📜
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса.
ан̇гуттараника̄йо
ат̣т̣хаканипа̄тапа̄л̣и
1. пат̣хамапан̣н̣а̄сакам̣
1. метта̄вагго
1. метта̄суттам̣
1. евам̣ ¶ ¶ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
[а. ни. 11.15] ‘‘метта̄йа, бхиккхаве, четовимуттийа̄ а̄севита̄йа бха̄вита̄йа бахулӣката̄йа йа̄нӣката̄йа ваттхуката̄йа ¶ анут̣т̣хита̄йа паричита̄йа сусама̄раддха̄йа ат̣т̣ха̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄. катаме ат̣т̣ха? сукхам̣ супати, сукхам̣ пат̣ибуджджхати, на па̄пакам̣ супинам̣ пассати, манусса̄нам̣ пийо хоти, аманусса̄нам̣ пийо хоти, девата̄ раккханти, на̄сса агги ва̄ висам̣ ва̄ саттхам̣ ва̄ камати, уттарим̣ аппат̣ивиджджханто брахмалокӯпаго хоти. метта̄йа, бхиккхаве, четовимуттийа̄ а̄севита̄йа бха̄вита̄йа бахулӣката̄йа йа̄нӣката̄йа ваттхуката̄йа анут̣т̣хита̄йа паричита̄йа сусама̄раддха̄йа име ат̣т̣ха̄нисам̣са̄ па̄т̣икан̇кха̄’’ти.
‘‘йо ¶ ¶ ча меттам̣ бха̄вайати, аппама̄н̣ам̣ пат̣иссато [патиссато (сӣ.)];
танӯ сам̣йоджана̄ хонти, пассато упадхиккхайам̣.
‘‘екампи ¶ че па̄н̣амадут̣т̣хачитто,
метта̄йати кусалӣ тена хоти;
саббе ча па̄н̣е манаса̄нукампӣ,
пахӯтамарийо пакароти пун̃н̃ам̣.
‘‘йе саттасан̣д̣ам̣ патхавим̣ виджетва̄,
ра̄джисайо йаджама̄на̄ анупарийага̄;
ассамедхам̣ пурисамедхам̣,
самма̄па̄сам̣ ва̄джапеййам̣ нираггал̣ам̣.
‘‘меттасса читтасса субха̄витасса,
калампи те на̄нубхаванти сол̣асим̣;
чандаппабха̄ та̄раган̣а̄ва саббе,
йатха̄ на аггханти калампи сол̣асим̣ [айам̣ па̄до бахӯсу на диссати].
‘‘йо на ханти на гха̄тети, на джина̄ти на джа̄пайе;
меттам̣со саббабхӯта̄нам̣, верам̣ тасса на кеначӣ’’ти. пат̣хамам̣;
2. пан̃н̃а̄суттам̣
2. ‘‘ат̣т̣химе ¶ , бхиккхаве, хетӯ ат̣т̣ха паччайа̄ а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттанти. катаме ат̣т̣ха? идха, бхиккхаве, бхиккху саттха̄рам̣ упанисса̄йа вихарати ан̃н̃атарам̣ ва̄ гарут̣т̣ха̄нийам̣ сабрахмача̄рим̣, йаттхасса тиббам̣ хироттаппам̣ паччупат̣т̣хитам̣ хоти пеман̃ча га̄раво ча. айам̣ ¶ , бхиккхаве, пат̣хамо хету пат̣хамо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати.
‘‘со ¶ там̣ саттха̄рам̣ упанисса̄йа вихаранто ан̃н̃атарам̣ ва̄ гарут̣т̣ха̄нийам̣ сабрахмача̄рим̣, йаттхасса тиббам̣ хироттаппам̣ паччупат̣т̣хитам̣ хоти пемам̣ га̄раво ¶ ча, те ка̄лена ка̄лам̣ упасан̇камитва̄ парипуччхати парипан̃хати – ‘идам̣, бханте, катхам̣; имасса ко аттхо’ти? тасса те а̄йасманто авиват̣ан̃чева виваранти, анутта̄нӣкатан̃ча утта̄нӣ каронти, анекавихитесу ча кан̇кха̄т̣ха̄нийесу дхаммесу кан̇кхам̣ пат̣ивиноденти. айам̣, бхиккхаве, дутийо хету дутийо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати.
‘‘со там̣ дхаммам̣ сутва̄ двайена вӯпака̄сена сампа̄дети – ка̄йавӯпака̄сена ча читтавӯпака̄сена ча. айам̣, бхиккхаве, татийо хету татийо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати.
‘‘сӣлава̄ хоти, па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихарати а̄ча̄рагочарасампанно ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ, сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу. айам̣, бхиккхаве, чатуттхо хету чатуттхо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати.
‘‘бахуссуто хоти сутадхаро сутасанничайо. йе те дхамма̄ а̄дикалйа̄н̣а̄ маджджхекалйа̄н̣а̄ парийоса̄накалйа̄н̣а̄ ¶ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ ¶ [саттха̄ сабйан̃джана̄ (ка. сӣ.)] кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ абхиваданти, татха̄рӯпа̄сса дхамма̄ бахуссута̄ хонти дха̄та̄ [дхата̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] вачаса̄ паричита̄ манаса̄нупеккхита̄ дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄. айам̣, бхиккхаве, пан̃чамо хету пан̃чамо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати.
‘‘а̄раддхавӣрийо ¶ вихарати акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа, кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ упасампада̄йа, тха̄мава̄ дал̣хапараккамо аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесу. айам̣, бхиккхаве, чхат̣т̣хо хету чхат̣т̣хо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати.
‘‘сан̇гхагато ¶ кхо пана ана̄на̄катхико хоти атираччха̄накатхико. са̄мам̣ ва̄ дхаммам̣ бха̄сати парам̣ ва̄ аджджхесати арийам̣ ва̄ тун̣хӣбха̄вам̣ на̄тиман̃н̃ати. айам̣, бхиккхаве, саттамо хету саттамо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати.
‘‘пан̃часу кхо пана упа̄да̄наккхандхесу удайаббайа̄нупассӣ вихарати – ‘ити рӯпам̣, ити рӯпасса самудайо, ити рӯпасса аттхан̇гамо; ити ведана̄, ити ведана̄йа самудайо, ити ведана̄йа аттхан̇гамо; ити сан̃н̃а̄…пе… ити сан̇кха̄ра̄…пе… ити вин̃н̃а̄н̣ам̣, ити вин̃н̃а̄н̣асса самудайо, ити вин̃н̃а̄н̣асса аттхан̇гамо’ти. айам̣, бхиккхаве, ат̣т̣хамо хету ат̣т̣хамо паччайо а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттати.
‘‘таменам̣ ¶ сабрахмача̄рӣ евам̣ самбха̄венти – ‘айам̣ кхо а̄йасма̄ саттха̄рам̣ упанисса̄йа вихарати ан̃н̃атарам̣ ва̄ гарут̣т̣ха̄нийам̣ сабрахмача̄рим̣, йаттхасса тиббам̣ хироттаппам̣ паччупат̣т̣хитам̣ хоти пеман̃ча га̄раво ча. аддха̄ айама̄йасма̄ джа̄нам̣ джа̄на̄ти пассам̣ пассатӣ’ти! айампи дхаммо пийатта̄йа гарутта̄йа [пийата̄йа гарута̄йа (сйа̄.)] бха̄вана̄йа са̄ман̃н̃а̄йа екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.
‘‘‘там̣ ¶ кхо пана̄йама̄йасма̄ саттха̄рам̣ упанисса̄йа вихаранто ан̃н̃атарам̣ ва̄ гарут̣т̣ха̄нийам̣ сабрахмача̄рим̣, йаттхасса тиббам̣ хироттаппам̣ паччупат̣т̣хитам̣ хоти пеман̃ча ¶ га̄раво ча, те ка̄лена ка̄лам̣ упасан̇камитва̄ парипуччхати парипан̃хати – идам̣, бханте, катхам̣; имасса ко аттхоти? тасса те а̄йасманто авиват̣ан̃чева виваранти, анутта̄нӣкатан̃ча утта̄нӣ каронти, анекавихитесу ча кан̇кха̄т̣ха̄нийесу дхаммесу кан̇кхам̣ пат̣ивиноденти. аддха̄ айама̄йасма̄ джа̄нам̣ джа̄на̄ти пассам̣ пассатӣ’ти! айампи дхаммо пийатта̄йа гарутта̄йа бха̄вана̄йа са̄ман̃н̃а̄йа екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.
‘‘‘там̣ кхо пана̄йама̄йасма̄ дхаммам̣ сутва̄ двайена вӯпака̄сена сампа̄дети – ка̄йавӯпака̄сена ча читтавӯпака̄сена ча. аддха̄ айама̄йасма̄ джа̄нам̣ джа̄на̄ти пассам̣ пассатӣ’ти! айампи дхаммо пийатта̄йа гарутта̄йа бха̄вана̄йа са̄ман̃н̃а̄йа екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.
‘‘‘сӣлава̄ ¶ кхо пана̄йама̄йасма̄ па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихарати а̄ча̄рагочарасампанно ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ, сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу. аддха̄ айама̄йасма̄ джа̄нам̣ джа̄на̄ти пассам̣ пассатӣ’ти! айампи дхаммо пийатта̄йа гарутта̄йа бха̄вана̄йа са̄ман̃н̃а̄йа екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.
‘‘‘бахуссуто кхо пана̄йама̄йасма̄ ¶ сутадхаро сутасанничайо. йе те дхамма̄ а̄дикалйа̄н̣а̄ маджджхекалйа̄н̣а̄ парийоса̄накалйа̄н̣а̄ са̄ттхам̣ сабйан̃джанам̣ кевалапарипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ абхиваданти, татха̄рӯпа̄сса дхамма̄ бахуссута̄ хонти дха̄та̄ вачаса̄ паричита̄ манаса̄нупеккхита̄ дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄. аддха̄ айама̄йасма̄ джа̄нам̣ джа̄на̄ти пассам̣ пассатӣ’ти! айампи дхаммо пийатта̄йа гарутта̄йа бха̄вана̄йа са̄ман̃н̃а̄йа екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.
‘‘‘а̄раддхавӣрийо кхо пана̄йама̄йасма̄ вихарати акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа, кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ упасампада̄йа, тха̄мава̄ дал̣хапараккамо аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесу. аддха̄ айама̄йасма̄ джа̄нам̣ джа̄на̄ти пассам̣ пассатӣ’ти! айампи дхаммо пийатта̄йа гарутта̄йа бха̄вана̄йа са̄ман̃н̃а̄йа екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.
‘‘‘сан̇гхагато ¶ кхо пана̄йама̄йасма̄ ана̄на̄катхико хоти атираччха̄накатхико. са̄мам̣ ва̄ дхаммам̣ ¶ бха̄сати парам̣ ва̄ аджджхесати арийам̣ ва̄ тун̣хӣбха̄вам̣ на̄тиман̃н̃ати. аддха̄ айама̄йасма̄ джа̄нам̣ джа̄на̄ти пассам̣ пассатӣ’ти! айампи дхаммо пийатта̄йа гарутта̄йа бха̄вана̄йа са̄ман̃н̃а̄йа екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.
‘‘‘пан̃часу кхо пана̄йама̄йасма̄ упа̄да̄наккхандхесу удайаббайа̄нупассӣ вихарати – ити рӯпам̣, ити рӯпасса самудайо, ити рӯпасса аттхан̇гамо; ити ведана̄…пе… ити сан̃н̃а̄…пе… ити сан̇кха̄ра̄…пе… ити вин̃н̃а̄н̣ам̣, ити вин̃н̃а̄н̣асса самудайо, ити вин̃н̃а̄н̣асса аттхан̇гамоти. аддха̄ айама̄йасма̄ джа̄нам̣ джа̄на̄ти пассам̣ пассатӣ’ти! айампи дхаммо пийатта̄йа гарутта̄йа бха̄вана̄йа са̄ман̃н̃а̄йа екӣбха̄ва̄йа сам̣ваттати.
‘‘име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха хетӯ ат̣т̣ха паччайа̄ ¶ а̄дибрахмачарийика̄йа пан̃н̃а̄йа аппат̣иладдха̄йа пат̣ила̄бха̄йа, пат̣иладдха̄йа бхиййобха̄ва̄йа вепулла̄йа бха̄вана̄йа па̄рипӯрийа̄ сам̣ваттантӣ’’ти. дутийам̣.
3. пат̣хамааппийасуттам̣
3. ‘‘ат̣т̣хахи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху сабрахмача̄рӣнам̣ аппийо ча хоти амана̄по ча агару ча абха̄ванӣйо ча. катамехи ат̣т̣хахи? идха, бхиккхаве, бхиккху аппийапасам̣сӣ ча хоти, пийагарахӣ ча, ла̄бхака̄мо ча, сакка̄рака̄мо ча, ахирико ча, аноттаппӣ ча, па̄пиччхо ча, миччха̄дит̣т̣хи ча. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гато бхиккху сабрахмача̄рӣнам̣ аппийо ча хоти амана̄по ча агару ча абха̄ванӣйо ча.
‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху сабрахмача̄рӣнам̣ пийо ча хоти мана̄по ча гару ча бха̄ванӣйо ча. катамехи ат̣т̣хахи? идха ¶ , бхиккхаве, бхиккху на аппийапасам̣сӣ ча хоти, на пийагарахӣ ча, на ла̄бхака̄мо ча, на сакка̄рака̄мо ча, хирӣма̄ ча хоти, оттаппӣ ча, аппиччхо ча, самма̄дит̣т̣хи ча. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гато ¶ бхиккху сабрахмача̄рӣнам̣ пийо ча хоти мана̄по ча гару ча бха̄ванӣйо ча̄’’ти. татийам̣.
4. дутийааппийасуттам̣
4. ‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху сабрахмача̄рӣнам̣ аппийо ча хоти амана̄по ча агару ча абха̄ванӣйо ча. катамехи ат̣т̣хахи? идха, бхиккхаве, бхиккху ла̄бхака̄мо ча хоти, сакка̄рака̄мо ча, анаван̃н̃аттика̄мо ча, ака̄лан̃н̃ӯ ча, аматтан̃н̃ӯ ча, асучи ча, бахубха̄н̣ӣ ча, аккосакапарибха̄сако ча сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гато бхиккху сабрахмача̄рӣнам̣ аппийо ча хоти амана̄по ча ¶ агару ча абха̄ванӣйо ча.
‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху сабрахмача̄рӣнам̣ пийо ча хоти мана̄по ча гару ча бха̄ванӣйо ча. катамехи ат̣т̣хахи? идха, бхиккхаве, бхиккху на ла̄бхака̄мо ча хоти, на сакка̄рака̄мо ча, на анаван̃н̃аттика̄мо ча, ка̄лан̃н̃ӯ ча, маттан̃н̃ӯ ча, сучи ча, на бахубха̄н̣ӣ ча, анаккосакапарибха̄сако ча сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гато бхиккху сабрахмача̄рӣнам̣ пийо ча хоти мана̄по ча гару ча бха̄ванӣйо ча̄’’ти. чатуттхам̣.
5. пат̣хамалокадхаммасуттам̣
5. ‘‘ат̣т̣химе ¶ , бхиккхаве, локадхамма̄ локам̣ анупариваттанти, локо ча ат̣т̣ха локадхамме анупариваттати. катаме ат̣т̣ха? ла̄бхо ¶ ча, ала̄бхо ча, йасо ча, айасо ча, нинда̄ ча, пасам̣са̄ ча, сукхан̃ча, дуккхан̃ча. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха локадхамма̄ локам̣ анупариваттанти, локо ча име ат̣т̣ха локадхамме анупариваттатӣ’’ти.
‘‘ла̄бхо ала̄бхо ча йаса̄йасо ча,
нинда̄ пасам̣са̄ ча сукхам̣ дукхан̃ча;
ете ¶ аничча̄ мануджесу дхамма̄,
асассата̄ випарин̣а̄мадхамма̄.
‘‘ете ча н̃атва̄ сатима̄ сумедхо,
авеккхати випарин̣а̄мадхамме;
ит̣т̣хасса дхамма̄ на матхенти читтам̣,
анит̣т̣хато но пат̣игха̄тамети.
‘‘тасса̄нуродха̄ ¶ атха ва̄ виродха̄,
видхӯпита̄ аттхан̇гата̄ на санти;
падан̃ча н̃атва̄ вираджам̣ асокам̣,
саммаппаджа̄на̄ти бхавасса па̄рагӯ’’ти. пан̃чамам̣;
6. дутийалокадхаммасуттам̣
6. ‘‘ат̣т̣химе, бхиккхаве, локадхамма̄ локам̣ анупариваттанти, локо ча ат̣т̣ха локадхамме анупариваттати. катаме ат̣т̣ха? ла̄бхо ча, ала̄бхо ча, йасо ча, айасо ча, нинда̄ ча, пасам̣са̄ ча, сукхан̃ча, дуккхан̃ча. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха локадхамма̄ локам̣ анупариваттанти, локо ча име ат̣т̣ха локадхамме анупариваттати.
‘‘ассутавато, бхиккхаве, путхуджджанасса уппаджджати ла̄бхопи ала̄бхопи йасопи айасопи нинда̄пи пасам̣са̄пи сукхампи дуккхампи. сутаватопи, бхиккхаве, арийаса̄вакасса уппаджджати ла̄бхопи ала̄бхопи йасопи айасопи нинда̄пи пасам̣са̄пи сукхампи дуккхампи. татра, бхиккхаве, ко висесо ¶ ко ¶ адхиппайа̄со [адхиппа̄йо (сӣ.), адхиппа̄йасо (сйа̄. кам̣.) адхи + па + йасу + н̣а = адхиппайа̄со] ким̣ на̄на̄каран̣ам̣ сутавато арийаса̄вакасса ассутавата̄ путхуджджанена̄’’ти? ‘‘бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄ бхагавам̣неттика̄ бхагавам̣пат̣исаран̣а̄. са̄дху вата, бханте, бхагавантам̣йева пат̣ибха̄ту етасса бха̄ситасса аттхо. бхагавато сутва̄ бхиккхӯ дха̄рессантӣ’’ти.
‘‘тена ¶ хи, бхиккхаве, сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча – ‘‘ассутавато, бхиккхаве, путхуджджанасса уппаджджати ла̄бхо. со на ити пат̣исан̃чиккхати – ‘уппанно кхо ме айам̣ ла̄бхо; со ча кхо аниччо дуккхо випарин̣а̄мадхаммо’ти ¶ йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти. уппаджджати ала̄бхо…пе… уппаджджати йасо… уппаджджати айасо… уппаджджати нинда̄… уппаджджати пасам̣са̄… уппаджджати сукхам̣… уппаджджати дуккхам̣. со на ити пат̣исан̃чиккхати – ‘уппаннам̣ кхо ме идам̣ дуккхам̣; тан̃ча кхо аниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхамма’нти йатха̄бхӯтам̣ наппаджа̄на̄ти’’.
‘‘тасса ла̄бхопи читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, ала̄бхопи читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, йасопи читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, айасопи читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, нинда̄пи читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, пасам̣са̄пи читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, сукхампи читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, дуккхампи читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣хати. со уппаннам̣ ла̄бхам̣ ануруджджхати, ала̄бхе пат̣ивируджджхати; уппаннам̣ йасам̣ ануруджджхати, айасе пат̣ивируджджхати; уппаннам̣ пасам̣сам̣ ануруджджхати, нинда̄йа пат̣ивируджджхати; уппаннам̣ сукхам̣ ануруджджхати, дуккхе пат̣ивируджджхати. со евам̣ ануродхавиродхасама̄панно на паримуччати джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи. ‘на паримуччати дуккхасма̄’ти вада̄ми’’.
‘‘сутавато ча кхо, бхиккхаве, арийаса̄вакасса уппаджджати ла̄бхо. со ити пат̣исан̃чиккхати – ‘уппанно кхо ме айам̣ ла̄бхо; со ча кхо аниччо дуккхо випарин̣а̄мадхаммо’ти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти. уппаджджати ала̄бхо…пе… уппаджджати йасо… уппаджджати ¶ айасо… уппаджджати нинда̄… уппаджджати пасам̣са̄… уппаджджати сукхам̣… уппаджджати дуккхам̣. со ити пат̣исан̃чиккхати – ‘уппаннам̣ кхо ме идам̣ ¶ дуккхам̣; тан̃ча кхо аниччам̣ дуккхам̣ випарин̣а̄мадхамма’нти йатха̄бхӯтам̣ паджа̄на̄ти’’.
‘‘тасса ¶ ла̄бхопи читтам̣ на парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, ала̄бхопи читтам̣ на парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, йасопи читтам̣ на парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, айасопи читтам̣ на парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, нинда̄пи читтам̣ на парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, пасам̣са̄пи читтам̣ на парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, сукхампи читтам̣ ¶ на парийа̄да̄йа тит̣т̣хати, дуккхампи читтам̣ на парийа̄да̄йа тит̣т̣хати. со уппаннам̣ ла̄бхам̣ на̄нуруджджхати, ала̄бхе наппат̣ивируджджхати; уппаннам̣ йасам̣ на̄нуруджджхати, айасе наппат̣ивируджджхати; уппаннам̣ пасам̣сам̣ на̄нуруджджхати, нинда̄йа наппат̣ивируджджхати; уппаннам̣ сукхам̣ на̄нуруджджхати, дуккхе наппат̣ивируджджхати. со евам̣ ануродхавиродхавиппахӣно паримуччати джа̄тийа̄ джара̄йа маран̣ена сокехи паридевехи дуккхехи доманассехи упа̄йа̄сехи. ‘паримуччати дуккхасма̄’ти вада̄ми. айам̣ кхо, бхиккхаве, висесо айам̣ адхиппайа̄со идам̣ на̄на̄каран̣ам̣ сутавато арийаса̄вакасса ассутавата̄ путхуджджанена̄’’ти.
‘‘ла̄бхо ала̄бхо ча йаса̄йасо ча,
нинда̄ пасам̣са̄ ча сукхам̣ дукхан̃ча;
ете аничча̄ мануджесу дхамма̄,
асассата̄ випарин̣а̄мадхамма̄.
‘‘ете ча н̃атва̄ сатима̄ сумедхо,
авеккхати випарин̣а̄мадхамме;
ит̣т̣хасса ¶ дхамма̄ на матхенти читтам̣,
анит̣т̣хато но пат̣игха̄тамети.
‘‘тасса̄нуродха̄ ¶ атха ва̄ виродха̄,
видхӯпита̄ аттхан̇гата̄ на санти;
падан̃ча н̃атва̄ вираджам̣ асокам̣,
саммаппаджа̄на̄ти бхавасса па̄рагӯ’’ти. чхат̣т̣хам̣;
7. девадаттавипаттисуттам̣
7. екам̣ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате ачирапакканте девадатте. татра бхагава̄ девадаттам̣ а̄раббха бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘са̄дху, бхиккхаве, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ аттавипаттим̣ паччавеккхита̄ хоти. са̄дху, бхиккхаве, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ паравипаттим̣ паччавеккхита̄ ¶ хоти. са̄дху, бхиккхаве, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ аттасампаттим̣ паччавеккхита̄ хоти. са̄дху ¶ , бхиккхаве, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ парасампаттим̣ паччавеккхита̄ хоти. ат̣т̣хахи, бхиккхаве, асаддхаммехи абхибхӯто парийа̄динначитто девадатто а̄па̄йико нерайико каппат̣т̣хо атекиччхо’’.
[чӯл̣ава. 348] ‘‘катамехи ат̣т̣хахи? ла̄бхена хи, бхиккхаве, абхибхӯто парийа̄динначитто девадатто а̄па̄йико нерайико каппат̣т̣хо атекиччхо. ала̄бхена, бхиккхаве…пе… йасена, бхиккхаве… айасена, бхиккхаве… сакка̄рена, бхиккхаве… асакка̄рена, бхиккхаве… па̄пиччхата̄йа, бхиккхаве… па̄памиттата̄йа, бхиккхаве, абхибхӯто парийа̄динначитто девадатто а̄па̄йико нерайико каппат̣т̣хо атекиччхо. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи асаддхаммехи абхибхӯто парийа̄динначитто девадатто а̄па̄йико ¶ нерайико каппат̣т̣хо атекиччхо.
‘‘са̄дху, бхиккхаве, бхиккху уппаннам̣ ла̄бхам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихареййа, уппаннам̣ ала̄бхам̣…пе… уппаннам̣ йасам̣… уппаннам̣ айасам̣… уппаннам̣ сакка̄рам̣ ¶ … уппаннам̣ асакка̄рам̣… уппаннам̣ па̄пиччхатам̣… уппаннам̣ па̄памиттатам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихареййа.
‘‘кин̃ча [катхан̃ча (ка.)], бхиккхаве, бхиккху аттхавасам̣ пат̣ичча уппаннам̣ ла̄бхам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихареййа, уппаннам̣ ала̄бхам̣…пе… уппаннам̣ йасам̣… уппаннам̣ айасам̣… уппаннам̣ сакка̄рам̣… уппаннам̣ асакка̄рам̣… уппаннам̣ па̄пиччхатам̣… уппаннам̣ па̄памиттатам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихареййа?
‘‘йам̣ хисса, бхиккхаве, уппаннам̣ ла̄бхам̣ анабхибхуййа [анабхибхӯййа анабхибхӯййа (ка.)] вихарато уппаджджеййум̣ а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄, уппаннам̣ ла̄бхам̣ абхибхуййа [абхибхӯййа абхибхӯййа (ка.)] вихарато евам̣са те а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄ на хонти. йам̣ хисса, бхиккхаве, уппаннам̣ ала̄бхам̣…пе… уппаннам̣ йасам̣… уппаннам̣ айасам̣… уппаннам̣ сакка̄рам̣… уппаннам̣ асакка̄рам̣… уппаннам̣ па̄пиччхатам̣… уппаннам̣ па̄памиттатам̣ анабхибхуййа вихарато уппаджджеййум̣ а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄, уппаннам̣ па̄памиттатам̣ абхибхуййа вихарато евам̣са те а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄ на хонти. идам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху аттхавасам̣ пат̣ичча уппаннам̣ ла̄бхам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихареййа, уппаннам̣ ала̄бхам̣…пе… уппаннам̣ йасам̣… уппаннам̣ айасам̣ ¶ … уппаннам̣ сакка̄рам̣… уппаннам̣ асакка̄рам̣… уппаннам̣ па̄пиччхатам̣… уппаннам̣ па̄памиттатам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихареййа.
‘‘тасма̄тиха ¶ , бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘уппаннам̣ ла̄бхам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихарисса̄ма, уппаннам̣ ала̄бхам̣…пе… уппаннам̣ йасам̣… уппаннам̣ айасам̣… уппаннам̣ сакка̄рам̣… уппаннам̣ асакка̄рам̣… уппаннам̣ па̄пиччхатам̣… уппаннам̣ па̄памиттатам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихарисса̄ма̄’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. саттамам̣.
8. уттаравипаттисуттам̣
8. екам̣ ¶ ¶ самайам̣ а̄йасма̄ уттаро махисаваттхусмим̣ вихарати сан̇кхеййаке паббате ват̣аджа̄лика̄йам̣ [дхаваджа̄лика̄йам̣ (сӣ.), ват̣т̣аджа̄лика̄йам̣ (сйа̄.)]. татра кхо а̄йасма̄ уттаро бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘са̄дха̄вусо, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ аттавипаттим̣ паччавеккхита̄ хоти. са̄дха̄вусо, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ паравипаттим̣ паччавеккхита̄ хоти. са̄дха̄вусо, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ аттасампаттим̣ паччавеккхита̄ хоти. са̄дха̄вусо, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ парасампаттим̣ паччавеккхита̄ хотӣ’’ти.
тена кхо пана самайена вессаван̣о маха̄ра̄джа̄ уттара̄йа диса̄йа даккхин̣ам̣ дисам̣ гаччхати кеначидева каран̣ӣйена. ассоси кхо вессаван̣о маха̄ра̄джа̄ а̄йасмато уттарасса махисаваттхусмим̣ сан̇кхеййаке паббате ват̣аджа̄лика̄йам̣ бхиккхӯнам̣ евам̣ дхаммам̣ десентасса – ‘‘са̄дха̄вусо, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ аттавипаттим̣ паччавеккхита̄ хоти. са̄дха̄вусо, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ паравипаттим̣ паччавеккхита̄ хоти. са̄дха̄вусо, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ аттасампаттим̣ паччавеккхита̄ хоти. са̄дха̄вусо, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ парасампаттим̣ паччавеккхита̄ хотӣ’’ти.
атха кхо вессаван̣н̣о маха̄ра̄джа̄ – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ [саммин̃джитам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа [саммин̃джеййа (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)], евамевам̣ махисаваттхусмим̣ сан̇кхеййаке паббате ват̣аджа̄лика̄йам̣ антарахито девесу та̄ватим̣сесу па̄турахоси. атха кхо вессаван̣н̣о маха̄ра̄джа̄ йена сакко дева̄наминдо тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ саккам̣ ¶ дева̄наминдам̣ етадавоча – ‘‘йаггхе ма̄риса, джа̄неййа̄си! есо а̄йасма̄ уттаро махисаваттхусмим̣ сан̇кхеййаке ¶ паббате ват̣аджа̄лика̄йам̣ бхиккхӯнам̣ ¶ евам̣ дхаммам̣ десети – ‘са̄дха̄вусо, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ аттавипаттим̣ паччавеккхита̄ хоти ¶ . са̄дха̄вусо, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ паравипаттим̣…пе… аттасампаттим̣… парасампаттим̣ паччавеккхита̄ хотӣ’’’ти.
атха кхо сакко дева̄наминдо сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа, евамевам̣ девесу та̄ватим̣сесу антарахито махисаваттхусмим̣ сан̇кхеййаке паббате ват̣аджа̄лика̄йам̣ а̄йасмато уттарасса саммукхе па̄турахоси. атха кхо сакко дева̄наминдо йена̄йасма̄ уттаро тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ уттарам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хито кхо сакко дева̄наминдо а̄йасмантам̣ уттарам̣ етадавоча –
‘‘саччам̣ кира, бханте, а̄йасма̄ уттаро бхиккхӯнам̣ евам̣ дхаммам̣ десеси – ‘са̄дха̄вусо, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ аттавипаттим̣ паччавеккхита̄ хоти, са̄дха̄вусо, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ паравипаттим̣…пе… аттасампаттим̣… парасампаттим̣ паччавеккхита̄ хотӣ’’’ ти? ‘‘евам̣, дева̄наминда̄’’ти. ‘‘ким̣ панидам̣ [ким̣ пана (сйа̄.)], бханте, а̄йасмато уттарасса сакам̣ пат̣ибха̄нам̣ [сакапат̣ибха̄нам̣ упа̄да̄йа (ка.)], уда̄ху тасса бхагавато вачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса̄’’ти? ‘‘тена хи, дева̄наминда, упамам̣ те карисса̄ми. упама̄йа мидхекачче вин̃н̃ӯ пуриса̄ бха̄ситасса аттхам̣ а̄джа̄на’’нти.
‘‘сеййатха̄пи, дева̄наминда, га̄масса ва̄ нигамасса ва̄ авидӯре маха̄дхан̃н̃ара̄си. тато маха̄джанака̄йо дхан̃н̃ам̣ а̄хареййа – ка̄джехипи пит̣акехипи уччхан̇гехипи ¶ ан̃джалӣхипи ¶ . йо ну кхо, дева̄наминда, там̣ маха̄джанака̄йам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ пуччхеййа – ‘куто имам̣ дхан̃н̃ам̣ а̄харатха̄’ти, катхам̣ бйа̄карама̄но ну кхо, дева̄наминда, со маха̄джанака̄йо самма̄ бйа̄карама̄но бйа̄кареййа̄’’ти? ‘‘‘амумха̄ маха̄дхан̃н̃ара̄симха̄ а̄хара̄ма̄’ти кхо, бханте, со маха̄джанака̄йо самма̄ бйа̄карама̄но бйа̄кареййа̄’’ти. ‘‘евамевам̣ кхо, дева̄наминда, йам̣ кин̃чи субха̄ситам̣ саббам̣ там̣ тасса бхагавато вачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса. тато упа̄да̄йупа̄да̄йа майам̣ чан̃н̃е ча бхан̣а̄ма̄’’ти.
‘‘аччхарийам̣, бханте, аббхутам̣ бханте! йа̄ва субха̄ситам̣ чидам̣ а̄йасмата̄ уттарена – ‘йам̣ кин̃чи ¶ субха̄ситам̣ саббам̣ там̣ тасса бхагавато вачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса ¶ . тато упа̄да̄йупа̄да̄йа майам̣ чан̃н̃е ча бхан̣а̄ма̄’ти. екамидам̣, бханте уттара, самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати гиджджхакӯт̣е паббате ачирапакканте девадатте. татра кхо бхагава̄ девадаттам̣ а̄раббха бхиккхӯ а̄мантеси –
‘‘са̄дху, бхиккхаве, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ аттавипаттим̣ паччавеккхита̄ хоти. са̄дху, бхиккхаве, бхиккху ка̄лена ка̄лам̣ паравипаттим̣…пе… аттасампаттим̣… парасампаттим̣ паччавеккхита̄ хоти. ат̣т̣хахи, бхиккхаве, асаддхаммехи абхибхӯто парийа̄динначитто девадатто а̄па̄йико нерайико каппат̣т̣хо атекиччхо. катамехи ат̣т̣хахи? ла̄бхена хи, бхиккхаве, абхибхӯто парийа̄динначитто девадатто а̄па̄йико нерайико каппат̣т̣хо атекиччхо; ала̄бхена, бхиккхаве…пе… йасена, бхиккхаве ¶ … айасена, бхиккхаве… сакка̄рена, бхиккхаве… асакка̄рена, бхиккхаве… па̄пиччхата̄йа, бхиккхаве… па̄памиттата̄йа ¶ , бхиккхаве, абхибхӯто парийа̄динначитто девадатто а̄па̄йико нерайико каппат̣т̣хо атекиччхо. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи асаддхаммехи абхибхӯто парийа̄динначитто девадатто а̄па̄йико нерайико каппат̣т̣хо атекиччхо.
‘‘са̄дху, бхиккхаве, бхиккху уппаннам̣ ла̄бхам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихареййа; уппаннам̣ ала̄бхам̣…пе… уппаннам̣ йасам̣… уппаннам̣ айасам̣… уппаннам̣ сакка̄рам̣… уппаннам̣ асакка̄рам̣… уппаннам̣ па̄пиччхатам̣… уппаннам̣ па̄памиттатам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихареййа.
‘‘кин̃ча, бхиккхаве, бхиккху аттхавасам̣ пат̣ичча уппаннам̣ ла̄бхам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихареййа; уппаннам̣ ала̄бхам̣…пе… уппаннам̣ йасам̣… уппаннам̣ айасам̣… уппаннам̣ сакка̄рам̣… уппаннам̣ асакка̄рам̣… уппаннам̣ па̄пиччхатам̣… уппаннам̣ па̄памиттатам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихареййа?
‘‘йам̣ хисса, бхиккхаве, уппаннам̣ ла̄бхам̣ анабхибхуййа вихарато уппаджджеййум̣ а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄, уппаннам̣ ла̄бхам̣ абхибхуййа вихарато евам̣са те а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄ на хонти. йам̣ хисса, бхиккхаве, уппаннам̣ ала̄бхам̣…пе… уппаннам̣ йасам̣… уппаннам̣ айасам̣… уппаннам̣ сакка̄рам̣… уппаннам̣ асакка̄рам̣… уппаннам̣ па̄пиччхатам̣… уппаннам̣ па̄памиттатам̣ анабхибхуййа вихарато ¶ уппаджджеййум̣ а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄, уппаннам̣ па̄памиттатам̣ абхибхуййа вихарато евам̣са ¶ те а̄сава̄ вигха̄тапарил̣а̄ха̄ на хонти. идам̣ кхо, бхиккхаве, бхиккху аттхавасам̣ пат̣ичча уппаннам̣ ла̄бхам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихареййа; уппаннам̣ ала̄бхам̣…пе… уппаннам̣ йасам̣… уппаннам̣ айасам̣… уппаннам̣ сакка̄рам̣… уппаннам̣ асакка̄рам̣… уппаннам̣ па̄пиччхатам̣ ¶ … уппаннам̣ па̄памиттатам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихареййа.
‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – уппаннам̣ ¶ ла̄бхам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихарисса̄ма, уппаннам̣ ала̄бхам̣…пе… уппаннам̣ йасам̣… уппаннам̣ айасам̣… уппаннам̣ сакка̄рам̣… уппаннам̣ асакка̄рам̣… уппаннам̣ па̄пиччхатам̣… уппаннам̣ па̄памиттатам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихарисса̄ма̄ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти.
‘‘етта̄вата̄, бханте уттара, мануссесу чатассо париса̄ – бхиккхӯ, бхиккхунийо, упа̄сака̄, упа̄сика̄йо. на̄йам̣ дхаммапарийа̄йо кисмин̃чи упат̣т̣хито [патит̣т̣хито (сӣ. сйа̄.)]. угган̣хату, бханте, а̄йасма̄ уттаро имам̣ дхаммапарийа̄йам̣. парийа̄пун̣а̄ту, бханте, а̄йасма̄ уттаро имам̣ дхаммапарийа̄йам̣. дха̄рету, бханте, а̄йасма̄ уттаро имам̣ дхаммапарийа̄йам̣. аттхасам̣хито айам̣, бханте, дхаммапарийа̄йо а̄дибрахмачарийако’’ти [а̄дибрахмачарийико (сӣ. ка.)]. ат̣т̣хамам̣.
9. нандасуттам̣
9. ‘‘‘кулапутто’ти, бхиккхаве, нандам̣ самма̄ вадама̄но вадеййа. ‘балава̄’ти, бхиккхаве, нандам̣ самма̄ вадама̄но вадеййа. ‘па̄са̄дико’ти, бхиккхаве, нандам̣ самма̄ вадама̄но вадеййа. ‘тиббара̄го’ти, бхиккхаве, нандам̣ самма̄ вадама̄но вадеййа. киман̃н̃атра, бхиккхаве, нандо индрийесу гуттадва̄ро, бходжане маттан̃н̃ӯ, джа̄гарийам̣ ануйутто, сатисампаджан̃н̃ена саманна̄гато, йехи [йена (ка.)] нандо саккоти парипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ чаритум̣! татридам̣, бхиккхаве, нандасса индрийесу гуттадва̄рата̄йа хоти. саче ¶ , бхиккхаве, нандасса пураттхима̄ диса̄ а̄локетабба̄ хоти, саббам̣ четаса̄ саманна̄харитва̄ ¶ нандо пураттхимам̣ дисам̣ а̄локети – ‘евам̣ ме пураттхимам̣ дисам̣ а̄локайато на̄бхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссависсантӣ’ти. итиха таттха сампаджа̄но хоти.
‘‘саче ¶ ¶ , бхиккхаве, нандасса паччхима̄ диса̄ а̄локетабба̄ хоти…пе… уттара̄ диса̄ а̄локетабба̄ хоти… даккхин̣а̄ диса̄ а̄локетабба̄ хоти… уддхам̣ уллокетабба̄ хоти… адхо олокетабба̄ хоти… анудиса̄ анувилокетабба̄ хоти, саббам̣ четаса̄ саманна̄харитва̄ нандо анудисам̣ анувилокети – ‘евам̣ ме анудисам̣ анувилокайато на̄бхиджджха̄доманасса̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ анва̄ссависсантӣ’ти. итиха таттха сампаджа̄но хоти. идам̣ кхо, бхиккхаве, нандасса индрийесу гуттадва̄рата̄йа хоти.
‘‘татридам̣, бхиккхаве, нандасса бходжане маттан̃н̃ута̄йа хоти. идха, бхиккхаве, нандо пат̣исан̇кха̄ йонисо а̄ха̄рам̣ а̄ха̄рети – ‘нева дава̄йа на мада̄йа на ман̣д̣ана̄йа на вибхӯсана̄йа, йа̄вадева имасса ка̄йасса т̣хитийа̄ йа̄пана̄йа вихим̣сӯпаратийа̄ брахмачарийа̄нуггаха̄йа ити пура̄н̣ан̃ча веданам̣ пат̣ихан̇кха̄ми, наван̃ча веданам̣ на уппа̄десса̄ми, йа̄тра̄ ча ме бхависсати анаваджджата̄ ча пха̄сувиха̄ро ча̄’ти. идам̣ кхо, бхиккхаве, нандасса бходжане маттан̃н̃ута̄йа хоти.
‘‘татридам̣, бхиккхаве, нандасса джа̄гарийа̄нуйогасмим̣ хоти. идха ¶ , бхиккхаве, нандо дивасам̣ чан̇камена нисаджджа̄йа а̄варан̣ӣйехи дхаммехи читтам̣ парисодхети; раттийа̄ пат̣хамам̣ йа̄мам̣ чан̇камена нисаджджа̄йа а̄варан̣ӣйехи дхаммехи читтам̣ парисодхети ¶ ; раттийа̄ маджджхимам̣ йа̄мам̣ даккхин̣ена пассена сӣхасеййам̣ каппети па̄де па̄дам̣ ачча̄дха̄йа сато сампаджа̄но ут̣т̣ха̄насан̃н̃ам̣ манаси каритва̄; раттийа̄ паччхимам̣ йа̄мам̣ паччут̣т̣ха̄йа чан̇камена нисаджджа̄йа а̄варан̣ӣйехи дхаммехи читтам̣ парисодхети. идам̣ кхо, бхиккхаве, нандасса джа̄гарийа̄нуйогасмим̣ хоти.
‘‘татридам̣, бхиккхаве, нандасса сатисампаджан̃н̃асмим̣ хоти. идха, бхиккхаве, нандасса видита̄ ведана̄ уппаджджанти, видита̄ упат̣т̣хаханти, видита̄ аббхаттхам̣ гаччханти; видита̄ сан̃н̃а̄…пе… видита̄ витакка̄…пе… аббхаттхам̣ гаччханти. идам̣ кхо, бхиккхаве, нандасса сатисампаджан̃н̃асмим̣ хоти.
‘‘киман̃н̃атра, бхиккхаве, нандо индрийесу гуттадва̄ро, бходжане маттан̃н̃ӯ, джа̄гарийам̣ ануйутто ¶ , сатисампаджан̃н̃ена саманна̄гато, йехи нандо саккоти парипун̣н̣ам̣ парисуддхам̣ брахмачарийам̣ чариту’’нти! навамам̣.
10. ка̄ран̣д̣авасуттам̣
10. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ чампа̄йам̣ вихарати гаггара̄йа поккхаран̣ийа̄ тӣре. тена кхо пана самайена бхиккхӯ бхиккхум̣ а̄паттийа̄ чоденти. со бхиккху бхиккхӯхи а̄паттийа̄ чодийама̄но ан̃н̃ена̄н̃н̃ам̣ пат̣ичарати, бахиддха̄ катхам̣ апана̄мети, копан̃ча досан̃ча аппаччайан̃ча па̄тукароти.
атха кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘ниддхаматхетам̣ ¶ , бхиккхаве, пуггалам̣; ниддхаматхетам̣, бхиккхаве, пуггалам̣. апанеййесо [апанеййо со (сӣ.), апанеййо (сйа̄.)], бхиккхаве, пуггало. ким̣ во тена парапуттена висодхитена [ким̣ вопарапутто вихет̣хийати (сӣ.), ким̣ парапутто вихет̣хети (сйа̄.), ким̣ во парапутта̄ вихет̣хети (пӣ.), ким̣ со парапутто висодхети (ка.)]! идха ¶ , бхиккхаве, екаччасса пуггаласса та̄дисам̣йева хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣, сеййатха̄пи ан̃н̃есам̣ бхаддака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ – йа̄васса бхиккхӯ а̄паттим̣ на пассанти. йато ча кхвасса бхиккхӯ а̄паттим̣ пассанти, таменам̣ евам̣ джа̄нанти – ‘саман̣адӯсӣва̄йам̣ [саман̣арӯпӣ (ка.)] саман̣апала̄по саман̣ака̄ран̣д̣аво’ти [саман̣акаран̣д̣авоти (ка.)]. таменам̣ ити видитва̄ бахиддха̄ на̄сенти. там̣ кисса хету? ма̄ ан̃н̃е бхаддаке бхиккхӯ дӯсесӣ’’ти!
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, сампанне йавакаран̣е йавадӯсӣ [йаварӯпӣ (ка.)] джа̄йетха йавапала̄по йавака̄ран̣д̣авоти. тасса та̄дисам̣йева мӯлам̣ хоти, сеййатха̄пи ан̃н̃есам̣ бхаддака̄нам̣ йава̄нам̣; та̄дисам̣йева на̄л̣ам̣ хоти, сеййатха̄пи ан̃н̃есам̣ бхаддака̄нам̣ йава̄нам̣; та̄дисам̣йева паттам̣ хоти, сеййатха̄пи ан̃н̃есам̣ бхаддака̄нам̣ йава̄нам̣ – йа̄васса сӣсам̣ на ниббаттати. йато ча кхвасса сӣсам̣ ниббаттати, таменам̣ евам̣ джа̄нанти – ‘йавадӯсӣва̄йам̣ йавапала̄по йавака̄ран̣д̣аво’ти ¶ . таменам̣ ити видитва̄ самӯлам̣ уппа̄т̣етва̄ бахиддха̄ йавакаран̣асса чхад̣д̣енти. там̣ кисса хету? ма̄ ан̃н̃е бхаддаке йаве дӯсесӣти!
‘‘евамевам̣ кхо, бхиккхаве, идхекаччасса пуггаласса та̄дисам̣йева хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣, сеййатха̄пи ан̃н̃есам̣ ¶ бхаддака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ – йа̄васса ¶ бхиккхӯ а̄паттим̣ на пассанти. йато ча кхвасса бхиккхӯ а̄паттим̣ пассанти, таменам̣ евам̣ джа̄нанти – ‘саман̣адӯсӣва̄йам̣ саман̣апала̄по саман̣ака̄ран̣д̣аво’ти. таменам̣ ити видитва̄ бахиддха̄ на̄сенти. там̣ кисса ¶ хету? ма̄ ан̃н̃е бхаддаке бхиккхӯ дӯсесӣти.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, махато дхан̃н̃ара̄сисса пхун̣ама̄насса [вуйхама̄насса (сӣ. пӣ.), пхусайама̄насса (сйа̄.), пунама̄насса (?)] таттха йа̄ни та̄ни дхан̃н̃а̄ни дал̣ха̄ни са̄раванта̄ни та̄ни екамантам̣ пун̃джам̣ хоти, йа̄ни пана та̄ни дхан̃н̃а̄ни дуббала̄ни пала̄па̄ни та̄ни ва̄то екамантам̣ апавахати [апакассати (сӣ.)]. таменам̣ са̄мика̄ саммаджджаним̣ гахетва̄ бхиййосоматта̄йа апасаммаджджанти. там̣ кисса хету? ма̄ ан̃н̃е бхаддаке дхан̃н̃е дӯсесӣти! евамевам̣ кхо, бхиккхаве, идхекаччасса пуггаласса та̄дисам̣йева хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣, сеййатха̄пи ан̃н̃есам̣ бхаддака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ – йа̄васса бхиккхӯ а̄паттим̣ на пассанти. йато ча кхвасса бхиккхӯ а̄паттим̣ пассанти, таменам̣ евам̣ джа̄нанти ¶ – ‘саман̣адӯсӣва̄йам̣ саман̣апала̄по саман̣ака̄ран̣д̣аво’ти. таменам̣ ити видитва̄ бахиддха̄ на̄сенти. там̣ кисса хету? ма̄ ан̃н̃е бхаддаке бхиккхӯ дӯсесӣти.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, пурисо удапа̄напана̄л̣ийаттхико тин̣хам̣ кут̣ха̄рим̣ [кудха̄рим̣ (сйа̄. кам̣. ка.)] а̄да̄йа ванам̣ пависеййа. со йам̣ йадева руккхам̣ кут̣ха̄рипа̄сена а̄кот̣еййа таттха йа̄ни та̄ни руккха̄ни дал̣ха̄ни са̄раванта̄ни та̄ни кут̣ха̄рипа̄сена а̄кот̣ита̄ни каккхал̣ам̣ пат̣инаданти; йа̄ни пана та̄ни руккха̄ни антопӯтӣни авассута̄ни касамбуджа̄та̄ни та̄ни кут̣ха̄рипа̄сена а̄кот̣ита̄ни даддарам̣ пат̣инаданти. таменам̣ мӯле чхиндати, мӯле чхиндитва̄ агге чхиндати, агге чхиндитва̄ анто сувисодхитам̣ висодхети, анто сувисодхитам̣ висодхетва̄ удапа̄напана̄л̣им̣ йоджети. евамевам̣ кхо, бхиккхаве ¶ , идхекаччасса пуггаласса та̄дисам̣йева хоти абхиккантам̣ пат̣иккантам̣ а̄локитам̣ вилокитам̣ самин̃джитам̣ паса̄ритам̣ сан̇гха̄т̣ипаттачӣварадха̄ран̣ам̣, сеййатха̄пи ан̃н̃есам̣ бхаддака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ – йа̄васса бхиккхӯ а̄паттим̣ на пассанти. йато ча кхвасса бхиккхӯ а̄паттим̣ пассанти, таменам̣ евам̣ ¶ джа̄нанти – ‘саман̣адӯсӣва̄йам̣ саман̣апала̄по саман̣ака̄ран̣д̣аво’ти. таменам̣ ити видитва̄ бахиддха̄ на̄сенти. там̣ кисса хету? ма̄ ан̃н̃е бхаддаке бхиккхӯ дӯсесӣ’’ти.
‘‘сам̣ва̄са̄йам̣ ¶ ¶ виджа̄на̄тха, па̄пиччхо кодхано ити;
маккхӣ тхамбхӣ пал̣а̄сӣ ча, иссукӣ маччхарӣ сат̣хо.
‘‘сантава̄чо джанавати, саман̣о вийа бха̄сати;
рахо кароти каран̣ам̣, па̄падит̣т̣хи ана̄даро.
‘‘сам̣саппӣ ча муса̄ва̄дӣ, там̣ видитва̄ йатха̄татхам̣;
саббе самагга̄ хутва̄на, абхиниббаджджайа̄тха [абхиниббиджджайетха (ка.)] нам̣.
‘‘ка̄ран̣д̣авам̣ [каран̣д̣авам̣ (ка.) су. ни. 283 пасситаббам̣] ниддхаматха, касамбум̣ апакассатха [авакассатха (ка.)];
тато пала̄пе ва̄хетха, ассаман̣е саман̣ама̄нине.
‘‘ниддхамитва̄на па̄пиччхе, па̄паа̄ча̄рагочаре;
суддха̄суддхехи сам̣ва̄сам̣, каппайавхо патиссата̄;
тато самагга̄ нипака̄, дуккхассантам̣ кариссатха̄’’ти. дасамам̣;
метта̄вагго пат̣хамо.
тассудда̄нам̣ –
меттам̣ ¶ пан̃н̃а̄ ча две пийа̄, две лока̄ две випаттийо;
девадатто ча уттаро, нандо ка̄ран̣д̣авена ча̄ти.
2. маха̄вагго
1. веран̃джасуттам̣
11. [па̄ра̄. 1 а̄дайо] евам̣ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ веран̃джа̄йам̣ вихарати нал̣ерупучимандамӯле. атха кхо веран̃джо бра̄хман̣о ¶ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ [са̄ра̄н̣ӣйам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] вӣтиса̄ретва̄ ¶ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо веран̃джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘сутам̣ метам̣, бхо готама – ‘на саман̣о готамо бра̄хман̣е джин̣н̣е вуд̣д̣хе махаллаке аддхагате вайоануппатте абхива̄дети ва̄ паччут̣т̣хети ва̄ а̄санена ва̄ нимантетӣ’ти. тайидам̣, бхо готама, татхева. на хи бхавам̣ готамо бра̄хман̣е джин̣н̣е вуд̣д̣хе махаллаке аддхагате вайоануппатте абхива̄дети ва̄ паччут̣т̣хети ва̄ а̄санена ва̄ нимантети. тайидам̣, бхо готама, на сампаннамева̄’’ти. ‘‘на̄хам̣ там̣, бра̄хман̣а, пасса̄ми садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа йамахам̣ абхива̄деййам̣ ва̄ паччут̣т̣хеййам̣ ва̄ а̄санена ва̄ нимантеййам̣. йан̃хи, бра̄хман̣а, татха̄гато абхива̄деййа ¶ ва̄ паччут̣т̣хеййа ва̄ а̄санена ва̄ нимантеййа, муддха̄пи тасса випатеййа̄’’ти.
‘‘арасарӯпо бхавам̣ готамо’’ти! ‘‘аттхи кхвеса, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘арасарӯпо саман̣о готамо’ти. йе те, бра̄хман̣а, рӯпараса̄ саддараса̄ гандхараса̄ расараса̄ пхот̣т̣хаббараса̄, те татха̄гатасса пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ [анабха̄ваката̄ (сӣ. пӣ.)] а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. айам̣ кхо, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘арасарӯпо саман̣о готамо’ти, но ча кхо йам̣ твам̣ сандха̄йа вадесӣ’’ти [вадеси (сӣ. ка.)].
‘‘ниббхого ¶ бхавам̣ готамо’’ти! ‘‘аттхи кхвеса, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена ¶ самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘ниббхого саман̣о готамо’ти. йе те, бра̄хман̣а, рӯпабхога̄ саддабхога̄ гандхабхога̄ расабхога̄ пхот̣т̣хаббабхога̄, те татха̄гатасса пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. айам̣ кхо, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘ниббхого саман̣о готамо’ти, но ча кхо йам̣ твам̣ сандха̄йа вадесӣ’’ти.
‘‘акирийава̄до ¶ бхавам̣ готамо’’ти! ‘‘аттхи кхвеса, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘акирийава̄до саман̣о готамо’ти. ахан̃хи, бра̄хман̣а, акирийам̣ вада̄ми ка̄йадуччаритасса вачӣдуччаритасса манодуччаритасса; анекавихита̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ акирийам̣ ¶ вада̄ми. айам̣ кхо, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘акирийава̄до саман̣о готамо’ти, но ча кхо йам̣ твам̣ сандха̄йа вадесӣ’’ти.
‘‘уччхедава̄до бхавам̣ готамо’’ти! ‘‘аттхи кхвеса, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘уччхедава̄до саман̣о готамо’ти. ахан̃хи, бра̄хман̣а, уччхедам̣ вада̄ми ра̄гасса досасса мохасса; анекавихита̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ уччхедам̣ вада̄ми. айам̣ кхо, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘уччхедава̄до саман̣о готамо’ти, но ча кхо йам̣ твам̣ сандха̄йа вадесӣ’’ти.
‘‘джегуччхӣ бхавам̣ готамо’’ти! ‘‘аттхи кхвеса, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘джегуччхӣ саман̣о готамо’ти. ахан̃хи, бра̄хман̣а, джигуччха̄ми ка̄йадуччаритена вачӣдуччаритена манодуччаритена; джигуччха̄ми анекавихита̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ ¶ сама̄паттийа̄. айам̣ кхо, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘джегуччхӣ саман̣о готамо’ти, но ча кхо йам̣ твам̣ сандха̄йа вадесӣ’’ти.
‘‘венайико бхавам̣ готамо’’ти! ‘‘аттхи кхвеса, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘венайико саман̣о готамо’ти. ахан̃хи, бра̄хман̣а, винайа̄йа дхаммам̣ десеми ра̄гасса досасса мохасса; анекавихита̄нам̣ ¶ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ винайа̄йа дхаммам̣ ¶ десеми. айам̣ кхо, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘венайико саман̣о готамо’ти, но ча кхо йам̣ твам̣ сандха̄йа вадесӣ’’ти.
‘‘тапассӣ бхавам̣ готамо’’ти! ‘‘аттхи кхвеса, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘тапассӣ саман̣о готамо’ти. тапанӣйа̄хам̣ ¶ , бра̄хман̣а, па̄паке акусале дхамме вада̄ми ка̄йадуччаритам̣ вачӣдуччаритам̣ манодуччаритам̣. йасса кхо, бра̄хман̣а, тапанӣйа̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄, тамахам̣ ‘тапассӣ’ти вада̄ми. татха̄гатасса кхо, бра̄хман̣а, тапанӣйа̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. айам̣ кхо, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘тапассӣ саман̣о готамо’ти, но ча кхо йам̣ твам̣ сандха̄йа вадесӣ’’ти.
