📜
намо тасса бхагавато арахато самма̄самбуддхасса
кхуддаканика̄йе
дхаммапада-ат̣т̣хакатха̄
(дутийо бха̄го)
9. па̄павагго
1. чӯл̣екаса̄т̣акабра̄хман̣аваттху
абхиттхаретха ¶ ¶ ¶ калйа̄н̣ети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чӯл̣екаса̄т̣акабра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси.
випассидасабаласса ка̄ласмин̃хи маха̄екаса̄т̣акабра̄хман̣о на̄ма ахоси, айам̣ пана етарахи са̄ваттхийам̣ чӯл̣екаса̄т̣ако на̄ма. тасса хи еко нива̄санаса̄т̣ако ахоси, бра̄хман̣ийа̄пи еко. убхиннампи екамева па̄рупанам̣, бахи гаманака̄ле бра̄хман̣о ва̄ бра̄хман̣ӣ ва̄ там̣ па̄рупати. атхекадивасам̣ ¶ виха̄ре дхаммассаване гхосите бра̄хман̣о а̄ха – ‘‘бхоти дхаммассаванам̣ гхоситам̣, ким̣ дива̄ дхаммассаванам̣ гамиссаси, уда̄ху раттим̣. па̄рупанасса хи абха̄вена на сакка̄ амхехи екато ганту’’нти. бра̄хман̣ӣ, ‘‘са̄ми, ахам̣ дива̄ гамисса̄мӣ’’ти са̄т̣акам̣ па̄рупитва̄ агама̄си. бра̄хман̣о дивасабха̄гам̣ гехе вӣтина̄метва̄ раттим̣ гантва̄ саттху пурато нисиннова дхаммам̣ ассоси. атхасса сарӣрам̣ пхарама̄на̄ пан̃чаван̣н̣а̄ пӣти уппаджджи. со саттха̄рам̣ пӯджитука̄мо хутва̄ ‘‘саче имам̣ са̄т̣акам̣ ¶ дасса̄ми, нева бра̄хман̣ийа̄, на майхам̣ па̄рупанам̣ бхависсатӣ’’ти чинтеси. атхасса маччхерачитта̄нам̣ сахассам̣ уппаджджи, пунекам̣ саддха̄читтам̣ уппаджджи. там̣ ¶ абхибхавитва̄ пуна маччхерасахассам̣ уппаджджи. итисса балавамаччхерам̣ бандхитва̄ ган̣хантам̣ вийа саддха̄читтам̣ пат̣иба̄хатийева. тасса ‘‘дасса̄ми, на дасса̄мӣ’’ти чинтентассева пат̣хамайа̄мо апагато, маджджхимайа̄мо сампатто. тасмимпи да̄тум̣ на̄саккхи. паччхимайа̄ме сампатте со чинтеси – ‘‘мама саддха̄читтена маччхерачиттена ча саддхим̣ йуджджхантассева две йа̄ма̄ вӣтиватта̄, идам̣ мама еттакам̣ маччхерачиттам̣ вад̣д̣хама̄нам̣ чатӯхи апа̄йехи сӣсам̣ уккхипитум̣ на дассати, дасса̄ми на’’нти. со маччхерасахассам̣ абхибхавитва̄ саддха̄читтам̣ пуреча̄рикам̣ катва̄ са̄т̣акам̣ а̄да̄йа саттху па̄дамӯле т̣хапетва̄ ‘‘джитам̣ ме, джитам̣ ме’’ти тиккхаттум̣ маха̄саддамака̄си.
ра̄джа̄ пасенади косало дхаммам̣ сун̣анто там̣ саддам̣ сутва̄ ‘‘пуччхатха нам̣, ким̣ кира тена джита’’нти а̄ха. со ра̄джапурисехи пуччхито таматтхам̣ а̄рочеси. там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘дуккарам̣ катам̣ бра̄хман̣ена, сан̇гахамасса карисса̄мӣ’’ти екам̣ са̄т̣акайугам̣ да̄песи. со тампи татха̄гатассева ада̄си. пуна ра̄джа̄ две чатта̄ри ат̣т̣ха сол̣аса̄ти двигун̣ам̣ катва̄ да̄песи. со та̄нипи татха̄гатассева ада̄си. атхасса ра̄джа̄ дваттим̣са йуга̄ни да̄песи. бра̄хман̣о ‘‘аттано аггахетва̄ ладдхам̣ ладдхам̣ виссаджджесийева̄’’ти ва̄дамочанаттхам̣ тато екам̣ йугам̣ аттано, екам̣ бра̄хман̣ийа̄ти две йуга̄ни гахетва̄ тим̣са йуга̄ни татха̄гатассева ада̄си. ра̄джа̄ пана тасмим̣ саттаккхаттумпи даданте пуна да̄тука̄мойева ахоси. пуббе маха̄екаса̄т̣ако чатусат̣т̣хийа̄ са̄т̣акайугесу две аггахеси, айам̣ пана дваттим̣са̄йа ¶ ладдхака̄ле две аггахеси. ра̄джа̄ пурисе а̄н̣а̄песи – ‘‘дуккарам̣ бхан̣е бра̄хман̣ена катам̣, антепуре мама две камбала̄ни а̄хара̄пеййа̄тха̄’’ти. те татха̄ карим̣су. ра̄джа̄ сатасахассаггханаке две камбале да̄песи. бра̄хман̣о ‘‘на име мама сарӣре упайогам̣ араханти, буддхаса̄санассева ете ануччхавика̄’’ти екам̣ камбалам̣ антогандхакут̣ийам̣ саттху сайанасса упари вита̄нам̣ катва̄ бандхи, екам̣ аттано гхаре нибаддхам̣ бхун̃джантасса бхиккхуно бхаттакиччат̣т̣ха̄не вита̄нам̣ катва̄ бандхи. ра̄джа̄ са̄йанхасамайе ¶ саттху сантикам̣ гантва̄ там̣ камбалам̣ сан̃джа̄нитва̄, ‘‘бханте, кена пӯджа̄ ката̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘екаса̄т̣акена̄’’ти вутте ‘‘бра̄хман̣о мама ¶ паса̄дат̣т̣ха̄нейева пасӣдатӣ’’ти ватва̄ ‘‘чатта̄ро хаттхӣ чатта̄ро ассе чатта̄ри каха̄пан̣асахасса̄ни чатассо иттхийо чатассо да̄сийо чатта̄ро пурисе чатуро га̄маваре’’ти евам̣ йа̄ва саббасата̄ чатта̄ри чатта̄ри катва̄ саббачатуккам̣ на̄ма асса да̄песи.
бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘ахо аччхарийам̣ чӯл̣екаса̄т̣акасса каммам̣, там̣мухуттамева саббачатуккам̣ лабхи, ида̄ни катена калйа̄н̣акаммена аджджамева випа̄ко динно’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, сача̄йам̣ екаса̄т̣ако пат̣хамайа̄ме майхам̣ да̄тум̣ асаккхисса, саббасол̣асакам̣ алабхисса. саче маджджхимайа̄ме асаккхисса, саббат̣т̣хакам̣ алабхисса ¶ . балавапаччхимайа̄ме диннатта̄ панеса саббачатуккам̣ лабхи. калйа̄н̣акаммам̣ каронтена хи уппаннам̣ читтам̣ аха̄петва̄ тан̇кхан̣ан̃н̃ева ка̄таббам̣. дандхам̣ катам̣ кусалан̃хи сампаттим̣ дадама̄нам̣ дандхамева дада̄ти, тасма̄ читтуппа̄дасаманантарамева калйа̄н̣акаммам̣ ка̄табба’’нти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘абхиттхаретха калйа̄н̣е, па̄па̄ читтам̣ нива̄райе;
дандхан̃хи карото пун̃н̃ам̣, па̄пасмим̣ раматӣ мано’’ти.
таттха абхиттхаретха̄ти туритатуритам̣ сӣгхасӣгхам̣ кареййа̄ти аттхо. гихина̄ ва̄ хи ‘‘сала̄кабхаттада̄на̄дӣсу кин̃чидева кусалам̣ карисса̄мӣ’’ти читте уппанне йатха̄ ан̃н̃е ока̄сам̣ на лабханти, евам̣ ‘‘ахам̣ пуре, ахам̣ пуре’’ти туритатуритамева ка̄таббам̣. паббаджитена ва̄ упаджджха̄йаватта̄дӣни каронтена ан̃н̃асса ока̄сам̣ адатва̄ ‘‘ахам̣ пуре, ахам̣ пуре’’ти туритатуритамева ка̄таббам̣. па̄па̄ читтанти ка̄йадуччарита̄дипа̄пакаммато ва̄ акусалачиттуппа̄дато ва̄ саббатха̄мена читтам̣ нива̄райе. дандхан̃хи карототи йо пана ‘‘дасса̄ми, на дасса̄ми сампаджджиссати ну кхо ме, но’’ти евам̣ чиккхалламаггена гаччханто вийа дандхам̣ пун̃н̃ам̣ кароти, тасса екаса̄т̣акасса вийа ¶ маччхерасахассам̣ па̄пам̣ ока̄сам̣ лабхати. атхасса па̄пасмим̣ раматӣ мано, кусалакаммакаран̣ака̄лейева хи читтам̣ кусале рамати, тато муччитва̄ па̄паниннамева хотӣти.
га̄тха̄парийоса̄не ¶ бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
чӯл̣екаса̄т̣акабра̄хман̣аваттху пат̣хамам̣.
2. сеййасакаттхераваттху
па̄пан̃ча ¶ пурисоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто сеййасакаттхерам̣ а̄раббха катхеси.
со хи ла̄л̣уда̄йиттхерасса саддхивиха̄рико, аттано анабхиратим̣ тасса а̄рочетва̄ тена пат̣хамасан̇гха̄дисесакамме сама̄дапито уппаннуппанна̄йа анабхиратийа̄ там̣ каммамака̄си (па̄ра̄. 234). саттха̄ тасса кирийам̣ сутва̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘евам̣ кира твам̣ каросӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, бханте’’ти вутте ‘‘касма̄ бха̄рийам̣ каммам̣ ака̄си, анануччхавикам̣ могхапуриса̄’’ти на̄наппака̄рато гарахитва̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄петва̄ ‘‘еварӯпан̃хи каммам̣ дит̣т̣хадхаммепи сампара̄йепи дуккхасам̣ваттаникамева хотӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘па̄пан̃че пурисо кайира̄, на нам̣ кайира̄ пунаппунам̣;
на тамхи чхандам̣ кайира̄тха, дуккхо па̄пасса уччайо’’ти.
тассаттхо – саче пурисо саким̣ па̄пакаммам̣ кареййа, тан̇кхан̣ейева паччавеккхитва̄ ‘‘идам̣ аппатирӯпам̣ ол̣а̄рика’’нти на нам̣ кайира̄ пунаппунам̣. йопи тамхи чхандо ¶ ва̄ ручи ва̄ уппаджджеййа, тампи винодетва̄ на кайира̄тхева. ким̣ ка̄ран̣а̄? дуккхо па̄пасса уччайо. па̄пасса хи уччайо вуд̣д̣хи идхалокепи сампара̄йепи дуккхамева а̄вахатӣти.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
сеййасакаттхераваттху дутийам̣.
3. ла̄джадевадхӣта̄ваттху
пун̃н̃ан̃чети ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ла̄джадевадхӣтарам̣ а̄раббха катхеси. ваттху ра̄джагахе самут̣т̣хитам̣.
а̄йасма̄ ¶ хи маха̄кассапо пиппалигуха̄йам̣ вихаранто джха̄нам̣ сама̄паджджитва̄ саттаме дивасе вут̣т̣ха̄йа диббена чаккхуна̄ бхиккха̄ча̄рат̣т̣ха̄нам̣ олокенто екам̣ са̄ликхеттапа̄ликам̣ иттхим̣ са̄лисӣса̄ни гахетва̄ ла̄дже курума̄нам̣ дисва̄ ‘‘саддха̄ ну кхо, ассаддха̄’’ти вӣмам̣ситва̄ ‘‘саддха̄’’ти н̃атва̄ ‘‘саккхиссати ну кхо ме сан̇гахам̣ ка̄тум̣, но’’ти упадха̄ренто ‘‘виса̄рада̄ куладхӣта̄ мама сан̇гахам̣ кариссати, катва̄ ча пана маха̄сампаттим̣ лабхиссатӣ’’ти н̃атва̄ чӣварам̣ па̄рупитва̄ паттама̄да̄йа са̄ликхеттасамӣпейева ат̣т̣ха̄си. куладхӣта̄ тхерам̣ дисва̄ва пасанначитта̄ пан̃чаван̣н̣а̄йа пӣтийа̄ пхут̣т̣хасарӣра̄ ‘‘тит̣т̣хатха, бханте’’ти ватва̄ ла̄дже а̄да̄йа вегена гантва̄ тхерасса патте а̄киритва̄ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄, ‘‘бханте, тумхехи дит̣т̣хадхаммасса бха̄гинӣ асса’’нти паттханам̣ ака̄си. тхеро ‘‘евам̣ хотӯ’’ти анумоданамака̄си. са̄пи тхерам̣ вандитва̄ аттана̄ диннада̄нам̣ а̄ваджджама̄на̄ ниватти. та̄йа ча пана кеда̄рамарийа̄да̄йа ¶ гаманамагге екасмим̣ биле гхорависо саппо нипаджджи. со тхерасса ка̄са̄йапат̣иччханнам̣ джан̇гхам̣ д̣ам̣ситум̣ на̄саккхи. итара̄ да̄нам̣ а̄ваджджама̄на̄ ниваттантӣ там̣ падесам̣ па̄пун̣и. саппо била̄ никкхамитва̄ там̣ д̣ам̣ситва̄ таттхева па̄теси. са̄ пасанначиттена ка̄лам̣ катва̄ та̄ватим̣сабхаване тим̣сайоджанике канакавима̄не суттаппабуддха̄ вийа сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣итена тига̄вутена аттабха̄вена ниббатти. са̄ два̄дасайоджаникам̣ екам̣ диббаваттхам̣ нива̄сетва̄ екам̣ па̄рупитва̄ аччхара̄сахассапаривута̄ пуббакаммапака̄санаттха̄йа суван̣н̣ала̄джабхаритена оламбакена суван̣н̣асаракена пат̣иман̣д̣ите вима̄надва̄ре т̣хита̄ аттано сампаттим̣ олокетва̄ ‘‘ким̣ ну кхо ме катва̄ айам̣ сампатти ладдха̄’’ти диббена чаккхуна̄ упадха̄рентӣ ‘‘аййасса ме маха̄кассапаттхерасса диннала̄джаниссандена са̄ ладдха̄’’ти ан̃н̃а̄си.
са̄ евам̣ париттакена каммена еварӯпам̣ сампаттим̣ лабхитва̄ ‘‘на да̄ни майа̄ памаджджитум̣ ват̣т̣ати, аййасса ваттапат̣иваттам̣ катва̄ имам̣ сампаттим̣ тха̄варам̣ карисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ па̄това канакамайам̣ саммаджджанин̃чева качаварачхад̣д̣анакан̃ча паччхим̣ ¶ а̄да̄йа гантва̄ тхерасса паривен̣ам̣ саммаджджитва̄ па̄нӣйапарибходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄песи. тхеро там̣ дисва̄ ‘‘кеначи дахарена ва̄ са̄ман̣ерена ва̄ ваттам̣ катам̣ бхависсатӣ’’ти саллаккхеси. са̄ дутийадивасепи татхева ака̄си, тхеропи татхева саллаккхеси. татийадивасе пана тхеро тасса̄ саммаджджанисаддам̣ ¶ сутва̄ та̄лаччхидда̄дӣхи ча павит̣т̣хам̣ сарӣробха̄сам̣ дисва̄ два̄рам̣ виваритва̄ ‘‘ко еса саммаджджатӣ’’ти пуччхи. ‘‘ахам̣, бханте, тумха̄кам̣ упат̣т̣ха̄йика̄ ла̄джадевадхӣта̄’’ти. ‘‘нану майхам̣ евам̣на̄мика̄ упат̣т̣ха̄йика̄ на̄ма наттхӣ’’ти. ‘‘ахам̣, бханте, са̄ликхеттам̣ раккхама̄на̄ ла̄дже датва̄ пасанначитта̄ ниваттантӣ саппена дат̣т̣ха̄ ка̄лам̣ катва̄ та̄ватим̣садевалоке уппанна̄, майа̄ аййам̣ нисса̄йа айам̣ сампатти ладдха̄, ида̄нипи тумха̄кам̣ ваттапат̣иваттам̣ катва̄ ‘сампаттим̣ тха̄варам̣ карисса̄мӣ’ти а̄гата̄мхи, бханте’’ти. ‘‘хиййопи парепи тайа̄ветам̣ ¶ т̣ха̄нам̣ саммаджджитам̣, тайа̄ва па̄нӣйабходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄пита’’нти. ‘‘а̄ма, бханте’’ти. ‘‘апехи девадхӣте, тайа̄ катам̣ ваттам̣ катам̣ва хоту, ито пат̣т̣ха̄йа имам̣ т̣ха̄нам̣ ма̄ а̄гамӣ’’ти. ‘‘бханте, ма̄ мам̣ на̄сетха, тумха̄кам̣ ваттам̣ катва̄ сампаттим̣ ме тхирам̣ ка̄тум̣ детха̄’’ти. ‘‘апехи девадхӣте, ма̄ мам̣ ана̄гате читтабӣджаним̣ гахетва̄ нисиннехи дхаммакатхикехи ‘маха̄кассапаттхерасса кира ека̄ девадхӣта̄ а̄гантва̄ ваттапат̣иваттам̣ катва̄ па̄нӣйапарибходжанӣйам̣ упат̣т̣ха̄песӣ’ти ваттаббатам̣ кари, ито пат̣т̣ха̄йа идха ма̄ а̄гами, пат̣иккама̄’’ти. са̄ ‘‘ма̄ мам̣, бханте, на̄сетха̄’’ти пунаппунам̣ йа̄чийева. тхеро ‘‘на̄йам̣ мама вачанам̣ сун̣а̄тӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘тувам̣ пама̄н̣ам̣ на джа̄на̄сӣ’’ти аччхарам̣ пахари. са̄ таттха сан̣т̣ха̄тум̣ асакконтӣ а̄ка̄се уппатитва̄ ан̃джалим̣ паггайха, ‘‘бханте, майа̄ ладдхасампаттим̣ ма̄ на̄сетха, тха̄варам̣ ка̄тум̣ детха̄’’ти родантӣ а̄ка̄се ат̣т̣ха̄си.
саттха̄ джетаване гандхакут̣ийам̣ нисиннова ¶ тасса̄ родитасаддам̣ сутва̄ обха̄сам̣ пхаритва̄ девадхӣта̄йа саммукхе нисӣдитва̄ катхенто вийа ‘‘девадхӣте мама путтасса кассапасса сам̣варакаран̣амева бха̄ро, пун̃н̃аттхика̄нам̣ пана ‘айам̣ но аттхо’ти саллаккхетва̄ пун̃н̃акаран̣амева бха̄ро. пун̃н̃акаран̣ан̃хи идха чева сампара̄йе ча сукхамева̄’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘пун̃н̃ан̃че ¶ пурисо кайира̄, кайира̄ нам̣ пунаппунам̣;
тамхи чхандам̣ кайира̄тха, сукхо пун̃н̃асса уччайо’’ти.
тассаттхо – саче пурисо пун̃н̃ам̣ кареййа, ‘‘екава̄рам̣ ме пун̃н̃ам̣ катам̣, алам̣ етта̄вата̄’’ти анорамитва̄ пунаппунам̣ каротхева. тасса акаран̣аккхан̣епи тамхи пун̃н̃е чхандам̣ ручим̣ усса̄хам̣ каротхева. ким̣ ка̄ран̣а̄? сукхо пун̃н̃асса уччайо. пун̃н̃асса хи уччайо вуд̣д̣хи идхалокапаралокасукха̄ваханато сукхоти.
десана̄васа̄не девадхӣта̄ пан̃чачатта̄лӣсайоджанаматтхаке т̣хита̄ва сота̄паттипхалам̣ па̄пун̣ӣти.
ла̄джадевадхӣта̄ваттху татийам̣.
4. ана̄тхапин̣д̣икасет̣т̣хиваттху
па̄попи ¶ пассатӣ бхадранти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ана̄тхапин̣д̣икам̣ а̄раббха катхеси.
ана̄тхапин̣д̣ико ¶ хи виха̄рамева уддисса чатупан̣н̣а̄сакот̣идханам̣ буддхаса̄сане викиритва̄ саттхари джетаване вихаранте девасикам̣ тӣн̣и маха̄упат̣т̣ха̄на̄ни гаччхати, гаччханто ча ‘‘ким̣ ну кхо а̄да̄йа а̄гатоти са̄ман̣ера̄ ва̄ дахара̄ ва̄ хаттхампи ме олокеййу’’нти туччхахаттхо на̄ма на гатапуббо. па̄това гаччханто йа̄гум̣ га̄ха̄петва̄ва гаччхати, катапа̄тара̄со саппинаванӣта̄дӣни бхесаджджа̄ни. са̄йанхасамайе ма̄ла̄гандхавилепанаваттха̄дӣни га̄ха̄петва̄ гаччхати. евам̣ ниччака̄ламева дивасе дивасе да̄нам̣ датва̄ сӣлам̣ раккхати. апарабха̄ге дханам̣ париккхайам̣ гаччхати. воха̄рӯпаджӣвинописса хаттхато ат̣т̣ха̄расакот̣идханам̣ ин̣ам̣ ган̣хим̣су, куласантака̄писса ат̣т̣ха̄расахиран̃н̃акот̣ийо, надӣтӣре нидахитва̄ т̣хапита̄ удакена кӯле бхинне маха̄самуддам̣ пависим̣су. евамасса анупуббена дханам̣ париккхайам̣ агама̄си. со евам̣бхӯтопи сан̇гхасса да̄нам̣ детийева, пан̣ӣтам̣ пана катва̄ да̄тум̣ на саккоти.
со екадивасам̣ саттха̄ра̄ ‘‘дӣйати пана те, гахапати, куле да̄на’’нти вутте ‘‘дӣйати, бханте, тан̃ча кхо кан̣а̄джакам̣ билан̇гадутийа’’нти а̄ха. атха нам̣ ¶ саттха̄, ‘‘гахапати, ‘лӯкхам̣ да̄нам̣ демӣ’ти ма̄ чинтайи. читтасмин̃хи пан̣ӣте буддха̄дӣнам̣ диннада̄нам̣ лӯкхам̣ на̄ма наттхи, апича твам̣ ат̣т̣ханнам̣ арийапуггала̄нам̣ да̄нам̣ деси, ахам̣ пана вела̄мака̄ле сакаладжамбудӣпам̣ уннан̇галам̣ катва̄ маха̄да̄нам̣ ¶ паваттайама̄нопи тисаран̣агатампи кан̃чи на̄латтхам̣, даккхин̣еййа̄ на̄ма евам̣ дуллабха̄. тасма̄ ‘лӯкхам̣ ме да̄на’нти ма̄ чинтайӣ’’ти ватва̄ вела̄масуттамасса (а. ни. 9.20) катхеси. атхасса два̄ракот̣т̣хаке адхиваттха̄ девата̄ саттхари чева саттхуса̄вакесу ча гехам̣ пависантесу тесам̣ теджена сан̣т̣ха̄тум̣ асакконтӣ, ‘‘йатха̄ име имам̣ гехам̣ на пависанти, татха̄ гахапатим̣ парибхиндисса̄мӣ’’ти там̣ ваттука̄ма̄пи иссарака̄ле кин̃чи ваттум̣ на̄саккхи, ида̄ни ‘‘пана̄йам̣ дуггато ган̣хиссати ме вачана’’нти раттибха̄ге сет̣т̣хисса сиригаббхам̣ пависитва̄ а̄ка̄се ат̣т̣ха̄си. атха сет̣т̣хи нам̣ дисва̄ ‘‘ко есо’’ти а̄ха. ахам̣ те маха̄сет̣т̣хи чатуттхадва̄ракот̣т̣хаке адхиваттха̄ девата̄, туйхам̣ ова̄дада̄наттха̄йа а̄гата̄ти. тена хи овадехӣти. маха̄сет̣т̣хи тайа̄ паччхимака̄лам̣ анолокетва̄ва саман̣асса готамасса са̄сане бахум̣ дханам̣ виппакин̣н̣ам̣, ида̄ни дуггато хутва̄пи там̣ на мун̃часийева, евам̣ ваттама̄но катипа̄хенева гха̄саччха̄данаматтампи на лабхиссаси ¶ , ким̣ те саман̣ена готамена, атипаричча̄гато орамитва̄ камманте пайодженто кут̣умбам̣ сан̣т̣ха̄пехӣти. айам̣ ме тайа̄ диннаова̄доти. а̄ма, сет̣т̣хӣти. гаччха, на̄хам̣ та̄дисӣнам̣ сатенапи сахассенапи сатасахассенапи ¶ сакка̄ кампетум̣, айуттам̣ те вуттам̣, кам̣ тайа̄ мама гехе васама̄на̄йа, сӣгхам̣ сӣгхам̣ ме гхара̄ никкхама̄хӣти. са̄ сота̄паннасса арийаса̄вакасса вачанам̣ сутва̄ т̣ха̄тум̣ асакконтӣ да̄раке а̄да̄йа никкхами, никкхамитва̄ ча пана ан̃н̃аттха васанат̣т̣ха̄нам̣ алабхама̄на̄ ‘‘сет̣т̣хим̣ кхама̄петва̄ таттхева васисса̄мӣ’’ти нагарапаригга̄хакам̣ девапуттам̣ упасан̇камитва̄ аттана̄ ката̄пара̄дхам̣ а̄чиккхитва̄ ‘‘ехи, мам̣ сет̣т̣хисса сантикам̣ нетва̄ кхама̄петва̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ да̄пехӣ’’ти а̄ха. со ‘‘айуттам̣ тайа̄ вуттам̣, на̄хам̣ тасса сантикам̣ гантум̣ уссаха̄мӣ’’ти там̣ пат̣иккхипи. са̄ чатуннам̣ маха̄ра̄джа̄нам̣ сантикам̣ гантва̄ техипи пат̣иккхитта̄ саккам̣ девара̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄ там̣ паваттим̣ а̄чиккхитва̄, ‘‘ахам̣, дева, васанат̣т̣ха̄нам̣ алабхама̄на̄ да̄раке ¶ хаттхена гахетва̄ ана̄тха̄ вичара̄ми, васанат̣т̣ха̄нам̣ ме да̄пехӣ’’ти сут̣т̣хутарам̣ йа̄чи.
атха нам̣ со ‘‘ахампи тава ка̄ран̣а̄ сет̣т̣хим̣ ваттум̣ на саккхисса̄ми, екам̣ пана те упа̄йам̣ катхесса̄мӣ’’ти а̄ха. са̄дху, дева, катхехӣти. гаччха, сет̣т̣хино а̄йуттакавесам̣ гахетва̄ сет̣т̣хисса хаттхато пан̣н̣ам̣ а̄ропетва̄ воха̄рӯпаджӣвӣхи гахитам̣ ат̣т̣ха̄расакот̣идханам̣ аттано а̄нубха̄вена содхетва̄ туччхагаббхе пӯретва̄ маха̄самуддам̣ ¶ павит̣т̣хам̣ ат̣т̣ха̄расакот̣идханам̣ аттхи, ан̃н̃ампи асукат̣т̣ха̄не на̄ма асса̄микам̣ ат̣т̣ха̄расакот̣идханам̣ аттхи, там̣ саббам̣ сам̣харитва̄ тасса туччхагаббхе пӯретва̄ дан̣д̣акаммам̣ катва̄ кхама̄пехӣти. са̄ ‘‘са̄дху, дева̄’’ти вуттанайенева там̣ саббам̣ катва̄ пуна тасса сиригаббхам̣ обха̄сайама̄на̄ а̄ка̄се т̣хатва̄ ‘‘ко есо’’ти вутте ахам̣ те чатуттхадва̄ракот̣т̣хаке адхиваттха̄ андхаба̄ладевата̄, майа̄ андхаба̄лата̄йа йам̣ тумха̄кам̣ сантике катхитам̣, там̣ ме кхаматха. саккасса хи ме вачанена чатупан̣н̣а̄сакот̣идханам̣ сам̣харитва̄ туччхагаббхапӯран̣ам̣ дан̣д̣акаммам̣ катам̣, васанат̣т̣ха̄нам̣ алабхама̄на̄ килама̄мӣти. ана̄тхапин̣д̣ико чинтеси – ‘‘айам̣ девата̄ ‘дан̣д̣акамман̃ча ме ката’нти вадати, аттано ча досам̣ пат̣иджа̄на̄ти, самма̄самбуддхасса нам̣ дассесса̄мӣ’’ти. со там̣ саттху сантикам̣ нетва̄ та̄йа катакаммам̣ саббам̣ а̄рочеси. девата̄ саттху па̄десу сираса̄ нипатитва̄, ‘‘бханте, йам̣ майа̄ андхаба̄лата̄йа тумха̄кам̣ гун̣е аджа̄нитва̄ па̄пакам̣ вачанам̣ вуттам̣, там̣ ме кхаматха̄’’ти саттха̄рам̣ кхама̄петва̄ маха̄сет̣т̣хим̣ кхама̄песи. саттха̄ калйа̄н̣апа̄пака̄нам̣ камма̄нам̣ випа̄кавасена сет̣т̣хин̃чева деватан̃ча оваданто ‘‘идха, гахапати, па̄папуггалопи йа̄ва па̄пам̣ на паччати, та̄ва бхадрампи пассати. йада̄ панасса па̄пам̣ паччати, тада̄ па̄памева пассати. бхадрапуггалопи йа̄ва бхадрам̣ на паччати, та̄ва па̄па̄ни пассати. йада̄ панасса ¶ бхадрам̣ паччати, тада̄ бхадрамева ¶ пассатӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘па̄попи пассатӣ бхадрам̣, йа̄ва па̄пам̣ на паччати;
йада̄ ча паччатӣ па̄пам̣, атха па̄по па̄па̄ни пассати.
‘‘бхадропи пассатӣ па̄пам̣, йа̄ва бхадрам̣ на паччати;
йада̄ ча паччатӣ бхадрам̣, атха бхадро бхадра̄ни пассатӣ’’ти.
таттха ¶ па̄поти ка̄йадуччарита̄дина̄ па̄пакаммена йуттапуггало. сопи хи пуримасучарита̄нубха̄вена ниббаттам̣ сукхам̣ анубхавама̄но бхадрампи пассати. йа̄ва па̄пам̣ на паччатӣти йа̄васса там̣ па̄пакаммам̣ дит̣т̣хадхамме ва̄ сампара̄йе ва̄ випа̄кам̣ на дети. йада̄ панасса там̣ дит̣т̣хадхамме ва̄ сампара̄йе ва̄ випа̄кам̣ дети, атха дит̣т̣хадхамме вивидха̄ каммака̄ран̣а̄, сампара̄йе ча апа̄йадуккхам̣ анубхонто со па̄по па̄па̄нийева пассати. дутийага̄тха̄йапи ка̄йасучарита̄дина̄ бхадракаммена йутто бхадро. сопи хи пуримадуччарита̄нубха̄вена ниббаттам̣ дуккхам̣ анубхавама̄но па̄пам̣ пассати. йа̄ва бхадрам̣ на паччатӣти йа̄васса там̣ бхадрам̣ каммам̣ дит̣т̣хадхамме ва̄ сампара̄йе ва̄ випа̄кам̣ на дети. йада̄ пана там̣ випа̄кам̣ дети, атха дит̣т̣хадхамме ла̄бхасакка̄ра̄дисукхам̣, сампара̄йе ча диббасампаттисукхам̣ анубхавама̄но со бхадро бхадра̄нийева пассатӣти.
десана̄васа̄не ¶ са̄ девата̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
ана̄тхапин̣д̣икасет̣т̣хиваттху чатуттхам̣.
5. асан̃н̃атапариккха̄рабхиккхуваттху
ма̄ваман̃н̃етха па̄пасса̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ асан̃н̃атапариккха̄рам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси.
со кира йам̣ кин̃чи ман̃чапӣт̣ха̄дибхедам̣ париккха̄рам̣ бахи парибхун̃джитва̄ таттхева чхад̣д̣ети. париккха̄ро ¶ вассенапи а̄тапенапи упачика̄дӣхипи винассати. со бхиккхӯхи ‘‘нану, а̄вусо, париккха̄ро на̄ма пат̣иса̄митаббо’’ти вутте ‘‘аппакам̣ майа̄ катам̣, а̄вусо, етам̣, на етасса читтам̣ аттхи, на питта’’нти ватва̄ татхева кароти. бхиккхӯ тасса кирийам̣ саттху а̄рочесум̣. саттха̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ бхиккху евам̣ каросӣ’’ти пуччхи. со саттха̄ра̄ пуччхитопи ‘‘ким̣ етам̣ бхагава̄ аппакам̣ майа̄ катам̣, на тасса читтам̣ аттхи, на̄сса питта’’нти татхева аваман̃н̃анто а̄ха. атха нам̣ саттха̄ ‘‘бхиккхӯхи евам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣ати, па̄пакаммам̣ на̄ма ‘аппака’нти на аваман̃н̃итаббам̣. аджджхока̄се т̣хапитан̃хи виват̣амукхам̣ бха̄джанам̣ деве вассанте ¶ кин̃ча̄пи екабиндуна̄ на пӯрати, пунаппунам̣ ¶ вассанте пана пӯратева, евамевам̣ па̄пам̣ каронто пуггало анупуббена махантам̣ па̄пара̄сим̣ каротӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ма̄ваман̃н̃етха па̄пасса, на мандам̣ а̄гамиссати;
удабиндунипа̄тена, удакумбхопи пӯрати;
ба̄ло пӯрати па̄пасса, тхокам̣ тхокампи а̄чина’’нти.
таттха ма̄ваман̃н̃етха̄ти на аваджа̄неййа. па̄пасса̄ти па̄пам̣. на мандам̣ а̄гамиссатӣти ‘‘аппаматтакам̣ ме па̄пакам̣ катам̣, када̄ етам̣ випаччиссатӣ’’ти евам̣ па̄пам̣ на̄ваджа̄неййа̄ти аттхо. удакумбхопӣти деве вассанте мукхам̣ виваритва̄ т̣хапитам̣ йам̣ кин̃чи кула̄лабха̄джанам̣ йатха̄ там̣ екекасса̄пи удакабиндуно нипа̄тена анупуббена пӯрати, евам̣ ба̄лапуггало тхокам̣ тхокампи па̄пам̣ а̄чинанто каронто вад̣д̣хенто па̄пасса пӯратийева̄ти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣су. саттха̄пи ‘‘аджджхока̄се сеййам̣ сантхаритва̄ пат̣ипа̄катикам̣ акаронто имам̣ на̄ма а̄паттима̄паджджатӣ’’ти (па̄чи. 108-110) сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄песӣти.
асан̃н̃атапариккха̄рабхиккхуваттху пан̃чамам̣.
6. бил̣а̄лапа̄дакасет̣т̣хиваттху
ма̄ваман̃н̃етха ¶ ¶ пун̃н̃асса̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто бил̣а̄лапа̄дакасет̣т̣хим̣ а̄раббха катхеси.
екасмин̃хи самайе са̄ваттхива̄сино ваггабандханена буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса да̄нам̣ денти. атхекадивасам̣ саттха̄ анумоданам̣ каронто евама̄ха –
‘‘упа̄сака̄ идхекаччо аттана̄ва да̄нам̣ дети, парам̣ на сама̄дапети. со ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не бхогасампадам̣ лабхати, но парива̄расампадам̣. екаччо аттана̄ да̄нам̣ на дети, парам̣ сама̄дапети. со ¶ ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не парива̄расампадам̣ лабхати, но бхогасампадам̣. екаччо аттана̄ ча на дети, паран̃ча на сама̄дапети. со ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не нева бхогасампадам̣ лабхати, на парива̄расампадам̣, вигха̄са̄до хутва̄ вичарати. екаччо аттана̄ ча дети, паран̃ча сама̄дапети. со ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не бхогасампадан̃чева лабхати, парива̄расампадан̃ча̄’’ти.
атхеко пан̣д̣итапурисо там̣ дхаммадесанам̣ сутва̄ ‘‘ахо аччхарийамидам̣ ка̄ран̣ам̣, ахам̣ да̄ни убхайасампаттисам̣ваттаникам̣ каммам̣ карисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ саттха̄рам̣ ут̣т̣ха̄йа гаманака̄ле а̄ха – ‘‘бханте, све амха̄кам̣ бхиккхам̣ ган̣хатха̄’’ти. киттакехи пана те бхиккхӯхи аттхоти? саббабхиккхӯхи, бхантети. саттха̄ адхива̄сеси ¶ . сопи га̄мам̣ пависитва̄, ‘‘аммата̄та̄, майа̄ сва̄тана̄йа буддхаппамукхо бхиккхусан̇гхо нимантито, йо йаттака̄нам̣ бхиккхӯнам̣ саккоти, со таттака̄нам̣ йа̄гуа̄дӣнам̣ аттха̄йа тан̣д̣ула̄дӣни дету, екасмим̣ т̣ха̄не пача̄петва̄ да̄нам̣ дасса̄ма̄’’ти уггхосенто вичари.
атха нам̣ еко сет̣т̣хи аттано а̄пан̣адва̄рам̣ сампаттам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ аттано пахонаке бхиккхӯ анимантетва̄ пана сакалага̄мам̣ сама̄дапенто вичаратӣ’’ти куджджхитва̄ ‘‘тайа̄ гахитабха̄джанам̣ а̄хара̄’’ти тӣхи ан̇гулӣхи гахетва̄ тхоке тан̣д̣уле ада̄си, татха̄ мугге, татха̄ ма̄сети. со тато пат̣т̣ха̄йа бил̣а̄лапа̄дакасет̣т̣хи на̄ма джа̄то, саппипха̄н̣ита̄дӣни дентопи каран̣д̣ам̣ кут̣е паккхипитва̄ екато кон̣ам̣ катва̄ биндум̣ биндум̣ паггхара̄йанто тхокатхокамева ада̄си. упа̄сако авасесехи диннам̣ екато катва̄ имина̄ диннам̣ висум̣йева аггахеси. со сет̣т̣хи тасса кирийам̣ ¶ дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо еса майа̄ диннам̣ висум̣ ган̣ха̄тӣ’’ти чинтетва̄ тасса паччхато паччхато екам̣ чӯл̣упат̣т̣ха̄кам̣ пахин̣и ‘‘гаччха, йам̣ еса кароти, там̣ джа̄на̄хӣ’’ти. со гантва̄ ‘‘сет̣т̣хисса махаппхалам̣ хотӯ’’ти йа̄губхаттапӯва̄нам̣ аттха̄йа екам̣ две тан̣д̣уле паккхипитва̄ муггама̄сепи телапха̄н̣ита̄дибиндӯнипи саббабха̄джанесу паккхипи. чӯл̣упат̣т̣ха̄ко гантва̄ сет̣т̣хисса а̄рочеси ¶ . там̣ сутва̄ сет̣т̣хи чинтеси – ‘‘саче ме со парисамаджджхе аван̣н̣ам̣ бха̄сиссати, мама на̄ме гахитаматтейева нам̣ пахаритва̄ ма̄ресса̄мӣ’’ти нива̄санантаре чхурикам̣ бандхитва̄ пунадивасе гантва̄ бхаттагге ат̣т̣ха̄си. со пурисо буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ паривиситва̄ ¶ бхагавантам̣ а̄ха – ‘‘бханте, майа̄ маха̄джанам̣ сама̄дапетва̄ имам̣ да̄нам̣ диннам̣, таттха сама̄дапитаманусса̄ аттано аттано балена бахӯнипи тхока̄нипи тан̣д̣ула̄дӣни адам̣су, тесам̣ саббесам̣ махаппхалам̣ хотӯ’’ти. там̣ сутва̄ со сет̣т̣хи чинтеси – ‘‘ахам̣ ‘асукена на̄ма аччхара̄йа ган̣хитва̄ тан̣д̣ула̄дӣни динна̄нӣти мама на̄ме гахитаматте имам̣ ма̄ресса̄мӣ’ти а̄гато, айам̣ пана саббасан̇га̄хикам̣ катва̄ ‘йехипи на̄л̣иа̄дӣхи минитва̄ диннам̣, йехипи аччхара̄йа гахетва̄ диннам̣, саббесам̣ махаппхалам̣ хотӯ’ти вадати. сача̄хам̣ еварӯпам̣ на кхама̄песса̄ми, девадан̣д̣о мама маттхаке патиссатӣ’’ти. со тасса па̄дамӯле нипаджджитва̄ ‘‘кхама̄хи ме, са̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘ким̣ ида’’нти ча тена вутте саббам̣ там̣ паваттим̣ а̄рочеси. там̣ кирийам̣ дисва̄ саттха̄ ‘‘ким̣ ида’’нти да̄навеййа̄ват̣икам̣ пуччхи. со атӣтадивасато пат̣т̣ха̄йа саббам̣ там̣ паваттим̣ а̄рочеси. атха нам̣ саттха̄ ‘‘евам̣ кира сет̣т̣хӣ’’ти пуччхитва̄, ‘‘а̄ма, бханте’’ти вутте, ‘‘упа̄сака, пун̃н̃ам̣ на̄ма ‘аппака’нти на аваман̃н̃итаббам̣, ма̄дисасса буддхаппамукхасса ¶ бхиккхусан̇гхасса да̄нам̣ датва̄ ‘аппака’нти на аваман̃н̃итаббам̣. пан̣д̣итаманусса̄ хи пун̃н̃ам̣ каронта̄ виват̣абха̄джанам̣ вийа удакена ануккамена пун̃н̃ена пӯрантийева̄’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ма̄ваман̃н̃етха пун̃н̃асса, на мандам̣ а̄гамиссати;
удабиндунипа̄тена, удакумбхопи пӯрати;
дхӣро пӯрати пун̃н̃асса, тхокам̣ тхокампи а̄чина’’нти.
тассаттхо – пан̣д̣итамануссо пун̃н̃ам̣ катва̄ ‘‘аппакаматтам̣ майа̄ катам̣, на мандам̣ випа̄кавасена а̄гамиссати, евам̣ париттакам̣ каммам̣ кахам̣ мам̣ даккхиссати, ахам̣ ва̄ там̣ кахам̣ даккхисса̄ми, када̄ етам̣ випаччиссатӣ’’ти евам̣ пун̃н̃ам̣ ма̄ваман̃н̃етха на аваджа̄неййа. йатха̄ хи нирантарам̣ удабиндунипа̄тена виваритва̄ т̣хапитам̣ кула̄лабха̄джанам̣ пӯрати, евам̣ дхӣро пан̣д̣итапурисо тхокам̣ тхокампи пун̃н̃ам̣ а̄чинанто пун̃н̃асса пӯратӣти.
десана̄васа̄не ¶ со сет̣т̣хи сота̄паттипхалам̣ па̄пун̣и, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
бил̣а̄лапа̄дакасет̣т̣хиваттху чхат̣т̣хам̣.
7. маха̄дханава̄н̣иджаваттху
ва̄н̣иджова̄ти ¶ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто маха̄дханава̄н̣иджам̣ а̄раббха катхеси.
тасса кира ва̄н̣иджасса гехе пан̃часата̄ чора̄ ота̄рам̣ гавесама̄на̄ ота̄рам̣ на лабхим̣су. апарена самайена ва̄н̣иджо пан̃ча сакат̣асата̄ни бхан̣д̣асса пӯретва̄ бхиккхӯнам̣ а̄роча̄песи – ‘‘ахам̣ асукат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма ва̄н̣иджджаттха̄йа гаччха̄ми, йе, аййа̄, там̣ т̣ха̄нам̣ гантука̄ма̄, те никкхаманту, магге бхиккха̄йа на киламиссантӣ’’ти. там̣ сутва̄ пан̃часата̄ бхиккхӯ тена саддхим̣ маггам̣ пат̣ипаджджим̣су. тепи чора̄ ‘‘со кира ва̄н̣иджо никкханто’’ти гантва̄ ат̣авийам̣ ат̣т̣хам̣су. ва̄н̣иджопи гантва̄ ат̣авимукхе екасмим̣ га̄ме ва̄сам̣ катва̄ две тайопи дивасе гон̣асакат̣а̄дӣни сам̣видахи, тесам̣ пана бхиккхӯнам̣ нибаддхам̣ бхиккхам̣ детийева. чора̄ тасмим̣ атичира̄йанте ‘‘гаччха, тасса никкхаманадивасам̣ н̃атва̄ ехӣ’’ти екам̣ пурисам̣ пахин̣им̣су. со там̣ га̄мам̣ гантва̄ екам̣ саха̄йакам̣ пуччхи – ‘‘када̄ ва̄н̣иджо никкхамиссатӣ’’ти. со ‘‘двӣхатӣхаччайена̄’’ти ватва̄ ‘‘киматтхам̣ пана пуччхасӣ’’ти а̄ха. атхасса со ‘‘майам̣ пан̃часата̄ чора̄ етассаттха̄йа ат̣авийам̣ т̣хита̄’’ти а̄чиккхи. итаро ‘‘тена хи гаччха, сӣгхам̣ никкхамиссатӣ’’ти там̣ уййоджетва̄, ‘‘ким̣ ¶ ну кхо чоре ва̄реми, уда̄ху ва̄н̣иджа’’нти чинтетва̄, ‘‘ким̣ ме чорехи, ва̄н̣иджам̣ нисса̄йа пан̃часата̄ бхиккхӯ джӣванти, ва̄н̣иджасса сан̃н̃ам̣ дасса̄мӣ’’ти со тасса сантикам̣ гантва̄ ‘‘када̄ гамиссатха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘татийадивасе’’ти вутте майхам̣ вачанам̣ каротха, ат̣авийам̣ кира тумха̄кам̣ аттха̄йа пан̃часата̄ чора̄ т̣хита̄, ма̄ та̄ва гамиттха̄ти. твам̣ катхам̣ джа̄на̄сӣти? тесам̣ антаре мама саха̄йо аттхи, тасса ме катха̄йа н̃а̄танти. ‘‘тена хи ‘ким̣ ме етто гатена̄’ти ниваттитва̄ гехамева гамисса̄мӣ’’ти а̄ха. тасмим̣ чира̄йанте пуна техи чорехи песито пурисо а̄гантва̄ там̣ саха̄йакам̣ пуччхитва̄ там̣ паваттим̣ сутва̄ ‘‘ниваттитва̄ гехамева кира гамиссатӣ’’ти гантва̄ чора̄нам̣ а̄рочеси. там̣ сутва̄ чора̄ тато никкхамитва̄ итарасмим̣ магге ат̣т̣хам̣су, тасмим̣ чирайанте пунапи те чора̄ тасса сантикам̣ пурисам̣ песесум̣. со тесам̣ таттха т̣хитабха̄вам̣ н̃атва̄ пуна ва̄н̣иджасса а̄рочеси. ва̄н̣иджо ¶ ‘‘идха̄пи ме векаллам̣ наттхи, евам̣ санте ¶ нева етто гамисса̄ми, на ито, идхева бхависса̄мӣ’’ти бхиккхӯнам̣ ¶ сантикам̣ гантва̄ а̄ха – ‘‘бханте, чора̄ кира мам̣ вилумпитука̄ма̄ магге т̣хита̄, ‘пуна ниваттиссатӣ’ти сутва̄ итарасмим̣ магге т̣хита̄, ахам̣ етто ва̄ ито ва̄ агантва̄ тхокам̣ идхева бхависса̄ми, бхаданта̄ идхева васитука̄ма̄ васанту, гантука̄ма̄ аттано ручим̣ каронтӯ’’ти. бхиккхӯ ‘‘евам̣ санте майам̣ ниваттисса̄ма̄’’ти ва̄н̣иджам̣ а̄пуччхитва̄ пунадева са̄ваттхим̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ нисӣдим̣су. саттха̄ ‘‘ким̣, бхиккхаве, маха̄дханава̄н̣иджена саддхим̣ на гамиттха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, бханте, маха̄дханава̄н̣иджасса вилумпанаттха̄йа двӣсупи маггесу чора̄ парийут̣т̣хим̣су, тена со таттхева т̣хито, майам̣ пана там̣ а̄пуччхитва̄ а̄гата̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, маха̄дханава̄н̣иджо чора̄нам̣ аттхита̄йа маггам̣ париваджджати, джӣвитука̄мо вийа пурисо хала̄халам̣ висам̣ париваджджети, бхиккхуна̄пи ‘тайо бхава̄ чорехи парийут̣т̣хитамаггасадиса̄’ти н̃атва̄ па̄пам̣ париваджджетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ва̄н̣иджова бхайам̣ маггам̣, аппасаттхо махаддхано;
висам̣ джӣвитука̄мова, па̄па̄ни париваджджайе’’ти.
таттха бхайанти бха̄йитаббам̣, чорехи парийут̣т̣хитатта̄ саппат̣ибхайанти аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ маха̄дханава̄н̣иджо ¶ аппасаттхо саппат̣ибхайам̣ маггам̣, йатха̄ ча джӣвитука̄мо хала̄халам̣ висам̣ париваджджети, евам̣ пан̣д̣ито бхиккху аппаматтака̄нипи па̄па̄ни париваджджеййа̄ти.
десана̄васа̄не те бхиккхӯ саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ па̄пун̣им̣су, сампаттамаха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
маха̄дханава̄н̣иджаваттху саттамам̣.
8. куккут̣амиттанеса̄даваттху
па̄н̣имхи чети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто куккут̣амиттам̣ на̄ма неса̄дам̣ а̄раббха катхеси.
ра̄джагахе ¶ кира ека̄ сет̣т̣хидхӣта̄ вайаппатта̄ саттабхӯмикапа̄са̄дасса упари сиригаббхе а̄раккхан̣аттха̄йа ¶ екам̣ парича̄рикам̣ датва̄ ма̄та̄питӯхи ва̄сийама̄на̄ екадивасам̣ са̄йанхасамайе ва̄тапа̄нена антаравӣтхим̣ олокентӣ пан̃ча па̄сасата̄ни пан̃ча сӯласата̄ни а̄да̄йа миге вадхитва̄ джӣвама̄нам̣ екам̣ куккут̣амиттам̣ на̄ма неса̄дам̣ пан̃ча мигасата̄ни вадхитва̄ тесам̣ мам̣сена маха̄сакат̣ам̣ пӯретва̄ сакат̣адхуре нисӣдитва̄ мам̣савиккин̣анаттха̄йа нагарам̣ пависантам̣ дисва̄ тасмим̣ пат̣ибаддхачитта̄ парича̄рика̄йа хаттхе пан̣н̣а̄ка̄рам̣ датва̄ ‘‘гаччха, етасса пан̣н̣а̄ка̄рам̣ датва̄ гаманака̄лам̣ н̃атва̄ ехӣ’’ти песеси. са̄ гантва̄ тасса пан̣н̣а̄ка̄рам̣ датва̄ пуччхи – ‘‘када̄ гамиссасӣ’’ти? со ‘‘аджджа мам̣сам̣ виккин̣итва̄ па̄това асукадва̄рена на̄ма ¶ никкхамитва̄ гамисса̄мӣ’’ти а̄ха. са̄ тена катхитакатхам̣ сутва̄ а̄гантва̄ тасса̄ а̄рочеси. сет̣т̣хидхӣта̄ аттана̄ гахетаббайуттакам̣ ваттха̄бхаран̣аджа̄там̣ сам̣видахитва̄ па̄това малинаваттхам̣ нива̄сетва̄ кут̣ам̣ а̄да̄йа да̄сӣхи саддхим̣ удакатиттхам̣ гаччхантӣ вийа никкхамитва̄ там̣ т̣ха̄нам̣ гантва̄ тасса̄гаманам̣ олокентӣ ат̣т̣ха̄си. сопи па̄това сакат̣ам̣ па̄дженто никкхами. са̄ тасса паччхато паччхато па̄йа̄си. со там̣ дисва̄ ‘‘ахам̣ там̣ ‘асукасса на̄ма дхӣта̄’ти на джа̄на̄ми, ма̄ мам̣ анубандхи, амма̄’’ти а̄ха. на мам̣ твам̣ паккосаси, ахам̣ аттано дхаммата̄йа а̄гаччха̄ми, твам̣ тун̣хӣ хутва̄ аттано сакат̣ам̣ па̄джехӣти. со пунаппунам̣ там̣ нива̄ретийева. атха нам̣ са̄ а̄ха – ‘‘са̄ми, сирӣ на̄ма аттано сантикам̣ а̄гаччхантӣ нива̄ретум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти. со тасса̄ ниссам̣сайена а̄гаманака̄ран̣ам̣ н̃атва̄ там̣ сакат̣ам̣ а̄ропетва̄ агама̄си. тасса̄ ма̄та̄питаро ито чито ча парийеса̄петва̄ апассанта̄ ‘‘мата̄ бхависсатӣ’’ти матакабхаттам̣ карим̣су. са̄пи тена саддхим̣ сам̣ва̄саманва̄йа пат̣ипа̄т̣ийа̄ сатта путте виджа̄йитва̄ те вайаппатте гхарабандханена бандхи.
атхекадивасам̣ саттха̄ паччӯсасамайе локам̣ волокенто куккут̣амиттам̣ сапуттам̣ сасун̣исам̣ аттано н̃а̄н̣аджа̄ласса анто павит̣т̣хам̣ дисва̄, ‘‘ким̣ ну кхо ета’’нти упадха̄ренто тесам̣ паннарасаннампи сота̄паттимаггасса упаниссайам̣ дисва̄ па̄това паттачӣварам̣ а̄да̄йа тасса па̄сат̣т̣ха̄нам̣ агама̄си ¶ . там̣ дивасам̣ па̄се баддхо екамигопи на̄хоси. саттха̄ ¶ тасса па̄самӯле падавалан̃джам̣ дассетва̄ пурато екасса гумбасса хет̣т̣ха̄ чха̄йа̄йам̣ нисӣди. куккут̣амитто па̄това дханум̣ а̄да̄йа па̄сат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ а̄дито пат̣т̣ха̄йа па̄се олокайама̄но па̄се баддхам̣ екампи мигам̣ адисва̄ саттху падавалан̃джам̣ аддаса. атхасса етадахоси – ‘‘ко майхам̣ баддхамиге моченто вичаратӣ’’ти. со саттхари а̄гха̄там̣ бандхитва̄ гаччханто гумбамӯле нисиннам̣ саттха̄рам̣ дисва̄, ‘‘имина̄ мама мига̄ мочита̄ бхависсанти, ма̄ресса̄ми на’’нти дханум̣ а̄кад̣д̣хи. саттха̄ дханум̣ а̄кад̣д̣хитум̣ датва̄ виссаджджетум̣ на̄да̄си. со сарам̣ виссаджджетумпи оропетумпи асакконто пха̄сука̄хи бхиджджантӣхи ¶ вийа мукхато кхел̣ена паггхарантена килантарӯпо ат̣т̣ха̄си. атхасса путта̄ гехам̣ гантва̄ ‘‘пита̄ но чира̄йати, ким̣ ну кхо ета’’нти ватва̄ ‘‘гаччхатха, та̄та̄, питу сантика’’нти ма̄тара̄ песита̄ дханӯни а̄да̄йа гантва̄ питарам̣ татха̄т̣хитам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ но питу пачча̄митто бхависсатӣ’’ти саттапи джана̄ дханӯни а̄кад̣д̣хитва̄ буддха̄нубха̄вена йатха̄ несам̣ пита̄ т̣хито, татхева ат̣т̣хам̣су. атха несам̣ ма̄та̄ ‘‘ким̣ ну кхо ме путта̄пи чира̄йантӣ’’ти ватва̄ саттахи сун̣иса̄хи саддхим̣ гантва̄ те татха̄т̣хите дисва̄ ‘‘касса ну кхо име дханӯни а̄кад̣д̣хитва̄ т̣хита̄’’ти олокентӣ саттха̄рам̣ дисва̄ ба̄ха̄ паггайха – ‘‘ма̄ ме питарам̣ на̄сетха, ма̄ ме питарам̣ на̄сетха̄’’ти маха̄саддамака̄си. куккут̣амитто там̣ саддам̣ сутва̄ чинтеси – ‘‘нат̣т̣хо ватамхи, сасуро кира ме еса, ахо майа̄ бха̄рийам̣ ¶ каммам̣ ката’’нти. путта̄висса ‘‘аййако кира но еса, ахо бха̄рийам̣ каммам̣ ката’’нти чинтайим̣су. куккут̣амитто ‘‘айам̣ сасуро ме’’ти меттачиттам̣ упат̣т̣хапеси, путта̄писса ‘‘аййако но’’ти меттачиттам̣ упат̣т̣хапесум̣. атха те несам̣ ма̄та̄ сет̣т̣хидхӣта̄ ‘‘кхиппам̣ дханӯни чхад̣д̣етва̄ питарам̣ ме кхама̄петха̄’’ти а̄ха.
саттха̄ тесам̣ мудучиттатам̣ н̃атва̄ дханум̣ ота̄ретум̣ ада̄си. те саббе саттха̄рам̣ вандитва̄ ‘‘кхаматха но, бханте’’ти кхама̄петва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. атха несам̣ саттха̄ анупуббим̣ катхам̣ катхеси. десана̄васа̄не куккут̣амитто саддхим̣ путтехи чева сун̣иса̄хи ча аттапан̃чадасамо сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. саттха̄ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ паччха̄бхаттам̣ виха̄рам̣ агама̄си. атха нам̣ а̄нандаттхеро пуччхи – ‘‘бханте, кахам̣ гамиттха̄’’ти. куккут̣амиттасса сантикам̣ ¶ , а̄нанда̄ти. па̄н̣а̄типа̄такаммасса во, бханте, ака̄рако катоти. а̄ма̄нанда, со аттапан̃чадасамо ачаласаддха̄йа патит̣т̣ха̄йа тӣсу ратанесу никкан̇кхо хутва̄ па̄н̣а̄типа̄такаммасса ака̄рако джа̄тоти. бхиккхӯ а̄хам̣су – ‘‘нану, бханте, бхарийа̄писса аттхӣ’’ти. а̄ма, бхиккхаве, са̄ кулагехе кума̄рика̄ хутва̄ сота̄паттипхалам̣ патта̄ти. бхиккхӯ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘куккут̣амиттасса кира бхарийа̄ кума̄рикака̄ле ева сота̄паттипхалам̣ патва̄ тасса гехам̣ гантва̄ сатта путте лабхи, са̄ еттакам̣ ка̄лам̣ са̄микена ‘дханум̣ а̄хара, саре а̄хара, саттим̣ а̄хара, сӯлам̣ а̄хара, джа̄лам̣ а̄хара̄’ти вуччама̄на̄ та̄ни ада̄си. сопи та̄йа динна̄ни а̄да̄йа гантва̄ па̄н̣а̄типа̄там̣ кароти, ким̣ ну кхо сота̄панна̄пи па̄н̣а̄типа̄там̣ каронтӣ’’ти. саттха̄ ¶ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘на, бхиккхаве, сота̄панна̄ па̄н̣а̄типа̄там̣ каронти, са̄ пана ‘са̄микасса вачанам̣ каромӣ’ти татха̄ ака̄си. ‘идам̣ гахетва̄ еса гантва̄ па̄н̣а̄типа̄там̣ каротӯ’ти тасса̄ читтам̣ наттхи. па̄н̣италасмин̃хи ван̣е асати висам̣ ган̣хантасса там̣ висам̣ ануд̣ахитум̣ на саккоти, евамевам̣ акусалачетана̄йа абха̄вена ¶ па̄пам̣ акаронтасса дхануа̄дӣни нӣхаритва̄ дадатопи па̄пам̣ на̄ма на хотӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘па̄н̣имхи че ван̣о на̄сса, хареййа па̄н̣ина̄ висам̣;
на̄ббан̣ам̣ висаманвети, наттхи па̄пам̣ акуббато’’ти.
таттха на̄сса̄ти на бхавеййа. хареййа̄ти харитум̣ саккун̣еййа. ким̣ ка̄ран̣а̄? йасма̄ на̄ббан̣ам̣ висаманвети аван̣ан̃хи па̄н̣им̣ висам̣ анветум̣ на саккоти, евамева дхануа̄дӣни нӣхаритва̄ дентасса̄пи акусалачетана̄йа абха̄вена па̄пам̣ акуббато па̄пам̣ на̄ма наттхи, аван̣ам̣ па̄н̣им̣ висам̣ вийа на̄сса читтам̣ па̄пам̣ анугаччхатӣти.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
апарена самайена бхиккхӯ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘ко ну кхо куккут̣амиттасса сапуттасса сасун̣исасса сота̄паттимаггассӯпаниссайо, кена ка̄ран̣ена неса̄дакуле ниббатто’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве ¶ , етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти ¶ вутте, бхиккхаве, атӣте кассападасабаласса дха̄тучетийам̣ сам̣видаханта̄ евама̄хам̣су – ‘‘ким̣ ну кхо имасса четийасса маттика̄ бхависсати, ким̣ удака’’нти. атха несам̣ етадахоси – ‘‘харита̄ламаносила̄ маттика̄ бхависсати, тилателам̣ удака’’нти. те харита̄ламаносила̄ кот̣т̣етва̄ тилателена сам̣сандитва̄ ит̣т̣хака̄йа гхат̣етва̄ суван̣н̣ена кхачитва̄ анто чиним̣су, бахимукхе пана екаггханасуван̣н̣аит̣т̣хака̄ва ахесум̣. екека̄ сатасахассаггханика̄ ахоси. те йа̄ва дха̄тунидха̄на̄ четийе нит̣т̣хите чинтайим̣су – ‘‘дха̄тунидха̄нака̄ле бахуна̄ дханена аттхо, кам̣ ну кхо джет̣т̣хакам̣ карома̄’’ти.
атхеко га̄мава̄сико сет̣т̣хи ‘‘ахам̣ джет̣т̣хако бхависса̄мӣ’’ти дха̄тунидха̄не екам̣ хиран̃н̃акот̣им̣ паккхипи. там̣ дисва̄ рат̣т̣хава̄сино ‘‘айам̣ нагарасет̣т̣хи дханамева сам̣харати, еварӯпе четийе джет̣т̣хако бхавитум̣ на саккоти, га̄мава̄сӣ пана кот̣идханам̣ паккхипитва̄ джет̣т̣хако джа̄то’’ти уджджха̄йим̣су. со тесам̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘ахам̣ две кот̣ийо датва̄ джет̣т̣хако бхависса̄мӣ’’ти две кот̣ийо ада̄си. итаро ‘‘ахамева джет̣т̣хако бхависса̄мӣ’’ти тиссо кот̣ийо ада̄си. евам̣ вад̣д̣хетва̄ вад̣д̣хетва̄ нагарава̄сӣ ат̣т̣ха кот̣ийо ада̄си. га̄мава̄сино пана ¶ гехе навакот̣идханамева аттхи, нагарава̄сино чатта̄лӣсакот̣идханам̣. тасма̄ га̄мава̄сӣ чинтеси – ‘‘сача̄хам̣ нава кот̣ийо дасса̄ми, айам̣ ‘даса ¶ кот̣ийо дасса̄мӣ’ти ваккхати, атха ме ниддханабха̄во пан̃н̃а̄йиссатӣ’’ти. со евама̄ха – ‘‘ахам̣ еттакан̃ча дханам̣ дасса̄ми, сапуттада̄ро ча четийасса да̄со бхависса̄мӣ’’ти сатта путте сатта сун̣иса̄йо бхарийан̃ча гахетва̄ аттана̄ саддхим̣ четийасса ниййа̄деси. рат̣т̣хава̄сино ‘‘дханам̣ на̄ма сакка̄ уппа̄детум̣, айам̣ пана сапуттада̄ро атта̄нам̣ ниййа̄деси, айамева джет̣т̣хако хотӯ’’ти там̣ джет̣т̣хакам̣ карим̣су. ити те сол̣асапи джана̄ четийасса да̄са̄ ахесум̣. рат̣т̣хава̄сино пана те бхуджиссе акам̣су. евам̣ сантепи четийамева пат̣иджаггитва̄ йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ тато чута̄ девалоке ниббаттим̣су. тесу екам̣ буддхантарам̣ девалоке васантесу имасмим̣ буддхуппа̄де бхарийа̄ тато чавитва̄ ра̄джагахе ¶ сет̣т̣хино дхӣта̄ хутва̄ ниббатти. са̄ кума̄рика̄ва хутва̄ сота̄паттипхалам̣ па̄пун̣и. адит̣т̣хасаччасса пана пат̣исандхи на̄ма бха̄рийа̄ти тасса̄ са̄мико сампариваттама̄но гантва̄ неса̄дакуле ниббатти. тасса саха дассаненева сет̣т̣хидхӣтарам̣ пуббасинехо аджджхоттхари. вуттампи четам̣ –
‘‘пуббева саннива̄сена, паччуппаннахитена ва̄;
евам̣ там̣ джа̄йате пемам̣, уппалам̣ва йатходаке’’ти. (джа̄. 1.2.174);
са̄ пуббасинехенева неса̄дакулам̣ агама̄си. путта̄писса̄ девалока̄ чавитва̄ тасса̄ ева куччхисмим̣ пат̣исандхим̣ ган̣хим̣су, сун̣иса̄йописса̄ таттха таттха ниббаттитва̄ вайаппатта̄ ¶ тесам̣йева гехам̣ агамам̣су. евам̣ те саббепи тада̄ четийам̣ пат̣иджаггитва̄ тасса каммасса̄нубха̄вена сота̄паттипхалам̣ патта̄ти.
куккут̣амиттанеса̄даваттху ат̣т̣хамам̣.
9. кокасунакхалуддакаваттху
йо аппадут̣т̣хасса̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто кокам̣ на̄ма сунакхалуддакам̣ а̄раббха катхеси.
со кира екадивасам̣ пуббан̣хасамайе дханум̣ а̄да̄йа сунакхапаривуто аран̃н̃ам̣ гаччханто антара̄магге екам̣ пин̣д̣а̄йа пависантам̣ бхиккхум̣ дисва̄ куджджхитва̄ ‘‘ка̄л̣акан̣н̣и ме дит̣т̣хо, аджджа ¶ кин̃чи на лабхисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ пакка̄ми. тхеропи га̄ме пин̣д̣а̄йа чаритва̄ катабхаттакиччо пуна виха̄рам̣ па̄йа̄си. итаропи аран̃н̃е вичаритва̄ кин̃чи алабхитва̄ пачча̄гаччханто пуна тхерам̣ дисва̄ ‘‘аджджа̄хам̣ имам̣ ка̄л̣акан̣н̣им̣ дисва̄ аран̃н̃ам̣ гато кин̃чи на лабхим̣, ида̄ни ме пунапи абхимукхо джа̄то, сунакхехи нам̣ кха̄да̄песса̄мӣ’’ти сан̃н̃ам̣ датва̄ сунакхе виссаджджеси. тхеропи ‘‘ма̄ евам̣ кари упа̄сака̄’’ти йа̄чи. со ‘‘аджджа̄хам̣ тава саммукхӣбхӯтатта̄ кин̃чи на̄латтхам̣, пунапи ме саммукхӣбха̄вама̄гатоси, кха̄да̄песса̄мева та’’нти ватва̄ сунакхе уййоджеси. тхеро вегена екам̣ руккхам̣ абхирухитва̄ пурисаппама̄н̣е т̣ха̄не нисӣди. сунакха̄ ¶ руккхам̣ ¶ парива̄ресум̣. луддако гантва̄ ‘‘руккхам̣ абхирухатопи те моккхо наттхӣ’’ти там̣ саратун̣д̣ена па̄датале виджджхи. тхеро ‘‘ма̄ евам̣ карохӣ’’ти там̣ йа̄чийева. итаро тасса йа̄чанам̣ ана̄дийитва̄ пунаппунам̣ виджджхийева. тхеро екасмим̣ па̄датале виджджхийама̄не там̣ уккхипитва̄ дутийам̣ па̄дам̣ оламбитва̄ тасмим̣ виджджхийама̄не тампи уккхипати, евамасса со йа̄чанам̣ ана̄дийитва̄ва двепи па̄датала̄ни виджджхийева. тхерасса сарӣрам̣ укка̄хи а̄диттам̣ вийа ахоси. со ведана̄нуваттико хутва̄ сатим̣ паччупат̣т̣ха̄петум̣ на̄саккхи, па̄рутачӣварам̣ бхассантампи на саллаккхеси. там̣ патама̄нам̣ кокам̣ сӣсато пат̣т̣ха̄йа париккхипантамева пати. сунакха̄ ‘‘тхеро патито’’ти сан̃н̃а̄йа чӣварантарам̣ пависитва̄ аттано са̄микам̣ лун̃джитва̄ кха̄данта̄ ат̣т̣химатта̄васесам̣ карим̣су. сунакха̄ чӣварантарато никкхамитва̄ бахи ат̣т̣хам̣су.
атха несам̣ тхеро екам̣ суккхадан̣д̣акам̣ бхан̃джитва̄ кхипи. сунакха̄ тхерам̣ дисва̄ ‘‘са̄микова амхехи кха̄дито’’ти н̃атва̄ аран̃н̃ам̣ пависим̣су. тхеро куккуччам̣ уппа̄деси ‘‘мама чӣварантарам̣ пависитва̄ еса нат̣т̣хо, арогам̣ ну кхо ме сӣла’’нти. со руккха̄ отаритва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ а̄дито пат̣т̣ха̄йа саббам̣ там̣ паваттим̣ а̄рочетва̄ – ‘‘бханте, мама чӣварам̣ нисса̄йа ¶ со упа̄сако нат̣т̣хо, каччи ме арогам̣ сӣлам̣, аттхи ме саман̣абха̄во’’ти пуччхи. саттха̄ тасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘бхиккху арогам̣ те сӣлам̣, аттхи те саман̣абха̄во, со аппадут̣т̣хасса падусситва̄ вина̄сам̣ патто, на кевалан̃ча ида̄нева, атӣтепи аппадут̣т̣ха̄нам̣ падусситва̄ вина̄сам̣ паттойева̄’’ти ватва̄ таматтхам̣ пака̄сенто атӣтам̣ а̄хари –
атӣте киреко веджджо веджджакамматтха̄йа га̄мам̣ вичаритва̄ кин̃чи каммам̣ алабхитва̄ чха̄таджджхатто никкхамитва̄ га̄мадва̄ре самбахуле кума̄раке кӣл̣анте дисва̄ ‘‘име саппена д̣ам̣са̄петва̄ тикиччхитва̄ а̄ха̄рам̣ лабхисса̄мӣ’’ти екасмим̣ руккхабиле сӣсам̣ нихаритва̄ нипаннам̣ саппам̣ дассетва̄, ‘‘амбхо, кума̄рака̄ есо са̄л̣икапотако, ган̣хатха на’’нти а̄ха. атхеко кума̄рако ¶ саппам̣ гӣва̄йам̣ дал̣хам̣ гахетва̄ нӣхаритва̄ тасса саппабха̄вам̣ н̃атва̄ вираванто авидӯре т̣хитасса веджджасса маттхаке кхипи. саппо веджджасса кхандхат̣т̣хикам̣ париккхипитва̄ дал̣хам̣ д̣ам̣ситва̄ таттхева джӣвитаккхайам̣ па̄песи, евамеса коко сунакхалуддако пуббепи аппадут̣т̣хасса падусситва̄ вина̄сам̣ паттойева̄ти.
саттха̄ ¶ имам̣ атӣтам̣ а̄харитва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йо аппадут̣т̣хасса нарасса дуссати, суддхасса посасса анан̇ган̣асса;
тамева ба̄лам̣ паччети па̄пам̣, сукхумо раджо пат̣ива̄там̣ва кхитто’’ти.
таттха ¶ аппадут̣т̣хасса̄ти аттано ва̄ саббасатта̄нам̣ ва̄ адут̣т̣хасса. нарасса̄ти саттасса. дуссатӣти апараджджхати. суддхасса̄ти нирапара̄дхассева. посасса̄ти идампи апарена̄ка̄рена сатта̄дхивачанамева. анан̇ган̣асса̄ти никкилесасса. паччетӣти патиети. пат̣ива̄танти йатха̄ екена пурисена пат̣ива̄те т̣хитам̣ пахаритука̄мата̄йа кхитто сукхумо раджоти тамева пурисам̣ паччети, тассева упари патати, евамева йо пуггало ападут̣т̣хасса пурисасса па̄н̣иппахара̄дӣни даданто падуссати, тамева ба̄лам̣ дит̣т̣хева дхамме, сампара̄йе ва̄ нирайа̄дӣсу випаччама̄нам̣ там̣ па̄пам̣ випа̄кадуккхавасена паччетӣти аттхо.
десана̄васа̄не со бхиккху арахатте патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
кокасунакхалуддакаваттху навамам̣.
10. ман̣ика̄ракулӯпакатиссаттхераваттху
габбхамекети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ман̣ика̄ракулӯпакам̣ тиссаттхерам̣ а̄раббха катхеси.
со кира тхеро екасса ман̣ика̄расса куле два̄даса васса̄ни бхун̃джи. тасмим̣ куле джайампатика̄ ма̄та̄питут̣т̣ха̄не т̣хатва̄ тхерам̣ пат̣иджаггим̣су. атхекадивасам̣ со ман̣ика̄ро тхерасса пурато мам̣сам̣ чхинданто нисинно хоти. тасмим̣ кхан̣е ра̄джа̄ пасенади косало екам̣ ман̣иратанам̣ ‘‘имам̣ ¶ дховитва̄ виджджхитва̄ пахин̣атӯ’’ти песеси. ман̣ика̄ро салохитенева ¶ хаттхена там̣ пат̣иггахетва̄ пел̣а̄йа упари т̣хапетва̄ ¶ хаттхадхованаттхам̣ анто па̄виси. тасмим̣ пана гехе поса̄ванийакон̃часакун̣о аттхи. со лохитагандхена мам̣сасан̃н̃а̄йа там̣ ман̣им̣ тхерасса пассантассева гили. ман̣ика̄ро а̄гантва̄ ман̣им̣ апассанто ‘‘ман̣и кена гахито’’ти бхарийан̃ча путтаке ча пат̣ипа̄т̣ийа̄ пуччхитва̄ техи ‘‘на ган̣ха̄ма̄’’ти вутте ‘‘тхерена гахито бхависсатӣ’’ти. чинтетва̄ бхарийа̄йа саддхим̣ мантеси – ‘‘тхерена ман̣и гахито бхависсатӣ’’ти. са̄, са̄ми, ма̄ евам̣ авача, еттакам̣ ка̄лам̣ майа̄ тхерасса на кин̃чи ваджджам̣ дит̣т̣хапуббам̣, на со ман̣им̣ ган̣ха̄тӣти. ман̣ика̄ро тхерам̣ пуччхи – ‘‘бханте, имасмим̣ т̣ха̄не ман̣иратанам̣ тумхехи гахита’’нти. на ган̣ха̄ми, упа̄сака̄ти. бханте, на идха ан̃н̃о аттхи, тумхехийева гахито бхависсати, детха ме ман̣иратананти. со тасмим̣ асампат̣иччханте пуна бхарийам̣ а̄ха – ‘‘тхеренева ман̣и гахито, пӣл̣етва̄ нам̣ пуччхисса̄мӣ’’ти. са̄, са̄ми, ма̄ но на̄сайи, варам̣ амхехи да̄сабйам̣ упагантум̣, на ча тхерам̣ еварӯпам̣ ваттунти. со ‘‘саббева майам̣ да̄саттам̣ упагаччханта̄ ман̣имӯлам̣ на аггха̄ма̄’’ти раджджум̣ гахетва̄ тхерасса сӣсам̣ вет̣хетва̄ дан̣д̣ена ¶ гхат̣т̣еси. тхерасса сӣсато ча кан̣н̣ана̄са̄хи ча лохитам̣ паггхари, аккхӣни никкхамана̄ка̄раппатта̄ни ахесум̣, со ведана̄паматто бхӯмийам̣ пати. кон̃чо лохитагандхена̄ гантва̄ лохитам̣ пиви. атха нам̣ ман̣ика̄ро тхере уппаннакодхавегена ‘‘твам̣ ким̣ каросӣ’’ти па̄дена пахаритва̄ кхипи. со екаппаха̄ренева маритва̄ утта̄но ахоси.
тхеро там̣ дисва̄, упа̄сака, сӣсе вет̣ханам̣ та̄ва ме ситхилам̣ катва̄ имам̣ кон̃чам̣ олокехи ‘‘мато ва̄, но ва̄’’ти. атха нам̣ со а̄ха – ‘‘есо вийа твампи мариссасӣ’’ти. упа̄сака, имина̄ со ман̣и гилито, саче айам̣ на амарисса̄, на те ахам̣ марантопи ман̣им̣ а̄чиккхиссанти. со тасса ударам̣ пха̄летва̄ ман̣им̣ дисва̄ паведхенто сам̣виггама̄насо тхерасса па̄дамӯле нипаджджитва̄ ‘‘кхаматха, ме, бханте, аджа̄нантена майа̄ ката’’нти а̄ха. упа̄сака, нева туйхам̣ досо аттхи, на майхам̣, ват̣т̣ассевеса досо, кхама̄ми тети. бханте, саче ме кхаматха, пакатинийа̄менева ме гехе нисӣдитва̄ бхиккхам̣ ган̣хатха̄ти. ‘‘упа̄сака, на да̄на̄хам̣ ито пат̣т̣ха̄йа паресам̣ ¶ гехасса анточхаданам̣ пависисса̄ми, антогехапавесанассева хи ¶ айам̣ досо, ито пат̣т̣ха̄йа па̄десу а̄вахантесу гехадва̄ре т̣хитова бхиккхам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти ватва̄ дхутан̇гам̣ сама̄да̄йа имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘паччати ¶ мунино бхаттам̣, тхокам̣ тхокам̣ куле куле;
пин̣д̣ика̄йа чарисса̄ми, аттхи джан̇гхабалам̣ мама̄’’ти. (тхерага̄. 248) –
идан̃ча пана ватва̄ тхеро тенева бйа̄дхина̄ на чирассева паринибба̄йи. кон̃чо ман̣ика̄расса бхарийа̄йа куччхисмим̣ пат̣исандхим̣ ган̣хи. ман̣ика̄ро ка̄лам̣ катва̄ нирайе ниббатти. ман̣ика̄расса бхарийа̄ тхере мудучиттата̄йа ка̄лам̣ катва̄ девалоке ниббатти. бхиккхӯ саттха̄рам̣ тесам̣ абхисампара̄йам̣ пуччхим̣су. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, идхекачче габбхе ниббаттанти, екачче па̄пака̄рино нирайе ниббаттанти, екачче катакалйа̄н̣а̄ девалоке ниббаттанти, ана̄сава̄ пана паринибба̄йантӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘габбхамеке уппаджджанти, нирайам̣ па̄пакаммино;
саггам̣ сугатино йанти, париниббанти ана̄сава̄’’ти.
таттха габбханти идха мануссагаббхова адхиппето. сесаметтха утта̄наттхамева.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
ман̣ика̄ракулӯпакатиссаттхераваттху дасамам̣.
11. тайоджанаваттху
на ¶ анталиккхети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто тайо джане а̄раббха катхеси.
саттхари кира джетаване вихаранте самбахула̄ бхиккхӯ саттху дассанаттха̄йа а̄гаччханта̄ екам̣ га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависим̣су. га̄мава̄сино те сампатте а̄да̄йа а̄санаса̄ла̄йа нисӣда̄петва̄ йа̄гукхаджджакам̣ датва̄ пин̣д̣апа̄тавелам̣ а̄гамайама̄на̄ дхаммам̣ сун̣анта̄ нисӣдим̣су. тасмим̣ кхан̣е бхаттам̣ ¶ пачитва̄ сӯпабйан̃джанам̣ дхӯпайама̄на̄йа екисса̄ иттхийа̄ бха̄джанато аггиджа̄ла̄ ут̣т̣хахитва̄ чхаданам̣ ган̣хи. тато екам̣ тин̣акарал̣ам̣ ут̣т̣хахитва̄ джалама̄нам̣ а̄ка̄сам̣ паккханди. тасмим̣ кхан̣е еко ка̄ко а̄ка̄сена гаччханто таттха гӣвам̣ павесетва̄ тин̣авалливет̣хито джха̄йитва̄ га̄мамаджджхе пати ¶ . бхиккхӯ там̣ дисва̄ ‘‘ахо бха̄рийам̣ каммам̣, пассатха̄вусо, ка̄кена паттам̣ виппака̄рам̣, имина̄ катакаммам̣ ан̃н̃атра саттха̄ра̄ ко джа̄ниссати, саттха̄рамасса каммам̣ пуччхисса̄ма̄’’ти чинтетва̄ паккамим̣су.
апаресампи бхиккхӯнам̣ саттху дассанаттха̄йа на̄вам̣ абхируйха гаччханта̄нам̣ на̄ва̄ самудде ниччала̄ ат̣т̣ха̄си. манусса̄ ‘‘ка̄л̣акан̣н̣ина̄ еттха бхавитабба’’нти сала̄кам̣ вича̄ресум̣. на̄викасса ча бхарийа̄ пат̣хамавайе т̣хита̄ дассанӣйа̄ па̄са̄дика̄, сала̄ка̄ тасса̄ па̄пун̣и. ‘‘сала̄кам̣ пуна вича̄ретха̄’’ти ватва̄ йа̄вататийам̣ вича̄ресум̣, тиккхаттумпи тасса̄ ¶ ева па̄пун̣и. манусса̄ ‘‘ким̣, са̄мӣ’’ти на̄викасса мукхам̣ олокесум̣. на̄вико ‘‘на сакка̄ екисса̄ аттха̄йа маха̄джанам̣ на̄сетум̣, удаке нам̣ кхипатха̄’’ти а̄ха. са̄ гахетва̄ удаке кхипийама̄на̄ маран̣абхайатаджджита̄ виравам̣ ака̄си. там̣ сутва̄ на̄вико ко аттхо имисса̄ а̄бхаран̣ехи нат̣т̣хехи, сабба̄бхаран̣а̄ни омун̃читва̄ екам̣ пилотикам̣ нива̄са̄петва̄ чхад̣д̣етха нам̣, ахам̣ панетам̣ удакапит̣т̣хе плавама̄нам̣ дат̣т̣хум̣ на саккхисса̄мӣ тасма̄ йатха̄ нам̣ ахам̣ на пасса̄ми, татха̄ екам̣ ва̄лукакут̣ам̣ гӣва̄йа бандхитва̄ самудде кхипатха̄ти. те татха̄ карим̣су. тампи патитат̣т̣ха̄нейева маччхакаччхапа̄ вилумпим̣су. бхиккхӯ там̣ паваттим̣ н̃атва̄ ‘‘т̣хапетва̄ саттха̄рам̣ ко ан̃н̃о етисса̄ иттхийа̄ катакаммам̣ джа̄ниссати, саттха̄рам̣ тасса̄ каммам̣ пуччхисса̄ма̄’’ти иччхитат̣т̣ха̄нам̣ патва̄ на̄ва̄то оруйха паккамим̣су.
апарепи сатта бхиккхӯ саттху дассанаттха̄йа гаччханта̄ са̄йам̣ екам̣ виха̄рам̣ пависитва̄ васанат̣т̣ха̄нам̣ пуччхим̣су. екасмин̃ча лен̣е сатта ман̃ча̄ хонти. тесам̣ тадева лабхитва̄ таттха нипанна̄нам̣ раттибха̄ге кӯт̣а̄га̄раматто па̄са̄н̣о пават̣т̣ама̄но а̄гантва̄ лен̣адва̄рам̣ пидахи. нева̄сика̄ бхиккхӯ ‘‘майам̣ имам̣ лен̣ам̣ а̄гантукабхиккхӯнам̣ па̄пайимха̄, айан̃ча маха̄па̄са̄н̣о лен̣адва̄рам̣ пидаханто ат̣т̣ха̄си, апанесса̄ма ¶ на’’нти саманта̄ саттахи га̄мехи ¶ мануссе саннипа̄тетва̄ ва̄йаманта̄пи т̣ха̄на̄ ча̄летум̣ на̄саккхим̣су. анто павит̣т̣хабхиккхӯпи ва̄йамим̣суйева. евам̣ сантепи сатта̄хам̣ па̄са̄н̣ам̣ ча̄летум̣ на̄саккхим̣су. а̄гантука̄ сатта̄хам̣ чха̄таджджхатта̄ маха̄дуккхам̣ анубхавим̣су. саттаме дивасе па̄са̄н̣о сайамева пават̣т̣итва̄ апагато. бхиккхӯ никкхамитва̄ ‘‘амха̄кам̣ имам̣ па̄пам̣ ан̃н̃атра саттха̄ра̄ ко джа̄ниссати, саттха̄рам̣ пуччхисса̄ма̄’’ти чинтетва̄ паккамим̣су. те пуримехи саддхим̣ антара̄магге сама̄гантва̄ саббе екатова саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисинна̄ саттха̄ра̄ катапат̣исантха̄ра̄ аттана̄ аттана̄ дит̣т̣ха̄нубхӯта̄ни ка̄ран̣а̄ни пат̣ипа̄т̣ийа̄ пуччхим̣су.
саттха̄пи ¶ тесам̣ пат̣ипа̄т̣ийа̄ евам̣ бйа̄ка̄си – ‘‘бхиккхаве, со та̄ва ка̄ко аттана̄ катакаммамева анубхоси. атӣтака̄ле хи ба̄ра̄н̣асийам̣ еко кассако аттано гон̣ам̣ даменто даметум̣ на̄саккхи. со хисса гон̣о тхокам̣ гантва̄ нипаджджи, потхетва̄ ут̣т̣ха̄питопи тхокам̣ гантва̄ пунапи татхева нипаджджи. со ва̄йамитва̄ там̣ даметум̣ асакконто кодха̄бхибхӯто хутва̄ ‘ито ¶ да̄ни пат̣т̣ха̄йа сукхам̣ нипаджджиссасӣ’ти пала̄лапин̣д̣ам̣ вийа каронто пала̄лена тасса гӣвам̣ паливет̣хетва̄ аггимада̄си, гон̣о таттхева джха̄йитва̄ мато. тада̄, бхиккхаве, тена ка̄кена там̣ па̄пакаммам̣ катам̣. со тасса випа̄кена дӣгхараттам̣ нирайе паччитва̄ випа̄ка̄васесена саттаккхаттум̣ ка̄кайонийам̣ ниббаттитва̄ евамева а̄ка̄се джха̄йитва̄ва мато’’ти.
са̄пи, бхиккхаве, иттхӣ аттана̄ катакаммамева анубхоси. са̄ хи атӣте ба̄ра̄н̣асийам̣ екасса гахапатикасса бхарийа̄ удакахаран̣акот̣т̣анапачана̄дӣни саббакичча̄ни сахаттхенева ака̄си. тасса̄ еко сунакхо там̣ гехе саббакичча̄ни курума̄нам̣ олокентова нисӣдати. кхетте бхаттам̣ харантийа̄ да̄рупан̣н̣а̄дӣнам̣ ва̄ аттха̄йа аран̃н̃ам̣ гаччхантийа̄ та̄йа саддхим̣йева гаччхати. там̣ дисва̄ дахараманусса̄ ‘‘амбхо никкханто сунакхалуддако, аджджа майам̣ мам̣сена бхун̃джисса̄ма̄’’ти уппан̣д̣енти. са̄ тесам̣ катха̄йа ман̇ку хутва̄ сунакхам̣ лед̣д̣удан̣д̣а̄дӣхи пахаритва̄ пала̄пети, сунакхо ниваттитва̄ пуна анубандхати. со кирасса̄ татийе аттабха̄ве бхатта̄ ахоси, тасма̄ синехам̣ чхиндитум̣ на саккоти. кин̃ча̄пи хи анаматагге сам̣са̄ре джа̄йа̄ ва̄ пати ва̄ абхӯтапубба̄ на̄ма наттхи, авидӯре пана аттабха̄ве н̃а̄такесу адхиматто синехо ¶ хоти, тасма̄ ¶ со сунакхо там̣ виджахитум̣ на саккоти. са̄ тасса куджджхитва̄ кхеттам̣ са̄микасса йа̄гум̣ харама̄на̄ раджджум̣ уччхан̇ге т̣хапетва̄ агама̄си, сунакхо та̄йева саддхим̣ гато. са̄ са̄микасса йа̄гум̣ датва̄ туччхакут̣ам̣ а̄да̄йа екам̣ удакат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ кут̣ам̣ ва̄лука̄йа пӯретва̄ самӣпе олокетва̄ т̣хитасса сунакхасса саддамака̄си. сунакхо ‘‘чирассам̣ вата ме аджджа мадхуракатха̄ ладдха̄’’ти нан̇гут̣т̣хам̣ ча̄ленто там̣ упасан̇ками. са̄ там̣ гӣва̄йам̣ дал̣хам̣ гахетва̄ ека̄йа раджджукот̣ийа̄ кут̣ам̣ бандхитва̄ екам̣ раджджукот̣им̣ сунакхасса гӣва̄йам̣ бандхитва̄ кут̣ам̣ удака̄бхимукхам̣ пават̣т̣еси. сунакхо кут̣ам̣ анубандханто удаке патитва̄ таттхева ка̄ламака̄си. са̄ тасса каммасса випа̄кена дӣгхараттам̣ нирайе паччитва̄ випа̄ка̄васесена аттабха̄васате ва̄лукакут̣ам̣ гӣва̄йам̣ бандхитва̄ удаке паккхитта̄ ка̄ламака̄сӣти.
тумхехипи, бхиккхаве, аттана̄ катакаммамева анубхӯтам̣. атӣтасмин̃хи ба̄ра̄н̣асива̄сино сатта гопа̄лакада̄рака̄ екасмим̣ ат̣авипадесе сатта̄хава̄рена га̄вийо вичаранта̄ екадивасам̣ га̄вийо ¶ вича̄ретва̄ а̄гаччханта̄ екам̣ маха̄годхам̣ дисва̄ анубандхим̣су. годха̄ пала̄йитва̄ екам̣ ваммикам̣ па̄виси. тасса пана ваммикасса сатта чхидда̄ни, да̄рака̄ ‘‘майам̣ да̄ни гахетум̣ на саккхисса̄ма, све а̄гантва̄ ган̣хисса̄ма̄’’ти екеко екекам̣ са̄кхабхан̇гамут̣т̣хим̣ а̄да̄йа саттапи джана̄ сатта чхидда̄ни пидахитва̄ паккамим̣су ¶ . те пунадивасе там̣ годхам̣ аманасикатва̄ ан̃н̃асмим̣ падесе га̄вийо вича̄ретва̄ саттаме дивасе га̄вийо а̄да̄йа гаччханта̄ там̣ ваммикам̣ дисва̄ сатим̣ пат̣илабхитва̄ ‘‘ка̄ ну кхо тасса̄ годха̄йа паваттӣ’’ти аттана̄ аттана̄ пидахита̄ни чхидда̄ни виварим̣су. годха̄ джӣвите нира̄лайа̄ хутва̄ ат̣т̣хичамма̄васеса̄ паведхама̄на̄ никкхами. те там̣ дисва̄ анукампам̣ катва̄ ‘‘ма̄ нам̣ ма̄ретха, сатта̄хам̣ чхиннабхатта̄ джа̄та̄’’ти тасса̄ пит̣т̣хим̣ паримаджджитва̄ ‘‘сукхена гаччха̄хӣ’’ти виссаджджесум̣. те годха̄йа ама̄ритатта̄ нирайе та̄ва на паччим̣су. те пана сатта джана̄ екато хутва̄ чуддасасу аттабха̄весу сатта сатта диваса̄ни чхиннабхатта̄ ахесум̣. тада̄, бхиккхаве, тумхехи саттахи гопа̄лакехи хутва̄ там̣ каммам̣ катанти. евам̣ саттха̄ техи пут̣т̣хапут̣т̣хам̣ пан̃хам̣ бйа̄ка̄си.
атхеко ¶ бхиккху саттха̄рам̣ а̄ха – ‘‘ким̣ пана, бханте, па̄пакаммам̣ катва̄ а̄ка̄се уппатитассапи самуддам̣ паккхандасса̄пи паббатантарам̣ павит̣т̣хасса̄пи моккхо наттхӣ’’ти. саттха̄ ‘‘еваметам̣, бхиккхаве, а̄ка̄са̄дӣсупи екападесопи наттхи, йаттха т̣хито па̄пакаммато муччеййа̄’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на ¶ анталиккхе на самуддамаджджхе, на паббата̄нам̣ виварам̣ пависса;
на виджджатӣ со джагатиппадесо, йаттхат̣т̣хито муччеййа па̄пакамма̄’’ти.
тассаттхо – саче хи кочи ‘‘имина̄ упа̄йена па̄пакаммато муччисса̄мӣ’’ти анталиккхе ва̄ нисӣдеййа, чатура̄сӣтийоджанасахассагамбхӣрам̣ маха̄самуддам̣ ва̄ пависеййа, паббатантаре ва̄ нисӣдеййа, нева па̄пакаммато муччеййа. пураттхима̄дӣсу джагатипадесесу патхавӣбха̄гесу на со ва̄лаггаматтопи ока̄со аттхи, йаттха т̣хито па̄пакаммато муччитум̣ саккун̣еййа̄ти.
десана̄васа̄не те бхиккхӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣су, сампаттамаха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
тайоджанаваттху ека̄дасамам̣.
12. суппабуддхасакйаваттху
на ¶ анталиккхети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ нигродха̄ра̄ме вихаранто суппабуддхам̣ саккам̣ а̄раббха катхеси.
со кира ‘‘айам̣ мама дхӣтарам̣ чхад̣д̣етва̄ никкханто ча, мама путтам̣ пабба̄джетва̄ тасса верит̣т̣ха̄не т̣хито ча̄’’ти ¶ имехи двӣхи ка̄ран̣ехи саттхари а̄гха̄там̣ бандхитва̄ екадивасам̣ ‘‘на да̄нисса нимантанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ бхун̃джитум̣ дасса̄мӣ’’ти гаманамаггам̣ пидахитва̄ антаравӣтхийам̣ сурам̣ пиванто нисӣди. атхасса саттхари бхиккхусан̇гхапаривуте там̣ т̣ха̄нам̣ а̄гате ‘‘саттха̄ а̄гато’’ти а̄рочесум̣ ¶ . со а̄ха – ‘‘пурато гаччха̄ти тасса вадетха, на̄йам̣ майа̄ махаллакатаро, на̄сса маггам̣ дасса̄мӣ’’ти пунаппунам̣ вуччама̄нопи татхева ватва̄ нисӣди. саттха̄ ма̄туласса сантика̄ маггам̣ алабхитва̄ тато ниватти. сопи екам̣ чарапурисам̣ песеси ‘‘гаччха, тасса катхам̣ сутва̄ ехӣ’’ти. саттха̄пи ниваттанто ситам̣ катва̄ а̄нандаттхерена ‘‘ко ну кхо, бханте, ситасса па̄тукаммасса паччайо’’ти пут̣т̣хо а̄ха – ‘‘пассаси, а̄нанда, суппабуддха’’нти. пасса̄ми, бхантети. бха̄рийам̣ тена каммам̣ катам̣ ма̄дисасса буддхасса маггам̣ адентена, ито саттаме дивасе хет̣т̣ха̄па̄са̄де сопа̄напа̄дамӯле патхавим̣ пависиссатӣти. чарапурисо там̣ катхам̣ сутва̄ суппабуддхасса сантикам̣ гантва̄ ‘‘ким̣ мама бха̄гинеййена ниваттантена вутта’’нти пут̣т̣хо йатха̄сутам̣ а̄рочеси. со тасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘на да̄ни мама бха̄гинеййасса катха̄йа досо аттхи, аддха̄ йам̣ со вадати, там̣ татхева хоти. евам̣ сантепи нам̣ ида̄ни ¶ муса̄ва̄дена нигган̣хисса̄ми. со хи мам̣ ‘саттаме дивасе патхавим̣ пависиссатӣ’ти анийамена аватва̄ ‘хет̣т̣ха̄па̄са̄де сопа̄напа̄дамӯле патхавим̣ пависиссатӣ’’’ти а̄ха. ‘‘ито да̄ни пат̣т̣ха̄йа̄хам̣ там̣ т̣ха̄нам̣ на гамисса̄ми, атха нам̣ тасмим̣ т̣ха̄не патхавим̣ апависитва̄ муса̄ва̄дена нигган̣хисса̄мӣ’’ти аттано упабхогаджа̄там̣ саббам̣ саттабхӯмикапа̄са̄дасса упари а̄ропетва̄ сопа̄нам̣ хара̄петва̄ два̄рам̣ пидаха̄петва̄ екекасмим̣ два̄ре две две малле т̣хапетва̄ ‘‘сача̄хам̣ пама̄дена хет̣т̣ха̄ орохитука̄мо хоми, нива̄реййа̄тха ма’’нти ватва̄ саттаме па̄са̄датале сиригаббхе нисӣди. саттха̄ там̣ паваттим̣ сутва̄, ‘‘бхиккхаве, суппабуддхо на кевалам̣ па̄са̄датале веха̄сам̣ уппатитва̄ а̄ка̄се ва̄ нисӣдату, на̄ва̄йа ва̄ самуддам̣ паккхандату, паббатантарам̣ ва̄ пависату, буддха̄нам̣ катха̄йа двидха̄бха̄во на̄ма наттхи, майа̄ вуттат̣т̣ха̄нейева со патхавим̣ пависиссатӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на ¶ анталиккхе на самуддамаджджхе, на паббата̄нам̣ виварам̣ пависса;
на виджджатӣ со джагатиппадесо, йаттхат̣т̣хитам̣ наппасахеййа маччӯ’’ти.
таттха ¶ йаттха т̣хитам̣ наппасахеййа, маччӯти йасмим̣ падесе т̣хитам̣ маран̣ам̣ наппасахеййа на̄бхибхавеййа, кесаггаматтопи ¶ патхавиппадесо наттхи. сесам̣ пуримасадисамева̄ти.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
саттаме дивасе саттху бхиккха̄ча̄рамаггасса нируддхавела̄йа хет̣т̣ха̄па̄са̄де суппабуддхасса ман̇галассо удда̄мо хутва̄ там̣ там̣ бхиттим̣ пахари. со упари нисинновасса саддам̣ сутва̄ ‘‘кимета’’нти пуччхи. ‘‘ман̇галассо удда̄мо’’ти. со панассо суппабуддхам̣ дисва̄ва саннисӣдати. атха нам̣ со ган̣хитука̄мо хутва̄ нисиннат̣т̣ха̄на̄ ут̣т̣ха̄йа два̄ра̄бхимукхо ахоси, два̄ра̄ни сайамева виват̣а̄ни, сопа̄нам̣ сакат̣т̣ха̄нейева т̣хитам̣. два̄ре т̣хита̄ малла̄ там̣ гӣва̄йам̣ гахетва̄ хет̣т̣ха̄бхимукхам̣ кхипим̣су. етенупа̄йена саттасупи талесу два̄ра̄ни сайамева виват̣а̄ни, сопа̄на̄ни йатха̄т̣ха̄не т̣хита̄ни. таттха таттха малла̄ там̣ гӣва̄йамева гахетва̄ хет̣т̣ха̄бхимукхам̣ кхипим̣су. атха нам̣ хет̣т̣ха̄па̄са̄де сопа̄напа̄дамӯлам̣ сампаттамева маха̄патхавӣ виварама̄на̄ бхиджджитва̄ сампат̣иччхи, со гантва̄ авӣчимхи ниббаттӣти.
суппабуддхасакйаваттху два̄дасамам̣.
па̄паваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
навамо вагго.
10. дан̣д̣авагго
1. чхаббаггийабхиккхуваттху
саббе ¶ ¶ ¶ тасантӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чхаббаггийе бхиккхӯ а̄раббха катхеси.
