиппаха̄ра̄нам̣ усуппаха̄ра̄нам̣ пхарасуппаха̄ра̄нам̣ [‘‘пхарасуппаха̄ра̄на’’нти идам̣ падам̣ сйа̄мапоттхаке наттхи. ма. ни. 3.217 пасситаббам̣] бхерипан̣авасан̇кхатин̣аванинна̄дасадда̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, ран̃н̃о на̄го кханта̄ хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, ран̃н̃о на̄го ганта̄ хоти? идха, бхиккхаве, ран̃н̃о на̄го йаменам̣ хаттхидаммаса̄ратхи дисам̣ песети – йади ва̄ гатапуббам̣ йади ва̄ агатапуббам̣ – там̣ кхиппамева ганта̄ хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, ран̃н̃о на̄го ганта̄ хоти. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи ан̇гехи саманна̄гато ран̃н̃о на̄го ра̄джа̄рахо хоти ра̄джабхогго, ран̃н̃о ан̇гантева сан̇кхам̣ гаччхати.
‘‘евамевам̣ кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху а̄хунеййо хоти ¶ …пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, бхиккху сота̄ ча хоти, ханта̄ ча, кханта̄ ча, ганта̄ ча.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху сота̄ хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху татха̄гатаппаведите дхаммавинайе десийама̄не ат̣т̣хим̣ катва̄ манаси катва̄ саббачетаса̄ саманна̄харитва̄ охитасото дхаммам̣ сун̣а̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху сота̄ хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху ханта̄ хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху уппаннам̣ ка̄мавитаккам̣ на̄дхива̄сети паджахати винодети (ханати) [( ) наттхи сӣ. сйа̄. пӣ. поттхакесу. а. ни. 4.164 пат̣ипада̄вагге чатуттхасутте пана ‘‘саметӣ’’ти падам̣ саббаттхапи диссати] бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети, уппаннам̣ бйа̄па̄давитаккам̣…пе… уппаннам̣ вихим̣са̄витаккам̣…пе… уппаннуппанне па̄паке акусале дхамме на̄дхива̄сети паджахати винодети ханати ¶ бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху ханта̄ хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху кханта̄ хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху кхамо хоти сӣтасса ¶ ун̣хасса джигхаччха̄йа пипа̄са̄йа, д̣ам̣самакасава̄та̄тапасарӣсапасампхасса̄нам̣ дурутта̄нам̣ дура̄гата̄нам̣ вачанапатха̄нам̣ уппанна̄нам̣ ¶ са̄рӣрика̄нам̣ ведана̄нам̣ дуккха̄нам̣ тибба̄нам̣ кхара̄нам̣ кат̣ука̄нам̣ аса̄та̄нам̣ амана̄па̄нам̣ па̄н̣ахара̄нам̣ адхива̄сакаджа̄тико хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху кханта̄ хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху ганта̄ хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху йа̄йам̣ диса̄ агатапубба̄ имина̄ дӣгхена аддхуна̄ йадидам̣ саббасан̇кха̄расаматхо саббӯпадхипат̣иниссагго тан̣ха̄ккхайо вира̄го ниродхо нибба̄нам̣, там̣ кхиппан̃н̃ева ганта̄ ¶ хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху ганта̄ хоти. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху а̄хунеййо хоти…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’’ти. чатуттхам̣.
5. т̣ха̄насуттам̣
115. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, т̣ха̄на̄ни. катама̄ни чатта̄ри? аттхи, бхиккхаве, т̣ха̄нам̣ амана̄пам̣ ка̄тум̣; тан̃ча кайирама̄нам̣ анаттха̄йа сам̣ваттати. аттхи, бхиккхаве, т̣ха̄нам̣ амана̄пам̣ ка̄тум̣; тан̃ча кайирама̄нам̣ аттха̄йа сам̣ваттати. аттхи, бхиккхаве, т̣ха̄нам̣ мана̄пам̣ ка̄тум̣; тан̃ча кайирама̄нам̣ анаттха̄йа сам̣ваттати. аттхи, бхиккхаве, т̣ха̄нам̣ мана̄пам̣ ка̄тум̣; тан̃ча кайирама̄нам̣ аттха̄йа сам̣ваттати.
‘‘татра, бхиккхаве, йамидам̣ [йадидам̣ (сйа̄. кам̣. ка.)] т̣ха̄нам̣ амана̄пам̣ ка̄тум̣; тан̃ча кайирама̄нам̣ анаттха̄йа сам̣ваттати – идам̣, бхиккхаве, т̣ха̄нам̣ убхайенева на каттаббам̣ ман̃н̃ати [пан̃н̃а̄йати (?)]. йампидам̣ [йадидам̣ (ка.)] т̣ха̄нам̣ амана̄пам̣ ка̄тум̣; имина̄пи нам̣ [там̣ (сӣ. пӣ.) сйа̄мапоттхаке наттхи] на каттаббам̣ ман̃н̃ати. йампидам̣ т̣ха̄нам̣ кайирама̄нам̣ анаттха̄йа сам̣ваттати; имина̄пи нам̣ [там̣ (пӣ.) сӣ. сйа̄. поттхакесу наттхи] на каттаббам̣ ман̃н̃ати. идам̣, бхиккхаве, т̣ха̄нам̣ убхайенева на каттаббам̣ ман̃н̃ати.
‘‘татра, бхиккхаве, йамидам̣ т̣ха̄нам̣ амана̄пам̣ ка̄тум̣; тан̃ча кайирама̄нам̣ аттха̄йа сам̣ваттати – имасмим̣, бхиккхаве, т̣ха̄не ба̄ло ча пан̣д̣ито ча ведитаббо пурисатха̄ме ¶ пурисавӣрийе пурисапараккаме. на, бхиккхаве, ба̄ло ити пат̣исан̃чиккхати – ‘кин̃ча̄пи кхо идам̣ т̣ха̄нам̣ амана̄пам̣ ка̄тум̣; атха чарахидам̣ ¶ т̣ха̄нам̣ кайирама̄нам̣ аттха̄йа сам̣ваттатӣ’ти. со там̣ т̣ха̄нам̣ на кароти. тасса там̣ т̣ха̄нам̣ акайирама̄нам̣ анаттха̄йа сам̣ваттати. пан̣д̣ито ча кхо, бхиккхаве, ити ¶ пат̣исан̃чиккхати – ‘кин̃ча̄пи кхо идам̣ т̣ха̄нам̣ амана̄пам̣ ка̄тум̣; атха ¶ чарахидам̣ т̣ха̄нам̣ кайирама̄нам̣ аттха̄йа сам̣ваттатӣ’ти. со там̣ т̣ха̄нам̣ кароти. тасса там̣ т̣ха̄нам̣ кайирама̄нам̣ аттха̄йа сам̣ваттати.
‘‘татра, бхиккхаве, йамидам̣ [йадидам̣ (сйа̄. кам̣.)] т̣ха̄нам̣ мана̄пам̣ ка̄тум̣; тан̃ча кайирама̄нам̣ анаттха̄йа сам̣ваттати – имасмимпи, бхиккхаве, т̣ха̄не ба̄ло ча пан̣д̣ито ча ведитаббо пурисатха̄ме пурисавӣрийе пурисапараккаме. на, бхиккхаве, ба̄ло ити пат̣исан̃чиккхати – ‘кин̃ча̄пи кхо идам̣ т̣ха̄нам̣ мана̄пам̣ ка̄тум̣; атха чарахидам̣ т̣ха̄нам̣ кайирама̄нам̣ анаттха̄йа сам̣ваттатӣ’ти. со там̣ т̣ха̄нам̣ кароти. тасса там̣ т̣ха̄нам̣ кайирама̄нам̣ анаттха̄йа сам̣ваттати. пан̣д̣ито ча кхо, бхиккхаве, ити пат̣исан̃чиккхати – ‘кин̃ча̄пи кхо идам̣ т̣ха̄нам̣ мана̄пам̣ ка̄тум̣; атха чарахидам̣ т̣ха̄нам̣ кайирама̄нам̣ анаттха̄йа сам̣ваттатӣ’ти. со там̣ т̣ха̄нам̣ на кароти. тасса там̣ т̣ха̄нам̣ акайирама̄нам̣ аттха̄йа сам̣ваттати.
‘‘татра, бхиккхаве, йамидам̣ т̣ха̄нам̣ мана̄пам̣ ка̄тум̣, тан̃ча кайирама̄нам̣ аттха̄йа сам̣ваттати – идам̣, бхиккхаве, т̣ха̄нам̣ убхайенева каттаббам̣ ман̃н̃ати. йампидам̣ т̣ха̄нам̣ мана̄пам̣ ка̄тум̣, имина̄пи нам̣ каттаббам̣ ман̃н̃ати; йампидам̣ т̣ха̄нам̣ кайирама̄нам̣ аттха̄йа сам̣ваттати, имина̄пи нам̣ каттаббам̣ ман̃н̃ати. идам̣, бхиккхаве, т̣ха̄нам̣ убхайенева каттаббам̣ ман̃н̃ати. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри т̣ха̄на̄нӣ’’ти. пан̃чамам̣.
6. аппама̄дасуттам̣
116. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, т̣ха̄нехи аппама̄до каран̣ӣйо. катамехи чатӯхи? ка̄йадуччаритам̣, бхиккхаве, паджахатха, ка̄йасучаритам̣ бха̄ветха; таттха ча ма̄ пама̄даттха. вачӣдуччаритам̣, бхиккхаве, паджахатха, вачӣсучаритам̣ бха̄ветха; таттха ча ма̄ пама̄даттха. манодуччаритам̣, бхиккхаве, паджахатха, маносучаритам̣ бха̄ветха; таттха ча ма̄ пама̄даттха. миччха̄дит̣т̣хим̣, бхиккхаве, паджахатха, самма̄дит̣т̣хим̣ бха̄ветха ¶ ; таттха ча ма̄ пама̄даттха.
‘‘йато ¶ ¶ кхо, бхиккхаве, бхиккхуно ка̄йадуччаритам̣ пахӣнам̣ хоти ка̄йасучаритам̣ бха̄витам̣, вачӣдуччаритам̣ ¶ пахӣнам̣ хоти вачӣсучаритам̣ бха̄витам̣, манодуччаритам̣ пахӣнам̣ хоти маносучаритам̣ бха̄витам̣, миччха̄дит̣т̣хи пахӣна̄ хоти самма̄дит̣т̣хи бха̄вита̄, со на бха̄йати сампара̄йикасса маран̣асса̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. а̄раккхасуттам̣
117. ‘‘чатӯсу, бхиккхаве, т̣ха̄несу аттарӯпена аппама̄до сати четасо а̄раккхо каран̣ӣйо. катамесу чатӯсу? ‘ма̄ ме раджанӣйесу дхаммесу читтам̣ раджджӣ’ти аттарӯпена аппама̄до сати четасо а̄раккхо каран̣ӣйо; ‘ма̄ ме досанӣйесу дхаммесу читтам̣ дуссӣ’ти аттарӯпена аппама̄до сати четасо а̄раккхо каран̣ӣйо; ‘ма̄ ме моханӣйесу дхаммесу читтам̣ муйхӣ’ти аттарӯпена аппама̄до сати четасо а̄раккхо каран̣ӣйо; ‘ма̄ ме маданӣйесу дхаммесу читтам̣ маджджӣ’ти аттарӯпена аппама̄до сати четасо а̄раккхо каран̣ӣйо.
‘‘йато кхо, бхиккхаве, бхиккхуно раджанӣйесу дхаммесу читтам̣ на раджджати вӣтара̄гатта̄, досанӣйесу дхаммесу читтам̣ на дуссати вӣтадосатта̄, моханӣйесу дхаммесу читтам̣ на муйхати вӣтамохатта̄, маданӣйесу дхаммесу читтам̣ на маджджати вӣтамадатта̄, со на чхамбхати на кампати на ведхати на санта̄сам̣ а̄паджджати, на ча пана саман̣авачанахетупи гаччхатӣ’’ти. саттамам̣.
8. сам̣веджанӣйасуттам̣
118. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, саддхасса кулапуттасса дассанӣйа̄ни сам̣веджанӣйа̄ни т̣ха̄на̄ни. катама̄ни чатта̄ри? ‘идха татха̄гато джа̄то’ти, бхиккхаве, саддхасса кулапуттасса дассанӣйам̣ сам̣веджанӣйам̣ т̣ха̄нам̣. ‘идха татха̄гато ануттарам̣ ¶ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’ти, бхиккхаве, саддхасса кулапуттасса дассанӣйам̣ сам̣веджанӣйам̣ т̣ха̄нам̣. ‘идха татха̄гато ануттарам̣ дхаммачаккам̣ паваттесӣ’ти, бхиккхаве, саддхасса кулапуттасса дассанӣйам̣ сам̣веджанӣйам̣ т̣ха̄нам̣. ‘идха татха̄гато анупа̄дисеса̄йа нибба̄надха̄туйа̄ париниббуто’ти ¶ , бхиккхаве, саддхасса кулапуттасса дассанӣйам̣ сам̣веджанӣйам̣ т̣ха̄нам̣. има̄ни ¶ кхо, бхиккхаве, чатта̄ри саддхасса кулапуттасса дассанӣйа̄ни сам̣веджанӣйа̄ни т̣ха̄на̄нӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. пат̣хамабхайасуттам̣
119. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ , бхиккхаве, бхайа̄ни. катама̄ни чатта̄ри? джа̄тибхайам̣, джара̄бхайам̣, бйа̄дхибхайам̣, маран̣абхайам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри бхайа̄нӣ’’ти. навамам̣.
10. дутийабхайасуттам̣
120. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, бхайа̄ни. катама̄ни чатта̄ри? аггибхайам̣, удакабхайам̣, ра̄джабхайам̣, чорабхайам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри бхайа̄нӣ’’ти. дасамам̣.
кесивагго дутийо.
тассудда̄нам̣ –
кеси джаво патодо ча, на̄го т̣ха̄нена пан̃чамам̣;
аппама̄до ча а̄раккхо, сам̣веджанӣйан̃ча две бхайа̄ти.
(13) 3. бхайавагго
1. атта̄нува̄дасуттам̣
121. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ , бхиккхаве, бхайа̄ни. катама̄ни чатта̄ри? атта̄нува̄дабхайам̣, пара̄нува̄дабхайам̣, дан̣д̣абхайам̣, дуггатибхайам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, атта̄нува̄дабхайам̣? идха, бхиккхаве, екаччо ити пат̣исан̃чиккхати – ‘ахан̃чева [ахан̃че (?)] кхо ¶ пана ка̄йена дуччаритам̣ чареййам̣, ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чареййам̣, манаса̄ дуччаритам̣ чареййам̣, кин̃ча там̣ йам̣ мам̣ [кин̃ча там̣ мам̣ (сӣ.), кин̃ча мам̣ (сйа̄. кам̣.), кин̃ча там̣ каммам̣ (пӣ. ка.)] атта̄ сӣлато на упавадеййа̄’ти! со атта̄нува̄дабхайасса бхӣто ка̄йадуччаритам̣ паха̄йа ¶ ка̄йасучаритам̣ бха̄вети, вачӣдуччаритам̣ паха̄йа вачӣсучаритам̣ бха̄вети, манодуччаритам̣ паха̄йа маносучаритам̣ бха̄вети, суддхам̣ атта̄нам̣ парихарати. идам̣ вуччати, бхиккхаве, атта̄нува̄дабхайам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, пара̄нува̄дабхайам̣? идха ¶ , бхиккхаве, екаччо ити пат̣исан̃чиккхати – ‘ахан̃чева кхо пана ка̄йена дуччаритам̣ чареййам̣, ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чареййам̣, манаса̄ дуччаритам̣ чареййам̣, кин̃ча там̣ йам̣ мам̣ паре сӣлато на упавадеййу’нти! со пара̄нува̄дабхайасса бхӣто ка̄йадуччаритам̣ паха̄йа ка̄йасучаритам̣ бха̄вети, вачӣдуччаритам̣ паха̄йа вачӣсучаритам̣ бха̄вети, манодуччаритам̣ паха̄йа маносучаритам̣ бха̄вети, суддхам̣ атта̄нам̣ парихарати. идам̣ вуччати, бхиккхаве, пара̄нува̄дабхайам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, дан̣д̣абхайам̣? идха, бхиккхаве, екаччо пассати чорам̣ а̄гуча̄рим̣, ра̄джа̄но гахетва̄ вивидха̄ каммака̄ран̣а̄ ка̄ренте, каса̄хипи та̄л̣енте, веттехипи та̄л̣енте, аддхадан̣д̣акехипи та̄л̣енте, хаттхампи чхинданте, па̄дампи чхинданте, хаттхапа̄дампи чхинданте, кан̣н̣ампи чхинданте, на̄сампи чхинданте, кан̣н̣ана̄сампи чхинданте, билан̇гатха̄ликампи каронте, сан̇кхамун̣д̣икампи каронте, ра̄хумукхампи каронте, джотима̄ликампи каронте, хаттхападжджотикампи каронте, еракаваттикампи ¶ каронте, чӣракава̄сикампи каронте, ен̣еййакампи каронте, балисамам̣сикампи каронте, каха̄пан̣акампи каронте, кха̄ра̄патаччхикампи ¶ каронте, палигхапариваттикампи каронте, пала̄лапӣт̣хакампи каронте, таттенапи телена осин̃чанте, сунакхехипи кха̄да̄пенте, джӣвантампи сӯле утта̄сенте, асина̄пи сӣсам̣ чхинданте.
‘‘тасса евам̣ хоти – ‘йатха̄рӯпа̄нам̣ кхо па̄пака̄нам̣ камма̄нам̣ хету чорам̣ а̄гуча̄рим̣ ра̄джа̄но гахетва̄ вивидха̄ каммака̄ран̣а̄ ка̄ренти, каса̄хипи та̄л̣енти…пе… асина̄пи сӣсам̣ чхинданти, ахан̃чева кхо пана еварӯпам̣ па̄пакаммам̣ кареййам̣, мампи ра̄джа̄но гахетва̄ еварӯпа̄ вивидха̄ каммака̄ран̣а̄ ка̄реййум̣, каса̄хипи та̄л̣еййум̣, веттехипи та̄л̣еййум̣, аддхадан̣д̣акехипи та̄л̣еййум̣, хаттхампи чхиндеййум̣, па̄дампи чхиндеййум̣, хаттхапа̄дампи чхиндеййум̣, кан̣н̣ампи чхиндеййум̣, на̄сампи чхиндеййум̣, кан̣н̣ана̄сампи чхиндеййум̣, билан̇гатха̄ликампи кареййум̣, сан̇кхамун̣д̣икампи кареййум̣; ра̄хумукхампи кареййум̣, джотима̄ликампи кареййум̣, хаттхападжджотикампи кареййум̣, еракаваттикампи кареййум̣, чӣракава̄сикампи кареййум̣, ен̣еййакампи кареййум̣, балисамам̣сикампи кареййум̣, каха̄пан̣акампи ¶ кареййум̣, кха̄ра̄патаччхикампи кареййум̣, палигхапариваттикампи кареййум̣, пала̄лапӣт̣хакампи кареййум̣, таттенапи телена осин̃чеййум̣, сунакхехипи кха̄да̄пеййум̣, джӣвантампи сӯле утта̄сеййум̣, асина̄пи сӣсам̣ чхиндеййу’нти. со дан̣д̣абхайасса бхӣто на паресам̣ па̄бхатам̣ вилумпанто чарати. ка̄йадуччаритам̣ паха̄йа…пе… суддхам̣ атта̄нам̣ парихарати. идам̣ вуччати, бхиккхаве, дан̣д̣абхайам̣.
‘‘катаман̃ча ¶ , бхиккхаве, дуггатибхайам̣? идха, бхиккхаве, екаччо ити пат̣исан̃чиккхати – ‘ка̄йадуччаритасса кхо па̄пако випа̄ко абхисампара̄йам̣, вачӣдуччаритасса па̄пако випа̄ко абхисампара̄йам̣, манодуччаритасса па̄пако випа̄ко абхисампара̄йам̣. ахан̃чева кхо пана ка̄йена дуччаритам̣ чареййам̣, ва̄ча̄йа дуччаритам̣ чареййам̣, манаса̄ дуччаритам̣ чареййам̣, кин̃ча там̣ йа̄хам̣ на ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упападжджеййа’нти! со дуггатибхайасса бхӣто ка̄йадуччаритам̣ паха̄йа ка̄йасучаритам̣ бха̄вети, вачӣдуччаритам̣ паха̄йа вачӣсучаритам̣ бха̄вети, манодуччаритам̣ паха̄йа маносучаритам̣ бха̄вети, суддхам̣ атта̄нам̣ парихарати. идам̣ вуччати, бхиккхаве, дуггатибхайам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри бхайа̄нӣ’’ти. пат̣хамам̣.
2. ӯмибхайасуттам̣
122. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ , бхиккхаве, бхайа̄ни удакорохантасса [удакороханте (ма. ни. 2.161)] па̄т̣икан̇кхитабба̄ни ¶ . катама̄ни чатта̄ри? ӯмибхайам̣, кумбхӣлабхайам̣, а̄ват̣т̣абхайам̣, сусука̄бхайам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри бхайа̄ни удакорохантасса па̄т̣икан̇кхитабба̄ни. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, чатта̄ри бхайа̄ни идхекаччасса кулапуттасса имасмим̣ дхаммавинайе ага̄расма̄ [саддха̄ ага̄расма̄ (сӣ. сйа̄. кам̣.)] анага̄рийам̣ паббаджитасса [паббаджато (сӣ.)] па̄т̣икан̇кхитабба̄ни. катама̄ни чатта̄ри? ӯмибхайам̣, кумбхӣлабхайам̣, а̄ват̣т̣абхайам̣, сусука̄бхайам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, ӯмибхайам̣? идха, бхиккхаве, екаччо кулапутто саддха̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито хоти – ‘отин̣н̣омхи джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи, дуккхотин̣н̣о ¶ дуккхапарето; аппева на̄ма имасса кеваласса дуккхаккхандхасса антакирийа̄ пан̃н̃а̄йетха̄’ти! таменам̣ татха̄ паббаджитам̣ сама̄нам̣ сабрахмача̄рино оваданти ануса̄санти – ‘евам̣ те абхиккамитаббам̣, евам̣ те пат̣иккамитаббам̣, евам̣ те а̄локетаббам̣ ¶ , евам̣ те вилокетаббам̣, евам̣ те самин̃джитаббам̣, евам̣ те паса̄ритаббам̣, евам̣ те сан̇гха̄т̣ипаттачӣварам̣ дха̄ретабба’нти. тасса евам̣ хоти – ‘майам̣ кхо пуббе ага̄рийабхӯта̄ сама̄на̄ ан̃н̃е овада̄мапи ануса̄са̄мапи. име панамха̄кам̣ путтаматта̄ ман̃н̃е наттаматта̄ ман̃н̃е овадитаббам̣ ануса̄ситаббам̣ ман̃н̃антӣ’ти. со купито анаттамано сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ваттати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху ӯмибхайасса бхӣто сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ватто. ӯмибхайанти кхо, бхиккхаве, кодхӯпа̄йа̄сассетам̣ адхивачанам̣. идам̣ вуччати, бхиккхаве, ӯмибхайам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, кумбхӣлабхайам̣? идха, бхиккхаве, екаччо кулапутто саддха̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито хоти – ‘отин̣н̣омхи ¶ джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи, дуккхотин̣н̣о дуккхапарето; аппева на̄ма имасса кеваласса дуккхаккхандхасса антакирийа̄ пан̃н̃а̄йетха̄’ти! таменам̣ татха̄ паббаджитам̣ сама̄нам̣ сабрахмача̄рино оваданти ануса̄санти – ‘идам̣ те кха̄дитаббам̣, идам̣ те на кха̄дитаббам̣, идам̣ те бхун̃джитаббам̣, идам̣ те на бхун̃джитаббам̣, идам̣ те са̄йитаббам̣, идам̣ те на са̄йитаббам̣, идам̣ те па̄таббам̣ ¶ , идам̣ те на па̄таббам̣, каппийам̣ те кха̄дитаббам̣, акаппийам̣ те на кха̄дитаббам̣, каппийам̣ те бхун̃джитаббам̣, акаппийам̣ те на бхун̃джитаббам̣, каппийам̣ те са̄йитаббам̣, акаппийам̣ те на са̄йитаббам̣, каппийам̣ те па̄таббам̣, акаппийам̣ те на па̄таббам̣, ка̄ле те кха̄дитаббам̣, вика̄ле те на кха̄дитаббам̣, ка̄ле те бхун̃джитаббам̣, вика̄ле те на бхун̃джитаббам̣, ка̄ле те са̄йитаббам̣, вика̄ле те на са̄йитаббам̣, ка̄ле те па̄таббам̣, вика̄ле те на па̄табба’нти. тасса евам̣ хоти – ‘майам̣ кхо пуббе ага̄рийабхӯта̄ сама̄на̄ йам̣ иччха̄ма там̣ кха̄да̄ма, йам̣ на иччха̄ма на там̣ кха̄да̄ма; йам̣ иччха̄ма там̣ бхун̃джа̄ма, йам̣ на иччха̄ма на там̣ бхун̃джа̄ма; йам̣ иччха̄ма там̣ са̄йа̄ма, йам̣ на иччха̄ма на там̣ са̄йа̄ма; йам̣ иччха̄ма там̣ пива̄ма, йам̣ на иччха̄ма на там̣ пива̄ма; каппийампи кха̄да̄ма акаппийампи кха̄да̄ма каппийампи бхун̃джа̄ма акаппийампи бхун̃джа̄ма каппийампи са̄йа̄ма акаппийампи са̄йа̄ма каппийампи пива̄ма акаппийампи пива̄ма, ка̄лепи кха̄да̄ма вика̄лепи кха̄да̄ма ка̄лепи бхун̃джа̄ма вика̄лепи бхун̃джа̄ма ка̄лепи ¶ са̄йа̄ма ¶ вика̄лепи са̄йа̄ма ка̄лепи пива̄ма ¶ вика̄лепи пива̄ма; йампи но саддха̄ гахапатика̄ дива̄ вика̄ле пан̣ӣтам̣ кха̄данӣйам̣ ва̄ бходжанӣйам̣ ва̄ денти, татрапиме [таттхапиме (ма. ни. 2.163)] мукха̄варан̣ам̣ ман̃н̃е каронтӣ’ти. со купито анаттамано сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ваттати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху кумбхӣлабхайасса бхӣто сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ватто. кумбхӣлабхайанти кхо, бхиккхаве, одарикаттассетам̣ адхивачанам̣. идам̣ вуччати, бхиккхаве, кумбхӣлабхайам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, а̄ват̣т̣абхайам̣? идха, бхиккхаве, екаччо кулапутто саддха̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито хоти – ‘отин̣н̣омхи джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи, дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи дуккхотин̣н̣о дуккхапарето; аппева на̄ма имасса кеваласса дуккхаккхандхасса антакирийа̄ пан̃н̃а̄йетха̄’ти! со евам̣ паббаджито сама̄но пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа пависати араккхитенева ка̄йена араккхита̄йа ва̄ча̄йа араккхитена читтена анупат̣т̣хита̄йа сатийа̄ асам̣вутехи индрийехи. со таттха пассати гахапатим̣ ва̄ гахапатипуттам̣ ва̄ пан̃чахи ка̄магун̣ехи самаппитам̣ саман̇гӣбхӯтам̣ парича̄райама̄нам̣. тасса евам̣ хоти – ‘майам̣ кхо пуббе ага̄рийабхӯта̄ сама̄на̄ пан̃чахи ка̄магун̣ехи самаппита̄ саман̇гӣбхӯта̄ парича̄римха̄; сам̣виджджанти кхо пана ме куле бхога̄. сакка̄ бхоге ча бхун̃джитум̣ пун̃н̃а̄ни ча ка̄тум̣. йам̣нӯна̄хам̣ сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ваттитва̄ бхоге ча бхун̃джеййам̣ пун̃н̃а̄ни ча кареййа’нти ¶ ! со сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ваттати ¶ . айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху а̄ват̣т̣абхайасса бхӣто сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ватто. а̄ват̣т̣абхайанти кхо, бхиккхаве, пан̃чаннетам̣ ка̄магун̣а̄нам̣ адхивачанам̣. идам̣ вуччати, бхиккхаве, а̄ват̣т̣абхайам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, сусука̄бхайам̣? идха, бхиккхаве, екаччо кулапутто саддха̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито хоти – ‘отин̣н̣омхи джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи, дуккхотин̣н̣о дуккхапарето; аппева на̄ма имасса кеваласса дуккхаккхандхасса антакирийа̄ пан̃н̃а̄йетха̄’ти! со евам̣ паббаджито сама̄но пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ¶ ва̄ пин̣д̣а̄йа пависати ¶ араккхитенева ка̄йена араккхита̄йа ва̄ча̄йа араккхитена читтена анупат̣т̣хита̄йа сатийа̄ асам̣вутехи индрийехи. со таттха пассати ма̄туга̄мам̣ дунниваттхам̣ ва̄ дуппа̄рутам̣ ва̄. тасса ма̄туга̄мам̣ дисва̄ дунниваттхам̣ ва̄ дуппа̄рутам̣ ва̄ ра̄го читтам̣ ануддхам̣сети. со ра̄га̄нуддхам̣ситена читтена сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ваттати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху сусука̄бхайасса бхӣто сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ватто. сусука̄бхайанти кхо, бхиккхаве, ма̄туга̄массетам̣ адхивачанам̣. идам̣ вуччати, бхиккхаве, сусука̄бхайам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри бхайа̄ни идхекаччасса кулапуттасса имасмим̣ дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджитасса па̄т̣икан̇кхитабба̄нӣ’’ти. дутийам̣.
3. пат̣хамана̄на̄каран̣асуттам̣
123. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме ¶ чатта̄ро? [катха̄. 671 а̄дайо] идха, бхиккхаве, екаччо пуггало вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. со тадасса̄дети, там̣ ника̄мети, тена ча виттим̣ а̄паджджати. таттха т̣хито тададхимутто таббахулавиха̄рӣ апарихӣно ка̄лам̣ курума̄но брахмака̄йика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. брахмака̄йика̄нам̣, бхиккхаве, дева̄нам̣ каппо а̄йуппама̄н̣ам̣. таттха путхуджджано йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ йа̄ватакам̣ тесам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣ там̣ саббам̣ кхепетва̄ нирайампи гаччхати тираччха̄найонимпи гаччхати петтивисайампи гаччхати. бхагавато пана са̄вако таттха йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ йа̄ватакам̣ тесам̣ ¶ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣ там̣ саббам̣ кхепетва̄ тасмим̣йева бхаве паринибба̄йати. айам̣ кхо, бхиккхаве, висесо айам̣ адхиппайа̄со идам̣ на̄на̄каран̣ам̣ сутавато арийаса̄вакасса ассутавата̄ путхуджджанена, йадидам̣ гатийа̄ упапаттийа̄ сати [йадидам̣ чутийа̄ упапаттийа̄ ча̄ти (ка.) а. ни. 3.117 пасситаббам̣].
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо пуггало витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. со тадасса̄дети, там̣ ника̄мети, тена ча виттим̣ а̄паджджати. таттха т̣хито тададхимутто таббахулавиха̄рӣ ¶ апарихӣно ка̄лам̣ курума̄но а̄бхассара̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. а̄бхассара̄нам̣, бхиккхаве, дева̄нам̣ две каппа̄ а̄йуппама̄н̣ам̣. таттха путхуджджано йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ йа̄ватакам̣ тесам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣ там̣ саббам̣ кхепетва̄ нирайампи гаччхати тираччха̄найонимпи гаччхати петтивисайампи гаччхати. бхагавато пана ¶ са̄вако таттха йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ йа̄ватакам̣ тесам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣ там̣ саббам̣ кхепетва̄ тасмим̣йева бхаве паринибба̄йати. айам̣ кхо, бхиккхаве, висесо айам̣ адхиппайа̄со идам̣ на̄на̄каран̣ам̣ сутавато арийаса̄вакасса ассутавата̄ путхуджджанена, йадидам̣ гатийа̄ упапаттийа̄ сати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо пуггало пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихарати сато ча сампаджа̄но сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведети йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти – ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. со тадасса̄дети, там̣ ника̄мети, тена ча виттим̣ а̄паджджати. таттха т̣хито тададхимутто таббахулавиха̄рӣ апарихӣно, ка̄лам̣ курума̄но субхакин̣ха̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. субхакин̣ха̄нам̣, бхиккхаве, дева̄нам̣ чатта̄ро каппа̄ а̄йуппама̄н̣ам̣. таттха путхуджджано йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ йа̄ватакам̣ тесам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣ там̣ саббам̣ кхепетва̄ нирайампи гаччхати тираччха̄найонимпи гаччхати петтивисайампи гаччхати. бхагавато пана са̄вако таттха йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ йа̄ватакам̣ тесам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣ там̣ саббам̣ кхепетва̄ тасмим̣йева бхаве паринибба̄йати. айам̣ кхо, бхиккхаве, висесо айам̣ адхиппайа̄со идам̣ на̄на̄каран̣ам̣ сутавато арийаса̄вакасса ассутавата̄ путхуджджанена, йадидам̣ гатийа̄ упапаттийа̄ сати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо пуггало сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева ¶ соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. со тадасса̄дети, там̣ ника̄мети, тена ча виттим̣ ¶ а̄паджджати. таттха т̣хито ¶ тададхимутто таббахулавиха̄рӣ апарихӣно ка̄лам̣ курума̄но вехаппхала̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. вехаппхала̄нам̣, бхиккхаве, дева̄нам̣ пан̃ча каппасата̄ни а̄йуппама̄н̣ам̣. таттха путхуджджано йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ йа̄ватакам̣ тесам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣ там̣ саббам̣ кхепетва̄ нирайампи гаччхати тираччха̄найонимпи гаччхати ¶ петтивисайампи гаччхати. бхагавато пана са̄вако таттха йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ йа̄ватакам̣ тесам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣ там̣ саббам̣ кхепетва̄ тасмим̣йева бхаве паринибба̄йати. айам̣ кхо, бхиккхаве, висесо айам̣ адхиппайа̄со идам̣ на̄на̄каран̣ам̣ сутавато арийаса̄вакасса ассутавата̄ путхуджджанена, йадидам̣ гатийа̄ упапаттийа̄ сати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. татийам̣.
4. дутийана̄на̄каран̣асуттам̣
124. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало вивиччева ка̄мехи…пе… пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. со йадева таттха хоти рӯпагатам̣ ведана̄гатам̣ сан̃н̃а̄гатам̣ сан̇кха̄рагатам̣ вин̃н̃а̄н̣агатам̣, те дхамме аниччато дуккхато рогато ган̣д̣ато саллато агхато а̄ба̄дхато парато палокато сун̃н̃ато анаттато саманупассати. со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ суддха̄ва̄са̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. айам̣, бхиккхаве, упапатти аса̄дха̄ран̣а̄ путхуджджанехи.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо пуггало витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄…пе… дутийам̣ джха̄нам̣…пе… татийам̣ джха̄нам̣…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ ¶ упасампаджджа вихарати. со йадева таттха хоти рӯпагатам̣ ведана̄гатам̣ сан̃н̃а̄гатам̣ сан̇кха̄рагатам̣ вин̃н̃а̄н̣агатам̣, те дхамме аниччато дуккхато рогато ган̣д̣ато саллато агхато а̄ба̄дхато парато палокато сун̃н̃ато анаттато саманупассати. со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ суддха̄ва̄са̄нам̣ ¶ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. айам̣, бхиккхаве, упапатти аса̄дха̄ран̣а̄ путхуджджанехи. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. чатуттхам̣.
5. пат̣хамаметта̄суттам̣
125. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ ¶ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣ татха̄ татийам̣ татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ ¶ метта̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. со тадасса̄дети, там̣ ника̄мети, тена ча виттим̣ а̄паджджати. таттха т̣хито тададхимутто таббахулавиха̄рӣ апарихӣно ка̄лам̣ курума̄но брахмака̄йика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. брахмака̄йика̄нам̣, бхиккхаве, дева̄нам̣ каппо а̄йуппама̄н̣ам̣. таттха путхуджджано йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ йа̄ватакам̣ тесам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣ там̣ саббам̣ кхепетва̄ нирайампи гаччхати тираччха̄найонимпи гаччхати петтивисайампи гаччхати. бхагавато пана са̄вако таттха йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ йа̄ватакам̣ тесам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣ там̣ саббам̣ кхепетва̄ тасмим̣йева бхаве паринибба̄йати. айам̣ кхо ¶ , бхиккхаве, висесо айам̣ адхиппайа̄со идам̣ на̄на̄каран̣ам̣ сутавато арийаса̄вакасса ассутавата̄ путхуджджанена, йадидам̣ гатийа̄ упапаттийа̄ сати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо пуггало карун̣а̄сахагатена четаса̄…пе… мудита̄сахагатена четаса̄…пе… ¶ упеккха̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣ татха̄ татийам̣ татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. со тадасса̄дети, там̣ ника̄мети, тена ча виттим̣ а̄паджджати. таттха т̣хито тададхимутто таббахулавиха̄рӣ апарихӣно ка̄лам̣ курума̄но а̄бхассара̄нам̣ [сйа̄мапоттхаке пана карун̣а̄дайо тайо виха̄ра̄ а̄бхассара̄дӣхи тӣхи висум̣ висум̣ йоджетва̄ парипун̣н̣амева дасситам̣] дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. а̄бхассара̄нам̣, бхиккхаве, дева̄нам̣ две каппа̄ а̄йуппама̄н̣ам̣…пе… субхакин̣ха̄нам̣ [сйа̄мапоттхаке пана карун̣а̄дайо тайо виха̄ра̄ а̄бхассара̄дӣхи тӣхи висум̣ висум̣ йоджетва̄ парипун̣н̣амева дасситам̣] дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. субхакин̣ха̄нам̣, бхиккхаве, дева̄нам̣ чатта̄ро каппа̄ а̄йуппама̄н̣ам̣…пе… вехаппхала̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. вехаппхала̄нам̣, бхиккхаве, дева̄нам̣ ¶ пан̃ча каппасата̄ни а̄йуппама̄н̣ам̣. таттха путхуджджано йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ йа̄ватакам̣ тесам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣ там̣ саббам̣ кхепетва̄ нирайампи гаччхати тираччха̄найонимпи гаччхати петтивисайампи гаччхати. бхагавато пана са̄вако таттха йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ ¶ йа̄ватакам̣ тесам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣ там̣ саббам̣ кхепетва̄ тасмим̣йева бхаве паринибба̄йати. айам̣ кхо, бхиккхаве, висесо ¶ айам̣ адхиппайа̄со идам̣ на̄на̄каран̣ам̣ сутавато арийаса̄вакасса ассутавата̄ путхуджджанена, йадидам̣ гатийа̄ упапаттийа̄ сати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. пан̃чамам̣.
6. дутийаметта̄суттам̣
126. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣ татха̄ татийам̣ татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ метта̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. со йадева таттха хоти рӯпагатам̣ ведана̄гатам̣ сан̃н̃а̄гатам̣ сан̇кха̄рагатам̣ вин̃н̃а̄н̣агатам̣ те дхамме аниччато дуккхато рогато ган̣д̣ато саллато агхато а̄ба̄дхато парато палокато сун̃н̃ато анаттато саманупассати. со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ суддха̄ва̄са̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. айам̣, бхиккхаве, упапатти аса̄дха̄ран̣а̄ путхуджджанехи.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо пуггало карун̣а̄…пе… мудита̄…пе… упеккха̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣ татха̄ татийам̣ татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати ¶ . со йадева таттха хоти рӯпагатам̣ ведана̄гатам̣ сан̃н̃а̄гатам̣ сан̇кха̄рагатам̣ вин̃н̃а̄н̣агатам̣ те дхамме аниччато дуккхато рогато ган̣д̣ато саллато агхато а̄ба̄дхато парато палокато сун̃н̃ато анаттато саманупассати. со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ суддха̄ва̄са̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. айам̣, бхиккхаве, упапатти аса̄дха̄ран̣а̄ путхуджджанехи. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. чхат̣т̣хам̣.
7. пат̣хамататха̄гатааччхарийасуттам̣
127. ‘‘татха̄гатасса ¶ ¶ , бхиккхаве, арахато самма̄самбуддхасса па̄тубха̄ва̄ чатта̄ро аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ [аббхутадхамма̄ (сйа̄. кам̣. ка.)] па̄тубхаванти. катаме чатта̄ро? йада̄, бхиккхаве, бодхисатто тусита̄ ка̄йа̄ чавитва̄ сато сампаджа̄но ма̄тукуччхим̣ оккамати, атха садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа аппама̄н̣о ул̣а̄ро обха̄со па̄тубхавати атиккаммева дева̄нам̣ дева̄нубха̄вам̣. йа̄пи та̄ локантарика̄ агха̄ асам̣вута̄ андхака̄ра̄ андхака̄ратимиса̄ йаттхапимесам̣ [йаттхимесам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)] чандимасӯрийа̄нам̣ евам̣махиддхика̄нам̣ евам̣маха̄нубха̄ва̄нам̣ а̄бха̄ на̄нубхонти, таттхапи аппама̄н̣о ул̣а̄ро обха̄со па̄тубхавати атиккаммева дева̄нам̣ дева̄нубха̄вам̣. йепи таттха сатта̄ упапанна̄ тепи тенобха̄сена ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сан̃джа̄нанти – ‘ан̃н̃епи кира, бхо, санти сатта̄ идхӯпапанна̄’ти. татха̄гатасса ¶ , бхиккхаве, арахато самма̄самбуддхасса па̄тубха̄ва̄ айам̣ пат̣хамо аччхарийо аббхуто дхаммо [аббхутадхаммо (сйа̄. кам̣. ка.)] па̄тубхавати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, йада̄ бодхисатто сато сампаджа̄но ма̄тукуччхимха̄ никкхамати, атха садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа аппама̄н̣о ул̣а̄ро обха̄со па̄тубхавати атиккаммева дева̄нам̣ дева̄нубха̄вам̣. йа̄пи та̄ локантарика̄ агха̄ асам̣вута̄ андхака̄ра̄ андхака̄ратимиса̄ йаттхапимесам̣ чандимасӯрийа̄нам̣ евам̣махиддхика̄нам̣ евам̣маха̄нубха̄ва̄нам̣ а̄бха̄ на̄нубхонти, таттхапи аппама̄н̣о ул̣а̄ро обха̄со па̄тубхавати атиккаммева дева̄нам̣ дева̄нубха̄вам̣. йепи таттха сатта̄ упапанна̄ тепи тенобха̄сена ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сан̃джа̄нанти – ‘ан̃н̃епи кира, бхо, санти сатта̄ идхӯпапанна̄’ти. татха̄гатасса, бхиккхаве, арахато самма̄самбуддхасса ¶ па̄тубха̄ва̄ айам̣ дутийо аччхарийо аббхуто дхаммо па̄тубхавати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, йада̄ татха̄гато ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуджджхати, атха садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа аппама̄н̣о ул̣а̄ро обха̄со ¶ па̄тубхавати атиккаммева дева̄нам̣ дева̄нубха̄вам̣. йа̄пи та̄ локантарика̄ агха̄ асам̣вута̄ андхака̄ра̄ андхака̄ратимиса̄ йаттхапимесам̣ чандимасӯрийа̄нам̣ евам̣махиддхика̄нам̣ евам̣маха̄нубха̄ва̄нам̣ а̄бха̄ на̄нубхонти, таттхапи аппама̄н̣о ул̣а̄ро обха̄со па̄тубхавати атиккаммева дева̄нам̣ дева̄нубха̄вам̣. йепи таттха сатта̄ упапанна̄ тепи тенобха̄сена ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сан̃джа̄нанти ¶ – ‘ан̃н̃епи кира, бхо, санти сатта̄ идхӯпапанна̄’ти. татха̄гатасса, бхиккхаве, арахато самма̄самбуддхасса па̄тубха̄ва̄ айам̣ татийо аччхарийо аббхуто дхаммо па̄тубхавати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, йада̄ татха̄гато ануттарам̣ дхаммачаккам̣ паваттети, атха садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа аппама̄н̣о ул̣а̄ро обха̄со па̄тубхавати атиккаммева дева̄нам̣ дева̄нубха̄вам̣. йа̄пи та̄ локантарика̄ агха̄ асам̣вута̄ андхака̄ра̄ андхака̄ратимиса̄ йаттхапимесам̣ чандимасӯрийа̄нам̣ евам̣махиддхика̄нам̣ евам̣маха̄нубха̄ва̄нам̣ а̄бха̄ на̄нубхонти, таттхапи аппама̄н̣о ул̣а̄ро обха̄со па̄тубхавати атиккаммева дева̄нам̣ дева̄нубха̄вам̣. йепи таттха сатта̄ упапанна̄ тепи тенобха̄сена ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сан̃джа̄нанти – ‘ан̃н̃епи кира, бхо, санти сатта̄ идхӯпапанна̄’ти. татха̄гатасса, бхиккхаве, арахато самма̄самбуддхасса па̄тубха̄ва̄ айам̣ чатуттхо аччхарийо аббхуто дхаммо па̄тубхавати. татха̄гатасса, бхиккхаве, арахато самма̄самбуддхасса па̄тубха̄ва̄ име чатта̄ро аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ па̄тубхавантӣ’’ти. саттамам̣.
8. дутийататха̄гатааччхарийасуттам̣
128. ‘‘татха̄гатасса, бхиккхаве, арахато самма̄самбуддхасса па̄тубха̄ва̄ чатта̄ро аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ па̄тубхаванти. катаме чатта̄ро? а̄лайа̄ра̄ма̄ [а̄лайара̄ма̄ (ан̃н̃асуттесу)], бхиккхаве, паджа̄ а̄лайарата̄ а̄лайасаммудита̄; са̄ татха̄гатена ана̄лайе дхамме десийама̄не суссӯсати сотам̣ одахати ан̃н̃а̄ читтам̣ упат̣т̣хапети ¶ . татха̄гатасса, бхиккхаве, арахато самма̄самбуддхасса па̄тубха̄ва̄ айам̣ пат̣хамо аччхарийо аббхуто дхаммо па̄тубхавати.
‘‘ма̄на̄ра̄ма̄ ¶ , бхиккхаве, паджа̄ ма̄нарата̄ ма̄насаммудита̄. са̄ ¶ татха̄гатена ма̄навинайе дхамме десийама̄не суссӯсати сотам̣ одахати ан̃н̃а̄ читтам̣ упат̣т̣хапети. татха̄гатасса, бхиккхаве, арахато самма̄самбуддхасса па̄тубха̄ва̄ айам̣ дутийо аччхарийо аббхуто дхаммо па̄тубхавати.
‘‘анупасама̄ра̄ма̄, бхиккхаве, паджа̄ анупасамарата̄ анупасамасаммудита̄. са̄ татха̄гатена опасамике дхамме десийама̄не суссӯсати сотам̣ одахати ан̃н̃а̄ читтам̣ упат̣т̣хапети. татха̄гатасса ¶ , бхиккхаве, арахато самма̄самбуддхасса па̄тубха̄ва̄ айам̣ татийо аччхарийо аббхуто дхаммо па̄тубхавати.
‘‘авиджджа̄гата̄, бхиккхаве, паджа̄ ан̣д̣абхӯта̄ парийонаддха̄. са̄ татха̄гатена авиджджа̄винайе дхамме десийама̄не суссӯсати сотам̣ одахати ан̃н̃а̄ читтам̣ упат̣т̣хапети. татха̄гатасса, бхиккхаве, арахато самма̄самбуддхасса па̄тубха̄ва̄ айам̣ чатуттхо аччхарийо аббхуто дхаммо па̄тубхавати. татха̄гатасса, бхиккхаве, арахато самма̄самбуддхасса па̄тубха̄ва̄ име чатта̄ро аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ па̄тубхавантӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. а̄нандааччхарийасуттам̣
129. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ а̄нанде. катаме чатта̄ро? саче, бхиккхаве, бхиккхупариса̄ а̄нандам̣ дассана̄йа упасан̇камати, дассаненапи са̄ аттамана̄ хоти. татра че а̄нандо дхаммам̣ бха̄сати, бха̄ситенапи са̄ аттамана̄ хоти. атитта̄ва, бхиккхаве, бхиккхупариса̄ хоти, атха а̄нандо тун̣хӣ бхавати.