‘‘апагаббхо бхавам̣ готамо’’ти! ‘‘аттхи кхвеса, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘апагаббхо саман̣о готамо’ти. йасса кхо, бра̄хман̣а, а̄йатим̣ габбхасеййа̄ пунаббхава̄бхиниббатти пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄ ¶ , тамахам̣ ‘апагаббхо’ти вада̄ми. татха̄гатасса кхо, бра̄хман̣а ¶ , а̄йатим̣ габбхасеййа̄ пунаббхава̄бхиниббатти пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. айам̣ кхо, бра̄хман̣а, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘апагаббхо саман̣о готамо’ти, но ча кхо йам̣ твам̣ сандха̄йа вадеси.
‘‘сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, куккут̣ийа̄ ан̣д̣а̄ни ат̣т̣ха ва̄ даса ва̄ два̄даса ва̄. та̄на̄ссу куккут̣ийа̄ самма̄ адхисайита̄ни самма̄ париседита̄ни самма̄ парибха̄вита̄ни. йо ну кхо тесам̣ куккут̣аччха̄пака̄нам̣ пат̣хаматарам̣ па̄данакхасикха̄йа ва̄ мукхатун̣д̣акена ва̄ ан̣д̣акосам̣ пада̄летва̄ соттхина̄ абхиниббхиджджеййа, кинти сва̄сса вачанӣйо – ‘джет̣т̣хо ва̄ канит̣т̣хо ва̄’’’ти? ‘‘джет̣т̣хо тисса, бхо готама, вачанӣйо. со хи несам̣, бхо готама, джет̣т̣хо хотӣ’’ти.
‘‘евамевам̣ кхо ахам̣, бра̄хман̣а, авиджджа̄гата̄йа паджа̄йа ан̣д̣абхӯта̄йа парийонаддха̄йа авиджджан̣д̣акосам̣ пада̄летва̄ екова локе ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо. ахан̃хи, бра̄хман̣а ¶ , джет̣т̣хо сет̣т̣хо локасса. а̄раддхам̣ кхо пана ме, бра̄хман̣а, вӣрийам̣ ахоси асаллӣнам̣, упат̣т̣хита̄ сати асаммут̣т̣ха̄, пассаддхо ка̄йо аса̄раддхо, сама̄хитам̣ читтам̣ екаггам̣.
‘‘со ¶ кхо ахам̣, бра̄хман̣а, вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми; витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ ¶ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми; пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихара̄ми сато ча сампаджа̄но сукхан̃ча ка̄йена ¶ пат̣исам̣ведеми йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти – ‘упеккхако сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми; сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихара̄ми.
‘‘со евам̣ сама̄хите читте парисуддхе парийода̄те анан̇ган̣е вигатӯпаккилесе мудубхӯте камманийе т̣хите а̄нен̃джаппатте пуббенива̄са̄нуссатин̃а̄н̣а̄йа читтам̣ абхининна̄месим̣. со анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссара̄ми, сеййатхидам̣ – екампи джа̄тим̣ двепи джа̄тийо тиссопи джа̄тийо чатассопи джа̄тийо пан̃чапи джа̄тийо дасапи джа̄тийо вӣсампи джа̄тийо тим̣сампи джа̄тийо чатта̄лӣсампи джа̄тийо пан̃н̃а̄сампи джа̄тийо джа̄тисатампи джа̄тисахассампи джа̄тисатасахассампи анекепи сам̣ват̣т̣акаппе анекепи виват̣т̣акаппе анекепи сам̣ват̣т̣авиват̣т̣акаппе – ‘амутра̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто. со тато чуто амутра удапа̄дим̣; татра̄па̄сим̣ евам̣на̄мо евам̣готто евам̣ван̣н̣о евама̄ха̄ро евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣ведӣ евама̄йупарийанто. со тато чуто идхӯпапанно’ти. ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссара̄ми.
‘‘айам̣ кхо ме, бра̄хман̣а, раттийа̄ пат̣хаме йа̄ме пат̣хама̄ виджджа̄ адхигата̄; авиджджа̄ вихата̄ виджджа̄ уппанна̄; тамо вихато а̄локо уппанно, йатха̄ там̣ аппаматтасса а̄та̄пино пахитаттасса вихарато. айам̣ кхо ме, бра̄хман̣а, пат̣хама̄ абхиниббхида̄ ахоси куккут̣аччха̄пакассева ¶ ан̣д̣акосамха̄.
‘‘со ¶ ¶ евам̣ сама̄хите читте парисуддхе парийода̄те анан̇ган̣е вигатӯпаккилесе мудубхӯте камманийе т̣хите а̄нен̃джаппатте сатта̄нам̣ чутӯпапа̄тан̃а̄н̣а̄йа читтам̣ абхининна̄месим̣. со диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пасса̄ми чавама̄не упападжджама̄не хӣне пан̣ӣте ¶ суван̣н̣е дуббан̣н̣е, сугате дуггате йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄ми – ‘име вата бхонто сатта̄ ка̄йадуччаритена саманна̄гата̄, вачӣдуччаритена саманна̄гата̄, манодуччаритена саманна̄гата̄, арийа̄нам̣ упава̄дака̄, миччха̄дит̣т̣хика̄, миччха̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄на̄. те ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ апа̄йам̣ дуггатим̣ винипа̄там̣ нирайам̣ упапанна̄ти. име ва̄ пана бхонто сатта̄ ка̄йасучаритена саманна̄гата̄, вачӣсучаритена саманна̄гата̄, маносучаритена саманна̄гата̄, арийа̄нам̣ анупава̄дака̄, самма̄дит̣т̣хика̄, самма̄дит̣т̣хикаммасама̄да̄на̄. те ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упапанна̄’ти. ити диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена сатте пасса̄ми чавама̄не упападжджама̄не хӣне пан̣ӣте суван̣н̣е дуббан̣н̣е, сугате дуггате йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄ми.
‘‘айам̣ кхо ме, бра̄хман̣а, раттийа̄ маджджхиме йа̄ме дутийа̄ виджджа̄ адхигата̄; авиджджа̄ вихата̄ виджджа̄ уппанна̄; тамо вихато а̄локо уппанно, йатха̄ там̣ аппаматтасса а̄та̄пино пахитаттасса вихарато. айам̣ кхо ме, бра̄хман̣а, дутийа̄ абхиниббхида̄ ахоси куккут̣аччха̄пакассева ан̣д̣акосамха̄.
‘‘со евам̣ сама̄хите читте парисуддхе парийода̄те анан̇ган̣е ¶ вигатӯпаккилесе мудубхӯте камманийе т̣хите а̄нен̃джаппатте а̄сава̄нам̣ кхайан̃а̄н̣а̄йа читтам̣ абхининна̄месим̣. со ‘идам̣ дуккха’нти йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣, ‘айам̣ дуккхасамудайо’ти йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣, ‘айам̣ дуккханиродхо’ти йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣, ‘айам̣ дуккханиродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣; ‘име а̄сава̄’ти йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣, ‘айам̣ ¶ а̄савасамудайо’ти йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣, ‘айам̣ а̄саваниродхо’ти йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣, ‘айам̣ а̄саваниродхага̄минӣ пат̣ипада̄’ти йатха̄бхӯтам̣ аббхан̃н̃а̄сим̣. тасса ме евам̣ джа̄нато евам̣ пассато ка̄ма̄сава̄пи читтам̣ вимуччиттха, бхава̄сава̄пи читтам̣ вимуччиттха, авиджджа̄сава̄пи читтам̣ вимуччиттха. вимуттасмим̣ вимуттамити н̃а̄н̣ам̣ ахоси. ‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’ти аббхан̃н̃а̄сим̣.
‘‘айам̣ ¶ кхо ме, бра̄хман̣а, раттийа̄ паччхиме йа̄ме татийа̄ виджджа̄ адхигата̄; авиджджа̄ вихата̄ виджджа̄ уппанна̄; тамо вихато а̄локо уппанно ¶ , йатха̄ там̣ аппаматтасса а̄та̄пино пахитаттасса вихарато. айам̣ кхо ме, бра̄хман̣а, татийа̄ абхиниббхида̄ ахоси куккут̣аччха̄пакассева ан̣д̣акосамха̄’’ти.
евам̣ вутте веран̃джо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘джет̣т̣хо бхавам̣ готамо, сет̣т̣хо бхавам̣ готамо. абхиккантам̣, бхо готама, абхиккантам̣, бхо готама! сеййатха̄пи, бхо готама, никкуджджитам̣ [никуджджитам̣ (ка.)] ва̄ уккуджджеййа, пат̣иччханнам̣ ва̄ вивареййа, мӯл̣хасса ва̄ маггам̣ а̄чиккхеййа, андхака̄ре ва̄ телападжджотам̣ дха̄реййа – чаккхуманто рӯпа̄ни даккхантӣти; евамевам̣ бхота̄ готамена ¶ анекапарийа̄йена дхаммо пака̄сито. еса̄хам̣ бхавантам̣ готамам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. упа̄сакам̣ мам̣ бхавам̣ готамо дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти. пат̣хамам̣.
2. сӣхасуттам̣
12. екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. тена кхо пана самайена самбахула̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ личчхавӣ сантха̄га̄ре [сандха̄га̄ре (ка.)] саннисинна̄ саннипатита̄ анекапарийа̄йена буддхасса ван̣н̣ам̣ бха̄санти, дхаммасса ван̣н̣ам̣ бха̄санти, сан̇гхасса ван̣н̣ам̣ бха̄санти.
тена ¶ кхо пана самайена сӣхо сена̄пати ниган̣т̣хаса̄вако тассам̣ париса̄йам̣ нисинно хоти. атха кхо сӣхасса сена̄патисса етадахоси – ‘‘ниссам̣сайам̣ кхо со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо бхависсати, татха̄ химе самбахула̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ личчхавӣ сантха̄га̄ре саннисинна̄ саннипатита̄ анекапарийа̄йена буддхасса ван̣н̣ам̣ бха̄санти, дхаммасса ван̣н̣ам̣ бха̄санти, сан̇гхасса ван̣н̣ам̣ бха̄санти. йам̣нӯна̄хам̣ там̣ бхагавантам̣ дассана̄йа упасан̇камеййам̣ арахантам̣ самма̄самбуддха’’нти. атха кхо сӣхо сена̄пати йена ниган̣т̣хо на̄т̣апутто [на̄тхапутто (ка. сӣ.), на̄тапутто (ка. сӣ.)] тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ниган̣т̣хам̣ на̄т̣апуттам̣ етадавоча – ‘‘иччха̄махам̣, бханте, саман̣ам̣ готамам̣ дассана̄йа упасан̇камиту’’нти.
‘‘ким̣ ¶ ¶ пана твам̣, сӣха, кирийава̄до сама̄но акирийава̄дам̣ саман̣ам̣ готамам̣ дассана̄йа упасан̇камиссаси? саман̣о хи, сӣха, готамо акирийава̄до, акирийа̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’ти. атха кхо сӣхасса ¶ сена̄патисса йо ахоси гамийа̄бхисан̇кха̄ро [гамика̄бхисан̇кха̄ро (ка. сӣ.) маха̄ва. 290] бхагавантам̣ дассана̄йа, со пат̣иппассамбхи.
дутийампи кхо самбахула̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ личчхавӣ сантха̄га̄ре саннисинна̄ саннипатита̄ анекапарийа̄йена буддхасса…пе… дхаммасса…пе… сан̇гхасса ван̣н̣ам̣ бха̄санти. дутийампи кхо сӣхасса сена̄патисса етадахоси – ‘‘ниссам̣сайам̣ кхо со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо бхависсати, татха̄ химе самбахула̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ личчхавӣ сантха̄га̄ре саннисинна̄ саннипатита̄ анекапарийа̄йена буддхасса ван̣н̣ам̣ бха̄санти, дхаммасса…пе… сан̇гхасса ван̣н̣ам̣ бха̄санти. йам̣нӯна̄хам̣ там̣ бхагавантам̣ дассана̄йа упасан̇камеййам̣ арахантам̣ ¶ самма̄самбуддха’’нти. атха кхо сӣхо сена̄пати йена ниган̣т̣хо на̄т̣апутто тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ниган̣т̣хам̣ на̄т̣апуттам̣ етадавоча – ‘‘иччха̄махам̣, бханте, саман̣ам̣ готамам̣ дассана̄йа упасан̇камиту’’нти.
‘‘ким̣ пана твам̣, сӣха, кирийава̄до сама̄но акирийава̄дам̣ саман̣ам̣ готамам̣ дассана̄йа упасан̇камиссаси? саман̣о хи, сӣха, готамо акирийава̄до акирийа̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’ти. дутийампи кхо сӣхасса сена̄патисса йо ахоси гамийа̄бхисан̇кха̄ро бхагавантам̣ дассана̄йа, со пат̣иппассамбхи.
татийампи кхо самбахула̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ личчхавӣ сантха̄га̄ре саннисинна̄ саннипатита̄ анекапарийа̄йена буддхасса…пе… дхаммасса…пе… сан̇гхасса ван̣н̣ам̣ бха̄санти. татийампи кхо сӣхасса ¶ сена̄патисса етадахоси – ‘‘ниссам̣сайам̣ кхо со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо бхависсати, татха̄ химе самбахула̄ абхин̃н̃а̄та̄ абхин̃н̃а̄та̄ личчхавӣ сантха̄га̄ре саннисинна̄ саннипатита̄ анекапарийа̄йена буддхасса ван̣н̣ам̣ бха̄санти, дхаммасса ван̣н̣ам̣ бха̄санти, сан̇гхасса ван̣н̣ам̣ бха̄санти. ким̣ химе кариссанти ниган̣т̣ха̄ ¶ апалокита̄ ва̄ анапалокита̄ ва̄? йам̣нӯна̄хам̣ анапалокетва̄ва ниган̣т̣хе [ниган̣т̣хам̣ (сйа̄. ка.) маха̄ва. 290 пасситаббам̣] там̣ бхагавантам̣ дассана̄йа упасан̇камеййам̣ арахантам̣ самма̄самбуддха’’нти.
атха ¶ кхо сӣхо сена̄пати пан̃чаматтехи ратхасатехи дива̄дивасса веса̄лийа̄ ниййа̄си бхагавантам̣ дассана̄йа. йа̄ватика̄ йа̄насса бхӯми, йа̄нена гантва̄ йа̄на̄ паччорохитва̄ паттикова агама̄си. атха кхо сӣхо сена̄пати йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо сӣхо сена̄пати бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘сутам̣ метам̣, бханте – ‘акирийава̄до саман̣о готамо, акирийа̄йа дхаммам̣ ¶ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’ти. йе те, бханте, евама̄хам̣су – ‘акирийава̄до саман̣о готамо, акирийа̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’ти, каччи те, бханте, бхагавато вуттава̄дино на ча бхагавантам̣ абхӯтена аббха̄чиккханти дхаммасса ча̄нудхаммам̣ бйа̄каронти на ча кочи сахадхаммико ва̄да̄нува̄до [ва̄да̄нупа̄то (ка. сӣ. сйа̄.) а. ни. 3.58; 5.5] га̄райхам̣ т̣ха̄нам̣ а̄гаччхати? анаббхаккха̄тука̄ма̄ хи майам̣, бханте, бхагаванта’’нти.
‘‘аттхи, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘акирийава̄до саман̣о готамо, акирийа̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти ¶ .
‘‘аттхи, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘кирийава̄до саман̣о готамо, кирийа̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти.
‘‘аттхи, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘уччхедава̄до саман̣о готамо, уччхеда̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти.
‘‘аттхи, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘джегуччхӣ саман̣о готамо, джегуччхита̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти.
‘‘аттхи ¶ , сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘венайико саман̣о готамо, винайа̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти.
‘‘аттхи ¶ , сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘тапассӣ саман̣о готамо, тапассита̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти.
‘‘аттхи, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘апагаббхо саман̣о готамо, апагаббхата̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти.
‘‘аттхи, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘асса̄сако саман̣о готамо, асса̄са̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти.
‘‘катамо ча, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘акирийава̄до саман̣о готамо, акирийа̄йа ¶ дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’ти? ахан̃хи, сӣха, акирийам̣ вада̄ми ка̄йадуччаритасса вачӣдуччаритасса манодуччаритасса; анекавихита̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ ¶ акирийам̣ вада̄ми. айам̣ кхо, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘акирийава̄до саман̣о готамо, акирийа̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти.
‘‘катамо ча, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘кирийава̄до саман̣о готамо, кирийа̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’ти? ахан̃хи, сӣха, кирийам̣ вада̄ми ка̄йасучаритасса вачӣсучаритасса маносучаритасса; анекавихита̄нам̣ кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ кирийам̣ вада̄ми. айам̣ кхо, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘кирийава̄до саман̣о готамо, кирийа̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти.
‘‘катамо ча, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘уччхедава̄до саман̣о готамо, уччхеда̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’ти? ахан̃хи, сӣха, уччхедам̣ вада̄ми ра̄гасса досасса ¶ мохасса; анекавихита̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ уччхедам̣ вада̄ми. айам̣ кхо, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но ¶ вадеййа – ‘уччхедава̄до саман̣о готамо, уччхеда̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти.
‘‘катамо ча, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘джегуччхӣ саман̣о готамо, джегуччхита̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’ти? ахан̃хи, сӣха, джигуччха̄ми ка̄йадуччаритена вачӣдуччаритена ¶ манодуччаритена; джигуччха̄ми анекавихита̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ сама̄паттийа̄. айам̣ кхо, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘джегуччхӣ саман̣о готамо, джегуччхита̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти.
‘‘катамо ча, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘венайико саман̣о готамо, винайа̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’ти? ахан̃хи, сӣха, винайа̄йа дхаммам̣ десеми ра̄гасса досасса мохасса; анекавихита̄нам̣ ¶ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ винайа̄йа дхаммам̣ десеми. айам̣ кхо, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘венайико саман̣о готамо, винайа̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти.
‘‘катамо ча, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘тапассӣ саман̣о готамо, тапассита̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’ти? тапанӣйа̄хам̣, сӣха, па̄паке акусале дхамме вада̄ми ка̄йадуччаритам̣ вачӣдуччаритам̣ манодуччаритам̣. йасса кхо, сӣха, тапанӣйа̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄, тамахам̣ ‘тапассӣ’ти вада̄ми. татха̄гатасса кхо, сӣха, тапанӣйа̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. айам̣ кхо, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘тапассӣ саман̣о ¶ готамо, тапассита̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти.
‘‘катамо ¶ ча, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘апагаббхо саман̣о готамо, апагаббхата̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’ти? йасса кхо ¶ , сӣха, а̄йатим̣ габбхасеййа̄ пунаббхава̄бхиниббатти пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄, тамахам̣ ‘апагаббхо’ти вада̄ми. татха̄гатасса кхо, сӣха, а̄йатим̣ габбхасеййа̄ пунаббхава̄бхиниббатти пахӣна̄ уччхиннамӯла̄ та̄ла̄ваттхуката̄ анабха̄вам̣ката̄ а̄йатим̣ ануппа̄дадхамма̄. айам̣ кхо, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘апагаббхо саман̣о готамо, апагаббхата̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти.
‘‘катамо ча, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘асса̄сако саман̣о готамо, асса̄са̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’ти? ахан̃хи, сӣха, асса̄сако ¶ парамена асса̄сена, асса̄са̄йа дхаммам̣ десеми, тена ча са̄ваке винеми. айам̣ кхо, сӣха, парийа̄йо, йена мам̣ парийа̄йена самма̄ вадама̄но вадеййа – ‘асса̄сако саман̣о готамо, асса̄са̄йа дхаммам̣ десети, тена ча са̄ваке винетӣ’’’ти.
евам̣ вутте сӣхо сена̄пати бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхиккантам̣, бханте, абхиккантам̣, бханте…пе… упа̄сакам̣ мам̣, бханте, бхагава̄ дха̄рету аджджатагге ¶ па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.
‘‘анувиччака̄рам̣ кхо, сӣха, карохи. анувиччака̄ро тумха̄диса̄нам̣ н̃а̄таманусса̄нам̣ са̄дху хотӣ’’ти. ‘‘имина̄па̄хам̣, бханте, бхагавато бхиййосоматта̄йа аттамано абхираддхо, йам̣ мам̣ бхагава̄ евама̄ха – ‘анувиччака̄рам̣ кхо, сӣха, карохи. анувиччака̄ро тумха̄диса̄нам̣ н̃а̄таманусса̄нам̣ са̄дху хотӣ’ти. ман̃хи, бханте, ан̃н̃атиттхийа̄ са̄вакам̣ лабхитва̄ кевалакаппам̣ веса̄лим̣ пат̣а̄кам̣ парихареййум̣ – ‘сӣхо амха̄кам̣ сена̄пати са̄вакаттам̣ упагато’ти. атха ча пана бхагава̄ евама̄ха – ‘анувиччака̄рам̣, сӣха, карохи. анувиччака̄ро тумха̄диса̄нам̣ н̃а̄таманусса̄нам̣ са̄дху хотӣ’ти. еса̄хам̣, бханте, дутийампи бхагавантам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. упа̄сакам̣ мам̣ бхагава̄ дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.
‘‘дӣгхараттам̣ ¶ кхо те, сӣха, ниган̣т̣ха̄нам̣ опа̄набхӯтам̣ кулам̣, йена несам̣ упагата̄нам̣ пин̣д̣акам̣ да̄таббам̣ ман̃н̃еййа̄сӣ’’ти. ‘‘имина̄па̄хам̣, бханте, бхагавато бхиййосоматта̄йа аттамано абхираддхо, йам̣ мам̣ бхагава̄ евама̄ха – ‘дӣгхараттам̣ кхо те, сӣха, ниган̣т̣ха̄нам̣ опа̄набхӯтам̣ кулам̣, йена ¶ несам̣ упагата̄нам̣ пин̣д̣акам̣ да̄таббам̣ ман̃н̃еййа̄сӣ’ти. сутам̣ метам̣, бханте – ‘саман̣о готамо евама̄ха – майхамева ¶ да̄нам̣ да̄таббам̣, майхамева са̄вака̄нам̣ да̄таббам̣; майхамева диннам̣ махаппхалам̣, на ан̃н̃есам̣ диннам̣ махаппхалам̣; майхамева са̄вака̄нам̣ диннам̣ махаппхалам̣, на ан̃н̃есам̣ са̄вака̄нам̣ диннам̣ махаппхала’нти, атха ча пана мам̣ бхагава̄ ниган̣т̣хесупи да̄не ¶ сама̄дапети [сама̄да̄пети (?)]. апи ча, бханте, майаметтха ка̄лам̣ джа̄нисса̄ма. еса̄хам̣, бханте, татийампи бхагавантам̣ саран̣ам̣ гаччха̄ми дхамман̃ча бхиккхусан̇гхан̃ча. упа̄сакам̣ мам̣, бханте, бхагава̄ дха̄рету аджджатагге па̄н̣упетам̣ саран̣ам̣ гата’’нти.
атха кхо бхагава̄ сӣхасса сена̄патисса анупуббим̣ катхам̣ [анупуббикатхам̣ (саббаттха)] катхеси, сеййатхидам̣ – да̄накатхам̣ сӣлакатхам̣ саггакатхам̣, ка̄ма̄нам̣ а̄дӣнавам̣ ока̄рам̣ сам̣килесам̣ неккхамме а̄нисам̣сам̣ пака̄сеси. йада̄ бхагава̄ ан̃н̃а̄си сӣхам̣ сена̄патим̣ каллачиттам̣ мудучиттам̣ винӣваран̣ачиттам̣ удаггачиттам̣ пасанначиттам̣, атха йа̄ буддха̄нам̣ са̄муккам̣сика̄ дхаммадесана̄ там̣ пака̄сеси – дуккхам̣ самудайам̣ ниродхам̣ маггам̣. сеййатха̄пи на̄ма суддхам̣ ваттхам̣ апагатака̄л̣акам̣ саммадева раджанам̣ пат̣игган̣хеййа; евамевам̣ сӣхасса сена̄патисса тасмим̣йева а̄сане вираджам̣ вӣтамалам̣ дхаммачаккхум̣ удапа̄ди – ‘‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣, саббам̣ там̣ ниродхадхамма’’нти.
атха кхо сӣхо сена̄пати дит̣т̣хадхаммо паттадхаммо видитадхаммо парийога̄л̣хадхаммо тин̣н̣авичикиччхо вигатакатхам̣катхо веса̄раджджаппатто апараппаччайо саттхуса̄сане бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘адхива̄сету ме, бханте, бхагава̄ сва̄тана̄йа ¶ бхаттам̣ саддхим̣ бхиккхусан̇гхена̄’’ти. адхива̄сеси бхагава̄ тун̣хӣбха̄вена.
атха кхо сӣхо сена̄пати бхагавато адхива̄санам̣ видитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми. атха кхо сӣхо сена̄пати ан̃н̃атарам̣ пурисам̣ а̄мантеси – ‘‘гаччха твам̣, амбхо пуриса ¶ , паваттамам̣сам̣ джа̄на̄хӣ’’ти. атха кхо сӣхо сена̄пати тасса̄ раттийа̄ аччайена саке нивесане пан̣ӣтам̣ кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ пат̣ийа̄да̄петва̄ бхагавато ¶ ка̄лам̣ а̄роча̄песи – ‘‘ка̄ло, бханте! нит̣т̣хитам̣ бхатта’’нти.
атха кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена сӣхасса сена̄патисса нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди саддхим̣ бхиккхусан̇гхена. тена кхо пана ¶ самайена самбахула̄ ниган̣т̣ха̄ веса̄лийам̣ ратхика̄йа ратхикам̣ [ратхийа̄йа ратхийам̣ (бахӯсу)] син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ ба̄ха̄ паггайха канданти – ‘‘аджджа сӣхена сена̄патина̄ тхӯлам̣ пасум̣ вадхитва̄ саман̣асса готамасса бхаттам̣ катам̣. там̣ саман̣о готамо джа̄нам̣ уддиссакатам̣ мам̣сам̣ парибхун̃джати пат̣иччакамма’’нти.
атха кхо ан̃н̃атаро пурисо йена сӣхо сена̄пати тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ сӣхасса сена̄патисса упакан̣н̣аке а̄рочеси – ‘‘йаггхе, бханте, джа̄неййа̄си! ете самбахула̄ ниган̣т̣ха̄ веса̄лийам̣ ратхика̄йа ратхикам̣ син̇гха̄т̣акена син̇гха̄т̣акам̣ ба̄ха̄ паггайха канданти – ‘аджджа сӣхена сена̄патина̄ тхӯлам̣ пасум̣ вадхитва̄ саман̣асса готамасса бхаттам̣ катам̣. там̣ саман̣о готамо джа̄нам̣ уддиссакатам̣ мам̣сам̣ парибхун̃джати ¶ пат̣иччакамма’нти. алам̣ аййо дӣгхараттан̃хи те а̄йасманто аван̣н̣ака̄ма̄ буддхасса аван̣н̣ака̄ма̄ дхаммасса аван̣н̣ака̄ма̄ сан̇гхасса. на ча панете а̄йасманто джириданти там̣ бхагавантам̣ асата̄ туччха̄ муса̄ абхӯтена аббха̄чиккхитум̣; на ча майам̣ джӣвитахетупи сан̃чичча па̄н̣ам̣ джӣвита̄ воропеййа̄ма̄’’ти.
атха кхо сӣхо сена̄пати буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ пан̣ӣтена кха̄данӣйена бходжанӣйена сахаттха̄ сантаппеси сампава̄реси. атха кхо сӣхо сена̄пати ¶ бхагавантам̣ бхутта̄вим̣ онӣтапаттапа̄н̣им̣ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо сӣхам̣ сена̄патим̣ бхагава̄ дхаммийа̄ катха̄йа сандассетва̄ сама̄дапетва̄ самуттеджетва̄ сампахам̣сетва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄мӣти. дутийам̣.
3. асса̄джа̄нӣйасуттам̣
13. ‘‘ат̣т̣хахи ¶ , бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гато ран̃н̃о бхаддо асса̄джа̄нӣйо ра̄джа̄рахо хоти ра̄джабхогго, ран̃н̃о ан̇гантева сан̇кхам̣ гаччхати. катамехи ат̣т̣хахи? идха, бхиккхаве, ран̃н̃о бхаддо асса̄джа̄нӣйо убхато суджа̄то хоти – ма̄тито ча питито ча. йассам̣ диса̄йам̣ ан̃н̃епи бхадда̄ асса̄джа̄нӣйа̄ джа̄йанти, тассам̣ диса̄йам̣ джа̄то хоти. йам̣ кхо панасса бходжанам̣ денти – аллам̣ ва̄ суккхам̣ ва̄ – там̣ саккаччам̣йева парибхун̃джати авикиранто. джегуччхӣ хоти учча̄рам̣ ва̄ пасса̄вам̣ ва̄ абхинисӣдитум̣ ва̄ абхинипаджджитум̣ ва̄. сорато хоти ¶ сукхасам̣ва̄со, на ча ан̃н̃е ассе уббеджета̄. йа̄ни кхо панасса хонти [йа̄ни кхо панасса та̄ни (сйа̄.)] са̄т̣хеййа̄ни кӯт̣еййа̄ни джимхеййа̄ни ван̇кеййа̄ни, та̄ни йатха̄бхӯтам̣ са̄ратхисса а̄викатта̄ хоти. тесамасса са̄ратхи ¶ абхиниммадана̄йа ва̄йамати. ва̄хӣ кхо пана хоти. ‘ка̄ман̃н̃е асса̄ ваханту ва̄ ма̄ ва̄, ахаметтха вахисса̄мӣ’ти читтам̣ уппа̄дети. гаччханто кхо пана уджумаггенева гаччхати. тха̄мава̄ хоти йа̄ва джӣвитамаран̣апарийа̄да̄на̄ тха̄мам̣ упадам̣сета̄. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи ан̇гехи саманна̄гато ран̃н̃о бхаддо асса̄джа̄нӣйо ра̄джа̄рахо хоти ра̄джабхогго, ран̃н̃о ан̇гантева сан̇кхам̣ гаччхати.
‘‘евамевам̣ кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи дхаммехи ¶ саманна̄гато бхиккху а̄хунеййо хоти…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса. катамехи ат̣т̣хахи? идха, бхиккхаве, бхиккху сӣлава̄ хоти, па̄тимоккхасам̣варасам̣вуто вихарати а̄ча̄рагочарасампанно ан̣уматтесу ваджджесу бхайадасса̄вӣ, сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу. йам̣ кхо панасса бходжанам̣ денти – лӯкхам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ – там̣ саккаччам̣йева парибхун̃джати авихан̃н̃ама̄но. джегуччхӣ хоти ка̄йадуччаритена вачӣдуччаритена манодуччаритена; джегуччхӣ хоти анекавихита̄нам̣ па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ сама̄паттийа̄. сорато хоти сукхасам̣ва̄со, на ан̃н̃е бхиккхӯ уббеджета̄. йа̄ни кхо панасса хонти са̄т̣хеййа̄ни кӯт̣еййа̄ни ¶ джимхеййа̄ни ван̇кеййа̄ни, та̄ни йатха̄бхӯтам̣ а̄викатта̄ хоти саттхари ва̄ вин̃н̃ӯсу ва̄ сабрахмача̄рӣсу. тесамасса саттха̄ ва̄ вин̃н̃ӯ ва̄ сабрахмача̄рӣ абхиниммадана̄йа ва̄йамати. сиккхита̄ кхо пана хоти. ‘ка̄ман̃н̃е ¶ бхиккхӯ сиккханту ва̄ ма̄ ва̄, ахаметтха сиккхисса̄мӣ’ти читтам̣ уппа̄дети. гаччханто кхо пана уджумаггенева гаччхати; татра̄йам̣ уджумагго, сеййатхидам̣ – самма̄дит̣т̣хи…пе… самма̄сама̄дхи. а̄раддхавӣрийо вихарати – ‘ка̄мам̣ тачо ча нха̄ру [наха̄ру (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] ча ат̣т̣хи ча авасиссату, сарӣре упасуссату мам̣салохитам̣; йам̣ там̣ пурисатха̄мена пурисавӣрийена пурисапараккамена паттаббам̣, на там̣ апа̄пун̣итва̄ вӣрийасса сан̣т̣ха̄нам̣ бхависсатӣ’ти. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гато бхиккху а̄хунеййо хоти…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’’ти ¶ . татийам̣.
4. ассакхал̣ун̇касуттам̣
14. ‘‘ат̣т̣ха ча [ат̣т̣ха (сйа̄.)], бхиккхаве, ассакхал̣ун̇ке [ассакхалун̇ке (сӣ.)] десесса̄ми ат̣т̣ха ча ассадосе, ат̣т̣ха ча пурисакхал̣ун̇ке ат̣т̣ха ча пурисадосе. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘катаме ¶ ча, бхиккхаве, ат̣т̣ха ассакхал̣ун̇ка̄ ат̣т̣ха ча ассадоса̄? идха, бхиккхаве, екаччо ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито са̄ратхина̄ паччхато пат̣иккамати, пит̣т̣хито ¶ ратхам̣ паваттети. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо ассакхал̣ун̇ко хоти. айам̣, бхиккхаве, пат̣хамо ассадосо.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито са̄ратхина̄ паччха̄ лан̇гхати, куббарам̣ ханати, тидан̣д̣ам̣ бхан̃джати. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо ассакхал̣ун̇ко хоти. айам̣, бхиккхаве, дутийо ассадосо.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито са̄ратхина̄ ратхӣса̄йа саттхим̣ уссаджджитва̄ ратхӣсам̣йева аджджхомаддати. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо ассакхал̣ун̇ко хоти. айам̣, бхиккхаве, татийо ассадосо.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито са̄ратхина̄ уммаггам̣ ган̣хати, уббат̣умам̣ ратхам̣ кароти. еварӯпопи ¶ , бхиккхаве, идхекаччо ассакхал̣ун̇ко хоти. айам̣, бхиккхаве, чатуттхо ассадосо.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито са̄ратхина̄ лан̇гхати пуримака̄йам̣ пагган̣хати пуриме па̄де. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо ассакхал̣ун̇ко ¶ хоти. айам̣, бхиккхаве, пан̃чамо ассадосо.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито са̄ратхина̄ ана̄дийитва̄ са̄ратхим̣ ана̄дийитва̄ патодалат̣т̣хим̣ [патодам̣ (сӣ. пӣ.), патодайат̣т̣хим̣ (сйа̄. кам̣.)] дантехи мукха̄дха̄нам̣ [мукха̄т̣ха̄нам̣ (ка.)] видхам̣ситва̄ ¶ йена ка̄мам̣ паккамати. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо ассакхал̣ун̇ко хоти. айам̣, бхиккхаве, чхат̣т̣хо ассадосо.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито ¶ са̄ратхина̄ нева абхиккамати но пат̣иккамати таттхева кхӣлат̣т̣ха̄йӣ т̣хито хоти. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо ассакхал̣ун̇ко хоти. айам̣, бхиккхаве, саттамо ассадосо.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, идхекаччо ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито са̄ратхина̄ пуриме ча па̄де сам̣харитва̄ паччхиме ча па̄де сам̣харитва̄ [сан̇кхаритва̄ (ка.)] таттхева чатта̄ро па̄де абхинисӣдати. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо ассакхал̣ун̇ко хоти. айам̣, бхиккхаве, ат̣т̣хамо ассадосо. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха ассакхал̣ун̇ка̄ ат̣т̣ха ча ассадоса̄.
[вибха. 956] ‘‘катаме ча, бхиккхаве, ат̣т̣ха пурисакхал̣ун̇ка̄ ат̣т̣ха ча пурисадоса̄? идха, бхиккхаве, бхиккхӯ бхиккхум̣ а̄паттийа̄ чоденти. со бхиккху бхиккхӯхи а̄паттийа̄ чодийама̄но ‘на сара̄мӣ’ти асатийа̄ ниббет̣хети. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито са̄ратхина̄ паччхато пат̣иккамати, пит̣т̣хито ратхам̣ ваттети; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо пурисакхал̣ун̇ко хоти. айам̣, бхиккхаве, пат̣хамо пурисадосо.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве ¶ , бхиккхӯ бхиккхум̣ а̄паттийа̄ чоденти. со бхиккху бхиккхӯхи а̄паттийа̄ чодийама̄но чодакам̣йева ¶ пат̣иппхарати – ‘ким̣ ну кхо туйхам̣ ба̄ласса абйаттасса бхан̣итена! твампи на̄ма бхан̣итаббам̣ ман̃н̃асӣ’ти! сеййатха̄пи со, бхиккхаве, ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито са̄ратхина̄ паччха̄ лан̇гхати, куббарам̣ ханати, тидан̣д̣ам̣ бхан̃джати; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо пурисакхал̣ун̇ко хоти. айам̣, бхиккхаве, дутийо пурисадосо.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхӯ бхиккхум̣ а̄паттийа̄ чоденти. со бхиккху бхиккхӯхи а̄паттийа̄ чодийама̄но чодакассева пачча̄ропети – ‘твам̣ кхоси иттханна̄мам̣ а̄паттим̣ а̄панно, твам̣ та̄ва пат̣хамам̣ пат̣икарохӣ’ти. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито са̄ратхина̄ ратхӣса̄йа саттхим̣ уссаджджитва̄ ратхӣсам̣йева аджджхомаддати; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо пурисакхал̣ун̇ко хоти. айам̣, бхиккхаве, татийо пурисадосо.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхӯ бхиккхум̣ а̄паттийа̄ чоденти. со бхиккху бхиккхӯхи а̄паттийа̄ чодийама̄но ан̃н̃ена̄н̃н̃ам̣ пат̣ичарати, бахиддха̄ катхам̣ апана̄мети, копан̃ча досан̃ча аппаччайан̃ча па̄тукароти. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито са̄ратхина̄ уммаггам̣ ган̣хати, уббат̣умам̣ ратхам̣ кароти; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо пурисакхал̣ун̇ко хоти. айам̣, бхиккхаве, чатуттхо пурисадосо.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхӯ бхиккхум̣ а̄паттийа̄ ¶ чоденти. со бхиккху бхиккхӯхи а̄паттийа̄ чодийама̄но сан̇гхамаджджхе ба̄хувиккхепам̣ кароти. сеййатха̄пи со, бхиккхаве ¶ , ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито са̄ратхина̄ лан̇гхати, пуримака̄йам̣ пагган̣хати пуриме па̄де; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо пурисакхал̣ун̇ко хоти. айам̣, бхиккхаве, пан̃чамо пурисадосо.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхӯ бхиккхум̣ а̄паттийа̄ чоденти. со бхиккху бхиккхӯхи а̄паттийа̄ чодийама̄но ана̄дийитва̄ сан̇гхам̣ ана̄дийитва̄ чодакам̣ са̄паттикова йена ка̄мам̣ паккамати. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито са̄ратхина̄ ана̄дийитва̄ са̄ратхим̣ ана̄дийитва̄ патодалат̣т̣хим̣ дантехи мукха̄дха̄нам̣ видхам̣ситва̄ йена ка̄мам̣ паккамати; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо пурисакхал̣ун̇ко хоти. айам̣, бхиккхаве, чхат̣т̣хо пурисадосо.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхӯ бхиккхум̣ а̄паттийа̄ чоденти. со бхиккху бхиккхӯхи а̄паттийа̄ чодийама̄но ‘нева̄хам̣ а̄панномхи, на пана̄хам̣ а̄панномхӣ’ти со тун̣хӣбха̄вена сан̇гхам̣ вихет̣хети [вихесети (пӣ. ка.)]. сеййатха̄пи со, бхиккхаве, ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито са̄ратхина̄ нева абхиккамати но пат̣иккамати таттхева кхӣлат̣т̣ха̄йӣ т̣хито хоти; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо пурисакхал̣ун̇ко хоти. айам̣, бхиккхаве, саттамо пурисадосо.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхӯ бхиккхум̣ а̄паттийа̄ чоденти. со бхиккху бхиккхӯхи а̄паттийа̄ ¶ чодийама̄но евама̄ха ¶ ¶ – ‘ким̣ ну кхо тумхе а̄йасманто атиба̄л̣хам̣ майи бйа̄ват̣а̄ йа̄ва [идам̣ падам̣ сӣхал̣апоттхаке наттхи] ида̄на̄хам̣ сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ваттисса̄мӣ’ти. со сиккхам̣ паччаккха̄йа хӣна̄йа̄ваттитва̄ евама̄ха – ‘ида̄ни кхо тумхе а̄йасманто аттамана̄ хотха̄’ти? сеййатха̄пи со, бхиккхаве, ассакхал̣ун̇ко ‘пехӣ’ти вутто, виддхо сама̄но чодито са̄ратхина̄ пуриме ча па̄де сам̣харитва̄ паччхиме ча па̄де сам̣харитва̄ таттхева чатта̄ро па̄де абхинисӣдати; татхӯпама̄хам̣, бхиккхаве, имам̣ пуггалам̣ вада̄ми. еварӯпопи, бхиккхаве, идхекаччо пурисакхал̣ун̇ко хоти. айам̣, бхиккхаве, ат̣т̣хамо пурисадосо. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха пурисакхал̣ун̇ка̄ ат̣т̣ха ча пурисадоса̄’’ти. чатуттхам̣.
5. маласуттам̣
15. ‘‘ат̣т̣хима̄ни ¶ , бхиккхаве, мала̄ни. катама̄ни ат̣т̣ха? асаджджха̄йамала̄, бхиккхаве, манта̄; анут̣т̣ха̄намала̄, бхиккхаве, гхара̄; малам̣, бхиккхаве, ван̣н̣асса косаджджам̣; пама̄до, бхиккхаве, раккхато малам̣; малам̣, бхиккхаве, иттхийа̄ дуччаритам̣; маччхерам̣, бхиккхаве, дадато малам̣; мала̄, бхиккхаве, па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ асмим̣ локе парамхи ча; тато [тато ча (сйа̄. пӣ.)], бхиккхаве, мала̄ малатарам̣ авиджджа̄ парамам̣ малам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха мала̄нӣ’’ти.
‘‘асаджджха̄йамала̄ манта̄, анут̣т̣ха̄намала̄ гхара̄;
малам̣ ван̣н̣асса косаджджам̣, пама̄до раккхато малам̣.
‘‘малиттхийа̄ дуччаритам̣, маччхерам̣ дадато малам̣;
мала̄ ве па̄пака̄ дхамма̄, асмим̣ локе парамхи ча;
тато мала̄ малатарам̣, авиджджа̄ парамам̣ мала’’нти. пан̃чамам̣;
6. дӯтеййасуттам̣
16. [чӯл̣ава. 347] ‘‘ат̣т̣хахи ¶ ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху дӯтеййам̣ гантумарахати. катамехи ат̣т̣хахи? идха, бхиккхаве, бхиккху сота̄ ча хоти, са̄вета̄ ча, уггахета̄ ча, дха̄рета̄ ча, вин̃н̃а̄та̄ ¶ ча, вин̃н̃а̄пета̄ ча, кусало ча сахита̄сахитасса, но ча калахака̄рако – имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гато бхиккху дӯтеййам̣ гантумарахати. ат̣т̣хахи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато са̄рипутто дӯтеййам̣ гантумарахати. катамехи ат̣т̣хахи? идха, бхиккхаве, са̄рипутто сота̄ ча хоти, са̄вета̄ ча, уггахета̄ ча, дха̄рета̄ ча, вин̃н̃а̄та̄ ча, вин̃н̃а̄пета̄ ча, кусало ча сахита̄сахитасса, но ча калахака̄рако. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гато са̄рипутто дӯтеййам̣ гантумарахатӣ’’ти.
‘‘йо ве на бйатхати [на ведхати (сӣ.), на бйа̄дхати (сйа̄. пӣ.)] патва̄, парисам̣ уггава̄диним̣ [уггава̄динам̣ (сӣ.), уггахава̄динам̣ (сйа̄. пӣ.), уггатава̄диним̣ (ка.)];
на ча ха̄пети вачанам̣, на ча чха̄дети са̄санам̣.
‘‘асандиддхан̃ча ¶ бхан̣ати [асандиддхо ча аккха̄ти (чӯл̣ава. 347)], пуччхито на ча куппати;
са ве та̄дисако бхиккху, дӯтеййам̣ гантумарахатӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣;
7. пат̣хамабандханасуттам̣
17. ‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, а̄ка̄рехи иттхӣ пурисам̣ бандхати. катамехи ат̣т̣хахи? рун̣н̣ена, бхиккхаве, иттхӣ пурисам̣ бандхати; хаситена, бхиккхаве, иттхӣ пурисам̣ бандхати; бхан̣итена, бхиккхаве, иттхӣ пурисам̣ бандхати; а̄каппена, бхиккхаве, иттхӣ пурисам̣ бандхати ¶ ; ванабхан̇гена, бхиккхаве, иттхӣ пурисам̣ бандхати; гандхена, бхиккхаве, иттхӣ пурисам̣ бандхати; расена, бхиккхаве, иттхӣ пурисам̣ бандхати; пхассена, бхиккхаве, иттхӣ пурисам̣ бандхати. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хаха̄ка̄рехи ¶ иттхӣ пурисам̣ бандхати. те, бхиккхаве, сатта̄ субаддха̄ [субандха̄ (сӣ. сйа̄. ка.)], йе [йева (сйа̄. пӣ. ка.)] пхассена баддха̄’’ти [бандха̄ти (сӣ. сйа̄. ка.)]. саттамам̣.
8. дутийабандханасуттам̣
18. ‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, а̄ка̄рехи пурисо иттхим̣ бандхати. катамехи ат̣т̣хахи? рун̣н̣ена, бхиккхаве, пурисо иттхим̣ бандхати; хаситена, бхиккхаве, пурисо иттхим̣ бандхати; бхан̣итена, бхиккхаве, пурисо иттхим̣ бандхати; а̄каппена, бхиккхаве, пурисо иттхим̣ бандхати; ванабхан̇гена, бхиккхаве, пурисо иттхим̣ бандхати; гандхена, бхиккхаве, пурисо иттхим̣ бандхати; расена, бхиккхаве ¶ , пурисо иттхим̣ бандхати; пхассена, бхиккхаве, пурисо иттхим̣ бандхати. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хаха̄ка̄рехи пурисо иттхим̣ бандхати. те, бхиккхаве, сатта̄ субаддха̄, йе пхассена баддха̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. паха̄ра̄дасуттам̣
19. екам̣ самайам̣ бхагава̄ веран̃джа̄йам̣ ви харати нал̣ерупучимандамӯле. атха кхо паха̄ра̄до асуриндо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хитам̣ кхо паха̄ра̄дам̣ асуриндам̣ бхагава̄ етадавоча –
‘‘апи ¶ [ким̣ (ка.)] пана, паха̄ра̄да ¶ , асура̄ маха̄самудде абхирамантӣ’’ти? ‘‘абхираманти, бханте, асура̄ маха̄самудде’’ти. ‘‘кати пана, паха̄ра̄да, маха̄самудде аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ [аббхутадхамма̄ (сйа̄. ка.) чӯл̣ава. 384 пасситаббам̣], йе дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхирамантӣ’’ти? ‘‘ат̣т̣ха, бханте, маха̄самудде аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄, йе дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхираманти. катаме ат̣т̣ха? маха̄самуддо, бханте, анупуббанинно анупуббапон̣о анупуббапаббха̄ро ¶ , на а̄йатакенева папа̄то. йампи, бханте, маха̄самуддо анупуббанинно анупуббапон̣о анупуббапаббха̄ро, на а̄йатакенева папа̄то. айам̣, бханте, маха̄самудде пат̣хамо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхираманти.
‘‘пуна чапарам̣, бханте, маха̄самуддо т̣хитадхаммо велам̣ на̄тиваттати. йампи, бханте, маха̄самуддо т̣хитадхаммо велам̣ на̄тиваттати; айам̣ [айампи (ка.)], бханте, маха̄самудде дутийо аччхарийо аббхуто дхаммо йам̣ дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхираманти.
‘‘пуна чапарам̣, бханте, маха̄самуддо на матена кун̣апена сам̣васати [сам̣ваттати (сйа̄.)]. йам̣ хоти маха̄самудде матам̣ кун̣апам̣, там̣ кхиппамева [кхиппам̣йева (сӣ.), кхиппам̣ева (пӣ.), кхиппан̃н̃ева (чӯл̣ава. 384)] тӣрам̣ ва̄хети, тхалам̣ усса̄рети. йампи, бханте, маха̄самуддо на матена кун̣апена сам̣васати, йам̣ хоти маха̄самудде матам̣ кун̣апам̣, там̣ кхиппамева тӣрам̣ ва̄хети, тхалам̣ усса̄рети; айам̣, бханте, маха̄самудде татийо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхираманти.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бханте, йа̄ ка̄чи маха̄надийо, сеййатхидам̣ – ган̇га̄ йамуна̄ ачираватӣ сарабхӯ махӣ, та̄ маха̄самуддам̣ патва̄ [патта̄ (ка., чӯл̣ава. 384)] джаханти пурима̄ни на̄маготта̄ни, ‘маха̄самуддо’ ¶ твева сан̇кхам̣ гаччханти. йампи, бханте, йа̄ ка̄чи маха̄надийо, сеййатхидам̣ – ган̇га̄ йамуна̄ ачираватӣ сарабхӯ махӣ, та̄ маха̄самуддам̣ патва̄ джаханти пурима̄ни на̄маготта̄ни, ‘маха̄самуддо’ твева сан̇кхам̣ гаччханти; айам̣, бханте, маха̄самудде чатуттхо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхираманти.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бханте, йа̄ ча [йа̄ ка̄чи (сйа̄. пӣ. ка.)] локе савантийо маха̄самуддам̣ ¶ аппенти йа̄ ча анталиккха̄ дха̄ра̄ папатанти, на тена маха̄самуддасса ӯнаттам̣ ва̄ пӯраттам̣ ва̄ пан̃н̃а̄йати. йампи, бханте, йа̄ ча локе савантийо маха̄самуддам̣ аппенти йа̄ ча анталиккха̄ дха̄ра̄ папатанти, на тена маха̄самуддасса ӯнаттам̣ ва̄ пӯраттам̣ ва̄ пан̃н̃а̄йати; айам̣, бханте, маха̄самудде пан̃чамо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхираманти.
‘‘пуна чапарам̣, бханте, маха̄самуддо екарасо лон̣арасо. йампи, бханте, маха̄самуддо екарасо лон̣арасо; айам̣, бханте, маха̄самудде чхат̣т̣хо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхираманти.
‘‘пуна чапарам̣, бханте, маха̄самуддо бахуратано [пахӯтаратано (ка.)] анекаратано. татрима̄ни ратана̄ни, сеййатхидам̣ – мутта̄ ман̣и вел̣урийо сан̇кхо сила̄ пава̄л̣ам̣ раджатам̣ джа̄тарӯпам̣ лохитако маса̄рагаллам̣. йампи, бханте, маха̄самуддо бахуратано анекаратано; татрима̄ни ратана̄ни, сеййатхидам̣ – мутта̄ ман̣и вел̣урийо сан̇кхо сила̄ пава̄л̣ам̣ раджатам̣ джа̄тарӯпам̣ лохитако маса̄рагаллам̣. айам̣, бханте, маха̄самудде ¶ саттамо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхираманти.
‘‘пуна чапарам̣, бханте, маха̄самуддо махатам̣ бхӯта̄нам̣ а̄ва̄со. татриме бхӯта̄ – тими тимин̇гало тимирапин̇гало [тимитимин̇гала̄ тимирапин̇гала̄ (сӣ.), тимитимин̇гала̄ тимирамин̇гала̄ (сйа̄. пӣ.)] асура̄ на̄га̄ гандхабба̄. санти маха̄самудде йоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄, двийоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄, тийоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄, чатуйоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄, пан̃чайоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄. йампи, бханте, маха̄самуддо махатам̣ ¶ бхӯта̄нам̣ ¶ а̄ва̄со; татриме бхӯта̄ – тими тимин̇гало тимирапин̇гало асура̄ на̄га̄ гандхабба̄; санти маха̄самудде йоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄…пе… двийоджана… тийоджана… чатуйоджана… пан̃чайоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄; айам̣, бханте, маха̄самудде ат̣т̣хамо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхираманти. име кхо, бханте ¶ , маха̄самудде ат̣т̣ха аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄, йе дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхирамантӣти.
‘‘апи пана, бханте, бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхирамантӣ’’ти? ‘‘абхираманти, паха̄ра̄да, бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе’’ти. ‘‘кати пана, бханте, имасмим̣ дхаммавинайе аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄, йе дисва̄ дисва̄ бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхирамантӣ’’ти? ‘‘ат̣т̣ха, паха̄ра̄да, имасмим̣ дхаммавинайе аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄, йе дисва̄ дисва̄ бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхираманти. катаме ат̣т̣ха? сеййатха̄пи, паха̄ра̄да, маха̄самуддо анупуббанинно анупуббапон̣о анупуббапаббха̄ро, на а̄йатакенева папа̄то ¶ ; евамевам̣ кхо, паха̄ра̄да, имасмим̣ дхаммавинайе анупуббасиккха̄ анупуббакирийа̄ анупуббапат̣ипада̄, на а̄йатакенева ан̃н̃а̄пат̣иведхо. йампи, паха̄ра̄да, имасмим̣ дхаммавинайе анупуббасиккха̄ анупуббакирийа̄ анупуббапат̣ипада̄, на а̄йатакенева ан̃н̃а̄пат̣иведхо. айам̣, паха̄ра̄да, имасмим̣ дхаммавинайе пат̣хамо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхираманти.
‘‘сеййатха̄пи, паха̄ра̄да, маха̄самуддо т̣хитадхаммо велам̣ на̄тиваттати; евамевам̣ кхо, паха̄ра̄да, йам̣ майа̄ са̄вака̄нам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣ там̣ мама са̄вака̄ ¶ джӣвитахетупи на̄тиккаманти. йампи, паха̄ра̄да, майа̄ са̄вака̄нам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣ там̣ мама са̄вака̄ джӣвитахетупи на̄тиккаманти. айам̣, паха̄ра̄да, имасмим̣ дхаммавинайе дутийо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхираманти.
‘‘сеййатха̄пи, паха̄ра̄да, маха̄самуддо на матена кун̣апена сам̣васати. йам̣ хоти маха̄самудде матам̣ кун̣апам̣, там̣ кхиппамева тӣрам̣ ва̄хети тхалам̣ усса̄рети; евамевам̣ кхо, паха̄ра̄да, йо со пуггало дуссӣло па̄падхаммо асучисан̇кассарасама̄ча̄ро пат̣иччханнакамманто ассаман̣о саман̣апат̣ин̃н̃о ¶ абрахмача̄рӣ брахмача̄рипат̣ин̃н̃о антопӯти авассуто касамбуджа̄то, на тена сан̇гхо сам̣васати; кхиппамева нам̣ саннипатитва̄ уккхипати.
‘‘кин̃ча̄пи со хоти маджджхе бхиккхусан̇гхасса саннисинно, атха кхо со а̄рака̄ва сан̇гхамха̄ сан̇гхо ча тена. йампи, паха̄ра̄да, йо со пуггало ¶ дуссӣло па̄падхаммо асучисан̇кассарасама̄ча̄ро пат̣иччханнакамманто ассаман̣о саман̣апат̣ин̃н̃о абрахмача̄рӣ брахмача̄рипат̣ин̃н̃о антопӯти авассуто касамбуджа̄то, на ¶ тена сан̇гхо сам̣васати; кхиппамева нам̣ саннипатитва̄ уккхипати; кин̃ча̄пи со хоти маджджхе бхиккхусан̇гхасса саннисинно, атха кхо со а̄рака̄ва сан̇гхамха̄ сан̇гхо ча тена. айам̣, паха̄ра̄да, имасмим̣ дхаммавинайе татийо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхираманти.
‘‘сеййатха̄пи, паха̄ра̄да, йа̄ ка̄чи маха̄надийо, сеййатхидам̣ – ган̇га̄ йамуна̄ ачираватӣ сарабхӯ махӣ, та̄ маха̄самуддам̣ патва̄ джаханти пурима̄ни на̄маготта̄ни, ‘маха̄самуддо’ ¶ твева сан̇кхам̣ гаччханти; евамевам̣ кхо, паха̄ра̄да, чатта̄роме ван̣н̣а̄ – кхаттийа̄, бра̄хман̣а̄, весса̄, судда̄, те татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджитва̄ джаханти пурима̄ни на̄маготта̄ни, ‘саман̣а̄ сакйапуттийа̄’ твева [саман̣о сакйапуттийо твева (сйа̄. ка.)] сан̇кхам̣ гаччханти. йампи, паха̄ра̄да, чатта̄роме ван̣н̣а̄ – кхаттийа̄, бра̄хман̣а̄, весса̄, судда̄, те татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджитва̄ джаханти пурима̄ни на̄маготта̄ни, ‘саман̣а̄ сакйапуттийа̄’ твева сан̇кхам̣ гаччханти. айам̣, паха̄ра̄да, имасмим̣ дхаммавинайе чатуттхо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхираманти.