екасмин̃хи самайе саттарасаваггийехи сена̄сане пат̣иджаггите чхаббаггийа̄ бхиккхӯ ‘‘никкхаматха, майам̣ махаллакатара̄, амха̄кам̣ етам̣ па̄пун̣а̄тӣ’’ти ватва̄ техи ‘‘на майам̣ дасса̄ма, амхехи пат̣хамам̣ пат̣иджаггита’’нти вутте те бхиккхӯ пахарим̣су. саттарасаваггийа̄ маран̣абхайатаджджита̄ маха̄виравам̣ виравим̣су. саттха̄ тесам̣ саддам̣ сутва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти пуччхитва̄ ‘‘идам̣ на̄ма̄’’ти а̄рочите ‘‘на, бхиккхаве, ито пат̣т̣ха̄йа бхиккхуна̄ на̄ма евам̣ каттаббам̣, йо кароти, со имам̣ на̄ма а̄паттим̣ а̄паджджатӣ’’ти паха̄рада̄насиккха̄падам̣ (па̄чи. 449 а̄дайо) пан̃н̃а̄петва̄, ‘‘бхиккхаве, бхиккхуна̄ на̄ма ‘йатха̄ ахам̣, татхева ан̃н̃епи дан̣д̣асса тасанти, маччуно бха̄йантӣ’ти н̃атва̄ паро на пахаритаббо, на гха̄тетаббо’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘саббе тасанти дан̣д̣асса, саббе бха̄йанти маччуно;
атта̄нам̣ упамам̣ катва̄, на ханеййа на гха̄тайе’’ти.
таттха ¶ саббе тасантӣти саббепи сатта̄ аттани дан̣д̣е патанте тасса дан̣д̣асса тасанти. маччуноти маран̣асса̄пи бха̄йантийева. имисса̄ ча десана̄йа бйан̃джанам̣ ниравасесам̣, аттхо пана са̄васесо. йатха̄ хи ран̃н̃а̄ ‘‘саббе саннипатантӯ’’ти бхерийа̄ чара̄пита̄йапи ра̄джамаха̄матте т̣хапетва̄ сеса̄ саннипатанти, евамидха ‘‘саббе тасантӣ’’ти вуттепи хаттха̄джа̄неййо асса̄джа̄неййо усабха̄джа̄неййо кхӣн̣а̄савоти име чатта̄ро т̣хапетва̄ авасеса̄ва тасантӣти ведитабба̄. имесу хи кхӣн̣а̄саво сакка̄йадит̣т̣хийа̄ пахӣнатта̄ маран̣акасаттам̣ апассанто на бха̄йати, итаре тайо сакка̄йадит̣т̣хийа̄ ¶ балаватта̄ аттано пат̣ипаккхабхӯтам̣ саттам̣ апассанта̄ на бха̄йантӣти. на ханеййа на гха̄тайети йатха̄ ахам̣ ¶ , евам̣ ан̃н̃епи сатта̄ти нева парам̣ пахареййа на пахара̄пеййа̄ти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
чхаббаггийабхиккхуваттху пат̣хамам̣.
2. чхаббаггийабхиккхуваттху
саббе тасантӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чхаббаггийе бхиккхӯ а̄раббха катхеси.
тейева ¶ екасмин̃хи самайе тенева ка̄ран̣ена пуримасиккха̄паде саттарасаваггийе пахарим̣су. тенева ка̄ран̣ена тесам̣ таласаттикам̣ уггирим̣су. идха̄пи саттха̄ тесам̣ саддам̣ сутва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти пуччхитва̄ ‘‘идам̣ на̄ма̄’’ти а̄рочите ‘‘на, бхиккхаве, ито пат̣т̣ха̄йа бхиккхуна̄ на̄ма евам̣ каттаббам̣, йо кароти, со имам̣ на̄ма а̄паттим̣ а̄паджджатӣ’’ти таласаттикасиккха̄падам̣ (па̄чи. 454 а̄дайо) пан̃н̃а̄петва̄, ‘‘бхиккхаве, бхиккхуна̄ на̄ма ‘йатха̄ ахам̣, татхева ан̃н̃епи дан̣д̣асса тасанти, йатха̄ ча майхам̣, татхева несам̣ джӣвитам̣ пийа’нти н̃атва̄ паро на пахаритаббо на гха̄т̣етаббо’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘саббе тасанти дан̣д̣асса, саббесам̣ джӣвитам̣ пийам̣;
атта̄нам̣ упамам̣ катва̄, на ханеййа на гха̄тайе’’ти.
таттха саббесам̣ джӣвитам̣ пийанти кхӣн̣а̄савам̣ т̣хапетва̄ сесасатта̄нам̣ джӣвитам̣ пийам̣ мадхурам̣, кхӣн̣а̄саво пана джӣвите ва̄ маран̣е ва̄ упеккхакова хоти. сесам̣ пуримасадисамева̄ти.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
чхаббаггийабхиккхуваттху дутийам̣.
3. саббахулакума̄ракаваттху
сукхака̄ма̄ни ¶ ¶ бхӯта̄нӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто самбахуле кума̄раке а̄раббха катхеси.
екасмин̃хи ¶ самайе саттха̄ са̄ваттхийам̣ пин̣д̣а̄йа пависанто антара̄магге самбахуле кума̄раке екам̣ гхарасаппаджа̄тикам̣ ахим̣ дан̣д̣акена пахаранте дисва̄ ‘‘кума̄рака̄ ким̣ каротха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘ахим̣, бханте, дан̣д̣акена пахара̄ма̄’’ти вутте ‘‘ким̣ ка̄ран̣а̄’’ти пуна пуччхитва̄ ‘‘д̣ам̣санабхайена, бханте’’ти вутте ‘‘тумхе ‘аттано сукхам̣ карисса̄ма̄’ти имам̣ пахаранта̄ ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не сукхала̄бхино на бхависсатха. аттано сукхам̣ паттхентена хи парам̣ пахаритум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘сукхака̄ма̄ни бхӯта̄ни, йо дан̣д̣ена вихим̣сати;
аттано сукхамеса̄но, печча со на лабхате сукхам̣.
‘‘сукхака̄ма̄ни бхӯта̄ни, йо дан̣д̣ена на хим̣сати;
аттано сукхамеса̄но, печча со лабхате сукха’’нти.
таттха йо дан̣д̣ена̄ти йо пуггало дан̣д̣ена ва̄ лед̣д̣уа̄дӣхи ва̄ вихет̣хети. печча со на лабхате сукханти со пуггало паралоке мануссасукхам̣ ва̄ диббасукхам̣ ва̄ параматтхабхӯтам̣ ва̄ нибба̄насукхам̣ на лабхати. дутийага̄тха̄йа печча со лабхатети со пуггало паралоке вуттаппака̄рам̣ тивидхампи сукхам̣ лабхатӣти аттхо.
десана̄васа̄не пан̃часата̄пи те кума̄рака̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣сӯти.
самбахулакума̄ракаваттху татийам̣.
4. кон̣д̣адха̄наттхераваттху
ма̄воча ¶ пхарусам̣ кан̃чӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто кон̣д̣адха̄наттхерам̣ а̄раббха катхеси.
тасса ¶ ¶ кира паббаджитадивасато пат̣т̣ха̄йа екам̣ иттхирӯпам̣ тхерена саддхим̣йева вичарати. там̣ тхеро на пассати, маха̄джано пана пассати. антога̄мам̣ пин̣д̣а̄йа чаратописса манусса̄ екам̣ бхиккхам̣ датва̄, ‘‘бханте, айам̣ тумха̄кам̣ хоту, айам̣ пана тумха̄кам̣ саха̄йика̄йа̄’’ти ватва̄ дутийампи даданти.
ким̣ тасса пуббакамманти? кассапасамма̄самбуддхака̄ле кира две саха̄йака̄ бхиккхӯ екама̄тукуччхито никкхантасадиса̄ ативийа самагга̄ ахесум̣. дӣгха̄йукабуддхака̄ле ча анусам̣ваччхарам̣ ва̄ анучхама̄сам̣ ва̄ бхиккхӯ упосатхаттха̄йа саннипатанти. тасма̄ тепи ‘‘упосатхаггам̣ гамисса̄ма̄’’ти васанат̣т̣ха̄на̄ никкхамим̣су. те ека̄ та̄ватим̣сабхаване ниббаттадевата̄ дисва̄ ‘‘име бхиккхӯ ативийа самагга̄, сакка̄ ну кхо име бхиндиту’’нти чинтетва̄ аттано ба̄лата̄йа чинтитасаманантарамева а̄гантва̄ тесу екена, ‘‘а̄вусо, мухуттам̣ а̄гамехи, сарӣракичченамхи аттхико’’ти вутте са̄ девата̄ екам̣ манусситтхиван̣н̣ам̣ ¶ ма̄петва̄ тхерасса гаччхантарам̣ пависитва̄ никкхаманака̄ле екена хаттхена кесакала̄пам̣, екена нива̄санам̣ сан̣т̣ха̄пайама̄на̄ тасса пит̣т̣хито никкхами. со там̣ на пассати, тама̄гамайама̄но пана пурато т̣хитабхиккху ниваттитва̄ олокайама̄но там̣ татха̄ катва̄ никкхамантам̣ пасси. са̄ тена дит̣т̣хабха̄вам̣ н̃атва̄ антарадха̄йи. итаро там̣ бхиккхум̣ аттано сантикам̣ а̄гатака̄ле а̄ха – ‘‘а̄вусо, сӣлам̣ те бхинна’’нти. ‘‘наттха̄вусо, майхам̣ еварӯпа’’нти. ида̄нева те майа̄ паччхато никкхамама̄на̄ тарун̣аиттхӣ идам̣ на̄ма каронтӣ дит̣т̣ха̄, твам̣ ‘‘наттхи майхам̣ еварӯпа’’нти ким̣ вадесӣти. со асанийа̄ маттхаке аваттхат̣о вийа ма̄ мам̣, а̄вусо, на̄сехи, наттхи майхам̣ еварӯпанти. итаро ‘‘майа̄ са̄мам̣ аккхӣхи дит̣т̣хам̣, ким̣ тава саддахисса̄мӣ’’ти дан̣д̣ако вийа бхиджджитва̄ пакка̄ми, упосатхаггепи ‘‘на̄хам̣ имина̄ саддхим̣ упосатхам̣ карисса̄мӣ’’ти нисӣди. итаро ‘‘майхам̣, бханте, сӣле ан̣уматтампи ка̄л̣ам̣ наттхӣ’’ти бхиккхӯнам̣ катхеси. сопи ‘‘майа̄ са̄мам̣ дит̣т̣ха’’нти а̄ха. девата̄ там̣ тена саддхим̣ упосатхам̣ ка̄тум̣ аниччхантам̣ дисва̄ ‘‘бха̄рийам̣ майа̄ каммам̣ ката’’нти чинтетва̄ – ‘‘бханте, майхам̣ аййасса сӣлабхедо наттхи, майа̄ пана вӣмам̣санавасенетам̣ катам̣, каротха тена ¶ саддхим̣ упосатха’’нти а̄ха. со тасса̄ а̄ка̄се т̣хатва̄ катхентийа̄ саддахитва̄ упосатхам̣ ака̄си ¶ , на пана тхере пуббе вийа мудучитто ахоси. еттакам̣ девата̄йа пуббакаммам̣.
а̄йупарийоса̄не пана те тхера̄ йатха̄сукхам̣ девалоке ниббаттим̣су. девата̄ апӣчимхи ниббаттитва̄ екам̣ буддхантарам̣ таттха паччитва̄ имасмим̣ буддхуппа̄де са̄ваттхийам̣ ниббаттитва̄ вуддхиманва̄йа са̄сане паббаджитва̄ упасампадам̣ лабхи. тасса паббаджитадивасато пат̣т̣ха̄йа там̣ иттхирӯпам̣ ¶ татхева пан̃н̃а̄йи. теневасса кон̣д̣адха̄наттхероти на̄мам̣ карим̣су. там̣ татха̄вичарантам̣ дисва̄ бхиккхӯ ана̄тхапин̣д̣икам̣ а̄хам̣су – ‘‘маха̄сет̣т̣хи, имам̣ дуссӣлам̣ тава виха̄ра̄ нӣхара. иман̃хи нисса̄йа сесабхиккхӯнам̣ айасо уппаджджиссатӣ’’ти. ким̣ пана, бханте, саттха̄ виха̄ре наттхӣти? аттхи упа̄сака̄ти. тена хи, бханте, саттха̄ва джа̄ниссатӣти. бхиккхӯ гантва̄ виса̄кха̄йапи татхева катхесум̣. са̄пи несам̣ татхева пат̣ивачанам̣ ада̄си.
бхиккхӯпи техи асампат̣иччхитавачана̄ ран̃н̃о а̄рочесум̣ – ‘‘маха̄ра̄джа, кон̣д̣адха̄наттхеро екам̣ иттхим̣ гахетва̄ вичаранто саббесам̣ айасам̣ уппа̄деси, там̣ тумха̄кам̣ виджита̄ нӣхаратха̄’’ти. ‘‘кахам̣ пана со, бханте’’ти? ‘‘виха̄ре, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘катарасмим̣ сена̄сане вихаратӣ’’ти? ‘‘асукасмим̣ на̄ма̄’’ти. ‘‘тена хи гаччхатха, ахам̣ там̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти со са̄йанхасамайе виха̄рам̣ гантва̄ там̣ сена̄санам̣ пурисехи париккхипа̄петва̄ тхерасса васанат̣т̣ха̄на̄бхимукхо агама̄си. тхеро маха̄саддам̣ сутва̄ виха̄ра̄ никкхамитва̄ памукхе ат̣т̣ха̄си. тамписса иттхирӯпам̣ ¶ пит̣т̣хипассе т̣хитам̣ ра̄джа̄ аддаса. тхеро ран̃н̃о а̄гаманам̣ н̃атва̄ виха̄рам̣ абхирухитва̄ нисӣди. ра̄джа̄ тхерам̣ на ванди, тампи иттхим̣ на̄ддаса. со два̄рантарепи хет̣т̣ха̄ман̃чепи олокенто адисва̄ва тхерам̣ а̄ха – ‘‘бханте, имасмим̣ т̣ха̄не екам̣ иттхим̣ аддасам̣, кахам̣ са̄’’ти? ‘‘на пасса̄ми, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘ида̄ни майа̄ тумха̄кам̣ пит̣т̣хипассе т̣хита̄ дит̣т̣ха̄’’ти вуттепи ‘‘ахам̣ на пасса̄ми’’ччева̄ха. ра̄джа̄ ‘‘ким̣ ну кхо ета’’нти чинтетва̄, ‘‘бханте, ито та̄ва никкхаматха̄’’ти а̄ха. тхере никкхамитва̄ памукхе т̣хите пуна са̄ тхерасса пит̣т̣хипассе ат̣т̣ха̄си. ра̄джа̄ там̣ дисва̄ пуна упариталам̣ абхирухи, тасса а̄гатабха̄вам̣ н̃атва̄ тхеро нисӣди. пуна ра̄джа̄ там̣ саббат̣т̣ха̄несу олокентопи адисва̄, ‘‘бханте, кахам̣ са̄ иттхӣ’’ти пуна тхерам̣ ¶ пуччхи. на̄хам̣ пасса̄ми маха̄ра̄джа̄ти. ‘‘ким̣ катхетха, бханте, майа̄ ида̄нева тумха̄кам̣ пит̣т̣хипассе т̣хита̄ дит̣т̣ха̄’’ти а̄ха. а̄ма, маха̄ра̄джа, маха̄джанопи ‘‘ме паччхато паччхато иттхӣ вичаратӣ’’ти вадати, ахам̣ пана на пасса̄мӣти ¶ . ра̄джа̄ ‘‘пат̣ирӯпакена бхавитабба’’нти саллаккхетва̄ пуна тхерам̣, ‘‘бханте, ито та̄ва отаратха̄’’ти ватва̄ тхере отаритва̄ памукхе т̣хите пуна там̣ тасса пит̣т̣хипассе т̣хитам̣ дисва̄ упариталам̣ абхирухи. пуна на̄ддаса. со пуна тхерам̣ пуччхитва̄ тена ‘‘на пасса̄ми’’ччева вутте ‘‘пат̣ирӯпакамевета’’нти нит̣т̣хам̣ гантва̄ тхерам̣ а̄ха – ‘‘бханте, еварӯпе сам̣килесе тумха̄кам̣ пит̣т̣хито вичаранте ан̃н̃о кочи тумха̄кам̣ бхиккхам̣ на дассати, нибаддхам̣ мама гехам̣ пависатха, ахамева чатӯхи паччайехи упат̣т̣хахисса̄мӣ’’ти тхерам̣ нимантетва̄ пакка̄ми.
бхиккхӯ ‘‘пассатха̄вусо, ран̃н̃о па̄пакирийам̣, ‘етам̣ виха̄рато нӣхара̄’ти вутте а̄гантва̄ чатӯхи ¶ паччайехи нимантетва̄ гато’’ти уджджха̄йим̣су. тампи тхерам̣ а̄хам̣су – ‘‘амбхо, дуссӣла, ида̄ниси ра̄джакон̣д̣о джа̄то’’ти. сопи пуббе бхиккхӯ кин̃чи ваттум̣ асакконто ‘‘тумхе дуссӣла̄, тумхе кон̣д̣а̄, тумхе иттхим̣ гахетва̄ вичаратха̄’’ти а̄ха. те гантва̄ саттху а̄рочесум̣ – ‘‘бханте, кон̣д̣адха̄наттхеро амхехи вутто амхе ‘дуссӣла̄’тиа̄дӣни ватва̄ аккосатӣ’’ти. саттха̄ там̣ паккоса̄петва̄ пуччхи – ‘‘саччам̣ кира твам̣, бхиккху, евам̣ вадесӣ’’ти? ‘‘саччам̣, бханте’’ти. ‘‘ким̣ ка̄ран̣а̄’’ти? ‘‘майа̄ саддхим̣ катхитака̄ран̣а̄’’ти. ‘‘тумхе, бхиккхаве, имина̄ саддхим̣ касма̄ катхетха̄’’ти. ‘‘имасса паччхато иттхим̣ вичарантим̣ дисва̄, бханте’’ти. ‘‘име кира тайа̄ саддхим̣ иттхим̣ вичарантим̣ дисва̄ ваданти, твам̣ касма̄ катхеси ¶ , ете та̄ва дисва̄ катхенти. твам̣ адисва̄ва имехи саддхим̣ касма̄ катхеси, нану пуббе тавева па̄пикам̣ дит̣т̣хим̣ нисса̄йа идам̣ джа̄там̣, ида̄ни касма̄ пуна па̄пикам̣ дит̣т̣хим̣ ган̣ха̄сӣ’’ти. бхиккхӯ ‘‘ким̣ пана, бханте, имина̄ пуббе ката’’нти пуччхим̣су. атха несам̣ саттха̄ тасса пуббакаммам̣ катхетва̄ ‘‘бхиккху идам̣ па̄пакаммам̣ нисса̄йа твам̣ имам̣ виппака̄рам̣ патто, ида̄ни те пуна татха̄рӯпам̣ па̄пикам̣ дит̣т̣хим̣ гахетум̣ на йуттам̣, ма̄ пуна бхиккхӯхи саддхим̣ кин̃чи катхехи, ниссаддо мукхават̣т̣ийам̣ чхиннакам̣сатха̄ласадисо хохи, евам̣ каронто нибба̄наппатто на̄ма бхависсатӣ’’ти ¶ ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘ма̄воча пхарусам̣ кан̃чи, вутта̄ пат̣ивадеййу там̣;
дуккха̄ хи са̄рамбхакатха̄, пат̣идан̣д̣а̄ пхусеййу там̣.
‘‘саче нереси атта̄нам̣, кам̣со упахато йатха̄;
еса паттоси нибба̄нам̣, са̄рамбхо те на виджджатӣ’’ти.
таттха ма̄воча пхарусам̣ кан̃чӣти кан̃чи екапуггалампи пхарусам̣ ма̄ авача. вутта̄ти тайа̄ паре ‘‘дуссӣла̄’’ти вутта̄, тампи татхева пат̣ивадеййум̣. са̄рамбхакатха̄ти еса̄ каран̣уттара̄ йугагга̄хакатха̄ на̄ма дуккха̄. пат̣идан̣д̣а̄ти ка̄йадан̣д̣а̄дӣхи ¶ парам̣ пахарантасса та̄диса̄ пат̣идан̣д̣а̄ ча тава маттхаке патеййум̣. саче нересӣти саче атта̄нам̣ ниччалам̣ ка̄тум̣ саккхиссаси. кам̣со упахато йатха̄ти мукхават̣т̣ийам̣ чхиндитва̄ таламаттам̣ катва̄ т̣хапитакам̣сатха̄лам̣ вийа. тан̃хи хаттхапа̄дехи ва̄ дан̣д̣акена ва̄ пахат̣ампи саддам̣ на кароти, еса паттосӣти саче еварӯпо бхавитум̣ саккхиссаси, имам̣ пат̣ипадам̣ пӯрайама̄но ида̄ни аппаттопи есо нибба̄наппатто на̄ма. са̄рамбхо те на виджджатӣти евам̣ санте ча пана ‘‘твам̣ дуссӣло, тумхе дуссӣла̄’’тиевама̄дико уттаракаран̣ава̄ча̄лаккхан̣о са̄рамбхопи те на виджджати, на бхависсатийева̄ти аттхо.
десана̄васа̄не ¶ бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣су, кон̣д̣адха̄наттхеропи саттха̄ра̄ диннаова̄де т̣хатва̄ арахаттам̣ па̄пун̣и, на чирассева а̄ка̄се уппатитва̄ пат̣хамам̣ сала̄кам̣ ган̣хӣти.
кон̣д̣адха̄наттхераваттху чатуттхам̣.
5. упосатхикаиттхӣнам̣ ваттху
йатха̄ дан̣д̣ена̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ пубба̄ра̄ме вихаранто виса̄кха̄дӣнам̣ упа̄сика̄нам̣ упосатхакаммам̣ а̄раббха катхеси.
са̄ваттхийам̣ ¶ ¶ кира екасмим̣ маха̄упосатхадивасе пан̃часатаматта̄ иттхийо упосатхика̄ хутва̄ виха̄рам̣ агамим̣су. виса̄кха̄ та̄су махаллакиттхийо упасан̇камитва̄ пуччхи, ‘‘амма̄, киматтхам̣ упосатхика̄ джа̄таттха̄’’ти. та̄хи ‘‘диббасампаттим̣ паттхетва̄’’ти вутте маджджхимиттхийо пуччхи, та̄хи ‘‘сапаттива̄са̄ муччанаттха̄йа̄’’ти вутте тарун̣иттхийо пуччхи, та̄хи ‘‘пат̣хамагаббхе путтапат̣ила̄бхаттха̄йа̄’’ти вутте кума̄рика̄йо пуччхи, та̄хи ‘‘тарун̣абха̄вейева патикулагаманаттха̄йа̄’’ти вутте там̣ саббампи та̄сам̣ катхам̣ сутва̄ та̄ а̄да̄йа саттху сантикам̣ гантва̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ а̄рочеси. там̣ сутва̄ саттха̄ ‘‘виса̄кхе имесам̣ сатта̄нам̣ джа̄тиа̄дайо на̄ма дан̣д̣ахаттхакагопа̄лакасадиса̄, джа̄ти джара̄йа сантикам̣, джара̄ бйа̄дхино сантикам̣, бйа̄дхи маран̣асса сантикам̣ песетва̄ маран̣ам̣ кут̣ха̄рийа̄ чхинданта̄ вийа джӣвитам̣ чхиндати, евам̣ сантепи виват̣т̣ам̣ паттхента̄ на̄ма наттхи, ват̣т̣амева пана паттхентӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йатха̄ дан̣д̣ена гопа̄ло, га̄во па̄джети гочарам̣;
евам̣ джара̄ ча маччу ча, а̄йум̣ па̄дженти па̄н̣ина’’нти.
таттха па̄джетӣти чхеко гопа̄ло кеда̄рантарам̣ пависантийо га̄во дан̣д̣ена нива̄ретва̄ тенева потхенто сулабхатин̣одакам̣ ¶ гочарам̣ нети. а̄йум̣ па̄джентӣти джӣвитиндрийам̣ чхинданти кхепенти. гопа̄лако вийа хи джара̄ ча маччу ча, гоган̣о вийа джӣвитиндрийам̣, гочарабхӯми вийа маран̣ам̣. таттха джа̄ти та̄ва сатта̄нам̣ джӣвитиндрийам̣ джара̄йа сантикам̣ песеси, джара̄ бйа̄дхино сантикам̣ ¶ , бйа̄дхи маран̣асса сантикам̣. тамева маран̣ам̣ кут̣ха̄рийа̄ чхедам̣ вийа чхиндитва̄ гаччхатӣти идаметтха опаммасампат̣ипа̄данам̣.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
упосатхикаиттхӣнам̣ ваттху пан̃чамам̣.
6. аджагарапетаваттху
атха ¶ па̄па̄ни камма̄нӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто аджагарапетам̣ а̄раббха катхеси.
екасмин̃хи самайе маха̄моггалла̄наттхеро лаккхан̣аттхерена саддхим̣ гиджджхакӯт̣ато отаранто диббена чаккхуна̄ пан̃чавӣсатийоджаникам̣ аджагарапетам̣ на̄ма аддаса. тасса сӣсато аггиджа̄ла̄ ут̣т̣хахитва̄ парийантам̣ гаччханти, парийантато ут̣т̣хахитва̄ сӣсам̣ гаччханти, убхайато ут̣т̣хахитва̄ маджджхе отаранти. тхеро там̣ дисва̄ ситам̣ па̄тва̄ка̄си. лаккхан̣аттхерена ситака̄ран̣ам̣ пут̣т̣хо ‘‘ака̄ло, а̄вусо, имасса пан̃хасса веййа̄каран̣а̄йа, саттху сантике мам̣ пуччхеййа̄сӣ’’ти ¶ ватва̄ ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чаритва̄ саттху сантикам̣ гатака̄ле лаккхан̣аттхерена пут̣т̣хо а̄ха – ‘‘татра̄хам̣, а̄вусо, екам̣ петам̣ аддасам̣, тасса еварӯпо на̄ма аттабха̄во, ахам̣ там̣ дисва̄ ‘на вата ме еварӯпо аттабха̄во дит̣т̣хапуббо’ти ситам̣ па̄тва̄ка̄си’’нти. саттха̄ ‘‘чаккхубхӯта̄ вата, бхиккхаве, са̄вака̄ вихарантӣ’’тиа̄дӣни (па̄ра̄. 228; сам̣. ни. 2.202) ваданто тхерасса катхам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ ‘‘майа̄пи есо, бхиккхаве, пето бодхиман̣д̣ейева дит̣т̣хо, ‘йе ча пана ме вачанам̣ на саддахеййум̣, тесам̣ там̣ ахита̄йа асса̄’ти на катхесим̣, ида̄ни моггалла̄нам̣ саккхим̣ лабхитва̄ катхемӣ’’ти ватва̄ бхиккхӯхи тасса пуббакаммам̣ пут̣т̣хо бйа̄ка̄си –
кассапабуддхака̄ле кира суман̇галасет̣т̣хи на̄ма суван̣н̣ит̣т̣хака̄хи бхӯмим̣ сантхаритва̄ вӣсатиусабхат̣т̣ха̄не таттакенева дханена виха̄рам̣ ка̄ретва̄ та̄ваттакенева виха̄рамахам̣ ка̄реси. со екадивасам̣ па̄това саттху сантикам̣ гаччханто нагарадва̄ре екисса̄ са̄ла̄йа ка̄са̄вам̣ сасӣсам̣ па̄рупитва̄ калаламаккхитехи па̄дехи нипаннам̣ екам̣ чорам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ калаламаккхитапа̄до раттим̣ вичаритва̄ дива̄ нипаннамануссо бхависсатӣ’’ти а̄ха. чоро мукхам̣ виваритва̄ сет̣т̣хим̣ дисва̄ ¶ ‘‘хоту, джа̄нисса̄ми те каттабба’’нти а̄гха̄там̣ бандхитва̄ саттаккхаттум̣ кхеттам̣ джха̄песи, саттаккхаттум̣ вадже гуннам̣ па̄де чхинди, саттаккхаттум̣ гехам̣ джха̄песи, со еттакена̄пи копам̣ нибба̄петум̣ асакконто тасса чӯл̣ӯпат̣т̣ха̄кена саддхим̣ миттасантхавам̣ катва̄ ‘‘ким̣ ¶ ¶ те сет̣т̣хино пийа’’нти пут̣т̣хо ‘‘гандхакут̣ито ан̃н̃ам̣ тасса пийатарам̣ наттхӣ’’ти сутва̄ ‘‘хоту, гандхакут̣им̣ джха̄петва̄ копам̣ нибба̄песса̄мӣ’’ти саттхари пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хе па̄нӣйапарибходжанӣйагхат̣е бхиндитва̄ гандхакут̣ийам̣ аггим̣ ада̄си. сет̣т̣хи ‘‘гандхакут̣и кира джха̄йатӣ’’ти сутва̄ а̄гаччханто джха̄мака̄ле а̄гантва̄ гандхакут̣им̣ джха̄мам̣ олокенто ва̄лаггаматтампи доманассам̣ акатва̄ ва̄маба̄хум̣ саман̃джитва̄ даккхин̣ена хаттхена маха̄аппхот̣анам̣ аппхот̣еси. атха нам̣ самӣпе т̣хита̄ пуччхим̣су – ‘‘касма̄, са̄ми, еттакам̣ дханам̣ виссаджджетва̄ катагандхакут̣ийа̄ джха̄мака̄ле аппхот̣есӣ’’ти? со а̄ха – ‘‘еттакам̣ ме, та̄та̄, аггиа̄дӣхи аса̄дха̄ран̣е буддхасса са̄сане дханам̣ нидахитум̣ ладдхам̣, ‘пунапи еттакам̣ дханам̣ виссаджджетва̄ саттху гандхакут̣им̣ ка̄тум̣ лабхисса̄мӣ’ти тут̣т̣хама̄насо аппхот̣еси’’нти. со пуна таттакам̣ дханам̣ виссаджджетва̄ гандхакут̣им̣ ка̄ретва̄ вӣсатисахассабхиккхупарива̄расса саттхуно да̄нам̣ ада̄си. там̣ дисва̄ чоро чинтеси – ‘‘ахам̣ имам̣ ама̄ретва̄ ман̇кука̄тум̣ на саккхисса̄ми, хоту, ма̄ресса̄ми на’’нти нива̄санантаре чхурикам̣ бандхитва̄ сатта̄хам̣ виха̄ре вичарантопи ока̄сам̣ на лабхи. маха̄сет̣т̣хипи сатта диваса̄ни буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса да̄нам̣ датва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ а̄ха – ‘‘бханте, мама екена пурисена саттаккхаттум̣ ¶ кхеттам̣ джха̄питам̣, саттаккхаттум̣ вадже гуннам̣ па̄да̄ чхинна̄, саттаккхаттум̣ гехам̣ джха̄питам̣, ида̄ни гандхакут̣ипи тенева джха̄пита̄ бхависсати, ахам̣ имасмим̣ да̄не пат̣хамам̣ паттим̣ тасса даммӣ’’ти.
там̣ сутва̄ чоро ‘‘бха̄рийам̣ вата ме каммам̣ катам̣, евам̣ апара̄дхака̄раке майи имасса копаматтампи наттхи, имасмимпи да̄не майхамева пат̣хамам̣ паттим̣ дети, ахам̣ имасмим̣ дуббха̄ми, еварӯпам̣ ме пурисам̣ акхама̄пентасса девадан̣д̣опи ме маттхаке патеййа̄’’ти гантва̄ сет̣т̣хисса па̄дамӯле нипаджджитва̄ ‘‘кхама̄хи ме, са̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти вутте, ‘‘са̄ми, евам̣ айуттакам̣ каммам̣ майа̄ катам̣, тасса ме кхама̄хӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ сет̣т̣хи ‘‘тайа̄ ме идан̃чидан̃ча ката’’нти саббам̣ пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, майа̄ ката’’нти вутте, ‘‘твам̣ майа̄ на дит̣т̣хапуббо, касма̄ ме куджджхитва̄ евамака̄сӣ’’ти пуччхи. со екадивасам̣ нагара̄ никкхантена тена вуттавачанам̣ са̄ретва̄ ‘‘имина̄ ме ка̄ран̣ена копо уппа̄дито’’ти а̄ха. сет̣т̣хи аттана̄ вуттам̣ саритва̄ ‘‘а̄ма, та̄та, вуттам̣ майа̄ ¶ , там̣ ме кхама̄хӣ’’ти чорам̣ кхама̄петва̄ ‘‘ут̣т̣хехи, та̄та, кхама̄ми те, гаччха, та̄та̄’’ти а̄ха. саче ме, са̄ми, кхамаси, сапуттада̄рам̣ мам̣ гехе да̄сам̣ карохӣти. та̄та, твам̣ майа̄ еттаке катхите еварӯпам̣ чхеданам̣ ака̄си, гехе ¶ васантена пана ¶ саддхим̣ на сакка̄ кин̃чи катхетум̣, на ме тайа̄ гехе васантена киччам̣ аттхи, кхама̄ми те, гаччха, та̄та̄ти. чоро там̣ каммам̣ катва̄ а̄йупарийоса̄не авӣчимхи ниббатто дӣгхараттам̣ таттха паччитва̄ випа̄ка̄васесена ида̄ни гиджджхакӯт̣е паббате паччатӣти.
евам̣ саттха̄ тасса пуббакаммам̣ катхетва̄, ‘‘бхиккхаве, ба̄ла̄ на̄ма па̄па̄ни камма̄ни каронта̄ на буджджханти, паччха̄ пана аттана̄ катакаммехи д̣айхама̄на̄ аттана̄ва аттано да̄ваггисадиса̄ва хонтӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘атха па̄па̄ни камма̄ни, карам̣ ба̄ло на буджджхати;
сехи каммехи думмедхо, аггид̣ад̣д̣хова таппатӣ’’ти.
таттха атха па̄па̄нӣти на кевалам̣ ба̄ло кодхавасена па̄па̄ни кароти, каронтопи пана на буджджхатӣти аттхо. па̄пам̣ каронто ча ‘‘па̄пам̣ каромӣ’’ти абуджджханако на̄ма наттхи. ‘‘имасса каммасса еварӯпо на̄ма випа̄ко’’ти аджа̄наната̄йа ‘‘на буджджхатӣ’’ти вуттам̣. сехӣти со техи аттано сантакехи каммехи думмедхо ниппан̃н̃о пуггало нирайе ниббаттитва̄ аггид̣ад̣д̣хова таппатӣти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
аджагарапетаваттху чхат̣т̣хам̣.
7. маха̄моггалла̄наттхераваттху
йо ¶ дан̣д̣ена̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто маха̄моггалла̄наттхерам̣ а̄раббха катхеси.
екасмин̃хи самайе титтхийа̄ саннипатитва̄ мантесум̣ – ‘‘джа̄на̄тха̄вусо, ‘кена ка̄ран̣ена саман̣асса готамасса ла̄бхасакка̄ро маха̄ хутва̄ ниббатто’ти ¶ . майам̣ на джа̄на̄ма, тумхе пана джа̄на̄тха̄ти. а̄ма, джа̄на̄ма, маха̄моггалла̄нам̣ на̄ма екам̣ нисса̄йа уппанно. со хи девалокам̣ гантва̄ девата̄хи катакаммам̣ пуччхитва̄ а̄гантва̄ манусса̄нам̣ катхети ‘идам̣ на̄ма катва̄ еварӯпам̣ сампаттим̣ ¶ лабхантӣ’ти. нирайе ниббатта̄нампи каммам̣ пуччхитва̄ а̄гантва̄ манусса̄нам̣ катхети ‘идам̣ на̄ма катва̄ еварӯпам̣ дуккхам̣ анубхавантӣ’ти. манусса̄ тасса катхам̣ сутва̄ махантам̣ ла̄бхасакка̄рам̣ абхихаранти, саче там̣ ма̄ретум̣ саккхисса̄ма, со ла̄бхасакка̄ро амха̄кам̣ ниббаттиссатӣ’’ти. те ‘‘аттхеко упа̄йо’’ти саббе екаччханда̄ хутва̄ ‘‘йам̣кин̃чи катва̄ там̣ ма̄ра̄песса̄ма̄’’ти аттано упат̣т̣ха̄ке сама̄дапетва̄ каха̄пан̣асахассам̣ лабхитва̄ пурисагха̄такаммам̣ катва̄ чаранте чоре паккоса̄петва̄ ‘‘маха̄моггалла̄наттхеро на̄ма ка̄л̣асила̄йам̣ васати, таттха гантва̄ там̣ ма̄ретха̄’’ти тесам̣ каха̄пан̣е адам̣су. чора̄ дханалобхена сампат̣иччхитва̄ ‘‘тхерам̣ ма̄ресса̄ма̄’’ти гантва̄ тасса васанат̣т̣ха̄нам̣ парива̄ресум̣. тхеро техи париккхиттабха̄вам̣ н̃атва̄ кун̃чикаччхиддена никкхамитва̄ пакка̄ми. те чора̄ там̣ дивасам̣ тхерам̣ адисва̄ пунекадивасам̣ гантва̄ париккхипим̣су. тхеро ¶ н̃атва̄ кан̣н̣ика̄ман̣д̣алам̣ бхиндитва̄ а̄ка̄сам̣ паккханди. евам̣ те пат̣хамама̄сепи маджджхимама̄сепи тхерам̣ гахетум̣ на̄саккхим̣су. паччхимама̄се пана сампатте тхеро аттана̄ катакаммасса а̄кад̣д̣ханабха̄вам̣ н̃атва̄ на апагаччхи. чора̄ гантва̄ тхерам̣ гахетва̄ тан̣д̣улакан̣аматта̄нисса ат̣т̣хӣни каронта̄ бхиндим̣су. атха нам̣ ‘‘мато’’ти сан̃н̃а̄йа екасмим̣ гумбапит̣т̣хе кхипитва̄ паккамим̣су.
тхеро ‘‘саттха̄рам̣ пасситва̄ва паринибба̄йисса̄мӣ’’ти аттабха̄вам̣ джха̄навет̣ханена вет̣хетва̄ тхирам̣ катва̄ а̄ка̄сена саттху сантикам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄, ‘‘бханте, паринибба̄йисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘паринибба̄йиссаси, моггалла̄на̄’’ти? ‘‘а̄ма, бханте’’ти. ‘‘каттха гантва̄’’ти? ‘‘ка̄л̣асила̄падесам̣, бханте’’ти. тена хи, моггалла̄на, майхам̣ дхаммам̣ катхетва̄ йа̄хи. та̄дисасса хи ме са̄вакасса ида̄ни дассанам̣ наттхӣти. со ‘‘евам̣ карисса̄ми, бханте’’ти саттха̄рам̣ вандитва̄ а̄ка̄сам̣ уппатитва̄ паринибба̄надивасе са̄рипуттаттхеро вийа на̄наппака̄ра̄ иддхийо катва̄ дхаммам̣ катхетва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ ¶ ка̄л̣асила̄т̣авим̣ гантва̄ паринибба̄йи. ‘‘тхерам̣ кира чора̄ ма̄ресу’’нти айампи катха̄ сакаладжамбудӣпе паттхари. ра̄джа̄ аджа̄тасатту чоре парийесанаттха̄йа чарапурисе пайоджеси. тесупи чоресу сура̄па̄не сурам̣ пивантесу еко екасса пит̣т̣хим̣ пахаритва̄ па̄теси. со там̣ сантеджджетва̄ ‘‘амбхо дуббинӣта, твам̣ касма̄ ме пит̣т̣хим̣ па̄тесӣ’’ти ¶ а̄ха. ким̣ пана харе дут̣т̣хачора, тайа̄ маха̄моггалла̄наттхеро пат̣хамам̣ пахат̣оти? ким̣ пана майа̄ пахат̣абха̄вам̣ твам̣ на джа̄на̄сӣти? ити несам̣ ‘‘майа̄ пахат̣о, майа̄ пахат̣о’’ти ваданта̄нам̣ вачанам̣ сутва̄ те чарапуриса̄ те саббе чоре гахетва̄ ран̃н̃о а̄рочесум̣. ра̄джа̄ чоре паккоса̄петва̄ пуччхи – ‘‘тумхехи тхеро ма̄рито’’ти? ‘‘а̄ма, дева̄’’ти. ‘‘кена тумхе уййоджита̄’’ти? ‘‘наггасаман̣акехи, дева̄’’ти. ра̄джа̄ пан̃часате наггасаман̣аке га̄ха̄петва̄ пан̃часатехи чорехи саддхим̣ ра̄джан̇ган̣е на̄бхиппама̄н̣есу а̄ва̄т̣есу никхан̣а̄петва̄ пала̄лехи пат̣иччха̄да̄петва̄ аггим̣ да̄песи ¶ . атха несам̣ джха̄мабха̄вам̣ н̃атва̄ айанан̇галехи каса̄петва̄ саббе кхан̣д̣а̄кхан̣д̣икам̣ ка̄ра̄песи.
бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘маха̄моггалла̄наттхеро аттано ананурӯпамева маран̣ам̣ патто’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, моггалла̄но имассева аттабха̄васса ананурӯпам̣ маран̣ам̣ патто, пуббе пана тена катасса каммасса анурӯпамева маран̣ам̣ патто’’ти ватва̄ ‘‘ким̣ панасса, бханте, пуббакамма’’нти пут̣т̣хо виттха̄ретва̄ катхеси –
атӣте ¶ кира ба̄ра̄н̣асива̄сӣ еко кулапутто сайамева кот̣т̣анапачана̄дӣни камма̄ни каронто ма̄та̄питаро пат̣иджагги. атхасса ма̄та̄питаро нам̣, ‘‘та̄та, твам̣ екакова гехе ча аран̃н̃е ча каммам̣ каронто киламаси, екам̣ те кума̄рикам̣ а̄несса̄ма̄’’ти ватва̄, ‘‘аммата̄та̄, на майхам̣ еварӯпа̄йаттхо, ахам̣ йа̄ва тумхе джӣватха, та̄ва во сахаттха̄ упат̣т̣хахисса̄мӣ’’ти тена пат̣иккхитта̄ пунаппунам̣ там̣ йа̄читва̄ кума̄рикам̣ а̄найим̣су. са̄ катипа̄хамева те упат̣т̣хахитва̄ паччха̄ тесам̣ дассанампи аниччхантӣ ‘‘на сакка̄ тава ма̄та̄питӯхи саддхим̣ екат̣т̣ха̄не васиту’’нти уджджха̄йитва̄ тасмим̣ ¶ аттано катхам̣ агган̣ханте тасса бахигатака̄ле макачива̄какхан̣д̣а̄ни ча йа̄гупхен̣ан̃ча гахетва̄ таттха таттха а̄киритва̄ тена̄гантва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти пут̣т̣ха̄ а̄ха – ‘‘имесам̣ андхамахаллака̄нам̣ етам̣ каммам̣, саббам̣ гехам̣ килит̣т̣хам̣ каронта̄ вичаранти, на сакка̄ етехи саддхим̣ екат̣т̣ха̄не васиту’’нти. евам̣ та̄йа нам̣ пунаппунам̣ катхайама̄на̄йа еварӯпопи пӯритапа̄рамӣ сатто ма̄та̄питӯхи саддхим̣ бхиджджи. со ‘‘хоту, джа̄нисса̄ми несам̣ каттабба’’нти те бходжетва̄, ‘‘аммата̄та̄, асукат̣т̣ха̄не на̄ма тумха̄кам̣ ¶ н̃а̄така̄ а̄гаманам̣ пачча̄сӣсанти, таттха гамисса̄ма̄’’ти те йа̄накам̣ а̄ропетва̄ а̄да̄йа гаччханто ат̣авимаджджхам̣ паттака̄ле, ‘‘та̄та, расмийо ган̣ха̄тха, га̄во патодасан̃н̃а̄йа гамиссанти, имасмим̣ т̣ха̄не чора̄ васанти, ахам̣ отара̄мӣ’’ти питу хаттхе расмийо датва̄ отаритва̄ гаччханто саддам̣ париваттетва̄ чора̄нам̣ ут̣т̣хитасаддамака̄си. ма̄та̄питаро саддам̣ сутва̄ ‘‘чора̄ ут̣т̣хита̄’’ти сан̃н̃а̄йа, ‘‘та̄та, майам̣ махаллака̄, твам̣ атта̄намева раккха̄хӣ’’ти а̄хам̣су. со ма̄та̄питаро татха̄виравантепи чорасаддам̣ каронто кот̣т̣етва̄ ма̄ретва̄ ат̣авийам̣ кхипитва̄ пачча̄гами.
саттха̄ идам̣ тасса пуббакаммам̣ катхетва̄, ‘‘бхиккхаве, моггалла̄но еттакам̣ каммам̣ катва̄ анекавассасатасахасса̄ни ¶ нирайе паччитва̄ випа̄ка̄васесена аттабха̄васате евамева кот̣т̣етва̄ сам̣чун̣н̣ито маран̣ам̣ патто. евам̣ моггалла̄нена аттано камма̄нурӯпамева маран̣ам̣ ладдхам̣, пан̃чахи чорасатехи саддхим̣ лабхим̣су. аппадут̣т̣хесу хи падуссанто дасахи ка̄ран̣ехи анайабйасанам̣ па̄пун̣а̄тийева̄’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘йо ¶ дан̣д̣ена адан̣д̣есу, аппадут̣т̣хесу дуссати;
дасаннаман̃н̃атарам̣ т̣ха̄нам̣, кхиппамева нигаччхати.
‘‘веданам̣ пхарусам̣ джа̄ним̣, сарӣрасса ва бхеданам̣;
гарукам̣ ва̄пи а̄ба̄дхам̣, читтаккхепам̣ ва па̄пун̣е.
‘‘ра̄джато ¶ ва̄ упасаггам̣, аббхаккха̄нам̣ ва да̄рун̣ам̣;
париккхайам̣ ва н̃а̄тӣнам̣, бхога̄нам̣ ва пабхан̇гурам̣.
‘‘атха ва̄сса ага̄ра̄ни, агги д̣ахати па̄вако;
ка̄йасса бхеда̄ дуппан̃н̃о, нирайам̣ сопападжджатӣ’’ти.
таттха адан̣д̣есӯти ка̄йадан̣д̣а̄дирахитесу кхӣн̣а̄савесу. аппадут̣т̣хесӯти паресу ва̄ аттани ва̄ нирапара̄дхесу. дасаннаман̃н̃атарам̣ т̣ха̄нанти дасасу дуккхака̄ран̣есу ан̃н̃атарам̣ ка̄ран̣ам̣. ведананти сӣсарога̄дибхедам̣ пхарусам̣ веданам̣. джа̄нинти киччха̄дхигатасса дханасса джа̄ним̣. бхедананти хаттхаччхеда̄дикам̣ сарӣрабхеданам̣. гаруканти паккхахатаекачаккхукапӣт̣хасаппикун̣ӣбха̄вакут̣т̣харога̄дибхедам̣ гарука̄ба̄дхам̣ ва̄. читтаккхепанти умма̄дам̣. упасагганти йасавилопасена̄патит̣т̣ха̄на̄диаччхиндана̄дикам̣ ра̄джато упасаггам̣ ва̄. аббхаккха̄нанти ¶ адит̣т̣хаасутаачинтитапуббам̣ ‘‘идам̣ сандхиччхеда̄дикаммам̣, идам̣ ва̄ ра̄джа̄пара̄дхитакаммам̣ тайа̄ ката’’нти еварӯпам̣ да̄рун̣ам̣ аббхаккха̄нам̣ ва̄. париккхайам̣ ва н̃а̄тӣнанти аттано авассайо бхавитум̣ саматтха̄нам̣ н̃а̄тӣнам̣ париккхайам̣ ва̄. пабхан̇гуранти пабхан̇губха̄вам̣ пӯтибха̄вам̣. йам̣ хисса гехе дхан̃н̃ам̣, там̣ пӯтибха̄вам̣ а̄паджджати, суван̣н̣ам̣ ан̇га̄рабха̄вам̣, мутта̄ каппа̄сат̣т̣хибха̄вам̣, каха̄пан̣ам̣ капа̄лакхан̣д̣а̄дибха̄вам̣, двипадачатуппада̄ ка̄н̣акун̣а̄дибха̄ванти аттхо. агги д̣ахатӣти екасам̣ваччхаре дваттиккхаттум̣ ан̃н̃асмим̣ д̣а̄хаке авиджджама̄непи асаниагги ва̄ патитва̄ д̣ахати, аттанова дхаммата̄йа ут̣т̣хито па̄вако ва̄ д̣ахатийева. нирайанти дит̣т̣хева дхамме имесам̣ ¶ дасаннам̣ т̣ха̄на̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ патва̄пи екам̣сена сампара̄йе паттаббам̣ дассетум̣ ‘‘нирайам̣ сопападжджатӣ’’ти вуттам̣.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
маха̄моггалла̄наттхераваттху саттамам̣.
8. бахубхан̣д̣икабхиккхуваттху
на ¶ наггачарийа̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто бахубхан̣д̣икам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси.
са̄ваттхива̄сӣ ¶ киреко кут̣умбико бхарийа̄йа ка̄лаката̄йа паббаджи. со паббаджанто аттано паривен̣ан̃ча аггиса̄лан̃ча бхан̣д̣агаббхан̃ча ка̄ретва̄ саббампи бхан̣д̣агаббхам̣ саппимадхутела̄дӣхи пӯретва̄ паббаджи, паббаджитва̄ ча пана аттано да̄се паккоса̄петва̄ йатха̄ручикам̣ а̄ха̄рам̣ пача̄петва̄ бхун̃джати. бахубхан̣д̣о ча бахупариккха̄ро ча ахоси. раттим̣ ан̃н̃ам̣ нива̄санапа̄рупанам̣ хоти, дива̄ ан̃н̃ам̣ нива̄санапа̄рупанам̣ хоти, дива̄ ан̃н̃ам̣ виха̄рапаччанте васати. тассекадивасам̣ чӣварапаччаттхаран̣а̄ни суккха̄пентасса сена̄санача̄рикам̣ а̄хин̣д̣анта̄ бхиккхӯ пасситва̄ ‘‘кассима̄ни, а̄вусо’’ти пуччхитва̄ ‘‘майха’’нти вутте, ‘‘а̄вусо, бхагавата̄ тичӣвара̄ни анун̃н̃а̄та̄ни, тван̃ча пана евам̣ аппиччхасса буддхасса са̄сане паббаджитва̄ евам̣ бахупариккха̄ро джа̄то’’ти там̣ саттху сантикам̣ нетва̄, ‘‘бханте ¶ , айам̣ бхиккху атибахубхан̣д̣о’’ти а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘саччам̣ кира там̣ бхиккхӯ’’ти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте а̄ха – ‘‘касма̄ пана твам̣, бхиккху, майа̄ аппиччхата̄йа дхамме десите евам̣ бахубхан̣д̣о джа̄то’’ти. со та̄ваттакенева купито ‘‘имина̄ да̄ни нӣха̄рена чарисса̄мӣ’’ти па̄рупанам̣ чхад̣д̣етва̄ парисамаджджхе екачӣваро ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ саттха̄ упаттхамбхайама̄но нану твам̣ бхиккху пуббе хироттаппагавесако дакараккхасака̄лепи хироттаппам̣ гавесама̄но два̄даса васса̄ни виха̄си, касма̄ ида̄ни евам̣ гаруке буддхаса̄сане паббаджитва̄ чатупарисамаджджхе па̄рупанам̣ чхад̣д̣етва̄ хироттаппам̣ паха̄йа т̣хитосӣти. со саттху вачанам̣ сутва̄ хироттаппам̣ паччупат̣т̣ха̄петва̄ там̣ чӣварам̣ па̄рупитва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣди. бхиккхӯ тасса аттхасса а̄вибха̄ваттхам̣ бхагавантам̣ йа̄чим̣су. бхагава̄ атӣтам̣ а̄харитва̄ катхеси –
атӣте ¶ кира ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о аггамахесийа̄ куччхисмим̣ бодхисатто пат̣исандхим̣ ган̣хи. тасса на̄маггахан̣адивасе махим̣сакума̄роти на̄мам̣ карим̣су. тасса канит̣т̣хабха̄та̄ чандакума̄ро на̄ма ахоси. тесам̣ ма̄тари ка̄лаката̄йа ра̄джа̄ ан̃н̃ам̣ аггамахесит̣т̣ха̄не т̣хапеси. са̄пи путтам̣ виджа̄йи, сӯрийакума̄ротисса на̄мам̣ карим̣су. там̣ дисва̄ ра̄джа̄ тут̣т̣хо ‘‘путтасса те варам̣ даммӣ’’ти а̄ха. са̄пи кхо, ‘‘дева, иччхитака̄ле ган̣хисса̄мӣ’’ти ватва̄ путтасса вайаппаттака̄ле ¶ ра̄джа̄нам̣ а̄ха – ‘‘девена майхам̣ путтасса джа̄така̄ле варо динно, ида̄ни ме путтасса раджджам̣ дехӣ’’ти ¶ . ра̄джа̄ ‘‘мама две путта̄ аггиккхандха̄ вийа джаланта̄ вичаранти, на сакка̄ тасса раджджам̣ да̄ту’’нти пат̣иккхипитва̄пи там̣ пунаппунам̣ йа̄чама̄намева дисва̄ ‘‘айам̣ ме путта̄нам̣ анаттхампи кареййа̄’’ти путте паккоса̄петва̄, ‘‘та̄та̄, ахам̣ сӯрийакума̄расса джа̄така̄ле варам̣ ада̄сим̣, ида̄нисса ма̄та̄ раджджам̣ йа̄чати, ахам̣ тасса на да̄тука̄мо, тасса ма̄та̄ тумха̄кам̣ анаттхампи кареййа, гаччхатха тумхе, аран̃н̃е васитва̄ мамаччайена̄гантва̄ раджджам̣ ган̣хатха̄’’ти уййоджеси. те питарам̣ вандитва̄ па̄са̄да̄ отаранте ра̄джан̇ган̣е кӣл̣ама̄но сӯрийакума̄ро дисва̄ там̣ ка̄ран̣ам̣ н̃атва̄ техи саддхим̣ никкхами. тесам̣ химавантам̣ павит̣т̣хака̄ле бодхисатто магга̄ оккамма ан̃н̃атарасмим̣ руккхамӯле нисӣдитва̄ сӯрийакума̄рам̣ а̄ха – ‘‘та̄та, етам̣ сарам̣ гантва̄ нхатва̄ ча пивитва̄ ча амха̄кампи падуминипан̣н̣ехи удакам̣ а̄хара̄’’ти. со пана саро вессаван̣н̣асса сантика̄ екена дакараккхасена ладдхо хоти. вессаван̣н̣о ча там̣ а̄ха – ‘‘т̣хапетва̄ девадхаммаджа̄нанаке йе ча ан̃н̃е имам̣ сарам̣ отаранти, те кха̄дитум̣ лабхасӣ’’ти. тато пат̣т̣ха̄йа со там̣ сарам̣ отин̣н̣отин̣н̣е девадхамме пуччхитва̄ аджа̄нанте кха̄дати, сӯрийакума̄ропи ¶ там̣ сарам̣ авӣмам̣ситва̄ва отари, тена ча ‘‘девадхамме джа̄на̄сӣ’’ти пуччхито ‘‘девадхамма̄ на̄ма чандимасӯрийа̄’’ти а̄ха. атха нам̣ ‘‘твам̣ девадхамме на джа̄на̄сӣ’’ти удакам̣ павесетва̄ аттано бхаване т̣хапеси. бодхисаттопи там̣ чира̄йантам̣ дисва̄ чандакума̄рам̣ песеси. сопи тена ‘‘девадхамме джа̄на̄сӣ’’ти пуччхито ‘‘девадхамма̄ на̄ма чатассо диса̄’’ти а̄ха. дакараккхасо тампи удакам̣ павесетва̄ таттхева т̣хапеси.
бодхисатто тасмимпи чира̄йанте ‘‘антара̄йена бхавитабба’’нти сайам̣ гантва̄ двиннампи отаран̣ападам̣йева дисва̄ ‘‘айам̣ саро раккхасапариггахито’’ти н̃атва̄ кхаггам̣ саннайхитва̄ дханум̣ гахетва̄ ат̣т̣ха̄си. раккхасо там̣ анотарантам̣ дисва̄ ванакаммикапурисавесена̄гантва̄ а̄ха – ‘‘бхо пуриса, твам̣ маггакиланто, касма̄ имам̣ сарам̣ отаритва̄ нхатва̄ ча пивитва̄ ча бхисамула̄лам̣ кха̄дитва̄ пуппха̄ни пиландхитва̄ на гаччхасӣ’’ти. бодхисатто там̣ дисва̄ва ‘‘еса со йаккхо’’ти н̃атва̄ ‘‘тайа̄ ме бха̄таро гахита̄’’ти а̄ха. а̄ма, майа̄ гахита̄ти. ким̣ ка̄ран̣а̄ти? ахам̣ имам̣ сарам̣ отин̣н̣отин̣н̣е лабха̄мӣти ¶ . ким̣ пана саббева лабхасӣти? девадхаммаджа̄нанаке ¶ т̣хапетва̄ авасесе лабха̄мӣти. аттхи пана те девадхаммехи аттхоти? а̄ма, аттхӣти. ахам̣ катхесса̄мӣти. тена хи катхехӣти. на сакка̄ килит̣т̣хена гаттена катхетунти. йаккхо бодхисаттам̣ ¶ нха̄петва̄ па̄нӣйам̣ па̄йетва̄ алан̇каритва̄ алан̇катаман̣д̣апамаджджхе паллан̇кам̣ а̄ропетва̄ сайамасса па̄дамӯле нисӣди. атха нам̣ бодхисатто ‘‘саккаччам̣ сун̣а̄хӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘хириоттаппасампанна̄, суккадхаммасама̄хита̄;
санто саппуриса̄ локе, девадхамма̄ти вуччаре’’ти. (джа̄. 1.1.6);
йаккхо имам̣ дхаммадесанам̣ сутва̄ пасанно бодхисаттам̣ а̄ха – ‘‘пан̣д̣ита, ахам̣ те пасанно, екам̣ бха̄тарам̣ дамми, катарам̣ а̄немӣ’’ти? ‘‘канит̣т̣хам̣ а̄нехӣ’’ти. пан̣д̣ита, твам̣ кевалам̣ девадхамме джа̄на̄сийева, на пана тесу ваттасӣти. ким̣ ка̄ран̣а̄ти? йасма̄ джет̣т̣хам̣ т̣хапетва̄ канит̣т̣хам̣ а̄хара̄пенто джет̣т̣ха̄пача̄йикакаммам̣ на каросӣти, девадхамме ча̄хам̣ йаккха джа̄на̄ми, тесу ча ватта̄ми. майан̃хи етам̣ нисса̄йа имам̣ аран̃н̃ам̣ павит̣т̣ха̄. етасса хи аттха̄йа амха̄кам̣ питарам̣ етасса ма̄та̄ раджджам̣ йа̄чи, амха̄кам̣ пана пита̄ там̣ варам̣ адатва̄ амха̄кам̣ анураккхан̣аттха̄йа аран̃н̃е ва̄сам̣ ануджа̄ни, со кума̄ро аниваттитва̄ амхехи саддхим̣ а̄гато. ‘‘там̣ аран̃н̃е еко йаккхо кха̄дӣ’’ти вуттепи на кочи саддахиссати. тена̄хам̣ гарахабхайабхӣто тамева̄хара̄пемӣти. йаккхо бодхисаттасса пасӣдитва̄ ‘‘са̄дху пан̣д̣ита, твамева девадхамме джа̄на̄си, девадхаммесу ча ваттасӣ’’ти две бха̄таро а̄нетва̄ ада̄си. атха нам̣ бодхисатто йаккхабха̄ве а̄дӣнавам̣ катхетва̄ пан̃часу сӣлесу патит̣т̣ха̄песи. со тена сусам̣вихита̄раккхо тасмим̣ аран̃н̃е васитва̄ питари ка̄лакате йаккхам̣ а̄да̄йа ба̄ра̄н̣асим̣ гантва̄ ¶ раджджам̣ гахетва̄ чандакума̄расса упараджджам̣, сӯрийакума̄расса сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ датва̄ йаккхасса раман̣ӣйе т̣ха̄не а̄йатанам̣ ка̄ра̄петва̄ йатха̄ со ла̄бхаггаппатто хоти, татха̄ ака̄си.
саттха̄ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ джа̄такам̣ самодха̄неси ‘‘тада̄ раккхасо бахубхан̣д̣икабхиккху ахоси, сӯрийакума̄ро а̄нандо, чандакума̄ро са̄рипутто, махим̣сакума̄ро пана ахамева̄’’ти. евам̣ саттха̄ джа̄такам̣ катхетва̄ ‘‘евам̣ твам̣, бхиккху, пуббе девадхамме гавесама̄но хириоттаппасампанно вичаритва̄ ида̄ни чатупарисамаджджхе имина̄ нӣха̄рена т̣хатва̄ мама пурато ‘аппиччхомхӣ’ти ваданто айуттам̣ ака̄си. на хи са̄т̣акапат̣иккхепа̄диматтена саман̣о на̄ма хотӣ’’ти ватва̄ анусандхим̣ гхат̣етва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на ¶ наггачарийа̄ на джат̣а̄ на пан̇ка̄, на̄на̄сака̄ тхан̣д̣иласа̄йика̄ ва̄;
раджоджаллам̣ уккут̣икаппадха̄нам̣, содхенти маччам̣ авитин̣н̣акан̇кха’’нти.
таттха на̄на̄сака̄ти на анасака̄, бхаттапат̣иккхепака̄ти аттхо. тхан̣д̣иласа̄йика̄ти бхӯмисайана̄. раджоджалланти каддамалепана̄ка̄рена сарӣре саннихитараджо ¶ . уккут̣икаппадха̄нанти уккут̣икабха̄вена а̄раддхавӣрийам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – йо хи маччо ‘‘евам̣ ахам̣ локаниссаран̣асан̇кха̄там̣ суддхим̣ па̄пун̣исса̄мӣ’’ти имесу наггачарийа̄дӣсу йам̣ кин̃чи сама̄да̄йа ваттеййа, со кевалам̣ миччха̄дассанан̃чева вад̣д̣хеййа, киламатхасса ча бха̄гӣ асса. на хи ета̄ни сусама̄динна̄нипи ат̣т̣хаваттхука̄йа кан̇кха̄йа авитин̣н̣абха̄вена авитин̣н̣акан̇кхам̣ маччам̣ содхентӣти.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
бахубхан̣д̣икабхиккхуваттху ат̣т̣хамам̣.
9. сантатимаха̄маттаваттху
алан̇като чепӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто сантатимаха̄маттам̣ а̄раббха катхеси.
со хи екасмим̣ ка̄ле ран̃н̃о пасенадикосаласса паччантам̣ купитам̣ вӯпасаметва̄ а̄гато. атхасса ра̄джа̄ тут̣т̣хо сатта диваса̄ни раджджам̣ датва̄ екам̣ ¶ наччагӣтакусалам̣ иттхим̣ ада̄си. со сатта диваса̄ни сура̄мадаматто хутва̄ саттаме дивасе сабба̄лан̇ка̄рапат̣иман̣д̣ито хаттхиккхандхаварагато нха̄натиттхам̣ гаччханто саттха̄рам̣ пин̣д̣а̄йа пависантам̣ два̄рантаре дисва̄ хаттхиккхандхаварагатова сӣсам̣ ча̄летва̄ вандитва̄ пакка̄ми. саттха̄ ситам̣ катва̄ ‘‘ко ну кхо, бханте, ситапа̄тукаран̣е хетӯ’’ти ¶ а̄нандаттхерена пут̣т̣хо ситака̄ран̣ам̣ а̄чиккханто а̄ха – ‘‘пасса̄нанда, сантатимаха̄маттам̣, аджджа сабба̄бхаран̣апат̣иман̣д̣итова мама сантикам̣ а̄гантва̄ чатуппадикага̄тха̄васа̄не арахаттам̣ патва̄ саттата̄ламатте а̄ка̄се нисӣдитва̄ паринибба̄йиссатӣ’’ти. маха̄джано тхерена саддхим̣ катхентасса саттху вачанам̣ ассоси. таттха миччха̄дит̣т̣хика̄ чинтайим̣су – ‘‘пассатха саман̣асса готамасса кирийам̣, мукхаппаттамева бха̄сати, аджджа кира еса евам̣ сура̄мадаматто йатха̄лан̇катова етасса сантике дхаммам̣ сутва̄ паринибба̄йиссати, аджджева там̣ муса̄ва̄дена нигган̣хисса̄ма̄’’ти. самма̄дит̣т̣хика̄ ¶ чинтесум̣ – ‘‘ахо буддха̄нам̣ маха̄нубха̄вата̄, аджджа буддхалӣл̣ан̃чева сантатимаха̄матталӣл̣ан̃ча дат̣т̣хум̣ лабхисса̄ма̄’’ти.
сантатимаха̄маттопи нха̄натиттхе дивасабха̄гам̣ удакакӣл̣ам̣ кӣл̣итва̄ уййа̄нам̣ гантва̄ а̄па̄набхӯмийам̣ нисӣди. са̄пи иттхӣ ран̇гамаджджхам̣ отаритва̄ наччагӣтам̣ дассетум̣ а̄рабхи. тасса̄ сарӣралӣл̣а̄йа дассанаттхам̣ сатта̄хам̣ аппа̄ха̄рата̄йа там̣ дивасам̣ наччагӣтам̣ дассайама̄на̄йа антокуччхийам̣ саттхакава̄та̄ самут̣т̣ха̄йа хадайамам̣сам̣ кантитва̄ агамам̣су. са̄ тан̇кхан̣ан̃н̃ева мукхена чева аккхӣхи ча виват̣ехи ка̄ламака̄си. сантатимаха̄матто ‘‘упадха̄ретха на’’нти ватва̄ ‘‘нируддха̄, са̄мӣ’’ти ча вуттаматтейева ¶ балавасокена абхибхӯто тан̇кхан̣ан̃н̃евасса сатта̄хам̣ пӣтасура̄ таттакапа̄ле удакабинду вийа париккхайам̣ агама̄си. со ‘‘на ме имам̣ сокам̣ ан̃н̃е нибба̄петум̣ саккхиссанти ан̃н̃атра татха̄гатена̄’’ти балака̄йапаривуто са̄йанхасамайе саттху сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ евама̄ха – ‘‘бханте, ‘еварӯпо ме соко уппанно, там̣ ме тумхе нибба̄петум̣ саккхиссатха̄’ти а̄гатомхи, пат̣исаран̣ам̣ ме хотха̄’’ти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘сокам̣ нибба̄петум̣ саматтхассева сантикам̣ а̄гатоси. имисса̄ хи иттхийа̄ имина̄ва а̄ка̄рена матака̄ле ¶ тава родантасса паггхаритаассӯни чатуннам̣ маха̄самудда̄нам̣ удакато атирекатара̄нӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йам̣ пуббе там̣ висосехи, паччха̄ те ма̄ху кин̃чанам̣;
маджджхе че но гахессаси, упасанто чариссасӣ’’ти. (су. ни. 955, 1105; чӯл̣ани. джатукан̣н̣има̄н̣авапуччха̄ниддеса 68);
га̄тха̄парийоса̄не сантатимаха̄матто арахаттам̣ патва̄ аттано а̄йусан̇кха̄рам̣ олокенто тасса аппаваттанабха̄вам̣ н̃атва̄ саттха̄рам̣ а̄ха – ‘‘бханте, паринибба̄нам̣ ме ануджа̄на̄тха̄’’ти. саттха̄ тена катакаммам̣ джа̄нантопи ‘‘муса̄ва̄дена нигган̣ханаттхам̣ саннипатита̄ миччха̄дит̣т̣хика̄ ока̄сам̣ на лабхиссанти, ‘буддхалӣл̣ан̃чева сантатимаха̄матталӣл̣ан̃ча пассисса̄ма̄’ти саннипатита̄ самма̄дит̣т̣хика̄ имина̄ катакаммам̣ сутва̄ пун̃н̃есу а̄дарам̣ кариссантӣ’’ти ¶ саллаккхетва̄ ‘‘тена хи тайа̄ катакаммам̣ майхам̣ катхехи, катхенто ча бхӯмийам̣ т̣хито акатхетва̄ саттата̄ламатте а̄ка̄се т̣хито катхехӣ’’ти а̄ха. со ‘‘са̄дху, бханте’’ти саттха̄рам̣ вандитва̄ еката̄лаппама̄н̣ам̣ уггамма орохитва̄ пуна саттха̄рам̣ вандитва̄ уггаччханто пат̣ипа̄т̣ийа̄ саттата̄лаппама̄н̣е а̄ка̄се паллан̇кена нисӣдитва̄ ‘‘сун̣а̄тха ме, бханте, пуббакамма’’нти ватва̄ а̄ха –
ито ¶ еканавутикаппе випассӣсамма̄самбуддхака̄ле ахам̣ бандхуматинагаре екасмим̣ куле ниббаттитва̄ чинтесим̣ – ‘‘ким̣ ну кхо паресам̣ чхедам̣ ва̄ пӣл̣ам̣ ва̄ акаран̣акамма’’нти упадха̄ренто дхаммагхосакакаммам̣ дисва̄ тато пат̣т̣ха̄йа там̣ каммам̣ каронто маха̄джанам̣ сама̄дапетва̄ ‘‘пун̃н̃а̄ни каротха, упосатхадивасесу упосатхам̣ сама̄дийатха, да̄нам̣ детха, дхаммам̣ сун̣а̄тха, буддхаратана̄дӣхи садисам̣ ан̃н̃ам̣ на̄ма наттхи, тин̣н̣ам̣ ратана̄нам̣ сакка̄рам̣ каротха̄’’ти уггхосенто вичара̄ми. тасса майхам̣ саддам̣ сутва̄ буддхапита̄ бандхуматимаха̄ра̄джа̄ мам̣ паккоса̄петва̄, ‘‘та̄та, ким̣ каронто вичарасӣ’’ти пуччхитва̄, ‘‘дева, тин̣н̣ам̣ ратана̄нам̣ гун̣ам̣ пака̄сетва̄ маха̄джанам̣ пун̃н̃акаммесу сама̄дапенто вичара̄мӣ’’ти вутте, ‘‘каттха нисинно вичарасӣ’’ти мам̣ пуччхитва̄ ‘‘падаса̄ва, дева̄’’ти ¶ майа̄ вутте, ‘‘та̄та, на твам̣ евам̣ вичаритум̣ арахаси, имам̣ пуппхада̄мам̣ пиландхитва̄ ассапит̣т̣хе нисиннова вичара̄’’ти майхам̣ мутта̄да̄масадисам̣ пуппхада̄мам̣ датва̄ дантам̣ ассам̣ ада̄си. атха мам̣ ран̃н̃а̄ диннапариха̄рена татхева уггхосетва̄ ¶ вичарантам̣ пуна ра̄джа̄ паккоса̄петва̄, ‘‘та̄та, ким̣ каронто вичарасӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘тадева, дева̄’’ти вутте, ‘‘та̄та, ассопи те на̄нуччхавико, идха нисӣдитва̄ вичара̄’’ти чатусиндхавайуттаратхам̣ ада̄си. татийава̄репи ме ра̄джа̄ саддам̣ сутва̄ паккоса̄петва̄, ‘‘та̄та, ким̣ каронто вичарасӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘тадева, дева̄’’ти вутте, ‘‘та̄та, ратхопи те на̄нуччхавико’’ти майхам̣ махантам̣ бхогаккхандхам̣ маха̄паса̄дханан̃ча датва̄ екан̃ча хаттхим̣ ада̄си. сва̄хам̣ сабба̄бхаран̣апат̣иман̣д̣ито хаттхиккхандхе нисинно асӣти вассасахасса̄ни дхаммагхосакакаммам̣ ака̄сим̣, тасса ме еттакам̣ ка̄лам̣ ка̄йато чанданагандхо ва̄йати, мукхато уппалагандхо ва̄йати. идам̣ майа̄ катакамманти.
евам̣ со аттано пуббакаммам̣ катхетва̄ а̄ка̄се нисиннова теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ паринибба̄йи. сарӣре аггиджа̄ла̄ ут̣т̣хахитва̄ мам̣салохитам̣ джха̄песи, суманапуппха̄ни вийа дха̄туйо авасиссим̣су. саттха̄ суддхаваттхам̣ паса̄реси, дха̄туйо ¶ таттха патим̣су. та̄ патте паккхипитва̄ чатумаха̄патхе тхӯпам̣ ка̄реси ‘‘маха̄джано вандитва̄ пун̃н̃абха̄гӣ бхависсатӣ’’ти. бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣, ‘‘а̄вусо, сантатимаха̄матто га̄тха̄васа̄не арахаттам̣ патва̄ алан̇катапат̣ийаттойева а̄ка̄се нисӣдитва̄ париниббуто, ким̣ ну кхо етам̣ ‘саман̣о’ти ваттум̣ ват̣т̣ати уда̄ху бра̄хман̣о’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, мама путтам̣ ‘саман̣о’типи ваттум̣ ват̣т̣ати, ‘бра̄хман̣о’типи ваттум̣ ват̣т̣атийева̄’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
алан̇като чепи самам̣ чареййа,
санто данто нийато брахмача̄рӣ;
саббесу ¶ бхӯтесу нидха̄йа дан̣д̣ам̣,
со бра̄хман̣о со саман̣о са бхиккхӯ’’ти.
таттха алан̇катоти ваттха̄бхаран̣ехи пат̣иман̣д̣ито. тассаттхо – ваттха̄лан̇ка̄ра̄дӣхи алан̇като чепи пуггало ка̄йа̄дӣхи самам̣ чареййа, ра̄га̄дивӯпасамена санто индрийадаманена данто чатумагганийамена нийато сет̣т̣хачарийа̄йа ¶ брахмача̄рӣ ка̄йадан̣д̣а̄дӣнам̣ оропитата̄йа саббесу бхӯтесу нидха̄йа дан̣д̣ам̣. со еварӯпо ба̄хитапа̄патта̄ ¶ бра̄хман̣отипи самитапа̄патта̄ саман̣отипи бхиннакилесатта̄ бхиккхӯтипи ваттаббойева̄ти.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
сантатимаха̄маттаваттху навамам̣.
10. пилотикатиссаттхераваттху
хирӣниседхоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пилотикаттхерам̣ а̄раббха катхеси.
екасмин̃хи самайе а̄нандаттхеро екам̣ пилотикакхан̣д̣аниваттхам̣ капа̄лам̣ а̄да̄йа бхиккха̄йа чарантам̣ да̄ракам̣ дисва̄ ‘‘ким̣ те евам̣ вичаритва̄ джӣванато паббаджджа̄ на уттаритара̄’’ти ватва̄, ‘‘бханте, ко мам̣ пабба̄джессатӣ’’ти вутте ‘‘ахам̣ пабба̄джесса̄мӣ’’ти там̣ а̄да̄йа гантва̄ сахаттха̄ нха̄петва̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ датва̄ пабба̄джеси. тан̃ча пана ниваттхапилотикакхан̣д̣ам̣ паса̄ретва̄ олокенто парисса̄ванакаран̣аматтампи гайхӯпагам̣ кан̃чи падесам̣ адисва̄ капа̄лена саддхим̣ екисса̄ руккхаса̄кха̄йа т̣хапеси. со паббаджитва̄ ладдхӯпасампадо буддха̄нам̣ уппаннала̄бхасакка̄рам̣ парибхун̃джама̄но махаггха̄ни чӣвара̄ни аччха̄детва̄ вичаранто тхӯласарӣро хутва̄ уккан̣т̣хитва̄ ‘‘ким̣ ме джанасса саддха̄деййам̣ нива̄сетва̄ вичаран̣ена, аттано пилотикамева нива̄сесса̄мӣ’’ти там̣ т̣ха̄нам̣ гантва̄ пилотикам̣ гахетва̄ ‘‘ахирика ¶ нилладжджа еварӯпа̄нам̣ ваттха̄нам̣ аччха̄данат̣т̣ха̄нам̣ паха̄йа имам̣ пилотикакхан̣д̣ам̣ нива̄сетва̄ капа̄лахаттхо бхиккха̄йа чаритум̣ гаччхасӣ’’ти там̣ а̄рамман̣ам̣ катва̄ аттана̄ва атта̄нам̣ овади, овадантассева панасса читтам̣ саннисӣди. со там̣ пилотикам̣ таттхева пат̣иса̄метва̄ ниваттитва̄ виха̄рамева гато. со катипа̄хаччайена пунапи уккан̣т̣хитва̄ татхева ватва̄ ниватти, пунапи татхева̄ти. там̣ евам̣ апара̄парам̣ вичарантам̣ дисва̄ бхиккхӯ ¶ ‘‘кахам̣ ¶ , а̄вусо, гаччхасӣ’’ти пуччханти. со ‘‘а̄чарийасса сантикам̣ гаччха̄ма̄вусо’’ти ватва̄ етенева нӣха̄рена аттано пилотикакхан̣д̣амева а̄рамман̣ам̣ катва̄ атта̄нам̣ ниседхетва̄ катипа̄хенева арахаттам̣ па̄пун̣и. бхиккхӯ а̄хам̣су – ‘‘ким̣, а̄вусо, на да̄ни а̄чарийасса сантикам̣ гаччхаси, нану айам̣ те вичаран̣амагго’’ти. а̄вусо, а̄чарийена саддхим̣ сам̣сагге сати гатомхи, ида̄ни пана ме чхинно сам̣сагго, тенасса сантикам̣ на гаччха̄мӣти. бхиккхӯ татха̄гатасса а̄рочесум̣ – ‘‘бханте, пилотикаттхеро ан̃н̃ам̣ бйа̄каротӣ’’ти. кима̄ха, бхиккхавети? идам̣ на̄ма, бхантети. там̣ сутва̄ саттха̄ ‘‘а̄ма, бхиккхаве, мама путто сам̣сагге сати а̄чарийасса сантикам̣ гато, ида̄ни панасса сам̣сагго чхинно, аттана̄ва атта̄нам̣ ниседхетва̄ арахаттам̣ патто’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘хирӣниседхо пурисо, кочи локасмим̣ виджджати;
йо ниддам̣ апабодхети, ассо бхадро каса̄мива.
‘‘ассо ¶ йатха̄ бхадро каса̄нивит̣т̣хо,
а̄та̄пино сам̣вегино бхава̄тха;
саддха̄йа сӣлена ча вӣрийена ча,
сама̄дхина̄ дхаммавиниччхайена ча;
сампаннавиджджа̄чаран̣а̄ патиссата̄,
джахиссатха дуккхамидам̣ анаппака’’нти.
таттха анто уппаннам̣ акусалавитаккам̣ хирийа̄ ниседхетӣти хирӣниседхо. кочи локасминти еварӯпо пуггало дуллабхо, кочидева локасмим̣ виджджати. йо нидданти аппаматто саман̣адхаммам̣ каронто аттано уппаннам̣ ниддам̣ апахаранто буджджхатӣти апабодхети. каса̄мива̄ти йатха̄ бхадро ассо аттани патама̄нам̣ касам̣ апахарати, аттани патитум̣ на дети. йо евам̣ ниддам̣ апабодхети, со дуллабхоти аттхо.
дутийага̄тха̄йа айам̣ сан̇кхепаттхо – ‘‘бхиккхаве, йатха̄ бхадро ассо пама̄дама̄гамма каса̄йа нивит̣т̣хо, ахампи на̄ма каса̄йа пахат̣о’’ти апарабха̄ге а̄таппам̣ кароти, евам̣ тумхепи а̄та̄пино сам̣вегино бхаватха ¶ , евам̣бхӯта̄ локийалокуттара̄йа дувидха̄йа саддха̄йа ча чатупа̄рисуддхисӣлена ча ка̄йикачетасикавӣрийена ча ат̣т̣хасама̄паттисама̄дхина̄ ча ка̄ран̣а̄ка̄ран̣аджа̄наналаккхан̣ена ¶ дхаммавиниччхайена ча саманна̄гата̄ хутва̄ тиссаннам̣ ва̄ ат̣т̣ханнам̣ ва̄ виджджа̄нам̣, пан̃чадасаннан̃ча чаран̣а̄нам̣ сампаттийа̄ сампаннавиджджа̄чаран̣а̄ ¶ . упат̣т̣хитасатита̄йа патиссата̄ хутва̄ идам̣ анаппакам̣ ват̣т̣адуккхам̣ паджахиссатха̄ти.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
пилотикатиссаттхераваттху дасамам̣.
11. сукхаса̄ман̣ераваттху
удакан̃хи найантӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто сукхаса̄ман̣ерам̣ а̄раббха катхеси.
атӣтасмин̃хи ба̄ра̄н̣асисет̣т̣хино гандхакума̄ро на̄ма путто ахоси. ра̄джа̄ тасса питари ка̄лакате там̣ паккоса̄петва̄ самасса̄сетва̄ махантена сакка̄рена тассева сет̣т̣хит̣т̣ха̄нам̣ ада̄си. со тато пат̣т̣ха̄йа гандхасет̣т̣хӣти пан̃н̃а̄йи. атхасса бхан̣д̣а̄га̄рико дханагаббхадва̄рам̣ виваритва̄, ‘‘са̄ми, идам̣ те еттакам̣ питу дханам̣, еттакам̣ пита̄маха̄дӣна’’нти нӣхаритва̄ дассеси. со там̣ дханара̄сим̣ олокетва̄ а̄ха – ‘‘ким̣ пана те имам̣ дханам̣ гахетва̄ на гамим̣сӯ’’ти. ‘‘са̄ми, дханам̣ гахетва̄ гата̄ на̄ма наттхи. аттана̄ катам̣ кусала̄кусаламева хи а̄да̄йа сатта̄ гаччхантӣ’’ти. со чинтеси – ‘‘те ба̄лата̄йа дханам̣ сан̣т̣ха̄петва̄ паха̄йа гата̄, ахам̣ панетам̣ гахетва̄ва гамисса̄мӣ’’ти. евам̣ пана чинтенто ‘‘да̄нам̣ ва̄ дасса̄ми, пӯджам̣ ¶ ва̄ карисса̄мӣ’’ти ачинтетва̄ ‘‘идам̣ саббам̣ кха̄дитва̄ва гамисса̄мӣ’’ти чинтеси. со сатасахассам̣ виссаджджетва̄ пхаликамайам̣ нха̄накот̣т̣хакам̣ ка̄реси, сатасахассам̣ датва̄ пхаликамайамева нха̄напхалакам̣, сатасахассам̣ датва̄ нисӣданапаллан̇кам̣, сатасахассам̣ датва̄ бходжанапа̄тим̣, сатасахассамева датва̄ бходжанат̣т̣ха̄не ман̣д̣апам̣ ка̄ра̄песи, сатасахассам̣ датва̄ бходжанапа̄тийа̄ а̄ситтакӯпадха̄нам̣ ка̄реси, сатасахассенева гехе ¶ сӣхапан̃джарам̣ сан̣т̣ха̄песи, аттано па̄тара̄саттха̄йа сахассам̣ ада̄си, са̄йама̄саттха̄йапи сахассамева. пун̣н̣амадивасе пана бходжанаттха̄йа сатасахассам̣ да̄песи, там̣ бхаттам̣ бхун̃джанадивасе сатасахассам̣ виссаджджетва̄ нагарам̣ алан̇каритва̄ бхерим̣ чара̄песи – ‘‘гандхасет̣т̣хисса кира бхаттабхун̃джана̄ка̄рам̣ олокентӯ’’ти.
маха̄джано ¶ ман̃ча̄тиман̃че бандхитва̄ саннипати. сопи сатасахассаггханаке нха̄накот̣т̣хаке сатасахассаггханаке пхалаке нисӣдитва̄ сол̣асахи гандходакагхат̣ехи нхатва̄ там̣ сӣхапан̃джарам̣ виваритва̄ тасмим̣ паллан̇ке нисӣди. атхасса тасмим̣ а̄ситтакӯпадха̄не там̣ па̄тим̣ т̣хапетва̄ сатасахассаггханакам̣ бходжанам̣ вад̣д̣хесум̣. со на̄т̣акапаривуто еварӯпа̄йа сампаттийа̄ там̣ бходжанам̣ бхун̃джати. апарена самайена еко га̄микамануссо аттано париббайа̄харан̣аттхам̣ да̄руа̄дӣни йа̄наке паккхипитва̄ нагарам̣ гантва̄ саха̄йакасса гехе нива̄сам̣ ган̣хи. тада̄ пана пун̣н̣амадивасо ¶ хоти. ‘‘гандхасет̣т̣хино бхун̃джаналӣл̣ам̣ олокентӯ’’ти нагаре бхерим̣ чара̄песи. атха нам̣ саха̄йако а̄ха – ‘‘самма, гандхасет̣т̣хино те бхун̃джаналӣл̣ам̣ дит̣т̣хапубба’’нти. ‘‘на дит̣т̣хапуббам̣, самма̄’’ти. ‘‘тена хи ехи, гаччха̄ма, айам̣ нагаре бхерӣ чарати, етасса маха̄сампаттим̣ пасса̄ма̄’’ти нагарава̄сӣ джанападава̄сим̣ гахетва̄ агама̄си. маха̄джанопи ман̃ча̄тиман̃че абхирухитва̄ пассати. га̄мава̄сӣ бхаттагандхам̣ гха̄йитва̄ва нагарава̄сим̣ а̄ха – ‘‘майхам̣ ета̄йа па̄тийа̄ бхаттапин̣д̣е пипа̄са̄ джа̄та̄’’ти. самма, ма̄ етам̣ паттхайи, на сакка̄ ладдхунти. самма, алабханто на джӣвисса̄мӣти. со там̣ пат̣иба̄хитум̣ асакконто парисапарийанте т̣хатва̄ ‘‘пан̣ама̄ми те, са̄мӣ’’ти тиккхаттум̣ маха̄саддам̣ ниччха̄ретва̄ ‘‘ко есо’’ти вутте ахам̣, са̄мӣти. ‘‘кимета’’нти. ‘‘айам̣ еко га̄мава̄сӣ тумха̄кам̣ па̄тийам̣ бхаттапин̣д̣е пипа̄сам̣ упа̄деси, екам̣ бхаттапин̣д̣ам̣ да̄петха̄’’ти. ‘‘на сакка̄ ладдху’’нти. ‘‘ким̣, самма, сутам̣ те’’ти? ‘‘сутам̣ ме, апича лабханто джӣвисса̄ми, алабхантасса ме маран̣ам̣ бхависсатӣ’’ти. со пунапи вирави – ‘‘айам̣ кира, са̄ми, алабханто мариссати, джӣвитамасса детха̄’’ти. амбхо бхаттапин̣д̣о на̄ма сатампи аггхати, сатадвайампи аггхати. йо йо йа̄чати, тасса тасса дадама̄но ахам̣ ¶ ким̣ бхун̃джисса̄мӣти? са̄ми, айам̣ алабханто мариссати, джӣвитамасса детха̄ти. на сакка̄ва мудха̄ ладдхум̣, йади пана ¶ алабханто на джӣвати, тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни мама гехе бхатим̣ кароту, евамасса бхаттапа̄тим̣ да̄песса̄мӣти. га̄мава̄сӣ там̣ сутва̄ ‘‘евам̣ хоту, самма̄’’ти саха̄йакам̣ ватва̄ путтада̄рам̣ паха̄йа ‘‘бхаттапа̄тиаттха̄йа тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни бхатим̣ карисса̄мӣ’’ти сет̣т̣хисса гехам̣ па̄виси. со бхатим̣ каронто саббакичча̄ни саккаччам̣ ака̄си. гехе ва̄ аран̃н̃е ва̄ раттим̣ ва̄ дива̄ ва̄ сабба̄ни каттаббакамма̄ни ката̄нева пан̃н̃а̄йим̣су. ‘‘бхаттабхатико’’ти ча вутте сакаланагарепи пан̃н̃а̄йи. атхасса дивасе парипун̣н̣е бхаттавеййа̄ват̣ико ‘‘бхаттабхатикасса, са̄ми, дивасо пун̣н̣о, дуккарам̣ тена катам̣ тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни бхатим̣ каронтена, екампи каммам̣ на копитапубба’’нти а̄ха.
атхасса сет̣т̣хи аттано са̄йапа̄тара̄саттха̄йа две сахасса̄ни, тасса па̄тара̄саттха̄йа сахассанти тӣн̣и ¶ сахасса̄ни да̄петва̄ а̄ха – ‘‘аджджа майхам̣ каттаббам̣ париха̄рам̣ тассева каротха̄’’ти. ватва̄ ча пана т̣хапетва̄ екам̣ чинта̄ман̣им̣ на̄ма пийабхарийам̣ авасесаджанампи ‘‘аджджа тамева парива̄ретха̄’’ти ватва̄ саббасампаттим̣ тасса ниййа̄деси. со сет̣т̣хино нха̄нодакена тассева кот̣т̣хаке тасмим̣ пхалаке нисинно нхатва̄ тассева нива̄санаса̄т̣аке ¶ нива̄сетва̄ тассева паллан̇ке нисӣди. сет̣т̣хипи нагаре бхерим̣ чара̄песи – ‘‘бхаттабхатико гандхасет̣т̣хисса гехе тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни бхатим̣ катва̄ па̄тим̣ лабхи, тасса бхун̃джанасампаттим̣ олокентӯ’’ти. маха̄джано ман̃ча̄тиман̃че абхирухитва̄ пассати, га̄мава̄сисса олокитолокитат̣т̣ха̄нам̣ кампана̄ка̄раппаттам̣ ахоси. на̄т̣ака̄ парива̄ретва̄ ат̣т̣хасум̣, тасса пурато бхаттапа̄тим̣ вад̣д̣хетва̄ т̣хапайим̣су. атхасса хаттхадхованавела̄йа гандхама̄дане еко паччекабуддхо саттаме дивасе сама̄паттито вут̣т̣ха̄йа ‘‘каттха ну кхо аджджа бхиккха̄ча̄раттха̄йа гаччха̄мӣ’’ти упадха̄ренто бхаттабхатикам̣ аддаса. атха со ‘‘айам̣ тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни бхатим̣ катва̄ бхаттапа̄тим̣ лабхи, аттхи ну кхо етасса саддха̄, наттхӣ’’ти упадха̄ренто ‘‘аттхӣ’’ти н̃атва̄ ‘‘саддха̄пи екачче сан̇гахам̣ ка̄тум̣ на сакконти, саккхиссати ну кхо ме сан̇гахам̣ ка̄ту’’нти чинтетва̄ ‘‘саккхиссати чева мама ча сан̇гахакаран̣ам̣ нисса̄йа маха̄сампаттим̣ лабхиссатӣ’’ти ¶ н̃атва̄ чӣварам̣ па̄рупитва̄ паттама̄да̄йа веха̄сам̣ аббхуггантва̄ парисантарена гантва̄ тасса пурато т̣хитамева атта̄нам̣ дассеси.
со паччекабуддхам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘ахам̣ пуббе адиннабха̄вена екисса̄ бхаттапа̄тийа̄ аттха̄йа тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни парагехе бхатим̣ ака̄сим̣, ида̄ни ме идам̣ бхаттам̣ екам̣ раттиндивам̣ раккхеййа, саче пана нам̣ аййасса дасса̄ми, анека̄нипи каппакот̣исахасса̄ни раккхиссати ¶ , аййассева нам̣ дасса̄мӣ’’ти. со тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни бхатим̣ катва̄ ладдхабхаттапа̄тито екапин̣д̣ампи мукхе ат̣т̣хапетва̄ тан̣хам̣ винодетва̄ сайамева па̄тим̣ уккхипитва̄ паччекабуддхасса сантикам̣ гантва̄ па̄тим̣ ан̃н̃асса хаттхе датва̄ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄ па̄тим̣ ва̄махаттхена гахетва̄ даккхин̣ахаттхена тасса патте бхаттам̣ а̄кири. паччекабуддхо бхаттасса упад̣д̣хасесака̄ле паттам̣ хаттхена пидахи. атха нам̣ со а̄ха – ‘‘бханте, екова пат̣ивисо на сакка̄ двидха̄ ка̄тум̣, ма̄ мам̣ идхалокена сан̇ган̣хатха, паралокена сан̇гахамева каротха, са̄васесам̣ акатва̄ ниравасесамева дасса̄мӣ’’ти. аттано хи тхокампи анавасесетва̄ диннам̣ ниравасесада̄нам̣ на̄ма, там̣ махаппхалам̣ хоти. со татха̄ каронто саббам̣ датва̄ пуна вандитва̄ а̄ха – ‘‘бханте, екам̣ бхаттапа̄тим̣ нисса̄йа тӣн̣и сам̣ваччхара̄ни ме парагехе бхатим̣ каронтена дуккхам̣ анубхӯтам̣, ида̄ни ме ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не сукхамева хоту, тумхехи дит̣т̣хадхаммассева бха̄гӣ асса’’нти. паччекабуддхо ‘‘евам̣ хоту, чинта̄ман̣и вийа те саббака̄мададо маносан̇каппа̄ пун̣н̣ачандо вийа пӯрентӯ’’ти анумоданам̣ каронто –
‘‘иччхитам̣ ¶ паттхитам̣ туйхам̣, саббамева самиджджхату;
саббе пӯренту сан̇каппа̄, чандо паннарасо йатха̄.
‘‘иччхитам̣ паттхикам̣ туйхам̣, кхиппамева самиджджхату;
саббе пӯренту сан̇каппа̄, ман̣и джотирасо йатха̄’’ти. –
ватва̄ ¶ ‘‘айам̣ маха̄джано йа̄ва гандхама̄данапаббатагамана̄ мам̣ пассанто тит̣т̣хатӯ’’ти адхит̣т̣ха̄йа а̄ка̄сена гандхама̄данам̣ агама̄си.
маха̄джанопи ¶ нам̣ пассантова ат̣т̣ха̄си. со таттха гантва̄ там̣ пин̣д̣апа̄там̣ пан̃часата̄нам̣ паччекабуддха̄нам̣ вибхаджитва̄ ада̄си. саббе аттано пахонакам̣ ган̣хим̣су. ‘‘аппо пин̣д̣апа̄то катхам̣ пахосӣ’’ти на чинтетаббам̣. чатта̄ри хи ачинтеййа̄ни (а. ни. 4.77) вутта̄ни, татра̄йам̣ паччекабуддхависайоти. маха̄джано паччекабуддха̄нам̣ пин̣д̣апа̄там̣ вибхаджитва̄ диййама̄нам̣ дисва̄ са̄дхука̄расахасса̄ни паваттеси, асанисатанипа̄касаддо вийа ахоси. там̣ сутва̄ гандхасет̣т̣хи чинтеси – ‘‘бхаттабхатико майа̄ диннасампаттим̣ дха̄ретум̣ на̄саккхи ман̃н̃е, тена̄йам̣ маха̄джано париха̄сам̣ каронто саннипатито надатӣ’’ти. со таппаваттиджа̄нанаттхам̣ мануссе песеси. те а̄гантва̄ ‘‘сампаттидха̄рака̄ на̄ма, са̄ми, евам̣ хонтӯ’’ти ватва̄ там̣ паваттим̣ а̄рочесум̣. сет̣т̣хи там̣ сутва̄ва пан̃чаван̣н̣а̄йа пӣтийа̄ пхут̣т̣хасарӣро хутва̄ ‘‘ахо дуккарам̣ тена катам̣, ахам̣ еттакам̣ ка̄лам̣ еварӯпа̄йа сампаттийа̄ т̣хито кин̃чи да̄тум̣ на̄саккхи’’нти там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира тайа̄ идам̣ на̄ма ката’’нти пуччхитва̄ ‘‘а̄ма, са̄мӣ’’ти вутте, ‘‘ханда, сахассам̣ гахетва̄ тава да̄не майхампи паттим̣ дехӣ’’ти а̄ха. со татха̄ ака̄си. сет̣т̣хиписса саббам̣ аттано сантакам̣ маджджхе бхиндитва̄ ада̄си.
чатассо хи сампада̄ на̄ма – ваттхусампада̄, паччайасампада̄, четана̄сампада̄, гун̣а̄тирекасампада̄ти. таттха ниродхасама̄паттирахо ¶ араха̄ ва̄ ана̄га̄мӣ ва̄ даккхин̣еййо ваттхусампада̄ на̄ма. паччайа̄нам̣ дхаммена самена уппатти паччайасампада̄ на̄ма. да̄нато пуббе да̄нака̄ле паччха̄ бха̄гети тӣсу ка̄лесу четана̄йа соманассасахагатан̃а̄н̣асампайуттабха̄во четана̄сампада̄ на̄ма. даккхин̣еййасса сама̄паттито вут̣т̣хитабха̄во гун̣а̄тирекасампада̄ на̄ма̄ти. имасса ча кхӣн̣а̄саво паччекабуддхо даккхин̣еййа̄, бхатим̣ катва̄ ладдхабха̄вена паччайо дхаммато уппанно, тӣсу ка̄лесу парисуддха̄ четана̄, сама̄паттито вут̣т̣хитаматто паччекабуддхо гун̣а̄тирекоти чатассопи ¶ сампада̄ ниппханна̄. ета̄сам̣ а̄нубха̄вена дит̣т̣хева дхамме маха̄сампаттим̣ па̄пун̣анти. тасма̄ со сет̣т̣хино сантика̄ сампаттим̣ лабхи. апарабха̄ге ¶ ча ра̄джа̄пи имина̄ катакаммам̣ сутва̄ там̣ паккоса̄петва̄ сахассам̣ датва̄ паттим̣ гахетва̄ тут̣т̣хама̄насо махантам̣ бхогаккхандхам̣ датва̄ сет̣т̣хит̣т̣ха̄нам̣ ада̄си. бхаттабхатикасет̣т̣хӣтисса на̄мам̣ ака̄си. со гандхасет̣т̣хина̄ саддхим̣ саха̄йо хутва̄ екато кха̄данто пиванто йа̄вата̄йукам̣ т̣хатва̄ тато чуто девалоке ниббаттитва̄ екам̣ буддхантарам̣ диббасампаттим̣ анубхавитва̄ имасмим̣ буддхуппа̄де са̄ваттхийам̣ са̄рипуттаттхерассӯпат̣т̣ха̄какуле ¶ пат̣исандхим̣ ган̣хи. атхасса ма̄та̄ ладдхагаббхапариха̄ра̄ катипа̄хаччайена ‘‘ахо вата̄хам̣ пан̃часатехи бхиккхӯхи саддхим̣ са̄рипуттаттхерасса сатарасабходжанам̣ датва̄ ка̄са̄йаваттханиваттха̄ суван̣н̣асаракам̣ а̄да̄йа а̄санапарийанте нисинна̄ тесам̣ бхиккхӯнам̣ уччхит̣т̣ха̄васесакам̣ парибхун̃джеййа’’нти дохал̣инӣ хутва̄ татхева катва̄ дохал̣ам̣ пат̣ивинодеси. са̄ сесаман̇галесупи татха̄рӯпамева да̄нам̣ датва̄ путтам̣ виджа̄йитва̄ на̄маггахан̣адивасе ‘‘путтасса ме, бханте, сиккха̄пада̄ни детха̄’’ти тхерам̣ а̄ха. тхеро ‘‘кимасса на̄ма’’нти пуччхи. ‘‘бханте, путтасса ме пат̣исандхиггахан̣ато пат̣т̣ха̄йа имасмим̣ гехе кассачи дуккхам̣ на̄ма на бхӯтапуббам̣, теневасса сукхакума̄роти на̄мам̣ бхависсатӣ’’ти вутте тадевасса на̄мам̣ гахетва̄ сиккха̄пада̄ни ада̄си.