‘‘саче, бхиккхаве, бхиккхунипариса̄ а̄нандам̣ ¶ дассана̄йа упасан̇камати, дассаненапи са̄ аттамана̄ хоти. таттха че а̄нандо дхаммам̣ бха̄сати, бха̄ситенапи са̄ аттамана̄ хоти. атитта̄ва, бхиккхаве, бхиккхунипариса̄ хоти, атха а̄нандо тун̣хӣ бхавати.
‘‘саче, бхиккхаве, упа̄сакапариса̄ а̄нандам̣ дассана̄йа упасан̇камати, дассаненапи са̄ аттамана̄ хоти. татра че а̄нандо дхаммам̣ бха̄сати, бха̄ситенапи ¶ са̄ аттамана̄ хоти. атитта̄ва, бхиккхаве, упа̄сакапариса̄ хоти, атха а̄нандо тун̣хӣ бхавати.
‘‘саче, бхиккхаве, упа̄сика̄париса̄ а̄нандам̣ дассана̄йа упасан̇камати, дассаненапи са̄ аттамана̄ хоти. татра че а̄нандо дхаммам̣ бха̄сати, бха̄ситенапи са̄ аттамана̄ хоти. атитта̄ва, бхиккхаве, упа̄сика̄париса̄ хоти, атха а̄нандо тун̣хӣ бхавати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ а̄нанде’’ти. навамам̣.
10. чаккаваттиаччхарийасуттам̣
130. ‘‘чатта̄роме ¶ ¶ , бхиккхаве, аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ ран̃н̃е чаккаваттимхи. катаме чатта̄ро? саче, бхиккхаве, кхаттийапариса̄ ра̄джа̄нам̣ чаккаваттим̣ дассана̄йа упасан̇камати, дассаненапи са̄ аттамана̄ хоти. татра че ра̄джа̄ чаккаваттӣ бха̄сати, бха̄ситенапи са̄ аттамана̄ хоти. атитта̄ва, бхиккхаве, кхаттийапариса̄ хоти, атха ра̄джа̄ чаккаваттӣ тун̣хӣ бхавати.
‘‘саче, бхиккхаве, бра̄хман̣апариса̄ ра̄джа̄нам̣ чаккаваттим̣ дассана̄йа упасан̇камати, дассаненапи са̄ аттамана̄ хоти. татра че ра̄джа̄ чаккаваттӣ бха̄сати, бха̄ситенапи са̄ аттамана̄ хоти. атитта̄ва, бхиккхаве, бра̄хман̣апариса̄ хоти, атха ра̄джа̄ чаккаваттӣ тун̣хӣ бхавати.
‘‘саче, бхиккхаве, гахапатипариса̄ ра̄джа̄нам̣ чаккаваттим̣ дассана̄йа упасан̇камати, дассаненапи са̄ аттамана̄ ¶ хоти. татра че ра̄джа̄ чаккаваттӣ бха̄сати, бха̄ситенапи са̄ аттамана̄ хоти. атитта̄ва, бхиккхаве, гахапатипариса̄ хоти, атха ра̄джа̄ чаккаваттӣ тун̣хӣ бхавати.
‘‘саче, бхиккхаве, саман̣апариса̄ ра̄джа̄нам̣ чаккаваттим̣ дассана̄йа упасан̇камати, дассаненапи са̄ аттамана̄ хоти. татра че ра̄джа̄ чаккаваттӣ бха̄сати, бха̄ситенапи са̄ аттамана̄ хоти. атитта̄ва, бхиккхаве, саман̣апариса̄ хоти, атха ра̄джа̄ чаккаваттӣ тун̣хӣ бхавати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ ран̃н̃е чаккаваттимхи.
‘‘евамевам̣ ¶ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро [чатта̄роме (ка.)] аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ а̄нанде. катаме чатта̄ро? саче, бхиккхаве, бхиккхупариса̄ а̄нандам̣ дассана̄йа упасан̇камати, дассаненапи са̄ аттамана̄ хоти. татра че а̄нандо дхаммам̣ бха̄сати, бха̄ситенапи са̄ аттамана̄ хоти. атитта̄ва, бхиккхаве, бхиккхупариса̄ хоти, атха а̄нандо тун̣хӣ бхавати.
‘‘саче, бхиккхаве, бхиккхунипариса̄…пе… саче, бхиккхаве, упа̄сакапариса̄…пе… саче ¶ , бхиккхаве, упа̄сика̄париса̄ а̄нандам̣ дассана̄йа упасан̇камати, дассаненапи са̄ аттамана̄ хоти. татра че а̄нандо дхаммам̣ бха̄сати, бха̄ситенапи са̄ аттамана̄ хоти. атитта̄ва, бхиккхаве, упа̄сика̄париса̄ хоти, атха а̄нандо тун̣хӣ бхавати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ а̄нанде’’ти. дасамам̣.
бхайавагго татийо.
тассудда̄нам̣ –
атта̄нува̄даӯми ча, две ча на̄на̄ две ча хонти;
метта̄ две ча аччхарийа̄, апара̄ ча татха̄ дувети.
(14) 4. пуггалавагго
1. сам̣йоджанасуттам̣
131. ‘‘чатта̄роме ¶ ¶ , бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса орамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни хонти, упапаттипат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни хонти, бхавапат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни хонти.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса орамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни хонти, упапаттипат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни хонти, бхавапат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни хонти.
‘‘идха ¶ ¶ пана, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса орамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни хонти, упапаттипат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни хонти, бхавапат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни хонти.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччасса пуггаласса орамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни хонти, упапаттипат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни хонти, бхавапат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни хонти.
‘‘катамасса, бхиккхаве, пуггаласса орамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни, упапаттипат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни, бхавапат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни? сакада̄га̄мисса. имасса кхо, бхиккхаве, пуггаласса орамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни, упапаттипат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни, бхавапат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни.
‘‘катамасса ¶ , бхиккхаве, пуггаласса орамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни, упапаттипат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни, бхавапат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни ¶ аппахӣна̄ни? уддхам̣сотасса аканит̣т̣хага̄мино. имасса кхо, бхиккхаве, пуггаласса орамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни, упапаттипат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни, бхавапат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни.
‘‘катамасса, бхиккхаве, пуггаласса орамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни, упапаттипат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни, бхавапат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни? антара̄паринибба̄йисса. имасса кхо, бхиккхаве, пуггаласса орамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни, упапаттипат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни, бхавапат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни.
‘‘катамасса, бхиккхаве, пуггаласса орамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни, упапаттипат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни, бхавапат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни? арахато. имасса кхо, бхиккхаве, пуггаласса орамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни, упапаттипат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни, бхавапат̣ила̄бхийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. пат̣хамам̣.
2. пат̣ибха̄насуттам̣
132. ‘‘чатта̄роме ¶ ¶ , бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? йуттаппат̣ибха̄но, но муттаппат̣ибха̄но; муттаппат̣ибха̄но, но йуттаппат̣ибха̄но; йуттаппат̣ибха̄но ча муттаппат̣ибха̄но ча; нева йуттаппат̣ибха̄но на муттаппат̣ибха̄но – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти [пу. па. 152 а̄дайо]. дутийам̣.
3. уггхат̣итан̃н̃ӯсуттам̣
133. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро ¶ ? уггхат̣итан̃н̃ӯ, випан̃читан̃н̃ӯ, неййо, падапарамо – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти [пу. па. 152 а̄дайо]. татийам̣.
4. ут̣т̣ха̄напхаласуттам̣
134. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? ут̣т̣ха̄напхалӯпаджӣвӣ на каммапхалӯпаджӣвӣ, каммапхалӯпаджӣвӣ на ут̣т̣ха̄напхалӯпаджӣвӣ, ут̣т̣ха̄напхалӯпаджӣвӣ чева каммапхалӯпаджӣвӣ ча, нева ут̣т̣ха̄напхалӯпаджӣвӣ на каммапхалӯпаджӣвӣ – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти [пу. па. 167]. чатуттхам̣.
5. са̄ваджджасуттам̣
135. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ [пу. па. 144 а̄дайо] санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? са̄ваджджо, ваджджабахуло, аппаваджджо, анаваджджо.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало са̄ваджджо хоти? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало са̄ваджджена ка̄йакаммена саманна̄гато хоти, са̄ваджджена вачӣкаммена саманна̄гато хоти, са̄ваджджена манокаммена саманна̄гато хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало са̄ваджджо хоти.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало ваджджабахуло хоти? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало са̄ваджджена бахулам̣ ка̄йакаммена саманна̄гато хоти, аппам̣ анаваджджена; са̄ваджджена бахулам̣ вачӣкаммена саманна̄гато хоти, аппам̣ анаваджджена; са̄ваджджена бахулам̣ манокаммена саманна̄гато хоти, аппам̣ анаваджджена. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало ваджджабахуло хоти.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало аппаваджджо хоти? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало анаваджджена бахулам̣ ка̄йакаммена саманна̄гато ¶ хоти, аппам̣ са̄ваджджена; анаваджджена бахулам̣ вачӣкаммена саманна̄гато хоти, аппам̣ са̄ваджджена; анаваджджена бахулам̣ манокаммена саманна̄гато хоти, аппам̣ са̄ваджджена. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало аппаваджджо хоти.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало анаваджджо хоти? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало анаваджджена ка̄йакаммена саманна̄гато хоти, анаваджджена вачӣкаммена саманна̄гато хоти, анаваджджена манокаммена саманна̄гато хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало анаваджджо хоти. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. пан̃чамам̣.
6. пат̣хамасӣласуттам̣
136. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало сӣлесу на парипӯрака̄рӣ хоти, сама̄дхисмим̣ на парипӯрака̄рӣ, пан̃н̃а̄йа на парипӯрака̄рӣ.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало сӣлесу парипӯрака̄рӣ хоти, сама̄дхисмим̣ на парипӯрака̄рӣ, пан̃н̃а̄йа на парипӯрака̄рӣ.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало сӣлесу парипӯрака̄рӣ хоти, сама̄дхисмим̣ парипӯрака̄рӣ, пан̃н̃а̄йа на парипӯрака̄рӣ.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало сӣлесу парипӯрака̄рӣ хоти, сама̄дхисмим̣ парипӯрака̄рӣ, пан̃н̃а̄йа парипӯрака̄рӣ. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. чхат̣т̣хам̣.
7. дутийасӣласуттам̣
137. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха ¶ , бхиккхаве, екаччо пуггало на сӣлагару хоти на сӣла̄дхипатеййо, на сама̄дхигару хоти на сама̄дха̄дхипатеййо, на ¶ пан̃н̃а̄гару хоти на пан̃н̃а̄дхипатеййо.
‘‘идха ¶ ¶ пана, бхиккхаве, екаччо пуггало сӣлагару хоти сӣла̄дхипатеййо, на сама̄дхигару хоти на сама̄дха̄дхипатеййо, на пан̃н̃а̄гару хоти на пан̃н̃а̄дхипатеййо.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало сӣлагару хоти сӣла̄дхипатеййо, сама̄дхигару хоти сама̄дха̄дхипатеййо, на пан̃н̃а̄гару хоти на пан̃н̃а̄дхипатеййо.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало сӣлагару хоти сӣла̄дхипатеййо, сама̄дхигару хоти сама̄дха̄дхипатеййо, пан̃н̃а̄гару хоти пан̃н̃а̄дхипатеййо. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. саттамам̣.
8. никат̣т̣хасуттам̣
138. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? никат̣т̣хака̄йо аникат̣т̣хачитто, аникат̣т̣хака̄йо никат̣т̣хачитто, аникат̣т̣хака̄йо ча аникат̣т̣хачитто ча, никат̣т̣хака̄йо ча никат̣т̣хачитто ча.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало никат̣т̣хака̄йо хоти аникат̣т̣хачитто? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало аран̃н̃аванапаттха̄ни [аран̃н̃е ванапаттха̄ни (сӣ. пӣ.)] панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исевати. со таттха ка̄мавитаккампи витаккети бйа̄па̄давитаккампи витаккети вихим̣са̄витаккампи витаккети. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало никат̣т̣хака̄йо хоти аникат̣т̣хачитто.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало аникат̣т̣хака̄йо хоти никат̣т̣хачитто? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало нахева кхо аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исевати. со таттха неккхаммавитаккампи витаккети абйа̄па̄давитаккампи витаккети авихим̣са̄витаккампи витаккети. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало аникат̣т̣хака̄йо хоти ¶ никат̣т̣хачитто.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало аникат̣т̣хака̄йо ча хоти аникат̣т̣хачитто ча? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало нахева кхо аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни ¶ пат̣исевати ¶ . со ¶ таттха ка̄мавитаккампи витаккети бйа̄па̄давитаккампи витаккети вихим̣са̄витаккампи витаккети. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало аникат̣т̣хака̄йо ча хоти аникат̣т̣хачитто ча.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало никат̣т̣хака̄йо ча хоти никат̣т̣хачитто ча? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исевати. со таттха неккхаммавитаккампи витаккети абйа̄па̄давитаккампи витаккети авихим̣са̄витаккампи витаккети. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало никат̣т̣хака̄йо ча хоти никат̣т̣хачитто ча. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. дхаммакатхикасуттам̣
139. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, дхаммакатхика̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо дхаммакатхико аппан̃ча бха̄сати асахитан̃ча; париса̄ часса [париса̄ ча (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.) пу. па. 156] на кусала̄ хоти сахита̄сахитасса. еварӯпо, бхиккхаве, дхаммакатхико еварӯпа̄йа париса̄йа дхаммакатхикотвева сан̇кхам̣ гаччхати.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччо дхаммакатхико аппан̃ча бха̄сати сахитан̃ча; париса̄ часса кусала̄ хоти сахита̄сахитасса. еварӯпо, бхиккхаве, дхаммакатхико еварӯпа̄йа париса̄йа дхаммакатхикотвева сан̇кхам̣ гаччхати.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччо дхаммакатхико бахун̃ча бха̄сати асахитан̃ча; париса̄ часса на кусала̄ хоти сахита̄сахитасса. еварӯпо, бхиккхаве, дхаммакатхико еварӯпа̄йа париса̄йа дхаммакатхикотвева сан̇кхам̣ гаччхати.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччо дхаммакатхико бахун̃ча ¶ бха̄сати сахитан̃ча; париса̄ часса кусала̄ хоти сахита̄сахитасса. еварӯпо, бхиккхаве, дхаммакатхико еварӯпа̄йа париса̄йа дхаммакатхикотвева сан̇кхам̣ гаччхати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро дхаммакатхика̄’’ти. навамам̣.
10. ва̄дӣсуттам̣
140. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, ва̄дӣ. катаме чатта̄ро? аттхи ¶ , бхиккхаве, ва̄дӣ аттхато парийа̄да̄нам̣ гаччхати, но бйан̃джанато; аттхи, бхиккхаве, ва̄дӣ бйан̃джанато ¶ парийа̄да̄нам̣ гаччхати, но аттхато; аттхи, бхиккхаве, ва̄дӣ аттхато ча бйан̃джанато ча парийа̄да̄нам̣ гаччхати; аттхи, бхиккхаве, ва̄дӣ неваттхато но бйан̃джанато парийа̄да̄нам̣ гаччхати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро ва̄дӣ. ат̣т̣ха̄наметам̣, бхиккхаве, анавака̄со йам̣ чатӯхи пат̣исамбхида̄хи саманна̄гато [саманна̄гато бхиккху (сӣ. сйа̄. кам̣.)] аттхато ва̄ бйан̃джанато ва̄ парийа̄да̄нам̣ гаччхеййа̄’’ти. дасамам̣.
пуггалавагго чатуттхо.
тассудда̄нам̣ –
сам̣йоджанам̣ пат̣ибха̄но, уггхат̣итан̃н̃у ут̣т̣ха̄нам̣;
са̄ваджджо две ча сӣла̄ни, никат̣т̣ха дхамма ва̄дӣ ча̄ти.
(15) 5. а̄бха̄вагго
1. а̄бха̄суттам̣
141. ‘‘чатассо ¶ има̄, бхиккхаве, а̄бха̄. катама̄ чатассо? чанда̄бха̄, сӯрийа̄бха̄, агга̄бха̄, пан̃н̃а̄бха̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, чатассо а̄бха̄. етадаггам̣, бхиккхаве, има̄сам̣ чатуннам̣ [чатассаннам̣ (сйа̄. кам̣.) садданӣтипадама̄ла̄ пасситабба̄] а̄бха̄нам̣ йадидам̣ пан̃н̃а̄бха̄’’ти. пат̣хамам̣.
2. пабха̄суттам̣
142. ‘‘чатассо има̄, бхиккхаве, пабха̄. катама̄ чатассо? чандаппабха̄ ¶ , сӯрийаппабха̄, аггиппабха̄, пан̃н̃а̄пабха̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, чатассо пабха̄. етадаггам̣, бхиккхаве, има̄сам̣ чатуннам̣ пабха̄нам̣ йадидам̣ пан̃н̃а̄пабха̄’’ти. дутийам̣.
3. а̄локасуттам̣
143. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, а̄лока̄. катаме чатта̄ро? чанда̄локо, сӯрийа̄локо, агга̄локо, пан̃н̃а̄локо – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро а̄лока̄. етадаггам̣, бхиккхаве, имесам̣ чатуннам̣ а̄лока̄нам̣ йадидам̣ пан̃н̃а̄локо’’ти. татийам̣.
4. обха̄сасуттам̣
144. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, обха̄са̄. катаме чатта̄ро? чандобха̄со, сӯрийобха̄со, аггобха̄со, пан̃н̃обха̄со – име ¶ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро обха̄са̄. етадаггам̣, бхиккхаве, имесам̣ чатуннам̣ обха̄са̄нам̣ йадидам̣ пан̃н̃обха̄со’’ти. чатуттхам̣.
5. паджджотасуттам̣
145. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, паджджота̄. катаме чатта̄ро? чандападжджото, сӯрийападжджото, аггипаджджото, пан̃н̃а̄паджджото – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро паджджота̄. етадаггам̣, бхиккхаве, имесам̣ чатуннам̣ паджджота̄нам̣ йадидам̣ пан̃н̃а̄паджджото’’ти. пан̃чамам̣.
6. пат̣хамака̄ласуттам̣
146. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, ка̄ла̄. катаме чатта̄ро? ка̄лена дхаммассаванам̣, ка̄лена дхаммаса̄каччха̄, ка̄лена саммасана̄ [ка̄лена саматхо (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], ка̄лена випассана̄ – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро ка̄ла̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. дутийака̄ласуттам̣
147. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, ка̄ла̄ самма̄ бха̄вийама̄на̄ самма̄ анупариваттийама̄на̄ анупуббена а̄сава̄нам̣ кхайам̣ па̄пенти. катаме чатта̄ро? ка̄лена дхаммассаванам̣, ка̄лена дхаммаса̄каччха̄, ка̄лена саммасана̄, ка̄лена випассана̄ ¶ – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро ка̄ла̄ самма̄ бха̄вийама̄на̄ самма̄ анупариваттийама̄на̄ анупуббена а̄сава̄нам̣ кхайам̣ па̄пенти.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, упарипаббате тхуллапхуситаке деве вассанте там̣ удакам̣ йатха̄ниннам̣ паваттама̄нам̣ паббатакандарападараса̄кха̄ парипӯрети; паббатакандарападараса̄кха̄ парипӯра̄ кусоббхе парипӯренти; кусоббха̄ парипӯра̄ маха̄соббхе парипӯренти; маха̄соббха̄ парипӯра̄ куннадийо парипӯренти; куннадийо ¶ парипӯра̄ маха̄надийо парипӯренти; маха̄надийо парипӯра̄ самуддам̣ [самуддам̣ са̄гарам̣ (сӣ. пӣ. ка.), самуддаса̄гарам̣ (сйа̄. кам̣.)] парипӯренти. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, име чатта̄ро ка̄ла̄ самма̄ бха̄вийама̄на̄ самма̄ анупариваттийама̄на̄ анупуббена а̄сава̄нам̣ кхайам̣ па̄пентӣ’’ти. саттамам̣.
8. дуччаритасуттам̣
148. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ ¶ , бхиккхаве, вачӣдуччарита̄ни. катама̄ни чатта̄ри? муса̄ва̄до, писун̣а̄ ва̄ча̄, пхаруса̄ ва̄ча̄, сампхаппала̄по – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри вачӣдуччарита̄нӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. сучаритасуттам̣
149. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, вачӣсучарита̄ни. катама̄ни чатта̄ри? саччава̄ча̄, аписун̣а̄ ва̄ча̄, сан̣ха̄ ва̄ча̄, мантабха̄са̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри вачӣсучарита̄нӣ’’ти. навамам̣.
10. са̄расуттам̣
150. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, са̄ра̄. катаме чатта̄ро? сӣласа̄ро, сама̄дхиса̄ро, пан̃н̃а̄са̄ро, вимуттиса̄ро – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро са̄ра̄’’ти. дасамам̣.
а̄бха̄вагго пан̃чамо.
тассудда̄нам̣ –
а̄бха̄ пабха̄ ча а̄лока̄, обха̄са̄ чева паджджота̄;
две ка̄ла̄ чарита̄ две ча, хонти са̄рена те даса̄ти.
татийапан̣н̣а̄сакам̣ саматтам̣.
4. чатуттхапан̣н̣а̄сакам̣
(16) 1. индрийавагго
1. индрийасуттам̣
151. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ ¶ ¶ , бхиккхаве, индрийа̄ни. катама̄ни чатта̄ри? саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри индрийа̄нӣ’’ти. пат̣хамам̣.
2. саддха̄баласуттам̣
152. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, бала̄ни. катама̄ни чатта̄ри? саддха̄балам̣, вӣрийабалам̣, сатибалам̣, сама̄дхибалам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри бала̄нӣ’’ти. дутийам̣.
3. пан̃н̃а̄баласуттам̣
153. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ , бхиккхаве, бала̄ни. катама̄ни чатта̄ри? пан̃н̃а̄балам̣, вӣрийабалам̣, анаваджджабалам̣, сан̇гахабалам̣ [сан̇га̄хабалам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри бала̄нӣ’’ти. татийам̣.
4. сатибаласуттам̣
154. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, бала̄ни. катама̄ни чатта̄ри? сатибалам̣, сама̄дхибалам̣, анаваджджабалам̣, сан̇гахабалам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри бала̄нӣ’’ти. чатуттхам̣.
5. пат̣исан̇кха̄набаласуттам̣
155. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ , бхиккхаве, бала̄ни. катама̄ни чатта̄ри? пат̣исан̇кха̄набалам̣, бха̄вана̄балам̣, анаваджджабалам̣, сан̇гахабалам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри бала̄нӣ’’ти. пан̃чамам̣.
6. каппасуттам̣
156. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ , бхиккхаве, каппасса асан̇кхйеййа̄ни. катама̄ни чатта̄ри? йада̄, бхиккхаве, каппо сам̣ват̣т̣ати, там̣ на сукарам̣ сан̇кха̄тум̣ ¶ – еттака̄ни васса̄нӣти ва̄, еттака̄ни вассасата̄нӣти ва̄, еттака̄ни вассасахасса̄нӣти ва̄, еттака̄ни вассасатасахасса̄нӣти ва̄.
‘‘йада̄, бхиккхаве, каппо сам̣ват̣т̣о тит̣т̣хати, там̣ на сукарам̣ сан̇кха̄тум̣ – еттака̄ни васса̄нӣти ва̄, еттака̄ни вассасата̄нӣти ва̄, еттака̄ни вассасахасса̄нӣти ва̄, еттака̄ни вассасатасахасса̄нӣти ва̄.
‘‘йада̄, бхиккхаве, каппо виват̣т̣ати, там̣ на сукарам̣ сан̇кха̄тум̣ – еттака̄ни васса̄нӣти ва̄, еттака̄ни вассасата̄нӣти ва̄, еттака̄ни вассасахасса̄нӣти ва̄, еттака̄ни вассасатасахасса̄нӣти ва̄.
‘‘йада̄, бхиккхаве, каппо виват̣т̣о тит̣т̣хати, там̣ на сукарам̣ сан̇кха̄тум̣ – еттака̄ни васса̄нӣти ва̄, еттака̄ни вассасата̄нӣти ва̄, еттака̄ни вассасахасса̄нӣти ва̄, еттака̄ни вассасатасахасса̄нӣти ва̄. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри каппасса асан̇кхйеййа̄нӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. рогасуттам̣
157. ‘‘двеме, бхиккхаве, рога̄. катаме две? ка̄йико ¶ ча рого четасико ча рого. диссанти, бхиккхаве, сатта̄ ка̄йикена рогена екампи вассам̣ а̄рогйам̣ пат̣иджа̄нама̄на̄, двепи ¶ васса̄ни а̄рогйам̣ пат̣иджа̄нама̄на̄, тӣн̣ипи васса̄ни а̄рогйам̣ пат̣иджа̄нама̄на̄, чатта̄рипи васса̄ни а̄рогйам̣ пат̣иджа̄нама̄на̄, пан̃чапи васса̄ни а̄рогйам̣ пат̣иджа̄нама̄на̄, дасапи васса̄ни а̄рогйам̣ пат̣иджа̄нама̄на̄, вӣсатипи васса̄ни а̄рогйам̣ пат̣иджа̄нама̄на̄, тим̣сампи васса̄ни а̄рогйам̣ пат̣иджа̄нама̄на̄, чатта̄рӣсампи васса̄ни а̄рогйам̣ пат̣иджа̄нама̄на̄, пан̃н̃а̄сампи васса̄ни а̄рогйам̣ пат̣иджа̄нама̄на̄, вассасатампи, бхиййопи а̄рогйам̣ пат̣иджа̄нама̄на̄ ¶ . те, бхиккхаве, сатта̄ судуллабха̄ [дуллабха̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] локасмим̣ йе четасикена рогена мухуттампи а̄рогйам̣ пат̣иджа̄нанти, ан̃н̃атра кхӣн̣а̄савехи.
‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, паббаджитасса рога̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху махиччхо хоти вигха̄тава̄ асантут̣т̣хо итарӣтарачӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рена. со махиччхо сама̄но вигха̄тава̄ асантут̣т̣хо итарӣтарачӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рена па̄пикам̣ иччхам̣ пан̣идахати анаван̃н̃аппат̣ила̄бха̄йа ла̄бхасакка̄расилокаппат̣ила̄бха̄йа. со ут̣т̣хахати гхат̣ати ва̄йамати анаван̃н̃аппат̣ила̄бха̄йа ла̄бхасакка̄расилокаппат̣ила̄бха̄йа. со сан̇кха̄йа кула̄ни упасан̇камати, сан̇кха̄йа нисӣдати, сан̇кха̄йа дхаммам̣ бха̄сати, сан̇кха̄йа учча̄рапасса̄вам̣ сандха̄рети. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро паббаджитасса рога̄.
‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘на махиччха̄ бхависса̄ма вигха̄таванто асантут̣т̣ха̄ итарӣтарачӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄наппаччайабхесаджджапариккха̄рена, на па̄пикам̣ иччхам̣ пан̣идахисса̄ма анаван̃н̃аппат̣ила̄бха̄йа ла̄бхасакка̄расилокаппат̣ила̄бха̄йа, на ут̣т̣хахисса̄ма на гхат̣есса̄ма на ва̄йамисса̄ма анаван̃н̃аппат̣ила̄бха̄йа ла̄бхасакка̄расилокаппат̣ила̄бха̄йа, кхама̄ бхависса̄ма сӣтасса ун̣хасса джигхаччха̄йа пипа̄са̄йа д̣ам̣самакасава̄та̄тапасарӣсапасампхасса̄нам̣ дурутта̄нам̣ дура̄гата̄нам̣ вачанапатха̄нам̣, уппанна̄нам̣ са̄рӣрика̄нам̣ ведана̄нам̣ дуккха̄нам̣ тибба̄нам̣ кхара̄нам̣ кат̣ука̄нам̣ аса̄та̄нам̣ амана̄па̄нам̣ па̄н̣ахара̄нам̣ адхива̄сакаджа̄тика̄ бхависса̄ма̄’ти. еван̃хи во, бхиккхаве ¶ , сиккхитабба’’нти. саттамам̣.
8. париха̄нисуттам̣
158. татра ¶ кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘а̄вусо бхиккхаве’’ти ¶ . ‘‘а̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато са̄рипуттасса паччассосум̣. а̄йасма̄ са̄рипутто етадавоча –
‘‘йо хи кочи, а̄вусо, бхиккху ва̄ бхиккхунӣ ва̄ чатта̄ро дхамме аттани саманупассати, нит̣т̣хаметтха гантаббам̣ – ‘париха̄йа̄ми кусалехи дхаммехи’. париха̄наметам̣ вуттам̣ бхагавата̄. катаме чатта̄ро? ра̄гавепуллаттам̣ [ра̄гавепуллатам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], досавепуллаттам̣, мохавепуллаттам̣, гамбхӣресу кхо панасса т̣ха̄на̄т̣ха̄несу пан̃н̃а̄чаккху ¶ на камати. йо хи кочи, а̄вусо, бхиккху ва̄ бхиккхунӣ ва̄ име чатта̄ро дхамме аттани саманупассати, нит̣т̣хаметтха гантаббам̣ – ‘париха̄йа̄ми кусалехи дхаммехи’. париха̄наметам̣ вуттам̣ бхагавата̄.
‘‘йо хи кочи, а̄вусо, бхиккху ва̄ бхиккхунӣ ва̄ чатта̄ро дхамме аттани саманупассати, нит̣т̣хаметтха гантаббам̣ – ‘на париха̄йа̄ми кусалехи дхаммехи’. апариха̄наметам̣ вуттам̣ бхагавата̄. катаме чатта̄ро? ра̄гатануттам̣ [ра̄гатануттанам̣ (ка.)], досатануттам̣, мохатануттам̣, гамбхӣресу кхо панасса т̣ха̄на̄т̣ха̄несу пан̃н̃а̄чаккху камати. йо хи кочи, а̄вусо, бхиккху ва̄ бхиккхунӣ ва̄ име чатта̄ро дхамме аттани саманупассати, нит̣т̣хаметтха гантаббам̣ – ‘на париха̄йа̄ми кусалехи дхаммехи’. апариха̄наметам̣ вуттам̣ бхагавата̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. бхиккхунӣсуттам̣
159. евам̣ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ а̄нандо косамбийам̣ вихарати гхосита̄ра̄ме ¶ . атха кхо ан̃н̃атара̄ бхиккхунӣ ан̃н̃атарам̣ пурисам̣ а̄мантеси – ‘‘ехи твам̣, амбхо пуриса, йенаййо а̄нандо тенупасан̇кама; упасан̇камитва̄ мама вачанена аййасса а̄нандасса па̄де сираса̄ ванда – ‘иттханна̄ма̄, бханте, бхиккхунӣ а̄ба̄дхикинӣ дуккхита̄ ба̄л̣хагила̄на̄. са̄ аййасса а̄нандасса па̄де сираса̄ вандатӣ’ти. еван̃ча вадехи – ‘са̄дху кира, бханте, аййо а̄нандо йена бхиккхунупассайо йена са̄ бхиккхунӣ тенупасан̇камату анукампам̣ упа̄да̄йа̄’’’ти ¶ . ‘‘евам̣, аййе’’ти кхо со пурисо тасса̄ бхиккхунийа̄ пат̣иссутва̄ йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ ¶ а̄нандам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со пурисо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча –
‘‘иттханна̄ма̄, бханте, бхиккхунӣ а̄ба̄дхикинӣ дуккхита̄ ба̄л̣хагила̄на̄. са̄ а̄йасмато а̄нандасса па̄де сираса̄ вандати, еван̃ча вадети – ‘са̄дху кира, бханте, а̄йасма̄ а̄нандо йена бхиккхунупассайо йена са̄ бхиккхунӣ тенупасан̇камату анукампам̣ упа̄да̄йа̄’’’ти. адхива̄сеси кхо а̄йасма̄ а̄нандо тун̣хӣбха̄вена.
атха ¶ кхо а̄йасма̄ а̄нандо нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена бхиккхунупассайо йена са̄ бхиккхунӣ тенупасан̇ками. аддаса̄ кхо са̄ бхиккхунӣ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ дӯратова а̄гаччхантам̣. дисва̄ сасӣсам̣ па̄рупитва̄ ман̃чаке нипаджджи. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена са̄ бхиккхунӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа ¶ кхо а̄йасма̄ а̄нандо там̣ бхиккхуним̣ етадавоча –
‘‘а̄ха̄расамбхӯто айам̣, бхагини, ка̄йо а̄ха̄рам̣ нисса̄йа. а̄ха̄ро паха̄таббо. тан̣ха̄самбхӯто айам̣, бхагини, ка̄йо тан̣хам̣ нисса̄йа. тан̣ха̄ паха̄табба̄. ма̄насамбхӯто айам̣, бхагини, ка̄йо ма̄нам̣ нисса̄йа. ма̄но паха̄таббо. метхунасамбхӯто айам̣, бхагини, ка̄йо. метхуне ча сетугха̄то вутто бхагавата̄.
‘‘‘а̄ха̄расамбхӯто айам̣, бхагини, ка̄йо а̄ха̄рам̣ нисса̄йа. а̄ха̄ро паха̄таббо’ти, ити кхо панетам̣ вуттам̣. кин̃четам̣ пат̣ичча вуттам̣? идха, бхагини, бхиккху пат̣исан̇кха̄ йонисо а̄ха̄рам̣ а̄ха̄рети – ‘нева дава̄йа на мада̄йа на ман̣д̣ана̄йа на вибхӯсана̄йа, йа̄вадева имасса ка̄йасса т̣хитийа̄ йа̄пана̄йа вихим̣сӯпаратийа̄ брахмачарийа̄нуггаха̄йа. ити пура̄н̣ан̃ча веданам̣ пат̣ихан̇кха̄ми, наван̃ча веданам̣ на уппа̄десса̄ми. йа̄тра̄ ча ме бхависсати анаваджджата̄ ча пха̄сувиха̄ро ча̄’ти. со апарена самайена а̄ха̄рам̣ нисса̄йа а̄ха̄рам̣ паджахати. ‘а̄ха̄расамбхӯто айам̣, бхагини, ка̄йо а̄ха̄рам̣ нисса̄йа. а̄ха̄ро паха̄таббо’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣.
‘‘‘тан̣ха̄самбхӯто ¶ айам̣, бхагини, ка̄йо тан̣хам̣ нисса̄йа. тан̣ха̄ паха̄табба̄’ти, ити кхо панетам̣ вуттам̣. кин̃четам̣ пат̣ичча ¶ вуттам̣? идха, бхагини, бхиккху сун̣а̄ти – ‘иттханна̄мо кира бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’ти. тасса евам̣ хоти – ‘куда̄ссу на̄ма ахампи ¶ а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарисса̄мӣ’ти! со апарена самайена тан̣хам̣ нисса̄йа тан̣хам̣ паджахати. ‘тан̣ха̄самбхӯто айам̣, бхагини, ка̄йо тан̣хам̣ нисса̄йа. тан̣ха̄ паха̄табба̄’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣.
‘‘‘ма̄насамбхӯто ¶ айам̣, бхагини, ка̄йо ма̄нам̣ нисса̄йа. ма̄но паха̄таббо’ти, ити кхо панетам̣ вуттам̣. кин̃четам̣ пат̣ичча вуттам̣? идха, бхагини, бхиккху сун̣а̄ти – ‘иттханна̄мо кира бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихаратӣ’ти. тасса евам̣ хоти – ‘со хи на̄ма а̄йасма̄ а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихариссати; киман̇гам̣ [киман̇га (сӣ. пӣ.) а. ни. 5.180; чӯл̣ава. 331; сам̣. ни. 5.1020] пана̄ха’нти! со апарена самайена ма̄нам̣ нисса̄йа ма̄нам̣ паджахати. ‘ма̄насамбхӯто айам̣, бхагини, ка̄йо ма̄нам̣ нисса̄йа. ма̄но паха̄таббо’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣.
‘‘метхунасамбхӯто айам̣, бхагини, ка̄йо. метхуне ча сетугха̄то вутто бхагавата̄’’ти.
атха кхо са̄ бхиккхунӣ ман̃чака̄ вут̣т̣хахитва̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ а̄йасмато а̄нандасса па̄десу сираса̄ нипатитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ етадавоча – ‘‘аччайо мам̣, бханте, аччагама̄, йатха̄ба̄лам̣ йатха̄мӯл̣хам̣ йатха̄акусалам̣, йа̄хам̣ евамака̄сим̣. тасса̄ ме, бханте, аййо а̄нандо аччайам̣ аччайато пат̣игган̣ха̄ту, а̄йатим̣ ¶ сам̣вара̄йа̄’’ти. ‘‘таггха там̣ [таггха твам̣ (сӣ. пӣ. ка.)], бхагини, аччайо аччагама̄, йатха̄ба̄лам̣ йатха̄мӯл̣хам̣ йатха̄акусалам̣, йа̄ твам̣ евамака̄си. йато ча кхо твам̣, бхагини, аччайам̣ аччайато дисва̄ йатха̄дхаммам̣ пат̣икароси, там̣ те майам̣ пат̣игган̣ха̄ма. вуддхи хеса̄, бхагини, арийасса винайе йо аччайам̣ аччайато дисва̄ йатха̄дхаммам̣ пат̣икароти а̄йатим̣ сам̣варам̣ а̄паджджатӣ’’ти. навамам̣.
10. сугатавинайасуттам̣
160. ‘‘сугато ¶ ¶ ва̄, бхиккхаве, локе тит̣т̣хама̄но сугатавинайо ва̄ тадасса бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нам̣.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, сугато? идха, бхиккхаве, татха̄гато локе уппаджджати арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро ¶ пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄. айам̣, бхиккхаве, сугато.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, сугатавинайо? со дхаммам̣ десети а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣, кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ пака̄сети. айам̣, бхиккхаве, сугатавинайо. евам̣ сугато ва̄, бхиккхаве, локе тит̣т̣хама̄но сугатавинайо ва̄ тадасса бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄нанти.
‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, дхамма̄ саддхаммасса саммоса̄йа антарадха̄на̄йа сам̣ваттанти. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккхӯ дуггахитам̣ суттантам̣ парийа̄пун̣анти дунниккхиттехи падабйан̃джанехи. дунниккхиттасса, бхиккхаве, падабйан̃джанасса ¶ аттхопи дуннайо хоти. айам̣, бхиккхаве, пат̣хамо дхаммо саддхаммасса саммоса̄йа антарадха̄на̄йа сам̣ваттати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхӯ дуббача̄ хонти довачассакаран̣ехи дхаммехи саманна̄гата̄ аккхама̄ аппадаккхин̣агга̄хино ануса̄саним̣. айам̣, бхиккхаве, дутийо дхаммо саддхаммасса саммоса̄йа антарадха̄на̄йа сам̣ваттати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, йе те бхиккхӯ бахуссута̄ а̄гата̄гама̄ дхаммадхара̄ винайадхара̄ ма̄тика̄дхара̄, те на саккаччам̣ суттантам̣ парам̣ ва̄ченти. тесам̣ аччайена чхиннамӯлако суттанто хоти аппат̣исаран̣о. айам̣, бхиккхаве, татийо дхаммо саддхаммасса саммоса̄йа антарадха̄на̄йа сам̣ваттати.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве, тхера̄ бхиккхӯ ба̄хулика̄ хонти ¶ са̄тхалика̄, оккамане пуббан̇гама̄, павивеке никкхиттадхура̄, на вӣрийам̣ а̄рабханти аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. тесам̣ паччхима̄ джаната̄ дит̣т̣ха̄нугатим̣ а̄паджджати. са̄пи хоти ба̄хулика̄ са̄тхалика̄, оккамане пуббан̇гама̄, павивеке никкхиттадхура̄, на вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. айам̣, бхиккхаве, чатуттхо дхаммо саддхаммасса саммоса̄йа антарадха̄на̄йа сам̣ваттати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро дхамма̄ саддхаммасса саммоса̄йа антарадха̄на̄йа сам̣ваттантӣ’’ти.
‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, дхамма̄ саддхаммасса т̣хитийа̄ асаммоса̄йа анантарадха̄на̄йа сам̣ваттанти. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккхӯ суггахитам̣ суттантам̣ парийа̄пун̣анти суниккхиттехи падабйан̃джанехи. суниккхиттасса, бхиккхаве, падабйан̃джанасса аттхопи сунайо ¶ хоти. айам̣, бхиккхаве, пат̣хамо дхаммо саддхаммасса т̣хитийа̄ асаммоса̄йа анантарадха̄на̄йа сам̣ваттати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхӯ сувача̄ хонти совачассакаран̣ехи дхаммехи саманна̄гата̄ кхама̄ падаккхин̣агга̄хино ануса̄саним̣. айам̣, бхиккхаве, дутийо дхаммо саддхаммасса т̣хитийа̄ асаммоса̄йа анантарадха̄на̄йа сам̣ваттати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, йе те бхиккхӯ бахуссута̄ а̄гата̄гама̄ дхаммадхара̄ винайадхара̄ ма̄тика̄дхара̄, те саккаччам̣ суттантам̣ парам̣ ва̄ченти. тесам̣ аччайена наччхиннамӯлако [аччхиннамӯлако (сйа̄. кам̣.) а. ни. 5.156] суттанто хоти саппат̣исаран̣о. айам̣, бхиккхаве, татийо дхаммо саддхаммасса т̣хитийа̄ асаммоса̄йа анантарадха̄на̄йа сам̣ваттати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, тхера̄ бхиккхӯ на ба̄хулика̄ хонти на са̄тхалика̄, оккамане никкхиттадхура̄, павивеке пуббан̇гама̄, вӣрийам̣ а̄рабханти аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. тесам̣ паччхима̄ джаната̄ дит̣т̣ха̄нугатим̣ а̄паджджати. са̄пи хоти на ба̄хулика̄ на са̄тхалика̄, оккамане никкхиттадхура̄, павивеке пуббан̇гама̄, вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа ¶ . айам̣, бхиккхаве, чатуттхо дхаммо саддхаммасса т̣хитийа̄ асаммоса̄йа анантарадха̄на̄йа сам̣ваттати. име ¶ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро дхамма̄ саддхаммасса т̣хитийа̄ асаммоса̄йа анантарадха̄на̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. дасамам̣.
индрийавагго пат̣хамо.
тассудда̄нам̣ –
индрийа̄ни саддха̄ пан̃н̃а̄, сати сан̇кха̄напан̃чамам̣;
каппо рого париха̄ни, бхиккхунӣ сугатена ча̄ти.
(17) 2. пат̣ипада̄вагго
1. сам̣кхиттасуттам̣
161. ‘‘чатассо ¶ ¶ ¶ има̄, бхиккхаве, пат̣ипада̄. катама̄ чатассо? дуккха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, дуккха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, чатассо пат̣ипада̄’’ти. пат̣хамам̣.
2. виттха̄расуттам̣
162. ‘‘чатассо има̄, бхиккхаве, пат̣ипада̄. катама̄ чатассо? дуккха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, дуккха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, дуккха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄? идха, бхиккхаве, екаччо пакатийа̄пи тиббара̄гаджа̄тико хоти, абхиккхан̣ам̣ ра̄гаджам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети. пакатийа̄пи тиббадосаджа̄тико хоти, абхиккхан̣ам̣ досаджам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети. пакатийа̄пи тиббамохаджа̄тико хоти, абхиккхан̣ам̣ мохаджам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети. тассима̄ни пан̃чиндрийа̄ни мудӯни па̄тубхаванти – саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣. со имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ мудутта̄ дандхам̣ а̄нантарийам̣ па̄пун̣а̄ти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа. айам̣ вуччати, бхиккхаве, дуккха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, дуккха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄? идха, бхиккхаве, екаччо пакатийа̄пи тиббара̄гаджа̄тико хоти, абхиккхан̣ам̣ ра̄гаджам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети. пакатийа̄пи тиббадосаджа̄тико хоти, абхиккхан̣ам̣ досаджам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети. пакатийа̄пи тиббамохаджа̄тико хоти ¶ , абхиккхан̣ам̣ мохаджам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети. тассима̄ни ¶ пан̃чиндрийа̄ни адхиматта̄ни ¶ па̄тубхаванти – саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣. со имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ адхиматтатта̄ кхиппам̣ а̄нантарийам̣ па̄пун̣а̄ти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа. айам̣ вуччати, бхиккхаве, дуккха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, сукха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄? идха, бхиккхаве, екаччо пакатийа̄пи на тиббара̄гаджа̄тико хоти, на̄бхиккхан̣ам̣ ра̄гаджам̣ дуккхам̣ доманассам̣ ¶ пат̣исам̣ведети. пакатийа̄пи на тиббадосаджа̄тико хоти, на̄бхиккхан̣ам̣ досаджам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети. пакатийа̄пи на тиббамохаджа̄тико хоти, на̄бхиккхан̣ам̣ мохаджам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети. тассима̄ни пан̃чиндрийа̄ни мудӯни па̄тубхаванти – саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣. со имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ мудутта̄ дандхам̣ а̄нантарийам̣ па̄пун̣а̄ти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа. айам̣ вуччати, бхиккхаве, сукха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, сукха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄? идха, бхиккхаве, екаччо пакатийа̄пи на тиббара̄гаджа̄тико хоти, на̄бхиккхан̣ам̣ ра̄гаджам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети. пакатийа̄пи на тиббадосаджа̄тико хоти, на̄бхиккхан̣ам̣ досаджам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети. пакатийа̄пи на тиббамохаджа̄тико хоти, на̄бхиккхан̣ам̣ мохаджам̣ дуккхам̣ доманассам̣ пат̣исам̣ведети. тассима̄ни пан̃чиндрийа̄ни адхиматта̄ни па̄тубхаванти – саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣ ¶ . со имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ адхиматтатта̄ кхиппам̣ а̄нантарийам̣ па̄пун̣а̄ти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа. айам̣ вуччати, бхиккхаве, сукха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄. има̄ кхо, бхиккхаве, чатассо пат̣ипада̄’’ти. дутийам̣.
3. асубхасуттам̣
163. ‘‘чатассо има̄, бхиккхаве, пат̣ипада̄. катама̄ чатассо? дуккха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, дуккха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, дуккха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄? идха, бхиккхаве, бхиккху асубха̄нупассӣ ¶ ка̄йе вихарати, а̄ха̄ре пат̣икӯласан̃н̃ӣ [пат̣иккӯласан̃н̃ӣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], саббалоке анабхиратисан̃н̃ӣ [анабхиратасан̃н̃ӣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], саббасан̇кха̄ресу аничча̄нупассӣ; маран̣асан̃н̃а̄ кхо панасса аджджхаттам̣ сӯпат̣т̣хита̄ хоти. со има̄ни пан̃ча секхабала̄ни [секкхабала̄ни (сйа̄. кам̣.)] упанисса̄йа вихарати – саддха̄балам̣, хирибалам̣, оттаппабалам̣, вӣрийабалам̣ ¶ , пан̃н̃а̄балам̣. тассима̄ни пан̃чиндрийа̄ни мудӯни па̄тубхаванти – саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣. со имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ мудутта̄ дандхам̣ а̄нантарийам̣ па̄пун̣а̄ти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа. айам̣ вуччати, бхиккхаве, дуккха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄.
‘‘катама̄ ¶ ча, бхиккхаве, дуккха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄? идха, бхиккхаве, бхиккху асубха̄нупассӣ ка̄йе вихарати, а̄ха̄ре пат̣икӯласан̃н̃ӣ, саббалоке анабхиратисан̃н̃ӣ, саббасан̇кха̄ресу аничча̄нупассӣ; маран̣асан̃н̃а̄ кхо панасса аджджхаттам̣ сӯпат̣т̣хита̄ хоти. со има̄ни пан̃ча секхабала̄ни упанисса̄йа вихарати – саддха̄балам̣…пе… пан̃н̃а̄балам̣. тассима̄ни пан̃чиндрийа̄ни адхиматта̄ни па̄тубхаванти – саддхиндрийам̣…пе… ¶ пан̃н̃индрийам̣. со имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ адхиматтатта̄ кхиппам̣ а̄нантарийам̣ па̄пун̣а̄ти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа. айам̣ вуччати, бхиккхаве, дуккха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, сукха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄? идха бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати; витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати; пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихарати сато ча сампаджа̄но сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведети йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти – ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати; сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. со има̄ни пан̃ча секхабала̄ни упанисса̄йа вихарати – саддха̄балам̣…пе… пан̃н̃а̄балам̣. тассима̄ни пан̃чиндрийа̄ни мудӯни па̄тубхаванти – саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣. со имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ мудутта̄ дандхам̣ а̄нантарийам̣ па̄пун̣а̄ти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа. айам̣ вуччати, бхиккхаве, сукха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄.