‘‘сеййатха̄пи, паха̄ра̄да, йа̄ ча локе савантийо маха̄самуддам̣ аппенти йа̄ ча анталиккха̄ дха̄ра̄ папатанти, на тена маха̄самуддасса ӯнаттам̣ ва̄ пӯраттам̣ ва̄ пан̃н̃а̄йати; евамевам̣ кхо, паха̄ра̄да, бахӯ чепи бхиккхӯ анупа̄дисеса̄йа нибба̄надха̄туйа̄ паринибба̄йанти, на тена нибба̄надха̄туйа̄ ӯнаттам̣ ва̄ пӯраттам̣ ва̄ пан̃н̃а̄йати. йампи, паха̄ра̄да, бахӯ чепи бхиккхӯ анупа̄дисеса̄йа нибба̄надха̄туйа̄ ¶ паринибба̄йанти, на тена нибба̄надха̄туйа̄ ӯнаттам̣ ва̄ пӯраттам̣ ва̄ пан̃н̃а̄йати. айам̣, паха̄ра̄да, имасмим̣ дхаммавинайе пан̃чамо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхираманти.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , паха̄ра̄да, маха̄самуддо екарасо лон̣арасо; евамевам̣ кхо, паха̄ра̄да, айам̣ дхаммавинайо екарасо, вимуттирасо. йампи паха̄ра̄да ¶ , айам̣ дхаммавинайо екарасо, вимуттирасо ¶ ; айам̣, паха̄ра̄да, имасмим̣ дхаммавинайе чхат̣т̣хо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхираманти.
‘‘сеййатха̄пи, паха̄ра̄да, маха̄самуддо бахуратано анекаратано; татрима̄ни ратана̄ни, сеййатхидам̣ – мутта̄ ман̣и вел̣урийо сан̇кхо сила̄ пава̄л̣ам̣ раджатам̣ джа̄тарӯпам̣ лохитако маса̄рагаллам̣; евамевам̣ кхо, паха̄ра̄да, айам̣ дхаммавинайо бахуратано анекаратано. татрима̄ни ратана̄ни, сеййатхидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄, чатта̄ро саммаппадха̄на̄, чатта̄ро иддхипа̄да̄, пан̃чиндрийа̄ни, пан̃ча бала̄ни, сатта боджджхан̇га̄, арийо ат̣т̣хан̇гико магго. йампи, паха̄ра̄да, айам̣ дхаммавинайо бахуратано анекаратано; татрима̄ни ратана̄ни, сеййатхидам̣ – чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄, чатта̄ро саммаппадха̄на̄, чатта̄ро иддхипа̄да̄, пан̃чиндрийа̄ни, пан̃ча бала̄ни, сатта боджджхан̇га̄, арийо ат̣т̣хан̇гико магго; айам̣, паха̄ра̄да, имасмим̣ дхаммавинайе саттамо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхираманти.
‘‘сеййатха̄пи, паха̄ра̄да, маха̄самуддо махатам̣ бхӯта̄нам̣ а̄ва̄со; татриме бхӯта̄ – тими тимин̇гало тимирапин̇гало ¶ асура̄ на̄га̄ гандхабба̄; санти маха̄самудде йоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄, двийоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄, тийоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄, чатуйоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄, пан̃чайоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄; евамевам̣ кхо, паха̄ра̄да, айам̣ дхаммавинайо махатам̣ бхӯта̄нам̣ а̄ва̄со; татриме бхӯта̄ – сота̄панно сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно, сакада̄га̄мӣ сакада̄га̄мипхаласаччхикирийа̄йа ¶ пат̣ипанно, ана̄га̄мӣ ана̄га̄мипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно, араха̄ арахатта̄йа пат̣ипанно. йампи, паха̄ра̄да, айам̣ дхаммавинайо махатам̣ бхӯта̄нам̣ а̄ва̄со; татриме бхӯта̄ – сота̄панно сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно, сакада̄га̄мӣ сакада̄га̄мипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно, ана̄га̄мӣ ана̄га̄мипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно, араха̄ арахатта̄йа пат̣ипанно; айам̣, паха̄ра̄да, имасмим̣ дхаммавинайе ат̣т̣хамо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхираманти. име кхо, паха̄ра̄да, имасмим̣ дхаммавинайе ат̣т̣ха ¶ аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄, йе дисва̄ дисва̄ бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхирамантӣ’’ти. навамам̣.
10. упосатхасуттам̣
20. [чӯл̣ава. 383; уда̄. 45; катха̄. 346] екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати пубба̄ра̄ме мига̄рама̄тупа̄са̄де. тена кхо пана самайена бхагава̄ тадахупосатхе бхиккхусан̇гхапаривуто нисинно хоти. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо абхикканта̄йа раттийа̄, никкханте пат̣хаме йа̄ме, ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхикканта̄, бханте, ратти, никкханто пат̣хамо йа̄мо, чиранисинно бхиккхусан̇гхо. уддисату, бханте, бхагава̄ бхиккхӯнам̣ па̄тимоккха’’нти.
евам̣ вутте бхагава̄ тун̣хӣ ахоси. дутийампи ¶ кхо а̄йасма̄ а̄нандо абхикканта̄йа раттийа̄, никкханте маджджхиме йа̄ме, ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхикканта̄, бханте ¶ , ратти, никкханто маджджхимо йа̄мо, чиранисинно бхиккхусан̇гхо. уддисату, бханте, бхагава̄ бхиккхӯнам̣ па̄тимоккха’’нти. дутийампи кхо бхагава̄ тун̣хӣ ахоси. татийампи кхо а̄йасма̄ а̄нандо абхикканта̄йа раттийа̄, никкханте паччхиме йа̄ме, уддхасте арун̣е, нандимукхийа̄ раттийа̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ екам̣сам̣ уттара̄сан̇гам̣ каритва̄ йена бхагава̄ тенан̃джалим̣ пан̣а̄метва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘абхикканта̄, бханте, ратти, никкханто паччхимо йа̄мо, уддхастам̣ арун̣ам̣, нандимукхӣ ратти; чиранисинно бхиккхусан̇гхо. уддисату, бханте, бхагава̄ бхиккхӯнам̣ па̄тимоккха’’нти. ‘‘апарисуддха̄, а̄нанда, париса̄’’ти.
атха кхо а̄йасмато маха̄моггалла̄насса етадахоси – ‘‘кам̣ ну кхо бхагава̄ пуггалам̣ сандха̄йа евама̄ха – ‘апарисуддха̄, а̄нанда, париса̄’’’ти? атха кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но сабба̄вантам̣ бхиккхусан̇гхам̣ четаса̄ чето паричча манаса̄ка̄си. аддаса̄ кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но там̣ пуггалам̣ дуссӣлам̣ па̄падхаммам̣ асучим̣ сан̇кассарасама̄ча̄рам̣ пат̣иччханнакаммантам̣ ассаман̣ам̣ саман̣апат̣ин̃н̃ам̣ абрахмача̄рим̣ брахмача̄рипат̣ин̃н̃ам̣ антопӯтим̣ авассутам̣ касамбуджа̄там̣ маджджхе бхиккхусан̇гхасса нисиннам̣; дисва̄на ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ йена со пуггало тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ пуггалам̣ ¶ етадавоча – ‘‘ут̣т̣хеха̄вусо, дит̣т̣хоси бхагавата̄. наттхи те бхиккхӯхи саддхим̣ сам̣ва̄со’’ти.
евам̣ ¶ вутте со пуггало тун̣хӣ ахоси. дутийампи кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но там̣ пуггалам̣ етадавоча – ‘‘ут̣т̣хеха̄вусо, дит̣т̣хоси бхагавата̄. наттхи ¶ те бхиккхӯхи саддхим̣ сам̣ва̄со’’ти. дутийампи кхо со пуггало тун̣хӣ ахоси. татийампи кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но там̣ пуггалам̣ етадавоча ¶ – ‘‘ут̣т̣хеха̄вусо, дит̣т̣хоси бхагавата̄. наттхи те бхиккхӯхи саддхим̣ сам̣ва̄со’’ти. татийампи кхо со пуггало тун̣хӣ ахоси.
атха кхо а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но там̣ пуггалам̣ ба̄ха̄йам̣ гахетва̄ бахидва̄ракот̣т̣хака̄ никкха̄метва̄ сӯчигхат̣икам̣ датва̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘никкха̄мито со, бханте, пуггало майа̄. парисуддха̄ париса̄. уддисату, бханте, бхагава̄ бхиккхӯнам̣ па̄тимоккха’’нти. ‘‘аччхарийам̣, моггалла̄на, аббхутам̣, моггалла̄на! йа̄ва ба̄ха̄ гахан̣а̄пи на̄ма со могхапурисо а̄гамиссатӣ’’ти!
атха кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘тумхева да̄ни, бхиккхаве, упосатхам̣ кареййа̄тха, па̄тимоккхам̣ уддисеййа̄тха. на да̄на̄хам̣, бхиккхаве, аджджатагге упосатхам̣ карисса̄ми, па̄тимоккхам̣ уддисисса̄ми. ат̣т̣ха̄наметам̣, бхиккхаве, анавака̄со йам̣ татха̄гато апарисуддха̄йа париса̄йа па̄тимоккхам̣ уддисеййа’’.
‘‘ат̣т̣химе, бхиккхаве, маха̄самудде аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄, йе дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхираманти. катаме ат̣т̣ха? маха̄самуддо, бхиккхаве, анупуббанинно анупуббапон̣о анупуббапаббха̄ро, на а̄йатакенева папа̄то. йампи, бхиккхаве, маха̄самуддо анупуббанинно анупуббапон̣о анупуббапаббха̄ро, на а̄йатакенева папа̄то; айам̣, бхиккхаве, маха̄самудде пат̣хамо ¶ аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхираманти…пе… (йатха̄ пуриме татха̄ виттха̄ретаббо).
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, маха̄самуддо махатам̣ бхӯта̄нам̣ а̄ва̄со. татриме бхӯта̄ – тими тимин̇гало тимирапин̇гало ¶ асура̄ на̄га̄ гандхабба̄. васанти маха̄самудде йоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄…пе… пан̃чайоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄ ¶ . йампи, бхиккхаве, маха̄самуддо махатам̣ бхӯта̄нам̣ а̄ва̄со; татриме бхӯта̄ – тими тимин̇гало тимирапин̇гало асура̄ на̄га̄ гандхабба̄; васанти ¶ маха̄самудде йоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄…пе… пан̃чайоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄; айам̣, бхиккхаве, маха̄самудде ат̣т̣хамо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхираманти. име кхо, бхиккхаве, маха̄самудде ат̣т̣ха аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄, йам̣ дисва̄ дисва̄ асура̄ маха̄самудде абхираманти.
‘‘евамевам̣ кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха имасмим̣ дхаммавинайе аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄, йе дисва̄ дисва̄ бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхираманти. катаме ат̣т̣ха? сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄самуддо анупуббанинно анупуббапон̣о анупуббапаббха̄ро, на а̄йатакенева папа̄то; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, имасмим̣ дхаммавинайе анупуббасиккха̄ анупуббакирийа̄ анупуббапат̣ипада̄, на а̄йатакенева ан̃н̃а̄пат̣иведхо. йампи, бхиккхаве, имасмим̣ дхаммавинайе анупуббасиккха̄ анупуббакирийа̄ анупуббапат̣ипада̄, на а̄йатакенева ан̃н̃а̄пат̣иведхо; айам̣, бхиккхаве, имасмим̣ дхаммавинайе пат̣хамо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ ¶ бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхираманти…пе… сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄самуддо махатам̣ бхӯта̄нам̣ а̄ва̄со; татриме бхӯта̄ – тими тимин̇гало тимирапин̇гало асура̄ на̄га̄ гандхабба̄, васанти маха̄самудде йоджанасатика̄пи аттабха̄ва̄…пе… пан̃чайоджанасатика̄пи ¶ аттабха̄ва̄; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, айам̣ дхаммавинайо махатам̣ бхӯта̄нам̣ а̄ва̄со. татриме бхӯта̄ – сота̄панно сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно…пе… араха̄ арахатта̄йа пат̣ипанно. йампи, бхиккхаве, айам̣ дхаммавинайо махатам̣ бхӯта̄нам̣ а̄ва̄со; татриме бхӯта̄ – сота̄панно сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно…пе… араха̄ арахатта̄йа пат̣ипанно; айам̣, бхиккхаве, имасмим̣ дхаммавинайе ат̣т̣хамо аччхарийо аббхуто дхаммо, йам̣ дисва̄ дисва̄ бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхираманти. име кхо, бхиккхаве, имасмим̣ дхаммавинайе ат̣т̣ха аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄, йе дисва̄ дисва̄ бхиккхӯ имасмим̣ дхаммавинайе абхирамантӣ’’ти. дасамам̣.
маха̄вагго дутийо.
тассудда̄нам̣ –
веран̃джо ¶ сӣхо а̄джан̃н̃ам̣, кхал̣ун̇кена мала̄ни ча;
дӯтеййам̣ две ча бандхана̄, паха̄ра̄до упосатхоти.
3. гахапативагго
1. пат̣хамауггасуттам̣
21. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣ ¶ . татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси ‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, аччхарийехи аббхутехи дхаммехи [аббхутадхаммехи (сйа̄. ка.)] саманна̄гатам̣ уггам̣ гахапатим̣ веса̄ликам̣ дха̄ретха̄’’ти. идамавоча ¶ бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ па̄виси.
атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена уггасса гахапатино веса̄ликасса нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. атха кхо угго гахапати веса̄лико йена со бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо уггам̣ гахапатим̣ веса̄ликам̣ со бхиккху етадавоча –
‘‘ат̣т̣хахи кхо твам̣, гахапати, аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гато бхагавата̄ бйа̄като. катаме те, гахапати, ат̣т̣ха аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄, йехи твам̣ саманна̄гато бхагавата̄ бйа̄като’’ти? ‘‘на кхо ахам̣, бханте, джа̄на̄ми – катамехи ат̣т̣хахи аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гато бхагавата̄ бйа̄катоти. апи ча, бханте, йе ме ат̣т̣ха аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ сам̣виджджанти, там̣ сун̣охи, са̄дхукам̣ манаси карохи; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, гахапатӣ’’ти кхо со бхиккху уггасса гахапатино веса̄ликасса паччассоси. угго гахапати веса̄лико етадавоча – ‘‘йада̄хам̣, бханте, бхагавантам̣ пат̣хамам̣ дӯратова аддасам̣; саха дассаненева ме, бханте ¶ , бхагавато читтам̣ пасӣди. айам̣ кхо ме, бханте, пат̣хамо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати’’.
‘‘со кхо ахам̣, бханте, пасанначитто бхагавантам̣ пайирупа̄сим̣. тасса ме бхагава̄ анупуббим̣ катхам̣ ¶ катхеси ¶ , сеййатхидам̣ – да̄накатхам̣ сӣлакатхам̣ саггакатхам̣; ка̄ма̄нам̣ а̄дӣнавам̣ ока̄рам̣ сам̣килесам̣, неккхамме а̄нисам̣сам̣ пака̄сеси. йада̄ мам̣ бхагава̄ ан̃н̃а̄си каллачиттам̣ мудучиттам̣ винӣваран̣ачиттам̣ удаггачиттам̣ пасанначиттам̣, атха йа̄ буддха̄нам̣ ¶ са̄муккам̣сика̄ дхаммадесана̄ там̣ пака̄сеси – дуккхам̣, самудайам̣, ниродхам̣, маггам̣. сеййатха̄пи на̄ма суддхам̣ ваттхам̣ апагатака̄л̣акам̣ саммадева раджанам̣ пат̣игган̣хеййа; евамевам̣ кхо ме тасмим̣йева а̄сане вираджам̣ вӣтамалам̣ дхаммачаккхум̣ удапа̄ди – ‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣, саббам̣ там̣ ниродхадхамма’нти. со кхо ахам̣, бханте, дит̣т̣хадхаммо паттадхаммо видитадхаммо парийога̄л̣хадхаммо тин̣н̣авичикиччхо вигатакатхам̣катхо веса̄раджджаппатто апараппаччайо саттхуса̄сане таттхева буддхан̃ча дхамман̃ча сан̇гхан̃ча саран̣ам̣ агама̄сим̣, брахмачарийапан̃чама̄ни ча сиккха̄пада̄ни сама̄дийим̣. айам̣ кхо ме, бханте, дутийо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати.
‘‘тасса майхам̣, бханте, чатассо кома̄рийо паджа̄патийо ахесум̣. атха кхва̄хам̣, бханте, йена та̄ паджа̄патийо тенупасан̇камим̣; упасан̇камитва̄ та̄ паджа̄патийо етадавачам̣ – ‘майа̄ кхо, бхагинийо, брахмачарийапан̃чама̄ни сиккха̄пада̄ни сама̄динна̄ни [сама̄дин̣н̣а̄ни (сӣ. ка.)]. йа̄ иччхати са̄ идхева бхоге ча бхун̃джату пун̃н̃а̄ни ча кароту, сака̄ни ва̄ н̃а̄тикула̄ни гаччхату. хоти ва̄ пана пуриса̄дхиппа̄йо, касса во даммӣ’ти? евам̣ вутте са̄, бханте, джет̣т̣ха̄ паджа̄пати мам̣ етадавоча – ‘иттханна̄масса мам̣, аййапутта, пурисасса дехӣ’ти. атха кхо ахам̣, бханте, там̣ пурисам̣ паккоса̄петва̄ ва̄мена хаттхена паджа̄патим̣ гахетва̄ ¶ даккхин̣ена хаттхена бхин̇га̄рам̣ гахетва̄ тасса пурисасса он̣оджесим̣. кома̄рим̣ кхо пана̄хам̣, бханте, да̄рам̣ париччаджанто на̄бхиджа̄на̄ми читтасса ан̃н̃атхаттам̣. айам̣ кхо ме, бханте, татийо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати.
‘‘сам̣виджджанти ¶ кхо пана ме, бханте, куле бхога̄. те ча кхо аппат̣ивибхатта̄ сӣлавантехи калйа̄н̣адхаммехи. айам̣ кхо ме, бханте, чатуттхо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати.
‘‘йам̣ ¶ кхо пана̄хам̣, бханте, бхиккхум̣ пайирупа̄са̄ми; саккаччам̣йева пайирупа̄са̄ми, но асаккаччам̣. айам̣ кхо ме, бханте, пан̃чамо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати.
‘‘со ¶ че, бханте, ме а̄йасма̄ дхаммам̣ десети; саккаччам̣йева сун̣оми, но асаккаччам̣. но че ме со а̄йасма̄ дхаммам̣ десети, ахамасса дхаммам̣ десеми. айам̣ кхо ме, бханте чхат̣т̣хо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати.
‘‘аначчхарийам̣ кхо пана мам̣, бханте, девата̄ упасан̇камитва̄ а̄роченти – ‘сва̄ккха̄то, гахапати, бхагавата̄ дхаммо’ти. евам̣ вутте ахам̣, бханте, та̄ девата̄ евам̣ вада̄ми – ‘вадеййа̄тха ва̄ евам̣ кхо тумхе девата̄ но ва̄ вадеййа̄тха, атха кхо сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо’ти. на кхо пана̄хам̣, бханте, абхиджа̄на̄ми татонида̄нам̣ читтасса уннатим̣ [ун̣н̣атим̣ (ка.) дха. са. 1121; вибха. 843, 845 пасситаббам̣] – ‘мам̣ ва̄ девата̄ упасан̇каманти, ахам̣ ва̄ девата̄хи саддхим̣ саллапа̄мӣ’ти. айам̣ кхо ме, бханте, саттамо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати.
‘‘йа̄нима̄ни, бханте, бхагавата̄ десита̄ни пан̃чорамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни, на̄хам̣ тесам̣ кин̃чи аттани аппахӣнам̣ саманупасса̄ми. айам̣ ¶ кхо ме, бханте, ат̣т̣хамо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати. име ¶ кхо ме, бханте, ат̣т̣ха аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ сам̣виджджанти. на ча кхо ахам̣ джа̄на̄ми – катамехи ча̄хам̣ [катамехипахам̣ (сӣ.), катамехипа̄хам̣ (пӣ. ка.)] ат̣т̣хахи аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гато бхагавата̄ бйа̄като’’ти.
атха кхо со бхиккху уггасса гахапатино веса̄ликасса нивесане пин̣д̣апа̄там̣ гахетва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми. атха кхо со бхиккху паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху йа̄ватако ахоси уггена гахапатина̄ веса̄ликена саддхим̣ катха̄салла̄по, там̣ саббам̣ бхагавато а̄рочеси.
‘‘са̄дху са̄дху, бхиккху! йатха̄ там̣ угго гахапати веса̄лико самма̄ бйа̄карама̄но бйа̄кареййа, имехева кхо, бхиккху, ат̣т̣хахи аччхарийехи аббхутехи ¶ дхаммехи саманна̄гато угго гахапати веса̄лико майа̄ бйа̄като. имехи ча пана, бхиккху, ат̣т̣хахи аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гатам̣ уггам̣ гахапатим̣ веса̄ликам̣ дха̄рехӣ’’ти. пат̣хамам̣.
2. дутийауггасуттам̣
22. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ ваджджӣсу вихарати хаттхига̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гатам̣ уггам̣ гахапатим̣ хаттхига̄макам̣ дха̄ретха̄’’ти. идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ па̄виси.
атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа ¶ йена уггасса гахапатино хаттхига̄макасса нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. атха кхо угго гахапати хаттхига̄мако йена со бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо уггам̣ гахапатим̣ хаттхига̄макам̣ со бхиккху етадавоча – ‘‘ат̣т̣хахи ¶ кхо твам̣, гахапати, аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гато бхагавата̄ бйа̄като. катаме те, гахапати, ат̣т̣ха аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄, йехи твам̣ саманна̄гато бхагавата̄ бйа̄като’’ти?
‘‘на кхо ахам̣, бханте, джа̄на̄ми – катамехи ат̣т̣хахи аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гато бхагавата̄ бйа̄катоти. апи ча, бханте, йе ме ат̣т̣ха аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ сам̣виджджанти, там̣ сун̣а̄хи, са̄дхукам̣ манаси карохи; бха̄сисса̄мӣ’’ти. ‘‘евам̣, гахапатӣ’’ти кхо со бхиккху уггасса гахапатино хаттхига̄макасса паччассоси. угго гахапати хаттхига̄мако етадавоча – ‘‘йада̄хам̣, бханте, на̄гаване паричаранто бхагавантам̣ пат̣хамам̣ дӯратова аддасам̣; саха дассаненева ме, бханте, бхагавато читтам̣ пасӣди, сура̄мадо ча пахӣйи. айам̣ кхо ме, бханте, пат̣хамо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати.
‘‘со кхо ахам̣, бханте, пасанначитто бхагавантам̣ пайирупа̄сим̣. тасса ме бхагава̄ анупуббим̣ катхам̣ катхеси, сеййатхидам̣ – да̄накатхам̣ сӣлакатхам̣ саггакатхам̣; ка̄ма̄нам̣ а̄дӣнавам̣ ока̄рам̣ сам̣килесам̣, неккхамме а̄нисам̣сам̣ пака̄сеси. йада̄ мам̣ бхагава̄ ан̃н̃а̄си каллачиттам̣ мудучиттам̣ винӣваран̣ачиттам̣ удаггачиттам̣ пасанначиттам̣, атха йа̄ ¶ буддха̄нам̣ са̄муккам̣сика̄ дхаммадесана̄ ¶ там̣ пака̄сеси – дуккхам̣, самудайам̣, ниродхам̣, маггам̣. сеййатха̄пи на̄ма суддхам̣ ваттхам̣ апагатака̄л̣акам̣ саммадева ¶ раджанам̣ пат̣игган̣хеййа; евамевам̣ кхо ме тасмим̣йева а̄сане вираджам̣ вӣтамалам̣ дхаммачаккхум̣ удапа̄ди – ‘йам̣ кин̃чи самудайадхаммам̣, саббам̣ там̣ ниродхадхамма’нти. со кхо ахам̣, бханте, дит̣т̣хадхаммо паттадхаммо видитадхаммо парийога̄л̣хадхаммо тин̣н̣авичикиччхо вигатакатхам̣катхо веса̄раджджаппатто апараппаччайо саттхуса̄сане таттхева ¶ буддхан̃ча дхамман̃ча сан̇гхан̃ча саран̣ам̣ агама̄сим̣, брахмачарийапан̃чама̄ни ча сиккха̄пада̄ни сама̄дийим̣. айам̣ кхо ме, бханте, дутийо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати.
‘‘тасса майхам̣, бханте, чатассо кома̄рийо паджа̄патийо ахесум̣. атха кхва̄хам̣, бханте, йена та̄ паджа̄патийо тенупасан̇камим̣; упасан̇камитва̄ та̄ паджа̄патийо етадавачам̣ – ‘майа̄ кхо, бхагинийо, брахмачарийапан̃чама̄ни сиккха̄пада̄ни сама̄динна̄ни. йа̄ иччхати са̄ идхева бхоге ча бхун̃джату пун̃н̃а̄ни ча кароту, сака̄ни ва̄ н̃а̄тикула̄ни гаччхату. хоти ва̄ пана пуриса̄дхиппа̄йо, касса во даммӣ’ти? евам̣ вутте са̄, бханте, джет̣т̣ха̄ паджа̄пати мам̣ етадавоча – ‘иттханна̄масса мам̣, аййапутта, пурисасса дехӣ’ти. атха кхо ахам̣, бханте, там̣ пурисам̣ паккоса̄петва̄ ва̄мена хаттхена паджа̄патим̣ гахетва̄ даккхин̣ена хаттхена бхин̇га̄рам̣ гахетва̄ тасса пурисасса он̣оджесим̣. кома̄рим̣ кхо пана̄хам̣, бханте, да̄рам̣ париччаджанто на̄бхиджа̄на̄ми читтасса ан̃н̃атхаттам̣. айам̣ кхо ме, бханте, татийо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати.
‘‘сам̣виджджанти кхо пана ¶ ме, бханте, куле бхога̄. те ча кхо аппат̣ивибхатта̄ сӣлавантехи калйа̄н̣адхаммехи. айам̣ кхо ме, бханте, чатуттхо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати.
‘‘йам̣ ¶ кхо пана̄хам̣, бханте, бхиккхум̣ пайирупа̄са̄ми; саккаччам̣йева пайирупа̄са̄ми, но асаккаччам̣. со че ме а̄йасма̄ дхаммам̣ десети; саккаччам̣йева сун̣оми, но асаккаччам̣. но че ме со а̄йасма̄ дхаммам̣ десети, ахамасса дхаммам̣ десеми. айам̣ кхо ме, бханте, пан̃чамо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати.
‘‘аначчхарийам̣ ¶ кхо пана, бханте, сан̇гхе нимантите девата̄ упасан̇камитва̄ а̄роченти – ‘асуко, гахапати, бхиккху убхатобха̄гавимутто асуко пан̃н̃а̄вимутто асуко ка̄йасаккхӣ асуко ¶ дит̣т̣хиппатто [дит̣т̣хаппатто (ка.)] асуко саддха̄вимутто асуко дхамма̄нуса̄рӣ асуко саддха̄нуса̄рӣ асуко сӣлава̄ калйа̄н̣адхаммо асуко дуссӣло па̄падхаммо’ти. сан̇гхам̣ кхо пана̄хам̣, бханте, паривисанто на̄бхиджа̄на̄ми евам̣ читтам̣ уппа̄денто – ‘имасса ва̄ тхокам̣ деми имасса ва̄ бахука’нти. атха кхва̄хам̣, бханте, самачиттова деми. айам̣ кхо ме, бханте, чхат̣т̣хо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати.
‘‘аначчхарийам̣ кхо пана мам̣, бханте, девата̄ упасан̇камитва̄ а̄роченти – ‘сва̄ккха̄то, гахапати, бхагавата̄ дхаммо’ти. евам̣ вутте ахам̣, бханте, та̄ девата̄ евам̣ вадеми – ‘вадеййа̄тха ва̄ евам̣ кхо тумхе девата̄ но ва̄ вадеййа̄тха, атха кхо сва̄ккха̄то бхагавата̄ дхаммо’ти. на кхо пана̄хам̣, бханте, абхиджа̄на̄ми татонида̄нам̣ читтасса уннатим̣ – ‘мам̣ та̄ девата̄ упасан̇каманти, ахам̣ ва̄ ¶ девата̄хи саддхим̣ саллапа̄мӣ’ти. айам̣ кхо ме, бханте, саттамо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати.
‘‘саче ¶ кхо пана̄хам̣, бханте, бхагавато пат̣хаматарам̣ ка̄лам̣ кареййам̣, аначчхарийам̣ кхо панетам̣ йам̣ мам̣ бхагава̄ евам̣ бйа̄кареййа – ‘наттхи там̣ сам̣йоджанам̣ йена сам̣йутто угго гахапати хаттхига̄мако пуна имам̣ локам̣ а̄гаччхеййа̄’ти. айам̣ кхо ме, бханте, ат̣т̣хамо аччхарийо аббхуто дхаммо сам̣виджджати. име кхо ме, бханте, ат̣т̣ха аччхарийа̄ аббхута̄ дхамма̄ сам̣виджджанти. на ча кхо ахам̣ джа̄на̄ми – катамехи ча̄хам̣ ат̣т̣хахи аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гато бхагавата̄ бйа̄като’’ти.
‘‘атха кхо со бхиккху уггасса гахапатино хаттхига̄макасса нивесане пин̣д̣апа̄там̣ гахетва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми. атха кхо со бхиккху паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху йа̄ватако ахоси уггена гахапатина̄ хаттхига̄макена саддхим̣ катха̄салла̄по, там̣ саббам̣ бхагавато а̄рочеси.
‘‘са̄дху ¶ са̄дху, бхиккху! йатха̄ там̣ угго гахапати хаттхига̄мако самма̄ бйа̄карама̄но бйа̄кареййа, имехева кхо бхиккху, ат̣т̣хахи аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гато угго гахапати ¶ хаттхига̄мако майа̄ бйа̄като. имехи ча пана, бхиккху, ат̣т̣хахи аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гатам̣ уггам̣ гахапатим̣ хаттхига̄макам̣ дха̄рехӣ’’ти. дутийам̣.
3. пат̣хамахаттхакасуттам̣
23. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ а̄л̣авийам̣ вихарати агга̄л̣аве четийе. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘саттахи ¶ , бхиккхаве, аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гатам̣ хаттхакам̣ а̄л̣авакам̣ дха̄ретха. катамехи саттахи? саддхо хи, бхиккхаве, хаттхако а̄л̣авако; сӣлава̄, бхиккхаве, хаттхако а̄л̣авако; хирӣма̄, бхиккхаве, хаттхако а̄л̣авако; оттаппӣ, бхиккхаве, хаттхако а̄л̣авако; бахуссуто, бхиккхаве, хаттхако а̄л̣авако; ча̄гава̄, бхиккхаве, хаттхако а̄л̣авако; пан̃н̃ава̄, бхиккхаве, хаттхако а̄л̣авако – имехи кхо, бхиккхаве, саттахи аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гатам̣ хаттхакам̣ а̄л̣авакам̣ дха̄ретха̄’’ти. идамавоча бхагава̄. идам̣ ватва̄на сугато ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ па̄виси.
атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена хаттхакасса а̄л̣авакасса нивесанам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. атха кхо хаттхако а̄л̣авако йена со бхиккху тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ там̣ бхиккхум̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо хаттхакам̣ а̄л̣авакам̣ со бхиккху етадавоча –
‘‘саттахи кхо твам̣, а̄вусо, аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гато бхагавата̄ бйа̄като. катамехи саттахи? ‘саддхо, бхиккхаве, хаттхако а̄л̣авако; сӣлава̄…пе… хирима̄… оттаппӣ… бахуссуто… ча̄гава̄… пан̃н̃ава̄, бхиккхаве, хаттхако а̄л̣авако’ти. имехи кхо твам̣, а̄вусо, саттахи аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гато бхагавата̄ бйа̄като’’ти. ‘‘каччиттха, бханте, на кочи гихӣ ахоси ода̄тавасано’’ти? ‘‘на хеттха, а̄вусо ¶ , кочи гихӣ ахоси ода̄тавасано’’ти. ‘‘са̄дху, бханте, йадеттха на кочи гихӣ ахоси ода̄тавасано’’ти.
атха ¶ кхо со бхиккху хаттхакасса а̄л̣авакасса нивесане пин̣д̣апа̄там̣ гахетва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми ¶ . атха кхо со бхиккху паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто йена бхагава̄ тенупасан̇ками ¶ ; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘идха̄хам̣, бханте, пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа йена хаттхакасса а̄л̣авакасса нивесанам̣ тенупасан̇камим̣; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣдим̣. атха кхо, бханте, хаттхако а̄л̣авако йена̄хам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ахам̣, бханте, хаттхакам̣ а̄л̣авакам̣ етадавачам̣ – ‘саттахи кхо твам̣, а̄вусо, аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гато бхагавата̄ бйа̄като. катамехи саттахи? саддхо, бхиккхаве, хаттхако а̄л̣авако; сӣлава̄…пе… хирима̄… оттаппӣ… бахуссуто… ча̄гава̄… пан̃н̃ава̄, бхиккхаве, хаттхако а̄л̣авакоти. имехи кхо твам̣, а̄вусо, саттахи аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гато бхагавата̄ бйа̄като’ти.
‘‘евам̣ вутте, бханте, хаттхако мам̣ етадавоча – ‘каччиттха, бханте, на кочи гихӣ ахоси ода̄тавасано’ти? ‘на хеттха, а̄вусо, кочи гихӣ ахоси ода̄тавасано’ти. ‘са̄дху, бханте, йадеттха на кочи гихӣ ахоси ода̄тавасано’’’ти.
‘‘са̄дху са̄дху, бхиккху! аппиччхо со, бхиккху, кулапутто ¶ . сантейева аттани кусаладхамме на иччхати парехи н̃а̄йама̄не [пан̃н̃а̄пайама̄не (ка.)]. тена хи твам̣, бхиккху, имина̄пи ат̣т̣хамена аччхарийена аббхутена дхаммена саманна̄гатам̣ хаттхакам̣ а̄л̣авакам̣ дха̄рехи, йадидам̣ аппиччхата̄йа̄’’ти. татийам̣.
4. дутийахаттхакасуттам̣
24. екам̣ самайам̣ бхагава̄ а̄л̣авийам̣ вихарати агга̄л̣аве четийе. атха кхо хаттхако а̄л̣авако пан̃чаматтехи упа̄сакасатехи ¶ паривуто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо хаттхакам̣ а̄л̣авакам̣ бхагава̄ ¶ етадавоча – ‘‘махатӣ кхо тйа̄йам̣, хаттхака, париса̄. катхам̣ пана твам̣, хаттхака, имам̣ махатим̣ парисам̣ сан̇ган̣ха̄сӣ’’ти? ‘‘йа̄нима̄ни, бханте, бхагавата̄ десита̄ни [а. ни. 4.32; дӣ. ни. 3.313] чатта̄ри сан̇гахаваттхӯни, теха̄хам̣ [тена̄хам̣ (сӣ.)] имам̣ махатим̣ ¶ парисам̣ сан̇ган̣ха̄ми. ахам̣, бханте, йам̣ джа̄на̄ми – ‘айам̣ да̄нена сан̇гахетаббо’ти, там̣ да̄нена сан̇ган̣ха̄ми; йам̣ джа̄на̄ми – ‘айам̣ пеййаваджджена сан̇гахетаббо’ти, там̣ пеййаваджджена сан̇ган̣ха̄ми; йам̣ джа̄на̄ми – ‘айам̣ аттхачарийа̄йа сан̇гахетаббо’ти, там̣ аттхачарийа̄йа сан̇ган̣ха̄ми; йам̣ джа̄на̄ми – ‘айам̣ сама̄наттата̄йа сан̇гахетаббо’ти, там̣ сама̄наттата̄йа сан̇ган̣ха̄ми. сам̣виджджанти кхо пана ме, бханте, куле бхога̄. далиддасса кхо но татха̄ сотаббам̣ ман̃н̃антӣ’’ти. ‘‘са̄дху са̄дху, хаттхака! йони кхо тйа̄йам̣, хаттхака, махатим̣ парисам̣ сан̇гахетум̣. йе хи кечи, хаттхака, атӣтамаддха̄нам̣ махатим̣ парисам̣ сан̇гахесум̣, саббе те имехева чатӯхи сан̇гахаваттхӯхи махатим̣ парисам̣ сан̇гахесум̣. йепи хи кечи, хаттхака, ана̄гатамаддха̄нам̣ махатим̣ парисам̣ сан̇ган̣хиссанти ¶ , саббе те имехева чатӯхи сан̇гахаваттхӯхи махатим̣ парисам̣ сан̇ган̣хиссанти. йепи хи кечи, хаттхака, етарахи махатим̣ парисам̣ сан̇ган̣ханти, саббе те имехева чатӯхи сан̇гахаваттхӯхи махатим̣ парисам̣ сан̇ган̣хантӣ’’ти.
атха кхо хаттхако а̄л̣авако бхагавата̄ дхаммийа̄ катха̄йа сандассито сама̄дапито самуттеджито сампахам̣сито ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми ¶ . атха кхо бхагава̄ ачирапакканте хаттхаке а̄л̣аваке бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гатам̣ хаттхакам̣ а̄л̣авакам̣ дха̄ретха. катамехи ат̣т̣хахи? саддхо, бхиккхаве, хаттхако а̄л̣авако; сӣлава̄, бхиккхаве…пе… хирӣма̄… оттаппӣ… бахуссуто… ча̄гава̄… пан̃н̃ава̄, бхиккхаве, хаттхако а̄л̣авако; аппиччхо, бхиккхаве, хаттхако а̄л̣авако. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи аччхарийехи аббхутехи дхаммехи саманна̄гатам̣ хаттхакам̣ а̄л̣авакам̣ дха̄ретха̄’’ти. чатуттхам̣.
5. маха̄на̄масуттам̣
25. екам̣ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати капилаваттхусмим̣ нигродха̄ра̄ме. атха кхо маха̄на̄мо сакко йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ ¶ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо маха̄на̄мо сакко бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘китта̄вата̄ ну кхо, бханте, упа̄сако хотӣ’’ти? ‘‘йато кхо, маха̄на̄ма, буддхам̣ саран̣ам̣ гато хоти, дхаммам̣ саран̣ам̣ гато хоти, сан̇гхам̣ саран̣ам̣ гато хоти; етта̄вата̄ кхо, маха̄на̄ма, упа̄сако хотӣ’’ти.
‘‘китта̄вата̄ ¶ пана, бханте, упа̄сако сӣлава̄ хотӣ’’ти? ‘‘йато кхо, маха̄на̄ма ¶ , упа̄сако па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато хоти, муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти, сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато хоти; етта̄вата̄ кхо, маха̄на̄ма, упа̄сако сӣлава̄ хотӣ’’ти.
‘‘китта̄вата̄ пана, бханте, упа̄сако аттахита̄йа пат̣ипанно хоти, но парахита̄йа̄’’ти? ‘‘йато ¶ кхо, маха̄на̄ма, упа̄сако аттана̄ва саддха̄сампанно хоти, но парам̣ саддха̄сампада̄йа сама̄дапети [сама̄да̄пети (?)]; аттана̄ва сӣласампанно хоти, но парам̣ сӣласампада̄йа сама̄дапети; аттана̄ва ча̄гасампанно хоти, но парам̣ ча̄гасампада̄йа сама̄дапети; аттана̄ва бхиккхӯнам̣ дассанака̄мо хоти, но парам̣ бхиккхӯнам̣ дассане сама̄дапети; аттана̄ва саддхаммам̣ сотука̄мо хоти, но парам̣ саддхаммассаване сама̄дапети; аттана̄ва сута̄нам̣ дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти, но парам̣ дхаммадха̄ран̣а̄йа сама̄дапети; аттана̄ва сута̄нам̣ дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти, но парам̣ аттхӯпапариккха̄йа сама̄дапети; аттана̄ва аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти, но парам̣ дхамма̄нудхаммаппат̣ипаттийа̄ сама̄дапети. етта̄вата̄ кхо, маха̄на̄ма, упа̄сако аттахита̄йа пат̣ипанно хоти, но парахита̄йа̄’’ти.
‘‘китта̄вата̄ пана, бханте, упа̄сако аттахита̄йа ча пат̣ипанно хоти парахита̄йа ча̄’’ти? ‘‘йато кхо, маха̄на̄ма, упа̄сако аттана̄ ча саддха̄сампанно хоти, паран̃ча саддха̄сампада̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча сӣласампанно ¶ хоти, паран̃ча сӣласампада̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча ча̄гасампанно хоти, паран̃ча ча̄гасампада̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча бхиккхӯнам̣ дассанака̄мо хоти, паран̃ча бхиккхӯнам̣ дассане сама̄дапети; аттана̄ ча саддхаммам̣ ¶ сотука̄мо хоти, паран̃ча саддхаммассаване сама̄дапети; аттана̄ ча сута̄нам̣ дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти, паран̃ча дхаммадха̄ран̣а̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча сута̄нам̣ дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти, паран̃ча аттхӯпапариккха̄йа сама̄дапети, аттана̄ ча аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа ¶ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти, паран̃ча дхамма̄нудхаммаппат̣ипаттийа̄ сама̄дапети. етта̄вата̄ кхо, маха̄на̄ма, упа̄сако аттахита̄йа ча пат̣ипанно хоти парахита̄йа ча̄’’ти. пан̃чамам̣.
6. джӣвакасуттам̣
26. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ ра̄джагахе вихарати джӣвакамбаване. атха кхо джӣвако кома̄рабхаччо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо джӣвако кома̄рабхаччо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘китта̄вата̄ ну кхо, бханте, упа̄сако хотӣ’’ти? ‘‘йато кхо, джӣвака, буддхам̣ саран̣ам̣ гато хоти, дхаммам̣ саран̣ам̣ гато хоти, сан̇гхам̣ саран̣ам̣ гато хоти; етта̄вата̄ кхо джӣвака, упа̄сако хотӣ’’ти.
‘‘китта̄вата̄ пана, бханте, упа̄сако сӣлава̄ хотӣ’’ти? ‘‘йато кхо, джӣвака, упа̄сако па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти…пе… сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ ¶ пат̣ивирато хоти; етта̄вата̄ кхо, джӣвака, упа̄сако сӣлава̄ хотӣ’’ти.
‘‘китта̄вата̄ пана, бханте, упа̄сако аттахита̄йа пат̣ипанно хоти, но парахита̄йа̄’’ти? ‘‘йато кхо, джӣвака, упа̄сако аттана̄ва саддха̄сампанно хоти, но парам̣ саддха̄сампада̄йа сама̄дапети…пе… аттана̄ва аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти, но парам̣ дхамма̄нудхаммаппат̣ипаттийа̄ сама̄дапети. етта̄вата̄ кхо, джӣвака, упа̄сако аттахита̄йа пат̣ипанно хоти, но парахита̄йа̄’’ти.
‘‘китта̄вата̄ пана, бханте, упа̄сако аттахита̄йа ча пат̣ипанно хоти парахита̄йа ча̄’’ти? ‘‘йато ¶ кхо, джӣвака, упа̄сако аттана̄ ча саддха̄сампанно хоти, паран̃ча саддха̄сампада̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча сӣласампанно хоти, паран̃ча сӣласампада̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча ча̄гасампанно ¶ хоти, паран̃ча ча̄гасампада̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча бхиккхӯнам̣ дассанака̄мо хоти, паран̃ча бхиккхӯнам̣ дассане сама̄дапети; аттана̄ ча саддхаммам̣ сотука̄мо хоти, паран̃ча саддхаммассаване сама̄дапети; аттана̄ ча сута̄нам̣ дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти, паран̃ча дхаммадха̄ран̣а̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча сута̄нам̣ дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти, паран̃ча аттхӯпапариккха̄йа сама̄дапети; аттана̄ ча аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти, паран̃ча дхамма̄нудхаммаппат̣ипаттийа̄ сама̄дапети. етта̄вата̄ кхо, джӣвака, упа̄сако аттахита̄йа ча пат̣ипанно хоти парахита̄йа ¶ ча̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. пат̣хамабаласуттам̣
27. ‘‘ат̣т̣хима̄ни ¶ , бхиккхаве, бала̄ни. катама̄ни ат̣т̣ха? рун̣н̣абала̄, бхиккхаве, да̄рака̄, кодхабала̄ ма̄туга̄ма̄, а̄вудхабала̄ чора̄, иссарийабала̄ ра̄джа̄но, уджджхаттибала̄ ба̄ла̄, ниджджхаттибала̄ пан̣д̣ита̄, пат̣исан̇кха̄набала̄ бахуссута̄, кхантибала̄ саман̣абра̄хман̣а̄ – има̄ни кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха бала̄нӣ’’ти. саттамам̣.
8. дутийабаласуттам̣
28. атха кхо а̄йасма̄ са̄рипутто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ са̄рипуттам̣ ¶ бхагава̄ етадавоча – ‘‘кати ну кхо, са̄рипутта, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно бала̄ни, йехи балехи саманна̄гато кхӣн̣а̄саво бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайам̣ пат̣иджа̄на̄ти – ‘кхӣн̣а̄ ме а̄сава̄’’’ти? ‘‘ат̣т̣ха, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно бала̄ни, йехи балехи саманна̄гато кхӣн̣а̄саво бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайам̣ пат̣иджа̄на̄ти – ‘кхӣн̣а̄ ме а̄сава̄’’’ти.
‘‘катама̄ни ат̣т̣ха? [а. ни. 10.90; пат̣и. ма. 2.44] идха, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно аниччато саббе сан̇кха̄ра̄ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣ха̄ хонти. йампи, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно аниччато саббе сан̇кха̄ра̄ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣ха̄ хонти, идампи, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно балам̣ хоти, йам̣ балам̣ а̄гамма кхӣн̣а̄саво бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайам̣ пат̣иджа̄на̄ти – ‘кхӣн̣а̄ ме а̄сава̄’’’ти.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ан̇га̄рака̄сӯпама̄ ка̄ма̄ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣ха̄ хонти. йампи, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно ан̇га̄рака̄сӯпама̄ ¶ ка̄ма̄ йатха̄бхӯтам̣ саммаппан̃н̃а̄йа судит̣т̣ха̄ хонти, идампи, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно балам̣ хоти, йам̣ балам̣ а̄гамма кхӣн̣а̄саво бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайам̣ пат̣иджа̄на̄ти – ‘кхӣн̣а̄ ме а̄сава̄’’’ти.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно вивеканиннам̣ читтам̣ хоти вивекапон̣ам̣ вивекапаббха̄рам̣ вивекат̣т̣хам̣ неккхамма̄бхиратам̣ бйантибхӯтам̣ саббасо а̄сават̣т̣ха̄нийехи дхаммехи. йампи, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно вивеканиннам̣ читтам̣ хоти вивекапон̣ам̣ вивекапаббха̄рам̣ вивекат̣т̣хам̣ неккхамма̄бхиратам̣ бйантибхӯтам̣ саббасо а̄сават̣т̣ха̄нийехи дхаммехи, идампи, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно балам̣ хоти, йам̣ балам̣ а̄гамма кхӣн̣а̄саво бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайам̣ пат̣иджа̄на̄ти – ‘кхӣн̣а̄ ме а̄сава̄’’’ти.
‘‘пуна чапарам̣, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ хонти субха̄вита̄. йампи, бханте, кхӣн̣а̄савасса ¶ бхиккхуно чатта̄ро сатипат̣т̣ха̄на̄ бха̄вита̄ хонти субха̄вита̄, идампи, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно балам̣ хоти, йам̣ балам̣ а̄гамма кхӣн̣а̄саво бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайам̣ пат̣иджа̄на̄ти – ‘кхӣн̣а̄ ме а̄сава̄’’’ти.
‘‘пуна чапарам̣, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ хонти субха̄вита̄…пе… пан̃чиндрийа̄ни бха̄вита̄ни хонти субха̄вита̄ни…пе… сатта боджджхан̇га̄ бха̄вита̄ хонти субха̄вита̄…пе… арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄вито хоти субха̄вито. йампи, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно арийо ат̣т̣хан̇гико магго бха̄вито хоти субха̄вито, идампи, бханте, кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно балам̣ хоти, йам̣ балам̣ а̄гамма кхӣн̣а̄саво бхиккху а̄сава̄нам̣ ¶ кхайам̣ пат̣иджа̄на̄ти – ‘кхӣн̣а̄ ме а̄сава̄’’’ти.
‘‘има̄ни кхо, бханте, ат̣т̣ха кхӣн̣а̄савасса бхиккхуно бала̄ни, йехи балехи саманна̄гато кхӣн̣а̄саво бхиккху а̄сава̄нам̣ кхайам̣ пат̣иджа̄на̄ти – ‘кхӣн̣а̄ ме а̄сава̄’’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. аккхан̣асуттам̣
29. ‘‘‘кхан̣акиччо ¶ локо, кхан̣акиччо локо’ти, бхиккхаве, ассутава̄ путхуджджано бха̄сати, но ча кхо со джа̄на̄ти кхан̣ам̣ ва̄ аккхан̣ам̣ ва̄. ат̣т̣химе, бхиккхаве, аккхан̣а̄ асамайа̄ брахмачарийава̄са̄йа. катаме ат̣т̣ха? идха, бхиккхаве, татха̄гато ча локе уппанно хоти арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ ¶ буддхо бхагава̄, дхаммо ча десийати опасамико паринибба̄нико самбодхага̄мӣ сугатаппаведито; айан̃ча пуггало нирайам̣ упапанно хоти. айам̣, бхиккхаве, пат̣хамо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве, татха̄гато ча локе уппанно хоти…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄, дхаммо ча десийати опасамико паринибба̄нико самбодхага̄мӣ сугатаппаведито; айан̃ча пуггало тираччха̄найоним̣ упапанно хоти…пе….
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве…пе… айан̃ча пуггало петтивисайам̣ упапанно хоти…пе….
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве…пе… айан̃ча пуггало ан̃н̃атарам̣ дӣгха̄йукам̣ деваника̄йам̣ упапанно хоти…пе….
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве…пе… айан̃ча пуггало паччантимесу джанападесу пачча̄джа̄то хоти, со ча хоти авин̃н̃а̄та̄ресу милаккхесу [милаккхӯсу (сйа̄. ка.) дӣ. ни. 3.358], йаттха наттхи гати бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣнам̣ упа̄сака̄нам̣ упа̄сика̄нам̣…пе… пан̃чамо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве…пе… айан̃ча пуггало маджджхимесу джанападесу пачча̄джа̄то хоти, со ча хоти миччха̄дит̣т̣хико ¶ випарӣтадассано – ‘наттхи диннам̣, наттхи йит̣т̣хам̣, наттхи хутам̣, наттхи сукатадуккат̣а̄нам̣ камма̄нам̣ пхалам̣ випа̄ко, наттхи айам̣ локо, наттхи паро локо, наттхи ма̄та̄, наттхи пита̄, наттхи сатта̄ опапа̄тика̄, наттхи локе саман̣абра̄хман̣а̄ саммаггата̄ самма̄ пат̣ипанна̄ йе иман̃ча локам̣ паран̃ча локам̣ сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ паведентӣ’ти…пе….
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве…пе… айан̃ча пуггало маджджхимесу джанападесу пачча̄джа̄то хоти ¶ , со ча хоти дуппан̃н̃о джал̣о ел̣амӯго аппат̣ибало субха̄ситадуббха̄ситасса аттхаман̃н̃а̄тум̣. айам̣, бхиккхаве, саттамо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, татха̄гато ча локе ануппанно хоти арахам̣ самма̄самбуддхо…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄. дхаммо ча на десийати ¶ опасамико паринибба̄нико самбодхага̄мӣ сугатаппаведито. айан̃ча пуггало маджджхимесу джанападесу пачча̄джа̄то хоти, со ча хоти пан̃н̃ава̄ аджал̣о анел̣амӯго пат̣ибало субха̄ситадуббха̄ситасса аттхаман̃н̃а̄тум̣. айам̣, бхиккхаве, ат̣т̣хамо аккхан̣о асамайо брахмачарийава̄са̄йа. ‘име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха аккхан̣а̄ асамайа̄ брахмачарийава̄са̄йа’’’.
‘‘екова кхо, бхиккхаве, кхан̣о ча самайо ча брахмачарийава̄са̄йа. катамо еко? идха, бхиккхаве, татха̄гато ча локе уппанно хоти арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄. дхаммо ча десийати опасамико паринибба̄нико самбодхага̄мӣ сугатаппаведито. айан̃ча пуггало маджджхимесу ¶ джанападесу пачча̄джа̄то хоти, со ча хоти пан̃н̃ава̄ аджал̣о анел̣амӯго пат̣ибало субха̄ситадуббха̄ситасса аттхаман̃н̃а̄тум̣. айам̣, бхиккхаве, екова кхан̣о ча самайо ча брахмачарийава̄са̄йа̄’’ти.
‘‘мануссала̄бхам̣ [мануссалокам̣ (сйа̄.)] ладдха̄на, саддхамме суппаведите;
йе кхан̣ам̣ на̄дхигаччханти, атина̄менти те кхан̣ам̣.
‘‘бахӯ хи аккхан̣а̄ вутта̄, маггасса антара̄йика̄;
када̄чи карахачи локе, уппаджджанти татха̄гата̄.
‘‘тайидам̣ [тассидам̣ (ка.)] саммукхӣбхӯтам̣, йам̣ локасмим̣ судуллабхам̣;
мануссапат̣ила̄бхо ча, саддхаммасса ча десана̄;
алам̣ ва̄йамитум̣ таттха, аттака̄мена [аттхака̄мена (сӣ. сйа̄. ка.)] джантуна̄.
‘‘катхам̣ ¶ ¶ ¶ виджан̃н̃а̄ саддхаммам̣, кхан̣о ве [во (сйа̄.)] ма̄ упаччага̄;
кхан̣а̄тӣта̄ хи сочанти, нирайамхи самаппита̄.
‘‘идха че нам̣ вира̄дхети, саддхаммасса нийа̄матам̣ [нийа̄митам̣ (сйа̄.)];
ва̄н̣иджова атӣтаттхо, чираттам̣ [чирантам̣ (ка.)] анутаписсати.
‘‘авиджджа̄нивуто посо, саддхаммам̣ апара̄дхико;
джа̄тимаран̣асам̣са̄рам̣, чирам̣ паччанубхоссати.
‘‘йе ча ладдха̄ мануссаттам̣, саддхамме суппаведите;
акам̣су саттху вачанам̣, кариссанти каронти ва̄.
‘‘кхан̣ам̣ паччавидум̣ локе, брахмачарийам̣ ануттарам̣;
йе маггам̣ пат̣ипаджджим̣су, татха̄гатаппаведитам̣.
‘‘йе ¶ сам̣вара̄ чаккхумата̄, десита̄диччабандхуна̄;
тесу [тесам̣ (ка.)] гутто сада̄ сато, вихаре анавассуто.
‘‘саббе анусайе чхетва̄, ма̄радхеййапара̄нуге;
те ве па̄ран̇гата̄ [па̄рагата̄ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] локе, йе патта̄ а̄саваккхайа’’нти. навамам̣;
10. ануруддхамаха̄витаккасуттам̣
30. екам̣ самайам̣ бхагава̄ бхаггесу вихарати сум̣сума̄рагире бхесакал̣а̄ване мигада̄йе. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ ануруддхо четӣсу вихарати па̄чӣнавам̣сада̄йе. атха кхо а̄йасмато ануруддхасса рахогатасса пат̣исаллӣнасса евам̣ четасо паривитакко удапа̄ди – ‘‘аппиччхасса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо махиччхасса; сантут̣т̣хасса̄йам̣ дхаммо ¶ , на̄йам̣ дхаммо асантут̣т̣хасса; павивиттасса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо сан̇ган̣ика̄ра̄масса; а̄раддхавӣрийасса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо кусӣтасса; упат̣т̣хитассатисса̄йам̣ ¶ [упат̣т̣хитасатисса̄йам̣ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] дхаммо, на̄йам̣ дхаммо мут̣т̣хассатисса [мут̣т̣хасатисса (сӣ. сйа̄. пӣ.)]; сама̄хитасса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо асама̄хитасса; пан̃н̃авато айам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо дуппан̃н̃асса̄’’ти.
