📜

намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса

кхуддаканика̄йе

дхаммапада-ат̣т̣хакатха̄

(дутийо бха̄го)

9. па̄павагго

1. чӯл̣екаса̄т̣акабра̄хман̣аваттху

абхиттхаретха калйа̄н̣ети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чӯл̣екаса̄т̣акабра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси.

випассидасабаласса ка̄ласмин̃хи маха̄екаса̄т̣акабра̄хман̣о на̄ма ахоси, айам̣ пана етарахи са̄ваттхийам̣ чӯл̣екаса̄т̣ако на̄ма. тасса хи еко нива̄санаса̄т̣ако ахоси, бра̄хман̣ийа̄пи еко. убхиннампи екамева па̄рупанам̣, бахи гаманака̄ле бра̄хман̣о ва̄ бра̄хман̣ӣ ва̄ там̣ па̄рупати. атхекадивасам̣ виха̄ре дхаммассаване гхосите бра̄хман̣о а̄ха – ‘‘бхоти дхаммассаванам̣ гхоситам̣, ким̣ дива̄ дхаммассаванам̣ гамиссаси, уда̄ху раттим̣. па̄рупанасса хи абха̄вена на сакка̄ амхехи екато ганту’’нти. бра̄хман̣ӣ, ‘‘са̄ми, ахам̣ дива̄ гамисса̄мӣ’’ти са̄т̣акам̣ па̄рупитва̄ агама̄си. бра̄хман̣о дивасабха̄гам̣ гехе вӣтина̄метва̄ раттим̣ гантва̄ саттху пурато нисиннова дхаммам̣ ассоси. атхасса сарӣрам̣ пхарама̄на̄ пан̃чаван̣н̣а̄ пӣти уппаджджи. со саттха̄рам̣ пӯджитука̄мо хутва̄ ‘‘саче имам̣ са̄т̣акам̣ дасса̄ми, нева бра̄хман̣ийа̄, на майхам̣ па̄рупанам̣ бхависсатӣ’’ти чинтеси. атхасса маччхерачитта̄нам̣ сахассам̣ уппаджджи, пунекам̣ саддха̄читтам̣ уппаджджи. там̣ абхибхавитва̄ пуна маччхерасахассам̣ уппаджджи. итисса балавамаччхерам̣ бандхитва̄ ган̣хантам̣ вийа саддха̄читтам̣ пат̣иба̄хатийева. тасса ‘‘дасса̄ми, на дасса̄мӣ’’ти чинтентассева пат̣хамайа̄мо апагато, маджджхимайа̄мо сампатто. тасмимпи да̄тум̣ на̄саккхи. паччхимайа̄ме сампатте со чинтеси – ‘‘мама саддха̄читтена маччхерачиттена ча саддхим̣ йуджджхантассева две йа̄ма̄ вӣтиватта̄, идам̣ мама еттакам̣ маччхерачиттам̣ вад̣д̣хама̄нам̣ чатӯхи апа̄йехи сӣсам̣ уккхипитум̣ на дассати, дасса̄ми на’’нти. со маччхерасахассам̣ абхибхавитва̄ саддха̄читтам̣ пуреча̄рикам̣ катва̄ са̄т̣акам̣ а̄да̄йа саттху па̄дамӯле т̣хапетва̄ ‘‘джитам̣ ме, джитам̣ ме’’ти тиккхаттум̣ маха̄саддамака̄си.

ра̄джа̄ пасенади косало дхаммам̣ сун̣анто там̣ саддам̣ сутва̄ ‘‘пуччхатха нам̣, ким̣ кира тена джита’’нти а̄ха. со ра̄джапурисехи пуччхито таматтхам̣ а̄рочеси. там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘дуккарам̣ катам̣ бра̄хман̣ена, сан̇гахамасса карисса̄мӣ’’ти екам̣ са̄т̣акайугам̣ да̄песи. со тампи татха̄гатассева ада̄си. пуна ра̄джа̄ две чатта̄ри ат̣т̣ха сол̣аса̄ти двигун̣ам̣ катва̄ да̄песи. со та̄нипи татха̄гатассева ада̄си. атхасса ра̄джа̄ дваттим̣са йуга̄ни да̄песи. бра̄хман̣о ‘‘аттано аггахетва̄ ладдхам̣ ладдхам̣ виссаджджесийева̄’’ти ва̄дамочанаттхам̣ тато екам̣ йугам̣ аттано, екам̣ бра̄хман̣ийа̄ти две йуга̄ни гахетва̄ тим̣са йуга̄ни татха̄гатассева ада̄си. ра̄джа̄ пана тасмим̣ саттаккхаттумпи даданте пуна да̄тука̄мойева ахоси. пуббе маха̄екаса̄т̣ако чатусат̣т̣хийа̄ са̄т̣акайугесу две аггахеси, айам̣ пана дваттим̣са̄йа ладдхака̄ле две аггахеси. ра̄джа̄ пурисе а̄н̣а̄песи – ‘‘дуккарам̣ бхан̣е бра̄хман̣ена катам̣, антепуре мама две камбала̄ни а̄хара̄пеййа̄тха̄’’ти. те татха̄ карим̣су. ра̄джа̄ сатасахассаггханаке две камбале да̄песи. бра̄хман̣о ‘‘на име мама сарӣре упайогам̣ араханти, буддхаса̄санассева ете ануччхавика̄’’ти екам̣ камбалам̣ антогандхакут̣ийам̣ саттху сайанасса упари вита̄нам̣ катва̄ бандхи, екам̣ аттано гхаре нибаддхам̣ бхун̃джантасса бхиккхуно бхаттакиччат̣т̣ха̄не вита̄нам̣ катва̄ бандхи. ра̄джа̄ са̄йанхасамайе саттху сантикам̣ гантва̄ там̣ камбалам̣ сан̃джа̄нитва̄, ‘‘бханте, кена пӯджа̄ ката̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘екаса̄т̣акена̄’’ти вутте ‘‘бра̄хман̣о мама паса̄дат̣т̣ха̄нейева пасӣдатӣ’’ти ватва̄ ‘‘чатта̄ро хаттхӣ чатта̄ро ассе чатта̄ри каха̄пан̣асахасса̄ни чатассо иттхийо чатассо да̄сийо чатта̄ро пурисе чатуро га̄маваре’’ти евам̣ йа̄ва саббасата̄ чатта̄ри чатта̄ри катва̄ саббачатуккам̣ на̄ма асса да̄песи.

бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘ахо аччхарийам̣ чӯл̣екаса̄т̣акасса каммам̣, там̣мухуттамева саббачатуккам̣ лабхи, ида̄ни катена калйа̄н̣акаммена аджджамева випа̄ко динно’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, сача̄йам̣ екаса̄т̣ако пат̣хамайа̄ме майхам̣ да̄тум̣ асаккхисса, саббасол̣асакам̣ алабхисса. саче маджджхимайа̄ме асаккхисса, саббат̣т̣хакам̣ алабхисса. балавапаччхимайа̄ме диннатта̄ панеса саббачатуккам̣ лабхи. калйа̄н̣акаммам̣ каронтена хи уппаннам̣ читтам̣ аха̄петва̄ тан̇кхан̣ан̃н̃ева ка̄таббам̣. дандхам̣ катам̣ кусалан̃хи сампаттим̣ дадама̄нам̣ дандхамева дада̄ти, тасма̄ читтуппа̄дасаманантарамева калйа̄н̣акаммам̣ ка̄табба’’нти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

116.

‘‘абхиттхаретха калйа̄н̣е, па̄па̄ читтам̣ нива̄райе;

дандхан̃хи карото пун̃н̃ам̣, па̄пасмим̣ раматӣ мано’’ти.

таттха абхиттхаретха̄ти туритатуритам̣ сӣгхасӣгхам̣ кареййа̄ти аттхо. гихина̄ ва̄ хи ‘‘сала̄кабхаттада̄на̄дӣсу кин̃чидева кусалам̣ карисса̄мӣ’’ти читте уппанне йатха̄ ан̃н̃е ока̄сам̣ на лабханти, евам̣ ‘‘ахам̣ пуре, ахам̣ пуре’’ти туритатуритамева ка̄таббам̣. паббаджитена ва̄ упаджджха̄йаватта̄дӣни каронтена ан̃н̃асса ока̄сам̣ адатва̄ ‘‘ахам̣ пуре, ахам̣ пуре’’ти туритатуритамева ка̄таббам̣. па̄па̄ читтанти ка̄йадуччарита̄дипа̄пакаммато ва̄ акусалачиттуппа̄дато ва̄ саббатха̄мена читтам̣ нива̄райе. дандхан̃хи карототи йо пана ‘‘дасса̄ми, на дасса̄ми сампаджджиссати ну кхо ме, но’’ти евам̣ чиккхалламаггена гаччханто вийа дандхам̣ пун̃н̃ам̣ кароти, тасса екаса̄т̣акасса вийа маччхерасахассам̣ па̄пам̣ ока̄сам̣ лабхати. атхасса па̄пасмим̣ раматӣ мано, кусалакаммакаран̣ака̄лейева хи читтам̣ кусале рамати, тато муччитва̄ па̄паниннамева хотӣти.

га̄тха̄парийоса̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

чӯл̣екаса̄т̣акабра̄хман̣аваттху пат̣хамам̣.

2. сеййасакаттхераваттху

па̄пан̃ча пурисоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто сеййасакаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

со хи ла̄л̣уда̄йиттхерасса саддхивиха̄рико, аттано анабхиратим̣ тасса а̄рочетва̄ тена пат̣хамасан̇гха̄дисесакамме сама̄дапито уппаннуппанна̄йа анабхиратийа̄ там̣ каммамака̄си (па̄ра̄. 234). саттха̄ тасса кирийам̣ сутва̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘евам̣ кира твам̣ каросӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, бханте’’ти вутте ‘‘касма̄ бха̄рийам̣ каммам̣ ака̄си, анануччхавикам̣ могхапуриса̄’’ти на̄наппака̄рато гарахитва̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄петва̄ ‘‘еварӯпан̃хи каммам̣ дит̣т̣хадхаммепи сампара̄йепи дуккхасам̣ваттаникамева хотӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

117.

‘‘па̄пан̃че пурисо кайира̄, на нам̣ кайира̄ пунаппунам̣;

на тамхи чхандам̣ кайира̄тха, дуккхо па̄пасса уччайо’’ти.

тассаттхо – саче пурисо саким̣ па̄пакаммам̣ кареййа, тан̇кхан̣ейева паччавеккхитва̄ ‘‘идам̣ аппатирӯпам̣ ол̣а̄рика’’нти на нам̣ кайира̄ пунаппунам̣. йопи тамхи чхандо ва̄ ручи ва̄ уппаджджеййа, тампи винодетва̄ на кайира̄тхева. ким̣ ка̄ран̣а̄? дуккхо па̄пасса уччайо. па̄пасса хи уччайо вуд̣д̣хи идхалокепи сампара̄йепи дуккхамева а̄вахатӣти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

сеййасакаттхераваттху дутийам̣.

3. ла̄джадевадхӣта̄ваттху

пун̃н̃ан̃чети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ла̄джадевадхӣтарам̣ а̄раббха катхеси. ваттху ра̄джагахе самут̣т̣хитам̣.

а̄йасма̄ хи маха̄кассапо пиппалигуха̄йам̣ вихаранто джха̄нам̣ сама̄паджджитва̄ саттаме дивасе вут̣т̣ха̄йа диббена чаккхуна̄ бхиккха̄ча̄рат̣т̣ха̄нам̣ олокенто екам̣ са̄ликхеттапа̄ликам̣ иттхим̣ са̄лисӣса̄ни гахетва̄ ла̄дже курума̄нам̣ дисва̄ ‘‘саддха̄ ну кхо, ассаддха̄’’ти вӣмам̣ситва̄ ‘‘саддха̄’’ти н̃атва̄ ‘‘саккхиссати ну кхо ме сан̇гахам̣ ка̄тум̣, но’’ти упадха̄ренто ‘‘виса̄рада̄ куладхӣта̄ мама сан̇гахам̣ кариссати, катва̄ ча пана маха̄сампаттим̣ лабхиссатӣ’’ти н̃атва̄ чӣварам̣ па̄рупитва̄ паттама̄да̄йа са̄ликхеттасамӣпейева ат̣т̣ха̄си. куладхӣта̄ тхерам̣ дисва̄ва пасанначитта̄ пан̃чаван̣н̣а̄йа пӣтийа̄ пхут̣т̣хасарӣра̄ ‘‘тит̣т̣хатха, бханте’’ти ватва̄ ла̄дже а̄да̄йа вегена гантва̄ тхерасса патте а̄киритва̄ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄, ‘‘бханте, тумхехи дит̣т̣хадхаммасса бха̄гинӣ асса’’нти паттханам̣ ака̄си. тхеро ‘‘евам̣ хотӯ’’ти анумоданамака̄си. са̄пи тхерам̣ вандитва̄ аттана̄ диннада̄нам̣ а̄ваджджама̄на̄ ниватти. та̄йа ча пана кеда̄рамарийа̄да̄йа гаманамагге екасмим̣ биле гхорависо саппо нипаджджи. со тхерасса ка̄са̄йапат̣иччханнам̣ джан̇гхам̣ д̣ам̣ситум̣ на̄саккхи. итара̄ да̄нам̣ а̄ваджджама̄на̄ ниваттантӣ там̣ падесам̣ па̄пун̣и. саппо била̄ никкхамитва̄ там̣ д̣ам̣ситва̄ таттхева па̄теси. са̄ пасанначиттена ка̄лам̣ катва̄ та̄ватим̣сабхаване тим̣сайоджанике канакавима̄не суттаппабуддха̄ вийа сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣итена тига̄вутена аттабха̄вена ниббатти. са̄ два̄дасайоджаникам̣ екам̣ диббаваттхам̣ нива̄сетва̄ екам̣ па̄рупитва̄ аччхара̄сахассапаривута̄ пуббакаммапака̄санаттха̄йа суван̣н̣ала̄джабхаритена оламбакена суван̣н̣асаракена пат̣иман̣д̣ите вима̄надва̄ре т̣хита̄ аттано сампаттим̣ олокетва̄ ‘‘ким̣ ну кхо ме катва̄ айам̣ сампатти ладдха̄’’ти диббена чаккхуна̄ упадха̄рентӣ ‘‘аййасса ме маха̄кассапаттхерасса диннала̄джаниссандена са̄ ладдха̄’’ти ан̃н̃а̄си.

са̄ евам̣ париттакена каммена еварӯпам̣ сампаттим̣ лабхитва̄ ‘‘на да̄ни майа̄ памаджджитум̣ ват̣т̣ати, аййасса ваттапат̣иваттам̣ катва̄ имам̣ сампаттим̣ тха̄варам̣ карисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ па̄това канакамайам̣ саммаджджанин̃чева качаварачхад̣д̣анакан̃ча паччхим̣ а̄да̄йа гантва̄ тхерасса паривен̣ам̣ саммаджджитва̄ па̄нӣйапарибходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄песи. тхеро там̣ дисва̄ ‘‘кеначи дахарена ва̄ са̄ман̣ерена ва̄ ваттам̣ катам̣ бхависсатӣ’’ти саллаккхеси. са̄ дутийадивасепи татхева ака̄си, тхеропи татхева саллаккхеси. татийадивасе пана тхеро тасса̄ саммаджджанисаддам̣ сутва̄ та̄лаччхидда̄дӣхи ча павит̣т̣хам̣ сарӣробха̄сам̣ дисва̄ два̄рам̣ виваритва̄ ‘‘ко еса саммаджджатӣ’’ти пуччхи. ‘‘ахам̣, бханте, тумха̄кам̣ упат̣т̣ха̄йика̄ ла̄джадевадхӣта̄’’ти. ‘‘нану майхам̣ евам̣на̄мика̄ упат̣т̣ха̄йика̄ на̄ма наттхӣ’’ти. ‘‘ахам̣, бханте, са̄ликхеттам̣ раккхама̄на̄ ла̄дже датва̄ пасанначитта̄ ниваттантӣ саппена дат̣т̣ха̄ ка̄лам̣ катва̄ та̄ватим̣садевалоке уппанна̄, майа̄ аййам̣ нисса̄йа айам̣ сампатти ладдха̄, ида̄нипи тумха̄кам̣ ваттапат̣иваттам̣ катва̄ ‘сампаттим̣ тха̄варам̣ карисса̄мӣ’ти а̄гата̄мхи, бханте’’ти. ‘‘хиййопи парепи тайа̄ветам̣ т̣ха̄нам̣ саммаджджитам̣, тайа̄ва па̄нӣйабходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄пита’’нти. ‘‘а̄ма, бханте’’ти. ‘‘апехи девадхӣте, тайа̄ катам̣ ваттам̣ катам̣ва хоту, ито пат̣т̣ха̄йа имам̣ т̣ха̄нам̣ ма̄ а̄гамӣ’’ти. ‘‘бханте, ма̄ мам̣ на̄сетха, тумха̄кам̣ ваттам̣ катва̄ сампаттим̣ ме тхирам̣ ка̄тум̣ детха̄’’ти. ‘‘апехи девадхӣте, ма̄ мам̣ ана̄гате читтабӣджаним̣ гахетва̄ нисиннехи дхаммакатхикехи ‘маха̄кассапаттхерасса кира ека̄ девадхӣта̄ а̄гантва̄ ваттапат̣иваттам̣ катва̄ па̄нӣйапарибходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄песӣ’ти ваттаббатам̣ кари, ито пат̣т̣ха̄йа идха ма̄ а̄гами, пат̣иккама̄’’ти. са̄ ‘‘ма̄ мам̣, бханте, на̄сетха̄’’ти пунаппунам̣ йа̄чийева. тхеро ‘‘на̄йам̣ мама вачанам̣ сун̣а̄тӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘тувам̣ пама̄н̣ам̣ на джа̄на̄сӣ’’ти аччхарам̣ пахари. са̄ таттха сан̣т̣ха̄тум̣ асакконтӣ а̄ка̄се уппатитва̄ ан̃джалим̣ паггайха, ‘‘бханте, майа̄ ладдхасампаттим̣ ма̄ на̄сетха, тха̄варам̣ ка̄тум̣ детха̄’’ти родантӣ а̄ка̄се ат̣т̣ха̄си.

саттха̄ джетаване гандхакут̣ийам̣ нисиннова тасса̄ родитасаддам̣ сутва̄ обха̄сам̣ пхаритва̄ девадхӣта̄йа саммукхе нисӣдитва̄ катхенто вийа ‘‘девадхӣте мама путтасса кассапасса сам̣варакаран̣амева бха̄ро, пун̃н̃аттхика̄нам̣ пана ‘айам̣ но аттхо’ти саллаккхетва̄ пун̃н̃акаран̣амева бха̄ро. пун̃н̃акаран̣ан̃хи идха чева сампара̄йе ча сукхамева̄’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

118.

‘‘пун̃н̃ан̃че пурисо кайира̄, кайира̄ нам̣ пунаппунам̣;

тамхи чхандам̣ кайира̄тха, сукхо пун̃н̃асса уччайо’’ти.

тассаттхо – саче пурисо пун̃н̃ам̣ кареййа, ‘‘екава̄рам̣ ме пун̃н̃ам̣ катам̣, алам̣ етта̄вата̄’’ти анорамитва̄ пунаппунам̣ каротхева. тасса акаран̣аккхан̣епи тамхи пун̃н̃е чхандам̣ ручим̣ усса̄хам̣ каротхева. ким̣ ка̄ран̣а̄? сукхо пун̃н̃асса уччайо. пун̃н̃асса хи уччайо вуд̣д̣хи идхалокапаралокасукха̄ваханато сукхоти.

десана̄васа̄не девадхӣта̄ пан̃чачатта̄лӣсайоджанаматтхаке т̣хита̄ва сота̄паттипхалам̣ па̄пун̣ӣти.

ла̄джадевадхӣта̄ваттху татийам̣.

4. ана̄тхапин̣д̣икасет̣т̣хиваттху

па̄попи пассатӣ бхадранти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ана̄тхапин̣д̣икам̣ а̄раббха катхеси.

ана̄тхапин̣д̣ико хи виха̄рамева уддисса чатупан̣н̣а̄сакот̣идханам̣ буддхаса̄сане викиритва̄ саттхари джетаване вихаранте девасикам̣ тӣн̣и маха̄упат̣т̣ха̄на̄ни гаччхати, гаччханто ча ‘‘ким̣ ну кхо а̄да̄йа а̄гатоти са̄ман̣ера̄ ва̄ дахара̄ ва̄ хаттхампи ме олокеййу’’нти туччхахаттхо на̄ма на гатапуббо. па̄това гаччханто йа̄гум̣ га̄ха̄петва̄ва гаччхати, катапа̄тара̄со саппинаванӣта̄дӣни бхесаджджа̄ни. са̄йанхасамайе ма̄ла̄гандхавилепанаваттха̄дӣни га̄ха̄петва̄ гаччхати. евам̣ ниччака̄ламева дивасе дивасе да̄нам̣ датва̄ сӣлам̣ раккхати. апарабха̄ге дханам̣ париккхайам̣ гаччхати. воха̄рӯпаджӣвинописса хаттхато ат̣т̣ха̄расакот̣идханам̣ ин̣ам̣ ган̣хим̣су, куласантака̄писса ат̣т̣ха̄расахиран̃н̃акот̣ийо, надӣтӣре нидахитва̄ т̣хапита̄ удакена кӯле бхинне маха̄самуддам̣ пависим̣су. евамасса анупуббена дханам̣ париккхайам̣ агама̄си. со евам̣бхӯтопи сан̇гхасса да̄нам̣ детийева, пан̣ӣтам̣ пана катва̄ да̄тум̣ на саккоти.

со екадивасам̣ саттха̄ра̄ ‘‘дӣйати пана те, гахапати, куле да̄на’’нти вутте ‘‘дӣйати, бханте, тан̃ча кхо кан̣а̄джакам̣ билан̇гадутийа’’нти а̄ха. атха нам̣ саттха̄, ‘‘гахапати, ‘лӯкхам̣ да̄нам̣ демӣ’ти ма̄ чинтайи. читтасмин̃хи пан̣ӣте буддха̄дӣнам̣ диннада̄нам̣ лӯкхам̣ на̄ма наттхи, апича твам̣ ат̣т̣ханнам̣ арийапуггала̄нам̣ да̄нам̣ деси, ахам̣ пана вела̄мака̄ле сакаладжамбудӣпам̣ уннан̇галам̣ катва̄ маха̄да̄нам̣ паваттайама̄нопи тисаран̣агатампи кан̃чи на̄латтхам̣, даккхин̣еййа̄ на̄ма евам̣ дуллабха̄. тасма̄ ‘лӯкхам̣ ме да̄на’нти ма̄ чинтайӣ’’ти ватва̄ вела̄масуттамасса (а. ни. 9.20) катхеси. атхасса два̄ракот̣т̣хаке адхиваттха̄ девата̄ саттхари чева саттхуса̄вакесу ча гехам̣ пависантесу тесам̣ теджена сан̣т̣ха̄тум̣ асакконтӣ, ‘‘йатха̄ име имам̣ гехам̣ на пависанти, татха̄ гахапатим̣ парибхиндисса̄мӣ’’ти там̣ ваттука̄ма̄пи иссарака̄ле кин̃чи ваттум̣ на̄саккхи, ида̄ни ‘‘пана̄йам̣ дуггато ган̣хиссати ме вачана’’нти раттибха̄ге сет̣т̣хисса сиригаббхам̣ пависитва̄ а̄ка̄се ат̣т̣ха̄си. атха сет̣т̣хи нам̣ дисва̄ ‘‘ко есо’’ти а̄ха. ахам̣ те маха̄сет̣т̣хи чатуттхадва̄ракот̣т̣хаке адхиваттха̄ девата̄, туйхам̣ ова̄дада̄наттха̄йа а̄гата̄ти. тена хи овадехӣти. маха̄сет̣т̣хи тайа̄ паччхимака̄лам̣ анолокетва̄ва саман̣асса готамасса са̄сане бахум̣ дханам̣ виппакин̣н̣ам̣, ида̄ни дуггато хутва̄пи там̣ на мун̃часийева, евам̣ ваттама̄но катипа̄хенева гха̄саччха̄данаматтампи на лабхиссаси, ким̣ те саман̣ена готамена, атипаричча̄гато орамитва̄ камманте пайодженто кут̣умбам̣ сан̣т̣ха̄пехӣти. айам̣ ме тайа̄ диннаова̄доти. а̄ма, сет̣т̣хӣти. гаччха, на̄хам̣ та̄дисӣнам̣ сатенапи сахассенапи сатасахассенапи сакка̄ кампетум̣, айуттам̣ те вуттам̣, кам̣ тайа̄ мама гехе васама̄на̄йа, сӣгхам̣ сӣгхам̣ ме гхара̄ никкхама̄хӣти. са̄ сота̄паннасса арийаса̄вакасса вачанам̣ сутва̄ т̣ха̄тум̣ асакконтӣ да̄раке а̄да̄йа никкхами, никкхамитва̄ ча пана ан̃н̃аттха васанат̣т̣ха̄нам̣ алабхама̄на̄ ‘‘сет̣т̣хим̣ кхама̄петва̄ таттхева васисса̄мӣ’’ти нагарапаригга̄хакам̣ девапуттам̣ упасан̇камитва̄ аттана̄ ката̄пара̄дхам̣ а̄чиккхитва̄ ‘‘ехи, мам̣ сет̣т̣хисса сантикам̣ нетва̄ кхама̄петва̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ да̄пехӣ’’ти а̄ха. со ‘‘айуттам̣ тайа̄ вуттам̣, на̄хам̣ тасса сантикам̣ гантум̣ уссаха̄мӣ’’ти там̣ пат̣иккхипи. са̄ чатуннам̣ маха̄ра̄джа̄нам̣ сантикам̣ гантва̄ техипи пат̣иккхитта̄ саккам̣ девара̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄ там̣ паваттим̣ а̄чиккхитва̄, ‘‘ахам̣, дева, васанат̣т̣ха̄нам̣ алабхама̄на̄ да̄раке хаттхена гахетва̄ ана̄тха̄ вичара̄ми, васанат̣т̣ха̄нам̣ ме да̄пехӣ’’ти сут̣т̣хутарам̣ йа̄чи.

атха нам̣ со ‘‘ахампи тава ка̄ран̣а̄ сет̣т̣хим̣ ваттум̣ на саккхисса̄ми, екам̣ пана те упа̄йам̣ катхесса̄мӣ’’ти а̄ха. са̄дху, дева, катхехӣти. гаччха, сет̣т̣хино а̄йуттакавесам̣ гахетва̄ сет̣т̣хисса хаттхато пан̣н̣ам̣ а̄ропетва̄ воха̄рӯпаджӣвӣхи гахитам̣ ат̣т̣ха̄расакот̣идханам̣ аттано а̄нубха̄вена содхетва̄ туччхагаббхе пӯретва̄ маха̄самуддам̣ павит̣т̣хам̣ ат̣т̣ха̄расакот̣идханам̣ аттхи, ан̃н̃ампи асукат̣т̣ха̄не на̄ма асса̄микам̣ ат̣т̣ха̄расакот̣идханам̣ аттхи, там̣ саббам̣ сам̣харитва̄ тасса туччхагаббхе пӯретва̄ дан̣д̣акаммам̣ катва̄ кхама̄пехӣти. са̄ ‘‘са̄дху, дева̄’’ти вуттанайенева там̣ саббам̣ катва̄ пуна тасса сиригаббхам̣ обха̄сайама̄на̄ а̄ка̄се т̣хатва̄ ‘‘ко есо’’ти вутте ахам̣ те чатуттхадва̄ракот̣т̣хаке адхиваттха̄ андхаба̄ладевата̄, майа̄ андхаба̄лата̄йа йам̣ тумха̄кам̣ сантике катхитам̣, там̣ ме кхаматха. саккасса хи ме вачанена чатупан̣н̣а̄сакот̣идханам̣ сам̣харитва̄ туччхагаббхапӯран̣ам̣ дан̣д̣акаммам̣ катам̣, васанат̣т̣ха̄нам̣ алабхама̄на̄ килама̄мӣти. ана̄тхапин̣д̣ико чинтеси – ‘‘айам̣ девата̄ ‘дан̣д̣акамман̃ча ме ката’нти вадати, аттано ча досам̣ пат̣иджа̄на̄ти, самма̄самбуддхасса нам̣ дассесса̄мӣ’’ти. со там̣ саттху сантикам̣ нетва̄ та̄йа катакаммам̣ саббам̣ а̄рочеси. девата̄ саттху па̄десу сираса̄ нипатитва̄, ‘‘бханте, йам̣ майа̄ андхаба̄лата̄йа тумха̄кам̣ гун̣е аджа̄нитва̄ па̄пакам̣ вачанам̣ вуттам̣, там̣ ме кхаматха̄’’ти саттха̄рам̣ кхама̄петва̄ маха̄сет̣т̣хим̣ кхама̄песи. саттха̄ калйа̄н̣апа̄пака̄нам̣ камма̄нам̣ випа̄кавасена сет̣т̣хин̃чева деватан̃ча оваданто ‘‘идха, гахапати, па̄папуггалопи йа̄ва па̄пам̣ на паччати, та̄ва бхадрампи пассати. йада̄ панасса па̄пам̣ паччати, тада̄ па̄памева пассати. бхадрапуггалопи йа̄ва бхадрам̣ на паччати, та̄ва па̄па̄ни пассати. йада̄ панасса бхадрам̣ паччати, тада̄ бхадрамева пассатӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

119.

‘‘па̄попи пассатӣ бхадрам̣, йа̄ва па̄пам̣ на паччати;

йада̄ ча паччатӣ па̄пам̣, атха па̄по па̄па̄ни пассати.

120.

‘‘бхадропи пассатӣ па̄пам̣, йа̄ва бхадрам̣ на паччати;

йада̄ ча паччатӣ бхадрам̣, атха бхадро бхадра̄ни пассатӣ’’ти.

таттха па̄поти ка̄йадуччарита̄дина̄ па̄пакаммена йуттапуггало. сопи хи пуримасучарита̄нубха̄вена ниббаттам̣ сукхам̣ анубхавама̄но бхадрампи пассати. йа̄ва па̄пам̣ на паччатӣти йа̄васса там̣ па̄пакаммам̣ дит̣т̣хадхамме ва̄ сампара̄йе ва̄ випа̄кам̣ на дети. йада̄ панасса там̣ дит̣т̣хадхамме ва̄ сампара̄йе ва̄ випа̄кам̣ дети, атха дит̣т̣хадхамме вивидха̄ каммака̄ран̣а̄, сампара̄йе ча апа̄йадуккхам̣ анубхонто со па̄по па̄па̄нийева пассати. дутийага̄тха̄йапи ка̄йасучарита̄дина̄ бхадракаммена йутто бхадро. сопи хи пуримадуччарита̄нубха̄вена ниббаттам̣ дуккхам̣ анубхавама̄но па̄пам̣ пассати. йа̄ва бхадрам̣ на паччатӣти йа̄васса там̣ бхадрам̣ каммам̣ дит̣т̣хадхамме ва̄ сампара̄йе ва̄ випа̄кам̣ на дети. йада̄ пана там̣ випа̄кам̣ дети, атха дит̣т̣хадхамме ла̄бхасакка̄ра̄дисукхам̣, сампара̄йе ча диббасампаттисукхам̣ анубхавама̄но со бхадро бхадра̄нийева пассатӣти.

десана̄васа̄не са̄ девата̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

ана̄тхапин̣д̣икасет̣т̣хиваттху чатуттхам̣.

5. асан̃н̃атапариккха̄рабхиккхуваттху

ма̄ваман̃н̃етха па̄пасса̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ асан̃н̃атапариккха̄рам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси.

со кира йам̣ кин̃чи ман̃чапӣт̣ха̄дибхедам̣ париккха̄рам̣ бахи парибхун̃джитва̄ таттхева чхад̣д̣ети. париккха̄ро вассенапи а̄тапенапи упачика̄дӣхипи винассати. со бхиккхӯхи ‘‘нану, а̄вусо, париккха̄ро на̄ма пат̣иса̄митаббо’’ти вутте ‘‘аппакам̣ майа̄ катам̣, а̄вусо, етам̣, на етасса читтам̣ аттхи, на питта’’нти ватва̄ татхева кароти. бхиккхӯ тасса кирийам̣ саттху а̄рочесум̣. саттха̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху евам̣ каросӣ’’ти пуччхи. со саттха̄ра̄ пуччхитопи ‘‘ким̣ етам̣ бхагава̄ аппакам̣ майа̄ катам̣, на тасса читтам̣ аттхи, на̄сса питта’’нти татхева аваман̃н̃анто а̄ха. атха нам̣ саттха̄ ‘‘бхиккхӯхи евам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, па̄пакаммам̣ на̄ма ‘аппака’нти на аваман̃н̃итаббам̣. аджджхока̄се т̣хапитан̃хи виват̣амукхам̣ бха̄джанам̣ деве вассанте кин̃ча̄пи екабиндуна̄ на пӯрати, пунаппунам̣ вассанте пана пӯратева, евамевам̣ па̄пам̣ каронто пуггало анупуббена махантам̣ па̄пара̄сим̣ каротӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

121.

‘‘ма̄ваман̃н̃етха па̄пасса, на мандам̣ а̄гамиссати;

удабиндунипа̄тена, удакумбхопи пӯрати;

ба̄ло пӯрати па̄пасса, тхокам̣ тхокампи а̄чина’’нти.

таттха ма̄ваман̃н̃етха̄ти на аваджа̄неййа. па̄пасса̄ти па̄пам̣. на мандам̣ а̄гамиссатӣти ‘‘аппаматтакам̣ ме па̄пакам̣ катам̣, када̄ етам̣ випаччиссатӣ’’ти евам̣ па̄пам̣ на̄ваджа̄неййа̄ти аттхо. удакумбхопӣти деве вассанте мукхам̣ виваритва̄ т̣хапитам̣ йам̣ кин̃чи кула̄лабха̄джанам̣ йатха̄ там̣ екекасса̄пи удакабиндуно нипа̄тена анупуббена пӯрати, евам̣ ба̄лапуггало тхокам̣ тхокампи па̄пам̣ а̄чинанто каронто вад̣д̣хенто па̄пасса пӯратийева̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣су. саттха̄пи ‘‘аджджхока̄се сеййам̣ сантхаритва̄ пат̣ипа̄катикам̣ акаронто имам̣ на̄ма а̄паттима̄паджджатӣ’’ти (па̄чи. 108-110) сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄песӣти.

асан̃н̃атапариккха̄рабхиккхуваттху пан̃чамам̣.

6. бил̣а̄лапа̄дакасет̣т̣хиваттху

ма̄ваман̃н̃етха пун̃н̃асса̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто бил̣а̄лапа̄дакасет̣т̣хим̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе са̄ваттхива̄сино ваггабандханена буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса да̄нам̣ денти. атхекадивасам̣ саттха̄ анумоданам̣ каронто евама̄ха –

‘‘упа̄сака̄ идхекаччо аттана̄ва да̄нам̣ дети, парам̣ на сама̄дапети. со ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не бхогасампадам̣ лабхати, но парива̄расампадам̣. екаччо аттана̄ да̄нам̣ на дети, парам̣ сама̄дапети. со ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не парива̄расампадам̣ лабхати, но бхогасампадам̣. екаччо аттана̄ ча на дети, паран̃ча на сама̄дапети. со ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не нева бхогасампадам̣ лабхати, на парива̄расампадам̣, вигха̄са̄до хутва̄ вичарати. екаччо аттана̄ ча дети, паран̃ча сама̄дапети. со ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не бхогасампадан̃чева лабхати, парива̄расампадан̃ча̄’’ти.

атхеко пан̣д̣итапурисо там̣ дхаммадесанам̣ сутва̄ ‘‘ахо аччхарийамидам̣ ка̄ран̣ам̣, ахам̣ да̄ни убхайасампаттисам̣ваттаникам̣ каммам̣ карисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ саттха̄рам̣ ут̣т̣ха̄йа гаманака̄ле а̄ха – ‘‘бханте, све амха̄кам̣ бхиккхам̣ ган̣хатха̄’’ти. киттакехи пана те бхиккхӯхи аттхоти? саббабхиккхӯхи, бхантети. саттха̄ адхива̄сеси. сопи га̄мам̣ пависитва̄, ‘‘аммата̄та̄, майа̄ сва̄тана̄йа буддхаппамукхо бхиккхусан̇гхо нимантито, йо йаттака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ саккоти, со таттака̄нам̣ йа̄гуа̄дӣнам̣ аттха̄йа тан̣д̣ула̄дӣни дету, екасмим̣ т̣ха̄не пача̄петва̄ да̄нам̣ дасса̄ма̄’’ти уггхосенто вичари.

атха нам̣ еко сет̣т̣хи аттано а̄пан̣адва̄рам̣ сампаттам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ аттано пахонаке бхиккхӯ анимантетва̄ пана сакалага̄мам̣ сама̄дапенто вичаратӣ’’ти куджджхитва̄ ‘‘тайа̄ гахитабха̄джанам̣ а̄хара̄’’ти тӣхи ан̇гулӣхи гахетва̄ тхоке тан̣д̣уле ада̄си, татха̄ мугге, татха̄ ма̄сети. со тато пат̣т̣ха̄йа бил̣а̄лапа̄дакасет̣т̣хи на̄ма джа̄то, саппипха̄н̣ита̄дӣни дентопи каран̣д̣ам̣ кут̣е паккхипитва̄ екато кон̣ам̣ катва̄ биндум̣ биндум̣ паггхара̄йанто тхокатхокамева ада̄си. упа̄сако авасесехи диннам̣ екато катва̄ имина̄ диннам̣ висум̣йева аггахеси. со сет̣т̣хи тасса кирийам̣ дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо еса майа̄ диннам̣ висум̣ ган̣ха̄тӣ’’ти чинтетва̄ тасса паччхато паччхато екам̣ чӯл̣упат̣т̣ха̄кам̣ пахин̣и ‘‘гаччха, йам̣ еса кароти, там̣ джа̄на̄хӣ’’ти. со гантва̄ ‘‘сет̣т̣хисса махаппхалам̣ хотӯ’’ти йа̄губхаттапӯва̄нам̣ аттха̄йа екам̣ две тан̣д̣уле паккхипитва̄ муггама̄сепи телапха̄н̣ита̄дибиндӯнипи саббабха̄джанесу паккхипи. чӯл̣упат̣т̣ха̄ко гантва̄ сет̣т̣хисса а̄рочеси. там̣ сутва̄ сет̣т̣хи чинтеси – ‘‘саче ме со парисамаджджхе аван̣н̣ам̣ бха̄сиссати, мама на̄ме гахитаматтейева нам̣ пахаритва̄ ма̄ресса̄мӣ’’ти нива̄санантаре чхурикам̣ бандхитва̄ пунадивасе гантва̄ бхаттагге ат̣т̣ха̄си. со пурисо буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ паривиситва̄ бхагавантам̣ а̄ха – ‘‘бханте, майа̄ маха̄джанам̣ сама̄дапетва̄ имам̣ да̄нам̣ диннам̣, таттха сама̄дапитаманусса̄ аттано аттано балена бахӯнипи тхока̄нипи тан̣д̣ула̄дӣни адам̣су, тесам̣ саббесам̣ махаппхалам̣ хотӯ’’ти. там̣ сутва̄ со сет̣т̣хи чинтеси – ‘‘ахам̣ ‘асукена на̄ма аччхара̄йа ган̣хитва̄ тан̣д̣ула̄дӣни динна̄нӣти мама на̄ме гахитаматте имам̣ ма̄ресса̄мӣ’ти а̄гато, айам̣ пана саббасан̇га̄хикам̣ катва̄ ‘йехипи на̄л̣иа̄дӣхи минитва̄ диннам̣, йехипи аччхара̄йа гахетва̄ диннам̣, саббесам̣ махаппхалам̣ хотӯ’ти вадати. сача̄хам̣ еварӯпам̣ на кхама̄песса̄ми, девадан̣д̣о мама маттхаке патиссатӣ’’ти. со тасса па̄дамӯле нипаджджитва̄ ‘‘кхама̄хи ме, са̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘ким̣ ида’’нти ча тена вутте саббам̣ там̣ паваттим̣ а̄рочеси. там̣ кирийам̣ дисва̄ саттха̄ ‘‘ким̣ ида’’нти да̄навеййа̄ват̣икам̣ пуччхи. со атӣтадивасато пат̣т̣ха̄йа саббам̣ там̣ паваттим̣ а̄рочеси. атха нам̣ саттха̄ ‘‘евам̣ кира сет̣т̣хӣ’’ти пуччхитва̄, ‘‘а̄ма, бханте’’ти вутте, ‘‘упа̄сака, пун̃н̃ам̣ на̄ма ‘аппака’нти на аваман̃н̃итаббам̣, ма̄дисасса буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса да̄нам̣ датва̄ ‘аппака’нти на аваман̃н̃итаббам̣. пан̣д̣итаманусса̄ хи пун̃н̃ам̣ каронта̄ виват̣абха̄джанам̣ вийа удакена ануккамена пун̃н̃ена пӯрантийева̄’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

122.

‘‘ма̄ваман̃н̃етха пун̃н̃асса, на мандам̣ а̄гамиссати;

удабиндунипа̄тена, удакумбхопи пӯрати;

дхӣро пӯрати пун̃н̃асса, тхокам̣ тхокампи а̄чина’’нти.

тассаттхо – пан̣д̣итамануссо пун̃н̃ам̣ катва̄ ‘‘аппакаматтам̣ майа̄ катам̣, на мандам̣ випа̄кавасена а̄гамиссати, евам̣ париттакам̣ каммам̣ кахам̣ мам̣ даккхиссати, ахам̣ ва̄ там̣ кахам̣ даккхисса̄ми, када̄ етам̣ випаччиссатӣ’’ти евам̣ пун̃н̃ам̣ ма̄ваман̃н̃етха на аваджа̄неййа. йатха̄ хи нирантарам̣ удабиндунипа̄тена виваритва̄ т̣хапитам̣ кула̄лабха̄джанам̣ пӯрати, евам̣ дхӣро пан̣д̣итапурисо тхокам̣ тхокампи пун̃н̃ам̣ а̄чинанто пун̃н̃асса пӯратӣти.

десана̄васа̄не со сет̣т̣хи сота̄паттипхалам̣ па̄пун̣и, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

бил̣а̄лапа̄дакасет̣т̣хиваттху чхат̣т̣хам̣.

7. маха̄дханава̄н̣иджаваттху

ва̄н̣иджова̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто маха̄дханава̄н̣иджам̣ а̄раббха катхеси.

тасса кира ва̄н̣иджасса гехе пан̃часата̄ чора̄ ота̄рам̣ гавесама̄на̄ ота̄рам̣ на лабхим̣су. апарена самайена ва̄н̣иджо пан̃ча сакат̣асата̄ни бхан̣д̣асса пӯретва̄ бхиккхӯнам̣ а̄роча̄песи – ‘‘ахам̣ асукат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма ва̄н̣иджджаттха̄йа гаччха̄ми, йе, аййа̄, там̣ т̣ха̄нам̣ гантука̄ма̄, те никкхаманту, магге бхиккха̄йа на киламиссантӣ’’ти. там̣ сутва̄ пан̃часата̄ бхиккхӯ тена саддхим̣ маггам̣ пат̣ипаджджим̣су. тепи чора̄ ‘‘со кира ва̄н̣иджо никкханто’’ти гантва̄ ат̣авийам̣ ат̣т̣хам̣су. ва̄н̣иджопи гантва̄ ат̣авимукхе екасмим̣ га̄ме ва̄сам̣ катва̄ две тайопи дивасе гон̣асакат̣а̄дӣни сам̣видахи, тесам̣ пана бхиккхӯнам̣ нибаддхам̣ бхиккхам̣ детийева. чора̄ тасмим̣ атичира̄йанте ‘‘гаччха, тасса никкхаманадивасам̣ н̃атва̄ ехӣ’’ти екам̣ пурисам̣ пахин̣им̣су. со там̣ га̄мам̣ гантва̄ екам̣ саха̄йакам̣ пуччхи – ‘‘када̄ ва̄н̣иджо никкхамиссатӣ’’ти. со ‘‘двӣхатӣхаччайена̄’’ти ватва̄ ‘‘киматтхам̣ пана пуччхасӣ’’ти а̄ха. атхасса со ‘‘майам̣ пан̃часата̄ чора̄ етассаттха̄йа ат̣авийам̣ т̣хита̄’’ти а̄чиккхи. итаро ‘‘тена хи гаччха, сӣгхам̣ никкхамиссатӣ’’ти там̣ уййоджетва̄, ‘‘ким̣ ну кхо чоре ва̄реми, уда̄ху ва̄н̣иджа’’нти чинтетва̄, ‘‘ким̣ ме чорехи, ва̄н̣иджам̣ нисса̄йа пан̃часата̄ бхиккхӯ джӣванти, ва̄н̣иджасса сан̃н̃ам̣ дасса̄мӣ’’ти со тасса сантикам̣ гантва̄ ‘‘када̄ гамиссатха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘татийадивасе’’ти вутте майхам̣ вачанам̣ каротха, ат̣авийам̣ кира тумха̄кам̣ аттха̄йа пан̃часата̄ чора̄ т̣хита̄, ма̄ та̄ва гамиттха̄ти. твам̣ катхам̣ джа̄на̄сӣти? тесам̣ антаре мама саха̄йо аттхи, тасса ме катха̄йа н̃а̄танти. ‘‘тена хи ‘ким̣ ме етто гатена̄’ти ниваттитва̄ гехамева гамисса̄мӣ’’ти а̄ха. тасмим̣ чира̄йанте пуна техи чорехи песито пурисо а̄гантва̄ там̣ саха̄йакам̣ пуччхитва̄ там̣ паваттим̣ сутва̄ ‘‘ниваттитва̄ гехамева кира гамиссатӣ’’ти гантва̄ чора̄нам̣ а̄рочеси. там̣ сутва̄ чора̄ тато никкхамитва̄ итарасмим̣ магге ат̣т̣хам̣су, тасмим̣ чирайанте пунапи те чора̄ тасса сантикам̣ пурисам̣ песесум̣. со тесам̣ таттха т̣хитабха̄вам̣ н̃атва̄ пуна ва̄н̣иджасса а̄рочеси. ва̄н̣иджо ‘‘идха̄пи ме векаллам̣ наттхи, евам̣ санте нева етто гамисса̄ми, на ито, идхева бхависса̄мӣ’’ти бхиккхӯнам̣ сантикам̣ гантва̄ а̄ха – ‘‘бханте, чора̄ кира мам̣ вилумпитука̄ма̄ магге т̣хита̄, ‘пуна ниваттиссатӣ’ти сутва̄ итарасмим̣ магге т̣хита̄, ахам̣ етто ва̄ ито ва̄ агантва̄ тхокам̣ идхева бхависса̄ми, бхаданта̄ идхева васитука̄ма̄ васанту, гантука̄ма̄ аттано ручим̣ каронтӯ’’ти. бхиккхӯ ‘‘евам̣ санте майам̣ ниваттисса̄ма̄’’ти ва̄н̣иджам̣ а̄пуччхитва̄ пунадева са̄ваттхим̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ нисӣдим̣су. саттха̄ ‘‘ким̣, бхиккхаве, маха̄дханава̄н̣иджена саддхим̣ на гамиттха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, бханте, маха̄дханава̄н̣иджасса вилумпанаттха̄йа двӣсупи маггесу чора̄ парийут̣т̣хим̣су, тена со таттхева т̣хито, майам̣ пана там̣ а̄пуччхитва̄ а̄гата̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, маха̄дханава̄н̣иджо чора̄нам̣ аттхита̄йа маггам̣ париваджджати, джӣвитука̄мо вийа пурисо хала̄халам̣ висам̣ париваджджети, бхиккхуна̄пи ‘тайо бхава̄ чорехи парийут̣т̣хитамаггасадиса̄’ти н̃атва̄ па̄пам̣ париваджджетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

123.

‘‘ва̄н̣иджова бхайам̣ маггам̣, аппасаттхо махаддхано;

висам̣ джӣвитука̄мова, па̄па̄ни париваджджайе’’ти.

таттха бхайанти бха̄йитаббам̣, чорехи парийут̣т̣хитатта̄ саппат̣ибхайанти аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ маха̄дханава̄н̣иджо аппасаттхо саппат̣ибхайам̣ маггам̣, йатха̄ ча джӣвитука̄мо хала̄халам̣ висам̣ париваджджети, евам̣ пан̣д̣ито бхиккху аппаматтака̄нипи па̄па̄ни париваджджеййа̄ти.

десана̄васа̄не те бхиккхӯ саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ па̄пун̣им̣су, сампаттамаха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

маха̄дханава̄н̣иджаваттху саттамам̣.

8. куккут̣амиттанеса̄даваттху

па̄н̣имхи чети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто куккут̣амиттам̣ на̄ма неса̄дам̣ а̄раббха катхеси.

ра̄джагахе кира ека̄ сет̣т̣хидхӣта̄ вайаппатта̄ саттабхӯмикапа̄са̄дасса упари сиригаббхе а̄раккхан̣аттха̄йа екам̣ парича̄рикам̣ датва̄ ма̄та̄питӯхи ва̄сийама̄на̄ екадивасам̣ са̄йанхасамайе ва̄тапа̄нена антаравӣтхим̣ олокентӣ пан̃ча па̄сасата̄ни пан̃ча сӯласата̄ни а̄да̄йа миге вадхитва̄ джӣвама̄нам̣ екам̣ куккут̣амиттам̣ на̄ма неса̄дам̣ пан̃ча мигасата̄ни вадхитва̄ тесам̣ мам̣сена маха̄сакат̣ам̣ пӯретва̄ сакат̣адхуре нисӣдитва̄ мам̣савиккин̣анаттха̄йа нагарам̣ пависантам̣ дисва̄ тасмим̣ пат̣ибаддхачитта̄ парича̄рика̄йа хаттхе пан̣н̣а̄ка̄рам̣ датва̄ ‘‘гаччха, етасса пан̣н̣а̄ка̄рам̣ датва̄ гаманака̄лам̣ н̃атва̄ ехӣ’’ти песеси. са̄ гантва̄ тасса пан̣н̣а̄ка̄рам̣ датва̄ пуччхи – ‘‘када̄ гамиссасӣ’’ти? со ‘‘аджджа мам̣сам̣ виккин̣итва̄ па̄това асукадва̄рена на̄ма никкхамитва̄ гамисса̄мӣ’’ти а̄ха. са̄ тена катхитакатхам̣ сутва̄ а̄гантва̄ тасса̄ а̄рочеси. сет̣т̣хидхӣта̄ аттана̄ гахетаббайуттакам̣ ваттха̄бхаран̣аджа̄там̣ сам̣видахитва̄ па̄това малинаваттхам̣ нива̄сетва̄ кут̣ам̣ а̄да̄йа да̄сӣхи саддхим̣ удакатиттхам̣ гаччхантӣ вийа никкхамитва̄ там̣ т̣ха̄нам̣ гантва̄ тасса̄гаманам̣ олокентӣ ат̣т̣ха̄си. сопи па̄това сакат̣ам̣ па̄дженто никкхами. са̄ тасса паччхато паччхато па̄йа̄си. со там̣ дисва̄ ‘‘ахам̣ там̣ ‘асукасса на̄ма дхӣта̄’ти на джа̄на̄ми, ма̄ мам̣ анубандхи, амма̄’’ти а̄ха. на мам̣ твам̣ паккосаси, ахам̣ аттано дхаммата̄йа а̄гаччха̄ми, твам̣ тун̣хӣ хутва̄ аттано сакат̣ам̣ па̄джехӣти. со пунаппунам̣ там̣ нива̄ретийева. атха нам̣ са̄ а̄ха – ‘‘са̄ми, сирӣ на̄ма аттано сантикам̣ а̄гаччхантӣ нива̄ретум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти. со тасса̄ ниссам̣сайена а̄гаманака̄ран̣ам̣ н̃атва̄ там̣ сакат̣ам̣ а̄ропетва̄ агама̄си. тасса̄ ма̄та̄питаро ито чито ча парийеса̄петва̄ апассанта̄ ‘‘мата̄ бхависсатӣ’’ти матакабхаттам̣ карим̣су. са̄пи тена саддхим̣ сам̣ва̄саманва̄йа пат̣ипа̄т̣ийа̄ сатта путте виджа̄йитва̄ те вайаппатте гхарабандханена бандхи.

атхекадивасам̣ саттха̄ паччӯсасамайе локам̣ волокенто куккут̣амиттам̣ сапуттам̣ сасун̣исам̣ аттано н̃а̄н̣аджа̄ласса анто павит̣т̣хам̣ дисва̄, ‘‘ким̣ ну кхо ета’’нти упадха̄ренто тесам̣ паннарасаннампи сота̄паттимаггасса упаниссайам̣ дисва̄ па̄това паттачӣварам̣ а̄да̄йа тасса па̄сат̣т̣ха̄нам̣ агама̄си. там̣ дивасам̣ па̄се баддхо екамигопи на̄хоси. саттха̄ тасса па̄самӯле падавалан̃джам̣ дассетва̄ пурато екасса гумбасса хет̣т̣ха̄ чха̄йа̄йам̣ нисӣди. куккут̣амитто па̄това дханум̣ а̄да̄йа па̄сат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ а̄дито пат̣т̣ха̄йа па̄се олокайама̄но па̄се баддхам̣ екампи мигам̣ адисва̄ саттху падавалан̃джам̣ аддаса. атхасса етадахоси – ‘‘ко майхам̣ баддхамиге моченто вичаратӣ’’ти. со саттхари а̄гха̄там̣ бандхитва̄ гаччханто гумбамӯле нисиннам̣ саттха̄рам̣ дисва̄, ‘‘имина̄ мама мига̄ мочита̄ бхависсанти, ма̄ресса̄ми на’’нти дханум̣ а̄кад̣д̣хи. саттха̄ дханум̣ а̄кад̣д̣хитум̣ датва̄ виссаджджетум̣ на̄да̄си. со сарам̣ виссаджджетумпи оропетумпи асакконто пха̄сука̄хи бхиджджантӣхи вийа мукхато кхел̣ена паггхарантена килантарӯпо ат̣т̣ха̄си. атхасса путта̄ гехам̣ гантва̄ ‘‘пита̄ но чира̄йати, ким̣ ну кхо ета’’нти ватва̄ ‘‘гаччхатха, та̄та̄, питу сантика’’нти ма̄тара̄ песита̄ дханӯни а̄да̄йа гантва̄ питарам̣ татха̄т̣хитам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ но питу пачча̄митто бхависсатӣ’’ти саттапи джана̄ дханӯни а̄кад̣д̣хитва̄ буддха̄нубха̄вена йатха̄ несам̣ пита̄ т̣хито, татхева ат̣т̣хам̣су. атха несам̣ ма̄та̄ ‘‘ким̣ ну кхо ме путта̄пи чира̄йантӣ’’ти ватва̄ саттахи сун̣иса̄хи саддхим̣ гантва̄ те татха̄т̣хите дисва̄ ‘‘касса ну кхо име дханӯни а̄кад̣д̣хитва̄ т̣хита̄’’ти олокентӣ саттха̄рам̣ дисва̄ ба̄ха̄ паггайха – ‘‘ма̄ ме питарам̣ на̄сетха, ма̄ ме питарам̣ на̄сетха̄’’ти маха̄саддамака̄си. куккут̣амитто там̣ саддам̣ сутва̄ чинтеси – ‘‘нат̣т̣хо ватамхи, сасуро кира ме еса, ахо майа̄ бха̄рийам̣ каммам̣ ката’’нти. путта̄висса ‘‘аййако кира но еса, ахо бха̄рийам̣ каммам̣ ката’’нти чинтайим̣су. куккут̣амитто ‘‘айам̣ сасуро ме’’ти меттачиттам̣ упат̣т̣хапеси, путта̄писса ‘‘аййако но’’ти меттачиттам̣ упат̣т̣хапесум̣. атха те несам̣ ма̄та̄ сет̣т̣хидхӣта̄ ‘‘кхиппам̣ дханӯни чхад̣д̣етва̄ питарам̣ ме кхама̄петха̄’’ти а̄ха.

саттха̄ тесам̣ мудучиттатам̣ н̃атва̄ дханум̣ ота̄ретум̣ ада̄си. те саббе саттха̄рам̣ вандитва̄ ‘‘кхаматха но, бханте’’ти кхама̄петва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. атха несам̣ саттха̄ анупуббим̣ катхам̣ катхеси. десана̄васа̄не куккут̣амитто саддхим̣ путтехи чева сун̣иса̄хи ча аттапан̃чадасамо сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. саттха̄ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ виха̄рам̣ агама̄си. атха нам̣ а̄нандаттхеро пуччхи – ‘‘бханте, кахам̣ гамиттха̄’’ти. куккут̣амиттасса сантикам̣, а̄нанда̄ти. па̄н̣а̄типа̄такаммасса во, бханте, ака̄рако катоти. а̄ма̄нанда, со аттапан̃чадасамо ачаласаддха̄йа патит̣т̣ха̄йа тӣсу ратанесу никкан̇кхо хутва̄ па̄н̣а̄типа̄такаммасса ака̄рако джа̄тоти. бхиккхӯ а̄хам̣су – ‘‘нану, бханте, бхарийа̄писса аттхӣ’’ти. а̄ма, бхиккхаве, са̄ кулагехе кума̄рика̄ хутва̄ сота̄паттипхалам̣ патта̄ти. бхиккхӯ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘куккут̣амиттасса кира бхарийа̄ кума̄рикака̄ле ева сота̄паттипхалам̣ патва̄ тасса гехам̣ гантва̄ сатта путте лабхи, са̄ еттакам̣ ка̄лам̣ са̄микена ‘дханум̣ а̄хара, саре а̄хара, саттим̣ а̄хара, сӯлам̣ а̄хара, джа̄лам̣ а̄хара̄’ти вуччама̄на̄ та̄ни ада̄си. сопи та̄йа динна̄ни а̄да̄йа гантва̄ па̄н̣а̄типа̄там̣ кароти, ким̣ ну кхо сота̄панна̄пи па̄н̣а̄типа̄там̣ каронтӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘на, бхиккхаве, сота̄панна̄ па̄н̣а̄типа̄там̣ каронти, са̄ пана ‘са̄микасса вачанам̣ каромӣ’ти татха̄ ака̄си. ‘идам̣ гахетва̄ еса гантва̄ па̄н̣а̄типа̄там̣ каротӯ’ти тасса̄ читтам̣ наттхи. па̄н̣италасмин̃хи ван̣е асати висам̣ ган̣хантасса там̣ висам̣ ануд̣ахитум̣ на саккоти, евамевам̣ акусалачетана̄йа абха̄вена па̄пам̣ акаронтасса дхануа̄дӣни нӣхаритва̄ дадатопи па̄пам̣ на̄ма на хотӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

124.

‘‘па̄н̣имхи че ван̣о на̄сса, хареййа па̄н̣ина̄ висам̣;

на̄ббан̣ам̣ висаманвети, наттхи па̄пам̣ акуббато’’ти.

таттха на̄сса̄ти на бхавеййа. хареййа̄ти харитум̣ саккун̣еййа. ким̣ ка̄ран̣а̄? йасма̄ на̄ббан̣ам̣ висаманвети аван̣ан̃хи па̄н̣им̣ висам̣ анветум̣ на саккоти, евамева дхануа̄дӣни нӣхаритва̄ дентасса̄пи акусалачетана̄йа абха̄вена па̄пам̣ акуббато па̄пам̣ на̄ма наттхи, аван̣ам̣ па̄н̣им̣ висам̣ вийа на̄сса читтам̣ па̄пам̣ анугаччхатӣти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

апарена самайена бхиккхӯ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘ко ну кхо куккут̣амиттасса сапуттасса сасун̣исасса сота̄паттимаггассӯпаниссайо, кена ка̄ран̣ена неса̄дакуле ниббатто’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, бхиккхаве, атӣте кассападасабаласса дха̄тучетийам̣ сам̣видаханта̄ евама̄хам̣су – ‘‘ким̣ ну кхо имасса четийасса маттика̄ бхависсати, ким̣ удака’’нти. атха несам̣ етадахоси – ‘‘харита̄ламаносила̄ маттика̄ бхависсати, тилателам̣ удака’’нти. те харита̄ламаносила̄ кот̣т̣етва̄ тилателена сам̣сандитва̄ ит̣т̣хака̄йа гхат̣етва̄ суван̣н̣ена кхачитва̄ анто чиним̣су, бахимукхе пана екаггханасуван̣н̣аит̣т̣хака̄ва ахесум̣. екека̄ сатасахассаггханика̄ ахоси. те йа̄ва дха̄тунидха̄на̄ четийе нит̣т̣хите чинтайим̣су – ‘‘дха̄тунидха̄нака̄ле бахуна̄ дханена аттхо, кам̣ ну кхо джет̣т̣хакам̣ карома̄’’ти.

атхеко га̄мава̄сико сет̣т̣хи ‘‘ахам̣ джет̣т̣хако бхависса̄мӣ’’ти дха̄тунидха̄не екам̣ хиран̃н̃акот̣им̣ паккхипи. там̣ дисва̄ рат̣т̣хава̄сино ‘‘айам̣ нагарасет̣т̣хи дханамева сам̣харати, еварӯпе четийе джет̣т̣хако бхавитум̣ на саккоти, га̄мава̄сӣ пана кот̣идханам̣ паккхипитва̄ джет̣т̣хако джа̄то’’ти уджджха̄йим̣су. со тесам̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘ахам̣ две кот̣ийо датва̄ джет̣т̣хако бхависса̄мӣ’’ти две кот̣ийо ада̄си. итаро ‘‘ахамева джет̣т̣хако бхависса̄мӣ’’ти тиссо кот̣ийо ада̄си. евам̣ вад̣д̣хетва̄ вад̣д̣хетва̄ нагарава̄сӣ ат̣т̣ха кот̣ийо ада̄си. га̄мава̄сино пана гехе навакот̣идханамева аттхи, нагарава̄сино чатта̄лӣсакот̣идханам̣. тасма̄ га̄мава̄сӣ чинтеси – ‘‘сача̄хам̣ нава кот̣ийо дасса̄ми, айам̣ ‘даса кот̣ийо дасса̄мӣ’ти ваккхати, атха ме ниддханабха̄во пан̃н̃а̄йиссатӣ’’ти. со евама̄ха – ‘‘ахам̣ еттакан̃ча дханам̣ дасса̄ми, сапуттада̄ро ча четийасса да̄со бхависса̄мӣ’’ти сатта путте сатта сун̣иса̄йо бхарийан̃ча гахетва̄ аттана̄ саддхим̣ четийасса ниййа̄деси. рат̣т̣хава̄сино ‘‘дханам̣ на̄ма сакка̄ уппа̄детум̣, айам̣ пана сапуттада̄ро атта̄нам̣ ниййа̄деси, айамева джет̣т̣хако хотӯ’’ти там̣ джет̣т̣хакам̣ карим̣су. ити те сол̣асапи джана̄ четийасса да̄са̄ ахесум̣. рат̣т̣хава̄сино пана те бхуджиссе акам̣су. евам̣ сантепи четийамева пат̣иджаггитва̄ йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ тато чута̄ девалоке ниббаттим̣су. тесу екам̣ буддхантарам̣ девалоке васантесу имасмим̣ буддхуппа̄де бхарийа̄ тато чавитва̄ ра̄джагахе сет̣т̣хино дхӣта̄ хутва̄ ниббатти. са̄ кума̄рика̄ва хутва̄ сота̄паттипхалам̣ па̄пун̣и. адит̣т̣хасаччасса пана пат̣исандхи на̄ма бха̄рийа̄ти тасса̄ са̄мико сампариваттама̄но гантва̄ неса̄дакуле ниббатти. тасса саха дассаненева сет̣т̣хидхӣтарам̣ пуббасинехо аджджхоттхари. вуттампи четам̣ –

‘‘пуббева саннива̄сена, паччуппаннахитена ва̄;

евам̣ там̣ джа̄йате пемам̣, уппалам̣ва йатходаке’’ти. (джа̄. 1.2.174);

са̄ пуббасинехенева неса̄дакулам̣ агама̄си. путта̄писса̄ девалока̄ чавитва̄ тасса̄ ева куччхисмим̣ пат̣исандхим̣ ган̣хим̣су, сун̣иса̄йописса̄ таттха таттха ниббаттитва̄ вайаппатта̄ тесам̣йева гехам̣ агамам̣су. евам̣ те саббепи тада̄ четийам̣ пат̣иджаггитва̄ тасса каммасса̄нубха̄вена сота̄паттипхалам̣ патта̄ти.

куккут̣амиттанеса̄даваттху ат̣т̣хамам̣.

9. кокасунакхалуддакаваттху

йо аппадут̣т̣хасса̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто кокам̣ на̄ма сунакхалуддакам̣ а̄раббха катхеси.

со кира екадивасам̣ пуббан̣хасамайе дханум̣ а̄да̄йа сунакхапаривуто аран̃н̃ам̣ гаччханто антара̄магге екам̣ пин̣д̣а̄йа пависантам̣ бхиккхум̣ дисва̄ куджджхитва̄ ‘‘ка̄л̣акан̣н̣и ме дит̣т̣хо, аджджа кин̃чи на лабхисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ пакка̄ми. тхеропи га̄ме пин̣д̣а̄йа чаритва̄ катабхаттакиччо пуна виха̄рам̣ па̄йа̄си. итаропи аран̃н̃е вичаритва̄ кин̃чи алабхитва̄ пачча̄гаччханто пуна тхерам̣ дисва̄ ‘‘аджджа̄хам̣ имам̣ ка̄л̣акан̣н̣им̣ дисва̄ аран̃н̃ам̣ гато кин̃чи на лабхим̣, ида̄ни ме пунапи абхимукхо джа̄то, сунакхехи нам̣ кха̄да̄песса̄мӣ’’ти сан̃н̃ам̣ датва̄ сунакхе виссаджджеси. тхеропи ‘‘ма̄ евам̣ кари упа̄сака̄’’ти йа̄чи. со ‘‘аджджа̄хам̣ тава саммукхӣбхӯтатта̄ кин̃чи на̄латтхам̣, пунапи ме саммукхӣбха̄вама̄гатоси, кха̄да̄песса̄мева та’’нти ватва̄ сунакхе уййоджеси. тхеро вегена екам̣ руккхам̣ абхирухитва̄ пурисаппама̄н̣е т̣ха̄не нисӣди. сунакха̄ руккхам̣ парива̄ресум̣. луддако гантва̄ ‘‘руккхам̣ абхирухатопи те моккхо наттхӣ’’ти там̣ саратун̣д̣ена па̄датале виджджхи. тхеро ‘‘ма̄ евам̣ карохӣ’’ти там̣ йа̄чийева. итаро тасса йа̄чанам̣ ана̄дийитва̄ пунаппунам̣ виджджхийева. тхеро екасмим̣ па̄датале виджджхийама̄не там̣ уккхипитва̄ дутийам̣ па̄дам̣ оламбитва̄ тасмим̣ виджджхийама̄не тампи уккхипати, евамасса со йа̄чанам̣ ана̄дийитва̄ва двепи па̄датала̄ни виджджхийева. тхерасса сарӣрам̣ укка̄хи а̄диттам̣ вийа ахоси. со ведана̄нуваттико хутва̄ сатим̣ паччупат̣т̣ха̄петум̣ на̄саккхи, па̄рутачӣварам̣ бхассантампи на саллаккхеси. там̣ патама̄нам̣ кокам̣ сӣсато пат̣т̣ха̄йа париккхипантамева пати. сунакха̄ ‘‘тхеро патито’’ти сан̃н̃а̄йа чӣварантарам̣ пависитва̄ аттано са̄микам̣ лун̃джитва̄ кха̄данта̄ ат̣т̣химатта̄васесам̣ карим̣су. сунакха̄ чӣварантарато никкхамитва̄ бахи ат̣т̣хам̣су.

атха несам̣ тхеро екам̣ суккхадан̣д̣акам̣ бхан̃джитва̄ кхипи. сунакха̄ тхерам̣ дисва̄ ‘‘са̄микова амхехи кха̄дито’’ти н̃атва̄ аран̃н̃ам̣ пависим̣су. тхеро куккуччам̣ уппа̄деси ‘‘мама чӣварантарам̣ пависитва̄ еса нат̣т̣хо, арогам̣ ну кхо ме сӣла’’нти. со руккха̄ отаритва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ а̄дито пат̣т̣ха̄йа саббам̣ там̣ паваттим̣ а̄рочетва̄ – ‘‘бханте, мама чӣварам̣ нисса̄йа со упа̄сако нат̣т̣хо, каччи ме арогам̣ сӣлам̣, аттхи ме саман̣абха̄во’’ти пуччхи. саттха̄ тасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘бхиккху арогам̣ те сӣлам̣, аттхи те саман̣абха̄во, со аппадут̣т̣хасса падусситва̄ вина̄сам̣ патто, на кевалан̃ча ида̄нева, атӣтепи аппадут̣т̣ха̄нам̣ падусситва̄ вина̄сам̣ паттойева̄’’ти ватва̄ таматтхам̣ пака̄сенто атӣтам̣ а̄хари –

атӣте киреко веджджо веджджакамматтха̄йа га̄мам̣ вичаритва̄ кин̃чи каммам̣ алабхитва̄ чха̄таджджхатто никкхамитва̄ га̄мадва̄ре самбахуле кума̄раке кӣл̣анте дисва̄ ‘‘име саппена д̣ам̣са̄петва̄ тикиччхитва̄ а̄ха̄рам̣ лабхисса̄мӣ’’ти екасмим̣ руккхабиле сӣсам̣ нихаритва̄ нипаннам̣ саппам̣ дассетва̄, ‘‘амбхо, кума̄рака̄ есо са̄л̣икапотако, ган̣хатха на’’нти а̄ха. атхеко кума̄рако саппам̣ гӣва̄йам̣ дал̣хам̣ гахетва̄ нӣхаритва̄ тасса саппабха̄вам̣ н̃атва̄ вираванто авидӯре т̣хитасса веджджасса маттхаке кхипи. саппо веджджасса кхандхат̣т̣хикам̣ париккхипитва̄ дал̣хам̣ д̣ам̣ситва̄ таттхева джӣвитаккхайам̣ па̄песи, евамеса коко сунакхалуддако пуббепи аппадут̣т̣хасса падусситва̄ вина̄сам̣ паттойева̄ти.

саттха̄ имам̣ атӣтам̣ а̄харитва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

125.

‘‘йо аппадут̣т̣хасса нарасса дуссати, суддхасса посасса анан̇ган̣асса;

тамева ба̄лам̣ паччети па̄пам̣, сукхумо раджо пат̣ива̄там̣ва кхитто’’ти.

таттха аппадут̣т̣хасса̄ти аттано ва̄ саббасатта̄нам̣ ва̄ адут̣т̣хасса. нарасса̄ти саттасса. дуссатӣти апараджджхати. суддхасса̄ти нирапара̄дхассева. посасса̄ти идампи апарена̄ка̄рена сатта̄дхивачанамева. анан̇ган̣асса̄ти никкилесасса. паччетӣти патиети. пат̣ива̄танти йатха̄ екена пурисена пат̣ива̄те т̣хитам̣ пахаритука̄мата̄йа кхитто сукхумо раджоти тамева пурисам̣ паччети, тассева упари патати, евамева йо пуггало ападут̣т̣хасса пурисасса па̄н̣иппахара̄дӣни даданто падуссати, тамева ба̄лам̣ дит̣т̣хева дхамме, сампара̄йе ва̄ нирайа̄дӣсу випаччама̄нам̣ там̣ па̄пам̣ випа̄кадуккхавасена паччетӣти аттхо.

десана̄васа̄не со бхиккху арахатте патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

кокасунакхалуддакаваттху навамам̣.

10. ман̣ика̄ракулӯпакатиссаттхераваттху

габбхамекети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ман̣ика̄ракулӯпакам̣ тиссаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

со кира тхеро екасса ман̣ика̄расса куле два̄даса васса̄ни бхун̃джи. тасмим̣ куле джайампатика̄ ма̄та̄питут̣т̣ха̄не т̣хатва̄ тхерам̣ пат̣иджаггим̣су. атхекадивасам̣ со ман̣ика̄ро тхерасса пурато мам̣сам̣ чхинданто нисинно хоти. тасмим̣ кхан̣е ра̄джа̄ пасенади косало екам̣ ман̣иратанам̣ ‘‘имам̣ дховитва̄ виджджхитва̄ пахин̣атӯ’’ти песеси. ман̣ика̄ро салохитенева хаттхена там̣ пат̣иггахетва̄ пел̣а̄йа упари т̣хапетва̄ хаттхадхованаттхам̣ анто па̄виси. тасмим̣ пана гехе поса̄ванийакон̃часакун̣о аттхи. со лохитагандхена мам̣сасан̃н̃а̄йа там̣ ман̣им̣ тхерасса пассантассева гили. ман̣ика̄ро а̄гантва̄ ман̣им̣ апассанто ‘‘ман̣и кена гахито’’ти бхарийан̃ча путтаке ча пат̣ипа̄т̣ийа̄ пуччхитва̄ техи ‘‘на ган̣ха̄ма̄’’ти вутте ‘‘тхерена гахито бхависсатӣ’’ти. чинтетва̄ бхарийа̄йа саддхим̣ мантеси – ‘‘тхерена ман̣и гахито бхависсатӣ’’ти. са̄, са̄ми, ма̄ евам̣ авача, еттакам̣ ка̄лам̣ майа̄ тхерасса на кин̃чи ваджджам̣ дит̣т̣хапуббам̣, на со ман̣им̣ ган̣ха̄тӣти. ман̣ика̄ро тхерам̣ пуччхи – ‘‘бханте, имасмим̣ т̣ха̄не ман̣иратанам̣ тумхехи гахита’’нти. на ган̣ха̄ми, упа̄сака̄ти. бханте, на идха ан̃н̃о аттхи, тумхехийева гахито бхависсати, детха ме ман̣иратананти. со тасмим̣ асампат̣иччханте пуна бхарийам̣ а̄ха – ‘‘тхеренева ман̣и гахито, пӣл̣етва̄ нам̣ пуччхисса̄мӣ’’ти. са̄, са̄ми, ма̄ но на̄сайи, варам̣ амхехи да̄сабйам̣ упагантум̣, на ча тхерам̣ еварӯпам̣ ваттунти. со ‘‘саббева майам̣ да̄саттам̣ упагаччханта̄ ман̣имӯлам̣ на аггха̄ма̄’’ти раджджум̣ гахетва̄ тхерасса сӣсам̣ вет̣хетва̄ дан̣д̣ена гхат̣т̣еси. тхерасса сӣсато ча кан̣н̣ана̄са̄хи ча лохитам̣ паггхари, аккхӣни никкхамана̄ка̄раппатта̄ни ахесум̣, со ведана̄паматто бхӯмийам̣ пати. кон̃чо лохитагандхена̄ гантва̄ лохитам̣ пиви. атха нам̣ ман̣ика̄ро тхере уппаннакодхавегена ‘‘твам̣ ким̣ каросӣ’’ти па̄дена пахаритва̄ кхипи. со екаппаха̄ренева маритва̄ утта̄но ахоси.

тхеро там̣ дисва̄, упа̄сака, сӣсе вет̣ханам̣ та̄ва ме ситхилам̣ катва̄ имам̣ кон̃чам̣ олокехи ‘‘мато ва̄, но ва̄’’ти. атха нам̣ со а̄ха – ‘‘есо вийа твампи мариссасӣ’’ти. упа̄сака, имина̄ со ман̣и гилито, саче айам̣ на амарисса̄, на те ахам̣ марантопи ман̣им̣ а̄чиккхиссанти. со тасса ударам̣ пха̄летва̄ ман̣им̣ дисва̄ паведхенто сам̣виггама̄насо тхерасса па̄дамӯле нипаджджитва̄ ‘‘кхаматха, ме, бханте, аджа̄нантена майа̄ ката’’нти а̄ха. упа̄сака, нева туйхам̣ досо аттхи, на майхам̣, ват̣т̣ассевеса досо, кхама̄ми тети. бханте, саче ме кхаматха, пакатинийа̄менева ме гехе нисӣдитва̄ бхиккхам̣ ган̣хатха̄ти. ‘‘упа̄сака, на да̄на̄хам̣ ито пат̣т̣ха̄йа паресам̣ гехасса анточхаданам̣ пависисса̄ми, антогехапавесанассева хи айам̣ досо, ито пат̣т̣ха̄йа па̄десу а̄вахантесу гехадва̄ре т̣хитова бхиккхам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти ватва̄ дхутан̇гам̣ сама̄да̄йа имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘паччати мунино бхаттам̣, тхокам̣ тхокам̣ куле куле;

пин̣д̣ика̄йа чарисса̄ми, аттхи джан̇гхабалам̣ мама̄’’ти. (тхерага̄. 248) –

идан̃ча пана ватва̄ тхеро тенева бйа̄дхина̄ на чирассева паринибба̄йи. кон̃чо ман̣ика̄расса бхарийа̄йа куччхисмим̣ пат̣исандхим̣ ган̣хи. ман̣ика̄ро ка̄лам̣ катва̄ нирайе ниббатти. ман̣ика̄расса бхарийа̄ тхере мудучиттата̄йа ка̄лам̣ катва̄ девалоке ниббатти. бхиккхӯ саттха̄рам̣ тесам̣ абхисампара̄йам̣ пуччхим̣су. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, идхекачче габбхе ниббаттанти, екачче па̄пака̄рино нирайе ниббаттанти, екачче катакалйа̄н̣а̄ девалоке ниббаттанти, ана̄сава̄ пана паринибба̄йантӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

126.

‘‘габбхамеке уппаджджанти, нирайам̣ па̄пакаммино;

саггам̣ сугатино йанти, париниббанти ана̄сава̄’’ти.

таттха габбханти идха мануссагаббхова адхиппето. сесаметтха утта̄наттхамева.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

ман̣ика̄ракулӯпакатиссаттхераваттху дасамам̣.

11. тайоджанаваттху

на анталиккхети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто тайо джане а̄раббха катхеси.

саттхари кира джетаване вихаранте самбахула̄ бхиккхӯ саттху дассанаттха̄йа а̄гаччханта̄ екам̣ га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависим̣су. га̄мава̄сино те сампатте а̄да̄йа а̄санаса̄ла̄йа нисӣда̄петва̄ йа̄гукхаджджакам̣ датва̄ пин̣д̣апа̄тавелам̣ а̄гамайама̄на̄ дхаммам̣ сун̣анта̄ нисӣдим̣су. тасмим̣ кхан̣е бхаттам̣ пачитва̄ сӯпабйан̃джанам̣ дхӯпайама̄на̄йа екисса̄ иттхийа̄ бха̄джанато аггиджа̄ла̄ ут̣т̣хахитва̄ чхаданам̣ ган̣хи. тато екам̣ тин̣акарал̣ам̣ ут̣т̣хахитва̄ джалама̄нам̣ а̄ка̄сам̣ паккханди. тасмим̣ кхан̣е еко ка̄ко а̄ка̄сена гаччханто таттха гӣвам̣ павесетва̄ тин̣авалливет̣хито джха̄йитва̄ га̄мамаджджхе пати. бхиккхӯ там̣ дисва̄ ‘‘ахо бха̄рийам̣ каммам̣, пассатха̄вусо, ка̄кена паттам̣ виппака̄рам̣, имина̄ катакаммам̣ ан̃н̃атра саттха̄ра̄ ко джа̄ниссати, саттха̄рамасса каммам̣ пуччхисса̄ма̄’’ти чинтетва̄ паккамим̣су.

апаресампи бхиккхӯнам̣ саттху дассанаттха̄йа на̄вам̣ абхируйха гаччханта̄нам̣ на̄ва̄ самудде ниччала̄ ат̣т̣ха̄си. манусса̄ ‘‘ка̄л̣акан̣н̣ина̄ еттха бхавитабба’’нти сала̄кам̣ вича̄ресум̣. на̄викасса ча бхарийа̄ пат̣хамавайе т̣хита̄ дассанӣйа̄ па̄са̄дика̄, сала̄ка̄ тасса̄ па̄пун̣и. ‘‘сала̄кам̣ пуна вича̄ретха̄’’ти ватва̄ йа̄вататийам̣ вича̄ресум̣, тиккхаттумпи тасса̄ ева па̄пун̣и. манусса̄ ‘‘ким̣, са̄мӣ’’ти на̄викасса мукхам̣ олокесум̣. на̄вико ‘‘на сакка̄ екисса̄ аттха̄йа маха̄джанам̣ на̄сетум̣, удаке нам̣ кхипатха̄’’ти а̄ха. са̄ гахетва̄ удаке кхипийама̄на̄ маран̣абхайатаджджита̄ виравам̣ ака̄си. там̣ сутва̄ на̄вико ко аттхо имисса̄ а̄бхаран̣ехи нат̣т̣хехи, сабба̄бхаран̣а̄ни омун̃читва̄ екам̣ пилотикам̣ нива̄са̄петва̄ чхад̣д̣етха нам̣, ахам̣ панетам̣ удакапит̣т̣хе плавама̄нам̣ дат̣т̣хум̣ на саккхисса̄мӣ тасма̄ йатха̄ нам̣ ахам̣ на пасса̄ми, татха̄ екам̣ ва̄лукакут̣ам̣ гӣва̄йа бандхитва̄ самудде кхипатха̄ти. те татха̄ карим̣су. тампи патитат̣т̣ха̄нейева маччхакаччхапа̄ вилумпим̣су. бхиккхӯ там̣ паваттим̣ н̃атва̄ ‘‘т̣хапетва̄ саттха̄рам̣ ко ан̃н̃о етисса̄ иттхийа̄ катакаммам̣ джа̄ниссати, саттха̄рам̣ тасса̄ каммам̣ пуччхисса̄ма̄’’ти иччхитат̣т̣ха̄нам̣ патва̄ на̄ва̄то оруйха паккамим̣су.

апарепи сатта бхиккхӯ саттху дассанаттха̄йа гаччханта̄ са̄йам̣ екам̣ виха̄рам̣ пависитва̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ пуччхим̣су. екасмин̃ча лен̣е сатта ман̃ча̄ хонти. тесам̣ тадева лабхитва̄ таттха нипанна̄нам̣ раттибха̄ге кӯт̣а̄га̄раматто па̄са̄н̣о пават̣т̣ама̄но а̄гантва̄ лен̣адва̄рам̣ пидахи. нева̄сика̄ бхиккхӯ ‘‘майам̣ имам̣ лен̣ам̣ а̄гантукабхиккхӯнам̣ па̄пайимха̄, айан̃ча маха̄па̄са̄н̣о лен̣адва̄рам̣ пидаханто ат̣т̣ха̄си, апанесса̄ма на’’нти саманта̄ саттахи га̄мехи мануссе саннипа̄тетва̄ ва̄йаманта̄пи т̣ха̄на̄ ча̄летум̣ на̄саккхим̣су. анто павит̣т̣хабхиккхӯпи ва̄йамим̣суйева. евам̣ сантепи сатта̄хам̣ па̄са̄н̣ам̣ ча̄летум̣ на̄саккхим̣су. а̄гантука̄ сатта̄хам̣ чха̄таджджхатта̄ маха̄дуккхам̣ анубхавим̣су. саттаме дивасе па̄са̄н̣о сайамева пават̣т̣итва̄ апагато. бхиккхӯ никкхамитва̄ ‘‘амха̄кам̣ имам̣ па̄пам̣ ан̃н̃атра саттха̄ра̄ ко джа̄ниссати, саттха̄рам̣ пуччхисса̄ма̄’’ти чинтетва̄ паккамим̣су. те пуримехи саддхим̣ антара̄магге сама̄гантва̄ саббе екатова саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисинна̄ саттха̄ра̄ катапат̣исантха̄ра̄ аттана̄ аттана̄ дит̣т̣ха̄нубхӯта̄ни ка̄ран̣а̄ни пат̣ипа̄т̣ийа̄ пуччхим̣су.

саттха̄пи тесам̣ пат̣ипа̄т̣ийа̄ евам̣ бйа̄ка̄си – ‘‘бхиккхаве, со та̄ва ка̄ко аттана̄ катакаммамева анубхоси. атӣтака̄ле хи ба̄ра̄н̣асийам̣ еко кассако аттано гон̣ам̣ даменто даметум̣ на̄саккхи. со хисса гон̣о тхокам̣ гантва̄ нипаджджи, потхетва̄ ут̣т̣ха̄питопи тхокам̣ гантва̄ пунапи татхева нипаджджи. со ва̄йамитва̄ там̣ даметум̣ асакконто кодха̄бхибхӯто хутва̄ ‘ито да̄ни пат̣т̣ха̄йа сукхам̣ нипаджджиссасӣ’ти пала̄лапин̣д̣ам̣ вийа каронто пала̄лена тасса гӣвам̣ паливет̣хетва̄ аггимада̄си, гон̣о таттхева джха̄йитва̄ мато. тада̄, бхиккхаве, тена ка̄кена там̣ па̄пакаммам̣ катам̣. со тасса випа̄кена дӣгхараттам̣ нирайе паччитва̄ випа̄ка̄васесена саттаккхаттум̣ ка̄кайонийам̣ ниббаттитва̄ евамева а̄ка̄се джха̄йитва̄ва мато’’ти.

са̄пи, бхиккхаве, иттхӣ аттана̄ катакаммамева анубхоси. са̄ хи атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ екасса гахапатикасса бхарийа̄ удакахаран̣акот̣т̣анапачана̄дӣни саббакичча̄ни сахаттхенева ака̄си. тасса̄ еко сунакхо там̣ гехе саббакичча̄ни курума̄нам̣ олокентова нисӣдати. кхетте бхаттам̣ харантийа̄ да̄рупан̣н̣а̄дӣнам̣ ва̄ аттха̄йа аран̃н̃ам̣ гаччхантийа̄ та̄йа саддхим̣йева гаччхати. там̣ дисва̄ дахараманусса̄ ‘‘амбхо никкханто сунакхалуддако, аджджа майам̣ мам̣сена бхун̃джисса̄ма̄’’ти уппан̣д̣енти. са̄ тесам̣ катха̄йа ман̇ку хутва̄ сунакхам̣ лед̣д̣удан̣д̣а̄дӣхи пахаритва̄ пала̄пети, сунакхо ниваттитва̄ пуна анубандхати. со кирасса̄ татийе аттабха̄ве бхатта̄ ахоси, тасма̄ синехам̣ чхиндитум̣ на саккоти. кин̃ча̄пи хи анаматагге сам̣са̄ре джа̄йа̄ ва̄ пати ва̄ абхӯтапубба̄ на̄ма наттхи, авидӯре пана аттабха̄ве н̃а̄такесу адхиматто синехо хоти, тасма̄ со сунакхо там̣ виджахитум̣ на саккоти. са̄ тасса куджджхитва̄ кхеттам̣ са̄микасса йа̄гум̣ харама̄на̄ раджджум̣ уччхан̇ге т̣хапетва̄ агама̄си, сунакхо та̄йева саддхим̣ гато. са̄ са̄микасса йа̄гум̣ датва̄ туччхакут̣ам̣ а̄да̄йа екам̣ удакат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ кут̣ам̣ ва̄лука̄йа пӯретва̄ самӣпе олокетва̄ т̣хитасса сунакхасса саддамака̄си. сунакхо ‘‘чирассам̣ вата ме аджджа мадхуракатха̄ ладдха̄’’ти нан̇гут̣т̣хам̣ ча̄ленто там̣ упасан̇ками. са̄ там̣ гӣва̄йам̣ дал̣хам̣ гахетва̄ ека̄йа раджджукот̣ийа̄ кут̣ам̣ бандхитва̄ екам̣ раджджукот̣им̣ сунакхасса гӣва̄йам̣ бандхитва̄ кут̣ам̣ удака̄бхимукхам̣ пават̣т̣еси. сунакхо кут̣ам̣ анубандханто удаке патитва̄ таттхева ка̄ламака̄си. са̄ тасса каммасса випа̄кена дӣгхараттам̣ нирайе паччитва̄ випа̄ка̄васесена аттабха̄васате ва̄лукакут̣ам̣ гӣва̄йам̣ бандхитва̄ удаке паккхитта̄ ка̄ламака̄сӣти.

тумхехипи, бхиккхаве, аттана̄ катакаммамева анубхӯтам̣. атӣтасмин̃хи ба̄ра̄н̣асива̄сино сатта гопа̄лакада̄рака̄ екасмим̣ ат̣авипадесе сатта̄хава̄рена га̄вийо вичаранта̄ екадивасам̣ га̄вийо вича̄ретва̄ а̄гаччханта̄ екам̣ маха̄годхам̣ дисва̄ анубандхим̣су. годха̄ пала̄йитва̄ екам̣ ваммикам̣ па̄виси. тасса пана ваммикасса сатта чхидда̄ни, да̄рака̄ ‘‘майам̣ да̄ни гахетум̣ на саккхисса̄ма, све а̄гантва̄ ган̣хисса̄ма̄’’ти екеко екекам̣ са̄кхабхан̇гамут̣т̣хим̣ а̄да̄йа саттапи джана̄ сатта чхидда̄ни пидахитва̄ паккамим̣су. те пунадивасе там̣ годхам̣ аманасикатва̄ ан̃н̃асмим̣ падесе га̄вийо вича̄ретва̄ саттаме дивасе га̄вийо а̄да̄йа гаччханта̄ там̣ ваммикам̣ дисва̄ сатим̣ пат̣илабхитва̄ ‘‘ка̄ ну кхо тасса̄ годха̄йа паваттӣ’’ти аттана̄ аттана̄ пидахита̄ни чхидда̄ни виварим̣су. годха̄ джӣвите нира̄лайа̄ хутва̄ ат̣т̣хичамма̄васеса̄ паведхама̄на̄ никкхами. те там̣ дисва̄ анукампам̣ катва̄ ‘‘ма̄ нам̣ ма̄ретха, сатта̄хам̣ чхиннабхатта̄ джа̄та̄’’ти тасса̄ пит̣т̣хим̣ паримаджджитва̄ ‘‘сукхена гаччха̄хӣ’’ти виссаджджесум̣. те годха̄йа ама̄ритатта̄ нирайе та̄ва на паччим̣су. те пана сатта джана̄ екато хутва̄ чуддасасу аттабха̄весу сатта сатта диваса̄ни чхиннабхатта̄ ахесум̣. тада̄, бхиккхаве, тумхехи саттахи гопа̄лакехи хутва̄ там̣ каммам̣ катанти. евам̣ саттха̄ техи пут̣т̣хапут̣т̣хам̣ пан̃хам̣ бйа̄ка̄си.

атхеко бхиккху саттха̄рам̣ а̄ха – ‘‘ким̣ пана, бханте, па̄пакаммам̣ катва̄ а̄ка̄се уппатитассапи самуддам̣ паккхандасса̄пи паббатантарам̣ павит̣т̣хасса̄пи моккхо наттхӣ’’ти. саттха̄ ‘‘еваметам̣, бхиккхаве, а̄ка̄са̄дӣсупи екападесопи наттхи, йаттха т̣хито па̄пакаммато муччеййа̄’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

127.

‘‘на анталиккхе на самуддамаджджхе, на паббата̄нам̣ виварам̣ пависса;

на виджджатӣ со джагатиппадесо, йаттхат̣т̣хито муччеййа па̄пакамма̄’’ти.

тассаттхо – саче хи кочи ‘‘имина̄ упа̄йена па̄пакаммато муччисса̄мӣ’’ти анталиккхе ва̄ нисӣдеййа, чатура̄сӣтийоджанасахассагамбхӣрам̣ маха̄самуддам̣ ва̄ пависеййа, паббатантаре ва̄ нисӣдеййа, нева па̄пакаммато муччеййа. пураттхима̄дӣсу джагатипадесесу патхавӣбха̄гесу на со ва̄лаггаматтопи ока̄со аттхи, йаттха т̣хито па̄пакаммато муччитум̣ саккун̣еййа̄ти.

десана̄васа̄не те бхиккхӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣су, сампаттамаха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

тайоджанаваттху ека̄дасамам̣.

12. суппабуддхасакйаваттху

на анталиккхети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ нигродха̄ра̄ме вихаранто суппабуддхам̣ саккам̣ а̄раббха катхеси.

со кира ‘‘айам̣ мама дхӣтарам̣ чхад̣д̣етва̄ никкханто ча, мама путтам̣ пабба̄джетва̄ тасса верит̣т̣ха̄не т̣хито ча̄’’ти имехи двӣхи ка̄ран̣ехи саттхари а̄гха̄там̣ бандхитва̄ екадивасам̣ ‘‘на да̄нисса нимантанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ бхун̃джитум̣ дасса̄мӣ’’ти гаманамаггам̣ пидахитва̄ антаравӣтхийам̣ сурам̣ пиванто нисӣди. атхасса саттхари бхиккхусан̇гхапаривуте там̣ т̣ха̄нам̣ а̄гате ‘‘саттха̄ а̄гато’’ти а̄рочесум̣. со а̄ха – ‘‘пурато гаччха̄ти тасса вадетха, на̄йам̣ майа̄ махаллакатаро, на̄сса маггам̣ дасса̄мӣ’’ти пунаппунам̣ вуччама̄нопи татхева ватва̄ нисӣди. саттха̄ ма̄туласса сантика̄ маггам̣ алабхитва̄ тато ниватти. сопи екам̣ чарапурисам̣ песеси ‘‘гаччха, тасса катхам̣ сутва̄ ехӣ’’ти. саттха̄пи ниваттанто ситам̣ катва̄ а̄нандаттхерена ‘‘ко ну кхо, бханте, ситасса па̄тукаммасса паччайо’’ти пут̣т̣хо а̄ха – ‘‘пассаси, а̄нанда, суппабуддха’’нти. пасса̄ми, бхантети. бха̄рийам̣ тена каммам̣ катам̣ ма̄дисасса буддхасса маггам̣ адентена, ито саттаме дивасе хет̣т̣ха̄па̄са̄де сопа̄напа̄дамӯле патхавим̣ пависиссатӣти. чарапурисо там̣ катхам̣ сутва̄ суппабуддхасса сантикам̣ гантва̄ ‘‘ким̣ мама бха̄гинеййена ниваттантена вутта’’нти пут̣т̣хо йатха̄сутам̣ а̄рочеси. со тасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘на да̄ни мама бха̄гинеййасса катха̄йа досо аттхи, аддха̄ йам̣ со вадати, там̣ татхева хоти. евам̣ сантепи нам̣ ида̄ни муса̄ва̄дена нигган̣хисса̄ми. со хи мам̣ ‘саттаме дивасе патхавим̣ пависиссатӣ’ти анийамена аватва̄ ‘хет̣т̣ха̄па̄са̄де сопа̄напа̄дамӯле патхавим̣ пависиссатӣ’’’ти а̄ха. ‘‘ито да̄ни пат̣т̣ха̄йа̄хам̣ там̣ т̣ха̄нам̣ на гамисса̄ми, атха нам̣ тасмим̣ т̣ха̄не патхавим̣ апависитва̄ муса̄ва̄дена нигган̣хисса̄мӣ’’ти аттано упабхогаджа̄там̣ саббам̣ саттабхӯмикапа̄са̄дасса упари а̄ропетва̄ сопа̄нам̣ хара̄петва̄ два̄рам̣ пидаха̄петва̄ екекасмим̣ два̄ре две две малле т̣хапетва̄ ‘‘сача̄хам̣ пама̄дена хет̣т̣ха̄ орохитука̄мо хоми, нива̄реййа̄тха ма’’нти ватва̄ саттаме па̄са̄датале сиригаббхе нисӣди. саттха̄ там̣ паваттим̣ сутва̄, ‘‘бхиккхаве, суппабуддхо на кевалам̣ па̄са̄датале веха̄сам̣ уппатитва̄ а̄ка̄се ва̄ нисӣдату, на̄ва̄йа ва̄ самуддам̣ паккхандату, паббатантарам̣ ва̄ пависату, буддха̄нам̣ катха̄йа двидха̄бха̄во на̄ма наттхи, майа̄ вуттат̣т̣ха̄нейева со патхавим̣ пависиссатӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

128.

‘‘на анталиккхе на самуддамаджджхе, на паббата̄нам̣ виварам̣ пависса;

на виджджатӣ со джагатиппадесо, йаттхат̣т̣хитам̣ наппасахеййа маччӯ’’ти.

таттха йаттха т̣хитам̣ наппасахеййа, маччӯти йасмим̣ падесе т̣хитам̣ маран̣ам̣ наппасахеййа на̄бхибхавеййа, кесаггаматтопи патхавиппадесо наттхи. сесам̣ пуримасадисамева̄ти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

саттаме дивасе саттху бхиккха̄ча̄рамаггасса нируддхавела̄йа хет̣т̣ха̄па̄са̄де суппабуддхасса ман̇галассо удда̄мо хутва̄ там̣ там̣ бхиттим̣ пахари. со упари нисинновасса саддам̣ сутва̄ ‘‘кимета’’нти пуччхи. ‘‘ман̇галассо удда̄мо’’ти. со панассо суппабуддхам̣ дисва̄ва саннисӣдати. атха нам̣ со ган̣хитука̄мо хутва̄ нисиннат̣т̣ха̄на̄ ут̣т̣ха̄йа два̄ра̄бхимукхо ахоси, два̄ра̄ни сайамева виват̣а̄ни, сопа̄нам̣ сакат̣т̣ха̄нейева т̣хитам̣. два̄ре т̣хита̄ малла̄ там̣ гӣва̄йам̣ гахетва̄ хет̣т̣ха̄бхимукхам̣ кхипим̣су. етенупа̄йена саттасупи талесу два̄ра̄ни сайамева виват̣а̄ни, сопа̄на̄ни йатха̄т̣ха̄не т̣хита̄ни. таттха таттха малла̄ там̣ гӣва̄йамева гахетва̄ хет̣т̣ха̄бхимукхам̣ кхипим̣су. атха нам̣ хет̣т̣ха̄па̄са̄де сопа̄напа̄дамӯлам̣ сампаттамева маха̄патхавӣ виварама̄на̄ бхиджджитва̄ сампат̣иччхи, со гантва̄ авӣчимхи ниббаттӣти.

суппабуддхасакйаваттху два̄дасамам̣.

па̄паваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

навамо вагго.

10. дан̣д̣авагго

1. чхаббаггийабхиккхуваттху

саббе тасантӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чхаббаггийе бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе саттарасаваггийехи сена̄сане пат̣иджаггите чхаббаггийа̄ бхиккхӯ ‘‘никкхаматха, майам̣ махаллакатара̄, амха̄кам̣ етам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти ватва̄ техи ‘‘на майам̣ дасса̄ма, амхехи пат̣хамам̣ пат̣иджаггита’’нти вутте те бхиккхӯ пахарим̣су. саттарасаваггийа̄ маран̣абхайатаджджита̄ маха̄виравам̣ виравим̣су. саттха̄ тесам̣ саддам̣ сутва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти пуччхитва̄ ‘‘идам̣ на̄ма̄’’ти а̄рочите ‘‘на, бхиккхаве, ито пат̣т̣ха̄йа бхиккхуна̄ на̄ма евам̣ каттаббам̣, йо кароти, со имам̣ на̄ма а̄паттим̣ а̄паджджатӣ’’ти паха̄рада̄насиккха̄падам̣ (па̄чи. 449 а̄дайо) пан̃н̃а̄петва̄, ‘‘бхиккхаве, бхиккхуна̄ на̄ма ‘йатха̄ ахам̣, татхева ан̃н̃епи дан̣д̣асса тасанти, маччуно бха̄йантӣ’ти н̃атва̄ паро на пахаритаббо, на гха̄тетаббо’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

129.

‘‘саббе тасанти дан̣д̣асса, саббе бха̄йанти маччуно;

атта̄нам̣ упамам̣ катва̄, на ханеййа на гха̄тайе’’ти.

таттха саббе тасантӣти саббепи сатта̄ аттани дан̣д̣е патанте тасса дан̣д̣асса тасанти. маччуноти маран̣асса̄пи бха̄йантийева. имисса̄ ча десана̄йа бйан̃джанам̣ ниравасесам̣, аттхо пана са̄васесо. йатха̄ хи ран̃н̃а̄ ‘‘саббе саннипатантӯ’’ти бхерийа̄ чара̄пита̄йапи ра̄джамаха̄матте т̣хапетва̄ сеса̄ саннипатанти, евамидха ‘‘саббе тасантӣ’’ти вуттепи хаттха̄джа̄неййо асса̄джа̄неййо усабха̄джа̄неййо кхӣн̣а̄савоти име чатта̄ро т̣хапетва̄ авасеса̄ва тасантӣти ведитабба̄. имесу хи кхӣн̣а̄саво сакка̄йадит̣т̣хийа̄ пахӣнатта̄ маран̣акасаттам̣ апассанто на бха̄йати, итаре тайо сакка̄йадит̣т̣хийа̄ балаватта̄ аттано пат̣ипаккхабхӯтам̣ саттам̣ апассанта̄ на бха̄йантӣти. на ханеййа на гха̄тайети йатха̄ ахам̣, евам̣ ан̃н̃епи сатта̄ти нева парам̣ пахареййа на пахара̄пеййа̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

чхаббаггийабхиккхуваттху пат̣хамам̣.

2. чхаббаггийабхиккхуваттху

саббе тасантӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чхаббаггийе бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

тейева екасмин̃хи самайе тенева ка̄ран̣ена пуримасиккха̄паде саттарасаваггийе пахарим̣су. тенева ка̄ран̣ена тесам̣ таласаттикам̣ уггирим̣су. идха̄пи саттха̄ тесам̣ саддам̣ сутва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти пуччхитва̄ ‘‘идам̣ на̄ма̄’’ти а̄рочите ‘‘на, бхиккхаве, ито пат̣т̣ха̄йа бхиккхуна̄ на̄ма евам̣ каттаббам̣, йо кароти, со имам̣ на̄ма а̄паттим̣ а̄паджджатӣ’’ти таласаттикасиккха̄падам̣ (па̄чи. 454 а̄дайо) пан̃н̃а̄петва̄, ‘‘бхиккхаве, бхиккхуна̄ на̄ма ‘йатха̄ ахам̣, татхева ан̃н̃епи дан̣д̣асса тасанти, йатха̄ ча майхам̣, татхева несам̣ джӣвитам̣ пийа’нти н̃атва̄ паро на пахаритаббо на гха̄т̣етаббо’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

130.

‘‘саббе тасанти дан̣д̣асса, саббесам̣ джӣвитам̣ пийам̣;

атта̄нам̣ упамам̣ катва̄, на ханеййа на гха̄тайе’’ти.

таттха саббесам̣ джӣвитам̣ пийанти кхӣн̣а̄савам̣ т̣хапетва̄ сесасатта̄нам̣ джӣвитам̣ пийам̣ мадхурам̣, кхӣн̣а̄саво пана джӣвите ва̄ маран̣е ва̄ упеккхакова хоти. сесам̣ пуримасадисамева̄ти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

чхаббаггийабхиккхуваттху дутийам̣.

3. саббахулакума̄ракаваттху

сукхака̄ма̄ни бхӯта̄нӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто самбахуле кума̄раке а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе саттха̄ са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа пависанто антара̄магге самбахуле кума̄раке екам̣ гхарасаппаджа̄тикам̣ ахим̣ дан̣д̣акена пахаранте дисва̄ ‘‘кума̄рака̄ ким̣ каротха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘ахим̣, бханте, дан̣д̣акена пахара̄ма̄’’ти вутте ‘‘ким̣ ка̄ран̣а̄’’ти пуна пуччхитва̄ ‘‘д̣ам̣санабхайена, бханте’’ти вутте ‘‘тумхе ‘аттано сукхам̣ карисса̄ма̄’ти имам̣ пахаранта̄ ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не сукхала̄бхино на бхависсатха. аттано сукхам̣ паттхентена хи парам̣ пахаритум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

131.

‘‘сукхака̄ма̄ни бхӯта̄ни, йо дан̣д̣ена вихим̣сати;

аттано сукхамеса̄но, печча со на лабхате сукхам̣.

132.

‘‘сукхака̄ма̄ни бхӯта̄ни, йо дан̣д̣ена на хим̣сати;

аттано сукхамеса̄но, печча со лабхате сукха’’нти.

таттха йо дан̣д̣ена̄ти йо пуггало дан̣д̣ена ва̄ лед̣д̣уа̄дӣхи ва̄ вихет̣хети. печча со на лабхате сукханти со пуггало паралоке мануссасукхам̣ ва̄ диббасукхам̣ ва̄ параматтхабхӯтам̣ ва̄ нибба̄насукхам̣ на лабхати. дутийага̄тха̄йа печча со лабхатети со пуггало паралоке вуттаппака̄рам̣ тивидхампи сукхам̣ лабхатӣти аттхо.

десана̄васа̄не пан̃часата̄пи те кума̄рака̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣сӯти.

самбахулакума̄ракаваттху татийам̣.

4. кон̣д̣адха̄наттхераваттху

ма̄воча пхарусам̣ кан̃чӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто кон̣д̣адха̄наттхерам̣ а̄раббха катхеси.

тасса кира паббаджитадивасато пат̣т̣ха̄йа екам̣ иттхирӯпам̣ тхерена саддхим̣йева вичарати. там̣ тхеро на пассати, маха̄джано пана пассати. антога̄мам̣ пин̣д̣а̄йа чаратописса манусса̄ екам̣ бхиккхам̣ датва̄, ‘‘бханте, айам̣ тумха̄кам̣ хоту, айам̣ пана тумха̄кам̣ саха̄йика̄йа̄’’ти ватва̄ дутийампи даданти.

ким̣ тасса пуббакамманти? кассапасамма̄самбуддхака̄ле кира две саха̄йака̄ бхиккхӯ екама̄тукуччхито никкхантасадиса̄ ативийа самагга̄ ахесум̣. дӣгха̄йукабуддхака̄ле ча анусам̣ваччхарам̣ ва̄ анучхама̄сам̣ ва̄ бхиккхӯ упосатхаттха̄йа саннипатанти. тасма̄ тепи ‘‘упосатхаггам̣ гамисса̄ма̄’’ти васанат̣т̣ха̄на̄ никкхамим̣су. те ека̄ та̄ватим̣сабхаване ниббаттадевата̄ дисва̄ ‘‘име бхиккхӯ ативийа самагга̄, сакка̄ ну кхо име бхиндиту’’нти чинтетва̄ аттано ба̄лата̄йа чинтитасаманантарамева а̄гантва̄ тесу екена, ‘‘а̄вусо, мухуттам̣ а̄гамехи, сарӣракичченамхи аттхико’’ти вутте са̄ девата̄ екам̣ манусситтхиван̣н̣ам̣ ма̄петва̄ тхерасса гаччхантарам̣ пависитва̄ никкхаманака̄ле екена хаттхена кесакала̄пам̣, екена нива̄санам̣ сан̣т̣ха̄пайама̄на̄ тасса пит̣т̣хито никкхами. со там̣ на пассати, тама̄гамайама̄но пана пурато т̣хитабхиккху ниваттитва̄ олокайама̄но там̣ татха̄ катва̄ никкхамантам̣ пасси. са̄ тена дит̣т̣хабха̄вам̣ н̃атва̄ антарадха̄йи. итаро там̣ бхиккхум̣ аттано сантикам̣ а̄гатака̄ле а̄ха – ‘‘а̄вусо, сӣлам̣ те бхинна’’нти. ‘‘наттха̄вусо, майхам̣ еварӯпа’’нти. ида̄нева те майа̄ паччхато никкхамама̄на̄ тарун̣аиттхӣ идам̣ на̄ма каронтӣ дит̣т̣ха̄, твам̣ ‘‘наттхи майхам̣ еварӯпа’’нти ким̣ вадесӣти. со асанийа̄ маттхаке аваттхат̣о вийа ма̄ мам̣, а̄вусо, на̄сехи, наттхи майхам̣ еварӯпанти. итаро ‘‘майа̄ са̄мам̣ аккхӣхи дит̣т̣хам̣, ким̣ тава саддахисса̄мӣ’’ти дан̣д̣ако вийа бхиджджитва̄ пакка̄ми, упосатхаггепи ‘‘на̄хам̣ имина̄ саддхим̣ упосатхам̣ карисса̄мӣ’’ти нисӣди. итаро ‘‘майхам̣, бханте, сӣле ан̣уматтампи ка̄л̣ам̣ наттхӣ’’ти бхиккхӯнам̣ катхеси. сопи ‘‘майа̄ са̄мам̣ дит̣т̣ха’’нти а̄ха. девата̄ там̣ тена саддхим̣ упосатхам̣ ка̄тум̣ аниччхантам̣ дисва̄ ‘‘бха̄рийам̣ майа̄ каммам̣ ката’’нти чинтетва̄ – ‘‘бханте, майхам̣ аййасса сӣлабхедо наттхи, майа̄ пана вӣмам̣санавасенетам̣ катам̣, каротха тена саддхим̣ упосатха’’нти а̄ха. со тасса̄ а̄ка̄се т̣хатва̄ катхентийа̄ саддахитва̄ упосатхам̣ ака̄си, на пана тхере пуббе вийа мудучитто ахоси. еттакам̣ девата̄йа пуббакаммам̣.

а̄йупарийоса̄не пана те тхера̄ йатха̄сукхам̣ девалоке ниббаттим̣су. девата̄ апӣчимхи ниббаттитва̄ екам̣ буддхантарам̣ таттха паччитва̄ имасмим̣ буддхуппа̄де са̄ваттхийам̣ ниббаттитва̄ вуддхиманва̄йа са̄сане паббаджитва̄ упасампадам̣ лабхи. тасса паббаджитадивасато пат̣т̣ха̄йа там̣ иттхирӯпам̣ татхева пан̃н̃а̄йи. теневасса кон̣д̣адха̄наттхероти на̄мам̣ карим̣су. там̣ татха̄вичарантам̣ дисва̄ бхиккхӯ ана̄тхапин̣д̣икам̣ а̄хам̣су – ‘‘маха̄сет̣т̣хи, имам̣ дуссӣлам̣ тава виха̄ра̄ нӣхара. иман̃хи нисса̄йа сесабхиккхӯнам̣ айасо уппаджджиссатӣ’’ти. ким̣ пана, бханте, саттха̄ виха̄ре наттхӣти? аттхи упа̄сака̄ти. тена хи, бханте, саттха̄ва джа̄ниссатӣти. бхиккхӯ гантва̄ виса̄кха̄йапи татхева катхесум̣. са̄пи несам̣ татхева пат̣ивачанам̣ ада̄си.

бхиккхӯпи техи асампат̣иччхитавачана̄ ран̃н̃о а̄рочесум̣ – ‘‘маха̄ра̄джа, кон̣д̣адха̄наттхеро екам̣ иттхим̣ гахетва̄ вичаранто саббесам̣ айасам̣ уппа̄деси, там̣ тумха̄кам̣ виджита̄ нӣхаратха̄’’ти. ‘‘кахам̣ пана со, бханте’’ти? ‘‘виха̄ре, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘катарасмим̣ сена̄сане вихаратӣ’’ти? ‘‘асукасмим̣ на̄ма̄’’ти. ‘‘тена хи гаччхатха, ахам̣ там̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти со са̄йанхасамайе виха̄рам̣ гантва̄ там̣ сена̄санам̣ пурисехи париккхипа̄петва̄ тхерасса васанат̣т̣ха̄на̄бхимукхо агама̄си. тхеро маха̄саддам̣ сутва̄ виха̄ра̄ никкхамитва̄ памукхе ат̣т̣ха̄си. тамписса иттхирӯпам̣ пит̣т̣хипассе т̣хитам̣ ра̄джа̄ аддаса. тхеро ран̃н̃о а̄гаманам̣ н̃атва̄ виха̄рам̣ абхирухитва̄ нисӣди. ра̄джа̄ тхерам̣ на ванди, тампи иттхим̣ на̄ддаса. со два̄рантарепи хет̣т̣ха̄ман̃чепи олокенто адисва̄ва тхерам̣ а̄ха – ‘‘бханте, имасмим̣ т̣ха̄не екам̣ иттхим̣ аддасам̣, кахам̣ са̄’’ти? ‘‘на пасса̄ми, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘ида̄ни майа̄ тумха̄кам̣ пит̣т̣хипассе т̣хита̄ дит̣т̣ха̄’’ти вуттепи ‘‘ахам̣ на пасса̄ми’’ччева̄ха. ра̄джа̄ ‘‘ким̣ ну кхо ета’’нти чинтетва̄, ‘‘бханте, ито та̄ва никкхаматха̄’’ти а̄ха. тхере никкхамитва̄ памукхе т̣хите пуна са̄ тхерасса пит̣т̣хипассе ат̣т̣ха̄си. ра̄джа̄ там̣ дисва̄ пуна упариталам̣ абхирухи, тасса а̄гатабха̄вам̣ н̃атва̄ тхеро нисӣди. пуна ра̄джа̄ там̣ саббат̣т̣ха̄несу олокентопи адисва̄, ‘‘бханте, кахам̣ са̄ иттхӣ’’ти пуна тхерам̣ пуччхи. на̄хам̣ пасса̄ми маха̄ра̄джа̄ти. ‘‘ким̣ катхетха, бханте, майа̄ ида̄нева тумха̄кам̣ пит̣т̣хипассе т̣хита̄ дит̣т̣ха̄’’ти а̄ха. а̄ма, маха̄ра̄джа, маха̄джанопи ‘‘ме паччхато паччхато иттхӣ вичаратӣ’’ти вадати, ахам̣ пана на пасса̄мӣти. ра̄джа̄ ‘‘пат̣ирӯпакена бхавитабба’’нти саллаккхетва̄ пуна тхерам̣, ‘‘бханте, ито та̄ва отаратха̄’’ти ватва̄ тхере отаритва̄ памукхе т̣хите пуна там̣ тасса пит̣т̣хипассе т̣хитам̣ дисва̄ упариталам̣ абхирухи. пуна на̄ддаса. со пуна тхерам̣ пуччхитва̄ тена ‘‘на пасса̄ми’’ччева вутте ‘‘пат̣ирӯпакамевета’’нти нит̣т̣хам̣ гантва̄ тхерам̣ а̄ха – ‘‘бханте, еварӯпе сам̣килесе тумха̄кам̣ пит̣т̣хито вичаранте ан̃н̃о кочи тумха̄кам̣ бхиккхам̣ на дассати, нибаддхам̣ мама гехам̣ пависатха, ахамева чатӯхи паччайехи упат̣т̣хахисса̄мӣ’’ти тхерам̣ нимантетва̄ пакка̄ми.

бхиккхӯ ‘‘пассатха̄вусо, ран̃н̃о па̄пакирийам̣, ‘етам̣ виха̄рато нӣхара̄’ти вутте а̄гантва̄ чатӯхи паччайехи нимантетва̄ гато’’ти уджджха̄йим̣су. тампи тхерам̣ а̄хам̣су – ‘‘амбхо, дуссӣла, ида̄ниси ра̄джакон̣д̣о джа̄то’’ти. сопи пуббе бхиккхӯ кин̃чи ваттум̣ асакконто ‘‘тумхе дуссӣла̄, тумхе кон̣д̣а̄, тумхе иттхим̣ гахетва̄ вичаратха̄’’ти а̄ха. те гантва̄ саттху а̄рочесум̣ – ‘‘бханте, кон̣д̣адха̄наттхеро амхехи вутто амхе ‘дуссӣла̄’тиа̄дӣни ватва̄ аккосатӣ’’ти. саттха̄ там̣ паккоса̄петва̄ пуччхи – ‘‘саччам̣ кира твам̣, бхиккху, евам̣ вадесӣ’’ти? ‘‘саччам̣, бханте’’ти. ‘‘ким̣ ка̄ран̣а̄’’ти? ‘‘майа̄ саддхим̣ катхитака̄ран̣а̄’’ти. ‘‘тумхе, бхиккхаве, имина̄ саддхим̣ касма̄ катхетха̄’’ти. ‘‘имасса паччхато иттхим̣ вичарантим̣ дисва̄, бханте’’ти. ‘‘име кира тайа̄ саддхим̣ иттхим̣ вичарантим̣ дисва̄ ваданти, твам̣ касма̄ катхеси, ете та̄ва дисва̄ катхенти. твам̣ адисва̄ва имехи саддхим̣ касма̄ катхеси, нану пуббе тавева па̄пикам̣ дит̣т̣хим̣ нисса̄йа идам̣ джа̄там̣, ида̄ни касма̄ пуна па̄пикам̣ дит̣т̣хим̣ ган̣ха̄сӣ’’ти. бхиккхӯ ‘‘ким̣ пана, бханте, имина̄ пуббе ката’’нти пуччхим̣су. атха несам̣ саттха̄ тасса пуббакаммам̣ катхетва̄ ‘‘бхиккху идам̣ па̄пакаммам̣ нисса̄йа твам̣ имам̣ виппака̄рам̣ патто, ида̄ни те пуна татха̄рӯпам̣ па̄пикам̣ дит̣т̣хим̣ гахетум̣ на йуттам̣, ма̄ пуна бхиккхӯхи саддхим̣ кин̃чи катхехи, ниссаддо мукхават̣т̣ийам̣ чхиннакам̣сатха̄ласадисо хохи, евам̣ каронто нибба̄наппатто на̄ма бхависсатӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

133.

‘‘ма̄воча пхарусам̣ кан̃чи, вутта̄ пат̣ивадеййу там̣;

дуккха̄ хи са̄рамбхакатха̄, пат̣идан̣д̣а̄ пхусеййу там̣.

134.

‘‘саче нереси атта̄нам̣, кам̣со упахато йатха̄;

еса паттоси нибба̄нам̣, са̄рамбхо те на виджджатӣ’’ти.

таттха ма̄воча пхарусам̣ кан̃чӣти кан̃чи екапуггалампи пхарусам̣ ма̄ авача. вутта̄ти тайа̄ паре ‘‘дуссӣла̄’’ти вутта̄, тампи татхева пат̣ивадеййум̣. са̄рамбхакатха̄ти еса̄ каран̣уттара̄ йугагга̄хакатха̄ на̄ма дуккха̄. пат̣идан̣д̣а̄ти ка̄йадан̣д̣а̄дӣхи парам̣ пахарантасса та̄диса̄ пат̣идан̣д̣а̄ ча тава маттхаке патеййум̣. саче нересӣти саче атта̄нам̣ ниччалам̣ ка̄тум̣ саккхиссаси. кам̣со упахато йатха̄ти мукхават̣т̣ийам̣ чхиндитва̄ таламаттам̣ катва̄ т̣хапитакам̣сатха̄лам̣ вийа. тан̃хи хаттхапа̄дехи ва̄ дан̣д̣акена ва̄ пахат̣ампи саддам̣ на кароти, еса паттосӣти саче еварӯпо бхавитум̣ саккхиссаси, имам̣ пат̣ипадам̣ пӯрайама̄но ида̄ни аппаттопи есо нибба̄наппатто на̄ма. са̄рамбхо те на виджджатӣти евам̣ санте ча пана ‘‘твам̣ дуссӣло, тумхе дуссӣла̄’’тиевама̄дико уттаракаран̣ава̄ча̄лаккхан̣о са̄рамбхопи те на виджджати, на бхависсатийева̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣су, кон̣д̣адха̄наттхеропи саттха̄ра̄ диннаова̄де т̣хатва̄ арахаттам̣ па̄пун̣и, на чирассева а̄ка̄се уппатитва̄ пат̣хамам̣ сала̄кам̣ ган̣хӣти.

кон̣д̣адха̄наттхераваттху чатуттхам̣.

5. упосатхикаиттхӣнам̣ ваттху

йатха̄ дан̣д̣ена̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ пубба̄ра̄ме вихаранто виса̄кха̄дӣнам̣ упа̄сика̄нам̣ упосатхакаммам̣ а̄раббха катхеси.

са̄ваттхийам̣ кира екасмим̣ маха̄упосатхадивасе пан̃часатаматта̄ иттхийо упосатхика̄ хутва̄ виха̄рам̣ агамим̣су. виса̄кха̄ та̄су махаллакиттхийо упасан̇камитва̄ пуччхи, ‘‘амма̄, киматтхам̣ упосатхика̄ джа̄таттха̄’’ти. та̄хи ‘‘диббасампаттим̣ паттхетва̄’’ти вутте маджджхимиттхийо пуччхи, та̄хи ‘‘сапаттива̄са̄ муччанаттха̄йа̄’’ти вутте тарун̣иттхийо пуччхи, та̄хи ‘‘пат̣хамагаббхе путтапат̣ила̄бхаттха̄йа̄’’ти вутте кума̄рика̄йо пуччхи, та̄хи ‘‘тарун̣абха̄вейева патикулагаманаттха̄йа̄’’ти вутте там̣ саббампи та̄сам̣ катхам̣ сутва̄ та̄ а̄да̄йа саттху сантикам̣ гантва̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ а̄рочеси. там̣ сутва̄ саттха̄ ‘‘виса̄кхе имесам̣ сатта̄нам̣ джа̄тиа̄дайо на̄ма дан̣д̣ахаттхакагопа̄лакасадиса̄, джа̄ти джара̄йа сантикам̣, джара̄ бйа̄дхино сантикам̣, бйа̄дхи маран̣асса сантикам̣ песетва̄ маран̣ам̣ кут̣ха̄рийа̄ чхинданта̄ вийа джӣвитам̣ чхиндати, евам̣ сантепи виват̣т̣ам̣ паттхента̄ на̄ма наттхи, ват̣т̣амева пана паттхентӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

135.

‘‘йатха̄ дан̣д̣ена гопа̄ло, га̄во па̄джети гочарам̣;

евам̣ джара̄ ча маччу ча, а̄йум̣ па̄дженти па̄н̣ина’’нти.

таттха па̄джетӣти чхеко гопа̄ло кеда̄рантарам̣ пависантийо га̄во дан̣д̣ена нива̄ретва̄ тенева потхенто сулабхатин̣одакам̣ гочарам̣ нети. а̄йум̣ па̄джентӣти джӣвитиндрийам̣ чхинданти кхепенти. гопа̄лако вийа хи джара̄ ча маччу ча, гоган̣о вийа джӣвитиндрийам̣, гочарабхӯми вийа маран̣ам̣. таттха джа̄ти та̄ва сатта̄нам̣ джӣвитиндрийам̣ джара̄йа сантикам̣ песеси, джара̄ бйа̄дхино сантикам̣, бйа̄дхи маран̣асса сантикам̣. тамева маран̣ам̣ кут̣ха̄рийа̄ чхедам̣ вийа чхиндитва̄ гаччхатӣти идаметтха опаммасампат̣ипа̄данам̣.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

упосатхикаиттхӣнам̣ ваттху пан̃чамам̣.

6. аджагарапетаваттху

атха па̄па̄ни камма̄нӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто аджагарапетам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе маха̄моггалла̄наттхеро лаккхан̣аттхерена саддхим̣ гиджджхакӯт̣ато отаранто диббена чаккхуна̄ пан̃чавӣсатийоджаникам̣ аджагарапетам̣ на̄ма аддаса. тасса сӣсато аггиджа̄ла̄ ут̣т̣хахитва̄ парийантам̣ гаччханти, парийантато ут̣т̣хахитва̄ сӣсам̣ гаччханти, убхайато ут̣т̣хахитва̄ маджджхе отаранти. тхеро там̣ дисва̄ ситам̣ па̄тва̄ка̄си. лаккхан̣аттхерена ситака̄ран̣ам̣ пут̣т̣хо ‘‘ака̄ло, а̄вусо, имасса пан̃хасса веййа̄каран̣а̄йа, саттху сантике мам̣ пуччхеййа̄сӣ’’ти ватва̄ ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чаритва̄ саттху сантикам̣ гатака̄ле лаккхан̣аттхерена пут̣т̣хо а̄ха – ‘‘татра̄хам̣, а̄вусо, екам̣ петам̣ аддасам̣, тасса еварӯпо на̄ма аттабха̄во, ахам̣ там̣ дисва̄ ‘на вата ме еварӯпо аттабха̄во дит̣т̣хапуббо’ти ситам̣ па̄тва̄ка̄си’’нти. саттха̄ ‘‘чаккхубхӯта̄ вата, бхиккхаве, са̄вака̄ вихарантӣ’’тиа̄дӣни (па̄ра̄. 228; сам̣. ни. 2.202) ваданто тхерасса катхам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ ‘‘майа̄пи есо, бхиккхаве, пето бодхиман̣д̣ейева дит̣т̣хо, ‘йе ча пана ме вачанам̣ на саддахеййум̣, тесам̣ там̣ ахита̄йа асса̄’ти на катхесим̣, ида̄ни моггалла̄нам̣ саккхим̣ лабхитва̄ катхемӣ’’ти ватва̄ бхиккхӯхи тасса пуббакаммам̣ пут̣т̣хо бйа̄ка̄си –

кассапабуддхака̄ле кира суман̇галасет̣т̣хи на̄ма суван̣н̣ит̣т̣хака̄хи бхӯмим̣ сантхаритва̄ вӣсатиусабхат̣т̣ха̄не таттакенева дханена виха̄рам̣ ка̄ретва̄ та̄ваттакенева виха̄рамахам̣ ка̄реси. со екадивасам̣ па̄това саттху сантикам̣ гаччханто нагарадва̄ре екисса̄ са̄ла̄йа ка̄са̄вам̣ сасӣсам̣ па̄рупитва̄ калаламаккхитехи па̄дехи нипаннам̣ екам̣ чорам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ калаламаккхитапа̄до раттим̣ вичаритва̄ дива̄ нипаннамануссо бхависсатӣ’’ти а̄ха. чоро мукхам̣ виваритва̄ сет̣т̣хим̣ дисва̄ ‘‘хоту, джа̄нисса̄ми те каттабба’’нти а̄гха̄там̣ бандхитва̄ саттаккхаттум̣ кхеттам̣ джха̄песи, саттаккхаттум̣ вадже гуннам̣ па̄де чхинди, саттаккхаттум̣ гехам̣ джха̄песи, со еттакена̄пи копам̣ нибба̄петум̣ асакконто тасса чӯл̣ӯпат̣т̣ха̄кена саддхим̣ миттасантхавам̣ катва̄ ‘‘ким̣ те сет̣т̣хино пийа’’нти пут̣т̣хо ‘‘гандхакут̣ито ан̃н̃ам̣ тасса пийатарам̣ наттхӣ’’ти сутва̄ ‘‘хоту, гандхакут̣им̣ джха̄петва̄ копам̣ нибба̄песса̄мӣ’’ти саттхари пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хе па̄нӣйапарибходжанӣйагхат̣е бхиндитва̄ гандхакут̣ийам̣ аггим̣ ада̄си. сет̣т̣хи ‘‘гандхакут̣и кира джха̄йатӣ’’ти сутва̄ а̄гаччханто джха̄мака̄ле а̄гантва̄ гандхакут̣им̣ джха̄мам̣ олокенто ва̄лаггаматтампи доманассам̣ акатва̄ ва̄маба̄хум̣ саман̃джитва̄ даккхин̣ена хаттхена маха̄аппхот̣анам̣ аппхот̣еси. атха нам̣ самӣпе т̣хита̄ пуччхим̣су – ‘‘касма̄, са̄ми, еттакам̣ дханам̣ виссаджджетва̄ катагандхакут̣ийа̄ джха̄мака̄ле аппхот̣есӣ’’ти? со а̄ха – ‘‘еттакам̣ ме, та̄та̄, аггиа̄дӣхи аса̄дха̄ран̣е буддхасса са̄сане дханам̣ нидахитум̣ ладдхам̣, ‘пунапи еттакам̣ дханам̣ виссаджджетва̄ саттху гандхакут̣им̣ ка̄тум̣ лабхисса̄мӣ’ти тут̣т̣хама̄насо аппхот̣еси’’нти. со пуна таттакам̣ дханам̣ виссаджджетва̄ гандхакут̣им̣ ка̄ретва̄ вӣсатисахассабхиккхупарива̄расса саттхуно да̄нам̣ ада̄си. там̣ дисва̄ чоро чинтеси – ‘‘ахам̣ имам̣ ама̄ретва̄ ман̇кука̄тум̣ на саккхисса̄ми, хоту, ма̄ресса̄ми на’’нти нива̄санантаре чхурикам̣ бандхитва̄ сатта̄хам̣ виха̄ре вичарантопи ока̄сам̣ на лабхи. маха̄сет̣т̣хипи сатта диваса̄ни буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса да̄нам̣ датва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ а̄ха – ‘‘бханте, мама екена пурисена саттаккхаттум̣ кхеттам̣ джха̄питам̣, саттаккхаттум̣ вадже гуннам̣ па̄да̄ чхинна̄, саттаккхаттум̣ гехам̣ джха̄питам̣, ида̄ни гандхакут̣ипи тенева джха̄пита̄ бхависсати, ахам̣ имасмим̣ да̄не пат̣хамам̣ паттим̣ тасса даммӣ’’ти.

там̣ сутва̄ чоро ‘‘бха̄рийам̣ вата ме каммам̣ катам̣, евам̣ апара̄дхака̄раке майи имасса копаматтампи наттхи, имасмимпи да̄не майхамева пат̣хамам̣ паттим̣ дети, ахам̣ имасмим̣ дуббха̄ми, еварӯпам̣ ме пурисам̣ акхама̄пентасса девадан̣д̣опи ме маттхаке патеййа̄’’ти гантва̄ сет̣т̣хисса па̄дамӯле нипаджджитва̄ ‘‘кхама̄хи ме, са̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти вутте, ‘‘са̄ми, евам̣ айуттакам̣ каммам̣ майа̄ катам̣, тасса ме кхама̄хӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ сет̣т̣хи ‘‘тайа̄ ме идан̃чидан̃ча ката’’нти саббам̣ пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, майа̄ ката’’нти вутте, ‘‘твам̣ майа̄ на дит̣т̣хапуббо, касма̄ ме куджджхитва̄ евамака̄сӣ’’ти пуччхи. со екадивасам̣ нагара̄ никкхантена тена вуттавачанам̣ са̄ретва̄ ‘‘имина̄ ме ка̄ран̣ена копо уппа̄дито’’ти а̄ха. сет̣т̣хи аттана̄ вуттам̣ саритва̄ ‘‘а̄ма, та̄та, вуттам̣ майа̄, там̣ ме кхама̄хӣ’’ти чорам̣ кхама̄петва̄ ‘‘ут̣т̣хехи, та̄та, кхама̄ми те, гаччха, та̄та̄’’ти а̄ха. саче ме, са̄ми, кхамаси, сапуттада̄рам̣ мам̣ гехе да̄сам̣ карохӣти. та̄та, твам̣ майа̄ еттаке катхите еварӯпам̣ чхеданам̣ ака̄си, гехе васантена пана саддхим̣ на сакка̄ кин̃чи катхетум̣, на ме тайа̄ гехе васантена киччам̣ аттхи, кхама̄ми те, гаччха, та̄та̄ти. чоро там̣ каммам̣ катва̄ а̄йупарийоса̄не авӣчимхи ниббатто дӣгхараттам̣ таттха паччитва̄ випа̄ка̄васесена ида̄ни гиджджхакӯт̣е паббате паччатӣти.

евам̣ саттха̄ тасса пуббакаммам̣ катхетва̄, ‘‘бхиккхаве, ба̄ла̄ на̄ма па̄па̄ни камма̄ни каронта̄ на буджджханти, паччха̄ пана аттана̄ катакаммехи д̣айхама̄на̄ аттана̄ва аттано да̄ваггисадиса̄ва хонтӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

136.

‘‘атха па̄па̄ни камма̄ни, карам̣ ба̄ло на буджджхати;

сехи каммехи думмедхо, аггид̣ад̣д̣хова таппатӣ’’ти.

таттха атха па̄па̄нӣти на кевалам̣ ба̄ло кодхавасена па̄па̄ни кароти, каронтопи пана на буджджхатӣти аттхо. па̄пам̣ каронто ча ‘‘па̄пам̣ каромӣ’’ти абуджджханако на̄ма наттхи. ‘‘имасса каммасса еварӯпо на̄ма випа̄ко’’ти аджа̄наната̄йа ‘‘на буджджхатӣ’’ти вуттам̣. сехӣти со техи аттано сантакехи каммехи думмедхо ниппан̃н̃о пуггало нирайе ниббаттитва̄ аггид̣ад̣д̣хова таппатӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

аджагарапетаваттху чхат̣т̣хам̣.

7. маха̄моггалла̄наттхераваттху

йо дан̣д̣ена̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто маха̄моггалла̄наттхерам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе титтхийа̄ саннипатитва̄ мантесум̣ – ‘‘джа̄на̄тха̄вусо, ‘кена ка̄ран̣ена саман̣асса готамасса ла̄бхасакка̄ро маха̄ хутва̄ ниббатто’ти. майам̣ на джа̄на̄ма, тумхе пана джа̄на̄тха̄ти. а̄ма, джа̄на̄ма, маха̄моггалла̄нам̣ на̄ма екам̣ нисса̄йа уппанно. со хи девалокам̣ гантва̄ девата̄хи катакаммам̣ пуччхитва̄ а̄гантва̄ манусса̄нам̣ катхети ‘идам̣ на̄ма катва̄ еварӯпам̣ сампаттим̣ лабхантӣ’ти. нирайе ниббатта̄нампи каммам̣ пуччхитва̄ а̄гантва̄ манусса̄нам̣ катхети ‘идам̣ на̄ма катва̄ еварӯпам̣ дуккхам̣ анубхавантӣ’ти. манусса̄ тасса катхам̣ сутва̄ махантам̣ ла̄бхасакка̄рам̣ абхихаранти, саче там̣ ма̄ретум̣ саккхисса̄ма, со ла̄бхасакка̄ро амха̄кам̣ ниббаттиссатӣ’’ти. те ‘‘аттхеко упа̄йо’’ти саббе екаччханда̄ хутва̄ ‘‘йам̣кин̃чи катва̄ там̣ ма̄ра̄песса̄ма̄’’ти аттано упат̣т̣ха̄ке сама̄дапетва̄ каха̄пан̣асахассам̣ лабхитва̄ пурисагха̄такаммам̣ катва̄ чаранте чоре паккоса̄петва̄ ‘‘маха̄моггалла̄наттхеро на̄ма ка̄л̣асила̄йам̣ васати, таттха гантва̄ там̣ ма̄ретха̄’’ти тесам̣ каха̄пан̣е адам̣су. чора̄ дханалобхена сампат̣иччхитва̄ ‘‘тхерам̣ ма̄ресса̄ма̄’’ти гантва̄ тасса васанат̣т̣ха̄нам̣ парива̄ресум̣. тхеро техи париккхиттабха̄вам̣ н̃атва̄ кун̃чикаччхиддена никкхамитва̄ пакка̄ми. те чора̄ там̣ дивасам̣ тхерам̣ адисва̄ пунекадивасам̣ гантва̄ париккхипим̣су. тхеро н̃атва̄ кан̣н̣ика̄ман̣д̣алам̣ бхиндитва̄ а̄ка̄сам̣ паккханди. евам̣ те пат̣хамама̄сепи маджджхимама̄сепи тхерам̣ гахетум̣ на̄саккхим̣су. паччхимама̄се пана сампатте тхеро аттана̄ катакаммасса а̄кад̣д̣ханабха̄вам̣ н̃атва̄ на апагаччхи. чора̄ гантва̄ тхерам̣ гахетва̄ тан̣д̣улакан̣аматта̄нисса ат̣т̣хӣни каронта̄ бхиндим̣су. атха нам̣ ‘‘мато’’ти сан̃н̃а̄йа екасмим̣ гумбапит̣т̣хе кхипитва̄ паккамим̣су.

тхеро ‘‘саттха̄рам̣ пасситва̄ва паринибба̄йисса̄мӣ’’ти аттабха̄вам̣ джха̄навет̣ханена вет̣хетва̄ тхирам̣ катва̄ а̄ка̄сена саттху сантикам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄, ‘‘бханте, паринибба̄йисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘паринибба̄йиссаси, моггалла̄на̄’’ти? ‘‘а̄ма, бханте’’ти. ‘‘каттха гантва̄’’ти? ‘‘ка̄л̣асила̄падесам̣, бханте’’ти. тена хи, моггалла̄на, майхам̣ дхаммам̣ катхетва̄ йа̄хи. та̄дисасса хи ме са̄вакасса ида̄ни дассанам̣ наттхӣти. со ‘‘евам̣ карисса̄ми, бханте’’ти саттха̄рам̣ вандитва̄ а̄ка̄сам̣ уппатитва̄ паринибба̄надивасе са̄рипуттаттхеро вийа на̄наппака̄ра̄ иддхийо катва̄ дхаммам̣ катхетва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ ка̄л̣асила̄т̣авим̣ гантва̄ паринибба̄йи. ‘‘тхерам̣ кира чора̄ ма̄ресу’’нти айампи катха̄ сакаладжамбудӣпе паттхари. ра̄джа̄ аджа̄тасатту чоре парийесанаттха̄йа чарапурисе пайоджеси. тесупи чоресу сура̄па̄не сурам̣ пивантесу еко екасса пит̣т̣хим̣ пахаритва̄ па̄теси. со там̣ сантеджджетва̄ ‘‘амбхо дуббинӣта, твам̣ касма̄ ме пит̣т̣хим̣ па̄тесӣ’’ти а̄ха. ким̣ пана харе дут̣т̣хачора, тайа̄ маха̄моггалла̄наттхеро пат̣хамам̣ пахат̣оти? ким̣ пана майа̄ пахат̣абха̄вам̣ твам̣ на джа̄на̄сӣти? ити несам̣ ‘‘майа̄ пахат̣о, майа̄ пахат̣о’’ти ваданта̄нам̣ вачанам̣ сутва̄ те чарапуриса̄ те саббе чоре гахетва̄ ран̃н̃о а̄рочесум̣. ра̄джа̄ чоре паккоса̄петва̄ пуччхи – ‘‘тумхехи тхеро ма̄рито’’ти? ‘‘а̄ма, дева̄’’ти. ‘‘кена тумхе уййоджита̄’’ти? ‘‘наггасаман̣акехи, дева̄’’ти. ра̄джа̄ пан̃часате наггасаман̣аке га̄ха̄петва̄ пан̃часатехи чорехи саддхим̣ ра̄джан̇ган̣е на̄бхиппама̄н̣есу а̄ва̄т̣есу никхан̣а̄петва̄ пала̄лехи пат̣иччха̄да̄петва̄ аггим̣ да̄песи. атха несам̣ джха̄мабха̄вам̣ н̃атва̄ айанан̇галехи каса̄петва̄ саббе кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ ка̄ра̄песи.

бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘маха̄моггалла̄наттхеро аттано ананурӯпамева маран̣ам̣ патто’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, моггалла̄но имассева аттабха̄васса ананурӯпам̣ маран̣ам̣ патто, пуббе пана тена катасса каммасса анурӯпамева маран̣ам̣ патто’’ти ватва̄ ‘‘ким̣ панасса, бханте, пуббакамма’’нти пут̣т̣хо виттха̄ретва̄ катхеси –

атӣте кира ба̄ра̄н̣асива̄сӣ еко кулапутто сайамева кот̣т̣анапачана̄дӣни камма̄ни каронто ма̄та̄питаро пат̣иджагги. атхасса ма̄та̄питаро нам̣, ‘‘та̄та, твам̣ екакова гехе ча аран̃н̃е ча каммам̣ каронто киламаси, екам̣ те кума̄рикам̣ а̄несса̄ма̄’’ти ватва̄, ‘‘аммата̄та̄, на майхам̣ еварӯпа̄йаттхо, ахам̣ йа̄ва тумхе джӣватха, та̄ва во сахаттха̄ упат̣т̣хахисса̄мӣ’’ти тена пат̣иккхитта̄ пунаппунам̣ там̣ йа̄читва̄ кума̄рикам̣ а̄найим̣су. са̄ катипа̄хамева те упат̣т̣хахитва̄ паччха̄ тесам̣ дассанампи аниччхантӣ ‘‘на сакка̄ тава ма̄та̄питӯхи саддхим̣ екат̣т̣ха̄не васиту’’нти уджджха̄йитва̄ тасмим̣ аттано катхам̣ агган̣ханте тасса бахигатака̄ле макачива̄какхан̣д̣а̄ни ча йа̄гупхен̣ан̃ча гахетва̄ таттха таттха а̄киритва̄ тена̄гантва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти пут̣т̣ха̄ а̄ха – ‘‘имесам̣ андхамахаллака̄нам̣ етам̣ каммам̣, саббам̣ гехам̣ килит̣т̣хам̣ каронта̄ вичаранти, на сакка̄ етехи саддхим̣ екат̣т̣ха̄не васиту’’нти. евам̣ та̄йа нам̣ пунаппунам̣ катхайама̄на̄йа еварӯпопи пӯритапа̄рамӣ сатто ма̄та̄питӯхи саддхим̣ бхиджджи. со ‘‘хоту, джа̄нисса̄ми несам̣ каттабба’’нти те бходжетва̄, ‘‘аммата̄та̄, асукат̣т̣ха̄не на̄ма тумха̄кам̣ н̃а̄така̄ а̄гаманам̣ пачча̄сӣсанти, таттха гамисса̄ма̄’’ти те йа̄накам̣ а̄ропетва̄ а̄да̄йа гаччханто ат̣авимаджджхам̣ паттака̄ле, ‘‘та̄та, расмийо ган̣ха̄тха, га̄во патодасан̃н̃а̄йа гамиссанти, имасмим̣ т̣ха̄не чора̄ васанти, ахам̣ отара̄мӣ’’ти питу хаттхе расмийо датва̄ отаритва̄ гаччханто саддам̣ париваттетва̄ чора̄нам̣ ут̣т̣хитасаддамака̄си. ма̄та̄питаро саддам̣ сутва̄ ‘‘чора̄ ут̣т̣хита̄’’ти сан̃н̃а̄йа, ‘‘та̄та, майам̣ махаллака̄, твам̣ атта̄намева раккха̄хӣ’’ти а̄хам̣су. со ма̄та̄питаро татха̄виравантепи чорасаддам̣ каронто кот̣т̣етва̄ ма̄ретва̄ ат̣авийам̣ кхипитва̄ пачча̄гами.

саттха̄ идам̣ тасса пуббакаммам̣ катхетва̄, ‘‘бхиккхаве, моггалла̄но еттакам̣ каммам̣ катва̄ анекавассасатасахасса̄ни нирайе паччитва̄ випа̄ка̄васесена аттабха̄васате евамева кот̣т̣етва̄ сам̣чун̣н̣ито маран̣ам̣ патто. евам̣ моггалла̄нена аттано камма̄нурӯпамева маран̣ам̣ ладдхам̣, пан̃чахи чорасатехи саддхим̣ лабхим̣су. аппадут̣т̣хесу хи падуссанто дасахи ка̄ран̣ехи анайабйасанам̣ па̄пун̣а̄тийева̄’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

137.

‘‘йо дан̣д̣ена адан̣д̣есу, аппадут̣т̣хесу дуссати;

дасаннаман̃н̃атарам̣ т̣ха̄нам̣, кхиппамева нигаччхати.

138.

‘‘веданам̣ пхарусам̣ джа̄ним̣, сарӣрасса ва бхеданам̣;

гарукам̣ ва̄пи а̄ба̄дхам̣, читтаккхепам̣ ва па̄пун̣е.

139.

‘‘ра̄джато ва̄ упасаггам̣, аббхаккха̄нам̣ ва да̄рун̣ам̣;

париккхайам̣ ва н̃а̄тӣнам̣, бхога̄нам̣ ва пабхан̇гурам̣.

140.

‘‘атха ва̄сса ага̄ра̄ни, агги д̣ахати па̄вако;

ка̄йасса бхеда̄ дуппан̃н̃о, нирайам̣ сопападжджатӣ’’ти.

таттха адан̣д̣есӯти ка̄йадан̣д̣а̄дирахитесу кхӣн̣а̄савесу. аппадут̣т̣хесӯти паресу ва̄ аттани ва̄ нирапара̄дхесу. дасаннаман̃н̃атарам̣ т̣ха̄нанти дасасу дуккхака̄ран̣есу ан̃н̃атарам̣ ка̄ран̣ам̣. ведананти сӣсарога̄дибхедам̣ пхарусам̣ веданам̣. джа̄нинти киччха̄дхигатасса дханасса джа̄ним̣. бхедананти хаттхаччхеда̄дикам̣ сарӣрабхеданам̣. гаруканти паккхахатаекачаккхукапӣт̣хасаппикун̣ӣбха̄вакут̣т̣харога̄дибхедам̣ гарука̄ба̄дхам̣ ва̄. читтаккхепанти умма̄дам̣. упасагганти йасавилопасена̄патит̣т̣ха̄на̄диаччхиндана̄дикам̣ ра̄джато упасаггам̣ ва̄. аббхаккха̄нанти адит̣т̣хаасутаачинтитапуббам̣ ‘‘идам̣ сандхиччхеда̄дикаммам̣, идам̣ ва̄ ра̄джа̄пара̄дхитакаммам̣ тайа̄ ката’’нти еварӯпам̣ да̄рун̣ам̣ аббхаккха̄нам̣ ва̄. париккхайам̣ ва н̃а̄тӣнанти аттано авассайо бхавитум̣ саматтха̄нам̣ н̃а̄тӣнам̣ париккхайам̣ ва̄. пабхан̇гуранти пабхан̇губха̄вам̣ пӯтибха̄вам̣. йам̣ хисса гехе дхан̃н̃ам̣, там̣ пӯтибха̄вам̣ а̄паджджати, суван̣н̣ам̣ ан̇га̄рабха̄вам̣, мутта̄ каппа̄сат̣т̣хибха̄вам̣, каха̄пан̣ам̣ капа̄лакхан̣д̣а̄дибха̄вам̣, двипадачатуппада̄ ка̄н̣акун̣а̄дибха̄ванти аттхо. агги д̣ахатӣти екасам̣ваччхаре дваттиккхаттум̣ ан̃н̃асмим̣ д̣а̄хаке авиджджама̄непи асаниагги ва̄ патитва̄ д̣ахати, аттанова дхаммата̄йа ут̣т̣хито па̄вако ва̄ д̣ахатийева. нирайанти дит̣т̣хева дхамме имесам̣ дасаннам̣ т̣ха̄на̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ патва̄пи екам̣сена сампара̄йе паттаббам̣ дассетум̣ ‘‘нирайам̣ сопападжджатӣ’’ти вуттам̣.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

маха̄моггалла̄наттхераваттху саттамам̣.

8. бахубхан̣д̣икабхиккхуваттху

на наггачарийа̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто бахубхан̣д̣икам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси.

са̄ваттхива̄сӣ киреко кут̣умбико бхарийа̄йа ка̄лаката̄йа паббаджи. со паббаджанто аттано паривен̣ан̃ча аггиса̄лан̃ча бхан̣д̣агаббхан̃ча ка̄ретва̄ саббампи бхан̣д̣агаббхам̣ саппимадхутела̄дӣхи пӯретва̄ паббаджи, паббаджитва̄ ча пана аттано да̄се паккоса̄петва̄ йатха̄ручикам̣ а̄ха̄рам̣ пача̄петва̄ бхун̃джати. бахубхан̣д̣о ча бахупариккха̄ро ча ахоси. раттим̣ ан̃н̃ам̣ нива̄санапа̄рупанам̣ хоти, дива̄ ан̃н̃ам̣ нива̄санапа̄рупанам̣ хоти, дива̄ ан̃н̃ам̣ виха̄рапаччанте васати. тассекадивасам̣ чӣварапаччаттхаран̣а̄ни суккха̄пентасса сена̄санача̄рикам̣ а̄хин̣д̣анта̄ бхиккхӯ пасситва̄ ‘‘кассима̄ни, а̄вусо’’ти пуччхитва̄ ‘‘майха’’нти вутте, ‘‘а̄вусо, бхагавата̄ тичӣвара̄ни анун̃н̃а̄та̄ни, тван̃ча пана евам̣ аппиччхасса буддхасса са̄сане паббаджитва̄ евам̣ бахупариккха̄ро джа̄то’’ти там̣ саттху сантикам̣ нетва̄, ‘‘бханте, айам̣ бхиккху атибахубхан̣д̣о’’ти а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘саччам̣ кира там̣ бхиккхӯ’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте а̄ха – ‘‘касма̄ пана твам̣, бхиккху, майа̄ аппиччхата̄йа дхамме десите евам̣ бахубхан̣д̣о джа̄то’’ти. со та̄ваттакенева купито ‘‘имина̄ да̄ни нӣха̄рена чарисса̄мӣ’’ти па̄рупанам̣ чхад̣д̣етва̄ парисамаджджхе екачӣваро ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ саттха̄ упаттхамбхайама̄но нану твам̣ бхиккху пуббе хироттаппагавесако дакараккхасака̄лепи хироттаппам̣ гавесама̄но два̄даса васса̄ни виха̄си, касма̄ ида̄ни евам̣ гаруке буддхаса̄сане паббаджитва̄ чатупарисамаджджхе па̄рупанам̣ чхад̣д̣етва̄ хироттаппам̣ паха̄йа т̣хитосӣти. со саттху вачанам̣ сутва̄ хироттаппам̣ паччупат̣т̣ха̄петва̄ там̣ чӣварам̣ па̄рупитва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣди. бхиккхӯ тасса аттхасса а̄вибха̄ваттхам̣ бхагавантам̣ йа̄чим̣су. бхагава̄ атӣтам̣ а̄харитва̄ катхеси –

атӣте кира ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о аггамахесийа̄ куччхисмим̣ бодхисатто пат̣исандхим̣ ган̣хи. тасса на̄маггахан̣адивасе махим̣сакума̄роти на̄мам̣ карим̣су. тасса канит̣т̣хабха̄та̄ чандакума̄ро на̄ма ахоси. тесам̣ ма̄тари ка̄лаката̄йа ра̄джа̄ ан̃н̃ам̣ аггамахесит̣т̣ха̄не т̣хапеси. са̄пи путтам̣ виджа̄йи, сӯрийакума̄ротисса на̄мам̣ карим̣су. там̣ дисва̄ ра̄джа̄ тут̣т̣хо ‘‘путтасса те варам̣ даммӣ’’ти а̄ха. са̄пи кхо, ‘‘дева, иччхитака̄ле ган̣хисса̄мӣ’’ти ватва̄ путтасса вайаппаттака̄ле ра̄джа̄нам̣ а̄ха – ‘‘девена майхам̣ путтасса джа̄така̄ле варо динно, ида̄ни ме путтасса раджджам̣ дехӣ’’ти. ра̄джа̄ ‘‘мама две путта̄ аггиккхандха̄ вийа джаланта̄ вичаранти, на сакка̄ тасса раджджам̣ да̄ту’’нти пат̣иккхипитва̄пи там̣ пунаппунам̣ йа̄чама̄намева дисва̄ ‘‘айам̣ ме путта̄нам̣ анаттхампи кареййа̄’’ти путте паккоса̄петва̄, ‘‘та̄та̄, ахам̣ сӯрийакума̄расса джа̄така̄ле варам̣ ада̄сим̣, ида̄нисса ма̄та̄ раджджам̣ йа̄чати, ахам̣ тасса на да̄тука̄мо, тасса ма̄та̄ тумха̄кам̣ анаттхампи кареййа, гаччхатха тумхе, аран̃н̃е васитва̄ мамаччайена̄гантва̄ раджджам̣ ган̣хатха̄’’ти уййоджеси. те питарам̣ вандитва̄ па̄са̄да̄ отаранте ра̄джан̇ган̣е кӣл̣ама̄но сӯрийакума̄ро дисва̄ там̣ ка̄ран̣ам̣ н̃атва̄ техи саддхим̣ никкхами. тесам̣ химавантам̣ павит̣т̣хака̄ле бодхисатто магга̄ оккамма ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле нисӣдитва̄ сӯрийакума̄рам̣ а̄ха – ‘‘та̄та, етам̣ сарам̣ гантва̄ нхатва̄ ча пивитва̄ ча амха̄кампи падуминипан̣н̣ехи удакам̣ а̄хара̄’’ти. со пана саро вессаван̣н̣асса сантика̄ екена дакараккхасена ладдхо хоти. вессаван̣н̣о ча там̣ а̄ха – ‘‘т̣хапетва̄ девадхаммаджа̄нанаке йе ча ан̃н̃е имам̣ сарам̣ отаранти, те кха̄дитум̣ лабхасӣ’’ти. тато пат̣т̣ха̄йа со там̣ сарам̣ отин̣н̣отин̣н̣е девадхамме пуччхитва̄ аджа̄нанте кха̄дати, сӯрийакума̄ропи там̣ сарам̣ авӣмам̣ситва̄ва отари, тена ча ‘‘девадхамме джа̄на̄сӣ’’ти пуччхито ‘‘девадхамма̄ на̄ма чандимасӯрийа̄’’ти а̄ха. атха нам̣ ‘‘твам̣ девадхамме на джа̄на̄сӣ’’ти удакам̣ павесетва̄ аттано бхаване т̣хапеси. бодхисаттопи там̣ чира̄йантам̣ дисва̄ чандакума̄рам̣ песеси. сопи тена ‘‘девадхамме джа̄на̄сӣ’’ти пуччхито ‘‘девадхамма̄ на̄ма чатассо диса̄’’ти а̄ха. дакараккхасо тампи удакам̣ павесетва̄ таттхева т̣хапеси.

бодхисатто тасмимпи чира̄йанте ‘‘антара̄йена бхавитабба’’нти сайам̣ гантва̄ двиннампи отаран̣ападам̣йева дисва̄ ‘‘айам̣ саро раккхасапариггахито’’ти н̃атва̄ кхаггам̣ саннайхитва̄ дханум̣ гахетва̄ ат̣т̣ха̄си. раккхасо там̣ анотарантам̣ дисва̄ ванакаммикапурисавесена̄гантва̄ а̄ха – ‘‘бхо пуриса, твам̣ маггакиланто, касма̄ имам̣ сарам̣ отаритва̄ нхатва̄ ча пивитва̄ ча бхисамула̄лам̣ кха̄дитва̄ пуппха̄ни пиландхитва̄ на гаччхасӣ’’ти. бодхисатто там̣ дисва̄ва ‘‘еса со йаккхо’’ти н̃атва̄ ‘‘тайа̄ ме бха̄таро гахита̄’’ти а̄ха. а̄ма, майа̄ гахита̄ти. ким̣ ка̄ран̣а̄ти? ахам̣ имам̣ сарам̣ отин̣н̣отин̣н̣е лабха̄мӣти. ким̣ пана саббева лабхасӣти? девадхаммаджа̄нанаке т̣хапетва̄ авасесе лабха̄мӣти. аттхи пана те девадхаммехи аттхоти? а̄ма, аттхӣти. ахам̣ катхесса̄мӣти. тена хи катхехӣти. на сакка̄ килит̣т̣хена гаттена катхетунти. йаккхо бодхисаттам̣ нха̄петва̄ па̄нӣйам̣ па̄йетва̄ алан̇каритва̄ алан̇катаман̣д̣апамаджджхе паллан̇кам̣ а̄ропетва̄ сайамасса па̄дамӯле нисӣди. атха нам̣ бодхисатто ‘‘саккаччам̣ сун̣а̄хӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘хириоттаппасампанна̄, суккадхаммасама̄хита̄;

санто саппуриса̄ локе, девадхамма̄ти вуччаре’’ти. (джа̄. 1.1.6);

йаккхо имам̣ дхаммадесанам̣ сутва̄ пасанно бодхисаттам̣ а̄ха – ‘‘пан̣д̣ита, ахам̣ те пасанно, екам̣ бха̄тарам̣ дамми, катарам̣ а̄немӣ’’ти? ‘‘канит̣т̣хам̣ а̄нехӣ’’ти. пан̣д̣ита, твам̣ кевалам̣ девадхамме джа̄на̄сийева, на пана тесу ваттасӣти. ким̣ ка̄ран̣а̄ти? йасма̄ джет̣т̣хам̣ т̣хапетва̄ канит̣т̣хам̣ а̄хара̄пенто джет̣т̣ха̄пача̄йикакаммам̣ на каросӣти, девадхамме ча̄хам̣ йаккха джа̄на̄ми, тесу ча ватта̄ми. майан̃хи етам̣ нисса̄йа имам̣ аран̃н̃ам̣ павит̣т̣ха̄. етасса хи аттха̄йа амха̄кам̣ питарам̣ етасса ма̄та̄ раджджам̣ йа̄чи, амха̄кам̣ пана пита̄ там̣ варам̣ адатва̄ амха̄кам̣ анураккхан̣аттха̄йа аран̃н̃е ва̄сам̣ ануджа̄ни, со кума̄ро аниваттитва̄ амхехи саддхим̣ а̄гато. ‘‘там̣ аран̃н̃е еко йаккхо кха̄дӣ’’ти вуттепи на кочи саддахиссати. тена̄хам̣ гарахабхайабхӣто тамева̄хара̄пемӣти. йаккхо бодхисаттасса пасӣдитва̄ ‘‘са̄дху пан̣д̣ита, твамева девадхамме джа̄на̄си, девадхаммесу ча ваттасӣ’’ти две бха̄таро а̄нетва̄ ада̄си. атха нам̣ бодхисатто йаккхабха̄ве а̄дӣнавам̣ катхетва̄ пан̃часу сӣлесу патит̣т̣ха̄песи. со тена сусам̣вихита̄раккхо тасмим̣ аран̃н̃е васитва̄ питари ка̄лакате йаккхам̣ а̄да̄йа ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ раджджам̣ гахетва̄ чандакума̄расса упараджджам̣, сӯрийакума̄расса сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ датва̄ йаккхасса раман̣ӣйе т̣ха̄не а̄йатанам̣ ка̄ра̄петва̄ йатха̄ со ла̄бхаггаппатто хоти, татха̄ ака̄си.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ раккхасо бахубхан̣д̣икабхиккху ахоси, сӯрийакума̄ро а̄нандо, чандакума̄ро са̄рипутто, махим̣сакума̄ро пана ахамева̄’’ти. евам̣ саттха̄ джа̄такам̣ катхетва̄ ‘‘евам̣ твам̣, бхиккху, пуббе девадхамме гавесама̄но хириоттаппасампанно вичаритва̄ ида̄ни чатупарисамаджджхе имина̄ нӣха̄рена т̣хатва̄ мама пурато ‘аппиччхомхӣ’ти ваданто айуттам̣ ака̄си. на хи са̄т̣акапат̣иккхепа̄диматтена саман̣о на̄ма хотӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

141.

‘‘на наггачарийа̄ на джат̣а̄ на пан̇ка̄, на̄на̄сака̄ тхан̣д̣иласа̄йика̄ ва̄;

раджоджаллам̣ уккут̣икаппадха̄нам̣, содхенти маччам̣ авитин̣н̣акан̇кха’’нти.

таттха на̄на̄сака̄ти на анасака̄, бхаттапат̣иккхепака̄ти аттхо. тхан̣д̣иласа̄йика̄ти бхӯмисайана̄. раджоджалланти каддамалепана̄ка̄рена сарӣре саннихитараджо. уккут̣икаппадха̄нанти уккут̣икабха̄вена а̄раддхавӣрийам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – йо хи маччо ‘‘евам̣ ахам̣ локаниссаран̣асан̇кха̄там̣ суддхим̣ па̄пун̣исса̄мӣ’’ти имесу наггачарийа̄дӣсу йам̣ кин̃чи сама̄да̄йа ваттеййа, со кевалам̣ миччха̄дассанан̃чева вад̣д̣хеййа, киламатхасса ча бха̄гӣ асса. на хи ета̄ни сусама̄динна̄нипи ат̣т̣хаваттхука̄йа кан̇кха̄йа авитин̣н̣абха̄вена авитин̣н̣акан̇кхам̣ маччам̣ содхентӣти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

бахубхан̣д̣икабхиккхуваттху ат̣т̣хамам̣.

9. сантатимаха̄маттаваттху

алан̇като чепӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто сантатимаха̄маттам̣ а̄раббха катхеси.

со хи екасмим̣ ка̄ле ран̃н̃о пасенадикосаласса паччантам̣ купитам̣ вӯпасаметва̄ а̄гато. атхасса ра̄джа̄ тут̣т̣хо сатта диваса̄ни раджджам̣ датва̄ екам̣ наччагӣтакусалам̣ иттхим̣ ада̄си. со сатта диваса̄ни сура̄мадаматто хутва̄ саттаме дивасе сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ито хаттхиккхандхаварагато нха̄натиттхам̣ гаччханто саттха̄рам̣ пин̣д̣а̄йа пависантам̣ два̄рантаре дисва̄ хаттхиккхандхаварагатова сӣсам̣ ча̄летва̄ вандитва̄ пакка̄ми. саттха̄ ситам̣ катва̄ ‘‘ко ну кхо, бханте, ситапа̄тукаран̣е хетӯ’’ти а̄нандаттхерена пут̣т̣хо ситака̄ран̣ам̣ а̄чиккханто а̄ха – ‘‘пасса̄нанда, сантатимаха̄маттам̣, аджджа сабба̄бхаран̣апат̣иман̣д̣итова мама сантикам̣ а̄гантва̄ чатуппадикага̄тха̄васа̄не арахаттам̣ патва̄ саттата̄ламатте а̄ка̄се нисӣдитва̄ паринибба̄йиссатӣ’’ти. маха̄джано тхерена саддхим̣ катхентасса саттху вачанам̣ ассоси. таттха миччха̄дит̣т̣хика̄ чинтайим̣су – ‘‘пассатха саман̣асса готамасса кирийам̣, мукхаппаттамева бха̄сати, аджджа кира еса евам̣ сура̄мадаматто йатха̄лан̇катова етасса сантике дхаммам̣ сутва̄ паринибба̄йиссати, аджджева там̣ муса̄ва̄дена нигган̣хисса̄ма̄’’ти. самма̄дит̣т̣хика̄ чинтесум̣ – ‘‘ахо буддха̄нам̣ маха̄нубха̄вата̄, аджджа буддхалӣл̣ан̃чева сантатимаха̄матталӣл̣ан̃ча дат̣т̣хум̣ лабхисса̄ма̄’’ти.

сантатимаха̄маттопи нха̄натиттхе дивасабха̄гам̣ удакакӣл̣ам̣ кӣл̣итва̄ уййа̄нам̣ гантва̄ а̄па̄набхӯмийам̣ нисӣди. са̄пи иттхӣ ран̇гамаджджхам̣ отаритва̄ наччагӣтам̣ дассетум̣ а̄рабхи. тасса̄ сарӣралӣл̣а̄йа дассанаттхам̣ сатта̄хам̣ аппа̄ха̄рата̄йа там̣ дивасам̣ наччагӣтам̣ дассайама̄на̄йа антокуччхийам̣ саттхакава̄та̄ самут̣т̣ха̄йа хадайамам̣сам̣ кантитва̄ агамам̣су. са̄ тан̇кхан̣ан̃н̃ева мукхена чева аккхӣхи ча виват̣ехи ка̄ламака̄си. сантатимаха̄матто ‘‘упадха̄ретха на’’нти ватва̄ ‘‘нируддха̄, са̄мӣ’’ти ча вуттаматтейева балавасокена абхибхӯто тан̇кхан̣ан̃н̃евасса сатта̄хам̣ пӣтасура̄ таттакапа̄ле удакабинду вийа париккхайам̣ агама̄си. со ‘‘на ме имам̣ сокам̣ ан̃н̃е нибба̄петум̣ саккхиссанти ан̃н̃атра татха̄гатена̄’’ти балака̄йапаривуто са̄йанхасамайе саттху сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ евама̄ха – ‘‘бханте, ‘еварӯпо ме соко уппанно, там̣ ме тумхе нибба̄петум̣ саккхиссатха̄’ти а̄гатомхи, пат̣исаран̣ам̣ ме хотха̄’’ти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘сокам̣ нибба̄петум̣ саматтхассева сантикам̣ а̄гатоси. имисса̄ хи иттхийа̄ имина̄ва а̄ка̄рена матака̄ле тава родантасса паггхаритаассӯни чатуннам̣ маха̄самудда̄нам̣ удакато атирекатара̄нӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘йам̣ пуббе там̣ висосехи, паччха̄ те ма̄ху кин̃чанам̣;

маджджхе че но гахессаси, упасанто чариссасӣ’’ти. (су. ни. 955, 1105; чӯл̣ани. джатукан̣н̣има̄н̣авапуччха̄ниддеса 68);

га̄тха̄парийоса̄не сантатимаха̄матто арахаттам̣ патва̄ аттано а̄йусан̇кха̄рам̣ олокенто тасса аппаваттанабха̄вам̣ н̃атва̄ саттха̄рам̣ а̄ха – ‘‘бханте, паринибба̄нам̣ ме ануджа̄на̄тха̄’’ти. саттха̄ тена катакаммам̣ джа̄нантопи ‘‘муса̄ва̄дена нигган̣ханаттхам̣ саннипатита̄ миччха̄дит̣т̣хика̄ ока̄сам̣ на лабхиссанти, ‘буддхалӣл̣ан̃чева сантатимаха̄матталӣл̣ан̃ча пассисса̄ма̄’ти саннипатита̄ самма̄дит̣т̣хика̄ имина̄ катакаммам̣ сутва̄ пун̃н̃есу а̄дарам̣ кариссантӣ’’ти саллаккхетва̄ ‘‘тена хи тайа̄ катакаммам̣ майхам̣ катхехи, катхенто ча бхӯмийам̣ т̣хито акатхетва̄ саттата̄ламатте а̄ка̄се т̣хито катхехӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дху, бханте’’ти саттха̄рам̣ вандитва̄ еката̄лаппама̄н̣ам̣ уггамма орохитва̄ пуна саттха̄рам̣ вандитва̄ уггаччханто пат̣ипа̄т̣ийа̄ саттата̄лаппама̄н̣е а̄ка̄се паллан̇кена нисӣдитва̄ ‘‘сун̣а̄тха ме, бханте, пуббакамма’’нти ватва̄ а̄ха –

ито еканавутикаппе випассӣсамма̄самбуддхака̄ле ахам̣ бандхуматинагаре екасмим̣ куле ниббаттитва̄ чинтесим̣ – ‘‘ким̣ ну кхо паресам̣ чхедам̣ ва̄ пӣл̣ам̣ ва̄ акаран̣акамма’’нти упадха̄ренто дхаммагхосакакаммам̣ дисва̄ тато пат̣т̣ха̄йа там̣ каммам̣ каронто маха̄джанам̣ сама̄дапетва̄ ‘‘пун̃н̃а̄ни каротха, упосатхадивасесу упосатхам̣ сама̄дийатха, да̄нам̣ детха, дхаммам̣ сун̣а̄тха, буддхаратана̄дӣхи садисам̣ ан̃н̃ам̣ на̄ма наттхи, тин̣н̣ам̣ ратана̄нам̣ сакка̄рам̣ каротха̄’’ти уггхосенто вичара̄ми. тасса майхам̣ саддам̣ сутва̄ буддхапита̄ бандхуматимаха̄ра̄джа̄ мам̣ паккоса̄петва̄, ‘‘та̄та, ким̣ каронто вичарасӣ’’ти пуччхитва̄, ‘‘дева, тин̣н̣ам̣ ратана̄нам̣ гун̣ам̣ пака̄сетва̄ маха̄джанам̣ пун̃н̃акаммесу сама̄дапенто вичара̄мӣ’’ти вутте, ‘‘каттха нисинно вичарасӣ’’ти мам̣ пуччхитва̄ ‘‘падаса̄ва, дева̄’’ти майа̄ вутте, ‘‘та̄та, на твам̣ евам̣ вичаритум̣ арахаси, имам̣ пуппхада̄мам̣ пиландхитва̄ ассапит̣т̣хе нисиннова вичара̄’’ти майхам̣ мутта̄да̄масадисам̣ пуппхада̄мам̣ датва̄ дантам̣ ассам̣ ада̄си. атха мам̣ ран̃н̃а̄ диннапариха̄рена татхева уггхосетва̄ вичарантам̣ пуна ра̄джа̄ паккоса̄петва̄, ‘‘та̄та, ким̣ каронто вичарасӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘тадева, дева̄’’ти вутте, ‘‘та̄та, ассопи те на̄нуччхавико, идха нисӣдитва̄ вичара̄’’ти чатусиндхавайуттаратхам̣ ада̄си. татийава̄репи ме ра̄джа̄ саддам̣ сутва̄ паккоса̄петва̄, ‘‘та̄та, ким̣ каронто вичарасӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘тадева, дева̄’’ти вутте, ‘‘та̄та, ратхопи те на̄нуччхавико’’ти майхам̣ махантам̣ бхогаккхандхам̣ маха̄паса̄дханан̃ча датва̄ екан̃ча хаттхим̣ ада̄си. сва̄хам̣ сабба̄бхаран̣апат̣иман̣д̣ито хаттхиккхандхе нисинно асӣти вассасахасса̄ни дхаммагхосакакаммам̣ ака̄сим̣, тасса ме еттакам̣ ка̄лам̣ ка̄йато чанданагандхо ва̄йати, мукхато уппалагандхо ва̄йати. идам̣ майа̄ катакамманти.

евам̣ со аттано пуббакаммам̣ катхетва̄ а̄ка̄се нисиннова теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ паринибба̄йи. сарӣре аггиджа̄ла̄ ут̣т̣хахитва̄ мам̣салохитам̣ джха̄песи, суманапуппха̄ни вийа дха̄туйо авасиссим̣су. саттха̄ суддхаваттхам̣ паса̄реси, дха̄туйо таттха патим̣су. та̄ патте паккхипитва̄ чатумаха̄патхе тхӯпам̣ ка̄реси ‘‘маха̄джано вандитва̄ пун̃н̃абха̄гӣ бхависсатӣ’’ти. бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣, ‘‘а̄вусо, сантатимаха̄матто га̄тха̄васа̄не арахаттам̣ патва̄ алан̇катапат̣ийаттойева а̄ка̄се нисӣдитва̄ париниббуто, ким̣ ну кхо етам̣ ‘саман̣о’ти ваттум̣ ват̣т̣ати уда̄ху бра̄хман̣о’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, мама путтам̣ ‘саман̣о’типи ваттум̣ ват̣т̣ати, ‘бра̄хман̣о’типи ваттум̣ ват̣т̣атийева̄’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

142.

алан̇като чепи самам̣ чареййа,

санто данто нийато брахмача̄рӣ;

саббесу бхӯтесу нидха̄йа дан̣д̣ам̣,

со бра̄хман̣о со саман̣о са бхиккхӯ’’ти.

таттха алан̇катоти ваттха̄бхаран̣ехи пат̣иман̣д̣ито. тассаттхо – ваттха̄лан̇ка̄ра̄дӣхи алан̇като чепи пуггало ка̄йа̄дӣхи самам̣ чареййа, ра̄га̄дивӯпасамена санто индрийадаманена данто чатумагганийамена нийато сет̣т̣хачарийа̄йа брахмача̄рӣ ка̄йадан̣д̣а̄дӣнам̣ оропитата̄йа саббесу бхӯтесу нидха̄йа дан̣д̣ам̣. со еварӯпо ба̄хитапа̄патта̄ бра̄хман̣отипи самитапа̄патта̄ саман̣отипи бхиннакилесатта̄ бхиккхӯтипи ваттаббойева̄ти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

сантатимаха̄маттаваттху навамам̣.

10. пилотикатиссаттхераваттху

хирӣниседхоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пилотикаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе а̄нандаттхеро екам̣ пилотикакхан̣д̣аниваттхам̣ капа̄лам̣ а̄да̄йа бхиккха̄йа чарантам̣ да̄ракам̣ дисва̄ ‘‘ким̣ те евам̣ вичаритва̄ джӣванато паббаджджа̄ на уттаритара̄’’ти ватва̄, ‘‘бханте, ко мам̣ пабба̄джессатӣ’’ти вутте ‘‘ахам̣ пабба̄джесса̄мӣ’’ти там̣ а̄да̄йа гантва̄ сахаттха̄ нха̄петва̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ датва̄ пабба̄джеси. тан̃ча пана ниваттхапилотикакхан̣д̣ам̣ паса̄ретва̄ олокенто парисса̄ванакаран̣аматтампи гайхӯпагам̣ кан̃чи падесам̣ адисва̄ капа̄лена саддхим̣ екисса̄ руккхаса̄кха̄йа т̣хапеси. со паббаджитва̄ ладдхӯпасампадо буддха̄нам̣ уппаннала̄бхасакка̄рам̣ парибхун̃джама̄но махаггха̄ни чӣвара̄ни аччха̄детва̄ вичаранто тхӯласарӣро хутва̄ уккан̣т̣хитва̄ ‘‘ким̣ ме джанасса саддха̄деййам̣ нива̄сетва̄ вичаран̣ена, аттано пилотикамева нива̄сесса̄мӣ’’ти там̣ т̣ха̄нам̣ гантва̄ пилотикам̣ гахетва̄ ‘‘ахирика нилладжджа еварӯпа̄нам̣ ваттха̄нам̣ аччха̄данат̣т̣ха̄нам̣ паха̄йа имам̣ пилотикакхан̣д̣ам̣ нива̄сетва̄ капа̄лахаттхо бхиккха̄йа чаритум̣ гаччхасӣ’’ти там̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ аттана̄ва атта̄нам̣ овади, овадантассева панасса читтам̣ саннисӣди. со там̣ пилотикам̣ таттхева пат̣иса̄метва̄ ниваттитва̄ виха̄рамева гато. со катипа̄хаччайена пунапи уккан̣т̣хитва̄ татхева ватва̄ ниватти, пунапи татхева̄ти. там̣ евам̣ апара̄парам̣ вичарантам̣ дисва̄ бхиккхӯ ‘‘кахам̣, а̄вусо, гаччхасӣ’’ти пуччханти. со ‘‘а̄чарийасса сантикам̣ гаччха̄ма̄вусо’’ти ватва̄ етенева нӣха̄рена аттано пилотикакхан̣д̣амева а̄рамман̣ам̣ катва̄ атта̄нам̣ ниседхетва̄ катипа̄хенева арахаттам̣ па̄пун̣и. бхиккхӯ а̄хам̣су – ‘‘ким̣, а̄вусо, на да̄ни а̄чарийасса сантикам̣ гаччхаси, нану айам̣ те вичаран̣амагго’’ти. а̄вусо, а̄чарийена саддхим̣ сам̣сагге сати гатомхи, ида̄ни пана ме чхинно сам̣сагго, тенасса сантикам̣ на гаччха̄мӣти. бхиккхӯ татха̄гатасса а̄рочесум̣ – ‘‘бханте, пилотикаттхеро ан̃н̃ам̣ бйа̄каротӣ’’ти. кима̄ха, бхиккхавети? идам̣ на̄ма, бхантети. там̣ сутва̄ саттха̄ ‘‘а̄ма, бхиккхаве, мама путто сам̣сагге сати а̄чарийасса сантикам̣ гато, ида̄ни панасса сам̣сагго чхинно, аттана̄ва атта̄нам̣ ниседхетва̄ арахаттам̣ патто’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

143.

‘‘хирӣниседхо пурисо, кочи локасмим̣ виджджати;

йо ниддам̣ апабодхети, ассо бхадро каса̄мива.

144.

‘‘ассо йатха̄ бхадро каса̄нивит̣т̣хо,

а̄та̄пино сам̣вегино бхава̄тха;

саддха̄йа сӣлена ча вӣрийена ча,

сама̄дхина̄ дхаммавиниччхайена ча;

сампаннавиджджа̄чаран̣а̄ патиссата̄,

джахиссатха дуккхамидам̣ анаппака’’нти.

таттха анто уппаннам̣ акусалавитаккам̣ хирийа̄ ниседхетӣти хирӣниседхо. кочи локасминти еварӯпо пуггало дуллабхо, кочидева локасмим̣ виджджати. йо нидданти аппаматто саман̣адхаммам̣ каронто аттано уппаннам̣ ниддам̣ апахаранто буджджхатӣти апабодхети. каса̄мива̄ти йатха̄ бхадро ассо аттани патама̄нам̣ касам̣ апахарати, аттани патитум̣ на дети. йо евам̣ ниддам̣ апабодхети, со дуллабхоти аттхо.

дутийага̄тха̄йа айам̣ сан̇кхепаттхо – ‘‘бхиккхаве, йатха̄ бхадро ассо пама̄дама̄гамма каса̄йа нивит̣т̣хо, ахампи на̄ма каса̄йа пахат̣о’’ти апарабха̄ге а̄таппам̣ кароти, евам̣ тумхепи а̄та̄пино сам̣вегино бхаватха, евам̣бхӯта̄ локийалокуттара̄йа дувидха̄йа саддха̄йа ча чатупа̄рисуддхисӣлена ча ка̄йикачетасикавӣрийена ча ат̣т̣хасама̄паттисама̄дхина̄ ча ка̄ран̣а̄ка̄ран̣аджа̄наналаккхан̣ена дхаммавиниччхайена ча саманна̄гата̄ хутва̄ тиссаннам̣ ва̄ ат̣т̣ханнам̣ ва̄ виджджа̄нам̣, пан̃чадасаннан̃ча чаран̣а̄нам̣ сампаттийа̄ сампаннавиджджа̄чаран̣а̄. упат̣т̣хитасатита̄йа патиссата̄ хутва̄ идам̣ анаппакам̣ ват̣т̣адуккхам̣ паджахиссатха̄ти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

пилотикатиссаттхераваттху дасамам̣.

11. сукхаса̄ман̣ераваттху

удакан̃хи найантӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто сукхаса̄ман̣ерам̣ а̄раббха катхеси.

атӣтасмин̃хи ба̄ра̄н̣асисет̣т̣хино гандхакума̄ро на̄ма путто ахоси. ра̄джа̄ тасса питари ка̄лакате там̣ паккоса̄петва̄ самасса̄сетва̄ махантена сакка̄рена тассева сет̣т̣хит̣т̣ха̄нам̣ ада̄си. со тато пат̣т̣ха̄йа гандхасет̣т̣хӣти пан̃н̃а̄йи. атхасса бхан̣д̣а̄га̄рико дханагаббхадва̄рам̣ виваритва̄, ‘‘са̄ми, идам̣ те еттакам̣ питу дханам̣, еттакам̣ пита̄маха̄дӣна’’нти нӣхаритва̄ дассеси. со там̣ дханара̄сим̣ олокетва̄ а̄ха – ‘‘ким̣ пана те имам̣ дханам̣ гахетва̄ на гамим̣сӯ’’ти. ‘‘са̄ми, дханам̣ гахетва̄ гата̄ на̄ма наттхи. аттана̄ катам̣ кусала̄кусаламева хи а̄да̄йа сатта̄ гаччхантӣ’’ти. со чинтеси – ‘‘те ба̄лата̄йа дханам̣ сан̣т̣ха̄петва̄ паха̄йа гата̄, ахам̣ панетам̣ гахетва̄ва гамисса̄мӣ’’ти. евам̣ пана чинтенто ‘‘да̄нам̣ ва̄ дасса̄ми, пӯджам̣ ва̄ карисса̄мӣ’’ти ачинтетва̄ ‘‘идам̣ саббам̣ кха̄дитва̄ва гамисса̄мӣ’’ти чинтеси. со сатасахассам̣ виссаджджетва̄ пхаликамайам̣ нха̄накот̣т̣хакам̣ ка̄реси, сатасахассам̣ датва̄ пхаликамайамева нха̄напхалакам̣, сатасахассам̣ датва̄ нисӣданапаллан̇кам̣, сатасахассам̣ датва̄ бходжанапа̄тим̣, сатасахассамева датва̄ бходжанат̣т̣ха̄не ман̣д̣апам̣ ка̄ра̄песи, сатасахассам̣ датва̄ бходжанапа̄тийа̄ а̄ситтакӯпадха̄нам̣ ка̄реси, сатасахассенева гехе сӣхапан̃джарам̣ сан̣т̣ха̄песи, аттано па̄тара̄саттха̄йа сахассам̣ ада̄си, са̄йама̄саттха̄йапи сахассамева. пун̣н̣амадивасе пана бходжанаттха̄йа сатасахассам̣ да̄песи, там̣ бхаттам̣ бхун̃джанадивасе сатасахассам̣ виссаджджетва̄ нагарам̣ алан̇каритва̄ бхерим̣ чара̄песи – ‘‘гандхасет̣т̣хисса кира бхаттабхун̃джана̄ка̄рам̣ олокентӯ’’ти.