‘‘катама̄ ¶ ча, бхиккхаве, сукха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄? [катха̄. 815 а̄дайо] идха, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати…пе… дутийам̣ джха̄нам̣…пе… ¶ татийам̣ джха̄нам̣…пе… ¶ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. со има̄ни пан̃ча секхабала̄ни упанисса̄йа вихарати – саддха̄балам̣, хирибалам̣, оттаппабалам̣, вӣрийабалам̣, пан̃н̃а̄балам̣. тассима̄ни пан̃чиндрийа̄ни адхиматта̄ни па̄тубхаванти – саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣. со имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ адхиматтатта̄ кхиппам̣ а̄нантарийам̣ па̄пун̣а̄ти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа. айам̣ вуччати, бхиккхаве, сукха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄. има̄ кхо, бхиккхаве, чатассо пат̣ипада̄’’ти. татийам̣.
4. пат̣хамакхамасуттам̣
164. ‘‘чатассо ¶ има̄, бхиккхаве, пат̣ипада̄. катама̄ чатассо? аккхама̄ пат̣ипада̄, кхама̄ пат̣ипада̄, дама̄ пат̣ипада̄, сама̄ пат̣ипада̄. катама̄ ча, бхиккхаве, аккхама̄ пат̣ипада̄? идха, бхиккхаве, екаччо [екаччо пуггало (сӣ. сйа̄. кам̣.)] аккосантам̣ паччаккосати, росантам̣ пат̣иросати, бхан̣д̣антам̣ пат̣ибхан̣д̣ати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, аккхама̄ пат̣ипада̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, кхама̄ пат̣ипада̄? идха, бхиккхаве, екаччо аккосантам̣ на паччаккосати, росантам̣ на пат̣иросати, бхан̣д̣антам̣ на пат̣ибхан̣д̣ати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, кхама̄ пат̣ипада̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, дама̄ пат̣ипада̄? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ; йатва̄дхикаран̣аменам̣ чаккхундрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа ¶ пат̣ипаджджати; раккхати чаккхундрийам̣; чаккхундрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. сотена саддам̣ сутва̄… гха̄нена ¶ гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ; йатва̄дхикаран̣аменам̣ маниндрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати ¶ ; раккхати маниндрийам̣; маниндрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, дама̄ пат̣ипада̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, сама̄ пат̣ипада̄? идха, бхиккхаве, бхиккху уппаннам̣ ка̄мавитаккам̣ на̄дхива̄сети паджахати винодети самети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети; уппаннам̣ бйа̄па̄давитаккам̣…пе… уппаннам̣ вихим̣са̄витаккам̣… уппаннуппанне па̄паке акусале дхамме на̄дхива̄сети паджахати винодети самети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, сама̄ пат̣ипада̄. има̄ кхо, бхиккхаве, чатассо пат̣ипада̄’’ти. чатуттхам̣.
5. дутийакхамасуттам̣
165. ‘‘чатассо има̄, бхиккхаве, пат̣ипада̄. катама̄ чатассо? аккхама̄ пат̣ипада̄, кхама̄ пат̣ипада̄, дама̄ пат̣ипада̄, сама̄ пат̣ипада̄.
‘‘катама̄ ¶ ча, бхиккхаве, аккхама̄ пат̣ипада̄? идха, бхиккхаве, екаччо аккхамо хоти сӣтасса ун̣хасса джигхаччха̄йа пипа̄са̄йа, д̣ам̣самакасава̄та̄тапасарӣсапасампхасса̄нам̣ дурутта̄нам̣ дура̄гата̄нам̣ вачанапатха̄нам̣ уппанна̄нам̣ са̄рӣрика̄нам̣ ведана̄нам̣ дуккха̄нам̣ тибба̄нам̣ кхара̄нам̣ кат̣ука̄нам̣ аса̄та̄нам̣ амана̄па̄нам̣ па̄н̣ахара̄нам̣ анадхива̄сакаджа̄тико хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, аккхама̄ пат̣ипада̄ ¶ .
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, кхама̄ пат̣ипада̄? идха, бхиккхаве, екаччо кхамо хоти сӣтасса ун̣хасса джигхаччха̄йа пипа̄са̄йа, д̣ам̣самакасава̄та̄тапасарӣсапасампхасса̄нам̣ дурутта̄нам̣ дура̄гата̄нам̣ вачанапатха̄нам̣ уппанна̄нам̣ са̄рӣрика̄нам̣ ведана̄нам̣ дуккха̄нам̣ тибба̄нам̣ кхара̄нам̣ кат̣ука̄нам̣ аса̄та̄нам̣ амана̄па̄нам̣ па̄н̣ахара̄нам̣ адхива̄сакаджа̄тико хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, кхама̄ пат̣ипада̄.
‘‘катама̄ ¶ ча, бхиккхаве, дама̄ пат̣ипада̄? идха, бхиккхаве, бхиккху чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ на нимиттагга̄хӣ хоти…пе… сотена саддам̣ сутва̄… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ; йатва̄дхикаран̣аменам̣ маниндрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати; раккхати маниндрийам̣; маниндрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, дама̄ пат̣ипада̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, сама̄ пат̣ипада̄? идха, бхиккхаве, бхиккху уппаннам̣ ка̄мавитаккам̣ на̄дхива̄сети паджахати винодети самети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети, уппаннам̣ бйа̄па̄давитаккам̣…пе… уппаннам̣ вихим̣са̄витаккам̣… уппаннуппанне па̄паке акусале дхамме на̄дхива̄сети паджахати винодети самети бйантӣкароти анабха̄вам̣ гамети. айам̣ ¶ вуччати, бхиккхаве, сама̄ пат̣ипада̄. има̄ кхо, бхиккхаве, чатассо пат̣ипада̄’’ти. пан̃чамам̣.
6. убхайасуттам̣
166. ‘‘чатассо ¶ има̄, бхиккхаве, пат̣ипада̄. катама̄ чатассо? дуккха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, дуккха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄.
‘‘татра ¶ , бхиккхаве, йа̄йам̣ пат̣ипада̄ дуккха̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, айам̣, бхиккхаве, пат̣ипада̄ убхайенева хӣна̄ аккха̄йати. йампа̄йам̣ пат̣ипада̄ дуккха̄, имина̄па̄йам̣ хӣна̄ аккха̄йати; йампа̄йам̣ пат̣ипада̄ дандха̄, имина̄па̄йам̣ хӣна̄ аккха̄йати. айам̣, бхиккхаве, пат̣ипада̄ убхайенева хӣна̄ аккха̄йати.
‘‘татра, бхиккхаве, йа̄йам̣ пат̣ипада̄ дуккха̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, айам̣, бхиккхаве, пат̣ипада̄ дуккхатта̄ хӣна̄ аккха̄йати.
‘‘татра ¶ , бхиккхаве, йа̄йам̣ пат̣ипада̄ сукха̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, айам̣, бхиккхаве, пат̣ипада̄ дандхатта̄ хӣна̄ аккха̄йати.
‘‘татра, бхиккхаве, йа̄йам̣ пат̣ипада̄ сукха̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, айам̣, бхиккхаве, пат̣ипада̄ убхайенева пан̣ӣта̄ аккха̄йати. йампа̄йам̣ пат̣ипада̄ сукха̄, имина̄па̄йам̣ пан̣ӣта̄ аккха̄йати; йампа̄йам̣ пат̣ипада̄ кхиппа̄, имина̄па̄йам̣ пан̣ӣта̄ аккха̄йати. айам̣, бхиккхаве, пат̣ипада̄ убхайенева пан̣ӣта̄ аккха̄йати. има̄ кхо, бхиккхаве, чатассо пат̣ипада̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. маха̄моггалла̄насуттам̣
167. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ маха̄моггалла̄нена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди ¶ . екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ са̄рипутто а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ етадавоча –
‘‘чатассо има̄, а̄вусо моггалла̄на, пат̣ипада̄. катама̄ чатассо? дуккха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, дуккха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄. има̄ кхо, а̄вусо, чатассо пат̣ипада̄ ¶ . има̄сам̣, а̄вусо, чатуннам̣ пат̣ипада̄нам̣ [чатассаннам̣ пат̣ипада̄нам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣.)] катамам̣ те пат̣ипадам̣ а̄гамма анупа̄да̄йа а̄савехи читтам̣ вимутта’’нти?
‘‘чатассо ¶ има̄, а̄вусо са̄рипутта, пат̣ипада̄. катама̄ чатассо? дуккха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, дуккха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄. има̄ кхо, а̄вусо, чатассо пат̣ипада̄ ¶ . има̄сам̣, а̄вусо, чатуннам̣ пат̣ипада̄нам̣ йа̄йам̣ пат̣ипада̄ дуккха̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, имам̣ ме пат̣ипадам̣ а̄гамма анупа̄да̄йа а̄савехи читтам̣ вимутта’’нти. саттамам̣.
8. са̄рипуттасуттам̣
168. атха ¶ кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ са̄рипуттена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча –
‘‘чатассо има̄, а̄вусо са̄рипутта, пат̣ипада̄. катама̄ чатассо? дуккха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, дуккха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄. има̄ кхо, а̄вусо, чатассо пат̣ипада̄. има̄сам̣, а̄вусо, чатуннам̣ пат̣ипада̄нам̣ ¶ катамам̣ те пат̣ипадам̣ а̄гамма анупа̄да̄йа а̄савехи читтам̣ вимутта’’нти?
‘‘чатассо има̄, а̄вусо моггалла̄на, пат̣ипада̄. катама̄ чатассо? дуккха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, дуккха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ дандха̄бхин̃н̃а̄, сукха̄ пат̣ипада̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄. има̄ кхо, а̄вусо, чатассо пат̣ипада̄. има̄сам̣, а̄вусо, чатуннам̣ пат̣ипада̄нам̣ йа̄йам̣ пат̣ипада̄ сукха̄ кхиппа̄бхин̃н̃а̄, имам̣ ме пат̣ипадам̣ а̄гамма анупа̄да̄йа а̄савехи читтам̣ вимутта’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. сасан̇кха̄расуттам̣
169. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало дит̣т̣хева дхамме сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти. идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало ка̄йасса бхеда̄ сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти. идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало дит̣т̣хева дхамме асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти. идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало ка̄йасса бхеда̄ асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало дит̣т̣хева дхамме сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху асубха̄нупассӣ ка̄йе вихарати, а̄ха̄ре пат̣икӯласан̃н̃ӣ, саббалоке анабхиратисан̃н̃ӣ, саббасан̇кха̄ресу ¶ аничча̄нупассӣ. маран̣асан̃н̃а̄ ¶ кхо панасса аджджхаттам̣ ¶ сӯпат̣т̣хита̄ хоти. со има̄ни пан̃ча секхабала̄ни упанисса̄йа вихарати – саддха̄балам̣, хирибалам̣, оттаппабалам̣, вӣрийабалам̣, пан̃н̃а̄балам̣ ¶ . тассима̄ни пан̃чиндрийа̄ни адхиматта̄ни па̄тубхаванти – саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣. со имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ адхиматтатта̄ дит̣т̣хева дхамме сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало дит̣т̣хева дхамме сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало ка̄йасса бхеда̄ сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху асубха̄нупассӣ ка̄йе вихарати, а̄ха̄ре пат̣икӯласан̃н̃ӣ, саббалоке анабхиратисан̃н̃ӣ, саббасан̇кха̄ресу аничча̄нупассӣ. маран̣асан̃н̃а̄ кхо панасса аджджхаттам̣ сӯпат̣т̣хита̄ хоти. со има̄ни пан̃ча секхабала̄ни упанисса̄йа вихарати – саддха̄балам̣, хирибалам̣, оттаппабалам̣, вӣрийабалам̣, пан̃н̃а̄балам̣. тассима̄ни пан̃чиндрийа̄ни мудӯни па̄тубхаванти – саддхиндрийам̣, вӣрийиндрийам̣, сатиндрийам̣, сама̄дхиндрийам̣, пан̃н̃индрийам̣. со имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ мудутта̄ ка̄йасса бхеда̄ сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало ка̄йасса бхеда̄ сасан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало дит̣т̣хева дхамме асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи…пе… пат̣хамам̣ джха̄нам̣…пе… дутийам̣ джха̄нам̣…пе… татийам̣ джха̄нам̣…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. со има̄ни пан̃ча секхабала̄ни упанисса̄йа вихарати – саддха̄балам̣…пе… ¶ пан̃н̃а̄балам̣. тассима̄ни пан̃чиндрийа̄ни адхиматта̄ни па̄тубхаванти – саддхиндрийам̣…пе… пан̃н̃индрийам̣. со имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ адхиматтатта̄ дит̣т̣хева дхамме асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало дит̣т̣хева дхамме асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало ка̄йасса бхеда̄ асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти? идха, бхиккхаве ¶ , бхиккху вивиччева ка̄мехи…пе… пат̣хамам̣ джха̄нам̣…пе… дутийам̣ джха̄нам̣…пе… татийам̣ джха̄нам̣…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. со има̄ни пан̃ча секхабала̄ни упанисса̄йа вихарати – саддха̄балам̣, хирибалам̣, оттаппабалам̣, вӣрийабалам̣, пан̃н̃а̄балам̣. тассима̄ни пан̃чиндрийа̄ни…пе… пан̃н̃индрийам̣. со имесам̣ пан̃чаннам̣ индрийа̄нам̣ мудутта̄ ка̄йасса бхеда̄ асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало ка̄йасса бхеда̄ асан̇кха̄рапаринибба̄йӣ хоти. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. навамам̣.
10. йуганаддхасуттам̣
170. евам̣ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ а̄нандо косамбийам̣ вихарати гхосита̄ра̄ме. татра кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘а̄вусо бхиккхаве’’ти. ‘‘а̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато а̄нандасса паччассосум̣. а̄йасма̄ ¶ а̄нандо етадавоча –
‘‘йо ¶ хи кочи, а̄вусо, бхиккху ва̄ бхиккхунӣ ва̄ мама сантике арахаттаппаттим̣ [арахаттаппаттам̣ (ка.) пат̣и. ма. 2.1 пат̣исамбхида̄маггепи] бйа̄кароти, саббо со чатӯхи маггехи, етесам̣ ва̄ ан̃н̃атарена.
‘‘катамехи чатӯхи? идха, а̄вусо, бхиккху саматхапуббан̇гамам̣ випассанам̣ бха̄вети. тасса саматхапуббан̇гамам̣ випассанам̣ бха̄вайато магго сан̃джа̄йати. со там̣ маггам̣ а̄севати бха̄вети бахулӣкароти. тасса там̣ маггам̣ а̄севато бха̄вайато бахулӣкарото сам̣йоджана̄ни пахӣйанти, анусайа̄ бйантӣхонти.
‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху випассана̄пуббан̇гамам̣ саматхам̣ бха̄вети. тасса випассана̄пуббан̇гамам̣ саматхам̣ бха̄вайато магго сан̃джа̄йати. со там̣ маггам̣ а̄севати бха̄вети бахулӣкароти ¶ . тасса там̣ маггам̣ а̄севато бха̄вайато бахулӣкарото сам̣йоджана̄ни пахӣйанти, анусайа̄ бйантӣхонти.
‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккху саматхавипассанам̣ йуганаддхам̣ бха̄вети. тасса саматхавипассанам̣ йуганаддхам̣ бха̄вайато магго сан̃джа̄йати. со там̣ маггам̣ а̄севати бха̄вети бахулӣкароти. тасса там̣ маггам̣ а̄севато бха̄вайато бахулӣкарото сам̣йоджана̄ни пахӣйанти, анусайа̄ бйантӣхонти.
‘‘пуна чапарам̣, а̄вусо, бхиккхуно дхаммуддхаччавиггахитам̣ ма̄насам̣ хоти. хоти со, а̄вусо, самайо йам̣ там̣ читтам̣ аджджхаттамева сантит̣т̣хати саннисӣдати екоди хоти сама̄дхийати. тасса магго сан̃джа̄йати. со там̣ маггам̣ а̄севати бха̄вети бахулӣкароти. тасса там̣ маггам̣ а̄севато бха̄вайато ¶ бахулӣкарото сам̣йоджана̄ни пахӣйанти, анусайа̄ бйантӣхонти.
‘‘йо хи кочи, а̄вусо, бхиккху ва̄ бхиккхунӣ ва̄ мама сантике арахаттаппаттим̣ ¶ бйа̄кароти, саббо со имехи чатӯхи маггехи, етесам̣ ва̄ ан̃н̃атарена̄’’ти. дасамам̣.
пат̣ипада̄вагго дутийо.
тассудда̄нам̣ –
сам̣кхиттам̣ виттха̄ра̄субхам̣, две кхама̄ убхайена ча;
моггалла̄но са̄рипутто, сасан̇кха̄рам̣ йуганаддхена ча̄ти.
(18) 3. сан̃четанийавагго
1. четана̄суттам̣
171. [катха̄. 539] ‘‘ка̄йе ¶ ва̄, бхиккхаве, сати ка̄йасан̃четана̄хету уппаджджати аджджхаттам̣ ¶ сукхадуккхам̣. ва̄ча̄йа ва̄, бхиккхаве, сати вачӣсан̃четана̄хету уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣. мане ва̄, бхиккхаве, сати маносан̃четана̄хету уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣ авиджджа̄паччайа̄ва.
‘‘са̄мам̣ ва̄ там̣, бхиккхаве, ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣. паре ва̄сса [паре ва̄ тасса (ка.)] там̣, бхиккхаве, ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаронти, йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣. сампаджа̄но ва̄ там̣, бхиккхаве, ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣. асампаджа̄но ва̄ там̣, бхиккхаве, ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣.
‘‘са̄мам̣ ва̄ там̣, бхиккхаве, вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣; паре ва̄сса там̣, бхиккхаве ¶ , вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаронти; йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣; сампаджа̄но ва̄ там̣, бхиккхаве, вачӣсан̇кха̄рам̣ ¶ абхисан̇кхароти, йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣; асампаджа̄но ва̄ там̣, бхиккхаве, вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣.
‘‘са̄мам̣ ва̄ там̣, бхиккхаве, маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣; паре ва̄сса там̣, бхиккхаве, маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаронти, йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣; сампаджа̄но ва̄ там̣, бхиккхаве, маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣; асампаджа̄но ва̄ там̣, бхиккхаве, маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣.
‘‘имесу ¶ , бхиккхаве, дхаммесу авиджджа̄ анупатита̄, авиджджа̄йатвева асесавира̄ганиродха̄ со ка̄йо на хоти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣, са̄ ва̄ча̄ на хоти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣, со мано на хоти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккхам̣, кхеттам̣ там̣ [ваттхум̣ там̣ (саббаттха)] на хоти…пе… ваттхум̣ там̣ ¶ на хоти…пе… а̄йатанам̣ там̣ на хоти…пе… адхикаран̣ам̣ там̣ на хоти йам̣паччайа̄сса там̣ уппаджджати аджджхаттам̣ сукхадуккха’’нти.
‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, аттабха̄вапат̣ила̄бха̄. катаме чатта̄ро? аттхи, бхиккхаве, аттабха̄вапат̣ила̄бхо, йасмим̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхе аттасан̃четана̄ камати, но парасан̃четана̄. аттхи, бхиккхаве, аттабха̄вапат̣ила̄бхо, йасмим̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхе парасан̃четана̄ камати, но аттасан̃четана̄. аттхи, бхиккхаве, аттабха̄вапат̣ила̄бхо, йасмим̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхе аттасан̃четана̄ ча камати парасан̃четана̄ ча. аттхи, бхиккхаве, аттабха̄вапат̣ила̄бхо, йасмим̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхе неваттасан̃четана̄ камати, но парасан̃четана̄. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро аттабха̄вапат̣ила̄бха̄’’ти.
евам̣ вутте а̄йасма̄ са̄рипутто ¶ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘имасса кхо ахам̣, бханте, бхагавата̄ сам̣кхиттена бха̄ситасса евам̣ виттха̄рена аттхам̣ а̄джа̄на̄ми – ‘татра, бханте, йа̄йам̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхо йасмим̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхе аттасан̃четана̄ камати но парасан̃четана̄, аттасан̃четана̄хету тесам̣ сатта̄нам̣ тамха̄ ка̄йа̄ чути хоти. татра, бханте, йа̄йам̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхо ¶ йасмим̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхе парасан̃четана̄ камати но аттасан̃четана̄, парасан̃четана̄хету тесам̣ сатта̄нам̣ тамха̄ ка̄йа̄ чути хоти. татра, бханте, йа̄йам̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхо йасмим̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхе аттасан̃четана̄ ча камати парасан̃четана̄ ча, аттасан̃четана̄ ча парасан̃четана̄ ча хету тесам̣ сатта̄нам̣ тамха̄ ка̄йа̄ чути хоти. татра, бханте, йа̄йам̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхо йасмим̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхе нева аттасан̃четана̄ камати но парасан̃четана̄, катаме тена дева̄ дат̣т̣хабба̄’’’ти? ‘‘невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанӯпага̄, са̄рипутта, дева̄ тена дат̣т̣хабба̄’’ти.
‘‘ко ну кхо, бханте, хету ко паччайо, йена мидхекачче сатта̄ тамха̄ ка̄йа̄ чута̄ а̄га̄мино ¶ хонти а̄ганта̄ро иттхаттам̣? ко пана, бханте, хету ко паччайо, йена мидхекачче ¶ сатта̄ тамха̄ ка̄йа̄ чута̄ ана̄га̄мино хонти ана̄ганта̄ро иттхатта’’нти? ‘‘идха, са̄рипутта, екаччасса пуггаласса орамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни аппахӣна̄ни хонти, со дит̣т̣хева дхамме невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. со тадасса̄дети, там̣ ника̄мети, тена ча виттим̣ а̄паджджати; таттха т̣хито тададхимутто таббахулавиха̄рӣ апарихӣно ка̄лам̣ курума̄но невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанӯпага̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. со тато чуто а̄га̄мӣ хоти а̄ганта̄ иттхаттам̣.
‘‘идха пана, са̄рипутта, екаччасса пуггаласса орамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни пахӣна̄ни хонти, со дит̣т̣хева дхамме невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. со тадасса̄дети, там̣ ника̄мети, тена ча виттим̣ а̄паджджати; таттха т̣хито тададхимутто ¶ таббахулавиха̄рӣ апарихӣно ка̄лам̣ курума̄но невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанӯпага̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. со тато чуто ана̄га̄мӣ хоти ана̄ганта̄ иттхаттам̣.
‘‘айам̣ кхо, са̄рипутта, хету айам̣ паччайо, йена мидхекачче сатта̄ тамха̄ ка̄йа̄ чута̄ а̄га̄мино хонти а̄ганта̄ро иттхаттам̣. айам̣ пана, са̄рипутта, хету айам̣ паччайо, йена мидхекачче сатта̄ тамха̄ ка̄йа̄ чута̄ ана̄га̄мино хонти ана̄ганта̄ро иттхатта’’нти. пат̣хамам̣.
2. вибхаттисуттам̣
172. татра ¶ кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘а̄вусо бхиккхаве’’ти. ‘‘а̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато са̄рипуттасса паччассосум̣. а̄йасма̄ са̄рипутто етадавоча –
‘‘аддхама̄сӯпасампаннена ме, а̄вусо, аттхапат̣исамбхида̄ саччхиката̄ одхисо бйан̃джанасо. тамахам̣ анекапарийа̄йена а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃а̄пеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми. йасса кхо панасса кан̇кха̄ ва̄ вимати ва̄, со ¶ мам̣ пан̃хена. ахам̣ веййа̄каран̣ена саммукхӣбхӯто но саттха̄ йо но дхамма̄нам̣ сукусало.
‘‘аддхама̄сӯпасампаннена ¶ ме, а̄вусо, дхаммапат̣исамбхида̄ саччхиката̄ одхисо бйан̃джанасо. тамахам̣ анекапарийа̄йена а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃а̄пеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми. йасса кхо панасса кан̇кха̄ ва̄ вимати ва̄, со мам̣ пан̃хена. ахам̣ веййа̄каран̣ена саммукхӣбхӯто но саттха̄ йо но дхамма̄нам̣ сукусало.
‘‘аддхама̄сӯпасампаннена ме, а̄вусо, нируттипат̣исамбхида̄ саччхиката̄ одхисо бйан̃джанасо. тамахам̣ анекапарийа̄йена а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃а̄пеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми. йасса кхо панасса кан̇кха̄ ва̄ вимати ва̄, со мам̣ пан̃хена. ахам̣ веййа̄каран̣ена саммукхӣбхӯто но саттха̄ йо но дхамма̄нам̣ сукусало.
‘‘аддхама̄сӯпасампаннена ме, а̄вусо, пат̣ибха̄напат̣исамбхида̄ саччхиката̄ одхисо бйан̃джанасо. тамахам̣ анекапарийа̄йена а̄чиккха̄ми десеми пан̃н̃а̄пеми пат̣т̣хапеми вивара̄ми вибхаджа̄ми утта̄нӣкароми. йасса кхо панасса кан̇кха̄ ва̄ вимати ва̄, со мам̣ пан̃хена. ахам̣ веййа̄каран̣ена саммукхӣбхӯто но саттха̄ йо но дхамма̄нам̣ сукусало’’ти. дутийам̣.
3. маха̄кот̣т̣хикасуттам̣
173. атха ¶ кхо а̄йасма̄ маха̄кот̣т̣хико йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ са̄рипуттена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ ¶ нисинно ¶ кхо а̄йасма̄ маха̄кот̣т̣хико а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча –
‘‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ аттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’’ти?
‘‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’’.
‘‘чханнам̣ ¶ , а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ наттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’’ти?
‘‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’’.
‘‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ аттхи ча наттхи ча ан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’’ти?
‘‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’’.
‘‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ неваттхи но наттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’’ти?
‘‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’’.
‘‘‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ аттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но ‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’ти вадеси. ‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ наттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’ти вадеси. ‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ аттхи ча наттхи ча ан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’ти вадеси. ‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ ¶ неваттхи но наттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’ти вадеси. йатха̄ катхам̣ пана, а̄вусо, имасса бха̄ситасса аттхо дат̣т̣хаббо’’ти?
‘‘‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ аттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити вадам̣ аппапан̃чам̣ папан̃чети. ‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ наттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити вадам̣ аппапан̃чам̣ папан̃чети. ‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ аттхи ча наттхи ча ан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити вадам̣ аппапан̃чам̣ папан̃чети. ‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ неваттхи но наттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити вадам̣ аппапан̃чам̣ папан̃чети. йа̄вата̄, а̄вусо, чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ гати та̄вата̄ папан̃часса гати; йа̄вата̄ папан̃часса гати ¶ та̄вата̄ чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ гати. чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ папан̃чаниродхо папан̃чавӯпасамо’’ти. татийам̣.
4. а̄нандасуттам̣
174. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена̄йасма̄ маха̄кот̣т̣хико тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ маха̄кот̣т̣хикена саддхим̣ ¶ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ ¶ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо а̄йасмантам̣ маха̄кот̣т̣хикам̣ етадавоча –
‘‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ аттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’’ти?
‘‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’’.
‘‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ наттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’’ти?
‘‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’’.
‘‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ аттхи ча наттхи ча ан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’’ти?
‘‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’’.
‘‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ неваттхи но наттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’’ти?
‘‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’’.
‘‘‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ аттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’ти вадеси. ‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ наттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’ти вадеси. ‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ аттхи ча наттхи ча ан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’ти вадеси. ‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ неваттхи но наттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘ма̄ хевам̣, а̄вусо’ти вадеси ¶ . йатха̄ катхам̣ пана̄вусо, имасса бха̄ситасса аттхо дат̣т̣хаббо’’ти?
‘‘‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ аттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити вадам̣ аппапан̃чам̣ папан̃чети. ‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ наттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити вадам̣ аппапан̃чам̣ папан̃чети. ‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ аттхи ча наттхи ча ан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити вадам̣ аппапан̃чам̣ папан̃чети. ‘чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ неваттхи но наттхан̃н̃ам̣ кин̃чӣ’ти, ити вадам̣ аппапан̃чам̣ папан̃чети. йа̄вата̄, а̄вусо, чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ гати та̄вата̄ папан̃часса гати ¶ . йа̄вата̄ папан̃часса гати та̄вата̄ чханнам̣ пхасса̄йатана̄нам̣ ¶ гати. чханнам̣, а̄вусо, пхасса̄йатана̄нам̣ асесавира̄ганиродха̄ папан̃чаниродхо папан̃чавӯпасамо’’ти. чатуттхам̣.
5. упава̄н̣асуттам̣
175. атха ¶ кхо а̄йасма̄ упава̄н̣о йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ са̄рипуттена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ упава̄н̣о а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча –
‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо са̄рипутта, виджджа̄йантакаро хотӣ’’ти?
‘‘но хидам̣, а̄вусо’’.
‘‘ким̣ пана̄вусо са̄рипутта, чаран̣енантакаро хотӣ’’ти?
‘‘но хидам̣, а̄вусо’’.
‘‘ким̣ пана̄вусо ¶ са̄рипутта, виджджа̄чаран̣енантакаро хотӣ’’ти?
‘‘но хидам̣, а̄вусо’’.
‘‘ким̣ пана̄вусо са̄рипутта, ан̃н̃атра виджджа̄чаран̣енантакаро хотӣ’’ти?
‘‘но хидам̣, а̄вусо’’.
‘‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо са̄рипутта, виджджа̄йантакаро хотӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘но хидам̣, а̄вусо’ти вадеси. ‘ким̣ пана̄вусо са̄рипутта, чаран̣енантакаро хотӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘но хидам̣, а̄вусо’ти вадеси. ‘ким̣ пана̄вусо са̄рипутта, виджджа̄чаран̣енантакаро хотӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘но хидам̣, а̄вусо’ти вадеси. ‘ким̣ пана̄вусо са̄рипутта, ан̃н̃атра виджджа̄чаран̣енантакаро хотӣ’ти, ити пут̣т̣хо сама̄но – ‘но хидам̣, а̄вусо’ти вадеси. йатха̄ катхам̣ пана̄вусо, антакаро хотӣ’’ти?
‘‘виджджа̄йа ¶ че, а̄вусо, антакаро абхависса, саупа̄да̄нова сама̄но антакаро абхависса. чаран̣ена че, а̄вусо, антакаро абхависса, саупа̄да̄нова сама̄но антакаро абхависса. виджджа̄чаран̣ена че, а̄вусо, антакаро абхависса, саупа̄да̄нова сама̄но антакаро абхависса. ан̃н̃атра виджджа̄чаран̣ена че, а̄вусо, антакаро абхависса, путхуджджано антакаро абхависса. путхуджджано хи, а̄вусо, ан̃н̃атра виджджа̄чаран̣ена. чаран̣авипанно кхо, а̄вусо, йатха̄бхӯтам̣ на джа̄на̄ти на пассати. чаран̣асампанно йатха̄бхӯтам̣ ¶ джа̄на̄ти пассати. йатха̄бхӯтам̣ джа̄нам̣ пассам̣ антакаро хотӣ’’ти. пан̃чамам̣.
6. а̄йа̄чанасуттам̣
176. ‘‘саддхо, бхиккхаве, бхиккху евам̣ самма̄ а̄йа̄чама̄но а̄йа̄чеййа – ‘та̄дисо хоми йа̄диса̄ са̄рипуттамоггалла̄на̄’ти [а. ни. 2.131 идам̣ суттам̣ а̄гатам̣]. еса̄, бхиккхаве ¶ ¶ , тула̄ етам̣ пама̄н̣ам̣ мама са̄вака̄нам̣ бхиккхӯнам̣, йадидам̣ са̄рипуттамоггалла̄на̄.
‘‘саддха̄, бхиккхаве, бхиккхунӣ евам̣ самма̄ а̄йа̄чама̄на̄ а̄йа̄чеййа – ‘та̄диса̄ хоми йа̄диса̄ кхема̄ ча бхиккхунӣ уппалаван̣н̣а̄ ча̄’ти. еса̄, бхиккхаве, тула̄ етам̣ пама̄н̣ам̣ мама са̄вика̄нам̣ бхиккхунӣнам̣, йадидам̣ кхема̄ ча бхиккхунӣ уппалаван̣н̣а̄ ча.
‘‘саддхо, бхиккхаве, упа̄сако евам̣ самма̄ а̄йа̄чама̄но а̄йа̄чеййа – ‘та̄дисо хоми йа̄дисо читто ча гахапати хаттхако ча а̄л̣авако’ти. еса̄, бхиккхаве, тула̄ етам̣ пама̄н̣ам̣ мама са̄вака̄нам̣ упа̄сака̄нам̣, йадидам̣ читто ча гахапати хаттхако ча а̄л̣авако.
‘‘саддха̄, бхиккхаве, упа̄сика̄ евам̣ самма̄ а̄йа̄чама̄на̄ а̄йа̄чеййа – ‘та̄диса̄ хоми йа̄диса̄ кхуджджуттара̄ ча упа̄сика̄ вел̣укан̣д̣акийа̄ ча нандама̄та̄’ти. еса̄, бхиккхаве, тула̄ етам̣ пама̄н̣ам̣ мама са̄вика̄нам̣ упа̄сика̄нам̣, йадидам̣ кхуджджуттара̄ ча упа̄сика̄ вел̣укан̣д̣акийа̄ ча нандама̄та̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. ра̄хуласуттам̣
177. атха ¶ кхо а̄йасма̄ ра̄хуло йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ ра̄хулам̣ бхагава̄ етадавоча –
‘‘йа̄ ча, ра̄хула ¶ , аджджхаттика̄ патхавӣдха̄ту йа̄ ча ба̄хира̄ патхавӣдха̄ту, патхавӣдха̄туревеса̄. ‘там̣ нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти, еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ патхавӣдха̄туйа̄ ниббиндати, патхавӣдха̄туйа̄ читтам̣ вира̄джети.
‘‘йа̄ ча, ра̄хула, аджджхаттика̄ а̄подха̄ту йа̄ ча ба̄хира̄ а̄подха̄ту ¶ , а̄подха̄туревеса̄. ‘там̣ нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти, еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ а̄подха̄туйа̄ ниббиндати, а̄подха̄туйа̄ читтам̣ вира̄джети.
‘‘йа̄ ¶ ча, ра̄хула, аджджхаттика̄ теджодха̄ту йа̄ ча ба̄хира̄ теджодха̄ту, теджодха̄туревеса̄. ‘там̣ нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти, еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ теджодха̄туйа̄ ниббиндати, теджодха̄туйа̄ читтам̣ вира̄джети.
‘‘йа̄ ча, ра̄хула, аджджхаттика̄ ва̄йодха̄ту йа̄ ча ба̄хира̄ ва̄йодха̄ту, ва̄йодха̄туревеса̄. ‘там̣ нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти, еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣. еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа дисва̄ ва̄йодха̄туйа̄ ниббиндати, ва̄йодха̄туйа̄ читтам̣ вира̄джети.
‘‘йато кхо, ра̄хула, бхиккху има̄су чатӯсу дха̄тӯсу неватта̄нам̣ на аттанийам̣ саманупассати, айам̣ вуччати, ра̄хула, бхиккху аччхеччхи тан̣хам̣, виваттайи сам̣йоджанам̣, самма̄ ма̄на̄бхисамайа̄ антамака̄си дуккхасса̄’’ти. саттамам̣.
8. джамба̄лӣсуттам̣
178. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ан̃н̃атарам̣ сантам̣ четовимуттим̣ упасампаджджа вихарати. со сакка̄йаниродхам̣ манаси кароти. тасса сакка̄йаниродхам̣ манаси карото сакка̄йаниродхе читтам̣ на паккхандати наппасӣдати на сантит̣т̣хати на̄дхимуччати. тасса кхо евам̣ [тасса ко етам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.), евам̣ кхо тасса (?) ‘‘евам̣ хи тасса̄ бхиккхаве джамба̄лийа̄’’ти па̄т̣хо вийа], бхиккхаве, бхиккхуно на сакка̄йаниродхо ¶ па̄т̣икан̇кхо. сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо лепагатена [ласагатена (сӣ. пӣ.)] хаттхена са̄кхам̣ ган̣хеййа, тасса со хаттхо саджджеййапи ган̣хеййапи [гайхеййапи (?)] баджджхеййапи [кхаджджеййапи (сӣ.)]; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху ан̃н̃атарам̣ сантам̣ четовимуттим̣ упасампаджджа вихарати. со сакка̄йаниродхам̣ манаси кароти. тасса сакка̄йаниродхам̣ манаси карото сакка̄йаниродхе читтам̣ на паккхандати наппасӣдати на сантит̣т̣хати на̄дхимуччати. тасса кхо евам̣, бхиккхаве, бхиккхуно на сакка̄йаниродхо па̄т̣икан̇кхо.
‘‘идха ¶ пана, бхиккхаве, бхиккху ан̃н̃атарам̣ сантам̣ четовимуттим̣ упасампаджджа вихарати. со сакка̄йаниродхам̣ манаси кароти ¶ . тасса сакка̄йаниродхам̣ манаси карото сакка̄йаниродхе читтам̣ паккхандати пасӣдати сантит̣т̣хати адхимуччати. тасса кхо евам̣, бхиккхаве, бхиккхуно сакка̄йаниродхо па̄т̣икан̇кхо. сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо суддхена хаттхена са̄кхам̣ ган̣хеййа, тасса со хаттхо нева саджджеййа на ган̣хеййа на баджджхеййа; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху ан̃н̃атарам̣ сантам̣ четовимуттим̣ упасампаджджа вихарати. со сакка̄йаниродхам̣ манаси кароти. тасса сакка̄йаниродхам̣ манаси карото сакка̄йаниродхе читтам̣ паккхандати пасӣдати сантит̣т̣хати адхимуччати. тасса кхо евам̣, бхиккхаве, бхиккхуно сакка̄йаниродхо па̄т̣икан̇кхо.
‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккху ан̃н̃атарам̣ сантам̣ четовимуттим̣ упасампаджджа вихарати. со авиджджа̄ппабхедам̣ манаси кароти. тасса авиджджа̄ппабхедам̣ манаси карото авиджджа̄ппабхеде читтам̣ на паккхандати наппасӣдати на сантит̣т̣хати на̄дхимуччати. тасса кхо евам̣, бхиккхаве, бхиккхуно на авиджджа̄ппабхедо па̄т̣икан̇кхо. сеййатха̄пи, бхиккхаве, джамба̄лӣ ¶ анекавассаган̣ика̄. тасса̄ пурисо йа̄ни чева а̄йамукха̄ни та̄ни пидахеййа, йа̄ни ча апа̄йамукха̄ни та̄ни вивареййа, дево ча на самма̄ дха̄рам̣ ануппавеччхеййа. еван̃хи тасса̄, бхиккхаве, джамба̄лийа̄ на а̄л̣иппабхедо ¶ па̄т̣икан̇кхо. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху ан̃н̃атарам̣ сантам̣ четовимуттим̣ упасампаджджа вихарати. со авиджджа̄ппабхедам̣ манаси кароти. тасса авиджджа̄ппабхедам̣ манаси карото авиджджа̄ппабхеде читтам̣ на паккхандати наппасӣдати на сантит̣т̣хати на̄дхимуччати. тасса кхо евам̣, бхиккхаве, бхиккхуно на авиджджа̄ппабхедо па̄т̣икан̇кхо.
‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккху ан̃н̃атарам̣ сантам̣ четовимуттим̣ упасампаджджа вихарати. со авиджджа̄ппабхедам̣ манаси кароти. тасса авиджджа̄ппабхедам̣ манаси карото авиджджа̄ппабхеде читтам̣ паккхандати пасӣдати сантит̣т̣хати адхимуччати. тасса кхо евам̣, бхиккхаве, бхиккхуно авиджджа̄ппабхедо па̄т̣икан̇кхо. сеййатха̄пи, бхиккхаве, джамба̄лӣ анекавассаган̣ика̄. тасса̄ пурисо йа̄ни чева а̄йамукха̄ни та̄ни вивареййа, йа̄ни ча апа̄йамукха̄ни та̄ни пидахеййа, дево ча самма̄ дха̄рам̣ ануппавеччхеййа. еван̃хи тасса̄, бхиккхаве, джамба̄лийа̄ а̄л̣иппабхедо па̄т̣икан̇кхо. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху ан̃н̃атарам̣ ¶ сантам̣ четовимуттим̣ упасампаджджа вихарати. со авиджджа̄ппабхедам̣ манаси кароти. тасса авиджджа̄ппабхедам̣ ¶ манаси карото авиджджа̄ппабхеде читтам̣ паккхандати пасӣдати сантит̣т̣хати адхимуччати. тасса кхо евам̣, бхиккхаве, бхиккхуно авиджджа̄ппабхедо па̄т̣икан̇кхо ¶ . име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. нибба̄насуттам̣
179. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена̄йасма̄ са̄рипутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмата̄ са̄рипуттена саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, а̄вусо са̄рипутта, хету ко паччайо, йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме на паринибба̄йантӣ’’ти?
‘‘идха̄вусо а̄нанда, сатта̄ има̄ ха̄набха̄гийа̄ сан̃н̃а̄ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, има̄ т̣хитибха̄гийа̄ сан̃н̃а̄ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, има̄ висесабха̄гийа̄ сан̃н̃а̄ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти, ¶ има̄ ниббедхабха̄гийа̄ сан̃н̃а̄ти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄нанти. айам̣ кхо, а̄вусо а̄нанда, хету айам̣ паччайо, йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме на паринибба̄йантӣ’’ти.
‘‘ко пана̄вусо са̄рипутта, хету ко паччайо, йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣ’’ти? ‘‘идха̄вусо а̄нанда, сатта̄ има̄ ха̄набха̄гийа̄ сан̃н̃а̄ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти, има̄ т̣хитибха̄гийа̄ сан̃н̃а̄ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти, има̄ висесабха̄гийа̄ сан̃н̃а̄ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти, има̄ ниббедхабха̄гийа̄ сан̃н̃а̄ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄нанти. айам̣ кхо, а̄вусо а̄нанда, хету айам̣ паччайо, йена мидхекачче сатта̄ дит̣т̣хева дхамме паринибба̄йантӣ’’ти. навамам̣.
10. маха̄падесасуттам̣
180. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ бхоганагаре вихарати а̄нандачетийе [а̄нанде четийе (дӣ. ни. 2.186) маха̄ва. 303 пана ан̃н̃атха̄ а̄гатам̣]. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ ¶ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча – ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, маха̄падесе десесса̄ми, там̣ сун̣а̄тха ¶ , са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘катаме, бхиккхаве, чатта̄ро маха̄падеса̄? идха, бхиккхаве, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘саммукха̄ метам̣, а̄вусо, бхагавато сутам̣ саммукха̄ пат̣иггахитам̣ – айам̣ дхаммо, айам̣ винайо, идам̣ саттхуса̄сана’нти. тасса, бхиккхаве, бхиккхуно бха̄ситам̣ нева абхинандитаббам̣ наппат̣иккоситаббам̣. анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ та̄ни падабйан̃джана̄ни са̄дхукам̣ уггахетва̄ сутте ота̄ретабба̄ни [оса̄ретабба̄ни], винайе сандассетабба̄ни. та̄ни че сутте ота̄рийама̄на̄ни [оса̄рийама̄на̄ни] винайе сандассийама̄на̄ни на чева сутте отаранти [осаранти (дӣ. ни. 2.188)] на винайе сандиссанти, нит̣т̣хаметтха гантаббам̣ – ‘аддха̄, идам̣ на чева тасса бхагавато вачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса; имасса ча бхиккхуно дуггахита’нти. ити хетам̣ [ити хидам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. ка.)], бхиккхаве, чхад̣д̣еййа̄тха.
[еттако па̄т̣хо дӣгханика̄йе на диссати, пеййа̄ламукхена дассито бхавеййа] ‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘саммукха̄ метам̣, а̄вусо, бхагавато сутам̣ саммукха̄ пат̣иггахитам̣ – айам̣ дхаммо, айам̣ винайо, идам̣ саттхуса̄сана’нти. тасса, бхиккхаве, бхиккхуно ¶ бха̄ситам̣ нева абхинандитаббам̣ наппат̣иккоситаббам̣. анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ та̄ни падабйан̃джана̄ни са̄дхукам̣ уггахетва̄ сутте ота̄ретабба̄ни, винайе сандассетабба̄ни [еттако па̄т̣хо дӣгханика̄йе на диссати, пеййа̄ламукхена дассито бхавеййа]. та̄ни че сутте ота̄рийама̄на̄ни винайе ¶ сандассийама̄на̄ни сутте чева отаранти винайе ча сандиссанти, нит̣т̣хаметтха гантаббам̣ – ‘аддха̄, идам̣ тасса бхагавато вачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса; имасса ча бхиккхуно суггахита’нти. идам̣, бхиккхаве, пат̣хамам̣ маха̄падесам̣ дха̄реййа̄тха.
‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘асукасмим̣ на̄ма а̄ва̄се сан̇гхо вихарати сатхеро сапа̄моккхо. тасса ме сан̇гхасса саммукха̄ сутам̣ саммукха̄ пат̣иггахитам̣ – айам̣ дхаммо, айам̣ винайо, идам̣ саттхуса̄сана’нти. тасса, бхиккхаве, бхиккхуно бха̄ситам̣ нева абхинандитаббам̣ наппат̣иккоситаббам̣. анабхинандитва̄ ¶ аппат̣иккоситва̄ та̄ни падабйан̃джана̄ни са̄дхукам̣ уггахетва̄ сутте ота̄ретабба̄ни, винайе сандассетабба̄ни. та̄ни че сутте ота̄рийама̄на̄ни винайе сандассийама̄на̄ни на чева сутте отаранти на винайе сандиссанти, нит̣т̣хаметтха гантаббам̣ – ‘аддха̄, идам̣ на чева тасса бхагавато вачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса ¶ ; тасса ча сан̇гхасса дуггахита’нти. ити хетам̣, бхиккхаве, чхад̣д̣еййа̄тха.
‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘асукасмим̣ на̄ма а̄ва̄се сан̇гхо вихарати сатхеро сапа̄моккхо. тасса ме сан̇гхасса саммукха̄ сутам̣ саммукха̄ пат̣иггахитам̣ – айам̣ дхаммо, айам̣ винайо, идам̣ саттхуса̄сана’нти. тасса, бхиккхаве, бхиккхуно бха̄ситам̣ нева абхинандитаббам̣ наппат̣иккоситаббам̣. анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ та̄ни падабйан̃джана̄ни са̄дхукам̣ уггахетва̄ сутте ота̄ретабба̄ни, винайе сандассетабба̄ни. та̄ни че сутте ота̄рийама̄на̄ни, винайе сандассийама̄на̄ни сутте чева отаранти винайе ча ¶ сандиссанти, нит̣т̣хаметтха гантаббам̣ – ‘аддха̄, идам̣ тасса бхагавато вачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса; тасса ча сан̇гхасса суггахита’нти. идам̣, бхиккхаве, дутийам̣ маха̄падесам̣ дха̄реййа̄тха.
‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘асукасмим̣ на̄ма а̄ва̄се самбахула̄ тхера̄ бхиккхӯ вихаранти бахуссута̄ а̄гата̄гама̄ дхаммадхара̄ винайадхара̄ ма̄тика̄дхара̄. тесам̣ ме тхера̄нам̣ саммукха̄ сутам̣ саммукха̄ пат̣иггахитам̣ – айам̣ дхаммо, айам̣ винайо, идам̣ саттхуса̄сана’нти. тасса, бхиккхаве ¶ , бхиккхуно бха̄ситам̣ нева абхинандитаббам̣ наппат̣иккоситаббам̣. анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ та̄ни падабйан̃джана̄ни са̄дхукам̣ уггахетва̄ сутте ота̄ретабба̄ни, винайе сандассетабба̄ни. та̄ни че сутте ота̄рийама̄на̄ни винайе сандассийама̄на̄ни на чева сутте отаранти на винайе сандиссанти, нит̣т̣хаметтха гантаббам̣ – ‘аддха̄, идам̣ на чева тасса бхагавато вачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса; тесан̃ча тхера̄нам̣ дуггахита’нти. ити хетам̣, бхиккхаве, чхад̣д̣еййа̄тха.
‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘асукасмим̣ на̄ма а̄ва̄се самбахула̄ тхера̄ бхиккхӯ вихаранти бахуссута̄ а̄гата̄гама̄ дхаммадхара̄ винайадхара̄ ма̄тика̄дхара̄. тесам̣ ме тхера̄нам̣ саммукха̄ сутам̣ саммукха̄ пат̣иггахитам̣ – айам̣ дхаммо, айам̣ винайо, идам̣ саттхуса̄сана’нти. тасса, бхиккхаве ¶ , бхиккхуно бха̄ситам̣ нева абхинандитаббам̣ наппат̣иккоситаббам̣. анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ та̄ни падабйан̃джана̄ни са̄дхукам̣ уггахетва̄ сутте ота̄ретабба̄ни, винайе сандассетабба̄ни. та̄ни че сутте ота̄рийама̄на̄ни винайе ¶ сандассийама̄на̄ни сутте чева отаранти винайе ча сандиссанти, нит̣т̣хаметтха гантаббам̣ – ‘аддха̄, идам̣ тасса бхагавато вачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса; тесан̃ча тхера̄нам̣ суггахита’нти. идам̣, бхиккхаве, татийам̣ маха̄падесам̣ дха̄реййа̄тха.
‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘асукасмим̣ на̄ма а̄ва̄се еко тхеро бхиккху вихарати бахуссуто ¶ а̄гата̄гамо дхаммадхаро винайадхаро ма̄тика̄дхаро. тасса ме тхерасса саммукха̄ сутам̣ саммукха̄ пат̣иггахитам̣ – айам̣ дхаммо, айам̣ винайо, идам̣ саттхуса̄сана’нти. тасса, бхиккхаве, бхиккхуно бха̄ситам̣ нева абхинандитаббам̣ наппат̣иккоситаббам̣. анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ та̄ни падабйан̃джана̄ни са̄дхукам̣ уггахетва̄ сутте ота̄ретабба̄ни, винайе сандассетабба̄ни. та̄ни че сутте ота̄рийама̄на̄ни винайе сандассийама̄на̄ни на чева сутте отаранти на винайе сандиссанти, нит̣т̣хаметтха гантаббам̣ – ‘аддха̄, идам̣ на чева тасса бхагавато вачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса; тасса ча тхерасса дуггахита’нти. ити хетам̣, бхиккхаве, чхад̣д̣еййа̄тха.
‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккху евам̣ вадеййа – ‘асукасмим̣ на̄ма а̄ва̄се еко тхеро бхиккху ¶ вихарати бахуссуто а̄гата̄гамо дхаммадхаро винайадхаро ма̄тика̄дхаро. тасса ме тхерасса саммукха̄ сутам̣ саммукха̄ пат̣иггахитам̣ – айам̣ дхаммо, айам̣ винайо, идам̣ саттхуса̄сана’нти. тасса, бхиккхаве, бхиккхуно бха̄ситам̣ нева абхинандитаббам̣ наппат̣иккоситаббам̣. анабхинандитва̄ аппат̣иккоситва̄ та̄ни падабйан̃джана̄ни са̄дхукам̣ уггахетва̄ сутте ота̄ретабба̄ни, винайе сандассетабба̄ни. та̄ни че сутте ота̄рийама̄на̄ни винайе сандассийама̄на̄ни сутте чева отаранти винайе ¶ ча сандиссанти, нит̣т̣хаметтха гантаббам̣ – ‘аддха̄, идам̣ тасса бхагавато вачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса; тасса ча тхерасса суггахита’нти. идам̣, бхиккхаве, чатуттхам̣ маха̄падесам̣ дха̄реййа̄тха. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро маха̄падеса̄’’ти. дасамам̣.
сан̃четанийавагго татийо.
тассудда̄нам̣ –
четана̄ ¶ вибхатти кот̣т̣хико, а̄нандо упава̄н̣апан̃чамам̣;
а̄йа̄чана-ра̄хула-джамба̄лӣ, нибба̄нам̣ маха̄падесена̄ти.
(19) 4. бра̄хман̣авагго
1. йодха̄джӣвасуттам̣
181. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гато йодха̄джӣво ра̄джа̄рахо хоти ра̄джабхогго, ран̃н̃о ан̇гантева сан̇кхам̣ гаччхати. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, йодха̄джӣво т̣ха̄накусало ча хоти, дӯрепа̄тӣ ча, аккхан̣аведхӣ ча, махато ча ка̄йасса пада̄лета̄. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи ан̇гехи саманна̄гато йодха̄джӣво ра̄джа̄рахо хоти ра̄джабхогго, ран̃н̃о ан̇гантева сан̇кхам̣ гаччхати. евамевам̣ ¶ кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху а̄хунеййо хоти па̄хунеййо даккхин̣еййо ан̃джаликаран̣ӣйо ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, бхиккху т̣ха̄накусало ча хоти, дӯрепа̄тӣ ча, аккхан̣аведхӣ ча, махато ча ка̄йасса пада̄лета̄.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху т̣ха̄накусало хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху сӣлава̄ хоти…пе… сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху т̣ха̄накусало хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху дӯрепа̄тӣ хоти? идха, бхиккхаве ¶ , бхиккху йам̣ кин̃чи рӯпам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рикам̣ ва̄ сукхумам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ йам̣ дӯре сантике ва̄, саббам̣ рӯпам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. йа̄ ка̄чи ведана̄…пе… йа̄ ка̄чи сан̃н̃а̄… йе кечи сан̇кха̄ра̄… йам̣ кин̃чи вин̃н̃а̄н̣ам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рикам̣ ва̄ сукхумам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ йам̣ дӯре сантике ва̄ ¶ , саббам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху дӯрепа̄тӣ хоти.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, бхиккху аккхан̣аведхӣ хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху аккхан̣аведхӣ хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху махато ка̄йасса пада̄лета̄ хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху махантам̣ авиджджа̄ккхандхам̣ пада̄лета̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху махато ка̄йасса пада̄лета̄ хоти. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху а̄хунеййо хоти…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’’ти. пат̣хамам̣.
2. па̄т̣ибхогасуттам̣
182. [катха̄. 624] ‘‘чатуннам̣ ¶ , бхиккхаве, дхамма̄нам̣ наттхи кочи па̄т̣ибхого – саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ дево ва̄ ма̄ро ва̄ брахма̄ ва̄ кочи ва̄ локасмим̣.
‘‘катамесам̣ чатуннам̣? ‘джара̄дхаммам̣ ма̄ джӣрӣ’ти наттхи кочи па̄т̣ибхого – саман̣о ва̄ ¶ бра̄хман̣о ва̄ дево ва̄ ма̄ро ва̄ брахма̄ ва̄ кочи ва̄ локасмим̣; ‘бйа̄дхидхаммам̣ ма̄ бйа̄дхийӣ’ти наттхи кочи па̄т̣ибхого – саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ дево ва̄ ма̄ро ва̄ брахма̄ ва̄ кочи ва̄ локасмим̣; ‘маран̣адхаммам̣ ма̄ мӣйӣ’ти наттхи кочи па̄т̣ибхого – саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ дево ва̄ ма̄ро ва̄ брахма̄ ва̄ кочи ва̄ локасмим̣; ‘йа̄ни кхо пана та̄ни пуббе аттана̄ ката̄ни па̄пака̄ни камма̄ни сам̣килесика̄ни понобхавика̄ни садара̄ни дуккхавипа̄ка̄ни а̄йатим̣ джа̄тиджара̄маран̣ика̄ни, тесам̣ випа̄ко ма̄ ниббаттӣ’ти наттхи кочи па̄т̣ибхого – саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ дево ва̄ ма̄ро ва̄ брахма̄ ва̄ кочи ва̄ локасмим̣.
‘‘имесам̣ ¶ кхо, бхиккхаве, чатуннам̣ дхамма̄нам̣ наттхи кочи па̄т̣ибхого – саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ва̄ дево ва̄ ма̄ро ва̄ брахма̄ ва̄ кочи ва̄ локасми’’нти. дутийам̣.
3. сутасуттам̣
183. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. атха кхо вассака̄ро бра̄хман̣о магадхамаха̄матто йена бхагава̄ ¶ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо вассака̄ро бра̄хман̣о магадхамаха̄матто бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘ахан̃хи, бхо готама, евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи [евам̣дит̣т̣хӣ (саббаттха)] – ‘йо кочи дит̣т̣хам̣ бха̄сати – евам̣ ме дит̣т̣ханти, наттхи тато досо; йо кочи сутам̣ бха̄сати – евам̣ ме сутанти, наттхи тато досо; йо кочи мутам̣ бха̄сати – евам̣ ме мутанти, наттхи тато ¶ досо; йо кочи вин̃н̃а̄там̣ бха̄сати – евам̣ ме вин̃н̃а̄танти, наттхи тато досо’’’ти.
‘‘на̄хам̣, бра̄хман̣а, саббам̣ дит̣т̣хам̣ бха̄ситаббанти вада̄ми; на пана̄хам̣, бра̄хман̣а, саббам̣ дит̣т̣хам̣ на бха̄ситаббанти вада̄ми; на̄хам̣, бра̄хман̣а, саббам̣ сутам̣ бха̄ситаббанти вада̄ми; на пана̄хам̣, бра̄хман̣а, саббам̣ сутам̣ на бха̄ситаббанти ¶ вада̄ми; на̄хам̣, бра̄хман̣а, саббам̣ мутам̣ бха̄ситаббанти вада̄ми; на пана̄хам̣, бра̄хман̣а, саббам̣ мутам̣ на бха̄ситаббанти вада̄ми; на̄хам̣, бра̄хман̣а, саббам̣ вин̃н̃а̄там̣ бха̄ситаббанти вада̄ми; на пана̄хам̣, бра̄хман̣а, саббам̣ вин̃н̃а̄там̣ на бха̄ситаббанти вада̄ми.
‘‘йан̃хи, бра̄хман̣а, дит̣т̣хам̣ бха̄сато акусала̄ дхамма̄ абхивад̣д̣ханти, кусала̄ дхамма̄ париха̄йанти, еварӯпам̣ дит̣т̣хам̣ на бха̄ситаббанти вада̄ми. йан̃ча кхвасса, бра̄хман̣а, дит̣т̣хам̣ абха̄сато кусала̄ дхамма̄ париха̄йанти, акусала̄ дхамма̄ абхивад̣д̣ханти, еварӯпам̣ дит̣т̣хам̣ бха̄ситаббанти вада̄ми.
‘‘йан̃хи, бра̄хман̣а, сутам̣ бха̄сато акусала̄ дхамма̄ абхивад̣д̣ханти, кусала̄ дхамма̄ париха̄йанти ¶ , еварӯпам̣ сутам̣ на бха̄ситаббанти вада̄ми. йан̃ча кхвасса, бра̄хман̣а, сутам̣ абха̄сато кусала̄ дхамма̄ париха̄йанти, акусала̄ дхамма̄ абхивад̣д̣ханти, еварӯпам̣ сутам̣ бха̄ситаббанти вада̄ми.
‘‘йан̃хи, бра̄хман̣а, мутам̣ бха̄сато акусала̄ дхамма̄ абхивад̣д̣ханти, кусала̄ дхамма̄ париха̄йанти, еварӯпам̣ мутам̣ на бха̄ситаббанти вада̄ми. йан̃ча кхвасса, бра̄хман̣а, мутам̣ абха̄сато кусала̄ дхамма̄ париха̄йанти, акусала̄ дхамма̄ абхивад̣д̣ханти, еварӯпам̣ мутам̣ бха̄ситаббанти вада̄ми ¶ .
‘‘йан̃хи ¶ , бра̄хман̣а, вин̃н̃а̄там̣ бха̄сато акусала̄ дхамма̄ абхивад̣д̣ханти, кусала̄ дхамма̄ париха̄йанти, еварӯпам̣ вин̃н̃а̄там̣ на бха̄ситаббанти вада̄ми. йан̃ча кхвасса, бра̄хман̣а, вин̃н̃а̄там̣ абха̄сато кусала̄ дхамма̄ париха̄йанти, акусала̄ дхамма̄ абхивад̣д̣ханти, еварӯпам̣ вин̃н̃а̄там̣ бха̄ситаббанти вада̄мӣ’’ти.
атха кхо вассака̄ро бра̄хман̣о магадхамаха̄матто бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄мӣти. татийам̣.
4. абхайасуттам̣
184. атха кхо джа̄н̣уссон̣и бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо джа̄н̣уссон̣и бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘ахан̃хи, бхо готама, евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – ‘наттхи йо маран̣адхаммо сама̄но на бха̄йати, на санта̄сам̣ а̄паджджати маран̣асса̄’’’ти. ‘‘аттхи, бра̄хман̣а, маран̣адхаммо сама̄но бха̄йати, санта̄сам̣ а̄паджджати маран̣асса; аттхи пана, бра̄хман̣а, маран̣адхаммо сама̄но на бха̄йати, на санта̄сам̣ а̄паджджати маран̣асса.
‘‘катамо ¶ ча, бра̄хман̣а, маран̣адхаммо сама̄но бха̄йати, санта̄сам̣ а̄паджджати маран̣асса? идха, бра̄хман̣а, екаччо ка̄месу авӣтара̄го хоти авигатаччхандо ¶ авигатапемо авигатапипа̄со авигатапарил̣а̄хо авигататан̣хо. таменам̣ ан̃н̃атаро га̄л̣хо рога̄тан̇ко пхусати. тасса ан̃н̃атарена га̄л̣хена рога̄тан̇кена пхут̣т̣хасса ¶ евам̣ хоти – ‘пийа̄ вата мам̣ ка̄ма̄ джахиссанти, пийе ча̄хам̣ ка̄ме джахисса̄мӣ’ти. со сочати киламати паридевати, уратта̄л̣им̣ кандати, саммохам̣ а̄паджджати. айам̣ кхо, бра̄хман̣а, маран̣адхаммо сама̄но бха̄йати, санта̄сам̣ а̄паджджати маран̣асса.
‘‘пуна чапарам̣, бра̄хман̣а, идхекаччо ка̄йе авӣтара̄го хоти авигатаччхандо авигатапемо авигатапипа̄со авигатапарил̣а̄хо авигататан̣хо. таменам̣ ан̃н̃атаро га̄л̣хо рога̄тан̇ко пхусати. тасса ан̃н̃атарена га̄л̣хена рога̄тан̇кена пхут̣т̣хасса евам̣ хоти – ‘пийо вата ¶ мам̣ ка̄йо джахиссати, пийан̃ча̄хам̣ ка̄йам̣ джахисса̄мӣ’ти. со сочати киламати паридевати, уратта̄л̣им̣ кандати, саммохам̣ а̄паджджати. айампи кхо, бра̄хман̣а, маран̣адхаммо сама̄но бха̄йати, санта̄сам̣ а̄паджджати маран̣асса.
‘‘пуна чапарам̣, бра̄хман̣а, идхекаччо акатакалйа̄н̣о хоти акатакусало акатабхӣрутта̄н̣о катапа̄по каталуддо катакиббисо. таменам̣ ан̃н̃атаро га̄л̣хо рога̄тан̇ко пхусати. тасса ан̃н̃атарена га̄л̣хена рога̄тан̇кена пхут̣т̣хасса евам̣ хоти – ‘акатам̣ вата ме калйа̄н̣ам̣, акатам̣ кусалам̣, акатам̣ бхӣрутта̄н̣ам̣; катам̣ па̄пам̣, катам̣ луддам̣, катам̣ киббисам̣. йа̄вата̄, бхо, акатакалйа̄н̣а̄нам̣ акатакусала̄нам̣ акатабхӣрутта̄н̣а̄нам̣ катапа̄па̄нам̣ каталудда̄нам̣ катакиббиса̄нам̣ гати там̣ гатим̣ печча гаччха̄мӣ’ти. со сочати киламати паридевати, уратта̄л̣им̣ кандати, саммохам̣ а̄паджджати. айампи кхо, бра̄хман̣а, маран̣адхаммо сама̄но бха̄йати, санта̄сам̣ а̄паджджати маран̣асса.
‘‘пуна чапарам̣, бра̄хман̣а, идхекаччо кан̇кхӣ хоти вичикиччхӣ анит̣т̣хан̇гато саддхамме. таменам̣ ан̃н̃атаро га̄л̣хо рога̄тан̇ко ¶ пхусати. тасса ан̃н̃атарена га̄л̣хена рога̄тан̇кена пхут̣т̣хасса евам̣ хоти – ‘кан̇кхӣ ватамхи вичикиччхӣ анит̣т̣хан̇гато саддхамме’ти. со сочати киламати паридевати, уратта̄л̣им̣ кандати, саммохам̣ а̄паджджати. айампи кхо, бра̄хман̣а, маран̣адхаммо сама̄но ¶ бха̄йати, санта̄сам̣ а̄паджджати маран̣асса. име кхо, бра̄хман̣а, чатта̄ро маран̣адхамма̄ сама̄на̄ бха̄йанти, санта̄сам̣ а̄паджджанти маран̣асса.
‘‘катамо ¶ ча, бра̄хман̣а, маран̣адхаммо сама̄но на бха̄йати, на санта̄сам̣ а̄паджджати маран̣асса? идха, бра̄хман̣а, екаччо ка̄месу вӣтара̄го хоти вигатаччхандо вигатапемо вигатапипа̄со вигатапарил̣а̄хо вигататан̣хо. таменам̣ ан̃н̃атаро га̄л̣хо рога̄тан̇ко пхусати. тасса ан̃н̃атарена га̄л̣хена рога̄тан̇кена пхут̣т̣хасса на евам̣ хоти – ‘пийа̄ вата мам̣ ка̄ма̄ джахиссанти, пийе ча̄хам̣ ка̄ме джахисса̄мӣ’ти. со на сочати на киламати на паридевати, на уратта̄л̣им̣ кандати, на саммохам̣ а̄паджджати. айам̣ кхо, бра̄хман̣а, маран̣адхаммо сама̄но на бха̄йати, на санта̄сам̣ а̄паджджати маран̣асса.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бра̄хман̣а, идхекаччо ка̄йе вӣтара̄го хоти вигатаччхандо вигатапемо вигатапипа̄со вигатапарил̣а̄хо вигататан̣хо. таменам̣ ан̃н̃атаро га̄л̣хо рога̄тан̇ко пхусати. тасса ан̃н̃атарена га̄л̣хена рога̄тан̇кена пхут̣т̣хасса на евам̣ хоти – ‘пийо вата мам̣ ка̄йо джахиссати, пийан̃ча̄хам̣ ка̄йам̣ джахисса̄мӣ’ти. со на сочати на киламати на паридевати, на уратта̄л̣им̣ кандати, на саммохам̣ а̄паджджати. айампи кхо, бра̄хман̣а, маран̣адхаммо сама̄но на бха̄йати, на санта̄сам̣ а̄паджджати маран̣асса.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бра̄хман̣а, идхекаччо акатапа̄по хоти акаталуддо акатакиббисо катакалйа̄н̣о катакусало катабхӣрутта̄н̣о. таменам̣ ан̃н̃атаро га̄л̣хо рога̄тан̇ко пхусати. тасса ан̃н̃атарена га̄л̣хена рога̄тан̇кена пхут̣т̣хасса евам̣ хоти – ‘акатам̣ вата ме па̄пам̣, акатам̣ луддам̣, акатам̣ киббисам̣; катам̣ калйа̄н̣ам̣, катам̣ кусалам̣, катам̣ бхӣрутта̄н̣ам̣. йа̄вата̄, бхо, акатапа̄па̄нам̣ акаталудда̄нам̣ акатакиббиса̄нам̣ катакалйа̄н̣а̄нам̣ катакусала̄нам̣ катабхӣрутта̄н̣а̄нам̣ гати там̣ гатим̣ печча гаччха̄мӣ’ти. со на сочати на киламати на паридевати, на уратта̄л̣им̣ кандати, на саммохам̣ а̄паджджати. айампи кхо, бра̄хман̣а, маран̣адхаммо сама̄но на бха̄йати, на санта̄сам̣ а̄паджджати маран̣асса.
‘‘пуна чапарам̣, бра̄хман̣а, идхекаччо акан̇кхӣ хоти авичикиччхӣ нит̣т̣хан̇гато саддхамме. таменам̣ ¶ ан̃н̃атаро га̄л̣хо рога̄тан̇ко пхусати. тасса ан̃н̃атарена га̄л̣хена рога̄тан̇кена пхут̣т̣хасса евам̣ хоти – ‘акан̇кхӣ ватамхи авичикиччхӣ нит̣т̣хан̇гато саддхамме’ти. со на сочати на киламати на паридевати, на уратта̄л̣им̣ кандати, на саммохам̣ а̄паджджати. айампи ¶ кхо, бра̄хман̣а, маран̣адхаммо сама̄но на бха̄йати, на санта̄сам̣ а̄паджджати маран̣асса. име кхо, бра̄хман̣а, чатта̄ро маран̣адхамма̄ сама̄на̄ на бха̄йанти, на санта̄сам̣ а̄паджджанти маран̣асса̄’’ти.
‘‘абхиккантам̣, бхо готама, абхиккантам̣, бхо готама…пе… упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. чатуттхам̣.
5. бра̄хман̣асаччасуттам̣
185. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате. тена кхо пана самайена самбахула̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ парибба̄джака̄ сиппиника̄тӣре ¶ парибба̄джака̄ра̄ме пат̣ивасанти, сеййатхидам̣ аннабха̄ро варадхаро сакулуда̄йӣ ча парибба̄джако ан̃н̃е ча абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ парибба̄джака̄. атха кхо бхагава̄ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена сиппиника̄тӣре парибба̄джака̄ра̄мо тенупасан̇ками.
тена кхо пана самайена тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ саннисинна̄нам̣ саннипатита̄нам̣ айамантара̄ катха̄ удапа̄ди – ‘‘итипи бра̄хман̣асачча̄ни, итипи бра̄хман̣асачча̄нӣ’’ти. атха кхо бхагава̄ йена те парибба̄джака̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо бхагава̄ те парибба̄джаке етадавоча –
‘‘ка̄йа нуттха, парибба̄джака̄, етарахи катха̄йа саннисинна̄, ка̄ ча пана во антара̄катха̄ виппаката̄’’ти? ‘‘идха, бхо готама, амха̄кам̣ саннисинна̄нам̣ саннипатита̄нам̣ айамантара̄катха̄ удапа̄ди – ‘итипи бра̄хман̣асачча̄ни, итипи бра̄хман̣асачча̄нӣ’’’ти.
‘‘чатта̄рима̄ни, парибба̄джака̄, бра̄хман̣асачча̄ни майа̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведита̄ни. катама̄ни чатта̄ри? идха, парибба̄джака̄, бра̄хман̣о евама̄ха – ‘саббе па̄н̣а̄ аваджджха̄’ти ¶ . ити вадам̣ бра̄хман̣о саччам̣ а̄ха, но муса̄. со тена на саман̣оти ман̃н̃ати, на бра̄хман̣оти ман̃н̃ати, на сеййохамасмӣти ман̃н̃ати, на садисохамасмӣти ман̃н̃ати, на хӣнохамасмӣти ман̃н̃ати. апи ча йадева таттха саччам̣ тадабхин̃н̃а̄йа па̄н̣а̄нам̣йева ануддайа̄йа [тадабхин̃н̃а̄йа анудайа̄йа (ка.)] анукампа̄йа пат̣ипанно хоти.
‘‘пуна чапарам̣, парибба̄джака̄, бра̄хман̣о евама̄ха ¶ – ‘саббе ¶ ка̄ма̄ аничча̄ дуккха̄ випарин̣а̄мадхамма̄’ти. ити вадам̣ бра̄хман̣о саччама̄ха, но муса̄. со тена на саман̣оти ман̃н̃ати, на бра̄хман̣оти ман̃н̃ати, на сеййохамасмӣти ман̃н̃ати, на садисохамасмӣти ман̃н̃ати, на хӣнохамасмӣти ман̃н̃ати. апи ча йадева таттха саччам̣ тадабхин̃н̃а̄йа ка̄ма̄нам̣йева ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, парибба̄джака̄, бра̄хман̣о евама̄ха – ‘саббе бхава̄ аничча̄…пе… бхава̄нам̣йева ниббида̄йа вира̄га̄йа ниродха̄йа пат̣ипанно хоти.
‘‘пуна чапарам̣, парибба̄джака̄, бра̄хман̣о евама̄ха – ‘на̄хам̣ квачани [квачана (сӣ. сйа̄.)] кассачи кин̃чанатасмим̣ на ча мама квачани каттхачи кин̃чанататтхӣ’ти. ити вадам̣ бра̄хман̣о саччам̣ а̄ха, но муса̄. со тена на саман̣оти ман̃н̃ати, на бра̄хман̣оти ман̃н̃ати, на сеййохамасмӣти ман̃н̃ати, на садисохамасмӣти ман̃н̃ати, на хӣнохамасмӣти ман̃н̃ати. апи ча йадева таттха саччам̣ тадабхин̃н̃а̄йа а̄кин̃чан̃н̃ам̣йева пат̣ипадам̣ пат̣ипанно хоти. има̄ни кхо, парибба̄джака̄, чатта̄ри бра̄хман̣асачча̄ни майа̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведита̄нӣ’’ти. пан̃чамам̣.
6. уммаггасуттам̣
186. атха ¶ кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘кена ¶ ну кхо, бханте, локо нӣйати, кена локо парикассати, касса ча уппаннасса васам̣ гаччхатӣ’’ти?
‘‘са̄дху са̄дху, бхиккху! бхаддако кхо те, бхиккху, уммагго [умман̇го (сйа̄. ка.)], бхаддакам̣ пат̣ибха̄нам̣, калйа̄н̣ӣ [калйа̄н̣а̄ (ка.)] парипуччха̄. еван̃хи твам̣, бхиккху, пуччхаси – ‘кена ну кхо, бханте, локо нӣйати, кена локо парикассати, касса ча уппаннасса васам̣ гаччхатӣ’’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘читтена кхо, бхиккху, локо нӣйати, читтена парикассати, читтасса уппаннасса васам̣ гаччхатӣ’’ти.
‘‘са̄дху ¶ , бханте’’ти кхо со бхиккху бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ бхагавантам̣ уттари пан̃хам̣ апуччхи – ‘‘‘бахуссуто дхаммадхаро, бахуссуто дхаммадхаро’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, бахуссуто дхаммадхаро хотӣ’’ти?
‘‘са̄дху са̄дху, бхиккху! бхаддако кхо те, бхиккху уммагго, бхаддакам̣ пат̣ибха̄нам̣, калйа̄н̣ӣ парипуччха̄. еван̃хи твам̣, бхиккху, пуччхаси – ‘бахуссуто дхаммадхаро, бахуссуто дхаммадхароти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, бахуссуто ¶ дхаммадхаро хотӣ’’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘бахӯ кхо, бхиккху, майа̄ дхамма̄ десита̄ [баху кхо бхиккху майа̄ дхаммо десито (ка.)] – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тха̄, уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. чатуппада̄йа чепи, бхиккху, га̄тха̄йа аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа ¶ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти бахуссуто дхаммадхароти алам̣ вачана̄йа̄’’ти.
‘‘са̄дху, бханте’’ти кхо со бхиккху бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ бхагавантам̣ уттари пан̃хам̣ апуччхи – ‘‘‘сутава̄ ниббедхикапан̃н̃о, сутава̄ ниббедхикапан̃н̃о’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, сутава̄ ниббедхикапан̃н̃о хотӣ’’ти?
‘‘са̄дху са̄дху, бхиккху! бхаддако кхо те, бхиккху, уммагго, бхаддакам̣ пат̣ибха̄нам̣, калйа̄н̣ӣ парипуччха̄. еван̃хи твам̣, бхиккху, пуччхаси – ‘сутава̄ ниббедхикапан̃н̃о, сутава̄ ниббедхикапан̃н̃оти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, сутава̄ ниббедхикапан̃н̃о хотӣ’’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘идха, бхиккху, бхиккхуно ‘идам̣ дуккха’нти сутам̣ хоти, пан̃н̃а̄йа часса аттхам̣ ативиджджха пассати; ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти сутам̣ хоти, пан̃н̃а̄йа часса аттхам̣ ¶ ативиджджха пассати; ‘айам̣ дуккханиродхо’ти сутам̣ хоти, пан̃н̃а̄йа часса аттхам̣ ативиджджха пассати; ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти сутам̣ хоти, пан̃н̃а̄йа часса аттхам̣ ативиджджха пассати. евам̣ кхо, бхиккху, сутава̄ ниббедхикапан̃н̃о хотӣ’’ти.
‘‘са̄дху, бханте’’ти кхо со бхиккху бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ бхагавантам̣ уттари пан̃хам̣ апуччхи – ‘‘‘пан̣д̣ито маха̄пан̃н̃о, пан̣д̣ито маха̄пан̃н̃о’ти, бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, пан̣д̣ито маха̄пан̃н̃о хотӣ’’ти?
‘‘са̄дху ¶ са̄дху бхиккху! бхаддако кхо те, бхиккху, уммагго, бхаддакам̣ пат̣ибха̄нам̣, калйа̄н̣ӣ парипуччха̄. еван̃хи твам̣ бхиккху пуччхаси – ‘пан̣д̣ито маха̄пан̃н̃о, пан̣д̣ито маха̄пан̃н̃оти ¶ , бханте, вуччати. китта̄вата̄ ну кхо, бханте, пан̣д̣ито маха̄пан̃н̃о хотӣ’’’ти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘идха, бхиккху, пан̣д̣ито маха̄пан̃н̃о неваттабйа̄ба̄дха̄йа четети на парабйа̄ба̄дха̄йа четети на ¶ убхайабйа̄ба̄дха̄йа четети аттахитапарахитаубхайахитасаббалокахитамева чинтайама̄но чинтети. евам̣ кхо, бхиккху, пан̣д̣ито маха̄пан̃н̃о хотӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. вассака̄расуттам̣
187. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати вел̣уване каландаканива̄пе. атха кхо вассака̄ро бра̄хман̣о магадхамаха̄матто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо вассака̄ро бра̄хман̣о магадхамаха̄матто бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘джа̄неййа ну кхо, бхо готама, асаппурисо асаппурисам̣ – ‘асаппурисо айам̣ бхава’’’нти? ‘‘ат̣т̣ха̄нам̣ кхо етам̣, бра̄хман̣а, анавака̄со йам̣ асаппурисо асаппурисам̣ джа̄неййа – ‘асаппурисо айам̣ бхава’’’нти. ‘‘джа̄неййа пана, бхо готама, асаппурисо саппурисам̣ – ‘саппурисо айам̣ бхава’’’нти? ‘‘етампи кхо, бра̄хман̣а, ат̣т̣ха̄нам̣ анавака̄со йам̣ асаппурисо саппурисам̣ джа̄неййа – ‘саппурисо айам̣ бхава’’’нти. ‘‘джа̄неййа ну кхо, бхо готама, саппурисо саппурисам̣ – ‘саппурисо айам̣ бхава’’’нти? ‘‘т̣ха̄нам̣ кхо етам̣, бра̄хман̣а, виджджати ¶ йам̣ саппурисо саппурисам̣ джа̄неййа – ‘саппурисо айам̣ бхава’’’нти. ‘‘джа̄неййа пана, бхо готама, саппурисо асаппурисам̣ – ‘асаппурисо айам̣ бхава’’’нти? ‘‘етампи ¶ кхо, бра̄хман̣а, т̣ха̄нам̣ виджджати йам̣ саппурисо асаппурисам̣ джа̄неййа – ‘асаппурисо айам̣ бхава’’’нти.
‘‘аччхарийам̣, бхо готама, аббхутам̣, бхо готама! йа̄ва субха̄ситам̣ ¶ чидам̣, бхота̄ готамена – ‘ат̣т̣ха̄нам̣ кхо етам̣, бра̄хман̣а, анавака̄со йам̣ асаппурисо асаппурисам̣ джа̄неййа – асаппурисо айам̣ бхаванти. етампи кхо, бра̄хман̣а, ат̣т̣ха̄нам̣ анавака̄со йам̣ асаппурисо саппурисам̣ джа̄неййа – саппурисо айам̣ бхаванти. т̣ха̄нам̣ кхо етам̣, бра̄хман̣а, виджджати йам̣ саппурисо саппурисам̣ джа̄неййа – саппурисо айам̣ бхаванти. етампи кхо, бра̄хман̣а, т̣ха̄нам̣ виджджати йам̣ саппурисо асаппурисам̣ джа̄неййа – асаппурисо айам̣ бхава’’’нти.
‘‘екамидам̣, бхо готама, самайам̣ тодеййасса бра̄хман̣асса парисати парӯпа̄рамбхам̣ ваттенти – ‘ба̄ло айам̣ ра̄джа̄ ел̣еййо саман̣е ра̄мапутте абхиппасанно, саман̣е ча пана ра̄мапутте еварӯпам̣ параманипаччака̄рам̣ кароти, йадидам̣ ¶ абхива̄данам̣ паччут̣т̣ха̄нам̣ ан̃джаликаммам̣ са̄мӣчикамма’нти. имепи ран̃н̃о ел̣еййасса париха̄рака̄ ба̄ла̄ – йамако моггалло [пуггало (ка.)] угго на̄виндакӣ гандхаббо аггивессо, йе саман̣е ра̄мапутте абхиппасанна̄, саман̣е ча пана ра̄мапутте еварӯпам̣ параманипаччака̄рам̣ каронти, йадидам̣ абхива̄данам̣ паччут̣т̣ха̄нам̣ ан̃джаликаммам̣ са̄мӣчикамманти. тйа̄ссудам̣ тодеййо бра̄хман̣о имина̄ найена нети. там̣ ким̣ ман̃н̃анти, бхонто, пан̣д̣ито ра̄джа̄ ел̣еййо каран̣ӣйа̄дхикаран̣ӣйесу вачанӣйа̄дхивачанӣйесу ¶ аламаттхадасатарехи аламаттхадасатаро’ти? ‘евам̣, бхо, пан̣д̣ито ра̄джа̄ ел̣еййо каран̣ӣйа̄дхикаран̣ӣйесу вачанӣйа̄дхивачанӣйесу аламаттхадасатарехи аламаттхадасатаро’’’ти.
‘‘йасма̄ ча кхо, бхо, саман̣о ра̄мапутто ран̃н̃а̄ ел̣еййена пан̣д̣итена пан̣д̣итатаро каран̣ӣйа̄дхикаран̣ӣйесу вачанӣйа̄дхивачанӣйесу аламаттхадасатарена аламаттхадасатаро, тасма̄ ра̄джа̄ ел̣еййо саман̣е ра̄мапутте абхиппасанно, саман̣е ча пана ра̄мапутте еварӯпам̣ параманипаччака̄рам̣ кароти, йадидам̣ абхива̄данам̣ паччут̣т̣ха̄нам̣ ан̃джаликаммам̣ са̄мӣчикаммам̣’’.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃анти, бхонто, пан̣д̣ита̄ ран̃н̃о ел̣еййасса париха̄рака̄ – йамако моггалло ¶ угго ¶ на̄виндакӣ гандхаббо аггивессо, каран̣ӣйа̄дхикаран̣ӣйесу вачанӣйа̄дхивачанӣйесу аламаттхадасатарехи аламаттхадасатара̄ти? ‘евам̣, бхо, пан̣д̣ита̄ ран̃н̃о ел̣еййасса париха̄рака̄ – йамако моггалло угго на̄виндакӣ гандхаббо аггивессо, каран̣ӣйа̄дхикаран̣ӣйесу вачанӣйа̄дхивачанӣйесу аламаттхадасатарехи аламаттхадасатара̄’’’ти.
‘‘йасма̄ ча кхо, бхо, саман̣о ра̄мапутто ран̃н̃о ел̣еййасса париха̄ракехи пан̣д̣итехи пан̣д̣итатаро каран̣ӣйа̄дхикаран̣ӣйесу вачанӣйа̄дхивачанӣйесу аламаттхадасатарехи аламаттхадасатаро, тасма̄ ран̃н̃о ел̣еййасса париха̄рака̄ саман̣е ра̄мапутте абхиппасанна̄; саман̣е ча пана ра̄мапутте еварӯпам̣ параманипаччака̄рам̣ каронти, йадидам̣ абхива̄данам̣ паччут̣т̣ха̄нам̣ ан̃джаликаммам̣ са̄мӣчикамма’’нти.
‘‘аччхарийам̣, бхо, готама, аббхутам̣, бхо готама! йа̄ва субха̄ситам̣ чидам̣ бхота̄ готамена ¶ – ‘ат̣т̣ха̄нам̣ кхо етам̣, бра̄хман̣а, анавака̄со йам̣ асаппурисо ¶ асаппурисам̣ джа̄неййа – асаппурисо айам̣ бхаванти. етампи кхо, бра̄хман̣а, ат̣т̣ха̄нам̣ анавака̄со йам̣ асаппурисо саппурисам̣ джа̄неййа – саппурисо айам̣ бхаванти. т̣ха̄нам̣ кхо етам̣, бра̄хман̣а, виджджати йам̣ саппурисо саппурисам̣ джа̄неййа – саппурисо айам̣ бхаванти. етампи кхо, бра̄хман̣а, т̣ха̄нам̣ виджджати йам̣ саппурисо асаппурисам̣ джа̄неййа – асаппурисо айам̣ бхава’нти. ханда ча да̄ни майам̣, бхо готама, гаччха̄ма. бахукичча̄ майам̣ бахукаран̣ӣйа̄’’ти. ‘‘йассада̄ни твам̣, бра̄хман̣а, ка̄лам̣ ман̃н̃асӣ’’ти. атха кхо вассака̄ро бра̄хман̣о магадхамаха̄матто бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄мӣти. саттамам̣.
8. упакасуттам̣
188. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате. атха кхо упако ман̣д̣ика̄путто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо упако ман̣д̣ика̄путто бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘ахан̃хи, бханте, евам̣ва̄дӣ евам̣дит̣т̣хи – ‘йо кочи парӯпа̄рамбхам̣ ваттети, парӯпа̄рамбхам̣ ваттенто ¶ саббо со [саббасо (сӣ. пӣ.)] на упапа̄дети. анупапа̄денто га̄райхо хоти упаваджджо’’’ти. ‘‘парӯпа̄рамбхам̣ че, упака, ваттети парӯпа̄рамбхам̣ ваттенто на упапа̄дети, анупапа̄денто ¶ га̄райхо хоти упаваджджо. твам̣ кхо, упака, парӯпа̄рамбхам̣ ваттеси, парӯпа̄рамбхам̣ ваттенто на упапа̄деси, анупапа̄денто га̄райхо хоси упаваджджо’’ти. ‘‘сеййатха̄пи, бханте ¶ , уммуджджама̄накам̣йева махата̄ па̄сена бандхеййа; евамевам̣ кхо ахам̣, бханте, уммуджджама̄накойева бхагавата̄ махата̄ ва̄дапа̄сена [махата̄ па̄сена (ка.)] баддхо’’ти.
‘‘идам̣ акусаланти кхо, упака, майа̄ пан̃н̃аттам̣. таттха апарима̄н̣а̄ пада̄ апарима̄н̣а̄ бйан̃джана̄ апарима̄н̣а̄ татха̄гатасса дхаммадесана̄ – итипидам̣ акусаланти. там̣ кхо панидам̣ акусалам̣ паха̄таббанти кхо, упака, майа̄ пан̃н̃аттам̣. таттха апарима̄н̣а̄ пада̄ апарима̄н̣а̄ бйан̃джана̄ апарима̄н̣а̄ татха̄гатасса дхаммадесана̄ – итипидам̣ акусалам̣ паха̄таббанти.
‘‘идам̣ ¶ кусаланти кхо, упака, майа̄ пан̃н̃аттам̣. таттха апарима̄н̣а̄ пада̄ апарима̄н̣а̄ бйан̃джана̄ апарима̄н̣а̄ татха̄гатасса дхаммадесана̄ – итипидам̣ кусаланти. там̣ кхо панидам̣ кусалам̣ бха̄ветаббанти кхо, упака, майа̄ пан̃н̃аттам̣. таттха апарима̄н̣а̄ пада̄ апарима̄н̣а̄ бйан̃джана̄ апарима̄н̣а̄ татха̄гатасса дхаммадесана̄ – итипидам̣ кусалам̣ бха̄ветабба’’нти.
атха кхо упако ман̣д̣ика̄путто бхагавато бха̄ситам̣ абхинандитва̄ анумодитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ йена ра̄джа̄ ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ йа̄ватако ахоси бхагавата̄ саддхим̣ катха̄салла̄по там̣ саббам̣ ран̃н̃о ма̄гадхасса аджа̄тасаттусса ведехипуттасса а̄рочеси.
евам̣ вутте ра̄джа̄ ма̄гадхо аджа̄тасатту ведехипутто купито анаттамано упакам̣ ман̣д̣ика̄путтам̣ етадавоча – ‘‘йа̄ва дхам̣сӣ вата̄йам̣ лон̣ака̄рада̄рако йа̄ва мукхаро йа̄ва пагаббо ¶ йатра хи на̄ма там̣ бхагавантам̣ арахантам̣ самма̄самбуддхам̣ а̄са̄детаббам̣ ман̃н̃иссати; апехи твам̣, упака, винасса, ма̄ там̣ аддаса’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. саччхикаран̣ӣйасуттам̣
189. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, саччхикаран̣ӣйа̄ дхамма̄. катаме чатта̄ро? аттхи ¶ , бхиккхаве, дхамма̄ ка̄йена саччхикаран̣ӣйа̄; аттхи, бхиккхаве, дхамма̄ сатийа̄ саччхикаран̣ӣйа̄; аттхи, бхиккхаве, дхамма̄ чаккхуна̄ саччхикаран̣ӣйа̄; аттхи, бхиккхаве, дхамма̄ пан̃н̃а̄йа саччхикаран̣ӣйа̄. катаме ча, бхиккхаве, дхамма̄ ка̄йена саччхикаран̣ӣйа̄? ат̣т̣ха вимоккха̄, бхиккхаве, ка̄йена саччхикаран̣ӣйа̄.
‘‘катаме ча, бхиккхаве, дхамма̄ сатийа̄ саччхикаран̣ӣйа̄? пуббенива̄со, бхиккхаве, сатийа̄ саччхикаран̣ӣйо.
‘‘катаме ча, бхиккхаве, дхамма̄ чаккхуна̄ саччхикаран̣ӣйа̄? сатта̄нам̣ чутӯпапа̄то, бхиккхаве, чаккхуна̄ саччхикаран̣ӣйо.
‘‘катаме ча, бхиккхаве, дхамма̄ пан̃н̃а̄йа саччхикаран̣ӣйа̄? а̄сава̄нам̣ кхайо, бхиккхаве, пан̃н̃а̄йа саччхикаран̣ӣйо. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро саччхикаран̣ӣйа̄ дхамма̄’’ти. навамам̣.
10. упосатхасуттам̣
190. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати пубба̄ра̄ме мига̄рама̄тупа̄са̄де. тена кхо пана самайена бхагава̄ тадахупосатхе бхиккхусан̇гхапаривуто нисинно хоти. атха кхо бхагава̄ тун̣хӣбхӯтам̣ тун̣хӣбхӯтам̣ бхиккхусан̇гхам̣ анувилокетва̄ бхиккхӯ а̄мантеси –
‘‘апала̄па̄йам̣, бхиккхаве, париса̄ ниппала̄па̄йам̣, бхиккхаве, париса̄ суддха̄ са̄ре патит̣т̣хита̄. татха̄рӯпо айам̣ ¶ , бхиккхаве, бхиккхусан̇гхо, татха̄рӯпа̄йам̣, бхиккхаве, париса̄. йатха̄рӯпа̄ париса̄ дуллабха̄ дассана̄йапи локасмим̣, татха̄рӯпо айам̣, бхиккхаве, бхиккхусан̇гхо, татха̄рӯпа̄йам̣, бхиккхаве, париса̄. йатха̄рӯпа̄ париса̄ а̄хунеййа̄ па̄хунеййа̄ даккхин̣еййа̄ ан̃джаликаран̣ӣйа̄ ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса, татха̄рӯпо айам̣, бхиккхаве, бхиккхусан̇гхо, татха̄рӯпа̄йам̣, бхиккхаве, париса̄ ¶ . йатха̄рӯпа̄йа париса̄йа аппам̣ диннам̣ баху хоти баху диннам̣ бахутарам̣, татха̄рӯпо айам̣, бхиккхаве, бхиккхусан̇гхо, татха̄рӯпа̄йам̣, бхиккхаве, париса̄. йатха̄рӯпам̣ парисам̣ алам̣ йоджанаган̣ана̄нипи дассана̄йа гантум̣ апи пут̣осена̄пи, татха̄рӯпо айам̣, бхиккхаве, бхиккхусан̇гхо, (татха̄рӯпа̄йам̣, бхиккхаве, париса̄) [( ) сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ. поттхакесу наттхи].
‘‘санти ¶ , бхиккхаве, бхиккхӯ имасмим̣ бхиккхусан̇гхе деваппатта̄ вихаранти; санти, бхиккхаве, бхиккхӯ имасмим̣ бхиккхусан̇гхе брахмаппатта̄ вихаранти; санти, бхиккхаве, бхиккхӯ имасмим̣ бхиккхусан̇гхе а̄нен̃джаппатта̄ вихаранти; санти, бхиккхаве, бхиккхӯ имасмим̣ бхиккхусан̇гхе арийаппатта̄ вихаранти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху деваппатто хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи…пе… пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати; витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄…пе… дутийам̣ джха̄нам̣…пе… татийам̣ джха̄нам̣…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху деваппатто хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху брахмаппатто хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху метта̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ ¶ дутийам̣ татха̄ татийам̣ татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ метта̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. карун̣а̄… мудита̄… упеккха̄сахагатена ¶ четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихарати, татха̄ дутийам̣ татха̄ татийам̣ татха̄ чатуттхам̣. ити уддхамадхо тирийам̣ саббадхи саббаттата̄йа сабба̄вантам̣ локам̣ упеккха̄сахагатена четаса̄ випулена махаггатена аппама̄н̣ена аверена абйа̄паджджена пхаритва̄ вихарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху брахмаппатто хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху а̄нен̃джаппатто хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ ¶ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ‘ананто а̄ка̄со’ти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘анантам̣ вин̃н̃а̄н̣а’нти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху а̄нен̃джаппатто хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху арийаппатто хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху арийаппатто хотӣ’’ти. дасамам̣.
бра̄хман̣авагго [йодха̄джӣвавагго (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] чатуттхо.
тассудда̄нам̣ ¶ –
йодха̄ па̄т̣ибхогасутам̣, абхайам̣ бра̄хман̣асаччена пан̃чамам̣;
уммаггавассака̄ро, упако саччхикирийа̄ ча упосатхоти.