тада̄ еван̃часса ма̄ту ‘‘на̄хам̣ мама путтасса аджджха̄сайам̣ бхиндисса̄мӣ’’ти читтам̣ уппаджджи. са̄ тасса кан̣н̣авиджджханаман̇гала̄дӣсупи татхева да̄нам̣ ада̄си. кума̄ропи саттавассикака̄ле ‘‘иччха̄махам̣, амма, тхерасса сантике паббаджиту’’нти а̄ха. са̄ ‘‘са̄дху, та̄та, на̄хам̣ тава аджджха̄сайам̣ бхиндисса̄мӣ’’ти тхерам̣ нимантетва̄ бходжетва̄, ‘‘бханте, путто ме паббаджитум̣ иччхати, има̄хам̣ са̄йанхасамайе виха̄рам̣ а̄несса̄мӣ’’ти тхерам̣ уййоджетва̄ н̃а̄таке саннипа̄тетва̄ ‘‘путтасса ме гихика̄ле каттаббам̣ киччам̣ аджджева карисса̄ма̄’’ти ватва̄ путтам̣ алан̇каритва̄ махантена сирисобхаггена виха̄рам̣ нетва̄ тхерасса ниййа̄деси. тхеропи там̣, ‘‘та̄та, паббаджджа̄ на̄ма дуккара̄ ¶ , саккхиссаси абхирамиту’’нти ватва̄ ‘‘карисса̄ми во, бханте, ова̄да’’нти вутте каммат̣т̣ха̄нам̣ датва̄ пабба̄джеси. ма̄та̄питарописса паббаджджа̄йа сакка̄рам̣ каронта̄ антовиха̄рейева сатта̄хам̣ буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса сатарасабходжанам̣ датва̄ са̄йам̣ аттано гехам̣ агамам̣су. ат̣т̣хаме дивасе са̄рипуттаттхеро бхиккхусан̇гхе га̄мам̣ павит̣т̣хе виха̄ре каттаббакиччам̣ катва̄ са̄ман̣ерам̣ паттачӣварам̣ га̄ха̄петва̄ ¶ га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. са̄ман̣еро антара̄магге ма̄тика̄дӣни дисва̄ пан̣д̣итаса̄ман̣еро вийа пуччхи. тхеропи тасса татхева бйа̄ка̄си. са̄ман̣еро та̄ни ка̄ран̣а̄ни сутва̄ ‘‘саче тумхе аттано паттачӣварам̣ ган̣хеййа̄тха, ахам̣ ниваттеййа’’нти ватва̄ тхерена тасса аджджха̄сайам̣ абхиндитва̄, ‘‘са̄ман̣ера, дехи мама паттачӣвара’’нти ¶ паттачӣваре гахите тхерам̣ вандитва̄ ниваттама̄но, ‘‘бханте, майхам̣ а̄ха̄рам̣ а̄харама̄но сатарасабходжанам̣ а̄хареййа̄тха̄’’ти а̄ха. куто там̣ лабхисса̄мӣти? аттано пун̃н̃ена алабханто мама пун̃н̃ена лабхиссатха, бхантети. атхасса тхеро кун̃чикам̣ датва̄ га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа па̄виси. сопи виха̄рам̣ а̄гантва̄ тхерасса габбхам̣ виваритва̄ пависитва̄ два̄рам̣ пидха̄йа аттано ка̄йе н̃а̄н̣ам̣ ота̄ретва̄ нисӣди.
тасса гун̣атеджена саккасса а̄санам̣ ун̣ха̄ка̄рам̣ дассеси. сакко ‘‘ким̣ ну кхо ета’’нти олокенто са̄ман̣ерам̣ дисва̄ ‘‘сукхаса̄ман̣еро аттано упаджджха̄йасса паттачӣварам̣ датва̄ ‘саман̣адхаммам̣ карисса̄мӣ’ти ниватто, майа̄ таттха гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ чатта̄ро маха̄ра̄дже паккоса̄петва̄ ‘‘гаччхатха, та̄та̄, виха̄рассӯпаване дуссаддаке ¶ сакун̣е пала̄петха̄’’ти уййоджеси. те татха̄ катва̄ са̄манта̄ а̄раккхам̣ ган̣хим̣су. чандимасӯрийе ‘‘аттано вима̄на̄ни гахетва̄ тит̣т̣хатха̄’’ти а̄н̣а̄песи. тепи татха̄ карим̣су. сайампи а̄вин̃чханат̣т̣ха̄не а̄раккхам̣ ган̣хи. виха̄ро саннисинно нираво ахоси. са̄ман̣еро екаггачиттена випассанам̣ вад̣д̣хетва̄ тӣн̣и маггапхала̄ни па̄пун̣и. тхеро ‘‘са̄ман̣ерена ‘сатарасабходжанам̣ а̄хареййа̄тха̄’ти вуттам̣, касса ну кхо гхаре сакка̄ ладдху’’нти олокенто екам̣ аджджха̄сайасампаннам̣ упат̣т̣ха̄катулам̣ дисва̄ таттха гантва̄, ‘‘бханте, са̄дху во катам̣ аджджа идха̄гаччхантехӣ’’ти техи тут̣т̣хама̄насехи паттам̣ гахетва̄ нисӣда̄петва̄ йа̄гукхаджджакам̣ датва̄ йа̄ва бхаттака̄лам̣ дхаммакатхам̣ йа̄чито тесам̣ са̄ран̣ӣйадхаммакатхам̣ катхетва̄ ка̄лам̣ саллаккхетва̄ десанам̣ нит̣т̣ха̄песи. атхасса сатарасабходжанам̣ датва̄ там̣ а̄да̄йа гантука̄мам̣ тхерам̣ дисва̄ ‘‘бхун̃джатха, бханте, апарампи те дасса̄ма̄’’ти тхерам̣ бходжетва̄ пуна паттапӯрам̣ адам̣су. тхеро там̣ а̄да̄йа ‘‘са̄ман̣еро ме чха̄то’’ти туритатурито ¶ виха̄рам̣ па̄йа̄си. там̣ дивасам̣ саттха̄ па̄това никкхамитва̄ гандхакут̣ийам̣ нисиннова а̄ваджджеси – ‘‘аджджа сукхаса̄ман̣еро упаджджха̄йасса паттачӣварам̣ датва̄ ‘саман̣адхаммам̣ карисса̄мӣ’ти ниватто, ниппханнам̣ ну кхо тасса кичча’’нти. со тин̣н̣ам̣йева маггапхала̄нам̣ паттабха̄вам̣ дисва̄ уттарипи упадха̄ренто ‘‘саккхиссата̄йам̣ аджджа арахаттам̣ па̄пун̣итум̣ ¶ , са̄рипутто пана ‘са̄ман̣еро ме чха̄то’ти вегена бхаттам̣ а̄да̄йа никкхамати, саче имасмим̣ арахаттам̣ аппатте бхаттам̣ а̄хариссати, имасса антара̄йо бхависсати, майа̄ гантва̄ два̄ракот̣т̣хаке а̄раккхам̣ ган̣хитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ гандхакут̣ито никкхамитва̄ два̄ракот̣т̣хаке т̣хатва̄ а̄раккхам̣ ган̣хи.
тхеропи бхаттам̣ а̄хари. атха нам̣ хет̣т̣ха̄ вуттанайенева чатта̄ро пан̃хе пуччхи. пан̃хависсаджджана̄васа̄не са̄ман̣еро арахаттам̣ па̄пун̣и. саттха̄ тхерам̣ а̄мантетва̄ ‘‘гаччха, са̄рипутта, са̄ман̣ерасса ¶ те бхаттам̣ дехӣ’’ти а̄ха. тхеро гантва̄ два̄рам̣ а̄кот̣еси. са̄ман̣еропи никкхамитва̄ упаджджха̄йасса ваттам̣ катва̄ ‘‘бхаттакиччам̣ карохӣ’’ти вутте тхерасса бхаттена анаттхикабха̄вам̣ н̃атва̄ саттавассикакума̄ро тан̇кхан̣ан̃н̃ева арахаттам̣ патто нӣча̄санат̣т̣ха̄нам̣ паччавеккханто бхаттакиччам̣ катва̄ паттам̣ дхови. тасмим̣ ка̄ле чатта̄ро маха̄ра̄джа̄но а̄раккхам̣ виссаджджесум̣. чандимасӯрийа̄пи вима̄на̄ни мун̃чим̣су. саккопи а̄вин̃чханат̣т̣ха̄не а̄раккхам̣ виссаджджеси. сӯрийо набхамаджджхам̣ атиккантойева пан̃н̃а̄йи. бхиккхӯ ‘‘са̄йанхо пан̃н̃а̄йати, са̄ман̣ерена ча ида̄нева бхаттакиччам̣ катам̣, ким̣ ну кхо аджджа пуббан̣хо балава̄ джа̄то, са̄йанхо мандо’’ти вадим̣су. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄, ‘‘бханте, аджджа пуббан̣хо балава̄ джа̄то, са̄йанхо мандо, са̄ман̣ерена ¶ ча ида̄нева бхаттакиччам̣ катам̣, атха ча пана сӯрийо набхамаджджхам̣ атиккантойева пан̃н̃а̄йатӣ’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, евамевам̣ хоти пун̃н̃аванта̄нам̣ саман̣адхаммакаран̣ака̄ле. аджджа хи чатта̄ро маха̄ра̄джа̄но са̄манта̄ а̄раккхам̣ ган̣хим̣су, чандимасӯрийа̄ вима̄на̄ни гахетва̄ ат̣т̣хам̣су, сакко а̄вин̃чханаке а̄раккхам̣ ган̣хи, ахампи два̄ракот̣т̣хаке а̄раккхам̣ ган̣хим̣, аджджа сукхаса̄ман̣еро ма̄тика̄йа удакам̣ харанте, усука̄ре усум̣ уджум̣ каронте ¶ , таччхаке чакка̄дӣни каронте дисва̄ атта̄нам̣ даметва̄ арахаттам̣ патто’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘удакан̃хи найанти неттика̄, усука̄ра̄ намайанти теджанам̣;
да̄рум̣ намайанти таччхака̄, атта̄нам̣ дамайанти суббата̄’’ти.
таттха суббата̄ти сувада̄, сукхена овадитабба̄ ануса̄ситабба̄ти аттхо. сесам̣ хет̣т̣ха̄ вуттанайамева.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
сукхаса̄ман̣ераваттху ека̄дасамам̣.
дан̣д̣аваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
дасамо вагго.
11. джара̄вагго
1. виса̄кха̄йа саха̄йика̄нам̣ ваттху
ко ¶ ¶ ¶ ну ха̄со кима̄нандоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто виса̄кха̄йа саха̄йика̄йо а̄раббха катхеси.
са̄ваттхийам̣ кира пан̃часата̄ кулапутта̄ ‘‘евам̣ има̄ аппама̄давиха̄ринийо бхависсантӣ’’ти аттано аттано бхарийа̄йо виса̄кхам̣ маха̄упа̄сикам̣ сампат̣иччха̄песум̣. та̄ уййа̄нам̣ ва̄ виха̄рам̣ ва̄ гаччхантийо та̄йа саддхим̣йева гаччханти. та̄ екасмим̣ ка̄ле ‘‘сатта̄хам̣ сура̄чхан̣о бхависсатӣ’’ти чхан̣е сан̇гхут̣т̣хе аттано аттано са̄мика̄нам̣ сурам̣ пат̣ийа̄десум̣. те сатта̄хам̣ сура̄чхан̣ам̣ кӣл̣итва̄ ат̣т̣хаме дивасе каммантабхерийа̄ никкханта̄йа камманте агамам̣су. та̄пи иттхийо ‘‘майам̣ са̄мика̄нам̣ саммукха̄ сурам̣ па̄тум̣ на лабхимха̄, авасеса̄ сура̄ ча аттхи, идам̣ йатха̄ те на джа̄нанти, татха̄ пивисса̄ма̄’’ти виса̄кха̄йа сантикам̣ гантва̄ ‘‘иччха̄ма, аййе, уййа̄нам̣ дат̣т̣ху’’нти ватва̄ ‘‘са̄дху, амма̄, тена хи каттаббакичча̄ни катва̄ никкхаматха̄’’ти вутте та̄йа саддхим̣ гантва̄ пат̣иччханна̄ка̄рена ¶ сурам̣ нӣхара̄петва̄ уййа̄не пивитва̄ матта̄ вичарим̣су. виса̄кха̄пи ‘‘айуттам̣ има̄хи катам̣, ида̄ни мам̣ ‘саман̣асса готамасса са̄вика̄ виса̄кха̄ сурам̣ пивитва̄ вичаратӣ’ти титтхийа̄пи гарахиссантӣ’’ти чинтетва̄ та̄ иттхийо а̄ха – ‘‘амма̄ айуттам̣ во катам̣, мамапи айасо уппа̄дито, са̄мика̄пи во куджджхиссанти, ида̄ни ким̣ кариссатха̄’’ти. гила̄на̄лайам̣ дассайисса̄ма, аййети. тена хи пан̃н̃а̄йиссатха сакена каммена̄ти. та̄ гехам̣ гантва̄ гила̄на̄лайам̣ карим̣су. атха та̄сам̣ са̄мика̄ ‘‘иттханна̄ма̄ ча иттханна̄ма̄ ча каха’’нти пуччхитва̄ ‘‘гила̄на̄’’ти сутва̄ ‘‘аддха̄ ета̄хи авасесасура̄ пӣта̄ бхависсантӣ’’ти саллаккхетва̄ та̄ потхетва̄ анайабйасанам̣ па̄песум̣. та̄ апарасмимпи чхан̣ава̄ре татхева сурам̣ пивитука̄ма̄ виса̄кхам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘аййе, уййа̄нам̣ но нехӣ’’ти ватва̄ ‘‘пуббепи ме тумхехи айасо уппа̄дито, гаччхатха, на во ахам̣ несса̄мӣ’’ти та̄йа пат̣иккхитта̄ ‘‘ида̄ни евам̣ на карисса̄ма̄’’ти саммантайитва̄ пуна там̣ упасан̇камитва̄ а̄хам̣су, ‘‘аййе ¶ , буддхапӯджам̣ ка̄тука̄ма̄мха̄, виха̄рам̣ но нехӣ’’ти. ида̄ни амма̄ йуджджати, гаччхатха, париваччхам̣ каротха̄ти. та̄ чан̇кот̣акехи гандхама̄ла̄дӣни га̄ха̄петва̄ сура̄пун̣н̣е мут̣т̣хива̄раке ¶ хаттхехи оламбетва̄ маха̄пат̣е па̄рупитва̄ виса̄кхам̣ упасан̇камитва̄ та̄йа саддхим̣ виха̄рам̣ пависама̄на̄ екамантам̣ гантва̄ мут̣т̣хива̄ракехева сурам̣ пивитва̄ ва̄раке чхад̣д̣етва̄ дхаммасабха̄йам̣ саттху пурато нисӣдим̣су ¶ .
виса̄кха̄ ‘‘има̄сам̣, бханте, дхаммам̣ катхетха̄’’ти а̄ха. та̄пи мадавегена кампама̄насарӣра̄ ‘‘ичча̄ма, га̄йа̄ма̄’’ти читтам̣ уппа̄десум̣. атхека̄ ма̄рака̄йика̄ девата̄ ‘‘има̄сам̣ сарӣре адхимуччитва̄ саман̣асса готамасса пурато виппака̄рам̣ дассесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ та̄сам̣ сарӣре адхимуччи. та̄су екачча̄ саттху пурато па̄н̣им̣ пахаритва̄ хаситум̣, екачча̄ наччитум̣ а̄рабхим̣су. саттха̄ ‘‘ким̣ ида’’нти а̄вадждженто там̣ ка̄ран̣ам̣ н̃атва̄ ‘‘на ида̄ни ма̄рака̄йика̄нам̣ ота̄рам̣ лабхитум̣ дасса̄ми. на хи майа̄ еттакам̣ ка̄лам̣ па̄рамийо пӯрентена ма̄рака̄йика̄нам̣ ота̄рала̄бхаттха̄йа пӯрита̄’’ти та̄ сам̣веджетум̣ бхамукаломато расмийо виссаджджеси, та̄вадева андхака̄ратимиса̄ ахоси. та̄ бхӣта̄ ахесум̣ маран̣абхайатаджджита̄. тена та̄сам̣ куччхийам̣ сура̄ джӣри. саттха̄ нисиннапаллан̇ке антарахито синерумуддхани т̣хатва̄ ун̣н̣а̄ломато расмим̣ виссаджджеси, тан̇кхан̣ам̣йева чандасахассуггаманам̣ вийа ахоси. атха саттха̄ та̄ иттхийо а̄мантетва̄ ‘‘тумхехи мама сантикам̣ а̄гаччхама̄на̄хи паматта̄хи а̄гантум̣ на ват̣т̣ати. тумха̄кан̃хи пама̄денева ма̄рака̄йика̄ девата̄ ота̄рам̣ лабхитва̄ тумхе хаса̄дӣнам̣ акаран̣ат̣т̣ха̄не хаса̄дӣни ка̄ра̄песи, ида̄ни тумхехи ра̄га̄дӣнам̣ ¶ аггӣнам̣ нибба̄панаттха̄йа усса̄хам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ко ну ха̄со кима̄нандо, ниччам̣ паджджалите сати;
андхака̄рена онаддха̄, падӣпам̣ на гавесатха̄’’ти.
таттха а̄нандоти тут̣т̣хи. идам̣ вуттам̣ хоти – имасмим̣ локасаннива̄се ра̄га̄дӣхи ека̄дасахи аггӣхи ниччам̣ паджджалите сати ко ну тумха̄кам̣ ха̄со ва̄ ¶ тут̣т̣хи ва̄? нану еса акаттаббарӯпойева. ат̣т̣хаваттхукена хи авиджджа̄ндхака̄рена онаддха̄ тумхе тассева андхака̄расса видхаманаттха̄йа ким̣ ка̄ран̣а̄ н̃а̄н̣аппадӣпам̣ на гавесатха на каротха̄ти.
десана̄васа̄не пан̃часата̄пи та̄ иттхийо сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су.
саттха̄ та̄сам̣ ачаласаддха̄йа патит̣т̣хитабха̄вам̣ н̃атва̄ синеруматтхака̄ отаритва̄ буддха̄сане нисӣди. атха нам̣ виса̄кха̄ а̄ха – ‘‘бханте, сура̄ на̄меса̄ па̄пика̄. еварӯпа̄ хи на̄ма има̄ ¶ иттхийо тумха̄дисасса буддхасса пурато нисӣдитва̄ ирийа̄патхаматтампи сан̣т̣ха̄петум̣ асакконтийо ут̣т̣ха̄йа па̄н̣им̣ пахаритва̄ хасанагӣтаначча̄дӣни а̄рабхим̣сӯ’’ти. саттха̄ ‘‘а̄ма, виса̄кхе, па̄пика̄ ева еса̄ сура̄ на̄ма. етан̃хи нисса̄йа анеке сатта̄ анайабйасанам̣ патта̄’’ти ватва̄ ‘‘када̄ панеса̄, бханте, уппанна̄’’ти вутте тасса̄ уппаттим̣ виттха̄рена катхетум̣ атӣтам̣ а̄харитва̄ кумбхаджа̄такам̣ (джа̄. 1.16.33 а̄дайо) катхесӣти.
виса̄кха̄йа саха̄йика̄нам̣ ваттху пат̣хамам̣.
2. сирима̄ваттху
пасса ¶ читтакатанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто сиримам̣ а̄раббха катхеси.
са̄ кира ра̄джагахе абхирӯпа̄ ган̣ика̄. екасмим̣ пана антовассе суманасет̣т̣хипуттасса бхарийа̄йа пун̣н̣акасет̣т̣хисса дхӣта̄йа уттара̄йа на̄ма упа̄сика̄йа апараджджхитва̄ там̣ паса̄детука̄ма̄ тасса̄ гехе бхиккхусан̇гхена саддхим̣ катабхаттакиччам̣ саттха̄рам̣ кхама̄петва̄ там̣ дивасам̣ дасабаласса бхатта̄нумоданам̣ сутва̄ –
‘‘аккодхена джине кодхам̣, аса̄дхум̣ са̄дхуна̄ джине;
джине кадарийам̣ да̄нена, саччена̄ликава̄дина’’нти. (джа̄. 1.2.2; дха. па. 223) –
га̄тха̄парийоса̄не ¶ сота̄паттипхалам̣ па̄пун̣и. айаметтха сан̇кхепо, виттха̄ракатха̄ пана кодхавагге анумоданага̄тха̄ван̣н̣ана̄йамева а̄вибхависсати. евам̣ сота̄паттипхалам̣ патта̄ пана сирима̄ дасабалам̣ нимантетва̄ пунадивасе маха̄да̄нам̣ датва̄ сан̇гхасса ат̣т̣хакабхаттам̣ нибаддхам̣ да̄песи. а̄дито пат̣т̣ха̄йа нибаддхам̣ ат̣т̣ха бхиккхӯ гехам̣ гаччханти. ‘‘саппим̣ ган̣хатха, кхӣрам̣ ган̣хатха̄’’тиа̄дӣни ватва̄ тесам̣ патте пӯрети. екена ладдхам̣ тин̣н̣ампи чатуннампи пахоти. девасикам̣ сол̣асакаха̄пан̣апариббайена пин̣д̣апа̄то дӣйати. атхекадивасам̣ еко бхиккху тасса̄ гехе ат̣т̣хакабхаттам̣ бхун̃джитва̄ тийоджанаматтхаке екам̣ виха̄рам̣ агама̄си. атха нам̣ са̄йам̣ тхерупат̣т̣ха̄не нисиннам̣ пуччхим̣су – ‘‘а̄вусо, кахам̣ бхиккхам̣ ¶ гахетва̄ а̄гатосӣ’’ти. сирима̄йа ат̣т̣хакабхаттам̣ ме бхуттанти. мана̄пам̣ катва̄ дети, а̄вусоти. ‘‘на сакка̄ тасса̄ бхаттам̣ ван̣н̣етум̣, ативийа пан̣ӣтам̣ катва̄ дети, екена ¶ ладдхам̣ тин̣н̣ампи чатуннампи пахоти, тасса̄ пана деййадхамматопи дассанамева уттаритарам̣. са̄ хи иттхӣ еварӯпа̄ ча еварӯпа̄ ча̄’’ти тасса̄ гун̣е ван̣н̣еси.
атхеко бхиккху тасса̄ гун̣акатхам̣ сутва̄ адассаненева синехам̣ уппа̄детва̄ ‘‘майа̄ гантва̄ там̣ дат̣т̣хум̣ ват̣т̣атӣ’’ти аттано вассаггам̣ катхетва̄ там̣ бхиккхум̣ т̣хитикам̣ пуччхитва̄ ‘‘све, а̄вусо, тасмим̣ гехе твам̣ сан̇гхаттхеро хутва̄ ат̣т̣хакабхаттам̣ лабхиссасӣ’’ти сутва̄ тан̇кхан̣ан̃н̃ева паттачӣварам̣ а̄да̄йа паккантопи па̄това арун̣е уггате сала̄каггам̣ пависитва̄ т̣хито сан̇гхаттхеро хутва̄ тасса̄ гехе ат̣т̣хакабхаттам̣ лабхи. йо пана бхиккху хиййо бхун̃джитва̄ пакка̄ми, тасса гатавела̄йамева асса̄ сарӣре рого уппаджджи. тасма̄ са̄ а̄бхаран̣а̄ни омун̃читва̄ нипаджджи. атхасса̄ да̄сийо ат̣т̣хакабхаттам̣ лабхитва̄ а̄гате бхиккхӯ дисва̄ а̄рочесум̣. са̄ сахаттха̄ патте гахетва̄ нисӣда̄петум̣ ва̄ паривиситум̣ ва̄ асакконтӣ да̄сийо а̄н̣а̄песи – ‘‘амма̄ патте гахетва̄, аййе, нисӣда̄петва̄ йа̄гум̣ па̄йетва̄ кхаджджакам̣ датва̄ бхаттавела̄йа ¶ патте пӯретва̄ детха̄’’ти. та̄ ‘‘са̄дху, аййе’’ти бхиккхӯ павесетва̄ йа̄гум̣ па̄йетва̄ кхаджджакам̣ датва̄ бхаттавела̄йа бхаттасса патте пӯретва̄ тасса̄ а̄рочайим̣су. са̄ ‘‘мам̣ париггахетва̄ нетха, аййе, вандисса̄мӣ’’ти ватва̄ та̄хи париггахетва̄ бхиккхӯнам̣ сантикам̣ нӣта̄ ведхама̄нена сарӣрена бхиккхӯ ванди. со бхиккху там̣ олокетва̄ ¶ чинтеси – ‘‘гила̄на̄йа та̄ва еварӯпа̄ айам̣ етисса̄ рӯпасобха̄, арогака̄ле пана сабба̄бхаран̣апат̣иман̣д̣ита̄йа имисса̄ кӣдисӣ рӯпасампаттӣ’’ти. атхасса анекавассакот̣исанничито килесо самуда̄чари, со ан̃н̃а̄н̣ӣ хутва̄ бхаттам̣ бхун̃джитум̣ асакконто паттама̄да̄йа виха̄рам̣ гантва̄ паттам̣ пидха̄йа екаманте т̣хапетва̄ чӣварам̣ паттхаритва̄ нипаджджи.
атха нам̣ еко саха̄йако бхиккху йа̄чантопи бходжетум̣ на̄саккхи. со чхиннабхатто ахоси. там̣ дивасамева са̄йанхасамайе сирима̄ ка̄ламака̄си. ра̄джа̄ саттху са̄санам̣ песеси – ‘‘бханте, джӣвакасса канит̣т̣хабхагинӣ, сирима̄, ка̄ламака̄сӣ’’ти. саттха̄ там̣ сутва̄ ран̃н̃о са̄санам̣ пахин̣и ‘‘сирима̄йа джха̄панакиччам̣ наттхи, а̄макасуса̄не там̣ йатха̄ ка̄касунакха̄дайо на кха̄данти, татха̄ нипаджджа̄петва̄ раккха̄петха̄’’ти. ра̄джа̄пи татха̄ ака̄си. пат̣ипа̄т̣ийа̄ тайо диваса̄ атикканта̄, чатуттхе дивасе сарӣрам̣ уддхума̄йи, навахи ван̣амукхехи пул̣ава̄ паггхарим̣су ¶ , сакаласарӣрам̣ бхиннам̣ са̄либхаттача̄т̣и вийа ахоси. ра̄джа̄ нагаре бхерим̣ чара̄песи – ‘‘т̣хапетва̄ гехараккхаке да̄раке сирима̄йа дассанаттхам̣ ана̄гаччханта̄нам̣ ат̣т̣ха каха̄пан̣а̄ни дан̣д̣о’’ти. саттху санти кан̃ча песеси – ‘‘буддхаппамукхо кира бхиккхусан̇гхо сирима̄йа дассанаттхам̣ а̄гаччхатӯ’’ти. саттха̄ бхиккхӯнам̣ а̄рочеси – ‘‘сирима̄йа дассанаттхам̣ гамисса̄ма̄’’ти. сопи дахарабхиккху чатта̄ро ¶ дивасе кассачи вачанам̣ аггахетва̄ чхиннабхаттова нипаджджи. патте бхаттам̣ пӯтикам̣ джа̄там̣, патте малам̣ ут̣т̣хахи. атха нам̣ со саха̄йако бхиккху упасан̇камитва̄, ‘‘а̄вусо, саттха̄ сирима̄йа дассанаттхам̣ гаччхатӣ’’ти а̄ха. со татха̄ чха̄таджджхаттопи ‘‘сирима̄’’ти вуттападейева сахаса̄ ут̣т̣хахитва̄ ‘‘ким̣ бхан̣асӣ’’ти а̄ха. ‘‘саттха̄ сиримам̣ дат̣т̣хум̣ гаччхати, твампи гамиссасӣ’’ти вутте, ‘‘а̄ма, гамисса̄мӣ’’ти бхаттам̣ чхад̣д̣етва̄ паттам̣ дховитва̄ тхавика̄йа паккхипитва̄ бхиккхусан̇гхена саддхим̣ агама̄си. саттха̄ бхиккхусан̇гхапаривуто екапассе ат̣т̣ха̄си, бхиккхунисан̇гхопи ра̄джапариса̄пи упа̄сакапариса̄пи упа̄сика̄париса̄пи екекапассе ат̣т̣хам̣су ¶ .
саттха̄ ра̄джа̄нам̣ пуччхи – ‘‘ка̄ еса̄, маха̄ра̄джо’’ти. бханте, джӣвакасса бхагинӣ, сирима̄, на̄ма̄ти. сирима̄, еса̄ти. а̄ма, бхантети. тена ¶ хи нагаре бхерим̣ чара̄пехи ‘‘сахассам̣ датва̄ сиримам̣ ган̣хантӯ’’ти. ра̄джа̄ татха̄ ка̄реси. екопи ‘ха’нти ва̄ ‘ху’нти ва̄ ваданто на̄ма на̄хоси. ра̄джа̄ саттху а̄рочеси – ‘‘на ган̣ханти, бханте’’ти. тена хи, маха̄ра̄джа, аггхам̣ оха̄рехӣти. ра̄джа̄ ‘‘пан̃часата̄ни датва̄ ган̣хантӯ’’ти бхерим̣ чара̄петва̄ кан̃чи ган̣ханакам̣ адисва̄ ‘‘ад̣д̣хатеййа̄ни сата̄ни, две сата̄ни, сатам̣, пан̣н̣а̄сам̣, пан̃чавӣсати каха̄пан̣е, даса каха̄пан̣е, пан̃ча каха̄пан̣е, екам̣ каха̄пан̣ам̣ ад̣д̣хам̣, па̄дам̣, ма̄сакам̣, ка̄кан̣икам̣ датва̄ сиримам̣ ган̣хантӯ’’ти бхерим̣ чара̄песи. кочи там̣ на иччхи. ‘‘мудха̄пи ган̣хантӯ’’ти бхерим̣ чара̄песи. ‘ха’нти ва̄ ‘ху’нти ва̄ ваданто на̄ма на̄хоси. ра̄джа̄ ‘‘мудха̄пи, бханте, ган̣ханто на̄ма наттхӣ’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘пассатха, бхиккхаве, маха̄джанасса пийам̣ ма̄туга̄мам̣, имасмим̣йева нагаре сахассам̣ датва̄ пуббе екадивасам̣ лабхим̣су, ида̄ни мудха̄ ган̣хантопи наттхи, еварӯпам̣ на̄ма ¶ рӯпам̣ кхайавайаппаттам̣, пассатха, бхиккхаве, а̄турам̣ аттабха̄ва’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘пасса читтакатам̣ бимбам̣, арука̄йам̣ самусситам̣;
а̄турам̣ бахусан̇каппам̣, йасса наттхи дхувам̣ т̣хитӣ’’ти.
таттха читтакатанти катачиттам̣, ваттха̄бхаран̣ама̄ла̄латтака̄дӣхи вичиттанти аттхо. бимбанти дӣгха̄дийуттат̣т̣ха̄несу дӣгха̄дӣхи ан̇гапаччан̇гехи сан̣т̣хитам̣ аттабха̄вам̣. арука̄йанти наваннам̣ ван̣амукха̄нам̣ васена арубхӯтам̣ ка̄йам̣. самусситанти тӣхи ат̣т̣хисатехи самусситам̣. а̄туранти саббака̄лам̣ ирийа̄патха̄дӣхи парихаритаббата̄йа ниччагила̄нам̣. бахусан̇каппанти маха̄джанена бахудха̄ сан̇каппитам̣. йасса наттхи дхувам̣ т̣хитӣти йасса дхувабха̄во ва̄ т̣хитибха̄во ва̄ наттхи, екантена бхеданавикиран̣авиддхам̣санадхаммамеветам̣, имам̣ пассатха̄ти аттхо.
десана̄васа̄не ¶ чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси, сопи бхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахӣти.
сирима̄ваттху дутийам̣.
3. уттара̄тхерӣваттху
париджин̣н̣амиданти ¶ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто уттара̄тхерим̣ на̄ма бхиккхуним̣ а̄раббха катхеси.
тхерӣ кира вӣсавассасатика̄ джа̄тийа̄ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ ладдхапин̣д̣апа̄та̄ антаравӣтхийам̣ екам̣ бхиккхум̣ дисва̄ пин̣д̣апа̄тена а̄пуччхитва̄ тасса апат̣иккхипитва̄ ган̣хантасса саббам̣ датва̄ нира̄ха̄ра̄ ахоси. евам̣ дутийепи татийепи дивасе тассева бхиккхуно тасмим̣йева т̣ха̄не бхаттам̣ датва̄ нира̄ха̄ра̄ ахоси, чатуттхе дивасе пана пин̣д̣а̄йа чарантӣ екасмим̣ самба̄дхат̣т̣ха̄не саттха̄рам̣ дисва̄ пат̣иккамантӣ оламбантам̣ аттано чӣваракан̣н̣ам̣ аккамитва̄ сан̣т̣ха̄тум̣ асакконтӣ париваттитва̄ пати. саттха̄ тасса̄ сантикам̣ гантва̄, ‘‘бхагини, париджин̣н̣о те аттабха̄во на чирассева бхиджджиссатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘париджин̣н̣амидам̣ рӯпам̣, роганӣл̣ам̣ пабхан̇гурам̣;
бхиджджати пӯтисандехо, маран̣антан̃хи джӣвита’’нти.
тассаттхо – бхагини идам̣ тава сарӣрасан̇кха̄там̣ рӯпам̣ махаллакабха̄вена париджин̣н̣ам̣, тан̃ча кхо саббарога̄нам̣ нива̄сат̣т̣ха̄нат̣т̣хена роганӣл̣ам̣, йатха̄ кхо пана тарун̣опи син̇га̄ло ‘‘джарасин̇га̄ло’’ти вуччати, тарун̣а̄пи гал̣очӣлата̄ ‘‘пӯтилата̄’’ти ¶ вуччати, евам̣ тадахуджа̄там̣ суван̣н̣аван̣н̣ампи сама̄нам̣ ниччам̣ паггхаран̣ат̣т̣хена пӯтита̄йа пабхан̇гурам̣, со еса пӯтико сама̄но тава дехо бхиджджати, на чирассева бхиджджиссатӣти ведитаббо. ким̣ ка̄ран̣а̄? маран̣антан̃хи джӣвитам̣ йасма̄ саббасатта̄нам̣ джӣвитам̣ маран̣апарийоса̄намева̄ти вуттам̣ хоти.
десана̄васа̄не са̄ тхерӣ сота̄паттипхалам̣ патта̄, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
уттара̄тхерӣваттху татийам̣.
4. самбахулаадхима̄никабхиккхуваттху
йа̄нима̄нӣти ¶ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто самбахуле адхима̄нике бхиккхӯ а̄раббха катхеси.
пан̃часата̄ кира бхиккхӯ саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ гхат̣ента̄ ва̄йаманта̄ джха̄нам̣ ниббаттетва̄ ‘‘килеса̄нам̣ асамуда̄ча̄рена паббаджитакиччам̣ но ниппханнам̣, аттана̄ пат̣иладдхагун̣ам̣ саттху а̄рочесса̄ма̄’’ти а̄гамим̣су. саттха̄ тесам̣ бахидва̄ракот̣т̣хакам̣ паттака̄лейева а̄нандаттхерам̣ а̄ха – ‘‘а̄нанда, етесам̣ бхиккхӯнам̣ пависитва̄ майа̄ дит̣т̣хена каммам̣ наттхи, а̄макасуса̄нам̣ ¶ гантва̄ тато а̄гантва̄ мам̣ пассантӯ’’ти. тхеро гантва̄ тесам̣ таматтхам̣ а̄рочеси. те ‘‘ким̣ амха̄кам̣ а̄макасуса̄нена̄’’ти аватва̄ва ‘‘дӣгхадассина̄ буддхена ка̄ран̣ам̣ дит̣т̣хам̣ бхависсатӣ’’ти а̄макасуса̄нам̣ гантва̄ таттха кун̣апа̄ни пассанта̄ ека̄хадвӣхапатитесу кун̣апесу а̄гха̄там̣ пат̣илабхитва̄ там̣ кхан̣ам̣ патитесу алласарӣресу ра̄гам̣ уппа̄дайим̣су, тасмим̣ кхан̣е аттано сакилесабха̄вам̣ джа̄ним̣су. саттха̄ гандхакут̣ийам̣ нисиннова обха̄сам̣ пхаритва̄ тесам̣ бхиккхӯнам̣ саммукхе катхенто вийа ‘‘наппатирӯпам̣ ну кхо, бхиккхаве, тумха̄кам̣ еварӯпам̣ ат̣т̣хисан̇гха̄там̣ дисва̄ ра̄гаратим̣ уппа̄дету’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йа̄нима̄ни апаттха̄ни, ала̄бӯнева са̄раде;
ка̄потака̄ни ат̣т̣хӣни, та̄ни дисва̄на ка̄ ратӣ’’ти.
таттха апаттха̄нӣти чхад̣д̣ита̄ни. са̄радети сарадака̄ле ва̄та̄тапапахата̄ни таттха таттха виппакин̣н̣аала̄бӯни вийа. ка̄потака̄нӣти капотакаван̣н̣а̄ни. та̄ни дисва̄на̄ти та̄ни еварӯпа̄ни ат̣т̣хӣни дисва̄ тумха̄кам̣ ка̄ рати, нану аппаматтакампи ка̄маратим̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атийева̄ти аттхо.
десана̄васа̄не те бхиккхӯ йатха̄т̣хита̄ва арахаттам̣ патва̄ бхагавантам̣ абхиттхавама̄на̄ а̄гантва̄ вандим̣сӯти.
самбахулаадхима̄никабхиккхуваттху чатуттхам̣.
5. джанападакалйа̄н̣ӣ рӯпананда̄тхерӣваттху
ат̣т̣хӣнам̣ ¶ ¶ ¶ нагарам̣ катанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто джанападакалйа̄н̣им̣ рӯпананда̄тхерим̣ а̄раббха катхеси.
са̄ кира екадивасам̣ чинтеси – ‘‘майхам̣ джет̣т̣хабха̄тико раджджасирим̣ паха̄йа паббаджитва̄ локе аггапуггало буддхо джа̄то, путтописса ра̄хулакума̄ро паббаджито, бхатта̄пи ме паббаджито, ма̄та̄пи ме паббаджита̄, ахампи еттаке н̃а̄тиджане паббаджите гехе ким̣ карисса̄ми, паббаджисса̄ма̄’’ти. са̄ бхиккхунупассайам̣ гантва̄ паббаджи н̃а̄тисинехенева, но саддха̄йа, абхирӯпата̄йа пана рӯпананда̄ти пан̃н̃а̄йи. ‘‘саттха̄ кира ‘рӯпам̣ аниччам̣ дуккхам̣ анатта̄, ведана̄… сан̃н̃а̄… сан̇кха̄ра̄… вин̃н̃а̄н̣ам̣ аниччам̣ дуккхам̣ анатта̄’ти вадетӣ’’ти сутва̄ са̄ евам̣ дассанӣйе па̄са̄дике мамапи рӯпе досам̣ катхеййа̄ти саттху саммукхӣбха̄вам̣ на гаччхати. са̄ваттхива̄сино па̄това да̄нам̣ датва̄ сама̄диннупосатха̄ суддхуттара̄сан̇га̄ гандхама̄ла̄дихаттха̄ са̄йанхасамайе джетаване саннипатитва̄ дхаммам̣ сун̣анти. бхиккхунисан̇гхопи саттху дхаммадесана̄йа уппанначчхандо виха̄рам̣ гантва̄ дхаммам̣ сун̣а̄ти. дхаммам̣ сутва̄ нагарам̣ пависанто саттху гун̣акатхам̣ катхентова пависати.
чатуппама̄н̣ике хи локасаннива̄се аппака̄ва те сатта̄, йесам̣ татха̄гатам̣ пассанта̄нам̣ паса̄до на уппаджджати. рӯпаппама̄н̣ика̄пи хи татха̄гатасса лаккхан̣а̄нубйан̃джанапат̣иман̣д̣итам̣ суван̣н̣аван̣н̣ам̣ сарӣрам̣ дисва̄ пасӣданти, гхосаппама̄н̣ика̄пи ¶ анека̄ни джа̄тисата̄ни нисса̄йа паваттам̣ саттху гун̣агхосан̃чева ат̣т̣хан̇гасаманна̄гатам̣ дхаммадесана̄гхосан̃ча сутва̄ пасӣданти, лӯкхаппама̄н̣ика̄писса чӣвара̄дилӯкхатам̣ пат̣ичча пасӣданти, дхаммаппама̄н̣ика̄пи ‘‘еварӯпам̣ дасабаласса сӣлам̣, еварӯпо сама̄дхи, еварӯпа̄ пан̃н̃а̄, бхагава̄ сӣла̄дӣхи гун̣ехи асамо аппат̣ипуггало’’ти пасӣданти. тесам̣ татха̄гатасса гун̣ам̣ катхента̄нам̣ мукхам̣ наппахоти. рӯпананда̄ бхиккхунӣнан̃чева упа̄сика̄нан̃ча сантика̄ татха̄гатасса гун̣акатхам̣ сутва̄ чинтеси – ‘‘ативийа ме бха̄тикасса ван̣н̣ам̣ катхентийева. екадивасампи ме рӯпе досам̣ катхенто киттакам̣ катхессати. йам̣нӯна̄хам̣ бхиккхунӣхи саддхим̣ гантва̄ атта̄нам̣ адассетва̄ва татха̄гатам̣ пасситва̄ дхаммамасса сун̣итва̄ а̄гаччхеййа’’нти. са̄ ‘‘ахампи аджджа дхаммассаванам̣ гамисса̄мӣ’’ти бхиккхунӣнам̣ ¶ а̄рочеси.
бхиккхунийо ¶ ‘‘чирассам̣ вата рӯпананда̄йа саттху упат̣т̣ха̄нам̣ гантука̄мата̄ уппанна̄, аджджа саттха̄ ¶ имам̣ нисса̄йа вичитрадхаммадесанам̣ на̄на̄найам̣ десессатӣ’’ти тут̣т̣хама̄наса̄ там̣ а̄да̄йа никкхамим̣су. са̄ никкхантака̄лато пат̣т̣ха̄йа ‘‘ахам̣ атта̄нам̣ нева дассесса̄мӣ’’ти чинтеси. саттха̄ ‘‘аджджа рӯпананда̄ майхам̣ упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гамиссати, кӣдисӣ ну кхо тасса̄ дхаммадесана̄ саппа̄йа̄’’ти чинтетва̄ ‘‘рӯпагарука̄ еса̄ аттабха̄ве балавасинеха̄, кан̣т̣акена кан̣т̣акуддхаран̣ам̣ вийа рӯпеневасса̄ рӯпамаданиммаданам̣ саппа̄йа’’нти саннит̣т̣ха̄нам̣ катва̄ тасса̄ виха̄рам̣ пависанасамайе екам̣ пана абхирӯпам̣ иттхим̣ сол̣асавассуддесикам̣ раттаваттханиваттхам̣ сабба̄бхаран̣апат̣иман̣д̣итам̣ бӣджаним̣ гахетва̄ аттано сантике т̣хатва̄ бӣджайама̄нам̣ иддхибалена абхиниммини. там̣ кхо пана иттхим̣ саттха̄ чева пассати рӯпананда̄ ча. са̄ бхиккхунӣхи саддхим̣ виха̄рам̣ пависитва̄ бхиккхунӣнам̣ пит̣т̣хипассе т̣хатва̄ пан̃чапатит̣т̣хитена саттха̄рам̣ вандитва̄ бхиккхунӣнам̣ антаре нисинна̄ па̄дантато пат̣т̣ха̄йа саттха̄рам̣ олокентӣ лаккхан̣авичиттам̣ анубйан̃джанасамуджджалам̣ бйа̄маппабха̄париккхиттам̣ саттху сарӣрам̣ дисва̄ пун̣н̣ачандасассирикам̣ мукхам̣ олокентӣ самӣпе т̣хитам̣ иттхирӯпам̣ аддаса ¶ . са̄ там̣ олокетва̄ аттабха̄вам̣ олокентӣ суван̣н̣ара̄джахам̣сийа̄ пурато ка̄кӣсадисам̣ атта̄нам̣ аваман̃н̃и. иддхимайарӯпам̣ дит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йева хи тасса̄ аккхӣни бхамим̣су. са̄ ‘‘ахо имисса̄ кеса̄ собхана̄, ахо нала̄т̣ам̣ собхана’’нти саббесам̣ са̄рӣраппадеса̄нам̣ рӯпасирийа̄ сама̄кад̣д̣хитачитта̄ тасмим̣ рӯпе балавасинеха̄ ахоси.
саттха̄ тасса̄ таттха абхиратим̣ н̃атва̄ дхаммам̣ десентова там̣ рӯпам̣ сол̣асавассуддесикабха̄вам̣ атиккамитва̄ вӣсативассуддесикам̣ катва̄ дассеси. рӯпананда̄ олокетва̄ ‘‘на ватидам̣ рӯпам̣ пуримасадиса’’нти тхокам̣ вираттачитта̄ ахоси. саттха̄ ануккаменева тасса̄ иттхийа̄ саким̣ виджа̄таван̣н̣ам̣ маджджхимиттхиван̣н̣ам̣ джара̄джин̣н̣амахалликиттхиван̣н̣ан̃ча дассеси. са̄пи анупуббенева ‘‘идампи антарахитам̣, идампи антарахита’’нти джара̄джин̣н̣ака̄ле там̣ вираджджама̄на̄ кхан̣д̣адантим̣ палитасирам̣ обхаггам̣ гопа̄насиван̇кам̣ дан̣д̣апара̄йан̣ам̣ паведхама̄нам̣ дисва̄ ативийа вираджджи. атха саттха̄ там̣ бйа̄дхина̄ абхибхӯтам̣ катва̄ дассеси. са̄ тан̇кхан̣ан̃н̃ева дан̣д̣ан̃ча та̄лаван̣т̣ан̃ча чхад̣д̣етва̄ маха̄виравам̣ ¶ виравама̄на̄ бхӯмийам̣ патитва̄ саке муттакарӣсе нимугга̄ апара̄парам̣ париватти. рӯпананда̄ тампи ¶ дисва̄ ативийа вираджджи. саттха̄пи тасса̄ иттхийа̄ маран̣ам̣ дассеси. са̄ тан̇кхан̣ам̣йева уддхума̄такабха̄вам̣ а̄паджджи, навахи ван̣амукхехи пуббават̣т̣ийо чева пул̣ава̄ ча паггхарим̣су, ка̄ка̄дайо саннипатитва̄ вилумпим̣су. рӯпананда̄пи там̣ олокетва̄ ‘‘айам̣ иттхӣ имасмим̣йева т̣ха̄не джарам̣ патта̄, бйа̄дхим̣ патта̄, маран̣ам̣ патта̄, имасса̄пи ме аттабха̄васса евамева джара̄бйа̄дхимаран̣а̄ни а̄гамиссантӣ’’ти аттабха̄вам̣ аниччато пасси. аниччато дит̣т̣хатта̄ ева пана дуккхато анаттато дит̣т̣хойева хоти. атхасса̄ тайо бхава̄ а̄дитта̄ геха̄ вийа гӣва̄йа баддхакун̣апам̣ вийа ча ¶ упат̣т̣хахим̣су, каммат̣т̣ха̄на̄бхимукхам̣ читтам̣ паккханди. саттха̄ та̄йа аниччато дит̣т̣хабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘саккхиссати ну кхо сайамева аттано патит̣т̣хам̣ ка̄ту’’нти олокенто ‘‘на саккхиссати, бахиддха̄ паччайам̣ ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ тасса̄ саппа̄йавасена дхаммам̣ десенто а̄ха –
‘‘а̄турам̣ асучим̣ пӯтим̣, пасса нанде самуссайам̣;
уггхарантам̣ паггхарантам̣, ба̄ла̄нам̣ абхипаттхитам̣.
‘‘йатха̄ идам̣ татха̄ етам̣, йатха̄ етам̣ татха̄ идам̣;
дха̄туто сун̃н̃ато пасса, ма̄ локам̣ пунара̄гами;
бхаве чхандам̣ вира̄джетва̄, упасанто чариссатӣ’’ти. –
иттхам̣ ¶ судам̣ бхагава̄ нандам̣ бхиккхуним̣ а̄раббха има̄ га̄тха̄йо абха̄ситтха̄ти. нанда̄ десана̄нуса̄рена н̃а̄н̣ам̣ песетва̄ сота̄паттипхалам̣ па̄пун̣и. атхасса̄ упари тин̣н̣ам̣ маггапхала̄нам̣ випассана̄парива̄саттха̄йа сун̃н̃ата̄каммат̣т̣ха̄нам̣ катхетум̣, ‘‘нанде, ма̄ ‘имасмим̣ сарӣре са̄ро аттхӣ’ти сан̃н̃ам̣ кари. аппаматтакопи хи еттха са̄ро наттхи, тӣн̣и ат̣т̣хисата̄ни усса̄петва̄ катам̣ ат̣т̣хинагарамета’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ат̣т̣хӣнам̣ нагарам̣ катам̣, мам̣салохиталепанам̣;
йаттха джара̄ ча маччу ча, ма̄но маккхо ча охито’’ти.
тассаттхо – йатхева хи пуббан̣н̣а̄паран̣н̣а̄дӣнам̣ одаханаттха̄йа кат̣т̣ха̄ни усса̄петва̄ валлӣхи бандхитва̄ маттика̄йа вилимпетва̄ нагарасан̇кха̄там̣ бахиддха̄ гехам̣ ¶ каронти, евамидам̣ аджджхаттикампи тӣн̣и ат̣т̣хисата̄ни усса̄петва̄ нха̄рувинаддхам̣ мам̣салохиталепанам̣ тачапат̣иччханнам̣ джӣран̣алаккхан̣а̄йа джара̄йа маран̣алаккхан̣асса маччуно а̄рохасампада̄дӣни пат̣ичча ман̃н̃аналаккхан̣асса ма̄насса сукатака̄ран̣авина̄саналаккхан̣асса маккхасса ча одаханаттха̄йа ¶ нагарам̣ катам̣. еварӯпо ева хи еттха ка̄йикачетасико а̄ба̄дхо охито, ито уддхам̣ кин̃чи гайхӯпагам̣ наттхӣти.
десана̄васа̄не са̄ тхерӣ арахаттам̣ па̄пун̣и, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
джанападакалйа̄н̣ӣ рӯпананда̄тхерӣваттху пан̃чамам̣.
6. маллика̄девӣваттху
джӣранти ¶ вети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто малликам̣ девим̣ а̄раббха катхеси.
са̄ кира екадивасам̣ нха̄накот̣т̣хакам̣ павит̣т̣ха̄ мукхам̣ дховитва̄ онатасарӣра̄ джан̇гхам̣ дховитум̣ а̄рабхи. та̄йа ча саддхим̣йева павит̣т̣хо еко валлабхасунакхо аттхи. со там̣ татха̄ онатам̣ дисва̄ асаддхаммасантхавам̣ ка̄тум̣ а̄рабхи. са̄ пхассам̣ са̄дийантӣ ат̣т̣ха̄си. ра̄джа̄пи упарипа̄са̄де ва̄тапа̄нена олокенто там̣ дисва̄ тато а̄гатака̄ле ‘‘насса, васали, касма̄ еварӯпамака̄сӣ’’ти а̄ха. ким̣ майа̄ катам̣, дева̄ти. сунакхена саддхим̣ сантхавоти. наттхетам̣, дева̄ти. майа̄ са̄мам̣ дит̣т̣хам̣, на̄хам̣ тава саддахисса̄ми, насса, васалӣти. ‘‘маха̄ра̄джа, йо кочи имам̣ кот̣т̣хакам̣ павит̣т̣хо имина̄ ва̄тапа̄нена олокентасса екова двидха̄ пан̃н̃а̄йатӣ’’ти абхӯтам̣ катхеси. дева, саче ме саддахаси, етам̣ кот̣т̣хакам̣ пависа, ахам̣ там̣ имина̄ ва̄тапа̄нена ¶ олокесса̄мӣти. ра̄джа̄ мӯл̣хадха̄туко тасса̄ вачанам̣ саддахитва̄ кот̣т̣хакам̣ па̄виси. са̄пи кхо девӣ ва̄тапа̄не т̣хатва̄ олокентӣ ‘‘андхаба̄ла, маха̄ра̄джа, ким̣ на̄метам̣, аджика̄йа саддхим̣ сантхавам̣ каросӣ’’ти а̄ха. ‘‘на̄хам̣, бхадде, еварӯпам̣ каромӣ’’ти ча вуттепи ‘‘майа̄ са̄мам̣ дит̣т̣хам̣, на̄хам̣ тава саддахисса̄мӣ’’ти а̄ха.
там̣ ¶ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘аддха̄ имам̣ кот̣т̣хакам̣ павит̣т̣хо екова двидха̄ пан̃н̃а̄йатӣ’’ти саддахи. маллика̄ чинтеси – ‘‘айам̣ ра̄джа̄ андхаба̄лата̄йа майа̄ ван̃чито, па̄пам̣ ме катам̣, айан̃ча ме абхӯтена аббха̄чиккхито, идам̣ ме каммам̣ саттха̄пи джа̄ниссати, две аггаса̄вака̄пи асӣти маха̄са̄вака̄пи джа̄ниссанти, ахо вата ме бха̄рийам̣ каммам̣ ката’’нти. айам̣ кира ран̃н̃о асадисада̄не саха̄йика̄ ахоси. таттха ча екадивасам̣ катапаричча̄го дханасса чуддасакот̣иаггханако ахоси. татха̄гатасса сетаччхаттам̣ нисӣданапаллан̇ко а̄дха̄рако па̄дапӣт̣ханти има̄ни пана чатта̄ри анаггха̄нева ахесум̣. са̄ маран̣ака̄ле еварӯпам̣ маха̄паричча̄гам̣ на̄нуссаритва̄ тадева па̄пакаммам̣ ануссарантӣ ка̄лам̣ катва̄ авӣчимхи ниббатти. ран̃н̃о пана са̄ ативийа пийа̄ ахоси. со балавасока̄бхибхӯто тасса̄ сарӣракиччам̣ ка̄ретва̄ ‘‘ниббаттат̣т̣ха̄намасса̄ пуччхисса̄мӣ’’ти саттху сантикам̣ агама̄си. саттха̄ йатха̄ со а̄гатака̄ран̣ам̣ на сарати, татха̄ ака̄си. со саттху сантике са̄ран̣ӣйадхаммакатхам̣ ¶ сутва̄ гехам̣ павит̣т̣хака̄ле саритва̄ ‘‘ахам̣ бхан̣е маллика̄йа ниббаттат̣т̣ха̄нам̣ пуччхисса̄мӣти саттху сантикам̣ гантва̄ памут̣т̣хо, све пуна пуччхисса̄мӣ’’ти пунадивасепи агама̄си. саттха̄пи пат̣ипа̄т̣ийа̄ сатта диваса̄ни йатха̄ со на сарати ¶ , татха̄ ака̄си. са̄пи сатта̄хамева нирайе паччитва̄ ат̣т̣хаме дивасе тато чута̄ туситабхаване ниббатти. касма̄ панасса саттха̄ асаран̣абха̄вам̣ ака̄сӣти? са̄ кира тасса ативийа пийа̄ ахоси мана̄па̄, тасма̄ тасса̄ нирайе ниббаттабха̄вам̣ сутва̄ ‘‘саче еварӯпа̄ саддха̄сампанна̄ нирайе ниббатта̄, да̄нам̣ датва̄ ким̣ карисса̄мӣ’’ти миччха̄дит̣т̣хим̣ гахетва̄ пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ гехе паваттам̣ ниччабхаттам̣ хара̄петва̄ нирайе ниббаттеййа, тенасса саттха̄ сатта̄хам̣ асаран̣абха̄вам̣ катва̄ ат̣т̣хаме дивасе пин̣д̣а̄йа чаранто сайамева ра̄джакуладва̄рам̣ агама̄си.
ра̄джа̄ ‘‘саттха̄ а̄гато’’ти сутва̄ никкхамитва̄ паттам̣ а̄да̄йа па̄са̄дам̣ абхирухитум̣ а̄рабхи. саттха̄ пана ратхаса̄ла̄йа нисӣдитум̣ а̄ка̄рам̣ дассеси. ра̄джа̄ саттха̄рам̣ таттхева нисӣда̄петва̄ йа̄гукхаджджакена пат̣има̄нетва̄ вандитва̄ нисиннова ахам̣, бханте, маллика̄йа девийа̄ ниббаттат̣т̣ха̄нам̣ пуччхисса̄мӣти гантва̄ памут̣т̣хо, каттха ну кхо са̄, бханте, ниббатта̄ти. туситабхаване, маха̄ра̄джа̄ти, бханте, та̄йа туситабхаване аниббаттантийа̄ ко ан̃н̃о ниббаттиссати ¶ , бханте, наттхи та̄йа садиса̄ иттхӣ. тасса̄ хи нисиннат̣т̣ха̄на̄дӣсу ‘‘све татха̄гатасса ¶ идам̣ дасса̄ми, идам̣ карисса̄мӣ’’ти да̄насам̣видха̄нам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ киччамева наттхи, бханте, тасса̄ паралокам̣ гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа сарӣрам̣ ме на вахатӣти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘ма̄ чинтайи, маха̄ра̄джа, саббесам̣ дхувадхаммо айа’’нти ватва̄ ‘‘айам̣, маха̄ра̄джа, ратхо касса̄’’ти пуччхи. там̣ сутва̄ ра̄джа̄ сирасмим̣ ан̃джалим̣ патит̣т̣ха̄петва̄ ‘‘пита̄махасса ме, бханте’’ти а̄ха. ‘‘айам̣ касса̄’’ти? ‘‘питу ме, бханте’’ти. ‘‘айам̣ пана ратхо касса̄’’ти? ‘‘мама, бханте’’ти. евам̣ вутте саттха̄, ‘‘маха̄ра̄джа, тава пита̄махасса ратхо тенева̄ка̄рена тава питу ратхам̣ на па̄пун̣и, тава питу ратхо тава ратхам̣ на па̄пун̣и, еварӯпасса на̄ма кат̣т̣хакалин̇гарасса̄пи джара̄ а̄гаччхати, киман̇гам̣ пана аттабха̄васса. маха̄ра̄джа, саппурисадхаммассева хи джара̄ наттхи, сатта̄ пана аджӣрака̄ на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘джӣранти ве ра̄джаратха̄ сучитта̄,
атхо сарӣрампи джарам̣ упети;
сатан̃ча дхаммо на джарам̣ упети,
санто хаве саббхи паведайантӣ’’ти.
таттха вети нипа̄то. сучитта̄ти саттахи ратанехи апарехи ча ратха̄лан̇ка̄рехи сут̣т̣ху читтита̄ ра̄джӯнам̣ ратха̄пи джӣранти. сарӣрампӣти на кевалам̣ ратха̄ ева, идам̣ суппат̣иджаггитам̣ ¶ сарӣрампи кхан̣д̣ичча̄дӣни ¶ па̄пун̣антам̣ джарам̣ упети. сатан̃ча̄ти буддха̄дӣнам̣ пана санта̄нам̣ нававидхо локуттарадхаммо ча кин̃чи упагха̄там̣ на упетӣти на джарам̣ упети на̄ма. паведайантӣти евам̣ санто буддха̄дайо саббхи пан̣д̣итехи саддхим̣ катхентӣти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
маллика̄девӣваттху чхат̣т̣хам̣.
7. ла̄л̣уда̄йиттхераваттху
аппассута̄йанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ла̄л̣уда̄йиттхерам̣ а̄раббха катхеси.
со ¶ кира ман̇галам̣ каронта̄нам̣ гехам̣ гантва̄ ‘‘тирокут̣т̣есу тит̣т̣хантӣ’’тиа̄дина̄ (кху. па̄. 7.1; пе. ва. 14) найена аваман̇галам̣ катхети, аваман̇галам̣ каронта̄нам̣ гехам̣ гантва̄ тирокут̣т̣а̄дӣсу катхетаббесу ‘‘да̄нан̃ча дхаммачарийа̄ ча̄’’тиа̄дина̄ (кху. па̄. 5.7; су. ни. 266) найена ман̇галага̄тха̄ ва̄ ‘‘йам̣ кин̃чи виттам̣ идха ва̄ хурам̣ ва̄’’ти ратанасуттам̣ (кху. па̄. 6.3; су. ни. 226) ва̄ катхети. евам̣ тесу тесу т̣ха̄несу ‘‘ан̃н̃ам̣ катхесса̄мӣ’’ти ан̃н̃ам̣ катхентопи ‘‘ан̃н̃ам̣ катхемӣ’’ти на джа̄на̄ти. бхиккхӯ тасса катхам̣ сутва̄ саттху а̄рочесум̣ – ‘‘ким̣, бханте, ла̄л̣уда̄йисса ман̇гала̄ман̇галат̣т̣ха̄несу гаманена, ан̃н̃асмим̣ катхетаббе ан̃н̃амева ¶ катхетӣ’’ти. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄невеса евам̣ катхети, пуббепи ан̃н̃асмим̣ катхетаббе ан̃н̃амева катхесӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари –
атӣте кира ба̄ра̄н̣асийам̣ аггидаттасса на̄ма бра̄хман̣асса путто сомадаттакума̄ро на̄ма ра̄джа̄нам̣ упат̣т̣хахи. со ран̃н̃а̄ пийо ахоси мана̄по. бра̄хман̣о пана касикаммам̣ нисса̄йа джӣвати. тасса двейева гон̣а̄ ахесум̣. тесу еко мато. бра̄хман̣о путтам̣ а̄ха – ‘‘та̄та, сомадатта, ра̄джа̄нам̣ ме йа̄читва̄ екам̣ гон̣ам̣ а̄хара̄’’ти. сомадатто ‘‘сача̄хам̣ ра̄джа̄нам̣ йа̄чисса̄ми, лахубха̄во ме пан̃н̃а̄йиссатӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘тумхейева, та̄та, ра̄джа̄нам̣ йа̄чатха̄’’ти ватва̄ ‘‘тена хи, та̄та, мам̣ гахетва̄ йа̄хӣ’’ти вутто чинтеси – ‘‘айам̣ бра̄хман̣о дандхапан̃н̃о абхиккама̄дивачанаматтампи на джа̄на̄ти, ан̃н̃асмим̣ ваттаббе ан̃н̃амева вадати, сиккха̄петва̄ пана нам̣ несса̄мӣ’’ти. со там̣ а̄да̄йа бӣран̣аттхамбхакам̣ на̄ма суса̄нам̣ гантва̄ тин̣акала̄пе бандхитва̄ ‘‘айам̣ ¶ ра̄джа̄, айам̣ упара̄джа̄, айам̣ сена̄патӣ’’ти на̄ма̄ни катва̄ пат̣ипа̄т̣ийа̄ питу дассетва̄ ‘‘тумхехи ра̄джакулам̣ гантва̄ евам̣ абхиккамитаббам̣, евам̣ пат̣иккамитаббам̣, евам̣ на̄ма ра̄джа̄ ваттаббо, евам̣ на̄ма упара̄джа̄, ра̄джа̄нам̣ пана упасан̇камитва̄ ‘джайату бхавам̣, маха̄ра̄джа̄’ти ватва̄ евам̣ т̣хатва̄ имам̣ ¶ га̄тхам̣ ватва̄ гон̣ам̣ йа̄чеййа̄тха̄’’ти га̄тхам̣ угган̣ха̄песи –
‘‘две ме гон̣а̄ маха̄ра̄джа, йехи кхеттам̣ каса̄масе;
тесу еко мато дева, дутийам̣ дехи кхаттийа̄’’ти.
со хи сам̣ваччхараматтена там̣ га̄тхам̣ пагун̣ам̣ катва̄ пагун̣абха̄вам̣ путтасса а̄рочетва̄ ‘‘тена хи, та̄та, кан̃чидева пан̣н̣а̄ка̄рам̣ а̄да̄йа а̄гаччхатха, ахам̣ ¶ пуриматарам̣ гантва̄ ран̃н̃о сантике т̣хасса̄мӣ’’ти вутте ‘‘са̄дху, та̄та̄’’ти пан̣н̣а̄ка̄рам̣ гахетва̄ сомадаттасса ран̃н̃о сантике т̣хитака̄ле усса̄хаппатто ра̄джакулам̣ гантва̄ ран̃н̃а̄ тут̣т̣хачиттена катапат̣исаммодано, ‘‘та̄та, чирассам̣ вата а̄гататтха, идама̄санам̣ нисӣдитва̄ вадатха, йенаттхо’’ти вутте имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘две ме гон̣а̄ маха̄ра̄джа, йехи кхеттам̣ каса̄масе;
тесу еко мато дева, дутийам̣ ган̣ха кхаттийа̄’’ти.
ран̃н̃а̄ ‘‘ким̣ вадеси, та̄та, пуна вадехӣ’’ти вуттепи тамева га̄тхам̣ а̄ха. ра̄джа̄ тена вираджджхитва̄ катхитабха̄вам̣ н̃атва̄ ситам̣ катва̄, ‘‘сомадатта, тумха̄кам̣ гехе бахӯ ман̃н̃е гон̣а̄’’ти ватва̄ ‘‘тумхехи динна̄ бахӯ бхависсанти, дева̄’’ти вутте бодхисаттасса тусситва̄ бра̄хман̣асса сол̣аса гон̣е алан̇ка̄рабхан̣д̣акам̣ нива̄сага̄ман̃часса брахмадеййам̣ датва̄ махантена йасена бра̄хман̣ам̣ уййоджесӣти.
саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄ ‘‘тада̄ ра̄джа̄ а̄нандо ахоси, бра̄хман̣о ла̄л̣уда̄йӣ, сомадатто пана ахамева̄’’ти джа̄такам̣ ¶ самодха̄нетва̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса аттано аппассутата̄йа ан̃н̃асмим̣ ваттаббе ан̃н̃амева вадати. аппассутапурисо хи балибаддасадисо на̄ма хотӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘аппассута̄йам̣ пурисо, балибаддова джӣрати;
мам̣са̄ни тасса вад̣д̣ханти, пан̃н̃а̄ тасса на вад̣д̣хатӣ’’ти.
таттха ¶ аппассута̄йанти екасса ва̄ двиннам̣ ва̄ пан̣н̣а̄сака̄нам̣. атха ва̄ пана вагга̄нам̣ саббантимена париччхедена екасса ва̄ двиннам̣ ва̄ суттанта̄нам̣ ва̄пи абха̄вена аппассуто айам̣. каммат̣т̣ха̄нам̣ пана уггахетва̄ ануйун̃джанто бахуссутова. балибаддова джӣратӣти йатха̄ хи балибаддо джӣрама̄но вад̣д̣хама̄но нева ма̄ту, на питу, на сесан̃а̄така̄нам̣ аттха̄йа вад̣д̣хати, атха кхо нираттхакамева джӣрати, евамевам̣ айампи на упаджджха̄йаваттам̣ кароти, на а̄чарийаваттам̣, на а̄гантукаватта̄дӣни, на бха̄вана̄ра̄матам̣ ануйун̃джати, нираттхакамева джӣрати, мам̣са̄ни тасса вад̣д̣хантӣти йатха̄ балибаддасса ‘‘йуганан̇гала̄дӣни вахитум̣ асаматтхо есо’’ти аран̃н̃е виссат̣т̣хасса таттхева вичарантасса ¶ кха̄дантасса пивантасса мам̣са̄ни вад̣д̣ханти, евамева имасса̄пи упаджджха̄йа̄дӣхи виссат̣т̣хасса сан̇гхам̣ нисса̄йа чатта̄ро паччайе лабхитва̄ уддхавиречана̄дӣни катва̄ ка̄йам̣ посентасса ¶ мам̣са̄ни вад̣д̣ханти, тхӯласарӣро хутва̄ вичарати. пан̃н̃а̄ тасса̄ти локийалокуттара̄ панасса пан̃н̃а̄ екан̇гуламатта̄пи на вад̣д̣хати, аран̃н̃е пана гаччхалата̄дӣни вийа чха два̄ра̄ни нисса̄йа тан̣ха̄ чева нававидхама̄но ча вад̣д̣хатӣти аттхо.
десана̄васа̄не маха̄джано сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣ӣти.
ла̄л̣уда̄йиттхераваттху саттамам̣.
8. уда̄наваттху
анекаджа̄тисам̣са̄ранти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ бодхируккхамӯле нисинно уда̄навасена уда̄нетва̄ апарабха̄ге а̄нандаттхерена пут̣т̣хо катхеси.
со хи бодхируккхамӯле нисинно сӯрийе анаттхан̇гатейева ма̄рабалам̣ виддхам̣сетва̄ пат̣хамайа̄ме пуббенива̄сапат̣иччха̄дакам̣ тамам̣ пада̄летва̄ маджджхимайа̄ме диббачаккхум̣ висодхетва̄ паччхимайа̄ме саттесу ка̄рун̃н̃атам̣ пат̣ичча паччайа̄ка̄ре н̃а̄н̣ам̣ ота̄ретва̄ там̣ ануломапат̣иломавасена саммасанто арун̣уггаманавела̄йа самма̄самбодхим̣ абхисамбуджджхитва̄ анекехи буддхасатасахассехи авиджахитам̣ уда̄нам̣ уда̄ненто има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘анекаджа̄тисам̣са̄рам̣, сандха̄виссам̣ аниббисам̣;
гахака̄рам̣ гавесанто, дуккха̄ джа̄ти пунаппунам̣.
‘‘гахака̄рака ¶ ¶ дит̣т̣хоси, пуна гехам̣ на ка̄хаси;
сабба̄ те пха̄сука̄ бхагга̄, гахакӯт̣ам̣ висан̇кхатам̣;
висан̇кха̄рагатам̣ читтам̣, тан̣ха̄нам̣ кхайамаджджхага̄’’ти.
таттха гахака̄рам̣ гавесантоти ахам̣ имасса аттабха̄васан̇кха̄тасса гехасса ка̄ракам̣ тан̣ха̄вад̣д̣хаким̣ гавесанто йена н̃а̄н̣ена сакка̄ там̣ дат̣т̣хум̣ ¶ , тасса бодхин̃а̄н̣ассаттха̄йа дӣпан̇карапа̄дамӯле ката̄бхинӣха̄ро еттакам̣ ка̄лам̣ анекаджа̄тисам̣са̄рам̣ анекаджа̄тисатасахассасан̇кха̄там̣ имам̣ сам̣са̄рават̣т̣ам̣ аниббисам̣ там̣ н̃а̄н̣ам̣ авинданто алабхантойева сандха̄виссам̣ сам̣сарим̣, апара̄парам̣ анувичаринти аттхо. дуккха̄ джа̄ти пунаппунанти идам̣ гахака̄ракагавесанасса ка̄ран̣авачанам̣. йасма̄ джара̄бйа̄дхимаран̣амиссита̄йа джа̄ти на̄меса̄ пунаппунам̣ упагантум̣ дуккха̄, на ча са̄ тасмим̣ адит̣т̣хе ниваттати. тасма̄ там̣ гавесанто сандха̄виссанти аттхо. дит̣т̣хосӣти саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ пат̣ивиджджхантена майа̄ ида̄ни дит̣т̣хоси. пуна геханти пуна имасмим̣ сам̣са̄рават̣т̣е аттабха̄васан̇кха̄там̣ мама гехам̣ на ка̄хаси. сабба̄ те пха̄сука̄ бхагга̄ти тава сабба̄ авасеса̄ килесапха̄сука̄ майа̄ бхагга̄. гахакӯт̣ам̣ висан̇кхатанти имасса тайа̄ катасса аттабха̄вагехасса авиджджа̄сан̇кха̄там̣ ¶ кан̣н̣икаман̣д̣алампи майа̄ виддхам̣ситам̣. висан̇кха̄рагатам̣ читтанти ида̄ни мама читтам̣ висан̇кха̄рам̣ нибба̄нам̣ а̄рамман̣акаран̣авасена гатам̣ анупавит̣т̣хам̣. тан̣ха̄нам̣ кхайамаджджхага̄ти тан̣ха̄нам̣ кхайасан̇кха̄там̣ арахаттам̣ адхигатосмӣти.
уда̄наваттху ат̣т̣хамам̣.
9. маха̄дханасет̣т̣хипуттаваттху
ачаритва̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ исипатане мигада̄йе вихаранто маха̄дханасет̣т̣хипуттам̣ а̄раббха катхеси.
со кира ба̄ра̄н̣асийам̣ асӣтикот̣ивибхаве куле ниббатти. атхасса ма̄та̄питаро чинтесум̣ – ‘‘амха̄кам̣ куле маха̄бхогаккхандхо, путтасса но хаттхе т̣хапетва̄ йатха̄сукхам̣ парибхогам̣ карисса̄ма, ан̃н̃ена каммена киччам̣ наттхӣ’’ти. там̣ наччагӣтава̄дитаматтамева сиккха̄песум̣. тасмим̣йева нагаре ан̃н̃асмим̣ асӣтикот̣ивибхаве куле ека̄ дхӣта̄пи ниббатти. тасса̄пи ма̄та̄питаро татхева чинтетва̄ там̣ наччагӣтава̄дитаматтамева сиккха̄песум̣. тесам̣ вайаппатта̄нам̣ а̄ва̄хавива̄хо ахоси. атха несам̣ апарабха̄ге ма̄та̄питаро ка̄ламакам̣су. двеасӣтикот̣идханам̣ екасмим̣йева ¶ гехе ахоси. сет̣т̣хипутто дивасасса тиккхаттум̣ ран̃н̃о ¶ упат̣т̣ха̄нам̣ гаччхати. атха тасмим̣ нагаре дхутта̄ чинтесум̣ – ‘‘сача̄йам̣ сет̣т̣хипутто сура̄сон̣д̣о бхависсати, амха̄кам̣ пха̄сукам̣ бхависсати, угган̣ха̄пема нам̣ сура̄сон̣д̣абха̄ва’’нти. те сурам̣ а̄да̄йа кхаджджакамам̣се чева лон̣асаккхара̄ ¶ ча дуссанте бандхитва̄ мӯлаканде гахетва̄ тасса ра̄джакулато а̄гаччхантасса маггам̣ олокайама̄на̄ нисӣдитва̄ там̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ сурам̣ пивитва̄ лон̣асаккхарам̣ мукхе кхипитва̄ мӯлакандам̣ д̣ам̣ситва̄ ‘‘вассасатам̣ джӣва са̄ми, сет̣т̣хипутта, там̣ нисса̄йа майам̣ кха̄данапиванасаматтха̄ бхавеййа̄ма̄’’ти а̄хам̣су. со тесам̣ вачанам̣ сутва̄ паччхато а̄гаччхантам̣ чӯл̣ӯпат̣т̣ха̄кам̣ пуччхи – ‘‘ким̣ ете пивантӣ’’ти. екам̣ па̄накам̣, са̄мӣти. мана̄паджа̄тикам̣ етанти. са̄ми, имасмим̣ джӣвалоке имина̄ садисам̣ па̄таббайуттакам̣ на̄ма наттхӣти. со ‘‘евам̣ санте майа̄пи па̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти тхокам̣ тхокам̣ а̄хара̄петва̄ пивати. атхасса начирассева те дхутта̄ пиванабха̄вам̣ н̃атва̄ там̣ парива̄райим̣су. гаччханте ка̄ле парива̄ро маха̄ ахоси. со сатенапи сатадвайенапи сурам̣ а̄хара̄петва̄ пиванто имина̄ ануккаменева нисиннат̣т̣ха̄на̄дӣсу каха̄пан̣ара̄сим̣ т̣хапетва̄ сурам̣ пиванто ‘‘имина̄ ма̄ла̄ а̄харатха, имина̄ гандхе, айам̣ джано джуте чхеко, айам̣ начче, айам̣ гӣте, айам̣ ва̄дите. имасса сахассам̣ детха, имасса две сахасса̄нӣ’’ти евам̣ викиранто начирассева аттано сантакам̣ асӣтикот̣идханам̣ кхепетва̄ ‘‘кхӣн̣ам̣ те, са̄ми, дхана’’нти вутте ким̣ бхарийа̄йа ме сантакам̣ наттхӣти. аттхи, са̄мӣти ¶ . тена хи там̣ а̄харатха̄ти. тампи татхева кхепетва̄ анупуббена кхеттаа̄ра̄муййа̄найогга̄дикампи антамасо бха̄джанабхан̣д̣акампи аттхаран̣апа̄вуран̣анисӣданампи саббам̣ аттано сантакам̣ виккин̣итва̄ кха̄ди. атха нам̣ махаллакака̄ле йехисса куласантакам̣ гехам̣ виккин̣итва̄ гахитам̣, те там̣ геха̄ нӣхарим̣су. со бхарийам̣ а̄да̄йа параджанасса гехабхиттим̣ нисса̄йа васанто капа̄лакхан̣д̣ам̣ а̄да̄йа бхиккха̄йа чаритва̄ джанасса уччхит̣т̣хакам̣ бхун̃джитум̣ а̄рабхи.
атха нам̣ екадивасам̣ а̄санаса̄ла̄йа два̄ре т̣хатва̄ дахараса̄ман̣ерехи диййама̄нам̣ уччхит̣т̣хакабходжанам̣ пат̣игган̣хантам̣ дисва̄ саттха̄ ситам̣ па̄тва̄ка̄си. атха нам̣ а̄нандаттхеро ситака̄ран̣ам̣ пуччхи. саттха̄ ситака̄ран̣ам̣ катхенто ‘‘пасса̄нанда, имам̣ маха̄дханасет̣т̣хипуттам̣ имасмим̣ нагаре двеасӣтикот̣идханам̣ ¶ кхепетва̄ бхарийам̣ а̄да̄йа бхиккха̄йа чарантам̣. саче хи айам̣ пат̣хамавайе бхоге акхепетва̄ камманте пайоджайисса, имасмим̣йева нагаре аггасет̣т̣хи абхависса. саче пана никкхамитва̄ паббаджисса, арахаттам̣ па̄пун̣исса, бхарийа̄писса ана̄га̄мипхале патит̣т̣хахисса. саче маджджхимавайе бхоге акхепетва̄ камманте пайоджайисса, дутийасет̣т̣хи абхависса, никкхамитва̄ паббаджанто ана̄га̄мӣ абхависса. бхарийа̄писса сакада̄га̄мипхале патит̣т̣хахисса. саче паччхимавайе бхоге акхепетва̄ камманте пайоджайисса, татийасет̣т̣хи абхависса, никкхамитва̄ паббаджантопи ¶ сакада̄га̄мӣ абхависса ¶ , бхарийа̄писса сота̄паттипхале патит̣т̣хахисса. ида̄ни панеса гихибхогатопи парихӣно са̄ман̃н̃атопи. париха̄йитва̄ ча пана суккхапаллале кон̃часакун̣о вийа джа̄то’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘ачаритва̄ брахмачарийам̣, аладдха̄ йоббане дханам̣;
джин̣н̣акон̃ча̄ва джха̄йанти, кхӣн̣амаччхева паллале.
‘‘ачаритва̄ брахмачарийам̣, аладдха̄ йоббане дханам̣;
сенти ча̄па̄тикхӣн̣а̄ва, пура̄н̣а̄ни ануттхуна’’нти.
таттха ачаритва̄ти брахмачарийава̄сам̣ аваситва̄. йоббанети ануппанне ва̄ бхоге уппа̄детум̣ уппанне ва̄ бхоге раккхитум̣ саматтхака̄ле дханампи алабхитва̄. кхӣн̣амаччхети те еварӯпа̄ ба̄ла̄ удакасса абха̄ва̄ кхӣн̣амаччхе паллале париккхӣн̣апатта̄ джин̣н̣акон̃ча̄ вийа аваджха̄йанти. идам̣ вуттам̣ хоти – паллале удакасса абха̄во вийа хи имесам̣ васанат̣т̣ха̄насса абха̄во, маччха̄нам̣ кхӣн̣абха̄во вийа имесам̣ бхога̄нам̣ абха̄во, кхӣн̣апатта̄нам̣ кон̃ча̄нам̣ уппатитва̄ гамана̄бха̄во вийа имесам̣ ида̄ни джалатхалапатха̄дӣхи бхоге сан̣т̣ха̄петум̣ асаматтхабха̄во. тасма̄ те кхӣн̣апатта̄ кон̃ча̄ вийа еттхева баджджхитва̄ аваджха̄йантӣти. ча̄па̄тикхӣн̣а̄ва̄ти ча̄пато атикхӣн̣а̄, ча̄па̄ винимутта̄ти аттхо. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ ча̄па̄ винимутта̄ сара̄ йатха̄вегам̣ гантва̄ патита̄, там̣ гахетва̄ уккхипанте ¶ асати таттхева упачика̄нам̣ бхаттам̣ хонти, евам̣ имепи тайо ¶ вайе атикканта̄ ида̄ни атта̄нам̣ уддхаритум̣ асаматтхата̄йа маран̣ам̣ упагамиссанти. тена вуттам̣ – ‘‘сенти ча̄па̄тикхӣн̣а̄ва̄’’ти. пура̄н̣а̄ни ануттхунанти ‘‘ити амхехи кха̄дитам̣ ити пӣта’’нти пуббе ката̄ни кха̄дитапивитаначчагӣтава̄дита̄дӣни ануттхунанта̄ сочанта̄ анусочанта̄ сентӣти.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
маха̄дханасет̣т̣хипуттаваттху навамам̣.
джара̄ваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
ека̄дасамо вагго.
12. аттавагго
1. бодхира̄джакума̄раваттху
атта̄нан̃чети ¶ ¶ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ бхесакал̣а̄ване вихаранто бодхира̄джакума̄рам̣ а̄раббха катхеси.
со кира патхавӣтале ан̃н̃ехи па̄са̄дехи асадисарӯпам̣ а̄ка̄се уппатама̄нам̣ вийа коканудам̣ на̄ма па̄са̄дам̣ ка̄ретва̄ вад̣д̣хаким̣ пуччхи – ‘‘ким̣ тайа̄ ан̃н̃аттха̄пи еварӯпо па̄са̄до катапуббо, уда̄ху пат̣хамасиппамева те ида’’нти. ‘‘пат̣хамасиппамева, дева̄’’ти ча вутте чинтеси – ‘‘саче айам̣ ан̃н̃ассапи еварӯпам̣ па̄са̄дам̣ кариссати, айам̣ па̄са̄до аначчхарийо бхависсати. имам̣ майа̄ ма̄ретум̣ ва̄ хаттхапа̄де ва̄сса чхиндитум̣ аккхӣни ва̄ уппа̄т̣етум̣ ват̣т̣ати, евам̣ ан̃н̃асса па̄са̄дам̣ на кариссатӣ’’ти. со таматтхам̣ аттано пийасаха̄йакасса сан̃джӣвакапуттасса на̄ма ма̄н̣авакасса катхеси. со чинтеси – ‘‘ниссам̣сайам̣ еса вад̣д̣хаким̣ на̄сессати, анаггхо сиппӣ, со майи пассанте ма̄ нассату, сан̃н̃амасса дасса̄мӣ’’ти. со там̣ упасан̇камитва̄ ‘‘па̄са̄де те каммам̣ нит̣т̣хитам̣, но’’ти пуччхитва̄ ‘‘нит̣т̣хита’’нти вутте ‘‘ра̄джакума̄ро там̣ на̄сетука̄мо атта̄нам̣ раккхеййа̄сӣ’’ти а̄ха ¶ . вад̣д̣хакӣпи ‘‘бхаддакам̣ те, са̄ми, катам̣ мама а̄рочентена, ахаметтха каттаббам̣ джа̄нисса̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘ким̣, самма, амха̄кам̣ па̄са̄де каммам̣ нит̣т̣хита’’нти ра̄джакума̄рена пут̣т̣хо ‘‘на та̄ва, дева, нит̣т̣хитам̣, баху авасит̣т̣ха’’нти а̄ха. ким̣ каммам̣ на̄ма авасит̣т̣ханти? паччха̄, дева, а̄чиккхисса̄ми, да̄рӯни та̄ва а̄хара̄петха̄ти. ким̣ да̄рӯни на̄ма̄ти? нисса̄ра̄ни суккхада̄рӯни, дева̄ти. со а̄хара̄петва̄ ада̄си. атха нам̣ а̄ха – ‘‘дева, те ито пат̣т̣ха̄йа мама сантикам̣ на̄гантаббам̣. ким̣ ка̄ран̣а̄? сукхумакаммам̣ каронтасса хи ан̃н̃ехи саддхим̣ саллапантасса ме каммавиккхепо хоти, а̄ха̄равела̄йам̣ пана ме бхарийа̄ва а̄ха̄рам̣ а̄хариссатӣ’’ти. ра̄джакума̄ропи ‘‘са̄дхӯ’’ти пат̣иссун̣и. сопи екасмим̣ габбхе нисӣдитва̄ та̄ни да̄рӯни таччхетва̄ аттано путтада̄расса анто нисӣданайоггам̣ гарул̣асакун̣ам̣ катва̄ а̄ха̄равела̄йа пана бхарийам̣ а̄ха – ‘‘гехе виджджама̄накам̣ саббам̣ виккин̣итва̄ хиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ ¶ ган̣ха̄хӣ’’ти. ра̄джакума̄ропи вад̣д̣хакисса аниккхаманаттха̄йа гехам̣ париккхипитва̄ а̄раккхам̣ т̣хапеси. вад̣д̣хакӣпи ¶ сакун̣асса нит̣т̣хитака̄ле ‘‘аджджа саббепи да̄раке гахетва̄ а̄гаччхеййа̄сӣ’’ти бхарийам̣ ватва̄ бхуттапа̄тара̄со путтада̄рам̣ сакун̣асса куччхийам̣ нисӣда̄петва̄ ва̄тапа̄нена никкхамитва̄ пала̄йи. со тесам̣, ‘‘дева, вад̣д̣хакӣ пала̄йатӣ’’ти канданта̄нам̣йева гантва̄ химаванте отаритва̄ екам̣ нагарам̣ ма̄петва̄ кат̣т̣хава̄ханара̄джа̄ на̄ма джа̄то.
ра̄джакума̄ропи ¶ ‘‘па̄са̄дамахам̣ карисса̄мӣ’’ти саттха̄рам̣ нимантетва̄ па̄са̄де чатуджджа̄тийагандхехи парибхан̣д̣икам̣ катва̄ пат̣хамаумма̄рато пат̣т̣ха̄йа челапат̣икам̣ паттхари. со кира апуттако, тасма̄ ‘‘сача̄хам̣ путтам̣ ва̄ дхӣтарам̣ ва̄ лаччха̄ми, саттха̄ имам̣ аккамиссатӣ’’ти чинтетва̄ паттхари. со саттхари а̄гате саттха̄рам̣ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄ паттам̣ гахетва̄ ‘‘пависатха, бханте’’ти а̄ха. саттха̄ на па̄виси, со дутийампи татийампи йа̄чи. саттха̄ апависитва̄ва а̄нандаттхерам̣ олокеси. тхеро олокитасан̃н̃а̄йева ваттха̄нам̣ анаккаманабха̄вам̣ н̃атва̄ там̣ ‘‘сам̣харату, ра̄джакума̄ра, дусса̄ни, на бхагава̄ челапат̣икам̣ аккамиссати, паччхимаджанатам̣ татха̄гато олокетӣ’’ти дусса̄ни сам̣хара̄песи. со дусса̄ни сам̣харитва̄ саттха̄рам̣ антонивесанам̣ павесатва̄ йа̄гукхаджджакена самма̄нетва̄ екамантам̣ нисинно вандитва̄ а̄ха – ‘‘бханте, ахам̣ тумха̄кам̣ упака̄рако тиккхаттум̣ саран̣ам̣ гато, куччхигато ча кирамхи екава̄рам̣ саран̣ам̣ гато, дутийам̣ тарун̣ада̄ракака̄ле, татийам̣ вин̃н̃убха̄вам̣ паттака̄ле. тасса ме касма̄ челапат̣икам̣ на аккамиттха̄’’ти? ‘‘ким̣ пана твам̣, кума̄ра, чинтетва̄ чела̄ни аттхарӣ’’ти? ‘‘саче путтам̣ ва̄ дхӣтарам̣ ва̄ лаччха̄ми, саттха̄ ме челапат̣икам̣ аккамиссатӣ’’ти идам̣ чинтетва̄, бхантети. тенева̄хам̣ там̣ на аккаминти. ‘‘ким̣ пана̄хам̣, бханте, путтам̣ ¶ ва̄ дхӣтарам̣ ва̄ нева лаччха̄мӣ’’ти? ‘‘а̄ма, кума̄ра̄’’ти. ‘‘ким̣ ка̄ран̣а̄’’ти? ‘‘пуримакааттабха̄ве джа̄йа̄йа саддхим̣ пама̄дам̣ а̄паннатта̄’’ти. ‘‘касмим̣ ка̄ле, бханте’’ти? атхасса саттха̄ атӣтам̣ а̄харитва̄ дассеси –
атӣте кира анекасата̄ манусса̄ махатийа̄ на̄ва̄йа самуддам̣ паккхандим̣су. на̄ва̄ самуддамаджджхе бхиджджи. две джайампатика̄ екам̣ пхалакам̣ гахетва̄ антарадӣпакам̣ пависим̣су, сеса̄ саббе таттхева марим̣су. тасмим̣ кхо пана дӣпаке ¶ маха̄сакун̣асан̇гхо васати. те ан̃н̃ам̣ кха̄дитаббакам̣ адисва̄ чха̄таджджхатта̄ сакун̣аан̣д̣а̄ни ан̇га̄ресу пачитва̄ кха̄дим̣су, тесу аппахонтесу сакун̣аччха̄пе гахетва̄ кха̄дим̣су. евам̣ пат̣хамавайепи маджджхимавайепи паччхимавайепи кха̄дим̣суйева. екасмимпи вайе аппама̄дам̣ на̄паджджим̣су, екопи ча несам̣ аппама̄дам̣ на̄паджджи.
саттха̄ идам̣ тасса пуббакаммам̣ дассетва̄ ‘‘саче хи твам̣, кума̄ра, тада̄ екасмимпи вайе бхарийа̄йа ¶ саддхим̣ аппама̄дам̣ а̄паджджисса, екасмимпи вайе путто ва̄ дхӣта̄ ва̄ уппаджджеййа. саче пана во екопи аппаматто абхависса, там̣ пат̣ичча путто ва̄ дхӣта̄ ва̄ уппаджджисса. кума̄ра, атта̄нан̃хи пийам̣ ман̃н̃ама̄нена тӣсупи вайесу аппаматтена атта̄ раккхитаббо, евам̣ асакконтена екавайепи раккхитаббойева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘атта̄нан̃че пийам̣ джан̃н̃а̄, раккхеййа нам̣ сураккхитам̣;
тин̣н̣ам̣ ан̃н̃атарам̣ йа̄мам̣, пат̣иджаггеййа пан̣д̣ито’’ти.
таттха ¶ йа̄манти саттха̄ аттано дхаммиссарата̄йа десана̄кусалата̄йа ча идха тин̣н̣ам̣ вайа̄нам̣ ан̃н̃атарам̣ вайам̣ йа̄манти катва̄ десеси, тасма̄ еваметтха аттхо ведитаббо. саче атта̄нам̣ пийам̣ джа̄неййа, раккхеййа нам̣ сураккхитанти йатха̄ со сураккхито хоти, евам̣ нам̣ раккхеййа. таттха саче гӣхӣ сама̄но ‘‘атта̄нам̣ раккхисса̄мӣ’’ти упарипа̄са̄датале сусам̣вутам̣ габбхам̣ пависитва̄ сампанна̄раккхо хутва̄ васантопи, паббаджито хутва̄ сусам̣вуте пихитадва̄рава̄тапа̄не лен̣е вихарантопи атта̄нам̣ на раккхатийева. гихӣ пана сама̄но йатха̄балам̣ да̄насӣла̄дӣни пун̃н̃а̄ни каронто, паббаджито ва̄ пана ваттапат̣иваттапарийаттиманасика̄ресу уссуккам̣ а̄паджджанто атта̄нам̣ раккхати на̄ма. евам̣ тӣсу вайесу асакконто ан̃н̃атарасмимпи вайе пан̣д̣итапурисо атта̄нам̣ пат̣иджаггатийева. саче хи гихибхӯто пат̣хамавайе кхид̣д̣а̄пасутата̄йа кусалам̣ ка̄тум̣ на саккоти, маджджхимавайе аппаматтена хутва̄ кусалам̣ ка̄таббам̣. саче маджджхимавайе путтада̄рам̣ посенто кусалам̣ ка̄тум̣ на саккоти, паччхимавайе ка̄таббамева. евампи каронтена атта̄ пат̣иджаггитова хоти. евам̣ акаронтасса пана атта̄ пийо на̄ма на хоти, апа̄йапара̄йан̣амева нам̣ кароти. саче пана ¶ паббаджито пат̣хамавайе саджджха̄йам̣ каронто дха̄ренто ва̄ченто ваттапат̣иваттам̣ каронто пама̄дам̣ а̄паджджати, маджджхимавайе аппаматтена саман̣адхаммо ¶ ка̄таббо. саче пат̣хамавайе уггахитапарийаттийа̄ ат̣т̣хакатхам̣ виниччхайам̣ ка̄ран̣а̄ка̄ран̣ан̃ча пуччханто маджджхимавайе пама̄дам̣ а̄паджджати, паччхимавайе аппаматтена саман̣адхаммо ка̄таббойева. евампи каронтена атта̄ пат̣иджаггитова хоти. евам̣ акаронтасса пана атта̄ пийо на̄ма на хоти, паччха̄нута̄пенева нам̣ та̄петӣти.
десана̄васа̄не бодхира̄джакума̄ро сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
бодхира̄джакума̄раваттху пат̣хамам̣.
2. упанандасакйапуттаттхераваттху
атта̄намева ¶ пат̣хаманти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто упанандам̣ сакйапуттам̣ а̄раббха катхеси.
со кира тхеро дхаммакатхам̣ катхетум̣ чхеко. тасса аппиччхата̄дипат̣исам̣йуттам̣ дхаммакатхам̣ сутва̄ бахӯ бхиккху там̣ тичӣварехи пӯджетва̄ дхутан̇га̄ни сама̄дийим̣су. техи виссат̣т̣хапариккха̄ре сойева ган̣хи. со екасмим̣ антовассе упакат̣т̣хе джанападам̣ агама̄си. атха нам̣ екасмим̣ виха̄ре дахараса̄ман̣ера̄ дхаммакатхикапемена, ‘‘бханте, идха вассам̣ упетха̄’’ти вадим̣су. ‘‘идха киттакам̣ васса̄ва̄сикам̣ лаббхатӣ’’ти пуччхитва̄ техи ‘‘екеко са̄т̣ако’’ти вутте таттха упа̄хана̄ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ виха̄рам̣ агама̄си ¶ . дутийам̣ виха̄рам̣ гантва̄ ‘‘идха ким̣ лаббхатӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘две са̄т̣ака̄’’ти вутте каттарайат̣т̣хим̣ т̣хапеси. татийам̣ виха̄рам̣ гантва̄ ‘‘идха ким̣ лаббхатӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘тайо са̄т̣ака̄’’ти вутте таттха удакатумбам̣ т̣хапеси. чатуттхам̣ виха̄рам̣ гантва̄ ‘‘идха ким̣ лаббхатӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘чатта̄ро са̄т̣ака̄’’ти вутте ‘‘са̄дху идха васисса̄мӣ’’ти таттха вассам̣ упагантва̄ гахат̣т̣ха̄нан̃чева бхиккхӯнан̃ча дхаммакатхам̣ катхеси. те нам̣ бахӯхи ваттхехи чева чӣварехи ча пӯджесум̣. со вут̣т̣хавассо итаресупи виха̄ресу са̄санам̣ песетва̄ ‘‘майа̄ париккха̄расса т̣хапитатта̄ васса̄ва̄сикам̣ ладдхаббам̣, там̣ ме пахин̣антӯ’’ти саббам̣ а̄хара̄петва̄ йа̄накам̣ пӯретва̄ па̄йа̄си.
атхекасмим̣ ¶ виха̄ре две дахарабхиккхӯ две са̄т̣аке екан̃ча камбалам̣ лабхитва̄ ‘‘туйхам̣ са̄т̣ака̄ хонту, майхам̣ камбало’’ти бха̄джетум̣ асакконта̄ маггасамӣпе нисӣдитва̄ виваданти. те там̣ тхерам̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄, ‘‘бханте, тумхе но бха̄джетва̄ детха̄’’ти вадим̣су. тумхейева бха̄джетха̄ти. на саккома, бханте, тумхейева но бха̄джетва̄ детха̄ти. тена хи мама вачане т̣хассатха̄ти. а̄ма, т̣хасса̄ма̄ти. ‘‘тена хи са̄дхӯ’’ти тесам̣ две са̄т̣аке датва̄ ‘‘айам̣ дхаммакатхам̣ катхента̄нам̣ амха̄кам̣ па̄рупана̄рахо’’ти махаггхам̣ камбалам̣ а̄да̄йа пакка̄ми. дахарабхиккхӯ виппат̣иса̄рино хутва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева тумха̄кам̣ сантакам̣ ¶ гахетва̄ тумхе виппат̣иса̄рино кароти, пуббепи ака̄сийева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари –
атӣтасмим̣ анутӣрача̄рӣ ча гамбхӣрача̄рӣ ча̄ти две удда̄ махантам̣ рохитамаччхам̣ лабхитва̄ ‘‘майхам̣ сӣсам̣ хоту, тава нан̇гут̣т̣ха’’нти вива̄да̄панна̄ бха̄джетум̣ асакконта̄ екам̣ син̇га̄лам̣ дисва̄ а̄хам̣су – ‘‘ма̄тула, имам̣ но бха̄джетва̄ дехӣ’’ти. ахам̣ ран̃н̃а̄ виниччхайат̣т̣ха̄не т̣хапито, таттха чирам̣ ¶ нисӣдитва̄ джан̇гхавиха̄раттха̄йа а̄гатомхи, ида̄ни ме ока̄со наттхӣти. ма̄тула, ма̄ евам̣ каротха, бха̄джетва̄ ева но детха̄ти. мама вачане т̣хассатха̄ти. т̣хасса̄ма, ма̄тула̄ти. ‘‘тена хи са̄дхӯ’’ти со сӣсам̣ чхиндитва̄ екаманте ака̄си, нан̇гут̣т̣хам̣ екаманте. катва̄ ча пана, ‘‘та̄та̄, йена во анутӣре чаритам̣, со нан̇гут̣т̣хам̣ ган̣ха̄ту. йена гамбхӣре чаритам̣, тасса сӣсам̣ хоту. айам̣ пана маджджхимо кхан̣д̣о мама виниччхайадхамме т̣хитасса бхависсатӣ’’ти те сан̃н̃а̄пенто –
‘‘анутӣрача̄ри нан̇гут̣т̣хам̣, сӣсам̣ гамбхӣрача̄рино;
ачча̄йам̣ маджджхимо кхан̣д̣о, дхаммат̣т̣хасса бхависсатӣ’’ти. (джа̄. 1.7.33) –
имам̣ га̄тхам̣ ватва̄ маджджхимакхан̣д̣ам̣ а̄да̄йа пакка̄ми. тепи виппат̣иса̄рино там̣ олокетва̄ ат̣т̣хам̣су.
саттха̄ имам̣ атӣтам̣ дассетва̄ ‘‘евамеса атӣтепи тумхе виппат̣иса̄рино ака̄сийева̄’’ти те бхиккхӯ сан̃н̃а̄петва̄ упанандам̣ гараханто, ‘‘бхиккхаве ¶ , парам̣ овадантена на̄ма пат̣хамамева атта̄ патирӯпе патит̣т̣ха̄петаббо’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘атта̄намева пат̣хамам̣, патирӯпе нивесайе;
атхан̃н̃амануса̄сеййа, на килиссеййа пан̣д̣ито’’ти.
таттха ¶ патирӯпе нивесайети ануччхавике гун̣е патит̣т̣ха̄пеййа. идам̣ вуттам̣ хоти – йо аппиччхата̄дигун̣ехи ва̄ арийавам̣сапат̣ипада̄дӣхи ва̄ парам̣ ануса̄ситука̄мо, со атта̄намева пат̣хамам̣ тасмим̣ гун̣е патит̣т̣ха̄пеййа. евам̣ патит̣т̣ха̄петва̄ атхан̃н̃ам̣ техи гун̣ехи ануса̄сеййа. атта̄нан̃хи таттха анивесетва̄ кевалам̣ парамева ануса̄сама̄но парато ниндам̣ лабхитва̄ килиссати на̄ма, таттха атта̄нам̣ нивесетва̄ ануса̄сама̄но парато пасам̣сам̣ лабхати, тасма̄ на килиссати на̄ма. евам̣ каронто пан̣д̣ито на килиссеййа̄ти.
десана̄васа̄не те бхиккхӯ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
упанандасакйапуттаттхераваттху дутийам̣.
3. падха̄никатиссаттхераваттху
атта̄нан̃чети ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто падха̄никатиссаттхерам̣ а̄раббха катхеси.