маха̄джано ман̃ча̄тиман̃че бандхитва̄ саннипати. сопи сатасахассаггханаке нха̄накот̣т̣хаке сатасахассаггханаке пхалаке нисӣдитва̄ сол̣асахи гандходакагхат̣ехи нхатва̄ там̣ сӣхапан̃джарам̣ виваритва̄ тасмим̣ паллан̇ке нисӣди. атхасса тасмим̣ а̄ситтакӯпадха̄не там̣ па̄тим̣ т̣хапетва̄ сатасахассаггханакам̣ бходжанам̣ вад̣д̣хесум̣. со на̄т̣акапаривуто еварӯпа̄йа сампаттийа̄ там̣ бходжанам̣ бхун̃джати. апарена самайена еко га̄микамануссо аттано париббайа̄харан̣аттхам̣ да̄руа̄дӣни йа̄наке паккхипитва̄ нагарам̣ гантва̄ саха̄йакасса гехе нива̄сам̣ ган̣хи. тада̄ пана пун̣н̣амадивасо хоти. ‘‘гандхасет̣т̣хино бхун̃джаналӣл̣ам̣ олокентӯ’’ти нагаре бхерим̣ чара̄песи. атха нам̣ саха̄йако а̄ха – ‘‘самма, гандхасет̣т̣хино те бхун̃джаналӣл̣ам̣ дит̣т̣хапубба’’нти. ‘‘на дит̣т̣хапуббам̣, самма̄’’ти. ‘‘тена хи ехи, гаччха̄ма, айам̣ нагаре бхерӣ чарати, етасса маха̄сампаттим̣ пасса̄ма̄’’ти нагарава̄сӣ джанападава̄сим̣ гахетва̄ агама̄си. маха̄джанопи ман̃ча̄тиман̃че абхирухитва̄ пассати. га̄мава̄сӣ бхаттагандхам̣ гха̄йитва̄ва нагарава̄сим̣ а̄ха – ‘‘майхам̣ ета̄йа па̄тийа̄ бхаттапин̣д̣е пипа̄са̄ джа̄та̄’’ти. самма, ма̄ етам̣ паттхайи, на сакка̄ ладдхунти. самма, алабханто на джӣвисса̄мӣти. со там̣ пат̣иба̄хитум̣ асакконто парисапарийанте т̣хатва̄ ‘‘пан̣ама̄ми те, са̄мӣ’’ти тиккхаттум̣ маха̄саддам̣ ниччха̄ретва̄ ‘‘ко есо’’ти вутте ахам̣, са̄мӣти. ‘‘кимета’’нти. ‘‘айам̣ еко га̄мава̄сӣ тумха̄кам̣ па̄тийам̣ бхаттапин̣д̣е пипа̄сам̣ упа̄деси, екам̣ бхаттапин̣д̣ам̣ да̄петха̄’’ти. ‘‘на сакка̄ ладдху’’нти. ‘‘ким̣, самма, сутам̣ те’’ти? ‘‘сутам̣ ме, апича лабханто джӣвисса̄ми, алабхантасса ме маран̣ам̣ бхависсатӣ’’ти. со пунапи вирави – ‘‘айам̣ кира, са̄ми, алабханто мариссати, джӣвитамасса детха̄’’ти. амбхо бхаттапин̣д̣о на̄ма сатампи аггхати, сатадвайампи аггхати. йо йо йа̄чати, тасса тасса дадама̄но ахам̣ ким̣ бхун̃джисса̄мӣти? са̄ми, айам̣ алабханто мариссати, джӣвитамасса детха̄ти. на сакка̄ва мудха̄ ладдхум̣, йади пана алабханто на джӣвати, тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни мама гехе бхатим̣ кароту, евамасса бхаттапа̄тим̣ да̄песса̄мӣти. га̄мава̄сӣ там̣ сутва̄ ‘‘евам̣ хоту, самма̄’’ти саха̄йакам̣ ватва̄ путтада̄рам̣ паха̄йа ‘‘бхаттапа̄тиаттха̄йа тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни бхатим̣ карисса̄мӣ’’ти сет̣т̣хисса гехам̣ па̄виси. со бхатим̣ каронто саббакичча̄ни саккаччам̣ ака̄си. гехе ва̄ аран̃н̃е ва̄ раттим̣ ва̄ дива̄ ва̄ сабба̄ни каттаббакамма̄ни ката̄нева пан̃н̃а̄йим̣су. ‘‘бхаттабхатико’’ти ча вутте сакаланагарепи пан̃н̃а̄йи. атхасса дивасе парипун̣н̣е бхаттавеййа̄ват̣ико ‘‘бхаттабхатикасса, са̄ми, дивасо пун̣н̣о, дуккарам̣ тена катам̣ тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни бхатим̣ каронтена, екампи каммам̣ на копитапубба’’нти а̄ха.

атхасса сет̣т̣хи аттано са̄йапа̄тара̄саттха̄йа две сахасса̄ни, тасса па̄тара̄саттха̄йа сахассанти тӣн̣и сахасса̄ни да̄петва̄ а̄ха – ‘‘аджджа майхам̣ каттаббам̣ париха̄рам̣ тассева каротха̄’’ти. ватва̄ ча пана т̣хапетва̄ екам̣ чинта̄ман̣им̣ на̄ма пийабхарийам̣ авасесаджанампи ‘‘аджджа тамева парива̄ретха̄’’ти ватва̄ саббасампаттим̣ тасса ниййа̄деси. со сет̣т̣хино нха̄нодакена тассева кот̣т̣хаке тасмим̣ пхалаке нисинно нхатва̄ тассева нива̄санаса̄т̣аке нива̄сетва̄ тассева паллан̇ке нисӣди. сет̣т̣хипи нагаре бхерим̣ чара̄песи – ‘‘бхаттабхатико гандхасет̣т̣хисса гехе тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни бхатим̣ катва̄ па̄тим̣ лабхи, тасса бхун̃джанасампаттим̣ олокентӯ’’ти. маха̄джано ман̃ча̄тиман̃че абхирухитва̄ пассати, га̄мава̄сисса олокитолокитат̣т̣ха̄нам̣ кампана̄ка̄раппаттам̣ ахоси. на̄т̣ака̄ парива̄ретва̄ ат̣т̣хасум̣, тасса пурато бхаттапа̄тим̣ вад̣д̣хетва̄ т̣хапайим̣су. атхасса хаттхадхованавела̄йа гандхама̄дане еко паччекабуддхо саттаме дивасе сама̄паттито вут̣т̣ха̄йа ‘‘каттха ну кхо аджджа бхиккха̄ча̄раттха̄йа гаччха̄мӣ’’ти упадха̄ренто бхаттабхатикам̣ аддаса. атха со ‘‘айам̣ тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни бхатим̣ катва̄ бхаттапа̄тим̣ лабхи, аттхи ну кхо етасса саддха̄, наттхӣ’’ти упадха̄ренто ‘‘аттхӣ’’ти н̃атва̄ ‘‘саддха̄пи екачче сан̇гахам̣ ка̄тум̣ на сакконти, саккхиссати ну кхо ме сан̇гахам̣ ка̄ту’’нти чинтетва̄ ‘‘саккхиссати чева мама ча сан̇гахакаран̣ам̣ нисса̄йа маха̄сампаттим̣ лабхиссатӣ’’ти н̃атва̄ чӣварам̣ па̄рупитва̄ паттама̄да̄йа веха̄сам̣ аббхуггантва̄ парисантарена гантва̄ тасса пурато т̣хитамева атта̄нам̣ дассеси.

со паччекабуддхам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘ахам̣ пуббе адиннабха̄вена екисса̄ бхаттапа̄тийа̄ аттха̄йа тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни парагехе бхатим̣ ака̄сим̣, ида̄ни ме идам̣ бхаттам̣ екам̣ раттиндивам̣ раккхеййа, саче пана нам̣ аййасса дасса̄ми, анека̄нипи каппакот̣исахасса̄ни раккхиссати, аййассева нам̣ дасса̄мӣ’’ти. со тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни бхатим̣ катва̄ ладдхабхаттапа̄тито екапин̣д̣ампи мукхе ат̣т̣хапетва̄ тан̣хам̣ винодетва̄ сайамева па̄тим̣ уккхипитва̄ паччекабуддхасса сантикам̣ гантва̄ па̄тим̣ ан̃н̃асса хаттхе датва̄ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄ па̄тим̣ ва̄махаттхена гахетва̄ даккхин̣ахаттхена тасса патте бхаттам̣ а̄кири. паччекабуддхо бхаттасса упад̣д̣хасесака̄ле паттам̣ хаттхена пидахи. атха нам̣ со а̄ха – ‘‘бханте, екова пат̣ивисо на сакка̄ двидха̄ ка̄тум̣, ма̄ мам̣ идхалокена сан̇ган̣хатха, паралокена сан̇гахамева каротха, са̄васесам̣ акатва̄ ниравасесамева дасса̄мӣ’’ти. аттано хи тхокампи анавасесетва̄ диннам̣ ниравасесада̄нам̣ на̄ма, там̣ махаппхалам̣ хоти. со татха̄ каронто саббам̣ датва̄ пуна вандитва̄ а̄ха – ‘‘бханте, екам̣ бхаттапа̄тим̣ нисса̄йа тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни ме парагехе бхатим̣ каронтена дуккхам̣ анубхӯтам̣, ида̄ни ме ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не сукхамева хоту, тумхехи дит̣т̣хадхаммассева бха̄гӣ асса’’нти. паччекабуддхо ‘‘евам̣ хоту, чинта̄ман̣и вийа те саббака̄мададо маносан̇каппа̄ пун̣н̣ачандо вийа пӯрентӯ’’ти анумоданам̣ каронто –

‘‘иччхитам̣ паттхитам̣ туйхам̣, саббамева самиджджхату;

саббе пӯренту сан̇каппа̄, чандо паннарасо йатха̄.

‘‘иччхитам̣ паттхикам̣ туйхам̣, кхиппамева самиджджхату;

саббе пӯренту сан̇каппа̄, ман̣и джотирасо йатха̄’’ти. –

ватва̄ ‘‘айам̣ маха̄джано йа̄ва гандхама̄данапаббатагамана̄ мам̣ пассанто тит̣т̣хатӯ’’ти адхит̣т̣ха̄йа а̄ка̄сена гандхама̄данам̣ агама̄си.

маха̄джанопи нам̣ пассантова ат̣т̣ха̄си. со таттха гантва̄ там̣ пин̣д̣апа̄там̣ пан̃часата̄нам̣ паччекабуддха̄нам̣ вибхаджитва̄ ада̄си. саббе аттано пахонакам̣ ган̣хим̣су. ‘‘аппо пин̣д̣апа̄то катхам̣ пахосӣ’’ти на чинтетаббам̣. чатта̄ри хи ачинтеййа̄ни (а. ни. 4.77) вутта̄ни, татра̄йам̣ паччекабуддхависайоти. маха̄джано паччекабуддха̄нам̣ пин̣д̣апа̄там̣ вибхаджитва̄ диййама̄нам̣ дисва̄ са̄дхука̄расахасса̄ни паваттеси, асанисатанипа̄касаддо вийа ахоси. там̣ сутва̄ гандхасет̣т̣хи чинтеси – ‘‘бхаттабхатико майа̄ диннасампаттим̣ дха̄ретум̣ на̄саккхи ман̃н̃е, тена̄йам̣ маха̄джано париха̄сам̣ каронто саннипатито надатӣ’’ти. со таппаваттиджа̄нанаттхам̣ мануссе песеси. те а̄гантва̄ ‘‘сампаттидха̄рака̄ на̄ма, са̄ми, евам̣ хонтӯ’’ти ватва̄ там̣ паваттим̣ а̄рочесум̣. сет̣т̣хи там̣ сутва̄ва пан̃чаван̣н̣а̄йа пӣтийа̄ пхут̣т̣хасарӣро хутва̄ ‘‘ахо дуккарам̣ тена катам̣, ахам̣ еттакам̣ ка̄лам̣ еварӯпа̄йа сампаттийа̄ т̣хито кин̃чи да̄тум̣ на̄саккхи’’нти там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира тайа̄ идам̣ на̄ма ката’’нти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, са̄мӣ’’ти вутте, ‘‘ханда, сахассам̣ гахетва̄ тава да̄не майхампи паттим̣ дехӣ’’ти а̄ха. со татха̄ ака̄си. сет̣т̣хиписса саббам̣ аттано сантакам̣ маджджхе бхиндитва̄ ада̄си.

чатассо хи сампада̄ на̄ма – ваттхусампада̄, паччайасампада̄, четана̄сампада̄, гун̣а̄тирекасампада̄ти. таттха ниродхасама̄паттирахо араха̄ ва̄ ана̄га̄мӣ ва̄ даккхин̣еййо ваттхусампада̄ на̄ма. паччайа̄нам̣ дхаммена самена уппатти паччайасампада̄ на̄ма. да̄нато пуббе да̄нака̄ле паччха̄ бха̄гети тӣсу ка̄лесу четана̄йа соманассасахагатан̃а̄н̣асампайуттабха̄во четана̄сампада̄ на̄ма. даккхин̣еййасса сама̄паттито вут̣т̣хитабха̄во гун̣а̄тирекасампада̄ на̄ма̄ти. имасса ча кхӣн̣а̄саво паччекабуддхо даккхин̣еййа̄, бхатим̣ катва̄ ладдхабха̄вена паччайо дхаммато уппанно, тӣсу ка̄лесу парисуддха̄ четана̄, сама̄паттито вут̣т̣хитаматто паччекабуддхо гун̣а̄тирекоти чатассопи сампада̄ ниппханна̄. ета̄сам̣ а̄нубха̄вена дит̣т̣хева дхамме маха̄сампаттим̣ па̄пун̣анти. тасма̄ со сет̣т̣хино сантика̄ сампаттим̣ лабхи. апарабха̄ге ча ра̄джа̄пи имина̄ катакаммам̣ сутва̄ там̣ паккоса̄петва̄ сахассам̣ датва̄ паттим̣ гахетва̄ тут̣т̣хама̄насо махантам̣ бхогаккхандхам̣ датва̄ сет̣т̣хит̣т̣ха̄нам̣ ада̄си. бхаттабхатикасет̣т̣хӣтисса на̄мам̣ ака̄си. со гандхасет̣т̣хина̄ саддхим̣ саха̄йо хутва̄ екато кха̄данто пиванто йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ тато чуто девалоке ниббаттитва̄ екам̣ буддхантарам̣ диббасампаттим̣ анубхавитва̄ имасмим̣ буддхуппа̄де са̄ваттхийам̣ са̄рипуттаттхерассӯпат̣т̣ха̄какуле пат̣исандхим̣ ган̣хи. атхасса ма̄та̄ ладдхагаббхапариха̄ра̄ катипа̄хаччайена ‘‘ахо вата̄хам̣ пан̃часатехи бхиккхӯхи саддхим̣ са̄рипуттаттхерасса сатарасабходжанам̣ датва̄ ка̄са̄йаваттханиваттха̄ суван̣н̣асаракам̣ а̄да̄йа а̄санапарийанте нисинна̄ тесам̣ бхиккхӯнам̣ уччхит̣т̣ха̄васесакам̣ парибхун̃джеййа’’нти дохал̣инӣ хутва̄ татхева катва̄ дохал̣ам̣ пат̣ивинодеси. са̄ сесаман̇галесупи татха̄рӯпамева да̄нам̣ датва̄ путтам̣ виджа̄йитва̄ на̄маггахан̣адивасе ‘‘путтасса ме, бханте, сиккха̄пада̄ни детха̄’’ти тхерам̣ а̄ха. тхеро ‘‘кимасса на̄ма’’нти пуччхи. ‘‘бханте, путтасса ме пат̣исандхиггахан̣ато пат̣т̣ха̄йа имасмим̣ гехе кассачи дуккхам̣ на̄ма на бхӯтапуббам̣, теневасса сукхакума̄роти на̄мам̣ бхависсатӣ’’ти вутте тадевасса на̄мам̣ гахетва̄ сиккха̄пада̄ни ада̄си.

тада̄ еван̃часса ма̄ту ‘‘на̄хам̣ мама путтасса аджджха̄сайам̣ бхиндисса̄мӣ’’ти читтам̣ уппаджджи. са̄ тасса кан̣н̣авиджджханаман̇гала̄дӣсупи татхева да̄нам̣ ада̄си. кума̄ропи саттавассикака̄ле ‘‘иччха̄махам̣, амма, тхерасса сантике паббаджиту’’нти а̄ха. са̄ ‘‘са̄дху, та̄та, на̄хам̣ тава аджджха̄сайам̣ бхиндисса̄мӣ’’ти тхерам̣ нимантетва̄ бходжетва̄, ‘‘бханте, путто ме паббаджитум̣ иччхати, има̄хам̣ са̄йанхасамайе виха̄рам̣ а̄несса̄мӣ’’ти тхерам̣ уййоджетва̄ н̃а̄таке саннипа̄тетва̄ ‘‘путтасса ме гихика̄ле каттаббам̣ киччам̣ аджджева карисса̄ма̄’’ти ватва̄ путтам̣ алан̇каритва̄ махантена сирисобхаггена виха̄рам̣ нетва̄ тхерасса ниййа̄деси. тхеропи там̣, ‘‘та̄та, паббаджджа̄ на̄ма дуккара̄, саккхиссаси абхирамиту’’нти ватва̄ ‘‘карисса̄ми во, бханте, ова̄да’’нти вутте каммат̣т̣ха̄нам̣ датва̄ пабба̄джеси. ма̄та̄питарописса паббаджджа̄йа сакка̄рам̣ каронта̄ антовиха̄рейева сатта̄хам̣ буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса сатарасабходжанам̣ датва̄ са̄йам̣ аттано гехам̣ агамам̣су. ат̣т̣хаме дивасе са̄рипуттаттхеро бхиккхусан̇гхе га̄мам̣ павит̣т̣хе виха̄ре каттаббакиччам̣ катва̄ са̄ман̣ерам̣ паттачӣварам̣ га̄ха̄петва̄ га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. са̄ман̣еро антара̄магге ма̄тика̄дӣни дисва̄ пан̣д̣итаса̄ман̣еро вийа пуччхи. тхеропи тасса татхева бйа̄ка̄си. са̄ман̣еро та̄ни ка̄ран̣а̄ни сутва̄ ‘‘саче тумхе аттано паттачӣварам̣ ган̣хеййа̄тха, ахам̣ ниваттеййа’’нти ватва̄ тхерена тасса аджджха̄сайам̣ абхиндитва̄, ‘‘са̄ман̣ера, дехи мама паттачӣвара’’нти паттачӣваре гахите тхерам̣ вандитва̄ ниваттама̄но, ‘‘бханте, майхам̣ а̄ха̄рам̣ а̄харама̄но сатарасабходжанам̣ а̄хареййа̄тха̄’’ти а̄ха. куто там̣ лабхисса̄мӣти? аттано пун̃н̃ена алабханто мама пун̃н̃ена лабхиссатха, бхантети. атхасса тхеро кун̃чикам̣ датва̄ га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. сопи виха̄рам̣ а̄гантва̄ тхерасса габбхам̣ виваритва̄ пависитва̄ два̄рам̣ пидха̄йа аттано ка̄йе н̃а̄н̣ам̣ ота̄ретва̄ нисӣди.

тасса гун̣атеджена саккасса а̄санам̣ ун̣ха̄ка̄рам̣ дассеси. сакко ‘‘ким̣ ну кхо ета’’нти олокенто са̄ман̣ерам̣ дисва̄ ‘‘сукхаса̄ман̣еро аттано упаджджха̄йасса паттачӣварам̣ датва̄ ‘саман̣адхаммам̣ карисса̄мӣ’ти ниватто, майа̄ таттха гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ чатта̄ро маха̄ра̄дже паккоса̄петва̄ ‘‘гаччхатха, та̄та̄, виха̄рассӯпаване дуссаддаке сакун̣е пала̄петха̄’’ти уййоджеси. те татха̄ катва̄ са̄манта̄ а̄раккхам̣ ган̣хим̣су. чандимасӯрийе ‘‘аттано вима̄на̄ни гахетва̄ тит̣т̣хатха̄’’ти а̄н̣а̄песи. тепи татха̄ карим̣су. сайампи а̄вин̃чханат̣т̣ха̄не а̄раккхам̣ ган̣хи. виха̄ро саннисинно нираво ахоси. са̄ман̣еро екаггачиттена випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ тӣн̣и маггапхала̄ни па̄пун̣и. тхеро ‘‘са̄ман̣ерена ‘сатарасабходжанам̣ а̄хареййа̄тха̄’ти вуттам̣, касса ну кхо гхаре сакка̄ ладдху’’нти олокенто екам̣ аджджха̄сайасампаннам̣ упат̣т̣ха̄катулам̣ дисва̄ таттха гантва̄, ‘‘бханте, са̄дху во катам̣ аджджа идха̄гаччхантехӣ’’ти техи тут̣т̣хама̄насехи паттам̣ гахетва̄ нисӣда̄петва̄ йа̄гукхаджджакам̣ датва̄ йа̄ва бхаттака̄лам̣ дхаммакатхам̣ йа̄чито тесам̣ са̄ран̣ӣйадхаммакатхам̣ катхетва̄ ка̄лам̣ саллаккхетва̄ десанам̣ нит̣т̣ха̄песи. атхасса сатарасабходжанам̣ датва̄ там̣ а̄да̄йа гантука̄мам̣ тхерам̣ дисва̄ ‘‘бхун̃джатха, бханте, апарампи те дасса̄ма̄’’ти тхерам̣ бходжетва̄ пуна паттапӯрам̣ адам̣су. тхеро там̣ а̄да̄йа ‘‘са̄ман̣еро ме чха̄то’’ти туритатурито виха̄рам̣ па̄йа̄си. там̣ дивасам̣ саттха̄ па̄това никкхамитва̄ гандхакут̣ийам̣ нисиннова а̄ваджджеси – ‘‘аджджа сукхаса̄ман̣еро упаджджха̄йасса паттачӣварам̣ датва̄ ‘саман̣адхаммам̣ карисса̄мӣ’ти ниватто, ниппханнам̣ ну кхо тасса кичча’’нти. со тин̣н̣ам̣йева маггапхала̄нам̣ паттабха̄вам̣ дисва̄ уттарипи упадха̄ренто ‘‘саккхиссата̄йам̣ аджджа арахаттам̣ па̄пун̣итум̣, са̄рипутто пана ‘са̄ман̣еро ме чха̄то’ти вегена бхаттам̣ а̄да̄йа никкхамати, саче имасмим̣ арахаттам̣ аппатте бхаттам̣ а̄хариссати, имасса антара̄йо бхависсати, майа̄ гантва̄ два̄ракот̣т̣хаке а̄раккхам̣ ган̣хитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ гандхакут̣ито никкхамитва̄ два̄ракот̣т̣хаке т̣хатва̄ а̄раккхам̣ ган̣хи.

тхеропи бхаттам̣ а̄хари. атха нам̣ хет̣т̣ха̄ вуттанайенева чатта̄ро пан̃хе пуччхи. пан̃хависсаджджана̄васа̄не са̄ман̣еро арахаттам̣ па̄пун̣и. саттха̄ тхерам̣ а̄мантетва̄ ‘‘гаччха, са̄рипутта, са̄ман̣ерасса те бхаттам̣ дехӣ’’ти а̄ха. тхеро гантва̄ два̄рам̣ а̄кот̣еси. са̄ман̣еропи никкхамитва̄ упаджджха̄йасса ваттам̣ катва̄ ‘‘бхаттакиччам̣ карохӣ’’ти вутте тхерасса бхаттена анаттхикабха̄вам̣ н̃атва̄ саттавассикакума̄ро тан̇кхан̣ан̃н̃ева арахаттам̣ патто нӣча̄санат̣т̣ха̄нам̣ паччавеккханто бхаттакиччам̣ катва̄ паттам̣ дхови. тасмим̣ ка̄ле чатта̄ро маха̄ра̄джа̄но а̄раккхам̣ виссаджджесум̣. чандимасӯрийа̄пи вима̄на̄ни мун̃чим̣су. саккопи а̄вин̃чханат̣т̣ха̄не а̄раккхам̣ виссаджджеси. сӯрийо набхамаджджхам̣ атиккантойева пан̃н̃а̄йи. бхиккхӯ ‘‘са̄йанхо пан̃н̃а̄йати, са̄ман̣ерена ча ида̄нева бхаттакиччам̣ катам̣, ким̣ ну кхо аджджа пуббан̣хо балава̄ джа̄то, са̄йанхо мандо’’ти вадим̣су. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄, ‘‘бханте, аджджа пуббан̣хо балава̄ джа̄то, са̄йанхо мандо, са̄ман̣ерена ча ида̄нева бхаттакиччам̣ катам̣, атха ча пана сӯрийо набхамаджджхам̣ атиккантойева пан̃н̃а̄йатӣ’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, евамевам̣ хоти пун̃н̃аванта̄нам̣ саман̣адхаммакаран̣ака̄ле. аджджа хи чатта̄ро маха̄ра̄джа̄но са̄манта̄ а̄раккхам̣ ган̣хим̣су, чандимасӯрийа̄ вима̄на̄ни гахетва̄ ат̣т̣хам̣су, сакко а̄вин̃чханаке а̄раккхам̣ ган̣хи, ахампи два̄ракот̣т̣хаке а̄раккхам̣ ган̣хим̣, аджджа сукхаса̄ман̣еро ма̄тика̄йа удакам̣ харанте, усука̄ре усум̣ уджум̣ каронте, таччхаке чакка̄дӣни каронте дисва̄ атта̄нам̣ даметва̄ арахаттам̣ патто’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

145.

‘‘удакан̃хи найанти неттика̄, усука̄ра̄ намайанти теджанам̣;

да̄рум̣ намайанти таччхака̄, атта̄нам̣ дамайанти суббата̄’’ти.

таттха суббата̄ти сувада̄, сукхена овадитабба̄ ануса̄ситабба̄ти аттхо. сесам̣ хет̣т̣ха̄ вуттанайамева.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

сукхаса̄ман̣ераваттху ека̄дасамам̣.

дан̣д̣аваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

дасамо вагго.

11. джара̄вагго

1. виса̄кха̄йа саха̄йика̄нам̣ ваттху

ко ну ха̄со кима̄нандоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто виса̄кха̄йа саха̄йика̄йо а̄раббха катхеси.

са̄ваттхийам̣ кира пан̃часата̄ кулапутта̄ ‘‘евам̣ има̄ аппама̄давиха̄ринийо бхависсантӣ’’ти аттано аттано бхарийа̄йо виса̄кхам̣ маха̄упа̄сикам̣ сампат̣иччха̄песум̣. та̄ уййа̄нам̣ ва̄ виха̄рам̣ ва̄ гаччхантийо та̄йа саддхим̣йева гаччханти. та̄ екасмим̣ ка̄ле ‘‘сатта̄хам̣ сура̄чхан̣о бхависсатӣ’’ти чхан̣е сан̇гхут̣т̣хе аттано аттано са̄мика̄нам̣ сурам̣ пат̣ийа̄десум̣. те сатта̄хам̣ сура̄чхан̣ам̣ кӣл̣итва̄ ат̣т̣хаме дивасе каммантабхерийа̄ никкханта̄йа камманте агамам̣су. та̄пи иттхийо ‘‘майам̣ са̄мика̄нам̣ саммукха̄ сурам̣ па̄тум̣ на лабхимха̄, авасеса̄ сура̄ ча аттхи, идам̣ йатха̄ те на джа̄нанти, татха̄ пивисса̄ма̄’’ти виса̄кха̄йа сантикам̣ гантва̄ ‘‘иччха̄ма, аййе, уййа̄нам̣ дат̣т̣ху’’нти ватва̄ ‘‘са̄дху, амма̄, тена хи каттаббакичча̄ни катва̄ никкхаматха̄’’ти вутте та̄йа саддхим̣ гантва̄ пат̣иччханна̄ка̄рена сурам̣ нӣхара̄петва̄ уййа̄не пивитва̄ матта̄ вичарим̣су. виса̄кха̄пи ‘‘айуттам̣ има̄хи катам̣, ида̄ни мам̣ ‘саман̣асса готамасса са̄вика̄ виса̄кха̄ сурам̣ пивитва̄ вичаратӣ’ти титтхийа̄пи гарахиссантӣ’’ти чинтетва̄ та̄ иттхийо а̄ха – ‘‘амма̄ айуттам̣ во катам̣, мамапи айасо уппа̄дито, са̄мика̄пи во куджджхиссанти, ида̄ни ким̣ кариссатха̄’’ти. гила̄на̄лайам̣ дассайисса̄ма, аййети. тена хи пан̃н̃а̄йиссатха сакена каммена̄ти. та̄ гехам̣ гантва̄ гила̄на̄лайам̣ карим̣су. атха та̄сам̣ са̄мика̄ ‘‘иттханна̄ма̄ ча иттханна̄ма̄ ча каха’’нти пуччхитва̄ ‘‘гила̄на̄’’ти сутва̄ ‘‘аддха̄ ета̄хи авасесасура̄ пӣта̄ бхависсантӣ’’ти саллаккхетва̄ та̄ потхетва̄ анайабйасанам̣ па̄песум̣. та̄ апарасмимпи чхан̣ава̄ре татхева сурам̣ пивитука̄ма̄ виса̄кхам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘аййе, уййа̄нам̣ но нехӣ’’ти ватва̄ ‘‘пуббепи ме тумхехи айасо уппа̄дито, гаччхатха, на во ахам̣ несса̄мӣ’’ти та̄йа пат̣иккхитта̄ ‘‘ида̄ни евам̣ на карисса̄ма̄’’ти саммантайитва̄ пуна там̣ упасан̇камитва̄ а̄хам̣су, ‘‘аййе, буддхапӯджам̣ ка̄тука̄ма̄мха̄, виха̄рам̣ но нехӣ’’ти. ида̄ни амма̄ йуджджати, гаччхатха, париваччхам̣ каротха̄ти. та̄ чан̇кот̣акехи гандхама̄ла̄дӣни га̄ха̄петва̄ сура̄пун̣н̣е мут̣т̣хива̄раке хаттхехи оламбетва̄ маха̄пат̣е па̄рупитва̄ виса̄кхам̣ упасан̇камитва̄ та̄йа саддхим̣ виха̄рам̣ пависама̄на̄ екамантам̣ гантва̄ мут̣т̣хива̄ракехева сурам̣ пивитва̄ ва̄раке чхад̣д̣етва̄ дхаммасабха̄йам̣ саттху пурато нисӣдим̣су.

виса̄кха̄ ‘‘има̄сам̣, бханте, дхаммам̣ катхетха̄’’ти а̄ха. та̄пи мадавегена кампама̄насарӣра̄ ‘‘ичча̄ма, га̄йа̄ма̄’’ти читтам̣ уппа̄десум̣. атхека̄ ма̄рака̄йика̄ девата̄ ‘‘има̄сам̣ сарӣре адхимуччитва̄ саман̣асса готамасса пурато виппака̄рам̣ дассесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ та̄сам̣ сарӣре адхимуччи. та̄су екачча̄ саттху пурато па̄н̣им̣ пахаритва̄ хаситум̣, екачча̄ наччитум̣ а̄рабхим̣су. саттха̄ ‘‘ким̣ ида’’нти а̄вадждженто там̣ ка̄ран̣ам̣ н̃атва̄ ‘‘на ида̄ни ма̄рака̄йика̄нам̣ ота̄рам̣ лабхитум̣ дасса̄ми. на хи майа̄ еттакам̣ ка̄лам̣ па̄рамийо пӯрентена ма̄рака̄йика̄нам̣ ота̄рала̄бхаттха̄йа пӯрита̄’’ти та̄ сам̣веджетум̣ бхамукаломато расмийо виссаджджеси, та̄вадева андхака̄ратимиса̄ ахоси. та̄ бхӣта̄ ахесум̣ маран̣абхайатаджджита̄. тена та̄сам̣ куччхийам̣ сура̄ джӣри. саттха̄ нисиннапаллан̇ке антарахито синерумуддхани т̣хатва̄ ун̣н̣а̄ломато расмим̣ виссаджджеси, тан̇кхан̣ам̣йева чандасахассуггаманам̣ вийа ахоси. атха саттха̄ та̄ иттхийо а̄мантетва̄ ‘‘тумхехи мама сантикам̣ а̄гаччхама̄на̄хи паматта̄хи а̄гантум̣ на ват̣т̣ати. тумха̄кан̃хи пама̄денева ма̄рака̄йика̄ девата̄ ота̄рам̣ лабхитва̄ тумхе хаса̄дӣнам̣ акаран̣ат̣т̣ха̄не хаса̄дӣни ка̄ра̄песи, ида̄ни тумхехи ра̄га̄дӣнам̣ аггӣнам̣ нибба̄панаттха̄йа усса̄хам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

146.

‘‘ко ну ха̄со кима̄нандо, ниччам̣ паджджалите сати;

андхака̄рена онаддха̄, падӣпам̣ на гавесатха̄’’ти.

таттха а̄нандоти тут̣т̣хи. идам̣ вуттам̣ хоти – имасмим̣ локасаннива̄се ра̄га̄дӣхи ека̄дасахи аггӣхи ниччам̣ паджджалите сати ко ну тумха̄кам̣ ха̄со ва̄ тут̣т̣хи ва̄? нану еса акаттаббарӯпойева. ат̣т̣хаваттхукена хи авиджджа̄ндхака̄рена онаддха̄ тумхе тассева андхака̄расса видхаманаттха̄йа ким̣ ка̄ран̣а̄ н̃а̄н̣аппадӣпам̣ на гавесатха на каротха̄ти.

десана̄васа̄не пан̃часата̄пи та̄ иттхийо сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су.

саттха̄ та̄сам̣ ачаласаддха̄йа патит̣т̣хитабха̄вам̣ н̃атва̄ синеруматтхака̄ отаритва̄ буддха̄сане нисӣди. атха нам̣ виса̄кха̄ а̄ха – ‘‘бханте, сура̄ на̄меса̄ па̄пика̄. еварӯпа̄ хи на̄ма има̄ иттхийо тумха̄дисасса буддхасса пурато нисӣдитва̄ ирийа̄патхаматтампи сан̣т̣ха̄петум̣ асакконтийо ут̣т̣ха̄йа па̄н̣им̣ пахаритва̄ хасанагӣтаначча̄дӣни а̄рабхим̣сӯ’’ти. саттха̄ ‘‘а̄ма, виса̄кхе, па̄пика̄ ева еса̄ сура̄ на̄ма. етан̃хи нисса̄йа анеке сатта̄ анайабйасанам̣ патта̄’’ти ватва̄ ‘‘када̄ панеса̄, бханте, уппанна̄’’ти вутте тасса̄ уппаттим̣ виттха̄рена катхетум̣ атӣтам̣ а̄харитва̄ кумбхаджа̄такам̣ (джа̄. 1.16.33 а̄дайо) катхесӣти.

виса̄кха̄йа саха̄йика̄нам̣ ваттху пат̣хамам̣.

2. сирима̄ваттху

пасса читтакатанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто сиримам̣ а̄раббха катхеси.

са̄ кира ра̄джагахе абхирӯпа̄ ган̣ика̄. екасмим̣ пана антовассе суманасет̣т̣хипуттасса бхарийа̄йа пун̣н̣акасет̣т̣хисса дхӣта̄йа уттара̄йа на̄ма упа̄сика̄йа апараджджхитва̄ там̣ паса̄детука̄ма̄ тасса̄ гехе бхиккхусан̇гхена саддхим̣ катабхаттакиччам̣ саттха̄рам̣ кхама̄петва̄ там̣ дивасам̣ дасабаласса бхатта̄нумоданам̣ сутва̄ –

‘‘аккодхена джине кодхам̣, аса̄дхум̣ са̄дхуна̄ джине;

джине кадарийам̣ да̄нена, саччена̄ликава̄дина’’нти. (джа̄. 1.2.2; дха. па. 223) –

га̄тха̄парийоса̄не сота̄паттипхалам̣ па̄пун̣и. айаметтха сан̇кхепо, виттха̄ракатха̄ пана кодхавагге анумоданага̄тха̄ван̣н̣ана̄йамева а̄вибхависсати. евам̣ сота̄паттипхалам̣ патта̄ пана сирима̄ дасабалам̣ нимантетва̄ пунадивасе маха̄да̄нам̣ датва̄ сан̇гхасса ат̣т̣хакабхаттам̣ нибаддхам̣ да̄песи. а̄дито пат̣т̣ха̄йа нибаддхам̣ ат̣т̣ха бхиккхӯ гехам̣ гаччханти. ‘‘саппим̣ ган̣хатха, кхӣрам̣ ган̣хатха̄’’тиа̄дӣни ватва̄ тесам̣ патте пӯрети. екена ладдхам̣ тин̣н̣ампи чатуннампи пахоти. девасикам̣ сол̣асакаха̄пан̣апариббайена пин̣д̣апа̄то дӣйати. атхекадивасам̣ еко бхиккху тасса̄ гехе ат̣т̣хакабхаттам̣ бхун̃джитва̄ тийоджанаматтхаке екам̣ виха̄рам̣ агама̄си. атха нам̣ са̄йам̣ тхерупат̣т̣ха̄не нисиннам̣ пуччхим̣су – ‘‘а̄вусо, кахам̣ бхиккхам̣ гахетва̄ а̄гатосӣ’’ти. сирима̄йа ат̣т̣хакабхаттам̣ ме бхуттанти. мана̄пам̣ катва̄ дети, а̄вусоти. ‘‘на сакка̄ тасса̄ бхаттам̣ ван̣н̣етум̣, ативийа пан̣ӣтам̣ катва̄ дети, екена ладдхам̣ тин̣н̣ампи чатуннампи пахоти, тасса̄ пана деййадхамматопи дассанамева уттаритарам̣. са̄ хи иттхӣ еварӯпа̄ ча еварӯпа̄ ча̄’’ти тасса̄ гун̣е ван̣н̣еси.

атхеко бхиккху тасса̄ гун̣акатхам̣ сутва̄ адассаненева синехам̣ уппа̄детва̄ ‘‘майа̄ гантва̄ там̣ дат̣т̣хум̣ ват̣т̣атӣ’’ти аттано вассаггам̣ катхетва̄ там̣ бхиккхум̣ т̣хитикам̣ пуччхитва̄ ‘‘све, а̄вусо, тасмим̣ гехе твам̣ сан̇гхаттхеро хутва̄ ат̣т̣хакабхаттам̣ лабхиссасӣ’’ти сутва̄ тан̇кхан̣ан̃н̃ева паттачӣварам̣ а̄да̄йа паккантопи па̄това арун̣е уггате сала̄каггам̣ пависитва̄ т̣хито сан̇гхаттхеро хутва̄ тасса̄ гехе ат̣т̣хакабхаттам̣ лабхи. йо пана бхиккху хиййо бхун̃джитва̄ пакка̄ми, тасса гатавела̄йамева асса̄ сарӣре рого уппаджджи. тасма̄ са̄ а̄бхаран̣а̄ни омун̃читва̄ нипаджджи. атхасса̄ да̄сийо ат̣т̣хакабхаттам̣ лабхитва̄ а̄гате бхиккхӯ дисва̄ а̄рочесум̣. са̄ сахаттха̄ патте гахетва̄ нисӣда̄петум̣ ва̄ паривиситум̣ ва̄ асакконтӣ да̄сийо а̄н̣а̄песи – ‘‘амма̄ патте гахетва̄, аййе, нисӣда̄петва̄ йа̄гум̣ па̄йетва̄ кхаджджакам̣ датва̄ бхаттавела̄йа патте пӯретва̄ детха̄’’ти. та̄ ‘‘са̄дху, аййе’’ти бхиккхӯ павесетва̄ йа̄гум̣ па̄йетва̄ кхаджджакам̣ датва̄ бхаттавела̄йа бхаттасса патте пӯретва̄ тасса̄ а̄рочайим̣су. са̄ ‘‘мам̣ париггахетва̄ нетха, аййе, вандисса̄мӣ’’ти ватва̄ та̄хи париггахетва̄ бхиккхӯнам̣ сантикам̣ нӣта̄ ведхама̄нена сарӣрена бхиккхӯ ванди. со бхиккху там̣ олокетва̄ чинтеси – ‘‘гила̄на̄йа та̄ва еварӯпа̄ айам̣ етисса̄ рӯпасобха̄, арогака̄ле пана сабба̄бхаран̣апат̣иман̣д̣ита̄йа имисса̄ кӣдисӣ рӯпасампаттӣ’’ти. атхасса анекавассакот̣исанничито килесо самуда̄чари, со ан̃н̃а̄н̣ӣ хутва̄ бхаттам̣ бхун̃джитум̣ асакконто паттама̄да̄йа виха̄рам̣ гантва̄ паттам̣ пидха̄йа екаманте т̣хапетва̄ чӣварам̣ паттхаритва̄ нипаджджи.

атха нам̣ еко саха̄йако бхиккху йа̄чантопи бходжетум̣ на̄саккхи. со чхиннабхатто ахоси. там̣ дивасамева са̄йанхасамайе сирима̄ ка̄ламака̄си. ра̄джа̄ саттху са̄санам̣ песеси – ‘‘бханте, джӣвакасса канит̣т̣хабхагинӣ, сирима̄, ка̄ламака̄сӣ’’ти. саттха̄ там̣ сутва̄ ран̃н̃о са̄санам̣ пахин̣и ‘‘сирима̄йа джха̄панакиччам̣ наттхи, а̄макасуса̄не там̣ йатха̄ ка̄касунакха̄дайо на кха̄данти, татха̄ нипаджджа̄петва̄ раккха̄петха̄’’ти. ра̄джа̄пи татха̄ ака̄си. пат̣ипа̄т̣ийа̄ тайо диваса̄ атикканта̄, чатуттхе дивасе сарӣрам̣ уддхума̄йи, навахи ван̣амукхехи пул̣ава̄ паггхарим̣су, сакаласарӣрам̣ бхиннам̣ са̄либхаттача̄т̣и вийа ахоси. ра̄джа̄ нагаре бхерим̣ чара̄песи – ‘‘т̣хапетва̄ гехараккхаке да̄раке сирима̄йа дассанаттхам̣ ана̄гаччханта̄нам̣ ат̣т̣ха каха̄пан̣а̄ни дан̣д̣о’’ти. саттху санти кан̃ча песеси – ‘‘буддхаппамукхо кира бхиккхусан̇гхо сирима̄йа дассанаттхам̣ а̄гаччхатӯ’’ти. саттха̄ бхиккхӯнам̣ а̄рочеси – ‘‘сирима̄йа дассанаттхам̣ гамисса̄ма̄’’ти. сопи дахарабхиккху чатта̄ро дивасе кассачи вачанам̣ аггахетва̄ чхиннабхаттова нипаджджи. патте бхаттам̣ пӯтикам̣ джа̄там̣, патте малам̣ ут̣т̣хахи. атха нам̣ со саха̄йако бхиккху упасан̇камитва̄, ‘‘а̄вусо, саттха̄ сирима̄йа дассанаттхам̣ гаччхатӣ’’ти а̄ха. со татха̄ чха̄таджджхаттопи ‘‘сирима̄’’ти вуттападейева сахаса̄ ут̣т̣хахитва̄ ‘‘ким̣ бхан̣асӣ’’ти а̄ха. ‘‘саттха̄ сиримам̣ дат̣т̣хум̣ гаччхати, твампи гамиссасӣ’’ти вутте, ‘‘а̄ма, гамисса̄мӣ’’ти бхаттам̣ чхад̣д̣етва̄ паттам̣ дховитва̄ тхавика̄йа паккхипитва̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ агама̄си. саттха̄ бхиккхусан̇гхапаривуто екапассе ат̣т̣ха̄си, бхиккхунисан̇гхопи ра̄джапариса̄пи упа̄сакапариса̄пи упа̄сика̄париса̄пи екекапассе ат̣т̣хам̣су.

саттха̄ ра̄джа̄нам̣ пуччхи – ‘‘ка̄ еса̄, маха̄ра̄джо’’ти. бханте, джӣвакасса бхагинӣ, сирима̄, на̄ма̄ти. сирима̄, еса̄ти. а̄ма, бхантети. тена хи нагаре бхерим̣ чара̄пехи ‘‘сахассам̣ датва̄ сиримам̣ ган̣хантӯ’’ти. ра̄джа̄ татха̄ ка̄реси. екопи ‘ха’нти ва̄ ‘ху’нти ва̄ ваданто на̄ма на̄хоси. ра̄джа̄ саттху а̄рочеси – ‘‘на ган̣ханти, бханте’’ти. тена хи, маха̄ра̄джа, аггхам̣ оха̄рехӣти. ра̄джа̄ ‘‘пан̃часата̄ни датва̄ ган̣хантӯ’’ти бхерим̣ чара̄петва̄ кан̃чи ган̣ханакам̣ адисва̄ ‘‘ад̣д̣хатеййа̄ни сата̄ни, две сата̄ни, сатам̣, пан̣н̣а̄сам̣, пан̃чавӣсати каха̄пан̣е, даса каха̄пан̣е, пан̃ча каха̄пан̣е, екам̣ каха̄пан̣ам̣ ад̣д̣хам̣, па̄дам̣, ма̄сакам̣, ка̄кан̣икам̣ датва̄ сиримам̣ ган̣хантӯ’’ти бхерим̣ чара̄песи. кочи там̣ на иччхи. ‘‘мудха̄пи ган̣хантӯ’’ти бхерим̣ чара̄песи. ‘ха’нти ва̄ ‘ху’нти ва̄ ваданто на̄ма на̄хоси. ра̄джа̄ ‘‘мудха̄пи, бханте, ган̣ханто на̄ма наттхӣ’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘пассатха, бхиккхаве, маха̄джанасса пийам̣ ма̄туга̄мам̣, имасмим̣йева нагаре сахассам̣ датва̄ пуббе екадивасам̣ лабхим̣су, ида̄ни мудха̄ ган̣хантопи наттхи, еварӯпам̣ на̄ма рӯпам̣ кхайавайаппаттам̣, пассатха, бхиккхаве, а̄турам̣ аттабха̄ва’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

147.

‘‘пасса читтакатам̣ бимбам̣, арука̄йам̣ самусситам̣;

а̄турам̣ бахусан̇каппам̣, йасса наттхи дхувам̣ т̣хитӣ’’ти.

таттха читтакатанти катачиттам̣, ваттха̄бхаран̣ама̄ла̄латтака̄дӣхи вичиттанти аттхо. бимбанти дӣгха̄дийуттат̣т̣ха̄несу дӣгха̄дӣхи ан̇гапаччан̇гехи сан̣т̣хитам̣ аттабха̄вам̣. арука̄йанти наваннам̣ ван̣амукха̄нам̣ васена арубхӯтам̣ ка̄йам̣. самусситанти тӣхи ат̣т̣хисатехи самусситам̣. а̄туранти саббака̄лам̣ ирийа̄патха̄дӣхи парихаритаббата̄йа ниччагила̄нам̣. бахусан̇каппанти маха̄джанена бахудха̄ сан̇каппитам̣. йасса наттхи дхувам̣ т̣хитӣти йасса дхувабха̄во ва̄ т̣хитибха̄во ва̄ наттхи, екантена бхеданавикиран̣авиддхам̣санадхаммамеветам̣, имам̣ пассатха̄ти аттхо.

десана̄васа̄не чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси, сопи бхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахӣти.

сирима̄ваттху дутийам̣.

3. уттара̄тхерӣваттху

париджин̣н̣амиданти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто уттара̄тхерим̣ на̄ма бхиккхуним̣ а̄раббха катхеси.

тхерӣ кира вӣсавассасатика̄ джа̄тийа̄ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ ладдхапин̣д̣апа̄та̄ антаравӣтхийам̣ екам̣ бхиккхум̣ дисва̄ пин̣д̣апа̄тена а̄пуччхитва̄ тасса апат̣иккхипитва̄ ган̣хантасса саббам̣ датва̄ нира̄ха̄ра̄ ахоси. евам̣ дутийепи татийепи дивасе тассева бхиккхуно тасмим̣йева т̣ха̄не бхаттам̣ датва̄ нира̄ха̄ра̄ ахоси, чатуттхе дивасе пана пин̣д̣а̄йа чарантӣ екасмим̣ самба̄дхат̣т̣ха̄не саттха̄рам̣ дисва̄ пат̣иккамантӣ оламбантам̣ аттано чӣваракан̣н̣ам̣ аккамитва̄ сан̣т̣ха̄тум̣ асакконтӣ париваттитва̄ пати. саттха̄ тасса̄ сантикам̣ гантва̄, ‘‘бхагини, париджин̣н̣о те аттабха̄во на чирассева бхиджджиссатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

148.

‘‘париджин̣н̣амидам̣ рӯпам̣, роганӣл̣ам̣ пабхан̇гурам̣;

бхиджджати пӯтисандехо, маран̣антан̃хи джӣвита’’нти.

тассаттхо – бхагини идам̣ тава сарӣрасан̇кха̄там̣ рӯпам̣ махаллакабха̄вена париджин̣н̣ам̣, тан̃ча кхо саббарога̄нам̣ нива̄сат̣т̣ха̄нат̣т̣хена роганӣл̣ам̣, йатха̄ кхо пана тарун̣опи син̇га̄ло ‘‘джарасин̇га̄ло’’ти вуччати, тарун̣а̄пи гал̣очӣлата̄ ‘‘пӯтилата̄’’ти вуччати, евам̣ тадахуджа̄там̣ суван̣н̣аван̣н̣ампи сама̄нам̣ ниччам̣ паггхаран̣ат̣т̣хена пӯтита̄йа пабхан̇гурам̣, со еса пӯтико сама̄но тава дехо бхиджджати, на чирассева бхиджджиссатӣти ведитаббо. ким̣ ка̄ран̣а̄? маран̣антан̃хи джӣвитам̣ йасма̄ саббасатта̄нам̣ джӣвитам̣ маран̣апарийоса̄намева̄ти вуттам̣ хоти.

десана̄васа̄не са̄ тхерӣ сота̄паттипхалам̣ патта̄, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

уттара̄тхерӣваттху татийам̣.

4. самбахулаадхима̄никабхиккхуваттху

йа̄нима̄нӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто самбахуле адхима̄нике бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

пан̃часата̄ кира бхиккхӯ саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ гхат̣ента̄ ва̄йаманта̄ джха̄нам̣ ниббаттетва̄ ‘‘килеса̄нам̣ асамуда̄ча̄рена паббаджитакиччам̣ но ниппханнам̣, аттана̄ пат̣иладдхагун̣ам̣ саттху а̄рочесса̄ма̄’’ти а̄гамим̣су. саттха̄ тесам̣ бахидва̄ракот̣т̣хакам̣ паттака̄лейева а̄нандаттхерам̣ а̄ха – ‘‘а̄нанда, етесам̣ бхиккхӯнам̣ пависитва̄ майа̄ дит̣т̣хена каммам̣ наттхи, а̄макасуса̄нам̣ гантва̄ тато а̄гантва̄ мам̣ пассантӯ’’ти. тхеро гантва̄ тесам̣ таматтхам̣ а̄рочеси. те ‘‘ким̣ амха̄кам̣ а̄макасуса̄нена̄’’ти аватва̄ва ‘‘дӣгхадассина̄ буддхена ка̄ран̣ам̣ дит̣т̣хам̣ бхависсатӣ’’ти а̄макасуса̄нам̣ гантва̄ таттха кун̣апа̄ни пассанта̄ ека̄хадвӣхапатитесу кун̣апесу а̄гха̄там̣ пат̣илабхитва̄ там̣ кхан̣ам̣ патитесу алласарӣресу ра̄гам̣ уппа̄дайим̣су, тасмим̣ кхан̣е аттано сакилесабха̄вам̣ джа̄ним̣су. саттха̄ гандхакут̣ийам̣ нисиннова обха̄сам̣ пхаритва̄ тесам̣ бхиккхӯнам̣ саммукхе катхенто вийа ‘‘наппатирӯпам̣ ну кхо, бхиккхаве, тумха̄кам̣ еварӯпам̣ ат̣т̣хисан̇гха̄там̣ дисва̄ ра̄гаратим̣ уппа̄дету’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

149.

‘‘йа̄нима̄ни апаттха̄ни, ала̄бӯнева са̄раде;

ка̄потака̄ни ат̣т̣хӣни, та̄ни дисва̄на ка̄ ратӣ’’ти.

таттха апаттха̄нӣти чхад̣д̣ита̄ни. са̄радети сарадака̄ле ва̄та̄тапапахата̄ни таттха таттха виппакин̣н̣аала̄бӯни вийа. ка̄потака̄нӣти капотакаван̣н̣а̄ни. та̄ни дисва̄на̄ти та̄ни еварӯпа̄ни ат̣т̣хӣни дисва̄ тумха̄кам̣ ка̄ рати, нану аппаматтакампи ка̄маратим̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атийева̄ти аттхо.

десана̄васа̄не те бхиккхӯ йатха̄т̣хита̄ва арахаттам̣ патва̄ бхагавантам̣ абхиттхавама̄на̄ а̄гантва̄ вандим̣сӯти.

самбахулаадхима̄никабхиккхуваттху чатуттхам̣.

5. джанападакалйа̄н̣ӣ рӯпананда̄тхерӣваттху

ат̣т̣хӣнам̣ нагарам̣ катанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто джанападакалйа̄н̣им̣ рӯпананда̄тхерим̣ а̄раббха катхеси.

са̄ кира екадивасам̣ чинтеси – ‘‘майхам̣ джет̣т̣хабха̄тико раджджасирим̣ паха̄йа паббаджитва̄ локе аггапуггало буддхо джа̄то, путтописса ра̄хулакума̄ро паббаджито, бхатта̄пи ме паббаджито, ма̄та̄пи ме паббаджита̄, ахампи еттаке н̃а̄тиджане паббаджите гехе ким̣ карисса̄ми, паббаджисса̄ма̄’’ти. са̄ бхиккхунупассайам̣ гантва̄ паббаджи н̃а̄тисинехенева, но саддха̄йа, абхирӯпата̄йа пана рӯпананда̄ти пан̃н̃а̄йи. ‘‘саттха̄ кира ‘рӯпам̣ аниччам̣ дуккхам̣ анатта̄, ведана̄… сан̃н̃а̄… сан̇кха̄ра̄… вин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣ дуккхам̣ анатта̄’ти вадетӣ’’ти сутва̄ са̄ евам̣ дассанӣйе па̄са̄дике мамапи рӯпе досам̣ катхеййа̄ти саттху саммукхӣбха̄вам̣ на гаччхати. са̄ваттхива̄сино па̄това да̄нам̣ датва̄ сама̄диннупосатха̄ суддхуттара̄сан̇га̄ гандхама̄ла̄дихаттха̄ са̄йанхасамайе джетаване саннипатитва̄ дхаммам̣ сун̣анти. бхиккхунисан̇гхопи саттху дхаммадесана̄йа уппанначчхандо виха̄рам̣ гантва̄ дхаммам̣ сун̣а̄ти. дхаммам̣ сутва̄ нагарам̣ пависанто саттху гун̣акатхам̣ катхентова пависати.

чатуппама̄н̣ике хи локасаннива̄се аппака̄ва те сатта̄, йесам̣ татха̄гатам̣ пассанта̄нам̣ паса̄до на уппаджджати. рӯпаппама̄н̣ика̄пи хи татха̄гатасса лаккхан̣а̄нубйан̃джанапат̣иман̣д̣итам̣ суван̣н̣аван̣н̣ам̣ сарӣрам̣ дисва̄ пасӣданти, гхосаппама̄н̣ика̄пи анека̄ни джа̄тисата̄ни нисса̄йа паваттам̣ саттху гун̣агхосан̃чева ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ дхаммадесана̄гхосан̃ча сутва̄ пасӣданти, лӯкхаппама̄н̣ика̄писса чӣвара̄дилӯкхатам̣ пат̣ичча пасӣданти, дхаммаппама̄н̣ика̄пи ‘‘еварӯпам̣ дасабаласса сӣлам̣, еварӯпо сама̄дхи, еварӯпа̄ пан̃н̃а̄, бхагава̄ сӣла̄дӣхи гун̣ехи асамо аппат̣ипуггало’’ти пасӣданти. тесам̣ татха̄гатасса гун̣ам̣ катхента̄нам̣ мукхам̣ наппахоти. рӯпананда̄ бхиккхунӣнан̃чева упа̄сика̄нан̃ча сантика̄ татха̄гатасса гун̣акатхам̣ сутва̄ чинтеси – ‘‘ативийа ме бха̄тикасса ван̣н̣ам̣ катхентийева. екадивасампи ме рӯпе досам̣ катхенто киттакам̣ катхессати. йам̣нӯна̄хам̣ бхиккхунӣхи саддхим̣ гантва̄ атта̄нам̣ адассетва̄ва татха̄гатам̣ пасситва̄ дхаммамасса сун̣итва̄ а̄гаччхеййа’’нти. са̄ ‘‘ахампи аджджа дхаммассаванам̣ гамисса̄мӣ’’ти бхиккхунӣнам̣ а̄рочеси.

бхиккхунийо ‘‘чирассам̣ вата рӯпананда̄йа саттху упат̣т̣ха̄нам̣ гантука̄мата̄ уппанна̄, аджджа саттха̄ имам̣ нисса̄йа вичитрадхаммадесанам̣ на̄на̄найам̣ десессатӣ’’ти тут̣т̣хама̄наса̄ там̣ а̄да̄йа никкхамим̣су. са̄ никкхантака̄лато пат̣т̣ха̄йа ‘‘ахам̣ атта̄нам̣ нева дассесса̄мӣ’’ти чинтеси. саттха̄ ‘‘аджджа рӯпананда̄ майхам̣ упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гамиссати, кӣдисӣ ну кхо тасса̄ дхаммадесана̄ саппа̄йа̄’’ти чинтетва̄ ‘‘рӯпагарука̄ еса̄ аттабха̄ве балавасинеха̄, кан̣т̣акена кан̣т̣акуддхаран̣ам̣ вийа рӯпеневасса̄ рӯпамаданиммаданам̣ саппа̄йа’’нти саннит̣т̣ха̄нам̣ катва̄ тасса̄ виха̄рам̣ пависанасамайе екам̣ пана абхирӯпам̣ иттхим̣ сол̣асавассуддесикам̣ раттаваттханиваттхам̣ сабба̄бхаран̣апат̣иман̣д̣итам̣ бӣджаним̣ гахетва̄ аттано сантике т̣хатва̄ бӣджайама̄нам̣ иддхибалена абхиниммини. там̣ кхо пана иттхим̣ саттха̄ чева пассати рӯпананда̄ ча. са̄ бхиккхунӣхи саддхим̣ виха̄рам̣ пависитва̄ бхиккхунӣнам̣ пит̣т̣хипассе т̣хатва̄ пан̃чапатит̣т̣хитена саттха̄рам̣ вандитва̄ бхиккхунӣнам̣ антаре нисинна̄ па̄дантато пат̣т̣ха̄йа саттха̄рам̣ олокентӣ лаккхан̣авичиттам̣ анубйан̃джанасамуджджалам̣ бйа̄маппабха̄париккхиттам̣ саттху сарӣрам̣ дисва̄ пун̣н̣ачандасассирикам̣ мукхам̣ олокентӣ самӣпе т̣хитам̣ иттхирӯпам̣ аддаса. са̄ там̣ олокетва̄ аттабха̄вам̣ олокентӣ суван̣н̣ара̄джахам̣сийа̄ пурато ка̄кӣсадисам̣ атта̄нам̣ аваман̃н̃и. иддхимайарӯпам̣ дит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йева хи тасса̄ аккхӣни бхамим̣су. са̄ ‘‘ахо имисса̄ кеса̄ собхана̄, ахо нала̄т̣ам̣ собхана’’нти саббесам̣ са̄рӣраппадеса̄нам̣ рӯпасирийа̄ сама̄кад̣д̣хитачитта̄ тасмим̣ рӯпе балавасинеха̄ ахоси.

саттха̄ тасса̄ таттха абхиратим̣ н̃атва̄ дхаммам̣ десентова там̣ рӯпам̣ сол̣асавассуддесикабха̄вам̣ атиккамитва̄ вӣсативассуддесикам̣ катва̄ дассеси. рӯпананда̄ олокетва̄ ‘‘на ватидам̣ рӯпам̣ пуримасадиса’’нти тхокам̣ вираттачитта̄ ахоси. саттха̄ ануккаменева тасса̄ иттхийа̄ саким̣ виджа̄таван̣н̣ам̣ маджджхимиттхиван̣н̣ам̣ джара̄джин̣н̣амахалликиттхиван̣н̣ан̃ча дассеси. са̄пи анупуббенева ‘‘идампи антарахитам̣, идампи антарахита’’нти джара̄джин̣н̣ака̄ле там̣ вираджджама̄на̄ кхан̣д̣адантим̣ палитасирам̣ обхаггам̣ гопа̄насиван̇кам̣ дан̣д̣апара̄йан̣ам̣ паведхама̄нам̣ дисва̄ ативийа вираджджи. атха саттха̄ там̣ бйа̄дхина̄ абхибхӯтам̣ катва̄ дассеси. са̄ тан̇кхан̣ан̃н̃ева дан̣д̣ан̃ча та̄лаван̣т̣ан̃ча чхад̣д̣етва̄ маха̄виравам̣ виравама̄на̄ бхӯмийам̣ патитва̄ саке муттакарӣсе нимугга̄ апара̄парам̣ париватти. рӯпананда̄ тампи дисва̄ ативийа вираджджи. саттха̄пи тасса̄ иттхийа̄ маран̣ам̣ дассеси. са̄ тан̇кхан̣ам̣йева уддхума̄такабха̄вам̣ а̄паджджи, навахи ван̣амукхехи пуббават̣т̣ийо чева пул̣ава̄ ча паггхарим̣су, ка̄ка̄дайо саннипатитва̄ вилумпим̣су. рӯпананда̄пи там̣ олокетва̄ ‘‘айам̣ иттхӣ имасмим̣йева т̣ха̄не джарам̣ патта̄, бйа̄дхим̣ патта̄, маран̣ам̣ патта̄, имасса̄пи ме аттабха̄васса евамева джара̄бйа̄дхимаран̣а̄ни а̄гамиссантӣ’’ти аттабха̄вам̣ аниччато пасси. аниччато дит̣т̣хатта̄ ева пана дуккхато анаттато дит̣т̣хойева хоти. атхасса̄ тайо бхава̄ а̄дитта̄ геха̄ вийа гӣва̄йа баддхакун̣апам̣ вийа ча упат̣т̣хахим̣су, каммат̣т̣ха̄на̄бхимукхам̣ читтам̣ паккханди. саттха̄ та̄йа аниччато дит̣т̣хабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘саккхиссати ну кхо сайамева аттано патит̣т̣хам̣ ка̄ту’’нти олокенто ‘‘на саккхиссати, бахиддха̄ паччайам̣ ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ тасса̄ саппа̄йавасена дхаммам̣ десенто а̄ха –

‘‘а̄турам̣ асучим̣ пӯтим̣, пасса нанде самуссайам̣;

уггхарантам̣ паггхарантам̣, ба̄ла̄нам̣ абхипаттхитам̣.

‘‘йатха̄ идам̣ татха̄ етам̣, йатха̄ етам̣ татха̄ идам̣;

дха̄туто сун̃н̃ато пасса, ма̄ локам̣ пунара̄гами;

бхаве чхандам̣ вира̄джетва̄, упасанто чариссатӣ’’ти. –

иттхам̣ судам̣ бхагава̄ нандам̣ бхиккхуним̣ а̄раббха има̄ га̄тха̄йо абха̄ситтха̄ти. нанда̄ десана̄нуса̄рена н̃а̄н̣ам̣ песетва̄ сота̄паттипхалам̣ па̄пун̣и. атхасса̄ упари тин̣н̣ам̣ маггапхала̄нам̣ випассана̄парива̄саттха̄йа сун̃н̃ата̄каммат̣т̣ха̄нам̣ катхетум̣, ‘‘нанде, ма̄ ‘имасмим̣ сарӣре са̄ро аттхӣ’ти сан̃н̃ам̣ кари. аппаматтакопи хи еттха са̄ро наттхи, тӣн̣и ат̣т̣хисата̄ни усса̄петва̄ катам̣ ат̣т̣хинагарамета’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

150.

‘‘ат̣т̣хӣнам̣ нагарам̣ катам̣, мам̣салохиталепанам̣;

йаттха джара̄ ча маччу ча, ма̄но маккхо ча охито’’ти.

тассаттхо – йатхева хи пуббан̣н̣а̄паран̣н̣а̄дӣнам̣ одаханаттха̄йа кат̣т̣ха̄ни усса̄петва̄ валлӣхи бандхитва̄ маттика̄йа вилимпетва̄ нагарасан̇кха̄там̣ бахиддха̄ гехам̣ каронти, евамидам̣ аджджхаттикампи тӣн̣и ат̣т̣хисата̄ни усса̄петва̄ нха̄рувинаддхам̣ мам̣салохиталепанам̣ тачапат̣иччханнам̣ джӣран̣алаккхан̣а̄йа джара̄йа маран̣алаккхан̣асса маччуно а̄рохасампада̄дӣни пат̣ичча ман̃н̃аналаккхан̣асса ма̄насса сукатака̄ран̣авина̄саналаккхан̣асса маккхасса ча одаханаттха̄йа нагарам̣ катам̣. еварӯпо ева хи еттха ка̄йикачетасико а̄ба̄дхо охито, ито уддхам̣ кин̃чи гайхӯпагам̣ наттхӣти.

десана̄васа̄не са̄ тхерӣ арахаттам̣ па̄пун̣и, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

джанападакалйа̄н̣ӣ рӯпананда̄тхерӣваттху пан̃чамам̣.

6. маллика̄девӣваттху

джӣранти вети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто малликам̣ девим̣ а̄раббха катхеси.

са̄ кира екадивасам̣ нха̄накот̣т̣хакам̣ павит̣т̣ха̄ мукхам̣ дховитва̄ онатасарӣра̄ джан̇гхам̣ дховитум̣ а̄рабхи. та̄йа ча саддхим̣йева павит̣т̣хо еко валлабхасунакхо аттхи. со там̣ татха̄ онатам̣ дисва̄ асаддхаммасантхавам̣ ка̄тум̣ а̄рабхи. са̄ пхассам̣ са̄дийантӣ ат̣т̣ха̄си. ра̄джа̄пи упарипа̄са̄де ва̄тапа̄нена олокенто там̣ дисва̄ тато а̄гатака̄ле ‘‘насса, васали, касма̄ еварӯпамака̄сӣ’’ти а̄ха. ким̣ майа̄ катам̣, дева̄ти. сунакхена саддхим̣ сантхавоти. наттхетам̣, дева̄ти. майа̄ са̄мам̣ дит̣т̣хам̣, на̄хам̣ тава саддахисса̄ми, насса, васалӣти. ‘‘маха̄ра̄джа, йо кочи имам̣ кот̣т̣хакам̣ павит̣т̣хо имина̄ ва̄тапа̄нена олокентасса екова двидха̄ пан̃н̃а̄йатӣ’’ти абхӯтам̣ катхеси. дева, саче ме саддахаси, етам̣ кот̣т̣хакам̣ пависа, ахам̣ там̣ имина̄ ва̄тапа̄нена олокесса̄мӣти. ра̄джа̄ мӯл̣хадха̄туко тасса̄ вачанам̣ саддахитва̄ кот̣т̣хакам̣ па̄виси. са̄пи кхо девӣ ва̄тапа̄не т̣хатва̄ олокентӣ ‘‘андхаба̄ла, маха̄ра̄джа, ким̣ на̄метам̣, аджика̄йа саддхим̣ сантхавам̣ каросӣ’’ти а̄ха. ‘‘на̄хам̣, бхадде, еварӯпам̣ каромӣ’’ти ча вуттепи ‘‘майа̄ са̄мам̣ дит̣т̣хам̣, на̄хам̣ тава саддахисса̄мӣ’’ти а̄ха.

там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘аддха̄ имам̣ кот̣т̣хакам̣ павит̣т̣хо екова двидха̄ пан̃н̃а̄йатӣ’’ти саддахи. маллика̄ чинтеси – ‘‘айам̣ ра̄джа̄ андхаба̄лата̄йа майа̄ ван̃чито, па̄пам̣ ме катам̣, айан̃ча ме абхӯтена аббха̄чиккхито, идам̣ ме каммам̣ саттха̄пи джа̄ниссати, две аггаса̄вака̄пи асӣти маха̄са̄вака̄пи джа̄ниссанти, ахо вата ме бха̄рийам̣ каммам̣ ката’’нти. айам̣ кира ран̃н̃о асадисада̄не саха̄йика̄ ахоси. таттха ча екадивасам̣ катапаричча̄го дханасса чуддасакот̣иаггханако ахоси. татха̄гатасса сетаччхаттам̣ нисӣданапаллан̇ко а̄дха̄рако па̄дапӣт̣ханти има̄ни пана чатта̄ри анаггха̄нева ахесум̣. са̄ маран̣ака̄ле еварӯпам̣ маха̄паричча̄гам̣ на̄нуссаритва̄ тадева па̄пакаммам̣ ануссарантӣ ка̄лам̣ катва̄ авӣчимхи ниббатти. ран̃н̃о пана са̄ ативийа пийа̄ ахоси. со балавасока̄бхибхӯто тасса̄ сарӣракиччам̣ ка̄ретва̄ ‘‘ниббаттат̣т̣ха̄намасса̄ пуччхисса̄мӣ’’ти саттху сантикам̣ агама̄си. саттха̄ йатха̄ со а̄гатака̄ран̣ам̣ на сарати, татха̄ ака̄си. со саттху сантике са̄ран̣ӣйадхаммакатхам̣ сутва̄ гехам̣ павит̣т̣хака̄ле саритва̄ ‘‘ахам̣ бхан̣е маллика̄йа ниббаттат̣т̣ха̄нам̣ пуччхисса̄мӣти саттху сантикам̣ гантва̄ памут̣т̣хо, све пуна пуччхисса̄мӣ’’ти пунадивасепи агама̄си. саттха̄пи пат̣ипа̄т̣ийа̄ сатта диваса̄ни йатха̄ со на сарати, татха̄ ака̄си. са̄пи сатта̄хамева нирайе паччитва̄ ат̣т̣хаме дивасе тато чута̄ туситабхаване ниббатти. касма̄ панасса саттха̄ асаран̣абха̄вам̣ ака̄сӣти? са̄ кира тасса ативийа пийа̄ ахоси мана̄па̄, тасма̄ тасса̄ нирайе ниббаттабха̄вам̣ сутва̄ ‘‘саче еварӯпа̄ саддха̄сампанна̄ нирайе ниббатта̄, да̄нам̣ датва̄ ким̣ карисса̄мӣ’’ти миччха̄дит̣т̣хим̣ гахетва̄ пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ гехе паваттам̣ ниччабхаттам̣ хара̄петва̄ нирайе ниббаттеййа, тенасса саттха̄ сатта̄хам̣ асаран̣абха̄вам̣ катва̄ ат̣т̣хаме дивасе пин̣д̣а̄йа чаранто сайамева ра̄джакуладва̄рам̣ агама̄си.

ра̄джа̄ ‘‘саттха̄ а̄гато’’ти сутва̄ никкхамитва̄ паттам̣ а̄да̄йа па̄са̄дам̣ абхирухитум̣ а̄рабхи. саттха̄ пана ратхаса̄ла̄йа нисӣдитум̣ а̄ка̄рам̣ дассеси. ра̄джа̄ саттха̄рам̣ таттхева нисӣда̄петва̄ йа̄гукхаджджакена пат̣има̄нетва̄ вандитва̄ нисиннова ахам̣, бханте, маллика̄йа девийа̄ ниббаттат̣т̣ха̄нам̣ пуччхисса̄мӣти гантва̄ памут̣т̣хо, каттха ну кхо са̄, бханте, ниббатта̄ти. туситабхаване, маха̄ра̄джа̄ти, бханте, та̄йа туситабхаване аниббаттантийа̄ ко ан̃н̃о ниббаттиссати, бханте, наттхи та̄йа садиса̄ иттхӣ. тасса̄ хи нисиннат̣т̣ха̄на̄дӣсу ‘‘све татха̄гатасса идам̣ дасса̄ми, идам̣ карисса̄мӣ’’ти да̄насам̣видха̄нам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ киччамева наттхи, бханте, тасса̄ паралокам̣ гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа сарӣрам̣ ме на вахатӣти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘ма̄ чинтайи, маха̄ра̄джа, саббесам̣ дхувадхаммо айа’’нти ватва̄ ‘‘айам̣, маха̄ра̄джа, ратхо касса̄’’ти пуччхи. там̣ сутва̄ ра̄джа̄ сирасмим̣ ан̃джалим̣ патит̣т̣ха̄петва̄ ‘‘пита̄махасса ме, бханте’’ти а̄ха. ‘‘айам̣ касса̄’’ти? ‘‘питу ме, бханте’’ти. ‘‘айам̣ пана ратхо касса̄’’ти? ‘‘мама, бханте’’ти. евам̣ вутте саттха̄, ‘‘маха̄ра̄джа, тава пита̄махасса ратхо тенева̄ка̄рена тава питу ратхам̣ на па̄пун̣и, тава питу ратхо тава ратхам̣ на па̄пун̣и, еварӯпасса на̄ма кат̣т̣хакалин̇гарасса̄пи джара̄ а̄гаччхати, киман̇гам̣ пана аттабха̄васса. маха̄ра̄джа, саппурисадхаммассева хи джара̄ наттхи, сатта̄ пана аджӣрака̄ на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

151.

‘‘джӣранти ве ра̄джаратха̄ сучитта̄,

атхо сарӣрампи джарам̣ упети;

сатан̃ча дхаммо на джарам̣ упети,

санто хаве саббхи паведайантӣ’’ти.

таттха вети нипа̄то. сучитта̄ти саттахи ратанехи апарехи ча ратха̄лан̇ка̄рехи сут̣т̣ху читтита̄ ра̄джӯнам̣ ратха̄пи джӣранти. сарӣрампӣти на кевалам̣ ратха̄ ева, идам̣ суппат̣иджаггитам̣ сарӣрампи кхан̣д̣ичча̄дӣни па̄пун̣антам̣ джарам̣ упети. сатан̃ча̄ти буддха̄дӣнам̣ пана санта̄нам̣ нававидхо локуттарадхаммо ча кин̃чи упагха̄там̣ на упетӣти на джарам̣ упети на̄ма. паведайантӣти евам̣ санто буддха̄дайо саббхи пан̣д̣итехи саддхим̣ катхентӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

маллика̄девӣваттху чхат̣т̣хам̣.

7. ла̄л̣уда̄йиттхераваттху

аппассута̄йанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ла̄л̣уда̄йиттхерам̣ а̄раббха катхеси.

со кира ман̇галам̣ каронта̄нам̣ гехам̣ гантва̄ ‘‘тирокут̣т̣есу тит̣т̣хантӣ’’тиа̄дина̄ (кху. па̄. 7.1; пе. ва. 14) найена аваман̇галам̣ катхети, аваман̇галам̣ каронта̄нам̣ гехам̣ гантва̄ тирокут̣т̣а̄дӣсу катхетаббесу ‘‘да̄нан̃ча дхаммачарийа̄ ча̄’’тиа̄дина̄ (кху. па̄. 5.7; су. ни. 266) найена ман̇галага̄тха̄ ва̄ ‘‘йам̣ кин̃чи виттам̣ идха ва̄ хурам̣ ва̄’’ти ратанасуттам̣ (кху. па̄. 6.3; су. ни. 226) ва̄ катхети. евам̣ тесу тесу т̣ха̄несу ‘‘ан̃н̃ам̣ катхесса̄мӣ’’ти ан̃н̃ам̣ катхентопи ‘‘ан̃н̃ам̣ катхемӣ’’ти на джа̄на̄ти. бхиккхӯ тасса катхам̣ сутва̄ саттху а̄рочесум̣ – ‘‘ким̣, бханте, ла̄л̣уда̄йисса ман̇гала̄ман̇галат̣т̣ха̄несу гаманена, ан̃н̃асмим̣ катхетаббе ан̃н̃амева катхетӣ’’ти. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄невеса евам̣ катхети, пуббепи ан̃н̃асмим̣ катхетаббе ан̃н̃амева катхесӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари –

атӣте кира ба̄ра̄н̣асийам̣ аггидаттасса на̄ма бра̄хман̣асса путто сомадаттакума̄ро на̄ма ра̄джа̄нам̣ упат̣т̣хахи. со ран̃н̃а̄ пийо ахоси мана̄по. бра̄хман̣о пана касикаммам̣ нисса̄йа джӣвати. тасса двейева гон̣а̄ ахесум̣. тесу еко мато. бра̄хман̣о путтам̣ а̄ха – ‘‘та̄та, сомадатта, ра̄джа̄нам̣ ме йа̄читва̄ екам̣ гон̣ам̣ а̄хара̄’’ти. сомадатто ‘‘сача̄хам̣ ра̄джа̄нам̣ йа̄чисса̄ми, лахубха̄во ме пан̃н̃а̄йиссатӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘тумхейева, та̄та, ра̄джа̄нам̣ йа̄чатха̄’’ти ватва̄ ‘‘тена хи, та̄та, мам̣ гахетва̄ йа̄хӣ’’ти вутто чинтеси – ‘‘айам̣ бра̄хман̣о дандхапан̃н̃о абхиккама̄дивачанаматтампи на джа̄на̄ти, ан̃н̃асмим̣ ваттаббе ан̃н̃амева вадати, сиккха̄петва̄ пана нам̣ несса̄мӣ’’ти. со там̣ а̄да̄йа бӣран̣аттхамбхакам̣ на̄ма суса̄нам̣ гантва̄ тин̣акала̄пе бандхитва̄ ‘‘айам̣ ра̄джа̄, айам̣ упара̄джа̄, айам̣ сена̄патӣ’’ти на̄ма̄ни катва̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ питу дассетва̄ ‘‘тумхехи ра̄джакулам̣ гантва̄ евам̣ абхиккамитаббам̣, евам̣ пат̣иккамитаббам̣, евам̣ на̄ма ра̄джа̄ ваттаббо, евам̣ на̄ма упара̄джа̄, ра̄джа̄нам̣ пана упасан̇камитва̄ ‘джайату бхавам̣, маха̄ра̄джа̄’ти ватва̄ евам̣ т̣хатва̄ имам̣ га̄тхам̣ ватва̄ гон̣ам̣ йа̄чеййа̄тха̄’’ти га̄тхам̣ угган̣ха̄песи –

‘‘две ме гон̣а̄ маха̄ра̄джа, йехи кхеттам̣ каса̄масе;

тесу еко мато дева, дутийам̣ дехи кхаттийа̄’’ти.

со хи сам̣ваччхараматтена там̣ га̄тхам̣ пагун̣ам̣ катва̄ пагун̣абха̄вам̣ путтасса а̄рочетва̄ ‘‘тена хи, та̄та, кан̃чидева пан̣н̣а̄ка̄рам̣ а̄да̄йа а̄гаччхатха, ахам̣ пуриматарам̣ гантва̄ ран̃н̃о сантике т̣хасса̄мӣ’’ти вутте ‘‘са̄дху, та̄та̄’’ти пан̣н̣а̄ка̄рам̣ гахетва̄ сомадаттасса ран̃н̃о сантике т̣хитака̄ле усса̄хаппатто ра̄джакулам̣ гантва̄ ран̃н̃а̄ тут̣т̣хачиттена катапат̣исаммодано, ‘‘та̄та, чирассам̣ вата а̄гататтха, идама̄санам̣ нисӣдитва̄ вадатха, йенаттхо’’ти вутте имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘две ме гон̣а̄ маха̄ра̄джа, йехи кхеттам̣ каса̄масе;

тесу еко мато дева, дутийам̣ ган̣ха кхаттийа̄’’ти.

ран̃н̃а̄ ‘‘ким̣ вадеси, та̄та, пуна вадехӣ’’ти вуттепи тамева га̄тхам̣ а̄ха. ра̄джа̄ тена вираджджхитва̄ катхитабха̄вам̣ н̃атва̄ ситам̣ катва̄, ‘‘сомадатта, тумха̄кам̣ гехе бахӯ ман̃н̃е гон̣а̄’’ти ватва̄ ‘‘тумхехи динна̄ бахӯ бхависсанти, дева̄’’ти вутте бодхисаттасса тусситва̄ бра̄хман̣асса сол̣аса гон̣е алан̇ка̄рабхан̣д̣акам̣ нива̄сага̄ман̃часса брахмадеййам̣ датва̄ махантена йасена бра̄хман̣ам̣ уййоджесӣти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, бра̄хман̣о ла̄л̣уда̄йӣ, сомадатто пана ахамева̄’’ти джа̄такам̣ самодха̄нетва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса аттано аппассутата̄йа ан̃н̃асмим̣ ваттаббе ан̃н̃амева вадати. аппассутапурисо хи балибаддасадисо на̄ма хотӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

152.

‘‘аппассута̄йам̣ пурисо, балибаддова джӣрати;

мам̣са̄ни тасса вад̣д̣ханти, пан̃н̃а̄ тасса на вад̣д̣хатӣ’’ти.

таттха аппассута̄йанти екасса ва̄ двиннам̣ ва̄ пан̣н̣а̄сака̄нам̣. атха ва̄ пана вагга̄нам̣ саббантимена париччхедена екасса ва̄ двиннам̣ ва̄ суттанта̄нам̣ ва̄пи абха̄вена аппассуто айам̣. каммат̣т̣ха̄нам̣ пана уггахетва̄ ануйун̃джанто бахуссутова. балибаддова джӣратӣти йатха̄ хи балибаддо джӣрама̄но вад̣д̣хама̄но нева ма̄ту, на питу, на сесан̃а̄така̄нам̣ аттха̄йа вад̣д̣хати, атха кхо нираттхакамева джӣрати, евамевам̣ айампи на упаджджха̄йаваттам̣ кароти, на а̄чарийаваттам̣, на а̄гантукаватта̄дӣни, на бха̄вана̄ра̄матам̣ ануйун̃джати, нираттхакамева джӣрати, мам̣са̄ни тасса вад̣д̣хантӣти йатха̄ балибаддасса ‘‘йуганан̇гала̄дӣни вахитум̣ асаматтхо есо’’ти аран̃н̃е виссат̣т̣хасса таттхева вичарантасса кха̄дантасса пивантасса мам̣са̄ни вад̣д̣ханти, евамева имасса̄пи упаджджха̄йа̄дӣхи виссат̣т̣хасса сан̇гхам̣ нисса̄йа чатта̄ро паччайе лабхитва̄ уддхавиречана̄дӣни катва̄ ка̄йам̣ посентасса мам̣са̄ни вад̣д̣ханти, тхӯласарӣро хутва̄ вичарати. пан̃н̃а̄ тасса̄ти локийалокуттара̄ панасса пан̃н̃а̄ екан̇гуламатта̄пи на вад̣д̣хати, аран̃н̃е пана гаччхалата̄дӣни вийа чха два̄ра̄ни нисса̄йа тан̣ха̄ чева нававидхама̄но ча вад̣д̣хатӣти аттхо.

десана̄васа̄не маха̄джано сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣ӣти.

ла̄л̣уда̄йиттхераваттху саттамам̣.

8. уда̄наваттху

анекаджа̄тисам̣са̄ранти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ бодхируккхамӯле нисинно уда̄навасена уда̄нетва̄ апарабха̄ге а̄нандаттхерена пут̣т̣хо катхеси.

со хи бодхируккхамӯле нисинно сӯрийе анаттхан̇гатейева ма̄рабалам̣ виддхам̣сетва̄ пат̣хамайа̄ме пуббенива̄сапат̣иччха̄дакам̣ тамам̣ пада̄летва̄ маджджхимайа̄ме диббачаккхум̣ висодхетва̄ паччхимайа̄ме саттесу ка̄рун̃н̃атам̣ пат̣ичча паччайа̄ка̄ре н̃а̄н̣ам̣ ота̄ретва̄ там̣ ануломапат̣иломавасена саммасанто арун̣уггаманавела̄йа самма̄самбодхим̣ абхисамбуджджхитва̄ анекехи буддхасатасахассехи авиджахитам̣ уда̄нам̣ уда̄ненто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

153.

‘‘анекаджа̄тисам̣са̄рам̣, сандха̄виссам̣ аниббисам̣;

гахака̄рам̣ гавесанто, дуккха̄ джа̄ти пунаппунам̣.

154.

‘‘гахака̄рака дит̣т̣хоси, пуна гехам̣ на ка̄хаси;

сабба̄ те пха̄сука̄ бхагга̄, гахакӯт̣ам̣ висан̇кхатам̣;

висан̇кха̄рагатам̣ читтам̣, тан̣ха̄нам̣ кхайамаджджхага̄’’ти.

таттха гахака̄рам̣ гавесантоти ахам̣ имасса аттабха̄васан̇кха̄тасса гехасса ка̄ракам̣ тан̣ха̄вад̣д̣хаким̣ гавесанто йена н̃а̄н̣ена сакка̄ там̣ дат̣т̣хум̣, тасса бодхин̃а̄н̣ассаттха̄йа дӣпан̇карапа̄дамӯле ката̄бхинӣха̄ро еттакам̣ ка̄лам̣ анекаджа̄тисам̣са̄рам̣ анекаджа̄тисатасахассасан̇кха̄там̣ имам̣ сам̣са̄рават̣т̣ам̣ аниббисам̣ там̣ н̃а̄н̣ам̣ авинданто алабхантойева сандха̄виссам̣ сам̣сарим̣, апара̄парам̣ анувичаринти аттхо. дуккха̄ джа̄ти пунаппунанти идам̣ гахака̄ракагавесанасса ка̄ран̣авачанам̣. йасма̄ джара̄бйа̄дхимаран̣амиссита̄йа джа̄ти на̄меса̄ пунаппунам̣ упагантум̣ дуккха̄, на ча са̄ тасмим̣ адит̣т̣хе ниваттати. тасма̄ там̣ гавесанто сандха̄виссанти аттхо. дит̣т̣хосӣти саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ пат̣ивиджджхантена майа̄ ида̄ни дит̣т̣хоси. пуна геханти пуна имасмим̣ сам̣са̄рават̣т̣е аттабха̄васан̇кха̄там̣ мама гехам̣ на ка̄хаси. сабба̄ те пха̄сука̄ бхагга̄ти тава сабба̄ авасеса̄ килесапха̄сука̄ майа̄ бхагга̄. гахакӯт̣ам̣ висан̇кхатанти имасса тайа̄ катасса аттабха̄вагехасса авиджджа̄сан̇кха̄там̣ кан̣н̣икаман̣д̣алампи майа̄ виддхам̣ситам̣. висан̇кха̄рагатам̣ читтанти ида̄ни мама читтам̣ висан̇кха̄рам̣ нибба̄нам̣ а̄рамман̣акаран̣авасена гатам̣ анупавит̣т̣хам̣. тан̣ха̄нам̣ кхайамаджджхага̄ти тан̣ха̄нам̣ кхайасан̇кха̄там̣ арахаттам̣ адхигатосмӣти.

уда̄наваттху ат̣т̣хамам̣.

9. маха̄дханасет̣т̣хипуттаваттху

ачаритва̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ исипатане мигада̄йе вихаранто маха̄дханасет̣т̣хипуттам̣ а̄раббха катхеси.

со кира ба̄ра̄н̣асийам̣ асӣтикот̣ивибхаве куле ниббатти. атхасса ма̄та̄питаро чинтесум̣ – ‘‘амха̄кам̣ куле маха̄бхогаккхандхо, путтасса но хаттхе т̣хапетва̄ йатха̄сукхам̣ парибхогам̣ карисса̄ма, ан̃н̃ена каммена киччам̣ наттхӣ’’ти. там̣ наччагӣтава̄дитаматтамева сиккха̄песум̣. тасмим̣йева нагаре ан̃н̃асмим̣ асӣтикот̣ивибхаве куле ека̄ дхӣта̄пи ниббатти. тасса̄пи ма̄та̄питаро татхева чинтетва̄ там̣ наччагӣтава̄дитаматтамева сиккха̄песум̣. тесам̣ вайаппатта̄нам̣ а̄ва̄хавива̄хо ахоси. атха несам̣ апарабха̄ге ма̄та̄питаро ка̄ламакам̣су. двеасӣтикот̣идханам̣ екасмим̣йева гехе ахоси. сет̣т̣хипутто дивасасса тиккхаттум̣ ран̃н̃о упат̣т̣ха̄нам̣ гаччхати. атха тасмим̣ нагаре дхутта̄ чинтесум̣ – ‘‘сача̄йам̣ сет̣т̣хипутто сура̄сон̣д̣о бхависсати, амха̄кам̣ пха̄сукам̣ бхависсати, угган̣ха̄пема нам̣ сура̄сон̣д̣абха̄ва’’нти. те сурам̣ а̄да̄йа кхаджджакамам̣се чева лон̣асаккхара̄ ча дуссанте бандхитва̄ мӯлаканде гахетва̄ тасса ра̄джакулато а̄гаччхантасса маггам̣ олокайама̄на̄ нисӣдитва̄ там̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ сурам̣ пивитва̄ лон̣асаккхарам̣ мукхе кхипитва̄ мӯлакандам̣ д̣ам̣ситва̄ ‘‘вассасатам̣ джӣва са̄ми, сет̣т̣хипутта, там̣ нисса̄йа майам̣ кха̄данапиванасаматтха̄ бхавеййа̄ма̄’’ти а̄хам̣су. со тесам̣ вачанам̣ сутва̄ паччхато а̄гаччхантам̣ чӯл̣ӯпат̣т̣ха̄кам̣ пуччхи – ‘‘ким̣ ете пивантӣ’’ти. екам̣ па̄накам̣, са̄мӣти. мана̄паджа̄тикам̣ етанти. са̄ми, имасмим̣ джӣвалоке имина̄ садисам̣ па̄таббайуттакам̣ на̄ма наттхӣти. со ‘‘евам̣ санте майа̄пи па̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти тхокам̣ тхокам̣ а̄хара̄петва̄ пивати. атхасса начирассева те дхутта̄ пиванабха̄вам̣ н̃атва̄ там̣ парива̄райим̣су. гаччханте ка̄ле парива̄ро маха̄ ахоси. со сатенапи сатадвайенапи сурам̣ а̄хара̄петва̄ пиванто имина̄ ануккаменева нисиннат̣т̣ха̄на̄дӣсу каха̄пан̣ара̄сим̣ т̣хапетва̄ сурам̣ пиванто ‘‘имина̄ ма̄ла̄ а̄харатха, имина̄ гандхе, айам̣ джано джуте чхеко, айам̣ начче, айам̣ гӣте, айам̣ ва̄дите. имасса сахассам̣ детха, имасса две сахасса̄нӣ’’ти евам̣ викиранто начирассева аттано сантакам̣ асӣтикот̣идханам̣ кхепетва̄ ‘‘кхӣн̣ам̣ те, са̄ми, дхана’’нти вутте ким̣ бхарийа̄йа ме сантакам̣ наттхӣти. аттхи, са̄мӣти. тена хи там̣ а̄харатха̄ти. тампи татхева кхепетва̄ анупуббена кхеттаа̄ра̄муййа̄найогга̄дикампи антамасо бха̄джанабхан̣д̣акампи аттхаран̣апа̄вуран̣анисӣданампи саббам̣ аттано сантакам̣ виккин̣итва̄ кха̄ди. атха нам̣ махаллакака̄ле йехисса куласантакам̣ гехам̣ виккин̣итва̄ гахитам̣, те там̣ геха̄ нӣхарим̣су. со бхарийам̣ а̄да̄йа параджанасса гехабхиттим̣ нисса̄йа васанто капа̄лакхан̣д̣ам̣ а̄да̄йа бхиккха̄йа чаритва̄ джанасса уччхит̣т̣хакам̣ бхун̃джитум̣ а̄рабхи.

атха нам̣ екадивасам̣ а̄санаса̄ла̄йа два̄ре т̣хатва̄ дахараса̄ман̣ерехи диййама̄нам̣ уччхит̣т̣хакабходжанам̣ пат̣игган̣хантам̣ дисва̄ саттха̄ ситам̣ па̄тва̄ка̄си. атха нам̣ а̄нандаттхеро ситака̄ран̣ам̣ пуччхи. саттха̄ ситака̄ран̣ам̣ катхенто ‘‘пасса̄нанда, имам̣ маха̄дханасет̣т̣хипуттам̣ имасмим̣ нагаре двеасӣтикот̣идханам̣ кхепетва̄ бхарийам̣ а̄да̄йа бхиккха̄йа чарантам̣. саче хи айам̣ пат̣хамавайе бхоге акхепетва̄ камманте пайоджайисса, имасмим̣йева нагаре аггасет̣т̣хи абхависса. саче пана никкхамитва̄ паббаджисса, арахаттам̣ па̄пун̣исса, бхарийа̄писса ана̄га̄мипхале патит̣т̣хахисса. саче маджджхимавайе бхоге акхепетва̄ камманте пайоджайисса, дутийасет̣т̣хи абхависса, никкхамитва̄ паббаджанто ана̄га̄мӣ абхависса. бхарийа̄писса сакада̄га̄мипхале патит̣т̣хахисса. саче паччхимавайе бхоге акхепетва̄ камманте пайоджайисса, татийасет̣т̣хи абхависса, никкхамитва̄ паббаджантопи сакада̄га̄мӣ абхависса, бхарийа̄писса сота̄паттипхале патит̣т̣хахисса. ида̄ни панеса гихибхогатопи парихӣно са̄ман̃н̃атопи. париха̄йитва̄ ча пана суккхапаллале кон̃часакун̣о вийа джа̄то’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

155.

‘‘ачаритва̄ брахмачарийам̣, аладдха̄ йоббане дханам̣;

джин̣н̣акон̃ча̄ва джха̄йанти, кхӣн̣амаччхева паллале.

156.

‘‘ачаритва̄ брахмачарийам̣, аладдха̄ йоббане дханам̣;

сенти ча̄па̄тикхӣн̣а̄ва, пура̄н̣а̄ни ануттхуна’’нти.

таттха ачаритва̄ти брахмачарийава̄сам̣ аваситва̄. йоббанети ануппанне ва̄ бхоге уппа̄детум̣ уппанне ва̄ бхоге раккхитум̣ саматтхака̄ле дханампи алабхитва̄. кхӣн̣амаччхети те еварӯпа̄ ба̄ла̄ удакасса абха̄ва̄ кхӣн̣амаччхе паллале париккхӣн̣апатта̄ джин̣н̣акон̃ча̄ вийа аваджха̄йанти. идам̣ вуттам̣ хоти – паллале удакасса абха̄во вийа хи имесам̣ васанат̣т̣ха̄насса абха̄во, маччха̄нам̣ кхӣн̣абха̄во вийа имесам̣ бхога̄нам̣ абха̄во, кхӣн̣апатта̄нам̣ кон̃ча̄нам̣ уппатитва̄ гамана̄бха̄во вийа имесам̣ ида̄ни джалатхалапатха̄дӣхи бхоге сан̣т̣ха̄петум̣ асаматтхабха̄во. тасма̄ те кхӣн̣апатта̄ кон̃ча̄ вийа еттхева баджджхитва̄ аваджха̄йантӣти. ча̄па̄тикхӣн̣а̄ва̄ти ча̄пато атикхӣн̣а̄, ча̄па̄ винимутта̄ти аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ ча̄па̄ винимутта̄ сара̄ йатха̄вегам̣ гантва̄ патита̄, там̣ гахетва̄ уккхипанте асати таттхева упачика̄нам̣ бхаттам̣ хонти, евам̣ имепи тайо вайе атикканта̄ ида̄ни атта̄нам̣ уддхаритум̣ асаматтхата̄йа маран̣ам̣ упагамиссанти. тена вуттам̣ – ‘‘сенти ча̄па̄тикхӣн̣а̄ва̄’’ти. пура̄н̣а̄ни ануттхунанти ‘‘ити амхехи кха̄дитам̣ ити пӣта’’нти пуббе ката̄ни кха̄дитапивитаначчагӣтава̄дита̄дӣни ануттхунанта̄ сочанта̄ анусочанта̄ сентӣти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

маха̄дханасет̣т̣хипуттаваттху навамам̣.

джара̄ваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ека̄дасамо вагго.

12. аттавагго

1. бодхира̄джакума̄раваттху

атта̄нан̃чети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ бхесакал̣а̄ване вихаранто бодхира̄джакума̄рам̣ а̄раббха катхеси.

со кира патхавӣтале ан̃н̃ехи па̄са̄дехи асадисарӯпам̣ а̄ка̄се уппатама̄нам̣ вийа коканудам̣ на̄ма па̄са̄дам̣ ка̄ретва̄ вад̣д̣хаким̣ пуччхи – ‘‘ким̣ тайа̄ ан̃н̃аттха̄пи еварӯпо па̄са̄до катапуббо, уда̄ху пат̣хамасиппамева те ида’’нти. ‘‘пат̣хамасиппамева, дева̄’’ти ча вутте чинтеси – ‘‘саче айам̣ ан̃н̃ассапи еварӯпам̣ па̄са̄дам̣ кариссати, айам̣ па̄са̄до аначчхарийо бхависсати. имам̣ майа̄ ма̄ретум̣ ва̄ хаттхапа̄де ва̄сса чхиндитум̣ аккхӣни ва̄ уппа̄т̣етум̣ ват̣т̣ати, евам̣ ан̃н̃асса па̄са̄дам̣ на кариссатӣ’’ти. со таматтхам̣ аттано пийасаха̄йакасса сан̃джӣвакапуттасса на̄ма ма̄н̣авакасса катхеси. со чинтеси – ‘‘ниссам̣сайам̣ еса вад̣д̣хаким̣ на̄сессати, анаггхо сиппӣ, со майи пассанте ма̄ нассату, сан̃н̃амасса дасса̄мӣ’’ти. со там̣ упасан̇камитва̄ ‘‘па̄са̄де те каммам̣ нит̣т̣хитам̣, но’’ти пуччхитва̄ ‘‘нит̣т̣хита’’нти вутте ‘‘ра̄джакума̄ро там̣ на̄сетука̄мо атта̄нам̣ раккхеййа̄сӣ’’ти а̄ха. вад̣д̣хакӣпи ‘‘бхаддакам̣ те, са̄ми, катам̣ мама а̄рочентена, ахаметтха каттаббам̣ джа̄нисса̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘ким̣, самма, амха̄кам̣ па̄са̄де каммам̣ нит̣т̣хита’’нти ра̄джакума̄рена пут̣т̣хо ‘‘на та̄ва, дева, нит̣т̣хитам̣, баху авасит̣т̣ха’’нти а̄ха. ким̣ каммам̣ на̄ма авасит̣т̣ханти? паччха̄, дева, а̄чиккхисса̄ми, да̄рӯни та̄ва а̄хара̄петха̄ти. ким̣ да̄рӯни на̄ма̄ти? нисса̄ра̄ни суккхада̄рӯни, дева̄ти. со а̄хара̄петва̄ ада̄си. атха нам̣ а̄ха – ‘‘дева, те ито пат̣т̣ха̄йа мама сантикам̣ на̄гантаббам̣. ким̣ ка̄ран̣а̄? сукхумакаммам̣ каронтасса хи ан̃н̃ехи саддхим̣ саллапантасса ме каммавиккхепо хоти, а̄ха̄равела̄йам̣ пана ме бхарийа̄ва а̄ха̄рам̣ а̄хариссатӣ’’ти. ра̄джакума̄ропи ‘‘са̄дхӯ’’ти пат̣иссун̣и. сопи екасмим̣ габбхе нисӣдитва̄ та̄ни да̄рӯни таччхетва̄ аттано путтада̄расса анто нисӣданайоггам̣ гарул̣асакун̣ам̣ катва̄ а̄ха̄равела̄йа пана бхарийам̣ а̄ха – ‘‘гехе виджджама̄накам̣ саббам̣ виккин̣итва̄ хиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ ган̣ха̄хӣ’’ти. ра̄джакума̄ропи вад̣д̣хакисса аниккхаманаттха̄йа гехам̣ париккхипитва̄ а̄раккхам̣ т̣хапеси. вад̣д̣хакӣпи сакун̣асса нит̣т̣хитака̄ле ‘‘аджджа саббепи да̄раке гахетва̄ а̄гаччхеййа̄сӣ’’ти бхарийам̣ ватва̄ бхуттапа̄тара̄со путтада̄рам̣ сакун̣асса куччхийам̣ нисӣда̄петва̄ ва̄тапа̄нена никкхамитва̄ пала̄йи. со тесам̣, ‘‘дева, вад̣д̣хакӣ пала̄йатӣ’’ти канданта̄нам̣йева гантва̄ химаванте отаритва̄ екам̣ нагарам̣ ма̄петва̄ кат̣т̣хава̄ханара̄джа̄ на̄ма джа̄то.

ра̄джакума̄ропи ‘‘па̄са̄дамахам̣ карисса̄мӣ’’ти саттха̄рам̣ нимантетва̄ па̄са̄де чатуджджа̄тийагандхехи парибхан̣д̣икам̣ катва̄ пат̣хамаумма̄рато пат̣т̣ха̄йа челапат̣икам̣ паттхари. со кира апуттако, тасма̄ ‘‘сача̄хам̣ путтам̣ ва̄ дхӣтарам̣ ва̄ лаччха̄ми, саттха̄ имам̣ аккамиссатӣ’’ти чинтетва̄ паттхари. со саттхари а̄гате саттха̄рам̣ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄ паттам̣ гахетва̄ ‘‘пависатха, бханте’’ти а̄ха. саттха̄ на па̄виси, со дутийампи татийампи йа̄чи. саттха̄ апависитва̄ва а̄нандаттхерам̣ олокеси. тхеро олокитасан̃н̃а̄йева ваттха̄нам̣ анаккаманабха̄вам̣ н̃атва̄ там̣ ‘‘сам̣харату, ра̄джакума̄ра, дусса̄ни, на бхагава̄ челапат̣икам̣ аккамиссати, паччхимаджанатам̣ татха̄гато олокетӣ’’ти дусса̄ни сам̣хара̄песи. со дусса̄ни сам̣харитва̄ саттха̄рам̣ антонивесанам̣ павесатва̄ йа̄гукхаджджакена самма̄нетва̄ екамантам̣ нисинно вандитва̄ а̄ха – ‘‘бханте, ахам̣ тумха̄кам̣ упака̄рако тиккхаттум̣ саран̣ам̣ гато, куччхигато ча кирамхи екава̄рам̣ саран̣ам̣ гато, дутийам̣ тарун̣ада̄ракака̄ле, татийам̣ вин̃н̃убха̄вам̣ паттака̄ле. тасса ме касма̄ челапат̣икам̣ на аккамиттха̄’’ти? ‘‘ким̣ пана твам̣, кума̄ра, чинтетва̄ чела̄ни аттхарӣ’’ти? ‘‘саче путтам̣ ва̄ дхӣтарам̣ ва̄ лаччха̄ми, саттха̄ ме челапат̣икам̣ аккамиссатӣ’’ти идам̣ чинтетва̄, бхантети. тенева̄хам̣ там̣ на аккаминти. ‘‘ким̣ пана̄хам̣, бханте, путтам̣ ва̄ дхӣтарам̣ ва̄ нева лаччха̄мӣ’’ти? ‘‘а̄ма, кума̄ра̄’’ти. ‘‘ким̣ ка̄ран̣а̄’’ти? ‘‘пуримакааттабха̄ве джа̄йа̄йа саддхим̣ пама̄дам̣ а̄паннатта̄’’ти. ‘‘касмим̣ ка̄ле, бханте’’ти? атхасса саттха̄ атӣтам̣ а̄харитва̄ дассеси –

атӣте кира анекасата̄ манусса̄ махатийа̄ на̄ва̄йа самуддам̣ паккхандим̣су. на̄ва̄ самуддамаджджхе бхиджджи. две джайампатика̄ екам̣ пхалакам̣ гахетва̄ антарадӣпакам̣ пависим̣су, сеса̄ саббе таттхева марим̣су. тасмим̣ кхо пана дӣпаке маха̄сакун̣асан̇гхо васати. те ан̃н̃ам̣ кха̄дитаббакам̣ адисва̄ чха̄таджджхатта̄ сакун̣аан̣д̣а̄ни ан̇га̄ресу пачитва̄ кха̄дим̣су, тесу аппахонтесу сакун̣аччха̄пе гахетва̄ кха̄дим̣су. евам̣ пат̣хамавайепи маджджхимавайепи паччхимавайепи кха̄дим̣суйева. екасмимпи вайе аппама̄дам̣ на̄паджджим̣су, екопи ча несам̣ аппама̄дам̣ на̄паджджи.

саттха̄ идам̣ тасса пуббакаммам̣ дассетва̄ ‘‘саче хи твам̣, кума̄ра, тада̄ екасмимпи вайе бхарийа̄йа саддхим̣ аппама̄дам̣ а̄паджджисса, екасмимпи вайе путто ва̄ дхӣта̄ ва̄ уппаджджеййа. саче пана во екопи аппаматто абхависса, там̣ пат̣ичча путто ва̄ дхӣта̄ ва̄ уппаджджисса. кума̄ра, атта̄нан̃хи пийам̣ ман̃н̃ама̄нена тӣсупи вайесу аппаматтена атта̄ раккхитаббо, евам̣ асакконтена екавайепи раккхитаббойева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

157.

‘‘атта̄нан̃че пийам̣ джан̃н̃а̄, раккхеййа нам̣ сураккхитам̣;

тин̣н̣ам̣ ан̃н̃атарам̣ йа̄мам̣, пат̣иджаггеййа пан̣д̣ито’’ти.

таттха йа̄манти саттха̄ аттано дхаммиссарата̄йа десана̄кусалата̄йа ча идха тин̣н̣ам̣ вайа̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ вайам̣ йа̄манти катва̄ десеси, тасма̄ еваметтха аттхо ведитаббо. саче атта̄нам̣ пийам̣ джа̄неййа, раккхеййа нам̣ сураккхитанти йатха̄ со сураккхито хоти, евам̣ нам̣ раккхеййа. таттха саче гӣхӣ сама̄но ‘‘атта̄нам̣ раккхисса̄мӣ’’ти упарипа̄са̄датале сусам̣вутам̣ габбхам̣ пависитва̄ сампанна̄раккхо хутва̄ васантопи, паббаджито хутва̄ сусам̣вуте пихитадва̄рава̄тапа̄не лен̣е вихарантопи атта̄нам̣ на раккхатийева. гихӣ пана сама̄но йатха̄балам̣ да̄насӣла̄дӣни пун̃н̃а̄ни каронто, паббаджито ва̄ пана ваттапат̣иваттапарийаттиманасика̄ресу уссуккам̣ а̄паджджанто атта̄нам̣ раккхати на̄ма. евам̣ тӣсу вайесу асакконто ан̃н̃атарасмимпи вайе пан̣д̣итапурисо атта̄нам̣ пат̣иджаггатийева. саче хи гихибхӯто пат̣хамавайе кхид̣д̣а̄пасутата̄йа кусалам̣ ка̄тум̣ на саккоти, маджджхимавайе аппаматтена хутва̄ кусалам̣ ка̄таббам̣. саче маджджхимавайе путтада̄рам̣ посенто кусалам̣ ка̄тум̣ на саккоти, паччхимавайе ка̄таббамева. евампи каронтена атта̄ пат̣иджаггитова хоти. евам̣ акаронтасса пана атта̄ пийо на̄ма на хоти, апа̄йапара̄йан̣амева нам̣ кароти. саче пана паббаджито пат̣хамавайе саджджха̄йам̣ каронто дха̄ренто ва̄ченто ваттапат̣иваттам̣ каронто пама̄дам̣ а̄паджджати, маджджхимавайе аппаматтена саман̣адхаммо ка̄таббо. саче пат̣хамавайе уггахитапарийаттийа̄ ат̣т̣хакатхам̣ виниччхайам̣ ка̄ран̣а̄ка̄ран̣ан̃ча пуччханто маджджхимавайе пама̄дам̣ а̄паджджати, паччхимавайе аппаматтена саман̣адхаммо ка̄таббойева. евампи каронтена атта̄ пат̣иджаггитова хоти. евам̣ акаронтасса пана атта̄ пийо на̄ма на хоти, паччха̄нута̄пенева нам̣ та̄петӣти.

десана̄васа̄не бодхира̄джакума̄ро сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

бодхира̄джакума̄раваттху пат̣хамам̣.

2. упанандасакйапуттаттхераваттху

атта̄намева пат̣хаманти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто упанандам̣ сакйапуттам̣ а̄раббха катхеси.

со кира тхеро дхаммакатхам̣ катхетум̣ чхеко. тасса аппиччхата̄дипат̣исам̣йуттам̣ дхаммакатхам̣ сутва̄ бахӯ бхиккху там̣ тичӣварехи пӯджетва̄ дхутан̇га̄ни сама̄дийим̣су. техи виссат̣т̣хапариккха̄ре сойева ган̣хи. со екасмим̣ антовассе упакат̣т̣хе джанападам̣ агама̄си. атха нам̣ екасмим̣ виха̄ре дахараса̄ман̣ера̄ дхаммакатхикапемена, ‘‘бханте, идха вассам̣ упетха̄’’ти вадим̣су. ‘‘идха киттакам̣ васса̄ва̄сикам̣ лаббхатӣ’’ти пуччхитва̄ техи ‘‘екеко са̄т̣ако’’ти вутте таттха упа̄хана̄ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ виха̄рам̣ агама̄си. дутийам̣ виха̄рам̣ гантва̄ ‘‘идха ким̣ лаббхатӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘две са̄т̣ака̄’’ти вутте каттарайат̣т̣хим̣ т̣хапеси. татийам̣ виха̄рам̣ гантва̄ ‘‘идха ким̣ лаббхатӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘тайо са̄т̣ака̄’’ти вутте таттха удакатумбам̣ т̣хапеси. чатуттхам̣ виха̄рам̣ гантва̄ ‘‘идха ким̣ лаббхатӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘чатта̄ро са̄т̣ака̄’’ти вутте ‘‘са̄дху идха васисса̄мӣ’’ти таттха вассам̣ упагантва̄ гахат̣т̣ха̄нан̃чева бхиккхӯнан̃ча дхаммакатхам̣ катхеси. те нам̣ бахӯхи ваттхехи чева чӣварехи ча пӯджесум̣. со вут̣т̣хавассо итаресупи виха̄ресу са̄санам̣ песетва̄ ‘‘майа̄ париккха̄расса т̣хапитатта̄ васса̄ва̄сикам̣ ладдхаббам̣, там̣ ме пахин̣антӯ’’ти саббам̣ а̄хара̄петва̄ йа̄накам̣ пӯретва̄ па̄йа̄си.

атхекасмим̣ виха̄ре две дахарабхиккхӯ две са̄т̣аке екан̃ча камбалам̣ лабхитва̄ ‘‘туйхам̣ са̄т̣ака̄ хонту, майхам̣ камбало’’ти бха̄джетум̣ асакконта̄ маггасамӣпе нисӣдитва̄ виваданти. те там̣ тхерам̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄, ‘‘бханте, тумхе но бха̄джетва̄ детха̄’’ти вадим̣су. тумхейева бха̄джетха̄ти. на саккома, бханте, тумхейева но бха̄джетва̄ детха̄ти. тена хи мама вачане т̣хассатха̄ти. а̄ма, т̣хасса̄ма̄ти. ‘‘тена хи са̄дхӯ’’ти тесам̣ две са̄т̣аке датва̄ ‘‘айам̣ дхаммакатхам̣ катхента̄нам̣ амха̄кам̣ па̄рупана̄рахо’’ти махаггхам̣ камбалам̣ а̄да̄йа пакка̄ми. дахарабхиккхӯ виппат̣иса̄рино хутва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева тумха̄кам̣ сантакам̣ гахетва̄ тумхе виппат̣иса̄рино кароти, пуббепи ака̄сийева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари –

атӣтасмим̣ анутӣрача̄рӣ ча гамбхӣрача̄рӣ ча̄ти две удда̄ махантам̣ рохитамаччхам̣ лабхитва̄ ‘‘майхам̣ сӣсам̣ хоту, тава нан̇гут̣т̣ха’’нти вива̄да̄панна̄ бха̄джетум̣ асакконта̄ екам̣ син̇га̄лам̣ дисва̄ а̄хам̣су – ‘‘ма̄тула, имам̣ но бха̄джетва̄ дехӣ’’ти. ахам̣ ран̃н̃а̄ виниччхайат̣т̣ха̄не т̣хапито, таттха чирам̣ нисӣдитва̄ джан̇гхавиха̄раттха̄йа а̄гатомхи, ида̄ни ме ока̄со наттхӣти. ма̄тула, ма̄ евам̣ каротха, бха̄джетва̄ ева но детха̄ти. мама вачане т̣хассатха̄ти. т̣хасса̄ма, ма̄тула̄ти. ‘‘тена хи са̄дхӯ’’ти со сӣсам̣ чхиндитва̄ екаманте ака̄си, нан̇гут̣т̣хам̣ екаманте. катва̄ ча пана, ‘‘та̄та̄, йена во анутӣре чаритам̣, со нан̇гут̣т̣хам̣ ган̣ха̄ту. йена гамбхӣре чаритам̣, тасса сӣсам̣ хоту. айам̣ пана маджджхимо кхан̣д̣о мама виниччхайадхамме т̣хитасса бхависсатӣ’’ти те сан̃н̃а̄пенто –

‘‘анутӣрача̄ри нан̇гут̣т̣хам̣, сӣсам̣ гамбхӣрача̄рино;

ачча̄йам̣ маджджхимо кхан̣д̣о, дхаммат̣т̣хасса бхависсатӣ’’ти. (джа̄. 1.7.33) –

имам̣ га̄тхам̣ ватва̄ маджджхимакхан̣д̣ам̣ а̄да̄йа пакка̄ми. тепи виппат̣иса̄рино там̣ олокетва̄ ат̣т̣хам̣су.

саттха̄ имам̣ атӣтам̣ дассетва̄ ‘‘евамеса атӣтепи тумхе виппат̣иса̄рино ака̄сийева̄’’ти те бхиккхӯ сан̃н̃а̄петва̄ упанандам̣ гараханто, ‘‘бхиккхаве, парам̣ овадантена на̄ма пат̣хамамева атта̄ патирӯпе патит̣т̣ха̄петаббо’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

158.

‘‘атта̄намева пат̣хамам̣, патирӯпе нивесайе;

атхан̃н̃амануса̄сеййа, на килиссеййа пан̣д̣ито’’ти.

таттха патирӯпе нивесайети ануччхавике гун̣е патит̣т̣ха̄пеййа. идам̣ вуттам̣ хоти – йо аппиччхата̄дигун̣ехи ва̄ арийавам̣сапат̣ипада̄дӣхи ва̄ парам̣ ануса̄ситука̄мо, со атта̄намева пат̣хамам̣ тасмим̣ гун̣е патит̣т̣ха̄пеййа. евам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ атхан̃н̃ам̣ техи гун̣ехи ануса̄сеййа. атта̄нан̃хи таттха анивесетва̄ кевалам̣ парамева ануса̄сама̄но парато ниндам̣ лабхитва̄ килиссати на̄ма, таттха атта̄нам̣ нивесетва̄ ануса̄сама̄но парато пасам̣сам̣ лабхати, тасма̄ на килиссати на̄ма. евам̣ каронто пан̣д̣ито на килиссеййа̄ти.

десана̄васа̄не те бхиккхӯ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

упанандасакйапуттаттхераваттху дутийам̣.

3. падха̄никатиссаттхераваттху

атта̄нан̃чети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто падха̄никатиссаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

со кира саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ пан̃часате бхиккхӯ а̄да̄йа аран̃н̃е вассам̣ упагантва̄, ‘‘а̄вусо, дхарама̄накасса буддхасса сантике во каммат̣т̣ха̄нам̣ гахитам̣, аппаматта̄ва саман̣адхаммам̣ каротха̄’’ти овадитва̄ сайам̣ гантва̄ нипаджджитва̄ супати. те бхиккхӯ пат̣хамайа̄ме чан̇камитва̄ маджджхимайа̄ме виха̄рам̣ пависанти. со нидда̄йитва̄ пабуддхака̄ле тесам̣ сантикам̣ гантва̄ ‘‘ким̣ тумхе ‘нипаджджитва̄ нидда̄йисса̄ма̄’ти а̄гата̄, сӣгхам̣ никкхамитва̄ саман̣адхаммам̣ каротха̄’’ти ватва̄ сайам̣ гантва̄ татхева супати. итаре маджджхимайа̄ме бахи чан̇камитва̄ паччхимайа̄ме виха̄рам̣ пависанти. со пунапи пабуджджхитва̄ тесам̣ сантикам̣ гантва̄ те виха̄ра̄ нӣхаритва̄ сайам̣ пуна гантва̄ татхева супати. тасмим̣ ниччака̄лам̣ евам̣ каронте те бхиккхӯ саджджха̄йам̣ ва̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ ва̄ манасика̄тум̣ на̄саккхим̣су, читтам̣ ан̃н̃атхаттам̣ агама̄си. те ‘‘амха̄кам̣ а̄чарийо ативийа а̄раддхавӣрийо, паригган̣хисса̄ма на’’нти паригган̣ханта̄ тасса кирийам̣ дисва̄ ‘‘нат̣т̣хамха̄, а̄вусо, а̄чарийо но туччхаравам̣ раватӣ’’ти вадим̣су. тесам̣ ативийа нидда̄йа киламанта̄нам̣ екабхиккхупи висесам̣ ниббаттетум̣ на̄саккхи. те вут̣т̣хавасса̄ саттху сантикам̣ гантва̄ саттха̄ра̄ катапат̣исантха̄ра̄ ‘‘ким̣, бхиккхаве, аппаматта̄ хутва̄ саман̣адхаммам̣ кариттха̄’’ти пуччхита̄ таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса тумха̄кам̣ антара̄йамака̄сийева̄’’ти ватва̄ техи йа̄чито –

‘‘ама̄та̄питарасам̣вад̣д̣хо, ана̄черакуле васам̣;

на̄йам̣ ка̄лам̣ ака̄лам̣ ва̄, абхиджа̄на̄ти куккут̣о’’ти. (джа̄. 1.1.119) –

имам̣ ака̄лара̄викуккут̣аджа̄такам̣ виттха̄ретва̄ катхеси. ‘‘тада̄ хи со куккут̣о айам̣ падха̄никатиссаттхеро ахоси, име пан̃ча сата̄ бхиккхӯ те ма̄н̣ава̄ ахесум̣, диса̄па̄моккхо а̄чарийо ахамева̄’’ти саттха̄ имам̣ джа̄такам̣ виттха̄ретва̄, ‘‘бхиккхаве, парам̣ овадантена на̄ма атта̄ суданто ка̄таббо. евам̣ оваданто хи суданто хутва̄ дамети на̄ма̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

159.

‘‘атта̄нан̃че татха̄ кайира̄, йатха̄н̃н̃амануса̄сати;

суданто вата даметха, атта̄ хи кира дуддамо’’ти.

тассаттхо – йо хи бхиккху ‘‘пат̣хамайа̄ма̄дӣсу чан̇камитабба’’нти ватва̄ парам̣ овадати, сайам̣ чан̇камана̄дӣни адхит̣т̣хаханто атта̄нан̃че татха̄ кайира̄, йатха̄н̃н̃амануса̄сати, евам̣ санте суданто вата даметха̄ти йена гун̣ена парам̣ ануса̄сати, тена аттана̄ суданто хутва̄ дамеййа. атта̄ хи кира дуддамоти айан̃хи атта̄ на̄ма дуддамо. тасма̄ йатха̄ со суданто хоти, татха̄ даметабботи.

десана̄васа̄не пан̃ча сата̄пи те бхиккхӯ арахаттам̣ па̄пун̣им̣сӯти.

падха̄никатиссаттхераваттху татийам̣.

4. кума̄ракассапама̄тутхерӣваттху

атта̄ хи аттано на̄тхоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто кума̄ракассапаттхерасса ма̄тарам̣ а̄раббха катхеси.

са̄ кира ра̄джагаханагаре сет̣т̣хидхӣта̄ вин̃н̃утам̣ паттака̄лато пат̣т̣ха̄йа паббаджджам̣ йа̄чи. атха са̄ пунаппунам̣ йа̄чама̄на̄пи ма̄та̄питӯнам̣ сантика̄ паббаджджам̣ алабхитва̄ вайаппатта̄ патикулам̣ гантва̄ патидевата̄ хутва̄ ага̄рам̣ аджджха̄васи. атхасса̄ на чирассева куччхисмим̣ габбхо патит̣т̣хахи. са̄ габбхасса патит̣т̣хитабха̄вам̣ аджа̄нитва̄ва са̄микам̣ а̄ра̄дхетва̄ паббаджджам̣ йа̄чи. атха нам̣ со махантена сакка̄рена бхиккхунупассайам̣ нетва̄ аджа̄нанто девадаттапаккхика̄нам̣ бхиккхунӣнам̣ сантике пабба̄джеси. апарена самайена бхиккхунийо тасса̄ габбхинибха̄вам̣ н̃атва̄ та̄хи ‘‘ким̣ ида’’нти вутта̄ на̄хам̣, аййе, джа̄на̄ми ‘‘киметам̣’’, сӣлам̣ вата ме арогамева̄ти. бхиккхунийо там̣ девадаттасса сантикам̣ нетва̄ ‘‘айам̣ бхиккхунӣ саддха̄паббаджита̄, имисса̄ майам̣ габбхасса патит̣т̣хитабха̄вам̣ джа̄на̄ма, ка̄лам̣ на джа̄на̄ма, ким̣ да̄ни карома̄’’ти пуччхим̣су. девадатто ‘‘ма̄ майхам̣ ова̄дака̄рика̄нам̣ бхиккхунӣнам̣ айасо уппаджджатӯ’’ти еттакамева чинтетва̄ ‘‘уппабба̄джетха на’’нти а̄ха. там̣ сутва̄ са̄ дахара̄ ма̄ мам̣, аййе, на̄сетха, на̄хам̣ девадаттам̣ уддисса паббаджита̄, етха, мам̣ саттху сантикам̣ джетаванам̣ нетха̄ти. та̄ там̣ а̄да̄йа джетаванам̣ гантва̄ саттху а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘тасса̄ гихика̄ле габбхо патит̣т̣хито’’ти джа̄нантопи парава̄дамочанаттхам̣ ра̄джа̄нам̣ пасенадикосалам̣ маха̄ана̄тхапин̣д̣икам̣ чӯл̣аана̄тхапин̣д̣икам̣ виса̄кха̄упа̄сикам̣ ан̃н̃а̄ни ча маха̄кула̄ни паккоса̄петва̄ упа̄литтхерам̣ а̄н̣а̄песи – ‘‘гаччха, имисса̄ дахара̄йа бхиккхунийа̄ чатупарисамаджджхе каммам̣ парисодхехӣ’’ти. тхеро ран̃н̃о пурато виса̄кхам̣ паккоса̄петва̄ там̣ адхикаран̣ам̣ пат̣иччха̄песи. са̄ са̄н̣ипа̄ка̄рам̣ париккхипа̄петва̄ антоса̄н̣ийам̣ тасса̄ хаттхапа̄дана̄бхиударапарийоса̄на̄ни олокетва̄ ма̄садивасе сама̄нетва̄ ‘‘гихибха̄ве има̄йа габбхо ладдхо’’ти н̃атва̄ тхерасса таматтхам̣ а̄рочеси. атхасса̄ тхеро парисамаджджхе парисуддхабха̄вам̣ патит̣т̣ха̄песи. са̄ апарена самайена падумуттарабуддхасса па̄дамӯле паттхитапаттханам̣ маха̄нубха̄вам̣ путтам̣ виджа̄йи.

атхекадивасам̣ ра̄джа̄ бхиккхунупассайасамӣпена гаччханто да̄ракасаддам̣ сутва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти пуччхитва̄, ‘‘дева, екисса̄ бхиккхунийа̄ путто джа̄то, тассеса саддо’’ти вутте там̣ кума̄рам̣ аттано гхарам̣ нетва̄ дха̄тӣнам̣ ада̄си. на̄маггахан̣адивасе часса кассапоти на̄мам̣ катва̄ кума̄рапариха̄рена вад̣д̣хитатта̄ кума̄ракассапоти сан̃джа̄ним̣су. со кӣл̣а̄ман̣д̣але да̄раке пахаритва̄ ‘‘нимма̄та̄питикенамха̄ пахат̣а̄’’ти вутте ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘дева, мам̣ ‘нимма̄та̄питико’ти ваданти, ма̄тарам̣ ме а̄чиккхатха̄’’ти пуччхитва̄ ран̃н̃а̄ дха̄тийо дассетва̄ ‘‘има̄ те ма̄таро’’ти вутте ‘‘на еттика̄ ме ма̄таро, ека̄йа ме ма̄тара̄ бхавитаббам̣, там̣ ме а̄чиккхатха̄’’ти а̄ха. ра̄джа̄ ‘‘на сакка̄ имам̣ ван̃чету’’нти чинтетва̄, та̄та, тава ма̄та̄ бхиккхунӣ, твам̣ майа̄ бхиккхунупассайа̄ а̄нӣтоти. со та̄ватакенева самуппаннасам̣вего хутва̄, ‘‘та̄та, пабба̄джетха ма’’нти а̄ха. ра̄джа̄ ‘‘са̄дху, та̄та̄’’ти там̣ махантена сакка̄рена саттху сантике пабба̄джеси. со ладдхӯпасампадо кума̄ракассапаттхероти пан̃н̃а̄йи. со саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ ва̄йамитва̄ висесам̣ ниббаттетум̣ асакконто ‘‘пуна каммат̣т̣ха̄нам̣ висесетва̄ гахесса̄мӣ’’ти саттху сантикам̣ гантва̄ андхаване виха̄си.

атха нам̣ кассапабуддхака̄ле екато саман̣адхаммам̣ катва̄ ана̄га̄мипхалам̣ патва̄ брахмалоке ниббаттабхиккху брахмалокато а̄гантва̄ паннараса пан̃хе пуччхитва̄ ‘‘име пан̃хе т̣хапетва̄ саттха̄рам̣ ан̃н̃о бйа̄ка̄тум̣ саматтхо на̄ма наттхи, гаччха, саттху сантике имесам̣ аттхам̣ угган̣ха̄’’ти уййоджеси. со татха̄ катва̄ пан̃хависсаджджана̄васа̄не арахаттам̣ па̄пун̣и. тасса пана никкхантадивасато пат̣т̣ха̄йа два̄даса васса̄ни ма̄тубхиккхунийа̄ аккхӣхи ассӯни паваттим̣су. са̄ путтавийогадуккхита̄ ассутинтенева мукхена бхиккха̄йа чарама̄на̄ антаравӣтхийам̣ тхерам̣ дисва̄ва, ‘‘путта, путта̄’’ти виравантӣ там̣ ган̣хитум̣ упадха̄вама̄на̄ париваттитва̄ пати. са̄ тханехи кхӣрам̣ мун̃чантехи ут̣т̣хахитва̄ аллачӣвара̄ гантва̄ тхерам̣ ган̣хи. со чинтеси – ‘‘сача̄йам̣ мама сантика̄ мадхуравачанам̣ лабхиссати, винассиссати. тхаддхамева катва̄ има̄йа саддхим̣ саллаписса̄мӣ’’ти. атха нам̣ а̄ха – ‘‘ким̣ каронтӣ вичараси, синехаматтампи чхиндитум̣ на саккосӣ’’ти. са̄ ‘‘ахо каккхал̣а̄ тхерасса катха̄’’ти чинтетва̄ ‘‘ким̣ вадеси, та̄та̄’’ти ватва̄ пунапи тена татхева вутта̄ чинтеси – ‘‘ахам̣ имасса ка̄ран̣а̄ два̄даса васса̄ни ассӯни сандха̄ретум̣ на саккоми, айам̣ паневам̣ тхаддхахадайо, ким̣ ме имина̄’’ти путтасинехам̣ чхиндитва̄ там̣дивасамева арахаттам̣ па̄пун̣и.

апарена самайена дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘а̄вусо, девадаттена евам̣ упаниссайасампанно кума̄ракассапо ча тхерӣ ча на̄сита̄, саттха̄ пана тесам̣ патит̣т̣ха̄ джа̄то, ахо буддха̄ на̄ма лока̄нукампака̄’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева ахам̣ имесам̣ паччайо патит̣т̣ха̄ джа̄то, пуббепи несам̣ ахам̣ патит̣т̣ха̄ ахосим̣йева̄’’ти ватва̄ –

‘‘нигродхамева севеййа, на са̄кхамупасам̣васе;

нигродхасмим̣ матам̣ сеййо, йан̃че са̄кхасми джӣвита’’нти. (джа̄. 1.1.12; 1.10.81) –

имам̣ нигродхаджа̄такам̣ виттха̄рена катхетва̄ ‘‘тада̄ са̄кхамиго девадатто ахоси, париса̄писса девадаттапариса̄, ва̄раппатта̄ мигадхену тхерӣ ахоси, путто кума̄ракассапо, габбхинӣмигийа̄ джӣвитам̣ париччаджитва̄ гато нигродхамигара̄джа̄ пана ахамева̄’’ти джа̄такам̣ самодха̄нетва̄ путтасинехам̣ чхиндитва̄ тхерийа̄ аттана̄ва аттано патит̣т̣ха̄накатабха̄вам̣ пака̄сенто, ‘‘бхиккхаве, йасма̄ парасса аттани т̣хитена саггапара̄йан̣ена ва̄ маггапара̄йан̣ена ва̄ бхавитум̣ на сакка̄, тасма̄ атта̄ва аттано на̄тхо, паро ким̣ кариссатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

160.

‘‘атта̄ хи аттано на̄тхо, ко хи на̄тхо паро сийа̄;

аттана̄ хи судантена, на̄тхам̣ лабхати дуллабха’’нти.

таттха на̄тхоти патит̣т̣ха̄. идам̣ вуттам̣ хоти – йасма̄ аттани т̣хитена аттасампаннена кусалам̣ катва̄ саггам̣ ва̄ па̄пун̣итум̣, маггам̣ ва̄ бха̄ветум̣, пхалам̣ ва̄ саччхика̄тум̣ сакка̄. тасма̄ хи атта̄ва аттано патит̣т̣ха̄ хоти, паро ко на̄ма касса патит̣т̣ха̄ сийа̄. аттана̄ ева хи судантена ниббисеванена арахаттапхаласан̇кха̄там̣ дуллабхам̣ на̄тхам̣ лабхати. арахаттан̃хи сандха̄йа идха ‘‘на̄тхам̣ лабхати дуллабха’’нти вуттам̣.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

кума̄ракассапама̄тутхерӣваттху чатуттхам̣.

5. маха̄ка̄лаупа̄сакаваттху

аттана̄ хи катам̣ па̄панти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ маха̄ка̄лам̣ на̄ма сота̄паннаупа̄сакам̣ а̄раббха катхеси.

со кира ма̄сасса ат̣т̣хадивасесу упосатхико хутва̄ виха̄ре саббараттим̣ дхаммакатхам̣ сун̣а̄ти. атха раттим̣ чора̄ екасмим̣ гехе сандхим̣ чхиндитва̄ бхан̣д̣акам̣ гахетва̄ лохабха̄джанасаддена пабуддхехи са̄микехи анубаддха̄ гахитабхан̣д̣ам̣ чхад̣д̣етва̄ пала̄йим̣су. са̄мика̄пи те анубандхим̣суйева, те диса̄ паккхандим̣су. еко пана виха̄рамаггам̣ гахетва̄ маха̄ка̄ласса раттим̣ дхаммакатхам̣ сутва̄ па̄това поккхаран̣итӣре мукхам̣ дховантасса пурато бхан̣д̣икам̣ чхад̣д̣етва̄ пала̄йи. чоре анубандхитва̄ а̄гатаманусса̄ бхан̣д̣икам̣ дисва̄ ‘‘твам̣ но гехасандхим̣ чхиндитва̄ бхан̣д̣икам̣ харитва̄ дхаммам̣ сун̣анто вийа вичарасӣ’’ти там̣ гахетва̄ потхетва̄ ма̄ретва̄ чхад̣д̣етва̄ агамим̣су. атха нам̣ па̄това па̄нӣйагхат̣ам̣ а̄да̄йа гата̄ дахараса̄ман̣ера̄ дисва̄ ‘‘виха̄ре дхаммакатхам̣ сутва̄ сайитаупа̄сако айуттам̣ маран̣ам̣ лабхатӣ’’ти ватва̄ саттху а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘а̄ма, бхиккхаве, имасмим̣ аттабха̄ве ка̄лена аппатирӯпам̣ маран̣ам̣ ладдхам̣, пуббе катакаммасса пана тена йуттамева ладдха’’нти ватва̄ техи йа̄чито тасса пуббакаммам̣ катхеси –

атӣте кира ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о виджите екасса паччантага̄масса ат̣авимукхе чора̄ пахаранти. ра̄джа̄ ат̣авимукхе екам̣ ра̄джабхат̣ам̣ т̣хапеси, со бхатим̣ гахетва̄ мануссе орато па̄рам̣ нети, па̄рато орам̣ а̄нети. атхеко мануссо абхирӯпам̣ аттано бхарийам̣ чӯл̣айа̄накам̣ а̄ропетва̄ там̣ т̣ха̄нам̣ агама̄си. ра̄джабхат̣о там̣ иттхим̣ дисва̄ва сан̃джа̄тасинехо тена ‘‘ат̣авим̣ но, са̄ми, атикка̄мехӣ’’ти вуттепи ‘‘ида̄ни вика̄ло, па̄това атикка̄месса̄мӣ’’ти а̄ха. со сака̄ло, са̄ми, ида̄нева но нехӣти. ниватта, бхо, амха̄кам̣йева гехе а̄ха̄ро ча нива̄со ча бхависсатӣти. со нева ниваттитум̣ иччхи. итаро пуриса̄нам̣ сан̃н̃ам̣ датва̄ йа̄накам̣ ниватта̄петва̄ аниччхантассева два̄ракот̣т̣хаке нива̄сам̣ датва̄ а̄ха̄рам̣ пат̣ийа̄да̄песи. тасса пана гехе екам̣ ман̣иратанам̣ аттхи. со там̣ тасса йа̄накантаре паккхипа̄петва̄ паччӯсака̄ле чора̄нам̣ павит̣т̣хасаддам̣ ка̄реси. атхасса пуриса̄ ‘‘ман̣иратанам̣, са̄ми, чорехи хат̣а’’нти а̄рочесум̣. со га̄мадва̄ресу а̄раккхам̣ т̣хапетва̄ ‘‘антога̄мато никкхаманте вичинатха̄’’ти а̄ха. итаропи па̄това йа̄накам̣ йоджетва̄ па̄йа̄си. атхасса йа̄накам̣ содхента̄ аттана̄ т̣хапитам̣ ман̣иратанам̣ дисва̄ сантаджджетва̄ ‘‘твам̣ ман̣им̣ гахетва̄ пала̄йасӣ’’ти потхетва̄ ‘‘гахито но, са̄ми, чоро’’ти га̄мабходжакасса дассесум̣. со ‘‘бхатакасса вата ме гехе нива̄сам̣ датва̄ бхаттам̣ диннам̣, ман̣им̣ гахетва̄ гато, ган̣хатха нам̣ па̄папуриса’’нти потха̄петва̄ ма̄ретва̄ чхад̣д̣а̄песи. идам̣ тасса пуббакаммам̣. со тато чуто авӣчимхи ниббаттитва̄ таттха дӣгхараттам̣ паччитва̄ випа̄ка̄васесена аттабха̄васате татхева потхито маран̣ам̣ па̄пун̣и.

евам̣ саттха̄ маха̄ка̄ласса пуббакаммам̣ дассетва̄, ‘‘бхиккхаве, евам̣ име сатте аттана̄ катапа̄пакаммамева чатӯсу апа̄йесу абхиматтхатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

161.

‘‘аттана̄ хи катам̣ па̄пам̣, аттаджам̣ аттасамбхавам̣;

абхиматтхати думмедхам̣, ваджирам̣васмамайам̣ ман̣и’’нти.

таттха ваджирам̣васмамайам̣ ман̣инти ваджирам̣ва асмамайам̣ ман̣им̣. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ па̄са̄н̣амайам̣ па̄са̄н̣асамбхавам̣ ваджирам̣ тамева асмамайам̣ ман̣им̣ аттано ут̣т̣ха̄нат̣т̣ха̄насан̇кха̄там̣ па̄са̄н̣аман̣им̣ кха̄дитва̄ чхиддам̣ чхиддам̣ кхан̣д̣ам̣ кхан̣д̣ам̣ катва̄ апарибхогам̣ кароти, евамева аттана̄ катам̣ аттани джа̄там̣ аттасамбхавам̣ па̄пам̣ думмедхам̣ ниппан̃н̃ам̣ пуггалам̣ чатӯсу апа̄йесу абхиматтхати кантати виддхам̣сетӣти.

десана̄васа̄не сампаттабхиккхӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

маха̄ка̄лаупа̄сакаваттху пан̃чамам̣.

6. девадаттаваттху

йасса аччантадуссӣлйанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто девадаттам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи дивасе бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘а̄вусо, девадатто дуссӣло па̄падхаммо дуссӣлйака̄ран̣ена вад̣д̣хита̄йа тан̣ха̄йа аджа̄тасаттум̣ сан̇ган̣хитва̄ махантам̣ ла̄бхасакка̄рам̣ ниббаттетва̄ аджа̄тасаттум̣ питувадхе сама̄дапетва̄ тена саддхим̣ екато хутва̄ на̄наппака̄рена татха̄гатасса вадха̄йа парисаккатӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи девадатто на̄наппака̄рена майхам̣ вадха̄йа парисаккатӣ’’ти ватва̄ курун̇гамигаджа̄така̄дӣни (джа̄. 1.2.111-2) катхетва̄, ‘‘бхиккхаве, аччантадуссӣлапуггалам̣ на̄ма дуссӣлйака̄ран̣а̄ уппанна̄ тан̣ха̄ ма̄лува̄ вийа са̄лам̣ парийонандхитва̄ самбхан̃джама̄на̄ нирайа̄дӣсу паккхипатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тха̄ма̄ха –

162.

‘‘йасса аччантадуссӣлйам̣, ма̄лува̄ са̄ламивоттхатам̣;

кароти со татхатта̄нам̣, йатха̄ нам̣ иччхатӣ дисо’’ти.

таттха аччантадуссӣлйанти екантадуссӣлабха̄во. гихӣ ва̄ джа̄тито пат̣т̣ха̄йа даса акусалакаммапатхе каронто, паббаджито ва̄ упасампаннадивасато пат̣т̣ха̄йа гарука̄паттим̣ а̄паджджама̄но аччантадуссӣло на̄ма. идха пана йо двӣсу тӣсу аттабха̄весу дуссӣло, етасса гатийа̄ а̄гатам̣ дуссӣлабха̄вам̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. дуссӣлабха̄воти четтха дуссӣласса чха два̄ра̄ни нисса̄йа уппанна̄ тан̣ха̄ ведитабба̄. ма̄лува̄ са̄ламивоттхатанти йасса пуггаласса там̣ тан̣ха̄сан̇кха̄там̣ дуссӣлйам̣ йатха̄ на̄ма ма̄лува̄ са̄лам̣ оттхарантӣ деве вассанте паттехи удакам̣ сампат̣иччхитва̄ самбхан̃джанавасена саббаттхакамева парийонандхати, евам̣ аттабха̄вам̣ оттхатам̣ парийонандхитва̄ т̣хитам̣. со ма̄лува̄йа самбхан̃джитва̄ бхӯмийам̣ па̄тийама̄но руккхо вийа та̄йа дуссӣлйасан̇кха̄та̄йа тан̣ха̄йа самбхан̃джитва̄ апа̄йесу па̄тийама̄но, йатха̄ нам̣ анаттхака̄мо дисо иччхати, татха̄ атта̄нам̣ кароти на̄ма̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

девадаттаваттху чхат̣т̣хам̣.

7. сан̇гхабхедапарисакканаваттху

сукара̄нӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто сан̇гхабхедапарисакканам̣ а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи девадатто сан̇гхабхеда̄йа парисакканто а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ пин̣д̣а̄йа чарантам̣ дисва̄ аттано адхиппа̄йам̣ а̄рочеси. там̣ сутва̄ тхеро саттху сантикам̣ гантва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха̄хам̣, бханте, пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа ра̄джагахам̣ пин̣д̣а̄йа па̄висим̣. аддаса̄ кхо мам̣, бханте, девадатто ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чарантам̣. дисва̄ йена̄хам̣ тенупасан̇ками, упасан̇камитва̄ мам̣ етадавоча – ‘аджджатагге да̄на̄хам̣, а̄вусо а̄нанда, ан̃н̃атрева бхагавата̄ ан̃н̃атра бхиккхусан̇гхена упосатхам̣ карисса̄ми сан̇гхакамман̃ча̄’ти. аджджа бхагава̄ девадатто сан̇гхам̣ бхиндиссати, упосатхан̃ча кариссати сан̇гхакамма̄ни ча̄’’ти. евам̣ вутте саттха̄ –

‘‘сукарам̣ са̄дхуна̄ са̄дху, са̄дху па̄пена дуккарам̣;

па̄пам̣ па̄пена сукарам̣, па̄памарийехи дуккара’’нти. (уда̄. 48) –

имам̣ уда̄нам̣ уда̄нетва̄, ‘‘а̄нанда, аттано ахитакаммам̣ на̄ма сукарам̣, хитакаммамева дуккара’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

163.

‘‘сукара̄ни аса̄дхӯни, аттано ахита̄ни ча;

йам̣ ве хитан̃ча са̄дхун̃ча, там̣ ве парамадуккара’’нти.

тассаттхо – йа̄ни камма̄ни аса̄дхӯни са̄ваджджа̄ни апа̄йасам̣ваттаникатта̄йева аттано ахита̄ни ча хонти, та̄ни сукара̄ни. йам̣ пана сугатисам̣ваттаникатта̄ аттано хитан̃ча анаваджджаттхена са̄дхун̃ча сугатисам̣ваттаникан̃чева нибба̄насам̣ваттаникан̃ча каммам̣, там̣ па̄чӣнанинна̄йа ган̇га̄йа уббаттетва̄ паччха̄мукхакаран̣ам̣ вийа атидуккаранти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

сан̇гхабхедапарисакканаваттху саттамам̣.

8. ка̄латтхераваттху

йо са̄сананти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ка̄латтхерам̣ а̄раббха катхеси.

са̄ваттхийам̣ кирека̄ иттхӣ ма̄тут̣т̣ха̄не т̣хатва̄ там̣ тхерам̣ упат̣т̣хахи. тасса̄ пат̣ивиссакагехе манусса̄ саттху сантике дхаммам̣ сутва̄ а̄гантва̄ ‘‘ахо буддха̄ на̄ма аччхарийа̄, ахо дхаммадесана̄ мадхура̄’’ти пасам̣санти. са̄ иттхӣ тесам̣ катхам̣ сутва̄, ‘‘бханте, ахампи саттху дхаммадесанам̣ сотука̄ма̄’’ти тасса а̄рочеси. со ‘‘таттха ма̄ гамӣ’’ти там̣ нива̄реси. са̄ пунадивасе пунадивасепӣти йа̄вататийам̣ тена нива̄рийама̄на̄пи сотука̄ма̄ва ахоси. касма̄ со панетам̣ нива̄ресӣти? евам̣ кирасса ахоси – ‘‘саттху сантике дхаммам̣ сутва̄ майи бхиджджиссатӣ’’ти. са̄ екадивасам̣ па̄това бхуттапа̄тара̄са̄ упосатхам̣ сама̄дийитва̄, ‘‘амма, са̄дхукам̣ аййам̣ паривисеййа̄сӣ’’ти дхӣтарам̣ а̄н̣а̄петва̄ виха̄рам̣ агама̄си. дхӣта̄писса̄ там̣ бхиккхум̣ а̄гатака̄ле паривиситва̄ ‘‘кухим̣ маха̄упа̄сика̄’’ти вутта̄ ‘‘дхаммассавана̄йа виха̄рам̣ гата̄’’ти а̄ха. со там̣ сутва̄ва куччхийам̣ ут̣т̣хитена д̣а̄хена сантаппама̄но ‘‘ида̄ни са̄ майи бхинна̄’’ти вегена гантва̄ саттху сантике дхаммам̣ сун̣ама̄нам̣ дисва̄ саттха̄рам̣ а̄ха, ‘‘бханте, айам̣ иттхӣ дандха̄ сукхумам̣ дхаммакатхам̣ на джа̄на̄ти, имисса̄ кхандха̄дипат̣исам̣йуттам̣ сукхумам̣ дхаммакатхам̣ акатхетва̄ да̄накатхам̣ ва̄ сӣлакатхам̣ ва̄ катхетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. саттха̄ тассаджджха̄сайам̣ видитва̄ ‘‘твам̣ дуппан̃н̃о па̄пикам̣ дит̣т̣хим̣ нисса̄йа буддха̄нам̣ са̄санам̣ пат̣иккосаси. аттагха̄та̄йева ва̄йамасӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

164.

‘‘йо са̄санам̣ арахатам̣, арийа̄нам̣ дхаммаджӣвинам̣;

пат̣иккосати думмедхо, дит̣т̣хим̣ нисса̄йа па̄пикам̣;

пхала̄ни кат̣т̣хакассева, аттагха̄та̄йа пхаллатӣ’’ти.

тассаттхо – йо думмедхо пуггало аттано сакка̄раха̄нибхайена па̄пикам̣ дит̣т̣хим̣ нисса̄йа ‘‘дхаммам̣ ва̄ сосса̄ма, да̄нам̣ ва̄ дасса̄ма̄’’ти ваданте пат̣иккосанто арахатам̣ арийа̄нам̣ дхаммаджӣвинам̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ пат̣иккосати, тасса там̣ пат̣иккосанам̣ са̄ ча па̄пика̄ дит̣т̣хи вел̣усан̇кха̄тасса кат̣т̣хакасса пхала̄ни вийа хоти. тасма̄ йатха̄ кат̣т̣хако пхала̄ни ган̣ханто аттагха̄та̄йа пхаллати, аттано гха̄таттхамева пхалати, евам̣ сопи аттагха̄та̄йа пхаллатӣти. вуттампи четам̣ –

‘‘пхалам̣ ве кадалим̣ ханти, пхалам̣ вел̣ум̣ пхалам̣ нал̣ам̣;

сакка̄ро ка̄пурисам̣ ханти, габбхо ассатарим̣ йатха̄’’ти. (чӯл̣ава. 335; а. ни. 4.68);

десана̄васа̄не упа̄сика̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

ка̄латтхераваттху ат̣т̣хамам̣.

9. чӯл̣ака̄лаупа̄сакаваттху

аттана̄ хи катанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чӯл̣ака̄лам̣ упа̄сакам̣ а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи маха̄ка̄лаваттхусмим̣ вуттанайенева уман̇гачора̄ са̄микехи анубаддха̄ раттим̣ виха̄ре дхаммакатхам̣ сутва̄ па̄това виха̄ра̄ никкхамитва̄ са̄ваттхим̣ а̄гаччхантасса тасса упа̄сакасса пурато бхан̣д̣икам̣ чхад̣д̣етва̄ пала̄йим̣су. манусса̄ там̣ дисва̄ ‘‘айам̣ раттим̣ чоракаммам̣ катва̄ дхаммам̣ сун̣анто вийа чарати, ган̣хатха на’’нти там̣ потхайим̣су. кумбхада̄сийо удакатиттхам̣ гаччхама̄на̄ там̣ дисва̄ ‘‘апетха, са̄ми, на̄йам̣ еварӯпам̣ каротӣ’’ти там̣ мочесум̣. со виха̄рам̣ гантва̄, ‘‘бханте, ахамхи мануссехи на̄сито, кумбхада̄сийо ме нисса̄йа джӣвитам̣ ладдха’’нти бхиккхӯнам̣ а̄рочеси. бхиккхӯ татха̄гатасса таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄, ‘‘бхиккхаве, чӯл̣ака̄лаупа̄сако кумбхада̄сийо чева нисса̄йа, аттано ча акаран̣абха̄вена джӣвитам̣ лабхи. име хи на̄ма сатта̄ аттана̄ па̄пакаммам̣ катва̄ нирайа̄дӣсу аттана̄ва килиссанти, кусалам̣ катва̄ пана сугатин̃чева нибба̄нан̃ча гаччханта̄ аттана̄ва висуджджхантӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

165.

‘‘аттана̄ хи катам̣ па̄пам̣, аттана̄ сам̣килиссати;

аттана̄ акатам̣ па̄пам̣, аттана̄ва висуджджхати;

суддхӣ асуддхи паччаттам̣, на̄н̃н̃о ан̃н̃ам̣ висодхайе’’ти.

тассаттхо – йена аттана̄ акусалакаммам̣ катам̣ хоти, со чатӯсу апа̄йесу дуккхам̣ анубхаванто аттана̄ва сам̣килиссати. йена пана аттана̄ акатам̣ па̄пам̣, со сугатин̃чева нибба̄нан̃ча гаччханто аттана̄ва висуджджхати. кусалакаммасан̇кха̄та̄ суддхи акусалакаммасан̇кха̄та̄ ча асуддхи паччаттам̣ ка̄ракасатта̄нам̣ аттанийева випаччати. ан̃н̃о пуггало ан̃н̃ам̣ пуггалам̣ на висодхайе нева висодхети, на килесетӣти вуттам̣ хоти.

десана̄васа̄не чӯл̣ака̄ло сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

чӯл̣ака̄лаупа̄сакаваттху навамам̣.

10. аттадаттхаттхераваттху

аттадаттханти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто аттадаттхаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

саттха̄ра̄ хи паринибба̄нака̄ле, ‘‘бхиккхаве, ахам̣ ито чатума̄саччайена паринибба̄йисса̄мӣ’’ти вутте уппаннасам̣вега̄ саттасата̄ путхуджджана̄ бхиккхӯ саттху сантикам̣ авиджахитва̄ ‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо, карисса̄ма̄’’ти саммантайама̄на̄ вичаранти. аттадаттхаттхеро пана чинтеси – ‘‘саттха̄ кира чатума̄саччайена паринибба̄йиссати, ахан̃чамхи авӣтара̄го, саттхари дхарама̄нейева арахаттаттха̄йа ва̄йамисса̄мӣ’’ти. со бхиккхӯнам̣ сантикам̣ на гаччхати. атха нам̣ бхиккхӯ ‘‘касма̄, а̄вусо, твам̣ нева амха̄кам̣ сантикам̣ а̄гаччхаси, на кин̃чи мантесӣ’’ти ватва̄ саттху сантикам̣ нетва̄ ‘‘айам̣, бханте, евам̣ на̄ма каротӣ’’ти а̄рочайим̣су. со саттха̄ра̄пи ‘‘касма̄ евам̣ каросӣ’’ти вутте ‘‘тумхе кира, бханте, чатума̄саччайена паринибба̄йиссатха, ахам̣ тумхесу дхарантесуйева арахаттаппаттийа̄ ва̄йамисса̄мӣ’’ти. саттха̄ тасса са̄дхука̄рам̣ датва̄, ‘‘бхиккхаве, йасса майи синехо аттхи, тена аттадаттхена вийа бхавитум̣ ват̣т̣ати. на хи гандха̄дӣхи пӯджента̄ мам̣ пӯдженти, дхамма̄нудхаммапат̣ипаттийа̄ пана мам̣ пӯдженти. тасма̄ ан̃н̃енапи аттадаттхасадисенева бхавитабба’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

166.

‘‘аттадаттхам̣ параттхена, бахуна̄пи на ха̄пайе;

аттадаттхамабхин̃н̃а̄йа, садаттхапасуто сийа̄’’ти.

тассаттхо – гихибхӯта̄ та̄ва ка̄кан̣икаматтампи аттано аттхам̣ сахассаматтена̄пи парасса аттхена на ха̄пайе. ка̄кан̣икаматтена̄пи хисса аттадаттхова кха̄данӣйам̣ ва̄ бходжанӣйам̣ ва̄ ниппха̄деййа, на параттхо. идам̣ пана евам̣ акатхетва̄ каммат̣т̣ха̄насӣсена катхитам̣, тасма̄ ‘‘аттадаттхам̣ на ха̄пемӣ’’ти бхиккхуна̄ на̄ма сан̇гхасса уппаннам̣ четийапат̣исан̇кхаран̣а̄дикиччам̣ ва̄ упаджджха̄йа̄диваттам̣ ва̄ на ха̄петаббам̣. а̄бхисама̄ча̄рикаваттан̃хи пӯрентойева арийапхала̄дӣни саччхикароти, тасма̄ айампи аттадаттхова. йо пана ачча̄раддхавипассако ‘‘аджджа ва̄ суве ва̄’’ти пат̣иведхам̣ паттхайама̄но вичарати, тена упаджджха̄йаватта̄дӣнипи ха̄петва̄ аттано киччамева ка̄таббам̣. еварӯпан̃хи аттадаттхамабхин̃н̃а̄йа ‘‘айам̣ ме аттано аттхо’’ти саллаккхетва̄, садаттхапасуто сийа̄ти тасмим̣ саке аттхе уййуттапайутто бхавеййа̄ти.

десана̄васа̄не со тхеро арахатте патит̣т̣хахи, сампаттабхиккхӯнампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

аттадаттхаттхераваттху дасамам̣.

аттаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

два̄дасамо вагго.

13. локавагго

1. дахарабхиккхуваттху

хӣнам̣ дхамманти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ дахарабхиккхум̣ а̄раббха катхеси.

ан̃н̃атаро кира тхеро дахарабхиккхуна̄ саддхим̣ па̄това виса̄кха̄йа гехам̣ агама̄си. виса̄кха̄йа гехе пан̃часата̄нам̣ бхиккхӯнам̣ дхувайа̄гу ниччапан̃н̃атта̄ хоти. тхеро таттха йа̄гум̣ пивитва̄ дахарабхиккхум̣ нисӣда̄петва̄ сайам̣ ан̃н̃ам̣ гехам̣ агама̄си. тена ча самайена виса̄кха̄йа путтасса дхӣта̄ аййика̄йа т̣ха̄не т̣хатва̄ бхиккхӯнам̣ веййа̄ваччам̣ кароти. са̄ тасса дахарасса удакам̣ парисса̄вентӣ ча̄т̣ийам̣ аттано мукханимиттам̣ дисва̄ хаси, дахаропи там̣ олокетва̄ хаси. са̄ там̣ хасама̄нам̣ дисва̄ ‘‘чхиннасӣсо хасатӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ дахаро ‘‘твам̣ чхиннасӣса̄, ма̄та̄питаропи те чхиннасӣса̄’’ти аккоси. са̄ родама̄на̄ маха̄насе аййика̄йа сантикам̣ гантва̄ ‘‘ким̣ идам̣, амма̄’’ти вутте таматтхам̣ а̄рочеси. са̄ дахарасса сантикам̣ а̄гантва̄, ‘‘бханте, ма̄ куджджхи, на етам̣ чхиннакесанакхасса чхиннанива̄санапа̄рупанасса маджджхе чхиннакапа̄лам̣ а̄да̄йа бхиккха̄йа чарантасса аййасса агарука’’нти а̄ха. дахаро а̄ма, упа̄сике, твам̣ мама чхиннакеса̄дибха̄вам̣ джа̄на̄си, имисса̄ мам̣ ‘‘чхиннасӣсо’’ти катва̄ аккоситум̣ ват̣т̣иссатӣти. виса̄кха̄ нева дахарам̣ сан̃н̃а̄петум̣ асаккхи, напи да̄рикам̣. тасмим̣ кхан̣е тхеро а̄гантва̄ ‘‘кимидам̣ упа̄сике’’ти пуччхитва̄ таматтхам̣ сутва̄ дахарам̣ оваданто а̄ха – ‘‘апехи, а̄вусо, на̄йам̣ чхиннакесанакхаваттхасса маджджхе чхиннакапа̄лам̣ а̄да̄йа бхиккха̄йа чарантасса аккосо, тун̣хӣ хохӣ’’ти. а̄ма, бханте, ким̣ тумхе аттано упат̣т̣ха̄йикам̣ атаджджетва̄ мам̣ таджджетха, мам̣ ‘‘чхиннасӣсо’’ти аккоситум̣ ват̣т̣иссатӣти. тасмим̣ кхан̣е саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти пуччхи. виса̄кха̄ а̄дито пат̣т̣ха̄йа там̣ паваттим̣ а̄рочеси. саттха̄ тасса дахарасса сота̄паттипхалӯпаниссайам̣ дисва̄ ‘‘майа̄ имам̣ дахарам̣ ануваттитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ виса̄кхам̣ а̄ха – ‘‘ким̣ пана виса̄кхе тава да̄рика̄йа чхиннакеса̄диматтакенева мама са̄ваке чхиннасӣсе катва̄ аккоситум̣ ват̣т̣атӣ’’ти? дахаро та̄вадева ут̣т̣ха̄йа ан̃джалим̣ паггахетва̄, ‘‘бханте, етам̣ пан̃хам̣ тумхева сут̣т̣ху джа̄на̄тха, амха̄кам̣ упаджджха̄йо ча упа̄сика̄ ча сут̣т̣ху на джа̄нантӣ’’ти а̄ха. саттха̄ дахарасса аттано анукулабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘ка̄магун̣ам̣ а̄раббха хасанабха̄во на̄ма хӣно дхаммо, хӣнан̃ча на̄ма дхаммам̣ севитум̣ пама̄дена саддхим̣ сам̣васитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

167.

‘‘хӣнам̣ дхаммам̣ на севеййа, пама̄дена на сам̣васе;

миччха̄дит̣т̣хим̣ на севеййа, на сийа̄ локавад̣д̣хано’’ти.

таттха хӣнам̣ дхамманти пан̃чака̄магун̣ам̣ дхаммам̣. со хи хӣно дхаммо на антамасо от̣т̣хагон̣а̄дӣхипи пат̣исевитаббо. хӣнесу ча нирайа̄дӣсу т̣ха̄несу ниббатта̄петӣти хӣно на̄ма, там̣ на севеййа. пама̄дена̄ти сативоссаггалаккхан̣ена пама̄дена̄пи на сам̣васе. на севеййа̄ти миччха̄дит̣т̣химпи на ган̣хеййа. локавад̣д̣ханоти йо хи евам̣ кароти, со локавад̣д̣хано на̄ма хоти. тасма̄ евам̣ акаран̣ена на сийа̄ локавад̣д̣ханоти.

десана̄васа̄не со дахаро сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

дахарабхиккхуваттху пат̣хамам̣.

2. суддходанаваттху

уттит̣т̣хети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ нигродха̄ра̄ме вихаранто питарам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе саттха̄ пат̣хамагаманена капилапурам̣ гантва̄ н̃а̄тӣхи катапаччуггамано нигродха̄ра̄мам̣ патва̄ н̃а̄тӣнам̣ ма̄набхинданаттха̄йа а̄ка̄се ратаначан̇камам̣ ма̄петва̄ таттха чан̇каманто дхаммам̣ десеси. н̃а̄тӣ пасанначитта̄ суддходанамаха̄ра̄джа̄нам̣ а̄дим̣ катва̄ вандим̣су. тасмим̣ н̃а̄тисама̄гаме поккхаравассам̣ васси. там̣ а̄раббха маха̄джанена катха̄йа самут̣т̣ха̄пита̄йа ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи майхам̣ н̃а̄тисама̄гаме поккхаравассам̣ вассийева̄’’ти ватва̄ вессантараджа̄такам̣ (джа̄. 2.22.1655 а̄дайо) катхеси. дхаммадесанам̣ сутва̄ паккамантесу н̃а̄тӣсу екопи саттха̄рам̣ на нимантеси. ра̄джа̄пи ‘‘майхам̣ путто мама гехам̣ ана̄гантва̄ кахам̣ гамиссатӣ’’ти анимантетва̄ва агама̄си. гантва̄ ча пана гехе вӣсатийа̄ бхиккхусахасса̄нам̣ йа̄гуа̄дӣни пат̣ийа̄да̄петва̄ а̄сана̄ни пан̃н̃а̄песи. пунадивасе саттха̄ пин̣д̣а̄йа пависанто ‘‘ким̣ ну кхо атӣтабуддха̄ питу нагарам̣ патва̄ уджукамева н̃а̄тикулам̣ пависим̣су, уда̄ху пат̣ипа̄т̣ийа̄ пин̣д̣а̄йа чарим̣сӯ’’ти а̄вадждженто ‘‘пат̣ипа̄т̣ийа̄ чарим̣сӯ’’ти дисва̄ пат̣хамагехато пат̣т̣ха̄йа пин̣д̣а̄йа чаранто па̄йа̄си. ра̄хулама̄та̄ па̄са̄датале нисинна̄ва дисва̄ там̣ паваттим̣ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ са̄т̣акам̣ сан̣т̣ха̄пенто вегена никкхамитва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ – ‘‘путта, касма̄ мам̣ на̄сеси, ативийа те пин̣д̣а̄йа чарантена ладжджа̄ уппа̄дита̄, йуттам̣ на̄ма во имасмим̣йева нагаре суван̣н̣асивика̄дӣхи вичаритва̄ пин̣д̣а̄йа чаритум̣, ким̣ мам̣ ладжджа̄песӣ’’ти? ‘‘на̄хам̣ там̣, маха̄ра̄джа, ладжджа̄пеми, аттано пана кулавам̣сам̣ ануватта̄мӣ’’ти. ‘‘ким̣ пана, та̄та, пин̣д̣а̄йа чаритва̄ джӣванавам̣со мама вам̣со’’ти? ‘‘несо, маха̄ра̄джа, тава вам̣со, мама панесо вам̣со. анека̄ни хи буддхасахасса̄ни пин̣д̣а̄йа чаритва̄ва джӣвим̣сӯ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

168.

‘‘уттит̣т̣хе наппамаджджеййа, дхаммам̣ сучаритам̣ чаре;

дхаммача̄рӣ сукхам̣ сети, асмим̣ локе парамхи ча.

169.

‘‘дхаммам̣ чаре сучаритам̣, на нам̣ дуччаритам̣ чаре;

дхаммача̄рӣ сукхам̣ сети, асмим̣ локе парамхи ча̄’’ти.

таттха уттит̣т̣хети ут̣т̣хахитва̄ паресам̣ гхарадва̄ре т̣хатва̄ гахетаббапин̣д̣е. наппамаджджеййа̄ти пин̣д̣ача̄рикаваттан̃хи ха̄петва̄ пан̣ӣтабходжана̄ни парийесанто уттит̣т̣хе памаджджати на̄ма, сапада̄нам̣ пин̣д̣а̄йа чаранто пана на памаджджати на̄ма. евам̣ каронто уттит̣т̣хе наппамаджджеййа. дхамманти анесанам̣ паха̄йа сапада̄нам̣ чаранто тамева бхиккха̄чарийадхаммам̣ сучаритам̣ чаре. сукхам̣ сетӣти десана̄маттаметам̣, евам̣ панетам̣ бхиккха̄чарийадхаммам̣ чаранто дхаммача̄рӣ идха локе чатӯхи ирийа̄патхехи сукхам̣ вихаратӣти аттхо. на нам̣ дуччаританти весийа̄дибхеде агочаре чаранто бхиккха̄чарийадхаммам̣ дуччаритам̣ чарати на̄ма. евам̣ ачаритва̄ дхаммам̣ чаре сучаритам̣, на нам̣ дуччаритам̣ чаре. сесам̣ вуттаттхамева.

десана̄васа̄не ра̄джа̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

суддходанаваттху дутийам̣.

3. пан̃часатавипассакабхиккхуваттху

йатха̄ пуббул̣аканти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пан̃часате випассаке бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

те кира саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ гхат̣ента̄ ва̄йаманта̄ аппависеса̄ ‘‘висесетва̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ гахесса̄ма̄’’ти саттху сантикам̣ а̄гаччханта̄ антара̄магге марӣчикаммат̣т̣ха̄нам̣ бха̄вента̄ва а̄гамим̣су. тесам̣ виха̄рам̣ павит̣т̣хаккхан̣ейева дево васси. те таттха таттха памукхесу т̣хатва̄ дха̄ра̄вегена ут̣т̣хахитва̄ бхиджджанте пуббал̣аке дисва̄ ‘‘айампи аттабха̄во уппаджджитва̄ бхиджджанаттхена пуббул̣акасадисойева̄’’ти а̄рамман̣ам̣ ган̣хим̣су. саттха̄ гандхакут̣ийам̣ нисиннова те бхиккхӯ олокетва̄ техи саддхим̣ катхенто вийа обха̄сам̣ пхаритва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

170.

‘‘йатха̄ пуббул̣акам̣ пассе, йатха̄ пассе марӣчикам̣;

евам̣ локам̣ авеккхантам̣, маччура̄джа̄ на пассатӣ’’ти.

таттха марӣчиканти майӯкхам̣. те хи дӯратова гехасан̣т̣ха̄на̄дивасена упат̣т̣хита̄пи упагаччханта̄нам̣ агайхӯпага̄ риттака̄ туччхака̄ва. тасма̄ йатха̄ уппаджджитва̄ бхиджджанаттхена пуббул̣акам̣ риттатуччха̄дибха̄венева пассеййа, евам̣ кхандха̄дилокам̣ авеккхантам̣ маччура̄джа̄ на пассатӣти аттхо.

десана̄васа̄не те бхиккхӯ т̣хитат̣т̣ха̄нейева арахаттам̣ па̄пун̣им̣сӯти.

пан̃часатавипассакабхиккхуваттху татийам̣.

4. абхайара̄джакума̄раваттху

етха пассатхимам̣ локанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто абхайара̄джакума̄рам̣ а̄раббха катхеси.

тасса кира паччантам̣ вӯпасаметва̄ а̄гатасса пита̄ бимбиса̄ро тусситва̄ екам̣ наччагӣтакусалам̣ на̄т̣акиттхим̣ датва̄ сатта̄хам̣ раджджамада̄си. со сатта̄хам̣ геха̄ бахи аниккхантова раджджасирим̣ анубхавитва̄ ат̣т̣хаме дивасе надӣтиттхам̣ гантва̄ нхатва̄ уййа̄нам̣ пависитва̄ сантатимаха̄матто вийа тасса̄ иттхийа̄ наччагӣтам̣ пассанто нисӣди. са̄пи тан̇кхан̣ан̃н̃ева сантатимаха̄маттасса на̄т̣акиттхӣ вийа саттхакава̄та̄нам̣ васена ка̄ламака̄си. кума̄ро тасса̄ ка̄лакирийа̄йа уппаннасоко ‘‘на ме имам̣ сокам̣ т̣хапетва̄ саттха̄рам̣ ан̃н̃о нибба̄петум̣ саккхиссатӣ’’ти саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘бханте, сокам̣ ме нибба̄петха̄’’ти а̄ха. саттха̄ там̣ самасса̄сетва̄ ‘‘тайа̄ хи, кума̄ра, имисса̄ иттхийа̄ евамева матака̄ле родантена паваттита̄нам̣ ассӯнам̣ анаматагге сам̣са̄ре пама̄н̣ам̣ наттхӣ’’ти ватва̄ та̄йа десана̄йа сокасса танубха̄вам̣ н̃атва̄, ‘‘кума̄ра, ма̄ сочи, ба̄ладжана̄нам̣ сам̣сӣданат̣т̣ха̄намета’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

171.

‘‘етха пассатхимам̣ локам̣, читтам̣ ра̄джаратхӯпамам̣;

йаттха ба̄ла̄ висӣданти, наттхи сан̇го виджа̄ната’’нти.

таттха те пассатха̄ти ра̄джакума̄рамева сандха̄йа̄ха. имам̣ локанти имам̣ кхандхалока̄дисан̇кха̄там̣ аттабха̄вам̣. читтанти саттаратана̄дивичиттам̣ ра̄джаратхам̣ вийа ваттха̄лан̇ка̄ра̄дичиттитам̣. йаттха ба̄ла̄ти йасмим̣ аттабха̄ве ба̄ла̄ евам̣ висӣданти. виджа̄натанти виджа̄нанта̄нам̣ пан̣д̣ита̄нам̣ еттха ра̄гасан̇га̄дӣсу екопи сан̇го наттхӣти аттхо.

десана̄васа̄не ра̄джакума̄ро сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

абхайара̄джакума̄раваттху чатуттхам̣.

5. саммаджджанаттхераваттху

йо ча пуббети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто саммаджджанаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

со кира па̄то ва̄ са̄йам̣ ва̄ти велам̣ пама̄н̣ам̣ акатва̄ абхиккхан̣ам̣ саммаджджантова вичарати. со екадивасам̣ саммаджджаним̣ гахетва̄ дива̄т̣т̣ха̄не нисиннасса ревататтхерасса сантикам̣ гантва̄ ‘‘айам̣ маха̄кусӣто джанасса саддха̄деййам̣ бхун̃джитва̄ а̄гантва̄ нисӣдати, ким̣ на̄метасса саммаджджаним̣ гахетва̄ екам̣ т̣ха̄нам̣ саммаджджитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти а̄ха. тхеро ‘‘ова̄дамасса дасса̄мӣ’’ти чинтетва̄ еха̄вусоти. ким̣, бхантети? гаччха нхатва̄ ехӣти. со татха̄ ака̄си. атха нам̣ тхеро екамантам̣ нисӣда̄петва̄ оваданто а̄ха – ‘‘а̄вусо, бхиккхуна̄ на̄ма на саббака̄лам̣ саммаджджантена вичаритум̣ ват̣т̣ати, па̄то ева пана саммаджджитва̄ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ пин̣д̣апа̄тапат̣иккантена а̄гантва̄ раттит̣т̣ха̄не ва̄ дива̄т̣т̣ха̄не ва̄ нисиннена дваттим̣са̄ка̄рам̣ саджджха̄йитва̄ аттабха̄ве кхайавайам̣ пат̣т̣хапетва̄ са̄йанхе ут̣т̣ха̄йа саммаджджитум̣ ват̣т̣ати, ниччака̄лам̣ асаммаджджитва̄ аттанопи на̄ма ока̄со ка̄таббо’’ти. со тхерасса ова̄де т̣хатва̄ на чирассева арахаттам̣ па̄пун̣и. там̣ там̣ т̣ха̄нам̣ укла̄пам̣ ахоси. атха нам̣ бхиккхӯ а̄хам̣су – ‘‘а̄вусо саммаджджанаттхера, там̣ там̣ т̣ха̄нам̣ укла̄пам̣ касма̄ на саммаджджасӣ’’ти? ‘‘бханте, майа̄ пама̄дака̄ле евам̣ катам̣, ида̄на̄мхи аппаматто’’ти. бхиккхӯ ‘‘айам̣ тхеро ан̃н̃ам̣ бйа̄каротӣ’’ти саттху а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘а̄ма, бхиккхаве, мама путто пуббе пама̄дака̄ле саммаджджанто вичари, ида̄ни пана маггапхаласукхена вӣтина̄менто на саммаджджатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

172.

‘‘йо ча пуббе памаджджитва̄, паччха̄ со наппамаджджати;

сомам̣ локам̣ пабха̄сети, аббха̄ муттова чандима̄’’ти.

тассаттхо – йо пуггало пуббе ваттапат̣иваттакаран̣ена ва̄ саджджха̄йа̄дӣхи ва̄ памаджджитва̄ паччха̄ маггапхаласукхена вӣтина̄менто наппамаджджати, со аббха̄дӣхи мутто чандова ока̄салокам̣ магган̃а̄н̣ена имам̣ кхандха̄дилокам̣ обха̄сети, ека̄локам̣ каротӣти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

саммаджджанаттхераваттху пан̃чамам̣.

6. ан̇гулима̄латтхераваттху

йасса па̄панти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̇гулима̄латтхерам̣ а̄раббха катхеси. ваттху ан̇гулима̄ласуттантавасенева (ма. ни. 2.347 а̄дайо) ведитаббам̣.

тхеро пана саттху сантике паббаджитва̄ арахаттам̣ па̄пун̣и. атха кхо а̄йасма̄ ан̇гулима̄ло рахогато пат̣исаллӣно вимуттисукхапат̣исам̣ведӣ. та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси –

‘‘йо ча пуббе памаджджитва̄, паччха̄ со наппамаджджати;

сомам̣ локам̣ пабха̄сети, аббха̄ муттова чандима̄’’ти. –

а̄дина̄ найена уда̄нам̣ уда̄нетва̄ анупа̄дисеса̄йа нибба̄надха̄туйа̄ париниббуто. бхиккхӯ ‘‘кахам̣ ну кхо, а̄вусо, тхеро уппанно’’ти дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣? саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄, ‘‘бханте, ан̇гулима̄латтхерасса ниббаттат̣т̣ха̄накатха̄йа̄’’ти вутте ‘‘париниббуто ча, бхиккхаве, мама путто’’ти. ‘‘бханте, еттаке мануссе ма̄ретва̄ париниббуто’’ти? ‘‘а̄ма, бхиккхаве, со пуббе екам̣ калйа̄н̣амиттам̣ алабхитва̄ еттакам̣ па̄памака̄си, паччха̄ пана калйа̄н̣амиттапаччайам̣ лабхитва̄ аппаматто ахоси. тенасса там̣ па̄пакаммам̣ кусалена пихита’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

173.

‘‘йасса па̄пам̣ катам̣ каммам̣, кусалена пидхӣйати;

сомам̣ локам̣ пабха̄сети, аббха̄ муттова чандима̄’’ти.

таттха кусалена̄ти арахаттамаггам̣ сандха̄йа вуттам̣. сесам̣ утта̄наттхамева̄ти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

ан̇гулима̄латтхераваттху чхат̣т̣хам̣.

7. песака̄радхӣта̄ваттху

андхабхӯтоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ агга̄л̣аве четийе вихаранто екам̣ песака̄радхӣтарам̣ а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи а̄л̣авива̄сино саттхари а̄л̣авим̣ сампатте нимантетва̄ да̄нам̣ адам̣су. саттха̄ бхаттакичча̄васа̄не анумоданам̣ каронто ‘‘аддхувам̣ ме джӣвитам̣, дхувам̣ ме маран̣ам̣, авассам̣ майа̄ маритаббамева, маран̣апарийоса̄нам̣ ме джӣвитам̣, джӣвитамева анийатам̣, маран̣ам̣ нийатанти евам̣ маран̣ассатим̣ бха̄ветха. йесан̃хи маран̣ассати абха̄вита̄, те паччхиме ка̄ле а̄сӣвисам̣ дисва̄ бхӣтаадан̣д̣апурисо вийа санта̄саппатта̄ бхераваравам̣ раванта̄ ка̄лам̣ каронти. йесам̣ пана маран̣ассати бха̄вита̄, те дӯратова а̄сӣвисам̣ дисва̄ дан̣д̣акена гахетва̄ чхад̣д̣етва̄ т̣хитапурисо вийа паччхиме ка̄ле на сантасанти, тасма̄ маран̣ассати бха̄ветабба̄’’ти а̄ха. там̣ дхаммадесанам̣ сутва̄ авасесаджана̄ сакиччаппасута̄ва ахесум̣. ека̄ пана сол̣асавассуддесика̄ песака̄радхӣта̄ ‘‘ахо буддха̄нам̣ катха̄ на̄ма аччхарийа̄, майа̄ пана маран̣ассатим̣ бха̄ветум̣ ват̣т̣атӣ’’ти раттиндивам̣ маран̣ассатимева бха̄веси. саттха̄пи тато никкхамитва̄ джетаванам̣ агама̄си. са̄пи кума̄рика̄ тӣн̣и васса̄ни маран̣ассатим̣ бха̄весийева.

атхекадивасам̣ саттха̄ паччӯсасамайе локам̣ олокенто там̣ кума̄рикам̣ аттано н̃а̄н̣аджа̄ласса антопавит̣т̣хам̣ дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо бхависсатӣ’’ти упадха̄ренто ‘‘има̄йа кума̄рика̄йа мама дхаммадесана̄йа сутадивасато пат̣т̣ха̄йа тӣн̣и васса̄ни маран̣ассати бха̄вита̄, ида̄на̄хам̣ таттха гантва̄ имам̣ кума̄рикам̣ чатта̄ро пан̃хе пуччхитва̄ та̄йа виссаджджентийа̄ чатӯсу т̣ха̄несу са̄дхука̄рам̣ датва̄ имам̣ га̄тхам̣ бха̄сисса̄ми. са̄ га̄тха̄васа̄не сота̄паттипхале патит̣т̣хахиссати, там̣ нисса̄йа маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ бхависсатӣ’’ти н̃атва̄ пан̃часатабхиккхупарива̄ро джетавана̄ никкхамитва̄ анупуббена агга̄л̣ававиха̄рам̣ агама̄си. а̄л̣авива̄сино ‘‘саттха̄ а̄гато’’ти сутва̄ там̣ виха̄рам̣ гантва̄ нимантайим̣су. тада̄ са̄пи кума̄рика̄ саттху а̄гаманам̣ сутва̄ ‘‘а̄гато кира майхам̣ пита̄, са̄ми, а̄чарийо пун̣н̣ачандамукхо маха̄готамабуддхо’’ти тут̣т̣хама̄наса̄ ‘‘ито ме тин̣н̣ам̣ сам̣ваччхара̄нам̣ маттхаке суван̣н̣аван̣н̣о саттха̄ дит̣т̣хапуббо, ида̄нисса суван̣н̣аван̣н̣ам̣ сарӣрам̣ дат̣т̣хум̣ мадхуроджан̃ча варадхаммам̣ сотум̣ лабхисса̄мӣ’’ти чинтеси. пита̄ панасса̄ са̄лам̣ гаччханто а̄ха – ‘‘амма, парасантако ме са̄т̣ако а̄ропито, тасса видаттхиматтам̣ анит̣т̣хитам̣, там̣ аджджа нит̣т̣ха̄песса̄ми, сӣгхам̣ ме тасарам̣ ват̣т̣етва̄ а̄хареййа̄сӣ’’ти. са̄ чинтеси – ‘‘ахам̣ саттху дхаммам̣ сотука̄ма̄, пита̄ ча мам̣ евам̣ а̄ха. ким̣ ну кхо саттху дхаммам̣ сун̣а̄ми, уда̄ху питу тасарам̣ ват̣т̣етва̄ хара̄мӣ’’ти? атхасса̄ етадахоси ‘‘пита̄ мам̣ тасаре ана̄харийама̄не потхеййапи пахареййапи, тасма̄ тасарам̣ ват̣т̣етва̄ тасса датва̄ паччха̄ дхаммам̣ сосса̄мӣ’’ти пӣт̣хаке нисӣдитва̄ тасарам̣ ват̣т̣еси.