(20) 5. маха̄вагго
1. сота̄нугатасуттам̣
191. ‘‘сота̄нугата̄нам̣ ¶ ¶ , бхиккхаве, дхамма̄нам̣, вачаса̄ паричита̄нам̣, манаса̄нупеккхита̄нам̣, дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄нам̣ чатта̄ро а̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄. катаме ¶ чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху дхаммам̣ парийа̄пун̣а̄ти – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тхам̣, уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. тасса те дхамма̄ сота̄нугата̄ хонти, вачаса̄ паричита̄, манаса̄нупеккхита̄, дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄. со мут̣т̣хассати [мут̣т̣хассатӣ (сӣ.)] ка̄лам̣ курума̄но ан̃н̃атарам̣ деваника̄йам̣ упападжджати. тасса таттха сукхино дхаммапада̄ плаванти [пилапанти (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)]. дандхо, бхиккхаве, сатуппа̄до; атха со сатто кхиппам̣йева висесага̄мӣ хоти. сота̄нугата̄нам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣, вачаса̄ паричита̄нам̣, манаса̄нупеккхита̄нам̣, дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄нам̣ айам̣ пат̣хамо а̄нисам̣со па̄т̣икан̇кхо.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху дхаммам̣ парийа̄пун̣а̄ти – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тхам̣, уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. тасса те дхамма̄ сота̄нугата̄ хонти, вачаса̄ паричита̄, манаса̄нупеккхита̄, дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄. со мут̣т̣хассати ка̄лам̣ курума̄но ан̃н̃атарам̣ деваника̄йам̣ упападжджати. тасса таттха на хева кхо сукхино дхаммапада̄ плаванти; апи ¶ ча кхо бхиккху иддхима̄ четовасиппатто девапариса̄йам̣ дхаммам̣ десети. тасса евам̣ хоти – ‘айам̣ ва̄ со дхаммавинайо, йаттха̄хам̣ пуббе брахмачарийам̣ ачари’нти. дандхо, бхиккхаве, сатуппа̄до; атха со сатто кхиппамева висесага̄мӣ хоти. сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо кусало бхерисаддасса. со аддха̄намаггаппат̣ипанно бхерисаддам̣ сун̣еййа. тасса на хева кхо асса кан̇кха̄ ва̄ вимати ва̄ – ‘бхерисаддо ну кхо, на ну кхо бхерисаддо’ти! атха кхо бхерисаддотвева нит̣т̣хам̣ гаччхеййа. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху дхаммам̣ парийа̄пун̣а̄ти ¶ – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тхам̣, уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. тасса те дхамма̄ сота̄нугата̄ хонти, вачаса̄ паричита̄, манаса̄нупеккхита̄, дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄. со мут̣т̣хассати ка̄лам̣ курума̄но ан̃н̃атарам̣ деваника̄йам̣ упападжджати. тасса таттха на хева кхо сукхино дхаммапада̄ плаванти; апи ча ¶ кхо бхиккху иддхима̄ четовасиппатто девапариса̄йам̣ дхаммам̣ десети. тасса евам̣ хоти – ‘айам̣ ва̄ со дхаммавинайо, йаттха̄хам̣ пуббе брахмачарийам̣ ачари’нти. дандхо, бхиккхаве, сатуппа̄до; атха со сатто кхиппам̣йева висесага̄мӣ хоти. сота̄нугата̄нам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣ ¶ , вачаса̄ паричита̄нам̣, манаса̄нупеккхита̄нам̣, дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄нам̣ айам̣ дутийо а̄нисам̣со па̄т̣икан̇кхо.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху дхаммам̣ парийа̄пун̣а̄ти – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тхам̣, уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. тасса те дхамма̄ сота̄нугата̄ хонти, вачаса̄ паричита̄, манаса̄нупеккхита̄, дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄. со мут̣т̣хассати ка̄лам̣ курума̄но ан̃н̃атарам̣ деваника̄йам̣ упападжджати. тасса таттха на хева кхо сукхино дхаммапада̄ плаванти, напи бхиккху иддхима̄ четовасиппатто девапариса̄йам̣ дхаммам̣ десети; апи ча кхо девапутто девапариса̄йам̣ дхаммам̣ десети. тасса евам̣ хоти – ‘айам̣ ва̄ со дхаммавинайо, йаттха̄хам̣ пуббе брахмачарийам̣ ачари’нти. дандхо, бхиккхаве, сатуппа̄до; атха со сатто кхиппам̣йева висесага̄мӣ хоти. сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо кусало сан̇кхасаддасса. со аддха̄намаггаппат̣ипанно сан̇кхасаддам̣ сун̣еййа. тасса на хева кхо асса кан̇кха̄ ва̄ вимати ¶ ва̄ – ‘сан̇кхасаддо ну кхо, на ну кхо сан̇кхасаддо’ти! атха кхо сан̇кхасаддотвева нит̣т̣хам̣ гаччхеййа. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху дхаммам̣ парийа̄пун̣а̄ти – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тхам̣, уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. тасса те дхамма̄ сота̄нугата̄ хонти, вачаса̄ паричита̄, манаса̄нупеккхита̄, дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄. со мут̣т̣хассати ка̄лам̣ курума̄но ан̃н̃атарам̣ деваника̄йам̣ упападжджати. тасса таттха на хева кхо сукхино дхаммапада̄ плаванти, напи бхиккху иддхима̄ четовасиппатто девапариса̄йам̣ дхаммам̣ десети; апи ча кхо девапутто девапариса̄йам̣ дхаммам̣ десети. тасса евам̣ хоти – ‘айам̣ ва̄ со дхаммавинайо, йаттха̄хам̣ пуббе брахмачарийам̣ ачари’нти. дандхо, бхиккхаве, сатуппа̄до; атха со сатто кхиппам̣йева висесага̄мӣ хоти. сота̄нугата̄нам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣, вачаса̄ паричита̄нам̣, манаса̄нупеккхита̄нам̣, дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄нам̣ айам̣ татийо а̄нисам̣со па̄т̣икан̇кхо.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху дхаммам̣ парийа̄пун̣а̄ти – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тхам̣, уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. тасса те дхамма̄ сота̄нугата̄ хонти, вачаса̄ паричита̄, манаса̄нупеккхита̄, дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄. со мут̣т̣хассати ка̄лам̣ курума̄но ан̃н̃атарам̣ деваника̄йам̣ упападжджати. тасса таттха на хева кхо сукхино дхаммапада̄ плаванти, напи бхиккху иддхима̄ четовасиппатто девапариса̄йам̣ дхаммам̣ десети, напи девапутто девапариса̄йам̣ ¶ дхаммам̣ десети; апи ча кхо опапа̄тико опапа̄тикам̣ са̄рети – ‘сараси твам̣, ма̄риса, сараси твам̣ ¶ , ма̄риса, йаттха майам̣ пуббе брахмачарийам̣ ачаримха̄’ти. со евама̄ха – ‘сара̄ми, ма̄риса, сара̄ми, ма̄риса̄’ти. дандхо, бхиккхаве, сатуппа̄до; атха со сатто кхиппам̣йева висесага̄мӣ хоти. сеййатха̄пи, бхиккхаве, две саха̄йака̄ сахапам̣сукӣл̣ика̄ [сахапам̣сукӣл̣ака̄ (сйа̄. кам̣.)]. те када̄чи карахачи ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сама̄гаччхеййум̣. ан̃н̃о пана [сама̄гаччхеййум̣, таменам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] саха̄йако саха̄йакам̣ евам̣ вадеййа – ‘идампи, самма, сараси, идампи, самма, сарасӣ’ти. со евам̣ вадеййа – ‘сара̄ми ¶ , самма, сара̄ми, самма̄’ти. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху дхаммам̣ парийа̄пун̣а̄ти – суттам̣, геййам̣, веййа̄каран̣ам̣, га̄тхам̣, уда̄нам̣, итивуттакам̣, джа̄такам̣, аббхутадхаммам̣, ведаллам̣. тасса те дхамма̄ сота̄нугата̄ хонти, вачаса̄ паричита̄, манаса̄нупеккхита̄, дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄. со мут̣т̣хассати ка̄лам̣ курума̄но ан̃н̃атарам̣ деваника̄йам̣ упападжджати. тасса таттха на хева кхо сукхино дхаммапада̄ плаванти, напи бхиккху иддхима̄ четовасиппатто девапариса̄йам̣ дхаммам̣ десети, напи девапутто девапариса̄йам̣ дхаммам̣ десети; апи ча кхо опапа̄тико опапа̄тикам̣ са̄рети – ‘сараси твам̣, ма̄риса, сараси твам̣, ма̄риса, йаттха майам̣ пуббе брахмачарийам̣ ачаримха̄’ти. со евама̄ха – ‘сара̄ми, ма̄риса, сара̄ми, ма̄риса̄’ти. дандхо, бхиккхаве, сатуппа̄до; атха кхо со сатто кхиппам̣йева ¶ висесага̄мӣ хоти. сота̄нугата̄нам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣, вачаса̄ паричита̄нам̣, манаса̄нупеккхита̄нам̣, дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄нам̣ айам̣ чатуттхо а̄нисам̣со па̄т̣икан̇кхо. сота̄нугата̄нам̣, бхиккхаве, дхамма̄нам̣, вачаса̄ паричита̄нам̣, манаса̄нупеккхита̄нам̣ дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄нам̣ име чатта̄ро а̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄’’ти. пат̣хамам̣.
2. т̣ха̄насуттам̣
192. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, т̣ха̄на̄ни чатӯхи т̣ха̄нехи ведитабба̄ни. катама̄ни чатта̄ри? сам̣ва̄сена, бхиккхаве, сӣлам̣ ведитаббам̣, тан̃ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена. сам̣воха̄рена, бхиккхаве, сочеййам̣ ведитаббам̣, тан̃ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена. а̄пада̄су, бхиккхаве, тха̄мо ведитаббо, со ча кхо дӣгхена аддхуна̄ ¶ , на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена. са̄каччха̄йа, бхиккхаве, пан̃н̃а̄ ведитабба̄, са̄ ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена̄ти.
[сам̣. ни. 1.122] ‘‘‘сам̣ва̄сена ¶ , бхиккхаве, сӣлам̣ ведитаббам̣, тан̃ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена̄’ти, ити кхо панетам̣ вуттам̣. кин̃четам̣ пат̣ичча вуттам̣? идха, бхиккхаве, пуггало пуггалена саддхим̣ сам̣васама̄но евам̣ джа̄на̄ти – ‘дӣгхараттам̣ кхо айама̄йасма̄ кхан̣д̣ака̄рӣ чхиддака̄рӣ сабалака̄рӣ камма̄сака̄рӣ, на сантатака̄рӣ на сантатавутти [сататавутти (сйа̄. кам̣.)]; сӣлесу дуссӣло айама̄йасма̄, на̄йама̄йасма̄ ¶ сӣлава̄’’’ти.
‘‘‘идха пана, бхиккхаве, пуггало пуггалена саддхим̣ сам̣васама̄но евам̣ джа̄на̄ти – ‘дӣгхараттам̣ кхо айама̄йасма̄ акхан̣д̣ака̄рӣ аччхиддака̄рӣ асабалака̄рӣ акамма̄сака̄рӣ сантатака̄рӣ ¶ сантатавутти; сӣлесу сӣлава̄ айама̄йасма̄, на̄йама̄йасма̄ дуссӣло’ти. ‘сам̣ва̄сена, бхиккхаве, сӣлам̣ ведитаббам̣, тан̃ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена̄’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣.
‘‘‘сам̣воха̄рена, бхиккхаве, сочеййам̣ ведитаббам̣, тан̃ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена̄’ти, ити кхо панетам̣ вуттам̣. кин̃четам̣ пат̣ичча вуттам̣? идха, бхиккхаве, пуггало пуггалена саддхим̣ сам̣вохарама̄но евам̣ джа̄на̄ти – ‘ан̃н̃атха̄ кхо айама̄йасма̄ екена еко вохарати, ан̃н̃атха̄ двӣхи, ан̃н̃атха̄ тӣхи, ан̃н̃атха̄ самбахулехи; воккамати айама̄йасма̄ пуримавоха̄ра̄ паччхимавоха̄рам̣; апарисуддхавоха̄ро айама̄йасма̄, на̄йама̄йасма̄ парисуддхавоха̄ро’’’ти.
‘‘идха пана, бхиккхаве, пуггало пуггалена саддхим̣ сам̣вохарама̄но евам̣ джа̄на̄ти – ‘йатхева кхо айама̄йасма̄ екена еко вохарати, татха̄ двӣхи, татха̄ тӣхи, татха̄ самбахулехи. на̄йама̄йасма̄ воккамати пуримавоха̄ра̄ паччхимавоха̄рам̣; парисуддхавоха̄ро айама̄йасма̄, на̄йама̄йасма̄ апарисуддхавоха̄ро’ти ¶ . ‘сам̣воха̄рена, бхиккхаве, сочеййам̣ ведитаббам̣, тан̃ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена̄’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ ¶ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣.
‘‘‘а̄пада̄су, бхиккхаве, тха̄мо ведитаббо, со ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена̄’ти, ити кхо панетам̣ вуттам̣. кин̃четам̣ ¶ пат̣ичча вуттам̣? идха, бхиккхаве, екаччо н̃а̄тибйасанена ва̄ пхут̣т̣хо сама̄но, бхогабйасанена ва̄ пхут̣т̣хо сама̄но, рогабйасанена ва̄ пхут̣т̣хо сама̄но на ити пат̣исан̃чиккхати – ‘татха̄бхӯто кхо айам̣ локасаннива̄со татха̄бхӯто айам̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхо йатха̄бхӯте локасаннива̄се йатха̄бхӯте аттабха̄вапат̣ила̄бхе ат̣т̣ха локадхамма̄ локам̣ анупариваттанти локо ча ат̣т̣ха локадхамме анупариваттати – ла̄бхо ча, ала̄бхо ча, йасо ча, айасо ча, нинда̄ ча, пасам̣са̄ ча, сукхан̃ча, дуккхан̃ча̄’ти. со н̃а̄тибйасанена ва̄ пхут̣т̣хо сама̄но бхогабйасанена ва̄ пхут̣т̣хо сама̄но рогабйасанена ва̄ пхут̣т̣хо сама̄но сочати киламати паридевати, уратта̄л̣им̣ кандати, саммохам̣ а̄паджджати.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччо н̃а̄тибйасанена ва̄ пхут̣т̣хо сама̄но бхогабйасанена ва̄ пхут̣т̣хо сама̄но рогабйасанена ¶ ва̄ пхут̣т̣хо сама̄но ити пат̣исан̃чиккхати – ‘татха̄бхӯто кхо айам̣ локасаннива̄со татха̄бхӯто айам̣ аттабха̄вапат̣ила̄бхо йатха̄бхӯте локасаннива̄се йатха̄бхӯте аттабха̄вапат̣ила̄бхе ат̣т̣ха локадхамма̄ локам̣ анупариваттанти локо ча ат̣т̣ха локадхамме анупариваттати – ла̄бхо ча, ала̄бхо ча, йасо ча, айасо ча, нинда̄ ча, пасам̣са̄ ча, сукхан̃ча, дуккхан̃ча̄’ти. со н̃а̄тибйасанена ва̄ пхут̣т̣хо сама̄но бхогабйасанена ва̄ ¶ пхут̣т̣хо сама̄но рогабйасанена ва̄ пхут̣т̣хо сама̄но на сочати на киламати на паридевати, на уратта̄л̣им̣ кандати, на саммохам̣ а̄паджджати. ‘а̄пада̄су, бхиккхаве, тха̄мо ведитаббо, со ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена̄’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣.
‘‘‘са̄каччха̄йа, бхиккхаве, пан̃н̃а̄ ведитабба̄, са̄ ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена̄’ти ¶ , ити кхо панетам̣ вуттам̣. кин̃четам̣ пат̣ичча вуттам̣? идха, бхиккхаве, пуггало пуггалена саддхим̣ са̄каччха̄йама̄но евам̣ джа̄на̄ти – ‘йатха̄ кхо имасса а̄йасмато уммагго йатха̄ ча абхинӣха̄ро йатха̄ ча пан̃ха̄самуда̄ха̄ро, дуппан̃н̃о айама̄йасма̄, на̄йама̄йасма̄ пан̃н̃ава̄. там̣ кисса хету? татха̄ хи айама̄йасма̄ на чева гамбхӣрам̣ аттхападам̣ уда̄харати сантам̣ пан̣ӣтам̣ атакка̄вачарам̣ нипун̣ам̣ пан̣д̣итаведанӣйам̣. йан̃ча айама̄йасма̄ дхаммам̣ бха̄сати тасса ча наппат̣ибало сам̣кхиттена ва̄ виттха̄рена ¶ ва̄ аттхам̣ а̄чиккхитум̣ десетум̣ пан̃н̃а̄петум̣ пат̣т̣хапетум̣ виваритум̣ вибхаджитум̣ утта̄нӣка̄тум̣. дуппан̃н̃о айама̄йасма̄, на̄йама̄йасма̄ пан̃н̃ава̄’’’ти.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, чаккхума̄ пурисо удакарахадасса тӣре т̣хито пассеййа париттам̣ маччхам̣ уммуджджама̄нам̣. тасса евамасса – ‘йатха̄ кхо имасса маччхасса уммагго йатха̄ ча ӯмигха̄то йатха̄ ча вега̄йитаттам̣, паритто айам̣ ¶ маччхо, на̄йам̣ маччхо маханто’ти. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало пуггалена саддхим̣ са̄каччха̄йама̄но евам̣ джа̄на̄ти – ‘йатха̄ кхо имасса а̄йасмато уммагго йатха̄ ча абхинӣха̄ро йатха̄ ча пан̃ха̄самуда̄ха̄ро, дуппан̃н̃о айама̄йасма̄, на̄йама̄йасма̄ пан̃н̃ава̄. там̣ кисса хету? татха̄ хи айама̄йасма̄ на чева гамбхӣрам̣ аттхападам̣ уда̄харати сантам̣ пан̣ӣтам̣ атакка̄вачарам̣ нипун̣ам̣ пан̣д̣итаведанӣйам̣. йан̃ча айама̄йасма̄ дхаммам̣ бха̄сати, тасса ча на пат̣ибало сам̣кхиттена ва̄ виттха̄рена ва̄ аттхам̣ а̄чиккхитум̣ десетум̣ пан̃н̃а̄петум̣ пат̣т̣хапетум̣ виваритум̣ вибхаджитум̣ утта̄нӣка̄тум̣. дуппан̃н̃о айама̄йасма̄, на̄йама̄йасма̄ пан̃н̃ава̄’’’ти.
‘‘идха пана, бхиккхаве, пуггало пуггалена саддхим̣ са̄каччха̄йама̄но евам̣ джа̄на̄ти – ‘йатха̄ кхо имасса а̄йасмато уммагго йатха̄ ча абхинӣха̄ро йатха̄ ча пан̃ха̄самуда̄ха̄ро, пан̃н̃ава̄ айама̄йасма̄, на̄йама̄йасма̄ дуппан̃н̃о. там̣ кисса хету? татха̄ хи айама̄йасма̄ гамбхӣран̃чева аттхападам̣ уда̄харати сантам̣ пан̣ӣтам̣ атакка̄вачарам̣ нипун̣ам̣ пан̣д̣итаведанӣйам̣. йан̃ча айама̄йасма̄ дхаммам̣ бха̄сати, тасса ча пат̣ибало сам̣кхиттена ва̄ виттха̄рена ва̄ аттхам̣ а̄чиккхитум̣ десетум̣ пан̃н̃а̄петум̣ пат̣т̣хапетум̣ виваритум̣ вибхаджитум̣ утта̄нӣка̄тум̣. пан̃н̃ава̄ айама̄йасма̄, на̄йама̄йасма̄ дуппан̃н̃о’’’ти.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , бхиккхаве, чаккхума̄ пурисо удакарахадасса тӣре т̣хито пассеййа махантам̣ маччхам̣ уммуджджама̄нам̣. тасса евамасса ¶ – ‘йатха̄ кхо имасса маччхасса уммагго йатха̄ ча ӯмигха̄то йатха̄ ча вега̄йитаттам̣, маханто айам̣ маччхо, на̄йам̣ маччхо паритто’ти. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало пуггалена саддхим̣ са̄каччха̄йама̄но евам̣ джа̄на̄ти – ‘йатха̄ кхо имасса а̄йасмато уммагго йатха̄ ча абхинӣха̄ро йатха̄ ча пан̃ха̄самуда̄ха̄ро, пан̃н̃ава̄ айама̄йасма̄, на̄йама̄йасма̄ дуппан̃н̃о. там̣ кисса хету? татха̄ хи айама̄йасма̄ гамбхӣран̃чева аттхападам̣ уда̄харати ¶ сантам̣ пан̣ӣтам̣ атакка̄вачарам̣ нипун̣ам̣ пан̣д̣итаведанӣйам̣. йан̃ча айама̄йасма̄ дхаммам̣ бха̄сати, тасса ча пат̣ибало сам̣кхиттена ва̄ виттха̄рена ва̄ аттхам̣ а̄чиккхитум̣ десетум̣ пан̃н̃а̄петум̣ пат̣т̣хапетум̣ виваритум̣ вибхаджитум̣ утта̄нӣка̄тум̣. пан̃н̃ава̄ айама̄йасма̄, на̄йама̄йасма̄ дуппан̃н̃о’ти.
‘‘‘са̄каччха̄йа, бхиккхаве, пан̃н̃а̄ ведитабба̄, са̄ ча кхо дӣгхена аддхуна̄, на иттарам̣; манасикарота̄, но аманасикарота̄; пан̃н̃авата̄, но дуппан̃н̃ена̄’ти ¶ , ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри т̣ха̄на̄ни имехи чатӯхи т̣ха̄нехи ведитабба̄нӣ’’ти. дутийам̣.
3. бхаддийасуттам̣
193. екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. атха кхо бхаддийо личчхави йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо бхаддийо личчхави бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘сутам̣ метам̣, бханте – ‘ма̄йа̄вӣ саман̣о готамо а̄ват̣т̣аним̣ ма̄йам̣ [а̄ват̣т̣анӣма̄йам̣ (сӣ.), а̄ват̣т̣анима̄йам̣ (сйа̄. кам̣. ка.) ма. ни. 2.60 пасситаббам̣] джа̄на̄ти йа̄йа ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ са̄ваке а̄ват̣т̣етӣ’ти. йе те, бханте, евама̄хам̣су – ‘ма̄йа̄вӣ саман̣о готамо а̄ват̣т̣аним̣ ма̄йам̣ джа̄на̄ти йа̄йа ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ са̄ваке а̄ват̣т̣етӣ’ти, каччи те, бханте, бхагавато вуттава̄дино, на ча бхагавантам̣ абхӯтена аббха̄чиккханти, дхаммасса ча анудхаммам̣ бйа̄каронти, на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нупа̄то га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхати, анаббхаккха̄тука̄ма̄ хи майам̣, бханте, бхагаванта’’нти?
‘‘етха ¶ ¶ тумхе, бхаддийа, ма̄ ануссавена, ма̄ парампара̄йа, ма̄ итикира̄йа, ма̄ пит̣акасампада̄нена, ма̄ таккахету, ма̄ найахету, ма̄ а̄ка̄рапаривитаккена, ма̄ дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄, ма̄ бхаббарӯпата̄йа, ма̄ ‘саман̣о но гарӯ’ти. йада̄ тумхе, бхаддийа, аттана̄ва джа̄неййа̄тха – ‘име дхамма̄ акусала̄, име дхамма̄ са̄ваджджа̄, име дхамма̄ вин̃н̃угарахита̄, име дхамма̄ саматта̄ сама̄динна̄ ахита̄йа дуккха̄йа сам̣ваттантӣ’ти, атха тумхе, бхаддийа, паджахеййа̄тха.
‘‘там̣ ¶ ким̣ ман̃н̃атха, бхаддийа, лобхо пурисасса аджджхаттам̣ уппаджджама̄но уппаджджати ¶ хита̄йа ва̄ ахита̄йа ва̄’’ти? ‘‘ахита̄йа, бханте’’. ‘‘луддхо пана̄йам̣, бхаддийа, пурисапуггало лобхена абхибхӯто парийа̄динначитто па̄н̣ампи ханати, адиннампи а̄дийати, парада̄рампи гаччхати, муса̄пи бхан̣ати, парампи татхатта̄йа [тадаттха̄йа (ка.) а. ни. 3.66] сама̄дапети йам̣са хоти дӣгхараттам̣ ахита̄йа дуккха̄йа̄’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхаддийа, досо пурисасса…пе… мохо пурисасса…пе… са̄рамбхо пурисасса аджджхаттам̣ уппаджджама̄но уппаджджати хита̄йа ва̄ ахита̄йа ва̄’’ти? ‘‘ахита̄йа, бханте’’. ‘‘са̄раддхо пана̄йам̣, бхаддийа, пурисапуггало са̄рамбхена абхибхӯто парийа̄динначитто па̄н̣ампи ханати, адиннампи а̄дийати, парада̄рампи гаччхати, муса̄пи бхан̣ати, парампи татхатта̄йа сама̄дапети йам̣са хоти дӣгхараттам̣ ахита̄йа дуккха̄йа̄’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхаддийа, име дхамма̄ кусала̄ ва̄ акусала̄ ва̄’’ти? ‘‘акусала̄, бханте’’. ‘‘са̄ваджджа̄ ва̄ анаваджджа̄ ва̄’’ти? ‘‘са̄ваджджа̄, бханте’’. ‘‘вин̃н̃угарахита̄ ва̄ вин̃н̃уппасаттха̄ ва̄’’ти? ‘‘вин̃н̃угарахита̄, бханте’’. ‘‘саматта̄ сама̄динна̄ ахита̄йа дуккха̄йа сам̣ваттанти, но ва̄? катхам̣ ва̄ еттха хотӣ’’ти? ‘‘саматта̄, бханте, сама̄динна̄ ахита̄йа дуккха̄йа сам̣ваттанти. евам̣ но еттха хотӣ’’ти.
‘‘ити кхо, бхаддийа, йам̣ там̣ те авочумха̄ – етха тумхе, бхаддийа, ма̄ ануссавена, ма̄ парампара̄йа, ма̄ итикира̄йа, ма̄ ¶ пит̣акасампада̄нена, ма̄ таккахету, ма̄ найахету, ма̄ а̄ка̄рапаривитаккена, ма̄ дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄, ма̄ бхаббарӯпата̄йа, ма̄ ‘саман̣о но гарӯ’ти. йада̄ тумхе, бхаддийа, аттана̄ва джа̄неййа̄тха ¶ – ‘име дхамма̄ акусала̄, име ¶ дхамма̄ са̄ваджджа̄, име дхамма̄ вин̃н̃угарахита̄, име дхамма̄ саматта̄ сама̄динна̄ ахита̄йа дуккха̄йа сам̣ваттантӣти, атха тумхе, бхаддийа, паджахеййа̄тха̄’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣.
‘‘етха тумхе, бхаддийа, ма̄ ануссавена, ма̄ парампара̄йа, ма̄ итикира̄йа, ма̄ пит̣акасампада̄нена, ма̄ таккахету, ма̄ найахету, ма̄ а̄ка̄рапаривитаккена, ма̄ дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄, ма̄ бхаббарӯпата̄йа, ма̄ ‘саман̣о но гарӯ’ти. йада̄ тумхе, бхаддийа, аттана̄ва ¶ джа̄неййа̄тха – ‘име дхамма̄ кусала̄, име дхамма̄ анаваджджа̄, име дхамма̄ вин̃н̃уппасаттха̄, име дхамма̄ саматта̄ сама̄динна̄ хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттантӣ’ти, атха тумхе, бхаддийа, упасампаджджа вихареййа̄тха̄’’ти.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхаддийа, алобхо пурисасса аджджхаттам̣ уппаджджама̄но уппаджджати хита̄йа ва̄ ахита̄йа ва̄’’ти? ‘‘хита̄йа, бханте’’. ‘‘алуддхо пана̄йам̣, бхаддийа, пурисапуггало лобхена анабхибхӯто апарийа̄динначитто нева па̄н̣ам̣ ханати, на адиннам̣ а̄дийати, на парада̄рам̣ гаччхати, на муса̄ бхан̣ати, парампи татхатта̄йа на сама̄дапети йам̣’са хоти дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа̄’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхаддийа, адосо пурисасса…пе… амохо пурисасса…пе… аса̄рамбхо пурисасса аджджхаттам̣ уппаджджама̄но уппаджджати хита̄йа ва̄ ахита̄йа ва̄’’ти? ‘‘хита̄йа, бханте’’. ‘‘аса̄раддхо пана̄йам̣, бхаддийа, пурисапуггало са̄рамбхена анабхибхӯто апарийа̄динначитто нева па̄н̣ам̣ ханати, на адиннам̣ а̄дийати, на парада̄рам̣ гаччхати, на муса̄ бхан̣ати ¶ , парампи татхатта̄йа на сама̄дапети йам̣’са хоти дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа̄’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃атха, бхаддийа, име дхамма̄ кусала̄ ва̄ акусала̄ ва̄’’ти? ‘‘кусала̄, бханте’’. ‘‘са̄ваджджа̄ ва̄ анаваджджа̄ ва̄’’ти? ‘‘анаваджджа̄, бханте’’. ‘‘вин̃н̃угарахита̄ ва̄ вин̃н̃уппасаттха̄ ва̄’’ти? ‘‘вин̃н̃уппасаттха̄, бханте’’. ‘‘саматта̄ ¶ сама̄динна̄ хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттанти но ва̄? катхам̣ ва̄ еттха хотӣ’’ти? ‘‘саматта̄, бханте, сама̄динна̄ хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттанти. евам̣ но еттха хотӣ’’ти.
‘‘ити ¶ кхо, бхаддийа, йам̣ там̣ те авочумха̄ – етха тумхе, бхаддийа, ма̄ ануссавена, ма̄ парампара̄йа, ма̄ итикира̄йа, ма̄ пит̣акасампада̄нена, ма̄ таккахету, ма̄ найахету, ма̄ а̄ка̄рапаривитаккена, ма̄ дит̣т̣хиниджджха̄наккхантийа̄, ма̄ бхаббарӯпата̄йа, ма̄ ‘саман̣о но гарӯ’ти. йада̄ тумхе, бхаддийа, аттана̄ва джа̄неййа̄тха – ‘име дхамма̄ кусала̄, име дхамма̄ анаваджджа̄, име дхамма̄ вин̃н̃уппасаттха̄, име дхамма̄ саматта̄ сама̄динна̄ хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттантӣти ¶ , атха тумхе, бхаддийа, упасампаджджа вихареййа̄тха̄’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣.
‘‘йе кхо те, бхаддийа, локе санто саппуриса̄ те са̄вакам̣ евам̣ сама̄дапенти – ‘ехи твам̣, амбхо пуриса, лобхам̣ винеййа [винеййа винеййа (сӣ. сйа̄. кам̣.)] вихара̄хи. лобхам̣ винеййа вихаранто на лобхаджам̣ каммам̣ кариссаси ка̄йена ва̄ча̄йа манаса̄. досам̣ винеййа вихара̄хи. досам̣ винеййа вихаранто на досаджам̣ каммам̣ ¶ кариссаси ка̄йена ва̄ча̄йа манаса̄. мохам̣ винеййа вихара̄хи. мохам̣ винеййа вихаранто на мохаджам̣ каммам̣ кариссаси ка̄йена ва̄ча̄йа манаса̄. са̄рамбхам̣ винеййа вихара̄хи. са̄рамбхам̣ винеййа вихаранто на са̄рамбхаджам̣ каммам̣ кариссаси ка̄йена ва̄ча̄йа манаса̄’’’ти.
евам̣ вутте бхаддийо личчхави бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бханте…пе… упа̄сакам̣ мам̣, бханте, бхагава̄ дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.
‘‘апи ну та̄хам̣, бхаддийа, евам̣ авачам̣ – ‘ехи ме твам̣, бхаддийа, са̄вако хохи; ахам̣ саттха̄ бхависса̄мӣ’’’ти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘евам̣ва̄дим̣ кхо мам̣, бхаддийа, евамаккха̄йим̣ еке саман̣абра̄хман̣а̄ асата̄ туччха̄ муса̄ абхӯтена аббха̄чиккханти – ‘ма̄йа̄вӣ саман̣о готамо а̄ват̣т̣аним̣ ма̄йам̣ джа̄на̄ти йа̄йа ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ са̄ваке а̄ват̣т̣етӣ’’’ти. ‘‘бхаддика̄ ¶ , бханте, а̄ват̣т̣анӣ ма̄йа̄. калйа̄н̣ӣ, бханте, а̄ват̣т̣анӣ ма̄йа̄. пийа̄ ме, бханте, н̃а̄тиса̄лохита̄ има̄йа а̄ват̣т̣анийа̄ а̄ват̣т̣еййум̣, пийа̄нампи ме асса н̃а̄тиса̄лохита̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа. саббе чепи, бханте, кхаттийа̄ има̄йа а̄ват̣т̣анийа̄ а̄ват̣т̣еййум̣, саббесамписса кхаттийа̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа. саббе чепи, бханте, бра̄хман̣а̄… весса̄ ¶ … судда̄ има̄йа а̄ват̣т̣анийа̄ а̄ват̣т̣еййум̣, саббесамписса судда̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа̄’’ти.
‘‘еваметам̣, бхаддийа, еваметам̣, бхаддийа! саббе чепи, бхаддийа, кхаттийа̄ има̄йа а̄ват̣т̣анийа̄ а̄ват̣т̣еййум̣ акусаладхаммаппаха̄на̄йа кусаладхаммӯпасампада̄йа, саббесамписса кхаттийа̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа. саббе ¶ чепи, бхаддийа, бра̄хман̣а̄… весса̄… судда̄ а̄ват̣т̣еййум̣ акусаладхаммаппаха̄на̄йа кусаладхаммӯпасампада̄йа, саббесамписса судда̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа. садевако чепи, бхаддийа, локо сама̄рако сабрахмако сассаман̣абра̄хман̣ӣ паджа̄ садеваманусса̄ има̄йа ¶ а̄ват̣т̣анийа̄ а̄ват̣т̣еййум̣ [а̄ват̣т̣еййа (?)] акусаладхаммаппаха̄на̄йа кусаладхаммӯпасампада̄йа, садевакассаписса локасса сама̄ракасса сабрахмакасса сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа. име чепи, бхаддийа, маха̄са̄ла̄ има̄йа а̄ват̣т̣анийа̄ а̄ват̣т̣еййум̣ акусаладхаммаппаха̄на̄йа кусаладхаммӯпасампада̄йа, имесамписса маха̄са̄ла̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа ( ) [(саче четеййум̣) (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.), (а̄ват̣т̣еййум̣) (ка.) а. ни. 8.44]. ко пана ва̄до мануссабхӯтасса̄’’ти! татийам̣.
4. са̄мугийасуттам̣
194. екам̣ самайам̣ а̄йасма̄ а̄нандо колийесу вихарати са̄мугам̣ на̄ма [са̄пӯгам̣ на̄ма (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] колийа̄нам̣ нигамо. атха кхо самбахула̄ са̄мугийа̄ колийапутта̄ йена̄йасма̄ а̄нандо тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинне кхо те са̄мугийе колийапутте а̄йасма̄ а̄нандо етадавоча –
‘‘чатта̄рима̄ни, бйаггхападжджа̄, па̄рисуддхипадха̄нийан̇га̄ни тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена ¶ саммадаккха̄та̄ни сатта̄нам̣ висуддхийа̄ сокапаридева̄нам̣ [сокапариддава̄нам̣ (сӣ.)] саматиккама̄йа дуккхадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄йа н̃а̄йасса адхигама̄йа нибба̄насса саччхикирийа̄йа. катама̄ни чатта̄ри? сӣлапа̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣, читтапа̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣ ¶ , дит̣т̣хипа̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣, вимуттипа̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣.
‘‘катаман̃ча ¶ , бйаггхападжджа̄, сӣлапа̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣? идха, бйаггхападжджа̄, бхиккху сӣлава̄ хоти…пе… сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу. айам̣ вуччати, бйаггхападжджа̄, сӣлапа̄рисуддхи. ити еварӯпим̣ сӣлапа̄рисуддхим̣ апарипӯрам̣ ва̄ парипӯресса̄ми парипӯрам̣ ва̄ таттха таттха пан̃н̃а̄йа ануггахесса̄мӣти, йо таттха чхандо ча ва̄йа̄мо ча усса̄хо ча уссол̣хӣ ча аппат̣ива̄нӣ ча сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча, идам̣ вуччати, бйаггхападжджа̄, сӣлапа̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣.
‘‘катаман̃ча, бйаггхападжджа̄, читтапа̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣? идха, бйаггхападжджа̄, бхиккху вивиччева ка̄мехи…пе… ¶ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати, бйаггхападжджа̄, читтапа̄рисуддхи. ити еварӯпим̣ читтапа̄рисуддхим̣ апарипӯрам̣ ва̄ парипӯресса̄ми парипӯрам̣ ва̄ таттха таттха пан̃н̃а̄йа ануггахесса̄мӣти, йо таттха чхандо ча ва̄йа̄мо ча усса̄хо ча уссол̣хӣ ча аппат̣ива̄нӣ ча сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча, идам̣ вуччати, бйаггхападжджа̄, читтапа̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣.
‘‘катаман̃ча, бйаггхападжджа̄, дит̣т̣хипа̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣? идха, бйаггхападжджа̄, бхиккху ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. айам̣ вуччати, бйаггхападжджа̄, дит̣т̣хипа̄рисуддхи. ити еварӯпим̣ дит̣т̣хипа̄рисуддхим̣ апарипӯрам̣ ва̄…пе… таттха таттха пан̃н̃а̄йа ануггахесса̄мӣти, йо таттха чхандо ча ва̄йа̄мо ча усса̄хо ча уссол̣хӣ ча аппат̣ива̄нӣ ча сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча, идам̣ вуччати, бйаггхападжджа̄, дит̣т̣хипа̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣ ¶ .
‘‘катаман̃ча, бйаггхападжджа̄, вимуттипа̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣? са кхо со, бйаггхападжджа̄, арийаса̄вако имина̄ ча сӣлапа̄рисуддхипадха̄нийан̇гена саманна̄гато имина̄ ча читтапа̄рисуддхипадха̄нийан̇гена ¶ ¶ саманна̄гато имина̄ ча дит̣т̣хипа̄рисуддхипадха̄нийан̇гена саманна̄гато раджанӣйесу дхаммесу читтам̣ вира̄джети, вимочанӣйесу дхаммесу читтам̣ вимочети. со раджанӣйесу дхаммесу читтам̣ вира̄джетва̄, вимочанӣйесу дхаммесу читтам̣ вимочетва̄ самма̄вимуттим̣ пхусати. айам̣ вуччати, бйаггхападжджа̄, вимуттипа̄рисуддхи. ити еварӯпим̣ вимуттипа̄рисуддхим̣ апарипӯрам̣ ва̄ парипӯресса̄ми парипӯрам̣ ва̄ таттха таттха пан̃н̃а̄йа ануггахесса̄мӣти, йо таттха чхандо ча ва̄йа̄мо ча усса̄хо ча уссол̣хӣ ча аппат̣ива̄нӣ ча сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча, идам̣ вуччати, бйаггхападжджа̄, вимуттипа̄рисуддхипадха̄нийан̇гам̣.
‘‘има̄ни ¶ кхо, бйаггхападжджа̄, чатта̄ри па̄рисуддхипадха̄нийан̇га̄ни тена бхагавата̄ джа̄ната̄ пассата̄ арахата̄ самма̄самбуддхена саммадаккха̄та̄ни сатта̄нам̣ висуддхийа̄ сокапаридева̄нам̣ саматиккама̄йа ¶ дуккхадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄йа н̃а̄йасса адхигама̄йа нибба̄насса саччхикирийа̄йа̄’’ти. чатуттхам̣.
5. ваппасуттам̣
195. екам̣ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати капилаваттхусмим̣ нигродха̄ра̄ме. атха кхо ваппо сакко ниган̣т̣хаса̄вако йена̄йасма̄ маха̄моггалла̄но тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ваппам̣ саккам̣ ниган̣т̣хаса̄вакам̣ а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но етадавоча –
‘‘идхасса ¶ , ваппа, ка̄йена сам̣вуто ва̄ча̄йа сам̣вуто манаса̄ сам̣вуто авиджджа̄вира̄га̄ виджджуппа̄да̄. пассаси но твам̣, ваппа, там̣ т̣ха̄нам̣ йатонида̄нам̣ пурисам̣ дуккхаведанийа̄ а̄сава̄ ассавеййум̣ [анва̄ссавеййум̣ (ка.)] абхисампара̄йа’’нти? ‘‘пасса̄махам̣, бханте, там̣ т̣ха̄нам̣. идхасса, бханте, пуббе па̄пакаммам̣ катам̣ авипаккавипа̄кам̣. татонида̄нам̣ пурисам̣ дуккхаведанийа̄ а̄сава̄ ассавеййум̣ абхисампара̄йа’’нти. айан̃чева кхо пана а̄йасмато маха̄моггалла̄насса ваппена саккена ниган̣т̣хаса̄вакена саддхим̣ антара̄катха̄ виппаката̄ хоти.
атха кхо бхагава̄ са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито ¶ йена упат̣т̣ха̄наса̄ла̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ маха̄моггалла̄нам̣ етадавоча –
‘‘ка̄йа нуттха, моггалла̄на, етарахи катха̄йа саннисинна̄; ка̄ ча пана во антара̄катха̄ виппаката̄’’ти? ‘‘идха̄хам̣, бханте, ваппам̣ саккам̣ ниган̣т̣хаса̄вакам̣ етадавочам̣ – ‘идхасса, ваппа, ка̄йена сам̣вуто ва̄ча̄йа сам̣вуто манаса̄ сам̣вуто авиджджа̄вира̄га̄ виджджуппа̄да̄. пассаси но твам̣, ваппа, там̣ т̣ха̄нам̣ йатонида̄нам̣ пурисам̣ дуккхаведанийа̄ а̄сава̄ ассавеййум̣ абхисампара̄йа’нти? евам̣ вутте, бханте, ваппо сакко ниган̣т̣хаса̄вако мам̣ етадавоча – ‘пасса̄махам̣, бханте, там̣ т̣ха̄нам̣. идхасса, бханте, пуббе па̄пакаммам̣ катам̣ авипаккавипа̄кам̣. татонида̄нам̣ пурисам̣ дуккхаведанийа̄ а̄сава̄ ассавеййум̣ абхисампара̄йа’нти ¶ . айам̣ кхо но, бханте ¶ , ваппена саккена ниган̣т̣хаса̄вакена саддхим̣ антара̄катха̄ виппаката̄; атха бхагава̄ ануппатто’’ти.
атха кхо бхагава̄ ваппам̣ саккам̣ ниган̣т̣хаса̄вакам̣ етадавоча ¶ – ‘‘саче ме твам̣, ваппа, анун̃н̃еййан̃чева ануджа̄неййа̄си, пат̣иккоситаббан̃ча пат̣иккосеййа̄си, йасса ча ме бха̄ситасса аттхам̣ на джа̄неййа̄си мамеветтха уттари пат̣ипуччхеййа̄си – ‘идам̣, бханте, катхам̣, имасса ко аттхо’ти, сийа̄ но еттха катха̄салла̄по’’ти. ‘‘анун̃н̃еййан̃чева̄хам̣, бханте, бхагавато ануджа̄нисса̄ми, пат̣иккоситаббан̃ча пат̣иккосисса̄ми, йасса ча̄хам̣ бхагавато бха̄ситасса аттхам̣ на джа̄нисса̄ми бхагавантам̣йеветтха уттари пат̣ипуччхисса̄ми – ‘идам̣ бханте, катхам̣, имасса ко аттхо’ти? хоту но еттха катха̄салла̄по’’ти.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ваппа, йе ка̄йасама̄рамбхапаччайа̄ уппаджджанти а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄, ка̄йасама̄рамбха̄ пат̣ивиратасса евам̣са те а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄ на хонти. со наван̃ча каммам̣ на кароти, пура̄н̣ан̃ча каммам̣ пхусса пхусса ¶ бйантӣкароти, сандит̣т̣хика̄ ниджджара̄ ака̄лика̄ ехипассика̄ опанеййика̄ паччаттам̣ ведитабба̄ вин̃н̃ӯхи [вин̃н̃ӯхӣти (сӣ. пӣ. ка.) сам̣. ни. 4.364 пасситаббам̣]. пассаси но твам̣, ваппа, там̣ т̣ха̄нам̣ йатонида̄нам̣ пурисам̣ дуккхаведанийа̄ а̄сава̄ ассавеййум̣ абхисампара̄йа’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ваппа, йе вачӣсама̄рамбхапаччайа̄ уппаджджанти а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄, вачӣсама̄рамбха̄ пат̣ивиратасса евам̣са те а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄ на хонти. со наван̃ча каммам̣ на кароти, пура̄н̣ан̃ча каммам̣ пхусса пхусса бйантӣкароти. сандит̣т̣хика̄ ниджджара̄ ака̄лика̄ ехипассика̄ опанеййика̄ паччаттам̣ ведитабба̄ вин̃н̃ӯхи. пассаси но твам̣, ваппа, там̣ т̣ха̄нам̣ йатонида̄нам̣ пурисам̣ дуккхаведанийа̄ а̄сава̄ ассавеййум̣ ¶ абхисампара̄йа’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ваппа, йе маносама̄рамбхапаччайа̄ уппаджджанти а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄, маносама̄рамбха̄ пат̣ивиратасса евам̣са те а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄ на хонти. со наван̃ча каммам̣ на кароти, пура̄н̣ан̃ча каммам̣ пхусса пхусса бйантӣкароти. сандит̣т̣хика̄ ниджджара̄ ака̄лика̄ ¶ ехипассика̄ опанеййика̄ ¶ паччаттам̣ ведитабба̄ вин̃н̃ӯхи. пассаси но твам̣, ваппа, там̣ т̣ха̄нам̣ йатонида̄нам̣ пурисам̣ дуккхаведанийа̄ а̄сава̄ ассавеййум̣ абхисампара̄йа’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, ваппа, йе авиджджа̄паччайа̄ уппаджджанти а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄, авиджджа̄вира̄га̄ виджджуппа̄да̄ евам̣са те а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄ на хонти. со наван̃ча каммам̣ на кароти, пура̄н̣ан̃ча каммам̣ пхусса пхусса бйантӣкароти. сандит̣т̣хика̄ ниджджара̄ ака̄лика̄ ехипассика̄ опанеййика̄ паччаттам̣ ведитабба̄ вин̃н̃ӯхи. пассаси но твам̣, ваппа, там̣ т̣ха̄нам̣ йатонида̄нам̣ пурисам̣ дуккхаведанийа̄ а̄сава̄ ассавеййум̣ абхисампара̄йа’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’.
‘‘евам̣ самма̄ вимуттачиттасса кхо, ваппа, бхиккхуно чха сататавиха̄ра̄ адхигата̄ хонти. со чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ нева сумано хоти на думмано; упеккхако вихарати сато сампаджа̄но. сотена саддам̣ сутва̄…пе… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄…пе... дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄…пе… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄ нева сумано хоти на думмано; упеккхако вихарати сато сампаджа̄но. со ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведийама̄но ‘ка̄йапарийантикам̣ ¶ веданам̣ ведийа̄мӣ’ти паджа̄на̄ти; джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведийама̄но ‘джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведийа̄мӣ’ти паджа̄на̄ти; ‘ка̄йасса бхеда̄ уддхам̣ джӣвитапарийа̄да̄на̄ идхева саббаведайита̄ни анабхинандита̄ни сӣтӣ бхависсантӣ’ти паджа̄на̄ти’’.
‘‘сеййатха̄пи, ваппа, тхӯн̣ам̣ пат̣ичча чха̄йа̄ пан̃н̃а̄йати. атха пурисо ¶ а̄гаччхеййа кудда̄лапит̣акам̣ а̄да̄йа. со там̣ тхӯн̣ам̣ мӯле чхиндеййа; мӯле чхиндитва̄ паликхан̣еййа; паликхан̣итва̄ мӯла̄ни уддхареййа, антамасо усӣрана̄л̣иматта̄нипи [усӣрана̄л̣аматта̄нипи (сӣ.)]. со там̣ тхӯн̣ам̣ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ чхиндеййа. кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ чхетва̄ пха̄леййа. пха̄летва̄ сакаликам̣ сакаликам̣ кареййа. сакаликам̣ сакаликам̣ катва̄ ва̄та̄тапе висосеййа. ва̄та̄тапе висосетва̄ аггина̄ д̣ахеййа. аггина̄ д̣ахетва̄ масим̣ кареййа ¶ . масим̣ каритва̄ маха̄ва̄те ва̄ опхун̣еййа надийа̄ ва̄ сӣгхасота̄йа пава̄хеййа. евам̣ ¶ хисса, ваппа, йа̄ тхӯн̣ам̣ пат̣ичча чха̄йа̄ са̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄.
‘‘евамевам̣ кхо, ваппа, евам̣ самма̄ вимуттачиттасса бхиккхуно чха сататавиха̄ра̄ адхигата̄ хонти. со чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ нева сумано хоти на думмано; упеккхако вихарати сато сампаджа̄но. сотена саддам̣ сутва̄…пе… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄…пе… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄…пе… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄…пе… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа нева сумано хоти на думмано; упеккхако вихарати сато сампаджа̄но. со ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведийама̄но ‘ка̄йапарийантикам̣ веданам̣ ведийа̄мӣ’ти паджа̄на̄ти; джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведийама̄но ‘джӣвитапарийантикам̣ веданам̣ ведийа̄мӣ’ти ¶ паджа̄на̄ти; ‘ка̄йасса бхеда̄ уддхам̣ джӣвитапарийа̄да̄на̄ идхева саббаведайита̄ни анабхинандита̄ни сӣтӣ бхависсантӣ’ти паджа̄на̄ти’’.