со кира саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ пан̃часате бхиккхӯ а̄да̄йа аран̃н̃е вассам̣ упагантва̄, ‘‘а̄вусо, дхарама̄накасса буддхасса сантике во каммат̣т̣ха̄нам̣ гахитам̣, аппаматта̄ва саман̣адхаммам̣ каротха̄’’ти овадитва̄ сайам̣ гантва̄ нипаджджитва̄ супати. те бхиккхӯ пат̣хамайа̄ме чан̇камитва̄ маджджхимайа̄ме виха̄рам̣ пависанти. со нидда̄йитва̄ пабуддхака̄ле тесам̣ сантикам̣ гантва̄ ‘‘ким̣ тумхе ‘нипаджджитва̄ нидда̄йисса̄ма̄’ти а̄гата̄, сӣгхам̣ никкхамитва̄ ¶ саман̣адхаммам̣ каротха̄’’ти ватва̄ сайам̣ гантва̄ татхева супати. итаре маджджхимайа̄ме бахи чан̇камитва̄ паччхимайа̄ме виха̄рам̣ пависанти. со пунапи пабуджджхитва̄ тесам̣ сантикам̣ гантва̄ те виха̄ра̄ нӣхаритва̄ сайам̣ пуна гантва̄ татхева супати. тасмим̣ ниччака̄лам̣ евам̣ каронте те бхиккхӯ саджджха̄йам̣ ва̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ ¶ ва̄ манасика̄тум̣ на̄саккхим̣су, читтам̣ ан̃н̃атхаттам̣ агама̄си. те ‘‘амха̄кам̣ а̄чарийо ативийа а̄раддхавӣрийо, паригган̣хисса̄ма на’’нти паригган̣ханта̄ тасса кирийам̣ дисва̄ ‘‘нат̣т̣хамха̄, а̄вусо, а̄чарийо но туччхаравам̣ раватӣ’’ти вадим̣су. тесам̣ ативийа нидда̄йа киламанта̄нам̣ екабхиккхупи висесам̣ ниббаттетум̣ на̄саккхи. те вут̣т̣хавасса̄ саттху сантикам̣ гантва̄ саттха̄ра̄ катапат̣исантха̄ра̄ ‘‘ким̣, бхиккхаве, аппаматта̄ хутва̄ саман̣адхаммам̣ кариттха̄’’ти пуччхита̄ таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепеса тумха̄кам̣ антара̄йамака̄сийева̄’’ти ватва̄ техи йа̄чито –
‘‘ама̄та̄питарасам̣вад̣д̣хо, ана̄черакуле васам̣;
на̄йам̣ ка̄лам̣ ака̄лам̣ ва̄, абхиджа̄на̄ти куккут̣о’’ти. (джа̄. 1.1.119) –
имам̣ ака̄лара̄викуккут̣аджа̄такам̣ виттха̄ретва̄ катхеси. ‘‘тада̄ хи со куккут̣о айам̣ падха̄никатиссаттхеро ахоси, име пан̃ча сата̄ бхиккхӯ те ма̄н̣ава̄ ахесум̣, диса̄па̄моккхо а̄чарийо ахамева̄’’ти саттха̄ имам̣ джа̄такам̣ виттха̄ретва̄, ‘‘бхиккхаве, парам̣ овадантена на̄ма атта̄ суданто ка̄таббо. евам̣ оваданто хи ¶ суданто хутва̄ дамети на̄ма̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘атта̄нан̃че ¶ татха̄ кайира̄, йатха̄н̃н̃амануса̄сати;
суданто вата даметха, атта̄ хи кира дуддамо’’ти.
тассаттхо – йо хи бхиккху ‘‘пат̣хамайа̄ма̄дӣсу чан̇камитабба’’нти ватва̄ парам̣ овадати, сайам̣ чан̇камана̄дӣни адхит̣т̣хаханто атта̄нан̃че татха̄ кайира̄, йатха̄н̃н̃амануса̄сати, евам̣ санте суданто вата даметха̄ти йена гун̣ена парам̣ ануса̄сати, тена аттана̄ суданто хутва̄ дамеййа. атта̄ хи кира дуддамоти айан̃хи атта̄ на̄ма дуддамо. тасма̄ йатха̄ со суданто хоти, татха̄ даметабботи.
десана̄васа̄не пан̃ча сата̄пи те бхиккхӯ арахаттам̣ па̄пун̣им̣сӯти.
падха̄никатиссаттхераваттху татийам̣.
4. кума̄ракассапама̄тутхерӣваттху
атта̄ ¶ хи аттано на̄тхоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто кума̄ракассапаттхерасса ма̄тарам̣ а̄раббха катхеси.
са̄ кира ра̄джагаханагаре сет̣т̣хидхӣта̄ вин̃н̃утам̣ паттака̄лато пат̣т̣ха̄йа паббаджджам̣ йа̄чи. атха са̄ пунаппунам̣ йа̄чама̄на̄пи ма̄та̄питӯнам̣ сантика̄ паббаджджам̣ алабхитва̄ вайаппатта̄ ¶ патикулам̣ гантва̄ патидевата̄ хутва̄ ага̄рам̣ аджджха̄васи. атхасса̄ на чирассева куччхисмим̣ габбхо патит̣т̣хахи. са̄ габбхасса патит̣т̣хитабха̄вам̣ аджа̄нитва̄ва са̄микам̣ а̄ра̄дхетва̄ паббаджджам̣ йа̄чи. атха нам̣ со махантена сакка̄рена бхиккхунупассайам̣ нетва̄ аджа̄нанто девадаттапаккхика̄нам̣ бхиккхунӣнам̣ сантике пабба̄джеси. апарена самайена бхиккхунийо тасса̄ габбхинибха̄вам̣ н̃атва̄ та̄хи ‘‘ким̣ ида’’нти вутта̄ на̄хам̣, аййе, джа̄на̄ми ‘‘киметам̣’’, сӣлам̣ вата ме арогамева̄ти. бхиккхунийо там̣ девадаттасса сантикам̣ нетва̄ ‘‘айам̣ бхиккхунӣ саддха̄паббаджита̄, имисса̄ майам̣ габбхасса патит̣т̣хитабха̄вам̣ джа̄на̄ма, ка̄лам̣ на джа̄на̄ма, ким̣ да̄ни карома̄’’ти пуччхим̣су. девадатто ‘‘ма̄ майхам̣ ова̄дака̄рика̄нам̣ бхиккхунӣнам̣ айасо уппаджджатӯ’’ти еттакамева чинтетва̄ ‘‘уппабба̄джетха на’’нти а̄ха. там̣ сутва̄ са̄ дахара̄ ма̄ мам̣, аййе, на̄сетха, на̄хам̣ девадаттам̣ уддисса паббаджита̄, етха, мам̣ саттху сантикам̣ джетаванам̣ нетха̄ти. та̄ там̣ а̄да̄йа джетаванам̣ гантва̄ саттху ¶ а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘тасса̄ гихика̄ле габбхо патит̣т̣хито’’ти джа̄нантопи парава̄дамочанаттхам̣ ра̄джа̄нам̣ пасенадикосалам̣ маха̄ана̄тхапин̣д̣икам̣ чӯл̣аана̄тхапин̣д̣икам̣ виса̄кха̄упа̄сикам̣ ан̃н̃а̄ни ча маха̄кула̄ни паккоса̄петва̄ упа̄литтхерам̣ а̄н̣а̄песи – ‘‘гаччха, имисса̄ дахара̄йа бхиккхунийа̄ чатупарисамаджджхе каммам̣ парисодхехӣ’’ти. тхеро ран̃н̃о пурато виса̄кхам̣ паккоса̄петва̄ там̣ адхикаран̣ам̣ пат̣иччха̄песи. са̄ са̄н̣ипа̄ка̄рам̣ париккхипа̄петва̄ антоса̄н̣ийам̣ тасса̄ хаттхапа̄дана̄бхиударапарийоса̄на̄ни ¶ олокетва̄ ма̄садивасе сама̄нетва̄ ‘‘гихибха̄ве има̄йа габбхо ладдхо’’ти н̃атва̄ тхерасса таматтхам̣ а̄рочеси. атхасса̄ тхеро парисамаджджхе парисуддхабха̄вам̣ патит̣т̣ха̄песи. са̄ апарена самайена падумуттарабуддхасса па̄дамӯле паттхитапаттханам̣ маха̄нубха̄вам̣ путтам̣ виджа̄йи.
атхекадивасам̣ ¶ ра̄джа̄ бхиккхунупассайасамӣпена гаччханто да̄ракасаддам̣ сутва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти пуччхитва̄, ‘‘дева, екисса̄ бхиккхунийа̄ путто джа̄то, тассеса саддо’’ти вутте там̣ кума̄рам̣ аттано гхарам̣ нетва̄ дха̄тӣнам̣ ада̄си. на̄маггахан̣адивасе часса кассапоти на̄мам̣ катва̄ кума̄рапариха̄рена вад̣д̣хитатта̄ кума̄ракассапоти сан̃джа̄ним̣су. со кӣл̣а̄ман̣д̣але да̄раке пахаритва̄ ‘‘нимма̄та̄питикенамха̄ пахат̣а̄’’ти вутте ра̄джа̄нам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘дева, мам̣ ‘нимма̄та̄питико’ти ваданти, ма̄тарам̣ ме а̄чиккхатха̄’’ти пуччхитва̄ ран̃н̃а̄ дха̄тийо дассетва̄ ‘‘има̄ те ма̄таро’’ти вутте ‘‘на еттика̄ ме ма̄таро, ека̄йа ме ма̄тара̄ бхавитаббам̣, там̣ ме а̄чиккхатха̄’’ти а̄ха. ра̄джа̄ ‘‘на сакка̄ имам̣ ван̃чету’’нти чинтетва̄, та̄та, тава ма̄та̄ бхиккхунӣ, твам̣ майа̄ бхиккхунупассайа̄ а̄нӣтоти. со та̄ватакенева самуппаннасам̣вего хутва̄, ‘‘та̄та, пабба̄джетха ма’’нти а̄ха. ра̄джа̄ ‘‘са̄дху, та̄та̄’’ти там̣ махантена сакка̄рена саттху сантике пабба̄джеси. со ладдхӯпасампадо кума̄ракассапаттхероти пан̃н̃а̄йи. со саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ ва̄йамитва̄ висесам̣ ниббаттетум̣ асакконто ‘‘пуна каммат̣т̣ха̄нам̣ висесетва̄ гахесса̄мӣ’’ти саттху сантикам̣ гантва̄ андхаване виха̄си.
атха нам̣ кассапабуддхака̄ле екато саман̣адхаммам̣ катва̄ ана̄га̄мипхалам̣ патва̄ брахмалоке ниббаттабхиккху брахмалокато а̄гантва̄ паннараса пан̃хе пуччхитва̄ ¶ ‘‘име пан̃хе т̣хапетва̄ саттха̄рам̣ ан̃н̃о бйа̄ка̄тум̣ саматтхо на̄ма наттхи, гаччха, саттху сантике имесам̣ аттхам̣ угган̣ха̄’’ти уййоджеси. со татха̄ катва̄ пан̃хависсаджджана̄васа̄не арахаттам̣ па̄пун̣и. тасса пана никкхантадивасато пат̣т̣ха̄йа два̄даса васса̄ни ма̄тубхиккхунийа̄ аккхӣхи ассӯни паваттим̣су. са̄ путтавийогадуккхита̄ ассутинтенева мукхена бхиккха̄йа чарама̄на̄ антаравӣтхийам̣ тхерам̣ дисва̄ва, ‘‘путта ¶ , путта̄’’ти виравантӣ там̣ ган̣хитум̣ упадха̄вама̄на̄ париваттитва̄ пати. са̄ тханехи кхӣрам̣ мун̃чантехи ут̣т̣хахитва̄ аллачӣвара̄ гантва̄ тхерам̣ ган̣хи. со чинтеси – ‘‘сача̄йам̣ мама сантика̄ мадхуравачанам̣ лабхиссати, винассиссати. тхаддхамева катва̄ има̄йа саддхим̣ саллаписса̄мӣ’’ти. атха нам̣ а̄ха – ‘‘ким̣ каронтӣ вичараси, синехаматтампи чхиндитум̣ на саккосӣ’’ти. са̄ ‘‘ахо каккхал̣а̄ тхерасса ¶ катха̄’’ти чинтетва̄ ‘‘ким̣ вадеси, та̄та̄’’ти ватва̄ пунапи тена татхева вутта̄ чинтеси – ‘‘ахам̣ имасса ка̄ран̣а̄ два̄даса васса̄ни ассӯни сандха̄ретум̣ на саккоми, айам̣ паневам̣ тхаддхахадайо, ким̣ ме имина̄’’ти путтасинехам̣ чхиндитва̄ там̣дивасамева арахаттам̣ па̄пун̣и.
апарена самайена дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘а̄вусо, девадаттена евам̣ упаниссайасампанно кума̄ракассапо ча тхерӣ ча на̄сита̄, саттха̄ пана тесам̣ патит̣т̣ха̄ джа̄то, ахо буддха̄ на̄ма лока̄нукампака̄’’ти ¶ . саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева ахам̣ имесам̣ паччайо патит̣т̣ха̄ джа̄то, пуббепи несам̣ ахам̣ патит̣т̣ха̄ ахосим̣йева̄’’ти ватва̄ –
‘‘нигродхамева севеййа, на са̄кхамупасам̣васе;
нигродхасмим̣ матам̣ сеййо, йан̃че са̄кхасми джӣвита’’нти. (джа̄. 1.1.12; 1.10.81) –
имам̣ нигродхаджа̄такам̣ виттха̄рена катхетва̄ ‘‘тада̄ са̄кхамиго девадатто ахоси, париса̄писса девадаттапариса̄, ва̄раппатта̄ мигадхену тхерӣ ахоси, путто кума̄ракассапо, габбхинӣмигийа̄ джӣвитам̣ париччаджитва̄ гато нигродхамигара̄джа̄ пана ахамева̄’’ти джа̄такам̣ самодха̄нетва̄ путтасинехам̣ чхиндитва̄ тхерийа̄ аттана̄ва аттано патит̣т̣ха̄накатабха̄вам̣ пака̄сенто, ‘‘бхиккхаве, йасма̄ парасса аттани т̣хитена саггапара̄йан̣ена ва̄ маггапара̄йан̣ена ва̄ бхавитум̣ на сакка̄, тасма̄ атта̄ва аттано на̄тхо, паро ким̣ кариссатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘атта̄ хи аттано на̄тхо, ко хи на̄тхо паро сийа̄;
аттана̄ хи судантена, на̄тхам̣ лабхати дуллабха’’нти.
таттха на̄тхоти патит̣т̣ха̄. идам̣ вуттам̣ хоти – йасма̄ аттани т̣хитена аттасампаннена кусалам̣ катва̄ ¶ саггам̣ ва̄ па̄пун̣итум̣, маггам̣ ва̄ бха̄ветум̣, пхалам̣ ва̄ саччхика̄тум̣ сакка̄ ¶ . тасма̄ хи атта̄ва аттано патит̣т̣ха̄ хоти, паро ко на̄ма касса патит̣т̣ха̄ сийа̄. аттана̄ ева хи судантена ниббисеванена ¶ арахаттапхаласан̇кха̄там̣ дуллабхам̣ на̄тхам̣ лабхати. арахаттан̃хи сандха̄йа идха ‘‘на̄тхам̣ лабхати дуллабха’’нти вуттам̣.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
кума̄ракассапама̄тутхерӣваттху чатуттхам̣.
5. маха̄ка̄лаупа̄сакаваттху
аттана̄ хи катам̣ па̄панти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ маха̄ка̄лам̣ на̄ма сота̄паннаупа̄сакам̣ а̄раббха катхеси.
со кира ма̄сасса ат̣т̣хадивасесу упосатхико хутва̄ виха̄ре саббараттим̣ дхаммакатхам̣ сун̣а̄ти. атха раттим̣ чора̄ екасмим̣ гехе сандхим̣ чхиндитва̄ бхан̣д̣акам̣ гахетва̄ лохабха̄джанасаддена пабуддхехи са̄микехи анубаддха̄ гахитабхан̣д̣ам̣ чхад̣д̣етва̄ пала̄йим̣су. са̄мика̄пи те анубандхим̣суйева, те диса̄ паккхандим̣су. еко пана виха̄рамаггам̣ гахетва̄ маха̄ка̄ласса раттим̣ дхаммакатхам̣ сутва̄ па̄това поккхаран̣итӣре мукхам̣ дховантасса пурато бхан̣д̣икам̣ чхад̣д̣етва̄ пала̄йи. чоре анубандхитва̄ а̄гатаманусса̄ бхан̣д̣икам̣ дисва̄ ‘‘твам̣ но гехасандхим̣ чхиндитва̄ бхан̣д̣икам̣ харитва̄ дхаммам̣ сун̣анто вийа вичарасӣ’’ти ¶ там̣ гахетва̄ потхетва̄ ма̄ретва̄ чхад̣д̣етва̄ агамим̣су. атха нам̣ па̄това па̄нӣйагхат̣ам̣ а̄да̄йа гата̄ дахараса̄ман̣ера̄ дисва̄ ‘‘виха̄ре дхаммакатхам̣ сутва̄ сайитаупа̄сако айуттам̣ маран̣ам̣ лабхатӣ’’ти ватва̄ саттху а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘а̄ма, бхиккхаве, имасмим̣ аттабха̄ве ка̄лена аппатирӯпам̣ маран̣ам̣ ладдхам̣, пуббе катакаммасса пана тена йуттамева ладдха’’нти ватва̄ техи йа̄чито тасса пуббакаммам̣ катхеси –
атӣте кира ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о виджите екасса паччантага̄масса ат̣авимукхе чора̄ пахаранти. ра̄джа̄ ат̣авимукхе екам̣ ра̄джабхат̣ам̣ т̣хапеси, со бхатим̣ гахетва̄ мануссе орато па̄рам̣ нети, па̄рато орам̣ а̄нети. атхеко мануссо абхирӯпам̣ аттано бхарийам̣ чӯл̣айа̄накам̣ а̄ропетва̄ ¶ там̣ т̣ха̄нам̣ агама̄си. ра̄джабхат̣о там̣ иттхим̣ дисва̄ва сан̃джа̄тасинехо тена ‘‘ат̣авим̣ но ¶ , са̄ми, атикка̄мехӣ’’ти вуттепи ‘‘ида̄ни вика̄ло, па̄това атикка̄месса̄мӣ’’ти а̄ха. со сака̄ло, са̄ми, ида̄нева но нехӣти. ниватта, бхо, амха̄кам̣йева гехе а̄ха̄ро ча нива̄со ча бхависсатӣти. со нева ниваттитум̣ иччхи. итаро пуриса̄нам̣ сан̃н̃ам̣ датва̄ йа̄накам̣ ниватта̄петва̄ аниччхантассева два̄ракот̣т̣хаке нива̄сам̣ датва̄ а̄ха̄рам̣ пат̣ийа̄да̄песи. тасса пана гехе екам̣ ман̣иратанам̣ аттхи. со там̣ тасса йа̄накантаре паккхипа̄петва̄ паччӯсака̄ле чора̄нам̣ павит̣т̣хасаддам̣ ка̄реси. атхасса пуриса̄ ‘‘ман̣иратанам̣, са̄ми, чорехи хат̣а’’нти а̄рочесум̣. со га̄мадва̄ресу а̄раккхам̣ т̣хапетва̄ ‘‘антога̄мато никкхаманте вичинатха̄’’ти а̄ха. итаропи па̄това йа̄накам̣ йоджетва̄ ¶ па̄йа̄си. атхасса йа̄накам̣ содхента̄ аттана̄ т̣хапитам̣ ман̣иратанам̣ дисва̄ сантаджджетва̄ ‘‘твам̣ ман̣им̣ гахетва̄ пала̄йасӣ’’ти потхетва̄ ‘‘гахито но, са̄ми, чоро’’ти га̄мабходжакасса дассесум̣. со ‘‘бхатакасса вата ме гехе нива̄сам̣ датва̄ бхаттам̣ диннам̣, ман̣им̣ гахетва̄ гато, ган̣хатха нам̣ па̄папуриса’’нти потха̄петва̄ ма̄ретва̄ чхад̣д̣а̄песи. идам̣ тасса пуббакаммам̣. со тато чуто авӣчимхи ниббаттитва̄ таттха дӣгхараттам̣ паччитва̄ випа̄ка̄васесена аттабха̄васате татхева потхито маран̣ам̣ па̄пун̣и.
евам̣ саттха̄ маха̄ка̄ласса пуббакаммам̣ дассетва̄, ‘‘бхиккхаве, евам̣ име сатте аттана̄ катапа̄пакаммамева чатӯсу апа̄йесу абхиматтхатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘аттана̄ хи катам̣ па̄пам̣, аттаджам̣ аттасамбхавам̣;
абхиматтхати думмедхам̣, ваджирам̣васмамайам̣ ман̣и’’нти.
таттха ваджирам̣васмамайам̣ ман̣инти ваджирам̣ва асмамайам̣ ман̣им̣. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ па̄са̄н̣амайам̣ па̄са̄н̣асамбхавам̣ ваджирам̣ тамева асмамайам̣ ман̣им̣ аттано ут̣т̣ха̄нат̣т̣ха̄насан̇кха̄там̣ па̄са̄н̣аман̣им̣ кха̄дитва̄ чхиддам̣ чхиддам̣ кхан̣д̣ам̣ кхан̣д̣ам̣ катва̄ апарибхогам̣ кароти, евамева аттана̄ катам̣ аттани джа̄там̣ аттасамбхавам̣ ¶ ¶ па̄пам̣ думмедхам̣ ниппан̃н̃ам̣ пуггалам̣ чатӯсу апа̄йесу абхиматтхати кантати виддхам̣сетӣти.
десана̄васа̄не сампаттабхиккхӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
маха̄ка̄лаупа̄сакаваттху пан̃чамам̣.
6. девадаттаваттху
йасса ¶ аччантадуссӣлйанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто девадаттам̣ а̄раббха катхеси.
екасмин̃хи дивасе бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘а̄вусо, девадатто дуссӣло па̄падхаммо дуссӣлйака̄ран̣ена вад̣д̣хита̄йа тан̣ха̄йа аджа̄тасаттум̣ сан̇ган̣хитва̄ махантам̣ ла̄бхасакка̄рам̣ ниббаттетва̄ аджа̄тасаттум̣ питувадхе сама̄дапетва̄ тена саддхим̣ екато хутва̄ на̄наппака̄рена татха̄гатасса вадха̄йа парисаккатӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи девадатто на̄наппака̄рена майхам̣ вадха̄йа парисаккатӣ’’ти ватва̄ курун̇гамигаджа̄така̄дӣни (джа̄. 1.2.111-2) катхетва̄, ‘‘бхиккхаве, аччантадуссӣлапуггалам̣ на̄ма дуссӣлйака̄ран̣а̄ уппанна̄ тан̣ха̄ ма̄лува̄ вийа са̄лам̣ парийонандхитва̄ самбхан̃джама̄на̄ нирайа̄дӣсу паккхипатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тха̄ма̄ха –
‘‘йасса ¶ аччантадуссӣлйам̣, ма̄лува̄ са̄ламивоттхатам̣;
кароти со татхатта̄нам̣, йатха̄ нам̣ иччхатӣ дисо’’ти.
таттха аччантадуссӣлйанти екантадуссӣлабха̄во. гихӣ ва̄ джа̄тито пат̣т̣ха̄йа даса акусалакаммапатхе каронто, паббаджито ва̄ упасампаннадивасато пат̣т̣ха̄йа гарука̄паттим̣ а̄паджджама̄но аччантадуссӣло на̄ма. идха пана йо двӣсу тӣсу аттабха̄весу дуссӣло, етасса гатийа̄ а̄гатам̣ дуссӣлабха̄вам̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. дуссӣлабха̄воти четтха дуссӣласса чха ¶ два̄ра̄ни нисса̄йа уппанна̄ тан̣ха̄ ведитабба̄. ма̄лува̄ са̄ламивоттхатанти йасса пуггаласса там̣ тан̣ха̄сан̇кха̄там̣ дуссӣлйам̣ йатха̄ на̄ма ма̄лува̄ са̄лам̣ оттхарантӣ деве вассанте паттехи удакам̣ сампат̣иччхитва̄ самбхан̃джанавасена саббаттхакамева парийонандхати, евам̣ аттабха̄вам̣ оттхатам̣ парийонандхитва̄ т̣хитам̣. со ма̄лува̄йа самбхан̃джитва̄ бхӯмийам̣ па̄тийама̄но руккхо вийа та̄йа дуссӣлйасан̇кха̄та̄йа тан̣ха̄йа самбхан̃джитва̄ апа̄йесу па̄тийама̄но, йатха̄ нам̣ анаттхака̄мо дисо иччхати, татха̄ атта̄нам̣ кароти на̄ма̄ти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
девадаттаваттху чхат̣т̣хам̣.
7. сан̇гхабхедапарисакканаваттху
сукара̄нӣти ¶ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто сан̇гхабхедапарисакканам̣ а̄раббха катхеси.
екадивасан̃хи девадатто сан̇гхабхеда̄йа парисакканто а̄йасмантам̣ а̄нандам̣ пин̣д̣а̄йа чарантам̣ дисва̄ аттано адхиппа̄йам̣ а̄рочеси. там̣ сутва̄ тхеро саттху сантикам̣ гантва̄ бхагавантам̣ етадавоча – ‘‘идха̄хам̣, бханте, пуббан̣хасамайам̣ нива̄сетва̄ паттачӣварама̄да̄йа ра̄джагахам̣ пин̣д̣а̄йа па̄висим̣. аддаса̄ кхо мам̣, бханте, девадатто ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чарантам̣. дисва̄ йена̄хам̣ тенупасан̇ками, упасан̇камитва̄ мам̣ етадавоча – ‘аджджатагге да̄на̄хам̣, а̄вусо а̄нанда, ан̃н̃атрева бхагавата̄ ан̃н̃атра бхиккхусан̇гхена упосатхам̣ карисса̄ми сан̇гхакамман̃ча̄’ти. аджджа бхагава̄ девадатто сан̇гхам̣ бхиндиссати, упосатхан̃ча кариссати сан̇гхакамма̄ни ча̄’’ти. евам̣ вутте саттха̄ –
‘‘сукарам̣ са̄дхуна̄ са̄дху, са̄дху па̄пена дуккарам̣;
па̄пам̣ па̄пена сукарам̣, па̄памарийехи дуккара’’нти. (уда̄. 48) –
имам̣ ¶ уда̄нам̣ уда̄нетва̄, ‘‘а̄нанда, аттано ахитакаммам̣ на̄ма сукарам̣, хитакаммамева дуккара’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘сукара̄ни аса̄дхӯни, аттано ахита̄ни ча;
йам̣ ве хитан̃ча са̄дхун̃ча, там̣ ве парамадуккара’’нти.
тассаттхо – йа̄ни камма̄ни аса̄дхӯни са̄ваджджа̄ни апа̄йасам̣ваттаникатта̄йева аттано ахита̄ни ча хонти, та̄ни сукара̄ни ¶ . йам̣ пана сугатисам̣ваттаникатта̄ аттано хитан̃ча анаваджджаттхена са̄дхун̃ча сугатисам̣ваттаникан̃чева нибба̄насам̣ваттаникан̃ча каммам̣, там̣ па̄чӣнанинна̄йа ган̇га̄йа уббаттетва̄ паччха̄мукхакаран̣ам̣ вийа атидуккаранти.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
сан̇гхабхедапарисакканаваттху саттамам̣.
8. ка̄латтхераваттху
йо ¶ са̄сананти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ка̄латтхерам̣ а̄раббха катхеси.
са̄ваттхийам̣ кирека̄ иттхӣ ма̄тут̣т̣ха̄не т̣хатва̄ там̣ тхерам̣ упат̣т̣хахи. тасса̄ пат̣ивиссакагехе манусса̄ саттху сантике дхаммам̣ сутва̄ а̄гантва̄ ‘‘ахо буддха̄ на̄ма аччхарийа̄, ахо дхаммадесана̄ мадхура̄’’ти пасам̣санти. са̄ иттхӣ тесам̣ катхам̣ сутва̄, ‘‘бханте, ахампи саттху дхаммадесанам̣ сотука̄ма̄’’ти тасса а̄рочеси. со ‘‘таттха ма̄ гамӣ’’ти там̣ нива̄реси. са̄ пунадивасе пунадивасепӣти йа̄вататийам̣ тена нива̄рийама̄на̄пи сотука̄ма̄ва ахоси. касма̄ со панетам̣ нива̄ресӣти? евам̣ кирасса ахоси – ‘‘саттху сантике дхаммам̣ сутва̄ майи бхиджджиссатӣ’’ти. са̄ екадивасам̣ па̄това бхуттапа̄тара̄са̄ упосатхам̣ сама̄дийитва̄, ‘‘амма, са̄дхукам̣ аййам̣ паривисеййа̄сӣ’’ти дхӣтарам̣ а̄н̣а̄петва̄ виха̄рам̣ агама̄си. дхӣта̄писса̄ там̣ бхиккхум̣ а̄гатака̄ле паривиситва̄ ‘‘кухим̣ маха̄упа̄сика̄’’ти вутта̄ ‘‘дхаммассавана̄йа ¶ виха̄рам̣ гата̄’’ти а̄ха. со там̣ ¶ сутва̄ва куччхийам̣ ут̣т̣хитена д̣а̄хена сантаппама̄но ‘‘ида̄ни са̄ майи бхинна̄’’ти вегена гантва̄ саттху сантике дхаммам̣ сун̣ама̄нам̣ дисва̄ саттха̄рам̣ а̄ха, ‘‘бханте, айам̣ иттхӣ дандха̄ сукхумам̣ дхаммакатхам̣ на джа̄на̄ти, имисса̄ кхандха̄дипат̣исам̣йуттам̣ сукхумам̣ дхаммакатхам̣ акатхетва̄ да̄накатхам̣ ва̄ сӣлакатхам̣ ва̄ катхетум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. саттха̄ тассаджджха̄сайам̣ видитва̄ ‘‘твам̣ дуппан̃н̃о па̄пикам̣ дит̣т̣хим̣ нисса̄йа буддха̄нам̣ са̄санам̣ пат̣иккосаси. аттагха̄та̄йева ва̄йамасӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йо са̄санам̣ арахатам̣, арийа̄нам̣ дхаммаджӣвинам̣;
пат̣иккосати думмедхо, дит̣т̣хим̣ нисса̄йа па̄пикам̣;
пхала̄ни кат̣т̣хакассева, аттагха̄та̄йа пхаллатӣ’’ти.
тассаттхо – йо думмедхо пуггало аттано сакка̄раха̄нибхайена па̄пикам̣ дит̣т̣хим̣ нисса̄йа ‘‘дхаммам̣ ва̄ сосса̄ма, да̄нам̣ ва̄ дасса̄ма̄’’ти ваданте пат̣иккосанто арахатам̣ арийа̄нам̣ дхаммаджӣвинам̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣ пат̣иккосати, тасса там̣ пат̣иккосанам̣ са̄ ча па̄пика̄ дит̣т̣хи вел̣усан̇кха̄тасса кат̣т̣хакасса пхала̄ни вийа хоти. тасма̄ йатха̄ кат̣т̣хако пхала̄ни ган̣ханто аттагха̄та̄йа пхаллати, аттано гха̄таттхамева пхалати, евам̣ сопи аттагха̄та̄йа пхаллатӣти. вуттампи четам̣ –
‘‘пхалам̣ ¶ ве кадалим̣ ханти, пхалам̣ вел̣ум̣ пхалам̣ нал̣ам̣;
сакка̄ро ка̄пурисам̣ ханти, габбхо ассатарим̣ йатха̄’’ти. (чӯл̣ава. 335; а. ни. 4.68);
десана̄васа̄не упа̄сика̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
ка̄латтхераваттху ат̣т̣хамам̣.
9. чӯл̣ака̄лаупа̄сакаваттху
аттана̄ ¶ ¶ хи катанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чӯл̣ака̄лам̣ упа̄сакам̣ а̄раббха катхеси.
екадивасан̃хи маха̄ка̄лаваттхусмим̣ вуттанайенева уман̇гачора̄ са̄микехи анубаддха̄ раттим̣ виха̄ре дхаммакатхам̣ сутва̄ па̄това виха̄ра̄ никкхамитва̄ са̄ваттхим̣ а̄гаччхантасса тасса упа̄сакасса пурато бхан̣д̣икам̣ чхад̣д̣етва̄ пала̄йим̣су. манусса̄ там̣ дисва̄ ‘‘айам̣ раттим̣ чоракаммам̣ катва̄ дхаммам̣ сун̣анто вийа чарати, ган̣хатха на’’нти там̣ потхайим̣су. кумбхада̄сийо удакатиттхам̣ гаччхама̄на̄ там̣ дисва̄ ‘‘апетха, са̄ми, на̄йам̣ еварӯпам̣ каротӣ’’ти там̣ мочесум̣. со виха̄рам̣ гантва̄, ‘‘бханте, ахамхи мануссехи на̄сито, кумбхада̄сийо ме нисса̄йа джӣвитам̣ ладдха’’нти бхиккхӯнам̣ а̄рочеси. бхиккхӯ татха̄гатасса таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄, ‘‘бхиккхаве, чӯл̣ака̄лаупа̄сако кумбхада̄сийо чева нисса̄йа, аттано ча акаран̣абха̄вена джӣвитам̣ лабхи. име хи на̄ма сатта̄ аттана̄ па̄пакаммам̣ катва̄ нирайа̄дӣсу аттана̄ва килиссанти, кусалам̣ катва̄ пана сугатин̃чева нибба̄нан̃ча гаччханта̄ аттана̄ва висуджджхантӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘аттана̄ хи катам̣ па̄пам̣, аттана̄ сам̣килиссати;
аттана̄ акатам̣ па̄пам̣, аттана̄ва висуджджхати;
суддхӣ асуддхи паччаттам̣, на̄н̃н̃о ан̃н̃ам̣ висодхайе’’ти.
тассаттхо ¶ – йена аттана̄ акусалакаммам̣ катам̣ хоти, со чатӯсу апа̄йесу дуккхам̣ анубхаванто ¶ аттана̄ва сам̣килиссати. йена пана аттана̄ акатам̣ па̄пам̣, со сугатин̃чева нибба̄нан̃ча гаччханто аттана̄ва висуджджхати. кусалакаммасан̇кха̄та̄ суддхи акусалакаммасан̇кха̄та̄ ча асуддхи паччаттам̣ ка̄ракасатта̄нам̣ аттанийева випаччати. ан̃н̃о пуггало ан̃н̃ам̣ пуггалам̣ на висодхайе нева висодхети, на килесетӣти вуттам̣ хоти.
десана̄васа̄не ¶ чӯл̣ака̄ло сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
чӯл̣ака̄лаупа̄сакаваттху навамам̣.
10. аттадаттхаттхераваттху
аттадаттханти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто аттадаттхаттхерам̣ а̄раббха катхеси.
саттха̄ра̄ хи паринибба̄нака̄ле, ‘‘бхиккхаве, ахам̣ ито чатума̄саччайена паринибба̄йисса̄мӣ’’ти вутте уппаннасам̣вега̄ саттасата̄ путхуджджана̄ бхиккхӯ саттху сантикам̣ авиджахитва̄ ‘‘ким̣ ну кхо, а̄вусо, карисса̄ма̄’’ти саммантайама̄на̄ вичаранти. аттадаттхаттхеро пана чинтеси – ‘‘саттха̄ кира чатума̄саччайена паринибба̄йиссати, ахан̃чамхи авӣтара̄го, саттхари дхарама̄нейева арахаттаттха̄йа ва̄йамисса̄мӣ’’ти. со бхиккхӯнам̣ сантикам̣ на гаччхати. атха нам̣ бхиккхӯ ‘‘касма̄, а̄вусо, твам̣ нева амха̄кам̣ сантикам̣ а̄гаччхаси, на кин̃чи мантесӣ’’ти ватва̄ саттху сантикам̣ нетва̄ ‘‘айам̣, бханте, евам̣ на̄ма каротӣ’’ти а̄рочайим̣су. со саттха̄ра̄пи ‘‘касма̄ евам̣ каросӣ’’ти вутте ‘‘тумхе кира, бханте, чатума̄саччайена ¶ паринибба̄йиссатха, ахам̣ тумхесу дхарантесуйева арахаттаппаттийа̄ ва̄йамисса̄мӣ’’ти. саттха̄ тасса са̄дхука̄рам̣ датва̄, ‘‘бхиккхаве, йасса майи синехо аттхи, тена аттадаттхена вийа бхавитум̣ ват̣т̣ати. на хи гандха̄дӣхи пӯджента̄ мам̣ пӯдженти, дхамма̄нудхаммапат̣ипаттийа̄ пана мам̣ пӯдженти. тасма̄ ан̃н̃енапи аттадаттхасадисенева бхавитабба’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘аттадаттхам̣ параттхена, бахуна̄пи на ха̄пайе;
аттадаттхамабхин̃н̃а̄йа, садаттхапасуто сийа̄’’ти.
тассаттхо – гихибхӯта̄ та̄ва ка̄кан̣икаматтампи аттано аттхам̣ сахассаматтена̄пи парасса аттхена ¶ на ха̄пайе. ка̄кан̣икаматтена̄пи хисса аттадаттхова кха̄данӣйам̣ ва̄ бходжанӣйам̣ ва̄ ниппха̄деййа, на параттхо. идам̣ ¶ пана евам̣ акатхетва̄ каммат̣т̣ха̄насӣсена катхитам̣, тасма̄ ‘‘аттадаттхам̣ на ха̄пемӣ’’ти бхиккхуна̄ на̄ма сан̇гхасса уппаннам̣ четийапат̣исан̇кхаран̣а̄дикиччам̣ ва̄ упаджджха̄йа̄диваттам̣ ва̄ на ха̄петаббам̣. а̄бхисама̄ча̄рикаваттан̃хи пӯрентойева арийапхала̄дӣни саччхикароти, тасма̄ айампи аттадаттхова. йо пана ачча̄раддхавипассако ‘‘аджджа ва̄ суве ва̄’’ти пат̣иведхам̣ паттхайама̄но вичарати, тена упаджджха̄йаватта̄дӣнипи ха̄петва̄ аттано киччамева ка̄таббам̣. еварӯпан̃хи аттадаттхамабхин̃н̃а̄йа ‘‘айам̣ ме аттано аттхо’’ти саллаккхетва̄ ¶ , садаттхапасуто сийа̄ти тасмим̣ саке аттхе уййуттапайутто бхавеййа̄ти.
десана̄васа̄не со тхеро арахатте патит̣т̣хахи, сампаттабхиккхӯнампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
аттадаттхаттхераваттху дасамам̣.
аттаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
два̄дасамо вагго.
13. локавагго
1. дахарабхиккхуваттху
хӣнам̣ ¶ ¶ ¶ дхамманти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ дахарабхиккхум̣ а̄раббха катхеси.
ан̃н̃атаро кира тхеро дахарабхиккхуна̄ саддхим̣ па̄това виса̄кха̄йа гехам̣ агама̄си. виса̄кха̄йа гехе пан̃часата̄нам̣ бхиккхӯнам̣ дхувайа̄гу ниччапан̃н̃атта̄ хоти. тхеро таттха йа̄гум̣ пивитва̄ дахарабхиккхум̣ нисӣда̄петва̄ сайам̣ ан̃н̃ам̣ гехам̣ агама̄си. тена ча самайена виса̄кха̄йа путтасса дхӣта̄ аййика̄йа т̣ха̄не т̣хатва̄ бхиккхӯнам̣ веййа̄ваччам̣ кароти. са̄ тасса дахарасса удакам̣ парисса̄вентӣ ча̄т̣ийам̣ аттано мукханимиттам̣ дисва̄ хаси, дахаропи там̣ олокетва̄ хаси. са̄ там̣ хасама̄нам̣ дисва̄ ‘‘чхиннасӣсо хасатӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ дахаро ‘‘твам̣ чхиннасӣса̄, ма̄та̄питаропи те чхиннасӣса̄’’ти аккоси. са̄ родама̄на̄ маха̄насе аййика̄йа сантикам̣ гантва̄ ‘‘ким̣ идам̣, амма̄’’ти вутте таматтхам̣ а̄рочеси. са̄ дахарасса сантикам̣ а̄гантва̄, ‘‘бханте, ма̄ куджджхи, на етам̣ чхиннакесанакхасса чхиннанива̄санапа̄рупанасса ¶ маджджхе чхиннакапа̄лам̣ а̄да̄йа бхиккха̄йа чарантасса аййасса агарука’’нти а̄ха. дахаро а̄ма, упа̄сике, твам̣ мама чхиннакеса̄дибха̄вам̣ джа̄на̄си, имисса̄ мам̣ ‘‘чхиннасӣсо’’ти катва̄ аккоситум̣ ват̣т̣иссатӣти. виса̄кха̄ нева дахарам̣ сан̃н̃а̄петум̣ асаккхи, напи да̄рикам̣. тасмим̣ кхан̣е тхеро а̄гантва̄ ‘‘кимидам̣ упа̄сике’’ти пуччхитва̄ таматтхам̣ сутва̄ дахарам̣ оваданто а̄ха – ‘‘апехи, а̄вусо, на̄йам̣ чхиннакесанакхаваттхасса маджджхе чхиннакапа̄лам̣ а̄да̄йа бхиккха̄йа чарантасса аккосо, тун̣хӣ хохӣ’’ти. а̄ма, бханте, ким̣ тумхе аттано упат̣т̣ха̄йикам̣ атаджджетва̄ мам̣ таджджетха, мам̣ ‘‘чхиннасӣсо’’ти аккоситум̣ ват̣т̣иссатӣти. тасмим̣ кхан̣е саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти пуччхи. виса̄кха̄ а̄дито пат̣т̣ха̄йа там̣ паваттим̣ а̄рочеси. саттха̄ тасса дахарасса сота̄паттипхалӯпаниссайам̣ дисва̄ ‘‘майа̄ имам̣ дахарам̣ ануваттитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ виса̄кхам̣ а̄ха – ‘‘ким̣ пана виса̄кхе тава да̄рика̄йа чхиннакеса̄диматтакенева мама са̄ваке ¶ чхиннасӣсе катва̄ аккоситум̣ ват̣т̣атӣ’’ти? дахаро та̄вадева ут̣т̣ха̄йа ан̃джалим̣ паггахетва̄ ¶ , ‘‘бханте, етам̣ пан̃хам̣ тумхева сут̣т̣ху джа̄на̄тха, амха̄кам̣ упаджджха̄йо ча упа̄сика̄ ча сут̣т̣ху на джа̄нантӣ’’ти а̄ха. саттха̄ дахарасса аттано анукулабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘ка̄магун̣ам̣ а̄раббха хасанабха̄во на̄ма хӣно дхаммо, хӣнан̃ча на̄ма дхаммам̣ севитум̣ пама̄дена саддхим̣ сам̣васитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘хӣнам̣ ¶ дхаммам̣ на севеййа, пама̄дена на сам̣васе;
миччха̄дит̣т̣хим̣ на севеййа, на сийа̄ локавад̣д̣хано’’ти.
таттха хӣнам̣ дхамманти пан̃чака̄магун̣ам̣ дхаммам̣. со хи хӣно дхаммо на антамасо от̣т̣хагон̣а̄дӣхипи пат̣исевитаббо. хӣнесу ча нирайа̄дӣсу т̣ха̄несу ниббатта̄петӣти хӣно на̄ма, там̣ на севеййа. пама̄дена̄ти сативоссаггалаккхан̣ена пама̄дена̄пи на сам̣васе. на севеййа̄ти миччха̄дит̣т̣химпи на ган̣хеййа. локавад̣д̣ханоти йо хи евам̣ кароти, со локавад̣д̣хано на̄ма хоти. тасма̄ евам̣ акаран̣ена на сийа̄ локавад̣д̣ханоти.
десана̄васа̄не со дахаро сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
дахарабхиккхуваттху пат̣хамам̣.
2. суддходанаваттху
уттит̣т̣хети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ нигродха̄ра̄ме вихаранто питарам̣ а̄раббха катхеси.
екасмин̃хи самайе саттха̄ пат̣хамагаманена капилапурам̣ гантва̄ н̃а̄тӣхи катапаччуггамано нигродха̄ра̄мам̣ патва̄ н̃а̄тӣнам̣ ма̄набхинданаттха̄йа а̄ка̄се ратаначан̇камам̣ ма̄петва̄ таттха чан̇каманто дхаммам̣ десеси. н̃а̄тӣ пасанначитта̄ суддходанамаха̄ра̄джа̄нам̣ а̄дим̣ катва̄ вандим̣су. тасмим̣ н̃а̄тисама̄гаме поккхаравассам̣ васси. там̣ а̄раббха маха̄джанена катха̄йа ¶ самут̣т̣ха̄пита̄йа ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи майхам̣ н̃а̄тисама̄гаме поккхаравассам̣ вассийева̄’’ти ¶ ватва̄ вессантараджа̄такам̣ (джа̄. 2.22.1655 а̄дайо) катхеси. дхаммадесанам̣ сутва̄ паккамантесу н̃а̄тӣсу екопи саттха̄рам̣ на нимантеси. ра̄джа̄пи ‘‘майхам̣ путто мама гехам̣ ана̄гантва̄ кахам̣ гамиссатӣ’’ти анимантетва̄ва агама̄си. гантва̄ ча пана гехе вӣсатийа̄ бхиккхусахасса̄нам̣ йа̄гуа̄дӣни пат̣ийа̄да̄петва̄ а̄сана̄ни ¶ пан̃н̃а̄песи. пунадивасе саттха̄ пин̣д̣а̄йа пависанто ‘‘ким̣ ну кхо атӣтабуддха̄ питу нагарам̣ патва̄ уджукамева н̃а̄тикулам̣ пависим̣су, уда̄ху пат̣ипа̄т̣ийа̄ пин̣д̣а̄йа чарим̣сӯ’’ти а̄вадждженто ‘‘пат̣ипа̄т̣ийа̄ чарим̣сӯ’’ти дисва̄ пат̣хамагехато пат̣т̣ха̄йа пин̣д̣а̄йа чаранто па̄йа̄си. ра̄хулама̄та̄ па̄са̄датале нисинна̄ва дисва̄ там̣ паваттим̣ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ са̄т̣акам̣ сан̣т̣ха̄пенто вегена никкхамитва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ – ‘‘путта, касма̄ мам̣ на̄сеси, ативийа те пин̣д̣а̄йа чарантена ладжджа̄ уппа̄дита̄, йуттам̣ на̄ма во имасмим̣йева нагаре суван̣н̣асивика̄дӣхи вичаритва̄ пин̣д̣а̄йа чаритум̣, ким̣ мам̣ ладжджа̄песӣ’’ти? ‘‘на̄хам̣ там̣, маха̄ра̄джа, ладжджа̄пеми, аттано пана кулавам̣сам̣ ануватта̄мӣ’’ти. ‘‘ким̣ пана, та̄та, пин̣д̣а̄йа чаритва̄ джӣванавам̣со мама вам̣со’’ти? ‘‘несо, маха̄ра̄джа, тава вам̣со, мама панесо вам̣со. анека̄ни хи буддхасахасса̄ни пин̣д̣а̄йа чаритва̄ва джӣвим̣сӯ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘уттит̣т̣хе наппамаджджеййа, дхаммам̣ сучаритам̣ чаре;
дхаммача̄рӣ сукхам̣ сети, асмим̣ локе парамхи ча.
‘‘дхаммам̣ чаре сучаритам̣, на нам̣ дуччаритам̣ чаре;
дхаммача̄рӣ сукхам̣ сети, асмим̣ локе парамхи ча̄’’ти.
таттха ¶ уттит̣т̣хети ут̣т̣хахитва̄ паресам̣ гхарадва̄ре т̣хатва̄ гахетаббапин̣д̣е. наппамаджджеййа̄ти пин̣д̣ача̄рикаваттан̃хи ха̄петва̄ пан̣ӣтабходжана̄ни парийесанто уттит̣т̣хе памаджджати на̄ма, сапада̄нам̣ пин̣д̣а̄йа чаранто пана на памаджджати на̄ма. евам̣ каронто уттит̣т̣хе наппамаджджеййа. дхамманти анесанам̣ паха̄йа ¶ сапада̄нам̣ чаранто тамева бхиккха̄чарийадхаммам̣ сучаритам̣ чаре. сукхам̣ сетӣти десана̄маттаметам̣, евам̣ панетам̣ бхиккха̄чарийадхаммам̣ чаранто дхаммача̄рӣ идха локе чатӯхи ирийа̄патхехи сукхам̣ вихаратӣти аттхо. на нам̣ дуччаританти весийа̄дибхеде агочаре чаранто бхиккха̄чарийадхаммам̣ дуччаритам̣ чарати на̄ма. евам̣ ачаритва̄ дхаммам̣ чаре сучаритам̣, на нам̣ дуччаритам̣ чаре. сесам̣ вуттаттхамева.
десана̄васа̄не ра̄джа̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
суддходанаваттху дутийам̣.
3. пан̃часатавипассакабхиккхуваттху
йатха̄ ¶ пуббул̣аканти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пан̃часате випассаке бхиккхӯ а̄раббха катхеси.
те кира саттху сантике каммат̣т̣ха̄нам̣ гахетва̄ аран̃н̃ам̣ пависитва̄ гхат̣ента̄ ва̄йаманта̄ аппависеса̄ ‘‘висесетва̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ гахесса̄ма̄’’ти саттху сантикам̣ а̄гаччханта̄ антара̄магге марӣчикаммат̣т̣ха̄нам̣ бха̄вента̄ва а̄гамим̣су ¶ . тесам̣ виха̄рам̣ павит̣т̣хаккхан̣ейева дево васси. те таттха таттха памукхесу т̣хатва̄ дха̄ра̄вегена ут̣т̣хахитва̄ бхиджджанте пуббал̣аке дисва̄ ‘‘айампи аттабха̄во уппаджджитва̄ бхиджджанаттхена пуббул̣акасадисойева̄’’ти а̄рамман̣ам̣ ган̣хим̣су. саттха̄ гандхакут̣ийам̣ нисиннова те бхиккхӯ олокетва̄ техи саддхим̣ катхенто вийа обха̄сам̣ пхаритва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йатха̄ пуббул̣акам̣ пассе, йатха̄ пассе марӣчикам̣;
евам̣ локам̣ авеккхантам̣, маччура̄джа̄ на пассатӣ’’ти.
таттха марӣчиканти майӯкхам̣. те хи дӯратова гехасан̣т̣ха̄на̄дивасена упат̣т̣хита̄пи упагаччханта̄нам̣ агайхӯпага̄ риттака̄ туччхака̄ва. тасма̄ йатха̄ уппаджджитва̄ ¶ бхиджджанаттхена пуббул̣акам̣ риттатуччха̄дибха̄венева пассеййа, евам̣ кхандха̄дилокам̣ авеккхантам̣ маччура̄джа̄ на пассатӣти аттхо.
десана̄васа̄не те бхиккхӯ т̣хитат̣т̣ха̄нейева арахаттам̣ па̄пун̣им̣сӯти.
пан̃часатавипассакабхиккхуваттху татийам̣.
4. абхайара̄джакума̄раваттху
етха пассатхимам̣ локанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто абхайара̄джакума̄рам̣ а̄раббха катхеси.
тасса кира паччантам̣ вӯпасаметва̄ а̄гатасса пита̄ бимбиса̄ро тусситва̄ екам̣ наччагӣтакусалам̣ ¶ на̄т̣акиттхим̣ датва̄ ¶ сатта̄хам̣ раджджамада̄си. со сатта̄хам̣ геха̄ бахи аниккхантова раджджасирим̣ анубхавитва̄ ат̣т̣хаме дивасе надӣтиттхам̣ гантва̄ нхатва̄ уййа̄нам̣ пависитва̄ сантатимаха̄матто вийа тасса̄ иттхийа̄ наччагӣтам̣ пассанто нисӣди. са̄пи тан̇кхан̣ан̃н̃ева сантатимаха̄маттасса на̄т̣акиттхӣ вийа саттхакава̄та̄нам̣ васена ка̄ламака̄си. кума̄ро тасса̄ ка̄лакирийа̄йа уппаннасоко ‘‘на ме имам̣ сокам̣ т̣хапетва̄ саттха̄рам̣ ан̃н̃о нибба̄петум̣ саккхиссатӣ’’ти саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘бханте, сокам̣ ме нибба̄петха̄’’ти а̄ха. саттха̄ там̣ самасса̄сетва̄ ‘‘тайа̄ хи, кума̄ра, имисса̄ иттхийа̄ евамева матака̄ле родантена паваттита̄нам̣ ассӯнам̣ анаматагге сам̣са̄ре пама̄н̣ам̣ наттхӣ’’ти ватва̄ та̄йа десана̄йа сокасса танубха̄вам̣ н̃атва̄, ‘‘кума̄ра, ма̄ сочи, ба̄ладжана̄нам̣ сам̣сӣданат̣т̣ха̄намета’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘етха пассатхимам̣ локам̣, читтам̣ ра̄джаратхӯпамам̣;
йаттха ба̄ла̄ висӣданти, наттхи сан̇го виджа̄ната’’нти.
таттха те пассатха̄ти ра̄джакума̄рамева сандха̄йа̄ха. имам̣ локанти имам̣ кхандхалока̄дисан̇кха̄там̣ аттабха̄вам̣. читтанти саттаратана̄дивичиттам̣ ра̄джаратхам̣ вийа ваттха̄лан̇ка̄ра̄дичиттитам̣. йаттха ба̄ла̄ти йасмим̣ аттабха̄ве ба̄ла̄ евам̣ ¶ висӣданти. виджа̄натанти виджа̄нанта̄нам̣ пан̣д̣ита̄нам̣ еттха ра̄гасан̇га̄дӣсу екопи сан̇го наттхӣти аттхо.
десана̄васа̄не ра̄джакума̄ро сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
абхайара̄джакума̄раваттху чатуттхам̣.
5. саммаджджанаттхераваттху
йо ¶ ча пуббети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто саммаджджанаттхерам̣ а̄раббха катхеси.
со кира па̄то ва̄ са̄йам̣ ва̄ти велам̣ пама̄н̣ам̣ акатва̄ абхиккхан̣ам̣ саммаджджантова вичарати. со екадивасам̣ саммаджджаним̣ гахетва̄ дива̄т̣т̣ха̄не нисиннасса ревататтхерасса сантикам̣ гантва̄ ‘‘айам̣ маха̄кусӣто джанасса саддха̄деййам̣ бхун̃джитва̄ а̄гантва̄ нисӣдати, ким̣ на̄метасса саммаджджаним̣ ¶ гахетва̄ екам̣ т̣ха̄нам̣ саммаджджитум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти а̄ха. тхеро ‘‘ова̄дамасса дасса̄мӣ’’ти чинтетва̄ еха̄вусоти. ким̣, бхантети? гаччха нхатва̄ ехӣти. со татха̄ ака̄си. атха нам̣ тхеро екамантам̣ нисӣда̄петва̄ оваданто а̄ха – ‘‘а̄вусо, бхиккхуна̄ на̄ма на саббака̄лам̣ саммаджджантена вичаритум̣ ват̣т̣ати, па̄то ева пана саммаджджитва̄ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ пин̣д̣апа̄тапат̣иккантена а̄гантва̄ раттит̣т̣ха̄не ва̄ дива̄т̣т̣ха̄не ва̄ нисиннена дваттим̣са̄ка̄рам̣ саджджха̄йитва̄ аттабха̄ве кхайавайам̣ пат̣т̣хапетва̄ са̄йанхе ут̣т̣ха̄йа саммаджджитум̣ ват̣т̣ати, ниччака̄лам̣ асаммаджджитва̄ аттанопи на̄ма ока̄со ка̄таббо’’ти. со тхерасса ова̄де т̣хатва̄ на чирассева арахаттам̣ па̄пун̣и. там̣ там̣ т̣ха̄нам̣ укла̄пам̣ ахоси. атха нам̣ бхиккхӯ а̄хам̣су – ‘‘а̄вусо саммаджджанаттхера, там̣ там̣ т̣ха̄нам̣ укла̄пам̣ касма̄ на саммаджджасӣ’’ти? ‘‘бханте, майа̄ пама̄дака̄ле евам̣ катам̣, ида̄на̄мхи аппаматто’’ти. бхиккхӯ ‘‘айам̣ тхеро ан̃н̃ам̣ бйа̄каротӣ’’ти саттху а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘а̄ма, бхиккхаве, мама путто пуббе пама̄дака̄ле саммаджджанто вичари, ида̄ни пана маггапхаласукхена вӣтина̄менто на саммаджджатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йо ¶ ¶ ча пуббе памаджджитва̄, паччха̄ со наппамаджджати;
сомам̣ локам̣ пабха̄сети, аббха̄ муттова чандима̄’’ти.
тассаттхо – йо пуггало пуббе ваттапат̣иваттакаран̣ена ва̄ саджджха̄йа̄дӣхи ва̄ памаджджитва̄ паччха̄ маггапхаласукхена вӣтина̄менто наппамаджджати, со аббха̄дӣхи мутто чандова ока̄салокам̣ магган̃а̄н̣ена имам̣ кхандха̄дилокам̣ обха̄сети, ека̄локам̣ каротӣти.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
саммаджджанаттхераваттху пан̃чамам̣.
6. ан̇гулима̄латтхераваттху
йасса па̄панти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̇гулима̄латтхерам̣ а̄раббха катхеси. ваттху ан̇гулима̄ласуттантавасенева (ма. ни. 2.347 а̄дайо) ведитаббам̣.
тхеро ¶ пана саттху сантике паббаджитва̄ арахаттам̣ па̄пун̣и. атха кхо а̄йасма̄ ан̇гулима̄ло рахогато пат̣исаллӣно вимуттисукхапат̣исам̣ведӣ. та̄йам̣ вела̄йам̣ имам̣ уда̄нам̣ уда̄неси –
‘‘йо ча пуббе памаджджитва̄, паччха̄ со наппамаджджати;
сомам̣ локам̣ пабха̄сети, аббха̄ муттова чандима̄’’ти. –
а̄дина̄ найена уда̄нам̣ уда̄нетва̄ анупа̄дисеса̄йа нибба̄надха̄туйа̄ париниббуто. бхиккхӯ ‘‘кахам̣ ну кхо, а̄вусо, тхеро уппанно’’ти дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣? саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа ¶ саннисинна̄’’ти пуччхитва̄, ‘‘бханте, ан̇гулима̄латтхерасса ниббаттат̣т̣ха̄накатха̄йа̄’’ти вутте ‘‘париниббуто ча, бхиккхаве, мама путто’’ти. ‘‘бханте, еттаке мануссе ма̄ретва̄ париниббуто’’ти? ‘‘а̄ма, бхиккхаве, со пуббе екам̣ калйа̄н̣амиттам̣ алабхитва̄ еттакам̣ па̄памака̄си, паччха̄ пана калйа̄н̣амиттапаччайам̣ лабхитва̄ аппаматто ахоси. тенасса там̣ па̄пакаммам̣ кусалена пихита’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йасса ¶ па̄пам̣ катам̣ каммам̣, кусалена пидхӣйати;
сомам̣ локам̣ пабха̄сети, аббха̄ муттова чандима̄’’ти.
таттха кусалена̄ти арахаттамаггам̣ сандха̄йа вуттам̣. сесам̣ утта̄наттхамева̄ти.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
ан̇гулима̄латтхераваттху чхат̣т̣хам̣.
7. песака̄радхӣта̄ваттху
андхабхӯтоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ агга̄л̣аве четийе вихаранто екам̣ песака̄радхӣтарам̣ а̄раббха катхеси.
екадивасан̃хи а̄л̣авива̄сино саттхари а̄л̣авим̣ сампатте нимантетва̄ да̄нам̣ адам̣су. саттха̄ бхаттакичча̄васа̄не анумоданам̣ каронто ‘‘аддхувам̣ ме джӣвитам̣, дхувам̣ ме маран̣ам̣, авассам̣ майа̄ маритаббамева ¶ , маран̣апарийоса̄нам̣ ме джӣвитам̣, джӣвитамева анийатам̣, маран̣ам̣ нийатанти ¶ евам̣ маран̣ассатим̣ бха̄ветха. йесан̃хи маран̣ассати абха̄вита̄, те паччхиме ка̄ле а̄сӣвисам̣ дисва̄ бхӣтаадан̣д̣апурисо вийа санта̄саппатта̄ бхераваравам̣ раванта̄ ка̄лам̣ каронти. йесам̣ пана маран̣ассати бха̄вита̄, те дӯратова а̄сӣвисам̣ дисва̄ дан̣д̣акена гахетва̄ чхад̣д̣етва̄ т̣хитапурисо вийа паччхиме ка̄ле на сантасанти, тасма̄ маран̣ассати бха̄ветабба̄’’ти а̄ха. там̣ дхаммадесанам̣ сутва̄ авасесаджана̄ сакиччаппасута̄ва ахесум̣. ека̄ пана сол̣асавассуддесика̄ песака̄радхӣта̄ ‘‘ахо буддха̄нам̣ катха̄ на̄ма аччхарийа̄, майа̄ пана маран̣ассатим̣ бха̄ветум̣ ват̣т̣атӣ’’ти раттиндивам̣ маран̣ассатимева бха̄веси. саттха̄пи тато никкхамитва̄ джетаванам̣ агама̄си. са̄пи кума̄рика̄ тӣн̣и васса̄ни маран̣ассатим̣ бха̄весийева.
атхекадивасам̣ саттха̄ паччӯсасамайе локам̣ олокенто там̣ кума̄рикам̣ аттано н̃а̄н̣аджа̄ласса антопавит̣т̣хам̣ дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо бхависсатӣ’’ти упадха̄ренто ‘‘има̄йа кума̄рика̄йа мама дхаммадесана̄йа сутадивасато пат̣т̣ха̄йа тӣн̣и васса̄ни маран̣ассати бха̄вита̄, ида̄на̄хам̣ таттха гантва̄ имам̣ кума̄рикам̣ чатта̄ро пан̃хе пуччхитва̄ та̄йа виссаджджентийа̄ ¶ чатӯсу т̣ха̄несу са̄дхука̄рам̣ датва̄ имам̣ га̄тхам̣ бха̄сисса̄ми. са̄ га̄тха̄васа̄не сота̄паттипхале патит̣т̣хахиссати, там̣ нисса̄йа маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ бхависсатӣ’’ти н̃атва̄ пан̃часатабхиккхупарива̄ро джетавана̄ никкхамитва̄ анупуббена агга̄л̣ававиха̄рам̣ агама̄си. а̄л̣авива̄сино ‘‘саттха̄ а̄гато’’ти сутва̄ там̣ виха̄рам̣ гантва̄ нимантайим̣су. тада̄ са̄пи кума̄рика̄ саттху а̄гаманам̣ сутва̄ ‘‘а̄гато кира майхам̣ пита̄, са̄ми, а̄чарийо пун̣н̣ачандамукхо маха̄готамабуддхо’’ти тут̣т̣хама̄наса̄ ‘‘ито ме тин̣н̣ам̣ сам̣ваччхара̄нам̣ маттхаке суван̣н̣аван̣н̣о саттха̄ дит̣т̣хапуббо, ида̄нисса суван̣н̣аван̣н̣ам̣ ¶ сарӣрам̣ дат̣т̣хум̣ мадхуроджан̃ча варадхаммам̣ сотум̣ лабхисса̄мӣ’’ти чинтеси. пита̄ панасса̄ са̄лам̣ гаччханто а̄ха – ‘‘амма, парасантако ме са̄т̣ако а̄ропито, тасса видаттхиматтам̣ анит̣т̣хитам̣, там̣ аджджа нит̣т̣ха̄песса̄ми, сӣгхам̣ ме тасарам̣ ват̣т̣етва̄ а̄хареййа̄сӣ’’ти. са̄ чинтеси – ‘‘ахам̣ саттху дхаммам̣ сотука̄ма̄, пита̄ ча мам̣ евам̣ а̄ха. ким̣ ну кхо саттху дхаммам̣ сун̣а̄ми, уда̄ху питу тасарам̣ ват̣т̣етва̄ хара̄мӣ’’ти? атхасса̄ етадахоси ‘‘пита̄ мам̣ тасаре ана̄харийама̄не потхеййапи пахареййапи, тасма̄ тасарам̣ ват̣т̣етва̄ тасса датва̄ паччха̄ дхаммам̣ сосса̄мӣ’’ти пӣт̣хаке нисӣдитва̄ тасарам̣ ват̣т̣еси.
а̄л̣авива̄синопи саттха̄рам̣ паривиситва̄ паттам̣ гахетва̄ анумоданаттха̄йа ат̣т̣хам̣су. саттха̄ ‘‘йамахам̣ куладхӣтарам̣ нисса̄йа тим̣сайоджанамаггам̣ а̄гато, са̄ аджджа̄пи ока̄сам̣ на лабхати. та̄йа ¶ ока̄се ладдхе анумоданам̣ карисса̄мӣ’’ти тун̣хӣбхӯто ахоси. евам̣ тун̣хӣбхӯтампи саттха̄рам̣ садеваке локе кочи кин̃чи ваттум̣ на висахати. са̄пи кхо кума̄рика̄ тасарам̣ ват̣т̣етва̄ паччхийам̣ т̣хапетва̄ питу сантикам̣ гаччхама̄на̄ парисапарийанте т̣хатва̄ саттха̄рам̣ олокайама̄на̄ва ат̣т̣ха̄си. саттха̄пи гӣвам̣ уккхипитва̄ там̣ олокеси. са̄ олокита̄ка̄ренева ан̃н̃а̄си – ‘‘саттха̄ еварӯпа̄йа париса̄йа маджджхе нисӣдитва̄ва мам̣ олокенто мама̄гаманам̣ пачча̄сӣсати, аттано сантикам̣ а̄гаманамева пачча̄сӣсатӣ’’ти. са̄ тасарапаччхим̣ т̣хапетва̄ саттху ¶ сантикам̣ агама̄си. касма̄ пана нам̣ саттха̄ олокесӣти? евам̣ кирасса ахоси ‘‘еса̄ еттова гаччхама̄на̄ путхуджджанака̄лакирийам̣ ¶ катва̄ анийатагатика̄ бхависсати, мама сантикам̣ а̄гантва̄ гаччхама̄на̄ сота̄паттипхалам̣ патва̄ нийатагатика̄ хутва̄ туситавима̄не ниббаттиссатӣ’’ти. тасса̄ кира там̣ дивасам̣ маран̣ато мутти на̄ма наттхи. са̄ олокитасан̃н̃а̄н̣енева саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ чхаббан̣н̣арам̣сӣнам̣ антарам̣ пависитва̄ вандитва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. татха̄рӯпа̄йа париса̄йа маджджхе нисӣдитва̄ тун̣хӣбхӯтам̣ саттха̄рам̣ вандитва̄ т̣хитаккхан̣ейева там̣ а̄ха – ‘‘кума̄рике, куто а̄гаччхасӣ’’ти? ‘‘на джа̄на̄ми, бханте’’ти. ‘‘каттха гамиссасӣ’’ти? ‘‘на джа̄на̄ми, бханте’’ти. ‘‘на джа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘джа̄на̄ми, бханте’’ти. ‘‘джа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘на джа̄на̄ми, бханте’’ти. ити нам̣ саттха̄ чатта̄ро пан̃хе пуччхи. маха̄джано уджджха̄йи – ‘‘амбхо, пассатха, айам̣ песака̄радхӣта̄ самма̄самбуддхена саддхим̣ иччхитиччхитам̣ катхеси, нану на̄ма има̄йа ‘куто а̄гаччхасӣ’ти вутте ‘песака̄рагехато’ти ваттаббам̣. ‘кахам̣ гаччхасӣ’ти вутте ‘песака̄раса̄ла’нти ваттаббам̣ сийа̄’’ти.
саттха̄ маха̄джанам̣ ниссаддам̣ катва̄, ‘‘кума̄рике, твам̣ куто а̄гаччхасӣ’’ти вутте ‘‘касма̄ на джа̄на̄мӣти вадесӣ’’ти пуччхи. бханте, тумхе мама песака̄рагехато а̄гатабха̄вам̣ джа̄на̄тха, ‘‘куто а̄гата̄сӣ’’ти пуччханта̄ пана ‘‘куто а̄гантва̄ идха ниббатта̄сӣ’’ти пуччхатха. ахам̣ пана на джа̄на̄ми ‘‘куто ча а̄гантва̄ идха ниббатта̄мхӣ’’ти. атхасса̄ саттха̄ ‘‘са̄дху са̄дху, кума̄рике, майа̄ пуччхитапан̃хова тайа̄ виссаджджито’’ти пат̣хамам̣ са̄дхука̄рам̣ ¶ датва̄ уттаримпи пуччхи – ‘‘каттха гамиссасӣти пуна пут̣т̣ха̄ касма̄ ‘на джа̄на̄мӣ’ти вадесӣ’’ти? бханте, тумхе мам̣ тасарапаччхим̣ гахетва̄ песака̄раса̄лам̣ гаччхантим̣ джа̄на̄тха, ‘‘ито гантва̄ каттха ниббаттиссасӣ’’ти пуччхатха. ахан̃ча ито чута̄ на джа̄на̄ми ‘‘каттха гантва̄ ниббаттисса̄мӣ’’ти. атхасса̄ саттха̄ ‘‘майа̄ пуччхитапан̃хойева тайа̄ виссаджджито’’ти дутийам̣ са̄дхука̄рам̣ датва̄ уттаримпи пуччхи – ‘‘атха касма̄ ‘на джа̄на̄сӣ’ти пут̣т̣ха̄ ‘джа̄на̄мӣ’ти вадесӣ’’ти? ‘‘маран̣абха̄вам̣ джа̄на̄ми, бханте, тасма̄ евам̣ вадемӣ’’ти. атхасса̄ саттха̄ ‘‘майа̄ пуччхитапан̃хойева тайа̄ виссаджджито’’ти татийам̣ ¶ са̄дхука̄рам̣ датва̄ уттаримпи пуччхи – ‘‘атха касма̄ ‘джа̄на̄сӣ’ти пут̣т̣ха̄ ‘на джа̄на̄мӣ’ти вадесӣ’’ти. мама маран̣абха̄вамева ахам̣ джа̄на̄ми, бханте, ‘‘раттиндивапуббан̣ха̄дӣсу пана асукака̄ле на̄ма марисса̄мӣ’’ти на ¶ джа̄на̄ми, тасма̄ евам̣ вадемӣти. атхасса̄ саттха̄ ‘‘майа̄ пуччхитапан̃хойева тайа̄ виссаджджито’’ти чатуттхам̣ са̄дхука̄рам̣ датва̄ парисам̣ а̄мантетва̄ ‘‘еттакам̣ на̄ма тумхе има̄йа катхитам̣ на джа̄на̄тха, кевалам̣ уджджха̄йатхева. йесан̃хи пан̃н̃а̄чаккху наттхи, те андха̄ ева ¶ . йесам̣ пан̃н̃а̄чаккху аттхи, те ева чаккхуманто’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘андхабхӯто айам̣ локо, танукеттха випассати;
сакун̣о джа̄ламуттова, аппо сагга̄йа гаччхатӣ’’ти.
таттха андхабхӯто айам̣ локоти айам̣ локийамаха̄джано пан̃н̃а̄чаккхуно абха̄вена андхабхӯто. танукеттха̄ти тануко еттха, на баху джано аничча̄дивасена випассати. джа̄ламуттова̄ти йатха̄ чхекена са̄кун̣икена джа̄лена оттхаритва̄ гайхама̄несу ват̣т̣акесу кочидева джа̄лато муччати. сеса̄ антоджа̄ламева пависанти. татха̄ маран̣аджа̄лена оттхат̣есу саттесу бахӯ апа̄йага̄мино хонти, аппо кочидева сатто сагга̄йа гаччхати, сугатим̣ ва̄ нибба̄нам̣ ва̄ па̄пун̣а̄тӣти аттхо.
десана̄васа̄не кума̄рика̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
са̄пи тасарапаччхим̣ гахетва̄ питу сантикам̣ агама̄си, сопи нисиннакова нидда̄йи. тасса̄ асаллаккхетва̄ва тасарапаччхим̣ упана̄ментийа̄ тасарапаччхи вемакот̣ийам̣ пат̣ихан̃н̃итва̄ саддам̣ курума̄на̄ пати. со пабуджджхитва̄ гахитанимиттенева вемакот̣им̣ а̄кад̣д̣хи. вемакот̣и гантва̄ там̣ ¶ кума̄рикам̣ уре пахари, са̄ таттхева ка̄лам̣ катва̄ туситабхаване ниббатти. атхасса̄ пита̄ там̣ олокенто сакаласарӣрена лохитамаккхитена патитва̄ матам̣ аддаса. атхасса маха̄соко уппаджджи. со ‘‘на мама сокам̣ ан̃н̃о нибба̄петум̣ саккхиссатӣ’’ти роданто саттху сантикам̣ гантва̄ таматтхам̣ а̄рочетва̄, ‘‘бханте, сокам̣ ме нибба̄петха̄’’ти а̄ха. саттха̄ там̣ самасса̄сетва̄ ‘‘ма̄ сочи, упа̄сака. анаматаггасмин̃хи сам̣са̄ре тава евамева дхӣту маран̣ака̄ле паггхаритаассу чатуннам̣ маха̄самудда̄нам̣ удакато атирекатара’’нти ватва̄ анаматаггакатхам̣ ¶ катхеси ¶ . со танубхӯтасоко саттха̄рам̣ паббаджджам̣ йа̄читва̄ ладдхӯпасампадо на чирассева арахаттам̣ па̄пун̣ӣти.
песака̄радхӣта̄ваттху саттамам̣.
8. тим̣сабхиккхуваттху
хам̣са̄диччапатхети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто тим̣са бхиккхӯ а̄раббха катхеси.
екасмин̃хи дивасе тим̣саматта̄ диса̄ва̄сика̄ бхиккхӯ саттха̄рам̣ упасан̇камим̣су. а̄нандаттхеро саттху ваттакаран̣авела̄йа а̄гантва̄ те бхиккхӯ дисва̄ ‘‘саттха̄ра̄ имехи саддхим̣ пат̣исантха̄ре кате ваттам̣ карисса̄мӣ’’ти два̄ракот̣т̣хаке ¶ ат̣т̣ха̄си. саттха̄пи техи саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ катва̄ тесам̣ са̄ран̣ӣйадхаммам̣ катхеси. там̣ сутва̄ те саббепи арахаттам̣ патва̄ уппатитва̄ а̄ка̄сена агамим̣су. а̄нандаттхеро тесу чира̄йантесу саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘бханте, ида̄нева тим̣саматта̄ бхиккхӯ а̄гата̄, те кухи’’нти пуччхи. ‘‘гата̄, а̄нанда̄’’ти. ‘‘катарена маггена, бханте’’ти? ‘‘а̄ка̄сена̄нанда̄’’ти. ‘‘ким̣ пана те, бханте, кхӣн̣а̄сава̄’’ти? ‘‘а̄ма̄нанда, мама сантике дхаммам̣ сутва̄ арахаттам̣ патта̄’’ти. тасмим̣ пана кхан̣е а̄ка̄сена хам̣са̄ а̄гамим̣су. саттха̄ ‘‘йасса кхо пана̄нанда, чатта̄ро иддхипа̄да̄ субха̄вита̄, со хам̣са̄ вийа а̄ка̄сена гаччхатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘хам̣са̄диччапатхе йанти, а̄ка̄се йанти иддхийа̄;
нӣйанти дхӣра̄ локамха̄, джетва̄ ма̄рам̣ сава̄хини’’нти.
тассаттхо – име хам̣са̄ а̄диччапатхе а̄ка̄се гаччханти. йесам̣ иддхипа̄да̄ субха̄вита̄, тепи а̄ка̄се йанти иддхийа̄. дхӣра̄ пан̣д̣ита̄ сава̄хиним̣ ма̄рам̣ джетва̄ имамха̄ ват̣т̣алока̄ нӣйанти, нибба̄нам̣ па̄пун̣антӣти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
тим̣сабхиккхуваттху ат̣т̣хамам̣.
9. чин̃чама̄н̣авика̄ваттху
екам̣ ¶ ¶ ¶ дхамманти дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чин̃чама̄н̣авикам̣ а̄раббха катхеси.
пат̣хамабодхийан̃хи дасабаласса путхубхӯтесу са̄вакесу аппама̄н̣есу девамануссесу арийабхӯмим̣ оккантесу паттхат̣е гун̣асамудайе маха̄ла̄бхасакка̄ро удапа̄ди. титтхийа̄ сӯрийуггамане кхаджджопанакасадиса̄ ахесум̣ хатала̄бхасакка̄ра̄. те антаравӣтхийам̣ т̣хатва̄ ‘‘ким̣ саман̣о готамова буддхо, майампи буддха̄, ким̣ тассева диннам̣ махаппхалам̣, амха̄кампи диннам̣ махаппхаламева, амха̄кампи детха саккаротха̄’’ти евам̣ мануссе вин̃н̃а̄пента̄пи ла̄бхасакка̄рам̣ алабхитва̄ рахо саннипатитва̄ ‘‘кена ну кхо упа̄йена саман̣асса готамасса манусса̄нам̣ антаре аван̣н̣ам̣ уппа̄детва̄ ла̄бхасакка̄рам̣ на̄сеййа̄ма̄’’ти чинтайим̣су.
тада̄ са̄ваттхийам̣ чин̃чама̄н̣авика̄ на̄мека̄ парибба̄джика̄ уттамарӯпадхара̄ собхаггаппатта̄ деваччхара̄ вийа. асса̄ сарӣрато расмийо ниччхаранти. атхеко кхарамантӣ евама̄ха – ‘‘чин̃чама̄н̣авикам̣ пат̣ичча саман̣асса готамасса аван̣н̣ам̣ уппа̄детва̄ ла̄бхасакка̄рам̣ на̄сесса̄ма̄’’ти. те ‘‘аттхеко упа̄йо’’ти сампат̣иччхим̣су. атха са̄ титтхийа̄ра̄мам̣ гантва̄ вандитва̄ ат̣т̣ха̄си, титтхийа̄ та̄йа саддхим̣ на катхесум̣. са̄ ‘‘ко ну кхо ме досо’’ти йа̄вататийам̣ ‘‘ванда̄ми, аййа̄’’ти ватва̄, ‘‘аййа̄, ко ну кхо ме досо, ким̣ майа̄ саддхим̣ на катхетха̄’’ти а̄ха. ‘‘бхагини, саман̣ам̣ готамам̣ амхе вихет̣хайантам̣ хатала̄бхасакка̄ре ¶ катва̄ вичарантам̣ на джа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘на джа̄на̄ми, аййа̄, ким̣ панеттха майа̄ каттабба’’нти. ‘‘саче твам̣, бхагини, амха̄кам̣ сукхамиччхаси, атта̄нам̣ пат̣ичча саман̣асса готамасса аван̣н̣ам̣ уппа̄детва̄ ла̄бхасакка̄рам̣ на̄сехӣ’’ти.
са̄ ‘‘са̄дху, аййа̄, майхам̣весо бха̄ро, ма̄ чинтайиттха̄’’ти ватва̄ паккамитва̄ иттхима̄йа̄су кусалата̄йа тато пат̣т̣ха̄йа са̄ваттхива̄сӣнам̣ дхаммакатхам̣ сутва̄ джетавана̄ никкхаманасамайе индагопакаван̣н̣ам̣ пат̣ам̣ па̄рупитва̄ гандхама̄ла̄дихаттха̄ джетавана̄бхимукхӣ гаччхати. ‘‘има̄йа вела̄йа кухим̣ гаччхасӣ’’ти вутте, ‘‘ким̣ тумха̄кам̣ мама гаманат̣т̣ха̄нена̄’’ти ватва̄ джетаванасамӣпе титтхийа̄ра̄ме васитва̄ па̄това ‘‘аггаванданам̣ вандисса̄ма̄’’ти нагара̄ никкхаманте упа̄сакаджане ¶ джетаванасса антовут̣т̣ха̄ вийа хутва̄ нагарам̣ пависати. ‘‘кухим̣ вут̣т̣ха̄сӣ’’ти вутте, ‘‘ким̣ тумха̄кам̣ мама вут̣т̣хат̣т̣ха̄нена̄’’ти ватва̄ ма̄саддхама̄саччайена пуччхийама̄на̄ джетаване саман̣ена готамена саддхим̣ екагандхакут̣ийа̄ вут̣т̣ха̄мхӣти. путхуджджана̄нам̣ ¶ ‘‘саччам̣ ну кхо етам̣, но’’ти кан̇кхам̣ уппа̄детва̄ тема̄сачатума̄саччайена пилотика̄хи ударам̣ вет̣хетва̄ габбхиниван̣н̣ам̣ дассетва̄ упари раттапат̣ам̣ па̄рупитва̄ ‘‘саман̣ам̣ готамам̣ пат̣ичча габбхо уппанно’’ти андхаба̄ле саддаха̄петва̄ ат̣т̣ханавама̄саччайена ударе да̄руман̣д̣аликам̣ бандхитва̄ упари пат̣ам̣ па̄рупитва̄ ¶ хаттхапа̄дапит̣т̣хийо гоханукена кот̣т̣а̄петва̄ уссаде дассетва̄ килантиндрийа̄ хутва̄ са̄йанхасамайе татха̄гате алан̇катадхамма̄сане нисӣдитва̄ дхаммам̣ десенте дхаммасабхам̣ гантва̄ татха̄гатасса пурато т̣хатва̄, ‘‘маха̄саман̣а, маха̄джанасса та̄ва дхаммам̣ десеси, мадхуро те саддо, сампхуситам̣ данта̄варан̣ам̣. ахам̣ пана там̣ пат̣ичча габбхам̣ лабхитва̄ парипун̣н̣агаббха̄ джа̄та̄, нева ме сӯтигхарам̣ джа̄на̄си, саппитела̄дӣни сайам̣ акаронто упат̣т̣ха̄ка̄нампи ан̃н̃атарам̣ косалара̄джа̄нам̣ ва̄ ана̄тхапин̣д̣икам̣ ва̄ виса̄кхам̣ упа̄сикам̣ ва̄ ‘имисса̄ чин̃чама̄н̣авика̄йа каттаббайуттакам̣ карохӣ’ти на вадеси, абхирамитум̣йева джа̄на̄си, габбхапариха̄рам̣ на джа̄на̄сӣ’’ти гӯтхапин̣д̣ам̣ гахетва̄ чандаман̣д̣алам̣ дӯсетум̣ ва̄йамантӣ вийа парисамаджджхе татха̄гатам̣ аккоси. татха̄гато дхаммакатхам̣ т̣хапетва̄ сӣхо вийа абхинаданто, ‘‘бхагини, тайа̄ катхитасса татхабха̄вам̣ ва̄ витатхабха̄вам̣ ва̄ ахамева ча тван̃ча джа̄на̄ма̄’’ти а̄ха. ‘‘а̄ма, маха̄саман̣а, тайа̄ ча майа̄ ча н̃а̄табха̄венетам̣ джа̄та’’нти.
тасмим̣ кхан̣е саккасса а̄санам̣ ун̣ха̄ка̄рам̣ дассеси. со а̄ваджджама̄но ‘‘чин̃чама̄н̣авика̄ татха̄гатам̣ абхӯтена аккосатӣ’’ти н̃атва̄ ‘‘идам̣ ваттхум̣ содхесса̄мӣ’’ти чатӯхи девапуттехи саддхим̣ а̄гами. девапутта̄ мӯсикапотака̄ хутва̄ да̄руман̣д̣аликасса бандханараджджуке екаппаха̄ренева чхиндим̣су, па̄рутапат̣ам̣ ва̄то уккхипи, да̄руман̣д̣аликам̣ патама̄нам̣ тасса̄ па̄дапит̣т̣хийам̣ пати ¶ , убхо аггапа̄да̄ чхиджджим̣су. манусса̄ ‘‘дхӣ ка̄л̣акан̣н̣и, самма̄самбуддхам̣ аккосӣ’’ти сӣсе кхел̣ам̣ па̄тетва̄ лед̣д̣удан̣д̣а̄дихатта̄ джетавана̄ нӣхарим̣су. атхасса̄ татха̄гатасса чаккхупатхам̣ атиккантака̄ле маха̄патхавӣ бхиджджитва̄ ¶ виварамада̄си, авӣчито аггиджа̄ла̄ ут̣т̣хахи. са̄ куладаттийам̣ камбалам̣ па̄рупама̄на̄ вийа гантва̄ авӣчимхи ниббатти. ан̃н̃атиттхийа̄нам̣ ла̄бхасакка̄ро париха̄йи, дасабаласса бхиййосоматта̄йа вад̣д̣хи. пунадивасе дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣, ‘‘а̄вусо, чин̃чама̄н̣авика̄ евам̣ ул̣а̄рагун̣ам̣ аггадаккхин̣еййам̣ самма̄самбуддхам̣ абхӯтена аккоситва̄ маха̄вина̄сам̣ патта̄’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи еса̄ мам̣ абхӯтена аккоситва̄ вина̄сам̣ патта̄йева̄’’ти ватва̄ –
‘‘на̄дат̣т̣ха̄ парато досам̣, ан̣ум̣ тхӯла̄ни саббасо;
иссаро пан̣айе дан̣д̣ам̣, са̄мам̣ аппат̣ивеккхийа̄’’ти. –
имам̣ ¶ два̄дасанипа̄те маха̄падумаджа̄такам̣ (джа̄. 1.12.106) виттха̄ретва̄ катхеси –
тада̄ киреса̄ маха̄падумакума̄расса бодхисаттасса ма̄ту сапаттӣ ран̃н̃о аггамахесӣ хутва̄ маха̄саттам̣ асаддхаммена нимантетва̄ тасса манам̣ алабхитва̄ аттана̄ва аттани виппака̄рам̣ катва̄ гила̄на̄лайам̣ дассетва̄ ‘‘тава путто мам̣ аниччхантим̣ имам̣ виппака̄рам̣ па̄песӣ’’ти ¶ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ куддхо маха̄саттам̣ чорапапа̄те кхипи. атха нам̣ паббатакуччхийам̣ адхиваттха̄ девата̄ пат̣иггахетва̄ на̄гара̄джасса пхан̣агаббхе патит̣т̣хапеси. на̄гара̄джа̄ там̣ на̄габхаванам̣ нетва̄ упад̣д̣хараджджена самма̄неси. со таттха сам̣ваччхарам̣ васитва̄ паббаджитука̄мо химавантаппадесам̣ патва̄ паббаджитва̄ джха̄на̄бхин̃н̃а̄йо ниббаттеси. атха нам̣ еко ваначарако дисва̄ ран̃н̃о а̄рочеси. ра̄джа̄ тасса сантикам̣ гантва̄ катапат̣исантха̄ро саббам̣ там̣ паваттим̣ н̃атва̄ маха̄саттам̣ раджджена нимантетва̄ тена ‘‘майхам̣ раджджена киччам̣ наттхи, твам̣ пана даса ра̄джадхамме акопетва̄ агатигаманам̣ паха̄йа дхаммена раджджам̣ ка̄рехӣ’’ти овадито ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ родитва̄ нагарам̣ гаччханто антара̄магге амачче пуччхи – ‘‘ахам̣ кам̣ нисса̄йа евам̣ а̄ча̄расампаннена путтена вийогам̣ патто’’ти? ‘‘аггамахесим̣ нисса̄йа, дева̄’’ти. ра̄джа̄ там̣ уддхам̣па̄дам̣ гахетва̄ чорапапа̄те кхипа̄петва̄ нагарам̣ пависитва̄ дхаммена раджджам̣ ка̄реси. тада̄ маха̄падумакума̄ро саттха̄ ахоси, ма̄ту сапаттӣ чин̃чама̄н̣авика̄ти.
саттха̄ ¶ имаматтхам̣ пака̄сетва̄, ‘‘бхиккхаве, екам̣ дхамман̃хи саччавачанам̣ паха̄йа муса̄ва̄де патит̣т̣хита̄нам̣ виссат̣т̣хапаралока̄нам̣ акаттаббапа̄пакаммам̣ на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘екам̣ дхаммам̣ атӣтасса, муса̄ва̄дисса джантуно;
витин̣н̣апаралокасса, наттхи па̄пам̣ ака̄рийа’’нти.
таттха екам̣ дхамманти саччам̣. муса̄ва̄дисса̄ти йасса дасасу вачанесу екампи саччам̣ наттхи, еварӯпасса муса̄ва̄дино ¶ . витин̣н̣апаралокасса̄ти виссат̣т̣хапаралокасса. еварӯпо хи мануссасампаттим̣ девасампаттим̣ аваса̄не нибба̄насампаттинти има̄ тиссопи сампаттийо на пассати. наттхи па̄панти тасса еварӯпасса идам̣ на̄ма па̄пам̣ акаттаббанти наттхи.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
чин̃чама̄н̣авика̄ваттху навамам̣.
10. асадисада̄наваттху
на ¶ ве кадарийа̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто асадисада̄нам̣ а̄раббха катхеси.
екасмин̃хи самайе саттха̄ ча̄рикам̣ чаритва̄ пан̃часатабхиккхупарива̄ро джетаванам̣ па̄виси. ра̄джа̄ виха̄рам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ нимантетва̄ пунадивасе а̄гантукада̄нам̣ саджджетва̄ ‘‘да̄нам̣ ме пассантӯ’’ти на̄гаре паккоси. на̄гара̄ а̄гантва̄ ран̃н̃о да̄нам̣ дисва̄ пунадивасе саттха̄рам̣ нимантетва̄ да̄нам̣ саджджетва̄ ‘‘амха̄кампи да̄нам̣, дево, пассатӯ’’ти ран̃н̃о пахин̣им̣су. ра̄джа̄ тесам̣ да̄нам̣ дисва̄ ‘‘имехи мама да̄нато уттаритарам̣ катам̣, пуна да̄нам̣ карисса̄мӣ’’ти пунадивасепи да̄нам̣ саджджеси. на̄гара̄пи там̣ дисва̄ пунадивасе саджджайим̣су. евам̣ нева ра̄джа̄ на̄гаре пара̄джетум̣ саккоти, на ¶ на̄гара̄ ра̄джа̄нам̣. атха чхат̣т̣хе ва̄ре на̄гара̄ сатагун̣ам̣ сахассагун̣ам̣ вад̣д̣хетва̄ йатха̄ на сакка̄ хоти ‘‘идам̣ на̄ма имесам̣ да̄не наттхӣ’’ти ваттум̣, евам̣ да̄нам̣ саджджайим̣су. ра̄джа̄ там̣ дисва̄ ‘‘сача̄хам̣ имесам̣ да̄нато уттаритарам̣ ка̄тум̣ на саккхисса̄ми, ким̣ ме джӣвитена̄’’ти упа̄йам̣ чинтенто нипаджджи. атха нам̣ маллика̄ ¶ девӣ упасан̇камитва̄, ‘‘касма̄, маха̄ра̄джа, евам̣ нипанноси, кена те индрийа̄ни киланта̄ни вийа̄’’ти пуччхи. ра̄джа̄ а̄ха – ‘‘на да̄ни твам̣, деви, джа̄на̄сӣ’’ти. ‘‘на джа̄на̄ми, дева̄’’ти. со тасса̄ таматтхам̣ а̄рочеси.
атха нам̣ маллика̄ а̄ха – ‘‘дева, ма̄ чинтайи, кахам̣ тайа̄ патхависсаро ра̄джа̄ на̄гарехи пара̄джийама̄но дит̣т̣хапуббо ва̄ сутапуббо ва̄, ахам̣ те да̄нам̣ сам̣видахисса̄мӣ’’ти. итисса асадисада̄нам̣ сам̣видахитука̄мата̄йа евам̣ ватва̄, маха̄ра̄джа, са̄лакалйа̄н̣ипадарехи пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ анто а̄ват̣т̣е нисӣданаман̣д̣апам̣ ка̄рехи, сеса̄ бахиа̄ват̣т̣е нисӣдиссанти. пан̃ча сетаччхаттасата̄ни ка̄рехи, та̄ни гахетва̄ пан̃часата̄ хаттхӣ пан̃чаннам̣ бхиккхусата̄нам̣ маттхаке дха̄райама̄на̄ т̣хассанти. ат̣т̣ха ва̄ даса ва̄ раттасуван̣н̣ана̄ва̄йо ка̄рехи, та̄ ман̣д̣апамаджджхе бхависсанти. двиннам̣ двиннам̣ бхиккхӯнам̣ антаре екека̄ кхаттийадхӣта̄ нисӣдитва̄ гандхе писиссати, екека̄ кхаттийадхӣта̄ бӣджанам̣ а̄да̄йа две две бхиккхӯ бӣджама̄на̄ т̣хассати, сеса̄ кхаттийадхӣтаро писе писе гандхе харитва̄ ¶ суван̣н̣ана̄ва̄су паккхиписсанти, та̄су екачча̄ кхаттийадхӣтаро нӣлуппалакала̄пе гахетва̄ суван̣н̣ана̄ва̄су паккхиттагандхе а̄лол̣етва̄ ва̄сам̣ га̄ха̄пессанти. на̄гара̄нан̃хинева кхаттийадхӣтаро аттхи, на сетаччхатта̄ни, на хаттхино ча. имехи ка̄ран̣ехи на̄гара̄ ¶ пара̄джиссанти, евам̣ карохи, маха̄ра̄джа̄ти. ра̄джа̄ ‘‘са̄дху, деви, калйа̄н̣ам̣ те катхита’’нти та̄йа катхитанийа̄мена саббам̣ ка̄реси. екасса пана бхиккхуно еко хаттхи наппахоси. атха ра̄джа̄ малликам̣ а̄ха – ‘‘бхадде, екасса бхиккхуно еко хаттхи наппахоти, ким̣ карисса̄ма̄’’ти. ‘‘ким̣, дева, пан̃ча хаттхисата̄ни наттхӣ’’ти? ‘‘аттхи, деви, авасеса̄ дут̣т̣хахаттхино, те бхиккхӯ дисва̄ва верамбхава̄та̄ вийа чан̣д̣а̄ хонтӣ’’ти. ‘‘дева, ахам̣ екасса дут̣т̣хахаттхипотакасса чхаттам̣ гахетва̄ тит̣т̣ханат̣т̣ха̄нам̣ джа̄на̄мӣ’’ти. ‘‘каттха нам̣ т̣хапесса̄ма̄’’ти? ‘‘аййасса ан̇гулима̄ласса сантике’’ти. ра̄джа̄ татха̄ ка̄реси. хаттхипотако ва̄ладхим̣ антарасаттхимхи паккхипитва̄ убхо кан̣н̣е па̄тетва̄ аккхӣни нимилетва̄ ат̣т̣ха̄си. маха̄джано ‘‘еварӯпасса на̄ма чан̣д̣ахаттхино айама̄ка̄ро’’ти хаттхимева олокеси.
ра̄джа̄ буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ паривиситва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄, ‘‘бханте, йам̣ имасмим̣ да̄нагге каппийабхан̣д̣ам̣ ва̄ акаппийабхан̣д̣ам̣ ва̄, саббам̣ там̣ тумха̄камева даммӣ’’ти а̄ха ¶ . тасмим̣ ¶ пана да̄не екадивасенева париччаттам̣ чуддасакот̣идханам̣ хоти. саттху пана сетаччхаттам̣ нисӣданапаллан̇ко а̄дха̄рако па̄дапӣт̣хика̄ти чатта̄ри анаггха̄нева. пуна еварӯпам̣ катва̄ буддха̄нам̣ да̄нам̣ на̄ма да̄тум̣ саматтхо на̄хоси, тенева там̣ ‘‘асадисада̄на’’нти пан̃н̃а̄йи. там̣ кира саббабуддха̄нам̣ екава̄рам̣ хотийева, саббесам̣ пана иттхӣйева сам̣видахати. ран̃н̃о пана ка̄л̣о ча джун̣хо ча̄ти две амачча̄ ахесум̣. тесу ка̄л̣о чинтеси – ‘‘ахо ра̄джакуласса париха̄ни, екадивасенева чуддасакот̣идханам̣ кхайам̣ гаччхати, име имам̣ да̄нам̣ бхун̃джитва̄ гантва̄ нипанна̄ нидда̄йиссанти, ахо нат̣т̣хам̣ ра̄джакула’’нти. джун̣хо чинтеси – ‘‘ахо ран̃н̃о да̄нам̣ судиннам̣. на хи сакка̄ ра̄джабха̄ве ат̣т̣хитена еварӯпам̣ да̄нам̣ да̄тум̣, саббасатта̄нам̣ паттим̣ аденто на̄ма наттхи, ахам̣ панидам̣ да̄нам̣ анумода̄мӣ’’ти.
саттху бхаттакичча̄васа̄не ра̄джа̄ анумоданаттха̄йа паттам̣ ган̣хи. саттха̄ чинтеси – ‘‘ран̃н̃а̄ махогхам̣ паваттентена вийа маха̄да̄нам̣ диннам̣, асаккхи ну кхо маха̄джано читтам̣ паса̄детум̣, уда̄ху но’’ти. со тесам̣ амачча̄нам̣ читта̄ча̄рам̣ н̃атва̄ ‘‘саче ран̃н̃о да̄на̄нуччхавикам̣ анумоданам̣ карисса̄ми, ка̄л̣асса муддха̄ саттадха̄ пхалиссати, джун̣хо сота̄паттипхале патит̣т̣хахиссатӣ’’ти н̃атва̄ ка̄л̣е анукампам̣ пат̣ичча еварӯпам̣ да̄нам̣ датва̄ т̣хитасса ран̃н̃о чатуппадикам̣ га̄тхамева ватва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ виха̄рам̣ гато. бхиккхӯ ¶ ан̇гулима̄лам̣ пуччхим̣су – ‘‘на ким̣ ну кхо, а̄вусо, дут̣т̣хахаттхим̣ чхаттам̣ дха̄ретва̄ т̣хитам̣ дисва̄ бха̄йӣ’’ти? ‘‘на бха̄йим̣, а̄вусо’’ти. те саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ а̄хам̣су – ‘‘ан̇гулима̄ло, бханте, ан̃н̃ам̣ бйа̄каросӣ’’ти. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве ¶ , ан̇гулима̄ло бха̄йати. кхӣн̣а̄саваусабха̄нан̃хи антаре джет̣т̣хакаусабха̄ мама путтасадиса̄ бхиккхӯ на бха̄йантӣ’’ти ватва̄ бра̄хман̣авагге имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘усабхам̣ паварам̣ вӣрам̣, махесим̣ виджита̄винам̣;
анеджам̣ нха̄такам̣ буддхам̣, тамахам̣ брӯми бра̄хман̣а’’нти. (дха. па. 422; су. ни. 651);
ра̄джа̄пи доманассаппатто ‘‘еварӯпа̄йа на̄ма париса̄йа да̄нам̣ датва̄ т̣хитасса майхам̣ ануччхавикам̣ анумоданам̣ акатва̄ га̄тхамева ватва̄ саттха̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ гато. майа̄ саттху ануччхавикам̣ да̄нам̣ акатва̄ анануччхавикам̣ катам̣ бхависсати ¶ , каппийабхан̣д̣ам̣ адатва̄ акаппийабхан̣д̣ам̣ ва̄ диннам̣ бхависсати, саттха̄ра̄ ме купитена бхавитаббам̣. еван̃хи асадисада̄нам̣ на̄ма, да̄на̄нурӯпам̣ анумоданам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти виха̄рам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ етадавоча – ‘‘ким̣ ну кхо ме, бханте, да̄таббайуттакам̣ да̄нам̣ на диннам̣, уда̄ху да̄на̄нурӯпам̣ каппийабхан̣д̣ам̣ адатва̄ акаппийабхан̣д̣амева динна’’нти. ‘‘киметам̣ ¶ , маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘на ме тумхехи да̄на̄нуччхавика̄ анумодана̄ ката̄’’ти? ‘‘маха̄ра̄джа, ануччхавикамева те да̄нам̣ диннам̣. етан̃хи асадисада̄нам̣ на̄ма, екасса буддхасса екава̄рамева сакка̄ да̄тум̣, пуна еварӯпам̣ на̄ма да̄нам̣ дуддада’’нти. ‘‘атха касма̄, бханте, ме да̄на̄нурӯпам̣ анумоданам̣ на кариттха̄’’ти? ‘‘париса̄йа асуддхатта̄, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘ко ну кхо, бханте, париса̄йа досо’’ти? атхасса саттха̄ двиннампи амачча̄нам̣ читта̄ча̄рам̣ а̄рочетва̄ ка̄л̣е анукампам̣ пат̣ичча анумодана̄йа акатабха̄вам̣ а̄чиккхи. ра̄джа̄ ‘‘саччам̣ кира те, ка̄л̣а, евам̣ чинтита’’нти пуччхитва̄ ‘‘сачча’’нти вутте ‘‘тава сантакам̣ аггахетва̄ мама путтада̄рехи саддхим̣ майи аттано сантакам̣ денте туйхам̣ ка̄ пӣл̣а̄. гаччха, бхо, йам̣ те майа̄ диннам̣, там̣ диннамева хоту, рат̣т̣хато пана ме никкхама̄’’ти там̣ рат̣т̣ха̄ нӣхаритва̄ джун̣хам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира те евам̣ чинтита’’нти пуччхитва̄ ‘‘сачча’’нти вутте, ‘‘са̄дху, ма̄тула, пасанносми, твам̣ мама париджанам̣ гахетва̄ майа̄ диннанийа̄менева сатта диваса̄ни да̄нам̣ дехӣ’’ти сатта̄хам̣ раджджам̣ ниййа̄детва̄ саттха̄рам̣ а̄ха – ‘‘пассатха, бханте, ба̄ласса каран̣ам̣, майа̄ евам̣ диннада̄не паха̄рамада̄сӣ’’ти. саттха̄ ‘‘а̄ма, маха̄ра̄джа, ба̄ла̄ на̄ма парасса да̄нам̣ анабхинандитва̄ дуггатипара̄йан̣а̄ хонти, дхӣра̄ пана паресампи да̄нам̣ анумодитва̄ саггапара̄йан̣а̄ ева хонтӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на ¶ ве кадарийа̄ девалокам̣ ваджанти, ба̄ла̄ хаве наппасам̣санти да̄нам̣;
дхӣро ча да̄нам̣ анумодама̄но, тенева со хоти сукхӣ параттха̄’’ти.