а̄л̣авива̄синопи саттха̄рам̣ паривиситва̄ паттам̣ гахетва̄ анумоданаттха̄йа ат̣т̣хам̣су. саттха̄ ‘‘йамахам̣ куладхӣтарам̣ нисса̄йа тим̣сайоджанамаггам̣ а̄гато, са̄ аджджа̄пи ока̄сам̣ на лабхати. та̄йа ока̄се ладдхе анумоданам̣ карисса̄мӣ’’ти тун̣хӣбхӯто ахоси. евам̣ тун̣хӣбхӯтампи саттха̄рам̣ садеваке локе кочи кин̃чи ваттум̣ на висахати. са̄пи кхо кума̄рика̄ тасарам̣ ват̣т̣етва̄ паччхийам̣ т̣хапетва̄ питу сантикам̣ гаччхама̄на̄ парисапарийанте т̣хатва̄ саттха̄рам̣ олокайама̄на̄ва ат̣т̣ха̄си. саттха̄пи гӣвам̣ уккхипитва̄ там̣ олокеси. са̄ олокита̄ка̄ренева ан̃н̃а̄си – ‘‘саттха̄ еварӯпа̄йа париса̄йа маджджхе нисӣдитва̄ва мам̣ олокенто мама̄гаманам̣ пачча̄сӣсати, аттано сантикам̣ а̄гаманамева пачча̄сӣсатӣ’’ти. са̄ тасарапаччхим̣ т̣хапетва̄ саттху сантикам̣ агама̄си. касма̄ пана нам̣ саттха̄ олокесӣти? евам̣ кирасса ахоси ‘‘еса̄ еттова гаччхама̄на̄ путхуджджанака̄лакирийам̣ катва̄ анийатагатика̄ бхависсати, мама сантикам̣ а̄гантва̄ гаччхама̄на̄ сота̄паттипхалам̣ патва̄ нийатагатика̄ хутва̄ туситавима̄не ниббаттиссатӣ’’ти. тасса̄ кира там̣ дивасам̣ маран̣ато мутти на̄ма наттхи. са̄ олокитасан̃н̃а̄н̣енева саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ чхаббан̣н̣арам̣сӣнам̣ антарам̣ пависитва̄ вандитва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. татха̄рӯпа̄йа париса̄йа маджджхе нисӣдитва̄ тун̣хӣбхӯтам̣ саттха̄рам̣ вандитва̄ т̣хитаккхан̣ейева там̣ а̄ха – ‘‘кума̄рике, куто а̄гаччхасӣ’’ти? ‘‘на джа̄на̄ми, бханте’’ти. ‘‘каттха гамиссасӣ’’ти? ‘‘на джа̄на̄ми, бханте’’ти. ‘‘на джа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘джа̄на̄ми, бханте’’ти. ‘‘джа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘на джа̄на̄ми, бханте’’ти. ити нам̣ саттха̄ чатта̄ро пан̃хе пуччхи. маха̄джано уджджха̄йи – ‘‘амбхо, пассатха, айам̣ песака̄радхӣта̄ самма̄самбуддхена саддхим̣ иччхитиччхитам̣ катхеси, нану на̄ма има̄йа ‘куто а̄гаччхасӣ’ти вутте ‘песака̄рагехато’ти ваттаббам̣. ‘кахам̣ гаччхасӣ’ти вутте ‘песака̄раса̄ла’нти ваттаббам̣ сийа̄’’ти.

саттха̄ маха̄джанам̣ ниссаддам̣ катва̄, ‘‘кума̄рике, твам̣ куто а̄гаччхасӣ’’ти вутте ‘‘касма̄ на джа̄на̄мӣти вадесӣ’’ти пуччхи. бханте, тумхе мама песака̄рагехато а̄гатабха̄вам̣ джа̄на̄тха, ‘‘куто а̄гата̄сӣ’’ти пуччханта̄ пана ‘‘куто а̄гантва̄ идха ниббатта̄сӣ’’ти пуччхатха. ахам̣ пана на джа̄на̄ми ‘‘куто ча а̄гантва̄ идха ниббатта̄мхӣ’’ти. атхасса̄ саттха̄ ‘‘са̄дху са̄дху, кума̄рике, майа̄ пуччхитапан̃хова тайа̄ виссаджджито’’ти пат̣хамам̣ са̄дхука̄рам̣ датва̄ уттаримпи пуччхи – ‘‘каттха гамиссасӣти пуна пут̣т̣ха̄ касма̄ ‘на джа̄на̄мӣ’ти вадесӣ’’ти? бханте, тумхе мам̣ тасарапаччхим̣ гахетва̄ песака̄раса̄лам̣ гаччхантим̣ джа̄на̄тха, ‘‘ито гантва̄ каттха ниббаттиссасӣ’’ти пуччхатха. ахан̃ча ито чута̄ на джа̄на̄ми ‘‘каттха гантва̄ ниббаттисса̄мӣ’’ти. атхасса̄ саттха̄ ‘‘майа̄ пуччхитапан̃хойева тайа̄ виссаджджито’’ти дутийам̣ са̄дхука̄рам̣ датва̄ уттаримпи пуччхи – ‘‘атха касма̄ ‘на джа̄на̄сӣ’ти пут̣т̣ха̄ ‘джа̄на̄мӣ’ти вадесӣ’’ти? ‘‘маран̣абха̄вам̣ джа̄на̄ми, бханте, тасма̄ евам̣ вадемӣ’’ти. атхасса̄ саттха̄ ‘‘майа̄ пуччхитапан̃хойева тайа̄ виссаджджито’’ти татийам̣ са̄дхука̄рам̣ датва̄ уттаримпи пуччхи – ‘‘атха касма̄ ‘джа̄на̄сӣ’ти пут̣т̣ха̄ ‘на джа̄на̄мӣ’ти вадесӣ’’ти. мама маран̣абха̄вамева ахам̣ джа̄на̄ми, бханте, ‘‘раттиндивапуббан̣ха̄дӣсу пана асукака̄ле на̄ма марисса̄мӣ’’ти на джа̄на̄ми, тасма̄ евам̣ вадемӣти. атхасса̄ саттха̄ ‘‘майа̄ пуччхитапан̃хойева тайа̄ виссаджджито’’ти чатуттхам̣ са̄дхука̄рам̣ датва̄ парисам̣ а̄мантетва̄ ‘‘еттакам̣ на̄ма тумхе има̄йа катхитам̣ на джа̄на̄тха, кевалам̣ уджджха̄йатхева. йесан̃хи пан̃н̃а̄чаккху наттхи, те андха̄ ева. йесам̣ пан̃н̃а̄чаккху аттхи, те ева чаккхуманто’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

174.

‘‘андхабхӯто айам̣ локо, танукеттха випассати;

сакун̣о джа̄ламуттова, аппо сагга̄йа гаччхатӣ’’ти.

таттха андхабхӯто айам̣ локоти айам̣ локийамаха̄джано пан̃н̃а̄чаккхуно абха̄вена андхабхӯто. танукеттха̄ти тануко еттха, на баху джано аничча̄дивасена випассати. джа̄ламуттова̄ти йатха̄ чхекена са̄кун̣икена джа̄лена оттхаритва̄ гайхама̄несу ват̣т̣акесу кочидева джа̄лато муччати. сеса̄ антоджа̄ламева пависанти. татха̄ маран̣аджа̄лена оттхат̣есу саттесу бахӯ апа̄йага̄мино хонти, аппо кочидева сатто сагга̄йа гаччхати, сугатим̣ ва̄ нибба̄нам̣ ва̄ па̄пун̣а̄тӣти аттхо.

десана̄васа̄не кума̄рика̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

са̄пи тасарапаччхим̣ гахетва̄ питу сантикам̣ агама̄си, сопи нисиннакова нидда̄йи. тасса̄ асаллаккхетва̄ва тасарапаччхим̣ упана̄ментийа̄ тасарапаччхи вемакот̣ийам̣ пат̣ихан̃н̃итва̄ саддам̣ курума̄на̄ пати. со пабуджджхитва̄ гахитанимиттенева вемакот̣им̣ а̄кад̣д̣хи. вемакот̣и гантва̄ там̣ кума̄рикам̣ уре пахари, са̄ таттхева ка̄лам̣ катва̄ туситабхаване ниббатти. атхасса̄ пита̄ там̣ олокенто сакаласарӣрена лохитамаккхитена патитва̄ матам̣ аддаса. атхасса маха̄соко уппаджджи. со ‘‘на мама сокам̣ ан̃н̃о нибба̄петум̣ саккхиссатӣ’’ти роданто саттху сантикам̣ гантва̄ таматтхам̣ а̄рочетва̄, ‘‘бханте, сокам̣ ме нибба̄петха̄’’ти а̄ха. саттха̄ там̣ самасса̄сетва̄ ‘‘ма̄ сочи, упа̄сака. анаматаггасмин̃хи сам̣са̄ре тава евамева дхӣту маран̣ака̄ле паггхаритаассу чатуннам̣ маха̄самудда̄нам̣ удакато атирекатара’’нти ватва̄ анаматаггакатхам̣ катхеси. со танубхӯтасоко саттха̄рам̣ паббаджджам̣ йа̄читва̄ ладдхӯпасампадо на чирассева арахаттам̣ па̄пун̣ӣти.

песака̄радхӣта̄ваттху саттамам̣.

8. тим̣сабхиккхуваттху

хам̣са̄диччапатхети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто тим̣са бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи дивасе тим̣саматта̄ диса̄ва̄сика̄ бхиккхӯ саттха̄рам̣ упасан̇камим̣су. а̄нандаттхеро саттху ваттакаран̣авела̄йа а̄гантва̄ те бхиккхӯ дисва̄ ‘‘саттха̄ра̄ имехи саддхим̣ пат̣исантха̄ре кате ваттам̣ карисса̄мӣ’’ти два̄ракот̣т̣хаке ат̣т̣ха̄си. саттха̄пи техи саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ тесам̣ са̄ран̣ӣйадхаммам̣ катхеси. там̣ сутва̄ те саббепи арахаттам̣ патва̄ уппатитва̄ а̄ка̄сена агамим̣су. а̄нандаттхеро тесу чира̄йантесу саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘бханте, ида̄нева тим̣саматта̄ бхиккхӯ а̄гата̄, те кухи’’нти пуччхи. ‘‘гата̄, а̄нанда̄’’ти. ‘‘катарена маггена, бханте’’ти? ‘‘а̄ка̄сена̄нанда̄’’ти. ‘‘ким̣ пана те, бханте, кхӣн̣а̄сава̄’’ти? ‘‘а̄ма̄нанда, мама сантике дхаммам̣ сутва̄ арахаттам̣ патта̄’’ти. тасмим̣ пана кхан̣е а̄ка̄сена хам̣са̄ а̄гамим̣су. саттха̄ ‘‘йасса кхо пана̄нанда, чатта̄ро иддхипа̄да̄ субха̄вита̄, со хам̣са̄ вийа а̄ка̄сена гаччхатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

175.

‘‘хам̣са̄диччапатхе йанти, а̄ка̄се йанти иддхийа̄;

нӣйанти дхӣра̄ локамха̄, джетва̄ ма̄рам̣ сава̄хини’’нти.

тассаттхо – име хам̣са̄ а̄диччапатхе а̄ка̄се гаччханти. йесам̣ иддхипа̄да̄ субха̄вита̄, тепи а̄ка̄се йанти иддхийа̄. дхӣра̄ пан̣д̣ита̄ сава̄хиним̣ ма̄рам̣ джетва̄ имамха̄ ват̣т̣алока̄ нӣйанти, нибба̄нам̣ па̄пун̣антӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

тим̣сабхиккхуваттху ат̣т̣хамам̣.

9. чин̃чама̄н̣авика̄ваттху

екам̣ дхамманти дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чин̃чама̄н̣авикам̣ а̄раббха катхеси.

пат̣хамабодхийан̃хи дасабаласса путхубхӯтесу са̄вакесу аппама̄н̣есу девамануссесу арийабхӯмим̣ оккантесу паттхат̣е гун̣асамудайе маха̄ла̄бхасакка̄ро удапа̄ди. титтхийа̄ сӯрийуггамане кхаджджопанакасадиса̄ ахесум̣ хатала̄бхасакка̄ра̄. те антаравӣтхийам̣ т̣хатва̄ ‘‘ким̣ саман̣о готамова буддхо, майампи буддха̄, ким̣ тассева диннам̣ махаппхалам̣, амха̄кампи диннам̣ махаппхаламева, амха̄кампи детха саккаротха̄’’ти евам̣ мануссе вин̃н̃а̄пента̄пи ла̄бхасакка̄рам̣ алабхитва̄ рахо саннипатитва̄ ‘‘кена ну кхо упа̄йена саман̣асса готамасса манусса̄нам̣ антаре аван̣н̣ам̣ уппа̄детва̄ ла̄бхасакка̄рам̣ на̄сеййа̄ма̄’’ти чинтайим̣су.

тада̄ са̄ваттхийам̣ чин̃чама̄н̣авика̄ на̄мека̄ парибба̄джика̄ уттамарӯпадхара̄ собхаггаппатта̄ деваччхара̄ вийа. асса̄ сарӣрато расмийо ниччхаранти. атхеко кхарамантӣ евама̄ха – ‘‘чин̃чама̄н̣авикам̣ пат̣ичча саман̣асса готамасса аван̣н̣ам̣ уппа̄детва̄ ла̄бхасакка̄рам̣ на̄сесса̄ма̄’’ти. те ‘‘аттхеко упа̄йо’’ти сампат̣иччхим̣су. атха са̄ титтхийа̄ра̄мам̣ гантва̄ вандитва̄ ат̣т̣ха̄си, титтхийа̄ та̄йа саддхим̣ на катхесум̣. са̄ ‘‘ко ну кхо ме досо’’ти йа̄вататийам̣ ‘‘ванда̄ми, аййа̄’’ти ватва̄, ‘‘аййа̄, ко ну кхо ме досо, ким̣ майа̄ саддхим̣ на катхетха̄’’ти а̄ха. ‘‘бхагини, саман̣ам̣ готамам̣ амхе вихет̣хайантам̣ хатала̄бхасакка̄ре катва̄ вичарантам̣ на джа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘на джа̄на̄ми, аййа̄, ким̣ панеттха майа̄ каттабба’’нти. ‘‘саче твам̣, бхагини, амха̄кам̣ сукхамиччхаси, атта̄нам̣ пат̣ичча саман̣асса готамасса аван̣н̣ам̣ уппа̄детва̄ ла̄бхасакка̄рам̣ на̄сехӣ’’ти.

са̄ ‘‘са̄дху, аййа̄, майхам̣весо бха̄ро, ма̄ чинтайиттха̄’’ти ватва̄ паккамитва̄ иттхима̄йа̄су кусалата̄йа тато пат̣т̣ха̄йа са̄ваттхива̄сӣнам̣ дхаммакатхам̣ сутва̄ джетавана̄ никкхаманасамайе индагопакаван̣н̣ам̣ пат̣ам̣ па̄рупитва̄ гандхама̄ла̄дихаттха̄ джетавана̄бхимукхӣ гаччхати. ‘‘има̄йа вела̄йа кухим̣ гаччхасӣ’’ти вутте, ‘‘ким̣ тумха̄кам̣ мама гаманат̣т̣ха̄нена̄’’ти ватва̄ джетаванасамӣпе титтхийа̄ра̄ме васитва̄ па̄това ‘‘аггаванданам̣ вандисса̄ма̄’’ти нагара̄ никкхаманте упа̄сакаджане джетаванасса антовут̣т̣ха̄ вийа хутва̄ нагарам̣ пависати. ‘‘кухим̣ вут̣т̣ха̄сӣ’’ти вутте, ‘‘ким̣ тумха̄кам̣ мама вут̣т̣хат̣т̣ха̄нена̄’’ти ватва̄ ма̄саддхама̄саччайена пуччхийама̄на̄ джетаване саман̣ена готамена саддхим̣ екагандхакут̣ийа̄ вут̣т̣ха̄мхӣти. путхуджджана̄нам̣ ‘‘саччам̣ ну кхо етам̣, но’’ти кан̇кхам̣ уппа̄детва̄ тема̄сачатума̄саччайена пилотика̄хи ударам̣ вет̣хетва̄ габбхиниван̣н̣ам̣ дассетва̄ упари раттапат̣ам̣ па̄рупитва̄ ‘‘саман̣ам̣ готамам̣ пат̣ичча габбхо уппанно’’ти андхаба̄ле саддаха̄петва̄ ат̣т̣ханавама̄саччайена ударе да̄руман̣д̣аликам̣ бандхитва̄ упари пат̣ам̣ па̄рупитва̄ хаттхапа̄дапит̣т̣хийо гоханукена кот̣т̣а̄петва̄ уссаде дассетва̄ килантиндрийа̄ хутва̄ са̄йанхасамайе татха̄гате алан̇катадхамма̄сане нисӣдитва̄ дхаммам̣ десенте дхаммасабхам̣ гантва̄ татха̄гатасса пурато т̣хатва̄, ‘‘маха̄саман̣а, маха̄джанасса та̄ва дхаммам̣ десеси, мадхуро те саддо, сампхуситам̣ данта̄варан̣ам̣. ахам̣ пана там̣ пат̣ичча габбхам̣ лабхитва̄ парипун̣н̣агаббха̄ джа̄та̄, нева ме сӯтигхарам̣ джа̄на̄си, саппитела̄дӣни сайам̣ акаронто упат̣т̣ха̄ка̄нампи ан̃н̃атарам̣ косалара̄джа̄нам̣ ва̄ ана̄тхапин̣д̣икам̣ ва̄ виса̄кхам̣ упа̄сикам̣ ва̄ ‘имисса̄ чин̃чама̄н̣авика̄йа каттаббайуттакам̣ карохӣ’ти на вадеси, абхирамитум̣йева джа̄на̄си, габбхапариха̄рам̣ на джа̄на̄сӣ’’ти гӯтхапин̣д̣ам̣ гахетва̄ чандаман̣д̣алам̣ дӯсетум̣ ва̄йамантӣ вийа парисамаджджхе татха̄гатам̣ аккоси. татха̄гато дхаммакатхам̣ т̣хапетва̄ сӣхо вийа абхинаданто, ‘‘бхагини, тайа̄ катхитасса татхабха̄вам̣ ва̄ витатхабха̄вам̣ ва̄ ахамева ча тван̃ча джа̄на̄ма̄’’ти а̄ха. ‘‘а̄ма, маха̄саман̣а, тайа̄ ча майа̄ ча н̃а̄табха̄венетам̣ джа̄та’’нти.

тасмим̣ кхан̣е саккасса а̄санам̣ ун̣ха̄ка̄рам̣ дассеси. со а̄ваджджама̄но ‘‘чин̃чама̄н̣авика̄ татха̄гатам̣ абхӯтена аккосатӣ’’ти н̃атва̄ ‘‘идам̣ ваттхум̣ содхесса̄мӣ’’ти чатӯхи девапуттехи саддхим̣ а̄гами. девапутта̄ мӯсикапотака̄ хутва̄ да̄руман̣д̣аликасса бандханараджджуке екаппаха̄ренева чхиндим̣су, па̄рутапат̣ам̣ ва̄то уккхипи, да̄руман̣д̣аликам̣ патама̄нам̣ тасса̄ па̄дапит̣т̣хийам̣ пати, убхо аггапа̄да̄ чхиджджим̣су. манусса̄ ‘‘дхӣ ка̄л̣акан̣н̣и, самма̄самбуддхам̣ аккосӣ’’ти сӣсе кхел̣ам̣ па̄тетва̄ лед̣д̣удан̣д̣а̄дихатта̄ джетавана̄ нӣхарим̣су. атхасса̄ татха̄гатасса чаккхупатхам̣ атиккантака̄ле маха̄патхавӣ бхиджджитва̄ виварамада̄си, авӣчито аггиджа̄ла̄ ут̣т̣хахи. са̄ куладаттийам̣ камбалам̣ па̄рупама̄на̄ вийа гантва̄ авӣчимхи ниббатти. ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ ла̄бхасакка̄ро париха̄йи, дасабаласса бхиййосоматта̄йа вад̣д̣хи. пунадивасе дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣, ‘‘а̄вусо, чин̃чама̄н̣авика̄ евам̣ ул̣а̄рагун̣ам̣ аггадаккхин̣еййам̣ самма̄самбуддхам̣ абхӯтена аккоситва̄ маха̄вина̄сам̣ патта̄’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи еса̄ мам̣ абхӯтена аккоситва̄ вина̄сам̣ патта̄йева̄’’ти ватва̄ –

‘‘на̄дат̣т̣ха̄ парато досам̣, ан̣ум̣ тхӯла̄ни саббасо;

иссаро пан̣айе дан̣д̣ам̣, са̄мам̣ аппат̣ивеккхийа̄’’ти. –

имам̣ два̄дасанипа̄те маха̄падумаджа̄такам̣ (джа̄. 1.12.106) виттха̄ретва̄ катхеси –

тада̄ киреса̄ маха̄падумакума̄расса бодхисаттасса ма̄ту сапаттӣ ран̃н̃о аггамахесӣ хутва̄ маха̄саттам̣ асаддхаммена нимантетва̄ тасса манам̣ алабхитва̄ аттана̄ва аттани виппака̄рам̣ катва̄ гила̄на̄лайам̣ дассетва̄ ‘‘тава путто мам̣ аниччхантим̣ имам̣ виппака̄рам̣ па̄песӣ’’ти ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ куддхо маха̄саттам̣ чорапапа̄те кхипи. атха нам̣ паббатакуччхийам̣ адхиваттха̄ девата̄ пат̣иггахетва̄ на̄гара̄джасса пхан̣агаббхе патит̣т̣хапеси. на̄гара̄джа̄ там̣ на̄габхаванам̣ нетва̄ упад̣д̣хараджджена самма̄неси. со таттха сам̣ваччхарам̣ васитва̄ паббаджитука̄мо химавантаппадесам̣ патва̄ паббаджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄йо ниббаттеси. атха нам̣ еко ваначарако дисва̄ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ тасса сантикам̣ гантва̄ катапат̣исантха̄ро саббам̣ там̣ паваттим̣ н̃атва̄ маха̄саттам̣ раджджена нимантетва̄ тена ‘‘майхам̣ раджджена киччам̣ наттхи, твам̣ пана даса ра̄джадхамме акопетва̄ агатигаманам̣ паха̄йа дхаммена раджджам̣ ка̄рехӣ’’ти овадито ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ родитва̄ нагарам̣ гаччханто антара̄магге амачче пуччхи – ‘‘ахам̣ кам̣ нисса̄йа евам̣ а̄ча̄расампаннена путтена вийогам̣ патто’’ти? ‘‘аггамахесим̣ нисса̄йа, дева̄’’ти. ра̄джа̄ там̣ уддхам̣па̄дам̣ гахетва̄ чорапапа̄те кхипа̄петва̄ нагарам̣ пависитва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄реси. тада̄ маха̄падумакума̄ро саттха̄ ахоси, ма̄ту сапаттӣ чин̃чама̄н̣авика̄ти.

саттха̄ имаматтхам̣ пака̄сетва̄, ‘‘бхиккхаве, екам̣ дхамман̃хи саччавачанам̣ паха̄йа муса̄ва̄де патит̣т̣хита̄нам̣ виссат̣т̣хапаралока̄нам̣ акаттаббапа̄пакаммам̣ на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

176.

‘‘екам̣ дхаммам̣ атӣтасса, муса̄ва̄дисса джантуно;

витин̣н̣апаралокасса, наттхи па̄пам̣ ака̄рийа’’нти.

таттха екам̣ дхамманти саччам̣. муса̄ва̄дисса̄ти йасса дасасу вачанесу екампи саччам̣ наттхи, еварӯпасса муса̄ва̄дино. витин̣н̣апаралокасса̄ти виссат̣т̣хапаралокасса. еварӯпо хи мануссасампаттим̣ девасампаттим̣ аваса̄не нибба̄насампаттинти има̄ тиссопи сампаттийо на пассати. наттхи па̄панти тасса еварӯпасса идам̣ на̄ма па̄пам̣ акаттаббанти наттхи.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

чин̃чама̄н̣авика̄ваттху навамам̣.

10. асадисада̄наваттху

на ве кадарийа̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто асадисада̄нам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе саттха̄ ча̄рикам̣ чаритва̄ пан̃часатабхиккхупарива̄ро джетаванам̣ па̄виси. ра̄джа̄ виха̄рам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ нимантетва̄ пунадивасе а̄гантукада̄нам̣ саджджетва̄ ‘‘да̄нам̣ ме пассантӯ’’ти на̄гаре паккоси. на̄гара̄ а̄гантва̄ ран̃н̃о да̄нам̣ дисва̄ пунадивасе саттха̄рам̣ нимантетва̄ да̄нам̣ саджджетва̄ ‘‘амха̄кампи да̄нам̣, дево, пассатӯ’’ти ран̃н̃о пахин̣им̣су. ра̄джа̄ тесам̣ да̄нам̣ дисва̄ ‘‘имехи мама да̄нато уттаритарам̣ катам̣, пуна да̄нам̣ карисса̄мӣ’’ти пунадивасепи да̄нам̣ саджджеси. на̄гара̄пи там̣ дисва̄ пунадивасе саджджайим̣су. евам̣ нева ра̄джа̄ на̄гаре пара̄джетум̣ саккоти, на на̄гара̄ ра̄джа̄нам̣. атха чхат̣т̣хе ва̄ре на̄гара̄ сатагун̣ам̣ сахассагун̣ам̣ вад̣д̣хетва̄ йатха̄ на сакка̄ хоти ‘‘идам̣ на̄ма имесам̣ да̄не наттхӣ’’ти ваттум̣, евам̣ да̄нам̣ саджджайим̣су. ра̄джа̄ там̣ дисва̄ ‘‘сача̄хам̣ имесам̣ да̄нато уттаритарам̣ ка̄тум̣ на саккхисса̄ми, ким̣ ме джӣвитена̄’’ти упа̄йам̣ чинтенто нипаджджи. атха нам̣ маллика̄ девӣ упасан̇камитва̄, ‘‘касма̄, маха̄ра̄джа, евам̣ нипанноси, кена те индрийа̄ни киланта̄ни вийа̄’’ти пуччхи. ра̄джа̄ а̄ха – ‘‘на да̄ни твам̣, деви, джа̄на̄сӣ’’ти. ‘‘на джа̄на̄ми, дева̄’’ти. со тасса̄ таматтхам̣ а̄рочеси.

атха нам̣ маллика̄ а̄ха – ‘‘дева, ма̄ чинтайи, кахам̣ тайа̄ патхависсаро ра̄джа̄ на̄гарехи пара̄джийама̄но дит̣т̣хапуббо ва̄ сутапуббо ва̄, ахам̣ те да̄нам̣ сам̣видахисса̄мӣ’’ти. итисса асадисада̄нам̣ сам̣видахитука̄мата̄йа евам̣ ватва̄, маха̄ра̄джа, са̄лакалйа̄н̣ипадарехи пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ анто а̄ват̣т̣е нисӣданаман̣д̣апам̣ ка̄рехи, сеса̄ бахиа̄ват̣т̣е нисӣдиссанти. пан̃ча сетаччхаттасата̄ни ка̄рехи, та̄ни гахетва̄ пан̃часата̄ хаттхӣ пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ маттхаке дха̄райама̄на̄ т̣хассанти. ат̣т̣ха ва̄ даса ва̄ раттасуван̣н̣ана̄ва̄йо ка̄рехи, та̄ ман̣д̣апамаджджхе бхависсанти. двиннам̣ двиннам̣ бхиккхӯнам̣ антаре екека̄ кхаттийадхӣта̄ нисӣдитва̄ гандхе писиссати, екека̄ кхаттийадхӣта̄ бӣджанам̣ а̄да̄йа две две бхиккхӯ бӣджама̄на̄ т̣хассати, сеса̄ кхаттийадхӣтаро писе писе гандхе харитва̄ суван̣н̣ана̄ва̄су паккхиписсанти, та̄су екачча̄ кхаттийадхӣтаро нӣлуппалакала̄пе гахетва̄ суван̣н̣ана̄ва̄су паккхиттагандхе а̄лол̣етва̄ ва̄сам̣ га̄ха̄пессанти. на̄гара̄нан̃хинева кхаттийадхӣтаро аттхи, на сетаччхатта̄ни, на хаттхино ча. имехи ка̄ран̣ехи на̄гара̄ пара̄джиссанти, евам̣ карохи, маха̄ра̄джа̄ти. ра̄джа̄ ‘‘са̄дху, деви, калйа̄н̣ам̣ те катхита’’нти та̄йа катхитанийа̄мена саббам̣ ка̄реси. екасса пана бхиккхуно еко хаттхи наппахоси. атха ра̄джа̄ малликам̣ а̄ха – ‘‘бхадде, екасса бхиккхуно еко хаттхи наппахоти, ким̣ карисса̄ма̄’’ти. ‘‘ким̣, дева, пан̃ча хаттхисата̄ни наттхӣ’’ти? ‘‘аттхи, деви, авасеса̄ дут̣т̣хахаттхино, те бхиккхӯ дисва̄ва верамбхава̄та̄ вийа чан̣д̣а̄ хонтӣ’’ти. ‘‘дева, ахам̣ екасса дут̣т̣хахаттхипотакасса чхаттам̣ гахетва̄ тит̣т̣ханат̣т̣ха̄нам̣ джа̄на̄мӣ’’ти. ‘‘каттха нам̣ т̣хапесса̄ма̄’’ти? ‘‘аййасса ан̇гулима̄ласса сантике’’ти. ра̄джа̄ татха̄ ка̄реси. хаттхипотако ва̄ладхим̣ антарасаттхимхи паккхипитва̄ убхо кан̣н̣е па̄тетва̄ аккхӣни нимилетва̄ ат̣т̣ха̄си. маха̄джано ‘‘еварӯпасса на̄ма чан̣д̣ахаттхино айама̄ка̄ро’’ти хаттхимева олокеси.

ра̄джа̄ буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ паривиситва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄, ‘‘бханте, йам̣ имасмим̣ да̄нагге каппийабхан̣д̣ам̣ ва̄ акаппийабхан̣д̣ам̣ ва̄, саббам̣ там̣ тумха̄камева даммӣ’’ти а̄ха. тасмим̣ пана да̄не екадивасенева париччаттам̣ чуддасакот̣идханам̣ хоти. саттху пана сетаччхаттам̣ нисӣданапаллан̇ко а̄дха̄рако па̄дапӣт̣хика̄ти чатта̄ри анаггха̄нева. пуна еварӯпам̣ катва̄ буддха̄нам̣ да̄нам̣ на̄ма да̄тум̣ саматтхо на̄хоси, тенева там̣ ‘‘асадисада̄на’’нти пан̃н̃а̄йи. там̣ кира саббабуддха̄нам̣ екава̄рам̣ хотийева, саббесам̣ пана иттхӣйева сам̣видахати. ран̃н̃о пана ка̄л̣о ча джун̣хо ча̄ти две амачча̄ ахесум̣. тесу ка̄л̣о чинтеси – ‘‘ахо ра̄джакуласса париха̄ни, екадивасенева чуддасакот̣идханам̣ кхайам̣ гаччхати, име имам̣ да̄нам̣ бхун̃джитва̄ гантва̄ нипанна̄ нидда̄йиссанти, ахо нат̣т̣хам̣ ра̄джакула’’нти. джун̣хо чинтеси – ‘‘ахо ран̃н̃о да̄нам̣ судиннам̣. на хи сакка̄ ра̄джабха̄ве ат̣т̣хитена еварӯпам̣ да̄нам̣ да̄тум̣, саббасатта̄нам̣ паттим̣ аденто на̄ма наттхи, ахам̣ панидам̣ да̄нам̣ анумода̄мӣ’’ти.

саттху бхаттакичча̄васа̄не ра̄джа̄ анумоданаттха̄йа паттам̣ ган̣хи. саттха̄ чинтеси – ‘‘ран̃н̃а̄ махогхам̣ паваттентена вийа маха̄да̄нам̣ диннам̣, асаккхи ну кхо маха̄джано читтам̣ паса̄детум̣, уда̄ху но’’ти. со тесам̣ амачча̄нам̣ читта̄ча̄рам̣ н̃атва̄ ‘‘саче ран̃н̃о да̄на̄нуччхавикам̣ анумоданам̣ карисса̄ми, ка̄л̣асса муддха̄ саттадха̄ пхалиссати, джун̣хо сота̄паттипхале патит̣т̣хахиссатӣ’’ти н̃атва̄ ка̄л̣е анукампам̣ пат̣ичча еварӯпам̣ да̄нам̣ датва̄ т̣хитасса ран̃н̃о чатуппадикам̣ га̄тхамева ватва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ гато. бхиккхӯ ан̇гулима̄лам̣ пуччхим̣су – ‘‘на ким̣ ну кхо, а̄вусо, дут̣т̣хахаттхим̣ чхаттам̣ дха̄ретва̄ т̣хитам̣ дисва̄ бха̄йӣ’’ти? ‘‘на бха̄йим̣, а̄вусо’’ти. те саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ а̄хам̣су – ‘‘ан̇гулима̄ло, бханте, ан̃н̃ам̣ бйа̄каросӣ’’ти. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ан̇гулима̄ло бха̄йати. кхӣн̣а̄саваусабха̄нан̃хи антаре джет̣т̣хакаусабха̄ мама путтасадиса̄ бхиккхӯ на бха̄йантӣ’’ти ватва̄ бра̄хман̣авагге имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘усабхам̣ паварам̣ вӣрам̣, махесим̣ виджита̄винам̣;

анеджам̣ нха̄такам̣ буддхам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти. (дха. па. 422; су. ни. 651);

ра̄джа̄пи доманассаппатто ‘‘еварӯпа̄йа на̄ма париса̄йа да̄нам̣ датва̄ т̣хитасса майхам̣ ануччхавикам̣ анумоданам̣ акатва̄ га̄тхамева ватва̄ саттха̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ гато. майа̄ саттху ануччхавикам̣ да̄нам̣ акатва̄ анануччхавикам̣ катам̣ бхависсати, каппийабхан̣д̣ам̣ адатва̄ акаппийабхан̣д̣ам̣ ва̄ диннам̣ бхависсати, саттха̄ра̄ ме купитена бхавитаббам̣. еван̃хи асадисада̄нам̣ на̄ма, да̄на̄нурӯпам̣ анумоданам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти виха̄рам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо ме, бханте, да̄таббайуттакам̣ да̄нам̣ на диннам̣, уда̄ху да̄на̄нурӯпам̣ каппийабхан̣д̣ам̣ адатва̄ акаппийабхан̣д̣амева динна’’нти. ‘‘киметам̣, маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘на ме тумхехи да̄на̄нуччхавика̄ анумодана̄ ката̄’’ти? ‘‘маха̄ра̄джа, ануччхавикамева те да̄нам̣ диннам̣. етан̃хи асадисада̄нам̣ на̄ма, екасса буддхасса екава̄рамева сакка̄ да̄тум̣, пуна еварӯпам̣ на̄ма да̄нам̣ дуддада’’нти. ‘‘атха касма̄, бханте, ме да̄на̄нурӯпам̣ анумоданам̣ на кариттха̄’’ти? ‘‘париса̄йа асуддхатта̄, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘ко ну кхо, бханте, париса̄йа досо’’ти? атхасса саттха̄ двиннампи амачча̄нам̣ читта̄ча̄рам̣ а̄рочетва̄ ка̄л̣е анукампам̣ пат̣ичча анумодана̄йа акатабха̄вам̣ а̄чиккхи. ра̄джа̄ ‘‘саччам̣ кира те, ка̄л̣а, евам̣ чинтита’’нти пуччхитва̄ ‘‘сачча’’нти вутте ‘‘тава сантакам̣ аггахетва̄ мама путтада̄рехи саддхим̣ майи аттано сантакам̣ денте туйхам̣ ка̄ пӣл̣а̄. гаччха, бхо, йам̣ те майа̄ диннам̣, там̣ диннамева хоту, рат̣т̣хато пана ме никкхама̄’’ти там̣ рат̣т̣ха̄ нӣхаритва̄ джун̣хам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира те евам̣ чинтита’’нти пуччхитва̄ ‘‘сачча’’нти вутте, ‘‘са̄дху, ма̄тула, пасанносми, твам̣ мама париджанам̣ гахетва̄ майа̄ диннанийа̄менева сатта диваса̄ни да̄нам̣ дехӣ’’ти сатта̄хам̣ раджджам̣ ниййа̄детва̄ саттха̄рам̣ а̄ха – ‘‘пассатха, бханте, ба̄ласса каран̣ам̣, майа̄ евам̣ диннада̄не паха̄рамада̄сӣ’’ти. саттха̄ ‘‘а̄ма, маха̄ра̄джа, ба̄ла̄ на̄ма парасса да̄нам̣ анабхинандитва̄ дуггатипара̄йан̣а̄ хонти, дхӣра̄ пана паресампи да̄нам̣ анумодитва̄ саггапара̄йан̣а̄ ева хонтӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

177.

‘‘на ве кадарийа̄ девалокам̣ ваджанти, ба̄ла̄ хаве наппасам̣санти да̄нам̣;

дхӣро ча да̄нам̣ анумодама̄но, тенева со хоти сукхӣ параттха̄’’ти.

таттха кадарийа̄ти тхаддхамаччхарино. ба̄ла̄ти идхалокапаралокам̣ аджа̄нанака̄. дхӣроти пан̣д̣ито. сукхӣ параттха̄ти тенева со да̄на̄нумоданапун̃н̃ена паралоке диббасампаттим̣ анубхавама̄но сукхӣ хотӣти.

десана̄васа̄не джун̣хо сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахоси, джун̣хопи сота̄панно хутва̄ сатта̄хам̣ ран̃н̃а̄ диннанийа̄менева да̄нам̣ ада̄сӣти.

асадисада̄наваттху дасамам̣.

11. ана̄тхапин̣д̣акапуттака̄лаваттху

патхабйа̄ екараджджена̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ка̄лам̣ на̄ма ана̄тхапин̣д̣икасса путтам̣ а̄раббха катхеси.

со кира татха̄видхасса саддха̄сампаннасса сет̣т̣хино путто хутва̄ нева саттху сантикам̣ гантум̣, на гехам̣ а̄гатака̄ле дат̣т̣хум̣, на дхаммам̣ сотум̣, на сан̇гхасса веййа̄ваччам̣ ка̄тум̣ иччхати. питара̄ ‘‘ма̄ евам̣, та̄та, карӣ’’ти вуттопи тасса вачанам̣ на сун̣а̄ти. атхасса пита̄ чинтеси – ‘‘айам̣ еварӯпам̣ дит̣т̣хим̣ гахетва̄ вичаранто авӣчипара̄йан̣о бхависсати, на кхо панетам̣ патирӯпам̣, йам̣ майи пассанте мама путто нирайам̣ гаччхеййа. имасмим̣ кхо пана локе дханада̄нена абхиджджанакасатто на̄ма наттхи, дханена нам̣ бхиндисса̄мӣ’’ти. атха нам̣ а̄ха – ‘‘та̄та, упосатхико хутва̄ виха̄рам̣ гантва̄ дхаммам̣ сутва̄ ехи, каха̄пан̣асатам̣ те дасса̄мӣ’’ти. дассатха, та̄та̄ти. дасса̄ми, путта̄ти. со йа̄вататийам̣ пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ упосатхико хутва̄ виха̄рам̣ агама̄си. дхаммассаванена панасса киччам̣ наттхи, йатха̄пха̄сукат̣т̣ха̄не сайитва̄ па̄това гехам̣ агама̄си. атхасса пита̄ ‘‘путто ме упосатхико ахоси, сӣгхамасса йа̄гуа̄дӣни а̄харатха̄’’ти ватва̄ да̄песи. со ‘‘каха̄пан̣е аггахетва̄ на бхун̃джисса̄мӣ’’ти а̄хат̣а̄хат̣ам̣ пат̣иккхипи. атхасса пита̄ пӣл̣ам̣ асаханто каха̄пан̣абхан̣д̣ам̣ да̄песи. со там̣ хаттхена гахетва̄ва а̄ха̄рам̣ парибхун̃джи.

атха нам̣ пунадивасе сет̣т̣хи, ‘‘та̄та, каха̄пан̣асахассам̣ те дасса̄ми, саттху пурато т̣хатва̄ екам̣ дхаммападам̣ угган̣хитва̄ а̄гаччхеййа̄сӣ’’ти песеси. сопи виха̄рам̣ гантва̄ саттху пурато т̣хатва̄ва екамева падам̣ угган̣хитва̄ пала̄йитука̄мо ахоси. атхасса саттха̄ асаллаккхан̣а̄ка̄рам̣ ака̄си. со там̣ падам̣ асаллаккхетва̄ упарипадам̣ угган̣хисса̄мӣти т̣хатва̄ ассосийева. угган̣хисса̄мӣти сун̣антова кира саккаччам̣ сун̣а̄ти на̄ма. еван̃ча кира сун̣анта̄нам̣ дхаммо сота̄паттимагга̄дайо дети. сопи угган̣хисса̄мӣти сун̣а̄ти, саттха̄писса асаллаккхан̣а̄ка̄рам̣ кароти. со ‘‘упарипадам̣ угган̣хисса̄мӣ’’ти т̣хатва̄ сун̣антова сота̄паттипхале патит̣т̣ха̄си.

со пунадивасе буддхаппамукхена бхиккхусан̇гхена саддхим̣йева са̄ваттхим̣ па̄виси. маха̄сет̣т̣хи там̣ дисва̄ ‘‘аджджа мама путтасса а̄ка̄ро руччатӣ’’ти чинтеси. тассапи етадахоси – ‘‘ахо вата ме пита̄ аджджа саттху сантике каха̄пан̣е на дадеййа, каха̄пан̣ака̄ран̣а̄ майхам̣ упосатхикабха̄вам̣ пат̣иччха̄деййа̄’’ти. саттха̄ панасса хиййова каха̄пан̣асса ка̄ран̣а̄ упосатхикабха̄вам̣ ан̃н̃а̄си. маха̄сет̣т̣хи, буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса йа̄гум̣ да̄петва̄ путтассапи да̄песи. со нисӣдитва̄ тун̣хӣбхӯтова йа̄гум̣ пиви, кха̄данӣйам̣ кха̄ди, бхаттам̣ бхун̃джи. маха̄сет̣т̣хи саттху бхаттакичча̄васа̄не путтасса пурато сахассабхан̣д̣икам̣ т̣хапа̄петва̄, ‘‘та̄та, майа̄ те ‘сахассам̣ дасса̄мӣ’ти ватва̄ упосатхам̣ сама̄да̄петва̄ виха̄рам̣ пахито. идам̣ те сахасса’’нти а̄ха. со саттху пурато каха̄пан̣е диййама̄не дисва̄ ладжджанто ‘‘алам̣ ме каха̄пан̣ехӣ’’ти ватва̄, ‘‘ган̣ха, та̄та̄’’ти вуччама̄нопи на ган̣хи. атхасса пита̄ саттха̄рам̣ вандитва̄, ‘‘бханте, аджджа ме путтасса а̄ка̄ро руччатӣ’’ти ватва̄ ‘‘ким̣, маха̄сет̣т̣хӣ’’ти вутте ‘‘майа̄ еса пуримадивасе ‘каха̄пан̣асатам̣ те дасса̄мӣ’ти ватва̄ виха̄рам̣ песито. пунадивасе каха̄пан̣е аггахетва̄ бхун̃джитум̣ на иччхи, аджджа пана диййама̄непи каха̄пан̣е на иччхатӣ’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘а̄ма, маха̄сет̣т̣хи, аджджа тава путтасса чаккаваттисампаттитопи девалокабрахмалокасампаттӣхипи сота̄паттипхаламева вара’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

178.

‘‘патхабйа̄ екараджджена, саггасса гаманена ва̄;

саббалока̄дхипаччена, сота̄паттипхалам̣ вара’’нти.

таттха патхабйа̄ екараджджена̄ти чаккаваттираджджена. саггасса гаманена ва̄ти чхаббӣсативидхасса саггасса адхигаманена. саббалока̄дхипаччена̄ти на екасмим̣ еттаке локе на̄гасупан̣н̣авема̄никапетехи саддхим̣, саббасмим̣ локе а̄дхипаччена. сота̄паттипхалам̣ варанти йасма̄ еттаке т̣ха̄не раджджам̣ ка̄ретва̄пи нирайа̄дӣхи амуттова хоти, сота̄панно пана пихита̄па̄йадва̄ро хутва̄ саббадуббалопи ат̣т̣хаме бхаве на ниббаттати, тасма̄ сота̄паттипхаламева варам̣ уттаманти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

ана̄тхапин̣д̣акапуттака̄лаваттху ека̄дасамам̣.

локаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

терасамо вагго.

14. буддхавагго

1. ма̄радхӣтараваттху

йасса джитанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ бодхиман̣д̣е вихаранто ма̄радхӣтаро а̄раббха катхеси. десанам̣ пана са̄ваттхийам̣ самут̣т̣ха̄петва̄ пуна курурат̣т̣хе ма̄ган̣д̣ийабра̄хман̣асса катхеси.

курурат̣т̣хе кира ма̄ган̣д̣ийабра̄хман̣асса дхӣта̄ ма̄ган̣д̣ийа̄йева на̄ма ахоси уттамарӯпадхара̄. там̣ паттхайама̄на̄ анекабра̄хман̣амаха̄са̄ла̄ чева кхаттийамаха̄са̄ла̄ ча ‘‘дхӣтарам̣ но детӯ’’ти ма̄ган̣д̣ийасса пахин̣им̣су. сопи ‘‘на тумхе майхам̣ дхӣту ануччхавика̄’’ти саббе пат̣иккхипатева. атхекадивасам̣ саттха̄ паччӯсасамайе локам̣ волокенто аттано н̃а̄н̣аджа̄ласса анто павит̣т̣хам̣ ма̄ган̣д̣ийабра̄хман̣ам̣ дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо бхависсатӣ’’ти упадха̄ренто бра̄хман̣асса ча бра̄хман̣ийа̄ ча тин̣н̣ам̣ маггапхала̄нам̣ упаниссайам̣ аддаса. бра̄хман̣опи бахига̄ме нибаддхам̣ аггим̣ паричарати. саттха̄ па̄това паттачӣварама̄да̄йа там̣ т̣ха̄нам̣ агама̄си. бра̄хман̣о саттху рӯпасирим̣ олокенто ‘‘имасмим̣ локе имина̄ садисо пурисо на̄ма наттхи, айам̣ майхам̣ дхӣту ануччхавико, имасса ме дхӣтарам̣ дасса̄ма̄’’ти чинтетва̄ саттха̄рам̣ а̄ха – ‘‘саман̣а, мама ека̄ дхӣта̄ аттхи, ахам̣ тасса̄ ануччхавикам̣ пурисам̣ апассанто там̣ на кассачи ада̄сим̣, твам̣ панасса̄ ануччхавико, ахам̣ те дхӣтарам̣ па̄дапарича̄рикам̣ катва̄ да̄тука̄мо, йа̄ва нам̣ а̄неми, та̄ва идхева тит̣т̣ха̄хӣ’’ти. саттха̄ тасса катхам̣ сутва̄ нева абхинанди, на пат̣иккоси.

бра̄хман̣опи гехам̣ гантва̄ бра̄хман̣им̣ а̄ха – ‘‘бхоти, аджджа ме дхӣту ануччхавико пурисо дит̣т̣хо, тасса нам̣ дасса̄ма̄’’ти дхӣтарам̣ алан̇ка̄ра̄петва̄ а̄да̄йа бра̄хман̣ийа̄ саддхим̣ там̣ т̣ха̄нам̣ агама̄си. маха̄джанопи кутӯхаладжа̄то никкхами. саттха̄ бра̄хман̣ена вуттат̣т̣ха̄не ат̣т̣хатва̄ таттха падачетийам̣ дассетва̄ ан̃н̃асмим̣ т̣ха̄не ат̣т̣ха̄си. буддха̄нам̣ кира падачетийам̣ ‘‘идам̣ асуко на̄ма пассатӯ’’ти адхит̣т̣хахитва̄ аккантат̣т̣ха̄нейева пан̃н̃а̄йати, сесат̣т̣ха̄не там̣ пассанто на̄ма наттхи. бра̄хман̣о аттана̄ саддхим̣ гаччхама̄на̄йа бра̄хман̣ийа̄ ‘‘кахам̣ со’’ти пут̣т̣хо ‘‘имасмим̣ т̣ха̄не тит̣т̣ха̄хӣти там̣ авача’’нти олокенто падавалан̃джам̣ дисва̄ ‘‘идамасса пада’’нти дассеси. са̄ лаккхан̣амантакусалата̄йа ‘‘на идам̣, бра̄хман̣а, ка̄мабхогино пада’’нти ватва̄ бра̄хман̣ена, ‘‘бхоти, твам̣ удакапа̄тимхи сусума̄рам̣ пассаси, майа̄ со саман̣о дит̣т̣хо ‘дхӣтарам̣ те дасса̄мӣ’ти вутто, тена̄пи адхива̄сита’’нти вутте, ‘‘бра̄хман̣а, кин̃ча̄пи твам̣ евам̣ вадеси, идам̣ пана никкилесассева пада’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘раттасса хи уккут̣икам̣ падам̣ бхаве,

дут̣т̣хасса хоти сахаса̄нупӣл̣итам̣;

мӯл̣хасса хоти авакад̣д̣хитам̣ падам̣,

виват̣т̣аччхадасса идамӣдисам̣ пада’’нти. (висуддхи. 1.45; а. ни. ат̣т̣ха. 1.1.260-261; дха. па. ат̣т̣ха. 1.са̄ма̄ватӣваттху);

атха нам̣ бра̄хман̣о, ‘‘бхоти, ма̄ вирави, тун̣хӣбхӯта̄ва ехӣ’’ти гаччханто саттха̄рам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ со пурисо’’ти тасса̄ дассетва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘саман̣а, дхӣтарам̣ те дасса̄мӣ’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘на ме тава дхӣта̄йа аттхо’’ти аватва̄, ‘‘бра̄хман̣а, екам̣ те ка̄ран̣ам̣ катхесса̄ми, сун̣иссасӣ’’ти ватва̄ ‘‘катхехи, бхо саман̣а, сун̣исса̄мӣ’’ти вутте абхиниккхаманато пат̣т̣ха̄йа атӣтам̣ а̄харитва̄ дассеси.

татра̄йам̣ сан̇кхепакатха̄ – маха̄сатто раджджасирим̣ паха̄йа кан̣т̣акам̣ а̄руйха чханнасаха̄йо абхиниккхаманто нагарадва̄ре т̣хитена ма̄рена ‘‘сиддхаттха, ниватта, ито те саттаме дивасе чаккаратанам̣ па̄тубхависсатӣ’’ти вутте, ‘‘ахаметам̣, ма̄ра, джа̄на̄ми, на ме тенаттхо’’ти а̄ха. атха киматтха̄йа никкхамасӣти? саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣аттха̄йа̄ти. ‘‘тена хи саче аджджато пат̣т̣ха̄йа ка̄мавитакка̄дӣнам̣ екампи витаккам̣ витаккессаси, джа̄нисса̄ми те каттабба’’нти а̄ха. со тато пат̣т̣ха̄йа ота̄ра̄пеккхо сатта васса̄ни маха̄саттам̣ анубандхи.

саттха̄пи чхаббасса̄ни дуккарака̄рикам̣ чаритва̄ паччаттапурисака̄рам̣ нисса̄йа бодхимӯле саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ пат̣ивиджджхитва̄ вимуттисукхам̣ пат̣исам̣ведайама̄но пан̃чамасатта̄хе аджапа̄ланигродхамӯле нисӣди. тасмим̣ самайе ма̄ро ‘‘ахам̣ еттакам̣ ка̄лам̣ анубандхитва̄ ота̄ра̄пеккхопи имасса кин̃чи кхалитам̣ на̄ддасам̣, атикканто ида̄ни еса мама висайа’’нти доманассаппатто маха̄магге нисӣди. атхасса тан̣ха̄ аратӣ рага̄ти има̄ тиссо дхӣтаро ‘‘пита̄ но на пан̃н̃а̄йати, кахам̣ ну кхо етарахӣ’’ти олокайама̄на̄ там̣ татха̄ нисиннам̣ дисва̄ упасан̇камитва̄ ‘‘касма̄, та̄та, дуккхӣ думманосӣ’’ти пуччхим̣су. со та̄сам̣ таматтхам̣ а̄рочеси. атха нам̣ та̄ а̄хам̣су – ‘‘та̄та, ма̄ чинтайи, майам̣ там̣ аттано васе катва̄ а̄несса̄ма̄’’ти. ‘‘на сакка̄ амма̄, еса кеначи васе ка̄тунти. ‘‘та̄та, майам̣ иттхийо на̄ма ида̄нева нам̣ ра̄гапа̄са̄дӣхи бандхитва̄ а̄несса̄ма, тумхе ма̄ чинтайиттха̄’’ти саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘па̄де те, саман̣а, парича̄рема̄’’ти а̄хам̣су. саттха̄ нева та̄сам̣ вачанам̣ манаса̄ка̄си, на аккхӣни уммӣлетва̄ олокеси.

пуна ма̄радхӣтаро ‘‘учча̄вача̄ кхо пуриса̄нам̣ адхиппа̄йа̄, кесан̃чи кума̄рика̄су пемам̣ хоти, кесан̃чи пат̣хамавайе т̣хита̄су, кесан̃чи маджджхимавайе т̣хита̄су, кесан̃чи паччхимавайе т̣хита̄су, на̄наппака̄рехи там̣ палобхесса̄ма̄’’ти екека̄ кума̄рикаван̣н̣а̄дивасена сатам̣ сатам̣ аттабха̄ве абхинимминитва̄ кума̄рийо, авиджа̄та̄, саким̣ виджа̄та̄, дувиджа̄та̄, маджджхимиттхийо, махаллакиттхийо ча хутва̄ чхаккхаттум̣ бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘па̄де те, саман̣а, парича̄рема̄’’ти а̄хам̣су. тампи бхагава̄ на манаса̄ка̄си йатха̄ там̣ ануттаре упадхисан̇кхайе вимуттоти. атха саттха̄ еттакенапи та̄ анугаччхантийо ‘‘апетха, ким̣ дисва̄ евам̣ ва̄йаматха, еварӯпам̣ на̄ма вӣтара̄га̄нам̣ пурато ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. татха̄гатасса пана ра̄га̄дайо пахӣна̄. кена там̣ ка̄ран̣ена аттано васам̣ нессатха̄’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

179.

‘‘йасса джитам̣ на̄ваджӣйати,

джитам̣ йасса нойа̄ти кочи локе;

там̣ буддхаманантагочарам̣,

ападам̣ кена падена нессатха.

180.

‘‘йасса джа̄линӣ висаттика̄,

тан̣ха̄ наттхи кухин̃чи нетаве;

там̣ буддхаманантагочарам̣,

ападам̣ кена падена нессатха̄’’ти.

таттха йасса джитам̣ на̄ваджӣйатӣти йасса самма̄самбуддхасса тена тена маггена джитам̣ ра̄га̄дикилесаджа̄там̣ пуна асамуда̄чаран̣ато на̄ваджӣйати, дуджджитам̣ на̄ма на хоти. нойа̄тӣти на уййа̄ти, йасса джитам̣ килесаджа̄там̣ ра̄га̄дӣсу кочи еко килесопи локе паччхато ваттӣ на̄ма на хоти, на̄нубандхатӣти аттхо. анантагочаранти ананта̄рамман̣асса саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣асса васена апарийанта гочарам̣. кена падена̄ти йасса хи ра̄гапада̄дӣсу екападампи аттхи, там̣ тумхе тена падена нессатха. буддхасса пана екападампи наттхи, там̣ ападам̣ буддхам̣ тумхе кена падена нессатха.

дутийага̄тха̄йа тан̣ха̄ на̄меса̄ сам̣сиббитапарийонандханат̣т̣хена джа̄ламасса̄ аттхӣтипи джа̄лака̄рика̄типи джа̄лӯпама̄типи джа̄линӣ. рӯпа̄дӣсу а̄рамман̣есу висаттата̄йа висаттаманата̄йа виса̄харата̄йа висапуппхата̄йа висапхалата̄йа висапарибхогата̄йа висаттика̄. са̄ еварӯпа̄ тан̣ха̄ йасса кухин̃чи бхаве нетум̣ наттхи, там̣ тумхе ападам̣ буддхам̣ кена падена нессатха̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯнам̣ девата̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси. ма̄радхӣтаропи таттхева антарадха̄йим̣су.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄, ‘‘ма̄ган̣д̣ийа, ахам̣ пуббе има̄ тиссо ма̄радхӣтаро аддасам̣ семха̄дӣхи апалибуддхена суван̣н̣аккхандхасадисена аттабха̄вена саманна̄гата̄, тада̄пи метхунасмим̣ чхандо на̄хосийева. тава дхӣту сарӣрам̣ дваттим̣са̄ка̄ракун̣апапарипӯрам̣ бахивичитто вийа асучигхат̣о. саче хи мама па̄до асучимаккхито бхавеййа, айан̃ча умма̄рат̣т̣ха̄не тит̣т̣хеййа, татха̄писса̄ сарӣре ахам̣ па̄де на пхусеййа’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘дисва̄на тан̣хам̣ аратим̣ раган̃ча,

на̄хоси чхандо апи метхунасмим̣;

кимевидам̣ муттакарӣсапун̣н̣ам̣,

па̄да̄пи нам̣ сампхуситум̣ на иччхе’’ти. (су. ни. 841; маха̄ни. 70);

десана̄васа̄не убхопи джайампатика̄ ана̄га̄мипхале патит̣т̣хахим̣сӯти.

ма̄радхӣтараваттху пат̣хамам̣.

2. деворохан̣аваттху

йе джха̄напасута̄ дхӣра̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ сан̇кассанагарадва̄ре бахӯ девамануссе а̄раббха катхеси. десана̄ пана ра̄джагахе самут̣т̣хита̄.

екасмин̃хи самайе ра̄джагахасет̣т̣хи париссайамочанаттхан̃чева пама̄дена галита̄нам̣ а̄бхаран̣а̄дӣнам̣ раккхан̣аттхан̃ча джа̄лакаран̣д̣акам̣ париккхипа̄петва̄ ган̇га̄йа удакакӣл̣ам̣ кӣл̣и. атхеко раттачанданаруккхо ган̇га̄йа упаритӣре джа̄то ган̇годакена дхотамӯло патитва̄ таттха таттха па̄са̄н̣есу сам̣бхаджджама̄но виппакири. тато ека̄ гхат̣аппама̄н̣а̄ гхат̣ика̄ па̄са̄н̣ехи гхам̣сийама̄на̄ удакаӯмӣхи потхийама̄на̄ мат̣т̣ха̄ хутва̄ анупуббена вуйхама̄на̄ сева̄лапарийонаддха̄ а̄гантва̄ тасса джа̄ле лагги. сет̣т̣хи ‘‘кимета’’нти ватва̄ ‘‘руккхагхат̣ика̄’’ти сутва̄ там̣ а̄хара̄петва̄ ‘‘ким̣ на̄мета’’нти упадха̄ран̣аттхам̣ ва̄сикан̣н̣ена таччха̄песи. та̄вадева алаттакаван̣н̣ам̣ раттачанданам̣ пан̃н̃а̄йи. сет̣т̣хи пана нева самма̄дит̣т̣хи на миччха̄дит̣т̣хи, маджджхаттадха̄туко. со чинтеси – ‘‘майхам̣ гехе раттачанданам̣ баху, ким̣ ну кхо имина̄ карисса̄мӣ’’ти. атхасса етадахоси – ‘‘имасмим̣ локе ‘майам̣ араханто майам̣ араханто’ти ватта̄ро бахӯ, ахам̣ екам̣ арахантампи на пасса̄ми. гехе бхамам̣ йоджетва̄ паттам̣ ликха̄петва̄ сикка̄йа т̣хапетва̄ вел̣упарампара̄йа сат̣т̣хихаттхаматте а̄ка̄се оламба̄петва̄ ‘саче араха̄ аттхи, имам̣ а̄ка̄сена̄гантва̄ ган̣ха̄тӯ’ти ваккха̄ми. йо там̣ гахессати, там̣ сапуттада̄ро саран̣ам̣ гамисса̄мӣ’’ти. со чинтитанийа̄менева паттам̣ ликха̄петва̄ вел̣упарампара̄йа усса̄петва̄ ‘‘йо имасмим̣ локе араха̄, со а̄ка̄сена̄гантва̄ имам̣ паттам̣ ган̣ха̄тӯ’’ти а̄ха.

чха саттха̄ро ‘‘амха̄кам̣ еса ануччхавико, амха̄камева нам̣ дехӣ’’ти вадим̣су. со ‘‘а̄ка̄сена̄гантва̄ ган̣хатха̄’’ти а̄ха. атха чхат̣т̣хе дивасе ниган̣т̣хо на̄т̣апутто антева̄сике песеси – ‘‘гаччхатха, сет̣т̣хим̣ евам̣ вадетха – ‘амха̄кам̣ а̄чарийассева ануччхавикойам̣, ма̄ аппаматтакасса ка̄ран̣а̄ а̄ка̄сена̄гаманам̣ кари, дехи кира ме там̣ патта’’’нти. те гантва̄ сет̣т̣хим̣ татха̄ вадим̣су. сет̣т̣хи ‘‘а̄ка̄сена̄гантва̄ ган̣хитум̣ саматтхова ган̣ха̄тӯ’’ти а̄ха. на̄т̣апутто сайам̣ гантука̄мо антева̄сика̄нам̣ сан̃н̃ам̣ ада̄си – ‘‘ахам̣ екам̣ хаттхан̃ча па̄дан̃ча уккхипитва̄ уппатитука̄мо вийа бхависса̄ми, тумхе мам̣, ‘а̄чарийа, ким̣ каротха, да̄румайапаттасса ка̄ран̣а̄ пат̣иччханнам̣ арахаттагун̣ам̣ маха̄джанасса ма̄ дассайиттха̄’ти ватва̄ мам̣ хаттхесу ча па̄десу ча гахетва̄ а̄кад̣д̣ханта̄ бхӯмийам̣ па̄теййа̄тха̄’’ти. со таттха гантва̄ сет̣т̣хим̣ а̄ха, ‘‘маха̄сет̣т̣хи, майхам̣ айам̣ патто ануччхавико, ан̃н̃есам̣ на̄нуччхавико, ма̄ те аппаматтакасса ка̄ран̣а̄ мама а̄ка̄се уппатанам̣ руччи, дехи ме патта’’нти. бханте, а̄ка̄се уппатитва̄ва ган̣хатха̄ти. тато на̄т̣апутто ‘‘тена хи апетха апетха̄’’ти антева̄сике апанетва̄ ‘‘а̄ка̄се уппатисса̄мӣ’’ти екам̣ хаттхан̃ча па̄дан̃ча уккхипи. атха нам̣ антева̄сика̄, ‘‘а̄чарийа, ким̣ на̄метам̣ каротха, чхавасса ла̄макасса да̄румайапаттасса ка̄ран̣а̄ пат̣иччханнагун̣ена маха̄джанасса дасситена ко аттхо’’ти там̣ хаттхапа̄десу гахетва̄ а̄кад̣д̣хитва̄ бхӯмийам̣ па̄тесум̣. со сет̣т̣хим̣ а̄ха – ‘‘име, маха̄сет̣т̣хи, уппатитум̣ на денти, дехи ме патта’’нти. уппатитва̄ ган̣хатха, бхантети. евам̣ титтхийа̄ чха диваса̄ни ва̄йамитва̄пи там̣ паттам̣ на лабхим̣суйева.

саттаме дивасе а̄йасмато маха̄моггалла̄насса ча а̄йасмато пин̣д̣олабха̄радва̄джасса ча ‘‘ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чарисса̄ма̄’’ти гантва̄ екасмим̣ пит̣т̣хипа̄са̄н̣е т̣хатва̄ чӣварам̣ па̄рупанака̄ле дхуттака̄ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘амбхо пуббе чха саттха̄ро локе ‘майам̣ арахантамха̄’ти вичарим̣су., ра̄джагахасет̣т̣хино пана аджджа саттамо дивасо паттам̣ усса̄петва̄ ‘саче араха̄ аттхи, а̄ка̄сена̄гантва̄ ган̣ха̄тӯ’ти вадантасса, екопи ‘ахам̣ араха̄’ти а̄ка̄се уппатанто наттхи. аджджа но локе араханта̄нам̣ наттхибха̄во н̃а̄то’’ти. там̣ катхам̣ сутва̄ а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но а̄йасмантам̣ пин̣д̣олабха̄радва̄джам̣ а̄ха – ‘‘сутам̣ те, а̄вусо бха̄радва̄джа, имесам̣ вачанам̣, име буддхасса са̄санам̣ паригган̣ханта̄ вийа ваданти. тван̃ча махиддхико маха̄нубха̄во, гаччха там̣ паттам̣ а̄ка̄сена гантва̄ ган̣ха̄хӣ’’ти. а̄вусо маха̄моггалла̄на, твам̣ иддхиманта̄нам̣ агго, твам̣ етам̣ ган̣ха̄хи, тайи пана агган̣ханте ахам̣ ган̣хисса̄мӣти. ‘‘ган̣ха̄вусо’’ти вутте а̄йасма̄ пин̣д̣олабха̄радва̄джо абхин̃н̃а̄па̄дакам̣ чатуттхаджджха̄нам̣ сама̄паджджитва̄ ут̣т̣ха̄йа тига̄вутам̣ пит̣т̣хипа̄са̄н̣ам̣ па̄дантена пат̣иччха̄денто тулапичу вийа а̄ка̄се ут̣т̣ха̄петва̄ ра̄джагаханагарасса упари саттаккхаттум̣ анупарийа̄йи. со тига̄вутапама̄н̣асса нагарасса пидха̄нам̣ вийа пан̃н̃а̄йи. нагарава̄сино ‘‘па̄са̄н̣о но аваттхаритва̄ ган̣ха̄тӣ’’ти бхӣта̄ суппа̄дӣни маттхаке катва̄ таттха таттха нилӣйим̣су. саттаме ва̄ре тхеро пит̣т̣хипа̄са̄н̣ам̣ бхиндитва̄ атта̄нам̣ дассеси. маха̄джано тхерам̣ дисва̄, ‘‘бханте пин̣д̣олабха̄радва̄джа, тава па̄са̄н̣ам̣ дал̣хам̣ катва̄ ган̣ха, ма̄ но саббе на̄сайӣ’’ти. тхеро па̄са̄н̣ам̣ па̄дантена кхипитва̄ виссаджджеси. со гантва̄ йатха̄т̣ха̄нейева патит̣т̣ха̄си. тхеро сет̣т̣хисса гехаматтхаке ат̣т̣ха̄си. там̣ дисва̄ сет̣т̣хи урена нипаджджитва̄ ‘‘отаратха са̄мӣ’’ти ватва̄ а̄ка̄сато отин̣н̣ам̣ тхерам̣ нисӣда̄петва̄ паттам̣ ота̄ра̄петва̄ чатумадхурапун̣н̣ам̣ катва̄ тхерасса ада̄си. тхеро паттам̣ гахетва̄ виха̄ра̄бхимукхо па̄йа̄си. атхасса йе аран̃н̃агата̄ ва̄ сун̃н̃а̄га̄рагата̄ ва̄ там̣ па̄т̣иха̄рийам̣ на̄ддасам̣су. те саннипатитва̄, ‘‘бханте, амха̄кампи па̄т̣иха̄рийам̣ дассехӣ’’ти тхерам̣ анубандхим̣су. со тесам̣ тесам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ дассетва̄ виха̄рам̣ агама̄си.

саттха̄ там̣ анубандхитва̄ унна̄дентасса маха̄джанасса саддам̣ сутва̄, ‘‘а̄нанда, кассесо саддо’’ти пуччхитва̄, ‘‘бханте, пин̣д̣олабха̄радва̄джена а̄ка̄се уппатитва̄ чанданапатто гахито, тасса сантике есо саддо’’ти сутва̄ бха̄радва̄джам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира тайа̄ евам̣ ката’’нти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте, ‘‘касма̄ те, бха̄радва̄джа, евам̣ ката’’нти тхерам̣ гарахитва̄ там̣ паттам̣ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣ам̣ бхеда̄петва̄ бхиккхӯнам̣ ан̃джанаписанаттха̄йа да̄петва̄ па̄т̣иха̄рийасса акаран̣аттха̄йа са̄вака̄нам̣ сиккха̄падам̣ (чӯл̣ава. 252) пан̃н̃а̄песи.

титтхийа̄ ‘‘саман̣о кира готамо там̣ паттам̣ бхеда̄петва̄ па̄т̣иха̄рийасса акаран̣аттха̄йа са̄вака̄нам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄песӣ’’ти сутва̄ ‘‘саман̣асса готамасса са̄вака̄ пан̃н̃аттам̣ сиккха̄падам̣ джӣвитахетупи на̄тиккаманти, саман̣опи готамо там̣ раккхиссатева. ида̄ни амхехи ока̄со ладдхо’’ти нагаравӣтхӣсу а̄рочента̄ вичарим̣су ‘‘майам̣ аттано гун̣ам̣ раккханта̄ пуббе да̄румайапаттасса ка̄ран̣а̄ аттано гун̣ам̣ маха̄джанасса на дассайимха̄, саман̣асса готамасса са̄вака̄ паттакаматтасса ка̄ран̣а̄ аттано гун̣ам̣ маха̄джанасса дассесум̣. саман̣о готамо аттано пан̣д̣итата̄йа паттам̣ бхеда̄петва̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄песи, ида̄ни майам̣ тенева саддхим̣ па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄ма̄’’ти.

ра̄джа̄ бимбиса̄ро там̣ катхам̣ сутва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ ‘‘тумхехи кира, бханте, па̄т̣иха̄рийасса акаран̣аттха̄йа са̄вака̄нам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃атта’’нти? ‘‘а̄ма, маха̄ра̄джа̄’’ти. ида̄ни титтхийа̄ ‘‘тумхехи саддхим̣ па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄ма̄’’ти ваданти, ким̣ ида̄ни кариссатха̄ти? ‘‘тесу каронтесу карисса̄ми, маха̄ра̄джа̄’’ти. нану тумхехи сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттанти. на̄хам̣, маха̄ра̄джа, аттано сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄песим̣, там̣ мамева са̄вака̄нам̣ пан̃н̃аттанти. тумхе т̣хапетва̄ ан̃н̃аттха сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣ на̄ма хоти, бхантети. тена хи, маха̄ра̄джа, тамеветтха пат̣ипуччха̄ми, ‘‘аттхи пана те, маха̄ра̄джа, виджите уййа̄на’’нти. ‘‘аттхи, бханте’’ти. ‘‘саче те, маха̄ра̄джа, уййа̄не маха̄джано амба̄дӣни кха̄деййа, кимасса каттабба’’нти? ‘‘дан̣д̣о, бханте’’ти. ‘‘твам̣ пана кха̄дитум̣ лабхасӣ’’ти? ‘‘а̄ма, бханте, майхам̣ дан̣д̣о наттхи, ахам̣ аттано сантакам̣ кха̄дитум̣ лабха̄мӣ’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, йатха̄ тава тийоджанасатике радждже а̄н̣а̄ паваттати, аттано уййа̄не амба̄дӣни кха̄дантасса дан̣д̣о наттхи, ан̃н̃есам̣ аттхи, евам̣ мамапи чаккава̄л̣акот̣исатасахассе а̄н̣а̄ паваттати, аттано сиккха̄падапан̃н̃аттийа̄ атиккамо на̄ма наттхи, ан̃н̃есам̣ пана аттхи, карисса̄махам̣ па̄т̣иха̄рийа’’нти. титтхийа̄ там̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘ида̄намха̄ нат̣т̣ха̄, саман̣ена кира готамена са̄вака̄нам̣йева сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣, на аттано. сайамева кира па̄т̣иха̄рийам̣ каттука̄мо, ким̣ ну кхо карома̄’’ти мантайим̣су.

ра̄джа̄ саттха̄рам̣ пуччхи – ‘‘бханте, када̄ па̄т̣иха̄рийам̣ кариссатха̄’’ти. ‘‘ито чатума̄саччайена а̄са̄л̣хипун̣н̣ама̄йам̣, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘каттха кариссатха, бханте’’ти? ‘‘са̄ваттхим̣ нисса̄йа, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘касма̄ пана саттха̄ евам̣ дӯрат̣т̣ха̄нам̣ ападисӣ’’ти? ‘‘йасма̄ там̣ саббабуддха̄нам̣ маха̄па̄т̣иха̄рийакаран̣ат̣т̣ха̄нам̣, апича маха̄джанасса саннипа̄танаттха̄йапи дӯрат̣т̣ха̄намева ападисӣ’’ти. титтхийа̄ там̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘ито кира чатуннам̣ ма̄са̄нам̣ аччайена саман̣о готамо са̄ваттхийам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ кариссати, ида̄ни там̣ амун̃читва̄ва анубандхисса̄ма, маха̄джано амхе дисва̄ ‘ким̣ ида’нти пуччхиссати. атхасса ваккха̄ма ‘майам̣ саман̣ена готамена саддхим̣ па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄ма̄’ти вадимха̄. со пала̄йати, майамасса пала̄йитум̣ адатва̄ анубандха̄ма̄’’ти. саттха̄ ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чаритва̄ никкхами. титтхийа̄писса паччхатова никкхамитва̄ бхаттакиччат̣т̣ха̄не васанти. васитат̣т̣ха̄не пунадивасе па̄тара̄сам̣ каронти. те мануссехи ‘‘кимида’’нти пуччхита̄ хет̣т̣ха̄ чинтитанийа̄менева а̄рочесум̣. маха̄джанопи ‘‘па̄т̣иха̄рийам̣ пассисса̄ма̄’’ти анубандхи.

саттха̄ анупуббена са̄ваттхим̣ па̄пун̣и. титтхийа̄пи тена саддхим̣йева гантва̄ упат̣т̣ха̄ке сама̄дапетва̄ сатасахассам̣ лабхитва̄ кхадиратхамбхехи ман̣д̣апам̣ ка̄ретва̄ нӣлуппалехи чха̄да̄петва̄ ‘‘идха па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄ма̄’’ти нисӣдим̣су. ра̄джа̄ пасенади косало саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘бханте, титтхийехи ман̣д̣апо ка̄рито, ахампи тумха̄кам̣ ман̣д̣апам̣ карисса̄мӣ’’ти. ‘‘алам̣, маха̄ра̄джа, аттхи майхам̣ ман̣д̣апака̄рако’’ти. ‘‘бханте, мам̣ т̣хапетва̄ ко ан̃н̃о ка̄тум̣ саккхиссатӣ’’ти? ‘‘сакко, девара̄джа̄’’ти. ‘‘кахам̣ пана, бханте, па̄т̣иха̄рийам̣ кариссатха̄’’ти? ‘‘кан̣д̣амбаруккхамӯле, маха̄ра̄джа̄’’ти. титтхийа̄ ‘‘амбаруккхамӯле кира па̄т̣иха̄рийам̣ кариссатӣ’’ти сутва̄ аттано упат̣т̣ха̄ка̄нам̣ а̄рочетва̄ йоджанаббхантаре т̣ха̄не антамасо тадахуджа̄тампи амбапотакам̣ уппа̄т̣етва̄ аран̃н̃е кхипа̄песум̣.

саттха̄ а̄са̄л̣хипун̣н̣амадивасе антонагарам̣ па̄виси. ран̃н̃опи уййа̄напа̄ло кан̣д̣о на̄ма екам̣ пин̇галакипилликехи катапаттапут̣асса антаре махантам̣ амбапаккам̣ дисва̄ тасса гандхарасалобхена сампатанте ва̄йасе пала̄петва̄ ран̃н̃о кха̄данаттха̄йа а̄да̄йа гаччханто антара̄магге саттха̄рам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘ра̄джа̄ имам̣ амбам̣ кха̄дитва̄ майхам̣ ат̣т̣ха ва̄ сол̣аса ва̄ каха̄пан̣е дадеййа, там̣ ме екаттабха̄вепи джӣвитавуттийа̄ на̄лам̣. саче пана̄хам̣ саттху имам̣ дасса̄ми, авассам̣ там̣ ме дӣгхака̄лам̣ хита̄вахам̣ бхависсатӣ’’ти. со там̣ амбапаккам̣ саттху упана̄меси. саттха̄ а̄нандаттхерам̣ олокеси. атхасса тхеро чатумаха̄ра̄джадаттийам̣ паттам̣ нӣхаритва̄ хаттхе т̣хапеси. саттха̄ паттам̣ упана̄метва̄ амбапаккам̣ пат̣иггахетва̄ таттхева нисӣдана̄ка̄рам̣ дассеси. тхеро чӣварам̣ пан̃н̃а̄петва̄ ада̄си. атхасса тасмим̣ нисинне тхеро па̄нӣйам̣ парисса̄ветва̄ амбапаккам̣ маддитва̄ па̄накам̣ катва̄ ада̄си. саттха̄ амбапа̄накам̣ пивитва̄ кан̣д̣ам̣ а̄ха – ‘‘имам̣ амбат̣т̣хим̣ идхева пам̣сум̣ вийӯхитва̄ ропехӣ’’ти. со татха̄ ака̄си. саттха̄ тасса упари хаттхам̣ дхови. хаттхе дховитаматтейева нан̇галасӣсаматтаккхандхо хутва̄ уббедхена пан̣н̣а̄сахаттхо амбаруккхо ут̣т̣хахи. чатӯсу диса̄су екека̄, уддхам̣ ека̄ти пан̃ча маха̄са̄кха̄ пан̣н̣а̄сахаттха̄ ахесум̣. со та̄вадева пуппхапхаласан̃чханно хутва̄ екекасмим̣ т̣ха̄не парипаккаамбапин̣д̣идхаро ахоси. паччхато а̄гаччханта̄ бхиккхӯ амбапакка̄ни кха̄данта̄ ева а̄гамим̣су. ра̄джа̄ ‘‘еварӯпо кира амбаруккхо ут̣т̣хито’’ти сутва̄ ‘‘ма̄ нам̣ кочи чхиндӣ’’ти а̄раккхам̣ т̣хапеси. со пана кан̣д̣ена ропитатта̄ кан̣д̣амбаруккхотвева пан̃н̃а̄йи. дхуттака̄пи амбапакка̄ни кха̄дитва̄ ‘‘харе дут̣т̣хатиттхийа̄ ‘саман̣о кира готамо кан̣д̣амбаруккхамӯле па̄т̣иха̄рийам̣ кариссатӣ’ти тумхехи йоджанаббхантаре тадахуджа̄та̄пи амбапотака̄ уппа̄т̣а̄пита̄, кан̣д̣амбо на̄ма айа’’нти ватва̄ те уччхит̣т̣хаамбат̣т̣хӣхи пахарим̣су.

сакко ва̄тавала̄хакам̣ девапуттам̣ а̄н̣а̄песи ‘‘титтхийа̄нам̣ ман̣д̣апам̣ ва̄техи уппа̄т̣етва̄ укка̄рабхӯмийам̣ кхипа̄пехӣ’’ти. со татха̄ ака̄си. сӯрийампи девапуттам̣ а̄н̣а̄песи ‘‘сӯрийаман̣д̣алам̣ никад̣д̣ханто та̄пехӣ’’ти. со татха̄ ака̄си. пуна ва̄тавала̄хакам̣ а̄н̣а̄песи ‘‘ва̄таман̣д̣алам̣ ут̣т̣ха̄пенто йа̄хӣ’’ти. со татха̄ каронто титтхийа̄нам̣ паггхаритаседасарӣре раджоват̣т̣ийа̄ окири. те тамбаматтикасадиса̄ ахесум̣. вассавала̄хакампи а̄н̣а̄песи ‘‘маханта̄ни биндӯни па̄техӣ’’ти. со татха̄ ака̄си. атха несам̣ ка̄йо кабарага̄висадисо ахоси. те ниган̣т̣ха̄ ладжджама̄на̄ хутва̄ саммукхасаммукхат̣т̣ха̄ненева пала̄йим̣су. евам̣ пала̄йантесу пура̄н̣акассапасса упат̣т̣ха̄ко еко кассако ‘‘ида̄ни ме аййа̄нам̣ па̄т̣иха̄рийакаран̣авела̄, гантва̄ па̄т̣иха̄рийам̣ пассисса̄мӣ’’ти гон̣е виссаджджетва̄ па̄това а̄бхатам̣ йа̄гукут̣ан̃чева йоттакан̃ча гахетва̄ а̄гаччханто пура̄н̣ам̣ татха̄ пала̄йантам̣ дисва̄, бханте, аджджа ‘аййа̄нам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ пассисса̄мӣ’ти а̄гаччха̄ми, тумхе кахам̣ гаччхатха̄’’ти. ким̣ те па̄т̣иха̄рийена, имам̣ кут̣ан̃ча йоттан̃ча дехӣти. со тена диннам̣ кут̣ан̃ча йоттан̃ча а̄да̄йа надӣтӣрам̣ гантва̄ кут̣ам̣ йоттена аттано гӣва̄йа бандхитва̄ ладжджанто кин̃чи акатхетва̄ рахаде патитва̄ удакапуббул̣е ут̣т̣ха̄пенто ка̄лам̣ катва̄ авӣчимхи ниббатти.

сакко а̄ка̄се ратаначан̇камам̣ ма̄песи. тасса ека̄ кот̣и па̄чӣначаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ ахоси, ека̄ паччхимачаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣. саттха̄ саннипатита̄йа чхаттим̣сайоджаника̄йа париса̄йа вад̣д̣хама̄накаччха̄йа̄йа ‘‘ида̄ни па̄т̣иха̄рийакаран̣авела̄’’ти гандхакут̣ито никкхамитва̄ памукхе ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ гхаран̣ӣ на̄ма иддхимантӣ ека̄ ана̄га̄миупа̄сика̄ упасан̇камитва̄, ‘‘бханте, ма̄диса̄йа дхӣтари виджджама̄на̄йа тумха̄кам̣ киламанакиччам̣ наттхи, ахам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘катхам̣ твам̣ кариссаси, гхаран̣ӣ’’ти? ‘‘бханте, екасмим̣ чаккава̄л̣агаббхе маха̄патхавим̣ удакам̣ катва̄ удакасакун̣ика̄ вийа нимуджджитва̄ па̄чӣначаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ атта̄нам̣ дассесса̄ми, татха̄ паччхимауттарадаккхин̣ачаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣, татха̄ маджджхе’’. маха̄джано мам̣ дисва̄ ‘‘ка̄ еса̄’’ти вутте ваккхати ‘‘гхаран̣ӣ на̄меса̄, айам̣ та̄ва екисса̄ иттхийа̄ а̄нубха̄во, буддха̄нубха̄во пана кӣдисо бхависсатӣ’’ти. евам̣ титтхийа̄ тумхе адисва̄ва пала̄йиссантӣти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘джа̄на̄ми те гхаран̣ӣ еварӯпам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ ка̄тум̣ саматтхабха̄вам̣, на пана̄йам̣ таваттха̄йа баддхо ма̄ла̄пут̣о’’ти ватва̄ пат̣иккхипи. са̄ ‘‘на ме саттха̄ ануджа̄на̄ти, аддха̄ майа̄ уттаритарам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ ка̄тум̣ саматтхо ан̃н̃о аттхӣ’’ти екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. саттха̄пи ‘‘евамева тесам̣ гун̣о па̄кат̣о бхависсатӣти евам̣ чхаттим̣сайоджаника̄йа париса̄йа маджджхе сӣхана̄дам̣ надиссатӣ’’ти ман̃н̃ама̄но апарепи пуччхи – ‘‘тумхе катхам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ кариссатха̄’’ти. те ‘‘еван̃ча еван̃ча карисса̄ма, бханте’’ти саттху пурато т̣хита̄ва сӣхана̄дам̣ надим̣су. тесу кира чӯл̣аана̄тхапин̣д̣ико ‘‘ма̄дисе ана̄га̄миупа̄саке путте виджджама̄не саттху киламанакиччам̣ наттхӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘ахам̣, бханте, па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘катхам̣ кариссасӣ’’ти пут̣т̣хо ‘‘ахам̣, бханте, два̄дасайоджаникам̣ брахматтабха̄вам̣ нимминитва̄ имисса̄ париса̄йа маджджхе маха̄мегхагаджджитасадисена саддена брахмааппхот̣анам̣ на̄ма аппхот̣есса̄мӣ’’ти. маха̄джано ‘‘ким̣ на̄месо саддо’’ти пуччхитва̄ ‘‘чӯл̣аана̄тхапин̣д̣икасса кира брахмааппхот̣анасаддо на̄ма̄’’ти ваккхати. титтхийа̄ ‘‘гахапатикасса кира та̄ва есо а̄нубха̄во, буддха̄нубха̄во кӣдисо бхависсатӣ’’ти тумхе адисва̄ва пала̄йиссантӣти. саттха̄ ‘‘джа̄на̄ми те а̄нубха̄ва’’нти тассапи татхева ватва̄ па̄т̣иха̄рийакаран̣ам̣ на̄нуджа̄ни.

атхека̄ пат̣исамбхидаппатта̄ саттавассика̄ чӣраса̄ман̣ерӣ кира на̄ма саттха̄рам̣ вандитва̄ ‘‘ахам̣, бханте, па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘катхам̣ кариссаси чӣре’’ти? ‘‘бханте, синерун̃ча чаккава̄л̣апаббатан̃ча химавантан̃ча а̄харитва̄ имасмим̣ т̣ха̄не пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хапетва̄ ахам̣ хам̣сасакун̣ӣ вийа тато тато никкхамитва̄ асаджджама̄на̄ гамисса̄ми, маха̄джано мам̣ дисва̄ ‘ка̄ еса̄’ти пуччхитва̄ ‘чӣраса̄ман̣ерӣ’ти ваккхати. титтхийа̄ ‘саттавассика̄йа та̄ва са̄ман̣ерийа̄ айама̄нубха̄во, буддха̄нубха̄во кӣдисо бхависсатӣ’ти тумхе адисва̄ва пала̄йиссантӣ’’ти. ито парам̣ еварӯпа̄ни вачана̄ни вутта̄нуса̄ренева ведитабба̄ни. тасса̄пи бхагава̄ ‘‘джа̄на̄ми те а̄нубха̄ва’’нти ватва̄ па̄т̣иха̄рийакаран̣ам̣ на̄нуджа̄ни. атхеко пат̣исамбхидаппатто кхӣн̣а̄саво чундаса̄ман̣еро на̄ма джа̄тийа̄ саттавассико саттха̄рам̣ вандитва̄ ‘‘ахам̣ бхагава̄ па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘катхам̣ кариссасӣ’’ти пут̣т̣хо а̄ха – ‘‘ахам̣, бханте, джамбудӣпасса дхаджабхӯтам̣ маха̄джамбуруккхам̣ кхандхе гахетва̄ ча̄летва̄ маха̄джамбупесийо а̄харитва̄ имам̣ парисам̣ кха̄да̄песса̄ми, па̄риччхаттакакусума̄ни ча а̄харитва̄ тумхе вандисса̄мӣ’’ти. саттха̄ ‘‘джа̄на̄ми те а̄нубха̄ва’’нти тасса па̄т̣иха̄рийакаран̣ам̣ пат̣иккхипи.

атха уппалаван̣н̣а̄ тхерӣ саттха̄рам̣ вандитва̄ ‘‘ахам̣, бханте, па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘катхам̣ кариссасӣ’’ти пут̣т̣ха̄ а̄ха – ‘‘ахам̣, бханте, саманта̄ два̄дасайоджаникам̣ парисам̣ дассетва̄ а̄ват̣т̣ато чхаттим̣сайоджана̄йа париса̄йа паривуто чаккаваттира̄джа̄ хутва̄ а̄гантва̄ тумхе вандисса̄мӣ’’ти. саттха̄ ‘‘джа̄на̄ми те а̄нубха̄ва’’нти тасса̄пи па̄т̣иха̄рийакаран̣ам̣ пат̣иккхипи. атха маха̄моггалла̄наттхеро бхагавантам̣ вандитва̄ ‘‘ахам̣, бханте, па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘катхам̣ кариссасӣ’’ти пут̣т̣хо а̄ха – ‘‘ахам̣, бханте, синерупаббатара̄джа̄нам̣ дантантаре т̣хапетва̄ ма̄саса̄сапабӣджам̣ вийа кха̄дисса̄мӣ’’ти. ‘‘ан̃н̃ам̣ ким̣ кариссасӣ’’ти? ‘‘имам̣ маха̄патхавим̣ кат̣аса̄ракам̣ вийа сам̣веллитва̄ ан̇гулантаре никкхиписса̄мӣ’’ти. ‘‘ан̃н̃ам̣ ким̣ кариссасӣ’’ти? ‘‘маха̄патхавим̣ кула̄лачаккам̣ вийа париваттетва̄ маха̄джанам̣ патхаводжам̣ кха̄да̄песса̄мӣ’’ти. ‘‘ан̃н̃ам̣ ким̣ кариссасӣ’’ти? ‘‘ва̄махаттхе патхавим̣ катва̄ име сатте даккхин̣ахаттхена ан̃н̃асмим̣ дӣпе т̣хапесса̄мӣ’’ти. ‘‘ан̃н̃ам̣ ким̣ кариссасӣ’’ти? ‘‘синерум̣ чхаттадан̣д̣ам̣ вийа катва̄ маха̄патхавим̣ уккхипитва̄ тассупари т̣хапетва̄ чхаттахаттхо бхиккху вийа екахаттхена̄да̄йа а̄ка̄се чан̇камисса̄мӣ’’ти. саттха̄ ‘‘джа̄на̄ми те а̄нубха̄ва’’нти тассапи па̄т̣иха̄рийакаран̣ам̣ на̄нуджа̄ни. со ‘‘джа̄на̄ти ман̃н̃е саттха̄ майа̄ уттаритарам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ ка̄тум̣ саматтха’’нти екамантам̣ ат̣т̣ха̄си.

атха нам̣ саттха̄ ‘‘на̄йам̣ моггалла̄нам̣ таваттха̄йа баддхо ба̄ла̄пут̣о. ахан̃хи асамадхуро, мама дхурам̣ ан̃н̃о вахитум̣ саматтхо на̄ма наттхи. аначчхарийаметам̣, йам̣ ида̄ни мама дхурам̣ вахитум̣ саматтхо на̄ма бхавеййа. ахетукатираччха̄найонийам̣ ниббаттака̄лепи мама дхурам̣ ан̃н̃о вахитум̣ саматтхо на̄ма на̄хосийева̄’’ти ватва̄ ‘‘када̄ пана, бханте’’ти тхерена пут̣т̣хо атӣтам̣ а̄харитва̄ –

‘‘йато йато гару дхурам̣, йато гамбхӣраваттанӣ;

тада̄ссу кан̣хам̣ йун̃джанти, сва̄ссу там̣ вахате дхура’’нти. –

идам̣ кан̣хаусабхаджа̄такам̣ (джа̄. 1.1.29) виттха̄ретва̄ пуна тамева ваттхум̣ висесетва̄ дассенто –

‘‘манун̃н̃амева бха̄сеййа, на̄манун̃н̃ам̣ куда̄чанам̣;

манун̃н̃ам̣ бха̄сама̄насса, гарум̣ бха̄рам̣ удаддхари;

дханан̃ча нам̣ ала̄бхеси, тена чаттамано ахӯ’’ти. –

идам̣ нандивиса̄ладжа̄такам̣ виттха̄ретва̄ катхеси. катхетва̄ ча пана саттха̄ ратаначан̇камам̣ абхирухи, пурато два̄дасайоджаника̄ париса̄ ахоси татха̄ паччхато ча уттарато ча даккхин̣ато ча. уджукам̣ пана чатувӣсатийоджаника̄йа париса̄йа маджджхе бхагава̄ йамакапа̄т̣иха̄рийам̣ ака̄си.

там̣ па̄л̣ито та̄ва евам̣ ведитаббам̣ (пат̣и. ма. 1.116) – катамам̣ татха̄гатасса йамакапа̄т̣иха̄рийе н̃а̄н̣ам̣? идхам̣ татха̄гато йамакапа̄т̣иха̄рийам̣ кароти аса̄дха̄ран̣ам̣ са̄вакехи, упаримака̄йато аггиккхандхо паваттати, хет̣т̣химака̄йато удакадха̄ра̄ паваттати. хет̣т̣химака̄йато аггиккхандхо паваттати, упаримака̄йато удакадха̄ра̄ паваттати. пураттхимака̄йато, паччхимака̄йато; паччхимака̄йато, пураттхимака̄йато; даккхин̣ааккхито, ва̄мааккхито; ва̄мааккхито, даккхин̣ааккхито; даккхин̣акан̣н̣асотато, ва̄макан̣н̣асотато; ва̄макан̣н̣асотато, даккхин̣акан̣н̣асотато; даккхин̣ана̄сика̄сотато, ва̄мана̄сика̄сотато; ва̄мана̄сика̄сотато, даккхин̣ана̄сика̄сотато; даккхин̣аам̣сакӯт̣ато, ва̄маам̣сакӯт̣ато; ва̄маам̣сакӯт̣ато, даккхин̣аам̣сакӯт̣ато; даккхин̣ахаттхато, ва̄махаттхато; ва̄махаттхато, даккхин̣ахаттхато; даккхин̣апассато, ва̄мапассато; ва̄мапассато, даккхин̣апассато; даккхин̣апа̄дато, ва̄мапа̄дато; ва̄мапа̄дато, даккхин̣апа̄дато; ан̇гулан̇гулехи, ан̇гулантарика̄хи; ан̇гулантарика̄хи, ан̇гулан̇гулехи; екекаломакӯпато аггиккхандхо паваттати, екекаломато удакадха̄ра̄ паваттати. екекаломато аггиккхандхо паваттати, екекаломакӯпато удакадха̄ра̄ паваттати чханнам̣ ван̣н̣а̄нам̣ нӣла̄нам̣ пӣтака̄нам̣ лохитака̄нам̣ ода̄та̄нам̣ ман̃джет̣т̣ха̄нам̣ пабхассара̄нам̣. бхагава̄ чан̇камати, буддханиммито тит̣т̣хати ва̄ нисӣдати ва̄ сеййам̣ ва̄ каппети…пе… ниммито сеййам̣ каппети, бхагава̄ чан̇камати ва̄ тит̣т̣хати ва̄ нисӣдати ва̄. идам̣ татха̄гатасса йамакапа̄т̣иха̄рийе н̃а̄н̣анти.

идам̣ пана па̄т̣иха̄рийам̣ бхагава̄ тасмим̣ чан̇каме чан̇камитва̄ ака̄си. тасса теджокасин̣асама̄паттивасена упаримака̄йато аггиккхандхо паваттати, а̄покасин̣асама̄паттивасена хет̣т̣химака̄йато удакадха̄ра̄ паваттати. на пана удакадха̄ра̄йа паваттанат̣т̣ха̄нато аггиккхандхо паваттати, аггиккхандхасса паваттанат̣т̣ха̄нато удакадха̄ра̄ паваттатӣти дассетум̣ ‘‘хет̣т̣химака̄йато упаримака̄йато’’ти вуттам̣. есева найо саббападесу. аггиккхандхо панеттха удакадха̄ра̄йа асаммиссо ахоси, татха̄ удакадха̄ра̄ аггиккхандхена. убхайампи кира четам̣ йа̄ва брахмалока̄ уггантва̄ чаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ патати. ‘‘чханнам̣ ван̣н̣а̄на’’нти вутта̄ панасса чхаббан̣н̣арам̣сийо гхат̣ехи а̄син̃чама̄нам̣ вилӣнасуван̣н̣ам̣ вийа йантана̄ликато никкхантасуван̣н̣арасадха̄ра̄ вийа ча екачаккава̄л̣агаббхато уггантва̄ брахмалокам̣ а̄хачча пат̣иниваттитва̄ чаккава̄л̣амукхават̣т̣имева ган̣хим̣су. екачаккава̄л̣агаббхам̣ ван̇кагопа̄насикам̣ вийа бодхигхарам̣ ахоси ека̄локам̣.

там̣дивасам̣ саттха̄ чан̇камитва̄ па̄т̣иха̄рийам̣ каронто антарантара̄ маха̄джанасса дхаммам̣ катхеси. катхенто ча джанам̣ нирасса̄сам̣ акатва̄ тасса асса̄сава̄рам̣ дети. тасмим̣ кхан̣е маха̄джано са̄дхука̄рам̣ паваттеси. тасса са̄дхука̄рапаваттанака̄ле саттха̄ та̄вамахатийа̄ париса̄йа читтам̣ олокенто екекасса сол̣асаннам̣ а̄ка̄ра̄нам̣ васена читта̄ча̄рам̣ ан̃н̃а̄си. евам̣ лахукапариваттам̣ буддха̄нам̣ читтам̣. йо йо йасмин̃ча дхамме йасмин̃ча па̄т̣ихӣре пасанно, тасса тасса аджджха̄сайавасенева дхамман̃ча катхеси, па̄т̣ихӣран̃ча ака̄си. евам̣ дхамме десийама̄не па̄т̣ихӣре ча карийама̄не маха̄джанасса дхамма̄бхисамайо ахоси. саттха̄ пана тасмим̣ сама̄гаме аттано манам̣ гахетва̄ ан̃н̃ам̣ пан̃хам̣ пуччхитум̣ саматтхам̣ адисва̄ ниммитабуддхам̣ ма̄песи. тена пуччхитам̣ пан̃хам̣ саттха̄ виссаджджеси, саттха̄ра̄ пуччхитам̣ со виссаджджеси. бхагавато чан̇каманака̄ле ниммито т̣ха̄на̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ каппеси, ниммитасса чан̇каманака̄ле бхагава̄ т̣ха̄на̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ каппеси. таматтхам̣ дассетум̣ ‘‘ниммито чан̇камати ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. евам̣ каронтасса саттху па̄т̣иха̄рийам̣ дисва̄ дхаммакатхам̣ сутва̄ тасмим̣ сама̄гаме вӣсатийа̄ па̄н̣акот̣ӣнам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси.

саттха̄ па̄т̣ихӣрам̣ каронтова ‘‘каттха ну кхо атӣтабуддха̄ идам̣ па̄т̣ихӣрам̣ катва̄ вассам̣ упентӣ’’ти а̄ваджджетва̄ ‘‘та̄ватим̣сабхаване вассам̣ упагантва̄ ма̄ту абхидхаммапит̣акам̣ десентӣ’’ти дисва̄ даккхин̣апа̄дам̣ уккхипитва̄ йугандхараматтхаке т̣хапетва̄ итарам̣ па̄дам̣ уккхипитва̄ синеруматтхаке т̣хапеси. евам̣ ат̣т̣хасат̣т̣хийоджанасатасахассат̣т̣ха̄не тайо падава̄ра̄ ахесум̣, две па̄дачхидда̄ни. саттха̄ па̄дам̣ паса̄ретва̄ аккамӣти на саллаккхетаббам̣. тасса хи па̄дуккхипанака̄лейева паббата̄ па̄дамӯлам̣ а̄гантва̄ сампат̣иччхим̣су, саттха̄ра̄ аккаманака̄ле те паббата̄ ут̣т̣ха̄йа сакат̣т̣ха̄нейева ат̣т̣хам̣су. сакко саттха̄рам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘пан̣д̣укамбаласила̄йа ман̃н̃е саттха̄ имам̣ васса̄ва̄сам̣ упессати, бахӯнан̃ча девата̄нам̣ упака̄ро бхависсати, саттхари панеттха васса̄ва̄сам̣ упагате ан̃н̃а̄ девата̄ хаттхампи т̣хапетум̣ на саккхиссанти. айам̣ кхо пана пан̣д̣укамбаласила̄ дӣгхато сат̣т̣хийоджана̄, виттха̄рато пан̣н̣а̄сайоджана̄, путхулато паннарасайоджана̄, саттхари нисиннепи туччхам̣ бхависсатӣ’’ти. саттха̄ тасса аджджха̄сайам̣ видитва̄ аттано сан̇гха̄т̣им̣ сила̄санам̣ пат̣иччха̄дайама̄нам̣ кхипи. сакко чинтеси – ‘‘чӣварам̣ та̄ва пат̣иччха̄дайама̄нам̣ кхипи, сайам̣ пана париттаке т̣ха̄не нисӣдиссатӣ’’ти. саттха̄ тасса аджджха̄сайам̣ видитва̄ нӣчапӣт̣хакам̣ маха̄пам̣сукӯлико вийа пан̣д̣укамбаласилам̣ анточӣварабхогейева катва̄ нисӣди. маха̄джанопи там̣кхан̣ан̃н̃ева саттха̄рам̣ олокенто на̄ддаса, чандасса аттхан̇гамитака̄ло вийа сӯрийасса ча аттхан̇гамитака̄ло вийа ахоси. маха̄джано –

‘‘гато ну читтакӯт̣ам̣ ва̄, кела̄сам̣ ва̄ йугандхарам̣;

на но даккхему самбуддхам̣, локаджет̣т̣хам̣ нара̄сабха’’нти. –

имам̣ га̄тхам̣ ваданто паридеви. апаре ‘‘саттха̄ на̄ма павивекарато, со ‘еварӯпа̄йа ме париса̄йа еварӯпам̣ па̄т̣ихӣрам̣ ката’нти ладжджа̄йа ан̃н̃ам̣ рат̣т̣хам̣ ва̄ джанападам̣ ва̄ гато бхависсати, на да̄ни там̣ даккхисса̄ма̄’’ти паридеванта̄ имам̣ га̄тхама̄хам̣су –

‘‘павивекарато дхӣро, нимам̣ локам̣ пунехити;

на но даккхему самбуддхам̣, локаджет̣т̣хам̣ нара̄сабха’’нти.

те маха̄моггалла̄нам̣ пуччхим̣су – ‘‘кахам̣, бханте, саттха̄’’ти? со сайам̣ джа̄нантопи ‘‘паресампи гун̣а̄ па̄кат̣а̄ хонтӯ’’ти аджджха̄сайена ‘‘ануруддхам̣ пуччхатха̄’’ти а̄ха. те тхерам̣ татха̄ пуччхим̣су – ‘‘кахам̣, бханте, саттха̄’’ти? та̄ватим̣сабхаване пан̣д̣укамбаласила̄йам̣ вассам̣ упагантва̄ ма̄ту абхидхаммапит̣акам̣ десетум̣ гатоти. ‘‘када̄ а̄гамиссати, бханте’’ти? ‘‘тайо ма̄се абхидхаммапит̣акам̣ десетва̄ маха̄пава̄ран̣адивасе’’ти. те ‘‘саттха̄рам̣ адисва̄ на гамисса̄ма̄’’ти таттхева кхандха̄ва̄рам̣ бандхим̣су. а̄ка̄самева кира несам̣ чхаданам̣ ахоси. та̄йа ча махатийа̄ париса̄йа сарӣранигхам̣со на̄ма на пан̃н̃а̄йи, патхавӣ виварам̣ ада̄си, саббаттха парисуддхамева бхӯмиталам̣ ахоси.

саттха̄ пат̣хамамева моггалла̄наттхерам̣ авоча – ‘‘моггалла̄на, твам̣ етисса̄йа париса̄йа дхаммам̣ десеййа̄си, чӯл̣аана̄тхапин̣д̣ико а̄ха̄рам̣ дассатӣ’’ти. тасма̄ там̣ тема̄сам̣ чӯл̣аана̄тхапин̣д̣икова тасса̄ париса̄йа йа̄панам̣ йа̄губхаттам̣ кха̄данӣйам̣ тамбулателагандхама̄ла̄пиландхана̄ни ча ада̄си. маха̄моггалла̄но дхаммам̣ десеси, па̄т̣иха̄рийадассанаттхам̣ а̄гата̄гатехи пут̣т̣хапан̃хе ча виссаджджеси. саттха̄рампи ма̄ту абхидхаммадесанаттхам̣ пан̣д̣укамбаласила̄йам̣ вассам̣ упагатам̣ дасасахассачаккава̄л̣адевата̄ парива̄райим̣су. тена вуттам̣ –

‘‘та̄ватим̣се йада̄ буддхо, сила̄йам̣ пан̣д̣укамбале;

па̄риччхаттакамӯламхи, виха̄си пурисуттамо.

‘‘дасасу локадха̄тӯсу, саннипатитва̄на девата̄;

пайирупа̄санти самбуддхам̣, васантам̣ на̄гамуддхани.

‘‘на кочи дево ван̣н̣ена, самбуддхасса вирочати;

саббе деве атиккамма, самбуддхова вирочатӣ’’ти. (пе. ва. 317-319);

евам̣ сабба̄ девата̄ аттано сарӣраппабха̄йа абхибхавитва̄ нисиннасса панасса ма̄та̄ туситавима̄нато а̄гантва̄ даккхин̣апассе нисӣди. индакопи девапутто а̄гантва̄ даккхин̣апассейева нисӣди, ан̇куро ва̄мапассе нисӣди. со махесаккха̄су девата̄су саннипатантӣсу апагантва̄ два̄дасайоджанике т̣ха̄не ока̄сам̣ лабхи, индако таттхева нисӣди. саттха̄ те убхопи олокетва̄ аттано са̄сане даккхин̣еййапуггала̄нам̣ диннада̄насса махаппхалабха̄вам̣ н̃а̄петука̄мо евама̄ха – ‘‘ан̇кура, тайа̄ дӣгхамантаре дасавассасахассапарима̄н̣ака̄ле два̄дасайоджаникам̣ уддханапантим̣ катва̄ маха̄да̄нам̣ диннам̣, ида̄ни мама сама̄гамам̣ а̄гантва̄ два̄дасайоджанике т̣ха̄не ока̄сам̣ лабхи, ким̣ ну кхо еттха ка̄ран̣а’’нти? вуттампи четам̣ –

‘‘олокетва̄на самбуддхо, ан̇куран̃ча̄пи индакам̣;

даккхин̣еййам̣ самбха̄венто, идам̣ вачанамабрави.

‘‘маха̄да̄нам̣ тайа̄ диннам̣, ан̇кура дӣгхамантаре;

атидӯре нисинноси, а̄гаччха мама сантике’’ти. (пе. ва. 321-322);

со саддхо патхавӣталам̣ па̄пун̣и. сабба̄пи нам̣ са̄ париса̄ ассоси. евам̣ вутте –

‘‘чодито бха̄витаттена, ан̇куро етамабрави;

ким̣ майхам̣ тена да̄нена, даккхин̣еййена сун̃н̃атам̣.

‘‘айам̣ со индако йаккхо, даджджа̄ да̄нам̣ париттакам̣;

атирочати амхехи, чандо та̄ра̄ган̣е йатха̄’’ти. (пе. ва. 323-324);

таттха даджджа̄ти датва̄. евам̣ вутте саттха̄ индакам̣ а̄ха – ‘‘индака, твам̣ мама даккхин̣апассе нисинно, касма̄ анапагантва̄ва нисӣдасӣ’’ти? со ‘‘ахам̣, бханте, сукхетте аппакабӣджам̣ вапанакассако вийа даккхин̣еййасампадам̣ алаттха’’нти даккхин̣еййам̣ пабха̄венто а̄ха –

‘‘уджджан̇гале йатха̄ кхетте, бӣджам̣ бахумпи ропитам̣;

на пхалам̣ випулам̣ хоти, напи тосети кассакам̣.

‘‘татхева да̄нам̣ бахукам̣, дуссӣлесу патит̣т̣хитам̣;

на пхалам̣ випулам̣ хоти, напи тосети да̄йакам̣.

‘‘йатха̄пи бхаддаке кхетте, бӣджам̣ аппампи ропитам̣;

самма̄ дха̄рам̣ павеччханте, пхалам̣ тосети кассакам̣.

‘‘татхева сӣлавантесу, гун̣авантесу та̄дису;

аппакампи катам̣ ка̄рам̣, пун̃н̃ам̣ хоти махаппхала’’нти. (пе. ва. 325-328);

ким̣ панетасса пуббакамманти? со кира ануруддхаттхерасса антога̄мам̣ пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хасса аттано а̄бхатам̣ кат̣аччхубхиккхам̣ да̄песи. тада̄ тасса пун̃н̃ам̣ ан̇курена дасавассасахасса̄ни два̄дасайоджаникам̣ уддханапантим̣ катва̄ диннада̄нато махаппхалатарам̣ джа̄там̣. тасма̄ евама̄ха.

евам̣ вутте саттха̄, ‘‘ан̇кура, да̄нам̣ на̄ма вичеййа да̄тум̣ ват̣т̣ати, евам̣ там̣ сукхеттесу вуттабӣджам̣ вийа махаппхалам̣ хоти. твам̣ пана на татха̄ ака̄си, тена те да̄нам̣ махаппхалам̣ на джа̄та’’нти имаматтхам̣ вибха̄венто –

‘‘вичеййа да̄нам̣ да̄таббам̣, йаттха диннам̣ махаппхалам̣…пе….

‘‘вичеййа да̄нам̣ сугатаппасаттхам̣,

йе даккхин̣еййа̄ идха джӣвалоке;

етесу динна̄ни махаппхала̄ни,

бӣджа̄ни вутта̄ни йатха̄ сукхетте’’ти. (пе. ва. 329-330) –

ватва̄ уттаримпи дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

‘‘тин̣адоса̄ни кхетта̄ни, ра̄гадоса̄ айам̣ паджа̄;

тасма̄ хи вӣтара̄гесу, диннам̣ хоти махаппхалам̣.

‘‘тин̣адоса̄ни кхетта̄ни, досадоса̄ айам̣ паджа̄;

тасма̄ хи вӣтадосесу, диннам̣ хоти махаппхалам̣.

‘‘тин̣адоса̄ни кхетта̄ни, мохадоса̄ айам̣ паджа̄;

тасма̄ хи вӣтамохесу, диннам̣ хоти махаппхалам̣.

‘‘тин̣адоса̄ни кхетта̄ни, иччха̄доса̄ айам̣ паджа̄;

тасма̄ хи вигатиччхесу, диннам̣ хоти махаппхала’’нти.

десана̄васа̄не ан̇куро ча индако ча сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

атха саттха̄ девапариса̄йа маджджхе нисинно ма̄тарам̣ а̄раббха ‘‘кусала̄ дхамма̄, акусала̄ дхамма̄, абйа̄ката̄ дхамма̄’’ти абхидхаммапит̣акам̣ пат̣т̣хапеси. евам̣ тайо ма̄се нирантарам̣ абхидхаммапит̣акам̣ катхеси. катхенто пана бхиккха̄ча̄равела̄йа ‘‘йа̄ва мама̄гамана̄ еттакам̣ на̄ма дхаммам̣ десетӯ’’ти ниммитабуддхам̣ ма̄петва̄ химавантам̣ гантва̄ на̄галата̄дантакат̣т̣хам̣ кха̄дитва̄ анотаттадахе мукхам̣ дховитва̄ уттаракуруто пин̣д̣апа̄там̣ а̄харитва̄ маха̄са̄лама̄л̣аке нисинно бхаттакиччам̣ ака̄си. са̄рипуттаттхеро таттха гантва̄ саттху ваттам̣ кароти. саттха̄ бхаттакиччапарийоса̄не, ‘‘са̄рипутта, аджджа майа̄ еттако на̄ма дхаммо бха̄сито, твам̣ аттано антева̄сика̄нам̣ бхиккхӯнам̣ ва̄чехӣ’’ти тхерасса катхеси. йамакапа̄т̣ихӣре кира пасӣдитва̄ пан̃часата̄ кулапутта̄ тхерасса сантике паббаджим̣су. те сандха̄йа тхерам̣ евама̄ха. ватва̄ ча пана девалокам̣ гантва̄ ниммитабуддхена деситат̣т̣ха̄нато пат̣т̣ха̄йа сайам̣ дхаммам̣ десеси. тхеропи гантва̄ тесам̣ бхиккхӯнам̣ дхаммам̣ десеси. те саттхари девалоке вихарантейева саттапакаран̣ика̄ ахесум̣.

те кира кассапабуддхака̄ле кхуддакаваггулийо хутва̄ екасмим̣ паббха̄ре оламбанта̄ двиннам̣ тхера̄нам̣ чан̇камитва̄ абхидхаммам̣ саджджха̄йанта̄нам̣ саддам̣ сутва̄ саре нимиттам̣ аггахесум̣. те ‘‘име кхандха̄ на̄ма, има̄ дха̄туйо на̄ма̄’’ти аджа̄нитва̄ саре нимиттагахан̣аматтенева тато чута̄ девалоке ниббатта̄, екам̣ буддхантарам̣ диббасампаттим̣ анубхавитва̄ тато чавитва̄ са̄ваттхийам̣ кулагхаресу ниббатта̄. йамакапа̄т̣ихӣре уппаннапаса̄да̄ тхерасса сантике паббаджитва̄ саббапат̣хамам̣ саттапакаран̣ика̄ ахесум̣. саттха̄пи тенева нӣха̄рена там̣ тема̄сам̣ абхидхаммам̣ десеси. десана̄васа̄не асӣтикот̣исахасса̄нам̣ девата̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси, маха̄ма̄йа̄пи сота̄паттипхале патит̣т̣хахи.

са̄пи кхо чхаттим̣сайоджанапариман̣д̣ала̄ париса̄ ‘‘ида̄ни саттаме дивасе маха̄пава̄ран̣а̄ бхависсатӣ’’ти маха̄моггалла̄наттхерам̣ упасан̇камитва̄ а̄ха – ‘‘бханте саттху, орохан̣адивасам̣ сан̃н̃а̄тум̣ ват̣т̣ати, на хи майам̣ саттха̄рам̣ адисва̄ гамисса̄ма̄’’ти. а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но там̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘са̄дха̄вусо’’ти ватва̄ таттхева патхавийам̣ нимугго синерупа̄дам̣ гантва̄ ‘‘мам̣ абхирухантам̣ париса̄ пассатӯ’’ти адхит̣т̣ха̄йа ман̣иратанена а̄вутам̣ пан̣д̣укамбаласуттам̣ вийа пан̃н̃а̄йама̄нарӯпова синерумаджджхена абхирухи. манусса̄пи нам̣ ‘‘екайоджанам̣ абхирул̣хо, двийоджанам̣ абхирул̣хо’’ти олокайим̣су. тхеропи саттху па̄де сӣсена уккхипанто вийа абхирухитва̄ вандитва̄ евама̄ха – ‘‘бханте, париса̄ тумхе дисва̄ва гантука̄ма̄, када̄ орохиссатха̄’’ти. ‘‘кахам̣ пана те, моггалла̄на, джет̣т̣хабха̄тико са̄рипутто’’ти. ‘‘бханте, сан̇кассанагаре вассам̣ упагато’’ти. моггалла̄на, ахам̣ ито саттаме дивасе маха̄пава̄ран̣а̄йа сан̇кассанагарадва̄ре отарисса̄ми, мам̣ дат̣т̣хука̄ма̄ таттха а̄гаччханту, са̄ваттхито сан̇кассанагарадва̄рам̣ тим̣сайоджана̄ни, еттаке магге кассачи па̄тхеййакиччам̣ наттхи, упосатхика̄ хутва̄ дхуравиха̄рам̣ дхаммассаванаттха̄йа гаччханта̄ вийа а̄гаччхеййа̄тха̄ти тесам̣ а̄рочеййа̄сӣти. тхеро ‘‘са̄дху, бханте’’ти гантва̄ татха̄ а̄рочеси.

саттха̄ вут̣т̣хавассо пава̄ретва̄ саккасса а̄рочеси – ‘‘маха̄ра̄джа, мануссапатхам̣ гамисса̄мӣ’’ти. сакко суван̣н̣амайам̣ ман̣имайам̣ раджатамайанти тӣн̣и сопа̄на̄ни ма̄песи. тесам̣ па̄да̄ сан̇кассанагарадва̄ре патит̣т̣хахим̣су, сӣса̄ни синерумуддхани. тесу даккхин̣апассе суван̣н̣амайам̣ сопа̄нам̣ девата̄нам̣ ахоси, ва̄мапассе раджатамайам̣ сопа̄нам̣ маха̄брахма̄нам̣ ахоси, маджджхе ман̣имайам̣ сопа̄нам̣ татха̄гатасса ахоси. саттха̄пи синерумуддхани т̣хатва̄ деворохан̣асамайе йамакапа̄т̣иха̄рийам̣ катва̄ уддхам̣ олокеси, йа̄ва брахмалока̄ екан̇ган̣а̄ ахесум̣. адхо олокеси, йа̄ва авӣчито екан̇ган̣ам̣ ахоси. диса̄видиса̄ олокеси, анека̄ни чаккава̄л̣асатасахасса̄ни екан̇ган̣а̄ни ахесум̣. дева̄ мануссе пассим̣су, манусса̄пи деве пассим̣су, саббе саммукха̄ва пассим̣су.

бхагава̄ чхаббан̣н̣арам̣сийо виссаджджеси. там̣ дивасам̣ буддхасирим̣ олокетва̄ чхаттим̣сайоджана париман̣д̣ала̄йа париса̄йа екопи буддхабха̄вам̣ апаттхенто на̄ма наттхи. суван̣н̣асопа̄нена дева̄ отарим̣су, раджатасопа̄нена маха̄брахма̄но отарим̣су, ман̣исопа̄нена самма̄самбуддхо отари. пан̃часикхо гандхаббадевапутто белувапан̣д̣увӣн̣ам̣ а̄да̄йа даккхин̣апассе т̣хатва̄ саттху гандхаббамадхурадиббавӣн̣а̄йа саддена пӯджам̣ каронто отари, ма̄тали, сан̇га̄хако ва̄мапассе т̣хатва̄ диббагандхама̄ла̄пуппхам̣ гахетва̄ намассама̄но пӯджам̣ катва̄ отари, маха̄брахма̄ чхаттам̣ дха̄реси, суйа̄мо ва̄лабӣджаним̣ дха̄реси. саттха̄ имина̄ парива̄рена саддхим̣ отаритва̄ сан̇кассанагарадва̄ре патит̣т̣хахи. са̄рипуттаттхеропи а̄гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ йасма̄ са̄рипуттаттхерена татха̄рӯпа̄йа буддхасирийа̄ отаранто саттха̄ ито пуббе на дит̣т̣хапуббо, тасма̄ –

‘‘на ме дит̣т̣хо ито пуббе, на суто уда кассачи;

евам̣ ваггувадо саттха̄, тусита̄ ган̣има̄гато’’ти. (су. ни. 961; маха̄ни. 190) –

а̄дӣхи аттано тут̣т̣хим̣ пака̄сетва̄, ‘‘бханте, аджджа саббепи деваманусса̄ тумха̄кам̣ пихайанти, паттхентӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ саттха̄, ‘‘са̄рипутта, еварӯпехи гун̣ехи саманна̄гата̄ буддха̄ деваманусса̄нам̣ пийа̄ хонтийева̄’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

181.

‘‘йе джха̄напасута̄ дхӣра̄, неккхаммӯпасаме рата̄;

дева̄пи тесам̣ пихайанти, самбуддха̄нам̣ сатӣмата’’нти.

таттха йе джха̄напасута̄ти лаккхан̣ӯпаниджджха̄нам̣ а̄рамман̣ӯпаниджджха̄нанти имесу двӣсу джха̄несу а̄ваджджанасама̄паджджанаадхит̣т̣ха̄навут̣т̣ха̄напаччавеккхан̣ехи йуттаппайутта̄. неккхаммӯпасаме рата̄ти еттха паббаджджа̄ неккхамманти на гахетабба̄, килесавӯпасаманибба̄наратим̣ пана сандха̄йетам̣ вуттам̣. дева̄пӣти дева̄пи манусса̄пи тесам̣ пихайанти паттхенти. сатӣматанти еварӯпагун̣а̄нам̣ тесам̣ сатийа̄ саманна̄гата̄нам̣ самбуддха̄нам̣. ‘‘ахо вата майам̣ буддха̄ бхавеййа̄ма̄’’ти буддхабха̄вам̣ иччхама̄на̄ пихайантӣти аттхо.

десана̄васа̄не тим̣саматта̄нам̣ па̄н̣акот̣ӣнам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси, тхерасса саддхивиха̄рика̄ пан̃часатабхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахим̣су.

саббабуддха̄нам̣ кира авиджахитамева йамакапа̄т̣ихӣрам̣ катва̄ девалоке вассам̣ васитва̄ сан̇кассанагарадва̄ре отаран̣ам̣. таттха пана даккхин̣апа̄дасса патит̣т̣хитат̣т̣ха̄нам̣ ачалачетийат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма хоти. саттха̄ таттха т̣хатва̄ путхуджджана̄дӣнам̣ висайе пан̃хам̣ пуччхи, путхуджджана̄ аттано висайе пан̃хе виссаджджетва̄ сота̄паннависайе пан̃хам̣ виссаджджетум̣ на̄саккхим̣су. татха̄ сакада̄га̄миа̄дӣнам̣ висайе сота̄панна̄дайо, маха̄моггалла̄нависайе сесамаха̄са̄вака̄, са̄рипуттаттхерасса висайе маха̄моггалла̄но, буддхависайе ча са̄рипуттопи виссаджджетум̣ на̄саккхийева. со па̄чӣнадисам̣ а̄дим̣ катва̄ саббадиса̄ олокеси, саббаттха екан̇ган̣амева ахоси. ат̣т̣хасу диса̄су деваманусса̄ уддхам̣ йа̄ва брахмалока̄ хет̣т̣ха̄ бхӯмат̣т̣ха̄ ча йаккхана̄гасупан̣н̣а̄ ан̃джалим̣ паггахетва̄, ‘‘бханте, идха тасса пан̃хасса виссаджджета̄ наттхи, еттхева упадха̄ретха̄’’ти а̄хам̣су. саттха̄ са̄рипутто киламати. кин̃ча̄пи хеса –

‘‘йе ча сан̇кха̄тадхамма̄се, йе ча секха̄ путхӯ идха;

тесам̣ ме нипако ирийам̣, пут̣т̣хо пабрӯхи ма̄риса̄’’ти. (су. ни. 1044; чӯл̣ани. аджитама̄н̣авапуччха̄ниддеса 7) –

имам̣ буддхависайе пут̣т̣хапан̃хам̣ сутва̄ ‘саттха̄ мам̣ секха̄секха̄нам̣ а̄гаманапат̣ипадам̣ пуччхатӣ’ти пан̃хе никкан̇кхо, кхандха̄дӣсу пана катарена ну кхо мукхена имам̣ пат̣ипадам̣ катхенто ‘ахам̣ саттху аджджха̄сайам̣ ган̣хитум̣ на саккхисса̄мӣ’ти мама аджджха̄сайе кан̇кхати, со майа̄ найе адинне катхетум̣ на саккхиссати, найамасса дасса̄мӣти найам̣ дассенто ‘‘бхӯтамидам̣, са̄рипутта, саманупассасӣ’’ти а̄ха. евам̣ кирасса ахоси ‘‘са̄рипутто мама аджджха̄сайам̣ гахетва̄ катхенто кхандхавасена катхессатӣ’’ти. тхерасса саха найада̄нена со пан̃хо найасатена найасахассена найасатасахассена упат̣т̣ха̄си. со саттха̄ра̄ диннанайе т̣хатва̄ там̣ пан̃хам̣ катхеси. т̣хапетва̄ кира самма̄самбуддхам̣ ан̃н̃о са̄рипуттаттхерасса пан̃н̃ам̣ па̄пун̣итум̣ саматтхо на̄ма наттхи. тенева кира тхеро саттху пурато т̣хатва̄ сӣхана̄дам̣ нади – ‘‘ахам̣, бханте, сакалакаппампи деве вут̣т̣хе ‘еттака̄ни биндӯни маха̄самудде патита̄ни, еттака̄ни бхӯмийам̣, еттака̄ни паббате’ти ган̣етва̄ лекхам̣ а̄ропетум̣ саматтхо’’ти. саттха̄пи нам̣ ‘‘джа̄на̄ми, са̄рипутта, ган̣етум̣ саматтхабха̄ва’’нти а̄ха. тасса а̄йасмато пан̃н̃а̄йа упама̄ на̄ма наттхи. тенева̄ха –

‘‘ган̇га̄йа ва̄лука̄ кхӣйе, удакам̣ кхӣйе махан̣н̣аве;

махийа̄ маттика̄ кхӣйе, на кхӣйе мама буддхийа̄’’ти.

идам̣ вуттам̣ хоти – саче хи, бханте, буддхисампанналокана̄тха, майа̄ екасмим̣ пан̃хе виссаджджите екам̣ ва̄ ва̄лукам̣ екам̣ ва̄ удакабиндум̣ екам̣ ва̄ пам̣сукхан̣д̣ам̣ акхипитва̄ пан̃ха̄нам̣ сатена ва̄ сахассенава̄ сатасахассена ва̄ виссаджджите ган̇га̄йа ва̄лука̄дӣсу екекам̣ екаманте кхипеййа, кхиппатарам̣ ган̇га̄дӣсу ва̄лука̄дайо париккхайам̣ гаччхеййум̣, на твева мама пан̃ха̄нам̣ виссаджджананти. евам̣ маха̄пан̃н̃опи хи бхиккху буддхависайе пан̃хасса антам̣ ва̄ кот̣им̣ ва̄ адисва̄ саттха̄ра̄ диннанайе т̣хатва̄ва пан̃хам̣ виссаджджеси. там̣ сутва̄ бхиккхӯ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘йам̣ пан̃хам̣ пут̣т̣хо саббопи джано катхетум̣ на саккхи, там̣ дхаммасена̄пати са̄рипутто екакова катхесӣ’’ти. саттха̄ там̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘на ида̄нева са̄рипутто йам̣ пан̃хам̣ маха̄джано виссаджджетум̣ на̄саккхи, там̣ виссаджджеси, пуббепи анена виссаджджитойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄харитум̣ –

‘‘паросахассампи сама̄гата̄нам̣,

кандеййум̣ те вассасатам̣ апан̃н̃а̄;

екова сеййо пурисо сапан̃н̃о,

йо бха̄ситасса виджа̄на̄ти аттха’’нти. (джа̄. 1.1.99) –

имам̣ джа̄такам̣ виттха̄рена катхесӣти.

деворохан̣аваттху дутийам̣.

3. еракапаттана̄гара̄джаваттху

киччхо мануссапат̣ила̄бхоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ упанисса̄йа саттасирӣсакаруккхамӯле вихаранто еракапаттам̣ на̄ма на̄гара̄джам̣ а̄раббха катхеси.

со кира пуббе кассапабуддхаса̄сане дахарабхиккху хутва̄ ган̇га̄йа на̄вам̣ абхируйха гаччханто екасмим̣ еракагумбе еракапаттам̣ гахетва̄ на̄ва̄йа вегаса̄ гаччхама̄на̄йапи на мун̃чи, еракапаттам̣ чхиджджитва̄ гатам̣. со ‘‘аппаматтакам̣ ета’’нти а̄паттим̣ адесетва̄ вӣсати вассасахасса̄ни аран̃н̃е саман̣адхаммам̣ катва̄пи маран̣ака̄ле еракапаттена гӣва̄йа гахито вийа а̄паттим̣ десетука̄мопи ан̃н̃ам̣ бхиккхум̣ апассама̄но ‘‘апарисуддхам̣ ме сӣла’’нти уппаннавиппат̣иса̄ро тато чавитва̄ екаруккхадон̣икана̄ваппама̄н̣о на̄гара̄джа̄ хутва̄ ниббатти, еракапаттотвевасса на̄мам̣ ахоси. со ниббаттаккхан̣ейева аттабха̄вам̣ олокетва̄ ‘‘еттакам̣ на̄ма ка̄лам̣ саман̣адхаммам̣ катва̄ ахетукайонийам̣ ман̣д̣ӯкабхаккхат̣т̣ха̄не ниббаттомхӣ’’ти виппат̣иса̄рӣ ахоси. со апарабха̄ге екам̣ дхӣтарам̣ лабхитва̄ маджджхе ган̇га̄йа удакапит̣т̣хе махантам̣ пхалам̣ уккхипитва̄ дхӣтарам̣ тасмим̣ т̣хапетва̄ начча̄петва̄ га̄йа̄песи. евам̣ кирасса ахоси – ‘‘аддха̄ ахам̣ идха имина̄ упа̄йена буддхе уппанне тасса уппаннабха̄вам̣ сун̣исса̄мӣ’’ти. йо ме гӣтасса пат̣игӣтам̣ а̄харати, тасса махантена на̄габхаванена саддхим̣ дхӣтарам̣ дасса̄мӣти анвад̣д̣хама̄сам̣ упосатхадивасе там̣ дхӣтарам̣ пхан̣е т̣хапеси. са̄ таттха т̣хита̄ наччантӣ –

‘‘ким̣су адхиппатӣ ра̄джа̄, ким̣су ра̄джа̄ раджджиссаро;

катхам̣су вираджо хоти, катхам̣ ба̄лоти вуччатӣ’’ти. –

имам̣ гӣтам̣ га̄йати.

сакаладжамбудӣпава̄сино ‘‘на̄гама̄н̣авикам̣ ган̣хисса̄ма̄’’ти гантва̄ аттано аттано пан̃н̃а̄балена пат̣игӣтам̣ катва̄ га̄йанти. са̄ там̣ пат̣иккхипати. тасса̄ анвад̣д̣хама̄сам̣ пхан̣е т̣хатва̄ евам̣ га̄йантийа̄ва екам̣ буддхантарам̣ вӣтиваттам̣. атха амха̄кам̣ саттха̄ локе уппаджджитва̄ екадивасам̣ паччӯсака̄ле локам̣ волокенто еракапаттам̣ а̄дим̣ катва̄ уттарама̄н̣авам̣ на̄ма аттано н̃а̄н̣аджа̄ласса анто павит̣т̣хам̣ дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо бхависсатӣ’’ти а̄вадждженто ‘‘аджджа еракапаттасса дхӣтарам̣ пхан̣е т̣хапетва̄ начча̄панадивасо, айам̣ уттарама̄н̣аво майа̄ диннам̣ пат̣игӣтам̣ ган̣хантова сота̄панно хутва̄ там̣ а̄да̄йа на̄гара̄джасса сантикам̣ гамиссати. со там̣ сутва̄ ‘буддхо уппанно’ти н̃атва̄ мама сантикам̣ а̄гамиссати, ахам̣ тасмим̣ а̄гате маха̄сама̄гаме га̄тхам̣ катхесса̄ми, га̄тха̄парийоса̄не чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо бхависсатӣ’’ти аддаса. со таттха гантва̄ ба̄ра̄н̣асито авидӯре сатта сирӣсакаруккха̄ аттхи, тесу екасса мӯле нисӣди. джамбудӣпава̄сино гӣтапат̣игӣтам̣ а̄да̄йа саннипатим̣су. саттха̄ авидӯре т̣ха̄не гаччхантам̣ уттарама̄н̣авам̣ дисва̄ ‘‘ехи, уттара̄’’ти а̄ха. ‘‘ким̣, бханте’’ти? ‘‘ито та̄ва ехӣ’’ти. атха нам̣ а̄гантва̄ вандитва̄ нисиннам̣ а̄ха ‘‘кахам̣ гаччхасӣ’’ти? ‘‘еракапаттасса дхӣту га̄йанат̣т̣ха̄на’’нти. ‘‘джа̄на̄си пана гӣтапат̣игӣта’’нти? ‘‘джа̄на̄ми, бханте’’ти. ‘‘вадехи та̄ва на’’нти? атха нам̣ аттано джа̄нананийа̄менева вадантам̣ ‘‘на уттарам̣ етам̣ пат̣игӣтам̣, ахам̣ те пат̣игӣтам̣ дасса̄ми, а̄да̄йа нам̣ гамиссасӣ’’ти. ‘‘са̄дху, бханте’’ти. атха нам̣ саттха̄, уттара, твам̣ на̄гама̄н̣авика̄йа гӣтака̄ле –

‘‘чхадва̄ра̄дхиппатӣ ра̄джа̄, раджджама̄но раджджиссаро;

араджджам̣ вираджо хоти, раджджам̣ ба̄лоти вуччатӣ’’ти. –

имам̣ пат̣игӣтам̣ га̄йеййа̄сӣти а̄ха.

ма̄н̣авика̄йа гӣтасса аттхо – ким̣су адхиппатӣ ра̄джа̄ти ким̣ адхиппати ра̄джа̄ на̄ма хоти? ким̣су ра̄джа̄ раджджиссароти катхам̣ пана ра̄джа̄ раджджиссаро на̄ма хоти? катхам̣су вираджо хотӣти катхам̣ ну кхо со ра̄джа̄ вираджо на̄ма хотӣти?

пат̣игӣтасса пана аттхо – чхадва̄ра̄дхиппатӣ ра̄джа̄ти йо чханнам̣ два̄ра̄нам̣ адхиппати, екадва̄репи рӯпа̄дӣхи анабхибхӯто, айам̣ ра̄джа̄ на̄ма. раджджама̄но раджджиссароти йо пана тесу а̄рамман̣есу раджджати, со раджджама̄но раджджиссаро на̄ма. араджджанти араджджама̄но пана вираджо на̄ма хоти. раджджанти раджджама̄но ба̄лоти вуччатӣти.

евамасса саттха̄ пат̣игӣтам̣ датва̄, уттара, тайа̄ имасмим̣ гӣте га̄йите имасса гӣтасса имам̣ пат̣игӣтам̣ га̄йиссати –

‘‘кенассу вуйхати ба̄ло, катхам̣ нудати пан̣д̣ито;

йогаккхемӣ катхам̣ хоти, там̣ ме аккха̄хи пуччхито’’ти.

атхасса твам̣ идам̣ пат̣игӣтам̣ га̄йеййа̄си –

‘‘огхена вуйхати ба̄ло, йога̄ нудати пан̣д̣ито;

саббайогависам̣йутто, йогаккхемӣти вуччатӣ’’ти.

тассаттхо – ‘‘ка̄могха̄дина̄ чатуббидхена огхена ба̄ло вуйхати, там̣ огхам̣ пан̣д̣ито саммаппадха̄насан̇кха̄тена йогена нудати. со саббехи ка̄майога̄дӣхи висам̣йутто йогаккхемӣ на̄ма вуччатӣ’’ти.

уттаро имам̣ пат̣игӣтам̣ ган̣хантова сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. со сота̄панно хутва̄ там̣ га̄тхам̣ а̄да̄йа гантва̄, ‘‘амбхо, майа̄ гӣтапат̣игӣтам̣ а̄хат̣ам̣, ока̄сам̣ ме детха̄’’ти ватва̄ нирантарам̣ т̣хитасса маха̄джанасса джан̣н̣уна̄ аккаманто агама̄си. на̄гама̄н̣авика̄ питу пхан̣е т̣хатва̄ наччама̄на̄ ‘‘ким̣су адхиппатӣ ра̄джа̄’’ти гӣтам̣ га̄йати? уттаро ‘‘чхадва̄ра̄дхиппатӣ ра̄джа̄’’ти пат̣игӣтам̣ га̄йи. пуна на̄гама̄н̣авика̄ ‘‘кенассу вуйхатӣ’’ти тасса гӣтам̣ га̄йати? атхасса̄ пат̣игӣтам̣ га̄йанто уттаро ‘‘огхена вуйхатӣ’’ти имам̣ га̄тхама̄ха. на̄гара̄джа̄ там̣ сутва̄ва буддхасса уппаннабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘майа̄ екам̣ буддхантарам̣ еварӯпам̣ падам̣ на̄ма на сутапуббам̣, уппанно вата, бхо, локе буддхо’’ти тут̣т̣хама̄насо нан̇гут̣т̣хена удакам̣ пахари, маха̄вӣчийо ут̣т̣хахим̣су, убхо тӣра̄ни бхиджджим̣су. ито чито ча усабхаматте т̣ха̄не манусса̄ удаке нимуджджим̣су. со еттакам̣ маха̄джанам̣ пхан̣е т̣хапетва̄ уккхипитва̄ тхале патит̣т̣хапеси. со уттарам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘кахам̣, са̄ми, саттха̄’’ти пуччхи. ‘‘екасмим̣ руккхамӯле нисинно, маха̄ра̄джа̄’’ти. со ‘‘ехи, са̄ми, гаччха̄ма̄’’ти уттарена саддхим̣ агама̄си. маха̄джанопи тена саддхим̣йева гато. на̄гара̄джа̄ гантва̄ чхаббан̣н̣арам̣сӣнам̣ антарам̣ пависитва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ родама̄но ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ саттха̄ а̄ха – ‘‘ким̣ идам̣, маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘ахам̣, бханте, тумха̄дисасса буддхасса са̄вако хутва̄ вӣсати вассасахасса̄ни саман̣адхаммам̣ ака̄сим̣, сопи мам̣ саман̣адхаммо ниддха̄ретум̣ на̄саккхи. аппаматтакам̣ еракапаттачхинданаматтам̣ нисса̄йа ахетукапат̣исандхим̣ гахетва̄ урена парисакканат̣т̣ха̄не ниббаттосми, екам̣ буддхантарам̣ нева мануссаттам̣ лабха̄ми, на саддхаммассаванам̣, на тумха̄дисасса буддхасса дассана’’нти саттха̄ тасса катхам̣ сутва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, мануссаттам̣ на̄ма дуллабхамева, татха̄ саддхаммассаванам̣, татха̄ буддхуппа̄до, идам̣ киччхена касирена лаббхатӣ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

182.

‘‘киччхо мануссапат̣ила̄бхо, киччхам̣ мачча̄на джӣвитам̣;

киччхам̣ саддхаммассаванам̣, киччхо буддха̄намуппа̄до’’ти.

тассаттхо – махантена хи ва̄йа̄мена махантена кусалена ладдхатта̄ мануссаттапат̣ила̄бхо на̄ма киччхо дуллабхо. нирантарам̣ касикамма̄дӣни катва̄ джӣвитавуттим̣ гхат̣анатопи париттат̣т̣ха̄йита̄йапи мачча̄нам̣ джӣвитам̣ киччхам̣. анекесупи каппесу дхаммадесакасса пуггаласса дуллабхата̄йа саддхаммассаванампи киччхам̣. махантена ва̄йа̄мена абхинӣха̄расса самиджджханато самиддха̄бхинӣха̄расса ча анекехипи каппакот̣исахассехи дуллабхуппа̄дато буддха̄нам̣ уппа̄допи киччхойева, ативийа дуллабхоти.

десана̄васа̄не чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси. на̄гара̄джа̄пи там̣дивасам̣ сота̄паттипхалам̣ лабхеййа, тираччха̄нагататта̄ пана на̄латтха. со йесу пат̣исандхигахан̣атачаджаханависсат̣т̣ханиддоккаманасаджа̄тийа̄метхунасеваначутисан̇кха̄тесу пан̃часу т̣ха̄несу на̄гасарӣрамева гахетва̄ киламанти, тесу акиламанабха̄вам̣ патва̄ ма̄н̣аварӯпенева вичаритум̣ лабхатӣти.

еракапаттана̄гара̄джаваттху татийам̣.

4. а̄нандаттхерапан̃хаваттху

саббапа̄пасса акаран̣анти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто а̄нандаттхерасса пан̃хам̣ а̄раббха катхеси.

тхеро кира дива̄т̣т̣ха̄не нисинно чинтеси – ‘‘саттха̄ра̄ саттаннам̣ буддха̄нам̣ ма̄та̄питаро а̄йупариччхедо бодхи са̄вакасаннипа̄то аггаса̄вакасаннипа̄то аггаса̄вакаупат̣т̣ха̄коти идам̣ саббам̣ катхитам̣, упосатхо пана акатхито, ким̣ ну кхо тесампи айамева упосатхо, ан̃н̃о’’ти? со саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ таматтхам̣ пуччхи. йасма̄ пана тесам̣ буддха̄нам̣ ка̄лабхедова ахоси, на катха̄бхедо. випассӣ самма̄самбуддхо хи саттаме саттаме сам̣ваччхаре упосатхам̣ ака̄си. екадивасам̣ диннова̄дойева хисса саттаннам̣ сам̣ваччхара̄нам̣ алам̣ хоти. сикхӣ чева вессабхӯ ча чхат̣т̣хе чхат̣т̣хе сам̣ваччхаре упосатхам̣ карим̣су, какусандхо кон̣а̄гамано ча сам̣ваччхаре сам̣ваччхаре. кассападасабало чхат̣т̣хе чхат̣т̣хе ма̄се упосатхам̣ ака̄си. екадивасам̣ диннова̄до ева хисса чханнам̣ ма̄са̄нам̣ алам̣ ахоси. тасма̄ саттха̄ тесам̣ имам̣ ка̄лабхедам̣ а̄рочетва̄ ‘‘ова̄дага̄тха̄ пана несам̣ има̄йева̄’’ти ватва̄ саббесам̣ екамева упосатхам̣ а̄ви каронто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

183.

‘‘саббапа̄пасса акаран̣ам̣, кусаласса упасампада̄;

сачиттапарийодапанам̣, етам̣ буддха̄на са̄санам̣.

184.

‘‘кхантӣ парамам̣ тапо титиккха̄,

нибба̄нам̣ парамам̣ ваданти буддха̄;

на хи паббаджито парӯпагха̄тӣ,

на саман̣о хоти парам̣ вихет̣хайанто.

185.

‘‘анӯпава̄до анӯпагха̄то, па̄тимоккхе ча сам̣варо;

маттан̃н̃ута̄ ча бхаттасмим̣, пантан̃ча сайана̄санам̣;

адхичитте ча а̄його, етам̣ буддха̄на са̄сана’’нти.

таттха саббапа̄пасса̄ти саббасса акусалакаммасса. упасампада̄ти абхиниккхаманато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва арахаттамагга̄ кусаласса уппа̄данан̃чева уппа̄дитасса ча бха̄вана̄. сачиттапарийодапананти пан̃чахи нӣваран̣ехи аттано читтасса вода̄панам̣. етам̣ буддха̄на са̄сананти саббабуддха̄нам̣ айаманусит̣т̣хи.

кхантӣти йа̄ еса̄ титиккха̄сан̇кха̄та̄ кхантӣ на̄ма, идам̣ имасмим̣ са̄сане парамам̣ уттамам̣ тапо. нибба̄нам̣ парамам̣ ваданти буддха̄ти буддха̄ ча паччекабуддха̄ ча анубуддха̄ ча̄ти име тайо буддха̄ нибба̄нам̣ уттамантӣ ваданти. на хи паббаджитоти па̄н̣иа̄дӣхи парам̣ апахананто вихет̣хенто парӯпагха̄тӣ паббаджито на̄ма на хоти. на саман̣оти вуттанайенева парам̣ вихет̣хайанто саман̣опи на хотийева.

анӯпава̄доти анӯпава̄данан̃чева анӯпава̄да̄панан̃ча. анӯпагха̄тоти анӯпагха̄танан̃чева анӯпагха̄та̄панан̃ча. па̄тимоккхети джет̣т̣хакасӣле. сам̣вароти пидаханам̣. маттан̃н̃ута̄ти маттан̃н̃убха̄во пама̄н̣аджа̄нанам̣. пантанти вивиттам̣. адхичиттети ат̣т̣хасама̄паттисан̇кха̄те адхичитте. а̄йоготи пайогакаран̣ам̣. етанти етам̣ саббесам̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣. еттха хи анӯпава̄дена ва̄часикам̣ сӣлам̣ катхитам̣, анӯпагха̄тена ка̄йикасӣлам̣, ‘‘па̄тимоккхе ча сам̣варо’’ти сӣлам̣ катхитам̣, анӯпагха̄тена ка̄йикасӣлам̣, ‘‘па̄тимоккхе ча сам̣варо’’ти имина̄ па̄тимоккхасӣлан̃чева индрийасам̣варан̃ча, маттан̃н̃ута̄йа а̄джӣвапа̄рисуддхи чева паччайасанниситасӣлан̃ча, пантасена̄санена саппа̄йасена̄санам̣, адхичиттена ат̣т̣ха сама̄паттийо. евам̣ има̄йа га̄тха̄йа тиссопи сиккха̄ катхита̄ ева хонтӣти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

а̄нандаттхерапан̃хаваттху чатуттхам̣.

5. анабхиратабхиккхуваттху

на каха̄пан̣авассена̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ анабхиратабхиккхум̣ а̄раббха катхеси.

со кира са̄сане паббаджитва̄ ладдхӯпасампадо ‘‘асукат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма гантва̄ уддесам̣ угган̣ха̄хӣ’’ти упаджджха̄йена песито таттха агама̄си. атхасса питуно рого уппаджджи. со путтам̣ дат̣т̣хука̄мо хутва̄ там̣ паккоситум̣ саматтхам̣ кан̃чи алабхитва̄ путтасокена виппалапантойева а̄саннамаран̣о хутва̄ ‘‘идам̣ ме путтасса паттачӣварамӯлам̣ кареййа̄сӣ’’ти каха̄пан̣асатам̣ канит̣т̣хасса хаттхе датва̄ ка̄ламака̄си. со дахарасса а̄гатака̄ле па̄дамӯле нипатитва̄ пават̣т̣енто родитва̄, ‘‘бханте, пита̄ те виппалапантова ка̄лакато, майхам̣ пана тена каха̄пан̣асатам̣ хаттхе т̣хапитам̣, тена ким̣ каромӣ’’ти а̄ха. дахаро ‘‘на ме каха̄пан̣ехи аттхо’’ти пат̣иккхипитва̄ апарабха̄ге чинтеси – ‘‘ким̣ ме паракулесу пин̣д̣а̄йа чаритва̄ джӣвитена, сакка̄ там̣ каха̄пан̣асатам̣ нисса̄йа джӣвитум̣, виббхамисса̄мӣ’’ти. со анабхиратийа̄ пӣл̣ито виссат̣т̣хасаджджха̄йанакаммат̣т̣ха̄но пан̣д̣урогӣ вийа ахоси. атха нам̣ дахараса̄ман̣ера̄ ‘‘ким̣ ида’’нти пуччхитва̄ ‘‘уккан̣т̣хитомхӣ’’ти вутте а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ а̄чиккхим̣су. атха нам̣ те саттху сантикам̣ нетва̄ саттху дассесум̣. саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ уккан̣т̣хито’’ти пуччхитва̄, ‘‘а̄ма, бханте’’ти вутте ‘‘касма̄ евамака̄си, аттхи пана те кочи джӣвитапаччайо’’ти а̄ха. ‘‘а̄ма, бханте’’ти. ‘‘ким̣ те аттхӣ’’ти? ‘‘каха̄пан̣асатам̣, бханте’’ти. тена хи каттхачи та̄ва саккхара̄ а̄хара, ган̣етва̄ джа̄нисса̄ма ‘‘сакка̄ ва̄ та̄ваттакена джӣвитум̣, но ва̄’’ти. со саккхара̄ а̄хари. атха нам̣ саттха̄ а̄ха – ‘‘парибхогаттха̄йа та̄ва пан̣н̣а̄сам̣ т̣хапехи, двиннам̣ гон̣а̄нам̣ аттха̄йа чатувӣсати, еттакам̣ на̄ма бӣджаттха̄йа, йуганан̇галаттха̄йа, кудда̄лава̄сипхарасуаттха̄йа̄’’ти евам̣ ган̣ийама̄не там̣ каха̄пан̣асатам̣ наппахоти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘бхиккху тава каха̄пан̣а̄ аппака̄, катхам̣ ете нисса̄йа тан̣хам̣ пӯрессаси, атӣте кира чаккаваттираджджам̣ ка̄ретва̄ аппхот̣итаматтена два̄дасайоджанат̣т̣ха̄не кат̣иппама̄н̣ена ратанавассам̣ васса̄петум̣ саматтхо йа̄ва чхаттим̣са сакка̄ чаванти, еттакам̣ ка̄лам̣ девараджджам̣ ка̄ретва̄пи маран̣ака̄ле тан̣хам̣ апӯретва̄ва ка̄ламака̄сӣ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄харитва̄ мандха̄туджа̄такам̣ (джа̄. 1.3.22) виттха̄ретва̄ –

‘‘йа̄вата̄ чандимасӯрийа̄ парихаранти, диса̄ бханти вирочана̄;

саббева да̄са̄ мандха̄ту, йе па̄н̣а̄ патхависсита̄’’ти. –

имисса̄ га̄тха̄йа анантара̄ има̄ две га̄тха̄ абха̄си –

186.

‘‘на каха̄пан̣авассена, титти ка̄месу виджджати;

аппасса̄да̄ дукха̄ ка̄ма̄, ити вин̃н̃а̄йа пан̣д̣ито.

187.

‘‘апи диббесу ка̄месу, ратим̣ со на̄дхигаччхати;

тан̣хаккхайарато хоти, самма̄самбуддхаса̄вако’’ти.

таттха каха̄пан̣авассена̄ти йам̣ со аппхот̣етва̄ саттаратанавассам̣ васса̄песи, там̣ идха каха̄пан̣авассанти вуттам̣. тенапи хи ваттхука̄макилесака̄месу титти на̄ма наттхи. евам̣ дуппӯра̄ еса̄ тан̣ха̄. аппасса̄да̄ти супинасадисата̄йа париттасукха̄. дукха̄ти дуккхаккхандха̄дӣсу а̄гатадуккхавасена пана бахудуккха̄ва. ити вин̃н̃а̄йа̄ти евамете ка̄ме джа̄нитва̄. апи диббесӯти саче хи дева̄нам̣ упакаппанакака̄мехи нимантеййа̄пи а̄йасма̄ самиддхи вийа евампи тесу ка̄месу ратим̣ на виндатийева. тан̣хаккхайаратоти арахатте чева нибба̄не ча абхирато хоти, там̣ паттхайама̄но вихарати. самма̄самбуддхаса̄вакоти самма̄самбуддхена деситасса дхаммасса саванена джа̄то йога̄вачарабхиккхӯти.

десана̄васа̄не со бхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

анабхиратабхиккхуваттху пан̃чамам̣.

6. аггидаттабра̄хман̣аваттху

бахум̣ ве саран̣ам̣ йантӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ва̄ликара̄симхи нисиннам̣ аггидаттам̣ на̄ма косаларан̃н̃о пурохитам̣ а̄раббха катхеси.

со кира маха̄косаласса пурохито ахоси. атха нам̣ питари ка̄лакате ра̄джа̄ пасенади косало ‘‘питу ме пурохито’’ти га̄равена тасмим̣йева т̣ха̄не т̣хапетва̄ тасса аттано упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гатака̄ле паччуггаманам̣ кароти, ‘‘а̄чарийа, идха нисӣдатха̄’’ти сама̄на̄санам̣ да̄песи. со чинтеси – ‘‘айам̣ ра̄джа̄ майи ативийа га̄равам̣ кароти, на кхо пана ра̄джӯнам̣ ниччака̄ламева сакка̄ читтам̣ гахетум̣. сама̄навайенева хи саддхим̣ раджджасукхам̣ на̄ма сукхам̣ хоти, ахан̃чамхи махаллако, паббаджитум̣ ме йутта’’нти. со ра̄джа̄нам̣ паббаджджам̣ ануджа̄на̄петва̄ нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ сатта̄хена саббам̣ аттано дханам̣ да̄намукхе виссаджджетва̄ ба̄хиракапаббаджджам̣ паббаджи. там̣ нисса̄йа даса пурисасахасса̄ни анупаббаджим̣су. со техи саддхим̣ ан̇гамагадха̄нан̃ча курурат̣т̣хасса ча антаре ва̄сам̣ каппетва̄ имам̣ ова̄дам̣ дети, ‘‘та̄та̄, йасса ка̄мавитакка̄дайо уппаджджанти, со надито екекам̣ ва̄лукапут̣ам̣ уддхаритва̄ имасмим̣ окиратӯ’’ти. те ‘‘са̄дхӯ’’ти пат̣иссун̣итва̄ ка̄мавитакка̄дӣнам̣ уппаннака̄ле татха̄ карим̣су. апарена самайена маха̄ва̄лукара̄си ахоси, там̣ ахичхатто на̄ма на̄гара̄джа̄ пат̣иггахеси. ан̇гамагадхава̄сино чева курурат̣т̣хава̄сино ча ма̄се ма̄се тесам̣ махантам̣ сакка̄рам̣ абхихаритва̄ да̄нам̣ денти. атха несам̣ аггидатто имам̣ ова̄дам̣ ада̄си – ‘‘паббатам̣ саран̣ам̣ йа̄тха, ванам̣ саран̣ам̣ йа̄тха, а̄ра̄мам̣ саран̣ам̣ йа̄тха, руккхам̣ саран̣ам̣ йа̄тха, евам̣ саббадуккхато муччиссатха̄’’ти. аттано антева̄сикепи имина̄ ова̄дена овади.

бодхисаттопи ката̄бхиниккхамано самма̄самбодхим̣ патва̄ тасмим̣ самайе са̄ваттхим̣ нисса̄йа джетаване вихаранто паччӯсака̄ле локам̣ волокенто аггидаттабра̄хман̣ам̣ саддхим̣ антева̄сикехи аттано н̃а̄н̣аджа̄ласса анто павит̣т̣хам̣ дисва̄ ‘‘саббепи име арахаттасса упаниссайасампанна̄’’ти н̃атва̄ са̄йанхасамайе маха̄моггалла̄наттхерам̣ а̄ха – ‘‘моггалла̄на, ким̣ пассаси аггидаттабра̄хман̣ам̣ маха̄джанам̣ атиттхе паккханда̄пентам̣, гаччха тесам̣ ова̄дам̣ дехӣ’’ти. бханте, бахӯ ете, екакасса майхам̣ ависайха̄. саче тумхепи а̄гамиссатха, висайха̄ бхависсантӣти. моггалла̄на, ахампи а̄гамисса̄ми, твам̣ пурато йа̄хӣти. тхеро пурато гаччхантова чинтеси – ‘‘ете балаванто чева бахӯ ча. саче саббесам̣ сама̄гамат̣т̣ха̄не кин̃чи катхесса̄ми, саббепи ваггаваггена ут̣т̣хахеййу’’нти аттано а̄нубха̄вена тхӯлапхуситакам̣ девам̣ вут̣т̣ха̄песи. те тхӯлапхуситакесу патантесу ут̣т̣ха̄йут̣т̣ха̄йа аттано аттано пан̣н̣аса̄лам̣ пависим̣су. тхеро аггидаттасса бра̄хман̣асса пан̣н̣аса̄ладва̄ре т̣хатва̄ ‘‘аггидатта̄’’ти а̄ха. со тхерасса саддам̣ сутва̄ ‘‘мам̣ имасмим̣ локе на̄мена а̄лапитум̣ саматтхо на̄ма наттхи, ко ну кхо мам̣ на̄мена а̄лапатӣ’’ти ма̄натхаддхата̄йа ‘‘ко есо’’ти а̄ха. ‘‘ахам̣, бра̄хман̣а̄’’ти. ‘‘ким̣ вадесӣ’’ти? ‘‘аджджа ме екараттим̣ идха васанат̣т̣ха̄нам̣ твам̣ а̄чиккха̄хӣ’’ти. ‘‘идха васанат̣т̣ха̄нам̣ наттхи, екасса ека̄ва пан̣н̣аса̄ла̄’’ти. ‘‘аггидатта, манусса̄ на̄ма манусса̄нам̣, га̄во гуннам̣, паббаджита̄ паббаджита̄нам̣ сантикам̣ гаччханти, ма̄ евам̣ кари, дехи ме васанат̣т̣ха̄на’’нти. ‘‘ким̣ пана твам̣ паббаджито’’ти? ‘‘а̄ма, паббаджитомхӣ’’ти. ‘‘саче паббаджито, кахам̣ те кха̄рибхан̣д̣ам̣, ко паббаджитапариккха̄ро’’ти. ‘‘аттхи ме париккха̄ро, висум̣ пана нам̣ гахетва̄ вичаритум̣ дуккханти аббхантаренева нам̣ гахетва̄ вичара̄ми, бра̄хман̣а̄’’ти. со ‘‘там̣ гахетва̄ вичариссасӣ’’ти тхерасса куджджхи. атха нам̣ со а̄ха – ‘‘амхе, аггидатта, ма̄ куджджхи, васанат̣т̣ха̄нам̣ ме а̄чиккха̄хӣ’’ти. наттхи еттха васанат̣т̣ха̄нанти. етасмим̣ пана ва̄лукара̄симхи ко васатӣти. еко, на̄гара̄джа̄ти. етам̣ ме дехӣти. на сакка̄ да̄тум̣, бха̄рийам̣ етасса камманти. хоту, дехи мети. тена хи твам̣ ева джа̄на̄хӣти.

тхеро ва̄лукара̄сиабхимукхо па̄йа̄си. на̄гара̄джа̄ там̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ саман̣о ито а̄гаччхати, на джа̄на̄ти ман̃н̃е мама аттхибха̄вам̣, дхӯма̄йитва̄ нам̣ ма̄ресса̄мӣ’’ти дхӯма̄йи. тхеро ‘‘айам̣ на̄гара̄джа̄ ‘ахамева дхӯма̄йитум̣ саккоми, ан̃н̃е на сакконтӣ’ти ман̃н̃е саллаккхетӣ’’ти сайампи дхӯма̄йи. двиннампи сарӣрато уггата̄ дхӯма̄ йа̄ва брахмалока̄ ут̣т̣хахим̣су. убхопи дхӯма̄ тхерам̣ аба̄дхетва̄ на̄гара̄джа̄намева ба̄дхенти. на̄гара̄джа̄ дхӯмавегам̣ сахитум̣ асакконто паджджали. тхеропи теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ тена саддхим̣йева паджджали. аггиджа̄ла̄ йа̄ва брахмалока̄ ут̣т̣хахим̣су. убхопи тхерам̣ аба̄дхетва̄ на̄гара̄джа̄намева ба̄дхайим̣су. атхасса сакаласарӣрам̣ укка̄хи падиттам̣ вийа ахоси. исиган̣о олокетва̄ чинтеси – ‘‘на̄гара̄джа̄, саман̣ам̣ джха̄пети, бхаддако вата саман̣о амха̄кам̣ вачанам̣ асутва̄ нат̣т̣хо’’ти. тхеро на̄гара̄джа̄нам̣ даметва̄ ниббисеванам̣ катва̄ ва̄лукара̄симхи нисӣди. на̄гара̄джа̄ ва̄лукара̄сим̣ бхогехи париккхипитва̄ кӯт̣а̄га̄ракуччхипама̄н̣ам̣ пхан̣ам̣ ма̄петва̄ тхерасса упари дха̄реси.

исиган̣а̄ па̄това ‘‘саман̣асса матабха̄вам̣ ва̄ аматабха̄вам̣ ва̄ джа̄нисса̄ма̄’’ти тхерасса сантикам̣ гантва̄ там̣ ва̄лукара̄симаттхаке нисиннам̣ дисва̄ ан̃джалим̣ паггайха абхиттхаванта̄ а̄хам̣су – ‘‘саман̣а, каччи на̄гара̄джена на ба̄дхито’’ти. ‘‘ким̣ на пассатха мама упарипхан̣ам̣ дха̄ретва̄ т̣хита’’нти? те ‘‘аччхарийам̣ вата бхо, саман̣асса еварӯпо на̄ма на̄гара̄джа̄ дамито’’ти тхерам̣ парива̄ретва̄ ат̣т̣хам̣су. тасмим̣ кхан̣е саттха̄ а̄гато. тхеро саттха̄рам̣ дисва̄ ут̣т̣ха̄йа ванди. атха нам̣ исайо а̄хам̣су – ‘‘айампи тайа̄ махантатаро’’ти. есо бхагава̄ саттха̄, ахам̣ имасса са̄вакоти. саттха̄ ва̄лукара̄симаттхаке нисӣди, исиган̣о ‘‘айам̣ та̄ва са̄вакасса а̄нубха̄во, имасса пана а̄нубха̄во кӣдисо бхависсатӣ’’ти ан̃джалим̣ паггайха саттха̄рам̣ абхиттхави. саттха̄ аггидаттам̣ а̄мантетва̄ а̄ха – ‘‘аггидатта, твам̣ тава са̄вака̄нан̃ча упат̣т̣ха̄ка̄нан̃ча ова̄дам̣ дадама̄но кинти ватва̄ десӣ’’ти. ‘‘етам̣ паббатам̣ саран̣ам̣ гаччхатха, ванам̣ а̄ра̄мам̣ руккхам̣ саран̣ам̣ гаччхатха. ета̄ни хи саран̣ам̣ гато саббадуккха̄ памуччатӣ’’ти евам̣ тесам̣ ова̄дам̣ даммӣти. саттха̄ ‘‘на кхо, аггидатта, ета̄ни саран̣ам̣ гато саббадуккха̄ памуччати, буддхам̣ дхаммам̣ сан̇гхам̣ пана саран̣ам̣ гантва̄ сакалават̣т̣адуккха̄ памуччатӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

188.

‘‘бахум̣ ве саран̣ам̣ йанти, паббата̄ни вана̄ни ча;

а̄ра̄маруккхачетйа̄ни, манусса̄ бхайатаджджита̄.

189.

‘‘нетам̣ кхо саран̣ам̣ кхемам̣, нетам̣ саран̣амуттамам̣;

нетам̣ саран̣ама̄гамма, саббадуккха̄ памуччати.

190.

‘‘йо ча буддхан̃ча дхамман̃ча, сан̇гхан̃ча саран̣ам̣ гато;

чатта̄ри арийасачча̄ни, саммаппан̃н̃а̄йа пассати.

191.

‘‘дуккхам̣ дуккхасамуппа̄дам̣, дуккхасса ча атиккамам̣;

арийам̣ чат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣, дуккхӯпасамага̄минам̣.

192.

‘‘етам̣ кхо саран̣ам̣ кхемам̣, етам̣ саран̣амуттамам̣;

етам̣ саран̣ама̄гамма, саббадуккха̄ памуччатӣ’’ти.

таттха бахунти баху. паббата̄нӣти таттха таттха исигиливепуллавебха̄ра̄дике паббате ча маха̄ванагосин̇гаса̄лавана̄дӣни вана̄ни ча вел̣уванаджӣвакамбавана̄дайо а̄ра̄ме ча уденачетийаготамачетийа̄дӣни руккхачетйа̄ни ча те те манусса̄ тена тена бхайена таджджита̄ бхайато муччитука̄ма̄ путтала̄бха̄дӣни ва̄ паттхайама̄на̄ саран̣ам̣ йантӣти аттхо. нетам̣ саран̣анти етам̣ саббампи саран̣ам̣ нева кхемам̣ на уттамам̣, на ча етам̣ пат̣ичча джа̄тиа̄дидхаммесу саттесу екопи джа̄тиа̄дито саббадуккха̄ памуччатӣти аттхо.

йо ча̄ти идам̣ акхемам̣ ануттамам̣ саран̣ам̣ дассетва̄ кхемам̣ уттамам̣ саран̣ам̣ дассанаттхам̣ а̄раддхам̣. тассаттхо – йо ча гахат̣т̣хо ва̄ паббаджито ва̄ ‘‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо’’тиа̄дикам̣ буддхадхаммасан̇гха̄нуссатикаммат̣т̣ха̄нам̣ нисса̄йа сет̣т̣хавасена буддхан̃ча дхамман̃ча сан̇гхан̃ча саран̣ам̣ гато, тассапи там̣ саран̣агаманам̣ ан̃н̃атиттхийавандана̄дӣхи куппати чалати. тасса пана ачалабха̄вам̣ дассетум̣ маггена а̄гатасаран̣амева пака̄санто чатта̄ри арийасачча̄ни саммаппан̃н̃а̄йа пассатӣти а̄ха. йо хи етесам̣ сачча̄нам̣ дассанавасена ета̄ни саран̣ам̣ гато, етасса етам̣ саран̣ам̣ кхеман̃ча уттаман̃ча, со ча пуггало етам̣ саран̣ам̣ пат̣ичча сакаласма̄пи ват̣т̣адуккха̄ памуччати, тасма̄ етам̣ кхо саран̣ам̣ кхемантиа̄ди вуттам̣.

десана̄васа̄не саббепи те исайо саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ патва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ паббаджджам̣ йа̄чим̣су. саттха̄пи чӣварагаббхато хаттхам̣ паса̄ретва̄ ‘‘етха бхиккхаво, чаратха брахмачарийа’’нти а̄ха. те тан̇кхан̣ейева ат̣т̣хапариккха̄радхара̄ вассасат̣т̣хикатхера̄ вийа ахесум̣. со ча саббесампи ан̇гамагадхакурурат̣т̣хава̄сӣнам̣ сакка̄рам̣ а̄да̄йа а̄гаманадивасо ахоси. те сакка̄рам̣ а̄да̄йа а̄гата̄ саббепи те исайо паббаджите дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо амха̄кам̣ аггидаттабра̄хман̣о маха̄, уда̄ху саман̣о готамо’’ти чинтетва̄ саман̣асса готамасса а̄гататта̄ ‘‘аггидаттова маха̄’’ти ман̃н̃им̣су. саттха̄ тесам̣ аджджха̄сайам̣ олокетва̄, ‘‘аггидатта, париса̄йа кан̇кхам̣ чхинда̄’’ти а̄ха. со ‘‘ахампи еттакамева пачча̄сӣса̄мӣ’’ти иддхибалена саттаккхаттум̣ веха̄сам̣ аббхуггантва̄ пунаппунам̣ оруйха саттха̄рам̣ вандитва̄ ‘‘саттха̄ ме, бханте, бхагава̄, са̄вакохамасмӣ’’ти ватва̄ са̄вакаттам̣ пака̄сесӣти.

аггидаттабра̄хман̣аваттху чхат̣т̣хам̣.

7. а̄нандаттхерапан̃хаваттху

дуллабхоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто а̄нандаттхерасса пан̃хам̣ а̄раббха катхеси.

тхеро хи екадивасам̣ дива̄т̣т̣ха̄не нисинно чинтеси – ‘‘хаттха̄джа̄нӣйо чхаддантакуле ва̄ упосатхакуле ва̄ уппаджджати, асса̄джа̄нӣйо синдхавакуле ва̄ вала̄хакассара̄джакуле ва̄, усабхо гоа̄джанӣйо даккхин̣апатхетиа̄дӣни вадантена саттха̄ра̄ хаттхиа̄джа̄нӣйа̄дӣнам̣ уппаттит̣т̣ха̄на̄дӣни катхита̄ни, пуриса̄джа̄нӣйо пана кахам̣ ну кхо уппаджджатӣ’’ти. со саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдитва̄ етаматтхам̣ пуччхи. саттха̄, ‘‘а̄нанда, пуриса̄джа̄нӣйо на̄ма саббаттха нуппаджджати, уджукато пана тийоджанасата̄йа̄ме виттха̄рато ад̣д̣хатеййасате а̄ват̣т̣ато навайоджанасатаппама̄н̣е маджджхимападесат̣т̣ха̄не уппаджджати. уппаджджанто ча пана на йасмим̣ ва̄ тасмим̣ ва̄ куле уппаджджати, кхаттийамаха̄са̄лабра̄хман̣амаха̄са̄лакула̄нам̣ пана ан̃н̃атарасмим̣йева уппаджджатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

193.

‘‘дуллабхо пуриса̄джан̃н̃о, на со саббаттха джа̄йати;

йаттха со джа̄йатӣ дхӣро, там̣ кулам̣ сукхамедхатӣ’’ти.

таттха дуллабхоти пуриса̄джан̃н̃о хи дуллабхо, на хаттхиа̄джа̄нӣйа̄дайо вийа сулабхо, со саббаттха паччантадесе ва̄ нӣчакуле ва̄ на джа̄йати, маджджхимадесепи маха̄джанасса абхива̄дана̄дисакка̄ракаран̣ат̣т̣ха̄не кхаттийабра̄хман̣акула̄нам̣ ан̃н̃атарасмим̣ куле джа̄йати. евам̣ джа̄йама̄но йаттха со джа̄йати дхӣро уттамапан̃н̃о самма̄самбуддхо, там̣ кулам̣ сукхамедхатӣти сукхаппаттамева хотӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

а̄нандаттхерапан̃хаваттху саттамам̣.

8. самбахулабхиккхуваттху

сукхо буддха̄нанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто самбахула̄нам̣ бхиккхӯнам̣ катхам̣ а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи пан̃часатабхиккхӯ упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йам̣ нисинна̄, ‘‘а̄вусо, ким̣ ну кхо имасмим̣ локе сукха’’нти катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣? таттха кечи ‘‘раджджасукхасадисам̣ сукхам̣ на̄ма наттхӣ’’ти а̄хам̣су. кечи ка̄масукхасадисам̣, кечи ‘‘са̄лимам̣сабходжана̄дисадисам̣ сукхам̣ на̄ма наттхӣ’’ти а̄хам̣су. саттха̄ тесам̣ нисиннат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, ким̣ катхетха? идан̃хи саббампи сукхам̣ ват̣т̣адуккхапарийа̄паннамева, имасмим̣ локе буддхуппа̄до дхаммассаванам̣, сан̇гхаса̄маггӣ, саммодама̄набха̄воти идамева сукха’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

194.

‘‘сукхо буддха̄намуппа̄до, сукха̄ саддхаммадесана̄;

сукха̄ сан̇гхасса са̄маггӣ, самагга̄нам̣ тапо сукхо’’ти.

таттха буддха̄намуппа̄доти йасма̄ буддха̄ уппаджджама̄на̄ маха̄джанам̣ ра̄гаканта̄ра̄дӣхи та̄ренти, тасма̄ буддха̄нам̣ уппа̄до сукхо уттамо. йасма̄ саддхаммадесанам̣ а̄гамма джа̄тиа̄дидхамма̄ сатта̄ джа̄тиа̄дӣхи муччанти, тасма̄ саддхаммадесана̄ сукха̄. са̄маггӣти самачиттата̄, са̄пи сукха̄ ева. самагга̄нам̣ пана екачитта̄нам̣ йасма̄ буддхавачанам̣ ва̄ угган̣хитум̣ дхутан̇га̄ни ва̄ парихаритум̣ саман̣адхаммам̣ ва̄ ка̄тум̣ сакка̄, тасма̄ самагга̄нам̣ тапо сукхоти вуттам̣. тенева̄ха – ‘‘йа̄вакӣван̃ча, бхиккхаве, бхиккхӯ самагга̄ саннипатиссанти, саммагга̄ вут̣т̣хахиссанти, самагга̄ сан̇гхакаран̣ӣйа̄ни кариссанти, вуддхийева, бхиккхаве, бхиккхӯнам̣ па̄т̣икан̇кха̄, но париха̄нӣ’’ти (дӣ. ни. 2.136).

десана̄васа̄не те бхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахим̣су, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

самбахулабхиккхуваттху ат̣т̣хамам̣.

9. кассападасабаласса суван̣н̣ачетийаваттху

пӯджа̄рахети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ ча̄рикам̣ чарама̄но кассападасабаласса суван̣н̣ачетийам̣ а̄раббха катхеси.

татха̄гато са̄ваттхито никкхамитва̄ анупуббена ба̄ра̄н̣асим̣ гаччханто антара̄магге тодеййага̄масса самӣпе маха̄бхиккхусан̇гхапарива̄ро ан̃н̃атарам̣ деват̣т̣ха̄нам̣ сампа̄пун̣и. татра нисинно сугато дхаммабхан̣д̣а̄га̄рикам̣ песетва̄ авидӯре касикаммам̣ каронтам̣ бра̄хман̣ам̣ паккоса̄песи. со бра̄хман̣о а̄гантва̄ татха̄гатам̣ анабхивандитва̄ тамева деват̣т̣ха̄нам̣ вандитва̄ ат̣т̣ха̄си. сугатопи ‘‘имам̣ падесам̣ кинти ман̃н̃аси бра̄хман̣а̄’’ти а̄ха. амха̄кам̣ павен̣ийа̄ а̄гатачетийат̣т̣ха̄нанти ванда̄ми, бхо готама̄ти. ‘‘имам̣ т̣ха̄нам̣ вандантена тайа̄ са̄дху катам̣ бра̄хман̣а̄’’ти сугато там̣ сампахам̣сеси. там̣ сутва̄ бхиккхӯ ‘‘кена ну кхо ка̄ран̣ена бхагава̄ евам̣ сампахам̣сесӣ’’ти сам̣сайам̣ сан̃джанесум̣. тато татха̄гато тесам̣ сам̣сайамапанетум̣ маджджхиманика̄йе гхат̣ика̄расуттантам̣ (ма. ни. 2.282 а̄дайо) ватва̄ иддха̄нубха̄вена кассападасабаласса йоджануббедхам̣ канакачетийам̣ апаран̃ча канакачетийам̣ а̄ка̄се нимминитва̄ маха̄джанам̣ дассетва̄, ‘‘бра̄хман̣а, евам̣видха̄нам̣ пӯджа̄раха̄нам̣ пӯджа̄ йуттатара̄ва̄’’ти ватва̄ маха̄паринибба̄насутте (дӣ. ни. 2.206) дасситанайенева буддха̄дике чатта̄ро тхӯпа̄рахе пака̄сетва̄ сарӣрачетийам̣ уддиссачетийам̣ парибхогачетийанти тӣн̣и четийа̄ни висесато паридӣпетва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

195.

‘‘пӯджа̄рахе пӯджайато, буддхе йади ча са̄ваке;

папан̃часаматикканте, тин̣н̣асокапариддаве.

196.

‘‘те та̄дисе пӯджайато, ниббуте акутобхайе;

на сакка̄ пун̃н̃ам̣ сан̇кха̄тум̣, иметтамапи кеначӣ’’ти. (апа. тхера 1.10.1-2);

таттха пӯджитум̣ араха̄ пӯджа̄раха̄, пӯджитум̣ йутта̄ти аттхо. пӯджа̄рахе пӯджайатоти абхива̄дана̄дӣхи ча чатӯхи ча паччайехи пӯджентасса. пӯджа̄рахе дассети буддхетиа̄дина̄. буддхети самма̄самбуддхе. йадӣти йади ва̄, атха ва̄ти аттхо. таттха паччекабуддхети катхитам̣ хоти, са̄ваке ча. папан̃часаматиккантети саматиккантатан̣ха̄дит̣т̣хима̄напапан̃че. тин̣н̣асокапариддавети атиккантасокапариддаве, име две атиккантети аттхо. етехи пӯджа̄рахаттам̣ дасситам̣.

тети буддха̄дайо. та̄дисети вуттагахан̣авасена. ниббутети ра̄га̄диниббутийа̄. наттхи куточи бхавато ва̄ а̄рамман̣ато ва̄ етесам̣ бхайанти акутобхайа̄, те акутобхайе. на сакка̄ пун̃н̃ам̣ сан̇кха̄тунти пун̃н̃ам̣ ган̣етум̣ на сакка̄. катханти че? иметтамапи кеначӣти имам̣ еттакам̣, имам̣ еттаканти кеначӣти аписаддо идха самбандхитаббо, кеначи пуггалена ма̄нена ва̄. таттха пуггалена̄ти тена брахма̄дина̄. ма̄нена̄ти тивидхена ма̄нена тӣран̣ена дха̄ран̣ена пӯран̣ена ва̄. тӣран̣ам̣ на̄ма идам̣ еттаканти найато тӣран̣ам̣. дха̄ран̣анти тула̄йа дха̄ран̣ам̣. пӯран̣ам̣ на̄ма ад̣д̣хапасатапаттхана̄л̣ика̄дивасена пӯран̣ам̣. кеначи пуггалена имехи тӣхи ма̄нехи буддха̄дике пӯджайато пун̃н̃ам̣ випа̄кавасена ган̣етум̣ на сакка̄ парийантарахитатоти двӣсу т̣ха̄несу пӯджайато ким̣ да̄нам̣ пат̣хамам̣ дхарама̄не буддха̄дӣ пӯджайато на сакка̄ пун̃н̃ам̣ сан̇кха̄тум̣, пуна те та̄дисе килесапаринибба̄нанимиттена кхандхапаринибба̄нена ниббутепи пӯджайато на сакка̄ сан̇кха̄тунти бхеда̄ йуджджанти. тена хи вима̄наваттхумхи –

‘‘тит̣т̣ханте ниббуте ча̄пи, саме читте самам̣ пхалам̣;

четопан̣идхихету хи, сатта̄ гаччханти суггати’’нти. (ви. ва. 806);

десана̄васа̄не со бра̄хман̣о сота̄панно ахосӣти. йоджаникам̣ канакачетийам̣ сатта̄хама̄ка̄сева ат̣т̣ха̄си, махантена сама̄гамо ча̄хоси, сатта̄хам̣ четийам̣ на̄наппака̄рена пӯджесум̣. тато бхинналаддхика̄нам̣ ладдхибхедо джа̄то, буддха̄нубха̄вена там̣ четийам̣ сакат̣т̣ха̄намева гатам̣, таттхева там̣кхан̣е махантам̣ па̄са̄н̣ачетийам̣ ахоси. тасмим̣ сама̄гаме чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахосӣти.

кассападасабаласса суван̣н̣ачетийаваттху навамам̣.

буддхаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чуддасамо вагго.

пат̣хамабха̄н̣ава̄рам̣ нит̣т̣хитам̣.

15. сукхавагго

1. н̃а̄а̄тикалахавӯпасаманаваттху

сусукхам̣ вата̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ саккесу вихаранто калахавӯпасаманаттхам̣ н̃а̄таке а̄раббха катхеси.

са̄кийаколийа̄ кира капилаваттхунагарасса ча колийанагарасса ча антаре рохин̣им̣ на̄ма надим̣ екенева а̄варан̣ена бандха̄петва̄ сасса̄ни каронти. атха джет̣т̣хамӯлама̄се сассесу мила̄йантесу убхайанагарава̄сика̄нампи каммака̄ра̄ саннипатим̣су. таттха колийанагарава̄сино а̄хам̣су – ‘‘идам̣ удакам̣ убхайато харийама̄нам̣ нева тумха̄кам̣, на амха̄кам̣ пахоссати, амха̄кам̣ пана сассам̣ екаудакенева ниппхаджджиссати, идам̣ удакам̣ амха̄кам̣ детха̄’’ти. итарепи а̄хам̣су – ‘‘тумхесу кот̣т̣хаке пӯретва̄ т̣хитесу майам̣ раттасуван̣н̣анӣламан̣ика̄л̣акаха̄пан̣е ча гахетва̄ паччхипасиббака̄дихаттха̄ на саккхисса̄ма тумха̄кам̣ гхарадва̄ре вичаритум̣, амха̄кампи сассам̣ екаудакенева ниппхаджджиссати, идам̣ удакам̣ амха̄кам̣ детха̄’’ти. на майам̣ дасса̄ма̄ти. майампи на дасса̄ма̄ти евам̣ катхам̣ вад̣д̣хетва̄ еко ут̣т̣ха̄йа екасса паха̄рам̣ ада̄си, сопи ан̃н̃асса̄ти евам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пахаритва̄ ра̄джакула̄нам̣ джа̄тим̣ гхат̣т̣етва̄ калахам̣ вад̣д̣хайим̣су.