евам̣ вутте ваппо сакко ниган̣т̣хаса̄вако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘сеййатха̄пи, бханте, пурисо удайаттхико ассапан̣ийам̣ посеййа. со удайан̃чева на̄дхигаччхеййа, уттарин̃ча киламатхасса вигха̄тасса бха̄гӣ асса. евамевам̣ кхо ахам̣, бханте, удайаттхико ба̄ле ниган̣т̣хе пайирупа̄сим̣. сва̄хам̣ удайан̃чева на̄дхигаччхим̣, уттарин̃ча киламатхасса вигха̄тасса бха̄гӣ ахосим̣. еса̄хам̣, бханте, аджджатагге йо ме ба̄лесу ниган̣т̣хесу паса̄до там̣ маха̄ва̄те ва̄ опхун̣а̄ми надийа̄ ва̄ сӣгхасота̄йа пава̄хеми. абхиккантам̣, бханте…пе… упа̄сакам̣ мам̣, бханте ¶ , бхагава̄ дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. пан̃чамам̣.
6. са̄л̣хасуттам̣
196. екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. атха кхо са̄л̣хо ча личчхави абхайо ча личчхави йена бхагава̄ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ ¶ екамантам̣ нисӣдим̣су. екамантам̣ нисинно кхо са̄л̣хо личчхави бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘санти, бханте, еке саман̣абра̄хман̣а̄ двайена огхасса ниттхаран̣ам̣ пан̃н̃апенти ¶ – сӣлависуддхихету ча таподжигуччха̄хету ча. идха, бханте, бхагава̄ кима̄ха̄’’ти?
‘‘сӣлависуддхим̣ ¶ кхо ахам̣, са̄л̣ха, ан̃н̃атарам̣ са̄ман̃н̃ан̇ганти вада̄ми. йе те, са̄л̣ха, саман̣абра̄хман̣а̄ таподжигуччха̄ва̄да̄ таподжигуччха̄са̄ра̄ таподжигуччха̄аллӣна̄ вихаранти, абхабба̄ те огхасса ниттхаран̣а̄йа. йепи те, са̄л̣ха, саман̣абра̄хман̣а̄ апарисуддхака̄йасама̄ча̄ра̄ апарисуддхавачӣсама̄ча̄ра̄ апарисуддхаманосама̄ча̄ра̄ апарисуддха̄джӣва̄, абхабба̄ те н̃а̄н̣адассана̄йа ануттара̄йа самбодха̄йа.
‘‘сеййатха̄пи, са̄л̣ха, пурисо надим̣ таритука̄мо тин̣хам̣ кут̣ха̄рим̣ [кудха̄рим̣ (ка.)] а̄да̄йа ванам̣ пависеййа. со таттха пассеййа махатим̣ са̄лалат̣т̣хим̣ уджум̣ навам̣ акуккуччакаджа̄там̣. таменам̣ мӯле чхиндеййа; мӯле чхетва̄ агге чхиндеййа; агге чхетва̄ са̄кха̄пала̄сам̣ сувисодхитам̣ висодхеййа; са̄кха̄пала̄сам̣ сувисодхитам̣ висодхетва̄ кут̣ха̄рӣхи таччхеййа; кут̣ха̄рӣхи таччхетва̄ ва̄сӣхи таччхеййа; ва̄сӣхи таччхетва̄ лекхан̣ийа̄ ликхеййа; лекхан̣ийа̄ ликхитва̄ па̄са̄н̣агул̣ена дховеййа [дхопеййа (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)]; па̄са̄н̣агул̣ена дховетва̄ надим̣ пата̄реййа.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, са̄л̣ха, бхаббо ну кхо со пурисо надим̣ тариту’’нти? ‘‘но хетам̣, бханте’’. ‘‘там̣ кисса хету’’? ‘‘асу хи, бханте, са̄лалат̣т̣хи бахиддха̄ супарикаммаката̄ ¶ анто ависуддха̄. тассетам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – са̄лалат̣т̣хи сам̣сӣдиссати, пурисо анайабйасанам̣ а̄паджджиссатӣ’’ти.
‘‘евамевам̣ кхо, са̄л̣ха, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ таподжигуччха̄ва̄да̄ таподжигуччха̄са̄ра̄ таподжигуччха̄аллӣна̄ вихаранти, абхабба̄ те огхасса ниттхаран̣а̄йа. йепи те, са̄л̣ха, саман̣абра̄хман̣а̄ апарисуддхака̄йасама̄ча̄ра̄ апарисуддхавачӣсама̄ча̄ра̄ апарисуддхаманосама̄ча̄ра̄ ¶ апарисуддха̄джӣва̄, абхабба̄ те н̃а̄н̣адассана̄йа ануттара̄йа самбодха̄йа.
‘‘йе ¶ ча кхо те, са̄л̣ха, саман̣абра̄хман̣а̄ на таподжигуччха̄ва̄да̄ на таподжигуччха̄са̄ра̄ на таподжигуччха̄аллӣна̄ вихаранти, бхабба̄ те огхасса ниттхаран̣а̄йа. йепи те, са̄л̣ха, саман̣абра̄хман̣а̄ парисуддхака̄йасама̄ча̄ра̄ парисуддхавачӣсама̄ча̄ра̄ парисуддхаманосама̄ча̄ра̄ парисуддха̄джӣва̄, бхабба̄ те н̃а̄н̣адассана̄йа ануттара̄йа самбодха̄йа.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , са̄л̣ха, пурисо надим̣ таритука̄мо тин̣хам̣ кут̣ха̄рим̣ а̄да̄йа ванам̣ пависеййа. со таттха пассеййа махатим̣ са̄лалат̣т̣хим̣ уджум̣ навам̣ акуккуччакаджа̄там̣. таменам̣ мӯле чхиндеййа; мӯле чхиндитва̄ агге чхиндеййа; агге чхиндитва̄ са̄кха̄пала̄сам̣ сувисодхитам̣ висодхеййа; са̄кха̄пала̄сам̣ сувисодхитам̣ висодхетва̄ кут̣ха̄рӣхи таччхеййа; кут̣ха̄рӣхи таччхетва̄ ва̄сӣхи таччхеййа; ва̄сӣхи таччхетва̄ никха̄данам̣ а̄да̄йа анто сувисодхитам̣ висодхеййа; анто сувисодхитам̣ висодхетва̄ лекхан̣ийа̄ ликхеййа; лекхан̣ийа̄ ликхитва̄ па̄са̄н̣агул̣ена дховеййа; па̄са̄н̣агул̣ена дховетва̄ на̄вам̣ кареййа; на̄вам̣ катва̄ пхийа̄риттам̣ [пийа̄риттам̣ (сӣ. пӣ.)] бандхеййа; пхийа̄риттам̣ бандхитва̄ надим̣ пата̄реййа.
‘‘там̣ ким̣ ман̃н̃аси, са̄л̣ха, бхаббо ну кхо со пурисо надим̣ тариту’’нти? ‘‘евам̣, бханте’’. ‘‘там̣ кисса хету’’? ‘‘асу хи, бханте, са̄лалат̣т̣хи бахиддха̄ супарикаммаката̄, анто сувисуддха̄ на̄ва̄ката̄ [сувисуддхаката̄ (ка.)] пхийа̄риттабаддха̄. тассетам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – ‘на̄ва̄ на сам̣сӣдиссати, пурисо соттхина̄ па̄рам̣ гамиссатӣ’’’ти.
‘‘евамевам̣ кхо ¶ , са̄л̣ха, йе те саман̣абра̄хман̣а̄ на таподжигуччха̄ва̄да̄ на таподжигуччха̄са̄ра̄ на таподжигуччха̄аллӣна̄ вихаранти, бхабба̄ те огхасса ниттхаран̣а̄йа. йепи те, са̄л̣ха, саман̣абра̄хман̣а̄ парисуддхака̄йасама̄ча̄ра̄ ¶ парисуддхавачӣсама̄ча̄ра̄ парисуддхаманосама̄ча̄ра̄ парисуддха̄джӣва̄, бхабба̄ те н̃а̄н̣адассана̄йа ануттара̄йа самбодха̄йа. сеййатха̄пи, са̄л̣ха, йодха̄джӣво бахӯни чепи кан̣д̣ачитрака̄ни джа̄на̄ти; атха кхо со тӣхи т̣ха̄нехи ра̄джа̄рахо хоти ра̄джабхогго, ран̃н̃о ан̇гантева сан̇кхам̣ гаччхати. катамехи тӣхи? дӯрепа̄тӣ ча, аккхан̣аведхӣ ча, махато ча ка̄йасса пада̄лета̄.
‘‘сеййатха̄пи, са̄л̣ха, йодха̄джӣво дӯрепа̄тӣ; евамевам̣ кхо, са̄л̣ха, арийаса̄вако самма̄сама̄дхи хоти. самма̄сама̄дхи, са̄л̣ха, арийаса̄вако йам̣ кин̃чи рӯпам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ ¶ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рикам̣ ва̄ сукхумам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ йам̣ дӯре сантике ва̄ саббам̣ рӯпам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати. йа̄ ка̄чи ведана̄…пе… йа̄ ка̄чи сан̃н̃а̄… йе ¶ кечи сан̇кха̄ра̄… йам̣ кин̃чи вин̃н̃а̄н̣ам̣ атӣта̄на̄гатапаччуппаннам̣ аджджхаттам̣ ва̄ бахиддха̄ ва̄ ол̣а̄рикам̣ ва̄ сукхумам̣ ва̄ хӣнам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ йам̣ дӯре сантике ва̄, саббам̣ вин̃н̃а̄н̣ам̣ ‘нетам̣ мама, несохамасми, на месо атта̄’ти еваметам̣ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа пассати.
‘‘сеййатха̄пи, са̄л̣ха, йодха̄джӣво аккхан̣аведхӣ; евамевам̣ кхо, са̄л̣ха, арийаса̄вако самма̄дит̣т̣хи хоти. самма̄дит̣т̣хи ¶ , са̄л̣ха, арийаса̄вако ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти.
‘‘сеййатха̄пи, са̄л̣ха, йодха̄джӣво махато ка̄йасса пада̄лета̄; евамевам̣ кхо, са̄л̣ха, арийаса̄вако самма̄вимутти хоти. самма̄вимутти, са̄л̣ха, арийаса̄вако махантам̣ авиджджа̄ккхандхам̣ пада̄летӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. маллика̄девӣсуттам̣
197. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо маллика̄ девӣ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинна̄ кхо маллика̄ девӣ бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘ко ¶ ну кхо, бханте, хету ко паччайо, йена мидхекаччо ма̄туга̄мо дуббан̣н̣а̄ ча хоти дурӯпа̄ супа̄пика̄ [сйа̄. пӣ. поттхакесу ‘‘дуббан̣о ча хоти дурӯпо супа̄пако’’ти евама̄дина̄ пуллин̇гикавасена диссати] дассана̄йа; далидда̄ ча хоти аппассака̄ аппабхога̄ аппесаккха̄ ча?
‘‘ко ¶ пана, бханте, хету ко паччайо, йена мидхекаччо ма̄туга̄мо дуббан̣н̣а̄ ча хоти дурӯпа̄ супа̄пика̄ дассана̄йа; ад̣д̣ха̄ ча хоти махаддхана̄ маха̄бхога̄ махесаккха̄ ча?
‘‘ко ну кхо, бханте, хету ко паччайо, йена мидхекаччо ма̄туга̄мо абхирӯпа̄ ча хоти дассанӣйа̄ па̄са̄дика̄ парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гата̄; далидда̄ ча хоти аппассака̄ аппабхога̄ аппесаккха̄ ча?
‘‘ко ¶ пана, бханте, хету ко паччайо, йена мидхекаччо ма̄туга̄мо абхирӯпа̄ ча хоти дассанӣйа̄ па̄са̄дика̄ парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гата̄, ад̣д̣ха̄ ча хоти махаддхана̄ маха̄бхога̄ махесаккха̄ ча̄’’ти?
‘‘идха ¶ , маллике, екаччо ма̄туга̄мо кодхана̄ хоти упа̄йа̄сабахула̄. аппампи вутта̄ сама̄на̄ абхисаджджати куппати бйа̄паджджати патиттхӣйати, копан̃ча досан̃ча аппаччайан̃ча па̄тукароти. са̄ [со (сйа̄.)] на да̄та̄ хоти саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ сеййа̄васатхападӣпеййам̣. исса̄маника̄ [исса̄манако (сйа̄.)] кхо пана хоти; парала̄бхасакка̄рагарука̄рама̄нанаванданапӯджана̄су иссати упадуссати иссам̣ бандхати. са̄ че тато чута̄ иттхаттам̣ а̄гаччхати, са̄ [со (сйа̄.)] йаттха йаттха пачча̄джа̄йати дуббан̣н̣а̄ ча хоти дурӯпа̄ супа̄пика̄ дассана̄йа; далидда̄ ча хоти аппассака̄ аппабхога̄ аппесаккха̄ ча.
‘‘идха пана, маллике, екаччо ма̄туга̄мо кодхана̄ хоти упа̄йа̄сабахула̄. аппампи вутта̄ сама̄на̄ абхисаджджати куппати бйа̄паджджати патиттхӣйати, копан̃ча досан̃ча аппаччайан̃ча па̄тукароти. са̄ да̄та̄ хоти саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ сеййа̄васатхападӣпеййам̣. анисса̄маника̄ кхо пана хоти; парала̄бхасакка̄рагарука̄рама̄нанаванданапӯджана̄су на иссати на упадуссати на иссам̣ бандхати. са̄ че тато чута̄ иттхаттам̣ а̄гаччхати, са̄ йаттха йаттха ¶ пачча̄джа̄йати дуббан̣н̣а̄ ча хоти дурӯпа̄ супа̄пика̄ дассана̄йа; ад̣д̣ха̄ ча хоти махаддхана̄ маха̄бхога̄ махесаккха̄ ча.
‘‘идха пана, маллике, екаччо ма̄туга̄мо аккодхана̄ хоти анупа̄йа̄сабахула̄. бахумпи вутта̄ ¶ сама̄на̄ на̄бхисаджджати на куппати на бйа̄паджджати на патиттхӣйати, на копан̃ча досан̃ча аппаччайан̃ча па̄тукароти. са̄ на да̄та̄ хоти саман̣асса ¶ ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ сеййа̄васатхападӣпеййам̣. исса̄маника̄ кхо пана хоти; парала̄бхасакка̄рагарука̄рама̄нанаванданапӯджана̄су иссати упадуссати иссам̣ бандхати. са̄ че тато чута̄ иттхаттам̣ а̄гаччхати, са̄ йаттха ¶ йаттха пачча̄джа̄йати абхирӯпа̄ ча хоти дассанӣйа̄ па̄са̄дика̄ парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гата̄; далидда̄ ча хоти аппассака̄ аппабхога̄ аппесаккха̄ ча.
‘‘идха пана, маллике, екаччо ма̄туга̄мо аккодхана̄ хоти анупа̄йа̄сабахула̄. бахумпи вутта̄ сама̄на̄ на̄бхисаджджати на куппати на бйа̄паджджати на патиттхӣйати, на копан̃ча досан̃ча аппаччайан̃ча па̄тукароти. са̄ да̄та̄ хоти саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ сеййа̄васатхападӣпеййам̣. анисса̄маника̄ кхо пана хоти; парала̄бхасакка̄рагарука̄рама̄нанаванданапӯджана̄су на иссати на упадуссати на иссам̣ бандхати. са̄ че тато чута̄ иттхаттам̣ а̄гаччхати, са̄ йаттха йаттха пачча̄джа̄йати абхирӯпа̄ ча хоти дассанӣйа̄ па̄са̄дика̄ парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гата̄; ад̣д̣ха̄ ча хоти махаддхана̄ маха̄бхога̄ махесаккха̄ ча.
‘‘айам̣ кхо, маллике, хету айам̣ паччайо, йена мидхекаччо ма̄туга̄мо дуббан̣н̣а̄ ча хоти дурӯпа̄ супа̄пика̄ дассана̄йа; далидда̄ ча хоти аппассака̄ аппабхога̄ аппесаккха̄ ча. айам̣ пана, маллике, хету айам̣ паччайо, йена мидхекаччо ма̄туга̄мо дуббан̣н̣а̄ ча хоти дурӯпа̄ супа̄пика̄ дассана̄йа; ад̣д̣ха̄ ча хоти махаддхана̄ маха̄бхога̄ ¶ махесаккха̄ ча. айам̣ кхо, маллике, хету айам̣ паччайо, йена мидхекаччо ма̄туга̄мо абхирӯпа̄ ча хоти дассанӣйа̄ па̄са̄дика̄ парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гата̄; далидда̄ ча хоти аппассака̄ аппабхога̄ аппесаккха̄ ча. айам̣ пана, маллике, хету айам̣ паччайо, йена мидхекаччо ма̄туга̄мо абхирӯпа̄ ча хоти дассанӣйа̄ па̄са̄дика̄ парама̄йа ван̣н̣апоккхарата̄йа саманна̄гата̄; ад̣д̣ха̄ ча хоти махаддхана̄ маха̄бхога̄ махесаккха̄ ча̄’’ти.
евам̣ вутте маллика̄ девӣ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘йа̄ нӯна̄хам̣ [са̄ нӯна̄хам̣ (сйа̄.), йам̣ нӯна̄хам̣ (ка.)] бханте, ан̃н̃ам̣ джа̄тим̣ [ан̃н̃а̄йа джа̄тийа̄ (сйа̄.)] кодхана̄ ¶ ахосим̣ упа̄йа̄сабахула̄, аппампи вутта̄ сама̄на̄ ¶ абхисаджджим̣ куппим̣ бйа̄паджджим̣ ¶ патиттхӣйим̣ копан̃ча досан̃ча аппаччайан̃ча па̄тва̄ка̄сим̣, са̄хам̣, бханте, етарахи дуббан̣н̣а̄ дурӯпа̄ супа̄пика̄ дассана̄йа.
‘‘йа̄ нӯна̄хам̣, бханте, ан̃н̃ам̣ джа̄тим̣ да̄та̄ ахосим̣ саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ сеййа̄васатхападӣпеййам̣, са̄хам̣, бханте, етарахи ад̣д̣ха̄ [ад̣д̣ха̄ ча (сӣ. пӣ. ка.)] махаддхана̄ маха̄бхога̄.
‘‘йа̄ нӯна̄хам̣, бханте, ан̃н̃ам̣ джа̄тим̣ анисса̄маника̄ ахосим̣, парала̄бхасакка̄рагарука̄рама̄нанаванданапӯджана̄су на иссим̣ на упадуссим̣ на иссам̣ бандхим̣, са̄хам̣, бханте, етарахи махесаккха̄. санти кхо пана, бханте, имасмим̣ ра̄джакуле кхаттийакан̃н̃а̄пи бра̄хман̣акан̃н̃а̄пи гахапатикан̃н̃а̄пи, та̄са̄хам̣ иссара̄дхипаччам̣ ка̄реми. еса̄хам̣, бханте, аджджатагге аккодхана̄ бхависса̄ми анупа̄йа̄сабахула̄, бахумпи вутта̄ ¶ сама̄на̄ на̄бхисаджджисса̄ми на купписса̄ми на бйа̄паджджисса̄ми на патиттхӣйисса̄ми, копан̃ча досан̃ча аппаччайан̃ча на па̄тукарисса̄ми; дасса̄ми саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ сеййа̄васатхападӣпеййам̣. анисса̄маника̄ бхависса̄ми, парала̄бхасакка̄рагарука̄рама̄нанаванданапӯджана̄су на иссисса̄ми на упадуссисса̄ми на иссам̣ бандхисса̄ми. абхиккантам̣, бханте…пе… упа̄сикам̣ мам̣, бханте, бхагава̄ дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. саттамам̣.
8. аттантапасуттам̣
198. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, екаччо [пу. па. 174; ма. ни. 2.7; дӣ. ни. 3.314; а. ни. 3.157-163] пуггало аттантапо хоти аттапарита̄пана̄нуйогамануйутто. идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало парантапо хоти парапарита̄пана̄нуйогамануйутто. идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало аттантапо ча хоти аттапарита̄пана̄нуйогамануйутто, парантапо ча парапарита̄пана̄нуйогамануйутто. идха пана, бхиккхаве, екаччо пуггало неваттантапо хоти на̄ттапарита̄пана̄нуйогамануйутто ¶ ¶ на парантапо на парапарита̄пана̄нуйогамануйутто. со нева аттантапо ¶ на парантапо дит̣т̣хева дхамме ниччха̄то ниббуто сӣтӣбхӯто сукхаппат̣исам̣ведӣ брахмабхӯтена аттана̄ вихарати.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало аттантапо хоти аттапарита̄пана̄нуйогамануйутто? идха, бхиккхаве, екаччо ачелако хоти мутта̄ча̄ро хаттха̄палекхано наехибхаддантико натит̣т̣хабхаддантико ¶ на̄бхихат̣ам̣ на уддиссакатам̣ на нимантанам̣ са̄дийати. со на кумбхимукха̄ пат̣игган̣ха̄ти, на кал̣опимукха̄ пат̣игган̣ха̄ти, на ел̣акамантарам̣ на дан̣д̣амантарам̣ на мусаламантарам̣ на двиннам̣ бхун̃джама̄на̄нам̣ на габбхинийа̄ на па̄йама̄на̄йа на пурисантарагата̄йа на сан̇киттӣсу на йаттха са̄ упат̣т̣хито хоти на йаттха маккхика̄ сан̣д̣асан̣д̣ача̄ринӣ на маччхам̣ на мам̣сам̣ на сурам̣ на мерайам̣ на тхусодакам̣ пивати. со ека̄га̄рико ва̄ хоти ека̄лопико два̄га̄рико ва̄ хоти два̄лопико…пе… сатта̄га̄рико ва̄ хоти сатта̄лопико; екисса̄пи даттийа̄ йа̄пети двӣхипи даттӣхи йа̄пети…пе… саттахипи даттӣхи йа̄пети; ека̄хикампи а̄ха̄рам̣ а̄ха̄рети два̄хикампи а̄ха̄рам̣ а̄ха̄рети…пе… сатта̄хикампи а̄ха̄рам̣ а̄ха̄рети. ити еварӯпам̣ ад̣д̣хама̄сикампи парийа̄йабхаттабходжана̄нуйогамануйутто вихарати.
‘‘со са̄кабхаккхопи хоти са̄ма̄кабхаккхопи хоти нӣва̄рабхаккхопи хоти даддулабхаккхопи хоти хат̣абхаккхопи хоти кан̣абхаккхопи хоти а̄ча̄мабхаккхопи хоти пин̃н̃а̄кабхаккхопи хоти тин̣абхаккхопи хоти гомайабхаккхопи хоти; ванамӯлапхала̄ха̄ропи йа̄пети паваттапхалабходжӣ.
‘‘со са̄н̣а̄нипи дха̄рети маса̄н̣а̄нипи дха̄рети чхавадусса̄нипи дха̄рети пам̣сукӯла̄нипи дха̄рети тирӣт̣а̄нипи дха̄рети аджинампи дха̄рети аджинаккхипампи дха̄рети кусачӣрампи дха̄рети ва̄качӣрампи дха̄рети пхалакачӣрампи дха̄рети кесакамбалампи дха̄рети ва̄л̣акамбалампи дха̄рети улӯкапаккхампи дха̄рети; кесамассулочакопи хоти кесамассулочана̄нуйогамануйутто; уббхат̣т̣хакопи хоти а̄санаппат̣иккхитто; уккут̣икопи ¶ хоти уккут̣икаппадха̄намануйутто; кан̣т̣ака̄пассайикопи хоти кан̣т̣ака̄пассайе сеййам̣ каппети; са̄йататийакампи удакорохана̄нуйогамануйутто ¶ вихарати. ити еварӯпам̣ анекавихитам̣ ка̄йасса а̄та̄панапарита̄пана̄нуйогамануйутто ¶ вихарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало аттантапо хоти аттапарита̄пана̄нуйогамануйутто.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало парантапо хоти парапарита̄пана̄нуйогамануйутто? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало ораббхико хоти сӯкарико са̄кун̣ико ма̄гавико луддо маччхагха̄тако чоро чорагха̄тако гогха̄тако бандхана̄га̄рико, йе ва̄ панан̃н̃епи кечи курӯракамманта̄. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало парантапо хоти парапарита̄пана̄нуйогамануйутто.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пуггало аттантапо ча хоти аттапарита̄пана̄нуйогамануйутто парантапо ча парапарита̄пана̄нуйогамануйутто? идха, бхиккхаве, екаччо пуггало ра̄джа̄ ва̄ хоти кхаттийо муддха̄васитто, бра̄хман̣о ва̄ хоти маха̄са̄ло. со пураттхимена нагарасса навам̣ сантха̄га̄рам̣ ка̄ра̄петва̄ кесамассум̣ оха̄ретва̄ кхара̄джинам̣ нива̄сетва̄ саппителена ка̄йам̣ аббхан̃джитва̄ магависа̄н̣ена пит̣т̣хим̣ кан̣д̣увама̄но навам̣ сантха̄га̄рам̣ пависати, саддхим̣ махесийа̄ бра̄хман̣ена ча пурохитена. со таттха анантарахита̄йа бхӯмийа̄ харитупалитта̄йа сеййам̣ каппети. екисса̄йа га̄вийа̄ сарӯпаваччха̄йа йам̣ екасмим̣ тхане кхӣрам̣ хоти тена ра̄джа̄ йа̄пети; йам̣ дутийасмим̣ тхане кхӣрам̣ хоти тена махесӣ йа̄пети; йам̣ татийасмим̣ тхане кхӣрам̣ хоти тена бра̄хман̣о пурохито йа̄пети; йам̣ чатуттхасмим̣ тхане ¶ кхӣрам̣ хоти тена аггим̣ джухати [джуханти (сӣ. пӣ.)]; авасесена ваччхако йа̄пети. со евама̄ха – ‘еттака̄ усабха̄ хан̃н̃анту йан̃н̃аттха̄йа, еттака̄ ваччхатара̄ хан̃н̃анту йан̃н̃аттха̄йа, еттака̄ ваччхатарийо хан̃н̃анту йан̃н̃аттха̄йа, еттака̄ аджа̄ хан̃н̃анту йан̃н̃аттха̄йа, еттака̄ ураббха̄ хан̃н̃анту йан̃н̃аттха̄йа, (еттака̄ асса̄ хан̃н̃анту йан̃н̃аттха̄йа,) [( ) наттхи сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ. поттхакесу] еттака̄ руккха̄ чхиджджанту йӯпаттха̄йа, еттака̄ даббха̄ лӯйанту барихисаттха̄йа̄’ти [парикамматтха̄йа̄ти (ка.)]. йеписса ¶ те хонти да̄са̄ти ва̄ песса̄ти ва̄ каммакара̄ти ва̄ тепи дан̣д̣атаджджита̄ бхайатаджджита̄ ассумукха̄ рудама̄на̄ парикамма̄ни каронти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало аттантапо ча хоти аттапарита̄пана̄нуйогамануйутто парантапо ча парапарита̄пана̄нуйогамануйутто.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, пуггало неваттантапо хоти на̄ттапарита̄пана̄нуйогамануйутто на парантапо на парапарита̄пана̄нуйогамануйутто? со анаттантапо апарантапо дит̣т̣хева дхамме ниччха̄то ниббуто сӣтӣбхӯто сукхаппат̣исам̣ведӣ брахмабхӯтена аттана̄ вихарати. идха, бхиккхаве, татха̄гато локе уппаджджати арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄. со имам̣ локам̣ садевакам̣ сама̄ракам̣ сабрахмакам̣ сассаман̣абра̄хман̣им̣ паджам̣ садевамануссам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведети. со дхаммам̣ десети ¶ а̄дикалйа̄н̣ам̣ маджджхекалйа̄н̣ам̣ парийоса̄накалйа̄н̣ам̣ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣, кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ пака̄сети. там̣ дхаммам̣ сун̣а̄ти гахапати ва̄ гахапатипутто ва̄ ан̃н̃атарасмим̣ ¶ ва̄ куле пачча̄джа̄то. со там̣ дхаммам̣ сутва̄ татха̄гате саддхам̣ пат̣илабхати. со тена саддха̄пат̣ила̄бхена саманна̄гато ити пат̣исан̃чиккхати – ‘самба̄дхо гхара̄ва̄со раджа̄патхо, аббхока̄со паббаджджа̄; найидам̣ сукарам̣ ага̄рам̣ аджджха̄васата̄ екантапарипун̣н̣ам̣ екантапарисуддхам̣ сан̇кхаликхитам̣ брахмачарийам̣ чаритум̣; йам̣нӯна̄хам̣ кесамассум̣ оха̄ретва̄ ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджеййа’нти. со апарена самайена аппам̣ ва̄ бхогаккхандхам̣ паха̄йа, махантам̣ ва̄ бхогаккхандхам̣ паха̄йа, аппам̣ ва̄ н̃а̄типариват̣т̣ам̣ паха̄йа, махантам̣ ва̄ н̃а̄типариват̣т̣ам̣ паха̄йа, кесамассум̣ оха̄ретва̄ ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджати.
‘‘со евам̣ паббаджито сама̄но бхиккхӯнам̣ сиккха̄са̄джӣвасама̄панно па̄н̣а̄типа̄там̣ паха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти нихитадан̣д̣о нихитасаттхо ладжджӣ дайа̄панно, саббапа̄н̣абхӯтахита̄нукампӣ вихарати. адинна̄да̄нам̣ паха̄йа адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато ¶ хоти динна̄да̄йӣ диннапа̄т̣икан̇кхӣ, атхенена сучибхӯтена аттана̄ вихарати. абрахмачарийам̣ паха̄йа брахмача̄рӣ хоти а̄ра̄ча̄рӣ вирато асаддхамма̄ га̄мадхамма̄. муса̄ва̄дам̣ паха̄йа муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти саччава̄дӣ саччасандхо тхето паччайико ависам̣ва̄дако локасса. писун̣ам̣ ва̄чам̣ паха̄йа писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато хоти, на ито сутва̄ амутра аккха̄та̄ имесам̣ бхеда̄йа, на амутра ва̄ сутва̄ имесам̣ аккха̄та̄ амӯсам̣ ¶ бхеда̄йа; ити бхинна̄нам̣ ва̄ сандха̄та̄, сахита̄нам̣ ва̄ ануппада̄та̄, самагга̄ра̄мо самаггарато ¶ самагганандӣ самаггакаран̣им̣ ва̄чам̣ бха̄сита̄ хоти. пхарусам̣ ва̄чам̣ паха̄йа пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато хоти; йа̄ са̄ ва̄ча̄ нела̄ кан̣н̣асукха̄ пеманӣйа̄ хадайан̇гама̄ порӣ бахуджанаканта̄ бахуджанамана̄па̄ татха̄рӯпим̣ ва̄чам̣ бха̄сита̄ хоти. сампхаппала̄пам̣ паха̄йа сампхаппала̄па̄ пат̣ивирато хоти ка̄лава̄дӣ бхӯтава̄дӣ аттава̄дӣ дхаммава̄дӣ винайава̄дӣ; нидха̄наватим̣ ва̄чам̣ бха̄сита̄ хоти ка̄лена са̄падесам̣ парийантаватим̣ аттхасам̣хитам̣.
‘‘со бӣджага̄мабхӯтага̄масама̄рамбха̄ пат̣ивирато хоти. екабхаттико хоти раттӯпарато вирато вика̄лабходжана̄. наччагӣтава̄дитависӯкадассана̄ пат̣ивирато хоти. ма̄ла̄гандхавилепанадха̄ран̣аман̣д̣анавибхӯсанат̣т̣ха̄на̄ ¶ пат̣ивирато хоти. учча̄сайанамаха̄сайана̄ пат̣ивирато хоти. джа̄тарӯпараджатапат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато хоти. а̄макадхан̃н̃апат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато хоти. а̄макамам̣сапат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато хоти. иттхикума̄рикапат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато хоти. да̄сида̄сапат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато хоти. аджел̣акапат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато хоти. куккут̣асӯкарапат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато хоти. хаттхигава̄ссавал̣авапат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато хоти. кхеттаваттхупат̣иггахан̣а̄ пат̣ивирато хоти. дӯтеййапахин̣агамана̄нуйога̄ пат̣ивирато хоти. кайавиккайа̄ пат̣ивирато хоти. тула̄кӯт̣акам̣сакӯт̣ама̄накӯт̣а̄ пат̣ивирато хоти. уккот̣анаван̃чананикатиса̄чийога̄ пат̣ивирато хоти. чхеданавадхабандханавипара̄мосаа̄лопасахаса̄ка̄ра̄ пат̣ивирато хоти.
‘‘со сантут̣т̣хо хоти ка̄йапариха̄рикена чӣварена куччхипариха̄рикена пин̣д̣апа̄тена. со йена йенева паккамати сама̄да̄йева паккамати. сеййатха̄пи на̄ма паккхӣ сакун̣о йена йенева ¶ д̣ети, сапаттабха̄рова д̣ети; евамевам̣ бхиккху сантут̣т̣хо хоти ка̄йапариха̄рикена чӣварена куччхипариха̄рикена пин̣д̣апа̄тена. со йена йенева паккамати ¶ , сама̄да̄йева паккамати. со имина̄ арийена сӣлаккхандхена саманна̄гато аджджхаттам̣ анаваджджасукхам̣ пат̣исам̣ведети.
‘‘со чаккхуна̄ рӯпам̣ дисва̄ на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ. йатва̄дхикаран̣аменам̣ чаккхундрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ ¶ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати; раккхати чаккхундрийам̣; чаккхундрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. сотена саддам̣ сутва̄… гха̄нена гандхам̣ гха̄йитва̄… дживха̄йа расам̣ са̄йитва̄… ка̄йена пхот̣т̣хаббам̣ пхуситва̄… манаса̄ дхаммам̣ вин̃н̃а̄йа на нимиттагга̄хӣ хоти на̄нубйан̃джанагга̄хӣ. йатва̄дхикаран̣аменам̣ маниндрийам̣ асам̣вутам̣ вихарантам̣ абхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссавеййум̣, тасса сам̣вара̄йа пат̣ипаджджати; раккхати маниндрийам̣; маниндрийе сам̣варам̣ а̄паджджати. со имина̄ арийена индрийасам̣варена саманна̄гато аджджхаттам̣ абйа̄секасукхам̣ пат̣исам̣ведети.
‘‘со абхикканте пат̣икканте сампаджа̄нака̄рӣ хоти, а̄локите вилоките сампаджа̄нака̄рӣ хоти, самин̃джите паса̄рите сампаджа̄нака̄рӣ хоти, сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣е сампаджа̄нака̄рӣ ¶ хоти, асите пӣте кха̄йите са̄йите сампаджа̄нака̄рӣ хоти, учча̄рапасса̄вакамме сампаджа̄нака̄рӣ хоти, гате т̣хите нисинне сутте джа̄гарите бха̄сите тун̣хӣбха̄ве сампаджа̄нака̄рӣ хоти ¶ .
‘‘со имина̄ ча арийена сӣлаккхандхена саманна̄гато, (има̄йа ча арийа̄йа сантут̣т̣хийа̄ саманна̄гато,) [( ) наттхи сӣ. сйа̄. поттхакесу. ма. ни. 1.296; ма. ни. 2.13 пасситаббам̣] имина̄ ча арийена индрийасам̣варена саманна̄гато, имина̄ ча арийена сатисампаджан̃н̃ена саманна̄гато [саманна̄гато. со (ка.)] вивиттам̣ сена̄санам̣ бхаджати аран̃н̃ам̣ руккхамӯлам̣ паббатам̣ кандарам̣ гиригухам̣ суса̄нам̣ ванаппаттхам̣ аббхока̄сам̣ пала̄лапун̃джам̣. со паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто нисӣдати паллан̇кам̣ а̄бхуджитва̄ уджум̣ ка̄йам̣ пан̣идха̄йа паримукхам̣ сатим̣ упат̣т̣хапетва̄. со абхиджджхам̣ локе паха̄йа вигата̄бхиджджхена четаса̄ вихарати, абхиджджха̄йа читтам̣ парисодхети. бйа̄па̄дападосам̣ паха̄йа абйа̄панначитто вихарати саббапа̄н̣абхӯтахита̄нукампӣ, бйа̄па̄дападоса̄ читтам̣ парисодхети. тхинамиддхам̣ паха̄йа ¶ вигататхинамиддхо вихарати а̄локасан̃н̃ӣ сато сампаджа̄но, тхинамиддха̄ читтам̣ парисодхети. уддхаччакуккуччам̣ паха̄йа ануддхато вихарати аджджхаттам̣ вӯпасантачитто, уддхаччакуккучча̄ читтам̣ парисодхети. вичикиччхам̣ паха̄йа тин̣н̣авичикиччхо вихарати акатхам̣катхӣ кусалесу дхаммесу, вичикиччха̄йа читтам̣ парисодхети. со име пан̃ча нӣваран̣е паха̄йа четасо упаккилесе пан̃н̃а̄йа дуббалӣкаран̣е вивиччева ка̄мехи…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати.
‘‘со ¶ евам̣ сама̄хите читте парисуддхе парийода̄те анан̇ган̣е вигатӯпаккилесе мудубхӯте камманийе т̣хите а̄нен̃джаппатте пуббенива̄са̄нуссатин̃а̄н̣а̄йа…пе… ¶ сатта̄нам̣ чутӯпапа̄тан̃а̄н̣а̄йа…пе… ¶ (со евам̣ сама̄хите читте парисуддхе парийода̄те анан̇ган̣е вигатӯпаккилесе мудубхӯте камманийе т̣хите а̄нен̃джаппатте) а̄сава̄нам̣ кхайан̃а̄н̣а̄йа читтам̣ абхининна̄мети. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. ‘име а̄сава̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ а̄савасамудайо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти ¶ , ‘айам̣ а̄саваниродхо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти, ‘айам̣ а̄саваниродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти.
‘‘тасса евам̣ джа̄нато евам̣ пассато ка̄ма̄сава̄пи читтам̣ вимуччати, бхава̄сава̄пи читтам̣ вимуччати, авиджджа̄сава̄пи читтам̣ вимуччати; вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ хоти. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пуггало неваттантапо хоти на̄ттапарита̄пана̄нуйогамануйутто на парантапо на парапарита̄пана̄нуйогамануйутто. со на аттантапо на парантапо дит̣т̣хева дхамме ниччха̄то ниббуто сӣтӣбхӯто сукхаппат̣исам̣ведӣ брахмабхӯтена аттана̄ вихарати. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. тан̣ха̄суттам̣
199. бхагава̄ етадавоча – ‘‘тан̣хам̣ во, бхиккхаве, десесса̄ми джа̄линим̣ саритам̣ висат̣ам̣ висаттикам̣, йа̄йа айам̣ локо уддхасто парийонаддхо танта̄кулакаджа̄то гула̄гун̣т̣хикаджа̄то ¶ [кула̄гун̣т̣хикаджа̄то (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.) а. ни. ат̣т̣ха. 2.4.199] мун̃джапаббаджабхӯто ¶ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ сам̣са̄рам̣ на̄тиваттати. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘катама̄ ча са̄, бхиккхаве, тан̣ха̄ джа̄линӣ сарита̄ висат̣а̄ висаттика̄, йа̄йа айам̣ локо уддхасто парийонаддхо танта̄кулакаджа̄то гула̄гун̣т̣хикаджа̄то мун̃джапаббаджабхӯто апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ сам̣са̄рам̣ на̄тиваттати ¶ ? ат̣т̣ха̄раса кхо панима̄ни, бхиккхаве, тан̣ха̄вичарита̄ни аджджхаттикасса упа̄да̄йа, ат̣т̣ха̄раса тан̣ха̄вичарита̄ни ба̄хирасса упа̄да̄йа.
‘‘катама̄ни ат̣т̣ха̄раса тан̣ха̄вичарита̄ни аджджхаттикасса упа̄да̄йа? асмӣти, бхиккхаве, сати иттхасмӣти хоти, евам̣смӣти [евамасми (сӣ.), евасми (сйа̄. кам̣. пӣ.) вибха. 973 пасситаббам̣] хоти, ан̃н̃атха̄смӣти хоти, асасмӣти хоти, сатасмӣти хоти, санти хоти, иттхам̣ санти хоти, евам̣ санти хоти, ан̃н̃атха̄ санти хоти, апихам̣ [апиха (сӣ. пӣ.), апи (сйа̄. кам̣.)] санти хоти, апихам̣ [апи (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] иттхам̣ санти хоти, апихам̣ [апи (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] евам̣ санти хоти, апихам̣ [апи (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ан̃н̃атха̄ санти хоти ¶ , бхависсанти хоти, иттхам̣ бхависсанти хоти, евам̣ бхависсанти хоти, ан̃н̃атха̄ бхависсанти хоти. има̄ни ат̣т̣ха̄раса тан̣ха̄вичарита̄ни аджджхаттикасса упа̄да̄йа.
‘‘катама̄ни ат̣т̣ха̄раса тан̣ха̄вичарита̄ни ба̄хирасса упа̄да̄йа? имина̄смӣти, бхиккхаве, сати имина̄ иттхасмӣти хоти, имина̄ евам̣смӣти хоти, имина̄ ан̃н̃атха̄смӣти хоти, имина̄ асасмӣти хоти, имина̄ сатасмӣти хоти, имина̄ санти хоти, имина̄ ¶ иттхам̣ санти хоти, имина̄ евам̣ санти хоти, имина̄ ан̃н̃атха̄ санти хоти, имина̄ апихам̣ санти хоти, имина̄ апихам̣ иттхам̣ санти хоти, имина̄ апихам̣ евам̣ санти хоти, имина̄ апихам̣ ан̃н̃атха̄ санти хоти, имина̄ бхависсанти хоти, имина̄ иттхам̣ бхависсанти хоти, имина̄ евам̣ бхависсанти хоти, имина̄ ан̃н̃атха̄ бхависсанти хоти. има̄ни ат̣т̣ха̄раса тан̣ха̄вичарита̄ни ба̄хирасса упа̄да̄йа.
‘‘ити ат̣т̣ха̄раса тан̣ха̄вичарита̄ни аджджхаттикасса упа̄да̄йа, ат̣т̣ха̄раса тан̣ха̄вичарита̄ни ба̄хирасса упа̄да̄йа. има̄ни вуччанти, бхиккхаве, чхаттим̣са тан̣ха̄вичарита̄ни. ити еварӯпа̄ни атӣта̄ни чхаттим̣са тан̣ха̄вичарита̄ни, ана̄гата̄ни чхаттим̣са тан̣ха̄вичарита̄ни ¶ , паччуппанна̄ни чхаттим̣са тан̣ха̄вичарита̄ни. евам̣ ат̣т̣хасатам̣ тан̣ха̄вичаритам̣ хонти.
‘‘айам̣ ¶ кхо са̄, бхиккхаве, тан̣ха̄ джа̄линӣ сарита̄ висат̣а̄ висаттика̄, йа̄йа айам̣ локо уддхасто парийонаддхо танта̄кулакаджа̄то гула̄гун̣т̣хикаджа̄то мун̃джапаббаджабхӯто апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ сам̣са̄рам̣ на̄тиваттатӣ’’ти. навамам̣.
10. пемасуттам̣
200. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, (пема̄ни) [( ) наттхи сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ. поттхакесу] джа̄йанти. катама̄ни чатта̄ри? пема̄ пемам̣ джа̄йати, пема̄ досо джа̄йати, доса̄ пемам̣ джа̄йати, доса̄ досо джа̄йати.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пема̄ пемам̣ джа̄йати? идха, бхиккхаве, пуггало пуггаласса ит̣т̣хо хоти канто мана̄по. там̣ паре ит̣т̣хена кантена мана̄пена самуда̄чаранти. тасса евам̣ хоти – ‘йо ¶ кхо мйа̄йам̣ пуггало ит̣т̣хо канто мана̄по, там̣ паре ит̣т̣хена кантена мана̄пена самуда̄чарантӣ’ти ¶ . со тесу пемам̣ джанети. евам̣ кхо, бхиккхаве, пема̄ пемам̣ джа̄йати.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пема̄ досо джа̄йати? идха, бхиккхаве, пуггало пуггаласса ит̣т̣хо хоти канто мана̄по. там̣ паре анит̣т̣хена акантена амана̄пена самуда̄чаранти. тасса евам̣ хоти – ‘йо кхо мйа̄йам̣ пуггало ит̣т̣хо канто мана̄по, там̣ паре анит̣т̣хена акантена амана̄пена самуда̄чарантӣ’ти. со тесу досам̣ джанети. евам̣ кхо, бхиккхаве, пема̄ досо джа̄йати.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, доса̄ пемам̣ джа̄йати? идха, бхиккхаве, пуггало пуггаласса анит̣т̣хо хоти аканто амана̄по. там̣ паре анит̣т̣хена акантена амана̄пена самуда̄чаранти. тасса евам̣ хоти – ‘йо кхо мйа̄йам̣ пуггало анит̣т̣хо аканто амана̄по, там̣ паре анит̣т̣хена акантена амана̄пена самуда̄чарантӣ’ти. со тесу пемам̣ джанети. евам̣ кхо, бхиккхаве, доса̄ пемам̣ джа̄йати.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, доса̄ досо джа̄йати? идха, бхиккхаве, пуггало пуггаласса анит̣т̣хо хоти аканто амана̄по ¶ . там̣ паре ит̣т̣хена кантена мана̄пена самуда̄чаранти. тасса евам̣ хоти – ‘йо кхо мйа̄йам̣ пуггало анит̣т̣хо ¶ аканто амана̄по, там̣ паре ит̣т̣хена кантена мана̄пена самуда̄чарантӣ’ти. со тесу досам̣ джанети. евам̣ кхо, бхиккхаве, доса̄ досо джа̄йати. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри пема̄ни джа̄йанти.
‘‘йасмим̣, бхиккхаве, самайе бхиккху вивиччева ка̄мехи…пе… пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати, йамписса пема̄ пемам̣ джа̄йати тамписса тасмим̣ ¶ самайе на хоти, йописса пема̄ досо джа̄йати сописса тасмим̣ самайе на хоти, йамписса доса̄ пемам̣ джа̄йати тамписса тасмим̣ самайе на хоти, йописса доса̄ досо джа̄йати сописса тасмим̣ самайе на хоти.
‘‘йасмим̣, бхиккхаве, самайе бхиккху витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄…пе… дутийам̣ джха̄нам̣…пе… татийам̣ ¶ джха̄нам̣…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати, йамписса пема̄ пемам̣ джа̄йати тамписса тасмим̣ самайе на хоти, йописса пема̄ досо джа̄йати сописса тасмим̣ самайе на хоти, йамписса доса̄ пемам̣ джа̄йати тамписса тасмим̣ самайе на хоти, йописса доса̄ досо джа̄йати сописса тасмим̣ самайе на хоти.
‘‘йасмим̣, бхиккхаве, самайе бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати, йамписса пема̄ пемам̣ джа̄йати тамписса пахӣнам̣ хоти уччхиннамӯлам̣ та̄ла̄ваттхукатам̣ анабха̄вам̣катам̣ а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммам̣, йописса пема̄ досо джа̄йати сописса пахӣно хоти уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄вам̣като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо, йамписса доса̄ пемам̣ джа̄йати тамписса пахӣнам̣ хоти уччхиннамӯлам̣ та̄ла̄ваттхукатам̣ анабха̄вам̣катам̣ а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммам̣, йописса доса̄ досо джа̄йати сописса пахӣно хоти уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄вам̣като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо. айам̣ вуччати, бхиккхаве, бхиккху нева уссенети на пат̣исенети [на пат̣иссенети (сӣ. пӣ.)] на дхӯпа̄йати на паджджалати на ¶ сампаджджха̄йати [на ападжджха̄йати (сӣ.), на паджджха̄йати (сйа̄. кам̣. пӣ.)].