атха ¶ кхо бхагава̄ а̄йасмато ануруддхасса четаса̄ четопаривитаккаман̃н̃а̄йа – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа; евамевам̣ – бхаггесу сум̣сума̄рагире бхесакал̣а̄ване мигада̄йе антарахито четӣсу па̄чӣнавам̣сада̄йе а̄йасмато ануруддхасса саммукхе па̄турахоси. нисӣди бхагава̄ пан̃н̃атте а̄сане. а̄йасма̄пи кхо ануруддхо бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣
¶ нисиннам̣ кхо а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ бхагава̄ етадавоча –
‘‘са̄дху са̄дху, ануруддха! са̄дху кхо твам̣, ануруддха, (йам̣ там̣ маха̄пурисавитаккам̣) [сатта маха̄пурисавитакке (сӣ. пӣ.) дӣ. ни. 3.358] витаккеси – ‘аппиччхасса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо махиччхасса; сантут̣т̣хасса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо асантут̣т̣хасса; павивиттасса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо сан̇ган̣ика̄ра̄масса; а̄раддхавӣрийасса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо кусӣтасса; упат̣т̣хитассатисса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо мут̣т̣хассатисса; сама̄хитасса̄йам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо асама̄хитасса; пан̃н̃авато айам̣ дхаммо, на̄йам̣ дхаммо дуппан̃н̃асса̄’ти. тена хи твам̣, ануруддха, имампи ат̣т̣хамам̣ маха̄пурисавитаккам̣ витаккехи – ‘ниппапан̃ча̄ра̄масса̄йам̣ дхаммо ниппапан̃чаратино, на̄йам̣ дхаммо папан̃ча̄ра̄масса папан̃чаратино’’’ти.
‘‘йато кхо твам̣, ануруддха, име ат̣т̣ха маха̄пурисавитакке витаккессаси, тато твам̣, ануруддха, йа̄вадева [йа̄ваде (сам̣. ни. 2.152)] а̄кан̇кхиссаси, вивиччева ка̄мехи вивичча акусалехи дхаммехи ¶ савитаккам̣ савича̄рам̣ вивекаджам̣ пӣтисукхам̣ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихариссаси.
‘‘йато кхо твам̣, ануруддха, име ат̣т̣ха маха̄пурисавитакке витаккессаси, тато твам̣, ануруддха, йа̄вадева а̄кан̇кхиссаси, витаккавича̄ра̄нам̣ вӯпасама̄ аджджхаттам̣ сампаса̄данам̣ четасо екодибха̄вам̣ авитаккам̣ авича̄рам̣ сама̄дхиджам̣ пӣтисукхам̣ дутийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихариссаси.
‘‘йато кхо твам̣, ануруддха, име ат̣т̣ха маха̄пурисавитакке витаккессаси, тато твам̣, ануруддха ¶ , йа̄вадева а̄кан̇кхиссаси, пӣтийа̄ ча вира̄га̄ упеккхако ча вихариссаси сато ча сампаджа̄но сукхан̃ча ка̄йена пат̣исам̣ведиссаси ¶ йам̣ там̣ арийа̄ а̄чиккханти – ‘упеккхако ¶ сатима̄ сукхавиха̄рӣ’ти татийам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихариссаси.
‘‘йато кхо твам̣, ануруддха, име ат̣т̣ха маха̄пурисавитакке витаккессаси, тато твам̣, ануруддха, йа̄вадева а̄кан̇кхиссаси, сукхасса ча паха̄на̄ дуккхасса ча паха̄на̄ пуббева соманассадоманасса̄нам̣ аттхан̇гама̄ адуккхамасукхам̣ упеккха̄сатипа̄рисуддхим̣ чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихариссаси.
‘‘йато кхо твам̣, ануруддха, име ча ат̣т̣ха маха̄пурисавитакке витаккессаси, имесан̃ча чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ бхависсаси акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ, тато туйхам̣, ануруддха, сеййатха̄пи на̄ма гахапатисса ва̄ гахапатипуттасса ва̄ на̄на̄ратта̄нам̣ дусса̄нам̣ дуссакаран̣д̣ако пӯро; евамевам̣ те пам̣сукӯлачӣварам̣ кха̄йиссати сантут̣т̣хасса вихарато ратийа̄ апаритасса̄йа пха̄сувиха̄ра̄йа оккамана̄йа нибба̄насса.
‘‘йато ¶ кхо твам̣, ануруддха, име ча ат̣т̣ха маха̄пурисавитакке витаккессаси, имесан̃ча чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ бхависсаси акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ, тато туйхам̣, ануруддха, сеййатха̄пи на̄ма гахапатисса ва̄ гахапатипуттасса ва̄ са̄лӣнам̣ одано вичитака̄л̣ако анекасӯпо анекабйан̃джано; евамевам̣ те пин̣д̣ийа̄лопабходжанам̣ кха̄йиссати сантут̣т̣хасса вихарато ратийа̄ апаритасса̄йа пха̄сувиха̄ра̄йа оккамана̄йа нибба̄насса.
‘‘йато кхо твам̣, ануруддха, име ча ат̣т̣ха маха̄пурисавитакке витаккессаси, имесан̃ча чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ бхависсаси акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ, тато туйхам̣, ануруддха, сеййатха̄пи ¶ на̄ма гахапатисса ва̄ гахапатипуттасса ва̄ кӯт̣а̄га̄рам̣ уллитта̄валиттам̣ нива̄там̣ пхуситаггал̣ам̣ пихитава̄тапа̄нам̣; евамевам̣ те руккхамӯласена̄санам̣ кха̄йиссати сантут̣т̣хасса вихарато ратийа̄ апаритасса̄йа пха̄сувиха̄ра̄йа оккамана̄йа нибба̄насса.
‘‘йато ¶ кхо твам̣, ануруддха, име ча ат̣т̣ха маха̄пурисавитакке витаккессаси, имесан̃ча чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ бхависсаси акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ, тато туйхам̣, ануруддха ¶ , сеййатха̄пи на̄ма гахапатисса ва̄ гахапатипуттасса ва̄ паллан̇ко гонакаттхато пат̣икаттхато пат̣аликаттхато кадалимигапаварапаччаттхаран̣о [ка̄дали… паччаттхаран̣о (сӣ.)] сауттараччхадо убхатолохитакӯпадха̄но; евамевам̣ те тин̣асантха̄ракасайана̄санам̣ кха̄йиссати сантут̣т̣хасса вихарато ратийа̄ апаритасса̄йа пха̄сувиха̄ра̄йа оккамана̄йа нибба̄насса.
‘‘йато ¶ кхо твам̣, ануруддха, име ча ат̣т̣ха маха̄пурисавитакке витаккессаси, имесан̃ча чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ бхависсаси акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ, тато туйхам̣, ануруддха, сеййатха̄пи на̄ма гахапатисса ва̄ гахапатипуттасса ва̄ на̄на̄бхесаджджа̄ни, сеййатхидам̣ – саппи наванӣтам̣ телам̣ мадху пха̄н̣итам̣; евамевам̣ те пӯтимуттабхесаджджам̣ кха̄йиссати сантут̣т̣хасса вихарато ратийа̄ апаритасса̄йа пха̄сувиха̄ра̄йа оккамана̄йа нибба̄насса. тена хи твам̣, ануруддха, а̄йатикампи васса̄ва̄сам̣ идхева четӣсу па̄чӣнавам̣сада̄йе вихареййа̄сӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо а̄йасма̄ ануруддхо бхагавато паччассоси.
атха кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ имина̄ ова̄дена овадитва̄ – сеййатха̄пи на̄ма балава̄ ¶ пурисо самин̃джитам̣ ва̄ ба̄хам̣ паса̄реййа, паса̄ритам̣ ва̄ ба̄хам̣ самин̃джеййа, евамевам̣ – четӣсу па̄чӣнавам̣сада̄йе антарахито бхаггесу сум̣сума̄рагире бхесакал̣а̄ване мигада̄йе па̄турахосӣти. нисӣди бхагава̄ пан̃н̃атте а̄сане. нисаджджа кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘ат̣т̣ха кхо, бхиккхаве, маха̄пурисавитакке десесса̄ми, там̣ сун̣а̄тха…пе… катаме ча, бхиккхаве, ат̣т̣ха маха̄пурисавитакка̄? аппиччхасса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо махиччхасса; сантут̣т̣хасса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо асантут̣т̣хасса; павивиттасса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо сан̇ган̣ика̄ра̄масса; а̄раддхавӣрийасса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо кусӣтасса; упат̣т̣хитассатисса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо мут̣т̣хассатисса; сама̄хитасса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо асама̄хитасса; пан̃н̃авато айам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ ¶ дхаммо дуппан̃н̃асса; ниппапан̃ча̄ра̄масса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо ниппапан̃чаратино, на̄йам̣ дхаммо папан̃ча̄ра̄масса папан̃чаратино’’.
‘‘‘аппиччхасса̄йам̣ ¶ ¶ , бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо махиччхасса̄’ти, ити кхо панетам̣ вуттам̣. кин̃четам̣ пат̣ичча вуттам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху аппиччхо сама̄но ‘аппиччхоти мам̣ джа̄неййу’нти на иччхати, сантут̣т̣хо сама̄но ‘сантут̣т̣хоти мам̣ джа̄неййу’нти на иччхати, павивитто сама̄но ‘павивиттоти мам̣ джа̄неййу’нти на иччхати, а̄раддхавӣрийо сама̄но ‘а̄раддхавӣрийоти мам̣ джа̄неййу’нти на иччхати, упат̣т̣хитассати сама̄но ‘упат̣т̣хитассатӣти мам̣ джа̄неййу’нти на иччхати, сама̄хито сама̄но ‘сама̄хитоти ¶ мам̣ джа̄неййу’нти на иччхати, пан̃н̃ава̄ сама̄но ‘пан̃н̃ава̄ти мам̣ джа̄неййу’нти на иччхати, ниппапан̃ча̄ра̄мо сама̄но ‘ниппапан̃ча̄ра̄моти мам̣ джа̄неййу’нти на иччхати. ‘аппиччхасса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо махиччхасса̄’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣.
‘‘‘сантут̣т̣хасса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо асантут̣т̣хасса̄’ти, ити кхо панетам̣ вуттам̣, кин̃четам̣ пат̣ичча вуттам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху сантут̣т̣хо хоти итарӣтарачӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄рена. ‘сантут̣т̣хасса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо асантут̣т̣хасса̄’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣.
‘‘‘павивиттасса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо сан̇ган̣ика̄ра̄масса̄’ти, ити кхо панетам̣ вуттам̣, кин̃четам̣ пат̣ичча вуттам̣? идха, бхиккхаве, бхиккхуно павивиттасса вихарато бхаванти упасан̇камита̄ро бхиккхӯ бхиккхунийо упа̄сака̄ упа̄сика̄йо ра̄джа̄но ра̄джамаха̄матта̄ титтхийа̄ титтхийаса̄вака̄. татра бхиккху вивеканиннена читтена вивекапон̣ена вивекапаббха̄рена вивекат̣т̣хена неккхамма̄бхиратена ан̃н̃адаттху уййоджаникапат̣исам̣йуттам̣йева катхам̣ катта̄ [паватта̄ (ка.)] хоти. ‘павивиттасса̄йам̣ ¶ , бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо сан̇ган̣ика̄ра̄масса̄’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣.
‘‘‘а̄раддхавӣрийасса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо кусӣтасса̄’ти, ити кхо панетам̣ вуттам̣, кин̃четам̣ пат̣ичча вуттам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху а̄раддхавӣрийо вихарати акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа кусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ упасампада̄йа ¶ тха̄мава̄ дал̣хапараккамо аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесу. ‘а̄раддхавӣрийасса̄йам̣ ¶ , бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо кусӣтасса̄’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣.
‘‘‘упат̣т̣хитассатисса̄йам̣ ¶ , бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо мут̣т̣хассатисса̄’ти, ити кхо панетам̣ вуттам̣. кин̃четам̣ пат̣ичча вуттам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху сатима̄ хоти парамена сатинепаккена саманна̄гато, чиракатампи чирабха̄ситампи сарита̄ ануссарита̄. ‘упат̣т̣хитассатисса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо, мут̣т̣хассатисса̄’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣.
‘‘‘сама̄хитасса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо асама̄хитасса̄’ти, ити кхо панетам̣ вуттам̣. кин̃четам̣ пат̣ичча вуттам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху вивиччева ка̄мехи…пе… чатуттхам̣ джха̄нам̣ упасампаджджа вихарати. ‘сама̄хитасса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо асама̄хитасса̄’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣.
‘‘‘пан̃н̃авато айам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо дуппан̃н̃асса̄’ти, ити кхо панетам̣ вуттам̣. кин̃четам̣ пат̣ичча вуттам̣? идха, бхиккхаве, бхиккху пан̃н̃ава̄ хоти удайаттхага̄минийа̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гато арийа̄йа ниббедхика̄йа самма̄ дуккхаккхайага̄минийа̄. ‘пан̃н̃авато айам̣, бхиккхаве, дхаммо, на̄йам̣ дхаммо дуппан̃н̃асса̄’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вуттам̣.
‘‘‘ниппапан̃ча̄ра̄масса̄йам̣ ¶ , бхиккхаве, дхаммо ниппапан̃чаратино, на̄йам̣ дхаммо папан̃ча̄ра̄масса папан̃чаратино’ти, ити кхо панетам̣ вуттам̣. кин̃четам̣ ¶ пат̣ичча вуттам̣? идха, бхиккхаве, бхиккхуно папан̃чаниродхе читтам̣ паккхандати пасӣдати сантит̣т̣хати вимуччати. ‘ниппапан̃ча̄ра̄масса̄йам̣, бхиккхаве, дхаммо, ниппапан̃чаратино, на̄йам̣ дхаммо папан̃ча̄ра̄масса папан̃чаратино’ти, ити йам̣ там̣ вуттам̣ идаметам̣ пат̣ичча вутта’’нти.
атха кхо а̄йасма̄ ануруддхо а̄йатикампи васса̄ва̄сам̣ таттхева четӣсу па̄чӣнавам̣сада̄йе виха̄си. атха кхо а̄йасма̄ ануруддхо еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева – йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ – брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си. ‘‘кхӣн̣а̄ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана̄йасма̄ ануруддхо арахатам̣ ¶ ахосӣти. атха кхо а̄йасма̄ ануруддхо арахаттаппатто та̄йам̣ вела̄йам̣ има̄ га̄тха̄йо абха̄си –
[тхерага̄. 901-903] ‘‘мама ¶ сан̇каппаман̃н̃а̄йа, саттха̄ локе ануттаро;
маномайена ка̄йена, иддхийа̄ упасан̇ками.
‘‘йатха̄ ме аху сан̇каппо, тато уттари десайи;
ниппапан̃чарато буддхо, ниппапан̃чам̣ адесайи.
‘‘тасса̄хам̣ дхаммаман̃н̃а̄йа, виха̄сим̣ са̄сане рато;
тиссо виджджа̄ ануппатта̄, катам̣ буддхасса са̄сана’’нти. дасамам̣;
гахапативагго татийо.
тассудда̄нам̣ –
две ¶ угга̄ две ча хаттхака̄, маха̄на̄мена джӣвако;
две бала̄ аккхан̣а̄ вутта̄, ануруддхена те даса̄ти.
4. да̄навагго
1. пат̣хамада̄насуттам̣
31. [дӣ. ни. 3.336] ‘‘ат̣т̣хима̄ни ¶ ¶ , бхиккхаве, да̄на̄ни. катама̄ни ат̣т̣ха? а̄саджджа да̄нам̣ дети, бхайа̄ да̄нам̣ дети, ‘ада̄си ме’ти да̄нам̣ дети, ‘дассати ме’ти да̄нам̣ дети, ‘са̄ху да̄на’нти да̄нам̣ дети, ‘ахам̣ пача̄ми, име на пачанти; на̄раха̄ми пачанто апачанта̄нам̣ да̄нам̣ ада̄ту’нти да̄нам̣ дети, ‘имам̣ ме да̄нам̣ дадато калйа̄н̣о киттисаддо аббхуггаччхатӣ’ти да̄нам̣ дети, читта̄лан̇ка̄рачиттапариккха̄раттхам̣ да̄нам̣ дети. има̄ни кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха да̄на̄нӣ’’ти. пат̣хамам̣.
2. дутийада̄насуттам̣
[катха̄. 480] ‘‘саддха̄ хирийам̣ кусалан̃ча да̄нам̣,
дхамма̄ ете саппуриса̄нуйа̄та̄;
етан̃хи маггам̣ дивийам̣ ваданти,
етена хи гаччхати девалока’’нти. дутийам̣;
3. да̄наваттхусуттам̣
33. ‘‘ат̣т̣хима̄ни ¶ , бхиккхаве, да̄наваттхӯни. катама̄ни ат̣т̣ха? чханда̄ да̄нам̣ дети, доса̄ да̄нам̣ дети, моха̄ да̄нам̣ дети, бхайа̄ да̄нам̣ дети, ‘диннапуббам̣ катапуббам̣ питупита̄махехи, на̄раха̄ми пора̄н̣ам̣ кулавам̣сам̣ ха̄пету’нти да̄нам̣ дети, ‘има̄хам̣ да̄нам̣ датва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ сугатим̣ ¶ саггам̣ локам̣ упападжджисса̄мӣ’ти да̄нам̣ дети, ‘имам̣ ме да̄нам̣ дадато читтам̣ пасӣдати, аттаманата̄ ¶ соманассам̣ упаджа̄йатӣ’ти да̄нам̣ дети, читта̄лан̇ка̄рачиттапариккха̄раттхам̣ да̄нам̣ дети. има̄ни кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха да̄наваттхӯнӣ’’ти. татийам̣.
4. кхеттасуттам̣
34. ‘‘ат̣т̣хан̇гасаманна̄гате ¶ , бхиккхаве, кхетте бӣджам̣ вуттам̣ на махаппхалам̣ хоти на махасса̄дам̣ на пха̄тисеййам̣ [на пха̄тисеййанти (сӣ. сйа̄. ка.), на пха̄тисеййа̄ (каттхачи)]. катхам̣ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гате? идха, бхиккхаве, кхеттам̣ унна̄манинна̄ми ча хоти, па̄са̄н̣асаккхарикан̃ча хоти, ӯсаран̃ча хоти, на ча гамбхӣраситам̣ хоти, на а̄йасампаннам̣ хоти, на апа̄йасампаннам̣ хоти, на ма̄тика̄сампаннам̣ хоти, на марийа̄дасампаннам̣ хоти. евам̣ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гате, бхиккхаве, кхетте бӣджам̣ вуттам̣ на махаппхалам̣ хоти на махасса̄дам̣ на пха̄тисеййам̣.
‘‘евамевам̣ кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатесу саман̣абра̄хман̣есу да̄нам̣ диннам̣ на махаппхалам̣ хоти на маха̄нисам̣сам̣ на маха̄джутикам̣ на маха̄виппха̄рам̣. катхам̣ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатесу? идха, бхиккхаве, саман̣абра̄хман̣а̄ миччха̄дит̣т̣хика̄ хонти, миччха̄сан̇каппа̄, миччха̄ва̄ча̄, миччха̄камманта̄, миччха̄а̄джӣва̄, миччха̄ва̄йа̄ма̄, миччха̄сатино, миччха̄сама̄дхино. евам̣ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатесу, бхиккхаве, саман̣абра̄хман̣есу да̄нам̣ диннам̣ на махаппхалам̣ хоти на маха̄нисам̣сам̣ на маха̄джутикам̣ на маха̄виппха̄рам̣.
‘‘ат̣т̣хан̇гасаманна̄гате, бхиккхаве, кхетте бӣджам̣ вуттам̣ махаппхалам̣ хоти махасса̄дам̣ ¶ пха̄тисеййам̣. катхам̣ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гате? идха, бхиккхаве, кхеттам̣ анунна̄ма̄нинна̄ми ча хоти, апа̄са̄н̣асаккхарикан̃ча хоти, анӯсаран̃ча хоти, гамбхӣраситам̣ ¶ хоти, а̄йасампаннам̣ хоти, апа̄йасампаннам̣ хоти, ма̄тика̄сампаннам̣ ¶ хоти, марийа̄дасампаннам̣ хоти. евам̣ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гате, бхиккхаве, кхетте бӣджам̣ вуттам̣ махаппхалам̣ хоти махасса̄дам̣ пха̄тисеййам̣.
‘‘евамевам̣ кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатесу саман̣абра̄хман̣есу да̄нам̣ диннам̣ махаппхалам̣ хоти маха̄нисам̣сам̣ маха̄джутикам̣ маха̄виппха̄рам̣. катхам̣ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатесу? идха, бхиккхаве, саман̣абра̄хман̣а̄ самма̄дит̣т̣хика̄ хонти, самма̄сан̇каппа̄, самма̄ва̄ча̄, самма̄камманта̄, самма̄а̄джӣва̄, самма̄ва̄йа̄ма̄, самма̄сатино, самма̄сама̄дхино. евам̣ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатесу, бхиккхаве, саман̣абра̄хман̣есу да̄нам̣ диннам̣ махаппхалам̣ хоти маха̄нисам̣сам̣ маха̄джутикам̣ маха̄виппха̄ра’’нти.
‘‘йатха̄пи ¶ кхетте сампанне, павутта̄ бӣджасампада̄;
деве сампа̄дайантамхи [сан̃джа̄йантамхи (ка.)], хоти дхан̃н̃асса сампада̄.
‘‘анӣтисампада̄ хоти, вирӯл̣хӣ бхавати сампада̄;
вепулласампада̄ хоти, пхалам̣ ве хоти сампада̄.
‘‘евам̣ сампаннасӣлесу, динна̄ бходжанасампада̄;
сампада̄нам̣ упанети, сампаннам̣ хисса там̣ катам̣.
‘‘тасма̄ сампадама̄кан̇кхӣ, сампаннаттхӯдха пуггало;
сампаннапан̃н̃е ¶ севетха, евам̣ иджджханти сампада̄.
‘‘виджджа̄чаран̣асампанне, ладдха̄ читтасса сампадам̣;
кароти каммасампадам̣, лабхати чаттхасампадам̣.
‘‘локам̣ н̃атва̄ йатха̄бхӯтам̣, паппуййа дит̣т̣хисампадам̣;
маггасампадама̄гамма, йа̄ти сампаннама̄насо.
‘‘одхунитва̄ ¶ малам̣ саббам̣, патва̄ нибба̄насампадам̣;
муччати саббадуккхехи, са̄ хоти саббасампада̄’’ти. чатуттхам̣;
5. да̄нӯпапаттисуттам̣
35. [дӣ. ни. 3.337] ‘‘ат̣т̣хима̄, бхиккхаве, да̄нӯпапаттийо. катама̄ ат̣т̣ха? идха, бхиккхаве, екаччо да̄нам̣ дети саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ¶ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ сеййа̄васатхападӣпеййам̣. со йам̣ дети там̣ пачча̄сӣсати [пачча̄сим̣сати (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)]. со пассати кхаттийамаха̄са̄ле ва̄ бра̄хман̣амаха̄са̄ле ва̄ гахапатимаха̄са̄ле ва̄ пан̃чахи ка̄магун̣ехи самаппите саман̇гӣбхӯте парича̄райама̄не. тасса евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ кхаттийамаха̄са̄ла̄нам̣ ¶ ва̄ бра̄хман̣амаха̄са̄ла̄нам̣ ва̄ гахапатимаха̄са̄ла̄нам̣ ва̄ сахабйатам̣ упападжджеййа’нти! со там̣ читтам̣ дахати, там̣ читтам̣ адхит̣т̣ха̄ти, там̣ читтам̣ бха̄вети. тасса там̣ читтам̣ хӣне вимуттам̣ [хӣнедхимуттам̣ (сйа̄. пӣ.) вимуттанти адхимуттам̣, вимуттанти ва̄ виссат̣т̣хам̣ (т̣ӣка̄сам̣ван̣н̣ана̄)], уттари абха̄витам̣, татрӯпапаттийа̄ сам̣ваттати. ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ кхаттийамаха̄са̄ла̄нам̣ ва̄ бра̄хман̣амаха̄са̄ла̄нам̣ ва̄ гахапатимаха̄са̄ла̄нам̣ ва̄ сахабйатам̣ упападжджати. тан̃ча кхо сӣлавато вада̄ми, но дуссӣласса. иджджхати, бхиккхаве, сӣлавато четопан̣идхи висуддхатта̄.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччо да̄нам̣ дети ¶ саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ сеййа̄васатхападӣпеййам̣. со йам̣ дети там̣ пачча̄сӣсати. тасса сутам̣ хоти – ‘ча̄тумаха̄ра̄джика̄ [ча̄туммаха̄ра̄джика̄ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.)] дева̄ ¶ дӣгха̄йука̄ ван̣н̣аванто сукхабахула̄’ти. тасса евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа’нти. со там̣ читтам̣ дахати, там̣ читтам̣ адхит̣т̣ха̄ти, там̣ читтам̣ бха̄вети. тасса там̣ читтам̣ хӣне вимуттам̣, уттари абха̄витам̣, татрӯпапаттийа̄ сам̣ваттати. ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. тан̃ча кхо сӣлавато вада̄ми, но дуссӣласса. иджджхати, бхиккхаве, сӣлавато четопан̣идхи висуддхатта̄.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччо да̄нам̣ дети саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ сеййа̄васатхападӣпеййам̣. со йам̣ дети там̣ пачча̄сӣсати. тасса сутам̣ хоти – та̄ватим̣са̄ дева̄…пе… йа̄ма̄ дева̄… тусита̄ дева̄… нимма̄наратӣ дева̄… параниммитавасаваттӣ дева̄ дӣгха̄йука̄ ван̣н̣аванто сукхабахула̄ти. тасса евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параниммитавасаваттӣнам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа’нти. со там̣ читтам̣ дахати, там̣ читтам̣ адхит̣т̣ха̄ти ¶ , там̣ читтам̣ бха̄вети. тасса там̣ читтам̣ хӣне вимуттам̣, уттари абха̄витам̣, татрӯпапаттийа̄ сам̣ваттати. ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параниммитавасаваттӣнам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. тан̃ча кхо сӣлавато вада̄ми, но дуссӣласса. иджджхати, бхиккхаве, сӣлавато четопан̣идхи висуддхатта̄.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччо ¶ да̄нам̣ дети саман̣асса ва̄ бра̄хман̣асса ва̄ аннам̣ па̄нам̣ ваттхам̣ йа̄нам̣ ма̄ла̄гандхавилепанам̣ сеййа̄васатхападӣпеййам̣. со йам̣ дети там̣ пачча̄сӣсати. тасса сутам̣ хоти ¶ – ‘брахмака̄йика̄ дева̄ дӣгха̄йука̄ ¶ ван̣н̣аванто сукхабахула̄’ти. тасса евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ брахмака̄йика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа’нти. со там̣ читтам̣ дахати, там̣ читтам̣ адхит̣т̣ха̄ти, там̣ читтам̣ бха̄вети. тасса там̣ читтам̣ хӣне вимуттам̣, уттари абха̄витам̣, татрӯпапаттийа̄ сам̣ваттати. ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ брахмака̄йика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. тан̃ча кхо сӣлавато вада̄ми, но дуссӣласса; вӣтара̄гасса, но сара̄гасса. иджджхати, бхиккхаве, сӣлавато четопан̣идхи вӣтара̄гатта̄. има̄ кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха да̄нӯпапаттийо’’ти. пан̃чамам̣.
6. пун̃н̃акирийаваттхусуттам̣
36. ‘‘тӣн̣има̄ни, бхиккхаве, пун̃н̃акирийаваттхӯни. катама̄ни тӣн̣и? да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттху [пун̃н̃акирийаваттхум̣ (сӣ. пӣ.) евамупарипи], сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттху, бха̄вана̄майам̣ пун̃н̃акирийаваттху. идха, бхиккхаве, екаччасса да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттху париттам̣ катам̣ хоти, сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттху париттам̣ катам̣ хоти, бха̄вана̄майам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ [пун̃н̃акирийаваттху (сйа̄.)] на̄бхисамбхоти. со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ мануссадобхагйам̣ упападжджати.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччасса да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттху маттасо катам̣ хоти, сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттху маттасо катам̣ хоти, бха̄вана̄майам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ на̄бхисамбхоти. со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ мануссасобхагйам̣ упападжджати.
‘‘идха ¶ пана, бхиккхаве ¶ , екаччасса да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттху адхиматтам̣ катам̣ хоти, сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттху ¶ адхиматтам̣ катам̣ хоти, бха̄вана̄майам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ на̄бхисамбхоти. со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. татра, бхиккхаве, чатта̄ро маха̄ра̄джа̄но да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ атирекам̣ каритва̄, сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ атирекам̣ каритва̄, ча̄тумаха̄ра̄джике деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ханти – диббена а̄йуна̄, диббена ван̣н̣ена, диббена сукхена, диббена йасена, диббена а̄дхипатеййена, диббехи рӯпехи, диббехи саддехи, диббехи гандхехи, диббехи расехи, диббехи пхот̣т̣хаббехи.
‘‘идха ¶ пана, бхиккхаве, екаччасса да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттху адхиматтам̣ катам̣ хоти, сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттху адхиматтам̣ катам̣ хоти, бха̄вана̄майам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ на̄бхисамбхоти. со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ та̄ватим̣са̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. татра, бхиккхаве, сакко дева̄наминдо да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ атирекам̣ каритва̄ сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ атирекам̣ каритва̄ та̄ватим̣се деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ха̄ти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехи.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччасса да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттху адхиматтам̣ катам̣ хоти, сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттху адхиматтам̣ катам̣ хоти, бха̄вана̄майам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ на̄бхисамбхоти. со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ йа̄ма̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. татра, бхиккхаве, суйа̄мо девапутто да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ атирекам̣ каритва̄ ¶ , сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ атирекам̣ каритва̄, йа̄ме деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ха̄ти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехи.
‘‘идха пана, бхиккхаве, екаччасса да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттху адхиматтам̣ катам̣ хоти, сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттху адхиматтам̣ катам̣ хоти, бха̄вана̄майам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ на̄бхисамбхоти. со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ тусита̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. татра ¶ , бхиккхаве, сантусито девапутто да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ атирекам̣ каритва̄, сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ атирекам̣ каритва̄, тусите деве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ха̄ти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехи.
‘‘идха ¶ пана, бхиккхаве, екаччасса да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттху адхиматтам̣ катам̣ хоти, сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттху адхиматтам̣ катам̣ хоти, бха̄вана̄майам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ на̄бхисамбхоти. со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ нимма̄наратӣнам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. татра, бхиккхаве, суниммито девапутто да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ атирекам̣ каритва̄, сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ атирекам̣ каритва̄, нимма̄наратӣдеве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ха̄ти – диббена а̄йуна̄…пе… диббехи пхот̣т̣хаббехи.
‘‘идха ¶ пана, бхиккхаве, екаччасса да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттху адхиматтам̣ катам̣ хоти, сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттху адхиматтам̣ катам̣ хоти, бха̄вана̄майам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ на̄бхисамбхоти. со ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параниммитавасаваттӣнам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. татра, бхиккхаве, васаваттӣ девапутто да̄намайам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ атирекам̣ ¶ каритва̄, сӣламайам̣ пун̃н̃акирийаваттхум̣ атирекам̣ каритва̄, параниммитавасаваттӣдеве дасахи т̣ха̄нехи адхиган̣ха̄ти – диббена а̄йуна̄, диббена ван̣н̣ена, диббена сукхена, диббена йасена, диббена а̄дхипатеййена, диббехи рӯпехи, диббехи саддехи, диббехи гандхехи, диббехи расехи, диббехи пхот̣т̣хаббехи. има̄ни кхо, бхиккхаве, тӣн̣и пун̃н̃акирийаваттхӯнӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. саппурисада̄насуттам̣
37. ‘‘ат̣т̣хима̄ни, бхиккхаве, саппурисада̄на̄ни. катама̄ни ат̣т̣ха? сучим̣ ¶ дети, пан̣ӣтам̣ дети, ка̄лена дети, каппийам̣ дети, вичеййа дети, абхин̣хам̣ дети, дадам̣ читтам̣ паса̄дети, датва̄ аттамано хоти. има̄ни кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха саппурисада̄на̄нӣ’’ти.
‘‘сучим̣ пан̣ӣтам̣ ка̄лена, каппийам̣ па̄набходжанам̣;
абхин̣хам̣ дада̄ти да̄нам̣, сукхеттесу [сукхетте (сӣ. пӣ.)] брахмача̄рису.
‘‘нева [на ча (сӣ. пӣ.)] виппат̣иса̄рисса, чаджитва̄ а̄мисам̣ бахум̣;
евам̣ динна̄ни да̄на̄ни, ван̣н̣айанти випассино.
‘‘евам̣ йаджитва̄ медха̄вӣ, саддхо муттена четаса̄;
абйа̄баджджхам̣ [абйа̄паджджхам̣ (ка.) а. ни. 4.40; 6.37] сукхам̣ локам̣, пан̣д̣ито упападжджатӣ’’ти. саттамам̣;
8. саппурисасуттам̣
38. ‘‘саппурисо ¶ , бхиккхаве, куле джа̄йама̄но бахуно джанасса аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти – ма̄та̄питӯнам̣ аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти, путтада̄расса аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти ¶ , да̄сакаммакарапорисасса аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти, митта̄мачча̄нам̣ аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти, пуббапета̄нам̣ аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти, ран̃н̃о ¶ аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти, девата̄нам̣ аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти, саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, маха̄мегхо саббасасса̄ни сампа̄денто бахуно джанасса аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа [хита̄йа…пе… (сйа̄. ка.)] хоти; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, саппурисо куле джа̄йама̄но бахуно джанасса аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти – ма̄та̄питӯнам̣ аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти, путтада̄расса аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти, да̄сакаммакарапорисасса аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти, митта̄мачча̄нам̣ аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти, пуббапета̄нам̣ аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти, ран̃н̃о аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа ¶ хоти, девата̄нам̣ аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хоти, саман̣абра̄хман̣а̄нам̣ аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа хотӣ’’ти.
‘‘бахӯнам̣ [бахуннам̣ (сӣ. пӣ.)] вата аттха̄йа, саппан̃н̃о гхарама̄васам̣;
ма̄тарам̣ питарам̣ пуббе, раттиндиваматандито.
‘‘пӯджети сахадхаммена, пуббекатамануссарам̣;
ана̄га̄ре паббаджите, апаче брахмача̄райо [брахмача̄рино (сйа̄.)].
‘‘нивит̣т̣хасаддхо пӯджети, н̃атва̄ дхамме ча песало [песале (ка.)];
ран̃н̃о хито девахито, н̃а̄тӣнам̣ сакхинам̣ хито.
‘‘саббесам̣ [саббесу (ка.)] со [са (сйа̄. пӣ. ка.)] хито хоти, саддхамме суппатит̣т̣хито;
винеййа маччхерамалам̣, са локам̣ бхаджате сива’’нти. ат̣т̣хамам̣;
9. абхисандасуттам̣
39. ‘‘ат̣т̣химе ¶ , бхиккхаве, пун̃н̃а̄бхисанда̄ кусала̄бхисанда̄ сукхасса̄ха̄ра̄ ¶ соваггика̄ сукхавипа̄ка̄ ¶ саггасам̣ваттаника̄, ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттанти. катаме ат̣т̣ха? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако буддхам̣ саран̣ам̣ гато хоти. айам̣, бхиккхаве, пат̣хамо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро соваггико сукхавипа̄ко саггасам̣ваттанико, ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако дхаммам̣ саран̣ам̣ гато хоти. айам̣, бхиккхаве, дутийо пун̃н̃а̄бхисандо…пе… сам̣ваттати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако сан̇гхам̣ саран̣ам̣ гато хоти. айам̣, бхиккхаве, татийо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро соваггико сукхавипа̄ко саггасам̣ваттанико, ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттати.
[катха̄. 480] ‘‘пан̃чима̄ни ¶ , бхиккхаве, да̄на̄ни маха̄да̄на̄ни агган̃н̃а̄ни раттан̃н̃а̄ни вам̣сан̃н̃а̄ни пора̄н̣а̄ни асам̣кин̣н̣а̄ни асам̣кин̣н̣апубба̄ни, на сам̣кийанти на сам̣кийиссанти, аппат̣икут̣т̣ха̄ни [аппатикут̣т̣ха̄ни (сӣ.)] саман̣ехи бра̄хман̣ехи вин̃н̃ӯхи. катама̄ни пан̃ча? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако па̄н̣а̄типа̄там̣ паха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти. па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато, бхиккхаве, арийаса̄вако апарима̄н̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ абхайам̣ дети, аверам̣ дети, абйа̄баджджхам̣ [абйа̄паджджхам̣ (ка.) евамупарипи] дети. апарима̄н̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ абхайам̣ датва̄ аверам̣ датва̄ абйа̄баджджхам̣ датва̄ апарима̄н̣асса абхайасса аверасса абйа̄баджджхасса бха̄гӣ хоти. идам̣, бхиккхаве, пат̣хамам̣ да̄нам̣ маха̄да̄нам̣ агган̃н̃ам̣ раттан̃н̃ам̣ вам̣сан̃н̃ам̣ пора̄н̣ам̣ асам̣кин̣н̣ам̣ асам̣кин̣н̣апуббам̣, на сам̣кийати на сам̣кийиссати, аппат̣икут̣т̣хам̣ саман̣ехи ¶ бра̄хман̣ехи вин̃н̃ӯхи. айам̣, бхиккхаве, чатуттхо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо сукхасса̄ха̄ро соваггико сукхавипа̄ко саггасам̣ваттанико, ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттати.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, арийаса̄вако адинна̄да̄нам̣ паха̄йа адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато хоти…пе… ка̄месумиччха̄ча̄рам̣ паха̄йа ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирато ¶ хоти…пе… муса̄ва̄дам̣ паха̄йа муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато хоти…пе… сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄нам̣ паха̄йа сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато хоти. сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато, бхиккхаве, арийаса̄вако ¶ апарима̄н̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ абхайам̣ дети аверам̣ дети абйа̄баджджхам̣ дети. апарима̄н̣а̄нам̣ сатта̄нам̣ абхайам̣ датва̄ аверам̣ датва̄ абйа̄баджджхам̣ датва̄, апарима̄н̣асса абхайасса аверасса абйа̄баджджхасса бха̄гӣ хоти. идам̣, бхиккхаве, пан̃чамам̣ да̄нам̣ маха̄да̄нам̣ агган̃н̃ам̣ раттан̃н̃ам̣ вам̣сан̃н̃ам̣ пора̄н̣ам̣ асам̣кин̣н̣ам̣ асам̣кин̣н̣апуббам̣, на сам̣кийати на сам̣кийиссати, аппат̣икут̣т̣хам̣ саман̣ехи бра̄хман̣ехи вин̃н̃ӯхи. айам̣ кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хамо пун̃н̃а̄бхисандо кусала̄бхисандо ¶ сукхасса̄ха̄ро соваггико сукхавипа̄ко саггасам̣ваттанико, ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттати. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха пун̃н̃а̄бхисанда̄ кусала̄бхисанда̄ сукхасса̄ха̄ра̄ соваггика̄ сукхавипа̄ка̄ саггасам̣ваттаника̄, ит̣т̣ха̄йа канта̄йа мана̄па̄йа хита̄йа сукха̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. навамам̣.
10. дуччаритавипа̄касуттам̣
40. ‘‘па̄н̣а̄типа̄то, бхиккхаве, а̄севито бха̄вито бахулӣкато нирайасам̣ваттанико ¶ тираччха̄найонисам̣ваттанико петтивисайасам̣ваттанико. йо саббалахусо [саббалахусоти саббалахуко (сйа̄. ат̣т̣ха.)] па̄н̣а̄типа̄тасса випа̄ко, мануссабхӯтасса аппа̄йукасам̣ваттанико хоти.
‘‘адинна̄да̄нам̣, бхиккхаве, а̄севитам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ нирайасам̣ваттаникам̣ тираччха̄найонисам̣ваттаникам̣ петтивисайасам̣ваттаникам̣. йо саббалахусо адинна̄да̄насса випа̄ко, мануссабхӯтасса бхогабйасанасам̣ваттанико хоти.
‘‘ка̄месумиччха̄ча̄ро, бхиккхаве, а̄севито бха̄вито бахулӣкато нирайасам̣ваттанико тираччха̄найонисам̣ваттанико петтивисайасам̣ваттанико. йо саббалахусо ка̄месумиччха̄ча̄расса випа̄ко, мануссабхӯтасса сапаттаверасам̣ваттанико хоти.
‘‘муса̄ва̄до ¶ , бхиккхаве, а̄севито бха̄вито бахулӣкато нирайасам̣ваттанико тираччха̄найонисам̣ваттанико петтивисайасам̣ваттанико. йо саббалахусо муса̄ва̄дасса випа̄ко, мануссабхӯтасса абхӯтаббхаккха̄насам̣ваттанико хоти.
‘‘писун̣а̄ ¶ , бхиккхаве, ва̄ча̄ а̄севита̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ нирайасам̣ваттаника̄ тираччха̄найонисам̣ваттаника̄ петтивисайасам̣ваттаника̄. йо саббалахусо писун̣а̄йа ва̄ча̄йа випа̄ко, мануссабхӯтасса миттехи бхеданасам̣ваттанико хоти.
‘‘пхаруса̄ ¶ , бхиккхаве, ва̄ча̄ а̄севита̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ нирайасам̣ваттаника̄ тираччха̄найонисам̣ваттаника̄ петтивисайасам̣ваттаника̄. йо саббалахусо пхаруса̄йа ва̄ча̄йа випа̄ко, мануссабхӯтасса амана̄пасаддасам̣ваттанико хоти.
‘‘сампхаппала̄по, бхиккхаве, а̄севито бха̄вито бахулӣкато нирайасам̣ваттанико тираччха̄найонисам̣ваттанико петтивисайасам̣ваттанико. йо саббалахусо сампхаппала̄пасса випа̄ко, мануссабхӯтасса ана̄деййава̄ча̄сам̣ваттанико хоти.
‘‘сура̄мерайапа̄нам̣, бхиккхаве ¶ , а̄севитам̣ бха̄витам̣ бахулӣкатам̣ нирайасам̣ваттаникам̣ тираччха̄найонисам̣ваттаникам̣ петтивисайасам̣ваттаникам̣. йо саббалахусо сура̄мерайапа̄насса випа̄ко, мануссабхӯтасса умматтакасам̣ваттанико хотӣ’’ти. дасамам̣.
да̄навагго чатуттхо.
тассудда̄нам̣ –
две да̄на̄ни ваттхун̃ча, кхеттам̣ да̄нӯпапаттийо;
кирийам̣ две саппуриса̄, абхисандо випа̄ко ча̄ти.
5. упосатхавагго
1. сан̇кхиттӯпосатхасуттам̣
41. евам̣ ¶ ¶ ме сутам̣ – екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти. ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча –
‘‘ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато, бхиккхаве, упосатхо упавуттхо махаппхало хоти маха̄нисам̣со маха̄джутико маха̄виппха̄ро. катхам̣ упавуттхо ча, бхиккхаве, ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато упосатхо махаппхало хоти маха̄нисам̣со маха̄джутико маха̄виппха̄ро? идха ¶ , бхиккхаве, арийаса̄вако ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йа̄ваджӣвам̣ араханто па̄н̣а̄типа̄там̣ паха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирата̄ нихитадан̣д̣а̄ нихитасаттха̄ ладжджӣ дайа̄панна̄, саббапа̄н̣абхӯтахита̄нукампино вихаранти. ахам̣ паджджа иман̃ча раттим̣ иман̃ча дивасам̣ па̄н̣а̄типа̄там̣ паха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато нихитадан̣д̣о нихитасаттхо ладжджӣ дайа̄панно, саббапа̄н̣абхӯтахита̄нукампӣ ¶ вихара̄ми. имина̄пан̇гена [имина̄пи ан̇гена (сӣ. пӣ.) а. ни. 3.71] арахатам̣ анукароми, упосатхо ча ме упавуттхо бхависсатӣ’ти. имина̄ пат̣хамена ан̇гена саманна̄гато хоти.
‘‘‘йа̄ваджӣвам̣ араханто адинна̄да̄нам̣ паха̄йа адинна̄да̄на̄ пат̣ивирата̄ динна̄да̄йӣ диннапа̄т̣икан̇кхӣ, атхенена сучибхӯтена аттана̄ вихаранти. ахам̣ паджджа иман̃ча раттим̣ иман̃ча дивасам̣ адинна̄да̄нам̣ паха̄йа адинна̄да̄на̄ пат̣ивирато динна̄да̄йӣ диннапа̄т̣икан̇кхӣ, атхенена сучибхӯтена аттана̄ вихара̄ми. имина̄пан̇гена арахатам̣ анукароми, упосатхо ча ме упавуттхо бхависсатӣ’ти. имина̄ дутийена ан̇гена саманна̄гато хоти.
‘‘‘йа̄ваджӣвам̣ араханто абрахмачарийам̣ паха̄йа брахмача̄рино а̄ра̄ча̄рино вирата̄ метхуна̄ га̄мадхамма̄. ахам̣ паджджа иман̃ча раттим̣ иман̃ча дивасам̣ абрахмачарийам̣ паха̄йа брахмача̄рӣ а̄ра̄ча̄рӣ [ана̄ча̄рӣ (ка.)] вирато ¶ метхуна̄ га̄мадхамма̄. имина̄пан̇гена арахатам̣ анукароми, упосатхо ча ме упавуттхо бхависсатӣ’ти. имина̄ татийена ан̇гена саманна̄гато хоти.
‘‘‘йа̄ваджӣвам̣ ¶ араханто муса̄ва̄дам̣ паха̄йа муса̄ва̄да̄ пат̣ивирата̄ саччава̄дино саччасандха̄ тхета̄ паччайика̄ ависам̣ва̄дако локасса. ахам̣ паджджа иман̃ча раттим̣ иман̃ча дивасам̣ муса̄ва̄дам̣ паха̄йа муса̄ва̄да̄ пат̣ивирато саччава̄дӣ ¶ саччасандхо тхето паччайико ависам̣ва̄дако локасса. имина̄пан̇гена арахатам̣ анукароми, упосатхо ча ме упавуттхо бхависсатӣ’ти. имина̄ чатуттхена ан̇гена саманна̄гато хоти.
‘‘‘йа̄ваджӣвам̣ араханто сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄нам̣ паха̄йа сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирата̄. ахам̣ ¶ паджджа иман̃ча раттим̣ иман̃ча дивасам̣ сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄нам̣ паха̄йа сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато. имина̄пан̇гена арахатам̣ анукароми, упосатхо ча ме упавуттхо бхависсатӣ’ти. имина̄ пан̃чамена ан̇гена саманна̄гато хоти.
‘‘‘йа̄ваджӣвам̣ араханто екабхаттика̄ раттӯпарата̄ вирата̄ вика̄лабходжана̄. ахам̣ паджджа иман̃ча раттим̣ иман̃ча дивасам̣ екабхаттико раттӯпарато вирато вика̄лабходжана̄. имина̄пан̇гена арахатам̣ анукароми, упосатхо ча ме упавуттхо бхависсатӣ’ти. имина̄ чхат̣т̣хена ан̇гена саманна̄гато хоти.
‘‘‘йа̄ваджӣвам̣ араханто наччагӣтава̄дитависӯкадассанама̄ла̄гандхавилепанадха̄ран̣аман̣д̣анавибхӯсанат̣т̣ха̄нам̣ паха̄йа наччагӣтава̄дитависӯкадассанама̄ла̄гандхавилепанадха̄ран̣аман̣д̣анавибхӯсанат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирата̄. ахам̣ паджджа иман̃ча раттим̣ иман̃ча дивасам̣ наччагӣтава̄дитависӯкадассанама̄ла̄гандхавилепанадха̄ран̣аман̣д̣анавибхӯсанат̣т̣ха̄нам̣ паха̄йа наччагӣтава̄дитависӯкадассанама̄ла̄гандхавилепанадха̄ран̣аман̣д̣анавибхӯсанат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато. имина̄пан̇гена арахатам̣ анукароми, упосатхо ча ме упавуттхо бхависсатӣ’ти. имина̄ саттамена ан̇гена саманна̄гато хоти.
‘‘‘йа̄ваджӣвам̣ араханто учча̄сайанамаха̄сайанам̣ паха̄йа учча̄сайанамаха̄сайана̄ пат̣ивирата̄ нӣчасеййам̣ каппенти – ман̃чаке ва̄ тин̣асантха̄раке ва̄. ахам̣ паджджа иман̃ча раттим̣ иман̃ча дивасам̣ ¶ учча̄сайанамаха̄сайанам̣ паха̄йа учча̄сайанамаха̄сайана̄ пат̣ивирато нӣчасеййам̣ каппеми – ман̃чаке ва̄ тин̣асантха̄раке ва̄. имина̄пан̇гена арахатам̣ анукароми ¶ , упосатхо ча ме упавуттхо бхависсатӣ’ти. имина̄ ат̣т̣хамена ан̇гена саманна̄гато хоти ¶ . евам̣ упавуттхо кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато упосатхо махаппхало хоти маха̄нисам̣со маха̄джутико маха̄виппха̄ро’’ти. пат̣хамам̣.
2. виттхатӯпосатхасуттам̣
42. ‘‘ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато ¶ , бхиккхаве, упосатхо упавуттхо махаппхало хоти маха̄нисам̣со маха̄джутико маха̄виппха̄ро. катхам̣ упавуттхо ча, бхиккхаве, ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато упосатхо махаппхало хоти маха̄нисам̣со маха̄джутико маха̄виппха̄ро? идха, бхиккхаве, арийаса̄вако ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йа̄ваджӣвам̣ араханто па̄н̣а̄типа̄там̣ паха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирата̄ нихитадан̣д̣а̄ нихитасаттха̄ ладжджӣ дайа̄панна̄, саббапа̄н̣абхӯтахита̄нукампино вихаранти. ахам̣ паджджа иман̃ча раттим̣ иман̃ча дивасам̣ па̄н̣а̄типа̄там̣ паха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато нихитадан̣д̣о нихитасаттхо ладжджӣ дайа̄панно, саббапа̄н̣абхӯтахита̄нукампӣ вихара̄ми. имина̄пан̇гена арахатам̣ анукароми, упосатхо ча ме упавуттхо бхависсатӣ’ти. имина̄ пат̣хамена ан̇гена саманна̄гато хоти…пе….
‘‘‘йа̄ваджӣвам̣ араханто учча̄сайанамаха̄сайанам̣ паха̄йа учча̄сайанамаха̄сайана̄ пат̣ивирата̄ нӣчасеййам̣ каппенти – ман̃чаке ва̄ тин̣асантха̄раке ва̄. ахам̣ паджджа иман̃ча раттим̣ иман̃ча дивасам̣ учча̄сайанамаха̄сайанам̣ паха̄йа учча̄сайанамаха̄сайана̄ пат̣ивирато нӣчасеййам̣ каппеми – ман̃чаке ва̄ тин̣асантха̄раке ва̄. имина̄пан̇гена арахатам̣ анукароми, упосатхо ча ме упавуттхо бхависсатӣ’ти. имина̄ ат̣т̣хамена ан̇гена саманна̄гато хоти. евам̣ упавуттхо кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато упосатхо махаппхало хоти маха̄нисам̣со маха̄джутико маха̄виппха̄ро ¶ .
‘‘кӣвамахаппхало хоти кӣвамаха̄нисам̣со кӣвамаха̄джутико кӣвамаха̄виппха̄ро? сеййатха̄пи, бхиккхаве, йо имесам̣ сол̣асаннам̣ маха̄джанапада̄нам̣ пахӯтараттаратана̄нам̣ ¶ [пахӯтасаттаратана̄нам̣ (сӣ. сйа̄. кам̣. пӣ.) а. ни. 3.71 па̄л̣ийа̄ т̣ӣка̄йам̣ дасситапа̄л̣ийева. тадат̣т̣хакатха̄пи пасситабба̄] иссарийа̄дхипаччам̣ раджджам̣ ка̄реййа, сеййатхидам̣ – ан̇га̄нам̣ магадха̄нам̣ ка̄сӣнам̣ косала̄нам̣ ваджджӣнам̣ малла̄нам̣ четӣнам̣ ван̇га̄нам̣ курӯнам̣ пан̃ча̄ла̄нам̣ маччха̄нам̣ [маджджа̄нам̣ (ка.)] сӯрасена̄нам̣ ассака̄нам̣ авантӣнам̣ гандха̄ра̄нам̣ камбоджа̄нам̣, ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатасса ¶ ¶ упосатхасса етам̣ [екам̣ (ка.)] калам̣ на̄ггхати сол̣асим̣. там̣ кисса хету? капан̣ам̣, бхиккхаве, ма̄нусакам̣ раджджам̣ диббам̣ сукхам̣ упанидха̄йа.
‘‘йа̄ни, бхиккхаве, ма̄нусака̄ни пан̃н̃а̄са васса̄ни, ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ дева̄нам̣ есо еко раттиндиво [раттидиво (ка.)]. та̄йа раттийа̄ тим̣сараттийо ма̄со. тена ма̄сена два̄дасама̄сийо сам̣ваччхаро. тена сам̣ваччхарена дибба̄ни пан̃ча вассасата̄ни ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, виджджати йам̣ идхекаччо иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упаваситва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа. идам̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, сандха̄йа бха̄ситам̣ – ‘капан̣ам̣ ма̄нусакам̣ раджджам̣ диббам̣ сукхам̣ упанидха̄йа’’’.
‘‘йа̄ни, бхиккхаве, ма̄нусака̄ни вассасата̄ни, та̄ватим̣са̄нам̣ дева̄нам̣ есо еко раттиндиво. та̄йа раттийа̄ тим̣сараттийо ма̄со. тена ма̄сена два̄дасама̄сийо сам̣ваччхаро. тена сам̣ваччхарена диббам̣ вассасахассам̣ та̄ватим̣са̄нам̣ дева̄нам̣ ¶ а̄йуппама̄н̣ам̣. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, виджджати йам̣ идхекаччо иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упаваситва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ та̄ватим̣са̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа. идам̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, сандха̄йа бха̄ситам̣ – ‘капан̣ам̣ ¶ ма̄нусакам̣ раджджам̣ диббам̣ сукхам̣ упанидха̄йа’’’.
‘‘йа̄ни, бхиккхаве, ма̄нусака̄ни две вассасата̄ни, йа̄ма̄нам̣ дева̄нам̣ есо еко раттиндиво. та̄йа раттийа̄ тим̣сараттийо ма̄со. тена ма̄сена два̄дасама̄сийо сам̣ваччхаро. тена сам̣ваччхарена дибба̄ни две вассасахасса̄ни йа̄ма̄нам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, виджджати йам̣ идхекаччо иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упаваситва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ йа̄ма̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа. идам̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, сандха̄йа бха̄ситам̣ – ‘капан̣ам̣ ма̄нусакам̣ раджджам̣ диббам̣ сукхам̣ упанидха̄йа’’’.
‘‘йа̄ни, бхиккхаве, ма̄нусака̄ни чатта̄ри вассасата̄ни, тусита̄нам̣ дева̄нам̣ есо еко раттиндиво. та̄йа раттийа̄ тим̣сараттийо ма̄со. тена ма̄сена два̄дасама̄сийо сам̣ваччхаро. тена сам̣ваччхарена дибба̄ни чатта̄ри вассасахасса̄ни ¶ тусита̄нам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, виджджати йам̣ идхекаччо иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упаваситва̄ ка̄йасса ¶ бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ тусита̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа. идам̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, сандха̄йа бха̄ситам̣ – ‘капан̣ам̣ ма̄нусакам̣ раджджам̣ диббам̣ сукхам̣ упанидха̄йа’’’.
‘‘йа̄ни, бхиккхаве, ма̄нусака̄ни ат̣т̣ха вассасата̄ни, нимма̄наратӣнам̣ дева̄нам̣ есо еко раттиндиво. та̄йа раттийа̄ тим̣сараттийо ма̄со. тена ма̄сена два̄дасама̄сийо сам̣ваччхаро. тена сам̣ваччхарена дибба̄ни ат̣т̣ха вассасахасса̄ни нимма̄наратӣнам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, виджджати йам̣ идхекаччо иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ ¶ упосатхам̣ упаваситва̄ ¶ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ нимма̄наратӣнам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа. идам̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, сандха̄йа бха̄ситам̣ – ‘капан̣ам̣ ма̄нусакам̣ раджджам̣ диббам̣ сукхам̣ упанидха̄йа’’’.