колийакаммака̄ра̄ ваданти – ‘‘тумхе капилаваттхува̄сике гахетва̄ гаджджатха, йе сон̣асин̇га̄ла̄дайо вийа аттано бхагинӣхи саддхим̣ сам̣васим̣су, етесам̣ хаттхино чева асса̄ ча пхалака̄вудха̄ни ча амха̄кам̣ ким̣ кариссантӣ’’ти. са̄кийакаммака̄ра̄пи ваданти ‘‘тумхе ида̄ни кут̣т̣хино да̄раке гахетва̄ гаджджатха, йе ана̄тха̄ ниггатика̄ тираччха̄на̄ вийа коларуккхе васим̣су, етесам̣ хаттхино ча асса̄ ча пхалака̄вудха̄ни ча амха̄кам̣ ким̣ кариссантӣ’’ти. те гантва̄ тасмим̣ камме нийутта̄нам̣ амачча̄нам̣ катхайим̣су, амачча̄ ра̄джакула̄нам̣ катхесум̣. тато са̄кийа̄ ‘‘бхагинӣхи саддхим̣ сам̣васитака̄нам̣ тха̄ман̃ча балан̃ча дассесса̄ма̄’’ти йуддхасаджджа̄ никкхамим̣су. колийа̄пи ‘‘коларуккхава̄сӣнам̣ тха̄ман̃ча балан̃ча дассесса̄ма̄’’ти йуддхасаджджа̄ никкхамим̣су.

саттха̄пи паччӯсасамайе локам̣ волокенто н̃а̄таке дисва̄ ‘‘майи агаччханте име нассиссанти, майа̄ гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ екакова а̄ка̄сена гантва̄ рохин̣инадийа̄ маджджхе а̄ка̄се паллан̇кена нисӣди. н̃а̄така̄ саттха̄рам̣ дисва̄ а̄вудха̄ни чхад̣д̣етва̄ вандим̣су. атха не саттха̄ а̄ха – ‘‘ким̣ калахо на̄меса, маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘на джа̄на̄ма, бханте’’ти. ‘‘ко да̄ни джа̄ниссатӣ’’ти? те ‘‘упара̄джа̄ джа̄ниссати, сена̄пати джа̄ниссатӣ’’ти имина̄ упа̄йена йа̄ва да̄сакаммакаре пуччхитва̄, ‘‘бханте, удакакалахо’’ти а̄хам̣су. ‘‘удакам̣ ким̣ аггхати, маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘аппаггхам̣, бханте’’ти. ‘‘кхаттийа̄ ким̣ аггханти маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘кхаттийа̄ на̄ма анаггха̄, бханте’’ти. ‘‘айуттам̣ тумха̄кам̣ аппаматтатам̣ удакам̣ нисса̄йа анаггхе кхаттийе на̄сету’’нти. те тун̣хӣ ахесум̣. атха те саттха̄ а̄мантетва̄ ‘‘касма̄ маха̄ра̄джа̄ еварӯпам̣ каротха, майи асанте аджджа лохитанадӣ паваттиссати, айуттам̣ во катам̣, тумхе пан̃чахи верехи савера̄ вихаратха, ахам̣ аверо вихара̄ми. тумхе килеса̄тура̄ хутва̄ вихаратха, ахам̣ ана̄туро. тумхе ка̄магун̣апарийесануссукка̄ хутва̄ вихаратха, ахам̣ ануссукко вихара̄мӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

197.

‘‘сусукхам̣ вата джӣва̄ма, веринесу аверино,

веринесу мануссесу, вихара̄ма аверино.

198.

‘‘сусукхам̣ вата джӣва̄ма, а̄туресу ана̄тура̄;

а̄туресу мануссесу, вихара̄ма ана̄тура̄.

199.

‘‘сусукхам̣ вата джӣва̄ма, уссукесу ануссука̄;

уссукесу мануссесу, вихара̄ма ануссука̄’’ти.

таттха сусукханти сут̣т̣ху сукхам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – йе гихино сандхиччхеда̄дивасена, паббаджита̄ ва̄ пана веджджакамма̄дивасена джӣвитавуттим̣ уппа̄детва̄ ‘‘сукхена джӣва̄ма̄’’ти ваданти, техи майамева сусукхам̣ вата джӣва̄ма, йе майам̣ пан̃чахи верӣхи веринесу мануссесу аверино, килеса̄туресу мануссесу никкилесата̄йа ана̄тура̄, пан̃чака̄магун̣апарийесане уссукесу та̄йа парийесана̄йа абха̄вена ануссука̄ти. сесам̣ утта̄наттхамева.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

н̃а̄тикалахавӯпасаманаваттху пат̣хамам̣.

2. ма̄раваттху

сусукхам̣ вата джӣва̄ма̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ пан̃часа̄ла̄йа бра̄хман̣ага̄ме вихаранто ма̄рам̣ а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи саттха̄ пан̃часата̄нам̣ кума̄рика̄нам̣ сота̄паттимаггассӯпаниссайам̣ дисва̄ там̣ га̄мам̣ упанисса̄йа виха̄си. та̄пи кума̄рика̄йо екасмим̣ наккхаттадивасе надим̣ гантва̄ нхатва̄ алан̇катапат̣ийатта̄ га̄ма̄бхимукхийо па̄йим̣су. саттха̄пи там̣ га̄мам̣ пависитва̄ пин̣д̣а̄йа чарати. атха ма̄ро сакалага̄мава̄сӣнам̣ сарӣре адхимуччитва̄ йатха̄ саттха̄ кат̣аччхубхаттаматтампи на лабхати, евам̣ катва̄ йатха̄дхотена паттена никкхамантам̣ саттха̄рам̣ га̄мадва̄ре т̣хатва̄ а̄ха – ‘‘апи, саман̣а, пин̣д̣апа̄там̣ лабхиттха̄’’ти. ‘‘ким̣ пана твам̣, па̄пима, татха̄ ака̄си, йатха̄хам̣ пин̣д̣ам̣ на лабхеййа’’нти? ‘‘тена хи, бханте, пуна пависатха̄’’ти. евам̣ кирасса ахоси – ‘‘саче пуна пависати, саббесам̣ сарӣре адхимуччитва̄ имасса пурато па̄н̣им̣ пахаритва̄ хассакел̣им̣ карисса̄мӣ’’ти. тасмим̣ кхан̣е та̄ кума̄рика̄йо га̄мадва̄рам̣ патва̄ саттха̄рам̣ дисва̄ вандитва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. ма̄ропи саттха̄рам̣ а̄ха – ‘‘апи, бханте, пин̣д̣ам̣ алабхама̄на̄ джигхаччха̄дуккхена пӣл̣итаттха̄’’ти. саттха̄ ‘‘аджджа майам̣, па̄пима, кин̃чи алабхитва̄пи а̄бхассаралоке маха̄брахма̄но вийа пӣтисукхенева вӣтина̄месса̄ма̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

200.

‘‘сусукхам̣ вата джӣва̄ма, йесам̣ но наттхи кин̃чанам̣;

пӣтибхаккха̄ бхависса̄ма, дева̄ а̄бхассара̄ йатха̄’’ти.

таттха йесам̣ ноти йесам̣ амха̄кам̣ палибуджджханаттхена ра̄га̄дӣсу кин̃чанесу екампи кин̃чанам̣ наттхи. пӣтибхаккха̄ти йатха̄ а̄бхассара̄ дева̄ пӣтибхаккха̄ хутва̄ пӣтисукхенева вӣтина̄менти, евам̣ майампи, па̄пима, кин̃чи алабхитва̄ пӣтибхаккха̄ бхависса̄ма̄ти аттхо.

десана̄васа̄не пан̃часата̄пи кума̄рика̄йо сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣сӯти.

ма̄раваттху дутийам̣.

3. косаларан̃н̃о пара̄джайаваттху

джайам̣ веранти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто косаларан̃н̃о пара̄джайам̣ а̄раббха катхеси.

со кира ка̄сикага̄мам̣ нисса̄йа бха̄гинеййена аджа̄тасаттуна̄ саддхим̣ йуджджханто тена тайо ва̄ре пара̄джито татийава̄ре чинтеси – ‘‘ахам̣ кхӣрамукхампи да̄ракам̣ пара̄джетум̣ на̄саккхим̣, ким̣ ме джӣвитена̄’’ти. со а̄ха̄рӯпаччхедам̣ катва̄ ман̃чаке нипаджджи. атхасса са̄ паватти сакаланагарам̣ паттхари. бхиккхӯ татха̄гатасса а̄рочесум̣ – ‘‘бханте, ра̄джа̄ кира ка̄сикага̄макам̣ нисса̄йа тайо ва̄ре пара̄джито, со ида̄ни пара̄джитва̄ а̄гато ‘кхӣрамукхампи да̄ракам̣ пара̄джетум̣ на̄саккхим̣, ким̣ ме джӣвитена̄’ти а̄ха̄рӯпаччхедам̣ катва̄ ман̃чаке нипанно’’ти. саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄, ‘‘бхиккхаве, джинантопи верам̣ пасавати, пара̄джито пана дуккхам̣ сетийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

201.

‘‘джайам̣ верам̣ пасавати, дуккхам̣ сети пара̄джито;

упасанто сукхам̣ сети, хитва̄ джайапара̄джайа’’нти.

таттха джайанти парам̣ джинанто верам̣ пат̣илабхати. пара̄джитоти парена пара̄джито ‘‘када̄ ну кхо пачча̄миттасса пит̣т̣хим̣ дат̣т̣хум̣ саккхисса̄мӣ’’ти дуккхам̣ сети саббирийа̄патхесу дуккхамева вихаратӣти аттхо. упасантоти аббхантаре упасантара̄га̄дикилесо кхӣн̣а̄саво джайан̃ча пара̄джайан̃ча хитва̄ сукхам̣ сети, саббирийа̄патхесу сукхамева вихаратӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

косаларан̃н̃о пара̄джайаваттху татийам̣.

4. ан̃н̃атаракулада̄рика̄ваттху

наттхи ра̄гасамоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ кулада̄рикам̣ а̄раббха катхеси.

тасса̄ кира ма̄та̄питаро а̄ва̄хам̣ катва̄ ман̇галадивасе саттха̄рам̣ нимантайим̣су. саттха̄ бхиккхусан̇гхапаривуто таттха гантва̄ нисӣди. са̄пи кхо вадхука̄ бхиккхусан̇гхасса удакапарисса̄вана̄дӣни каронтӣ апара̄парам̣ сан̃чарати. са̄микописса̄ там̣ олокенто ат̣т̣ха̄си. тасса ра̄гавасена олокентасса анто килесо самуда̄чари. со ан̃н̃а̄н̣а̄бхибхӯто нева буддхам̣ упат̣т̣хахи, на асӣти маха̄тхере. хаттхам̣ паса̄ретва̄ ‘‘там̣ вадхукам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти пана читтам̣ ака̄си. саттха̄ тассаджджха̄сайам̣ олокетва̄ йатха̄ там̣ иттхим̣ на пассати, евамака̄си. со адисва̄ саттха̄рам̣ олокенто ат̣т̣ха̄си. саттха̄ тасса олокетва̄ т̣хитака̄ле ‘‘кума̄рака, на хи ра̄гаггина̄ садисо агги на̄ма, досакалина̄ садисо кали на̄ма, кхандхапарихаран̣адуккхена садисам̣ дуккхам̣ на̄ма аттхи, нибба̄насукхасадисам̣ сукхампи наттхийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

202.

‘‘наттхи ра̄гасамо агги, наттхи досасамо кали;

наттхи кхандхасама̄ дуккха̄, наттхи сантипарам̣ сукха’’нти.

таттха наттхи ра̄гасамоти дхӯмам̣ ва̄ джа̄лам̣ ва̄ ан̇га̄рам̣ ва̄ адассетва̄ антойева джха̄петва̄ бхасмамут̣т̣хим̣ ка̄тум̣ саматтхо ра̄гена само ан̃н̃о агги на̄ма наттхи. калӣти досена само апара̄дхопи наттхи. кхандхасама̄ти кхандхехи сама̄. йатха̄ парихарийама̄на̄ кхандха̄ дуккха̄, евам̣ ан̃н̃ам̣ дуккхам̣ на̄ма наттхи. сантипаранти нибба̄нато уттарим̣ ан̃н̃ам̣ сукхампи наттхи. ан̃н̃ан̃хи сукхам̣ сукхамева, нибба̄нам̣ парамасукханти аттхо.

десана̄васа̄не кума̄рика̄ ча кума̄рако ча сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су. тасмим̣ самайе бхагава̄ тесам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ дассана̄ка̄рам̣ ака̄сӣти.

ан̃н̃атаракулада̄рика̄ваттху чатуттхам̣.

5. екаупа̄сакаваттху

джигхаччха̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ а̄л̣авийам̣ вихаранто екам̣ упа̄сакам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи дивасе саттха̄ джетаване гандхакут̣ийам̣ нисиннова паччӯсака̄ле локам̣ волокенто а̄л̣авийам̣ екам̣ дуггатамануссам̣ дисва̄ тассӯпаниссайасампаттим̣ н̃атва̄ пан̃часатабхиккхупарива̄ро а̄л̣авим̣ агама̄си. а̄л̣авива̄сино саттха̄рам̣ нимантайим̣су. сопи дуггатамануссо ‘‘саттха̄ кира а̄гато’’ти сутва̄ ‘‘саттху сантике дхаммам̣ сосса̄мӣ’’ти манам̣ ака̄си. там̣дивасамева часса еко гон̣о пала̄йи. со ‘‘ким̣ ну кхо гон̣ам̣ парийесисса̄ми, уда̄ху дхаммам̣ сун̣а̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘гон̣ам̣ парийеситва̄ паччха̄ дхаммам̣ сосса̄мӣ’’ти па̄това геха̄ никкхами. а̄л̣авива̄синопи буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нисӣда̄петва̄ паривиситва̄ анумоданаттха̄йа паттам̣ ган̣хим̣су. саттха̄ ‘‘йам̣ нисса̄йа ахам̣ тим̣сайоджанамаггам̣ а̄гато, со гон̣ам̣ парийеситум̣ аран̃н̃ам̣ павит̣т̣хо, тасмим̣ а̄гатейева дхаммам̣ десесса̄мӣ’’ти тун̣хӣ ахоси.

сопи мануссо дива̄ гон̣ам̣ дисва̄ гоган̣е паккхипитва̄ ‘‘сачепи ан̃н̃ам̣ наттхи, саттху ванданаматтампи карисса̄мӣ’’ти джигхаччха̄пӣл̣итопи гехам̣ гамана̄йа манам̣ акатва̄ вегена саттху сантикам̣ а̄гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. саттха̄ тасса т̣хитака̄ле да̄навеййа̄ват̣икам̣ а̄ха – ‘‘аттхи кин̃чи бхиккхусан̇гхасса атириттабхатта’’нти? ‘‘бханте, саббам̣ аттхӣ’’ти. тена хи ‘‘имам̣ паривиса̄хӣ’’ти. со саттха̄ра̄ вуттат̣т̣ха̄нейева там̣ нисӣда̄петва̄ йа̄гукха̄данӣйабходжанӣйехи саккаччам̣ паривиси. со бхуттабхатто мукхам̣ виккха̄леси. т̣хапетва̄ кира имам̣ т̣ха̄нам̣ тӣсу пит̣акесу ан̃н̃аттха гата̄гатасса бхаттавича̄ран̣ам̣ на̄ма наттхи. тасса пассаддхадаратхасса читтам̣ екаггам̣ ахоси. атхасса саттха̄ анупуббим̣ катхам̣ катхетва̄ сачча̄ни пака̄сеси. со десана̄васа̄не сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. саттха̄пи анумоданам̣ катва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми. маха̄джано саттха̄рам̣ анугантва̄ ниватти.

бхиккхӯ саттха̄ра̄ саддхим̣ гаччханта̄йева уджджха̄йим̣су – ‘‘пассатха̄вусо, саттху каммам̣, ан̃н̃есу дивасесу еварӯпам̣ наттхи, аджджа панекам̣ мануссам̣ дисва̄ва йа̄гуа̄дӣни вича̄ретва̄ да̄песӣ’’ти. саттха̄ ниваттитва̄ т̣хитакова ‘‘ким̣ катхетха, бхиккхаве’’ти пуччхитва̄ таматтхам̣ сутва̄ ‘‘а̄ма, бхиккхаве, ахам̣ тим̣сайоджанам̣ канта̄рам̣ а̄гаччханто тасса упа̄сакассӯпаниссайам̣ дисва̄ а̄гато, со ативийа джигхаччхито, па̄това пат̣т̣ха̄йа гон̣ам̣ парийесанто аран̃н̃е вичари. ‘джигхаччхадуккхена дхамме десийама̄непи пат̣ивиджджхитум̣ на саккхиссатӣ’ти чинтетва̄ евам̣ ака̄сим̣, джигхаччха̄рогасадисо рого на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

203.

‘‘джигхаччха̄парама̄ рога̄, сан̇кха̄рапарама̄ дукха̄;

етам̣ н̃атва̄ йатха̄бхӯтам̣, нибба̄нам̣ парамам̣ сукха’’нти.

таттха джигхаччха̄парама̄ рога̄ти йасма̄ ан̃н̃о рого саким̣ тикиччхито винассати ва̄ тадан̇гавасена ва̄ пахӣйати, джигхаччха̄ пана ниччака̄лам̣ тикиччхитабба̄йева̄ти сесарога̄нам̣ айам̣ парама̄ на̄ма. сан̇кха̄ра̄ти пан̃ча кхандха̄. етам̣ н̃атва̄ти джигхаччха̄само рого наттхи, кхандхапарихаран̣асамам̣ дуккхам̣ на̄ма наттхӣти етаматтхам̣ йатха̄бхӯтам̣ н̃атва̄ пан̣д̣ито нибба̄нам̣ саччхи кароти. нибба̄нам̣ парамам̣ сукханти тан̃хи саббасукха̄нам̣ парамам̣ уттамам̣ сукханти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

екаупа̄сакаваттху пан̃чамам̣.

6. пасенадикосалаваттху

а̄рогйапарама̄ ла̄бха̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ра̄джа̄нам̣ пасенадикосалам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе ра̄джа̄ тан̣д̣уладон̣асса оданам̣ тадупийена сӯпабйан̃джанена бхун̃джати. екадивасам̣ бхуттапа̄тара̄со бхаттасаммадам̣ авинодетва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ килантарӯпо ито чито ча сампариваттати, нидда̄йа абхибхӯйама̄нопи уджукам̣ нипаджджитум̣ асакконто екамантам̣ нисӣди. атха нам̣ саттха̄ а̄ха – ‘‘ким̣, маха̄ра̄джа, ависсамитва̄ва а̄гатосӣ’’ти? ‘‘а̄ма, бханте, бхуттака̄лато пат̣т̣ха̄йа ме маха̄дуккхам̣ хотӣ’’ти. атха нам̣ саттха̄, ‘‘маха̄ра̄джа, атибахубходжанам̣ евам̣ дуккхам̣ хотӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘миддхӣ йада̄ хоти махаггхасо ча,

нидда̄йита̄ сампариваттаса̄йӣ;

маха̄вара̄хова нива̄папут̣т̣хо,

пунаппунам̣ габбхамупети мандо’’ти. (дха. па. 325); –

има̄йа га̄тха̄йа овадитва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, бходжанам̣ на̄ма матта̄йа бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. маттабходжино хи сукхам̣ хотӣ’’ти уттари оваданто имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘мануджасса сада̄ сатӣмато,

маттам̣ джа̄нато ладдхабходжане;

танукасса бхаванти ведана̄,

сан̣икам̣ джӣрати а̄йупа̄лайа’’нти. (сам̣. ни. 1.124);

ра̄джа̄ га̄тхам̣ угган̣хитум̣ на̄саккхи, самӣпе т̣хитам̣ пана бха̄гинеййам̣, судассанам̣ на̄ма ма̄н̣авам̣ ‘‘имам̣ га̄тхам̣ угган̣ха, та̄та̄’’ти а̄ха. со там̣ га̄тхам̣ угган̣хитва̄ ‘‘ким̣ кароми, бханте’’ти саттха̄рам̣ пуччхи. атха нам̣ саттха̄ а̄ха – ‘‘ран̃н̃о бхун̃джантасса оса̄напин̣д̣ака̄ле имам̣ га̄тхам̣ вадеййа̄си, ра̄джа̄ аттхам̣ саллаккхетва̄ йам̣ пин̣д̣ам̣ чхад̣д̣ессати, тасмим̣ пин̣д̣е ситтхаган̣ана̄йа ран̃н̃о бхаттапачанака̄ле таттаке тан̣д̣уле хареййа̄сӣ’’ти. со ‘‘са̄дху, бханте’’ти са̄йампи па̄топи ран̃н̃о бхун̃джантасса оса̄напин̣д̣ака̄ле там̣ га̄тхам̣ уда̄харитва̄ тена чхад̣д̣итапин̣д̣е ситтхаган̣ана̄йа тан̣д̣уле ха̄песи. ра̄джа̄пи тасса га̄тхам̣ сутва̄ сахассам̣ сахассам̣ да̄песи. со апарена самайена на̄л̣икоданапарамата̄йа сан̣т̣хахитва̄ сукхаппатто танусарӣро ахоси.

атхекадивасам̣ саттху сантикам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ а̄ха – ‘‘бханте, ида̄ни ме сукхам̣ джа̄там̣, мигампи ассампи анубандхитва̄ ган̣ханасаматтхо джа̄томхи. пуббе ме бха̄гинеййена саддхим̣ йуддхамева хоти, ида̄ни ваджӣракума̄рим̣ на̄ма дхӣтарам̣ бха̄гинеййасса датва̄ со га̄мо тасса̄йева нха̄начун̣н̣амӯлам̣ катва̄ динно, тена саддхим̣ виггахо вӯпасанто, имина̄пи ме ка̄ран̣ена сукхамева джа̄там̣. куласантакам̣ ра̄джаман̣иратанам̣ но гехе пуримадивасе нат̣т̣хам̣, тампи ида̄ни хаттхапаттам̣ а̄гатам̣, имина̄пи ме ка̄ран̣ена сукхамева джа̄там̣. тумха̄кам̣ са̄вакехи саддхим̣ висса̄сам̣ иччхантена н̃а̄тидхӣта̄пи но гехе ката̄, имина̄пи ме ка̄ран̣ена сукхамева джа̄та’’нти. саттха̄ ‘‘а̄рогйам̣ на̄ма, маха̄ра̄джа, парамо ла̄бхо, йатха̄ладдхена сантут̣т̣хабха̄васадисампи дханам̣, висса̄сасадисо ча парама̄ н̃а̄ти, нибба̄насадисан̃ча сукхам̣ на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

204.

‘‘а̄рогйапарама̄ ла̄бха̄, сантут̣т̣хипарамам̣ дханам̣;

висса̄сапарама̄ н̃а̄ти, нибба̄напарамам̣ сукха’’нти.

таттха а̄рогйапарама̄ ла̄бха̄ти арогабха̄вапарама̄ ла̄бха̄. рогино хи виджджама̄на̄пи ла̄бха̄ ала̄бха̄йева, тасма̄ арогасса саббала̄бха̄ а̄гата̄ва хонти. тенетам̣ вуттам̣ – ‘‘а̄рогйапарама̄ ла̄бха̄’’ти. сантут̣т̣хипарамам̣ дхананти гихино ва̄ паббаджитасса ва̄ йам̣ аттана̄ ладдхам̣ аттано сантакам̣, тенева туссанабха̄во сантут̣т̣хӣ на̄ма сесадханехи парамам̣ дханам̣. висса̄сапарама̄ н̃а̄тӣти ма̄та̄ ва̄ хоту пита̄ ва̄, йена саддхим̣ висса̄со наттхи, со ан̃н̃а̄такова. йена ан̃н̃а̄такена пана саддхим̣ висса̄со аттхи, со асамбандхопи парамо уттамо н̃а̄ти. тена вуттам̣ – ‘‘висса̄сапарама̄ н̃а̄тӣ’’ти. нибба̄насадисам̣ пана сукхам̣ на̄ма наттхи, тенева̄ха – нибба̄напарамам̣ сукханти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

пасенадикосалаваттху чхат̣т̣хам̣.

7. тиссаттхераваттху

павивекарасанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ веса̄лийам̣ вихаранто ан̃н̃атарам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси.

саттха̄ра̄ хи, ‘‘бхиккхаве, ахам̣ ито чатӯхи ма̄сехи паринибба̄йисса̄мӣ’’ти вутте саттху сантике сатта бхиккхусата̄ни санта̄сам̣ а̄паджджим̣су, кхӣн̣а̄сава̄нам̣ дхаммасам̣вего уппаджджи, путхуджджана̄ ассӯни сандха̄ретум̣ на̄саккхим̣су. бхиккхӯ вагга̄ вагга̄ хутва̄ ‘‘ким̣ ну кхо карисса̄ма̄’’ти мантента̄ вичаранти. атхеко тиссаттхеро на̄ма бхиккхӯ ‘‘саттха̄ кира чатума̄саччайена паринибба̄йиссати, ахан̃чамхи авӣтара̄го, саттхари дхарама̄нейева майа̄ арахаттам̣ ган̣хитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чатӯсу ирийа̄патхесу екакова виха̄си. бхиккхӯнам̣ сантике гаманам̣ ва̄ кеначи саддхим̣ катха̄салла̄по ва̄ наттхи. атха нам̣ бхиккхӯ а̄хам̣су – ‘‘а̄вусо, тисса тасма̄ евам̣ каросӣ’’ти. со тесам̣ катхам̣ на сун̣а̄ти. те тасса паваттим̣ саттху а̄рочетва̄, ‘‘бханте, тумхесу тиссаттхерасса синехо наттхӣ’’ти а̄хам̣су. саттха̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘касма̄ тисса евам̣ ака̄сӣ’’ти пуччхитва̄ тена аттано адхиппа̄йе а̄рочите ‘‘са̄дху, тисса̄’’ти са̄дхука̄рам̣ датва̄, ‘‘бхиккхаве, майи синехо тиссасадисова хоту. гандхама̄ла̄дӣхи пӯджам̣ каронта̄пи нева мам̣ пӯдженти, дхамма̄нудхаммам̣ пат̣ипаджджама̄на̄йева пана мам̣ пӯджентӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

205.

‘‘павивекарасам̣ питва̄, расам̣ упасамасса ча;

ниддаро хоти ниппа̄по, дхаммапӣтирасам̣ пива’’нти.

таттха павивекарасанти павивекато уппаннам̣ расам̣, екӣбха̄васукханти аттхо. питва̄ти дуккхапарин̃н̃а̄дӣни каронто а̄рамман̣ато саччхикирийа̄васена пивитва̄. упасамасса ча̄ти килесӯпасаманибба̄насса ча расам̣ питва̄. ниддаро хотӣти тена убхайарасапа̄нена кхӣн̣а̄саво бхиккху аббхантаре ра̄гадаратха̄дӣнам̣ абха̄вена ниддаро чева ниппа̄по ча хоти. расам̣ пиванти нававидхалокуттарадхаммавасена уппаннам̣ пӣтирасам̣ пивантопи ниддаро ниппа̄по ча хоти.

десана̄васа̄не тиссаттхеро арахаттам̣ па̄пун̣и, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

тиссаттхераваттху саттамам̣.

8. саккаваттху

са̄ху дассананти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣увага̄маке вихаранто саккам̣ а̄раббха катхеси.

татха̄гатасса хи а̄йусан̇кха̄ре виссат̣т̣хе лохитапаккхандика̄ба̄дхасса уппаннабха̄вам̣ н̃атва̄ сакко девара̄джа̄ ‘‘майа̄ саттху сантикам̣ гантва̄ гила̄нупат̣т̣ха̄нам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ тига̄вутаппама̄н̣ам̣ аттабха̄вам̣ виджахитва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ хаттхехи па̄де паримаджджи. атха нам̣ саттха̄ а̄ха ‘‘ко есо’’ти? ‘‘ахам̣, бханте, сакко’’ти. ‘‘касма̄ а̄гатосӣ’’ти? ‘‘тумхе гила̄не упат̣т̣хахитум̣, бханте’’ти. ‘‘сакка, дева̄нам̣ мануссагандхо йоджанасатато пат̣т̣ха̄йа гале баддхакун̣апам̣ вийа хоти, гаччха твам̣, аттхи ме гила̄нупат̣т̣хака̄ бхиккхӯ’’ти. ‘‘бханте, чатура̄сӣтийоджанасахассаматтхаке т̣хито тумха̄кам̣ сӣлагандхам̣ гха̄йитва̄ а̄гато, ахамева упат̣т̣хахисса̄мӣ’’ти со саттху сарӣравал̣ан̃джанабха̄джанам̣ ан̃н̃асса хаттхена̄пи пхуситум̣ адатва̄ сӣсейева т̣хапетва̄ нӣхаранто мукхасан̇кочанаматтампи на ака̄си, гандхабха̄джанам̣ парихаранто вийа ахоси. евам̣ саттха̄рам̣ пат̣иджаггитва̄ саттху пха̄сукака̄лейева агама̄си.

бхиккхӯ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘ахо саттхари саккасса синехо, еварӯпам̣ на̄ма диббасампаттим̣ паха̄йа мукхасан̇кочанаматтампи акатва̄ гандхабха̄джанам̣ нӣхаранто вийа саттху сарӣравал̣ан̃джанабха̄джанам̣ сӣсена нӣхаранто упат̣т̣ха̄намака̄сӣ’’ти. саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄ ким̣ вадетха, бхиккхаве, аначчхарийам̣ етам̣, йам̣ сакко девара̄джа̄ майи синехам̣ кароти. айам̣ сакко хи девара̄джа̄ мам̣ нисса̄йа джарасаккабха̄вам̣ виджахитва̄ сота̄панно хутва̄ тарун̣асаккасса бха̄вам̣ патто, ахам̣ хисса маран̣абхайатаджджитасса пан̃часикхагандхаббадевапуттам̣ пурато катва̄ а̄гатака̄ле индаса̄лагуха̄йам̣ девапариса̄йа маджджхе нисиннасса –

‘‘пуччха ва̄сава мам̣ пан̃хам̣, йам̣ кин̃чи манасиччхаси;

тасса тассева пан̃хасса, ахам̣ антам̣ кароми те’’ти. (дӣ. ни. 2.356) –

ватва̄ тасса кан̇кхам̣ виноденто дхаммам̣ десесим̣. десана̄васа̄не чуддасаннам̣ па̄н̣акот̣ӣнам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси, саккопи йатха̄нисиннова сота̄паттипхалам̣ патва̄ тарун̣асакко джа̄то. евамасса̄хам̣ бахӯпака̄ро. тасса майи синехо на̄ма аначчхарийо. бхиккхаве, арийа̄нан̃хи дассанампи сукхам̣, техи саддхим̣ екат̣т̣ха̄не саннива̄сопи сукхо. ба̄лехи саддхим̣ пана саббаметам̣ дуккханти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

206.

‘‘са̄ху дассанамарийа̄нам̣, саннива̄со сада̄ сукхо;

адассанена ба̄ла̄нам̣, ниччамева сукхӣ сийа̄.

207.

‘‘ба̄ласан̇гатача̄рӣ хи, дӣгхамаддха̄на сочати;

дуккхо ба̄лехи сам̣ва̄со, амиттенева саббада̄;

дхӣро ча сукхасам̣ва̄со, н̃а̄тӣнам̣ва сама̄гамо’’.

тасма̄ хи –

208.

‘‘дхӣран̃ча пан̃н̃ан̃ча бахуссутан̃ча,дхорайхасӣлам̣ ватавантамарийам̣;

там̣ та̄дисам̣ саппурисам̣ сумедхам̣,бхаджетха наккхаттапатхам̣ ва чандима̄’’ти.

таттха са̄хӯти сундарам̣ бхаддакам̣. саннива̄соти на кевалан̃ча тесам̣ дассанамева, техи саддхим̣ екат̣т̣ха̄не нисӣдана̄дибха̄вопи тесам̣ ваттапат̣иваттам̣ ка̄тум̣ лабханабха̄вопи са̄дхуйева. ба̄ласан̇гатача̄рӣ хӣти йо ба̄лена сахача̄рӣ. дӣгхамаддха̄нанти со ба̄ласаха̄йена ‘‘ехи сандхиччхеда̄дӣни карома̄’’ти вуччама̄но тена саддхим̣ екаччхандо хутва̄ та̄ни каронто хаттхаччхеда̄дӣни патва̄ дӣгхамаддха̄нам̣ сочати. саббада̄ти йатха̄ асихаттхена ва̄ амиттена а̄сӣвиса̄дӣхи ва̄ саддхим̣ екато ва̄со на̄ма ниччам̣ дуккхо, татхева ба̄лехи саддхинти аттхо. дхӣро ча сукхасам̣ва̄соти еттха сукхо сам̣ва̄со етена̄ти сукхасам̣ва̄со, пан̣д̣итена саддхим̣ екат̣т̣ха̄не сам̣ва̄со сукхоти аттхо. катхам̣? н̃а̄тӣнам̣ва сама̄гамоти йатха̄пи н̃а̄тӣнам̣ сама̄гамо сукхо, евам̣ сукхо.

тасма̄ хӣти йасма̄ ба̄лехи саддхим̣ сам̣ва̄со дуккхо, пан̣д̣итена саддхим̣ сукхо, тасма̄ хи дхитисампаннам̣ дхӣран̃ча, локийалокуттарапан̃н̃а̄сампаннам̣ пан̃н̃ан̃ча, а̄гама̄дхигамасампаннам̣ бахуссутан̃ча, арахаттапа̄панакасан̇кха̄та̄йа дхураваханасӣлата̄йа дхорайхасӣлам̣, сӣлаватена чева дхутан̇гаватена ча ватавантам̣, килесехи а̄раката̄йа арийам̣, татха̄рӯпам̣ саппурисам̣ собханапан̃хам̣ йатха̄ ниммалам̣ наккхаттапатхасан̇кха̄там̣ а̄ка̄сам̣ чандима̄ бхаджати, евам̣ бхаджетха пайирупа̄сетха̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

саккаваттху ат̣т̣хамам̣.

сукхаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

паннарасамо вагго.

16. пийавагго

1. тайоджанапаббаджитаваттху

айогети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто тайо паббаджите а̄раббха катхеси.

са̄ваттхийам̣ кира екасмим̣ куле ма̄та̄питӯнам̣ екапуттако ахоси пийо мана̄по. со екадивасам̣ гехе нимантита̄нам̣ бхиккхӯнам̣ анумоданам̣ каронта̄нам̣ дхаммакатхам̣ сутва̄ паббаджитука̄мо хутва̄ ма̄та̄питаро паббаджджам̣ йа̄чи. те на̄нуджа̄ним̣су. тасса етадахоси – ‘‘ахам̣ ма̄та̄питӯнам̣ апассанта̄нам̣йева бахи гантва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти. атхасса пита̄ бахи никкхаманто ‘‘имам̣ раккхеййа̄сӣ’’ти ма̄тарам̣ пат̣иччха̄песи, ма̄та̄ бахи никкхамантӣ питарам̣ пат̣иччха̄песи. атхасса екадивасам̣ питари бахи гате ма̄та̄ ‘‘путтам̣ раккхисса̄мӣ’’ти екам̣ два̄раба̄хам̣ нисса̄йа екам̣ па̄дехи уппӣл̣етва̄ чхама̄йа нисинна̄ суттам̣ кантати. со ‘‘имам̣ ван̃четва̄ гамисса̄мӣ’’ти чинтетва̄, ‘‘амма, тхокам̣ та̄ва апехи, сарӣравалан̃джам̣ карисса̄мӣ’’ти ватва̄ та̄йа па̄де самин̃джите никкхамитва̄ вегена виха̄рам̣ гантва̄ бхиккхӯ упасан̇камитва̄ ‘‘пабба̄джетха мам̣, бханте’’ти йа̄читва̄ тесам̣ сантике паббаджи.

атхасса пита̄ а̄гантва̄ ма̄тарам̣ пуччхи – ‘‘кахам̣ ме путто’’ти? ‘‘са̄ми, имасмим̣ падесе ахосӣ’’ти. со ‘‘кахам̣ ну кхо ме путто’’ти олокенто там̣ адисва̄ ‘‘виха̄рам̣ гато бхависсатӣ’’ти виха̄рам̣ гантва̄ путтам̣ паббаджитам̣ дисва̄ кандитва̄ родитва̄, ‘‘та̄та, ким̣ мам̣ на̄сесӣ’’ти ватва̄ ‘‘мама путте паббаджите ахам̣ ида̄ни гехе ким̣ карисса̄мӣ’’ти сайампи бхиккхӯ йа̄читва̄ паббаджи. атхасса ма̄та̄пи ‘‘ким̣ ну кхо ме путто ча пати ча чира̄йанти, каччи виха̄рам̣ гантва̄ паббаджита̄’’ти те олокентӣ виха̄рам̣ гантва̄ убхопи паббаджите дисва̄ ‘‘имесам̣ паббаджитака̄ле мама гехена ко аттхо’’ти сайампи бхиккхуниупассайам̣ гантва̄ паббаджи. те паббаджитва̄пи вина̄ бхавитум̣ на сакконти, виха̄репи бхиккхуниупассайепи екатова нисӣдитва̄ саллапанта̄ дивасам̣ вӣтина̄менти. тена бхиккхӯпи бхиккхӯнийопи убба̄л̣ха̄ хонти.

атхекадивасам̣ бхиккхӯ несам̣ кирийам̣ саттхум̣ а̄рочесум̣. саттха̄ те паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира тумхе евам̣ каротха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘сачча’’нти вутте ‘‘касма̄ евам̣ каротха? на хи еса паббаджита̄нам̣ його’’ти. ‘‘бханте, вина̄ бхавитум̣ на саккома̄’’ти. ‘‘паббаджитака̄лато пат̣т̣ха̄йа евам̣ каран̣ам̣ айуттам̣. пийа̄нан̃хи адассанам̣, аппийа̄нан̃ча дассанам̣ дуккхамева. тасма̄ саттесу ча сан̇кха̄ресу ча кан̃чи пийам̣ ва̄ аппийам̣ ва̄ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

209.

‘‘айоге йун̃джаматта̄нам̣, йогасмин̃ча айоджайам̣;

аттхам̣ хитва̄ пийагга̄хӣ, пихетатта̄нуйогинам̣.

210.

‘‘ма̄ пийехи сама̄ган̃чхи, аппийехи куда̄чанам̣;

пийа̄нам̣ адассанам̣ дуккхам̣, аппийа̄нан̃ча дассанам̣.

211.

‘‘тасма̄ пийам̣ на кайира̄тха, пийа̄па̄йо хи па̄пако;

гантха̄ тесам̣ на виджджанти, йесам̣ наттхи пийа̄ппийа’’нти.

таттха айогети айун̃джитаббе айонисоманасика̄ре. весийа̄гочара̄дибхедасса хи чхаббидхасса агочарасса севанам̣ идха айонисоманасика̄ро на̄ма, тасмим̣ айонисоманасика̄ре атта̄нам̣ йун̃джантоти аттхо. йогасминти таббипарӣте ча йонисоманасика̄ре айун̃джантоти аттхо. аттхам̣ хитва̄ти паббаджитака̄лато пат̣т̣ха̄йа адхисӣла̄дисиккхаттайам̣ аттхо на̄ма, там̣ аттхам̣ хитва̄. пийагга̄хӣти пан̃чака̄магун̣асан̇кха̄там̣ пийамева ган̣ханто. пихетатта̄нуйогинанти та̄йа пат̣ипаттийа̄ са̄санато чуто гихибха̄вам̣ патва̄ паччха̄ йе атта̄нуйогам̣ ануйутта̄ сӣла̄дӣни сампа̄детва̄ деваманусса̄нам̣ сантика̄ сакка̄рам̣ лабханти, тесам̣ пихети, ‘‘ахо вата̄хампи еварӯпо асса’’нти иччхатӣти аттхо.

ма̄ пийехӣти пийехи саттехи ва̄ сан̇кха̄рехи ва̄ куда̄чанам̣ екаккхан̣епи на сама̄гаччхеййа, татха̄ аппийехи. ким̣ ка̄ран̣а̄? пийа̄ нан̃хи вийогавасена адассанам̣ аппийа̄нан̃ча упасан̇каманавасена дассанам̣ на̄ма дуккхам̣. тасма̄ти йасма̄ идам̣ убхайампи дуккхам̣, тасма̄ кан̃чи саттам̣ ва̄ сан̇кха̄рам̣ ва̄ пийам̣ на̄ма на кареййа. пийа̄па̄йо хӣти пийехи апа̄йо вийого. па̄пакоти ла̄мако. гантха̄ тесам̣ на виджджантӣти йесам̣ пийам̣ наттхи, тесам̣ абхиджджха̄ка̄йагантхо пахӣйати. йесам̣ аппийам̣ наттхи, тесам̣ бйа̄па̄до ка̄йагантхо. тесу пана двӣсу пахӣнесу сесагантха̄ пахӣна̄ хонти. тасма̄ пийам̣ ва̄ аппийам̣ ва̄ на каттаббанти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти. тена пана тайо джана̄ ‘‘майам̣ вина̄ бхавитум̣ на саккома̄’’ти виббхамитва̄ гехамева агамим̣сӯти.

тайоджанапаббаджитаваттху пат̣хамам̣.

2. ан̃н̃атаракут̣умбикаваттху

пийато джа̄йатӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ кут̣умбикам̣ а̄раббха катхеси.

со хи аттано путте ка̄лакате путтасока̄бхибхӯто а̄л̣а̄ханам̣ гантва̄ родати, путтасокам̣ сандха̄ретум̣ на саккоти. саттха̄ паччӯсака̄ле локам̣ волокенто тасса сота̄паттимаггассӯпаниссайам̣ дисва̄ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто екам̣ паччха̄саман̣ам̣ гахетва̄ тасса гехадва̄рам̣ агама̄си. со саттху а̄гатабха̄вам̣ сутва̄ ‘‘майа̄ саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ ка̄тука̄мо бхависсатӣ’’ти саттха̄рам̣ павесетва̄ гехамаджджхе а̄санам̣ пан̃н̃а̄петва̄ саттхари нисинне а̄гантва̄ екамантам̣ нисӣди. атха нам̣ саттха̄ ‘‘ким̣ ну кхо, упа̄сака, дуккхитосӣ’’ти пуччхитва̄ тена путтавийогадуккхе а̄рочите, ‘‘упа̄сака, ма̄ чинтайи, идам̣ маран̣ам̣ на̄ма на екасмим̣йева т̣ха̄не, на ча екассева хоти, йа̄вата̄ пана бхавуппатти на̄ма аттхи, саббасатта̄нам̣ хотийева. екасан̇кха̄ропи ниччо на̄ма наттхи. тасма̄ ‘маран̣адхаммам̣ матам̣, бхиджджанадхаммам̣ бхинна’нти йонисо паччавеккхитаббам̣, на сочитаббам̣. пора̄н̣апан̣д̣ита̄пи хи путтасса матака̄ле ‘маран̣адхаммам̣ матам̣, бхиджджанадхаммам̣ бхинна’нти сокам̣ акатва̄ маран̣ассатимева бха̄вайим̣сӯ’’ти ватва̄, ‘‘бханте, ке евамакам̣су, када̄ ча акам̣су, а̄чиккхатха ме’’ти йа̄чито тассаттхасса пака̄санаттхам̣ атӣтам̣ а̄харитва̄ –

‘‘урагова тачам̣ джин̣н̣ам̣, хитва̄ гаччхати сам̣ танум̣;

евам̣ сарӣре ниббхоге, пете ка̄лакате сати.

‘‘д̣айхама̄но на джа̄на̄ти, н̃а̄тӣнам̣ паридевитам̣;

тасма̄ етам̣ на соча̄ми, гато со тасса йа̄ гатӣ’’ти. (джа̄. 1.5.19-20) –

имам̣ пан̃чаканипа̄те урагаджа̄такам̣ виттха̄ретва̄ ‘‘евам̣ пуббе пан̣д̣ита̄ пийапутте ка̄лакате йатха̄ етарахи твам̣ камманте виссаджджетва̄ нира̄ха̄ро роданто вичараси, татха̄ авичаритва̄ маран̣ассатибха̄вана̄балена сокам̣ акатва̄ а̄ха̄рам̣ парибхун̃джим̣су, каммантан̃ча адхит̣т̣хахим̣су. тасма̄ ‘пийапутто ме ка̄лакато’ти ма̄ чинтайи. уппаджджама̄но хи соко ва̄ бхайам̣ ва̄ пийамева нисса̄йа уппаджджатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

212.

‘‘пийато джа̄йатӣ соко, пийато джа̄йатӣ бхайам̣;

пийато виппамуттасса, наттхи соко куто бхайа’’нти.

таттха пийатоти ват̣т̣амӯлако хи соко ва̄ бхайам̣ ва̄ уппаджджама̄нам̣ пийамева саттам̣ ва̄ сан̇кха̄рам̣ ва̄ нисса̄йа уппаджджати, тато пана виппамуттасса убхайампетам̣ наттхӣти аттхо.

десана̄васа̄не кут̣умбико сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

ан̃н̃атаракут̣умбикаваттху дутийам̣.

3. виса̄кха̄ваттху

пемато джа̄йатӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто виса̄кхам̣ упа̄сикам̣ а̄раббха катхеси.

са̄ кира путтасса дхӣтарам̣ судаттам̣ на̄ма кума̄рикам̣ аттано т̣ха̄не т̣хапетва̄ гехе бхиккхусан̇гхасса веййа̄ваччам̣ ка̄реси. са̄ апарена самайена ка̄ламака̄си. са̄ тасса̄ сарӣраниккхепам̣ ка̄ретва̄ сокам̣ сандха̄ретум̣ асакконтӣ дуккхинӣ думмана̄ саттху сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисӣди. атха нам̣ саттха̄ ‘‘ким̣ ну кхо твам̣, виса̄кхе, дуккхинӣ думмана̄ ассумукха̄ родама̄на̄ нисинна̄’’ти а̄ха. са̄ таматтхам̣ а̄рочетва̄ ‘‘пийа̄ ме, бханте, са̄ кума̄рика̄ ваттасампанна̄, ида̄ни татха̄рӯпам̣ на пасса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘киттака̄ пана, виса̄кхе, са̄ваттхийам̣ манусса̄’’ти? ‘‘бханте, тумхехийева ме катхитам̣ сатта джанакот̣ийо’’ти. ‘‘саче пана̄йам̣ еттако джано тава натта̄йа садисо бхавеййа, иччхеййа̄си на’’нти? ‘‘а̄ма, бханте’’ти. ‘‘кати пана джана̄ са̄ваттхийам̣ девасикам̣ ка̄лам̣ каронтӣ’’ти? ‘‘бахӯ, бханте’’ти. ‘‘нану евам̣, бханте, тава асочанака̄ло на бхавеййа, раттиндивам̣ родантӣйева вичареййа̄сӣ’’ти. ‘‘хоту, бханте, н̃а̄там̣ майа̄’’ти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘тена хи ма̄ сочи, соко ва̄ бхайам̣ ва̄ пематова джа̄йатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

213.

‘‘пемато джа̄йатӣ соко, пемато джа̄йатӣ бхайам̣;

пемато виппамуттасса, наттхи соко куто бхайа’’нти.

таттха пематоти путтадхӣта̄дӣсу катам̣ пемамева нисса̄йа соко джа̄йатӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

виса̄кха̄ваттху татийам̣.

4. личчхавӣваттху

ратийа̄ джа̄йатӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ веса̄лим̣ нисса̄йа кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣ вихаранто личчхавӣ а̄раббха катхеси.

те кира екасмим̣ чхан̣адивасе ан̃н̃аман̃н̃ам̣ асадисехи алан̇ка̄рехи алан̇каритва̄ уййа̄нагаманаттха̄йа нагара̄ никкхамим̣су. саттха̄ пин̣д̣а̄йа пависанто те дисва̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘пассатха, бхиккхаве, личчхавайо, йехи дева̄ та̄ватим̣са̄ на дит̣т̣хапубба̄, те име олокентӯ’’ти ватва̄ нагарам̣ па̄виси. тепи уййа̄нам̣ гаччханта̄ екам̣ нагарасобхиним̣ иттхим̣ а̄да̄йа гантва̄ там̣ нисса̄йа исса̄бхибхӯта̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пахаритва̄ лохитам̣ надим̣ вийа паваттайим̣су. атха не ман̃чена̄да̄йа уккхипитва̄ а̄гамам̣су. саттха̄пи катабхаттакиччо нагара̄ никкхами. бхиккхӯпи личчхавайо татха̄ нӣйама̄не дисва̄ саттха̄рам̣ а̄хам̣су – ‘‘бханте, личчхавира̄джа̄но па̄това алан̇катапат̣ийатта̄ дева̄ вийа нагара̄ никкхамитва̄ ида̄ни екам̣ иттхим̣ нисса̄йа имам̣ бйасанам̣ патта̄’’ти. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, соко ва̄ бхайам̣ ва̄ уппаджджама̄нам̣ ратим̣ нисса̄йа уппаджджатийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

214.

‘‘ратийа̄ джа̄йатӣ соко, ратийа̄ джа̄йатӣ бхайам̣;

ратийа̄ виппамуттасса, наттхи соко куто бхайа’’нти.

таттха ратийа̄ти пан̃чака̄магун̣аратито, там̣ нисса̄йа̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

личчхавӣваттху чатуттхам̣.

5. аниттхигандхакума̄раваттху

ка̄матоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто аниттхигандхакума̄рам̣ на̄ма а̄раббха катхеси.

со кира брахмалока̄ чутасатто са̄ваттхийам̣ маха̄бхогакуле ниббатто джа̄тадивасато пат̣т̣ха̄йа иттхисамӣпам̣ упагантум̣ на иччхати, иттхийа̄ гайхама̄но родати. ваттхачумбат̣акена нам̣ гахетва̄ тхан̃н̃ам̣ па̄йенти. со вайаппатто ма̄та̄питӯхи, ‘‘та̄та, а̄ва̄хам̣ те карисса̄ма̄’’ти вутте ‘‘на ме иттхийа̄ аттхо’’ти пат̣иккхипитва̄ пунаппунам̣ йа̄чийама̄но пан̃часате суван̣н̣ака̄ре паккоса̄петва̄ раттасуван̣н̣аниккхасахассам̣ да̄петва̄ ативийа па̄са̄дикам̣ гханакот̣т̣имам̣ иттхирӯпам̣ ка̄ретва̄ пуна ма̄та̄питӯхи, ‘‘та̄та, тайи а̄ва̄хам̣ акаронте кулавам̣со на патит̣т̣хахиссати, кума̄рикам̣ те а̄несса̄ма̄’’ти вутте ‘‘тена хи саче ме еварӯпам̣ кума̄рикам̣ а̄нессатха, карисса̄ми во вачана’’нти там̣ суван̣н̣арӯпакам̣ дассети. атхасса ма̄та̄питаро абхин̃н̃а̄те бра̄хман̣е паккоса̄петва̄ ‘‘амха̄кам̣ путто маха̄пун̃н̃о, авассам̣ имина̄ саддхим̣ катапун̃н̃а̄ кума̄рика̄ бхависсати, гаччхатха имам̣ суван̣н̣арӯпакам̣ гахетва̄ еварӯпам̣ кума̄рикам̣ а̄харатха̄’’ти пахин̣им̣су. те ‘‘са̄дхӯ’’ти ча̄рикам̣ чаранта̄ маддарат̣т̣хе са̄галанагарам̣ гата̄. тасмин̃ча нагаре ека̄ сол̣асавассуддесика̄ абхирӯпа̄ кума̄рика̄ ахоси, там̣ ма̄та̄питаро саттабхӯмикасса па̄са̄дассӯпариматале парива̄сесум̣. тепи кхо бра̄хман̣а̄ ‘‘саче идха еварӯпа̄ кума̄рика̄ бхависсати, имам̣ дисва̄ ‘айам̣ асукасса куласса дхӣта̄ вийа абхирӯпа̄’ти ваккхантӣ’’ти там̣ суван̣н̣арӯпакам̣ титтхамагге т̣хапетва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су.

атхасса кума̄рика̄йа дха̄тӣ там̣ кума̄рикам̣ нха̄петва̄ сайампи нха̄йитука̄ма̄ хутва̄ титтхам̣ а̄гата̄ там̣ рӯпакам̣ дисва̄ ‘‘дхӣта̄ ме’’ти сан̃н̃а̄йа ‘‘дуббинӣта̄си, ида̄нева̄хам̣ нха̄петва̄ никкханта̄, твам̣ майа̄ пуретарам̣ идха̄гата̄сӣ’’ти хаттхена пахаритва̄ тхаддхабха̄ван̃чева ниббика̄ратан̃ча н̃атва̄ ‘‘ахам̣ ме, дхӣта̄ти сан̃н̃амака̄сим̣, ким̣ на̄мета’’нти а̄ха. атха нам̣ те бра̄хман̣а̄ ‘‘еварӯпа̄ те, амма, дхӣта̄’’ти пуччхим̣су. айам̣ мама дхӣту сантике ким̣ аггхатӣти? тена хи те дхӣтарам̣ амха̄кам̣ дассехӣти. са̄ техи саддхим̣ гехам̣ гантва̄ са̄мика̄нам̣ а̄рочеси. те бра̄хман̣ехи саддхим̣ катапат̣исаммодана̄ дхӣтарам̣ ота̄ретва̄ хет̣т̣ха̄па̄са̄де суван̣н̣арӯпакасса сантике т̣хапесум̣. суван̣н̣арӯпакам̣ ниппабхам̣ ахоси, кума̄рика̄ саппабха̄ ахоси. бра̄хман̣а̄ там̣ тесам̣ датва̄ кума̄рикам̣ пат̣иччха̄петва̄ гантва̄ аниттхигандхакума̄расса ма̄та̄питӯнам̣ а̄рочайим̣су. те тут̣т̣хама̄наса̄ ‘‘гаччхатха, нам̣ сӣгхам̣ а̄нетха̄’’ти махантена сакка̄рена пахин̣им̣су.

кума̄ропи там̣ паваттим̣ сутва̄ ‘‘кан̃чанарӯпатопи кира абхирӯпатара̄ да̄рика̄ аттхӣ’’ти саванавасенева синехам̣ уппа̄детва̄ ‘‘сӣгхам̣ а̄нентӯ’’ти а̄ха. са̄пи кхо йа̄нам̣ а̄ропетва̄ а̄нӣйама̄на̄ атисукхума̄лата̄йа йа̄нуггха̄тена самуппа̄дитава̄тарога̄ антара̄маггейева ка̄ламака̄си. кума̄ропи ‘‘а̄гата̄’’ти нирантарам̣ пуччхати, тасса атисинехена пуччхантасса сахаса̄ва ана̄рочетва̄ катипа̄хам̣ виккхепам̣ катва̄ таматтхам̣ а̄рочайим̣су. со ‘‘татха̄рӯпа̄йа на̄ма иттхийа̄ саддхим̣ сама̄гамам̣ на̄латтха’’нти уппаннадоманассо паббатена вийа сокадуккхена аджджхоттхат̣о ахоси. саттха̄ тассӯпаниссайам̣ дисва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто там̣ гехадва̄рам̣ агама̄си. атхасса ма̄та̄питаро саттха̄рам̣ антогехам̣ павесетва̄ саккаччам̣ паривисим̣су. саттха̄ бхаттакичча̄васа̄не ‘‘кахам̣ аниттхигандхакума̄ро’’ти пуччхи. ‘‘есо, бханте, а̄ха̄рӯпаччхедам̣ катва̄ антогаббхе нисинно’’ти. ‘‘паккосатха на’’нти. со а̄гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣди. саттха̄ ‘‘ким̣ ну кхо, кума̄ра, балавасоко уппанно’’ти вутте, ‘‘а̄ма, бханте, ‘еварӯпа̄ на̄ма иттхӣ антара̄магге ка̄лаката̄’ти сутва̄ балавасоко уппанно, бхаттампи ме наччха̄детӣ’’ти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘джа̄на̄си пана твам̣, кума̄ра, ким̣ те нисса̄йа соко уппанно’’ти? ‘‘на джа̄на̄ми, бханте’’ти. ‘‘ка̄мам̣ нисса̄йа, кума̄ра, балавасоко уппанно, соко ва̄ бхайам̣ ва̄ ка̄мам̣ нисса̄йа уппаджджатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

215.

‘‘ка̄мато джа̄йатӣ соко, ка̄мато джа̄йатӣ бхайам̣;

ка̄мато виппамуттасса, наттхи соко куто бхайа’’нти.

таттха ка̄матоти ваттхука̄макилесака̄мато, дувидхампетам̣ ка̄мам̣ нисса̄йа̄ти аттхо.

десана̄васа̄не аниттхигандхакума̄ро сота̄паттипхале патит̣т̣хахи.

аниттхигандхакума̄раваттху пан̃чамам̣.

6. ан̃н̃атарабра̄хман̣аваттху

тан̣ха̄йа джа̄йатӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ бра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси.

со кира миччха̄дит̣т̣хико екадивасам̣ надӣтӣрам̣ гантва̄ кхеттам̣ содхети. саттха̄ тасса упаниссайасампаттим̣ дисва̄ тасса сантикам̣ агама̄си. со саттха̄рам̣ дисва̄пи са̄мӣчикаммам̣ акатва̄ тун̣хӣ ахоси. атха нам̣ саттха̄ пуретарам̣ а̄лапитва̄, ‘‘бра̄хман̣а, ким̣ каросӣ’’ти а̄ха. ‘‘кхеттам̣, бхо готама, содхемӣ’’ти. саттха̄ еттакамева ватва̄ гато. пунадивасепи тасса кхеттам̣ каситум̣ а̄гатасса сантикам̣ гантва̄, ‘‘бра̄хман̣а, ким̣ каросӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘кхеттам̣ каса̄ми, бхо готама̄’’ти сутва̄ пакка̄ми. пунадиваса̄дӣсупи татхева гантва̄ пуччхитва̄, ‘‘бхо готама, кхеттам̣ вапа̄ми ниддеми раккха̄мӣ’’ти сутва̄ пакка̄ми. атха нам̣ екадивасам̣ бра̄хман̣о а̄ха – ‘‘бхо готама, твам̣ мама кхеттасодханадивасато пат̣т̣ха̄йа а̄гато. саче ме сассам̣ сампаджджиссати, туйхампи сам̣вибха̄гам̣ карисса̄ми, туйхам̣ адатва̄ сайам̣ на кха̄дисса̄ми, ито да̄ни пат̣т̣ха̄йа твам̣ мама саха̄йо’’ти.

атхасса апарена самайена сассам̣ сампаджджи, тасса ‘‘сампаннам̣ ме сассам̣, све да̄ни ла̄йа̄песса̄мӣ’’ти ла̄йанаттхам̣ каттаббакиччасса раттим̣ маха̄мегхо васситва̄ саббам̣ сассам̣ хари, кхеттам̣ таччхетва̄ т̣хапитасадисам̣ ахоси. саттха̄ пана пат̣хамадивасам̣йева ‘‘там̣ сассам̣ на сампаджджиссатӣ’’ти ан̃н̃а̄си. бра̄хман̣о па̄това ‘‘кхеттам̣ олокесса̄мӣ’’ти гато туччхам̣ кхеттам̣ дисва̄ уппаннабалавасоко чинтеси – ‘‘саман̣о готамо мама кхеттасодханака̄лато пат̣т̣ха̄йа а̄гато, ахампи нам̣ ‘имасмим̣ сассе ниппханне туйхампи сам̣вибха̄гам̣ карисса̄ми, туйхам̣ адатва̄ сайам̣ на кха̄дисса̄ми, ито пат̣т̣ха̄йа да̄ни твам̣ мама саха̄йо’ти авачам̣. сопи ме маноратхо маттхакам̣ на па̄пун̣ӣ’’ти а̄ха̄рӯпаччхедам̣ катва̄ ман̃чаке нипаджджи. атхасса саттха̄ гехадва̄рам̣ агама̄си. со саттху а̄гаманам̣ сутва̄ ‘‘саха̄йам̣ ме а̄нетва̄ идха нисӣда̄петха̄’’ти а̄ха. париджано татха̄ ака̄си. саттха̄ нисӣдитва̄ ‘‘кахам̣ бра̄хман̣о’’ти пуччхитва̄ ‘‘габбхе нипанно’’ти вутте ‘‘паккосатха на’’нти паккоса̄петва̄ а̄гантва̄ екамантам̣ нисиннам̣ а̄ха ‘‘ким̣, бра̄хман̣а̄’’ти? бхо готама, тумхе мама кхеттасодханадивасато пат̣т̣ха̄йа а̄гата̄, ахампи ‘‘сассе ниппханне тумха̄кам̣ сам̣вибха̄гам̣ карисса̄мӣ’’ти авачам̣. со ме маноратхо аниппханно, тена ме соко уппанно, бхаттампи ме наччха̄детӣти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘джа̄на̄си пана, бра̄хман̣а, ким̣ те нисса̄йа соко уппанно’’ти пуччхитва̄ ‘‘на джа̄на̄ми, бхо готама, твам̣ пана джа̄на̄сӣ’’ти вутте, ‘‘а̄ма, бра̄хман̣а, уппаджджама̄но соко ва̄ бхайам̣ ва̄ тан̣хам̣ нисса̄йа уппаджджатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

216.

‘‘тан̣ха̄йа джа̄йатӣ соко, тан̣ха̄йа джа̄йатӣ бхайам̣;

тан̣ха̄йа виппамуттасса, наттхи соко куто бхайа’’нти.

таттха тан̣ха̄йа̄ти чхадва̄рика̄йа тан̣ха̄йа, етам̣ тан̣хам̣ нисса̄йа уппаджджатӣти аттхо.

десана̄васа̄не бра̄хман̣о сота̄паттипхале патит̣т̣хахӣти.

ан̃н̃атарабра̄хман̣аваттху чхат̣т̣хам̣.

7. пан̃часатада̄ракаваттху

сӣладассанасампаннанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто антара̄магге пан̃часатада̄раке а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи саттха̄ асӣтимаха̄тхерехи саддхим̣ пан̃часатабхиккхупарива̄ро ра̄джагахам̣ пин̣д̣а̄йа пависанто екасмим̣ чхан̣адивасе пан̃часате да̄раке пӯвапаччхийо уккхипа̄петва̄ нагара̄ никкхамма уййа̄нам̣ гаччханте аддаса. тепи саттха̄рам̣ вандитва̄ паккамим̣су, те екам̣ бхиккхумпи ‘‘пӯвам̣ ган̣хатха̄’’ти на вадим̣су. саттха̄ тесам̣ гатака̄ле бхиккхӯ а̄ха – ‘‘кха̄диссатха, бхиккхаве, пӯве’’ти. ‘‘кахам̣ бханте, пӯва̄’’ти? ‘‘ким̣ на пассатха те да̄раке пӯвапаччхийо уккхипа̄петва̄ атикканте’’ти? ‘‘бханте, еварӯпа̄ на̄ма да̄рака̄ кассачи пӯвам̣ на дентӣ’’ти. ‘‘бхиккхаве, кин̃ча̄пи ете мам̣ ва̄ тумхе ва̄ пӯвехи на нимантайим̣су, пӯваса̄мико пана бхиккху паччхато а̄гаччхати, пӯве кха̄дитва̄ва гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. буддха̄нан̃хи екапуггалепи исса̄ ва̄ досо ва̄ наттхи, тасма̄ имам̣ ватва̄ бхиккхусан̇гхам̣ а̄да̄йа екасмим̣ руккхамӯле чха̄йа̄йа нисӣди. да̄рака̄ маха̄кассапаттхерам̣ паччхато а̄гаччхантам̣ дисва̄ уппаннасинеха̄ пӣтивегена парипун̣н̣асарӣра̄ хутва̄ паччхийо ота̄ретва̄ тхерам̣ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄ пӯве паччхӣхи саддхим̣йева уккхипитва̄ ‘‘ган̣хатха, бханте’’ти тхерам̣ вадим̣су. атха не тхеро а̄ха – ‘‘еса саттха̄ бхиккхусан̇гхам̣ гахетва̄ руккхамӯле нисинно, тумха̄кам̣ деййадхаммам̣ а̄да̄йа гантва̄ бхиккхусан̇гхасса сам̣вибха̄гам̣ каротха̄’’ти. те ‘‘са̄дху, бханте’’ти ниваттитва̄ тхерена саддхим̣йева гантва̄ пӯве датва̄ олокайама̄на̄ екаманте т̣хатва̄ парибхога̄васа̄не удакам̣ адам̣су. бхиккхӯ уджджха̄йим̣су ‘‘да̄ракехи мукхолоканена бхиккха̄ динна̄, самма̄самбуддхам̣ ва̄ маха̄тхере ва̄ пӯвехи ана̄пуччхитва̄ маха̄кассапаттхерам̣ дисва̄ паччхӣхи саддхим̣йева а̄да̄йа а̄гамим̣сӯ’’ти. саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄, ‘‘бхиккхаве, мама путтена маха̄кассапена садисо бхиккху деваманусса̄нам̣ пийо хоти, те ча тасса чатупаччайена пӯджам̣ каронтийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

217.

‘‘сӣладассанасампаннам̣, дхаммат̣т̣хам̣ саччавединам̣;

аттано камма кубба̄нам̣, там̣ джано куруте пийа’’нти.

таттха сӣладассанасампаннанти чатупа̄рисуддхисӣлена чева маггапхаласампайуттена ча самма̄дассанена сампаннам̣. дхаммат̣т̣ханти нававидхалокуттарадхамме т̣хитам̣, саччхикаталокуттарадхамманти аттхо. саччавединанти чатуннам̣ сачча̄нам̣ сол̣асаха̄ка̄рехи саччхикататта̄ саччан̃а̄н̣ена саччавединам̣. аттано камма кубба̄нанти аттано каммам̣ на̄ма тиссо сиккха̄, та̄ пӯрайама̄нанти аттхо. там̣ джаноти там̣ пуггалам̣ локийамаха̄джано пийам̣ кароти, дат̣т̣хука̄мо вандитука̄мо паччайена пӯджетука̄мо хотийева̄ти аттхо.

десана̄васа̄не саббепи те да̄рака̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣сӯти.

пан̃часатада̄ракаваттху саттамам̣.

8. екаана̄га̄миттхераваттху

чхандаджа̄тоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ ана̄га̄миттхерам̣ а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи там̣ тхерам̣ саддхивиха̄рика̄ пуччхим̣су – ‘‘аттхи пана во, бханте, висеса̄дхигамо’’ти. тхеро ‘‘ана̄га̄мипхалам̣ на̄ма гахат̣т̣ха̄пи па̄пун̣анти, арахаттам̣ паттака̄лейева техи саддхим̣ катхесса̄мӣ’’ти хара̄йама̄но кин̃чи акатхетва̄ва ка̄лакато суддха̄ва̄садевалоке ниббатти. атхасса саддхивиха̄рика̄ родитва̄ паридевитва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ роданта̄ва екамантам̣ нисӣдим̣су. атха не саттха̄ ‘‘ким̣, бхиккхаве, родатха̄’’ти а̄ха. ‘‘упаджджха̄йо но, бханте, ка̄лакато’’ти. ‘‘хоту, бхиккхаве, ма̄ чинтайиттха, дхувадхаммо на̄месо’’ти? ‘‘а̄ма, бханте, майампи джа̄на̄ма, апича майам̣ упаджджха̄йам̣ висеса̄дхигамам̣ пуччхимха̄, со кин̃чи акатхетва̄ва ка̄лакато, тенамха дуккхита̄’’ти. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, ма̄ чинтайиттха, упаджджха̄йена во ана̄га̄мипхалам̣ паттам̣, со ‘гихӣпетам̣ па̄пун̣анти, арахаттам̣ патва̄ва несам̣ катхесса̄мӣ’ти хара̄йанто тумха̄кам̣ кин̃чи акатхетва̄ ка̄лам̣ катва̄ суддха̄ва̄се ниббатто, асса̄сатха, бхиккхаве, упаджджха̄йо во ка̄месу аппат̣ибаддхачиттатам̣ патто’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

218.

‘‘чхандаджа̄то анаккха̄те, манаса̄ ча пхут̣о сийа̄;

ка̄месу ча аппат̣ибаддхачитто, уддхам̣сототи вуччатӣ’’ти.

таттха чхандаджа̄тоти каттука̄мата̄васена джа̄тачхандо усса̄хапатто. анаккха̄тети нибба̄не. тан̃хи ‘‘асукена катам̣ ва̄ нӣла̄дӣсу еварӯпам̣ ва̄’’ти аваттаббата̄йа анаккха̄там̣ на̄ма. манаса̄ ча пхут̣о сийа̄ти хет̣т̣химехи тӣхи маггапхалачиттехи пхут̣о пӯрито бхавеййа. аппат̣ибаддхачиттоти ана̄га̄мимаггавасена ка̄месу аппат̣ибаддхачитто. уддхам̣сототи еварӯпо бхиккху авихесу ниббаттитва̄ тато пат̣т̣ха̄йа пат̣исандхивасена аканит̣т̣хам̣ гаччханто уддхам̣сототи вуччати, та̄дисо во упаджджха̄йоти аттхо.

десана̄васа̄не те бхиккхӯ арахаттапхале патит̣т̣хахим̣су, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

екаана̄га̄миттхераваттху ат̣т̣хамам̣.

9. нандийаваттху

чираппава̄синти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ исипатане вихаранто нандийам̣ а̄раббха катхеси.

ба̄ра̄н̣асийам̣ кира саддха̄сампаннасса куласса нандийо на̄ма путто ахоси, со ма̄та̄питӯнам̣ анурӯпо саддха̄сампанно сан̇гхупат̣т̣ха̄ко ахоси. атхасса ма̄та̄питаро вайаппаттака̄ле саммукхагехато ма̄туладхӣтарам̣ реватим̣ на̄ма а̄нетука̄ма̄ ахесум̣. са̄ пана ассаддха̄ ада̄насӣла̄, нандийо там̣ на иччхи. атхасса ма̄та̄ реватим̣ а̄ха – ‘‘амма, твам̣ имасмим̣ гехе бхиккхусан̇гхасса нисаджджанат̣т̣ха̄нам̣ упалимпитва̄ а̄сана̄ни пан̃н̃а̄пехи, а̄дха̄раке т̣хапехи, бхиккхӯнам̣ а̄гатака̄ле паттам̣ гахетва̄ нисӣда̄петва̄ дхаммакаран̣ена па̄нӣйам̣ парисса̄ветва̄ бхуттака̄ле патте дхова, евам̣ ме путтасса а̄ра̄дхита̄ бхависсасӣ’’ти. са̄ татха̄ ака̄си. атха нам̣ ‘‘ова̄даккхама̄ джа̄та̄’’ти путтасса а̄рочетва̄ тена са̄дхӯти сампат̣иччхите дивасам̣ т̣хапетва̄ а̄ва̄хам̣ карим̣су.

атха нам̣ нандийо а̄ха – ‘‘саче бхиккхусан̇гхан̃ча ма̄та̄питаро ча ме упат̣т̣хахиссаси, евам̣ имасмим̣ гехе васитум̣ лабхиссаси, аппаматта̄ хохӣ’’ти. са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти пат̣иссун̣итва̄ катипа̄хам̣ саддха̄ вийа хутва̄ бхатта̄рам̣ упат̣т̣хахантӣ две путте виджа̄йи. нандийасса̄пи ма̄та̄питаро ка̄ламакам̣су, гехе саббиссарийам̣ тасса̄йева ахоси. нандийопи ма̄та̄питӯнам̣ ка̄лакирийато пат̣т̣ха̄йа маха̄да̄напати хутва̄ бхиккхусан̇гхасса да̄нам̣ пат̣т̣хапеси. капан̣аддхика̄дӣнампи гехадва̄ре па̄каваттам̣ пат̣т̣хапеси. со апарабха̄ге саттху дхаммадесанам̣ сутва̄ а̄ва̄сада̄не а̄нисам̣сам̣ саллаккхетва̄ исипатане маха̄виха̄ре чатӯхи габбхехи пат̣иман̣д̣итам̣ чатуса̄лам̣ ка̄ретва̄ ман̃чапӣт̣ха̄дӣни аттхара̄петва̄ там̣ а̄ва̄сам̣ ниййа̄денто буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса да̄нам̣ датва̄ татха̄гатасса даккхин̣одакам̣ ада̄си. саттху хаттхе даккхин̣одакапатит̣т̣ха̄нена саддхим̣йева та̄ватим̣садевалоке саббадиса̄су два̄дасайоджанико уддхам̣ йоджанасатуббедхо саттаратанамайо на̄рӣган̣асампанно диббапа̄са̄до уггаччхи.

атхекадивасе маха̄моггалла̄наттхеро девача̄рикам̣ гантва̄ тасса па̄са̄дасса авидӯре т̣хито аттано сантике а̄гате девапутте пуччхи – ‘‘кассесо аччхара̄ган̣апаривуто диббапа̄са̄до ниббатто’’ти. атхасса девапутта̄ вима̄наса̄микам̣ а̄чиккханта̄ а̄хам̣су – ‘‘бханте, йена нандийена на̄ма гахапатипуттена исипатане саттху виха̄рам̣ ка̄ретва̄ динно, тассаттха̄йа етам̣ вима̄нам̣ ниббатта’’нти. аччхара̄сан̇гхопи нам̣ дисва̄ па̄са̄дато орохитва̄ а̄ха – ‘‘бханте, майам̣ ‘нандийасса парича̄рика̄ бхависса̄ма̄’ти идха ниббатта̄, там̣ пана апассантӣ ативийа уккан̣т̣хитамха̄, маттикапа̄тим̣ бхиндитва̄ суван̣н̣апа̄тигахан̣ам̣ вийа мануссасампаттим̣ джахитва̄ диббасампаттигахан̣ам̣, идха̄гаманаттха̄йа нам̣ вадеййа̄тха̄’’ти. тхеро тато а̄гантва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ пуччхи – ‘‘ниббаттати ну кхо, бханте, мануссалоке т̣хита̄нам̣йева катакалйа̄н̣а̄нам̣ диббасампаттӣ’’ти. ‘‘моггалла̄на, нану те девалоке нандийасса ниббатта̄ диббасампатти са̄мам̣ дит̣т̣ха̄, касма̄ мам̣ пуччхасӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте, ниббаттатӣ’’ти.

атха нам̣ саттха̄ ‘‘моггалла̄нам̣ ким̣ на̄метам̣ катхеси. йатха̄ хи чираппавут̣т̣хам̣ путтам̣ ва̄ бха̄тарам̣ ва̄ виппава̄сато а̄гаччхантам̣ га̄мадва̄ре т̣хито кочидева дисва̄ вегена гехам̣ а̄гантва̄ ‘асуко на̄ма а̄гато’ти а̄рочеййа, атхасса н̃а̄така̄ хат̣т̣хапахат̣т̣ха̄ вегена никкхамитва̄ ‘а̄гатоси, та̄та, арогоси, та̄та̄’ти там̣ абхинандеййум̣, евамева идха катакалйа̄н̣ам̣ иттхим̣ ва̄ пурисам̣ ва̄ имам̣ локам̣ джахитва̄ паралокам̣ гатам̣ дасавидхам̣ диббапан̣н̣а̄ка̄рам̣ а̄да̄йа ‘ахам̣ пурато, ахам̣ пурато’ти паччуггантва̄ девата̄ абхинандантӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

219.

‘‘чираппава̄сим̣ пурисам̣, дӯрато соттхима̄гатам̣;

н̃а̄тимитта̄ сухаджджа̄ ча, абхинанданти а̄гатам̣.

220.

‘‘татхева катапун̃н̃ампи, асма̄ лока̄ парам̣ гатам̣;

пун̃н̃а̄ни пат̣иган̣ханти, пийам̣ н̃а̄тӣва а̄гата’’нти.

таттха чираппава̄синти чираппавут̣т̣хам̣. дӯрато соттхима̄гатанти ван̣иджджам̣ ва̄ ра̄джапорисам̣ ва̄ катва̄ ладдхала̄бхам̣ ниппханнасампаттим̣ анупаддавена дӯрат̣т̣ха̄нато а̄гатам̣. н̃а̄тимитта̄ сухаджджа̄ ча̄ти куласамбандхавасена н̃а̄тӣ ча сандит̣т̣ха̄дибха̄вена митта̄ ча сухадайабха̄вена сухаджджа̄ ча. абхинанданти а̄гатанти нам̣ дисва̄ а̄гатанти вачанаматтена ва̄ ан̃джаликаран̣аматтена ва̄ гехасампаттам̣ пана на̄наппака̄рапан̣н̣а̄ка̄ра̄бхихаран̣авасена абхинанданти. татхева̄ти тенева̄ка̄рена катапун̃н̃ампи пуггалам̣ имасма̄ лока̄ паралокам̣ гатам̣ диббам̣ а̄йуван̣н̣асукхайасаа̄дхипатеййам̣, диббам̣ рӯпасаддагандхарасапхот̣т̣хаббанти имам̣ дасавидхам̣ пан̣н̣а̄ка̄рам̣ а̄да̄йа ма̄та̄питут̣т̣ха̄не т̣хита̄ни пун̃н̃а̄ни абхинанданта̄ни пат̣игган̣ханти. пийам̣ н̃а̄тӣва̄ти идхалоке пийан̃а̄такам̣ а̄гатам̣ сесан̃а̄така̄ вийа̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

нандийаваттху навамам̣.

пийаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

сол̣асамо вагго.

17. кодхавагго

1. рохинӣкхаттийакан̃н̃а̄ваттху

кодхам̣ джахети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ нигродха̄ра̄ме вихаранто рохиним̣ на̄ма кхаттийакан̃н̃ам̣ а̄раббха катхеси.

екасмим̣ кира самайе а̄йасма̄ ануруддхо пан̃часатехи бхиккхӯхи саддхим̣ капилаваттхум̣ агама̄си. атхасса н̃а̄така̄ ‘‘тхеро а̄гато’’ти сутва̄ тхерасса сантикам̣ агамам̣су т̣хапетва̄ рохиним̣ на̄ма тхерасса бхагиним̣. тхеро н̃а̄таке пуччхи ‘‘кахам̣, рохинӣ’’ти? ‘‘гехе, бханте’’ти. ‘‘касма̄ идха на̄гата̄’’ти? ‘‘сарӣре тасса̄ чхавирого уппанноти ладжджа̄йа на̄гата̄, бханте’’ти. тхеро ‘‘паккосатха на’’нти паккоса̄петва̄ пат̣акан̃чукам̣ пат̣имун̃читва̄ а̄гатам̣ евама̄ха – ‘‘рохини, касма̄ на̄гата̄сӣ’’ти? ‘‘сарӣре ме, бханте, чхавирого уппанно, тасма̄ ладжджа̄йа на̄гата̄мхӣ’’ти. ‘‘ким̣ пана те пун̃н̃ам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти? ‘‘ким̣ кароми, бханте’’ти? ‘‘а̄санаса̄лам̣ ка̄рехӣ’’ти. ‘‘ким̣ гахетва̄’’ти? ‘‘ким̣ те паса̄дханабхан̣д̣акам̣ наттхӣ’’ти? ‘‘аттхи, бханте’’ти. ‘‘ким̣ мӯла’’нти? ‘‘дасасахассамӯлам̣ бхависсатӣ’’ти. ‘‘тена хи там̣ виссаджджетва̄ а̄санаса̄лам̣ ка̄рехӣ’’ти. ‘‘ко ме, бханте, ка̄рессатӣ’’ти? тхеро самӣпе т̣хитан̃а̄таке олокетва̄ ‘‘тумха̄кам̣ бха̄ро хотӯ’’ти а̄ха. ‘‘тумхе пана, бханте, ким̣ кариссатха̄’’ти? ‘‘ахампи идхева бхависса̄мӣ’’ти. ‘‘тена хи етисса̄ даббасамбха̄ре а̄харатха̄’’ти. те ‘‘са̄дху, бханте’’ти а̄харим̣су.

тхеро а̄санаса̄лам̣ сам̣видаханто рохиним̣ а̄ха – ‘‘двибхӯмикам̣ а̄санаса̄лам̣ ка̄ретва̄ упари падара̄нам̣ диннака̄лато пат̣т̣ха̄йа хет̣т̣ха̄са̄лам̣ нибаддхам̣ саммаджджитва̄ а̄сана̄ни пан̃н̃а̄пехи, нибаддхам̣ па̄нӣйагхат̣е упат̣т̣ха̄пехӣ’’ти. са̄ ‘‘са̄дху, бханте’’ти паса̄дханабхан̣д̣акам̣ виссаджджетва̄ двибхӯмикаа̄санаса̄лам̣ ка̄ретва̄ упари падара̄нам̣ диннака̄лато пат̣т̣ха̄йа хет̣т̣ха̄са̄лам̣ саммаджджана̄дӣни ака̄си. нибаддхам̣ бхиккхӯ нисӣданти. атхасса̄ а̄санаса̄лам̣ саммаджджантийа̄ва чхавирого мила̄йи. са̄ а̄санаса̄ла̄йа нит̣т̣хита̄йа буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нимантетва̄ а̄санаса̄лам̣ пӯретва̄ нисиннасса буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса пан̣ӣтам̣ кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ ада̄си. саттха̄ катабхаттакиччо ‘‘кассетам̣ да̄на’’нти пуччхи. ‘‘бхагинийа̄ ме, бханте, рохинийа̄’’ти. ‘‘са̄ пана каха’’нти? ‘‘гехе, бханте’’ти. ‘‘паккосатха на’’нти? са̄ а̄гантум̣ на иччхи. атха нам̣ саттха̄ аниччхама̄нампи паккоса̄песийева. а̄гантва̄ ча пана вандитва̄ нисиннам̣ а̄ха – ‘‘рохини, касма̄ на̄гамиттха̄’’ти? ‘‘сарӣре ме, бханте, чхавирого аттхи, тена ладжджама̄на̄ на̄гата̄мхӣ’’ти. ‘‘джа̄на̄си пана ким̣ те нисса̄йа еса уппанно’’ти? ‘‘на джа̄на̄ми, бханте’’ти. ‘‘тава кодхам̣ нисса̄йа уппанно есо’’ти. ‘‘ким̣ пана ме, бханте, ката’’нти? ‘‘тена хи сун̣а̄хӣ’’ти. атхасса̄ саттха̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о аггамахесӣ екисса̄ ран̃н̃о на̄т̣акиттхийа̄ а̄гха̄там̣ бандхитва̄ ‘‘дуккхамасса̄ уппа̄десса̄мӣ’’ти чинтетва̄ маха̄каччхупхала̄ни а̄хара̄петва̄ там̣ на̄т̣акиттхим̣ аттано сантикам̣ паккоса̄петва̄ йатха̄ са̄ на джа̄на̄ти, евамасса̄ сайане чева па̄ва̄ракоджава̄дӣнан̃ча антаресу каччхучун̣н̣а̄ни т̣хапа̄песи, кел̣им̣ курума̄на̄ вийа тасса̄ сарӣрепи окири. там̣ кхан̣ам̣йева тасса̄ сарӣрам̣ уппаккуппаккам̣ ган̣д̣а̄ган̣д̣аджа̄там̣ ахоси. са̄ кан̣д̣увантӣ гантва̄ сайане нипаджджи, татра̄писса̄ каччхучун̣н̣ехи кха̄дийама̄на̄йа кхаратара̄ ведана̄ уппаджджи. тада̄ аггамахесӣ рохинӣ ахосӣти.

саттха̄ имам̣ атӣтам̣ а̄харитва̄, ‘‘рохини, тада̄ тайа̄ветам̣ каммам̣ катам̣. аппаматтакопи хи кодхо ва̄ исса̄ ва̄ ка̄тум̣ на йуттарӯпо ева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

221.

‘‘кодхам̣ джахе виппаджахеййа ма̄нам̣,

сам̣йоджанам̣ саббаматиккамеййа;

там̣ на̄марӯпасмимасаджджама̄нам̣,

акин̃чанам̣ на̄нупатанти дуккха̄’’ти.

таттха кодханти сабба̄ка̄рампи кодхам̣ нававидхампи ма̄нам̣ джахеййа. сам̣йоджананти ка̄мара̄гасам̣йоджана̄дикам̣ дасавидхампи саббасам̣йоджанам̣ атиккамеййа. асаджджама̄нанти алаггама̄нам̣. йо хи ‘‘мама рӯпам̣ мама ведана̄’’тиа̄дина̄ найена на̄марӯпам̣ пат̣игган̣ха̄ти, тасмин̃ча бхиджджама̄не сочати вихан̃н̃ати, айам̣ на̄марӯпасмим̣ саджджати на̄ма. евам̣ агган̣ханто авихан̃н̃анто на саджджати на̄ма. там̣ пуггалам̣ евам̣ асаджджама̄нам̣ ра̄га̄дӣнам̣ абха̄вена акин̃чанам̣ дуккха̄ на̄ма на̄нупатантӣти аттхо. десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти. рохинӣпи сота̄паттипхале патит̣т̣хита̄, тан̇кхан̣ан̃н̃евасса̄ сарӣрам̣ суван̣н̣аван̣н̣ам̣ ахоси.

са̄ тато чута̄ та̄ватим̣сабхаване чатуннам̣ девапутта̄нам̣ сӣмантаре ниббаттитва̄ па̄са̄дика̄ рӯпасобхаггаппатта̄ ахоси. чатта̄ропи девапутта̄ там̣ дисва̄ уппаннасинеха̄ хутва̄ ‘‘мама сӣма̄йа анто ниббатта̄, мама сӣма̄йа анто ниббатта̄’’ти виваданта̄ саккасса деваран̃н̃о сантикам̣ гантва̄, ‘‘дева, имам̣ но нисса̄йа ад̣д̣о уппанно, там̣ виниччхина̄тха̄’’ти а̄хам̣су. саккопи там̣ олокетва̄ва уппаннасинехо хутва̄ евама̄ха – ‘‘има̄йа во дит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йа катхам̣ читта̄ни уппанна̄нӣ’’ти. атхеко а̄ха – ‘‘мама та̄ва уппанначиттам̣ сан̇га̄мабхери вийа саннисӣдитум̣ на̄саккхӣ’’ти. дутийо ‘‘мама читтам̣ паббатанадӣ вийа сӣгхам̣ паваттатийева̄’’ти. татийо ‘‘мама имисса̄ дит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йа каккат̣асса вийа аккхӣни никкхамим̣сӯ’’ти. чатуттхо ‘‘мама читтам̣ четийе усса̄питадхаджо вийа ниччалам̣ т̣ха̄тум̣ на̄саккхӣ’’ти. атха не сакко а̄ха – ‘‘та̄та̄, тумха̄кам̣ та̄ва читта̄ни пасайхарӯпа̄ни, ахам̣ пана имам̣ лабханто джӣвисса̄ми, алабхантасса ме маран̣ам̣ бхависсатӣ’’ти. девапутта̄, ‘‘маха̄ра̄джа, тумха̄кам̣ маран̣ена аттхо наттхӣ’’ти там̣ саккасса виссаджджетва̄ паккамим̣су. са̄ саккасса пийа̄ ахоси мана̄па̄. ‘‘асукакӣл̣ам̣ на̄ма гаччха̄ма̄’’ти вутте сакко тасса̄ вачанам̣ пат̣иккхипитум̣ на̄саккхӣти.

рохинӣкхаттийакан̃н̃а̄ваттху пат̣хамам̣.

2. ан̃н̃атарабхиккхуваттху

йо ве уппатитанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ агга̄л̣аве четийе вихаранто ан̃н̃атарам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси.

саттха̄ра̄ хи бхиккхусан̇гхасса сена̄сане анун̃н̃а̄те ра̄джагахасет̣т̣хиа̄дӣхи сена̄санесу карийама̄несу еко а̄л̣авико бхиккху аттано сена̄санам̣ каронто екам̣ мана̄паруккхам̣ дисва̄ чхиндитум̣ а̄рабхи. таттха пана ниббатта̄ ека̄ тарун̣апутта̄ девата̄ путтам̣ ан̇кена̄да̄йа т̣хита̄ йа̄чи ‘‘ма̄ ме, са̄ми, вима̄нам̣ чхинди, на саккхисса̄ми путтам̣ а̄да̄йа ана̄ва̄са̄ вичариту’’нти. со ‘‘ахам̣ ан̃н̃атра ӣдисам̣ руккхам̣ на лабхисса̄мӣ’’ти тасса̄ вачанам̣ на̄дийи. са̄ ‘‘имампи та̄ва да̄ракам̣ олокетва̄ орамиссатӣ’’ти путтам̣ руккхаса̄кха̄йа т̣хапеси. сопи бхиккху уккхипитам̣ пхарасум̣ сандха̄ретум̣ асакконто да̄ракасса ба̄хум̣ чхинди, девата̄ уппаннабалавакодха̄ ‘‘пахаритва̄ нам̣ ма̄ресса̄мӣ’’ти убхо хаттхе уккхипитва̄ евам̣ та̄ва чинтеси – ‘‘айам̣ бхиккху сӣлава̄. сача̄хам̣ имам̣ ма̄ресса̄ми, нирайага̄минӣ бхависса̄ми. сесадевата̄пи аттано руккхам̣ чхинданте бхиккхӯ дисва̄ ‘асукадевата̄йа евам̣ на̄ма ма̄рито бхиккхӯ’ти мам̣ пама̄н̣ам̣ катва̄ бхиккхӯ ма̄рессанти. айан̃ча саса̄мико бхиккху, са̄микассева нам̣ катхесса̄мӣ’’ти уккхиттахаттхе апанетва̄ родама̄на̄ саттху сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ саттха̄ ‘‘ким̣ девате’’ти а̄ха. са̄, ‘‘бханте, тумха̄кам̣ ме са̄вакена идам̣ на̄ма катам̣, ахампи нам̣ ма̄ретука̄ма̄ хутва̄ идам̣ на̄ма чинтетва̄ ама̄ретва̄ва идха̄гата̄’’ти саббам̣ там̣ паваттим̣ виттха̄рато а̄рочеси.

саттха̄ там̣ сутва̄ ‘‘са̄дху, са̄дху девате, са̄дху те катам̣ евам̣ уггатам̣ копам̣ бхантам̣ ратхам̣ вийа нигган̣хама̄на̄йа̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

222.

‘‘йо ве уппатитам̣ кодхам̣, ратхам̣ бхантам̣ва ва̄райе;

тамахам̣ са̄ратхим̣ брӯми, расмигга̄хо итаро джано’’ти.

таттха уппатитанти уппаннам̣. ратхам̣ бхантам̣ ва̄ти йатха̄ на̄ма чхеко са̄ратхи ативегена дха̄вантам̣ ратхам̣ нигган̣хитва̄ йатхиччхакам̣ т̣хапети, евам̣ йо пуггало уппаннам̣ кодхам̣ ва̄райе нигган̣хитум̣ саккоти. тамаханти там̣ ахам̣ са̄ратхим̣ брӯми. итаро джаноти итаро пана ра̄джаупара̄джа̄дӣнам̣ ратхаса̄ратхиджано расмигга̄хо на̄ма хоти, на уттамаса̄ратхӣти.

десана̄васа̄не девата̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

девата̄ пана сота̄панна̄ хутва̄пи родама̄на̄ ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ саттха̄ ‘‘ким̣ девате’’ти пуччхитва̄, ‘‘бханте, вима̄нам̣ ме нат̣т̣хам̣, ида̄ни ким̣ карисса̄мӣ’’ти вутте, ‘‘алам̣ девате, ма̄ чинтайи, ахам̣ те вима̄нам̣ дасса̄мӣ’’ти джетаване гандхакут̣исамӣпе пуримадивасе чутадеватам̣ екам̣ руккхам̣ ападисанто ‘‘амукасмим̣ ока̄се руккхо вивитто, таттха упагаччха̄’’ти а̄ха. са̄ таттха упаган̃чхи. тато пат̣т̣ха̄йа ‘‘буддхадаттийам̣ имисса̄ вима̄на’’нти махесаккхадевата̄пи а̄гантва̄ там̣ ча̄летум̣ на̄саккхим̣су. саттха̄ там̣ аттхуппаттим̣ катва̄ бхиккхӯнам̣ бхӯтага̄масиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄песӣти.

ан̃н̃атарабхиккхуваттху дутийам̣.

3. уттара̄упа̄сика̄ваттху

аккодхена джине кодханти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто уттара̄йа гехе катабхаттакиччо уттарам̣ упа̄сикам̣ а̄раббха катхеси.

татра̄йаманупуббӣ катха̄ – ра̄джагахе кира суманасет̣т̣хим̣ нисса̄йа пун̣н̣о на̄ма далиддо бхатим̣ катва̄ джӣвати. тасса бхарийа̄ ча уттара̄ на̄ма дхӣта̄ ча̄ти двейева гехама̄нусака̄. атхекадивасам̣ ‘‘сатта̄хам̣ наккхаттам̣ кӣл̣итабба’’нти ра̄джагахе гхосанам̣ карим̣су. там̣ сутва̄ суманасет̣т̣хи па̄това а̄гатам̣ пун̣н̣ам̣ а̄мантетва̄, ‘‘та̄та, амха̄кам̣ париджано наккхаттам̣ кӣл̣итука̄мо, твам̣ ким̣ наккхаттам̣ кӣл̣иссаси, уда̄ху бхатим̣ кариссасӣ’’ти а̄ха. ‘‘са̄ми, наккхаттам̣ на̄ма садхана̄нам̣ хоти, мама пана гехе сва̄тана̄йа йа̄гутан̣д̣улампи наттхи, ким̣ ме наккхаттена, гон̣е лабханто каситум̣ гамисса̄мӣ’’ти. ‘‘тена хи гон̣е ган̣ха̄хӣ’’ти. со балавагон̣е ча нан̇галан̃ча гахетва̄, ‘‘бхадде, на̄гара̄ наккхаттам̣ кӣл̣анти, ахам̣ далиддата̄йа бхатим̣ ка̄тум̣ гамисса̄ми, майхампи та̄ва аджджа двигун̣ам̣ нива̄пам̣ пачитва̄ бхаттам̣ а̄хареййа̄сӣ’’ти бхарийам̣ ватва̄ кхеттам̣ агама̄си.

са̄рипуттаттхеропи сатта̄хам̣ ниродхасама̄панно там̣ дивасам̣ вут̣т̣ха̄йа ‘‘касса ну кхо аджджа майа̄ сан̇гахам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти олокенто пун̣н̣ам̣ аттано н̃а̄н̣аджа̄ласса анто павит̣т̣хам̣ дисва̄ ‘‘саддхо ну кхо еса, саккхиссати ва̄ ме сан̇гахам̣ ка̄ту’’нти олокенто тасса саддхабха̄ван̃ча сан̇гахам̣ ка̄тум̣ саматтхабха̄ван̃ча таппаччайа̄ часса маха̄сампаттипат̣ила̄бхан̃ча н̃атва̄ паттачӣварама̄да̄йа тасса касанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ а̄ва̄т̣атӣре екам̣ гумбам̣ олокенто ат̣т̣ха̄си.

пун̣н̣о тхерам̣ дисва̄ва касим̣ т̣хапетва̄ пан̃чапатит̣т̣хитена тхерам̣ вандитва̄ ‘‘дантакат̣т̣хена аттхо бхависсатӣ’’ти дантакат̣т̣хам̣ каппийам̣ катва̄ ада̄си. атхасса тхеро паттан̃ча парисса̄ванан̃ча нӣхаритва̄ ада̄си. со ‘‘па̄нӣйена аттхо бхависсатӣ’’ти там̣ а̄да̄йа па̄нӣйам̣ парисса̄ветва̄ ада̄си. тхеро чинтеси – ‘‘айам̣ паресам̣ паччхимагехе васати. сачасса гехадва̄рам̣ гамисса̄ми, имасса бхарийа̄ мам̣ дат̣т̣хум̣ на лабхиссати. йа̄васса̄ бхаттам̣ а̄да̄йа маггам̣ пат̣ипаджджати, та̄ва идхева бхависса̄мӣ’’ти. со таттхева тхокам̣ вӣтина̄метва̄ тасса магга̄рул̣хабха̄вам̣ н̃атва̄ антонагара̄бхимукхо па̄йа̄си.

са̄ антара̄магге тхерам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘аппекада̄хам̣ деййадхамме сати аййам̣ на пасса̄ми, аппекада̄ ме аййам̣ пассантийа̄ деййадхаммо на хоти. аджджа пана ме аййо ча дит̣т̣хо, деййадхаммо ча̄йам̣ аттхи, кариссати ну кхо ме сан̇гаха’’нти. са̄ бхаттабха̄джанам̣ оропетва̄ тхерам̣ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄, ‘‘бханте, идам̣ лӯкхам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ти ачинтетва̄ да̄сасса во сан̇гахам̣ каротха̄’’ти а̄ха. тхеро паттам̣ упана̄метва̄ та̄йа екена хаттхена бха̄джанам̣ дха̄ретва̄ екена хаттхена тато бхаттам̣ дадама̄на̄йа упад̣д̣хабхатте динне ‘‘ала’’нти хаттхена паттам̣ пидахи. са̄, ‘‘бханте, екова пат̣ивисо, на сакка̄ двидха̄ ка̄тум̣. тумха̄кам̣ да̄сасса идхалокасан̇гахам̣ акатва̄ паралокасан̇гахам̣ каротха, ниравасесамева да̄тука̄мамхӣ’’ти ватва̄ саббамева тхерасса патте патит̣т̣хапетва̄ ‘‘тумхехи дит̣т̣хадхаммассева бха̄гӣ асса’’нти паттханам̣ ака̄си. тхеро ‘‘евам̣ хотӯ’’ти ватва̄ т̣хитакова анумоданам̣ каритва̄ екасмим̣ удакапха̄сукат̣т̣ха̄не нисӣдитва̄ бхаттакиччамака̄си. са̄пи ниваттитва̄ тан̣д̣уле парийеситва̄ бхаттам̣ пачи. пун̣н̣опи ад̣д̣хакарӣсаматтат̣т̣ха̄нам̣ каситва̄ джигхаччхам̣ сахитум̣ асакконто гон̣е виссаджджетва̄ екаруккхаччха̄йам̣ пависитва̄ маггам̣ олокенто нисӣди.

атхасса бхарийа̄ бхаттам̣ а̄да̄йа гаччхама̄на̄ там̣ дисва̄ва ‘‘еса джигхаччха̄йа пӣл̣ито мам̣ олокенто нисинно. саче мам̣ ‘ативийа дже чира̄йӣ’ти таджджетва̄ патодалат̣т̣хийа̄ мам̣ пахариссати, майа̄ катакаммам̣ нираттхакам̣ бхависсати. пат̣икаччевасса а̄рочесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ евама̄ха – ‘‘са̄ми, аджджекадивасам̣ читтам̣ паса̄дехи, ма̄ майа̄ катакаммам̣ нираттхакам̣ кари. ахан̃хи па̄това те бхаттам̣ а̄харантӣ антара̄магге дхаммасена̄патим̣ дисва̄ тава бхаттам̣ тасса датва̄ пуна гантва̄ бхаттам̣ пачитва̄ а̄гата̄, паса̄дехи, са̄ми, читта’’нти. со ‘‘ким̣ вадеси, бхадде’’ти пуччхитва̄ пуна таматтхам̣ сутва̄, ‘‘бхадде, са̄дху вата те катам̣ мама бхаттам̣ аййасса дадама̄на̄йа, майа̄писса аджджа па̄това дантакат̣т̣хан̃ча мукходакан̃ча динна’’нти пасаннама̄насо там̣ вачанам̣ абхинандитва̄ уссуре ладдхабхаттата̄йа килантака̄йо тасса̄ ан̇ке сӣсам̣ катва̄ ниддам̣ окками.

атхасса па̄това каситат̣т̣ха̄нам̣ пам̣сучун̣н̣ам̣ упа̄да̄йа саббам̣ раттасуван̣н̣ам̣ кан̣ика̄рапуппхара̄си вийа собхама̄нам̣ ат̣т̣ха̄си. со пабуддхо олокетва̄ бхарийам̣ а̄ха – ‘‘бхадде, етам̣ каситат̣т̣ха̄нам̣ саббам̣ мама суван̣н̣ам̣ хутва̄ пан̃н̃а̄йати, ким̣ ну кхо ме атиуссуре ладдхабхаттата̄йа аккхӣни бхамантӣ’’ти. ‘‘са̄ми, майхампи евамева пан̃н̃а̄йатӣ’’ти. со ут̣т̣ха̄йа таттха гантва̄ екапин̣д̣ам̣ гахетва̄ нан̇галасӣсе пахаритва̄ суван̣н̣абха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘ахо аййасса дхаммасена̄патисса ме диннада̄нена аджджева випа̄ко дассито, на кхо пана сакка̄ еттакам̣ дханам̣ пат̣иччха̄детва̄ парибхун̃джиту’’нти бхарийа̄йа а̄бхатам̣ бхаттапа̄тим̣ суван̣н̣асса пӯретва̄ ра̄джакулам̣ гантва̄ ран̃н̃а̄ катока̄со пависитва̄ ра̄джа̄нам̣ абхива̄детва̄ ‘‘ким̣, та̄та̄’’ти вутте, ‘‘дева, аджджа майа̄ каситат̣т̣ха̄нам̣ саббам̣ суван̣н̣абхаритамева хутва̄ т̣хитам̣, идам̣ суван̣н̣ам̣ а̄хара̄петум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. ‘‘коси тва’’нти? ‘‘пун̣н̣о на̄ма аха’’нти. ‘‘ким̣ пана те аджджа ката’’нти? ‘‘дхаммасена̄патисса ме аджджа па̄това дантакат̣т̣хан̃ча мукходакан̃ча диннам̣, бхарийа̄йапи ме майхам̣ а̄харан̣абхаттам̣ тассева динна’’нти.

там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘аджджева кира, бхо, дхаммасена̄патисса диннада̄нена випа̄ко дассито’’ти ватва̄, ‘‘та̄та, ким̣ каромӣ’’ти пуччхи. ‘‘бахӯни сакат̣асахасса̄ни пахин̣итва̄ суван̣н̣ам̣ а̄хара̄петха̄’’ти. ра̄джа̄ сакат̣а̄ни пахин̣и. ра̄джапурисесу ‘‘ран̃н̃о сантака’’нти ган̣хантесу гахитагахитам̣ маттика̄ва хоти. те гантва̄ ран̃н̃о а̄рочетва̄ ‘‘тумхехи кинти ватва̄ гахита’’нти. пут̣т̣ха̄ ‘‘тумха̄кам̣ сантака’’нти а̄хам̣су. на майхам̣, та̄та̄, сантакам̣, гаччхатха ‘‘пун̣н̣асса сантака’’нти ватва̄ ган̣хатха̄ти. те татха̄ карим̣су, гахитагахитам̣ суван̣н̣амева ахоси. саббампи а̄харитва̄ ра̄джан̇ган̣е ра̄симакам̣су, асӣтихаттхуббедхо ра̄си ахоси. ра̄джа̄ на̄гаре саннипа̄тетва̄ ‘‘имасмим̣ нагаре аттхи кассачи еттакам̣ суван̣н̣а’’нти? ‘‘наттхи, дева̄’’ти. ‘‘ким̣ панасса да̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти? ‘‘сет̣т̣хичхаттам̣, дева̄’’ти. ра̄джа̄ ‘‘ба̄худханасет̣т̣хи на̄ма хотӯ’’ти махантена бхогена саддхим̣ тасса сет̣т̣хичхаттамада̄си. атха нам̣ со а̄ха – ‘‘майам̣, дева, еттакам̣ ка̄лам̣ паракуле васимха̄, васанат̣т̣ха̄нам̣ но детха̄’’ти. ‘‘тена хи пасса, еса гумбо пан̃н̃а̄йати, етам̣ хара̄петва̄ гехам̣ ка̄рехӣ’’ти пура̄н̣асет̣т̣хисса гехат̣т̣ха̄нам̣ а̄чиккхи. со тасмим̣ т̣ха̄не катипа̄хенева гехам̣ ка̄ра̄петва̄ гехаппавесанаман̇галан̃ча чхаттаман̇галан̃ча екатова каронто сатта̄хам̣ буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса да̄нам̣ ада̄си. атхасса саттха̄ анумоданам̣ каронто анупуббим̣ катхам̣ катхеси. дхаммакатха̄васа̄не пун̣н̣асет̣т̣хи ча бхарийа̄ часса дхӣта̄ ча уттара̄ти тайо джана̄ сота̄панна̄ ахесум̣.

апарабха̄ге ра̄джагахасет̣т̣хи пун̣н̣асет̣т̣хино дхӣтарам̣ аттано путтасса ва̄реси. со ‘‘на̄хам̣ дасса̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘ма̄ евам̣ кароту, еттакам̣ ка̄лам̣ амхе нисса̄йа васантенева те сампатти ладдха̄, дету ме путтасса дхӣтара’’нти вутте ‘‘со миччха̄дит̣т̣хико, мама дхӣта̄ тӣхи ратанехи вина̄ ваттитум̣ на саккоти, невасса дхӣтарам̣ дасса̄мӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ бахӯ сет̣т̣хиган̣а̄дайо кулапутта̄ ‘‘ма̄ тена саддхим̣ висса̄сам̣ бхинди, дехисса дхӣтара’’нти йа̄чим̣су. со тесам̣ вачанам̣ сампат̣иччхитва̄ а̄са̄л̣хипун̣н̣ама̄йам̣ дхӣтарам̣ ада̄си. са̄ патикулам̣ гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа бхиккхум̣ ва̄ бхиккхуним̣ ва̄ упасан̇камитум̣ да̄нам̣ ва̄ да̄тум̣ дхаммам̣ ва̄ сотум̣ на̄латтха. евам̣ ад̣д̣хатийесу ма̄сесу вӣтиваттесу сантике т̣хитам̣ парича̄рикам̣ пуччхи – ‘‘ида̄ни киттакам̣ антовассасса авасит̣т̣ха’’нти? ‘‘ад̣д̣хама̄со, аййе’’ти. са̄ питу са̄санам̣ пахин̣и ‘‘касма̄ мам̣ еварӯпе бандхана̄га̄ре паккхипим̣су, варам̣ ме лаккхан̣а̄хатам̣ катва̄ паресам̣ да̄сим̣ са̄ветум̣. еварӯпасса миччха̄дит̣т̣хикуласса да̄тум̣ на ват̣т̣ати. а̄гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа бхиккхудассана̄дӣсу екампи пун̃н̃ам̣ ка̄тум̣ на лабха̄мӣ’’ти.

атхасса̄ пита̄ ‘‘дуккхита̄ вата ме дхӣта̄’’ти анаттаманатам̣ паведетва̄ пан̃чадаса каха̄пан̣асахасса̄ни песеси ‘‘имасмим̣ нагаре сирима̄ на̄ма ган̣ика̄ аттхи, девасикам̣ сахассам̣ ган̣ха̄ти. имехи каха̄пан̣ехи там̣ а̄нетва̄ са̄микасса па̄дапарича̄рикам̣ катва̄ сайам̣ пун̃н̃а̄ни каротӯ’’ти. са̄ сиримам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саха̄йике име каха̄пан̣е гахетва̄ имам̣ ад̣д̣хама̄сам̣ тава саха̄йакам̣ паричара̄хӣ’’ти а̄ха. са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти пат̣иссун̣и. са̄ там̣ а̄да̄йа са̄микасса сантикам̣ гантва̄ тена сиримам̣ дисва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти вутте, ‘‘са̄ми, имам̣ ад̣д̣хама̄сам̣ мама саха̄йика̄ тумхе паричарату, ахам̣ пана имам̣ ад̣д̣хама̄сам̣ да̄нан̃чева да̄тука̄ма̄ дхамман̃ча сотука̄ма̄’’ти а̄ха. со там̣ абхирӯпам̣ иттхим̣ дисва̄ уппаннасинехо ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи.

уттара̄пи кхо буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нимантетва̄, ‘‘бханте, имам̣ ад̣д̣хама̄сам̣ ан̃н̃аттха агантва̄ идхева бхиккха̄ гахетабба̄’’ти саттху пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ ‘‘ито да̄ни пат̣т̣ха̄йа йа̄ва маха̄пава̄ран̣а̄, та̄ва саттха̄рам̣ упат̣т̣ха̄тум̣ дхамман̃ча сотум̣ лабхисса̄мӣ’’ти тут̣т̣хама̄наса̄ ‘‘евам̣ йа̄гум̣ пачатха, евам̣ пӯве пачатха̄’’ти маха̄насе саббакичча̄ни сам̣видахантӣ вичарати. атхасса̄ са̄мико ‘‘све пава̄ран̣а̄ бхависсатӣ’’ти маха̄наса̄бхимукхо ва̄тапа̄не т̣хатва̄ ‘‘ким̣ ну кхо каронтӣ са̄ андхаба̄ла̄ вичаратӣ’’ти олокенто там̣ сет̣т̣хӣдхӣтарам̣ седакилиннам̣ чха̄рика̄йа окин̣н̣ам̣ ан̇га̄рамасимаккхитам̣ татха̄ сам̣видахитва̄ вичарама̄нам̣ дисва̄ ‘‘ахо андхаба̄ла̄ еварӯпе т̣ха̄не имам̣ сирисампаттим̣ на̄нубхавати, ‘мун̣д̣акасаман̣е упат̣т̣хахисса̄мӣ’ти тут̣т̣хачитта̄ вичаратӣ’’ти хаситва̄ апаган̃чхи.

тасмим̣ апагате тасса сантике т̣хита̄ сирима̄ ‘‘ким̣ ну кхо олокетва̄ еса хасӣ’’ти тенева ва̄тапа̄нена олокентӣ уттарам̣ дисва̄ ‘‘имам̣ олокетва̄ имина̄ хаситам̣, аддха̄ имасса ета̄йа саддхим̣ сантхаво аттхӣ’’ти чинтеси. са̄ кира ад̣д̣хама̄сам̣ тасмим̣ гехе ба̄хиракаиттхӣ хутва̄ васама̄на̄пи там̣ сампаттим̣ анубхавама̄на̄ аттано ба̄хиракаиттхибха̄вам̣ аджа̄нитва̄ ‘‘ахам̣ гхараса̄минӣ’’ти сан̃н̃амака̄си. са̄ уттара̄йа а̄гха̄там̣ бандхитва̄ ‘‘дуккхамасса̄ уппа̄десса̄мӣ’’ти па̄са̄да̄ оруйха маха̄насам̣ пависитва̄ пӯвапачанат̣т̣ха̄не паккутхитам̣ саппим̣ кат̣аччхуна̄ а̄да̄йа уттара̄бхимукхам̣ па̄йа̄си. уттара̄ там̣ а̄гаччхантим̣ дисва̄ ‘‘мама саха̄йика̄йа майхам̣ упака̄ро като, чаккава̄л̣ам̣ атисамба̄дхам̣, брахмалоко атинӣчако, мама саха̄йика̄йа гун̣ова маханто. ахан̃хи етам̣ нисса̄йа да̄нан̃ча да̄тум̣ дхамман̃ча сотум̣ лабхим̣. саче мама етисса̄ упари копо аттхи, идам̣ саппи мам̣ дахату. саче наттхи, ма̄ дахатӯ’’ти там̣ метта̄йа пхари. та̄йа тасса̄ маттхаке а̄ситтам̣ паккутхитасаппи сӣтудакам̣ вийа ахоси.

атха нам̣ ‘‘идам̣ сӣталам̣ бхависсатӣ’’ти кат̣аччхум̣ пӯретва̄ а̄да̄йа а̄гаччхантим̣ уттара̄йа да̄сийо дисва̄ ‘‘апехи дуббинӣте, на твам̣ амха̄кам̣ аййа̄йа паккутхитам̣ саппим̣ а̄син̃читум̣ ануччхавика̄’’ти сантаджджентийо ито чито ча ут̣т̣ха̄йа хаттхехи ча па̄дехи ча потхетва̄ бхӯмийам̣ па̄тесум̣. уттара̄ ва̄рентӣпи ва̄ретум̣ на̄саккхи. атхасса̄ упари т̣хита̄ сабба̄ да̄сийо пат̣иба̄хитва̄ ‘‘кисса те еварӯпам̣ бха̄рийам̣ ката’’нти сиримам̣ овадитва̄ ун̣ходакена нха̄петва̄ сатапа̄кателена аббхан̃джи. тасмим̣ кхан̣е са̄ аттано ба̄хиракиттхибха̄вам̣ н̃атва̄ чинтеси – ‘‘майа̄ бха̄рийам̣ каммам̣ катам̣ са̄микасса хасанаматтака̄ран̣а̄ имисса̄ упари паккутхитам̣ саппим̣ а̄син̃чантийа̄, айам̣ ‘ган̣хатха на’нти да̄сийо на а̄н̣а̄песи. мам̣ вихет̣ханака̄лепи саббада̄сийо пат̣иба̄хитва̄ майхам̣ каттаббамева ака̄си. сача̄хам̣ имам̣ на кхама̄песса̄ми, муддха̄ ме саттадха̄ пхалеййа̄’’ти тасса̄ па̄дамӯле нипаджджитва̄, ‘‘аййе, кхама̄хи ме’’ти а̄ха. ахам̣ сапитика̄ дхӣта̄, питари кхаманте кхама̄мӣти. хоту, аййе, питарам̣ те пун̣н̣асет̣т̣хим̣ кхама̄песса̄мӣти. пун̣н̣о мама ват̣т̣аджанакапита̄, виват̣т̣аджанаке питари кхаманте пана̄хам̣ кхамисса̄мӣти. ко пана те виват̣т̣аджанакапита̄ти? самма̄самбуддхоти. майхам̣ тена саддхим̣ висса̄со наттхӣти. ахам̣ карисса̄ми, саттха̄ све бхиккхусан̇гхам̣ а̄да̄йа идха̄гамиссати, твам̣ йатха̄ладдхам̣ сакка̄рам̣ гахетва̄ идхева а̄гантва̄ там̣ кхама̄пехӣти. са̄ ‘‘са̄дху, аййе’’ти ут̣т̣ха̄йа аттано гехам̣ гантва̄ пан̃часата̄ парива̄риттхийо а̄н̣а̄петва̄ на̄на̄видха̄ни кха̄данӣйа̄ни чева сӯпеййа̄ни ча сампа̄детва̄ пунадивасе там̣ сакка̄рам̣ а̄да̄йа уттара̄йа гехам̣ а̄гантва̄ буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса патте патит̣т̣ха̄петум̣ ависахантӣ ат̣т̣ха̄си. там̣ саббам̣ гахетва̄ уттара̄ва сам̣видахи. сирима̄пи бхаттакичча̄васа̄не саддхим̣ парива̄рена саттху па̄дамӯле нипаджджи.

атха нам̣ саттха̄ пуччхи – ‘‘ко те апара̄дхо’’ти? бханте, майа̄ хиййо идам̣ на̄ма катам̣, атха ме саха̄йика̄ мам̣ вихет̣хайама̄на̄ да̄сийо нива̄ретва̄ майхам̣ упака̄рамева ака̄си. са̄хам̣ имисса̄ гун̣ам̣ джа̄нитва̄ имам̣ кхама̄песим̣, атха мам̣ еса̄ ‘‘тумхесу кхамантесу кхамисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘евам̣ кира уттаре’’ти? ‘‘а̄ма, бханте, сӣсе ме саха̄йика̄йа паккутхитасаппи а̄ситта’’нти. атха ‘‘тайа̄ ким̣ чинтита’’нти? ‘‘чаккава̄л̣ам̣ атисамба̄дхам̣, брахмалоко атинӣчако, мама саха̄йика̄йа гун̣ова маханто. ахан̃хи етам̣ нисса̄йа да̄нан̃ча да̄тум̣ дхамман̃ча сотум̣ алаттхам̣, саче ме имисса̄ упари копо аттхи, идам̣ мам̣ дахату. но че, ма̄ дахатӯ’’ти евам̣ чинтетва̄ имам̣ метта̄йа пхарим̣, бхантети. саттха̄ ‘‘са̄дху са̄дху, уттаре, евам̣ кодхам̣ джинитум̣ ват̣т̣ати. кодхо хи на̄ма аккодхена, аккосакапарибха̄сако анаккосантена апарибха̄сантена, тхаддхамаччхарӣ аттано сантакасса да̄нена, муса̄ва̄дӣ саччавачанена джинитаббо’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

223.

‘‘аккодхена джине кодхам̣, аса̄дхум̣ са̄дхуна̄ джине;

джине кадарийам̣ да̄нена, саччена̄ликава̄дина’’нти.

таттха аккодхена̄ти кодхано хи пуггало аккодхена хутва̄ джинитаббо. аса̄дхунти абхаддако бхаддакена хутва̄ джинитаббо. кадарийанти тхаддхамаччхарӣ аттано сантакасса ча̄гачиттена джинитаббо. аликава̄дӣ саччавачанена джинитаббо. тасма̄ евама̄ха – ‘‘аккодхена джине кодхам̣…пе… саччена̄ликава̄дина’’нти.

десана̄васа̄не сирима̄ саддхим̣ пан̃часата̄хи иттхӣхи сота̄паттипхале патит̣т̣хахӣти.

уттара̄упа̄сика̄ваттху татийам̣.

4. маха̄моггалла̄наттхерапан̃хаваттху

саччам̣ бхан̣ети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто маха̄моггалла̄наттхерасса пан̃хам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе тхеро девача̄рикам̣ гантва̄ махесаккха̄йа девата̄йа вима̄надва̄ре т̣хатва̄ там̣ аттано сантикам̣ а̄гантва̄ вандитва̄ т̣хитам̣ евама̄ха – ‘‘девате махатӣ те сампатти, ким̣ каммам̣ катва̄ имам̣ алаттха̄’’ти? ‘‘ма̄ мам̣, бханте, пуччхатха̄’’ти. девата̄ кира аттано париттакаммена ладжджама̄на̄ евам̣ вадати. са̄ пана тхерена ‘‘катхехийева̄’’ти вуччама̄на̄ а̄ха – ‘‘бханте, майа̄ нева да̄нам̣ диннам̣, на пӯджа̄ ката̄, на дхаммо суто, кевалам̣ саччаматтам̣ раккхита’’нти. тхеро ан̃н̃а̄ни вима̄надва̄ра̄ни гантва̄ а̄гата̄гата̄ апара̄пи девадхӣтаро пуччхи. та̄супи татхева нигухитва̄ тхерам̣ пат̣иба̄хитум̣ асакконтӣсу ека̄ та̄ва а̄ха – ‘‘бханте, майа̄ нева да̄на̄дӣсу катам̣ на̄ма аттхи, ахам̣ пана кассапабуддхака̄ле парасса да̄сӣ ахосим̣, тасса̄ ме са̄мико ативийа чан̣д̣о пхарусо, гахитаггахитенева кат̣т̣хена ва̄ калин̇гарена ва̄ сӣсам̣ бхиндати. са̄хам̣ уппанне копе ‘еса тава са̄мико лаккхан̣а̄хатам̣ ва̄ ка̄тум̣ на̄са̄дӣни ва̄ чхиндитум̣ иссаро, ма̄ куджджхӣ’ти атта̄намева парибха̄сетва̄ копам̣ на̄ма на ака̄сим̣, тена ме айам̣ сампатти ладдха̄’’ти. апара̄ а̄ха – ‘‘ахам̣, бханте, уччхукхеттам̣ раккхама̄на̄ екасса бхиккхуно уччхуйат̣т̣хим̣ ада̄сим̣’’. апара̄ екам̣ тимбарусакам̣ ада̄сим̣. апара̄ екам̣ ел̣а̄лукам̣ ада̄сим̣. апара̄ екам̣ пха̄русакам̣ ада̄сим̣. апара̄ екам̣ мӯламут̣т̣хим̣. апара̄ ‘‘нимбамут̣т̣хи’’нтиа̄дина̄ найена аттана̄ аттана̄ катам̣ париттада̄нам̣ а̄рочетва̄ ‘‘имина̄ имина̄ ка̄ран̣ена амхехи айам̣ сампатти ладдха̄’’ти а̄хам̣су.

тхеро та̄хи катакаммам̣ сутва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ пуччхи – ‘‘сакка̄ ну кхо, бханте, саччакатханаматтена, копанибба̄панаматтена, атипариттакена тимбарусака̄дида̄наматтена диббасампаттим̣ ладдху’’нти. ‘‘касма̄ мам̣, моггалла̄на, пуччхаси, нану те девата̄хи айам̣ аттхо катхито’’ти? ‘‘а̄ма, бханте, лаббхати ман̃н̃е еттакена диббасампаттӣ’’ти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘моггалла̄на, саччаматтам̣ катхетва̄пи копаматтам̣ джахитва̄пи париттакам̣ да̄нам̣ датва̄пи девалокам̣ гаччхатийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

224.

‘‘саччам̣ бхан̣е на куджджхеййа, даджджа̄ аппампи йа̄чито;

етехи тӣхи т̣ха̄нехи, гаччхе дева̄на сантике’’ти.

таттха саччам̣ бхан̣ети саччам̣ дӣпеййа вохареййа, сачче патит̣т̣хахеййа̄ти аттхо. на куджджхеййа̄ти парасса на куджджхеййа. йа̄читоти йа̄чака̄ на̄ма сӣлаванто паббаджита̄. те хи кин̃ча̄пи ‘‘детха̄’’ти айа̄читва̄ва гхарадва̄ре тит̣т̣ханти, аттхато пана йа̄чантийева на̄ма. евам̣ сӣлавантехи йа̄чито аппасмим̣ деййадхамме виджджама̄не аппаматтакампи дадеййа. етехи тӣхӣти етесу тӣсу екена̄пи ка̄ран̣ена девалокам̣ гаччхеййа̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

маха̄моггалла̄наттхерапан̃хаваттху чатуттхам̣.

5. буддхапитубра̄хман̣аваттху

ахим̣сака̄ йети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ са̄кетам̣ нисса̄йа ан̃джанаване вихаранто бхиккхӯхи пат̣т̣хапан̃хам̣ а̄раббха катхеси.

бхагавато кира бхиккхусан̇гхапаривутасса са̄кетам̣ пин̣д̣а̄йа пависанака̄ле еко са̄кетава̄сӣ махаллакабра̄хман̣о нагарато никкхаманто антарагхарадва̄ре дасабалам̣ дисва̄ па̄десу нипатитва̄ гоппхакесу дал̣хам̣ гахетва̄, ‘‘та̄та, нану на̄ма путтехи джин̣н̣ака̄ле ма̄та̄питаро пат̣иджаггитабба̄, касма̄ еттакам̣ ка̄лам̣ амха̄кам̣ атта̄нам̣ на дассеси. майа̄ та̄ва дит̣т̣хоси, ма̄тарампи пасситум̣ ехӣ’’ти саттха̄рам̣ гахетва̄ аттано гехам̣ агама̄си. саттха̄ таттха гантва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди саддхим̣ бхиккхусан̇гхена. бра̄хман̣ӣпи а̄гантва̄ саттху па̄десу нипатитва̄, ‘‘та̄та, еттакам̣ ка̄лам̣ кухим̣ гатоси, нану на̄ма ма̄та̄питаро махаллакака̄ле упат̣т̣ха̄табба̄’’ти ватва̄ путтадхӣтаро ‘‘етха бха̄тарам̣ вандатха̄’’ти ванда̄песи. те убхопи тут̣т̣хама̄наса̄ буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ паривиситва̄, ‘‘бханте, идхева нибаддхам̣ бхиккхам̣ ган̣хатха̄’’ти ватва̄ ‘‘буддха̄ на̄ма екат̣т̣ха̄нейева нибаддхам̣ бхиккхам̣ на ган̣хантӣ’’ти вутте, ‘‘тена хи, бханте, йе во нимантетум̣ а̄гаччханти, те амха̄кам̣ сантикам̣ пахин̣еййа̄тха̄’’ти а̄хам̣су. саттха̄ тато пат̣т̣ха̄йа нимантетум̣ а̄гате ‘‘гантва̄ бра̄хман̣асса а̄рочеййа̄тха̄’’ти песеси. те гантва̄ ‘‘майам̣ сва̄тана̄йа саттха̄рам̣ нимантема̄’’ти бра̄хман̣ам̣ ваданти. бра̄хман̣о пунадивасе аттано гехато бхаттабха̄джанасӯпеййабха̄джана̄ни а̄да̄йа саттху нисӣданат̣т̣ха̄нам̣ гаччхати. ан̃н̃атра пана нимантане асати саттха̄ бра̄хман̣ассева гехе бхаттакиччам̣ кароти. те убхопи аттано деййадхаммам̣ ниччака̄лам̣ татха̄гатасса дента̄ дхаммакатхам̣ сун̣анта̄ ана̄га̄мипхалам̣ па̄пун̣им̣су.

бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣, ‘‘а̄вусо, бра̄хман̣о ‘татха̄гатасса суддходано пита̄, маха̄ма̄йа̄ ма̄та̄’ти джа̄на̄ти, джа̄нантова саддхим̣ бра̄хман̣ийа̄ татха̄гатам̣ ‘амха̄кам̣ путто’ти вадати, саттха̄пи татхева адхива̄сети. ким̣ ну кхо ка̄ран̣а’’нти? саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄, ‘‘бхиккхаве, убхопи те аттано путтамева путтоти вадантӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте, бхиккхаве, айам̣ бра̄хман̣о нирантарам̣ пан̃ча джа̄тисата̄ни майхам̣ пита̄ ахоси, пан̃ча джа̄тисата̄ни чӯл̣апита̄, пан̃ча джа̄тисата̄ни маха̄пита̄. са̄пи ме бра̄хман̣ӣ нирантарамева пан̃ча джа̄тисата̄ни ма̄та̄ ахоси, пан̃ча джа̄тисата̄ни чӯл̣ама̄та̄, пан̃ча джа̄тисата̄ни маха̄ма̄та̄. ева̄хам̣ дийад̣д̣хаджа̄тисахассам̣ бра̄хман̣асса хаттхе сам̣вад̣д̣хо, дийад̣д̣хаджа̄тисахассам̣ бра̄хман̣ийа̄ хаттхети тӣн̣и джа̄тисахасса̄ни тесам̣ путтабха̄вам̣ дассетва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

‘‘йасмим̣ мано нивисати, читтан̃ча̄пи пасӣдати;

адит̣т̣хапуббаке посе, ка̄мам̣ тасмимпи виссасе. (джа̄. 1.1.68);

‘‘пуббева саннива̄сена, паччуппаннахитена ва̄;

евам̣ там̣ джа̄йате пемам̣, уппалам̣ва йатходаке’’ти. (джа̄. 1.2.174);

саттха̄ тема̄самева там̣ кулам̣ нисса̄йа виха̄си. те убхопи арахаттам̣ саччхикатва̄ паринибба̄йим̣су. атха несам̣ маха̄сакка̄рам̣ катва̄ убхопи екакӯт̣а̄га̄рамева а̄ропетва̄ нӣхарим̣су. саттха̄пи пан̃часатабхиккхупарива̄ро техи саддхим̣йева а̄л̣а̄ханам̣ агама̄си. ‘‘буддха̄нам̣ кира ма̄та̄питаро’’ти маха̄джано никкхами. саттха̄пи а̄л̣а̄ханасамӣпе екам̣ са̄лам̣ пависитва̄ ат̣т̣ха̄си. манусса̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екаманте т̣хатва̄, ‘‘бханте, ‘ма̄та̄питаро во ка̄лаката̄’ти ма̄ чинтайиттха̄’’ти саттха̄ра̄ саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ каронти. саттха̄ те ‘‘ма̄ евам̣ авачуттха̄’’ти аппат̣иккхипитва̄ париса̄йа а̄сайам̣ олокетва̄ тан̇кхан̣а̄нурӯпам̣ дхаммам̣ десенто –

‘‘аппам̣ вата джӣвитам̣ идам̣,

орам̣ вассасата̄пи миййати;

йо чепи атичча джӣвати,

атха со джараса̄пи миййатӣ’’ти. (су. ни. 810; маха̄ни. 39) –

идам̣ джара̄суттам̣ катхеси. десана̄васа̄не чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси. бхиккхӯ бра̄хман̣асса ча бра̄хман̣ийа̄ ча париниббутабха̄вам̣ аджа̄нанта̄, ‘‘бханте, тесам̣ ко абхисампара̄йо’’ти пуччхим̣су. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, еварӯпа̄нам̣ асекхамунӣнам̣ абхисампара̄йо на̄ма наттхи. еварӯпа̄ хи аччутам̣ аматам̣ маха̄нибба̄намева па̄пун̣антӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

225.

‘‘ахим̣сака̄ йе мунайо, ниччам̣ ка̄йена сам̣вута̄;

те йанти аччутам̣ т̣ха̄нам̣, йаттха гантва̄ на сочаре’’ти.

таттха мунайоти монеййапат̣ипада̄йа маггапхалапатта̄ асекхамунайо. ка̄йена̄ти десана̄маттамеветам̣, тӣхипи два̄рехи сусам̣вута̄ти аттхо. аччутанти сассатам̣. т̣ха̄нанти акуппат̣т̣ха̄нам̣ дхуват̣т̣ха̄нам̣. йаттха̄ти йасмим̣ нибба̄не гантва̄ на сочаре на сочанти на вихан̃н̃анти, там̣ т̣ха̄нам̣ гаччхантӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

буддхапитубра̄хман̣аваттху пан̃чамам̣.

6. пун̣н̣ада̄сӣваттху

сада̄ джа̄гарама̄на̄нанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ гиджджхакӯт̣е вихаранто пун̣н̣ам̣ на̄ма ра̄джагахасет̣т̣хино да̄сим̣ а̄раббха катхеси.

тасса̄ кира екадивасам̣ кот̣т̣анаттха̄йа бахувӣхим̣ адам̣су. са̄ раттимпи дӣпам̣ джа̄летва̄ вӣхим̣ кот̣т̣ентӣ виссаманаттха̄йа седатинтена гаттена бахива̄те ат̣т̣ха̄си. тасмим̣ самайе даббо маллапутто бхиккхӯнам̣ сена̄санапан̃н̃а̄пако ахоси. со дхаммассаванам̣ сутва̄ аттано аттано сена̄санам̣ гаччханта̄нам̣ бхиккхӯнам̣ ан̇гулим̣ джа̄летва̄ пурато пурато маггадесанаттха̄йа гаччханто бхиккхӯнам̣ а̄локам̣ ниммини. пун̣н̣а̄ тена̄локена паббате вичаранте бхиккхӯ дисва̄ ‘‘ахам̣ та̄ва аттано дуккхена упаддута̄ има̄йапи вела̄йа ниддам̣ на упеми, бхадданта̄ ким̣ ка̄ран̣а̄ на нидда̄йантӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘аддха̄ кассачи бхиккхуно апха̄сукам̣ ва̄ бхависсати, дӣгхаджа̄тикена ва̄ упаддаво бхависсатӣ’’ти сан̃н̃ам̣ катва̄ па̄това кун̣д̣акам̣ а̄да̄йа удакена теметва̄ хаттхатале пӯвам̣ катва̄ ан̇га̄ресу пачитва̄ уччхан̇ге катва̄ титтхамагге кха̄дисса̄мӣти гхат̣ам̣ а̄да̄йа титтха̄бхимукхӣ па̄йа̄си. саттха̄пи га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависитум̣ тамева маггам̣ пат̣ипаджджи.

са̄ саттха̄рам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘ан̃н̃есу дивасесу саттхари дит̣т̣хепи мама деййадхаммо на хоти, деййадхамме сати саттха̄рам̣ на пасса̄ми, ида̄ни ме деййадхаммо ча аттхи, саттха̄ ча саммукхӣбхӯто. саче лӯкхам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ти ачинтетва̄ ган̣хеййа, дадеййа̄хам̣ имам̣ пӯва’’нти гхат̣ам̣ екаманте никкхипитва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄, ‘‘бханте, имам̣ лӯкхам̣ да̄нам̣ пат̣игган̣ханта̄ мама сан̇гахам̣ каротха̄’’ти а̄ха. саттха̄ а̄нандаттхерам̣ олокетва̄ тена нӣхаритва̄ диннам̣ маха̄ра̄джадаттийам̣ паттам̣ упана̄метва̄ пӯвам̣ ган̣хи. пун̣н̣а̄пи там̣ саттху патте патит̣т̣хапетва̄ва пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄, ‘‘бханте, тумхехи дит̣т̣хадхаммойева ме самиджджхатӯ’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘евам̣ хотӯ’’ти т̣хитакова анумоданам̣ ака̄си.

пун̣н̣а̄пи чинтеси – ‘‘кин̃ча̄пи ме саттха̄ сан̇гахам̣ каронто пӯвам̣ ган̣хи, на панидам̣ кха̄диссати. аддха̄ пурато ка̄касса ва̄ сунакхасса ва̄ датва̄ ран̃н̃о ва̄ ра̄джапуттасса ва̄ гехам̣ гантва̄ пан̣ӣтабходжанам̣ бхун̃джиссатӣ’’ти. саттха̄пи ‘‘ким̣ ну кхо еса̄ чинтесӣ’’ти тасса̄ читта̄ча̄рам̣ н̃атва̄ а̄нандаттхерам̣ олокетва̄ нисӣдана̄ка̄рам̣ дассеси. тхеро чӣварам̣ пан̃н̃а̄петва̄ ада̄си. саттха̄ бахинагарейева нисӣдитва̄ бхаттакиччам̣ ака̄си. девата̄ сакалачаккава̄л̣агаббхе деваманусса̄нам̣ упакаппанакам̣ оджам̣ мадхупат̣алам̣ вийа пӣл̣етва̄ таттха паккхипим̣су. пун̣н̣а̄ ча олокентӣ ат̣т̣ха̄си. бхаттакичча̄васа̄не тхеро удакам̣ ада̄си. саттха̄ катабхаттакиччо пун̣н̣ам̣ а̄мантетва̄ ‘‘касма̄ твам̣ пун̣н̣е мама са̄ваке парибхавасӣ’’ти а̄ха. на парибхава̄ми, бхантети. атха тайа̄ мама са̄ваке олокетва̄ ким̣ катхитанти? ‘‘ахам̣ та̄ва имина̄ дуккхупаддавена ниддам̣ на упеми, бхадданта̄ киматтхам̣ ниддам̣ на упенти, аддха̄ кассачи апха̄сукам̣ ва̄ бхависсати, дӣгхаджа̄тикена ва̄ упаддаво бхависсатӣ’’ти еттакам̣ майа̄, бханте, чинтитанти. саттха̄ тасса̄ вачанам̣ сутва̄ ‘‘пун̣н̣е твам̣ на та̄ва дуккхупаддавена нидда̄йаси, мама са̄вака̄ сада̄ джа̄гарийамануйуттата̄йа на нидда̄йантӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

226.

‘‘сада̄ джа̄гарама̄на̄нам̣, ахоратта̄нусиккхинам̣;

нибба̄нам̣ адхимутта̄нам̣, аттхам̣ гаччханти а̄сава̄’’ти.

таттха ахоратта̄нусиккхинанти дива̄ ча раттин̃ча тиссо сиккха̄ сиккхама̄на̄нам̣. нибба̄нам̣ адхимутта̄нанти нибба̄наджджха̄сайа̄нам̣. аттхам̣ гаччхантӣти еварӯпа̄нам̣ саббепи а̄сава̄ аттхам̣ вина̄сам̣ наттхибха̄вам̣ гаччхантӣти аттхо.

десана̄васа̄не йатха̄т̣хита̄ пун̣н̣а̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

саттха̄ кун̣д̣акаан̇га̄рапӯвена бхаттакиччам̣ катва̄ виха̄рам̣ агама̄си. бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘дуккарам̣, а̄вусо, самма̄самбуддхена катам̣ пун̣н̣а̄йа диннена кун̣д̣акаан̇га̄рапӯвена бхаттакиччам̣ каронтена̄’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи майа̄ има̄йа диннакун̣д̣акам̣ парибхуттамева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄харитва̄ –

‘‘бхутва̄ тин̣апаригха̄сам̣, бхутва̄ а̄ча̄макун̣д̣акам̣;

етам̣ те бходжанам̣ а̄си, касма̄ да̄ни на бхун̃джаси.

‘‘йаттха посам̣ на джа̄нанти, джа̄тийа̄ винайена ва̄;

бахум̣ таттха маха̄брахме, апи а̄ча̄макун̣д̣акам̣.

‘‘тван̃ча кхо мам̣ паджа̄на̄си, йа̄диса̄йам̣ хайуттамо;

джа̄нанто джа̄нама̄гамма, на те бхаккха̄ми кун̣д̣ака’’нти. (джа̄. 1.3.10-12) –

имам̣ кун̣д̣акасиндхавапотакаджа̄такам̣ виттха̄ретва̄ катхеси.

пун̣н̣ада̄сӣваттху чхат̣т̣хам̣.

7. атулаупа̄сакаваттху

пора̄н̣аметанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто атулам̣ на̄ма упа̄сакам̣ а̄раббха катхеси.

со хи са̄ваттхива̄сӣ упа̄сако пан̃часатаупа̄сакапарива̄ро екадивасам̣ те упа̄саке а̄да̄йа дхаммассаванаттха̄йа виха̄рам̣ гантва̄ ревататтхерасса сантике дхаммам̣ сотука̄мо хутва̄ ревататтхерам̣ вандитва̄ нисӣди. со пана̄йасма̄ пат̣исалла̄на̄ра̄мо сӣхо вийа екача̄ро, тасма̄ тена саддхим̣ на кин̃чи катхеси. со ‘‘айам̣ тхеро на кин̃чи катхесӣ’’ти куддхо ут̣т̣ха̄йа са̄рипуттаттхерасса сантикам̣ гантва̄ екамантам̣ т̣хито тхерена ‘‘кенаттхена а̄гататтха̄’’ти вутте ‘‘ахам̣, бханте, име упа̄саке а̄да̄йа дхаммассаванаттха̄йа ревататтхерам̣ упасан̇камим̣, тасса ме тхеро на кин̃чи катхеси, сва̄хам̣ тасса куджджхитва̄ идха̄гато, дхаммам̣ ме катхетха̄’’ти а̄ха. атха тхеро ‘‘тена хи упа̄сака̄ нисӣдатха̄’’ти ватва̄ бахукам̣ катва̄ абхидхаммакатхам̣ катхеси. упа̄сакопи ‘‘абхидхаммакатха̄ на̄ма атисан̣ха̄, тхеро бахум̣ абхидхаммамева катхеси, амха̄кам̣ имина̄ ко аттхо’’ти куджджхитва̄ парисам̣ а̄да̄йа а̄нандаттхерасса сантикам̣ агама̄си.

тхерена̄пи ‘‘ким̣ упа̄сака̄’’ти вутте, ‘‘бханте, майам̣ дхаммассаванаттха̄йа ревататтхерам̣ упасан̇камимха̄, тасса сантике а̄ла̄пасалла̄паматтампи алабхитва̄ куддха̄ са̄рипуттаттхерасса сантикам̣ агамимха̄, сопи но атисан̣хам̣ бахум̣ абхидхаммамева катхеси, ‘имина̄ амха̄кам̣ ко аттхо’ти етасса̄пи куджджхитва̄ идха̄гамимха̄, катхехи но, бханте, дхаммакатха’’нти. тена хи нисӣдитва̄ сун̣а̄тха̄ти тхеро тесам̣ сувин̃н̃еййам̣ катва̄ аппакамева дхаммам̣ катхеси. те тхерассапи куджджхитва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су, атха не саттха̄ а̄ха – ‘‘касма̄ упа̄сака̄ а̄гататтха̄’’ти? ‘‘дхаммассавана̄йа, бханте’’ти. ‘‘суто пана во дхаммо’’ти? ‘‘бханте, майам̣ а̄дито ревататтхерам̣ упасан̇камимха̄, со амхехи саддхим̣ на кин̃чи катхеси, тасса куджджхитва̄ са̄рипуттаттхерам̣ упасан̇камимха̄, тена но баху абхидхаммо катхито, там̣ асаллаккхетва̄ куджджхитва̄ а̄нандаттхерам̣ упасан̇камимха̄, тена но аппаматтакова дхаммо катхито, тассапи куджджхитва̄ идха̄гатамха̄’’ти.

саттха̄ тасса катхам̣ сутва̄, ‘‘атула, пора̄н̣ато пат̣т̣ха̄йа а̄чин̣н̣амеветам̣, тун̣хӣбхӯтампи бахукатхампи мандакатхампи гарахантийева. екантам̣ гарахитаббойева ва̄ хи пасам̣ситаббойева ва̄ наттхи. ра̄джа̄нопи екачче нинданти, екачче пасам̣санти. маха̄патхавимпи чандимасӯрийепи а̄ка̄са̄дайопи чатупарисамаджджхе нисӣдитва̄ дхаммам̣ катхентампи самма̄самбуддхам̣ екачче гараханти, екачче пасам̣санти. андхаба̄ла̄нан̃хи нинда̄ ва̄ пасам̣са̄ ва̄ аппама̄н̣а̄, пан̣д̣итена пана медха̄вина̄ ниндито ниндито на̄ма, пасам̣сито ча пасам̣сито на̄ма хотӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

227.

‘‘пора̄н̣аметам̣ атула, нетам̣ аджджатана̄мива;

нинданти тун̣хима̄сӣнам̣, нинданти бахубха̄н̣инам̣;

митабха̄н̣импи нинданти, наттхи локе аниндито.

228.

‘‘на ча̄ху на ча бхависсати, на четарахи виджджати;

екантам̣ ниндито посо, екантам̣ ва̄ пасам̣сито.

229.

‘‘йам̣ че вин̃н̃ӯ пасам̣санти, анувичча суве суве;

аччхиддавуттим̣ медха̄вим̣, пан̃н̃а̄сӣласама̄хитам̣.

230.

‘‘никкхам̣ джамбонадассева, ко там̣ ниндитумарахати;

дева̄пи нам̣ пасам̣санти, брахмуна̄пи пасам̣сито’’ти.

таттха пора̄н̣аметанти пура̄н̣акам̣ етам̣. атула̄ти там̣ упа̄сакам̣ на̄мена а̄лапати. нетам̣ аджджатана̄мива̄ти идам̣ нинданам̣ ва̄ пасам̣санам̣ ва̄ аджджатанам̣ адхуна̄ уппаннам̣ вийа на хоти. тун̣хима̄сӣнанти ким̣ есо мӯго вийа бадхиро вийа кин̃чи аджа̄нанто вийа тун̣хӣ хутва̄ нисинноти нинданти. бахубха̄н̣инанти ким̣ еса ва̄та̄хатата̄лапан̣н̣ам̣ вийа тат̣атат̣а̄йати, имасса катха̄парийантойева наттхӣти нинданти. митабха̄н̣импӣти ким̣ еса суван̣н̣ахиран̃н̃ам̣ вийа аттано вачанам̣ ман̃н̃ама̄но екам̣ ва̄ две ва̄ ватва̄ тун̣хӣ ахосӣти нинданти. евам̣ саббатха̄пи имасмим̣ локе аниндито на̄ма наттхӣти аттхо. на ча̄хӯти атӣтепи на̄хоси, ана̄гатепи на бхависсати.

йам̣ че вин̃н̃ӯти ба̄ла̄нам̣ нинда̄ ва̄ пасам̣са̄ ва̄ аппама̄н̣а̄, йам̣ пана пан̣д̣ита̄ дивасе дивасе анувичча ниндака̄ран̣ам̣ ва̄ пасам̣сака̄ран̣ам̣ ва̄ джа̄нитва̄ пасам̣санти, аччхидда̄йа ва̄ сиккха̄йа аччхидда̄йа ва̄ джӣвитавуттийа̄ саманна̄гататта̄ аччхиддавуттим̣ дхаммоджапан̃н̃а̄йа саманна̄гататта̄ медха̄вим̣ локийалокуттарапан̃н̃а̄йа чева чатупа̄рисуддхисӣлена ча саманна̄гататта̄ пан̃н̃а̄сӣласама̄хитам̣ пасам̣санти, там̣ суван̣н̣адосавирахитам̣ гхат̣т̣анамаджджанаккхамам̣ джамбонаданиккхам̣ вийа ко ниндитумарахатӣти аттхо. дева̄пӣти девата̄пи пан̣д̣итаманусса̄пи там̣ бхиккхум̣ упат̣т̣ха̄йа тхоменти пасам̣санти. брахмуна̄пӣти на кевалам̣ девамануссехи, дасасахассачаккава̄л̣е маха̄брахмуна̄пи еса пасам̣ситойева̄ти аттхо.

десана̄васа̄не пан̃часата̄пи упа̄сака̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣сӯти.

атулаупа̄сакаваттху саттамам̣.

8. чхаббаггийаваттху

ка̄йаппакопанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто чхаббаггийе бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи саттха̄ вел̣уване вихаранто тесам̣ чхаббаггийа̄нам̣ убхохи хаттхехи йат̣т̣хийо гахетва̄ кат̣т̣хапа̄дука̄ а̄руйха пит̣т̣хипа̄са̄н̣е чан̇каманта̄нам̣ кхат̣акхат̣а̄тисаддам̣ сутва̄, ‘‘а̄нанда, ким̣ саддо на̄месо’’ти пуччхитва̄ ‘‘чхаббаггийа̄нам̣ па̄дука̄ а̄руйха чан̇каманта̄нам̣ кхат̣акхат̣асаддо’’ти сутва̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄петва̄ ‘‘бхиккхуна̄ на̄ма ка̄йа̄дӣни раккхитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

231.

‘‘ка̄йаппакопам̣ раккхеййа, ка̄йена сам̣вуто сийа̄;

ка̄йадуччаритам̣ хитва̄, ка̄йена сучаритам̣ чаре.

232.

‘‘вачӣпакопам̣ раккхеййа, ва̄ча̄йа сам̣вуто сийа̄;

вачӣдуччаритам̣ хитва̄, ва̄ча̄йа сучаритам̣ чаре.

233.

‘‘манопакопам̣ раккхеййа, манаса̄ сам̣вуто сийа̄;

манодуччаритам̣ хитва̄, манаса̄ сучаритам̣ чаре.

234.

‘‘ка̄йена сам̣вута̄ дхӣра̄, атхо ва̄ча̄йа сам̣вута̄;

манаса̄ сам̣вута̄ дхӣра̄, те ве супарисам̣вута̄’’ти.

таттха ка̄йаппакопанти тивидхам̣ ка̄йадуччаритам̣ раккхеййа. ка̄йена сам̣вутоти ка̄йадва̄ре дуччаритапавесанам̣ нива̄ретва̄ сам̣вуто пихитадва̄ро сийа̄. йасма̄ пана ка̄йадуччаритам̣ хитва̄ ка̄йасучаритам̣ чаранто убхайампетам̣ кароти, тасма̄ ка̄йадуччаритам̣ хитва̄, ка̄йена сучаритам̣ чарети вуттам̣. анантарага̄тха̄супи есева найо. ка̄йена сам̣вута̄ дхӣра̄ти йе пан̣д̣ита̄ па̄н̣а̄типа̄та̄дӣни акаронта̄ ка̄йена, муса̄ва̄да̄дӣни акаронта̄ ва̄ча̄йа, абхиджджха̄дӣни асамут̣т̣хапента̄ манаса̄ сам̣вута̄, те идха локасмим̣ сусам̣вута̄ сураккхита̄ сугопита̄ супихитадва̄ра̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

чхаббаггийаваттху ат̣т̣хамам̣.

кодхаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

саттарасамо вагго.

18. малавагго

1. гогха̄такапуттаваттху

пан̣д̣упала̄сова да̄нисӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ гогха̄такапуттам̣ а̄раббха катхеси.

са̄ваттхийам̣ киреко гогха̄тако га̄во вадхитва̄ варамам̣са̄ни гахетва̄ пача̄петва̄ путтада̄рехи саддхим̣ нисӣдитва̄ мам̣сан̃ча кха̄дати, мӯлена ча виккин̣итва̄ джӣвикам̣ каппеси. со евам̣ пан̃чапан̣н̣а̄са васса̄ни гогха̄такакаммам̣ каронто дхуравиха̄ре вихарантасса саттху екадивасампи кат̣аччхуматтампи йа̄гум̣ ва̄ бхаттам̣ ва̄ на ада̄си. со ча вина̄ мам̣сена бхаттам̣ на бхун̃джати. со екадивасам̣ дивасабха̄ге мам̣сам̣ виккин̣итва̄ аттано аттха̄йа пачитум̣ екам̣ мам̣сакхан̣д̣ам̣ бхарийа̄йа датва̄ нха̄йитум̣ агама̄си. атхасса саха̄йако гехам̣ гантва̄ бхарийам̣ а̄ха – ‘‘тхокам̣ ме виккин̣ийамам̣сам̣ дехи, гехам̣ ме па̄хунако а̄гато’’ти. наттхи виккин̣ийамам̣сам̣, саха̄йако те мам̣сам̣ виккин̣итва̄ ида̄ни нха̄йитум̣ гатоти. ма̄ евам̣ кари, саче мам̣сакхан̣д̣ам̣ аттхи, дехӣти. саха̄йакасса те никкхиттамам̣сам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ наттхӣти. со ‘‘саха̄йакасса ме аттха̄йа т̣хапитамам̣сато ан̃н̃ам̣ мам̣сам̣ наттхи, со ча вина̄ мам̣сена на бхун̃джати, на̄йам̣ дассатӣ’’ти са̄мам̣йева там̣ мам̣сам̣ гахетва̄ пакка̄ми.

гогха̄такопи нхатва̄ а̄гато та̄йа аттано паккапан̣н̣ена саддхим̣ вад̣д̣хетва̄ бхатте упанӣте а̄ха ‘‘кахам̣ мам̣са’’нти? ‘‘наттхи, са̄мӣ’’ти. нану ахам̣ паччанаттха̄йа мам̣сам̣ датва̄ гатоти. тава саха̄йако а̄гантва̄ ‘‘па̄хунако ме а̄гато, виккин̣ийамам̣сам̣ дехӣ’’ти ватва̄ майа̄ ‘‘саха̄йакасса те т̣хапитамам̣сато ан̃н̃ам̣ мам̣сам̣ наттхи, со ча вина̄ мам̣сена на бхун̃джатӣ’’ти вуттепи балакка̄рена там̣ мам̣сам̣ са̄мам̣йева гахетва̄ гатоти. ахам̣ вина̄ мам̣сена бхаттам̣ на бхун̃джа̄ми, хара̄хи нанти. ким̣ сакка̄ ка̄тум̣, бхун̃джа, са̄мӣти. со ‘‘на̄хам̣ бхун̃джа̄мӣ’’ти там̣ бхаттам̣ хара̄петва̄ саттхам̣ а̄да̄йа паччха̄гехе т̣хито гон̣о аттхи, тасса сантикам̣ гантва̄ мукхе хаттхам̣ паккхипитва̄ дживхам̣ нӣхаритва̄ саттхена мӯле чхиндитва̄ а̄да̄йа гантва̄ ан̇га̄ресу пача̄петва̄ бхаттаматтхаке т̣хапетва̄ нисинно екам̣ бхаттапин̣д̣ам̣ бхун̃джитва̄ екам̣ мам̣сакхан̣д̣ам̣ мукхе т̣хапеси. тан̇кхан̣ан̃н̃евасса дживха̄ чхиджджитва̄ бхаттапа̄тийам̣ пати. тан̇кхан̣ан̃н̃ева каммасариккхакам̣ випа̄кам̣ лабхи. сопи кхо гон̣о вийа лохитадха̄ра̄йа мукхато паггхарантийа̄ антогехам̣ пависитва̄ джан̣н̣укехи вичаранто вирави.

тасмим̣ самайе гогха̄такасса путто питарам̣ олокенто самӣпе т̣хито хоти. атха нам̣ ма̄та̄ а̄ха – ‘‘пасса, путта, имам̣ гогха̄такам̣ гон̣ам̣ вийа гехамаджджхе джан̣н̣укехи вичаритва̄ виравантам̣, идам̣ дуккхам̣ тава маттхаке патиссати, мамампи анолокетва̄ аттано соттхим̣ каронто пала̄йассӯ’’ти. со маран̣абхайатаджджито ма̄тарам̣ вандитва̄ пала̄йи, пала̄йитва̄ ча пана таккасилам̣ агама̄си. гогха̄такопи гон̣о вийа гехамаджджхе вираванто вичаритва̄ ка̄лакато авӣчимхи ниббатти. гон̣опи ка̄ламака̄си. гогха̄такапуттопи таккасилам̣ гантва̄ суван̣н̣ака̄ракаммам̣ угган̣хи. атхасса̄чарийо га̄мам̣ гаччханто ‘‘еварӯпам̣ на̄ма алан̇ка̄рам̣ кареййа̄сӣ’’ти ватва̄ пакка̄ми. сопи татха̄рӯпам̣ алан̇ка̄рам̣ ака̄си. атхасса̄чарийо а̄гантва̄ алан̇ка̄рам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ йаттха каттхачи гантва̄ джӣвитум̣ саматтхо’’ти вайаппаттам̣ аттано дхӣтарам̣ ада̄си. со путтадхӣта̄хи вад̣д̣хи.

атхасса путта̄ вайаппатта̄ сиппам̣ угган̣хитва̄ апарабха̄ге са̄ваттхийам̣ гантва̄ таттха гхара̄ва̄сам̣ сан̣т̣хапетва̄ васанта̄ саддха̄ пасанна̄ ахесум̣. пита̄пи несам̣ таккасила̄йам̣ кин̃чи кусалам̣ акатва̄ва джарам̣ па̄пун̣и. атхасса путта̄ ‘‘пита̄ но махаллако’’ти аттано сантикам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘питу аттха̄йа да̄нам̣ дасса̄ма̄’’ти буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нимантайим̣су. те пунадивасе антогехе буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нисӣда̄петва̄ саккаччам̣ паривиситва̄ бхаттакичча̄васа̄не саттха̄рам̣ а̄хам̣су – ‘‘бханте, амхехи идам̣ питу джӣвабхаттам̣ диннам̣, питу но анумоданам̣ каротха̄’’ти. саттха̄ там̣ а̄мантетва̄, ‘‘упа̄сака, твам̣ махаллако парипаккасарӣро пан̣д̣упала̄сасадисо, тава паралокагамана̄йа кусалапа̄тхеййам̣ наттхи, аттано патит̣т̣хам̣ карохи, пан̣д̣ито бхава, ма̄ ба̄ло’’ти анумоданам̣ каронто има̄ две га̄тха̄ абха̄си –

235.

‘‘пан̣д̣упала̄сова да̄ниси,

йамапуриса̄пи ча те упат̣т̣хита̄;

уййогамукхе ча тит̣т̣хаси,

па̄тхеййампи ча те на виджджати.

236.

‘‘со карохи дӣпаматтано,

кхиппам̣ ва̄йама пан̣д̣ито бхава;

ниддхантамало анан̇ган̣о,

диббам̣ арийабхӯмим̣ упехисӣ’’ти.

таттха пан̣д̣упала̄сова да̄нисӣти, упа̄сака, твам̣ ида̄ни чхиджджитва̄ бхӯмийам̣ патитапан̣д̣упала̄со вийа ахоси. йамапуриса̄ти йамадӯта̄ вуччанти, идам̣ пана маран̣амева сандха̄йа вуттам̣, маран̣ам̣ те паччупат̣т̣хитанти аттхо. уййогамукхети париха̄нимукхе, авуд̣д̣химукхе ча т̣хитосӣти аттхо. па̄тхеййанти гамикасса тан̣д̣ула̄дипа̄тхеййам̣ вийа паралокам̣ гаччхантасса тава кусалапа̄тхеййампи наттхӣти аттхо. со карохӣти со твам̣ самудде на̄ва̄йа бхинна̄йа дӣпасан̇кха̄там̣ патит̣т̣хам̣ вийа аттано кусалапатит̣т̣хам̣ карохи. каронто ча кхиппам̣ ва̄йама, сӣгхам̣ сӣгхам̣ вӣрийам̣ а̄рабха, аттано кусалакаммапатит̣т̣хакаран̣ена пан̣д̣ито бхава. йо хи маран̣амукхам̣ аппатва̄ ка̄тум̣ саматтхака̄лева кусалам̣ кароти, еса пан̣д̣ито на̄ма, та̄дисо бхава, ма̄ андхаба̄лоти аттхо. диббам̣ арийабхӯминти евам̣ вӣрийам̣ каронто ра̄га̄дӣнам̣ мала̄нам̣ нӣхат̣ата̄йа ниддхантамало ан̇ган̣а̄бха̄вена анан̇ган̣о никкилесо хутва̄ пан̃чавидхам̣ суддха̄ва̄сабхӯмим̣ па̄пун̣иссасӣти аттхо.

десана̄васа̄не упа̄сако сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

те пунадивасаттха̄йапи саттха̄рам̣ нимантетва̄ да̄нам̣ датва̄ катабхаттакиччам̣ саттха̄рам̣ анумоданака̄ле а̄хам̣су – ‘‘бханте, идампи амха̄кам̣ питу джӣвабхаттамева, имассева анумоданам̣ каротха̄’’ти. саттха̄ тасса анумоданам̣ каронто има̄ две га̄тха̄ абха̄си –

237.

‘‘упанӣтавайо ча да̄ниси,

сампайа̄тоси йамасса сантикам̣;

ва̄со те наттхи антара̄,

па̄тхеййампи ча те на виджджати.

238.

‘‘со карохи дӣпаматтано,

кхиппам̣ ва̄йама пан̣д̣ито бхава;

ниддхантамало анан̇ган̣о,

на пуна джа̄тиджарам̣ упехисӣ’’ти.

таттха упанӣтавайоти упа̄ти нипа̄таматтам̣, нӣтавайоти вигатавайо атиккантавайо, тван̃часи да̄ни тайо вайе атиккамитва̄ маран̣амукхе т̣хитоти аттхо. сампайа̄тоси йамасса сантиканти маран̣амукхам̣ гантум̣ саджджо хутва̄ т̣хитосӣти аттхо. ва̄со те наттхи антара̄ти йатха̄ маггам̣ гаччханта̄ та̄ни та̄ни кичча̄ни каронта̄ антара̄магге васанти, на евам̣ паралокам̣ гаччханта̄. на хи сакка̄ паралокам̣ гаччхантена ‘‘адхива̄сетха катипа̄хам̣, да̄нам̣ та̄ва деми, дхаммам̣ та̄ва сун̣а̄мӣ’’тиа̄дӣни ваттум̣. ито пана чавитва̄ паралоке ниббаттова хоти. имаматтхам̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. па̄тхеййанти идам̣ кин̃ча̄пи хет̣т̣ха̄ вуттамева, упа̄сакасса пана пунаппунам̣ дал̣хӣкаран̣аттхам̣ идха̄пи саттха̄ра̄ катхитам̣. джа̄тиджаранти еттха бйа̄дхимаран̣а̄нипи гахита̄нева хонти. хет̣т̣химага̄тха̄хи ча ана̄га̄мимагго катхито, идха арахаттамагго катхито. евам̣ сантепи йатха̄ на̄ма ран̃н̃а̄ аттано мукхапама̄н̣ена кабал̣ам̣ вад̣д̣хетва̄ путтасса упанӣте со кума̄ро аттано мукхапама̄н̣енева ган̣ха̄ти, евамева саттха̄ра̄ упаримаггавасена дхамме деситепи упа̄сако аттано упаниссайавасена хет̣т̣ха̄ сота̄паттипхалам̣ патва̄ имисса̄ анумодана̄йа аваса̄не ана̄га̄мипхалам̣ патто. сесапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

гогха̄такапуттаваттху пат̣хамам̣.

2. ан̃н̃атарабра̄хман̣аваттху

анупуббена̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарабра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси.

со кира екадивасам̣ па̄това никкхамитва̄ бхиккхӯнам̣ чӣварапа̄рупанат̣т̣ха̄не бхиккхӯ чӣварам̣ па̄рупанте олокенто ат̣т̣ха̄си. там̣ пана т̣ха̄нам̣ вирӯл̣хатин̣ам̣ хоти. атхекасса бхиккхуно чӣварам̣ па̄рупантасса чӣваракан̣н̣о тин̣есу пават̣т̣енто усса̄вабиндӯхи теми. бра̄хман̣о ‘‘имам̣ т̣ха̄нам̣ аппахаритам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти пунадивасе кудда̄лам̣ а̄да̄йа гантва̄ там̣ т̣ха̄нам̣ таччхетва̄ кхаламан̣д̣аласадисам̣ ака̄си. пунадивасепи там̣ т̣ха̄нам̣ а̄гантва̄ бхиккхӯсу чӣварам̣ па̄рупантесу екасса чӣваракан̣н̣ам̣ бхӯмийам̣ патитва̄ пам̣сумхи пават̣т̣ама̄нам̣ дисва̄ ‘‘идха ва̄лукам̣ окиритум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ ва̄лукам̣ а̄харитва̄ окири.

атхекадивасам̣ пуребхаттам̣ чан̣д̣о а̄тапо ахоси, тада̄пи бхиккхӯнам̣ чӣварам̣ па̄рупанта̄нам̣ гаттато седе муччанте дисва̄ ‘‘идха майа̄ ман̣д̣апам̣ ка̄ретум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ ман̣д̣апам̣ ка̄реси. пунадивасе па̄това вассам̣ васси, ваддаликам̣ ахоси. тада̄пи бра̄хман̣о бхиккхӯ олокентова т̣хито тинтачӣвараке бхиккхӯ дисва̄ ‘‘еттха майа̄ са̄лам̣ ка̄ретум̣ ват̣т̣атӣ’’ти са̄лам̣ ка̄ретва̄ ‘‘ида̄ни са̄ламахам̣ карисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нимантетва̄ анто ча бахи ча бхиккхӯ нисӣда̄петва̄ бхаттакичча̄васа̄не анумоданаттха̄йа саттху паттам̣ гахетва̄, ‘‘бханте, ахам̣ бхиккхӯнам̣ чӣварапа̄рупанака̄ле имасмим̣ т̣ха̄не олокенто т̣хито идан̃чидан̃ча дисва̄ идан̃чидан̃ча ка̄реси’’нти а̄дито пат̣т̣ха̄йа саббам̣ там̣ паваттим̣ а̄рочеси. саттха̄ тасса вачанам̣ сутва̄, ‘‘бра̄хман̣а, пан̣д̣ита̄ на̄ма кхан̣е кхан̣е тхокам̣ кусалам̣ каронта̄ анупуббена аттано акусаламалам̣ нӣхарантийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

239.

‘‘анупуббена медха̄вӣ, тхокам̣ тхокам̣ кхан̣е кхан̣е;

камма̄ро раджатассева, ниддхаме маламаттано’’ти.

таттха анупуббена̄ти анупат̣ипа̄т̣ийа̄. медха̄вӣти дхаммоджапан̃н̃а̄йа саманна̄гато. кхан̣е кхан̣ети ока̄се ока̄се кусалам̣ каронто. камма̄ро раджатассева̄ти йатха̄ суван̣н̣ака̄ро екава̄рамева суван̣н̣ам̣ та̄петва̄ кот̣т̣етва̄ малам̣ нӣхаритва̄ пиландханавикатим̣ ка̄тум̣ на саккоти, пунаппунам̣ та̄пенто кот̣т̣енто пана малам̣ нӣхарати, тато анекавидхам̣ пиландханавикатим̣ кароти, евамева пунаппунам̣ кусалам̣ каронто пан̣д̣ито аттано ра̄га̄дималам̣ ниддхамеййа, евам̣ ниддхантамало никкилесова хотӣти аттхо.

десана̄васа̄не бра̄хман̣о сота̄паттипхале патит̣т̣хати, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

ан̃н̃атарабра̄хман̣аваттху дутийам̣.

3. тиссаттхераваттху

айаса̄ва маланти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто тиссаттхерам̣ на̄ма бхиккхум̣ а̄раббха катхеси.

еко кира са̄ваттхива̄сӣ кулапутто паббаджитва̄ ладдхӯпасампадо тиссаттхероти пан̃н̃а̄йи. со апарабха̄ге джанападавиха̄ре вассӯпагато ат̣т̣хахаттхакам̣ тхӯласа̄т̣акам̣ лабхитва̄ вуттхавассо пава̄ретва̄ там̣ а̄да̄йа гантва̄ бхагинийа̄ хаттхе т̣хапеси. са̄ ‘‘на ме есо са̄т̣ако бха̄ту ануччхавико’’ти там̣ тикхин̣а̄йа ва̄сийа̄ чхиндитва̄ хӣрахӣрам̣ катва̄ удуккхале кот̣т̣етва̄ пависетва̄ потхетва̄ ват̣т̣етва̄ сукхумасуттам̣ кантитва̄ са̄т̣акам̣ ва̄йа̄песи. тхеропи суттан̃чева сӯчийо ча сам̣видахитва̄ чӣварака̄раке дахараса̄ман̣ере саннипа̄тетва̄ бхагинийа̄ сантикам̣ гантва̄ ‘‘там̣ ме са̄т̣акам̣ детха, чӣварам̣ ка̄ресса̄мӣ’’ти а̄ха. са̄ навахаттхам̣ са̄т̣акам̣ нӣхаритва̄ канит̣т̣хабха̄тикасса хаттхе т̣хапеси. со там̣ гахетва̄ виттха̄ретва̄ олокетва̄ ‘‘мама са̄т̣ако тхӯло ат̣т̣хахаттхо, айам̣ сукхумо навахаттхо. на̄йам̣ мама са̄т̣ако, тумха̄кам̣ еса, на ме имина̄ аттхо, тамева ме детха̄’’ти а̄ха. ‘‘бханте, тумха̄камева есо, ган̣хатха на’’нти? со нева иччхи. атхасса аттана̄ катакиччам̣ саббам̣ а̄рочетва̄, ‘‘бханте, тумха̄камевеса, ган̣хатха на’’нти ада̄си. со там̣ а̄да̄йа виха̄рам̣ гантва̄ чӣваракаммам̣ пат̣т̣хапеси.

атхасса бхагинӣ чӣварака̄ра̄нам̣ аттха̄йа йа̄губхатта̄дӣни сампа̄деси. чӣварасса нит̣т̣хитадивасе пана атирекасакка̄рам̣ ка̄реси. со чӣварам̣ олокетва̄ тасмим̣ уппаннасинехо ‘‘све да̄ни нам̣ па̄руписса̄мӣ’’ти сам̣харитва̄ чӣваравам̣се т̣хапетва̄ там̣ раттим̣ бхутта̄ха̄рам̣ джира̄петум̣ асакконто ка̄лам̣ катва̄ тасмим̣йева чӣваре ӯка̄ хутва̄ ниббатти. бхагинӣписса ка̄лакирийам̣ сутва̄ бхиккхӯнам̣ па̄десу паваттама̄на̄ роди. бхиккхӯ тасса сарӣракиччам̣ катва̄ гила̄нупат̣т̣ха̄касса абха̄вена сан̇гхассева там̣ па̄пун̣а̄ти. ‘‘бха̄джесса̄ма на’’нти там̣ чӣварам̣ нӣхара̄песум̣. са̄ ӯка̄ ‘‘име мама сантакам̣ вилумпантӣ’’ти виравантӣ ито чито ча сандха̄ви. саттха̄ гандхакут̣ийам̣ нисиннова дибба̄йа сотадха̄туйа̄ там̣ саддам̣ сутва̄, ‘‘а̄нанда, тиссасса чӣварам̣ абха̄джетва̄ сатта̄хам̣ никкхипитум̣ вадехӣ’’ти а̄ха. тхеро татха̄ ка̄реси. са̄пи саттаме дивасе ка̄лам̣ катва̄ туситавима̄не ниббатти. саттха̄ ‘‘ат̣т̣хаме дивасе тиссасса чӣварам̣ бха̄джетва̄ ган̣хатха̄’’ти а̄н̣а̄песи. бхиккхӯ татха̄ карим̣су.

бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘касма̄ ну кхо саттха̄ тиссасса чӣварам̣ сатта дивасе т̣хапа̄петва̄ ат̣т̣хаме дивасе ган̣хитум̣ ануджа̄нӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, тиссо аттано чӣваре ӯка̄ хутва̄ ниббатто, тумхехи тасмим̣ бха̄джийама̄не ‘име мама сантакам̣ вилумпантӣ’ти виравантӣ ито чито ча дха̄ви. са̄ тумхехи чӣваре гайхама̄не тумхесу манам̣ падусситва̄ нирайе ниббаттеййа, тена ча̄хам̣ чӣварам̣ никкхипа̄песим̣. ида̄ни пана са̄ туситавима̄не ниббатта̄, тена во майа̄ чӣварагахан̣ам̣ анун̃н̃а̄та’’нти ватва̄ пуна техи ‘‘бха̄рийа̄ вата айам̣, бханте, тан̣ха̄ на̄ма̄’’ти вутте ‘‘а̄ма, бхиккхаве, имесам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄ на̄ма бха̄рийа̄. йатха̄ айато малам̣ ут̣т̣хахитва̄ айамева кха̄дати вина̄сети апарибхогам̣ кароти, евамева̄йам̣ тан̣ха̄ имесам̣ сатта̄нам̣ аббхантаре уппаджджитва̄ те сатте нирайа̄дӣсу ниббатта̄пети, вина̄сам̣ па̄петӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

240.

‘‘айаса̄ва малам̣ самут̣т̣хитам̣,

татут̣т̣ха̄йа тамева кха̄дати;

евам̣ атидхонача̄ринам̣,

са̄ни камма̄ни найанти дуггати’’нти.

таттха айаса̄ва̄ти айато самут̣т̣хитам̣. татут̣т̣ха̄йа̄ти тато ут̣т̣ха̄йа. атидхонача̄ринанти дхона̄ вуччати чатта̄ро паччайе ‘‘идаматтхам̣ ете’’ти паччавеккхитва̄ парибхун̃джанапан̃н̃а̄, там̣ атиккамитва̄ чаранто атидхонача̄рӣ на̄ма. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ айато малам̣ самут̣т̣ха̄йа тато самут̣т̣хитам̣ тамева кха̄дати, евамевам̣ чатупаччайе апаччавеккхитва̄ парибхун̃джантам̣ атидхонача̄ринам̣ са̄ни камма̄ни аттани т̣хитатта̄ аттано сантака̄нева та̄ни камма̄ни дуггатим̣ найантӣти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

тиссаттхераваттху татийам̣.

4. ла̄луда̄йиттхераваттху

асаджджха̄йамала̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ла̄луда̄йиттхерам̣ а̄раббха катхеси.

са̄ваттхийам̣ кира пан̃чакот̣иматта̄ арийаса̄вака̄ васанти, две кот̣иматта̄ путхуджджана̄ васанти. тесу арийаса̄вака̄ пуребхаттам̣ да̄нам̣ датва̄ паччха̄бхаттам̣ саппителамадхупха̄н̣итаваттха̄дӣни гахетва̄ виха̄рам̣ гантва̄ дхаммакатхам̣ сун̣анти. дхаммам̣ сутва̄ гаманака̄ле ча са̄рипуттамоггалла̄на̄нам̣ гун̣акатхам̣ катхенти. уда̄йиттхеро тесам̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘етесам̣ та̄ва дхаммам̣ сутва̄ тумхе евам̣ катхетха, мама дхаммакатхам̣ сутва̄ ким̣ ну кхо на катхессатха̄’’ти вадати. манусса̄ тасса катхам̣ сутва̄ ‘‘айам̣ еко дхаммакатхико бхависсати, имассапи амхехи дхаммакатхам̣ сотум̣ ват̣т̣атӣ’’ти те екадивасам̣ тхерам̣ йа̄читва̄, ‘‘бханте, аджджа амха̄кам̣ дхаммассаванадивасо’’ти сан̇гхасса да̄нам̣ датва̄, ‘‘бханте, тумхе амха̄кам̣ дива̄ дхаммакатхам̣ катхеййа̄тха̄’’ти а̄хам̣су. сопи тесам̣ адхива̄сеси.

техи дхаммассаванавела̄йа а̄гантва̄, ‘‘бханте, но дхаммам̣ катхетха̄’’ти вутте ла̄луда̄йиттхеро а̄сане нисӣдитва̄ читтабӣджаним̣ гахетва̄ ча̄ленто екампи дхаммападам̣ адисва̄ ‘‘ахам̣ сарабхан̃н̃ам̣ бхан̣исса̄ми, ан̃н̃о дхаммакатхам̣ катхетӯ’’ти ватва̄ отари. те ан̃н̃ена дхаммакатхам̣ катха̄петва̄ сарабха̄н̣аттха̄йа пуна там̣ а̄санам̣ а̄ропайим̣су. со пунапи кин̃чи адисва̄ ‘‘ахам̣ раттим̣ катхесса̄ми, ан̃н̃о сарабхан̃н̃ам̣ бхан̣атӯ’’ти ватва̄ а̄сана̄ отари. те ан̃н̃ена сарабхан̃н̃ам̣ бхан̣а̄петва̄ пуна раттим̣ тхерам̣ а̄найим̣су. со раттимпи кин̃чи адисва̄ ‘‘ахам̣ паччӯсака̄ле катхесса̄ми, раттим̣ ан̃н̃о катхетӯ’’ти ватва̄ отари. те ан̃н̃ена раттим̣ катха̄петва̄ пуна паччӯсе там̣ а̄найим̣су. со пунапи кин̃чи на̄ддаса. маха̄джано лед̣д̣удан̣д̣а̄дӣни гахетва̄, ‘‘андхаба̄ла, твам̣ са̄рипуттамоггалла̄на̄нам̣ ван̣н̣е катхийама̄не еван̃чеван̃ча вадеси, ида̄ни касма̄ на катхесӣ’’ти сантаджджетва̄ пала̄йантам̣ анубандхи. со пала̄йанто екисса̄ ваччакут̣ийа̄ пати.

маха̄джано катхам̣ самут̣т̣ха̄песи – ‘‘аджджа ла̄луда̄йӣ са̄рипуттамоггалла̄на̄нам̣ гун̣акатха̄йа паваттама̄на̄йа уссӯйанто аттано дхаммакатхикабха̄вам̣ пака̄сетва̄ мануссехи сакка̄рам̣ катва̄ ‘дхаммам̣ сун̣ома̄’ти вутте чатуккхаттум̣ а̄сане нисӣдитва̄ катхетаббайуттакам̣ кин̃чи апассанто ‘твам̣ амха̄кам̣ аййехи са̄рипуттамоггалла̄наттхерехи саддхим̣ йугагга̄хам̣ ган̣ха̄сӣ’ти лед̣д̣удан̣д̣а̄дӣни гахетва̄ сантаджджетва̄ пала̄пийама̄но ваччакут̣ийа̄ патито’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи есо гӯтхакӯпе нимуггойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄харитва̄ –

‘‘чатуппадо ахам̣ самма, твампи самма чатуппадо;

ехи самма ниваттассу, ким̣ ну бхӣто пала̄йаси.

‘‘асучипӯтиломоси, дуггандхо ва̄си сӯкара;

саче йуджджхитука̄моси, джайам̣ самма дада̄ми те’’ти. (джа̄. 1.2.5-6) –

имам̣ джа̄такам̣ виттха̄ретва̄ катхеси. тада̄ сӣхо са̄рипутто ахоси, сӯкаро ла̄луда̄йӣти. саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄, ‘‘бхиккхаве, ла̄луда̄йина̄ аппаматтакова дхаммо уггахито, саджджха̄йам̣ пана нева ака̄си, кин̃чи парийаттим̣ уггахетва̄ тасса̄ асаджджха̄йакаран̣ам̣ маламева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

241.

‘‘асаджджха̄йамала̄ манта̄, анут̣т̣ха̄намала̄ гхара̄;

малам̣ ван̣н̣асса косаджджам̣, пама̄до раккхато мала’’нти.

таттха асаджджха̄йамала̄ти йа̄ка̄чи парийатти ва̄ сиппам̣ ва̄ йасма̄ асаджджха̄йантасса анануйун̃джантасса винассати ва̄ нирантарам̣ ва̄ на упат̣т̣ха̄ти, тасма̄ ‘‘асаджджха̄йамала̄ манта̄’’ти вуттам̣. йасма̄ пана гхара̄ва̄сам̣ васантасса ут̣т̣ха̄йут̣т̣ха̄йа джин̣н̣апат̣исан̇кхаран̣а̄дӣни акаронтасса гхарам̣ на̄ма винассати, тасма̄ ‘‘анут̣т̣ха̄намала̄ гхара̄’’ти вуттам̣. йасма̄ гихисса ва̄ паббаджитасса ва̄ косаджджавасена сарӣрапат̣иджагганам̣ ва̄ париккха̄рапат̣иджагганам̣ ва̄ акаронтасса ка̄йо дуббан̣н̣о хоти, тасма̄ ‘‘малам̣ ван̣н̣асса косаджджа’’нти вуттам̣. йасма̄ га̄во раккхантасса пама̄давасена нидда̄йантасса ва̄ кӣл̣антасса ва̄ та̄ га̄во атиттхапаккхандана̄дина̄ ва̄ ва̄л̣амигачора̄диупаддавена ва̄ паресам̣ са̄ликхетта̄дӣни отаритва̄ кха̄данавасена вина̄сам̣ а̄паджджанти, сайампи дан̣д̣ам̣ ва̄ парибха̄сам̣ ва̄ па̄пун̣а̄ти, паббаджитам̣ ва̄ пана чха два̄ра̄ни араккхантам̣ пама̄давасена килеса̄ отаритва̄ са̄сана̄ ча̄венти, тасма̄ ‘‘пама̄до раккхато мала’’нти вуттам̣. со хисса вина̄са̄ваханена малат̣т̣ха̄нийатта̄ маланти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

ла̄луда̄йиттхераваттху чатуттхам̣.

5. ан̃н̃атаракулапуттаваттху

малиттхийа̄ дуччаританти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто ан̃н̃атарам̣ кулапуттам̣ а̄раббха катхеси.

тасса кира сама̄наджа̄тикам̣ кулакума̄рикам̣ а̄несум̣. са̄ а̄нӣтадивасато пат̣т̣ха̄йа атича̄ринӣ ахоси. со кулапутто тасса̄ атича̄рена ладжджито кассачи саммукхӣбха̄вам̣ упагантум̣ асакконто буддхупат̣т̣ха̄на̄дӣни паччхиндитва̄ катипа̄хаччайена саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисинно ‘‘ким̣, упа̄сака, на диссасӣ’’ти вутте таматтхам̣ а̄рочеси. атха нам̣ саттха̄, ‘‘упа̄сака, пуббепи майа̄ ‘иттхийо на̄ма надӣа̄дисадиса̄, та̄су пан̣д̣итена кодхо на ка̄таббо’ти вуттам̣, твам̣ пана бхавапат̣иччханнатта̄ на саллаккхесӣ’’ти ватва̄ тена йа̄чито –

‘‘йатха̄ надӣ ча пантхо ча, па̄на̄га̄рам̣ сабха̄ папа̄;

евам̣ локиттхийо на̄ма, вела̄ та̄сам̣ на виджджатӣ’’ти. (джа̄. 1.1.65; 1.12.9) –

джа̄такам̣ виттха̄ретва̄, ‘‘упа̄сака, иттхийа̄ хи атича̄ринибха̄во малам̣, да̄нам̣ дентасса маччхерам̣ малам̣, идхалокапаралокесу сатта̄нам̣ акусалакаммам̣ вина̄санаттхена малам̣, авиджджа̄ пана саббамала̄нам̣ уттамамала’’нти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

242.