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху уссенети? идха, бхиккхаве, бхиккху рӯпам̣ аттато саманупассати, рӯпавантам̣ ва̄ атта̄нам̣, аттани ва̄ рӯпам̣, рӯпасмим̣ ва̄ атта̄нам̣; веданам̣ аттато ¶ саманупассати, ведана̄вантам̣ ва̄ атта̄нам̣ ¶ , аттани ва̄ веданам̣, ведана̄йа ва̄ атта̄нам̣; сан̃н̃ам̣ аттато саманупассати, сан̃н̃а̄вантам̣ ва̄ атта̄нам̣, аттани ва̄ сан̃н̃ам̣, сан̃н̃а̄йа ва̄ атта̄нам̣; сан̇кха̄ре аттато саманупассати, сан̇кха̄равантам̣ ва̄ атта̄нам̣, аттани ва̄ сан̇кха̄ре, сан̇кха̄ресу ва̄ атта̄нам̣; вин̃н̃а̄н̣ам̣ аттато саманупассати, вин̃н̃а̄н̣авантам̣ ва̄ атта̄нам̣, аттани ва̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣, вин̃н̃а̄н̣асмим̣ ва̄ атта̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху уссенети.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху на уссенети? идха, бхиккхаве, бхиккху на рӯпам̣ аттато саманупассати, на рӯпавантам̣ ва̄ атта̄нам̣, на аттани ва̄ рӯпам̣, на рӯпасмим̣ ва̄ атта̄нам̣; на веданам̣ аттато саманупассати, на ведана̄вантам̣ ва̄ атта̄нам̣, на аттани ва̄ веданам̣, на ведана̄йа ва̄ атта̄нам̣; на сан̃н̃ам̣ аттато саманупассати, на сан̃н̃а̄вантам̣ ва̄ атта̄нам̣, на аттани ва̄ сан̃н̃ам̣ ¶ , на сан̃н̃а̄йа ва̄ атта̄нам̣; на сан̇кха̄ре аттато саманупассати, на сан̇кха̄равантам̣ ва̄ атта̄нам̣, на аттани ва̄ сан̇кха̄ре, на сан̇кха̄ресу ва̄ атта̄нам̣; на вин̃н̃а̄н̣ам̣ аттато саманупассати, на вин̃н̃а̄н̣авантам̣ ва̄ атта̄нам̣, на аттани ва̄ вин̃н̃а̄н̣ам̣, на вин̃н̃а̄н̣асмим̣ ва̄ атта̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху на уссенети.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху пат̣исенети? идха ¶ , бхиккхаве, бхиккху аккосантам̣ паччаккосати, росантам̣ пат̣иросати, бхан̣д̣антам̣ пат̣ибхан̣д̣ати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху пат̣исенети.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху на пат̣исенети? идха, бхиккхаве, бхиккху аккосантам̣ на паччаккосати, росантам̣ на пат̣иросати, бхан̣д̣антам̣ на пат̣ибхан̣д̣ати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху на пат̣исенети.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху дхӯпа̄йати? асмӣти, бхиккхаве, сати иттхасмӣти хоти, евам̣смӣти хоти, ан̃н̃атха̄смӣти хоти, асасмӣти хоти, сатасмӣти хоти, санти хоти, иттхам̣ санти хоти, евам̣ санти хоти, ан̃н̃атха̄ санти хоти, апихам̣ санти хоти, апихам̣ иттхам̣ санти хоти, апихам̣ евам̣ санти хоти, апихам̣ ан̃н̃атха̄ санти хоти, бхависсанти хоти, иттхам̣ бхависсанти хоти, евам̣ бхависсанти хоти, ан̃н̃атха̄ бхависсанти хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху дхӯпа̄йати.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, бхиккху на дхӯпа̄йати? асмӣти, бхиккхаве, асати иттхасмӣти на хоти, евам̣смӣти на хоти, ан̃н̃атха̄смӣти на хоти, асасмӣти на хоти, сатасмӣти на хоти, санти на хоти, иттхам̣ санти на хоти, евам̣ санти на хоти, ан̃н̃атха̄ санти на хоти, апихам̣ санти на хоти, апихам̣ иттхам̣ санти ¶ на хоти, апихам̣ евам̣ санти на хоти, апихам̣ ан̃н̃атха̄ санти на хоти, бхависсанти на хоти, иттхам̣ бхависсанти на хоти, евам̣ бхависсанти на хоти, ан̃н̃атха̄ бхависсанти на хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху на дхӯпа̄йати.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху паджджалати? имина̄ асмӣти, бхиккхаве, сати имина̄ иттхасмӣти ¶ ¶ хоти, имина̄ евам̣смӣти хоти, имина̄ ан̃н̃атха̄смӣти хоти, имина̄ асасмӣти хоти, имина̄ сатасмӣти хоти, имина̄ санти хоти, имина̄ иттхам̣ санти хоти, имина̄ евам̣ санти хоти, имина̄ ан̃н̃атха̄ санти хоти, имина̄ апихам̣ санти хоти, имина̄ апихам̣ иттхам̣ санти хоти, имина̄ апихам̣ евам̣ санти хоти, имина̄ апихам̣ ан̃н̃атха̄ санти хоти, имина̄ бхависсанти хоти, имина̄ иттхам̣ бхависсанти хоти, имина̄ евам̣ бхависсанти хоти, имина̄ ан̃н̃атха̄ бхависсанти хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху паджджалати.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху на паджджалати? имина̄ асмӣти, бхиккхаве, асати имина̄ иттхасмӣти на хоти, имина̄ евам̣смӣти на хоти, имина̄ ан̃н̃атха̄смӣти на хоти, имина̄ асасмӣти на хоти, имина̄ сатасмӣти на хоти, имина̄ санти на хоти, имина̄ иттхам̣ санти на хоти, имина̄ евам̣ санти на хоти, имина̄ ан̃н̃атха̄ санти на хоти, имина̄ апихам̣ санти на хоти, имина̄ апихам̣ иттхам̣ санти на хоти, имина̄ апихам̣ евам̣ санти на хоти, имина̄ апихам̣ ан̃н̃атха̄ санти на хоти, имина̄ бхависсанти на хоти, имина̄ иттхам̣ бхависсанти на хоти, имина̄ евам̣ бхависсанти на хоти, имина̄ ан̃н̃атха̄ бхависсанти на хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху на паджджалати.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, бхиккху сампаджджха̄йати? идха, бхиккхаве, бхиккхуно асмима̄но пахӣно на хоти уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄вам̣като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху ¶ сампаджджха̄йати.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху на сампаджджха̄йати? идха, бхиккхаве, бхиккхуно асмима̄но пахӣно хоти уччхиннамӯло та̄ла̄ваттхукато анабха̄вам̣като а̄йатим̣ ануппа̄дадхаммо. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху на сампаджджха̄йатӣ’’ти. дасамам̣.
маха̄вагго пан̃чамо.
тассудда̄нам̣ –
сота̄нугатам̣ т̣ха̄нам̣, бхаддийа са̄мугийа ваппа са̄л̣ха̄ ча;
маллика аттанта̄по, тан̣ха̄ пемена ча даса̄ тети.
чатуттхамаха̄пан̣н̣а̄сакам̣ саматтам̣.
5. пан̃чамапан̣н̣а̄сакам̣
(21) 1. саппурисавагго
1. сиккха̄падасуттам̣
201. ‘‘асаппурисан̃ча ¶ ¶ ¶ ¶ во, бхиккхаве, десесса̄ми, асаппурисена асаппурисатаран̃ча; саппурисан̃ча, саппурисена саппурисатаран̃ча. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘катамо ча, бхиккхаве, асаппурисо? идха, бхиккхаве, екаччо па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти, адинна̄да̄йӣ хоти, ка̄месумиччха̄ча̄рӣ хоти, муса̄ва̄дӣ хоти, сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄йӣ хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асаппурисо.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, асаппурисена асаппурисатаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти, паран̃ча па̄н̣а̄типа̄те сама̄дапети; аттана̄ ча адинна̄да̄йӣ хоти, паран̃ча адинна̄да̄не сама̄дапети; аттана̄ ча ка̄месумиччха̄ча̄рӣ хоти, паран̃ча ка̄месумиччха̄ча̄ре сама̄дапети; аттана̄ ча муса̄ва̄дӣ хоти, паран̃ча муса̄ва̄де сама̄дапети; аттана̄ ча сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄йӣ хоти, паран̃ча сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄не сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асаппурисена асаппурисатаро.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, саппурисо? идха, бхиккхаве, екаччо па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти, муса̄ва̄да̄ ¶ пат̣ивирато хоти, сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато ¶ хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, саппурисо.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, саппурисена саппурисатаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ча адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча адинна̄да̄на̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ¶ ча ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ча муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча муса̄ва̄да̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ча сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, саппурисена саппурисатаро’’ти [пу. па. 135]. пат̣хамам̣.
2. ассаддхасуттам̣
202. ‘‘асаппурисан̃ча ¶ во, бхиккхаве, десесса̄ми, асаппурисена асаппурисатаран̃ча; саппурисан̃ча, саппурисена саппурисатаран̃ча. там̣ сун̣а̄тха…пе….
‘‘катамо ча, бхиккхаве, асаппурисо? идха, бхиккхаве, екаччо ассаддхо хоти, ахирико хоти, аноттаппӣ хоти, аппассуто хоти, кусӣто хоти, мут̣т̣хассати хоти, дуппан̃н̃о хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асаппурисо.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, асаппурисена асаппурисатаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча ассаддхо хоти, паран̃ча ассаддхийе [асаддха̄йа (ка.)] сама̄дапети; аттана̄ ча ахирико ¶ хоти, паран̃ча ахириката̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча аноттаппӣ хоти, паран̃ча аноттаппе сама̄дапети; аттана̄ ча аппассуто хоти, паран̃ча аппассуте сама̄дапети; аттана̄ ча кусӣто хоти, паран̃ча косадждже сама̄дапети; аттана̄ ча мут̣т̣хассати хоти, паран̃ча мут̣т̣хассачче [мут̣т̣хасачче (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] сама̄дапети; аттана̄ ча дуппан̃н̃о хоти, паран̃ча дуппан̃н̃ата̄йа сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асаппурисена асаппурисатаро.
‘‘катамо ¶ ча, бхиккхаве, саппурисо? идха, бхиккхаве, екаччо саддхо хоти, хирима̄ хоти, оттаппӣ хоти, бахуссуто хоти, а̄раддхавӣрийо хоти, сатима̄ хоти, пан̃н̃ава̄ хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, саппурисо.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, саппурисена саппурисатаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча саддха̄сампанно хоти, паран̃ча саддха̄сампада̄йа сама̄дапети ¶ ; аттана̄ ча хирима̄ хоти, паран̃ча хиримата̄йа [хирисампада̄йа (ка.)] сама̄дапети; аттана̄ ча оттаппӣ хоти, паран̃ча оттаппе сама̄дапети; аттана̄ ча бахуссуто хоти, паран̃ча ба̄хусачче сама̄дапети; аттана̄ ча а̄раддхавӣрийо хоти, паран̃ча вӣрийа̄рамбхе сама̄дапети; аттана̄ ча упат̣т̣хитассати хоти, паран̃ча сатиупат̣т̣ха̄не [сатипат̣т̣ха̄не (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] сама̄дапети; аттана̄ ча пан̃н̃а̄сампанно хоти, паран̃ча пан̃н̃а̄сампада̄йа сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, саппурисена саппурисатаро’’ти. дутийам̣.
3. саттакаммасуттам̣
203. ‘‘асаппурисан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, асаппурисена асаппурисатаран̃ча ¶ ; саппурисан̃ча, саппурисена саппурисатаран̃ча. там̣ сун̣а̄тха…пе….
‘‘катамо ¶ ча, бхиккхаве, асаппурисо? идха, бхиккхаве, екаччо па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти, адинна̄да̄йӣ хоти, ка̄месумиччха̄ча̄рӣ хоти, муса̄ва̄дӣ хоти, писун̣ава̄чо хоти, пхарусава̄чо хоти, сампхаппала̄пӣ хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асаппурисо.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, асаппурисена асаппурисатаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти, паран̃ча па̄н̣а̄типа̄те сама̄дапети; аттана̄ ча адинна̄да̄йӣ хоти, паран̃ча адинна̄да̄не сама̄дапети; аттана̄ ча ка̄месумиччха̄ча̄рӣ хоти, паран̃ча ка̄месумиччха̄ча̄ре сама̄дапети; аттана̄ ча муса̄ва̄дӣ хоти, паран̃ча муса̄ва̄де сама̄дапети; аттана̄ ча писун̣ава̄чо хоти, паран̃ча писун̣а̄йа ва̄ча̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча пхарусава̄чо ¶ хоти, паран̃ча пхаруса̄йа ва̄ча̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча сампхаппала̄пӣ хоти, паран̃ча сампхаппала̄пе сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асаппурисена асаппурисатаро.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, саппурисо? идха, бхиккхаве, екаччо па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти, муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти, писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато хоти, пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато, хоти, сампхаппала̄па̄ пат̣ивирато хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, саппурисо.
‘‘катамо ¶ ча, бхиккхаве, саппурисена саппурисатаро? идха бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ча адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато ¶ хоти, паран̃ча адинна̄да̄на̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ча ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ча муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча муса̄ва̄да̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ча писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато хоти, паран̃ча писун̣а̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ча пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато хоти, паран̃ча пхаруса̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ча сампхаппала̄па̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча сампхаппала̄па̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, саппурисена саппурисатаро’’ти. татийам̣.
4. дасакаммасуттам̣
204. ‘‘асаппурисан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, асаппурисена асаппурисатаран̃ча ¶ ; саппурисан̃ча, саппурисена саппурисатаран̃ча. там̣ сун̣а̄тха…пе….
‘‘катамо ча, бхиккхаве, асаппурисо? идха, бхиккхаве, екаччо па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти, адинна̄да̄йӣ хоти, ка̄месумиччха̄ча̄рӣ хоти, муса̄ва̄дӣ хоти, писун̣ава̄чо хоти, пхарусава̄чо хоти, сампхаппала̄пӣ хоти, абхиджджха̄лу хоти, бйа̄панначитто хоти, миччха̄дит̣т̣хико хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асаппурисо.
‘‘катамо ¶ ча, бхиккхаве, асаппурисена асаппурисатаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти, паран̃ча па̄н̣а̄типа̄те сама̄дапети…пе… аттана̄ ча абхиджджха̄лу хоти, паран̃ча абхиджджха̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча бйа̄панначитто хоти, паран̃ча бйа̄па̄де сама̄дапети, аттана̄ ча миччха̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча миччха̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асаппурисена асаппурисатаро.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, саппурисо ¶ ? идха, бхиккхаве, екаччо па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти…пе… анабхиджджха̄лу хоти, абйа̄панначитто хоти, самма̄дит̣т̣хико хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, саппурисо.
‘‘катамо ¶ ча, бхиккхаве, саппурисена саппурисатаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети…пе… аттана̄ ча анабхиджджха̄лу хоти, паран̃ча анабхиджджха̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча абйа̄панначитто хоти, паран̃ча абйа̄па̄де сама̄дапети; аттана̄ ча самма̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча самма̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, саппурисена саппурисатаро’’ти. чатуттхам̣.
5. ат̣т̣хан̇гикасуттам̣
205. ‘‘асаппурисан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, асаппурисена асаппурисатаран̃ча; саппурисан̃ча, саппурисена саппурисатаран̃ча. там̣ сун̣а̄тха…пе….
‘‘катамо ча, бхиккхаве, асаппурисо? идха, бхиккхаве, екаччо миччха̄дит̣т̣хико хоти, миччха̄сан̇каппо хоти, миччха̄ва̄чо хоти, миччха̄камманто хоти, миччха̄а̄джӣво хоти, миччха̄ва̄йа̄мо хоти, миччха̄сати хоти, миччха̄сама̄дхи хоти. айам̣ ¶ вуччати, бхиккхаве, асаппурисо.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, асаппурисена асаппурисатаро? идха бхиккхаве, екаччо аттана̄ ¶ ча миччха̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча миччха̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ча миччха̄сан̇каппо хоти, паран̃ча миччха̄сан̇каппе сама̄дапети; аттана̄ ча миччха̄ва̄чо хоти, паран̃ча миччха̄ва̄ча̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча миччха̄камманто хоти, паран̃ча миччха̄камманте сама̄дапети; аттана̄ ча ¶ миччха̄а̄джӣво хоти, паран̃ча миччха̄а̄джӣве сама̄дапети; аттана̄ ча миччха̄ва̄йа̄мо хоти, паран̃ча миччха̄ва̄йа̄ме сама̄дапети; аттана̄ ча миччха̄сати хоти, паран̃ча миччха̄сатийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ча миччха̄сама̄дхи хоти, паран̃ча миччха̄сама̄дхимхи сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асаппурисена асаппурисатаро.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, саппурисо? идха, бхиккхаве, екаччо самма̄дит̣т̣хико хоти, самма̄сан̇каппо хоти, самма̄ва̄чо хоти, самма̄камманто хоти, самма̄а̄джӣво хоти, самма̄ва̄йа̄мо хоти, самма̄сати хоти, самма̄сама̄дхи хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, саппурисо.
‘‘катамо ¶ ча, бхиккхаве, саппурисена саппурисатаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча самма̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча самма̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ча самма̄сан̇каппо хоти, паран̃ча самма̄сан̇каппе сама̄дапети; аттана̄ ча самма̄ва̄чо хоти, паран̃ча самма̄ва̄ча̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча самма̄камманто хоти, паран̃ча самма̄камманте сама̄дапети; аттана̄ ча самма̄а̄джӣво хоти, паран̃ча самма̄а̄джӣве сама̄дапети; аттана̄ ча самма̄ва̄йа̄мо хоти, паран̃ча самма̄ва̄йа̄ме сама̄дапети; аттана̄ ча самма̄сати хоти, паран̃ча самма̄сатийа̄ сама̄дапети; аттана̄ ча самма̄сама̄дхи хоти, паран̃ча самма̄сама̄дхимхи сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, саппурисена саппурисатаро’’ти. пан̃чамам̣.
6. дасамаггасуттам̣
206. ‘‘асаппурисан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, асаппурисена асаппурисатаран̃ча; саппурисан̃ча, саппурисена саппурисатаран̃ча. там̣ сун̣а̄тха…пе… ¶ .
‘‘катамо ча, бхиккхаве, асаппурисо? идха ¶ , бхиккхаве, екаччо миччха̄дит̣т̣хико хоти ¶ …пе… миччха̄н̃а̄н̣ӣ хоти, миччха̄вимутти хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асаппурисо.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, асаппурисена асаппурисатаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча миччха̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча миччха̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети…пе… аттана̄ ча миччха̄н̃а̄н̣ӣ хоти, паран̃ча миччха̄н̃а̄н̣е сама̄дапети; аттана̄ ча миччха̄вимутти хоти, паран̃ча миччха̄вимуттийа̄ сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, асаппурисена асаппурисатаро.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, саппурисо? идха, бхиккхаве, екаччо самма̄дит̣т̣хико хоти…пе… самма̄н̃а̄н̣ӣ хоти, самма̄вимутти хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, саппурисо.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, саппурисена саппурисатаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча самма̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча самма̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети…пе… аттана̄ ча самма̄н̃а̄н̣ӣ хоти, паран̃ча самма̄н̃а̄н̣е сама̄дапети; аттана̄ ча самма̄вимутти хоти, паран̃ча самма̄вимуттийа̄ сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, саппурисена саппурисатаро’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. пат̣хамапа̄падхаммасуттам̣
207. ‘‘па̄пан̃ча ¶ во, бхиккхаве, десесса̄ми, па̄пена па̄патаран̃ча; калйа̄н̣ан̃ча, калйа̄н̣ена калйа̄н̣атаран̃ча. там̣ сун̣а̄тха…пе….
‘‘катамо ча, бхиккхаве, па̄по? идха, бхиккхаве, екаччо па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти…пе… миччха̄дит̣т̣хико хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, па̄по.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, па̄пена па̄патаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча па̄н̣а̄типа̄тӣ ¶ хоти, паран̃ча па̄н̣а̄типа̄те сама̄дапети…пе… аттана̄ ча миччха̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча миччха̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, па̄пена па̄патаро.
‘‘катамо ¶ ча, бхиккхаве, калйа̄н̣о? идха, бхиккхаве, екаччо па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти…пе… самма̄дит̣т̣хико хоти. айам̣ ¶ вуччати, бхиккхаве, калйа̄н̣о.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, калйа̄н̣ена калйа̄н̣атаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети…пе… аттана̄ ча самма̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча самма̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, калйа̄н̣ена калйа̄н̣атаро’’ти. саттамам̣.
8. дутийапа̄падхаммасуттам̣
208. ‘‘па̄пан̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, па̄пена па̄патаран̃ча; калйа̄н̣ан̃ча, калйа̄н̣ена калйа̄н̣атаран̃ча. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манасикаротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. евам̣…пе… етадавоча –
‘‘катамо ча, бхиккхаве, па̄по? идха, бхиккхаве, екаччо миччха̄дит̣т̣хико хоти…пе… миччха̄н̃а̄н̣ӣ хоти, миччха̄вимутти хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, па̄по.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, па̄пена па̄патаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча миччха̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча миччха̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети…пе… аттана̄ ча миччха̄н̃а̄н̣ӣ хоти, паран̃ча миччха̄н̃а̄н̣е сама̄дапети; аттана̄ ча миччха̄вимутти хоти, паран̃ча миччха̄вимуттийа̄ сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, па̄пена па̄патаро.
‘‘катамо ¶ ча, бхиккхаве, калйа̄н̣о? идха, бхиккхаве, екаччо самма̄дит̣т̣хико хоти ¶ …пе… самма̄н̃а̄н̣ӣ хоти, самма̄вимутти хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, калйа̄н̣о.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, калйа̄н̣ена калйа̄н̣атаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча самма̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча самма̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети…пе… аттана̄ ча самма̄н̃а̄н̣ӣ хоти ¶ , паран̃ча самма̄н̃а̄н̣е сама̄дапети; аттана̄ ча самма̄вимутти хоти, паран̃ча самма̄вимуттийа̄ сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, калйа̄н̣ена калйа̄н̣атаро’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. татийапа̄падхаммасуттам̣
209. ‘‘па̄падхамман̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, па̄падхаммена ¶ па̄падхамматаран̃ча; калйа̄н̣адхамман̃ча, калйа̄н̣адхаммена калйа̄н̣адхамматаран̃ча. там̣ сун̣а̄тха…пе….
‘‘катамо ча, бхиккхаве, па̄падхаммо? идха, бхиккхаве, екаччо па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти…пе… миччха̄дит̣т̣хико хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, па̄падхаммо.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, па̄падхаммена па̄падхамматаро? идха бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти, паран̃ча па̄н̣а̄типа̄те сама̄дапети…пе… аттана̄ ча миччха̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча миччха̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, па̄падхаммена па̄падхамматаро.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, калйа̄н̣адхаммо? идха, бхиккхаве, екаччо па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти…пе… самма̄дит̣т̣хико хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, калйа̄н̣адхаммо.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, калйа̄н̣адхаммена калйа̄н̣адхамматаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ ¶ сама̄дапети…пе… аттана̄ ча самма̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча самма̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, калйа̄н̣адхаммена калйа̄н̣адхамматаро’’ти. навамам̣.
10. чатуттхапа̄падхаммасуттам̣
210. ‘‘па̄падхамман̃ча во, бхиккхаве, десесса̄ми, па̄падхаммена па̄падхамматаран̃ча; калйа̄н̣адхамман̃ча, калйа̄н̣адхаммена калйа̄н̣адхамматаран̃ча. там̣ сун̣а̄тха…пе….
‘‘катамо ¶ ¶ ча, бхиккхаве, па̄падхаммо? идха, бхиккхаве, екаччо миччха̄дит̣т̣хико хоти…пе… миччха̄н̃а̄н̣ӣ хоти, миччха̄вимутти хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, па̄падхаммо.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, па̄падхаммена па̄падхамматаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча миччха̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча ¶ миччха̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети…пе… аттана̄ ча миччха̄н̃а̄н̣ӣ хоти, паран̃ча миччха̄н̃а̄н̣е сама̄дапети; аттана̄ ча миччха̄вимутти хоти, паран̃ча миччха̄вимуттийа̄ сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, па̄падхаммена па̄падхамматаро.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, калйа̄н̣адхаммо? идха, бхиккхаве, екаччо самма̄дит̣т̣хико хоти…пе… самма̄н̃а̄н̣ӣ хоти, самма̄вимутти хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, калйа̄н̣адхаммо.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, калйа̄н̣адхаммена калйа̄н̣адхамматаро? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ ча самма̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча самма̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети…пе… аттана̄ ча самма̄н̃а̄н̣ӣ хоти, паран̃ча самма̄н̃а̄н̣е сама̄дапети; аттана̄ ча самма̄вимутти хоти, паран̃ча самма̄вимуттийа̄ сама̄дапети. айам̣ вуччати, бхиккхаве, калйа̄н̣адхаммена ¶ калйа̄н̣адхамматаро’’ти. дасамам̣.
саппурисавагго пат̣хамо.
тассудда̄нам̣ –
сиккха̄падан̃ча ассаддхам̣, саттакаммам̣ атхо ча дасакаммам̣;
ат̣т̣хан̇гикан̃ча дасамаггам̣, две па̄падхамма̄ апаре двети.
(22) 2. париса̄вагго
1. париса̄суттам̣
211. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, парисадӯсана̄. катаме чатта̄ро? бхиккху, бхиккхаве [идха бхиккхаве бхиккху (пӣ. ка.)], дуссӣло па̄падхаммо парисадӯсано; бхиккхунӣ, бхиккхаве, дуссӣла̄ ¶ па̄падхамма̄ парисадӯсана̄; упа̄сако, бхиккхаве, дуссӣло па̄падхаммо парисадӯсано; упа̄сика̄, бхиккхаве, дуссӣла̄ па̄падхамма̄ парисадӯсана̄. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро парисадӯсана̄.
‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, парисасобхана̄. катаме чатта̄ро? бхиккху, бхиккхаве, сӣлава̄ калйа̄н̣адхаммо парисасобхано ¶ ; бхиккхунӣ, бхиккхаве, сӣлаватӣ калйа̄н̣адхамма̄ парисасобхана̄; упа̄сако, бхиккхаве, сӣлава̄ калйа̄н̣адхаммо парисасобхано; упа̄сика̄, бхиккхаве, сӣлаватӣ калйа̄н̣адхамма̄ парисасобхана̄. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро парисасобхана̄’’ти. пат̣хамам̣.
2. дит̣т̣хисуттам̣
212. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе. катамехи чатӯхи? ка̄йадуччаритена, вачӣдуччаритена, манодуччаритена, миччха̄дит̣т̣хийа̄ – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе.
‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге. катамехи чатӯхи ¶ ? ка̄йасучаритена, вачӣсучаритена, маносучаритена, самма̄дит̣т̣хийа̄ – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге’’ти. дутийам̣.
3. акатан̃н̃ута̄суттам̣
213. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе. катамехи чатӯхи? ка̄йадуччаритена, вачӣдуччаритена, манодуччаритена, акатан̃н̃ута̄ акатаведита̄ [акатан̃н̃ута̄акатаведита̄йа (сӣ.)] – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе.
‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге. катамехи чатӯхи? ка̄йасучаритена, вачӣсучаритена, маносучаритена, катан̃н̃ута̄катаведита̄ [катан̃н̃ута̄катаведита̄йа (сӣ.)] – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге’’ти. татийам̣.
4. па̄н̣а̄типа̄тӣсуттам̣
214. …пе… па̄н̣а̄типа̄тӣ ¶ хоти, адинна̄да̄йӣ хоти, ка̄месумиччха̄ча̄рӣ хоти, муса̄ва̄дӣ хоти…пе… па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти, муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти. чатуттхам̣.
5. пат̣хамамаггасуттам̣
215. …пе… ¶ миччха̄дит̣т̣хико хоти, миччха̄сан̇каппо хоти, миччха̄ва̄чо хоти, миччха̄камманто хоти…пе… самма̄дит̣т̣хико хоти, самма̄сан̇каппо хоти, самма̄ва̄чо хоти, самма̄камманто хоти. пан̃чамам̣.
6. дутийамаггасуттам̣
216. …пе… миччха̄а̄джӣво ¶ хоти, миччха̄ва̄йа̄мо ¶ хоти, миччха̄сати хоти, миччха̄сама̄дхи хоти…пе… самма̄а̄джӣво хоти, самма̄ва̄йа̄мо хоти, самма̄сати хоти, самма̄сама̄дхи хоти. чхат̣т̣хам̣.
7. пат̣хамавоха̄рапатхасуттам̣
217. …пе… адит̣т̣хе дит̣т̣хава̄дӣ хоти, асуте сутава̄дӣ хоти, амуте мутава̄дӣ хоти, авин̃н̃а̄те вин̃н̃а̄тава̄дӣ хоти…пе… адит̣т̣хе адит̣т̣хава̄дӣ хоти, асуте асутава̄дӣ хоти, амуте амутава̄дӣ хоти, авин̃н̃а̄те авин̃н̃а̄тава̄дӣ хоти. саттамам̣.
8. дутийавоха̄рапатхасуттам̣
218. …пе… дит̣т̣хе адит̣т̣хава̄дӣ хоти, суте асутава̄дӣ хоти, муте амутава̄дӣ хоти, вин̃н̃а̄те авин̃н̃а̄тава̄дӣ хоти…пе… дит̣т̣хе дит̣т̣хава̄дӣ хоти, суте сутава̄дӣ хоти, муте мутава̄дӣ хоти, вин̃н̃а̄те вин̃н̃а̄тава̄дӣ хоти. ат̣т̣хамам̣.
9. ахирикасуттам̣
219. …пе… ассаддхо хоти, дуссӣло хоти, ахирико хоти, аноттаппӣ хоти…пе… саддхо хоти, сӣлава̄ хоти, хирима̄ хоти, оттаппӣ хоти. навамам̣.
10. дуссӣласуттам̣
220. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе. катамехи чатӯхи? ассаддхо хоти, дуссӣло хоти, кусӣто хоти, дуппан̃н̃о хоти – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе.
‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге. катамехи чатӯхи ¶ ? саддхо ¶ хоти, сӣлава̄ хоти, а̄раддхавӣрийо хоти, пан̃н̃ава̄ хоти – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге’’ти. дасамам̣.
париса̄вагго [собханавагго (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] дутийо.
тассудда̄нам̣ –
париса̄ дит̣т̣хи акатан̃н̃ута̄, па̄н̣а̄типа̄та̄пи две магга̄;
две воха̄рапатха̄ вутта̄, ахирикам̣ дуппан̃н̃ена ча̄ти.
(23) 3. дуччаритавагго
1. дуччаритасуттам̣
221. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ ¶ , бхиккхаве, вачӣдуччарита̄ни. катама̄ни чатта̄ри? муса̄ва̄до, писун̣а̄ ва̄ча̄, пхаруса̄ ва̄ча̄, сампхаппала̄по – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри вачӣдуччарита̄ни. чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, вачӣсучарита̄ни. катама̄ни чатта̄ри? саччава̄ча̄, аписун̣а̄ ва̄ча̄, сан̣ха̄ ва̄ча̄, мантава̄ча̄ [манта̄ ва̄ча̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри вачӣсучарита̄нӣ’’ти. пат̣хамам̣.
2. дит̣т̣хисуттам̣
222. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато ба̄ло абйатто асаппурисо кхатам̣ упахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, са̄ваджджо ча хоти са̄нуваджджо ¶ ча вин̃н̃ӯнам̣; бахун̃ча апун̃н̃ам̣ пасавати. катамехи чатӯхи? ка̄йадуччаритена, вачӣдуччаритена, манодуччаритена, миччха̄дит̣т̣хийа̄ – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато ба̄ло абйатто асаппурисо кхатам̣ упахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, са̄ваджджо ча хоти са̄нуваджджо ча вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча апун̃н̃ам̣ пасавати.
‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато пан̣д̣ито вийатто саппурисо аккхатам̣ анупахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, анаваджджо ча хоти анануваджджо вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча пун̃н̃ам̣ пасавати. катамехи чатӯхи? ка̄йасучаритена, вачӣсучаритена, маносучаритена, самма̄дит̣т̣хийа̄ – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато пан̣д̣ито вийатто саппурисо аккхатам̣ анупахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, анаваджджо ча хоти анануваджджо вин̃н̃ӯнам̣; бахун̃ча пун̃н̃ам̣ пасаватӣ’’ти. дутийам̣.
3. акатан̃н̃ута̄суттам̣
223. ‘‘чатӯхи ¶ ¶ ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато ба̄ло абйатто асаппурисо кхатам̣ упахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, са̄ваджджо ча хоти са̄нуваджджо вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча апун̃н̃ам̣ пасавати. катамехи чатӯхи? ка̄йадуччаритена, вачӣдуччаритена, манодуччаритена, акатан̃н̃ута̄ акатаведита̄ – имехи…пе… пан̣д̣ито… ка̄йасучаритена, вачӣсучаритена, маносучаритена катан̃н̃ута̄катаведита̄…пе…. татийам̣.
4. па̄н̣а̄типа̄тӣсуттам̣
224. … па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти, адинна̄да̄йӣ хоти, ка̄месумиччха̄ча̄рӣ хоти, муса̄ва̄дӣ хоти…пе… па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти, муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти…пе…. чатуттхам̣.
5. пат̣хамамаггасуттам̣
225. … миччха̄дит̣т̣хико хоти, миччха̄сан̇каппо хоти, миччха̄ва̄чо хоти, миччха̄камманто хоти…пе… самма̄дит̣т̣хико хоти, самма̄сан̇каппо хоти, самма̄ва̄чо хоти, самма̄камманто хоти…пе…. пан̃чамам̣.
6. дутийамаггасуттам̣
226. … миччха̄а̄джӣво ¶ хоти, миччха̄ва̄йа̄мо хоти, миччха̄сати хоти, миччха̄сама̄дхи хоти…пе… самма̄а̄джӣво хоти, самма̄ва̄йа̄мо хоти, самма̄сати хоти, самма̄сама̄дхи хоти…пе…. чхат̣т̣хам̣.
7. пат̣хамавоха̄рапатхасуттам̣
227. … ¶ адит̣т̣хе дит̣т̣хава̄дӣ хоти, асуте сутава̄дӣ хоти, амуте мутава̄дӣ хоти, авин̃н̃а̄те вин̃н̃а̄тава̄дӣ хоти…пе… адит̣т̣хе адит̣т̣хава̄дӣ хоти, асуте асутава̄дӣ хоти, амуте амутава̄дӣ хоти, авин̃н̃а̄те авин̃н̃а̄тава̄дӣ хоти…пе…. саттамам̣.
8. дутийавоха̄рапатхасуттам̣
228. … дит̣т̣хе адит̣т̣хава̄дӣ хоти, суте асутава̄дӣ хоти, муте амутава̄дӣ хоти, вин̃н̃а̄те авин̃н̃а̄тава̄дӣ хоти…пе… дит̣т̣хе ¶ дит̣т̣хава̄дӣ хоти, суте сутава̄дӣ хоти, муте мутава̄дӣ хоти, вин̃н̃а̄те вин̃н̃а̄тава̄дӣ хоти…пе…. ат̣т̣хамам̣.
9. ахирикасуттам̣
229. … ассаддхо хоти, дуссӣло хоти, ахирико хоти, аноттаппӣ хоти…пе… саддхо хоти, сӣлава̄ хоти, хирима̄ хоти, оттаппӣ хоти…пе…. навамам̣.
10. дуппан̃н̃асуттам̣
230. … ¶ ассаддхо хоти, дуссӣло хоти, кусӣто хоти, дуппан̃н̃о хоти…пе… саддхо хоти, сӣлава̄ хоти, а̄раддхавӣрийо хоти, пан̃н̃ава̄ хоти – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато пан̣д̣ито вийатто саппурисо аккхатам̣ анупахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, анаваджджо ча хоти анануваджджо вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча пун̃н̃ам̣ пасаватӣ’’ти. дасамам̣.
11. кависуттам̣
231. ‘‘чатта̄роме ¶ ¶ , бхиккхаве, кавӣ. катаме чатта̄ро? чинта̄кави, сутакави, аттхакави, пат̣ибха̄накави – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро кавӣ’’ти. ека̄дасамам̣.
дуччаритавагго татийо.
тассудда̄нам̣ –
дуччаритам̣ дит̣т̣хи акатан̃н̃ӯ ча, па̄н̣а̄типа̄та̄пи две магга̄;
две воха̄рапатха̄ вутта̄, ахирикам̣ дуппан̃н̃акавина̄ ча̄ти.
(24) 4. каммавагго
1. сам̣кхиттасуттам̣
232. ‘‘чатта̄рима̄ни ¶ , бхиккхаве, камма̄ни майа̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведита̄ни. катама̄ни чатта̄ри? аттхи, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣; аттхи, бхиккхаве, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣; аттхи, бхиккхаве, каммам̣ ¶ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣; аттхи, бхиккхаве, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ [акан̣хам̣ асуккам̣ (сӣ. сйа̄. пӣ.) (дӣ. ни. 3.312; ма. ни. 2.81)] акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри камма̄ни майа̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведита̄нӣ’’ти. пат̣хамам̣.
2. виттха̄расуттам̣
233. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, камма̄ни майа̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведита̄ни. катама̄ни чатта̄ри? аттхи, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣; аттхи, бхиккхаве, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣; аттхи, бхиккхаве ¶ , каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣; аттхи, бхиккхаве, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣? идха, бхиккхаве, екаччо сабйа̄баджджхам̣ [сабйа̄паджджхам̣ (саббаттха)] ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, сабйа̄баджджхам̣ вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, сабйа̄баджджхам̣ ¶ маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти. со сабйа̄баджджхам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄, сабйа̄баджджхам̣ вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄, сабйа̄баджджхам̣ маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄ сабйа̄баджджхам̣ локам̣ упападжджати. таменам̣ сабйа̄баджджхам̣ локам̣ упапаннам̣ сама̄нам̣ сабйа̄баджджха̄ пхасса̄ пхусанти. со сабйа̄баджджхехи пхассехи пхут̣т̣хо сама̄но сабйа̄баджджхам̣ веданам̣ ведийати [ведайати (ка.) а. ни. 6.63] екантадуккхам̣, сеййатха̄пи сатта̄ нерайика̄. идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча ¶ , бхиккхаве, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣? идха, бхиккхаве, екаччо абйа̄баджджхам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, абйа̄баджджхам̣ вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, абйа̄баджджхам̣ маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти. со абйа̄баджджхам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄, абйа̄баджджхам̣ вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄, абйа̄баджджхам̣ маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄ абйа̄баджджхам̣ ¶ локам̣ упападжджати. таменам̣ абйа̄баджджхам̣ локам̣ упапаннам̣ сама̄нам̣ абйа̄баджджха̄ пхасса̄ пхусанти. со абйа̄баджджхехи пхассехи пхут̣т̣хо сама̄но абйа̄баджджхам̣ веданам̣ ведийати екантасукхам̣, сеййатха̄пи дева̄ субхакин̣ха̄. идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣? идха, бхиккхаве, екаччо сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти. со сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄, сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄, сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄ сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи локам̣ упападжджати. таменам̣ сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи ¶ локам̣ упапаннам̣ сама̄нам̣ сабйа̄баджджха̄пи абйа̄баджджха̄пи пхасса̄ пхусанти. со сабйа̄баджджхехипи абйа̄баджджхехипи пхассехи пхут̣т̣хо сама̄но сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи веданам̣ ведийати вокин̣н̣асукхадуккхам̣, сеййатха̄пи манусса̄ екачче ча дева̄ екачче ча винипа̄тика̄. идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати? татра, бхиккхаве, йамидам̣ каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣ тасса паха̄на̄йа йа̄ четана̄, йамидам̣ [йампидам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣ тасса паха̄на̄йа йа̄ четана̄, йамидам̣ [йампидам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣ тасса паха̄на̄йа ¶ йа̄ четана̄ – идам̣ вуччати, бхиккхаве ¶ , каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри камма̄ни майа̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведита̄нӣ’’ти. дутийам̣.
3. сон̣ака̄йанасуттам̣
234. атха ¶ кхо сикха̄моггалла̄но бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо сикха̄моггалла̄но бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘пурима̄ни, бхо готама, диваса̄ни пуриматара̄ни сон̣ака̄йано ма̄н̣аво йена̄хам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ мам̣ етадавоча – ‘саман̣о готамо саббакамма̄нам̣ акирийам̣ пан̃н̃апети, саббакамма̄нам̣ кхо пана акирийам̣ пан̃н̃апенто уччхедам̣ а̄ха локасса – каммасачча̄йам̣ [каммасачча̄йӣ (ка.)], бхо, локо каммасама̄рамбхат̣т̣ха̄йӣ’’’ти.
‘‘дассанампи кхо ахам̣, бра̄хман̣а, сон̣ака̄йанасса ма̄н̣авасса на̄бхиджа̄на̄ми; куто паневарӯпо катха̄салла̄по! чатта̄рима̄ни, бра̄хман̣а, камма̄ни майа̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведита̄ни. катама̄ни чатта̄ри? аттхи, бра̄хман̣а, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣; аттхи, бра̄хман̣а, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣; аттхи, бра̄хман̣а, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣; аттхи ¶ , бра̄хман̣а, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати.
‘‘катаман̃ча, бра̄хман̣а, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣? идха, бра̄хман̣а, екаччо сабйа̄баджджхам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, сабйа̄баджджхам̣ вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, сабйа̄баджджхам̣ маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти. со сабйа̄баджджхам̣ ¶ ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄, сабйа̄баджджхам̣ вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄, сабйа̄баджджхам̣ маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄ сабйа̄баджджхам̣ локам̣ упападжджати. таменам̣ сабйа̄баджджхам̣ локам̣ упапаннам̣ сама̄нам̣ сабйа̄баджджха̄ пхасса̄ пхусанти. со сабйа̄баджджхехи пхассехи пхут̣т̣хо сама̄но сабйа̄баджджхам̣ веданам̣ ведийати екантадуккхам̣, сеййатха̄пи сатта̄ нерайика̄. идам̣ вуччати, бра̄хман̣а, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча ¶ , бра̄хман̣а, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣? идха, бра̄хман̣а, екаччо абйа̄баджджхам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, абйа̄баджджхам̣ вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, абйа̄баджджхам̣ маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти. со абйа̄баджджхам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄, абйа̄баджджхам̣ вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄ ¶ , абйа̄баджджхам̣ маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄ абйа̄баджджхам̣ локам̣ упападжджати. таменам̣ абйа̄баджджхам̣ локам̣ упапаннам̣ сама̄нам̣ абйа̄баджджха̄ пхасса̄ пхусанти. со абйа̄баджджхехи пхассехи пхут̣т̣хо сама̄но абйа̄баджджхам̣ веданам̣ ведийати екантасукхам̣, сеййатха̄пи дева̄ субхакин̣ха̄. идам̣ вуччати, бра̄хман̣а, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча, бра̄хман̣а, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣? идха, бра̄хман̣а, екаччо сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти, сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти. со сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄, сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи вачӣсан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄, сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи маносан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхаритва̄ сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи локам̣ ¶ упападжджати. таменам̣ сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи локам̣ упапаннам̣ сама̄нам̣ сабйа̄баджджха̄пи абйа̄баджджха̄пи пхасса̄ пхусанти. со сабйа̄баджджхехипи абйа̄баджджхехипи пхассехи пхут̣т̣хо сама̄но сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи веданам̣ ведийати вокин̣н̣асукхадуккхам̣, сеййатха̄пи манусса̄ екачче ча дева̄ екачче ча винипа̄тика̄. идам̣ вуччати, бра̄хман̣а, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча, бра̄хман̣а, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати? татра, бра̄хман̣а, йамидам̣ каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣ тасса паха̄на̄йа йа̄ четана̄, йамидам̣ каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣ тасса паха̄на̄йа йа̄ четана̄, йамидам̣ каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣ тасса паха̄на̄йа йа̄ четана̄ – идам̣ вуччати, бра̄хман̣а, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати. има̄ни кхо, бра̄хман̣а, чатта̄ри камма̄ни майа̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведита̄нӣ’’ти. татийам̣.
4. пат̣хамасиккха̄падасуттам̣
235. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, камма̄ни майа̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведита̄ни. катама̄ни чатта̄ри? аттхи ¶ , бхиккхаве, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣; аттхи, бхиккхаве, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣; аттхи, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣ ¶ ¶ ; аттхи, бхиккхаве, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати. катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣? идха, бхиккхаве, екаччо па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти, адинна̄да̄йӣ хоти, ка̄месумиччха̄ча̄рӣ хоти, муса̄ва̄дӣ хоти, сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄йӣ ¶ хоти. идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣? идха, бхиккхаве, екаччо па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти, муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти, сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато хоти. идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣? идха, бхиккхаве, екаччо сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти…пе… идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати? татра, бхиккхаве, йамидам̣ каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣…пе… идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри камма̄ни майа̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведита̄нӣ’’ти. чатуттхам̣.
5. дутийасиккха̄падасуттам̣
236. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, камма̄ни майа̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведита̄ни. катама̄ни чатта̄ри? аттхи, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣; аттхи, бхиккхаве, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣; аттхи, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣; аттхи, бхиккхаве, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣? идха, бхиккхаве, екаччена ма̄та̄ [екаччо ма̄тарам̣ (ка.)] джӣвита̄ воропита̄ хоти, пита̄ [питарам̣ (ка.)] джӣвита̄ воропито [воропита̄ (ка.)] хоти, арахам̣ [арахантам̣ (ка.)] джӣвита̄ воропито ¶ [воропита̄ (ка.)] хоти ¶ , татха̄гатасса дут̣т̣хена читтена лохитам̣ ¶ уппа̄дитам̣ [уппа̄дита̄ (ка.)] хоти, сан̇гхо бхинно хоти. идам̣ ¶ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣? идха, бхиккхаве, екаччо па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти, муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти, писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато хоти, пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато хоти, сампхаппала̄па̄ пат̣ивирато хоти, анабхиджджха̄лу хоти, абйа̄панначитто хоти, самма̄дит̣т̣хи [самма̄дит̣т̣хико (сӣ. сйа̄. кам̣.)] хоти. идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣? идха, бхиккхаве, екаччо сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти…пе… идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати? татра, бхиккхаве, йамидам̣ каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣…пе… идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри камма̄ни майа̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведита̄нӣ’’ти. пан̃чамам̣.
6. арийамаггасуттам̣
237. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, камма̄ни майа̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведита̄ни. катама̄ни чатта̄ри? аттхи, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣; аттхи, бхиккхаве, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣; аттхи, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣; аттхи, бхиккхаве, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ ¶ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣? идха, бхиккхаве, екаччо сабйа̄баджджхам̣ ¶ ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти…пе… идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча ¶ , бхиккхаве, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣? идха ¶ , бхиккхаве, екаччо абйа̄баджджхам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти…пе… идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣? идха, бхиккхаве, екаччо сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти…пе… идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати? самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри камма̄ни майа̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведита̄нӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. боджджхан̇гасуттам̣
238. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, камма̄ни…пе… кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣…пе… идха, бхиккхаве, екаччо сабйа̄баджджхам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ ¶ абхисан̇кхароти…пе… идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хам̣ кан̣хавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣? идха, бхиккхаве, екаччо абйа̄баджджхам̣ ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти…пе… идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ суккам̣ суккавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣? идха ¶ , бхиккхаве, екаччо ¶ сабйа̄баджджхампи абйа̄баджджхампи ка̄йасан̇кха̄рам̣ абхисан̇кхароти…пе… идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ кан̣хасуккам̣ кан̣хасуккавипа̄кам̣.
‘‘катаман̃ча, бхиккхаве, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати? сатисамбоджджхан̇го, дхаммавичайасамбоджджхан̇го, вӣрийасамбоджджхан̇го, пӣтисамбоджджхан̇го, пассаддхисамбоджджхан̇го, сама̄дхисамбоджджхан̇го, упеккха̄самбоджджхан̇го – идам̣ вуччати, бхиккхаве, каммам̣ акан̣хаасуккам̣ акан̣хаасуккавипа̄кам̣ каммаккхайа̄йа сам̣ваттати. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри камма̄ни майа̄ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведита̄нӣ’’ти. саттамам̣.
8. са̄ваджджасуттам̣
239. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе. катамехи чатӯхи? са̄ваджджена ка̄йакаммена, са̄ваджджена вачӣкаммена, са̄ваджджена манокаммена, са̄ваджджа̄йа дит̣т̣хийа̄ – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе.
‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге. катамехи чатӯхи? анаваджджена ка̄йакаммена, анаваджджена вачӣкаммена, анаваджджена манокаммена, анаваджджа̄йа дит̣т̣хийа̄ – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. абйа̄баджджхасуттам̣
240. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе. катамехи чатӯхи? сабйа̄баджджхена ка̄йакаммена, сабйа̄баджджхена вачӣкаммена, сабйа̄баджджхена манокаммена, сабйа̄баджджха̄йа дит̣т̣хийа̄ – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе.