‘‘йа̄ни, бхиккхаве, ма̄нусака̄ни сол̣аса вассасата̄ни, параниммитавасаваттӣнам̣ дева̄нам̣ есо еко раттиндиво. та̄йа раттийа̄ тим̣сараттийо ма̄со. тена ма̄сена два̄дасама̄сийо сам̣ваччхаро. тена сам̣ваччхарена дибба̄ни сол̣аса вассасахасса̄ни параниммитавасаваттӣнам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, виджджати йам̣ идхекаччо иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упаваситва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параниммитавасаваттӣнам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа. идам̣ кхо панетам̣, бхиккхаве, сандха̄йа бха̄ситам̣ – ‘капан̣ам̣ ма̄нусакам̣ раджджам̣ диббам̣ сукхам̣ упанидха̄йа̄’’’ти.
‘‘па̄н̣ам̣ на хан̃н̃е [ха̄не (сӣ.), хена (ка.) а. ни. 3.71] на чадиннама̄дийе,
муса̄ на бха̄се на ча маджджапо сийа̄;
абрахмачарийа̄ вирамеййа метхуна̄,
раттим̣ на бхун̃джеййа вика̄лабходжанам̣.
‘‘ма̄лам̣ на дха̄ре на ча гандхама̄чаре [гандхама̄дхаре (ка.)],
ман̃че чхама̄йам̣ ва сайетха сантхате;
етан̃хи ат̣т̣хан̇гикама̄хупосатхам̣,
буддхена дуккхантагуна̄ пака̄ситам̣.
‘‘чандо ¶ ¶ ча сурийо ча убхо судассана̄,
обха̄сайам̣ ¶ анупарийанти йа̄вата̄;
тамонуда̄ те пана анталиккхага̄,
набхе пабха̄санти диса̄вирочана̄.
‘‘етасмим̣ ¶ йам̣ виджджати антаре дханам̣,
мутта̄ ман̣и вел̣урийан̃ча бхаддакам̣;
син̇гӣсуван̣н̣ам̣ атха ва̄пи кан̃чанам̣,
йам̣ джа̄тарӯпам̣ хат̣аканти вуччати.
‘‘ат̣т̣хан̇гупетасса упосатхасса,
калампи те на̄нубхаванти сол̣асим̣;
чандаппабха̄ та̄раган̣а̄ ча саббе.
‘‘тасма̄ хи на̄рӣ ча наро ча сӣлава̄,
ат̣т̣хан̇гупетам̣ упавассупосатхам̣;
пун̃н̃а̄ни катва̄на сукхудрайа̄ни,
аниндита̄ саггамупенти т̣ха̄на’’нти. дутийам̣;
3. виса̄кха̄суттам̣
43. [а. ни. 3.71] екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати пубба̄ра̄ме мига̄рама̄тупа̄са̄де. атха кхо виса̄кха̄ мига̄рама̄та̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо виса̄кхам̣ мига̄рама̄тарам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато кхо, виса̄кхе, упосатхо упавуттхо махаппхало хоти маха̄нисам̣со маха̄джутико маха̄виппха̄ро. катхам̣ упавуттхо ча, виса̄кхе, ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато упосатхо ¶ махаппхало хоти маха̄нисам̣со маха̄джутико маха̄виппха̄ро? идха, виса̄кхе, арийаса̄вако ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йа̄ваджӣвам̣ араханто па̄н̣а̄типа̄там̣ паха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирата̄ нихитадан̣д̣а̄ ¶ нихитасаттха̄ ладжджӣ дайа̄панна̄, саббапа̄н̣абхӯтахита̄нукампино вихаранти. ахам̣ паджджа иман̃ча раттим̣ иман̃ча дивасам̣ па̄н̣а̄типа̄там̣ паха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато нихитадан̣д̣о нихитасаттхо ладжджӣ дайа̄панно, саббапа̄н̣абхӯтахита̄нукампӣ вихара̄ми. имина̄пан̇гена арахатам̣ анукароми ¶ , упосатхо ¶ ча ме упавуттхо бхависсатӣ’’’ти. имина̄ пат̣хамена ан̇гена саманна̄гато хоти…пе….
‘‘‘йа̄ваджӣвам̣ араханто учча̄сайанамаха̄сайанам̣ паха̄йа учча̄сайанамаха̄сайана̄ пат̣ивирата̄ нӣчасеййам̣ каппенти – ман̃чаке ва̄ тин̣асантха̄раке ва̄. ахам̣ паджджа иман̃ча раттим̣ иман̃ча дивасам̣ учча̄сайанамаха̄сайанам̣ паха̄йа учча̄сайанамаха̄сайана̄ пат̣ивирато нӣчасеййам̣ каппеми – ман̃чаке ва̄ тин̣асантха̄раке ва̄. имина̄пан̇гена арахатам̣ анукароми, упосатхо ча ме упавуттхо бхависсатӣ’ти. имина̄ ат̣т̣хамена ан̇гена саманна̄гато хоти. евам̣ упавуттхо кхо, виса̄кхе, ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато упосатхо махаппхало хоти маха̄нисам̣со маха̄джутико маха̄виппха̄ро.
‘‘кӣвамахаппхало хоти, кӣвамаха̄нисам̣со, кӣвамаха̄джутико, кӣвамаха̄виппха̄ро? сеййатха̄пи, виса̄кхе, йо имесам̣ сол̣асаннам̣ маха̄джанапада̄нам̣ пахӯтараттаратана̄нам̣ иссарийа̄дхипаччам̣ раджджам̣ ка̄реййа, сеййатхидам̣ – ан̇га̄нам̣ магадха̄нам̣ ка̄сӣнам̣ косала̄нам̣ ваджджӣнам̣ малла̄нам̣ четӣнам̣ ван̇га̄нам̣ курӯнам̣ пан̃ча̄ла̄нам̣ маччха̄нам̣ сӯрасена̄нам̣ ¶ ассака̄нам̣ авантӣнам̣ гандха̄ра̄нам̣ камбоджа̄нам̣, ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатасса упосатхасса етам̣ калам̣ на̄ггхати сол̣асим̣. там̣ кисса хету? капан̣ам̣, виса̄кхе, ма̄нусакам̣ раджджам̣ диббам̣ сукхам̣ упанидха̄йа.
‘‘йа̄ни, виса̄кхе, ма̄нусака̄ни пан̃н̃а̄са васса̄ни, ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ дева̄нам̣ есо еко раттиндиво. та̄йа раттийа̄ тим̣сараттийо ма̄со. тена ма̄сена два̄дасама̄сийо сам̣ваччхаро. тена сам̣ваччхарена дибба̄ни пан̃ча вассасата̄ни ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, виса̄кхе, виджджати йам̣ идхекаччо иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упаваситва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа ¶ . идам̣ кхо панетам̣, виса̄кхе, сандха̄йа бха̄ситам̣ – ‘капан̣ам̣ ма̄нусакам̣ раджджам̣ диббам̣ сукхам̣ упанидха̄йа’’’.
‘‘йам̣ ¶ , виса̄кхе, ма̄нусакам̣ вассасатам̣, та̄ватим̣са̄нам̣ дева̄нам̣ есо еко раттиндиво. та̄йа раттийа̄ тим̣сараттийо ма̄со. тена ма̄сена два̄дасама̄сийо сам̣ваччхаро. тена сам̣ваччхарена вассасахассам̣ та̄ватим̣са̄нам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, виса̄кхе, виджджати ¶ йам̣ идхекаччо иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упаваситва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ та̄ватим̣са̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа. идам̣ кхо панетам̣, виса̄кхе, сандха̄йа бха̄ситам̣ – ‘капан̣ам̣ ма̄нусакам̣ раджджам̣ диббам̣ сукхам̣ упанидха̄йа’’’.
‘‘йа̄ни, виса̄кхе, ма̄нусака̄ни две вассасата̄ни…пе… чатта̄ри вассасата̄ни…пе… ат̣т̣ха вассасата̄ни…пе… сол̣аса вассасата̄ни параниммитавасаваттӣнам̣ дева̄нам̣ есо еко раттиндиво ¶ . та̄йа раттийа̄ тим̣сараттийо ма̄со. тена ма̄сена два̄дасама̄сийо сам̣ваччхаро. тена сам̣ваччхарена дибба̄ни сол̣аса вассасахасса̄ни параниммитавасаваттӣнам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, виса̄кхе, виджджати йам̣ идхекаччо иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упаваситва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ параниммитавасаваттӣнам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа. идам̣ кхо панетам̣, виса̄кхе, сандха̄йа бха̄ситам̣ – ‘капан̣ам̣ ма̄нусакам̣ раджджам̣ диббам̣ сукхам̣ упанидха̄йа̄’’’ти.
‘‘па̄н̣ам̣ на хан̃н̃е на чадиннама̄дийе,
муса̄ на бха̄се на ча маджджапо сийа̄;
абрахмачарийа̄ вирамеййа метхуна̄,
раттим̣ на бхун̃джеййа вика̄лабходжанам̣.
‘‘ма̄лам̣ на дха̄ре на ча гандхама̄чаре,
ман̃че ¶ чхама̄йам̣ ва сайетха сантхате;
етан̃хи ат̣т̣хан̇гикама̄хупосатхам̣,
буддхена дуккхантагуна̄ пака̄ситам̣.
‘‘чандо ча сурийо ча убхо судассана̄,
обха̄сайам̣ анупарийанти йа̄вата̄;
тамонуда̄ ¶ те пана анталиккхага̄,
набхе пабха̄санти диса̄вирочана̄.
‘‘етасмим̣ йам̣ виджджати антаре дханам̣,
мутта̄ ¶ ман̣и вел̣урийан̃ча бхаддакам̣;
син̇гӣсуван̣н̣ам̣ атха ва̄пи кан̃чанам̣,
йам̣ джа̄тарӯпам̣ хат̣аканти вуччати.
‘‘ат̣т̣хан̇гупетасса ¶ упосатхасса,
калампи те на̄нубхаванти сол̣асим̣;
чандаппабха̄ та̄раган̣а̄ ча саббе.
‘‘тасма̄ хи на̄рӣ ча наро ча сӣлава̄,
ат̣т̣хан̇гупетам̣ упавассупосатхам̣;
пун̃н̃а̄ни катва̄на сукхудрайа̄ни,
аниндита̄ саггамупенти т̣ха̄на’’нти. татийам̣;
4. ва̄сет̣т̣хасуттам̣
44. екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. атха кхо ва̄сет̣т̣хо упа̄сако йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо ва̄сет̣т̣хам̣ упа̄сакам̣ бхагава̄ етадавоча – ‘‘ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато, ва̄сет̣т̣ха, упосатхо упавуттхо махаппхало хоти…пе… аниндита̄ саггамупенти т̣ха̄на’’нти.
евам̣ вутте ва̄сет̣т̣хо упа̄сако бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘пийа̄ ¶ ме, бханте, н̃а̄тиса̄лохита̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упавасеййум̣, пийа̄нампи ме асса н̃а̄тиса̄лохита̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа. саббе чепи, бханте, кхаттийа̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упавасеййум̣, саббесамписса ¶ кхаттийа̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа. саббе чепи, бханте, бра̄хман̣а̄…пе… весса̄ ¶ … судда̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упавасеййум̣, саббесамписса судда̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа̄’’ти.
‘‘еваметам̣, ва̄сет̣т̣ха, еваметам̣, ва̄сет̣т̣ха! саббе чепи, ва̄сет̣т̣ха, кхаттийа̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упавасеййум̣, саббесамписса кхаттийа̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа. саббе чепи, ва̄сет̣т̣ха, бра̄хман̣а̄…пе… весса̄… судда̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упавасеййум̣, саббесамписса судда̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа. садевако чепи, ва̄сет̣т̣ха, локо сама̄рако сабрахмако сассаман̣абра̄хман̣ӣ паджа̄ садеваманусса̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упавасеййум̣ [упавасеййа (?)], садевакассаписса [садевакасса (саббаттха) а. ни. 4.193; ма. ни. 3.64 пасситаббам̣] локасса сама̄ракасса ¶ сабрахмакасса сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа. име чепи, ва̄сет̣т̣ха, маха̄са̄ла̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упавасеййум̣, имесамписса маха̄са̄ла̄нам̣ дӣгхараттам̣ хита̄йа сукха̄йа ( ) [(саче четеййум̣) каттхачи аттхи. а. ни. 4.193 пасситаббам̣]. ко пана ва̄до мануссабхӯтасса̄’’ти! чатуттхам̣.
5. боджджхасуттам̣
45. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати джетаване ана̄тхапин̣д̣икасса а̄ра̄ме. атха кхо боджджха̄ упа̄сика̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисиннам̣ кхо боджджхам̣ упа̄сикам̣ бхагава̄ етадавоча –
‘‘ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато, боджджхе, упосатхо упавуттхо махаппхало хоти маха̄нисам̣со маха̄джутико маха̄виппха̄ро. катхам̣ ¶ упавуттхо ча, боджджхе, ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато упосатхо махаппхало хоти маха̄нисам̣со маха̄джутико маха̄виппха̄ро? идха ¶ , боджджхе, арийаса̄вако ити пат̣исан̃чиккхати – ‘йа̄ваджӣвам̣ араханто па̄н̣а̄типа̄там̣ паха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирата̄ нихитадан̣д̣а̄ нихитасаттха̄ ладжджӣ дайа̄панна̄, саббапа̄н̣абхӯтахита̄нукампино вихаранти. ахам̣ паджджа иман̃ча раттим̣ иман̃ча дивасам̣ па̄н̣а̄типа̄там̣ паха̄йа па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато нихитадан̣д̣о нихитасаттхо ладжджӣ дайа̄панно, саббапа̄н̣абхӯтахита̄нукампӣ вихара̄ми. имина̄пан̇гена арахатам̣ анукароми, упосатхо ча ме упавуттхо бхависсатӣ’ти. имина̄ пат̣хамена ан̇гена саманна̄гато хоти…пе….
‘‘‘йа̄ваджӣвам̣ ¶ араханто учча̄сайанамаха̄сайанам̣ паха̄йа учча̄сайанамаха̄сайана̄ пат̣ивирата̄ нӣчасеййам̣ каппенти – ман̃чаке ва̄ тин̣асантха̄раке ва̄. ахам̣ паджджа иман̃ча раттим̣ иман̃ча дивасам̣ учча̄сайанамаха̄сайанам̣ паха̄йа учча̄сайанамаха̄сайана̄ пат̣ивирато нӣчасеййам̣ каппеми – ман̃чаке ва̄ тин̣асантха̄раке ва̄. имина̄пан̇гена арахатам̣ анукароми, упосатхо ча ме упавуттхо бхависсатӣ’ти. имина̄ ат̣т̣хамена ан̇гена саманна̄гато хоти. евам̣ упавуттхо кхо, боджджхе, ат̣т̣хан̇гасаманна̄гато упосатхо махаппхало хоти маха̄нисам̣со маха̄джутико маха̄виппха̄ро.
‘‘кӣвамахаппхало ¶ хоти, кӣвамаха̄нисам̣со, кӣвамаха̄джутико, кӣвамаха̄виппха̄ро? сеййатха̄пи, боджджхе, йо имесам̣ сол̣асаннам̣ маха̄джанапада̄нам̣ пахӯтараттаратана̄нам̣ иссарийа̄дхипаччам̣ раджджам̣ ка̄реййа, сеййатхидам̣ – ан̇га̄нам̣ магадха̄нам̣ ка̄сӣнам̣ косала̄нам̣ ваджджӣнам̣ малла̄нам̣ четӣнам̣ ван̇га̄нам̣ курӯнам̣ пан̃ча̄ла̄нам̣ маччха̄нам̣ сӯрасена̄нам̣ ассака̄нам̣ ¶ авантӣнам̣ гандха̄ра̄нам̣ камбоджа̄нам̣, ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатасса ¶ упосатхасса етам̣ калам̣ на̄ггхати сол̣асим̣. там̣ кисса хету? капан̣ам̣, боджджхе, ма̄нусакам̣ раджджам̣ диббам̣ сукхам̣ упанидха̄йа.
‘‘йа̄ни, боджджхе, ма̄нусака̄ни пан̃н̃а̄са васса̄ни, ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ дева̄нам̣ есо еко раттиндиво. та̄йа раттийа̄ тим̣сараттийо ма̄со. тена ма̄сена два̄дасама̄сийо сам̣ваччхаро. тена сам̣ваччхарена дибба̄ни пан̃ча вассасата̄ни ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, боджджхе, виджджати йам̣ идхекаччо иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упаваситва̄ ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ ча̄тумаха̄ра̄джика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа. идам̣ кхо панетам̣, боджджхе, сандха̄йа бха̄ситам̣ – ‘капан̣ам̣ ма̄нусакам̣ раджджам̣ диббам̣ сукхам̣ упанидха̄йа’’’.
‘‘йам̣, боджджхе, ма̄нусакам̣ вассасатам̣…пе… та̄ни, боджджхе, ма̄нусака̄ни две вассасата̄ни…пе… чатта̄ри вассасата̄ни…пе… ат̣т̣ха вассасата̄ни…пе… сол̣аса вассасата̄ни параниммитавасаваттӣнам̣ дева̄нам̣ есо еко раттиндиво. та̄йа раттийа̄ тим̣сараттийо ма̄со. тена ма̄сена два̄дасама̄сийо сам̣ваччхаро. тена сам̣ваччхарена дибба̄ни сол̣аса вассасахасса̄ни параниммитавасаваттӣнам̣ дева̄нам̣ а̄йуппама̄н̣ам̣. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣, боджджхе, виджджати йам̣ идхекаччо иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ упосатхам̣ упаваситва̄ ка̄йасса бхеда̄ ¶ парам̣ маран̣а̄ параниммитавасаваттӣнам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджеййа. идам̣ кхо панетам̣, боджджхе, сандха̄йа бха̄ситам̣ – ‘капан̣ам̣ ма̄нусакам̣ раджджам̣ диббам̣ сукхам̣ упанидха̄йа̄’’’ти.
‘‘па̄н̣ам̣ ¶ на хан̃н̃е на чадиннама̄дийе,
муса̄ на бха̄се на ча маджджапо сийа̄;
абрахмачарийа̄ ¶ вирамеййа метхуна̄,
раттим̣ на бхун̃джеййа вика̄лабходжанам̣.
‘‘ма̄лам̣ ¶ на дха̄ре на ча гандхама̄чаре,
ман̃че чхама̄йам̣ ва сайетха сантхате;
етан̃хи ат̣т̣хан̇гикама̄хупосатхам̣,
буддхена дуккхантагуна̄ пака̄ситам̣.
‘‘чандо ча сурийо ча убхо судассана̄,
обха̄сайам̣ анупарийанти йа̄вата̄;
тамонуда̄ те пана анталиккхага̄,
набхе пабха̄санти диса̄вирочана̄.
‘‘етасмим̣ йам̣ виджджати антаре дханам̣,
мутта̄ ман̣и вел̣урийан̃ча бхаддакам̣;
син̇гӣсуван̣н̣ам̣ атха ва̄пи кан̃чанам̣,
йам̣ джа̄тарӯпам̣ хат̣аканти вуччати.
‘‘ат̣т̣хан̇гупетасса упосатхасса,
калампи те на̄нубхаванти сол̣асим̣;
чандаппабха̄ та̄раган̣а̄ ча саббе.
‘‘тасма̄ ¶ хи на̄рӣ ча наро ча сӣлава̄,
ат̣т̣хан̇гупетам̣ упавассупосатхам̣;
пун̃н̃а̄ни катва̄на сукхудрайа̄ни,
аниндита̄ саггамупенти т̣ха̄на’’нти. пан̃чамам̣;
6. ануруддхасуттам̣
46. екам̣ самайам̣ бхагава̄ косамбийам̣ вихарати гхосита̄ра̄ме. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ ануруддхо дива̄виха̄рам̣ гато хоти пат̣исаллӣно. атха кхо самбахула̄ мана̄пака̄йика̄ девата̄ йена̄йасма̄ ануруддхо тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. екамантам̣ т̣хита̄ кхо та̄ девата̄ а̄йасмантам̣ ануруддхам̣ етадавочум̣ – ‘‘майам̣, бханте ¶ ануруддха, мана̄пака̄йика̄ на̄ма девата̄ тӣсу т̣ха̄несу иссарийам̣ ка̄рема васам̣ ваттема. майам̣, бханте ануруддха, йа̄дисакам̣ ван̣н̣ам̣ а̄кан̇кха̄ма та̄дисакам̣ ван̣н̣ам̣ т̣ха̄насо пат̣илабха̄ма; йа̄дисакам̣ сарам̣ а̄кан̇кха̄ма ¶ та̄дисакам̣ сарам̣ т̣ха̄насо пат̣илабха̄ма; йа̄дисакам̣ сукхам̣ а̄кан̇кха̄ма та̄дисакам̣ сукхам̣ т̣ха̄насо пат̣илабха̄ма. майам̣, бханте ануруддха, мана̄пака̄йика̄ на̄ма девата̄ имесу тӣсу т̣ха̄несу иссарийам̣ ка̄рема васам̣ ваттема̄’’ти.
атха кхо а̄йасмато ануруддхасса етадахоси – ‘‘ахо ватима̄ девата̄ сабба̄ва нӣла̄ ассу нӣлаван̣н̣а̄ нӣлаваттха̄ нӣла̄лан̇ка̄ра̄’’ти. атха кхо та̄ девата̄ а̄йасмато ануруддхасса читтаман̃н̃а̄йа сабба̄ва нӣла̄ ахесум̣ нӣлаван̣н̣а̄ нӣлаваттха̄ нӣла̄лан̇ка̄ра̄.
атха кхо а̄йасмато ануруддхасса етадахоси – ‘‘ахо ватима̄ девата̄ сабба̄ва пӣта̄ ассу…пе… сабба̄ва лохитака̄ ассу… сабба̄ва ода̄та̄ ¶ ассу ода̄таван̣н̣а̄ ода̄таваттха̄ ода̄та̄лан̇ка̄ра̄’’ти. атха кхо та̄ девата̄ а̄йасмато ануруддхасса читтаман̃н̃а̄йа сабба̄ва ода̄та̄ ахесум̣ ода̄таван̣н̣а̄ ода̄таваттха̄ ода̄та̄лан̇ка̄ра̄.
атха кхо та̄ девата̄ ека̄ ча [ко (сӣ.), ека̄ва (сйа̄. пӣ.)] га̄йи ека̄ ча [ека̄ пана (сӣ.), ека̄ва (сйа̄. пӣ.)] наччи ека̄ ча [ека̄ (сӣ.), ека̄ва (сйа̄. пӣ.)] аччхарам̣ ва̄деси. сеййатха̄пи на̄ма пан̃чан̇гикасса тӯрийасса [турийасса (сӣ. сйа̄. пӣ.)] сувинӣтасса суппат̣ипата̄л̣итасса кусалехи сусаманна̄хатасса ¶ саддо хоти ваггу ча раджанӣйо ча каманӣйо ча пеманӣйо ча маданӣйо ча; евамевам̣ ¶ та̄сам̣ девата̄нам̣ алан̇ка̄ра̄нам̣ саддо хоти ваггу ча раджанӣйо ча каманӣйо ча пеманӣйо ча маданӣйо ча. атха кхо а̄йасма̄ ануруддхо индрийа̄ни оккхипи.
атха кхо та̄ девата̄ ‘‘на кхваййо ануруддхо са̄дийатӣ’’ти [са̄дайатӣти (садданӣтидха̄тума̄ла̄)] таттхевантарадха̄йим̣су. атха кхо а̄йасма̄ ануруддхо са̄йанхасамайам̣ пат̣исалла̄на̄ вут̣т̣хито йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ ануруддхо бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘идха̄хам̣, бханте, дива̄виха̄рам̣ гато хоми пат̣исаллӣно. атха кхо, бханте, самбахула̄ мана̄пака̄йика̄ девата̄ йена̄хам̣ тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ мам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. екамантам̣ т̣хита̄ кхо, бханте, та̄ ¶ девата̄ мам̣ етадавочум̣ – ‘майам̣, бханте ануруддха, мана̄пака̄йика̄ на̄ма девата̄ тӣсу т̣ха̄несу иссарийам̣ ка̄рема васам̣ ваттема. майам̣, бханте ануруддха, йа̄дисакам̣ ван̣н̣ам̣ а̄кан̇кха̄ма та̄дисакам̣ ван̣н̣ам̣ т̣ха̄насо пат̣илабха̄ма; йа̄дисакам̣ сарам̣ а̄кан̇кха̄ма та̄дисакам̣ сарам̣ т̣ха̄насо ¶ пат̣илабха̄ма; йа̄дисакам̣ сукхам̣ а̄кан̇кха̄ма та̄дисакам̣ сукхам̣ т̣ха̄насо пат̣илабха̄ма. майам̣, бханте ануруддха, мана̄пака̄йика̄ на̄ма девата̄ имесу тӣсу т̣ха̄несу иссарийам̣ ка̄рема васам̣ ваттема̄’ти. тасса майхам̣, бханте, етадахоси – ‘ахо ватима̄ девата̄ сабба̄ва нӣла̄ ассу нӣлаван̣н̣а̄ нӣлаваттха̄ нӣла̄лан̇ка̄ра̄’ти. атха кхо, бханте, та̄ девата̄ мама читтаман̃н̃а̄йа сабба̄ва нӣла̄ ахесум̣ нӣлаван̣н̣а̄ нӣлаваттха̄ нӣла̄лан̇ка̄ра̄.
‘‘тасса майхам̣, бханте, етадахоси – ‘ахо ватима̄ девата̄ сабба̄ва пӣта̄ ассу…пе… сабба̄ва лохитака̄ ассу…пе… сабба̄ва ода̄та̄ ассу ода̄таван̣н̣а̄ ода̄таваттха̄ ода̄та̄лан̇ка̄ра̄’ти ¶ . атха кхо, бханте, та̄ девата̄ мама читтаман̃н̃а̄йа сабба̄ва ода̄та̄ ахесум̣ ода̄таван̣н̣а̄ ода̄таваттха̄ ода̄та̄лан̇ка̄ра̄.
‘‘атха кхо, бханте, та̄ девата̄ ека̄ ча га̄йи ека̄ ча наччи ека̄ ча аччхарам̣ ва̄деси. сеййатха̄пи на̄ма пан̃чан̇гикасса тӯрийасса сувинӣтасса суппат̣ипата̄л̣итасса кусалехи сусаманна̄хатасса саддо хоти ваггу ча раджанӣйо ча каманӣйо ча пеманӣйо ча маданӣйо ча; евамевам̣ ¶ та̄сам̣ девата̄нам̣ алан̇ка̄ра̄нам̣ саддо хоти ваггу ча раджанӣйо ча каманӣйо ча пеманӣйо ча маданӣйо ча. атха кхва̄хам̣, бханте, индрийа̄ни оккхипим̣.
‘‘атха кхо, бханте, та̄ девата̄ ‘на кхваййо ануруддхо са̄дийатӣ’ти таттхевантарадха̄йим̣су. катихи ну кхо, бханте, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ мана̄пака̄йика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’’ти?
‘‘ат̣т̣хахи ¶ кхо, ануруддха, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ мана̄пака̄йика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. катамехи ат̣т̣хахи? идха, ануруддха, ма̄туга̄мо йасса ма̄та̄питаро бхаттуно денти аттхака̄ма̄ хитесино анукампака̄ анукампам̣ упа̄да̄йа тасса ¶ хоти пуббут̣т̣ха̄йинӣ паччха̄нипа̄тинӣ кин̇ка̄рапат̣исса̄винӣ мана̄пача̄ринӣ пийава̄динӣ.
‘‘йе те бхатту гаруно [гуруно (ка.)] хонти – ма̄та̄ти ва̄ пита̄ти ва̄ саман̣абра̄хман̣а̄ти ва̄ – те саккароти, гарум̣ кароти [гарукароти (сӣ. сйа̄. пӣ.)], ма̄нети, пӯджети, аббха̄гате ча а̄санодакена пат̣ипӯджети.
‘‘йе те бхатту аббхантара̄ камманта̄ – ун̣н̣а̄ти ва̄ каппа̄са̄ти ва̄ – таттха даккха̄ хоти аналаса̄ татрупа̄йа̄йа [татрӯпа̄йа̄йа (сӣ.), а. ни. 4.35; 11.14] вӣмам̣са̄йа саманна̄гата̄ алам̣ ка̄тум̣ алам̣ сам̣видха̄тум̣.
‘‘йо со бхатту аббхантаро антоджано ¶ – да̄са̄ти ва̄ песса̄ти ва̄ каммакара̄ти ва̄ – тесам̣ катан̃ча катато джа̄на̄ти акатан̃ча акатато джа̄на̄ти, гила̄нака̄нан̃ча бала̄балам̣ джа̄на̄ти кха̄данӣйам̣ бходжанӣйан̃часса паччам̣сена [паччайена (сйа̄.), паччаттам̣сена (ка.) а. ни. 5.33] сам̣вибхаджати.
‘‘йам̣ бхатту а̄харати дханам̣ ва̄ дхан̃н̃ам̣ ва̄ джа̄тарӯпам̣ ва̄ там̣ а̄раккхена гуттийа̄ сампа̄дети, таттха ча хоти адхуттӣ атхенӣ асон̣д̣ӣ авина̄сика̄.
‘‘упа̄сика̄ кхо пана хоти буддхам̣ саран̣ам̣ гата̄ дхаммам̣ саран̣ам̣ гата̄ сан̇гхам̣ саран̣ам̣ гата̄.
‘‘сӣлаватӣ ¶ кхо пана хоти – па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирата̄, адинна̄да̄на̄ пат̣ивирата̄, ка̄месумиччха̄ча̄ра̄ пат̣ивирата̄, муса̄ва̄да̄ пат̣ивирата̄, сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирата̄.
‘‘ча̄гаватӣ кхо пана хоти. вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати муттача̄га̄ [муттача̄гӣ (сйа̄.)] пайатапа̄н̣инӣ ¶ [пайатапа̄н̣и (сӣ.), пайатапа̄н̣ӣ (сйа̄. пӣ. ка.)] воссаггарата̄ йа̄чайога̄ да̄насам̣вибха̄гарата̄.
‘‘имехи кхо, ануруддха, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ мана̄пака̄йика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’’ти.
‘‘йо ¶ нам̣ бхарати саббада̄, ниччам̣ а̄та̄пи уссуко;
там̣ саббака̄мадам̣ [там̣ саббака̄махарам̣ (сӣ. сйа̄. пӣ.) саббака̄махарам̣ (а. ни. 5.33] посам̣, бхатта̄рам̣ на̄тиман̃н̃ати.
‘‘на ча̄пи соттхи бхатта̄рам̣, исса̄ва̄дена росайе;
бхатту ча гаруно саббе, пат̣ипӯджети пан̣д̣ита̄.
‘‘ут̣т̣ха̄хика̄ [ут̣т̣ха̄йика̄ (ка.)] аналаса̄, сан̇гахитапариджджана̄;
бхатту мана̄пам̣ чарати, самбхатам̣ анураккхати.
‘‘йа̄ евам̣ ваттати на̄рӣ, бхатту чхандаваса̄нуга̄;
мана̄па̄ на̄ма те [мана̄пака̄йика̄ (сӣ. ка.)] дева̄, йаттха са̄ упападжджатӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣;
7. дутийависа̄кха̄суттам̣
47. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати пубба̄ра̄ме мига̄рама̄тупа̄са̄де. атха кхо виса̄кха̄ мига̄рама̄та̄…пе… екамантам̣ нисиннам̣ кхо виса̄кхам̣ мига̄рама̄тарам̣ бхагава̄ етадавоча –
‘‘ат̣т̣хахи кхо, виса̄кхе, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ мана̄пака̄йика̄нам̣ ¶ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. катамехи ат̣т̣хахи? идха, виса̄кхе, ма̄туга̄мо йасса ма̄та̄питаро бхаттуно денти аттхака̄ма̄ хитесино анукампака̄ анукампам̣ упа̄да̄йа тасса хоти пуббут̣т̣ха̄йинӣ паччха̄нипа̄тинӣ кин̇ка̄рапат̣исса̄винӣ мана̄пача̄ринӣ пийава̄динӣ…пе….
‘‘ча̄гаватӣ кхо ¶ пана хоти. вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати муттача̄га̄ пайатапа̄н̣инӣ воссаггарата̄ йа̄чайога̄ да̄насам̣вибха̄гарата̄. имехи кхо, виса̄кхе, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ мана̄пака̄йика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’’ти.
‘‘йо нам̣ бхарати саббада̄, ниччам̣ а̄та̄пи уссуко;
там̣ саббака̄мадам̣ посам̣, бхатта̄рам̣ на̄тиман̃н̃ати.
‘‘на ¶ ча̄пи соттхи бхатта̄рам̣, исса̄ва̄дена росайе;
бхатту ча гаруно саббе, пат̣ипӯджети пан̣д̣ита̄.
‘‘ут̣т̣ха̄хика̄ аналаса̄, сан̇гахитапариджджана̄;
бхатту мана̄пам̣ чарати, самбхатам̣ анураккхати.
‘‘йа̄ евам̣ ваттати на̄рӣ, бхатту чхандаваса̄нуга̄;
мана̄па̄ на̄ма те [мана̄пака̄йика̄ (сӣ. ка.)] дева̄, йаттха са̄ упападжджатӣ’’ти. саттамам̣;
8. накулама̄та̄суттам̣
48. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ бхаггесу вихарати сум̣сума̄рагире [сум̣сума̄рагире (сӣ. сйа̄. пӣ.)] бхесакал̣а̄ване мигада̄йе. атха кхо накулама̄та̄ гахапата̄нӣ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄…пе…. екамантам̣ нисиннам̣ кхо накулама̄тарам̣ гахапата̄ним̣ бхагава̄ етадавоча –
‘‘ат̣т̣хахи кхо, накулама̄те, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ мана̄пака̄йика̄нам̣ ¶ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджати. катамехи ат̣т̣хахи? идха, накулама̄те, ма̄туга̄мо йасса ма̄та̄питаро бхаттуно денти аттхака̄ма̄ хитесино анукампака̄ анукампам̣ упа̄да̄йа тасса хоти пуббут̣т̣ха̄йинӣ паччха̄нипа̄тинӣ кин̇ка̄рапат̣исса̄винӣ ¶ мана̄пача̄ринӣ пийава̄динӣ.
‘‘йе те бхатту гаруно хонти – ма̄та̄ти ва̄ пита̄ти ва̄ саман̣абра̄хман̣а̄ти ва̄ – те саккароти гарум̣ кароти ма̄нети пӯджети, аббха̄гате ча а̄санодакена пат̣ипӯджети.
‘‘йе те бхатту аббхантара̄ камманта̄ – ун̣н̣а̄ти ва̄ каппа̄са̄ти ва̄ – таттха даккха̄ хоти аналаса̄ татрупа̄йа̄йа вӣмам̣са̄йа саманна̄гата̄ алам̣ ка̄тум̣ алам̣ сам̣видха̄тум̣.
‘‘йо со бхатту аббхантаро антоджано – да̄са̄ти ва̄ песса̄ти ва̄ каммакара̄ти ва̄ – тесам̣ катан̃ча катато джа̄на̄ти акатан̃ча акатато джа̄на̄ти, гила̄нака̄нан̃ча бала̄балам̣ джа̄на̄ти кха̄данӣйам̣ бходжанӣйан̃часса паччам̣сена сам̣вибхаджати.
‘‘йам̣ ¶ бхатта̄ а̄харати дханам̣ ва̄ дхан̃н̃ам̣ ва̄ раджатам̣ ва̄ джа̄тарӯпам̣ ва̄ там̣ а̄раккхена гуттийа̄ сампа̄дети, таттха ча хоти адхуттӣ атхенӣ асон̣д̣ӣ авина̄сика̄.
‘‘упа̄сика̄ кхо пана хоти буддхам̣ саран̣ам̣ гата̄ дхаммам̣ саран̣ам̣ гата̄ сан̇гхам̣ саран̣ам̣ гата̄.
‘‘сӣлаватӣ кхо пана хоти – па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирата̄…пе… сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирата̄…пе….
‘‘ча̄гаватӣ кхо пана хоти вигатамаламаччхерена четаса̄ ¶ ага̄рам̣ аджджха̄васати муттача̄га̄ пайатапа̄н̣инӣ воссаггарата̄ йа̄чайога̄ да̄насам̣вибха̄гарата̄.
‘‘имехи кхо, накулама̄те, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо ка̄йасса бхеда̄ парам̣ маран̣а̄ мана̄пака̄йика̄нам̣ дева̄нам̣ сахабйатам̣ упападжджатӣ’’ти.
‘‘йо ¶ нам̣ бхарати саббада̄, ниччам̣ а̄та̄пи уссуко;
там̣ саббака̄мадам̣ посам̣, бхатта̄рам̣ на̄тиман̃н̃ати.
‘‘на ча̄пи соттхи бхатта̄рам̣, исса̄ва̄дена росайе;
бхатту ча гаруно саббе, пат̣ипӯджети пан̣д̣ита̄.
‘‘ут̣т̣ха̄хика̄ аналаса̄, сан̇гахитапариджджана̄;
бхатту мана̄пам̣ чарати, самбхатам̣ анураккхати.
‘‘йа̄ евам̣ ваттати на̄рӣ, бхатту чхандаваса̄нуга̄;
мана̄па̄ на̄ма те [мана̄пака̄йика̄ (сӣ.)] дева̄, йаттха са̄ упападжджатӣ’’ти. ат̣т̣хамам̣;
9. пат̣хамаидхалокикасуттам̣
49. екам̣ самайам̣ бхагава̄ са̄ваттхийам̣ вихарати пубба̄ра̄ме мига̄рама̄тупа̄са̄де. атха кхо виса̄кха̄ мига̄рама̄та̄ йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе…. екамантам̣ нисиннам̣ кхо виса̄кхам̣ мига̄рама̄тарам̣ бхагава̄ етадавоча –
‘‘чатӯхи ¶ кхо, виса̄кхе, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо идхалокавиджайа̄йа пат̣ипанно хоти, айам̣са локо а̄раддхо хоти. катамехи чатӯхи? идха, виса̄кхе, ма̄туга̄мо сусам̣вихитакамманто хоти, сан̇гахитапариджано, бхатту мана̄пам̣ чарати, самбхатам̣ анураккхати.
‘‘катхан̃ча ¶ , виса̄кхе, ма̄туга̄мо сусам̣вихитакамманто хоти? идха, виса̄кхе, ма̄туга̄мо йе те бхатту аббхантара̄ камманта̄ – ун̣н̣а̄ти ва̄ каппа̄са̄ти ва̄ – таттха даккха̄ хоти аналаса̄ татрупа̄йа̄йа вӣмам̣са̄йа саманна̄гата̄ алам̣ ка̄тум̣ алам̣ сам̣видха̄тум̣. евам̣ кхо, виса̄кхе, ма̄туга̄мо сусам̣вихитакамманто ¶ хоти.
‘‘катхан̃ча, виса̄кхе, ма̄туга̄мо сан̇гахитапариджано хоти? идха, виса̄кхе, ма̄туга̄мо йо со ¶ бхатту аббхантаро антоджано – да̄са̄ти ва̄ песса̄ти ва̄ каммакара̄ти ва̄ – тесам̣ катан̃ча катато джа̄на̄ти акатан̃ча акатато джа̄на̄ти, гила̄нака̄нан̃ча бала̄балам̣ джа̄на̄ти кха̄данӣйам̣ бходжанӣйан̃часса паччам̣сена сам̣вибхаджати. евам̣ кхо, виса̄кхе, ма̄туга̄мо сан̇гахитапариджано хоти.
‘‘катхан̃ча, виса̄кхе, ма̄туга̄мо бхатту мана̄пам̣ чарати? идха, виса̄кхе, ма̄туга̄мо йам̣ бхатту амана̄пасан̇кха̄там̣ там̣ джӣвитахетупи на аджджха̄чарати. евам̣ кхо, виса̄кхе, ма̄туга̄мо бхатту мана̄пам̣ чарати.
‘‘катхан̃ча, виса̄кхе, ма̄туга̄мо самбхатам̣ анураккхати? идха, виса̄кхе, ма̄туга̄мо йам̣ бхатта̄ а̄харати дханам̣ ва̄ дхан̃н̃ам̣ ва̄ раджатам̣ ва̄ джа̄тарӯпам̣ ва̄ там̣ а̄раккхена гуттийа̄ сампа̄дети, таттха ча хоти адхуттӣ атхенӣ асон̣д̣ӣ авина̄сика̄. евам̣ кхо, виса̄кхе, ма̄туга̄мо самбхатам̣ анураккхати. имехи кхо, виса̄кхе, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо идхалокавиджайа̄йа пат̣ипанно хоти, айам̣са локо а̄раддхо хоти.
‘‘чатӯхи кхо ¶ , виса̄кхе, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо паралокавиджайа̄йа пат̣ипанно хоти, паралоко а̄раддхо хоти. катамехи чатӯхи? идха, виса̄кхе, ма̄туга̄мо саддха̄сампанно хоти, сӣласампанно хоти, ча̄гасампанно хоти, пан̃н̃а̄сампанно хоти.
‘‘катхан̃ча ¶ , виса̄кхе, ма̄туга̄мо саддха̄сампанно хоти? идха, виса̄кхе, ма̄туга̄мо саддхо хоти, саддахати татха̄гатасса бодхим̣ – ‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо виджджа̄чаран̣асампанно сугато локавидӯ ануттаро пурисадаммаса̄ратхи саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. евам̣ кхо, виса̄кхе, ма̄туга̄мо саддха̄сампанно хоти.
‘‘катхан̃ча, виса̄кхе, ма̄туга̄мо сӣласампанно хоти? идха ¶ , виса̄кхе, ма̄туга̄мо па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти…пе… сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато хоти. евам̣ кхо, виса̄кхе, ма̄туга̄мо сӣласампанно хоти.
‘‘катхан̃ча ¶ , виса̄кхе, ма̄туга̄мо ча̄гасампанно хоти? идха, виса̄кхе, ма̄туга̄мо вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати муттача̄га̄ пайатапа̄н̣инӣ воссаггарата̄ йа̄чайога̄ да̄насам̣вибха̄гарата̄. евам̣ кхо, виса̄кхе, ма̄туга̄мо ча̄гасампанно хоти.
‘‘катхан̃ча, виса̄кхе, ма̄туга̄мо пан̃н̃а̄сампанно хоти? идха, виса̄кхе, ма̄туга̄мо пан̃н̃ава̄ хоти…пе… евам̣ кхо, виса̄кхе, ма̄туга̄мо пан̃н̃а̄сампанно хоти. имехи кхо, виса̄кхе, чатӯхи ¶ дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо паралокавиджайа̄йа пат̣ипанно хоти, паралоко а̄раддхо хотӣ’’ти.
‘‘сусам̣вихитакамманта̄, сан̇гахитапариджджана̄;
бхатту мана̄пам̣ чарати, самбхатам̣ анураккхати.
‘‘саддха̄ сӣлена сампанна̄, вадан̃н̃ӯ вӣтамаччхара̄;
ниччам̣ маггам̣ висодхети, соттха̄нам̣ сампара̄йикам̣.
‘‘иччете ат̣т̣ха дхамма̄ ча, йасса̄ виджджанти на̄рийа̄;
тампи сӣлаватим̣ а̄ху, дхаммат̣т̣хам̣ саччава̄диним̣.
‘‘сол̣аса̄ка̄расампанна̄, ат̣т̣хан̇гасусама̄гата̄;
та̄дисӣ сӣлаватӣ упа̄сика̄;
упападжджати девалокам̣ мана̄па’’нти. навамам̣;
10. дутийаидхалокикасуттам̣
50. ‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо идхалокавиджайа̄йа пат̣ипанно хоти, айам̣са локо а̄раддхо хоти. катамехи чатӯхи? идха ¶ , бхиккхаве, ма̄туга̄мо сусам̣вихитакамманто хоти, сан̇гахитапариджано, бхатту мана̄пам̣ чарати, самбхатам̣ анураккхати.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо сусам̣вихитакамманто хоти? идха, бхиккхаве, ма̄туга̄мо йе ¶ те бхатту аббхантара̄ камманта̄…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, ма̄туга̄мо сусам̣вихитакамманто хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо сан̇гахитапариджано хоти? идха, бхиккхаве, ма̄туга̄мо йо со бхатту аббхантаро антоджано…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, ма̄туга̄мо сан̇гахитапариджано хоти.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, ма̄туга̄мо бхатту мана̄пам̣ чарати? идха, бхиккхаве, ма̄туга̄мо йам̣ бхатту амана̄пасан̇кха̄там̣ там̣ джӣвитахетупи на аджджха̄чарати. евам̣ кхо, бхиккхаве, ма̄туга̄мо бхатту мана̄пам̣ чарати.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо самбхатам̣ анураккхати? идха, бхиккхаве, ма̄туга̄мо йам̣ бхатта̄ а̄харати…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, ма̄туга̄мо самбхатам̣ анураккхати. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо идхалокавиджайа̄йа пат̣ипанно хоти, айам̣са локо а̄раддхо хоти.
‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо паралокавиджайа̄йа пат̣ипанно хоти, паралоко а̄раддхо хоти. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саддха̄сампанно хоти, сӣласампанно хоти, ча̄гасампанно хоти, пан̃н̃а̄сампанно хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саддха̄сампанно хоти? идха, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саддхо хоти…пе… евам̣ ¶ кхо, бхиккхаве, ма̄туга̄мо саддха̄сампанно хоти.
‘‘катхан̃ча ¶ , бхиккхаве, ма̄туга̄мо сӣласампанно хоти? идха, бхиккхаве, ма̄туга̄мо па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти…пе… сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато хоти. евам̣ кхо, бхиккхаве, ма̄туга̄мо сӣласампанно хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо ча̄гасампанно хоти? идха, бхиккхаве, ма̄туга̄мо вигатамаламаччхерена ¶ четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати…пе… евам̣ кхо ¶ , бхиккхаве, ма̄туга̄мо ча̄гасампанно хоти.
‘‘катхан̃ча, бхиккхаве, ма̄туга̄мо пан̃н̃а̄сампанно хоти? идха, бхиккхаве, ма̄туга̄мо пан̃н̃ава̄ хоти…пе… евам̣ кхо, бхиккхаве, ма̄туга̄мо пан̃н̃а̄сампанно хоти. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато ма̄туга̄мо паралокавиджайа̄йа пат̣ипанно хоти, паралоко а̄раддхо хотӣ’’ти.
‘‘сусам̣вихитакамманта̄, сан̇гахитапариджджана̄;
бхатту мана̄пам̣ чарати, самбхатам̣ анураккхати.
‘‘саддха̄ сӣлена сампанна̄, вадан̃н̃ӯ вӣтамаччхара̄;
ниччам̣ маггам̣ висодхети, соттха̄нам̣ сампара̄йикам̣.
‘‘иччете ат̣т̣ха дхамма̄ ча, йасса̄ виджджанти на̄рийа̄;
тампи сӣлаватим̣ а̄ху, дхаммат̣т̣хам̣ саччава̄диним̣.
‘‘сол̣аса̄ка̄расампанна̄, ат̣т̣хан̇гасусама̄гата̄;
та̄дисӣ сӣлаватӣ упа̄сика̄, упападжджати девалокам̣ мана̄па’’нти. дасамам̣;
упосатхавагго пан̃чамо.
тассудда̄нам̣ –
сам̣кхитте виттхате виса̄кхе, ва̄сет̣т̣хо боджджха̄йа пан̃чамам̣;
ануруддхам̣ пуна виса̄кхе, накула̄ идхалокика̄ двети.
пат̣хамапан̣н̣а̄сакам̣ саматтам̣.
2. дутийапан̣н̣а̄сакам̣
(6) 1. готамӣвагго
1. готамӣсуттам̣
51. екам̣ ¶ ¶ ¶ ¶ самайам̣ бхагава̄ саккесу вихарати капилаваттхусмим̣ нигродха̄ра̄ме. атха кхо маха̄паджа̄патӣ [маха̄паджа̄пати (сйа̄.) чӯл̣ава. 402] готамӣ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хита̄ кхо маха̄паджа̄патӣ готамӣ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху, бханте, лабхеййа ма̄туга̄мо татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа’’нти. ‘‘алам̣, готами! ма̄ те руччи ма̄туга̄масса татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа̄’’ти.
дутийампи кхо маха̄паджа̄патӣ готамӣ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху, бханте, лабхеййа ма̄туга̄мо татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа’’нти. ‘‘алам̣, готами! ма̄ те руччи ма̄туга̄масса татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа̄’’ти. ‘‘татийампи кхо маха̄паджа̄патӣ готамӣ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху бханте, лабхеййа ма̄туга̄мо татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа’’нти. ‘‘алам̣, готами! ма̄ те руччи ма̄туга̄масса татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа̄’’ти.
атха кхо маха̄паджа̄патӣ готамӣ ‘‘на бхагава̄ ануджа̄на̄ти ма̄туга̄масса татха̄гатаппаведите ¶ дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа’’нти дуккхӣ думмана̄ ассумукхӣ рудама̄на̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми.
атха кхо бхагава̄ капилаваттхусмим̣ йатха̄бхирантам̣ вихаритва̄ йена веса̄лӣ тена ча̄рикам̣ пакка̄ми ¶ . анупуббена ча̄рикам̣ чарама̄но йена веса̄лӣ тадавасари. татра судам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣ ¶ . атха кхо маха̄паджа̄патӣ готамӣ кесе чхеда̄петва̄ ка̄са̄йа̄ни ваттха̄ни аччха̄детва̄ самбахула̄хи са̄кийа̄нӣхи саддхим̣ йена веса̄лӣ ¶ тена пакка̄ми. анупуббена йена веса̄лӣ маха̄ванам̣ кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄ тенупасан̇ками. атха кхо маха̄паджа̄патӣ готамӣ сӯнехи па̄дехи раджокин̣н̣ена гаттена дуккхӣ думмана̄ ассумукхӣ рудама̄на̄ бахидва̄ракот̣т̣хаке ат̣т̣ха̄си.
аддаса̄ кхо а̄йасма̄ а̄нандо маха̄паджа̄патим̣ готамим̣ сӯнехи па̄дехи раджокин̣н̣ена гаттена дуккхим̣ думманам̣ ассумукхим̣ рудама̄нам̣ бахидва̄ракот̣т̣хаке т̣хитам̣. дисва̄на маха̄паджа̄патим̣ готамим̣ етадавоча – ‘‘ким̣ ну твам̣, готами, сӯнехи па̄дехи раджокин̣н̣ена гаттена дуккхӣ думмана̄ ассумукхӣ рудама̄на̄ бахидва̄ракот̣т̣хаке т̣хита̄’’ти? ‘‘татха̄ хи пана, бханте а̄нанда, на бхагава̄ ануджа̄на̄ти ма̄туга̄масса татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа’’нти. ‘‘тена хи твам̣, готами, мухуттам̣ идхева та̄ва хохи, йа̄ва̄хам̣ бхагавантам̣ йа̄ча̄ми ма̄туга̄масса татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа’’нти.
атха ¶ кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘еса̄, бханте, маха̄паджа̄патӣ готамӣ сӯнехи па̄дехи раджокин̣н̣ена гаттена дуккхӣ думмана̄ ассумукхӣ рудама̄на̄ бахидва̄ракот̣т̣хаке т̣хита̄ – ‘на бхагава̄ ануджа̄на̄ти ма̄туга̄масса татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа’нти. са̄дху, бханте, лабхеййа ма̄туга̄мо татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа’’нти. ‘‘алам̣, а̄нанда! ма̄ те руччи ма̄туга̄масса татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа̄’’ти.
дутийампи кхо…пе… татийампи кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху, бханте, лабхеййа ма̄туга̄мо татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа’’нти. ‘‘алам̣, а̄нанда! ма̄ те руччи ма̄туга̄масса татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа̄’’ти.
атха ¶ ¶ ¶ кхо а̄йасмато а̄нандасса етадахоси – ‘‘на бхагава̄ ануджа̄на̄ти ма̄туга̄масса татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджам̣. йам̣нӯна̄хам̣ ан̃н̃енапи парийа̄йена бхагавантам̣ йа̄чеййам̣ ма̄туга̄масса татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа’’нти. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘бхаббо ну кхо, бханте, ма̄туга̄мо татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджитва̄ сота̄паттипхалам̣ ва̄ ¶ сакада̄га̄мипхалам̣ ва̄ ана̄га̄мипхалам̣ ва̄ арахаттапхалам̣ ва̄ саччхика̄ту’’нти? ‘‘бхаббо, а̄нанда, ма̄туга̄мо татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджитва̄ сота̄паттипхалампи сакада̄га̄мипхалампи ана̄га̄мипхалампи арахаттапхалампи саччхика̄ту’’нти. ‘‘саче, бханте, бхаббо ма̄туга̄мо татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджитва̄ сота̄паттипхалампи…пе… арахаттапхалампи саччхика̄тум̣, бахука̄ра̄, бханте, маха̄паджа̄патӣ готамӣ бхагавато ма̄туччха̄ а̄па̄дика̄ посика̄ кхӣрасса да̄йика̄; бхагавантам̣ джанеттийа̄ ка̄лан̇ката̄йа тхан̃н̃ам̣ па̄йеси. са̄дху, бханте, лабхеййа ма̄туга̄мо татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджа’’нти.
‘‘саче, а̄нанда, маха̄паджа̄патӣ готамӣ ат̣т̣ха гарудхамме пат̣игган̣ха̄ти, са̄васса̄ хоту упасампада̄ –
[па̄чи. 149; чӯл̣ава. 403] ‘‘вассасатӯпасампанна̄йа бхиккхунийа̄ тадахӯпасампаннасса бхиккхуно абхива̄данам̣ паччут̣т̣ха̄нам̣ ан̃джаликаммам̣ са̄мӣчикаммам̣ каттаббам̣. айампи дхаммо саккатва̄ гарум̣ катва̄ [гарукатва̄ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] ма̄нетва̄ пӯджетва̄ йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйо.
‘‘на бхиккхунийа̄ абхиккхуке а̄ва̄се вассам̣ упагантаббам̣. айампи дхаммо саккатва̄ гарум̣ катва̄ ма̄нетва̄ пӯджетва̄ йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйо.
‘‘анвад̣д̣хама̄сам̣ бхиккхунийа̄ бхиккхусан̇гхато две дхамма̄ пачча̄сӣситабба̄ [пачча̄сим̣ситабба̄ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] – упосатхапуччхакан̃ча, ова̄дӯпасан̇каманан̃ча ¶ . айампи дхаммо саккатва̄ гарум̣ катва̄ ма̄нетва̄ пӯджетва̄ йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйо.
‘‘вассам̣вут̣т̣ха̄йа ¶ бхиккхунийа̄ убхатосан̇гхе тӣхи т̣ха̄нехи пава̄ретаббам̣ – дит̣т̣хена ва̄ сутена ва̄ парисан̇ка̄йа ва̄. айампи дхаммо саккатва̄ гарум̣ катва̄ ма̄нетва̄ пӯджетва̄ ¶ йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйо.
‘‘гарудхаммам̣ ¶ аджджха̄панна̄йа бхиккхунийа̄ убхатосан̇гхе паккхама̄наттам̣ чаритаббам̣. айампи дхаммо саккатва̄ гарум̣ катва̄ ма̄нетва̄ пӯджетва̄ йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйо.
‘‘две васса̄ни чхасу дхаммесу сиккхитасиккха̄йа сиккхама̄на̄йа убхатосан̇гхе упасампада̄ парийеситабба̄. айампи дхаммо саккатва̄ гарум̣ катва̄ ма̄нетва̄ пӯджетва̄ йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйо.
‘‘на кеначи парийа̄йена бхиккхунийа̄ бхиккху аккоситаббо парибха̄ситаббо. айампи дхаммо саккатва̄ гарум̣ катва̄ ма̄нетва̄ пӯджетва̄ йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйо.
‘‘аджджатагге оват̣о бхиккхунӣнам̣ бхиккхӯсу вачанапатхо, ановат̣о бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣсу вачанапатхо. айампи дхаммо саккатва̄ гарум̣ катва̄ ма̄нетва̄ пӯджетва̄ йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйо.
‘‘саче, а̄нанда, маха̄паджа̄патӣ готамӣ име ат̣т̣ха гарудхамме пат̣игган̣ха̄ти, са̄васса̄ хоту упасампада̄’’ти.
атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавато сантике име ат̣т̣ха гарудхамме уггахетва̄ йена маха̄паджа̄патӣ готамӣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ маха̄паджа̄патим̣ готамим̣ етадавоча –
‘‘саче кхо твам̣, готами, ат̣т̣ха гарудхамме пат̣игган̣хеййа̄си, са̄ва те бхависсати упасампада̄ –
‘‘вассасатӯпасампанна̄йа бхиккхунийа̄ тадахӯпасампаннасса бхиккхуно абхива̄данам̣ паччут̣т̣ха̄нам̣ ан̃джаликаммам̣ са̄мӣчикаммам̣ каттаббам̣. айампи дхаммо саккатва̄ гарум̣ катва̄ ма̄нетва̄ пӯджетва̄ йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйо…пе….
‘‘аджджатагге ¶ оват̣о бхиккхунӣнам̣ бхиккхӯсу вачанапатхо, ановат̣о ¶ бхиккхӯнам̣ бхиккхунӣсу вачанапатхо. айампи дхаммо ¶ саккатва̄ гарум̣ катва̄ ма̄нетва̄ пӯджетва̄ йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйо. саче кхо твам̣, готами, име ат̣т̣ха гарудхамме пат̣игган̣хеййа̄си, са̄ва те бхависсати упасампада̄’’ти.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , бханте а̄нанда, иттхӣ ва̄ пурисо ва̄ дахаро йува̄ ман̣д̣анакаджа̄тико [ман̣д̣анакаджа̄тийо (сӣ. пӣ.)] сӣсам̣нха̄то [сӣсам̣наха̄то (сӣ. пӣ.), сӣсанаха̄то (сйа̄.)] уппалама̄лам̣ ва̄ вассикама̄лам̣ ва̄ адхимуттакама̄лам̣ [атимуттакама̄лам̣ (сӣ.)] ва̄ лабхитва̄ убхохи хаттхехи пат̣иггахетва̄ уттаман̇ге сирасмим̣ патит̣т̣ха̄пеййа; евамевам̣ кхо ахам̣, бханте а̄нанда, име ат̣т̣ха гарудхамме пат̣игган̣ха̄ми йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйе’’ти.
атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘пат̣иггахита̄, бханте, маха̄паджа̄патийа̄ готамийа̄ ат̣т̣ха гарудхамма̄ йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйа̄’’ти.
‘‘саче, а̄нанда, на̄лабхисса ма̄туга̄мо татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджам̣, чират̣т̣хитикам̣, а̄нанда, брахмачарийам̣ абхависса, вассасахассамева саддхаммо тит̣т̣хеййа. йато ча кхо, а̄нанда, ма̄туга̄мо татха̄гатаппаведите дхаммавинайе ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджито, на да̄ни, а̄нанда, брахмачарийам̣ чират̣т̣хитикам̣ бхависсати. пан̃чева да̄ни, а̄нанда, вассасата̄ни саддхаммо т̣хассати.
‘‘сеййатха̄пи, а̄нанда, йа̄ни ка̄ничи кула̄ни бахуттхика̄ни [бахукиттхика̄ни (сӣ. пӣ.), бахуиттхика̄ни (сйа̄.)] аппапурисака̄ни, та̄ни суппадхам̣сийа̄ни хонти чорехи кумбхаттхенакехи; евамевам̣ кхо, а̄нанда, йасмим̣ дхаммавинайе лабхати ма̄туга̄мо ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджам̣, на там̣ брахмачарийам̣ чират̣т̣хитикам̣ хоти.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , а̄нанда, сампанне са̄ликкхетте сетат̣т̣хика̄ ¶ на̄ма рогаджа̄ти нипатати, евам̣ там̣ са̄ликкхеттам̣ на чират̣т̣хитикам̣ хоти; евамевам̣ кхо, а̄нанда, йасмим̣ дхаммавинайе лабхати ма̄туга̄мо ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджам̣, на там̣ брахмачарийам̣ чират̣т̣хитикам̣ хоти.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , а̄нанда, сампанне уччхуккхетте ман̃джит̣т̣хика̄ [ман̃джет̣т̣хика̄ (сӣ. сйа̄.)] на̄ма рогаджа̄ти нипатати, евам̣ там̣ уччхуккхеттам̣ на чират̣т̣хитикам̣ хоти; евамевам̣ кхо, а̄нанда, йасмим̣ дхаммавинайе лабхати ма̄туга̄мо ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджджам̣, на там̣ брахмачарийам̣ чират̣т̣хитикам̣ хоти.
‘‘сеййатха̄пи ¶ , а̄нанда, пурисо махато тал̣а̄касса пат̣икаччева [пат̣игаччева (сӣ. пӣ.)] а̄л̣им̣ бандхеййа йа̄вадева удакасса анатиккамана̄йа; евамевам̣ кхо, а̄нанда, майа̄ пат̣икаччева бхиккхунӣнам̣ ат̣т̣ха гарудхамма̄ пан̃н̃атта̄ йа̄ваджӣвам̣ анатиккаманӣйа̄’’ти. пат̣хамам̣.
2. ова̄дасуттам̣
52. екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘катихи ну кхо, бханте, дхаммехи саманна̄гато бхиккху бхиккхунова̄дако самманнитаббо’’ти?
[па̄чи. 147] ‘‘ат̣т̣хахи кхо, а̄нанда, дхаммехи саманна̄гато бхиккху бхиккхунова̄дако самманнитаббо. катамехи ат̣т̣хахи? идха̄нанда, бхиккху сӣлава̄ хоти…пе… сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу; бахуссуто хоти…пе… дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄; убхайа̄ни кхо панасса па̄тимоккха̄ни виттха̄рена сва̄гата̄ни ¶ хонти сувибхатта̄ни суппаваттӣни сувиниччхита̄ни суттасо анубйан̃джанасо; калйа̄н̣ава̄чо хоти калйа̄н̣ава̄ккаран̣о, порийа̄ ва̄ча̄йа саманна̄гато виссат̣т̣ха̄йа [висат̣т̣ха̄йа (ка.)] анелагал̣а̄йа [анел̣агал̣а̄йа (сӣ. ка.)] аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄; пат̣ибало хоти ¶ бхиккхунисан̇гхасса дхаммийа̄ катха̄йа сандассетум̣ сама̄дапетум̣ самуттеджетум̣ сампахам̣сетум̣; йебхуййена бхиккхунӣнам̣ пийо хоти мана̄по; на кхо панетам̣ бхагавантам̣ уддисса паббаджита̄йа ка̄са̄йаваттханивасана̄йа гарудхаммам̣ аджджха̄паннапуббо хоти; вӣсативассо ва̄ хоти атирекавӣсативассо ва̄. имехи кхо, а̄нанда, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гато бхиккху бхиккхунова̄дако самманнитаббо’’ти. дутийам̣.
3. сам̣кхиттасуттам̣
53. [чӯл̣ава. 406] екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. атха кхо маха̄паджа̄патӣ готамӣ йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. екамантам̣ т̣хита̄ кхо са̄ маха̄паджа̄патӣ готамӣ бхагавантам̣ етадавоча –
‘‘са̄дху ¶ ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ ека̄ вӯпакат̣т̣ха̄ аппаматта̄ а̄та̄пинӣ пахитатта̄ вихареййа’’нти. ‘‘йе кхо твам̣, готами, дхамме джа̄неййа̄си – ‘име дхамма̄ сара̄га̄йа сам̣ваттанти, но вира̄га̄йа; сам̣йога̄йа сам̣ваттанти, но висам̣йога̄йа; а̄чайа̄йа сам̣ваттанти, но апачайа̄йа; махиччхата̄йа сам̣ваттанти, но аппиччхата̄йа; асантут̣т̣хийа̄ сам̣ваттанти, но сантут̣т̣хийа̄; сан̇ган̣ика̄йа сам̣ваттанти, но павивека̄йа; косаджджа̄йа сам̣ваттанти, но вӣрийа̄рамбха̄йа; дуббхарата̄йа сам̣ваттанти, но субхарата̄йа̄’ти, екам̣сена, готами, дха̄реййа̄си – ‘несо дхаммо, несо винайо, нетам̣ саттхуса̄сана’’’нти ¶ .
‘‘йе ча кхо твам̣, готами, дхамме джа̄неййа̄си – ‘име дхамма̄ вира̄га̄йа сам̣ваттанти, но сара̄га̄йа; висам̣йога̄йа сам̣ваттанти, но сам̣йога̄йа; апачайа̄йа сам̣ваттанти, но а̄чайа̄йа; аппиччхата̄йа сам̣ваттанти, но махиччхата̄йа; сантут̣т̣хийа̄ сам̣ваттанти, но асантут̣т̣хийа̄; павивека̄йа сам̣ваттанти, но сан̇ган̣ика̄йа ¶ ; вӣрийа̄рамбха̄йа сам̣ваттанти, но косаджджа̄йа; субхарата̄йа сам̣ваттанти, но дуббхарата̄йа̄’ти, екам̣сена, готами, дха̄реййа̄си – ‘есо дхаммо, есо винайо, етам̣ саттхуса̄сана’’’нти. татийам̣.
4. дӣгхаджа̄н̣усуттам̣
54. екам̣ самайам̣ бхагава̄ колийесу вихарати каккарапаттам̣ на̄ма колийа̄нам̣ нигамо. атха кхо дӣгхаджа̄н̣у колийапутто йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо дӣгхаджа̄н̣у колийапутто бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘майам̣, бханте, гихӣ ка̄мабхогино [ка̄мабхогӣ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] путтасамба̄дхасайанам̣ аджджха̄васа̄ма, ка̄сикачанданам̣ паччанубхома ¶ , ма̄ла̄гандхавилепанам̣ дха̄райа̄ма, джа̄тарӯпараджатам̣ са̄дайа̄ма. тесам̣ но, бханте, бхагава̄ амха̄кам̣ татха̄ дхаммам̣ десету йе амха̄кам̣ ассу дхамма̄ дит̣т̣хадхаммахита̄йа дит̣т̣хадхаммасукха̄йа, сампара̄йахита̄йа сампара̄йасукха̄йа̄’’ти.
‘‘чатта̄роме, бйаггхападжджа, дхамма̄ кулапуттасса дит̣т̣хадхаммахита̄йа сам̣ваттанти дит̣т̣хадхаммасукха̄йа. катаме чатта̄ро? ут̣т̣ха̄насампада̄, а̄раккхасампада̄, калйа̄н̣амиттата̄, самаджӣвита̄ [самаджӣвиката̄ (сӣ.) а. ни. 8.75]. катама̄ ¶ ча, бйаггхападжджа, ут̣т̣ха̄насампада̄? идха, бйаггхападжджа, кулапутто ¶ йена каммат̣т̣ха̄нена джӣвикам̣ [джӣвитам̣ (ка.)] каппети – йади касийа̄, йади ван̣иджджа̄йа, йади гораккхена, йади иссаттена [иссаттхена (сӣ. сйа̄. пӣ.)], йади ра̄джапорисена, йади сиппан̃н̃атарена – таттха даккхо хоти аналасо, татрупа̄йа̄йа вӣмам̣са̄йа саманна̄гато, алам̣ ка̄тум̣ алам̣ сам̣видха̄тум̣. айам̣ вуччати, бйаггхападжджа, ут̣т̣ха̄насампада̄.
‘‘катама̄ ча, бйаггхападжджа, а̄раккхасампада̄? идха, бйаггхападжджа, кулапуттасса бхога̄ хонти ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигата̄ ¶ ба̄ха̄балапаричита̄, седа̄ваккхитта̄, дхаммика̄ дхаммаладдха̄. те а̄раккхена гуттийа̄ сампа̄дети – ‘кинти ме име бхоге нева ра̄джа̄но хареййум̣, на чора̄ хареййум̣, на агги д̣ахеййа, на удакам̣ вахеййа, на аппийа̄ да̄йа̄да̄ хареййу’нти! айам̣ вуччати, бйаггхападжджа, а̄раккхасампада̄.
‘‘катама̄ ча, бйаггхападжджа, калйа̄н̣амиттата̄? идха, бйаггхападжджа, кулапутто йасмим̣ га̄ме ва̄ нигаме ва̄ пат̣ивасати, таттха йе те хонти – гахапатӣ ва̄ гахапатипутта̄ ва̄ дахара̄ ва̄ вуддхасӣлино, вуддха̄ ва̄ вуддхасӣлино, саддха̄сампанна̄, сӣласампанна̄, ча̄гасампанна̄, пан̃н̃а̄сампанна̄ – техи саддхим̣ сантит̣т̣хати саллапати са̄каччхам̣ сама̄паджджати; йатха̄рӯпа̄нам̣ саддха̄сампанна̄нам̣ саддха̄сампадам̣ анусиккхати, йатха̄рӯпа̄нам̣ сӣласампанна̄нам̣ сӣласампадам̣ анусиккхати, йатха̄рӯпа̄нам̣ ча̄гасампанна̄нам̣ ча̄гасампадам̣ анусиккхати, йатха̄рӯпа̄нам̣ пан̃н̃а̄сампанна̄нам̣ пан̃н̃а̄сампадам̣ анусиккхати. айам̣ вуччати, бйаггхападжджа, калйа̄н̣амиттата̄.
‘‘катама̄ ¶ ча, бйаггхападжджа, самаджӣвита̄? идха, бйаггхападжджа, кулапутто а̄йан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄, вайан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄, самам̣ джӣвикам̣ [самаджӣвикам̣ (сйа̄.), самаджӣвитам̣ (ка.)] каппети на̄ччога̄л̣хам̣ на̄тихӣнам̣ – ‘евам̣ ме а̄йо вайам̣ парийа̄да̄йа т̣хассати, на ча ме вайо а̄йам̣ парийа̄да̄йа т̣хассатӣ’ти. сеййатха̄пи ¶ , бйаггхападжджа, тула̄дха̄ро ва̄ тула̄дха̄рантева̄сӣ ва̄ тулам̣ паггахетва̄ джа̄на̄ти – ‘еттакена ва̄ онатам̣ [он̣атам̣ (ка.)], еттакена ва̄ унната’нти [ун̣н̣атанти (ка.)]; евамевам̣ кхо, бйаггхападжджа, кулапутто а̄йан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄, вайан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄, самам̣ джӣвикам̣ каппети на̄ччога̄л̣хам̣ на̄тихӣнам̣ – ‘евам̣ ме а̄йо вайам̣ парийа̄да̄йа т̣хассати ¶ , на ча ме вайо а̄йам̣ парийа̄да̄йа т̣хассатӣ’ти. сача̄йам̣, бйаггхападжджа, кулапутто аппа̄йо ¶ сама̄но ул̣а̄рам̣ джӣвикам̣ [джӣвитам̣ (ка.)] каппети, тасса бхаванти ватта̄ро – ‘удумбаракха̄дӣва̄йам̣ [удумбаракха̄дикам̣ ва̄йам̣ (сӣ. пӣ.), удумбаракха̄дакам̣ ча̄йам̣ (сйа̄.)] кулапутто бхоге кха̄датӣ’ти. саче пана̄йам̣, бйаггхападжджа, кулапутто маха̄йо сама̄но касирам̣ джӣвикам̣ [джӣвитам̣ (ка.)] каппети, тасса бхаванти ватта̄ро – ‘аджет̣т̣хамаран̣ам̣ва̄йам̣ [аджаддхума̄рикам̣ ва̄йам̣ (сӣ. пӣ.), аддхама̄ракам̣ ча̄йам̣ (сйа̄.), еттха джаддхӯти асанам̣ = бхаттабхун̃джанам̣, тасма̄ аджаддхума̄риканти анасанамаран̣анти вуттам̣ хоти. ма. ни. 1.379 адхолипийа̄ ‘‘аджаддхука’’нти падам̣ дасситам̣] кулапутто мариссатӣ’ти. йато ча кхойам̣, бйаггхападжджа, кулапутто а̄йан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄, вайан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄, самам̣ джӣвикам̣ каппети на̄ччога̄л̣хам̣ на̄тихӣнам̣ – ‘евам̣ ме а̄йо вайам̣ парийа̄да̄йа т̣хассати, на ча ме вайо а̄йам̣ парийа̄да̄йа т̣хассатӣ’ти. айам̣ вуччати, бйаггхападжджа, самаджӣвита̄.
‘‘евам̣ самуппанна̄нам̣, бйаггхападжджа, бхога̄нам̣ чатта̄ри апа̄йамукха̄ни хонти – иттхидхутто, сура̄дхутто, аккхадхутто, па̄памитто па̄пасаха̄йо па̄пасампаван̇ко. сеййатха̄пи, бйаггхападжджа, махато тал̣а̄касса чатта̄ри чева ¶ а̄йамукха̄ни, чатта̄ри ча апа̄йамукха̄ни. тасса пурисо йа̄ни чева а̄йамукха̄ни та̄ни пидахеййа, йа̄ни ча апа̄йамукха̄ни та̄ни вивареййа; дево ча на самма̄ дха̄рам̣ ануппавеччхеййа. еван̃хи тасса, бйаггхападжджа, махато тал̣а̄касса париха̄нийева па̄т̣икан̇кха̄, но вуддхи; евамевам̣, бйаггхападжджа, евам̣ самуппанна̄нам̣ бхога̄нам̣ чатта̄ри апа̄йамукха̄ни хонти – иттхидхутто, сура̄дхутто, аккхадхутто, па̄памитто па̄пасаха̄йо па̄пасампаван̇ко.
‘‘евам̣ самуппанна̄нам̣, бйаггхападжджа, бхога̄нам̣ чатта̄ри а̄йамукха̄ни хонти – на иттхидхутто, на сура̄дхутто, на аккхадхутто ¶ , калйа̄н̣амитто калйа̄н̣асаха̄йо калйа̄н̣асампаван̇ко. сеййатха̄пи, бйаггхападжджа, махато тал̣а̄касса чатта̄ри чева а̄йамукха̄ни, чатта̄ри ча апа̄йамукха̄ни. тасса пурисо йа̄ни чева а̄йамукха̄ни та̄ни вивареййа, йа̄ни ча апа̄йамукха̄ни та̄ни пидахеййа; дево ча самма̄ дха̄рам̣ ануппавеччхеййа. еван̃хи тасса, бйаггхападжджа, махато тал̣а̄касса вуддхийева па̄т̣икан̇кха̄, но париха̄ни; евамевам̣ кхо, бйаггхападжджа, евам̣ самуппанна̄нам̣ бхога̄нам̣ чатта̄ри а̄йамукха̄ни хонти – на иттхидхутто ¶ , на сура̄дхутто, на аккхадхутто, калйа̄н̣амитто калйа̄н̣асаха̄йо ¶ калйа̄н̣асампаван̇ко. име кхо, бйаггхападжджа, чатта̄ро дхамма̄ кулапуттасса дит̣т̣хадхаммахита̄йа сам̣ваттанти дит̣т̣хадхаммасукха̄йа.
‘‘чатта̄роме, бйаггхападжджа, дхамма̄ кулапуттасса сампара̄йахита̄йа сам̣ваттанти сампара̄йасукха̄йа. катаме чатта̄ро? саддха̄сампада̄, сӣласампада̄ ¶ , ча̄гасампада̄, пан̃н̃а̄сампада̄. катама̄ ча, бйаггхападжджа, саддха̄сампада̄? идха, бйаггхападжджа, кулапутто саддхо хоти, саддахати татха̄гатасса бодхим̣ – ‘итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. айам̣ вуччати, бйаггхападжджа, саддха̄сампада̄.
‘‘катама̄ ча, бйаггхападжджа, сӣласампада̄? идха, бйаггхападжджа, кулапутто па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти…пе… сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато хоти. айам̣ вуччати, бйаггхападжджа, сӣласампада̄.
‘‘катама̄ ча, бйаггхападжджа, ча̄гасампада̄? идха, бйаггхападжджа, кулапутто вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати муттача̄го пайатапа̄н̣и воссаггарато йа̄чайого да̄насам̣вибха̄гарато. айам̣ вуччати, бйаггхападжджа, ча̄гасампада̄.
‘‘катама̄ ча, бйаггхападжджа, пан̃н̃а̄сампада̄? идха ¶ , бйаггхападжджа, кулапутто пан̃н̃ава̄ хоти, удайаттхага̄минийа̄ пан̃н̃а̄йа саманна̄гато арийа̄йа ниббедхика̄йа самма̄ дуккхаккхайага̄минийа̄. айам̣ вуччати, бйаггхападжджа, пан̃н̃а̄сампада̄. име кхо, бйаггхападжджа, чатта̄ро дхамма̄ кулапуттасса сампара̄йахита̄йа сам̣ваттанти сампара̄йасукха̄йа̄’’ти.
‘‘ут̣т̣ха̄та̄ каммадхеййесу, аппаматто видха̄нава̄;
самам̣ каппети джӣвикам̣ [джӣвитам̣ (ка.)], самбхатам̣ анураккхати.
‘‘саддхо сӣлена сампанно, вадан̃н̃ӯ вӣтамаччхаро;
ниччам̣ ¶ маггам̣ висодхети, соттха̄нам̣ сампара̄йикам̣.
‘‘иччете ¶ ат̣т̣ха дхамма̄ ча, саддхасса гхарамесино;
аккха̄та̄ саччана̄мена, убхайаттха сукха̄ваха̄.
‘‘дит̣т̣хадхаммахитаттха̄йа, сампара̄йасукха̄йа ча;
еваметам̣ гахат̣т̣ха̄нам̣, ча̄го пун̃н̃ам̣ павад̣д̣хатӣ’’ти. чатуттхам̣;
5. уджджайасуттам̣
55. атха ¶ кхо уджджайо бра̄хман̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавата̄ саддхим̣ саммоди. саммоданӣйам̣ катхам̣ са̄ран̣ӣйам̣ вӣтиса̄ретва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо уджджайо бра̄хман̣о бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘майам̣, бхо готама, пава̄сам̣ гантука̄ма̄. тесам̣ но бхавам̣ готамо амха̄кам̣ татха̄ дхаммам̣ десету – йе амха̄кам̣ ассу дхамма̄ дит̣т̣хадхаммахита̄йа, дит̣т̣хадхаммасукха̄йа, сампара̄йахита̄йа, сампара̄йасукха̄йа̄’’ти.
‘‘чатта̄роме, бра̄хман̣а, дхамма̄ кулапуттасса дит̣т̣хадхаммахита̄йа сам̣ваттанти, дит̣т̣хадхаммасукха̄йа. катаме чатта̄ро? ут̣т̣ха̄насампада̄ ¶ , а̄раккхасампада̄, калйа̄н̣амиттата̄, самаджӣвита̄. катама̄ ча, бра̄хман̣а, ут̣т̣ха̄насампада̄? идха, бра̄хман̣а, кулапутто йена каммат̣т̣ха̄нена джӣвикам̣ каппети – йади касийа̄, йади ван̣иджджа̄йа, йади гораккхена, йади иссаттена, йади ра̄джапорисена, йади сиппан̃н̃атарена – таттха даккхо хоти аналасо, татрупа̄йа̄йа вӣмам̣са̄йа саманна̄гато, алам̣ ка̄тум̣ алам̣ сам̣видха̄тум̣. айам̣ вуччати, бра̄хман̣а, ут̣т̣ха̄насампада̄.
‘‘катама̄ ча, бра̄хман̣а, а̄раккхасампада̄? идха, бра̄хман̣а, кулапуттасса ¶ бхога̄ хонти ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигата̄, ба̄ха̄балапаричита̄, седа̄ваккхитта̄, дхаммика̄ дхаммаладдха̄. те а̄раккхена гуттийа̄ сампа̄дети – ‘кинти ме име бхоге нева ра̄джа̄но хареййум̣, на чора̄ хареййум̣, на агги д̣ахеййа, на удакам̣ вахеййа, на аппийа̄ да̄йа̄да̄ хареййу’нти. айам̣ вуччати, бра̄хман̣а, а̄раккхасампада̄.
‘‘катама̄ ча, бра̄хман̣а, калйа̄н̣амиттата̄? идха, бра̄хман̣а, кулапутто йасмим̣ га̄ме ва̄ нигаме ¶ ва̄ пат̣ивасати татра йе те хонти – гахапатӣ ва̄ гахапатипутта̄ ва̄ дахара̄ ва̄ вуддхасӣлино, вуддха̄ ва̄ вуддхасӣлино, саддха̄сампанна̄, сӣласампанна̄, ча̄гасампанна̄, пан̃н̃а̄сампанна̄ – техи саддхим̣ сантит̣т̣хати саллапати са̄каччхам̣ сама̄паджджати; йатха̄рӯпа̄нам̣ саддха̄сампанна̄нам̣ саддха̄сампадам̣ анусиккхати, йатха̄рӯпа̄нам̣ сӣласампанна̄нам̣ сӣласампадам̣ анусиккхати, йатха̄рӯпа̄нам̣ ча̄гасампанна̄нам̣ ча̄гасампадам̣ анусиккхати, йатха̄рӯпа̄нам̣ пан̃н̃а̄сампанна̄нам̣ пан̃н̃а̄сампадам̣ анусиккхати. айам̣ вуччати, бра̄хман̣а, калйа̄н̣амиттата̄.
‘‘катама̄ ¶ ча, бра̄хман̣а, самаджӣвита̄? идха, бра̄хман̣а, кулапутто а̄йан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄ вайан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄ самам̣ джӣвикам̣ каппети на̄ччога̄л̣хам̣ ¶ на̄тихӣнам̣ – ‘евам̣ ме а̄йо вайам̣ парийа̄да̄йа т̣хассати, на ча ме вайо а̄йам̣ парийа̄да̄йа т̣хассатӣ’ти. сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, тула̄дха̄ро ва̄ тула̄дха̄рантева̄сӣ ва̄ тулам̣ паггахетва̄ джа̄на̄ти – ‘еттакена ва̄ онатам̣, еттакена ва̄ унната’нти; евамевам̣ кхо, бра̄хман̣а, кулапутто а̄йан̃ча ¶ бхога̄нам̣ видитва̄ вайан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄ самам̣ джӣвикам̣ каппети на̄ччога̄л̣хам̣ на̄тихӣнам̣ – ‘евам̣ ме а̄йо вайам̣ парийа̄да̄йа т̣хассати, на ча ме вайо а̄йам̣ парийа̄да̄йа т̣хассатӣ’ти. сача̄йам̣, бра̄хман̣а, кулапутто аппа̄йо сама̄но ул̣а̄рам̣ джӣвикам̣ каппети, тасса бхаванти ватта̄ро – ‘удумбаракха̄дӣва̄йам̣ кулапутто бхоге кха̄датӣ’ти. саче пана̄йам̣, бра̄хман̣а, кулапутто маха̄йо сама̄но касирам̣ джӣвикам̣ каппети, тасса бхаванти ватта̄ро – ‘аджет̣т̣хамаран̣ам̣ва̄йам̣ кулапутто мариссатӣ’ти. йато ча кхойам̣, бра̄хман̣а, кулапутто а̄йан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄ вайан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄ самам̣ джӣвикам̣ каппети на̄ччога̄л̣хам̣ на̄тихӣнам̣ – ‘евам̣ ме а̄йо вайам̣ парийа̄да̄йа т̣хассати, на ча ме вайо а̄йам̣ парийа̄да̄йа т̣хассатӣ’ти, айам̣ вуччати, бра̄хман̣а, самаджӣвита̄.
‘‘евам̣ самуппанна̄нам̣, бра̄хман̣а, бхога̄нам̣ чатта̄ри апа̄йамукха̄ни хонти – иттхидхутто, сура̄дхутто, аккхадхутто, па̄памитто па̄пасаха̄йо па̄пасампаван̇ко. сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, махато тал̣а̄касса чатта̄ри чева а̄йамукха̄ни, чатта̄ри ча апа̄йамукха̄ни. тасса пурисо йа̄ни чева а̄йамукха̄ни та̄ни пидахеййа, йа̄ни ча апа̄йамукха̄ни та̄ни вивареййа; дево ча на самма̄ дха̄рам̣ ануппавеччхеййа. еван̃хи тасса бра̄хман̣а ¶ , махато тал̣а̄касса париха̄нийева па̄т̣икан̇кха̄, но вуддхи ¶ ; евамевам̣ кхо, бра̄хман̣а, евам̣ самуппанна̄нам̣ бхога̄нам̣ чатта̄ри апа̄йамукха̄ни хонти – иттхидхутто, сура̄дхутто, аккхадхутто, па̄памитто па̄пасаха̄йо па̄пасампаван̇ко.
‘‘евам̣ ¶ самуппанна̄нам̣, бра̄хман̣а, бхога̄нам̣ чатта̄ри а̄йамукха̄ни хонти – на иттхидхутто, на сура̄дхутто, на аккхадхутто, калйа̄н̣амитто калйа̄н̣асаха̄йо калйа̄н̣асампаван̇ко. сеййатха̄пи, бра̄хман̣а, махато тал̣а̄касса чатта̄ри чева а̄йамукха̄ни чатта̄ри ча апа̄йамукха̄ни. тасса пурисо йа̄ни чева а̄йамукха̄ни та̄ни вивареййа, йа̄ни ча апа̄йамукха̄ни ¶ та̄ни пидахеййа; дево ча самма̄ дха̄рам̣ ануппавеччхеййа. еван̃хи тасса, бра̄хман̣а, махато тал̣а̄касса вуддхийева па̄т̣икан̇кха̄, но париха̄ни; евамевам̣ кхо, бра̄хман̣а, евам̣ самуппанна̄нам̣ бхога̄нам̣ чатта̄ри а̄йамукха̄ни хонти – на иттхидхутто…пе… калйа̄н̣асампаван̇ко. име кхо, бра̄хман̣а, чатта̄ро дхамма̄ кулапуттасса дит̣т̣хадхаммахита̄йа сам̣ваттанти дит̣т̣хадхаммасукха̄йа.
‘‘чатта̄роме, бра̄хман̣а, кулапуттасса дхамма̄ сампара̄йахита̄йа сам̣ваттанти сампара̄йасукха̄йа. катаме чатта̄ро? саддха̄сампада̄, сӣласампада̄, ча̄гасампада̄, пан̃н̃а̄сампада̄. катама̄ ча, бра̄хман̣а, саддха̄сампада̄? идха, бра̄хман̣а, кулапутто саддхо хоти, саддахати татха̄гатасса бодхим̣ – ‘итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. айам̣ вуччати, бра̄хман̣а, саддха̄сампада̄.
‘‘катама̄ ча, бра̄хман̣а, сӣласампада̄? идха, бра̄хман̣а, кулапутто па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти…пе… сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато хоти. айам̣ вуччати, бра̄хман̣а, сӣласампада̄.
‘‘катама̄ ¶ ча, бра̄хман̣а, ча̄гасампада̄? идха ¶ , бра̄хман̣а, кулапутто вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати муттача̄го пайатапа̄н̣и воссаггарато йа̄чайого да̄насам̣вибха̄гарато. айам̣ вуччати, бра̄хман̣а, ча̄гасампада̄.
‘‘катама̄ ча, бра̄хман̣а, пан̃н̃а̄сампада̄? идха, бра̄хман̣а, кулапутто пан̃н̃ава̄ хоти…пе… самма̄ ¶ дуккхаккхайага̄минийа̄. айам̣ вуччати, бра̄хман̣а, пан̃н̃а̄сампада̄. име кхо, бра̄хман̣а, чатта̄ро дхамма̄ кулапуттасса сампара̄йахита̄йа сам̣ваттанти сампара̄йасукха̄йа̄’’ти.
‘‘ут̣т̣ха̄та̄ каммадхеййесу, аппаматто видха̄нава̄;
самам̣ каппети джӣвикам̣, самбхатам̣ анураккхати.
‘‘саддхо сӣлена сампанно, вадан̃н̃ӯ вӣтамаччхаро;
ниччам̣ маггам̣ висодхети, соттха̄нам̣ сампара̄йикам̣.
‘‘иччете ат̣т̣ха дхамма̄ ча, саддхасса гхарамесино;
аккха̄та̄ саччана̄мена, убхайаттха сукха̄ваха̄.
‘‘дит̣т̣хадхаммахитаттха̄йа, сампара̄йасукха̄йа ча;
еваметам̣ гахат̣т̣ха̄нам̣, ча̄го пун̃н̃ам̣ павад̣д̣хатӣ’’ти. пан̃чамам̣;
6. бхайасуттам̣
56. ‘‘‘бхайа’нти ¶ [чӯл̣ани. кхаггависа̄н̣асуттаниддеса 137], бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. ‘дуккха’нти, бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. ‘рого’ти, бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. ‘ган̣д̣о’ти, бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. ‘салла’нти, бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. ‘сан̇го’ти, бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. ‘пан̇ко’ти, бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣ ¶ . ‘габбхо’ти, бхиккхаве, ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. касма̄ ча, бхиккхаве, ‘бхайа’нти ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣? йасма̄ ча ка̄мара̄гаратта̄йам̣, бхиккхаве, чхандара̄гавинибаддхо дит̣т̣хадхаммика̄пи бхайа̄ на паримуччати, сампара̄йика̄пи ¶ бхайа̄ на паримуччати, тасма̄ ‘бхайа’нти ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣. касма̄ ча, бхиккхаве, ‘дуккха’нти…пе… ‘рого’ти… ‘ган̣д̣о’ти… ‘салла’нти… ‘сан̇го’ти… ‘пан̇ко’ти… ‘габбхо’ти ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣? йасма̄ ча ка̄мара̄гаратта̄йам̣, бхиккхаве, чхандара̄гавинибаддхо дит̣т̣хадхаммика̄пи габбха̄ на паримуччати, сампара̄йика̄пи габбха̄ на паримуччати, тасма̄ ‘габбхо’ти ка̄ма̄наметам̣ адхивачанам̣’’.
‘‘бхайам̣ ¶ дуккхан̃ча рого ча, ган̣д̣о саллан̃ча сан̇го ча;
пан̇ко габбхо ча убхайам̣, ете ка̄ма̄ павуччанти;
йаттха сатто путхуджджано.
‘‘отин̣н̣о са̄тарӯпена, пуна габбха̄йа гаччхати;
йато ча бхиккху а̄та̄пӣ, сампаджан̃н̃ам̣ [сампаджан̃н̃о (сйа̄. ка.) сам̣. ни. 4.251 пасситаббам̣] на риччати.
‘‘со имам̣ палипатхам̣ дуггам̣, атиккамма татха̄видхо;
паджам̣ джа̄тиджарӯпетам̣, пхандама̄нам̣ авеккхатӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣;
7. пат̣хамаа̄хунеййасуттам̣
57. ‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху а̄хунеййо хоти па̄хунеййо даккхин̣еййо ан̃джаликаран̣ӣйо ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса. катамехи ат̣т̣хахи? идха, бхиккхаве, бхиккху сӣлава̄ хоти ¶ …пе… сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу; бахуссуто хоти…пе… дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄; калйа̄н̣амитто хоти калйа̄н̣асаха̄йо калйа̄н̣асампаван̇ко ¶ ; самма̄дит̣т̣хико хоти, самма̄дассанена ¶ саманна̄гато; чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ хоти акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ; анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати, сеййатхидам̣ – екампи джа̄тим̣ двепи джа̄тийо…пе… ити са̄ка̄рам̣ сауддесам̣ анекавихитам̣ пуббенива̄сам̣ ануссарати; диббена чаккхуна̄ висуддхена атиккантама̄нусакена…пе… йатха̄каммӯпаге сатте паджа̄на̄ти; а̄сава̄нам̣ кхайа̄…пе… саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гато бхиккху а̄хунеййо хоти…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’’ти. саттамам̣.
8. дутийаа̄хунеййасуттам̣
58. ‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху а̄хунеййо хоти…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса. катамехи ат̣т̣хахи? идха, бхиккхаве, бхиккху сӣлава̄ хоти ¶ …пе… сама̄да̄йа сиккхати сиккха̄падесу; бахуссуто хоти…пе… дит̣т̣хийа̄ суппат̣ивиддха̄; а̄раддхавӣрийо вихарати тха̄мава̄ дал̣хапараккамо аниккхиттадхуро кусалесу дхаммесу; а̄ран̃н̃ико хоти пантасена̄сано; аратиратисахо хоти, уппаннам̣ аратим̣ абхибхуййа абхибхуййа вихарати; бхайабхеравасахо хоти, уппаннам̣ бхайабхеравам̣ абхибхуййа абхибхуййа вихарати ¶ ; чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ хоти акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ; а̄сава̄нам̣ кхайа̄…пе… саччхикатва̄ ¶ упасампаджджа вихарати. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гато бхиккху а̄хунеййо…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. пат̣хамапуггаласуттам̣
59. ‘‘ат̣т̣химе бхиккхаве, пуггала̄ а̄хунеййа̄ па̄хунеййа̄ даккхин̣еййа̄ ан̃джаликаран̣ӣйа̄ ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса? катаме ат̣т̣ха? сота̄панно, сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно, сакада̄га̄мӣ, сакада̄га̄мипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно, ана̄га̄мӣ, ана̄га̄мипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно, араха̄, арахатта̄йа пат̣ипанно. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха пуггала̄ а̄хунеййа̄…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’’ти.
‘‘чатта̄ро ¶ ча пат̣ипанна̄, чатта̄ро ча пхале т̣хита̄;
еса сан̇гхо уджубхӯто, пан̃н̃а̄сӣласама̄хито.
‘‘йаджама̄на̄нам̣ манусса̄нам̣, пун̃н̃апеккха̄на па̄н̣инам̣;
каротам̣ опадхикам̣ пун̃н̃ам̣, сан̇гхе диннам̣ махаппхала’’нти. навамам̣;
10. дутийапуггаласуттам̣
60. ‘‘ат̣т̣химе, бхиккхаве, пуггала̄ а̄хунеййа̄…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса. катаме ат̣т̣ха? сота̄панно ¶ , сота̄паттипхаласаччхикирийа̄йа пат̣ипанно…пе… араха̄, арахатта̄йа ¶ пат̣ипанно. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха пуггала̄ а̄хунеййа̄…пе… ануттарам̣ пун̃н̃аккхеттам̣ локасса̄’’ти.
‘‘чатта̄ро ча пат̣ипанна̄, чатта̄ро ча пхале т̣хита̄;
еса ¶ сан̇гхо самуккат̣т̣хо, сатта̄нам̣ ат̣т̣ха пуггала̄.
‘‘йаджама̄на̄нам̣ манусса̄нам̣, пун̃н̃апеккха̄на па̄н̣инам̣;
каротам̣ опадхикам̣ пун̃н̃ам̣, еттха диннам̣ махаппхала’’нти. дасамам̣;
готамӣвагго пат̣хамо.
тассудда̄нам̣ –
готамӣ ова̄дам̣ сам̣кхиттам̣, дӣгхаджа̄н̣у ча уджджайо;
бхайа̄ две а̄хунеййа̄ ча, две ча ат̣т̣ха пуггала̄ти.
(7) 2. бхӯмича̄лавагго
1. иччха̄суттам̣
61. [а. ни. 8.77] ‘‘ат̣т̣химе ¶ , бхиккхаве, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме ат̣т̣ха? идха, бхиккхаве, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со ут̣т̣хахати гхат̣ати ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса ут̣т̣хахато гхат̣ато ва̄йамато ла̄бха̄йа ла̄бхо нуппаджджати. со тена ала̄бхена сочати киламати паридевати, уратта̄л̣им̣ кандати, саммохам̣ а̄паджджати. айам̣ вуччати, бхиккхаве – ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа ¶ , ут̣т̣хахати ¶ гхат̣ати ва̄йамати ла̄бха̄йа, на ча ла̄бхӣ, сочӣ ча паридевӣ ча, чуто ча саддхамма̄’’’.
‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со ут̣т̣хахати гхат̣ати ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса ут̣т̣хахато гхат̣ато ва̄йамато ла̄бха̄йа ла̄бхо уппаджджати. со тена ла̄бхена маджджати памаджджати пама̄дама̄паджджати. айам̣ ¶ вуччати, бхиккхаве – ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа, ут̣т̣хахати гхат̣ати ва̄йамати ла̄бха̄йа, ла̄бхӣ ча мадӣ ча пама̄дӣ ча, чуто ча саддхамма̄’’’.
‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со на ут̣т̣хахати на гхат̣ати на ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса анут̣т̣хахато агхат̣ато ¶ ава̄йамато ла̄бха̄йа ла̄бхо нуппаджджати. со тена ала̄бхена сочати, киламати, паридевати, уратта̄л̣им̣ кандати, саммохам̣ а̄паджджати. айам̣ вуччати, бхиккхаве – ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа, на ут̣т̣хахати на гхат̣ати на ва̄йамати ла̄бха̄йа, на ча ла̄бхӣ, сочӣ ча паридевӣ ча, чуто ча саддхамма̄’’’.
‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со на ут̣т̣хахати, на гхат̣ати, на ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса анут̣т̣хахато, агхат̣ато, ава̄йамато ла̄бха̄йа ла̄бхо уппаджджати. со тена ла̄бхена маджджати, памаджджати, пама̄дама̄паджджати. айам̣ вуччати, бхиккхаве – ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа, на ут̣т̣хахати на гхат̣ати на ва̄йамати ла̄бха̄йа, ла̄бхӣ ча мадӣ ча, пама̄дӣ ча, чуто ча саддхамма̄’’’.
‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со ут̣т̣хахати гхат̣ати ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса ут̣т̣хахато гхат̣ато ва̄йамато ¶ ла̄бха̄йа ла̄бхо нуппаджджати. со тена ала̄бхена на сочати на киламати на паридевати, на уратта̄л̣им̣ кандати, на саммохам̣ а̄паджджати. айам̣ вуччати, бхиккхаве – ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа, ут̣т̣хахати гхат̣ати ва̄йамати ла̄бха̄йа, на ¶ ча ла̄бхӣ, на ча сочӣ на ча паридевӣ, аччуто ча саддхамма̄’’’.
‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со ут̣т̣хахати гхат̣ати ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса ¶ ут̣т̣хахато гхат̣ато ва̄йамато ла̄бха̄йа ла̄бхо уппаджджати. со тена ла̄бхена на маджджати, на памаджджати, на пама̄дама̄паджджати. айам̣ вуччати, бхиккхаве – ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа, ут̣т̣хахати гхат̣ати ва̄йамати ла̄бха̄йа, ла̄бхӣ ча, на ча мадӣ на ча пама̄дӣ, аччуто ча саддхамма̄’’’.
‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со на ут̣т̣хахати, на гхат̣ати, на ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса анут̣т̣хахато, агхат̣ато, ава̄йамато ла̄бха̄йа ла̄бхо нуппаджджати. со тена ала̄бхена на сочати, на киламати, на паридевати, на уратта̄л̣им̣ кандати, на саммохам̣ а̄паджджати. айам̣ вуччати, бхиккхаве – ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа, на ут̣т̣хахати, на гхат̣ати, на ва̄йамати ла̄бха̄йа ¶ , на ча ла̄бхӣ, на ча сочӣ на ча паридевӣ, аччуто ча саддхамма̄’’’.
‘‘идха пана, бхиккхаве, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со на ут̣т̣хахати, на гхат̣ати, на ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса анут̣т̣хахато агхат̣ато ава̄йамато ла̄бха̄йа ла̄бхо уппаджджати. со тена ла̄бхена на маджджати, на памаджджати, на пама̄дама̄паджджати. айам̣ вуччати, бхиккхаве – ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа, на ут̣т̣хахати, на гхат̣ати, на ва̄йамати ла̄бха̄йа, ла̄бхӣ ча, на ча мадӣ на ча пама̄дӣ, аччуто ча саддхамма̄ ¶ ’. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. пат̣хамам̣.
2. алам̣суттам̣
62. ‘‘чхахи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано алам̣ паресам̣. катамехи чхахи? идха, бхиккхаве, бхиккху кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; сута̄нан̃ча дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико [дха̄ракаджа̄тико (сӣ. сйа̄. пӣ.) а. ни. 8.78] хоти; дха̄та̄нан̃ча [дхата̄нан̃ча (сӣ. сйа̄. пӣ.)] дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ [аттхӯпавариккхӣ (сӣ. сйа̄. пӣ.)] хоти; аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно ча хоти; калйа̄н̣ава̄чо ча хоти калйа̄н̣ава̄ккаран̣о, порийа̄ ва̄ча̄йа саманна̄гато виссат̣т̣ха̄йа анелагал̣а̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄; сандассако ча хоти сама̄дапако [сама̄да̄пако (?)] самуттеджако ¶ сампахам̣сако сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, бхиккхаве, чхахи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано алам̣ паресам̣.
‘‘пан̃чахи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано алам̣ паресам̣. катамехи пан̃чахи? идха, бхиккхаве, бхиккху на хева кхо кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; сута̄нан̃ча дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти; дха̄та̄нан̃ча дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти; аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно ча хоти; калйа̄н̣ава̄чо ча хоти…пе… аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄; сандассако ча хоти сама̄дапако самуттеджако сампахам̣сако сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, бхиккхаве, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано алам̣ паресам̣.
‘‘чатӯхи ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано на̄лам̣ паресам̣. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, бхиккху кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; сута̄нан̃ча дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти ¶ ; дха̄та̄нан̃ча дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти; аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно ча хоти; но ча калйа̄н̣ава̄чо хоти калйа̄н̣ава̄ккаран̣о, порийа̄ ва̄ча̄йа саманна̄гато виссат̣т̣ха̄йа анелагал̣а̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄; но ча сандассако хоти сама̄дапако ¶ самуттеджако сампахам̣сако сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано на̄лам̣ паресам̣.
‘‘чатӯхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ паресам̣ на̄лам̣ аттано. катамехи чатӯхи? идха, бхиккхаве, бхиккху кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; сута̄нан̃ча дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти; но ча дха̄та̄нам̣ дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти; на ча аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти; калйа̄н̣ава̄чо ча хоти калйа̄н̣ава̄ккаран̣о…пе… аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄; сандассако ча хоти…пе… сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, бхиккхаве, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ паресам̣, на̄лам̣ аттано.
‘‘тӣхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано на̄лам̣ паресам̣. катамехи тӣхи? идха, бхиккхаве, бхиккху на хева кхо кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; сута̄нан̃ча дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти; дха̄та̄нан̃ча ¶ ¶ дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти; аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно ча хоти; но ча калйа̄н̣ава̄чо хоти калйа̄н̣ава̄ккаран̣о, порийа̄ ва̄ча̄йа саманна̄гато виссат̣т̣ха̄йа анелагал̣а̄йа ¶ аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄; но ча сандассако хоти сама̄дапако самуттеджако сампахам̣сако сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, бхиккхаве, тӣхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано, на̄лам̣ паресам̣.
‘‘тӣхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ паресам̣, на̄лам̣ аттано. катамехи тӣхи? идха, бхиккхаве, бхиккху на хева кхо кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; сута̄нан̃ча дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти; но ча дха̄та̄нам̣ дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти; но ча аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти; калйа̄н̣ава̄чо ча хоти…пе… аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄; сандассако ча хоти сама̄дапако самуттеджако сампахам̣сако сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, бхиккхаве, тӣхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ паресам̣, на̄лам̣ аттано.
‘‘двӣхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано, на̄лам̣ паресам̣. катамехи двӣхи? идха, бхиккхаве, бхиккху на хева кхо кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; но ча ¶ сута̄нам̣ дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти; дха̄та̄нан̃ча дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти; аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно ча хоти; но ча калйа̄н̣ава̄чо хоти…пе… аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄; но ча сандассако хоти…пе… сабрахмача̄рӣнам̣ ¶ . имехи кхо, бхиккхаве, двӣхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано, на̄лам̣ паресам̣.
‘‘двӣхи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ паресам̣, на̄лам̣ аттано. катамехи двӣхи? идха, бхиккхаве, бхиккху на хева кхо кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; но ча сута̄нам̣ дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти; но ча дха̄та̄нам̣ дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ ¶ хоти; но ча аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти; калйа̄н̣ава̄чо ча хоти калйа̄н̣ава̄ккаран̣о, порийа̄ ва̄ча̄йа саманна̄гато виссат̣т̣ха̄йа анелагал̣а̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄; сандассако ча хоти сама̄дапако самуттеджако сампахам̣сако сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, бхиккхаве ¶ , двӣхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ паресам̣, на̄лам̣ аттано’’ти. дутийам̣.
3. сам̣кхиттасуттам̣
63. атха кхо ан̃н̃атаро бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇ками…пе… екамантам̣ нисинно кхо со бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘са̄дху ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣ десету, йамахам̣ бхагавато дхаммам̣ сутва̄ еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихареййа’’нти. ‘‘евамевам̣ панидхекачче могхапуриса̄ маман̃н̃ева аджджхесанти. дхамме ча бха̄сите маман̃н̃ева анубандхитаббам̣ ман̃н̃антӣ’’ти. ‘‘десету ме, бханте, бхагава̄ сам̣кхиттена дхаммам̣, десету сугато сам̣кхиттена дхаммам̣. аппева на̄ма̄хам̣ бхагавато бха̄ситасса аттхам̣ а̄джа̄неййам̣, аппева на̄ма̄хам̣ бхагавато бха̄ситасса да̄йа̄до асса’’нти. ‘‘тасма̄тиха ¶ те, бхиккху евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘аджджхаттам̣ ме читтам̣ т̣хитам̣ бхависсати сусан̣т̣хитам̣, на ча уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ читтам̣ парийа̄да̄йа т̣хассантӣ’ти. еван̃хи те, бхиккху, сиккхитаббам̣’’.
‘‘йато кхо те, бхиккху, аджджхаттам̣ читтам̣ т̣хитам̣ хоти сусан̣т̣хитам̣, на ча уппанна̄ па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ читтам̣ парийа̄да̄йа тит̣т̣ханти, тато те, бхиккху, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘метта̄ ¶ ¶ ме четовимутти бха̄вита̄ бхависсати бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄’ти. еван̃хи те, бхиккху, сиккхитаббам̣.
‘‘йато кхо те, бхиккху, айам̣ сама̄дхи евам̣ бха̄вито хоти бахулӣкато, тато твам̣, бхиккху, имам̣ сама̄дхим̣ савитаккампи савича̄рам̣ [савитаккасавича̄рампи (ка.)] бха̄веййа̄си, авитаккампи вича̄раматтам̣ [авитаккавича̄раматтампи (ка.) висуддхи. 1.271 пасситаббам̣] бха̄веййа̄си, авитаккампи авича̄рам̣ [авитаккаавича̄рампи (ка.)] бха̄веййа̄си, саппӣтикампи бха̄веййа̄си, ниппӣтикампи бха̄веййа̄си, са̄тасахагатампи бха̄веййа̄си, упеккха̄сахагатампи бха̄веййа̄си.
‘‘йато кхо, те бхиккху, айам̣ сама̄дхи евам̣ бха̄вито хоти субха̄вито, тато те, бхиккху, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘карун̣а̄ ме четовимутти… мудита̄ ме четовимутти… упеккха̄ ме четовимутти бха̄вита̄ бхависсати ¶ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄’ти. еван̃хи те, бхиккху, сиккхитаббам̣.
‘‘йато кхо те, бхиккху, айам̣ сама̄дхи евам̣ бха̄вито хоти субха̄вито, тато твам̣, бхиккху, имам̣ сама̄дхим̣ савитаккасавича̄рампи бха̄веййа̄си, авитаккавича̄раматтампи бха̄веййа̄си, авитаккаавича̄рампи бха̄веййа̄си, саппӣтикампи бха̄веййа̄си, ниппӣтикампи бха̄веййа̄си, са̄тасахагатампи бха̄веййа̄си, упеккха̄сахагатампи бха̄веййа̄си.
‘‘йато кхо те, бхиккху, айам̣ сама̄дхи евам̣ бха̄вито хоти субха̄вито, тато те, бхиккху, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘ка̄йе ка̄йа̄нупассӣ вихарисса̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманасса’нти. еван̃хи те, бхиккху, сиккхитаббам̣.
‘‘йато кхо те, бхиккху, айам̣ сама̄дхи евам̣ бха̄вито хоти бахулӣкато, тато твам̣, бхиккху, имам̣ сама̄дхим̣ савитаккасавича̄рампи бха̄веййа̄си, авитаккавича̄раматтампи ¶ бха̄веййа̄си, авитаккаавича̄рампи бха̄веййа̄си, саппӣтикампи бха̄веййа̄си, ниппӣтикампи бха̄веййа̄си, са̄тасахагатампи бха̄веййа̄си ¶ , упеккха̄сахагатампи бха̄веййа̄си.
‘‘йато кхо те, бхиккху, айам̣ сама̄дхи евам̣ бха̄вито хоти субха̄вито, тато те, бхиккху ¶ , евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘ведана̄су ведана̄нупассӣ вихарисса̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманасса’нти; читте читта̄нупассӣ вихарисса̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманасса’нти; дхаммесу дхамма̄нупассӣ вихарисса̄ми а̄та̄пӣ сампаджа̄но сатима̄, винеййа локе абхиджджха̄доманасса’нти. еван̃хи те, бхиккху, сиккхитаббам̣.
‘‘йато кхо те, бхиккху, айам̣ сама̄дхи евам̣ бха̄вито хоти бахулӣкато, тато твам̣, бхиккху, имам̣ сама̄дхим̣ савитаккасавича̄рампи бха̄веййа̄си, авитаккавича̄раматтампи бха̄веййа̄си, авитаккаавича̄рампи бха̄веййа̄си, саппӣтикампи бха̄веййа̄си, ниппӣтикампи бха̄веййа̄си, са̄тасахагатампи бха̄веййа̄си, упеккха̄сахагатампи бха̄веййа̄си.
‘‘йато кхо те, бхиккху, айам̣ сама̄дхи евам̣ бха̄вито хоти субха̄вито, тато твам̣, бхиккху, йена йенева гаггхаси пха̄сум̣йева гаггхаси, йаттха йаттха т̣хассаси пха̄сум̣йева т̣хассаси, йаттха йаттха нисӣдиссаси пха̄сум̣йева нисӣдиссаси, йаттха йаттха сеййам̣ каппессаси ¶ пха̄сум̣йева сеййам̣ каппессасӣ’’ти.
атха ¶ кхо со бхиккху бхагавата̄ имина̄ ова̄дена овадито ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ пакка̄ми. атха кхо со бхиккху еко вӯпакат̣т̣хо аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто начирассева – йассаттха̄йа кулапутта̄ саммадева ага̄расма̄ анага̄рийам̣ паббаджанти, тадануттарам̣ – брахмачарийапарийоса̄нам̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа виха̄си. ‘‘кхӣн̣а̄ ¶ джа̄ти, вуситам̣ брахмачарийам̣, катам̣ каран̣ӣйам̣, на̄парам̣ иттхатта̄йа̄’’ти аббхан̃н̃а̄си. ан̃н̃атаро ча пана со бхиккху арахатам̣ ахосӣти. татийам̣.
4. гайа̄сӣсасуттам̣
64. екам̣ самайам̣ бхагава̄ гайа̄йам̣ вихарати гайа̄сӣсе. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси…пе… ‘‘пубба̄хам̣, бхиккхаве, самбодха̄ анабхисамбуддхо бодхисаттова сама̄но обха̄сан̃н̃ева кхо сан̃джа̄на̄ми, но ча рӯпа̄ни пасса̄ми’’.
‘‘тасса ¶ майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘саче кхо ахам̣ обха̄сан̃чева сан̃джа̄неййам̣ рӯпа̄ни ча пассеййам̣; евам̣ ме идам̣ н̃а̄н̣адассанам̣ парисуддхатарам̣ асса̄’’’ти.
‘‘со кхо ахам̣, бхиккхаве, апарена самайена аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто обха̄сан̃чева сан̃джа̄на̄ми, рӯпа̄ни ча пасса̄ми; но ча кхо та̄хи девата̄хи саддхим̣ сантит̣т̣ха̄ми саллапа̄ми са̄каччхам̣ сама̄паджджа̄ми.
‘‘тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘саче кхо ахам̣ обха̄сан̃чева сан̃джа̄неййам̣, рӯпа̄ни ча пассеййам̣, та̄хи ча девата̄хи саддхим̣ сантит̣т̣хеййам̣ саллапеййам̣ ¶ са̄каччхам̣ сама̄паджджеййам̣; евам̣ ме идам̣ н̃а̄н̣адассанам̣ парисуддхатарам̣ асса̄’’’ти.
‘‘со кхо ахам̣, бхиккхаве, апарена самайена аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто обха̄сан̃чева сан̃джа̄на̄ми, рӯпа̄ни ча пасса̄ми, та̄хи ча девата̄хи саддхим̣ сантит̣т̣ха̄ми саллапа̄ми са̄каччхам̣ сама̄паджджа̄ми; но ча кхо та̄ девата̄ джа̄на̄ми – има̄ девата̄ амукамха̄ ва̄ амукамха̄ ва̄ деваника̄йа̄ти.