‘‘малиттхийа̄ дуччаритам̣, маччхерам̣ дадато малам̣;

мала̄ ве па̄пака̄ дхамма̄, асмим̣ локе парамхи ча.

243.

‘‘тато мала̄ малатарам̣, авиджджа̄ парамам̣ малам̣;

етам̣ малам̣ пахантва̄на, ниммала̄ хотха бхиккхаво’’ти.

таттха дуччаританти атича̄ро. атича̄ринин̃хи иттхим̣ са̄микопи геха̄ нӣхарати, ма̄та̄питӯнам̣ сантикам̣ гатампи ‘‘твам̣ куласса ага̄равабхӯта̄, аккхӣхипи на дат̣т̣хабба̄’’ти там̣ нӣхаранти. са̄ ана̄тха̄ вичарантӣ маха̄дуккхам̣ па̄пун̣а̄ти. тенасса̄ дуччаритам̣ ‘‘мала’’нти вуттам̣. дадатоти да̄йакасса. йасса хи кхеттакасанака̄ле ‘‘имасмим̣ кхетте сампанне сала̄кабхатта̄дӣни дасса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ниппханне сассепи маччхерам̣ уппаджджитва̄ ча̄гачиттам̣ нива̄рети, со маччхеравасена ча̄гачитте авирӯханте мануссасампаттим̣ диббасампаттим̣ нибба̄насампаттинти тиссо сампаттийо на лабхати. тена вуттам̣ – ‘‘маччхерам̣ дадато мала’’нти. сесесупи есева найо. па̄пака̄ дхамма̄ти акусаладхамма̄ пана идхалоке ча паралоке ча маламева.

татоти хет̣т̣ха̄ вуттамалато. малатаранти атирекамалам̣ во катхемӣти аттхо. авиджджа̄ти ат̣т̣хаваттхукам̣ ан̃н̃а̄н̣амева парамам̣ малам̣. пахантва̄на̄ти етам̣ малам̣ джахитва̄, бхиккхаве, тумхе ниммала̄ хотха̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

ан̃н̃атаракулапуттаваттху пан̃чамам̣.

6. чӯл̣аса̄риваттху

суджӣванти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чӯл̣аса̄рим̣ на̄ма са̄рипуттаттхерасса саддхивиха̄рикам̣ а̄раббха катхеси.

со кира екадивасе веджджакаммам̣ катва̄ пан̣ӣтабходжанам̣ лабхитва̄ а̄да̄йа никкхаманто антара̄магге тхерам̣ дисва̄, ‘‘бханте, идам̣ майа̄ веджджакаммам̣ катва̄ ладдхам̣, тумхе ан̃н̃аттха еварӯпам̣ бходжанам̣ на лабхиссатха, имам̣ бхун̃джатха, ахам̣ те веджджакаммам̣ катва̄ ниччака̄лам̣ еварӯпам̣ а̄ха̄рам̣ а̄харисса̄мӣ’’ти а̄ха. тхеро тасса вачанам̣ сутва̄ тун̣хӣбхӯтова пакка̄ми. бхиккхӯ виха̄рам̣ гантва̄ саттху таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, ахирико на̄ма пагаббхо ка̄касадисо хутва̄ екавӣсативидха̄йа анесана̄йа т̣хатва̄ сукхам̣ джӣвати, хириоттаппасампанно пана дуккхам̣ джӣватӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

244.

‘‘суджӣвам̣ ахирикена, ка̄касӯрена дхам̣сина̄;

паккхандина̄ пагаббхена, сам̣килит̣т̣хена джӣвитам̣.

245.

‘‘хирӣмата̄ ча дуджджӣвам̣, ниччам̣ сучигавесина̄;

алӣнена̄ппагаббхена, суддха̄джӣвена пассата̄’’ти.

таттха ахирикена̄ти чхиннахироттаппакена. еварӯпена хи ама̄тарамева ‘‘ма̄та̄ ме’’ти апита̄дайо ева ча ‘‘пита̄ ме’’тиа̄дина̄ найена ватва̄ екавӣсативидха̄йа анесана̄йа патит̣т̣ха̄йа сукхена джӣватум̣ сакка̄. ка̄касӯрена̄ти сӯрака̄касадисена. йатха̄ хи сӯрака̄ко кулагхаресу йа̄гуа̄дӣни ган̣хитука̄мо бхиттиа̄дӣсу нисӣдитва̄ аттано олоканабха̄вам̣ н̃атва̄ анолокенто вийа ан̃н̃авихитако вийа нидда̄йанто вийа ча хутва̄ манусса̄нам̣ пама̄дам̣ саллаккхетва̄ анупатитва̄ ‘‘сӯсӯ’’ти вадантесуйева бха̄джанато мукхапӯрам̣ гахетва̄ пала̄йати, евамевам̣ ахирикапуггалопи бхиккхӯхи саддхим̣ га̄мам̣ пависитва̄ йа̄губхаттат̣т̣ха̄на̄дӣни ваваттхапети. таттха бхиккхӯ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ йа̄панаматтам̣ а̄да̄йа а̄санаса̄лам̣ гантва̄ паччавеккханта̄ йа̄гум̣ пивитва̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ манаси каронти саджджха̄йанти а̄санаса̄лам̣ саммаджджанти. айам̣ пана акатва̄ га̄ма̄бхимукхова хоти.

со хи бхиккхӯхи ‘‘пассатхима’’нти олокийама̄нопи анолокенто вийа ан̃н̃авихито вийа нидда̄йанто вийа ган̣т̣хикам̣ пат̣имун̃чанто вийа чӣварам̣ сам̣видаханто вийа хутва̄ ‘‘асукам̣ на̄ма ме каммам̣ аттхӣ’’ти ваданто ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ га̄мам̣ пависитва̄ па̄това ваваттхапитагехесу ан̃н̃атарам̣ гехам̣ упасан̇камитва̄ гхарама̄нусакесу тхокам̣ кава̄т̣ам̣ пидха̄йа два̄ре нисӣдитва̄ кандантесупи екена хаттхена кава̄т̣ам̣ пан̣а̄метва̄ анто пависати. атха нам̣ дисва̄ ака̄мака̄пи а̄сане нисӣда̄петва̄ йа̄гуа̄дӣсу йам̣ аттхи, там̣ денти. со йа̄вадаттхам̣ бхун̃джитва̄ авасесам̣ паттена̄да̄йа паккамати. айам̣ ка̄касӯро на̄ма. еварӯпена ахирикена суджӣванти аттхо.

дхам̣сина̄ти ‘‘асукаттхеро на̄ма аппиччхо’’тиа̄дӣни вадантесу – ‘‘ким̣ пана майам̣ на аппиччха̄’’тиа̄дивачанена паресам̣ гун̣адхам̣саната̄йа дхам̣сина̄. татха̄рӯпасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘айампи аппиччхата̄дигун̣е йутто’’ти ман̃н̃ама̄на̄ манусса̄ да̄таббам̣ ман̃н̃анти. со пана тато пат̣т̣ха̄йа вин̃н̃ӯпуриса̄нам̣ читтам̣ а̄ра̄дхетум̣ асакконто тамха̄пи ла̄бха̄ париха̄йати. евам̣ дхам̣сипуггало аттанопи парассапи ла̄бхам̣ на̄сетийева.

паккхандина̄ти паккхандача̄рина̄. паресам̣ кичча̄нипи аттано кичча̄ни вийа дассенто па̄това бхиккхӯсу четийан̇ган̣а̄дӣсу ваттам̣ катва̄ каммат̣т̣ха̄наманасика̄рена тхокам̣ нисӣдитва̄ ут̣т̣ха̄йа га̄мам̣ пависантесу мукхам̣ дховитва̄ пан̣д̣ука̄са̄вапа̄рупанааккхиан̃джанасӣсамаккхана̄дӣхи аттабха̄вам̣ ман̣д̣етва̄ саммаджджанто вийа две тайо саммаджджанипаха̄ре датва̄ два̄ракот̣т̣хака̄бхимукхо хоти. манусса̄ па̄това ‘‘четийам̣ вандисса̄ма, ма̄ла̄пӯджам̣ карисса̄ма̄’’ти а̄гата̄ там̣ дисва̄ ‘‘айам̣ виха̄ро имам̣ дахарам̣ нисса̄йа пат̣иджагганам̣ лабхати, имам̣ ма̄ памаджджиттха̄’’ти ватва̄ тасса да̄таббам̣ ман̃н̃анти. еварӯпена паккхандина̄пи суджӣвам̣. пагаббхена̄ти ка̄йапа̄габбхийа̄дӣхи саманна̄гатена. сам̣килит̣т̣хена джӣвитанти евам̣ джӣвикам̣ каппетва̄ джӣвантена хи пуггалена сам̣килит̣т̣хена хутва̄ джӣвитам̣ на̄ма хоти, там̣ дуджджӣвитам̣ па̄памева̄ти аттхо.

хирӣмата̄ ча̄ти хироттаппасампаннена пуггалена дуджджӣвам̣. со хи ама̄та̄дайова ‘‘ма̄та̄ ме’’тиа̄дӣни аватва̄ адхаммике паччайе гӯтхам̣ вийа джигуччханто дхаммена самена парийесанто сапада̄нам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ джӣвикам̣ каппенто лӯкхам̣ джӣвикам̣ джӣватӣти аттхо. сучигавесина̄ти сучӣни ка̄йакамма̄дӣни гавесантена. алӣнена̄ти джӣвитавуттиманаллӣнена. суддха̄джӣвена пассата̄ти еварӯпо хи пуггало суддха̄джӣво на̄ма хоти. тена евам̣ суддха̄джӣвена тамева суддха̄джӣвам̣ са̄рато пассата̄ лӯкхаджӣвитавасена дуджджӣвам̣ хотӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

чӯл̣аса̄риваттху чхат̣т̣хам̣.

7. пан̃чаупа̄сакаваттху

йо па̄н̣анти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пан̃ча упа̄саке а̄раббха катхеси.

тесу хи еко па̄н̣а̄типа̄та̄вераман̣исиккха̄падамева раккхати, итаре итара̄ни. те екадивасам̣ ‘‘ахам̣ дуккарам̣ кароми, дуккарам̣ раккха̄мӣ’’ти вива̄да̄панна̄ саттху сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄ екасӣлампи канит̣т̣хакам̣ акатва̄ ‘‘сабба̄нева дураккха̄нӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

246.

‘‘йо па̄н̣аматипа̄тети, муса̄ва̄дан̃ча бха̄сати;

локе адиннама̄дийати, парада̄ран̃ча гаччхати.

247.

‘‘сура̄мерайапа̄нан̃ча, йо наро ануйун̃джати;

идхева месо локасмим̣, мӯлам̣ кхан̣ати аттано.

248.

‘‘евам̣ бхо пуриса джа̄на̄хи, па̄падхамма̄ асан̃н̃ата̄;

ма̄ там̣ лобхо адхаммо ча, чирам̣ дуккха̄йа рандхайу’’нти.

таттха йо па̄н̣аматипа̄тетӣти йо са̄хаттхика̄дӣсу чхасу пайогесу екапайогена̄пи парасса джӣвитиндрийам̣ упаччхиндати. муса̄ва̄данти паресам̣ аттхабхан̃джанакам̣ муса̄ва̄дан̃ча бха̄сати. локе адиннама̄дийатӣти имасмим̣ сатталоке тхеййа̄ваха̄ра̄дӣсу екенапи аваха̄рена парапариггахитам̣ а̄дийати. парада̄ран̃ча гаччхатӣти парасса раккхитагопитесу бхан̣д̣есу апараджджханто уппатхача̄рам̣ чарати. сура̄мерайапа̄нанти йасса кассачи сура̄йа чева мерайасса ча па̄нам̣. ануйун̃джатӣти севати бахулӣкароти. мӯлам̣ кхан̣атӣти тит̣т̣хату паралоко, со пана пуггало идха локасмим̣йева йена кхеттаваттхуа̄дина̄ мӯлена патит̣т̣хапеййа, тампи ат̣т̣хапетва̄ ва̄ виссаджджетва̄ ва̄ сурам̣ пиванто аттано мӯлам̣ кхан̣ати, ана̄тхо капан̣о хутва̄ вичарати. евам̣, бхоти пан̃чадуссӣлйакаммака̄ракам̣ пуггалам̣ а̄лапати. па̄падхамма̄ти ла̄макадхамма̄. асан̃н̃ата̄ти ка̄йасан̃н̃ата̄дирахита̄. ачетаса̄типи па̄т̣хо, ачиттака̄ти аттхо. лобхо адхаммо ча̄ти лобхо чева досо ча. убхайампи хетам̣ акусаламева. чирам̣ дуккха̄йа рандхайунти чирака̄лам̣ нирайадуккха̄дӣнам̣ аттха̄йа там̣ ете дхамма̄ ма̄ рандхенту ма̄ маттхентӯти аттхо.

десана̄васа̄не те пан̃ча упа̄сака̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

пан̃чаупа̄сакаваттху саттамам̣.

8. тиссадахараваттху

дада̄ти вети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто тиссадахарам̣ на̄ма а̄раббха катхеси.

со кира ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатино виса̄кха̄йа упа̄сика̄йа̄ти пан̃чаннам̣ арийаса̄вакакот̣ӣнам̣ да̄нам̣ нинданто вичари, асадисада̄нампи ниндийева. тесам̣ тесам̣ да̄нагге сӣталам̣ лабхитва̄ ‘‘сӣтала’’нти нинди, ун̣хам̣ лабхитва̄ ‘‘ун̣ха’’нти нинди. аппам̣ дентепи ‘‘ким̣ име аппаматтакам̣ дентӣ’’ти нинди, бахум̣ дентепи ‘‘имесам̣ гехе т̣хапанат̣т̣ха̄нам̣ ман̃н̃е наттхи, нану на̄ма бхиккхӯнам̣ йа̄панаматтам̣ да̄таббам̣, еттакам̣ йа̄губхаттам̣ нираттхакамева виссаджджатӣ’’ти нинди. аттано пана н̃а̄таке а̄раббха ‘‘ахо амха̄кам̣ н̃а̄така̄нам̣ гехам̣ чатӯхи диса̄хи а̄гата̄гата̄нам̣ бхиккхӯнам̣ опа̄набхӯта’’нтиа̄дӣни ватва̄ пасам̣сам̣ паваттеси. со панекасса дова̄рикасса путто джанападам̣ вичарантехи вад̣д̣хакӣхи саддхим̣ вичаранто са̄ваттхим̣ патва̄ паббаджито. атха нам̣ бхиккхӯ евам̣ манусса̄нам̣ да̄на̄дӣни ниндантам̣ дисва̄ ‘‘паригган̣хисса̄ма на’’нти чинтетва̄, ‘‘а̄вусо, тава н̃а̄така̄ кахам̣ васантӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘асукага̄ме на̄ма̄’’ти сутва̄ва катипайе дахаре песесум̣. те таттха гантва̄ га̄мава̄сикехи а̄санаса̄ла̄йа нисӣда̄петва̄ катасакка̄ра̄ пуччхим̣су – ‘‘имамха̄ га̄ма̄ никкхамитва̄ паббаджито тиссо на̄ма дахаро аттхи. тасса катаме н̃а̄така̄’’ти? манусса̄ ‘‘идха кулагехато никкхамитва̄ паббаджитада̄рако наттхи, ким̣ ну кхо име вадантӣ’’ти чинтетва̄, ‘‘бханте, еко дова̄рикапутто вад̣д̣хакӣхи саддхим̣ вичаритва̄ паббаджитоти сун̣ома, там̣ сандха̄йа вадетха ман̃н̃е’’ти а̄хам̣су. дахарабхиккхӯ тиссасса таттха иссаран̃а̄така̄нам̣ абха̄вам̣ н̃атва̄ са̄ваттхим̣ гантва̄ ‘‘ака̄ран̣амева, бханте, тиссо вилапанто вичаратӣ’’ти там̣ паваттим̣ бхиккхӯнам̣ а̄рочесум̣. бхиккхӯпи там̣ татха̄гатасса а̄рочесум̣.

саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева викаттхенто вичарати, пуббепи викаттхакова ахосӣ’’ти ватва̄ бхиккхӯхи йа̄чито атӣтам̣ а̄харитва̄ –

‘‘бахумпи со викаттхеййа, ан̃н̃ам̣ джанападам̣ гато;

анва̄гантва̄на дӯсеййа, бхун̃джа бхоге кат̣а̄хака̄’’ти. (джа̄. 1.1.125) –

имам̣ кат̣а̄хаджа̄такам̣ виттха̄ретва̄, ‘‘бхиккхаве, йо хи пуггало парехи аппаке ва̄ бахуке ва̄ лӯкхе ва̄ пан̣ӣте ва̄ динне ан̃н̃есам̣ ва̄ датва̄ аттано адинне ман̇ку хоти, тасса джха̄нам̣ ва̄ випассанам̣ ва̄ маггапхала̄дӣни ва̄ на уппаджджантӣ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

249.

‘‘дада̄ти ве йатха̄саддхам̣, йатха̄паса̄данам̣ джано;

таттха йо ча ман̇ку хоти, паресам̣ па̄набходжане;

на со дива̄ ва̄ раттим̣ ва̄, сама̄дхимадхигаччхати.

250.

‘‘йасса четам̣ самуччхиннам̣, мӯлагхаччам̣ самӯхатам̣;

са ве дива̄ ва̄ раттим̣ ва̄, сама̄дхимадхигаччхатӣ’’ти.

таттха дада̄ти ве йатха̄саддханти лӯкхапан̣ӣта̄дӣсу йам̣кин̃чи денто джано йатха̄саддхам̣ аттано саддха̄нурӯпамева дети. йатха̄паса̄дананти тхеранава̄дӣсу часса йасмим̣ йасмим̣ паса̄до уппаджджати, тасса денто йатха̄паса̄данам̣ аттано паса̄да̄нурӯпамева дети. таттха̄ти тасмим̣ парасса да̄не ‘‘майа̄ аппам̣ ва̄ ладдхам̣, лӯкхам̣ ва̄ ладдха’’нти ман̇кубха̄вам̣ а̄паджджати. сама̄дхинти со пуггало дива̄ ва̄ раттим̣ ва̄ упача̄раппана̄васена ва̄ маггапхалавасена ва̄ сама̄дхим̣ на̄дхигаччхати. йасса четанти йасса пуггаласса етам̣ екесу т̣ха̄несу ман̇кубха̄васан̇кха̄там̣ акусалам̣ самуччхиннам̣ мӯлагхаччам̣ катва̄ арахаттамагган̃а̄н̣ена самӯхатам̣, со вуттаппака̄рам̣ сама̄дхим̣ адхигаччхатӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

тиссадахараваттху ат̣т̣хамам̣.

9. пан̃чаупа̄сакаваттху

наттхи ра̄гасамо аггӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пан̃ча упа̄саке а̄раббха катхеси.

те кира дхаммам̣ сотука̄ма̄ виха̄рам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. буддха̄нан̃ча ‘‘айам̣ кхаттийо, айам̣ бра̄хман̣о, айам̣ ад̣д̣хо, айам̣ дуггато, имасса ул̣а̄рам̣ катва̄ дхаммам̣ десесса̄ми, имасса но’’ти читтам̣ на уппаджджати. йам̣кин̃чи а̄раббха дхаммам̣ десенто дхаммага̄равам̣ пураккхатва̄ а̄ка̄саган̇гам̣ ота̄ренто вийа десети. евам̣ десентасса пана татха̄гатасса сантике нисинна̄нам̣ тесам̣ еко нисиннакова нидда̄йи, еко ан̇гулийа̄ бхӯмим̣ ликханто нисӣди, еко екам̣ руккхам̣ ча̄ленто нисӣди, еко а̄ка̄сам̣ уллокенто нисӣди, еко пана саккаччам̣ дхаммам̣ ассоси.

а̄нандаттхеро саттха̄рам̣ бӣджайама̄но тесам̣ а̄ка̄рам̣ олокенто саттха̄рам̣ а̄ха – ‘‘бханте, тумхе имесам̣ маха̄мегхагаджджитам̣ гаджджанта̄ вийа дхаммам̣ десетха, ете пана тумхесупи дхаммам̣ катхентесу идан̃чидан̃ча каронта̄ нисинна̄’’ти. ‘‘а̄нанда, твам̣ ете на джа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘а̄ма, на джа̄на̄ми, бханте’’ти. етесу хи йо еса нидда̄йанто нисинно, еса пан̃ча джа̄тисата̄ни саппайонийам̣ ниббаттитва̄ бхогесу сӣсам̣ т̣хапетва̄ нидда̄йи, ида̄ниписса нидда̄йа титти наттхи, на̄сса кан̣н̣ам̣ мама саддо пависатӣти. ким̣ пана, бханте, пат̣ипа̄т̣ийа̄ катхетха, уда̄ху антарантара̄ти. а̄нанда, етасса хи ка̄лена мануссаттам̣, ка̄лена деваттам̣, ка̄лена на̄гаттанти евам̣ антарантара̄ уппаджджантасса упапаттийо саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена̄пи на сакка̄ париччхиндитум̣. пат̣ипа̄т̣ийа̄ панеса пан̃ча джа̄тисата̄ни на̄гайонийам̣ ниббаттитва̄ нидда̄йантопи нидда̄йа атиттойева. ан̇гулийа̄ бхӯмим̣ ликханто нисиннапурисопи пан̃ча джа̄тисата̄ни ган̣д̣уппа̄дайонийам̣ ниббаттитва̄ бхӯмим̣ кхан̣и, ида̄нипи бхӯмим̣ кхан̣антова мама саддам̣ на сун̣а̄ти. еса руккхам̣ ча̄ленто нисиннапурисопи пат̣ипа̄т̣ийа̄ пан̃ча джа̄тисата̄ни маккат̣айонийам̣ ниббатти, ида̄нипи пубба̄чин̣н̣авасена руккхам̣ ча̄летийева, на̄сса кан̣н̣ам̣ мама саддо пависати. еса а̄ка̄сам̣ уллокетва̄ нисиннапурисопи пан̃ча джа̄тисата̄ни наккхаттапа̄т̣хако хутва̄ ниббатти, ида̄ни пубба̄чин̣н̣авасена аджджа̄пи а̄ка̄самева уллокети, на̄сса кан̣н̣ам̣ мама саддо пависати. еса саккаччам̣ дхаммам̣ сун̣анто нисиннапурисо пана пат̣ипа̄т̣ийа̄ пан̃ча джа̄тисата̄ни тин̣н̣ам̣ веда̄нам̣ па̄рагӯ мантаджджха̄йакабра̄хман̣о хутва̄ ниббатти, ида̄нипи мантам̣ сам̣санданто вийа саккаччам̣ сун̣а̄тӣти.

‘‘бханте, тумха̄кам̣ дхаммадесана̄ чхавиа̄дӣни чхиндитва̄ ат̣т̣химин̃джам̣ а̄хачча тит̣т̣хати, касма̄ име тумхесупи дхаммам̣ десентесу саккаччам̣ на сун̣антӣ’’ти? ‘‘а̄нанда, мама дхаммо суссаванӣйоти сан̃н̃ам̣ кароси ман̃н̃е’’ти. ‘‘ким̣ пана, бханте, дуссаванӣйо’’ти? ‘‘а̄ма, а̄нанда̄’’ти. ‘‘касма̄, бханте’’ти? ‘‘а̄нанда, буддхоти ва̄ дхаммоти ва̄ сан̇гхоти ва̄ падам̣ имехи саттехи анекесупи каппакот̣исатасахассесу асутапуббам̣. йасма̄ имам̣ дхаммам̣ сотум̣ на сакконта̄ анаматагге сам̣са̄ре име сатта̄ анекавихитам̣ тираччха̄накатхам̣йева сун̣анта̄ а̄гата̄, тасма̄ сура̄па̄накел̣иман̣д̣ала̄дӣсу га̄йанта̄ наччанта̄ вичаранти, дхаммам̣ сотум̣ на сакконтӣ’’ти. ‘‘ким̣ нисса̄йа панете на сакконти, бханте’’ти?

атхасса саттха̄, ‘‘а̄нанда, ра̄гам̣ нисса̄йа досам̣ нисса̄йа мохам̣ нисса̄йа тан̣хам̣ нисса̄йа на сакконти. ра̄гаггисадисо агги на̄ма наттхи, со чха̄рикампи асесетва̄ сатте дахати. кин̃ча̄пи саттасӯрийапа̄тубха̄вам̣ нисса̄йа уппанно каппавина̄сако аггипи кин̃чи анавасесетва̄ва локам̣ дахати, со пана агги када̄чийева дахати. ра̄гаггино адаханака̄ло на̄ма наттхи, тасма̄ ра̄гасамо ва̄ агги досасамо ва̄ гахо мохасамам̣ ва̄ джа̄лам̣ тан̣ха̄сама̄ ва̄ надӣ на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

251.

‘‘наттхи ра̄гасамо агги, наттхи досасамо гахо;

наттхи мохасамам̣ джа̄лам̣, наттхи тан̣ха̄сама̄ надӣ’’ти.

таттха ра̄гасамоти дхӯма̄дӣсу кин̃чи адассетва̄ антойева ут̣т̣ха̄йа джха̄панавасена ра̄гена само агги на̄ма наттхи. досасамоти йаккхагахааджагарагахакумбхилагаха̄дайо екасмим̣йева аттабха̄ве ган̣хитум̣ сакконти, досагахо пана саббаттха екантамева ган̣ха̄тӣти досена само гахо на̄ма наттхи. мохасаманти онандханапарийонандханат̣т̣хена пана мохасамам̣ джа̄лам̣ на̄ма наттхи. тан̣ха̄сама̄ти ган̇га̄дӣнам̣ надӣнам̣ пун̣н̣ака̄лопи ӯнака̄лопи суккхака̄лопи пан̃н̃а̄йати, тан̣ха̄йа пана пун̣н̣ака̄ло ва̄ суккхака̄ло ва̄ наттхи, ниччам̣ ӯна̄ва пан̃н̃а̄йатӣти дуппӯран̣ат̣т̣хена тан̣ха̄йа сама̄ надӣ на̄ма наттхӣти аттхо.

десана̄васа̄не саккаччам̣ дхаммам̣ сун̣анто упа̄сако сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

пан̃чаупа̄сакаваттху навамам̣.

10. мен̣д̣акасет̣т̣хиваттху

судассам̣ ваджджанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ бхаддийанагарам̣ нисса̄йа джа̄тийа̄ване вихаранто мен̣д̣акасет̣т̣хим̣ а̄раббха катхеси.

саттха̄ кира ан̇гуттара̄песу ча̄рикам̣ чаранто мен̣д̣акасет̣т̣хино ча, бхарийа̄йа часса чандападума̄йа, путтасса ча дханан̃чайасет̣т̣хино, сун̣иса̄йа ча суманадевийа̄, натта̄йа часса виса̄кха̄йа, да̄сасса ча пун̣н̣асса̄ти имесам̣ сота̄паттипхалӯпаниссайам̣ дисва̄ бхаддийанагарам̣ гантва̄ джа̄тийа̄ване виха̄си. мен̣д̣акасет̣т̣хи саттху а̄гаманам̣ ассоси. касма̄ панеса мен̣д̣акасет̣т̣хи на̄ма джа̄тоти? тасса кира паччхимагехе ат̣т̣хакарӣсаматте т̣ха̄не хаттхиассаусабхапама̄н̣а̄ суван̣н̣амен̣д̣ака̄ патхавим̣ бхиндитва̄ пит̣т̣хийа̄ пит̣т̣хим̣ пахарама̄на̄ ут̣т̣хахим̣су. тесам̣ мукхесу пан̃чаван̣н̣а̄нам̣ сутта̄нам̣ ген̣д̣ука̄ паккхитта̄ хонти. саппителамадхупха̄н̣ита̄дӣхи ва̄ ваттхаччха̄данахиран̃н̃асуван̣н̣а̄дӣхи ва̄ аттхе сати тесам̣ мукхато ген̣д̣уке апаненти, екасса̄пи мен̣д̣акасса мукхато джамбудӣпава̄сӣнам̣ пахонакам̣ саппителамадхупха̄н̣итаваттхаччха̄данахиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ никкхамати. тато пат̣т̣ха̄йа мен̣д̣акасет̣т̣хӣти пан̃н̃а̄йи.

ким̣ панасса пуббакамманти? випассӣбуддхака̄ле кира еса авароджасса на̄ма кут̣умбикасса бха̄гинеййо ма̄тулена сама̄нана̄мо авароджо на̄ма ахоси. атхасса ма̄туло саттху гандхакут̣им̣ ка̄тум̣ а̄рабхи. со тасса сантикам̣ гантва̄, ‘‘ма̄тула, убхопи сахева карома̄’’ти ватва̄ ‘‘ахам̣ ан̃н̃ехи саддхим̣ аса̄дха̄ран̣ам̣ катва̄ екакова карисса̄мӣ’’ти тена пана пат̣иккхиттака̄ле ‘‘имасмим̣ т̣ха̄не гандхакут̣ийа̄ ката̄йа имасмим̣ на̄ма т̣ха̄не кун̃джараса̄лам̣ на̄ма ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ аран̃н̃ато даббасамбха̄ре а̄хара̄петва̄ екам̣ тхамбхам̣ суван̣н̣акхачитам̣, екам̣ раджатакхачитам̣, екам̣ ман̣икхачитам̣, екам̣ саттаратанакхачитанти евам̣ тула̄сан̇гха̄тадва̄ракава̄т̣ава̄тапа̄нагопа̄насӣчхаданит̣т̣хака̄ сабба̄пи суван̣н̣а̄дикхачита̄ва ка̄ретва̄ гандхакут̣ийа̄ саммукхат̣т̣ха̄не татха̄гатасса саттаратанамайам̣ кун̃джараса̄лам̣ ка̄реси. тасса̄ упари гханараттасуван̣н̣амайа̄ камбала̄ пава̄л̣амайа̄ сикхаратхӯпика̄йо ахесум̣. кун̃джараса̄ла̄йа маджджхе т̣ха̄не ратанаман̣д̣апам̣ ка̄ретва̄ дхамма̄санам̣ патит̣т̣ха̄песи. тасса гханараттасуван̣н̣амайа̄ па̄да̄ ахесум̣, татха̄ чатассо ат̣анийо. чатта̄ро пана суван̣н̣амен̣д̣аке ка̄ра̄петва̄ а̄санасса чатуннам̣ па̄да̄нам̣ хет̣т̣ха̄ т̣хапеси, две мен̣д̣аке ка̄ра̄петва̄ па̄дапӣт̣хака̄йа хет̣т̣ха̄ т̣хапеси, чха суван̣н̣амен̣д̣аке ка̄ра̄петва̄ ман̣д̣апам̣ париккхипенто т̣хапеси. дхамма̄санам̣ пат̣хамам̣ суттамайехи раджджукехи ва̄йа̄петва̄ маджджхе суван̣н̣асуттамайехи упари муттамайехи суттехи ва̄йа̄песи. тасса чанданамайо апассайо ахоси. евам̣ кун̃джараса̄лам̣ нит̣т̣ха̄петва̄ са̄ла̄махам̣ каронто ат̣т̣хасат̣т̣хӣхи бхиккхусатасахассехи саддхим̣ саттха̄рам̣ нимантетва̄ чатта̄ро ма̄се да̄нам̣ датва̄ оса̄надивасе тичӣварам̣ ада̄си. таттха сан̇гханавакасса сатасахассаггханикам̣ па̄пун̣и.

евам̣ випассӣбуддхака̄ле пун̃н̃акаммам̣ катва̄ тато чуто девесу ча мануссесу ча сам̣саранто имасмим̣ бхаддакаппе ба̄ра̄н̣асийам̣ маха̄бхогакуле ниббаттитва̄ ба̄ра̄н̣асисет̣т̣хи на̄ма ахоси. со екадивасам̣ ра̄джӯпат̣т̣ха̄нам̣ гаччханто пурохитам̣ дисва̄ ‘‘ким̣, а̄чарийа, наккхаттамухуттам̣, упадха̄ретха̄’’ти а̄ха. а̄ма, упадха̄реми, ким̣ ан̃н̃ам̣ амха̄кам̣ камманти. тена хи кӣдисам̣ джанападача̄риттанти? екам̣ бхайам̣ бхависсатӣти. ким̣ бхайам̣ на̄ма̄ти? чха̄такабхайам̣ сет̣т̣хӣти. када̄ бхависсатӣти? ито тин̣н̣ам̣ сам̣ваччхара̄нам̣ аччайена̄ти. там̣ сутва̄ сет̣т̣хи бахум̣ касикаммам̣ ка̄ретва̄ гехе виджджама̄надханена̄пи дхан̃н̃амева гахетва̄ ад̣д̣хатераса̄ни кот̣т̣хасата̄ни ка̄ретва̄ саббакот̣т̣хаке вӣхӣхи парипӯреси. кот̣т̣хесу аппахонтесу ча̄т̣иа̄дӣни пӯретва̄ авасесам̣ бхӯмийам̣ а̄ва̄т̣е катва̄ никхан̣и. нидха̄на̄васесам̣ маттика̄йа саддхим̣ маддитва̄ бхиттийо лимпа̄песи.

со апарена самайена чха̄такабхайе сампатте йатха̄никкхиттам̣ дхан̃н̃ам̣ парибхун̃джанто кот̣т̣хесу ча ча̄т̣иа̄дӣсу ча никкхиттадхан̃н̃е париккхӣн̣е париджане паккоса̄петва̄ а̄ха – ‘‘гаччхатха, та̄та̄, паббатапа̄дам̣ пависитва̄ джӣванта̄ субхиккхака̄ле мама сантикам̣ а̄гантука̄ма̄ а̄гаччхатха, ана̄гантука̄ма̄ таттха таттхева джӣватха̄’’ти. те родама̄на̄ ассумукха̄ хутва̄ сет̣т̣хим̣ вандитва̄ кхама̄петва̄ сатта̄хам̣ нисӣдитва̄ татха̄ акам̣су. тасса пана сантике веййа̄ваччакаро екова пун̣н̣о на̄ма да̄со охӣйи, тена саддхим̣ сет̣т̣хиджа̄йа̄ сет̣т̣хипутто сет̣т̣хисун̣иса̄ти пан̃чева джана̄ ахесум̣. те бхӯмийам̣ а̄ва̄т̣есу нихитадхан̃н̃епи париккхӣн̣е бхиттиматтикам̣ па̄тетва̄ теметва̄ тато ладдхадхан̃н̃ена йа̄пайим̣су. атхасса джа̄йа̄ чха̄таке аваттхаранте маттика̄йа кхӣйама̄на̄йа бхиттипа̄десу авасит̣т̣хаматтикам̣ па̄тетва̄ теметва̄ ад̣д̣ха̄л̣хакаматтам̣ вӣхим̣ лабхитва̄ кот̣т̣етва̄ екам̣ тан̣д̣улана̄л̣им̣ гахетва̄ ‘‘чха̄такака̄ле чора̄ бахӯ хонтӣ’’ти чорабхайена екасмим̣ кут̣е паккхипитва̄ пидахитва̄ бхӯмийам̣ никхан̣итва̄ т̣хапеси. атха нам̣ сет̣т̣хи ра̄джӯпат̣т̣ха̄нато а̄гантва̄ а̄ха – ‘‘бхадде, чха̄томхи, аттхи кин̃чӣ’’ти. са̄ виджджама̄нам̣ ‘‘наттхӣ’’ти аватва̄ ‘‘ека̄ тан̣д̣улана̄л̣и аттхӣ’’ти а̄ха. ‘‘кахам̣ са̄’’ти? ‘‘чорабхайена ме никхан̣итва̄ т̣хапита̄’’ти. ‘‘тена хи нам̣ уддхаритва̄ кин̃чи пача̄хӣ’’ти. ‘‘саче йа̄гум̣ пачисса̄ми, две ва̄ре лабхиссати. саче бхаттам̣ пачисса̄ми, екава̄рамева лабхиссати, ким̣ пача̄ми, са̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘амха̄кам̣ ан̃н̃о паччайо наттхи, бхаттам̣ бхун̃джитва̄ марисса̄ма, бхаттамева пача̄хӣ’’ти. са̄ бхаттам̣ пачитва̄ пан̃ча кот̣т̣ха̄се катва̄ сет̣т̣хино кот̣т̣ха̄сам̣ вад̣д̣хетва̄ пурато т̣хапеси.

тасмим̣ кхан̣е гандхама̄данапаббате паччекабуддхо сама̄паттито вут̣т̣ха̄ти. антосама̄паттийам̣ кира сама̄паттибалена джигхаччха̄ на ба̄дхати. сама̄паттито вут̣т̣хита̄нам̣ пана балаватӣ хутва̄ ударапат̣алам̣ д̣айхантӣ вийа уппаджджати. тасма̄ те лабханат̣т̣ха̄нам̣ олокетва̄ гаччханти. там̣ дивасан̃ча тесам̣ да̄нам̣ датва̄ сена̄патит̣т̣ха̄на̄дӣсу ан̃н̃атарасампаттим̣ лабханти. тасма̄ сопи диббена чаккхуна̄ олокенто ‘‘сакаладжамбудӣпе чха̄такабхайам̣ уппаннам̣, сет̣т̣хигехе ча пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ на̄л̣икоданова пакко, саддха̄ ну кхо ете, саккхиссанти ва̄ мама сан̇гахам̣ ка̄ту’’нти тесам̣ саддхабха̄ван̃ча сан̇гахам̣ ка̄тум̣ саматтхабха̄ван̃ча дисва̄ паттачӣварама̄да̄йа маха̄сет̣т̣хисса пурато два̄ре т̣хитамева атта̄нам̣ дассеси. со там̣ дисва̄ пасанначитто ‘‘пуббепи майа̄ да̄насса адиннатта̄ еварӯпам̣ чха̄такам̣ дит̣т̣хам̣, идам̣ кхо пана бхаттам̣ мам̣ екадивасамева раккхеййа. аййасса пана диннам̣ анека̄су каппакот̣ӣсу мама хитасукха̄вахам̣ бхависсатӣ’’ти там̣ бхаттапа̄тим̣ апанетва̄ паччекабуддхам̣ упасан̇камитва̄ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄ гехам̣ павесетва̄ а̄сане нисиннасса па̄де дховитва̄ суван̣н̣апа̄дапӣт̣хе т̣хапетва̄ бхаттапа̄тима̄да̄йа паччекабуддхасса патте окири. упад̣д̣ха̄васесе бхатте паччекабуддхо хаттхена паттам̣ пидахи. атха нам̣, ‘‘бханте, ека̄йа тан̣д̣улана̄л̣ийа̄ пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ паккаоданасса айам̣ еко кот̣т̣ха̄со, имам̣ двидха̄ ка̄тум̣ на сакка̄. ма̄ майхам̣ идхалоке сан̇гахам̣ каротха, ахам̣ ниравасесам̣ да̄тука̄момхӣ’’ти ватва̄ саббам̣ бхаттамада̄си. датва̄ ча пана паттханам̣ пат̣т̣хапеси, ‘‘ма̄, бханте, пуна ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не еварӯпам̣ чха̄такабхайам̣ аддасам̣, ито пат̣т̣ха̄йа сакаладжамбудӣпава̄сӣнам̣ бӣджабхаттам̣ да̄тум̣ саматтхо бхавеййам̣, сахаттхена каммам̣ катва̄ джӣвикам̣ на каппеййам̣, ад̣д̣хатераса кот̣т̣хасата̄ни содха̄петва̄ сӣсам̣ нха̄йитва̄ тесам̣ два̄ре нисӣдитва̄ уддхам̣ олокитаккхан̣ейева ме раттаса̄лидха̄ра̄ патитва̄ саббакот̣т̣хе пӯреййум̣. ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не ча айамева бхарийа̄, айамева путто, айамева сун̣иса̄, айамева да̄со хотӯ’’ти.

бхарийа̄писса ‘‘мама са̄мике джигхаччха̄йа пӣл̣ийама̄не на сакка̄ майа̄ бхун̃джиту’’нти чинтетва̄ аттано кот̣т̣ха̄сам̣ паччекабуддхасса датва̄ паттханам̣ пат̣т̣хапеси, ‘‘бханте, ида̄ни ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не еварӯпам̣ чха̄такабхайам̣ на пассеййам̣, бхаттатха̄ликам̣ пурато катва̄ сакаладжамбудӣпава̄сӣнам̣ бхаттам̣ дентийа̄пи ча ме йа̄ва на ут̣т̣хахисса̄ми, та̄ва гахитагахитат̣т̣ха̄нам̣ пӯритамева хоту. айамева са̄мико, айамева путто, айамева сун̣иса̄, айамева да̄со хотӯ’’ти. путтописса аттано кот̣т̣ха̄сам̣ паччекабуддхасса датва̄ паттханам̣ пат̣т̣хапеси, ‘‘бханте, ито пат̣т̣ха̄йа еварӯпам̣ чха̄такабхайам̣ на пассеййам̣, екан̃ча ме сахассатхавикам̣ гахетва̄ сакаладжамбудӣпава̄сӣнам̣ каха̄пан̣ам̣ дентасса̄пи айам̣ сахассатхавика̄ парипун̣н̣а̄ва хоту, имейева ма̄та̄питаро хонту, айам̣ бхарийа̄, айам̣ да̄со хотӯ’’ти.

сун̣иса̄писса аттано кот̣т̣ха̄сам̣ паччекабуддхасса датва̄ паттханам̣ пат̣т̣хапеси, ‘‘ито пат̣т̣ха̄йа еварӯпам̣ чха̄такабхайам̣ на пассеййам̣, екан̃ча ме дхан̃н̃апит̣акам̣ пурато т̣хапетва̄ сакаладжамбудӣпава̄сӣнам̣ бӣджабхаттам̣ дентийа̄пи кхӣн̣абха̄во ма̄ пан̃н̃а̄йиттха, ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не имейева сасура̄ хонту, айамева са̄мико, айамева да̄со хотӯ’’ти. да̄сопи аттано кот̣т̣ха̄сам̣ паччекабуддхасса датва̄ паттханам̣ пат̣т̣хапеси, ‘‘ито пат̣т̣ха̄йа еварӯпам̣ чха̄такабхайам̣ на пассеййам̣, саббе име са̄мика̄ хонту, касантасса ча ме ито тиссо, етто тиссо, маджджхе ека̄ти да̄руамбан̣аматта̄ сатта сатта сӣта̄йо гаччхантӯ’’ти. со там̣ дивасам̣ сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ паттхетва̄ ладдхум̣ саматтхопи са̄микесу синехена ‘‘имейева ме са̄мика̄ хонтӯ’’ти паттханам̣ пат̣т̣хапеси. паччекабуддхо саббесампи вачана̄васа̄не ‘‘евам̣ хотӯ’’ти ватва̄ –

‘‘иччхитам̣ паттхитам̣ туйхам̣, кхиппамева самиджджхату;

саббе пӯренту сан̇каппа̄, чандо паннарасо йатха̄.

‘‘иччхитам̣ паттхитам̣ туйхам̣, кхиппамева самиджджхату;

саббе пӯренту сан̇каппа̄, ман̣и джотирасо йатха̄’’ти. –

паччекабуддхага̄тха̄хи анумоданам̣ катва̄ ‘‘майа̄ имесам̣ читтам̣ паса̄детум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘йа̄ва гандхама̄данапаббата̄ име мам̣ пассантӯ’’ти адхит̣т̣хахитва̄ пакка̄ми. тепи олокетва̄ва ат̣т̣хам̣су. со гантва̄ там̣ бхаттам̣ пан̃чахи паччекабуддхасатехи саддхим̣ сам̣вибхаджи. там̣ тасса̄нубха̄вена саббесампи пахоти. те олокента̄йева ат̣т̣хам̣су.

атикканте пана маджджханхике сет̣т̣хибхарийа̄ уккхалим̣ дховитва̄ пидахитва̄ т̣хапеси. сет̣т̣хипи джигхаччха̄йа пӣл̣ито нипаджджитва̄ ниддам̣ окками. со са̄йанхе пабуджджхитва̄ бхарийам̣ а̄ха – ‘‘бхадде, ативийа чха̄томхи, аттхи ну кхо уккхалийа̄ тале джха̄макаситтха̄нӣ’’ти. са̄ дховитва̄ уккхалийа̄ т̣хапитабха̄вам̣ джа̄нантӣпи ‘‘наттхӣ’’ти аватва̄ ‘‘уккхалим̣ виваритва̄ а̄чиккхисса̄мӣ’’ти ут̣т̣ха̄йа уккхалимӯлам̣ гантва̄ уккхалим̣ вивари, та̄вадева суманамакуласадисаван̣н̣асса бхаттасса пӯра̄ уккхали пидха̄нам̣ уккхипитва̄ ат̣т̣ха̄си. са̄ там̣ дисва̄ва пӣтийа̄ пхут̣т̣хасарӣра̄ сет̣т̣хим̣ а̄ха – ‘‘ут̣т̣хехи, са̄ми, ахам̣ уккхалим̣ дховитва̄ пидахим̣, са̄ пана суманамакуласадисаван̣н̣асса бхаттасса пӯра̄, пун̃н̃а̄ни на̄ма каттаббарӯпа̄ни, да̄нам̣ на̄ма каттаббайуттакам̣. ут̣т̣хехи, са̄ми, бхун̃джассӯ’’ти. са̄ двиннам̣ пита̄путта̄нам̣ бхаттам̣ ада̄си. тесу сутва̄ ут̣т̣хитесу сун̣иса̄йа саддхим̣ нисӣдитва̄ бхун̃джитва̄ пун̣н̣асса бхаттам̣ ада̄си. гахитагахитат̣т̣ха̄нам̣ на кхӣйати, кат̣аччхуна̄ саким̣ гахитат̣т̣ха̄намева пан̃н̃а̄йати. там̣дивасамева кот̣т̣ха̄дайо пуббе пӯританийа̄менева пуна пӯрайим̣су. ‘‘сет̣т̣хисса гехе бхаттам̣ уппаннам̣, бӣджабхаттехи аттхика̄ а̄гантва̄ ган̣хантӯ’’ти нагаре гхосанам̣ ка̄реси. манусса̄ тасса гехато бӣджабхаттам̣ ган̣хим̣су. сакаладжамбудӣпава̄сино там̣ нисса̄йа джӣвитам̣ лабхим̣суйева.

со тато чуто девалоке ниббаттитва̄ девамануссесу сам̣саранто имасмим̣ буддхуппа̄де бхаддийанагаре сет̣т̣хикуле ниббатти. бхарийа̄писса маха̄бхогакуле ниббаттитва̄ вайаппатта̄ тассева гехам̣ агама̄си. тасса там̣ пуббакаммам̣ нисса̄йа паччха̄гехе пуббе вуттаппака̄ра̄ мен̣д̣ака̄ ут̣т̣хахим̣су. путтопи несам̣ путтова, сун̣иса̄ сун̣иса̄ва, да̄со да̄сова ахоси. атхекадивасам̣ сет̣т̣хи аттано пун̃н̃ам̣ вӣмам̣ситука̄мо ад̣д̣хатераса̄ни кот̣т̣хасата̄ни содха̄петва̄ сӣсам̣ нха̄то два̄ре нисӣдитва̄ уддхам̣ олокеси. сабба̄нипи вуттаппака̄ра̄нам̣ раттаса̄лӣнам̣ пӯрайим̣су. со сеса̄нампи пун̃н̃а̄ни вӣмам̣ситука̄мо бхарийан̃ча путта̄дайо ча ‘‘тумха̄кампи пун̃н̃а̄ни вӣмам̣сиссатха̄’’ти а̄ха.

атхасса бхарийа̄ сабба̄лан̇ка̄рехи алан̇каритва̄ маха̄джанасса пассантассева тан̣д̣уле мина̄петва̄ техи бхаттам̣ пача̄петва̄ два̄ракот̣т̣хаке пан̃н̃атта̄сане нисӣдитва̄ суван̣н̣акат̣аччхум̣ а̄да̄йа ‘‘бхаттена аттхика̄ а̄гаччхантӯ’’ти гхоса̄петва̄ а̄гата̄гата̄нам̣ упанӣтабха̄джана̄ни пӯретва̄ ада̄си. сакаладивасампи дентийа̄ кат̣аччхуна̄ гахитат̣т̣ха̄намева пан̃н̃а̄йати. тасса̄ пана пуримабуддха̄нампи бхиккхусан̇гхасса ва̄махаттхена уккхалим̣ даккхин̣ахаттхена кат̣аччхум̣ гахетва̄ евамева патте пӯретва̄ бхаттасса диннатта̄ ва̄махаттхаталам̣ пӯретва̄ падумалаккхан̣ам̣ ниббатти, даккхин̣ахаттхаталам̣ пӯретва̄ чандалаккхан̣ам̣ ниббатти. йасма̄ пана ва̄махаттхато дхаммакаран̣ам̣ а̄да̄йа бхиккхусан̇гхасса удакам̣ парисса̄ветва̄ дадама̄на̄ апара̄парам̣ вичари, тенасса̄ даккхин̣апа̄даталам̣ пӯретва̄ чандалаккхан̣ам̣ ниббатти, ва̄мапа̄даталам̣ пӯретва̄ падумалаккхан̣ам̣ ниббатти. тасса̄ имина̄ ка̄ран̣ена чандападума̄ти на̄мам̣ карим̣су.

путтописса сӣсам̣ нха̄то сахассатхавикам̣ а̄да̄йа ‘‘каха̄пан̣ехи аттхика̄ а̄гаччхантӯ’’ти ватва̄ а̄гата̄гата̄нам̣ гахитабха̄джана̄ни пӯретва̄ ада̄си. тхавика̄йа каха̄пан̣асахассам̣ ахосийева. сун̣иса̄писса сабба̄лан̇ка̄рехи алан̇каритва̄ вӣхипит̣акам̣ а̄да̄йа а̄ка̄сан̇ган̣е нисинна̄ ‘‘бӣджабхаттехи аттхика̄ а̄гаччхантӯ’’ти ватва̄ а̄гата̄гата̄нам̣ гахитабха̄джана̄ни пӯретва̄ ада̄си. пит̣акам̣ йатха̄пӯритамева ахоси. да̄сописса сабба̄лан̇ка̄рехи алан̇каритва̄ суван̣н̣айугесу суван̣н̣айоттехи гон̣е йоджетва̄ суван̣н̣апатодайат̣т̣хим̣ а̄да̄йа двиннам̣ гон̣а̄нам̣ гандхапан̃чан̇гулика̄ни датва̄ виса̄н̣есу суван̣н̣акосаке пат̣имун̃читва̄ кхеттам̣ гантва̄ па̄джеси. ито тиссо, етто тиссо, маджджхе ека̄ти сатта сӣта̄ бхиджджитва̄ агамам̣су. джамбудӣпава̄сино бхаттабӣджахиран̃н̃асуван̣н̣а̄дӣсу йатха̄ручитам̣ сет̣т̣хигехатойева ган̣хим̣су. име пан̃ча маха̄пун̃н̃а̄.

евам̣ маха̄нубха̄во сет̣т̣хи ‘‘саттха̄ кира а̄гато’’ти сутва̄ ‘‘саттху паччуггаманам̣ карисса̄мӣ’’ти никкхаманто антара̄магге титтхийе дисва̄ техи ‘‘касма̄ там̣, гахапати, кирийава̄до сама̄но акирийава̄дасса саман̣асса готамасса сантикам̣ гаччхасӣ’’ти нива̄рийама̄нопи тесам̣ вачанам̣ ана̄дийитва̄ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣди. атхасса саттха̄ анупуббим̣ катхам̣ катхеси. со десана̄васа̄не сота̄паттипхалам̣ патва̄ саттху титтхийехи аван̣н̣ам̣ ватва̄ аттано нива̄ритабха̄вам̣ а̄рочеси. атха нам̣ саттха̄, ‘‘гахапати, име сатта̄ на̄ма махантампи аттано досам̣ на пассанти, авиджджама̄нампи паресам̣ досам̣ виджджама̄нам̣ катва̄ таттха таттха бхусам̣ вийа опунантӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

252.

‘‘судассам̣ ваджджаман̃н̃есам̣, аттано пана дуддасам̣;

паресан̃хи со ваджджа̄ни, опуна̄ти йатха̄ бхусам̣;

аттано пана чха̄дети, калим̣ва китава̄ сат̣хо’’ти.

таттха судассам̣ ваджджанти парасса ан̣уматтампи ваджджам̣ кхалитам̣ судассам̣ сукхенева пасситум̣ сакка̄, аттано пана атимахантампи дуддасам̣. паресам̣ хӣти тенева ка̄ран̣ена со пуггало сан̇гхамаджджха̄дӣсу паресам̣ ваджджа̄ни уччат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ бхусам̣ опунанто вийа опуна̄ти. калим̣ва китава̄ сат̣хоти еттха сакун̣есу апараджджханабха̄вена аттабха̄во кали на̄ма, са̄кхабхан̇га̄дикам̣ пат̣иччха̄данам̣ китава̄ на̄ма, са̄кун̣ико сат̣хо на̄ма. йатха̄ сакун̣алуддако сакун̣е гахетва̄ ма̄ретука̄мо китава̄ вийа аттабха̄вам̣ пат̣иччха̄дети, евам̣ аттано ваджджам̣ чха̄детӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

мен̣д̣акасет̣т̣хиваттху дасамам̣.

11. уджджха̄насан̃н̃иттхераваттху

параваджджа̄нупассисса̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто уджджха̄насан̃н̃им̣ на̄ма екам̣ тхерам̣ а̄раббха катхеси.

со кира ‘‘айам̣ евам̣ нива̄сети, евам̣ па̄рупатӣ’’ти бхиккхӯнам̣ антарамева гавесанто вичарати. бхиккхӯ ‘‘асуко на̄ма, бханте, тхеро евам̣ каротӣ’’ти саттху а̄рочесум̣. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, ваттасӣсе т̣хатва̄ евам̣ оваданто ананупава̄до. йо пана ниччам̣ уджджха̄насан̃н̃ита̄йа паресам̣ антарам̣ парийесама̄но евам̣ ватва̄ вичарати, тасса джха̄на̄дӣсу екопи висесо нуппаджджати, кевалам̣ а̄сава̄йева вад̣д̣хантӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

253.

‘‘параваджджа̄нупассисса, ниччам̣ уджджха̄насан̃н̃ино;

а̄сава̄ тасса вад̣д̣ханти, а̄ра̄ со а̄саваккхайа̄’’ти.

таттха уджджха̄насан̃н̃иноти евам̣ нива̄сетаббам̣ евам̣ па̄рупитаббанти паресам̣ антарагавесита̄йа уджджха̄набахуласса пуггаласса джха̄на̄дӣсу екадхаммопи на вад̣д̣хати, атха кхо а̄сава̄ва тасса вад̣д̣ханти. тенева ка̄ран̣ена со арахаттамаггасан̇кха̄та̄ а̄саваккхайа̄ а̄ра̄ дӯрам̣ гатова хотӣти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

уджджха̄насан̃н̃иттхераваттху ека̄дасамам̣.

12. субхаддапарибба̄джакаваттху

а̄ка̄сети идам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ кусина̄ра̄йам̣ упаваттане малла̄нам̣ са̄лаване паринибба̄наман̃чаке нипанно субхаддам̣ парибба̄джакам̣ а̄раббха катхеси.

со кира атӣте канит̣т̣хабха̄тари екасмим̣ сассе наваккхаттум̣ аггада̄нам̣ денте да̄нам̣ да̄тум̣ аниччханто осаккитва̄ аваса̄не ада̄си. тасма̄ пат̣хамабодхийампи маджджхимабодхийампи саттха̄рам̣ дат̣т̣хум̣ на̄латтха. паччхимабодхийам̣ пана саттху паринибба̄нака̄ле ‘‘ахам̣ тӣсу пан̃хесу аттано кан̇кхам̣ махаллаке парибба̄джаке пуччхитва̄ саман̣ам̣ готамам̣ ‘дахаро’ти сан̃н̃а̄йа на пуччхим̣, тасса ча да̄ни паринибба̄нака̄ло, паччха̄ ме саман̣асса готамасса апуччхитака̄ран̣а̄ виппат̣иса̄ро уппаджджеййа̄’’ти саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ а̄нандаттхерена нива̄рийама̄нопи саттха̄ра̄ ока̄сам̣ катва̄, ‘‘а̄нанда, ма̄ субхаддам̣ нива̄райи, пуччхату мам̣ пан̃ха’’нти вутте антоса̄н̣им̣ пависитва̄ хет̣т̣ха̄ман̃чаке нисинно, ‘‘бхо саман̣а, ким̣ ну кхо а̄ка̄се падам̣ на̄ма аттхи, ито бахиддха̄ саман̣о на̄ма аттхи, сан̇кха̄ра̄ сассата̄ на̄ма аттхӣ’’ти име пан̃хе пуччхи. атхасса саттха̄ тесам̣ абха̄вам̣ а̄чиккханто има̄хи га̄тха̄хи дхаммам̣ десеси –

254.

‘‘а̄ка̄сева падам̣ наттхи, саман̣о наттхи ба̄хире;

папан̃ча̄бхирата̄ паджа̄, ниппапан̃ча̄ татха̄гата̄.

255.

‘‘а̄ка̄сева падам̣ наттхи, саман̣о наттхи ба̄хире;

сан̇кха̄ра̄ сассата̄ наттхи, наттхи буддха̄намин̃джита’’нти.

таттха паданти имасмим̣ а̄ка̄се ван̣н̣асан̣т̣ха̄навасена еварӯпанти пан̃н̃а̄петаббам̣ кассачи падам̣ на̄ма наттхи. ба̄хирети мама са̄санато бахиддха̄ маггапхалат̣т̣хо саман̣о на̄ма наттхи. паджа̄ти айам̣ сатталокасан̇кха̄та̄ паджа̄ тан̣ха̄дӣсу папан̃чесуйева̄бхирата̄. ниппапан̃ча̄ти бодхимӯлейева саббапапан̃ча̄нам̣ самуччхиннатта̄ ниппапан̃ча̄ татха̄гата̄. сан̇кха̄ра̄ти пан̃чаккхандха̄. тесу хи екопи сассато на̄ма наттхи. ин̃джитанти буддха̄нам̣ пана тан̣ха̄ма̄на̄дӣсу ин̃джитесу йена сан̇кха̄ра̄ сассата̄ти ган̣хеййа, там̣ екам̣ ин̃джитампи на̄ма наттхӣти аттхо.

десана̄васа̄не субхаддо ана̄га̄мипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

субхаддапарибба̄джакаваттху два̄дасамам̣.

малаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

ат̣т̣ха̄расамо вагго.

19. дхаммат̣т̣хавагго

1. виниччхайамаха̄маттаваттху

на тена хотӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто виниччхайамаха̄матте а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи бхиккхӯ са̄ваттхийам̣ уттарадва̄рага̄ме пин̣д̣а̄йа чаритва̄ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ нагарамаджджхена виха̄рам̣ а̄гаччханти. тасмим̣ кхан̣е мегхо ут̣т̣ха̄йа па̄васси. те саммукха̄гатам̣ виниччхайаса̄лам̣ пависитва̄ виниччхайамаха̄матте лан̃джам̣ гахетва̄ са̄мике аса̄мике каронте дисва̄ ‘‘ахо име адхаммика̄, майам̣ пана ‘име дхаммена виниччхайам̣ каронтӣ’ти сан̃н̃ино ахумха̄’’ти чинтетва̄ вассе вигате виха̄рам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисинна̄ таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, чханда̄дивасика̄ хутва̄ са̄хасена аттхам̣ виниччхинанта̄ дхаммат̣т̣ха̄ на̄ма хонти, апара̄дхам̣ пана анувиджджитва̄ апара̄дха̄нурӯпам̣ аса̄хасена виниччхайам̣ каронта̄ ева дхаммат̣т̣ха̄ на̄ма хонтӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

256.

‘‘на тена хоти дхаммат̣т̣хо, йенаттхам̣ са̄хаса̄ найе;

йо ча аттхам̣ анаттхан̃ча, убхо ниччхеййа пан̣д̣ито.

257.

‘‘аса̄хасена дхаммена, самена найатӣ паре;

дхаммасса гутто медха̄вӣ, дхаммат̣т̣хоти павуччатӣ’’ти.

таттха тена̄ти еттакенева ка̄ран̣ена. дхаммат̣т̣хоти ра̄джа̄ хи аттано ка̄таббе виниччхайадхамме т̣хитопи дхаммат̣т̣хо на̄ма на хоти. йена̄ти йена ка̄ран̣ена. аттханти отин̣н̣ам̣ виниччхитаббам̣ аттхам̣. са̄хаса̄ найети чханда̄дӣсу патит̣т̣хито са̄хасена муса̄ва̄дена виниччхеййа. йо хи чханде патит̣т̣ха̄йа н̃а̄тӣти ва̄ миттоти ва̄ муса̄ ватва̄ аса̄микамева са̄микам̣ кароти, досе патит̣т̣ха̄йа аттано верӣнам̣ муса̄ ватва̄ са̄микамева аса̄микам̣ кароти, мохе патит̣т̣ха̄йа лан̃джам̣ гахетва̄ виниччхайака̄ле ан̃н̃авихито вийа ито чито ча олокенто муса̄ ватва̄ ‘‘имина̄ джитам̣, айам̣ пара̄джито’’ти парам̣ нӣхарати, бхайе патит̣т̣ха̄йа кассачидева иссараджа̄тикасса пара̄джайам̣ па̄пун̣антасса̄пи джайам̣ а̄ропети, айам̣ са̄хасена аттхам̣ нети на̄ма. есо дхаммат̣т̣хо на̄ма на хотӣти аттхо. аттхам̣ анаттхан̃ча̄ти бхӯтан̃ча абхӯтан̃ча ка̄ран̣ам̣. убхо ниччхеййа̄ти йо пана пан̣д̣ито убхо аттха̄наттхе виниччхинитва̄ вадати. аса̄хасена̄ти амуса̄ва̄дена. дхаммена̄ти виниччхайадхаммена, на чханда̄дивасена. самена̄ти апара̄дха̄нурӯпенева паре найати, джайам̣ ва̄ пара̄джайам̣ ва̄ па̄пети. дхаммасса гуттоти со дхаммагутто дхаммараккхито дхаммоджапан̃н̃а̄йа саманна̄гато медха̄вӣ виниччхайадхамме т̣хитатта̄ дхаммат̣т̣хоти павуччатӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

виниччхайамаха̄маттаваттху пат̣хамам̣.

2. чхаббаггийаваттху

на тена пан̣д̣ито хотӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чхаббаггийе а̄раббха катхеси.

те кира виха̄репи га̄мепи бхаттаггам̣ а̄кулам̣ каронта̄ вичаранти. атхекадивасе бхиккхӯ га̄ме бхаттакиччам̣ катва̄ а̄гате дахаре са̄ман̣ере ча пуччхим̣су – ‘‘кӣдисам̣, а̄вусо, бхаттагга’’нти? бханте, ма̄ пуччхатха, чхаббаггийа̄ ‘‘майамева вийатта̄, майамева пан̣д̣ита̄, име пахаритва̄ сӣсе качаварам̣ а̄киритва̄ нӣхарисса̄ма̄’’ти ватва̄ амхе пит̣т̣хийам̣ гахетва̄ качаварам̣ окиранта̄ бхаттаггам̣ а̄кулам̣ акам̣сӯти. бхиккхӯ саттху сантикам̣ гантва̄ таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, бахум̣ бха̄ситва̄ паре вихет̣хайама̄нам̣ ‘пан̣д̣ито’ти вада̄ми, кхеминам̣ пана аверӣнам̣ абхайамева пан̣д̣итоти вада̄мӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

258.

‘‘на тена пан̣д̣ито хоти, йа̄вата̄ баху бха̄сати;

кхемӣ аверӣ абхайо, пан̣д̣итоти павуччатӣ’’ти.

таттха йа̄вата̄ти йаттакена ка̄ран̣ена сан̇гхамаджджха̄дӣсу бахум̣ катхети, тена пан̣д̣ито на̄ма на хоти. йо пана сайам̣ кхемӣ пан̃чаннам̣ вера̄нам̣ абха̄вена аверӣ ниббхайо, йам̣ ва̄ а̄гамма маха̄джанасса бхайам̣ на хоти, со пан̣д̣ито на̄ма хотӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

чхаббаггийаваттху дутийам̣.

3. екуда̄накхӣн̣а̄саваттхераваттху

на та̄вата̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екуда̄наттхерам̣ на̄ма кхӣн̣а̄савам̣ а̄раббха катхеси.

со кира екакова екасмим̣ ванасан̣д̣е вихарати, екамевасса уда̄нам̣ пагун̣ам̣ –

‘‘адхичетасо аппамаджджато,

мунино монапатхесу сиккхато;

сока̄ на бхаванти та̄дино,

упасантасса сада̄ сатӣмато’’ти. (па̄чи. 153; уда̄. 37);

со кира упосатхадивасесу сайамева дхаммассаванам̣ гхосетва̄ имам̣ га̄тхам̣ вадати. патхавиундрийанасаддо вийа девата̄нам̣ са̄дхука̄расаддо хоти. атхекасмим̣ упосатхадивасе пан̃чапан̃часатапарива̄ра̄ две типит̣акадхара̄ бхиккхӯ тасса васанат̣т̣ха̄нам̣ агамам̣су. со те дисва̄ва тут̣т̣хама̄насо ‘‘са̄дху во катам̣ идха а̄гаччхантехи, аджджа майам̣ тумха̄кам̣ дхаммам̣ сун̣исса̄ма̄’’ти а̄ха. аттхи пана, а̄вусо, идха дхаммам̣ сотука̄ма̄ти. аттхи, бханте, айам̣ ванасан̣д̣о дхаммассаванадивасе девата̄нам̣ са̄дхука̄расаддена еканинна̄до хотӣти. тесу еко типит̣акадхаро дхаммам̣ оса̄реси, еко катхеси. екадевата̄пи са̄дхука̄рам̣ на̄да̄си. те а̄хам̣су – ‘‘твам̣, а̄вусо, дхаммассаванадивасе имасмим̣ ванасан̣д̣е девата̄ махантена саддена са̄дхука̄рам̣ дентӣти вадеси, ким̣ на̄мета’’нти. бханте, ан̃н̃есу дивасесу са̄дхука̄расаддена еканинна̄до ева хоти, на аджджа пана джа̄на̄ми ‘‘кимета’’нти. ‘‘тена хи, а̄вусо, твам̣ та̄ва дхаммам̣ катхехӣ’’ти. со бӣджаним̣ гахетва̄ а̄сане нисинно тамева га̄тхам̣ вадеси. девата̄ махантена саддена са̄дхука̄рамадам̣су. атха несам̣ парива̄ра̄ бхиккхӯ уджджха̄йим̣су ‘‘имасмим̣ ванасан̣д̣е девата̄ мукхолоканена са̄дхука̄рам̣ даданти, типит̣акадхарабхиккхӯсу еттакам̣ бхан̣антесупи кин̃чи пасам̣санаматтампи аватва̄ екена махаллакаттхерена екага̄тха̄йа катхита̄йа маха̄саддена са̄дхука̄рам̣ дадантӣ’’ти. тепи виха̄рам̣ гантва̄ саттху таматтхам̣ а̄рочесум̣.

саттха̄ ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, йо бахумпи угган̣хати ва̄ бха̄сати ва̄, там̣ дхаммадхароти вада̄ми. йо пана екампи га̄тхам̣ угган̣хитва̄ сачча̄ни пат̣ивиджджхати, айам̣ дхаммадхаро на̄ма̄’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

259.

‘‘на та̄вата̄ дхаммадхаро, йа̄вата̄ баху бха̄сати;

йо ча аппампи сутва̄на, дхаммам̣ ка̄йена пассати;

са ве дхаммадхаро хоти, йо дхаммам̣ наппамаджджатӣ’’ти.

таттха йа̄вата̄ти йаттакена уггахан̣адха̄ран̣ава̄чана̄дина̄ ка̄ран̣ена бахум̣ бха̄сати, та̄ваттакена дхаммадхаро на хоти, вам̣са̄нураккхако пана павен̣ипа̄лако на̄ма хоти. йо ча аппампӣти йо пана аппаматтакампи сутва̄ дхаммаманва̄йа аттхаманва̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хутва̄ на̄мака̄йена дуккха̄дӣни париджа̄нанто чатусаччадхаммам̣ пассати, са ве дхаммадхаро хоти. йо дхаммам̣ наппамаджджатӣти йопи а̄раддхавӣрийо хутва̄ аджджа аджджева̄ти пат̣иведхам̣ а̄кан̇кханто дхаммам̣ наппамаджджати, айампи дхаммадхаройева̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

екуда̄накхӣн̣а̄саваттхераваттху татийам̣.

4. лакун̣д̣акабхаддийаттхераваттху

на тена тхеро со хотӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто лакун̣д̣акабхаддийаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи тасмим̣ тхере саттху упат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ паккантаматте тим̣саматта̄ а̄ран̃н̃ика̄ бхиккхӯ там̣ пассанта̄ ева а̄гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ нисӣдим̣су. саттха̄ тесам̣ арахаттӯпаниссайам̣ дисва̄ имам̣ пан̃хам̣ пуччхи – ‘‘ито гатам̣ екам̣ тхерам̣ пассатха̄’’ти? ‘‘на пасса̄ма, бханте’’ти. ‘‘ким̣ ну дит̣т̣хо во’’ти? ‘‘екам̣, бханте, са̄ман̣ерам̣ пассимха̄’’ти. ‘‘на со, бхиккхаве, са̄ман̣еро, тхеро ева со’’ти? ‘‘ативийа кхуддако, бханте’’ти. ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, махаллакабха̄вена тхера̄сане нисиннаматтакена тхероти вада̄ми. йо пана сачча̄ни пат̣ивиджджхитва̄ маха̄джанасса ахим̣сакабха̄ве т̣хито, айам̣ тхеро на̄ма̄’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

260.

‘‘на тена тхеро со хоти, йенасса палитам̣ сиро;

парипакко вайо тасса, могхаджин̣н̣оти вуччати.

261.

‘‘йамхи саччан̃ча дхаммо ча, ахим̣са̄ сам̣йамо дамо;

са ве вантамало дхӣро, тхеро ити павуччатӣ’’ти.

таттха парипаккоти парин̣ато, вуд̣д̣хабха̄вам̣ паттоти аттхо. могхаджин̣н̣оти анто тхеракара̄нам̣ дхамма̄нам̣ абха̄вена туччхаджин̣н̣о на̄ма. йамхи саччан̃ча дхаммо ча̄ти йамхи пана пуггале сол̣асаха̄ка̄рехи пат̣ивиддхатта̄ чатуббидхам̣ саччам̣, н̃а̄н̣ена саччхикататта̄ нававидхо локуттарадхаммо ча аттхи. ахим̣са̄ти ахим̣санабха̄во. десана̄маттаметам̣, йамхи пана чатуббидха̄пи аппаман̃н̃а̄бха̄вана̄ аттхӣти аттхо. сам̣йамо дамоти сӣлан̃чева индрийасам̣варо ча. вантамалоти магган̃а̄н̣ена нӣхат̣амало. дхӣроти дхитисампанно. тхероти со имехи тхирабха̄вака̄ракехи саманна̄гататта̄ тхероти вуччатӣти аттхо.

десана̄васа̄не те бхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахим̣сӯти.

лакун̣д̣акабхаддийаттхераваттху чатуттхам̣.

5. самбахулабхиккхуваттху

на ва̄ккаран̣аматтена̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто самбахуле бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе дахаре чева са̄ман̣ере ча аттано дхамма̄чарийа̄намева чӣварараджана̄дӣни веййа̄вачча̄ни каронте дисва̄ екачче тхера̄ чинтайим̣су – ‘‘майампи бйан̃джанасамайе кусала̄, амха̄камева кин̃чи наттхи. йам̣нӯна майам̣ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ евам̣ вадеййа̄ма, ‘бханте, майам̣ бйан̃джанасамайе кусала̄, ан̃н̃есам̣ сантике дхаммам̣ угган̣хитва̄пи имесам̣ сантике асодхетва̄ ма̄ саджджха̄йиттха̄ти дахараса̄ман̣ере а̄н̣а̄петха̄’ти. еван̃хи амха̄кам̣ ла̄бхасакка̄ро вад̣д̣хиссатӣ’’ти. те саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ татха̄ вадим̣су.

саттха̄ тесам̣ вачанам̣ сутва̄ ‘‘имасмим̣ са̄сане павен̣ивасенева евам̣ ваттум̣ лабхати, име пана ла̄бхасакка̄ре ниссита̄ти н̃атва̄ ахам̣ тумхе ва̄ккаран̣аматтена са̄дхурӯпа̄ти на вада̄ми. йасса панете исса̄дайо дхамма̄ арахаттамаггена самуччхинна̄, есо ева са̄дхурӯпо’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

262.

‘‘на ва̄ккаран̣аматтена, ван̣н̣апоккхарата̄йа ва̄;

са̄дхурӯпо наро хоти, иссукӣ маччхарӣ сат̣хо.

263.

‘‘йасса четам̣ самуччхиннам̣, мӯлагхаччам̣ самӯхатам̣;

савантадосо медха̄вӣ, са̄дхурӯпоти вуччатӣ’’ти.

таттха на ва̄ккаран̣аматтена̄ти вачӣкаран̣аматтена саддалаккхан̣асампаннавачанаматтена. ван̣н̣апоккхарата̄йа ва̄ти сарӣраван̣н̣асса мана̄пабха̄вена ва̄. нароти еттакенева ка̄ран̣ена парала̄бха̄дӣсу исса̄манако пан̃чавидхена маччхерена саманна̄гато кера̄т̣икабха̄вена сат̣хо наро са̄дхурӯпо на хоти. йасса четанти йасса ча пуггалассетам̣ исса̄дидосаджа̄там̣ арахаттамагган̃а̄н̣ена самӯлакам̣ чхиннам̣, мӯлагха̄там̣ катва̄ самӯхатам̣, со вантадосо дхаммоджапан̃н̃а̄йа саманна̄гато са̄дхурӯпоти вуччатӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

самбахулабхиккхуваттху пан̃чамам̣.

6. хаттхакаваттху

на мун̣д̣акена саман̣оти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ са̄ваттхийам̣ вихаранто хаттхакам̣ а̄раббха катхеси.

со кира ва̄даккхитто ‘‘тумхе асукавела̄йа асукат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма а̄гаччхеййа̄тха, ва̄дам̣ карисса̄ма̄’’ти ватва̄ пуретарамева таттха гантва̄ ‘‘пассатха, титтхийа̄ мама бхайена на̄гата̄, есова пана несам̣ пара̄джайо’’тиа̄дӣни ватва̄ ва̄даккхитто ан̃н̃енан̃н̃ам̣ пат̣ичаранто вичарати. саттха̄ ‘‘хаттхако кира евам̣ каротӣ’’ти сутва̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣, хаттхака, евам̣ каросӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘сачча’’нти вутте, ‘‘касма̄ евам̣ кароси? еварӯпан̃хи муса̄ва̄дам̣ каронто сӣсамун̣д̣ана̄диматтенева саман̣о на̄ма на хоти. йо пана ан̣ӯни ва̄ тхӯла̄ни ва̄ па̄па̄ни саметва̄ т̣хито, айамева саман̣о’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

264.

‘‘на мун̣д̣акена саман̣о, аббато аликам̣ бхан̣ам̣;

иччха̄лобхасама̄панно, саман̣о ким̣ бхависсати.

265.

‘‘йо ча самети па̄па̄ни, ан̣ум̣ тхӯла̄ни саббасо;

самитатта̄ хи па̄па̄нам̣, саман̣оти павуччатӣ’’ти.

таттха мун̣д̣акена̄ти сӣсамун̣д̣анаматтена. аббатоти сӣлаватена ча дхутан̇гаватена ча вирахито. аликам̣ бхан̣анти муса̄ва̄дам̣ бхан̣анто асампаттесу а̄рамман̣есу иччха̄йа паттесу ча лобхена саманна̄гато саман̣о на̄ма ким̣ бхависсати? саметӣти йо ча паритта̄ни ва̄ маханта̄ни ва̄ па̄па̄ни вӯпасамети, со тесам̣ самитатта̄ саман̣оти павуччатӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

хаттхакаваттху чхат̣т̣хам̣.

7. ан̃н̃атарабра̄хман̣аваттху

на тена бхиккху со хотӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ бра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси.

со кира ба̄хирасамайе паббаджитва̄ бхиккхам̣ чаранто чинтеси – ‘‘саман̣о готамо аттано са̄ваке бхиккха̄йа чаран̣ена ‘бхиккхӯ’ти вадати, мампи ‘бхиккхӯ’ти ваттум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘бхо готама, ахампи бхиккхам̣ чаритва̄ джӣва̄ми, мампи ‘бхиккхӯ’ти вадехӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ саттха̄ ‘‘на̄хам̣, бра̄хман̣а, бхиккханаматтена бхиккхӯти вада̄ми. на хи виссам̣ дхаммам̣ сама̄да̄йа ваттанто бхиккху на̄ма хоти. йо пана саббасан̇кха̄ресу сан̇кха̄йа чарати, со бхиккху на̄ма̄’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

266.

‘‘на тена бхиккху со хоти, йа̄вата̄ бхиккхате паре;

виссам̣ дхаммам̣ сама̄да̄йа, бхиккху хоти на та̄вата̄.

267.

‘‘йодха пун̃н̃ан̃ча па̄пан̃ча, ба̄хетва̄ брахмачарийава̄;

сан̇кха̄йа локе чарати, са ве бхиккхӯти вуччатӣ’’ти.

таттха йа̄вата̄ти йаттакена паре бхиккхате, тена бхиккханаматтена бхиккху на̄ма на хоти. виссанти висамам̣ дхаммам̣, виссагандхам̣ ва̄ ка̄йакамма̄дикам̣ дхаммам̣ сама̄да̄йа чаранто бхиккху на̄ма на хоти. йодха̄ти йо идха са̄сане убхайампетам̣ пун̃н̃ан̃ча па̄пан̃ча маггабрахмачарийена ба̄хетва̄ панудитва̄ брахмачарийава̄ хоти. сан̇кха̄йа̄ти н̃а̄н̣ена. локети кхандха̄дилоке ‘‘име аджджхаттика̄ кхандха̄, име ба̄хира̄’’ти евам̣ саббепи дхамме джа̄нитва̄ чарати, со тена н̃а̄н̣ена килеса̄нам̣ бхиннатта̄ ‘‘бхиккхӯ’’ти вуччатӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

ан̃н̃атарабра̄хман̣аваттху саттамам̣.

8. титтхийаваттху

на монена̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто титтхийе а̄раббха катхеси.

те кира бхуттат̣т̣ха̄несу манусса̄нам̣ ‘‘кхемам̣ хоту, сукхам̣ хоту, а̄йу вад̣д̣хату, асукат̣т̣ха̄не на̄ма калалам̣ аттхи, асукат̣т̣ха̄не на̄ма кан̣т̣ако аттхи, еварӯпам̣ т̣ха̄нам̣ гантум̣ на ват̣т̣атӣ’’тиа̄дина̄ найена ман̇галам̣ ватва̄ паккаманти. бхиккхӯ пана пат̣хамабодхийам̣ анумодана̄дӣнам̣ ананун̃н̃а̄така̄ле бхаттагге манусса̄нам̣ анумоданам̣ акатва̄ паккаманти. манусса̄ ‘‘титтхийа̄нам̣ сантика̄ ман̇галам̣ сун̣а̄ма, бхадданта̄ пана тун̣хӣбхӯта̄ паккамантӣ’’ти уджджха̄йим̣су. бхиккхӯ таматтхам̣ саттху а̄рочесум̣. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, ито пат̣т̣ха̄йа бхаттагга̄дӣсу йатха̄сукхам̣ анумоданам̣ каротха, упанисиннакатхам̣ каротха, дхаммам̣ катхетха̄’’ти ануджа̄ни. те татха̄ карим̣су. манусса̄ анумодана̄дӣни сун̣анта̄ усса̄хаппатта̄ бхиккхӯ нимантетва̄ сакка̄рам̣ каронта̄ вичаранти. титтхийа̄ пана ‘‘майам̣ мунино монам̣ карома, саман̣асса готамасса са̄вака̄ бхаттагга̄дӣсу маха̄катхам̣ катхента̄ вичарантӣ’’ти уджджха̄йим̣су.

саттха̄ таматтхам̣ сутва̄ ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, тун̣хӣбха̄ваматтена ‘мунӣ’ти вада̄ми. екачче хи аджа̄нанта̄ на катхенти, екачче ависа̄радата̄йа, екачче ‘ма̄ но имам̣ атисайаттхам̣ ан̃н̃е джа̄ним̣сӯ’ти маччхерена. тасма̄ монаматтена муни на хоти, па̄павӯпасамена пана муни на̄ма хотӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

268.

‘‘на монена мунӣ хоти, мӯл̣харӯпо авиддасу;

йо ча тулам̣ва паггайха, варама̄да̄йа пан̣д̣ито.

269.

‘‘па̄па̄ни париваджджети, са мунӣ тена со муни;

йо муна̄ти убхо локе, муни тена павуччатӣ’’ти.

таттха на монена̄ти ка̄ман̃хи монеййапат̣ипада̄сан̇кха̄тена магган̃а̄н̣амонена муни на̄ма хоти, идха пана тун̣хӣбха̄вам̣ сандха̄йа ‘‘монена̄’’ти вуттам̣. мӯл̣харӯпоти туччхарӯпо. авиддасӯти авин̃н̃ӯ. еварӯпо хи тун̣хӣбхӯтопи муни на̄ма на хоти. атха ва̄ монена муни на̄ма на хоти, туччхасабха̄во пана авин̃н̃ӯ ча хотӣти аттхо. йо ча тулам̣ва пагайха̄ти йатха̄ хи тулам̣ гахетва̄ т̣хито атирекам̣ че хоти, харати. ӯнам̣ че хоти, паккхипати. евамева йо атирекам̣ харанто вийа па̄пам̣ харати париваджджети, ӯнаке паккхипанто вийа кусалам̣ парипӯрети. еван̃ча пана каронто сӣласама̄дхипан̃н̃а̄вимуттивимуттин̃а̄н̣адассанасан̇кха̄там̣ варам̣ уттамамева а̄да̄йа па̄па̄ни акусалакамма̄ни париваджджети. са мунӣти со муни на̄ма̄ти аттхо. тена со мунӣти касма̄ пана со мунӣти че? йам̣ хет̣т̣ха̄ вуттака̄ран̣ам̣, тена со мунӣти аттхо. со муна̄ти убхо локети йо пуггало имасмим̣ кхандха̄дилоке тулам̣ а̄ропетва̄ минанто вийа ‘‘име аджджхаттика̄ кхандха̄, име ба̄хира̄’’тиа̄дина̄ найена име убхо аттхе муна̄ти. муни тена павуччатӣти тена ка̄ран̣ена мунӣти вуччатийева̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

титтхийаваттху ат̣т̣хамам̣.

9. ба̄лисикаваттху

на тена арийо хотӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ арийам̣ на̄ма ба̄лисикам̣ а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи саттха̄ тасса сота̄паттимаггассӯпаниссайам̣ дисва̄ са̄ваттхийа̄ уттарадва̄рага̄ме пин̣д̣а̄йа чаритва̄ бхиккхусан̇гхапаривуто тато а̄гаччхати. тасмим̣ кхан̣е со ба̄лисико балисена маччхе ган̣ханто буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ дисва̄ балисайат̣т̣хим̣ чхад̣д̣етва̄ ат̣т̣ха̄си. саттха̄ тасса авидӯре т̣ха̄не ниваттитва̄ т̣хито ‘‘твам̣ ким̣ на̄мосӣ’’ти са̄рипуттаттхера̄дӣнам̣ на̄ма̄ни пуччхи. тепи ‘‘ахам̣ са̄рипутто ахам̣ моггалла̄но’’ти аттано аттано на̄ма̄ни катхайим̣су. ба̄лисико чинтеси – ‘‘саттха̄ саббесам̣ на̄ма̄ни пуччхати, мамампи на̄мам̣ пуччхиссати ман̃н̃е’’ти. саттха̄ тасса иччхам̣ н̃атва̄, ‘‘упа̄сака, твам̣ ко на̄мосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘ахам̣, бханте, арийо на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, упа̄сака, та̄диса̄ па̄н̣а̄типа̄тино арийа̄ на̄ма хонти, арийа̄ пана маха̄джанасса ахим̣санабха̄ве т̣хита̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

270.

‘‘на тена арийо хоти, йена па̄н̣а̄ни хим̣сати;

ахим̣са̄ саббапа̄н̣а̄нам̣, арийоти павуччатӣ’’ти.

таттха ахим̣са̄ти ахим̣санена. идам̣ вуттам̣ хоти – йена хи па̄н̣а̄ни хим̣сати, на тена ка̄ран̣ена арийо хоти. йо пана саббапа̄н̣а̄нам̣ па̄н̣иа̄дӣхи ахим̣санена метта̄дибха̄вана̄йа патит̣т̣хитатта̄ хим̣сато а̄ра̄ва т̣хито, айам̣ арийоти вуччатӣти аттхо.

десана̄васа̄не ба̄лисико сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

ба̄лисикаваттху навамам̣.

10. самбахуласӣла̄дисампаннабхиккхуваттху

на сӣлаббатаматтена̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто самбахуле сӣла̄дисампанне бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

тесу кира екачча̄нам̣ евам̣ ахоси – ‘‘майам̣ сампаннасӣла̄, майам̣ дхутан̇гадхара̄, майам̣ бахуссута̄, майам̣ пантасена̄санава̄сино, майам̣ джха̄нала̄бхино, на амха̄кам̣ арахаттам̣ дуллабхам̣, иччхитадивасейева арахаттам̣ па̄пун̣исса̄ма̄’’ти. йепи таттха ана̄га̄мино, тесампи етадахоси – ‘‘на амха̄кам̣ ида̄ни арахаттам̣ дуллабха’’нти. те саббепи екадивасам̣ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ нисинна̄ ‘‘апи ну кхо во, бхиккхаве, паббаджитакиччам̣ маттхакам̣ патта’’нти саттха̄ра̄ пут̣т̣ха̄ евама̄хам̣су – ‘‘бханте, майам̣ еварӯпа̄ еварӯпа̄ ча, тасма̄ ‘иччхитиччхитаккхан̣ейева арахаттам̣ паттум̣ саматтхамха̄’ти чинтетва̄ вихара̄ма̄’’ти.

саттха̄ тесам̣ вачанам̣ сутва̄, ‘‘бхиккхаве, бхиккхуна̄ на̄ма парисуддхасӣла̄диматтакена ва̄ ана̄га̄мисукхаппаттаматтакена ва̄ ‘аппакам̣ но бхавадуккха’нти ваттум̣ на ват̣т̣ати, а̄саваккхайам̣ пана аппатва̄ ‘сукхитомхӣ’ти читтам̣ на уппа̄детабба’’нти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

271.

‘‘на сӣлаббатаматтена, ба̄хусаччена ва̄ пана;

атха ва̄ сама̄дхила̄бхена, вивиттасайанена ва̄.

272.

‘‘пхуса̄ми неккхаммасукхам̣, апутхуджджанасевитам̣;

бхиккху висса̄сама̄па̄ди, аппатто а̄саваккхайа’’нти.

таттха сӣлаббатаматтена̄ти чатупа̄рисуддхисӣламаттена ва̄ терасадхутан̇гаматтена ва̄. ба̄хусаччена ва̄ти тин̣н̣ам̣ пит̣ака̄нам̣ уггахитаматтена ва̄. сама̄дхила̄бхена̄ти ат̣т̣хасама̄паттийа̄ ла̄бхена. неккхаммасукханти ана̄га̄мисукхам̣. там̣ ана̄га̄мисукхам̣ пхуса̄мӣти еттакаматтена ва̄. апутхуджджанасевитанти путхуджджанехи асевитам̣ арийасевитамева. бхиккхӯти тесам̣ ан̃н̃атарам̣ а̄лапанто а̄ха. висса̄сама̄па̄дӣти висса̄сам̣ на а̄паджджеййа. идам̣ вуттам̣ хоти – бхиккху имина̄ сампаннасӣла̄дибха̄ваматтакенева ‘‘майхам̣ бхаво аппако париттако’’ти а̄саваккхайасан̇кха̄там̣ арахаттам̣ аппатто хутва̄ бхиккху на̄ма висса̄сам̣ на̄паджджеййа. йатха̄ хи аппаматтакопи гӯтхо дуггандхо хоти, евам̣ аппаматтакопи бхаво дуккхоти.

десана̄васа̄не те бхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахам̣су, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

самбахуласӣла̄дисампаннабхиккхуваттху дасамам̣.

дхаммат̣т̣хаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

екӯнавӣсатимо вагго.

20. маггавагго

1. пан̃часатабхиккхуваттху

магга̄нат̣т̣хан̇гикоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пан̃часате бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

те кира саттхари джанападача̄рикам̣ чаритва̄ пуна са̄ваттхим̣ а̄гате упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йа нисӣдитва̄ ‘‘асукага̄мато асукага̄масса магго само, асукага̄масса магго висамо, сасаккхаро, асаккхаро’’тиа̄дина̄ найена аттано вичаритамаггам̣ а̄раббха маггакатхам̣ катхесум̣. саттха̄ тесам̣ арахаттассӯпаниссайам̣ дисва̄ там̣ т̣ха̄нам̣ а̄гантва̄ пан̃н̃атта̄сане нисинно ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, айам̣ ба̄хиракамагго, бхиккхуна̄ на̄ма арийамагге каммам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, еван̃хи каронто бхиккху саббадуккха̄ памуччатӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

273.

‘‘магга̄нат̣т̣хан̇гико сет̣т̣хо, сачча̄нам̣ чатуро пада̄;

вира̄го сет̣т̣хо дхамма̄нам̣, двипада̄нан̃ча чаккхума̄.

274.

‘‘есева магго наттхан̃н̃о, дассанасса висуддхийа̄;

етан̃хи тумхе пат̣ипаджджатха, ма̄рассетам̣ памоханам̣.

275.

‘‘етан̃хи тумхе пат̣ипанна̄, дуккхассантам̣ кариссатха;

аккха̄то во майа̄ магго, ан̃н̃а̄йа саллакантанам̣.

276.

‘‘тумхехи киччама̄таппам̣, аккха̄та̄ро татха̄гата̄;

пат̣ипанна̄ памоккханти, джха̄йино ма̄рабандхана̄’’ти.

таттха магга̄нат̣т̣хан̇гикоти джан̇гхамагга̄дайо ва̄ хонту два̄сат̣т̣хи дит̣т̣хигатамагга̄ ва̄, тесам̣ саббесампи магга̄нам̣ самма̄дит̣т̣хиа̄дӣхи ат̣т̣хахи ан̇гехи миччха̄дит̣т̣хиа̄дӣнам̣ ат̣т̣ханнам̣ паха̄нам̣ каронто ниродхам̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ чатӯсупи саччесу дуккхапариджа̄нана̄дикиччам̣ са̄дхайама̄но ат̣т̣хан̇гико магго сет̣т̣хо уттамо. сачча̄нам̣ чатуро пада̄ти ‘‘саччам̣ бхан̣е на куджджхеййа̄’’ти (дха. па. 224) а̄гатам̣ вачӣсаччам̣ ва̄ хоту, ‘‘саччо бра̄хман̣о саччо кхаттийо’’тиа̄дибхедам̣ саммутисаччам̣ ва̄ ‘‘идамева саччам̣ могхаман̃н̃а’’нти (дха. са. 1144; ма. ни. 2.187-188) дит̣т̣хисаччам̣ ва̄ ‘‘дуккхам̣ арийасачча’’нтиа̄дибхедам̣ параматтхасаччам̣ ва̄ хоту, саббесампи имесам̣ сачча̄нам̣ париджа̄нитаббат̣т̣хена саччхика̄таббат̣т̣хена паха̄таббат̣т̣хена бха̄ветаббат̣т̣хена екапат̣иведхат̣т̣хена ча татхапат̣иведхат̣т̣хена ча дуккхам̣ арийасаччантиа̄дайо чатуро пада̄ сет̣т̣ха̄ на̄ма. вира̄го сет̣т̣хо дхамма̄нанти ‘‘йа̄вата̄, бхиккхаве, дхамма̄ сан̇кхата̄ ва̄ асан̇кхата̄ ва̄, вира̄го тесам̣ аггамаккха̄йатӣ’’ти (итиву. 90; а. ни. 4.34) вачанато саббадхамма̄нам̣ нибба̄насан̇кха̄то вира̄го сет̣т̣хо. двипада̄нан̃ча чаккхума̄ти саббесам̣ деваманусса̄дибхеда̄нам̣ двипада̄нам̣ пан̃чахи чаккхӯхи чаккхума̄ татха̄гатова сет̣т̣хо. ча-саддо сампин̣д̣анаттхо, арӯпадхамме сампин̣д̣ети. тасма̄ арӯпадхамма̄нампи татха̄гато сет̣т̣хо уттамо.

дассанасса висуддхийа̄ти маггапхаладассанасса висуддхаттхам̣ йо майа̄ ‘‘сет̣т̣хо’’ти вутто, есова магго, наттхан̃н̃о. етан̃хи тумхети тасма̄ тумхе етамева пат̣ипаджджатха. ма̄рассетам̣ памохананти етам̣ ма̄рамоханам̣ ма̄рамантхананти вуччати. дуккхассантанти сакалассапи ват̣т̣адуккхасса антам̣ париччхедам̣ кариссатха̄ти аттхо. ан̃н̃а̄йа саллакантананти ра̄гасалла̄дӣнам̣ кантанам̣ нимматханам̣ аббӯхан̣ам̣ етам̣ маггам̣, майа̄ вина̄ ануссава̄дӣхи аттапаччаккхато н̃атва̄ва айам̣ магго аккха̄то, ида̄ни тумхехи килеса̄нам̣ а̄та̄панена ‘‘а̄таппа’’нти сан̇кхам̣ гатам̣ тасса адхигаматтха̄йа саммаппадха̄навӣрийам̣ киччам̣ каран̣ӣйам̣. кевалан̃хи аккха̄та̄рова татха̄гата̄. тасма̄ техи аккха̄тавасена йе пат̣ипанна̄ двӣхи джха̄нехи джха̄йино, те тебхӯмакават̣т̣асан̇кха̄та̄ ма̄рабандхана̄ памоккхантӣти аттхо.

десана̄васа̄не те бхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахим̣су, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

пан̃часатабхиккхуваттху пат̣хамам̣.

2. аниччалаккхан̣аваттху

саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пан̃часате бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

те кира саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ гантва̄ аран̃н̃е ва̄йаманта̄пи арахаттам̣ аппатва̄ ‘‘висесетва̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ угган̣хисса̄ма̄’’ти саттху сантикам̣ а̄гамим̣су. саттха̄ ‘‘ким̣ ну кхо имесам̣ саппа̄йа’’нти вӣмам̣санто ‘‘име кассапабуддхака̄ле вӣсати вассасахасса̄ни аниччалаккхан̣е ануйун̃джим̣су, тасма̄ аниччалаккхан̣енева тесам̣ екам̣ га̄тхам̣ десетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄, ‘‘бхиккхаве, ка̄мабхава̄дӣсу саббепи сан̇кха̄ра̄ хутва̄ абха̄ват̣т̣хена аничча̄ ева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

277.

‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ аничча̄ти, йада̄ пан̃н̃а̄йа пассати;

атха ниббиндати дуккхе, еса магго висуддхийа̄’’ти.

таттха саббе сан̇кха̄ра̄ти ка̄мабхава̄дӣсу уппанна̄ кхандха̄ таттха таттхева нируджджханато аничча̄ти йада̄ випассана̄пан̃н̃а̄йа пассати, атха имасмим̣ кхандхапарихаран̣адуккхе ниббиндати, ниббинданто дуккхапариджа̄нана̄дивасена сачча̄ни пат̣ивиджджхати. еса магго висуддхийа̄ти висуддхаттха̄йа вода̄наттха̄йа еса магготи аттхо.

десана̄васа̄не те бхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахим̣су, сампаттапариса̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

аниччалаккхан̣аваттху дутийам̣.

3. дуккхалаккхан̣аваттху

дутийага̄тха̄йапи еварӯпамева ваттху. тада̄ хи бхагава̄ тесам̣ бхиккхӯнам̣ дуккхалаккхан̣е ката̄бхийогабха̄вам̣ н̃атва̄, ‘‘бхиккхаве, саббепи кхандха̄ пат̣ипӣл̣анат̣т̣хена дуккха̄ ева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

278.

‘‘саббе сан̇кха̄ра̄ дуккха̄ти, йада̄ пан̃н̃а̄йа пассати;

атха ниббиндати дуккхе, еса магго висуддхийа̄’’ти.

таттха дуккха̄ти пат̣ипӣл̣анат̣т̣хена дуккха̄. сесам̣ пуримасадисамева.

дуккхалаккхан̣аваттху татийам̣.

4. анатталаккхан̣аваттху

татийага̄тха̄йапи есева найо. кевалан̃хи еттха бхагава̄ тесам̣ бхиккхӯнам̣ пуббе анатталаккхан̣е ануйуттабха̄вам̣ н̃атва̄, ‘‘бхиккхаве, саббепи кхандха̄ авасаваттанат̣т̣хена анатта̄ ева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

279.

‘‘саббе дхамма̄ анатта̄ти, йада̄ пан̃н̃а̄йа пассати;

атха ниббиндати дуккхе, еса магго висуддхийа̄’’ти.

таттха саббе дхамма̄ти пан̃чаккхандха̄ ева адхиппета̄. анатта̄ти ‘‘ма̄ джӣйанту ма̄ мӣйантӯ’’ти васе ваттетум̣ на сакка̄ти авасаваттанат̣т̣хена анатта̄ аттасун̃н̃а̄ асса̄мика̄ аниссара̄ти аттхо. сесам̣ пуримасадисамева̄ти.

анатталаккхан̣аваттху чатуттхам̣.

5. падха̄накаммикатиссаттхераваттху

ут̣т̣ха̄нака̄ламхӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто падха̄накаммикатиссаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

са̄ваттхива̄сино кира пан̃часата̄ кулапутта̄ саттху сантике паббаджитва̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ аран̃н̃ам̣ агамам̣су. тесу еко таттхева охӣйи. авасеса̄ аран̃н̃е саман̣адхаммам̣ каронта̄ арахаттам̣ патва̄ ‘‘пат̣иладдхагун̣ам̣ саттху а̄рочесса̄ма̄’’ти пуна са̄ваттхим̣ агамам̣су. те са̄ваттхито йоджанаматте екасмим̣ га̄маке пин̣д̣а̄йа чаранте дисва̄ еко упа̄сако йа̄губхатта̄дӣхи патима̄нетва̄ анумоданам̣ сутва̄ пунадивасаттха̄йапи нимантеси. те тадахева са̄ваттхим̣ гантва̄ паттачӣварам̣ пат̣иса̄метва̄ са̄йанхасамайе саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. саттха̄ техи саддхим̣ ативийа тут̣т̣хим̣ паведайама̄но пат̣исантха̄рам̣ ака̄си.

атха несам̣ таттха охӣно саха̄йакабхиккху чинтеси – ‘‘саттху имехи саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ каронтасса мукхам̣ наппахоти, майхам̣ пана маггапхала̄бха̄вена майа̄ саддхим̣ на катхети, аджджева арахаттам̣ патва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ майа̄ саддхим̣ катха̄песса̄мӣ’’ти. тепи бхиккхӯ, ‘‘бханте, майам̣ а̄гаманамагге екена упа̄сакена сва̄тана̄йа нимантита̄, таттха па̄това гамисса̄ма̄’’ти саттха̄рам̣ апалокесум̣. атха несам̣ саха̄йако бхиккху саббараттим̣ чан̇каманто нидда̄васена чан̇камакот̣ийам̣ екасмим̣ па̄са̄н̣апхалаке пати, ӯрут̣т̣хи бхиджджи. со маха̄саддена вирави. тасса те саха̄йака̄ бхиккхӯ саддам̣ сан̃джа̄нитва̄ ито чито ча упадха̄вим̣су. тесам̣ дӣпам̣ джа̄летва̄ тасса каттаббакиччам̣ каронта̄нам̣йева арун̣о ут̣т̣хахи, те там̣ га̄мам̣ гантум̣ ока̄сам̣ на лабхим̣су. атха не саттха̄ а̄ха – ‘‘ким̣, бхиккхаве, бхиккха̄ча̄рага̄мам̣ на гамиттха̄’’ти. те ‘‘а̄ма, бханте’’ти там̣ паваттим̣ а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, еса ида̄нева тумха̄кам̣ ла̄бхантара̄йам̣ кароти, пуббепи ака̄сийева̄’’ти ватва̄ техи йа̄чито атӣтам̣ а̄харитва̄ –

‘‘йо пуббе каран̣ӣйа̄ни, паччха̄ со ка̄тумиччхати;

варун̣акат̣т̣хабхан̃джова, са паччха̄ манутаппатӣ’’ти. (джа̄. 1.1.71) –

джа̄такам̣ виттха̄реси. тада̄ кира те бхиккхӯ пан̃часата̄ ма̄н̣авака̄ ахесум̣, кусӣтама̄н̣авако айам̣ бхиккху ахоси, а̄чарийо пана татха̄гатова ахосӣти.

саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄, ‘‘бхиккхаве, йо хи ут̣т̣ха̄нака̄ле ут̣т̣ха̄нам̣ на кароти, сам̣саннасан̇каппо хоти, кусӣто со джха̄на̄дибхедам̣ висесам̣ на̄дхигаччхатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

280.

‘‘ут̣т̣ха̄нака̄ламхи анут̣т̣хаха̄но,

йува̄ балӣ а̄ласийам̣ упето;

сам̣саннасан̇каппамано кусӣто,

пан̃н̃а̄йа маггам̣ аласо на виндатӣ’’ти.

таттха анут̣т̣хаха̄ноти анут̣т̣хаханто ава̄йаманто. йува̄ балӣти пат̣хамайоббане т̣хито баласампаннопи хутва̄ аласабха̄вена упето хоти, бхутва̄ сайати. сам̣саннасан̇каппаманоти тӣхи миччха̄витаккехи сут̣т̣ху авасаннасамма̄сан̇каппачитто. кусӣтоти ниббӣрийо. аласоти маха̄аласо пан̃н̃а̄йа дат̣т̣хаббам̣ арийамаггам̣ апассанто на виндати, на пат̣илабхатӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

падха̄накаммикатиссаттхераваттху пан̃чамам̣.

6. сӯкарапетаваттху

ва̄ча̄нураккхӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто сӯкарапетам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи дивасе маха̄моггалла̄наттхеро лаккхан̣аттхерена саддхим̣ гиджджхакӯт̣а̄ ороханто екасмим̣ падесе ситам̣ па̄тва̄ка̄си. ‘‘ко ну кхо, а̄вусо, хету ситасса па̄тукамма̄йа̄’’ти лаккхан̣аттхерена пут̣т̣хо ‘‘ака̄ло, а̄вусо, имасса пан̃хасса, саттху сантике мам̣ пуччхеййа̄тха̄’’ти ватва̄ лаккхан̣аттхерена саддхим̣йева ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чаритва̄ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто вел̣уванам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ нисӣди. атха нам̣ лаккхан̣аттхеро таматтхам̣ пуччхи. со а̄ха – ‘‘а̄вусо, ахам̣ екам̣ петам̣ аддасам̣, тасса тига̄вутаппама̄н̣ам̣ сарӣрам̣, там̣ мануссасарӣрасадисам̣. сӣсам̣ пана сӯкарасса вийа, тасса мукхе нан̇гут̣т̣хам̣ джа̄там̣, тато пул̣ава̄ паггхаранти. сва̄хам̣ ‘на ме еварӯпо сатто дит̣т̣хапуббо’ти там̣ дисва̄ ситам̣ па̄тва̄ка̄си’’нти. саттха̄ ‘‘чаккхубхӯта̄ вата, бхиккхаве, мама са̄вака̄ вихарантӣ’’ти ватва̄ ‘‘ахампетам̣ саттам̣ бодхиман̣д̣ейева аддасам̣. ‘йе пана ме на саддахеййум̣, тесам̣ ахита̄йа асса̄’ти паресам̣ анукампа̄йа на катхесим̣. ида̄ни моггалла̄нам̣ саккхим̣ катва̄ катхеми. саччам̣, бхиккхаве, моггалла̄но а̄ха̄’’ти катхеси. там̣ сутва̄ бхиккхӯ саттха̄рам̣ пуччхим̣су – ‘‘ким̣ пана, бханте, тасса пуббакамма’’нти. саттха̄ ‘‘тена хи, бхиккхаве, сун̣а̄тха̄’’ти атӣтам̣ а̄харитва̄ тасса пуббакаммам̣ катхеси.

кассапабуддхака̄ле кира екасмим̣ га̄мака̄ва̄се две тхера̄ самаггава̄сам̣ васим̣су. тесу еко сат̣т̣хивассо, еко екӯнасат̣т̣хивассо. екӯнасат̣т̣хивассо итарасса паттачӣварам̣ а̄да̄йа вичари, са̄ман̣еро вийа саббам̣ ваттапат̣иваттам̣ ака̄си. тесам̣ екама̄тукуччхийам̣ вуттхабха̄тӯнам̣ вийа самаггава̄сам̣ васанта̄нам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ еко дхаммакатхико а̄гами. тада̄ ча дхаммассаванадивасо хоти. тхера̄ нам̣ сан̇ган̣хитва̄ ‘‘дхаммакатхам̣ но катхехи саппуриса̄’’ти а̄хам̣су. со дхаммакатхам̣ катхеси. тхера̄ ‘‘дхаммакатхико но ладдхо’’ти тут̣т̣хачитта̄ пунадивасе там̣ а̄да̄йа дхурага̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависитва̄ таттха катабхаттакичча̄, ‘‘а̄вусо, хиййо катхитат̣т̣ха̄натова тхокам̣ дхаммам̣ катхехӣ’’ти манусса̄нам̣ дхаммам̣ катха̄песум̣. манусса̄ дхаммакатхам̣ сутва̄ пунадивасаттха̄йапи нимантайим̣су. евам̣ саманта̄ бхиккха̄ча̄рага̄месу две две дивасе там̣ а̄да̄йа пин̣д̣а̄йа чарим̣су.

дхаммакатхико чинтеси – ‘‘име двепи атимудука̄, майа̄ убхопете пала̄петва̄ имасмим̣ виха̄ре васитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со са̄йам̣ тхерӯпат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ бхиккхӯнам̣ ут̣т̣ха̄йа гатака̄ле ниваттитва̄ маха̄тхерам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘бханте, кин̃чи ваттаббам̣ аттхӣ’’ти ватва̄ ‘‘катхехи, а̄вусо’’ти вутте тхокам̣ чинтетва̄, ‘‘бханте, катха̄ на̄меса̄ маха̄са̄ваджджа̄’’ти ватва̄ акатхетва̄ва пакка̄ми. анутхерасса̄пи сантикам̣ гантва̄ татхева ака̄си. со дутийадивасе татхева катва̄ татийадивасе тесам̣ ативийа котухале уппанне маха̄тхерам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘бханте, кин̃чи ваттаббам̣ аттхи, тумха̄кам̣ пана сантике ваттум̣ на висаха̄мӣ’’ти ватва̄ тхерена ‘‘хоту, а̄вусо, катхехӣ’’ти ниппӣл̣ито а̄ха – ‘‘ким̣ пана, бханте, анутхеро тумхехи саддхим̣ сам̣бхого’’ти. саппуриса, ким̣ на̄метам̣ катхеси, майам̣ екама̄тукуччхийам̣ вуттхапутта̄ вийа, амхесу екена йам̣ ладдхам̣, итарена̄пи ладдхамева хоти. майа̄ етасса еттакам̣ ка̄лам̣ агун̣о на̄ма на дит̣т̣хапубботи? евам̣, бхантети. а̄ма̄вусоти. бханте мам̣ анутхеро евама̄ха – ‘‘саппуриса, твам̣ кулапутто, айам̣ маха̄тхеро ладжджӣ песалоти етена саддхим̣ сам̣бхогам̣ каронто упапариккхитва̄ кареййа̄сӣ’’ти евамеса мам̣ а̄гатадивасато пат̣т̣ха̄йа вадатӣти.

маха̄тхеро там̣ сутва̄ва куддхама̄насо дан̣д̣а̄бхихатам̣ кула̄лабха̄джанам̣ вийа бхиджджи. итаропи ут̣т̣ха̄йа анутхерасса сантикам̣ гантва̄ татхева авоча, сопи татхева бхиджджи. тесу кин̃ча̄пи еттакам̣ ка̄лам̣ екопи висум̣ пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хапуббо на̄ма наттхи, пунадивасе пана висум̣ пин̣д̣а̄йа пависитва̄ анутхеро пуретарам̣ а̄гантва̄ упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йа ат̣т̣ха̄си, маха̄тхеро паччха̄ агама̄си. там̣ дисва̄ анутхеро чинтеси – ‘‘ким̣ ну кхо имасса паттачӣварам̣ пат̣иггахетаббам̣, уда̄ху но’’ти. со ‘‘на ида̄ни пат̣иггахесса̄мӣ’’ти чинтетва̄пи ‘‘хоту, на майа̄ евам̣ катапуббам̣, майа̄ аттано ваттам̣ ха̄петум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти читтам̣ мудукам̣ катва̄ тхерам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘бханте, паттачӣварам̣ детха̄’’ти а̄ха. итаро ‘‘гаччха, дуббинӣта, на твам̣ мама паттачӣварам̣ пат̣иггахетум̣ йуттарӯпо’’ти аччхарам̣ пахаритва̄ тенапи ‘‘а̄ма, бханте, ахампи тумха̄кам̣ паттачӣварам̣ на пат̣игган̣ха̄мӣти чинтеси’’нти вутте, ‘‘а̄вусо навака, ким̣ твам̣ чинтеси, мама имасмим̣ виха̄ре кочи сан̇го аттхӣ’’ти а̄ха. итаропи ‘‘тумхе пана, бханте, ким̣ евам̣ ман̃н̃атха ‘мама имасмим̣ виха̄ре кочи сан̇го аттхӣ’ти, есо те виха̄ро’’ти ватва̄ паттачӣварам̣ а̄да̄йа никкхами. итаропи никкхами. те убхопи екамаггена̄пи агантва̄ еко паччхимадва̄рена маггам̣ ган̣хи, еко пураттхимадва̄рена. дхаммакатхико, ‘‘бханте, ма̄ евам̣ каротха, ма̄ евам̣ каротха̄’’ти ватва̄ ‘‘тит̣т̣ха̄вусо’’ти вутте ниватти. со пунадивасе дхурага̄мам̣ павит̣т̣хо мануссехи, ‘‘бханте, бхадданта̄ кухи’’нти вутте, ‘‘а̄вусо, ма̄ пуччхатха, тумха̄кам̣ кулупака̄ хиййо калахам̣ катва̄ никкхамим̣су, ахам̣ йа̄чантопи ниваттетум̣ на̄саккхи’’нти а̄ха. тесу ба̄ла̄ тун̣хӣ ахесум̣. пан̣д̣ита̄ пана ‘‘амхехи еттакам̣ ка̄лам̣ бхадданта̄нам̣ кин̃чи кхалитам̣ на̄ма на дит̣т̣хапуббам̣, тесам̣ бхайам̣ имам̣ нисса̄йа уппаннам̣ бхависсатӣ’’ти доманассаппатта̄ ахесум̣.

тепи тхера̄ гатат̣т̣ха̄не читтасукхам̣ на̄ма на лабхим̣су. маха̄тхеро чинтеси – ‘‘ахо навакасса бхиккхуно бха̄рийам̣ каммам̣ катам̣, мухуттам̣ дит̣т̣хам̣ на̄ма а̄гантукабхиккхум̣ а̄ха – ‘маха̄тхерена саддхим̣ сам̣бхогам̣ ма̄ ака̄сӣ’’’ти. итаропи чинтеси – ‘‘ахо маха̄тхерасса бха̄рийам̣ каммам̣ катам̣, мухуттам̣ дит̣т̣хам̣ на̄ма а̄гантукабхиккхум̣ а̄ха – ‘имина̄ саддхим̣ сам̣бхогам̣ ма̄ ака̄сӣ’’’ти. тесам̣ нева саджджха̄йо на манасика̄ро ахоси. те вассасатаччайена паччхимадиса̄йа екам̣ виха̄рам̣ агамам̣су. тесам̣ екамева сена̄санам̣ па̄пун̣и. маха̄тхере пависитва̄ ман̃чаке нисинне итаропи па̄виси. маха̄тхеро там̣ дисва̄ва сан̃джа̄нитва̄ ассӯни сандха̄ретум̣ на̄саккхи. итаропи маха̄тхерам̣ сан̃джа̄нитва̄ ассупун̣н̣ехи неттехи ‘‘катхеми ну кхо ма̄ катхемӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘на там̣ саддхеййарӯпа’’нти тхерам̣ вандитва̄ ‘‘ахам̣, бханте, еттакам̣ ка̄лам̣ тумха̄кам̣ паттачӣварам̣ гахетва̄ вичарим̣, апи ну кхо ме ка̄йадва̄ра̄дӣсу тумхехи кин̃чи аса̄руппам̣ дит̣т̣хапубба’’нти. ‘‘на дит̣т̣хапуббам̣, а̄вусо’’ти. атха касма̄ дхаммакатхикам̣ авачуттха ‘‘ма̄ етена саддхим̣ сам̣бхогамака̄сӣ’’ти? ‘‘на̄хам̣, а̄вусо, евам̣ катхеми, тайа̄ кира мама антаре евам̣ вутта’’нти. ‘‘ахампи, бханте, на вада̄мӣ’’ти. те тасмим̣ кхан̣е ‘‘тена амхе бхиндитука̄мена евам̣ вуттам̣ бхависсатӣ’’ти н̃атва̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ аччайам̣ десайим̣су. те вассасатам̣ читтасса̄дам̣ алабханта̄ там̣ дивасам̣ самагга̄ хутва̄ ‘‘а̄йа̄ма, нам̣ тато виха̄ра̄ никкад̣д̣хисса̄ма̄’’ти паккамитва̄ анупуббена там̣ виха̄рам̣ агамам̣су.

дхаммакатхикопи тхере дисва̄ паттачӣварам̣ пат̣иггахетум̣ упагаччхи. тхера̄ ‘‘на твам̣ имасмим̣ виха̄ре васитум̣ йуттарӯпо’’ти аччхарам̣ пахарим̣су. со сан̣т̣ха̄тум̣ асакконто та̄вадева никкхамитва̄ пала̄йи. атха нам̣ вӣсати вассасахасса̄ни като саман̣адхаммо сандха̄ретум̣ на̄саккхи, тато чавитва̄ авӣчимхи ниббатто екам̣ буддхантарам̣ паччитва̄ ида̄ни гиджджхакӯт̣е вуттаппака̄рена аттабха̄вена дуккхам̣ анубхотӣти.

саттха̄ идам̣ тасса пуббакаммам̣ а̄харитва̄, ‘‘бхиккхаве, бхиккхуна̄ на̄ма ка̄йа̄дӣхи упасантарӯпена бхавитабба’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

281.

‘‘ва̄ча̄нураккхӣ манаса̄ сусам̣вуто,

ка̄йена ча на̄кусалам̣ кайира̄;

ете тайо каммапатхе висодхайе,

а̄ра̄дхайе маггамисиппаведита’’нти.

тассаттхо – чатуннам̣ вачӣдуччарита̄нам̣ ваджджанена ва̄ча̄нураккхӣ абхиджджха̄дӣнам̣ ануппа̄данена манаса̄ ча сут̣т̣ху сам̣вуто па̄н̣а̄типа̄та̄дайо паджаханто ка̄йена ча акусалам̣ на кайира̄. евам̣ ете тайо каммапатхе висодхайе. евам̣ висодхенто хи сӣлаккхандха̄дӣнам̣ есакехи буддха̄дӣхи исӣхи паведитам̣ ат̣т̣хан̇гикамаггам̣ а̄ра̄дхеййа̄ти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

сӯкарапетаваттху чхат̣т̣хам̣.

7. пот̣т̣хилаттхераваттху

йога̄ вети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пот̣т̣хилам̣ на̄ма тхерам̣ а̄раббха катхеси.

со кира саттаннампи буддха̄нам̣ са̄сане тепит̣ако пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ дхаммам̣ ва̄чеси. саттха̄ чинтеси – ‘‘имасса бхиккхуно ‘аттано дуккханиссаран̣ам̣ карисса̄мӣ’ти читтампи наттхи сам̣веджесса̄ми на’’нти. тато пат̣т̣ха̄йа там̣ тхерам̣ аттано упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гатака̄ле ‘‘ехи, туччхапот̣т̣хила, ванда, туччхапот̣т̣хила, нисӣда, туччхапот̣т̣хила, йа̄хи, туччхапот̣т̣хила̄’’ти вадати. ут̣т̣ха̄йа гатака̄лепи ‘‘туччхапот̣т̣хило гато’’ти вадати. со чинтеси – ‘‘ахам̣ са̄т̣т̣хакатха̄ни тӣн̣и пит̣ака̄ни дха̄реми, пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ ат̣т̣ха̄раса маха̄ган̣е дхаммам̣ ва̄чеми, атха пана мам̣ саттха̄ абхиккхан̣ам̣, ‘туччхапот̣т̣хила̄’ти вадети, аддха̄ мам̣ саттха̄ джха̄на̄дӣнам̣ абха̄вена евам̣ вадетӣ’’ти. со уппаннасам̣вего ‘‘да̄ни аран̃н̃ам̣ пависитва̄ саман̣адхаммам̣ карисса̄мӣ’’ти сайамева паттачӣварам̣ сам̣видахитва̄ паччӯсака̄ле саббапаччха̄ дхаммам̣ угган̣хитва̄ никкхамантена бхиккхуна̄ саддхим̣ никкхами. паривен̣е нисӣдитва̄ саджджха̄йанта̄ нам̣ ‘‘а̄чарийо’’ти на саллаккхесум̣. со вӣсайоджанасатамаггам̣ гантва̄ екасмим̣ аран̃н̃а̄ва̄се тим̣са бхиккхӯ васанти, те упасан̇камитва̄ сан̇гхаттхерам̣ вандитва̄, ‘‘бханте, авассайо ме хотха̄’’ти а̄ха. а̄вусо, твам̣ дхаммакатхико, амхехи на̄ма там̣ нисса̄йа кин̃чи джа̄нитаббам̣ бхавеййа, касма̄ евам̣ вадесӣти? ма̄, бханте, евам̣ каротха, авассайо ме хотха̄ти. те пана саббе кхӣн̣а̄сава̄ва. атха нам̣ маха̄тхеро ‘‘имасса уггахам̣ нисса̄йа ма̄но аттхийева̄’’ти анутхерасса сантикам̣ пахин̣и. сопи нам̣ татхева̄ха. имина̄ нӣха̄рена саббепи там̣ песента̄ дива̄т̣т̣ха̄не нисӣдитва̄ сӯчикаммам̣ каронтасса саббанавакасса саттавассикаса̄ман̣ерасса сантикам̣ пахин̣им̣су. евамасса ма̄нам̣ нӣхарим̣су.

со нихатама̄но са̄ман̣ерасса сантике ан̃джалим̣ паггахетва̄ ‘‘авассайо ме хохи саппуриса̄’’ти а̄ха. ахо, а̄чарийа, ким̣ на̄метам̣ катхетха, тумхе махаллака̄ бахуссута̄, тумха̄кам̣ сантике майа̄ кин̃чи ка̄ран̣ам̣ джа̄нитаббам̣ бхавеййа̄ти. ма̄ евам̣ кари, саппуриса, хохийева ме авассайоти. бханте, сачепи ова̄даккхама̄ бхависсатха, бхависса̄ми во авассайоти. хоми, саппуриса, ахам̣ ‘‘аггим̣ пависа̄’’ти вутте аггим̣ пависа̄мийева̄ти. атха нам̣ со авидӯре екам̣ сарам̣ дассетва̄, ‘‘бханте, йатха̄ниваттхапа̄рутова имам̣ сарам̣ пависатха̄’’ти а̄ха. со хисса махаггха̄нам̣ дупат̣т̣ачӣвара̄нам̣ ниваттхапа̄рутабха̄вам̣ н̃атва̄пи ‘‘ова̄даккхамо ну кхо’’ти вӣмам̣санто евама̄ха. тхеропи екавачаненева удакам̣ отари. атха нам̣ чӣваракан̣н̣а̄нам̣ темитака̄ле ‘‘етха, бханте’’ти ватва̄ екавачаненева а̄гантва̄ т̣хитам̣ а̄ха – ‘‘бханте, екасмим̣ ваммике чха чхидда̄ни, таттха екена чхиддена годха̄ анто павит̣т̣ха̄, там̣ ган̣хитука̄мо итара̄ни пан̃ча чхидда̄ни тхакетва̄ чхат̣т̣хам̣ бхиндитва̄ павит̣т̣хачхидденева ган̣ха̄ти, евам̣ тумхепи чхадва̄рикесу а̄рамман̣есу сеса̄ни пан̃чадва̄ра̄ни пидха̄йа манодва̄ре каммам̣ пат̣т̣хапетха̄’’ти. бахуссутасса бхиккхуно еттакенева падӣпуджджаланам̣ вийа ахоси. со ‘‘еттакамева хоту саппуриса̄’’ти караджака̄йе н̃а̄н̣ам̣ ота̄ретва̄ саман̣адхаммам̣ а̄рабхи.

саттха̄ вӣсайоджанасатаматтхаке нисиннова там̣ бхиккхум̣ олокетва̄ ‘‘йатхева̄йам̣ бхиккху бхӯрипан̃н̃о, евамевам̣ анена атта̄нам̣ патит̣т̣ха̄петум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ тена саддхим̣ катхенто вийа обха̄сам̣ пхаритва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

282.

‘‘йога̄ ве джа̄йатӣ бхӯри, айога̄ бхӯрисан̇кхайо;

етам̣ дведха̄патхам̣ н̃атва̄, бхава̄йа вибхава̄йа ча;

татха̄тта̄нам̣ нивесеййа, йатха̄ бхӯри павад̣д̣хатӣ’’ти.

таттха йога̄ти ат̣т̣хатим̣са̄йа а̄рамман̣есу йонисо манасика̄ра̄. бхӯрӣти патхавӣсама̄йа виттхата̄йа пан̃н̃а̄йетам̣ на̄мам̣. сан̇кхайоти вина̄со. етам̣ дведха̄патханти етам̣ йоган̃ча айоган̃ча. бхава̄йа вибхава̄йа ча̄ти вуддхийа̄ ча авуддхийа̄ ча. татха̄ти йатха̄ айам̣ бхӯрисан̇кха̄та̄ пан̃н̃а̄ павад̣д̣хати, евам̣ атта̄нам̣ нивесеййа̄ти аттхо.

десана̄васа̄не пот̣т̣хилаттхеро арахатте патит̣т̣хахӣти.

пот̣т̣хилаттхераваттху саттамам̣.

8. пан̃чамахаллакаттхераваттху

ванам̣ чхиндатха̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто самбахуле махаллаке бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

те кира гихика̄ле са̄ваттхийам̣ кут̣умбика̄ махаддхана̄ ан̃н̃аман̃н̃асаха̄йака̄ екато пун̃н̃а̄ни каронта̄ саттху дхаммадесанам̣ сутва̄ ‘‘майам̣ махаллака̄, ким̣ но гхара̄ва̄сена̄’’ти саттха̄рам̣ паббаджджам̣ йа̄читва̄ паббаджим̣су, махаллакабха̄вена пана дхаммам̣ парийа̄пун̣итум̣ асакконта̄ виха̄рапарийанте пан̣н̣аса̄лам̣ ка̄ретва̄ екатова васим̣су. пин̣д̣а̄йа чаранта̄пи йебхуййена путтада̄рассева гехам̣ гантва̄ бхун̃джим̣су. тесу екасса пура̄н̣адутийика̄ мадхурапа̄чика̄ на̄ма, са̄ тесам̣ саббесампи упака̄рика̄ ахоси. касма̄ саббепи аттана̄ ладдха̄ха̄рам̣ гахетва̄ тасса̄ ева гехе нисӣдитва̄ бхун̃джанти? са̄пи несам̣ йатха̄саннихитам̣ сӯпабйан̃джанам̣ дети. са̄ ан̃н̃атара̄ба̄дхена пхут̣т̣ха̄ ка̄ламака̄си. атха те махаллакаттхера̄ саха̄йакасса тхерасса пан̣н̣аса̄ла̄йа саннипатитва̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ гӣва̄су гахетва̄ ‘‘мадхурапа̄чика̄ упа̄сика̄ ка̄лаката̄’’ти вилапанта̄ родим̣су. бхиккхӯхи ча самантато упадха̄витва̄ ‘‘ким̣ идам̣, а̄вусо’’ти пут̣т̣ха̄, ‘‘бханте, саха̄йакасса но пура̄н̣адутийика̄ ка̄лаката̄, са̄ амха̄кам̣ ативийа упака̄рика̄. ида̄ни куто татха̄рӯпим̣ лабхисса̄ма̄ти имина̄ ка̄ран̣ена рода̄ма̄’’ти а̄хам̣су.

бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи те ка̄кайонийам̣ ниббаттитва̄ самуддатӣре чарама̄на̄ самуддаӯмийа̄ самуддам̣ павесетва̄ ма̄рита̄йа ка̄кийа̄ родитва̄ паридевитва̄ там̣ нӣхарисса̄ма̄ти мукхатун̣д̣акехи маха̄самуддам̣ уссин̃чанта̄ киламим̣сӯ’’ти атӣтам̣ а̄харитва̄ –

‘‘апи ну ханука̄ санта̄, мукхан̃ча парисуссати;

орама̄ма на па̄рема, пӯратева маходадхӣ’’ти. (джа̄. 1.1.146);

имам̣ ка̄каджа̄такам̣ виттха̄ретва̄ те бхиккхӯ а̄мантетва̄, ‘‘бхиккхаве, ра̄гадосамохаванам̣ нисса̄йа тумхехи идам̣ дуккхам̣ паттам̣, там̣ ванам̣ чхиндитум̣ ват̣т̣ати, евам̣ ниддуккха̄ бхависсатха̄’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

283.

‘‘ванам̣ чхиндатха ма̄ руккхам̣, ванато джа̄йате бхайам̣;

чхетва̄ ванан̃ча ванатхан̃ча, ниббана̄ хотха бхиккхаво.

284.

‘‘йа̄ва хи ванатхо на чхиджджати,

ан̣уматтопи нарасса на̄рису;

пат̣ибаддхаманова та̄ва со,

ваччхо кхӣрапакова ма̄тарӣ’’ти.

таттха ма̄ руккханти саттха̄ра̄ хи ‘‘ванам̣ чхиндатха̄’’ти вутте тесам̣ ачирапаббаджита̄нам̣ ‘‘саттха̄ амхе ва̄сиа̄дӣни гахетва̄ ванам̣ чхинда̄петӣ’’ти руккхам̣ чхиндитука̄мата̄ уппаджджи. атха не ‘‘майа̄ ра̄га̄дикилесаванам̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣, на руккхе’’ти пат̣иседхенто ‘‘ма̄ руккха’’нти а̄ха. ванатоти йатха̄ па̄катикаванато сӣха̄дибхайам̣ джа̄йати, евам̣ джа̄тиа̄дибхайампи килесаванато джа̄йатӣти аттхо. ванан̃ча ванатхан̃ча̄ти еттха маханта̄ руккха̄ ванам̣ на̄ма, кхуддака̄ тасмим̣ ване т̣хитатта̄ ванатха̄ на̄ма. пуббуппаттикаруккха̄ ва̄ ванам̣ на̄ма, апара̄паруппаттика̄ ванатха̄ на̄ма. евамева махантамаханта̄ бхава̄кад̣д̣ханака̄ килеса̄ ванам̣ на̄ма, паваттийам̣ випа̄када̄йака̄ ванатха̄ на̄ма. пуббаппаттика̄ ванам̣ на̄ма, апара̄паруппаттика̄ ванатха̄ на̄ма. там̣ убхайам̣ чатуттхамагган̃а̄н̣ена чхиндитаббам̣. тена̄ха – ‘‘чхетва̄ ванан̃ча ванатхан̃ча, ниббана̄ хотха бхиккхаво’’ти. ниббана̄ хотха̄ти никкилеса̄ хотха. йа̄ва хи ванатхоти йа̄ва еса ан̣уматтопи килесаванатхо нарасса на̄рӣсу на чхиджджати, та̄ва со кхӣрапако ваччхо ма̄тари вийа пат̣ибаддхамано лаггачиттова хотӣти аттхо.

десана̄васа̄не пан̃чапи те махаллакаттхера̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

пан̃чамахаллакаттхераваттху ат̣т̣хамам̣.

9. суван̣н̣ака̄раттхераваттху

уччхинда̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто са̄рипуттаттхерасса саддхивиха̄рикам̣ а̄раббха катхеси.

еко кира суван̣н̣ака̄рапутто абхирӯпо са̄рипуттаттхерасса сантике паббаджи. тхеро ‘‘тарун̣а̄нам̣ ра̄го уссанно хотӣ’’ти чинтетва̄ тасса ра̄гапат̣игха̄та̄йа асубхакаммат̣т̣ха̄нам̣ ада̄си. тасса пана там̣ асаппа̄йам̣. тасма̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ тема̄сам̣ ва̄йаманто читтекаггаматтампи алабхитва̄ пуна тхерасса сантикам̣ а̄гантва̄ тхерена ‘‘упат̣т̣хитам̣ те, а̄вусо, каммат̣т̣ха̄на’’нти вутте там̣ паваттим̣ а̄рочеси. атхасса тхеро ‘‘каммат̣т̣ха̄нам̣ на сампаджджатӣти воса̄нам̣ а̄паджджитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ пуна тадева каммат̣т̣ха̄нам̣ са̄дхукам̣ катхетва̄ ада̄си. со дутийава̄репи кин̃чи висесам̣ ниббаттетум̣ асакконто а̄гантва̄ тхерасса а̄рочеси. атхасса тхеропи сака̄ран̣ам̣ саупамам̣ катва̄ тадева каммат̣т̣ха̄нам̣ а̄чиккхи. со пунапи а̄гантва̄ каммат̣т̣ха̄насса асампаджджанабха̄вам̣ катхеси. тхеро чинтеси – ‘‘ка̄рако бхиккху аттани виджджама̄не ка̄маччханда̄дайо виджджама̄на̄ти авиджджама̄не авиджджама̄на̄ти паджа̄на̄ти. айам̣ бхиккху ка̄рако, но ака̄рако, пат̣ипанно, но аппат̣ипанно, ахам̣ панетасса аджджха̄сайам̣ на джа̄на̄ми, буддхавенеййо есо бхависсатӣ’’ти там̣ а̄да̄йа са̄йанхасамайе саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘айам̣, бханте, мама саддхивиха̄рико, имасса майа̄ имина̄ ка̄ран̣ена идам̣ на̄ма каммат̣т̣ха̄нам̣ динна’’нти саббам̣ там̣ паваттим̣ а̄рочеси.

атха нам̣ саттха̄ ‘‘а̄сайа̄нусайан̃а̄н̣ам̣ на̄метам̣ па̄рамийо пӯретва̄ дасасахассилокадха̄тум̣ унна̄детва̄ саббан̃н̃утам̣ патта̄нам̣ буддха̄нам̣йева висайо’’ти ватва̄ ‘‘катаракула̄ ну кхо еса паббаджито’’ти а̄вадждженто ‘‘суван̣н̣ака̄ракула̄’’ти н̃атва̄ атӣте аттабха̄ве олокенто тасса суван̣н̣ака̄ракулейева пат̣ипа̄т̣ийа̄ ниббатта̄ни пан̃ча аттабха̄васата̄ни дисва̄ ‘‘имина̄ дахарена дӣгхараттам̣ суван̣н̣ака̄ракаммам̣ каронтена кан̣ика̄рапуппхападумапуппха̄дӣни карисса̄мӣти раттасуван̣н̣амева сампариваттитам̣, тасма̄ имасса асубхапат̣икӯлакаммат̣т̣ха̄нам̣ на ват̣т̣ати, мана̄памевасса каммат̣т̣ха̄нам̣ саппа̄йа’’нти чинтетва̄, ‘‘са̄рипутта, тайа̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ датва̄ чатта̄ро ма̄се киламитам̣ бхиккхум̣ аджджа паччха̄бхаттейева арахаттам̣ паттам̣ пассиссаси, гаччха тва’’нти тхерам̣ уййоджетва̄ иддхийа̄ чаккаматтам̣ суван̣н̣ападумам̣ ма̄петва̄ паттехи чева на̄лехи ча удакабиндӯни мун̃чантам̣ вийа катва̄ ‘‘бхиккху имам̣ падумам̣ а̄да̄йа виха̄рапаччанте ва̄лукара̄симхи т̣хапетва̄ саммукхат̣т̣ха̄не паллан̇кена нисӣдитва̄ ‘лохитакам̣ лохитака’нти парикаммам̣ карохӣ’’ти ада̄си. тасса саттхухаттхато падумам̣ ган̣хантассева читтам̣ пасӣди. со виха̄рапаччантам̣ гантва̄ ва̄лукам̣ усса̄петва̄ таттха падумана̄лам̣ павесетва̄ саммукхе паллан̇кена нисинно ‘‘лохитакам̣ лохитака’’нти парикаммам̣ а̄рабхи. атхасса тан̇кхан̣ан̃н̃ева нӣваран̣а̄ни виккхамбхим̣су, упача̄раджджха̄нам̣ уппаджджи. таданантарам̣ пат̣хамаджджха̄нам̣ ниббаттетва̄ пан̃чаха̄ка̄рехи васӣбха̄вам̣ па̄петва̄ йатха̄нисиннова дутийаджджха̄на̄дӣнипи патва̄ васӣбхӯто чатуттхаджджха̄нена джха̄накӣл̣ам̣ кӣл̣анто нисӣди.

саттха̄ тасса джха̄на̄нам̣ уппаннабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘саккхиссати ну кхо еса аттано дхаммата̄йа уттари висесам̣ ниббаттету’’нти олокенто ‘‘на саккхиссатӣ’’ти н̃атва̄ ‘‘там̣ падумам̣ мила̄йатӯ’’ти адхит̣т̣хахи. там̣ хаттхехи маддитападумам̣ мила̄йантам̣ вийа ка̄л̣аван̣н̣ам̣ ахоси. со джха̄на̄ вут̣т̣ха̄йа там̣ олокетва̄ ‘‘ким̣ ну кхо имам̣ падумам̣ джара̄йа пахат̣ам̣ пан̃н̃а̄йати, анупа̄дин̣н̣акепи евам̣ джара̄йа абхибхуййама̄не упа̄дин̣н̣аке катха̄ва наттхи. идампи хи джара̄ абхибхависсатӣ’’ти аниччалаккхан̣ам̣ пасси. тасмим̣ пана дит̣т̣хе дуккхалаккхан̣ан̃ча анатталаккхан̣ан̃ча дит̣т̣хамева хоти. тасса тайо бхава̄ а̄дитта̄ вийа кан̣д̣е баддхакун̣апа̄ вийа ча кха̄йим̣су. тасмим̣ кхан̣е тасса авидӯре кума̄рака̄ екам̣ сарам̣ отаритва̄ кумуда̄ни бхан̃джитва̄ тхале ра̄сим̣ каронти. со джале ча тхале ча кумуда̄ни олокеси. атхасса джале кумуда̄ни абхирӯпа̄ни удакапаггхаранта̄ни вийа упат̣т̣хахим̣су, итара̄ни аггаггесу паримила̄та̄ни. со ‘‘анупа̄дин̣н̣акам̣ джара̄ евам̣ пахарати, упа̄дин̣н̣акам̣ ким̣ пана на пахариссатӣ’’ти сут̣т̣хутарам̣ аниччалаккхан̣а̄дӣни аддаса. саттха̄ ‘‘па̄кат̣ӣбхӯтам̣ ида̄ни имасса бхиккхуно каммат̣т̣ха̄на’’нти н̃атва̄ гандхакут̣ийам̣ нисиннакова обха̄сам̣ мун̃чи, со тасса мукхам̣ пахари. атхасса ‘‘ким̣ ну кхо ета’’нти олокентасса саттха̄ а̄гантва̄ саммукхе т̣хито вийа ахоси. со ут̣т̣ха̄йа ан̃джалим̣ пагган̣хи. атхасса саттха̄ саппа̄йам̣ саллаккхетва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

285.

‘‘уччхинда синехаматтано, кумудам̣ са̄радикам̣ва па̄н̣ина̄;

сантимаггамева брӯхайа, нибба̄нам̣ сугатена десита’’нти.

таттха уччхинда̄ти арахаттамаггена уччхинда. са̄радиканти сарадака̄ле ниббаттам̣. сантимагганти нибба̄нага̄мим̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣. брӯхайа̄ти вад̣д̣хайа. нибба̄нан̃хи сугатена деситам̣, тасма̄ тасса маггам̣ бха̄вехӣти аттхо.

десана̄васа̄не со бхиккху арахатте патит̣т̣хахи.

суван̣н̣ака̄раттхераваттху навамам̣.

10. маха̄дханава̄н̣иджаваттху

идха вассанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто маха̄дханава̄н̣иджам̣ на̄ма а̄раббха катхеси.

со кира ба̄ра̄н̣асито кусумбхаратта̄нам̣ ваттха̄нам̣ пан̃ча сакат̣асата̄ни пӯретва̄ ван̣иджджа̄йа са̄ваттхим̣ а̄гато надӣтӣрам̣ патва̄ ‘‘све надим̣ уттарисса̄мӣ’’ти таттхева сакат̣а̄ни мочетва̄ васи. раттим̣ маха̄мегхо ут̣т̣хахитва̄ васси. надӣ сатта̄хам̣ удакасса пӯра̄ ат̣т̣ха̄си. на̄гара̄пи сатта̄хам̣ наккхаттам̣ кӣл̣им̣су. кусумбхараттехи ваттхехи киччам̣ на нит̣т̣хитам̣. ва̄н̣иджо чинтеси – ‘‘ахам̣ дӯрам̣ а̄гато. саче пуна гамисса̄ми, папан̃чо бхависсати. идхева вассан̃ча хемантан̃ча гимхан̃ча мама каммам̣ каронто васитва̄ има̄ни виккин̣исса̄мӣ’’ти. саттха̄ нагаре пин̣д̣а̄йа чаранто тасса читтам̣ н̃атва̄ ситам̣ па̄тукаритва̄ а̄нандаттхерена ситака̄ран̣ам̣ пут̣т̣хо а̄ха – ‘‘дит̣т̣хо те, а̄нанда, маха̄дханава̄н̣иджо’’ти? ‘‘а̄ма, бханте’’ти. со аттано джӣвитантара̄йам̣ аджа̄нитва̄ имам̣ сам̣ваччхарам̣ идхева васитва̄ бхан̣д̣ам̣ виккин̣итум̣ читтамака̄сӣти. ‘‘ким̣ пана тасса, бханте, антара̄йо бхависсатӣ’’ти? саттха̄ ‘‘а̄ма̄нанда, сатта̄хамева джӣвитва̄ со маччумукхе патиссатӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

‘‘аджджева киччама̄таппам̣, ко джан̃н̃а̄ маран̣ам̣ суве;

на хи но сан̇гарам̣ тена, маха̄сенена маччуна̄.

‘‘евам̣ виха̄рим̣ а̄та̄пим̣, ахораттаматандитам̣;

там̣ ве бхаддекараттоти, санто а̄чиккхате мунӣ’’ти. (ма. ни. 3.272);

гаччха̄мисса, бханте, а̄рочесса̄мӣти. виссаттхо гаччха̄нанда̄ти. тхеро сакат̣ат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ бхиккха̄йа чари. ва̄н̣иджо тхерам̣ а̄ха̄рена патима̄неси. атха нам̣ тхеро а̄ха – ‘‘киттакам̣ ка̄лам̣ идха васиссасӣ’’ти? ‘‘бханте, ахам̣ дӯрато а̄гато’’. саче пуна гамисса̄ми, папан̃чо бхависсати, имам̣ сам̣ваччхарам̣ идха васитва̄ бхан̣д̣ам̣ виккин̣итва̄ гамисса̄мӣти. упа̄сака, дуджджа̄но джӣвитантара̄йо, аппама̄дам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣти. ‘‘ким̣ пана, бханте, антара̄йо бхависсатӣ’’ти. ‘‘а̄ма, упа̄сака, сатта̄хамева те джӣвитам̣ паваттиссатӣти’’. со сам̣виггама̄насо хутва̄ буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нимантетва̄ сатта̄хам̣ маха̄да̄нам̣ датва̄ анумоданаттха̄йа паттам̣ ган̣хи. атхасса саттха̄ анумоданам̣ каронто, ‘‘упа̄сака, пан̣д̣итена на̄ма ‘идхева васса̄дӣни васисса̄ми, идан̃чидан̃ча каммам̣ пайоджесса̄мӣ’ти чинтетум̣ на ват̣т̣ати, аттано пана джӣвитантара̄йамева чинтетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

286.

‘‘идха вассам̣ васисса̄ми, идха хемантагимхису;

ити ба̄ло вичинтети, антара̄йам̣ на буджджхатӣ’’ти.

таттха идха вассанти имасмим̣ т̣ха̄не идан̃чидан̃ча каронто чатума̄сам̣ вассам̣ васисса̄ми. хемантагимхисӯти хемантагимхесупи ‘‘чатта̄ро ма̄се идан̃чидан̃ча каронто идхева васисса̄мӣ’’ти евам̣ дит̣т̣хадхаммикасампара̄йикам̣ аттхам̣ аджа̄нанто ба̄ло вичинтети. антара̄йанти ‘‘асукасмим̣ на̄ма ка̄ле ва̄ десе ва̄ вайе ва̄ марисса̄мӣ’’ти аттано джӣвитантара̄йам̣ на буджджхатӣти.

десана̄васа̄не со ва̄н̣иджо сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахоси. ва̄н̣иджопи саттха̄рам̣ анугантва̄ ниваттитва̄ ‘‘сӣсарого вийа ме уппанно’’ти сайане нипаджджи, татха̄нипаннова ка̄лам̣ катва̄ туситавима̄не ниббатти.

маха̄дханава̄н̣иджаваттху дасамам̣.

11. киса̄готамӣваттху

там̣ путтапасусамматтанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто киса̄готамим̣ а̄раббха катхеси. ваттху сахассавагге –

‘‘йо ча вассасатам̣ джӣве, апассам̣ аматам̣ падам̣;

ека̄хам̣ джӣвитам̣ сеййо, пассато аматам̣ пада’’нти. (дха. па. 114) –

га̄тха̄ван̣н̣ана̄йа виттха̄ретва̄ катхитам̣. тада̄ хи саттха̄ ‘‘киса̄готами ладдха̄ те екаччхараматта̄ сиддхаттхака̄’’ти а̄ха. ‘‘на ладдха̄, бханте, сакалага̄ме джӣвантехи кира матака̄ ева бахутара̄’’ти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘твам̣ ‘мамева путто мато’ти саллаккхеси, дхувадхаммо еса саббасатта̄нам̣. маччура̄джа̄ хи саббасатте апарипун̣н̣аджджха̄сайе ева махогхо вийа парикад̣д̣хама̄но апа̄йасамудде паккхипатӣ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

287.

‘‘там̣ путтапасусамматтам̣, бйа̄саттаманасам̣ нарам̣;

суттам̣ га̄мам̣ махогхова, маччу а̄да̄йа гаччхатӣ’’ти.

таттха там̣ путтапасусамматтанти там̣ рӯпабала̄дисампанне путте ча пасӯ ча лабхитва̄ ‘‘мама путта̄ абхирӯпа̄ баласампанна̄ пан̣д̣ита̄ саббакиччасаматтха̄, мама гон̣а̄ абхирӯпа̄ арога̄ маха̄бха̄раваха̄, мама га̄вӣ бахукхӣра̄’’ти евам̣ путтехи ча пасӯхи ча самматтам̣ нарам̣. бйа̄саттаманасанти хиран̃н̃асуван̣н̣а̄дӣсу ва̄ паттачӣвара̄дӣсу ва̄ кин̃чидева лабхитва̄ тато уттаритарам̣ паттханата̄йа а̄саттама̄насам̣ ва̄, чаккхувин̃н̃еййа̄дӣсу а̄рамман̣есу вуттаппака̄ресу ва̄ париккха̄ресу йам̣ йам̣ ладдхам̣ хоти, таттха таттхева лагганата̄йа бйа̄саттама̄насам̣ ва̄. суттам̣ га̄манти ниддам̣ упагатам̣ саттаника̄йам̣. махогхова̄ти йатха̄ еварӯпам̣ га̄мам̣ гамбхӣравиттхато маханто маха̄надӣнам̣ огхо антамасо сунакхампи асесетва̄ саббам̣ а̄да̄йа гаччхати, евам̣ вуттаппака̄рам̣ нарам̣ маччу а̄да̄йа гаччхатӣти аттхо.

десана̄васа̄не киса̄готамӣ сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

киса̄готамӣваттху ека̄дасамам̣.

12. пат̣а̄ча̄ра̄ваттху

на санти путта̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пат̣а̄ча̄рам̣ а̄раббха катхеси. ваттху сахассавагге –

‘‘йо ча вассасатам̣ джӣве, апассам̣ удайаббайам̣;

ека̄хам̣ джӣвитам̣ сеййо, пассато удайаббайа’’нти. (дха. па. 113) –

га̄тха̄ван̣н̣ана̄йа виттха̄ретва̄ катхитам̣. тада̄ пана саттха̄ пат̣а̄ча̄рам̣ танубхӯтасокам̣ н̃атва̄ ‘‘пат̣а̄ча̄ре путта̄дайо на̄ма паралокам̣ гаччхантасса та̄н̣ам̣ ва̄ лен̣ам̣ ва̄ саран̣ам̣ ва̄ бхавитум̣ на сакконти, тасма̄ виджджама̄на̄пи те на сантийева. пан̣д̣итена пана сӣлам̣ висодхетва̄ аттано нибба̄нага̄мимаггамева содхетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

288.

‘‘на санти путта̄ та̄н̣а̄йа, на пита̄ на̄пи бандхава̄;

антакена̄дхипаннасса, наттхи н̃а̄тӣсу та̄н̣ата̄.

289.

‘‘етаматтхавасам̣ н̃атва̄, пан̣д̣ито сӣласам̣вуто;

нибба̄нагаманам̣ маггам̣, кхиппамева висодхайе’’ти.

таттха та̄н̣а̄йа̄ти та̄н̣абха̄ва̄йа патит̣т̣ха̄наттха̄йа. бандхава̄ти путте ча ма̄та̄питаро ча т̣хапетва̄ авасеса̄ н̃а̄тисухаджджа̄. антакена̄дхипаннасса̄ти маран̣ена абхибхӯтасса. паваттийан̃хи путта̄дайо аннапа̄на̄дида̄нена чева уппаннакиччаниттхаран̣ена ча та̄н̣а̄ хутва̄пи маран̣ака̄ле кеначи упа̄йена маран̣ам̣ пат̣иба̄хитум̣ асаматтхата̄йа та̄н̣аттха̄йа лен̣аттха̄йа на санти на̄ма. тенева вуттам̣ – ‘‘наттхи н̃а̄тӣсу та̄н̣ата̄’’ти. етаматтхавасанти евам̣ тесам̣ ан̃н̃аман̃н̃асса та̄н̣ам̣ бхавитум̣ асаматтхабха̄васан̇кха̄там̣ ка̄ран̣ам̣ джа̄нитва̄ пан̣д̣ито чатупа̄рисуддхисӣлена сам̣вуто раккхитагопито хутва̄ нибба̄нагаманам̣ ат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣ сӣгхам̣ сӣгхам̣ висодхеййа̄ти аттхо.

десана̄васа̄не пат̣а̄ча̄ра̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, ан̃н̃е ча бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

пат̣а̄ча̄ра̄ваттху два̄дасамам̣.

маггаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

вӣсатимо вагго.

21. пакин̣н̣акавагго

1. аттанопуббакаммаваттху

матта̄сукхапаричча̄га̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто аттано пуббакаммам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе веса̄лӣ иддха̄ ахоси пхӣта̄ бахуджана̄ а̄кин̣н̣аманусса̄. таттха хи ва̄рена ва̄рена раджджам̣ ка̄рента̄нам̣ кхаттийа̄нам̣йева саттасата̄дхика̄ни саттасахасса̄ни сатта ча кхаттийа̄ ахесум̣. тесам̣ васанаттха̄йа таттака̄йева па̄са̄да̄ таттака̄нева кӯт̣а̄га̄ра̄ни уййа̄не виха̄раттха̄йа таттака̄йева а̄ра̄ма̄ ча поккхаран̣ийо ча ахесум̣. са̄ апарена самайена дуббхиккха̄ ахоси дуссасса̄. таттха чха̄такабхайена пат̣хамам̣ дуггатаманусса̄ ка̄ламакам̣су. тесам̣ тесам̣ таттха таттха чхад̣д̣ита̄нам̣ кун̣апа̄нам̣ гандхена аманусса̄ нагарам̣ пависим̣су. амануссӯпаддавена бахутара̄ ка̄ламакам̣су. тесам̣ кун̣апагандхапат̣иккӯлата̄йа сатта̄нам̣ ахива̄тарого уппаджджи. евам̣ дуббхиккхабхайам̣ амануссабхайам̣ рогабхайанти тӣн̣и бхайа̄ни уппаджджим̣су.

нагарава̄сино саннипатитва̄ ра̄джа̄нам̣ а̄хам̣су – ‘‘маха̄ра̄джа, имасмим̣ нагаре тӣн̣и бхайа̄ни уппанна̄ни, ито пуббе йа̄ва саттама̄ ра̄джапариват̣т̣а̄ еварӯпам̣ бхайам̣ на̄ма на уппаннапуббам̣. адхаммикара̄джӯнан̃хи ка̄ле еварӯпам̣ бхайам̣ уппаджджатӣ’’ти. ра̄джа̄ сантха̄га̄ре саббесам̣ саннипа̄там̣ ка̄ретва̄ ‘‘саче ме адхаммикабха̄во аттхи, там̣ вичинатха̄’’ти а̄ха. веса̄лива̄сино саббам̣ павен̣и вичинанта̄ ран̃н̃о кан̃чи досам̣ адисва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, наттхи те досо’’ти ватва̄ ‘‘катхам̣ ну кхо идам̣ амха̄кам̣ бхайам̣ вӯпасамам̣ гаччхеййа̄’’ти мантайим̣су. таттха екаччехи ‘‘баликаммена а̄йа̄чана̄йа ман̇галакирийа̄йа̄’’ти вутте саббампи там̣ видхим̣ катва̄ пат̣иба̄хитум̣ на̄саккхим̣су. атхан̃н̃е евама̄хам̣су – ‘‘чха саттха̄ро маха̄нубха̄ва̄, тесу идха̄гатаматтесу бхайам̣ вӯпасамеййа̄’’ти. апаре ‘‘самма̄самбуддхо локе уппанно. со хи бхагава̄ саббасаттахита̄йа дхаммам̣ десети, махиддхико маха̄нубха̄во. тасмим̣ идха а̄гате има̄ни бхайа̄ни вӯпасамеййу’’нти а̄хам̣су. тесам̣ вачанам̣ саббепи абхинандитва̄ ‘‘кахам̣ ну кхо со бхагава̄ етарахи вихаратӣ’’ти а̄хам̣су. тада̄ пана саттха̄ упакат̣т̣ха̄йа вассӯпана̄йика̄йа ран̃н̃о бимбиса̄расса пат̣ин̃н̃ам̣ датва̄ вел̣уване вихарати. тена ча самайена бимбиса̄расама̄гаме бимбиса̄рена саддхим̣ сота̄паттипхалам̣ патто маха̄ли на̄ма личчхавӣ тассам̣ париса̄йам̣ нисинно хоти.

веса̄лива̄сино махантам̣ пан̣н̣а̄ка̄рам̣ саджджетва̄ ра̄джа̄нам̣ бимбиса̄рам̣ сан̃н̃а̄петва̄ ‘‘саттха̄рам̣ идха̄нетха̄’’ти маха̄лин̃чева личчхавим̣ пурохитапуттан̃ча пахин̣им̣су. те гантва̄ ран̃н̃о пан̣н̣а̄ка̄рам̣ датва̄ там̣ паваттим̣ ниведетва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, саттха̄рам̣ амха̄кам̣ нагарам̣ песетха̄’’ти йа̄чим̣су. ра̄джа̄ ‘‘тумхева джа̄на̄тха̄’’ти на сампат̣иччхи. те бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ йа̄чим̣су – ‘‘бханте, веса̄лийам̣ тӣн̣и бхайа̄ни уппанна̄ни, та̄ни тумхесу а̄гатесу вӯпасамиссанти, етха, бханте, гаччха̄ма̄’’ти. саттха̄ тесам̣ вачанам̣ сутва̄ а̄вадждженто ‘‘веса̄лийам̣ ратанасутте (кху. па̄. 6.1 а̄дайо; су. ни. 224 а̄дайо) вутте са̄ раккха̄ чаккава̄л̣а̄нам̣ кот̣исатасахассам̣ пхариссати, суттапарийоса̄не чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо бхависсати, та̄ни ча бхайа̄ни вӯпасамиссантӣ’’ти н̃атва̄ тесам̣ вачанам̣ сампат̣иччхи.

ра̄джа̄ бимбиса̄ро ‘‘саттха̄ра̄ кира веса̄лигаманам̣ сампат̣иччхита’’нти сутва̄ нагаре гхосанам̣ ка̄ретва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘ким̣, бханте, веса̄лигаманам̣ сампат̣иччхита’’нти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, маха̄ра̄джа̄’’ти вутте ‘‘тена хи, бханте, а̄гаметха, та̄ва маггам̣ пат̣ийа̄десса̄мӣ’’ти ватва̄ ра̄джагахасса ча ган̇га̄йа ча антаре пан̃чайоджанабхӯмим̣ самам̣ ка̄ретва̄ йоджане йоджане виха̄рам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ саттху гаманака̄лам̣ а̄рочеси. саттха̄ пан̃чахи бхиккхусатехи саддхим̣ маггам̣ пат̣ипаджджи. ра̄джа̄ йоджанантаре джан̣н̣уматтена одхина̄ пан̃чаван̣н̣а̄ни пуппха̄ни окира̄петва̄ дхаджапат̣а̄какадалӣа̄дӣни усса̄петва̄ бхагавато чхатта̄тичхаттам̣ катва̄ две сетаччхатта̄ни екамекасса бхиккхуно екамекам̣ сетаччхаттам̣ упари дха̄ретва̄ сапарива̄ро пуппхагандха̄дӣхи пӯджам̣ каронто саттха̄рам̣ екекасмим̣ виха̄ре васа̄петва̄ маха̄да̄на̄дӣни датва̄ пан̃чахи дивасехи ган̇га̄тӣрам̣ па̄петва̄ таттха на̄вам̣ алан̇каронто веса̄лика̄нам̣ са̄санам̣ песеси – ‘‘маггам̣ пат̣ийа̄детва̄ саттху паччуггаманам̣ каронтӯ’’ти. те ‘‘дигун̣ам̣ пӯджам̣ карисса̄ма̄’’ти веса̄лийа̄ ча ган̇га̄йа ча антаре тийоджанабхӯмим̣ самам̣ ка̄ретва̄ бхагавато чатӯхи сетаччхаттехи екамекасса бхиккхуно двӣхи двӣхи сетаччхаттехи чхатта̄тичхатта̄ни саджджетва̄ пӯджам̣ курума̄на̄ а̄гантва̄ ган̇га̄тӣре ат̣т̣хам̣су. бимбиса̄ро две на̄ва̄ сан̇гха̄т̣етва̄ ман̣д̣апам̣ ка̄ретва̄ пуппхада̄ма̄дӣхи алан̇ка̄ра̄петва̄ саббаратанамайам̣ буддха̄санам̣ пан̃н̃а̄песи. бхагава̄ тасмим̣ нисӣди. бхиккхӯпи на̄вам̣ абхирухитва̄ бхагавантам̣ парива̄ретва̄ нисӣдим̣су. ра̄джа̄ анугаччханто галаппама̄н̣ам̣ удакам̣ отаритва̄ ‘‘йа̄ва, бханте, бхагава̄ а̄гаччхати, та̄ва̄хам̣ идхева ган̇га̄тӣре васисса̄мӣ’’ти ватва̄ на̄вам̣ уййоджетва̄ ниватти. саттха̄ йоджанаматтам̣ аддха̄нам̣ ган̇га̄йа гантва̄ веса̄лика̄нам̣ сӣмам̣ па̄пун̣и.

личчхавӣра̄джа̄но саттха̄рам̣ паччуггантва̄ галаппама̄н̣ам̣ удакам̣ отаритва̄ на̄вам̣ тӣрам̣ упанетва̄ саттха̄рам̣ на̄ва̄то ота̄райим̣су. саттха̄ра̄ отаритва̄ тӣре аккантаматтейева маха̄мегхо ут̣т̣хахитва̄ поккхаравассам̣ васси. саббаттха джан̣н̣уппама̄н̣аӯруппама̄н̣акат̣иппама̄н̣а̄дӣни удака̄ни санданта̄ни саббакун̣апа̄ни ган̇гам̣ павесайим̣су, парисуддхо бхӯмибха̄го ахоси. личчхавӣра̄джа̄но саттха̄рам̣ йоджане йоджане васа̄петва̄ маха̄да̄нам̣ датва̄ дигун̣ам̣ пӯджам̣ каронта̄ тӣхи дивасехи веса̄лим̣ найим̣су. сакко девара̄джа̄ деваган̣апаривуто а̄гама̄си, махесаккха̄нам̣ дева̄нам̣ саннипа̄тена аманусса̄ йебхуййена пала̄йим̣су. саттха̄ са̄йам̣ нагарадва̄ре т̣хатва̄ а̄нандаттхерам̣ а̄мантеси – ‘‘имам̣, а̄нанда, ратанасуттам̣ угган̣хитва̄ личчхавӣкума̄рехи саддхим̣ вичаранто веса̄лийа̄ тин̣н̣ам̣ па̄ка̄ра̄нам̣ антаре париттам̣ карохӣ’’ти.

тхеро саттха̄ра̄ диннам̣ ратанасуттам̣ угган̣хитва̄ саттху селамайапаттена удакам̣ а̄да̄йа нагарадва̄ре т̣хито пан̣идха̄нато пат̣т̣ха̄йа татха̄гатасса даса па̄рамийо даса упапа̄рамийо даса параматтхапа̄рамийоти саматим̣са па̄рамийо пан̃ча маха̄паричча̄ге локаттхачарийа̄ н̃а̄таттхачарийа̄ буддхаттхачарийа̄ти тиссо чарийа̄йо паччхимабхаве габбхавоккантим̣ джа̄тим̣ абхиниккхаманам̣ падха̄начарийам̣ бодхипаллан̇ке ма̄равиджайам̣ саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣апат̣иведхам̣ дхаммачаккапаваттанам̣ навалокуттарадхаммети саббепиме буддхагун̣е а̄ваджджетва̄ нагарам̣ пависитва̄ тийа̄мараттим̣ тӣсу па̄ка̄рантаресу париттам̣ каронто вичари. тена ‘‘йам̣кин̃чӣ’’ти вуттаматтейева уддхам̣ кхиттаудакам̣ аманусса̄нам̣ упари пати. ‘‘йа̄нӣдха бхӯта̄нӣ’’ти га̄тха̄катханато пат̣т̣ха̄йа раджатават̣ам̣сака̄ вийа удакабиндӯни а̄ка̄сена гантва̄ гила̄наманусса̄нам̣ упари патим̣су. та̄вадева вӯпасантарога̄ манусса̄ ут̣т̣ха̄йут̣т̣ха̄йа тхерам̣ парива̄ресум̣. ‘‘йам̣кин̃чӣ’’ти вуттападато пат̣т̣ха̄йа пана удакапхуситехи пхут̣т̣хапхут̣т̣ха̄ саббе апала̄йанта̄ сан̇ка̄ракӯт̣абхиттипадеса̄диниссита̄ аманусса̄ тена тена два̄рена пала̄йим̣су. два̄ра̄ни анока̄са̄ни ахесум̣. те ока̄сам̣ алабханта̄ па̄ка̄рам̣ бхиндитва̄пи пала̄йим̣су.

маха̄джано нагарамаджджхе сантха̄га̄рам̣ саббагандхехи упалимпетва̄ упари суван̣н̣ата̄рака̄дивичиттам̣ вита̄нам̣ бандхитва̄ буддха̄санам̣ пан̃н̃а̄петва̄ саттха̄рам̣ а̄неси. саттха̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди. бхиккхусан̇гхопи личчхавӣган̣опи саттха̄рам̣ парива̄ретва̄ нисӣди. сакко девара̄джа̄ деваган̣апаривуто патирӯпе ока̄се ат̣т̣ха̄си. тхеропи сакаланагарам̣ анувичаритва̄ вӯпасантарогена маха̄джанена саддхим̣ а̄гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ нисӣди. саттха̄ парисам̣ олокетва̄ тадева ратанасуттам̣ абха̄си. десана̄васа̄не чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси. евам̣ пунадивасепӣти сатта̄хам̣ тадева ратанасуттам̣ десетва̄ саббабхайа̄нам̣ вӯпасантабха̄вам̣ н̃атва̄ личчхавӣган̣ам̣ а̄мантетва̄ веса̄лито никкхами. личчхавӣра̄джа̄но дигун̣ам̣ сакка̄рам̣ каронта̄ пуна тӣхи дивасехи саттха̄рам̣ ган̇га̄тӣрам̣ найим̣су.

ган̇га̄йа ниббаттана̄гара̄джа̄но чинтесум̣ – ‘‘манусса̄ татха̄гатасса сакка̄рам̣ каронти, майам̣ ким̣ на карома̄’’ти. те суван̣н̣араджатаман̣имайа̄ на̄ва̄йо ма̄петва̄ суван̣н̣араджатаман̣имайе паллан̇ке пан̃н̃а̄петва̄ пан̃чаван̣н̣ападумасан̃чханнам̣ удакам̣ каритва̄, ‘‘бханте, амха̄кампи ануггахам̣ каротха̄’’ти аттано аттано на̄вам̣ абхирухан̣аттха̄йа саттха̄рам̣ йа̄чим̣су. ‘‘манусса̄ ча на̄га̄ ча татха̄гатасса пӯджам̣ каронти, майам̣ пана ким̣ на карома̄’’ти бхӯмат̣т̣хакадевепи а̄дим̣ катва̄ йа̄ва аканит̣т̣хабрахмалока̄ саббе дева̄ сакка̄рам̣ карим̣су. таттха на̄га̄ йоджаника̄ни чхатта̄тичхатта̄ни уккхипим̣су. евам̣ хет̣т̣ха̄ на̄га̄ бхӯмитале руккхагаччхапаббата̄дӣсу бхӯмат̣т̣хака̄ девата̄, анталиккхе а̄ка̄сат̣т̣хадева̄ти на̄габхаванам̣ а̄дим̣ катва̄ чаккава̄л̣апарийантена йа̄ва брахмалока̄ чхатта̄тичхатта̄ни усса̄пита̄ни ахесум̣. чхаттантаресу дхаджа̄, дхаджантаресу пат̣а̄ка̄, тесам̣ антарантара̄ пуппхада̄мава̄сачун̣н̣адхума̄дӣхи сакка̄ро ахоси. саббалан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ита̄ девапутта̄ чхан̣авесам̣ гахетва̄ уггхосайама̄на̄ а̄ка̄се вичарим̣су. тайо ева кира сама̄гама̄ маханта̄ ахесум̣ – йамакапа̄т̣иха̄рийасама̄гамо деворохан̣асама̄гамо айам̣ ган̇горохан̣асама̄гамоти.

паратӣре бимбиса̄ропи личчхавӣхи катасакка̄рато дигун̣ам̣ сакка̄рам̣ саджджетва̄ бхагавато а̄гаманам̣ удиккхама̄но ат̣т̣ха̄си. саттха̄ ган̇га̄йа убхосу пассесу ра̄джӯнам̣ махантам̣ паричча̄гам̣ олокетва̄ на̄га̄дӣнан̃ча аджджха̄сайам̣ видитва̄ екека̄йа на̄ва̄йа пан̃чапан̃чабхиккхусатапарива̄рам̣ екекам̣ ниммитабуддхам̣ ма̄песи. со екекасса сетаччхаттасса чева каппаруккхасса ча пуппхада̄масса ча хет̣т̣ха̄ на̄гаган̣апаривуто нисинно хоти. бхӯмат̣т̣хакадевата̄дӣсупи екекасмим̣ ока̄се сапарива̄рам̣ екекам̣ ниммитабуддхам̣ ма̄песи. евам̣ сакалачаккава̄л̣агаббхе ека̄лан̇ка̄ре екуссаве екачхан̣ейева ча джа̄те саттха̄ на̄га̄намануггахам̣ каронто екам̣ ратанана̄вам̣ абхирухи. бхиккхӯсупи екеко екекамева абхирухи. на̄гара̄джа̄но буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ на̄габхаванам̣ павесетва̄ саббараттим̣ саттху сантике дхаммакатхам̣ сутва̄ дутийадивасе диббена кха̄данӣйена бходжанӣйена буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ паривисим̣су. саттха̄ анумоданам̣ катва̄ на̄габхавана̄ никкхамитва̄ сакалачаккава̄л̣адевата̄хи пӯджийама̄но пан̃чахи на̄ва̄сатехи ган̇га̄надим̣ атикками.

ра̄джа̄ паччуггантва̄ саттха̄рам̣ на̄ва̄то ота̄ретва̄ а̄гаманака̄ле личчхавӣти катасакка̄рато дигун̣ам̣ сакка̄рам̣ катва̄ пуриманайенева пан̃чахи дивасехи ра̄джагахам̣ абхинеси. дутийадивасе бхиккхӯ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ са̄йанхасамайе дхаммасабха̄йам̣ саннисинна̄ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘ахо буддха̄нам̣ маха̄нубха̄во, ахо саттхари деваманусса̄нам̣ паса̄до, ган̇га̄йа на̄ма орато ча па̄рато ча ат̣т̣хайоджане магге буддхагатена паса̄дена ра̄джӯхи саматалам̣ бхӯмим̣ катва̄ ва̄лука̄ окин̣н̣а̄, джан̣н̣уматтена одхина̄ на̄на̄ван̣н̣а̄ни пуппха̄ни сантхата̄ни, ган̇га̄йа удакам̣ на̄га̄нубха̄вена пан̃чаван̣н̣ехи падумехи сан̃чханнам̣, йа̄ва аканит̣т̣хабхавана̄ чхатта̄тичхатта̄ни усса̄пита̄ни, сакалачаккава̄л̣агаббхам̣ ека̄лан̇ка̄рам̣ екуссавам̣ вийа джа̄та’’нти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, еса пӯджа̄сакка̄ро майхам̣ буддха̄нубха̄вена ниббатто, на на̄гадевабрахма̄нубха̄вена. атӣте пана аппаматтакапаричча̄га̄нубха̄вена ниббатто’’ти ватва̄ бхиккхӯхи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте таккасила̄йам̣ сан̇кхо на̄ма бра̄хман̣о ахоси. тасса путто сусӣмо на̄ма ма̄н̣аво сол̣асавассуддесико екадивасам̣ питарам̣ упасан̇камитва̄ а̄ха – ‘‘иччха̄махам̣, та̄та, ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ манте аджджха̄йиту’’нти. атха нам̣ пита̄ а̄ха – ‘‘тена хи, та̄та, асуко на̄ма бра̄хман̣о мама саха̄йако, тасса сантикам̣ гантва̄ адхӣйассӯ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти пат̣иссун̣итва̄ анупуббена ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ там̣ бра̄хман̣ам̣ упасан̇камитва̄ питара̄ пахитабха̄вама̄чиккхи. атха нам̣ со ‘‘саха̄йакасса ме путто’’ти сампат̣иччхитва̄ пат̣ипассаддхадаратхам̣ бхаддакена дивасена манте ва̄четума̄рабхи. со лахун̃ча ган̣ханто бахун̃ча ган̣ханто аттано уггахитуггахитам̣ суван̣н̣абха̄джане паккхиттасӣхателамива авинассама̄нам̣ дха̄ренто на чирассева а̄чарийасса саммукхато угган̣хитаббам̣ саббам̣ угган̣хитва̄ саджджха̄йам̣ каронто аттано уггахитасиппасса а̄димаджджхамева пассати, но парийоса̄нам̣.

со а̄чарийам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘ахам̣ имасса сиппасса а̄димаджджхамева пасса̄ми, но парийоса̄на’’нти ватва̄ а̄чарийена ‘‘ахампи, та̄та, на пасса̄мӣ’’ти вутте ‘‘атха ко, а̄чарийа, парийоса̄нам̣ джа̄на̄тӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘име, та̄та, исайо исипатане вихаранти, те джа̄неййум̣, тесам̣ сантикам̣ упасан̇камитва̄ пуччхассӯ’’ти а̄чарийена вутте паччекабуддхе упасан̇камитва̄ пуччхи – ‘‘тумхе кира парийоса̄нам̣ джа̄на̄тха̄’’ти? ‘‘а̄ма, джа̄на̄ма̄’’ти. ‘‘тена хи ме а̄чиккхатха̄’’ти? ‘‘на майам̣ апаббаджитасса а̄чиккха̄ма. саче те парийоса̄ненаттхо, паббаджассӯ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ тесам̣ сантике паббаджи. атхасса те ‘‘идам̣ та̄ва сиккхассӯ’’ти ватва̄ ‘‘евам̣ те нива̄сетаббам̣, евам̣ па̄рупитабба’’нтиа̄дина̄ найена а̄бхисама̄ча̄рикам̣ а̄чиккхим̣су. со таттха сиккханто упаниссайасампаннатта̄ начирассева паччекасамбодхим̣ абхисамбуджджхитва̄ сакалаба̄ра̄н̣асинагаре гаганатале пун̣н̣ачандо вийа па̄кат̣о ла̄бхаггайасаггаппатто ахоси, со аппа̄йукасам̣ваттаникасса каммасса кататта̄ на чирассева паринибба̄йи. атхасса паччекабуддха̄ ча маха̄джано ча сарӣракиччам̣ катва̄ дха̄туйо ча гахетва̄ нагарадва̄ре тхӯпам̣ ка̄ресум̣.

сан̇кхопи бра̄хман̣о ‘‘путто ме чирам̣ гато, паваттимасса джа̄нисса̄мӣ’’ти там̣ дат̣т̣хука̄мо таккасила̄то никкхамитва̄ анупуббена ба̄ра̄н̣асим̣ патва̄ маха̄джанака̄йам̣ саннипатитам̣ дисва̄ ‘‘аддха̄ имесу екопи ме путтасса паваттим̣ джа̄ниссатӣ’’ти упасан̇камитва̄ пуччхи – ‘‘сусӣмо на̄ма ма̄н̣аво идха̄гами, апи ну кхо тасса паваттим̣ джа̄на̄тха̄’’ти? ‘‘а̄ма, бра̄хман̣а, джа̄на̄ма, асукасса бра̄хман̣асса сантике тайо веде саджджха̄йитва̄ паббаджитва̄ паччекасамбодхим̣ саччхикатва̄ париниббуто, айамасса тхӯпо патит̣т̣ха̄пито’’ти. со бхӯмим̣ хаттхена пахаритва̄ родитва̄ кандитва̄ там̣ четийан̇ган̣ам̣ гантва̄ тин̣а̄ни уддхаритва̄ уттараса̄т̣акена ва̄лукам̣ а̄харитва̄ четийан̇ган̣е а̄киритва̄ каман̣д̣алуто удакена париппхоситва̄ ванапуппхехи пӯджам̣ катва̄ са̄т̣акена пат̣а̄кам̣ а̄ропетва̄ тхӯпасса упари аттано чхаттакам̣ бандхитва̄ пакка̄ми.

саттха̄ идам̣ атӣтам̣ а̄харитва̄ ‘‘тада̄, бхиккхаве, ахам̣ сан̇кхо бра̄хман̣о ахосим̣. майа̄ сусӣмасса паччекабуддхасса четийан̇ган̣е тин̣а̄ни уддхат̣а̄ни, тасса ме каммасса ниссандена ат̣т̣хайоджанамаггам̣ вихатакха̄н̣укакан̣т̣акам̣ катва̄ суддхам̣ саматалам̣ карим̣су. майа̄ таттха ва̄лука̄ окин̣н̣а̄, тасса ме ниссандена ат̣т̣хайоджанамагге ва̄лукам̣ окирим̣су. майа̄ таттха ванакусумехи пӯджа̄ ката̄, тасса ме ниссандена ат̣т̣хайоджанамагге на̄на̄ван̣н̣а̄ни пуппха̄ни окин̣н̣а̄ни, екайоджанат̣т̣ха̄не ган̇га̄йа удакам̣ пан̃чаван̣н̣ехи падумехи сан̃чханнам̣. майа̄ таттха каман̣д̣алуудакена бхӯми париппхосита̄, тасса ме ниссандена веса̄лийам̣ поккхаравассам̣ васси. майа̄ таттха пат̣а̄ка̄, а̄ропита̄, чхаттакан̃ча баддхам̣, тасса ме ниссандена йа̄ва аканит̣т̣хабхавана̄ дхаджапат̣а̄качхатта̄тичхатта̄дӣхи сакалачаккава̄л̣агаббхам̣ екуссавам̣ вийа джа̄там̣. ити кхо, бхиккхаве, еса пӯджа̄сакка̄ро майхам̣ нева буддха̄нубха̄вена ниббатто, на на̄гадевабрахма̄нубха̄вена, атӣте пана аппаматтакапаричча̄га̄нубха̄вена̄’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

290.

‘‘матта̄сукхапаричча̄га̄, пассе че випулам̣ сукхам̣;

чадже матта̄сукхам̣ дхӣро, сампассам̣ випулам̣ сукха’’нти.

таттха матта̄сукхапаричча̄га̄ти матта̄сукханти пама̄н̣айуттакам̣ париттасукхам̣ вуччати, тасса паричча̄гена. випулам̣ сукханти ул̣а̄рам̣ сукхам̣ нибба̄насукхам̣ вуччати, там̣ че пассеййа̄ти аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – екан̃хи бходжанапа̄тим̣ саджджа̄петва̄ бхун̃джантасса матта̄сукхам̣ на̄ма уппаджджати, там̣ пана париччаджитва̄ упосатхам̣ ва̄ каронтасса да̄нам̣ ва̄ дадантасса випулам̣ ул̣а̄рам̣ нибба̄насукхам̣ на̄ма ниббаттати. тасма̄ саче евам̣ тасса матта̄сукхасса паричча̄га̄ випулам̣ сукхам̣ пассати, атхетам̣ випулам̣ сукхам̣ самма̄ пассанто пан̣д̣ито там̣ матта̄сукхам̣ чаджеййа̄ти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

аттанопуббакаммаваттху пат̣хамам̣.

2. куккут̣аан̣д̣акха̄дика̄ваттху

парадуккхӯпадха̄нена̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ куккут̣аан̣д̣акха̄дикам̣ а̄раббха катхеси.

са̄ваттхийа̄ кира авидӯре пан̣д̣урам̣ на̄ма еко га̄мо, таттхеко кеват̣т̣о васати. со са̄ваттхим̣ гаччханто ачираватийам̣ каччхапаан̣д̣а̄ни дисва̄ та̄ни а̄да̄йа са̄ваттхим̣ гантва̄ екасмим̣ гехе пача̄петва̄ кха̄данто тасмим̣ гехе кума̄рика̄йапи екам̣ ан̣д̣ам̣ ада̄си. са̄ там̣ кха̄дитва̄ тато пат̣т̣ха̄йа ан̃н̃ам̣ кха̄данӣйам̣ на̄ма на иччхи. атхасса̄ ма̄та̄ куккут̣ийа̄ виджа̄тат̣т̣ха̄нато екам̣ ан̣д̣ам̣ гахетва̄ ада̄си. са̄ там̣ кха̄дитва̄ расатан̣ха̄йа баддха̄ тато пат̣т̣ха̄йа сайамева куккут̣ийа̄ ан̣д̣а̄ни гахетва̄ кха̄дати. куккут̣ӣ виджа̄тавиджа̄така̄ле там̣ аттано ан̣д̣а̄ни гахетва̄ кха̄дантим̣ дисва̄ та̄йа упаддута̄ а̄гха̄там̣ бандхитва̄ ‘‘ито да̄ни чута̄ йаккхинӣ хутва̄ тава джа̄тада̄раке кха̄дитум̣ саматтха̄ хутва̄ ниббаттеййа’’нти паттханам̣ пат̣т̣хапетва̄ ка̄лам̣ катва̄ тасмим̣йева гехе маджджа̄рӣ хутва̄ ниббатти. итара̄пи ка̄лам̣ катва̄ таттхева куккут̣ӣ хутва̄ ниббатти. куккут̣ӣ ан̣д̣а̄ни виджа̄йи, маджджа̄рӣ а̄гантва̄ та̄ни кха̄дитва̄ дутийампи татийампи кха̄дийева. куккут̣ӣ ‘‘тайо ва̄ре мама ан̣д̣а̄ни кха̄дитва̄ ида̄ни мампи кха̄дитука̄ма̄си, ито чута̄ сапуттакам̣ там̣ кха̄дитум̣ лабхеййа’’нти паттханам̣ катва̄ тато чута̄ дӣпинӣ хутва̄ ниббатти. итара̄пи ка̄лам̣ катва̄ мигӣ хутва̄ ниббатти. тасса̄ виджа̄така̄ле дӣпинӣ а̄гантва̄ там̣ саддхим̣ путтехи кха̄ди. евам̣ кха̄данта̄ пан̃часу аттабха̄васатесу ан̃н̃аман̃н̃асса дуккхам̣ уппа̄детва̄ аваса̄не ека̄ йаккхинӣ хутва̄ ниббатти, ека̄ са̄ваттхийам̣ куладхӣта̄ хутва̄ ниббатти. ито парам̣ ‘‘на хи верена вера̄нӣ’’ти (дха. па. 5) га̄тха̄йа вуттанайенева ведитаббам̣. идха пана саттха̄ ‘‘веран̃хи аверена упасаммати, но верена̄’’ти ватва̄ убхиннампи дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

291.

‘‘парадуккхӯпадха̄нена, аттано сукхамиччхати;

верасам̣саггасам̣сат̣т̣хо, вера̄ со на паримуччатӣ’’ти.

таттха парадуккхӯпадха̄нена̄ти парасмим̣ дуккхӯпадха̄нена, парасса дуккхуппа̄данена̄ти аттхо. верасам̣саггасам̣сат̣т̣хоти йо пуггало аккосанапаччаккосанапахаран̣апат̣ихаран̣а̄дӣнам̣ васена ан̃н̃аман̃н̃ам̣ катена верасам̣саггена сам̣сат̣т̣хо. вера̄ со на паримуччатӣти ниччака̄лам̣ веравасена дуккхамева па̄пун̣а̄тӣти аттхо.