‘‘чатӯхи ¶ ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге. катамехи чатӯхи? абйа̄баджджхена ка̄йакаммена, абйа̄баджджхена вачӣкаммена, абйа̄баджджхена манокаммена, абйа̄баджджха̄йа дит̣т̣хийа̄ – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге’’ти. навамам̣.
10. саман̣асуттам̣
241. ‘‘‘идхева, бхиккхаве, (пат̣хамо) саман̣о, идха дутийо саман̣о, идха татийо саман̣о, идха чатуттхо саман̣о; сун̃н̃а̄ параппава̄да̄ саман̣ехи ан̃н̃ехӣ’ти [саман̣ехи ан̃н̃ети (сӣ. пӣ. ка.) еттха ан̃н̃ехӣти сака̄йа пат̣ин̃н̃а̄йа сачча̄бхин̃н̃ехӣти аттхо ведитаббо. дӣ. ни. 2.214; ма. ни. 1.140] – еваметам̣, бхиккхаве, самма̄ сӣхана̄дам̣ надатха.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, пат̣хамо саман̣о? идха, бхиккхаве, бхиккху тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ сота̄панно хоти авинипа̄тадхаммо нийато самбодхипара̄йан̣о. айам̣, бхиккхаве, пат̣хамо саман̣о.
‘‘катамо ¶ ча, бхиккхаве, дутийо саман̣о? идха, бхиккхаве, бхиккху тин̣н̣ам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ ра̄гадосамоха̄нам̣ танутта̄ сакада̄га̄мӣ хоти, сакидева имам̣ локам̣ а̄гантва̄ дуккхассантам̣ кароти. айам̣, бхиккхаве, дутийо саман̣о.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, татийо саман̣о? идха, бхиккхаве, бхиккху пан̃чаннам̣ орамбха̄гийа̄нам̣ сам̣йоджана̄нам̣ париккхайа̄ опапа̄тико хоти таттха паринибба̄йӣ ана̄ваттидхаммо тасма̄ лока̄. айам̣, бхиккхаве, татийо саман̣о.
‘‘катамо ча, бхиккхаве, чатуттхо саман̣о? идха ¶ , бхиккхаве, бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. айам̣, бхиккхаве, чатуттхо саман̣о.
‘‘‘идхева, бхиккхаве, пат̣хамо саман̣о, идха дутийо саман̣о, идха татийо саман̣о, идха чатуттхо ¶ саман̣о; сун̃н̃а̄ параппава̄да̄ саман̣ебхи ан̃н̃ехӣ’ти – еваметам̣, бхиккхаве, самма̄ сӣхана̄дам̣ надатха̄’’ти. дасамам̣.
11. саппуриса̄нисам̣сасуттам̣
242. ‘‘саппурисам̣ ¶ , бхиккхаве, нисса̄йа чатта̄ро а̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄. катаме чатта̄ро? арийена сӣлена вад̣д̣хати, арийена сама̄дхина̄ вад̣д̣хати, арийа̄йа пан̃н̃а̄йа вад̣д̣хати, арийа̄йа вимуттийа̄ вад̣д̣хати – саппурисам̣, бхиккхаве, нисса̄йа име чатта̄ро а̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄’’ти. ека̄дасамам̣.
каммавагго чатуттхо.
тассудда̄нам̣ –
сам̣кхитта виттха̄ра сон̣ака̄йана,
сиккха̄падам̣ арийамагго боджджхан̇гам̣;
са̄ваджджан̃чева абйа̄баджджхам̣,
саман̣о ча саппуриса̄нисам̣соти.
(25) 5. а̄паттибхайавагго
1. сан̇гхабхедакасуттам̣
243. екам̣ ¶ ¶ самайам̣ бхагава̄ косамбийам̣ вихарати гхосита̄ра̄ме. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘апи ну там̣, а̄нанда, адхикаран̣ам̣ вӯпасанта’’нти? ‘‘куто там̣, бханте, адхикаран̣ам̣ вӯпасамиссати [вӯпасаммиссати (?)]! а̄йасмато ¶ , бханте, ануруддхасса ба̄хийо на̄ма саддхивиха̄рико кевалакаппам̣ сан̇гхабхеда̄йа т̣хито. татра̄йасма̄ ануруддхо на екава̄чикампи бхан̣итаббам̣ ман̃н̃атӣ’’ти.
‘‘када̄ пана̄нанда, ануруддхо сан̇гхамаджджхе адхикаран̣есу [адхикаран̣есу тесу (ка.)] войун̃джати! нану, а̄нанда, йа̄ни ка̄ничи адхикаран̣а̄ни уппаджджанти, сабба̄ни та̄ни тумхе чева вӯпасаметха са̄рипуттамоггалла̄на̄ ча.
‘‘чатта̄роме, а̄нанда, аттхавасе сампассама̄но па̄пабхиккху сан̇гхабхедена нандати. катаме чатта̄ро? идха̄нанда, па̄пабхиккху дуссӣло хоти па̄падхаммо асучи сан̇кассарасама̄ча̄ро пат̣иччханнакамманто ассаман̣о саман̣апат̣ин̃н̃о абрахмача̄рӣ брахмача̄рипат̣ин̃н̃о антопӯти ¶ авассуто касамбуджа̄то. тасса евам̣ хоти – ‘саче кхо мам̣ бхиккхӯ джа̄ниссанти – дуссӣло па̄падхаммо асучи сан̇кассарасама̄ча̄ро пат̣иччханнакамманто ассаман̣о саман̣апат̣ин̃н̃о абрахмача̄рӣ брахмача̄рипат̣ин̃н̃о антопӯти авассуто касамбуджа̄тоти, самагга̄ мам̣ санта̄ на̄сессанти; вагга̄ пана мам̣ на на̄сессантӣ’ти. идам̣, а̄нанда, пат̣хамам̣ аттхавасам̣ сампассама̄но па̄пабхиккху сан̇гхабхедена нандати.
‘‘пуна чапарам̣, а̄нанда, па̄пабхиккху миччха̄дит̣т̣хико хоти, антагга̄хика̄йа дит̣т̣хийа̄ саманна̄гато. тасса евам̣ хоти – ‘саче кхо мам̣ бхиккхӯ джа̄ниссанти – миччха̄дит̣т̣хико антагга̄хика̄йа ¶ дит̣т̣хийа̄ саманна̄гатоти, самагга̄ мам̣ санта̄ на̄сессанти; вагга̄ пана мам̣ на на̄сессантӣ’ти. идам̣, а̄нанда, дутийам̣ аттхавасам̣ сампассама̄но па̄пабхиккху сан̇гхабхедена нандати.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, а̄нанда, па̄пабхиккху миччха̄а̄джӣво хоти, миччха̄а̄джӣвена ¶ джӣвикам̣ [джӣвитам̣ (сйа̄. кам̣. пӣ. ка.)] каппети. тасса евам̣ хоти – ‘саче кхо мам̣ бхиккхӯ джа̄ниссанти – миччха̄а̄джӣво миччха̄а̄джӣвена джӣвикам̣ каппетӣти, самагга̄ мам̣ санта̄ на̄сессанти; вагга̄ пана мам̣ на на̄сессантӣ’ти. идам̣, а̄нанда, татийам̣ аттхавасам̣ сампассама̄но па̄пабхиккху сан̇гхабхедена нандати.
‘‘пуна чапарам̣, а̄нанда, па̄пабхиккху ла̄бхака̄мо хоти сакка̄рака̄мо анаван̃н̃аттика̄мо. тасса евам̣ хоти – ‘саче кхо мам̣ бхиккхӯ джа̄ниссанти – ла̄бхака̄мо сакка̄рака̄мо анаван̃н̃аттика̄моти, самагга̄ мам̣ санта̄ на саккариссанти на гарум̣ кариссанти на ма̄нессанти на пӯджессанти; вагга̄ пана мам̣ саккариссанти гарум̣ кариссанти ма̄нессанти пӯджессантӣ’ти. идам̣, а̄нанда, чатуттхам̣ аттхавасам̣ сампассама̄но па̄пабхиккху сан̇гхабхедена нандати. име кхо, а̄нанда, чатта̄ро аттхавасе сампассама̄но па̄пабхиккху сан̇гхабхедена нандатӣ’’ти. пат̣хамам̣.
2. а̄паттибхайасуттам̣
244. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, а̄паттибхайа̄ни. катама̄ни чатта̄ри? сеййатха̄пи, бхиккхаве, чорам̣ а̄гуча̄рим̣ гахетва̄ ран̃н̃о дассеййум̣ – ‘айам̣ те, дева, чоро а̄гуча̄рӣ. имасса дево дан̣д̣ам̣ пан̣етӯ’ти. таменам̣ ра̄джа̄ евам̣ вадеййа – ‘гаччхатха ¶ , бхо, имам̣ пурисам̣ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ паччха̄ба̄хам̣ га̄л̣хабандханам̣ бандхитва̄ кхурамун̣д̣ам̣ каритва̄ кхарассарена пан̣авена ратхика̄йа ратхикам̣ син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ паринетва̄ даккхин̣ена два̄рена никкха̄метва̄ даккхин̣ато нагарасса сӣсам̣ чхиндатха̄’ти. таменам̣ ран̃н̃о пуриса̄ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ ¶ паччха̄ба̄хам̣ га̄л̣хабандханам̣ бандхитва̄ кхурамун̣д̣ам̣ каритва̄ кхарассарена пан̣авена ратхика̄йа ратхикам̣ син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ паринетва̄ даккхин̣ена два̄рена никкха̄метва̄ даккхин̣ато нагарасса сӣсам̣ чхиндеййум̣. татран̃н̃атарасса тхалат̣т̣хасса пурисасса евамасса – ‘па̄пакам̣ вата, бхо, айам̣ пурисо каммам̣ ака̄си га̄райхам̣ сӣсаччхеджджам̣. йатра хи на̄ма ран̃н̃о пуриса̄ дал̣ха̄йа раджджуйа̄ паччха̄ба̄хам̣ га̄л̣хабандханам̣ бандхитва̄ кхурамун̣д̣ам̣ каритва̄ кхарассарена пан̣авена ратхика̄йа ратхикам̣ син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ паринетва̄ даккхин̣ена ¶ два̄рена никкха̄метва̄ даккхин̣ато нагарасса сӣсам̣ чхиндиссанти ¶ ! со ватасса̄хам̣ [со ватасса̄йам̣ (сӣ.)] еварӯпам̣ па̄пакаммам̣ [па̄пам̣ каммам̣ (сӣ. пӣ.)] на кареййам̣ [на кареййа (сӣ.) дӣ. ни. 1.183 па̄л̣ийа̄ тадат̣т̣хакатха̄йа ча сам̣сандетаббам̣] га̄райхам̣ сӣсаччхеджджа’нти. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, йасса кассачи бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ евам̣ тибба̄ бхайасан̃н̃а̄ паччупат̣т̣хита̄ хоти па̄ра̄джикесу дхаммесу. тассетам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – ана̄панно ва̄ па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ на а̄паджджиссати, а̄панно ва̄ па̄ра̄джикам̣ дхаммам̣ йатха̄дхаммам̣ пат̣икариссати.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо ка̄л̣аваттхам̣ [ка̄л̣акам̣ ваттхам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] паридха̄йа кесе пакиритва̄ мусалам̣ кхандхе а̄ропетва̄ маха̄джанака̄йам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вадеййа – ‘ахам̣, бханте, па̄пакаммам̣ ака̄сим̣ га̄райхам̣ мосаллам̣, йена ме а̄йасманто аттамана̄ хонти там̣ каромӣ’ти. татран̃н̃атарасса тхалат̣т̣хасса пурисасса евамасса – ‘па̄пакам̣ вата, бхо, айам̣ пурисо каммам̣ ака̄си га̄райхам̣ мосаллам̣. йатра хи на̄ма ка̄л̣аваттхам̣ паридха̄йа кесе пакиритва̄ мусалам̣ кхандхе а̄ропетва̄ маха̄джанака̄йам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ ваккхати – ‘ахам̣, бханте, па̄пакаммам̣ ака̄сим̣ га̄райхам̣ мосаллам̣, йена ме а̄йасманто ¶ аттамана̄ хонти там̣ каромӣти. со ¶ ватасса̄хам̣ еварӯпам̣ па̄пакаммам̣ на кареййам̣ га̄райхам̣ мосалла’нти. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, йасса кассачи бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ евам̣ тибба̄ бхайасан̃н̃а̄ паччупат̣т̣хита̄ хоти сан̇гха̄дисесесу дхаммесу, тассетам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – ана̄панно ва̄ сан̇гха̄дисесам̣ дхаммам̣ на а̄паджджиссати, а̄панно ва̄ сан̇гха̄дисесам̣ дхаммам̣ йатха̄дхаммам̣ пат̣икариссати.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо ка̄л̣аваттхам̣ паридха̄йа кесе пакиритва̄ бхасмапут̣ам̣ [ассапут̣ам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] кхандхе а̄ропетва̄ маха̄джанака̄йам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вадеййа – ‘ахам̣, бханте, па̄пакаммам̣ ака̄сим̣ га̄райхам̣ бхасмапут̣ам̣. йена ме а̄йасманто аттамана̄ хонти там̣ каромӣ’ти. татран̃н̃атарасса тхалат̣т̣хасса пурисасса евамасса – ‘па̄пакам̣ вата, бхо, айам̣ пурисо каммам̣ ака̄си га̄райхам̣ бхасмапут̣ам̣. йатра хи на̄ма ка̄л̣аваттхам̣ паридха̄йа кесе пакиритва̄ бхасмапут̣ам̣ кхандхе а̄ропетва̄ маха̄джанака̄йам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ ваккхати – ахам̣, бханте, па̄пакаммам̣ ака̄сим̣ га̄райхам̣ бхасмапут̣ам̣; йена ме а̄йасманто аттамана̄ хонти там̣ каромӣти. со ватасса̄хам̣ еварӯпам̣ па̄пакаммам̣ на кареййам̣ га̄райхам̣ ¶ бхасмапут̣а’нти. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, йасса кассачи бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ евам̣ тибба̄ бхайасан̃н̃а̄ паччупат̣т̣хита̄ хоти па̄читтийесу дхаммесу ¶ , тассетам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – ана̄панно ва̄ па̄читтийам̣ дхаммам̣ на а̄паджджиссати, а̄панно ва̄ па̄читтийам̣ дхаммам̣ йатха̄дхаммам̣ пат̣икариссати.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо ¶ ка̄л̣аваттхам̣ паридха̄йа кесе пакиритва̄ маха̄джанака̄йам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вадеййа – ‘ахам̣, бханте, па̄пакаммам̣ ака̄сим̣ га̄райхам̣ упаваджджам̣. йена ме а̄йасманто аттамана̄ хонти там̣ каромӣ’ти. татран̃н̃атарасса тхалат̣т̣хасса пурисасса евамасса – ‘па̄пакам̣ вата, бхо, айам̣ пурисо каммам̣ ака̄си га̄райхам̣ упаваджджам̣. йатра хи на̄ма ка̄л̣аваттхам̣ паридха̄йа кесе пакиритва̄ маха̄джанака̄йам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ ¶ ваккхати – ахам̣, бханте, па̄пакаммам̣ ака̄сим̣ га̄райхам̣ упаваджджам̣; йена ме а̄йасманто аттамана̄ хонти там̣ каромӣти. со ватасса̄хам̣ еварӯпам̣ па̄пакаммам̣ на кареййам̣ га̄райхам̣ упаваджджа’нти. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, йасса кассачи бхиккхусса ва̄ бхиккхунийа̄ ва̄ евам̣ тибба̄ бхайасан̃н̃а̄ паччупат̣т̣хита̄ хоти па̄т̣идесанӣйесу дхаммесу, тассетам̣ па̄т̣икан̇кхам̣ – ана̄панно ва̄ па̄т̣идесанӣйам̣ дхаммам̣ на а̄паджджиссати, а̄панно ва̄ па̄т̣идесанӣйам̣ дхаммам̣ йатха̄дхаммам̣ пат̣икариссати. има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри а̄паттибхайа̄нӣ’’ти. дутийам̣.
3. сиккха̄нисам̣сасуттам̣
245. ‘‘сиккха̄нисам̣самидам̣, бхиккхаве, брахмачарийам̣ вуссати пан̃н̃уттарам̣ вимуттиса̄рам̣ сата̄дхипатеййам̣. катхан̃ча, бхиккхаве, сиккха̄нисам̣сам̣ хоти? идха, бхиккхаве, майа̄ са̄вака̄нам̣ а̄бхисама̄ча̄рика̄ сиккха̄ пан̃н̃атта̄ аппасанна̄нам̣ паса̄да̄йа пасанна̄нам̣ бхиййобха̄ва̄йа. йатха̄ йатха̄, бхиккхаве, майа̄ са̄вака̄нам̣ а̄бхисама̄ча̄рика̄ сиккха̄ пан̃н̃атта̄ аппасанна̄нам̣ паса̄да̄йа пасанна̄нам̣ бхиййобха̄ва̄йа татха̄ татха̄ со тасса̄ сиккха̄йа акхан̣д̣ака̄рӣ хоти аччхиддака̄рӣ ¶ асабалака̄рӣ акамма̄сака̄рӣ, сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, майа̄ са̄вака̄нам̣ а̄дибрахмачарийика̄ сиккха̄ пан̃н̃атта̄ саббасо самма̄ дуккхаккхайа̄йа. йатха̄ йатха̄, бхиккхаве, майа̄ са̄вака̄нам̣ а̄дибрахмачарийика̄ сиккха̄ пан̃н̃атта̄ саббасо самма̄ дуккхаккхайа̄йа татха̄ татха̄ со тасса̄ сиккха̄йа акхан̣д̣ака̄рӣ хоти ¶ аччхиддака̄рӣ ¶ асабалака̄рӣ акамма̄сака̄рӣ, сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу. евам̣ кхо, бхиккхаве, сиккха̄нисам̣сам̣ хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, пан̃н̃уттарам̣ хоти? идха, бхиккхаве, майа̄ са̄вака̄нам̣ дхамма̄ десита̄ саббасо самма̄ дуккхаккхайа̄йа. йатха̄ йатха̄, бхиккхаве, майа̄ са̄вака̄нам̣ дхамма̄ десита̄ саббасо самма̄ дуккхаккхайа̄йа татха̄ татха̄сса те дхамма̄ пан̃н̃а̄йа самавеккхита̄ хонти. евам̣ кхо, бхиккхаве, пан̃н̃уттарам̣ хоти.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, вимуттиса̄рам̣ хоти? идха, бхиккхаве, майа̄ са̄вака̄нам̣ дхамма̄ десита̄ саббасо самма̄ дуккхаккхайа̄йа. йатха̄ йатха̄, бхиккхаве, майа̄ са̄вака̄нам̣ дхамма̄ десита̄ саббасо самма̄ дуккхаккхайа̄йа татха̄ татха̄сса те дхамма̄ вимуттийа̄ пхусита̄ хонти. евам̣ кхо, бхиккхаве, вимуттиса̄рам̣ хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, сата̄дхипатеййам̣ хоти? ‘ити апарипӯрам̣ ва̄ а̄бхисама̄ча̄рикам̣ сиккхам̣ парипӯресса̄ми, парипӯрам̣ ва̄ а̄бхисама̄ча̄рикам̣ сиккхам̣ таттха таттха пан̃н̃а̄йа ануггахесса̄мӣ’ти – аджджхаттам̣йева сати сӯпат̣т̣хита̄ хоти. ‘ити апарипӯрам̣ ва̄ а̄дибрахмачарийикам̣ сиккхам̣ парипӯресса̄ми, парипӯрам̣ ва̄ а̄дибрахмачарийикам̣ сиккхам̣ таттха таттха пан̃н̃а̄йа ануггахесса̄мӣ’ти – аджджхаттам̣йева сати сӯпат̣т̣хита̄ хоти. ‘ити асамавеккхитам̣ ва̄ ¶ дхаммам̣ пан̃н̃а̄йа самавеккхисса̄ми, самавеккхитам̣ ва̄ дхаммам̣ таттха таттха пан̃н̃а̄йа ануггахесса̄мӣ’ти – аджджхаттам̣йева сати сӯпат̣т̣хита̄ хоти. ‘ити апхуситам̣ ва̄ дхаммам̣ вимуттийа̄ пхусисса̄ми, пхуситам̣ ва̄ дхаммам̣ таттха таттха пан̃н̃а̄йа ануггахесса̄мӣ’ти – аджджхаттам̣йева сати сӯпат̣т̣хита̄ хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, сата̄дхипатеййам̣ хоти. ‘сиккха̄нисам̣самидам̣, бхиккхаве, брахмачарийам̣ вуссати пан̃н̃уттарам̣ вимуттиса̄рам̣ сата̄дхипатеййа’нти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вутта’’нти. татийам̣.
4. сеййа̄суттам̣
246. ‘‘чатассо има̄, бхиккхаве, сеййа̄. катама̄ чатассо? петасеййа̄, ка̄мабхогисеййа̄ ¶ , сӣхасеййа̄, татха̄гатасеййа̄. катама̄ ¶ ча, бхиккхаве, петасеййа̄? йебхуййена, бхиккхаве, пета̄ утта̄на̄ сенти; айам̣ вуччати, бхиккхаве, петасеййа̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, ка̄мабхогисеййа̄? йебхуййена, бхиккхаве, ка̄мабхогӣ ва̄мена пассена сенти; айам̣ вуччати, бхиккхаве, ка̄мабхогисеййа̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, сӣхасеййа̄? сӣхо ¶ , бхиккхаве, мигара̄джа̄ даккхин̣ена пассена сеййам̣ каппети, па̄де па̄дам̣ ачча̄дха̄йа, антарасаттхимхи нан̇гут̣т̣хам̣ анупаккхипитва̄. со пат̣ибуджджхитва̄ пуримам̣ ка̄йам̣ аббхунна̄метва̄ паччхимам̣ ка̄йам̣ анувилокети. саче, бхиккхаве, сӣхо мигара̄джа̄ кин̃чи пассати ка̄йасса виккхиттам̣ ва̄ висат̣ам̣ ва̄, тена, бхиккхаве, сӣхо мигара̄джа̄ анаттамано хоти. саче пана, бхиккхаве, сӣхо мигара̄джа̄ на кин̃чи пассати ка̄йасса виккхиттам̣ ва̄ висат̣ам̣ ва̄, тена ¶ , бхиккхаве, сӣхо мигара̄джа̄ аттамано хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, сӣхасеййа̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, татха̄гатасеййа̄? идха, бхиккхаве, татха̄гато вивиччева ка̄мехи…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, татха̄гатасеййа̄. има̄ кхо, бхиккхаве, чатассо сеййа̄’’ти. чатуттхам̣.
5. тхӯпа̄рахасуттам̣
247. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, тхӯпа̄раха̄. катаме чатта̄ро? татха̄гато арахам̣ самма̄самбуддхо тхӯпа̄рахо, паччекабуддхо тхӯпа̄рахо, татха̄гатаса̄вако тхӯпа̄рахо, ра̄джа̄ чаккаваттӣ тхӯпа̄рахо – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро тхӯпа̄раха̄’’ти. пан̃чамам̣.
6. пан̃н̃а̄вуддхисуттам̣
248. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, дхамма̄ пан̃н̃а̄вуддхийа̄ сам̣ваттанти. катаме чатта̄ро? саппурисасам̣сево, саддхаммасаванам̣, йонисоманасика̄ро, дхамма̄нудхаммаппат̣ипатти – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро дхамма̄ пан̃н̃а̄вуддхийа̄ сам̣ваттантӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. бахука̄расуттам̣
249. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, дхамма̄ мануссабхӯтасса бахука̄ра̄ хонти. катаме чатта̄ро? саппурисасам̣сево, саддхаммасаванам̣, йонисоманасика̄ро, дхамма̄нудхаммаппат̣ипатти – име ¶ кхо, бхиккхаве, чатта̄ро дхамма̄ мануссабхӯтасса бахука̄ра̄ хонтӣ’’ти. саттамам̣.
8. пат̣хамавоха̄расуттам̣
250. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, анарийавоха̄ра̄. катаме чатта̄ро? адит̣т̣хе дит̣т̣хава̄дита̄, асуте сутава̄дита̄, амуте мутава̄дита̄, авин̃н̃а̄те вин̃н̃а̄тава̄дита̄ – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро анарийавоха̄ра̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. дутийавоха̄расуттам̣
251. ‘‘чатта̄роме ¶ , бхиккхаве, арийавоха̄ра̄. катаме чатта̄ро? адит̣т̣хе адит̣т̣хава̄дита̄, асуте асутава̄дита̄, амуте амутава̄дита̄, авин̃н̃а̄те авин̃н̃а̄тава̄дита̄ – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро арийавоха̄ра̄’’ти. навамам̣.
10. татийавоха̄расуттам̣
252. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, анарийавоха̄ра̄. катаме чатта̄ро? дит̣т̣хе адит̣т̣хава̄дита̄, суте ¶ асутава̄дита̄, муте амутава̄дита̄, вин̃н̃а̄те авин̃н̃а̄тава̄дита̄ – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро анарийавоха̄ра̄’’ти. дасамам̣.
11. чатуттхавоха̄расуттам̣
253. ‘‘чатта̄роме, бхиккхаве, арийавоха̄ра̄. катаме чатта̄ро? дит̣т̣хе дит̣т̣хава̄дита̄, суте сутава̄дита̄, муте мутава̄дита̄, вин̃н̃а̄те вин̃н̃а̄тава̄дита̄ – име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро арийавоха̄ра̄’’ти. ека̄дасамам̣.
а̄паттибхайавагго пан̃чамо.
тассудда̄нам̣ –
бхедаа̄патти ¶ сиккха̄ ча, сеййа̄ тхӯпа̄рахена ча;
пан̃н̃а̄вуддхи бахука̄ра̄, воха̄ра̄ чатуро т̣хита̄ти.
пан̃чамапан̣н̣а̄сакам̣ саматтам̣.
(26) 6. абхин̃н̃а̄вагго
1. абхин̃н̃а̄суттам̣
254. ‘‘чатта̄роме ¶ ¶ , бхиккхаве, дхамма̄. катаме чатта̄ро? аттхи, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃еййа̄; аттхи, бхиккхаве ¶ , дхамма̄ абхин̃н̃а̄ паха̄табба̄; аттхи, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ бха̄ветабба̄; аттхи, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ саччхика̄табба̄.
‘‘катаме ча, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃еййа̄? пан̃чупа̄да̄наккхандха̄ [пан̃чупа̄да̄наккхандха̄тисса вачанӣйам̣ (ка.)] – име вуччанти, бхиккхаве ¶ , дхамма̄ абхин̃н̃а̄ парин̃н̃еййа̄.
‘‘катаме ча, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ паха̄табба̄? авиджджа̄ ча бхаватан̣ха̄ ча – име вуччанти, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ паха̄табба̄.
‘‘катаме ча, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ бха̄ветабба̄? саматхо ча випассана̄ ча – име вуччанти, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ бха̄ветабба̄.
‘‘катаме ча, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ саччхика̄табба̄? виджджа̄ ча вимутти ча – име вуччанти, бхиккхаве, дхамма̄ абхин̃н̃а̄ саччхика̄табба̄. име кхо, бхиккхаве, чатта̄ро дхамма̄’’ти. пат̣хамам̣.
2. парийесана̄суттам̣
255. ‘‘чатассо има̄, бхиккхаве, анарийапарийесана̄. катама̄ чатассо? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ джара̄дхаммо сама̄но джара̄дхаммам̣йева парийесати; аттана̄ бйа̄дхидхаммо сама̄но бйа̄дхидхаммам̣йева парийесати; аттана̄ маран̣адхаммо сама̄но маран̣адхаммам̣йева парийесати; аттана̄ ¶ сам̣килесадхаммо сама̄но сам̣килесадхаммам̣йева парийесати. има̄ кхо, бхиккхаве, чатассо анарийапарийесана̄.
‘‘чатассо има̄, бхиккхаве, арийапарийесана̄. катама̄ чатассо? идха, бхиккхаве, екаччо аттана̄ джара̄дхаммо сама̄но джара̄дхамме а̄дӣнавам̣ видитва̄ аджарам̣ ануттарам̣ йогаккхемам̣ нибба̄нам̣ парийесати; аттана̄ бйа̄дхидхаммо сама̄но бйа̄дхидхамме а̄дӣнавам̣ видитва̄ абйа̄дхим̣ ануттарам̣ йогаккхемам̣ ¶ нибба̄нам̣ парийесати; аттана̄ маран̣адхаммо сама̄но маран̣адхамме а̄дӣнавам̣ видитва̄ аматам̣ ануттарам̣ йогаккхемам̣ нибба̄нам̣ парийесати; аттана̄ сам̣килесадхаммо сама̄но сам̣килесадхамме а̄дӣнавам̣ ¶ видитва̄ асам̣килит̣т̣хам̣ ануттарам̣ йогаккхемам̣ нибба̄нам̣ парийесати. има̄ кхо, бхиккхаве ¶ , чатассо арийапарийесана̄’’ти. дутийам̣.
3. сан̇гахаваттхусуттам̣
256. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, сан̇гахаваттхӯни. катама̄ни чатта̄ри? да̄нам̣, пеййаваджджам̣ [пийава̄ча̄ (ка.) а. ни. 4.32 пасситаббам̣], аттхачарийа̄, сама̄наттата̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри сан̇гахаваттхӯнӣ’’ти.
4. ма̄лукйапуттасуттам̣
257. атха кхо а̄йасма̄ ма̄лукйапутто [ма̄лун̇кйапутто (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ ма̄лукйапутто бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихареййа’’нти. ‘‘еттха ида̄ни, ма̄лукйапутта, ким̣ дахаре бхиккхӯ ваккха̄ма; йатра хи на̄ма твам̣ джин̣н̣о вуддхо махаллако татха̄гатасса сам̣кхиттена ова̄дам̣ йа̄часӣ’’ти! ‘‘десету ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣; десету сугато сам̣кхиттена дхаммам̣. аппева на̄ма̄хам̣ бхагавато бха̄ситасса аттхам̣ а̄джа̄неййам̣; аппева на̄ма̄хам̣ бхагавато бха̄ситасса да̄йа̄до [бхагавато са̄вако (ка.)] асса’’нти.
‘‘чатта̄роме ¶ , ма̄лукйапутта, тан̣хуппа̄да̄ йаттха бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати. катаме чатта̄ро? чӣварахету ва̄, ма̄лукйапутта, бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати. пин̣д̣апа̄тахету ва̄, ма̄лукйапутта, бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати. сена̄санахету ва̄, ма̄лукйапутта, бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати. итибхава̄бхавахету ва̄, ма̄лукйапутта, бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати. име ¶ кхо, ма̄лукйапутта, чатта̄ро тан̣хуппа̄да̄ йаттха бхиккхуно тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджати. йато ¶ кхо, ма̄лукйапутта ¶ , бхиккхуно тан̣ха̄ пахӣна̄ хоти уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄, айам̣ вуччати, ма̄лукйапутта, ‘бхиккху аччхеччхи тан̣хам̣, виваттайи сам̣йоджанам̣, самма̄ ма̄на̄бхисамайа̄ антамака̄си дуккхасса̄’’’ти.
атха кхо а̄йасма̄ ма̄лукйапутто бхагавата̄ имина̄ ова̄дена овадито ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми. атха кхо а̄йасма̄ ма̄лукйапутто еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева – йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ – брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си. ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ ма̄лукйапутто арахатам̣ ахосӣти. чатуттхам̣.
5. куласуттам̣
258. ‘‘йа̄ни ка̄ничи, бхиккхаве, кула̄ни бхогесу махаттам̣ патта̄ни на чират̣т̣хитика̄ни бхаванти, сабба̄ни та̄ни чатӯхи т̣ха̄нехи, етесам̣ ва̄ ан̃н̃атарена. катамехи чатӯхи? нат̣т̣хам̣ на гавесанти, джин̣н̣ам̣ на пат̣исан̇кхаронти, апаримитапа̄набходжана̄ хонти, дуссӣлам̣ иттхим̣ ва̄ пурисам̣ ва̄ а̄дхипачче т̣хапенти. йа̄ни ка̄ничи, бхиккхаве, кула̄ни бхогесу махаттам̣ патта̄ни на чират̣т̣хитика̄ни бхаванти, сабба̄ни та̄ни имехи чатӯхи т̣ха̄нехи ¶ , етесам̣ ва̄ ан̃н̃атарена.
‘‘йа̄ни ка̄ничи, бхиккхаве, кула̄ни бхогесу махаттам̣ патта̄ни чират̣т̣хитика̄ни бхаванти, сабба̄ни ¶ та̄ни чатӯхи т̣ха̄нехи, етесам̣ ва̄ ан̃н̃атарена. катамехи чатӯхи? нат̣т̣хам̣ гавесанти, джин̣н̣ам̣ пат̣исан̇кхаронти, паримитапа̄набходжана̄ хонти, сӣлавантам̣ иттхим̣ ва̄ пурисам̣ ва̄ а̄дхипачче т̣хапенти. йа̄ни ка̄ничи, бхиккхаве, кула̄ни бхогесу махаттам̣ патта̄ни чират̣т̣хитика̄ни бхаванти, сабба̄ни та̄ни имехи чатӯхи т̣ха̄нехи, етесам̣ ва̄ ан̃н̃атарена̄’’ти. пан̃чамам̣.
6. пат̣хамаа̄джа̄нӣйасуттам̣
259. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гато ран̃н̃о бхадро асса̄джа̄нӣйо ра̄джа̄рахо хоти ра̄джабхогго, ран̃н̃о ан̇гантева сан̇кхам̣ ¶ гаччхати. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, ран̃н̃о бхадро асса̄джа̄нӣйо ван̣н̣асампанно ча хоти баласампанно ча джавасампанно ча а̄рохапарин̣а̄хасампанно ча. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи ан̇гехи саманна̄гато ран̃н̃о бхадро асса̄джа̄нӣйо ра̄джа̄рахо хоти ра̄джабхогго, ран̃н̃о ан̇гантева сан̇кхам̣ гаччхати.
‘‘евамевам̣ кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху а̄хунеййо хоти…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, бхиккху ван̣н̣асампанно ча хоти баласампанно ча джавасампанно ча а̄рохапарин̣а̄хасампанно ча.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху ван̣н̣асампанно хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху сӣлава̄ хоти…пе… сама̄да̄йа сиккхати ¶ сиккха̄падесу. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху ван̣н̣асампанно хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху баласампанно хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху а̄раддхавӣрийо вихарати акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа, кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ упасампада̄йа, тха̄мава̄ дал̣хапараккамо аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесу. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху баласампанно хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху джавасампанно хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху ‘идам̣ дуккха’нти ¶ йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти…пе… ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху джавасампанно хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху а̄рохапарин̣а̄хасампанно хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху ла̄бхӣ хоти чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ра̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху а̄рохапарин̣а̄хасампанно хоти ¶ .
‘‘имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху а̄хунеййо хоти…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. дутийаа̄джа̄нӣйасуттам̣
260. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гато ран̃н̃о бхадро асса̄джа̄нӣйо ра̄джа̄рахо хоти ра̄джабхогго, ран̃н̃о ан̇гантева сан̇кхам̣ ¶ гаччхати. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, ран̃н̃о бхадро асса̄джа̄нӣйо ван̣н̣асампанно ча хоти, баласампанно ча, джавасампанно ча, а̄рохапарин̣а̄хасампанно ча. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи ан̇гехи саманна̄гато ран̃н̃о бхадро асса̄джа̄нӣйо ра̄джа̄рахо хоти ра̄джабхогго, ран̃н̃о ан̇гантева сан̇кхам̣ гаччхати.
‘‘евамевам̣ кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато ¶ бхиккху а̄хунеййо хоти…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, бхиккху ван̣н̣асампанно ча хоти, баласампанно ча, джавасампанно ча, а̄рохапарин̣а̄хасампанно ча.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху ван̣н̣асампанно хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху сӣлава̄ хоти…пе… сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху ван̣н̣асампанно хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху баласампанно хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху а̄раддхавӣрийо вихарати акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа, кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ упасампада̄йа, тха̄мава̄ дал̣хапараккамо ¶ аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесу. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху баласампанно хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху джавасампанно хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайа̄…пе… саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху джавасампанно хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, бхиккху а̄рохапарин̣а̄хасампанно хоти? идха, бхиккхаве, бхиккху ла̄бхӣ хоти чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ра̄нам̣. евам̣ кхо, бхиккхаве ¶ , бхиккху а̄рохапарин̣а̄хасампанно хоти.
‘‘имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху а̄хунеййо хоти…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’’ти. саттамам̣.
8. баласуттам̣
261. ‘‘чатта̄рима̄ни, бхиккхаве, бала̄ни. катама̄ни чатта̄ри? вӣрийабалам̣, сатибалам̣, сама̄дхибалам̣, пан̃н̃а̄балам̣ – има̄ни кхо, бхиккхаве, чатта̄ри бала̄нӣ’’ти ¶ . ат̣т̣хамам̣.
9. аран̃н̃асуттам̣
262. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху на̄лам̣ аран̃н̃аванаппаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исевитум̣. катамехи чатӯхи? ка̄мавитаккена, бйа̄па̄давитаккена, вихим̣са̄витаккена, дуппан̃н̃о хоти джал̣о еламӯго – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху на̄лам̣ аран̃н̃аванаппаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исевитум̣.
‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аран̃н̃аванаппаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исевитум̣. катамехи чатӯхи? неккхаммавитаккена, абйа̄па̄давитаккена, авихим̣са̄витаккена ¶ , пан̃н̃ава̄ хоти аджал̣о анеламӯго – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аран̃н̃аванаппаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни пат̣исевиту’’нти. навамам̣.
10. каммасуттам̣
263. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато ба̄ло абйатто асаппурисо кхатам̣ упахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, са̄ваджджо ча хоти са̄нуваджджо вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча апун̃н̃ам̣ пасавати. катамехи чатӯхи? са̄ваджджена ка̄йакаммена, са̄ваджджена вачӣкаммена, са̄ваджджена манокаммена, са̄ваджджа̄йа дит̣т̣хийа̄ – имехи ¶ кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато ба̄ло абйатто асаппурисо кхатам̣ упахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, са̄ваджджо ча хоти са̄нуваджджо вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча апун̃н̃ам̣ пасавати.
‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато пан̣д̣ито вийатто саппурисо аккхатам̣ анупахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, анаваджджо ча хоти анануваджджо вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча пун̃н̃ам̣ пасавати. катамехи чатӯхи? анаваджджена ка̄йакаммена, анаваджджена ¶ вачӣкаммена, анаваджджена манокаммена, анаваджджа̄йа дит̣т̣хийа̄ – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато пан̣д̣ито вийатто саппурисо аккхатам̣ анупахатам̣ атта̄нам̣ парихарати, анаваджджо ча хоти анануваджджо вин̃н̃ӯнам̣, бахун̃ча пун̃н̃ам̣ пасаватӣ’’ти. дасамам̣.
абхин̃н̃а̄вагго чхат̣т̣хо.
тассудда̄нам̣ –
абхин̃н̃а̄ ¶ парийесана̄, сан̇гахам̣ ма̄лукйапутто;
кулам̣ две ча а̄джа̄нӣйа̄, балам̣ аран̃н̃акаммуна̄ти.
(27) 7. каммапатхавагго
1. па̄н̣а̄типа̄тӣсуттам̣
264. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе. катамехи чатӯхи? аттана̄ ча па̄н̣а̄типа̄тӣ хоти, паран̃ча па̄н̣а̄типа̄те сама̄дапети, па̄н̣а̄типа̄те ча саманун̃н̃о хоти, па̄н̣а̄типа̄тасса ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ нирайе.
‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге. катамехи чатӯхи? аттана̄ ча па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети, па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ ча саманун̃н̃о хоти, па̄н̣а̄типа̄та̄ вераман̣ийа̄ ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ сагге’’ти. пат̣хамам̣.
2. адинна̄да̄йӣсуттам̣
265. ‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ ¶ нирайе. катамехи чатӯхи? аттана̄ ча адинна̄да̄йӣ хоти, паран̃ча адинна̄да̄не сама̄дапети, адинна̄да̄не ча саманун̃н̃о хоти, адинна̄да̄насса ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи кхо…пе….
‘‘аттана̄ ¶ ча адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча адинна̄да̄на̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети, адинна̄да̄на̄ вераман̣ийа̄ ча саманун̃н̃о хоти, адинна̄да̄на̄ вераман̣ийа̄ ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи кхо, бхиккхаве…пе…. дутийам̣.
3. миччха̄ча̄рӣсуттам̣
266. … ¶ аттана̄ ¶ ча ка̄месумиччха̄ча̄рӣ хоти, паран̃ча ка̄месумиччха̄ча̄ре сама̄дапети, ка̄месумиччха̄ча̄ре ча саманун̃н̃о хоти, ка̄месумиччха̄ча̄расса ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи кхо…пе….
аттана̄ ча ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вераман̣ийа̄ ча саманун̃н̃о хоти, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ вераман̣ийа̄ ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи кхо…пе…. татийам̣.
4. муса̄ва̄дӣсуттам̣
267. … аттана̄ ча муса̄ва̄дӣ хоти, паран̃ча муса̄ва̄де сама̄дапети, муса̄ва̄де ча саманун̃н̃о хоти, муса̄ва̄дасса ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи кхо…пе….
аттана̄ ¶ ча муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча муса̄ва̄да̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети, муса̄ва̄да̄ вераман̣ийа̄ ча саманун̃н̃о хоти, муса̄ва̄да̄ вераман̣ийа̄ ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи…пе…. чатуттхам̣.
5. писун̣ава̄ча̄суттам̣
268. … аттана̄ ча писун̣ава̄чо хоти, паран̃ча писун̣а̄йа ва̄ча̄йа сама̄дапети, писун̣а̄йа ва̄ча̄йа ча саманун̃н̃о хоти, писун̣а̄йа ва̄ча̄йа ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи…пе….
аттана̄ ча писун̣а̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато хоти, паран̃ча писун̣а̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ийа̄ сама̄дапети, писун̣а̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ийа̄ ча саманун̃н̃о хоти, писун̣а̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ийа̄ ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи…пе…. пан̃чамам̣.
6. пхарусава̄ча̄суттам̣
269. … ¶ аттана̄ ча пхарусава̄чо хоти, паран̃ча пхаруса̄йа ва̄ча̄йа сама̄дапети, пхаруса̄йа ва̄ча̄йа ча саманун̃н̃о хоти, пхаруса̄йа ва̄ча̄йа ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати…пе….
аттана̄ ¶ ча пхаруса̄йа ва̄ча̄йа пат̣ивирато хоти, паран̃ча пхаруса̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ийа̄ сама̄дапети, пхаруса̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ийа̄ ¶ ча саманун̃н̃о хоти, пхаруса̄йа ва̄ча̄йа вераман̣ийа̄ ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи кхо…пе…. чхат̣т̣хам̣.
7. сампхаппала̄пасуттам̣
270. … аттана̄ ча сампхаппала̄пӣ хоти, паран̃ча сампхаппала̄пе сама̄дапети, сампхаппала̄пе ча саманун̃н̃о хоти, сампхаппала̄пасса ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи…пе….
аттана̄ ¶ ча сампхаппала̄па̄ пат̣ивирато хоти, паран̃ча сампхаппала̄па̄ вераман̣ийа̄ сама̄дапети, сампхаппала̄па̄ вераман̣ийа̄ ча саманун̃н̃о хоти, сампхаппала̄па̄ вераман̣ийа̄ ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи кхо, бхиккхаве…пе…. саттамам̣.
8. абхиджджха̄лусуттам̣
271. … аттана̄ ча абхиджджха̄лу хоти, паран̃ча абхиджджха̄йа сама̄дапети, абхиджджха̄йа ча саманун̃н̃о хоти, абхиджджха̄йа ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати…пе….
‘‘аттана̄ ¶ ча анабхиджджха̄лу хоти, паран̃ча анабхиджджха̄йа сама̄дапети, анабхиджджха̄йа ча саманун̃н̃о ¶ хоти, анабхиджджха̄йа ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи кхо…пе…. ат̣т̣хамам̣.
9. бйа̄панначиттасуттам̣
272. … аттана̄ ча бйа̄панначитто хоти, паран̃ча бйа̄па̄де сама̄дапети, бйа̄па̄де ча саманун̃н̃о хоти, бйа̄па̄дасса ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи…пе….
аттана̄ ча абйа̄панначитто хоти, паран̃ча абйа̄па̄де сама̄дапети, абйа̄па̄де ча саманун̃н̃о хоти, абйа̄па̄дасса ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи кхо…пе…. навамам̣.
10. миччха̄дит̣т̣хисуттам̣
273. … аттана̄ ча миччха̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча миччха̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети, миччха̄дит̣т̣хийа̄ ча саманун̃н̃о хоти, миччха̄дит̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи…пе….
аттана̄ ча самма̄дит̣т̣хико хоти, паран̃ча самма̄дит̣т̣хийа̄ сама̄дапети, самма̄дит̣т̣хийа̄ ча саманун̃н̃о хоти, самма̄дит̣т̣хийа̄ ча ван̣н̣ам̣ бха̄сати – имехи ¶ кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато йатха̄бхатам̣ никкхитто евам̣ саггети. дасамам̣.
каммапатхавагго саттамо.
(28) 8. ра̄гапеййа̄лам̣
1. сатипат̣т̣ха̄насуттам̣
274. ‘‘ра̄гасса ¶ ¶ , бхиккхаве, абхин̃н̃а̄йа чатта̄ро дхамма̄ бха̄ветабба̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣; ведана̄су…пе… читте…пе… дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарати а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄ винеййа локе абхиджджха̄доманассам̣. ра̄гасса, бхиккхаве, абхин̃н̃а̄йа име чатта̄ро дхамма̄ бха̄ветабба̄’’ти. пат̣хамам̣.
2. саммаппадха̄насуттам̣
275. ‘‘ра̄гасса, бхиккхаве, абхин̃н̃а̄йа чатта̄ро дхамма̄ бха̄ветабба̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху ануппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ ануппа̄да̄йа чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати; уппанна̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа…пе… ануппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ уппа̄да̄йа…пе… уппанна̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ т̣хитийа̄ асаммоса̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ чхандам̣ джанети ва̄йамати вӣрийам̣ а̄рабхати читтам̣ пагган̣ха̄ти падахати. ра̄гасса, бхиккхаве, абхин̃н̃а̄йа име чатта̄ро дхамма̄ бха̄ветабба̄’’ти. дутийам̣.
3. иддхипа̄дасуттам̣
276. ‘‘ра̄гасса, бхиккхаве, абхин̃н̃а̄йа чатта̄ро дхамма̄ бха̄ветабба̄. катаме чатта̄ро? идха, бхиккхаве, бхиккху чхандасама̄дхипадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ бха̄вети; вӣрийасама̄дхи…пе… читтасама̄дхи…пе… вӣмам̣са̄сама̄дхипадха̄насан̇кха̄расаманна̄гатам̣ иддхипа̄дам̣ ¶ бха̄вети. ра̄гасса, бхиккхаве, абхин̃н̃а̄йа име чатта̄ро дхамма̄ бха̄ветабба̄’’ти. татийам̣.
4-30. парин̃н̃а̄дисутта̄ни
277-303. ‘‘ра̄гасса ¶ ¶ , бхиккхаве, парин̃н̃а̄йа…пе… париккхайа̄йа… паха̄на̄йа… кхайа̄йа ¶ … вайа̄йа… вира̄га̄йа… ниродха̄йа… ча̄га̄йа… пат̣иниссагга̄йа чатта̄ро дхамма̄ бха̄ветабба̄…пе…. тим̣сатимам̣.
31-510. досаабхин̃н̃а̄дисутта̄ни
304-783. ‘‘досасса…пе… мохасса… кодхасса… упана̄хасса… маккхасса… пал̣а̄сасса… исса̄йа… маччхарийасса… ма̄йа̄йа… са̄т̣хеййасса… тхамбхасса… са̄рамбхасса… ма̄насса… атима̄насса… мадасса… пама̄дасса абхин̃н̃а̄йа… парин̃н̃а̄йа… париккхайа̄йа… паха̄на̄йа… кхайа̄йа… вайа̄йа… вира̄га̄йа… ниродха̄йа… ча̄га̄йа… пат̣иниссагга̄йа име чатта̄ро дхамма̄ бха̄ветабба̄’’ти. дасуттарапан̃часатимам̣.
ра̄гапеййа̄лам̣ нит̣т̣хитам̣.
чатукканипа̄тапа̄л̣и нит̣т̣хита̄.