‘‘тасса ¶ ¶ майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘саче кхо ахам̣ обха̄сан̃чева сан̃джа̄неййам̣, рӯпа̄ни ча пассеййам̣, та̄хи ча девата̄хи саддхим̣ сантит̣т̣хеййам̣ саллапеййам̣ са̄каччхам̣ сама̄паджджеййам̣, та̄ ча девата̄ джа̄неййам̣ – има̄ девата̄ амукамха̄ ва̄ амукамха̄ ва̄ деваника̄йа̄’ти; евам̣ ме идам̣ н̃а̄н̣адассанам̣ парисуддхатарам̣ асса̄’’’ти.
‘‘со кхо ахам̣, бхиккхаве, апарена самайена аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто обха̄сан̃чева сан̃джа̄на̄ми, рӯпа̄ни ча пасса̄ми, та̄хи ча девата̄хи саддхим̣ сантит̣т̣ха̄ми саллапа̄ми са̄каччхам̣ сама̄паджджа̄ми, та̄ ча девата̄ джа̄на̄ми – ‘има̄ девата̄ амукамха̄ ва̄ амукамха̄ ва̄ деваника̄йа̄’ти; но ча кхо та̄ девата̄ джа̄на̄ми – ‘има̄ девата̄ имасса каммасса випа̄кена ито чута̄ таттха упапанна̄’ти…пе… та̄ ча девата̄ джа̄на̄ми – ‘има̄ девата̄ имасса каммасса випа̄кена ито чута̄ таттха упапанна̄’ти; но ча кхо та̄ девата̄ джа̄на̄ми – ‘има̄ девата̄ имасса каммасса випа̄кена евама̄ха̄ра̄ евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣вединийо’ти ¶ …пе… та̄ ча девата̄ джа̄на̄ми – ‘има̄ девата̄ имасса каммасса випа̄кена евама̄ха̄ра̄ евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣вединийо’ти; но ча кхо та̄ девата̄ джа̄на̄ми – ‘има̄ девата̄ евам̣дӣгха̄йука̄ ¶ евам̣чират̣т̣хитика̄’ти…пе… та̄ ча девата̄ джа̄на̄ми – ‘има̄ девата̄ евам̣дӣгха̄йука̄ евам̣чират̣т̣хитика̄’ти; но ча кхо та̄ девата̄ джа̄на̄ми йади ва̄ ме има̄хи девата̄хи саддхим̣ саннивуттхапуббам̣ йади ва̄ на саннивуттхапуббанти.
‘‘тасса майхам̣, бхиккхаве, етадахоси – ‘саче кхо ахам̣ обха̄сан̃чева сан̃джа̄неййам̣, рӯпа̄ни ча пассеййам̣, та̄хи ча девата̄хи саддхим̣ сантит̣т̣хеййам̣ саллапеййам̣ са̄каччхам̣ сама̄паджджеййам̣ ¶ , та̄ ча девата̄ джа̄неййам̣ – ‘има̄ девата̄ амукамха̄ ва̄ амукамха̄ ва̄ деваника̄йа̄’ти, та̄ ча девата̄ джа̄неййам̣ – ‘има̄ девата̄ имасса каммасса випа̄кена ито чута̄ таттха упапанна̄’ти, та̄ ча девата̄ джа̄неййам̣ – ‘има̄ девата̄ евама̄ха̄ра̄ евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣вединийо’ти, та̄ ча девата̄ джа̄неййам̣ – ‘има̄ девата̄ евам̣дӣгха̄йука̄ евам̣чират̣т̣хитика̄’ти, та̄ ча девата̄ джа̄неййам̣ йади ва̄ ме има̄хи девата̄хи саддхим̣ саннивуттхапуббам̣ йади ва̄ на саннивуттхапуббанти; евам̣ ме идам̣ н̃а̄н̣адассанам̣ парисуддхатарам̣ асса̄’’’ти.
‘‘со ¶ кхо ахам̣, бхиккхаве, апарена самайена аппаматто а̄та̄пӣ пахитатто вихаранто обха̄сан̃чева сан̃джа̄на̄ми, рӯпа̄ни ча пасса̄ми, та̄хи ча девата̄хи саддхим̣ сантит̣т̣ха̄ми саллапа̄ми са̄каччхам̣ сама̄паджджа̄ми, та̄ ча девата̄ джа̄на̄ми – ‘има̄ девата̄ амукамха̄ ва̄ амукамха̄ ва̄ деваника̄йа̄’ти, та̄ ча девата̄ джа̄на̄ми – ‘има̄ девата̄ имасса каммасса випа̄кена ито чута̄ таттха упапанна̄’ти, та̄ ча девата̄ джа̄на̄ми – ‘има̄ девата̄ евама̄ха̄ра̄ евам̣сукхадуккхаппат̣исам̣вединийо’ти ¶ , та̄ ча девата̄ джа̄на̄ми – ‘има̄ девата̄ евам̣дӣгха̄йука̄ евам̣чират̣т̣хитика̄’ти, та̄ ча девата̄ джа̄на̄ми йади ва̄ ме девата̄хи саддхим̣ саннивуттхапуббам̣ йади ва̄ на саннивуттхапуббанти.
‘‘йа̄вакӣван̃ча ме, бхиккхаве, евам̣ ат̣т̣хапариват̣т̣ам̣ адхидеван̃а̄н̣адассанам̣ на сувисуддхам̣ ахоси, нева та̄ва̄хам̣, бхиккхаве, ‘садеваке локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’ти [абхисамбуддхо (сӣ. сйа̄. пӣ.)] паччан̃н̃а̄сим̣. йато ча кхо ме ¶ , бхиккхаве, евам̣ ат̣т̣хапариват̣т̣ам̣ адхидеван̃а̄н̣адассанам̣ сувисуддхам̣ ахоси, атха̄хам̣, бхиккхаве, ‘садеваке ¶ локе сама̄раке сабрахмаке сассаман̣абра̄хман̣ийа̄ паджа̄йа садеваманусса̄йа ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуддхо’ти паччан̃н̃а̄сим̣; н̃а̄н̣ан̃ча пана ме дассанам̣ удапа̄ди; акуппа̄ ме четовимутти [вимутти (ка. сӣ. ка.)]; айамантима̄ джа̄ти наттхи да̄ни пунаббхаво’’ти. чатуттхам̣.
5. абхибха̄йатанасуттам̣
65. [дӣ. ни. 3.338, 358; а. ни. 10.29] ‘‘ат̣т̣хима̄ни, бхиккхаве, абхибха̄йатана̄ни. катама̄ни ат̣т̣ха? аджджхаттам̣ рӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати паритта̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни. ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти, евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ пат̣хамам̣ абхибха̄йатанам̣.
‘‘аджджхаттам̣ рӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати аппама̄н̣а̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни. ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти, евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ дутийам̣ абхибха̄йатанам̣.
‘‘аджджхаттам̣ ¶ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати паритта̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни. ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти, евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ татийам̣ ¶ абхибха̄йатанам̣.
‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати аппама̄н̣а̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни. ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти, евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ чатуттхам̣ абхибха̄йатанам̣.
‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати нӣла̄ни нӣлаван̣н̣а̄ни нӣланидассана̄ни нӣланибха̄са̄ни. ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти, евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ пан̃чамам̣ абхибха̄йатанам̣.
‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати пӣта̄ни пӣтаван̣н̣а̄ни пӣтанидассана̄ни пӣтанибха̄са̄ни. ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти, евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ чхат̣т̣хам̣ абхибха̄йатанам̣.
‘‘аджджхаттам̣ ¶ ¶ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати лохитака̄ни лохитакаван̣н̣а̄ни лохитаканидассана̄ни лохитаканибха̄са̄ни. ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти, евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ саттамам̣ абхибха̄йатанам̣.
‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати ода̄та̄ни ода̄таван̣н̣а̄ни ода̄танидассана̄ни ода̄танибха̄са̄ни. ‘та̄ни абхибхуййа джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти, евам̣сан̃н̃ӣ хоти. идам̣ ат̣т̣хамам̣ абхибха̄йатанам̣. има̄ни кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха абхибха̄йатана̄нӣ’’ти. пан̃чамам̣.
6. вимоккхасуттам̣
66. ‘‘ат̣т̣химе, бхиккхаве, вимоккха̄. катаме ат̣т̣ха? рӯпӣ рӯпа̄ни пассати. айам̣ пат̣хамо вимоккхо.
‘‘аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ, бахиддха̄ [арӯпасан̃н̃ӣ еко бахиддха̄ (сйа̄. пӣ. ка.) дӣ. ни. 2.129; дӣ. ни. 3.338, 358; а. ни. 8.119; ма. ни. 2.248 пасситаббам̣] рӯпа̄ни пассати. айам̣ дутийо вимоккхо.
‘‘субхантева адхимутто хоти. айам̣ татийо вимоккхо.
‘‘саббасо ¶ рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ‘ананто ¶ а̄ка̄со’ти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ чатуттхо вимоккхо.
‘‘саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘анантам̣ вин̃н̃а̄н̣а’нти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ пан̃чамо вимоккхо.
‘‘саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ чхат̣т̣хо вимоккхо.
‘‘саббасо ¶ а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ саттамо вимоккхо.
‘‘саббасо невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ упасампаджджа вихарати. айам̣ ат̣т̣хамо вимоккхо. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха вимоккха̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. анарийавоха̄расуттам̣
67. ‘‘ат̣т̣химе ¶ , бхиккхаве, анарийавоха̄ра̄. катаме ат̣т̣ха? адит̣т̣хе дит̣т̣хава̄дита̄, асуте сутава̄дита̄, амуте мутава̄дита̄, авин̃н̃а̄те вин̃н̃а̄тава̄дита̄, дит̣т̣хе адит̣т̣хава̄дита̄, суте асутава̄дита̄, муте амутава̄дита̄, вин̃н̃а̄те авин̃н̃а̄тава̄дита̄. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха анарийавоха̄ра̄’’ти. саттамам̣.
8. арийавоха̄расуттам̣
68. ‘‘ат̣т̣химе, бхиккхаве, арийавоха̄ра̄. катаме ат̣т̣ха? адит̣т̣хе адит̣т̣хава̄дита̄, асуте асутава̄дита̄, амуте амутава̄дита̄, авин̃н̃а̄те авин̃н̃а̄тава̄дита̄, дит̣т̣хе дит̣т̣хава̄дита̄, суте сутава̄дита̄, муте мутава̄дита̄, вин̃н̃а̄те вин̃н̃а̄тава̄дита̄. име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха арийавоха̄ра̄’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. париса̄суттам̣
69. ‘‘ат̣т̣хима̄, бхиккхаве, париса̄. катама̄ ат̣т̣ха? кхаттийапариса̄ ¶ , бра̄хман̣апариса̄, гахапатипариса̄, саман̣апариса̄, ча̄тумаха̄ра̄джикапариса̄, та̄ватим̣сапариса̄, ма̄рапариса̄, брахмапариса̄. абхиджа̄на̄ми кхо пана̄хам̣, бхиккхаве, анекасатам̣ ¶ кхаттийапарисам̣ упасан̇камита̄. татрапи майа̄ саннисиннапуббан̃чева саллапитапуббан̃ча са̄каччха̄ ча сама̄паннапубба̄. таттха йа̄дисако тесам̣ ван̣н̣о хоти та̄дисако майхам̣ ван̣н̣о хоти, йа̄дисако тесам̣ саро хоти та̄дисако майхам̣ саро хоти. дхаммийа̄ ча катха̄йа сандассеми сама̄дапеми самуттеджеми сампахам̣семи ¶ . бха̄сама̄нан̃ча мам̣ на джа̄нанти – ‘ко ну кхо айам̣ бха̄сати дево ва̄ мануссо ва̄’ти. дхаммийа̄ катха̄йа сандассетва̄ сама̄дапетва̄ самуттеджетва̄ сампахам̣сетва̄ антарадха̄йа̄ми. антарахитан̃ча мам̣ на джа̄нанти – ‘ко ну кхо айам̣ антарахито дево ва̄ мануссо ва̄’’’ти.
‘‘абхиджа̄на̄ми ¶ кхо пана̄хам̣, бхиккхаве, анекасатам̣ бра̄хман̣апарисам̣…пе… гахапатипарисам̣… саман̣апарисам̣… ча̄тумаха̄ра̄джикапарисам̣… та̄ватим̣сапарисам̣… ма̄рапарисам̣… брахмапарисам̣ упасан̇камита̄. татрапи майа̄ саннисиннапуббан̃чева саллапитапуббан̃ча са̄каччха̄ ча сама̄паннапубба̄. таттха йа̄дисако тесам̣ ван̣н̣о хоти та̄дисако майхам̣ ван̣н̣о хоти, йа̄дисако тесам̣ саро хоти та̄дисако майхам̣ саро хоти. дхаммийа̄ ча катха̄йа сандассеми сама̄дапеми самуттеджеми сампахам̣семи. бха̄сама̄нан̃ча мам̣ на джа̄нанти – ‘ко ну кхо айам̣ бха̄сати дево ва̄ мануссо ва̄’ти. дхаммийа̄ катха̄йа сандассетва̄ сама̄дапетва̄ самуттеджетва̄ сампахам̣сетва̄ антарадха̄йа̄ми. антарахитан̃ча мам̣ на джа̄нанти – ‘ко ну ¶ кхо айам̣ антарахито дево ва̄ мануссо ва̄’ти. има̄ кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха париса̄’’ти. навамам̣.
10. бхӯмича̄ласуттам̣
70. екам̣ самайам̣ бхагава̄ веса̄лийам̣ вихарати маха̄ване кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣. атха кхо бхагава̄ пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа веса̄лим̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. веса̄лийам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ а̄мантеси – ‘‘ган̣ха̄хи, а̄нанда, нисӣданам̣. йена ча̄па̄лам̣ четийам̣ [па̄ва̄лачетийам̣ (сйа̄.), ча̄па̄лачетийам̣ (пӣ. ка.)] тенупасан̇камисса̄ма дива̄виха̄ра̄йа̄’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавато пат̣иссутва̄ нисӣданам̣ а̄да̄йа бхагавантам̣ пит̣т̣хито пит̣т̣хито анубандхи.
атха ¶ кхо бхагава̄ йена ча̄па̄лам̣ четийам̣ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. нисаджджа кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ а̄мантеси – ‘‘раман̣ӣйа̄ ¶ , а̄нанда, веса̄лӣ, раман̣ӣйам̣ уденам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ готамакам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ саттамбам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ бахупуттакам̣ четийам̣; раман̣ӣйам̣ са̄рандадам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ ча̄па̄лам̣ четийам̣. йасса кассачи ¶ , а̄нанда, чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄, а̄кан̇кхама̄но со, а̄нанда, каппам̣ ва̄ тит̣т̣хеййа каппа̄васесам̣ ва̄. татха̄гатасса кхо, а̄нанда, чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄. а̄кан̇кхама̄но, а̄нанда, татха̄гато каппам̣ ва̄ тит̣т̣хеййа каппа̄васесам̣ ва̄’’ти. евампи кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавата̄ ол̣а̄рике нимитте кайирама̄не ол̣а̄рике ¶ обха̄се кайирама̄не на̄саккхи пат̣ивиджджхитум̣; на бхагавантам̣ йа̄чи – ‘‘тит̣т̣хату, бханте, бхагава̄ каппам̣, тит̣т̣хату сугато каппам̣ бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄на’’нти, йатха̄ там̣ ма̄рена парийут̣т̣хитачитто.
дутийампи кхо бхагава̄…пе… татийампи кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ а̄мантеси – ‘‘раман̣ӣйа̄, а̄нанда, веса̄лӣ, раман̣ӣйам̣ уденам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ готамакам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ саттамбам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ бахупуттакам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ са̄рандадам̣ четийам̣, раман̣ӣйам̣ ча̄па̄лам̣ четийам̣. йасса кассачи, а̄нанда, чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄вита̄ бахулӣката̄ йа̄нӣката̄ ваттхуката̄ анут̣т̣хита̄ паричита̄ сусама̄раддха̄, а̄кан̇кхама̄но со, а̄нанда, каппам̣ ва̄ тит̣т̣хеййа каппа̄васесам̣ ва̄. татха̄гатасса кхо, а̄нанда, чатта̄ро иддхипа̄да̄ бха̄вита̄…пе… а̄кан̇кхама̄но, а̄нанда, татха̄гато каппам̣ ва̄ тит̣т̣хеййа каппа̄васесам̣ ва̄’’ти. евампи кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавата̄ ¶ ол̣а̄рике нимитте кайирама̄не ол̣а̄рике обха̄се кайирама̄не на̄саккхи пат̣ивиджджхитум̣; на бхагавантам̣ йа̄чи – ‘‘тит̣т̣хату, бханте, бхагава̄ каппам̣, тит̣т̣хату сугато каппам̣ бахуджанахита̄йа бахуджанасукха̄йа лока̄нукампа̄йа аттха̄йа хита̄йа сукха̄йа деваманусса̄на’’нти, йатха̄ там̣ ма̄рена парийут̣т̣хитачитто.
атха ¶ кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ а̄мантеси – ‘‘гаччха твам̣ [гаччха кхо твам̣ (сам̣. ни. 5.822) уда̄. 51 пасситаббам̣], а̄нанда, йасса да̄ни ка̄лам̣ ман̃н̃асӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавато пат̣иссутва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ падаккхин̣ам̣ катва̄ бхагавато авидӯре ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле нисӣди. атха кхо ма̄ро па̄пима̄ ачирапакканте а̄йасманте а̄нанде бхагавантам̣ ¶ етадавоча –
‘‘паринибба̄ту да̄ни, бханте, бхагава̄, паринибба̄ту сугато. паринибба̄нака̄ло да̄ни, бханте ¶ , бхагавато. бха̄сита̄ кхо панеса̄, бханте, бхагавата̄ ва̄ча̄ – ‘на та̄ва̄хам̣, па̄пима, паринибба̄йисса̄ми йа̄ва ме бхиккхӯ на са̄вака̄ бхависсанти вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ паттайогаккхема̄ [идам̣ падам̣ дӣ. ни. 2.168 ча сам̣. ни. 5.822 ча на диссати] бахуссута̄ дхаммадхара̄ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанна̄ са̄мӣчиппат̣ипанна̄ анудхаммача̄рино, сакам̣ а̄чарийакам̣ уггахетва̄ а̄чиккхиссанти десессанти пан̃н̃апессанти пат̣т̣хапессанти вивариссанти вибхаджиссанти утта̄нӣкариссанти уппаннам̣ параппава̄дам̣ сахадхаммена суниггахитам̣ ниггахетва̄ саппа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммам̣ десессантӣ’ти. етарахи, бханте, бхиккхӯ бхагавато са̄вака̄ вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ паттайогаккхема̄ бахуссута̄ дхаммадхара̄ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанна̄ са̄мӣчиппат̣ипанна̄ анудхаммача̄рино, сакам̣ а̄чарийакам̣ уггахетва̄ а̄чиккханти десенти пан̃н̃апенти пат̣т̣хапенти виваранти вибхаджанти утта̄нӣкаронти уппаннам̣ параппава̄дам̣ сахадхаммена суниггахитам̣ ниггахетва̄ саппа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммам̣ десенти.
‘‘паринибба̄ту да̄ни, бханте, бхагава̄, паринибба̄ту сугато. паринибба̄нака̄ло да̄ни, бханте, бхагавато. бха̄сита̄ кхо панеса̄, бханте, бхагавата̄ ва̄ча̄ – ‘на та̄ва̄хам̣, па̄пима, паринибба̄йисса̄ми йа̄ва ме бхиккхунийо на са̄вика̄ бхависсанти…пе… йа̄ва ме упа̄сака̄ на са̄вака̄ ¶ бхависсанти…пе… йа̄ва ме упа̄сика̄ на са̄вика̄ бхависсанти вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ паттайогаккхема̄ бахуссута̄ дхаммадхара̄ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанна̄ са̄мӣчиппат̣ипанна̄ анудхаммача̄ринийо, сакам̣ а̄чарийакам̣ уггахетва̄ ¶ а̄чиккхиссанти десессанти пан̃н̃апессанти пат̣т̣хапессанти вивариссанти вибхаджиссанти утта̄нӣкариссанти, уппаннам̣ параппава̄дам̣ сахадхаммена суниггахитам̣ ниггахетва̄ саппа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммам̣ десессантӣ’ти. етарахи, бханте, упа̄сика̄ бхагавато са̄вика̄ вийатта̄ винӣта̄ виса̄рада̄ паттайогаккхема̄ бахуссута̄ ¶ дхаммадхара̄ дхамма̄нудхаммаппат̣ипанна̄ са̄мӣчиппат̣ипанна̄ анудхаммача̄ринийо, сакам̣ а̄чарийакам̣ уггахетва̄ а̄чиккханти десенти пан̃н̃апенти пат̣т̣хапенти виваранти вибхаджанти утта̄нӣкаронти, уппаннам̣ параппава̄дам̣ сахадхаммена суниггахитам̣ ниггахетва̄ саппа̄т̣иха̄рийам̣ дхаммам̣ десенти.
‘‘паринибба̄ту да̄ни, бханте, бхагава̄, паринибба̄ту сугато. паринибба̄нака̄ло да̄ни, бханте, бхагавато. бха̄сита̄ кхо панеса̄, бханте, бхагавата̄ ва̄ча̄ – ‘на та̄ва̄хам̣, па̄пима, паринибба̄йисса̄ми йа̄ва ме идам̣ брахмачарийам̣ на иддхан̃чева бхависсати пхӣтан̃ча виттха̄рикам̣ ба̄худжан̃н̃ам̣ ¶ путхубхӯтам̣, йа̄ва девамануссехи суппака̄сита’нти. етарахи, бханте, бхагавато брахмачарийам̣ иддхан̃чева пхӣтан̃ча виттха̄рикам̣ ба̄худжан̃н̃ам̣ путхубхӯтам̣, йа̄ва девамануссехи суппака̄ситам̣.
‘‘паринибба̄ту да̄ни, бханте, бхагава̄, паринибба̄ту сугато. паринибба̄нака̄ло да̄ни, бханте, бхагавато’’ти. ‘‘аппоссукко твам̣, па̄пима, хохи. начирам̣ татха̄гатасса паринибба̄нам̣ бхависсати. ито тин̣н̣ам̣ ма̄са̄нам̣ аччайена татха̄гато паринибба̄йиссатӣ’’ти.
атха кхо бхагава̄ ча̄па̄ле четийе сато сампаджа̄но а̄йусан̇кха̄рам̣ оссаджи. оссат̣т̣хе ча бхагавата̄ а̄йусан̇кха̄ре ¶ маха̄бхӯмича̄ло ахоси бхим̣санако саломахам̣со, девадундубхийо ча пхалим̣су. атха кхо бхагава̄ етаматтхам̣ видитва̄ та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси –
‘‘туламатулан̃ча ¶ самбхавам̣, бхавасан̇кха̄рамавассаджи муни;
аджджхаттарато сама̄хито, абхинди кавачамиваттасамбхава’’нти.
атха кхо а̄йасмато а̄нандасса етадахоси – ‘‘маха̄ вата̄йам̣ бхӯмича̄ло; сумаха̄ вата̄йам̣ бхӯмича̄ло бхим̣санако саломахам̣со, девадундубхийо ча пхалим̣су. ко ну кхо хету, ко паччайо махато бхӯмича̄ласса па̄тубха̄ва̄йа̄’’ти?
атха кхо а̄йасма̄ а̄нандо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ а̄нандо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘маха̄ вата̄йам̣, бханте, бхӯмича̄ло ¶ ; сумаха̄ вата̄йам̣, бханте, бхӯмича̄ло бхим̣санако саломахам̣со, девадундубхийо ча пхалим̣су. ко ну кхо, бханте, хету, ко паччайо махато бхӯмича̄ласса па̄тубха̄ва̄йа̄’’ти?
‘‘ат̣т̣химе, а̄нанда, хетӯ, ат̣т̣ха паччайа̄ махато бхӯмича̄ласса па̄тубха̄ва̄йа. катаме ат̣т̣ха? айам̣, а̄нанда, маха̄патхавӣ удаке патит̣т̣хита̄; удакам̣ ва̄те патит̣т̣хитам̣; ва̄то а̄ка̄сат̣т̣хо хоти. со, а̄нанда, самайо йам̣ маха̄ва̄та̄ ва̄йанти; маха̄ва̄та̄ ва̄йанта̄ удакам̣ кампенти; удакам̣ ¶ кампитам̣ патхавим̣ кампети. айам̣, а̄нанда, пат̣хамо хету, пат̣хамо паччайо махато бхӯмича̄ласса па̄тубха̄ва̄йа.
‘‘пуна чапарам̣, а̄нанда, саман̣о ва̄ бра̄хман̣о ¶ ва̄ иддхима̄ четовасиппатто девата̄ ва̄ махиддхика̄ маха̄нубха̄ва̄. тасса паритта̄ патхавӣсан̃н̃а̄ бха̄вита̄ хоти, аппама̄н̣а̄ а̄посан̃н̃а̄. со имам̣ патхавим̣ кампети сан̇кампети сампакампети сампаведхети. айам̣, а̄нанда, дутийо хету, дутийо паччайо махато бхӯмича̄ласса па̄тубха̄ва̄йа.
‘‘пуна чапарам̣, а̄нанда, йада̄ бодхисатто тусита̄ ка̄йа̄ чавитва̄ сато сампаджа̄но ма̄тукуччхим̣ оккамати, тада̄йам̣ патхавӣ ¶ кампати сан̇кампати сампакампати сампаведхати. айам̣, а̄нанда, татийо хету; татийо паччайо махато бхӯмича̄ласса па̄тубха̄ва̄йа.
‘‘пуна чапарам̣, а̄нанда, йада̄ бодхисатто сато сампаджа̄но ма̄тукуччхисма̄ никкхамати, тада̄йам̣ патхавӣ кампати сан̇кампати сампакампати сампаведхати. айам̣, а̄нанда, чатуттхо хету, чатуттхо паччайо махато бхӯмича̄ласса па̄тубха̄ва̄йа.
‘‘пуна чапарам̣, а̄нанда, йада̄ татха̄гато ануттарам̣ самма̄самбодхим̣ абхисамбуджджхати, тада̄йам̣ патхавӣ кампати сан̇кампати сампакампати сампаведхати. айам̣, а̄нанда, пан̃чамо хету, пан̃чамо паччайо махато бхӯмича̄ласса па̄тубха̄ва̄йа.
‘‘пуна чапарам̣, а̄нанда, йада̄ татха̄гато ануттарам̣ дхаммачаккам̣ паваттети, тада̄йам̣ патхавӣ кампати сан̇кампати сампакампати сампаведхати. айам̣, а̄нанда, чхат̣т̣хо хету, чхат̣т̣хо паччайо махато бхӯмича̄ласса па̄тубха̄ва̄йа.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, а̄нанда, йада̄ татха̄гато сато сампаджа̄но а̄йусан̇кха̄рам̣ оссаджджати, тада̄йам̣ патхавӣ кампати сан̇кампати сампакампати сампаведхати. айам̣, а̄нанда, саттамо хету, саттамо паччайо махато бхӯмича̄ласса па̄тубха̄ва̄йа.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, а̄нанда, йада̄ татха̄гато анупа̄дисеса̄йа нибба̄надха̄туйа̄ ¶ паринибба̄йати, тада̄йам̣ патхавӣ кампати сан̇кампати сампакампати сампаведхати. айам̣, а̄нанда, ат̣т̣хамо хету, ат̣т̣хамо паччайо махато бхӯмича̄ласса па̄тубха̄ва̄йа. име кхо, а̄нанда, ат̣т̣ха хетӯ, ат̣т̣ха паччайа̄ махато бхӯмича̄ласса па̄тубха̄ва̄йа̄’’ти. дасамам̣.
бхӯмича̄лавагго дутийо.
тассудда̄нам̣ –
иччха̄ ¶ алан̃ча сам̣кхиттам̣, гайа̄ абхибхуна̄ саха;
вимоккхо две ча воха̄ра̄, париса̄ бхӯмича̄лена̄ти.
(8) 3. йамакавагго
1. пат̣хамасаддха̄суттам̣
71. ‘‘саддхо ¶ ча [саддхо (сйа̄.) еттхева. а. ни. 9.4], бхиккхаве, бхиккху хоти, но ча [но (сйа̄.) евамупарипи ‘‘но’’твева диссати] сӣлава̄. евам̣ со тенан̇гена апарипӯро хоти. тена там̣ ан̇гам̣ парипӯретаббам̣ – ‘кинта̄хам̣ саддхо ча ассам̣ сӣлава̄ ча̄’ти. йато ча кхо, бхиккхаве, бхиккху саддхо ча хоти сӣлава̄ ча, евам̣ со тенан̇гена парипӯро хоти.
‘‘саддхо ча, бхиккхаве, бхиккху хоти сӣлава̄ ча, но ча бахуссуто. евам̣ со тенан̇гена апарипӯро хоти. тена там̣ ан̇гам̣ парипӯретаббам̣ – ‘кинта̄хам̣ саддхо ча ассам̣, сӣлава̄ ча, бахуссуто ча̄’ти. йато ча кхо, бхиккхаве, бхиккху саддхо ча хоти сӣлава̄ ча бахуссуто ча, евам̣ со тенан̇гена парипӯро хоти.
‘‘саддхо ¶ ча, бхиккхаве, бхиккху хоти сӣлава̄ ча бахуссуто ча, но ча дхаммакатхико…пе… дхаммакатхико ча, но ча париса̄вачаро…пе… париса̄вачаро ча, но ча виса̄радо париса̄йа дхаммам̣ десети…пе… виса̄радо ча париса̄йа дхаммам̣ десети, но ча чатуннам̣ ¶ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ хоти акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ…пе… чатуннам̣ джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ хоти акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ, но ча а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати; евам̣ со тенан̇гена апарипӯро хоти. тена там̣ ан̇гам̣ парипӯретаббам̣ ¶ – ‘кинта̄хам̣ саддхо ча ассам̣, сӣлава̄ ча, бахуссуто ча, дхаммакатхико ча, париса̄вачаро ча, виса̄радо ча париса̄йа дхаммам̣ десеййам̣, чатуннан̃ча джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ ассам̣ акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ, а̄сава̄нан̃ча кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихареййа’’’нти.
‘‘йато ¶ ча кхо, бхиккхаве, бхиккху саддхо ча хоти, сӣлава̄ ча, бахуссуто ча, дхаммакатхико ча, париса̄вачаро ча, виса̄радо ча париса̄йа дхаммам̣ десети, чатуннан̃ча джха̄на̄нам̣ а̄бхичетасика̄нам̣ дит̣т̣хадхаммасукхавиха̄ра̄нам̣ ника̄мала̄бхӣ хоти акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ, а̄сава̄нан̃ча кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати; евам̣ со тенан̇гена парипӯро хоти. имехи, кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гато бхиккху самантапа̄са̄дико ча хоти сабба̄ка̄рапарипӯро ча̄’’ти. пат̣хамам̣.
2. дутийасаддха̄суттам̣
72. ‘‘саддхо ча, бхиккхаве, бхиккху хоти, но ча сӣлава̄. евам̣ со тенан̇гена ¶ апарипӯро хоти. тена там̣ ан̇гам̣ парипӯретаббам̣ – ‘кинта̄хам̣ саддхо ча ассам̣ сӣлава̄ ча̄’ти. йато ча кхо, бхиккхаве, бхиккху саддхо ча хоти сӣлава̄ ча, евам̣ со тенан̇гена парипӯро хоти.
‘‘саддхо ча, бхиккхаве, бхиккху хоти сӣлава̄ ча, но ча бахуссуто…пе… бахуссуто ча, но ча дхаммакатхико…пе… дхаммакатхико ча, но ча париса̄вачаро…пе… париса̄вачаро ча, но ча виса̄радо париса̄йа дхаммам̣ десети ¶ …пе… ¶ виса̄радо ча париса̄йа дхаммам̣ десети, но ча йе те санта̄ вимоккха̄ атиккамма рӯпе а̄руппа̄ те ка̄йена пхуситва̄ вихарати…пе… йе те санта̄ вимоккха̄ атиккамма рӯпе а̄руппа̄ те ка̄йена пхуситва̄ вихарати, но ча а̄сава̄нам̣ кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати; евам̣ со тенан̇гена апарипӯро хоти. тена там̣ ан̇гам̣ парипӯретаббам̣ – ‘кинта̄хам̣ саддхо ча ассам̣, сӣлава̄ ча, бахуссуто ча, дхаммакатхико ча, париса̄вачаро ча, виса̄радо ча париса̄йа дхаммам̣ десеййам̣, йе те санта̄ вимоккха̄ атиккамма рӯпе а̄руппа̄ те ка̄йена пхуситва̄ вихареййам̣, а̄сава̄нан̃ча кхайа̄ ана̄савам̣ четовимуттим̣ пан̃н̃а̄вимуттим̣ дит̣т̣хева дхамме сайам̣ абхин̃н̃а̄ саччхикатва̄ упасампаджджа вихареййа’’’нти.
‘‘йато ча кхо, бхиккхаве, бхиккху саддхо ча хоти, сӣлава̄ ча, бахуссуто ча, дхаммакатхико ча, париса̄вачаро ча, виса̄радо ча париса̄йа дхаммам̣ десети. йе те санта̄ вимоккха̄ ¶ атиккамма рӯпе а̄руппа̄ те ча ка̄йена пхуситва̄ вихарати, а̄сава̄нан̃ча кхайа̄…пе… саччхикатва̄ упасампаджджа вихарати; евам̣ со тенан̇гена парипӯро хоти. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гато бхиккху ¶ самантапа̄са̄дико ча хоти сабба̄ка̄рапарипӯро ча̄’’ти. дутийам̣.
3. пат̣хамамаран̣ассатисуттам̣
73. екам̣ самайам̣ бхагава̄ на̄тике [на̄дике (сӣ. сйа̄.), на̄т̣ике (пӣ.) а. ни. 6.19] вихарати гин̃джака̄васатхе. татра кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘бхиккхаво’’ти ¶ . ‘‘бхаданте’’ти те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча – ‘‘маран̣ассати, бхиккхаве, бха̄вита̄ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄ аматогадха̄ аматапарийоса̄на̄. бха̄ветха но тумхе, бхиккхаве, маран̣ассати’’нти.
евам̣ вутте ан̃н̃атаро бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахам̣ кхо, бханте, бха̄веми маран̣ассати’’нти. ‘‘йатха̄ катхам̣ пана твам̣, бхиккху, бха̄веси маран̣ассати’’нти? ‘‘идха майхам̣, бханте, евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ раттиндивам̣ джӣвеййам̣ ¶ , бхагавато са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху [бахум̣ (сӣ. пӣ.)] вата ме катам̣ асса̄’ти. евам̣ кхо ахам̣, бханте, бха̄веми маран̣ассати’’нти.
ан̃н̃атаропи кхо бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахампи кхо, бханте, бха̄веми маран̣ассати’’нти. ‘‘йатха̄ катхам̣ пана твам̣, бхиккху, бха̄веси маран̣ассати’’нти? ‘‘идха майхам̣, бханте, евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ дивасам̣ джӣвеййам̣, бхагавато са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху вата ме катам̣ асса̄’ти. евам̣ кхо ахам̣, бханте, бха̄веми маран̣ассати’’нти.
ан̃н̃атаропи кхо бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахампи кхо, бханте, бха̄веми маран̣ассати’’нти. ‘‘йатха̄ катхам̣ пана твам̣, бхиккху, бха̄веси маран̣ассати’’нти? ‘‘идха майхам̣, бханте, евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ упад̣д̣хадивасам̣ джӣвеййам̣, бхагавато ¶ са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху вата ме катам̣ асса̄’ти. евам̣ кхо ахам̣, бханте, бха̄веми маран̣ассати’’нти.
ан̃н̃атаропи кхо бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахампи кхо, бханте, бха̄веми маран̣ассати’’нти ¶ . ‘‘йатха̄ катхам̣ пана твам̣, бхиккху, бха̄веси маран̣ассати’’нти? ‘‘идха майхам̣, бханте, евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ тадантарам̣ джӣвеййам̣ йадантарам̣ екапин̣д̣апа̄там̣ бхун̃джа̄ми, бхагавато са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху вата ме катам̣ асса̄’ти. евам̣ кхо ахам̣, бханте, бха̄веми маран̣ассати’’нти.
ан̃н̃атаропи кхо бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахампи кхо, бханте, бха̄веми маран̣ассати’’нти. ‘‘йатха̄ катхам̣ пана твам̣, бхиккху, бха̄веси маран̣ассати’’нти? ‘‘идха майхам̣ ¶ , бханте, евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ тадантарам̣ джӣвеййам̣ йадантарам̣ упад̣д̣хапин̣д̣апа̄там̣ бхун̃джа̄ми, бхагавато са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху вата ме катам̣ асса̄’ти. евам̣ кхо ахам̣, бханте, бха̄веми маран̣ассати’’нти.
ан̃н̃атаропи кхо бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахампи кхо, бханте, бха̄веми маран̣ассати’’нти. ‘‘йатха̄ катхам̣ пана твам̣, бхиккху, бха̄веси маран̣ассати’’нти? ‘‘идха майхам̣, бханте, евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ тадантарам̣ джӣвеййам̣ йадантарам̣ чатта̄ро пан̃ча а̄лопе сан̇кха̄дитва̄ [сан̇кхаритва̄ (ка.)] аджджхохара̄ми, бхагавато ¶ са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху вата ме катам̣ асса̄’ти. евам̣ кхо ахам̣, бханте, бха̄веми маран̣ассати’’нти.
ан̃н̃атаропи кхо бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахампи кхо, бханте, бха̄веми ¶ маран̣ассати’’нти. ‘‘йатха̄ катхам̣ пана твам̣, бхиккху, бха̄веси маран̣ассати’’нти? ‘‘идха майхам̣, бханте, евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ тадантарам̣ джӣвеййам̣ йадантарам̣ екам̣ а̄лопам̣ сан̇кха̄дитва̄ [сан̇кхаритва̄ (ка.)] аджджхохара̄ми, бхагавато са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху вата ме катам̣ асса̄’ти. евам̣ кхо ахам̣, бханте, бха̄веми маран̣ассати’’нти.
ан̃н̃атаропи кхо бхиккху бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ахампи кхо, бханте, бха̄веми маран̣ассати’’нти. ‘‘йатха̄ катхам̣ пана твам̣, бхиккху, бха̄веси маран̣ассати’’нти? ‘‘идха майхам̣ бханте, евам̣ хоти – ‘ахо вата̄хам̣ тадантарам̣ джӣвеййам̣ йадантарам̣ ассаситва̄ ва̄ пассаса̄ми, пассаситва̄ ва̄ ассаса̄ми, бхагавато са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху вата ме катам̣ асса̄’ти. евам̣ кхо ахам̣, бханте бха̄веми маран̣ассати’’нти.
евам̣ ¶ вутте бхагава̄ те бхиккхӯ етадавоча – ‘‘йва̄йам̣ [йо ча̄йам̣ (ка. сӣ.)], бхиккхаве, бхиккху евам̣ маран̣ассатим̣ бха̄вети – ‘ахо вата̄хам̣ раттиндивам̣ джӣвеййам̣, бхагавато са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху вата ме катам̣ асса̄’ти. йо ча̄йам̣ [йо па̄йам̣ (ка.) а. ни. 6.19 пасситаббам̣], бхиккхаве, бхиккху евам̣ маран̣ассатим̣ бха̄вети – ‘ахо вата̄хам̣ ¶ дивасам̣ джӣвеййам̣, бхагавато са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху вата ме катам̣ асса̄’ти; йо ча̄йам̣ [йо па̄йам̣ (ка.) а. ни. 6.19 пасситаббам̣], бхиккхаве, бхиккху евам̣ маран̣ассатим̣ бха̄вети – ‘ахо вата̄хам̣ упад̣д̣хадивасам̣ джӣвеййам̣, бхагавато са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху вата ме катам̣ асса̄’ти. йо ча̄йам̣ [йо па̄йам̣ (ка.) а. ни. 6.19 пасситаббам̣], бхиккхаве, бхиккху евам̣ маран̣ассатим̣ бха̄вети – ‘ахо вата̄хам̣ тадантарам̣ джӣвеййам̣ йадантарам̣ екапин̣д̣апа̄там̣ бхун̃джа̄ми, бхагавато ¶ са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху вата ме катам̣ асса̄’ти; йо ча̄йам̣ [йо па̄йам̣ (ка.) а. ни. 6.19 пасситаббам̣], бхиккхаве, бхиккху евам̣ маран̣ассатим̣ бха̄вети – ‘ахо вата̄хам̣ тадантарам̣ джӣвеййам̣ йадантарам̣ упад̣д̣хапин̣д̣апа̄там̣ бхун̃джа̄ми, бхагавато са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху вата ме катам̣ асса̄’ти. йо ча̄йам̣ [йо па̄йам̣ (ка.) а. ни. 6.19 пасситаббам̣], бхиккхаве, бхиккху евам̣ маран̣ассатим̣ бха̄вети – ‘ахо вата̄хам̣ тадантарам̣ ¶ джӣвеййам̣ йадантарам̣ чатта̄ро пан̃ча а̄лопе сан̇кха̄дитва̄ аджджхохара̄ми, бхагавато са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху вата ме катам̣ асса̄’ти – име вуччанти, бхиккхаве, ‘бхиккхӯ паматта̄ вихаранти, дандхам̣ маран̣ассатим̣ бха̄венти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа’’’.
‘‘йо ча кхва̄йам̣ [йо ча̄йам̣ (сйа̄.), йо ча кхо йам̣ (ка.)], бхиккхаве, бхиккху евам̣ маран̣ассатим̣ бха̄вети – ‘ахо вата̄хам̣ тадантарам̣ джӣвеййам̣ йадантарам̣ екам̣ а̄лопам̣ сан̇кха̄дитва̄ аджджхохара̄ми, бхагавато са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху вата ме катам̣ асса̄’ти. йо ча̄йам̣ [йо па̄йам̣ (ка.)], бхиккхаве, бхиккху евам̣ маран̣ассатим̣ бха̄вети – ‘ахо вата̄хам̣ тадантарам̣ джӣвеййам̣ йадантарам̣ ассаситва̄ ва̄ пассаса̄ми, пассаситва̄ ва̄ ассаса̄ми, бхагавато са̄санам̣ манаси кареййам̣, баху вата ме катам̣ асса̄’ти – име вуччанти, бхиккхаве, ‘бхиккхӯ аппаматта̄ вихаранти, тиккхам̣ маран̣ассатим̣ бха̄венти а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа’’’.
‘‘тасма̄тиха, бхиккхаве, евам̣ сиккхитаббам̣ – ‘аппаматта̄ вихарисса̄ма, тиккхам̣ маран̣ассатим̣ бха̄вайисса̄ма а̄сава̄нам̣ кхайа̄йа̄’ти. еван̃хи во, бхиккхаве, сиккхитабба’’нти. татийам̣.
4. дутийамаран̣ассатисуттам̣
74. екам̣ ¶ самайам̣ бхагава̄ на̄тике вихарати гин̃джака̄васатхе. татра ¶ кхо бхагава̄ бхиккхӯ а̄мантеси ¶ …пе… маран̣ассати, бхиккхаве, бха̄вита̄ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄ аматогадха̄ аматапарийоса̄на̄.
‘‘катхам̣ бха̄вита̄ ча, бхиккхаве, маран̣ассати катхам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄ аматогадха̄ аматапарийоса̄на̄? идха, бхиккхаве, бхиккху дивасе никкханте раттийа̄ патихита̄йа [пат̣ихита̄йа (пӣ.), (а. ни. 6.20 пасситаббам̣)] ити пат̣исан̃чиккхати – ‘бахука̄ кхо ме паччайа̄ маран̣асса – ахи ва̄ мам̣ д̣ам̣сеййа, виччхико ва̄ мам̣ д̣ам̣сеййа, сатападӣ ва̄ мам̣ д̣ам̣сеййа; тена ме асса ка̄лакирийа̄. со мама асса [мамасса (а. ни. 6.20)] антара̄йо. упаккхалитва̄ ва̄ папатеййам̣, бхаттам̣ ва̄ ме бхуттам̣ бйа̄паджджеййа, питтам̣ ва̄ ме куппеййа, семхам̣ ва̄ ме куппеййа, саттхака̄ ва̄ ме ва̄та̄ куппеййум̣ ¶ , манусса̄ ва̄ мам̣ упаккамеййум̣, аманусса̄ ва̄ мам̣ упаккамеййум̣; тена ме асса ка̄лакирийа̄. со мама асса антара̄йо’ти. тена, бхиккхаве, бхиккхуна̄ ити пат̣исан̃чиккхитаббам̣ – ‘аттхи ну кхо ме па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ аппахӣна̄ йе ме ассу раттим̣ ка̄лам̣ каронтасса антара̄йа̄йа̄’’’ти.
‘‘саче, бхиккхаве, бхиккху паччавеккхама̄но евам̣ джа̄на̄ти – ‘аттхи ме па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ аппахӣна̄ йе ме ассу раттим̣ ка̄лам̣ каронтасса антара̄йа̄йа̄’ти, тена, бхиккхаве, бхиккхуна̄ тесам̣йева па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа адхиматто чхандо ча ва̄йа̄мо ча усса̄хо ча уссол̣хӣ ча аппат̣ива̄нӣ ча сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча каран̣ӣйам̣.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, а̄диттачело ва̄ а̄диттасӣсо ва̄ тассева челасса ва̄ сӣсасса ва̄ нибба̄пана̄йа адхиматтам̣ чхандан̃ча ва̄йа̄ман̃ча усса̄хан̃ча уссол̣хин̃ча ¶ аппат̣ива̄нин̃ча сатин̃ча сампаджан̃н̃ан̃ча кареййа; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, тена бхиккхуна̄ тесам̣йева па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ ¶ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа адхиматто чхандо ча ва̄йа̄мо ча усса̄хо ча уссол̣хӣ ча аппат̣ива̄нӣ ча сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча каран̣ӣйам̣.
‘‘саче пана, бхиккхаве, бхиккху паччавеккхама̄но евам̣ джа̄на̄ти – ‘наттхи ме па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ аппахӣна̄ йе ме ассу раттим̣ ка̄лам̣ каронтасса антара̄йа̄йа̄’ти ¶ , тена, бхиккхаве, бхиккхуна̄ тенева пӣтипа̄моджджена виха̄таббам̣ ахоратта̄нусиккхина̄ кусалесу дхаммесу.
‘‘идха ¶ пана, бхиккхаве, бхиккху раттийа̄ никкханта̄йа дивасе патихите ити пат̣исан̃чиккхати – ‘бахука̄ кхо ме паччайа̄ маран̣асса – ахи ва̄ мам̣ д̣ам̣сеййа, виччхико ва̄ мам̣ д̣ам̣сеййа, сатападӣ ва̄ мам̣ д̣ам̣сеййа; тена ме асса ка̄лакирийа̄. со мама асса антара̄йо. упаккхалитва̄ ва̄ папатеййам̣, бхаттам̣ ва̄ ме бхуттам̣ бйа̄паджджеййа, питтам̣ ва̄ ме куппеййа, семхам̣ ва̄ ме куппеййа, саттхака̄ ва̄ ме ва̄та̄ куппеййум̣, манусса̄ ва̄ мам̣ упаккамеййум̣, аманусса̄ ва̄ мам̣ упаккамеййум̣; тена ме асса ка̄лакирийа̄. со мама асса антара̄йо’ти. тена, бхиккхаве, бхиккхуна̄ ити пат̣исан̃чиккхитаббам̣ – ‘аттхи ну кхо ме па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ аппахӣна̄ йе ме ассу дива̄ ка̄лам̣ каронтасса антара̄йа̄йа̄’’’ти.
‘‘саче ¶ , бхиккхаве, бхиккху паччавеккхама̄но евам̣ джа̄на̄ти – ‘аттхи ме па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ аппахӣна̄ йе ме ассу дива̄ ка̄лам̣ каронтасса антара̄йа̄йа̄’ти, тена, бхиккхаве, бхиккхуна̄ тесам̣йева па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа адхиматто чхандо ча ва̄йа̄мо ча усса̄хо ча уссол̣хӣ ча аппат̣ива̄нӣ ча сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча каран̣ӣйам̣.
‘‘сеййатха̄пи, бхиккхаве, а̄диттачело ва̄ а̄диттасӣсо ва̄ тассева челасса ва̄ сӣсасса ва̄ нибба̄пана̄йа адхиматтам̣ чхандан̃ча ва̄йа̄ман̃ча усса̄хан̃ча уссол̣хин̃ча аппат̣ива̄нин̃ча сатин̃ча сампаджан̃н̃ан̃ча кареййа; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, тена бхиккхуна̄ тесам̣йева па̄пака̄нам̣ акусала̄нам̣ дхамма̄нам̣ паха̄на̄йа адхиматто чхандо ча ва̄йа̄мо ча усса̄хо ча уссол̣хӣ ча аппат̣ива̄нӣ ча сати ча сампаджан̃н̃ан̃ча каран̣ӣйам̣.
‘‘саче пана, бхиккхаве, бхиккху паччавеккхама̄но евам̣ джа̄на̄ти – ‘наттхи ме па̄пака̄ акусала̄ дхамма̄ аппахӣна̄ ¶ йе ме ассу дива̄ ка̄лам̣ каронтасса антара̄йа̄йа̄’ти, тена, бхиккхаве, бхиккхуна̄ тенева пӣтипа̄моджджена виха̄таббам̣ ахоратта̄нусиккхина̄ кусалесу дхаммесу. евам̣ бха̄вита̄ кхо, бхиккхаве, маран̣ассати евам̣ бахулӣката̄ махаппхала̄ хоти маха̄нисам̣са̄ аматогадха̄ аматапарийоса̄на̄’’ти. чатуттхам̣.
5. пат̣хамасампада̄суттам̣
75. ‘‘ат̣т̣хима̄ ¶ , бхиккхаве, сампада̄. катама̄ ат̣т̣ха? [а. ни. 8.54] ут̣т̣ха̄насампада̄, а̄раккхасампада̄, калйа̄н̣амиттата̄, самаджӣвита̄, саддха̄сампада̄, сӣласампада̄, ча̄гасампада̄, пан̃н̃а̄сампада̄ – има̄ кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха сампада̄’’ти.
‘‘ут̣т̣ха̄та̄ каммадхеййесу, аппаматто видха̄нава̄;
самам̣ каппети джӣвикам̣, самбхатам̣ анураккхати.
‘‘саддхо ¶ сӣлена сампанно, вадан̃н̃ӯ вӣтамаччхаро;
ниччам̣ маггам̣ висодхети, соттха̄нам̣ сампара̄йикам̣.
‘‘иччете ат̣т̣ха дхамма̄ ча, саддхасса гхарамесино;
аккха̄та̄ саччана̄мена, убхайаттха сукха̄ваха̄.
‘‘дит̣т̣хадхаммахитаттха̄йа, сампара̄йасукха̄йа ча;
еваметам̣ гахат̣т̣ха̄нам̣, ча̄го пун̃н̃ам̣ павад̣д̣хатӣ’’ти. пан̃чамам̣;
6. дутийасампада̄суттам̣
76. ‘‘ат̣т̣хима̄ ¶ , бхиккхаве, сампада̄. катама̄ ат̣т̣ха? ут̣т̣ха̄насампада̄, а̄раккхасампада̄, калйа̄н̣амиттата̄, самаджӣвита̄, саддха̄сампада̄, сӣласампада̄, ча̄гасампада̄, пан̃н̃а̄сампада̄. катама̄ ча, бхиккхаве, ут̣т̣ха̄насампада̄? идха, бхиккхаве, кулапутто йена каммат̣т̣ха̄нена джӣвитам̣ каппети – йади касийа̄ йади ван̣иджджа̄йа йади гораккхена йади иссаттена йади ра̄джапорисена йади сиппан̃н̃атарена – таттха ¶ даккхо хоти аналасо, татрупа̄йа̄йа вӣмам̣са̄йа саманна̄гато, алам̣ ка̄тум̣ алам̣ сам̣видха̄тунти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ут̣т̣ха̄насампада̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, а̄раккхасампада̄? идха, бхиккхаве, кулапуттасса бхога̄ хонти ут̣т̣ха̄навӣрийа̄дхигата̄ ¶ ба̄ха̄балапаричита̄ седа̄ваккхитта̄ дхаммика̄ дхаммаладдха̄ те а̄раккхена гуттийа̄ сампа̄дети – ‘кинти ме бхоге нева ра̄джа̄но хареййум̣, на чора̄ хареййум̣, на агги д̣ахеййа, на удакам̣ вахеййа, на аппийа̄ да̄йа̄да̄ хареййу’нти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, а̄раккхасампада̄.
‘‘катама̄ ¶ ча, бхиккхаве, калйа̄н̣амиттата̄? идха, бхиккхаве, кулапутто йасмим̣ га̄ме ва̄ нигаме ва̄ пат̣ивасати, таттха йе те хонти гахапатӣ ва̄ гахапатипутта̄ ва̄ дахара̄ ва̄ вуддхасӣлино вуддха̄ ва̄ вуддхасӣлино саддха̄сампанна̄ сӣласампанна̄ ча̄гасампанна̄ пан̃н̃а̄сампанна̄, техи саддхим̣ сантит̣т̣хати саллапати са̄каччхам̣ сама̄паджджати; йатха̄рӯпа̄нам̣ саддха̄сампанна̄нам̣ саддха̄сампадам̣ анусиккхати, йатха̄рӯпа̄нам̣ сӣласампанна̄нам̣ сӣласампадам̣ анусиккхати, йатха̄рӯпа̄нам̣ ча̄гасампанна̄нам̣ ча̄гасампадам̣ анусиккхати, йатха̄рӯпа̄нам̣ пан̃н̃а̄сампанна̄нам̣ пан̃н̃а̄сампадам̣ анусиккхати. айам̣ вуччати, бхиккхаве, калйа̄н̣амиттата̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, самаджӣвита̄? идха, бхиккхаве, кулапутто а̄йан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄ вайан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄ самам̣ джӣвикам̣ каппети на̄ччога̄л̣хам̣ на̄тихӣнам̣ – ‘евам̣ ме а̄йо вайам̣ парийа̄да̄йа т̣хассати, на ча ме вайо а̄йам̣ парийа̄да̄йа т̣хассатӣ’ти. сеййатха̄пи, бхиккхаве, тула̄дха̄ро ва̄ тула̄дха̄рантева̄сӣ ва̄ тулам̣ паггахетва̄ джа̄на̄ти – ‘еттакена ва̄ онатам̣, еттакена ¶ ва̄ унната’нти; евамевам̣ кхо, бхиккхаве, кулапутто а̄йан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄ вайан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄ самам̣ джӣвикам̣ каппети на̄ччога̄л̣хам̣ на̄тихӣнам̣ – ‘евам̣ ме а̄йо вайам̣ парийа̄да̄йа т̣хассати, на ча ме вайо а̄йам̣ парийа̄да̄йа т̣хассатӣ’ти. сача̄йам̣, бхиккхаве, кулапутто ¶ аппа̄йо сама̄но ул̣а̄рам̣ джӣвикам̣ каппети, тасса бхаванти ватта̄ро ‘удумбаракха̄дӣ ва̄йам̣ кулапутто бхоге кха̄датӣ’ти. саче пана̄йам̣, бхиккхаве, кулапутто ¶ маха̄йо сама̄но касирам̣ джӣвикам̣ каппети, тасса бхаванти ватта̄ро – ‘аджет̣т̣хамаран̣ам̣ ва̄йам̣ кулапутто мариссатӣ’ти. йато ча кхойам̣, бхиккхаве, кулапутто а̄йан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄ вайан̃ча бхога̄нам̣ видитва̄ самам̣ джӣвикам̣ каппети на̄ччога̄л̣хам̣ на̄тихӣнам̣ – ‘евам̣ ме а̄йо вайам̣ парийа̄да̄йа т̣хассати, на ча ме вайо а̄йам̣ парийа̄да̄йа т̣хассатӣ’ти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, самаджӣвита̄.