таттха ¶ кадарийа̄ти тхаддхамаччхарино. ба̄ла̄ти идхалокапаралокам̣ аджа̄нанака̄. дхӣроти пан̣д̣ито. сукхӣ параттха̄ти тенева со да̄на̄нумоданапун̃н̃ена паралоке диббасампаттим̣ анубхавама̄но сукхӣ хотӣти.
десана̄васа̄не ¶ джун̣хо сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахоси, джун̣хопи сота̄панно хутва̄ сатта̄хам̣ ран̃н̃а̄ диннанийа̄менева да̄нам̣ ада̄сӣти.
асадисада̄наваттху дасамам̣.
11. ана̄тхапин̣д̣акапуттака̄лаваттху
патхабйа̄ екараджджена̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ка̄лам̣ на̄ма ана̄тхапин̣д̣икасса путтам̣ а̄раббха катхеси.
со кира татха̄видхасса саддха̄сампаннасса сет̣т̣хино путто хутва̄ нева саттху сантикам̣ гантум̣, на гехам̣ а̄гатака̄ле дат̣т̣хум̣, на дхаммам̣ сотум̣, на сан̇гхасса веййа̄ваччам̣ ка̄тум̣ иччхати. питара̄ ‘‘ма̄ евам̣, та̄та, карӣ’’ти вуттопи тасса вачанам̣ на сун̣а̄ти. атхасса пита̄ чинтеси – ‘‘айам̣ еварӯпам̣ дит̣т̣хим̣ гахетва̄ вичаранто авӣчипара̄йан̣о бхависсати, на кхо панетам̣ патирӯпам̣, йам̣ майи пассанте мама путто нирайам̣ гаччхеййа. имасмим̣ кхо пана локе дханада̄нена абхиджджанакасатто на̄ма наттхи, дханена нам̣ бхиндисса̄мӣ’’ти. атха нам̣ а̄ха – ‘‘та̄та, упосатхико хутва̄ виха̄рам̣ гантва̄ дхаммам̣ сутва̄ ехи, каха̄пан̣асатам̣ те ¶ дасса̄мӣ’’ти. дассатха, та̄та̄ти. дасса̄ми, путта̄ти. со йа̄вататийам̣ пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ упосатхико хутва̄ виха̄рам̣ агама̄си. дхаммассаванена панасса киччам̣ наттхи, йатха̄пха̄сукат̣т̣ха̄не сайитва̄ па̄това гехам̣ агама̄си. атхасса пита̄ ‘‘путто ме упосатхико ахоси, сӣгхамасса йа̄гуа̄дӣни а̄харатха̄’’ти ватва̄ да̄песи. со ‘‘каха̄пан̣е аггахетва̄ на бхун̃джисса̄мӣ’’ти а̄хат̣а̄хат̣ам̣ пат̣иккхипи. атхасса пита̄ пӣл̣ам̣ асаханто каха̄пан̣абхан̣д̣ам̣ да̄песи. со там̣ хаттхена гахетва̄ва а̄ха̄рам̣ парибхун̃джи.
атха ¶ нам̣ пунадивасе сет̣т̣хи, ‘‘та̄та, каха̄пан̣асахассам̣ те дасса̄ми, саттху пурато т̣хатва̄ екам̣ дхаммападам̣ угган̣хитва̄ а̄гаччхеййа̄сӣ’’ти песеси. сопи виха̄рам̣ гантва̄ саттху пурато т̣хатва̄ва екамева падам̣ угган̣хитва̄ пала̄йитука̄мо ахоси. атхасса саттха̄ асаллаккхан̣а̄ка̄рам̣ ака̄си. со там̣ падам̣ асаллаккхетва̄ упарипадам̣ угган̣хисса̄мӣти т̣хатва̄ ассосийева ¶ . угган̣хисса̄мӣти сун̣антова кира саккаччам̣ сун̣а̄ти на̄ма. еван̃ча кира сун̣анта̄нам̣ дхаммо сота̄паттимагга̄дайо дети. сопи угган̣хисса̄мӣти сун̣а̄ти, саттха̄писса асаллаккхан̣а̄ка̄рам̣ кароти. со ‘‘упарипадам̣ угган̣хисса̄мӣ’’ти т̣хатва̄ сун̣антова сота̄паттипхале патит̣т̣ха̄си.
со пунадивасе буддхаппамукхена бхиккхусан̇гхена саддхим̣йева са̄ваттхим̣ па̄виси. маха̄сет̣т̣хи там̣ дисва̄ ‘‘аджджа ¶ мама путтасса а̄ка̄ро руччатӣ’’ти чинтеси. тассапи етадахоси – ‘‘ахо вата ме пита̄ аджджа саттху сантике каха̄пан̣е на дадеййа, каха̄пан̣ака̄ран̣а̄ майхам̣ упосатхикабха̄вам̣ пат̣иччха̄деййа̄’’ти. саттха̄ панасса хиййова каха̄пан̣асса ка̄ран̣а̄ упосатхикабха̄вам̣ ан̃н̃а̄си. маха̄сет̣т̣хи, буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса йа̄гум̣ да̄петва̄ путтассапи да̄песи. со нисӣдитва̄ тун̣хӣбхӯтова йа̄гум̣ пиви, кха̄данӣйам̣ кха̄ди, бхаттам̣ бхун̃джи. маха̄сет̣т̣хи саттху бхаттакичча̄васа̄не путтасса пурато сахассабхан̣д̣икам̣ т̣хапа̄петва̄, ‘‘та̄та, майа̄ те ‘сахассам̣ дасса̄мӣ’ти ватва̄ упосатхам̣ сама̄да̄петва̄ виха̄рам̣ пахито. идам̣ те сахасса’’нти а̄ха. со саттху пурато каха̄пан̣е диййама̄не дисва̄ ладжджанто ‘‘алам̣ ме каха̄пан̣ехӣ’’ти ватва̄, ‘‘ган̣ха, та̄та̄’’ти вуччама̄нопи на ган̣хи. атхасса пита̄ саттха̄рам̣ вандитва̄, ‘‘бханте, аджджа ме путтасса а̄ка̄ро руччатӣ’’ти ватва̄ ‘‘ким̣, маха̄сет̣т̣хӣ’’ти вутте ‘‘майа̄ еса пуримадивасе ‘каха̄пан̣асатам̣ те дасса̄мӣ’ти ватва̄ виха̄рам̣ песито. пунадивасе каха̄пан̣е аггахетва̄ бхун̃джитум̣ на иччхи, аджджа пана диййама̄непи каха̄пан̣е на иччхатӣ’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘а̄ма, маха̄сет̣т̣хи, аджджа тава путтасса чаккаваттисампаттитопи девалокабрахмалокасампаттӣхипи сота̄паттипхаламева вара’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘патхабйа̄ екараджджена, саггасса гаманена ва̄;
саббалока̄дхипаччена, сота̄паттипхалам̣ вара’’нти.
таттха патхабйа̄ екараджджена̄ти чаккаваттираджджена. саггасса гаманена ва̄ти чхаббӣсативидхасса саггасса ¶ адхигаманена. саббалока̄дхипаччена̄ти на екасмим̣ еттаке ¶ локе на̄гасупан̣н̣авема̄никапетехи саддхим̣, саббасмим̣ локе а̄дхипаччена. сота̄паттипхалам̣ варанти йасма̄ еттаке т̣ха̄не ¶ раджджам̣ ка̄ретва̄пи нирайа̄дӣхи амуттова хоти, сота̄панно пана пихита̄па̄йадва̄ро хутва̄ саббадуббалопи ат̣т̣хаме бхаве на ниббаттати, тасма̄ сота̄паттипхаламева варам̣ уттаманти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
ана̄тхапин̣д̣акапуттака̄лаваттху ека̄дасамам̣.
локаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
терасамо вагго.
14. буддхавагго
1. ма̄радхӣтараваттху
йасса ¶ ¶ ¶ джитанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ бодхиман̣д̣е вихаранто ма̄радхӣтаро а̄раббха катхеси. десанам̣ пана са̄ваттхийам̣ самут̣т̣ха̄петва̄ пуна курурат̣т̣хе ма̄ган̣д̣ийабра̄хман̣асса катхеси.
курурат̣т̣хе кира ма̄ган̣д̣ийабра̄хман̣асса дхӣта̄ ма̄ган̣д̣ийа̄йева на̄ма ахоси уттамарӯпадхара̄. там̣ паттхайама̄на̄ анекабра̄хман̣амаха̄са̄ла̄ чева кхаттийамаха̄са̄ла̄ ча ‘‘дхӣтарам̣ но детӯ’’ти ма̄ган̣д̣ийасса пахин̣им̣су. сопи ‘‘на тумхе майхам̣ дхӣту ануччхавика̄’’ти саббе пат̣иккхипатева. атхекадивасам̣ саттха̄ паччӯсасамайе локам̣ волокенто аттано н̃а̄н̣аджа̄ласса анто павит̣т̣хам̣ ма̄ган̣д̣ийабра̄хман̣ам̣ дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо бхависсатӣ’’ти упадха̄ренто бра̄хман̣асса ча бра̄хман̣ийа̄ ча тин̣н̣ам̣ маггапхала̄нам̣ упаниссайам̣ аддаса. бра̄хман̣опи бахига̄ме нибаддхам̣ аггим̣ паричарати. саттха̄ па̄това паттачӣварама̄да̄йа там̣ т̣ха̄нам̣ агама̄си. бра̄хман̣о саттху рӯпасирим̣ олокенто ‘‘имасмим̣ локе имина̄ садисо пурисо на̄ма наттхи, айам̣ майхам̣ ¶ дхӣту ануччхавико, имасса ме дхӣтарам̣ дасса̄ма̄’’ти чинтетва̄ саттха̄рам̣ а̄ха – ‘‘саман̣а, мама ека̄ дхӣта̄ аттхи, ахам̣ тасса̄ ануччхавикам̣ пурисам̣ апассанто там̣ на кассачи ада̄сим̣, твам̣ панасса̄ ануччхавико, ахам̣ те дхӣтарам̣ па̄дапарича̄рикам̣ катва̄ да̄тука̄мо, йа̄ва нам̣ а̄неми, та̄ва идхева тит̣т̣ха̄хӣ’’ти. саттха̄ тасса катхам̣ сутва̄ нева абхинанди, на пат̣иккоси.
бра̄хман̣опи гехам̣ гантва̄ бра̄хман̣им̣ а̄ха – ‘‘бхоти, аджджа ме дхӣту ануччхавико пурисо дит̣т̣хо, тасса нам̣ дасса̄ма̄’’ти дхӣтарам̣ алан̇ка̄ра̄петва̄ а̄да̄йа бра̄хман̣ийа̄ саддхим̣ там̣ т̣ха̄нам̣ агама̄си. маха̄джанопи кутӯхаладжа̄то никкхами. саттха̄ бра̄хман̣ена вуттат̣т̣ха̄не ат̣т̣хатва̄ таттха падачетийам̣ дассетва̄ ан̃н̃асмим̣ т̣ха̄не ат̣т̣ха̄си. буддха̄нам̣ кира падачетийам̣ ‘‘идам̣ асуко на̄ма пассатӯ’’ти адхит̣т̣хахитва̄ аккантат̣т̣ха̄нейева пан̃н̃а̄йати, сесат̣т̣ха̄не там̣ пассанто на̄ма наттхи. бра̄хман̣о аттана̄ саддхим̣ ¶ гаччхама̄на̄йа бра̄хман̣ийа̄ ‘‘кахам̣ со’’ти пут̣т̣хо ‘‘имасмим̣ т̣ха̄не тит̣т̣ха̄хӣти там̣ авача’’нти олокенто падавалан̃джам̣ дисва̄ ‘‘идамасса пада’’нти дассеси. са̄ лаккхан̣амантакусалата̄йа ¶ ‘‘на идам̣, бра̄хман̣а, ка̄мабхогино пада’’нти ватва̄ бра̄хман̣ена, ‘‘бхоти, твам̣ удакапа̄тимхи сусума̄рам̣ пассаси, майа̄ со саман̣о дит̣т̣хо ‘дхӣтарам̣ те дасса̄мӣ’ти вутто, тена̄пи адхива̄сита’’нти вутте, ‘‘бра̄хман̣а, кин̃ча̄пи твам̣ евам̣ вадеси, идам̣ пана никкилесассева пада’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘раттасса ¶ хи уккут̣икам̣ падам̣ бхаве,
дут̣т̣хасса хоти сахаса̄нупӣл̣итам̣;
мӯл̣хасса хоти авакад̣д̣хитам̣ падам̣,
виват̣т̣аччхадасса идамӣдисам̣ пада’’нти. (висуддхи. 1.45; а. ни. ат̣т̣ха. 1.1.260-261; дха. па. ат̣т̣ха. 1.са̄ма̄ватӣваттху);
атха нам̣ бра̄хман̣о, ‘‘бхоти, ма̄ вирави, тун̣хӣбхӯта̄ва ехӣ’’ти гаччханто саттха̄рам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ со пурисо’’ти тасса̄ дассетва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘саман̣а, дхӣтарам̣ те дасса̄мӣ’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘на ме тава дхӣта̄йа аттхо’’ти аватва̄, ‘‘бра̄хман̣а, екам̣ те ка̄ран̣ам̣ катхесса̄ми, сун̣иссасӣ’’ти ватва̄ ‘‘катхехи, бхо саман̣а, сун̣исса̄мӣ’’ти вутте абхиниккхаманато пат̣т̣ха̄йа атӣтам̣ а̄харитва̄ дассеси.
татра̄йам̣ сан̇кхепакатха̄ – маха̄сатто раджджасирим̣ паха̄йа кан̣т̣акам̣ а̄руйха чханнасаха̄йо абхиниккхаманто нагарадва̄ре т̣хитена ма̄рена ‘‘сиддхаттха, ниватта, ито те саттаме дивасе чаккаратанам̣ па̄тубхависсатӣ’’ти вутте, ‘‘ахаметам̣, ма̄ра, джа̄на̄ми, на ме тенаттхо’’ти а̄ха. атха киматтха̄йа никкхамасӣти? саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣аттха̄йа̄ти. ‘‘тена хи саче аджджато пат̣т̣ха̄йа ка̄мавитакка̄дӣнам̣ екампи витаккам̣ витаккессаси, джа̄нисса̄ми те каттабба’’нти а̄ха. со тато пат̣т̣ха̄йа ота̄ра̄пеккхо сатта васса̄ни маха̄саттам̣ анубандхи.
саттха̄пи чхаббасса̄ни дуккарака̄рикам̣ чаритва̄ паччаттапурисака̄рам̣ нисса̄йа бодхимӯле саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ам̣ пат̣ивиджджхитва̄ вимуттисукхам̣ пат̣исам̣ведайама̄но пан̃чамасатта̄хе аджапа̄ланигродхамӯле нисӣди. тасмим̣ самайе ма̄ро ‘‘ахам̣ ¶ еттакам̣ ка̄лам̣ анубандхитва̄ ота̄ра̄пеккхопи ¶ имасса кин̃чи кхалитам̣ на̄ддасам̣, атикканто ида̄ни еса мама висайа’’нти доманассаппатто маха̄магге нисӣди. атхасса тан̣ха̄ аратӣ рага̄ти има̄ тиссо дхӣтаро ‘‘пита̄ но на пан̃н̃а̄йати, кахам̣ ну кхо етарахӣ’’ти олокайама̄на̄ там̣ татха̄ нисиннам̣ дисва̄ упасан̇камитва̄ ‘‘касма̄ ¶ , та̄та, дуккхӣ думманосӣ’’ти пуччхим̣су. со та̄сам̣ таматтхам̣ а̄рочеси. атха нам̣ та̄ а̄хам̣су – ‘‘та̄та, ма̄ чинтайи, майам̣ там̣ аттано васе катва̄ а̄несса̄ма̄’’ти. ‘‘на сакка̄ амма̄, еса кеначи васе ка̄тунти. ‘‘та̄та, майам̣ иттхийо на̄ма ида̄нева нам̣ ра̄гапа̄са̄дӣхи бандхитва̄ а̄несса̄ма, тумхе ма̄ чинтайиттха̄’’ти саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘па̄де те, саман̣а, парича̄рема̄’’ти а̄хам̣су. саттха̄ нева та̄сам̣ вачанам̣ манаса̄ка̄си, на аккхӣни уммӣлетва̄ олокеси.
пуна ма̄радхӣтаро ‘‘учча̄вача̄ кхо пуриса̄нам̣ адхиппа̄йа̄, кесан̃чи кума̄рика̄су пемам̣ хоти, кесан̃чи пат̣хамавайе т̣хита̄су, кесан̃чи маджджхимавайе т̣хита̄су, кесан̃чи паччхимавайе т̣хита̄су, на̄наппака̄рехи там̣ палобхесса̄ма̄’’ти екека̄ кума̄рикаван̣н̣а̄дивасена сатам̣ сатам̣ аттабха̄ве абхинимминитва̄ кума̄рийо, авиджа̄та̄, саким̣ виджа̄та̄, дувиджа̄та̄, маджджхимиттхийо, махаллакиттхийо ча хутва̄ чхаккхаттум̣ бхагавантам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘па̄де те, саман̣а, парича̄рема̄’’ти а̄хам̣су. тампи бхагава̄ на манаса̄ка̄си йатха̄ там̣ ануттаре упадхисан̇кхайе вимуттоти. атха саттха̄ ¶ еттакенапи та̄ анугаччхантийо ‘‘апетха, ким̣ дисва̄ евам̣ ва̄йаматха, еварӯпам̣ на̄ма вӣтара̄га̄нам̣ пурато ка̄тум̣ на ват̣т̣ати. татха̄гатасса пана ра̄га̄дайо пахӣна̄. кена там̣ ка̄ран̣ена аттано васам̣ нессатха̄’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘йасса джитам̣ на̄ваджӣйати,
джитам̣ йасса нойа̄ти кочи локе;
там̣ буддхаманантагочарам̣,
ападам̣ кена падена нессатха.
‘‘йасса ¶ джа̄линӣ висаттика̄,
тан̣ха̄ наттхи кухин̃чи нетаве;
там̣ буддхаманантагочарам̣,
ападам̣ кена падена нессатха̄’’ти.
таттха йасса джитам̣ на̄ваджӣйатӣти йасса самма̄самбуддхасса тена тена маггена джитам̣ ра̄га̄дикилесаджа̄там̣ пуна асамуда̄чаран̣ато на̄ваджӣйати, дуджджитам̣ на̄ма на хоти. нойа̄тӣти на уййа̄ти, йасса джитам̣ килесаджа̄там̣ ра̄га̄дӣсу кочи еко килесопи локе паччхато ваттӣ на̄ма ¶ на хоти, на̄нубандхатӣти аттхо. анантагочаранти ананта̄рамман̣асса саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣асса васена апарийанта гочарам̣. кена падена̄ти йасса хи ра̄гапада̄дӣсу екападампи аттхи, там̣ тумхе тена падена нессатха. буддхасса пана екападампи ¶ наттхи, там̣ ападам̣ буддхам̣ тумхе кена падена нессатха.
дутийага̄тха̄йа тан̣ха̄ на̄меса̄ сам̣сиббитапарийонандханат̣т̣хена джа̄ламасса̄ аттхӣтипи джа̄лака̄рика̄типи джа̄лӯпама̄типи джа̄линӣ. рӯпа̄дӣсу а̄рамман̣есу висаттата̄йа висаттаманата̄йа виса̄харата̄йа висапуппхата̄йа висапхалата̄йа висапарибхогата̄йа висаттика̄. са̄ еварӯпа̄ тан̣ха̄ йасса кухин̃чи бхаве нетум̣ наттхи, там̣ тумхе ападам̣ буддхам̣ кена падена нессатха̄ти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯнам̣ девата̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси. ма̄радхӣтаропи таттхева антарадха̄йим̣су.
саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄, ‘‘ма̄ган̣д̣ийа, ахам̣ пуббе има̄ тиссо ма̄радхӣтаро аддасам̣ семха̄дӣхи апалибуддхена суван̣н̣аккхандхасадисена аттабха̄вена саманна̄гата̄, тада̄пи метхунасмим̣ чхандо на̄хосийева. тава дхӣту сарӣрам̣ дваттим̣са̄ка̄ракун̣апапарипӯрам̣ бахивичитто вийа асучигхат̣о. саче хи мама па̄до асучимаккхито бхавеййа, айан̃ча умма̄рат̣т̣ха̄не тит̣т̣хеййа, татха̄писса̄ сарӣре ахам̣ па̄де на пхусеййа’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘дисва̄на ¶ ¶ тан̣хам̣ аратим̣ раган̃ча,
на̄хоси чхандо апи метхунасмим̣;
кимевидам̣ муттакарӣсапун̣н̣ам̣,
па̄да̄пи нам̣ сампхуситум̣ на иччхе’’ти. (су. ни. 841; маха̄ни. 70);
десана̄васа̄не убхопи джайампатика̄ ана̄га̄мипхале патит̣т̣хахим̣сӯти.
ма̄радхӣтараваттху пат̣хамам̣.
2. деворохан̣аваттху
йе ¶ джха̄напасута̄ дхӣра̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ сан̇кассанагарадва̄ре бахӯ девамануссе а̄раббха катхеси. десана̄ пана ра̄джагахе самут̣т̣хита̄.
екасмин̃хи самайе ра̄джагахасет̣т̣хи париссайамочанаттхан̃чева пама̄дена галита̄нам̣ а̄бхаран̣а̄дӣнам̣ раккхан̣аттхан̃ча джа̄лакаран̣д̣акам̣ париккхипа̄петва̄ ган̇га̄йа удакакӣл̣ам̣ кӣл̣и. атхеко раттачанданаруккхо ган̇га̄йа упаритӣре джа̄то ган̇годакена дхотамӯло патитва̄ таттха таттха па̄са̄н̣есу сам̣бхаджджама̄но виппакири. тато ека̄ гхат̣аппама̄н̣а̄ гхат̣ика̄ па̄са̄н̣ехи гхам̣сийама̄на̄ удакаӯмӣхи потхийама̄на̄ мат̣т̣ха̄ хутва̄ анупуббена вуйхама̄на̄ сева̄лапарийонаддха̄ а̄гантва̄ тасса джа̄ле лагги. сет̣т̣хи ‘‘кимета’’нти ватва̄ ‘‘руккхагхат̣ика̄’’ти сутва̄ там̣ а̄хара̄петва̄ ‘‘ким̣ на̄мета’’нти упадха̄ран̣аттхам̣ ва̄сикан̣н̣ена таччха̄песи. та̄вадева алаттакаван̣н̣ам̣ раттачанданам̣ ¶ пан̃н̃а̄йи. сет̣т̣хи пана нева самма̄дит̣т̣хи на миччха̄дит̣т̣хи, маджджхаттадха̄туко. со чинтеси – ‘‘майхам̣ гехе раттачанданам̣ баху, ким̣ ну кхо имина̄ карисса̄мӣ’’ти. атхасса етадахоси – ‘‘имасмим̣ локе ‘майам̣ араханто майам̣ араханто’ти ватта̄ро бахӯ, ахам̣ екам̣ арахантампи на пасса̄ми. гехе бхамам̣ йоджетва̄ паттам̣ ликха̄петва̄ сикка̄йа т̣хапетва̄ вел̣упарампара̄йа сат̣т̣хихаттхаматте а̄ка̄се оламба̄петва̄ ‘саче араха̄ аттхи, имам̣ а̄ка̄сена̄гантва̄ ган̣ха̄тӯ’ти ваккха̄ми. йо там̣ гахессати, там̣ сапуттада̄ро саран̣ам̣ гамисса̄мӣ’’ти. со чинтитанийа̄менева паттам̣ ликха̄петва̄ вел̣упарампара̄йа усса̄петва̄ ‘‘йо имасмим̣ локе араха̄, со а̄ка̄сена̄гантва̄ имам̣ паттам̣ ган̣ха̄тӯ’’ти а̄ха.
чха ¶ саттха̄ро ‘‘амха̄кам̣ еса ануччхавико, амха̄камева нам̣ дехӣ’’ти вадим̣су. со ‘‘а̄ка̄сена̄гантва̄ ган̣хатха̄’’ти а̄ха. атха чхат̣т̣хе дивасе ниган̣т̣хо на̄т̣апутто антева̄сике песеси – ‘‘гаччхатха, сет̣т̣хим̣ евам̣ вадетха – ‘амха̄кам̣ а̄чарийассева ануччхавикойам̣, ма̄ аппаматтакасса ка̄ран̣а̄ а̄ка̄сена̄гаманам̣ кари, дехи кира ме там̣ патта’’’нти ¶ . те гантва̄ сет̣т̣хим̣ татха̄ вадим̣су. сет̣т̣хи ‘‘а̄ка̄сена̄гантва̄ ган̣хитум̣ саматтхова ган̣ха̄тӯ’’ти а̄ха. на̄т̣апутто сайам̣ гантука̄мо антева̄сика̄нам̣ сан̃н̃ам̣ ада̄си – ‘‘ахам̣ екам̣ хаттхан̃ча па̄дан̃ча уккхипитва̄ уппатитука̄мо вийа бхависса̄ми, тумхе мам̣, ‘а̄чарийа, ким̣ каротха, да̄румайапаттасса ка̄ран̣а̄ пат̣иччханнам̣ арахаттагун̣ам̣ маха̄джанасса ма̄ дассайиттха̄’ти ватва̄ мам̣ хаттхесу ча па̄десу ча гахетва̄ а̄кад̣д̣ханта̄ бхӯмийам̣ па̄теййа̄тха̄’’ти. со таттха гантва̄ сет̣т̣хим̣ а̄ха, ‘‘маха̄сет̣т̣хи, майхам̣ айам̣ патто ануччхавико, ан̃н̃есам̣ на̄нуччхавико, ма̄ те аппаматтакасса ка̄ран̣а̄ мама а̄ка̄се уппатанам̣ ¶ руччи, дехи ме патта’’нти. бханте, а̄ка̄се уппатитва̄ва ган̣хатха̄ти. тато на̄т̣апутто ‘‘тена хи апетха апетха̄’’ти антева̄сике апанетва̄ ‘‘а̄ка̄се уппатисса̄мӣ’’ти екам̣ хаттхан̃ча па̄дан̃ча уккхипи. атха нам̣ антева̄сика̄, ‘‘а̄чарийа, ким̣ на̄метам̣ каротха, чхавасса ла̄макасса да̄румайапаттасса ка̄ран̣а̄ пат̣иччханнагун̣ена маха̄джанасса дасситена ко аттхо’’ти там̣ хаттхапа̄десу гахетва̄ а̄кад̣д̣хитва̄ бхӯмийам̣ па̄тесум̣. со сет̣т̣хим̣ а̄ха – ‘‘име, маха̄сет̣т̣хи, уппатитум̣ на денти, дехи ме патта’’нти. уппатитва̄ ган̣хатха, бхантети. евам̣ титтхийа̄ чха диваса̄ни ва̄йамитва̄пи там̣ паттам̣ на лабхим̣суйева.
саттаме дивасе а̄йасмато маха̄моггалла̄насса ча а̄йасмато пин̣д̣олабха̄радва̄джасса ча ‘‘ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чарисса̄ма̄’’ти гантва̄ екасмим̣ пит̣т̣хипа̄са̄н̣е т̣хатва̄ чӣварам̣ па̄рупанака̄ле ¶ дхуттака̄ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘амбхо пуббе чха саттха̄ро локе ‘майам̣ арахантамха̄’ти вичарим̣су., ра̄джагахасет̣т̣хино пана аджджа саттамо дивасо паттам̣ усса̄петва̄ ‘саче араха̄ аттхи, а̄ка̄сена̄гантва̄ ган̣ха̄тӯ’ти вадантасса, екопи ‘ахам̣ араха̄’ти а̄ка̄се уппатанто наттхи. аджджа но локе араханта̄нам̣ наттхибха̄во н̃а̄то’’ти. там̣ катхам̣ сутва̄ а̄йасма̄ ¶ маха̄моггалла̄но а̄йасмантам̣ пин̣д̣олабха̄радва̄джам̣ а̄ха – ‘‘сутам̣ те, а̄вусо бха̄радва̄джа, имесам̣ вачанам̣, име буддхасса са̄санам̣ паригган̣ханта̄ вийа ваданти. тван̃ча махиддхико маха̄нубха̄во, гаччха там̣ паттам̣ а̄ка̄сена гантва̄ ган̣ха̄хӣ’’ти. а̄вусо маха̄моггалла̄на, твам̣ иддхиманта̄нам̣ агго, твам̣ етам̣ ган̣ха̄хи, тайи пана агган̣ханте ахам̣ ган̣хисса̄мӣти. ‘‘ган̣ха̄вусо’’ти вутте а̄йасма̄ пин̣д̣олабха̄радва̄джо абхин̃н̃а̄па̄дакам̣ чатуттхаджджха̄нам̣ сама̄паджджитва̄ ут̣т̣ха̄йа тига̄вутам̣ пит̣т̣хипа̄са̄н̣ам̣ па̄дантена пат̣иччха̄денто тулапичу вийа а̄ка̄се ут̣т̣ха̄петва̄ ра̄джагаханагарасса упари саттаккхаттум̣ анупарийа̄йи. со тига̄вутапама̄н̣асса нагарасса пидха̄нам̣ вийа пан̃н̃а̄йи. нагарава̄сино ‘‘па̄са̄н̣о но аваттхаритва̄ ган̣ха̄тӣ’’ти бхӣта̄ суппа̄дӣни маттхаке катва̄ таттха таттха нилӣйим̣су ¶ . саттаме ва̄ре тхеро пит̣т̣хипа̄са̄н̣ам̣ бхиндитва̄ атта̄нам̣ дассеси. маха̄джано тхерам̣ дисва̄, ‘‘бханте пин̣д̣олабха̄радва̄джа, тава па̄са̄н̣ам̣ дал̣хам̣ катва̄ ган̣ха, ма̄ но саббе на̄сайӣ’’ти. тхеро па̄са̄н̣ам̣ па̄дантена кхипитва̄ виссаджджеси. со гантва̄ йатха̄т̣ха̄нейева патит̣т̣ха̄си. тхеро сет̣т̣хисса гехаматтхаке ат̣т̣ха̄си. там̣ дисва̄ сет̣т̣хи урена нипаджджитва̄ ‘‘отаратха са̄мӣ’’ти ватва̄ а̄ка̄сато отин̣н̣ам̣ тхерам̣ нисӣда̄петва̄ паттам̣ ота̄ра̄петва̄ чатумадхурапун̣н̣ам̣ катва̄ тхерасса ада̄си. тхеро паттам̣ гахетва̄ виха̄ра̄бхимукхо па̄йа̄си. атхасса йе аран̃н̃агата̄ ва̄ сун̃н̃а̄га̄рагата̄ ва̄ там̣ па̄т̣иха̄рийам̣ на̄ддасам̣су. те саннипатитва̄, ‘‘бханте, амха̄кампи па̄т̣иха̄рийам̣ дассехӣ’’ти тхерам̣ анубандхим̣су. со тесам̣ тесам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ дассетва̄ виха̄рам̣ агама̄си.
саттха̄ ¶ там̣ анубандхитва̄ унна̄дентасса маха̄джанасса саддам̣ сутва̄, ‘‘а̄нанда, кассесо саддо’’ти пуччхитва̄, ‘‘бханте, пин̣д̣олабха̄радва̄джена а̄ка̄се уппатитва̄ чанданапатто гахито, тасса сантике есо саддо’’ти сутва̄ бха̄радва̄джам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира тайа̄ евам̣ ката’’нти пуччхитва̄ ‘‘саччам̣, бханте’’ти вутте, ‘‘касма̄ те, бха̄радва̄джа, евам̣ ката’’нти тхерам̣ гарахитва̄ там̣ паттам̣ кхан̣д̣а̄кхан̣д̣ам̣ бхеда̄петва̄ бхиккхӯнам̣ ан̃джанаписанаттха̄йа да̄петва̄ па̄т̣иха̄рийасса акаран̣аттха̄йа са̄вака̄нам̣ сиккха̄падам̣ (чӯл̣ава. 252) пан̃н̃а̄песи.
титтхийа̄ ¶ ¶ ‘‘саман̣о кира готамо там̣ паттам̣ бхеда̄петва̄ па̄т̣иха̄рийасса акаран̣аттха̄йа са̄вака̄нам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄песӣ’’ти сутва̄ ‘‘саман̣асса готамасса са̄вака̄ пан̃н̃аттам̣ сиккха̄падам̣ джӣвитахетупи на̄тиккаманти, саман̣опи готамо там̣ раккхиссатева. ида̄ни амхехи ока̄со ладдхо’’ти нагаравӣтхӣсу а̄рочента̄ вичарим̣су ‘‘майам̣ аттано гун̣ам̣ раккханта̄ пуббе да̄румайапаттасса ка̄ран̣а̄ аттано гун̣ам̣ маха̄джанасса на дассайимха̄, саман̣асса готамасса са̄вака̄ паттакаматтасса ка̄ран̣а̄ аттано гун̣ам̣ маха̄джанасса дассесум̣. саман̣о готамо аттано пан̣д̣итата̄йа паттам̣ бхеда̄петва̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄песи, ида̄ни майам̣ тенева саддхим̣ па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄ма̄’’ти.
ра̄джа̄ бимбиса̄ро там̣ катхам̣ сутва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ ‘‘тумхехи кира, бханте, па̄т̣иха̄рийасса акаран̣аттха̄йа са̄вака̄нам̣ сиккха̄падам̣ пан̃н̃атта’’нти? ‘‘а̄ма, маха̄ра̄джа̄’’ти. ида̄ни титтхийа̄ ‘‘тумхехи саддхим̣ па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄ма̄’’ти ваданти, ким̣ ида̄ни кариссатха̄ти? ‘‘тесу каронтесу карисса̄ми, маха̄ра̄джа̄’’ти. нану тумхехи сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттанти. на̄хам̣, маха̄ра̄джа, аттано сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄песим̣, там̣ мамева са̄вака̄нам̣ пан̃н̃аттанти. тумхе т̣хапетва̄ ан̃н̃аттха сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣ на̄ма хоти, бхантети. тена хи, маха̄ра̄джа, тамеветтха пат̣ипуччха̄ми, ‘‘аттхи пана те, маха̄ра̄джа, виджите уййа̄на’’нти. ‘‘аттхи, бханте’’ти. ‘‘саче те, маха̄ра̄джа, уййа̄не маха̄джано амба̄дӣни кха̄деййа, кимасса каттабба’’нти? ‘‘дан̣д̣о, бханте’’ти. ‘‘твам̣ пана кха̄дитум̣ лабхасӣ’’ти? ‘‘а̄ма, бханте, майхам̣ дан̣д̣о наттхи, ахам̣ аттано сантакам̣ кха̄дитум̣ лабха̄мӣ’’ти. ‘‘маха̄ра̄джа, йатха̄ тава ¶ тийоджанасатике радждже а̄н̣а̄ паваттати, аттано уййа̄не амба̄дӣни кха̄дантасса дан̣д̣о наттхи, ан̃н̃есам̣ аттхи, евам̣ мамапи чаккава̄л̣акот̣исатасахассе а̄н̣а̄ паваттати, аттано сиккха̄падапан̃н̃аттийа̄ атиккамо на̄ма наттхи, ан̃н̃есам̣ пана аттхи, карисса̄махам̣ па̄т̣иха̄рийа’’нти. титтхийа̄ там̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘ида̄намха̄ нат̣т̣ха̄, саман̣ена кира готамена са̄вака̄нам̣йева ¶ сиккха̄падам̣ пан̃н̃аттам̣, на аттано. сайамева кира па̄т̣иха̄рийам̣ каттука̄мо, ким̣ ну кхо карома̄’’ти мантайим̣су.
ра̄джа̄ саттха̄рам̣ пуччхи – ‘‘бханте, када̄ па̄т̣иха̄рийам̣ кариссатха̄’’ти. ‘‘ито чатума̄саччайена а̄са̄л̣хипун̣н̣ама̄йам̣, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘каттха кариссатха, бханте’’ти ¶ ? ‘‘са̄ваттхим̣ нисса̄йа, маха̄ра̄джа̄’’ти. ‘‘касма̄ пана саттха̄ евам̣ дӯрат̣т̣ха̄нам̣ ападисӣ’’ти? ‘‘йасма̄ там̣ саббабуддха̄нам̣ маха̄па̄т̣иха̄рийакаран̣ат̣т̣ха̄нам̣, апича маха̄джанасса саннипа̄танаттха̄йапи дӯрат̣т̣ха̄намева ападисӣ’’ти. титтхийа̄ там̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘ито кира чатуннам̣ ма̄са̄нам̣ аччайена саман̣о готамо са̄ваттхийам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ кариссати, ида̄ни там̣ амун̃читва̄ва анубандхисса̄ма, маха̄джано амхе дисва̄ ‘ким̣ ида’нти пуччхиссати. атхасса ваккха̄ма ‘майам̣ саман̣ена готамена саддхим̣ па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄ма̄’ти вадимха̄. со пала̄йати, майамасса пала̄йитум̣ адатва̄ анубандха̄ма̄’’ти. саттха̄ ра̄джагахе пин̣д̣а̄йа чаритва̄ никкхами. титтхийа̄писса паччхатова никкхамитва̄ бхаттакиччат̣т̣ха̄не васанти. васитат̣т̣ха̄не пунадивасе па̄тара̄сам̣ каронти. те мануссехи ‘‘кимида’’нти пуччхита̄ хет̣т̣ха̄ чинтитанийа̄менева а̄рочесум̣ ¶ . маха̄джанопи ‘‘па̄т̣иха̄рийам̣ пассисса̄ма̄’’ти анубандхи.
саттха̄ анупуббена са̄ваттхим̣ па̄пун̣и. титтхийа̄пи тена саддхим̣йева гантва̄ упат̣т̣ха̄ке сама̄дапетва̄ сатасахассам̣ лабхитва̄ кхадиратхамбхехи ман̣д̣апам̣ ка̄ретва̄ нӣлуппалехи чха̄да̄петва̄ ‘‘идха па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄ма̄’’ти нисӣдим̣су. ра̄джа̄ пасенади косало саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄, ‘‘бханте, титтхийехи ман̣д̣апо ка̄рито, ахампи тумха̄кам̣ ман̣д̣апам̣ карисса̄мӣ’’ти. ‘‘алам̣, маха̄ра̄джа, аттхи майхам̣ ман̣д̣апака̄рако’’ти. ‘‘бханте, мам̣ т̣хапетва̄ ко ан̃н̃о ка̄тум̣ саккхиссатӣ’’ти? ‘‘сакко, девара̄джа̄’’ти. ‘‘кахам̣ пана, бханте, па̄т̣иха̄рийам̣ кариссатха̄’’ти? ‘‘кан̣д̣амбаруккхамӯле, маха̄ра̄джа̄’’ти. титтхийа̄ ‘‘амбаруккхамӯле кира па̄т̣иха̄рийам̣ кариссатӣ’’ти сутва̄ аттано упат̣т̣ха̄ка̄нам̣ а̄рочетва̄ йоджанаббхантаре т̣ха̄не антамасо тадахуджа̄тампи амбапотакам̣ уппа̄т̣етва̄ аран̃н̃е кхипа̄песум̣.
саттха̄ а̄са̄л̣хипун̣н̣амадивасе антонагарам̣ па̄виси. ран̃н̃опи уййа̄напа̄ло кан̣д̣о на̄ма екам̣ пин̇галакипилликехи катапаттапут̣асса антаре махантам̣ амбапаккам̣ дисва̄ тасса гандхарасалобхена сампатанте ва̄йасе пала̄петва̄ ран̃н̃о кха̄данаттха̄йа а̄да̄йа гаччханто антара̄магге саттха̄рам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘ра̄джа̄ имам̣ амбам̣ кха̄дитва̄ майхам̣ ат̣т̣ха ва̄ сол̣аса ва̄ каха̄пан̣е дадеййа, там̣ ме екаттабха̄вепи ¶ джӣвитавуттийа̄ на̄лам̣. саче пана̄хам̣ саттху имам̣ ¶ дасса̄ми, авассам̣ там̣ ме дӣгхака̄лам̣ хита̄вахам̣ бхависсатӣ’’ти. со там̣ амбапаккам̣ саттху упана̄меси. саттха̄ а̄нандаттхерам̣ олокеси ¶ . атхасса тхеро чатумаха̄ра̄джадаттийам̣ паттам̣ нӣхаритва̄ хаттхе т̣хапеси. саттха̄ паттам̣ упана̄метва̄ амбапаккам̣ пат̣иггахетва̄ таттхева нисӣдана̄ка̄рам̣ дассеси. тхеро чӣварам̣ пан̃н̃а̄петва̄ ада̄си. атхасса тасмим̣ нисинне тхеро па̄нӣйам̣ парисса̄ветва̄ амбапаккам̣ маддитва̄ па̄накам̣ катва̄ ада̄си. саттха̄ амбапа̄накам̣ пивитва̄ кан̣д̣ам̣ а̄ха – ‘‘имам̣ амбат̣т̣хим̣ идхева пам̣сум̣ вийӯхитва̄ ропехӣ’’ти. со татха̄ ака̄си. саттха̄ тасса упари хаттхам̣ дхови. хаттхе дховитаматтейева нан̇галасӣсаматтаккхандхо хутва̄ уббедхена пан̣н̣а̄сахаттхо амбаруккхо ут̣т̣хахи. чатӯсу диса̄су екека̄, уддхам̣ ека̄ти пан̃ча маха̄са̄кха̄ пан̣н̣а̄сахаттха̄ ахесум̣. со та̄вадева пуппхапхаласан̃чханно хутва̄ екекасмим̣ т̣ха̄не парипаккаамбапин̣д̣идхаро ахоси. паччхато а̄гаччханта̄ бхиккхӯ амбапакка̄ни кха̄данта̄ ева а̄гамим̣су. ра̄джа̄ ‘‘еварӯпо кира амбаруккхо ут̣т̣хито’’ти сутва̄ ‘‘ма̄ нам̣ кочи чхиндӣ’’ти а̄раккхам̣ т̣хапеси. со пана кан̣д̣ена ропитатта̄ кан̣д̣амбаруккхотвева пан̃н̃а̄йи. дхуттака̄пи амбапакка̄ни кха̄дитва̄ ‘‘харе дут̣т̣хатиттхийа̄ ‘саман̣о кира готамо кан̣д̣амбаруккхамӯле па̄т̣иха̄рийам̣ кариссатӣ’ти тумхехи йоджанаббхантаре тадахуджа̄та̄пи амбапотака̄ ¶ уппа̄т̣а̄пита̄, кан̣д̣амбо на̄ма айа’’нти ватва̄ те уччхит̣т̣хаамбат̣т̣хӣхи пахарим̣су.
сакко ва̄тавала̄хакам̣ девапуттам̣ а̄н̣а̄песи ‘‘титтхийа̄нам̣ ман̣д̣апам̣ ва̄техи уппа̄т̣етва̄ укка̄рабхӯмийам̣ кхипа̄пехӣ’’ти. со татха̄ ака̄си. сӯрийампи девапуттам̣ а̄н̣а̄песи ‘‘сӯрийаман̣д̣алам̣ никад̣д̣ханто та̄пехӣ’’ти. со татха̄ ака̄си. пуна ва̄тавала̄хакам̣ а̄н̣а̄песи ‘‘ва̄таман̣д̣алам̣ ут̣т̣ха̄пенто йа̄хӣ’’ти. со татха̄ каронто титтхийа̄нам̣ паггхаритаседасарӣре раджоват̣т̣ийа̄ окири. те тамбаматтикасадиса̄ ахесум̣. вассавала̄хакампи а̄н̣а̄песи ‘‘маханта̄ни биндӯни па̄техӣ’’ти. со татха̄ ака̄си. атха несам̣ ка̄йо кабарага̄висадисо ахоси. те ниган̣т̣ха̄ ладжджама̄на̄ хутва̄ саммукхасаммукхат̣т̣ха̄ненева пала̄йим̣су. евам̣ пала̄йантесу пура̄н̣акассапасса упат̣т̣ха̄ко еко кассако ‘‘ида̄ни ме аййа̄нам̣ па̄т̣иха̄рийакаран̣авела̄, гантва̄ па̄т̣иха̄рийам̣ пассисса̄мӣ’’ти гон̣е виссаджджетва̄ па̄това а̄бхатам̣ йа̄гукут̣ан̃чева йоттакан̃ча гахетва̄ а̄гаччханто пура̄н̣ам̣ татха̄ пала̄йантам̣ дисва̄, бханте ¶ , аджджа ‘аййа̄нам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ пассисса̄мӣ’ти а̄гаччха̄ми, тумхе кахам̣ гаччхатха̄’’ти. ким̣ те па̄т̣иха̄рийена, имам̣ кут̣ан̃ча ¶ йоттан̃ча дехӣти. со тена диннам̣ кут̣ан̃ча йоттан̃ча а̄да̄йа надӣтӣрам̣ гантва̄ кут̣ам̣ йоттена аттано гӣва̄йа бандхитва̄ ладжджанто кин̃чи акатхетва̄ рахаде патитва̄ удакапуббул̣е ут̣т̣ха̄пенто ка̄лам̣ катва̄ авӣчимхи ниббатти.
сакко ¶ а̄ка̄се ратаначан̇камам̣ ма̄песи. тасса ека̄ кот̣и па̄чӣначаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ ахоси, ека̄ паччхимачаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣. саттха̄ саннипатита̄йа чхаттим̣сайоджаника̄йа париса̄йа вад̣д̣хама̄накаччха̄йа̄йа ‘‘ида̄ни па̄т̣иха̄рийакаран̣авела̄’’ти гандхакут̣ито никкхамитва̄ памукхе ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ гхаран̣ӣ на̄ма иддхимантӣ ека̄ ана̄га̄миупа̄сика̄ упасан̇камитва̄, ‘‘бханте, ма̄диса̄йа дхӣтари виджджама̄на̄йа тумха̄кам̣ киламанакиччам̣ наттхи, ахам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘катхам̣ твам̣ кариссаси, гхаран̣ӣ’’ти? ‘‘бханте, екасмим̣ чаккава̄л̣агаббхе маха̄патхавим̣ удакам̣ катва̄ удакасакун̣ика̄ вийа нимуджджитва̄ па̄чӣначаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ атта̄нам̣ дассесса̄ми, татха̄ паччхимауттарадаккхин̣ачаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣, татха̄ маджджхе’’. маха̄джано мам̣ дисва̄ ‘‘ка̄ еса̄’’ти вутте ваккхати ‘‘гхаран̣ӣ на̄меса̄, айам̣ та̄ва екисса̄ иттхийа̄ а̄нубха̄во, буддха̄нубха̄во пана кӣдисо бхависсатӣ’’ти ¶ . евам̣ титтхийа̄ тумхе адисва̄ва пала̄йиссантӣти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘джа̄на̄ми те гхаран̣ӣ еварӯпам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ ка̄тум̣ саматтхабха̄вам̣, на пана̄йам̣ таваттха̄йа баддхо ма̄ла̄пут̣о’’ти ватва̄ пат̣иккхипи. са̄ ‘‘на ме саттха̄ ануджа̄на̄ти, аддха̄ майа̄ уттаритарам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ ка̄тум̣ саматтхо ан̃н̃о аттхӣ’’ти екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. саттха̄пи ‘‘евамева тесам̣ гун̣о па̄кат̣о бхависсатӣти евам̣ чхаттим̣сайоджаника̄йа париса̄йа маджджхе сӣхана̄дам̣ надиссатӣ’’ти ман̃н̃ама̄но апарепи пуччхи – ‘‘тумхе катхам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ кариссатха̄’’ти. те ‘‘еван̃ча еван̃ча карисса̄ма, бханте’’ти саттху пурато т̣хита̄ва сӣхана̄дам̣ надим̣су. тесу кира чӯл̣аана̄тхапин̣д̣ико ‘‘ма̄дисе ана̄га̄миупа̄саке путте виджджама̄не саттху киламанакиччам̣ наттхӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘ахам̣, бханте, па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘катхам̣ кариссасӣ’’ти пут̣т̣хо ‘‘ахам̣, бханте, два̄дасайоджаникам̣ брахматтабха̄вам̣ нимминитва̄ имисса̄ париса̄йа маджджхе маха̄мегхагаджджитасадисена саддена брахмааппхот̣анам̣ на̄ма аппхот̣есса̄мӣ’’ти. маха̄джано ‘‘ким̣ на̄месо саддо’’ти пуччхитва̄ ‘‘чӯл̣аана̄тхапин̣д̣икасса кира ¶ брахмааппхот̣анасаддо на̄ма̄’’ти ваккхати. титтхийа̄ ‘‘гахапатикасса кира та̄ва есо а̄нубха̄во, буддха̄нубха̄во кӣдисо бхависсатӣ’’ти тумхе адисва̄ва пала̄йиссантӣти. саттха̄ ‘‘джа̄на̄ми те а̄нубха̄ва’’нти тассапи татхева ватва̄ па̄т̣иха̄рийакаран̣ам̣ на̄нуджа̄ни.
атхека̄ пат̣исамбхидаппатта̄ саттавассика̄ ¶ чӣраса̄ман̣ерӣ кира на̄ма саттха̄рам̣ вандитва̄ ‘‘ахам̣, бханте, па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘катхам̣ кариссаси чӣре’’ти? ‘‘бханте, синерун̃ча чаккава̄л̣апаббатан̃ча химавантан̃ча а̄харитва̄ имасмим̣ т̣ха̄не пат̣ипа̄т̣ийа̄ т̣хапетва̄ ахам̣ хам̣сасакун̣ӣ вийа тато тато никкхамитва̄ асаджджама̄на̄ гамисса̄ми, маха̄джано мам̣ дисва̄ ‘ка̄ еса̄’ти пуччхитва̄ ‘чӣраса̄ман̣ерӣ’ти ваккхати. титтхийа̄ ‘саттавассика̄йа та̄ва са̄ман̣ерийа̄ ¶ айама̄нубха̄во, буддха̄нубха̄во кӣдисо бхависсатӣ’ти тумхе адисва̄ва пала̄йиссантӣ’’ти. ито парам̣ еварӯпа̄ни вачана̄ни вутта̄нуса̄ренева ведитабба̄ни. тасса̄пи бхагава̄ ‘‘джа̄на̄ми те а̄нубха̄ва’’нти ватва̄ па̄т̣иха̄рийакаран̣ам̣ на̄нуджа̄ни. атхеко пат̣исамбхидаппатто кхӣн̣а̄саво чундаса̄ман̣еро на̄ма джа̄тийа̄ саттавассико саттха̄рам̣ вандитва̄ ‘‘ахам̣ бхагава̄ па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘катхам̣ кариссасӣ’’ти пут̣т̣хо а̄ха – ‘‘ахам̣, бханте, джамбудӣпасса дхаджабхӯтам̣ маха̄джамбуруккхам̣ кхандхе гахетва̄ ча̄летва̄ маха̄джамбупесийо а̄харитва̄ имам̣ парисам̣ кха̄да̄песса̄ми, па̄риччхаттакакусума̄ни ча а̄харитва̄ тумхе вандисса̄мӣ’’ти. саттха̄ ‘‘джа̄на̄ми те а̄нубха̄ва’’нти тасса па̄т̣иха̄рийакаран̣ам̣ пат̣иккхипи.
атха уппалаван̣н̣а̄ тхерӣ саттха̄рам̣ вандитва̄ ‘‘ахам̣, бханте, па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘катхам̣ кариссасӣ’’ти пут̣т̣ха̄ а̄ха – ‘‘ахам̣, бханте, саманта̄ два̄дасайоджаникам̣ парисам̣ дассетва̄ а̄ват̣т̣ато чхаттим̣сайоджана̄йа париса̄йа паривуто чаккаваттира̄джа̄ хутва̄ а̄гантва̄ тумхе вандисса̄мӣ’’ти ¶ . саттха̄ ‘‘джа̄на̄ми те а̄нубха̄ва’’нти тасса̄пи па̄т̣иха̄рийакаран̣ам̣ пат̣иккхипи. атха маха̄моггалла̄наттхеро бхагавантам̣ вандитва̄ ‘‘ахам̣, бханте, па̄т̣иха̄рийам̣ карисса̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘катхам̣ кариссасӣ’’ти пут̣т̣хо а̄ха – ‘‘ахам̣, бханте, синерупаббатара̄джа̄нам̣ дантантаре т̣хапетва̄ ма̄саса̄сапабӣджам̣ вийа кха̄дисса̄мӣ’’ти. ‘‘ан̃н̃ам̣ ким̣ кариссасӣ’’ти? ‘‘имам̣ маха̄патхавим̣ кат̣аса̄ракам̣ вийа сам̣веллитва̄ ан̇гулантаре никкхиписса̄мӣ’’ти. ‘‘ан̃н̃ам̣ ким̣ кариссасӣ’’ти? ‘‘маха̄патхавим̣ кула̄лачаккам̣ вийа париваттетва̄ маха̄джанам̣ патхаводжам̣ ¶ кха̄да̄песса̄мӣ’’ти. ‘‘ан̃н̃ам̣ ким̣ кариссасӣ’’ти? ‘‘ва̄махаттхе патхавим̣ катва̄ име сатте даккхин̣ахаттхена ан̃н̃асмим̣ дӣпе т̣хапесса̄мӣ’’ти. ‘‘ан̃н̃ам̣ ким̣ кариссасӣ’’ти? ‘‘синерум̣ чхаттадан̣д̣ам̣ вийа катва̄ маха̄патхавим̣ уккхипитва̄ тассупари т̣хапетва̄ чхаттахаттхо бхиккху вийа екахаттхена̄да̄йа а̄ка̄се чан̇камисса̄мӣ’’ти. саттха̄ ‘‘джа̄на̄ми те а̄нубха̄ва’’нти тассапи па̄т̣иха̄рийакаран̣ам̣ на̄нуджа̄ни. со ‘‘джа̄на̄ти ман̃н̃е саттха̄ майа̄ уттаритарам̣ па̄т̣иха̄рийам̣ ка̄тум̣ саматтха’’нти екамантам̣ ат̣т̣ха̄си.
атха нам̣ саттха̄ ‘‘на̄йам̣ моггалла̄нам̣ таваттха̄йа баддхо ба̄ла̄пут̣о. ахан̃хи асамадхуро, мама дхурам̣ ан̃н̃о вахитум̣ саматтхо на̄ма наттхи. аначчхарийаметам̣, йам̣ ида̄ни мама дхурам̣ вахитум̣ саматтхо на̄ма бхавеййа. ахетукатираччха̄найонийам̣ ниббаттака̄лепи мама дхурам̣ ан̃н̃о вахитум̣ саматтхо на̄ма на̄хосийева̄’’ти ватва̄ ‘‘када̄ ¶ пана, бханте’’ти тхерена пут̣т̣хо атӣтам̣ а̄харитва̄ –
‘‘йато ¶ йато гару дхурам̣, йато гамбхӣраваттанӣ;
тада̄ссу кан̣хам̣ йун̃джанти, сва̄ссу там̣ вахате дхура’’нти. –
идам̣ кан̣хаусабхаджа̄такам̣ (джа̄. 1.1.29) виттха̄ретва̄ пуна тамева ваттхум̣ висесетва̄ дассенто –
‘‘манун̃н̃амева бха̄сеййа, на̄манун̃н̃ам̣ куда̄чанам̣;
манун̃н̃ам̣ бха̄сама̄насса, гарум̣ бха̄рам̣ удаддхари;
дханан̃ча нам̣ ала̄бхеси, тена чаттамано ахӯ’’ти. –
идам̣ нандивиса̄ладжа̄такам̣ виттха̄ретва̄ катхеси. катхетва̄ ча пана саттха̄ ратаначан̇камам̣ абхирухи, пурато два̄дасайоджаника̄ париса̄ ахоси татха̄ паччхато ча уттарато ча даккхин̣ато ча. уджукам̣ пана чатувӣсатийоджаника̄йа париса̄йа маджджхе бхагава̄ йамакапа̄т̣иха̄рийам̣ ака̄си.
там̣ па̄л̣ито та̄ва евам̣ ведитаббам̣ (пат̣и. ма. 1.116) – катамам̣ татха̄гатасса йамакапа̄т̣иха̄рийе н̃а̄н̣ам̣? идхам̣ татха̄гато йамакапа̄т̣иха̄рийам̣ кароти аса̄дха̄ран̣ам̣ са̄вакехи, упаримака̄йато аггиккхандхо паваттати, хет̣т̣химака̄йато ¶ удакадха̄ра̄ паваттати ¶ . хет̣т̣химака̄йато аггиккхандхо паваттати, упаримака̄йато удакадха̄ра̄ паваттати. пураттхимака̄йато, паччхимака̄йато; паччхимака̄йато, пураттхимака̄йато; даккхин̣ааккхито, ва̄мааккхито; ва̄мааккхито, даккхин̣ааккхито; даккхин̣акан̣н̣асотато, ва̄макан̣н̣асотато; ва̄макан̣н̣асотато, даккхин̣акан̣н̣асотато; даккхин̣ана̄сика̄сотато, ва̄мана̄сика̄сотато; ва̄мана̄сика̄сотато, даккхин̣ана̄сика̄сотато; даккхин̣аам̣сакӯт̣ато, ва̄маам̣сакӯт̣ато; ва̄маам̣сакӯт̣ато, даккхин̣аам̣сакӯт̣ато; даккхин̣ахаттхато, ва̄махаттхато; ва̄махаттхато, даккхин̣ахаттхато; даккхин̣апассато, ва̄мапассато; ва̄мапассато, даккхин̣апассато; даккхин̣апа̄дато, ва̄мапа̄дато; ва̄мапа̄дато, даккхин̣апа̄дато; ан̇гулан̇гулехи, ан̇гулантарика̄хи; ан̇гулантарика̄хи, ан̇гулан̇гулехи; екекаломакӯпато аггиккхандхо паваттати, екекаломато удакадха̄ра̄ паваттати. екекаломато аггиккхандхо паваттати, екекаломакӯпато удакадха̄ра̄ паваттати чханнам̣ ван̣н̣а̄нам̣ нӣла̄нам̣ пӣтака̄нам̣ лохитака̄нам̣ ода̄та̄нам̣ ман̃джет̣т̣ха̄нам̣ пабхассара̄нам̣. бхагава̄ чан̇камати, буддханиммито тит̣т̣хати ва̄ нисӣдати ва̄ сеййам̣ ва̄ каппети…пе… ниммито сеййам̣ каппети, бхагава̄ чан̇камати ва̄ тит̣т̣хати ва̄ нисӣдати ва̄. идам̣ татха̄гатасса йамакапа̄т̣иха̄рийе н̃а̄н̣анти.
идам̣ ¶ пана па̄т̣иха̄рийам̣ бхагава̄ тасмим̣ чан̇каме чан̇камитва̄ ака̄си. тасса теджокасин̣асама̄паттивасена упаримака̄йато аггиккхандхо паваттати, а̄покасин̣асама̄паттивасена хет̣т̣химака̄йато ¶ удакадха̄ра̄ паваттати. на пана удакадха̄ра̄йа паваттанат̣т̣ха̄нато аггиккхандхо паваттати, аггиккхандхасса паваттанат̣т̣ха̄нато удакадха̄ра̄ паваттатӣти дассетум̣ ‘‘хет̣т̣химака̄йато упаримака̄йато’’ти вуттам̣. есева найо саббападесу. аггиккхандхо панеттха удакадха̄ра̄йа асаммиссо ахоси, татха̄ удакадха̄ра̄ аггиккхандхена. убхайампи кира четам̣ йа̄ва брахмалока̄ уггантва̄ чаккава̄л̣амукхават̣т̣ийам̣ патати. ‘‘чханнам̣ ван̣н̣а̄на’’нти вутта̄ панасса чхаббан̣н̣арам̣сийо гхат̣ехи а̄син̃чама̄нам̣ вилӣнасуван̣н̣ам̣ вийа йантана̄ликато никкхантасуван̣н̣арасадха̄ра̄ вийа ча екачаккава̄л̣агаббхато уггантва̄ брахмалокам̣ а̄хачча пат̣иниваттитва̄ ¶ чаккава̄л̣амукхават̣т̣имева ган̣хим̣су. екачаккава̄л̣агаббхам̣ ван̇кагопа̄насикам̣ вийа бодхигхарам̣ ахоси ека̄локам̣.
там̣дивасам̣ саттха̄ чан̇камитва̄ па̄т̣иха̄рийам̣ каронто антарантара̄ маха̄джанасса дхаммам̣ катхеси. катхенто ча джанам̣ нирасса̄сам̣ акатва̄ тасса асса̄сава̄рам̣ дети. тасмим̣ кхан̣е маха̄джано са̄дхука̄рам̣ паваттеси. тасса са̄дхука̄рапаваттанака̄ле саттха̄ та̄вамахатийа̄ париса̄йа читтам̣ олокенто екекасса сол̣асаннам̣ а̄ка̄ра̄нам̣ васена читта̄ча̄рам̣ ан̃н̃а̄си. евам̣ лахукапариваттам̣ буддха̄нам̣ читтам̣ ¶ . йо йо йасмин̃ча дхамме йасмин̃ча па̄т̣ихӣре пасанно, тасса тасса аджджха̄сайавасенева дхамман̃ча катхеси, па̄т̣ихӣран̃ча ака̄си. евам̣ дхамме десийама̄не па̄т̣ихӣре ча карийама̄не маха̄джанасса дхамма̄бхисамайо ахоси. саттха̄ пана тасмим̣ сама̄гаме аттано манам̣ гахетва̄ ан̃н̃ам̣ пан̃хам̣ пуччхитум̣ саматтхам̣ адисва̄ ниммитабуддхам̣ ма̄песи. тена пуччхитам̣ пан̃хам̣ саттха̄ виссаджджеси, саттха̄ра̄ пуччхитам̣ со виссаджджеси. бхагавато чан̇каманака̄ле ниммито т̣ха̄на̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ каппеси, ниммитасса чан̇каманака̄ле бхагава̄ т̣ха̄на̄дӣсу ан̃н̃атарам̣ каппеси. таматтхам̣ дассетум̣ ‘‘ниммито чан̇камати ва̄’’тиа̄ди вуттам̣. евам̣ каронтасса саттху па̄т̣иха̄рийам̣ дисва̄ дхаммакатхам̣ сутва̄ тасмим̣ сама̄гаме вӣсатийа̄ па̄н̣акот̣ӣнам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси.
саттха̄ па̄т̣ихӣрам̣ каронтова ‘‘каттха ну кхо атӣтабуддха̄ идам̣ па̄т̣ихӣрам̣ катва̄ вассам̣ упентӣ’’ти а̄ваджджетва̄ ‘‘та̄ватим̣сабхаване вассам̣ упагантва̄ ма̄ту абхидхаммапит̣акам̣ десентӣ’’ти дисва̄ даккхин̣апа̄дам̣ уккхипитва̄ йугандхараматтхаке т̣хапетва̄ итарам̣ па̄дам̣ уккхипитва̄ синеруматтхаке т̣хапеси. евам̣ ат̣т̣хасат̣т̣хийоджанасатасахассат̣т̣ха̄не тайо падава̄ра̄ ахесум̣, две па̄дачхидда̄ни. саттха̄ па̄дам̣ паса̄ретва̄ аккамӣти на саллаккхетаббам̣. тасса хи па̄дуккхипанака̄лейева паббата̄ па̄дамӯлам̣ ¶ а̄гантва̄ сампат̣иччхим̣су, саттха̄ра̄ аккаманака̄ле те паббата̄ ут̣т̣ха̄йа сакат̣т̣ха̄нейева ат̣т̣хам̣су. сакко саттха̄рам̣ ¶ дисва̄ чинтеси – ‘‘пан̣д̣укамбаласила̄йа ман̃н̃е саттха̄ имам̣ васса̄ва̄сам̣ упессати, бахӯнан̃ча девата̄нам̣ упака̄ро бхависсати, саттхари панеттха васса̄ва̄сам̣ упагате ан̃н̃а̄ девата̄ хаттхампи т̣хапетум̣ на саккхиссанти. айам̣ кхо ¶ пана пан̣д̣укамбаласила̄ дӣгхато сат̣т̣хийоджана̄, виттха̄рато пан̣н̣а̄сайоджана̄, путхулато паннарасайоджана̄, саттхари нисиннепи туччхам̣ бхависсатӣ’’ти. саттха̄ тасса аджджха̄сайам̣ видитва̄ аттано сан̇гха̄т̣им̣ сила̄санам̣ пат̣иччха̄дайама̄нам̣ кхипи. сакко чинтеси – ‘‘чӣварам̣ та̄ва пат̣иччха̄дайама̄нам̣ кхипи, сайам̣ пана париттаке т̣ха̄не нисӣдиссатӣ’’ти. саттха̄ тасса аджджха̄сайам̣ видитва̄ нӣчапӣт̣хакам̣ маха̄пам̣сукӯлико вийа пан̣д̣укамбаласилам̣ анточӣварабхогейева катва̄ нисӣди. маха̄джанопи там̣кхан̣ан̃н̃ева саттха̄рам̣ олокенто на̄ддаса, чандасса аттхан̇гамитака̄ло вийа сӯрийасса ча аттхан̇гамитака̄ло вийа ахоси. маха̄джано –
‘‘гато ну читтакӯт̣ам̣ ва̄, кела̄сам̣ ва̄ йугандхарам̣;
на но даккхему самбуддхам̣, локаджет̣т̣хам̣ нара̄сабха’’нти. –
имам̣ ¶ га̄тхам̣ ваданто паридеви. апаре ‘‘саттха̄ на̄ма павивекарато, со ‘еварӯпа̄йа ме париса̄йа еварӯпам̣ па̄т̣ихӣрам̣ ката’нти ладжджа̄йа ан̃н̃ам̣ рат̣т̣хам̣ ва̄ джанападам̣ ва̄ гато бхависсати, на да̄ни там̣ даккхисса̄ма̄’’ти паридеванта̄ имам̣ га̄тхама̄хам̣су –
‘‘павивекарато дхӣро, нимам̣ локам̣ пунехити;
на но даккхему самбуддхам̣, локаджет̣т̣хам̣ нара̄сабха’’нти.
те маха̄моггалла̄нам̣ пуччхим̣су – ‘‘кахам̣, бханте, саттха̄’’ти? со сайам̣ джа̄нантопи ‘‘паресампи гун̣а̄ па̄кат̣а̄ хонтӯ’’ти аджджха̄сайена ‘‘ануруддхам̣ пуччхатха̄’’ти а̄ха. те тхерам̣ татха̄ пуччхим̣су – ‘‘кахам̣, бханте, саттха̄’’ти? та̄ватим̣сабхаване пан̣д̣укамбаласила̄йам̣ вассам̣ упагантва̄ ма̄ту абхидхаммапит̣акам̣ десетум̣ гатоти. ‘‘када̄ а̄гамиссати, бханте’’ти? ‘‘тайо ма̄се абхидхаммапит̣акам̣ десетва̄ маха̄пава̄ран̣адивасе’’ти. те ‘‘саттха̄рам̣ адисва̄ на гамисса̄ма̄’’ти таттхева кхандха̄ва̄рам̣ бандхим̣су. а̄ка̄самева кира несам̣ чхаданам̣ ахоси. та̄йа ча махатийа̄ париса̄йа сарӣранигхам̣со на̄ма на пан̃н̃а̄йи, патхавӣ виварам̣ ада̄си, саббаттха парисуддхамева бхӯмиталам̣ ахоси.
саттха̄ пат̣хамамева моггалла̄наттхерам̣ авоча – ‘‘моггалла̄на, твам̣ етисса̄йа париса̄йа дхаммам̣ десеййа̄си, чӯл̣аана̄тхапин̣д̣ико а̄ха̄рам̣ дассатӣ’’ти. тасма̄ ¶ там̣ тема̄сам̣ чӯл̣аана̄тхапин̣д̣икова тасса̄ ¶ париса̄йа йа̄панам̣ йа̄губхаттам̣ ¶ кха̄данӣйам̣ тамбулателагандхама̄ла̄пиландхана̄ни ча ада̄си. маха̄моггалла̄но дхаммам̣ десеси, па̄т̣иха̄рийадассанаттхам̣ а̄гата̄гатехи пут̣т̣хапан̃хе ча виссаджджеси. саттха̄рампи ма̄ту абхидхаммадесанаттхам̣ пан̣д̣укамбаласила̄йам̣ вассам̣ упагатам̣ дасасахассачаккава̄л̣адевата̄ парива̄райим̣су. тена вуттам̣ –
‘‘та̄ватим̣се йада̄ буддхо, сила̄йам̣ пан̣д̣укамбале;
па̄риччхаттакамӯламхи, виха̄си пурисуттамо.
‘‘дасасу локадха̄тӯсу, саннипатитва̄на девата̄;
пайирупа̄санти самбуддхам̣, васантам̣ на̄гамуддхани.
‘‘на кочи дево ван̣н̣ена, самбуддхасса вирочати;
саббе деве атиккамма, самбуддхова вирочатӣ’’ти. (пе. ва. 317-319);
евам̣ сабба̄ девата̄ аттано сарӣраппабха̄йа абхибхавитва̄ нисиннасса панасса ма̄та̄ туситавима̄нато а̄гантва̄ даккхин̣апассе нисӣди. индакопи девапутто а̄гантва̄ даккхин̣апассейева нисӣди, ан̇куро ва̄мапассе нисӣди. со махесаккха̄су девата̄су саннипатантӣсу апагантва̄ два̄дасайоджанике т̣ха̄не ока̄сам̣ лабхи, индако таттхева нисӣди. саттха̄ те убхопи олокетва̄ аттано са̄сане даккхин̣еййапуггала̄нам̣ диннада̄насса махаппхалабха̄вам̣ н̃а̄петука̄мо евама̄ха – ‘‘ан̇кура, тайа̄ дӣгхамантаре дасавассасахассапарима̄н̣ака̄ле два̄дасайоджаникам̣ уддханапантим̣ катва̄ маха̄да̄нам̣ ¶ диннам̣, ида̄ни мама сама̄гамам̣ а̄гантва̄ два̄дасайоджанике т̣ха̄не ока̄сам̣ лабхи, ким̣ ну кхо еттха ка̄ран̣а’’нти? вуттампи четам̣ –
‘‘олокетва̄на самбуддхо, ан̇куран̃ча̄пи индакам̣;
даккхин̣еййам̣ самбха̄венто, идам̣ вачанамабрави.
‘‘маха̄да̄нам̣ ¶ тайа̄ диннам̣, ан̇кура дӣгхамантаре;
атидӯре нисинноси, а̄гаччха мама сантике’’ти. (пе. ва. 321-322);
со саддхо патхавӣталам̣ па̄пун̣и. сабба̄пи нам̣ са̄ париса̄ ассоси. евам̣ вутте –
‘‘чодито ¶ бха̄витаттена, ан̇куро етамабрави;
ким̣ майхам̣ тена да̄нена, даккхин̣еййена сун̃н̃атам̣.
‘‘айам̣ со индако йаккхо, даджджа̄ да̄нам̣ париттакам̣;
атирочати амхехи, чандо та̄ра̄ган̣е йатха̄’’ти. (пе. ва. 323-324);
таттха даджджа̄ти датва̄. евам̣ вутте саттха̄ индакам̣ а̄ха – ‘‘индака, твам̣ мама даккхин̣апассе нисинно, касма̄ анапагантва̄ва нисӣдасӣ’’ти? со ‘‘ахам̣, бханте, сукхетте аппакабӣджам̣ вапанакассако вийа даккхин̣еййасампадам̣ алаттха’’нти даккхин̣еййам̣ пабха̄венто а̄ха –
‘‘уджджан̇гале йатха̄ кхетте, бӣджам̣ бахумпи ропитам̣;
на пхалам̣ випулам̣ хоти, напи тосети кассакам̣.
‘‘татхева да̄нам̣ бахукам̣, дуссӣлесу патит̣т̣хитам̣;
на пхалам̣ випулам̣ хоти, напи тосети да̄йакам̣.
‘‘йатха̄пи ¶ бхаддаке кхетте, бӣджам̣ аппампи ропитам̣;
самма̄ дха̄рам̣ павеччханте, пхалам̣ тосети кассакам̣.
‘‘татхева сӣлавантесу, гун̣авантесу та̄дису;
аппакампи катам̣ ка̄рам̣, пун̃н̃ам̣ хоти махаппхала’’нти. (пе. ва. 325-328);
ким̣ панетасса пуббакамманти? со кира ануруддхаттхерасса антога̄мам̣ пин̣д̣а̄йа павит̣т̣хасса аттано а̄бхатам̣ кат̣аччхубхиккхам̣ да̄песи. тада̄ тасса пун̃н̃ам̣ ан̇курена дасавассасахасса̄ни два̄дасайоджаникам̣ уддханапантим̣ катва̄ диннада̄нато махаппхалатарам̣ джа̄там̣. тасма̄ евама̄ха.
евам̣ вутте саттха̄, ‘‘ан̇кура, да̄нам̣ на̄ма вичеййа да̄тум̣ ват̣т̣ати, евам̣ там̣ сукхеттесу вуттабӣджам̣ вийа махаппхалам̣ хоти. твам̣ пана на татха̄ ака̄си, тена те да̄нам̣ махаппхалам̣ на джа̄та’’нти имаматтхам̣ вибха̄венто –
‘‘вичеййа ¶ ¶ да̄нам̣ да̄таббам̣, йаттха диннам̣ махаппхалам̣…пе….
‘‘вичеййа да̄нам̣ сугатаппасаттхам̣,
йе даккхин̣еййа̄ идха джӣвалоке;
етесу динна̄ни махаппхала̄ни,
бӣджа̄ни вутта̄ни йатха̄ сукхетте’’ти. (пе. ва. 329-330) –
ватва̄ уттаримпи дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘тин̣адоса̄ни кхетта̄ни, ра̄гадоса̄ айам̣ паджа̄;
тасма̄ хи вӣтара̄гесу, диннам̣ хоти махаппхалам̣.
‘‘тин̣адоса̄ни кхетта̄ни, досадоса̄ айам̣ паджа̄;
тасма̄ хи вӣтадосесу, диннам̣ хоти махаппхалам̣.
‘‘тин̣адоса̄ни кхетта̄ни, мохадоса̄ айам̣ паджа̄;
тасма̄ хи вӣтамохесу, диннам̣ хоти махаппхалам̣.
‘‘тин̣адоса̄ни ¶ кхетта̄ни, иччха̄доса̄ айам̣ паджа̄;
тасма̄ хи вигатиччхесу, диннам̣ хоти махаппхала’’нти.
десана̄васа̄не ан̇куро ча индако ча сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
атха саттха̄ девапариса̄йа маджджхе нисинно ма̄тарам̣ а̄раббха ‘‘кусала̄ дхамма̄, акусала̄ дхамма̄, абйа̄ката̄ дхамма̄’’ти абхидхаммапит̣акам̣ пат̣т̣хапеси. евам̣ тайо ма̄се нирантарам̣ абхидхаммапит̣акам̣ катхеси. катхенто пана бхиккха̄ча̄равела̄йа ‘‘йа̄ва мама̄гамана̄ еттакам̣ на̄ма дхаммам̣ десетӯ’’ти ниммитабуддхам̣ ма̄петва̄ химавантам̣ гантва̄ на̄галата̄дантакат̣т̣хам̣ кха̄дитва̄ анотаттадахе мукхам̣ дховитва̄ уттаракуруто пин̣д̣апа̄там̣ а̄харитва̄ маха̄са̄лама̄л̣аке нисинно бхаттакиччам̣ ака̄си. са̄рипуттаттхеро таттха гантва̄ саттху ваттам̣ кароти. саттха̄ бхаттакиччапарийоса̄не, ‘‘са̄рипутта ¶ , аджджа майа̄ еттако на̄ма дхаммо бха̄сито, твам̣ аттано антева̄сика̄нам̣ бхиккхӯнам̣ ва̄чехӣ’’ти тхерасса катхеси. йамакапа̄т̣ихӣре кира пасӣдитва̄ пан̃часата̄ кулапутта̄ тхерасса сантике ¶ паббаджим̣су. те сандха̄йа тхерам̣ ¶ евама̄ха. ватва̄ ча пана девалокам̣ гантва̄ ниммитабуддхена деситат̣т̣ха̄нато пат̣т̣ха̄йа сайам̣ дхаммам̣ десеси. тхеропи гантва̄ тесам̣ бхиккхӯнам̣ дхаммам̣ десеси. те саттхари девалоке вихарантейева саттапакаран̣ика̄ ахесум̣.
те кира кассапабуддхака̄ле кхуддакаваггулийо хутва̄ екасмим̣ паббха̄ре оламбанта̄ двиннам̣ тхера̄нам̣ чан̇камитва̄ абхидхаммам̣ саджджха̄йанта̄нам̣ саддам̣ сутва̄ саре нимиттам̣ аггахесум̣. те ‘‘име кхандха̄ на̄ма, има̄ дха̄туйо на̄ма̄’’ти аджа̄нитва̄ саре нимиттагахан̣аматтенева тато чута̄ девалоке ниббатта̄, екам̣ буддхантарам̣ диббасампаттим̣ анубхавитва̄ тато чавитва̄ са̄ваттхийам̣ кулагхаресу ниббатта̄. йамакапа̄т̣ихӣре уппаннапаса̄да̄ тхерасса сантике паббаджитва̄ саббапат̣хамам̣ саттапакаран̣ика̄ ахесум̣. саттха̄пи тенева нӣха̄рена там̣ тема̄сам̣ абхидхаммам̣ десеси. десана̄васа̄не асӣтикот̣исахасса̄нам̣ девата̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси, маха̄ма̄йа̄пи сота̄паттипхале патит̣т̣хахи.
са̄пи ¶ кхо чхаттим̣сайоджанапариман̣д̣ала̄ париса̄ ‘‘ида̄ни саттаме дивасе маха̄пава̄ран̣а̄ бхависсатӣ’’ти маха̄моггалла̄наттхерам̣ упасан̇камитва̄ а̄ха – ‘‘бханте саттху, орохан̣адивасам̣ сан̃н̃а̄тум̣ ват̣т̣ати, на хи майам̣ саттха̄рам̣ адисва̄ гамисса̄ма̄’’ти. а̄йасма̄ маха̄моггалла̄но там̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘са̄дха̄вусо’’ти ватва̄ таттхева патхавийам̣ нимугго синерупа̄дам̣ гантва̄ ‘‘мам̣ абхирухантам̣ париса̄ пассатӯ’’ти адхит̣т̣ха̄йа ман̣иратанена а̄вутам̣ пан̣д̣укамбаласуттам̣ вийа пан̃н̃а̄йама̄нарӯпова синерумаджджхена абхирухи. манусса̄пи нам̣ ‘‘екайоджанам̣ абхирул̣хо, двийоджанам̣ абхирул̣хо’’ти олокайим̣су. тхеропи саттху па̄де сӣсена уккхипанто вийа абхирухитва̄ вандитва̄ евама̄ха – ‘‘бханте, париса̄ тумхе дисва̄ва гантука̄ма̄, када̄ орохиссатха̄’’ти. ‘‘кахам̣ пана те, моггалла̄на, джет̣т̣хабха̄тико са̄рипутто’’ти. ‘‘бханте, сан̇кассанагаре вассам̣ упагато’’ти. моггалла̄на, ахам̣ ито саттаме дивасе маха̄пава̄ран̣а̄йа сан̇кассанагарадва̄ре отарисса̄ми, мам̣ дат̣т̣хука̄ма̄ таттха а̄гаччханту, са̄ваттхито сан̇кассанагарадва̄рам̣ тим̣сайоджана̄ни, еттаке магге кассачи па̄тхеййакиччам̣ наттхи, упосатхика̄ хутва̄ дхуравиха̄рам̣ дхаммассаванаттха̄йа ¶ гаччханта̄ вийа а̄гаччхеййа̄тха̄ти тесам̣ а̄рочеййа̄сӣти. тхеро ‘‘са̄дху, бханте’’ти гантва̄ татха̄ а̄рочеси.
саттха̄ ¶ вут̣т̣хавассо пава̄ретва̄ саккасса а̄рочеси – ‘‘маха̄ра̄джа, мануссапатхам̣ гамисса̄мӣ’’ти ¶ . сакко суван̣н̣амайам̣ ман̣имайам̣ раджатамайанти тӣн̣и сопа̄на̄ни ма̄песи. тесам̣ па̄да̄ сан̇кассанагарадва̄ре патит̣т̣хахим̣су, сӣса̄ни синерумуддхани. тесу даккхин̣апассе суван̣н̣амайам̣ сопа̄нам̣ девата̄нам̣ ахоси, ва̄мапассе раджатамайам̣ сопа̄нам̣ маха̄брахма̄нам̣ ахоси, маджджхе ман̣имайам̣ сопа̄нам̣ татха̄гатасса ахоси. саттха̄пи синерумуддхани т̣хатва̄ деворохан̣асамайе йамакапа̄т̣иха̄рийам̣ катва̄ уддхам̣ олокеси, йа̄ва брахмалока̄ екан̇ган̣а̄ ахесум̣. адхо олокеси, йа̄ва авӣчито екан̇ган̣ам̣ ахоси. диса̄видиса̄ олокеси, анека̄ни чаккава̄л̣асатасахасса̄ни екан̇ган̣а̄ни ахесум̣. дева̄ мануссе пассим̣су, манусса̄пи деве пассим̣су, саббе саммукха̄ва пассим̣су.
бхагава̄ чхаббан̣н̣арам̣сийо виссаджджеси. там̣ дивасам̣ буддхасирим̣ олокетва̄ чхаттим̣сайоджана париман̣д̣ала̄йа париса̄йа екопи буддхабха̄вам̣ апаттхенто на̄ма наттхи. суван̣н̣асопа̄нена дева̄ отарим̣су, раджатасопа̄нена маха̄брахма̄но отарим̣су, ман̣исопа̄нена самма̄самбуддхо отари. пан̃часикхо гандхаббадевапутто белувапан̣д̣увӣн̣ам̣ а̄да̄йа даккхин̣апассе т̣хатва̄ саттху гандхаббамадхурадиббавӣн̣а̄йа саддена пӯджам̣ каронто отари, ма̄тали, сан̇га̄хако ва̄мапассе ¶ т̣хатва̄ диббагандхама̄ла̄пуппхам̣ гахетва̄ намассама̄но пӯджам̣ катва̄ отари, маха̄брахма̄ чхаттам̣ дха̄реси, суйа̄мо ва̄лабӣджаним̣ дха̄реси. саттха̄ имина̄ парива̄рена саддхим̣ отаритва̄ сан̇кассанагарадва̄ре патит̣т̣хахи. са̄рипуттаттхеропи а̄гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ йасма̄ са̄рипуттаттхерена татха̄рӯпа̄йа буддхасирийа̄ отаранто саттха̄ ито пуббе на дит̣т̣хапуббо, тасма̄ –
‘‘на ме дит̣т̣хо ито пуббе, на суто уда кассачи;
евам̣ ваггувадо саттха̄, тусита̄ ган̣има̄гато’’ти. (су. ни. 961; маха̄ни. 190) –
а̄дӣхи ¶ аттано тут̣т̣хим̣ пака̄сетва̄, ‘‘бханте, аджджа саббепи деваманусса̄ тумха̄кам̣ пихайанти, паттхентӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ саттха̄, ‘‘са̄рипутта, еварӯпехи гун̣ехи саманна̄гата̄ буддха̄ деваманусса̄нам̣ пийа̄ хонтийева̄’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йе джха̄напасута̄ дхӣра̄, неккхаммӯпасаме рата̄;
дева̄пи тесам̣ пихайанти, самбуддха̄нам̣ сатӣмата’’нти.
таттха йе джха̄напасута̄ти лаккхан̣ӯпаниджджха̄нам̣ а̄рамман̣ӯпаниджджха̄нанти имесу двӣсу джха̄несу а̄ваджджанасама̄паджджанаадхит̣т̣ха̄навут̣т̣ха̄напаччавеккхан̣ехи ¶ йуттаппайутта̄. неккхаммӯпасаме рата̄ти ¶ еттха паббаджджа̄ неккхамманти на гахетабба̄, килесавӯпасаманибба̄наратим̣ пана сандха̄йетам̣ вуттам̣. дева̄пӣти дева̄пи манусса̄пи тесам̣ пихайанти паттхенти. сатӣматанти еварӯпагун̣а̄нам̣ тесам̣ сатийа̄ саманна̄гата̄нам̣ самбуддха̄нам̣. ‘‘ахо вата майам̣ буддха̄ бхавеййа̄ма̄’’ти буддхабха̄вам̣ иччхама̄на̄ пихайантӣти аттхо.
десана̄васа̄не тим̣саматта̄нам̣ па̄н̣акот̣ӣнам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси, тхерасса саддхивиха̄рика̄ пан̃часатабхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахим̣су.
саббабуддха̄нам̣ кира авиджахитамева йамакапа̄т̣ихӣрам̣ катва̄ девалоке вассам̣ васитва̄ сан̇кассанагарадва̄ре отаран̣ам̣. таттха пана даккхин̣апа̄дасса патит̣т̣хитат̣т̣ха̄нам̣ ачалачетийат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма хоти. саттха̄ таттха т̣хатва̄ путхуджджана̄дӣнам̣ висайе пан̃хам̣ пуччхи, путхуджджана̄ аттано висайе пан̃хе виссаджджетва̄ сота̄паннависайе пан̃хам̣ виссаджджетум̣ на̄саккхим̣су. татха̄ сакада̄га̄миа̄дӣнам̣ висайе сота̄панна̄дайо, маха̄моггалла̄нависайе сесамаха̄са̄вака̄, са̄рипуттаттхерасса висайе маха̄моггалла̄но, буддхависайе ¶ ча са̄рипуттопи виссаджджетум̣ на̄саккхийева. со па̄чӣнадисам̣ а̄дим̣ катва̄ саббадиса̄ олокеси, саббаттха екан̇ган̣амева ахоси. ат̣т̣хасу диса̄су деваманусса̄ уддхам̣ йа̄ва брахмалока̄ хет̣т̣ха̄ бхӯмат̣т̣ха̄ ча йаккхана̄гасупан̣н̣а̄ ан̃джалим̣ паггахетва̄, ‘‘бханте, идха тасса пан̃хасса виссаджджета̄ наттхи, еттхева упадха̄ретха̄’’ти а̄хам̣су. саттха̄ са̄рипутто киламати. кин̃ча̄пи хеса –
‘‘йе ¶ ча сан̇кха̄тадхамма̄се, йе ча секха̄ путхӯ идха;
тесам̣ ме нипако ирийам̣, пут̣т̣хо пабрӯхи ма̄риса̄’’ти. (су. ни. 1044; чӯл̣ани. аджитама̄н̣авапуччха̄ниддеса 7) –
имам̣ буддхависайе пут̣т̣хапан̃хам̣ сутва̄ ‘саттха̄ мам̣ секха̄секха̄нам̣ а̄гаманапат̣ипадам̣ пуччхатӣ’ти пан̃хе никкан̇кхо, кхандха̄дӣсу пана катарена ну кхо мукхена имам̣ пат̣ипадам̣ катхенто ‘ахам̣ саттху аджджха̄сайам̣ ган̣хитум̣ на саккхисса̄мӣ’ти мама аджджха̄сайе кан̇кхати, со майа̄ найе адинне катхетум̣ на саккхиссати, найамасса дасса̄мӣти найам̣ дассенто ‘‘бхӯтамидам̣, са̄рипутта, саманупассасӣ’’ти а̄ха. евам̣ кирасса ахоси ‘‘са̄рипутто мама аджджха̄сайам̣ гахетва̄ катхенто кхандхавасена ¶ катхессатӣ’’ти. тхерасса саха найада̄нена со пан̃хо найасатена найасахассена найасатасахассена ¶ упат̣т̣ха̄си. со саттха̄ра̄ диннанайе т̣хатва̄ там̣ пан̃хам̣ катхеси. т̣хапетва̄ кира самма̄самбуддхам̣ ан̃н̃о са̄рипуттаттхерасса пан̃н̃ам̣ па̄пун̣итум̣ саматтхо на̄ма наттхи. тенева кира тхеро саттху пурато т̣хатва̄ сӣхана̄дам̣ нади – ‘‘ахам̣, бханте, сакалакаппампи деве вут̣т̣хе ‘еттака̄ни биндӯни маха̄самудде патита̄ни, еттака̄ни бхӯмийам̣, еттака̄ни паббате’ти ган̣етва̄ лекхам̣ а̄ропетум̣ саматтхо’’ти. саттха̄пи нам̣ ‘‘джа̄на̄ми, са̄рипутта, ган̣етум̣ саматтхабха̄ва’’нти а̄ха. тасса а̄йасмато пан̃н̃а̄йа упама̄ на̄ма наттхи. тенева̄ха –
‘‘ган̇га̄йа ва̄лука̄ кхӣйе, удакам̣ кхӣйе махан̣н̣аве;
махийа̄ маттика̄ кхӣйе, на кхӣйе мама буддхийа̄’’ти.
идам̣ вуттам̣ хоти – саче хи, бханте, буддхисампанналокана̄тха, майа̄ екасмим̣ пан̃хе виссаджджите екам̣ ва̄ ва̄лукам̣ екам̣ ва̄ удакабиндум̣ екам̣ ва̄ пам̣сукхан̣д̣ам̣ акхипитва̄ пан̃ха̄нам̣ сатена ва̄ сахассенава̄ сатасахассена ва̄ виссаджджите ган̇га̄йа ва̄лука̄дӣсу екекам̣ екаманте кхипеййа, кхиппатарам̣ ган̇га̄дӣсу ва̄лука̄дайо париккхайам̣ гаччхеййум̣, на твева мама пан̃ха̄нам̣ виссаджджананти. евам̣ маха̄пан̃н̃опи хи бхиккху буддхависайе пан̃хасса ¶ антам̣ ва̄ кот̣им̣ ва̄ адисва̄ саттха̄ра̄ диннанайе т̣хатва̄ва пан̃хам̣ виссаджджеси. там̣ сутва̄ бхиккхӯ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ – ‘‘йам̣ пан̃хам̣ пут̣т̣хо саббопи джано катхетум̣ на саккхи, там̣ дхаммасена̄пати са̄рипутто екакова катхесӣ’’ти. саттха̄ там̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘на ида̄нева са̄рипутто йам̣ пан̃хам̣ маха̄джано виссаджджетум̣ на̄саккхи ¶ , там̣ виссаджджеси, пуббепи анена виссаджджитойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄харитум̣ –
‘‘паросахассампи сама̄гата̄нам̣,
кандеййум̣ те вассасатам̣ апан̃н̃а̄;
екова сеййо пурисо сапан̃н̃о,
йо бха̄ситасса виджа̄на̄ти аттха’’нти. (джа̄. 1.1.99) –
имам̣ джа̄такам̣ виттха̄рена катхесӣти.
деворохан̣аваттху дутийам̣.
3. еракапаттана̄гара̄джаваттху
киччхо ¶ мануссапат̣ила̄бхоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ ба̄ра̄н̣асийам̣ упанисса̄йа саттасирӣсакаруккхамӯле вихаранто еракапаттам̣ на̄ма на̄гара̄джам̣ а̄раббха катхеси.
со кира пуббе кассапабуддхаса̄сане дахарабхиккху хутва̄ ган̇га̄йа на̄вам̣ абхируйха гаччханто ¶ екасмим̣ еракагумбе еракапаттам̣ гахетва̄ на̄ва̄йа вегаса̄ гаччхама̄на̄йапи на мун̃чи, еракапаттам̣ чхиджджитва̄ гатам̣. со ‘‘аппаматтакам̣ ета’’нти а̄паттим̣ адесетва̄ вӣсати вассасахасса̄ни аран̃н̃е саман̣адхаммам̣ катва̄пи маран̣ака̄ле еракапаттена гӣва̄йа гахито вийа а̄паттим̣ десетука̄мопи ан̃н̃ам̣ бхиккхум̣ апассама̄но ‘‘апарисуддхам̣ ме сӣла’’нти уппаннавиппат̣иса̄ро тато чавитва̄ екаруккхадон̣икана̄ваппама̄н̣о на̄гара̄джа̄ хутва̄ ниббатти, еракапаттотвевасса на̄мам̣ ахоси. со ниббаттаккхан̣ейева аттабха̄вам̣ олокетва̄ ‘‘еттакам̣ на̄ма ка̄лам̣ саман̣адхаммам̣ катва̄ ахетукайонийам̣ ман̣д̣ӯкабхаккхат̣т̣ха̄не ниббаттомхӣ’’ти виппат̣иса̄рӣ ахоси. со апарабха̄ге екам̣ дхӣтарам̣ лабхитва̄ маджджхе ган̇га̄йа удакапит̣т̣хе махантам̣ пхалам̣ уккхипитва̄ дхӣтарам̣ тасмим̣ т̣хапетва̄ начча̄петва̄ га̄йа̄песи. евам̣ кирасса ахоси – ‘‘аддха̄ ахам̣ идха имина̄ упа̄йена буддхе уппанне тасса уппаннабха̄вам̣ сун̣исса̄мӣ’’ти. йо ме гӣтасса пат̣игӣтам̣ а̄харати ¶ , тасса махантена на̄габхаванена саддхим̣ дхӣтарам̣ дасса̄мӣти анвад̣д̣хама̄сам̣ упосатхадивасе там̣ дхӣтарам̣ пхан̣е т̣хапеси. са̄ таттха т̣хита̄ наччантӣ –
‘‘ким̣су адхиппатӣ ра̄джа̄, ким̣су ра̄джа̄ раджджиссаро;
катхам̣су вираджо хоти, катхам̣ ба̄лоти вуччатӣ’’ти. –
имам̣ ¶ гӣтам̣ га̄йати.
сакаладжамбудӣпава̄сино ‘‘на̄гама̄н̣авикам̣ ган̣хисса̄ма̄’’ти гантва̄ аттано аттано пан̃н̃а̄балена пат̣игӣтам̣ катва̄ га̄йанти. са̄ там̣ пат̣иккхипати. тасса̄ анвад̣д̣хама̄сам̣ пхан̣е т̣хатва̄ евам̣ га̄йантийа̄ва екам̣ буддхантарам̣ вӣтиваттам̣. атха амха̄кам̣ саттха̄ локе уппаджджитва̄ екадивасам̣ паччӯсака̄ле локам̣ волокенто еракапаттам̣ а̄дим̣ катва̄ уттарама̄н̣авам̣ на̄ма аттано н̃а̄н̣аджа̄ласса анто павит̣т̣хам̣ дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо бхависсатӣ’’ти а̄вадждженто ‘‘аджджа еракапаттасса дхӣтарам̣ пхан̣е т̣хапетва̄ начча̄панадивасо, айам̣ уттарама̄н̣аво майа̄ диннам̣ пат̣игӣтам̣ ган̣хантова ¶ сота̄панно хутва̄ там̣ а̄да̄йа на̄гара̄джасса сантикам̣ гамиссати. со там̣ сутва̄ ‘буддхо уппанно’ти н̃атва̄ мама сантикам̣ а̄гамиссати, ахам̣ тасмим̣ а̄гате маха̄сама̄гаме га̄тхам̣ катхесса̄ми, га̄тха̄парийоса̄не чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо бхависсатӣ’’ти аддаса. со таттха гантва̄ ба̄ра̄н̣асито авидӯре сатта сирӣсакаруккха̄ аттхи, тесу екасса мӯле нисӣди. джамбудӣпава̄сино гӣтапат̣игӣтам̣ а̄да̄йа саннипатим̣су. саттха̄ авидӯре т̣ха̄не гаччхантам̣ уттарама̄н̣авам̣ дисва̄ ‘‘ехи, уттара̄’’ти а̄ха. ‘‘ким̣, бханте’’ти? ‘‘ито та̄ва ехӣ’’ти. атха нам̣ а̄гантва̄ вандитва̄ нисиннам̣ а̄ха ‘‘кахам̣ гаччхасӣ’’ти? ‘‘еракапаттасса дхӣту га̄йанат̣т̣ха̄на’’нти. ‘‘джа̄на̄си пана гӣтапат̣игӣта’’нти? ‘‘джа̄на̄ми, бханте’’ти. ‘‘вадехи та̄ва на’’нти? атха нам̣ аттано джа̄нананийа̄менева вадантам̣ ‘‘на уттарам̣ етам̣ пат̣игӣтам̣, ахам̣ те пат̣игӣтам̣ дасса̄ми, а̄да̄йа ¶ нам̣ гамиссасӣ’’ти. ‘‘са̄дху, бханте’’ти. атха нам̣ саттха̄, уттара, твам̣ на̄гама̄н̣авика̄йа гӣтака̄ле –
‘‘чхадва̄ра̄дхиппатӣ ра̄джа̄, раджджама̄но раджджиссаро;
араджджам̣ вираджо хоти, раджджам̣ ба̄лоти вуччатӣ’’ти. –
имам̣ пат̣игӣтам̣ га̄йеййа̄сӣти а̄ха.
ма̄н̣авика̄йа ¶ гӣтасса аттхо – ким̣су адхиппатӣ ра̄джа̄ти ким̣ адхиппати ра̄джа̄ на̄ма хоти? ким̣су ра̄джа̄ раджджиссароти катхам̣ пана ра̄джа̄ раджджиссаро на̄ма хоти? катхам̣су вираджо хотӣти катхам̣ ну кхо со ра̄джа̄ вираджо на̄ма хотӣти?
пат̣игӣтасса пана аттхо – чхадва̄ра̄дхиппатӣ ра̄джа̄ти йо чханнам̣ два̄ра̄нам̣ адхиппати, екадва̄репи рӯпа̄дӣхи анабхибхӯто, айам̣ ра̄джа̄ на̄ма. раджджама̄но раджджиссароти йо пана тесу а̄рамман̣есу раджджати, со раджджама̄но раджджиссаро на̄ма. араджджанти араджджама̄но пана вираджо на̄ма хоти. раджджанти раджджама̄но ба̄лоти вуччатӣти.
евамасса саттха̄ пат̣игӣтам̣ датва̄, уттара, тайа̄ имасмим̣ гӣте га̄йите имасса гӣтасса имам̣ пат̣игӣтам̣ га̄йиссати –
‘‘кенассу ¶ вуйхати ба̄ло, катхам̣ нудати пан̣д̣ито;
йогаккхемӣ катхам̣ хоти, там̣ ме аккха̄хи пуччхито’’ти.
атхасса твам̣ идам̣ пат̣игӣтам̣ га̄йеййа̄си –
‘‘огхена вуйхати ба̄ло, йога̄ нудати пан̣д̣ито;
саббайогависам̣йутто, йогаккхемӣти вуччатӣ’’ти.
тассаттхо – ‘‘ка̄могха̄дина̄ чатуббидхена огхена ба̄ло вуйхати, там̣ огхам̣ пан̣д̣ито саммаппадха̄насан̇кха̄тена йогена ¶ нудати. со саббехи ка̄майога̄дӣхи висам̣йутто йогаккхемӣ на̄ма вуччатӣ’’ти.