десана̄васа̄не йаккхинӣ саран̣есу патит̣т̣ха̄йа пан̃ча сӣла̄ни сама̄дийитва̄ верато муччи, итара̄пи сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

куккут̣аан̣д̣акха̄дика̄ваттху дутийам̣.

3. бхаддийабхиккхуваттху

йан̃хи киччанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ бхаддийам̣ нисса̄йа джа̄тийа̄ване вихаранто бхаддийе бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

те кира па̄дукаман̣д̣ане уййутта̄ ахесум̣. йатха̄ха – ‘‘тена кхо пана самайена бхаддийа̄ бхиккхӯ анекавихитам̣ па̄дукаман̣д̣ана̄нуйогамануйутта̄ вихаранти, тин̣апа̄дукам̣ каронтипи ка̄ра̄пентипи, мун̃джапа̄дукам̣ каронтипи ка̄ра̄пентипи, паббаджапа̄дукам̣ хинта̄лапа̄дукам̣ камалапа̄дукам̣ камбалапа̄дукам̣ каронтипи ка̄ра̄пентипи, рин̃чанти уддесам̣ парипуччхам̣ адхисӣлам̣ адхичиттам̣ адхипан̃н̃а’’нти (маха̄ва. 251). бхиккхӯ тесам̣ татха̄каран̣абха̄вам̣ джа̄нитва̄ уджджха̄йитва̄ саттху а̄рочесум̣. саттха̄ те бхиккхӯ гарахитва̄, ‘‘бхиккхаве, тумхе ан̃н̃ена киччена а̄гата̄ ан̃н̃асмим̣йева кичче уййутта̄’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

292.

‘‘йан̃хи киччам̣ апавиддхам̣, акиччам̣ пана карӣйати;

уннал̣а̄нам̣ паматта̄нам̣, тесам̣ вад̣д̣ханти а̄сава̄.

293.

‘‘йесан̃ча сусама̄раддха̄, ниччам̣ ка̄йагата̄ сати;

акиччам̣ те на севанти, кичче са̄таччака̄рино;

сата̄нам̣ сампаджа̄на̄нам̣, аттхам̣ гаччханти а̄сава̄’’ти.

таттха йан̃хи киччанти бхиккхуно хи паббаджитака̄лато пат̣т̣ха̄йа апарима̄н̣асӣлаккхандхагопанам̣ аран̃н̃а̄ва̄со дхутан̇гапарихаран̣ам̣ бха̄вана̄ра̄мата̄ти евама̄дӣни киччам̣ на̄ма. имехи пана йам̣ аттано киччам̣, там̣ апавиддхам̣ чхад̣д̣итам̣. акиччанти бхиккхуно чхаттаман̣д̣анам̣ упа̄ханаман̣д̣анам̣ па̄дукапаттатха̄лакадхаммакаран̣ака̄йабандханаам̣сабаддхакаман̣д̣анам̣ акиччам̣ на̄ма. йехи там̣ кайирати, тесам̣ ма̄нанал̣ам̣ уккхипитва̄ чаран̣ена уннал̣а̄нам̣ сативоссаггена паматта̄нам̣ чатта̄ро а̄сава̄ вад̣д̣хантӣти аттхо. сусама̄раддха̄ти супаггахита̄. ка̄йагата̄ сатӣти ка̄йа̄нупассана̄бха̄вана̄. акиччанти те етам̣ чхаттаман̣д̣ана̄дикам̣ акиччам̣ на севанти на каронтӣти аттхо. киччети паббаджитака̄лато пат̣т̣ха̄йа каттаббе апарима̄н̣асӣлаккхандхагопана̄дике каран̣ӣйе. са̄таччака̄риноти сататака̄рино ат̣т̣хитака̄рино. тесам̣ сатийа̄ авиппава̄сена сата̄нам̣ са̄ттхакасампаджан̃н̃ам̣ саппа̄йасампаджан̃н̃ам̣ гочарасампаджан̃н̃ам̣ асаммохасампаджан̃н̃анти чатӯхи сампаджан̃н̃ехи сампаджа̄на̄нам̣ чатта̄ропи а̄сава̄ аттхам̣ гаччханти, париккхайам̣ абха̄вам̣ гаччхантӣти аттхо.

десана̄васа̄не те бхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахим̣су, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

бхаддийаваттху татийам̣.

4. лакун̣д̣акабхаддийаттхераваттху

ма̄таранти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто лакун̣д̣акабхаддийаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи самбахула̄ а̄гантука̄ бхиккхӯ саттха̄рам̣ дива̄т̣т̣ха̄не нисиннам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. тасмим̣ кхан̣е лакун̣д̣акабхаддийаттхеро бхагавато авидӯре атиккамати. саттха̄ тесам̣ бхиккхӯнам̣ читта̄ча̄рам̣ н̃атва̄ олокетва̄ ‘‘пассатха, бхиккхаве, айам̣ бхиккху ма̄та̄питаро хантва̄ ниддуккхо хутва̄ йа̄тӣ’’ти ватва̄ техи бхиккхӯхи ‘‘ким̣ ну кхо саттха̄ вадатӣ’’ти ан̃н̃аман̃н̃ам̣ мукха̄ни олокетва̄ сам̣сайапаккхандехи, ‘‘бханте, ким̣ на̄метам̣ вадетха̄’’ти вутте тесам̣ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

294.

‘‘ма̄тарам̣ питарам̣ хантва̄, ра̄джа̄но две ча кхаттийе;

рат̣т̣хам̣ са̄нучарам̣ хантва̄, анӣгхо йа̄ти бра̄хман̣о’’ти.

таттха са̄нучаранти а̄йаса̄дхакена а̄йуттакена сахитам̣. еттха хи ‘‘тан̣ха̄ джанети пуриса’’нти (сам̣. ни. 1.55-57) вачанато тӣсу бхавесу сатта̄нам̣ джананато тан̣ха̄ ма̄та̄ на̄ма. ‘‘ахам̣ асукасса на̄ма ран̃н̃о ва̄ ра̄джамаха̄маттасса ва̄ путто’’ти питарам̣ нисса̄йа асмима̄насса уппаджджанато асмима̄но пита̄ на̄ма. локо вийа ра̄джа̄нам̣ йасма̄ саббадит̣т̣хигата̄ни две сассатуччхедадит̣т̣хийо бхаджанти, тасма̄ две сассатуччхедадит̣т̣хийо две кхаттийара̄джа̄но на̄ма. два̄даса̄йатана̄ни виттхатат̣т̣хена рат̣т̣хадисатта̄ рат̣т̣хам̣ на̄ма. а̄йаса̄дхако а̄йуттакапурисо вийа танниссито нандира̄го анучаро на̄ма. анӣгхоти ниддуккхо. бра̄хман̣оти кхӣн̣а̄саво. етесам̣ тан̣ха̄дӣнам̣ арахаттамагган̃а̄н̣а̄сина̄ хататта̄ кхӣн̣а̄саво ниддуккхо хутва̄ йа̄тӣти айаметтхаттхо.

десана̄васа̄не те бхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахим̣су.

дутийага̄тха̄йапи ваттху пуримасадисамева. тада̄ хи саттха̄ лакун̣д̣акабхаддийаттхерамева а̄раббха катхеси. тесам̣ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

295.

‘‘ма̄тарам̣ питарам̣ хантва̄, ра̄джа̄но две ча соттхийе;

вейаггхапан̃чамам̣ хантва̄, анӣгхо йа̄ти бра̄хман̣о’’ти.

таттха две ча соттхийети две ча бра̄хман̣е. имисса̄ га̄тха̄йа саттха̄ аттано дхаммиссарата̄йа ча десана̄видхикусалата̄йа ча сассатуччхедадит̣т̣хийо две бра̄хман̣ара̄джа̄но ча катва̄ катхеси. вейаггхапан̃чаманти еттха бйаггха̄нучарито саппат̣ибхайо дуппат̣ипанно магго вейаггхо на̄ма, вичикиччха̄нӣваран̣ампи тена садисата̄йа вейаггхам̣ на̄ма, там̣ пан̃чамам̣ асса̄ти нӣваран̣апан̃чакам̣ вейаггхапан̃чамам̣ на̄ма. идан̃ча вейаггхапан̃чамам̣ арахаттамагган̃а̄н̣а̄сина̄ ниссесам̣ хантва̄ анӣгхова йа̄ти бра̄хман̣оти айаметтхаттхо. сесам̣ пуримасадисамева̄ти.

лакун̣д̣акабхаддийаттхераваттху чатуттхам̣.

5. да̄руса̄кат̣икапуттаваттху

суппабуддханти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто да̄руса̄кат̣икасса путтам̣ а̄раббха катхеси.

ра̄джагахасмин̃хи самма̄дит̣т̣хикапутто миччха̄дит̣т̣хикапуттоти две да̄рака̄ абхиккхан̣ам̣ гул̣акӣл̣ам̣ кӣл̣анти. тесу самма̄дит̣т̣хикапутто гул̣ам̣ кхипама̄но буддха̄нуссатим̣ а̄ваджджетва̄ ‘‘намо буддхасса̄’’ти ватва̄ ватва̄ гул̣ам̣ кхипати. итаро титтхийагун̣е уддиситва̄ ‘‘намо араханта̄на’’нти ватва̄ ватва̄ кхипати. тесу самма̄дит̣т̣хикасса путто джина̄ти, итаро пана пара̄джайати. со тасса кирийам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ евам̣ ануссаритва̄ евам̣ ватва̄ гул̣ам̣ кхипанто мамам̣ джина̄ти, ахампи еварӯпам̣ карисса̄мӣ’’ти буддха̄нуссатийам̣ паричайамака̄си. атхекадивасам̣ тасса пита̄ сакат̣ам̣ йоджетва̄ да̄рӯнам̣ аттха̄йа гаччханто тампи да̄ракам̣ а̄да̄йа гантва̄ ат̣авийам̣ да̄рӯнам̣ сакат̣ам̣ пӯретва̄ а̄гаччханто бахинагаре суса̄наса̄манте удакапха̄сукат̣т̣ха̄не гон̣е мочетва̄ бхаттависсаггамака̄си. атхасса те гон̣а̄ са̄йанхасамайе нагарам̣ пависантена гоган̣ена саддхим̣ нагарамева пависим̣су. са̄кат̣икопи гон̣е анубандханто нагарам̣ пависитва̄ са̄йам̣ гон̣е дисва̄ а̄да̄йа никкхаманто два̄рам̣ на сампа̄пун̣и. тасмин̃хи асампаттейева два̄рам̣ пихитам̣.

атхасса путто екакова раттибха̄ге сакат̣асса хет̣т̣ха̄ нипаджджитва̄ ниддам̣ окками. ра̄джагахам̣ пана пакатийа̄пи амануссабахулам̣. айан̃ча суса̄насантике нипанно. таттха нам̣ две аманусса̄ пассим̣су. еко са̄санасса пат̣икан̣д̣ако миччха̄дит̣т̣хико, еко самма̄дит̣т̣хико. тесу миччха̄дит̣т̣хико а̄ха – ‘‘айам̣ но бхаккхо, имам̣ кха̄дисса̄ма̄’’ти. итаро ‘‘алам̣ ма̄ те руччӣ’’ти нива̄рети. со тена нива̄рийама̄нопи тасса вачанам̣ ана̄дийитва̄ да̄ракам̣ па̄десу гахетва̄ а̄кад̣д̣хи. со буддха̄нуссатийа̄ паричитатта̄ тасмим̣ кхан̣е ‘‘намо буддхасса̄’’ти а̄ха. амануссо маха̄бхайабхӣто пат̣иккамитва̄ ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ итаро ‘‘амхехи акиччам̣ катам̣, дан̣д̣акаммам̣ тасса карома̄’’ти ватва̄ там̣ раккхама̄но ат̣т̣ха̄си. миччха̄дит̣т̣хико нагарам̣ пависитва̄ ран̃н̃о бходжанапа̄тим̣ пӯретва̄ бходжанам̣ а̄хари. атха нам̣ убхопи тасса ма̄та̄питаро вийа хутва̄ упат̣т̣ха̄петва̄ бходжетва̄ ‘‘има̄ни аккхара̄ни ра̄джа̄ва пассату, ма̄ ан̃н̃о’’ти там̣ паваттим̣ пака̄сента̄ йаккха̄нубха̄вена бходжанапа̄тийам̣ аккхара̄ни чхиндитва̄ па̄тим̣ да̄русакат̣е паккхипитва̄ саббараттим̣ а̄раккхам̣ катва̄ паккамим̣су.

пунадивасе ‘‘ра̄джакулато чорехи бходжанабхан̣д̣ам̣ авахат̣а’’нти кола̄халам̣ каронта̄ два̄ра̄ни пидахитва̄ олокента̄ таттха апассанта̄ нагара̄ никкхамитва̄ ито чито ча олокента̄ да̄русакат̣е суван̣н̣апа̄тим̣ дисва̄ ‘‘айам̣ чоро’’ти там̣ да̄ракам̣ гахетва̄ ран̃н̃о дассесум̣. ра̄джа̄ аккхара̄ни дисва̄ ‘‘ким̣ етам̣, та̄та̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘на̄хам̣, дева, джа̄на̄ми, ма̄та̄питаро ме а̄гантва̄ раттим̣ бходжетва̄ раккхама̄на̄ ат̣т̣хам̣су, ахампи ма̄та̄питаро мам̣ раккхантӣти ниббхайова ниддам̣ упагато. еттакам̣ ахам̣ джа̄на̄мӣ’’ти. атхасса ма̄та̄питаропи там̣ т̣ха̄нам̣ а̄гамам̣су. ра̄джа̄ там̣ паваттим̣ н̃атва̄ те тайопи джане а̄да̄йа саттху сантикам̣ гантва̄ саббам̣ а̄рочетва̄ ‘‘ким̣ ну кхо, бханте, буддха̄нуссати ева раккха̄ хоти, уда̄ху дхамма̄нуссатиа̄дайопӣ’’ти пуччхи. атхасса саттха̄, ‘‘маха̄ра̄джа, на кевалам̣ буддха̄нуссатийева раккха̄, йесам̣ пана чхаббидхена читтам̣ субха̄витам̣, тесам̣ ан̃н̃ена раккха̄варан̣ена ва̄ мантосадхехи ва̄ киччам̣ наттхӣ’’ти ватва̄ чха т̣ха̄на̄ни дассенто има̄ га̄тха̄ абха̄си.

296.

‘‘суппабуддхам̣ пабуджджханти, сада̄ готамаса̄вака̄;

йесам̣ дива̄ ча ратто ча, ниччам̣ буддхагата̄ сати.

297.

‘‘суппабуддхам̣ пабуджджханти, сада̄ готамаса̄вака̄;

йесам̣ дива̄ ча ратто ча, ниччам̣ дхаммагата̄ сати.

298.

‘‘суппабуддхам̣ пабуджджханти, сада̄ готамаса̄вака̄;

йесам̣ дива̄ ча ратто ча, ниччам̣ сан̇гхагата̄ сати.

299.

‘‘суппабуддхам̣ пабуджджханти, сада̄ готамаса̄вака̄;

йесам̣ дива̄ ча ратто ча, ниччам̣ ка̄йагата̄ сати.

300.

‘‘суппабуддхам̣ пабуджджханти, сада̄ готамаса̄вака̄;

йесам̣ дива̄ ча ратто ча, ахим̣са̄йа рато мано.

301.

‘‘суппабуддхам̣ пабуджджханти, сада̄ готамаса̄вака̄;

йесам̣ дива̄ ча ратто ча, бха̄вана̄йа рато мано’’ти.

таттха суппабуддхам̣ пабуджджхантӣти буддхагатам̣ сатим̣ гахетва̄ супанта̄, гахетва̄йева ча пабуджджханта̄ суппабуддхам̣ пабуджджханти на̄ма. сада̄ готамаса̄вака̄ти готамаготтасса буддхасса савананте джа̄татта̄ тассева ануса̄санийа̄ саваната̄йа готамаса̄вака̄. буддхагата̄ сатӣти йесам̣ ‘‘итипи со бхагава̄’’тиа̄диппабхеде буддхагун̣е а̄раббха уппаджджама̄на̄ сати ниччака̄лам̣ аттхи, те сада̄пи суппабуддхам̣ пабуджджхантӣти аттхо. татха̄ асакконта̄ пана екадивасам̣ тӣсу ка̄лесу двӣсу ка̄лесу екасмимпи ка̄ле буддха̄нуссатим̣ манаси каронта̄ суппабуддхам̣ пабуджджхантийева на̄ма. дхаммагата̄ сатӣти ‘‘сва̄кха̄то бхагавата̄ дхаммо’’тиа̄диппабхеде дхаммагун̣е а̄раббха уппаджджама̄на̄ сати. сан̇гхагата̄ сатӣти ‘‘суппат̣ипанно бхагавато са̄вакасан̇гхо’’тиа̄диппабхеде сан̇гхагун̣е а̄раббха уппаджджама̄на̄ сати. ка̄йагата̄ сатӣти дваттим̣са̄ка̄равасена ва̄ навасиватхика̄васена ва̄ чатудха̄туваваттха̄навасена ва̄ аджджхаттанӣлакасин̣а̄дирӯпаджджха̄навасена ва̄ уппаджджама̄на̄ сати. ахим̣са̄йа ратоти ‘‘со карун̣а̄сахагатена четаса̄ екам̣ дисам̣ пхаритва̄ вихаратӣ’’ти (вибха. 642) евам̣ вутта̄йа карун̣а̄бха̄вана̄йа рато. бха̄вана̄йа̄ти метта̄бха̄вана̄йа. кин̃ча̄пи хет̣т̣ха̄ карун̣а̄бха̄вана̄йа вуттатта̄ идха сабба̄пи авасеса̄ бха̄вана̄ на̄ма, идха пана метта̄бха̄вана̄ва адхиппета̄. сесам̣ пат̣хамага̄тха̄йа вуттанайенева ведитаббам̣.

десана̄васа̄не да̄рако саддхим̣ ма̄та̄питӯхи сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. паччха̄ пана паббаджитва̄ саббепи арахаттам̣ па̄пун̣им̣су, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

да̄руса̄кат̣икапуттаваттху пан̃чамам̣.

6. ваджджипуттакабхиккхуваттху

дуппаббаджджанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ веса̄лим̣ нисса̄йа маха̄ване вихаранто ан̃н̃атарам̣ ваджджипуттакам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси. там̣ сандха̄йа вуттам̣ – ан̃н̃атаро ваджджипуттако бхиккху веса̄лийам̣ вихарати ан̃н̃атарасмим̣ ванасан̣д̣е, тена кхо пана самайена веса̄лийам̣ саббараттичхан̣о хоти. атха кхо со бхиккху веса̄лийа̄ тӯрийата̄л̣итава̄дитаниггхосасаддам̣ сутва̄ паридевама̄но та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

‘‘екака̄ майам̣ аран̃н̃е вихара̄ма,

апавиддхам̣ва ванасмим̣ да̄рукам̣;

ета̄дисика̄йа раттийа̄,

косу на̄мамхехи па̄пийо’’ти. (сам̣. ни. 1.229);

со кира ваджджират̣т̣хе ра̄джапутто ва̄рена сампаттам̣ раджджам̣ паха̄йа паббаджито веса̄лийам̣ ча̄тумаха̄ра̄джикехи саддхим̣ ека̄баддхам̣ катва̄ сакаланагаре дхаджапат̣а̄ка̄дӣхи пат̣иман̣д̣ите комудийа̄ пун̣н̣ама̄йа саббараттим̣ чхан̣ава̄ре ваттама̄не бхерийа̄дӣнам̣ тӯрийа̄нам̣ та̄л̣ита̄нам̣ ниггхосам̣ вӣн̣а̄дӣнан̃ча ва̄дита̄нам̣ саддам̣ сутва̄ йа̄ни веса̄лийам̣ сатта ра̄джасахасса̄ни сатта ра̄джасата̄ни сатта ра̄джа̄но, таттака̄ ева ча несам̣ упара̄джасена̄патиа̄дайо, тесу алан̇катапат̣ийаттесу наккхаттакӣл̣анаттха̄йа вӣтхим̣ отин̣н̣есу сат̣т̣хихаттхе маха̄чан̇каме чан̇камама̄но гаганамаджджхе т̣хитам̣ пун̣н̣ачандам̣ дисва̄ чан̇камакот̣ийам̣ пхалакам̣ нисса̄йа т̣хито вет̣хана̄лан̇ка̄равирахитатта̄ ване чхад̣д̣итада̄рукам̣ вийа аттабха̄вам̣ олокетва̄ ‘‘аттхи ну кхо ан̃н̃о амхехи ла̄макатаро’’ти чинтенто пакатийа̄ а̄ран̃н̃ака̄дигун̣айуттопи тасмим̣ кхан̣е анабхиратийа̄ пӣл̣ито евама̄ха. со тасмим̣ ванасан̣д̣е адхиваттха̄йа девата̄йа ‘‘имам̣ бхиккхум̣ сам̣веджесса̄мӣ’’ти адхиппа̄йена –

‘‘екакова твам̣ аран̃н̃е вихараси, апавиддхам̣ва ванасмим̣ да̄рукам̣;

тасса те бахука̄ пихайанти, нерайика̄ вийа саггага̄мина’’нти. (сам̣. ни. 1.229) –

вуттам̣ имам̣ га̄тхам̣ сутва̄ пунадивасе саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ нисӣди. саттха̄ там̣ паваттим̣ н̃атва̄ гхара̄ва̄сасса дуккхатам̣ пака̄сетука̄мо пан̃ча дуккха̄ни самодха̄нетва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

302.

‘‘дуппаббаджджам̣ дурабхирамам̣, дура̄ва̄са̄ гхара̄ дукха̄;

дуккхосама̄насам̣ва̄со, дуккха̄нупатитаддхагӯ;

тасма̄ на чаддхагӯ сийа̄, на ча дуккха̄нупатито сийа̄’’ти.

таттха дуппаббаджджанти аппам̣ ва̄ махантам̣ ва̄ бхогаккхандхан̃чева н̃а̄типариват̣т̣ан̃ча паха̄йа имасмим̣ са̄сане урам̣ датва̄ паббаджджам̣ на̄ма дуккхам̣. дурабхираманти евам̣ паббаджитена̄пи бхиккха̄чарийа̄йа джӣвитавуттим̣ гхат̣ентена апарима̄н̣асӣлаккхандхагопанадхамма̄нудхаммаппат̣ипаттипӯран̣авасена абхирамитум̣ дуккхам̣. дура̄ва̄са̄ти йасма̄ пана гхарам̣ а̄васантена ра̄джӯнам̣ ра̄джакиччам̣, иссара̄нам̣ иссаракиччам̣ вахитаббам̣, париджана̄ чева дхаммика̄ саман̣абра̄хман̣а̄ ча сан̇гахитабба̄. евам̣ сантепи гхара̄ва̄со чхиддагхат̣о вийа маха̄самуддо вийа ча дуппӯро. тасма̄ гхара̄ва̄са̄ на̄мете дура̄ва̄са̄ дуккха̄ а̄васитум̣, тенева ка̄ран̣ена дуккха̄ти аттхо. дуккхо сама̄насам̣ва̄соти гихино ва̄ хи йе джа̄тиготтакулабхогехи паббаджита̄ ва̄ сӣла̄ча̄раба̄хусачча̄дӣхи сама̄на̄пи хутва̄ ‘‘коси твам̣, косми аха’’нтиа̄дӣни ватва̄ адхикаран̣апасута̄ хонти, те асама̄на̄ на̄ма, техи саддхим̣ сам̣ва̄со дуккхоти аттхо. дуккха̄нупатитаддхагӯти йе ват̣т̣асан̇кха̄там̣ аддха̄нам̣ пат̣ипаннатта̄ аддхагӯ, те дуккхе анупатита̄ва. тасма̄ на чаддхагӯти йасма̄ дуккха̄нупатитабха̄вопи дуккхо аддхагӯбха̄вопи, тасма̄ ват̣т̣асан̇кха̄там̣ аддха̄нам̣ гаманата̄йа аддхагӯ на бхавеййа, вуттаппака̄рена дуккхена анупатитопи на бхавеййа̄ти аттхо.

десана̄васа̄не со бхиккху пан̃часу т̣ха̄несу дассите дуккхе ниббинданто пан̃чорамбха̄гийа̄ни пан̃ча уддхамбха̄гийа̄ни сам̣йоджана̄ни пада̄летва̄ арахатте патит̣т̣хахӣти.

ваджджипуттакабхиккхуваттху чхат̣т̣хам̣.

7. читтагахапативаттху

саддхоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто читтагахапатим̣ а̄раббха катхеси. ваттху ба̄лавагге ‘‘асантам̣ бха̄ванамиччхеййа̄’’ти га̄тха̄ван̣н̣ана̄йа виттха̄ритам̣. га̄тха̄пи таттхева вутта̄. вуттан̃хетам̣ таттха (дха. па. ат̣т̣ха. 1.74) –

‘‘ким̣ пана, бханте, етасса тумха̄кам̣ сантикам̣ а̄гаччхантассева̄йам̣ ла̄бхасакка̄ро уппаджджати, уда̄ху ан̃н̃аттха гаччхантасса̄пи уппаджджатӣ’’ти. ‘‘а̄нанда, мама сантикам̣ а̄гаччхантасса̄пи ан̃н̃аттха гаччхантасса̄пи тасса уппаджджатева. айан̃хи упа̄сако саддхо пасанно сампаннасӣло, еварӯпо пуггало йам̣ йам̣ падесам̣ бхаджати, таттха таттхевасса ла̄бхасакка̄ро ниббаттатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

303.

‘‘саддхо сӣлена сампанно, йасобхогасамаппито;

йам̣ йам̣ падесам̣ бхаджати, таттха таттхева пӯджито’’ти. (дха. па. ат̣т̣ха. 1.74);

таттха саддхоти локийалокуттарасаддха̄йа саманна̄гато. сӣлена̄ти а̄га̄рийасӣлам̣, ана̄га̄рийасӣланти дувидхам̣ сӣлам̣. тесу идха а̄га̄рийасӣлам̣ адхиппетам̣, тена саманна̄гатоти аттхо. йасобхогасамаппитоти йа̄дисо ана̄тхапин̣д̣ика̄дӣнам̣ пан̃чаупа̄сакасатапарива̄расан̇кха̄то а̄га̄рийайасо, та̄дисенева йасена дханадхан̃н̃а̄дико чева саттавидхаарийадханасан̇кха̄то ча̄ти дувидхо бхого, тена саманна̄гатоти аттхо. йам̣ йам̣ падесанти пураттхима̄дӣсу диса̄су еварӯпо кулапутто йам̣ йам̣ падесам̣ бхаджати, таттха таттха еварӯпена ла̄бхасакка̄рена пӯджитова хотӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

читтагахапативаттху саттамам̣.

8. чӯл̣асубхадда̄ваттху

дӯре сантоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ана̄тхапин̣д̣икасса дхӣтарам̣ чӯл̣асубхаддам̣ на̄ма а̄раббха катхеси.

ана̄тхапин̣д̣икасса кира дахарака̄лато пат̣т̣ха̄йа угганагарава̄сӣ угго на̄ма сет̣т̣хипутто саха̄йако ахоси. те ека̄чарийакуле сиппам̣ угган̣ханта̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ катикам̣ карим̣су ‘‘амха̄кам̣ вайаппаттака̄ле путтадхӣта̄су джа̄та̄су йо путтасса дхӣтарам̣ ва̄рети, тена тасса дхӣта̄ да̄табба̄’’ти. те убхопи вайаппатта̄ аттано аттано нагаре сет̣т̣хит̣т̣ха̄не патит̣т̣хахим̣су. атхекасмим̣ самайе уггасет̣т̣хи ван̣иджджам̣ пайодженто пан̃чахи сакат̣асатехи са̄ваттхим̣ агама̄си. ана̄тхапин̣д̣ико аттано дхӣтарам̣ чӯл̣асубхаддам̣ а̄мантетва̄, ‘‘амма, пита̄ те уггасет̣т̣хи на̄ма а̄гато, тасса каттаббакиччам̣ саббам̣ тава бха̄ро’’ти а̄н̣а̄песи. са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти пат̣иссун̣итва̄ тасса а̄гатадивасато пат̣т̣ха̄йа сахаттхенева сӯпабйан̃джана̄дӣни сампа̄дети, ма̄ла̄гандхавилепана̄дӣни абхисан̇кхароти, бходжанака̄ле тасса нха̄нодакам̣ пат̣ийа̄да̄петва̄ нха̄нака̄лато пат̣т̣ха̄йа саббакичча̄ни са̄дхукам̣ кароти.

уггасет̣т̣хи тасса̄ а̄ча̄расампаттим̣ дисва̄ пасанначитто екадивасам̣ ана̄тхапин̣д̣икена саддхим̣ сукхакатха̄йа саннисинно ‘‘майам̣ дахарака̄ле евам̣ на̄ма катикам̣ каримха̄’’ти са̄ретва̄ чӯл̣асубхаддам̣ аттано путтассаттха̄йа ва̄реси. со пана пакатийа̄ва миччха̄дит̣т̣хико. тасма̄ дасабаласса таматтхам̣ а̄рочетва̄ саттха̄ра̄ уггасет̣т̣хиссӯпаниссайам̣ дисва̄ анун̃н̃а̄то бхарийа̄йа саддхим̣ мантетва̄ тасса вачанам̣ сампат̣иччхитва̄ дивасам̣ ваваттхапетва̄ дхӣтарам̣ виса̄кхам̣ датва̄ уййодженто дханан̃чайасет̣т̣хи вийа махантам̣ сакка̄рам̣ катва̄ субхаддам̣ а̄мантетва̄, ‘‘амма, сасуракуле васантийа̄ на̄ма антоагги бахи на нӣхаритаббо’’ти (а. ни. ат̣т̣ха. 1.1.259; дха. па. ат̣т̣ха. 1.52 виса̄кха̄ваттху) дханан̃чайасет̣т̣хина̄ виса̄кха̄йа диннанайенева даса ова̄де датва̄ ‘‘саче ме гатат̣т̣ха̄не дхӣту досо уппаджджати, тумхехи содхетаббо’’ти ат̣т̣ха кут̣умбике па̄т̣ибхоге гахетва̄ тасса̄ уййоджанадивасе буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса маха̄да̄нам̣ датва̄ пуримабхаве дхӣтара̄ ката̄нам̣ сучарита̄нам̣ пхалавибхӯтим̣ локасса па̄кат̣ам̣ катва̄ дассенто вийа махантена сакка̄рена дхӣтарам̣ уййоджеси. тасса̄ анупуббена угганагарам̣ паттака̄ле сасуракулена саддхим̣ маха̄джано паччуггаманамака̄си.

са̄пи аттано сиривибхавам̣ па̄кат̣ам̣ ка̄тум̣ виса̄кха̄ вийа сакаланагарасса атта̄нам̣ дассентӣ ратхе т̣хатва̄ нагарам̣ пависитва̄ на̄гарехи песите пан̣н̣а̄ка̄ре гахетва̄ анурӯпавасена тесам̣ тесам̣ песентӣ сакаланагарам̣ аттано гун̣ехи ека̄баддхамака̄си. ман̇галадиваса̄дӣсу панасса̄ сасуро ачелака̄нам̣ сакка̄рам̣ каронто ‘‘а̄гантва̄ амха̄кам̣ саман̣е вандатӯ’’ти песеси. са̄ ладжджа̄йа нагге пасситум̣ асакконтӣ гантум̣ на иччхати. со пунаппунам̣ песетва̄пи та̄йа пат̣иккхитто куджджхитва̄ ‘‘нӣхаратха на’’нти а̄ха. са̄ ‘‘на сакка̄ мама ака̄ран̣ена досам̣ а̄ропету’’нти кут̣умбике паккоса̄петва̄ таматтхам̣ а̄рочеси. те тасса̄ ниддосабха̄вам̣ н̃атва̄ сет̣т̣хим̣ сан̃н̃а̄песум̣. со ‘‘айам̣ мама саман̣е ахирика̄ти на вандӣ’’ти бхарийа̄йа а̄рочеси. са̄ ‘‘кӣдиса̄ ну кхо имисса̄ саман̣а̄, ативийа тесам̣ пасам̣сатӣ’’ти там̣ паккоса̄петва̄ а̄ха –

‘‘кӣдиса̄ саман̣а̄ туйхам̣, ба̄л̣хам̣ кхо не пасам̣саси;

ким̣сӣла̄ ким̣сама̄ча̄ра̄, там̣ ме аккха̄хи пуччхита̄’’ти. (а. ни. ат̣т̣ха. 2.4.24);

атхасса̄ субхадда̄ буддха̄нан̃чева буддхаса̄вака̄нан̃ча гун̣е пака̄сентӣ –

‘‘сантиндрийа̄ сантама̄наса̄, сантам̣ тесам̣ гатам̣ т̣хитам̣;

оккхиттачаккхӯ митабха̄н̣ӣ, та̄диса̄ саман̣а̄ мама. (а. ни. ат̣т̣ха. 2.4.24);

‘‘ка̄йакаммам̣ сучи несам̣, ва̄ча̄каммам̣ ана̄вилам̣;

манокаммам̣ сувисуддхам̣, та̄диса̄ саман̣а̄ мама.

‘‘вимала̄ сан̇кхамутта̄бха̄, суддха̄ антараба̄хира̄;

пун̣н̣а̄ суддхехи дхаммехи, та̄диса̄ саман̣а̄ мама.

‘‘ла̄бхена уннато локо, ала̄бхена ча онато;

ла̄бха̄ла̄бхена екат̣т̣ха̄, та̄диса̄ саман̣а̄ мама.

‘‘йасена уннато локо, айасена ча онато;

йаса̄йасена екат̣т̣ха̄, та̄диса̄ саман̣а̄ мама.

‘‘пасам̣са̄йуннато локо, нинда̄йа̄пи ча онато;

сама̄ нинда̄пасам̣са̄су, та̄диса̄ саман̣а̄ мама.

‘‘сукхена уннато локо, дуккхена̄пи ча онато;

акампа̄ сукхадуккхесу, та̄диса̄ саман̣а̄ мама̄’’ти. –

евама̄дӣхи вачанехи сассум̣ тосеси.

атха нам̣ ‘‘сакка̄ тава саман̣е амха̄кампи дассету’’нти ватва̄ ‘‘сакка̄’’ти вутте ‘‘тена хи йатха̄ майам̣ те пасса̄ма, татха̄ карохӣ’’ти вутте са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса маха̄да̄нам̣ саджджетва̄ упарипа̄са̄датале т̣хатва̄ джетавана̄бхимукхӣ саккаччам̣ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄ буддхагун̣е а̄ваджджетва̄ гандхава̄сапуппхадхумехи пӯджам̣ катва̄, ‘‘бханте, сва̄тана̄йа буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нимантеми, имина̄ ме сан̃н̃а̄н̣ена саттха̄ нимантитабха̄вам̣ джа̄на̄тӯ’’ти суманапуппха̄нам̣ ат̣т̣ха мут̣т̣хийо а̄ка̄се кхипи. пуппха̄ни гантва̄ чатупарисамаджджхе дхаммам̣ десентасса саттхуно упари ма̄ла̄вита̄нам̣ хутва̄ ат̣т̣хам̣су. тасмим̣ кхан̣е ана̄тхапин̣д̣икопи дхаммакатхам̣ сутва̄ сва̄тана̄йа саттха̄рам̣ нимантеси. саттха̄ ‘‘адхивуттхам̣ майа̄, гахапати, сва̄тана̄йа бхатта’’нти ватва̄, ‘‘бханте, майа̄ пуретарам̣ а̄гато наттхи, касса ну кхо во адхивуттха’’нти вутте ‘‘чӯл̣асубхадда̄йа, гахапати, нимантито’’ти ватва̄ ‘‘нану, бханте, чӯл̣асубхадда̄ дӯре васати ито вӣсатийоджанасатаматтхаке’’ти вутте, ‘‘а̄ма гахапати, дӯре васанта̄пи хи саппуриса̄ абхимукхе т̣хита̄ вийа пака̄сентӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

304.

‘‘дӯре санто пака̄сенти, химавантова паббато;

асантеттха на диссанти, раттим̣ кхитта̄ йатха̄ сара̄’’ти.

таттха сантоти ра̄га̄дӣнам̣ сантата̄йа буддха̄дайо санта̄ на̄ма. идха пана пуббабуддхесу ката̄дхика̄ра̄ уссаннакусаламӯла̄ бха̄витабха̄вана̄ сатта̄ сантоти адхиппета̄. пака̄сентӣти дӯре т̣хита̄пи буддха̄нам̣ н̃а̄н̣апатхам̣ а̄гаччханта̄ па̄кат̣а̄ хонти. химаванто ва̄ти йатха̄ хи тийоджанасахассавиттхато пан̃чайоджанасатуббедхо чатура̄сӣтийа̄ кӯт̣асахассехи пат̣иман̣д̣ито химавантапаббато дӯре т̣хита̄нампи абхимукхе т̣хито вийа пака̄сети, евам̣ пака̄сентӣти аттхо. асантеттха̄ти дит̣т̣хадхаммагарука̄ витин̣н̣апаралока̄ а̄мисачаккхука̄ джӣвикаттха̄йа паббаджита̄ ба̄лапуггала̄ асанто на̄ма, те еттха буддха̄нам̣ даккхин̣асса джа̄н̣уман̣д̣аласса сантике нисинна̄пи на диссанти на пан̃н̃а̄йанти. раттим̣ кхитта̄ти раттим̣ чатуран̇гасаманна̄гате андхака̄ре кхиттасара̄ вийа татха̄рӯпасса упаниссайабхӯтасса пуббахетуно абха̄вена на пан̃н̃а̄йантӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

сакко девара̄джа̄ ‘‘саттха̄ра̄ субхадда̄йа нимантанам̣ адхива̄сита’’нти н̃атва̄ виссакаммадевапуттам̣ а̄н̣а̄песи – ‘‘пан̃ча кӯт̣а̄га̄расата̄ни нимминитва̄ све буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ угганагарам̣ нехӣ’’ти. со пунадивасе пан̃часата̄ни кӯт̣а̄га̄ра̄ни нимминитва̄ джетаванадва̄ре ат̣т̣ха̄си. саттха̄ уччинитва̄ висуддхакхӣн̣а̄сава̄нам̣йева пан̃часата̄ни а̄да̄йа сапарива̄ро кӯт̣а̄га̄ресу нисӣдитва̄ угганагарам̣ агама̄си. уггасет̣т̣хипи сапарива̄ро субхадда̄йа диннанайенева татха̄гатасса а̄гатамаггам̣ олокенто саттха̄рам̣ махантена сиривибхавена а̄гаччхантам̣ дисва̄ пасаннама̄насо ма̄ла̄дӣхи махантам̣ сакка̄рам̣ каронто сапарива̄ро сампат̣иччхитва̄ вандитва̄ маха̄да̄нам̣ датва̄ пунаппунам̣ нимантетва̄ сатта̄хам̣ маха̄да̄нам̣ ада̄си. саттха̄писса саппа̄йам̣ саллаккхетва̄ дхаммам̣ десеси. там̣ а̄дим̣ катва̄ чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси. саттха̄ ‘‘чӯл̣асубхадда̄йа ануггахан̣аттхам̣ твам̣ идхева хохӣ’’ти ануруддхаттхерам̣ ниватта̄петва̄ са̄ваттхимева агама̄си. тато пат̣т̣ха̄йа там̣ нагарам̣ саддха̄сампаннам̣ ахосӣти.

чӯл̣асубхадда̄ваттху ат̣т̣хамам̣.

9. екавиха̄риттхераваттху

ека̄сананти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екавиха̄риттхерам̣ на̄ма а̄раббха катхеси.

со кира тхеро екакова сеййам̣ каппети, екакова нисӣдати, екакова чан̇камати, екакова тит̣т̣хатӣти чатупарисантаре па̄кат̣о ахоси. атха нам̣ бхиккхӯ, ‘‘бханте, еварӯпо на̄ма̄йам̣ тхеро’’ти татха̄гатасса̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘са̄дху са̄дхӯ’’ти тасса са̄дхука̄рам̣ датва̄ ‘‘бхиккхуна̄ на̄ма павивиттена бхавитабба’’нти вивеке а̄нисам̣сам̣ катхетва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

305.

‘‘ека̄санам̣ екасеййам̣, еко чараматандито;

еко дамайаматта̄нам̣, вананте рамито сийа̄’’ти.

таттха ека̄санам̣ екасеййанти бхиккхусахассамаджджхепи мӯлакаммат̣т̣ха̄нам̣ авиджахитва̄ тенева манасика̄рена нисиннасса а̄санам̣ ека̄санам̣ на̄ма. лохапа̄са̄дасадисепи ча па̄са̄де бхиккхусахассамаджджхепи пан̃н̃атте вичитрапаччаттхаран̣ӯпадха̄не маха̄рахе сайане сатим̣ упат̣т̣хапетва̄ даккхин̣ена пассена мӯлакаммат̣т̣ха̄наманасика̄рена нипаннасса бхиккхуно сеййа̄ екасеййа̄ на̄ма. еварӯпам̣ ека̄санан̃ча екасеййан̃ча бхаджетха̄ти аттхо. атандитоти джан̇гхабалам̣ нисса̄йа джӣвитакаппанена акусӣто хутва̄ саббӣрийа̄патхесу екакова чарантоти аттхо. еко дамайанти раттит̣т̣ха̄на̄дӣсу каммат̣т̣ха̄нам̣ ануйун̃джитва̄ маггапхала̄дхигамавасена екова хутва̄ атта̄нам̣ даментоти аттхо. вананте рамито сийа̄ти евам̣ атта̄нам̣ даменто иттхипурисасадда̄дӣхи павивитте ванантейева абхирамито бхавеййа. на хи сакка̄ а̄кин̣н̣авиха̄рина̄ евам̣ атта̄нам̣ даметунти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣су. тато пат̣т̣ха̄йа маха̄джано екавиха̄рикамева паттхесӣти.

екавиха̄риттхераваттху навамам̣.

пакин̣н̣акаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

екавӣсатимо вагго.

22. нирайавагго

1. сундарӣпарибба̄джика̄ваттху

абхӯтава̄дӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто сундарим̣ парибба̄джикам̣ а̄раббха катхеси.

‘‘тена кхо пана самайена бхагава̄ саккато хоти гарукато ма̄нито пӯджито’’ти ваттху виттха̄рато уда̄не (уда̄. 38) а̄гатамева. айам̣ панеттха сан̇кхепо – бхагавато кира бхиккхусан̇гхасса ча пан̃чаннам̣ маха̄надӣнам̣ махогхасадисе ла̄бхасакка̄ре уппанне хатала̄бхасакка̄ра̄ ан̃н̃атиттхийа̄ сӯрийуггаманака̄ле кхаджджопанака̄ вийа ниппабха̄ хутва̄ екато саннипатитва̄ мантайим̣су – ‘‘майам̣ саман̣асса готамасса уппаннака̄лато пат̣т̣ха̄йа хатала̄бхасакка̄ра̄, на но кочи аттхибха̄вампи джа̄на̄ти, кена ну кхо саддхим̣ екато хутва̄ саман̣асса готамасса аван̣н̣ам̣ уппа̄детва̄ ла̄бхасакка̄рамасса антарадха̄пеййа̄ма̄’’ти. атха несам̣ етадахоси – ‘‘сундарийа̄ саддхим̣ екато хутва̄ саккун̣исса̄ма̄’’ти. те екадивасам̣ сундарим̣ титтхийа̄ра̄мам̣ пависитва̄ вандитва̄ т̣хитам̣ на̄лапим̣су. са̄ пунаппунам̣ саллапантӣпи пат̣ивачанам̣ алабхитва̄ ‘‘апи панаййа̄, кеначи вихет̣хитаттха̄’’ти пуччхи. ‘‘ким̣, бхагини, саман̣ам̣ готамам̣ амхе вихет̣хетва̄ хатала̄бхасакка̄ре катва̄ вичарантам̣ на пассасӣ’’ти? ‘‘майа̄ еттха ким̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти? ‘‘твам̣ кхоси, бхагини, абхирӯпа̄ собхаггаппатта̄, саман̣асса готамасса айасам̣ а̄ропетва̄ маха̄джанам̣ тава катхам̣ га̄ха̄петва̄ хатала̄бхасакка̄рам̣ карохӣ’’ти. са̄ там̣ сутва̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ пакканта̄ тато пат̣т̣ха̄йа ма̄ла̄гандхавилепанакаппӯракат̣укапхала̄дӣни гахетва̄ са̄йам̣ маха̄джанасса саттху дхаммадесанам̣ сутва̄ нагарам̣ пависанака̄ле джетавана̄бхимукхӣ гаччхати, ‘‘кахам̣ гаччхасӣ’’ти ча пут̣т̣ха̄ ‘‘саман̣асса готамасса сантикам̣ гамисса̄ми, ахан̃хи тена саддхим̣ екагандхакут̣ийам̣ васа̄мӣ’’ти ватва̄ ан̃н̃атарасмим̣ титтхийа̄ра̄ме васитва̄ па̄това джетаванамаггам̣ отаритва̄ нагара̄бхимукхӣ а̄гаччхантӣ ‘‘ким̣, сундари, кахам̣ гата̄сӣ’’ти пут̣т̣ха̄ ‘‘саман̣ена готамена саддхим̣ екагандхакут̣ийам̣ васитва̄ там̣ килесаратийа̄ рама̄петва̄ а̄гата̄мхӣ’’ти вадати.

атха те катипа̄хаччайена дхутта̄нам̣ каха̄пан̣е датва̄ ‘‘гаччхатха сундарим̣ ма̄ретва̄ саман̣асса готамасса гандхакут̣ийа̄ самӣпе ма̄ла̄качаварантаре никкхипитва̄ етха̄’’ти вадим̣су. те татха̄ акам̣су. тато титтхийа̄ ‘‘сундарим̣ на пасса̄ма̄’’ти кола̄халам̣ катва̄ ран̃н̃о а̄рочетва̄ ‘‘кахам̣ во а̄сан̇ка̄’’ти вутта̄ ‘‘имесу дивасесу джетаване васати, таттхасса̄ паваттим̣ на джа̄на̄ма̄’’ти ватва̄ ‘‘тена хи гаччхатха, нам̣ вичинатха̄’’ти ран̃н̃а̄ анун̃н̃а̄та̄ аттано упат̣т̣ха̄ке гахетва̄ джетаванам̣ гантва̄ вичинанта̄ ма̄ла̄качаварантаре там̣ дисва̄ ман̃чакам̣ а̄ропетва̄ нагарам̣ павесетва̄ ‘‘саман̣асса готамасса са̄вака̄ ‘саттха̄ра̄ катам̣ па̄пакаммам̣ пат̣иччха̄десса̄ма̄’ти сундарим̣ ма̄ретва̄ ма̄ла̄качаварантаре никкхипим̣сӯ’’ти ран̃н̃о а̄рочайим̣су. ра̄джа̄ ‘‘тена хи гаччхатха, нагарам̣ а̄хин̣д̣атха̄’’ти а̄ха. те нагаравӣтхӣсу ‘‘пассатха саман̣а̄нам̣ сакйапуттийа̄нам̣ камма’’нтиа̄дӣни ватва̄ пуна ран̃н̃о нивесанадва̄рам̣ а̄гамим̣су. ра̄джа̄ сундарийа̄ сарӣрам̣ а̄макасуса̄не ат̣т̣акам̣ а̄ропетва̄ раккха̄песи. са̄ваттхива̄сино т̣хапетва̄ арийаса̄ваке сеса̄ йебхуййена ‘‘пассатха саман̣а̄нам̣ сакйапуттийа̄нам̣ камма’’нтиа̄дӣни ватва̄ антонагарепи бахинагарепи бхиккхӯ аккосанта̄ вичаранти. бхиккхӯ там̣ паваттим̣ татха̄гатасса а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘тена хи тумхепи те мануссе евам̣ пат̣ичодетха̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

306.

‘‘абхӯтава̄дӣ нирайам̣ упети,

йо ва̄пи катва̄ на каромича̄ха;

убхопи те печча сама̄ бхаванти,

нихӣнакамма̄ мануджа̄ параттха̄’’ти.

таттха абхӯтава̄дӣти парасса досам̣ адисва̄ва муса̄ва̄дам̣ катва̄ туччхена парам̣ аббха̄чиккханто. катва̄ти йо ва̄ пана па̄пакаммам̣ катва̄ ‘‘на̄хам̣ етам̣ каромӣ’’ти а̄ха. печча сама̄ бхавантӣти те убхопи джана̄ паралокам̣ гантва̄ нирайам̣ упагаманена гатийа̄ сама̄ бхаванти. гатийева несам̣ париччхинна̄, а̄йу пана несам̣ на париччхиннам̣. бахукан̃хи па̄пакаммам̣ катва̄ чирам̣ нирайе паччанти, париттам̣ катва̄ аппаматтакамева ка̄лам̣. йасма̄ пана несам̣ убхиннампи ла̄макамева каммам̣, тена вуттам̣ – ‘‘нихӣнакамма̄ мануджа̄ параттха̄’’ти. параттха̄ти имасса пана падасса пурато печчападена самбандхо. печча параттха ито гантва̄ те нихӣнакамма̄ паралоке сама̄ бхавантӣти аттхо. десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

ра̄джа̄ ‘‘сундарийа̄ ан̃н̃ехи ма̄ритабха̄вам̣ джа̄на̄тха̄’’ти пурисе уййоджеси. атха те дхутта̄ техи каха̄пан̣ехи сурам̣ пиванта̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ калахам̣ карим̣су. еко екам̣ а̄ха – ‘‘твам̣ сундарим̣ екаппаха̄ренева ма̄ретва̄ ма̄ла̄качаварантаре никкхипитва̄ тато ладдхакаха̄пан̣ехи сурам̣ пиваси, хоту хотӯ’’ти. ра̄джапуриса̄ те дхутте гахетва̄ ран̃н̃о дассесум̣. атха не ра̄джа̄ ‘‘тумхехи са̄ ма̄рита̄’’ти пуччхи. ‘‘а̄ма, дева̄’’ти. ‘‘кехи ма̄ра̄пита̄’’ти? ‘‘ан̃н̃атиттхийехи, дева̄’’ти. ра̄джа̄ титтхийе паккоса̄петва̄ пуччхи. те татхева вадим̣су. тена хи гаччхатха тумхе евам̣ ваданта̄ нагарам̣ а̄хин̣д̣атха – ‘‘айам̣ сундарӣ саман̣асса готамасса аван̣н̣ам̣ а̄ропетука̄мехи амхехи ма̄ра̄пита̄, нева саман̣асса готамасса, на са̄вака̄нам̣ досо аттхи, амха̄камева досо’’ти. те татха̄ карим̣су. ба̄ламаха̄джано тада̄ саддахи, титтхийа̄пи дхутта̄пи пурисавадхадан̣д̣ам̣ па̄пун̣им̣су. тато пат̣т̣ха̄йа буддха̄нам̣ сакка̄ро маха̄ ахосӣти.

сундарӣпарибба̄джика̄ваттху пат̣хамам̣.

2. дуччаритапхалапӣл̣итаваттху

ка̄са̄вакан̣т̣ха̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто дуччаритапхала̄нубха̄вена пӣл̣ите сатте а̄раббха катхеси.

а̄йасма̄ хи моггалла̄но лаккхан̣аттхерена саддхим̣ гиджджхакӯт̣а̄ ороханто ат̣т̣хисан̇кхаликапета̄дӣнам̣ аттабха̄ве дисва̄ ситам̣ каронто лаккхан̣аттхерена ситака̄ран̣ам̣ пут̣т̣хо ‘‘ака̄ло, а̄вусо, имасса пан̃хасса, татха̄гатасса сантике мам̣ пуччхеййа̄сӣ’’ти ватва̄ татха̄гатасса сантике тхерена пут̣т̣хо ат̣т̣хисан̇кхаликапета̄дӣнам̣ дит̣т̣хабха̄вам̣ а̄чиккхитва̄ ‘‘идха̄хам̣, а̄вусо, гиджджхакӯт̣а̄ паббата̄ ороханто аддасам̣ бхиккхум̣ веха̄сам̣ гаччхантам̣, тасса сан̇гха̄т̣ипи а̄дитта̄ сампаджджалита̄ саджотибхӯта̄…пе… ка̄йопи а̄дитто’’тиа̄дина̄ (па̄ра̄. 230; сам̣. ни. 2.218) найена саддхим̣ паттачӣварака̄йабандхана̄дӣхи д̣айхама̄не пан̃ча сахадхаммике а̄рочеси. саттха̄ тесам̣ кассападасабаласса са̄сане паббаджитва̄ паббаджджа̄йа анурӯпам̣ ка̄тум̣ асакконта̄нам̣ па̄пабха̄вам̣ а̄чиккхитва̄ тасмим̣ кхан̣е таттха нисинна̄нам̣ бахӯнам̣ па̄пабхиккхӯнам̣ дуччаритакаммасса випа̄кам̣ дассенто имам̣ га̄тхама̄ха –

307.

‘‘ка̄са̄вакан̣т̣ха̄ бахаво, па̄падхамма̄ асан̃н̃ата̄;

па̄па̄ па̄пехи каммехи, нирайам̣ те упападжджаре’’ти.

таттха ка̄са̄вакан̣т̣ха̄ти ка̄са̄вена паливет̣хитакан̣т̣ха̄. па̄падхамма̄ти ла̄макадхамма̄. асан̃н̃ата̄ти ка̄йа̄дисам̣йамарахита̄, татха̄рӯпа̄ па̄папуггала̄ аттана̄ катехи акусалакаммехи нирайам̣ упападжджанти, те таттха паччитва̄ тато чута̄ випа̄ка̄васесена петесупи евам̣ паччантӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

дуччаритапхалапӣл̣итаваттху дутийам̣.

3. ваггумуда̄тӣрийабхиккхуваттху

сеййо айогул̣оти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ веса̄лим̣ упанисса̄йа маха̄ване вихаранто ваггумуда̄тӣрийе бхиккхӯ а̄раббха катхеси. ваттху уттаримануссадхаммапа̄ра̄джике (па̄ра̄. 193 а̄дайо) а̄гатамева.

тада̄ хи саттха̄ те бхиккхӯ ‘‘ким̣ пана тумхе, бхиккхаве, ударассаттха̄йа гихӣнам̣ ан̃н̃аман̃н̃асса уттаримануссадхаммасса ван̣н̣ам̣ бха̄ситтха̄’’ти ватва̄ техи ‘‘а̄ма, бханте’’ти вутте те бхиккхӯ анекапарийа̄йена гарахитва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

308.

‘‘сеййо айогул̣о бхутто, татто аггисикхӯпамо;

йан̃че бхун̃джеййа дуссӣло, рат̣т̣хапин̣д̣амасан̃н̃ато’’ти.

таттха йан̃че бхун̃джеййа̄ти йам̣ дуссӣло ниссӣлапуггало ка̄йа̄дӣхи асан̃н̃ато рат̣т̣хава̄сӣхи саддха̄йа диннам̣ рат̣т̣хапин̣д̣ам̣ ‘‘саман̣омхӣ’’ти пат̣иджа̄нанто гахетва̄ бхун̃джеййа, татто а̄дитто аггиван̣н̣о айогул̣ова бхутто сеййо сундаратаро. ким̣ ка̄ран̣а̄? таппаччайа̄ хи екова аттабха̄во джха̄йеййа, дуссӣло пана саддха̄деййам̣ бхун̃джитва̄ анека̄нипи джа̄тисата̄ни нирайе паччеййа̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

ваггумуда̄тӣрийабхиккхуваттху татийам̣.

4. кхемакасет̣т̣хипуттаваттху

чатта̄ри т̣ха̄на̄нӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ана̄тхапин̣д̣икасса бха̄гинеййам̣ кхемакам̣ на̄ма сет̣т̣хипуттам̣ а̄раббха катхеси.

со кира абхирӯпо ахоси, йебхуййена иттхийо там̣ дисва̄ ра̄га̄бхибхӯта̄ сакабха̄вена сан̣т̣ха̄тум̣ на̄саккхим̣су. сопи парада̄ракамма̄бхиратова ахоси. атха нам̣ раттим̣ ра̄джапуриса̄ гахетва̄ ран̃н̃о дассесум̣. ра̄джа̄ маха̄сет̣т̣хисса ладжджа̄мӣти там̣ кин̃чи аватва̄ виссаджджа̄песи. со пана нева вирами. атха нам̣ дутийампи татийампи ра̄джапуриса̄ гахетва̄ ран̃н̃о дассесум̣. ра̄джа̄ виссаджджа̄песийева. маха̄сет̣т̣хи, там̣ паваттим̣ сутва̄ там̣ а̄да̄йа саттху сантикам̣ гантва̄ там̣ паваттим̣ а̄рочетва̄, ‘‘бханте, имасса дхаммам̣ десетха̄’’ти а̄ха. саттха̄ тасса сам̣вегакатхам̣ ватва̄ парада̄расевана̄йа досам̣ дассенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

309.

‘‘чатта̄ри т̣ха̄на̄ни наро паматто,

а̄паджджати парада̄рӯпасевӣ;

апун̃н̃ала̄бхам̣ на ника̄масеййам̣,

ниндам̣ татӣйам̣ нирайам̣ чатуттхам̣.

310.

‘‘апун̃н̃ала̄бхо ча гатӣ ча па̄пика̄,

бхӣтасса бхӣта̄йа ратӣ ча тхокика̄;

ра̄джа̄ ча дан̣д̣ам̣ гарукам̣ пан̣ети,

тасма̄ наро парада̄рам̣ на севе’’ти.

таттха т̣ха̄на̄нӣти дуккхака̄ран̣а̄ни. паматтоти сативоссаггена саманна̄гато. а̄паджджатӣти па̄пун̣а̄ти. парада̄рӯпасевӣти парада̄рам̣ упасеванто уппатхача̄рӣ. апун̃н̃ала̄бханти акусалала̄бхам̣. на ника̄масеййанти йатха̄ иччхати, евам̣ сеййам̣ алабхитва̄ аниччхитам̣ париттакамева ка̄лам̣ сеййам̣ лабхати. апун̃н̃ала̄бхо ча̄ти евам̣ тасса айан̃ча апун̃н̃ала̄бхо, тена ча апун̃н̃ена нирайасан̇кха̄та̄ па̄пика̄ гати хоти. ратӣ ча тхокика̄ти йа̄ тасса бхӣтасса бхӣта̄йа иттхийа̄ саддхим̣ рати, са̄пи тхокика̄ паритта̄ хоти. гаруканти ра̄джа̄ ча хаттхаччхеда̄дивасена гарукам̣ дан̣д̣ам̣ пан̣ети. тасма̄ти йасма̄ парада̄рам̣ севанто ета̄ни апун̃н̃а̄дӣни па̄пун̣а̄ти, тасма̄ парада̄рам̣ на севеййа̄ти аттхо.

десана̄васа̄не кхемако сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. тато пат̣т̣ха̄йа маха̄джано сукхам̣ вӣтина̄меси. ким̣ панасса пуббакамманти? со кира кассапабуддхака̄ле уттамамалло хутва̄ две суван̣н̣апат̣а̄ка̄ дасабаласса кан̃чанатхӯпе а̄ропетва̄ паттханам̣ пат̣т̣хапеси ‘‘т̣хапетва̄ н̃а̄тиса̄лохититтхийо авасеса̄ мам̣ дисва̄ раджджантӯ’’ти. идамасса пуббакамманти. тена там̣ ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не дисва̄ паресам̣ иттхийо сакабха̄вена сан̣т̣ха̄тум̣ на̄саккхим̣сӯти.

кхемакасет̣т̣хипуттаваттху чатуттхам̣.

5. дуббачабхиккхуваттху

кусо йатха̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ дуббачабхиккхум̣ а̄раббха катхеси.

еко кира бхиккху асан̃чичча екам̣ тин̣ам̣ чхиндитва̄ куккучче уппанне екам̣ бхиккхум̣ упасан̇камитва̄, ‘‘а̄вусо, йо тин̣ам̣ чхиндати, тасса ким̣ хотӣ’’ти там̣ аттана̄ катабха̄вам̣ а̄рочетва̄ пуччхи. атха нам̣ итаро ‘‘твам̣ тин̣асса чхиннака̄ран̣а̄ кин̃чи хотӣти сан̃н̃ам̣ кароси, на еттха кин̃чи хоти, десетва̄ пана муччатӣ’’ти ватва̄ сайампи убхохи хаттхехи тин̣ам̣ лун̃читва̄ аггахеси. бхиккхӯ там̣ паваттим̣ саттху а̄рочесум̣. саттха̄ там̣ бхиккхум̣ анекапарийа̄йена вигарахитва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

311.

‘‘кусо йатха̄ дуггахито, хаттхамева̄нукантати;

са̄ман̃н̃ам̣ дуппара̄мат̣т̣хам̣, нирайа̄йупакад̣д̣хати.

312.

‘‘йам̣ кин̃чи ситхилам̣ каммам̣, сам̣килит̣т̣хан̃ча йам̣ ватам̣;

сан̇кассарам̣ брахмачарийам̣, на там̣ хоти махаппхалам̣.

313.

‘‘кайира̄ че кайира̄тхенам̣, дал̣хаменам̣ параккаме;

ситхило хи парибба̄джо, бхиййо а̄кирате раджа’’нти.

таттха кусоти йам̣ кин̃чи тикхин̣адха̄рам̣ тин̣ам̣ антамасо та̄лапан̣н̣ампи, йатха̄ со кусо йена дуггахито, тасса хаттхам̣ анукантати пха̄лети, евамева саман̣адхаммасан̇кха̄там̣ са̄ман̃н̃ампи кхан̣д̣асӣла̄дита̄йа дуппара̄мат̣т̣хам̣ нирайа̄йупакад̣д̣хати, нирайе ниббатта̄петӣти аттхо. ситхиланти олӣйитва̄ каран̣ена ситхилага̄хам̣ катва̄ катам̣ йам̣кин̃чи каммам̣. сам̣килит̣т̣ханти весийа̄дикесу агочаресу чаран̣ена сам̣килит̣т̣хам̣. сан̇кассаранти сан̇ка̄хи саритаббам̣, упосатхакичча̄дӣсу ан̃н̃атаракиччена саннипатитампи сан̇гхам̣ дисва̄ ‘‘аддха̄ име мама чарийам̣ н̃атва̄ мам̣ уккхипитука̄ма̄ва саннипатита̄’’ти евам̣ аттано а̄сан̇ка̄хи саритам̣ уссан̇китам̣ парисан̇китам̣. на там̣ хотӣти там̣ еварӯпам̣ саман̣адхаммасан̇кха̄там̣ брахмачарийам̣ тасса пуггаласса махаппхалам̣ на хоти, тасса махаппхала̄бха̄венева бхиккхада̄йака̄намписса на махаппхалам̣ хотӣти аттхо. кайира̄ чети тасма̄ йам̣ каммам̣ кареййа, там̣ кареййа̄тхева. дал̣хаменам̣ параккамети тхиракатамева катва̄ аваттасама̄да̄но хутва̄ енам̣ кайира̄. парибба̄джоти ситхилабха̄вена като кхан̣д̣а̄дибха̄ваппатто саман̣адхаммо. бхиййо а̄кирате раджанти аббхантаре виджджама̄нам̣ ра̄гараджа̄дим̣ еварӯпо саман̣адхаммо апанетум̣ на саккоти, атха кхо тасса упари апарампи ра̄гараджа̄дим̣ а̄киратӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣су, сопи бхиккху сам̣варе т̣хатва̄ паччха̄ випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ арахаттам̣ па̄пун̣ӣти.

дуббачабхиккхуваттху пан̃чамам̣.

6. исса̄пакатиттхиваттху

акатанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ исса̄пакатам̣ иттхим̣ а̄раббха катхеси.

тасса̄ кира са̄мико ека̄йа гехада̄сийа̄ саддхим̣ сантхавам̣ ака̄си. са̄ исса̄паката̄ там̣ да̄сим̣ хаттхапа̄десу бандхитва̄ тасса̄ кан̣н̣ана̄сам̣ чхиндитва̄ екасмим̣ гул̣хагаббхе паккхипитва̄ два̄рам̣ пидахитва̄ тасса каммасса аттана̄ катабха̄вам̣ пат̣иччха̄детум̣ ‘‘ехи, аййа, виха̄рам̣ гантва̄ дхаммам̣ сун̣исса̄ма̄’’ти са̄микам̣ а̄да̄йа виха̄рам̣ гантва̄ дхаммам̣ сун̣антӣ нисӣди. атхасса̄ а̄гантукан̃а̄така̄ гехам̣ а̄гантва̄ два̄рам̣ виваритва̄ там̣ виппака̄рам̣ дисва̄ да̄сим̣ мочайим̣су. са̄ виха̄рам̣ гантва̄ чатупарисамаджджхе т̣хита̄ таматтхам̣ дасабаласса а̄рочеси. саттха̄ тасса̄ вачанам̣ сутва̄ ‘‘дуччаритам̣ на̄ма ‘идам̣ ме ан̃н̃е на джа̄нантӣ’ти аппаматтакампи на ка̄таббам̣, ан̃н̃асмим̣ аджа̄нантепи сучаритамева ка̄таббам̣. пат̣иччха̄детва̄ катампи хи дуччаритам̣ на̄ма паччха̄нута̄пам̣ кароти, сучаритам̣ па̄моджджамева джанетӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

314.

‘‘акатам̣ дуккат̣ам̣ сеййо, паччха̄ таппати дуккат̣ам̣;

катан̃ча сукатам̣ сеййо, йам̣ катва̄ на̄нутаппатӣ’’ти.

таттха дуккат̣анти са̄ваджджам̣ апа̄йасам̣ваттаникам̣ каммам̣ акатамева сеййо варам̣ уттамам̣. паччха̄ таппатӣти тан̃хи ануссарита̄нуссаритака̄ле таппатийева. сукатанти анаваджджам̣ пана сукхада̄йакам̣ сугатисам̣ваттаникамева каммам̣ катам̣ сеййо. йам̣ катва̄ти йам̣ каммам̣ катва̄ паччха̄ ануссаран̣ака̄ле на таппати на̄нутаппати, соманассаджа̄това хоти, там̣ каммам̣ варанти аттхо.

десана̄васа̄не упа̄сако ча са̄ ча иттхӣ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су. тан̃ча пана да̄сим̣ таттхева бхуджиссам̣ катва̄ дхаммача̄риним̣ карим̣сӯти.

исса̄пакатиттхиваттху чхат̣т̣хам̣.

7. самбахулабхиккхуваттху

нагарам̣ йатха̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто самбахуле а̄гантуке бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

те кира екасмим̣ паччанте вассам̣ упагантва̄ пат̣хамама̄се сукхам̣ вихарим̣су. маджджхимама̄се чора̄ а̄гантва̄ тесам̣ гочарага̄мам̣ пахаритва̄ карамаре гахетва̄ агамам̣су. тато пат̣т̣ха̄йа манусса̄ чора̄нам̣ пат̣иба̄ханаттха̄йа там̣ паччантанагарам̣ абхисан̇кхаронта̄ те бхиккхӯ саккаччам̣ упат̣т̣ха̄тум̣ ока̄сам̣ на лабхим̣су. те апха̄сукам̣ вассам̣ васитва̄ вуттхавасса̄ саттху дассана̄йа са̄ваттхим̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. саттха̄ техи саддхим̣ катапат̣исантха̄ро ‘‘ким̣, бхиккхаве, сукхам̣ васиттха̄’’ти пуччхитва̄, ‘‘бханте, майам̣ пат̣хамама̄самева сукхам̣ васимха̄, маджджхимама̄се чора̄ га̄мам̣ пахарим̣су, тато пат̣т̣ха̄йа манусса̄ нагарам̣ абхисан̇кхаронта̄ саккаччам̣ упат̣т̣ха̄тум̣ ока̄сам̣ на лабхим̣су. тасма̄ апха̄сукам̣ вассам̣ васимха̄’’ти вутте ‘‘алам̣, бхиккхаве, ма̄ чинтайиттха, пха̄сувиха̄ро на̄ма ниччака̄лам̣ дуллабхо, бхиккхуна̄ на̄ма йатха̄ те манусса̄ нагарам̣ гопайим̣су, евам̣ аттабха̄вамева гопайитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

315.

‘‘нагарам̣ йатха̄ паччантам̣, гуттам̣ сантараба̄хирам̣;

евам̣ гопетха атта̄нам̣, кхан̣о во ма̄ упаччага̄;

кхан̣а̄тӣта̄ хи сочанти, нирайамхи самаппита̄’’ти.

таттха сантараба̄хиранти, бхиккхаве, йатха̄ техи мануссехи там̣ паччантанагарам̣ два̄рапа̄ка̄ра̄дӣни тхира̄ни каронтехи саантарам̣, ат̣т̣а̄лакапарикха̄дӣни тхира̄ни каронтехи саба̄хиранти сантараба̄хирам̣ сугуттам̣ катам̣, евам̣ тумхепи сатим̣ упат̣т̣хапетва̄ аджджхаттика̄ни чха два̄ра̄ни пидахитва̄ два̄рараккхикам̣ сатим̣ ависсаджджетва̄ йатха̄ гайхама̄на̄ни ба̄хира̄ни чха а̄йатана̄ни аджджхаттика̄нам̣ упагха̄та̄йа сам̣ваттанти, татха̄ аггахан̣ена та̄нипи тхира̄ни катва̄ тесам̣ аппавеса̄йа два̄рараккхикам̣ сатим̣ аппаха̄йа вичаранта̄ атта̄нам̣ гопетха̄ти аттхо. кхан̣о во ма̄ упаччага̄ти йо хи евам̣ атта̄нам̣ на гопети, там̣ пуггалам̣ айам̣ буддхуппа̄дакхан̣о маджджхимадесе уппаттикхан̣о самма̄дит̣т̣хийа̄ пат̣иладдхакхан̣о чханнам̣ а̄йатана̄нам̣ авекаллакхан̣оти саббопи айам̣ кхан̣о атиккамати, со кхан̣о тумхе ма̄ атиккамату. кхан̣а̄тӣта̄ти йе хи там̣ кхан̣ам̣ атӣта̄, те ча пуггале со ча кхан̣о атӣто, те нирайамхи самаппита̄ хутва̄ таттха ниббаттитва̄ сочантӣти аттхо.

десана̄васа̄не те бхиккхӯ уппаннасам̣вега̄ арахатте патит̣т̣хахим̣сӯти.

самбахулабхиккхуваттху саттамам̣.

8. ниган̣т̣хаваттху

аладжджита̄йети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ниган̣т̣хе а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи дивасе бхиккхӯ ниган̣т̣хе дисва̄ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣, ‘‘а̄вусо, саббасо аппат̣иччханнехи ачелакехи име ниган̣т̣ха̄ варатара̄, йе екам̣ пуримапассампи та̄ва пат̣иччха̄денти, сахирика̄ ман̃н̃е ете’’ти. там̣ сутва̄ ниган̣т̣ха̄ ‘‘на майам̣ етена ка̄ран̣ена пат̣иччха̄дема, пам̣сураджа̄дайо пана пуггала̄ ева, джӣвитиндрийапат̣ибаддха̄ ева, те но бхиккха̄бха̄джанесу ма̄ патим̣сӯти имина̄ ка̄ран̣ена пат̣иччха̄дема̄’’ти ватва̄ техи саддхим̣ ва̄дапат̣ива̄давасена бахум̣ катхам̣ катхесум̣. бхиккхӯ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ нисиннака̄ле там̣ паваттим̣ а̄рочесум̣. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, аладжджитаббена ладжджитва̄ ладжджитаббена аладжджама̄на̄ на̄ма дуггатипара̄йан̣а̄ва хонтӣ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

316.

‘‘аладжджита̄йе ладжджанти, ладжджита̄йе на ладжджаре;

миччха̄дит̣т̣хисама̄да̄на̄, сатта̄ гаччханти дуггатим̣.

317.

‘‘абхайе бхайадассино, бхайе ча̄бхайадассино;

миччха̄дит̣т̣хисама̄да̄на̄, сатта̄ гаччханти дуггати’’нти.

таттха аладжджита̄йети аладжджитаббена. бхиккха̄бха̄джанан̃хи аладжджитаббам̣ на̄ма, те пана там̣ пат̣иччха̄детва̄ вичаранта̄ тена ладжджанти на̄ма. ладжджита̄йети апат̣иччханнена хирикопӣнан̇гена ладжджитаббена. те пана там̣ апат̣иччха̄детва̄ вичаранта̄ ладжджита̄йе на ладжджанти на̄ма. тена тесам̣ аладжджитаббена ладжджитам̣ ладжджитаббена аладжджитам̣ туччхагахан̣абха̄вена ча ан̃н̃атха̄гахан̣абха̄вена ча миччха̄дит̣т̣хи хоти. там̣ сама̄дийитва̄ вичаранта̄ пана те миччха̄дит̣т̣хисама̄да̄на̄ сатта̄ нирайа̄дибхедам̣ дуггатим̣ гаччхантӣти аттхо. абхайети бхиккха̄бха̄джанам̣ нисса̄йа ра̄гадосамохама̄надит̣т̣хикилесадуччаритабхайа̄нам̣ ануппаджджанато бхиккха̄бха̄джанам̣ абхайам̣ на̄ма, бхайена там̣ пат̣иччха̄дента̄ пана абхайе бхайадассино на̄ма. хирикопӣнан̇гам̣ пана нисса̄йа ра̄га̄дӣнам̣ уппаджджанато там̣ бхайам̣ на̄ма, тасса апат̣иччха̄данена бхайе ча̄бхайадассино. тасса там̣ айатха̄гахан̣асса сама̄диннатта̄ миччха̄дит̣т̣хисама̄да̄на̄ сатта̄ дуггахим̣ гаччхантӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ ниган̣т̣ха̄ сам̣виггама̄наса̄ паббаджим̣су, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

ниган̣т̣хаваттху ат̣т̣хамам̣.

9. титтхийаса̄вакаваттху

аваджджети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто титтхийаса̄ваке а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе ан̃н̃атиттхийаса̄вака̄ аттано путте самма̄дит̣т̣хика̄нам̣ упа̄сака̄нам̣ путтехи саддхим̣ сапарива̄ре кӣл̣ама̄не дисва̄ гехам̣ а̄гатака̄ле ‘‘на во саман̣а̄ сакйапуттийа̄ вандитабба̄, на̄пи тесам̣ виха̄рам̣ пависитабба’’нти сапатхам̣ ка̄райим̣су. те екадивасам̣ джетаванавиха̄расса бахидва̄ракот̣т̣хакаса̄манте кӣл̣анта̄ пипа̄сита̄ ахесум̣. атхекам̣ упа̄сакада̄ракам̣ ‘‘твам̣ еттха гантва̄ па̄нӣйам̣ пивитва̄ амха̄кампи а̄хара̄хӣ’’ти пахин̣им̣су. со виха̄рам̣ пависитва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ па̄нӣйам̣ пивитва̄ таматтхам̣ а̄рочеси. атха нам̣ саттха̄ ‘‘твамева па̄нӣйам̣ пивитва̄ гантва̄ итарепи па̄нӣйапиванаттха̄йа идхева песехӣ’’ти а̄ха. со татха̄ ака̄си. те а̄гантва̄ па̄нӣйам̣ пивим̣су. саттха̄ те паккоса̄петва̄ тесам̣ саппа̄йам̣ дхаммакатхам̣ катхетва̄ те ачаласаддхе катва̄ саран̣есу ча сӣлесу ча патит̣т̣ха̄песи. те сака̄ни геха̄ни гантва̄ таматтхам̣ ма̄та̄питӯнам̣ а̄рочесум̣. атха несам̣ ма̄та̄питаро ‘‘путтака̄ но випаннадит̣т̣хика̄ джа̄та̄’’ти доманассаппатта̄ паридевим̣су. атха тесам̣ чхека̄ самбахула̄ пат̣ивиссака̄ манусса̄ а̄гантва̄ доманассавӯпасаманаттха̄йа дхаммам̣ катхайим̣су. те тесам̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘име да̄раке саман̣асса готамассева ниййа̄десса̄ма̄’’ти махантена н̃а̄тиган̣ена саддхим̣ виха̄рам̣ найим̣су. саттха̄ тесам̣ аджджха̄сайам̣ олокетва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

318.

‘‘авадждже ваджджаматино, вадждже ча̄ваджджадассино;

миччха̄дит̣т̣хисама̄да̄на̄, сатта̄ гаччханти дуггатим̣.

319.

‘‘ваджджан̃ча ваджджато н̃атва̄, аваджджан̃ча аваджджато;

самма̄дит̣т̣хисама̄да̄на̄, сатта̄ гаччханти суггати’’нти.

таттха аваджджети дасаваттхука̄йа самма̄дит̣т̣хийа̄, тасса̄ упаниссайабхӯте дхамме ча. ваджджаматиноти ваджджам̣ иданти уппаннаматино. дасаваттхука̄йа миччха̄дит̣т̣хийа̄ пана тасса̄ упаниссайабхӯте дхамме ча аваджджадассино, етисса̄ аваджджам̣ ваджджато ваджджан̃ча аваджджато н̃атва̄ гахан̣асан̇кха̄та̄йа миччха̄дит̣т̣хийа̄ сама̄диннатта̄ миччха̄дит̣т̣хисама̄да̄на̄ сатта̄ дуггатим̣ гаччхантӣти аттхо. дутийага̄тха̄йа вуттавипарийа̄йена аттхо ведитаббо.

десана̄васа̄не саббепи те тӣсу саран̣есу патит̣т̣ха̄йа апара̄парам̣ дхаммам̣ сун̣анта̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣сӯти.

титтхийаса̄вакаваттху навамам̣.

нирайаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

два̄вӣсатимо вагго.

23. на̄гавагго

1. аттадантаваттху

ахам̣ на̄го ва̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ косамбийам̣ вихаранто атта̄нам̣ а̄раббха катхеси. ваттху аппама̄даваггасса а̄дига̄тха̄ван̣н̣ана̄йа виттха̄ритамева. вуттан̃хетам̣ таттха (дха. па. ат̣т̣ха. 1.са̄ма̄вативаттху) –

ма̄ган̣д̣ийа̄ та̄сам̣ кин̃чи ка̄тум̣ асаккун̣итва̄ ‘‘саман̣асса готамассева каттаббам̣ карисса̄мӣ’’ти на̄гара̄нам̣ лан̃джам̣ датва̄ ‘‘саман̣ам̣ готамам̣ антонагарам̣ пависитва̄ чарантам̣ да̄сакаммакарапорисехи саддхим̣ аккосетва̄ парибха̄сетва̄ пала̄петха̄’’ти а̄н̣а̄песи. миччха̄дит̣т̣хика̄ тӣсу ратанесу аппасанна̄ антонагарам̣ павит̣т̣хам̣ саттха̄рам̣ анубандхитва̄ ‘‘чороси ба̄лоси мӯл̣хоси тхеноси от̣т̣хоси гон̣оси гадрабхоси нерайикоси тираччха̄нагатоси, наттхи туйхам̣ сугати, дуггатийева туйхам̣ па̄т̣икан̇кха̄’’ти дасахи аккосаваттхӯхи аккосанти парибха̄санти. там̣ сутва̄ а̄йасма̄ а̄нандо саттха̄рам̣ етадавоча – ‘‘бханте, име на̄гара̄ амхе аккосанти парибха̄санти, ито ан̃н̃аттха гаччха̄ма̄’’ти. ‘‘кухим̣, а̄нанда̄’’ти? ‘‘ан̃н̃ам̣ нагарам̣, бханте’’ти. ‘‘таттха мануссесу аккосантесу парибха̄сантесу пуна каттха гамисса̄ма̄нанда̄’’ти. ‘‘татопи ан̃н̃ам̣ нагарам̣, бханте’’ти. ‘‘таттха мануссесу аккосантесу парибха̄сантесу кухим̣ гамисса̄ма̄нанда̄’’ти. ‘‘татопи ан̃н̃ам̣ нагарам̣, бханте’’ти. ‘‘а̄нанда, на евам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, йаттха адхикаран̣ам̣ уппаннам̣, таттхева тасмим̣ вӯпасанте ан̃н̃аттха гантум̣ ват̣т̣ати, ке пана те, а̄нанда, аккосантӣ’’ти. ‘‘бханте, да̄сакаммакаре упа̄да̄йа саббе аккосантӣ’’ти. ‘‘ахам̣, а̄нанда, сан̇га̄мам̣ отин̣н̣ахаттхисадисо. сан̇га̄мам̣ отин̣н̣ахаттхино хи чатӯхи диса̄хи а̄гате саре сахитум̣ бха̄ро, татхева бахӯхи дуссӣлехи катхитакатха̄нам̣ саханам̣ на̄ма майхам̣ бха̄ро’’ти ватва̄ атта̄нам̣ а̄раббха дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

320.

‘‘ахам̣ на̄гова сан̇га̄ме, ча̄пато патитам̣ сарам̣;

атива̄кйам̣ титиккхиссам̣, дуссӣло хи бахуджджано.

321.

‘‘дантам̣ найанти самитим̣, дантам̣ ра̄джа̄бхирӯхати;

данто сет̣т̣хо мануссесу, йотива̄кйам̣ титиккхати.

322.

‘‘варамассатара̄ данта̄, а̄джа̄нӣйа̄ ча синдхава̄;

кун̃джара̄ ча маха̄на̄га̄, аттаданто тато вара’’нти.

таттха на̄гова̄ти хаттхӣ вийа. ча̄пато патитанти дхануто муттам̣. атива̄кйанти ат̣т̣хаанарийавоха̄равасена паваттам̣ вӣтиккамавачанам̣. титиккхиссанти йатха̄ сан̇га̄ма̄вачаро суданто маха̄на̄го кхамо саттипаха̄ра̄дӣни ча̄пато муччитва̄ аттани патите саре авихан̃н̃ама̄но титиккхати, евамева еварӯпам̣ атива̄кйам̣ титиккхиссам̣, сахисса̄мӣти аттхо. дуссӣло хӣти айан̃хи локийамаха̄джано бахудуссӣло аттано аттано ручивасена ва̄чам̣ ниччха̄ретва̄ гхат̣т̣енто чарати, таттха адхива̄санам̣ аджджхупеккханамева мама бха̄ро. самитинти уййа̄накӣл̣аман̣д̣ала̄дӣсу маха̄джанамаджджхам̣ гаччханта̄ дантамева гон̣аджа̄тим̣ ва̄ ассаджа̄тим̣ ва̄ йа̄не йоджетва̄ найанти. ра̄джа̄ти татха̄рӯпехева ва̄ханехи гаччханто ра̄джа̄пи дантамева абхирӯхати. мануссесӯти мануссесупи чатӯхи арийамаггехи данто ниббисеванова сет̣т̣хо. йотива̄кйанти йо еварӯпам̣ атиккамавачанам̣ пунаппунам̣ вуччама̄нампи титиккхати на пат̣иппхарати на вихан̃н̃ати, еварӯпо данто сет̣т̣хоти аттхо.

ассатара̄ти вал̣ава̄йа гадрабхена джа̄та̄. а̄джа̄нӣйа̄ти йам̣ ассадамаса̄ратхи ка̄ран̣ам̣ ка̄рети, тасса кхиппам̣ джа̄нанасаматтха̄. синдхава̄ти синдхаварат̣т̣хе джа̄та̄ асса̄. маха̄на̄га̄ти кун̃джарасан̇кха̄та̄ маха̄хаттхино. аттадантоти ете ассатара̄ ча синдхава̄ ча кун̃джара̄ ча данта̄ва варам̣, на аданта̄. йо пана чатӯхи арийамаггехи аттано дантата̄йа аттаданто ниббисевано, айам̣ татопи варам̣, саббехипи етехи уттаритароти аттхо.

десана̄васа̄не лан̃джам̣ гахетва̄ вӣтхисин̇гха̄т̣ака̄дӣсу т̣хатва̄ аккосанто парибха̄санто саббопи со маха̄джано сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣ӣти.

аттадантаваттху пат̣хамам̣.

2. хаттха̄чарийапуббакабхиккхуваттху

на хи етехӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ хаттха̄чарийапуббакам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси.

со кира екадивасам̣ ачираватӣнадӣтӣре хаттхидамакам̣ ‘‘екам̣ хаттхим̣ дамесса̄мӣ’’ти аттана̄ иччхитам̣ ка̄ран̣ам̣ сиккха̄петум̣ асакконтам̣ дисва̄ самӣпе т̣хите бхиккхӯ а̄мантетва̄ а̄ха – ‘‘а̄вусо, саче айам̣ хаттха̄чарийо имам̣ хаттхим̣ асукат̣т̣ха̄не на̄ма виджджхеййа, кхиппамева имам̣ ка̄ран̣ам̣ сиккха̄пеййа̄’’ти. со тасса катхам̣ сутва̄ татха̄ катва̄ там̣ хаттхим̣ судантам̣ дамеси. те бхиккхӯ там̣ паваттим̣ саттху а̄рочесум̣. саттха̄ там̣ бхиккхум̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира тайа̄ евам̣ вутта’’нти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте вигарахитва̄ ‘‘ким̣ те, могхапуриса, хаттхийа̄нена ва̄ ан̃н̃ена ва̄ дантена. на хи етехи йа̄нехи агатапуббам̣ т̣ха̄нам̣ гантум̣ саматтха̄ на̄ма аттхи, аттана̄ пана судантена сакка̄ агатапуббам̣ т̣ха̄нам̣ гантум̣, тасма̄ атта̄намева дамехи, ким̣ те етесам̣ даманена̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

323.

‘‘на хи етехи йа̄нехи, гаччхеййа агатам̣ дисам̣;

йатха̄ттана̄ судантена, данто дантена гаччхатӣ’’ти.

тассаттхо – йа̄ни та̄ни хаттхийа̄на̄дӣни йа̄на̄ни, на хи етехи йа̄нехи кочи пуггало супинантенапи агатапуббатта̄ ‘‘агата’’нти сан̇кха̄там̣ нибба̄надисам̣ татха̄ гаччхеййа, йатха̄ пуббабха̄ге индрийадамена апарабха̄ге арийамаггабха̄вана̄йа судантена данто ниббисевано саппан̃н̃о пуггало там̣ агатапуббам̣ дисам̣ гаччхати, дантабхӯмим̣ па̄пун̣а̄ти. тасма̄ аттадаманамева тато варанти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

хаттха̄чарийапуббакабхиккхуваттху дутийам̣.

3. париджин̣н̣абра̄хман̣апуттаваттху

дханапа̄лоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ са̄ваттхийам̣ вихаранто ан̃н̃атарасса париджин̣н̣абра̄хман̣асса путте а̄раббха катхеси.

са̄ваттхийам̣ киреко бра̄хман̣о ат̣т̣хасатасахассавибхаво вайаппатта̄нам̣ чатуннам̣ путта̄нам̣ а̄ва̄хам̣ катва̄ чатта̄ри сатасахасса̄ни ада̄си. атхасса бра̄хман̣ийа̄ ка̄лаката̄йа путта̄ саммантайим̣су – ‘‘саче айам̣ ан̃н̃ам̣ бра̄хман̣им̣ а̄нессати, тасса̄ куччхийам̣ ниббатта̄нам̣ васена куласантакам̣ бхиджджиссати, ханда нам̣ майам̣ сан̇ган̣хисса̄ма̄’’ти те там̣ пан̣ӣтехи гха̄саччха̄дана̄дӣхи упат̣т̣хаханта̄ хаттхапа̄дасамба̄хана̄дӣни каронта̄ упат̣т̣хахитва̄ екадивасамасса дива̄ нидда̄йитва̄ вут̣т̣хитасса хаттхапа̄де самба̄ханта̄ па̄т̣ийеккам̣ гхара̄ва̄се а̄дӣнавам̣ ватва̄ ‘‘майам̣ тумхе имина̄ нӣха̄рена йа̄ваджӣвам̣ упат̣т̣хахисса̄ма, сесадханампи но детха̄’’ти йа̄чим̣су. бра̄хман̣о пуна екекасса сатасахассам̣ датва̄ аттано ниваттхапа̄рупанаматтам̣ т̣хапетва̄ саббам̣ упабхогапарибхогам̣ чатта̄ро кот̣т̣ха̄се катва̄ ниййа̄деси. там̣ джет̣т̣хапутто катипа̄хам̣ упат̣т̣хахи. атха нам̣ екадивасам̣ нхатва̄ а̄гаччхантам̣ два̄ракот̣т̣хаке т̣хатва̄ сун̣ха̄ евама̄ха – ‘‘ким̣ тайа̄ джет̣т̣хапуттасса сатам̣ ва̄ сахассам̣ ва̄ атирекам̣ диннам̣ аттхи, нану саббесам̣ две две сатасахасса̄ни динна̄ни, ким̣ сесапутта̄нам̣ гхарасса маггам̣ на джа̄на̄сӣ’’ти. сопи ‘‘насса васалӣ’’ти куджджхитва̄ ан̃н̃асса гхарам̣ агама̄си. татопи катипа̄хаччайена имина̄ва упа̄йена пала̄пито ан̃н̃асса̄ти евам̣ екагхарампи павесанам̣ алабхама̄но пан̣д̣аран̇гапаббаджджам̣ паббаджитва̄ бхиккха̄йа чаранто ка̄ла̄намаччайена джара̄джин̣н̣о дуббходжанадуккхасеййа̄хи мила̄тасарӣро бхиккха̄йа чаранто а̄гамма пӣт̣хика̄йа нипанно ниддам̣ оккамитва̄ ут̣т̣ха̄йа нисинно атта̄нам̣ олокетва̄ путтесу аттано патит̣т̣хам̣ апассанто чинтеси – ‘‘саман̣о кира готамо аббха̄кут̣ико утта̄намукхо сукхасамбха̄со пат̣исантха̄ракусало, сакка̄ саман̣ам̣ готамам̣ упасан̇камитва̄ пат̣исантха̄рам̣ лабхиту’’нти. со нива̄санапа̄рупанам̣ сан̣т̣ха̄петва̄ бхиккхабха̄джанам̣ гахетва̄ дан̣д̣ама̄да̄йа бхагавато сантикам̣ агама̄си. вуттампи четам̣ (сам̣. ни. 1.200) –

атха кхо ан̃н̃атаро бра̄хман̣амаха̄са̄ло лӯкхо лӯкхапа̄вуран̣о йена бхагава̄ тенупасан̇ками, упасан̇камитва̄ екамантам̣ нисӣди. саттха̄ екамантам̣ нисиннена тена саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ етадавоча – ‘‘кинну твам̣, бра̄хман̣а, лӯкхо лӯкхапа̄вуран̣о’’ти. идха ме, бхо готама, чатта̄ро путта̄, те мам̣ да̄рехи сам̣пуччха гхара̄ никкха̄ментӣти. тена хи твам̣, бра̄хман̣а, има̄ га̄тха̄йо парийа̄пун̣итва̄ сабха̄йам̣ маха̄джанака̄йе саннипатите путтесу ча саннисиннесу бха̄сассу –

‘‘йехи джа̄техи нандиссам̣, йесан̃ча бхавамиччхисам̣;

те мам̣ да̄рехи сам̣пуччха, са̄ва ва̄ренти сӯкарам̣.

‘‘асанта̄ кира мам̣ джамма̄, та̄та та̄та̄ти бха̄саре;

раккхаса̄ путтарӯпена, те джаханти вайогатам̣.

‘‘ассова джин̣н̣о ниббхого, кха̄дана̄ апанӣйати;

ба̄лака̄нам̣ пита̄ тхеро, пара̄га̄ресу бхиккхати.

‘‘дан̣д̣ова кира ме сеййо, йан̃че путта̄ анассава̄;

чан̣д̣ампи гон̣ам̣ ва̄рети, атхо чан̣д̣ампи куккурам̣.

‘‘андхака̄ре пуре хоти, гамбхӣре га̄дхамедхати;

дан̣д̣асса а̄нубха̄вена, кхалитва̄ патитит̣т̣хатӣ’’ти. (сам̣. ни. 1.200);

со бхагавато сантике та̄ га̄тха̄йо угган̣хитва̄ татха̄рӯпе бра̄хман̣а̄нам̣ сама̄гамадивасе сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣итесу путтесу там̣ сабхам̣ ога̄хитва̄ бра̄хман̣а̄нам̣ маджджхе маха̄рахесу а̄санесу нисиннесу ‘‘айам̣ ме ка̄ло’’ти сабха̄йа маджджхе пависитва̄ хаттхам̣ уккхипитва̄ ‘‘ахам̣, бхо, тумха̄кам̣ га̄тха̄йо бха̄ситука̄мо, сун̣иссатха̄’’ти ватва̄ ‘‘бха̄сассу, бра̄хман̣а, сун̣ома̄’’ти вутте т̣хитакова абха̄си. тена ча самайена манусса̄нам̣ ваттам̣ хоти ‘‘йо ма̄та̄питӯнам̣ сантакам̣ кха̄данто ма̄та̄питаро на посети, со ма̄ретаббо’’ти. тасма̄ те бра̄хман̣апутта̄ питу па̄десу патитва̄ ‘‘джӣвитам̣ но, та̄та, детха̄’’ти йа̄чим̣су. со питу хадайамудута̄йа ‘‘ма̄ ме, бхо, путтаке вина̄сайиттха, посессанти ма’’нти а̄ха. атхасса путте манусса̄ а̄хам̣су – ‘‘саче, бхо, аджджа пат̣т̣ха̄йа питарам̣ на самма̄ пат̣иджаггиссатха, гха̄тесса̄ма во’’ти. те бхӣта̄ питарам̣ пӣт̣хе нисӣда̄петва̄ сайам̣ уккхипитва̄ гехам̣ нетва̄ сарӣрам̣ телена аббхан̃джитва̄ уббат̣т̣етва̄ гандхачун̣н̣а̄дӣхи нха̄петва̄ бра̄хман̣ийо паккоса̄петва̄ ‘‘аджджа пат̣т̣ха̄йа амха̄кам̣ питарам̣ самма̄ пат̣иджаггатха, саче тумхе пама̄дам̣ а̄паджджиссатха, нигган̣хисса̄ма во’’ти ватва̄ пан̣ӣтабходжанам̣ бходжесум̣.

бра̄хман̣о субходжанан̃ча сукхасеййан̃ча а̄гамма катипа̄хаччайена сан̃джа̄табало пӣн̣индрийо аттабха̄вам̣ олокетва̄ ‘‘айам̣ ме сампатти саман̣ам̣ готамам̣ нисса̄йа ладдха̄’’ти пан̣н̣а̄ка̄раттха̄йа екам̣ дуссайугам̣ а̄да̄йа бхагавато сантикам̣ гантва̄ катапат̣исантха̄ро екамантам̣ нисинно там̣ дуссайугам̣ бхагавато па̄дамӯле т̣хапетва̄ ‘‘майам̣, бхо готама, бра̄хман̣а̄ на̄ма а̄чарийасса а̄чарийадханам̣ парийеса̄ма, пат̣игган̣ха̄ту ме бхавам̣ готамо а̄чарийо а̄чарийадхана’’нти а̄ха. бхагава̄ тасса анукампа̄йа там̣ пат̣иггахетва̄ дхаммам̣ десеси. десана̄васа̄не бра̄хман̣о саран̣есу патит̣т̣ха̄йа евама̄ха – ‘‘бхо готама, майхам̣ путтехи чатта̄ри дхувабхатта̄ни динна̄ни, тато ахам̣ две тумха̄кам̣ даммӣ’’ти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘калйа̄н̣ам̣, бра̄хман̣а, майам̣ пана руччанат̣т̣ха̄намева гамисса̄ма̄’’ти ватва̄ уййоджеси. бра̄хман̣о гхарам̣ гантва̄ путте а̄ха – ‘‘та̄та̄, саман̣о готамо майхам̣ саха̄йо, тасса ме две дхувабхатта̄ни динна̄ни, тумхе тасмим̣ сампатте ма̄ памаджджиттха̄’’ти. те ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхим̣су.

саттха̄ пунадивасе пин̣д̣а̄йа чаранто джет̣т̣хапуттасса гхарадва̄рам̣ агама̄си. со саттха̄рам̣ дисва̄ паттама̄да̄йа гхарам̣ павесетва̄ маха̄рахе паллан̇ке нисӣда̄петва̄ пан̣ӣтабходжанамада̄си. саттха̄ пунадивасе итарасса итарасса̄ти пат̣ипа̄т̣ийа̄ саббесам̣ гхара̄ни агама̄си. саббе те татхева сакка̄рам̣ акам̣су. екадивасам̣ джет̣т̣хапутто ман̇гале паччупат̣т̣хите питарам̣ а̄ха – ‘‘та̄та, касса ман̇галам̣ дема̄’’ти? ‘‘на̄хам̣ ан̃н̃е джа̄на̄ми, саман̣о готамо майхам̣ саха̄йо’’ти. ‘‘тена хи там̣ сва̄тана̄йа пан̃чахи бхиккхусатехи саддхим̣ нимантетха̄’’ти. бра̄хман̣о татха̄ ака̄си. саттха̄ пунадивасе сапарива̄ро тасса гехам̣ агама̄си. со харитупалитте сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ите гехе буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нисӣда̄петва̄ апподакамадхупа̄йасена чева пан̣ӣтена кха̄данӣйена ча паривиси. антара̄бхаттасмим̣йева бра̄хман̣асса чатта̄ро путта̄ саттху сантике нисӣдитва̄ а̄хам̣су – ‘‘бхо готама, майам̣ амха̄кам̣ питарам̣ пат̣иджагга̄ма на памаджджа̄ма, пассатхимасса аттабха̄ва’’нти.

саттха̄ ‘‘калйа̄н̣ам̣ во катам̣, ма̄та̄питупосанам̣ на̄ма пора̄н̣акапан̣д̣ита̄нам̣ а̄чин̣н̣амева̄’’ти ватва̄ ‘‘тасса на̄гасса виппава̄сена, вирӯл̣ха̄ саллакӣ ча кут̣аджа̄ ча̄’’ти имам̣ ека̄дасанипа̄те ма̄тупосакана̄гара̄джаджа̄такам̣ (чарийа̄. 2.1 а̄дайо; джа̄. 1.11.1 а̄дайо) виттха̄рена катхетва̄ имам̣ га̄тхам̣ абха̄си –

324.

‘‘дханапа̄ло на̄ма кун̃джаро,

кат̣укабхедано дуннива̄райо;

баддхо кабал̣ам̣ на бхун̃джати,

сумарати на̄гаванасса кун̃джаро’’ти.

таттха дханапа̄ло на̄ма̄ти тада̄ ка̄сикаран̃н̃а̄ хаттха̄чарийам̣ песетва̄ раман̣ӣйе на̄гаване га̄ха̄питасса хаттхино етам̣ на̄мам̣. кат̣укабхеданоти тикхин̣амадо. хаттхӣнан̃хи мадака̄ле кан̣н̣ачӯл̣ика̄ пабхиджджанти, пакатийа̄пи хаттхино тасмим̣ ка̄ле ан̇кусе ва̄ кунтатомаре ва̄ на ган̣енти, чан̣д̣а̄ бхаванти. со пана атичан̣д̣ойева. тена вуттам̣ – кат̣укабхедано дуннива̄райоти. баддхо кабал̣ам̣ на бхун̃джатӣти со баддхо хаттхиса̄лам̣ пана нетва̄ вичитраса̄н̣ийа̄ париккхипа̄петва̄ катагандхапарибхан̣д̣а̄йа упари баддхавичитравита̄на̄йа бхӯмийа̄ т̣хапито ран̃н̃а̄ ра̄джа̄рахена на̄наггарасена бходжанена упат̣т̣ха̄питопи кин̃чи бхун̃джитум̣ на иччхи, таматтхам̣ сандха̄йа ‘‘баддхо кабал̣ам̣ на бхун̃джатӣ’’ти вуттам̣. сумарати на̄гаванасса̄ти со раман̣ӣйам̣ ме васанат̣т̣ха̄нанти на̄гаванам̣ сарати. ‘‘ма̄та̄ пана ме аран̃н̃е путтавийогена дуккхаппатта̄ ахоси, ма̄та̄питуупат̣т̣ха̄надхаммо на ме пӯрати, ким̣ ме имина̄ бходжанена̄’’ти дхаммикам̣ ма̄та̄питуупат̣т̣ха̄надхаммамева сари. там̣ пана йасма̄ тасмим̣ на̄гаванейева т̣хито сакка̄ пӯретум̣, тена вуттам̣ – сумарати на̄гаванасса кун̃джароти. саттхари имам̣ аттано пуббачарийам̣ а̄нетва̄ катхенте катхентейева саббепи те ассудха̄ра̄ паваттетва̄ мудухадайа̄ охитасота̄ бхавим̣су. атха несам̣ бхагава̄ саппа̄йам̣ видитва̄ сачча̄ни пака̄сетва̄ дхаммам̣ десеси.

десана̄васа̄не саддхим̣ путтехи чева сун̣иса̄хи ча бра̄хман̣о сота̄паттипхале патит̣т̣хахӣти.

париджин̣н̣абра̄хман̣апуттаваттху татийам̣.

4. пасенадикосалаваттху

миддхӣ йада̄ хотӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ра̄джа̄нам̣ пасенадикосалам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе ра̄джа̄ тан̣д̣уладон̣асса оданам̣ тадупийена сӯпабйан̃джанена бхун̃джати. со екадивасам̣ бхуттапа̄тара̄со бхаттасаммадам̣ авинодетва̄ва саттху сантикам̣ гантва̄ килантарӯпо ито чито ча сампариваттати, нидда̄йа абхибхуййама̄нопи уджукам̣ нипаджджитум̣ асакконто екамантам̣ нисӣди. атха нам̣ саттха̄ а̄ха – ‘‘ким̣, маха̄ра̄джа, ависсамитва̄ва а̄гатосӣ’’ти? ‘‘а̄ма, бханте, бхуттака̄лато пат̣т̣ха̄йа ме маха̄дуккхам̣ хотӣ’’ти. атха нам̣ саттха̄, ‘‘маха̄ра̄джа, атибахубходжанам̣ евам̣ дуккхам̣ хотӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

325.

‘‘миддхӣ йада̄ хоти махаггхасо ча,

нидда̄йита̄ сампариваттаса̄йӣ;

маха̄вара̄хова нива̄папут̣т̣хо,

пунаппунам̣ габбхамупети мандо’’ти.

таттха миддхӣти тхинамиддха̄бхибхӯто. махаггхасо ча̄ти маха̄бходжано а̄харахаттхакаалам̣са̄т̣акататрават̣т̣акака̄кама̄сакабхуттавамитака̄нам̣ ан̃н̃атаро вийа. нива̄папут̣т̣хоти кун̣д̣ака̄дина̄ сӯкарабхаттена пут̣т̣хо. гхарасӯкаро хи дахарака̄лато пат̣т̣ха̄йа посийама̄но тхӯласарӣрака̄ле геха̄ бахи никкхамитум̣ алабханто хет̣т̣ха̄ман̃ча̄дӣсу сампариваттитва̄ ассасанто пассасанто сайатева. идам̣ вуттам̣ хоти – йада̄ пурисо миддхӣ ча хоти махаггхасо ча, нива̄папут̣т̣хо маха̄вара̄хо вийа ча ан̃н̃ена ирийа̄патхена йа̄петум̣ асакконто нидда̄йанасӣло сампариваттаса̄йӣ, тада̄ со ‘‘аниччам̣ дуккхам̣ анатта̄’’ти тӣн̣и лаккхан̣а̄ни манасика̄тум̣ на саккоти. тесам̣ аманасика̄ра̄ мандапан̃н̃о пунаппунам̣ габбхамупети, габбхава̄сато на паримуччатӣти. десана̄васа̄не саттха̄ ран̃н̃о упака̄равасена –

‘‘мануджасса сада̄ сатӣмато, маттам̣ джа̄нато ладдхабходжане;

танукасса бхаванти ведана̄, сан̣икам̣ джӣрати а̄йу па̄лайа’’нти. (сам̣. ни. 1.124);

имам̣ га̄тхам̣ ватва̄ уттарама̄н̣авам̣ угган̣ха̄петва̄ ‘‘имам̣ га̄тхам̣ ран̃н̃о бходжанавела̄йа паведеййа̄си, имина̄ упа̄йена бходжанам̣ париха̄пеййа̄сӣ’’ти упа̄йам̣ а̄чиккхи, со татха̄ ака̄си. ра̄джа̄ апарена самайена на̄л̣икоданапарамата̄йа сан̣т̣хито сусаллахукасарӣро сукхаппатто саттхари уппаннависса̄со сатта̄хам̣ асадисада̄нам̣ паваттеси. да̄на̄нумодана̄йа маха̄джано махантам̣ висесам̣ па̄пун̣ӣти.

пасенадикосалаваттху чатуттхам̣.

5. са̄нуса̄ман̣ераваттху

идам̣ пурети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто са̄нум̣ на̄ма са̄ман̣ерам̣ а̄раббха катхеси.

со кира екисса̄ упа̄сика̄йа екапуттако ахоси. атха нам̣ са̄ дахарака̄лейева пабба̄джеси. со паббаджитака̄лато пат̣т̣ха̄йа сӣлава̄ ахоси ваттасампанно, а̄чарийупаджджха̄йаа̄гантука̄нам̣ ваттам̣ катамева хоти. ма̄сасса ат̣т̣хаме дивасе па̄това ут̣т̣ха̄йа удакама̄л̣аке удакам̣ упат̣т̣ха̄петва̄ дхаммассаванаггам̣ саммаджджитва̄ а̄санам̣ пан̃н̃а̄петва̄ дӣпам̣ джа̄летва̄ мадхурассарена дхаммассаванам̣ гхосети. бхиккхӯ тасса тха̄мам̣ н̃атва̄ ‘‘сарабхан̃н̃ам̣ бхан̣а са̄ман̣ера̄’’ти аджджхесанти. со ‘‘майхам̣ хадайава̄то руджати, ка̄йо ва̄ ба̄дхатӣ’’ти кин̃чи пачча̄ха̄рам̣ акатва̄ дхамма̄санам̣ абхирӯхитва̄ а̄ка̄саган̇гам̣ ота̄ренто вийа сарабхан̃н̃ам̣ ватва̄ отаранто ‘‘майхам̣ ма̄та̄питӯнам̣ имасмим̣ сарабхан̃н̃е паттим̣ даммӣ’’ти вадати. тасса манусса̄ ма̄та̄питаро паттийа̄ диннабха̄вам̣ на джа̄нанти. анантараттабха̄ве панасса ма̄та̄ йаккхинӣ хутва̄ ниббатта̄, са̄ девата̄хи саддхим̣ а̄гантва̄ дхаммам̣ сутва̄ ‘‘са̄ман̣ерена диннапаттим̣ анумода̄ми, та̄та̄’’ти вадати. ‘‘сӣласампанно ча на̄ма бхиккху садевакасса локасса пийо хотӣ’’ти тасмим̣ са̄ман̣ере девата̄ саладжджа̄ сага̄рава̄ маха̄брахма̄нам̣ вийа аггиккхандхам̣ вийа ча нам̣ ман̃н̃анти. са̄ман̣ере га̄равена тан̃ча йаккхиним̣ гарукам̣ катва̄ пассанти. та̄ дхаммассаванайаккхасама̄гама̄дӣсу ‘‘са̄нума̄та̄ са̄нума̄та̄’’ти йаккхинийа̄ агга̄санам̣ аггодакам̣ аггапин̣д̣ам̣ денти. махесаккха̄пи йаккха̄ там̣ дисва̄ магга̄ оккаманти, а̄сана̄ вут̣т̣хаханти.

атха кхо са̄ман̣еро вуд̣д̣химанва̄йа парипаккиндрийо анабхиратийа̄ пӣл̣ито анабхиратим̣ винодетум̣ асакконто парул̣хакесанакхо килит̣т̣ханива̄санапа̄рупано кассачи ана̄рочетва̄ паттачӣварама̄да̄йа екакова ма̄тугхарам̣ агама̄си. упа̄сика̄ путтам̣ дисва̄ вандитва̄ а̄ха – ‘‘ким̣, та̄та, твам̣ пуббе а̄чарийупаджджха̄йехи ва̄ дахараса̄ман̣ерехи ва̄ саддхим̣ идха̄гаччхаси, касма̄ екакова аджджа а̄гатосӣ’’ти? со уккан̣т̣хитабха̄вам̣ а̄рочеси. са̄ упа̄сика̄ на̄наппака̄рена гхара̄ва̄се а̄дӣнавам̣ дассетва̄ путтам̣ овадама̄на̄пи сан̃н̃а̄петум̣ асакконтӣ ‘‘аппева на̄ма аттано дхаммата̄йапи саллаккхеййа̄’’ти ануййоджетва̄ ‘‘тит̣т̣ха, та̄та, йа̄ва те йа̄губхаттам̣ сампа̄деми, йа̄гум̣ пивитва̄ катабхаттакиччасса те мана̄па̄ни ваттха̄ни нӣхаритва̄ дасса̄мӣ’’ти ватва̄ а̄санам̣ пан̃н̃а̄петва̄ ада̄си. нисӣди са̄ман̣еро. упа̄сика̄ мухуттенева йа̄гукхаджджакам̣ сампа̄детва̄ ада̄си. атха ‘‘бхаттам̣ сампа̄десса̄мӣ’’ти авидӯре нисинна̄ тан̣д̣уле дховати. тасмим̣ самайе са̄ йаккхинӣ ‘‘кахам̣ ну кхо са̄ман̣еро, каччи бхиккха̄ха̄рам̣ лабхати, но’’ти а̄ваджджама̄на̄ тасса виббхамитука̄мата̄йа нисиннабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘са̄ман̣еро ме махесаккха̄нам̣ девата̄нам̣ антаре ладжджам̣ уппа̄деййа, гаччха̄мисса виббхамане антара̄йам̣ карисса̄мӣ’’ти а̄гантва̄ тасса сарӣре адхимуччитва̄ гӣвам̣ париваттетва̄ кхел̣ена паггхарантена бхӯмийам̣ нипати. упа̄сика̄ путтасса там̣ виппака̄рам̣ дисва̄ вегена гантва̄ путтам̣ а̄лин̇гетва̄ ӯрӯсу нипаджджа̄песи. сакалага̄мава̄сино а̄гантва̄ баликамма̄дӣни карим̣су. упа̄сика̄ пана паридевама̄на̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

‘‘ча̄туддасим̣ пан̃чадасим̣, йа̄ ча паккхасса ат̣т̣хамӣ;

па̄т̣иха̄рийапаккхан̃ча, ат̣т̣хан̇гасусама̄гатам̣.

‘‘упосатхам̣ упавасанти, брахмачарийам̣ чаранти йе;

на техи йаккха̄ кӣл̣анти, ити ме арахатам̣ сутам̣;

са̄ да̄ни аджджа пасса̄ми, йаккха̄ кӣл̣анти са̄нуна̄’’ти. (сам̣. ни. 1.239);

упа̄сика̄йа вачанам̣ сутва̄ –

‘‘ча̄туддасим̣ пан̃чадасим̣, йа̄ ча паккхасса ат̣т̣хамӣ;

па̄т̣иха̄рийапаккхан̃ча, ат̣т̣хан̇гасусама̄гатам̣.

‘‘упосатхам̣ упавасанти, брахмачарийам̣ чаранти йе;

на техи йаккха̄ кӣл̣анти, са̄ху те арахатам̣ сута’’нти. (сам̣. ни. 1.239) –

ватва̄ а̄ха –

‘‘са̄нум̣ пабуддхам̣ ваджджа̄си, йаккха̄нам̣ вачанам̣ идам̣;

ма̄ка̄си па̄пакам̣ каммам̣, а̄ви ва̄ йади ва̄ рахо.

‘‘саче ча па̄пакам̣ каммам̣, кариссаси кароси ва̄;

на те дуккха̄ памутйаттхи, уппачча̄пи пала̄йато’’ти. (сам̣. ни. 1.239);

евам̣ па̄пакам̣ каммам̣ катва̄ сакун̣асса вийа уппатитва̄ пала̄йатопи те моккхо наттхӣти ватва̄ са̄ йаккхинӣ са̄ман̣ерам̣ мун̃чи. со аккхӣни уммӣлетва̄ ма̄тарам̣ кесе викирийа ассасантим̣ пассасантим̣ родама̄нам̣ сакалага̄мава̄сино ча саннипатите дисва̄ аттано йаккхена гахитабха̄вам̣ аджа̄нанто ‘‘ахам̣ пуббе пӣт̣хе нисинно, ма̄та̄ ме авидӯре нисӣдитва̄ тан̣д̣уле дхови, ида̄ни панамхи бхӯмийам̣ нипанно, ким̣ ну кхо ета’’нти нипаннакова ма̄тарам̣ а̄ха –

‘‘матам̣ ва̄ амма роданти, йо ва̄ джӣвам̣ на диссати;

джӣвантам̣ амма пассантӣ, касма̄ мам̣ амма родасӣ’’ти. (тхерага̄. 44; сам̣. ни. 1.239);

атхасса ма̄та̄ ваттхука̄макилесака̄ме паха̄йа паббаджитасса пуна виббхаманаттхам̣ а̄гамане а̄дӣнавам̣ дассентӣ а̄ха –

‘‘матам̣ ва̄ путта роданти, йо ва̄ джӣвам̣ на диссати;

йо ча ка̄ме чаджитва̄на, пунара̄гаччхате идха;

там̣ ва̄пи путта роданти, пуна джӣвам̣ мато хи со’’ти. (сам̣. ни. 1.239);

еван̃ча пана ватва̄ гхара̄ва̄сам̣ куккул̣асадисан̃чева наракасадисан̃ча катва̄ гхара̄ва̄се а̄дӣнавам̣ дассентӣ пуна а̄ха –

‘‘куккул̣а̄ уббхато та̄та, куккул̣ам̣ патитумиччхаси;

нарака̄ уббхато та̄та, наракам̣ патитумиччхасӣ’’ти. (сам̣. ни. 1.239);

атха нам̣, ‘‘путта, бхаддам̣ тава хоту, майа̄ пана ‘айам̣ но путтако д̣айхама̄но’ти геха̄ бхан̣д̣ам̣ вийа нӣхаритва̄ буддхаса̄сане пабба̄джито, гхара̄ва̄се пуна д̣айхитум̣ иччхаси. абхидха̄ватха паритта̄йатха ноти имаматтхам̣ касса уджджха̄пайа̄ма кам̣ ниджджха̄пайа̄ма̄’’ти дӣпетум̣ имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘абхидха̄ватха бхадданте, касса уджджха̄пайа̄масе;

а̄дитта̄ нӣхатам̣ бхан̣д̣ам̣, пуна д̣айхитумиччхасӣ’’ти. (сам̣. ни. 1.239);

со ма̄тари катхентийа̄ катхентийа̄ саллаккхетва̄ ‘‘наттхи майхам̣ гихибха̄вена аттхо’’ти а̄ха. атхасса ма̄та̄ ‘‘са̄дху, та̄та̄’’ти тут̣т̣ха̄ пан̣ӣтабходжанам̣ бходжетва̄ ‘‘кативассоси, та̄та̄’’ти пуччхитва̄ парипун̣н̣авассабха̄вам̣ н̃атва̄ тичӣварам̣ пат̣ийа̄деси. со парипун̣н̣апаттачӣваро упасампадам̣ лабхи. атхасса ачирӯпасампаннасса саттха̄ читтаниггахе усса̄хам̣ джаненто ‘‘читтам̣ на̄метам̣ на̄на̄рамман̣есу дӣгхараттам̣ ча̄рикам̣ чарантам̣ анигган̣хантасса соттхибха̄во на̄ма наттхи, тасма̄ ан̇кусена маттахаттхино вийа читтасса нигган̣хане його каран̣ӣйо’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

326.

‘‘идам̣ пуре читтамача̄ри ча̄рикам̣,

йениччхакам̣ йаттхака̄мам̣ йатха̄сукхам̣;

тададжджахам̣ ниггахесса̄ми йонисо,

хаттхиппабхиннам̣ вийа ан̇кусаггахо’’ти.

тассаттхо – идам̣ читтам̣ на̄ма ито пуббе рӯпа̄дӣсу ча а̄рамман̣есу ра̄га̄дӣнам̣ йена ка̄ран̣ена иччхати, йаттхевасса ка̄мо уппаджджати, тасса васена йаттха ка̄мам̣ йатха̄ручи чарантасса сукхам̣ хоти, татхева вичаран̣ато йатха̄сукхам̣ дӣгхараттам̣ ча̄рикам̣ чари, там̣ аджджа ахам̣ пабхиннам̣ маттахаттхим̣ хаттха̄чарийасан̇кха̄то чхеко ан̇кусаггахо ан̇кусена вийа йонисоманасика̄рена ниггахесса̄ми, на̄сса вӣтиккамитум̣ дасса̄мӣти.

десана̄васа̄не са̄нуна̄ саддхим̣ дхаммассавана̄йа упасан̇каманта̄нам̣ бахӯнам̣ девата̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси. сопа̄йасма̄ тепит̣акам̣ буддхавачанам̣ угган̣хитва̄ маха̄дхаммакатхико хутва̄ вӣсавассасатам̣ т̣хатва̄ сакаладжамбудӣпам̣ сан̇кхобхетва̄ паринибба̄йӣти.

са̄нуса̄ман̣ераваттху пан̃чамам̣.

6. па̄веййакахаттхиваттху

аппама̄дарата̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто косаларан̃н̃о па̄веййакам̣ на̄ма хаттхим̣ а̄раббха катхеси.

со кира хаттхӣ тарун̣ака̄ле маха̄бало хутва̄ апарена самайена джара̄ва̄тавегаббха̄хато хутва̄ екам̣ махантам̣ сарам̣ оруйха калале лаггитва̄ уттаритум̣ на̄саккхи. маха̄джано там̣ дисва̄ ‘‘еварӯпопи на̄ма хаттхӣ имам̣ дуббалабха̄вам̣ патто’’ти катхам̣ самут̣т̣ха̄песи. ра̄джа̄ там̣ паваттим̣ сутва̄ хаттха̄чарийам̣ а̄н̣а̄песи – ‘‘гаччха, а̄чарийа, там̣ хаттхим̣ калалато уддхара̄хӣ’’ти. со гантва̄ тасмим̣ т̣ха̄не сан̇га̄масӣсам̣ дассетва̄ сан̇га̄мабхерим̣ а̄кот̣а̄песи. ма̄наджа̄тико хаттхӣ вегенут̣т̣ха̄йа тхале патит̣т̣хахи. бхиккхӯ там̣ ка̄ран̣ам̣ дисва̄ саттху а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘тена, бхиккхаве, хаттхина̄ пакатипан̇кадуггато атта̄ уддхат̣о, тумхе пана килесадугге паккханда̄. тасма̄ йонисо падахитва̄ тумхепи тато атта̄нам̣ уддхаратха̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

327.

‘‘аппама̄дарата̄ хотха, сачиттаманураккхатха;

дугга̄ уддхаратхатта̄нам̣, пан̇ке саннова кун̃джаро’’ти.

таттха аппама̄дарата̄ти сатийа̄ авиппава̄се абхирата̄ хотха. сачиттанти рӯпа̄дӣсу а̄рамман̣есу аттано читтам̣ йатха̄ вӣтиккамам̣ на кароти, евам̣ раккхатха. дугга̄ти йатха̄ со пан̇ке санно кун̃джаро хаттхехи ча па̄дехи ча ва̄йа̄мам̣ катва̄ пан̇кадуггато атта̄нам̣ уддхаритва̄ тхале патит̣т̣хито, евам̣ тумхепи килесадуггато атта̄нам̣ уддхаратха, нибба̄натхале патит̣т̣ха̄петха̄ти аттхо.

десана̄васа̄не те бхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахим̣сӯти.

па̄веййакахаттхиваттху чхат̣т̣хам̣.

7. самбахулабхиккхуваттху

саче лабхетха̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ па̄лилеййакам̣ нисса̄йа раккхитаванасан̣д̣е вихаранто самбахуле бхиккхӯ а̄раббха катхеси. ваттху йамакавагге ‘‘паре ча на виджа̄нантӣ’’ти га̄тха̄ван̣н̣ана̄йа а̄гатамева. вуттан̃хетам̣ (дха. па. ат̣т̣ха. 1.5 косамбакаваттху) –

татха̄гатасса таттха хаттхина̄гена упат̣т̣хийама̄насса васанабха̄во сакаладжамбудӣпе па̄кат̣о ахоси. са̄ваттхинагарато ‘‘ана̄тхапин̣д̣ико виса̄кха̄ маха̄упа̄сика̄’’ти евама̄дӣни маха̄кула̄ни а̄нандаттхерасса са̄санам̣ пахин̣им̣су ‘‘саттха̄рам̣ но, бханте, дассетха̄’’ти. диса̄ва̄синопи пан̃часата̄ бхиккхӯ вут̣т̣хавасса̄ а̄нандаттхерам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘чирассута̄ но, а̄вусо а̄нанда, бхагавато саммукха̄ дхаммӣ катха̄, са̄дху майам̣, а̄вусо а̄нанда, лабхеййа̄ма бхагавато саммукха̄ дхаммим̣ катхам̣ савана̄йа̄’’ти йа̄чим̣су. тхеро те бхиккхӯ а̄да̄йа таттха гантва̄ ‘‘тема̄сам̣ екавиха̄рино татха̄гатасса сантикам̣ еттакехи бхиккхӯхи саддхим̣ упасан̇каманам̣ айутта’’нти чинтетва̄ те бхиккхӯ бахи т̣хапетва̄ екакова саттха̄рам̣ упасан̇ками. па̄лилеййако там̣ дисва̄ дан̣д̣ама̄да̄йа паккханди. там̣ саттха̄ олокетва̄ ‘‘апехи, апехи, па̄лилеййака, ма̄ ва̄райи, буддхупат̣т̣ха̄ко есо’’ти а̄ха. со таттхева дан̣д̣ам̣ чхад̣д̣етва̄ паттачӣварапат̣иггахан̣ам̣ а̄пуччхи. тхеро на̄да̄си. на̄го ‘‘саче уггахитаватто бхависсати, саттху нисӣданапа̄са̄н̣апхалаке аттано париккха̄рам̣ на т̣хапессатӣ’’ти чинтеси. тхеро паттачӣварам̣ бхӯмийам̣ т̣хапеси. ваттасампанна̄ хи гарӯнам̣ а̄сане ва̄ сайане ва̄ аттано париккха̄рам̣ на т̣хапенти.

тхеро саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣди. саттха̄ ‘‘екакова а̄гатосӣ’’ти пуччхитва̄ пан̃чахи бхиккхусатехи а̄гатабха̄вам̣ сутва̄ ‘‘кахам̣ пана те’’ти пуччхитва̄ ‘‘тумха̄кам̣ читтам̣ аджа̄нанто бахи т̣хапетва̄ а̄гатомхӣ’’ти вутте ‘‘паккоса̄хи не’’ти а̄ха. тхеро татха̄ ака̄си. саттха̄ техи бхиккхӯхи саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ техи бхиккхӯхи, ‘‘бханте, бхагава̄ буддхасукхума̄ло чева кхаттийасукхума̄ло ча, тумхехи тема̄сам̣ екакехи тит̣т̣хантехи нисӣдантехи ча дуккарам̣ катам̣, ваттапат̣иваттака̄ракопи мукходака̄дида̄йакопи на̄хоси ман̃н̃е’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, па̄лилеййакахаттхина̄ мама саббакичча̄ни ката̄ни. еварӯпан̃хи саха̄йам̣ лабхантена екакова васитум̣ йуттам̣, алабхантасса екача̄рикабха̄вова сеййо’’ти ватва̄ на̄гавагге има̄ га̄тха̄ абха̄си –

328.

‘‘саче лабхетха нипакам̣ саха̄йам̣,

саддхим̣чарам̣ са̄дхувиха̄ри дхӣрам̣;

абхибхуййа сабба̄ни париссайа̄ни,

чареййа тенаттамано сатӣма̄.

329.

‘‘но че лабхетха нипакам̣ саха̄йам̣,

саддхим̣чарам̣ са̄дхувиха̄ри дхӣрам̣;

ра̄джа̄ва рат̣т̣хам̣ виджитам̣ паха̄йа,

еко чаре ма̄тан̇гаран̃н̃ева на̄го.

330.

‘‘екасса чаритам̣ сеййо,

наттхи ба̄ле саха̄йата̄;

еко чаре на ча па̄па̄ни кайира̄,

аппоссукко ма̄тан̇гаран̃н̃ева на̄го’’ти.

таттха нипаканти непаккапан̃н̃а̄йа саманна̄гатам̣. са̄дхувиха̄ри дхӣранти бхаддакавиха̄рим̣ пан̣д̣итам̣. париссайа̄нӣти та̄дисам̣ метта̄виха̄рим̣ саха̄йам̣ лабханто сӣхабйаггха̄дайо па̄кат̣апариссайе ча ра̄габхайадосабхайамохабхайа̄дайо пат̣иччханнапариссайе ча̄ти саббева париссайе абхибхавитва̄ тена саддхим̣ аттамано упат̣т̣хитасатӣ хутва̄ чареййа, вихареййа̄ти аттхо.

ра̄джа̄ва рат̣т̣ханти рат̣т̣хам̣ хитва̄ гато маха̄джанакара̄джа̄ вийа. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ виджитабхӯмипадесо ра̄джа̄ ‘‘идам̣ раджджам̣ на̄ма махантам̣ пама̄дат̣т̣ха̄нам̣, ким̣ ме раджджена ка̄ритена̄’’ти виджитам̣ рат̣т̣хам̣ паха̄йа екакова маха̄ран̃н̃ам̣ пависитва̄ та̄пасапаббаджджам̣ паббаджитва̄ чатӯсу ирийа̄патхесу екакова чарати, евам̣ екакова чареййа̄ти. ма̄тан̇гаран̃н̃ева на̄готи йатха̄ ча ‘‘ахам̣ кхо а̄кин̣н̣о вихара̄ми хаттхӣхи хаттхинӣхи хаттхикал̣абхехи хаттхиччха̄пехи, чхиннагга̄ни чева тин̣а̄ни кха̄да̄ми, обхаггобхагган̃ча ме са̄кха̄бхан̇гам̣ кха̄данти, а̄вила̄ни ча па̄нӣйа̄ни пива̄ми, ога̄ха̄ ча ме уттин̣н̣асса хаттхинийо ка̄йам̣ упанигхам̣сантийо гаччханти, йам̣нӯна̄хам̣ екакова ган̣амха̄ вӯпакат̣т̣хо вихареййа’’нти (маха̄ва. 467; уда̄. 35) евам̣ пат̣исан̃чиккхитва̄ гаманато ма̄тан̇готи ладдхана̄мо имасмим̣ аран̃н̃е айам̣ хаттхина̄го йӯтхам̣ паха̄йа саббирийа̄патхесу екакова сукхам̣ чарати, евампи екова чареййа̄ти аттхо.

екасса̄ти паббаджитасса хи паббаджитака̄лато пат̣т̣ха̄йа екӣбха̄ва̄бхиратасса екакассева чаритам̣ сеййо. наттхи ба̄ле саха̄йата̄ти чӯл̣асӣлам̣ маджджхимасӣлам̣ маха̄сӣлам̣ даса катха̄ваттхӯни тераса дхутан̇гагун̣а̄ни випассана̄н̃а̄н̣ам̣ чатта̄ро магга̄ чатта̄ри пхала̄ни тиссо виджджа̄ чха абхин̃н̃а̄ аматамаха̄нибба̄нанти айан̃хи саха̄йата̄ на̄ма. са̄ ба̄ле нисса̄йа адхигантум̣ на сакка̄ти наттхи ба̄ле саха̄йата̄. екоти имина̄ ка̄ран̣ена саббирийа̄патхесу екакова чареййа, аппаматтака̄нипи на ча па̄па̄ни кайира̄. йатха̄ со аппоссукко нира̄лайо имасмим̣ аран̃н̃е ма̄тан̇гана̄го иччхитиччхитат̣т̣ха̄не сукхам̣ чарати, евам̣ екакова хутва̄ чареййа, аппаматтака̄нипи на ча па̄па̄ни кареййа̄ти аттхо. тасма̄ тумхехи патирӯпам̣ саха̄йам̣ алабхантехи екача̄рӣхева бхавитаббанти имаматтхам̣ дассенто саттха̄ тесам̣ бхиккхӯнам̣ имам̣ дхаммадесанам̣ десеси.

десана̄васа̄не пан̃часата̄пи те бхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахим̣сӯти.

самбахулабхиккхуваттху саттамам̣.

8. ма̄раваттху

аттхамхӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ химавантападесе аран̃н̃акут̣ика̄йам̣ вихаранто ма̄рам̣ а̄раббха катхеси.

тасмим̣ кира ка̄ле ра̄джа̄но мануссе пӣл̣етва̄ раджджам̣ ка̄ренти. атха бхагава̄ адхаммикара̄джӯнам̣ радждже дан̣д̣акаран̣апӣл̣ите мануссе дисва̄ ка̄рун̃н̃ена евам̣ чинтеси – ‘‘сакка̄ ну кхо раджджам̣ ка̄ретум̣ аханам̣ агха̄тайам̣, аджинам̣ аджа̄пайам̣, асочам̣ асоча̄пайам̣ дхаммена̄’’ти, ма̄ро па̄пима̄ там̣ бхагавато паривитаккам̣ н̃атва̄ ‘‘саман̣о готамо ‘сакка̄ ну кхо раджджам̣ ка̄рету’нти чинтеси, ида̄ни раджджам̣ ка̄ретука̄мо бхависсати, раджджан̃ча на̄метам̣ пама̄дат̣т̣ха̄нам̣, там̣ ка̄ренте сакка̄ ока̄сам̣ лабхитум̣, гаччха̄ми усса̄хамасса джанесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ а̄ха – ‘‘ка̄рету, бханте, бхагава̄ раджджам̣, ка̄рету сугато раджджам̣ аханам̣ агха̄тайам̣, аджинам̣ аджа̄пайам̣, асочам̣ асоча̄пайам̣ дхаммена̄’’ти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘ким̣ пана ме твам̣, па̄пима, пассаси, йам̣ мам̣ твам̣ евам̣ вадесӣ’’ти ватва̄ ‘‘бхагавата̄ кхо, бханте, чатта̄ро иддхипа̄да̄ субха̄вита̄. а̄кан̇кхама̄но хи бхагава̄ химавантам̣ паббатара̄джам̣ ‘суван̣н̣а’нти адхимуччеййа, тан̃ча суван̣н̣амева асса, ахампи кхо дханена дханакаран̣ӣйам̣ карисса̄ми, тумхе дхаммена раджджам̣ ка̄рессатха̄’’ти тена вутте –

‘‘паббатасса суван̣н̣асса, джа̄тарӯпасса кевало;

двитта̄ва на̄ламекасса, ити видва̄ саман̃чаре.

‘‘йо дуккхамадаккхи йатонида̄нам̣,

ка̄месу со джанту катхам̣ намеййа;

упадхим̣ видитва̄ сан̇готи локе,

тассева джанту винайа̄йа сиккхе’’ти. (сам̣. ни. 1.156) –

има̄хи га̄тха̄хи сам̣веджетва̄ ‘‘ан̃н̃о ева кхо, па̄пима, тава ова̄до, ан̃н̃о мама, тайа̄ саддхим̣ дхаммасам̣сандана̄ на̄ма наттхи, ахан̃хи евам̣ овада̄мӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

331.

‘‘аттхамхи джа̄тамхи сукха̄ саха̄йа̄,

тут̣т̣хӣ сукха̄ йа̄ итарӣтарена;

пун̃н̃ам̣ сукхам̣ джӣвитасан̇кхайамхи,

саббасса дуккхасса сукхам̣ паха̄нам̣.

332.

‘‘сукха̄ маттеййата̄ локе,

атхо петтеййата̄ сукха̄;

сукха̄ са̄ман̃н̃ата̄ локе,

атхо брахман̃н̃ата̄ сукха̄.

333.

‘‘сукхам̣ йа̄ва джара̄сӣлам̣, сукха̄ саддха̄ патит̣т̣хита̄;

сукхо пан̃н̃а̄йа пат̣ила̄бхо, па̄па̄нам̣ акаран̣ам̣ сукха’’нти.

таттха аттхамхӣти паббаджитасса̄пи хи чӣваракаран̣а̄дике ва̄ адхикаран̣авӯпасама̄дике ва̄ гихинопи касикамма̄дике ва̄ балавапаккхасаннисситехи абхибхавана̄дике ва̄ кичче уппанне йе там̣ киччам̣ ниппха̄детум̣ ва̄ вӯпасаметум̣ ва̄ сакконти, еварӯпа̄ сукха̄ саха̄йа̄ти аттхо. тут̣т̣хӣ сукха̄ти йасма̄ пана гихинопи сакена асантут̣т̣ха̄ сандхиччхеда̄дӣни а̄рабханти, паббаджита̄пи на̄наппака̄рам̣ анесанам̣. ити те сукхам̣ на виндантийева. тасма̄ йа̄ итарӣтарена париттена ва̄ випулена ва̄ аттано сантакена сантут̣т̣хи, айамева сукха̄ти аттхо. пун̃н̃анти маран̣ака̄ле пана йатха̄джджха̄сайена паттхаритва̄ катапун̃н̃акаммамева сукхам̣. саббасса̄ти сакалассапи пана ват̣т̣адуккхасса паха̄насан̇кха̄там̣ арахаттамева имасмим̣ локе сукхам̣ на̄ма.

маттеййата̄ти ма̄тари самма̄ пат̣ипатти. петтеййата̄ти питари самма̄ пат̣ипатти. убхайенапи ма̄та̄питӯнам̣ упат̣т̣ха̄намева катхитам̣. ма̄та̄питаро хи путта̄нам̣ анупат̣т̣хаханабха̄вам̣ н̃атва̄ аттано сантакам̣ бхӯмийам̣ ва̄ нидаханти, паресам̣ ва̄ виссадждженти, ‘‘ма̄та̄питаро на упат̣т̣хахантӣ’’ти несам̣ нинда̄пи вад̣д̣хати, ка̄йасса бхеда̄ гӯтханирайепи ниббаттанти. йе пана ма̄та̄питаро саккаччам̣ упат̣т̣хаханти, те тесам̣ сантакам̣ дханампи па̄пун̣анти, пасам̣сампи лабханти, ка̄йасса бхеда̄ сагге ниббаттанти. тасма̄ убхайампетам̣ сукханти вуттам̣. са̄ман̃н̃ата̄ти паббаджитесу самма̄ пат̣ипатти. брахман̃н̃ата̄ти ба̄хитапа̄песу буддхапаччекабуддхаса̄вакесу самма̄ пат̣ипаттийева. убхайенапи тесам̣ чатӯхи паччайехи пат̣иджагганабха̄во катхито, идампи локе сукхам̣ на̄ма катхикам̣.

сӣланти ман̣икун̣д̣алараттаваттха̄дайо хи алан̇ка̄ра̄ тасмим̣ тасмим̣ вайе т̣хита̄нам̣йева собханти. на дахара̄нам̣ алан̇ка̄ро махаллакака̄ле, махаллака̄нам̣ ва̄ алан̇ка̄ро дахарака̄ле собхати, ‘‘умматтако еса ман̃н̃е’’ти гарахуппа̄данена пана досамева джанети. пан̃часӣладасасӣла̄дибхедам̣ пана сӣлам̣ дахарасса̄пи махаллакасса̄пи саббавайесу собхатийева, ‘‘ахо вата̄йам̣ сӣлава̄’’ти пасам̣суппа̄данена соманассамева а̄вахати. тена вуттам̣ – сукхам̣ йа̄ва джара̄ сӣланти. саддха̄ патит̣т̣хита̄ти локийалокуттарато дувидха̄пи саддха̄ ниччала̄ хутва̄ патит̣т̣хита̄. сукхо пан̃н̃а̄йа пат̣ила̄бхоти локийалокуттарапан̃н̃а̄йа пат̣ила̄бхо сукхо. па̄па̄нам̣ акаран̣анти сетугха̄тавасена пана па̄па̄нам̣ акаран̣ам̣ имасмим̣ локе сукханти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯнам̣ девата̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахосӣти.

ма̄раваттху ат̣т̣хамам̣.

на̄гаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

тевӣсатимо вагго.

24. тан̣ха̄вагго

1. капиламаччхаваттху

мануджасса̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто капиламаччхам̣ а̄раббха катхеси.

атӣте кира кассапабхагавато париниббутака̄ле две кулабха̄таро никкхамитва̄ са̄вака̄нам̣ сантике паббаджим̣су. тесу джет̣т̣хо са̄гато на̄ма ахоси, канит̣т̣хо капило на̄ма. ма̄та̄ пана несам̣ са̄дхинӣ на̄ма, канит̣т̣хабхагинӣ та̄пана̄ на̄ма. та̄пи бхиккхунӣсу паббаджим̣су. евам̣ тесу паббаджитесу убхо бха̄таро а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ ваттапат̣иваттам̣ катва̄ вихаранта̄ екадивасам̣, ‘‘бханте, имасмим̣ са̄сане кати дхура̄нӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘гантхадхурам̣ випассана̄дхуран̃ча̄ти две дхура̄нӣ’’ти сутва̄ джет̣т̣хо ‘‘випассана̄дхурам̣ пӯресса̄мӣ’’ти пан̃ча васса̄ни а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ сантике васитва̄ йа̄ва арахатта̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ ва̄йаманто арахаттам̣ па̄пун̣и. канит̣т̣хо ‘‘ахам̣ та̄ва тарун̣о, вуд̣д̣хака̄ле випассана̄дхурам̣ пӯресса̄мӣ’’ти гантхадхурам̣ пат̣т̣хапетва̄ тӣн̣и пит̣ака̄ни угган̣хи. тасса парийаттим̣ нисса̄йа маха̄парива̄ро, парива̄рам̣ нисса̄йа ла̄бхо удапа̄ди. со ба̄хусаччамадена матто ла̄бхатан̣ха̄йа абхибхӯто атипан̣д̣итама̄нита̄йа парехи вуттам̣ каппийампи ‘‘акаппийа’’нти вадети, акаппийампи ‘‘каппийа’’нти вадети, са̄ваджджампи ‘‘анаваджджа’’нти, анаваджджампи ‘‘са̄ваджджа’’нти. со песалехи бхиккхӯхи ‘‘ма̄, а̄вусо капила, евам̣ авача̄’’ти ватва̄ дхамман̃ча винайан̃ча дассетва̄ овадийама̄нопи ‘‘тумхе ким̣ джа̄на̄тха, риттамут̣т̣хисадиса̄’’тиа̄дӣни ватва̄ кхум̣сенто вамбхенто чарати. атхасса бха̄ту са̄гататтхерасса̄пи бхиккхӯ таматтхам̣ а̄рочесум̣. сопи нам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘а̄вусо капила, тумха̄диса̄нан̃хи самма̄пат̣ипатти са̄санасса а̄йу на̄ма, тасма̄ пат̣ипаттим̣ паха̄йа каппийа̄дӣни пат̣иба̄ханто ма̄ евам̣ авача̄’’ти овади. со тассапи вачанам̣ на̄дийи. евам̣ сантепи тхеро дваттиккхаттум̣ овадитва̄ ова̄дам̣ аган̣хантам̣ ‘‘на̄йам̣ мама вачанам̣ каротӣ’’ти н̃атва̄ ‘‘тена, а̄вусо, пан̃н̃а̄йиссаси сакена каммена̄’’ти ватва̄ пакка̄ми. тато пат̣т̣ха̄йа нам̣ ан̃н̃е песала̄ бхиккхӯ чхад̣д̣айим̣су.

со дура̄ча̄ро хутва̄ дура̄ча̄рапаривуто вихаранто екадивасам̣ упосатхагге ‘‘па̄тимоккхам̣ уддисисса̄мӣ’’ти бӣджаним̣ а̄да̄йа дхамма̄сане нисӣдитва̄ ‘‘ваттати, а̄вусо, еттха саннипатита̄нам̣ бхиккхӯнам̣ па̄тимоккха’’нти пуччхитва̄ ‘‘ко аттхо имасса пат̣ивачанена диннена̄’’ти тун̣хӣбхӯте бхиккхӯ дисва̄, ‘‘а̄вусо, дхаммо ва̄ винайо ва̄ наттхи, па̄тимоккхена сутена ва̄ асутена ва̄ ко аттхо’’ти ватва̄ а̄сана̄ вут̣т̣хахи. евам̣ со кассапасса бхагавато парийаттиса̄санам̣ осакка̄песи. са̄гататтхеропи тадахева паринибба̄йи. капило а̄йупарийоса̄не авӣчимхи маха̄нирайе ниббатти. са̄писса ма̄та̄ ча бхагинӣ ча тассева дит̣т̣ха̄нугатим̣ а̄паджджитва̄ песале бхиккхӯ аккоситва̄ парибха̄ситва̄ таттхева ниббаттим̣су.

тасмим̣ пана ка̄ле пан̃часата̄ пуриса̄ га̄магха̄така̄дӣни катва̄ чорика̄йа джӣванта̄ джанападамануссехи анубаддха̄ пала̄йама̄на̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ таттха кин̃чи пат̣исаран̣ам̣ апассанта̄ ан̃н̃атарам̣ а̄ран̃н̃икам̣ бхиккхум̣ дисва̄ вандитва̄ ‘‘пат̣исаран̣ам̣ но, бханте, хотха̄’’ти вадим̣су. тхеро ‘‘тумха̄кам̣ сӣласадисам̣ пат̣исаран̣ам̣ на̄ма наттхи, саббепи пан̃часӣла̄ни сама̄дийатха̄’’ти а̄ха. те ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ сӣла̄ни сама̄дийим̣су. атха не тхеро овади – ‘‘ида̄ни тумхе сӣлаванта̄, джӣвитахетупи во нева сӣлам̣ атиккамитаббам̣, на манопадосо ка̄таббо’’ти. те ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхим̣су. атха не джанападаманусса̄ там̣ т̣ха̄нам̣ патва̄ ито чито ча парийесама̄на̄ те чоре дисва̄ саббе те джӣвита̄ воропесум̣. те ка̄лам̣ катва̄ девалоке ниббаттим̣су, чораджет̣т̣хако джет̣т̣хакадевапутто ахоси.

те ануломапат̣иломавасена екам̣ буддхантарам̣ девалоке сам̣саритва̄ имасмим̣ буддхуппа̄де са̄ваттхинагарадва̄ре пан̃часатакулике кеват̣т̣ага̄ме ниббаттим̣су. джет̣т̣хакадевапутто кеват̣т̣аджет̣т̣хакасса гехе пат̣исандхим̣ ган̣хи, итаре итаресу. евам̣ тесам̣ екадивасейева пат̣исандхигахан̣ан̃ча ма̄тукуччхито никкхаманан̃ча ахоси. кеват̣т̣аджет̣т̣хако ‘‘аттхи ну кхо имасмим̣ га̄ме ан̃н̃епи да̄рака̄ аджджа джа̄та̄’’ти парийеса̄петва̄ тесам̣ джа̄табха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘ете мама путтасса саха̄йака̄ бхависсантӣ’’ти саббесам̣ поса̄ваникам̣ да̄песи. те саббепи сахапам̣сукӣл̣ака̄ саха̄йака̄ хутва̄ анупуббена вайаппатта̄ ахесум̣. тесам̣ кеват̣т̣аджет̣т̣хакапуттова йасато ча теджато ча аггапурисо ахоси.

капилопи екам̣ буддхантарам̣ нирайе паччитва̄ випа̄ка̄васесена тасмим̣ ка̄ле ачираватийа̄ суван̣н̣аван̣н̣о дуггандхамукхо маччхо хутва̄ ниббатти. атхекадивасам̣ те саха̄йака̄ ‘‘маччхе бандхисса̄ма̄’’ти джа̄ла̄дӣни гахетва̄ надийа̄ кхипим̣су. атха несам̣ антоджа̄лам̣ со маччхо па̄виси. там̣ дисва̄ саббе кеват̣т̣ага̄мава̄сино учча̄саддамакам̣су – ‘‘путта̄ но пат̣хамам̣ маччхе бандханта̄ суван̣н̣амаччхам̣ бандхим̣су, ида̄ни но ра̄джа̄ бахудханам̣ дассатӣ’’ти. тепи кхо саха̄йака̄ маччхам̣ на̄ва̄йа паккхипитва̄ на̄вам̣ уккхипитва̄ ран̃н̃о сантикам̣ агамам̣су. ран̃н̃а̄пи там̣ дисва̄ва ‘‘ким̣ ета’’нти вутте ‘‘маччхо, дева̄’’ти а̄хам̣су. ра̄джа̄ суван̣н̣аван̣н̣ам̣ маччхам̣ дисва̄ ‘‘саттха̄ етасса суван̣н̣аван̣н̣ака̄ран̣ам̣ джа̄ниссатӣ’’ти маччхам̣ га̄ха̄петва̄ бхагавато сантикам̣ агама̄си. маччхена мукхе виват̣аматтейева сакаладжетаванам̣ ативийа дуггандхам̣ ахоси. ра̄джа̄ саттха̄рам̣ пуччхи – ‘‘касма̄, бханте, маччхо суван̣н̣аван̣н̣о джа̄то, касма̄ часса мукхато дуггандхо ва̄йатӣ’’ти?

айам̣, маха̄ра̄джа, кассапабхагавато па̄вачане капило на̄ма бхиккху ахоси бахуссуто маха̄парива̄ро ла̄бхатан̣ха̄йа абхибхӯто аттано вачанам̣ аган̣ханта̄нам̣ аккосакапарибха̄сако, тасса ча бхагавато са̄санам̣ осакка̄песи, со тена каммена авӣчимхи ниббаттитва̄ випа̄ка̄васесена ида̄ни маччхо хутва̄ джа̄то. йам̣ пана со дӣгхараттам̣ буддхавачанам̣ ва̄чеси, буддхасса ча гун̣ам̣ катхеси, тасса ниссандена имам̣ суван̣н̣аван̣н̣ам̣ пат̣илабхи. йам̣ бхиккхӯнам̣ аккосакапарибха̄сако ахоси, тенасса мукхато дуггандхо ва̄йати. ‘‘катха̄пеми нам̣, маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘катха̄петха, бханте’’ти. атха нам̣ саттха̄ пуччхи – ‘‘твам̣си капило’’ти? ‘‘а̄ма, бханте, ахам̣ капило’’ти. ‘‘куто а̄гатосӣ’’ти? ‘‘авӣчимаха̄нирайато, бханте’’ти. ‘‘джет̣т̣хабха̄тико те са̄гато кухим̣ гато’’ти? ‘‘париниббуто, бханте’’ти. ‘‘ма̄та̄ пана те са̄дхинӣ каха’’нти? ‘‘маха̄нирайе ниббатта̄, бханте’’ти. ‘‘канит̣т̣хабхагинӣ ча те та̄пана̄ каха’’нти? ‘‘маха̄нирайе ниббатта̄, бханте’’ти. ‘‘ида̄ни твам̣ кахам̣ гамиссасӣ’’ти? ‘‘авӣчимаха̄нирайамева, бханте’’ти ватва̄ виппат̣иса̄ра̄бхибхӯто на̄вам̣ сӣсена пахаритва̄ та̄вадева ка̄лам̣ катва̄ нирайе ниббатти. маха̄джано сам̣вигго ахоси ломахат̣т̣хаджа̄то.

атха бхагава̄ тасмим̣ кхан̣е саннипатита̄йа париса̄йа читта̄ча̄рам̣ олокетва̄ тан̇кхан̣а̄нурӯпам̣ дхаммам̣ десетум̣ ‘‘дхаммачарийам̣ брахмачарийам̣, етада̄ху васуттама’’нти суттанипа̄те (су. ни. 276) капиласуттам̣ катхетва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

334.

‘‘мануджасса паматтача̄рино, тан̣ха̄ вад̣д̣хати ма̄лува̄ вийа;

со плаватӣ хура̄ хурам̣, пхаламиччхам̣ва ванасми ва̄наро.

335.

‘‘йам̣ еса̄ сахате джаммӣ, тан̣ха̄ локе висаттика̄;

сока̄ тасса павад̣д̣ханти, абхиват̣т̣хам̣ва бӣран̣ам̣.

336.

‘‘йо четам̣ сахате джаммим̣, тан̣хам̣ локе дураччайам̣;

сока̄ тамха̄ папатанти, удабиндува поккхара̄.

337.

‘‘там̣ во вада̄ми бхаддам̣ во, йа̄вантеттха сама̄гата̄;

тан̣ха̄йа мӯлам̣ кхан̣атха, усӣраттхова бӣран̣ам̣;

ма̄ во нал̣ам̣ва сотова, ма̄ро бхан̃джи пунаппуна’’нти.

таттха паматтача̄риноти сативоссаггалаккхан̣ена пама̄дена паматтача̄рисса пуггаласса нева джха̄нам̣ на випассана̄ на маггапхала̄ни вад̣д̣ханти. йатха̄ пана руккхам̣ сам̣сиббантӣ парийонандхантӣ тасса вина̄са̄йа ма̄лува̄лата̄ вад̣д̣хати, евамасса чха два̄ра̄ни нисса̄йа пунаппунам̣ уппаджджанато тан̣ха̄ вад̣д̣хатӣти аттхо. со плаватӣ хура̄ хуранти со тан̣ха̄васико пуггало бхаве бхаве уплавати дха̄вати. йатха̄ ким̣ вийа̄ти? пхаламиччхам̣ва ванасми ва̄наро, йатха̄ руккхапхалам̣ иччханто ва̄наро ванасмим̣ дха̄вати, тасса тасса руккхасса са̄кхам̣ ган̣ха̄ти, там̣ мун̃читва̄ ан̃н̃ам̣ ган̣ха̄ти, тампи мун̃читва̄ ан̃н̃ам̣ ган̣ха̄ти, ‘‘са̄кхам̣ алабхитва̄ саннисинно’’ти ваттаббатам̣ на̄паджджати, евамева тан̣ха̄васико пуггало хура̄ хурам̣ дха̄ванто ‘‘а̄рамман̣ам̣ алабхитва̄ тан̣ха̄йа апаваттам̣ патто’’ти ваттаббатам̣ на̄паджджати.

йанти йам̣ пуггалам̣ еса̄ ла̄макабха̄вена джаммӣ виса̄ха̄рата̄йа висапуппхата̄йа висапхалата̄йа висапарибхогата̄йа рӯпа̄дӣсу висаттата̄йа а̄саттата̄йа висаттика̄ти сан̇кхйам̣ гата̄ чхадва̄рикатан̣ха̄ абхибхавати. йатха̄ на̄ма васса̄не пунаппунам̣ вассантена девена абхиват̣т̣хам̣ бӣран̣атин̣ам̣ вад̣д̣хати, евам̣ тасса пуггаласса анто ват̣т̣амӯлака̄ сока̄ абхивад̣д̣хантӣти аттхо.

дураччайанти йо пана пуггало евам̣ вуттаппака̄рам̣ атиккамитум̣ паджахитум̣ дуккарата̄йа дураччайам̣ тан̣хам̣ сахати абхибхавати, тамха̄ пуггала̄ ват̣т̣амӯлака̄ сока̄ папатанти. йатха̄ на̄ма поккхаре падумапатте патитам̣ удакабинду на патит̣т̣ха̄ти, евам̣ на патит̣т̣хахантӣти аттхо.

там̣ во вада̄мӣти тена ка̄ран̣ена ахам̣ тумхе вада̄ми. бхаддам̣ воти бхаддам̣ тумха̄кам̣ хоту, ма̄ ахам̣ капило вийа вина̄сам̣ па̄пун̣атха̄ти аттхо. мӯланти имисса̄ чхадва̄рикатан̣ха̄йа арахаттамагган̃а̄н̣ена мӯлам̣ кхан̣атха. ким̣ вийа̄ти? усӣраттхова бӣран̣ам̣, йатха̄ усӣрена аттхико пурисо махантена куда̄лена бӣран̣ам̣ кхан̣ати, евамасса̄ мӯлам̣ кхан̣атха̄ти аттхо. ма̄ во нал̣ам̣ва сотова, ма̄ро бхан̃джи пунаппунанти ма̄ тумхе надӣсоте джа̄там̣ нал̣ам̣ маха̄вегена а̄гато надӣсото вийа килесама̄ро маран̣ама̄ро девапуттама̄ро ча пунаппунам̣ бхан̃джатӯти аттхо.

десана̄васа̄не пан̃часата̄пи кеват̣т̣апутта̄ сам̣вегам̣ а̄паджджитва̄ дуккхассантакирийам̣ паттхайама̄на̄ саттху сантике паббаджитва̄ на чирассева дуккхассантам̣ катва̄ саттха̄ра̄ саддхим̣ а̄нен̃джавиха̄расама̄паттидхаммапарибхогена екапарибхога̄ ахесунти.

капиламаччхаваттху пат̣хамам̣.

2. сӯкарапотика̄ваттху

йатха̄пи мӯлети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто гӯтхасӯкарапотикам̣ а̄раббха катхеси.

екасмим̣ кира самайе саттха̄ ра̄джагахам̣ пин̣д̣а̄йа пависанто екам̣ сӯкарапотикам̣ дисва̄ ситам̣ па̄тва̄ка̄си. тасса ситам̣ каронтасса мукхавивараниггатам̣ дантобха̄саман̣д̣алам̣ дисва̄ а̄нандаттхеро ‘‘ко ну кхо, бханте, хету ситасса па̄тукамма̄йа̄’’ти ситака̄ран̣ам̣ пуччхи. атха нам̣ саттха̄ а̄ха – ‘‘пассасетам̣, а̄нанда, сӯкарапотика’’нти? ‘‘а̄ма, бханте’’ти. еса̄ какусандхасса бхагавато са̄сане ека̄йа а̄санаса̄ла̄йа са̄манта̄ куккут̣ӣ ахоси. са̄ екасса йога̄вачарасса випассана̄каммат̣т̣ха̄нам̣ саджджха̄йантасса дхаммагхосам̣ сутва̄ тато чута̄ ра̄джакуле ниббаттитва̄ уббарӣ на̄ма ра̄джадхӣта̄ ахоси. са̄ апарабха̄ге сарӣравалан̃джат̣т̣ха̄нам̣ павит̣т̣ха̄ пул̣авакара̄сим̣ дисва̄ таттха пул̣авакасан̃н̃ам̣ уппа̄детва̄ пат̣хамам̣ джха̄нам̣ пат̣илабхи. са̄ таттха йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ тато чута̄ брахмалоке ниббатти. тато чавитва̄ пуна гативасена а̄лулама̄на̄ ида̄ни сӯкарайонийам̣ ниббатти, идам̣ ка̄ран̣ам̣ дисва̄ майа̄ ситам̣ па̄тукатанти. там̣ сутва̄ а̄нандаттхераппамукха̄ бхиккхӯ махантам̣ сам̣вегам̣ пат̣илабхим̣су. саттха̄ тесам̣ сам̣вегам̣ уппа̄детва̄ бхаватан̣ха̄йа а̄дӣнавам̣ пака̄сенто антаравӣтхийам̣ т̣хитакова има̄ га̄тха̄ абха̄си –

338.

‘‘йатха̄пи мӯле анупаддаве дал̣хе,

чхиннопи руккхо пунарева рӯхати;

евампи тан̣ха̄нусайе анӯхате,

ниббаттатӣ дуккхамидам̣ пунаппунам̣.

339.

‘‘йасса чхаттим̣сати сота̄, мана̄пасавана̄ бхуса̄;

маха̄ваханти дуддит̣т̣хим̣, сан̇каппа̄ ра̄ганиссита̄.

340.

‘‘саванти саббадхи сота̄, лата̄ уппаджджа тит̣т̣хати;

тан̃ча дисва̄ латам̣ джа̄там̣, мӯлам̣ пан̃н̃а̄йа чхиндатха.

341.

‘‘сарита̄ни синехита̄ни ча,

соманасса̄ни хонти джантуно;

те са̄тасита̄ сукхесино,

те ве джа̄тиджарӯпага̄ нара̄.

342.

‘‘тасин̣а̄йа пураккхата̄ паджа̄,

парисаппанти сасова бандхито;

сам̣йоджанасан̇гасаттака̄,

дуккхамупенти пунаппунам̣ чира̄йа.

343.

‘‘тасин̣а̄йа пураккхата̄ паджа̄,

парисаппанти сасова бандхито;

тасма̄ тасин̣ам̣ винодайе,

а̄кан̇кханта вира̄гаматтано’’ти.

таттха мӯлети йасса руккхасса чатӯсу диса̄су чатудха̄ хет̣т̣ха̄ ча уджукамева гате пан̃чавидхамӯле чхеданапха̄ланапа̄чанавиджджхана̄дӣнам̣ кеначи упаддавена анупаддаве тхирапаттата̄йа дал̣хе со руккхо упариччхиннопи са̄кха̄нам̣ васена пунадева рӯхати, евамева чхадва̄рика̄йа тан̣ха̄йа анусайе арахаттамагган̃а̄н̣ена анухате асамуччхинне тасмим̣ тасмим̣ бхаве джа̄тиа̄дибхедам̣ идам̣ дуккхам̣ пунаппунам̣ ниббаттатийева̄ти аттхо.

йасса̄ти йасса пуггаласса ‘‘ити аджджхаттикассӯпа̄да̄йа ат̣т̣ха̄раса тан̣ха̄вичарита̄ни ба̄хирассӯпа̄да̄йа ат̣т̣ха̄раса тан̣ха̄вичарита̄нӣ’’ти имесам̣ тан̣ха̄вичарита̄нам̣ васена чхаттим̣сатийа̄ сотехи саманна̄гата̄ мана̄песу рӯпа̄дӣсу а̄савати паваттатӣти мана̄пасавана̄ тан̣ха̄ бхуса̄ балаватӣ хоти, там̣ пуггалам̣ випаннан̃а̄н̣ата̄йа дуддит̣т̣хим̣ пунаппунам̣ уппаджджанато махантабха̄вена маха̄ хутва̄ джха̄нам̣ ва̄ випассанам̣ ва̄ анисса̄йа ра̄ганиссита̄ сан̇каппа̄ вахантӣти аттхо.

саванти саббадхи сота̄ти име тан̣ха̄сота̄ чаккхудва̄ра̄дӣнам̣ васена саббесу рӯпа̄дӣсу а̄рамман̣есу саванато, сабба̄пи рӯпатан̣ха̄…пе… дхамматан̣ха̄ти саббабхавесу ва̄ саванато саббадхи саванти на̄ма. лата̄ти паливет̣ханат̣т̣хена сам̣сиббанат̣т̣хена ча лата̄ вийа̄ти лата̄. уппаджджа тит̣т̣хатӣти чхахи два̄рехи уппаджджитва̄ рӯпа̄дӣсу а̄рамман̣есу тит̣т̣хати. тан̃ча дисва̄ти там̣ пана тан̣ха̄латам̣ ‘‘еттхеса̄ тан̣ха̄ уппаджджама̄на̄ уппаджджатӣ’’ти джа̄тат̣т̣ха̄навасена дисва̄. пан̃н̃а̄йа̄ти саттхена ване джа̄там̣ латам̣ вийа маггапан̃н̃а̄йа мӯле чхиндатха̄ти аттхо.

сарита̄нӣти анусат̣а̄ни пайа̄та̄ни. синехита̄нӣти чӣвара̄дӣсу паваттасинехавасена синехита̄ни ча, тан̣ха̄синехамаккхита̄нӣти аттхо. соманасса̄нӣти тан̣ха̄васикасса джантуно еварӯпа̄ни соманасса̄ни бхаванти. те са̄тасита̄ти те тан̣ха̄васика̄ пуггала̄ са̄таниссита̄ сукханиссита̄ ча хутва̄ сукхесино сукхапарийесино бхаванти. те вети йе еварӯпа̄ нара̄, те джа̄тиджара̄бйа̄дхимаран̣а̄ни упагаччхантийева̄ти джа̄тиджарӯпага̄ на̄ма хонти. паджа̄ти име сатта̄ та̄сакаран̣ена тасин̣а̄ти сан̇кхйам̣ гата̄йа тан̣ха̄йа пураккхата̄ парива̄рита̄ хутва̄.

бандхитоти луддена аран̃н̃е баддхо сасо вийа парисаппанти бха̄йанти. сам̣йоджанасан̇гасаттака̄ти дасавидхена сам̣йоджанасан̇гена чева саттавидхена ра̄гасан̇га̄дина̄ ча сатта̄ баддха̄ тасмим̣ ва̄ лагга̄ хутва̄. чира̄йа̄ти чирам̣ дӣгхамаддха̄нам̣ пунаппунам̣ джа̄тиа̄дикам̣ дуккхам̣ упагаччхантӣти аттхо. тасма̄ти йасма̄ тасин̣а̄йа пураккхата̄ паливет̣хита̄ сатта̄, тасма̄ аттано вира̄гам̣ ра̄га̄дивигамам̣ нибба̄нам̣ паттхенто а̄кан̇кама̄но бхиккху арахаттамаггенетам̣ тасин̣ам̣ винодайе панудитва̄ нӣхаритва̄ чхад̣д̣еййа̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣су.

са̄пи кхо сӯкарапотика̄ тато чавитва̄ суван̣н̣абхӯмийам̣ ра̄джакуле ниббатти, тато чута̄ ба̄ра̄н̣асийам̣, тато чута̄ суппа̄ракапат̣т̣ане ассава̄н̣иджагехе ниббатти, тато чута̄ ка̄вӣрапат̣т̣ане на̄викасса гехе ниббатти, тато чута̄ анура̄дхапуре иссаракулагехе ниббатти, тато чута̄ тассева даккхин̣адиса̄йа бхоккантага̄ме суманасса на̄ма кут̣умбикасса дхӣта̄ на̄мена сумана̄ ева хутва̄ ниббатти. атхасса̄ пита̄ тасмим̣ га̄ме чхад̣д̣ите дӣгхава̄пират̣т̣хам̣ гантва̄ маха̄мунига̄ме на̄ма васи. таттха нам̣ дут̣т̣хага̄ман̣иран̃н̃о амаччо лакун̣д̣акаатимбаро на̄ма кеначидева каран̣ӣйена гато дисва̄ махантам̣ ман̇галам̣ катва̄ а̄да̄йа маха̄пун̣н̣ага̄мам̣ гато. атха нам̣ кот̣ипаббатамаха̄виха̄рава̄сӣ маха̄ануруддхаттхеро на̄ма таттха пин̣д̣а̄йа чаритва̄ тасса̄ гехадва̄ре т̣хито дисва̄ бхиккхӯхи саддхим̣ катхеси, ‘‘а̄вусо, сӯкарапотика̄ на̄ма лакун̣д̣акаатимбарамаха̄маттасса бхарийабха̄вам̣ патта̄, ахо аччхарийа’’нти. са̄ там̣ катхам̣ сутва̄ атӣтабхаве уггха̄т̣етва̄ джа̄тиссаран̃а̄н̣ам̣ пат̣илабхи. тан̇кхан̣ан̃н̃ева уппаннасам̣вега̄ са̄микам̣ йа̄читва̄ махантена иссарийена пан̃чабалакаттхерӣнам̣ сантике паббаджитва̄ тиссамаха̄виха̄ре маха̄сатипат̣т̣ха̄насуттакатхам̣ сутва̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. паччха̄ дамил̣амаддане кате н̃а̄тӣнам̣ васанат̣т̣ха̄нам̣ бхоккантага̄мамева гантва̄ таттха васантӣ калламаха̄виха̄ре а̄сӣвисопамасуттантам̣ сутва̄ арахаттам̣ па̄пун̣и.

са̄ паринибба̄надивасе бхиккхубхиккхунӣхи пуччхита̄ бхиккхунисан̇гхасса саббам̣ имам̣ паваттим̣ нирантарам̣ катхетва̄ саннипатитасса бхиккхусан̇гхасса маджджхе ман̣д̣ала̄ра̄мава̄сина̄ дхаммападабха̄н̣акамаха̄тиссаттхерена саддхим̣ сам̣сандитва̄ ‘‘ахам̣ пуббе мануссайонийам̣ ниббаттитва̄ тато чута̄ куккут̣ӣ хутва̄ таттха сенасса сантика̄ сӣсаччхедам̣ патва̄ ра̄джагахе ниббатта̄, парибба̄джика̄су паббаджитва̄ пат̣хамаджджха̄набхӯмийам̣ ниббаттитва̄ тато чута̄ сет̣т̣хикуле ниббатта̄ начирассева чавитва̄ сӯкарайоним̣ гантва̄ тато чута̄ суван̣н̣абхӯмим̣, тато чута̄ ба̄ра̄н̣асим̣, тато чута̄ суппа̄ракапат̣т̣анам̣, тато чута̄ ка̄вӣрапат̣т̣анам̣, тато чута̄ анура̄дхапурам̣, тато чута̄ бхоккантага̄ма’’нти евам̣ самависаме тераса аттабха̄ве патва̄ ‘‘ида̄ни уккан̣т̣хитва̄ паббаджитва̄ арахаттам̣ патта̄, саббепи аппама̄дена сампа̄детха̄’’ти ватва̄ чатассо париса̄ сам̣веджетва̄ паринибба̄йӣти.

сӯкарапотика̄ваттху дутийам̣.

3. виббхантабхиккхуваттху

йо ниббанатхоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто екам̣ виббхантакам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси.

еко кира маха̄кассапаттхерасса саддхивиха̄рико хутва̄ чатта̄ри джха̄на̄ни уппа̄детва̄пи аттано ма̄туласса суван̣н̣ака̄расса гехе висабха̄га̄рамман̣ам̣ дисва̄ таттха пат̣ибаддхачитто виббхами. атха нам̣ манусса̄ аласабха̄вена каммам̣ ка̄тум̣ аниччхантам̣ геха̄ нӣхарим̣су. со па̄памиттасам̣саггена чоракаммена джӣвикам̣ каппенто вичари. атха нам̣ екадивасам̣ гахетва̄ паччха̄ба̄хам̣ га̄л̣хабандханам̣ бандхитва̄ чатукке чатукке каса̄хи та̄л̣ента̄ а̄гха̄танам̣ найим̣су. тхеро пин̣д̣а̄йа чаритум̣ пависанто там̣ даккхин̣ена два̄рена нӣхарийама̄нам̣ дисва̄ бандханам̣ ситхилам̣ ка̄ретва̄ ‘‘пуббе тайа̄ паричитакаммат̣т̣ха̄нам̣ пуна а̄ваджджехӣ’’ти а̄ха. со тена ова̄дена сатуппа̄дам̣ лабхитва̄ пуна чатуттхаджджха̄нам̣ ниббаттеси. атха нам̣ ‘‘а̄гха̄танам̣ нетва̄ гха̄тесса̄ма̄’’ти сӯле утта̄сесум̣. со на бха̄йати на сантасати. атхасса тасмим̣ тасмим̣ диса̄бха̄ге т̣хита̄ манусса̄ асисаттитомара̄дӣни а̄вудха̄ни уккхипитва̄пи там̣ асантасантамева дисва̄ ‘‘пассатха, бхо, имам̣ пурисам̣, анекасата̄нан̃хи а̄вудхахаттха̄нам̣ пуриса̄нам̣ маджджхе нева чхамбхати на ведхати, ахо аччхарийа’’нти аччхарийаббхутаджа̄та̄ маха̄на̄дам̣ надитва̄ ран̃н̃о там̣ паваттим̣ а̄рочесум̣. ра̄джа̄ там̣ ка̄ран̣ам̣ сутва̄ ‘‘виссаджджетха на’’нти а̄ха. саттху сантикампи гантва̄ таматтхам̣ а̄рочайим̣су. саттха̄ обха̄сам̣ пхаритва̄ тасса дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

344.

‘‘йо ниббанатхо вана̄дхимутто,

ванамутто ванамева дха̄вати;

там̣ пуггаламетха пассатха,

мутто бандханамева дха̄ватӣ’’ти.

тассаттхо – йо пуггало гихибха̄ве а̄лайасан̇кха̄там̣ ванатхам̣ чхад̣д̣етва̄ паббаджитата̄йа ниббанатхо диббавиха̄расан̇кха̄те таповане адхимутто гхара̄ва̄сабандханасан̇кха̄та̄ тан̣ха̄вана̄ мутто хутва̄ пуна гхара̄ва̄сабандханасан̇кха̄там̣ тан̣ха̄ванамева дха̄вати, етха там̣ пуггалам̣ пассатха, есо гхара̄ва̄сабандханато мутто гхара̄ва̄сабандханамева дха̄ватӣти.

имам̣ пана десанам̣ сутва̄ со ра̄джапуриса̄нам̣ антаре сӯлагге нисиннова удайаббайам̣ пат̣т̣хапетва̄ тилаккхан̣ам̣ а̄ропетва̄ сан̇кха̄ре саммасанто сота̄паттипхалам̣ патва̄ сама̄паттисукхам̣ анубхаванто веха̄сам̣ уппатитва̄ а̄ка̄сенева саттху сантикам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ сара̄джика̄йа париса̄йа маджджхейева арахаттам̣ па̄пун̣ӣти.

виббхантабхиккхуваттху татийам̣.

4. бандхана̄га̄раваттху

на там̣ дал̣ханти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто бандхана̄га̄рам̣ а̄раббха катхеси.

екасмим̣ кира ка̄ле бахӯ сандхиччхедакапантхагха̄такамануссагха̄таке чоре а̄нетва̄ косаларан̃н̃о дассайим̣су. те ра̄джа̄ андубандханараджджубандханасан̇кхаликабандханехи бандха̄песи. тим̣саматта̄пи кхо джа̄напада̄ бхиккхӯ саттха̄рам̣ дат̣т̣хука̄ма̄ а̄гантва̄ дисва̄ вандитва̄ пунадивасе са̄ваттхим̣ пин̣д̣а̄йа чаранта̄ бандхана̄га̄рам̣ гантва̄ те чоре дисва̄ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ са̄йанхасамайе татха̄гатам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘бханте, аджджа амхехи пин̣д̣а̄йа чарантехи бандхана̄га̄ре бахӯ чора̄ андубандхана̄дӣхи баддха̄ маха̄дуккхам̣ анубхаванта̄ дит̣т̣ха̄, те та̄ни бандхана̄ни чхиндитва̄ пала̄йитум̣ на сакконти, аттхи ну кхо, бханте, техи бандханехи тхиратарам̣ ан̃н̃ам̣ бандханам̣ на̄ма̄’’ти пуччхим̣су. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, ким̣ бандхана̄ни на̄мета̄ни, йам̣ панетам̣ дханадхан̃н̃апуттада̄ра̄дӣсу тан̣ха̄сан̇кха̄там̣ килесабандханам̣, етам̣ етехи сатагун̣ена сахассагун̣ена сатасахассагун̣ена тхиратарам̣, евам̣ махантампи панетам̣ дуччхинданийам̣ бандханам̣ пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ чхиндитва̄ химавантам̣ пависитва̄ паббаджим̣сӯ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари –

атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ брахмадатте раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто екасмим̣ дуггатагахапатикуле ниббатти. тасса вайаппаттасса пита̄ ка̄ламака̄си. со бхатим̣ катва̄ ма̄тарам̣ посеси. атхасса ма̄та̄ аниччхама̄нассева екам̣ куладхӣтарам̣ гехе катва̄ апарабха̄ге ка̄ламака̄си. бхарийа̄йаписса куччхийам̣ габбхо патит̣т̣хахи. со габбхасса патит̣т̣хитабха̄вам̣ аджа̄нантова, ‘‘бхадде, твам̣ бхатим̣ катва̄ джӣва, ахам̣ паббаджисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘са̄ми, нану габбхо ме патит̣т̣хито, майи виджа̄та̄йа да̄ракам̣ дисва̄ паббаджиссасӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ тасса̄ виджа̄така̄ле, ‘‘бхадде, твам̣ соттхина̄ виджа̄та̄, ида̄ни ахам̣ паббаджисса̄мӣ’’ти а̄пуччхи. атха нам̣ са̄ ‘‘путтасса та̄ва тханапа̄нато апагаманака̄лам̣ а̄гамехӣ’’ти ватва̄ пуна габбхам̣ ган̣хи. со чинтеси – ‘‘имам̣ сампат̣иччха̄петва̄ гантум̣ на сакка̄, имисса̄ ана̄чиккхитва̄ва пала̄йитва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти. со тасса̄ ана̄чиккхитва̄ва раттибха̄ге ут̣т̣ха̄йа пала̄йи. атха нам̣ нагарагуттика̄ аггахесум̣. со ‘‘ахам̣, са̄ми, ма̄тупосако на̄ма, виссаджджетха ма’’нти атта̄нам̣ виссаджджа̄петва̄ екасмим̣ т̣ха̄не васитва̄ исипаббаджджам̣ паббаджитва̄ абхин̃н̃а̄сама̄паттийо лабхитва̄ джха̄накӣл̣а̄йа кӣл̣анто виха̄си. со таттха васантойева ‘‘еварӯпампи на̄ма ме дуччхинданийам̣ путтада̄рабандханам̣ килесабандханам̣ чхинна’’нти имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси.

саттха̄ имам̣ атӣтам̣ а̄харитва̄ тена уда̄нитам̣ уда̄нам̣ пака̄сенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

345.

‘‘на там̣ дал̣хам̣ бандханама̄ху дхӣра̄,

йада̄йасам̣ да̄руджапаббаджан̃ча;

са̄раттаратта̄ ман̣икун̣д̣алесу,

путтесу да̄ресу ча йа̄ апеккха̄.

346.

‘‘етам̣ дал̣хам̣ бандханама̄ху дхӣра̄,

оха̄ринам̣ ситхилам̣ дуппамун̃чам̣;

етампи чхетва̄на париббаджанти,

анапеккхино ка̄масукхам̣ паха̄йа̄’’ти.

таттха дхӣра̄ти буддха̄дайо пан̣д̣итапуриса̄ йам̣ сан̇кхаликасан̇кха̄там̣ айаса̄ ниббаттам̣ а̄йасам̣, андубандханасан̇кха̄там̣ да̄руджам̣, йан̃ча паббаджатин̣ехи ва̄ ан̃н̃ехи ва̄ ва̄ка̄дӣхи раджджум̣ катва̄ катам̣ раджджубандханам̣, там̣ асиа̄дӣхи чхиндитум̣ саккун̣еййабха̄вена тхиранти на вадантӣти аттхо. са̄раттаратта̄ти са̄ратта̄ хутва̄ ратта̄, бахалатарара̄гаратта̄ти аттхо. ман̣икун̣д̣алесӯти ман̣ӣсу чева кун̣д̣алесу ча, ман̣ивичиттесу ва̄ кун̣д̣алесу. етам̣ дал̣ханти йе ман̣икун̣д̣алесу са̄раттаратта̄, тесам̣ со ра̄го ча йа̄ путтада̄ресу апеккха̄ тан̣ха̄, етам̣ килесамайам̣ бандханан̃ча пан̣д̣итапуриса̄ дал̣ханти ваданти. оха̄ринанти а̄кад̣д̣хитва̄ чатӯсу апа̄йесу па̄танато авахарати хет̣т̣ха̄ харатӣти оха̄ринам̣. ситхиланти бандханат̣т̣ха̄не чхавичаммамам̣са̄ни на чхиндати, лохитам̣ на нӣхарати, бандханабха̄вампи аджа̄на̄петва̄ тхалапатхаджалапатха̄дӣсу камма̄ни ка̄тум̣ детӣти ситхилам̣. дуппамун̃чанти лобхавасена хи екава̄рампи уппаннам̣ килесабандханам̣ дат̣т̣хат̣т̣ха̄нато каччхапо вийа думмочийам̣ хотӣти дуппамун̃чам̣. етампи чхетва̄на̄ти етам̣ дал̣хампи килесабандханам̣ н̃а̄н̣акхаггена чхиндитва̄ анапеккхино хутва̄ ка̄масукхам̣ паха̄йа париббаджанти, паккаманти паббаджантӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

бандхана̄га̄раваттху чатуттхам̣.

5. кхема̄тхерӣваттху

йе ра̄гаратта̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто кхемам̣ на̄ма ран̃н̃о бимбиса̄расса аггамахесим̣ а̄раббха катхеси.

са̄ кира падумуттарапа̄дамӯле паттхитапаттхана̄ ативийа абхирӯпа̄ па̄са̄дика̄ ахоси. ‘‘саттха̄ кира рӯпасса досам̣ катхетӣ’’ти сутва̄ пана саттху сантикам̣ гантум̣ на иччхи. ра̄джа̄ тасса̄ рӯпамадаматтабха̄вам̣ н̃атва̄ вел̣уванаван̣н̣ана̄пат̣исам̣йутта̄ни гӣта̄ни ка̄ретва̄ нат̣а̄дӣнам̣ да̄песи. тесам̣ та̄ни га̄йанта̄нам̣ саддам̣ сутва̄ тасса̄ вел̣уванам̣ адит̣т̣хапуббам̣ вийа асутапуббам̣ вийа ча ахоси. са̄ ‘‘катарам̣ уййа̄нам̣ сандха̄йа га̄йатха̄’’ти пуччхитва̄, ‘‘девӣ, тумха̄кам̣ вел̣увануййа̄намева̄’’ти вутте уййа̄нам̣ гантука̄ма̄ ахоси. саттха̄ тасса̄ а̄гаманам̣ н̃атва̄ парисамаджджхе нисӣдитва̄ дхаммам̣ десентова та̄лаван̣т̣ам̣ а̄да̄йа аттано пассе т̣хатва̄ бӣджама̄нам̣ абхирӯпам̣ иттхим̣ ниммини. кхема̄, девӣпи пависама̄на̄ва там̣ иттхим̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘самма̄самбуддхо рӯпасса досам̣ катхетӣти ваданти, айан̃часса сантике иттхӣ бӣджайама̄на̄ т̣хита̄, на̄хам̣ имисса̄ калабха̄гампи упеми, на майа̄ ӣдисам̣ иттхирӯпам̣ дит̣т̣хапуббам̣, саттха̄рам̣ абхӯтена аббха̄чиккханти ман̃н̃е’’ти чинтетва̄ татха̄гатасса катха̄саддампи аниса̄метва̄ тамева иттхим̣ олокайама̄на̄ ат̣т̣ха̄си. саттха̄ тасса̄ тасмим̣ рӯпе уппаннабахума̄натам̣ н̃атва̄ там̣ рӯпам̣ пат̣хамавайа̄дивасена дассетва̄ хет̣т̣ха̄ вуттанайенева парийоса̄не ат̣т̣химатта̄васа̄нам̣ катва̄ дассеси. кхема̄ там̣ дисва̄ ‘‘еварӯпампи на̄метам̣ рӯпам̣ мухуттенева кхайавайам̣ сампаттам̣, наттхи вата имасмим̣ рӯпе са̄ро’’ти чинтеси. саттха̄ тасса̄ читта̄ча̄рам̣ олокетва̄, ‘‘кхеме, твам̣ ‘имасмим̣ рӯпе са̄ро аттхӣ’ти чинтеси, пасса да̄нисса аса̄рабха̄ва’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘а̄турам̣ асучим̣ пӯтим̣, пасса кхеме самуссайам̣;

уггхарантам̣ паггхарантам̣, ба̄ла̄нам̣ абхипаттхита’’нти. (апа. тхерӣ 2.2.354);

са̄ га̄тха̄парийоса̄не сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. атха нам̣ саттха̄, ‘‘кхеме, име сатта̄ ра̄гаратта̄ досападут̣т̣ха̄ мохамӯл̣ха̄ аттано тан̣ха̄сотам̣ саматиккамитум̣ на сакконти, таттхева лаггантӣ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

347.