‘‘катама̄ ¶ ча бхиккхаве, саддха̄сампада̄? идха, бхиккхаве, кулапутто саддхо хоти, саддахати татха̄гатасса бодхим̣ – ‘итипи со бхагава̄…пе… саттха̄ деваманусса̄нам̣ буддхо бхагава̄’ти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, саддха̄сампада̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, сӣласампада̄? идха, бхиккхаве, кулапутто па̄н̣а̄типа̄та̄ пат̣ивирато хоти…пе… сура̄мерайамаджджапама̄дат̣т̣ха̄на̄ пат̣ивирато хоти. айам̣ вуччати, бхиккхаве, сӣласампада̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, ча̄гасампада̄? идха, бхиккхаве, кулапутто вигатамаламаччхерена четаса̄ ага̄рам̣ аджджха̄васати…пе… йа̄чайого да̄насам̣вибха̄гарато. айам̣ вуччати, бхиккхаве, ча̄гасампада̄.
‘‘катама̄ ча, бхиккхаве, пан̃н̃а̄сампада̄? идха ¶ , бхиккхаве, кулапутто пан̃н̃ава̄ хоти…пе… самма̄ дуккхаккхайага̄минийа̄. айам̣ вуччати, бхиккхаве, пан̃н̃а̄сампада̄. има̄ кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха сампада̄’’ти.
‘‘ут̣т̣ха̄та̄ каммадхеййесу, аппаматто видха̄нава̄;
самам̣ каппети джӣвикам̣, самбхатам̣ анураккхати.
‘‘саддхо ¶ сӣлена сампанно, вадан̃н̃ӯ вӣтамаччхаро;
ниччам̣ маггам̣ висодхети, соттха̄нам̣ сампара̄йикам̣.
‘‘иччете ат̣т̣ха дхамма̄ ча, саддхасса гхарамесино;
аккха̄та̄ саччана̄мена, убхайаттха сукха̄ваха̄.
‘‘дит̣т̣хадхаммахитаттха̄йа, сампара̄йасукха̄йа ча;
еваметам̣ гахат̣т̣ха̄нам̣, ча̄го пун̃н̃ам̣ павад̣д̣хатӣ’’ти. чхат̣т̣хам̣;
7. иччха̄суттам̣
77. татра ¶ ¶ кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘а̄вусо бхиккхаво’’ти! ‘‘а̄вусо’’ти кхо те бхиккхӯ а̄йасмато са̄рипуттасса паччассосум̣. а̄йасма̄ са̄рипутто етадавоча –
[а. ни. 8.61] ‘‘ат̣т̣химе, а̄вусо, пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасмим̣. катаме ат̣т̣ха? идха̄вусо, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со ут̣т̣хахати, гхат̣ати, ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса ут̣т̣хахато, гхат̣ато, ва̄йамато ла̄бха̄йа ла̄бхо нуппаджджати. со тена ала̄бхена сочати киламати паридевати, уратта̄л̣им̣ кандати, саммохам̣ а̄паджджати. айам̣ вуччата̄вусо, ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа, ут̣т̣хахати, гхат̣ати ¶ , ва̄йамати ла̄бха̄йа, на ча ла̄бхӣ, сочӣ ча паридевӣ ча, чуто ча саддхамма̄’’’.
‘‘идха пана̄вусо, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со ут̣т̣хахати, гхат̣ати, ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса ут̣т̣хахато гхат̣ато ва̄йамато ла̄бха̄йа ла̄бхо уппаджджати. со тена ¶ ла̄бхена маджджати памаджджати пама̄дама̄паджджати. айам̣ вуччата̄вусо, ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа, ут̣т̣хахати гхат̣ати ва̄йамати ла̄бха̄йа, ла̄бхӣ ча, мадӣ ча пама̄дӣ ча, чуто ча саддхамма̄’’’.
‘‘идха пана̄вусо, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со на ут̣т̣хахати, на гхат̣ати, на ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса анут̣т̣хахато, агхат̣ато, ава̄йамато ла̄бха̄йа ла̄бхо нуппаджджати. со тена ала̄бхена сочати киламати паридевати, уратта̄л̣им̣ кандати, саммохам̣ а̄паджджати. айам̣ вуччата̄вусо, ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа, на ут̣т̣хахати, на гхат̣ати, на ва̄йамати ла̄бха̄йа, на ча ла̄бхӣ, сочӣ ча паридевӣ ча, чуто ча саддхамма̄’’’.
‘‘идха пана̄вусо, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со на ут̣т̣хахати, на гхат̣ати, на ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса анут̣т̣хахато, агхат̣ато, ава̄йамато ¶ ла̄бха̄йа ла̄бхо уппаджджати. со тена ла̄бхена маджджати памаджджати пама̄дама̄паджджати. айам̣ вуччата̄вусо, ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа, на ут̣т̣хахати на ¶ гхат̣ати на ва̄йамати ла̄бха̄йа, ла̄бхӣ ча, мадӣ ча пама̄дӣ ча, чуто ча саддхамма̄’’’.
‘‘идха пана̄вусо, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со ут̣т̣хахати, гхат̣ати, ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса ут̣т̣хахато, гхат̣ато, ва̄йамато ла̄бха̄йа, ла̄бхо нуппаджджати. со тена ала̄бхена на сочати на киламати ¶ на паридевати, на уратта̄л̣им̣ кандати, на саммохам̣ ¶ а̄паджджати. айам̣ вуччата̄вусо, ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа, ут̣т̣хахати гхат̣ати ва̄йамати ла̄бха̄йа, на ча ла̄бхӣ, на ча сочӣ на ча паридевӣ, аччуто ча саддхамма̄’’’.
‘‘идха пана̄вусо, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со ут̣т̣хахати, гхат̣ати, ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса ут̣т̣хахато, гхат̣ато, ва̄йамато ла̄бха̄йа, ла̄бхо уппаджджати. со тена ла̄бхена на маджджати на памаджджати на пама̄дама̄паджджати. айам̣ вуччата̄вусо, ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа, ут̣т̣хахати, гхат̣ати, ва̄йамати ла̄бха̄йа, ла̄бхӣ ча, на ча мадӣ на ча пама̄дӣ, аччуто ча саддхамма̄’’’.
‘‘идха пана̄вусо, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со на ут̣т̣хахати, на гхат̣ати, на ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса анут̣т̣хахато, агхат̣ато, ава̄йамато ла̄бха̄йа, ла̄бхо нуппаджджати. со тена ала̄бхена на сочати на киламати на паридевати, на уратта̄л̣им̣ кандати, на саммохам̣ а̄паджджати. айам̣ вуччата̄вусо, ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа, на ут̣т̣хахати, на гхат̣ати, на ва̄йамати ла̄бха̄йа, на ча ла̄бхӣ, на ча сочӣ на ча паридевӣ, аччуто ча саддхамма̄’’’.
‘‘идха пана̄вусо, бхиккхуно павивиттасса вихарато нира̄йаттавуттино иччха̄ уппаджджати ла̄бха̄йа. со на ут̣т̣хахати, на гхат̣ати, на ва̄йамати ла̄бха̄йа. тасса анут̣т̣хахато, агхат̣ато, ава̄йамато ла̄бха̄йа, ла̄бхо уппаджджати. со тена ла̄бхена на маджджати на памаджджати на пама̄дама̄паджджати. айам̣ вуччата̄вусо ¶ , ‘бхиккху иччхо вихарати ла̄бха̄йа, на ут̣т̣хахати, на ¶ гхат̣ати ¶ , на ва̄йамати ла̄бха̄йа, ла̄бхӣ ча, на ча мадӣ на ча пама̄дӣ, аччуто ча саддхамма̄’. име кхо, а̄вусо, ат̣т̣ха пуггала̄ санто сам̣виджджама̄на̄ локасми’’нти. саттамам̣.
8. алам̣суттам̣
78. [а. ни. 8.62] татра ¶ кхо а̄йасма̄ са̄рипутто бхиккхӯ а̄мантеси…пе… чхаха̄вусо, дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано, алам̣ паресам̣. катамехи чхахи? идха̄вусо, бхиккху кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; сута̄нан̃ча дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти; дха̄та̄нан̃ча дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти; аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно ча хоти; калйа̄н̣ава̄чо ча хоти калйа̄н̣ава̄ккаран̣о, порийа̄ ва̄ча̄йа саманна̄гато виссат̣т̣ха̄йа анелагал̣а̄йа аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄; сандассако ча хоти сама̄дапако самуттеджако сампахам̣сако сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, а̄вусо, чхахи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано, алам̣ паресам̣.
‘‘пан̃чаха̄вусо, дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано, алам̣ паресам̣. катамехи пан̃чахи? идха̄вусо, бхиккху на хева кхо кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; сута̄нан̃ча дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти; дха̄та̄нан̃ча дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти; аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно ча хоти; калйа̄н̣ава̄чо ча хоти…пе… сандассако ча хоти…пе… сабрахмача̄рӣнам̣. имехи ¶ кхо, а̄вусо, пан̃чахи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано, алам̣ паресам̣.
‘‘чатӯха̄вусо, дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано, на̄лам̣ паресам̣ ¶ . катамехи чатӯхи? идха̄вусо, бхиккху кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; сута̄нан̃ча дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти; дха̄та̄нан̃ча дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти; аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно ча хоти; но ча калйа̄н̣ава̄чо хоти…пе… но ча сандассако хоти…пе… сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, а̄вусо, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано, на̄лам̣ паресам̣.
‘‘чатӯха̄вусо ¶ , дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ паресам̣, на̄лам̣ аттано. катамехи чатӯхи? идха̄вусо, бхиккху кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; сута̄нан̃ча дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти; но ча дха̄та̄нам̣ дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти; но ча аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти; калйа̄н̣ава̄чо ча хоти…пе… сандассако ¶ ча хоти…пе… сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, а̄вусо, чатӯхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ паресам̣, на̄лам̣ аттано.
‘‘тӣха̄вусо, дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано, на̄лам̣ паресам̣. катамехи тӣхи? идха̄вусо, бхиккху на хева кхо кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; сута̄нан̃ча дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико ¶ хоти; дха̄та̄нан̃ча дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти; аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно ча хоти; но ча калйа̄н̣ава̄чо хоти…пе… но ча сандассако хоти…пе… сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, а̄вусо, тӣхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано, на̄лам̣ паресам̣.
‘‘тӣха̄вусо ¶ , дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ паресам̣, на̄лам̣ аттано. катамехи тӣхи? идха̄вусо, бхиккху на хева кхо кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; сута̄нан̃ча дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти; но ча дха̄та̄нам̣ дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти; но ча аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти; калйа̄н̣ава̄чо ча хоти…пе… аттхасса вин̃н̃а̄панийа̄, сандассако ча хоти…пе… сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, а̄вусо, тӣхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ паресам̣, на̄лам̣ аттано.
‘‘двӣха̄вусо, дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано, на̄лам̣ паресам̣. катамехи двӣхи? идха̄вусо, бхиккху на хева кхо кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; но ча сута̄нам̣ дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти; дха̄та̄нан̃ча дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти; аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно ча хоти; но ча калйа̄н̣ава̄чо хоти…пе… но ча сандассако хоти…пе… сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, а̄вусо, двӣхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ аттано, на̄лам̣ паресам̣.
‘‘двӣха̄вусо ¶ ¶ , дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ паресам̣, на̄лам̣ аттано. катамехи двӣхи? идха̄вусо, бхиккху на хева кхо кхиппанисанти ча хоти кусалесу дхаммесу; но ча сута̄нам̣ дхамма̄нам̣ дха̄ран̣аджа̄тико хоти; но ча дха̄та̄нам̣ дхамма̄нам̣ аттхӯпапариккхита̄ хоти; но ча аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти; калйа̄н̣ава̄чо ча хоти калйа̄н̣ава̄ккаран̣о ¶ , порийа̄ ва̄ча̄йа саманна̄гато виссат̣т̣ха̄йа анелагал̣а̄йа аттхасса ¶ вин̃н̃а̄панийа̄; сандассако ча хоти сама̄дапако самуттеджако сампахам̣сако сабрахмача̄рӣнам̣. имехи кхо, а̄вусо, двӣхи дхаммехи саманна̄гато бхиккху алам̣ паресам̣, на̄лам̣ аттано’’ти. ат̣т̣хамам̣.
9. париха̄насуттам̣
79. ‘‘ат̣т̣химе, бхиккхаве, дхамма̄ секхасса бхиккхуно париха̄на̄йа сам̣ваттанти. катаме ат̣т̣ха? камма̄ра̄мата̄, бхасса̄ра̄мата̄, нидда̄ра̄мата̄, сан̇ган̣ика̄ра̄мата̄, индрийесу агуттадва̄рата̄, бходжане аматтан̃н̃ута̄, сам̣сагга̄ра̄мата̄, папан̃ча̄ра̄мата̄ – име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха дхамма̄ секхасса бхиккхуно париха̄на̄йа сам̣ваттанти.
‘‘ат̣т̣химе, бхиккхаве, дхамма̄ секхасса бхиккхуно апариха̄на̄йа сам̣ваттанти. катаме ат̣т̣ха? на камма̄ра̄мата̄, на бхасса̄ра̄мата̄, на нидда̄ра̄мата̄, на сан̇ган̣ика̄ра̄мата̄, индрийесу гуттадва̄рата̄, бходжане маттан̃н̃ута̄, асам̣сагга̄ра̄мата̄, ниппапан̃ча̄ра̄мата̄ – име кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха дхамма̄ секхасса бхиккхуно апариха̄на̄йа сам̣ваттантӣ’’ти. навамам̣.
10. кусӣта̄рамбхаваттхусуттам̣
80. [ди. ни. 3.334, 358] ‘‘ат̣т̣хима̄ни ¶ , бхиккхаве, кусӣтаваттхӯни. катама̄ни ат̣т̣ха? идха, бхиккхаве, бхиккхуна̄ каммам̣ каттаббам̣ хоти. тасса евам̣ хоти – ‘каммам̣ кхо ме каттаббам̣ бхависсати. каммам̣ кхо пана ме каронтасса ка̄йо киламиссати. ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти. со нипаджджати, на вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. идам̣, бхиккхаве, пат̣хамам̣ кусӣтаваттху.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуна̄ каммам̣ катам̣ хоти. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ ¶ кхо каммам̣ ака̄сим̣. каммам̣ кхо пана ме каронтасса ка̄йо киланто. ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти. со нипаджджати, на вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. идам̣, бхиккхаве, дутийам̣ кусӣтаваттху.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуна̄ магго гантаббо хоти. тасса евам̣ хоти – ‘магго ме гантаббо бхависсати. маггам̣ кхо пана ме гаччхантасса ка̄йо киламиссати. ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти. со нипаджджати, на вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. идам̣, бхиккхаве, татийам̣ кусӣтаваттху.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуна̄ магго гато хоти. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо маггам̣ агама̄сим̣. маггам̣ кхо пана ме гаччхантасса ка̄йо киланто. ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти. со нипаджджати, на вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. идам̣ бхиккхаве, чатуттхам̣ кусӣтаваттху.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто на лабхати лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса евам̣ хоти ¶ – ‘ахам̣ кхо га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто на̄латтхам̣ лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса ме ка̄йо киланто акамман̃н̃о. ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти. со нипаджджати, на вӣрийам̣ а̄рабхати…пе… идам̣, бхиккхаве, пан̃чамам̣ кусӣтаваттху.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто лабхати лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто алаттхам̣ лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса ме ка̄йо гаруко акамман̃н̃о ма̄са̄читам̣ ман̃н̃е. ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти. со нипаджджати, на вӣрийам̣ а̄рабхати…пе… идам̣, бхиккхаве, чхат̣т̣хам̣ кусӣтаваттху.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуно уппанно хоти аппаматтако а̄ба̄дхо. тасса евам̣ хоти ¶ – ‘уппанно кхо ме айам̣ аппаматтако а̄ба̄дхо аттхи каппо нипаджджитум̣. ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти. со нипаджджати, на вӣрийам̣ а̄рабхати…пе… идам̣, бхиккхаве, саттамам̣ кусӣтаваттху.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху гила̄на̄ вут̣т̣хито [а. ни. 6.16 суттаван̣н̣ана̄ т̣ӣка̄ олокетабба̄] хоти ачиравут̣т̣хито гелан̃н̃а̄. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо гила̄на̄ вут̣т̣хито ачиравут̣т̣хито гелан̃н̃а̄. тасса ме ка̄йо дуббало акамман̃н̃о. ханда̄хам̣ нипаджджа̄мӣ’ти ¶ . со нипаджджати, на вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. идам̣, бхиккхаве, ат̣т̣хамам̣ кусӣтаваттху. има̄ни кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха кусӣтаваттхӯни.
[дӣ. ни. 3.335, 358] ‘‘ат̣т̣хима̄ни ¶ , бхиккхаве, а̄рамбхаваттхӯни. катама̄ни ат̣т̣ха? идха, бхиккхаве, бхиккхуна̄ каммам̣ каттаббам̣ хоти. тасса евам̣ хоти – ‘каммам̣ кхо ме каттаббам̣ бхависсати. каммам̣ кхо майа̄ каронтена на сукарам̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ манаси ка̄тум̣. ханда̄хам̣ пат̣икаччева вӣрийам̣ а̄рабха̄ми аппаттасса ¶ паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа̄’ти. со вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. идам̣, бхиккхаве, пат̣хамам̣ а̄рамбхаваттху.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуна̄ каммам̣ катам̣ хоти. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо каммам̣ ака̄сим̣. каммам̣ кхо пана̄хам̣ каронто на̄саккхим̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ манаси ка̄тум̣. ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа̄’ти. со вӣрийам̣ а̄рабхати. идам̣, бхиккхаве, дутийам̣ а̄рамбхаваттху.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуна̄ магго гантаббо хоти. тасса евам̣ хоти – магго кхо ме гантаббо бхависсати. маггам̣ кхо пана ме гаччхантена на сукарам̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ манаси ка̄тум̣. ханда̄хам̣ вӣрийам̣…пе… идам̣, бхиккхаве, татийам̣ а̄рамбхаваттху.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуна̄ магго гато хоти. тасса евам̣ хоти – ахам̣ кхо маггам̣ ¶ агама̄сим̣. маггам̣ кхо пана̄хам̣ гаччханто на̄саккхим̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ манаси ка̄тум̣. ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… идам̣, бхиккхаве, чатуттхам̣ а̄рамбхаваттху.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто на лабхати лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса евам̣ хоти – ахам̣ кхо га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто на̄латтхам̣ лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса ме ¶ ка̄йо лахуко камман̃н̃о. ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… идам̣, бхиккхаве, пан̃чамам̣ а̄рамбхаваттху.
‘‘пуна ¶ чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто лабхати лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса евам̣ хоти – ахам̣ кхо га̄мам̣ ва̄ нигамам̣ ва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто алаттхам̣ лӯкхасса ва̄ пан̣ӣтасса ва̄ бходжанасса йа̄вадаттхам̣ па̄рипӯрим̣. тасса ме ка̄йо балава̄ камман̃н̃о. ханда̄хам̣ вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… идам̣, бхиккхаве, чхат̣т̣хам̣ а̄рамбхаваттху.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккхуно уппанно хоти аппаматтако а̄ба̄дхо. тасса евам̣ хоти – уппанно кхо ме айам̣ аппаматтако а̄ба̄дхо. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣ виджджати йам̣ ме а̄ба̄дхо павад̣д̣хеййа. ханда̄хам̣ пат̣икаччева вӣрийам̣ а̄рабха̄ми…пе… идам̣, бхиккхаве, саттамам̣ а̄рамбхаваттху.
‘‘пуна чапарам̣, бхиккхаве, бхиккху гила̄на̄ вут̣т̣хито хоти ачиравут̣т̣хито гелан̃н̃а̄. тасса евам̣ хоти – ‘ахам̣ кхо гила̄на̄ вут̣т̣хито ачиравут̣т̣хито гелан̃н̃а̄. т̣ха̄нам̣ кхо панетам̣ виджджати йам̣ ме а̄ба̄дхо паччуда̄ваттеййа. ханда̄хам̣ пат̣икаччева вӣрийам̣ а̄рабха̄ми аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа̄’ти. со вӣрийам̣ а̄рабхати аппаттасса паттийа̄ анадхигатасса адхигама̄йа асаччхикатасса саччхикирийа̄йа. идам̣, бхиккхаве, ат̣т̣хамам̣ а̄рамбхаваттху. има̄ни кхо, бхиккхаве, ат̣т̣ха а̄рамбхаваттхӯнӣ’’ти. дасамам̣.
йамакавагго татийо.
тассудда̄нам̣ ¶ –
две ¶ ¶ саддха̄ две маран̣ассатӣ, две сампада̄ атха̄паре;
иччха̄ алам̣ париха̄нам̣, кусӣта̄рамбхаваттхӯнӣти.
(9) 4. сативагго
1. сатисампаджан̃н̃асуттам̣
81. ‘‘сатисампаджан̃н̃е ¶ , бхиккхаве, асати сатисампаджан̃н̃авипаннасса хатӯпанисам̣ хоти хироттаппам̣. хироттаппе асати хироттаппавипаннасса хатӯпанисо хоти индрийасам̣варо. индрийасам̣варе асати индрийасам̣варавипаннасса хатӯпанисам̣ хоти ¶ сӣлам̣. сӣле асати сӣлавипаннасса хатӯпанисо хоти самма̄сама̄дхи. самма̄сама̄дхимхи асати самма̄сама̄дхивипаннасса хатӯпанисам̣ хоти йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассанам̣. йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассане асати йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассанавипаннасса хатӯпанисо хоти ниббида̄вира̄го. ниббида̄вира̄ге асати ниббида̄вира̄гавипаннасса хатӯпанисам̣ хоти вимуттин̃а̄н̣адассанам̣. сеййатха̄пи, бхиккхаве, руккхо са̄кха̄пала̄савипанно. тасса папат̣ика̄пи на па̄рипӯрим̣ гаччхати, тачопи… пхеггупи… са̄ропи на па̄рипӯрим̣ гаччхати. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, сатисампаджан̃н̃е асати сатисампаджан̃н̃авипаннасса хатӯпанисам̣ хоти хироттаппам̣; хироттаппе асати хироттаппавипаннасса хатӯпанисо хоти…пе… вимуттин̃а̄н̣адассанам̣.
‘‘сатисампаджан̃н̃е, бхиккхаве, сати сатисампаджан̃н̃асампаннасса упанисасампаннам̣ хоти хироттаппам̣. хироттаппе сати хироттаппасампаннасса упанисасампанно хоти индрийасам̣варо. индрийасам̣варе сати индрийасам̣варасампаннасса ¶ упанисасампаннам̣ хоти сӣлам̣. сӣле сати сӣласампаннасса упанисасампанно хоти самма̄сама̄дхи. самма̄сама̄дхимхи сати самма̄сама̄дхисампаннасса упанисасампаннам̣ хоти йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассанам̣. йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассане сати йатха̄бхӯтан̃а̄н̣адассанасампаннасса упанисасампанно хоти ниббида̄вира̄го ¶ . ниббида̄вира̄ге сати ниббида̄вира̄гасампаннасса упанисасампаннам̣ хоти вимуттин̃а̄н̣адассанам̣. сеййатха̄пи, бхиккхаве, руккхо са̄кха̄пала̄сасампанно. тасса папат̣ика̄пи па̄рипӯрим̣ гаччхати, тачопи… пхеггупи… са̄ропи па̄рипӯрим̣ гаччхати. евамевам̣ кхо, бхиккхаве, сатисампаджан̃н̃е сати сатисампаджан̃н̃асампаннасса упанисасампаннам̣ хоти хироттаппам̣; хироттаппе сати хироттаппасампаннасса упанисасампанно хоти…пе… вимуттин̃а̄н̣адассана’’нти. пат̣хамам̣.
2. пун̣н̣ийасуттам̣
82. атха ¶ кхо а̄йасма̄ пун̣н̣ийо йена бхагава̄ тенупасан̇ками; упасан̇камитва̄ бхагавантам̣ абхива̄детва̄ екамантам̣ нисӣди. екамантам̣ нисинно кхо а̄йасма̄ пун̣н̣ийо бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘ко ну кхо, бханте, хету ко паччайо йена аппекада̄ татха̄гатам̣ дхаммадесана̄ пат̣ибха̄ти, аппекада̄ на пат̣ибха̄тӣ’’ти? ‘‘саддхо ча, пун̣н̣ийа, бхиккху хоти, но чупасан̇камита̄; нева татха̄гатам̣ дхаммадесана̄ пат̣ибха̄ти. йато ча кхо ¶ , пун̣н̣ийа, бхиккху саддхо ча хоти, упасан̇камита̄ ча; евам̣ татха̄гатам̣ дхаммадесана̄ пат̣ибха̄ти. саддхо ча, пун̣н̣ийа, бхиккху хоти, упасан̇камита̄ ча, но ча пайирупа̄сита̄…пе… пайирупа̄сита̄ ча, но ча парипуччхита̄… парипуччхита̄ ¶ ча, но ча охитасото дхаммам̣ сун̣а̄ти… охитасото ча дхаммам̣ сун̣а̄ти, но ча сутва̄ дхаммам̣ дха̄рети… сутва̄ ча дхаммам̣ дха̄рети, но ча дха̄та̄нам̣ дхамма̄нам̣ аттхам̣ упапариккхати… дха̄та̄нан̃ча дхамма̄нам̣ аттхам̣ упапариккхати, но ча аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хоти. нева та̄ва татха̄гатам̣ дхаммадесана̄ пат̣ибха̄ти.
‘‘йато ча кхо, пун̣н̣ийа, бхиккху саддхо ча ¶ хоти, упасан̇камита̄ ча, пайирупа̄сита̄ ча, парипуччхита̄ ча, охитасото ча дхаммам̣ сун̣а̄ти, сутва̄ ча дхаммам̣ дха̄рети, дха̄та̄нан̃ча дхамма̄нам̣ аттхам̣ упапариккхати, аттхаман̃н̃а̄йа дхаммаман̃н̃а̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно ча хоти; евам̣ татха̄гатам̣ дхаммадесана̄ пат̣ибха̄ти. имехи кхо, пун̣н̣ийа, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гата̄ [саманна̄гато (сӣ. пӣ.), саманна̄гатам̣ (сйа̄. ка.)] екантапат̣ибха̄на̄ [екантапат̣ибха̄нам̣ (саббаттха) а. ни. 10.83 пана пасситаббам̣] татха̄гатам̣ дхаммадесана̄ хотӣ’’ти. дутийам̣.
3. мӯлакасуттам̣
83. [а. ни. 10.58 пасситаббам̣] ‘‘саче, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ пуччхеййум̣ – ‘ким̣мӯлака̄, а̄вусо, саббе дхамма̄, ким̣самбхава̄ саббе дхамма̄, ким̣самудайа̄ саббе дхамма̄, ким̣самосаран̣а̄ саббе дхамма̄, ким̣памукха̄ саббе дхамма̄, ким̣адхипатеййа̄ саббе дхамма̄, ким̣уттара̄ саббе дхамма̄, ким̣са̄ра̄ саббе дхамма̄’ти, евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ кинти бйа̄кареййа̄тха̄’’ти? ‘‘бхагавам̣мӯлака̄ но, бханте, дхамма̄, бхагавам̣неттика̄ бхагавам̣пат̣исаран̣а̄. са̄дху, бханте ¶ , бхагавантам̣йева пат̣ибха̄ту етасса бха̄ситасса аттхо. бхагавато сутва̄ бхиккхӯ дха̄рессантӣ’’ти.
‘‘тена хи, бхиккхаве, десесса̄ми. там̣ сун̣а̄тха, са̄дхукам̣ манаси каротха; бха̄сисса̄мӣ’’ти ¶ . ‘‘евам̣, бханте’’ти кхо те бхиккхӯ бхагавато паччассосум̣. бхагава̄ етадавоча – ‘‘саче, бхиккхаве, ан̃н̃атиттхийа̄ парибба̄джака̄ евам̣ пуччхеййум̣ – ‘ким̣мӯлака̄, а̄вусо, саббе дхамма̄, ким̣самбхава̄ саббе дхамма̄, ким̣самудайа̄ саббе дхамма̄, ким̣самосаран̣а̄ саббе дхамма̄, ким̣памукха̄ саббе дхамма̄ ¶ , ким̣адхипатеййа̄ ¶ саббе дхамма̄, ким̣уттара̄ саббе дхамма̄, ким̣са̄ра̄ саббе дхамма̄’ти, евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха – ‘чхандамӯлака̄, а̄вусо, саббе дхамма̄, манасика̄расамбхава̄ саббе дхамма̄, пхассасамудайа̄ саббе дхамма̄, ведана̄самосаран̣а̄ саббе дхамма̄, сама̄дхиппамукха̄ саббе дхамма̄, сата̄дхипатеййа̄ саббе дхамма̄, пан̃н̃уттара̄ саббе дхамма̄, вимуттиса̄ра̄ саббе дхамма̄’ти, евам̣ пут̣т̣ха̄ тумхе, бхиккхаве, тесам̣ ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ парибба̄джака̄нам̣ евам̣ бйа̄кареййа̄тха̄’’ти. татийам̣.
4. чорасуттам̣
84. ‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гато маха̄чоро кхиппам̣ парийа̄паджджати, на чират̣т̣хитико хоти. катамехи ат̣т̣хахи? аппахарантасса пахарати, анавасесам̣ а̄дийати, иттхим̣ ханати, кума̄рим̣ дӯсети, паббаджитам̣ вилумпати, ра̄джакосам̣ вилумпати, ачча̄санне каммам̣ кароти, на ча нидха̄накусало хоти. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахан̇гехи саманна̄гато маха̄чоро кхиппам̣ парийа̄паджджати, на чират̣т̣хитико хоти.
‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гато маха̄чоро на кхиппам̣ парийа̄паджджати, чират̣т̣хитико хоти. катамехи ат̣т̣хахи? на аппахарантасса пахарати ¶ , на анавасесам̣ а̄дийати, на иттхим̣ ханати, на кума̄рим̣ дӯсети, на паббаджитам̣ вилумпати, на ра̄джакосам̣ вилумпати, на ачча̄санне каммам̣ кароти, нидха̄накусало ча хоти. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахан̇гехи саманна̄гато маха̄чоро на кхиппам̣ парийа̄паджджати, чират̣т̣хитико хотӣ’’ти. чатуттхам̣.
5. саман̣асуттам̣
85. ‘‘‘саман̣о’ти ¶ ¶ , бхиккхаве, татха̄гатассетам̣ адхивачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса. ‘бра̄хман̣о’ти, бхиккхаве, татха̄гатассетам̣ адхивачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса. ‘ведагӯ’ти, бхиккхаве, татха̄гатассетам̣ адхивачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса. ‘бхисакко’ти, бхиккхаве, татха̄гатассетам̣ адхивачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса. ‘ниммало’ти, бхиккхаве, татха̄гатассетам̣ адхивачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса. ‘вимало’ти, бхиккхаве, татха̄гатассетам̣ адхивачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса. ‘н̃а̄н̣ӣ’ти, бхиккхаве, татха̄гатассетам̣ адхивачанам̣ арахато ¶ самма̄самбуддхасса. ‘вимутто’ти, бхиккхаве, татха̄гатассетам̣ адхивачанам̣ арахато самма̄самбуддхасса̄’’ти.
‘‘йам̣ саман̣ена паттаббам̣, бра̄хман̣ена вусӣмата̄;
йам̣ ведагуна̄ паттаббам̣, бхисаккена ануттарам̣.
‘‘йам̣ ниммалена паттаббам̣, вималена сучӣмата̄;
йам̣ н̃а̄н̣ина̄ ча паттаббам̣, вимуттена ануттарам̣.
‘‘сохам̣ виджитасан̇га̄мо, мутто мочеми бандхана̄;
на̄гомхи парамаданто, асекхо париниббуто’’ти. пан̃чамам̣;
6. йасасуттам̣
86. екам̣ самайам̣ бхагава̄ косалесу ча̄рикам̣ чарама̄но махата̄ бхиккхусан̇гхена ¶ саддхим̣ йена иччха̄нан̇галам̣ на̄ма косала̄нам̣ бра̄хман̣ага̄мо тадавасари. татра судам̣ бхагава̄ иччха̄нан̇гале вихарати иччха̄нан̇галаванасан̣д̣е. ассосум̣ кхо иччха̄нан̇галака̄ бра̄хман̣агахапатика̄ – ‘‘саман̣о кхалу бхо готамо сакйапутто сакйакула̄ паббаджито иччха̄нан̇галам̣ ануппатто иччха̄нан̇гале вихарати иччха̄нан̇галаванасан̣д̣е ¶ . там̣ кхо пана бхавантам̣ готамам̣ евам̣ калйа̄н̣о киттисаддо аббхуггато – ‘итипи ¶ со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо…пе… са̄дху кхо пана татха̄рӯпа̄нам̣ арахатам̣ дассанам̣ хотӣ’’’ти.
атха кхо иччха̄нан̇галака̄ бра̄хман̣агахапатика̄ тасса̄ раттийа̄ аччайена пахутам̣ кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ а̄да̄йа йена иччха̄нан̇галаванасан̣д̣о тенупасан̇камим̣су; упасан̇камитва̄ бахидва̄ракот̣т̣хаке ат̣т̣хам̣су учча̄садда̄ маха̄садда̄. тена кхо пана самайена а̄йасма̄ на̄гито бхагавато упат̣т̣ха̄ко хоти. атха кхо бхагава̄ а̄йасмантам̣ на̄гитам̣ а̄мантеси – ‘‘ке пана те, на̄гита, учча̄садда̄ маха̄садда̄ кеват̣т̣а̄ ман̃н̃е маччхавилопе’’ти? ‘‘ете, бханте, иччха̄нан̇галака̄ бра̄хман̣агахапатика̄ пахутам̣ кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ а̄да̄йа бахидва̄ракот̣т̣хаке т̣хита̄ бхагавантам̣йева уддисса бхиккхусан̇гхан̃ча̄’’ти. ‘‘ма̄хам̣, на̄гита, йасена сама̄гамам̣, ма̄ ча майа̄ йасо. йо кхо, на̄гита, найимасса неккхаммасукхасса павивекасукхасса упасамасукхасса самбодхасукхасса ника̄мала̄бхӣ асса акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ. йасса̄хам̣ неккхаммасукхасса павивекасукхасса упасамасукхасса самбодхасукхасса ¶ ника̄мала̄бхӣ [ника̄мала̄бхӣ ассам̣ (бахӯсу) а. ни. 5.30 пасситаббам̣. таттха хи айам̣ па̄т̣хабхеда̄ наттхи] акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ, со ¶ там̣ мӣл̣хасукхам̣ миддхасукхам̣ ла̄бхасакка̄расилокасукхам̣ са̄дийеййа̄’’ти.
‘‘адхива̄сету да̄ни, бханте, бхагава̄. адхива̄сету сугато. адхива̄санака̄ло да̄ни, бханте, бхагавато. йена йенева да̄ни, бханте, бхагава̄ гамиссати таннинна̄ва бхависсанти бра̄хман̣агахапатика̄ негама̄ чева джа̄напада̄ ча. сеййатха̄пи ¶ , бханте, тхуллапхуситаке деве вассанте йатха̄ниннам̣ удака̄ни паваттанти; евамевам̣ кхо, бханте, йена йенева да̄ни бхагава̄ гамиссати таннинна̄ва бхависсанти бра̄хман̣агахапатика̄ негама̄ чева джа̄напада̄ ча. там̣ кисса хету? татха̄ хи, бханте, бхагавато сӣлапан̃н̃а̄н̣а’’нти.
‘‘ма̄хам̣, на̄гита, йасена сама̄гамам̣, ма̄ ча майа̄ йасо. йо кхо, на̄гита, найимасса неккхаммасукхасса павивекасукхасса упасамасукхасса самбодхасукхасса ника̄мала̄бхӣ асса акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ. йасса̄хам̣ неккхаммасукхасса павивекасукхасса упасамасукхасса самбодхасукхасса ника̄мала̄бхӣ акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ, со там̣ мӣл̣хасукхам̣ миддхасукхам̣ ла̄бхасакка̄расилокасукхам̣ са̄дийеййа.
‘‘девата̄пи ¶ кхо, на̄гита, екачча̄ найимасса [екачча̄ имасса (?)] неккхаммасукхасса павивекасукхасса упасамасукхасса самбодхасукхасса ника̄мала̄бхинийо ассу [идам̣ падам̣ каттхачи наттхи] акиччхала̄бхинийо [ника̄мала̄бхинийо акиччхала̄бхинийо (?)] акасирала̄бхинийо, йасса̄хам̣ неккхаммасукхасса павивекасукхасса упасамасукхасса самбодхасукхасса ника̄мала̄бхӣ акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ. тумха̄кампи [та̄сампи (?)] кхо, на̄гита, сан̇гамма сама̄гамма сан̇ган̣икавиха̄рам̣ ануйутта̄нам̣ вихаратам̣ [ануйутте вихаранте дисва̄ (?)] евам̣ хоти – ‘на хи нӯнаме [на ханӯнаме (сӣ. сйа̄. пӣ.)] а̄йасманто имасса неккхаммасукхасса павивекасукхасса упасамасукхасса самбодхасукхасса ника̄мала̄бхино ассу [идам̣ падам̣ каттхачи наттхи] акиччхала̄бхино акасирала̄бхино. йасса̄хам̣ неккхаммасукхасса павивекасукхасса упасамасукхасса самбодхасукхасса ника̄мала̄бхӣ акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ. татха̄ хи ¶ пана ме а̄йасманто ¶ сан̇гамма сама̄гамма сан̇ган̣икавиха̄рам̣ ануйутта̄ вихаранти’’’.
‘‘идха̄хам̣ ¶ , на̄гита, бхиккхӯ пасса̄ми ан̃н̃аман̃н̃ам̣ ан̇гулипатодакена [ан̇гулипатодакехи (сӣ. пӣ. ка.)] сан̃джаггханте сан̇кӣл̣анте. тасса майхам̣, на̄гита, евам̣ хоти – ‘на хи нӯнаме а̄йасманто имасса неккхаммасукхасса павивекасукхасса упасамасукхасса самбодхасукхасса ника̄мала̄бхино ассу акиччхала̄бхино акасирала̄бхино. йасса̄хам̣ неккхаммасукхасса павивекасукхасса упасамасукхасса самбодхасукхасса ника̄мала̄бхӣ акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ. татха̄ хи пана ме а̄йасманто ан̃н̃аман̃н̃ам̣ ан̇гулипатодакена сан̃джаггханти сан̇кӣл̣анти’’’.
‘‘идха пана̄хам̣ [идха̄хам̣ (сӣ. пӣ. ка.)], на̄гита, бхиккхӯ пасса̄ми йа̄вадаттхам̣ удара̄вадехакам̣ бхун̃джитва̄ сеййасукхам̣ пассасукхам̣ миддхасукхам̣ ануйутте вихаранте. тасса майхам̣, на̄гита, евам̣ хоти – ‘на хи нӯнаме а̄йасманто имасса неккхаммасукхасса павивекасукхасса упасамасукхасса самбодхасукхасса ника̄мала̄бхино ассу акиччхала̄бхино акасирала̄бхино. йасса̄хам̣ неккхаммасукхасса павивекасукхасса упасамасукхасса самбодхасукхасса ника̄мала̄бхӣ акиччхала̄бхӣ акасирала̄бхӣ. татха̄ хи пана ме а̄йасманто йа̄вадаттхам̣ удара̄вадехакам̣ бхун̃джитва̄ сеййасукхам̣ пассасукхам̣ миддхасукхам̣ ануйутта̄ вихаранти’’’.
‘‘идха̄хам̣ [идха пана̄хам̣ (?)], на̄гита, бхиккхум̣ пасса̄ми га̄мантавиха̄рим̣ сама̄хитам̣ нисиннам̣. тасса майхам̣, на̄гита, евам̣ хоти – ‘ида̄ни имам̣ [ида̄нимам̣ (каттхачи) а. ни. 6.42] а̄йасмантам̣ а̄ра̄мико ва̄ упат̣т̣хахиссати [паччессати (сӣ. пӣ.), упат̣т̣хахати (ка.)] саман̣уддесо ва̄ ¶ . там̣ тамха̄ [со тамха̄ (ка. сӣ.), со там̣ тамха̄ (?)] сама̄дхимха̄ ча̄вессатӣ’ти. тена̄хам̣ ¶ , на̄гита, тасса бхиккхуно на аттамано хоми га̄мантавиха̄рена.
‘‘идха пана̄хам̣, на̄гита, бхиккхум̣ пасса̄ми а̄ран̃н̃икам̣ аран̃н̃е пачала̄йама̄нам̣ нисиннам̣. тасса майхам̣, на̄гита, евам̣ хоти – ‘ида̄ни айама̄йасма̄ имам̣ нидда̄киламатхам̣ пат̣ивинодетва̄ аран̃н̃асан̃н̃ам̣йева манаси кариссати екатта’нти ¶ . тена̄хам̣ ¶ , на̄гита, тасса бхиккхуно аттамано хоми аран̃н̃авиха̄рена.
‘‘идха пана̄хам̣, на̄гита, бхиккхум̣ пасса̄ми а̄ран̃н̃икам̣ аран̃н̃е асама̄хитам̣ нисиннам̣. тасса майхам̣, на̄гита, евам̣ хоти – ‘ида̄ни айама̄йасма̄ асама̄хитам̣ ва̄ читтам̣ сама̄дахиссати [сама̄дахессати (каттхачи)], сама̄хитам̣ ва̄ читтам̣ анураккхиссатӣ’ти. тена̄хам̣, на̄гита, тасса бхиккхуно аттамано хоми аран̃н̃авиха̄рена.
‘‘идха пана̄хам̣, на̄гита, бхиккхум̣ пасса̄ми а̄ран̃н̃икам̣ аран̃н̃е сама̄хитам̣ нисиннам̣. тасса майхам̣, на̄гита, евам̣ хоти – ‘ида̄ни айама̄йасма̄ авимуттам̣ ва̄ читтам̣ вимуччиссати, вимуттам̣ ва̄ читтам̣ анураккхиссатӣ’ти. тена̄хам̣, на̄гита, тасса бхиккхуно аттамано хоми аран̃н̃авиха̄рена.
‘‘идха пана̄хам̣, на̄гита, бхиккхум̣ пасса̄ми га̄мантавиха̄рим̣ ла̄бхим̣ чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ра̄нам̣. со там̣ ла̄бхасакка̄расилокам̣ ника̄майама̄но рин̃чати пат̣исалла̄нам̣, рин̃чати аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни; га̄манигамара̄джадха̄ним̣ осаритва̄ ва̄сам̣ каппети. тена̄хам̣, на̄гита, тасса бхиккхуно на аттамано хоми га̄мантавиха̄рена.
‘‘идха пана̄хам̣, на̄гита, бхиккхум̣ пасса̄ми а̄ран̃н̃икам̣ ла̄бхим̣ чӣварапин̣д̣апа̄тасена̄санагила̄напаччайабхесаджджапариккха̄ра̄нам̣. со там̣ ла̄бхасакка̄расилокам̣ пат̣ипан̣а̄метва̄ на рин̃чати пат̣исалла̄нам̣, на рин̃чати аран̃н̃аванапаттха̄ни панта̄ни сена̄сана̄ни. тена̄хам̣, на̄гита, тасса бхиккхуно аттамано хоми аран̃н̃авиха̄рена. [[ ] еттхантаре па̄т̣хо а. ни. 6.42 чхакканипа̄тейева диссати, на еттха ат̣т̣хаканипа̄те]
‘‘йасма̄хам̣ ¶ ¶ [йасмим̣хам̣ (каттхачи)], на̄гита, самайе аддха̄намаггаппат̣ипанно на кан̃чи пасса̄ми пурато ва̄ паччхато ва̄, пха̄су ме, на̄гита, тасмим̣ самайе хоти антамасо учча̄рапасса̄вакамма̄йа̄’’ти. чхат̣т̣хам̣.
7. паттаникуджджанасуттам̣
87. [чӯл̣ава. 265] ‘‘ат̣т̣хахи ¶ , бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гатасса упа̄сакасса а̄кан̇кхама̄но сан̇гхо паттам̣ никкуджджеййа [никуджджеййа (ка.)]. катамехи ат̣т̣хахи? бхиккхӯнам̣ ¶ ала̄бха̄йа парисаккати, бхиккхӯнам̣ анаттха̄йа парисаккати, бхиккхӯнам̣ ава̄са̄йа [ана̄ва̄са̄йа (сӣ. сйа̄.)] парисаккати, бхиккхӯ аккосати парибха̄сати, бхиккхӯ бхиккхӯхи бхедети [вибхедети (бахӯсу)], буддхасса аван̣н̣ам̣ бха̄сати, дхаммасса аван̣н̣ам̣ бха̄сати, сан̇гхасса аван̣н̣ам̣ бха̄сати. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахан̇гехи саманна̄гатасса упа̄сакасса а̄кан̇кхама̄но сан̇гхо паттам̣ никкуджджеййа.
‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, ан̇гехи саманна̄гатасса упа̄сакасса а̄кан̇кхама̄но сан̇гхо паттам̣ уккуджджеййа. катамехи ат̣т̣хахи? на бхиккхӯнам̣ ала̄бха̄йа парисаккати, на бхиккхӯнам̣ анаттха̄йа парисаккати, на бхиккхӯнам̣ ава̄са̄йа парисаккати, на бхиккхӯ аккосати парибха̄сати, на бхиккхӯ бхиккхӯхи бхедети, буддхасса ван̣н̣ам̣ бха̄сати, дхаммасса ван̣н̣ам̣ бха̄сати, сан̇гхасса ван̣н̣ам̣ бха̄сати. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахан̇гехи саманна̄гатасса упа̄сакасса а̄кан̇кхама̄но сан̇гхо паттам̣ уккуджджеййа̄’’ти. саттамам̣.
8. аппаса̄дапаведанӣйасуттам̣
88. ‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гатасса бхиккхуно а̄кан̇кхама̄на̄ упа̄сака̄ аппаса̄дам̣ паведеййум̣. катамехи ат̣т̣хахи? гихӣнам̣ ала̄бха̄йа парисаккати, гихӣнам̣ анаттха̄йа парисаккати, гихӣ аккосати парибха̄сати, гихӣ гихӣхи бхедети, буддхасса аван̣н̣ам̣ бха̄сати, дхаммасса аван̣н̣ам̣ бха̄сати, сан̇гхасса аван̣н̣ам̣ бха̄сати, агочаре ча нам̣ пассанти. имехи ¶ кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гатасса бхиккхуно а̄кан̇кхама̄на̄ упа̄сака̄ аппаса̄дам̣ паведеййум̣.
‘‘ат̣т̣хахи ¶ ¶ , бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гатасса бхиккхуно а̄кан̇кхама̄на̄ упа̄сака̄ паса̄дам̣ паведеййум̣. катамехи ат̣т̣хахи? на гихӣнам̣ ала̄бха̄йа парисаккати, на гихӣнам̣ анаттха̄йа парисаккати, на гихӣ аккосати парибха̄сати, на гихӣ гихӣхи бхедети, буддхасса ван̣н̣ам̣ бха̄сати, дхаммасса ван̣н̣ам̣ бха̄сати, сан̇гхасса ван̣н̣ам̣ бха̄сати, гочаре ча нам̣ пассанти. имехи кхо, бхиккхаве ¶ , ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гатасса бхиккхуно а̄кан̇кхама̄на̄ упа̄сака̄ паса̄дам̣ паведеййу’’нти. ат̣т̣хамам̣.
9. пат̣иса̄ран̣ӣйасуттам̣
89. [чӯл̣ава. 39 тхокам̣ висадисам̣] ‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гатасса бхиккхуно а̄кан̇кхама̄но сан̇гхо пат̣иса̄ран̣ӣйакаммам̣ кареййа. катамехи ат̣т̣хахи? гихӣнам̣ ала̄бха̄йа парисаккати, гихӣнам̣ анаттха̄йа парисаккати, гихӣ аккосати парибха̄сати, гихӣ гихӣхи бхедети, буддхасса аван̣н̣ам̣ бха̄сати, дхаммасса аван̣н̣ам̣ бха̄сати, сан̇гхасса аван̣н̣ам̣ бха̄сати, дхаммикан̃ча гихипат̣иссавам̣ на сачча̄пети. имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гатасса бхиккхуно а̄кан̇кхама̄но сан̇гхо пат̣иса̄ран̣ӣйам̣ каммам̣ кареййа.
‘‘ат̣т̣хахи, бхиккхаве, дхаммехи саманна̄гатасса бхиккхуно а̄кан̇кхама̄но сан̇гхо пат̣иса̄ран̣ӣйакаммам̣ пат̣иппассамбхеййа. катамехи ат̣т̣хахи? на гихӣнам̣ ала̄бха̄йа парисаккати, на гихӣнам̣ анаттха̄йа парисаккати, на гихӣ аккосати парибха̄сати, на гихӣ гихӣхи бхедети, буддхасса ван̣н̣ам̣ бха̄сати, дхаммасса ¶ ван̣н̣ам̣ бха̄сати, сан̇гхасса ван̣н̣ам̣ бха̄сати, дхаммикан̃ча гихипат̣иссавам̣ сачча̄пети ¶ . имехи кхо, бхиккхаве, ат̣т̣хахи дхаммехи саманна̄гатасса бхиккхуно а̄кан̇кхама̄но сан̇гхо пат̣иса̄ран̣ӣйакаммам̣ пат̣иппассамбхеййа̄’’ти. навамам̣.
10. самма̄ваттанасуттам̣
90. [чӯл̣ава. 211] ‘‘тассапа̄пийасикакаммакатена, бхиккхаве, бхиккхуна̄ ат̣т̣хасу дхаммесу самма̄ ваттитаббам̣ – на упасампа̄детаббо, на ниссайо да̄таббо, на са̄ман̣еро упат̣т̣ха̄петаббо, на бхиккхунова̄дакасаммути са̄дитабба̄, самматенапи бхиккхунийо на овадитабба̄, на ка̄чи сан̇гхасаммути ¶ са̄дитабба̄, на кисмин̃чи паччекат̣т̣ха̄не т̣хапетаббо, на ча тена мӯлена вут̣т̣ха̄петаббо. тассапа̄пийасикакаммакатена, бхиккхаве, бхиккхуна̄ имесу ат̣т̣хасу дхаммесу самма̄ ваттитабба’’нти. дасамам̣.
сативагго чатуттхо.
тассудда̄нам̣ –
сатипун̣н̣ийамӯлена ¶ , чорасаман̣ена пан̃чамам̣;
йасо паттаппаса̄дена, пат̣иса̄ран̣ӣйан̃ча ваттананти.
(10) 5. са̄ман̃н̃авагго
91-116. атха ¶ кхо [еттха ‘‘атха кхо’’ти ча, ‘‘упа̄сика̄’’ти ча идам̣ ат̣т̣хакатха̄йамева диссати, на па̄л̣ипоттхакесу] боджджха̄ [боджджхан̇га̄ (ка. сӣ.)] упа̄сика̄ [еттха ‘‘атха кхо’’ти ча, упа̄сика̄’’ти ча идам̣ ат̣т̣хакатха̄йамева диссати, на па̄л̣ипоттхакесу], сирӣма̄, падума̄, сутана̄ [судхана̄ (сӣ. пӣ.), судхамма̄ (сйа̄.)], мануджа̄, уттара̄, мутта̄, кхема̄, ручӣ [рӯпӣ (сӣ. пӣ.)], чундӣ, бимбӣ, сумана̄, маллика̄ ¶ , тисса̄, тиссама̄та̄ [тисса̄йа ма̄та̄ (сӣ. пӣ.)], сон̣а̄, сон̣а̄йа ма̄та̄ [сон̣ама̄та̄ (сйа̄.)], ка̄н̣а̄, ка̄н̣ама̄та̄ [ка̄н̣а̄йа ма̄та̄ (сӣ. пӣ.)], уттара̄ нандама̄та̄, виса̄кха̄ мига̄рама̄та̄, кхуджджуттара̄ упа̄сика̄, са̄ма̄ватӣ упа̄сика̄, суппава̄са̄ колийадхӣта̄ [кол̣ийадхӣта̄ (сйа̄. пӣ.)], суппийа̄ упа̄сика̄, накулама̄та̄ гахапата̄нӣ.
са̄ман̃н̃авагго пан̃чамо.
дутийапан̣н̣а̄сакам̣ саматтам̣.
(11). ра̄гапеййа̄лам̣
117. ‘‘ра̄гасса ¶ ¶ ¶ , бхиккхаве, абхин̃н̃а̄йа ат̣т̣ха дхамма̄ бха̄ветабба̄. катаме ат̣т̣ха? самма̄дит̣т̣хи, самма̄сан̇каппо, самма̄ва̄ча̄, самма̄камманто, самма̄а̄джӣво, самма̄ва̄йа̄мо, самма̄сати, самма̄сама̄дхи – ра̄гасса, бхиккхаве, абхин̃н̃а̄йа име ат̣т̣ха дхамма̄ бха̄ветабба̄’’ти.
118. ‘‘ра̄гасса, бхиккхаве, абхин̃н̃а̄йа ат̣т̣ха дхамма̄ бха̄ветабба̄. катаме ат̣т̣ха? аджджхаттам̣ рӯпасан̃н̃ӣ бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати паритта̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни, та̄ни абхибхуййа ‘джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. аджджхаттам̣ рӯпасан̃н̃ӣ бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати аппама̄н̣а̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни, та̄ни абхибхуййа ‘джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати паритта̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни, та̄ни абхибхуййа ‘джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати аппама̄н̣а̄ни суван̣н̣адуббан̣н̣а̄ни, та̄ни абхибхуййа ‘джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти. аджджхаттам̣ ¶ арӯпасан̃н̃ӣ бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати нӣла̄ни нӣлаван̣н̣а̄ни нӣланидассана̄ни нӣланибха̄са̄ни пӣта̄ни пӣтаван̣н̣а̄ни…пе… лохитака̄ни лохитакаван̣н̣а̄ни…пе… ода̄та̄ни ода̄таван̣н̣а̄ни…пе… ода̄танибха̄са̄ни, та̄ни абхибхуййа ‘джа̄на̄ми пасса̄мӣ’ти евам̣сан̃н̃ӣ хоти – ра̄гасса, бхиккхаве, абхин̃н̃а̄йа име ат̣т̣ха дхамма̄ бха̄ветабба̄’’.
119. ‘‘ра̄гасса, бхиккхаве, абхин̃н̃а̄йа ат̣т̣ха дхамма̄ бха̄ветабба̄. катаме ¶ ат̣т̣ха? рӯпӣ рӯпа̄ни пассати, аджджхаттам̣ арӯпасан̃н̃ӣ бахиддха̄ рӯпа̄ни пассати, субхантева адхимутто хоти, саббасо рӯпасан̃н̃а̄нам̣ саматиккама̄ пат̣игхасан̃н̃а̄нам̣ аттхан̇гама̄ на̄наттасан̃н̃а̄нам̣ аманасика̄ра̄ ‘ананто а̄ка̄со’ти а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати, саббасо а̄ка̄са̄нан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘анантам̣ вин̃н̃а̄н̣а’нти вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати, саббасо вин̃н̃а̄н̣ан̃ча̄йатанам̣ саматиккамма ‘наттхи кин̃чӣ’ти а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа вихарати, саббасо а̄кин̃чан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ упасампаджджа ¶ вихарати, саббасо невасан̃н̃а̄на̄сан̃н̃а̄йатанам̣ саматиккамма сан̃н̃а̄ведайитаниродхам̣ упасампаджджа вихарати – ра̄гасса, бхиккхаве, абхин̃н̃а̄йа име ат̣т̣ха дхамма̄ бха̄ветабба̄’’.
120-146. ‘‘ра̄гасса ¶ , бхиккхаве, парин̃н̃а̄йа…пе… париккхайа̄йа… паха̄на̄йа… кхайа̄йа… вайа̄йа… вира̄га̄йа… ниродха̄йа… ча̄га̄йа… пат̣иниссагга̄йа…пе… име ат̣т̣ха дхамма̄ бха̄ветабба̄’’.
147-626. ‘‘досасса…пе… мохасса… кодхасса… упана̄хасса… маккхасса… пал̣а̄сасса… исса̄йа… маччхарийасса ¶ … ма̄йа̄йа… са̄т̣хеййасса… тхамбхасса… са̄рамбхасса… ма̄насса… атима̄насса… мадасса… пама̄дасса абхин̃н̃а̄йа…пе… парин̃н̃а̄йа… париккхайа̄йа… паха̄на̄йа… кхайа̄йа… вайа̄йа… вира̄га̄йа… ниродха̄йа… ча̄га̄йа… пат̣иниссагга̄йа…пе… име ат̣т̣ха дхамма̄ бха̄ветабба̄’’ти.
ра̄гапеййа̄лам̣ нит̣т̣хитам̣.
ат̣т̣хаканипа̄тапа̄л̣и нит̣т̣хита̄.