уттаро имам̣ пат̣игӣтам̣ ган̣хантова сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. со сота̄панно хутва̄ там̣ га̄тхам̣ а̄да̄йа гантва̄, ‘‘амбхо, майа̄ гӣтапат̣игӣтам̣ а̄хат̣ам̣, ока̄сам̣ ме детха̄’’ти ватва̄ нирантарам̣ т̣хитасса маха̄джанасса джан̣н̣уна̄ аккаманто агама̄си. на̄гама̄н̣авика̄ питу пхан̣е т̣хатва̄ наччама̄на̄ ‘‘ким̣су адхиппатӣ ра̄джа̄’’ти гӣтам̣ га̄йати? уттаро ‘‘чхадва̄ра̄дхиппатӣ ра̄джа̄’’ти пат̣игӣтам̣ га̄йи. пуна на̄гама̄н̣авика̄ ‘‘кенассу вуйхатӣ’’ти тасса гӣтам̣ га̄йати? атхасса̄ пат̣игӣтам̣ га̄йанто уттаро ‘‘огхена вуйхатӣ’’ти имам̣ га̄тхама̄ха. на̄гара̄джа̄ там̣ сутва̄ва буддхасса уппаннабха̄вам̣ н̃атва̄ ‘‘майа̄ екам̣ буддхантарам̣ еварӯпам̣ падам̣ на̄ма на сутапуббам̣, уппанно вата, бхо, локе ¶ буддхо’’ти тут̣т̣хама̄насо нан̇гут̣т̣хена удакам̣ пахари, маха̄вӣчийо ут̣т̣хахим̣су, убхо тӣра̄ни бхиджджим̣су. ито чито ча усабхаматте т̣ха̄не манусса̄ удаке нимуджджим̣су. со еттакам̣ маха̄джанам̣ пхан̣е т̣хапетва̄ уккхипитва̄ тхале патит̣т̣хапеси. со уттарам̣ упасан̇камитва̄ ‘‘кахам̣, са̄ми, саттха̄’’ти пуччхи. ‘‘екасмим̣ руккхамӯле нисинно, маха̄ра̄джа̄’’ти. со ‘‘ехи, са̄ми, гаччха̄ма̄’’ти уттарена саддхим̣ агама̄си. маха̄джанопи тена саддхим̣йева гато. на̄гара̄джа̄ гантва̄ чхаббан̣н̣арам̣сӣнам̣ антарам̣ пависитва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ родама̄но ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ саттха̄ а̄ха – ‘‘ким̣ идам̣, маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘ахам̣, бханте, тумха̄дисасса буддхасса са̄вако хутва̄ вӣсати вассасахасса̄ни саман̣адхаммам̣ ¶ ака̄сим̣, сопи мам̣ саман̣адхаммо ниддха̄ретум̣ на̄саккхи. аппаматтакам̣ еракапаттачхинданаматтам̣ нисса̄йа ахетукапат̣исандхим̣ гахетва̄ урена парисакканат̣т̣ха̄не ниббаттосми, екам̣ буддхантарам̣ нева мануссаттам̣ лабха̄ми, на саддхаммассаванам̣, на тумха̄дисасса буддхасса дассана’’нти саттха̄ тасса катхам̣ сутва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, мануссаттам̣ на̄ма дуллабхамева, татха̄ саддхаммассаванам̣ ¶ , татха̄ буддхуппа̄до, идам̣ киччхена касирена лаббхатӣ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘киччхо мануссапат̣ила̄бхо, киччхам̣ мачча̄на джӣвитам̣;
киччхам̣ саддхаммассаванам̣, киччхо буддха̄намуппа̄до’’ти.
тассаттхо – махантена хи ва̄йа̄мена махантена кусалена ладдхатта̄ мануссаттапат̣ила̄бхо на̄ма киччхо дуллабхо. нирантарам̣ касикамма̄дӣни катва̄ джӣвитавуттим̣ гхат̣анатопи париттат̣т̣ха̄йита̄йапи мачча̄нам̣ джӣвитам̣ киччхам̣. анекесупи каппесу дхаммадесакасса пуггаласса дуллабхата̄йа саддхаммассаванампи киччхам̣. махантена ва̄йа̄мена абхинӣха̄расса самиджджханато самиддха̄бхинӣха̄расса ча анекехипи каппакот̣исахассехи дуллабхуппа̄дато буддха̄нам̣ уппа̄допи киччхойева, ативийа дуллабхоти.
десана̄васа̄не чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси. на̄гара̄джа̄пи там̣дивасам̣ сота̄паттипхалам̣ лабхеййа, тираччха̄нагататта̄ пана на̄латтха. со йесу пат̣исандхигахан̣атачаджаханависсат̣т̣ханиддоккаманасаджа̄тийа̄метхунасеваначутисан̇кха̄тесу ¶ пан̃часу т̣ха̄несу на̄гасарӣрамева ¶ гахетва̄ киламанти, тесу акиламанабха̄вам̣ патва̄ ма̄н̣аварӯпенева вичаритум̣ лабхатӣти.
еракапаттана̄гара̄джаваттху татийам̣.
4. а̄нандаттхерапан̃хаваттху
саббапа̄пасса акаран̣анти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто а̄нандаттхерасса пан̃хам̣ а̄раббха катхеси.
тхеро кира дива̄т̣т̣ха̄не нисинно чинтеси – ‘‘саттха̄ра̄ саттаннам̣ буддха̄нам̣ ма̄та̄питаро а̄йупариччхедо бодхи са̄вакасаннипа̄то аггаса̄вакасаннипа̄то аггаса̄вакаупат̣т̣ха̄коти идам̣ саббам̣ катхитам̣, упосатхо пана акатхито, ким̣ ну кхо тесампи айамева упосатхо, ан̃н̃о’’ти? со саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ таматтхам̣ пуччхи. йасма̄ пана тесам̣ буддха̄нам̣ ка̄лабхедова ахоси, на катха̄бхедо. випассӣ самма̄самбуддхо хи саттаме саттаме сам̣ваччхаре упосатхам̣ ака̄си. екадивасам̣ диннова̄дойева ¶ хисса саттаннам̣ сам̣ваччхара̄нам̣ алам̣ хоти. сикхӣ чева вессабхӯ ча чхат̣т̣хе чхат̣т̣хе сам̣ваччхаре упосатхам̣ карим̣су, какусандхо кон̣а̄гамано ча сам̣ваччхаре сам̣ваччхаре. кассападасабало чхат̣т̣хе чхат̣т̣хе ма̄се упосатхам̣ ака̄си. екадивасам̣ диннова̄до ева хисса чханнам̣ ма̄са̄нам̣ алам̣ ахоси. тасма̄ саттха̄ тесам̣ имам̣ ка̄лабхедам̣ ¶ а̄рочетва̄ ‘‘ова̄дага̄тха̄ пана несам̣ има̄йева̄’’ти ватва̄ саббесам̣ екамева упосатхам̣ а̄ви каронто има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘саббапа̄пасса акаран̣ам̣, кусаласса упасампада̄;
сачиттапарийодапанам̣, етам̣ буддха̄на са̄санам̣.
‘‘кхантӣ парамам̣ тапо титиккха̄,
нибба̄нам̣ парамам̣ ваданти буддха̄;
на хи паббаджито парӯпагха̄тӣ,
на саман̣о хоти парам̣ вихет̣хайанто.
‘‘анӯпава̄до ¶ анӯпагха̄то, па̄тимоккхе ча сам̣варо;
маттан̃н̃ута̄ ча бхаттасмим̣, пантан̃ча сайана̄санам̣;
адхичитте ча а̄його, етам̣ буддха̄на са̄сана’’нти.
таттха саббапа̄пасса̄ти саббасса акусалакаммасса. упасампада̄ти абхиниккхаманато пат̣т̣ха̄йа йа̄ва арахаттамагга̄ кусаласса уппа̄данан̃чева уппа̄дитасса ча бха̄вана̄. сачиттапарийодапананти пан̃чахи нӣваран̣ехи аттано читтасса вода̄панам̣. етам̣ буддха̄на са̄сананти саббабуддха̄нам̣ айаманусит̣т̣хи.
кхантӣти йа̄ еса̄ титиккха̄сан̇кха̄та̄ кхантӣ на̄ма, идам̣ имасмим̣ са̄сане парамам̣ уттамам̣ тапо. нибба̄нам̣ парамам̣ ваданти буддха̄ти буддха̄ ча паччекабуддха̄ ча анубуддха̄ ча̄ти име тайо буддха̄ нибба̄нам̣ уттамантӣ ваданти. на хи паббаджитоти па̄н̣иа̄дӣхи парам̣ апахананто вихет̣хенто парӯпагха̄тӣ паббаджито на̄ма на хоти. на саман̣оти вуттанайенева парам̣ вихет̣хайанто саман̣опи на хотийева ¶ .
анӯпава̄доти анӯпава̄данан̃чева анӯпава̄да̄панан̃ча. анӯпагха̄тоти анӯпагха̄танан̃чева анӯпагха̄та̄панан̃ча ¶ . па̄тимоккхети джет̣т̣хакасӣле. сам̣вароти пидаханам̣. маттан̃н̃ута̄ти маттан̃н̃убха̄во пама̄н̣аджа̄нанам̣. пантанти вивиттам̣. адхичиттети ат̣т̣хасама̄паттисан̇кха̄те адхичитте. а̄йоготи пайогакаран̣ам̣. етанти етам̣ саббесам̣ буддха̄нам̣ са̄санам̣. еттха хи анӯпава̄дена ва̄часикам̣ сӣлам̣ катхитам̣, анӯпагха̄тена ка̄йикасӣлам̣, ‘‘па̄тимоккхе ча сам̣варо’’ти сӣлам̣ катхитам̣, анӯпагха̄тена ка̄йикасӣлам̣, ‘‘па̄тимоккхе ча сам̣варо’’ти имина̄ па̄тимоккхасӣлан̃чева индрийасам̣варан̃ча, маттан̃н̃ута̄йа а̄джӣвапа̄рисуддхи чева паччайасанниситасӣлан̃ча, пантасена̄санена саппа̄йасена̄санам̣, адхичиттена ат̣т̣ха сама̄паттийо. евам̣ има̄йа га̄тха̄йа тиссопи сиккха̄ катхита̄ ева хонтӣти.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
а̄нандаттхерапан̃хаваттху чатуттхам̣.
5. анабхиратабхиккхуваттху
на ¶ каха̄пан̣авассена̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ анабхиратабхиккхум̣ а̄раббха катхеси.
со кира са̄сане паббаджитва̄ ладдхӯпасампадо ‘‘асукат̣т̣ха̄нам̣ на̄ма гантва̄ уддесам̣ угган̣ха̄хӣ’’ти упаджджха̄йена песито таттха агама̄си. атхасса питуно рого уппаджджи. со путтам̣ дат̣т̣хука̄мо хутва̄ там̣ паккоситум̣ саматтхам̣ кан̃чи ¶ алабхитва̄ путтасокена виппалапантойева а̄саннамаран̣о хутва̄ ‘‘идам̣ ме путтасса паттачӣварамӯлам̣ кареййа̄сӣ’’ти каха̄пан̣асатам̣ канит̣т̣хасса хаттхе датва̄ ка̄ламака̄си. со дахарасса а̄гатака̄ле па̄дамӯле нипатитва̄ пават̣т̣енто родитва̄, ‘‘бханте, пита̄ те виппалапантова ка̄лакато, майхам̣ пана тена каха̄пан̣асатам̣ хаттхе т̣хапитам̣, тена ким̣ каромӣ’’ти а̄ха. дахаро ‘‘на ме каха̄пан̣ехи аттхо’’ти пат̣иккхипитва̄ апарабха̄ге чинтеси – ‘‘ким̣ ме паракулесу пин̣д̣а̄йа чаритва̄ джӣвитена, сакка̄ там̣ каха̄пан̣асатам̣ нисса̄йа джӣвитум̣, виббхамисса̄мӣ’’ти. со анабхиратийа̄ пӣл̣ито виссат̣т̣хасаджджха̄йанакаммат̣т̣ха̄но пан̣д̣урогӣ вийа ахоси. атха нам̣ дахараса̄ман̣ера̄ ‘‘ким̣ ида’’нти пуччхитва̄ ‘‘уккан̣т̣хитомхӣ’’ти вутте а̄чарийупаджджха̄йа̄нам̣ а̄чиккхим̣су. атха нам̣ те саттху сантикам̣ нетва̄ саттху дассесум̣. саттха̄ ‘‘саччам̣ кира твам̣ уккан̣т̣хито’’ти пуччхитва̄, ‘‘а̄ма, бханте’’ти вутте ‘‘касма̄ евамака̄си, аттхи пана те ¶ кочи джӣвитапаччайо’’ти а̄ха. ‘‘а̄ма, бханте’’ти. ‘‘ким̣ те аттхӣ’’ти? ‘‘каха̄пан̣асатам̣, бханте’’ти. тена хи каттхачи та̄ва саккхара̄ а̄хара, ган̣етва̄ джа̄нисса̄ма ‘‘сакка̄ ва̄ та̄ваттакена джӣвитум̣, но ва̄’’ти. со саккхара̄ а̄хари. атха нам̣ саттха̄ а̄ха – ‘‘парибхогаттха̄йа та̄ва пан̣н̣а̄сам̣ т̣хапехи, двиннам̣ гон̣а̄нам̣ аттха̄йа чатувӣсати, еттакам̣ на̄ма бӣджаттха̄йа, йуганан̇галаттха̄йа, кудда̄лава̄сипхарасуаттха̄йа̄’’ти евам̣ ган̣ийама̄не там̣ каха̄пан̣асатам̣ наппахоти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘бхиккху тава каха̄пан̣а̄ аппака̄, катхам̣ ете нисса̄йа тан̣хам̣ пӯрессаси, атӣте кира чаккаваттираджджам̣ ка̄ретва̄ аппхот̣итаматтена ¶ два̄дасайоджанат̣т̣ха̄не кат̣иппама̄н̣ена ратанавассам̣ васса̄петум̣ саматтхо йа̄ва чхаттим̣са сакка̄ чаванти, еттакам̣ ка̄лам̣ девараджджам̣ ка̄ретва̄пи маран̣ака̄ле ¶ тан̣хам̣ апӯретва̄ва ка̄ламака̄сӣ’’ти ватва̄ тена йа̄чито атӣтам̣ а̄харитва̄ мандха̄туджа̄такам̣ (джа̄. 1.3.22) виттха̄ретва̄ –
‘‘йа̄вата̄ чандимасӯрийа̄ парихаранти, диса̄ бханти вирочана̄;
саббева да̄са̄ мандха̄ту, йе па̄н̣а̄ патхависсита̄’’ти. –
имисса̄ га̄тха̄йа анантара̄ има̄ две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘на каха̄пан̣авассена, титти ка̄месу виджджати;
аппасса̄да̄ дукха̄ ка̄ма̄, ити вин̃н̃а̄йа пан̣д̣ито.
‘‘апи диббесу ка̄месу, ратим̣ со на̄дхигаччхати;
тан̣хаккхайарато хоти, самма̄самбуддхаса̄вако’’ти.
таттха каха̄пан̣авассена̄ти йам̣ со аппхот̣етва̄ саттаратанавассам̣ васса̄песи, там̣ идха каха̄пан̣авассанти вуттам̣. тенапи хи ваттхука̄макилесака̄месу титти на̄ма наттхи. евам̣ дуппӯра̄ еса̄ тан̣ха̄. аппасса̄да̄ти супинасадисата̄йа париттасукха̄. дукха̄ти дуккхаккхандха̄дӣсу а̄гатадуккхавасена пана бахудуккха̄ва. ити вин̃н̃а̄йа̄ти евамете ка̄ме джа̄нитва̄. апи диббесӯти саче хи дева̄нам̣ упакаппанакака̄мехи нимантеййа̄пи а̄йасма̄ самиддхи ¶ вийа евампи тесу ка̄месу ратим̣ на виндатийева. тан̣хаккхайаратоти арахатте чева нибба̄не ча абхирато хоти, там̣ паттхайама̄но вихарати. самма̄самбуддхаса̄вакоти самма̄самбуддхена деситасса дхаммасса саванена джа̄то йога̄вачарабхиккхӯти.
десана̄васа̄не ¶ со бхиккху сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
анабхиратабхиккхуваттху пан̃чамам̣.
6. аггидаттабра̄хман̣аваттху
бахум̣ ве саран̣ам̣ йантӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ва̄ликара̄симхи нисиннам̣ аггидаттам̣ на̄ма косаларан̃н̃о пурохитам̣ а̄раббха катхеси.
со ¶ кира маха̄косаласса пурохито ахоси. атха нам̣ питари ка̄лакате ра̄джа̄ пасенади косало ‘‘питу ме пурохито’’ти га̄равена тасмим̣йева т̣ха̄не т̣хапетва̄ тасса аттано упат̣т̣ха̄нам̣ а̄гатака̄ле паччуггаманам̣ кароти, ‘‘а̄чарийа, идха нисӣдатха̄’’ти сама̄на̄санам̣ да̄песи. со чинтеси – ‘‘айам̣ ра̄джа̄ майи ативийа га̄равам̣ кароти, на кхо пана ра̄джӯнам̣ ниччака̄ламева сакка̄ читтам̣ гахетум̣. сама̄навайенева хи саддхим̣ раджджасукхам̣ на̄ма сукхам̣ хоти, ахан̃чамхи махаллако, паббаджитум̣ ме йутта’’нти. со ра̄джа̄нам̣ паббаджджам̣ ануджа̄на̄петва̄ нагаре бхерим̣ чара̄петва̄ сатта̄хена саббам̣ аттано ¶ дханам̣ да̄намукхе виссаджджетва̄ ба̄хиракапаббаджджам̣ паббаджи. там̣ нисса̄йа даса пурисасахасса̄ни анупаббаджим̣су. со техи саддхим̣ ан̇гамагадха̄нан̃ча курурат̣т̣хасса ча антаре ва̄сам̣ каппетва̄ имам̣ ова̄дам̣ дети, ‘‘та̄та̄, йасса ка̄мавитакка̄дайо уппаджджанти, со надито екекам̣ ва̄лукапут̣ам̣ уддхаритва̄ имасмим̣ окиратӯ’’ти. те ‘‘са̄дхӯ’’ти пат̣иссун̣итва̄ ка̄мавитакка̄дӣнам̣ уппаннака̄ле татха̄ карим̣су. апарена самайена маха̄ва̄лукара̄си ахоси, там̣ ахичхатто на̄ма на̄гара̄джа̄ пат̣иггахеси. ан̇гамагадхава̄сино чева курурат̣т̣хава̄сино ча ма̄се ма̄се тесам̣ махантам̣ сакка̄рам̣ абхихаритва̄ да̄нам̣ денти. атха несам̣ аггидатто имам̣ ова̄дам̣ ада̄си – ‘‘паббатам̣ саран̣ам̣ йа̄тха, ванам̣ саран̣ам̣ йа̄тха, а̄ра̄мам̣ саран̣ам̣ йа̄тха, руккхам̣ саран̣ам̣ йа̄тха, евам̣ саббадуккхато муччиссатха̄’’ти. аттано антева̄сикепи имина̄ ова̄дена овади.
бодхисаттопи ката̄бхиниккхамано самма̄самбодхим̣ патва̄ тасмим̣ самайе са̄ваттхим̣ нисса̄йа джетаване вихаранто паччӯсака̄ле локам̣ волокенто аггидаттабра̄хман̣ам̣ саддхим̣ антева̄сикехи аттано н̃а̄н̣аджа̄ласса анто павит̣т̣хам̣ дисва̄ ‘‘саббепи име арахаттасса упаниссайасампанна̄’’ти н̃атва̄ са̄йанхасамайе маха̄моггалла̄наттхерам̣ а̄ха – ‘‘моггалла̄на, ким̣ пассаси аггидаттабра̄хман̣ам̣ маха̄джанам̣ ¶ атиттхе паккханда̄пентам̣, гаччха тесам̣ ова̄дам̣ дехӣ’’ти. бханте, бахӯ ете, екакасса майхам̣ ависайха̄. саче ¶ тумхепи а̄гамиссатха, висайха̄ бхависсантӣти. моггалла̄на, ахампи а̄гамисса̄ми, твам̣ пурато йа̄хӣти. тхеро пурато гаччхантова чинтеси – ‘‘ете балаванто чева бахӯ ча. саче саббесам̣ сама̄гамат̣т̣ха̄не кин̃чи ¶ катхесса̄ми, саббепи ваггаваггена ут̣т̣хахеййу’’нти аттано а̄нубха̄вена тхӯлапхуситакам̣ девам̣ вут̣т̣ха̄песи. те тхӯлапхуситакесу патантесу ут̣т̣ха̄йут̣т̣ха̄йа аттано аттано пан̣н̣аса̄лам̣ пависим̣су. тхеро аггидаттасса бра̄хман̣асса пан̣н̣аса̄ладва̄ре т̣хатва̄ ‘‘аггидатта̄’’ти а̄ха. со тхерасса саддам̣ сутва̄ ‘‘мам̣ имасмим̣ локе на̄мена а̄лапитум̣ саматтхо на̄ма наттхи, ко ну кхо мам̣ на̄мена а̄лапатӣ’’ти ма̄натхаддхата̄йа ‘‘ко есо’’ти а̄ха. ‘‘ахам̣, бра̄хман̣а̄’’ти. ‘‘ким̣ вадесӣ’’ти? ‘‘аджджа ме екараттим̣ идха васанат̣т̣ха̄нам̣ твам̣ а̄чиккха̄хӣ’’ти. ‘‘идха васанат̣т̣ха̄нам̣ наттхи, екасса ека̄ва пан̣н̣аса̄ла̄’’ти. ‘‘аггидатта, манусса̄ на̄ма манусса̄нам̣, га̄во гуннам̣, паббаджита̄ паббаджита̄нам̣ сантикам̣ гаччханти, ма̄ евам̣ кари, дехи ме васанат̣т̣ха̄на’’нти. ‘‘ким̣ пана твам̣ паббаджито’’ти? ‘‘а̄ма, паббаджитомхӣ’’ти. ‘‘саче паббаджито, кахам̣ те кха̄рибхан̣д̣ам̣, ко паббаджитапариккха̄ро’’ти. ‘‘аттхи ме париккха̄ро, висум̣ пана нам̣ гахетва̄ вичаритум̣ дуккханти аббхантаренева нам̣ гахетва̄ вичара̄ми, бра̄хман̣а̄’’ти. со ‘‘там̣ гахетва̄ вичариссасӣ’’ти тхерасса куджджхи. атха нам̣ со а̄ха – ‘‘амхе, аггидатта, ма̄ куджджхи, васанат̣т̣ха̄нам̣ ме а̄чиккха̄хӣ’’ти. наттхи еттха васанат̣т̣ха̄нанти. етасмим̣ пана ва̄лукара̄симхи ко васатӣти. еко, на̄гара̄джа̄ти. етам̣ ме дехӣти. на сакка̄ да̄тум̣, бха̄рийам̣ ¶ етасса камманти. хоту, дехи мети. тена хи твам̣ ева джа̄на̄хӣти.
тхеро ва̄лукара̄сиабхимукхо па̄йа̄си. на̄гара̄джа̄ там̣ а̄гаччхантам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ саман̣о ито а̄гаччхати, на джа̄на̄ти ман̃н̃е мама аттхибха̄вам̣, дхӯма̄йитва̄ нам̣ ма̄ресса̄мӣ’’ти дхӯма̄йи. тхеро ‘‘айам̣ на̄гара̄джа̄ ‘ахамева дхӯма̄йитум̣ саккоми, ан̃н̃е на сакконтӣ’ти ман̃н̃е саллаккхетӣ’’ти сайампи дхӯма̄йи. двиннампи сарӣрато уггата̄ дхӯма̄ йа̄ва брахмалока̄ ут̣т̣хахим̣су. убхопи дхӯма̄ тхерам̣ аба̄дхетва̄ на̄гара̄джа̄намева ба̄дхенти. на̄гара̄джа̄ дхӯмавегам̣ сахитум̣ асакконто паджджали. тхеропи теджодха̄тум̣ сама̄паджджитва̄ тена саддхим̣йева паджджали. аггиджа̄ла̄ йа̄ва брахмалока̄ ут̣т̣хахим̣су. убхопи тхерам̣ аба̄дхетва̄ на̄гара̄джа̄намева ба̄дхайим̣су. атхасса сакаласарӣрам̣ укка̄хи падиттам̣ вийа ахоси. исиган̣о олокетва̄ чинтеси – ‘‘на̄гара̄джа̄, саман̣ам̣ джха̄пети, бхаддако вата саман̣о амха̄кам̣ вачанам̣ асутва̄ нат̣т̣хо’’ти. тхеро на̄гара̄джа̄нам̣ ¶ даметва̄ ниббисеванам̣ катва̄ ва̄лукара̄симхи нисӣди. на̄гара̄джа̄ ва̄лукара̄сим̣ бхогехи париккхипитва̄ кӯт̣а̄га̄ракуччхипама̄н̣ам̣ пхан̣ам̣ ма̄петва̄ тхерасса упари дха̄реси.
исиган̣а̄ ¶ па̄това ‘‘саман̣асса матабха̄вам̣ ва̄ аматабха̄вам̣ ва̄ джа̄нисса̄ма̄’’ти тхерасса сантикам̣ гантва̄ там̣ ва̄лукара̄симаттхаке нисиннам̣ дисва̄ ан̃джалим̣ паггайха абхиттхаванта̄ а̄хам̣су – ‘‘саман̣а, каччи на̄гара̄джена на ба̄дхито’’ти. ‘‘ким̣ на пассатха мама упарипхан̣ам̣ дха̄ретва̄ т̣хита’’нти? те ‘‘аччхарийам̣ вата бхо, саман̣асса еварӯпо ¶ на̄ма на̄гара̄джа̄ дамито’’ти тхерам̣ парива̄ретва̄ ат̣т̣хам̣су. тасмим̣ кхан̣е саттха̄ а̄гато. тхеро саттха̄рам̣ дисва̄ ут̣т̣ха̄йа ванди. атха нам̣ исайо а̄хам̣су – ‘‘айампи тайа̄ махантатаро’’ти. есо бхагава̄ саттха̄, ахам̣ имасса са̄вакоти. саттха̄ ва̄лукара̄симаттхаке нисӣди, исиган̣о ‘‘айам̣ та̄ва са̄вакасса а̄нубха̄во, имасса пана а̄нубха̄во кӣдисо бхависсатӣ’’ти ан̃джалим̣ паггайха саттха̄рам̣ абхиттхави. саттха̄ аггидаттам̣ а̄мантетва̄ а̄ха – ‘‘аггидатта, твам̣ тава са̄вака̄нан̃ча упат̣т̣ха̄ка̄нан̃ча ова̄дам̣ дадама̄но кинти ватва̄ десӣ’’ти. ‘‘етам̣ паббатам̣ саран̣ам̣ гаччхатха, ванам̣ а̄ра̄мам̣ руккхам̣ саран̣ам̣ гаччхатха. ета̄ни хи саран̣ам̣ гато саббадуккха̄ памуччатӣ’’ти евам̣ тесам̣ ова̄дам̣ даммӣти. саттха̄ ‘‘на кхо, аггидатта, ета̄ни саран̣ам̣ гато саббадуккха̄ памуччати, буддхам̣ дхаммам̣ сан̇гхам̣ пана саран̣ам̣ гантва̄ сакалават̣т̣адуккха̄ памуччатӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘бахум̣ ве саран̣ам̣ йанти, паббата̄ни вана̄ни ча;
а̄ра̄маруккхачетйа̄ни, манусса̄ бхайатаджджита̄.
‘‘нетам̣ кхо саран̣ам̣ кхемам̣, нетам̣ саран̣амуттамам̣;
нетам̣ саран̣ама̄гамма, саббадуккха̄ памуччати.
‘‘йо ча буддхан̃ча дхамман̃ча, сан̇гхан̃ча саран̣ам̣ гато;
чатта̄ри арийасачча̄ни, саммаппан̃н̃а̄йа пассати.
‘‘дуккхам̣ дуккхасамуппа̄дам̣, дуккхасса ча атиккамам̣;
арийам̣ чат̣т̣хан̇гикам̣ маггам̣, дуккхӯпасамага̄минам̣.
‘‘етам̣ ¶ ¶ кхо саран̣ам̣ кхемам̣, етам̣ саран̣амуттамам̣;
етам̣ саран̣ама̄гамма, саббадуккха̄ памуччатӣ’’ти.
таттха бахунти баху. паббата̄нӣти таттха таттха исигиливепуллавебха̄ра̄дике паббате ча маха̄ванагосин̇гаса̄лавана̄дӣни ¶ вана̄ни ча вел̣уванаджӣвакамбавана̄дайо а̄ра̄ме ча уденачетийаготамачетийа̄дӣни руккхачетйа̄ни ча те те манусса̄ тена тена бхайена таджджита̄ бхайато муччитука̄ма̄ путтала̄бха̄дӣни ва̄ паттхайама̄на̄ саран̣ам̣ йантӣти аттхо. нетам̣ саран̣анти етам̣ саббампи саран̣ам̣ нева кхемам̣ на уттамам̣, на ча етам̣ пат̣ичча джа̄тиа̄дидхаммесу саттесу екопи джа̄тиа̄дито саббадуккха̄ памуччатӣти аттхо.
йо ча̄ти идам̣ акхемам̣ ануттамам̣ саран̣ам̣ дассетва̄ кхемам̣ уттамам̣ саран̣ам̣ дассанаттхам̣ а̄раддхам̣. тассаттхо – йо ча гахат̣т̣хо ва̄ паббаджито ва̄ ‘‘итипи со бхагава̄ арахам̣ самма̄самбуддхо’’тиа̄дикам̣ буддхадхаммасан̇гха̄нуссатикаммат̣т̣ха̄нам̣ нисса̄йа сет̣т̣хавасена буддхан̃ча дхамман̃ча сан̇гхан̃ча саран̣ам̣ гато, тассапи там̣ саран̣агаманам̣ ан̃н̃атиттхийавандана̄дӣхи куппати чалати. тасса пана ачалабха̄вам̣ дассетум̣ маггена а̄гатасаран̣амева пака̄санто чатта̄ри арийасачча̄ни саммаппан̃н̃а̄йа пассатӣти а̄ха. йо хи етесам̣ сачча̄нам̣ дассанавасена ета̄ни саран̣ам̣ ¶ гато, етасса етам̣ саран̣ам̣ кхеман̃ча уттаман̃ча, со ча пуггало етам̣ саран̣ам̣ пат̣ичча сакаласма̄пи ват̣т̣адуккха̄ памуччати, тасма̄ етам̣ кхо саран̣ам̣ кхемантиа̄ди вуттам̣.
десана̄васа̄не саббепи те исайо саха пат̣исамбхида̄хи арахаттам̣ патва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ паббаджджам̣ йа̄чим̣су. саттха̄пи чӣварагаббхато хаттхам̣ паса̄ретва̄ ‘‘етха бхиккхаво, чаратха брахмачарийа’’нти а̄ха. те тан̇кхан̣ейева ат̣т̣хапариккха̄радхара̄ вассасат̣т̣хикатхера̄ вийа ахесум̣. со ча саббесампи ан̇гамагадхакурурат̣т̣хава̄сӣнам̣ сакка̄рам̣ а̄да̄йа а̄гаманадивасо ахоси. те сакка̄рам̣ а̄да̄йа а̄гата̄ саббепи те исайо паббаджите дисва̄ ‘‘ким̣ ну кхо амха̄кам̣ аггидаттабра̄хман̣о маха̄, уда̄ху саман̣о готамо’’ти чинтетва̄ саман̣асса готамасса а̄гататта̄ ‘‘аггидаттова маха̄’’ти ман̃н̃им̣су. саттха̄ тесам̣ аджджха̄сайам̣ олокетва̄, ‘‘аггидатта, париса̄йа кан̇кхам̣ чхинда̄’’ти а̄ха. со ‘‘ахампи еттакамева ¶ пачча̄сӣса̄мӣ’’ти иддхибалена саттаккхаттум̣ веха̄сам̣ аббхуггантва̄ пунаппунам̣ оруйха саттха̄рам̣ вандитва̄ ‘‘саттха̄ ме, бханте, бхагава̄, са̄вакохамасмӣ’’ти ватва̄ са̄вакаттам̣ пака̄сесӣти.
аггидаттабра̄хман̣аваттху чхат̣т̣хам̣.
7. а̄нандаттхерапан̃хаваттху
дуллабхоти ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто а̄нандаттхерасса пан̃хам̣ а̄раббха катхеси.
тхеро хи екадивасам̣ дива̄т̣т̣ха̄не нисинно чинтеси – ‘‘хаттха̄джа̄нӣйо ¶ чхаддантакуле ва̄ упосатхакуле ва̄ уппаджджати, асса̄джа̄нӣйо синдхавакуле ва̄ вала̄хакассара̄джакуле ва̄, усабхо гоа̄джанӣйо даккхин̣апатхетиа̄дӣни вадантена саттха̄ра̄ хаттхиа̄джа̄нӣйа̄дӣнам̣ уппаттит̣т̣ха̄на̄дӣни катхита̄ни, пуриса̄джа̄нӣйо пана кахам̣ ну кхо уппаджджатӣ’’ти. со саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдитва̄ етаматтхам̣ пуччхи. саттха̄, ‘‘а̄нанда, пуриса̄джа̄нӣйо на̄ма саббаттха нуппаджджати, уджукато пана тийоджанасата̄йа̄ме виттха̄рато ад̣д̣хатеййасате а̄ват̣т̣ато навайоджанасатаппама̄н̣е маджджхимападесат̣т̣ха̄не уппаджджати. уппаджджанто ча пана на йасмим̣ ва̄ тасмим̣ ва̄ куле уппаджджати, кхаттийамаха̄са̄лабра̄хман̣амаха̄са̄лакула̄нам̣ пана ан̃н̃атарасмим̣йева уппаджджатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘дуллабхо пуриса̄джан̃н̃о, на со саббаттха джа̄йати;
йаттха со джа̄йатӣ дхӣро, там̣ кулам̣ сукхамедхатӣ’’ти.
таттха дуллабхоти пуриса̄джан̃н̃о хи дуллабхо, на хаттхиа̄джа̄нӣйа̄дайо вийа сулабхо, со саббаттха паччантадесе ва̄ нӣчакуле ва̄ на джа̄йати, маджджхимадесепи маха̄джанасса абхива̄дана̄дисакка̄ракаран̣ат̣т̣ха̄не кхаттийабра̄хман̣акула̄нам̣ ан̃н̃атарасмим̣ куле джа̄йати. евам̣ джа̄йама̄но йаттха со джа̄йати дхӣро уттамапан̃н̃о самма̄самбуддхо ¶ , там̣ кулам̣ сукхамедхатӣти сукхаппаттамева хотӣти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
а̄нандаттхерапан̃хаваттху саттамам̣.
8. самбахулабхиккхуваттху
сукхо ¶ ¶ буддха̄нанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто самбахула̄нам̣ бхиккхӯнам̣ катхам̣ а̄раббха катхеси.
екадивасан̃хи пан̃часатабхиккхӯ упат̣т̣ха̄наса̄ла̄йам̣ нисинна̄, ‘‘а̄вусо, ким̣ ну кхо имасмим̣ локе сукха’’нти катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣? таттха кечи ‘‘раджджасукхасадисам̣ сукхам̣ на̄ма наттхӣ’’ти а̄хам̣су. кечи ка̄масукхасадисам̣, кечи ‘‘са̄лимам̣сабходжана̄дисадисам̣ сукхам̣ на̄ма наттхӣ’’ти а̄хам̣су. саттха̄ тесам̣ нисиннат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, ким̣ катхетха? идан̃хи саббампи сукхам̣ ват̣т̣адуккхапарийа̄паннамева, имасмим̣ локе буддхуппа̄до дхаммассаванам̣, сан̇гхаса̄маггӣ, саммодама̄набха̄воти идамева сукха’’нти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘сукхо буддха̄намуппа̄до, сукха̄ саддхаммадесана̄;
сукха̄ сан̇гхасса са̄маггӣ, самагга̄нам̣ тапо сукхо’’ти.
таттха буддха̄намуппа̄доти йасма̄ буддха̄ уппаджджама̄на̄ маха̄джанам̣ ра̄гаканта̄ра̄дӣхи та̄ренти, тасма̄ буддха̄нам̣ уппа̄до сукхо уттамо. йасма̄ ¶ саддхаммадесанам̣ а̄гамма джа̄тиа̄дидхамма̄ сатта̄ джа̄тиа̄дӣхи муччанти, тасма̄ саддхаммадесана̄ сукха̄. са̄маггӣти самачиттата̄, са̄пи сукха̄ ева. самагга̄нам̣ пана екачитта̄нам̣ йасма̄ буддхавачанам̣ ва̄ угган̣хитум̣ дхутан̇га̄ни ва̄ парихаритум̣ саман̣адхаммам̣ ва̄ ка̄тум̣ сакка̄, тасма̄ самагга̄нам̣ тапо сукхоти вуттам̣. тенева̄ха – ‘‘йа̄вакӣван̃ча, бхиккхаве, бхиккхӯ самагга̄ саннипатиссанти, саммагга̄ вут̣т̣хахиссанти, самагга̄ сан̇гхакаран̣ӣйа̄ни кариссанти, вуддхийева, бхиккхаве, бхиккхӯнам̣ па̄т̣икан̇кха̄, но париха̄нӣ’’ти (дӣ. ни. 2.136).
десана̄васа̄не те бхиккхӯ арахатте патит̣т̣хахим̣су, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
самбахулабхиккхуваттху ат̣т̣хамам̣.
9. кассападасабаласса суван̣н̣ачетийаваттху
пӯджа̄рахети ¶ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ ча̄рикам̣ чарама̄но кассападасабаласса суван̣н̣ачетийам̣ а̄раббха катхеси.
татха̄гато са̄ваттхито никкхамитва̄ анупуббена ба̄ра̄н̣асим̣ гаччханто антара̄магге тодеййага̄масса самӣпе маха̄бхиккхусан̇гхапарива̄ро ан̃н̃атарам̣ деват̣т̣ха̄нам̣ сампа̄пун̣и. татра нисинно сугато дхаммабхан̣д̣а̄га̄рикам̣ песетва̄ авидӯре касикаммам̣ каронтам̣ бра̄хман̣ам̣ паккоса̄песи ¶ . со бра̄хман̣о а̄гантва̄ татха̄гатам̣ анабхивандитва̄ тамева деват̣т̣ха̄нам̣ вандитва̄ ат̣т̣ха̄си. сугатопи ‘‘имам̣ падесам̣ кинти ман̃н̃аси бра̄хман̣а̄’’ти а̄ха. амха̄кам̣ павен̣ийа̄ а̄гатачетийат̣т̣ха̄нанти ванда̄ми, бхо готама̄ти. ‘‘имам̣ т̣ха̄нам̣ вандантена тайа̄ са̄дху катам̣ бра̄хман̣а̄’’ти сугато там̣ сампахам̣сеси. там̣ сутва̄ бхиккхӯ ‘‘кена ну кхо ка̄ран̣ена бхагава̄ евам̣ сампахам̣сесӣ’’ти сам̣сайам̣ сан̃джанесум̣. тато татха̄гато тесам̣ сам̣сайамапанетум̣ маджджхиманика̄йе гхат̣ика̄расуттантам̣ (ма. ни. 2.282 а̄дайо) ватва̄ иддха̄нубха̄вена кассападасабаласса йоджануббедхам̣ канакачетийам̣ апаран̃ча канакачетийам̣ а̄ка̄се нимминитва̄ маха̄джанам̣ дассетва̄, ‘‘бра̄хман̣а, евам̣видха̄нам̣ пӯджа̄раха̄нам̣ пӯджа̄ йуттатара̄ва̄’’ти ватва̄ маха̄паринибба̄насутте (дӣ. ни. 2.206) дасситанайенева буддха̄дике чатта̄ро тхӯпа̄рахе пака̄сетва̄ сарӣрачетийам̣ уддиссачетийам̣ парибхогачетийанти тӣн̣и четийа̄ни висесато паридӣпетва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘пӯджа̄рахе пӯджайато, буддхе йади ча са̄ваке;
папан̃часаматикканте, тин̣н̣асокапариддаве.
‘‘те та̄дисе пӯджайато, ниббуте акутобхайе;
на сакка̄ пун̃н̃ам̣ сан̇кха̄тум̣, иметтамапи кеначӣ’’ти. (апа. тхера 1.10.1-2);
таттха пӯджитум̣ араха̄ пӯджа̄раха̄, пӯджитум̣ йутта̄ти аттхо. пӯджа̄рахе пӯджайатоти абхива̄дана̄дӣхи ча чатӯхи ча паччайехи ¶ пӯджентасса. пӯджа̄рахе дассети буддхетиа̄дина̄. буддхети самма̄самбуддхе. йадӣти йади ва̄, атха ва̄ти аттхо. таттха паччекабуддхети катхитам̣ хоти, са̄ваке ча. папан̃часаматиккантети саматиккантатан̣ха̄дит̣т̣хима̄напапан̃че. тин̣н̣асокапариддавети ¶ атиккантасокапариддаве ¶ , име две атиккантети аттхо. етехи пӯджа̄рахаттам̣ дасситам̣.
тети буддха̄дайо. та̄дисети вуттагахан̣авасена. ниббутети ра̄га̄диниббутийа̄. наттхи куточи бхавато ва̄ а̄рамман̣ато ва̄ етесам̣ бхайанти акутобхайа̄, те акутобхайе. на сакка̄ пун̃н̃ам̣ сан̇кха̄тунти пун̃н̃ам̣ ган̣етум̣ на сакка̄. катханти че? иметтамапи кеначӣти имам̣ еттакам̣, имам̣ еттаканти кеначӣти аписаддо идха самбандхитаббо, кеначи пуггалена ма̄нена ва̄. таттха пуггалена̄ти тена брахма̄дина̄. ма̄нена̄ти тивидхена ма̄нена тӣран̣ена дха̄ран̣ена пӯран̣ена ва̄. тӣран̣ам̣ на̄ма идам̣ еттаканти найато тӣран̣ам̣. дха̄ран̣анти тула̄йа дха̄ран̣ам̣. пӯран̣ам̣ на̄ма ад̣д̣хапасатапаттхана̄л̣ика̄дивасена пӯран̣ам̣. кеначи пуггалена имехи тӣхи ма̄нехи буддха̄дике пӯджайато пун̃н̃ам̣ випа̄кавасена ган̣етум̣ на сакка̄ парийантарахитатоти двӣсу т̣ха̄несу пӯджайато ким̣ да̄нам̣ пат̣хамам̣ дхарама̄не буддха̄дӣ пӯджайато на сакка̄ пун̃н̃ам̣ сан̇кха̄тум̣, пуна те та̄дисе килесапаринибба̄нанимиттена кхандхапаринибба̄нена ниббутепи пӯджайато на сакка̄ сан̇кха̄тунти бхеда̄ йуджджанти. тена хи вима̄наваттхумхи –
‘‘тит̣т̣ханте ¶ ниббуте ча̄пи, саме читте самам̣ пхалам̣;
четопан̣идхихету хи, сатта̄ гаччханти суггати’’нти. (ви. ва. 806);
десана̄васа̄не со бра̄хман̣о сота̄панно ахосӣти. йоджаникам̣ канакачетийам̣ сатта̄хама̄ка̄сева ат̣т̣ха̄си, махантена сама̄гамо ча̄хоси, сатта̄хам̣ четийам̣ на̄наппака̄рена пӯджесум̣. тато бхинналаддхика̄нам̣ ладдхибхедо джа̄то, буддха̄нубха̄вена там̣ четийам̣ сакат̣т̣ха̄намева гатам̣, таттхева там̣кхан̣е махантам̣ па̄са̄н̣ачетийам̣ ахоси. тасмим̣ сама̄гаме чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахосӣти.
кассападасабаласса суван̣н̣ачетийаваттху навамам̣.
буддхаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
чуддасамо вагго.
пат̣хамабха̄н̣ава̄рам̣ нит̣т̣хитам̣.
15. сукхавагго
1. н̃а̄а̄тикалахавӯпасаманаваттху
сусукхам̣ ¶ ¶ ¶ вата̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ саккесу вихаранто калахавӯпасаманаттхам̣ н̃а̄таке а̄раббха катхеси.
са̄кийаколийа̄ кира капилаваттхунагарасса ча колийанагарасса ча антаре рохин̣им̣ на̄ма надим̣ екенева а̄варан̣ена бандха̄петва̄ сасса̄ни каронти. атха джет̣т̣хамӯлама̄се сассесу мила̄йантесу убхайанагарава̄сика̄нампи каммака̄ра̄ саннипатим̣су. таттха колийанагарава̄сино а̄хам̣су – ‘‘идам̣ удакам̣ убхайато харийама̄нам̣ нева тумха̄кам̣, на амха̄кам̣ пахоссати, амха̄кам̣ пана сассам̣ екаудакенева ниппхаджджиссати, идам̣ удакам̣ амха̄кам̣ детха̄’’ти. итарепи а̄хам̣су – ‘‘тумхесу кот̣т̣хаке пӯретва̄ т̣хитесу майам̣ раттасуван̣н̣анӣламан̣ика̄л̣акаха̄пан̣е ча гахетва̄ паччхипасиббака̄дихаттха̄ на саккхисса̄ма тумха̄кам̣ гхарадва̄ре вичаритум̣, амха̄кампи сассам̣ екаудакенева ¶ ниппхаджджиссати, идам̣ удакам̣ амха̄кам̣ детха̄’’ти. на майам̣ дасса̄ма̄ти. майампи на дасса̄ма̄ти евам̣ катхам̣ вад̣д̣хетва̄ еко ут̣т̣ха̄йа екасса паха̄рам̣ ада̄си, сопи ан̃н̃асса̄ти евам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пахаритва̄ ра̄джакула̄нам̣ джа̄тим̣ гхат̣т̣етва̄ калахам̣ вад̣д̣хайим̣су.
колийакаммака̄ра̄ ваданти – ‘‘тумхе капилаваттхува̄сике гахетва̄ гаджджатха, йе сон̣асин̇га̄ла̄дайо вийа аттано бхагинӣхи саддхим̣ сам̣васим̣су, етесам̣ хаттхино чева асса̄ ча пхалака̄вудха̄ни ча амха̄кам̣ ким̣ кариссантӣ’’ти. са̄кийакаммака̄ра̄пи ваданти ‘‘тумхе ида̄ни кут̣т̣хино да̄раке гахетва̄ гаджджатха, йе ана̄тха̄ ниггатика̄ тираччха̄на̄ вийа коларуккхе васим̣су, етесам̣ хаттхино ча асса̄ ча пхалака̄вудха̄ни ча амха̄кам̣ ким̣ кариссантӣ’’ти. те гантва̄ тасмим̣ камме нийутта̄нам̣ амачча̄нам̣ катхайим̣су, амачча̄ ра̄джакула̄нам̣ катхесум̣. тато са̄кийа̄ ‘‘бхагинӣхи саддхим̣ сам̣васитака̄нам̣ тха̄ман̃ча балан̃ча дассесса̄ма̄’’ти йуддхасаджджа̄ никкхамим̣су. колийа̄пи ‘‘коларуккхава̄сӣнам̣ тха̄ман̃ча балан̃ча дассесса̄ма̄’’ти йуддхасаджджа̄ никкхамим̣су.
саттха̄пи ¶ ¶ паччӯсасамайе локам̣ волокенто н̃а̄таке дисва̄ ‘‘майи агаччханте име нассиссанти, майа̄ гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ екакова а̄ка̄сена гантва̄ рохин̣инадийа̄ маджджхе а̄ка̄се паллан̇кена нисӣди. н̃а̄така̄ саттха̄рам̣ дисва̄ ¶ а̄вудха̄ни чхад̣д̣етва̄ вандим̣су. атха не саттха̄ а̄ха – ‘‘ким̣ калахо на̄меса, маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘на джа̄на̄ма, бханте’’ти. ‘‘ко да̄ни джа̄ниссатӣ’’ти? те ‘‘упара̄джа̄ джа̄ниссати, сена̄пати джа̄ниссатӣ’’ти имина̄ упа̄йена йа̄ва да̄сакаммакаре пуччхитва̄, ‘‘бханте, удакакалахо’’ти а̄хам̣су. ‘‘удакам̣ ким̣ аггхати, маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘аппаггхам̣, бханте’’ти. ‘‘кхаттийа̄ ким̣ аггханти маха̄ра̄джа̄’’ти? ‘‘кхаттийа̄ на̄ма анаггха̄, бханте’’ти. ‘‘айуттам̣ тумха̄кам̣ аппаматтатам̣ удакам̣ нисса̄йа анаггхе кхаттийе на̄сету’’нти. те тун̣хӣ ахесум̣. атха те саттха̄ а̄мантетва̄ ‘‘касма̄ маха̄ра̄джа̄ еварӯпам̣ каротха, майи асанте аджджа лохитанадӣ паваттиссати, айуттам̣ во катам̣, тумхе пан̃чахи верехи савера̄ вихаратха, ахам̣ аверо вихара̄ми. тумхе килеса̄тура̄ хутва̄ вихаратха, ахам̣ ана̄туро. тумхе ка̄магун̣апарийесануссукка̄ хутва̄ вихаратха, ахам̣ ануссукко вихара̄мӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘сусукхам̣ вата джӣва̄ма, веринесу аверино,
веринесу мануссесу, вихара̄ма аверино.
‘‘сусукхам̣ вата джӣва̄ма, а̄туресу ана̄тура̄;
а̄туресу мануссесу, вихара̄ма ана̄тура̄.
‘‘сусукхам̣ вата джӣва̄ма, уссукесу ануссука̄;
уссукесу мануссесу, вихара̄ма ануссука̄’’ти.
таттха ¶ сусукханти сут̣т̣ху сукхам̣. идам̣ вуттам̣ хоти – йе гихино сандхиччхеда̄дивасена, паббаджита̄ ва̄ пана веджджакамма̄дивасена джӣвитавуттим̣ уппа̄детва̄ ‘‘сукхена джӣва̄ма̄’’ти ваданти, техи майамева сусукхам̣ вата джӣва̄ма, йе майам̣ пан̃чахи верӣхи веринесу мануссесу аверино, килеса̄туресу мануссесу никкилесата̄йа ана̄тура̄, пан̃чака̄магун̣апарийесане уссукесу та̄йа парийесана̄йа абха̄вена ануссука̄ти. сесам̣ утта̄наттхамева.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
н̃а̄тикалахавӯпасаманаваттху пат̣хамам̣.
2. ма̄раваттху
сусукхам̣ ¶ ¶ вата джӣва̄ма̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ пан̃часа̄ла̄йа бра̄хман̣ага̄ме вихаранто ма̄рам̣ а̄раббха катхеси.
екадивасан̃хи саттха̄ пан̃часата̄нам̣ кума̄рика̄нам̣ сота̄паттимаггассӯпаниссайам̣ дисва̄ там̣ га̄мам̣ упанисса̄йа виха̄си. та̄пи кума̄рика̄йо екасмим̣ наккхаттадивасе надим̣ гантва̄ нхатва̄ алан̇катапат̣ийатта̄ га̄ма̄бхимукхийо па̄йим̣су. саттха̄пи там̣ га̄мам̣ пависитва̄ пин̣д̣а̄йа чарати. атха ма̄ро сакалага̄мава̄сӣнам̣ сарӣре адхимуччитва̄ ¶ йатха̄ саттха̄ кат̣аччхубхаттаматтампи на лабхати, евам̣ катва̄ йатха̄дхотена паттена никкхамантам̣ саттха̄рам̣ га̄мадва̄ре т̣хатва̄ а̄ха – ‘‘апи, саман̣а, пин̣д̣апа̄там̣ лабхиттха̄’’ти. ‘‘ким̣ пана твам̣, па̄пима, татха̄ ака̄си, йатха̄хам̣ пин̣д̣ам̣ на лабхеййа’’нти? ‘‘тена хи, бханте, пуна пависатха̄’’ти. евам̣ кирасса ахоси – ‘‘саче пуна пависати, саббесам̣ сарӣре адхимуччитва̄ имасса пурато па̄н̣им̣ пахаритва̄ хассакел̣им̣ карисса̄мӣ’’ти. тасмим̣ кхан̣е та̄ кума̄рика̄йо га̄мадва̄рам̣ патва̄ саттха̄рам̣ дисва̄ вандитва̄ екамантам̣ ат̣т̣хам̣су. ма̄ропи саттха̄рам̣ а̄ха – ‘‘апи, бханте, пин̣д̣ам̣ алабхама̄на̄ джигхаччха̄дуккхена пӣл̣итаттха̄’’ти. саттха̄ ‘‘аджджа майам̣, па̄пима, кин̃чи алабхитва̄пи а̄бхассаралоке маха̄брахма̄но вийа пӣтисукхенева вӣтина̄месса̄ма̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘сусукхам̣ вата джӣва̄ма, йесам̣ но наттхи кин̃чанам̣;
пӣтибхаккха̄ бхависса̄ма, дева̄ а̄бхассара̄ йатха̄’’ти.
таттха йесам̣ ноти йесам̣ амха̄кам̣ палибуджджханаттхена ра̄га̄дӣсу кин̃чанесу екампи кин̃чанам̣ наттхи. пӣтибхаккха̄ти йатха̄ а̄бхассара̄ дева̄ пӣтибхаккха̄ хутва̄ пӣтисукхенева вӣтина̄менти, евам̣ майампи, па̄пима, кин̃чи алабхитва̄ пӣтибхаккха̄ бхависса̄ма̄ти аттхо.
десана̄васа̄не ¶ пан̃часата̄пи кума̄рика̄йо сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣сӯти.
ма̄раваттху дутийам̣.
3. косаларан̃н̃о пара̄джайаваттху
джайам̣ ¶ ¶ веранти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто косаларан̃н̃о пара̄джайам̣ а̄раббха катхеси.
со кира ка̄сикага̄мам̣ нисса̄йа бха̄гинеййена аджа̄тасаттуна̄ саддхим̣ йуджджханто тена тайо ва̄ре пара̄джито татийава̄ре чинтеси – ‘‘ахам̣ кхӣрамукхампи да̄ракам̣ пара̄джетум̣ на̄саккхим̣, ким̣ ме джӣвитена̄’’ти. со а̄ха̄рӯпаччхедам̣ катва̄ ман̃чаке нипаджджи. атхасса са̄ паватти сакаланагарам̣ паттхари. бхиккхӯ татха̄гатасса а̄рочесум̣ – ‘‘бханте, ра̄джа̄ кира ка̄сикага̄макам̣ нисса̄йа тайо ва̄ре пара̄джито, со ида̄ни пара̄джитва̄ а̄гато ‘кхӣрамукхампи да̄ракам̣ пара̄джетум̣ на̄саккхим̣, ким̣ ме джӣвитена̄’ти а̄ха̄рӯпаччхедам̣ катва̄ ман̃чаке нипанно’’ти. саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄, ‘‘бхиккхаве, джинантопи верам̣ пасавати, пара̄джито пана дуккхам̣ сетийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘джайам̣ верам̣ пасавати, дуккхам̣ сети пара̄джито;
упасанто сукхам̣ сети, хитва̄ джайапара̄джайа’’нти.
таттха джайанти парам̣ джинанто верам̣ пат̣илабхати. пара̄джитоти парена пара̄джито ‘‘када̄ ну кхо пачча̄миттасса пит̣т̣хим̣ дат̣т̣хум̣ саккхисса̄мӣ’’ти дуккхам̣ сети саббирийа̄патхесу ¶ дуккхамева вихаратӣти аттхо. упасантоти аббхантаре упасантара̄га̄дикилесо кхӣн̣а̄саво джайан̃ча пара̄джайан̃ча хитва̄ сукхам̣ сети, саббирийа̄патхесу сукхамева вихаратӣти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
косаларан̃н̃о пара̄джайаваттху татийам̣.
4. ан̃н̃атаракулада̄рика̄ваттху
наттхи ра̄гасамоти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ кулада̄рикам̣ а̄раббха катхеси.
тасса̄ ¶ ¶ кира ма̄та̄питаро а̄ва̄хам̣ катва̄ ман̇галадивасе саттха̄рам̣ нимантайим̣су. саттха̄ бхиккхусан̇гхапаривуто таттха гантва̄ нисӣди. са̄пи кхо вадхука̄ бхиккхусан̇гхасса удакапарисса̄вана̄дӣни каронтӣ апара̄парам̣ сан̃чарати. са̄микописса̄ там̣ олокенто ат̣т̣ха̄си. тасса ра̄гавасена олокентасса анто килесо самуда̄чари. со ан̃н̃а̄н̣а̄бхибхӯто нева буддхам̣ упат̣т̣хахи, на асӣти маха̄тхере. хаттхам̣ паса̄ретва̄ ‘‘там̣ вадхукам̣ ган̣хисса̄мӣ’’ти пана читтам̣ ака̄си. саттха̄ тассаджджха̄сайам̣ олокетва̄ йатха̄ там̣ иттхим̣ на пассати, евамака̄си. со адисва̄ саттха̄рам̣ олокенто ат̣т̣ха̄си. саттха̄ тасса олокетва̄ т̣хитака̄ле ‘‘кума̄рака, на хи ра̄гаггина̄ садисо агги на̄ма ¶ , досакалина̄ садисо кали на̄ма, кхандхапарихаран̣адуккхена садисам̣ дуккхам̣ на̄ма аттхи, нибба̄насукхасадисам̣ сукхампи наттхийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘наттхи ра̄гасамо агги, наттхи досасамо кали;
наттхи кхандхасама̄ дуккха̄, наттхи сантипарам̣ сукха’’нти.
таттха наттхи ра̄гасамоти дхӯмам̣ ва̄ джа̄лам̣ ва̄ ан̇га̄рам̣ ва̄ адассетва̄ антойева джха̄петва̄ бхасмамут̣т̣хим̣ ка̄тум̣ саматтхо ра̄гена само ан̃н̃о агги на̄ма наттхи. калӣти досена само апара̄дхопи наттхи. кхандхасама̄ти кхандхехи сама̄. йатха̄ парихарийама̄на̄ кхандха̄ дуккха̄, евам̣ ан̃н̃ам̣ дуккхам̣ на̄ма наттхи. сантипаранти нибба̄нато уттарим̣ ан̃н̃ам̣ сукхампи наттхи. ан̃н̃ан̃хи сукхам̣ сукхамева, нибба̄нам̣ парамасукханти аттхо.
десана̄васа̄не кума̄рика̄ ча кума̄рако ча сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су. тасмим̣ самайе бхагава̄ тесам̣ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ дассана̄ка̄рам̣ ака̄сӣти.
ан̃н̃атаракулада̄рика̄ваттху чатуттхам̣.
5. екаупа̄сакаваттху
джигхаччха̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ а̄л̣авийам̣ вихаранто екам̣ упа̄сакам̣ а̄раббха катхеси.
екасмин̃хи ¶ дивасе саттха̄ джетаване гандхакут̣ийам̣ нисиннова ¶ паччӯсака̄ле локам̣ волокенто ¶ а̄л̣авийам̣ екам̣ дуггатамануссам̣ дисва̄ тассӯпаниссайасампаттим̣ н̃атва̄ пан̃часатабхиккхупарива̄ро а̄л̣авим̣ агама̄си. а̄л̣авива̄сино саттха̄рам̣ нимантайим̣су. сопи дуггатамануссо ‘‘саттха̄ кира а̄гато’’ти сутва̄ ‘‘саттху сантике дхаммам̣ сосса̄мӣ’’ти манам̣ ака̄си. там̣дивасамева часса еко гон̣о пала̄йи. со ‘‘ким̣ ну кхо гон̣ам̣ парийесисса̄ми, уда̄ху дхаммам̣ сун̣а̄мӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘гон̣ам̣ парийеситва̄ паччха̄ дхаммам̣ сосса̄мӣ’’ти па̄това геха̄ никкхами. а̄л̣авива̄синопи буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нисӣда̄петва̄ паривиситва̄ анумоданаттха̄йа паттам̣ ган̣хим̣су. саттха̄ ‘‘йам̣ нисса̄йа ахам̣ тим̣сайоджанамаггам̣ а̄гато, со гон̣ам̣ парийеситум̣ аран̃н̃ам̣ павит̣т̣хо, тасмим̣ а̄гатейева дхаммам̣ десесса̄мӣ’’ти тун̣хӣ ахоси.
сопи мануссо дива̄ гон̣ам̣ дисва̄ гоган̣е паккхипитва̄ ‘‘сачепи ан̃н̃ам̣ наттхи, саттху ванданаматтампи карисса̄мӣ’’ти джигхаччха̄пӣл̣итопи гехам̣ гамана̄йа манам̣ акатва̄ вегена саттху сантикам̣ а̄гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. саттха̄ тасса т̣хитака̄ле да̄навеййа̄ват̣икам̣ а̄ха – ‘‘аттхи кин̃чи бхиккхусан̇гхасса атириттабхатта’’нти? ‘‘бханте, саббам̣ аттхӣ’’ти. тена хи ‘‘имам̣ паривиса̄хӣ’’ти. со саттха̄ра̄ вуттат̣т̣ха̄нейева там̣ нисӣда̄петва̄ йа̄гукха̄данӣйабходжанӣйехи саккаччам̣ паривиси. со бхуттабхатто мукхам̣ виккха̄леси. т̣хапетва̄ кира имам̣ т̣ха̄нам̣ тӣсу пит̣акесу ан̃н̃аттха гата̄гатасса ¶ бхаттавича̄ран̣ам̣ на̄ма наттхи. тасса пассаддхадаратхасса читтам̣ екаггам̣ ахоси. атхасса саттха̄ анупуббим̣ катхам̣ катхетва̄ сачча̄ни пака̄сеси. со десана̄васа̄не сота̄паттипхале патит̣т̣хахи. саттха̄пи анумоданам̣ катва̄ ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ пакка̄ми. маха̄джано саттха̄рам̣ анугантва̄ ниватти.
бхиккхӯ саттха̄ра̄ саддхим̣ гаччханта̄йева уджджха̄йим̣су – ‘‘пассатха̄вусо, саттху каммам̣, ан̃н̃есу дивасесу еварӯпам̣ наттхи, аджджа панекам̣ мануссам̣ дисва̄ва йа̄гуа̄дӣни вича̄ретва̄ да̄песӣ’’ти. саттха̄ ниваттитва̄ т̣хитакова ‘‘ким̣ катхетха, бхиккхаве’’ти пуччхитва̄ таматтхам̣ сутва̄ ‘‘а̄ма, бхиккхаве, ахам̣ тим̣сайоджанам̣ канта̄рам̣ а̄гаччханто тасса упа̄сакассӯпаниссайам̣ дисва̄ а̄гато, со ативийа джигхаччхито, па̄това пат̣т̣ха̄йа гон̣ам̣ парийесанто ¶ аран̃н̃е вичари. ‘джигхаччхадуккхена дхамме десийама̄непи пат̣ивиджджхитум̣ на саккхиссатӣ’ти чинтетва̄ евам̣ ака̄сим̣, джигхаччха̄рогасадисо рого на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘джигхаччха̄парама̄ рога̄, сан̇кха̄рапарама̄ дукха̄;
етам̣ н̃атва̄ йатха̄бхӯтам̣, нибба̄нам̣ парамам̣ сукха’’нти.
таттха ¶ джигхаччха̄парама̄ рога̄ти йасма̄ ан̃н̃о рого саким̣ тикиччхито винассати ва̄ тадан̇гавасена ва̄ пахӣйати ¶ , джигхаччха̄ пана ниччака̄лам̣ тикиччхитабба̄йева̄ти сесарога̄нам̣ айам̣ парама̄ на̄ма. сан̇кха̄ра̄ти пан̃ча кхандха̄. етам̣ н̃атва̄ти джигхаччха̄само рого наттхи, кхандхапарихаран̣асамам̣ дуккхам̣ на̄ма наттхӣти етаматтхам̣ йатха̄бхӯтам̣ н̃атва̄ пан̣д̣ито нибба̄нам̣ саччхи кароти. нибба̄нам̣ парамам̣ сукханти тан̃хи саббасукха̄нам̣ парамам̣ уттамам̣ сукханти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
екаупа̄сакаваттху пан̃чамам̣.
6. пасенадикосалаваттху
а̄рогйапарама̄ ла̄бха̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ра̄джа̄нам̣ пасенадикосалам̣ а̄раббха катхеси.
екасмин̃хи самайе ра̄джа̄ тан̣д̣уладон̣асса оданам̣ тадупийена сӯпабйан̃джанена бхун̃джати. екадивасам̣ бхуттапа̄тара̄со бхаттасаммадам̣ авинодетва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ килантарӯпо ито чито ча сампариваттати, нидда̄йа абхибхӯйама̄нопи уджукам̣ нипаджджитум̣ асакконто екамантам̣ нисӣди. атха нам̣ саттха̄ а̄ха – ‘‘ким̣, маха̄ра̄джа, ависсамитва̄ва а̄гатосӣ’’ти? ‘‘а̄ма, бханте, бхуттака̄лато пат̣т̣ха̄йа ме маха̄дуккхам̣ хотӣ’’ти. атха нам̣ саттха̄, ‘‘маха̄ра̄джа ¶ , атибахубходжанам̣ евам̣ дуккхам̣ хотӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘миддхӣ ¶ йада̄ хоти махаггхасо ча,
нидда̄йита̄ сампариваттаса̄йӣ;
маха̄вара̄хова нива̄папут̣т̣хо,
пунаппунам̣ габбхамупети мандо’’ти. (дха. па. 325); –
има̄йа га̄тха̄йа овадитва̄, ‘‘маха̄ра̄джа, бходжанам̣ на̄ма матта̄йа бхун̃джитум̣ ват̣т̣ати. маттабходжино хи сукхам̣ хотӣ’’ти уттари оваданто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘мануджасса ¶ сада̄ сатӣмато,
маттам̣ джа̄нато ладдхабходжане;
танукасса бхаванти ведана̄,
сан̣икам̣ джӣрати а̄йупа̄лайа’’нти. (сам̣. ни. 1.124);
ра̄джа̄ га̄тхам̣ угган̣хитум̣ на̄саккхи, самӣпе т̣хитам̣ пана бха̄гинеййам̣, судассанам̣ на̄ма ма̄н̣авам̣ ‘‘имам̣ га̄тхам̣ угган̣ха, та̄та̄’’ти а̄ха. со там̣ га̄тхам̣ угган̣хитва̄ ‘‘ким̣ кароми, бханте’’ти саттха̄рам̣ пуччхи. атха нам̣ саттха̄ а̄ха – ‘‘ран̃н̃о бхун̃джантасса оса̄напин̣д̣ака̄ле имам̣ га̄тхам̣ вадеййа̄си, ра̄джа̄ аттхам̣ саллаккхетва̄ йам̣ пин̣д̣ам̣ чхад̣д̣ессати, тасмим̣ пин̣д̣е ситтхаган̣ана̄йа ран̃н̃о бхаттапачанака̄ле таттаке тан̣д̣уле хареййа̄сӣ’’ти. со ‘‘са̄дху, бханте’’ти са̄йампи па̄топи ран̃н̃о бхун̃джантасса оса̄напин̣д̣ака̄ле там̣ га̄тхам̣ уда̄харитва̄ тена чхад̣д̣итапин̣д̣е ситтхаган̣ана̄йа тан̣д̣уле ха̄песи. ра̄джа̄пи тасса га̄тхам̣ сутва̄ сахассам̣ сахассам̣ да̄песи ¶ . со апарена самайена на̄л̣икоданапарамата̄йа сан̣т̣хахитва̄ сукхаппатто танусарӣро ахоси.
атхекадивасам̣ саттху сантикам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ а̄ха – ‘‘бханте, ида̄ни ме сукхам̣ джа̄там̣, мигампи ассампи анубандхитва̄ ган̣ханасаматтхо джа̄томхи. пуббе ме бха̄гинеййена саддхим̣ йуддхамева хоти, ида̄ни ваджӣракума̄рим̣ на̄ма дхӣтарам̣ бха̄гинеййасса датва̄ со га̄мо тасса̄йева нха̄начун̣н̣амӯлам̣ катва̄ динно, тена саддхим̣ виггахо вӯпасанто, имина̄пи ме ка̄ран̣ена сукхамева джа̄там̣. куласантакам̣ ра̄джаман̣иратанам̣ но гехе пуримадивасе ¶ нат̣т̣хам̣, тампи ида̄ни хаттхапаттам̣ а̄гатам̣, имина̄пи ме ка̄ран̣ена сукхамева джа̄там̣. тумха̄кам̣ са̄вакехи саддхим̣ висса̄сам̣ иччхантена н̃а̄тидхӣта̄пи но гехе ката̄, имина̄пи ме ка̄ран̣ена сукхамева джа̄та’’нти. саттха̄ ‘‘а̄рогйам̣ на̄ма, маха̄ра̄джа, парамо ла̄бхо, йатха̄ладдхена сантут̣т̣хабха̄васадисампи дханам̣, висса̄сасадисо ча парама̄ н̃а̄ти, нибба̄насадисан̃ча сукхам̣ на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘а̄рогйапарама̄ ла̄бха̄, сантут̣т̣хипарамам̣ дханам̣;
висса̄сапарама̄ н̃а̄ти, нибба̄напарамам̣ сукха’’нти.
таттха ¶ а̄рогйапарама̄ ла̄бха̄ти арогабха̄вапарама̄ ла̄бха̄. рогино хи виджджама̄на̄пи ла̄бха̄ ала̄бха̄йева, тасма̄ арогасса саббала̄бха̄ а̄гата̄ва хонти. тенетам̣ вуттам̣ – ‘‘а̄рогйапарама̄ ла̄бха̄’’ти. сантут̣т̣хипарамам̣ дхананти гихино ва̄ паббаджитасса ва̄ йам̣ аттана̄ ладдхам̣ ¶ аттано сантакам̣, тенева туссанабха̄во сантут̣т̣хӣ на̄ма сесадханехи парамам̣ дханам̣. висса̄сапарама̄ н̃а̄тӣти ма̄та̄ ва̄ хоту пита̄ ва̄, йена саддхим̣ висса̄со наттхи, со ан̃н̃а̄такова. йена ан̃н̃а̄такена пана саддхим̣ висса̄со аттхи, со асамбандхопи парамо уттамо н̃а̄ти. тена вуттам̣ – ‘‘висса̄сапарама̄ н̃а̄тӣ’’ти. нибба̄насадисам̣ пана сукхам̣ на̄ма наттхи, тенева̄ха – нибба̄напарамам̣ сукханти.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
пасенадикосалаваттху чхат̣т̣хам̣.
7. тиссаттхераваттху
павивекарасанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ веса̄лийам̣ вихаранто ан̃н̃атарам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси.
саттха̄ра̄ хи, ‘‘бхиккхаве, ахам̣ ито чатӯхи ма̄сехи паринибба̄йисса̄мӣ’’ти вутте саттху сантике сатта бхиккхусата̄ни санта̄сам̣ а̄паджджим̣су, кхӣн̣а̄сава̄нам̣ ¶ дхаммасам̣вего уппаджджи, путхуджджана̄ ассӯни сандха̄ретум̣ на̄саккхим̣су. бхиккхӯ ¶ вагга̄ вагга̄ хутва̄ ‘‘ким̣ ну кхо карисса̄ма̄’’ти мантента̄ вичаранти. атхеко тиссаттхеро на̄ма бхиккхӯ ‘‘саттха̄ кира чатума̄саччайена паринибба̄йиссати, ахан̃чамхи авӣтара̄го, саттхари дхарама̄нейева майа̄ арахаттам̣ ган̣хитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чатӯсу ирийа̄патхесу екакова виха̄си. бхиккхӯнам̣ сантике гаманам̣ ва̄ кеначи саддхим̣ катха̄салла̄по ва̄ наттхи. атха нам̣ бхиккхӯ а̄хам̣су – ‘‘а̄вусо, тисса тасма̄ евам̣ каросӣ’’ти. со тесам̣ катхам̣ на сун̣а̄ти. те тасса паваттим̣ саттху а̄рочетва̄, ‘‘бханте, тумхесу тиссаттхерасса синехо наттхӣ’’ти а̄хам̣су. саттха̄ там̣ паккоса̄петва̄ ‘‘касма̄ тисса евам̣ ака̄сӣ’’ти пуччхитва̄ тена аттано адхиппа̄йе а̄рочите ‘‘са̄дху, тисса̄’’ти са̄дхука̄рам̣ датва̄, ‘‘бхиккхаве, майи синехо тиссасадисова хоту. гандхама̄ла̄дӣхи пӯджам̣ каронта̄пи нева мам̣ пӯдженти, дхамма̄нудхаммам̣ пат̣ипаджджама̄на̄йева пана мам̣ пӯджентӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘павивекарасам̣ питва̄, расам̣ упасамасса ча;
ниддаро хоти ниппа̄по, дхаммапӣтирасам̣ пива’’нти.
таттха ¶ павивекарасанти павивекато уппаннам̣ расам̣, екӣбха̄васукханти аттхо. питва̄ти дуккхапарин̃н̃а̄дӣни каронто а̄рамман̣ато саччхикирийа̄васена пивитва̄. упасамасса ¶ ча̄ти килесӯпасаманибба̄насса ча расам̣ питва̄. ниддаро хотӣти тена убхайарасапа̄нена кхӣн̣а̄саво бхиккху аббхантаре ра̄гадаратха̄дӣнам̣ абха̄вена ниддаро чева ниппа̄по ча хоти. расам̣ пиванти нававидхалокуттарадхаммавасена уппаннам̣ пӣтирасам̣ пивантопи ниддаро ниппа̄по ча хоти.
десана̄васа̄не тиссаттхеро арахаттам̣ па̄пун̣и, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
тиссаттхераваттху саттамам̣.
8. саккаваттху
са̄ху ¶ дассананти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣увага̄маке вихаранто саккам̣ а̄раббха катхеси.
татха̄гатасса хи а̄йусан̇кха̄ре виссат̣т̣хе лохитапаккхандика̄ба̄дхасса уппаннабха̄вам̣ н̃атва̄ сакко девара̄джа̄ ‘‘майа̄ саттху сантикам̣ гантва̄ гила̄нупат̣т̣ха̄нам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ тига̄вутаппама̄н̣ам̣ аттабха̄вам̣ виджахитва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ хаттхехи па̄де паримаджджи. атха нам̣ саттха̄ а̄ха ‘‘ко есо’’ти? ‘‘ахам̣, бханте, сакко’’ти. ‘‘касма̄ а̄гатосӣ’’ти? ‘‘тумхе гила̄не упат̣т̣хахитум̣, бханте’’ти. ‘‘сакка, дева̄нам̣ мануссагандхо йоджанасатато пат̣т̣ха̄йа гале баддхакун̣апам̣ вийа хоти ¶ , гаччха твам̣, аттхи ме гила̄нупат̣т̣хака̄ бхиккхӯ’’ти. ‘‘бханте, чатура̄сӣтийоджанасахассаматтхаке т̣хито тумха̄кам̣ сӣлагандхам̣ гха̄йитва̄ а̄гато, ахамева упат̣т̣хахисса̄мӣ’’ти со саттху сарӣравал̣ан̃джанабха̄джанам̣ ан̃н̃асса хаттхена̄пи пхуситум̣ адатва̄ сӣсейева т̣хапетва̄ нӣхаранто мукхасан̇кочанаматтампи на ака̄си, гандхабха̄джанам̣ парихаранто вийа ахоси. евам̣ саттха̄рам̣ пат̣иджаггитва̄ саттху пха̄сукака̄лейева агама̄си.
бхиккхӯ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘ахо саттхари саккасса синехо, еварӯпам̣ на̄ма диббасампаттим̣ паха̄йа мукхасан̇кочанаматтампи акатва̄ гандхабха̄джанам̣ нӣхаранто вийа саттху сарӣравал̣ан̃джанабха̄джанам̣ сӣсена нӣхаранто упат̣т̣ха̄намака̄сӣ’’ти. саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄ ким̣ вадетха, бхиккхаве, аначчхарийам̣ етам̣, йам̣ сакко девара̄джа̄ майи синехам̣ кароти. айам̣ сакко хи девара̄джа̄ мам̣ нисса̄йа джарасаккабха̄вам̣ виджахитва̄ сота̄панно хутва̄ тарун̣асаккасса бха̄вам̣ патто, ахам̣ хисса ¶ маран̣абхайатаджджитасса пан̃часикхагандхаббадевапуттам̣ пурато катва̄ а̄гатака̄ле индаса̄лагуха̄йам̣ девапариса̄йа маджджхе нисиннасса –
‘‘пуччха ва̄сава мам̣ пан̃хам̣, йам̣ кин̃чи манасиччхаси;
тасса тассева пан̃хасса, ахам̣ антам̣ кароми те’’ти. (дӣ. ни. 2.356) –
ватва̄ ¶ тасса кан̇кхам̣ виноденто дхаммам̣ десесим̣. десана̄васа̄не чуддасаннам̣ па̄н̣акот̣ӣнам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси, саккопи йатха̄нисиннова сота̄паттипхалам̣ патва̄ тарун̣асакко джа̄то. евамасса̄хам̣ бахӯпака̄ро. тасса майи синехо на̄ма аначчхарийо. бхиккхаве, арийа̄нан̃хи дассанампи ¶ сукхам̣, техи саддхим̣ екат̣т̣ха̄не саннива̄сопи сукхо. ба̄лехи саддхим̣ пана саббаметам̣ дуккханти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘са̄ху дассанамарийа̄нам̣, саннива̄со сада̄ сукхо;
адассанена ба̄ла̄нам̣, ниччамева сукхӣ сийа̄.
‘‘ба̄ласан̇гатача̄рӣ хи, дӣгхамаддха̄на сочати;
дуккхо ба̄лехи сам̣ва̄со, амиттенева саббада̄;
дхӣро ча сукхасам̣ва̄со, н̃а̄тӣнам̣ва сама̄гамо’’.
тасма̄ хи –
‘‘дхӣран̃ча пан̃н̃ан̃ча бахуссутан̃ча,дхорайхасӣлам̣ ватавантамарийам̣;
там̣ та̄дисам̣ саппурисам̣ сумедхам̣,бхаджетха наккхаттапатхам̣ ва чандима̄’’ти.
таттха са̄хӯти сундарам̣ бхаддакам̣. саннива̄соти на кевалан̃ча тесам̣ дассанамева, техи саддхим̣ екат̣т̣ха̄не нисӣдана̄дибха̄вопи тесам̣ ваттапат̣иваттам̣ ка̄тум̣ лабханабха̄вопи са̄дхуйева. ба̄ласан̇гатача̄рӣ хӣти йо ба̄лена сахача̄рӣ. дӣгхамаддха̄нанти со ба̄ласаха̄йена ‘‘ехи сандхиччхеда̄дӣни карома̄’’ти вуччама̄но тена саддхим̣ екаччхандо хутва̄ та̄ни каронто хаттхаччхеда̄дӣни патва̄ дӣгхамаддха̄нам̣ сочати. саббада̄ти йатха̄ асихаттхена ва̄ амиттена а̄сӣвиса̄дӣхи ва̄ саддхим̣ екато ¶ ва̄со на̄ма ниччам̣ дуккхо, татхева ба̄лехи саддхинти аттхо. дхӣро ча сукхасам̣ва̄соти еттха ¶ сукхо сам̣ва̄со етена̄ти сукхасам̣ва̄со, пан̣д̣итена саддхим̣ екат̣т̣ха̄не сам̣ва̄со сукхоти аттхо. катхам̣? н̃а̄тӣнам̣ва сама̄гамоти йатха̄пи н̃а̄тӣнам̣ сама̄гамо сукхо, евам̣ сукхо.
тасма̄ хӣти йасма̄ ба̄лехи саддхим̣ сам̣ва̄со дуккхо, пан̣д̣итена саддхим̣ сукхо, тасма̄ хи дхитисампаннам̣ дхӣран̃ча, локийалокуттарапан̃н̃а̄сампаннам̣ пан̃н̃ан̃ча ¶ , а̄гама̄дхигамасампаннам̣ бахуссутан̃ча, арахаттапа̄панакасан̇кха̄та̄йа дхураваханасӣлата̄йа дхорайхасӣлам̣, сӣлаватена чева дхутан̇гаватена ча ватавантам̣, килесехи а̄раката̄йа арийам̣, татха̄рӯпам̣ саппурисам̣ собханапан̃хам̣ йатха̄ ниммалам̣ наккхаттапатхасан̇кха̄там̣ а̄ка̄сам̣ чандима̄ бхаджати, евам̣ бхаджетха пайирупа̄сетха̄ти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
саккаваттху ат̣т̣хамам̣.
сукхаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
паннарасамо вагго.
16. пийавагго
1. тайоджанапаббаджитаваттху
айогети ¶ ¶ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто тайо паббаджите а̄раббха катхеси.
са̄ваттхийам̣ кира екасмим̣ куле ма̄та̄питӯнам̣ екапуттако ахоси пийо мана̄по. со екадивасам̣ гехе нимантита̄нам̣ бхиккхӯнам̣ анумоданам̣ каронта̄нам̣ дхаммакатхам̣ сутва̄ паббаджитука̄мо хутва̄ ма̄та̄питаро паббаджджам̣ йа̄чи. те на̄нуджа̄ним̣су. тасса етадахоси – ‘‘ахам̣ ма̄та̄питӯнам̣ апассанта̄нам̣йева бахи гантва̄ паббаджисса̄мӣ’’ти. атхасса пита̄ бахи никкхаманто ‘‘имам̣ раккхеййа̄сӣ’’ти ма̄тарам̣ пат̣иччха̄песи, ма̄та̄ бахи никкхамантӣ питарам̣ пат̣иччха̄песи. атхасса екадивасам̣ питари бахи гате ма̄та̄ ‘‘путтам̣ раккхисса̄мӣ’’ти екам̣ два̄раба̄хам̣ нисса̄йа екам̣ па̄дехи уппӣл̣етва̄ чхама̄йа нисинна̄ суттам̣ кантати. со ‘‘имам̣ ван̃четва̄ гамисса̄мӣ’’ти чинтетва̄, ‘‘амма, тхокам̣ та̄ва апехи, сарӣравалан̃джам̣ карисса̄мӣ’’ти ватва̄ та̄йа па̄де самин̃джите никкхамитва̄ вегена виха̄рам̣ гантва̄ бхиккхӯ упасан̇камитва̄ ‘‘пабба̄джетха мам̣, бханте’’ти ¶ йа̄читва̄ тесам̣ сантике паббаджи.
атхасса пита̄ а̄гантва̄ ма̄тарам̣ пуччхи – ‘‘кахам̣ ме путто’’ти? ‘‘са̄ми, имасмим̣ падесе ахосӣ’’ти. со ‘‘кахам̣ ну кхо ме путто’’ти олокенто там̣ адисва̄ ‘‘виха̄рам̣ гато бхависсатӣ’’ти виха̄рам̣ гантва̄ путтам̣ паббаджитам̣ дисва̄ кандитва̄ родитва̄, ‘‘та̄та, ким̣ мам̣ на̄сесӣ’’ти ватва̄ ‘‘мама путте паббаджите ахам̣ ида̄ни гехе ким̣ карисса̄мӣ’’ти сайампи бхиккхӯ йа̄читва̄ паббаджи. атхасса ма̄та̄пи ‘‘ким̣ ну кхо ме путто ча пати ча чира̄йанти, каччи виха̄рам̣ гантва̄ паббаджита̄’’ти те олокентӣ виха̄рам̣ гантва̄ убхопи паббаджите дисва̄ ‘‘имесам̣ паббаджитака̄ле мама гехена ко аттхо’’ти сайампи бхиккхуниупассайам̣ гантва̄ паббаджи. те паббаджитва̄пи вина̄ бхавитум̣ на сакконти, виха̄репи бхиккхуниупассайепи екатова нисӣдитва̄ саллапанта̄ дивасам̣ вӣтина̄менти. тена бхиккхӯпи бхиккхӯнийопи убба̄л̣ха̄ хонти.
атхекадивасам̣ ¶ ¶ бхиккхӯ несам̣ кирийам̣ саттхум̣ а̄рочесум̣. саттха̄ те паккоса̄петва̄ ‘‘саччам̣ кира тумхе евам̣ каротха̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘сачча’’нти вутте ‘‘касма̄ евам̣ каротха? на хи еса паббаджита̄нам̣ його’’ти. ‘‘бханте, вина̄ бхавитум̣ на саккома̄’’ти. ‘‘паббаджитака̄лато пат̣т̣ха̄йа евам̣ каран̣ам̣ айуттам̣. пийа̄нан̃хи адассанам̣, аппийа̄нан̃ча дассанам̣ дуккхамева. тасма̄ саттесу ча сан̇кха̄ресу ча кан̃чи пийам̣ ва̄ аппийам̣ ва̄ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘айоге йун̃джаматта̄нам̣, йогасмин̃ча айоджайам̣;
аттхам̣ хитва̄ пийагга̄хӣ, пихетатта̄нуйогинам̣.
‘‘ма̄ ¶ пийехи сама̄ган̃чхи, аппийехи куда̄чанам̣;
пийа̄нам̣ адассанам̣ дуккхам̣, аппийа̄нан̃ча дассанам̣.
‘‘тасма̄ пийам̣ на кайира̄тха, пийа̄па̄йо хи па̄пако;
гантха̄ тесам̣ на виджджанти, йесам̣ наттхи пийа̄ппийа’’нти.
таттха айогети айун̃джитаббе айонисоманасика̄ре. весийа̄гочара̄дибхедасса хи чхаббидхасса агочарасса севанам̣ идха айонисоманасика̄ро на̄ма, тасмим̣ айонисоманасика̄ре атта̄нам̣ йун̃джантоти аттхо. йогасминти таббипарӣте ча йонисоманасика̄ре айун̃джантоти аттхо. аттхам̣ хитва̄ти паббаджитака̄лато пат̣т̣ха̄йа адхисӣла̄дисиккхаттайам̣ аттхо на̄ма, там̣ аттхам̣ хитва̄. пийагга̄хӣти пан̃чака̄магун̣асан̇кха̄там̣ пийамева ган̣ханто. пихетатта̄нуйогинанти та̄йа пат̣ипаттийа̄ са̄санато чуто гихибха̄вам̣ патва̄ паччха̄ йе атта̄нуйогам̣ ануйутта̄ сӣла̄дӣни сампа̄детва̄ деваманусса̄нам̣ сантика̄ сакка̄рам̣ лабханти, тесам̣ пихети, ‘‘ахо вата̄хампи еварӯпо асса’’нти иччхатӣти аттхо.
ма̄ пийехӣти пийехи саттехи ва̄ сан̇кха̄рехи ва̄ куда̄чанам̣ екаккхан̣епи на сама̄гаччхеййа, татха̄ аппийехи. ким̣ ка̄ран̣а̄? пийа̄ нан̃хи вийогавасена адассанам̣ аппийа̄нан̃ча упасан̇каманавасена дассанам̣ на̄ма дуккхам̣. тасма̄ти йасма̄ идам̣ убхайампи дуккхам̣, тасма̄ кан̃чи саттам̣ ва̄ сан̇кха̄рам̣ ва̄ пийам̣ на̄ма на кареййа. пийа̄па̄йо хӣти пийехи ¶ апа̄йо вийого ¶ . па̄пакоти ла̄мако. гантха̄ тесам̣ на виджджантӣти йесам̣ пийам̣ наттхи, тесам̣ абхиджджха̄ка̄йагантхо ¶ пахӣйати. йесам̣ аппийам̣ наттхи, тесам̣ бйа̄па̄до ка̄йагантхо. тесу пана двӣсу пахӣнесу сесагантха̄ пахӣна̄ хонти. тасма̄ пийам̣ ва̄ аппийам̣ ва̄ на каттаббанти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти. тена пана тайо джана̄ ‘‘майам̣ вина̄ бхавитум̣ на саккома̄’’ти виббхамитва̄ гехамева агамим̣сӯти.
тайоджанапаббаджитаваттху пат̣хамам̣.
2. ан̃н̃атаракут̣умбикаваттху
пийато джа̄йатӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ кут̣умбикам̣ а̄раббха катхеси.
со хи аттано путте ка̄лакате путтасока̄бхибхӯто а̄л̣а̄ханам̣ гантва̄ родати, путтасокам̣ сандха̄ретум̣ на саккоти. саттха̄ паччӯсака̄ле локам̣ волокенто тасса сота̄паттимаггассӯпаниссайам̣ дисва̄ пин̣д̣апа̄тапат̣икканто екам̣ паччха̄саман̣ам̣ гахетва̄ тасса гехадва̄рам̣ агама̄си. со саттху а̄гатабха̄вам̣ сутва̄ ‘‘майа̄ саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ ка̄тука̄мо бхависсатӣ’’ти саттха̄рам̣ павесетва̄ гехамаджджхе а̄санам̣ пан̃н̃а̄петва̄ саттхари нисинне а̄гантва̄ екамантам̣ нисӣди. атха нам̣ саттха̄ ‘‘ким̣ ну кхо, упа̄сака, дуккхитосӣ’’ти пуччхитва̄ тена путтавийогадуккхе а̄рочите, ‘‘упа̄сака, ма̄ чинтайи, идам̣ маран̣ам̣ на̄ма на екасмим̣йева ¶ т̣ха̄не, на ча екассева хоти, йа̄вата̄ пана бхавуппатти на̄ма аттхи, саббасатта̄нам̣ хотийева. екасан̇кха̄ропи ниччо на̄ма наттхи. тасма̄ ‘маран̣адхаммам̣ матам̣, бхиджджанадхаммам̣ бхинна’нти йонисо паччавеккхитаббам̣, на сочитаббам̣. пора̄н̣апан̣д̣ита̄пи хи путтасса матака̄ле ‘маран̣адхаммам̣ матам̣, бхиджджанадхаммам̣ бхинна’нти сокам̣ акатва̄ маран̣ассатимева бха̄вайим̣сӯ’’ти ватва̄, ‘‘бханте, ке евамакам̣су, када̄ ча акам̣су, а̄чиккхатха ме’’ти йа̄чито тассаттхасса пака̄санаттхам̣ атӣтам̣ а̄харитва̄ –
‘‘урагова ¶ тачам̣ джин̣н̣ам̣, хитва̄ гаччхати сам̣ танум̣;
евам̣ сарӣре ниббхоге, пете ка̄лакате сати.
‘‘д̣айхама̄но ¶ на джа̄на̄ти, н̃а̄тӣнам̣ паридевитам̣;
тасма̄ етам̣ на соча̄ми, гато со тасса йа̄ гатӣ’’ти. (джа̄. 1.5.19-20) –
имам̣ пан̃чаканипа̄те урагаджа̄такам̣ виттха̄ретва̄ ‘‘евам̣ пуббе пан̣д̣ита̄ пийапутте ка̄лакате йатха̄ етарахи твам̣ камманте виссаджджетва̄ нира̄ха̄ро роданто вичараси, татха̄ авичаритва̄ маран̣ассатибха̄вана̄балена сокам̣ акатва̄ а̄ха̄рам̣ парибхун̃джим̣су, каммантан̃ча адхит̣т̣хахим̣су ¶ . тасма̄ ‘пийапутто ме ка̄лакато’ти ма̄ чинтайи. уппаджджама̄но хи соко ва̄ бхайам̣ ва̄ пийамева нисса̄йа уппаджджатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘пийато джа̄йатӣ соко, пийато джа̄йатӣ бхайам̣;
пийато виппамуттасса, наттхи соко куто бхайа’’нти.
таттха пийатоти ват̣т̣амӯлако хи соко ва̄ бхайам̣ ва̄ уппаджджама̄нам̣ пийамева саттам̣ ва̄ сан̇кха̄рам̣ ва̄ нисса̄йа уппаджджати, тато пана виппамуттасса убхайампетам̣ наттхӣти аттхо.
десана̄васа̄не кут̣умбико сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
ан̃н̃атаракут̣умбикаваттху дутийам̣.
3. виса̄кха̄ваттху
пемато джа̄йатӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто виса̄кхам̣ упа̄сикам̣ а̄раббха катхеси.
са̄ кира путтасса дхӣтарам̣ судаттам̣ на̄ма кума̄рикам̣ аттано т̣ха̄не т̣хапетва̄ гехе бхиккхусан̇гхасса веййа̄ваччам̣ ка̄реси. са̄ апарена самайена ка̄ламака̄си. са̄ тасса̄ сарӣраниккхепам̣ ка̄ретва̄ сокам̣ сандха̄ретум̣ асакконтӣ дуккхинӣ думмана̄ саттху сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ екамантам̣ ¶ нисӣди. атха нам̣ саттха̄ ‘‘ким̣ ну кхо твам̣, виса̄кхе, дуккхинӣ думмана̄ ассумукха̄ ¶ родама̄на̄ нисинна̄’’ти ¶ а̄ха. са̄ таматтхам̣ а̄рочетва̄ ‘‘пийа̄ ме, бханте, са̄ кума̄рика̄ ваттасампанна̄, ида̄ни татха̄рӯпам̣ на пасса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘киттака̄ пана, виса̄кхе, са̄ваттхийам̣ манусса̄’’ти? ‘‘бханте, тумхехийева ме катхитам̣ сатта джанакот̣ийо’’ти. ‘‘саче пана̄йам̣ еттако джано тава натта̄йа садисо бхавеййа, иччхеййа̄си на’’нти? ‘‘а̄ма, бханте’’ти. ‘‘кати пана джана̄ са̄ваттхийам̣ девасикам̣ ка̄лам̣ каронтӣ’’ти? ‘‘бахӯ, бханте’’ти. ‘‘нану евам̣, бханте, тава асочанака̄ло на бхавеййа, раттиндивам̣ родантӣйева вичареййа̄сӣ’’ти. ‘‘хоту, бханте, н̃а̄там̣ майа̄’’ти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘тена хи ма̄ сочи, соко ва̄ бхайам̣ ва̄ пематова джа̄йатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘пемато джа̄йатӣ соко, пемато джа̄йатӣ бхайам̣;
пемато виппамуттасса, наттхи соко куто бхайа’’нти.
таттха пематоти путтадхӣта̄дӣсу катам̣ пемамева нисса̄йа соко джа̄йатӣти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
виса̄кха̄ваттху татийам̣.
4. личчхавӣваттху
ратийа̄ джа̄йатӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ веса̄лим̣ нисса̄йа кӯт̣а̄га̄раса̄ла̄йам̣ вихаранто личчхавӣ а̄раббха катхеси.
те ¶ кира екасмим̣ чхан̣адивасе ан̃н̃аман̃н̃ам̣ асадисехи алан̇ка̄рехи алан̇каритва̄ уййа̄нагаманаттха̄йа нагара̄ никкхамим̣су. саттха̄ пин̣д̣а̄йа пависанто те дисва̄ бхиккхӯ а̄мантеси – ‘‘пассатха, бхиккхаве, личчхавайо, йехи дева̄ та̄ватим̣са̄ на дит̣т̣хапубба̄, те име олокентӯ’’ти ватва̄ нагарам̣ па̄виси. тепи уййа̄нам̣ гаччханта̄ екам̣ нагарасобхиним̣ иттхим̣ а̄да̄йа гантва̄ там̣ нисса̄йа исса̄бхибхӯта̄ ан̃н̃аман̃н̃ам̣ пахаритва̄ лохитам̣ ¶ надим̣ вийа паваттайим̣су. атха не ман̃чена̄да̄йа уккхипитва̄ а̄гамам̣су. саттха̄пи катабхаттакиччо нагара̄ никкхами. бхиккхӯпи личчхавайо татха̄ нӣйама̄не дисва̄ саттха̄рам̣ а̄хам̣су – ‘‘бханте, личчхавира̄джа̄но ¶ па̄това алан̇катапат̣ийатта̄ дева̄ вийа нагара̄ никкхамитва̄ ида̄ни екам̣ иттхим̣ нисса̄йа имам̣ бйасанам̣ патта̄’’ти. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, соко ва̄ бхайам̣ ва̄ уппаджджама̄нам̣ ратим̣ нисса̄йа уппаджджатийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ратийа̄ джа̄йатӣ соко, ратийа̄ джа̄йатӣ бхайам̣;
ратийа̄ виппамуттасса, наттхи соко куто бхайа’’нти.
таттха ратийа̄ти пан̃чака̄магун̣аратито, там̣ нисса̄йа̄ти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
личчхавӣваттху чатуттхам̣.
5. аниттхигандхакума̄раваттху
ка̄матоти ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто аниттхигандхакума̄рам̣ на̄ма а̄раббха катхеси.
со кира брахмалока̄ чутасатто са̄ваттхийам̣ маха̄бхогакуле ниббатто джа̄тадивасато пат̣т̣ха̄йа иттхисамӣпам̣ упагантум̣ на иччхати, иттхийа̄ гайхама̄но родати. ваттхачумбат̣акена нам̣ гахетва̄ тхан̃н̃ам̣ па̄йенти. со вайаппатто ма̄та̄питӯхи, ‘‘та̄та, а̄ва̄хам̣ те карисса̄ма̄’’ти вутте ‘‘на ме иттхийа̄ аттхо’’ти пат̣иккхипитва̄ пунаппунам̣ йа̄чийама̄но пан̃часате суван̣н̣ака̄ре паккоса̄петва̄ раттасуван̣н̣аниккхасахассам̣ да̄петва̄ ативийа па̄са̄дикам̣ гханакот̣т̣имам̣ иттхирӯпам̣ ка̄ретва̄ пуна ма̄та̄питӯхи, ‘‘та̄та, тайи а̄ва̄хам̣ акаронте кулавам̣со на патит̣т̣хахиссати, кума̄рикам̣ те а̄несса̄ма̄’’ти вутте ‘‘тена хи саче ме еварӯпам̣ кума̄рикам̣ а̄нессатха, карисса̄ми во вачана’’нти там̣ суван̣н̣арӯпакам̣ дассети. атхасса ма̄та̄питаро абхин̃н̃а̄те бра̄хман̣е паккоса̄петва̄ ‘‘амха̄кам̣ путто маха̄пун̃н̃о, авассам̣ имина̄ саддхим̣ катапун̃н̃а̄ ¶ кума̄рика̄ бхависсати, гаччхатха имам̣ суван̣н̣арӯпакам̣ гахетва̄ еварӯпам̣ кума̄рикам̣ а̄харатха̄’’ти пахин̣им̣су. те ‘‘са̄дхӯ’’ти ча̄рикам̣ чаранта̄ маддарат̣т̣хе са̄галанагарам̣ гата̄. тасмин̃ча нагаре ека̄ сол̣асавассуддесика̄ абхирӯпа̄ кума̄рика̄ ахоси, там̣ ма̄та̄питаро саттабхӯмикасса па̄са̄дассӯпариматале ¶ ¶ парива̄сесум̣. тепи кхо бра̄хман̣а̄ ‘‘саче идха еварӯпа̄ кума̄рика̄ бхависсати, имам̣ дисва̄ ‘айам̣ асукасса куласса дхӣта̄ вийа абхирӯпа̄’ти ваккхантӣ’’ти там̣ суван̣н̣арӯпакам̣ титтхамагге т̣хапетва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су.
атхасса кума̄рика̄йа дха̄тӣ там̣ кума̄рикам̣ нха̄петва̄ сайампи нха̄йитука̄ма̄ хутва̄ титтхам̣ а̄гата̄ там̣ рӯпакам̣ дисва̄ ‘‘дхӣта̄ ме’’ти сан̃н̃а̄йа ‘‘дуббинӣта̄си, ида̄нева̄хам̣ нха̄петва̄ никкханта̄, твам̣ майа̄ пуретарам̣ идха̄гата̄сӣ’’ти хаттхена пахаритва̄ тхаддхабха̄ван̃чева ниббика̄ратан̃ча н̃атва̄ ‘‘ахам̣ ме, дхӣта̄ти сан̃н̃амака̄сим̣, ким̣ на̄мета’’нти а̄ха. атха нам̣ те бра̄хман̣а̄ ‘‘еварӯпа̄ те, амма, дхӣта̄’’ти пуччхим̣су. айам̣ мама дхӣту сантике ким̣ аггхатӣти? тена хи те дхӣтарам̣ амха̄кам̣ дассехӣти. са̄ техи саддхим̣ гехам̣ гантва̄ са̄мика̄нам̣ а̄рочеси. те бра̄хман̣ехи саддхим̣ катапат̣исаммодана̄ дхӣтарам̣ ота̄ретва̄ хет̣т̣ха̄па̄са̄де суван̣н̣арӯпакасса сантике т̣хапесум̣. суван̣н̣арӯпакам̣ ниппабхам̣ ахоси, кума̄рика̄ саппабха̄ ахоси. бра̄хман̣а̄ там̣ тесам̣ датва̄ кума̄рикам̣ пат̣иччха̄петва̄ гантва̄ аниттхигандхакума̄расса ма̄та̄питӯнам̣ а̄рочайим̣су. те тут̣т̣хама̄наса̄ ‘‘гаччхатха, нам̣ сӣгхам̣ а̄нетха̄’’ти махантена сакка̄рена пахин̣им̣су.