‘‘йе ра̄гаратта̄нупатанти сотам̣,

сайам̣ катам̣ маккат̣акова джа̄лам̣;

етампи чхетва̄на ваджанти дхӣра̄,

анапеккхино саббадуккхам̣ паха̄йа̄’’ти.

таттха маккат̣акова джа̄ланти йатха̄ на̄ма маккат̣ако суттаджа̄лам̣ катва̄ маджджхе т̣ха̄не на̄бхиман̣д̣але нипанно парийанте патитам̣ пат̣ан̇гам̣ ва̄ маккхикам̣ ва̄ вегена гантва̄ виджджхитва̄ тасса расам̣ пивитва̄ пуна гантва̄ тасмим̣йева т̣ха̄не нипаджджати, евамева йе сатта̄ ра̄гаратта̄ досападут̣т̣ха̄ мохамӯл̣ха̄ сайам̣катам̣ тан̣ха̄сотам̣ анупатанти, те там̣ саматиккамитум̣ на сакконти, евам̣ дуратиккамам̣. етампи чхетва̄на ваджанти дхӣра̄ти пан̣д̣ита̄ етам̣ бандханам̣ чхетва̄ анапеккхино нира̄лайа̄ хутва̄ арахаттамаггена саббадуккхам̣ паха̄йа ваджанти, гаччхантӣти аттхо.

десана̄васа̄не кхема̄ арахатте патит̣т̣хахи, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахоси. саттха̄ ра̄джа̄нам̣ а̄ха – ‘‘маха̄ра̄джа, кхема̄йа паббаджитум̣ ва̄ паринибба̄йитум̣ ва̄ ват̣т̣атӣ’’ти. бханте, пабба̄джетха нам̣, алам̣ паринибба̄нена̄ти. са̄ паббаджитва̄ аггаса̄вика̄ ахосӣти.

кхема̄тхерӣваттху пан̃чамам̣.

6. уггасенаваттху

мун̃ча пурети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто уггасенам̣ а̄раббха катхеси.

пан̃часата̄ кира нат̣а̄ сам̣ваччхаре ва̄ чхама̄се ва̄ патте ра̄джагахам̣ гантва̄ ран̃н̃о сатта̄хам̣ самаджджам̣ катва̄ бахум̣ хиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ лабханти, антарантаре уккхепада̄йа̄нам̣ парийанто наттхи. маха̄джано ман̃ча̄тиман̃ча̄дӣсу т̣хатва̄ самаджджам̣ олокеси. атхека̄ лан̇гхикадхӣта̄ вам̣сам̣ абхируйха тасса упари париваттитва̄ тасса парийанте а̄ка̄се чан̇камама̄на̄ наччати чева га̄йати ча. тасмим̣ самайе уггасено на̄ма сет̣т̣хипутто саха̄йакена саддхим̣ ман̃ча̄тиман̃че т̣хито там̣ олокетва̄ тасса̄ хаттхапа̄давиккхепа̄дӣсу уппаннасинехо гехам̣ гантва̄ ‘‘там̣ лабханто джӣвисса̄ми, алабхантасса ме идхева маран̣а’’нти а̄ха̄рӯпаччхедам̣ катва̄ ман̃чаке нипаджджи. ма̄та̄питӯхи, ‘‘та̄та, ким̣ те руджджатӣ’’ти пуччхитопи ‘‘там̣ ме нат̣адхӣтарам̣ лабхантасса джӣвитам̣ аттхи, алабхантасса ме идхева маран̣а’’нти ватва̄, ‘‘та̄та, ма̄ евам̣ кари, ан̃н̃ам̣ те амха̄кам̣ куласса ча бхога̄нан̃ча анурӯпам̣ кума̄рикам̣ а̄несса̄ма̄’’ти вуттепи татхева ватва̄ нипаджджи. атхасса пита̄ бахум̣ йа̄читва̄пи там̣ сан̃н̃а̄петум̣ асакконто тасса саха̄йам̣ паккоса̄петва̄ каха̄пан̣асахассам̣ датва̄ ‘‘име каха̄пан̣е гахетва̄ аттано дхӣтарам̣ майхам̣ путтасса детӯ’’ти пахин̣и. со ‘‘на̄хам̣ каха̄пан̣е гахетва̄ деми, саче пана со имам̣ алабхитва̄ джӣвитум̣ на саккоти, тена хи амхехи саддхим̣йева вичарату, дасса̄мисса дхӣтара’’нти а̄ха. ма̄та̄питаро путтасса таматтхам̣ а̄рочесум̣. со ‘‘ахам̣ техи саддхим̣ вичарисса̄мӣ’’ти ватва̄ йа̄чанта̄нампи тесам̣ катхам̣ ана̄дийитва̄ никкхамитва̄ на̄т̣акасса сантикам̣ агама̄си. со тасса дхӣтарам̣ датва̄ тена саддхим̣йева га̄манигамара̄джадха̄нӣсу сиппам̣ дассенто вичари.

са̄пи тена саддхим̣ сам̣ва̄саманва̄йа начирассева путтам̣ лабхитва̄ кӣл̣а̄пайама̄на̄ ‘‘сакат̣агопакасса путта, бхан̣д̣аха̄ракасса путта, кин̃чи аджа̄накасса путта̄’’ти вадати. сопи несам̣ сакат̣апариваттакам̣ катва̄ т̣хитат̣т̣ха̄не гон̣а̄нам̣ тин̣ам̣ а̄харати, сиппадассанат̣т̣ха̄не ладдхабхан̣д̣акам̣ уккхипитва̄ харати. тадева кира сандха̄йа са̄ иттхӣ путтам̣ кӣл̣а̄пайама̄на̄ татха̄ вадати. со атта̄нам̣ а̄раббха тасса̄ га̄йанабха̄вам̣ н̃атва̄ там̣ пуччхи – ‘‘мам̣ сандха̄йа катхесӣ’’ти? ‘‘а̄ма, там̣ сандха̄йа̄’’ти. ‘‘евам̣ санте ахам̣ пала̄йисса̄мӣ’’ти. са̄ ‘‘ким̣ пана майхам̣ тайа̄ пала̄йитена ва̄ а̄гатена ва̄’’ти пунаппунам̣ тадева гӣтам̣ га̄йати. са̄ кира аттано рӯпасампаттин̃чева дханала̄бхан̃ча нисса̄йа там̣ кисмин̃чи на ман̃н̃ати. со ‘‘ким̣ ну кхо нисса̄йа имисса̄ айам̣ ма̄но’’ти чинтенто ‘‘сиппам̣ нисса̄йа̄’’ти н̃атва̄ ‘‘хоту, сиппам̣ угган̣хисса̄мӣ’’ти сасурам̣ упасан̇камитва̄ тасса джа̄нанакасиппам̣ угган̣хитва̄ га̄манигама̄дӣсу сиппам̣ дассенто анупуббена ра̄джагахам̣ а̄гантва̄ ‘‘ито саттаме дивасе уггасено сет̣т̣хипутто нагарава̄сӣнам̣ сиппам̣ дассессатӣ’’ти а̄роча̄песи.

нагарава̄сино ман̃ча̄тиман̃ча̄дайо бандха̄петва̄ саттаме дивасе саннипатим̣су. сопи сат̣т̣хихаттхам̣ вам̣сам̣ абхируйха тасса маттхаке ат̣т̣ха̄си. там̣ дивасам̣ саттха̄ паччӯсака̄ле локам̣ волокенто там̣ аттано н̃а̄н̣аджа̄ласса анто павит̣т̣хам̣ дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо бхависсатӣ’’ти а̄вадждженто ‘‘све сет̣т̣хипутто сиппам̣ дассесса̄мӣти вам̣саматтхаке т̣хассати, тасса дассанаттхам̣ маха̄джано саннипатиссати. татра ахам̣ чатуппадикам̣ га̄тхам̣ десесса̄ми, там̣ сутва̄ чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо бхависсати, уггасенопи арахатте патит̣т̣хахиссатӣ’’ти ан̃н̃а̄си. саттха̄ пунадивасе ка̄лам̣ саллаккхетва̄ бхиккхусан̇гхапаривуто ра̄джагахам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. уггасенопи саттхари антонагарам̣ апавит̣т̣хейева унна̄данаттха̄йа маха̄джанасса ан̇гулисан̃н̃ам̣ датва̄ вам̣саматтхаке патит̣т̣ха̄йа а̄ка̄сейева сатта ва̄ре париваттитва̄ оруйха вам̣саматтхаке ат̣т̣ха̄си. тасмим̣ кхан̣е саттха̄ нагарам̣ пависанто йатха̄ там̣ париса̄ на олокети, евам̣ катва̄ атта̄намева олока̄песи. уггасено парисам̣ олокетва̄ ‘‘на мам̣ париса̄ олокетӣ’’ти доманассаппатто ‘‘идам̣ майа̄ сам̣ваччхаре каттаббам̣ сиппам̣, саттхари нагарам̣ пависанте париса̄ мам̣ анолокетва̄ саттха̄рамева олокети, могхам̣ вата ме сиппадассанам̣ джа̄та’’нти чинтеси.

саттха̄ тасса читтам̣ н̃атва̄ маха̄моггалла̄нам̣ а̄мантетва̄ ‘‘гаччха, моггалла̄на, сет̣т̣хипуттам̣ вадехи ‘сиппам̣ кира дассетӯ’’’ти а̄ха. тхеро гантва̄ вам̣сасса хет̣т̣ха̄ т̣хито сет̣т̣хипуттам̣ а̄мантетва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘ин̇гха пасса нат̣апутта, уггасена махаббала;

карохи ран̇гам̣ париса̄йа, ха̄сайассу маха̄джана’’нти.

со тхерасса катхам̣ сутва̄ тут̣т̣хама̄насо хутва̄ ‘‘саттха̄ ман̃н̃е мама сиппам̣ пасситука̄мо’’ти вам̣саматтхаке т̣хитакова имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘ин̇гха пасса маха̄пан̃н̃а, моггалла̄на махиддхика;

кароми ран̇гам̣ париса̄йа, ха̄сайа̄ми маха̄джана’’нти.

еван̃ча пана ватва̄ вам̣саматтхакато веха̄сам̣ аббхуггантва̄ а̄ка̄сева чуддасаккхаттум̣ париваттитва̄ оруйха вам̣саматтхакева ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ саттха̄, ‘‘уггасена, пан̣д̣итена на̄ма атӣта̄на̄гатапаччуппаннесу кхандхесу а̄лайам̣ паха̄йа джа̄тиа̄дӣхи муччитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

348.

‘‘мун̃ча пуре мун̃ча паччхато,

маджджхе мун̃ча бхавасса па̄рагӯ;

саббаттха вимуттама̄насо,

на пунам̣ джа̄тиджарам̣ упехисӣ’’ти.

таттха мун̃ча пурети атӣтесу кхандхесу а̄лайам̣ никантим̣ аджджхоса̄нам̣ паттханам̣ парийут̣т̣ха̄нам̣ га̄хам̣ пара̄ма̄сам̣ тан̣хам̣ мун̃ча. паччхатоти ана̄гатесупи кхандхесу а̄лайа̄дӣни мун̃ча. маджджхети паччуппаннесупи та̄ни мун̃ча. бхавасса па̄рагӯти евам̣ санте тивидхасса̄пи бхавасса абхин̃н̃а̄парин̃н̃а̄паха̄набха̄вана̄саччхикирийавасена па̄рагӯ па̄ран̇гато хутва̄ кхандхадха̄туа̄йатана̄дибхеде саббасан̇кхате вимуттама̄насо вихаранто пуна джа̄тиджара̄маран̣а̄ни на упагаччхатӣти аттхо.

десана̄васа̄не чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси. сет̣т̣хипуттопи вам̣саматтхаке т̣хитакова саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ патва̄ вам̣сато оруйха саттху сантикам̣ а̄гантва̄ пан̃чапатит̣т̣хитена саттха̄рам̣ вандитва̄ паббаджджам̣ йа̄чи. атха нам̣ саттха̄ даккхин̣ахаттхам̣ паса̄ретва̄ ‘‘ехи бхиккхӯ’’ти а̄ха. со та̄вадева ат̣т̣хапариккха̄радхаро сат̣т̣хивассикаттхеро вийа ахоси. атха нам̣ бхиккхӯ, ‘‘а̄вусо уггасена, сат̣т̣хихаттхасса те вам̣сасса маттхакато отарантасса бхайам̣ на̄ма на̄хосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘наттхи ме, а̄вусо, бхайа’’нти вутте саттху а̄рочесум̣, ‘‘бханте, уггасено ‘на бха̄йа̄мӣ’ти вадати, абхӯтам̣ ватва̄ ан̃н̃ам̣ бйа̄каротӣ’’ти. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, мама путтена уггасенена садиса̄ чхиннасам̣йоджана̄ бхиккхӯ бха̄йанти, на тасантӣ’’ти ватва̄ бра̄хман̣авагге имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘саббасам̣йоджанам̣ чхетва̄, йо ве на паритассати;

сан̇га̄тигам̣ висам̣йуттам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти. (дха. па. 397; су. ни. 626);

десана̄васа̄не бахӯнам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси. пунекадивасам̣ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо, евам̣ арахаттӯпаниссайасампаннасса бхиккхуно нат̣адхӣтарам̣ нисса̄йа нат̣ехи саддхим̣ вичаран̣ака̄ран̣ам̣, ким̣ арахаттӯпаниссайака̄ран̣а’’нти? саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, убхайампетам̣ имина̄ ева ката’’нти ватва̄ таматтхам̣ пака̄сетум̣ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте кира кассападасабаласса суван̣н̣ачетийе карийама̄не ба̄ра̄н̣асива̄сино кулапутта̄ бахум̣ кха̄данӣйабходжанӣйам̣ йа̄накесу а̄ропетва̄ ‘‘хаттхакаммам̣ карисса̄ма̄’’ти четийат̣т̣ха̄нам̣ гаччханта̄ антара̄магге екам̣ тхерам̣ пин̣д̣а̄йа пависантам̣ пассим̣су. атхека̄ куладхӣта̄ тхерам̣ олокетва̄ са̄микам̣ а̄ха – ‘‘са̄ми, аййо, пин̣д̣а̄йа пависати, йа̄наке ча но бахум̣ кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣, паттамасса а̄хара, бхиккхам̣ дасса̄ма̄’’ти. со там̣ паттам̣ а̄харитва̄ кха̄данӣйабходжанӣйасса пӯретва̄ тхерасса хаттхе патит̣т̣хапетва̄ убхопи паттханам̣ карим̣су, ‘‘бханте, тумхехи дит̣т̣хадхаммассева бха̄гино бхавеййа̄ма̄’’ти. сопи тхеро кхӣн̣а̄савова, тасма̄ олокенто тесам̣ паттхана̄йа самиджджханабха̄вам̣ н̃атва̄ ситам̣ ака̄си. там̣ дисва̄ са̄ иттхӣ са̄микам̣ а̄ха – ‘‘амха̄кам̣, аййо, ситам̣ кароти, еко нат̣ака̄рако бхависсатӣ’’ти. са̄микописса̄ ‘‘евам̣ бхависсати, бхадде’’ти ватва̄ пакка̄ми. идам̣ тесам̣ пуббакаммам̣. те таттха йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ девалоке ниббаттитва̄ тато чавитва̄ са̄ иттхӣ нат̣агехе ниббатти, пурисо сет̣т̣хигехе. со ‘‘евам̣, бхадде, бхависсатӣ’’ти тасса̄ пат̣ивачанасса диннатта̄ нат̣ехи саддхим̣ вичари. кхӣн̣а̄саваттхерасса диннапин̣д̣апа̄там̣ нисса̄йа арахаттам̣ па̄пун̣и. са̄пи нат̣адхӣта̄ ‘‘йа̄ ме са̄микасса гати, майхампи са̄ ева гатӣ’’ти паббаджитва̄ арахатте патит̣т̣хахӣти.

уггасенаваттху чхат̣т̣хам̣.

7. чӯл̣адхануггахапан̣д̣итаваттху

витаккаматхитасса̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чӯл̣адхануггахапан̣д̣итам̣ а̄раббха катхеси.

еко кира дахарабхиккху сала̄кагге аттано паттасала̄кам̣ гахетва̄ сала̄кайа̄гум̣ а̄да̄йа а̄санаса̄лам̣ гантва̄ пиви. таттха удакам̣ алабхитва̄ удакаттха̄йа екам̣ гхарам̣ агама̄си. таттха там̣ ека̄ кума̄рика̄ дисва̄ва уппаннасинеха̄, ‘‘бханте, пуна па̄нӣйена аттхе сати идхева а̄гаччхеййа̄тха̄’’ти а̄ха. со тато пат̣т̣ха̄йа йада̄ па̄нӣйам̣ на лабхати, тада̄ таттхева гаччхати. са̄писса паттам̣ гахетва̄ па̄нӣйам̣ дети. евам̣ гаччханте ка̄ле йа̄гумпи датва̄ пунекадивасам̣ таттхева нисӣда̄петва̄ бхаттам̣ ада̄си. сантике часса нисӣдитва̄, ‘‘бханте, имасмим̣ гехе на кин̃чи наттхи на̄ма, кевалам̣ майам̣ вичаран̣акамануссамева на лабха̄ма̄’’ти катхам̣ самут̣т̣ха̄песи. со катхипа̄хенева тасса̄ катхам̣ сутва̄ уккан̣т̣хи. атха нам̣ екадивасам̣ а̄гантука̄ бхиккхӯ дисва̄ ‘‘касма̄ твам̣, а̄вусо, кисо уппан̣д̣упан̣д̣укаджа̄тосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘уккан̣т̣хитомхи, а̄вусо’’ти вутте а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ сантикам̣ найим̣су. тепи нам̣ саттху сантикам̣ нетва̄ таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣, бхиккху, уккан̣т̣хитосӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘сачча’’нти вутте ‘‘касма̄ твам̣ ма̄дисасса а̄раддхавӣрийасса буддхасса са̄сане паббаджитва̄ ‘сота̄панно’ти ва̄ ‘сакада̄га̄мӣ’ти ва̄ атта̄нам̣ авада̄петва̄ ‘уккан̣т̣хито’ти вада̄песи, бха̄рийам̣ те каммам̣ ката’’нти ватва̄ ‘‘ким̣ ка̄ран̣а̄ уккан̣т̣хитосӣ’’ти пуччхи. ‘‘бханте, ека̄ мам̣ иттхӣ евама̄ха̄’’ти вутте, ‘‘бхиккху, аначчхарийам̣ етам̣ тасса̄ кирийам̣. са̄ хи пуббе сакаладжамбудӣпе аггадхануггахапан̣д̣итам̣ паха̄йа там̣мухуттадит̣т̣хаке екасмим̣ синехам̣ уппа̄детва̄ там̣ джӣвитаккхайам̣ па̄песӣ’’ти ватва̄ тассаттхасса пака̄санаттхам̣ бхиккхӯхи йа̄чито –

атӣте чӯл̣адхануггахапан̣д̣итака̄ле таккасила̄йам̣ диса̄па̄моккхасса а̄чарийасса сантике сиппам̣ уггахетва̄ тена тут̣т̣хена диннам̣ дхӣтарам̣ а̄да̄йа ба̄ра̄н̣асим̣ гаччхантасса екасмим̣ ат̣авимукхе екӯнапан̃н̃а̄са̄йа кан̣д̣ехи екӯнапан̃н̃а̄сачоре ма̄ретва̄ кан̣д̣есу кхӣн̣есу чораджет̣т̣хакам̣ гахетва̄ бхӯмийам̣ па̄тетва̄, ‘‘бхадде, асим̣ а̄хара̄’’ти вутте та̄йа тан̇кхан̣ам̣ дит̣т̣хачоре синехам̣ катва̄ чорасса хаттхе аситхарум̣ т̣хапетва̄ чорена дхануггахапан̣д̣итасса ма̄ритабха̄вам̣ а̄викатва̄ чорена ча там̣ а̄да̄йа гаччхантена ‘‘мампи еса̄ ан̃н̃ам̣ дисва̄ аттано са̄микам̣ вийа ма̄ра̄пессати, ким̣ ме има̄йа̄’’ти екам̣ надим̣ дисва̄ ориматӣре там̣ т̣хапетва̄ тасса̄ бхан̣д̣акам̣ а̄да̄йа ‘‘твам̣ идхева хохи, йа̄ва̄хам̣ бхан̣д̣икам̣ утта̄ремӣ’’ти таттхева там̣ паха̄йа гаманабха̄ван̃ча а̄викатва̄ –

‘‘саббам̣ бхан̣д̣ам̣ сама̄да̄йа, па̄рам̣ тин̣н̣оси бра̄хман̣а;

пачча̄гаччха лахум̣ кхиппам̣, мампи та̄рехи да̄нито.

‘‘асантхутам̣ мам̣ чирасантхутена,

нимӣни бхотӣ аддхувам̣ дхувена;

майа̄пи бхотӣ ниминеййа ан̃н̃ам̣,

ито ахам̣ дӯратарам̣ гамиссам̣.

‘‘ка̄йам̣ ел̣агала̄гумбе, кароти ахуха̄сийам̣;

найӣдха наччам̣ ва̄ гӣтам̣ ва̄, та̄л̣ам̣ ва̄ сусама̄хитам̣;

анамхика̄ле сусон̣и, ким̣ ну джаггхаси собхане.

‘‘син̇га̄ла ба̄ла думмедха, аппапан̃н̃оси джамбука;

джӣно маччхан̃ча песин̃ча, капан̣о вийа джха̄йаси.

‘‘судассам̣ ваджджаман̃н̃есам̣, аттано пана дуддасам̣;

джӣна̄ патин̃ча джа̄ран̃ча, ман̃н̃е тван̃н̃ева джха̄йаси.

‘‘еваметам̣ мигара̄джа, йатха̄ бха̄саси джамбука;

са̄ нӯна̄хам̣ ито гантва̄, бхатту хессам̣ васа̄нуга̄.

‘‘йо харе маттикам̣ тха̄лам̣, кам̣сатха̄лампи со харе;

катан̃чева тайа̄ па̄пам̣, пунапевам̣ кариссасӣ’’ти. (джа̄. 1.5.128-134) –

имам̣ пан̃чаканипа̄те чӯл̣адхануггахаджа̄такам̣ виттха̄ретва̄ ‘‘тада̄ чӯл̣адхануггахапан̣д̣ито твам̣ ахоси, са̄ иттхӣ етарахи айам̣ кума̄рика̄, син̇га̄ларӯпена а̄гантва̄ тасса̄ ниггахака̄рако сакко девара̄джа̄ ахамева̄’’ти ватва̄ ‘‘евам̣ са̄ иттхӣ там̣мухуттадит̣т̣хаке екасмим̣ синехена сакаладжамбудӣпе аггапан̣д̣итам̣ джӣвита̄ воропеси, там̣ иттхим̣ а̄раббха уппаннам̣ тава тан̣хам̣ чхиндитва̄ вихара̄хи бхиккхӯ’’ти там̣ овадитва̄ уттаримпи дхаммам̣ десенто има̄ две га̄тха̄ абха̄си –

349.

‘‘витаккаматхитасса джантуно,

тиббара̄гасса субха̄нупассино;

бхиййо тан̣ха̄ павад̣д̣хати,

еса кхо дал̣хам̣ кароти бандханам̣.

350.

‘‘витаккӯпасаме ча йо рато,

асубхам̣ бха̄вайате сада̄ сато;

еса кхо бйанти ка̄хити,

еса чхеччхати ма̄рабандхана’’нти.

таттха витаккаматхитасса̄ти ка̄мавитакка̄дӣхи витаккехи нимматхитасса. тиббара̄гасса̄ти бахалара̄гасса. субха̄нупассиноти ит̣т̣ха̄рамман̣е субханимиттага̄ха̄дивасена виссат̣т̣хама̄насата̄йа субханти анупассантасса. тан̣ха̄ти еварӯпасса джха̄на̄дӣсу екампи на вад̣д̣хати, атха кхо чхадва̄рика̄ тан̣ха̄йева бхиййо вад̣д̣хати. еса кхоти есо пуггало тан̣ха̄бандханам̣ дал̣хам̣ сутхирам̣ кароти. витаккӯпасамети миччха̄витакка̄дӣнам̣ вӯпасамасан̇кха̄те дасасу асубхесу пат̣хамаджджха̄не. сада̄ сатоти йо еттха абхирато хутва̄ ниччам̣ упат̣т̣хитасатита̄йа сато там̣ асубхаджха̄нам̣ бха̄вети. бйанти ка̄хитӣти еса бхиккху тӣсу бхавесу уппаджджанакам̣ тан̣хам̣ вигатантам̣ кариссати. ма̄рабандхананти есо тебхӯмакават̣т̣асан̇кха̄там̣ ма̄рабандханампи чхиндиссатӣти аттхо.

десана̄васа̄не со бхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

чӯл̣адхануггахапан̣д̣итаваттху саттамам̣.

8. ма̄раваттху

нит̣т̣хан̇гатоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ма̄рам̣ а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи вика̄ле самбахула̄ тхера̄ джетаванавиха̄рам̣ пависитва̄ ра̄хулаттхерасса васанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ там̣ ут̣т̣ха̄песум̣. со ан̃н̃аттха васанат̣т̣ха̄нам̣ апассанто татха̄гатасса гандхакут̣ийа̄ памукхе нипаджджи. тада̄ со а̄йасма̄ арахаттам̣ патто авассикова хоти. ма̄ро васаваттибхаване т̣хитойева там̣ а̄йасмантам̣ гандхакут̣ипамукхе нипаннам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘саман̣асса готамасса руджанакаан̇гулӣ бахи нипанно, сайам̣ антогандхакут̣ийам̣ нипанно, ан̇гулийа̄ пӣл̣ийама̄на̄йа сайампи пӣл̣ито бхависсатӣ’’ти. со махантам̣ хаттхира̄джаван̣н̣ам̣ абхинимминитва̄ а̄гамма сон̣д̣а̄йа тхерасса маттхакам̣ париккхипитва̄ махантена саддена кон̃чана̄дам̣ рави. саттха̄ гандхакут̣ийам̣ нисиннова тасса ма̄рабха̄вам̣ н̃атва̄, ‘‘ма̄ра, та̄диса̄нам̣ сатасахассена̄пи мама путтасса бхайам̣ уппа̄детум̣ на сакка̄. путто хи ме асанта̄сӣ вӣтатан̣хо маха̄вӣрийо маха̄пан̃н̃о’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

351.

‘‘нит̣т̣хан̇гато асанта̄сӣ, вӣтатан̣хо анан̇ган̣о;

аччхинди бхавасалла̄ни, антимойам̣ самуссайо.

352.

‘‘вӣтатан̣хо ана̄да̄но, нируттипадаковидо;

аккхара̄нам̣ саннипа̄там̣, джан̃н̃а̄ пубба̄пара̄ни ча;

са ве антимаса̄рӣро,

маха̄пан̃н̃о маха̄пурисоти вуччатӣ’’ти.

таттха нит̣т̣хан̇гатоти имасмим̣ са̄сане паббаджита̄нам̣ арахаттам̣ нит̣т̣хам̣ на̄ма, там̣ гато паттоти аттхо. асанта̄сӣти аббхантаре ра̄гасанта̄са̄дӣнам̣ абха̄вена асантасанако. аччхинди бхавасалла̄нӣти сабба̄нипи бхавага̄мӣни салла̄ни аччхинди. самуссайоти айам̣ етасса антимо дехо.

ана̄да̄ноти кхандха̄дӣсу ниггахан̣о. нируттипадаковидоти нируттийан̃ча сесападесу ча̄ти чатӯсупи пат̣исамбхида̄су чхекоти аттхо. аккхара̄нам̣ саннипа̄там̣, джан̃н̃а̄ пубба̄пара̄ни ча̄ти аккхара̄нам̣ саннипа̄тасан̇кха̄там̣ аккхарапин̣д̣ан̃ча джа̄на̄ти, пуббаккхарена апараккхарам̣, апараккхарена пуббаккхаран̃ча джа̄на̄ти. пуббаккхарена апараккхарам̣ джа̄на̄ти на̄ма – а̄димхи пан̃н̃а̄йама̄не маджджхапарийоса̄несу апан̃н̃а̄йама̄несупи ‘‘имесам̣ аккхара̄нам̣ идам̣ маджджхам̣, идам̣ парийоса̄на’’нти джа̄на̄ти. апараккхарена пуббаккхарам̣ джа̄на̄ти на̄ма – анте пан̃н̃а̄йама̄не а̄димаджджхесу апан̃н̃а̄йама̄несу ‘‘имесам̣ аккхара̄нам̣ идам̣ маджджхам̣, айам̣ а̄дӣ’’ти джа̄на̄ти. маджджхе пан̃н̃а̄йама̄непи ‘‘имесам̣ аккхара̄нам̣ айам̣ а̄ди, айам̣ анто’’ти джа̄на̄ти. евам̣ маха̄пан̃н̃о. са ве антимаса̄рӣроти еса кот̣ийам̣ т̣хитасарӣро, маханта̄нам̣ аттхадхамманируттипат̣ибха̄на̄нам̣ сӣлаккхандха̄дӣнан̃ча паригга̄хика̄йа пан̃н̃а̄йа саманна̄гататта̄ маха̄пан̃н̃о, ‘‘вимуттачиттатта̄ кхва̄хам̣, са̄рипутта, маха̄пурисоти вада̄мӣ’’ти (сам̣. ни. 5.377) вачанато вимуттачиттата̄йа ча маха̄пурисоти вуччатӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣су. ма̄ропи па̄пима̄ ‘‘джа̄на̄ти мам̣ саман̣о готамо’’ти таттхевантарадха̄йӣти.

ма̄раваттху ат̣т̣хамам̣.

9. упака̄джӣвакаваттху

сабба̄бхибхӯти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ антара̄магге упакам̣ а̄джӣвакам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе саттха̄ паттасаббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣о бодхиман̣д̣е саттасатта̄хам̣ вӣтина̄метва̄ аттано паттачӣварама̄да̄йа дхаммачаккапаваттанаттхам̣ ба̄ра̄н̣асим̣ сандха̄йа ат̣т̣ха̄расайоджанамаггам̣ пат̣ипанно антара̄магге упакам̣ а̄джӣвакам̣ аддаса. сопи саттха̄рам̣ дисва̄ ‘‘виппасанна̄ни кхо те, а̄вусо, индрийа̄ни, парисуддхо чхавиван̣н̣о парийода̄то, кам̣си твам̣, а̄вусо, уддисса паббаджито, ко ва̄ те саттха̄, касса ва̄ твам̣ дхаммам̣ рочесӣ’’ти пуччхи. атхасса саттха̄ ‘‘майхам̣ упаджджха̄йо ва̄ а̄чарийо ва̄ наттхӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

353.

‘‘сабба̄бхибхӯ саббавидӯхамасми,

саббесу дхаммесу анӯпалитто;

саббан̃джахо тан̣хаккхайе вимутто,

сайам̣ абхин̃н̃а̄йа камуддисеййа’’нти.

таттха сабба̄бхибхӯти саббесам̣ тебхӯмакадхамма̄нам̣ абхибхаванато сабба̄бхибхӯ. саббавидӯти видитасаббачатубхӯмакадхаммо. саббесу дхаммесӯти саббесупи тебхӯмакадхаммесу тан̣ха̄дит̣т̣хӣхи анӯпалитто. саббан̃джахоти саббе тебхӯмакадхамме джахитва̄ т̣хито. тан̣хаккхайе вимуттоти тан̣хаккхайанте уппа̄дите тан̣хаккхайасан̇кха̄те арахатте асекха̄йа вимуттийа̄ вимутто. сайам̣ абхин̃н̃а̄йа̄ти абхин̃н̃еййа̄дибхеде дхамме сайамева джа̄нитва̄. камуддисеййанти ‘‘айам̣ ме упаджджха̄йо ва̄ а̄чарийо ва̄’’ти кам̣ на̄ма уддисеййанти.

десана̄васа̄не упако а̄джӣвако татха̄гатасса вачанам̣ нева̄бхинанди, на пат̣иккоси. сӣсам̣ пана ча̄летва̄ дживхам̣ нилла̄л̣етва̄ екападикамаггам̣ гахетва̄ ан̃н̃атарам̣ луддаканива̄санат̣т̣ха̄нам̣ агама̄сӣти.

упака̄джӣвакаваттху навамам̣.

10. саккапан̃хаваттху

саббада̄нанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто саккам̣ девара̄джа̄нам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе та̄ватим̣садевалоке девата̄ саннипатитва̄ чатта̄ро пан̃хе самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘катарам̣ да̄нам̣ ну кхо да̄несу, катаро расо расесу, катара̄ рати ратӣсу джет̣т̣хака̄, тан̣хаккхайова касма̄ джет̣т̣хакоти вуччатӣ’’ти? те пан̃хе ека̄ девата̄пи виниччхитум̣ на̄саккхи. еко пана дево екам̣ девам̣, сопи апаранти евам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пуччханта̄ дасасу чаккава̄л̣асахассесу два̄даса сам̣ваччхара̄ни вичарим̣су. еттакена̄пи ка̄лена пан̃ха̄нам̣ аттхам̣ адисва̄ дасасахассачаккава̄л̣адевата̄ саннипатитва̄ чатуннам̣ маха̄ра̄джа̄нам̣ сантикам̣ гантва̄ ‘‘ким̣, та̄та̄, маха̄девата̄саннипа̄то’’ти вутте ‘‘чатта̄ро пан̃хе самут̣т̣ха̄петва̄ виниччхитум̣ асакконта̄ тумха̄кам̣ сантикам̣ а̄гатамха̄’’ти. ‘‘ким̣ пан̃хам̣ на̄метам̣, та̄та̄’’ти. ‘‘да̄нарасаратӣсу катама̄ да̄нарасаратӣ ну кхо сет̣т̣ха̄, тан̣хаккхайова касма̄ сет̣т̣хо’’ти име пан̃хе виниччхитум̣ асакконта̄ а̄гатамха̄ти. та̄та̄, майампи имесам̣ аттхе на джа̄на̄ма, амха̄кам̣ пана ра̄джа̄ джанасахассена чинтите аттхе чинтетва̄ тан̇кхан̣енева джа̄на̄ти, со амхехи пан̃н̃а̄йа ча пун̃н̃ена ча висит̣т̣хо, етха, тасса сантикам̣ гаччха̄ма̄ти тамева деваган̣ам̣ а̄да̄йа саккасса деваран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ тена̄пи ‘‘ким̣, та̄та̄, маханто девасаннипа̄то’’ти вутте таматтхам̣ а̄рочесум̣. ‘‘та̄та̄, имесам̣ пан̃ха̄нам̣ аттхам̣ ан̃н̃опи джа̄нитум̣ на саккоти, буддхависайа̄ хете. саттха̄ панетарахи кахам̣ вихаратӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘джетаване’’ти сутва̄ ‘‘етха, тасса сантикам̣ гамисса̄ма̄’’ти деваган̣ена саддхим̣ раттибха̄ге сакалам̣ джетаванам̣ обха̄сетва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екамантам̣ т̣хито ‘‘ким̣, маха̄ра̄джа, махата̄ девасан̇гхена а̄гатосӣ’’ти вутте, ‘‘бханте, деваган̣ена име на̄ма пан̃ха̄ самут̣т̣ха̄пита̄, ан̃н̃о имесам̣ аттхам̣ джа̄нитум̣ саматтхо на̄ма наттхи, имесам̣ но аттхам̣ пака̄сетха̄’’ти а̄ха.

саттха̄ ‘‘са̄дху маха̄ра̄джа, майа̄ хи па̄рамийо пӯретва̄ маха̄паричча̄ге париччаджитва̄ тумха̄диса̄нам̣ кан̇кхаччхеданаттхамева саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ пат̣ивиддхам̣, тайа̄ пуччхитапан̃хесу хи саббада̄на̄нам̣ дхаммада̄нам̣ сет̣т̣хам̣, саббараса̄нам̣ дхаммарасо сет̣т̣хо, саббаратӣнам̣ дхаммарати сет̣т̣ха̄, тан̣хаккхайо пана арахаттам̣ сампа̄пакатта̄ сет̣т̣хойева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

354.

‘‘саббада̄нам̣ дхаммада̄нам̣ джина̄ти,

саббарасам̣ дхаммарасо джина̄ти;

саббаратим̣ дхаммарати джина̄ти,

тан̣хаккхайо саббадуккхам̣ джина̄тӣ’’ти.

таттха саббада̄нам̣ дхаммада̄нанти сачепи хи чаккава̄л̣агаббхе йа̄ва брахмалока̄ нирантарам̣ катва̄ саннисинна̄нам̣ буддхапаччекабуддхакхӣн̣а̄сава̄нам̣ кадалигаббхасадиса̄ни чӣвара̄ни дадеййа, тасмим̣ сама̄гаме чатуппадика̄йа га̄тха̄йа ката̄нумодана̄ва сет̣т̣ха̄. тан̃хи да̄нам̣ тасса̄ га̄тха̄йа сол̣асим̣ калам̣ на̄ггхати. евам̣ дхаммасса десана̄пи ва̄чанампи саванампи махантам̣. йена ча пуггалена бахӯнам̣ там̣ дхаммассаванам̣ ка̄ритам̣, тассева а̄нисам̣со маха̄. татха̄рӯпа̄йа ева париса̄йа пан̣ӣтапин̣д̣апа̄тасса патте пӯретва̄ диннада̄натопи саппитела̄дӣнам̣ патте пӯретва̄ диннабхесаджджада̄натопи маха̄виха̄расадиса̄нам̣ виха̄ра̄нан̃ча лохапа̄са̄дасадиса̄нан̃ча па̄са̄да̄нам̣ анека̄ни сатасахасса̄ни ка̄ретва̄ диннасена̄санада̄натопи ана̄тхапин̣д̣ика̄дӣхи виха̄ре а̄раббха катапаричча̄гатопи антамасо чатуппадика̄йа га̄тха̄йа анумодана̄васена̄пи паваттитам̣ дхаммада̄намева варам̣ сет̣т̣хам̣. ким̣ ка̄ран̣а̄? еварӯпа̄ни хи пун̃н̃а̄ни каронта̄ дхаммам̣ сутва̄ва каронти, но асутва̄. саче хи име сатта̄ дхаммам̣ на сун̣еййум̣, ул̣ун̇каматтам̣ йа̄гумпи кат̣аччхуматтам̣ бхаттампи на дадеййум̣. имина̄ ка̄ран̣ена саббада̄нехи дхаммада̄намева сет̣т̣хам̣. апича т̣хапетва̄ буддхе ча паччекабуддхе ча сакалакаппам̣ деве вассанте удакабиндӯни ган̣етум̣ саматтха̄йа пан̃н̃а̄йа саманна̄гата̄ са̄рипутта̄дайопи аттано дхаммата̄йа сота̄паттипхала̄дӣни адхигантум̣ на̄саккхим̣су, ассаджиттхера̄дӣхи катхитадхаммам̣ сутва̄ сота̄паттипхалам̣ саччхикарим̣су, саттху дхаммадесана̄йа са̄вакапа̄рамӣн̃а̄н̣ам̣ саччхикарим̣су. имина̄пи ка̄ран̣ена, маха̄ра̄джа, дхаммада̄намева сет̣т̣хам̣. тена вуттам̣ – ‘‘саббада̄нам̣ дхаммада̄нам̣ джина̄тӣ’’ти.

саббе пана гандхараса̄дайопи раса̄ уккам̣сато девата̄нам̣ судха̄бходжанарасопи сам̣са̄рават̣т̣е па̄тетва̄ дуккха̄нубхаванассева паччайо. йо панеса саттатим̣сабодхипаккхийадхаммасан̇кха̄то ча навалокуттарадхаммасан̇кха̄то ча дхаммарасо, айамева саббараса̄нам̣ сет̣т̣хо. тена вуттам̣ – ‘‘саббарасам̣ дхаммарасо джина̄тӣ’’ти. йа̄песа̄ путтаратидхӣтуратидханаратииттхиратиначчагӣтава̄дита̄диратипабхеда̄ ча анекаппабхеда̄ ратӣ, са̄пи сам̣са̄рават̣т̣е па̄тетва̄ дуккха̄нубхаванассева паччайо. йа̄ панеса̄ дхаммам̣ катхентасса ва̄ сун̣антасса ва̄ ва̄чентасса ва̄ анто уппаджджама̄на̄ пӣти удаггабха̄вам̣ джанети, ассӯни паваттети, ломахам̣сам̣ джанети, са̄йам̣ сам̣са̄рават̣т̣асса антам̣ катва̄ арахаттапарийоса̄на̄ хоти. тасма̄ саббаратӣнам̣ еварӯпа̄ дхаммаратийева сет̣т̣ха̄. тена вуттам̣ – ‘‘саббаратим̣ дхаммарати джина̄тӣ’’ти тан̣хаккхайо пана тан̣ха̄йа кхайанте уппаннам̣ арахаттам̣ сакалассапи ват̣т̣адуккхасса абхибхаванато саббасет̣т̣хамева. тена вуттам̣ – ‘‘тан̣хаккхайо саббадуккхам̣ джина̄тӣ’’ти.

евам̣ саттхари имисса̄ га̄тха̄йа аттхам̣ катхентейева чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси. саккопи саттху дхаммакатхам̣ сутва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ евама̄ха – ‘‘бханте, евам̣джет̣т̣хаке на̄ма дхаммада̄не киматтхам̣ амха̄кам̣ паттим̣ на да̄петха, ито пат̣т̣ха̄йа но бхиккхусан̇гхасса катхетва̄ паттим̣ да̄петха, бханте’’ти. саттха̄ тасса вачанам̣ сутва̄ бхиккхусан̇гхам̣ саннипа̄тетва̄, ‘‘бхиккхаве, аджджа̄дим̣ катва̄ маха̄дхаммассаванам̣ ва̄ па̄катикадхаммассаванам̣ ва̄ упанисиннакатхам̣ ва̄ антамасо анумоданампи катхетва̄ саббасатта̄нам̣ паттим̣ дадеййа̄тха̄’’ти а̄ха.

саккапан̃хаваттху дасамам̣.

11. апуттакасет̣т̣хиваттху

хананти бхога̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто апуттакасет̣т̣хим̣ на̄ма а̄раббха катхеси.

тасса кира ка̄лакирийам̣ сутва̄ ра̄джа̄ пасенади косало ‘‘апуттакам̣ са̄патеййам̣ касса па̄пун̣а̄тӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘ран̃н̃о’’ти сутва̄ саттахи дивасехи тасса гехато дханам̣ ра̄джакулам̣ абхихара̄петва̄ саттху сантикам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘ханда куто ну твам̣, маха̄ра̄джа, а̄гаччхаси дива̄дивасса̄’’ти вутте ‘‘идха, бханте, са̄ваттхийам̣ сет̣т̣хи, гахапати, ка̄лакато, тамахам̣ апуттакам̣ са̄патеййам̣ ра̄джантепурам̣ абхихаритва̄ а̄гаччха̄мӣ’’ти а̄ха. саббам̣ сутте (сам̣. ни. 1.130) а̄гатанайенева ведитаббам̣.

со кира суван̣н̣апа̄тийа̄ на̄наггарасабходжане упанӣте ‘‘еварӯпам̣ на̄ма манусса̄ бхун̃джанти, ким̣ тумхе майа̄ саддхим̣ имасмим̣ гехе кел̣им̣ каротха̄’’ти бходжане упат̣т̣хите лед̣д̣удан̣д̣а̄дӣхи пахаритва̄ пала̄петва̄ ‘‘идам̣ манусса̄нам̣ бходжана’’нти кан̣а̄джакам̣ бхун̃джати бил̣ан̇гадутийам̣. ваттхайа̄начхаттесупи мана̄песу упат̣т̣ха̄питесу те мануссе лед̣д̣удан̣д̣а̄дӣхи пахаранто пала̄петва̄ са̄н̣а̄ни дха̄рети, джаджджараратхакена йа̄ти пан̣н̣ачхаттакена дха̄рийама̄нена̄ти евам̣ ран̃н̃а̄ а̄рочите саттха̄ тасса пуббакаммам̣ катхеси.

бхӯтапуббам̣ со, маха̄ра̄джа, сет̣т̣хи, гахапати, тагарасикхим̣ на̄ма паччекабуддхам̣ пин̣д̣апа̄тена пат̣ипа̄деси. ‘‘детха саман̣асса пин̣д̣а’’нти ватва̄ со ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми. тасмим̣ кира ассаддхе ба̄ле евам̣ ватва̄ пакканте тасса бхарийа̄ саддха̄ пасанна̄ ‘‘чирассам̣ вата ме имасса мукхато ‘дехӣ’ти вачанам̣ сутам̣, аджджа мама маноратхам̣ пӯрентӣ пин̣д̣апа̄там̣ дасса̄мӣ’’ти паччекабуддхасса паттам̣ гахетва̄ пан̣ӣтабходжанасса пӯретва̄ ада̄си. сопи ниваттама̄но там̣ дисва̄ ‘‘ким̣, саман̣а, кин̃чи те ладдха’’нти паттам̣ гахетва̄ пан̣ӣтапин̣д̣апа̄там̣ дисва̄ виппат̣иса̄рӣ хутва̄ евам̣ чинтеси – ‘‘вараметам̣ пин̣д̣апа̄там̣ да̄са̄ ва̄ каммакара̄ ва̄ бхун̃джеййум̣. те хи имам̣ бхун̃джитва̄ майхам̣ каммам̣ кариссанти, айам̣ пана гантва̄ бхун̃джитва̄ нидда̄йиссати, нат̣т̣хо ме со пин̣д̣апа̄то’’ти. со бха̄ту ча пана екапуттакам̣ са̄патеййасса ка̄ран̣а̄ джӣвита̄ воропеси. со кирасса ан̇гулим̣ гахетва̄ вичаранто ‘‘идам̣ майхам̣ питусантакам̣ йа̄накам̣, айам̣ тасса гон̣о’’тиа̄дӣни а̄ха. атха нам̣ со сет̣т̣хи ‘‘ида̄ни та̄веса евам̣ вадети, имасса пана вуд̣д̣хиппаттака̄ле имасмим̣ гехе бхоге ко раккхиссатӣ’’ти там̣ аран̃н̃ам̣ нетва̄ екасмим̣ гаччхамӯле гӣва̄йа гахетва̄ мӯлакандам̣ вийа гӣвам̣ пха̄летва̄ ма̄ретва̄ таттхева чхад̣д̣еси. идамасса пуббакаммам̣. тена вуттам̣ –

‘‘йам̣ кхо со, маха̄ра̄джа, сет̣т̣хи, гахапати, тагарасикхим̣ паччекабуддхам̣ пин̣д̣апа̄тена пат̣ипа̄деси, тасса каммасса випа̄кена саттаккхаттум̣ сугатим̣ саггам̣ локам̣ упападжджи, тассева каммасса випа̄ка̄васесена имисса̄йева са̄ваттхийа̄ саттаккхаттум̣ сет̣т̣хиттам̣ ка̄реси. йам̣ кхо со, маха̄ра̄джа, сет̣т̣хи, гахапати, датва̄ паччха̄ виппат̣иса̄рӣ ахоси ‘вараметам̣ пин̣д̣апа̄там̣ да̄са̄ ва̄ каммакара̄ ва̄ бхун̃джеййу’нти, тасса каммасса випа̄кена на̄ссул̣а̄ра̄йа бхаттабхога̄йа читтам̣ намати, на̄ссул̣а̄ра̄йа ваттхабхога̄йа, на̄ссул̣а̄ра̄йа йа̄набхога̄йа, на̄ссул̣а̄ра̄нам̣ пан̃чаннам̣ ка̄магун̣а̄нам̣ бхога̄йа читтам̣ намати. йам̣ кхо со, маха̄ра̄джа, сет̣т̣хи, гахапати, бха̄ту ча пана екапуттам̣ са̄патеййасса ка̄ран̣а̄ джӣвита̄ воропеси, тасса каммасса випа̄кена бахӯни вассасата̄ни бахӯни вассасахасса̄ни бахӯни вассасатасахасса̄ни нирайе паччиттха, тассева каммасса випа̄ка̄васесена идам̣ саттамам̣ апуттакам̣ са̄патеййам̣ ра̄джакосам̣ павесети. тасса кхо пана, маха̄ра̄джа, сет̣т̣хисса гахапатисса пура̄н̣ан̃ча пун̃н̃ам̣ париккхӣн̣ам̣, наван̃ча пун̃н̃ам̣ анупачитам̣. аджджа пана, маха̄ра̄джа, сет̣т̣хи, гахапати, маха̄роруве нирайе паччатӣ’’ти (сам̣. ни. 1.131).

ра̄джа̄ саттху вачанам̣ сутва̄ ‘‘ахо, бханте, бха̄рийам̣ каммам̣, еттаке на̄ма бхоге виджджама̄не нева аттана̄ парибхун̃джи, на тумха̄дисе буддхе дхуравиха̄ре вихаранте пун̃н̃акаммам̣ ака̄сӣ’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘еваметам̣, маха̄ра̄джа, думмедхапуггала̄ на̄ма бхоге лабхитва̄ нибба̄нам̣ на гавесанти, бхоге нисса̄йа уппаннатан̣ха̄ панете дӣгхараттам̣ ханатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

355.

‘‘хананти бхога̄ думмедхам̣, но ча па̄рагавесино;

бхогатан̣ха̄йа думмедхо, ханти ан̃н̃ева аттана’’нти.

таттха но ча па̄рагавесиноти йе пана нибба̄напа̄рагавесино пуггала̄, на те бхога̄ хананти. ан̃н̃ева аттананти бхоге нисса̄йа уппанна̄йа тан̣ха̄йа дуппан̃н̃о пуггало паре вийа атта̄намева ханатӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

апуттакасет̣т̣хиваттху ека̄дасамам̣.

12. ан̇кураваттху

тин̣адоса̄нӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ пан̣д̣укамбаласила̄йам̣ вихаранто ан̇курам̣ а̄раббха катхеси. ваттху ‘‘йе джха̄наппасута̄ дхӣра̄’’ти (дха. па. 181) га̄тха̄йа виттха̄ритамева. вуттан̃хетам̣ таттха индакам̣ а̄раббха. со кира ануруддхаттхерасса антога̄мам̣ пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хасса аттано а̄бхатам̣ кат̣аччхуматтакам̣ бхиккхам̣ да̄песи. тадасса пун̃н̃ам̣ ан̇курена дасавассасахасса̄ни два̄дасайоджаникам̣ уддханапантим̣ катва̄ диннада̄нато махаппхалатарам̣ джа̄там̣. тасма̄ евама̄ха. евам̣ вутте саттха̄, ‘‘ан̇кура, да̄нам̣ на̄ма вичеййа да̄тум̣ ват̣т̣ати, евам̣ там̣ сукхетте сувуттабӣджам̣ вийа махаппхалам̣ хоти. твам̣ пана татха̄ на̄ка̄си, тена те да̄нам̣ на махаппхалам̣ джа̄та’’нти имаматтхам̣ вибха̄венто –

‘‘вичеййа да̄нам̣ да̄таббам̣, йаттха диннам̣ махаппхалам̣;

вичеййа да̄нам̣ сугатаппасаттхам̣,

йе даккхин̣еййа̄ идха джӣвалоке;

етесу динна̄ни махаппхала̄ни,

бӣджа̄ни вутта̄ни йатха̄сукхетте’’ти. (пе. ва. 329) –

ватва̄ уттаримпи дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

356.

‘‘тин̣адоса̄ни кхетта̄ни, ра̄гадоса̄ айам̣ паджа̄;

тасма̄ хи вӣтара̄гесу, диннам̣ хоти махаппхалам̣.

357.

‘‘тин̣адоса̄ни кхетта̄ни, досадоса̄ айам̣ паджа̄;

тасма̄ хи вӣтадосесу, диннам̣ хоти махаппхалам̣.

358.

‘‘тин̣адоса̄ни кхетта̄ни, мохадоса̄ айам̣ паджа̄;

тасма̄ хи вӣтамохесу, диннам̣ хоти махаппхалам̣.

359.

‘‘тин̣адоса̄ни кхетта̄ни, иччха̄доса̄ айам̣ паджа̄;

тасма̄ хи вигатиччхесу, диннам̣ хоти махаппхала’’нти.

таттха тин̣адоса̄нӣти са̄ма̄ка̄дӣни тин̣а̄ни ут̣т̣хаханта̄ни пуббан̣н̣а̄паран̣н̣а̄ни кхетта̄ни дӯсенти, тена та̄ни на бахупхала̄ни хонти. евам̣ сатта̄нампи анто ра̄го уппаджджанто сатте дӯсети, тена тесу диннам̣ махаппхалам̣ на хоти. кхӣн̣а̄савесу диннам̣ пана махаппхалам̣ хоти. тена вуттам̣ –

‘‘тин̣адоса̄ни кхетта̄ни, ра̄гадоса̄ айам̣ паджа̄;

тасма̄ хи вӣтара̄гесу, диннам̣ хоти махаппхала’’нти. –

сесага̄тха̄супи есева найо.

десана̄васа̄не ан̇куро ча индако ча сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

ан̇кураваттху два̄дасамам̣.

тан̣ха̄ваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чатувӣсатимо вагго.

25. бхиккхувагго

1. пан̃чабхиккхуваттху

чаккхуна̄ сам̣вароти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пан̃ча бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

тесу кира екеко чаккхудва̄ра̄дӣсу пан̃часу два̄ресу екекамева раккхи. атхекадивасам̣ саннипатитва̄ ‘‘ахам̣ дураккхам̣ раккха̄ми, ахам̣ дураккхам̣ раккха̄мӣ’’ти вивадитва̄ ‘‘саттха̄рам̣ пуччхитва̄ имаматтхам̣ джа̄нисса̄ма̄’’ти саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘бханте, майам̣ чаккхудва̄ра̄дӣни раккханта̄ аттано аттано раккханадва̄рамева дураккханти ман̃н̃а̄ма, ко ну кхо амхесу дураккхам̣ раккхатӣ’’ти пуччхим̣су. саттха̄ екам̣ бхиккхумпи аноса̄детва̄, ‘‘бхиккхаве, сабба̄ни пета̄ни дураккха̄нева, апи ча кхо пана тумхе на ида̄нева пан̃часу т̣ха̄несу асам̣вута̄, пуббепи асам̣вута̄, асам̣вутатта̄йева ча пан̣д̣ита̄нам̣ ова̄де аваттитва̄ джӣвитаккхайам̣ па̄пун̣иттха̄’’ти ватва̄ ‘‘када̄, бханте’’ти техи йа̄чито атӣте таккасиладжа̄такасса ваттхум̣ виттха̄ретва̄ раккхасӣнам̣ васена ра̄джакуле джӣвитаккхайам̣ патте патта̄бхисекена маха̄саттена сетаччхаттасса хет̣т̣ха̄ ра̄джа̄сане нисиннена аттано сирисампаттим̣ олокетва̄ ‘‘вӣрийам̣ на̄метам̣ саттехи каттаббамева̄’’ти уда̄навасена уда̄нитам̣ –

‘‘кусалӯпадесе дхитийа̄ дал̣ха̄йа ча,

аниваттитатта̄бхайабхӣрута̄йа ча;

на раккхасӣнам̣ васама̄гамимхасе,

са соттхибха̄во махата̄ бхайена ме’’ти. (джа̄. 1.1.132) –

имам̣ га̄тхам̣ дассетва̄ ‘‘тада̄пи тумхева пан̃ча джана̄ таккасила̄йам̣ раджджагахан̣аттха̄йа никкхантам̣ маха̄саттам̣ а̄вудхахаттха̄ парива̄ретва̄ маггам̣ гаччханта̄ антара̄магге раккхасӣхи чаккхудва̄ра̄дивасена упанӣтесу рӯпа̄рамман̣а̄дӣсу асам̣вута̄ пан̣д̣итасса ова̄де аваттитва̄ олӣйанта̄ раккхасӣхи кха̄дита̄ джӣвитаккхайам̣ па̄пун̣иттха. тесу пана а̄рамман̣есу сусам̣вуто пит̣т̣хито пит̣т̣хито анубандхантим̣ деваван̣н̣им̣ йаккхиним̣ ана̄дийитва̄ соттхина̄ таккасилам̣ гантва̄ раджджам̣ патто ра̄джа̄ ахамева̄’’ти джа̄такам̣ самодха̄нетва̄, ‘‘бхиккхаве, бхиккхуна̄ на̄ма сабба̄ни два̄ра̄ни сам̣варитабба̄ни. ета̄ни хи сам̣варанто ева саббадуккха̄ памуччатӣ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

360.

‘‘чаккхуна̄ сам̣варо са̄дху, са̄дху сотена сам̣варо;

гха̄нена сам̣варо са̄дху, са̄дху дживха̄йа сам̣варо.

361.

‘‘ка̄йена сам̣варо са̄дху, са̄дху ва̄ча̄йа сам̣варо;

манаса̄ сам̣варо са̄дху, са̄дху саббаттха сам̣варо;

саббаттха сам̣вуто бхиккху, саббадуккха̄ памуччатӣ’’ти.

таттха чаккхуна̄ти йада̄ хи бхиккхуно чаккхудва̄ре рӯпа̄рамман̣ам̣ а̄па̄тхама̄гаччхати, тада̄ ит̣т̣ха̄рамман̣е араджджантасса анит̣т̣ха̄рамман̣е адуссантасса асамапеккханена мохам̣ ануппа̄дентасса тасмим̣ два̄ре сам̣варо тхаканам̣ пидаханам̣ гутти ката̄ на̄ма хоти. тасса со еварӯпо чаккхуна̄ сам̣варо са̄дху. еса найо сотадва̄ра̄дӣсупи. чаккхудва̄ра̄дӣсуйева пана сам̣варо ва̄ асам̣варо ва̄ нуппаджджати, парато пана джаванавӣтхийам̣ еса лаббхати. тада̄ хи асам̣варо уппаджджанто ассаддха̄ аккханти косаджджам̣ мут̣т̣хасаччам̣ ан̃н̃а̄н̣анти акусалавӣтхийам̣ айам̣ пан̃чавидхо лаббхати. сам̣варо уппаджджанто саддха̄ кханти вӣрийам̣ сати н̃а̄н̣анти кусалавӣтхийам̣ айам̣ пан̃чавидхо лаббхати.

ка̄йена сам̣вароти еттха пана паса̄дака̄йопи чопанака̄йопи лаббхати. убхайампи панетам̣ ка̄йадва̄рамева. таттха паса̄дадва̄ре сам̣вара̄сам̣варо катхитова. чопанадва̄репи там̣ваттхука̄ па̄н̣а̄типа̄таадинна̄да̄нака̄месумиччха̄ча̄ра̄. техи пана саддхим̣ акусалавӣтхийам̣ уппаджджантехи там̣ два̄рам̣ асам̣вутам̣ хоти, кусалавӣтхийам̣ уппаджджантехи па̄н̣а̄типа̄та̄вераман̣иа̄дӣхи сам̣вутам̣. са̄дху ва̄ча̄йа̄ти еттха̄пи чопанава̄ча̄пи ва̄ча̄. та̄йа саддхим̣ уппаджджантехи муса̄ва̄да̄дӣхи там̣ два̄рам̣ асам̣вутам̣ хоти, муса̄ва̄да̄вераман̣иа̄дӣхи сам̣вутам̣. манаса̄ сам̣вароти еттха̄пи джаванаманато ан̃н̃ена манена саддхим̣ абхиджджха̄дайо наттхи. манодва̄ре пана джаванаккхан̣е уппаджджама̄нехи абхиджджха̄дӣхи там̣ два̄рам̣ асам̣вутам̣ хоти, анабхиджджха̄дӣхи сам̣вутам̣ хоти. са̄дху саббаттха̄ти тесу чаккхудва̄ра̄дӣсу саббесупи сам̣варо са̄дху. етта̄вата̄ хи ат̣т̣ха сам̣варадва̄ра̄ни ат̣т̣ха ча асам̣варадва̄ра̄ни катхита̄ни. тесу ат̣т̣хасу асам̣варадва̄ресу т̣хито бхиккху сакалават̣т̣амӯлакадуккхато на муччати, сам̣варадва̄ресу пана т̣хито саббасма̄пи ват̣т̣амӯлакадуккха̄ муччати. тена вуттам̣ – ‘‘саббаттха сам̣вуто бхиккху, саббадуккха̄ памуччатӣ’’ти.

десана̄васа̄не те пан̃ча бхиккхӯ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

пан̃чабхиккхуваттху пат̣хамам̣.

2. хам̣сагха̄такабхиккхуваттху

хаттхасам̣йатоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ хам̣сагха̄такам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси.

са̄ваттхива̄сино кира две саха̄йака̄ бхиккхӯсу паббаджитва̄ ладдхӯпасампада̄ йебхуййена екато вичаранти. те екадивасам̣ ачираватим̣ гантва̄ нхатва̄ а̄тапе таппама̄на̄ са̄ран̣ӣйакатхам̣ катхента̄ ат̣т̣хам̣су. тасмим̣ кхан̣е две хам̣са̄ а̄ка̄сена гаччханти. атхеко дахарабхиккху саккхарам̣ гахетва̄ ‘‘екасса хам̣сапотакасса аккхим̣ пахарисса̄мӣ’’ти а̄ха, итаро ‘‘на саккхисса̄мӣ’’ти а̄ха. тит̣т̣хату имасмим̣ пассе аккхи, парапассе аккхим̣ пахарисса̄мӣти. идампи на саккхиссасийева̄ти. ‘‘тена хи упадха̄рехӣ’’ти дутийам̣ саккхарам̣ гахетва̄ хам̣сасса паччха̄бха̄ге кхипи, хам̣со саккхарасаддам̣ сутва̄ ниваттитва̄ олокеси. атха нам̣ итарам̣ ват̣т̣асаккхарам̣ гахетва̄ парапассе аккхимхи пахаритва̄ оримаккхина̄ никкха̄меси. хам̣со вираванто париваттитва̄ тесам̣ па̄дамӯлейева пати. таттха таттха т̣хита̄ бхиккхӯ дисва̄, ‘‘а̄вусо, буддхаса̄сане паббаджитва̄ анануччхавикам̣ во катам̣ па̄н̣а̄типа̄там̣ каронтехӣ’’ти ватва̄ те а̄да̄йа гантва̄ татха̄гатасса дассесум̣.

саттха̄ ‘‘саччам̣ кира тайа̄ бхиккху па̄н̣а̄типа̄то като’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте ‘‘бхиккху касма̄ еварӯпе ниййа̄никаса̄сане паббаджитва̄ евамака̄си, пора̄н̣акапан̣д̣ита̄ ануппанне буддхе ага̄рамаджджхе васама̄на̄ аппаматтакесупи т̣ха̄несу куккуччам̣ карим̣су, твам̣ пана еварӯпе буддхаса̄сане паббаджитва̄ куккуччаматтампи на ака̄сӣ’’ти ватва̄ техи йа̄чито атӣтам̣ а̄хари.

атӣте курурат̣т̣хе индапаттанагаре дханан̃чайе раджджам̣ ка̄ренте бодхисатто тасса аггамахесийа̄ куччхисмим̣ пат̣исандхим̣ гахетва̄ анупуббена вин̃н̃утам̣ патто таккасила̄йам̣ сиппа̄ни уггахетва̄ питара̄ упарадждже патит̣т̣ха̄пито апарабха̄ге питу аччайена раджджам̣ патва̄ даса ра̄джадхамме акопенто курудхамме ваттиттха. курудхаммо на̄ма пан̃часӣла̄ни, та̄ни бодхисатто парисуддха̄ни катва̄ раккхи. йатха̄ ча бодхисатто, евамасса ма̄та̄ аггамахесӣ канит̣т̣хабха̄та̄ упара̄джа̄ пурохито бра̄хман̣о раджджуга̄хако амаччо са̄ратхи сет̣т̣хи дон̣ама̄пако маха̄матто дова̄рико нагарасобхинӣ ван̣н̣ада̄сӣти еваметесу ека̄дасасу джанесу курудхаммам̣ раккхантесу калин̇гарат̣т̣хе дантапуранагаре калин̇ге раджджам̣ ка̄ренте тасмим̣ рат̣т̣хе дево на васси. маха̄саттасса пана ан̃джанасаннибхо на̄ма ман̇галахаттхӣ маха̄пун̃н̃о хоти. рат̣т̣хава̄сино ‘‘тасмим̣ а̄нӣте дево вассиссатӣ’’ти сан̃н̃а̄йа ран̃н̃о а̄рочайим̣су. ра̄джа̄ тасса хаттхисса а̄найанаттха̄йа бра̄хман̣е пахин̣и. те гантва̄ маха̄саттам̣ хаттхим̣ йа̄чим̣су. саттха̄ тесам̣ йа̄чанака̄ран̣ам̣ дассетум̣ а̄ха –

‘‘тава саддхан̃ча сӣлан̃ча, видитва̄на джана̄дхипа;

ван̣н̣ам̣ ан̃джанаван̣н̣ена, калин̇гасмим̣ нимимхасе’’ти. (джа̄. 1.3.76) –

имам̣ тиканипа̄те джа̄такам̣ катхеси. хаттхимхи пана а̄нӣтепи деве авассанте ‘‘со ра̄джа̄ курудхаммам̣ раккхати, тенасса рат̣т̣хе дево вассатӣ’’ти сан̃н̃а̄йа ‘‘йам̣ со курудхаммам̣ раккхати, там̣ суван̣н̣апат̣т̣е ликхитва̄ а̄нетха̄’’ти пуна ка̄лин̇го бра̄хман̣е ча амачче ча песеси. тесу гантва̄ йа̄чантесу ра̄джа̄нам̣ а̄дим̣ катва̄ саббепи те аттано аттано сӣлесу кин̃чи куккуччаматтам̣ катва̄ ‘‘апарисуддхам̣ но сӣла’’нти пат̣иккхипитва̄пи ‘‘на етта̄вата̄ сӣлабхедо хотӣ’’ти техи пунаппунам̣ йа̄чита̄ аттано аттано сӣла̄ни катхайим̣су. ка̄лин̇го суван̣н̣апат̣т̣е ликха̄петва̄ а̄бхатам̣ курудхаммам̣ дисва̄ва сама̄да̄йа са̄дхукам̣ пӯреси. тасса рат̣т̣хе дево па̄васси, рат̣т̣хам̣ кхемам̣ субхиккхам̣ ахоси. саттха̄ имам̣ атӣтам̣ а̄харитва̄ –

‘‘ган̣ика̄ уппалаван̣н̣а̄, пун̣н̣о дова̄рико тада̄;

раджджуга̄хо ча качча̄но, дон̣ама̄пако ча колито.

‘‘са̄рипутто тада̄ сет̣т̣хӣ, ануруддхо ча са̄ратхӣ;

бра̄хман̣о кассапо тхеро, упара̄джа̄нандапан̣д̣ито.

‘‘махесӣ ра̄хулама̄та̄, ма̄йа̄девӣ джанеттика̄;

курура̄джа̄ бодхисатто, евам̣ дха̄ретха джа̄така’’нти. –

джа̄такам̣ самодха̄нетва̄ ‘‘бхиккху евам̣ пуббепи пан̣д̣ита̄ аппаматтакепи куккучче уппанне аттано сӣлабхеде а̄сан̇кам̣ карим̣су, твам̣ пана ма̄дисасса буддхасса са̄сане паббаджитва̄ па̄н̣а̄типа̄там̣ каронто атибха̄рийам̣ каммамака̄си, бхиккхуна̄ на̄ма хаттхехи па̄дехи ва̄ча̄йа ча сам̣йатена бхавитабба’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

362.

‘‘хаттхасам̣йато па̄дасам̣йато,

ва̄ча̄сам̣йато сам̣йатуттамо;

аджджхаттарато сама̄хито,

еко сантусито тама̄ху бхиккху’’нти.

таттха хаттхасам̣йатоти хаттхакӣл̣а̄пана̄дӣнам̣ ва̄ хаттхена паресам̣ пахаран̣а̄дӣнам̣ ва̄ абха̄вена хаттхасам̣йато. дутийападепи есева найо. ва̄ча̄йа пана муса̄ва̄да̄дӣнам̣ акаран̣ато ва̄ча̄йа сам̣йато. сам̣йатуттамоти сам̣йататтабха̄во, ка̄йачаланасӣсуккхипанабхамукавика̄ра̄дӣнам̣ ака̄ракоти аттхо. аджджхаттаратоти гочараджджхаттасан̇кха̄та̄йа каммат̣т̣ха̄набха̄вана̄йа рато. сама̄хитоти сут̣т̣ху т̣хапито. еко сантуситоти екавиха̄рӣ хутва̄ сут̣т̣ху тусито випассана̄ча̄рато пат̣т̣ха̄йа аттано адхигамена тут̣т̣хама̄насо. путхуджджанакалйа̄н̣акан̃хи а̄дим̣ катва̄ саббепи секха̄ аттано адхигамена сантуссантӣти сантусита̄, араха̄ пана екантасантуситова. там̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

хам̣сагха̄такабхиккхуваттху дутийам̣.

3. кока̄ликаваттху

йо мукхасам̣йатоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто кока̄ликам̣ а̄раббха катхеси. ваттху ‘‘атха кхо кока̄лико бхиккху йена бхагава̄ тенупасан̇камӣ’’ти сутте (сам̣. ни. 1.181; су. ни. кока̄ликасутта; а. ни. 10.89) а̄гатамева. аттхописса ат̣т̣хакатха̄йа вуттанайенева ведитаббо.

кока̄лике пана падуманирайе уппанне дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘ахо кока̄лико бхиккху аттано мукхам̣ нисса̄йа вина̄сам̣ патто, две аггаса̄ваке аккосантассева хисса патхавӣ виварам̣ ада̄сӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи кока̄лико бхиккху аттано мукхамева нисса̄йа нат̣т̣хо’’ти ватва̄ таматтхам̣ сотука̄мехи бхиккхӯхи йа̄чито тасса пака̄санаттхам̣ атӣтам̣ а̄хари.

атӣте химавантападесе екасмим̣ саре каччхапо васати. две хам̣сапотака̄ гочара̄йа чаранта̄ тена саддхим̣ висса̄сам̣ катва̄ дал̣хависса̄сика̄ хутва̄ екадивасам̣ каччхапам̣ пуччхим̣су – ‘‘самма, амха̄кам̣ химаванте читтакӯт̣апаббататале кан̃чанагуха̄йа васанат̣т̣ха̄нам̣, раман̣ийо падесо, гаччхиссаси амхехи саддхи’’нти. ‘‘самма, ахам̣ катхам̣ гамисса̄мӣ’’ти? ‘‘майам̣ там̣ несса̄ма, саче мукхам̣ раккхитум̣ саккхиссасӣ’’ти. ‘‘раккхисса̄ми, самма̄ гахетва̄ мам̣ гаччхатха̄’’ти. те ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄ екам̣ дан̣д̣акам̣ каччхапена д̣ам̣са̄петва̄ сайам̣ тасса убхо кот̣ийо д̣ам̣ситва̄ а̄ка̄сам̣ паккхандим̣су. там̣ татха̄ хам̣сехи нӣйама̄нам̣ га̄мада̄рака̄ дисва̄ ‘‘две хам̣са̄ каччхапам̣ дан̣д̣ена харантӣ’’ти а̄хам̣су. каччхапо ‘‘йади мам̣ саха̄йака̄ ненти, тумха̄кам̣ еттха ким̣ хоти дут̣т̣хачет̣ака̄’’ти ваттука̄мо хам̣са̄нам̣ сӣгхавегата̄йа ба̄ра̄н̣асинагаре ра̄джанивесанасса упарибха̄гам̣ сампаттака̄ле дат̣т̣хат̣т̣ха̄нато дан̣д̣акам̣ виссаджджетва̄ а̄ка̄сан̇ган̣е патитва̄ дведха̄ бхиджджи. саттха̄ имам̣ атӣтам̣ а̄харитва̄ –

‘‘авадхӣ вата атта̄нам̣, каччхапо бйа̄харам̣ гирам̣;

суггахӣтасмим̣ кат̣т̣хасмим̣, ва̄ча̄йа сакийа̄вадхӣ.

‘‘етампи дисва̄ наравӣрийасет̣т̣ха,

ва̄чам̣ памун̃че кусалам̣ на̄тивелам̣;

пассаси бахубха̄н̣ена, каччхапам̣ бйасанам̣ гата’’нти. (джа̄. 1.2.129-130);

имам̣ дуканипа̄те бахубха̄н̣иджа̄такам̣ виттха̄ретва̄, ‘‘бхиккхаве, бхиккхуна̄ на̄ма мукхасам̣йатена самача̄рина̄ ануддхатена ниббутачиттена бхавитабба’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

363.

‘‘йо мукхасам̣йато бхиккху, мантабха̄н̣ӣ ануддхато;

аттхам̣ дхамман̃ча дӣпети, мадхурам̣ тасса бха̄сита’’нти.

таттха мукхасам̣йатоти да̄сачан̣д̣а̄ла̄дайопи ‘‘твам̣ дуджджа̄то, твам̣ дуссӣло’’тиа̄дӣнам̣ авачаната̄йа мукхена сам̣йато. мантабха̄н̣ӣти манта̄ вуччати пан̃н̃а̄, та̄йа бхан̣анасӣло. ануддхатоти ниббутачитто. аттхам̣ дхамман̃ча дӣпетӣти бха̄ситаттхан̃чева десана̄дхамман̃ча катхети. мадхуранти еварӯпасса бхиккхуно бха̄ситам̣ мадхурам̣ на̄ма. йо пана аттхамева сампа̄дети, на па̄л̣им̣, па̄л̣им̣йева сампа̄дети, на аттхам̣, убхайам̣ ва̄ пана на сампа̄дети, тасса бха̄ситам̣ мадхурам̣ на̄ма на хотӣти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

кока̄ликаваттху татийам̣.

4. дхамма̄ра̄маттхераваттху

дхамма̄ра̄моти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто дхамма̄ра̄маттхерам̣ а̄раббха катхеси.

саттха̄ра̄ кира ‘‘ито ме чатума̄саччайена паринибба̄нам̣ бхависсатӣ’’ти а̄рочите анекасахасса̄ бхиккхӯ саттха̄рам̣ парива̄ретва̄ вичарим̣су. таттха путхуджджана̄ бхиккхӯ ассӯни сандха̄ретум̣ на̄саккхим̣су, кхӣн̣а̄сава̄нам̣ дхаммасам̣вего уппаджджи. саббепи ‘‘ким̣ ну кхо карисса̄ма̄’’ти ваггабандханена вичаранти. еко пана дхамма̄ра̄мо на̄ма бхиккху бхиккхӯнам̣ сантикам̣ на упасан̇камати. бхиккхӯхи ‘‘ким̣, а̄вусо’’ти вуччама̄но пат̣ивачанампи адатва̄ ‘‘саттха̄ кира чатума̄саччайена паринибба̄йиссати, ахан̃чамхи авӣтара̄го, саттхари дхарама̄нейева ва̄йамитва̄ арахаттам̣ па̄пун̣исса̄мӣ’’ти екакова вихаранто саттха̄ра̄ деситам̣ дхаммам̣ а̄ваджджети чинтети ануссарати. бхиккхӯ татха̄гатасса а̄рочесум̣ – ‘‘бханте, дхамма̄ра̄масса тумхесу синехаматтампи наттхи, ‘саттха̄ кира паринибба̄йиссати, ким̣ ну кхо карисса̄ма̄’ти амхехи саддхим̣ саммантанаматтампи на каротӣ’’ти. саттха̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ евам̣ каросӣ’’ти пуччхи. ‘‘саччам̣, бханте’’ти. ‘‘ким̣ ка̄ран̣а̄’’ти? тумхе кира чатума̄саччайена паринибба̄йиссатха, ахан̃чамхи авӣтара̄го, тумхесу дхарантесуйева ва̄йамитва̄ арахаттам̣ па̄пун̣исса̄мӣти тумхехи деситам̣ дхаммам̣ а̄ваджджа̄ми чинтеми ануссара̄мӣти.

саттха̄ ‘‘са̄дху са̄дхӯ’’ти тасса са̄дхука̄рам̣ датва̄, ‘‘бхиккхаве, ан̃н̃ена̄пи майи синехавантена бхиккхуна̄ на̄ма дхамма̄ра̄масадисенева бхавитаббам̣. на хи майхам̣ ма̄ла̄гандха̄дӣхи пӯджам̣ каронта̄ мама пӯджам̣ каронти на̄ма, дхамма̄нудхаммам̣ пат̣ипаджджанта̄йева пана мам̣ пӯдженти на̄ма̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

364.

‘‘дхамма̄ра̄мо дхаммарато, дхаммам̣ анувичинтайам̣;

дхаммам̣ ануссарам̣ бхиккху, саддхамма̄ на париха̄йатӣ’’ти.

таттха нива̄санат̣т̣хена саматхавипассана̄дхаммо а̄ра̄мо асса̄ти дхамма̄ра̄мо. тасмим̣йева дхамме ратоти дхаммарато. тассева дхаммасса пунаппунам̣ вичинтаната̄йа дхаммам̣ анувичинтайам̣, там̣ дхаммам̣ а̄вадждженто манасикаронтоти аттхо. ануссаранти тамева дхаммам̣ ануссаранто. саддхамма̄ти еварӯпо бхиккху саттатим̣сабхеда̄ бодхипаккхийадхамма̄ нававидхалокуттарадхамма̄ ча на париха̄йатӣти аттхо.

десана̄васа̄не со бхиккху арахатте патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

дхамма̄ра̄маттхераваттху чатуттхам̣.

5. випаккхасевакабхиккхуваттху

сала̄бханти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто ан̃н̃атарам̣ випаккхасевакам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси.

тасса киреко девадаттапаккхико бхиккху саха̄йо ахоси. со там̣ бхиккхӯхи саддхим̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ катабхаттакиччам̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ ‘‘кухим̣ гатосӣ’’ти пуччхи. ‘‘асукат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма пин̣д̣а̄йа чариту’’нти. ‘‘ладдхо те пин̣д̣апа̄то’’ти? ‘‘а̄ма, ладдхо’’ти. ‘‘идха амха̄кам̣ маха̄ла̄бхасакка̄ро, катипа̄хам̣ идхева хохӣ’’ти. со тасса вачанена катипа̄хам̣ таттха васитва̄ сакат̣т̣ха̄намева агама̄си. атха нам̣ бхиккхӯ ‘‘айам̣, бханте, девадаттасса уппаннала̄бхасакка̄рам̣ парибхун̃джати, девадаттасса паккхико есо’’ти татха̄гатасса а̄рочесум̣. саттха̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ евамака̄сӣ’’ти пуччхи. ‘‘а̄ма, бханте, ахам̣ таттха екам̣ дахарам̣ нисса̄йа катипа̄хам̣ васим̣, на ча пана девадаттасса ладдхим̣ рочемӣ’’ти. атха нам̣ бхагава̄ ‘‘кин̃ча̄пи твам̣ ладдхим̣ на рочеси, дит̣т̣хадит̣т̣хака̄нам̣йева пана ладдхим̣ роченто вийа вичараси. на твам̣ ида̄нева евам̣ кароси, пуббепи еварӯпойева̄’’ти ватва̄ ‘‘ида̄ни та̄ва, бханте, амхехи са̄мам̣ дит̣т̣хо, пуббе панеса кесам̣ ладдхим̣ роченто вийа вичари, а̄чиккхатха но’’ти бхиккхӯхи йа̄чито атӣтам̣ а̄харитва̄ –

‘‘пура̄н̣ачора̄на вачо нисамма,

махил̣а̄мукхо потхайаманвача̄рӣ;

сусан̃н̃ата̄нан̃хи вачо нисамма,

гаджуттамо саббагун̣есу ат̣т̣ха̄’’ти. (джа̄. 1.1.26) –

имам̣ махил̣а̄мукхаджа̄такам̣ виттха̄ретва̄, ‘‘бхиккхаве, бхиккхуна̄ на̄ма сакала̄бхенева сантут̣т̣хена бхавитаббам̣, парала̄бхам̣ паттхетум̣ на ват̣т̣ати. парала̄бхам̣ паттхентасса хи джха̄навипассана̄маггапхалесу екадхаммопи нуппаджджати, сакала̄бхасантут̣т̣хассева пана джха̄на̄дӣни уппаджджантӣ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

365.

‘‘сала̄бхам̣ на̄тиман̃н̃еййа, на̄н̃н̃есам̣ пихайам̣ чаре;

ан̃н̃есам̣ пихайам̣ бхиккху, сама̄дхим̣ на̄дхигаччхати.

366.

‘‘аппала̄бхопи че бхиккху, сала̄бхам̣ на̄тиман̃н̃ати;

там̣ ве дева̄ пасам̣санти, суддха̄джӣвим̣ атандита’’нти.

таттха сала̄бханти аттано уппаджджанакала̄бхам̣. сапада̄нача̄ран̃хи париваджджетва̄ анесана̄йа джӣвикам̣ каппенто сала̄бхам̣ атиман̃н̃ати хӣл̣ети джигуччхати на̄ма. тасма̄ евам̣ акаран̣ена сала̄бхам̣ на̄тиман̃н̃еййа. ан̃н̃есам̣ пихайанти ан̃н̃есам̣ ла̄бхам̣ паттхенто на чареййа̄ти аттхо. сама̄дхим̣ на̄дхигаччхатӣти ан̃н̃есан̃хи ла̄бхам̣ пихайанто тесам̣ чӣвара̄дикаран̣е уссуккам̣ а̄панно бхиккху аппана̄сама̄дхим̣ ва̄ упача̄расама̄дхим̣ ва̄ на̄дхигаччхати. сала̄бхам̣ на̄тиман̃н̃атӣти аппала̄бхопи сама̄но уччанӣчакуле пат̣ипа̄т̣ийа̄ сапада̄нам̣ чаранто бхиккху сала̄бхам̣ на̄тиман̃н̃ати на̄ма. там̣ вети там̣ еварӯпам̣ бхиккхум̣ са̄раджӣвитата̄йа суддха̄джӣвим̣ джан̇гхабалам̣ нисса̄йа джӣвитакаппанена акусӣтата̄йа атандитам̣ дева̄ пасам̣санти тхоментӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

випаккхасевакабхиккхуваттху пан̃чамам̣.

6. пан̃чаггада̄йакабра̄хман̣аваттху

саббасоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пан̃чаггада̄йакам̣ на̄ма бра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси.

со кира сассе кхетте т̣хитака̄лейева кхеттаггам̣ на̄ма дети, кхалака̄ле кхалаггам̣ на̄ма дети, кхалабхан̣д̣ака̄ле кхалабхан̣д̣аггам̣ на̄ма дети, уккхаликака̄ле кумбхаггам̣ на̄ма дети, па̄тийам̣ вад̣д̣хитака̄ле па̄таггам̣ на̄ма детӣти има̄ни пан̃ча аггада̄на̄ни дети, сампаттасса адатва̄ на̄ма на бхун̃джати. тенасса пан̃чаггада̄йакотвева на̄мам̣ ахоси. саттха̄ тасса ча бра̄хман̣ийа̄ часса тин̣н̣ам̣ пхала̄нам̣ упаниссайам̣ дисва̄ бра̄хман̣асса бходжанавела̄йам̣ гантва̄ два̄ре ат̣т̣ха̄си. сопи два̄рапамукхе антогеха̄бхимукхо нисӣдитва̄ бхун̃джати, саттха̄рам̣ два̄ре т̣хитам̣ на пассати. бра̄хман̣ӣ пана там̣ паривисама̄на̄ саттха̄рам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘айам̣ бра̄хман̣о пан̃часу т̣ха̄несу аггам̣ датва̄ бхун̃джати, ида̄ни ча саман̣о готамо а̄гантва̄ два̄ре т̣хито. саче бра̄хман̣о етам̣ дисва̄ аттано бхаттам̣ харитва̄ дассати, пунапа̄хам̣ пачитум̣ на саккхисса̄мӣ’’ти. са̄ ‘‘евам̣ айам̣ саман̣ам̣ готамам̣ на пассиссатӣ’’ти саттху пит̣т̣хим̣ датва̄ тасса паччхато там̣ пат̣иччха̄дентӣ онамитва̄ пун̣н̣ачандам̣ па̄н̣ина̄ пат̣иччха̄дентӣ вийа ат̣т̣ха̄си. татха̄ т̣хита̄ ева ча пана ‘‘гато ну кхо но’’ти саттха̄рам̣ ад̣д̣хаккхикена олокеси. саттха̄ таттхева ат̣т̣ха̄си. бра̄хман̣асса пана саванабхайена ‘‘атиччхатха̄’’ти на вадети, осаккитва̄ пана сан̣икамева ‘‘атиччхатха̄’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘на гамисса̄мӣ’’ти сӣсам̣ ча̄леси. локагаруна̄ буддхена ‘‘на гамисса̄мӣ’’ти сӣсе ча̄лите са̄ сандха̄ретум̣ асакконтӣ маха̄хаситам̣ хаси. тасмим̣ кхан̣е саттха̄ геха̄бхимукхам̣ обха̄сам̣ мун̃чи. бра̄хман̣опи пит̣т̣хим̣ датва̄ нисиннойева бра̄хман̣ийа̄ хаситасаддам̣ сутва̄ чхаббан̣н̣а̄нан̃ча расмӣнам̣ обха̄сам̣ олокетва̄ саттха̄рам̣ аддаса. буддха̄ хи на̄ма га̄ме ва̄ аран̃н̃е ва̄ хетусампанна̄нам̣ атта̄нам̣ адассетва̄ на паккаманти. бра̄хман̣опи саттха̄рам̣ дисва̄, ‘‘бхоти на̄ситомхи тайа̄, ра̄джапуттам̣ а̄гантва̄ два̄ре т̣хитам̣ майхам̣ ана̄чиккхантийа̄ бха̄рийам̣ те каммам̣ ката’’нти ватва̄ ад̣д̣хабхуттам̣ бходжанапа̄тим̣ а̄да̄йа саттху сантикам̣ гантва̄, ‘‘бхо готама, ахам̣ пан̃часу т̣ха̄несу аггам̣ датва̄ва бхун̃джа̄ми, ито ча ме маджджхе бхиндитва̄ екова бхаттакот̣т̣ха̄со бхутто, еко кот̣т̣ха̄со авасит̣т̣хо, пат̣игган̣хиссаси ме идам̣ бхатта’’нти. саттха̄ ‘‘на ме тава уччхит̣т̣хабхаттена аттхо’’ти аватва̄, ‘‘бра̄хман̣а, аггампи майхамева ануччхавикам̣, маджджхе бхиндитва̄ ад̣д̣хабхуттабхаттампи, чаримакабхаттапин̣д̣опи майхамева ануччхавико. майан̃хи, бра̄хман̣а, парадаттӯпаджӣвипетасадиса̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘йадаггато маджджхато сесато ва̄,

пин̣д̣ам̣ лабхетха парадаттӯпаджӣвӣ;

на̄лам̣ тхутум̣ нопи нипаччава̄дӣ,

там̣ ва̄пи дхӣра̄ муни ведайантӣ’’ти. (су. ни. 219);

бра̄хман̣о там̣ сутва̄ва пасанначитто хутва̄ ‘‘ахо аччхарийам̣, дӣпаса̄мико на̄ма ра̄джапутто ‘на ме тава уччхит̣т̣хабхаттена аттхо’ти аватва̄ евам̣ ваккхатӣ’’ти два̄ре т̣хитакова саттха̄рам̣ пан̃хам̣ пуччхи – ‘‘бхо готама, тумхе аттано са̄ваке бхиккхӯти вадатха, китта̄вата̄ бхиккху на̄ма хотӣ’’ти. саттха̄ ‘‘катхам̣рӯпа̄ ну кхо имасса дхаммадесана̄ саппа̄йа̄’’ти упадха̄ренто ‘‘име двепи джана̄ кассапабуддхака̄ле ‘на̄марӯпа’нти ваданта̄нам̣ катхам̣ сун̣им̣су, на̄марӯпам̣ ависсаджджитва̄ва несам̣ дхаммам̣ десетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти, ‘‘бра̄хман̣а, на̄ме ча рӯпе ча араджджанто асаджджанто асочанто бхиккху на̄ма хотӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

367.

‘‘саббасо на̄марӯпасмим̣, йасса наттхи мама̄йитам̣;

асата̄ ча на сочати, са ве бхиккхӯти вуччатӣ’’ти.

таттха саббасоти саббасмимпи ведана̄дӣнам̣ чатуннам̣, рӯпаккхандхасса ча̄ти пан̃чаннам̣ кхандха̄нам̣ васена паватте на̄марӯпе. мама̄йитанти йасса аханти ва̄ маманти ва̄ га̄хо наттхи. асата̄ ча на сочатӣти тасмин̃ча на̄марӯпе кхайавайам̣ патте ‘‘мама рӯпам̣ кхӣн̣ам̣…пе… мама вин̃н̃а̄н̣ам̣ кхӣн̣а’’нти на сочати на вихан̃н̃ати, ‘‘кхайавайадхаммам̣ ме кхӣн̣а’’нти пассати. са вети со еварӯпо виджджама̄непи на̄марӯпе мама̄йитарахитопи асата̄пи тена асочанто бхиккхӯти вуччатӣти аттхо.

десана̄васа̄не убхопи джайампатика̄ ана̄га̄мипхале патит̣т̣хахим̣су, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

пан̃чаггада̄йакабра̄хман̣аваттху чхат̣т̣хам̣.

7. самбахулабхиккхуваттху

метта̄виха̄рӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто самбахуле бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе а̄йасманте маха̄качча̄не авантиджанападе курарагхарам̣ нисса̄йа паваттапаббате вихаранте сон̣о на̄ма кот̣икан̣н̣о упа̄сако тхерасса дхаммакатха̄йа пасӣдитва̄ тхерасса сантике паббаджитука̄мо тхерена ‘‘дуккарам̣ кхо, сон̣а, йа̄ваджӣвам̣ екабхаттам̣ екасеййам̣ брахмачарийа’’нти ватва̄ две ва̄ре пат̣иккхиттопи паббаджджа̄йа ативийа усса̄хаджа̄то татийава̄ре тхерам̣ йа̄читва̄ паббаджитва̄ аппабхиккхукатта̄ даккхин̣а̄патхе тин̣н̣ам̣ васса̄нам̣ аччайена ладдхӯпасампадо саттха̄рам̣ саммукха̄ дат̣т̣хука̄мо хутва̄ упаджджха̄йам̣ а̄пуччхитва̄ тена диннам̣ са̄санам̣ гахетва̄ анупуббена джетаванам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ катапат̣исантха̄ро саттха̄ра̄ екагандхакут̣ийам̣йева анун̃н̃а̄тасена̄сано бахудева раттим̣ аджджхока̄се вӣтхина̄метва̄ раттибха̄ге гандхакут̣им̣ пависитва̄ аттано паттасена̄сане там̣ раттибха̄гам̣ вӣтина̄метва̄ паччӯсасамайе саттха̄ра̄ аджджхит̣т̣хо сол̣аса ат̣т̣хакаваггика̄ни (су. ни. 772 а̄дайо) сабба̄нева сарабхан̃н̃ена абхан̣и. атхасса бхагава̄ сарабхан̃н̃апарийоса̄не аббха̄нумоденто – ‘‘са̄дху са̄дху, бхиккхӯ’’ти са̄дхука̄рам̣ ада̄си. саттха̄ра̄ диннаса̄дхука̄рам̣ сутва̄ бхӯмат̣т̣хакадева̄ на̄га̄ супан̣н̣а̄ти евам̣ йа̄ва брахмалока̄ екаса̄дхука̄рамева ахоси.

тасмим̣ кхан̣е джетаванато вӣсайоджанасатаматтхаке курарагхаранагаре тхерасса ма̄ту маха̄упа̄сика̄йа гехе адхиваттха̄ девата̄пи махантена саддена са̄дхука̄рамада̄си. атха нам̣ упа̄сика̄ а̄ха – ‘‘ко еса са̄дхука̄рам̣ детӣ’’ти? ахам̣, бхагинӣти. коси тванти? тава гехе адхиваттха̄, девата̄ти. твам̣ ито пуббе майхам̣ са̄дхука̄рам̣ адатва̄ аджджа касма̄ десӣти? на̄хам̣ туйхам̣ са̄дхука̄рам̣ даммӣти. атха касса те са̄дхука̄ро динноти? тава путтасса кот̣икан̣н̣асса сон̣аттхерасса̄ти. ким̣ ме путтена катанти? путто те аджджа саттха̄ра̄ саддхим̣ екагандхакут̣ийам̣ васитва̄ дхаммам̣ десеси, саттха̄ тава путтасса дхаммам̣ сутва̄ пасанно са̄дхука̄рамада̄си. тенасса майа̄пи са̄дхука̄ро динно. самма̄самбуддхасса хи са̄дхука̄рам̣ сампат̣иччхитва̄ бхӯмат̣т̣хакадеве а̄дим̣ катва̄ йа̄ва брахмалока̄ екаса̄дхука̄рамева джа̄танти. ким̣ пана, са̄ми, мама путтена саттху дхаммо катхито, саттха̄ра̄ мама путтасса катхитоти? тава путтена саттху катхитоти. евам̣ девата̄йа катхентийа̄ва упа̄сика̄йа пан̃чаван̣н̣а̄ пӣти уппаджджитва̄ сакаласарӣрам̣ пхари.

атхасса̄ етадахоси – ‘‘саче ме путто саттха̄ра̄ саддхим̣ екагандхакут̣ийам̣ васитва̄ саттху дхаммам̣ катхетум̣ саккхи, майхампи катхетум̣ саккхиссатийева. путтасса а̄гатака̄ле дхаммассаванам̣ ка̄ретва̄ дхаммакатхам̣ сун̣исса̄мӣ’’ти. сон̣аттхеропи кхо саттха̄ра̄ са̄дхука̄ре динне ‘‘айам̣ ме упаджджха̄йена диннаса̄санам̣ а̄рочетум̣ ка̄ло’’ти бхагавантам̣ паччантимесу джанападесу винайадхарапан̃чамена ган̣ена упасампадам̣ а̄дим̣ катва̄ (маха̄ва. 259) пан̃ча варе йа̄читва̄ катипа̄хам̣ саттху сантикейева васитва̄ ‘‘упаджджха̄йам̣ пассисса̄мӣ’’ти саттха̄рам̣ а̄пуччхитва̄ джетавана̄ никкхамитва̄ анупуббена упаджджха̄йасса сантикам̣ агама̄си.

тхеро пунадивасе там̣ а̄да̄йа пин̣д̣а̄йа чаранто ма̄ту упа̄сика̄йа гехадва̄рам̣ агама̄си. са̄пи путтам̣ дисва̄ тут̣т̣хама̄наса̄ вандитва̄ саккаччам̣ паривиситва̄ пуччхи – ‘‘саччам̣ кира твам̣, та̄та, саттха̄ра̄ саддхим̣ екагандхакут̣ийам̣ васитва̄ саттху дхаммакатхам̣ катхесӣ’’ти. ‘‘упа̄сике, туйхам̣ кена идам̣ катхита’’нти? ‘‘та̄та, имасмим̣ гехе адхиваттха̄ девата̄ махантена саддена са̄дхука̄рам̣ датва̄ майа̄ ‘ко есо’ти вутте ‘аха’нти ватва̄ еван̃ча еван̃ча катхеси. там̣ сутва̄ майхам̣ етадахоси – ‘саче ме путто саттху дхаммакатхам̣ катхеси, майхампи катхетум̣ саккхиссатӣ’ти. атха нам̣ а̄ха – ‘та̄та, йато тайа̄ саттху саммукха̄ дхаммо катхито, майхампи катхетум̣ саккхиссаси ева. асукадивасе на̄ма дхаммассаванам̣ ка̄ретва̄ тава дхаммам̣ сун̣исса̄ми, та̄та̄’’’ти. со адхива̄сеси. упа̄сика̄ бхиккхусан̇гхасса да̄нам̣ датва̄ пӯджам̣ катва̄ ‘‘путтасса ме дхаммакатхам̣ сун̣исса̄мӣ’’ти екамева да̄сим̣ гехараккхикам̣ т̣хапетва̄ саббам̣ париджанам̣ а̄да̄йа антонагаре дхаммассаванаттха̄йа ка̄рите ман̣д̣апе алан̇катадхамма̄санам̣ абхируйха дхаммам̣ десентасса путтасса дхаммакатхам̣ сотум̣ агама̄си.

тасмим̣ пана ка̄ле навасата̄ чора̄ тасса̄ упа̄сика̄йа гехе ота̄рам̣ олокента̄ вичаранти. тасса̄ пана гехам̣ саттахи па̄ка̄рехи париккхиттам̣ саттадва̄ракот̣т̣хакайуттам̣, таттха тесу тесу т̣ха̄несу чан̣д̣асунакхе бандхитва̄ т̣хапайим̣су. антогехе чхаданасса удакапа̄тат̣т̣ха̄не пана парикхам̣ кхан̣итва̄ типуна̄ пӯрайим̣су. там̣ дива̄ а̄тапена вилӣнам̣ паккутхитам̣ вийа тит̣т̣хати, раттим̣ кат̣хинам̣ каккхал̣ам̣ хутва̄ тит̣т̣хати. тасса̄нантара̄ маханта̄ни айасан̇гха̄т̣ака̄ни нирантарам̣ бхӯмийам̣ одахим̣су. ити иман̃ча̄раккхам̣ упа̄сика̄йа ча антогехе т̣хитабха̄вам̣ пат̣ичча те чора̄ ока̄сам̣ алабханта̄ там̣ дивасам̣ тасса̄ гатабха̄вам̣ н̃атва̄ уман̇гам̣ бхиндитва̄ типупарикха̄йа ча айасан̇гха̄т̣ака̄нан̃ча хет̣т̣ха̄бха̄генева гехам̣ пависитва̄ чораджет̣т̣хакам̣ тасса̄ сантикам̣ пахин̣им̣су ‘‘саче са̄ амха̄кам̣ идха павит̣т̣хабха̄вам̣ сутва̄ ниваттитва̄ геха̄бхимукхӣ а̄гаччхати, асина̄ нам̣ пахаритва̄ ма̄ретха̄’’ти. со гантва̄ тасса̄ сантике ат̣т̣ха̄си.

чора̄пи антогехе дӣпам̣ джа̄летва̄ каха̄пан̣агаббхадва̄рам̣ виварим̣су. са̄ да̄сӣ чоре дисва̄ упа̄сика̄йа сантикам̣ гантва̄, ‘‘аййе, бахӯ чора̄ гехам̣ пависитва̄ каха̄пан̣агаббхадва̄рам̣ виварим̣сӯ’’ти а̄рочеси. ‘‘чора̄ аттана̄ дит̣т̣хакаха̄пан̣е харанту, ахам̣ мама путтасса дхаммакатхам̣ сун̣а̄ми, ма̄ ме дхаммасса антара̄йам̣ кари, гехам̣ гаччха̄’’ти там̣ пахин̣и. чора̄пи каха̄пан̣агаббхам̣ туччхам̣ катва̄ раджатагаббхам̣ виварим̣су. са̄ пунапи гантва̄ таматтхам̣ а̄рочеси. упа̄сика̄пи ‘‘чора̄ аттана̄ иччхитам̣ харанту, ма̄ ме антара̄йам̣ карӣ’’ти пуна там̣ пахин̣и. чора̄ раджатагаббхампи туччхам̣ катва̄ суван̣н̣агаббхам̣ виварим̣су. са̄ пунапи гантва̄ упа̄сика̄йа таматтхам̣ а̄рочеси. атха нам̣ упа̄сика̄ а̄мантетва̄, ‘‘бхоти дже твам̣ анекава̄рам̣ мама сантикам̣ а̄гата̄, ‘чора̄ йатха̄ручитам̣ харанту, ахам̣ мама путтасса дхаммакатхам̣ сун̣а̄ми, ма̄ ме антара̄йам̣ карӣ’ти майа̄ вутта̄пи мама катхам̣ ана̄дийитва̄ пунаппунам̣ а̄гаччхасийева. саче ида̄ни твам̣ а̄гаччхиссаси, джа̄нисса̄ми те каттаббам̣, гехамева гаччха̄’’ти пахин̣и.

чораджет̣т̣хако тасса̄ катхам̣ сутва̄ ‘‘еварӯпа̄йа иттхийа̄ сантакам̣ харанта̄нам̣ асани патитва̄ маттхакам̣ бхиндеййа̄’’ти чора̄нам̣ сантикам̣ гантва̄ ‘‘сӣгхам̣ упа̄сика̄йа сантакам̣ пат̣ипа̄катикам̣ каротха̄’’ти а̄ха. те каха̄пан̣ехи каха̄пан̣агаббхам̣, раджатасуван̣н̣ехи раджатасуван̣н̣агаббхе пуна пӯрайим̣су. дхаммата̄ киреса̄, йам̣ дхаммо дхаммача̄ринам̣ раккхати. тенева̄ха –

‘‘дхаммо хаве раккхати дхаммача̄рим̣,

дхаммо сучин̣н̣о сукхама̄ваха̄ти;

еса̄нисам̣со дхамме сучин̣н̣е,

на дуггатим̣ гаччхати дхаммача̄рӣ’’ти. (тхерага̄. 303; джа̄. 1.10.102);

чора̄пи гантва̄ дхаммассаванат̣т̣ха̄не ат̣т̣хам̣су. тхеропи дхаммам̣ катхетва̄ вибха̄та̄йа раттийа̄ а̄сана̄ отари. тасмим̣ кхан̣е чораджет̣т̣хако упа̄сика̄йа па̄дамӯле нипаджджитва̄ ‘‘кхама̄хи ме, аййе’’ти а̄ха. ‘‘ким̣ идам̣, та̄та̄’’ти? ‘‘ахан̃хи тумхесу а̄гха̄там̣ катва̄ тумхе ма̄ретука̄мо ат̣т̣ха̄си’’нти. ‘‘тена хи те, та̄та, кхама̄мӣ’’ти. сесачора̄пи татхева ватва̄, ‘‘та̄та̄, кхама̄мӣ’’ти вутте а̄хам̣су – ‘‘аййе, саче но кхаматха, путтасса во сантике амха̄кам̣ паббаджджам̣ да̄петха̄’’ти. са̄ путтам̣ вандитва̄ а̄ха – ‘‘та̄та, име чора̄ мама гун̣есу тумха̄кан̃ча дхаммакатха̄йа пасанна̄ паббаджджам̣ йа̄чанти, пабба̄джетха не’’ти. тхеро ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄ техи ниваттхаваттха̄нам̣ даса̄ни чхинда̄петва̄ тамбаматтика̄йа раджа̄петва̄ те пабба̄джетва̄ сӣлесу патит̣т̣ха̄песи. упасампаннака̄ле ча несам̣ екекасса висум̣ висум̣ каммат̣т̣ха̄намада̄си. те навасата̄ бхиккхӯ висум̣ висум̣ навасатакаммат̣т̣ха̄на̄ни гахетва̄ екам̣ паббатам̣ абхируйха тасса тасса руккхасса чха̄йа̄йа нисӣдитва̄ саман̣адхаммам̣ карим̣су.

саттха̄ вӣсайоджанасатаматтхаке джетаванамаха̄виха̄ре нисиннова те бхиккхӯ олокетва̄ тесам̣ чарийавасена дхаммадесанам̣ ваваттха̄петва̄ обха̄сам̣ пхаритва̄ саммукхе нисӣдитва̄ катхенто вийа има̄ га̄тха̄ абха̄си –

368.

‘‘метта̄виха̄рӣ йо бхиккху, пасанно буддхаса̄сане;

адхигаччхе падам̣ сантам̣, сан̇кха̄рӯпасамам̣ сукхам̣.

369.

‘‘син̃ча бхиккху имам̣ на̄вам̣, ситта̄ те лахумессати;

чхетва̄ ра̄ган̃ча досан̃ча, тато нибба̄намехиси.

370.

‘‘пан̃ча чхинде пан̃ча джахе, пан̃ча чуттари бха̄вайе;

пан̃часан̇га̄тиго бхиккху, огхатин̣н̣оти вуччати.

371.

‘‘джха̄йа бхиккху ма̄ пама̄до,

ма̄ те ка̄магун̣е рамессу читтам̣;

ма̄ лохагул̣ам̣ гилӣ паматто,

ма̄ кандӣ дуккхамиданти дайхама̄но.

372.

‘‘наттхи джха̄нам̣ апан̃н̃асса, пан̃н̃а̄ наттхи аджха̄йато;

йамхи джха̄нан̃ча пан̃н̃а̄ ча, са ве нибба̄насантике.

373.

‘‘сун̃н̃а̄га̄рам̣ павит̣т̣хасса, сантачиттасса бхиккхуно;

ама̄нусӣ ратӣ хоти, самма̄ дхаммам̣ випассато.

374.

‘‘йато йато саммасати, кхандха̄нам̣ удайаббайам̣;

лабхатӣ пӣтипа̄моджджам̣, аматам̣ там̣ виджа̄натам̣.

375.

‘‘татра̄йама̄ди бхавати, идха пан̃н̃асса бхиккхуно;

индрийагутти сантут̣т̣хи, па̄тимоккхе ча сам̣варо.

376.

‘‘митте бхаджассу калйа̄н̣е, суддха̄джӣве атандите;

пат̣исантха̄равутйасса, а̄ча̄ракусало сийа̄;

тато па̄моджджабахуло, дуккхассантам̣ кариссатӣ’’ти.

таттха метта̄виха̄рӣти метта̄каммат̣т̣ха̄не каммам̣ каронтопи метта̄васена тикачатуккаджджха̄не ниббаттетва̄ т̣хитопи метта̄виха̄рӣйева на̄ма. пасанноти йо пана буддхаса̄сане пасанно хоти, паса̄дам̣ рочетийева̄ти аттхо. падам̣ сантанти нибба̄нассетам̣ на̄мам̣. еварӯпо хи бхиккху сантам̣ кот̣т̣ха̄сам̣ саббасан̇кха̄ра̄нам̣ упасантата̄йа сан̇кха̄рӯпасамам̣, парамасукхата̄йа сукханти ладдхана̄мам̣ нибба̄нам̣ адхигаччхати, виндатийева̄ти аттхо.

син̃ча бхиккху имам̣ на̄ванти бхиккху имам̣ аттабха̄васан̇кха̄там̣ на̄вам̣ миччха̄витаккодакам̣ чхад̣д̣енто син̃ча. ситта̄ те лахумессатӣти йатха̄ хи маха̄самудде удакассева бхарита̄ на̄ва̄ чхидда̄ни пидахитва̄ удакасса ситтата̄йа ситта̄ саллахука̄ хутва̄ маха̄самудде аносӣдитва̄ сӣгхам̣ супат̣т̣анам̣ гаччхати, евам̣ тава̄пи айам̣ миччха̄витаккодакабхарита̄ аттабха̄вана̄ва̄ чаккхудва̄ра̄дичхидда̄ни сам̣варена пидахитва̄ уппаннасса миччха̄витаккодакасса ситтата̄йа ситта̄ саллахука̄ сам̣са̄рават̣т̣е аносӣдитва̄ сӣгхам̣ нибба̄нам̣ гамиссати. чхетва̄ти ра̄гадосабандхана̄ни чхинда. ета̄ни хи чхиндитва̄ арахаттаппатто тато апарабха̄ге анупа̄дисесанибба̄намева ехиси, гамиссасӣти аттхо.

пан̃ча чхиндети хет̣т̣ха̄апа̄йасампа̄пака̄ни пан̃чорамбха̄гийасам̣йоджана̄ни па̄де баддхараджджум̣ пурисо саттхена вийа хет̣т̣ха̄маггаттайена чхиндеййа. пан̃ча джахети упаридевалокасампа̄пака̄ни пан̃чуддхамбха̄гийасам̣йоджана̄ни пурисо гӣва̄йа баддхараджджукам̣ вийа арахаттамаггена джахеййа паджахеййа, чхиндеййа̄ти аттхо. пан̃ча чуттари бха̄вайети уддхамбха̄гийасам̣йоджана̄нам̣ паха̄наттха̄йа саддха̄дӣни пан̃чиндрийа̄ни уттари бха̄веййа. пан̃часан̇га̄тиготи евам̣ санте пан̃чаннам̣ ра̄гадосамохама̄надит̣т̣хисан̇га̄нам̣ атиккаманена пан̃часан̇га̄тиго бхиккху огхатин̣н̣оти вуччати, чатта̄ро огхе тин̣н̣ойева̄ти вуччатӣти аттхо.

джха̄йа бхиккхӯти бхиккху твам̣ двиннам̣ джха̄на̄нам̣ васена джха̄йа чева, ка̄йакамма̄дӣсу ча аппаматтавиха̄рита̄йа ма̄ памаджджи. рамессӯти пан̃чавидхе ча ка̄магун̣е те читтам̣ ма̄ рамессу. ма̄ лохагул̣анти сативоссаггалаккхан̣ена хи пама̄дена паматта̄ нирайе таттам̣ лохагул̣ам̣ гиланти, тена там̣ вада̄ми ‘‘ма̄ паматто хутва̄ лохагул̣ам̣ гили, ма̄ нирайе д̣айхама̄но ‘дуккхамида’нти кандӣ’’ти аттхо.

наттхи джха̄нанти джха̄нуппа̄дика̄йа ва̄йа̄мапан̃н̃а̄йа апан̃н̃асса джха̄нам̣ на̄ма наттхи. пан̃н̃а̄ наттхӣти аджха̄йантасса ‘‘сама̄хито бхиккху йатха̄бхӯтам̣ джа̄на̄ти пассатӣ’’ти вутталаккхан̣а̄ пан̃н̃а̄ наттхи. йамхи джха̄нан̃ча пан̃н̃а̄ ча̄ти йамхи пуггале идам̣ убхайампи аттхи, со нибба̄насса сантике т̣хитойева̄ти аттхо.

сун̃н̃а̄га̄рам̣ павит̣т̣хасса̄ти кисмин̃чидева вивиттока̄се каммат̣т̣ха̄нам̣ авиджахитва̄ каммат̣т̣ха̄наманасика̄рена нисиннасса. сантачиттасса̄ти ниббутачиттасса. самма̄ти хетуна̄ ка̄ран̣ена дхаммам̣ випассантасса випассана̄сан̇кха̄та̄ ама̄нусӣ рати ат̣т̣хасама̄паттисан̇кха̄та̄ дибба̄пи рати хоти уппаджджатӣти аттхо.

йато йато саммасатӣти ат̣т̣хатим̣са̄йа а̄рамман̣есу каммам̣ каронто йена йена̄ка̄рена, пуребхатта̄дӣсу ва̄ ка̄лесу йасмим̣ йасмим̣ аттана̄ абхиручите ка̄ле, абхиручите ва̄ каммат̣т̣ха̄не каммам̣ каронто саммасати. удайаббайанти пан̃чаннам̣ кхандха̄нам̣ пан̃чавӣсатийа̄ лаккхан̣ехи удайам̣, пан̃чавӣсатийа̄ ева ча лаккхан̣ехи вайам̣. пӣтипа̄моджджанти евам̣ кхандха̄нам̣ удайаббайам̣ саммасанто дхаммапӣтим̣ дхаммапа̄моджджан̃ча лабхати. аматанти там̣ саппаччайе на̄марӯпе па̄кат̣е хутва̄ упат̣т̣хаханте уппаннам̣ пӣтипа̄моджджам̣ аматанибба̄насампа̄пакатта̄ виджа̄натам̣ пан̣д̣ита̄нам̣ аматамева̄ти аттхо.

татра̄йама̄ди бхаватӣти татра айам̣ а̄ди, идам̣ пуббат̣т̣ха̄нам̣ хоти. идха пан̃н̃асса̄ти имасмим̣ са̄сане пан̣д̣итабхиккхуно. ида̄ни ‘‘там̣ а̄дӣ’’ти вуттам̣ пуббат̣т̣ха̄нам̣ дассенто индрийагуттӣтиа̄дима̄ха. чатупа̄рисуддхисӣлан̃хи пуббат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма. таттха индрийагуттӣти индрийасам̣варо. сантут̣т̣хӣти чатупаччайасантосо. тена а̄джӣвапа̄рисуддхи чева паччайасаннисситан̃ча сӣлам̣ катхитам̣. па̄тимоккхети па̄тимоккхасан̇кха̄те джет̣т̣хакасӣле парипӯрака̄рита̄ катхита̄.

митте бхаджассу калйа̄н̣ети виссат̣т̣хакамманте апатирӯпасаха̄йе ваджджетва̄ са̄дхуджӣвита̄йа суддха̄джӣве джан̇гхабалам̣ нисса̄йа джӣвикакаппана̄йа акусӣте атандите калйа̄н̣амитте бхаджассу, севассӯти аттхо. пат̣исантха̄равутйасса̄ти а̄мисапат̣исантха̄рена ча дхаммапат̣исантха̄рена ча сампаннавуттита̄йа пат̣исантха̄равутти асса, пат̣исантха̄расса ка̄рака̄ бхавеййа̄ти аттхо. а̄ча̄ракусалоти сӣлампи а̄ча̄ро, ваттапат̣иваттампи а̄ча̄ро. таттха кусало сийа̄, чхеко бхавеййа̄ти аттхо. тато па̄моджджабахулоти тато пат̣исантха̄равуттито ча а̄ча̄ракосаллато ча уппаннена дхаммапа̄моджджена па̄моджджабахуло хутва̄ там̣ сакаласса̄пи ват̣т̣адуккхасса антам̣ кариссатӣти аттхо.

евам̣ саттха̄ра̄ десита̄су има̄су га̄тха̄су екамекисса̄йа га̄тха̄йа парийоса̄не екамекам̣ бхиккхусатам̣ нисиннанисиннат̣т̣ха̄нейева саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ патва̄ веха̄сам̣ аббхуггантва̄ саббепи те бхиккхӯ а̄ка̄сенева вӣсайоджанасатикам̣ канта̄рам̣ атиккамитва̄ татха̄гатасса суван̣н̣аван̣н̣ам̣ сарӣрам̣ ван̣н̣ента̄ тхомента̄ па̄де вандим̣сӯти.

самбахулабхиккхуваттху саттамам̣.

8. пан̃часатабхиккхуваттху

вассика̄ вийа пуппха̄нӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пан̃часате бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

те кира саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ аран̃н̃е саман̣адхаммам̣ каронта̄ па̄това пуппхита̄ни вассикапуппха̄ни са̄йам̣ ван̣т̣ато муччанта̄ни дисва̄ ‘‘пуппха̄нам̣ ван̣т̣ехи муччанато майам̣ пат̣хаматарам̣ ра̄га̄дӣхи муччисса̄ма̄’’ти ва̄йамим̣су. саттха̄ те бхиккхӯ олокетва̄, ‘‘бхиккхаве, бхиккхуна̄ на̄ма ван̣т̣ато муччанапуппхена вийа дуккхато муччитум̣ ва̄йамитаббамева̄’’ти ватва̄ гандхакут̣ийам̣ нисиннова а̄локам̣ пхаритва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

377.

‘‘вассика̄ вийа пуппха̄ни, маддава̄ни памун̃чати;

евам̣ ра̄ган̃ча досан̃ча, виппамун̃четха бхиккхаво’’ти.

таттха вассика̄ти сумана̄. маддава̄нӣти мила̄та̄ни. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ вассика̄ хиййо пуппхитапуппха̄ни пунадивасе пура̄н̣абхӯта̄ни мун̃чати, ван̣т̣ато виссаджджети, евам̣ тумхепи ра̄га̄дайо досе виппамун̃четха̄ти.

десана̄васа̄не саббепи те бхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахим̣сӯти.

пан̃часатабхиккхуваттху ат̣т̣хамам̣.

9. сантака̄йаттхераваттху

сантака̄йоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто сантака̄йаттхерам̣ на̄ма а̄раббха катхеси.

тасса кира хаттхапа̄дакуккуччам̣ на̄ма на̄хоси, ка̄йавиджамбханарахито сантааттабха̄вова ахоси. со кира сӣхайонито а̄гато тхеро. сӣха̄ кира екадивасам̣ гочарам̣ гахетва̄ раджатасуван̣н̣аман̣ипава̄л̣агуха̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ пависитва̄ маносила̄тале харита̄лачун̣н̣есу сатта̄хам̣ нипаджджитва̄ саттаме дивасе ут̣т̣ха̄йа нипаннат̣т̣ха̄нам̣ олокетва̄ саче нан̇гут̣т̣хасса ва̄ кан̣н̣а̄нам̣ ва̄ хаттхапа̄да̄нам̣ ва̄ чалитатта̄ маносила̄харита̄лачун̣н̣а̄нам̣ виппакин̣н̣атам̣ пассанти, ‘‘на те идам̣ джа̄тийа̄ ва̄ готтасса ва̄ патирӯпа’’нти пуна сатта̄хам̣ нира̄ха̄ра̄ нипаджджанти, чун̣н̣а̄нам̣ пана виппакин̣н̣абха̄ве асати ‘‘идам̣ те джа̄тиготта̄нам̣ ануччхавика’’нти а̄сайа̄ никкхамитва̄ виджамбхитва̄ диса̄ анувилокетва̄ тиккхаттум̣ сӣхана̄дам̣ надитва̄ гочара̄йа паккаманти. еварӯпа̄йа сӣхайонийа̄ а̄гато айам̣ бхиккху. тасса ка̄йасама̄ча̄рам̣ дисва̄ бхиккхӯ саттху а̄рочесум̣ – ‘‘на но, бханте, сантака̄йаттхерасадисо бхиккху дит̣т̣хапуббо. имасса хи нисиннат̣т̣ха̄не хаттхачаланам̣ ва̄ па̄дачаланам̣ ва̄ ка̄йавиджамбхита̄ ва̄ наттхӣ’’ти. там̣ сутва̄ саттха̄, ‘‘бхиккхаве, бхиккхуна̄ на̄ма сантака̄йаттхерена вийа ка̄йа̄дӣхи упасантенева бхавитабба’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

378.

‘‘сантака̄йо сантава̄чо, сантава̄ сусама̄хито;

ванталока̄мисо бхиккху, упасантоти вуччатӣ’’ти.

таттха сантака̄йоти па̄н̣а̄типа̄та̄дӣнам̣ абха̄вена сантака̄йо, муса̄ва̄да̄дӣнам̣ абха̄вена сантава̄чо, абхиджджха̄дӣнам̣ абха̄вена сантава̄, ка̄йа̄дӣнам̣ тин̣н̣ампи сут̣т̣ху сама̄хитатта̄ сусама̄хито, чатӯхи маггехи лока̄мисасса вантата̄йа ванталока̄мисо бхиккху аббхантаре ра̄га̄дӣнам̣ упасантата̄йа упасантоти вуччатӣти аттхо.

десана̄васа̄не со тхеро арахатте патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

сантака̄йаттхераваттху навамам̣.

10. нан̇галакулаттхераваттху

аттана̄ чодайатта̄нанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто нан̇галакулаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

еко кира дуггатамануссо паресам̣ бхатим̣ катва̄ джӣвати, там̣ еко бхиккху пилотикакхан̣д̣аниваттхам̣ нан̇галам̣ уккхипитва̄ гаччхантам̣ дисва̄ евама̄ха – ‘‘ким̣ пана те евам̣ джӣванато паббаджитум̣ на вара’’нти. ко мам̣, бханте, евам̣ джӣвантам̣ пабба̄джессатӣти? саче паббаджиссаси, ахам̣ там̣ пабба̄джесса̄мӣти. са̄дху бханте, саче мам̣ пабба̄джессатха, паббаджисса̄мӣти. атха нам̣ со тхеро джетаванам̣ нетва̄ сахаттхена, нха̄петва̄ ма̄л̣аке т̣хапетва̄ пабба̄джетва̄ ниваттхапилотикакхан̣д̣ена саддхим̣ нан̇галам̣ ма̄л̣акасӣма̄йамева руккхаса̄кха̄йам̣ т̣хапа̄песи. со упасампаннака̄лепи нан̇галакулаттхеротвева пан̃н̃а̄йи. со буддха̄нам̣ уппаннала̄бхасакка̄рам̣ нисса̄йа джӣванто уккан̣т̣хитва̄ уккан̣т̣хитам̣ винодетум̣ асакконто ‘‘на да̄ни саддха̄деййа̄ни ка̄са̄йа̄ни паридахитва̄ гамисса̄мӣ’’ти там̣ руккхамӯлам̣ гантва̄ аттана̄ва атта̄нам̣ овади – ‘‘ахирика, нилладжджа, идам̣ нива̄сетва̄ виббхамитва̄ бхатим̣ катва̄ джӣвитука̄мо джа̄то’’ти. тассевам̣ атта̄нам̣ овадантассева читтам̣ танукабха̄вам̣ гатам̣. со ниваттитва̄ пуна катипа̄хаччайена уккан̣т̣хитва̄ татхева атта̄нам̣ овади, пунасса читтам̣ ниватти. со имина̄ва нӣха̄рена уккан̣т̣хитауккан̣т̣хитака̄ле таттха гантва̄ атта̄нам̣ овади. атха нам̣ бхиккхӯ таттха абхин̣хам̣ гаччхантам̣ дисва̄, ‘‘а̄вусо, нан̇галаттхера касма̄ еттха гаччхасӣ’’ти пуччхим̣су. со ‘‘а̄чарийасса сантикам̣ гаччха̄ми, бханте’’ти ватва̄ катипа̄хенева арахаттам̣ па̄пун̣и.

бхиккхӯ тена саддхим̣ кел̣им̣ каронта̄ а̄хам̣су – ‘‘а̄вусо нан̇галаттхера, тава вичаран̣амагго авал̣ан̃джо вийа джа̄то, а̄чарийасса сантикам̣ на гаччхаси ман̃н̃е’’ти. а̄ма, бханте, майам̣ сам̣сагге сати агамимха̄, ида̄ни пана со сам̣сагго чхинно, тена на гаччха̄ма̄ти. там̣ сутва̄ бхиккхӯ ‘‘еса абхӯтам̣ ватва̄ ан̃н̃ам̣ бйа̄каротӣ’’ти саттху таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘а̄ма, бхиккхаве, мама путто аттана̄ва атта̄нам̣ чодетва̄ паббаджитакиччасса маттхакам̣ патто’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

379.

‘‘аттана̄ чодайатта̄нам̣, пат̣имам̣сетха аттана̄;

со аттагутто сатима̄, сукхам̣ бхиккху виха̄хиси.

380.

‘‘атта̄ хи аттано на̄тхо, ко хи на̄тхо паро сийа̄;

атта̄ хи аттано гати;

тасма̄ сам̣йамаматта̄нам̣, ассам̣ бхадрам̣ва ва̄н̣иджо’’ти.

таттха чодайатта̄нанти аттана̄ва атта̄нам̣ чодайа са̄райа. пат̣имам̣сетха̄ти аттана̄ва атта̄нам̣ паривӣмам̣сатха. соти со твам̣, бхиккху, евам̣ санте аттана̄ва гуттата̄йа аттагутто, упат̣т̣хитасатита̄йа сатима̄ хутва̄ саббирийа̄патхесу сукхам̣ вихариссасӣти аттхо.

на̄тхоти авассайо патит̣т̣ха̄. ко хи на̄тхо пароти йасма̄ парасса аттабха̄ве патит̣т̣ха̄йа кусалам̣ ва̄ катва̄ саггапара̄йан̣ена маггам̣ ва̄ бха̄ветва̄ саччхикатапхалена бхавитум̣ на сакка̄, тасма̄ ко хи на̄ма паро на̄тхо бхавеййа̄ти аттхо. тасма̄ти йасма̄ атта̄ва аттано гати патит̣т̣ха̄ саран̣ам̣, тасма̄ йатха̄ бхадрам̣ асса̄джа̄нӣйам̣ нисса̄йа ла̄бхам̣ паттхайанто ва̄н̣иджо тасса висамат̣т̣ха̄нача̄рам̣ паччхиндитва̄ дивасасса тиккхаттум̣ наха̄пенто бходженто сам̣йамети пат̣иджаггати, евам̣ твампи ануппаннасса акусаласса уппа̄дам̣ нива̄ренто сатисаммосена уппаннам̣ акусалам̣ паджаханто атта̄нам̣ сам̣йама гопайа, евам̣ санте пат̣хамаджджха̄нам̣ а̄дим̣ катва̄ локийалокуттарависесам̣ адхигамиссасӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

нан̇галакулаттхераваттху дасамам̣.

11. ваккалиттхераваттху

па̄моджджабахулоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто ваккалиттхерам̣ а̄раббха катхеси.

со кира̄йасма̄ са̄ваттхийам̣ бра̄хман̣акуле ниббаттитва̄ вайаппатто пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хам̣ татха̄гатам̣ дисва̄ саттху сарӣрасампаттим̣ олокетва̄ сарӣрасампаттидассанена атитто ‘‘ева̄хам̣ ниччака̄лам̣ татха̄гатам̣ дат̣т̣хум̣ лабхисса̄мӣ’’ти саттху сантике паббаджитва̄ йаттха т̣хитена сакка̄ дасабалам̣ пасситум̣, таттха т̣хито саджджха̄йакаммат̣т̣ха̄наманасика̄ра̄дӣни паха̄йа саттха̄рам̣ олокентова вичарати. саттха̄ тасса н̃а̄н̣апарипа̄кам̣ а̄гаменто кин̃чи аватва̄ ‘‘ида̄нисса н̃а̄н̣ам̣ парипа̄кам̣ гата’’нти н̃атва̄ ‘‘ким̣ те, ваккали, имина̄ пӯтика̄йена дит̣т̣хена, йо кхо, ваккали, дхаммам̣ пассати, со мам̣ пассати. йо мам̣ пассати, со дхаммам̣ пассатӣ’’ти (сам̣. ни. 3.87) ватва̄ овади. со евам̣ овадитопи саттху дассанам̣ паха̄йа нева ан̃н̃аттха гантум̣ саккоти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘на̄йам̣ бхиккху сам̣вегам̣ алабхитва̄ буджджхиссатӣ’’ти упакат̣т̣ха̄йа вассӯпана̄йика̄йа ра̄джагахам̣ гантва̄ вассӯпана̄йикадивасе ‘‘апехи, ваккали, апехи, ваккалӣ’’ти пан̣а̄меси. со ‘‘на мам̣ саттха̄ а̄лапатӣ’’ти тема̄сам̣ саттху саммукхе т̣ха̄тум̣ асакконто ‘‘ким̣ майхам̣ джӣвитена, паббата̄ атта̄нам̣ па̄тесса̄мӣ’’ти гиджджхакӯт̣ам̣ абхирухи.

саттха̄ тасса киламанабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘айам̣ бхиккху мама сантика̄ асса̄сам̣ алабханто маггапхала̄нам̣ упаниссайам̣ на̄сеййа̄’’ти атта̄нам̣ дассетум̣ обха̄сам̣ мун̃чи. атхасса саттху дит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йа та̄вамахантопи соко пахӣйи. саттха̄ суккхатал̣а̄кам̣ огхена пӯренто вийа тхерасса балавапӣтипа̄моджджам̣ уппа̄детум̣ имам̣ га̄тхама̄ха –

381.

‘‘па̄моджджабахуло бхиккху, пасанно буддхаса̄сане;

адхигаччхе падам̣ сантам̣, сан̇кха̄рӯпасамам̣ сукха’’нти.

тассаттхо – пакатийа̄пи па̄моджджабахуло бхиккху буддхаса̄сане паса̄дам̣ рочети, со евам̣ пасанно буддхаса̄сане сантам̣ падам̣ сан̇кха̄рӯпасамам̣ сукханти ладдхана̄мам̣ нибба̄нам̣ адхигаччхеййа̄ти. иман̃ча пана га̄тхам̣ ватва̄ саттха̄ ваккалиттхерасса хаттхам̣ паса̄ретва̄ –

‘‘ехи ваккали ма̄ бха̄йи, олокехи татха̄гатам̣;

ахам̣ там̣ уддхарисса̄ми, пан̇ке саннам̣ва кун̃джарам̣.

‘‘ехи ваккали ма̄ бха̄йи, олокехи татха̄гатам̣;

ахам̣ там̣ мочайисса̄ми, ра̄хуггахам̣ва сӯрийам̣.

‘‘ехи ваккали ма̄ бха̄йи, олокехи татха̄гатам̣;

ахам̣ там̣ мочайисса̄ми, ра̄хуггахам̣ва чандима’’нти. –

има̄ га̄тха̄ абха̄си. со ‘‘дасабало ме дит̣т̣хо, ехӣти ча авха̄нампи ладдха’’нти балавапӣтим̣ уппа̄детва̄ ‘‘куто ну кхо гантабба’’нти гаманамаггам̣ апассанто дасабаласса саммукхе а̄ка̄се уппатитва̄ пат̣хамапа̄де паббате т̣хитейева саттха̄ра̄ вуттага̄тха̄ а̄вадждженто а̄ка̄сейева пӣтим̣ виккхамбхетва̄ саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ патва̄ татха̄гатам̣ вандама̄нова отаритва̄ саттху сантике ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ саттха̄ апарабха̄ге саддха̄дхимутта̄нам̣ аггат̣т̣ха̄не т̣хапесӣти.

ваккалиттхераваттху ека̄дасамам̣.

12. суманаса̄ман̣ераваттху

йо хавети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ пубба̄ра̄ме вихаранто суманаса̄ман̣ерам̣ а̄раббха катхеси. татра̄йам̣ анупуббӣ катха̄ –

падумуттарабуддхака̄ласмин̃хи еко кулапутто саттха̄ра̄ чатупарисамаджджхе екам̣ бхиккхум̣ диббачаккхука̄нам̣ аггат̣т̣ха̄не т̣хапентам̣ дисва̄ там̣ сампаттим̣ паттхайама̄но саттха̄рам̣ нимантетва̄ сатта̄хам̣ буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса маха̄да̄нам̣ датва̄, ‘‘бханте, ахампи ана̄гате екасса буддхасса са̄сане диббачаккхука̄нам̣ агго бхавеййа’’нти паттханам̣ т̣хапеси. саттха̄ каппасатасахассам̣ олокенто тасса паттхана̄йа самиджджханабха̄вам̣ видитва̄ ‘‘ито каппасатасахассаматтхаке готамабуддхаса̄сане диббачаккхука̄нам̣ агго ануруддхо на̄ма бхависсасӣ’’ти бйа̄ка̄си. со там̣ бйа̄каран̣ам̣ сутва̄ све паттаббам̣ вийа там̣ сампаттим̣ ман̃н̃ама̄но париниббуте саттхари бхиккхӯ диббачаккхупарикаммам̣ пуччхитва̄ саттайоджаникам̣ кан̃чанатхӯпам̣ париккхипитва̄ анека̄ни дӣпаруккхасахасса̄ни ка̄ретва̄ дӣпапӯджам̣ катва̄ тато чуто девалоке ниббаттитва̄ девамануссесу каппасатасахасса̄ни сам̣саритва̄ имасмим̣ каппе ба̄ра̄н̣асийам̣ далиддакуле ниббатто суманасет̣т̣хим̣ нисса̄йа тасса тин̣аха̄рако хутва̄ джӣвикам̣ каппеси. аннабха̄ротисса на̄мам̣ ахоси. суманасет̣т̣хӣпи тасмим̣ нагаре ниччака̄лам̣ маха̄да̄нам̣ дети.

атхекадивасам̣ упарит̣т̣хо на̄ма паччекабуддхо гандхама̄дане ниродхасама̄паттито вут̣т̣ха̄йа ‘‘касса ну кхо аджджа ануггахам̣ карисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘аджджа майа̄ аннабха̄расса ануггахам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣ати, ида̄ни ча со ат̣авито тин̣ам̣ а̄да̄йа гехам̣ а̄гамиссатӣ’’ти н̃атва̄ паттачӣварама̄да̄йа иддхийа̄ гантва̄ аннабха̄расса саммукхе паччут̣т̣ха̄си. аннабха̄ро там̣ туччхапаттахаттхам̣ дисва̄ ‘‘апи, бханте, бхиккхам̣ лабхиттха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘лабхисса̄ма маха̄пун̃н̃а̄’’ти вутте ‘‘тена хи, бханте, тхокам̣ а̄гаметха̄’’ти тин̣ака̄джам̣ чхад̣д̣етва̄ вегена гехам̣ гантва̄, ‘‘бхадде, майхам̣ т̣хапитабха̄габхаттам̣ аттхи, наттхӣ’’ти бхарийам̣ пуччхитва̄ ‘‘аттхи, са̄мӣ’’ти вутте вегена пачча̄гантва̄ паччекабуддхасса паттам̣ а̄да̄йа ‘‘майхам̣ да̄тука̄мата̄йа сати деййадхаммо на хоти, деййадхамме сати пат̣игга̄хакам̣ на лабха̄ми. аджджа пана ме пат̣игга̄хако ча дит̣т̣хо, деййадхаммо ча аттхи, ла̄бха̄ вата ме’’ти гехам̣ гантва̄ бхаттам̣ патте паккхипа̄петва̄ пачча̄харитва̄ паччекабуддхасса хаттхе патит̣т̣хапетва̄ –

‘‘имина̄ пана да̄нена, ма̄ ме да̄лиддийам̣ аху;

наттхӣти вачанам̣ на̄ма, ма̄ ахоси бхава̄бхаве. –

бханте еварӯпа̄ дуджджӣвита̄ муччеййам̣, наттхӣти падамева на сун̣еййа’’нти паттханам̣ т̣хапеси. паччекабуддхо ‘‘евам̣ хоту маха̄пун̃н̃а̄’’ти ватва̄ анумоданам̣ катва̄ пакка̄ми.

суманасет̣т̣хинопи чхатте адхиваттха̄ девата̄ ‘‘ахо да̄нам̣ парамада̄нам̣, упарит̣т̣хе супатит̣т̣хита’’нти ватва̄ тиккхаттум̣ са̄дхука̄рамада̄си. атха нам̣ сет̣т̣хи ‘‘ким̣ мам̣ еттакам̣ ка̄лам̣ да̄нам̣ дадама̄нам̣ на пассасӣ’’ти а̄ха. на̄хам̣ тава да̄нам̣ а̄раббха са̄дхука̄рам̣ деми, аннабха̄рена пана упарит̣т̣хасса диннапин̣д̣апа̄те пасӣдитва̄ майа̄ еса са̄дхука̄ро паваттитоти. со ‘‘аччхарийам̣ вата, бхо, ахам̣ еттакам̣ ка̄лам̣ да̄нам̣ даданто деватам̣ са̄дхука̄рам̣ да̄петум̣ на̄саккхим̣, аннабха̄ро мам̣ нисса̄йа джӣванто екапин̣д̣апа̄тенева са̄дхука̄рам̣ да̄песи, тасса да̄не ануччхавикам̣ катва̄ там̣ пин̣д̣апа̄там̣ мама сантакам̣ карисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘аджджа тайа̄ кассачи кин̃чи динна’’нти пуччхи. ‘‘а̄ма, са̄ми, упарит̣т̣хапаччекабуддхасса ме аджджа бха̄габхаттам̣ динна’’нти. ‘‘ханда, бхо, каха̄пан̣ам̣ гахетва̄ етам̣ майхам̣ пин̣д̣апа̄там̣ дехӣ’’ти? ‘‘на деми, са̄мӣ’’ти. со йа̄ва сахассам̣ вад̣д̣хеси, итаро сахассена̄пи на̄да̄си. атха нам̣ ‘‘хоту, бхо, йади пин̣д̣апа̄там̣ на деси, сахассам̣ гахетва̄ паттим̣ ме дехӣ’’ти а̄ха. со ‘‘аййена саддхим̣ мантетва̄ джа̄нисса̄мӣ’’ти вегена паччекабуддхам̣ сампа̄пун̣итва̄, ‘‘бханте суманасет̣т̣хи, сахассам̣ датва̄ тумха̄кам̣ пин̣д̣апа̄те паттим̣ йа̄чати, ким̣ каромӣ’’ти пуччхи.

атхасса со упамам̣ а̄хари ‘‘сеййатха̄пи, пан̣д̣ита, куласатике га̄ме екасмим̣ гхаре дӣпам̣ джа̄леййа, сеса̄ аттано телена ват̣т̣им̣ теметва̄ джа̄ла̄петва̄ ган̣хеййум̣, пуримападӣпасса пабха̄ аттхӣти ваттабба̄ наттхӣ’’ти. атирекатара̄, бханте, пабха̄ хотӣти. евамевам̣ пан̣д̣ита ул̣ун̇кайа̄гу ва̄ хоту, кат̣аччхубхиккха̄ ва̄, аттано пин̣д̣апа̄те паресам̣ паттим̣ дентасса йаттака̄нам̣ дети, таттакам̣ вад̣д̣хати. тван̃хи екамева пин̣д̣апа̄там̣ ада̄си, сет̣т̣хисса пана паттийа̄ динна̄йа две пин̣д̣апа̄та̄ хонти еко тава, еко тасса̄ти.

со ‘‘са̄дху, бханте’’ти там̣ абхива̄детва̄ сет̣т̣хисса сантикам̣ гантва̄ ‘‘ган̣ха, са̄ми, патти’’нти а̄ха. тена хи име каха̄пан̣е ган̣ха̄ти. на̄хам̣ пин̣д̣апа̄там̣ виккин̣а̄ми, саддха̄йа те паттим̣ даммӣти. ‘‘твам̣ саддха̄йа деси, ахампи тава гун̣е пӯджеми, ган̣ха, та̄та, ито пат̣т̣ха̄йа ча пана ма̄ сахаттха̄ каммамака̄си, вӣтхийам̣ гхарам̣ ма̄петва̄ васа. йена ча те аттхо хоти, саббам̣ мама сантика̄ ган̣ха̄хӣ’’ти а̄ха. ниродха̄ вут̣т̣хитасса пана диннапин̣д̣апа̄то тадахева випа̄кам̣ дети. тасма̄ ра̄джа̄пи там̣ паваттим̣ сутва̄ аннабха̄рам̣ паккоса̄петва̄ паттим̣ гахетва̄ махантам̣ бхогам̣ датва̄ тасса сет̣т̣хит̣т̣ха̄нам̣ да̄песи.

со суманасет̣т̣хисса саха̄йако хутва̄ йа̄ваджӣвам̣ пун̃н̃а̄ни катва̄ тато чуто девалоке ниббаттитва̄ девамануссесу сам̣саранто имасмим̣ буддхуппа̄де капилаваттхунагаре амитоданасса саккасса гехе пат̣исандхим̣ ган̣хи, ануруддхотисса на̄мам̣ акам̣су. со маха̄на̄масаккасса канит̣т̣хабха̄та̄, саттху чӯл̣апиту путто парамасукхума̄ло маха̄пун̃н̃о ахоси. екадивасам̣ кира чхасу кхаттийесу пӯве лаккхам̣ катва̄ гул̣ехи кӣл̣антесу ануруддхо пара̄джито пӯва̄нам̣ аттха̄йа ма̄ту сантикам̣ пахин̣и. са̄ махантам̣ суван̣н̣атха̄лам̣ пӯретва̄ пӯве песеси. пӯве кха̄дитва̄ пуна кӣл̣анто пара̄джито татхева пахин̣и. евам̣ тиккхаттум̣ пӯвесу а̄хат̣есу чатуттхе ва̄ре ма̄та̄ ‘‘ида̄ни пӯва̄ наттхӣ’’ти пахин̣и. тасса̄ вачанам̣ сутва̄ ‘‘наттхӣ’’ти падасса асутапуббата̄йа ‘‘наттхипӯва̄ на̄ма ида̄ни бхависсантӣ’’ти сан̃н̃ам̣ катва̄ ‘‘гаччха наттхипӯве а̄хара̄’’ти песеси. атхасса ма̄та̄ ‘‘наттхипӯве кира, аййе, детха̄’’ти вутте ‘‘мама путтена наттхӣти падам̣ на сутапуббам̣, катхам̣ ну кхо наттхибха̄вам̣ джа̄на̄пеййа’’нти суван̣н̣апа̄тим̣ дховитва̄ апара̄йа суван̣н̣апа̄тийа̄ пат̣икуджджитва̄ ‘‘ханда, та̄та, имам̣ мама путтасса дехӣ’’ти пахин̣и. тасмим̣ кхан̣е нагарапаригга̄хика̄ девата̄ ‘‘амха̄кам̣ са̄мина̄ аннабха̄рака̄ле упарит̣т̣хасса паччекабуддхасса бха̄габхаттам̣ датва̄ ‘наттхӣти падамева на сун̣еййа’нти паттхана̄ на̄ма т̣хапита̄. саче майам̣ таматтхам̣ н̃атва̄ аджджхупеккхеййа̄ма, муддха̄пи но саттадха̄ пхалеййа̄’’ти чинтетва̄ диббапӯвехи па̄тим̣ пӯрайим̣су. со пурисо па̄тим̣ а̄харитва̄ тасса сантике т̣хапетва̄ вивари. тесам̣ гандхо сакаланагарам̣ пхари. пӯво пана мукхе т̣хапитаматтова саттарасахаран̣исахасса̄ни пхаритва̄ ат̣т̣ха̄си.

ануруддхопи чинтеси – ‘‘на мам̣ ман̃н̃е ито пуббе ма̄та̄ пийа̄йати. на хи ме ан̃н̃ада̄ та̄йа наттхипӯва̄ на̄ма паккапубба̄’’ти. со гантва̄ ма̄тарам̣ евама̄ха – ‘‘амма, на̄хам̣ тава пийо’’ти. та̄та, ким̣ вадеси, мама аккхӣхипи хадайамам̣сатопи твам̣ пийатароти. сача̄хам̣, амма, тава пийо, касма̄ мама пуббе еварӯпе наттхипӯве на̄ма на ада̄сӣти. са̄ там̣ пурисам̣ пуччхи – ‘‘та̄та, кин̃чи па̄тийам̣ ахосӣ’’ти. а̄ма, аййе, пӯва̄нам̣ па̄ти парипун̣н̣а̄ ахоси, на ме еварӯпа̄ дит̣т̣хапубба̄ти. са̄ чинтеси – ‘‘путто ме катапун̃н̃о, девата̄хисса диббапӯва̄ пахита̄ бхависсантӣ’’ти. сопи ма̄тарам̣ а̄ха – ‘‘амма, на майа̄ еварӯпа̄ пӯва̄ кха̄дитапубба̄, ито пат̣т̣ха̄йа ме наттхипӯвамева пачеййа̄сӣ’’ти. са̄ тато пат̣т̣ха̄йа тена ‘‘пӯве кха̄дитука̄момхӣ’’ти вуттака̄ле суван̣н̣апа̄тим̣ дховитва̄ ан̃н̃а̄йа па̄тийа̄ пат̣икуджджитва̄ пахин̣ати, девата̄ па̄тим̣ пӯренти. евам̣ со ага̄рамаджджхе васанто наттхӣти падасса аттхам̣ аджа̄нитва̄ диббапӯвейева парибхун̃джи.

саттху пана парива̄раттхам̣ кулапат̣ипа̄т̣ийа̄ са̄кийакума̄ресу паббаджантесу маха̄на̄мена саккена, ‘‘та̄та, амха̄кам̣ кула̄ кочи паббаджито наттхи, тайа̄ ва̄ паббаджитаббам̣, майа̄ ва̄’’ти вутте со а̄ха – ‘‘ахам̣ атисукхума̄ло паббаджитум̣ на саккхисса̄мӣ’’ти. тена хи каммантам̣ угган̣ха, ахам̣ паббаджисса̄мӣти. ко еса камманто на̄ма̄ти? со хи бхаттасса ут̣т̣ха̄нат̣т̣ха̄нампи на джа̄на̄ти, каммантам̣ кимева джа̄ниссати, тасма̄ евама̄ха. екадивасан̃хи ануруддхо бхаддийо кимилоти тайо джана̄ ‘‘бхаттам̣ на̄ма кахам̣ ут̣т̣ха̄тӣ’’ти мантайим̣су. тесу кимило ‘‘кот̣т̣хесу ут̣т̣ха̄тӣ’’ти а̄ха. со кирекадивасам̣ вӣхӣ кот̣т̣хамхи паккхипанте аддаса, тасма̄ ‘‘кот̣т̣хе бхаттам̣ уппаджджатӣ’’ти сан̃н̃а̄йа евама̄ха. атха нам̣ бхаддийо ‘‘твам̣ на джа̄на̄сӣ’’ти ватва̄ ‘‘бхаттам̣ на̄ма уккхалийам̣ ут̣т̣ха̄тӣ’’ти а̄ха. со кирекадивасам̣ уккхалито бхаттам̣ вад̣д̣хенте дисва̄ ‘‘еттхеветам̣ уппаджджатӣ’’ти сан̃н̃амака̄си, тасма̄ евама̄ха. ануруддхо те убхопи ‘‘тумхе на джа̄на̄тха̄’’ти ватва̄ ‘‘бхаттам̣ на̄ма ратануббедхамакул̣а̄йа маха̄суван̣н̣апа̄тийам̣ ут̣т̣ха̄тӣ’’ти а̄ха. тена кира нева вӣхим̣ кот̣т̣ента̄, на бхаттам̣ пачанта̄ дит̣т̣хапубба̄, суван̣н̣апа̄тийам̣ вад̣д̣хетва̄ пурато т̣хапитабхаттамева пассати, тасма̄ ‘‘па̄тийам̣йеветам̣ уппаджджатӣ’’ти сан̃н̃амака̄си, тасма̄ евама̄ха. евам̣ бхаттут̣т̣ха̄нат̣т̣ха̄нампи аджа̄нанто маха̄пун̃н̃о кулапутто камманте ким̣ джа̄ниссати.

со ‘‘ехи кхо те, ануруддха, гхара̄ва̄саттхам̣ ануса̄сисса̄ми, пат̣хамам̣ кхеттам̣ каса̄петабба’’нтиа̄дина̄ найена бха̄тара̄ вутта̄нам̣ камманта̄нам̣ апарийантабха̄вам̣ сутва̄ ‘‘на ме гхара̄ва̄сена аттхо’’ти ма̄тарам̣ а̄пуччхитва̄ бхаддийапамукхехи пан̃чахи са̄кийакума̄рехи саддхим̣ никкхамитва̄ анупийамбаване саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ паббаджи. паббаджитва̄ ча пана самма̄пат̣ипадам̣ пат̣ипанно анупуббена тиссо виджджа̄ саччхикатва̄ диббена чаккхуна̄ ека̄сане нисиннова хаттхатале т̣хапитаа̄малака̄ни вийа сахассалокадха̄туйо олоканасаматтхо хутва̄ –

‘‘пуббенива̄сам̣ джа̄на̄ми, диббачаккху висодхитам̣;

тевиджджо иддхипаттомхи, катам̣ буддхасса са̄сана’’нти. (тхерага̄. 332, 562) –

уда̄нам̣ уда̄нетва̄ ‘‘ким̣ ну кхо ме катва̄ айам̣ сампатти ладдха̄’’ти олокенто ‘‘падумуттарапа̄дамӯле паттханам̣ т̣хапеси’’нти н̃атва̄ пуна ‘‘сам̣са̄ре сам̣саранто асукасмим̣ на̄ма ка̄ле ба̄ра̄н̣асийам̣ суманасет̣т̣хим̣ нисса̄йа джӣванто аннабха̄ро на̄ма ахоси’’нтипи н̃атва̄ –

‘‘аннабха̄ро пуре а̄сим̣, далиддо тин̣аха̄рако;

пин̣д̣апа̄то майа̄ динно, упарит̣т̣хасса та̄дино’’ти. –

а̄ха. атхасса етадахоси – ‘‘йо со тада̄ майа̄ упарит̣т̣хасса диннапин̣д̣апа̄тато каха̄пан̣е датва̄ паттим̣ аггахеси, мама саха̄йако суманасет̣т̣хи кахам̣ ну кхо со етарахи ниббатто’’ти. атха нам̣ ‘‘вин̃джха̄т̣авийам̣ паббатапа̄де мун̣д̣анигамо на̄ма аттхи, таттха маха̄мун̣д̣асса на̄ма упа̄сакасса маха̄сумано чӯл̣асуманоти две путта̄, тесу со чӯл̣асумано хутва̄ ниббатто’’ти аддаса. дисва̄ ча пана чинтеси – ‘‘аттхи ну кхо таттха майи гате упака̄ро, наттхӣ’’ти. со упадха̄ренто идам̣ аддаса ‘‘со таттха майи гате саттавассикова никкхамитва̄ паббаджиссати, кхураггейева ча арахаттам̣ па̄пун̣иссатӣ’’ти. дисва̄ ча пана упакат̣т̣хе антовассе а̄ка̄сена гантва̄ га̄мадва̄ре отари. маха̄мун̣д̣о пана упа̄сако тхерасса пуббепи висса̄сико ева. со тхерам̣ пин̣д̣апа̄така̄ле чӣварам̣ па̄рупантам̣ дисва̄ путтам̣ маха̄суманам̣ а̄ха – ‘‘та̄та, аййо, ме ануруддхаттхеро а̄гато, йа̄васса ан̃н̃о кочи паттам̣ на ган̣ха̄ти, та̄васса гантва̄ паттам̣ ган̣ха, ахам̣ а̄санам̣ пан̃н̃а̄песса̄мӣ’’ти. со татха̄ ака̄си. упа̄сако тхерам̣ антонивесане саккаччам̣ паривиситва̄ тема̄сам̣ васанаттха̄йа пат̣ин̃н̃ам̣ ган̣хи, тхеропи адхива̄сеси.

атха нам̣ екадивасам̣ пат̣иджагганто вийа тема̄сам̣ пат̣иджаггитва̄ маха̄пава̄ран̣а̄йа тичӣваран̃чева гул̣ателатан̣д̣ула̄дӣни ча а̄харитва̄ тхерасса па̄дамӯле т̣хапетва̄ ‘‘ган̣хатха, бханте’’ти а̄ха. ‘‘алам̣, упа̄сака, на ме имина̄ аттхо’’ти. ‘‘тена хи, бханте, васса̄ва̄сикала̄бхо на̄меса, ган̣хатха на’’нти? ‘‘на ган̣ха̄ми, упа̄сака̄’’ти. ‘‘киматтхам̣ на ган̣хатха, бханте’’ти? ‘‘майхам̣ сантике каппийака̄рако са̄ман̣еропи наттхӣ’’ти. ‘‘тена хи, бханте, мама путто маха̄сумано са̄ман̣еро бхависсатӣ’’ти. ‘‘на ме, упа̄сака, маха̄суманенаттхо’’ти. ‘‘тена хи, бханте, чӯл̣асуманам̣ пабба̄джетха̄’’ти. тхеро ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ чӯл̣асуманам̣ пабба̄джеси. со кхураггейева арахаттам̣ па̄пун̣и. тхеро тена саддхим̣ ад̣д̣хама̄саматтам̣ таттхева васитва̄ ‘‘саттха̄рам̣ пассисса̄мӣ’’ти тасса н̃а̄таке а̄пуччхитва̄ а̄ка̄сенева гантва̄ химавантападесе аран̃н̃акут̣ика̄йа отари.

тхеро пана пакатийа̄пи а̄раддхавӣрийо, тасса таттха пуббаратта̄парараттам̣ чан̇камантасса ударава̄то самут̣т̣хахи. атха нам̣ килантарӯпам̣ дисва̄ са̄ман̣еро пуччхи – ‘‘бханте, ким̣ во руджджатӣ’’ти? ‘‘ударава̄то ме самут̣т̣хито’’ти. ‘‘ан̃н̃ада̄пи самут̣т̣хитапуббо, бханте’’ти? ‘‘а̄ма̄вусо’’ти. ‘‘кена пха̄сукам̣ хоти, бханте’’ти? ‘‘анотаттато па̄нӣйе ладдхе пха̄сукам̣ хоти, а̄вусо’’ти. ‘‘тена хи, бханте, а̄хара̄мӣ’’ти. ‘‘саккхиссаси са̄ман̣ера̄’’ти? ‘‘а̄ма, бханте’’ти. тена хи анотатте паннаго на̄ма на̄гара̄джа̄ мам̣ джа̄на̄ти, тасса а̄чиккхитва̄ бхесаджджаттха̄йа екам̣ па̄нӣйава̄ракам̣ а̄хара̄ти. со са̄дхӯти упаджджха̄йам̣ вандитва̄ веха̄сам̣ аббхуггантва̄ пан̃чайоджанасатам̣ т̣ха̄нам̣ агама̄си. там̣ дивасам̣ пана на̄гара̄джа̄ на̄гана̄т̣акапаривуто удакакӣл̣ам̣ кӣл̣итука̄мо хоти. со са̄ман̣ерам̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ва куджджхи, ‘‘айам̣ мун̣д̣акасаман̣о аттано па̄дапам̣сум̣ мама маттхаке окиранто вичарати, анотатте па̄нӣйаттха̄йа а̄гато бхависсати, на да̄нисса па̄нӣйам̣ дасса̄мӣ’’ти пан̣н̣а̄сайоджаникам̣ анотаттадахам̣ маха̄па̄тийа̄ уккхалим̣ пидаханто вийа пхан̣ена пидахитва̄ нипаджджи. са̄ман̣еро на̄гара̄джасса а̄ка̄рам̣ олокетва̄ва ‘‘куддхо айа’’нти н̃атва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘сун̣охи ме на̄гара̄джа, уггатеджа махаббала;

дехи ме па̄нӣйагхат̣ам̣, бхесаджджаттхамхи а̄гато’’ти.

там̣ сутва̄ на̄гара̄джа̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘пураттхимасмим̣ диса̄бха̄ге, ган̇га̄ на̄ма маха̄надӣ;

маха̄самуддамаппети, тато твам̣ па̄нӣйам̣ хара̄’’ти.

там̣ сутва̄ са̄ман̣еро ‘‘айам̣ на̄гара̄джа̄ аттано иччха̄йа на дассати, ахам̣ балакка̄рам̣ катва̄ а̄нубха̄вам̣ джа̄на̄петва̄ имам̣ абхибхавитва̄ва па̄нӣйам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти чинтетва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, упаджджха̄йо мам̣ анотаттатова па̄нӣйам̣ а̄хара̄пети, тена̄хам̣ идамева харисса̄ми, апехи, ма̄ мам̣ ва̄рехӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘итова па̄нӣйам̣ ха̄ссам̣, имина̄вамхи аттхико;

йади те тха̄мабалам̣ аттхи, на̄гара̄джа нива̄райа̄’’ти.

атха нам̣ на̄гара̄джа̄ а̄ха –

‘‘са̄ман̣ера саче аттхи, тава виккама порисам̣;

абхинанда̄ми те ва̄чам̣, харассу па̄нӣйам̣ мама̄’’ти.

атха нам̣ са̄ман̣еро ‘‘евам̣, маха̄ра̄джа, хара̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘йади сакконто хара̄хӣ’’ти вутте – ‘‘тена хи сут̣т̣ху джа̄нассӯ’’ти тиккхаттум̣ пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ ‘‘буддхаса̄санасса а̄нубха̄вам̣ дассетва̄ майа̄ па̄нӣйам̣ харитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ а̄ка̄сат̣т̣хадевата̄нам̣ та̄ва сантикам̣ агама̄си. та̄ а̄гантва̄ вандитва̄ ‘‘ким̣, бханте’’ти ватва̄ ат̣т̣хам̣су. ‘‘етасмим̣ анотаттадахапит̣т̣хе паннагана̄гара̄джена саддхим̣ мама сан̇га̄мо бхависсати, таттха гантва̄ джайапара̄джайам̣ олокетха̄’’ти а̄ха. со етенева нӣха̄рена чатта̄ро локапа̄ле саккасуйа̄масантуситапараниммитавасаваттӣ ча упасан̇камитва̄ таматтхам̣ а̄рочеси. тато парам̣ пат̣ипа̄т̣ийа̄ йа̄ва брахмалокам̣ гантва̄ таттха таттха брахмехи а̄гантва̄ вандитва̄ т̣хитехи ‘‘ким̣, бханте’’ти пут̣т̣хо таматтхам̣ а̄рочеси. евам̣ со асан̃н̃е ча арӯпибрахма̄но ча т̣хапетва̄ саббаттха мухуттенева а̄хин̣д̣итва̄ а̄рочеси. тасса вачанам̣ сутва̄ сабба̄пи девата̄ анотаттадахапит̣т̣хе на̄л̣ийам̣ паккхитта̄ни пит̣т̣хачун̣н̣а̄ни вийа а̄ка̄сам̣ нирантарам̣ пӯретва̄ саннипатим̣су. саннипатите девасан̇гхе са̄ман̣еро а̄ка̄се т̣хатва̄ на̄гара̄джам̣ а̄ха –

‘‘сун̣охи ме на̄гара̄джа, уггатеджа махаббала;

дехи ме па̄нӣйагхат̣ам̣, бхесаджджаттхамхи а̄гато’’ти.

атха нам̣ на̄го а̄ха –

‘‘са̄ман̣ера саче аттхи, тава виккама порисам̣;

абхинанда̄ми те ва̄чам̣, харассу па̄нӣйам̣ мама̄’’ти.

со тиккхаттум̣ на̄гара̄джасса пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ а̄ка̄се т̣хитакова два̄дасайоджаникам̣ брахматтабха̄вам̣ ма̄петва̄ а̄ка̄сато оруйха на̄гара̄джасса пхан̣е аккамитва̄ адхомукхам̣ ниппӣл̣еси, та̄вадева балавата̄ пурисена аккантааллачаммам̣ вийа на̄гара̄джасса пхан̣е аккантаматте огалитва̄ даббиматта̄ пхан̣апут̣ака̄ ахесум̣. на̄гара̄джасса пхан̣ехи муттамуттат̣т̣ха̄нато та̄лаккхандхапама̄н̣а̄ удакават̣т̣ийо угган̃чхим̣су. са̄ман̣еро а̄ка̄сейева па̄нӣйава̄ракам̣ пӯреси. девасан̇гхо са̄дхука̄рамада̄си. атха на̄гара̄джа̄ ладжджитва̄ са̄ман̣ерасса куджджхи, джайакусумаван̣н̣а̄нисса аккхӣни ахесум̣. со ‘‘айам̣ мам̣ девасан̇гхам̣ саннипа̄тетва̄ па̄нӣйам̣ гахетва̄ ладжджа̄песи, етам̣ гахетва̄ мукхе хаттхам̣ паккхипитва̄ хадайамам̣сам̣ ва̄сса мадда̄ми, па̄де ва̄ нам̣ гахетва̄ па̄раган̇га̄йам̣ кхипа̄мӣ’’ти вегена анубандхи. анубандхантопи нам̣ па̄пун̣итум̣ на̄саккхийева. са̄ман̣еро гантва̄ упаджджха̄йасса хаттхе па̄нӣйам̣ т̣хапетва̄ ‘‘пиватха, бханте’’ти а̄ха. на̄гара̄джа̄пи паччхато а̄гантва̄, ‘‘бханте ануруддха, са̄ман̣еро майа̄ адиннамева па̄нӣйам̣ гахетва̄ а̄гато, ма̄ пивиттха̄’’ти а̄ха. евам̣ кира са̄ман̣ера̄ти. ‘‘пиватха, бханте, имина̄ ме диннам̣ па̄нӣйам̣ а̄хат̣а’’нти а̄ха. тхеро ‘‘кхӣн̣а̄саваса̄ман̣ерасса муса̄катханам̣ на̄ма наттхӣ’’ти н̃атва̄ па̄нӣйам̣ пиви. тан̇кхан̣ан̃н̃евасса а̄ба̄дхо пат̣ипассамбхи. пуна на̄го тхерам̣ а̄ха – ‘‘бханте, са̄ман̣еренамхи саббам̣ деваган̣ам̣ саннипа̄тетва̄ ладжджа̄пито, ахамасса хадайам̣ ва̄ пха̄лесса̄ми, па̄де ва̄ нам̣ гахетва̄ па̄раган̇га̄йа кхиписса̄мӣ’’ти. маха̄ра̄джа, са̄ман̣еро маха̄нубха̄во, тумхе са̄ман̣ерена саддхим̣ сан̇га̄метум̣ на саккхиссатха, кхама̄петва̄ нам̣ гаччхатха̄ти. со сайампи са̄ман̣ерасса а̄нубха̄вам̣ джа̄на̄тийева, ладжджа̄йа пана анубандхитва̄ а̄гато. атха нам̣ тхерасса вачанена кхама̄петва̄ тена саддхим̣ миттасантхавам̣ катва̄ ‘‘ито пат̣т̣ха̄йа анотаттаудакена аттхе сати тумха̄кам̣ а̄гаманакиччам̣ наттхи, майхам̣ пахин̣еййа̄тха, ахамева а̄харитва̄ дасса̄мӣ’’ти ватва̄ пакка̄ми.

тхеропи са̄ман̣ерам̣ а̄да̄йа па̄йа̄си. саттха̄ тхерасса а̄гаманабха̄вам̣ н̃атва̄ мига̄рама̄тупа̄са̄де тхерасса а̄гаманам̣ олокенто нисӣди. бхиккхӯпи тхерам̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ паччуггантва̄ паттачӣварам̣ пат̣иггахесум̣. атхекачче са̄ман̣ерам̣ сӣсепи кан̣н̣есупи ба̄ха̄йампи гахетва̄ сан̃ча̄летва̄ ‘‘ким̣, са̄ман̣ера чӯл̣аканит̣т̣ха, на уккан̣т̣хитосӣ’’ти а̄хам̣су. саттха̄ тесам̣ кирийам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘бха̄рийам̣ ватимесам̣ бхиккхӯнам̣ каммам̣ а̄сӣвисам̣ гӣва̄йа ган̣ханта̄ вийа са̄ман̣ерам̣ ган̣ханти, на̄сса а̄нубха̄вам̣ джа̄нанти, аджджа майа̄ суманаса̄ман̣ерасса гун̣ам̣ па̄кат̣ам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. тхеропи а̄гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ нисӣди. саттха̄ тена саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ а̄нандаттхерам̣ а̄мантеси – ‘‘а̄нанда, анотаттаудакенамхи па̄де дховитука̄мо, са̄ман̣ера̄нам̣ гхат̣ам̣ датва̄ па̄нӣйам̣ а̄хара̄пехӣ’’ти. тхеро виха̄ре пан̃чаматта̄ни са̄ман̣ерасата̄ни саннипа̄теси. тесу суманаса̄ман̣еро саббанавако ахоси. тхеро саббамахаллакам̣ са̄ман̣ерам̣ а̄ха – ‘‘са̄ман̣ера, саттха̄ анокаттадахаудакена па̄де дховитука̄мо, гхат̣ам̣ а̄да̄йа гантва̄ па̄нӣйам̣ а̄хара̄’’ти. со ‘‘на саккоми, бханте’’ти на иччхи. тхеро сесепи пат̣ипа̄т̣ийа̄ пуччхи, тепи татхева ватва̄ пат̣иккхипим̣су. ‘‘ким̣ панеттха кхӣн̣а̄саваса̄ман̣ера̄ наттхӣ’’ти? аттхи, те пана ‘‘на̄йам̣ амха̄кам̣ баддхо ма̄ла̄пут̣о, суманаса̄ман̣ерассева баддхо’’ти на иччхим̣су, путхуджджана̄ пана аттано асаматтхата̄йева на иччхим̣су. парийоса̄не пана суманасса ва̄ре сампатте, ‘‘са̄ман̣ера, саттха̄ анотаттадахаудакена па̄де дховитука̄мо, кут̣ам̣ а̄да̄йа кира удакам̣ а̄хара̄’’ти а̄ха. со ‘‘саттхари а̄хара̄пенте а̄харисса̄мӣ’’ти саттха̄рам̣ вандитва̄, ‘‘бханте, анотаттато кира мам̣ удакам̣ а̄ха̄ра̄петха̄’’ти а̄ха. ‘‘а̄ма, сумана̄’’ти. со виса̄кха̄йа ка̄ритесу гханасуван̣н̣акот̣т̣имесу сена̄санакут̣есу екам̣ сат̣т̣хикут̣аудакаган̣ханакам̣ маха̄гхат̣ам̣ хаттхена гахетва̄ ‘‘имина̄ ме уккхипитва̄ ам̣сакӯт̣е т̣хапитена аттхо наттхӣ’’ти оламбакам̣ катва̄ веха̄сам̣ аббхуггантва̄ химаванта̄бхимукхо паккханди.

на̄гара̄джа̄ са̄ман̣ерам̣ дӯратова а̄гаччхантам̣ дисва̄ паччуггантва̄ кут̣ам̣ ам̣сакӯт̣ена а̄да̄йа, ‘‘бханте, тумхе ма̄дисе да̄се виджджама̄не касма̄ сайам̣ а̄гата̄, удакенаттхе сати касма̄ са̄санаматтампи на пахин̣атха̄’’ти кут̣ена удакам̣ а̄да̄йа сайам̣ уккхипитва̄ ‘‘пурато хотха, бханте, ахамева а̄харисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘тит̣т̣хатха тумхе, маха̄ра̄джа, ахамева самма̄самбуддхена а̄н̣атто’’ти на̄гара̄джа̄нам̣ ниватта̄петва̄ кут̣ам̣ мукхават̣т̣ийам̣ хаттхена гахетва̄ а̄ка̄сена̄ган̃чхи. атха нам̣ саттха̄ а̄гаччхантам̣ олокетва̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘пассатха, бхиккхаве, са̄ман̣ерасса лӣлам̣, а̄ка̄се хам̣сара̄джа̄ вийа собхатӣ’’ти а̄ха. сопи па̄нӣйагхат̣ам̣ т̣хапетва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ саттха̄ а̄ха – ‘‘кативассоси твам̣, сумана̄’’ти? ‘‘саттавассомхи, бхантети. ‘‘тена хи, сумана, аджджа пат̣т̣ха̄йа бхиккху хохӣ’’ти ватва̄ да̄йаджджаупасампадам̣ ада̄си. двейева кира са̄ман̣ера̄ саттавассика̄ упасампадам̣ лабхим̣су – айан̃ча сумано сопа̄ко ча̄ти.

евам̣ тасмим̣ упасампанне дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣, ‘‘аччхарийам̣ а̄вусо, еварӯпо хи на̄ма дахараса̄ман̣ерасса а̄нубха̄во хоти, на но ито пуббе еварӯпо а̄нубха̄во дит̣т̣хапуббо’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, мама са̄сане дахаропи самма̄ пат̣ипанно еварӯпам̣ сампаттим̣ лабхатийева̄’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

382.

‘‘йо хаве дахаро бхиккху, йун̃джати буддхаса̄сане;

сомам̣ локам̣ пабха̄сети, аббха̄ муттова чандима̄’’ти.

таттха йун̃джатӣти гхат̣ати ва̄йамати. пабха̄сетӣти со бхиккху аттано арахаттамагган̃а̄н̣ена аббха̄дӣхи мутто чандима̄ вийа локам̣ кхандха̄дибхедам̣ локам̣ обха̄сети, ека̄локам̣ каротӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

суманаса̄ман̣ераваттху два̄дасамам̣.

бхиккхуваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

пан̃чавӣсатимо вагго.

26. бра̄хман̣авагго

1. паса̄дабахулабра̄хман̣аваттху

чхинда сотанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто паса̄дабахулам̣ бра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси.

со кира бра̄хман̣о бхагавато дхаммадесанам̣ сутва̄ пасанначитто аттано гехе сол̣асаматта̄нам̣ бхиккхӯнам̣ ниччабхаттам̣ пат̣т̣хапетва̄ бхиккхӯнам̣ а̄гатавела̄йа паттам̣ гахетва̄ ‘‘а̄гаччханту бхонто араханто, нисӣданту бхонто араханто’’ти йам̣кин̃чи ваданто арахантава̄дапат̣исам̣йуттамева вадати. тесу путхуджджана̄ ‘‘айам̣ амхесу арахантасан̃н̃ӣ’’ти чинтайим̣су, кхӣн̣а̄сава̄ ‘‘айам̣ но кхӣн̣а̄савабха̄вам̣ джа̄на̄тӣ’’ти. евам̣ те саббепи куккучча̄йанта̄ тасса гехам̣ на̄гамим̣су. со дуккхӣ думмано ‘‘кинну кхо, аййа̄, на̄гаччхантӣ’’ти виха̄рам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ таматтхам̣ а̄рочеси. саттха̄ бхиккхӯ а̄мантетва̄ ‘‘ким̣ етам̣, бхиккхаве’’ти пуччхитва̄ техи тасмим̣ аттхе а̄рочите ‘‘са̄дийатха пана тумхе, бхиккхаве, арахантава̄да’’нти а̄ха. ‘‘на са̄дийа̄ма майам̣, бханте’’ти. ‘‘евам̣ санте манусса̄нам̣ етам̣ паса̄дабхан̃н̃ам̣, ана̄патти, бхиккхаве, паса̄дабхан̃н̃е, апи ча кхо пана бра̄хман̣асса арахантесу адхиматтам̣ пемам̣, тасма̄ тумхехипи тан̣ха̄сотам̣ чхетва̄ арахаттамева паттум̣ йутта’’нти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

383.

‘‘чхинда сотам̣ параккамма, ка̄ме пануда бра̄хман̣а;

сан̇кха̄ра̄нам̣ кхайам̣ н̃атва̄, акатан̃н̃ӯси бра̄хман̣а̄’’ти.

таттха параккамма̄ти тан̣ха̄сотам̣ на̄ма на аппаматтакена ва̄йа̄мена чхиндитум̣ сакка̄, тасма̄ н̃а̄н̣асампайуттена махантена параккамена параккамитва̄ там̣ сотам̣ чхинда. убхопи ка̄ме пануда нӣхара. бра̄хман̣а̄ти кхӣн̣а̄сава̄нам̣ а̄лапанаметам̣. сан̇кха̄ра̄нанти пан̃чаннам̣ кхандха̄нам̣ кхайам̣ джа̄нитва̄. акатан̃н̃ӯти евам̣ санте твам̣ суван̣н̣а̄дӣсу кеначи акатасса нибба̄насса джа̄нанато акатан̃н̃ӯ на̄ма хосӣти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

паса̄дабахулабра̄хман̣аваттху пат̣хамам̣.

2. самбахулабхиккхуваттху

йада̄ двайесӯти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто самбахуле бхиккхӯ а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи тим̣саматта̄ диса̄ва̄сика̄ бхиккхӯ а̄гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ нисӣдим̣су. са̄рипуттаттхеро тесам̣ арахаттасса упаниссайам̣ дисва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ т̣хитакова имам̣ пан̃хам̣ пуччхи – ‘‘бханте, две дхамма̄ти вуччанти, катаме ну кхо две дхамма̄’’ти? атха нам̣ саттха̄ ‘‘две дхамма̄ти кхо, са̄рипутта, саматхавипассана̄ вуччантӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

384.

‘‘йада̄ двайесу дхаммесу, па̄рагӯ хоти бра̄хман̣о;

атхасса саббе сам̣йога̄, аттхам̣ гаччханти джа̄нато’’ти.

таттха йада̄ти йасмим̣ ка̄ле двидха̄ т̣хитесу саматхавипассана̄дхаммесу абхин̃н̃а̄па̄рага̄дивасена айам̣ кхӣн̣а̄саво па̄рагӯ хоти, атхасса ват̣т̣асмим̣ сам̣йоджанасаматтха̄ саббе ка̄майога̄дайо сам̣йога̄ евам̣ джа̄нантасса аттхам̣ париккхайам̣ гаччхантӣти аттхо.

десана̄васа̄не саббепи те бхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахим̣сӯти.

самбахулабхиккхуваттху дутийам̣.

3. ма̄раваттху

йасса па̄ранти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ма̄рам̣ а̄раббха катхеси.

со кирекасмим̣ дивасе ан̃н̃атаро пурисо вийа хутва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ пуччхи – ‘‘бханте, па̄рам̣ па̄ранти вуччати, кинну кхо етам̣ па̄рам̣ на̄ма̄’’ти. саттха̄ ‘‘ма̄ро айа’’нти видитва̄, ‘‘па̄пима, ким̣ тава па̄рена, тан̃хи вӣтара̄гехи паттабба’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

385.

‘‘йасса па̄рам̣ апа̄рам̣ ва̄, па̄ра̄па̄рам̣ на виджджати;

вӣтаддарам̣ висам̣йуттам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха па̄ранти аджджхаттика̄ни чха а̄йатана̄ни. апа̄ранти ба̄хира̄ни чха а̄йатана̄ни. па̄ра̄па̄ранти тадубхайам̣. на виджджатӣти йасса саббампетам̣ ‘‘аха’’нти ва̄ ‘‘мама’’нти ва̄ гахан̣а̄бха̄вена наттхи, там̣ килесадаратха̄нам̣ вигамена вӣтаддарам̣ саббакилесехи висам̣йуттам̣ ахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

ма̄раваттху татийам̣.

4. ан̃н̃атарабра̄хман̣аваттху

джха̄йинти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ бра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси.

со кира чинтеси – ‘‘саттха̄ аттано са̄ваке, ‘бра̄хман̣а̄’ти вадати, ахан̃чамхи джа̄тиготтена бра̄хман̣о, мампи ну кхо евам̣ ваттум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ таматтхам̣ пуччхи. саттха̄ ‘‘на̄хам̣ джа̄тиготтаматтена бра̄хман̣ам̣ вада̄ми, уттаматтхам̣ арахаттам̣ ануппаттамева паневам̣ вада̄мӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

386.

‘‘джха̄йим̣ вираджама̄сӣнам̣, катакиччамана̄савам̣;

уттаматтхамануппаттам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха джха̄йинти дувидхена джха̄нена джха̄йантам̣ ка̄мараджена вираджам̣ ване екакама̄сӣнам̣ чатӯхи маггехи сол̣асаннам̣ кичча̄нам̣ кататта̄ катакиччам̣ а̄сава̄нам̣ абха̄вена ана̄савам̣ уттаматтхам̣ арахаттам̣ ануппаттам̣ ахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не со бра̄хман̣о сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

ан̃н̃атарабра̄хман̣аваттху чатуттхам̣.

5. а̄нандаттхераваттху

дива̄ тапатӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ мига̄рама̄тупа̄са̄де вихаранто а̄нандаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

пасенади косало кира маха̄пава̄ран̣а̄йа сабба̄бхаран̣апат̣иман̣д̣ито гандхама̄ла̄дӣни а̄да̄йа виха̄рам̣ агама̄си. тасмим̣ кхан̣е ка̄л̣уда̄йиттхеро джха̄нам̣ сама̄паджджитва̄ парисапарийанте нисинно хоти, на̄мамева панассетам̣, сарӣрам̣ суван̣н̣аван̣н̣ам̣. тасмим̣ пана кхан̣е чандо уггаччхати, сӯрийо аттхамети. а̄нандаттхеро аттхаментасса ча сӯрийасса уггаччхантасса ча чандасса обха̄сам̣ олокенто ран̃н̃о сарӣробха̄сам̣ тхерасса сарӣробха̄сам̣ татха̄гатасса ча сарӣробха̄сам̣ олокеси. таттха саббобха̄се атиккамитва̄ саттха̄ва вирочати. тхеро саттха̄рам̣ вандитва̄, ‘‘бханте, аджджа мама име обха̄се олокентасса тумха̄камева обха̄со руччати. тумха̄кан̃хи сарӣрам̣ саббобха̄се атиккамитва̄ вирочатӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ саттха̄, ‘‘а̄нанда, сӯрийо на̄ма дива̄ вирочати, чандо раттим̣, ра̄джа̄ алан̇катака̄лейева, кхӣн̣а̄саве ган̣асан̇ган̣икам̣ паха̄йа антосама̄паттийам̣йева вирочати, буддха̄ пана раттимпи дива̄пи пан̃чавидхена теджена вирочантӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

387.

‘‘дива̄ тапати а̄диччо, раттима̄бха̄ти чандима̄;

саннаддхо кхаттийо тапати, джха̄йӣ тапати бра̄хман̣о;

атха саббамахораттим̣, буддхо тапати теджаса̄’’ти.

таттха дива̄ тапатӣти дива̄ вирочати, раттим̣ панасса гатамаггопи на пан̃н̃а̄йати. чандима̄ти чандопи аббха̄дӣхи вимутто раттимева вирочати, но дива̄. саннаддхоти суван̣н̣аман̣ивичиттехи сабба̄бхаран̣ехи пат̣иман̣д̣ито чатуран̇гинийа̄ сена̄йа париккхиттова ра̄джа̄ вирочати, на ан̃н̃а̄такавесена т̣хито. джха̄йӣти кхӣн̣а̄саво пана ган̣ам̣ винодетва̄ джха̄йантова вирочати. теджаса̄ти самма̄самбуддхо пана сӣлатеджена дуссӣлйатеджам̣, гун̣атеджена ниггун̣атеджам̣, пан̃н̃а̄теджена дуппан̃н̃атеджам̣, пун̃н̃атеджена апун̃н̃атеджам̣, дхамматеджена адхамматеджам̣ парийа̄дийитва̄ имина̄ пан̃чавидхена теджаса̄ ниччака̄ламева вирочатӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

а̄нандаттхераваттху пан̃чамам̣.

6. ан̃н̃атарабра̄хман̣апаббаджитаваттху

ба̄хитапа̄поти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ бра̄хман̣апаббаджитам̣ а̄раббха катхеси.

еко кира бра̄хман̣о ба̄хиракапаббаджджа̄йа паббаджитва̄ ‘‘саман̣о готамо аттано са̄ваке ‘паббаджита̄’ти вадати, ахан̃чамхи паббаджито, мампи кхо евам̣ ваттум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ етаматтхам̣ пуччхи. саттха̄ ‘‘на̄хам̣ еттакена ‘паббаджито’ти вада̄ми, килесамала̄нам̣ пана пабба̄джитатта̄ паббаджито на̄ма хотӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

388.

‘‘ба̄хитапа̄поти бра̄хман̣о, самачарийа̄ саман̣оти вуччати;

пабба̄джайаматтано малам̣, тасма̄ паббаджитоти вуччатӣ’’ти.

таттха самачарийа̄ти сабба̄кусала̄ни саметва̄ чаран̣ена. тасма̄ти йасма̄ ба̄хитапа̄пата̄йа бра̄хман̣о, акусала̄ни саметва̄ чаран̣ена саман̣оти вуччати, тасма̄ йо аттано ра̄га̄дималам̣ пабба̄джайанто виноденто чарати, сопи тена пабба̄джанена паббаджитоти вуччатӣти аттхо.

десана̄васа̄не со бра̄хман̣апаббаджито сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

ан̃н̃атарабра̄хман̣апаббаджитаваттху чхат̣т̣хам̣.