кума̄ропи там̣ паваттим̣ сутва̄ ‘‘кан̃чанарӯпатопи кира абхирӯпатара̄ да̄рика̄ аттхӣ’’ти саванавасенева синехам̣ уппа̄детва̄ ‘‘сӣгхам̣ а̄нентӯ’’ти ¶ а̄ха. са̄пи кхо йа̄нам̣ а̄ропетва̄ а̄нӣйама̄на̄ атисукхума̄лата̄йа йа̄нуггха̄тена самуппа̄дитава̄тарога̄ антара̄маггейева ка̄ламака̄си. кума̄ропи ‘‘а̄гата̄’’ти нирантарам̣ пуччхати, тасса атисинехена пуччхантасса сахаса̄ва ана̄рочетва̄ катипа̄хам̣ виккхепам̣ катва̄ таматтхам̣ а̄рочайим̣су. со ‘‘татха̄рӯпа̄йа на̄ма иттхийа̄ саддхим̣ сама̄гамам̣ на̄латтха’’нти уппаннадоманассо паббатена вийа сокадуккхена аджджхоттхат̣о ¶ ахоси. саттха̄ тассӯпаниссайам̣ дисва̄ пин̣д̣а̄йа чаранто там̣ гехадва̄рам̣ агама̄си. атхасса ма̄та̄питаро саттха̄рам̣ антогехам̣ павесетва̄ саккаччам̣ паривисим̣су. саттха̄ бхаттакичча̄васа̄не ‘‘кахам̣ аниттхигандхакума̄ро’’ти пуччхи. ‘‘есо, бханте, а̄ха̄рӯпаччхедам̣ катва̄ антогаббхе нисинно’’ти. ‘‘паккосатха на’’нти. со а̄гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣди. саттха̄ ‘‘ким̣ ну кхо, кума̄ра, балавасоко уппанно’’ти вутте, ‘‘а̄ма, бханте, ‘еварӯпа̄ на̄ма иттхӣ антара̄магге ка̄лаката̄’ти сутва̄ балавасоко уппанно, бхаттампи ме наччха̄детӣ’’ти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘джа̄на̄си пана твам̣, кума̄ра, ким̣ те нисса̄йа соко уппанно’’ти? ‘‘на джа̄на̄ми, бханте’’ти. ‘‘ка̄мам̣ нисса̄йа, кума̄ра, балавасоко уппанно, соко ва̄ бхайам̣ ва̄ ка̄мам̣ нисса̄йа уппаджджатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ка̄мато ¶ джа̄йатӣ соко, ка̄мато джа̄йатӣ бхайам̣;
ка̄мато виппамуттасса, наттхи соко куто бхайа’’нти.
таттха ¶ ка̄матоти ваттхука̄макилесака̄мато, дувидхампетам̣ ка̄мам̣ нисса̄йа̄ти аттхо.
десана̄васа̄не аниттхигандхакума̄ро сота̄паттипхале патит̣т̣хахи.
аниттхигандхакума̄раваттху пан̃чамам̣.
6. ан̃н̃атарабра̄хман̣аваттху
тан̣ха̄йа джа̄йатӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарам̣ бра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси.
со кира миччха̄дит̣т̣хико екадивасам̣ надӣтӣрам̣ гантва̄ кхеттам̣ содхети. саттха̄ тасса упаниссайасампаттим̣ дисва̄ тасса сантикам̣ агама̄си. со саттха̄рам̣ дисва̄пи са̄мӣчикаммам̣ акатва̄ тун̣хӣ ахоси. атха нам̣ саттха̄ пуретарам̣ а̄лапитва̄, ‘‘бра̄хман̣а, ким̣ каросӣ’’ти а̄ха. ‘‘кхеттам̣, бхо готама, содхемӣ’’ти. саттха̄ еттакамева ватва̄ гато. пунадивасепи тасса кхеттам̣ каситум̣ а̄гатасса сантикам̣ гантва̄, ‘‘бра̄хман̣а, ким̣ каросӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘кхеттам̣ каса̄ми, бхо готама̄’’ти сутва̄ пакка̄ми. пунадиваса̄дӣсупи татхева гантва̄ пуччхитва̄, ‘‘бхо готама, кхеттам̣ вапа̄ми ниддеми раккха̄мӣ’’ти ¶ сутва̄ пакка̄ми. атха нам̣ екадивасам̣ бра̄хман̣о а̄ха – ‘‘бхо готама, твам̣ мама кхеттасодханадивасато пат̣т̣ха̄йа а̄гато. саче ме сассам̣ сампаджджиссати, туйхампи сам̣вибха̄гам̣ карисса̄ми, туйхам̣ адатва̄ сайам̣ на кха̄дисса̄ми, ито да̄ни пат̣т̣ха̄йа твам̣ мама саха̄йо’’ти.
атхасса апарена самайена сассам̣ сампаджджи ¶ , тасса ‘‘сампаннам̣ ме сассам̣, све да̄ни ла̄йа̄песса̄мӣ’’ти ла̄йанаттхам̣ каттаббакиччасса раттим̣ маха̄мегхо васситва̄ саббам̣ сассам̣ хари, кхеттам̣ таччхетва̄ т̣хапитасадисам̣ ахоси. саттха̄ пана пат̣хамадивасам̣йева ‘‘там̣ сассам̣ на сампаджджиссатӣ’’ти ан̃н̃а̄си. бра̄хман̣о па̄това ‘‘кхеттам̣ олокесса̄мӣ’’ти гато туччхам̣ кхеттам̣ дисва̄ уппаннабалавасоко чинтеси – ‘‘саман̣о готамо мама кхеттасодханака̄лато пат̣т̣ха̄йа а̄гато ¶ , ахампи нам̣ ‘имасмим̣ сассе ниппханне туйхампи сам̣вибха̄гам̣ карисса̄ми, туйхам̣ адатва̄ сайам̣ на кха̄дисса̄ми, ито пат̣т̣ха̄йа да̄ни твам̣ мама саха̄йо’ти авачам̣. сопи ме маноратхо маттхакам̣ на па̄пун̣ӣ’’ти а̄ха̄рӯпаччхедам̣ катва̄ ман̃чаке нипаджджи. атхасса саттха̄ гехадва̄рам̣ агама̄си. со саттху а̄гаманам̣ сутва̄ ‘‘саха̄йам̣ ме а̄нетва̄ идха нисӣда̄петха̄’’ти а̄ха. париджано татха̄ ака̄си. саттха̄ нисӣдитва̄ ‘‘кахам̣ бра̄хман̣о’’ти пуччхитва̄ ‘‘габбхе нипанно’’ти вутте ‘‘паккосатха на’’нти паккоса̄петва̄ а̄гантва̄ екамантам̣ нисиннам̣ а̄ха ‘‘ким̣, бра̄хман̣а̄’’ти? бхо готама, тумхе мама кхеттасодханадивасато пат̣т̣ха̄йа а̄гата̄, ахампи ‘‘сассе ниппханне тумха̄кам̣ сам̣вибха̄гам̣ карисса̄мӣ’’ти авачам̣. со ме маноратхо аниппханно, тена ме соко уппанно, бхаттампи ме наччха̄детӣти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘джа̄на̄си пана, бра̄хман̣а, ким̣ те нисса̄йа соко уппанно’’ти пуччхитва̄ ‘‘на джа̄на̄ми, бхо готама, твам̣ пана джа̄на̄сӣ’’ти вутте, ‘‘а̄ма, бра̄хман̣а, уппаджджама̄но соко ва̄ бхайам̣ ва̄ тан̣хам̣ нисса̄йа уппаджджатӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘тан̣ха̄йа ¶ джа̄йатӣ соко, тан̣ха̄йа джа̄йатӣ бхайам̣;
тан̣ха̄йа виппамуттасса, наттхи соко куто бхайа’’нти.
таттха тан̣ха̄йа̄ти чхадва̄рика̄йа тан̣ха̄йа, етам̣ тан̣хам̣ нисса̄йа уппаджджатӣти аттхо.
десана̄васа̄не бра̄хман̣о сота̄паттипхале патит̣т̣хахӣти.
ан̃н̃атарабра̄хман̣аваттху чхат̣т̣хам̣.
7. пан̃часатада̄ракаваттху
сӣладассанасампаннанти ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто антара̄магге пан̃часатада̄раке а̄раббха катхеси.
екадивасан̃хи саттха̄ асӣтимаха̄тхерехи саддхим̣ пан̃часатабхиккхупарива̄ро ра̄джагахам̣ пин̣д̣а̄йа пависанто екасмим̣ чхан̣адивасе пан̃часате да̄раке пӯвапаччхийо уккхипа̄петва̄ нагара̄ никкхамма уййа̄нам̣ гаччханте аддаса. тепи саттха̄рам̣ вандитва̄ паккамим̣су, те екам̣ бхиккхумпи ‘‘пӯвам̣ ган̣хатха̄’’ти ¶ на вадим̣су. саттха̄ тесам̣ гатака̄ле бхиккхӯ а̄ха – ‘‘кха̄диссатха, бхиккхаве, пӯве’’ти. ‘‘кахам̣ бханте, пӯва̄’’ти? ‘‘ким̣ на пассатха те да̄раке пӯвапаччхийо уккхипа̄петва̄ атикканте’’ти? ‘‘бханте, еварӯпа̄ на̄ма да̄рака̄ кассачи пӯвам̣ на дентӣ’’ти. ‘‘бхиккхаве, кин̃ча̄пи ете мам̣ ва̄ тумхе ва̄ пӯвехи на нимантайим̣су, пӯваса̄мико пана бхиккху паччхато а̄гаччхати, пӯве кха̄дитва̄ва гантум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. буддха̄нан̃хи ¶ екапуггалепи исса̄ ва̄ досо ва̄ наттхи, тасма̄ имам̣ ватва̄ бхиккхусан̇гхам̣ а̄да̄йа екасмим̣ руккхамӯле чха̄йа̄йа нисӣди. да̄рака̄ маха̄кассапаттхерам̣ паччхато а̄гаччхантам̣ дисва̄ уппаннасинеха̄ пӣтивегена парипун̣н̣асарӣра̄ хутва̄ паччхийо ота̄ретва̄ тхерам̣ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄ пӯве паччхӣхи саддхим̣йева уккхипитва̄ ‘‘ган̣хатха, бханте’’ти тхерам̣ вадим̣су. атха не тхеро а̄ха – ‘‘еса саттха̄ бхиккхусан̇гхам̣ гахетва̄ руккхамӯле нисинно, тумха̄кам̣ деййадхаммам̣ а̄да̄йа гантва̄ бхиккхусан̇гхасса сам̣вибха̄гам̣ каротха̄’’ти. те ‘‘са̄дху, бханте’’ти ниваттитва̄ тхерена саддхим̣йева гантва̄ пӯве датва̄ олокайама̄на̄ екаманте т̣хатва̄ парибхога̄васа̄не удакам̣ адам̣су. бхиккхӯ уджджха̄йим̣су ‘‘да̄ракехи мукхолоканена бхиккха̄ динна̄, самма̄самбуддхам̣ ва̄ маха̄тхере ва̄ пӯвехи ана̄пуччхитва̄ маха̄кассапаттхерам̣ дисва̄ паччхӣхи саддхим̣йева а̄да̄йа а̄гамим̣сӯ’’ти. саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄, ‘‘бхиккхаве, мама путтена маха̄кассапена садисо бхиккху деваманусса̄нам̣ пийо хоти, те ча тасса чатупаччайена пӯджам̣ каронтийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘сӣладассанасампаннам̣, дхаммат̣т̣хам̣ саччавединам̣;
аттано камма кубба̄нам̣, там̣ джано куруте пийа’’нти.
таттха ¶ ¶ сӣладассанасампаннанти чатупа̄рисуддхисӣлена чева маггапхаласампайуттена ча самма̄дассанена сампаннам̣. дхаммат̣т̣ханти нававидхалокуттарадхамме т̣хитам̣, саччхикаталокуттарадхамманти аттхо. саччавединанти чатуннам̣ сачча̄нам̣ сол̣асаха̄ка̄рехи саччхикататта̄ саччан̃а̄н̣ена саччавединам̣. аттано камма кубба̄нанти аттано каммам̣ на̄ма тиссо сиккха̄, та̄ пӯрайама̄нанти аттхо. там̣ джаноти там̣ пуггалам̣ локийамаха̄джано пийам̣ кароти, дат̣т̣хука̄мо вандитука̄мо паччайена пӯджетука̄мо хотийева̄ти аттхо.
десана̄васа̄не саббепи те да̄рака̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣сӯти.
пан̃часатада̄ракаваттху саттамам̣.
8. екаана̄га̄миттхераваттху
чхандаджа̄тоти ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ ана̄га̄миттхерам̣ а̄раббха катхеси.
екадивасан̃хи там̣ тхерам̣ саддхивиха̄рика̄ пуччхим̣су – ‘‘аттхи пана во, бханте, висеса̄дхигамо’’ти. тхеро ‘‘ана̄га̄мипхалам̣ на̄ма гахат̣т̣ха̄пи па̄пун̣анти, арахаттам̣ паттака̄лейева техи саддхим̣ катхесса̄мӣ’’ти хара̄йама̄но кин̃чи акатхетва̄ва ка̄лакато суддха̄ва̄садевалоке ниббатти. атхасса саддхивиха̄рика̄ родитва̄ паридевитва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ роданта̄ва екамантам̣ нисӣдим̣су. атха ¶ не саттха̄ ‘‘ким̣, бхиккхаве, родатха̄’’ти а̄ха. ‘‘упаджджха̄йо но, бханте, ка̄лакато’’ти. ‘‘хоту, бхиккхаве, ма̄ чинтайиттха, дхувадхаммо на̄месо’’ти? ‘‘а̄ма, бханте, майампи джа̄на̄ма, апича майам̣ упаджджха̄йам̣ висеса̄дхигамам̣ пуччхимха̄, со кин̃чи акатхетва̄ва ка̄лакато, тенамха дуккхита̄’’ти. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, ма̄ чинтайиттха, упаджджха̄йена во ана̄га̄мипхалам̣ паттам̣, со ‘гихӣпетам̣ па̄пун̣анти, арахаттам̣ патва̄ва несам̣ катхесса̄мӣ’ти хара̄йанто тумха̄кам̣ кин̃чи акатхетва̄ ка̄лам̣ катва̄ суддха̄ва̄се ниббатто, асса̄сатха, бхиккхаве, упаджджха̄йо во ка̄месу аппат̣ибаддхачиттатам̣ патто’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘чхандаджа̄то ¶ анаккха̄те, манаса̄ ча пхут̣о сийа̄;
ка̄месу ча аппат̣ибаддхачитто, уддхам̣сототи вуччатӣ’’ти.
таттха чхандаджа̄тоти каттука̄мата̄васена джа̄тачхандо усса̄хапатто. анаккха̄тети нибба̄не. тан̃хи ‘‘асукена катам̣ ва̄ нӣла̄дӣсу еварӯпам̣ ва̄’’ти аваттаббата̄йа анаккха̄там̣ на̄ма. манаса̄ ча пхут̣о сийа̄ти хет̣т̣химехи тӣхи маггапхалачиттехи пхут̣о пӯрито бхавеййа. аппат̣ибаддхачиттоти ана̄га̄мимаггавасена ка̄месу аппат̣ибаддхачитто. уддхам̣сототи еварӯпо бхиккху авихесу ¶ ниббаттитва̄ тато пат̣т̣ха̄йа пат̣исандхивасена аканит̣т̣хам̣ гаччханто уддхам̣сототи вуччати, та̄дисо во упаджджха̄йоти аттхо.
десана̄васа̄не те бхиккхӯ арахаттапхале патит̣т̣хахим̣су, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
екаана̄га̄миттхераваттху ат̣т̣хамам̣.
9. нандийаваттху
чираппава̄синти ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ исипатане вихаранто нандийам̣ а̄раббха катхеси.
ба̄ра̄н̣асийам̣ кира саддха̄сампаннасса куласса нандийо на̄ма путто ахоси, со ма̄та̄питӯнам̣ анурӯпо саддха̄сампанно сан̇гхупат̣т̣ха̄ко ахоси. атхасса ма̄та̄питаро вайаппаттака̄ле саммукхагехато ма̄туладхӣтарам̣ реватим̣ на̄ма а̄нетука̄ма̄ ахесум̣. са̄ пана ассаддха̄ ада̄насӣла̄, нандийо там̣ на иччхи. атхасса ма̄та̄ реватим̣ а̄ха – ‘‘амма, твам̣ имасмим̣ гехе бхиккхусан̇гхасса нисаджджанат̣т̣ха̄нам̣ упалимпитва̄ а̄сана̄ни пан̃н̃а̄пехи, а̄дха̄раке т̣хапехи, бхиккхӯнам̣ а̄гатака̄ле паттам̣ гахетва̄ нисӣда̄петва̄ дхаммакаран̣ена па̄нӣйам̣ парисса̄ветва̄ бхуттака̄ле патте дхова, евам̣ ме путтасса а̄ра̄дхита̄ бхависсасӣ’’ти. са̄ татха̄ ака̄си. атха нам̣ ‘‘ова̄даккхама̄ джа̄та̄’’ти путтасса а̄рочетва̄ тена са̄дхӯти сампат̣иччхите дивасам̣ т̣хапетва̄ а̄ва̄хам̣ карим̣су ¶ .
атха ¶ нам̣ нандийо а̄ха – ‘‘саче бхиккхусан̇гхан̃ча ма̄та̄питаро ча ме упат̣т̣хахиссаси, евам̣ имасмим̣ гехе васитум̣ лабхиссаси, аппаматта̄ хохӣ’’ти. са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти пат̣иссун̣итва̄ катипа̄хам̣ саддха̄ вийа хутва̄ бхатта̄рам̣ упат̣т̣хахантӣ две путте виджа̄йи. нандийасса̄пи ма̄та̄питаро ка̄ламакам̣су, гехе саббиссарийам̣ тасса̄йева ахоси. нандийопи ма̄та̄питӯнам̣ ка̄лакирийато пат̣т̣ха̄йа маха̄да̄напати хутва̄ бхиккхусан̇гхасса да̄нам̣ пат̣т̣хапеси. капан̣аддхика̄дӣнампи гехадва̄ре па̄каваттам̣ пат̣т̣хапеси. со апарабха̄ге саттху дхаммадесанам̣ сутва̄ а̄ва̄сада̄не а̄нисам̣сам̣ саллаккхетва̄ исипатане маха̄виха̄ре чатӯхи габбхехи пат̣иман̣д̣итам̣ чатуса̄лам̣ ка̄ретва̄ ман̃чапӣт̣ха̄дӣни аттхара̄петва̄ там̣ а̄ва̄сам̣ ниййа̄денто буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса да̄нам̣ датва̄ татха̄гатасса даккхин̣одакам̣ ада̄си. саттху хаттхе даккхин̣одакапатит̣т̣ха̄нена саддхим̣йева та̄ватим̣садевалоке саббадиса̄су два̄дасайоджанико уддхам̣ йоджанасатуббедхо саттаратанамайо на̄рӣган̣асампанно диббапа̄са̄до уггаччхи.
атхекадивасе маха̄моггалла̄наттхеро девача̄рикам̣ гантва̄ тасса па̄са̄дасса авидӯре т̣хито аттано сантике а̄гате девапутте пуччхи – ‘‘кассесо аччхара̄ган̣апаривуто диббапа̄са̄до ниббатто’’ти. атхасса девапутта̄ вима̄наса̄микам̣ а̄чиккханта̄ а̄хам̣су – ‘‘бханте, йена нандийена на̄ма гахапатипуттена исипатане ¶ саттху виха̄рам̣ ка̄ретва̄ динно, тассаттха̄йа етам̣ вима̄нам̣ ниббатта’’нти ¶ . аччхара̄сан̇гхопи нам̣ дисва̄ па̄са̄дато орохитва̄ а̄ха – ‘‘бханте, майам̣ ‘нандийасса парича̄рика̄ бхависса̄ма̄’ти идха ниббатта̄, там̣ пана апассантӣ ативийа уккан̣т̣хитамха̄, маттикапа̄тим̣ бхиндитва̄ суван̣н̣апа̄тигахан̣ам̣ вийа мануссасампаттим̣ джахитва̄ диббасампаттигахан̣ам̣, идха̄гаманаттха̄йа нам̣ вадеййа̄тха̄’’ти. тхеро тато а̄гантва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ пуччхи – ‘‘ниббаттати ну кхо, бханте, мануссалоке т̣хита̄нам̣йева катакалйа̄н̣а̄нам̣ диббасампаттӣ’’ти. ‘‘моггалла̄на, нану те девалоке нандийасса ниббатта̄ диббасампатти са̄мам̣ дит̣т̣ха̄, касма̄ мам̣ пуччхасӣ’’ти. ‘‘евам̣, бханте, ниббаттатӣ’’ти.
атха нам̣ саттха̄ ‘‘моггалла̄нам̣ ким̣ на̄метам̣ катхеси. йатха̄ хи чираппавут̣т̣хам̣ путтам̣ ва̄ бха̄тарам̣ ва̄ виппава̄сато а̄гаччхантам̣ га̄мадва̄ре т̣хито кочидева ¶ дисва̄ вегена гехам̣ а̄гантва̄ ‘асуко на̄ма а̄гато’ти а̄рочеййа, атхасса н̃а̄така̄ хат̣т̣хапахат̣т̣ха̄ вегена никкхамитва̄ ‘а̄гатоси, та̄та, арогоси, та̄та̄’ти там̣ абхинандеййум̣, евамева идха катакалйа̄н̣ам̣ иттхим̣ ва̄ пурисам̣ ва̄ имам̣ локам̣ джахитва̄ паралокам̣ гатам̣ дасавидхам̣ диббапан̣н̣а̄ка̄рам̣ а̄да̄йа ‘ахам̣ пурато ¶ , ахам̣ пурато’ти паччуггантва̄ девата̄ абхинандантӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘чираппава̄сим̣ пурисам̣, дӯрато соттхима̄гатам̣;
н̃а̄тимитта̄ сухаджджа̄ ча, абхинанданти а̄гатам̣.
‘‘татхева катапун̃н̃ампи, асма̄ лока̄ парам̣ гатам̣;
пун̃н̃а̄ни пат̣иган̣ханти, пийам̣ н̃а̄тӣва а̄гата’’нти.
таттха чираппава̄синти чираппавут̣т̣хам̣. дӯрато соттхима̄гатанти ван̣иджджам̣ ва̄ ра̄джапорисам̣ ва̄ катва̄ ладдхала̄бхам̣ ниппханнасампаттим̣ анупаддавена дӯрат̣т̣ха̄нато а̄гатам̣. н̃а̄тимитта̄ сухаджджа̄ ча̄ти куласамбандхавасена н̃а̄тӣ ча сандит̣т̣ха̄дибха̄вена митта̄ ча сухадайабха̄вена сухаджджа̄ ча. абхинанданти а̄гатанти нам̣ дисва̄ а̄гатанти вачанаматтена ва̄ ан̃джаликаран̣аматтена ва̄ гехасампаттам̣ пана на̄наппака̄рапан̣н̣а̄ка̄ра̄бхихаран̣авасена абхинанданти. татхева̄ти тенева̄ка̄рена катапун̃н̃ампи пуггалам̣ имасма̄ лока̄ паралокам̣ гатам̣ диббам̣ а̄йуван̣н̣асукхайасаа̄дхипатеййам̣, диббам̣ рӯпасаддагандхарасапхот̣т̣хаббанти имам̣ дасавидхам̣ пан̣н̣а̄ка̄рам̣ а̄да̄йа ма̄та̄питут̣т̣ха̄не т̣хита̄ни пун̃н̃а̄ни абхинанданта̄ни ¶ пат̣игган̣ханти. пийам̣ н̃а̄тӣва̄ти идхалоке пийан̃а̄такам̣ а̄гатам̣ сесан̃а̄така̄ вийа̄ти аттхо.
десана̄васа̄не ¶ бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
нандийаваттху навамам̣.
пийаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
сол̣асамо вагго.
17. кодхавагго
1. рохинӣкхаттийакан̃н̃а̄ваттху
кодхам̣ ¶ ¶ ¶ джахети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ нигродха̄ра̄ме вихаранто рохиним̣ на̄ма кхаттийакан̃н̃ам̣ а̄раббха катхеси.
екасмим̣ кира самайе а̄йасма̄ ануруддхо пан̃часатехи бхиккхӯхи саддхим̣ капилаваттхум̣ агама̄си. атхасса н̃а̄така̄ ‘‘тхеро а̄гато’’ти сутва̄ тхерасса сантикам̣ агамам̣су т̣хапетва̄ рохиним̣ на̄ма тхерасса бхагиним̣. тхеро н̃а̄таке пуччхи ‘‘кахам̣, рохинӣ’’ти? ‘‘гехе, бханте’’ти. ‘‘касма̄ идха на̄гата̄’’ти? ‘‘сарӣре тасса̄ чхавирого уппанноти ладжджа̄йа на̄гата̄, бханте’’ти. тхеро ‘‘паккосатха на’’нти паккоса̄петва̄ пат̣акан̃чукам̣ пат̣имун̃читва̄ а̄гатам̣ евама̄ха – ‘‘рохини, касма̄ на̄гата̄сӣ’’ти? ‘‘сарӣре ме, бханте, чхавирого уппанно, тасма̄ ладжджа̄йа на̄гата̄мхӣ’’ти. ‘‘ким̣ пана те пун̃н̃ам̣ ка̄тум̣ на ват̣т̣атӣ’’ти? ‘‘ким̣ кароми, бханте’’ти? ‘‘а̄санаса̄лам̣ ка̄рехӣ’’ти. ‘‘ким̣ ¶ гахетва̄’’ти? ‘‘ким̣ те паса̄дханабхан̣д̣акам̣ наттхӣ’’ти? ‘‘аттхи, бханте’’ти. ‘‘ким̣ мӯла’’нти? ‘‘дасасахассамӯлам̣ бхависсатӣ’’ти. ‘‘тена хи там̣ виссаджджетва̄ а̄санаса̄лам̣ ка̄рехӣ’’ти. ‘‘ко ме, бханте, ка̄рессатӣ’’ти? тхеро самӣпе т̣хитан̃а̄таке олокетва̄ ‘‘тумха̄кам̣ бха̄ро хотӯ’’ти а̄ха. ‘‘тумхе пана, бханте, ким̣ кариссатха̄’’ти? ‘‘ахампи идхева бхависса̄мӣ’’ти. ‘‘тена хи етисса̄ даббасамбха̄ре а̄харатха̄’’ти. те ‘‘са̄дху, бханте’’ти а̄харим̣су.
тхеро а̄санаса̄лам̣ сам̣видаханто рохиним̣ а̄ха – ‘‘двибхӯмикам̣ а̄санаса̄лам̣ ка̄ретва̄ упари падара̄нам̣ диннака̄лато пат̣т̣ха̄йа хет̣т̣ха̄са̄лам̣ нибаддхам̣ саммаджджитва̄ а̄сана̄ни пан̃н̃а̄пехи, нибаддхам̣ па̄нӣйагхат̣е упат̣т̣ха̄пехӣ’’ти. са̄ ‘‘са̄дху, бханте’’ти паса̄дханабхан̣д̣акам̣ виссаджджетва̄ двибхӯмикаа̄санаса̄лам̣ ка̄ретва̄ упари падара̄нам̣ диннака̄лато пат̣т̣ха̄йа хет̣т̣ха̄са̄лам̣ саммаджджана̄дӣни ака̄си. нибаддхам̣ бхиккхӯ нисӣданти. атхасса̄ а̄санаса̄лам̣ саммаджджантийа̄ва чхавирого мила̄йи. са̄ а̄санаса̄ла̄йа нит̣т̣хита̄йа буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нимантетва̄ а̄санаса̄лам̣ пӯретва̄ ¶ нисиннасса буддхаппамукхасса ¶ бхиккхусан̇гхасса пан̣ӣтам̣ кха̄данӣйам̣ бходжанӣйам̣ ада̄си. саттха̄ катабхаттакиччо ‘‘кассетам̣ да̄на’’нти пуччхи. ‘‘бхагинийа̄ ме, бханте, рохинийа̄’’ти. ‘‘са̄ пана каха’’нти? ‘‘гехе, бханте’’ти. ‘‘паккосатха на’’нти? са̄ а̄гантум̣ на иччхи. атха нам̣ саттха̄ аниччхама̄нампи паккоса̄песийева. а̄гантва̄ ча пана вандитва̄ ¶ нисиннам̣ а̄ха – ‘‘рохини, касма̄ на̄гамиттха̄’’ти? ‘‘сарӣре ме, бханте, чхавирого аттхи, тена ладжджама̄на̄ на̄гата̄мхӣ’’ти. ‘‘джа̄на̄си пана ким̣ те нисса̄йа еса уппанно’’ти? ‘‘на джа̄на̄ми, бханте’’ти. ‘‘тава кодхам̣ нисса̄йа уппанно есо’’ти. ‘‘ким̣ пана ме, бханте, ката’’нти? ‘‘тена хи сун̣а̄хӣ’’ти. атхасса̄ саттха̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте ба̄ра̄н̣асиран̃н̃о аггамахесӣ екисса̄ ран̃н̃о на̄т̣акиттхийа̄ а̄гха̄там̣ бандхитва̄ ‘‘дуккхамасса̄ уппа̄десса̄мӣ’’ти чинтетва̄ маха̄каччхупхала̄ни а̄хара̄петва̄ там̣ на̄т̣акиттхим̣ аттано сантикам̣ паккоса̄петва̄ йатха̄ са̄ на джа̄на̄ти, евамасса̄ сайане чева па̄ва̄ракоджава̄дӣнан̃ча антаресу каччхучун̣н̣а̄ни т̣хапа̄песи, кел̣им̣ курума̄на̄ вийа тасса̄ сарӣрепи окири. там̣ кхан̣ам̣йева тасса̄ сарӣрам̣ уппаккуппаккам̣ ган̣д̣а̄ган̣д̣аджа̄там̣ ахоси. са̄ кан̣д̣увантӣ гантва̄ сайане нипаджджи, татра̄писса̄ каччхучун̣н̣ехи кха̄дийама̄на̄йа кхаратара̄ ведана̄ уппаджджи. тада̄ аггамахесӣ рохинӣ ахосӣти.
саттха̄ имам̣ атӣтам̣ а̄харитва̄, ‘‘рохини, тада̄ тайа̄ветам̣ каммам̣ катам̣. аппаматтакопи хи кодхо ва̄ исса̄ ва̄ ка̄тум̣ на йуттарӯпо ева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘кодхам̣ джахе виппаджахеййа ма̄нам̣,
сам̣йоджанам̣ саббаматиккамеййа;
там̣ на̄марӯпасмимасаджджама̄нам̣,
акин̃чанам̣ на̄нупатанти дуккха̄’’ти.
таттха ¶ кодханти сабба̄ка̄рампи кодхам̣ нававидхампи ма̄нам̣ джахеййа. сам̣йоджананти ка̄мара̄гасам̣йоджана̄дикам̣ дасавидхампи саббасам̣йоджанам̣ атиккамеййа. асаджджама̄нанти алаггама̄нам̣. йо хи ‘‘мама рӯпам̣ мама ведана̄’’тиа̄дина̄ найена на̄марӯпам̣ пат̣игган̣ха̄ти, тасмин̃ча бхиджджама̄не сочати вихан̃н̃ати ¶ , айам̣ на̄марӯпасмим̣ саджджати на̄ма. евам̣ агган̣ханто авихан̃н̃анто на саджджати на̄ма. там̣ пуггалам̣ евам̣ асаджджама̄нам̣ ра̄га̄дӣнам̣ абха̄вена акин̃чанам̣ ¶ дуккха̄ на̄ма на̄нупатантӣти аттхо. десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти. рохинӣпи сота̄паттипхале патит̣т̣хита̄, тан̇кхан̣ан̃н̃евасса̄ сарӣрам̣ суван̣н̣аван̣н̣ам̣ ахоси.
са̄ тато чута̄ та̄ватим̣сабхаване чатуннам̣ девапутта̄нам̣ сӣмантаре ниббаттитва̄ па̄са̄дика̄ рӯпасобхаггаппатта̄ ахоси. чатта̄ропи девапутта̄ там̣ дисва̄ уппаннасинеха̄ хутва̄ ‘‘мама сӣма̄йа анто ниббатта̄, мама сӣма̄йа анто ниббатта̄’’ти виваданта̄ саккасса деваран̃н̃о сантикам̣ гантва̄, ‘‘дева, имам̣ но нисса̄йа ад̣д̣о уппанно, там̣ виниччхина̄тха̄’’ти а̄хам̣су. саккопи там̣ олокетва̄ва уппаннасинехо хутва̄ евама̄ха – ‘‘има̄йа во дит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йа катхам̣ читта̄ни уппанна̄нӣ’’ти. атхеко а̄ха – ‘‘мама та̄ва уппанначиттам̣ сан̇га̄мабхери вийа саннисӣдитум̣ на̄саккхӣ’’ти. дутийо ‘‘мама читтам̣ паббатанадӣ вийа сӣгхам̣ паваттатийева̄’’ти ¶ . татийо ‘‘мама имисса̄ дит̣т̣хака̄лато пат̣т̣ха̄йа каккат̣асса вийа аккхӣни никкхамим̣сӯ’’ти. чатуттхо ‘‘мама читтам̣ четийе усса̄питадхаджо вийа ниччалам̣ т̣ха̄тум̣ на̄саккхӣ’’ти. атха не сакко а̄ха – ‘‘та̄та̄, тумха̄кам̣ та̄ва читта̄ни пасайхарӯпа̄ни, ахам̣ пана имам̣ лабханто джӣвисса̄ми, алабхантасса ме маран̣ам̣ бхависсатӣ’’ти. девапутта̄, ‘‘маха̄ра̄джа, тумха̄кам̣ маран̣ена аттхо наттхӣ’’ти там̣ саккасса виссаджджетва̄ паккамим̣су. са̄ саккасса пийа̄ ахоси мана̄па̄. ‘‘асукакӣл̣ам̣ на̄ма гаччха̄ма̄’’ти вутте сакко тасса̄ вачанам̣ пат̣иккхипитум̣ на̄саккхӣти.
рохинӣкхаттийакан̃н̃а̄ваттху пат̣хамам̣.
2. ан̃н̃атарабхиккхуваттху
йо ве уппатитанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ агга̄л̣аве четийе вихаранто ан̃н̃атарам̣ бхиккхум̣ а̄раббха катхеси.
саттха̄ра̄ ¶ хи бхиккхусан̇гхасса сена̄сане анун̃н̃а̄те ра̄джагахасет̣т̣хиа̄дӣхи сена̄санесу карийама̄несу еко а̄л̣авико бхиккху аттано сена̄санам̣ каронто екам̣ мана̄паруккхам̣ ¶ дисва̄ чхиндитум̣ а̄рабхи. таттха пана ниббатта̄ ека̄ тарун̣апутта̄ девата̄ путтам̣ ан̇кена̄да̄йа т̣хита̄ йа̄чи ‘‘ма̄ ме, са̄ми, вима̄нам̣ чхинди, на саккхисса̄ми путтам̣ а̄да̄йа ана̄ва̄са̄ вичариту’’нти. со ¶ ‘‘ахам̣ ан̃н̃атра ӣдисам̣ руккхам̣ на лабхисса̄мӣ’’ти тасса̄ вачанам̣ на̄дийи. са̄ ‘‘имампи та̄ва да̄ракам̣ олокетва̄ орамиссатӣ’’ти путтам̣ руккхаса̄кха̄йа т̣хапеси. сопи бхиккху уккхипитам̣ пхарасум̣ сандха̄ретум̣ асакконто да̄ракасса ба̄хум̣ чхинди, девата̄ уппаннабалавакодха̄ ‘‘пахаритва̄ нам̣ ма̄ресса̄мӣ’’ти убхо хаттхе уккхипитва̄ евам̣ та̄ва чинтеси – ‘‘айам̣ бхиккху сӣлава̄. сача̄хам̣ имам̣ ма̄ресса̄ми, нирайага̄минӣ бхависса̄ми. сесадевата̄пи аттано руккхам̣ чхинданте бхиккхӯ дисва̄ ‘асукадевата̄йа евам̣ на̄ма ма̄рито бхиккхӯ’ти мам̣ пама̄н̣ам̣ катва̄ бхиккхӯ ма̄рессанти. айан̃ча саса̄мико бхиккху, са̄микассева нам̣ катхесса̄мӣ’’ти уккхиттахаттхе апанетва̄ родама̄на̄ саттху сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ екамантам̣ ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ саттха̄ ‘‘ким̣ девате’’ти а̄ха. са̄, ‘‘бханте, тумха̄кам̣ ме са̄вакена идам̣ на̄ма катам̣, ахампи нам̣ ма̄ретука̄ма̄ хутва̄ идам̣ на̄ма чинтетва̄ ама̄ретва̄ва идха̄гата̄’’ти саббам̣ там̣ паваттим̣ виттха̄рато а̄рочеси.
саттха̄ там̣ сутва̄ ‘‘са̄дху, ¶ са̄дху девате, са̄дху те катам̣ евам̣ уггатам̣ копам̣ бхантам̣ ратхам̣ вийа нигган̣хама̄на̄йа̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘йо ве уппатитам̣ кодхам̣, ратхам̣ бхантам̣ва ва̄райе;
тамахам̣ са̄ратхим̣ брӯми, расмигга̄хо итаро джано’’ти.
таттха уппатитанти уппаннам̣. ратхам̣ бхантам̣ ва̄ти йатха̄ на̄ма чхеко са̄ратхи ативегена дха̄вантам̣ ратхам̣ нигган̣хитва̄ йатхиччхакам̣ т̣хапети, евам̣ йо пуггало уппаннам̣ кодхам̣ ва̄райе нигган̣хитум̣ саккоти. тамаханти там̣ ахам̣ са̄ратхим̣ брӯми. итаро джаноти итаро пана ра̄джаупара̄джа̄дӣнам̣ ратхаса̄ратхиджано расмигга̄хо на̄ма хоти, на уттамаса̄ратхӣти.
десана̄васа̄не ¶ девата̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
девата̄ пана сота̄панна̄ хутва̄пи родама̄на̄ ат̣т̣ха̄си. атха нам̣ саттха̄ ‘‘ким̣ девате’’ти пуччхитва̄, ‘‘бханте, вима̄нам̣ ме нат̣т̣хам̣, ида̄ни ким̣ карисса̄мӣ’’ти вутте, ‘‘алам̣ девате, ма̄ чинтайи, ахам̣ те вима̄нам̣ дасса̄мӣ’’ти джетаване гандхакут̣исамӣпе пуримадивасе чутадеватам̣ екам̣ руккхам̣ ападисанто ‘‘амукасмим̣ ока̄се руккхо вивитто, таттха упагаччха̄’’ти а̄ха. са̄ таттха ¶ упаган̃чхи. тато пат̣т̣ха̄йа ‘‘буддхадаттийам̣ имисса̄ вима̄на’’нти махесаккхадевата̄пи а̄гантва̄ ¶ там̣ ча̄летум̣ на̄саккхим̣су. саттха̄ там̣ аттхуппаттим̣ катва̄ бхиккхӯнам̣ бхӯтага̄масиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄песӣти.
ан̃н̃атарабхиккхуваттху дутийам̣.
3. уттара̄упа̄сика̄ваттху
аккодхена джине кодханти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто уттара̄йа гехе катабхаттакиччо уттарам̣ упа̄сикам̣ а̄раббха катхеси.
татра̄йаманупуббӣ катха̄ – ра̄джагахе кира суманасет̣т̣хим̣ нисса̄йа пун̣н̣о на̄ма далиддо бхатим̣ катва̄ джӣвати. тасса бхарийа̄ ча уттара̄ на̄ма дхӣта̄ ча̄ти двейева гехама̄нусака̄. атхекадивасам̣ ‘‘сатта̄хам̣ наккхаттам̣ кӣл̣итабба’’нти ра̄джагахе гхосанам̣ карим̣су. там̣ сутва̄ суманасет̣т̣хи па̄това а̄гатам̣ пун̣н̣ам̣ а̄мантетва̄, ‘‘та̄та, амха̄кам̣ париджано наккхаттам̣ кӣл̣итука̄мо, твам̣ ким̣ наккхаттам̣ кӣл̣иссаси, уда̄ху бхатим̣ кариссасӣ’’ти а̄ха. ‘‘са̄ми, наккхаттам̣ на̄ма садхана̄нам̣ хоти, мама пана гехе сва̄тана̄йа йа̄гутан̣д̣улампи наттхи, ким̣ ме наккхаттена, гон̣е лабханто каситум̣ гамисса̄мӣ’’ти. ‘‘тена хи гон̣е ган̣ха̄хӣ’’ти. со балавагон̣е ча нан̇галан̃ча гахетва̄, ‘‘бхадде, на̄гара̄ наккхаттам̣ кӣл̣анти, ахам̣ далиддата̄йа бхатим̣ ка̄тум̣ гамисса̄ми, майхампи та̄ва аджджа двигун̣ам̣ ¶ нива̄пам̣ пачитва̄ бхаттам̣ а̄хареййа̄сӣ’’ти бхарийам̣ ватва̄ кхеттам̣ агама̄си.
са̄рипуттаттхеропи ¶ сатта̄хам̣ ниродхасама̄панно там̣ дивасам̣ вут̣т̣ха̄йа ‘‘касса ну кхо аджджа майа̄ сан̇гахам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти олокенто пун̣н̣ам̣ аттано н̃а̄н̣аджа̄ласса анто павит̣т̣хам̣ дисва̄ ‘‘саддхо ну кхо еса, саккхиссати ва̄ ме сан̇гахам̣ ка̄ту’’нти олокенто тасса саддхабха̄ван̃ча сан̇гахам̣ ка̄тум̣ саматтхабха̄ван̃ча таппаччайа̄ часса маха̄сампаттипат̣ила̄бхан̃ча н̃атва̄ паттачӣварама̄да̄йа тасса касанат̣т̣ха̄нам̣ гантва̄ а̄ва̄т̣атӣре екам̣ гумбам̣ олокенто ат̣т̣ха̄си.
пун̣н̣о тхерам̣ дисва̄ва касим̣ т̣хапетва̄ пан̃чапатит̣т̣хитена тхерам̣ вандитва̄ ‘‘дантакат̣т̣хена аттхо бхависсатӣ’’ти дантакат̣т̣хам̣ каппийам̣ катва̄ ада̄си. атхасса тхеро паттан̃ча парисса̄ванан̃ча нӣхаритва̄ ¶ ада̄си. со ‘‘па̄нӣйена аттхо бхависсатӣ’’ти там̣ а̄да̄йа па̄нӣйам̣ парисса̄ветва̄ ада̄си. тхеро чинтеси – ‘‘айам̣ паресам̣ паччхимагехе васати. сачасса гехадва̄рам̣ гамисса̄ми, имасса бхарийа̄ мам̣ дат̣т̣хум̣ на лабхиссати. йа̄васса̄ бхаттам̣ а̄да̄йа маггам̣ пат̣ипаджджати, та̄ва идхева бхависса̄мӣ’’ти. со таттхева тхокам̣ вӣтина̄метва̄ тасса магга̄рул̣хабха̄вам̣ н̃атва̄ антонагара̄бхимукхо па̄йа̄си.
са̄ антара̄магге тхерам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘аппекада̄хам̣ деййадхамме сати ¶ аййам̣ на пасса̄ми, аппекада̄ ме аййам̣ пассантийа̄ деййадхаммо на хоти. аджджа пана ме аййо ча дит̣т̣хо, деййадхаммо ча̄йам̣ аттхи, кариссати ну кхо ме сан̇гаха’’нти. са̄ бхаттабха̄джанам̣ оропетва̄ тхерам̣ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄, ‘‘бханте, идам̣ лӯкхам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ти ачинтетва̄ да̄сасса во сан̇гахам̣ каротха̄’’ти а̄ха. тхеро паттам̣ упана̄метва̄ та̄йа екена хаттхена бха̄джанам̣ дха̄ретва̄ екена хаттхена тато бхаттам̣ дадама̄на̄йа упад̣д̣хабхатте динне ‘‘ала’’нти хаттхена паттам̣ пидахи. са̄, ‘‘бханте, екова пат̣ивисо, на сакка̄ двидха̄ ка̄тум̣. тумха̄кам̣ да̄сасса идхалокасан̇гахам̣ акатва̄ паралокасан̇гахам̣ каротха, ниравасесамева да̄тука̄мамхӣ’’ти ватва̄ саббамева тхерасса патте патит̣т̣хапетва̄ ‘‘тумхехи дит̣т̣хадхаммассева бха̄гӣ асса’’нти паттханам̣ ака̄си. тхеро ‘‘евам̣ хотӯ’’ти ватва̄ т̣хитакова анумоданам̣ каритва̄ екасмим̣ удакапха̄сукат̣т̣ха̄не нисӣдитва̄ бхаттакиччамака̄си. са̄пи ниваттитва̄ тан̣д̣уле парийеситва̄ бхаттам̣ пачи. пун̣н̣опи ад̣д̣хакарӣсаматтат̣т̣ха̄нам̣ каситва̄ джигхаччхам̣ сахитум̣ асакконто гон̣е виссаджджетва̄ екаруккхаччха̄йам̣ пависитва̄ маггам̣ олокенто нисӣди.
атхасса ¶ бхарийа̄ бхаттам̣ а̄да̄йа гаччхама̄на̄ там̣ дисва̄ва ‘‘еса джигхаччха̄йа пӣл̣ито мам̣ олокенто нисинно. саче мам̣ ¶ ‘ативийа дже чира̄йӣ’ти таджджетва̄ патодалат̣т̣хийа̄ мам̣ пахариссати, майа̄ катакаммам̣ нираттхакам̣ бхависсати. пат̣икаччевасса а̄рочесса̄мӣ’’ти чинтетва̄ евама̄ха – ‘‘са̄ми, аджджекадивасам̣ читтам̣ паса̄дехи, ма̄ майа̄ катакаммам̣ нираттхакам̣ кари. ахан̃хи па̄това те бхаттам̣ а̄харантӣ антара̄магге дхаммасена̄патим̣ дисва̄ тава бхаттам̣ тасса датва̄ пуна гантва̄ бхаттам̣ пачитва̄ а̄гата̄, паса̄дехи, са̄ми, читта’’нти. со ‘‘ким̣ вадеси, бхадде’’ти пуччхитва̄ пуна таматтхам̣ сутва̄, ‘‘бхадде, са̄дху вата те катам̣ мама бхаттам̣ аййасса дадама̄на̄йа, майа̄писса аджджа па̄това дантакат̣т̣хан̃ча мукходакан̃ча динна’’нти пасаннама̄насо там̣ вачанам̣ абхинандитва̄ уссуре ладдхабхаттата̄йа килантака̄йо тасса̄ ан̇ке сӣсам̣ катва̄ ниддам̣ окками.
атхасса ¶ па̄това каситат̣т̣ха̄нам̣ пам̣сучун̣н̣ам̣ упа̄да̄йа саббам̣ раттасуван̣н̣ам̣ кан̣ика̄рапуппхара̄си вийа собхама̄нам̣ ат̣т̣ха̄си. со пабуддхо олокетва̄ бхарийам̣ а̄ха – ‘‘бхадде, етам̣ каситат̣т̣ха̄нам̣ саббам̣ мама суван̣н̣ам̣ хутва̄ пан̃н̃а̄йати, ким̣ ну кхо ме атиуссуре ладдхабхаттата̄йа аккхӣни бхамантӣ’’ти. ‘‘са̄ми, майхампи евамева пан̃н̃а̄йатӣ’’ти. со ут̣т̣ха̄йа таттха гантва̄ екапин̣д̣ам̣ гахетва̄ нан̇галасӣсе пахаритва̄ суван̣н̣абха̄вам̣ н̃атва̄ ¶ ‘‘ахо аййасса дхаммасена̄патисса ме диннада̄нена аджджева випа̄ко дассито, на кхо пана сакка̄ еттакам̣ дханам̣ пат̣иччха̄детва̄ парибхун̃джиту’’нти бхарийа̄йа а̄бхатам̣ бхаттапа̄тим̣ суван̣н̣асса пӯретва̄ ра̄джакулам̣ гантва̄ ран̃н̃а̄ катока̄со пависитва̄ ра̄джа̄нам̣ абхива̄детва̄ ‘‘ким̣, та̄та̄’’ти вутте, ‘‘дева, аджджа майа̄ каситат̣т̣ха̄нам̣ саббам̣ суван̣н̣абхаритамева хутва̄ т̣хитам̣, идам̣ суван̣н̣ам̣ а̄хара̄петум̣ ват̣т̣атӣ’’ти. ‘‘коси тва’’нти? ‘‘пун̣н̣о на̄ма аха’’нти. ‘‘ким̣ пана те аджджа ката’’нти? ‘‘дхаммасена̄патисса ме аджджа па̄това дантакат̣т̣хан̃ча мукходакан̃ча диннам̣, бхарийа̄йапи ме майхам̣ а̄харан̣абхаттам̣ тассева динна’’нти.
там̣ сутва̄ ра̄джа̄ ‘‘аджджева кира, бхо, дхаммасена̄патисса диннада̄нена випа̄ко дассито’’ти ватва̄, ‘‘та̄та, ким̣ каромӣ’’ти пуччхи. ‘‘бахӯни сакат̣асахасса̄ни пахин̣итва̄ суван̣н̣ам̣ а̄хара̄петха̄’’ти. ра̄джа̄ сакат̣а̄ни пахин̣и. ра̄джапурисесу ‘‘ран̃н̃о сантака’’нти ган̣хантесу гахитагахитам̣ маттика̄ва хоти. те гантва̄ ран̃н̃о а̄рочетва̄ ‘‘тумхехи кинти ¶ ватва̄ гахита’’нти. пут̣т̣ха̄ ‘‘тумха̄кам̣ сантака’’нти а̄хам̣су. на майхам̣, та̄та̄, сантакам̣, гаччхатха ‘‘пун̣н̣асса сантака’’нти ¶ ватва̄ ган̣хатха̄ти. те татха̄ карим̣су, гахитагахитам̣ суван̣н̣амева ахоси. саббампи а̄харитва̄ ра̄джан̇ган̣е ра̄симакам̣су, асӣтихаттхуббедхо ра̄си ахоси. ра̄джа̄ на̄гаре саннипа̄тетва̄ ‘‘имасмим̣ нагаре аттхи кассачи еттакам̣ суван̣н̣а’’нти? ‘‘наттхи, дева̄’’ти. ‘‘ким̣ панасса да̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти? ‘‘сет̣т̣хичхаттам̣, дева̄’’ти. ра̄джа̄ ‘‘ба̄худханасет̣т̣хи на̄ма хотӯ’’ти махантена бхогена саддхим̣ тасса сет̣т̣хичхаттамада̄си. атха нам̣ со а̄ха – ‘‘майам̣, дева, еттакам̣ ка̄лам̣ паракуле васимха̄, васанат̣т̣ха̄нам̣ но детха̄’’ти. ‘‘тена хи пасса, еса гумбо пан̃н̃а̄йати, етам̣ хара̄петва̄ гехам̣ ка̄рехӣ’’ти пура̄н̣асет̣т̣хисса гехат̣т̣ха̄нам̣ а̄чиккхи. со тасмим̣ т̣ха̄не катипа̄хенева гехам̣ ка̄ра̄петва̄ гехаппавесанаман̇галан̃ча чхаттаман̇галан̃ча екатова каронто сатта̄хам̣ буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса да̄нам̣ ада̄си. атхасса саттха̄ анумоданам̣ каронто анупуббим̣ катхам̣ катхеси. дхаммакатха̄васа̄не пун̣н̣асет̣т̣хи ча бхарийа̄ часса дхӣта̄ ча уттара̄ти тайо джана̄ сота̄панна̄ ахесум̣.
апарабха̄ге ¶ ра̄джагахасет̣т̣хи пун̣н̣асет̣т̣хино дхӣтарам̣ аттано путтасса ва̄реси. со ‘‘на̄хам̣ дасса̄мӣ’’ти ватва̄ ‘‘ма̄ евам̣ кароту, еттакам̣ ка̄лам̣ амхе нисса̄йа васантенева ¶ те сампатти ладдха̄, дету ме путтасса дхӣтара’’нти вутте ‘‘со миччха̄дит̣т̣хико, мама дхӣта̄ тӣхи ратанехи вина̄ ваттитум̣ на саккоти, невасса дхӣтарам̣ дасса̄мӣ’’ти а̄ха. атха нам̣ бахӯ сет̣т̣хиган̣а̄дайо кулапутта̄ ‘‘ма̄ тена саддхим̣ висса̄сам̣ бхинди, дехисса дхӣтара’’нти йа̄чим̣су. со тесам̣ вачанам̣ сампат̣иччхитва̄ а̄са̄л̣хипун̣н̣ама̄йам̣ дхӣтарам̣ ада̄си. са̄ патикулам̣ гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа бхиккхум̣ ва̄ бхиккхуним̣ ва̄ упасан̇камитум̣ да̄нам̣ ва̄ да̄тум̣ дхаммам̣ ва̄ сотум̣ на̄латтха. евам̣ ад̣д̣хатийесу ма̄сесу вӣтиваттесу сантике т̣хитам̣ парича̄рикам̣ пуччхи – ‘‘ида̄ни киттакам̣ антовассасса авасит̣т̣ха’’нти? ‘‘ад̣д̣хама̄со, аййе’’ти. са̄ питу са̄санам̣ пахин̣и ‘‘касма̄ мам̣ еварӯпе бандхана̄га̄ре паккхипим̣су, варам̣ ме лаккхан̣а̄хатам̣ катва̄ ¶ паресам̣ да̄сим̣ са̄ветум̣. еварӯпасса миччха̄дит̣т̣хикуласса да̄тум̣ на ват̣т̣ати. а̄гатака̄лато пат̣т̣ха̄йа бхиккхудассана̄дӣсу екампи пун̃н̃ам̣ ка̄тум̣ на лабха̄мӣ’’ти.
атхасса̄ пита̄ ‘‘дуккхита̄ вата ме дхӣта̄’’ти анаттаманатам̣ паведетва̄ пан̃чадаса каха̄пан̣асахасса̄ни песеси ‘‘имасмим̣ нагаре сирима̄ на̄ма ган̣ика̄ аттхи, девасикам̣ сахассам̣ ган̣ха̄ти. имехи каха̄пан̣ехи там̣ а̄нетва̄ са̄микасса па̄дапарича̄рикам̣ катва̄ сайам̣ пун̃н̃а̄ни каротӯ’’ти ¶ . са̄ сиримам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘саха̄йике име каха̄пан̣е гахетва̄ имам̣ ад̣д̣хама̄сам̣ тава саха̄йакам̣ паричара̄хӣ’’ти а̄ха. са̄ ‘‘са̄дхӯ’’ти пат̣иссун̣и. са̄ там̣ а̄да̄йа са̄микасса сантикам̣ гантва̄ тена сиримам̣ дисва̄ ‘‘ким̣ ида’’нти вутте, ‘‘са̄ми, имам̣ ад̣д̣хама̄сам̣ мама саха̄йика̄ тумхе паричарату, ахам̣ пана имам̣ ад̣д̣хама̄сам̣ да̄нан̃чева да̄тука̄ма̄ дхамман̃ча сотука̄ма̄’’ти а̄ха. со там̣ абхирӯпам̣ иттхим̣ дисва̄ уппаннасинехо ‘‘са̄дхӯ’’ти сампат̣иччхи.
уттара̄пи кхо буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нимантетва̄, ‘‘бханте, имам̣ ад̣д̣хама̄сам̣ ан̃н̃аттха агантва̄ идхева бхиккха̄ гахетабба̄’’ти саттху пат̣ин̃н̃ам̣ гахетва̄ ‘‘ито да̄ни пат̣т̣ха̄йа йа̄ва маха̄пава̄ран̣а̄, та̄ва саттха̄рам̣ упат̣т̣ха̄тум̣ дхамман̃ча сотум̣ лабхисса̄мӣ’’ти тут̣т̣хама̄наса̄ ‘‘евам̣ йа̄гум̣ пачатха, евам̣ пӯве пачатха̄’’ти маха̄насе саббакичча̄ни сам̣видахантӣ вичарати. атхасса̄ са̄мико ‘‘све пава̄ран̣а̄ бхависсатӣ’’ти маха̄наса̄бхимукхо ва̄тапа̄не т̣хатва̄ ‘‘ким̣ ну кхо каронтӣ са̄ андхаба̄ла̄ вичаратӣ’’ти олокенто там̣ сет̣т̣хӣдхӣтарам̣ седакилиннам̣ чха̄рика̄йа окин̣н̣ам̣ ан̇га̄рамасимаккхитам̣ татха̄ сам̣видахитва̄ вичарама̄нам̣ дисва̄ ‘‘ахо андхаба̄ла̄ еварӯпе т̣ха̄не имам̣ сирисампаттим̣ ¶ на̄нубхавати, ‘мун̣д̣акасаман̣е упат̣т̣хахисса̄мӣ’ти тут̣т̣хачитта̄ вичаратӣ’’ти хаситва̄ апаган̃чхи.
тасмим̣ апагате ¶ тасса сантике т̣хита̄ сирима̄ ‘‘ким̣ ну кхо олокетва̄ еса хасӣ’’ти тенева ва̄тапа̄нена олокентӣ уттарам̣ дисва̄ ‘‘имам̣ олокетва̄ имина̄ хаситам̣, аддха̄ имасса ета̄йа саддхим̣ сантхаво аттхӣ’’ти чинтеси. са̄ кира ад̣д̣хама̄сам̣ тасмим̣ гехе ба̄хиракаиттхӣ хутва̄ васама̄на̄пи там̣ сампаттим̣ анубхавама̄на̄ аттано ба̄хиракаиттхибха̄вам̣ аджа̄нитва̄ ‘‘ахам̣ гхараса̄минӣ’’ти сан̃н̃амака̄си. са̄ ¶ уттара̄йа а̄гха̄там̣ бандхитва̄ ‘‘дуккхамасса̄ уппа̄десса̄мӣ’’ти па̄са̄да̄ оруйха маха̄насам̣ пависитва̄ пӯвапачанат̣т̣ха̄не паккутхитам̣ саппим̣ кат̣аччхуна̄ а̄да̄йа уттара̄бхимукхам̣ па̄йа̄си. уттара̄ там̣ а̄гаччхантим̣ дисва̄ ‘‘мама саха̄йика̄йа майхам̣ упака̄ро като, чаккава̄л̣ам̣ атисамба̄дхам̣, брахмалоко атинӣчако, мама саха̄йика̄йа гун̣ова маханто. ахан̃хи етам̣ нисса̄йа да̄нан̃ча да̄тум̣ дхамман̃ча сотум̣ лабхим̣. саче мама етисса̄ упари копо аттхи, идам̣ саппи мам̣ дахату. саче наттхи, ма̄ дахатӯ’’ти там̣ метта̄йа пхари. та̄йа тасса̄ маттхаке а̄ситтам̣ паккутхитасаппи сӣтудакам̣ вийа ахоси.
атха нам̣ ‘‘идам̣ сӣталам̣ ¶ бхависсатӣ’’ти кат̣аччхум̣ пӯретва̄ а̄да̄йа а̄гаччхантим̣ уттара̄йа да̄сийо дисва̄ ‘‘апехи дуббинӣте, на твам̣ амха̄кам̣ аййа̄йа паккутхитам̣ саппим̣ а̄син̃читум̣ ануччхавика̄’’ти сантаджджентийо ито чито ча ут̣т̣ха̄йа хаттхехи ча па̄дехи ча потхетва̄ бхӯмийам̣ па̄тесум̣. уттара̄ ва̄рентӣпи ва̄ретум̣ на̄саккхи. атхасса̄ упари т̣хита̄ сабба̄ да̄сийо пат̣иба̄хитва̄ ‘‘кисса те еварӯпам̣ бха̄рийам̣ ката’’нти сиримам̣ овадитва̄ ун̣ходакена нха̄петва̄ сатапа̄кателена аббхан̃джи. тасмим̣ кхан̣е са̄ аттано ба̄хиракиттхибха̄вам̣ н̃атва̄ чинтеси – ‘‘майа̄ бха̄рийам̣ каммам̣ катам̣ са̄микасса хасанаматтака̄ран̣а̄ имисса̄ упари паккутхитам̣ саппим̣ а̄син̃чантийа̄, айам̣ ‘ган̣хатха на’нти да̄сийо на а̄н̣а̄песи. мам̣ вихет̣ханака̄лепи саббада̄сийо пат̣иба̄хитва̄ майхам̣ каттаббамева ака̄си. сача̄хам̣ имам̣ на кхама̄песса̄ми, муддха̄ ме саттадха̄ пхалеййа̄’’ти тасса̄ па̄дамӯле нипаджджитва̄, ‘‘аййе, кхама̄хи ме’’ти а̄ха. ахам̣ сапитика̄ дхӣта̄, питари кхаманте кхама̄мӣти. хоту, аййе, питарам̣ те ¶ пун̣н̣асет̣т̣хим̣ кхама̄песса̄мӣти. пун̣н̣о мама ват̣т̣аджанакапита̄, виват̣т̣аджанаке питари кхаманте пана̄хам̣ кхамисса̄мӣти. ко пана те виват̣т̣аджанакапита̄ти? самма̄самбуддхоти. майхам̣ тена саддхим̣ висса̄со наттхӣти. ахам̣ карисса̄ми, саттха̄ све бхиккхусан̇гхам̣ а̄да̄йа идха̄гамиссати, твам̣ йатха̄ладдхам̣ сакка̄рам̣ гахетва̄ идхева а̄гантва̄ там̣ кхама̄пехӣти. са̄ ‘‘са̄дху, аййе’’ти ут̣т̣ха̄йа аттано ¶ гехам̣ гантва̄ пан̃часата̄ парива̄риттхийо а̄н̣а̄петва̄ на̄на̄видха̄ни кха̄данӣйа̄ни чева сӯпеййа̄ни ча сампа̄детва̄ пунадивасе там̣ сакка̄рам̣ а̄да̄йа ¶ уттара̄йа гехам̣ а̄гантва̄ буддхаппамукхасса бхиккхусан̇гхасса патте патит̣т̣ха̄петум̣ ависахантӣ ат̣т̣ха̄си. там̣ саббам̣ гахетва̄ уттара̄ва сам̣видахи. сирима̄пи бхаттакичча̄васа̄не саддхим̣ парива̄рена саттху па̄дамӯле нипаджджи.
атха нам̣ саттха̄ пуччхи – ‘‘ко те апара̄дхо’’ти? бханте, майа̄ хиййо идам̣ на̄ма катам̣, атха ме саха̄йика̄ мам̣ вихет̣хайама̄на̄ да̄сийо нива̄ретва̄ майхам̣ упака̄рамева ака̄си. са̄хам̣ имисса̄ гун̣ам̣ джа̄нитва̄ имам̣ кхама̄песим̣, атха мам̣ еса̄ ‘‘тумхесу кхамантесу кхамисса̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘евам̣ кира уттаре’’ти? ‘‘а̄ма, бханте, сӣсе ме саха̄йика̄йа паккутхитасаппи а̄ситта’’нти. атха ‘‘тайа̄ ким̣ чинтита’’нти? ‘‘чаккава̄л̣ам̣ ¶ атисамба̄дхам̣, брахмалоко атинӣчако, мама саха̄йика̄йа гун̣ова маханто. ахан̃хи етам̣ нисса̄йа да̄нан̃ча да̄тум̣ дхамман̃ча сотум̣ алаттхам̣, саче ме имисса̄ упари копо аттхи, идам̣ мам̣ дахату. но че, ма̄ дахатӯ’’ти евам̣ чинтетва̄ имам̣ метта̄йа пхарим̣, бхантети. саттха̄ ‘‘са̄дху са̄дху, уттаре, евам̣ кодхам̣ джинитум̣ ват̣т̣ати. кодхо хи на̄ма аккодхена, аккосакапарибха̄сако анаккосантена апарибха̄сантена, тхаддхамаччхарӣ аттано сантакасса да̄нена, муса̄ва̄дӣ саччавачанена джинитаббо’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘аккодхена джине кодхам̣, аса̄дхум̣ са̄дхуна̄ джине;
джине кадарийам̣ да̄нена, саччена̄ликава̄дина’’нти.
таттха аккодхена̄ти кодхано хи пуггало аккодхена хутва̄ джинитаббо. аса̄дхунти абхаддако бхаддакена хутва̄ джинитаббо. кадарийанти тхаддхамаччхарӣ аттано сантакасса ча̄гачиттена джинитаббо. аликава̄дӣ саччавачанена ¶ джинитаббо. тасма̄ евама̄ха – ‘‘аккодхена джине кодхам̣…пе… саччена̄ликава̄дина’’нти.
десана̄васа̄не сирима̄ саддхим̣ пан̃часата̄хи иттхӣхи сота̄паттипхале патит̣т̣хахӣти.
уттара̄упа̄сика̄ваттху татийам̣.
4. маха̄моггалла̄наттхерапан̃хаваттху
саччам̣ ¶ ¶ бхан̣ети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто маха̄моггалла̄наттхерасса пан̃хам̣ а̄раббха катхеси.
екасмин̃хи самайе тхеро девача̄рикам̣ гантва̄ махесаккха̄йа девата̄йа вима̄надва̄ре т̣хатва̄ там̣ аттано сантикам̣ а̄гантва̄ вандитва̄ т̣хитам̣ евама̄ха – ‘‘девате махатӣ те сампатти, ким̣ каммам̣ катва̄ имам̣ алаттха̄’’ти? ‘‘ма̄ мам̣, бханте, пуччхатха̄’’ти. девата̄ кира аттано париттакаммена ладжджама̄на̄ евам̣ вадати. са̄ пана тхерена ‘‘катхехийева̄’’ти вуччама̄на̄ а̄ха – ‘‘бханте, майа̄ нева да̄нам̣ диннам̣, на пӯджа̄ ката̄, на дхаммо суто, кевалам̣ саччаматтам̣ раккхита’’нти. тхеро ан̃н̃а̄ни вима̄надва̄ра̄ни ¶ гантва̄ а̄гата̄гата̄ апара̄пи девадхӣтаро пуччхи. та̄супи татхева нигухитва̄ тхерам̣ пат̣иба̄хитум̣ асакконтӣсу ека̄ та̄ва а̄ха – ‘‘бханте, майа̄ нева да̄на̄дӣсу катам̣ на̄ма аттхи, ахам̣ пана кассапабуддхака̄ле парасса да̄сӣ ахосим̣, тасса̄ ме са̄мико ативийа чан̣д̣о пхарусо, гахитаггахитенева кат̣т̣хена ва̄ калин̇гарена ва̄ сӣсам̣ бхиндати. са̄хам̣ уппанне копе ‘еса тава са̄мико лаккхан̣а̄хатам̣ ва̄ ка̄тум̣ на̄са̄дӣни ва̄ чхиндитум̣ иссаро, ма̄ куджджхӣ’ти атта̄намева парибха̄сетва̄ копам̣ на̄ма на ака̄сим̣, тена ме айам̣ сампатти ладдха̄’’ти. апара̄ а̄ха – ‘‘ахам̣, бханте, уччхукхеттам̣ раккхама̄на̄ екасса бхиккхуно уччхуйат̣т̣хим̣ ада̄сим̣’’. апара̄ екам̣ тимбарусакам̣ ада̄сим̣. апара̄ екам̣ ел̣а̄лукам̣ ада̄сим̣. апара̄ екам̣ пха̄русакам̣ ¶ ада̄сим̣. апара̄ екам̣ мӯламут̣т̣хим̣. апара̄ ‘‘нимбамут̣т̣хи’’нтиа̄дина̄ найена аттана̄ аттана̄ катам̣ париттада̄нам̣ а̄рочетва̄ ‘‘имина̄ имина̄ ка̄ран̣ена амхехи айам̣ сампатти ладдха̄’’ти а̄хам̣су.
тхеро та̄хи катакаммам̣ сутва̄ саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ пуччхи – ‘‘сакка̄ ну кхо, бханте, саччакатханаматтена, копанибба̄панаматтена, атипариттакена тимбарусака̄дида̄наматтена диббасампаттим̣ ладдху’’нти. ‘‘касма̄ мам̣, моггалла̄на, пуччхаси, нану те девата̄хи айам̣ аттхо катхито’’ти? ‘‘а̄ма, бханте, лаббхати ман̃н̃е еттакена диббасампаттӣ’’ти. атха нам̣ саттха̄ ‘‘моггалла̄на, саччаматтам̣ катхетва̄пи копаматтам̣ джахитва̄пи париттакам̣ да̄нам̣ датва̄пи девалокам̣ гаччхатийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘саччам̣ ¶ ¶ бхан̣е на куджджхеййа, даджджа̄ аппампи йа̄чито;
етехи тӣхи т̣ха̄нехи, гаччхе дева̄на сантике’’ти.
таттха саччам̣ бхан̣ети саччам̣ дӣпеййа вохареййа, сачче патит̣т̣хахеййа̄ти аттхо. на куджджхеййа̄ти парасса на куджджхеййа ¶ . йа̄читоти йа̄чака̄ на̄ма сӣлаванто паббаджита̄. те хи кин̃ча̄пи ‘‘детха̄’’ти айа̄читва̄ва гхарадва̄ре тит̣т̣ханти, аттхато пана йа̄чантийева на̄ма. евам̣ сӣлавантехи йа̄чито аппасмим̣ деййадхамме виджджама̄не аппаматтакампи дадеййа. етехи тӣхӣти етесу тӣсу екена̄пи ка̄ран̣ена девалокам̣ гаччхеййа̄ти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
маха̄моггалла̄наттхерапан̃хаваттху чатуттхам̣.
5. буддхапитубра̄хман̣аваттху
ахим̣сака̄ йети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ са̄кетам̣ нисса̄йа ан̃джанаване вихаранто бхиккхӯхи пат̣т̣хапан̃хам̣ а̄раббха катхеси.
бхагавато кира бхиккхусан̇гхапаривутасса са̄кетам̣ пин̣д̣а̄йа пависанака̄ле еко са̄кетава̄сӣ махаллакабра̄хман̣о нагарато никкхаманто антарагхарадва̄ре дасабалам̣ дисва̄ па̄десу нипатитва̄ гоппхакесу дал̣хам̣ гахетва̄, ‘‘та̄та, нану на̄ма путтехи джин̣н̣ака̄ле ма̄та̄питаро пат̣иджаггитабба̄, касма̄ еттакам̣ ка̄лам̣ амха̄кам̣ атта̄нам̣ на дассеси. майа̄ та̄ва дит̣т̣хоси, ма̄тарампи пасситум̣ ехӣ’’ти саттха̄рам̣ гахетва̄ аттано гехам̣ агама̄си. саттха̄ таттха гантва̄ пан̃н̃атте а̄сане нисӣди саддхим̣ бхиккхусан̇гхена. бра̄хман̣ӣпи а̄гантва̄ саттху ¶ па̄десу нипатитва̄, ‘‘та̄та, еттакам̣ ка̄лам̣ кухим̣ гатоси, нану на̄ма ма̄та̄питаро махаллакака̄ле упат̣т̣ха̄табба̄’’ти ватва̄ путтадхӣтаро ‘‘етха бха̄тарам̣ вандатха̄’’ти ванда̄песи. те убхопи тут̣т̣хама̄наса̄ буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ паривиситва̄, ‘‘бханте, идхева нибаддхам̣ бхиккхам̣ ган̣хатха̄’’ти ватва̄ ‘‘буддха̄ на̄ма екат̣т̣ха̄нейева нибаддхам̣ бхиккхам̣ на ган̣хантӣ’’ти вутте, ‘‘тена хи, бханте, йе во нимантетум̣ а̄гаччханти, те амха̄кам̣ сантикам̣ пахин̣еййа̄тха̄’’ти а̄хам̣су. саттха̄ тато ¶ пат̣т̣ха̄йа нимантетум̣ а̄гате ‘‘гантва̄ бра̄хман̣асса а̄рочеййа̄тха̄’’ти песеси. те гантва̄ ‘‘майам̣ сва̄тана̄йа саттха̄рам̣ нимантема̄’’ти бра̄хман̣ам̣ ¶ ваданти. бра̄хман̣о пунадивасе аттано гехато бхаттабха̄джанасӯпеййабха̄джана̄ни а̄да̄йа саттху нисӣданат̣т̣ха̄нам̣ гаччхати. ан̃н̃атра пана нимантане асати саттха̄ бра̄хман̣ассева гехе бхаттакиччам̣ кароти. те убхопи аттано деййадхаммам̣ ниччака̄лам̣ татха̄гатасса дента̄ дхаммакатхам̣ сун̣анта̄ ана̄га̄мипхалам̣ па̄пун̣им̣су.
бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣, ‘‘а̄вусо, бра̄хман̣о ‘татха̄гатасса суддходано пита̄, маха̄ма̄йа̄ ма̄та̄’ти джа̄на̄ти, джа̄нантова саддхим̣ бра̄хман̣ийа̄ татха̄гатам̣ ‘амха̄кам̣ путто’ти вадати, саттха̄пи ¶ татхева адхива̄сети. ким̣ ну кхо ка̄ран̣а’’нти? саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄, ‘‘бхиккхаве, убхопи те аттано путтамева путтоти вадантӣ’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄хари.
атӣте, бхиккхаве, айам̣ бра̄хман̣о нирантарам̣ пан̃ча джа̄тисата̄ни майхам̣ пита̄ ахоси, пан̃ча джа̄тисата̄ни чӯл̣апита̄, пан̃ча джа̄тисата̄ни маха̄пита̄. са̄пи ме бра̄хман̣ӣ нирантарамева пан̃ча джа̄тисата̄ни ма̄та̄ ахоси, пан̃ча джа̄тисата̄ни чӯл̣ама̄та̄, пан̃ча джа̄тисата̄ни маха̄ма̄та̄. ева̄хам̣ дийад̣д̣хаджа̄тисахассам̣ бра̄хман̣асса хаттхе сам̣вад̣д̣хо, дийад̣д̣хаджа̄тисахассам̣ бра̄хман̣ийа̄ хаттхети тӣн̣и джа̄тисахасса̄ни тесам̣ путтабха̄вам̣ дассетва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘йасмим̣ мано нивисати, читтан̃ча̄пи пасӣдати;
адит̣т̣хапуббаке посе, ка̄мам̣ тасмимпи виссасе. (джа̄. 1.1.68);
‘‘пуббева саннива̄сена, паччуппаннахитена ва̄;
евам̣ там̣ джа̄йате пемам̣, уппалам̣ва йатходаке’’ти. (джа̄. 1.2.174);
саттха̄ тема̄самева там̣ кулам̣ нисса̄йа виха̄си. те убхопи арахаттам̣ саччхикатва̄ паринибба̄йим̣су. атха несам̣ маха̄сакка̄рам̣ катва̄ убхопи екакӯт̣а̄га̄рамева а̄ропетва̄ нӣхарим̣су. саттха̄пи пан̃часатабхиккхупарива̄ро техи саддхим̣йева а̄л̣а̄ханам̣ агама̄си. ‘‘буддха̄нам̣ кира ма̄та̄питаро’’ти маха̄джано никкхами. саттха̄пи а̄л̣а̄ханасамӣпе екам̣ са̄лам̣ ¶ пависитва̄ ат̣т̣ха̄си. манусса̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ ¶ екаманте т̣хатва̄, ‘‘бханте, ‘ма̄та̄питаро во ка̄лаката̄’ти ма̄ чинтайиттха̄’’ти саттха̄ра̄ саддхим̣ пат̣исантха̄рам̣ каронти. саттха̄ те ‘‘ма̄ евам̣ авачуттха̄’’ти аппат̣иккхипитва̄ париса̄йа а̄сайам̣ олокетва̄ тан̇кхан̣а̄нурӯпам̣ дхаммам̣ десенто –
‘‘аппам̣ ¶ вата джӣвитам̣ идам̣,
орам̣ вассасата̄пи миййати;
йо чепи атичча джӣвати,
атха со джараса̄пи миййатӣ’’ти. (су. ни. 810; маха̄ни. 39) –
идам̣ джара̄суттам̣ катхеси. десана̄васа̄не чатура̄сӣтийа̄ па̄н̣асахасса̄нам̣ дхамма̄бхисамайо ахоси. бхиккхӯ бра̄хман̣асса ча бра̄хман̣ийа̄ ча париниббутабха̄вам̣ аджа̄нанта̄, ‘‘бханте, тесам̣ ко абхисампара̄йо’’ти пуччхим̣су. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, еварӯпа̄нам̣ асекхамунӣнам̣ абхисампара̄йо на̄ма наттхи. еварӯпа̄ хи аччутам̣ аматам̣ маха̄нибба̄намева па̄пун̣антӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘ахим̣сака̄ йе мунайо, ниччам̣ ка̄йена сам̣вута̄;
те йанти аччутам̣ т̣ха̄нам̣, йаттха гантва̄ на сочаре’’ти.
таттха ¶ мунайоти монеййапат̣ипада̄йа маггапхалапатта̄ асекхамунайо. ка̄йена̄ти десана̄маттамеветам̣, тӣхипи два̄рехи сусам̣вута̄ти аттхо. аччутанти сассатам̣. т̣ха̄нанти акуппат̣т̣ха̄нам̣ дхуват̣т̣ха̄нам̣. йаттха̄ти йасмим̣ нибба̄не гантва̄ на сочаре на сочанти на вихан̃н̃анти, там̣ т̣ха̄нам̣ гаччхантӣти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
буддхапитубра̄хман̣аваттху пан̃чамам̣.
6. пун̣н̣ада̄сӣваттху
сада̄ джа̄гарама̄на̄нанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ гиджджхакӯт̣е вихаранто пун̣н̣ам̣ на̄ма ра̄джагахасет̣т̣хино да̄сим̣ а̄раббха катхеси.
тасса̄ ¶ кира екадивасам̣ кот̣т̣анаттха̄йа бахувӣхим̣ адам̣су. са̄ раттимпи дӣпам̣ джа̄летва̄ вӣхим̣ кот̣т̣ентӣ виссаманаттха̄йа седатинтена гаттена бахива̄те ат̣т̣ха̄си. тасмим̣ самайе даббо маллапутто ¶ бхиккхӯнам̣ сена̄санапан̃н̃а̄пако ¶ ахоси. со дхаммассаванам̣ сутва̄ аттано аттано сена̄санам̣ гаччханта̄нам̣ бхиккхӯнам̣ ан̇гулим̣ джа̄летва̄ пурато пурато маггадесанаттха̄йа гаччханто бхиккхӯнам̣ а̄локам̣ ниммини. пун̣н̣а̄ тена̄локена паббате вичаранте бхиккхӯ дисва̄ ‘‘ахам̣ та̄ва аттано дуккхена упаддута̄ има̄йапи вела̄йа ниддам̣ на упеми, бхадданта̄ ким̣ ка̄ран̣а̄ на нидда̄йантӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘аддха̄ кассачи бхиккхуно апха̄сукам̣ ва̄ бхависсати, дӣгхаджа̄тикена ва̄ упаддаво бхависсатӣ’’ти сан̃н̃ам̣ катва̄ па̄това кун̣д̣акам̣ а̄да̄йа удакена теметва̄ хаттхатале пӯвам̣ катва̄ ан̇га̄ресу пачитва̄ уччхан̇ге катва̄ титтхамагге кха̄дисса̄мӣти гхат̣ам̣ а̄да̄йа титтха̄бхимукхӣ па̄йа̄си. саттха̄пи га̄мам̣ пин̣д̣а̄йа пависитум̣ тамева маггам̣ пат̣ипаджджи.
са̄ саттха̄рам̣ дисва̄ чинтеси – ‘‘ан̃н̃есу дивасесу саттхари дит̣т̣хепи мама деййадхаммо на хоти, деййадхамме сати саттха̄рам̣ на пасса̄ми, ида̄ни ме деййадхаммо ча аттхи, саттха̄ ча саммукхӣбхӯто. саче лӯкхам̣ ва̄ пан̣ӣтам̣ ва̄ти ачинтетва̄ ган̣хеййа, дадеййа̄хам̣ имам̣ пӯва’’нти гхат̣ам̣ екаманте никкхипитва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄, ‘‘бханте ¶ , имам̣ лӯкхам̣ да̄нам̣ пат̣игган̣ханта̄ мама сан̇гахам̣ каротха̄’’ти а̄ха. саттха̄ а̄нандаттхерам̣ олокетва̄ тена нӣхаритва̄ диннам̣ маха̄ра̄джадаттийам̣ паттам̣ упана̄метва̄ пӯвам̣ ган̣хи. пун̣н̣а̄пи там̣ саттху патте патит̣т̣хапетва̄ва пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄, ‘‘бханте, тумхехи дит̣т̣хадхаммойева ме самиджджхатӯ’’ти а̄ха. саттха̄ ‘‘евам̣ хотӯ’’ти т̣хитакова анумоданам̣ ака̄си.
пун̣н̣а̄пи чинтеси – ‘‘кин̃ча̄пи ме саттха̄ сан̇гахам̣ каронто пӯвам̣ ган̣хи, на панидам̣ кха̄диссати. аддха̄ пурато ка̄касса ва̄ сунакхасса ва̄ датва̄ ран̃н̃о ва̄ ра̄джапуттасса ва̄ гехам̣ гантва̄ пан̣ӣтабходжанам̣ бхун̃джиссатӣ’’ти. саттха̄пи ‘‘ким̣ ну кхо еса̄ чинтесӣ’’ти тасса̄ читта̄ча̄рам̣ н̃атва̄ а̄нандаттхерам̣ олокетва̄ нисӣдана̄ка̄рам̣ дассеси. тхеро чӣварам̣ пан̃н̃а̄петва̄ ада̄си. саттха̄ бахинагарейева нисӣдитва̄ бхаттакиччам̣ ака̄си. девата̄ сакалачаккава̄л̣агаббхе деваманусса̄нам̣ упакаппанакам̣ оджам̣ мадхупат̣алам̣ вийа пӣл̣етва̄ ¶ таттха паккхипим̣су. пун̣н̣а̄ ча олокентӣ ат̣т̣ха̄си. бхаттакичча̄васа̄не тхеро удакам̣ ада̄си. саттха̄ катабхаттакиччо пун̣н̣ам̣ а̄мантетва̄ ‘‘касма̄ твам̣ пун̣н̣е мама ¶ са̄ваке парибхавасӣ’’ти а̄ха. на парибхава̄ми, бхантети. атха тайа̄ мама са̄ваке олокетва̄ ким̣ катхитанти? ‘‘ахам̣ та̄ва имина̄ дуккхупаддавена ниддам̣ на упеми, бхадданта̄ киматтхам̣ ниддам̣ на упенти, аддха̄ кассачи апха̄сукам̣ ва̄ бхависсати, дӣгхаджа̄тикена ва̄ упаддаво бхависсатӣ’’ти еттакам̣ майа̄, бханте, чинтитанти. саттха̄ тасса̄ вачанам̣ сутва̄ ‘‘пун̣н̣е твам̣ на та̄ва дуккхупаддавена нидда̄йаси, мама са̄вака̄ сада̄ джа̄гарийамануйуттата̄йа на нидда̄йантӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘сада̄ ¶ джа̄гарама̄на̄нам̣, ахоратта̄нусиккхинам̣;
нибба̄нам̣ адхимутта̄нам̣, аттхам̣ гаччханти а̄сава̄’’ти.
таттха ахоратта̄нусиккхинанти дива̄ ча раттин̃ча тиссо сиккха̄ сиккхама̄на̄нам̣. нибба̄нам̣ адхимутта̄нанти нибба̄наджджха̄сайа̄нам̣. аттхам̣ гаччхантӣти еварӯпа̄нам̣ саббепи а̄сава̄ аттхам̣ вина̄сам̣ наттхибха̄вам̣ гаччхантӣти аттхо.
десана̄васа̄не йатха̄т̣хита̄ пун̣н̣а̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
саттха̄ кун̣д̣акаан̇га̄рапӯвена бхаттакиччам̣ катва̄ виха̄рам̣ агама̄си. бхиккхӯ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘дуккарам̣ ¶ , а̄вусо, самма̄самбуддхена катам̣ пун̣н̣а̄йа диннена кун̣д̣акаан̇га̄рапӯвена бхаттакиччам̣ каронтена̄’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи майа̄ има̄йа диннакун̣д̣акам̣ парибхуттамева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄харитва̄ –
‘‘бхутва̄ тин̣апаригха̄сам̣, бхутва̄ а̄ча̄макун̣д̣акам̣;
етам̣ те бходжанам̣ а̄си, касма̄ да̄ни на бхун̃джаси.
‘‘йаттха посам̣ на джа̄нанти, джа̄тийа̄ винайена ва̄;
бахум̣ таттха маха̄брахме, апи а̄ча̄макун̣д̣акам̣.
‘‘тван̃ча ¶ кхо мам̣ паджа̄на̄си, йа̄диса̄йам̣ хайуттамо;
джа̄нанто джа̄нама̄гамма, на те бхаккха̄ми кун̣д̣ака’’нти. (джа̄. 1.3.10-12) –
имам̣ кун̣д̣акасиндхавапотакаджа̄такам̣ виттха̄ретва̄ катхеси.
пун̣н̣ада̄сӣваттху чхат̣т̣хам̣.
7. атулаупа̄сакаваттху
пора̄н̣аметанти ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто атулам̣ на̄ма упа̄сакам̣ а̄раббха катхеси.
со хи са̄ваттхива̄сӣ упа̄сако пан̃часатаупа̄сакапарива̄ро екадивасам̣ ¶ те упа̄саке а̄да̄йа дхаммассаванаттха̄йа виха̄рам̣ гантва̄ ревататтхерасса сантике дхаммам̣ сотука̄мо хутва̄ ревататтхерам̣ вандитва̄ нисӣди. со пана̄йасма̄ пат̣исалла̄на̄ра̄мо сӣхо вийа екача̄ро, тасма̄ тена саддхим̣ на кин̃чи катхеси. со ‘‘айам̣ тхеро на кин̃чи катхесӣ’’ти куддхо ут̣т̣ха̄йа са̄рипуттаттхерасса сантикам̣ гантва̄ екамантам̣ т̣хито тхерена ‘‘кенаттхена а̄гататтха̄’’ти вутте ‘‘ахам̣, бханте, име упа̄саке а̄да̄йа дхаммассаванаттха̄йа ревататтхерам̣ упасан̇камим̣, тасса ме тхеро на кин̃чи катхеси, сва̄хам̣ тасса куджджхитва̄ идха̄гато, дхаммам̣ ме катхетха̄’’ти а̄ха. атха тхеро ‘‘тена хи упа̄сака̄ нисӣдатха̄’’ти ватва̄ бахукам̣ катва̄ абхидхаммакатхам̣ катхеси. упа̄сакопи ‘‘абхидхаммакатха̄ на̄ма атисан̣ха̄, тхеро бахум̣ абхидхаммамева катхеси, амха̄кам̣ имина̄ ко аттхо’’ти куджджхитва̄ парисам̣ а̄да̄йа а̄нандаттхерасса сантикам̣ агама̄си.
тхерена̄пи ‘‘ким̣ упа̄сака̄’’ти вутте, ‘‘бханте, майам̣ дхаммассаванаттха̄йа ревататтхерам̣ упасан̇камимха̄, тасса сантике а̄ла̄пасалла̄паматтампи алабхитва̄ куддха̄ са̄рипуттаттхерасса сантикам̣ агамимха̄, сопи но атисан̣хам̣ бахум̣ абхидхаммамева катхеси, ‘имина̄ амха̄кам̣ ко аттхо’ти етасса̄пи куджджхитва̄ идха̄гамимха̄, катхехи но, бханте, дхаммакатха’’нти. тена хи нисӣдитва̄ сун̣а̄тха̄ти тхеро тесам̣ сувин̃н̃еййам̣ катва̄ аппакамева ¶ дхаммам̣ катхеси. те тхерассапи куджджхитва̄ саттху сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су, атха не саттха̄ а̄ха – ‘‘касма̄ ¶ упа̄сака̄ а̄гататтха̄’’ти? ‘‘дхаммассавана̄йа, бханте’’ти. ‘‘суто пана во дхаммо’’ти? ‘‘бханте, майам̣ а̄дито ревататтхерам̣ упасан̇камимха̄, со амхехи саддхим̣ на кин̃чи катхеси, тасса куджджхитва̄ са̄рипуттаттхерам̣ упасан̇камимха̄, тена но баху абхидхаммо катхито, там̣ асаллаккхетва̄ куджджхитва̄ а̄нандаттхерам̣ упасан̇камимха̄, тена но аппаматтакова дхаммо катхито, тассапи куджджхитва̄ идха̄гатамха̄’’ти.
саттха̄ тасса катхам̣ сутва̄, ‘‘атула, пора̄н̣ато пат̣т̣ха̄йа а̄чин̣н̣амеветам̣, тун̣хӣбхӯтампи бахукатхампи мандакатхампи гарахантийева. екантам̣ гарахитаббойева ва̄ хи пасам̣ситаббойева ва̄ наттхи ¶ . ра̄джа̄нопи екачче нинданти, екачче пасам̣санти. маха̄патхавимпи чандимасӯрийепи а̄ка̄са̄дайопи чатупарисамаджджхе нисӣдитва̄ дхаммам̣ катхентампи самма̄самбуддхам̣ екачче гараханти, екачче пасам̣санти. андхаба̄ла̄нан̃хи нинда̄ ва̄ пасам̣са̄ ва̄ аппама̄н̣а̄, пан̣д̣итена пана медха̄вина̄ ниндито ниндито на̄ма, пасам̣сито ча пасам̣сито на̄ма хотӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘пора̄н̣аметам̣ ¶ атула, нетам̣ аджджатана̄мива;
нинданти тун̣хима̄сӣнам̣, нинданти бахубха̄н̣инам̣;
митабха̄н̣импи нинданти, наттхи локе аниндито.
‘‘на ча̄ху на ча бхависсати, на четарахи виджджати;
екантам̣ ниндито посо, екантам̣ ва̄ пасам̣сито.
‘‘йам̣ че вин̃н̃ӯ пасам̣санти, анувичча суве суве;
аччхиддавуттим̣ медха̄вим̣, пан̃н̃а̄сӣласама̄хитам̣.
‘‘никкхам̣ джамбонадассева, ко там̣ ниндитумарахати;
дева̄пи нам̣ пасам̣санти, брахмуна̄пи пасам̣сито’’ти.
таттха пора̄н̣аметанти пура̄н̣акам̣ етам̣. атула̄ти там̣ упа̄сакам̣ на̄мена а̄лапати. нетам̣ аджджатана̄мива̄ти идам̣ нинданам̣ ва̄ пасам̣санам̣ ва̄ аджджатанам̣ ¶ адхуна̄ уппаннам̣ вийа на хоти. тун̣хима̄сӣнанти ким̣ есо мӯго вийа бадхиро вийа кин̃чи аджа̄нанто вийа тун̣хӣ хутва̄ нисинноти нинданти. бахубха̄н̣инанти ким̣ еса ва̄та̄хатата̄лапан̣н̣ам̣ вийа тат̣атат̣а̄йати, имасса катха̄парийантойева наттхӣти нинданти. митабха̄н̣импӣти ким̣ ¶ еса суван̣н̣ахиран̃н̃ам̣ вийа аттано вачанам̣ ман̃н̃ама̄но екам̣ ва̄ две ва̄ ватва̄ тун̣хӣ ахосӣти нинданти. евам̣ саббатха̄пи имасмим̣ локе аниндито на̄ма наттхӣти аттхо. на ча̄хӯти атӣтепи на̄хоси, ана̄гатепи на бхависсати.
йам̣ че вин̃н̃ӯти ба̄ла̄нам̣ нинда̄ ва̄ пасам̣са̄ ва̄ аппама̄н̣а̄, йам̣ пана пан̣д̣ита̄ дивасе дивасе анувичча ниндака̄ран̣ам̣ ва̄ пасам̣сака̄ран̣ам̣ ва̄ джа̄нитва̄ пасам̣санти, аччхидда̄йа ва̄ сиккха̄йа ¶ аччхидда̄йа ва̄ джӣвитавуттийа̄ саманна̄гататта̄ аччхиддавуттим̣ дхаммоджапан̃н̃а̄йа саманна̄гататта̄ медха̄вим̣ локийалокуттарапан̃н̃а̄йа чева чатупа̄рисуддхисӣлена ча саманна̄гататта̄ пан̃н̃а̄сӣласама̄хитам̣ пасам̣санти, там̣ суван̣н̣адосавирахитам̣ гхат̣т̣анамаджджанаккхамам̣ джамбонаданиккхам̣ вийа ко ниндитумарахатӣти аттхо. дева̄пӣти девата̄пи пан̣д̣итаманусса̄пи там̣ бхиккхум̣ упат̣т̣ха̄йа тхоменти пасам̣санти. брахмуна̄пӣти на кевалам̣ девамануссехи, дасасахассачаккава̄л̣е маха̄брахмуна̄пи еса пасам̣ситойева̄ти аттхо.
десана̄васа̄не пан̃часата̄пи упа̄сака̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣сӯти.
атулаупа̄сакаваттху саттамам̣.
8. чхаббаггийаваттху
ка̄йаппакопанти ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто чхаббаггийе бхиккхӯ а̄раббха катхеси.
екадивасан̃хи саттха̄ вел̣уване вихаранто тесам̣ чхаббаггийа̄нам̣ убхохи хаттхехи йат̣т̣хийо гахетва̄ кат̣т̣хапа̄дука̄ а̄руйха пит̣т̣хипа̄са̄н̣е чан̇каманта̄нам̣ кхат̣акхат̣а̄тисаддам̣ сутва̄, ‘‘а̄нанда, ким̣ саддо на̄месо’’ти пуччхитва̄ ¶ ‘‘чхаббаггийа̄нам̣ па̄дука̄ а̄руйха чан̇каманта̄нам̣ кхат̣акхат̣асаддо’’ти сутва̄ сиккха̄падам̣ пан̃н̃а̄петва̄ ‘‘бхиккхуна̄ на̄ма ка̄йа̄дӣни раккхитум̣ ват̣т̣атӣ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘ка̄йаппакопам̣ раккхеййа, ка̄йена сам̣вуто сийа̄;
ка̄йадуччаритам̣ хитва̄, ка̄йена сучаритам̣ чаре.
‘‘вачӣпакопам̣ раккхеййа, ва̄ча̄йа сам̣вуто сийа̄;
вачӣдуччаритам̣ хитва̄, ва̄ча̄йа сучаритам̣ чаре.
‘‘манопакопам̣ раккхеййа, манаса̄ сам̣вуто сийа̄;
манодуччаритам̣ хитва̄, манаса̄ сучаритам̣ чаре.
‘‘ка̄йена ¶ сам̣вута̄ дхӣра̄, атхо ва̄ча̄йа сам̣вута̄;
манаса̄ сам̣вута̄ дхӣра̄, те ве супарисам̣вута̄’’ти.
таттха ка̄йаппакопанти тивидхам̣ ка̄йадуччаритам̣ раккхеййа. ка̄йена сам̣вутоти ка̄йадва̄ре дуччаритапавесанам̣ нива̄ретва̄ сам̣вуто пихитадва̄ро сийа̄. йасма̄ пана ¶ ка̄йадуччаритам̣ хитва̄ ка̄йасучаритам̣ чаранто убхайампетам̣ кароти, тасма̄ ка̄йадуччаритам̣ хитва̄, ка̄йена сучаритам̣ чарети вуттам̣. анантарага̄тха̄супи есева найо. ка̄йена сам̣вута̄ дхӣра̄ти йе пан̣д̣ита̄ па̄н̣а̄типа̄та̄дӣни акаронта̄ ка̄йена, муса̄ва̄да̄дӣни акаронта̄ ва̄ча̄йа, абхиджджха̄дӣни асамут̣т̣хапента̄ манаса̄ сам̣вута̄, те идха локасмим̣ сусам̣вута̄ сураккхита̄ сугопита̄ супихитадва̄ра̄ти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
чхаббаггийаваттху ат̣т̣хамам̣.
кодхаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
саттарасамо вагго.
18. малавагго
1. гогха̄такапуттаваттху
пан̣д̣упала̄сова ¶ ¶ ¶ да̄нисӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екам̣ гогха̄такапуттам̣ а̄раббха катхеси.
са̄ваттхийам̣ киреко гогха̄тако га̄во вадхитва̄ варамам̣са̄ни гахетва̄ пача̄петва̄ путтада̄рехи саддхим̣ нисӣдитва̄ мам̣сан̃ча кха̄дати, мӯлена ча виккин̣итва̄ джӣвикам̣ каппеси. со евам̣ пан̃чапан̣н̣а̄са васса̄ни гогха̄такакаммам̣ каронто дхуравиха̄ре вихарантасса саттху екадивасампи кат̣аччхуматтампи йа̄гум̣ ва̄ бхаттам̣ ва̄ на ада̄си. со ча вина̄ мам̣сена бхаттам̣ на бхун̃джати. со екадивасам̣ дивасабха̄ге мам̣сам̣ виккин̣итва̄ аттано аттха̄йа пачитум̣ екам̣ мам̣сакхан̣д̣ам̣ бхарийа̄йа датва̄ нха̄йитум̣ агама̄си. атхасса саха̄йако гехам̣ гантва̄ бхарийам̣ а̄ха – ‘‘тхокам̣ ме виккин̣ийамам̣сам̣ дехи, гехам̣ ¶ ме па̄хунако а̄гато’’ти. наттхи виккин̣ийамам̣сам̣, саха̄йако те мам̣сам̣ виккин̣итва̄ ида̄ни нха̄йитум̣ гатоти. ма̄ евам̣ кари, саче мам̣сакхан̣д̣ам̣ аттхи, дехӣти. саха̄йакасса те никкхиттамам̣сам̣ т̣хапетва̄ ан̃н̃ам̣ наттхӣти. со ‘‘саха̄йакасса ме аттха̄йа т̣хапитамам̣сато ан̃н̃ам̣ мам̣сам̣ наттхи, со ча вина̄ мам̣сена на бхун̃джати, на̄йам̣ дассатӣ’’ти са̄мам̣йева там̣ мам̣сам̣ гахетва̄ пакка̄ми.
гогха̄такопи нхатва̄ а̄гато та̄йа аттано паккапан̣н̣ена саддхим̣ вад̣д̣хетва̄ бхатте упанӣте а̄ха ‘‘кахам̣ мам̣са’’нти? ‘‘наттхи, са̄мӣ’’ти. нану ахам̣ паччанаттха̄йа мам̣сам̣ датва̄ гатоти. тава саха̄йако а̄гантва̄ ‘‘па̄хунако ме а̄гато, виккин̣ийамам̣сам̣ дехӣ’’ти ватва̄ майа̄ ‘‘саха̄йакасса те т̣хапитамам̣сато ан̃н̃ам̣ мам̣сам̣ наттхи, со ча вина̄ мам̣сена на бхун̃джатӣ’’ти вуттепи балакка̄рена там̣ мам̣сам̣ са̄мам̣йева гахетва̄ гатоти. ахам̣ вина̄ мам̣сена бхаттам̣ на бхун̃джа̄ми, хара̄хи нанти. ким̣ сакка̄ ка̄тум̣, бхун̃джа, са̄мӣти. со ‘‘на̄хам̣ бхун̃джа̄мӣ’’ти там̣ бхаттам̣ хара̄петва̄ саттхам̣ а̄да̄йа паччха̄гехе т̣хито гон̣о аттхи, тасса сантикам̣ гантва̄ мукхе хаттхам̣ паккхипитва̄ дживхам̣ нӣхаритва̄ саттхена мӯле ¶ чхиндитва̄ а̄да̄йа гантва̄ ан̇га̄ресу пача̄петва̄ бхаттаматтхаке ¶ т̣хапетва̄ нисинно екам̣ бхаттапин̣д̣ам̣ бхун̃джитва̄ екам̣ мам̣сакхан̣д̣ам̣ мукхе т̣хапеси. тан̇кхан̣ан̃н̃евасса ¶ дживха̄ чхиджджитва̄ бхаттапа̄тийам̣ пати. тан̇кхан̣ан̃н̃ева каммасариккхакам̣ випа̄кам̣ лабхи. сопи кхо гон̣о вийа лохитадха̄ра̄йа мукхато паггхарантийа̄ антогехам̣ пависитва̄ джан̣н̣укехи вичаранто вирави.
тасмим̣ самайе гогха̄такасса путто питарам̣ олокенто самӣпе т̣хито хоти. атха нам̣ ма̄та̄ а̄ха – ‘‘пасса, путта, имам̣ гогха̄такам̣ гон̣ам̣ вийа гехамаджджхе джан̣н̣укехи вичаритва̄ виравантам̣, идам̣ дуккхам̣ тава маттхаке патиссати, мамампи анолокетва̄ аттано соттхим̣ каронто пала̄йассӯ’’ти. со маран̣абхайатаджджито ма̄тарам̣ вандитва̄ пала̄йи, пала̄йитва̄ ча пана таккасилам̣ агама̄си. гогха̄такопи гон̣о вийа гехамаджджхе вираванто вичаритва̄ ка̄лакато авӣчимхи ниббатти. гон̣опи ка̄ламака̄си. гогха̄такапуттопи таккасилам̣ гантва̄ суван̣н̣ака̄ракаммам̣ угган̣хи. атхасса̄чарийо га̄мам̣ гаччханто ‘‘еварӯпам̣ на̄ма алан̇ка̄рам̣ кареййа̄сӣ’’ти ватва̄ пакка̄ми. сопи татха̄рӯпам̣ алан̇ка̄рам̣ ака̄си. атхасса̄чарийо а̄гантва̄ алан̇ка̄рам̣ дисва̄ ‘‘айам̣ йаттха каттхачи гантва̄ джӣвитум̣ саматтхо’’ти вайаппаттам̣ аттано дхӣтарам̣ ада̄си. со путтадхӣта̄хи вад̣д̣хи.
атхасса путта̄ вайаппатта̄ сиппам̣ угган̣хитва̄ апарабха̄ге са̄ваттхийам̣ гантва̄ таттха гхара̄ва̄сам̣ сан̣т̣хапетва̄ васанта̄ саддха̄ пасанна̄ ахесум̣. пита̄пи несам̣ таккасила̄йам̣ кин̃чи кусалам̣ акатва̄ва джарам̣ ¶ па̄пун̣и. атхасса путта̄ ‘‘пита̄ но махаллако’’ти аттано сантикам̣ паккоса̄петва̄ ‘‘питу аттха̄йа да̄нам̣ дасса̄ма̄’’ти буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нимантайим̣су. те пунадивасе антогехе буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ нисӣда̄петва̄ саккаччам̣ паривиситва̄ бхаттакичча̄васа̄не саттха̄рам̣ а̄хам̣су – ‘‘бханте, амхехи идам̣ питу джӣвабхаттам̣ диннам̣, питу но анумоданам̣ каротха̄’’ти. саттха̄ там̣ а̄мантетва̄, ‘‘упа̄сака, твам̣ махаллако парипаккасарӣро пан̣д̣упала̄сасадисо, тава паралокагамана̄йа кусалапа̄тхеййам̣ наттхи, аттано патит̣т̣хам̣ карохи, пан̣д̣ито бхава, ма̄ ба̄ло’’ти анумоданам̣ каронто има̄ две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘пан̣д̣упала̄сова ¶ да̄ниси,
йамапуриса̄пи ча те упат̣т̣хита̄;
уййогамукхе ча тит̣т̣хаси,
па̄тхеййампи ча те на виджджати.
‘‘со ¶ карохи дӣпаматтано,
кхиппам̣ ва̄йама пан̣д̣ито бхава;
ниддхантамало анан̇ган̣о,
диббам̣ арийабхӯмим̣ упехисӣ’’ти.
таттха пан̣д̣упала̄сова да̄нисӣти, упа̄сака, твам̣ ида̄ни чхиджджитва̄ бхӯмийам̣ патитапан̣д̣упала̄со вийа ахоси. йамапуриса̄ти йамадӯта̄ вуччанти, идам̣ пана маран̣амева сандха̄йа вуттам̣, маран̣ам̣ те паччупат̣т̣хитанти аттхо. уййогамукхети париха̄нимукхе, авуд̣д̣химукхе ча т̣хитосӣти аттхо. па̄тхеййанти гамикасса тан̣д̣ула̄дипа̄тхеййам̣ ¶ вийа паралокам̣ гаччхантасса тава кусалапа̄тхеййампи наттхӣти аттхо. со карохӣти со твам̣ самудде на̄ва̄йа бхинна̄йа дӣпасан̇кха̄там̣ патит̣т̣хам̣ вийа аттано кусалапатит̣т̣хам̣ карохи. каронто ча кхиппам̣ ва̄йама, сӣгхам̣ сӣгхам̣ вӣрийам̣ а̄рабха, аттано кусалакаммапатит̣т̣хакаран̣ена пан̣д̣ито бхава. йо хи маран̣амукхам̣ аппатва̄ ка̄тум̣ саматтхака̄лева кусалам̣ кароти, еса пан̣д̣ито на̄ма, та̄дисо бхава, ма̄ андхаба̄лоти аттхо. диббам̣ арийабхӯминти евам̣ вӣрийам̣ каронто ра̄га̄дӣнам̣ мала̄нам̣ нӣхат̣ата̄йа ниддхантамало ан̇ган̣а̄бха̄вена анан̇ган̣о никкилесо хутва̄ пан̃чавидхам̣ суддха̄ва̄сабхӯмим̣ па̄пун̣иссасӣти аттхо.
десана̄васа̄не упа̄сако сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
те пунадивасаттха̄йапи саттха̄рам̣ нимантетва̄ да̄нам̣ датва̄ катабхаттакиччам̣ саттха̄рам̣ анумоданака̄ле а̄хам̣су – ‘‘бханте, идампи амха̄кам̣ питу джӣвабхаттамева, имассева анумоданам̣ каротха̄’’ти. саттха̄ тасса анумоданам̣ каронто има̄ две га̄тха̄ абха̄си –
‘‘упанӣтавайо ¶ ¶ ча да̄ниси,
сампайа̄тоси йамасса сантикам̣;
ва̄со те наттхи антара̄,
па̄тхеййампи ча те на виджджати.
‘‘со карохи дӣпаматтано,
кхиппам̣ ва̄йама пан̣д̣ито бхава;
ниддхантамало ¶ анан̇ган̣о,
на пуна джа̄тиджарам̣ упехисӣ’’ти.
таттха упанӣтавайоти упа̄ти нипа̄таматтам̣, нӣтавайоти вигатавайо атиккантавайо, тван̃часи да̄ни тайо вайе атиккамитва̄ маран̣амукхе т̣хитоти аттхо. сампайа̄тоси йамасса сантиканти маран̣амукхам̣ гантум̣ саджджо хутва̄ т̣хитосӣти аттхо. ва̄со те наттхи антара̄ти йатха̄ маггам̣ гаччханта̄ та̄ни та̄ни кичча̄ни каронта̄ антара̄магге васанти, на евам̣ паралокам̣ гаччханта̄. на хи сакка̄ паралокам̣ гаччхантена ‘‘адхива̄сетха катипа̄хам̣, да̄нам̣ та̄ва деми, дхаммам̣ та̄ва сун̣а̄мӣ’’тиа̄дӣни ваттум̣. ито пана чавитва̄ паралоке ниббаттова хоти. имаматтхам̣ сандха̄йетам̣ вуттам̣. па̄тхеййанти идам̣ кин̃ча̄пи хет̣т̣ха̄ вуттамева, упа̄сакасса пана пунаппунам̣ дал̣хӣкаран̣аттхам̣ идха̄пи саттха̄ра̄ катхитам̣. джа̄тиджаранти еттха ¶ бйа̄дхимаран̣а̄нипи гахита̄нева хонти. хет̣т̣химага̄тха̄хи ча ана̄га̄мимагго катхито, идха арахаттамагго катхито. евам̣ сантепи йатха̄ на̄ма ран̃н̃а̄ аттано мукхапама̄н̣ена кабал̣ам̣ вад̣д̣хетва̄ путтасса упанӣте со кума̄ро аттано мукхапама̄н̣енева ган̣ха̄ти, евамева саттха̄ра̄ упаримаггавасена дхамме деситепи упа̄сако аттано упаниссайавасена хет̣т̣ха̄ сота̄паттипхалам̣ патва̄ имисса̄ анумодана̄йа аваса̄не ана̄га̄мипхалам̣ патто. сесапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
гогха̄такапуттаваттху пат̣хамам̣.
2. ан̃н̃атарабра̄хман̣аваттху
анупуббена̄ти ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ан̃н̃атарабра̄хман̣ам̣ а̄раббха катхеси.
со кира екадивасам̣ па̄това никкхамитва̄ бхиккхӯнам̣ чӣварапа̄рупанат̣т̣ха̄не бхиккхӯ чӣварам̣ па̄рупанте олокенто ат̣т̣ха̄си. там̣ пана т̣ха̄нам̣ вирӯл̣хатин̣ам̣ хоти. атхекасса бхиккхуно чӣварам̣ па̄рупантасса чӣваракан̣н̣о тин̣есу пават̣т̣енто усса̄вабиндӯхи теми. бра̄хман̣о ‘‘имам̣ т̣ха̄нам̣ ¶ аппахаритам̣ ка̄тум̣ ват̣т̣атӣ’’ти пунадивасе кудда̄лам̣ а̄да̄йа гантва̄ там̣ т̣ха̄нам̣ таччхетва̄ кхаламан̣д̣аласадисам̣ ака̄си. пунадивасепи там̣ т̣ха̄нам̣ а̄гантва̄ бхиккхӯсу чӣварам̣ па̄рупантесу екасса ¶ чӣваракан̣н̣ам̣ бхӯмийам̣ патитва̄ пам̣сумхи пават̣т̣ама̄нам̣ дисва̄ ‘‘идха ва̄лукам̣ окиритум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ ва̄лукам̣ а̄харитва̄ окири.
атхекадивасам̣ пуребхаттам̣ чан̣д̣о а̄тапо ахоси, тада̄пи бхиккхӯнам̣ чӣварам̣ па̄рупанта̄нам̣ гаттато седе муччанте дисва̄ ‘‘идха майа̄ ман̣д̣апам̣ ка̄ретум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ ман̣д̣апам̣ ка̄реси. пунадивасе па̄това вассам̣ васси, ваддаликам̣ ахоси. тада̄пи бра̄хман̣о бхиккхӯ олокентова т̣хито тинтачӣвараке бхиккхӯ дисва̄ ‘‘еттха майа̄ са̄лам̣ ка̄ретум̣ ват̣т̣атӣ’’ти са̄лам̣ ка̄ретва̄ ‘‘ида̄ни са̄ламахам̣ карисса̄мӣ’’ти чинтетва̄ буддхаппамукхам̣ бхиккхусан̇гхам̣ ¶ нимантетва̄ анто ча бахи ча бхиккхӯ нисӣда̄петва̄ бхаттакичча̄васа̄не анумоданаттха̄йа саттху паттам̣ гахетва̄, ‘‘бханте, ахам̣ бхиккхӯнам̣ чӣварапа̄рупанака̄ле имасмим̣ т̣ха̄не олокенто т̣хито идан̃чидан̃ча дисва̄ идан̃чидан̃ча ка̄реси’’нти а̄дито пат̣т̣ха̄йа саббам̣ там̣ паваттим̣ а̄рочеси. саттха̄ тасса вачанам̣ сутва̄, ‘‘бра̄хман̣а, пан̣д̣ита̄ на̄ма кхан̣е кхан̣е тхокам̣ кусалам̣ каронта̄ анупуббена аттано акусаламалам̣ нӣхарантийева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘анупуббена медха̄вӣ, тхокам̣ тхокам̣ кхан̣е кхан̣е;
камма̄ро раджатассева, ниддхаме маламаттано’’ти.
таттха анупуббена̄ти анупат̣ипа̄т̣ийа̄. медха̄вӣти дхаммоджапан̃н̃а̄йа саманна̄гато. кхан̣е кхан̣ети ока̄се ока̄се кусалам̣ каронто. камма̄ро раджатассева̄ти йатха̄ суван̣н̣ака̄ро екава̄рамева суван̣н̣ам̣ та̄петва̄ кот̣т̣етва̄ малам̣ нӣхаритва̄ пиландханавикатим̣ ка̄тум̣ на саккоти ¶ , пунаппунам̣ та̄пенто кот̣т̣енто пана малам̣ нӣхарати, тато анекавидхам̣ пиландханавикатим̣ кароти, евамева пунаппунам̣ кусалам̣ каронто пан̣д̣ито аттано ра̄га̄дималам̣ ниддхамеййа, евам̣ ниддхантамало никкилесова хотӣти аттхо.
десана̄васа̄не ¶ бра̄хман̣о сота̄паттипхале патит̣т̣хати, маха̄джанасса̄пи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
ан̃н̃атарабра̄хман̣аваттху дутийам̣.
3. тиссаттхераваттху
айаса̄ва ¶ маланти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто тиссаттхерам̣ на̄ма бхиккхум̣ а̄раббха катхеси.
еко кира са̄ваттхива̄сӣ кулапутто паббаджитва̄ ладдхӯпасампадо тиссаттхероти пан̃н̃а̄йи. со апарабха̄ге джанападавиха̄ре вассӯпагато ат̣т̣хахаттхакам̣ тхӯласа̄т̣акам̣ лабхитва̄ вуттхавассо пава̄ретва̄ там̣ а̄да̄йа гантва̄ бхагинийа̄ хаттхе т̣хапеси. са̄ ‘‘на ме есо са̄т̣ако бха̄ту ануччхавико’’ти там̣ тикхин̣а̄йа ва̄сийа̄ чхиндитва̄ хӣрахӣрам̣ катва̄ удуккхале кот̣т̣етва̄ пависетва̄ потхетва̄ ват̣т̣етва̄ сукхумасуттам̣ кантитва̄ са̄т̣акам̣ ва̄йа̄песи. тхеропи суттан̃чева сӯчийо ча сам̣видахитва̄ чӣварака̄раке дахараса̄ман̣ере саннипа̄тетва̄ бхагинийа̄ сантикам̣ гантва̄ ‘‘там̣ ¶ ме са̄т̣акам̣ детха, чӣварам̣ ка̄ресса̄мӣ’’ти а̄ха. са̄ навахаттхам̣ са̄т̣акам̣ нӣхаритва̄ канит̣т̣хабха̄тикасса хаттхе т̣хапеси. со там̣ гахетва̄ виттха̄ретва̄ олокетва̄ ‘‘мама са̄т̣ако тхӯло ат̣т̣хахаттхо, айам̣ сукхумо навахаттхо. на̄йам̣ мама са̄т̣ако, тумха̄кам̣ еса, на ме имина̄ аттхо, тамева ме детха̄’’ти а̄ха. ‘‘бханте, тумха̄камева есо, ган̣хатха на’’нти? со нева иччхи. атхасса аттана̄ катакиччам̣ саббам̣ а̄рочетва̄, ‘‘бханте, тумха̄камевеса, ган̣хатха на’’нти ада̄си. со там̣ а̄да̄йа виха̄рам̣ гантва̄ чӣваракаммам̣ пат̣т̣хапеси.
атхасса ¶ бхагинӣ чӣварака̄ра̄нам̣ аттха̄йа йа̄губхатта̄дӣни сампа̄деси. чӣварасса нит̣т̣хитадивасе пана атирекасакка̄рам̣ ка̄реси. со чӣварам̣ олокетва̄ тасмим̣ уппаннасинехо ‘‘све да̄ни нам̣ па̄руписса̄мӣ’’ти сам̣харитва̄ чӣваравам̣се т̣хапетва̄ там̣ раттим̣ бхутта̄ха̄рам̣ джира̄петум̣ асакконто ка̄лам̣ катва̄ тасмим̣йева чӣваре ӯка̄ хутва̄ ниббатти. бхагинӣписса ка̄лакирийам̣ сутва̄ бхиккхӯнам̣ па̄десу паваттама̄на̄ роди. бхиккхӯ тасса сарӣракиччам̣ катва̄ гила̄нупат̣т̣ха̄касса абха̄вена сан̇гхассева там̣ па̄пун̣а̄ти. ‘‘бха̄джесса̄ма на’’нти там̣ чӣварам̣ нӣхара̄песум̣. са̄ ӯка̄ ‘‘име мама сантакам̣ вилумпантӣ’’ти виравантӣ ито чито ча сандха̄ви. саттха̄ гандхакут̣ийам̣ нисиннова дибба̄йа сотадха̄туйа̄ там̣ саддам̣ сутва̄, ‘‘а̄нанда, тиссасса чӣварам̣ абха̄джетва̄ сатта̄хам̣ никкхипитум̣ вадехӣ’’ти а̄ха. тхеро татха̄ ка̄реси. са̄пи саттаме дивасе ка̄лам̣ катва̄ туситавима̄не ниббатти. саттха̄ ¶ ‘‘ат̣т̣хаме дивасе тиссасса чӣварам̣ бха̄джетва̄ ган̣хатха̄’’ти а̄н̣а̄песи. бхиккхӯ татха̄ карим̣су.
бхиккхӯ ¶ дхаммасабха̄йам̣ катхам̣ самут̣т̣ха̄песум̣ ‘‘касма̄ ну кхо саттха̄ тиссасса чӣварам̣ сатта дивасе т̣хапа̄петва̄ ат̣т̣хаме дивасе ган̣хитум̣ ануджа̄нӣ’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте, ‘‘бхиккхаве, тиссо аттано чӣваре ӯка̄ хутва̄ ниббатто, тумхехи тасмим̣ бха̄джийама̄не ‘име мама сантакам̣ вилумпантӣ’ти виравантӣ ито чито ча дха̄ви. са̄ тумхехи чӣваре гайхама̄не тумхесу манам̣ падусситва̄ нирайе ниббаттеййа, тена ча̄хам̣ чӣварам̣ никкхипа̄песим̣. ида̄ни пана са̄ туситавима̄не ниббатта̄, тена во майа̄ чӣварагахан̣ам̣ анун̃н̃а̄та’’нти ватва̄ пуна техи ‘‘бха̄рийа̄ вата айам̣, бханте, тан̣ха̄ на̄ма̄’’ти вутте ‘‘а̄ма, бхиккхаве, имесам̣ сатта̄нам̣ тан̣ха̄ на̄ма бха̄рийа̄. йатха̄ айато малам̣ ут̣т̣хахитва̄ айамева кха̄дати вина̄сети апарибхогам̣ кароти, евамева̄йам̣ тан̣ха̄ имесам̣ сатта̄нам̣ аббхантаре уппаджджитва̄ те сатте нирайа̄дӣсу ниббатта̄пети, вина̄сам̣ па̄петӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘айаса̄ва малам̣ самут̣т̣хитам̣,
татут̣т̣ха̄йа тамева кха̄дати;
евам̣ атидхонача̄ринам̣,
са̄ни камма̄ни найанти дуггати’’нти.
таттха ¶ ¶ айаса̄ва̄ти айато самут̣т̣хитам̣. татут̣т̣ха̄йа̄ти тато ут̣т̣ха̄йа. атидхонача̄ринанти дхона̄ вуччати чатта̄ро паччайе ‘‘идаматтхам̣ ете’’ти паччавеккхитва̄ парибхун̃джанапан̃н̃а̄, там̣ атиккамитва̄ чаранто атидхонача̄рӣ на̄ма. идам̣ вуттам̣ хоти – йатха̄ айато малам̣ самут̣т̣ха̄йа тато самут̣т̣хитам̣ тамева кха̄дати, евамевам̣ чатупаччайе апаччавеккхитва̄ парибхун̃джантам̣ атидхонача̄ринам̣ са̄ни камма̄ни аттани т̣хитатта̄ аттано сантака̄нева та̄ни камма̄ни дуггатим̣ найантӣти.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
тиссаттхераваттху татийам̣.
4. ла̄луда̄йиттхераваттху
асаджджха̄йамала̄ти ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто ла̄луда̄йиттхерам̣ а̄раббха катхеси.
са̄ваттхийам̣ кира пан̃чакот̣иматта̄ арийаса̄вака̄ васанти, две кот̣иматта̄ путхуджджана̄ васанти. тесу арийаса̄вака̄ пуребхаттам̣ ¶ да̄нам̣ датва̄ паччха̄бхаттам̣ саппителамадхупха̄н̣итаваттха̄дӣни гахетва̄ виха̄рам̣ гантва̄ дхаммакатхам̣ сун̣анти. дхаммам̣ сутва̄ гаманака̄ле ча са̄рипуттамоггалла̄на̄нам̣ гун̣акатхам̣ катхенти. уда̄йиттхеро тесам̣ катхам̣ сутва̄ ‘‘етесам̣ та̄ва дхаммам̣ сутва̄ тумхе евам̣ катхетха, мама дхаммакатхам̣ сутва̄ ким̣ ну кхо на катхессатха̄’’ти вадати. манусса̄ тасса катхам̣ сутва̄ ‘‘айам̣ еко дхаммакатхико бхависсати, имассапи амхехи дхаммакатхам̣ сотум̣ ват̣т̣атӣ’’ти те екадивасам̣ тхерам̣ йа̄читва̄, ‘‘бханте, аджджа амха̄кам̣ дхаммассаванадивасо’’ти сан̇гхасса да̄нам̣ датва̄, ‘‘бханте, тумхе амха̄кам̣ дива̄ дхаммакатхам̣ катхеййа̄тха̄’’ти а̄хам̣су. сопи тесам̣ адхива̄сеси.
техи дхаммассаванавела̄йа а̄гантва̄, ‘‘бханте, но дхаммам̣ катхетха̄’’ти вутте ла̄луда̄йиттхеро а̄сане нисӣдитва̄ читтабӣджаним̣ гахетва̄ ¶ ча̄ленто екампи дхаммападам̣ адисва̄ ‘‘ахам̣ сарабхан̃н̃ам̣ бхан̣исса̄ми, ан̃н̃о дхаммакатхам̣ катхетӯ’’ти ватва̄ отари. те ан̃н̃ена дхаммакатхам̣ катха̄петва̄ сарабха̄н̣аттха̄йа пуна там̣ а̄санам̣ а̄ропайим̣су. со пунапи кин̃чи адисва̄ ‘‘ахам̣ раттим̣ катхесса̄ми, ан̃н̃о сарабхан̃н̃ам̣ бхан̣атӯ’’ти ватва̄ а̄сана̄ отари. те ан̃н̃ена сарабхан̃н̃ам̣ бхан̣а̄петва̄ пуна раттим̣ тхерам̣ а̄найим̣су. со раттимпи кин̃чи адисва̄ ‘‘ахам̣ паччӯсака̄ле катхесса̄ми, раттим̣ ан̃н̃о катхетӯ’’ти ватва̄ отари. те ан̃н̃ена раттим̣ катха̄петва̄ ¶ пуна паччӯсе там̣ а̄найим̣су. со пунапи кин̃чи на̄ддаса. маха̄джано лед̣д̣удан̣д̣а̄дӣни гахетва̄, ‘‘андхаба̄ла, твам̣ са̄рипуттамоггалла̄на̄нам̣ ван̣н̣е катхийама̄не еван̃чеван̃ча вадеси, ида̄ни касма̄ на катхесӣ’’ти сантаджджетва̄ пала̄йантам̣ анубандхи. со пала̄йанто екисса̄ ваччакут̣ийа̄ пати.
маха̄джано катхам̣ самут̣т̣ха̄песи – ‘‘аджджа ла̄луда̄йӣ са̄рипуттамоггалла̄на̄нам̣ гун̣акатха̄йа паваттама̄на̄йа уссӯйанто аттано дхаммакатхикабха̄вам̣ пака̄сетва̄ мануссехи сакка̄рам̣ катва̄ ‘дхаммам̣ сун̣ома̄’ти вутте чатуккхаттум̣ а̄сане нисӣдитва̄ катхетаббайуттакам̣ кин̃чи апассанто ‘твам̣ амха̄кам̣ ¶ аййехи са̄рипуттамоггалла̄наттхерехи саддхим̣ йугагга̄хам̣ ган̣ха̄сӣ’ти лед̣д̣удан̣д̣а̄дӣни гахетва̄ сантаджджетва̄ пала̄пийама̄но ваччакут̣ийа̄ патито’’ти. саттха̄ а̄гантва̄ ‘‘ка̄йа нуттха, бхиккхаве, етарахи катха̄йа саннисинна̄’’ти пуччхитва̄ ‘‘има̄йа на̄ма̄’’ти вутте ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева, пуббепи есо гӯтхакӯпе нимуггойева̄’’ти ватва̄ атӣтам̣ а̄харитва̄ –
‘‘чатуппадо ахам̣ самма, твампи самма чатуппадо;
ехи самма ниваттассу, ким̣ ну бхӣто пала̄йаси.
‘‘асучипӯтиломоси, дуггандхо ва̄си сӯкара;
саче йуджджхитука̄моси, джайам̣ самма дада̄ми те’’ти. (джа̄. 1.2.5-6) –
имам̣ ¶ джа̄такам̣ виттха̄ретва̄ катхеси. тада̄ сӣхо са̄рипутто ахоси, сӯкаро ла̄луда̄йӣти. саттха̄ имам̣ дхаммадесанам̣ а̄харитва̄, ‘‘бхиккхаве, ла̄луда̄йина̄ аппаматтакова дхаммо уггахито, саджджха̄йам̣ пана нева ¶ ака̄си, кин̃чи парийаттим̣ уггахетва̄ тасса̄ асаджджха̄йакаран̣ам̣ маламева̄’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘асаджджха̄йамала̄ манта̄, анут̣т̣ха̄намала̄ гхара̄;
малам̣ ван̣н̣асса косаджджам̣, пама̄до раккхато мала’’нти.
таттха асаджджха̄йамала̄ти йа̄ка̄чи парийатти ва̄ сиппам̣ ва̄ йасма̄ асаджджха̄йантасса анануйун̃джантасса винассати ва̄ нирантарам̣ ва̄ на упат̣т̣ха̄ти, тасма̄ ‘‘асаджджха̄йамала̄ манта̄’’ти вуттам̣. йасма̄ пана гхара̄ва̄сам̣ васантасса ут̣т̣ха̄йут̣т̣ха̄йа джин̣н̣апат̣исан̇кхаран̣а̄дӣни акаронтасса гхарам̣ на̄ма винассати, тасма̄ ‘‘анут̣т̣ха̄намала̄ гхара̄’’ти вуттам̣. йасма̄ гихисса ва̄ паббаджитасса ва̄ косаджджавасена сарӣрапат̣иджагганам̣ ва̄ париккха̄рапат̣иджагганам̣ ва̄ акаронтасса ка̄йо дуббан̣н̣о хоти, тасма̄ ‘‘малам̣ ван̣н̣асса косаджджа’’нти вуттам̣. йасма̄ га̄во раккхантасса пама̄давасена нидда̄йантасса ва̄ кӣл̣антасса ва̄ та̄ га̄во атиттхапаккхандана̄дина̄ ¶ ва̄ ва̄л̣амигачора̄диупаддавена ва̄ паресам̣ са̄ликхетта̄дӣни отаритва̄ кха̄данавасена вина̄сам̣ а̄паджджанти, сайампи дан̣д̣ам̣ ва̄ парибха̄сам̣ ва̄ па̄пун̣а̄ти, паббаджитам̣ ва̄ пана чха два̄ра̄ни араккхантам̣ пама̄давасена килеса̄ отаритва̄ са̄сана̄ ча̄венти, тасма̄ ‘‘пама̄до раккхато мала’’нти вуттам̣. со хисса вина̄са̄ваханена малат̣т̣ха̄нийатта̄ маланти аттхо.
десана̄васа̄не ¶ бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
ла̄луда̄йиттхераваттху чатуттхам̣.
5. ан̃н̃атаракулапуттаваттху
малиттхийа̄ дуччаританти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ вел̣уване вихаранто ан̃н̃атарам̣ кулапуттам̣ а̄раббха катхеси.
тасса кира сама̄наджа̄тикам̣ кулакума̄рикам̣ а̄несум̣. са̄ а̄нӣтадивасато пат̣т̣ха̄йа атича̄ринӣ ахоси. со кулапутто тасса̄ атича̄рена ладжджито кассачи саммукхӣбха̄вам̣ упагантум̣ асакконто ¶ буддхупат̣т̣ха̄на̄дӣни ¶ паччхиндитва̄ катипа̄хаччайена саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ вандитва̄ екамантам̣ нисинно ‘‘ким̣, упа̄сака, на диссасӣ’’ти вутте таматтхам̣ а̄рочеси. атха нам̣ саттха̄, ‘‘упа̄сака, пуббепи майа̄ ‘иттхийо на̄ма надӣа̄дисадиса̄, та̄су пан̣д̣итена кодхо на ка̄таббо’ти вуттам̣, твам̣ пана бхавапат̣иччханнатта̄ на саллаккхесӣ’’ти ватва̄ тена йа̄чито –
‘‘йатха̄ надӣ ча пантхо ча, па̄на̄га̄рам̣ сабха̄ папа̄;
евам̣ локиттхийо на̄ма, вела̄ та̄сам̣ на виджджатӣ’’ти. (джа̄. 1.1.65; 1.12.9) –
джа̄такам̣ виттха̄ретва̄, ‘‘упа̄сака, иттхийа̄ хи атича̄ринибха̄во малам̣, да̄нам̣ дентасса маччхерам̣ малам̣, идхалокапаралокесу сатта̄нам̣ акусалакаммам̣ вина̄санаттхена малам̣, авиджджа̄ пана саббамала̄нам̣ уттамамала’’нти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘малиттхийа̄ дуччаритам̣, маччхерам̣ дадато малам̣;
мала̄ ве па̄пака̄ дхамма̄, асмим̣ локе парамхи ча.
‘‘тато мала̄ малатарам̣, авиджджа̄ парамам̣ малам̣;
етам̣ малам̣ пахантва̄на, ниммала̄ хотха бхиккхаво’’ти.
таттха ¶ ¶ дуччаританти атича̄ро. атича̄ринин̃хи иттхим̣ са̄микопи геха̄ нӣхарати, ма̄та̄питӯнам̣ сантикам̣ гатампи ‘‘твам̣ куласса ага̄равабхӯта̄, аккхӣхипи на дат̣т̣хабба̄’’ти там̣ нӣхаранти. са̄ ана̄тха̄ вичарантӣ маха̄дуккхам̣ па̄пун̣а̄ти. тенасса̄ дуччаритам̣ ‘‘мала’’нти вуттам̣. дадатоти да̄йакасса. йасса хи кхеттакасанака̄ле ‘‘имасмим̣ кхетте сампанне сала̄кабхатта̄дӣни дасса̄мӣ’’ти чинтетва̄ ниппханне сассепи маччхерам̣ уппаджджитва̄ ча̄гачиттам̣ нива̄рети, со маччхеравасена ча̄гачитте авирӯханте мануссасампаттим̣ диббасампаттим̣ нибба̄насампаттинти тиссо сампаттийо на лабхати. тена вуттам̣ – ‘‘маччхерам̣ дадато мала’’нти. сесесупи есева найо. па̄пака̄ дхамма̄ти акусаладхамма̄ пана идхалоке ча паралоке ча маламева.
татоти хет̣т̣ха̄ вуттамалато. малатаранти атирекамалам̣ во катхемӣти аттхо. авиджджа̄ти ¶ ат̣т̣хаваттхукам̣ ан̃н̃а̄н̣амева парамам̣ малам̣. пахантва̄на̄ти ¶ етам̣ малам̣ джахитва̄, бхиккхаве, тумхе ниммала̄ хотха̄ти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
ан̃н̃атаракулапуттаваттху пан̃чамам̣.
6. чӯл̣аса̄риваттху
суджӣванти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чӯл̣аса̄рим̣ на̄ма са̄рипуттаттхерасса саддхивиха̄рикам̣ а̄раббха катхеси.
со кира екадивасе веджджакаммам̣ катва̄ пан̣ӣтабходжанам̣ лабхитва̄ а̄да̄йа никкхаманто антара̄магге тхерам̣ дисва̄, ‘‘бханте, идам̣ майа̄ веджджакаммам̣ катва̄ ладдхам̣, тумхе ан̃н̃аттха еварӯпам̣ бходжанам̣ на лабхиссатха, имам̣ бхун̃джатха, ахам̣ те веджджакаммам̣ катва̄ ниччака̄лам̣ еварӯпам̣ а̄ха̄рам̣ а̄харисса̄мӣ’’ти а̄ха. тхеро тасса вачанам̣ сутва̄ тун̣хӣбхӯтова пакка̄ми. бхиккхӯ виха̄рам̣ гантва̄ саттху таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, ахирико на̄ма пагаббхо ка̄касадисо хутва̄ екавӣсативидха̄йа анесана̄йа т̣хатва̄ сукхам̣ джӣвати, хириоттаппасампанно пана дуккхам̣ джӣватӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘суджӣвам̣ ¶ ахирикена, ка̄касӯрена дхам̣сина̄;
паккхандина̄ пагаббхена, сам̣килит̣т̣хена джӣвитам̣.
‘‘хирӣмата̄ ¶ ча дуджджӣвам̣, ниччам̣ сучигавесина̄;
алӣнена̄ппагаббхена, суддха̄джӣвена пассата̄’’ти.
таттха ахирикена̄ти чхиннахироттаппакена. еварӯпена хи ама̄тарамева ‘‘ма̄та̄ ме’’ти апита̄дайо ева ча ‘‘пита̄ ме’’тиа̄дина̄ найена ватва̄ екавӣсативидха̄йа анесана̄йа патит̣т̣ха̄йа сукхена джӣватум̣ сакка̄. ка̄касӯрена̄ти сӯрака̄касадисена. йатха̄ хи сӯрака̄ко кулагхаресу йа̄гуа̄дӣни ган̣хитука̄мо бхиттиа̄дӣсу нисӣдитва̄ аттано олоканабха̄вам̣ н̃атва̄ анолокенто вийа ан̃н̃авихитако вийа ¶ нидда̄йанто вийа ча хутва̄ манусса̄нам̣ пама̄дам̣ саллаккхетва̄ анупатитва̄ ‘‘сӯсӯ’’ти вадантесуйева бха̄джанато мукхапӯрам̣ гахетва̄ пала̄йати, евамевам̣ ахирикапуггалопи бхиккхӯхи саддхим̣ га̄мам̣ пависитва̄ йа̄губхаттат̣т̣ха̄на̄дӣни ваваттхапети. таттха бхиккхӯ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ йа̄панаматтам̣ а̄да̄йа а̄санаса̄лам̣ гантва̄ паччавеккханта̄ йа̄гум̣ пивитва̄ каммат̣т̣ха̄нам̣ манаси каронти саджджха̄йанти а̄санаса̄лам̣ саммаджджанти. айам̣ пана акатва̄ га̄ма̄бхимукхова хоти.
со хи бхиккхӯхи ‘‘пассатхима’’нти олокийама̄нопи анолокенто вийа ан̃н̃авихито вийа нидда̄йанто вийа ган̣т̣хикам̣ пат̣имун̃чанто ¶ вийа чӣварам̣ сам̣видаханто вийа хутва̄ ‘‘асукам̣ на̄ма ме каммам̣ аттхӣ’’ти ваданто ут̣т̣ха̄йа̄сана̄ га̄мам̣ пависитва̄ па̄това ваваттхапитагехесу ан̃н̃атарам̣ гехам̣ упасан̇камитва̄ гхарама̄нусакесу тхокам̣ кава̄т̣ам̣ пидха̄йа два̄ре нисӣдитва̄ кандантесупи екена хаттхена кава̄т̣ам̣ пан̣а̄метва̄ анто пависати. атха нам̣ дисва̄ ака̄мака̄пи а̄сане нисӣда̄петва̄ йа̄гуа̄дӣсу йам̣ аттхи, там̣ денти. со йа̄вадаттхам̣ бхун̃джитва̄ авасесам̣ паттена̄да̄йа паккамати. айам̣ ка̄касӯро на̄ма. еварӯпена ахирикена суджӣванти аттхо.
дхам̣сина̄ти ‘‘асукаттхеро на̄ма аппиччхо’’тиа̄дӣни вадантесу – ‘‘ким̣ пана майам̣ на аппиччха̄’’тиа̄дивачанена паресам̣ гун̣адхам̣саната̄йа дхам̣сина̄. татха̄рӯпасса вачанам̣ сутва̄ ‘‘айампи аппиччхата̄дигун̣е йутто’’ти ман̃н̃ама̄на̄ манусса̄ да̄таббам̣ ман̃н̃анти. со пана тато пат̣т̣ха̄йа вин̃н̃ӯпуриса̄нам̣ ¶ читтам̣ а̄ра̄дхетум̣ асакконто тамха̄пи ла̄бха̄ париха̄йати. евам̣ дхам̣сипуггало аттанопи парассапи ла̄бхам̣ на̄сетийева.
паккхандина̄ти паккхандача̄рина̄. паресам̣ кичча̄нипи аттано кичча̄ни вийа дассенто па̄това бхиккхӯсу четийан̇ган̣а̄дӣсу ваттам̣ катва̄ каммат̣т̣ха̄наманасика̄рена тхокам̣ ¶ нисӣдитва̄ ут̣т̣ха̄йа га̄мам̣ пависантесу мукхам̣ дховитва̄ пан̣д̣ука̄са̄вапа̄рупанааккхиан̃джанасӣсамаккхана̄дӣхи аттабха̄вам̣ ман̣д̣етва̄ саммаджджанто вийа две тайо саммаджджанипаха̄ре датва̄ два̄ракот̣т̣хака̄бхимукхо хоти. манусса̄ па̄това ‘‘четийам̣ вандисса̄ма, ма̄ла̄пӯджам̣ карисса̄ма̄’’ти ¶ а̄гата̄ там̣ дисва̄ ‘‘айам̣ виха̄ро имам̣ дахарам̣ нисса̄йа пат̣иджагганам̣ лабхати, имам̣ ма̄ памаджджиттха̄’’ти ватва̄ тасса да̄таббам̣ ман̃н̃анти. еварӯпена паккхандина̄пи суджӣвам̣. пагаббхена̄ти ка̄йапа̄габбхийа̄дӣхи саманна̄гатена. сам̣килит̣т̣хена джӣвитанти евам̣ джӣвикам̣ каппетва̄ джӣвантена хи пуггалена сам̣килит̣т̣хена хутва̄ джӣвитам̣ на̄ма хоти, там̣ дуджджӣвитам̣ па̄памева̄ти аттхо.
хирӣмата̄ ча̄ти хироттаппасампаннена пуггалена дуджджӣвам̣. со хи ама̄та̄дайова ‘‘ма̄та̄ ме’’тиа̄дӣни аватва̄ адхаммике паччайе гӯтхам̣ вийа джигуччханто дхаммена самена парийесанто сапада̄нам̣ пин̣д̣а̄йа чаритва̄ джӣвикам̣ каппенто лӯкхам̣ джӣвикам̣ джӣватӣти аттхо. сучигавесина̄ти сучӣни ка̄йакамма̄дӣни гавесантена. алӣнена̄ти джӣвитавуттиманаллӣнена. суддха̄джӣвена пассата̄ти ¶ еварӯпо хи пуггало суддха̄джӣво на̄ма хоти. тена евам̣ суддха̄джӣвена тамева суддха̄джӣвам̣ са̄рато пассата̄ лӯкхаджӣвитавасена дуджджӣвам̣ хотӣти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
чӯл̣аса̄риваттху чхат̣т̣хам̣.
7. пан̃чаупа̄сакаваттху
йо па̄н̣анти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пан̃ча упа̄саке а̄раббха катхеси.
тесу хи еко па̄н̣а̄типа̄та̄вераман̣исиккха̄падамева раккхати, итаре итара̄ни. те екадивасам̣ ‘‘ахам̣ дуккарам̣ кароми, дуккарам̣ раккха̄мӣ’’ти вива̄да̄панна̄ саттху сантикам̣ гантва̄ вандитва̄ ¶ таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ тесам̣ катхам̣ сутва̄ екасӣлампи канит̣т̣хакам̣ акатва̄ ‘‘сабба̄нева дураккха̄нӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘йо па̄н̣аматипа̄тети, муса̄ва̄дан̃ча бха̄сати;
локе адиннама̄дийати, парада̄ран̃ча гаччхати.
‘‘сура̄мерайапа̄нан̃ча ¶ ¶ , йо наро ануйун̃джати;
идхева месо локасмим̣, мӯлам̣ кхан̣ати аттано.
‘‘евам̣ бхо пуриса джа̄на̄хи, па̄падхамма̄ асан̃н̃ата̄;
ма̄ там̣ лобхо адхаммо ча, чирам̣ дуккха̄йа рандхайу’’нти.
таттха йо па̄н̣аматипа̄тетӣти йо са̄хаттхика̄дӣсу чхасу пайогесу екапайогена̄пи парасса джӣвитиндрийам̣ упаччхиндати. муса̄ва̄данти паресам̣ аттхабхан̃джанакам̣ муса̄ва̄дан̃ча бха̄сати. локе адиннама̄дийатӣти имасмим̣ сатталоке тхеййа̄ваха̄ра̄дӣсу екенапи аваха̄рена парапариггахитам̣ а̄дийати. парада̄ран̃ча гаччхатӣти парасса раккхитагопитесу бхан̣д̣есу апараджджханто уппатхача̄рам̣ чарати. сура̄мерайапа̄нанти йасса кассачи сура̄йа чева мерайасса ча па̄нам̣. ануйун̃джатӣти севати бахулӣкароти. мӯлам̣ кхан̣атӣти тит̣т̣хату паралоко, со пана пуггало идха локасмим̣йева йена кхеттаваттхуа̄дина̄ мӯлена патит̣т̣хапеййа, тампи ат̣т̣хапетва̄ ва̄ виссаджджетва̄ ва̄ сурам̣ пиванто аттано мӯлам̣ кхан̣ати, ана̄тхо капан̣о хутва̄ вичарати. евам̣, бхоти пан̃чадуссӣлйакаммака̄ракам̣ пуггалам̣ а̄лапати. па̄падхамма̄ти ла̄макадхамма̄. асан̃н̃ата̄ти ка̄йасан̃н̃ата̄дирахита̄. ачетаса̄типи па̄т̣хо, ачиттака̄ти аттхо. лобхо адхаммо ча̄ти лобхо чева досо ча. убхайампи хетам̣ акусаламева. чирам̣ дуккха̄йа рандхайунти чирака̄лам̣ нирайадуккха̄дӣнам̣ аттха̄йа ¶ там̣ ете дхамма̄ ма̄ рандхенту ма̄ маттхентӯти аттхо.
десана̄васа̄не те пан̃ча упа̄сака̄ сота̄паттипхале патит̣т̣хахим̣су, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
пан̃чаупа̄сакаваттху саттамам̣.
8. тиссадахараваттху
дада̄ти ¶ вети имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто тиссадахарам̣ на̄ма а̄раббха катхеси.
со ¶ кира ана̄тхапин̣д̣икасса гахапатино виса̄кха̄йа упа̄сика̄йа̄ти пан̃чаннам̣ арийаса̄вакакот̣ӣнам̣ да̄нам̣ нинданто вичари, асадисада̄нампи ниндийева. тесам̣ тесам̣ да̄нагге сӣталам̣ лабхитва̄ ‘‘сӣтала’’нти нинди, ун̣хам̣ лабхитва̄ ‘‘ун̣ха’’нти нинди. аппам̣ дентепи ‘‘ким̣ име аппаматтакам̣ дентӣ’’ти нинди, бахум̣ дентепи ‘‘имесам̣ гехе т̣хапанат̣т̣ха̄нам̣ ман̃н̃е наттхи, нану на̄ма бхиккхӯнам̣ йа̄панаматтам̣ да̄таббам̣, еттакам̣ йа̄губхаттам̣ нираттхакамева виссаджджатӣ’’ти нинди. аттано пана н̃а̄таке а̄раббха ‘‘ахо амха̄кам̣ н̃а̄така̄нам̣ гехам̣ чатӯхи диса̄хи а̄гата̄гата̄нам̣ бхиккхӯнам̣ опа̄набхӯта’’нтиа̄дӣни ватва̄ пасам̣сам̣ ¶ паваттеси. со панекасса дова̄рикасса путто джанападам̣ вичарантехи вад̣д̣хакӣхи саддхим̣ вичаранто са̄ваттхим̣ патва̄ паббаджито. атха нам̣ бхиккхӯ евам̣ манусса̄нам̣ да̄на̄дӣни ниндантам̣ дисва̄ ‘‘паригган̣хисса̄ма на’’нти чинтетва̄, ‘‘а̄вусо, тава н̃а̄така̄ кахам̣ васантӣ’’ти пуччхитва̄ ‘‘асукага̄ме на̄ма̄’’ти сутва̄ва катипайе дахаре песесум̣. те таттха гантва̄ га̄мава̄сикехи а̄санаса̄ла̄йа нисӣда̄петва̄ катасакка̄ра̄ пуччхим̣су – ‘‘имамха̄ га̄ма̄ никкхамитва̄ паббаджито тиссо на̄ма дахаро аттхи. тасса катаме н̃а̄така̄’’ти? манусса̄ ‘‘идха кулагехато никкхамитва̄ паббаджитада̄рако наттхи, ким̣ ну кхо име вадантӣ’’ти чинтетва̄, ‘‘бханте, еко дова̄рикапутто вад̣д̣хакӣхи саддхим̣ вичаритва̄ паббаджитоти сун̣ома, там̣ сандха̄йа вадетха ман̃н̃е’’ти а̄хам̣су. дахарабхиккхӯ тиссасса таттха иссаран̃а̄така̄нам̣ абха̄вам̣ н̃атва̄ са̄ваттхим̣ гантва̄ ‘‘ака̄ран̣амева, бханте, тиссо вилапанто вичаратӣ’’ти там̣ паваттим̣ бхиккхӯнам̣ а̄рочесум̣. бхиккхӯпи там̣ татха̄гатасса а̄рочесум̣.
саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, ида̄нева викаттхенто вичарати, пуббепи викаттхакова ахосӣ’’ти ватва̄ бхиккхӯхи йа̄чито атӣтам̣ а̄харитва̄ –
‘‘бахумпи со викаттхеййа, ан̃н̃ам̣ джанападам̣ гато;
анва̄гантва̄на дӯсеййа, бхун̃джа бхоге кат̣а̄хака̄’’ти. (джа̄. 1.1.125) –
имам̣ кат̣а̄хаджа̄такам̣ виттха̄ретва̄, ‘‘бхиккхаве, йо хи пуггало парехи аппаке ва̄ бахуке ва̄ лӯкхе ва̄ пан̣ӣте ва̄ динне ан̃н̃есам̣ ва̄ датва̄ аттано ¶ адинне ман̇ку хоти, тасса джха̄нам̣ ¶ ва̄ ¶ випассанам̣ ва̄ маггапхала̄дӣни ва̄ на уппаджджантӣ’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘дада̄ти ве йатха̄саддхам̣, йатха̄паса̄данам̣ джано;
таттха йо ча ман̇ку хоти, паресам̣ па̄набходжане;
на со дива̄ ва̄ раттим̣ ва̄, сама̄дхимадхигаччхати.
‘‘йасса четам̣ самуччхиннам̣, мӯлагхаччам̣ самӯхатам̣;
са ве дива̄ ва̄ раттим̣ ва̄, сама̄дхимадхигаччхатӣ’’ти.
таттха дада̄ти ве йатха̄саддханти лӯкхапан̣ӣта̄дӣсу йам̣кин̃чи денто джано йатха̄саддхам̣ аттано саддха̄нурӯпамева дети. йатха̄паса̄дананти тхеранава̄дӣсу часса йасмим̣ йасмим̣ паса̄до уппаджджати, тасса денто йатха̄паса̄данам̣ аттано паса̄да̄нурӯпамева дети. таттха̄ти тасмим̣ парасса да̄не ‘‘майа̄ аппам̣ ва̄ ладдхам̣, лӯкхам̣ ва̄ ладдха’’нти ман̇кубха̄вам̣ а̄паджджати. сама̄дхинти со пуггало дива̄ ва̄ раттим̣ ва̄ упача̄раппана̄васена ва̄ маггапхалавасена ва̄ сама̄дхим̣ на̄дхигаччхати. йасса четанти йасса пуггаласса етам̣ екесу т̣ха̄несу ман̇кубха̄васан̇кха̄там̣ акусалам̣ самуччхиннам̣ мӯлагхаччам̣ катва̄ арахаттамагган̃а̄н̣ена самӯхатам̣, со вуттаппака̄рам̣ сама̄дхим̣ адхигаччхатӣти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
тиссадахараваттху ат̣т̣хамам̣.
9. пан̃чаупа̄сакаваттху
наттхи ¶ ра̄гасамо аггӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто пан̃ча упа̄саке а̄раббха катхеси.
те кира дхаммам̣ сотука̄ма̄ виха̄рам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣдим̣су. буддха̄нан̃ча ‘‘айам̣ кхаттийо, айам̣ бра̄хман̣о, айам̣ ад̣д̣хо, айам̣ дуггато, имасса ул̣а̄рам̣ катва̄ дхаммам̣ десесса̄ми, имасса но’’ти читтам̣ на уппаджджати. йам̣кин̃чи а̄раббха дхаммам̣ десенто дхаммага̄равам̣ ¶ пураккхатва̄ а̄ка̄саган̇гам̣ ¶ ота̄ренто вийа десети. евам̣ десентасса пана татха̄гатасса сантике нисинна̄нам̣ тесам̣ еко нисиннакова нидда̄йи, еко ан̇гулийа̄ бхӯмим̣ ликханто нисӣди, еко екам̣ руккхам̣ ча̄ленто нисӣди, еко а̄ка̄сам̣ уллокенто нисӣди, еко пана саккаччам̣ дхаммам̣ ассоси.
а̄нандаттхеро саттха̄рам̣ бӣджайама̄но тесам̣ а̄ка̄рам̣ олокенто саттха̄рам̣ а̄ха – ‘‘бханте, тумхе имесам̣ маха̄мегхагаджджитам̣ гаджджанта̄ вийа дхаммам̣ десетха, ете пана тумхесупи дхаммам̣ катхентесу идан̃чидан̃ча каронта̄ нисинна̄’’ти. ‘‘а̄нанда, твам̣ ете на джа̄на̄сӣ’’ти? ‘‘а̄ма, на джа̄на̄ми, бханте’’ти. етесу хи йо еса нидда̄йанто нисинно, еса пан̃ча джа̄тисата̄ни саппайонийам̣ ниббаттитва̄ бхогесу сӣсам̣ т̣хапетва̄ нидда̄йи, ида̄ниписса нидда̄йа титти наттхи, на̄сса кан̣н̣ам̣ ¶ мама саддо пависатӣти. ким̣ пана, бханте, пат̣ипа̄т̣ийа̄ катхетха, уда̄ху антарантара̄ти. а̄нанда, етасса хи ка̄лена мануссаттам̣, ка̄лена деваттам̣, ка̄лена на̄гаттанти евам̣ антарантара̄ уппаджджантасса упапаттийо саббан̃н̃утан̃н̃а̄н̣ена̄пи на сакка̄ париччхиндитум̣. пат̣ипа̄т̣ийа̄ панеса пан̃ча джа̄тисата̄ни на̄гайонийам̣ ниббаттитва̄ нидда̄йантопи нидда̄йа атиттойева. ан̇гулийа̄ бхӯмим̣ ликханто нисиннапурисопи пан̃ча джа̄тисата̄ни ган̣д̣уппа̄дайонийам̣ ниббаттитва̄ бхӯмим̣ кхан̣и, ида̄нипи бхӯмим̣ кхан̣антова мама саддам̣ на сун̣а̄ти. еса руккхам̣ ча̄ленто нисиннапурисопи пат̣ипа̄т̣ийа̄ пан̃ча джа̄тисата̄ни маккат̣айонийам̣ ниббатти, ида̄нипи пубба̄чин̣н̣авасена руккхам̣ ча̄летийева, на̄сса кан̣н̣ам̣ мама саддо пависати. еса а̄ка̄сам̣ уллокетва̄ нисиннапурисопи пан̃ча джа̄тисата̄ни наккхаттапа̄т̣хако хутва̄ ниббатти, ида̄ни пубба̄чин̣н̣авасена аджджа̄пи а̄ка̄самева уллокети, на̄сса кан̣н̣ам̣ мама саддо пависати. еса саккаччам̣ дхаммам̣ сун̣анто нисиннапурисо пана пат̣ипа̄т̣ийа̄ пан̃ча джа̄тисата̄ни тин̣н̣ам̣ веда̄нам̣ па̄рагӯ мантаджджха̄йакабра̄хман̣о хутва̄ ниббатти, ида̄нипи мантам̣ сам̣санданто вийа саккаччам̣ сун̣а̄тӣти.
‘‘бханте, тумха̄кам̣ дхаммадесана̄ чхавиа̄дӣни чхиндитва̄ ат̣т̣химин̃джам̣ а̄хачча тит̣т̣хати, касма̄ име тумхесупи дхаммам̣ десентесу саккаччам̣ на сун̣антӣ’’ти? ‘‘а̄нанда, мама дхаммо суссаванӣйоти сан̃н̃ам̣ кароси ман̃н̃е’’ти. ‘‘ким̣ пана, бханте, дуссаванӣйо’’ти? ‘‘а̄ма, а̄нанда̄’’ти. ‘‘касма̄, бханте’’ти ¶ ? ‘‘а̄нанда, буддхоти ¶ ва̄ дхаммоти ва̄ сан̇гхоти ва̄ падам̣ имехи саттехи анекесупи каппакот̣исатасахассесу асутапуббам̣. йасма̄ имам̣ дхаммам̣ сотум̣ на сакконта̄ анаматагге сам̣са̄ре име сатта̄ анекавихитам̣ тираччха̄накатхам̣йева сун̣анта̄ а̄гата̄, тасма̄ ¶ сура̄па̄накел̣иман̣д̣ала̄дӣсу га̄йанта̄ наччанта̄ вичаранти, дхаммам̣ сотум̣ на сакконтӣ’’ти. ‘‘ким̣ нисса̄йа панете на сакконти, бханте’’ти?
атхасса саттха̄, ‘‘а̄нанда, ра̄гам̣ нисса̄йа досам̣ нисса̄йа мохам̣ нисса̄йа тан̣хам̣ нисса̄йа на сакконти. ра̄гаггисадисо агги на̄ма наттхи, со чха̄рикампи асесетва̄ сатте дахати. кин̃ча̄пи саттасӯрийапа̄тубха̄вам̣ нисса̄йа уппанно каппавина̄сако аггипи кин̃чи анавасесетва̄ва локам̣ дахати, со пана агги када̄чийева дахати. ра̄гаггино адаханака̄ло на̄ма наттхи, тасма̄ ра̄гасамо ва̄ агги досасамо ва̄ гахо мохасамам̣ ва̄ джа̄лам̣ тан̣ха̄сама̄ ва̄ надӣ на̄ма наттхӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘наттхи ра̄гасамо агги, наттхи досасамо гахо;
наттхи мохасамам̣ джа̄лам̣, наттхи тан̣ха̄сама̄ надӣ’’ти.
таттха ра̄гасамоти дхӯма̄дӣсу кин̃чи адассетва̄ антойева ут̣т̣ха̄йа джха̄панавасена ра̄гена само агги на̄ма наттхи. досасамоти йаккхагахааджагарагахакумбхилагаха̄дайо екасмим̣йева аттабха̄ве ган̣хитум̣ сакконти, досагахо пана саббаттха екантамева ган̣ха̄тӣти досена само ¶ гахо на̄ма наттхи. мохасаманти онандханапарийонандханат̣т̣хена пана мохасамам̣ джа̄лам̣ на̄ма наттхи. тан̣ха̄сама̄ти ган̇га̄дӣнам̣ надӣнам̣ пун̣н̣ака̄лопи ӯнака̄лопи суккхака̄лопи пан̃н̃а̄йати, тан̣ха̄йа пана пун̣н̣ака̄ло ва̄ суккхака̄ло ва̄ наттхи, ниччам̣ ӯна̄ва пан̃н̃а̄йатӣти дуппӯран̣ат̣т̣хена тан̣ха̄йа сама̄ надӣ на̄ма наттхӣти аттхо.
десана̄васа̄не саккаччам̣ дхаммам̣ сун̣анто упа̄сако сота̄паттипхале патит̣т̣хахи, сампатта̄нампи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
пан̃чаупа̄сакаваттху навамам̣.
10. мен̣д̣акасет̣т̣хиваттху
судассам̣ ¶ ваджджанти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ бхаддийанагарам̣ нисса̄йа джа̄тийа̄ване вихаранто мен̣д̣акасет̣т̣хим̣ а̄раббха катхеси.
саттха̄ ¶ кира ан̇гуттара̄песу ча̄рикам̣ чаранто мен̣д̣акасет̣т̣хино ча, бхарийа̄йа часса чандападума̄йа, путтасса ча дханан̃чайасет̣т̣хино, сун̣иса̄йа ча суманадевийа̄, натта̄йа часса виса̄кха̄йа, да̄сасса ча пун̣н̣асса̄ти имесам̣ сота̄паттипхалӯпаниссайам̣ дисва̄ бхаддийанагарам̣ гантва̄ джа̄тийа̄ване виха̄си. мен̣д̣акасет̣т̣хи саттху а̄гаманам̣ ассоси. касма̄ ¶ панеса мен̣д̣акасет̣т̣хи на̄ма джа̄тоти? тасса кира паччхимагехе ат̣т̣хакарӣсаматте т̣ха̄не хаттхиассаусабхапама̄н̣а̄ суван̣н̣амен̣д̣ака̄ патхавим̣ бхиндитва̄ пит̣т̣хийа̄ пит̣т̣хим̣ пахарама̄на̄ ут̣т̣хахим̣су. тесам̣ мукхесу пан̃чаван̣н̣а̄нам̣ сутта̄нам̣ ген̣д̣ука̄ паккхитта̄ хонти. саппителамадхупха̄н̣ита̄дӣхи ва̄ ваттхаччха̄данахиран̃н̃асуван̣н̣а̄дӣхи ва̄ аттхе сати тесам̣ мукхато ген̣д̣уке апаненти, екасса̄пи мен̣д̣акасса мукхато джамбудӣпава̄сӣнам̣ пахонакам̣ саппителамадхупха̄н̣итаваттхаччха̄данахиран̃н̃асуван̣н̣ам̣ никкхамати. тато пат̣т̣ха̄йа мен̣д̣акасет̣т̣хӣти пан̃н̃а̄йи.
ким̣ панасса пуббакамманти? випассӣбуддхака̄ле кира еса авароджасса на̄ма кут̣умбикасса бха̄гинеййо ма̄тулена сама̄нана̄мо авароджо на̄ма ахоси. атхасса ма̄туло саттху гандхакут̣им̣ ка̄тум̣ а̄рабхи. со тасса сантикам̣ гантва̄, ‘‘ма̄тула, убхопи сахева карома̄’’ти ватва̄ ‘‘ахам̣ ан̃н̃ехи саддхим̣ аса̄дха̄ран̣ам̣ катва̄ екакова карисса̄мӣ’’ти тена пана пат̣иккхиттака̄ле ‘‘имасмим̣ т̣ха̄не гандхакут̣ийа̄ ката̄йа имасмим̣ на̄ма т̣ха̄не кун̃джараса̄лам̣ на̄ма ладдхум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ аран̃н̃ато даббасамбха̄ре а̄хара̄петва̄ екам̣ тхамбхам̣ суван̣н̣акхачитам̣, екам̣ раджатакхачитам̣, екам̣ ман̣икхачитам̣, екам̣ саттаратанакхачитанти евам̣ тула̄сан̇гха̄тадва̄ракава̄т̣ава̄тапа̄нагопа̄насӣчхаданит̣т̣хака̄ сабба̄пи суван̣н̣а̄дикхачита̄ва ка̄ретва̄ гандхакут̣ийа̄ саммукхат̣т̣ха̄не татха̄гатасса саттаратанамайам̣ кун̃джараса̄лам̣ ка̄реси. тасса̄ упари гханараттасуван̣н̣амайа̄ камбала̄ пава̄л̣амайа̄ сикхаратхӯпика̄йо ахесум̣. кун̃джараса̄ла̄йа ¶ маджджхе т̣ха̄не ¶ ратанаман̣д̣апам̣ ка̄ретва̄ дхамма̄санам̣ патит̣т̣ха̄песи. тасса гханараттасуван̣н̣амайа̄ па̄да̄ ахесум̣, татха̄ чатассо ат̣анийо. чатта̄ро пана суван̣н̣амен̣д̣аке ка̄ра̄петва̄ а̄санасса чатуннам̣ па̄да̄нам̣ хет̣т̣ха̄ т̣хапеси, две мен̣д̣аке ка̄ра̄петва̄ па̄дапӣт̣хака̄йа хет̣т̣ха̄ т̣хапеси, чха суван̣н̣амен̣д̣аке ка̄ра̄петва̄ ман̣д̣апам̣ париккхипенто т̣хапеси. дхамма̄санам̣ пат̣хамам̣ суттамайехи раджджукехи ва̄йа̄петва̄ маджджхе суван̣н̣асуттамайехи упари муттамайехи суттехи ва̄йа̄песи. тасса чанданамайо апассайо ахоси. евам̣ кун̃джараса̄лам̣ нит̣т̣ха̄петва̄ са̄ла̄махам̣ каронто ат̣т̣хасат̣т̣хӣхи бхиккхусатасахассехи саддхим̣ саттха̄рам̣ нимантетва̄ чатта̄ро ма̄се да̄нам̣ датва̄ оса̄надивасе тичӣварам̣ ада̄си. таттха сан̇гханавакасса сатасахассаггханикам̣ па̄пун̣и.
евам̣ ¶ випассӣбуддхака̄ле пун̃н̃акаммам̣ катва̄ тато чуто девесу ча мануссесу ча сам̣саранто имасмим̣ бхаддакаппе ба̄ра̄н̣асийам̣ маха̄бхогакуле ниббаттитва̄ ба̄ра̄н̣асисет̣т̣хи на̄ма ахоси. со екадивасам̣ ра̄джӯпат̣т̣ха̄нам̣ гаччханто пурохитам̣ дисва̄ ‘‘ким̣, а̄чарийа, наккхаттамухуттам̣, упадха̄ретха̄’’ти а̄ха. а̄ма, упадха̄реми, ким̣ ан̃н̃ам̣ амха̄кам̣ камманти. тена хи кӣдисам̣ джанападача̄риттанти? екам̣ бхайам̣ ¶ бхависсатӣти. ким̣ бхайам̣ на̄ма̄ти? чха̄такабхайам̣ сет̣т̣хӣти. када̄ бхависсатӣти? ито тин̣н̣ам̣ сам̣ваччхара̄нам̣ аччайена̄ти. там̣ сутва̄ сет̣т̣хи бахум̣ касикаммам̣ ка̄ретва̄ гехе виджджама̄надханена̄пи дхан̃н̃амева гахетва̄ ад̣д̣хатераса̄ни кот̣т̣хасата̄ни ка̄ретва̄ саббакот̣т̣хаке вӣхӣхи парипӯреси. кот̣т̣хесу аппахонтесу ча̄т̣иа̄дӣни пӯретва̄ авасесам̣ бхӯмийам̣ а̄ва̄т̣е катва̄ никхан̣и. нидха̄на̄васесам̣ маттика̄йа саддхим̣ маддитва̄ бхиттийо лимпа̄песи.
со апарена самайена чха̄такабхайе сампатте йатха̄никкхиттам̣ дхан̃н̃ам̣ парибхун̃джанто кот̣т̣хесу ча ча̄т̣иа̄дӣсу ча никкхиттадхан̃н̃е париккхӣн̣е париджане паккоса̄петва̄ а̄ха – ‘‘гаччхатха, та̄та̄, паббатапа̄дам̣ пависитва̄ джӣванта̄ субхиккхака̄ле мама сантикам̣ а̄гантука̄ма̄ а̄гаччхатха, ана̄гантука̄ма̄ таттха таттхева джӣватха̄’’ти. те родама̄на̄ ассумукха̄ хутва̄ сет̣т̣хим̣ вандитва̄ кхама̄петва̄ сатта̄хам̣ нисӣдитва̄ татха̄ акам̣су. тасса пана сантике ¶ веййа̄ваччакаро екова пун̣н̣о на̄ма да̄со охӣйи, тена саддхим̣ сет̣т̣хиджа̄йа̄ сет̣т̣хипутто сет̣т̣хисун̣иса̄ти пан̃чева джана̄ ахесум̣. те бхӯмийам̣ ¶ а̄ва̄т̣есу нихитадхан̃н̃епи париккхӣн̣е бхиттиматтикам̣ па̄тетва̄ теметва̄ тато ладдхадхан̃н̃ена йа̄пайим̣су. атхасса джа̄йа̄ чха̄таке аваттхаранте маттика̄йа кхӣйама̄на̄йа бхиттипа̄десу авасит̣т̣хаматтикам̣ па̄тетва̄ теметва̄ ад̣д̣ха̄л̣хакаматтам̣ вӣхим̣ лабхитва̄ кот̣т̣етва̄ екам̣ тан̣д̣улана̄л̣им̣ гахетва̄ ‘‘чха̄такака̄ле чора̄ бахӯ хонтӣ’’ти чорабхайена екасмим̣ кут̣е паккхипитва̄ пидахитва̄ бхӯмийам̣ никхан̣итва̄ т̣хапеси. атха нам̣ сет̣т̣хи ра̄джӯпат̣т̣ха̄нато а̄гантва̄ а̄ха – ‘‘бхадде, чха̄томхи, аттхи кин̃чӣ’’ти. са̄ виджджама̄нам̣ ‘‘наттхӣ’’ти аватва̄ ‘‘ека̄ тан̣д̣улана̄л̣и аттхӣ’’ти а̄ха. ‘‘кахам̣ са̄’’ти? ‘‘чорабхайена ме никхан̣итва̄ т̣хапита̄’’ти. ‘‘тена хи нам̣ уддхаритва̄ кин̃чи пача̄хӣ’’ти. ‘‘саче йа̄гум̣ пачисса̄ми, две ва̄ре лабхиссати. саче бхаттам̣ пачисса̄ми, екава̄рамева лабхиссати, ким̣ пача̄ми, са̄мӣ’’ти а̄ха. ‘‘амха̄кам̣ ан̃н̃о паччайо наттхи, бхаттам̣ бхун̃джитва̄ марисса̄ма, бхаттамева пача̄хӣ’’ти. са̄ бхаттам̣ пачитва̄ пан̃ча кот̣т̣ха̄се катва̄ сет̣т̣хино кот̣т̣ха̄сам̣ вад̣д̣хетва̄ пурато т̣хапеси.
тасмим̣ кхан̣е гандхама̄данапаббате паччекабуддхо сама̄паттито ¶ вут̣т̣ха̄ти. антосама̄паттийам̣ кира сама̄паттибалена джигхаччха̄ на ба̄дхати. сама̄паттито вут̣т̣хита̄нам̣ пана балаватӣ хутва̄ ударапат̣алам̣ ¶ д̣айхантӣ вийа уппаджджати. тасма̄ те лабханат̣т̣ха̄нам̣ олокетва̄ гаччханти. там̣ дивасан̃ча тесам̣ да̄нам̣ датва̄ сена̄патит̣т̣ха̄на̄дӣсу ан̃н̃атарасампаттим̣ лабханти. тасма̄ сопи диббена чаккхуна̄ олокенто ‘‘сакаладжамбудӣпе чха̄такабхайам̣ уппаннам̣, сет̣т̣хигехе ча пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ на̄л̣икоданова пакко, саддха̄ ну кхо ете, саккхиссанти ва̄ мама сан̇гахам̣ ка̄ту’’нти тесам̣ саддхабха̄ван̃ча сан̇гахам̣ ка̄тум̣ саматтхабха̄ван̃ча дисва̄ паттачӣварама̄да̄йа маха̄сет̣т̣хисса пурато два̄ре т̣хитамева атта̄нам̣ дассеси. со там̣ дисва̄ пасанначитто ‘‘пуббепи майа̄ да̄насса адиннатта̄ еварӯпам̣ чха̄такам̣ дит̣т̣хам̣, идам̣ кхо пана бхаттам̣ мам̣ екадивасамева раккхеййа. аййасса пана диннам̣ анека̄су каппакот̣ӣсу мама хитасукха̄вахам̣ бхависсатӣ’’ти там̣ бхаттапа̄тим̣ апанетва̄ паччекабуддхам̣ упасан̇камитва̄ пан̃чапатит̣т̣хитена вандитва̄ гехам̣ павесетва̄ а̄сане нисиннасса ¶ па̄де дховитва̄ суван̣н̣апа̄дапӣт̣хе т̣хапетва̄ бхаттапа̄тима̄да̄йа паччекабуддхасса патте окири. упад̣д̣ха̄васесе бхатте паччекабуддхо хаттхена паттам̣ ¶ пидахи. атха нам̣, ‘‘бханте, ека̄йа тан̣д̣улана̄л̣ийа̄ пан̃чаннам̣ джана̄нам̣ паккаоданасса айам̣ еко кот̣т̣ха̄со, имам̣ двидха̄ ка̄тум̣ на сакка̄. ма̄ майхам̣ идхалоке сан̇гахам̣ каротха, ахам̣ ниравасесам̣ да̄тука̄момхӣ’’ти ватва̄ саббам̣ бхаттамада̄си. датва̄ ча пана паттханам̣ пат̣т̣хапеси, ‘‘ма̄, бханте, пуна ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не еварӯпам̣ чха̄такабхайам̣ аддасам̣, ито пат̣т̣ха̄йа сакаладжамбудӣпава̄сӣнам̣ бӣджабхаттам̣ да̄тум̣ саматтхо бхавеййам̣, сахаттхена каммам̣ катва̄ джӣвикам̣ на каппеййам̣, ад̣д̣хатераса кот̣т̣хасата̄ни содха̄петва̄ сӣсам̣ нха̄йитва̄ тесам̣ два̄ре нисӣдитва̄ уддхам̣ олокитаккхан̣ейева ме раттаса̄лидха̄ра̄ патитва̄ саббакот̣т̣хе пӯреййум̣. ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не ча айамева бхарийа̄, айамева путто, айамева сун̣иса̄, айамева да̄со хотӯ’’ти.
бхарийа̄писса ‘‘мама са̄мике джигхаччха̄йа пӣл̣ийама̄не на сакка̄ майа̄ бхун̃джиту’’нти чинтетва̄ аттано кот̣т̣ха̄сам̣ паччекабуддхасса датва̄ паттханам̣ пат̣т̣хапеси, ‘‘бханте, ида̄ни ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не еварӯпам̣ чха̄такабхайам̣ на пассеййам̣, бхаттатха̄ликам̣ ¶ пурато катва̄ сакаладжамбудӣпава̄сӣнам̣ бхаттам̣ дентийа̄пи ча ме йа̄ва на ут̣т̣хахисса̄ми, та̄ва гахитагахитат̣т̣ха̄нам̣ пӯритамева хоту. айамева са̄мико, айамева путто, айамева сун̣иса̄, айамева да̄со хотӯ’’ти. путтописса аттано кот̣т̣ха̄сам̣ паччекабуддхасса датва̄ паттханам̣ пат̣т̣хапеси, ‘‘бханте, ито пат̣т̣ха̄йа еварӯпам̣ чха̄такабхайам̣ на пассеййам̣, екан̃ча ме сахассатхавикам̣ гахетва̄ сакаладжамбудӣпава̄сӣнам̣ каха̄пан̣ам̣ дентасса̄пи айам̣ сахассатхавика̄ парипун̣н̣а̄ва хоту, имейева ма̄та̄питаро хонту, айам̣ бхарийа̄, айам̣ да̄со хотӯ’’ти.
сун̣иса̄писса ¶ аттано кот̣т̣ха̄сам̣ паччекабуддхасса датва̄ паттханам̣ пат̣т̣хапеси, ‘‘ито пат̣т̣ха̄йа еварӯпам̣ чха̄такабхайам̣ на пассеййам̣, екан̃ча ме дхан̃н̃апит̣акам̣ пурато т̣хапетва̄ сакаладжамбудӣпава̄сӣнам̣ бӣджабхаттам̣ дентийа̄пи кхӣн̣абха̄во ма̄ пан̃н̃а̄йиттха, ниббаттаниббаттат̣т̣ха̄не имейева сасура̄ хонту, айамева са̄мико, айамева да̄со хотӯ’’ти. да̄сопи аттано кот̣т̣ха̄сам̣ паччекабуддхасса датва̄ паттханам̣ пат̣т̣хапеси ¶ , ‘‘ито пат̣т̣ха̄йа еварӯпам̣ чха̄такабхайам̣ на пассеййам̣, саббе име са̄мика̄ хонту, касантасса ча ме ито тиссо, етто тиссо, маджджхе ека̄ти да̄руамбан̣аматта̄ сатта сатта сӣта̄йо гаччхантӯ’’ти. со там̣ дивасам̣ сена̄патит̣т̣ха̄нам̣ паттхетва̄ ладдхум̣ саматтхопи са̄микесу ¶ синехена ‘‘имейева ме са̄мика̄ хонтӯ’’ти паттханам̣ пат̣т̣хапеси. паччекабуддхо саббесампи вачана̄васа̄не ‘‘евам̣ хотӯ’’ти ватва̄ –
‘‘иччхитам̣ паттхитам̣ туйхам̣, кхиппамева самиджджхату;
саббе пӯренту сан̇каппа̄, чандо паннарасо йатха̄.
‘‘иччхитам̣ паттхитам̣ туйхам̣, кхиппамева самиджджхату;
саббе пӯренту сан̇каппа̄, ман̣и джотирасо йатха̄’’ти. –
паччекабуддхага̄тха̄хи анумоданам̣ катва̄ ‘‘майа̄ имесам̣ читтам̣ паса̄детум̣ ват̣т̣атӣ’’ти чинтетва̄ ‘‘йа̄ва гандхама̄данапаббата̄ име мам̣ пассантӯ’’ти адхит̣т̣хахитва̄ пакка̄ми. тепи олокетва̄ва ат̣т̣хам̣су. со гантва̄ там̣ бхаттам̣ пан̃чахи паччекабуддхасатехи саддхим̣ сам̣вибхаджи. там̣ тасса̄нубха̄вена саббесампи пахоти. те олокента̄йева ат̣т̣хам̣су.
атикканте пана маджджханхике сет̣т̣хибхарийа̄ уккхалим̣ дховитва̄ пидахитва̄ т̣хапеси. сет̣т̣хипи джигхаччха̄йа пӣл̣ито нипаджджитва̄ ниддам̣ окками. со са̄йанхе пабуджджхитва̄ бхарийам̣ а̄ха – ‘‘бхадде, ативийа чха̄томхи, аттхи ну кхо уккхалийа̄ тале джха̄макаситтха̄нӣ’’ти. са̄ дховитва̄ уккхалийа̄ т̣хапитабха̄вам̣ джа̄нантӣпи ‘‘наттхӣ’’ти аватва̄ ‘‘уккхалим̣ виваритва̄ а̄чиккхисса̄мӣ’’ти ут̣т̣ха̄йа уккхалимӯлам̣ гантва̄ уккхалим̣ вивари, та̄вадева суманамакуласадисаван̣н̣асса бхаттасса пӯра̄ уккхали пидха̄нам̣ уккхипитва̄ ат̣т̣ха̄си. са̄ там̣ дисва̄ва пӣтийа̄ пхут̣т̣хасарӣра̄ сет̣т̣хим̣ а̄ха – ‘‘ут̣т̣хехи, са̄ми, ахам̣ уккхалим̣ дховитва̄ пидахим̣, са̄ пана суманамакуласадисаван̣н̣асса бхаттасса ¶ пӯра̄, пун̃н̃а̄ни на̄ма каттаббарӯпа̄ни, да̄нам̣ на̄ма каттаббайуттакам̣. ут̣т̣хехи, са̄ми, бхун̃джассӯ’’ти. са̄ двиннам̣ пита̄путта̄нам̣ бхаттам̣ ада̄си. тесу сутва̄ ¶ ут̣т̣хитесу сун̣иса̄йа саддхим̣ нисӣдитва̄ бхун̃джитва̄ пун̣н̣асса бхаттам̣ ада̄си. гахитагахитат̣т̣ха̄нам̣ на кхӣйати, кат̣аччхуна̄ саким̣ гахитат̣т̣ха̄намева пан̃н̃а̄йати. там̣дивасамева кот̣т̣ха̄дайо пуббе пӯританийа̄менева пуна пӯрайим̣су. ‘‘сет̣т̣хисса гехе бхаттам̣ уппаннам̣, бӣджабхаттехи аттхика̄ а̄гантва̄ ган̣хантӯ’’ти нагаре ¶ гхосанам̣ ка̄реси. манусса̄ тасса гехато бӣджабхаттам̣ ган̣хим̣су. сакаладжамбудӣпава̄сино там̣ нисса̄йа джӣвитам̣ лабхим̣суйева.
со тато чуто девалоке ниббаттитва̄ девамануссесу сам̣саранто имасмим̣ буддхуппа̄де бхаддийанагаре сет̣т̣хикуле ниббатти. бхарийа̄писса маха̄бхогакуле ниббаттитва̄ вайаппатта̄ тассева гехам̣ агама̄си. тасса там̣ пуббакаммам̣ нисса̄йа паччха̄гехе пуббе вуттаппака̄ра̄ мен̣д̣ака̄ ут̣т̣хахим̣су. путтопи несам̣ путтова, сун̣иса̄ сун̣иса̄ва, да̄со да̄сова ахоси. атхекадивасам̣ сет̣т̣хи аттано пун̃н̃ам̣ вӣмам̣ситука̄мо ад̣д̣хатераса̄ни кот̣т̣хасата̄ни содха̄петва̄ сӣсам̣ нха̄то два̄ре нисӣдитва̄ уддхам̣ олокеси. сабба̄нипи вуттаппака̄ра̄нам̣ ¶ раттаса̄лӣнам̣ пӯрайим̣су. со сеса̄нампи пун̃н̃а̄ни вӣмам̣ситука̄мо бхарийан̃ча путта̄дайо ча ‘‘тумха̄кампи пун̃н̃а̄ни вӣмам̣сиссатха̄’’ти а̄ха.
атхасса бхарийа̄ сабба̄лан̇ка̄рехи алан̇каритва̄ маха̄джанасса пассантассева тан̣д̣уле мина̄петва̄ техи бхаттам̣ пача̄петва̄ два̄ракот̣т̣хаке пан̃н̃атта̄сане нисӣдитва̄ суван̣н̣акат̣аччхум̣ а̄да̄йа ‘‘бхаттена аттхика̄ а̄гаччхантӯ’’ти гхоса̄петва̄ а̄гата̄гата̄нам̣ упанӣтабха̄джана̄ни пӯретва̄ ада̄си. сакаладивасампи дентийа̄ кат̣аччхуна̄ гахитат̣т̣ха̄намева пан̃н̃а̄йати. тасса̄ пана пуримабуддха̄нампи бхиккхусан̇гхасса ва̄махаттхена уккхалим̣ даккхин̣ахаттхена кат̣аччхум̣ гахетва̄ евамева патте пӯретва̄ бхаттасса диннатта̄ ва̄махаттхаталам̣ пӯретва̄ падумалаккхан̣ам̣ ниббатти, даккхин̣ахаттхаталам̣ пӯретва̄ чандалаккхан̣ам̣ ниббатти. йасма̄ пана ва̄махаттхато дхаммакаран̣ам̣ а̄да̄йа бхиккхусан̇гхасса удакам̣ парисса̄ветва̄ дадама̄на̄ апара̄парам̣ вичари, тенасса̄ даккхин̣апа̄даталам̣ пӯретва̄ чандалаккхан̣ам̣ ниббатти, ва̄мапа̄даталам̣ пӯретва̄ падумалаккхан̣ам̣ ниббатти. тасса̄ имина̄ ка̄ран̣ена чандападума̄ти на̄мам̣ карим̣су.
путтописса сӣсам̣ нха̄то сахассатхавикам̣ ¶ а̄да̄йа ‘‘каха̄пан̣ехи аттхика̄ а̄гаччхантӯ’’ти ватва̄ а̄гата̄гата̄нам̣ гахитабха̄джана̄ни пӯретва̄ ада̄си. тхавика̄йа каха̄пан̣асахассам̣ ахосийева. сун̣иса̄писса сабба̄лан̇ка̄рехи алан̇каритва̄ вӣхипит̣акам̣ а̄да̄йа а̄ка̄сан̇ган̣е нисинна̄ ‘‘бӣджабхаттехи аттхика̄ а̄гаччхантӯ’’ти ватва̄ а̄гата̄гата̄нам̣ гахитабха̄джана̄ни пӯретва̄ ада̄си. пит̣акам̣ ¶ йатха̄пӯритамева ахоси. да̄сописса ¶ сабба̄лан̇ка̄рехи алан̇каритва̄ суван̣н̣айугесу суван̣н̣айоттехи гон̣е йоджетва̄ суван̣н̣апатодайат̣т̣хим̣ а̄да̄йа двиннам̣ гон̣а̄нам̣ гандхапан̃чан̇гулика̄ни датва̄ виса̄н̣есу суван̣н̣акосаке пат̣имун̃читва̄ кхеттам̣ гантва̄ па̄джеси. ито тиссо, етто тиссо, маджджхе ека̄ти сатта сӣта̄ бхиджджитва̄ агамам̣су. джамбудӣпава̄сино бхаттабӣджахиран̃н̃асуван̣н̣а̄дӣсу йатха̄ручитам̣ сет̣т̣хигехатойева ган̣хим̣су. име пан̃ча маха̄пун̃н̃а̄.
евам̣ маха̄нубха̄во сет̣т̣хи ‘‘саттха̄ кира а̄гато’’ти сутва̄ ‘‘саттху паччуггаманам̣ карисса̄мӣ’’ти никкхаманто антара̄магге титтхийе дисва̄ техи ‘‘касма̄ там̣, гахапати, кирийава̄до сама̄но акирийава̄дасса саман̣асса готамасса сантикам̣ гаччхасӣ’’ти нива̄рийама̄нопи тесам̣ вачанам̣ ана̄дийитва̄ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисӣди ¶ . атхасса саттха̄ анупуббим̣ катхам̣ катхеси. со десана̄васа̄не сота̄паттипхалам̣ патва̄ саттху титтхийехи аван̣н̣ам̣ ватва̄ аттано нива̄ритабха̄вам̣ а̄рочеси. атха нам̣ саттха̄, ‘‘гахапати, име сатта̄ на̄ма махантампи аттано досам̣ на пассанти, авиджджама̄нампи паресам̣ досам̣ виджджама̄нам̣ катва̄ таттха таттха бхусам̣ вийа опунантӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘судассам̣ ваджджаман̃н̃есам̣, аттано пана дуддасам̣;
паресан̃хи со ваджджа̄ни, опуна̄ти йатха̄ бхусам̣;
аттано пана чха̄дети, калим̣ва китава̄ сат̣хо’’ти.
таттха судассам̣ ваджджанти парасса ан̣уматтампи ваджджам̣ кхалитам̣ судассам̣ сукхенева пасситум̣ сакка̄, аттано пана атимахантампи дуддасам̣. паресам̣ хӣти тенева ка̄ран̣ена со пуггало сан̇гхамаджджха̄дӣсу паресам̣ ваджджа̄ни уччат̣т̣ха̄не т̣хапетва̄ бхусам̣ опунанто вийа опуна̄ти. калим̣ва китава̄ сат̣хоти еттха сакун̣есу апараджджханабха̄вена аттабха̄во кали на̄ма, са̄кхабхан̇га̄дикам̣ пат̣иччха̄данам̣ китава̄ на̄ма, са̄кун̣ико сат̣хо на̄ма. йатха̄ сакун̣алуддако сакун̣е гахетва̄ ма̄ретука̄мо китава̄ вийа ¶ аттабха̄вам̣ пат̣иччха̄дети, евам̣ аттано ваджджам̣ чха̄детӣти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
мен̣д̣акасет̣т̣хиваттху дасамам̣.
11. уджджха̄насан̃н̃иттхераваттху
параваджджа̄нупассисса̄ти ¶ ¶ имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто уджджха̄насан̃н̃им̣ на̄ма екам̣ тхерам̣ а̄раббха катхеси.
со кира ‘‘айам̣ евам̣ нива̄сети, евам̣ па̄рупатӣ’’ти бхиккхӯнам̣ антарамева гавесанто вичарати. бхиккхӯ ‘‘асуко на̄ма, бханте, тхеро евам̣ каротӣ’’ти саттху а̄рочесум̣. саттха̄, ‘‘бхиккхаве, ваттасӣсе т̣хатва̄ евам̣ оваданто ананупава̄до. йо пана ниччам̣ уджджха̄насан̃н̃ита̄йа паресам̣ антарам̣ парийесама̄но евам̣ ватва̄ вичарати, тасса джха̄на̄дӣсу екопи висесо нуппаджджати, кевалам̣ а̄сава̄йева вад̣д̣хантӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘параваджджа̄нупассисса, ниччам̣ уджджха̄насан̃н̃ино;
а̄сава̄ тасса вад̣д̣ханти, а̄ра̄ со а̄саваккхайа̄’’ти.
таттха ¶ уджджха̄насан̃н̃иноти евам̣ нива̄сетаббам̣ евам̣ па̄рупитаббанти паресам̣ антарагавесита̄йа уджджха̄набахуласса пуггаласса джха̄на̄дӣсу екадхаммопи на вад̣д̣хати, атха кхо а̄сава̄ва тасса вад̣д̣ханти. тенева ка̄ран̣ена со арахаттамаггасан̇кха̄та̄ а̄саваккхайа̄ а̄ра̄ дӯрам̣ гатова хотӣти.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
уджджха̄насан̃н̃иттхераваттху ека̄дасамам̣.
12. субхаддапарибба̄джакаваттху
а̄ка̄сети идам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ кусина̄ра̄йам̣ упаваттане малла̄нам̣ са̄лаване паринибба̄наман̃чаке нипанно субхаддам̣ парибба̄джакам̣ а̄раббха катхеси.
со кира атӣте канит̣т̣хабха̄тари екасмим̣ сассе наваккхаттум̣ аггада̄нам̣ денте да̄нам̣ да̄тум̣ аниччханто осаккитва̄ аваса̄не ада̄си. тасма̄ пат̣хамабодхийампи маджджхимабодхийампи саттха̄рам̣ дат̣т̣хум̣ на̄латтха. паччхимабодхийам̣ пана саттху паринибба̄нака̄ле ‘‘ахам̣ тӣсу пан̃хесу аттано кан̇кхам̣ махаллаке ¶ парибба̄джаке ¶ пуччхитва̄ саман̣ам̣ готамам̣ ‘дахаро’ти сан̃н̃а̄йа на пуччхим̣ ¶ , тасса ча да̄ни паринибба̄нака̄ло, паччха̄ ме саман̣асса готамасса апуччхитака̄ран̣а̄ виппат̣иса̄ро уппаджджеййа̄’’ти саттха̄рам̣ упасан̇камитва̄ а̄нандаттхерена нива̄рийама̄нопи саттха̄ра̄ ока̄сам̣ катва̄, ‘‘а̄нанда, ма̄ субхаддам̣ нива̄райи, пуччхату мам̣ пан̃ха’’нти вутте антоса̄н̣им̣ пависитва̄ хет̣т̣ха̄ман̃чаке нисинно, ‘‘бхо саман̣а, ким̣ ну кхо а̄ка̄се падам̣ на̄ма аттхи, ито бахиддха̄ саман̣о на̄ма аттхи, сан̇кха̄ра̄ сассата̄ на̄ма аттхӣ’’ти име пан̃хе пуччхи. атхасса саттха̄ тесам̣ абха̄вам̣ а̄чиккханто има̄хи га̄тха̄хи дхаммам̣ десеси –
‘‘а̄ка̄сева падам̣ наттхи, саман̣о наттхи ба̄хире;
папан̃ча̄бхирата̄ паджа̄, ниппапан̃ча̄ татха̄гата̄.
‘‘а̄ка̄сева падам̣ наттхи, саман̣о наттхи ба̄хире;
сан̇кха̄ра̄ сассата̄ наттхи, наттхи буддха̄намин̃джита’’нти.
таттха паданти имасмим̣ а̄ка̄се ван̣н̣асан̣т̣ха̄навасена еварӯпанти пан̃н̃а̄петаббам̣ кассачи падам̣ на̄ма наттхи. ба̄хирети мама са̄санато бахиддха̄ маггапхалат̣т̣хо саман̣о на̄ма наттхи. паджа̄ти айам̣ сатталокасан̇кха̄та̄ паджа̄ тан̣ха̄дӣсу папан̃чесуйева̄бхирата̄. ниппапан̃ча̄ти бодхимӯлейева саббапапан̃ча̄нам̣ самуччхиннатта̄ ниппапан̃ча̄ ¶ татха̄гата̄. сан̇кха̄ра̄ти пан̃чаккхандха̄. тесу хи екопи сассато на̄ма наттхи. ин̃джитанти буддха̄нам̣ пана тан̣ха̄ма̄на̄дӣсу ин̃джитесу йена сан̇кха̄ра̄ сассата̄ти ган̣хеййа, там̣ екам̣ ин̃джитампи на̄ма наттхӣти аттхо.
десана̄васа̄не субхаддо ана̄га̄мипхале патит̣т̣хахи, сампаттапариса̄йапи са̄ттхика̄ дхаммадесана̄ ахосӣти.
субхаддапарибба̄джакаваттху два̄дасамам̣.
малаваггаван̣н̣ана̄ нит̣т̣хита̄.
ат̣т̣ха̄расамо вагго.
19. дхаммат̣т̣хавагго
1. виниччхайамаха̄маттаваттху
на ¶ ¶ ¶ тена хотӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто виниччхайамаха̄матте а̄раббха катхеси.
екадивасан̃хи бхиккхӯ са̄ваттхийам̣ уттарадва̄рага̄ме пин̣д̣а̄йа чаритва̄ пин̣д̣апа̄тапат̣икканта̄ нагарамаджджхена виха̄рам̣ а̄гаччханти. тасмим̣ кхан̣е мегхо ут̣т̣ха̄йа па̄васси. те саммукха̄гатам̣ виниччхайаса̄лам̣ пависитва̄ виниччхайамаха̄матте лан̃джам̣ гахетва̄ са̄мике аса̄мике каронте дисва̄ ‘‘ахо име адхаммика̄, майам̣ пана ‘име дхаммена виниччхайам̣ каронтӣ’ти сан̃н̃ино ахумха̄’’ти чинтетва̄ вассе вигате виха̄рам̣ гантва̄ саттха̄рам̣ вандитва̄ екамантам̣ нисинна̄ таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘на, бхиккхаве, чханда̄дивасика̄ хутва̄ са̄хасена аттхам̣ виниччхинанта̄ дхаммат̣т̣ха̄ на̄ма хонти, апара̄дхам̣ пана анувиджджитва̄ ¶ апара̄дха̄нурӯпам̣ аса̄хасена виниччхайам̣ каронта̄ ева дхаммат̣т̣ха̄ на̄ма хонтӣ’’ти ватва̄ има̄ га̄тха̄ абха̄си –
‘‘на тена хоти дхаммат̣т̣хо, йенаттхам̣ са̄хаса̄ найе;
йо ча аттхам̣ анаттхан̃ча, убхо ниччхеййа пан̣д̣ито.
‘‘аса̄хасена дхаммена, самена найатӣ паре;
дхаммасса гутто медха̄вӣ, дхаммат̣т̣хоти павуччатӣ’’ти.
таттха тена̄ти еттакенева ка̄ран̣ена. дхаммат̣т̣хоти ра̄джа̄ хи аттано ка̄таббе виниччхайадхамме т̣хитопи дхаммат̣т̣хо на̄ма на хоти. йена̄ти йена ка̄ран̣ена. аттханти отин̣н̣ам̣ виниччхитаббам̣ аттхам̣. са̄хаса̄ найети чханда̄дӣсу патит̣т̣хито са̄хасена муса̄ва̄дена виниччхеййа. йо хи чханде патит̣т̣ха̄йа н̃а̄тӣти ва̄ миттоти ва̄ муса̄ ватва̄ аса̄микамева са̄микам̣ кароти, досе патит̣т̣ха̄йа аттано верӣнам̣ муса̄ ватва̄ са̄микамева аса̄микам̣ кароти, мохе патит̣т̣ха̄йа лан̃джам̣ гахетва̄ ¶ виниччхайака̄ле ¶ ан̃н̃авихито вийа ито чито ча олокенто муса̄ ватва̄ ‘‘имина̄ джитам̣, айам̣ пара̄джито’’ти ¶ парам̣ нӣхарати, бхайе патит̣т̣ха̄йа кассачидева иссараджа̄тикасса пара̄джайам̣ па̄пун̣антасса̄пи джайам̣ а̄ропети, айам̣ са̄хасена аттхам̣ нети на̄ма. есо дхаммат̣т̣хо на̄ма на хотӣти аттхо. аттхам̣ анаттхан̃ча̄ти бхӯтан̃ча абхӯтан̃ча ка̄ран̣ам̣. убхо ниччхеййа̄ти йо пана пан̣д̣ито убхо аттха̄наттхе виниччхинитва̄ вадати. аса̄хасена̄ти амуса̄ва̄дена. дхаммена̄ти виниччхайадхаммена, на чханда̄дивасена. самена̄ти апара̄дха̄нурӯпенева паре найати, джайам̣ ва̄ пара̄джайам̣ ва̄ па̄пети. дхаммасса гуттоти со дхаммагутто дхаммараккхито дхаммоджапан̃н̃а̄йа саманна̄гато медха̄вӣ виниччхайадхамме т̣хитатта̄ дхаммат̣т̣хоти павуччатӣти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
виниччхайамаха̄маттаваттху пат̣хамам̣.
2. чхаббаггийаваттху
на тена пан̣д̣ито хотӣти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто чхаббаггийе а̄раббха катхеси.
те кира виха̄репи га̄мепи бхаттаггам̣ а̄кулам̣ каронта̄ ¶ вичаранти. атхекадивасе бхиккхӯ га̄ме бхаттакиччам̣ катва̄ а̄гате дахаре са̄ман̣ере ча пуччхим̣су – ‘‘кӣдисам̣, а̄вусо, бхаттагга’’нти? бханте, ма̄ пуччхатха, чхаббаггийа̄ ‘‘майамева вийатта̄, майамева пан̣д̣ита̄, име пахаритва̄ сӣсе качаварам̣ а̄киритва̄ нӣхарисса̄ма̄’’ти ватва̄ амхе пит̣т̣хийам̣ гахетва̄ качаварам̣ окиранта̄ бхаттаггам̣ а̄кулам̣ акам̣сӯти. бхиккхӯ саттху сантикам̣ гантва̄ таматтхам̣ а̄рочесум̣. саттха̄ ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, бахум̣ бха̄ситва̄ паре вихет̣хайама̄нам̣ ‘пан̣д̣ито’ти вада̄ми, кхеминам̣ пана аверӣнам̣ абхайамева пан̣д̣итоти вада̄мӣ’’ти ватва̄ имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на тена пан̣д̣ито хоти, йа̄вата̄ баху бха̄сати;
кхемӣ аверӣ абхайо, пан̣д̣итоти павуччатӣ’’ти.
таттха ¶ йа̄вата̄ти йаттакена ка̄ран̣ена сан̇гхамаджджха̄дӣсу бахум̣ катхети, тена пан̣д̣ито на̄ма на хоти ¶ . йо пана сайам̣ кхемӣ пан̃чаннам̣ вера̄нам̣ абха̄вена аверӣ ниббхайо ¶ , йам̣ ва̄ а̄гамма маха̄джанасса бхайам̣ на хоти, со пан̣д̣ито на̄ма хотӣти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
чхаббаггийаваттху дутийам̣.
3. екуда̄накхӣн̣а̄саваттхераваттху
на та̄вата̄ти имам̣ дхаммадесанам̣ саттха̄ джетаване вихаранто екуда̄наттхерам̣ на̄ма кхӣн̣а̄савам̣ а̄раббха катхеси.
со кира екакова екасмим̣ ванасан̣д̣е вихарати, екамевасса уда̄нам̣ пагун̣ам̣ –
‘‘адхичетасо аппамаджджато,
мунино монапатхесу сиккхато;
сока̄ на бхаванти та̄дино,
упасантасса сада̄ сатӣмато’’ти. (па̄чи. 153; уда̄. 37);
со кира упосатхадивасесу сайамева дхаммассаванам̣ гхосетва̄ имам̣ га̄тхам̣ вадати. патхавиундрийанасаддо вийа девата̄нам̣ са̄дхука̄расаддо хоти. атхекасмим̣ упосатхадивасе пан̃чапан̃часатапарива̄ра̄ две типит̣акадхара̄ бхиккхӯ тасса васанат̣т̣ха̄нам̣ агамам̣су. со те дисва̄ва тут̣т̣хама̄насо ‘‘са̄дху во катам̣ идха а̄гаччхантехи, аджджа майам̣ ¶ тумха̄кам̣ дхаммам̣ сун̣исса̄ма̄’’ти а̄ха. аттхи пана, а̄вусо, идха дхаммам̣ сотука̄ма̄ти. аттхи, бханте, айам̣ ванасан̣д̣о дхаммассаванадивасе девата̄нам̣ са̄дхука̄расаддена еканинна̄до хотӣти. тесу еко типит̣акадхаро дхаммам̣ оса̄реси, еко катхеси. екадевата̄пи са̄дхука̄рам̣ на̄да̄си. те а̄хам̣су – ‘‘твам̣, а̄вусо, дхаммассаванадивасе имасмим̣ ванасан̣д̣е девата̄ махантена саддена са̄дхука̄рам̣ дентӣти вадеси, ким̣ на̄мета’’нти. бханте, ан̃н̃есу дивасесу са̄дхука̄расаддена еканинна̄до ева хоти, на аджджа пана ¶ джа̄на̄ми ‘‘кимета’’нти. ‘‘тена хи, а̄вусо, твам̣ та̄ва дхаммам̣ катхехӣ’’ти. со ¶ бӣджаним̣ гахетва̄ а̄сане нисинно тамева га̄тхам̣ вадеси. девата̄ махантена саддена са̄дхука̄рамадам̣су. атха несам̣ парива̄ра̄ бхиккхӯ уджджха̄йим̣су ‘‘имасмим̣ ванасан̣д̣е девата̄ мукхолоканена са̄дхука̄рам̣ даданти, типит̣акадхарабхиккхӯсу еттакам̣ бхан̣антесупи кин̃чи пасам̣санаматтампи аватва̄ екена махаллакаттхерена екага̄тха̄йа катхита̄йа маха̄саддена са̄дхука̄рам̣ дадантӣ’’ти. тепи виха̄рам̣ гантва̄ саттху таматтхам̣ а̄рочесум̣.
саттха̄ ¶ ‘‘на̄хам̣, бхиккхаве, йо бахумпи угган̣хати ва̄ бха̄сати ва̄, там̣ дхаммадхароти вада̄ми. йо пана екампи га̄тхам̣ угган̣хитва̄ сачча̄ни пат̣ивиджджхати, айам̣ дхаммадхаро на̄ма̄’’ти ватва̄ дхаммам̣ десенто имам̣ га̄тхама̄ха –
‘‘на та̄вата̄ дхаммадхаро, йа̄вата̄ баху бха̄сати;
йо ча аппампи сутва̄на, дхаммам̣ ка̄йена пассати;
са ве дхаммадхаро хоти, йо дхаммам̣ наппамаджджатӣ’’ти.
таттха йа̄вата̄ти йаттакена уггахан̣адха̄ран̣ава̄чана̄дина̄ ка̄ран̣ена бахум̣ бха̄сати, та̄ваттакена дхаммадхаро на хоти, вам̣са̄нураккхако пана павен̣ипа̄лако на̄ма хоти. йо ча аппампӣти йо пана аппаматтакампи сутва̄ дхаммаманва̄йа аттхаманва̄йа дхамма̄нудхаммаппат̣ипанно хутва̄ на̄мака̄йена дуккха̄дӣни париджа̄нанто чатусаччадхаммам̣ пассати, са ве дхаммадхаро хоти. йо дхаммам̣ наппамаджджатӣти йопи а̄раддхавӣрийо хутва̄ аджджа аджджева̄ти пат̣иведхам̣ а̄кан̇кханто дхаммам̣ наппамаджджати, айампи дхаммадхаройева̄ти аттхо.
десана̄васа̄не бахӯ сота̄паттипхала̄дӣни па̄пун̣им̣сӯти.
екуда̄накхӣн̣а̄саваттхераваттху татийам