7. са̄рипуттаттхераваттху

на бра̄хман̣асса̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто са̄рипуттаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

екасмим̣ кира т̣ха̄не самбахула̄ манусса̄ ‘‘ахо амха̄кам̣, аййо, кхантибалена саманна̄гато, ан̃н̃есу аккосантесу ва̄ пахарантесу ва̄ копаматтампи наттхӣ’’ти тхерасса гун̣е катхайим̣су. атхеко миччха̄дит̣т̣хико бра̄хман̣о ‘‘ко еса на куджджхатӣ’’ти пуччхи. ‘‘амха̄кам̣ тхеро’’ти. ‘‘нам̣ куджджха̄пенто на бхависсатӣ’’ти? ‘‘наттхетам̣, бра̄хман̣а̄’’ти. ‘‘тена хи ахам̣ нам̣ куджджха̄песса̄мӣ’’ти? ‘‘саче саккоси, куджджха̄пехӣ’’ти. со ‘‘хоту, джа̄нисса̄мисса каттабба’’нти тхерам̣ бхиккха̄йа павит̣т̣хам̣ дисва̄ паччха̄бха̄гена гантва̄ пит̣т̣химаджджхе махантам̣ па̄н̣иппаха̄рамада̄си. тхеро ‘‘ким̣ на̄мета’’нти анолокетва̄ва гато. бра̄хман̣асса сакаласарӣре д̣а̄хо уппаджджи. со ‘‘ахо гун̣асампанно, аййо’’ти тхерасса па̄дамӯле нипаджджитва̄ ‘‘кхаматха ме, бханте’’ти ватва̄ ‘‘ким̣ ета’’нти ча вутте ‘‘ахам̣ вӣмам̣санаттха̄йа тумхе пахари’’нти а̄ха. ‘‘хоту кхама̄ми те’’ти. ‘‘саче ме, бханте, кхаматха, мама гехейева нисӣдитва̄ бхиккхам̣ ган̣хатха̄’’ти тхерасса паттам̣ ган̣хи, тхеропи паттам̣ ада̄си. бра̄хман̣о тхерам̣ гехам̣ нетва̄ паривиси.

манусса̄ куджджхитва̄ ‘‘имина̄ амха̄кам̣ нирапара̄дхо аййо пахат̣о, дан̣д̣енаписса моккхо наттхи, еттхева нам̣ ма̄ресса̄ма̄’’ти лед̣д̣удан̣д̣а̄дихаттха̄ бра̄хман̣асса гехадва̄ре ат̣т̣хам̣су. тхеро ут̣т̣ха̄йа гаччханто бра̄хман̣асса хаттхе паттам̣ ада̄си. манусса̄ там̣ тхерена саддхим̣ гаччхантам̣ дисва̄, ‘‘бханте, тумха̄кам̣ паттам̣ гахетва̄ бра̄хман̣ам̣ ниваттетха̄’’ти а̄хам̣су. ким̣ етам̣ упа̄сака̄ти? бра̄хман̣ена тумхе пахат̣а̄, майамасса каттаббам̣ джа̄нисса̄ма̄ти. ким̣ пана тумхе имина̄ пахат̣а̄, уда̄ху аханти? тумхе, бхантети. ‘‘мам̣ еса пахаритва̄ кхама̄песи, гаччхатха тумхе’’ти мануссе уййоджетва̄ бра̄хман̣ам̣ ниватта̄петва̄ тхеро виха̄рамева гато. бхиккхӯ уджджха̄йим̣су ‘‘ким̣ на̄метам̣ са̄рипуттаттхеро йена бра̄хман̣ена пахат̣о, тассева гехе нисӣдитва̄ бхиккхам̣ гахетва̄ а̄гато. тхерасса пахат̣ака̄лато пат̣т̣ха̄йа ида̄ни со касса ладжджиссати, авасесе потхенто вичариссатӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, бра̄хман̣о бра̄хман̣ам̣ пахаранто на̄ма наттхи, гихибра̄хман̣ена пана саман̣абра̄хман̣о пахат̣о бхависсати, кодхо на̄меса ана̄га̄мимаггена самуггха̄там̣ гаччхатӣ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –

389.

‘‘на бра̄хман̣асса пахареййа, на̄сса мун̃четха бра̄хман̣о;

дхӣ бра̄хман̣асса ханта̄рам̣, тато дхӣ йасса мун̃чати.

390.

‘‘на бра̄хман̣ассетадакин̃чи сеййо, йада̄ ниседхо манасо пийехи;

йато йато хим̣самано ниваттати, тато тато самматимева дуккха’’нти.

таттха пахареййа̄ти ‘‘кхӣн̣а̄савабра̄хман̣охамасмӣ’’ти джа̄нанто кхӣн̣а̄савасса ва̄ ан̃н̃атарасса ва̄ джа̄тибра̄хман̣асса на пахареййа. на̄сса мун̃четха̄ти сопи пахат̣о кхӣн̣а̄савабра̄хман̣о асса пахаритва̄ т̣хитасса верам̣ на мун̃четха, тасмим̣ копам̣ на кареййа̄ти аттхо. дхӣ бра̄хман̣асса̄ти кхӣн̣а̄савабра̄хман̣асса ханта̄рам̣ гараха̄ми. тато дхӣти йо пана там̣ пахарантам̣ пат̣ипахаранто тасса упари верам̣ мун̃чати, там̣ татопи гараха̄мийева.

етадакин̃чи сеййоти йам̣ кхӣн̣а̄савасса аккосантам̣ ва̄ апаччаккосанам̣, пахарантам̣ ва̄ аппат̣ипахаран̣ам̣, етам̣ тасса кхӣн̣а̄савабра̄хман̣асса на кин̃чи сеййо, аппаматтакам̣ сеййо на хоти, адхиматтамева сеййоти аттхо. йада̄ ниседхо манасо пийехӣти кодханасса хи кодхуппа̄дова манасо пийо на̄ма. кодхо хи панеса ма̄та̄питӯсупи буддха̄дӣсупи апараджджхати. тасма̄ йо асса техи манасо ниседхо кодхавасена уппаджджама̄насса читтасса ниггахо, етам̣ на кин̃чи сеййоти аттхо. хим̣саманоти кодхамано. со тасса йато йато ваттхуто ана̄га̄мимаггена самуггха̄там̣ гаччханто ниваттати. тато татоти тато тато ваттхуто сакалампи ват̣т̣адуккхам̣ ниваттатийева̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

са̄рипуттаттхераваттху саттамам̣.

8. маха̄паджа̄патиготамӣваттху

йасса ка̄йена ва̄ча̄йа̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто маха̄паджа̄патим̣ готамим̣ а̄раббха катхеси.

бхагавата̄ хи ануппанне ваттхусмим̣ пан̃н̃атте ат̣т̣ха гарудхамме ман̣д̣анакаджа̄тийо пурисо сурабхипуппхада̄мам̣ вийа сираса̄ сампат̣иччхитва̄ сапарива̄ра̄ маха̄паджа̄пати готамӣ упасампадам̣ лабхи, ан̃н̃о тасса̄ упаджджха̄йо ва̄ а̄чарийо ва̄ наттхи. евам̣ ладдхӯпасампадам̣ тхерим̣ а̄раббха апарена самайена катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘маха̄паджа̄патийа̄ готамийа̄ а̄чарийупаджджха̄йа̄ на пан̃н̃а̄йанти, сахаттхенева ка̄са̄йа̄ни ган̣хӣ’’ти. еван̃ча пана ватва̄ бхиккхунийо куккучча̄йантийо та̄йа саддхим̣ нева упосатхам̣ на пава̄ран̣ам̣ каронти, та̄ гантва̄ татха̄гатассапи таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ та̄сам̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘майа̄ маха̄паджа̄патийа̄ готамийа̄ ат̣т̣ха гарудхамма̄ динна̄, ахамевасса̄чарийо, ахамева упаджджха̄йо. ка̄йадуччарита̄дивирахитесу кхӣн̣а̄савесу куккуччам̣ на̄ма на ка̄табба’’нти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

391.

‘‘йасса ка̄йена ва̄ча̄йа, манаса̄ наттхи дуккат̣ам̣;

сам̣вутам̣ тӣхи т̣ха̄нехи, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха дуккат̣анти са̄ваджджам̣ дуккхудрайам̣ апа̄йасам̣ваттаникам̣ каммам̣. тӣхи т̣ха̄нехӣти етехи ка̄йа̄дӣхи тӣхи ка̄ран̣ехи ка̄йадуччарита̄дипавесанива̄ран̣аттха̄йа два̄рам̣ пихитам̣, там̣ ахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

маха̄паджа̄патиготамӣваттху ат̣т̣хамам̣.

9. са̄рипуттаттхераваттху

йамха̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто са̄рипуттаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

со кира̄йасма̄ ассаджиттхерасса сантике дхаммам̣ сутва̄ сота̄паттипхалам̣ паттака̄лато пат̣т̣ха̄йа ‘‘йассам̣ диса̄йам̣ тхеро васатӣ’’ти сун̣а̄ти, тато ан̃джалим̣ паггайха татова сӣсам̣ катва̄ нипаджджати. бхиккхӯ ‘‘миччха̄дит̣т̣хико са̄рипутто, аджджа̄пи диса̄ намассама̄но вичаратӣ’’ти таматтхам̣ татха̄гатасса а̄рочесум̣. саттха̄ тхерам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣, са̄рипутта, диса̄ намассанто вичарасӣ’’ти пуччхитва̄, ‘‘бханте, мама диса̄ намассанабха̄вам̣ ва̄ анамассанабха̄вам̣ ва̄ тумхева джа̄на̄тха̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, са̄рипутто диса̄ намассати, ассаджиттхерасса пана сантика̄ дхаммам̣ сутва̄ сота̄паттипхалам̣ паттата̄йа аттано а̄чарийам̣ намассати. йан̃хи а̄чарийам̣ нисса̄йа бхиккху дхаммам̣ виджа̄на̄ти, тена со бра̄хман̣ена агги вийа саккаччам̣ намасситаббойева̄’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

392.

‘‘йамха̄ дхаммам̣ виджа̄неййа, самма̄самбуддхадеситам̣;

саккаччам̣ там̣ намассеййа, аггихуттам̣ва бра̄хман̣о’’ти.

таттха аггихуттам̣ва̄ти йатха̄ бра̄хман̣о аггихуттам̣ самма̄ паричаран̣ена чева ан̃джаликамма̄дӣхи ча саккаччам̣ намассати, евам̣ йамха̄ а̄чарийа̄ татха̄гатапаведитам̣ дхаммам̣ виджа̄неййа, там̣ саккаччам̣ намассеййа̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

са̄рипуттаттхераваттху навамам̣.

10. джат̣илабра̄хман̣аваттху

на джат̣а̄хӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ джат̣илабра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси.

со кира ‘‘ахам̣ ма̄тито ча питито ча суджа̄то бра̄хман̣акуле ниббатто. саче саман̣о готамо аттано са̄ваке бра̄хман̣а̄ти вадати, мампи ну кхо татха̄ ваттум̣ ват̣т̣атӣ’’ти саттху сантикам̣ гантва̄ таматтхам̣ пуччхи. атха нам̣ саттха̄ ‘‘на̄хам̣, бра̄хман̣а, джат̣а̄маттена, на джа̄тиготтаматтена бра̄хман̣ам̣ вада̄ми, пат̣ивиддхасаччамева пана̄хам̣ бра̄хман̣оти вада̄мӣ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

393.

‘‘на джат̣а̄хи на готтена, на джачча̄ хоти бра̄хман̣о;

йамхи саччан̃ча дхаммо ча, со сучӣ со ча бра̄хман̣о’’ти.

таттха саччанти йасмим̣ пуггале чатта̄ри сачча̄ни сол̣асаха̄ка̄рехи пат̣ивиджджхитва̄ т̣хитам̣ саччан̃а̄н̣ан̃чева нававидхо ча локуттарадхаммо аттхи, со сучи, со бра̄хман̣о ча̄ти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

джат̣илабра̄хман̣аваттху дасамам̣.

11. кухакабра̄хман̣аваттху

ким̣ тети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣ вихаранто екам̣ ваггуливатам̣ кухакабра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси.

со кира веса̄линагарадва̄ре екам̣ какудхаруккхам̣ а̄руйха двӣхи па̄дехи руккхаса̄кхам̣ ган̣хитва̄ адхосиро оламбанто ‘‘капила̄нам̣ ме сатам̣ детха, каха̄пан̣е детха, парича̄рикам̣ детха, но че дассатха, ито патитва̄ маранто нагарам̣ анагарам̣ карисса̄мӣ’’ти вадати. татха̄гатасса бхиккхусан̇гхапаривутасса нагарам̣ пависанака̄ле бхиккхӯ там̣ бра̄хман̣ам̣ дисва̄ никкхаманака̄лепи нам̣ татхева оламбантам̣ пассим̣су. на̄гара̄пи ‘‘айам̣ па̄това пат̣т̣ха̄йа евам̣ оламбанто патитва̄ маранто нагарам̣ анагарам̣ кареййа̄’’ти чинтетва̄ нагаравина̄сабхӣта̄ ‘‘йам̣ со йа̄чати, саббам̣ дема̄’’ти пат̣иссун̣итва̄ адам̣су. со отаритва̄ саббам̣ гахетва̄ агама̄си. бхиккхӯ виха̄рӯпача̄ре там̣ га̄вим̣ вийа виравитва̄ гаччхантам̣ дисва̄ сан̃джа̄нитва̄ ‘‘ладдхам̣ те, бра̄хман̣а, йатха̄паттхита’’нти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, ладдхам̣ ме’’ти сутва̄ антовиха̄рам̣ гантва̄ татха̄гатасса таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева со кухакачоро, пуббепи кухакачоройева ахоси. ида̄ни панеса ба̄ладжанам̣ ван̃чети, тада̄ пана пан̣д̣ите ван̃четум̣ на̄саккхӣ’’ти ватва̄ техи йа̄чито атӣтама̄хари.

атӣте екам̣ ка̄сикага̄мам̣ нисса̄йа еко кухаката̄пасо ва̄сам̣ каппеси. там̣ екам̣ кулам̣ пат̣иджагги. дива̄ уппаннакха̄данӣйабходжанӣйато аттано путта̄нам̣ вийа тассапи екам̣ кот̣т̣ха̄сам̣ дети, са̄йам̣ уппаннакот̣т̣ха̄сам̣ т̣хапетва̄ дутийадивасе дети. атхекадивасам̣ са̄йам̣ годхамам̣сам̣ лабхитва̄ са̄дхукам̣ пачитва̄ тато кот̣т̣ха̄сам̣ т̣хапетва̄ дутийадивасе тасса адам̣су. та̄пасо мам̣сам̣ кха̄дитва̄ва расатан̣ха̄йа баддхо ‘‘ким̣ мам̣сам̣ на̄мета’’нти пуччхитва̄ ‘‘годхамам̣са’’нти сутва̄ бхиккха̄йа чаритва̄ саппидадхикат̣укабхан̣д̣а̄дӣни гахетва̄ пан̣н̣аса̄лам̣ гантва̄ екамантам̣ т̣хапеси. пан̣н̣аса̄ла̄йа пана авидӯре екасмим̣ ваммике годхара̄джа̄ вихарати. со ка̄лена ка̄лам̣ та̄пасам̣ вандитум̣ а̄гаччхати. там̣дивасам̣ панеса ‘‘там̣ вадхисса̄мӣ’’ти дан̣д̣ам̣ пат̣иччха̄детва̄ тасса ваммикасса авидӯре т̣ха̄не нидда̄йанто вийа нисӣди. годхара̄джа̄ ваммикато никкхамитва̄ тасса сантикам̣ а̄гаччхантова а̄ка̄рам̣ саллаккхетва̄ ‘‘на ме аджджа а̄чарийасса а̄ка̄ро руччатӣ’’ти татова ниватти. та̄пасо тасса ниваттанабха̄вам̣ н̃атва̄ тасса ма̄ран̣аттха̄йа дан̣д̣ам̣ кхипи, дан̣д̣о вираджджхитва̄ гато. годхара̄джа̄пи дхаммикам̣ пависитва̄ тато сӣсам̣ нӣхаритва̄ а̄гатамаггам̣ олокенто та̄пасам̣ а̄ха –

‘‘саман̣ам̣ там̣ ман̃н̃ама̄но, упагаччхимасан̃н̃атам̣;

со мам̣ дан̣д̣ена па̄ха̄си, йатха̄ асаман̣о татха̄.

‘‘ким̣ те джат̣а̄хи думмедха, ким̣ те аджинаса̄т̣ийа̄;

аббхантарам̣ те гаханам̣, ба̄хирам̣ паримаджджасӣ’’ти. (джа̄. 1.4.97-98);

атха нам̣ та̄пасо аттано сантакена палобхетум̣ евама̄ха –

‘‘ехи годха ниваттассу, бхун̃джа са̄лӣнамоданам̣;

телам̣ лон̣ан̃ча ме аттхи, пахӯтам̣ майха пиппхалӣ’’ти. (джа̄. 1.4.99);

там̣ сутва̄ годхара̄джа̄ ‘‘йатха̄ йатха̄ твам̣ катхеси, татха̄ татха̄ ме пала̄йитука̄мата̄ва хотӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘еса бхиййо павеккха̄ми, ваммикам̣ сатапорисам̣;

телам̣ лон̣ан̃ча киттеси, ахитам̣ майха пиппхалӣ’’ти. (джа̄. 1.4.100);

еван̃ча пана ватва̄ ‘‘ахам̣ еттакам̣ ка̄лам̣ тайи саман̣асан̃н̃ам̣ ака̄сим̣, ида̄ни пана те мам̣ пахаритука̄мата̄йа дан̣д̣о кхитто, тасса кхиттака̄лейева асаман̣о джа̄то. ким̣ та̄дисасса дуппан̃н̃асса пуггаласса джат̣а̄хи, ким̣ сакхурена аджиначаммена. аббхантаран̃хи те гаханам̣, кевалам̣ ба̄хирамева паримаджджасӣ’’ти а̄ха. саттха̄ имам̣ атӣтам̣ а̄харитва̄ ‘‘тада̄ еса кухако та̄пасо ахоси, годхара̄джа̄ пана ахамева̄’’ти ватва̄ джа̄такам̣ самодха̄нетва̄ тада̄ годхапан̣д̣итена тасса ниггахитака̄ран̣ам̣ дассенто имам̣ га̄тхама̄ха –

394.

‘‘ким̣ те джат̣а̄хи думмедха, ким̣ те аджинаса̄т̣ийа̄;

аббхантарам̣ те гаханам̣, ба̄хирам̣ паримаджджасӣ’’ти. (джа̄. 1.4.98);

таттха ким̣ те джат̣а̄хӣти амбхо дуппан̃н̃а тава баддха̄хипи има̄хи джат̣а̄хи сакхура̄йа ниваттха̄йапи има̄йа аджиначаммаса̄т̣ика̄йа ча киматтхоти. аббхантаранти аббхантаран̃хи те ра̄га̄дикилесагаханам̣, кевалам̣ хаттхилан̣д̣ам̣ ассалан̣д̣ам̣ вийа мат̣т̣хам̣ ба̄хирам̣ паримаджджасӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

кухакабра̄хман̣аваттху ека̄дасамам̣.

12. киса̄готамӣваттху

пам̣сукӯладхаранти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ гиджджхакӯт̣е паббате вихаранто киса̄готамим̣ а̄раббха катхеси.

тада̄ кира сакко пат̣хамайа̄ма̄васа̄не девапариса̄йа саддхим̣ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екаманте са̄ран̣ӣйадхаммакатхам̣ сун̣анто нисӣди. тасмим̣ кхан̣е киса̄готамӣ ‘‘саттха̄рам̣ пассисса̄мӣ’’ти а̄ка̄сена̄гантва̄ саккам̣ дисва̄ ниватти. со там̣ вандитва̄ ниваттантим̣ дисва̄ саттха̄рам̣ пуччхи – ‘‘ка̄ на̄меса̄, бханте, а̄гаччхама̄на̄ва тумхе дисва̄ ниваттатӣ’’ти? саттха̄ ‘‘киса̄готамӣ на̄меса̄, маха̄ра̄джа, мама дхӣта̄ пам̣сукӯликаттхерӣнам̣ агга̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

395.

‘‘пам̣сукӯладхарам̣ джантум̣, кисам̣ дхаманисантхатам̣;

екам̣ ванасмим̣ джха̄йантам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха кисанти пам̣сукӯлика̄ хи аттано анурӯпам̣ пат̣ипадам̣ пӯрента̄ аппамам̣салохита̄ чева хонти дхаманисантхатагатта̄ ча, тасма̄ евама̄ха. екам̣ ванасминти вивиттат̣т̣ха̄не екакам̣ ванасмим̣ джха̄йантам̣ тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

киса̄готамӣваттху два̄дасамам̣.

13. екабра̄хман̣аваттху

на ча̄ханти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ бра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси.

со кира ‘‘саман̣о готамо аттано са̄ваке бра̄хман̣а̄ти вадати ахан̃чамхи бра̄хман̣айонийам̣ ниббатто, мампи ну кхо евам̣ ваттум̣ ват̣т̣атӣ’’ти саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ таматтхам̣ пуччхи. атха нам̣ саттха̄ ‘‘на̄хам̣, бра̄хман̣а, бра̄хман̣айонийам̣ ниббаттаматтеневам̣ вада̄ми, йо пана акин̃чано агахан̣о, тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

396.

‘‘на ча̄хам̣ бра̄хман̣ам̣ брӯми, йониджам̣ маттисамбхавам̣;

бхова̄ди на̄ма со хоти, саче хоти сакин̃чано;

акин̃чанам̣ ана̄да̄нам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха йониджанти йонийам̣ джа̄там̣. маттисамбхаванти бра̄хман̣ийа̄ ма̄ту сантаке ударасмим̣ самбхӯтам̣. бхова̄дӣти со пана а̄мантана̄дӣсу ‘‘бхо, бхо’’ти ватва̄ вичаранто бхова̄ди на̄ма хоти, саче ра̄га̄дӣхи кин̃чанехи сакин̃чано. ахам̣ пана ра̄га̄дӣхи акин̃чанам̣ чатӯхи упа̄да̄нехи ана̄да̄нам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не со бра̄хман̣о сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

екабра̄хман̣аваттху терасамам̣.

14. уггасенасет̣т̣хипуттаваттху

саббасам̣йоджананти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто уггасенам̣ на̄ма сет̣т̣хипуттам̣ а̄раббха катхеси. ваттху ‘‘мун̃ча пуре мун̃ча паччхато’’ти (дха. па. 348) га̄тха̄ван̣н̣ана̄йа виттха̄ритамева.

тада̄ хи саттха̄, ‘‘бханте, уггасено ‘на бха̄йа̄мӣ’ти вадати, абхӯтена ман̃н̃е ан̃н̃ам̣ бйа̄каротӣ’’ти бхиккхӯхи вутте, ‘‘бхиккхаве, мама путтасадиса̄ чхиннасам̣йоджана̄ на бха̄йантийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

397.

‘‘саббасам̣йоджанам̣ чхетва̄, йо ве на паритассати;

сан̇га̄тигам̣ висам̣йуттам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха саббасам̣йоджананти дасавидхасам̣йоджанам̣. на паритассатӣти тан̣ха̄йа на бха̄йати. тамаханти там̣ ахам̣ ра̄га̄дӣнам̣ сан̇га̄нам̣ атӣтатта̄ сан̇га̄тигам̣, чатуннампи йога̄нам̣ абха̄вена висам̣йуттам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

уггасенасет̣т̣хипуттаваттху чуддасамам̣.

15. двебра̄хман̣аваттху

чхетва̄ наддхинти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто две бра̄хман̣е а̄раббха катхеси.

тесу кирекасса чӯл̣арохито на̄ма гон̣о ахоси, екасса маха̄рохито на̄ма. те екадивасам̣ ‘‘тава гон̣о балава̄, мама гон̣о балава̄’’ти вивадитва̄ ‘‘ким̣ но вива̄дена, па̄джетва̄ джа̄нисса̄ма̄’’ти ачираватӣтӣре сакат̣ам̣ ва̄лука̄йа пӯретва̄ гон̣е йоджайим̣су. тасмим̣ кхан̣е бхиккхӯпи нха̄йитум̣ таттха гата̄ хонти. бра̄хман̣а̄ гон̣е па̄джесум̣. сакат̣ам̣ ниччалам̣ ат̣т̣ха̄си, наддхиваратта̄ пана чхиджджим̣су. бхиккхӯ дисва̄ виха̄рам̣ гантва̄ таматтхам̣ саттху а̄рочайим̣су. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, ба̄хира̄ ета̄ наддхиваратта̄, йо кочи ета̄ чхиндатева, бхиккхуна̄ пана аджджхаттикам̣ кодханаддхин̃чева тан̣ха̄вараттан̃ча чхиндитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

398.

‘‘чхетва̄ наддхим̣ вараттан̃ча, санда̄нам̣ сахануккамам̣;

уккхиттапалигхам̣ буддхам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха наддхинти найханабха̄вена паваттам̣ кодхам̣. вараттанти бандханабха̄вена паваттам̣ тан̣хам̣. санда̄нам̣ сахануккаманти анусайа̄нуккамасахитам̣ два̄сат̣т̣хидит̣т̣хисанда̄нам̣, идам̣ саббампи чхиндитва̄ т̣хитам̣ авиджджа̄палигхасса уккхиттатта̄ уккхиттапалигхам̣, чатуннам̣ сачча̄нам̣ буддхатта̄ буддхам̣ там̣ ахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не пан̃часата̄ бхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахим̣су, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

двебра̄хман̣аваттху паннарасамам̣.

16. аккосакабха̄радва̄джаваттху

аккосанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто аккосакабха̄радва̄джам̣ а̄раббха катхеси.

тасса хи бха̄ту бха̄радва̄джасса дханан̃джа̄нӣ на̄ма бра̄хман̣ӣ сота̄панна̄ ахоси. са̄ кхӣпитва̄пи ка̄ситва̄пи паккхалитва̄пи ‘‘намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса̄’’ти имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси. са̄ екадивасам̣ бра̄хман̣апаривесана̄йа паваттама̄на̄йа паккхалитва̄ татхева маха̄саддена уда̄нам̣ уда̄неси. бра̄хман̣о куджджхитва̄ ‘‘евамева̄йам̣ васалӣ йаттха ва̄ таттха ва̄ паккхалитва̄ тасса мун̣д̣акасса саман̣акасса ван̣н̣ам̣ бха̄сатӣ’’ти ватва̄ ‘‘ида̄ни те, васали, гантва̄ тасса саттхуно ва̄дам̣ а̄ропесса̄мӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ са̄ ‘‘гаччха, бра̄хман̣а, на̄хам̣ там̣ пасса̄ми, йо тасса бхагавато ва̄дам̣ а̄ропеййа, апи ча гантва̄ там̣ бхагавантам̣ пан̃хам̣ пуччхассӯ’’ти а̄ха. со саттху сантикам̣ гантва̄ авандитва̄ва екамантам̣ т̣хито пан̃хам̣ пуччханто имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘ким̣су чхетва̄ сукхам̣ сети, ким̣су чхетва̄ на сочати;

киссассу екадхаммасса, вадхам̣ рочеси готама̄’’ти. (сам̣. ни. 1.187);

атхасса пан̃хам̣ бйа̄каронто саттха̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘кодхам̣ чхетва̄ сукхам̣ сети, кодхам̣ чхетва̄ на сочати;

кодхасса висамӯласса, мадхураггасса бра̄хман̣а;

вадхам̣ арийа̄ пасам̣санти, тан̃хи чхетва̄ на сочатӣ’’ти. (сам̣. ни. 1.187);

со саттхари пасӣдитва̄ паббаджитва̄ арахаттам̣ па̄пун̣и. атхасса канит̣т̣хо аккосакабха̄радва̄джо ‘‘бха̄та̄ кира ме паббаджито’’ти сутва̄ куддхо а̄гантва̄ саттха̄рам̣ асаббха̄хи пхаруса̄хи ва̄ча̄хи аккоси. сопи саттха̄ра̄ атитхӣнам̣ кха̄данӣйа̄дида̄наопаммена сан̃н̃атто саттхари пасанно паббаджитва̄ арахаттам̣ па̄пун̣и. апареписса сундарикабха̄радва̄джо билин̇гакабха̄радва̄джоти две канит̣т̣хабха̄таро саттха̄рам̣ аккосанта̄ва саттха̄ра̄ винӣта̄ паббаджитва̄ арахаттам̣ па̄пун̣им̣су.

атхекадивасам̣ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣, ‘‘а̄вусо, аччхарийа̄ вата буддхагун̣а̄, чатӯсу на̄ма бха̄тикесу аккосантесу саттха̄ кин̃чи аватва̄ тесам̣йева патит̣т̣ха̄ джа̄то’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, ахам̣ мама кхантибалена саманна̄гататта̄ дут̣т̣хесу адуссанто маха̄джанасса патит̣т̣ха̄ хомийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

399.

‘‘аккосам̣ вадхабандхан̃ча, адут̣т̣хо йо титиккхати;

кхантӣбалам̣ бала̄нӣкам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха адут̣т̣хоти етам̣ дасахи аккосаваттхӯхи аккосан̃ча па̄н̣иа̄дӣхи потханан̃ча андубандхана̄дӣхи бандханан̃ча йо акуддхама̄насо хутва̄ адхива̄сети, кхантибалена саманна̄гататта̄ кхантибалам̣, пунаппунам̣ уппаттийа̄ анӣкабхӯтена тенева кхантибалена саманна̄гататта̄ бала̄нӣкам̣ там̣ еварӯпам̣ ахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

аккосакабха̄радва̄джаваттху сол̣асамам̣.

17. са̄рипуттаттхераваттху

аккодхананти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто са̄рипуттаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

тада̄ кира тхеро пан̃чахи бхиккхусатехи саддхим̣ пин̣д̣а̄йа чаранто на̄лакага̄ме ма̄ту гхарадва̄рам̣ агама̄си. атха нам̣ са̄ нисӣда̄петва̄ паривисама̄на̄ аккоси – ‘‘амбхо, уччхит̣т̣хакха̄дака уччхит̣т̣хакан̃джийам̣ алабхитва̄ парагхаресу ул̣ун̇капит̣т̣хена гхат̣т̣итакан̃джийам̣ парибхун̃джитум̣ асӣтикот̣идханам̣ паха̄йа паббаджитоси, на̄ситамха̄ тайа̄, бхун̃джа̄хи да̄нӣ’’ти. бхиккхӯнампи бхаттам̣ дадама̄на̄ ‘‘тумхехи мама путто аттано чӯл̣упат̣т̣ха̄ко като, ида̄ни бхун̃джатха̄’’ти вадети. тхеро бхиккхам̣ гахетва̄ виха̄рамева агама̄си. атха̄йасма̄ ра̄хуло саттха̄рам̣ пин̣д̣апа̄тена а̄пуччхи. атха нам̣ саттха̄ а̄ха – ‘‘ра̄хула, кахам̣ гамиттха̄’’ти? ‘‘аййика̄йа га̄мам̣, бханте’’ти. ‘‘ким̣ пана те аййика̄йа упаджджха̄йо вутто’’ти? ‘‘аййика̄йа ме, бханте, упаджджха̄йо аккут̣т̣хо’’ти. ‘‘кинти ватва̄’’ти? ‘‘идам̣ на̄ма, бханте’’ти. ‘‘упаджджха̄йена пана те ким̣ вутта’’нти? ‘‘на кин̃чи, бханте’’ти. там̣ сутва̄ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣, ‘‘а̄вусо, аччхарийа̄ вата са̄рипуттаттхерасса гун̣а̄, евам̣на̄масса ма̄тари аккосантийа̄ кодхаматтампи на̄хосӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, кхӣн̣а̄сава̄ на̄ма аккодхана̄ва хонтӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

400.

‘‘аккодханам̣ ватавантам̣, сӣлавантам̣ ануссадам̣;

дантам̣ антимаса̄рӣрам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха ватавантанти дхутаватена, саманна̄гатам̣ чатупа̄рисуддхисӣлена сӣлавантам̣, тан̣ха̄уссада̄бха̄вена ануссадам̣ , чхал̣индрийадаманена дантам̣, кот̣ийам̣ т̣хитена аттабха̄вена антимасарӣрам̣ тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

са̄рипуттаттхераваттху саттарасамам̣.

18. уппалаван̣н̣а̄тхерӣваттху

ва̄ри поккхарапаттева̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто уппалаван̣н̣атхерим̣ а̄раббха катхеси. ваттху ‘‘мадхува̄ ман̃н̃ати ба̄ло’’ти га̄тха̄ван̣н̣ана̄йа (дха. па. 69) виттха̄ритамева. вуттан̃хи таттха (дха. па. ат̣т̣ха. 1.69) –

апарена самайена маха̄джано дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песи ‘‘кхӣн̣а̄сава̄пи ман̃н̃е ка̄масукхам̣ са̄дийанти, ка̄мам̣ севанти, ким̣ на севиссанти. на хете кол̣а̄паруккха̄, на ча ваммика̄, алламам̣сасарӣра̄ва, тасма̄ етепи ка̄масукхам̣ са̄дийантӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, кхӣн̣а̄сава̄ ка̄масукхам̣ са̄дийанти, на ка̄мам̣ севанти. йатха̄ хи падумапатте патитам̣ удакабинду на лимпати на сан̣т̣ха̄ти, виниваттитва̄ пана пататева. йатха̄ ча а̄рагге са̄сапо на упалимпати на сан̣т̣ха̄ти, виниваттитва̄ пататева, евам̣ кхӣн̣а̄савасса читте дувидхопи ка̄мо на лимпати на сан̣т̣ха̄тӣ’’ти анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

401.

‘‘ва̄ри поккхарапаттева, а̄раггерива са̄сапо;

йо на лимпати ка̄месу, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха йо на лимпатӣти евамевам̣ йо аббхантаре дувидхепи ка̄ме на упалимпати, тасмим̣ ка̄ме на сан̣т̣ха̄ти, тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

уппалаван̣н̣а̄тхерӣваттху ат̣т̣ха̄расамам̣.

19. ан̃н̃атарабра̄хман̣аваттху

йо дуккхасса̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ бра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси.

тасса киреко да̄со апан̃н̃атте сиккха̄паде пала̄йитва̄ паббаджитва̄ арахаттам̣ па̄пун̣и. бра̄хман̣о там̣ олокенто адисва̄ екадивасам̣ саттха̄ра̄ саддхим̣ пин̣д̣а̄йа пависантам̣ два̄рантаре дисва̄ чӣварам̣ дал̣хам̣ аггахеси. саттха̄ ниваттитва̄ ‘‘ким̣ идам̣, бра̄хман̣а̄’’ти пуччхи. да̄со ме, бхо готама̄ти. паннабха̄ро еса, бра̄хман̣а̄ти. ‘‘паннабха̄ро’’ти ча вутте бра̄хман̣о ‘‘араха̄’’ти саллаккхеси. тасма̄ пунапи тена ‘‘евам̣, бхо готама̄’’ти вутте саттха̄ ‘‘а̄ма, бра̄хман̣а, паннабха̄ро’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

402.

‘‘йо дуккхасса паджа̄на̄ти, идхева кхайаматтано;

паннабха̄рам̣ висам̣йуттам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха дуккхасса̄ти кхандхадуккхасса. паннабха̄ранти охитакхандхабха̄рам̣ чатӯхи йогехи саббакилесехи ва̄ висам̣йуттам̣ тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо. десана̄васа̄не со бра̄хман̣о сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.

ан̃н̃атарабра̄хман̣аваттху екӯнавӣсатимам̣.

20. кхема̄бхиккхунӣваттху

гамбхӣрапан̃н̃анти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ гиджджхакӯт̣е вихаранто кхемам̣ на̄ма бхиккхуним̣ а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи пат̣хамайа̄масаманантаре сакко девара̄джа̄ париса̄йа саддхим̣ а̄гантва̄ саттху сантике са̄ран̣ӣйадхаммакатхам̣ сун̣анто нисӣди. тасмим̣ кхан̣е кхема̄ бхиккхунӣ ‘‘саттха̄рам̣ пассисса̄мӣ’’ти а̄гантва̄ саккам̣ дисва̄ а̄ка̄се т̣хита̄ва саттха̄рам̣ вандитва̄ ниватти. сакко там̣ дисва̄ ‘‘ко еса̄, бханте, а̄гаччхама̄на̄ а̄ка̄се т̣хита̄ва саттха̄рам̣ вандитва̄ ниваттӣ’’ти пуччхи. саттха̄ ‘‘еса̄, маха̄ра̄джа, мама дхӣта̄ кхема̄ на̄ма маха̄пан̃н̃а̄ магга̄маггаковида̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

403.

‘‘гамбхӣрапан̃н̃ам̣ медха̄вим̣, магга̄маггасса ковидам̣;

уттаматтхамануппаттам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха габбхӣрапан̃н̃анти гамбхӣресу кхандха̄дӣсу паватта̄йа пан̃н̃а̄йа саманна̄гатам̣ дхаммоджапан̃н̃а̄йа саманна̄гатам̣ медха̄вим̣ ‘‘айам̣ дуггатийа̄ магго, айам̣ сугатийа̄ магго, айам̣ нибба̄насса магго, айам̣ амагго’’ти евам̣ магге ча амагге ча чхеката̄йа магга̄маггасса ковидам̣ арахаттасан̇кха̄там̣ уттаматтхам̣ ануппаттам̣ тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

кхема̄бхиккхуниваттху вӣсатимам̣.

21. паббха̄рава̄сӣтиссаттхераваттху

асам̣сат̣т̣ханти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто паббха̄рава̄сӣтиссаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

со кира саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ саппа̄йам̣ сена̄санам̣ олокенто екам̣ лен̣апаббха̄рам̣ па̄пун̣и, сампаттаккхан̣ейевасса читтам̣ екаггатам̣ лабхи. со ‘‘ахам̣ идха васанто паббаджитакиччам̣ ниппха̄детум̣ саккхисса̄мӣ’’ти чинтеси. лен̣епи адхиваттха̄ девата̄ ‘‘сӣлава̄ бхиккху а̄гато, имина̄ саддхим̣ екат̣т̣ха̄не васитум̣ дуккхам̣. айам̣ пана идха екараттимева васитва̄ паккамиссатӣ’’ти чинтетва̄ путте а̄да̄йа никкхами. тхеро пунадивасе па̄това гочарага̄мам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. атха нам̣ ека̄ упа̄сика̄ дисва̄ва путтасинехам̣ пат̣илабхитва̄ гехе нисӣда̄петва̄ бходжетва̄ атта̄нам̣ нисса̄йа тема̄сам̣ васанаттха̄йа йа̄чи. сопи ‘‘сакка̄ майа̄ имам̣ нисса̄йа бхаваниссаран̣ам̣ ка̄ту’’нти адхива̄сетва̄ тамева лен̣ам̣ агама̄си. девата̄ там̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ ‘‘аддха̄ кеначи нимантито бхависсати, све ва̄ парасуве ва̄ гамиссатӣ’’ти чинтеси.

евам̣ ад̣д̣хама̄саматте атикканте ‘‘айам̣ идхева ман̃н̃е антовассам̣ васиссати, сӣлавата̄ пана саддхим̣ екат̣т̣ха̄не путтакехи саддхим̣ васитум̣ дуккарам̣, иман̃ча ‘никкхама̄’ти ваттум̣ на сакка̄, аттхи ну кхо имасса сӣле кхалита’’нти диббена чаккхуна̄ олокентӣ упасампадама̄л̣акато пат̣т̣ха̄йа тасса сӣле кхалитам̣ адисва̄ ‘‘парисуддхамасса сӣлам̣, кин̃чидевасса катва̄ айасам̣ уппа̄десса̄мӣ’’ти тасса упат̣т̣ха̄какуле упа̄сика̄йа джет̣т̣хапуттасса сарӣре адхимуччитва̄ гӣвам̣ париваттеси. тасса аккхӣни никкхамим̣су, мукхато кхел̣о паггхари. упа̄сика̄ там̣ дисва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти вирави. атха нам̣ девата̄ адиссама̄нарӯпа̄ евама̄ха – ‘‘майа̄ еса гахито, баликамменапи ме аттхо наттхи, тумха̄кам̣ пана кулӯпакам̣ тхерам̣ лат̣т̣химадхукам̣ йа̄читва̄ тена телам̣ пачитва̄ имасса наттхукаммам̣ детха, ева̄хам̣ имам̣ мун̃чисса̄мӣ’’ти. нассату ва̄ еса марату ва̄, на саккхисса̄махам̣ аййам̣ лат̣т̣химадхукам̣ йа̄читунти. саче лат̣т̣химадхукам̣ йа̄читум̣ на саккотха, на̄сика̄йасса хин̇гучун̣н̣ам̣ паккхипитум̣ вадетха̄ти. идампи ваттум̣ на саккома̄ти. тена хисса па̄дадхованаудакам̣ а̄да̄йа сӣсе а̄син̃чатха̄ти. упа̄сика̄ ‘‘сакка̄ идам̣ ка̄ту’’нти вела̄йа а̄гатам̣ тхерам̣ нисӣда̄петва̄ йа̄гукхаджджакам̣ датва̄ антарабхатте нисиннасса па̄де дховитва̄ удакам̣ гахетва̄, ‘‘бханте, идам̣ удакам̣ да̄ракасса сӣсе а̄син̃ча̄ма̄’’ти а̄пуччхитва̄ ‘‘тена хи а̄син̃чатха̄’’ти вутте татха̄ ака̄си. са̄ девата̄ та̄вадева там̣ мун̃читва̄ гантва̄ лен̣адва̄ре ат̣т̣ха̄си.

тхеропи бхаттакичча̄васа̄не ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ ависсат̣т̣хакаммат̣т̣ха̄ната̄йа дваттим̣са̄ка̄рам̣ саджджха̄йантова пакка̄ми. атха нам̣ лен̣адва̄рам̣ паттака̄ле са̄ девата̄ ‘‘маха̄веджджа ма̄ идха пависа̄’’ти а̄ха. со таттхева т̣хатва̄ ‘‘ка̄си тва’’нти а̄ха. ахам̣ идха адхиваттха̄ девата̄ти. тхеро ‘‘аттхи ну кхо майа̄ веджджакаммасса катат̣т̣ха̄на’’нти упасампадама̄л̣акато пат̣т̣ха̄йа олокенто аттано сӣле тилакам̣ ва̄ ка̄л̣акам̣ ва̄ адисва̄ ‘‘ахам̣ майа̄ веджджакаммасса катат̣т̣ха̄нам̣ на пасса̄ми, касма̄ евам̣ вадесӣ’’ти а̄ха. на пассасӣти. а̄ма, на пасса̄мӣти? а̄чиккха̄ми тети. а̄ма, а̄чиккха̄хӣти. тит̣т̣хату та̄ва дӯре катам̣, аджджева тайа̄ амануссагахитасса упат̣т̣ха̄капуттасса па̄дадхованаудакам̣ сӣсе а̄ситтам̣, на̄ситтанти? а̄ма, а̄ситтанти. ким̣ етам̣ на пассасӣти? етам̣ сандха̄йа твам̣ вадесӣти? а̄ма, етам̣ сандха̄йа вада̄мӣти. тхеро чинтеси – ‘‘ахо вата ме самма̄ пан̣ихито атта̄, са̄санасса анурӯпам̣ вата ме чаритам̣, девата̄пи мама чатупа̄рисуддхисӣле тилакам̣ ва̄ ка̄л̣акам̣ ва̄ адисва̄ да̄ракасса сӣсе а̄ситтапа̄дадхованаматтам̣ аддаса̄’’ти тасса сӣлам̣ а̄раббха балавапӣти уппаджджи. со там̣ виккхамбхетва̄ па̄дуддха̄рампи акатва̄ таттхева арахаттам̣ патва̄ ‘‘ма̄дисам̣ парисуддхам̣ саман̣ам̣ дӯсетва̄ ма̄ идха ванасан̣д̣е васи, твамева никкхама̄хӣ’’ти деватам̣ оваданто имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси –

‘‘висуддхо вата ме ва̄со, ниммалам̣ мам̣ тапассинам̣;

ма̄ твам̣ висуддхам̣ дӯсеси, никкхама павана̄ тува’’нти.

со таттхева тема̄сам̣ васитва̄ вуттхавассо саттху сантикам̣ гантва̄ бхиккхӯхи ‘‘ким̣, а̄вусо, паббаджитакиччам̣ те маттхакам̣ па̄пита’’нти пут̣т̣хо тасмим̣ лен̣е вассӯпагаманато пат̣т̣ха̄йа саббам̣ там̣ паваттим̣ бхиккхӯнам̣ а̄рочетва̄, ‘‘а̄вусо, твам̣ девата̄йа евам̣ вуччама̄но на куджджхӣ’’ти вутте ‘‘на куджджхи’’нти а̄ха. бхиккхӯ татха̄гатасса а̄рочесум̣, ‘‘бханте, айам̣ бхиккху ан̃н̃ам̣ бйа̄кароти, девата̄йа идам̣ на̄ма вуччама̄нопи на куджджхинти вадатӣ’’ти. саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘нева, бхиккхаве, мама путто куджджхати, етасса гихӣхи ва̄ паббаджитехи ва̄ сам̣сагго на̄ма наттхи, асам̣сат̣т̣хо еса аппиччхо сантут̣т̣хо’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

404.

‘‘асам̣сат̣т̣хам̣ гахат̣т̣хехи, ана̄га̄рехи чӯбхайам̣;

анокаса̄римаппиччхам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха асам̣сат̣т̣ханти дассанасаванасамуллапанапарибхогака̄йасам̣сагга̄нам̣ абха̄вена асам̣сат̣т̣хам̣. убхайанти гихӣхи ча ана̄га̄рехи ча̄ти убхайехипи асам̣сат̣т̣хам̣. анокаса̄ринти ана̄лайача̄рим̣ там̣ еварӯпам̣ ахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

паббха̄рава̄сӣтиссаттхераваттху екавӣсатимам̣.

22. ан̃н̃атарабхиккхуваттху

нидха̄йа дан̣д̣анти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси.

со кира саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ аран̃н̃е ва̄йаманто арахаттам̣ патва̄ ‘‘пат̣иладдхагун̣ам̣ саттху а̄рочесса̄мӣ’’ти тато никкхами. атха нам̣ екасмим̣ га̄ме ека̄ иттхӣ са̄микена саддхим̣ калахам̣ катва̄ тасмим̣ бахи никкханте ‘‘кулагхарам̣ гамисса̄мӣ’’ти маггам̣ пат̣ипанна̄ антара̄магге дисва̄ ‘‘имам̣ тхерам̣ нисса̄йа гамисса̄мӣ’’ти пит̣т̣хито пит̣т̣хито анубандхи. тхеро пана там̣ на пассати. атхасса̄ са̄мико гехам̣ а̄гато там̣ адисва̄ ‘‘кулага̄мам̣ гата̄ бхависсатӣ’’ти анубандханто там̣ дисва̄ ‘‘на сакка̄ има̄йа екика̄йа имам̣ ат̣авим̣ пат̣ипаджджитум̣, кам̣ ну кхо нисса̄йа гаччхатӣ’’ти олокенто тхерам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ имам̣ ган̣хитва̄ никкханто бхависсатӣ’’ти чинтетва̄ тхерам̣ сантаджджеси. атха нам̣ са̄ иттхӣ ‘‘нева мам̣ еса бхаданто пассати, на а̄лапати, ма̄ нам̣ кин̃чи авача̄’’ти а̄ха. со ‘‘ким̣ пана твам̣ атта̄нам̣ гахетва̄ гаччхантам̣ мама а̄чиккхиссаси, туйхамева ануччхавикам̣ имасса карисса̄мӣ’’ти уппаннакодхо иттхийа̄ а̄гха̄тена тхерам̣ потхетва̄ там̣ а̄да̄йа ниватти. тхерасса сакаласарӣрам̣ сан̃джа̄таган̣д̣ам̣ ахоси. атхасса виха̄рам̣ гатака̄ле бхиккхӯ сарӣрам̣ самба̄ханта̄ ган̣д̣е дисва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти пуччхим̣су. со тесам̣ таматтхам̣ а̄рочеси. атха нам̣ бхиккхӯ, ‘‘а̄вусо, тасмим̣ пурисе евам̣ пахаранте твам̣ ким̣ авача, ким̣ ва̄ те кодхо уппанно’’ти. ‘‘на ме, а̄вусо, кодхо уппаджджӣ’’ти вутте саттху сантикам̣ гантва̄ таматтхам̣ а̄рочетва̄, ‘‘бханте, еса бхиккху ‘кодхо те уппаджджатӣ’ти вуччама̄но ‘на ме, а̄вусо, кодхо уппаджджатӣ’ти абхӯтам̣ ватва̄ ан̃н̃ам̣ бйа̄каротӣ’’ти а̄рочесум̣. саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄, ‘‘бхиккхаве, кхӣн̣а̄сава̄ на̄ма нихитадан̣д̣а̄, те пахарантесупи кодхам̣ на каронтийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

405.

‘‘нидха̄йа дан̣д̣ам̣ бхӯтесу, тасесу тха̄варесу ча;

йо на ханти на гха̄тети, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха нидха̄йа̄ти никкхипитва̄ оропетва̄. тасесу тха̄варесу ча̄ти тан̣ха̄та̄сена тасесу, тан̣ха̄абха̄вена тхирата̄йа тха̄варесу ча. йо на хантӣти йо евам̣ саббасаттесу вигатапат̣игхата̄йа никкхиттадан̣д̣о нева кан̃чи сайам̣ ханати, на ан̃н̃е гха̄тети, тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

ан̃н̃атарабхиккхуваттху ба̄вӣсатимам̣.

23. са̄ман̣ера̄нам̣ ваттху

авируддханти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чатта̄ро са̄ман̣ере а̄раббха катхеси.

ека̄ кира бра̄хман̣ӣ чатуннам̣ бхиккхӯнам̣ уддесабхаттам̣ саджджетва̄ бра̄хман̣ам̣ а̄ха – ‘‘виха̄рам̣ гантва̄ чатта̄ро махаллакабра̄хман̣е уддиса̄петва̄ а̄нехӣ’’ти. со виха̄рам̣ гантва̄ ‘‘чатта̄ро ме бра̄хман̣е уддиситва̄ детха̄’’ти а̄ха. тасса сам̣киччо пан̣д̣ито сопа̄ко реватоти саттавассика̄ чатта̄ро кхӣн̣а̄саваса̄ман̣ера̄ па̄пун̣им̣су. бра̄хман̣ӣ маха̄раха̄ни а̄сана̄ни пан̃н̃а̄петва̄ т̣хита̄ са̄ман̣ере дисва̄ва купита̄ уддхане паккхитталон̣ам̣ вийа тат̣атат̣а̄йама̄на̄ ‘‘твам̣ виха̄рам̣ гантва̄ аттано наттуматтепи аппахонте чатта̄ро кума̄раке гахетва̄ а̄гатосӣ’’ти ватва̄ тесам̣ тесу а̄санесу нисӣдитум̣ адатва̄ нӣчапӣт̣хака̄ни аттхаритва̄ ‘‘етесу нисӣдатха̄’’ти ватва̄ ‘‘гаччха, бра̄хман̣а, махаллаке олокетва̄ а̄нехӣ’’ти а̄ха. бра̄хман̣о виха̄рам̣ гантва̄ са̄рипуттаттхерам̣ дисва̄ ‘‘етха, амха̄кам̣ гехам̣ гамисса̄ма̄’’ти а̄неси. тхеро а̄гантва̄ са̄ман̣ере дисва̄ ‘‘имехи бра̄хман̣ехи бхаттам̣ ладдха’’нти пуччхитва̄ ‘‘на ладдха’’нти вутте чатуннамева бхаттасса пат̣ийаттабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘а̄хара ме патта’’нти паттам̣ гахетва̄ пакка̄ми. бра̄хман̣ӣпи ‘‘ким̣ имина̄ вутта’’нти пуччхитва̄ ‘‘етесам̣ нисинна̄нам̣ бра̄хман̣а̄нам̣ ладдхум̣ ват̣т̣ати, а̄хара ме патта’’нти аттано паттам̣ гахетва̄ гато, на бхун̃джитука̄мо бхависсати, сӣгхам̣ гантва̄ ан̃н̃ам̣ олокетва̄ а̄нехӣти. бра̄хман̣о гантва̄ маха̄моггалла̄наттхерам̣ дисва̄ татхева ватва̄ а̄неси. сопи са̄ман̣ере дисва̄ татхева ватва̄ паттам̣ гахетва̄ пакка̄ми. атха нам̣ бра̄хман̣ӣ а̄ха – ‘‘ете на бхун̃джитука̄ма̄, бра̄хман̣ава̄дакам̣ гантва̄ екам̣ махаллакабра̄хман̣ам̣ а̄нехӣ’’ти.

са̄ман̣ера̄пи па̄това пат̣т̣ха̄йа кин̃чи алабхама̄на̄ джигхаччха̄йа пӣл̣ита̄ нисӣдим̣су. атха несам̣ гун̣атеджена саккасса а̄санам̣ ун̣ха̄ка̄рам̣ дассеси. со а̄вадждженто тесам̣ па̄това пат̣т̣ха̄йа нисинна̄нам̣ килантабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘майа̄ таттха гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти джара̄джин̣н̣о махаллакабра̄хман̣о хутва̄ тасмим̣ бра̄хман̣ава̄даке бра̄хман̣а̄нам̣ агга̄сане нисӣди. бра̄хман̣о там̣ дисва̄ ‘‘ида̄ни ме бра̄хман̣ӣ аттамана̄ бхависсатӣ’’ти ехи гехам̣ гамисса̄ма̄’’ти там̣ а̄да̄йа гехам̣ агама̄си. бра̄хман̣ӣ там̣ дисва̄ва тут̣т̣хачитта̄ двӣсу а̄санесу аттхаран̣ам̣ екасмим̣йева аттхаритва̄, ‘‘аййа, идха нисӣда̄хӣ’’ти а̄ха. сакко гехам̣ пависитва̄ чатта̄ро са̄ман̣ере пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄ тесам̣ а̄санапарийанте бхӯмийам̣ паллан̇кена нисӣди. атха нам̣ дисва̄ бра̄хман̣ӣ бра̄хман̣ам̣ а̄ха – ‘‘ахо те а̄нӣто бра̄хман̣о, етампи умматтакам̣ гахетва̄ а̄гатоси, аттано наттуматте ванданто вичарати, ким̣ имина̄, нӣхара̄хи на’’нти. со кхандхепи хаттхепи каччха̄йапи гахетва̄ никкад̣д̣хийама̄но ут̣т̣ха̄тумпи на иччхати. атха нам̣ бра̄хман̣ӣ ‘‘ехи, бра̄хман̣а, твам̣ екасмим̣ хаттхе ган̣ха, ахам̣ екасмим̣ хаттхе ган̣хисса̄мӣ’’ти убхопи двӣсу хаттхесу гахетва̄ пит̣т̣хийам̣ потхента̄ гехадва̄рато бахи акам̣су. саккопи нисиннат̣т̣ха̄нейева нисинно хаттхам̣ париваттеси. те ниваттитва̄ там̣ нисиннамева дисва̄ бхӣтаравам̣ раванта̄ виссаджджесум̣. тасмим̣ кхан̣е сакко аттано саккабха̄вам̣ джа̄на̄песи. атха несам̣ а̄ха̄рам̣ адам̣су. пан̃чапи джана̄ а̄ха̄рам̣ гахетва̄ еко кан̣н̣ика̄ман̣д̣алам̣ винивиджджхитва̄, еко чхаданасса пуримабха̄гам̣, еко паччхимабха̄гам̣, еко патхавийам̣ нимуджджитва̄, саккопи екена т̣ха̄нена никкхамӣти евам̣ пан̃чадха̄ агамам̣су. тато пат̣т̣ха̄йа ча пана там̣ гехам̣ пан̃чачхиддагехам̣ кира на̄ма джа̄там̣.

са̄ман̣ерепи виха̄рам̣ гатака̄ле бхиккхӯ, ‘‘а̄вусо, кӣдиса’’нти пуччхим̣су. ма̄ но пуччхиттха, амха̄кам̣ дит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йа бра̄хман̣ӣ кодха̄бхибхӯта̄ пан̃н̃атта̄санесу но нисӣдитумпи адатва̄ ‘‘сӣгхам̣ сӣгхам̣ махаллакабра̄хман̣ам̣ а̄нехӣ’’ти а̄ха. амха̄кам̣ упаджджха̄йо а̄гантва̄ амхе дисва̄ ‘‘имесам̣ нисиннабра̄хман̣а̄нам̣ ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти паттам̣ а̄хара̄петва̄ никкхами. ‘‘ан̃н̃ам̣ махаллакам̣ бра̄хман̣ам̣ а̄несӣ’’ти вутте бра̄хман̣о маха̄моггалла̄наттхерам̣ а̄неси, сопи амхе дисва̄ татхева ватва̄ пакка̄ми. атха бра̄хман̣ӣ ‘‘на ете бхун̃джитука̄ма̄, гаччха бра̄хман̣ава̄дакато екам̣ махаллакабра̄хман̣ам̣ а̄нехӣ’’ти бра̄хман̣ам̣ пахин̣и. со таттха гантва̄ бра̄хман̣авесена а̄гатам̣ саккам̣ а̄неси, тасса а̄гатака̄ле амха̄кам̣ а̄ха̄рам̣ адам̣сӯти. евам̣ каронта̄нам̣ пана тесам̣ тумхе на куджджхиттха̄ти? на куджджхимха̄ти. бхиккхӯ там̣ сутва̄ саттху а̄рочесум̣ – ‘‘бханте, име ‘на куджджхимха̄’ти абхӯтам̣ ватва̄ ан̃н̃ам̣ бйа̄каронтӣ’’ти. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, кхӣн̣а̄сава̄ на̄ма вируддхесупи на вируджджхантийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

406.

‘‘авируддхам̣ вируддхесу, аттадан̣д̣есу ниббутам̣;

са̄да̄несу ана̄да̄нам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха авируддханти а̄гха̄тавасена вируддхесупи локийамаха̄джанесу а̄гха̄та̄бха̄вена авируддхам̣. хаттхагате дан̣д̣е ва̄ саттхе ва̄ авиджджама̄непи паресам̣ паха̄рада̄нато авирататта̄ аттадан̣д̣есу джанесу ниббутам̣ никкхиттадан̣д̣ам̣, пан̃чаннам̣ кхандха̄нам̣ ахам̣ маманти гахитатта̄ са̄да̄несу тасса гахан̣асса абха̄вена ана̄да̄нам̣ там̣ еварӯпам̣ ахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

са̄ман̣ера̄нам̣ ваттху тевӣсатимам̣.

24. маха̄пантхакаттхераваттху

йасса ра̄го ча̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто маха̄пантхакам̣ а̄раббха катхеси.

со ха̄йасма̄ чӯл̣апантхакам̣ чатӯхи ма̄сехи екам̣ га̄тхам̣ пагун̣ам̣ ка̄тум̣ асакконтам̣ ‘‘твам̣ са̄сане абхаббо, гихибхога̄пи парихӣно, ким̣ те идха ва̄сена, ито никкхама̄’’ти виха̄ра̄ никкад̣д̣хитва̄ два̄рам̣ тхакеси. бхиккхӯ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣, ‘‘а̄вусо, маха̄пантхакаттхерена идам̣ на̄ма катам̣, кхӣн̣а̄сава̄нампи ман̃н̃е кодхо уппаджджатӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, кхӣн̣а̄сава̄нам̣ ра̄га̄дайо килеса̄ аттхи, мама путтена аттхапуреккха̄рата̄йа чева дхаммапуреккха̄рата̄йа ча ката’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

407.

‘‘йасса ра̄го ча досо ча, ма̄но маккхо ча па̄тито;

са̄сапорива а̄рагга̄, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха а̄рагга̄ти йассете ра̄га̄дайо килеса̄, айан̃ча парагун̣амаккханалаккхан̣о маккхо а̄рагга̄ са̄сапо вийа па̄тито, йатха̄ са̄сапо а̄рагге на сантит̣т̣хати, евам̣ читте на сантит̣т̣хати, тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

маха̄пантхакаттхераваттху чатувӣсатимам̣.

25. пилиндаваччхаттхераваттху

акаккасанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто пилиндаваччхаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

со кира̄йасма̄ ‘‘ехи, васали, йа̄хи, васалӣ’’тиа̄дӣни ваданто гихӣпи паббаджитепи васалива̄денева самуда̄чарати. атхекадивасам̣ самбахула̄ бхиккхӯ саттху а̄рочесум̣ – ‘‘а̄йасма̄, бханте, пилиндаваччхо бхиккхӯ васалива̄дена самуда̄чаратӣ’’ти. саттха̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ пилиндаваччха бхиккхӯ васалива̄дена самуда̄чарасӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘евам̣, бханте’’ти вутте тасса̄йасмато пуббенива̄сам̣ манасикаритва̄ ‘‘ма̄ кхо тумхе, бхиккхаве, ваччхасса бхиккхуно уджджха̄йиттха, на, бхиккхаве, ваччхо досантаро бхиккхӯ васалива̄дена самуда̄чарати, ваччхасса, бхиккхаве, бхиккхуно пан̃ча джа̄тисата̄ни аббокин̣н̣а̄ни сабба̄ни та̄ни бра̄хман̣акуле пачча̄джа̄та̄ни, со тасса дӣгхараттам̣ васалива̄до самуда̄чин̣н̣о, кхӣн̣а̄савасса на̄ма каккасам̣ пхарусам̣ паресам̣ маммагхат̣т̣анавачанамева наттхи. а̄чин̣н̣авасена хи мама путто евам̣ катхетӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

408.

‘‘акаккасам̣ вин̃н̃а̄паним̣, гирам̣ саччамудӣрайе;

йа̄йа на̄бхисадже кан̃чи, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха акаккасанти апхарусам̣. вин̃н̃а̄панинти аттхавин̃н̃а̄паним̣. саччанти бхӯтаттхам̣. на̄бхисаджети йа̄йа гира̄йа ан̃н̃ам̣ куджджха̄панавасена на лагга̄пеййа, кхӣн̣а̄саво на̄ма еварӯпамева гирам̣ бха̄сеййа, тасма̄ тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

пилиндаваччхаттхераваттху пан̃чавӣсатимам̣.

26. ан̃н̃атараттхераваттху

йодха дӣгханти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атараттхерам̣ а̄раббха катхеси.

са̄ваттхийам̣ киреко миччха̄дит̣т̣хико бра̄хман̣о сарӣрагандхагахан̣абхайена уттараса̄т̣акам̣ апанетва̄ екаманте т̣хапетва̄ гехадва̄ра̄бхимукхо нисӣди. атхеко кхӣн̣а̄саво бхаттакиччам̣ катва̄ виха̄рам̣ гаччханто там̣ са̄т̣акам̣ дисва̄ ито чито ча олокетва̄ кан̃чи апассанто ‘‘нисса̄мико айа’’нти пам̣сукӯлам̣ адхит̣т̣хахитва̄ ган̣хи. атха нам̣ бра̄хман̣о дисва̄ аккосанто упасан̇камитва̄ ‘‘мун̣д̣ака, саман̣а, мама са̄т̣акам̣ ган̣хасӣ’’ти а̄ха. тавесо, бра̄хман̣а̄ти. а̄ма, саман̣а̄ти. ‘‘майа̄ кан̃чи апассантена пам̣сукӯласан̃н̃а̄йа гахито, ган̣ха на’’нти тасса датва̄ виха̄рам̣ гантва̄ бхиккхӯнам̣ таматтхам̣ а̄рочеси. атхасса вачанам̣ сутва̄ бхиккхӯ тена саддхим̣ кел̣им̣ каронта̄ ‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо, са̄т̣ако дӣгхо рассо тхӯло сан̣хо’’ти. а̄вусо, дӣгхо ва̄ хоту рассо ва̄ тхӯло ва̄ сан̣хо ва̄, наттхи майхам̣ тасмим̣ а̄лайо, пам̣сукӯласан̃н̃а̄йа нам̣ ган̣хинти. там̣ сутва̄ бхиккхӯ татха̄гатасса а̄рочесум̣ – ‘‘еса, бханте, бхиккху абхӯтам̣ ватва̄ ан̃н̃ам̣ бйа̄каротӣ’’ти. саттха̄ ‘‘бхӯтам̣, бхиккхаве, еса катхети, кхӣн̣а̄сава̄ на̄ма паресам̣ сантакам̣ на ган̣хантӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

409.

‘‘йодха дӣгхам̣ ва рассам̣ ва̄, ан̣ум̣ тхӯлам̣ субха̄субхам̣;

локе адиннам̣ на̄дийати, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

тассаттхо – са̄т̣ака̄бхаран̣а̄дӣсу дӣгхам̣ ва̄ рассам̣ ва̄ ман̣имутта̄дӣсу ан̣ум̣ ва̄ тхӯлам̣ ва̄ махаггхааппаггхавасена субхам̣ ва̄ асубхам̣ ва̄ йо пуггало имасмим̣ локе парапариггахитам̣ на̄дийати, тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

ан̃н̃атараттхераваттху чхаббӣсатимам̣.

27. са̄рипуттаттхераваттху

а̄са̄ йасса̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто са̄рипуттаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

тхеро кира пан̃чабхиккхусатапарива̄ро джанападе екам̣ виха̄рам̣ гантва̄ вассам̣ упаган̃чхи. манусса̄ тхерам̣ дисва̄ бахум̣ васса̄ва̄сикам̣ пат̣иссун̣им̣су. тхеро пава̄ретва̄ саббасмим̣ васса̄ва̄сике асампаттейева саттху сантикам̣ гаччханто бхиккхӯ а̄ха – ‘‘дахара̄нан̃чева са̄ман̣ера̄нан̃ча мануссехи васса̄ва̄сике а̄хат̣е гахетва̄ песеййа̄тха, т̣хапетва̄ ва̄ са̄санам̣ пахин̣еййа̄тха̄’’ти. евам̣ ватва̄ ча пана саттху сантикам̣ агама̄си. бхиккхӯ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘аджджа̄пи ман̃н̃е са̄рипуттаттхерасса тан̣ха̄ аттхийева. татха̄ хи мануссехи васса̄ва̄сике динне аттано саддхивиха̄рика̄нам̣ ‘васса̄ва̄сикам̣ песеййа̄тха, т̣хапетва̄ ва̄ са̄санам̣ пахин̣еййа̄тха̄’ти бхиккхӯнам̣ ватва̄ а̄гато’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, мама путтасса тан̣ха̄ аттхи, манусса̄нам̣ пана пун̃н̃ато дахараса̄ман̣ера̄нан̃ча дхаммикала̄бхато париха̄ни ма̄ ахосӣти теневам̣ катхита’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

410.

‘‘а̄са̄ йасса на виджджанти, асмим̣ локе парамхи ча;

нира̄са̄сам̣ висам̣йуттам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха а̄са̄ти тан̣ха̄. нира̄са̄санти ниттан̣хам̣. висам̣йуттанти саббакилесехи висам̣йуттам̣ тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

са̄рипуттаттхераваттху саттавӣсатимам̣.

28. маха̄моггалла̄наттхераваттху

йасса̄лайа̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто маха̄моггалла̄наттхерам̣ а̄раббха катхеси. ваттху пуримасадисамева. идха пана саттха̄ моггалла̄наттхерасса ниттан̣хабха̄вам̣ ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

411.

‘‘йасса̄лайа̄ на виджджанти, ан̃н̃а̄йа акатхам̣катхӣ;

аматогадхамануппаттам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха а̄лайа̄ти тан̣ха̄. ан̃н̃а̄йа акатхам̣катхӣти ат̣т̣ха ваттхӯни йатха̄бхӯтам̣ джа̄нитва̄ ат̣т̣хаваттхука̄йа вичикиччха̄йа ниббичикиччхо. аматогадхамануппаттанти аматам̣ нибба̄нам̣ ога̄хетва̄ ануппаттам̣ тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

маха̄моггалла̄наттхераваттху ат̣т̣хавӣсатимам̣.

29. ревататтхераваттху

йодха пун̃н̃ан̃ча̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ пубба̄ра̄ме вихаранто ревататтхерам̣ а̄раббха катхеси. ваттху ‘‘га̄ме ва̄ йади ва̄ран̃н̃е’’ти (дха. па. 98) га̄тха̄ван̣н̣ана̄йа виттха̄ритамева. вуттан̃хи таттха (дха. па. ат̣т̣ха. 1.98) –

пуна екадивасам̣ бхиккхӯ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘ахо са̄ман̣ерасса ла̄бхо, ахо пун̃н̃ам̣, йена екакена пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ пан̃чакӯт̣а̄га̄расата̄ни ката̄нӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, майхам̣ путтасса нева пун̃н̃ам̣ аттхи, на па̄пам̣, убхайамасса пахӣна’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

412.

‘‘йодха пун̃н̃ан̃ча па̄пан̃ча, убхо сан̇гамупаччага̄;

асокам̣ вираджам̣ суддхам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха убхоти двепи пун̃н̃а̄ни ча па̄па̄ни ча чхад̣д̣етва̄ти аттхо. сан̇ганти ра̄га̄дибхедам̣ сан̇гам̣. упаччага̄ти атикканто. ват̣т̣амӯлакасока̄бха̄вена асокам̣ аббхантаре ра̄гараджа̄дӣнам̣ абха̄вена вираджам̣ нирупаккилесата̄йа суддхам̣ тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

ревататтхераваттху екӯнатим̣сатимам̣.

30. чанда̄бхаттхераваттху

чандам̣ ва̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чанда̄бхаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

татра̄йам̣ анупуббӣ катха̄ – атӣте еко ба̄ра̄н̣асива̄сӣ ва̄н̣иджо ‘‘паччантам̣ гантва̄ чанданам̣ а̄харисса̄мӣ’’ти бахӯни ваттха̄бхаран̣а̄дӣни гахетва̄ пан̃чахи сакат̣асатехи паччантам̣ гантва̄ га̄мадва̄ре нива̄сам̣ гахетва̄ ат̣авийам̣ гопа̄лада̄раке пуччхи – ‘‘имасмим̣ га̄ме паббатапа̄дакаммико кочи мануссо аттхӣ’’ти? ‘‘а̄ма, аттхӣ’’ти. ‘‘ко на̄месо’’ти? ‘‘асуко на̄ма̄’’ти. ‘‘бхарийа̄йа панасса путта̄нам̣ ва̄ ким̣на̄ма’’нти? ‘‘идан̃чидан̃ча̄’’ти. ‘‘кахам̣ панасса т̣ха̄не геха’’нти? ‘‘асукат̣т̣ха̄не на̄ма̄’’ти. со техи диннасан̃н̃а̄йа сукхайа̄наке нисӣдитва̄ тасса гехадва̄рам̣ гантва̄ йа̄на̄ оруйха гехам̣ пависитва̄ ‘‘асукана̄ме’’ти там̣ иттхим̣ паккоси. са̄ ‘‘еко но н̃а̄тако бхависсатӣ’’ти вегена̄гантва̄ а̄санам̣ пан̃н̃а̄песи. со таттха нисӣдитва̄ на̄мам̣ ватва̄ ‘‘мама саха̄йо каха’’нти пуччхи. ‘‘аран̃н̃ам̣ гато, са̄мӣ’’ти. ‘‘мама путто асуко на̄ма, мама дхӣта̄ асука̄ на̄ма каха’’нти саббесам̣ на̄мам̣ киттентова пуччхитва̄ ‘‘има̄ни несам̣ ваттха̄бхаран̣а̄ни дадеййа̄си, саха̄йасса̄пи ме ат̣авито а̄гатака̄ле идам̣ ваттха̄бхаран̣ам̣ дадеййа̄сӣ’’ти ада̄си. са̄ тасса ул̣а̄рам̣ сакка̄рам̣ катва̄ са̄микасса а̄гатака̄ле ‘‘са̄ми, имина̄ а̄гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа саббесам̣ на̄мам̣ ватва̄ идан̃чидан̃ча динна’’нти а̄ха. сописса каттаббайуттакам̣ кари.

атха нам̣ са̄йам̣ сайане нисинно пуччхи – ‘‘самма, паббатапа̄де чарантена те ким̣ бахум̣ дит̣т̣хапубба’’нти? ‘‘ан̃н̃ам̣ на пасса̄ми, раттаса̄кха̄ пана ме бахӯ руккха̄ дит̣т̣ха̄’’ти. ‘‘бахӯ руккха̄’’ти? ‘‘а̄ма, бахӯ’’ти. тена хи те амха̄кам̣ дассехӣти тена саддхим̣ гантва̄ раттачанданаруккхе чхиндитва̄ пан̃ча сакат̣асата̄ни пӯретва̄ а̄гаччханто там̣ а̄ха – ‘‘самма, ба̄ра̄н̣асийам̣ асукат̣т̣ха̄не на̄ма мама гехам̣, ка̄лена ка̄лам̣ мама сантикам̣ а̄гаччхеййа̄си, ан̃н̃ена ча ме пан̣н̣а̄ка̄рена аттхо наттхи, раттаса̄кхаруккхе ева а̄хареййа̄сӣ’’ти. со ‘‘са̄дхӯ’’ти ватва̄ ка̄лена ка̄лам̣ тасса сантикам̣ а̄гаччханто раттачанданамева а̄харати, сописса бахудханам̣ дети.

тато апарена самайена париниббуте кассападасабале патит̣т̣хите кан̃чанатхӯпе со пурисо бахум̣ чанданам̣ а̄да̄йа ба̄ра̄н̣асим̣ агама̄си. атхасса со саха̄йако ва̄н̣иджо бахум̣ чанданам̣ писа̄петва̄ па̄тим̣ пӯретва̄ ‘‘ехи, самма, йа̄ва бхаттам̣ пачати, та̄ва четийакаран̣ат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ а̄гамисса̄ма̄’’ти там̣ а̄да̄йа таттха гантва̄ чанданапӯджам̣ ака̄си. сописса паччантава̄сӣ саха̄йако четийакуччхийам̣ чанданена чандаман̣д̣алам̣ ака̄си. еттакамевасса пуббакаммам̣.

со тато чуто девалоке ниббаттитва̄ екам̣ буддхантарам̣ таттха кхепетва̄ имасмим̣ буддхуппа̄де ра̄джагаханагаре бра̄хман̣амаха̄са̄лакуле ниббатти. тасса на̄бхиман̣д̣алато чандаман̣д̣аласадиса̄ пабха̄ ут̣т̣хахи, тенасса чанда̄бхотвева на̄мам̣ карим̣су. четийе кирасса чандаман̣д̣алакаран̣аниссандо еса. бра̄хман̣а̄ чинтайим̣су – ‘‘сакка̄ амхехи имам̣ гахетва̄ локам̣ кха̄диту’’нти. там̣ йа̄не нисӣда̄петва̄ ‘‘йо имасса сарӣрам̣ хаттхена пара̄масати, со еварӯпам̣ на̄ма иссарийасампаттим̣ лабхатӣ’’ти ватва̄ вичарим̣су. сатам̣ ва̄ сахассам̣ ва̄ дадама̄на̄ ева тасса сарӣрам̣ хаттхена пхуситум̣ лабханти. те евам̣ анувичаранта̄ са̄ваттхим̣ ануппатта̄ нагарасса ча виха̄расса ча антара̄ нива̄сам̣ ган̣хим̣су. са̄ваттхийампи пан̃чакот̣иматта̄ арийаса̄вака̄ пуребхаттам̣ да̄нам̣ датва̄ паччха̄бхаттам̣ гандхама̄лаваттхабхесаджджа̄дихаттха̄ дхаммассавана̄йа гаччханти. бра̄хман̣а̄ те дисва̄ ‘‘кахам̣ гаччхатха̄’’ти пуччхим̣су. саттху сантикам̣ дхаммассавана̄йа̄ти. етха таттха гантва̄ ким̣ кариссатха, амха̄кам̣ чанда̄бхасса бра̄хман̣асса а̄нубха̄васадисо а̄нубха̄во наттхи. етасса хи сарӣрам̣ пхусанта̄ идам̣ на̄ма лабханти, етха пассатха нанти. тумха̄кам̣ чанда̄бхасса бра̄хман̣асса ко а̄нубха̄во на̄ма, амха̄кам̣ саттха̄йева маха̄нубха̄воти. те ан̃н̃аман̃н̃ам̣ сан̃н̃а̄петум̣ асакконта̄ ‘‘виха̄рам̣ гантва̄ чанда̄бхасса ва̄ амха̄кам̣ ва̄ саттху а̄нубха̄вам̣ джа̄нисса̄ма̄’’ти там̣ гахетва̄ виха̄рам̣ агамам̣су.

саттха̄ тасмим̣ аттано сантикам̣ упасан̇камантейева чанда̄бха̄йа антарадха̄нам̣ ака̄си. со саттху сантике ан̇га̄рапаччхийам̣ ка̄ко вийа ахоси. атха нам̣ екамантам̣ найим̣су, а̄бха̄ пат̣ипа̄катика̄ ахоси. пуна саттху сантикам̣ а̄найим̣су, а̄бха̄ татхева антарадха̄йи. евам̣ тиккхаттум̣ гантва̄ антарадха̄йама̄нам̣ а̄бхам̣ дисва̄ чанда̄бхо чинтеси – ‘‘айам̣ а̄бха̄йа антарадха̄намантам̣ джа̄на̄ти ман̃н̃е’’ти. со саттха̄рам̣ пуччхи – ‘‘ким̣ ну кхо а̄бха̄йа антарадха̄намантам̣ джа̄на̄тха̄’’ти? а̄ма, джа̄на̄мӣти. тена хи ме детха̄ти. на сакка̄ апаббаджитасса да̄тунти. со бра̄хман̣е а̄ха – ‘‘етасмим̣ манте гахите ахам̣ сакаладжамбудӣпе джет̣т̣хако бхависса̄ми, тумхе еттхева хотха, ахам̣ паббаджитва̄ катипа̄хенева мантам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти. со саттха̄рам̣ паббаджджам̣ йа̄читва̄ упасампаджджи. атхасса дваттим̣са̄ка̄рам̣ а̄чиккхи. со ‘‘ким̣ ида’’нти пуччхи. идам̣ мантасса парикаммам̣ саджджха̄йитум̣ ват̣т̣атӣти. бра̄хман̣а̄пи антарантара̄ а̄гантва̄ ‘‘гахито те манто’’ти пуччханти. на та̄ва ган̣ха̄мӣти. со катипа̄хенева арахаттам̣ патва̄ бра̄хман̣ехи а̄гантва̄ пуччхитака̄ле ‘‘йа̄тха тумхе, ида̄на̄хам̣ ана̄гаманадхаммо джа̄то’’ти а̄ха. бхиккхӯ татха̄гатасса а̄рочесум̣ – ‘‘айам̣, бханте, абхӯтам̣ ватва̄ ан̃н̃ам̣ бйа̄каротӣ’’ти. саттха̄ ‘‘кхӣн̣а̄саво ида̄ни, бхиккхаве, мама путто чанда̄бхо, бхӯтамевеса катхетӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

413.

‘‘чандам̣ва вималам̣ суддхам̣, виппасаннамана̄вилам̣;

нандӣбхавапариккхӣн̣ам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха вималанти аббха̄дималарахитам̣. суддханти нирупаккилесам̣. виппасаннанти пасанначиттам̣. ана̄виланти килеса̄вилаттарахитам̣. нандӣбхавапариккхӣн̣анти тӣсу бхавесу париккхӣн̣атан̣хам̣ тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

чанда̄бхаттхераваттху тим̣сатимам̣.

31. сӣвалиттхераваттху

йо иманти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ кун̣д̣аколийам̣ нисса̄йа кун̣д̣адха̄наване вихаранто сӣвалиттхерам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе суппава̄са̄ на̄ма колийадхӣта̄ саттавасса̄ни габбхам̣ дха̄ретва̄ сатта̄хам̣ мӯл̣хагаббха̄ дуккха̄хи тибба̄хи кат̣ука̄хи ведана̄хи пхут̣т̣ха̄ ‘‘самма̄самбуддхо вата со бхагава̄, йо имасса еварӯпасса дуккхасса паха̄на̄йа дхаммам̣ десети. суппат̣ипанно вата тасса бхагавато са̄вакасан̇гхо, йо имасса еварӯпасса дуккхасса паха̄на̄йа пат̣ипанно. сусукхам̣ вата там̣ нибба̄нам̣, йатхидам̣ еварӯпам̣ дуккхам̣ на сам̣виджджатӣ’’ти (уда̄. 18) имехи тӣхи витаккехи там̣ дуккхам̣ адхива̄сентӣ са̄микам̣ саттху сантикам̣ песетва̄ тена тасса̄ вачанена саттху вандана̄йа а̄рочита̄йа ‘‘сукхинӣ хоту суппава̄са̄ колийадхӣта̄, арога̄ арогам̣ путтам̣ виджа̄йатӯ’’ти саттха̄ра̄ вуттаккхан̣ейева сукхинӣ арога̄ арогам̣ путтам̣ виджа̄йитва̄ буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нимантетва̄ сатта̄хам̣ маха̄да̄нам̣ ада̄си. путтописса̄ джа̄тадивасато пат̣т̣ха̄йа дхаммакаран̣ам̣ а̄да̄йа сан̇гхасса удакам̣ парисса̄веси. со апарабха̄ге никкхамитва̄ паббаджито арахаттам̣ па̄пун̣и.

атхекадивасам̣ бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘пассатха̄вусо, еварӯпо на̄ма арахаттасса упаниссайасампанно бхиккху еттакам̣ ка̄лам̣ ма̄тукуччхисмим̣ дуккхам̣ анубхоси, киман̇гам̣ пана ан̃н̃е, бахум̣ вата имина̄ дуккхам̣ ниттхин̣н̣а’’нти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘а̄ма, бхиккхаве, мама путто еттака̄ дуккха̄ муччитва̄ ида̄ни нибба̄нам̣ саччхикатва̄ вихаратӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

414.

‘‘йомам̣ палипатхам̣ дуггам̣, сам̣са̄рам̣ мохамаччага̄;

тин̣н̣о па̄ран̇гато джха̄йӣ, анеджо акатхам̣катхӣ;

анупа̄да̄йа ниббуто, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

тассаттхо – йо бхиккху имам̣ ра̄гапалипатхан̃чева килесадугган̃ча сам̣са̄рават̣т̣ан̃ча чатуннам̣ арийасачча̄нам̣ аппат̣ивиджджханакамохан̃ча атӣто, чатта̄ро огхе тин̣н̣о хутва̄ па̄рам̣ ануппатто, дувидхена джха̄нена джха̄йӣ, тан̣ха̄йа абха̄вена анеджо, катхам̣катха̄йа абха̄вена акатхам̣катхӣ, упа̄да̄на̄нам̣ абха̄вена анупа̄дийитва̄ килесанибба̄нена ниббуто, тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

сӣвалиттхераваттху екатим̣сатимам̣.

32. сундарасамуддаттхераваттху

йодха ка̄мети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто сундарасамуддаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

са̄ваттхийам̣ киреко кулапутто сундарасамуддакума̄ро на̄ма чатта̄лӣсакот̣ивибхаве маха̄куле ниббатто. со екадивасам̣ паччха̄бхаттам̣ гандхама̄ла̄дихаттхам̣ маха̄джанам̣ дхаммассаванаттха̄йа джетаванам̣ гаччхантам̣ дисва̄ ‘‘кахам̣ гаччхатха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘саттху сантикам̣ дхаммассаванаттха̄йа̄’’ти вутте ‘‘ахампи гамисса̄мӣ’’ти ватва̄ тена саддхим̣ гантва̄ парисапарийанте нисӣди. саттха̄ тасса а̄сайам̣ видитва̄ анупуббим̣ катхам̣ катхеси. со ‘‘на сакка̄ ага̄рам̣ аджджха̄васантена сан̇кхаликхитам̣ брахмачарийам̣ чариту’’нти саттху дхаммакатхам̣ нисса̄йа паббаджджа̄йа джа̄тусса̄хо париса̄йа пакканта̄йа саттха̄рам̣ паббаджджам̣ йа̄читва̄ ‘‘ма̄та̄питӯхи ананун̃н̃а̄там̣ татха̄гата̄ на пабба̄джентӣ’’ти сутва̄ гехам̣ гантва̄ рат̣т̣хапа̄лакулапутта̄дайо вийа махантена ва̄йа̄мена ма̄та̄питаро ануджа̄на̄петва̄ саттху сантике паббаджитва̄ ладдхӯпасампадо ‘‘ким̣ ме идха ва̄сена̄’’ти тато никкхамитва̄ ра̄джагахам̣ гантва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто вӣтина̄меси.

атхекадивасам̣ са̄ваттхийам̣ тасса ма̄та̄питаро екасмим̣ чхан̣адивасе махантена сирисобхаггена тасса саха̄йакакума̄раке кӣл̣ама̄не дисва̄ ‘‘амха̄кам̣ путтасса идам̣ дуллабхам̣ джа̄та’’нти паридевим̣су. тасмим̣ кхан̣е ека̄ ган̣ика̄ там̣ кулам̣ гантва̄ тасса ма̄тарам̣ родама̄нам̣ нисиннам̣ дисва̄ ‘‘амма, ким̣ ка̄ран̣а̄ родасӣ’’ти пуччхи. ‘‘путтам̣ ануссаритва̄ рода̄мӣ’’ти. ‘‘кахам̣ пана со, амма̄’’ти? ‘‘бхиккхӯсу паббаджито’’ти. ‘‘ким̣ уппабба̄джетум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти? ‘‘ват̣т̣ати, на пана иччхати, ито никкхамитва̄ ра̄джагахам̣ гато’’ти. ‘‘сача̄хам̣ там̣ уппабба̄джеййам̣, ким̣ ме кареййа̄тха̄’’ти? ‘‘имасса те куласса кут̣умбаса̄миним̣ кареййа̄ма̄’’ти. тена хи ме париббайам̣ детха̄ти париббайам̣ гахетва̄ махантена парива̄рена ра̄джагахам̣ гантва̄ тасса пин̣д̣а̄йа чаран̣авӣтхим̣ саллаккхетва̄ таттхекам̣ нива̄сагехам̣ гахетва̄ па̄това пан̣ӣтам̣ а̄ха̄рам̣ пат̣ийа̄детва̄ тхерасса пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хака̄ле бхиккхам̣ датва̄ катипа̄хаччайена, ‘‘бханте, идхева нисӣдитва̄ бхаттакиччам̣ каротха̄’’ти паттам̣ ган̣хи. со паттамада̄си.

атха нам̣ пан̣ӣтена а̄ха̄рена паривиситва̄, ‘‘бханте, идхева пин̣д̣а̄йа чаритум̣ пха̄сука’’нти ватва̄ катипа̄хам̣ а̄линде нисӣда̄петва̄ бходжетва̄ да̄раке пӯвехи сан̇ган̣хитва̄ ‘‘етха тумхе тхерасса а̄гатака̄ле майи ва̄рентийа̄пи идха̄гантва̄ раджам̣ ут̣т̣ха̄пеййа̄тха̄’’ти а̄ха. те пунадивасе тхерасса бходжанавела̄йа та̄йа ва̄рийама̄на̄пи раджам̣ ут̣т̣ха̄песум̣. са̄ пунадивасе, ‘‘бханте, да̄рака̄ ва̄рийама̄на̄пи мама вачанам̣ асун̣итва̄ идха раджам̣ ут̣т̣ха̄пенти, антогехе нисӣдатха̄’’ти анто нисӣда̄петва̄ катипа̄хам̣ бходжеси. пуна да̄раке сан̇ган̣хитва̄ ‘‘тумхе майа̄ ва̄рийама̄на̄пи тхерасса бходжанака̄ле маха̄саддам̣ кареййа̄тха̄’’ти а̄ха. те татха̄ карим̣су. са̄ пунадивасе, ‘‘бханте, имасмим̣ т̣ха̄не ативийа маха̄саддо хоти, да̄рака̄ майа̄ ва̄рийама̄на̄пи вачанам̣ на ган̣ханти, упарипа̄са̄дейева нисӣдатха̄’’ти ватва̄ тхерена адхива̄сите тхерам̣ пурато катва̄ па̄са̄дам̣ абхирухантӣ два̄ра̄ни пидахама̄на̄ва па̄са̄дам̣ абхирухи. тхеро уккат̣т̣хасапада̄нача̄рико сама̄нопи расатан̣ха̄йа баддхо тасса̄ вачанена саттабхӯмикам̣ па̄са̄дам̣ абхирухи.

са̄ тхерам̣ нисӣда̄петва̄ ‘‘чатта̄лӣса̄йа кхалу, самма, пун̣н̣амукха т̣ха̄нехи иттхӣ пурисам̣ ачча̄вадати виджамбхати винамати гиласати виладжджати накхена накхам̣ гхат̣т̣ети, па̄дена па̄дам̣ аккамати, кат̣т̣хена патхавим̣ виликхати, да̄ракам̣ уллан̇гхети олан̇гхети, кӣл̣ати кӣл̣а̄пети, чумбати чумба̄пети, бхун̃джати бхун̃джа̄пети, дада̄ти а̄йа̄чати, катаманукароти, уччам̣ бха̄сати, нӣчам̣ бха̄сати, авиччам̣ бха̄сати, вивиччам̣ бха̄сати, наччена гӣтена ва̄дитена родитена виласитена вибхӯситена джаггхати, пеккхати, кат̣им̣ ча̄лети, гуйхабхан̣д̣акам̣ ча̄лети, ӯрум̣ виварати, ӯрум̣ пидахати, тханам̣ дассети, каччхам̣ дассети, на̄бхим̣ дассети, аккхим̣ никхан̣ати, бхамукам̣ уккхипати, от̣т̣хам̣ паликхати, дживхам̣ нилла̄лети, дуссам̣ мун̃чати, дуссам̣ бандхати, сирасам̣ мун̃чати, сирасам̣ бандхатӣ’’ти (джа̄. 2.21.300) евам̣ а̄гатам̣ иттхикуттам̣ иттхилӣлам̣ дассетва̄ тасса пурато т̣хита̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘алаттакаката̄ па̄да̄, па̄дука̄руйха весийа̄;

тувампи дахаро мама, ахампи дахара̄ тава;

убхопи паббаджисса̄ма, джин̣н̣а̄ дан̣д̣апара̄йан̣а̄’’ти. (тхерага̄. 459, 462);

тхерасса ‘‘ахо вата ме бха̄рийам̣ анупадха̄ретва̄ катакамма’’нти маха̄сам̣вего удапа̄ди. тасмим̣ кхан̣е саттха̄ пан̃чачатта̄лӣсайоджанаматтхаке джетаване нисиннова там̣ ка̄ран̣ам̣ дисва̄ ситам̣ па̄тва̄ка̄си. атха нам̣ а̄нандаттхеро пуччхи – ‘‘бханте, ко ну кхо хету, ко паччайо ситасса па̄тукамма̄йа̄’’ти. а̄нанда, ра̄джагаханагаре саттабхӯмикапа̄са̄датале сундарасамуддасса ча бхиккхуно ган̣ика̄йа ча сан̇га̄мо ваттатӣти. касса ну кхо, бханте, джайо бхависсати, касса пара̄джайоти? саттха̄, ‘‘а̄нанда, сундарасамуддасса джайо бхависсати, ган̣ика̄йа пара̄джайо’’ти тхерасса джайам̣ пака̄сетва̄ таттха нисиннакова обха̄сам̣ пхаритва̄ ‘‘бхиккху убхопи ка̄ме нирапеккхо паджаха̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

415.

‘‘йодха ка̄ме пахантва̄на, ана̄га̄ро париббадже;

ка̄мабхавапариккхӣн̣ам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

тассаттхо – йо пуггало идха локе убхопи ка̄ме хитва̄ ана̄га̄ро хутва̄ париббаджати, там̣ париккхӣн̣ака̄ман̃чева париккхӣн̣абхаван̃ча ахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не со тхеро арахаттам̣ патва̄ иддхибалена веха̄сам̣ аббхуггантва̄ кан̣н̣ика̄ман̣д̣алам̣ винивиджджхитва̄ саттху сарӣрам̣ тхоментойева а̄гантва̄ саттха̄рам̣ ванди. дхаммасабха̄йампи катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣, ‘‘а̄вусо, дживха̄вин̃н̃еййам̣ расам̣ нисса̄йа манам̣ нат̣т̣хо сундарасамуддаттхеро, саттха̄ панасса авассайо джа̄то’’ти. саттха̄ там̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепа̄хам̣ етасса расатан̣ха̄йа баддхаманасса авассайо джа̄тойева̄’’ти ватва̄ техи йа̄чито тассаттхасса пака̄санаттхам̣ атӣтам̣ а̄харитва̄ –

‘‘на кираттхи расехи па̄пийо,

а̄ва̄сехи ва̄ сантхавехи ва̄;

ва̄тамигам̣ гахананисситам̣,

васама̄неси расехи сан̃джайо’’ти. (джа̄. 1.1.14) –

екаканипа̄те имам̣ ва̄тамигаджа̄такам̣ виттха̄ретва̄ ‘‘тада̄ сундарасамуддо ва̄тамиго ахоси, имам̣ пана га̄тхам̣ ватва̄ тасса виссаджджа̄пета̄ ран̃н̃о маха̄маччо ахамева̄’’ти джа̄такам̣ самодха̄несӣти.

сундарасамуддаттхераваттху баттим̣сатимам̣.

33. джат̣илаттхераваттху

йодха тан̣ханти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто джат̣илаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

татра̄йам̣ анупуббӣ катха̄ – атӣте кира ба̄ра̄н̣асийам̣ две бха̄таро кут̣умбика̄ махантам̣ уччхукхеттам̣ ка̄ресум̣. атхекадивасам̣ канит̣т̣хабха̄та̄ уччхукхеттам̣ гантва̄ ‘‘екам̣ джет̣т̣хабха̄тикасса дасса̄ми, екам̣ майхам̣ бхависсатӣ’’ти две уччхуйат̣т̣хийо расасса аниккхаманаттха̄йа чхиннат̣т̣ха̄не бандхитва̄ ган̣хи. тада̄ кира уччхӯнам̣ йантена пӣл̣анакиччам̣ наттхи, агге ва̄ мӯле ва̄ чхиндитва̄ уккхиттака̄ле дхаммакаран̣ато удакам̣ вийа сайамева расо никкхамати. тасса пана кхеттато уччхуйат̣т̣хийо гахетва̄ а̄гаманака̄ле гандхама̄дане паччекабуддхо сама̄паттито вут̣т̣ха̄йа ‘‘касса ну кхо аджджа ануггахам̣ карисса̄мӣ’’ти упадха̄ренто там̣ аттано н̃а̄н̣аджа̄ле павит̣т̣хам̣ дисва̄ сан̇гахам̣ ка̄тум̣ саматтхабха̄ван̃ча н̃атва̄ паттачӣварам̣ а̄да̄йа иддхийа̄ а̄гантва̄ тасса пурато ат̣т̣ха̄си. со там̣ дисва̄ва пасанначитто уттараса̄т̣акам̣ уччатаре бхӯмипадесе аттхаритва̄, ‘‘бханте, идха нисӣдатха̄’’ти паччекабуддхам̣ нисӣда̄петва̄ ‘‘паттам̣ упана̄метха̄’’ти уччхуйат̣т̣хийа̄ бандханат̣т̣ха̄нам̣ мочетва̄ паттасса упари ака̄си, расо отаритва̄ паттам̣ пӯреси. паччекабуддхена тасмим̣ расе пӣте ‘‘са̄дхукам̣ вата ме аййена расо пӣто. саче ме джет̣т̣хабха̄тико мӯлам̣ а̄хара̄пессати, мӯлам̣ дасса̄ми. саче паттим̣ а̄хара̄пессати, паттим̣ дасса̄мӣ’’ти чинтетва̄, ‘‘бханте, паттам̣ ме упана̄метха̄’’ти дутийампи уччхуйат̣т̣хим̣ мочетва̄ расам̣ ада̄си. ‘‘бха̄та̄ ме уччхукхеттато ан̃н̃ам̣ уччхум̣ а̄харитва̄ кха̄диссатӣ’’ти еттакампи кирасса ван̃чаначиттам̣ на̄хоси. паччекабуддхо пана пат̣хамам̣ уччхурасасса пӣтатта̄ там̣ уччхурасам̣ ан̃н̃ехипи саддхим̣ сам̣вибхаджитука̄мо хутва̄ гахетва̄ва нисӣди. со тасса а̄ка̄рам̣ н̃атва̄ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄, ‘‘бханте, йо айам̣ майа̄ динно аггарасо, имасса ниссандена девамануссесу сампаттим̣ анубхавитва̄ парийоса̄не тумхехи паттадхаммамева па̄пун̣еййа’’нти паттханам̣ пат̣т̣хапеси. паччекабуддхописса ‘‘евам̣ хотӯ’’ти ватва̄ ‘‘иччхитам̣ паттхитам̣ туйха’’нти двӣхи га̄тха̄хи анумоданам̣ катва̄ йатха̄ со пассати, евам̣ адхит̣т̣хахитва̄ а̄ка̄сена гандхама̄данам̣ гантва̄ пан̃чаннам̣ паччекабуддхасата̄нам̣ там̣ расам̣ ада̄си.

со там̣ па̄т̣иха̄рийам̣ дисва̄ бха̄ту сантикам̣ гантва̄ ‘‘кахам̣ гатосӣ’’ти вутте ‘‘уччхукхеттам̣ олокетум̣ гатомхӣ’’ти. ‘‘ким̣ та̄дисена уччхукхеттам̣ гатена, нану на̄ма екам̣ ва̄ две ва̄ уччхуйат̣т̣хийо а̄да̄йа а̄гантаббам̣ бхавеййа̄’’ти бха̄тара̄ вутто – ‘‘а̄ма, бха̄тика, две ме уччхуйат̣т̣хийо гахита̄, екам̣ пана паччекабуддхам̣ дисва̄ мама уччхуйат̣т̣хито расам̣ датва̄ ‘мӯлам̣ ва̄ паттим̣ ва̄ дасса̄мӣ’ти тумха̄кампи ме уччхуйат̣т̣хито расо динно, ким̣ ну кхо тасса мӯлам̣ ган̣хиссатха, уда̄ху патти’’нти а̄ха. ‘‘ким̣ пана паччекабуддхена ката’’нти? ‘‘мама уччхуйат̣т̣хито расам̣ пивитва̄ тумха̄кам̣ уччхуйат̣т̣хито расам̣ а̄да̄йа а̄ка̄сена гандхама̄данам̣ гантва̄ пан̃часата̄нам̣ паччекабуддха̄нам̣ ада̄сӣ’’ти. со тасмим̣ катхентейева нирантарам̣ пӣтийа̄ пхут̣т̣хасарӣро хутва̄ ‘‘тена ме паччекабуддхена дит̣т̣хадхаммассева адхигамо бхавеййа̄’’ти паттханам̣ ака̄си. евам̣ канит̣т̣хена тиссо сампаттийо паттхита̄, джет̣т̣хена пана екападенева арахаттам̣ паттхитанти идам̣ тесам̣ пуббакаммам̣.

те йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ тато чута̄ девалоке ниббаттитва̄ екам̣ буддхантарам̣ кхепайим̣су. тесам̣ девалоке т̣хитака̄лейева випассӣ самма̄самбуддхо локе уппаджджи. тепи девалокато чавитва̄ бандхуматийа̄ екасмим̣ кулагехе джет̣т̣хо джет̣т̣хова, канит̣т̣хо канит̣т̣хова хутва̄ пат̣исандхим̣ ган̣хим̣су. тесу джет̣т̣хасса сеноти на̄мам̣ акам̣су, канит̣т̣хасса апара̄джитоти. тесу вайаппаттака̄ле кут̣умбам̣ сан̣т̣ха̄петва̄ вихарантесу ‘‘буддхаратанам̣ локе уппаннам̣, дхаммаратанам̣, сан̇гхаратанам̣, да̄на̄ни детха, пун̃н̃а̄ни каротха, аджджа ат̣т̣хамӣ, аджджа ча̄туддасӣ, аджджа паннарасӣ, упосатхам̣ каротха, дхаммам̣ сун̣а̄тха̄’’ти дхаммагхосакасса бандхуматӣнагаре гхосанам̣ сутва̄ маха̄джанам̣ пуребхаттам̣ да̄нам̣ датва̄ паччха̄бхаттам̣ дхаммассавана̄йа гаччхантам̣ дисва̄ сенакут̣умбико ‘‘кахам̣ гаччхатха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘саттху сантикам̣ дхаммассавана̄йа̄’’ти вутте ‘‘ахампи гамисса̄мӣ’’ти техи саддхим̣йева гантва̄ парисапарийанте нисӣди.

саттха̄ тасса аджджха̄сайам̣ видитва̄ анупуббим̣ катхам̣ катхеси. со саттху дхаммам̣ сутва̄ паббаджджа̄йа усса̄хаджа̄то саттха̄рам̣ паббаджджам̣ йа̄чи. атха нам̣ саттха̄ ‘‘аттхи пана те апалокетабба̄ н̃а̄така̄’’ти пуччхи. аттхи, бхантети. тена хи апалокетва̄ ехӣти. со канит̣т̣хасса сантикам̣ гантва̄ ‘‘йам̣ имасмим̣ куле са̄патеййам̣, там̣ саббам̣ тава хотӯ’’ти а̄ха. тумхе пана, са̄мӣти. ахам̣ саттху сантике паббаджисса̄мӣти. са̄ми ким̣ вадетха, ахам̣ ма̄тари мата̄йа ма̄тарам̣ вийа, питари мате питарам̣ вийа тумхе алаттхам̣, идам̣ кулам̣ маха̄бхогам̣, гехе т̣хитенева сакка̄ пун̃н̃а̄ни ка̄тум̣, ма̄ евам̣ кариттха̄ти. майа̄ саттху сантике дхаммо суто, на сакка̄ там̣ ага̄рамаджджхе т̣хитена пӯретум̣, паббаджисса̄мева̄хам̣, твам̣ ниватта̄хӣти. евам̣ со канит̣т̣хам̣ ниватта̄петва̄ саттху сантике паббаджитва̄ ладдхӯпасампадо на чирассева арахаттам̣ па̄пун̣и. канит̣т̣хопи ‘‘бха̄ту паббаджитасакка̄рам̣ карисса̄мӣ’’ти сатта̄хам̣ буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса да̄нам̣ датва̄ бха̄тарам̣ вандитва̄ а̄ха – ‘‘бханте, тумхехи аттано бхаваниссаран̣ам̣ катам̣, ахам̣ пана пан̃чахи ка̄магун̣ехи баддхо никкхамитва̄ паббаджитум̣ на саккоми, майхам̣ гехе т̣хитассева ануччхавикам̣ махантам̣ пун̃н̃акаммам̣ а̄чиккхатха̄’’ти. атха нам̣ тхеро ‘‘са̄дху са̄дху, пан̣д̣ита, саттху гандхакут̣им̣ карохӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхитва̄ на̄на̄да̄рӯни а̄хара̄петва̄ тхамбха̄дӣнам̣ аттха̄йа таччха̄петва̄ екам̣ суван̣н̣акхачитам̣, екам̣ раджатакхачитам̣, екам̣ ман̣икхачитанти сабба̄ни саттаратанакхачита̄ни ка̄ретва̄ техи гандхакут̣им̣ ка̄ретва̄ саттаратанакхачита̄хева чхаданит̣т̣хака̄хи чха̄да̄песи. гандхакут̣ийа̄ каран̣ака̄лейева пана там̣ аттана̄ сама̄нана̄мако апара̄джитойева на̄ма бха̄гинеййо упасан̇камитва̄ ‘‘ахампи карисса̄ми, майхампи паттим̣ детха ма̄тула̄’’ти а̄ха. на деми, та̄та, ан̃н̃ехи аса̄дха̄ран̣ам̣ карисса̄мӣти. со бахумпи йа̄читва̄ паттим̣ алабхама̄но ‘‘гандхакут̣ийа̄ пурато кун̃джараса̄лам̣ ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти саттаратанамайам̣ кун̃джараса̄лам̣ ка̄реси. со имасмим̣ буддхуппа̄де мен̣д̣акасет̣т̣хи хутва̄ ниббатти.

гандхакут̣ийам̣ пана саттаратанамайа̄ни тӣн̣и маха̄ва̄тапа̄на̄ни ахесум̣. тесам̣ абхимукхе хет̣т̣ха̄ судха̄парикаммаката̄ тиссо поккхаран̣ийо ка̄ретва̄ чатуджджа̄тикагандходакасса пӯретва̄ апара̄джито, гахапати, пан̃чаван̣н̣а̄ни кусума̄ни ропа̄песи татха̄гатасса анто нисиннака̄ле ва̄тавегена самут̣т̣хита̄хи рен̣уват̣т̣ӣхи сарӣрасса окиран̣аттхам̣. гандхакут̣итхӯпика̄йа капаллам̣ раттасуван̣н̣амайам̣ ахоси, пава̄л̣амайа̄ сикхара̄, хет̣т̣ха̄ ман̣имайа̄ чхаданит̣т̣хака̄. ити са̄ наччанто вийа моро собхама̄на̄ ат̣т̣ха̄си. саттасу пана ратанесу кот̣т̣етаббайуттакам̣ кот̣т̣етва̄ итарам̣ сакаламева гахетва̄ джан̣н̣уматтена одхина̄ гандхакут̣им̣ париккхипитва̄ паривен̣ам̣ пӯреси.

евам̣ гандхакут̣им̣ нит̣т̣ха̄петва̄ апара̄джито, гахапати, бха̄тикаттхерам̣ упасан̇камитва̄ а̄ха – ‘‘бханте, нит̣т̣хита̄ гандхакут̣и, парибхогамасса̄ пачча̄сӣса̄ми, парибхогена кира махантам̣ пун̃н̃ам̣ хотӣ’’ти. со саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘бханте, имина̄ кира во кут̣умбикена гандхакут̣и ка̄рита̄, ида̄ни пана парибхогам̣ пачча̄сӣсатӣ’’ти а̄ха. саттха̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ гандхакут̣иабхимукхам̣ гантва̄ гандхакут̣им̣ париккхипитва̄ париккхиттаратанара̄сим̣ олокенто два̄ракот̣т̣хаке ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ кут̣умбико ‘‘пависатха, бханте’’ти а̄ха. саттха̄ таттхева т̣хатва̄ татийава̄ре тасса бха̄тикаттхерам̣ олокеси. со олокита̄ка̄ренева н̃атва̄ канит̣т̣хабха̄тарам̣ а̄ха – ‘‘ехи, та̄та, ‘мамева раккха̄ бхависсати, тумхе йатха̄сукхам̣ васатха̄’ти саттха̄рам̣ вадехӣ’’ти. со тасса вачанам̣ сутва̄ саттха̄рам̣ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄, ‘‘бханте, йатха̄ манусса̄ руккхамӯле пависитва̄ анапеккха̄ паккаманти, йатха̄ ва̄ надим̣ таритва̄ ул̣умпам̣ анапеккха̄ париччаджанти, евам̣ анапеккха̄ хутва̄ тумхе васатха̄’’ти а̄ха. киматтхам̣ пана саттха̄ ат̣т̣ха̄си? евам̣ кирасса ахоси – ‘‘буддха̄нам̣ сантикам̣ пуребхаттампи паччха̄бхаттампи бахӯ а̄гаччханти, тесу ратана̄ни а̄да̄йа паккамантесу на сакка̄ амхехи ва̄ретум̣, паривен̣амхи еттаке ратане вокин̣н̣е аттано упат̣т̣ха̄ке харантепи на ва̄ретӣти кут̣умбико майи а̄гха̄там̣ катва̄ апа̄йӯпаго бхавеййа̄’’ти имина̄ ка̄ран̣ена ат̣т̣ха̄си. тена пана, ‘‘бханте, мамева раккха̄ бхависсати, тумхе васатха̄’’ти вутте па̄виси.

кут̣умбико саманта̄ раккхам̣ т̣хапетва̄ мануссе а̄ха – ‘‘та̄та̄, уччхан̇гена ва̄ паччхипасиббакехи ва̄ а̄да̄йа гаччханте ва̄реййа̄тха, хаттхена гахетва̄ гаччханте пана ма̄ ва̄райиттха̄’’ти. антонагарепи а̄роча̄песи ‘‘майа̄ гандхакут̣ипаривен̣е сатта ратана̄ни окин̣н̣а̄ни, саттху сантике дхаммам̣ сутва̄ гаччханта̄ дуггатаманусса̄ убхо хаттхе пӯретва̄ ган̣ханту, сукхита̄пи екена ган̣хантӯ’’ти. евам̣ кирасса ахоси ‘‘саддха̄ та̄ва дхаммам̣ сотука̄ма̄ гамиссантийева, ассаддха̄пи пана дханалобхена гантва̄ дхаммам̣ сутва̄ дуккхато муччиссантӣ’’ти. тасма̄ джанасан̇гахаттха̄йа евам̣ а̄роча̄песи. маха̄джано тена вуттанийа̄менева ратана̄ни ган̣хи. саким̣ окин̣н̣аратанесу кхӣн̣есу йа̄вататийам̣ джан̣н̣уматтена одхина̄ окира̄песийева. саттху пана па̄дамӯле типусаматтам̣ анаггхам̣ ман̣иратанам̣ т̣хапеси. евам̣ кирасса ахоси – ‘‘саттху сарӣрато суван̣н̣аван̣н̣а̄йа пабха̄йа саддхим̣ ман̣ипабхам̣ олокента̄нам̣ титти на̄ма на бхависсатӣ’’ти. тасма̄ евамака̄си. маха̄джанопи атиттова олокеси.

атхекадивасам̣ еко миччха̄дит̣т̣хикабра̄хман̣о ‘‘саттху кира па̄дамӯле махаггхам̣ ман̣иратанам̣ никкхиттам̣, харисса̄ми на’’нти виха̄рам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитум̣ а̄гатасса маха̄джанасса антарена па̄виси. кут̣умбико тасса пависана̄ка̄ренева ‘‘ман̣им̣ ган̣хитука̄мо’’ти саллаккхетва̄ ‘‘ахо вата на ган̣хеййа̄’’ти чинтеси. сопи саттха̄рам̣ ванданто вийа па̄дамӯле хаттхам̣ упана̄метва̄ ман̣им̣ гахетва̄ оват̣т̣ика̄йа катва̄ пакка̄ми. кут̣умбико тасмим̣ читтам̣ паса̄детум̣ на̄саккхи. со дхаммакатха̄васа̄не саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ а̄ха – ‘‘бханте, майа̄ тиккхаттум̣ гандхакут̣им̣ париккхипитва̄ джан̣н̣уматтена одхина̄ сатта ратана̄ни окин̣н̣а̄ни, та̄ни ме ган̣хантесу а̄гха̄то на̄ма на̄хоси, читтам̣ бхиййо бхиййо пасӣдийева. аджджа пана ‘ахо вата̄йам̣ бра̄хман̣о ман̣им̣ на ган̣хеййа̄’ти чинтетва̄ тасмим̣ ман̣им̣ а̄да̄йа гате читтам̣ паса̄детум̣ на̄саккхи’’нти. саттха̄ тасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘нану, упа̄сака, аттано сантакам̣ парехи ана̄харан̣ӣйам̣ ка̄тум̣ саккосӣ’’ти найам̣ ада̄си. со саттха̄ра̄ диннанайе т̣хатва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ ‘‘аджджа а̄дим̣ катва̄ мама сантакам̣ дасикасуттаматтампи мам̣ абхибхавитва̄ анекасата̄пи ра̄джа̄но ва̄ чора̄ ва̄ ган̣хитум̣ саматтха̄ на̄ма ма̄ хонту, аггина̄пи мама сантакам̣ ма̄ д̣айхату, удакенапи ма̄ вуйхатӯ’’ти паттханам̣ ака̄си. саттха̄писса ‘‘евам̣ хотӯ’’ти анумоданам̣ ака̄си. со гандхакут̣имахам̣ каронто ат̣т̣хасат̣т̣хийа̄ бхиккхусатасахасса̄нам̣ антовиха̄рейева нава ма̄се маха̄да̄нам̣ датва̄ да̄напарийоса̄не саббесам̣ тичӣварам̣ ада̄си. сан̇гханавакасса чӣвараса̄т̣ака̄ сахассаггханака̄ ахесум̣.

со евам̣ йа̄вата̄йукам̣ пун̃н̃а̄ни каритва̄ тато чуто девалоке ниббаттитва̄ еттакам̣ ка̄лам̣ девамануссесу сам̣саритва̄ имасмим̣ буддхуппа̄де ра̄джагахе екасмим̣ сет̣т̣хикуле пат̣исандхим̣ гахетва̄ ад̣д̣хама̄са̄дхике нава ма̄се ма̄тукуччхийам̣ васи. джа̄тадивасе панасса сакаланагаре сабба̄вудха̄ни паджджалим̣су, саббесам̣ ка̄йарӯл̣ха̄ни а̄бхаран̣а̄нипи паджджалита̄ни вийа обха̄сам̣ мун̃чим̣су, нагарам̣ екападжджотам̣ ахоси. сет̣т̣хипи па̄това ра̄джӯпат̣т̣ха̄нам̣ агама̄си. атха нам̣ ра̄джа̄ пуччхи – ‘‘аджджа сабба̄вудха̄ни паджджалим̣су, нагарам̣ екападжджотам̣ джа̄там̣, джа̄на̄си ну кхо еттха ка̄ран̣а’’нти? ‘‘джа̄на̄ми, дева̄’’ти. ‘‘ким̣, сет̣т̣хӣ’’ти? ‘‘мама гехе тумха̄кам̣ да̄со джа̄то, тасса пун̃н̃атедженевам̣ ахосӣ’’ти. ‘‘ким̣ ну кхо чоро бхависсатӣ’’ти? ‘‘наттхетам̣, дева, пун̃н̃ава̄ сатто ката̄бхинӣха̄ро’’ти. ‘‘тена хи нам̣ самма̄ посетум̣ ват̣т̣ати, идамасса кхӣрамӯлам̣ хотӯ’’ти девасикам̣ сахассам̣ пат̣т̣хапеси. атхасса на̄магахан̣адивасе сакаланагарасса екападжджотабхӯтатта̄ джотикотвева на̄мам̣ карим̣су.

атхасса вайаппаттака̄ле гехакаран̣аттха̄йа бхӯмитале содхийама̄не саккасса бхаванам̣ ун̣ха̄ка̄рам̣ дассеси. сакко ‘‘ким̣ ну кхо ида’’нти упадха̄райама̄но ‘‘джотикасса гехат̣т̣ха̄нам̣ ган̣хантӣ’’ти н̃атва̄ ‘‘на̄йам̣ етехи катагехе васиссати, майа̄петтха гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти вад̣д̣хакӣвесена таттха гантва̄ ‘‘ким̣ каротха̄’’ти а̄ха. ‘‘джотикасса гехат̣т̣ха̄нам̣ ган̣ха̄ма̄’’ти. ‘‘апетха, на̄йам̣ тумхехи катагехе васиссатӣ’’ти ватва̄ сол̣асакарӣсаматтам̣ бхӯмипадесам̣ олокеси, со та̄вадева касин̣аман̣д̣алам̣ вийа само ахоси. пуна ‘‘имасмим̣ т̣ха̄не патхавим̣ бхиндитва̄ саттаратанамайо саттабхӯмикапа̄са̄до ут̣т̣хахатӯ’’ти чинтетва̄ олокеси, та̄вадева татха̄рӯпо па̄са̄до ут̣т̣хахи. пуна ‘‘имам̣ париккхипитва̄ саттаратанамайа̄ сатта па̄ка̄ра̄ ут̣т̣хахантӯ’’ти чинтетва̄ олокеси, татха̄рӯпа̄ па̄ка̄ра̄ ут̣т̣хахим̣су. атха ‘‘несам̣ парийанте каппаруккха̄ ут̣т̣хахантӯ’’ти чинтетва̄ олокеси, татха̄рӯпа̄ каппаруккха̄ ут̣т̣хахим̣су. ‘‘па̄са̄дасса чатӯсу кан̣н̣есу чатассо нидхикумбхийо ут̣т̣хахантӯ’’ти чинтетва̄ олокеси, саббам̣ татхева ахоси. нидхикумбхӣсу пана ека̄ йоджаника̄ ахоси, ека̄ тига̄вутика̄, ека̄ ад̣д̣хайоджаника̄, ека̄ га̄вутаппама̄н̣а̄. бодхисаттасса ниббаттанидхикумбхӣнам̣ пана екамукхаппама̄н̣ам̣ ахоси, хет̣т̣ха̄ патхавӣпарийанта̄ва ахесум̣. джотикасса ниббаттанидхикумбхӣнам̣ мукхапарима̄н̣ам̣ на катхитам̣, сабба̄ мукхачхинната̄лапхалам̣ вийа парипун̣н̣а̄ва ут̣т̣хахим̣су. па̄са̄дасса чатӯсу кан̣н̣есу тарун̣ата̄лаккхандхаппама̄н̣а̄ чатассо суван̣н̣амайа̄ уччхуйат̣т̣хийо ниббаттим̣су. та̄сам̣ ман̣имайа̄ни патта̄ни, сован̣н̣амайа̄ни кхандха̄ни ахесум̣. пуббакаммасса дассанаттхам̣ кирета̄ни, ниббаттим̣су.

саттасу два̄ракот̣т̣хакесу сатта йаккха̄ а̄раккхам̣ ган̣хим̣су. пат̣хаме два̄ракот̣т̣хаке йамакол̣ӣ на̄ма йаккхо аттано парива̄рена йаккхасахассена саддхим̣ а̄раккхам̣ ган̣хи, дутийе уппало на̄ма аттано парива̄райаккха̄нам̣ двӣхи сахассехи саддхим̣, татийе ваджиро на̄ма тӣхи сахассехи саддхим̣, чатуттхе ваджираба̄ху на̄ма чатӯхи сахассехи саддхим̣, пан̃чаме касакандо на̄ма пан̃чахи сахассехи саддхим̣, чхат̣т̣хе кат̣аттхо на̄ма чхахи сахассехи саддхим̣, саттаме диса̄мукхо на̄ма саттахи сахассехи саддхим̣ а̄раккхам̣ ган̣хи. евам̣ па̄са̄дасса анто ча бахи ча га̄л̣хараккха̄ ахоси. ‘‘джотикасса кира саттаратанамайо саттабхӯмикапа̄са̄до ут̣т̣хито, сатта па̄ка̄ра̄ саттадва̄ракот̣т̣хака̄ чатассо нидхикумбхийо ут̣т̣хита̄’’ти сутва̄ бимбиса̄ро ра̄джа̄ сет̣т̣хиччхаттам̣ пахин̣и. со джотикасет̣т̣хи на̄ма ахоси.

тена пана саддхим̣ катапун̃н̃акамма̄ иттхӣ уттаракурӯсу ниббатти. атха нам̣ девата̄ тато а̄нетва̄ сиригаббхе нисӣда̄песум̣. са̄ а̄гаччхама̄на̄ екам̣ тан̣д̣улана̄л̣им̣ тайо ча джотипа̄са̄н̣е ган̣хи. тесам̣ йа̄ваджӣвам̣ та̄йева тан̣д̣улана̄л̣ийа̄ бхаттам̣ ахоси. саче кира те сакат̣асатампи тан̣д̣ула̄нам̣ пӯретука̄ма̄ хонти, са̄ тан̣д̣улана̄л̣и на̄л̣ийева хутва̄ тит̣т̣хати. бхаттапачанака̄ле тан̣д̣уле уккхалийам̣ паккхипитва̄ тесам̣ па̄са̄н̣а̄нам̣ упари т̣хапети, па̄са̄н̣а̄ та̄вадева паджджалитва̄ бхатте паккаматте нибба̄йанти. тенева сан̃н̃а̄н̣ена бхаттасса паккабха̄вам̣ джа̄нанти. сӯпеййа̄дипачанака̄лепи есева найо. евам̣ тесам̣ джотипа̄са̄н̣ехи а̄ха̄ро паччати. ман̣иа̄локена ча васанти, аггисса ва̄ дӣпасса ва̄ обха̄сам̣ нева джа̄ним̣су. ‘‘джотикасса кира еварӯпа̄ сампаттӣ’’ти сакаладжамбудӣпе па̄кат̣о ахоси. маха̄джано йа̄на̄дӣни йоджетва̄ дассанаттха̄йа а̄гаччхати. джотикасет̣т̣хи а̄гата̄гата̄нам̣ уттаракурутан̣д̣ула̄нам̣ бхаттам̣ пача̄петва̄ да̄песи. ‘‘каппаруккхехи ваттха̄ни ган̣ханту, а̄бхаран̣а̄ни ган̣хантӯ’’ти а̄н̣а̄песи. ‘‘га̄вутиканидхикумбхийа̄ мукхам̣ вивара̄петва̄ йа̄панаматтам̣ дханам̣ ган̣хантӯ’’ти а̄н̣а̄песи. сакаладжамбудӣпава̄сикесу дханам̣ гахетва̄ гаччхантесу нидхикумбхийа̄ ан̇гулиматтампи ӯнам̣ на̄хоси. гандхакут̣ипаривен̣е ва̄лукам̣ катва̄ окин̣н̣аратана̄нам̣ кирасса есо ниссандо.

евам̣ маха̄джане ваттха̄бхаран̣а̄ни чева дханан̃ча йадиччхакам̣ а̄да̄йа гаччханте бимбиса̄ро тасса па̄са̄дам̣ дат̣т̣хука̄мопи маха̄джане а̄гаччханте ока̄сам̣ на̄латтха. апарабха̄ге йадиччхакам̣ а̄да̄йа гататта̄ мануссесу мандӣбхӯтесу ра̄джа̄ джотикасса питарам̣ а̄ха – ‘‘тава путтасса па̄са̄дам̣ дат̣т̣хука̄мамха̄’’ти. со ‘‘са̄дху, дева̄’’ти ватва̄ гантва̄ путтасса катхеси – ‘‘та̄та, ра̄джа̄ те па̄са̄дам̣ дат̣т̣хука̄мо’’ти. ‘‘са̄дху, та̄та, а̄гаччхатӯ’’ти. ра̄джа̄ махантена парива̄рена таттха агама̄си. пат̣хамадва̄ракот̣т̣хаке саммаджджитва̄ качаварачхад̣д̣ика̄ да̄сӣ ран̃н̃о хаттхам̣ ада̄си, ра̄джа̄ ‘‘сет̣т̣хиджа̄йа̄’’ти сан̃н̃а̄йа ладжджама̄но тасса̄ ба̄ха̄йа хаттхам̣ на т̣хапеси. евам̣ сесадва̄ракот̣т̣хакесупи да̄сийо ‘‘сет̣т̣хибхарийа̄йо’’ти ман̃н̃ама̄но та̄сам̣ ба̄ха̄йа хаттхам̣ на т̣хапеси. джотико а̄гантва̄ ра̄джа̄нам̣ паччуггантва̄ вандитва̄ паччхато хутва̄ ‘‘пурато йа̄тха, дева̄’’ти а̄ха. ран̃н̃о ман̣ипатхавӣ сатапорисапапа̄то вийа хутва̄ упат̣т̣хахи. со ‘‘имина̄ мама гахан̣аттха̄йа опа̄то кхан̣ито’’ти ман̃н̃ама̄но па̄дам̣ никкхипитум̣ на висахи. джотико ‘‘на̄йам̣, дева, опа̄то, мама паччхато а̄гаччхатха̄’’ти пурато ахоси. ра̄джа̄ тена аккантака̄ле бхӯмим̣ аккамитва̄ хет̣т̣химаталато пат̣т̣ха̄йа па̄са̄дам̣ олокенто вичари. тада̄ аджа̄тасаттукума̄ропи питу ан̇гулим̣ гахетва̄ вичаранто чинтеси – ‘‘ахо андхаба̄ло мама пита̄, гахапатике на̄ма саттаратанамайе па̄са̄де васанте еса ра̄джа̄ хутва̄ да̄румайе гехе васати, ахам̣ да̄ни ра̄джа̄ хутва̄ имасса имасмим̣ па̄са̄де васитум̣ на дасса̄мӣ’’ти.

ран̃н̃опи упариматала̄ни абхирухантассева па̄тара̄савела̄ джа̄та̄. со сет̣т̣хим̣ а̄мантетва̄, ‘‘маха̄сет̣т̣хи, идхева па̄тара̄сам̣ бхун̃джисса̄ма̄’’ти. джа̄на̄ми, дева, саджджито девасса̄ха̄роти. со сол̣асахи гандходакагхат̣ехи нхатва̄ ратанамайе сет̣т̣хисса нисӣданаман̣д̣апе пан̃н̃атте тассева нисӣданапаллан̇ке нисӣди. атхасса хаттхадхованӯдакам̣ датва̄ сатасахассаггханика̄йа суван̣н̣апа̄тийа̄ килиннапа̄йа̄сам̣ вад̣д̣хетва̄ пурато т̣хапайим̣су. ра̄джа̄ ‘‘бходжана’’нти сан̃н̃а̄йа бхун̃джитум̣ а̄рабхи. сет̣т̣хи ‘‘найидам̣, дева, бходжанам̣, килиннапа̄йа̄со есо’’ти ан̃н̃исса̄ суван̣н̣апа̄тийа̄ бходжанам̣ вад̣д̣хетва̄ пуримапа̄тийам̣ т̣хапайим̣су. тато ут̣т̣хитаутуна̄ кира там̣ бхун̃джитум̣ сукхам̣ хоти. ра̄джа̄ мадхурабходжанам̣ бхун̃джанто пама̄н̣ам̣ на ан̃н̃а̄си. атха нам̣ сет̣т̣хи вандитва̄ ан̃джалим̣ паггайха ‘‘алам̣, дева, еттакамева хоту, ито уттарим̣ джира̄петум̣ на сакка̄’’ти а̄ха. атха нам̣ ра̄джа̄ а̄ха – ‘‘ким̣, гахапати, гарукам̣ катва̄ катхеси аттано бхатта’’нти? дева, наттхетам̣, тумха̄кам̣ саббасса̄пи хи балака̄йасса идамева бхаттам̣ идам̣ супеййам̣. апи ча кхо ахам̣ айасасса бха̄йа̄мӣти. ким̣ ка̄ран̣а̄ти? саче девасса ка̄йа̄ласийаматтам̣ бхавеййа, ‘‘хиййо ран̃н̃а̄ сет̣т̣хисса гехе бхаттам̣ бхуттам̣, сет̣т̣хина̄ кин̃чи катам̣ бхависсатӣ’’ти вачанасса бха̄йа̄ми, дева̄ти. тена хи бхаттам̣ хара, удакам̣ а̄хара̄ти. ран̃н̃о бхаттакичча̄васа̄не саббо ра̄джапарива̄ро тадева бхаттам̣ парибхун̃джи.

ра̄джа̄ сукхакатха̄йа нисинно сет̣т̣хим̣ а̄мантетва̄, ‘‘ким̣ имасмим̣ гехе сет̣т̣хибхарийа̄ наттхӣ’’ти а̄ха? ‘‘а̄ма аттхи, дева̄’’ти. ‘‘кахам̣ са̄’’ти? ‘‘сиригаббхе нисинна̄, девасса а̄гатабха̄вам̣ на джа̄на̄тӣ’’ти. кин̃ча̄пи хи па̄това ра̄джа̄ сапарива̄ро а̄гато, са̄ панасса а̄гатабха̄вам̣ на джа̄на̄тева. тато сет̣т̣хи ‘‘ра̄джа̄ ме бхарийам̣ дат̣т̣хука̄мо’’ти тасса̄ сантикам̣ гантва̄ ‘‘ра̄джа̄ а̄гато, ким̣ тава ра̄джа̄нам̣ дат̣т̣хум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти а̄ха. са̄ нипаннака̄ва ‘‘ко еса, са̄ми, ра̄джа̄ на̄ма̄’’ти ватва̄ ‘‘ра̄джа̄ на̄ма амха̄кам̣ иссаро’’ти вутте анаттаманатам̣ паведентӣ ‘‘дуккат̣а̄ни вата но пун̃н̃акамма̄ни, йесам̣ но иссаропи аттхи. ассаддха̄йа на̄ма пун̃н̃акамма̄ни катва̄ майам̣ сампаттим̣ па̄пун̣итва̄ ан̃н̃асса иссарийат̣т̣ха̄не ниббаттамха̄. аддха̄ амхехи асаддахитва̄ да̄нам̣ диннам̣ бхависсати, тассетам̣ пхала’’нти ватва̄ ‘‘ким̣ да̄ни кароми, са̄мӣ’’ти а̄ха. та̄лаван̣т̣ам̣ а̄да̄йа а̄гантва̄ ра̄джа̄нам̣ бӣджа̄хӣти. тасса̄ та̄лаван̣т̣ам̣ а̄да̄йа а̄гантва̄ ра̄джа̄нам̣ бӣджентийа̄ ран̃н̃о вет̣ханасса гандхава̄то аккхӣни пахари, атхасса̄ аккхӣхи ассудха̄ра̄ паваттим̣су. там̣ дисва̄ ра̄джа̄ сет̣т̣хим̣ а̄ха – ‘‘маха̄сет̣т̣хи, ма̄туга̄мо на̄ма аппабуддхико, ‘ра̄джа̄ ме са̄микасса сампаттим̣ ган̣хеййа̄’ти бхайена родати ман̃н̃е, асса̄сехи нам̣ ‘на ме тава сампаттийа̄ аттхо’’’ти. на еса̄, дева, родатӣти. атха ким̣ етанти? тумха̄кам̣ вет̣ханагандхенасса̄ ассӯни паваттим̣су. айан̃хи дӣпобха̄сам̣ ва̄ аггиобха̄сам̣ ва̄ адисва̄ ман̣иа̄локенева бхун̃джати ча нисӣдати ча нипаджджати ча, дево пана дӣпа̄локена нисинно бхависсатӣти? а̄ма, сет̣т̣хӣти. тена хи, дева, аджджа пат̣т̣ха̄йа ман̣иа̄локена нисӣдатха̄ти махантам̣ типусаматтам̣ анаггхам̣ ман̣иратанам̣ ада̄си. ра̄джа̄ гехам̣ олокетва̄ ‘‘махатӣ вата джотикасса сампаттӣ’’ти ватва̄ агама̄си. айам̣ та̄ва джотикасса уппатти.

ида̄ни джат̣иласса уппатти ведитабба̄ – ба̄ра̄н̣асийан̃хи ека̄ сет̣т̣хидхӣта̄ абхирӯпа̄ ахоси, там̣ паннарасасол̣асавассуддесикака̄ле раккхан̣аттха̄йа екам̣ да̄сим̣ датва̄ саттабхӯмикасса па̄са̄дасса упариматале сиригаббхе ва̄сайим̣су. там̣ екадивасам̣ ва̄тапа̄нам̣ виваритва̄ бахи олокайама̄нам̣ а̄ка̄сена гаччханто еко виджджа̄дхаро дисва̄ уппаннасинехо ва̄тапа̄нена пависитва̄ та̄йа саддхим̣ сантхавамака̄си. са̄ тена саддхим̣ сам̣ва̄саманва̄йа на чирассева габбхам̣ пат̣илабхи. атха нам̣ са̄ да̄сӣ дисва̄, ‘‘амма, ким̣ ида’’нти ватва̄ ‘‘хоту ма̄ кассачи а̄чиккхӣ’’ти та̄йа вутта̄ бхайена тун̣хӣ ахоси. са̄пи дасама̄саччайена путтам̣ виджа̄йитва̄ навабха̄джанам̣ а̄хара̄петва̄ таттха там̣ да̄ракам̣ нипаджджа̄петва̄ там̣ бха̄джанам̣ пидахитва̄ упари пуппхада̄ма̄ни т̣хапетва̄ ‘‘имам̣ сӣсена уккхипитва̄ ган̇га̄йа виссаджджехи, ‘ким̣ ида’нти ча пут̣т̣ха̄ ‘аййа̄йа ме баликамма’нти вадеййа̄сӣ’’ти да̄сим̣ а̄н̣а̄песи. са̄ татха̄ ака̄си.

хет̣т̣ха̄ган̇га̄йампи две иттхийо нха̄йама̄на̄ там̣ бха̄джанам̣ удакена̄харийама̄нам̣ дисва̄ ека̄ ‘‘майхетам̣ бха̄джана’’нти а̄ха. ека̄ ‘‘йам̣ етасса анто, там̣ майха’’нти ватва̄ бха̄джане сампатте там̣ а̄да̄йа тхале т̣хапетва̄ виваритва̄ да̄ракам̣ дисва̄ ека̄ ‘‘мама бха̄джананти вуттата̄йа да̄рако мамева хотӣ’’ти а̄ха. ека̄ ‘‘йам̣ бха̄джанасса анто, там̣ мамева хотӯти вуттата̄йа мама да̄рако’’ти а̄ха. та̄ вивадама̄на̄ виниччхайат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ таматтхам̣ а̄рочетва̄ амаччесу виниччхитум̣ асакконтесу ран̃н̃о сантикам̣ агамам̣су. ра̄джа̄ та̄сам̣ вачанам̣ сутва̄ ‘‘твам̣ да̄ракам̣ ган̣ха, твам̣ бха̄джанам̣ ган̣ха̄’’ти а̄ха. йа̄йа пана да̄рако ладдхо, са̄ маха̄качча̄наттхерасса упат̣т̣ха̄йика̄ ахоси. тасма̄ са̄ да̄ракам̣ ‘‘имам̣ тхерасса сантике пабба̄джесса̄мӣ’’ти посеси. тасса джа̄тадивасе габбхамаласса дховитва̄ анапанӣтата̄йа кеса̄ джат̣ита̄ хутва̄ ат̣т̣хам̣су, тенасса джат̣илотвева на̄мам̣ карим̣су. тасса падаса̄ вичаран̣ака̄ле тхеро там̣ гехам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. упа̄сика̄ тхерам̣ нисӣда̄петва̄ а̄ха̄рамада̄си. тхеро да̄ракам̣ дисва̄ ‘‘ким̣ упа̄сике да̄рако ладдхо’’ти пуччхи. ‘‘а̄ма, бханте, има̄хам̣ да̄ракам̣ тумха̄кам̣ сантике пабба̄джесса̄мӣти посесим̣, пабба̄джетха на’’нти ада̄си. тхеро ‘‘са̄дхӯ’’ти а̄да̄йа там̣ гаччханто ‘‘аттхи ну кхо имасса гихисампаттим̣ анубхавитум̣ пун̃н̃акамма’’нти олокенто ‘‘маха̄пун̃н̃о сатто маха̄сампаттим̣ анубхависсати, дахаро еса та̄ва, н̃а̄н̣амписса парипа̄кам̣ на гаччхатӣ’’ти чинтетва̄ там̣ а̄да̄йа таккасила̄йам̣ екасса упат̣т̣ха̄касса гехам̣ агама̄си.

со тхерам̣ вандитва̄ т̣хито там̣ да̄ракам̣ дисва̄ ‘‘да̄рако во, бханте, ладдхо’’ти пуччхи. а̄ма, упа̄сака, паббаджиссати, дахаро та̄ва, тавева сантике хотӯти. со ‘‘са̄дху, бханте’’ти там̣ путтат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ пат̣иджагги. тасса пана гехе два̄даса васса̄ни бхан̣д̣акам̣ уссаннам̣ хоти. со га̄мантарам̣ гаччханто саббампи там̣ бхан̣д̣ам̣ а̄пан̣ам̣ харитва̄ да̄ракам̣ а̄пан̣е нисӣда̄петва̄ тасса тасса бхан̣д̣акасса мӯлам̣ а̄чиккхитва̄ ‘‘идан̃ча идан̃ча еттакам̣ на̄ма дханам̣ гахетва̄ дадеййа̄сӣ’’ти ватва̄ пакка̄ми. там̣дивасам̣ нагарапаригга̄хика̄ девата̄ антамасо маричаджӣракаматтена̄пи аттхике тассева а̄пан̣а̄бхимукхе карим̣су. со два̄даса васса̄ни уссаннам̣ бхан̣д̣акам̣ екадивасенева виккин̣и. кут̣умбико а̄гантва̄ а̄пан̣е кин̃чи адисва̄ ‘‘саббам̣ те, та̄та, бхан̣д̣акам̣ на̄сита’’нти а̄ха. на на̄семи, саббам̣ тумхехи вуттанайенева виккин̣им̣, идам̣ асукасса мӯлам̣, идам̣ асукасса̄ти. кут̣умбико пасӣдитва̄ ‘‘анаггхо пурисо, йаттха каттхачи джӣвитум̣ саматтхо’’ти аттано гехе вайаппаттам̣ дхӣтарам̣ тасса датва̄ ‘‘гехамасса каротха̄’’ти пурисе а̄н̣а̄петва̄ нит̣т̣хите гехе ‘‘гаччхатха, тумхе аттано гехе васатха̄’’ти а̄ха.

атхасса гехапависанака̄ле екена па̄дена умма̄ре аккантаматте гехасса паччхимабха̄ге бхӯмим̣ бхиндитва̄ асӣтихаттхо суван̣н̣апаббато ут̣т̣хахи. ра̄джа̄ ‘‘джат̣илакума̄расса кира гехе бхӯмим̣ бхиндитва̄ суван̣н̣апаббато ут̣т̣хито’’ти сутва̄ва тасса сет̣т̣хиччхаттам̣ песеси. со джат̣иласет̣т̣хи на̄ма ахоси. тасса тайо путта̄ ахесум̣. со тесам̣ вайаппаттака̄ле паббаджджа̄йа читтам̣ уппа̄детва̄ ‘‘саче амхехи сама̄набхогам̣ сет̣т̣хикулам̣ бхависсати, паббаджитум̣ дассанти. но че, на дассанти. аттхи ну кхо джамбудӣпе амхехи сама̄набхогам̣ кула’’нти вӣмам̣санаттха̄йа суван̣н̣амайам̣ ит̣т̣хакам̣ суван̣н̣амайам̣ патодалат̣т̣хим̣ суван̣н̣амайам̣ па̄дукан̃ча ка̄ра̄петва̄ пуриса̄нам̣ хаттхе датва̄ ‘‘гаччхатха, има̄ни а̄да̄йа кин̃чидева олокайама̄на̄ вийа джамбудӣпатале вичаритва̄ амхехи сама̄набхогасса сет̣т̣хикуласса аттхибха̄вам̣ ва̄ наттхибха̄вам̣ ва̄ н̃атва̄ а̄гаччхатха̄’’ти пахин̣и.

те ча̄рикам̣ чаранта̄ бхаддийанагарам̣ па̄пун̣им̣су. атха не мен̣д̣акасет̣т̣хи дисва̄, ‘‘та̄та̄, ким̣ каронта̄ вичаратха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘екам̣ олокента̄ вичара̄ма̄’’ти вутте ‘‘имесам̣ има̄ни гахетва̄ кин̃чидева олокетум̣ вичаран̣акиччам̣ наттхи, рат̣т̣хам̣ паригган̣хама̄на̄ вичарантӣ’’ти н̃атва̄, ‘‘та̄та̄, амха̄кам̣ паччхимагехам̣ пависитва̄ олокетха̄’’ти а̄ха. те таттха ат̣т̣хакарӣсаматте т̣ха̄не хаттхиассаусабхаппама̄н̣е пит̣т̣хийа̄ пит̣т̣хим̣ а̄хачча патхавим̣ бхиндитва̄ ут̣т̣хите хет̣т̣ха̄ вуттаппака̄ре суван̣н̣амен̣д̣аке дисва̄ тесам̣ антарантара̄ вичаритва̄ никкхамим̣су. атха не сет̣т̣хи, ‘‘та̄та̄, йам̣ олокента̄ вичаратха, дит̣т̣хо во со’’ти пуччхитва̄ ‘‘пасса̄ма, са̄мӣ’’ти вутте ‘‘тена хи гаччхатха̄’’ти уййоджеси. те татова гантва̄ аттано сет̣т̣хина̄ ‘‘ким̣, та̄та̄, дит̣т̣хам̣ во амха̄кам̣ сама̄набхогам̣ сет̣т̣хикула’’нти вутте, ‘‘са̄ми, тумха̄кам̣ ким̣ аттхи, бхаддийанагаре мен̣д̣акасет̣т̣хино еварӯпо на̄ма вибхаво’’ти саббам̣ там̣ паваттим̣ а̄чиккхим̣су. там̣ сутва̄ сет̣т̣хи аттамано хутва̄ ‘‘екам̣ та̄ва сет̣т̣хикулам̣ ладдхам̣, апарампи ну кхо аттхӣ’’ти сатасахассаггханикам̣ камбалам̣ датва̄ ‘‘гаччхатха, та̄та̄, ан̃н̃ампи. сет̣т̣хикулам̣ вичинатха̄’’ти пахин̣и.

те ра̄джагахам̣ гантва̄ джотикасет̣т̣хисса гехато авидӯре да̄рура̄сим̣ катва̄ аггим̣ датва̄ ат̣т̣хам̣су. ‘‘ким̣ ида’’нти пут̣т̣хака̄ле ча ‘‘екам̣ но махаггхакамбалам̣ виккин̣анта̄нам̣ кайико наттхи, гахетва̄ вичаранта̄пи чора̄нам̣ бха̄йа̄ма, тена там̣ джха̄петва̄ гамисса̄ма̄’’ти вадим̣су. атха не джотикасет̣т̣хи дисва̄ ‘‘име ким̣ каронтӣ’’ти пуччхитва̄ таматтхам̣ сутва̄ паккоса̄петва̄ ‘‘ким̣ аггханако камбало’’ти пуччхи. ‘‘сатасахассаггханако’’ти вутте сатасахассам̣ да̄петва̄ ‘‘два̄ракот̣т̣хакам̣ саммаджджитва̄ качаварачхад̣д̣ика̄йа да̄сийа̄ детха̄’’ти тесам̣йева хаттхе пахин̣и. са̄ камбалам̣ гахетва̄ родама̄на̄ са̄микасса сантикам̣ а̄гантва̄ ‘‘ким̣ мам̣, са̄ми, апара̄дхе сати пахаритум̣ на ват̣т̣ати, касма̄ ме еварӯпам̣ тхӯлакамбалам̣ пахин̣иттха, катха̄хам̣ имам̣ нива̄сесса̄ми ва̄ па̄руписса̄ми ва̄’’ти. на̄хам̣ тава етадаттха̄йа пахин̣им̣, етам̣ пана паливет̣хетва̄ тава сайанапа̄дамӯле т̣хапетва̄ нипаджджанака̄ле гандходакена дхота̄нам̣ па̄да̄нам̣ пун̃чханаттха̄йа те пахин̣им̣, ким̣ етампи ка̄тум̣ на саккосӣти. са̄ ‘‘етам̣ пана ка̄тум̣ саккхисса̄мӣ’’ти гахетва̄ агама̄си. те ча пуриса̄ там̣ ка̄ран̣ам̣ дисва̄ аттано сет̣т̣хисса сантикам̣ гантва̄ ‘‘ким̣, та̄та̄, дит̣т̣хам̣ во сет̣т̣хикула’’нти вутте, ‘‘са̄ми, ким̣ тумха̄кам̣ аттхи, ра̄джагаханагаре джотикасет̣т̣хисса еварӯпа̄ на̄ма сампаттӣ’’ти саббам̣ гехасампаттим̣ а̄рочетва̄ там̣ паваттим̣ а̄чиккхим̣су. сет̣т̣хи тесам̣ вачанам̣ сутва̄ тут̣т̣хама̄насо ‘‘ида̄ни паббаджитум̣ лабхисса̄мӣ’’ти ран̃н̃о сантикам̣ гантва̄ ‘‘паббаджитука̄момхи, дева̄’’ти а̄ха. са̄дху, маха̄сет̣т̣хи, паббаджа̄хӣти. со гехам̣ гантва̄ путте паккоса̄петва̄ суван̣н̣адан̣д̣ам̣ ваджиракудда̄лам̣ джет̣т̣хапуттасса хаттхе т̣хапетва̄, ‘‘та̄та, паччхимагехе суван̣н̣апаббатато суван̣н̣апин̣д̣ам̣ уддхара̄хӣ’’ти а̄ха. со кудда̄лам̣ а̄да̄йа гантва̄ суван̣н̣апаббатам̣ пахари, пит̣т̣хипа̄са̄н̣е пахат̣ака̄ло вийа ахоси. тасса хаттхато кудда̄лам̣ гахетва̄ маджджхимапуттасса хаттхе датва̄ пахин̣и, тассапи суван̣н̣апаббатам̣ пахарантасса пит̣т̣хипа̄са̄н̣е пахат̣ака̄ло вийа ахоси. атха нам̣ канит̣т̣хапуттасса хаттхе датва̄ пахин̣и, тасса там̣ гахетва̄ пахарантасса кот̣т̣етва̄ ра̄сиката̄йа маттика̄йа пахат̣ака̄ло вийа ахоси. атха нам̣ сет̣т̣хи ‘‘ехи, та̄та, алам̣ еттакена̄’’ти ватва̄ итаре две джет̣т̣хабха̄тике паккоса̄петва̄ ‘‘айам̣ суван̣н̣апаббато на тумха̄кам̣ ниббатто, майхан̃ча канит̣т̣хасса ча ниббатто, имина̄ саддхим̣ екато хутва̄ парибхун̃джатха̄’’ти а̄ха. касма̄ пана со тесамева ниббаттати, касма̄ ча джат̣ило джа̄така̄ле удаке па̄титоти? аттано катакамменева.

кассапасамма̄самбуддхасса хи четийе карийама̄не еко кхӣн̣а̄саво четийат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ олокетва̄, ‘‘та̄та̄, касма̄ четийасса уттарена мукхам̣ на ут̣т̣хахатӣ’’ти пуччхи. ‘‘суван̣н̣ам̣ наппахотӣ’’ти а̄хам̣су. ахам̣ антога̄мам̣ пависитва̄ сама̄дапесса̄ми, тумхе а̄дарена каммам̣ каротха̄ти. со евам̣ ватва̄ нагарам̣ пависитва̄, ‘‘амма̄, та̄та̄, тумха̄кам̣ четийасса екасмим̣ мукхе суван̣н̣ам̣ наппахоти, суван̣н̣ам̣ джа̄на̄тха̄’’ти маха̄джанам̣ сама̄дапенто суван̣н̣ака̄ракулам̣ агама̄си. суван̣н̣ака̄ропи тан̇кхан̣ейева бхарийа̄йа саддхим̣ калахам̣ каронто нисинно хоти. атха нам̣ тхеро ‘‘четийе тумхехи гахитамукхасса суван̣н̣ам̣ наппахоти, там̣ джа̄нитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти а̄ха. со бхарийа̄йа копена ‘‘тава саттха̄рам̣ удаке кхипитва̄ гаччха̄’’ти а̄ха. атха нам̣ са̄ ‘‘атиса̄хасикакаммам̣ те катам̣, мама куддхена те ахамева аккоситабба̄ ва̄ пахаритабба̄ ва̄, касма̄ атӣта̄на̄гатапаччуппаннесу буддхесу верамака̄сӣ’’ти а̄ха. суван̣н̣ака̄ро та̄вадева сам̣вегаппатто хутва̄ ‘‘кхаматха ме, бханте’’ти ватва̄ тхерасса па̄дамӯле нипаджджи. та̄та, ахам̣ тайа̄ на кин̃чи вутто, саттха̄рам̣ кхама̄пехӣти. кинти катва̄ кхама̄пеми, бхантети. суван̣н̣апуппха̄нам̣ тайо кумбхе катва̄ антодха̄тунидха̄не паккхипитва̄ аллаваттхо аллакесо хутва̄ кхама̄пехи, та̄та̄ти.

со ‘‘са̄дху, бханте’’ти ватва̄ суван̣н̣апуппха̄ни каронто тӣсу путтесу джет̣т̣хапуттам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘ехи, та̄та, ахам̣ саттха̄рам̣ веравачанена авачам̣, тасма̄ има̄ни пуппха̄ни катва̄ дха̄тунидха̄не паккхипитва̄ кхама̄песса̄ми, твампи кхо ме саха̄йо хохӣ’’ти а̄ха. со ‘‘на твам̣ майа̄ веравачанам̣ вада̄пито, твам̣йева карохӣ’’ти ка̄тум̣ на иччхи. маджджхимапуттам̣ паккоситва̄ татхева̄ха, сопи татхева ватва̄ ка̄тум̣ на иччхи. канит̣т̣хам̣ паккоситва̄ татхева̄ха, со ‘‘питу уппаннакиччам̣ на̄ма путтасса бха̄ро’’ти ватва̄ питусаха̄йо хутва̄ пуппха̄ни ака̄си. суван̣н̣ака̄ро видаттхиппама̄н̣а̄нам̣ пуппха̄нам̣ тайо кумбхе нит̣т̣ха̄петва̄ дха̄тунидха̄не паккхипитва̄ аллаваттхо аллакесо саттха̄рам̣ кхама̄песи. ити со саттаккхаттум̣ джа̄така̄ле удаке па̄танам̣ лабхи. айам̣ панасса кот̣ийам̣ т̣хито аттабха̄во. идха̄пи тассева ниссандена удаке па̄тито. йе панасса две джет̣т̣хабха̄тика̄ путта̄ суван̣н̣апуппха̄нам̣ каран̣ака̄ле саха̄йа̄ бхавитум̣ на иччхим̣су, тесам̣ тена ка̄ран̣ена суван̣н̣апаббато на ниббатти, джат̣иласса чева канит̣т̣хапуттасса ча екато катабха̄вена ниббатти. ити со путте ануса̄ситва̄ саттху сантике паббаджитва̄ катипа̄хенева арахаттам̣ па̄пун̣и. саттха̄ апарена самайена пан̃чахи бхиккхусатехи саддхим̣ пин̣д̣а̄йа чаранто тасса путта̄нам̣ гехадва̄рам̣ агама̄си, те буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса ад̣д̣хама̄сам̣ бхиккха̄да̄нам̣ адам̣су.

бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘аджджа̄пи те, а̄вусо джат̣ила, асӣтихаттхе суван̣н̣апаббате ча путтесу ча тан̣ха̄ аттхӣ’’ти. ‘‘на ме, а̄вусо, етесу тан̣ха̄ ва̄ ма̄но ва̄ аттхӣ’’ти. те ‘‘айам̣ джат̣илаттхеро абхӯтам̣ ватва̄ ан̃н̃ам̣ бйа̄каротӣ’’ти вадим̣су. саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘на, бхиккхаве, мама путтасса тесу тан̣ха̄ ва̄ ма̄но ва̄ аттхӣ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

416.

‘‘йодха тан̣хам̣ пахантва̄на, ана̄га̄ро париббадже;

тан̣ха̄бхавапариккхӣн̣ам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

тассаттхо – йо идха локе чхадва̄рикам̣ тан̣хам̣ ва̄ ма̄нам̣ ва̄ джахитва̄ гхара̄ва̄сена анаттхико ана̄га̄ро хутва̄ париббаджати, тан̣ха̄йа чева бхавасса ча париккхӣн̣атта̄ тан̣ха̄бхавапариккхӣн̣ам̣ тамахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

джат̣илаттхераваттху теттим̣сатимам̣.

34. джотикаттхераваттху

йодха тан̣ханти пуна имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто джотикаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

аджа̄тасаттукума̄ро хи девадаттена саддхим̣ екато хутва̄ питарам̣ гха̄тетва̄ радждже патит̣т̣хито ‘‘джотикасет̣т̣хисса маха̄па̄са̄дам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти йуддхасаджджо никкхамитва̄ ман̣ипа̄ка̄ре сапарива̄расса аттано чха̄йам̣ дисва̄ ‘‘гахапатико йуддхасаджджо хутва̄ балам̣ а̄да̄йа никкханто’’ти саллаккхетва̄ упагантум̣ на висахи. сет̣т̣хипи там̣ дивасам̣ упосатхико хутва̄ па̄това бхуттапа̄тара̄со виха̄рам̣ гантва̄ саттху сантике дхаммам̣ сун̣анто нисинно хоти. пат̣хаме два̄ракот̣т̣хаке а̄раккхам̣ гахетва̄ т̣хито пана йамакол̣и на̄ма йаккхо там̣ дисва̄ ‘‘кахам̣ гаччхасӣ’’ти сапарива̄рам̣ виддхам̣сетва̄ диса̄видиса̄су анубандхи. ра̄джа̄ виха̄рамева агама̄си.

атха нам̣ сет̣т̣хи дисва̄ва ‘‘ким̣, дева̄’’ти ватва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ ат̣т̣ха̄си. гахапати, ким̣ твам̣ тава пурисе ‘‘майа̄ саддхим̣ йуджджхатха̄’’ти а̄н̣а̄петва̄ идха̄гамма дхаммам̣ сун̣анто вийа нисинноти. ким̣ пана дево мама гехам̣ ган̣хитум̣ гатоти? а̄ма, гатомхӣти. мама аниччха̄йа мама гехам̣ ган̣хитум̣ ра̄джасахассампи на саккоти, дева̄ти. со ‘‘ким̣ пана твам̣ ра̄джа̄ бхависсасӣ’’ти куджджхи. на̄хам̣ ра̄джа̄, мама сантакам̣ пана дасикасуттампи мама аниччха̄йа ра̄джӯхи ва̄ чорехи ва̄ гахетум̣ на сакка̄ти. ким̣ пана̄хам̣ тава ручийа̄ ган̣хисса̄мӣти? тена хи, дева, има̄ ме дасасу ан̇гулӣсу вӣсати муддика̄, има̄хам̣ тумха̄кам̣ на деми. саче саккотха, ган̣хатха̄ти. со пана ра̄джа̄ бхӯмийам̣ уккут̣икам̣ нисӣдитва̄ уллан̇гханто ат̣т̣ха̄расахаттхам̣ т̣ха̄нам̣ абхирухати, т̣хатва̄ уллан̇гханто асӣтихаттхам̣ т̣ха̄нам̣ абхирухати. евам̣маха̄бало сама̄нопи ито чито ча париваттенто екам̣ муддикампи кад̣д̣хитум̣ на̄саккхи. атха нам̣ сет̣т̣хи ‘‘са̄т̣акам̣ паттхара, дева̄’’ти ватва̄ ан̇гулийо уджука̄ ака̄си, вӣсатипи муддика̄ никкхамим̣су. атха нам̣ сет̣т̣хи ‘‘евам̣, дева, мама сантакам̣ мама аниччха̄йа на сакка̄ ган̣хиту’’нти ватва̄ ран̃н̃о кирийа̄йа уппаннасам̣вего ‘‘паббаджитум̣ ме ануджа̄на, дева̄’’ти а̄ха. со ‘‘имасмим̣ паббаджите сукхам̣ па̄са̄дам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ екавачаненева ‘‘твам̣ паббаджа̄хӣ’’ти а̄ха. со саттху сантике паббаджитва̄ на чирассева арахаттам̣ патва̄ джотикаттхеро на̄ма ахоси. тасса арахаттам̣ паттаккхан̣ейева сабба̄пи са̄ сампатти антарадха̄йи, тамписса сатулака̄йим̣ на̄ма бхарийам̣ девата̄ уттаракурумева найим̣су.

атхекадивасам̣ бхиккхӯ там̣ а̄мантетва̄, ‘‘а̄вусо джотика, тасмим̣ пана те па̄са̄де ва̄ иттхийа̄ ва̄ тан̣ха̄ аттхӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘наттха̄вусо’’ти вутте саттху а̄рочесум̣ – ‘‘айам̣, бханте, абхӯтам̣ ватва̄ ан̃н̃ам̣ бйа̄каротӣ’’ти. саттха̄ ‘‘наттхева, бхиккхаве, мама путтасса тасмим̣ тан̣ха̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

416.

‘‘йодха тан̣хам̣ пахантва̄на, ана̄га̄ро париббадже;

тан̣ха̄бхавапариккхӣн̣ам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

имисса̄ га̄тха̄йаттхо хет̣т̣ха̄ джат̣илаттхераваттхумхи вуттанайенева ведитаббо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

джотикаттхераваттху чатутим̣сатимам̣.

35. нат̣апуттакаттхераваттху

хитва̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто екам̣ нат̣апуттакам̣ а̄раббха катхеси.

со кира екам̣ нат̣акӣл̣ам̣ кӣл̣айама̄но вичаранто саттху дхаммакатхам̣ сутва̄ паббаджитва̄ арахаттам̣ па̄пун̣и. тасмим̣ буддхаппамукхена бхиккхусан̇гхена саддхим̣ пин̣д̣а̄йа пависанте бхиккхӯ екам̣ нат̣апуттам̣ кӣл̣антам̣ дисва̄, ‘‘а̄вусо, еса тайа̄ кӣл̣итакӣл̣итам̣ кӣл̣ати, аттхи ну кхо те еттха синехо’’ти пуччхитва̄ ‘‘наттхӣ’’ти вутте ‘‘айам̣, бханте, абхӯтам̣ ватва̄ ан̃н̃ам̣ бйа̄каротӣ’’ти а̄хам̣су. саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄, ‘‘бхиккхаве, мама путто саббайоге атикканто’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

417.

‘‘хитва̄ ма̄нусакам̣ йогам̣, диббам̣ йогам̣ упаччага̄;

саббайогависам̣йуттам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха ма̄нусакам̣ йоганти ма̄нусакам̣ а̄йун̃чева пан̃ча ка̄магун̣е ча. диббайогепи есева найо. упаччага̄ти йо ма̄нусакам̣ йогам̣ хитва̄ диббам̣ йогам̣ атикканто, там̣ саббехи чатӯхипи йогехи висам̣йуттам̣ ахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

нат̣апуттакаттхераваттху пан̃чатим̣сатимам̣.

36. нат̣апуттакаттхераваттху

хитва̄ ратин̃ча̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто екам̣ нат̣апуттакам̣йева а̄раббха катхеси. ваттху пуримасадисамева. идха пана саттха̄, ‘‘бхиккхаве, мама путто ратин̃ча аратин̃ча паха̄йа т̣хито’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

418.

‘‘хитва̄ ратин̃ча аратин̃ча, сӣтибхӯтам̣ нирӯпадхим̣;

саббалока̄бхибхум̣ вӣрам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха ратинти пан̃чака̄магун̣аратим̣. аратинти аран̃н̃ава̄се уккан̣т̣хитаттам̣. сӣтибхӯтанти ниббутам̣. нирӯпадхинти нирупаккилесам̣. вӣранти там̣ еварӯпам̣ саббам̣ кхандхалокам̣ абхибхавитва̄ т̣хитам̣ вӣрийавантам̣ ахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

нат̣апуттакаттхераваттху чхаттим̣сатимам̣.

37. ван̇гӣсаттхераваттху

чутим̣ йо ведӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ван̇гӣсаттхерам̣ а̄раббха катхеси.

ра̄джагахе киреко бра̄хман̣о ван̇гӣсо на̄ма матаманусса̄нам̣ сӣсам̣ а̄кот̣етва̄ ‘‘идам̣ нирайе ниббаттасса сӣсам̣, идам̣ тираччха̄найонийам̣, идам̣ петтивисайе, идам̣ мануссалоке, идам̣ девалоке ниббаттасса сӣса’’нти джа̄на̄ти. бра̄хман̣а̄ ‘‘сакка̄ имам̣ нисса̄йа локам̣ кха̄диту’’нти чинтетва̄ там̣ две раттаваттха̄ни паридаха̄петва̄ а̄да̄йа джанападам̣ чаранта̄ мануссе ваданти ‘‘есо ван̇гӣсо на̄ма бра̄хман̣о матаманусса̄нам̣ сӣсам̣ а̄кот̣етва̄ ниббаттат̣т̣ха̄нам̣ джа̄на̄ти, аттано н̃а̄така̄нам̣ ниббаттат̣т̣ха̄нам̣ пуччхатха̄’’ти. манусса̄ йатха̄балам̣ дасапи каха̄пан̣е вӣсатипи сатампи датва̄ н̃а̄така̄нам̣ ниббаттат̣т̣ха̄нам̣ пуччханти. те анупуббена са̄ваттхим̣ патва̄ джетаванасса авидӯре нива̄сам̣ ган̣хим̣су. те бхуттапа̄тара̄са̄ маха̄джанам̣ гандхама̄ла̄дихаттхам̣ дхаммассавана̄йа гаччхантам̣ дисва̄ ‘‘кахам̣ гаччхатха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘виха̄рам̣ дхаммассавана̄йа̄’’ти вутте ‘‘таттха гантва̄ ким̣ кариссатха, амха̄кам̣ ван̇гӣсабра̄хман̣ена садисо на̄ма наттхи, матаманусса̄нам̣ сӣсам̣ а̄кот̣етва̄ ниббаттат̣т̣ха̄нам̣ джа̄на̄ти, н̃а̄така̄нам̣ ниббаттат̣т̣ха̄нам̣ пуччхатха̄’’ти а̄хам̣су. те ‘‘ван̇гӣсо ким̣ джа̄на̄ти, амха̄кам̣ саттха̄ра̄ садисо на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ итарехипи ‘‘ван̇гӣсасадисо наттхӣ’’ти вутте катхам̣ вад̣д̣хетва̄ ‘‘етха, да̄ни во ван̇гӣсасса ва̄ амха̄кам̣ ва̄ саттху джа̄нанабха̄вам̣ джа̄нисса̄ма̄’’ти те а̄да̄йа виха̄рам̣ агамам̣су. саттха̄ тесам̣ а̄гаманабха̄вам̣ н̃атва̄ нирайе тираччха̄найонийам̣ мануссалоке девалокети чатӯсу т̣ха̄несу ниббатта̄нам̣ чатта̄ри сӣса̄ни, кхӣн̣а̄савасӣсан̃ча̄ти пан̃ча сӣса̄ни а̄хара̄петва̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хапетва̄ а̄гатака̄ле ван̇гӣсам̣ пуччхи – ‘‘твам̣ кира сӣсам̣ а̄кот̣етва̄ матака̄нам̣ ниббаттат̣т̣ха̄нам̣ джа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘а̄ма, джа̄на̄мӣ’’ти. ‘‘идам̣ касса сӣса’’нти? со там̣ а̄кот̣етва̄ ‘‘нирайе ниббаттасса̄’’ти а̄ха. атхасса саттха̄ ‘‘са̄дху са̄дхӯ’’ти са̄дхука̄рам̣ датва̄ итара̄нипи тӣн̣и сӣса̄ни пуччхитва̄ тена авираджджхитва̄ вуттавуттаккхан̣е татхева тасса са̄дхука̄рам̣ датва̄ пан̃чамам̣ сӣсам̣ дассетва̄ ‘‘идам̣ касса сӣса’’нти пуччхи, со тампи а̄кот̣етва̄ ниббаттат̣т̣ха̄нам̣ на джа̄на̄ти.

атха нам̣ саттха̄ ‘‘ким̣, ван̇гӣса, на джа̄на̄сӣ’’ти ватва̄, ‘‘а̄ма, на джа̄на̄мӣ’’ти вутте ‘‘ахам̣ джа̄на̄мӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ ван̇гӣсо йа̄чи ‘‘детха ме имам̣ манта’’нти. на сакка̄ апаббаджитасса да̄тунти. со ‘‘имасмим̣ манте гахите сакаладжамбудӣпе ахам̣ джет̣т̣хако бхависса̄мӣ’’ти чинтетва̄ те бра̄хман̣е ‘‘тумхе таттхева катипа̄хам̣ васатха, ахам̣ паббаджисса̄мӣ’’ти уййоджетва̄ саттху сантике паббаджитва̄ ладдхӯпасампадо ван̇гӣсаттхеро на̄ма ахоси. атхасса саттха̄ дваттим̣са̄ка̄ракаммат̣т̣ха̄нам̣ датва̄ ‘‘мантасса парикаммам̣ саджджха̄йа̄хӣ’’ти а̄ха. со там̣ саджджха̄йанто антарантара̄ бра̄хман̣ехи ‘‘гахито те манто’’ти пуччхийама̄но ‘‘а̄гаметха та̄ва, ган̣ха̄мӣ’’ти ватва̄ катипа̄хенева арахаттам̣ патва̄ пуна бра̄хман̣ехи пут̣т̣хо ‘‘абхаббо да̄на̄хам̣, а̄вусо, ганту’’нти а̄ха. там̣ сутва̄ бхиккхӯ ‘‘айам̣, бханте, абхӯтена ан̃н̃ам̣ бйа̄каротӣ’’ти саттху а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘ма̄, бхиккхаве, евам̣ авачуттха, ида̄ни, бхиккхаве, мама путто чутипат̣исандхикусало джа̄то’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –

419.

‘‘чутим̣ йо веди сатта̄нам̣, упапаттин̃ча саббасо;

асаттам̣ сугатам̣ буддхам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣ам̣.

420.

‘‘йасса гатим̣ на джа̄нанти, дева̄ гандхаббама̄нуса̄;

кхӣн̣а̄савам̣ арахантам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха йо ведӣти йо сатта̄нам̣ сабба̄ка̄рена чутин̃ча пат̣исандхин̃ча па̄кат̣ам̣ катва̄ джа̄на̄ти, тамахам̣ алаггата̄йа асаттам̣, пат̣ипаттийа̄ сут̣т̣ху гататта̄ сугатам̣, чатуннам̣ сачча̄нам̣ буддхата̄йа буддхам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо. йасса̄ти йассете дева̄дайо гатим̣ на джа̄нанти, тамахам̣ а̄сава̄нам̣ кхӣн̣ата̄йа кхӣн̣а̄савам̣, килесехи а̄ракатта̄ арахантам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

ван̇гӣсаттхераваттху саттатим̣сатимам̣.

38. дхаммадиннаттхерӣваттху

йасса̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто дхаммадиннам̣ на̄ма бхиккхуним̣ а̄раббха катхеси.

екадивасан̃хи тасса̄ гихика̄ле са̄мико виса̄кхо упа̄сако саттху сантике дхаммам̣ сутва̄ ана̄га̄мипхалам̣ патва̄ чинтеси – ‘‘майа̄ саббам̣ са̄патеййам̣ дхаммадиннам̣ пат̣иччха̄петум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. со тато пуббе а̄гаччханто дхаммадиннам̣ ва̄тапа̄нена олокентим̣ дисва̄ ситам̣ кароти. там̣ дивасам̣ пана ва̄тапа̄нена т̣хитам̣ анолокентова агама̄си. са̄ ‘‘ким̣ ну кхо ида’’нти чинтетва̄ ‘‘хоту, бходжанака̄ле джа̄нисса̄мӣ’’ти бходжанавела̄йа бхаттам̣ упана̄меси. со ан̃н̃есу дивасесу ‘‘ехи, екато бхун̃джа̄ма̄’’ти вадати, там̣ дивасам̣ пана тун̣хӣбхӯтова бхун̃джи. са̄ ‘‘кеначидева ка̄ран̣ена купито бхависсатӣ’’ти чинтеси. атха нам̣ виса̄кхо сукханисиннавела̄йа там̣ паккоситва̄ ‘‘дхаммадинне имасмим̣ гехе саббам̣ са̄патеййам̣ пат̣иччха̄хӣ’’ти а̄ха. са̄ ‘‘куддха̄ на̄ма са̄патеййам̣ на пат̣иччха̄пенти, ким̣ ну кхо ета’’нти чинтетва̄ ‘‘тумхе пана, са̄мӣ’’ти а̄ха. ахам̣ ито пат̣т̣ха̄йа на кин̃чи вича̄ремӣти. тумхехи чхад̣д̣итам̣ кхел̣ам̣ ко пат̣иччхиссати, евам̣ санте мама паббаджджам̣ ануджа̄на̄тха̄ти. со ‘‘са̄дху, бхадде’’ти сампат̣иччхитва̄ махантена сакка̄рена там̣ бхиккхунӣупассайам̣ нетва̄ пабба̄джеси. са̄ ладдхӯпасампада̄ дхаммадиннаттхерӣ на̄ма ахоси.

са̄ павивекака̄мата̄йа бхиккхунӣхи саддхим̣ джанападам̣ гантва̄ таттха вихарантӣ на чирассева саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ патва̄ ‘‘ида̄ни мам̣ нисса̄йа н̃а̄тиджана̄ пун̃н̃а̄ни кариссантӣ’’ти пунадева ра̄джагахам̣ пачча̄ган̃чхи. упа̄сако тасса̄ а̄гатабха̄вам̣ сутва̄ ‘‘кена ну кхо ка̄ран̣ена а̄гата̄’’ти бхиккхунӣупассайам̣ гантва̄ тхерим̣ вандитва̄ екамантам̣ нисинно ‘‘уккан̣т̣хита̄ ну кхоси, аййети ваттум̣ аппатирӯпам̣, пан̃хамекам̣ нам̣ пуччхисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ сота̄паттимагге пан̃хам̣ пуччхи, са̄ там̣ виссаджджеси. упа̄сако тенева упа̄йена сесамаггесупи пан̃хам̣ пуччхитва̄ атиккамма пан̃хасса пут̣т̣хака̄ле та̄йа ‘‘аччайа̄си, а̄вусо, виса̄кха̄’’ти ватва̄ ‘‘а̄кан̇кхама̄но саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ имам̣ пан̃хам̣ пуччхеййа̄сӣ’’ти вутте тхерим̣ вандитва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ саттху сантикам̣ гантва̄ там̣ катха̄салла̄пам̣ саббам̣ бхагавато а̄рочеси. саттха̄ ‘‘сукатхитам̣ мама дхӣта̄йа дхаммадинна̄йа, ахампетам̣ пан̃хам̣ виссадждженто евамева виссаджджеййа’’нти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –

421.

‘‘йасса пуре ча паччха̄ ча, маджджхе ча наттхи кин̃чанам̣;

акин̃чанам̣ ана̄да̄нам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

таттха пурети атӣтесу кхандхесу. паччха̄ти ана̄гатесу кхандхесу. маджджхети паччуппаннесу кхандхесу. наттхи кин̃чананти йассетесу т̣ха̄несу тан̣ха̄га̄хасан̇кха̄там̣ кин̃чанам̣ наттхи, тамахам̣ ра̄гакин̃чана̄дӣхи акин̃чанам̣ кассачи гахан̣асса абха̄вена ана̄да̄нам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

дхаммадиннаттхерӣваттху ат̣т̣хатим̣сатимам̣.

39. ан̇гулима̄латтхераваттху

усабханти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̇гулима̄латтхерам̣ а̄раббха катхеси. ваттху ‘‘на ве кадарийа̄ девалокам̣ ваджантӣ’’ти (дха. па. 177) га̄тха̄ван̣н̣ана̄йа вуттамева. вуттан̃хи таттха –

бхиккхӯ ан̇гулима̄лам̣ пуччхим̣су – ‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо ан̇гулима̄ла, дут̣т̣хахаттхим̣ чхаттам̣ дха̄ретва̄ т̣хитам̣ дисва̄ бха̄йӣ’’ти? ‘‘на бха̄йим̣, а̄вусо’’ти. те саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ а̄хам̣су – ‘‘ан̇гулима̄ло, бханте, ан̃н̃ам̣ бйа̄каротӣ’’ти. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, мама путто ан̇гулима̄ло бха̄йати. кхӣн̣а̄саваусабха̄нан̃хи антаре джет̣т̣хакаусабха̄ мама путтасадиса̄ бхиккхӯ на бха̄йантӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –

422.

‘‘усабхам̣ паварам̣ вӣрам̣, махесим̣ виджита̄винам̣;

анеджам̣ нха̄такам̣ буддхам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

тассаттхо – аччхамбхитат̣т̣хена усабхасадисата̄йа усабхам̣ уттамат̣т̣хена паварам̣ вӣрийасампаттийа̄ вӣрам̣ маханта̄нам̣ сӣлаккхандха̄дӣнам̣ еситатта̄ махесим̣ тин̣н̣ам̣ ма̄ра̄нам̣ виджитатта̄ виджита̄винам̣ нха̄такилесата̄йа нха̄такам̣ чатусаччабуддхата̄йа буддхам̣ там̣ еварӯпам̣ ахам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти аттхо.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.

ан̇гулима̄латтхераваттху екӯначатта̄лӣсам̣.

40. девахитабра̄хман̣аваттху

пуббенива̄санти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто девахитабра̄хман̣асса пан̃хам̣ а̄раббха катхеси.

екасмин̃хи самайе бхагава̄ ва̄тарогена а̄ба̄дхико хутва̄ упава̄н̣аттхерам̣ ун̣ходакаттха̄йа девахитабра̄хман̣асса сантикам̣ пахин̣и. со гантва̄ саттху а̄ба̄дхикабха̄вам̣ а̄чиккхитва̄ ун̣ходакам̣ йа̄чи, там̣ сутва̄ бра̄хман̣о тут̣т̣хама̄насо хутва̄ ‘‘ла̄бха̄ вата ме, йам̣ мама сантикам̣ самма̄самбуддхо ун̣ходакассаттха̄йа са̄вакам̣ пахин̣ӣ’’ти ун̣ходакасса ка̄джам̣ пурисена га̄ха̄петва̄ пха̄н̣итасса ча пут̣ам̣ упава̄н̣аттхерасса па̄да̄си. тхеро там̣ га̄ха̄петва̄ виха̄рам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ ун̣ходакена нха̄петва̄ ун̣ходакена пха̄н̣итам̣ а̄лол̣етва̄ бхагавато па̄да̄си, тасса тан̇кхан̣ейева со а̄ба̄дхо пат̣ипассамбхи. бра̄хман̣о чинтеси – ‘‘касса ну кхо деййадхаммо динно махаппхало хоти, саттха̄рам̣ пуччхисса̄мӣ’’ти со саттху сантикам̣ гантва̄ таматтхам̣ пуччханто имам̣ га̄тхама̄ха –

‘‘каттха даджджа̄ деййадхаммам̣, каттха диннам̣ махаппхалам̣;

катхан̃хи йаджама̄насса, катхам̣ иджджхати даккхин̣а̄’’ти. (сам̣. ни. 1.199);

атхасса саттха̄ ‘‘еварӯпасса бра̄хман̣асса диннам̣ махаппхалам̣ хотӣ’’ти ватва̄ бра̄хман̣ам̣ пака̄сенто имам̣ га̄тхама̄ха –

423.

‘‘пуббенива̄сам̣ йо веди, сагга̄па̄йан̃ча пассати;

атхо джа̄тиккхайам̣ патто, абхин̃н̃а̄восито муни; (сам̣. ни. 1.199);

саббавоситавоса̄нам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти.

тассаттхо – йо пуббенива̄сам̣ па̄кат̣ам̣ катва̄ джа̄на̄ти, чхаббӣсатидевалокабхедам̣ сагган̃ча чатуббидхам̣ апа̄йан̃ча диббачаккхуна̄ пассати, атхо джа̄тиккхайасан̇кха̄там̣ арахаттам̣ патто, абхин̃н̃еййам̣ дхаммам̣ абхиджа̄нитва̄ парин̃н̃еййам̣ париджа̄нитва̄ паха̄таббам̣ паха̄йа саччхика̄таббам̣ саччхикатва̄ восико нит̣т̣ха̄нам̣ патто, вуситавоса̄нам̣ ва̄ патто, а̄саваккхайапан̃н̃а̄йа монабха̄вам̣ паттатта̄ муни, тамахам̣ саббесам̣ килеса̄нам̣ воса̄нам̣ арахаттамагган̃а̄н̣ам̣ брахмачарийава̄сам̣ вуттхабха̄вена саббавоситавоса̄нам̣ бра̄хман̣ам̣ вада̄мӣти.

десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣су. бра̄хман̣опи пасаннама̄насо саран̣есу патит̣т̣ха̄йа упа̄сакаттам̣ паведесӣти.

девахитабра̄хман̣аваттху чатта̄лӣсам̣.

бра̄хман̣аваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.

чхаббӣсатимо вагго.

нигаманакатха̄

етта̄вата̄ саббапат̣хаме йамакавагге чуддаса ваттхӯни, аппама̄давагге нава, читтавагге нава, пуппхавагге два̄даса, ба̄лавагге паннараса, пан̣д̣итавагге ека̄даса, арахантавагге даса, сахассавагге чуддаса, па̄павагге два̄даса, дан̣д̣авагге ека̄даса, джара̄вагге нава, аттавагге даса, локавагге ека̄даса, буддхавагге нава, сукхавагге ат̣т̣ха, пийавагге нава, кодхавагге ат̣т̣ха, малавагге два̄даса, дхаммат̣т̣хавагге даса, маггавагге два̄даса, пакин̣н̣акавагге нава, нирайавагге нава, на̄гавагге ат̣т̣ха, тан̣ха̄вагге два̄даса, бхиккхувагге два̄даса, бра̄хман̣авагге чатта̄лӣса̄ти пан̃ча̄дхика̄ни тӣн̣и ваттхусата̄ни пака̄сетва̄ на̄тисан̇кхепана̄тивиттха̄равасена упарачита̄ два̄саттатибха̄н̣ава̄рапама̄н̣а̄ дхаммападасса аттхаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄ти.

паттам̣ дхаммападам̣ йена, дхаммара̄дженануттарам̣;

га̄тха̄ дхаммападе тена, бха̄сита̄ йа̄ махесина̄.

сатевӣса̄ чатуссата̄, чатусаччавибха̄вина̄;

сататтайан̃хи ваттхӯнам̣, пан̃ча̄дхика̄ самут̣т̣хита̄.

виха̄ре адхира̄джена, ка̄ритамхи катан̃н̃уна̄;

па̄са̄де сирикӯт̣асса, ран̃н̃о вихарата̄ майа̄.

аттхабйан̃джанасампаннам̣, аттха̄йа ча хита̄йа ча;

локасса локана̄тхасса, саддхаммат̣т̣хитикамйата̄.

та̄сам̣ ат̣т̣хакатхам̣ етам̣, каронтена суниммалам̣;

два̄саттатипама̄н̣а̄йа, бха̄н̣ава̄рехи па̄л̣ийа̄.

йам̣ паттам̣ кусалам̣ тена, кусала̄ саббапа̄н̣инам̣;

саббе иджджханту сан̇каппа̄, лабханту мадхурам̣ пхаланти.

парамависуддхасаддха̄буддхивӣрийапат̣иман̣д̣итена сӣла̄ча̄раджджавамаддава̄дигун̣асамудайасамудитена сакасамайасамайантарагаханаджджхога̄хан̣асаматтхена пан̃н̃а̄веййаттийасаманна̄гатена типит̣акапарийаттиппабхеде са̄т̣т̣хакатхе саттхуса̄сане аппат̣ихатан̃а̄н̣аппабха̄вена маха̄веййа̄каран̣ена каран̣асампаттиджанитасукхавиниггатамадхурода̄равачанала̄ван̣н̣айуттена йуттамуттава̄дина̄ ва̄дӣварена маха̄кавина̄ пабхиннапат̣исамбхида̄парива̄ре чхал̣абхин̃н̃а̄пат̣исамбхида̄диппабхедагун̣апат̣иман̣д̣ите уттаримануссадхамме суппатит̣т̣хитабуддхӣнам̣ тхеравам̣саппадӣпа̄нам̣ тхера̄нам̣ маха̄виха̄рава̄сӣнам̣ вам̣са̄лан̇ка̄рабхӯтена випулависуддхабуддхина̄ буддхагхосоти гарӯхи гахитана̄мадхеййена тхерена ката̄йам̣ дхаммападат̣т̣хакатха̄

та̄ва тит̣т̣хату локасмим̣, локаниттхаран̣есинам̣;

дассентӣ кулапутта̄нам̣, найам̣ саддха̄дибуддхийа̄.

йа̄ва буддхоти на̄мампи, суддхачиттасса та̄дино;

локамхи локаджет̣т̣хасса, паваттати махесиноти.

ити тевӣса̄дхикачатусатага̄тха̄пан̃ча̄дхикатисатаваттхупат̣иман̣д̣ита̄

чхаббӣсативаггасаманна̄гата̄ дхаммападаван̣н̣ана̄ саматта̄.

дхаммапада-ат̣т̣хакатха̄ сабба̄ка̄рена нит̣т̣хита̄.